Кот Шпрот і таямніца атракцыёнаў

З’ЯЎЛЕННЕ КАТА ШПРОТА У гэтым горадзе ўсё трош­­­кі не такое, якім зда­ец­ца на пер­шы погляд. Вось, напрыклад, жалезны хлопец у скверы ля вакзала, — стаіць сабе і стаіць. Але пасля поўначы, калі нікога побач няма і ніводная істота яго не ба­чыць, ён раптам як ускочыць на пара­ пет ды як адтарабаніць чачотку! А цётачка ля Камароўкі, што цэлымі днямі дражніць га­лу­боў і вераб’ёў жалезнымі, ні кроплі не ядомымі семкамі? Роўна апоўначы яна ўрэшце лезе ў кішэню і рассыпае вакол ужо са­ праўдныя птушыныя ласункі. Ранкам птушкі прачынаюцца — а на ходніках столькі смачнага! Вось дык сюрпрыз! А яшчэ той дзіўны помнік на плошчы перад Батанічным са­ дам. Ніхто, нават ён сам, не ведае, хто ён такі і чаму тырчыць менавіта тут. А тыя, што ведалі, ужо даўно забылі. Дык вось, калі з плошчы знікаюць апошнія мі­на­кі, ён, гэ­ты помнік, цяжка ўздыхае, злазіць з пастамента, сядае пад елкай і глыбока за­ думваецца. Ён спра­буе ўспомніць, хто ж ён. Не вельмі прыемна быць невядома кім. Але самае цікавае ад­бы­ваец­ ца ў глухіх дварах і таямні­чых тупі­ках. Як толькі людзі па­ выключаюць у дамах святло і нават неўга­монныя вуліч­ныя каты разы­дуцца па хо­ванках,

1

у зацішных закутках па­чынаюць збірацца пры­віды. Раней тут прыві­даў не было — гадоў сто таму іх усіх дарэшты забара­ нілі, — а цяпер яны паціху-памалу зноў абжываюць гэты стом­ лены дзённымі турботамі горад. Вось і ў завулку Калініна тое самае. Не паспелі жыхары до­ма ля бэзу выключыць мульцік і залезці пад коўдру, як пад вок­ намі ўжо чуецца гучны шэпт: — Кажуць, у нас тут новенькія пасяліліся, — гэтыя словы да­ носяцца аднекуль з-пад балкона: ці то з падвала, ці то проста з-пад зямлі. — На першым паверсе. Начніцы нейкія, я ледзь дачакаўся, калі яны ўрэшце ўлягуцца.

— Я іх яшчэ не бачыла, — другі голас чуецца з-пад бэзу, які, на жаль, ужо адцвіў. Гэты голас належыць рашучай прывіднай панне, якая, пазя­ хаючы, выплывае з ніадкуль проста пад вокны кватэры.

— А ты зірні на іхны ба­лкон, — цяпер зрабіўся бач­ ным і прывідны спадар у старамодным капелюшы. Ён цырымонна зняў яго перад паннай, а тая ў ад­ каз засмяялася, ляпнула спадара па плячы і пад­ ляцела да балкона.

— Ого, ну і камода! — усклікнула прывід­ ная панна. — Я б такую таксама на балкон вы­ ставіла, а яшчэ лепш — скінула б уніз! Прывідны спадар паморшчыўся: — Мне пад балконам іхная камода таксама ні да чаго. Панна зноў засмяялася: — Ты мог бы хаваць у ёй свой капялюш! Але глядзі — у іх жа там цэлая аранжарэя! Нават фікус нейкі выставілі! Раптам з балкона нехта ціха саскочыў на зям­ лю. Прывіды спачатку нават спужаліся і сха­

2

валіся сярод бэзавых галін, зрабіўшыся як мага больш празрыстымі і нябачнымі. Але праз імгненне яны зразумелі, што перад імі ўсяго толькі кот, хай сабе вельмі смелы і зухавата-па­ ласаты. Кот паглядзеў на прывідаў і, ні міргнуўшы, прамовіў: — Прашу прабачэння, але сам я не тутэйшы і з вашымі звыча­ ямі не знаёмы. Растлумачце, калі ласка, што тут ад­бываецца? Прывіды пераглянуліся і выплылі з-за бэзавага куста.

— А сам ты хто такі? — спытала панна.

— Я — кот Шпрот, — павагаўшыся, паведаміў кот. — Але адказваць пытаннем на пытанне няветліва.

— Давай спярша скончым са знаёмствам, — прамовіў спа­ дар у капелюшы. — Тады ты ўсё зразумееш. Мяне завуць ЖанЖах, і я жыву пад гэтым балконам. І ён зноў цырымонна зняў капялюш.

— А мяне завуць Мара. Насамрэч маё поўнае імя Кашмара, але так мяне не называлі нават бацькі, якія гэтае імя прыду­ малі. Я жыву пад бэзам. Мы з Жан-Жахам суседзі.

3

4

— Цяпер я разумею, — адказаў кот Шпрот. — Значыць, я таксама ваш сусед.

— Ага, сусед. У гэтай кватэры доўга ніко­ га не жыло, таму мы і забылі­ся, што нас мо­ гуць пачуць, — сказаў Жан-Жах.

— Апроч мяне вас ніхто не пачуў — іншыя ўжо заснулі.

— А як ты змог выбрацца на вуліцу? — спы­ тала Мара. — Здаецца, балкон за­чынены.

— Ён амаль зачынены, — растлумачыў Шпрот. — На ноч у балконным акне пакідаюць шчылінку для праветрыван­ ня. Яны ж не ведаюць, што я магу засунуць у яе лапу і трошкі пашырыць — акурат настолькі, каб у яе мог пралезці сярэдніх памераў кот. А потым я зноў зраблю так, як было. Ніхто і не заўважыць.

— Гэта ты добра прыдумаў, — сказаў Жан-Жах.

— Дарэчы, я зноў прашу прабачэння, але тая расліна, якую вы назвалі фікусам, насамрэч завецца мушмула японская.

— Ого! — здзівілася Мара. — А што яшчэ ў вас там расце?

— Вось там, у самым кутку, — мята.

— Мята? — здзівілася Мара. — Я чула, каты мяту вельмі лю­ бяць і абгрызаюць. Кот Шпрот збянтэжыўся: прыватна яго мята ні­колі не цікавіла.

— Ну, можа, нехта і любіць, каты розныя бываюць… Калі хо­ чаце, я вас калі-небудзь запрашу ў гос­ці, усё пакажу і раскажу. Толькі мне ў сваіх спытаць трэба. Тут ужо збянтэжыліся Жан-Жах і Мара.

— Ты… гэта… пакуль не трэба, — сказаў Жан-Жах. — Да­ вай лепш мы табе ваколіцы пакажам. Кату ідэя спадабалася.

— Давайце, — радасна мяўкнуў ён. — А калі?

5

— Ну вось заўтра і пачнём. Будзем чакаць цябе тут, як толькі ўсе заснуць.

— Я прыйду! — паабяцаў Шпрот. — А цяпер мне лепш вяр­ нуцца, пакуль ніхто не заўважыў, што мяне няма.

— Тады да сустрэчы! — сказаў Жан-Жах.

— Шчаслі-і-іва! — праспявала Мара.

— Прыемна было пазнаёміцца! — адгукнуўся кот Шпрот і заскочыў на вузкае балконнае падаконне. Перш чым знікнуць у цёмнай кватэры, ён павярнуўся да прывідаў і памахаў ім ла­ пай. Тыя памахалі ў адказ.

— Слаўны ў нас з’явіўся сусед, — зазначыла Мара, як толькі Шпрот растаў у начным змроку.

— Вельмі прыстойны кот, — пагадзіўся Жан-Жах. — Павяд­ зём яго заўтра да спадарыні Мышы?

— Павядзём! І прывіды, паважна абмяркоўваючы свае сур’ёзныя пры­ відныя справы, паволі расталі ў паветры. Мабыць, вы­пра­віліся піць гарбату і абмяркоўваць, што паказаць Шпроту ў першую чаргу. І завулак зноў зрабіўся звычайным. Але мы ўжо ведаем, што ўсё не так проста, як падаецца на пер­шы погляд.