Italialâš purrâmušärbivyehi, Fabrizio Brecciaroli

from Loostâš 01/2022

Kirjeárvuštâllâm, Henna Aikio

ITALIALÂŠ PURRÂMUŠÄRBIVYEHI

Tekstâ já koveh: Fabrizio Brecciaroli

Italialiih rähisteh purrâmuš. Já maailm räähist italialijd purrâmušâid. Italialijguin almolumos savâstâllâmfáddán lii purrâmuš. Ubâ eellim jorá purrâmuš pirrâ, já eellim puoh tehálijd tábáhtusâid ulmuuh juhloh purâdempeevdi piällást. Talle ko italialiih teivih skipárijdis, te ulmen lii táválávt purâdiđ oovtâst – jo-uv raavâdviäsust tâi kiännii kulen. Taas láá vissásávt ennuv suujah, mut tehálumoseh ležeh Italia šoŋŋâdâh já kuhes historjáliih ärbivyevih.

Italiast lii taggaar šoŋŋâdâh, ete tobbeen lii máhđulâš šoddâdiđ masa maid peri. Omeneh läddih Italia taveoosijn alppâleevijn. Po-leevi piälduh pyevtitteh valje já riisi. Romagna-kuávlu tuolbâdâsâin šoddâduvvojeh kirsikeh, persikeh já aprikooseh. Aaibâs mäddin puátih mandariineh já appelsiineh. Koskâmeerâst finnee vorâskuolijd já rapuelleid, já vaarijn ovdâmerkkân vildâšoovijd. Toscana-kuávlu čummâenâduvâin mákkojeh viiniviljâlmeh já ooliivmuorah. Italiast ulmuuh poreh šaddoid já heđâlmijd tuše talle, ko toh láá vorrâseh já finniimist piälduin.

Ihečuođij já -tuháttij ääigi jyehi uccâ sijdiist láá šoddâm purrâmušspesialiteeteh tegu jieškote-uvlágáneh vuástáh, määrfih, pastapurrâmušah, kyelipurrâmušah jna. Tain šadda uáli jo riges já maaŋgâpiälálâš purrâmuškulttuur. Italialáid meid purrâmuš šlaajâ lii hirmâd tehálâš. Hyenes raavâdviäsuh láppojeh čalmerepčâlmist. Pyeremuid raavâdviäsoid vuod lii távjá maaŋgâ mánuppaje väridemäigi.

Italialiih nuávditteh – vaarâ tieđehánnáá-uv – uáli čovgâ purâdemnjuolgâdusâid. Toh pyehtih tovâttiđ turistáid uáivipohčâs. Peivimäälis lii táásá tme 13:00, já eehidmäälis tme 20:00. Peivimáállás maŋa ij uážu monnân tábáhtusâst juuhâđ cappuccino! Mondiet kiinii tovâččij maidnii tagarijd? Sehe raavâdviäsuin já pääihist-uv juhlemálásijn lii ain siämmáš oovceuáság oornig: 1. Vuossâmužžân ulmuuh navdâšeh alkoholnalliis aperitivost, 2. talle láá kolmâ já lieggâ algâpitáh, 3. moi maŋa lii pasta- teikâ riisipurrâmuš vuáru. 4. Piärgu tâi kyeli fálloo uáivipurrâmuššân. 5. Purrâmušlasâttâh lii ain sierâ taldrikist, ij kuássin siämmáá taldrikist uáivipurrâmuššáin. 6. Vorâs heđâlmijd ulmuuh poreh jyehi tove. 7. Njaalgâ pajalâs maŋa, 8. sij juheh käähvi. 9. Loopâst sij navdâšeh snaapsist, mii italiakielân kočoduvvoo

“käähvikodden” (ađai “kahvintappaja”). Jyehi uásist pyehtih leđe eenâb-uv siämmáálágáneh purrâmuššlaajah. Heejâi, juovlâi já pessijái purâdem pištá joba kuttâ tiijme. Koskâttuvvâi kalga tiäđust-uv toollâđ smavvâ puudâid. Italiast purâdem lii ubâ perruu tábáhtus, iäge lah tušes hámálâšvuođah. Heejâin párnááh sierâdeh peevdij vyelni, puohah sárnuh korrâ jienân já puohâin lii hitruu.

Ärbivuáválâš koskâmeerâlâš purrâmuš lii meiddei tiervâslâš já keppis. Ovdâmerkkân pyeri picca ij lah ollágin vuoijii. Majemui aaigij italialiih-uv láá kuittâg puáidum mottoom verd. Italiast lii táválâš savâstâllâđ meid purrâmušsuddâdmist: “Taat purrâmuš lii uáli jo lussâd muu čoolijd”. Lah-uv tun kuássin kuullâm, ete syemmilâš eđâččij maidnii tagarijd? Áinoo äšši, moos mun jiem lijkkuu, lii italialâš iiđeedpittá. Maht tuu mielâst oroččij taggaar iiđeedpittá ko muáddi keeksi kahvijn teikâ mielhijn? Muu mielâst syemmilâš suohâd addel čuuvtij pyereeb aalgâ piäiván.