Εθνικές Επάλξεις. Τεύχος 102 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2012)

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ • 113 62 AΘHNAI

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ • AP. TEYX. 102 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 20ο • AP. TEYX. 102 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Σκέψεις περί ιδανικής Πολιτείας «Ιδανική Πολιτεία κατά τους επτά Σοφούς της Αρχαιότητας είναι: – Εκείνη όπου οι νόμοι δεν έχουν άλλον ανώτερο. (Βίας ο Πριηνεύς) – Εκείνη της οποίας οι κάτοικοι δεν είναι ούτε πολύ πλούσιοι ούτε πολύ πτωχοί. (Θαλής ο Μιλήσιος) – Εκείνη όπου τα αξιώματα δίνονται πάντοτε στους ενάρετους και ποτέ στους κακούς. (Πιττακός ο Μυτιληναίος) – Εκείνη όπου η αρετή τιμάται και η κακία μισείται. (Περίανδρος ο Κορίνθιος) – Εκείνη όπου οι πολίτες φοβούνται περισσότερο την κατηγορία παρά την τιμωρία. (Κλεόβουλος ο Ρόδιος) – Εκείνη όπου οι νόμοι τιμώνται περισσότερο από τους ρήτορες. (Χίλων ο Λακεδαιμόνιος).

– Εκείνη όπου το αδίκημα προς ένα ν πολίτη θεωρείται αδίκημα προς όλη την πολιτεία (Σόλων ο Αθηναίος).»

Π

αραθέσαμε τους ορισμούς και των επτά σοφών της αρχαίας Ελλάδος για το πως οραματίζονταν την ιδανική πολιτεία την εποχή τους και με βάση αυτούς τους ορισμούς, θα προσπαθήσουμε να διατυπώσουμε κάποιες σκέψεις – συγκρίσεις, κατά πόσο αυτοί οι ορισμοί, υποθέτοντας ότι γίνονται αποδεκτοί από όλους μέσα στην απλότητά τους, έχουν εφαρμογή στη χώρα μας στη σημερινή εποχή. Διαβάζοντας τους ορισμούς δεν νομίζουμε ότι υπάρχει κάποιος που διαφωνεί με αυτούς, τουλάχιστον θεωρητικά. Εξάλλου για ποιο λόγο να διαφωνήσει κάποιος για τα αυτονόητα. Ασφαλώς και οι νόμοι δεν έχουν άλλον ανώτερο και θεωρητικά όλοι οι πολίτες της χώρας μας είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, αλλά μόνον θεωρητικά, αφού υπάρχουν τόσα και τόσα παραδείγματα ότι κάποιοι ίσως είναι πιο ίσιοι. Το ότι οι κάτοικοι μιας ιδανικής πολιτείας δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ πλούσιοι ούτε πολύ φτωχοί ,ίσως γίνεται αποδεκτό για την ιδανική πολιτεία του Θαλή, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή Πολιτεία μας, όπου οι οικονομικές ανισότητες των κατοίκων είναι ασύλληπτες. Σε μια ιδανική πολιτεία, μας λέει ο Πιττακός, τα αξιώματα πρέπει να δίνονται στους ενάρετους και ποτέ στους κα-

κούς. Δεν νομίζουμε ότι υπάρχουν αντιρρήσεις για την ορθότητά του. Κατά πόσο ισχύει στην σημερινή δική μας πολιτεία, απαιτεί ειδική ανάλυση, αφού θεωρητικά καλύπτεται πλήρως το όλο πλέγμα της απονομής αξιωμάτων με νόμους και πρακτικά έχουμε τα γνωστά σε όλους μας, όχι ιδιαίτερα ευχάριστα αποτελέσματα. Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινείται και ο Περίανδρος, αλλά φοβούμαστε ότι στην εποχή μας και στη χώρα μας η αρετή είναι είδος προς εξαφάνιση. Το ότι οι νόμοι πρέπει να τιμώνται περισσότερο από τους ρήτορες είναι μεν αυτονόητο αλλά δεν εφαρμόζεται, στην πραγματικότητα αφού οι σύγχρονοι ρήτορες κατορθώνουν με διάφορα μέσα, κινούμενοι στα όρια της νομιμότητας, να επιβραβεύονται και να τιμώνται. Συμπερασματικά, ενώ θεωρητικά συμφωνούμε με τους ορισμούς της ιδανικής πολιτείας των επτά σοφών της Αρχαίας Ελλάδας και το πλέγμα της σύγχρονης νομοθεσίας συμφωνεί με αυτούς, η πραγματικότητα είναι τελείως αντίθετη, αφού όλη η λειτουργία της σύγχρονης πολιτείας μας συστηματικά καταπατεί κάθε έννοια ισονομίας και αρετής. Κλείνουμε τις διαπιστώσεις μας με την παρακάτω φράση, που βέβαια δεν έχει ή έστω έχει περιορισμένη εφαρμογή στη χώρα μας.

>> ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ Δει τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλά μάλλον ενδοξότερον γεγονέναι.

(Βίας ο Πριηνεύς, 625-540 π.Χ.)

Και λίγες σκέψεις-διαπιστώσεις περί εθνικών θεμάτων και αμοιβών των στελεχών “ Ὑπάρχουν ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι ἰσχυρίζονται ὄτι “δέν ὑπάρχει καλύτερον πρᾶγμα ἀπό τήν εἰρήνην!”, ότι “ἡ διατήρησις ἑνός στρατεύματος εἶναι βαρεῖα δαπάνη” καί προσθέτουν ἀκόμη καί ἄλλα, τά ὁποία κατά την κρίσιν των, παρουσιάζουν σωφροσύνην. Ἐγώ ὅμως εἰς ὅλα αὐτά ἀπαντὦ ὅτι περί εἰρήνης δέν πρέπει νά ὁμιλοῦν ἐκεῖνοι, οἱ οποῖοι τήν ἐπιθυμοῦν ἀναπαυόμενοι, ἀλλ’ ἐκεῖνοι, οἱ οποῖοι μάχονται, διότι διά τοῦ πολέμου ἀποκτᾶται μακρόβιος ειρήνη’ ὅτι εἰς περίπτωσιν κινδύνου αἱ δαπάναι θά εἶναι πολύ μεγαλύτεραι ἀπό ἐκείνας τῆς διατηρήσεως ἑνός στρατεύματος.” (Δημοσθένης Θ΄ Φιλιππικός - Συλλογή Στρατιωτικών Ιδεών και Αποφθεγμάτων - Εκδόσεις «Τζιρήτα», Αθήνα 1960)

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η περίοδος που διανύουμε τα τελευταία χρόνια είναι τρομερά δύσκολη και επικίνδυνη. Δύσκολη γιατί οι συνεχείς μειώσεις του βιοτικού επιπέδου λόγω των οικονομικών προβλημάτων της χώρας, οδηγούν σε σταδιακή εξαθλίωση μεγάλη μερίδα των πολιτών που μη ελπίζοντας πλέον σε τίποτε οδηγείται σταδιακά στην απόγνωση και στην κατάθλιψη. Επικίνδυνη γιατί λόγω ακριβώς των οικονομικών προβλημάτων, έχουν τεθεί στην αφάνεια όλα τα μεγάλα εθνικά θέματα, τα οποία και δεν συζητούνται αφού πιθανότατα θεωρούνται από τις ηγεσίες ως δευτερεύοντα, σε σχέση πάντα με τα οικονομικά της χώρας. Αποτέλεσμα αυτού είναι και οι συνεχείς μειώσεις, πλέον των άλλων, των εξοπλιστικών και λειτουργικών δαπανών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Δεν είναι δυνατό το θέμα αυτό να αναπτυχθεί

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του Συνδέσμου στον οποίο και έχουν αναρτηθεί παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012



4  σε πέντε γραμμές ενός άρθρου. Ασφαλώς και

υπάρχουν ειδικοί, που με σχέδιο και σοβαρότητα εισηγούνται και έτσι αποφασίζονται οι μειώσεις των λειτουργικών δαπανών και κατ΄ επέκταση και των εξοπλισμών. Απλώς θέλουμε να παρατηρήσουμε, ότι το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεων στηρίζεται σε δυο πυλώνες. Το Προσωπικό και το Υλικό. Και τα δυο αυτά πρέπει να είναι σε ισορροπία. Το πιο τέλειο οπλικό σύστημα είναι αναποτελεσματικό χωρίς εκπαιδευμένο προσωπικό. Όπως είναι γνωστό το στρατιωτικό προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων, σωστά κατά την άποψή μας, δεν συνδικαλίζεται όπως όλες οι άλλες κατηγορίες των εργαζομένων και επομένως τα οποιαδήποτε αιτήματα επαφίενται στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα έχουν όρια και δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση τα όρια αυτά να ξεπεραστούν. Το ηθικό είναι μεν μια θεωρητική έννοια, με τρομερές όμως επιπτώσεις στην συνοχή. Όλες οι προσπάθειες θα πρέπει να γίνονται σε αυτήν την κατεύθυνση. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να απαξιώνεται ο θεσμός των στελεχών με ατυχείς δηλώσεις, αλλά και ενέργειες. Ούτε είναι δυνατό οι οικονομικές απολαβές των στελεχών να είναι σε τόσο χαμηλά επίπεδα σε σχέση πάντα με άλλες κατηγορίες εργαζομένων. Είναι παγκόσμια αποδεκτό, ότι εφόσον επιθυμούμε την ειρήνη, ειδικά στην περίπτωσή μας, θα πρέπει να έχουμε ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις, στις οποίες και θα μπορεί να στηριχθεί η εξωτερική μας πολιτική. Αποφεύγουμε στο περιοδικό μας να θίγουμε θέματα μισθολογικά και συντεχνιακά, ακριβώς για να μην θεωρηθούμε, όπως όλες οι συντεχνίες. Ήδη όμως η κατάσταση είναι λίαν εκρηκτική και επιδεινώνεται ημέρα με την ημέρα. Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί έγκαιρα. Αυτός είναι και ο μοναδικός λόγος που παραβαίνοντας τις αρχές μας θίξαμε ακροθιγώς και το θέμα των αποδοχών των στελεχών. Κλείνουμε με την τελευταία παράγραφο του Δημοσθένη «...εις περίπτωσιν κινδύνου αι δαπάναι θα είναι πολύ μεγαλύτεραι από εκείνας της διατηρήσεως ενός στρατεύματος». Όταν πάρετε στα χέρια σας το περιοδικό θα έχει έρθει ο καινούριος χρόνος και μαζί με τις ευχές μας για χαρούμενες γιορτές ευχόμαστε ιδιαιτέρως ευτυχισμένο νέο έτος 2013 για τη χώρα και για όλους. Ελπίζουμε η ευχή μας αυτή να εκπληρωθεί και να αρχίσει η οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Στο αντίστοιχο άρθρο του προηγούμενου έτους είχαμε ευχηθεί το 2012 να μην είναι χειρότερο του 2011. Δυστυχώς οι ευχές μας δεν πραγματοποιήθηκαν.

Το Διοικητικό Συμβούλιο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ:

Σκέψεις περί ιδανικής Πολιτείας.....................

3

Το ότι οι κάτοικοι μιας ιδανικής πολιτείας δεν είναι ούτε πολύ πλούσιοι ούτε πολύ φτωχοί, ίσως γίνεται αποδεκτό για την ιδανική πολιτεία του Θαλή, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή Πολιτεία μας, όπου οι οικονομικές ανισότητες των κατοίκων είναι ασύλληπτες.

Ιστορική ανασκόπηση της εξέλιξης του Πεζικού................

26

Ο Εξοπλισμός του σύγχρονου μαχητή σε συμμαχικό και εθνικό επιπεδο.........................

32

κυπροσ - αφιερωμα

Κύπρος από την ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ................. 6 Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΕΦ............................ Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας από την ανεξαρτησία μέχρι την ανάληψη της Ευρωπαϊκής Προεδρίας κατά χρονολογική σειρά.........................

7 8

ΓΕΣ: 2012 ετοσ πεζικου

Γενικό Επιτελείο Στρατού.

Υπό Ανχη (ΠΖ) κ. Κολοφώτη Κωνσταντίνου Ο εκσυγχρονισμός των στρατών του ΝΑΤΟ υπό το φως και το πρίσμα των σύγχρονων αλλά των μελλοντικών απαιτήσεων, αποτελεί κορυφαίο ζήτημα των προσπαθειών βελτίωσης ή επαύξησης των δυνατοτήτων των διατιθεμένων ενεργών Μονάδων των κρατών μελών της συμμαχίας και οι λόγοι είναι ασφαλώς προφανείς.

«Κατετάγην εις το Πεζικόν…»........

37

Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγουε.α. – ΓΓ/ ΣΕΕΘΑ, Προέδρου Πανελληνίου Συνδέσμου Αξιωματικών Πεζικού

Μήνυμα κ. Α/ΓΕΣ.................................

24

Το Έμβλημα του Πεζικού και η Σημασία του..........................

25

Αυτό είναι το Πεζικό, στο οποίο ήταν αφιερωμένο το έτος 2012. Μπορεί τα επιχειρησιακά δεδομένα να έχουν αλλάξει. Μπορεί η τεχνολογία να έχει κάνει άλματα. Μπορεί τελικώς να έχουν έλθει τα πάνω κάτω. Όμως, όπως από την αρχαιότητα ακόμη, αυτός που θα στήσει την σημαία στο ύψωμα που κατελήφθη, θα είναι ο οπλίτης του Πεζικού.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

5 Εισήγηση Συντονιστού..........................

63

Η οικονομική κρίση και η κοινωνική συνοχή της χώρας............................................

64

κ. Εμμανουήλ Καναβάκη, Αντιστρατήγου ε.α. Ειδικού Γραμματέα του ΣΕΕΘΑ

Υπό Δρ Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντού Ερευνών του ΙΔΙΣ

Για μια νέα υψηλή ελληνική εξωτερική πολιτική..............................

διπλωματικο ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Ισραήλ-Παλαιστίνη: στην κόψη του ξυραφιού............................

Η σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ και κατ’επέκταση Παλαιστινίων-Ισραηλινών αποτελεί προϊόν στερεοτύπων, στρεβλώσεων, εμμονών, και δογματισμών, που δεν επιτρέπουν καθαρές και οριστικές λύσεις.

Η Οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε Εθνική απειλή; Τομέας Εθνικής Άμυνας......................... κ. Ευάγγελου Γεωργούση, Αντιπτέραρχου ε.α.

Εκδότης: Λάμπρος Καζάκος, Αντιστράτηγος ε.α. Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου

70

Διευθυντής και Πρόεδρος της Συντακτικής Eπιτροπής: Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α.

ημεριδα 15ης Οκτωβριου 2012

59η Ετήσια Σύνοδος Αποφοίτων Σχολής Αμύνης του ΝΑΤΟ (ΝDC)..............

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13................. Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ....... κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α.

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13.................

41 42 43

Εισήγηση κ. Γεωργίου Λιάκουρη, Αντιστρατήγου ε.α.

Αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία και Βαλκανικοί πόλεμοι.........................

53

Δρ κ. Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση, Αναπλητώτρια Καθητήτρια Ο.Π.Α. Ημερίδα 12ης Νοεμβρίου 2012

Η οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε Εθνική απειλή;................ Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α. ............

61

75

κ. Ζαφείρη Ταμπακίδη, Αντιπτεράρχου (Ι) ε.α., Γραμματέα Συλλόγου Αποφοίτων NDC Από 10 έως 12 Οκτωβρίου 2012, έλαβε χώρα η Σύνοδος θέματος στη Ρώμη, όπου και η έδρα της Σχολής. Τις εργασίες της Συνόδου παρακολούθησε ο Γραμματέας του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων NDC και μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΕΘΑ, Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Ζαφείρης Ταμπακίδης.

Εορτή των Ενόπλων Δυνάμεων...............

77

κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, Προέδρου Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος - Μέλους του ΔΣ ΣΕΕΘΑ Σήμερα που η Ορθοδοξία γιορτάζει τα Εισόδια της Θεομήτορος, καθιερώθηκε από την Ελληνική Πολιτεία να τιμά και ο Ελληνισμός τις Ένοπλες Δυνάμεις του. Ένας συνδυασμός Πίστης και Άμυνας για την Πατρίδα, αξεπέραστος στον συμβολισμό του, που τον κληροδότησαν στις μέρες μας, πάνω από 30 αιώνες ιστορίας.

79 62 ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ.................... 81

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Το Βιβλίο..............................................

IΔIOKTHTHΣ: Σ.E.EΘ.A.

69

κ. Σταύρου Καρκαλέτση, Ιστορικού

38

ΓPAΦEIA: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ 113 62 AΘHNAI THΛ./FAX: 210-88.11.853 E-mail: seethaee@gmail.com http://www.seetha.gr.

Mέλη της Συντακτικής Eπιτροπής: Γεώργιος Παρασκευάς Υποστράτηγος ε.α. Σπύρος Μπελεγράτης Υποστράτηγος ε.α.

Kωνσταντίνος Zαχαράκης, Yποστράτηγος Xωρ. ε.α. Νικόλαος Τσίγκας, Γεν. Δ/ντής Υπ. Δικαιοσύνης ε.τ. Δημήτριος Φράγκου Αντιστράτηγος ε.α. Συνδρομές: Προαιρετικές προς τον Σ.E.EΘ.A. δια τις «ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ» Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα Τηλ./Fax.: 210-72.18.223 E-mail: iliea@otenet.gr Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων.

H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με μέριμνα του περιοδικού. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων» με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο: Κύπρος: Ο Αρχαιολογικός χώρος της Σαλαμίνας και η Κερύνεια.

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ >> ΙΣΤΟΡΙΑ

Κύπρος - Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ (1960-2012)

Η A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

άσκηση της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Κυπριακή Δημοκρατία, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012, συνιστά αναμφισβήτητα σημαντικό σταθμό της ιστορικής της πορείας, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί επιβεβαίωση της εθνικής της ανεξαρτησίας και της κρατικής της οντότητας. Η κορυφαία αυτή εθνική επιτυχία, δημιούργησε αισθήματα χαράς και εθνικής υπερηφάνειας για τους Κυπρίους, αλλά και για το σύνολο του Ελληνισμού.

Ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Άμυνας με την εθνική ευαισθησία καταγεγραμμένη στο έμβλημα του με τη ρήση “Έθνος Πάντων Μέλημα” και αποτυπωμένη στην πολύμορφη δραστηριότητα και προσφορά του, ήταν αδύνατο να παραμείνει απαθής και αμέτοχος στη μέγιστη αυτή κατάκτη-

ση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κατόπιν ομόφωνης απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου, αποφάσισε την ανάδειξη και προβολή της σύγχρονης ιστορίας και της διαχρονικής αγωνιστικότητας του Κυπριακού Ελληνισμού, με τη δημιουργία επετειακού ένθετου στο 102ο τεύχος των «Εθνικών Επάλξεων» υπό τον τίτλο «Από την Ανεξαρτησία 6

μέχρι την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, ότι κράτη τα οποία απώλεσαν την ιστορική τους ταυτότητα και την πολιτιστική τους κληρονομιά, καταδικάστηκαν στην αποσύνθεση και τον αφανισμό. Η σταθερή προσήλωση στις ακατάλυτες αξίες του Ελληνισμού, το υψηλό πατριωτικό φρόνημα και οι ηρωικοί αγώνες των Κυπρίων, επέτυχαν την ίδρυση και την καταξίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, παρά τις αντίξοες συνθήκες. Επιπλέον οι ποικιλόμορφες διεθνείς παρεμβάσεις και η παρουσία των Τουρκικών στρατευμάτων κατοχής δεν κλόνισαν την πίστη των Κυπρίων στο εθνικό όραμα και τις ακατάλυτες αξίες του Χριστιανισμού και του Ελληνισμού. Η ιστορική διαδρομή της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελεί, για την διεθνή κοινότητα, ιδανικό πρότυπο και ανεπανάληπτο παράδειγμα αγωνιστικότητας,

για την κατάκτηση και διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας. Σήμερα η Κύπρος παραμένει από το 1974 με ακρωτηριασμένη την εδαφική της κυριαρχία και με ανοικτές τις πληγές της Τουρκικής εισβολής. Εις πείσμα όμως των καιρών η Κυπριακή Δημοκρατία συνεχίζει να πορεύεται με υποδειγματική αυτοπεποίθηση τον εθνικό της Γολγοθά, ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία και αγωνίζεται για την απομάκρυνση των κατοχικών Δυνάμεων για την αποκατάσταση της εδαφικής της ακεραιότητας. Η ανάληψη της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί πανηγυρική δικαίωση των αγώνων της. Έχομε την απόλυτη βεβαιότητα, ότι ο Κυπριακός Ελληνισμός θα διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού την εθνική του ενότητα και θα αναδειχθεί αντάξιος των παραδόσεων του έθνους και της τρισχιλιετούς ένδοξης ιστορίας του. Η διατήρηση και ενίσχυση της συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρου, σε περίοδο καταλυτικών εξελίξεων και δραματικών ανακατατάξεων στο γεωπολιτικό χάρτη της ΝΑ Ευρώπης και της Μεσογείου, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση, αλλά και αξιόλογο πλεονέκτημα, για την επίτευξη των εθνικών στόχων του Κυπρι ακού Ελληνισμού. «Η συντακτική επιτροπή του περιοδικού»

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΕΦ

Η

αναδρομή στη μακραίωνη ιστορία της Κύπρου, δεν αφήνει κανένα μελετητή της ασυγκίνητο. Ένα ποικιλόμορφο μοτίβο πολιτισμού και ανθρώπων, σμίγουν κάτω από την ιδιαίτερη κυπριακή κουλτούρα. Ζυμώνονται μέσα σε αιώνες μόχθου, αξιοπρέπειας και ηρωικών αγώνων επιβίωσης, για διατήρηση της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης και του ελληνικού στοιχείου.

Αυτή τη σκυτάλη, παρέλαβε από τους προγόνους της και η νεότερη γενιά Κυπρίων η οποία, έμελλε να αφήσει έντονα το στίγμα της στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Οι ραγδαίες εξελίξεις που ακολούθησαν τη συμφωνία «Ζυρίχης - Λονδίνου» του 1960, οδήγησαν τέσσερα χρόνια αργότερα, στη μετεξέλιξη του νεοσύστατου τότε Κυπριακού Στρατού στη σημερινή Εθνική Φρουρά. Έκτοτε, αγωνίζεται να φέρει σε πέρας την αποστολή της. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Εθνική Φρουρά ταυτίστηκε με την πολυτάραχη πορεία της νεότερης Κυπριακής ιστορίας. Αντιμετώπισε με επιτυχία την πρώτη απόπειρα στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας τον Αύγουστο του 1964, ενώ τρία χρόνια αργότερα, κατάφερε να εξουδετερώσει τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Κοφίνου. Στις 20 Ιουλίου του 1974, με την έναρξη της τουρκικής εισβολής, η Εθνική Φρουρά, κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, προέβαλε σθεναρή αντίσταση, προκαλώντας στον εισβολέα σοβαρές απώλειες, γράφοντας σελίδες δόξας, μεγαλείου ψυχής και αυταπάρνησης. Δυστυχώς, οι θυσίες των ανδρών της δεν είχαν ευτυχή κατάληξη, με αποτέλεσμα, την κατάληψη σχεδόν του 40% του εδάφους της το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα υπό Τουρκική κατοχή. Έκτοτε, αναδιοργανώνεται, εξοπλίζεται και εκπαιδεύεται με στόχο την εκτέλεση της αποστολής της.

Η Εθνική Φρουρά, διαχρονικά, αποτέλεσε ένα από τα πιο υγιή οργανωμένα σύνολα της Κυπριακής κοινωνίας. Δίκαια, κατέλαβε, εξέχουσα θέση στη συνείδηση των πολιτών της, ενισχύοντας το αίσθημα ασφάλειας, βάση ανάπτυξης κάθε ευημερούσας Πολιτείας. Ο λαός τη στηρίζει, την εμπιστεύεται, την ενισχύει και την υπηρετεί για χρόνια με πάθος και στερήσεις. Η αμφίδρομη σχέση, ολοκληρώνεται σε κάθε κάλεσμα της Πολιτείας, όπου τα μέλη της Εθνικής Φρουράς προηγούνται της κοινωνίας και στηρίζουν το λαό σε κάθε δοκιμασία, ενώ ταυτόχρονα προβάλλουν με επιτυχία την Κυπριακή Δημοκρατία στο εξωτερικό. Η αμοιβαιότητα, ήταν και παραμένει αγνή και η συνεργασία με τους υπόλοιπους κοινωνικούς φορείς, αγαστή σε όλα τα επίπεδα. Θα ήταν όμως παράληψη, να μην αναφερθεί κανείς στην ποιότητα του ανθρωπίνου δυναμικού, το οποίο, συνεχίζει να διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του οικοδομήματος της Εθνικής Φρουράς. Μέσα σε αυτό, εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν αναμφισβήτητα τα τμήματα εφεδρεί-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ας και εθνοφυλακής, τα οποία συνεισφέρουν σημαντικά στην επαύξηση της επιχειρησιακής της ικανότητας. Η συχνή επαφή μαζί τους στα πεδία των ασκήσεων, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ανθρώπους απλούς, καθημερινούς, με φιλότιμο και ποιότητα, οι οποίοι συνειδητά, έχουν ενσωματωθεί πλήρως στην Εθνική Φρουρά. Κοινός παρονομαστής τους η «θέληση», μοναδικός παράγοντας επιτυχίας σε κάθε αποστολή. Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτέλεσε αναμφισβήτητα ορόσημο για την Εθνική Φρουρά. Η συμμετοχή στελεχών της σε όλα τα δρώμενα του Οργανισμού εντός και εκτός συνόρων, άνοιξε νέους ορίζοντες για δημιουργία σύγχρονης στρατιωτικής κουλτούρας με εφαρμογές στην επιχειρησιακή οργάνωση - σχεδίαση, εκπαίδευση, ορθολογιστική αξιοποίηση των μέσων και του προσωπικού της. Το σύγχρονο, ταχέως εξελισσόμενο γεωστρατηγικό περιβάλλον σε συνδυασμό με τον εντοπισμό υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί αναμφισβήτητα την επόμενη μεγάλη πρόκληση, στην οποία η Εθνική Φρουρά, καλείται να ανταποκριθεί.  Αντγος Στυλιανός Νάσης Αρχηγός ΓΕΕΦ

Το σύγχρονο, ταχέως εξελισσόμενο γεωστρατηγικό περιβάλλον σε συνδυασμό με τον εντοπισμό υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί αναμφισβήτητα την επόμενη μεγάλη πρόκληση, στην οποία η Εθνική Φρουρά, καλείται να ανταποκριθεί.

7

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ >> ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας από την ανεξαρτησία μέχρι την ανάληψη της Ευρωπαϊκής Προεδρίας κατά χρονολογική σειρά (Επιμέλεια: Διεύθυνση Ιστορίας Εθνικής Φρουράς) Διεξήχθηκαν οι πρώτες κρατία έγινε το 69ο μέλος των Ηνωμέ- ο Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος Κουπροεδρικές εκλογές τις οποίες κέρδι- νων Εθνών, παίρνοντας έτσι τη θέση τσιουκ, στις 20 Οκτωβρίου 1961, είχε σε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με πο- της ανάμεσα στη κοινωνία των ελευ- ως αποτέλεσμα να μην ολοκληρωθεί σοστό 66.85%. Ο ανθυποψήφιός του θέρων κρατών. ποτέ η σύνθεση του Κυπριακού ΣτραΙωάννης Κληρίδης, ο οποίος είχε την 13/3/1961. Η Κύπρος έγινε το 11ο μέλος τού. Αφορμή γι’ αυτό, η απαίτηση των στήριξη του ΑΚΕΛ και μικρής μερίδας της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Τουρκοκυπρίων για δημιουργία δυο της Δεξιάς πήρε 33.15%. Στη θέση του 24/5/1961. Η Κύπρος εντάσσεται στο ξεχωριστών τμημάτων (ελληνικού και αντιπρόεδρου αναδείχτηκε από τις 3 Συμβούλιο της Ευρώπης και γίνεται το τουρκικού) σε διαφορετικά στρατόπεδα και με διαφορετικές διοικήσεις, Δεκεμβρίου, χωρίς ανθυποψήφιο, ο 16ο μέλος. Φαζίλ Κουτσιουκ.

16/9/1961. Η Κύπρος δια του πρόεπάρα το ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπό 16/8/1960. Η ανακήρυξη της ανεξαρτηδρου της Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ταν από τις συμφωνίες. σίας Κύπρου. Γενέθλιος ημέρα της ανε- και παρά την αντίδραση του αντιπρόΣτις 18 Δεκεμβρίου 1961, κάνοντας ξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα εδρου Φαζίλ Κουτσιουκ, συμμετέχει κατάχρηση του δικαιώματος που τους μεσάνυχτα της 15ης προς 16η Αυγού- στην ιδρυτική διάσκεψη του κινήμα- παρείχαν οι συνθήκες του Συντάγμαστου υπογράφτηκαν τα έγγραφα ανα- τος των Αδεσμεύτων, στο Βελιγράδι τος για χωριστές πλειοψηφίες, οι Τουρκήρυξης της Κύπρου σε ανεξάρτητο της Γιουγκοσλαβίας. κοκύπριοι βουλευτές εμπόδισαν την κράτος από τον τελευταίο Άγγλο κυ- 20/10/1961 - 21/12/1963. Η πορεία προς ψήφιση νόμου για το φόρο εισοδήμαβερνήτη σερ Χιού Φουτ, τον πρόεδρο την σύγκρουση Το βέτο που άσκησε τος, στερώντας έτσι από το κράτος ένα Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον σημαντικότατο πόρο του. Αφορμή γι’ αυτό, η άρνηση της ικανοαντιπρόεδρο Φαζίλ Κουτσιουκ, τον πρόξενο της Ελλάδας ποίησης των υπερπρονομιων που Γεώργιο Χριστόπουλο και τον τους είχαν αναγνωριστεί στη δηγενικό πρόξενο της Τουρκίμόσια υπηρεσία (70:30). Σημειώας Βεζτί Τουρέλ. Το Σύνταγμα νεται ότι άμεση ικανοποίηση της του 1960 παρουσίαζε αρκετές αξίωσης τους, αφενός θα δημιδυσκολίες στην εφαρμογή του, ουργούσε υπεράριθμο προσωπιλόγω των διαιρετικών στοιχείκό και αφετέρου, λόγω έλλειψης ων που περιείχε, αφού χώριζε αρκετών προσοντούχων Τουρκοτον κυπριακό λαό σε Τουρκοκυπρίων, θα επηρέαζε δυσμενώς κυπρίους και Ελληνοκυπρίους. τη Δημόσια Υπηρεσία. Επιπλέον, έδινε στους ΤουρκοΣτις 5 Ιανουαρίου 1962 οι συκύπριους (τότε αποτελούσαν ντεχνίες ΠΕΟ, ΣΕΚ, ΠΟΑΣ και ο μόλις το 18% του πληθυσμού Σύνδεσμος Ελλήνων Κυβερνητης Κύπρου) ιδιαίτερα προνοτικών Υπαλλήλων, απέστειλαν μιακή θέση, εξασφαλίζοντας στον αντιπρόσωπο εκάστης χώρας μέλους του ΟΗΕ διαμαρτυρία τους ποσοστό συμμετοχής της τάξης του 30% στη Δημόγια την αναλογία 70:30. Το γεγοΗ σημαια της ΕΛ.ΔΥ.Κ., συνοδευόμενη από τιμητικο άγημα, αφήσια Υπηρεσία και την αστυνο- νει το αρματαγωγό ΑΛΙΑΚΜΩΝ και φθάνει στο κυπριακό έδαφος νός ότι άτομα που δεν υπερείχαν μία και 40% στο στρατό.

(16 Αυγούστου 1960). Ύστερα από 14 χρόνια, οι υπερασπιστές σε αξία, αλλά απλώς ανήκαν στην 21/9/1960. Η Κυπριακή Δημοτουρκική κοινότητα, ευνοούνταν της θα την τιμήσουν με τον ηρωισμό τους.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

13/12/1959.

8

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

στους διορισμούς και τις προαγωγές, ίδια μέρα στις 29 Δεκεμβρίου η Τουρήταν αίτια μεγάλου σκανδάλου. κική Κοινοτική Συνέλευση ψήφισε δικό Νέο σημείο σύγκρουσης των δυο της νόμο, με τον οποίο παρείχε νομική κοινοτήτων η τουρκική απαίτηση για κάλυψη στα τουρκικά δημαρχεία. χωριστά δημαρχεία. Όταν ο ΜακάΗ εκ μέρους των Τούρκων κατάριος δήλωνε, στους Καραμανλή και χρηση του δικαιώματος για χωριστή Αβέρωφ, ότι δεχόταν την τουρκική πλειοψηφία, παρουσίαζε με τον πιο απαίτηση για χωριστά δημαρχεία, δεν χαρακτηριστικό τρόπο τις αδυναμίες φανταζόταν τις τεράστιες πρακτικές του Συντάγματος της Ζυρίχης, αφού δυσκολίες που θα αναφύονταν κατά είχε ως αποτέλεσμα να μείνει το κράτον καθορισμό των δημοτικών ορίων. τος χωρίς φορολογική νομοθεσία. Η Μια μεικτή επιτροπή μάταια προσπα- ανάγκη τροποποίησής του οδήγησε, θούσε για δύο χρόνια να καθορίσει τα στις 29 Νοεμβρίου 1963, τον πρόεδρο σύνορα του ελληνικού και του τουρ- Μακάριο στην υποβολή 13 προτάσεων κικού τομέα των πόλεων. Οι Τουρκο- για αναθεώρησήτου, στον αντιπρόεκύπριοι επέμεναν να περιλάβουν στα δρο Φαζίλ Κουτσιούκ, ενώ ταυτόχρονα δημοτικά τους όρια περιοχές όπου κα- ενημέρωσε τις κυβερνήσεις των τριών τοικούντο και από ελληνικό πληθυσμό Εγγυητριών Δυνάμεων. Αντικειμενικά και που υπήρχαν μεγάλης αξίας ελληνι- κρινόμενες οι πιο πάνω προτάσεις ήταν κές περιουσίες. Σε μια προσπάθεια να λογικές. Ωστόσο αναιρούσαν, σε σημασπάσει το αδιέξοδο, ο Μακάριος πρότεινε να λειτουργήσουν δοκιμαστικά για ένα χρόνο ενιαίοι οι δήμοι και ταυτόχρονα πρόσφερε γενναία επιχορήγηση για την ανάπτυξη των τουρκικών τομέων. Στις 24 Δεκεμβρίου η τουρκική πλευρά δέχτηκε τις ελληνικές προτάσεις, αλλά στις 26 του ιδίου μήνα, μετά από παρέμβαση του νέου Τούρκου πρέσβη Μαζχάρ Οζκόλ, υπαναχώρησε. Μετά την υπαναχώρηση των Τούρκων τα ελληνικά μέλη της Ο πρώτος Διοικητης της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Συνταγματάρχης Πεζιβουλής των Αντιπροσώπων αρ- κού Διονύσιος Αρμπούζης (Αρχηγός των ελληνικών Ενόνήθηκαν να ανανεώσουν τον πλων Δυνάμεων αμέσως μετά τη μεταπολίτευση), με τον προσωρινό νόμο Περί Τουρκι- Υποδιοικητή Αντισυνταγμάτρχη πεζικού Ιωάννη Κομνηκών Δημοτικών Επιτροπών. Την νό, μετέπειτα Αρχηγό του ΓΕΕΦ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

«Καλώς μάς ήλθατε παιδιά». Ο Κύπριος αγρότης βρήκε τον δικό του τρόπο για να χαιρετίσει την άφιξη των πρώτων τμημάτων της ΕΛ.ΔΥ.Κ. στο λιμάνι της Αμμοχώστου (16 Αυγούστου 1960).

ντικό βαθμό, τα χαρακτηριστικά που υπογράμμιζαν τη ξεχωριστή οντότητα της τουρκικής κοινότητας, κάτι που Τουρκία και Τουρκοκύπριοι δεν ήσαν καθόλου διατεθειμένοι να δεχτούν.

11/7/1963. Στις 11 Ιουλίου 1963, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ορίστηκε ως μέρα εορτασμού της Κυπριακής Ανεξαρτησίας η 1η Οκτωβρίου.

21/12/1963. Διακοινοτικές Συγκρούσεις. Μετά την υποβολή των 13 σημείων, παρατηρήθηκαν ύποπτες κινήσεις στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας αλλά και των άλλων πόλεων. Λήφθηκαν αυξημένα μέτρα ασφάλειας και αυξήθηκαν οι νυκτερινές περιπολίες. Στις 2:30 π.μ. της 21ης Δεκεμβρίου 1963, όταν Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί επιχείρησαν να ερευνήσουν αυτοκίνητο Τουρκοκυπρίων, που εξερχόταν από 9

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Περιφέρεια Λάρνακας: Ο νεολιθικός οικισμός της Χοιροκοιτίας (6η χιλιετία π.Χ.) «Συμφωνίας για την αποκα τά σ τα σ η της ελευθερίας των κινήσεων και των επικοινωνιών». (Για παράδειγμα, είχε απαγορευθεί η εισαγωγή στους θύλακες οικοδομικού υλικού, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατον τουρκικό τομέα στην περιοχή του τασκευή οχυρωματικών έργων καθώς σωματείου «Ολυμπιακός», δημιουργή- επίσης και άλλων «στρατηγικής σημαθηκε επεισόδιο: Οι Τουρκοκύπριοι αρ- σίας» υλικών και εξαρτημάτων, όπως νήθηκαν να δεχτούν τον έλεγχο, υπα- μπαταρίες, ηλεκτρικά εξαρτήματα, χηκούοντας στα κελεύσματα της ηγεσίας μικά προϊόντα, πετρελαιοειδή κ.α.) Τα της ΤΜΤ. Ταυτόχρονα Τούρκοι της πε- μέτρα αυτά καταργήθηκαν εντελώς το ριοχής κινήθηκαν απειλητικά προς το Μάρτη του 1968. μέρος των αστυνομικών, ενώ παράλ 15/1-10/2/1964. Σχέδιο Σαντς ληλα περίπολος Ελληνοκυπρίων, που Μπώλ. Για αντιμετώπιση της έκρυθανήκε σε παραστρατιωτική οργάνω- μης κατάστασης στην Κύπρο, πραγση, έσπευσε προς βοήθεια των αστυ- ματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της νομικών. Αντηλλάγησαν πυροβολισμοί Βρετανίας στο Λονδίνο, από τις 15 και δύο Τουρκοκύπριοι που επέβαιναν Ιανουαρίου ως τις 10 Φεβρουαρίου του αυτοκίνητου έχασαν τη ζωή τους. 1964, διάσκεψη, στην οποία πήραν Κρυφά φυλάκια και πολυβολεία επαν- μέρος αντιπροσωπείες των τριών Εγδρώθηκαν και από τις δυο πλευρές σε γυητριών Δυνάμεων, καθώς και της ελδιάφορα σημεία της Λευκωσίας. Δια- ληνικής και τουρκικής κοινότητας της κοινοτικές συγκρούσεις ξέσπασαν και Κύπρου. Η διάσκεψη, όπως φάνηκε εκ σε άλλα σημεία της Λευκωσίας αλλά των υστέρων, αποσκοπούσε στο να τεκαι στις άλλες πόλεις και συνεχίστηκαν θεί η κυπριακή κρίση υπό τον πλήρη έως τις 30 Δεκεμβρίου 1963, οπόέλεγχο του NATO, αφού το σχέτε και διακόπηκαν προσωρινά, διο Σαντς - Μπώλ προνοούμε τη χάραξη της «πράσινης σε ειρηνευτική, νατοϊκή γραμμής». δύναμη 10.000 ανδρών 8/1/1964. Χαλάρωση τουλάχιστον, με Άγγλο των απαγορευτικών μέδιοικητή και διακυβερτρων στους Τ/Κ θύλακες νητική επιτροπή που θα Στις 8 Ιανουαρίου 1964 έδρευε στο Λονδίνο, έγινε η πρώτη σοβαρή αποτελούμενη από χαλάρωση των μέτρων τους πρέσβεις των χωρών της ειρηνευτικής δύπου επιβλήθηκαν στους ναμης, χωρίς τη συμΤουρκοκυπρίους από Χάλκινη περικεφαλαία μετοχή της Κυπριακής την κυβέρνηση μετά την από την Αθηένου, ανταρσία, σε εφαρμογή της Κυβέρνησης. Το σχέ4ος-3ος αιώνας π.Χ.

10

διο Σαντς - Μπώλ, έγινε δεκτό τόσο από την Τουρκία όσο και από την υπηρεσιακή ελληνική κυβέρνηση του Ιωάννη Παρασκευόπουλου, αλλά απορρίφθηκε από τον πρόεδρο Μακάριο.

6/2/1964. Τα επεισόδια του Αγίου Σωζόμενου. Αστυνομικό αυτοκίνητο που μετέφερε ομάδα κατοίκων της Αθηαίνου σε τοποθεσία κοντά στο τουρκικό χωριό Άγιος Σωζόμενος, για να θέσουν σε λειτουργία υδραντλία που υδροδοτούσε την κωμόπολή τους, έπεσε σε ενέδρα. Δυο μέλη της ομάδας σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν. Θεωρείται ότι το περιστατικό αυτό αποτελούσε πράξη αντεκδίκησης των Τουρκοκυπρίων για το φόνο ομοχωρίου τους και την εξαφάνιση ενός άλλου κατά τον προηγούμενο μήνα. Ακολούθησε ανοργάνωτη επίθεση των κατοίκων της Αθηαίνου, με τη βοήθεια αστυνομικών, που είχε ως συνέπειά της, το θάνατο τεσσάρων Ελληνοκυπρίων και τον τραυματισμό αρκετών άλλων, ενώ με την επέμβαση Άγγλων ειρηνευτών, ο Άγιος Σωζόμενος εκκενώθηκε και στη συνέχεια καταστράφηκε από τους Ελληνοκυπρίους.

25/2/1964. Η Κυπριακή Κυβέρνηση εξήγγηλε τον αφοπλισμό των ατάκτων και τη δημιουργία δύναμης 5.000 ειδικών αστυνομικών, κάτι που αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη μετέπειτα δημιουργία της Εθνικής Φρουράς.

1/3/1964. Απόφαση Δημιουργίας ΕΦ. Με απόφαση του Συμβουλίου Αμύνης της Κύπρου, αποφασίστηκε η δημιουργία της «Εθνικής Φρουράς».

4/3/1964. Το Ψήφισμα 186 των Ηνωμένων Εθνών. Το ψήφισμα 186 της 4ης Μαρτίου αποτέλεσε εξαιρετική επιτυχία για την Κύπρο. Στο ψήφισμα αναγνωριζόταν η νομιμότητα της Κυπριακής Κυβέρνησης, παρά την αποχώρηση των τουρκικών μελών της. Έκτοτε η Κυπριακή Κυβέρνηση αναγνωρίζεται διεθνώς ως η μόνη νόμιμη κυβέρνηση στην Κύπρο.

7-9/3/1964. Οι συγκρούσεις στην Πάφο. Τρεις μέρες μετά το ψήφισμα της 4ης Μαρτίου, Τούρκοι της Πάφου επιτέθηκαν εναντίον του πλήθους που

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ψώνιζε στη δημοτική αγορά της πόλης. Σκότωσαν εφτά, τραυμάτισαν άλλους τριάντα πέντε και, καθώς η αγορά βρισκόταν ανάμεσα στον ελληνικό και τουρκικό τομέα της πόλης, απέκοψαν τις διόδους διαφυγής και συνέλαβαν 200 όμηρους. Υπήρξαν υποψίες ότι οι Τούρκοι έδρασαν σκόπιμα, για να προκαλέσουν επέμβαση της Τουρκίας, ώστε να εξουδετερωθεί το ευνοϊκό ψήφισμα 186 της 4ης Μαρτίου. Σε αντίποινα οι Έλληνες συνέλαβαν μεγάλο αριθμό Τουρκοκυπρίων τους οποίους αντάλλαξαν με τους δικούς τους ομήρους. Στις 9 Μαρτίου, εθελοντές από την Πάφο και Λευκωσία, επιτέθηκαν εναντίον του τουρκικού τομέα της πόλης, αλλά παρά τη δυσχερή θέση στην οποία περιέπεσαν οι Τούρκοι, η κυπριακή κυβέρνηση, δεχόμενη πιέσεις διεθνώς, εμπόδισε την οριστική συντριβή της τουρκικής αντίστασης.

27/3/1964. Ανέλαβε τα καθήκοντά της η ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ, που πήρε το όνομα UNFICYP (United Nations Force in Cyprus). Κύρια αποστολή της ήταν η παρεμπόδιση των διακοινοτικών συγκρούσεων, αποστολή που όπως τα μετέπειτα γεγονότα κατέδειξαν, υπήρξε ανεπιτυχής.

23/4/1964. Καταδρομική επιχείρηση, σχεδιασμένη από το επιτελείο της Εθνικής Φρουράς, κατά την οποία εκκαθαρίστηκαν τουρκικές θέσεις στο ύψωμα Άσπρη Μούττη, στην οροσειρά Πενταδάκτυλου. Η επιχείρηση ήταν αναγκαία, όχι μόνο γιατί το ύψωμα δεσπόζει ανατολικά του περάσματος της Αγίρτας, αλλά και διότι Τούρκοι ένοπλοι κατέστρεφαν περιουσίες, ενώ αποτελούσαν κίνδυνο για τα χωριά Δίκωμο και Μπέλλαπαϊς.

1-5/6/1964. Θέσπιση νόμου περί ΕΦ - Άφιξη στην Κύπρο της Ελληνικής Μεραρχίας. Θεσπίστηκε την 1η Ιουνίου 1964 ο νόμος περί Εθνικής Φρουράς, ο οποίος προέβλεπε πλέον, υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Η δύναμη της ανερχόταν σε 11.000 άνδρες, αργότερα όμως έπεσε σε 8.000. Οργανώθηκε έχοντας ως πρότυπο τον ελληνικό

Επαρχία Πάφου: Η Πέτρα του Ρωμιού. Το σημείο που κατά τον θρύλο βγήκε η Αφροδίτη από τα κύμματα. Επίσης είναι ο χώρος που κατά την παραδοση ο Διγενής Ακρίτας κατέστρεψε τα πλοία των Σαρακηνών επιδρομέων, εκσφενδονίζοντας τον τεράστιο βράχο προς τη θάλασσα. στρατό και στελεχώθηκε κυρίως με Ελλαδίτες αξιωματικούς καθώς οι κυπριακής καταγωγής αξιωματικοί ήταν ελάχιστοι και δεν ανήκαν στις ανώτερες βαθμίδες της στρατιωτικής ιεραρχίας. Πρώτος αρχηγός της διοριζόταν ο αντιστράτηγος Γεώργιος Καραγιάννης. Ο νόμος αυτός προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της Τουρκίας, Αγγλίας και ΗΠΑ. Η Τουρκία ειδοποίησε τις ΗΠΑ ότι σκόπευε να διατάξει στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο για να λάβει όμως, στις 5 Ιουνίου 1964, αυστηρή προειδοποίηση από τον πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, ότι κάτι τέτοιο δεν θα γινόταν αποδεκτό από τις ΗΠΑ. Ιδιαίτερα από την στιγμή που είχαν προηγηθεί οι κατηγορηματικές προειδοποιήσεις του Κρούτσεφ, για τη στάση που θα τηρούσε η ΕΣΣΔ σε ενδεχόμενη στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο. Την περίοδο αυτή φτάνει στην Κύπρο με «μυστικότητα» και ταχύτητα ελληνική μεραρχία δύναμης 8.000 ανδρών (ξεκίνησε τον Απρίλιο και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο με τη στενή συνεργασία της Ελληνικής και Κυπριακής κυβέρνησης). Ιούνιος - Αύγουστος 1964. Τα σχέδια Άτσεσον. Προσπάθειες συγκερασμού των ελληνικών και των τουρκικών θέσεων έφεραν ως αποτέλεσμα τις προτάσεις Άτσεσον (πρώην υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ και μεσολαβητής των ΗΠΑ για το Κυπριακό στα Ηνωμένα Έθνη). Μέχρι και τη λήξη της διαμεσολάβησής του, αυτές τροποποιούνταν

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ανάλογα με τις εισηγήσεις και τις αντιδράσεις Ελλήνων και Τούρκων συνομιλητών του. Το πρώτο σχέδιο Άτσεσον προνοούσε χονδρικά τα έξης: ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα για την Τουρκία στη χερσόνησο της Καρπασίας και στρατιωτική βάση, ενώ θα της διδόταν επιπλέον από την Ελλάδα το Καστελλόριζο. Η Τουρκία αποδέχτηκε το πρώτο σχέδιο Άτσεσον, αν και υπήρξαν διαφορές για το πώς αντιλαμβανόταν η καθεμιά από τις ενδιαφερόμενες πλευρές το σχέδιο. Πάντως για την ελληνική πλευρά το σχέδιο θεωρήθηκε απαράδεκτο και απορρίφθηκε αμέσως. Στην προσπάθεια του να κάνει το σχέδιο του πιο ελκυστικό στους Έλληνες, ο Άτσεσον το τροποποίησε και έτσι προέκυψε ένα δεύτερο σχέδιο Άτσεσον: Η βάση στην Καρπασία θα ήταν πλέον όχι κατά κυριαρχία αλλά με ενοίκιο 50 χρόνων και περιοριζόταν λίγο σε έκταση. Δύο από τις επαρχίες που θα δημιουργούντο, μετά τη νέα διοικητική διαίρεση της Κύπρου, θα είχαν μονίμως Τουρκοκύπριους έπαρχους και μεγάλο μέρος των διοικητικών υπάλληλων τους, αστυνομικών, δικαστικών κλπ., θα προερχόταν από την τουρκοκυπριακή πλευρά. Προβλεπόταν επίσης ανώτερος Τουρκοκύπριος αξιωματούχος στην κεντρική κυβέρνηση, υπεύθυνος για θέματα Τουρκοκυπρίων και επίτροπος διορισμένος από τα Ηνωμένα Έθνη, που θα επέβλεπε την εφαρ11

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ μογή των προνοιών της Συνθήκης της το ύψωμα Ακόνι, το οποίο είχε εγκα- πο της Μόρφου, ενώ η εμπλοκή της Λωζάνης καθώς και της Ευρωπαϊκής ταλειφθεί από τους Σουηδούς ειρη- Τουρκίας γινόταν εμφανέστερη με την Σύμβασης Ανθρωπινών Δικαιωμάτων νευτές, που είχαν βρεθεί εν μέσω δυο παρουσία αντιτορπιλικών πλησίον της προς όφελος των Τουρκοκυπρίων. Η πυρών. Οι Τούρκοι όταν το αντελήφθη- ακτής των Κοκκίνων, δημιουργώντας τουρκική πλευρά απέρριψε το σχέδιο σαν το πρωί της επομένης, άρχισαν να φόβους για πιθανή τουρκική απόβαση. αυτό και αντιπρότεινε την παραχώρη- βάλλουν εναντίον των εθνοφρουρών. Την επομένη ολοήμερες επιδρομές ση της βάσης κατά κυριαρχία και την Η κατάσταση ήταν τέτοια, που είτε η της τουρκικής αεροπορίας μετέτρεψαν παραχώρηση εκτός του Καστελλόρι- Εθνική Φρουρά θα εγκατέλειπε τις θέ- σε κόλαση την περιοχή Τηλλυρίας, ζου και λωρίδας εδάφους κατά μήκος σεις της, επιτρέποντας έτσι την προ- παρά το γεγονός ότι, οι Ελληνοκύπριτου ποταμού Έβρου στη Θράκη, πράγ- ώθηση των Τούρκων ή διαφορετικά, οι ανταποκρινόμενοι στις υποδείξεις μα που απέρριψε η ελληνική πλευρά. επιβαλλόταν η κατάληψη του Λωρό- της ελληνικής κυβέρνησης, δεν προΠαρά την απόρριψη του δευτέρου σχε- βουνου, που ήταν το ψηλότερο σημείο έβησαν σε καμιά στρατιωτική ενέρδίου από τους Τούρκους, ο γεια. Οι ένοπλες δυνάμεις Άτσεσον δεν παραιτήθηκε της Ελλάδας τέθηκαν σε από τις προσπάθειες του, συναγερμό, η Κυπριακή πάρα μόνο όταν και η ελκυβέρνηση απείλησε ότι, ληνική πλευρά το απέρρισε περίπτωση που οι βομψε οριστικά στις 21 Αυγούβαρδισμοί δεν τερματίζοστου 1964. νταν, θα διέτασσε γενική 3/7/1964. Δημιουργία επίθεση εναντίον όλων της ΑΣΔΑΚ. Δημιουργήθητων τουρκικών θυλάκων κε κατόπιν ενεργειών της και παράλληλα ζήτησε σύγκληση του Συμβουλίου ελληνικής κυβερνήσεως, Ασφαλείας. η Ανώτατη Στρατιωτική Ο στρατηγός Γρίβας, Διοίκηση Αμύνης Κύπρου που είχε δώσει την παραί(ΑΣΔΑΚ). Αρχηγός της, ο τηση του, με αφορμή τη Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας ο οποίος, σε περίπτωστάση της ελληνικής κυΠεριοχή Αμμοχώστου: Ο Αρχαιολογικός χώρος της Σαλαμίνας ση πολέμου, θα είχε υπό τη βέρνησης κατά την έναρ(το Γυμνάσιο). διοίκηση του την Εθνική ξη των επιχειρήσεων στην Φρουρά, την ΕΛΔΥΚ και την ελληνική της περιοχής. Τηλλυρία, μετά από παρέμβαση του Μεραρχία. Το απόγευμα της 7ης Αυγούστου πρωθυπουργού της Ελλάδας, τέθηκε 9/7/1964 - 9/8/1964. Τα γεγονότα της 1964, η νεοσυσταθείσα τότε 31 Μοί- ξανά επικεφαλής των ένοπλων δυνάΤυλληρίας. Οι Τούρκοι του θύλακα ρα Καταδρομών υπό τον ταγματάρχη μεων στην Κύπρο και με δική του ειΜανσούρας - Κοκκίνων, προωθούν Γεώργιο Καρούσο, επιτέθηκε εναντίον σήγηση ήρθαν στο νησί 5 αεροπλάνα στις 9 Ιουλίου τις θέσεις τους και κα- του Λωρόβουνου. Με τη βοήθεια και Χάρβαρντ και στάθμευσαν στο αεροταλαμβάνουν το ύψωμα Λωρόβουνος, των υπολοίπων τμημάτων της Εθνικής δρόμιο Λακατάμειας. που δέσποζε της περιοχής. Μεταξύ Φρουράς επιτυγχάνεται το πρωί της Έκκληση του Συμβουλίου ΑσφαΦεβρουαρίου και Ιουλίου 1964, είχαν επομένης η κατάληψη του υψώματος. λείας προς την Τουρκία να σταματήσει αποβιβαστεί στην περιοχή 500 άνδρες, Το εγχείρημα υπήρξε δυσχερέστατο τους βομβαρδισμούς και προς την Κύστην πλειοψηφία τους Τουρκοκύπριοι λόγω του δύσβατου του εδάφους, των προ να μη συνεχίσει τις επιθέσεις εναφοιτητές, οι οποίοι ενίσχυσαν το θύ- πυρκαγιών που ξεσπούσαν και τα πυ- ντίον των Τουρκοκυπρίων. Κατάπαυση λακα. Με τον τρόπο αυτό, καθίστατο κνά πυρά από τις άριστα οχυρωμένες του πυρός και αναχώρηση των τουρκιστην ουσία προγεφύρωμα της Τουρκί- τουρκικές θέσεις. κών πλοίων από τα Κόκκινα. ας, κάτι που αποτελούσε σοβαρότατη Ενώ ετοιμαζόταν η τελική επίθεση Απολογισμός: το τουρκικό προγεαπειλή για τα κοντινά ελληνικά χωριά κατά των Κόκκινων για οριστική εξά- φύρωμα περιορίστηκε σε μια πολύ μικαι δημιούργησε επιπλέον τεράστια λειψη του προγεφυρώματος, στις 16:20 κρή περιοχή γύρω από τα Κόκκινα και προβλήματα συγκοινωνίας, στις κα- της 8ης Αυγούστου 1964, η τουρκική έχασε τα στρατηγικά πλεονεκτήματα τευθύνσεις: ανατολικά προς Μόρφου αεροπορία με ανηλεείς βομβαρδι- που είχε. Το τίμημα όμως ήταν βαρύ, και δυτικά προς Πόλη Χρυσοχούς. σμούς και πολυβολισμούς καθήλωσε αφού υπήρξαν 55 νεκροί και 125 τραυΤο βράδυ της 5ης Αυγούστου, τμή- τους επιτιθέμενους. Κατέστρεψε επί- ματίες, στην πλειοψηφία τους άμαχοι. ματα της Εθνικής Φρουράς κατέλαβαν σης την ακταιωρό Φαέθων, στον κόλ 10/8/1964. Μετά από μήνυμα του 12

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η Κερύνεια και στο βάθος ο Πενταδάκτυλος Μακαρίου προς τον πρωθυπουργό της ΕΣΣΔ την προηγουμένη, ο Νικήτα Κρούτσιεφ μέσω του σοβιετικού πρέσβη, αποστέλλει μήνυμα στον Τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού, να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί, απειλώντας με επέκταση των συγκρούσεων.

30/9/1964. Υπογράφεται συμφωνία μεταξύ Κύπρου και ΕΣΣΔ, με την οποία η Κύπρος ενίσχυσε την εξοπλιστική της δύναμη και απέκτησε σημαντικό πολεμικό υλικό. Η συμφωνία προέβλεπε επιπλέον και την εγκατάσταση αντιαεροπορικών πυραύλων οι οποίοι αν και έφτασαν στην Αίγυπτο, (διαμετακομιστικός σταθμός για όλα τα σοβιετικά όπλα), εντούτοις στην Κύπρο δεν έφτασαν παρά μόνο οι ερπυστριοφόρες εξέδρες τους, αφού μετά από τις πιέσεις των Αμερικανών πάνω στην ελληνική κυβέρνηση, απαγορεύτηκε η μεταφορά των πυραύλων στην Κύπρο με ελληνικό πλοίο. Τελικά αυτοί παρέμειναν στη χερσόνησο του Σινά και έπεσαν στα χέρια των ισραηλινών κατά τον πόλεμο του 1967.

11/4/1965. Δολοφονία Μισιαούλη και Καβάζογλου. Άνδρες της τουρκοκυπριακής τρομοκρατικής οργάνωσης ΤΜΤ, δολοφονούν στο δρόμο Λεμεσού - Λευκωσίας τους συνδικαλιστές Ντερβίς Αλί Καβάζογλου και Κώστα Μισιαούλη.

21/4/1967. Επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα. Στις 02.00 η ομάδα των συνταγματαρχών του Γ. Παπαδόπουλου, καλά πληροφορημένη για τα τεκταινόμενα γύρω από τα ανάκτορα από το γραμματέα και σύμβουλο του βασιλιά Κωνσταντίνου, Μιχάλη Αρναούτη, κινείται αστραπιαία και εφαρμόζει το νατοϊκό σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ (προέβλεπε καταστολή πιθανού κομουνιστικού κινήματος στο εσωτερικό). Ο βασιλιάς, αν και αιφνιδιάστηκε, τελικώς συμβιβάστηκε με τους πραξικοπηματίες, ενώ από πλευράς Αμερικανών δεν καταγράφηκε σοβαρή αντίδραση. Το δικτατορικό καθεστώς

αφέθηκε έτσι ανενόχλητο να εδραιωθεί και δεν επρόκειτο να πέσει, παρά μόνο αφού πρώτα κατέστρεφε την Κύπρο.

9-10/9/1967. Η διάσκεψη του Έβρου. Το καθεστώς της 21ης Απριλίου, μετά από ενέργειες που στηρίχτηκαν σε υπεραισιόδοξες και λανθασμένες εκτιμήσεις, πέτυχε συνάντηση κορυφής με την τουρκική πλευρά στην πόλη Κεσάνη της Τουρκίας και την επόμενη στην Αλεξανδρούπολη, πιστεύοντας ότι η Ένωση ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί με την προσφορά στους Τούρκους της αγγλικής βάσης της Δεκέλειας. Η διάσκεψη του Έβρου, όπως έμεινε γνωστή, ήταν μια παταγώδης αποτυχία και υπήρξε η τελευταία προσπάθεια της Ελλάδας για την Ένωση, με τη συναίνεση της Τουρκίας. Ιούλιος - Δεκέμβριος 1967. Η κρίση της Κοφίνου και οι συνέπειές της Από το καλοκαίρι του 1967 στην περιοχή Κοφίνου - Άγιος Θεόδωρος - Μαρί είχαν δημιουργηθεί μεγάλες εντάσεις, στις οποίες πρωταγωνιστούσαν οι Τουρκοκύπριοι και ιδιαίτερα ο Τούρκος αξιωματικός, διοικητής της περιοχής. Οι Τουρκοκύπριοι της Κοφίνου συνιστούσαν τη μεγαλύτερη απειλή για τους Ελληνοκυπρίους κατοίκους του Αγίου Θεοδώρου. Συγκεκριμένα απαγόρευαν την αστυνόμευση της περιοχής από την Κυπριακή αστυνομία και προκαλούσαν σοβαρά προβλήματα στη διακίνηση, ιδιαίτερα από τη στιγμή που το χωριό Κοφίνου βρισκόταν στο νευραλγικό σημείο της συμβολής των δρόμων Λεμεσού - Λευκωσίας και Λεμεσού - Λάρνακας. Επιπλέον υπήρχαν φόβοι για τυχόν προώθηση των Τουρκοκυπρίων νοτιότερα μέχρι τη θάλασσα και συνένωση τους με τα χωριά Μαρί και Ζύγι, κάτι που εκτός από την ισχυροποίηση του «καντονίου τους», θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο, ενθαρρύνοντας παρόμοιες ενέργειες και σε άλλες περιοχές της Κύπρου. Απόπειρες της κυβέρνησης για επα-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

νάληψη των αστυνομικών περιπολιών κατά το Σεπτέμβριο του 1967 με συνοδεία της UNFICYP, προσέκρουσαν στην αντίδραση των Τούρκων. Η κυβέρνηση ζήτησε από τη στρατιωτική ηγεσία να της παράσχει την απαραίτητη κάλυψη, ώστε να κατορθώσει να αστυνομεύσει αποτελεσματικά την περιοχή. Παρά τις αρχικές ενστάσεις του στρατηγού Γρίβα, εντούτοις μετά την ενημέρωση του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης της Ελλάδος (ΓΕΕΘΑ), καταστρώθηκε και εφαρμόστηκε το σχέδιο «Γρόνθος», με τη σύμφωνη γνώμη της στρατιωτικής ηγεσίας της Ελλάδας. Στην περιοχή μετακινήθηκαν ισχυρές δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς με το στρατηγό Γρίβα επικεφαλής, ενώ λήφθηκαν και μέτρα αντιαεροπορικής προστασίας σε ευαίσθητα σημεία της Λευκωσίας για το ενδεχόμενο αεροπορικής προσβολής από μέρους της Τουρκίας. Στις 14 Νοεμβρίου οι περιπολίες της αστυνομίας άρχισαν χωρίς καμιά αντίδραση από πλευράς Τουρκοκυπρίων, αλλά τις απογευματινές ώρες της επομένης, δέχτηκαν τα τουρκικά πυρά. Εφαρμόστηκε το προαναφερθέν σχέδιο και οι τουρκοκυπριακές εστίες αντίστασης εξουδετερώθηκαν. Η επιχείρηση κράτησε μερικές μόνο ώρες και στοίχισε στους Τούρκους 22 νεκρούς και 9 τραυματίες, ενώ οι απώλειες της Εθνικής Φρουράς ήταν 1 νεκρός και 5 τραυματίες και για την αστυνομική δύναμη 3 τραυματίες. Τότε η Τουρκία με τελεσίγραφο της προς την ελληνική κυβέρνηση απαίτησε ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: – Αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο.

– Ανάκληση του στρατηγού Γρίβα και των Ελλήνων Αξιωματικών που στελέχωναν την Εθνική Φρουρά.

– Διάλυση της Εθνικής Φρουράς.

– Καταβολή αποζημιώσεων για τις οικογένειες των φονευθέντων Τουρκοκυπρίων.

13

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ Σε αντίθετη περίπτωση απειλούσε με εισβολή στην Κύπρο. Στις 18 Νοεμβρίου 1967 γίνεται ανάκληση του στρατηγού Γρίβα στην Ελλάδα από το καθεστώς τις 21ης Απριλίου, ενώ στο δεκαήμερο που ακολουθεί, γίνονται δεκτές και οι υπόλοιπες αξιώσεις της Τουρκίας. Η κρίση της Κοφίνου έληξε στις 4 Δεκεμβρίου 1967 με την αποδοχή της έκκλησης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών από τις τρεις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις. Τελικώς η Εθνική Φρουρά διατηρήθηκε, αλλά το πλήγμα στην άμυνα του νησιού με την αποχώρηση από την Κύπρο της Ελληνικής Μεραρχίας (ξεκίνησε στις 2 Δεκεμβρίου και ολοκληρώθηκε περί τα μέσα του ίδιου μήνα), υπήρξε κάτι παραπάνω από καίριο.

12/1/1968. Προκήρυξη Εκλογών. Μετά την απόσυρση της Ελληνικής Μεραρχίας γινόταν πλέον φανερό ότι η Ένωση δεν ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί με στρατιωτικά μέσα. Η δήλωση του Μακαρίου στις 12 Ιανουαρίου 1968 περί ευκταίου και εφικτού, φανέρωνε την στροφή προς την ανεξαρτησία και για το σκοπό αυτό προκηρύχθηκαν εκλογές.

25/2/1968. Στις εκλογές αυτές ο Μακάριος κερδίζει με ποσοστό 95.45% έναντι 3.71% του αντιπάλου του, ψυχίατρου Τάκη Ευδόκα. Ιούνιος 1968 - Σεπτέμβριος 1971. Πρώτη περίοδος ενδοκυπριακών συνομιλιών. Την περίοδο αυτή διαφάνηκε μια καταρχήν διάθεση για παραχωρήσεις εκ μέρους της τουρκοκυπριακής πλευράς, που εμφανιζόταν διατεθειμένη πλέον να περιορίσει κάπως τα υπερπρονόμια του συντάγματος του 1960, αλλά παράλληλα απαιτούσε ευρεία αυτονομία. Αργότερα παρά τις κάποιες υποχωρήσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς, Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος αλλά χωρίς veto και Τουρκοκύπριοι βουλευτές σε ξεχωριστούς καταλόγους, αλλά και η τουρκοκυπριακή πλευρά γενικώτερα σκλήρυνε τη στάση της, με το αίτημα της δημιουργίας κεντρικού φορέα τοπικής αυτοδιοίκη14

σης. Ρήξη μεταξύ κυβέρνησης Μακαρίου και της ελληνικής κυβέρνησης που πίεζε για αποδοχή των αιτημάτων των Τουρκοκύπριων. Τελικά οι συνομιλίες οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο το Σεπτέμβριο του 1971.

13/8/1968. Ανεπιτυχής απόπειρα κατά της ζωής του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου, από τον αντιστασιακό Αλέξανδρο Παναγούλη. Οι ανακρίσεις, που ακολούθησαν τη σύλληψη του Παναγούλη, διασύνδεσαν τον Παναγούλη με τον υπουργό εσωτερικών της Κύπρου Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, κάτι που ανάγκασε τον Μακάριο να ζητήσει από τον υπουργό του, την εύσχημη υποβολή της παραίτησης του.

8/3/1970. Απόπειρα εναντίον του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Οπλοφόροι έπληξαν από τη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη το ελικόπτερο του Μακαρίου, που θα τον μετέφερε από τη στέγη της Αρχιεπισκοπής στο μνημόσυνο του Αυξεντίου, στο Μαχαιρά. Από τα πυρά τους τραυματίστηκε ο χειριστής του ελικοπτέρου Ζαχαρίας Παπαδογιάννης, που παρά τα τραύματα του κατάφερε να προσγειώσει με επιτυχία το ελικόπτερο και να διασώσει έτσι τη ζωή του Μακαρίου.

15/3/1970. Η δολοφονία του Πολύκαρπου Πωρκατζη. Δολοφονήθηκε ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης Πολύκαρπος Γιωρκάτζης.

8/2/1973. Ο Μακάριος επανεκλέγεται πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς ανθυποψήφιο, στις 8 Φεβρουαρίου 1973. Ιούνιος 1972 - Ιούλιος 1974. Δεύτερη περίοδος ενδοκυπριακών συνομιλιών. Μετά από πρόταση του Ου Θαντ, Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, οι ενδοκυπριακές συνομιλίες επαναρχίζουν με τη συμμετοχή Τούρκου και Έλληνα συνταγματολόγου, καθώς και του ειδικού αντιπροσώπου του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Η νέα περίοδος όμως των ενδοκυπριακών συνομιλιών άρχισε έξι μήνες μετά την καταρχήν απόφαση για επανέναρξη τους στις 20 Δεκεμβρίου 1971, εξαιτίας της εισαγωγής τσεχοσλοβακικού οπλισμού. Οι

συνομιλίες, που τελικά ξεκίνησαν στις 8 Ιουνίου 1972, πέρασαν από πολλά στάδια, αλλά κατάφεραν να ξεπεράσουν πολλά και ακανθώδη προβλήματα, όπως η ρύθμιση των νομοθετικών εξουσιών των τοπικών οργάνων αυτοδιοίκησης και του κρατικού ελέγχου στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ενώ όλα έδειχναν ότι η λύση του προβλήματος δεν ήταν μακριά, αφού είχε επέλθει καταρχήν συμφωνία στα θέματα στρατού και αστυνομίας, η οποία επρόκειτο να συζητηθεί στην ολομέλεια των μετεχόντων στις συνομιλίες της 16ης Ιουλίου 1974, ήλθε η αφροσύνη του πραξικοπήματος να καταστρέψει τα πάντα.

7/10/1973. Δολοφονική απόπειρα εναντίον του προέδρου Μακαρίου, κατά τη μετάβασή του στο χωρίο Άγιος Σέργιος Αμμοχώστου, για την τέλεση της θείας λειτουργίας. Ο δρόμος είχε υπονομευθεί με εκρηκτικές ύλες μεγάλης ισχύος, οι οποίες όμως πυροδοτήθηκαν πρόωρα, χωρίς να βλάψουν τον πρόεδρο και τη συνοδεία του.

25/11/1973. Το χουντικό καθεστώς του Δημήτρη Ιωαννίδη. Ο ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης ανατρέπει τον Γεώργιο Παπαδόπουλο. Πρόεδρος της Ελληνικής δημοκρατίας ο αντιστράτηγος Φαίδωνας Γκιζίκης και πρωθυπουργός ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος.

27/1/1974. Θάνατος του Γρίβα. Ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας άφησε την τελευταία του πνοή στο κρησφύγετό του στη Λεμεσό, απ’ όπου στο παρελθόν διεύθυνε τον αγώνα της ΕΟΚΑ εναντίον των Άγγλων. Τάφηκε στο χώρο του κρησφυγέτου του και στην κηδεία του τον τίμησε πλήθος κόσμου. Σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί κλίμα εκτόνωσης της κατάστασης, το υπουργικό συμβούλιο κήρυξε τριήμερο πένθος, απέλυσε από τις φυλακές όλους τους πολιτικούς κατάδικους και υπόδικους, ανέστειλε τις ποινικές διώξεις για πράξεις εναντίον του κράτους και επεξέτεινε την αμνηστία στους καταζητούμενους με τον όρο να παρουσιασθούν στους αστυνομικούς σταθμούς και να παραδώσουν τον οπλισμό

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τους. Το νεκρό τίμησε να εγκαταλείψει το ύψωμα, αφού τα πυρομαχικά και η Βουλή, στις 31 Ιανουαρίου. της είχαν εξαντληθεί και 25/4/1974. Τ ο δεν υπήρχαν εφεδρείες Πεζικού για να κρατήυπουργικό συμβούλιο κηρύσσει την ΕΟΚΑ σουν τις θέσεις που είχαν καταλάβει οι καταΒ’ παράνομη. Τα μίση δρομείς. αναρριπίζονται και εμ Καταβύθιση του φύλιες συγκρούσεις ξαναρχίζουν με μεγαλύτετουρκικού αντιτορπιρη ένταση. λικού Κοτσάτεπε από O Άγιος Ιλαρίωνας 1/7/1974. Με εισήτουρκικά αεροπλάνα γηση του προέδρου Μακαρίου, το κληρώθηκε η πρώτη φάση της Εισβοστις 21 Ιουλίου 1974. Σύμφωνα με την τουρκική πλευρά 60 από τα 250 Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τη λής με τη δημιουργία τουρκικού προμείωση της θητείας των εθνοφρουρών γεφυρώματος στο βορρά, το οποίο μέλη του πληρώματος έχασαν τη στους 14 μήνες (από 24). Στόχος να κα- διευρύνθηκε κυρίως μετά τη σύναψη ζωή τους. ταστεί, με την μείωση της αριθμητικής συμφωνίας ανακωχής στις 22 Ιουλίου Παράλληλα η 33 ΜΚ κατέλαβε το δύναμης της Εθνικής Φρουράς, δυνατή 1974. ύψωμα Πετρομούθκια, κοντά στον η στελέχωσή της με πολύ λιγότερους Κατά το διάστημα από 20 εως 21 Άγιο Ιλαρίωνα, αλλά κατόπιν διατααξιωματικούς. Ιουλίου παρά την ανισότητα των αντιγής το εγκατέλειψε το πρωί της 21ης 15/7/1974. Το πραξικόπημα της Ιουλίου, ενώ κατά τη διάρκεια αντεπάλων δυνάμεων έγιναν: 15ης Ιουλίου 1974. Στις 08:20 εκδηλώ- Διαδοχικές προσπάθειες της ΕΛΔΥΚ πίθεσης που αποκρούστηκε με επιθηκε πραξικόπημα κατά της νόμιμης για κατάληψη του τουρκοκυπριατυχία, η Μοίρα έχασε και το διοικητή κού θυλάκου στο Κιόνελι. της ταγματάρχη Γεώργιο Κατσάνη. κυβέρνησης Μακαρίου σχεδιασμένο και υποκεινούμενο από τη στρατιωτι- Κατάληψη του υψώματος Κοτζά- Την ίδια νύκτα η 32 ΜΚ, με όσα μέσα κή χούντα των Αθηνών, το οποίο εκτεκαγια από την 31 ΜΚ τη νύκτα της διέθετε προσπάθησε, να καταλάβει το ύψωμα της Άσπρης Μούττης. Η λέστηκε από τμήματα και μονάδες της 20/21 Ιουλίου. Οι Τούρκοι αιφνιδιάστηκαν και είχαν εξήντα νεκρούς. κατοχή όμως, των υψωμάτων ΚοτζάΕθνικής Φρουράς και την ΕΛΔΥΚ.

20/7/1974. Έναρξη της τουρκικής ειΌλες οι αντεπιθέσεις των Τούρκων καγια, Άγιος Ιλαρίωνας και Άσπρη σβολής. Η Τουρκία εισβάλλει παράνο- αντιμετωπίστηκαν με επιτυΜούττη από την τουρκική μα στην Κύπρο εφαρμόζοντας τα πα- χία, αλλά παρά το γεγονός λιά της σχέδια κατάληψης της νήσου. αυτό η Μοίρα αναγκάστηκε Από τις 04:45 π.μ. της 20ής Ιουλίου, ημέρα Σάββατο, Ο Σαλπιγχτής εκδηλωνόταν η τουρκική εισβολή με αεροπορικούς Στερνός απ’ όλους δούπησε κι ο σαλπιγχτής στο χώμα. βομβαρδισμούς. Αργότε- Της σάλπιγκάς του ο αντίλαλος δεν είχε σβήσει ακόμα. Της Μικρασίας ξετρέχοντας τα πλάτη πέρα ως πέρα ρα, τα πρώτα κύματα των Πότε αντηχούσε σα λυγμός και πότε σα φοβέρα. τουρκικών αποβατικών δυνάμεων αποβιβάζονταν Άθαφτος λυώνει ο σαλπιγχτής μεσ’ στις βροχές. Παρέκει στο Πέντε Μίλι στη Κερύ- Η σκουριασμένη σάλπιγκα πιστά του παραστέκει. Με του χιονιού το σάβανο τους σκέπασε ο χειμώνας νεια. Την ίδια μέρα, ψήφισμα Κ’ ήταν βαρύς σαν κόλαση, μεγάλος σαν αιώνας. στο Συμβούλιο Ασφαλείας Μα τι κι’ αν ήρθε η άνοιξη; Μέσα στο νέο χορτάρι του ΟΗΕ, που ετοιμαζόταν Δε φαίνεται ούτε σάλπιγκα, ούτε σκεβρό κουφάρι. να καταδικάσει το χουντι- Μόνο από νύχτα σε νυχτιά βγαίνει το φάντασμά του κό πραξικόπημα στην Κύ- Και ψάχνει στα χαμόκλαδα να βρη τη σάλπιγκά του... προ, αναφερόταν και στην εισβολή ζητώντας την άμε- - Μην αποκάμης, Σαλπιγχτή, και μη λιγοπιστήσης! Χιλιάδες νύχτες θα διαβούν, νύχτες σιγής και φρίκης. ση κατάπαυση του πυρός. Οπλίτης της ΕΛ.ΔΥ.Κ., από το στρατόπεδό Μα θάρθη, θάρθη ένα πρωί που εσύ θα τους χτυπήσεις 20-22/7/1974. Η πρώτη του στον Γερόλακκο (Αύγουστος 1960), Με την παληά σου σάλπιγκα τους νέους σκοπούς της Νίκης. αναγγέλλει πως «η Πατρίδα είναι εδώ». φάση της Εισβολής. ΟλοΓεώργιος Αθάνας, Ποιήματα Ειρμός 1929

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

15

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ πλευρά, επέτρεψε στους Τούρκους να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους τη διάβαση Μπογαζίου, απ’ όπου πέρασαν αργότερα οι αποβατικές τους δυνάμεις προς Λευκωσία.

22/7-14/8/1974. Στις 22 Ιουλίου ανακοινώθηκε εκεχειρία, η οποία όμως δεν τηρήθηκε από τον τουρκικό στρατό, ο οποίος προέβει στην διεύρυνση του προγεφυρώματος συνεχίζοντας την κατάκτηση κυπριακού εδάφους. Με συνεχείς αποβιβάσεις στρατευμάτων ισχυροποίησε ακόμα περισσότερο την θέση του, διευκολύνοντας έτσι το έργο του, Λευκωσία: Τμήμα της πράσινης γραμμής που ολοκληρώθηκε με την δεύτερη φάση της εισβολής υπουργών εξωτερικών της Ελλάδας όταν κατελήφθη το 35.2% του νησιού.

24/7/1974. Μεταπολίτευση. Η διεκαι της Τουρκίας (25-30 Ιουλίου 1974). θνής κατακραυγή εναντίον της ελλη- Συγκριτικά με το ψήφισμα που είχε εκνικής Χούντας, η διπλωματική της απο- δώσει το ίδιο σώμα στις 20 Ιουλίου, η μόνωση, η γενικότερη αποτυχία της διακήρυξη, κάθε άλλο πάρα ικανοποικυβέρνησης να διαχειριστεί την κρίση ητική ήταν για την ελληνική πλευρά. και το φιάσκο της απόπειρας για γενική 8-14/8/1974. Η δεύτερη φάση της διεπιστράτευση, οδήγησαν το στρατιω- άσκεψης των υπουργών εξωτερικών, τικό καθεστώς σε κατάρρευση, με εξε- στην οποία προσήλθαν και εκπρόσωλισσόμενη την τραγωδία στην Κύπρο ποι της τουρκοκυπριακής και της ελκαι με επαπειλούμενη μια νέα ελληνο- ληνοκυπριακής κοινότητας, υπήρξε τουρκική κρίση στο Αιγαίο. Ο Κωνστα- άκαρπη, αφού ο Τούρκος υπουργός ντίνος Καραμανλής έφτασε στην Αθή- εξωτερικών με τον αέρα του νικητή να στις 2 π.μ. της 24ης Ιουλίου 1974 επέδωσε τελεσίγραφο σε ελληνική και με αεροπλάνο, που έθεσε στη διάθε- ελληνοκυπριακή πλευρά. ση του ο Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ ντ’ 14/8/1974. Επιχείρηση «Αττίλας II». Εστέν και στις 4 π.μ., ορκίστηκε πρω- Ενώ οι εργασίες της διάσκεψης της Γεθυπουργός. Στην υπ’ αυτόν κυβέρνη- νεύης συνεχίζονταν, η Άγκυρα εξαπέση εθνικής ενότητας αντιπρόεδρος λυσε τη δεύτερη εισβολή της στη Κύκαι υπουργός εξωτερικών ανέλαβε ο προ (επιχείρηση «Αττίλας II»), με την Γεώργιος Μαύρος, ενώ το υπουργείο οποία το προγεφύρωμα της Τουρκίας Εθνικής Αμύνης ανέλαβε ο Ευάγγελος επεκτάθηκε και καταλήφθηκε το 35.2% Αβέρωφ. Την ίδια στιγμή ο ελληνισμός του νησιού. της Κύπρου θρηνούσε επί των ερείπιων που επισώρευσε στην πατρίδα του, Η περίοδος η αφροσύνη της χούντας και ο τουρκι- μετά την Εισβολή κός «Αττίλας».

30/7/1974. Διακήρυξη του Συμβου 30/8/1974. Η δολοφονία του Δώλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με το τέλος ρου Λοΐζου. Απόπειρα δολοφονίας της πρώτης φάσης της διάσκεψης των κατά του Βάσου Λυσσαρίδη, αρχηγού 16

της ΕΔΕΚ. Οι δολοφόνοι, αν και απέτυχαν στο στόχο τους, σκότωσαν με τις σφαίρες τους τον ποιητή Δώρο Λοΐζου, που οδηγούσε το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο Λυσσαρίδης και έναν ακόμη ανύποπτο πολίτη.

17/10/1974. Διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ προς την Τουρκία. Το Αμερικανικό Κογκρέσο (Βουλή και Γερουσία), ανατρέποντας βέτο του προέδρου Φορντ και παρά τις προσπάθειες του τότε υπουργού εξωτερικών Χένρυ Κίσινγκερ, επέβαλε στις 17 Οκτωβρίου, μετά από ενέργειες των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου και με την συνδρομή της ελληνικής παροικίας, τη διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας προς την Τουρκία. Η ισχύς της απόφασης όμως ανεστάλη ως τις 5 Φεβρουαρίου 1975, για να δοθεί η ευκαιρία στην αμερικανική κυβέρνηση να ασκήσει την επιρροή της στη Τουρκία, ώστε να επιτευχθεί πρόοδος στο Κυπριακό. Επειδή αυτό δεν συνέβη, η απόφαση τέθηκε σε εφαρμογή.

28/10/1974. Πέρας της ανταλλαγής αιχμάλωτων. Η τουρκική πλευρά αρνείτο ότι κρατούσε οποιοδήποτε άλλον αιχμάλωτο. Ωστόσο αργότερα οχτώ άλλα πρόσωπα, που οι Τούρκοι κρατούσαν σε κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, απελευθερώθηκαν κατά διαστήματα ύστερα από πιέσεις της Ε/Κ πλευράς και των Η.Ε.

7/12/1974. Η επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο. Καθ’ οδόν προς την Κύπρο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έφτασε στην Αθήνα στις 29 Νοεμβρίου 1974 και προσφώνησε μεγάλο πλήθος Αθηναίων, που τον υποδέχτηκαν με θερμές εκδηλώσεις συμπαράστασης. Παρά τους απροκάλυπτους εκβιασμούς της Τουρκίας, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο, στις 7 Δεκεμβρίου 1974. Συνομιλίες του 1975 - 77. Από τον Απρίλιο του 1975 έως τον Απρίλιο του 1977, έγιναν έξι γύροι συνομιλιών μεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς.

27/1/1977-12/2/1977. Το εμπάργκο

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

και η άθλια οικονομική κατάσταση της Τουρκίας ώθησαν την κυβέρνηση Ντεμιρέλ σε μια κίνηση εντυπωσιασμού, για να ελαφρύνει την θέση της. Ντενκτάς και Μακάριος συναντήθηκαν στις 27 Ιανουαρίου και στις 12 Φεβρουαρίου 1977. Από την υψηλού επιπέδου αυτή συνάντηση προέκυψε συμφωνία γενικών αρχών. Προνοούσε ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική, ομόσπονδη δημοκρατία. Το έδαφος υπό διοίκηση της κάθε κοινότητας θα συζητείτο υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της ιδιοκτησίας γης. Η ελευθερία διακίνησης, ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα εξειδικευμένα ζητήματα παρέμεναν ανοικτά για συζήτηση. Τέλος, οι εξουσίες και οι αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα ήταν τέτοιες, που να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη και το δικοινοτικό χαρακτήρα του κράτους.

3/8/1977. Θάνατος Μακαρίου. Θάνατος του προέδρου και Αρχιεπισκόπου Μακάριου σε ηλικία 64 ετών από καρδιακή προσβολή. Προεδρεύων της Δημοκρατίας ανέλαβε ο τότε πρόεδρος της Βουλής Σπύρος Κυπριανού, σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος.

3/9/1977. Οι πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου αποφασίζουν να αποφευχθεί ο προεκλογικός αγώνας μετά το θάνατο του προέδρου Μακαρίου και έτσι ο Σπύρος Κυπριανού ανακηρύχθηκε κανονικός πρόεδρος της Δημοκρατίας χωρίς ανθυποψήφιο, για το υπόλοιπο της θητείας του Μακαρίου.

18 -19/2/1978. Η δολοφονία του Ελ Σεμπάι και η αντιτρομοκρατική δράση της ΕΦ. Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 1978: Δολοφονία του Αιγυπτίου Πουσούφ Ελ Σεμπάι στο ξενοδοχείο «Χίλτον» στη Λευκωσία κατά την προγραμματισμένη συνεδρία του Κινήματος Αφροασιατικής Αλληλεγγύης (AAPSO), από μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης Φατάχ του Αμπού Νιντάλ. Οι δράστες της δολοφονίας, κρατώντας όμηρους από το συνέδριο, πέτυχαν να τους

Καρπασία: H Μονή του Αποστόλου Ανδρέα δοθεί αεροπλάνο, με το οποίο αφού περιπλανήθηκαν σε διάφορα αραβικά κράτη, τα οποία δεν τους επέτρεψαν να προσγειωθούν, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν το απόγευμα της 19ης Φεβρουαρίου στο αεροδρόμιο Λάρνακας. Αιγύπτιοι καταδρομείς οι οποίοι έφτασαν στη Λάρνακα με αεροπλάνο, που κατά τους ισχυρισμούς της αιγυπτιακής κυβέρνησης μετέφερε τον υπουργό πολιτισμού και πληροφοριών, πάρα τη ρητή απαγόρευση του προέδρου Κυπριανού να μην αναλάβουν δράση στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, προσπάθησαν να επέμβουν και να απελευθερώσουν οι ίδιοι τους όμηρους. Δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς που βρίσκονταν ήδη στο αεροδρόμιο ανέλαβαν δράση και εξουδετέρωσαν τους Αιγυπτίους καταδρομείς, απελευθέρωσαν τους ομήρους και συνέλαβαν τους τρομοκράτες. Ανάμεσα στους Αιγυπτίους υπήρχαν 17 νεκροί και 16 τραυματίες, ενώ υπήρξαν και ένας νεκρός και 7 τραυματίες Κύπριοι. Παρά τις απειλές και την όξυνση των σχέσεων Κύπρου - Αιγύπτου, τις επικρίσεις για τον τρόπο χειρισμού της κρίσης από την άπειρη σε τέτοια θέματα Κυπριακή Δημοκρατία, η δράση της Εθνικής Φρουράς υπογράμμιζε την αποφασιστικότητα της, να διασώσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα, που είχαν αμφισβητηθεί με την απρόσκλητη παρέμβαση μιας ξένης στρατιωτικής δύναμης.

28/2/1978. Η θητεία του Σπύρου Κυ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

πριανού στην προεδρία της Δημοκρατίας ανανεώθηκε για άλλη μια φορά στις 28 Φεβρουαρίου 1978, χωρίς και πάλι να χρειαστεί να διεξαχθούν εκλογές, λόγω μη υποβολής άλλων υποψηφιοτήτων.

1/8/1978. Ο νεοεκλεγείς Αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ, μετά από πιέσεις που προέρχονταν από το Πεντάγωνο και το NATO, κινητοποίησε μεγάλο αριθμό προσωπικοτήτων, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν μέλη του Κογκρέσου και πέτυχε στις 25 Ιουλίου 1978, με απόφαση της Γερουσίας και την 1η Αύγουστου 1978, με απόφαση της Βουλής, την άρση του εμπάργκο για την πώληση όπλων στην Τουρκία. Νοέμβριος 1978. Μετά την άρση του εμπάργκο για την πώληση όπλων από τις ΗΠΑ στην Τουρκία, υποβάλλεται από τις ΗΠΑ με την υποστήριξη της Βρετανίας και του Καναδά, σχέδιο που είχε ως βάση του τη Συμφωνία Μακάριου - Ντενκτάς. Όπως δηλωνόταν και στον τίτλο του, ήταν ένα «πλαίσιο διακανονισμού του Κυπριακού» (framework for Cyprus settlement). Η λύση δηλαδή θα προέκυπτε μετά από διαπραγματεύσεις και εξαρτιόταν από την καλή θέληση της Τουρκίας, που δεν υπήρχε. Αν και το Σχέδιο δεν παρουσίαζε συγκεκριμένη πρόταση για ποσοστά του κυπριακού εδάφους που θα παρέμεναν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, προέβλεπε επανεγκατασταση των κατοίκων στην περιοχή των Βαρωσίων υπό την εποπτεία των 17

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ Ηνωμένων Εθνών, ομόσπονδο κράτος και «αποχώρηση των μη κυπριακών ένοπλων δυνάμεων από την επικράτεια της Δημοκρατίας, εκτός από εκείνες για τις οποίες θα είχε συμφωνηθεί διαφορετικά». Το Σχέδιο αυτό υπήρξε μοντέλο για όλα τα μετέπειτα σχέδια που υπεβλήθησαν από τον ΟΗΕ.

13/2/1983. Προεδρικές εκλογές. Ο Σπύρος Κυπριανού έχοντας την στήριξη του ΑΚΕΛ το οποίο από τον Απρίλιο του 1982 είχε συνάψει με το ΔΗΚΟ, το κόμμα του Κυπριανού, συμφωνία πάνω σε ένα «μίνιμουμ πρόγραμμα συνεργασίας», που θα αποτελούσε «το επίσημο πρόγραμμα της κυβέρνησης», αναδείχτηκε νικητής των εκλογών με 56,54%, έχοντας ανθυποψηφίους τους, Γλαύκο Κληρίδη και Βάσο Αυσσαρίδη.

8/8/1983. Δείκτες Κουεγιάρ. Στις 8 Αυγούστου 1983 ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Πέρες ντε Κουεγιάρ, κάλεσε τα δύο μέρη (τουρκοκυπριακή και ελληνοκυπριακή πλευρά), να επιδιώξουν λύση του κυπριακού στο πλαίσιο κάποιων «δεικτών» (indicators), που αφορούσαν την εδαφική, τη νομοθετική και την εκτελεστική πτυχή. Σύμφωνα με τους «δείκτες» η τουρκοκυπριακή περιοχή εκτεινόταν στο 23%-30% του κυπριακού εδάφους και η ελληνοκυπριακή περιοχή στο 70%-77%. Δύο νομοθετικά σώματα Άνω και Κάτω βουλή, στα οποία στο μεν πρώτο οι δυο κοινότητες θα αντιπροσωπεύονταν εξίσου, ενώ στο δεύτερο κατ’ αναλογία πληθυσμού. Για την εκτελεστική εξουσία προτείνονταν δύο υπαλλακτικές λύσεις: Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκλεγόταν από τους Ελληνοκυπρίους και ο αντιπρόεδρος από τους Τουρκοκύπριους με έξι Ελληνοκυπρίους υπουργούς και τέσσερις Τουρκοκυπρίους ή σε περίπτωση της δεύτερης λύσης, θα υπήρχαν ως φορείς της εκτελεστικής εξουσίας ένας πρόεδρος και ένας πρωθυπουργός, στα αξιώματα των οποίων θα εναλλάσσονταν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, με τους τελευταίους να έχουν το δικαίωμα του veto. Η κυβέρνηση Κυπριανού με την 18

σύμφωνη γνώμη και της νεοεκλεγείσας ελληνικής κυβέρνησης (18 Οκτωβρίου 1981), του Ανδρέα Παπανδρέου, τήρησε αρνητική στάση απέναντι στους δείκτες Κουεγιάρ.

15/11/1983. Το ψευδοκράτος Ντενκτάς. Ο Ντενκτάς, ο οποίος ήταν επίσης αρνητικός στις προτάσεις Κουεγιάρ εκμεταλλευόμενος το αδιέξοδο που προέκυψε έπεισε του Τουρκοκύπριους «βουλευτές» να ανακηρύξουν στις 15 Νοεμβρίου το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου σε «ανεξάρτητο κράτος».

18/11/1983. Το Συμβούλιο Ασφάλειας με το ψήφισμα 541, που προτάθηκε από τη Βρετανία και υποστηρίχτηκε από τις ΗΠΑ αλλά και τα λοιπά μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, καταδίκασε την αποσχιστική ενέργεια των Τουρκοκυπρίων.

12/4/1985. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Πέρες ντε Κουεγιάρ, παρουσίασε ένα «Ενοποιημένο Σχέδιο Συμφωνίας» με κάπως βελτιωμένες για την ελληνοκυπριακή πλευρά προτάσεις (σε σχέση με τους «δείκτες Κουεγιάρ»). Αυτή τη φορά η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδέχτηκε το σχέδιο, αλλά η απόρριψη προήλθε από την τουρκοκυπριακή πλευρά.

29/3/1986. Στις 29 Μαρτίου 1986 καταβλήθηκε νέα προσπάθεια από πλευράς ΟΗΕ για επίλυση του κυπριακού με το «Σχέδιο Συμφωνίας για το Κυπριακό». Επιχειρήθηκε προσέγγιση των τουρκικών θέσεων και γι’ αυτό οι προτάσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ, έγιναν αποδεκτές από τον Ντενκτάς. Δεν μπορούσαν όμως να γίνουν αποδεχτές από την ελληνοκυπριακή πλευρά και έτσι εγκαταλείφθηκε και αυτή η προσπάθεια.

14-21/2/1988. Ο Κυπριανού, αποκλείστηκε από τον δεύτερο γύρο των εκλογών, στον οποίο πέρασαν με ποσοστό 33.3% ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ Γλαύκος Κληρίδης και με 30.1% ο Γιώργος Βασιλείου με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ. Στην εκλογική αναμέτρηση της 21ης Φεβρουαρίου 1988 ο Γιώργος Βασιλείου, έχοντας την στήριξη και της ΕΔΕΚ αλλά και μερίδας οπαδών του ΔΗΚΟ, αναδείχτηκε νικητής με ποσοστό 51.6%.

Δέσμη Ιδεών Γκάλι. Ο νέος Γενικός Γραμματέας Μπούτρος Γκάλι, που διαδέχτηκε τον Πέρες ντε Κουεγιάρ, ύστερα από επαφές του ιδίου και αντιπροσώπων του με τον Πρόεδρο Γεώργιο Βασιλείου και τον Ραούφ Ντενκτάς καθώς και με τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Τουρκίας Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, παρουσίασε στα δύο μέρη τον Απρίλιο του 1992 νέα «Δέσμη Ιδεών», που δεν διέφερε πολύ από εκείνη που είχε παρουσιάσει ο Πέρες ντε Κουεγιάρ τον Ιούλιο του 1989. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπούτρος Γκάλι, κάλεσε τους Βασιλείου και Ντενκτάς στην Νέα Υόρκη για συνομιλίες, που κράτησαν από τις 18 ως τις 23 Ιουνίου 1992. Κατ’ αυτές πρώτη φορά Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έκαμε συγκεκριμένες εισηγήσεις για το εδαφικό πάνω σε χάρτη, τον οποίο είχε σχεδιάσει παλαιότερα ο Ούγκο Γκόμπι, που είχε διατελέσει ειδικός αντιπρόσωπος Γενικών Γραμματέων στην Κύπρο, από το 1980 ως το 1984. Ο χάρτης άφηνε στους Τουρκοκύπριους το 29+% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας (χωρίς αγγλικές βάσεις). Εντός της τουρκοκυπριακής περιφέρειας στη βόρεια Κύπρο προτεινόταν η δημιουργία δύο ελληνοκυπριακών καντονιών στην Καρπασία. Το πρώτο θα περιλάμβανε τα χωριά Παλούσα, Μελάναργα και Αγία Τριάδα, ενώ το δεύτερο το Ριζοκάρπασο και το Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα. Ανάλογα τουρκοκυπριακά καντόνια προβλέπονταν εντός της ελληνοκυπριακής περιοχής στη νότια Κύπρο. Αυτά θα περιλάμβαναν τα χωριά Άρσος, Αγια, Κουκλιά, Λουρουτζίνα, Μελούσια και Πέργαμος. Ενώ, σύμφωνα με το χάρτη, θα έπρεπε να επιστραφούν στους Ελληνοκυπρίους αρκετές κωμοπόλεις και χωριά. Υπολογιζόταν ότι θα μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους περίπου ογδόντα χιλιάδες πρόσφυγες. Το Συμβούλιο Ασφαλείας με τα ψηφίσματα 774 (26 Αυγούστου 1992) και 789 (25 Νοεμβρίου 1992) υιοθέτησε τόσο τη Δέσμη Ιδεών όσο και το χάρτη

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

του Γκάλι. Από τις εκατό παραγράφους της Δέσμης Ιδεών ο Ντενκτάς συμφώνησε με τις ενενήντα μία και απέρριψε τις εννιά πιο σημαντικές, χαρακτηρίζοντας τον χάρτη Γκάλι απαράδεκτο.

15/7-14/8/1992. Στις 15 Ιουλίου 1992 ξανάρχισαν οι συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού και διήρκεσαν έως τις 14 Αυγούστου 1992. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ενεργώντας με δυναμισμό, επέμενε να επικεντρωθούν οι συνομιλίες στο εδαφικό και το προσφυγικό, ενώ πίεσε τον Ντενκτάς να δεχτεί το χάρτη του. Πιέσεις στην τουρκική πλευρά ασκήθηκαν και από την Αμερικανική Κυβέρνηση, που ζήτησε από την Τουρκία να κάμψει την αδιαλλαξία του Ντενκτάς, ο οποίος όμως παρέμεινε αδιάλλακτος και δεν κάμφθηκε ούτε από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, με τα οποία είχε συνάντηση στις 24 Ιουλίου 1992. Αν και θεωρητικά δεχόταν περιορισμό της τουρκοκυπριακής περιοχής στο 29+%, σε δικό του χάρτη αντιπρότεινε ανεπαίσθητες εδαφικές παραχωρήσεις, στις οποίες δεν περιλαμβανόταν ούτε η Μόρφου ούτε η Αμμόχωστος. Την ίδια στάση τήρησε ο Ντενκτάς και κατά τον τρίτο γύρο συνομιλιών (28 Οκτωβρίου -11 Νοεμβρίου 1992).

7/2-14/2/1993. Οι εκλογές του Φεβρουαρίου του 1993 διεξήχθησαν με επίκεντρό τους τις «Ιδέες Γκάλι». Στον πρώτο γύρο (7 Φεβρουαρίου 1993), κατά τον οποίο αποκλείστηκε ο υποστηριζόμενος από το ΔΗΚΟ, την ΕΔΕΚ και τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, Πασχάλης Πασχαλίδης, το ΔΗΚΟ υποστήριξε την υποψηφιότητα του Γλαύκου Κληρίδη, αφού προηγουμένως ο ΔΗ ΣΥ διακήρυξε, ότι απορρίπτει τις «Ιδέες Γκάλι». Αντίθετα ο Γιώργος Βασιλείου υποστήριζε σταθερά την αποδοχή τους, ως βάση για διαπραγμάτευση. Στον δεύτερο γύρο των εκλογών (14 Φεβρουαρίου 1993) νικητής αναδείχτηκε ο Κληρίδης με 50,31% έναντι 49,69% του Βασιλείου. Μάρτιος 1993. Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Το Μάρτιο του 1993 επρόκειτο να γίνουν με πρόσκλη-

Ο Εθνοφρουρός της γραμμής «Αττίλα», μπροστά στο φυλάκιο της οδού Λήδρας στη Λευκωσια, διαβεβαιώνει με αποφασιστι­ κότητα ότι «τα σύνορα μας δεν είναι εδώ». ση του Γενικού Γραμματέα των HE διαπραγματεύσεις πάνω στις «Ιδέες Γκάλι», στη Νέα Υόρκη. Ο Ντενκτάς είχε προειδοποιήσει, ότι δεν θα προσερχόταν, όσο υφίστατο η «Δέσμη Ιδεών Γκάλι». Από την άλλη ο Κληρίδης, που είχε δεσμευτεί προεκλογικά ότι θα εγκατέλειπε τις Ιδέες Γκάλι, προτίμησε να διαπραγματευτεί μόνο τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, τα οποία είχε εισηγηθεί σε έκθεση του ο Γ. Γ. και τα οποία είχαν περιληφθεί στο ψήφισμα 789. Το σπουδαιότερο από αυτά ήταν η παράδοση στην Ειρηνευτική Δύναμη του περιφραγμένου τμήματος της Αμμοχώστου για επανεγκατάσταση των νόμιμων κατοίκων της. Για να ικανοποιήσουν την απαίτηση του Ντενκτάς για ανταλλάγματα, τα Ηνωμένα Έθνη, πρόσθεσαν και άλλα μέτρα, που δεν περιλαμβάνονταν στο ψήφισμα 789. Πρότειναν την επαναλειτουργία του αεροδρομίου Λευκωσίας κατά τρόπο που να αποβαίνει προς όφελος και των δύο πλευρών και ακόμη την παροχή διευκολύνσεων για την εγκατάσταση Τουρκοκυπρίων επιχειρηματιών στο ελληνικό τμήμα της Αμμοχώστου. Παρόλο που θα προέκυπταν μεγάλα οικονομικά οφέλη για τους Τουρκοκυπρίους, κυρίως επειδή οι τουρίστες από την Αμμόχωστο θα μπορούσαν να περνούν ελεύθερα στις κατεχόμενες περιοχές, ο Ντενκτάς θεώρησε ανεπαρκή τα ανταλλάγματα και απαίτησε την άρση του διατάγματος με το οποίο η Κυπριακή Κυβέρνηση είχε

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

κηρύξει από το 1974 παράνομα τα λιμάνια και τα αεροδρόμια που βρίσκονταν στις κατεχόμενες περιοχές. Αυτό δεν το δέχτηκε ούτε ο Γ. Γ., εφόσον κάτι τέτοιο θα σήμαινε αναγνώριση του παράνομου τουρκοκυπριακού «κράτους». Παρ’ όλα αυτά η Γενική Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών παρουσίασε νέες προτάσεις, που παρουσίαζαν μετακίνηση προς τις θέσεις της πλευράς που από το 1974 αδικούσε κατάφωρα και περιφρονούσε τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Αυτή τη φορά ήταν η σειρά της ελληνοκυπριακής πλευράς να απορρίψει τις προτάσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ.

20/3/1994. Δολοφονία του Θεόφιλου Γεωργιαδη, λειτουργού Τύπου στο τμήμα τουρκικών θεμάτων του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών, από Τούρκους πράκτορες της Μ IT εξαιτίας της δράσης του και της ανάμιξης του στον αγώνα του Κουρδικού λαού. Ιούνιος 1994. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που συνήλθε στην Κέρκυρα τον Ιούνιο του 1994 επί της τρίτης ελληνικής προεδρίας, πήρε μία απόφαση σταθμό στην ενταξιακή πορεία της Κύπρου. Ύστερα από προσωπική παρέμβαση του Έλληνα πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων που πήραν μέρος στη Σύνοδο Κορυφής στην Κέρκυρα, δεσμεύτηκαν ότι η επόμενη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα περιλάμβανε την Κύπρο και τη Μάλτα.

6/3/1995. Η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, πήρε πιο συγκεκριμένη μορφή, όταν το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 6 Μαρτίου 1995 όρισε ως χρονιά έναρξης διαπραγματεύσεων με την Κύπρο το 1996, έξι μήνες μετά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη. Οι δολοφονίες του Αυγούστου 1996. Την 11η Αυγούστου 1996 δολοφονείται ο Τάσος Ισαάκ σε εκδήλωση διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή, στην γραμμή «Αττίλα» από Τ/Κ όχλο ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν και μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης «γκρίζοι λύκοι», καθώς και «δυνάμεις 19

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ ασφάλειας» του καθεστώτος Ντενκτάς.

14/8/1996. Δεύτερη δολοφονία στις 14 Αύγουστου 1996 κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών για τη δολοφονία του Τάσου Ισαάκ. Ο Σολωμός Σολωμού δολοφονείται από τον «Υπουργό Γεωργίας, Δασών και Ενέργειας» του ψευδοκράτους, Κενάν Ακίν. Οι δολοφονίες Ισαάκ και Σολωμού, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, κατέδειξαν διεθνώς την ωμή βία του ψευδοκράτους, συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και συνέβαλαν στην επίδειξη κάποιας κινητικότητας στο κυπριακό, η οποία όμως και πάλι, εξαιτίας της τουρκικής στάσης, δεν οδήγησε πουθενά. Αύγουστος 1996. Οι εξαγγελίες για τους S-300. Για την αντιαεροπορική κάλυψη της Κύπρου ο πρόεδρος Κληρίδης και ο υπουργός άμυνας της Ελλάδας Γεράσιμος Αρσένης, με υπόδειξη της στρατιωτικής ηγεσίας Ελλάδας και Κύπρου, αποφάσισαν τον Αύγουστο του 1996 την εγκατάσταση στην Κύπρο του εξαιρετικά ισχυρού ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-300 μέσα στα πλαίσια του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου Ελλάδας-Κύπρου, που επανέφερε (είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά το 1964 επί Γεωργίου Παπανδρέου) ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετά την εκλογή του για τρίτη φορά στο πρωθυπουργικό αξίωμα. Η Τουρκία, καθώς ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε εντονότατα, εκτοξεύοντας προς κάθε κατεύθυνση απειλές ότι δεν θα δίσταζε να επέμβει στρατιωτικά για την καταστροφή των πυραύλων. Οι ΗΠΑ ανησυχώντας για ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, άσκησαν ισχυρές πιέσεις σε Ελλάδα και Κύπρο, ώστε να ακυρωθεί το πρόγραμμα των S-300. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επίσης, υπέδειξε ότι οι S-300 αποτελούσαν σοβαρό πρόσκομμα στην ενταξιακή πορεία της Κύπρου. Ιανουάριος 1997. Τον Ιανουάριο του 1997 η Κυπριακή Κυβέρνηση, παρά τις αντιδράσεις από Βρετανία, Ισραήλ, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση, προχώρησε στην υπογραφή της συμφωνίας για την αγορά των πυραύλων.

20

15/2/1998. Στις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 1998, ο Γλαύκος Κληρίδης υποστηριζόμενος από τον ΔΗΣΥ, τους Ενωμένους Δημοκράτες (ΕΔΗ) του Γιώργου Βασιλείου αλλά και από μερίδα του ΔΗΚΟ, αναδείχτηκε νικητής στο δεύτερο γύρο με ποσοστό 50,82%. Ο ανθυποψήφιός του Γιώργος Ιακώβου, που υποστηρίχτηκε βασικά από το ΑΚΕΛ και το μεγαλύτερο μέρος του ΔΗΚΟ, πήρε 49,18%.

29/12/1998. Η κατάληξη της υπόθεσης S-300. Οι πιέσεις επί της Κύπρου και της Ελλάδας για ματαίωση της ανάπτυξης του ρωσικού πυραυλικού συστήματος στην Κύπρο, μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου, εντάθηκαν από παντού. Οι απειλές από την Ευρωπαϊκή Ένωση δια στόματος του Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ ότι, αν δεν ακυρωνόταν το πρόγραμμα των S-300, θα διακόπτονταν οι διαπραγματεύσεις για ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η άρνηση της Αμερικής να ασκήσει την παραμικρή πίεση στην Τουρκία, οδήγησαν την Κυπριακή Κυβέρνηση στην απόφαση για ακύρωση της εγκατάστασης των πυραύλων στην Κύπρο.

31/3/1998. Οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Κύπρου στη Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισαν πολύ αργότερα από το 1996, όπως αρχικά είχε οριστεί. Στις 31 Μαρτίου 1998, ο πρόεδρος Κληρίδης ανταποκρινόμενος σε υπόδειξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρότεινε στους Τουρκοκυπρίους να μετάσχουν στην κυπριακή διαπραγματευτική ομάδα με δικούς της αντιπροσώπους, αλλά η πρόταση του απορρίφθηκε από τον Ντενκτάς. Δεκέμβριος 2000. Η Συνθήκη της Νίκαιας. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός για την ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου μετά το Μααστριχτ, ήταν η Συνθήκη της Νίκαιας το Δεκέμβριο του 2000. Σ’ αυτήν περιλήφθηκαν σειρά μεταρρυθμίσεων, ώστε να διευκολυνθεί η ομαλή ενσωμάτωση μεγάλου αριθμού χωρών του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, που μετά την διάλυση του ενδιαφέρθηκαν να καταστούν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Ελλάδα εκμεταλλεύτηκε υπέρ της Κύπρου την ανάγκη διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με την στρατηγική που χάραξαν οι Κρανιδιώτης και Πάγκαλος, το ελληνικό βέτο αφέθηκε να αιωρείται ως απειλή, σε περίπτωση που η Κύπρος αφηνόταν έξω από κάποια νέα διεύρυνση μετά το 1995. Ωφέλιμη αποδείχτηκε και η μεταβολή της ελληνικής στάσης έναντι των ευρωπαϊκών φιλοδοξιών της Τουρκίας. Η εκ μέρους της Ελλάδας στήριξη του αιτήματος της Τουρκίας να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξουδετέρωσε τις επιφυλάξεις ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών έναντι παρόμοιου αιτήματος της Κύπρου και επιπλέον η κυπριακή αίτηση υποστηρίχτηκε από τις ΗΠΑ, που ενδιαφέρονταν ζωηρά για την ευόδωση των ενταξιακών προσπαθειών της Τουρκίας. Ο υπουργός εξωτερικών και ειδικός απεσταλμένος του προέδρου Μπίλ Κλίντον για το Κυπριακό Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ συνηγόρησε υπέρ της εισδοχής της Κύπρου στη Ευρωπαϊκή Ένωση και συνέβαλε στον παραμερισμό των έντονων επιφυλάξεων ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών επί του θέματος αυτού.

4/12/2001. Με την Κύπρο να βρίσκεται ένα βήμα πριν την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευθύνη για τη μη λύση του Κυπριακού να βαραίνει εξολοκλήρου την τουρκική πλευρά, η κυβέρνηση Ετζεβίτ έδωσε εντολή στον Ντενκτάς να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Έτσι με δική του πρωτοβουλία ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, που προηγουμένως ήταν απορριπτικός σε όλες τις υποδείξεις του ΟΗΕ, Αμερικανών και Ευρωπαίων, συναντήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2001 με τον πρόεδρο Κληρίδη και συμφώνησαν την έναρξη απευθείας διαπραγματεύσεων για επίλυση του Κυπριακού μέχρι τον Ιούνιο του 2002. Ιανουάριος 2002. Στις δικοινοτικές συνομιλίες, τον Ιανουάριο του 2002, συμφωνήθηκε ότι έπρεπε να υλοποιηθεί η παλιά ιδέα για λύση που να βασίζεται σε ένα συμβιβασμό στον οποίο οι Ελληνοκύπριοι θα έκαναν παραχωρή-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

σεις στο Συνταγματικό και οι 6-9/12/2002. Ενόψει της ΣυΤουρκοκύπριοι στο Εδαφικό. νόδου στην Κοπεγχάγη, ο Άλ Ιούνιος - Νοέμβριος 2002. Οι βαρο ντε Σότο (Συμβούλου του διακοινοτικές συνομιλίες, Γ.Γ. του ΟΗΕ) είχε από τις 6 έως τις 9 Δεκεμβρίου 2002 εντατιπου ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 2001 και σύμφωνα κές διαβουλεύσεις με τις δύο με την υπόσχεση του Ντενπλευρές στη Λευκωσία, σε μία κτάς θα έπρεπε να καταπροσπάθεια να γεφυρώσει τις λήξουν σε συμφωνία μέχρι διαφορές. Συνομιλητής εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων δεν τον Ιούνιο του 2002, παρατάθηκαν μέχρι το Νοέμβριο ήταν ο Ντενκτάς, λόγω εγχείτου ιδίου έτους χωρίς όμως ρησης καρδιάς, αλλά ο σύμβουλός του και «υφυπουργός οποιαδήποτε προοπτική παρά τω προέδρω», Εργκιουν επιτυχίας, αφού ο Ντενκτάς με την στήριξη πάντοτε της Ολγκιούν. Άγκυρας επέμενε στην ανα 10-11/12/2002. ΑναθεώρηΟ Σολωμός Σολωμού δολοφονείται στις 14 Αύγουστου 1996 γνώριση του «κράτους» του, ση του Σχεδίου. Ο Ανάν αναθεκατά τη διάρκεια διαμαρτυριών για τη δολοφονία του Τ. Ισαάκ. πριν από οποιαδήποτε συμώρησε ελαφρώς το Σχεδιό του φωνία και σε λύση συνομοσπονδίας ρωπαϊκό Συμβούλιο στην Κοπεγχάγη, και στις 10 Δεκεμβρίου 2002 το υπέβαμε ξεχωριστά και απολύτως κυρίαρχα γνωστοποίησε στα δύο μέρη το Σχέ- λε στον πρόεδρο Κληρίδη και τον Ρακράτη. διό του, το οποίο ονομάστηκε «Σχέδιο ούφ Ντενκτάς. Η σημαντικότερη αλλα 10/7/2002. Θάνατος του Αρχηγού γή ήταν ότι το Σχέδιο συνόδευε ένας Ανάν». Δεκέμβριος 2002. Η «ουρά του Ελμόνο χάρτης. Μεταξύ των εδαφών, τα της ΕΦ και 4 στελεχών της σε στρατιωτικό ατύχημα. Σε μια περίοδο που σίνκι». Στα συμπεράσματα του Ευρω- οποία έπρεπε να επιστραφούν στους η Εθνική Φρουρά βρισκόταν σε πολύ παϊκού Συμβουλίου, που είχε συνέλθει Ελληνοκύπριους, περιελάμβανε και ψηλό επίπεδο μαχητικής ικανότη- στο Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999, τμήμα της Καρπασίας. Οι δύο ηγέτες τας και παρουσίαζε μια διαρκή ανο- σημειωνόταν ότι η επίλυση του πολιτι- καλούνταν να μεταβούν στην Κοπεγδική πορεία, ένα απρόσμενο γεγονός κού προβλήματος της Κύπρου, αν και χάγη στις 11 Δεκεμβρίου και με τη βοέμελλε να επιβραδύνει προσωρινά τη ευκταία δεν αποτελούσε προϋπόθεση ήθεια του ειδικού συμβούλου Άλβαρο πορεία της προς την πρόοδο: Πτώση για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρω- ντε Σότο, να εξομαλύνουν τις όποιες διελικοπτέρου Bell 206 κατά τη διάρ- παϊκή Ένωση. Από την άλλη όμως, τα αφορές υπήρχαν και να υπογράψουν κεια νυκτερινής άσκησης της Εθνικής συμπεράσματα έκλειναν με μια φρά- τη «Θεμελιώδη Συμφωνία». Φρουράς, στις 04:20 της 10ης Ιουλίου ση, που συνιστούσε ταυτόχρονα προΑνταποκρινόμενος στην παράκλη2002 στη περιοχή Κουκλιά της Πάφου, ειδοποίηση και απειλή: «Εν προκειμέ- ση του Γ. Γ. ο πρόεδρος Κληρίδης έφταείχε ως αποτέλεσμα τον αδόκητο χαμό νω το Συμβούλιο θα λάβει υπόψη όλα σε στην Κοπεγχάγη στις 11 Δεκεμβρίου του Aρχηγού Aντιστράτηγου Ευάγγε- τα σχετικά στοιχεία». Αυτή «η ουρά του 2002 με τη συνοδεία της διαπραγμαλου Φλωράκη, του Διοικητού αερο- Ελσίνκι», όπως αποκλήθηκε, ορθά ερ- τευτικής Ομάδας και των μελών του πορίας Ταξιάρχου Στέλιου Δεμέναγα, μηνεύτηκε ότι το Συμβούλιο κατά την Εθνικού Συμβουλίου (πλην των Νέων του υπασπιστή του Αρχηγού Υποπλοι- επόμενη συνοδό του στην Κοπεγχάγη Οριζόντων και των Οικολόγων). άρχου Νικόλα Γεωργίου, καθώς και των τον Δεκέμβριο του 2002 στην απόφασή 27-29/11/2002. Στα κατεχόμενα, είδύο χειριστών του Ε/Π Σμηναγού Πάρη του για την Κύπρο, θα λάμβανε υπόψη κοσι περίπου χιλιάδες υποστηρικτές Αθανασιάδη και Υποσμηναγού Μιχάλη ποια πλευρά ευθυνόταν για τη μη επί- του Σχεδίου Ανάν, αγανακτισμένοι με Σιακαλλή. λυση του Κυπριακού. Η διασύνδεση της την στάση του Ντενκτάς, κατήλθαν 11/11/2002. Σχέδιο Ανάν. Ευρωπαεπίλυσης του Κυπριακού με την έντα- στις 27 Νοεμβρίου 2002 σε μαχητικό ϊκή Ένωση, Βρετανία και ΗΠΑ επιδίω- ξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένω- συλλαλητήριο, απαιτώντας την παραίκαν την κατάληξη σε συμφωνία πριν ση, ήταν πολύ πιο φανερή στο «Σχέδιο τηση του Τουρκοκυπρίου ηγέτη. τη Σύνοδο Κορυφής στην Κοπεγχάγη, Ανάν». Σύμφωνα με πρόνοια του στα Ωστόσο το πανίσχυρο Συμβούόπου θα λαμβανόταν η απόφαση για δημοψηφίσματα που θα γίνονταν στις λιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας, την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπα- 30 Μαρτίου 2003, η έγκριση ή απόρρι- που συνήλθε στις 29 Νοεμβρίου 2002 ϊκή Ένωση. Με παρότρυνσή τους ο Γε- ψη του Σχεδίου Ανάν, θα συνεπαγόταν και στο οποίο καθοριστικής σημασίνικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, και έγκριση ή απόρριψη της προσχώ- ας ήταν ο ρόλος των στρατιωτικών, ένα μόλις μήνα πριν συνέλθει το Ευ- ρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. στήριξε την πολιτική Ντενκτάς. Μετά ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

21

Κύπρος Από την Ανεξαρτησία μέχρι την Προεδρία της ΕΕ Κύπρος: Κατεχόμενα, ο Πενταδάκτυλος

Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Κ. Μόντης την απόλυτη άρνηση της τουρκοκυπριακής αντιπροσωπείας, οι Ντε Σότο και Χάνεϊ, ζήτησαν από τον Κληρίδη να υπογράψει εκείνος μονομερώς τη «θεμελιώδη Συμφωνία», συνάντησαν όμως την άρνηση του Κυπρίου Προέδρου. Πάντως η τουρκική στάση στην Κοπεγχάγη απήλλαξε την κυπριακή ηγεσία από τα διλήμματα. Η αποτυχία επίλυσης του Κυπριακού χρεώθηκε εξολοκλήρου στους Τούρκους και η Κύπρος πέτυχε να πάρει εισιτήριο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποφεύγοντας τον εκβιασμό της υπογραφής του Σχεδίου Ανάν ως είχε.

16/2/2003. Στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 2003, στις οποίες κατήλθαν δέκα υποψήφιοι, νικητής αναδείχτηκε από τον πρώτο γύρο ο Τάσσος Παπαδόπουλος με 51,51%. Ο Γλαύκος Κληρίδης πήρε 38,80%, ο Αλέκος Μαρκίδης 6,62%, ο Νίκος Κουτσού 2,12% και οι υπόλοιποι έξι υποψήφιοι πολύ μικρότερα ποσοστά. Επίκεντρο της προεκλογικής μάχης ήταν το Σχέδιο Ανάν.

27/2/2003. Στα κατεχόμενα, οι αντιδράσεις της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης κατά του Ντενκτάς εντάθηκαν. Η πλατφόρμα «Αυτή η χώρα είναι δική μας» οργάνωσε στη Λευκωσία πρωτοφανή σε όγκο και μαχητικότητα, συλλαλητήρια, με απαίτηση την παραίτηση του Ντενκτάς, την υπογραφή του Σχεδίου Ανάν και την ένταξη επανενωμένης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με δηλώσεις τους ο Γ. Γ. του ΟΗΕ και ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ρίτσαρντ Μπάουτσερ στήριξαν την εξέγερση των Τουρκοκυπρίων. Σε επίσκεψη του Γ. Γ. του ΟΗΕ 22

στην Κύπρο στις 27 και 28 Φεβρουαρίου 2003 ζητήθηκε από το νέο πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο και από τον Ραούφ Ντενκτάς να τον συναντήσουν στην Χάγη της Ολλανδίας στις 10 Μαρτίου 2003 και να υπογράψουν κείμενο συμφωνίας, με την οποία θα αναλάμβαναν την υποχρέωση να διενεργήσουν χωριστά δημοψηφίσματα στις 30 Μαρτίου 2003, για να αποφανθούν οι δύο κοινότητες αν ενέκριναν ή απέρριπταν το Σχέδιό του. Το ερώτημα στο οποίο θα καλούνταν να απαντήσουν οι δύο κοινότητες, αφορούσε αποκλειστικά το Σχέδιο Ανάν και όχι και την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως προνοούσε το αρχικό Σχέδιο και ήταν το εξής: «Εγκρίνετε την θεμελιώδη Συμφωνία με όλα τα παραρτήματα της, καθώς και το Σύνταγμα του ελληνοκυπριακού/τουρκοκυπριακού κράτους, όπως και τις διατάξεις αναφορικά με τους νόμους που θα ισχύσουν, ώστε να υπάρξει μία νέα κατάσταση, σύμφωνα με την οποία η Κύπρος να ενταχθεί ενωμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση; ΝΑΙ/ΟΧΙ».

10/3/2003. Η συνάντηση στη Χάγη ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη. Αυτή την φορά ο Ντενκτάς είχε την υποστήριξη όχι μόνο του πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου, αλλά και της κυβέρνησης των ισλαμιστών και επέδειξε από την πρώτη στιγμή την αδιαλλαξία του. Παρά τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα που πρότεινε μετακίνηση των χρονοδιαγραμμάτων και επεδίωξε την ανάμιξη των εγγυητριών δυνάμεων Ελλάδας και Τουρκίας, το ναυάγιο δεν αποφεύχθηκε. Βαθιά

απογοητευμένος ο Κόφι Ανάν ανάγγειλε το κλείσιμο του Γραφείου του ειδικού σύμβουλου για το Κυπριακό Άλβαρο ντε Σότο, πράγμα που έγινε στις 16 Απριλίου 2003.

16/4/2003. Η Συνθήκη Προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στις 16 Απριλίου 2003 στην Αθήνα σε μια λαμπρή τελετή, που πραγματοποιήθηκε στη Στοά του Αττάλου, κάτω από την Ακρόπολη, (από την 1η Ιανουαρίου 2003 την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέλαβε η Ελλάδα) και στην οποία παρέστησαν σαράντα αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, υπογράφτηκε η Συνθήκη Προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση δέκα νέων κρατών. Με τη νέα διεύρυνση, την πέμπτη κατά σειρά, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκαν από 15 σε 25. Η νέα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεπερνούσε κατά πολύ σε αριθμό χωρών όλες τις προηγούμενες, αλλά είχε και ξεχωριστή ιστορική σημασία, αφού οκτώ από τα δέκα νέα κράτη μέλη μέχρι το 1990 ανήκαν στον κομουνιστικό συνασπισμό. Ανάμεσα στα νέα κράτη που εισχωρούσαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν και η Κύπρος, που μετά τη Χάγη είχε ξεπεράσει και τα τελευταία εμπόδια για ένταξη της στην ενωμένη Ευρώπη. Η επιτυχία της Κύπρου ήταν ιδιαίτερα οδυνηρή για τους Τούρκους, που είχαν υποβάλει αίτηση ένταξης από το 1959. Η αρνητική στάση των Τούρκων είχε ως συνέπεια να υπογράψει η Κύπρος τη Συνθήκη Προσχώρησης όχι ως «Ηνωμένη Κυπριακή Δημοκρατία», όπως προνοούσε το Σχέδιο Ανάν, αλλά

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ως Δημοκρατία της Κύπρου, δηλαδή ως το διεθνώς αναγνωρισμένο από το 1960 με την ονομασία αυτή, κράτος, το οποίο οι Τούρκοι από το 1964 αποκαλούσαν «ελληνοκυπριακή διοίκηση».

14/12/2003. «Βουλευτικές» εκλογές στα κατεχόμενα. Οι μόνες που προσέλκυσαν το διεθνές ενδιαφέρον και θεωρήθηκαν πραγματικά κρίσιμες. Σε περίπτωση που τα κόμματα που αντιπολιτεύονταν τον Ντενκτάς κέρδιζαν, θα δημιουργούνταν για πρώτη φορά σοβαρές προϋποθέσεις για τη λύση του Κυπριακού. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις έφεραν την τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση βέβαια νικήτρια στις εκλογές. Η Τουρκική Κυβέρνηση, όμως, μεθόδευσε ένα αποτέλεσμα εξισορρόπησης των αντίθετων παρατάξεων. Οι υποστηρικτές και οι αντίπαλοι της λύσης που πρότεινε ο Ανάν, πέτυχαν ισοψηφία (25 έδρες τα φιλοανανικά κόμματα των Ταλάτ και Ακκιντζί και άλλες 25 τα αντιανανικά κόμματα των Έρογλου και Σερντάρ Ντενκτάς). Καμία παράταξη δεν βγήκε αρκετά ισχυρή, ώστε να είναι σε θέση να απειθαρχήσει στην Τουρκική Κυβέρνηση.

31/3/2004. Το τελικό Σχέδιο Ανάν. Ασκώντας τον επιδιαιτητικό του ρόλο, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ παρουσίασε στις 29 Μαρτίου 2004 το 4ο Σχέδιο Ανάν. Μετά τις αντιδράσεις των δυο μερών παρουσίασε στις 31 Μαρτίου 2004 το 5ο και τελικό του Σχέδιο, το οποίο όπως συμφωνήθηκε στη Νέα Υόρκη, θα παραπεμπόταν σε δημοψήφισμα στις 24 Απριλίου 2004 για έγκριση ή απόρριψη.

24/4/2004. Το Δημοψήφισμα. Ταυτόχρονη διεξαγωγή δύο ξεχωριστών δημοψηφισμάτων στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου και τα κατεχόμενα στις 24 Απριλίου 2004, σύμφωνα με τις πρόνοιες σχεδίου Ανάν. Ποσοστό 75.83% των Ελληνοκυπρίων είπαν ΟΧΙ στο Σχέδιο Ανάν, ενώ 64.91% των Τουρκοκυπρίων και των εποίκων ψήφισαν υπέρ του ΝΑΙ.

1/5/2004. Ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Την 1η Μαίου 2004 η Δημοκρατία της Κύπρου κατέστη κανονικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η τελετή για τη μεγαλύτερη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οποίας τα μέλη ανήλθαν από 15 σε 25, έγινε στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας, που ήταν η προεδρεύουσα χώρα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Την Κύπρο αντιπροσώπευσε, ο πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος.

1η Ιανουαρίου 2008. Η Κύπρος στην ΟΝΕ. Από την 1η Ιανουαρίου 2008 η Κύπρος υιοθέτησε το ευρώ ως το επίσημο νόμισμα της και συμμετέχει στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Ως κράτος-μέλος της ΕΕ που υιοθέτησε το ευρώ, η Κύπρος δεν είναι σε θέση να υποτιμήσει το νόμισμα της, ή να μεταβάλλει τα επιτόκια της ως απάντηση στις εξελίξεις της οικονομίας της. Εφόσον πλέον η νομισματική πολιτική καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

17-24 Φεβρουαρίου 2008. Προεδρικές Εκλογές. Οι ενδέκατες κυπριακές προεδρικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 17 Φεβρουαρίου 2008. Ο πρώτος γύρος ολοκληρώθηκε στις 17 Φεβρουαρίου και προκρίθηκαν στον δεύτερο γύρο οι Δημήτρης Χριστόφιας και Ιωάννης Κασουλίδης. Στις 24 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε ο δεύτερος γύρος των εκλογών, που ανέδειξαν τελικό νικητή το Δημήτρη Χριστόφια με ποσοστό 53,37%.

κών ποδών (tcf) φυσικού αερίου, στο οικόπεδο 12 σε βάθος 5,860 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας (βάθος θάλασσας 1,700 μέτρα). Δεύτερος γύρος για τα οικόπεδα της

Στις 11/2/2012 ανακοινώνεται επίσημα με δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο β’ γύρος αδειοδοτήσεων για τα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ πλην του οικοπέδου 12. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε, η Κυπριακή Δημοκρατία καλεί όλους τους ενδιαφερομένους να υποβάλουν αιτήσεις για τη χορήγηση αδειών εξερεύνησης υδρογονανθράκων και ακολούθως αδειών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, σε ορισμένες περιοχές που βρίσκονται στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου. κυπριακής ΑΟΖ.

Κύπρος και υδρογονάνθρακες

Τ

ον Οκτώβριο του 2008 χορηγήθηκε άδεια έρευνας υδρογονανθράκων στην εταιρεία Noble Energy για το οικόπεδο 12, ως αποτέλεσμα του 1ου Γύρου Αδειοδότησης (2007). Η εταιρεία Noble Energy προχώρησε σε ερευνητική γεώτρηση και πραγματοποίησε γεωφυσικές και σεισμικές έρευνες. Η ερευνητική γεώτρηση πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα Σεπτεμβρίου -Δεκεμβρίου 2011. Στις 28/12/11 ανακοινώθηκε από τη Noble Energy η εκτίμηση για ανακάλυψη 7 τρισεκατομμυρίων κυβι-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η Κύπρος στην Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κυπριακή Δημοκρατία αναλαμβάνει για πρώτη φορά, από την ημέρα της ένταξης της, την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), από την 1η Ιουλίου μέχρι  την 31η Δεκεμβρίου 2012.

1η Ιουλίου 2012.

23

24

Γενικό Επιτελείο Στρατού 2012: Έτος του Πεζικού Μήνυμα κ. Α/ΓΕΣ Στο πλαίσιο της ανακήρυξης του έτους 2012 ως «έτος Πεζικού»

Τ

ο Γενικό Επιτελείο Στρατού ανακήρυξε το 2012 ως «Έτος Πεζικού», μια κίνηση υψηλού συμβολισμού προς τιμήν του Όπλου που διαχρονικά κυριαρχεί στο πεδίο της μάχης. Η επιλογή αυτή συμπίπτει με τον εορτασμό της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τους ένδοξους Βαλκανικούς Πολέμους, όπου το Πεζικό διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος.

Τ

ο Πεζικό από αρχαιοτάτων χρόνων αποτέλεσε τη βάση συγκροτήσεως των σχηματισμών μάχης, αναλαμβάνοντας παραδοσιακά τις πλέον κρίσιμες αποστολές. Ο «πεζός» μαχητής, εμποτισμένος με τα ιδανικά της φυλής μας, ήταν ανέκαθεν στην πρώτη γραμμή των αγώνων του Έθνους «επιδιώκοντας δόξα

Οι ιστορικές Πολεμικές σημαίες των 28 Συνταγμάτων Πεζικού.

και αρετή» και γράφοντας λαμπρές σελίδες ηρωισμού.

Τ

ο Όπλο του Πεζικού με την πάροδο του χρόνου εκσυγχρονίστηκε, αναδιοργανώθηκε και μετεξελίχθηκε σε μία ταχυκίνητη και ευέλικτη δύναμη, ικανή να αναλάβει πλήθος αποστολών. Παρά την επιτευχθείσα εξέλιξη, πρέπει να επισημανθεί ότι η «ψυχή» του Έλληνα «πεζού» παραμένει ο βασικότερος συντελεστής ισχύος των μονάδων μας και ο παράγοντας ο οποίος θα βαρύνει στην εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Η

Ελληνική κοινωνία θα πρέπει να είναι σίγουρη ότι οι Αξιωματικοί και οι Οπλίτες του Πεζικού μας, έχοντας συναίσθηση του χρέους τους τόσο προς την ίδια όσο και προς τους αθάνατους νεκρούς του Όπλου, θα συνεχίσουν να εργάζονται με τον ίδιο ζήλο και ενθουσιασμό προκειμένου να είναι έτοιμοι, εφόσον παραστεί ανάγκη, να υπερασπιστούν την ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία της Πατρίδας μας. Αντγος Κωνσταντίνος Γκίνης Αρχηγός

Ο κ. Α/ΓΕΣ προσερχόμενος στην τελετή λήξης των επετειακών εκδηλώσεων του «Έτους Πεζικού», στη Σχολή Πεζικού. (14 Δεκ 2012) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

25

Το Έμβλημα του Πεζικού και η Σημασία του (Επιμέλεια-διάρθωση κειμένου: Σχολή Πεζικού/Γραφείο Μελετών-Ερευνών)

Αποστολή και ιδιότητες Πεζικού

ΔΙΩΚΕ ΔΟΞΑΝ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗΝ (Να επιδιώκεις τη δόξα και την αρετή)

1. Αποστολή

α. Συμβολισμός Εμβλήματος (1) Κόκκινο Χρώμα. Το αίμα των ανδρών του Πεζικού που θυσιάστηκαν στους ιερούς αγώνες του Έθνους.

(2 Τυφέκιο-Σπάθη. Τα βασικά όπλα του Πεζικού που θεσπίστηκαν με το Βασιλικό Διάταγμα της 2ας Μαρτίου 1833.

(3) Λυχνία. Σύμβολο λατρείας του Θεού και εκδήλωσης τιμής στους νεκρούς.

Η αποστολή του Πεζικού είναι να μάχεται εκ του συστάδην, σε οποιοδήποτε έδαφος, κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, μέρα ή νύχτα, να κατακτά έδαφος, να καταστρέφει ή να αιχμαλωτίζει τον εχθρό, να τον καταδιώκει από τις θέσεις του και να εξασφαλίζει τη διατήρηση του αποκτηθέντος εδάφους.

β. Σημασία Εμβλήματος Το Έμβλημα που το συνθέτουν το τυφέκιο, η σπάθη και η λυχνία, σε συνδυασμό με το επιγραφόμενο σ’ αυτό ηθικό παράγγελμα «ΔΙΩΚΕ ΔΟΞΑΝ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗΝ» δεν αποτελεί έναν απλό συμβολισμό αλλά έχει άμεση σχέση με το έργο και την αποστολή του Πεζικού, καθώς: (1) Η Δόξα αποκτάται με την αυτοθυσία και την τόλμη, κερδίζεται με το τυφέκιο και τη σπάθη από αυτούς που έχουν αναπτύξει στο έπακρο τις ηθικές τους δυνάμεις, κι έχουν αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις με τη μελέτη και την άσκηση. Εδραιώνεται με το αίμα της στρατιάς των νεκρών του Πεζικού που συμβολίζεται στο έμβλημα με το κόκκινο φόντο.

(2) Η Αρετή αποτελεί το κόσμημα των γενναίων, εκδηλώνεται με την ηθική, το δίκαιο, την τιμιότητα, την καλοσύνη και το σεβασμό των αντιπάλων και ολοκληρώνεται με την υλοποίηση του συμβολισμού της λυχνίας, δηλαδή την πίστη στο Θεό και την απόδοση τιμής στους νεκρούς.

2. Χαρακτηριστικά α. Το Πεζικό είναι όπλο του εκ του συστάδην αγώνα. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η ευκαμψία, η συνοχή και η ικανότητα να μάχεται επί παντοδαπού εδάφους και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέρα και νύχτα. Εκπληρώνει την αποστολή του με συνδυασμό του πυρός, της κινήσεως και του ψυχικού κλονισμού του αντιπάλου. β. Κατά την επίθεση, ο αγώνας του Πεζικού χαρακτηρίζεται από την τολμηρή κίνηση σε συνδυασμό με τη σωστή χρησιμοποίηση του πυρός, του εδάφους και του ελιγμού, διότι: (1) Με τη χρησιμοποίηση του πυρός επιφέρει απώλειες στον εχθρό, τον καθηλώνει στις θέσεις του και μειώνει την αποτελεσματικότητα των πυρών του.

(2) Με την κίνηση εκμεταλλεύεται τα αποτελέσματα των πυρών του, για να προσεγγίσει τον εχθρό και να πετύχει την καταστροφή του.

(3) Με το συνδυασμό του πυρός και της δύναμης κρούσεως, η οποία επιτυγχάνεται με τη φυσική προσέγγιση των τμημάτων εφόδου στις εχθρικές θέσεις, επιτυγχάνεται η καταστροφή του εχθρού και η κάμψη της θέλησής του για άμυνα.

(4) Με την κατάλληλη χρησιμοποίηση του εδάφους μειώνει τα αποτελέσματα των εχθρικών πυρών. γ. Το Πεζικό υπήρξε ανέκαθεν από

τα πιο μάχιμα όπλα του Στρατού. Σήμερα είναι το κυριότερο και βασικότερο όπλο από τα έξι υπόλοιπα. Είναι το όπλο, προς όφελος του οποίου πρέπει να εργάζονται όλα τα λοιπά όπλα. Το Πεζικό δοκιμάζεται περισσότερο, ηθικά και φυσικά, από τις κακουχίες του πολέμου και των συγκινήσεων της μάχης. δ. Μόνο ο στρατιώτης του Πεζικού βρίσκεται συνεχώς στο πεδίο της μάχης, κάτω από τη μόνιμη απειλή του κινδύνου, αγρυπνώντας μέρα και νύχτα, πάντα σε νευρική υπερδιέγερση, αναγκασμένος να κάνει ευρεία χρήση της πρωτοβουλίας του και τελικά να είναι ο αφανής και άγνωστος ήρωας, ο άγνωστος στρατιώτης. Από τον στρατιώτη του Πεζικού ζητείται υπεράνθρωπη θέληση να εγκαταλείψει τη θέση του και να επιτεθεί με το στήθος ακάλυπτο, σε

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ζώνη κατακλυζόμενη από πυρά και θεριζόμενη από πολυβόλα, σε ένα πεδίο, το οποίο κυριαρχείται από τη σκληρή πραγματικότητα των βολίδων και των βλημάτων, να διέλθει διαμέσου των ναρκοπεδίων, να περπατήσει τις ζώνες του θανάτου και να πηδήσει εντός των εχθρικών θέσεων, στις οποίες και πάλι ενεδρεύει ο εχθρός, στήνοντας σε αυτόν ίσως την τελευταία παγίδα. ε. Το Πεζικό, στο πεδίο της μάχης, έχει τη βαρύτερη και δυσκολότερη, αλλά συγχρόνως και την ενδοξότερη αποστολή, από τα υπόλοιπα όπλα. Είναι ο βασιλιάς της μάχης και σε αυτό ανήκει το μεγαλύτερο μέρος της δόξας. στ. Μια επιχείρηση θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί, μόνον όταν στον αντικειμενικό σκοπό, πατήσει το πόδι του το Πεζικό.

26 ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Ιστορική ανασκόπηση της εξέλιξης του Πεζικού

(8ος – 4ος π.Χ αιώνας)

ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (20ος – 8ος αιώνας)

1. Σπάρτη (8ος – 4ος αιώνας)

α. Κατά την αρχαιότητα το Πεζικό αποτελούσε τη βάση του στρατού. Οπλισμένο με αμυντικά και επιθετικά όπλα, διεξήγαγε τον αγώνα με την κίνηση και την ισχυρή κρούση. Γι’ αυτό το λόγο διατηρούσε πολύ πυκνούς και μαζικούς σχηματισμούς, ώστε να έχει ισχυρή δύναμη κρούσης. Τον κύριο όγκο κρούσης αποτελούσε το βαριά οπλισμένο Πεζικό, που τασσόταν συνήθως σε αρκετά βαθείς σχηματισμούς, σε δύο γραμμές. Το ελαφρύ Πεζικό τασσόταν, πριν από την εµπλοκή, στο µέτωπο ή στα πλευρά και όταν άρχιζε η µάχη επεδίωκε να επιφέρει όσο το δυνατό μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό ενώ εξακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της μάχης να παρενοχλεί τον εχθρό, µε τα µέσα του. β. Οι Ασσύριοι είχαν το 2000 π.Χ. Πεζικό, αποτελούμενο από βαρύ (δορατοφόρους και τοξότες) και ελαφρύ (τοξότες, σφενδονιστές και πελεκοφόρους), μαχόμενο σε βαθιές φάλαγγες (6 έως 10 ζυγών, δυνάμεως μέχρι τις 10.000 άνδρες). γ. Οι Αιγύπτιοι είχαν το 1500 π.Χ. Πεζικό αποτελούμενο από βαρύ (δορατοφόρους) και από ελαφρύ (τοξότες οπλισμένους με μεγάλα τόξα και μακριά βέλη). δ. Οι Έλληνες κατά τον Τρωικό Πόλεμο (1200 π.Χ.) έφεραν τον οπλισμό της εποχής εκείνης, ο οποίος αντιπροσώπευε την εποχή του χαλκού. Αυτός περιλάμβανε δόρυ, τόξο, ακόντιο, σφεντόνα και για την άμυνα ασπίδα, κράνος και περικνημίδες. Οι αρχηγοί μάχονταν από χαμηλό δίτροχο άρμα, το οποίο έσερναν δύο άλογα, από το οποίο πολλοί κατέβαιναν για να λά-

Οι νέοι Σπαρτιάτες λάμβαναν δημόσια αγωγή από το 7ο έτος της ηλικίας τους και λογίζονταν σαν στρατεύσιμοι από το 20ο έτος (εικ. 2). Η ζωή κάθε νέου ήταν αφιερωμένη στη γυμναστική και στη στρατιωτική άσκηση. Η πολιτεία είχε θεσπίσει νόμο, με βάση τον οποίο, κατά τη μάχη επιβαλλόταν στους πολίτες της, το «επικρατέειν ή απόλλυσθαι». Με αυτόν τον τρόπο η Σπάρτη κατάφερε να αποκτήσει ένα στρατό μοναδικό για τις στρατιωτικές του αρετές, τη σιδηρά πειθαρχία, την αντοχή και τη μαχητική ικανότητα. Όλοι οι Σπαρτιάτες και οι περίοικοι ήταν υποχρεωμένοι στην αναγκαστική στρατολόγηση και κατατάσσονταν σε έναν από τους πέντε Λόχους, οι οποίοι αντιστοιχούσαν στις πέντε κοινότητες που ήταν διαιρεμένη η αρχαία Σπάρτη. Μετά τους Μηδικούς πολέμους, η Σπάρτη διαιρέθηκε σε έξι «μόρες», σε καθεμία από τις οποίες αντιστοιχούσε μια στρατιωτική μονάδα, την οποία την ονόμαζαν και αυτή «μόρα». Επικεφαλής σε καθεμία «μόρα» ήταν ο πολέμαρχος. Η κάθε «μόρα» διαιρούνταν σε Λόχους, Πεντυκοστύες και Ενωμοτίες.

α. Γενικά

βουν μέρος στον αγώνα εκ του συστάδην. Πίσω από τον αρχηγό ακολουθούσαν οι μαχητές « κατά στοίχους ανδρών», δηλαδή σε στενή και βαθειά φάλαγγα κρούσης, πλαισιωμένη στα πλευρά, από τοξότες. Η τακτική συνίστατο στην καταστροφή του αντιπάλου με τον αγώνα εκ του συστάδην και στην αποκοπή του από τη βάση του, που για τους μεν Τρώες ήταν τα τείχη του Ιλίου, και για τους δε Αχαιούς το περιχαρακωμένο παραθαλάσσιο στρατόπεδό τους. Το τέλος της εκστρατείας επιτεύχθηκε με την ανάπτυξη της πολιορκητικής τεχνικής, ο δε δούρειος ίππος (εικ.1) φαίνεται ότι ήταν πολιορκητικό μηχάνημα, το οποίο διευκό-

β. Οπλισμός

Εικ. 1 Ο Δούρειος Ιππος

λυνε την, προς τα τείχη, προσπέλαση των μαχητών. Στερούμενοι επιμελητείας εφάρμοζαν το δόγμα: «ο πόλεμος τρέφει τον πόλεμο» και σιτίζονταν από τους πόρους του εχθρού που λεηλατούσαν. ε. Στη συνεχεία εμφανίζονται οι Δωριείς οι οποίοι γνώριζαν την τέχνη της κατεργασίας του σιδήρου. Είχαν πραγματοποιήσει την αρχή του ενόπλου έθνους και ήταν οι πρώτοι εφευρέτες της τακτικής. Οι αγώνες που ακολούθησαν εναντίον των Αχαιών υπήρξαν μικροί, διότι οι Δωρικές φάλαγγες ήταν ανίσχυρες προ των περιτειχισμένων ακροπόλεων των Αχαιών. Τελικά όμως υπερίσχυσε η επιμονή, η πειθαρχία, ο αριθμός και η τακτική των Δωριέων.

Ο οπλισμός των αρχαίων Σπαρτιατών περιλάμβανε θώρακα, περικεφαλαία και ασπίδα (αμυντικός οπλισμός), μακρύ δόρυ και κοντό ξίφος (επιθετικός οπλισμός). Ο στρατός αποτελούνταν αρχικά από Πεζικό και μόνο κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ) φαίνεται ότι απόκτησαν και αυτοί Ιππικό.

γ. Παράταξη-Τακτική Σπαρτιατών (1) Ο εφαρμοζόμενος σχηματισμός μάχης των Σπαρτιατών ήταν μια ενιαία παράταξη, βάθους συνήθως οκτώ ανδρών. Στην πρώτη γραμμή, υπήρχαν οι καλύτερα εκπαιδευμένοι άντρες, οι επονομαζόμενοι «πρωτοστάτες», ενώ στην τελευταία τοποθετούνταν οι «ουραγοί». Η σπαρτιατική αυτή φάλαγγα αρχικά

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

27 ήταν ενιαία και ομοιόμορφη, αργότερα όμως, περίπου από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και μετά συγκροτήθηκαν τμήματα ελαφρώς οπλισμένα (τμήμα ψιλών), τα οποία μάχονταν με τη φάλαγγα, αλλά αναλάμβαναν και βοηθητικές αποστολές.

(2) Το στρατόπεδο, το Εικ. 2 Αρχαίος οποίο έφτιαχναν οι ΣπαρΣπαρτιάτης τιάτες κατά τις εκστρατείες τους ήταν κυκλικό. Για τη μάχη, κατά κανόνα προσπαθούσαν να βρίσκονται σε πεδιάδα. Προχωρούσαν εναντίον του αντιπάλου με αργό και ρυθμικό βήμα και η συμπαγής και κινητή φάλαγγα των Σπαρτιατών οπλιτών, πίεζε τον εχθρό με τη μουσική αυλών και εμβατηρίων, για την έγερση και ανύψωση του ηθικού των μαχητών. Με το αργό τους βήμα, οι στρατιωτικές μονάδες των Σπαρτιατών παρέμειναν συμπαγείς, ενώ η παράταξη των άλλων Ελλήνων, οι οποίοι μάχονταν με πολεμικές ιαχές, συχνά έκαναν επίθεση χωρίς καμία οργάνωση.

(3) Το σπαρτιατικό στρατιωτικό δόγμα στηριζόταν στην ατομική εκπαίδευση του οπλίτη, στη χρήση των όπλων και τους ελιγμούς, στην απόλυτη συνειδητή πειθαρχία του και στην ατομική του ανδρεία.

2. Αθήνα (7ος – 4ος αιώνας) α. Γενικά Στην αρχαία Αθήνα, μετά το 18ο έτος, ο νέος ονομαζόταν έφηβος και έδινε τον όρκο του αστού. Ακολούθως χρεωνόταν οπλισμό και μετέβαινε στα σύνορα της πόλης, οπού εκπαιδευόταν στα περί πολέμου. Μετά το 20ο έτος εγγραφόταν στους καταλόγους των υπερασπιστών της πατρίδας. Μετά το 40ο έτος δε λάμβανε μέρος σε μακρινές εκστρατείες, όφειλε όμως μέχρι τα 60 του να υπερασπίζει την πατρίδα. Οι μεταξύ των 50 και 60 ετών, αποτελούσαν την εθνοφρουρά. Οι επονομαζόμενοι «πελταστές», ήταν τμήματα πεζών που έφερναν ελαφρύ οπλισμό και δημιουργήθηκαν περί τα 460 π.Χ. υπό τον Αθηναίο Ιφικράτη.

3. Θήβα (379-362 π.Χ)

Εικ. 3 Αρχαίοι Πολεμιστές

β. Οπλισμός Ο στρατός των Αθηναίων ήταν οπλισμένος με περικεφαλαία, θώρακα, ασπίδα, δόρυ με σιδερένια ή χαλύβδινη αιχμή και ξίφος. Το δόρυ είχε μήκος 2 μέτρα και ήταν ελαφρύ αλλά και εύκολο στο χειρισμό (εικ. 3).

γ. Παράταξη-Τακτική Αθηναίων (1) Την αθηναϊκή παράταξη αποτελούσαν Λόχοι συμπαρατεταγμένοι, οι οποίοι σχημάτιζαν μετωπική φάλαγγα δέκα αλλεπάλληλων ζυγών, με διάστημα και βάθος από άνδρα σε άνδρα ενός βήματος. Ο Μιλτιάδης επινόησε το «Βήµα Εφόδου» που συνδυαζόταν µε την «Πολεµική κραυγή», δηλαδή, οι Αθηναίοι εκτελούσαν επίθεση κραυγάζοντας πολεµικές ιαχές, όπως «αλαλά, ελελεύ» κλπ.

(2) Η τακτική της αθηναϊκής φάλαγγας είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή του αντιπάλου με την άμεση, εκ του συστάδην, κρούση.

(3) Κατά τη μάχη του Μαραθώνα παρατηρείται μια ισχυρή ασιατική μάζα να επιζητά τη νίκη με μια σφοδρή κεντρική προσβολή, αλλά να παραμένει ανίσχυρη και να υποκύπτει στο Μιλτιάδη, ο οποίος εφάρμοσε τον ελιγμό της διπλής υπερκεράσεως, εξαπολύοντας επίθεση στα ανίσχυρα πλευρά του αντιπάλου.

(4) Ο ελιγμός αυτός θα βρει αργότερα πολλούς μιμητές. Θα τον επαναλάβει ο Αννίβας στις Κάννες, ο Μπλύχερ στο Βατερλώ, ο Μόλτκε στο Σεντάν, ο Λουντεντορφ στις Μαντζουριανές λίμνες, ο Αϊζενχάουερ στη μάχη της Γαλλίας. Από την εποχή του Μιλτιάδη, η στρατηγική και η τακτική έχουν τόσο κατά γράµµα όσο και κατ’ ουσία ελληνική καταγωγή και σηµαίνουν την κυριαρχία του εφευρετικού ελληνικού πνεύματος, πάνω στην άψυχη μάζα.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

α. Μετά την παρακμή της Αθήνας και της Σπάρτης, η Θήβα αναλαμβάνει την ηγεμονία των ελληνικών πόλεων, το πρώτο μισό του 4ου αιώνα, χάρη στη στρατιωτική της ισχύ, δημιούργημα των περίφημων στρατηγών Επαμεινώνδα και Πελοπίδα. Στη μάχη των Λεύκτρων, ο Επαμεινώνδας καινοτόμησε εφαρμόζοντας νέα τακτική διάταξη, την περίφημη «Λοξή Φάλαγγα», η οποία πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι η παράταξη των Θηβαίων δεν ήταν παράλληλη με την εχθρική, όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε, αλλά είχε λοξή θέση απέναντι από αυτή. β. Ο Επαμεινώνδας συνέλαβε πρώτος στην ιστορία, τη σημασία της αρχής της οικονομίας των δυνάμεων, του τακτικού δόγματος της και της κατανομής των αποστολών, με σκοπό την επιτυχία του επιδιωκόμενου σκοπού στο πεδίο της μάχης. Αυτή ακριβώς ήταν η μέθοδός με την οποία, αριθμητικά μικρότεροι, αλλά καλά διοικούμενοι στρατοί κατόρθωσαν να νικήσουν αντιπάλους, οι οποίοι υπερείχαν αριθμητικά, αλλά ήταν άσχημα οργανωμένοι ή κακώς διοικούμενοι. γ. Στο πεδίο της μάχης, στα Λεύκτρα, ο Επαμεινώνδας, ήταν ο πρώτος ο οποίος συνέλαβε την έννοια της εφεδρείας και τη χρησιμοποίησή της για εξασφάλιση της εκτέλεσης του σχεδίου ελιγμού, παρά τη θέληση του αντιπάλου. Ο Ιερός Λόχος και το Ιππικό, παρείχαν στον Επαμεινώνδα τη στρατηγική και τακτική ασφάλεια. Η πρωτοβουλία των κινήσεων παρέμεινε μέχρι το τέλος της μάχης στα χέρια του Θηβαίου αρχηγού, παρά την αντίδραση του αντιπάλου. Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να προστεθεί στη φάλαγγα οπλιτών, η δυναμική επίδραση του ευέλικτου και επινοητικού ελληνικού πνεύματος, δίνοντας την υπόσχεση, ότι οι καλά οργανωμένες στρατιωτικές δυνάμεις του αρχαίου Ελληνισμού, υπό τη διοίκηση μιας ισχυρής προσωπικότητας, θα ήταν σε θέση να επιβάλουν τον ελληνικό πολιτισμό σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.

28 ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (359-323 π.Χ)

1. Γενικά α. Οι Μακεδόνες με επικεφαλής τον βασιλιά Φίλιππο μετά τη μάχη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ), όπου νίκησαν τον ενωμένο στρατό των Αθηναίων, Θηβαίων, Κορινθίων κλπ, ανέλαβαν την ηγεμονία των ελληνικών πόλεων. Ο Φίλιππος ήταν ο πρώτος αναδιοργανωτής και θεμελιωτής του μακεδονικού στρατού. Επέβαλε την υποχρεωτική θητεία δημιουργώντας τον εθνικό στρατό. Εισήγαγε στο στράτευμα τη δωρική πειθαρχία και τη λεπτομερή στρατιωτική εκπαίδευση. β. Παράλληλα μόρφωσε τα στελέχη, θέσπισε σύστημα προαγωγών, στηριζόμενο στην προσωπική αξία και στην ευδόκιμη υπηρεσία των στελεχών. Δηλαδή αυτός ήταν ο πρώτος ο οποίος ίδρυσε το θεσμό των μονίμων στελεχών και το σύστημα των προαγωγών κατ’ εκλογή και κατ’ αρχαιότητα. Οργάνωσε υπηρεσία επιμελητείας και μεταφορών, τεχνικές υπηρεσίες υλικού και επιτελική υπηρεσία. Ο Φίλιππος ήταν ο πρόδρομος όλων των στρατιωτικών οργανωτών και έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες δύναται να οργανωθεί ο Εθνικός Στρατός. Ειδικότερα, ο Φίλιππος είναι αυτός ο οποίος συγκρότησε την περίφημη μακεδονική φάλαγγα.

2. Μακεδονική Φάλαγγα α. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μακεδονικής φάλαγγας συνίσταται στον ατομικό οπλισμό του φαλαγγίτη και στη διάταξη μάχης της φάλαγγας. β. Οι φαλαγγίτες ήταν βαρύτερα οπλισμένοι. Έφεραν κράνος, βαρύτερο θώρακα και ασπίδα που κάλυπτε τον μαχητή, ως αμυντικό οπλισμό. Ο επιθετικός οπλισμός τους περιλάμβανε τη σάρισα (δόρυ μήκους 4,20 – 4,80 μ.) και το βραχύ ελληνικό ξίφος. γ. Οι φαλαγγίτες τάσσονταν επί 16 ζυγών κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι σάρισες των πέντε πρώτων ζυγών να υπερβαίνουν το μέτωπο της φάλαγγας και να

Εικ. 5 Η Μακεδονική Φάλαγγα.

δημιουργούν ένα τείχος αδιαπέραστο. Οι φαλαγγίτες των επόμενων ζυγών στήριζαν τις σάρισές τους στον ώμο του μπροστινού τους, κατά τρόπο ώστε πάνω από τη φάλαγγα να δημιουργείται ένα δάσος λογχών, το οποίο προστάτευε τη φάλαγγα από τα εχθρικά βέλη. Κατά τη διάρκεια της μάχης η φάλαγγα είχε την όψη κινούμενου φρουρίου (εικ.5).

3. Πλην των φαλαγγιτών, το μακεδονικό Πεζικό, περιλάμβανε και το σώμα των «υπασπιστών», το οποίο είχε οργανωθεί κατά το υπόδειγμα των «πελταστών» του Ιφικράτη. Είχαν ελαφρύτερο οπλισμό από τους φαλαγγίτες και η κύρια αποστολή τους ήταν η αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών κατά τη μάχη.

4. Οι δύο αυτοί τύποι του βαρέως και ελαφρού Πεζικό, φαλαγγίτες και υπασπιστές, αποτελούσαν το Πεζικό. Τα κύρια χαρακτηριστικά του στρατού ήταν η ευκινησία και ο συνδυασμός των προσπαθειών Πεζικού και Ιππικού. Στην παραπάνω οργάνωση του στρατού μπήκε στη συνέχεια και η σφραγίδα της μεγαλοφυΐας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ενόψει του επιδιωκόμενου σκοπού προετοίμασε ένα κατάλληλο όργανο, το ελαφρύ Πεζικό, το οποίο αναλάμβανε την ασφάλεια κατά τις πορείες και συνέλεγε τις απαιτούμενες για τη διοίκηση, πληροφορίες για τον εχθρό.

5. Η παράταξη των φαλαγγών αποτελούσε το κινούμενο φρούριο. Το βαρύ Ιππικό ήταν το όπλο της κρούσης. Μετά

από τη συντριβή του κύριου όγκου των δυνάμεων του εχθρού, επακολουθούσε η καταδίωξη. Οι αρχές της ασφάλειας, της οικονομίας των δυνάμεων, της εφεδρείας, της κατανομής των αποστολών, του αιφνιδιασμού και του συνδυασμού των προσπαθειών ενώθηκαν σε μια δέσμη από το Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος οδήγησε το στρατό του νικηφόρα προς την Ανατολή, μέχρι τον Ινδό ποταμό, διαγράφοντας την ενδοξότερη πορεία που είχε διαγράψει μέχρι τότε ελληνικός στρατός.

ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (753 π.Χ – 476 μ.Χ)

1. Γενικά α. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι, µε την περίφημη στρατιωτική οργάνωσή τους και την εισαγωγή της γνωστής «Ρωμαϊκής Λεγεώνας», δημιούργησαν νέα εποχή στην όλη εξέλιξη της πολεμικής τέχνης. β. Στην αρχαία Ρώμη, η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική και είχε διάρκεια από το 17o έως το 50o έτος. Μετά την ηλικία αυτή ο Ρωμαίος πολίτης γραφόταν σε Εκατονταρχία εφέδρων και εκεί παρέμενε μέχρι το 60o έτος. Η στρατιωτική αγωγή του νέου αστού ήταν αντικείμενο που απαιτούσε τις πλέον επίμονες φροντίδες. Οι νεοσύλλεκτοι εντάσσονταν στις λεγεώνες, αφού προηγουμένως είχαν υποστεί εκπαίδευση για τέσσερις μήνες.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

29 γ. Καθημερινά, κάθε στρατιώτης εκτελούσε δοκιμασίες δύναμης και θάρρους, έτσι ώστε να μην αντιμετωπίζει καμία δυσκολία στις μάχες. Για να αποκτήσει ο λεγεωνάριος σωματική δύναμη και ικανότητα στο χειρισμό των όπλων, η εκπαίδευση στον καιρό της ειρήνης ήταν πολύ επίπονη και κοπιαστική. Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι τα όπλα των ασκήσεων, ήταν πιο βαριά από τα κανονικά όπλα της μάχης. δ. Οι ασκήσεις των λεγεώνων ήταν ενίοτε διπλής ενεργείας. Ο Ρωμαίος πολίτης, δεσποτικός στον οικογενειακό του βίο, όταν τασσόταν υπό τη σημαία, απαρνιόταν την προσωπικότητά του. Η υπακοή του ήταν τυφλή, απόλυτη και πολλές φορές επιβαλλόταν η θανατική ποινή για παραβάσεις δοθέντων διαταγών, ακόμα και όταν είχε εξασφαλιστεί η νίκη.

2. Οπλισμός Τα αμυντικά όπλα του λεγεωνάριου, δηλαδή του πεζού στρατιώτη, ήταν η περικεφαλαία, η ασπίδα και η κνημίδα του δεξιού ποδιού, για να τον προφυλάσσει από τον αγώνα με το ξίφος. Τα επιθετικά του όπλα ήταν το δόρυ, ο υσσός (βραχύ ακόντιο μήκους 1,30μ), το ξίφος και ο πέλεκυς.

3. Ρωμαϊκή Λεγεώνα α. Η λεγεώνα ήταν η κύρια μονάδα του ρωμαϊκού στρατού και το μεγάλο όργανο των κατακτήσεων, η οποία έκανε τη Ρώμη κοσμοκράτειρα. β. Αρχικά, όταν το δόρυ ήταν το κύριο όπλο του αγώνα, η λεγεώνα σχηματιζόταν, με το δωρικό τρόπο, δηλαδή σε μία μόνο μάζα, βάθους δέκα ζυγών. Οι δύο τελευταίοι ζυγοί ήταν συμπληρωματικοί, και τοποθετούνταν κάποια βήματα πίσω από τη λεγεώνα. Δεδομένου ότι το μέτωπο της λεγεώνας αποτελούνταν από 50 άντρες, αυτή περιλάμβανε 4.000 λεγεωνάριους. Αργότερα όταν το ξίφος αντικατέστησε το δόρυ, ως κύριο όπλο αγώνα, η λεγεώνα για να αποκτήσει μεγαλύτερη ευκινησία, διαιρέθηκε σε Σπείρες, μετώπου 10 ανδρών, βάθους 8 αντρών και με διά-

κενα μεταξύ τους ίσα με το μήκος του μετώπου τους. γ. Έτη αργότερα, στην εποχή του υπάτου Μάριου το 107 π.Χ., τροποποιήθηκε η σύνθεση της λεγεώνας, με τη δημιουργία των Κοόρτεων και την αντικατάσταση του ξίφους από το υσσό ως κύριο όπλο αγώνα. Η Κοόρτις αποτελούνταν από τρεις Σπείρες, στις οποίες προστέθηκαν εκτός γραμμής και οι βελίτες. Η Κοόρτις ήταν ανεξάρτητη τακτική μονάδα, η οποία αναλάμβανε όλες τις αποστολές του Πεζικού. Αυτή υπέστη μικρές τροποποιήσεις επί Καίσαρα, αλλά παρέμεινε μέχρι το τέλος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

4. Ρωμαϊκή Τακτική α. Η ρωμαϊκή τακτική, όπως και η ελληνική τακτική, παραδεχόταν τρεις διάφορους σχηματισμούς: (1) Τη «Διάταξη Αγώνα», ανοικτή ή ανεπτυγμένη, όπου οι στοίχοι και οι ζυγοί κατέχουν διάσταση 1,80µ.

(2) Τη «Διάταξη Ελιγµού», παρελάσεως ή επιθεωρήσεως, όπου οι διαστάσεις είναι μειωμένες στο μισό.

(3) Την «εν μάζη διάταξη», όπου οι διαστάσεις είναι μειωμένες στο τέταρτο. β. Η διάταξη ελιγμού ήταν η πλέον χρησιμοποιούμενη. Λόγω του μικρού βεληνεκούς των όπλων, οι Σπείρες διατηρούσαν τα διαστήματα των 0,90 μ. και όταν βρισκόντουσαν πολύ κοντά στον εχθρό. Η ανεξαρτησία κάθε τμήματος της γραμμής έδινε στη διάταξη μεγάλη ευκινησία και επέτρεπε τον ελιγμό σε όλα τα εδάφη. γ. Γενικότερα, η λεγεώνα είχε αποκτήσει τόση ευκινησία ώστε είχε τη δυνατότητα να λάβει μέτωπο προς τον εχθρό, από όποια κατεύθυνση και αν ερχόταν η προσβολή. δ. Ειδικότερα, στον αγώνα κατά των μακεδονικών φαλάγγων, οι Ρωμαίοι επεδίωκαν, με μικρά τμήματα ελαφρώς οπλισμένων και ευκίνητων λεγεωνάριων, να διεισδύουν στα διάκενα που είχαν προκύψει από τη διάσπαση της συνοχής της μακεδονικής φάλαγγας και να προσβάλλουν τα τμήματα από τα πλευρά.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (330 – 1453 μ.Χ)

1. Γενικά α. Αρχικά, το στρατό τον αποτελούσαν, κυρίως βάρβαροι μισθοφόροι οργανωμένοι κατά το ρωμαϊκό πρότυπο. Σταδιακά όμως, το μισθοφορικό σύστημα άρχιζε να εγκαταλείπεται και να δημιουργούνται εθνικές δυνάμεις. Η ολοκλήρωση του θεσμού « Εθνικός Βυζαντινός Στρατός», επιτεύχθηκε επί Λέοντος Γ΄ (717-740) και συνέπεσε με την καθιέρωση της νέας διοικητικής διάρθρωσης των «Θεμάτων». β. Η ιδέα ενός μόνιµου επαγγελματικού στρατού στην ειρήνη, ενισχυμένου µε ισχυρές εφεδρείες στον πόλεµο, γεγονός που αποτελεί τη βάση της οργάνωσης και των σημερινών στρατών, είναι ιδέα καθαρά βυζαντινή. Με το νέο σύστημα πραγματοποιήθηκε η ενοποίηση της πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας στο πρόσωπο ενός και μόνο άρχοντα, καλούμενο Στρατηγό και επιπλέον καθιερώθηκε το σύστημα στρατολόγησης των ανδρών στις Ένοπλες Δυνάμεις από τους ίδιους τους κατοίκους του κάθε Θέματος (εικ. 6). Η στρατολόγηση αυτή δεν ήταν υποχρεωτική και καθολική, αλλά περιοριζόταν κυρίως μεταξύ των κατοίκων της υπαίθρου, στους οποίους είχε παραχωρηθεί γη. Συνεπώς, ο βυζαντινός στρατός ο οποίος συγκροτήθηκε με βάση όλα τα παραπάνω, δεν περιλάμβανε μεγάλες μάζες στρατευμάτων, αντιθέτως είχε καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε η οργάνωση και η εκπαίδευση των μονάδων να ήταν τέτοια, ώστε να είναι δυνατή η κάλυψη των αμυντικών αναγκών της αυτοκρατορίας, με σχετικά μικρές δυνάμεις. γ. Κάθε Θέμα διαιρούταν σε 3 Μέρη (ή Τούρμας), κάθε Μέρος σε 3 Μοίρες (ή Δρούγγους) και κάθε Μοίρα σε 10 Βάνδα (ή Τάγματα). Το Τάγμα αποτελούσε αυτοτελή και Διοικητική Μονάδα, η οποία διέθετε σε αναλογία βαριά και ελαφριά οπλισμένο προσωπικό, που είχε τη δυνατότητα να αναλαμβάνει την εκτέλεση ειδικών αποστολών και να επι-

30 τυγχάνει την άμεση ασφάλειά του με τα δικά του μέσα. Η καινοτομία αυτή των Βυζαντινών παραμένει μέχρι σήμερα αμετάβλητη. Το Τάγμα ήταν δυνάμεως 200-400 αντρών, αποτελούταν από στοίχους των 16 ανδρών και συνεπώς τασσόταν σε 16 ζυγούς.

χης των Βυζαντινών, η οποία υφίστατο τροποποιήσεις ανάλογα με την παρουσιαζόμενη τακτική κατάσταση.

4. Ακρίτες

2. Βυζαντινή Φάλαγγα Η παράταξη πολλών Ταγμάτων, σε σχηματισμό μάχης, αποτελεί τη φάλαγγα. Ανάλογα με τη διάταξη των τμημάτων μέσα στη φάλαγγα, υπήρχαν και διαφορετικές ονομασίες, όπως παρακάτω:

α. Ισόπλευρη Φάλαγγα Είναι τετράγωνος σχηματισμός που έχει τον ίδιο αριθμό Ταγμάτων σε κάθε πλευρά και έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει την εχθρική επίθεση από όλες τις πλευρές.

β. Πλάγια Φάλαγγα Έχει μεγάλο μέτωπο και μικρό βάθος και προσφέρεται για αγώνα σε μια κατεύθυνση.

γ. Όρθια Φάλαγγα Έχει στενό μέτωπο και μεγάλο βάθος και προσφέρεται για τη διάβαση στενωπών.

Εικ.6 Βυζαντινοί Οπλίτες.

«ολόπλευρης μάχης». Η διάταξη αυτή περιλάμβανε:

(1) Τη Γραμμή Μάχης Την αποτελούσε αριθμός που περιλάμβανε τα 2/3 του συνολικού αριθμού των Ταγμάτων και ήταν παράταξη προς ορισμένη κατεύθυνση. Η γραμμή αυτή υποδιαιρούνταν σε δεξιό, μέσο και αριστερό. Στα δύο πλευρά της γραμμής κρούσης τοποθετούνται μικρός αριθμός Ταγμάτων, ο οποίος είχε ως αποστολή την πλαγιοφύλαξη κατά τη μάχη και την υπερκέραση του εχθρού. Η γραμμή αυτή ήταν το κύριο μέσο κρούσης.

(2) Τη Γραμμή της Εφεδρείας

Έχει μικρό μέτωπο, μεγάλο βάθος και προσφέρεται για αγώνα και στα δύο πλευρά.

Την αποτελούσε το 1/3 του συνολικού αριθμού των Ταγμάτων. Τασσόταν σε απόσταση 1000 μέτρων περίπου πίσω από τη γραμμή μάχης, με διαστήματα 250 μέτρων μεταξύ των Ταγμάτων. Τα Τάγματα λάμβαναν το σχηματισμό αμφίστομης φάλαγγας, για να είναι σε θέση να διεξάγουν αγώνα κατά του εχθρού. Το Ιππικό κατελάμβανε τα μεταξύ των ταγμάτων διαστήματα.

στ. Αντίστομη Φάλαγγα

(3) Την Οπισθοφυλακή

Έχει μεγάλο μέτωπο και μικρό βάθος και προσφέρεται για αγώνα μετώπου και νώτων.

Την οπισθοφυλακή την αποτελούσαν δύο Τάγματα, τα οποία ήταν σε απόσταση 250 μέτρων δεξιά και αριστερά της γραμμής εφεδρείας. Τα πλευρά της διάταξης καλύπτονταν σε σημαντική απόσταση από Τάγματα Ιππικού και ικανός αριθμός ανιχνευτών στο μέτωπο της παράταξης παρείχε την άμεση ασφάλεια. β. Αυτή ήταν η βασική διάταξη μά-

δ. Λοξή Φάλαγγα Προσφέρεται για την επίθεση εναντίον των πλευρών του αντιπάλου.

ε. Αμφίστομη Φάλαγγα

3. Βυζαντινή Διάταξη Μάχης α. Η βυζαντινή διάταξη μάχης δεν έχει το γραμμικό χαρακτήρα της αρχαίας ελληνικής τακτικής. Είναι διάταξη κατά βάθος και είναι η πιο κοντινή στις σημερινές αντιλήψεις περί διάταξης

Αξιομνημόνευτος είναι και ο γνωστός μέχρι και σήμερα, όρος «Ακρίτες», οι οποίοι ήταν οι φρουροί των συνόρων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δηλαδή τα σημερινά Τάγματα Προκαλύψεως. Στους Ακρίτες είχε ανατεθεί η προστασία των παραμεθορίων πληθυσμών από τις αιφνιδιαστικές επιδρομές των βαρβάρων γειτόνων. Γι’ αυτό το λόγο ήταν πάντοτε με τα όπλα ανά χείρας, έτοιμοι να πολεμήσουν για να υπερασπιστούν τα «άκρα» της Αυτοκρατορίας. Η ανδρεία των απαράμιλλων εκείνων προμάχων του Βυζαντινού Ελληνισμού ήταν όντως θρυλική και η λαϊκή μούσα ακόμη ψάλλει τους μυθικούς τους άθλους.

5. Οπλισμός α. Τα επιθετικά όπλα του βυζαντινού στρατού ήταν το δόρυ, το ακόντιο, το σπαθί, ο πέλεκυς, τα τόξα (βαριά και ελαφριά) και η σφεντόνα, ενώ ο αμυντικός οπλισμός περιλάμβανε ασπίδα, περικεφαλαία, θώρακα, χειρίδες και κνημίδες. β. Εκτός αυτού του φορητού οπλισμού, οι στρατιές των Βυζαντινών ήταν εφοδιασμένοι και με πολιορκητικά υλικά, όπως: κριούς, πετροβόλους μηχανές, τοξοβολίστρες, χελώνες, ελεπόλεις, σκάλες, αυλές και τρυπάνια. γ. Ο βυζαντινός στρατός χρησιμοποιούσε στις επιθετικές αλλά και στις αμυντικές επιχειρήσεις, εμπρηστικές ύλες και το γνωστό υγρό πυρ. Για τη χρησιμοποίηση των εμπρηστικών υλών (άσφαλτος, πίσσα, ρητίνη και διάφορα λάδια) ακολουθούσαν το παράδειγμα της αρχαιότητας, αλλά το υγρό πυρ ήταν εφεύρεση καθαρά βυζαντινή και εξασφάλιζε την επί πέντε αιώνες τεχνική υπεροχή των Βυζαντινών κατά των αντιπάλων τους. Δεν είναι ίσως υπερβολή να λεχθεί, ότι το τότε υγρό πυρ ήταν, σαν εφεύρεση, όπως είναι στις μέρες μας, η ατομική βόμβα.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

31 6. Η Παρακμή της Αυτοκρατορίας Το σύστημα των «Θεμάτων», το οποίο εξασφάλισε στην Αυτοκρατορία τον «Εθνικό Στρατό» και την προστάτευε από τις επιδρομές των βαρβάρων, άρχισε να καταρρέει από το δεύτερο μισό του 11ου μ.Χ. αιώνα, όταν η κατάληψη εδαφών από τους Σελτζούκους Τούρκους στέρησε από την Αυτοκρατορία πολλές επαρχίες, από τις οποίες στρατολογούνταν μεγάλος αριθμός ανδρών. Την παρακμή των Θεμάτων την ακολούθησε η παρακμή ολόκληρης της Αυτοκρατορίας.

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (5ος – 16ος μ.Χ. αιώνας)

1. Κατά το μεσαίωνα το Πεζικό τίθεται σε δεύτερη μοίρα, τασσόμενο πίσω από το Ιππικό, αναμένοντας το αποτέλεσμα της μάχης, έτοιμο να εκμεταλλευτεί την επιτυχία ή να αποχωρήσει κατά την αποτυχία. Οι Άγγλοι όμως γρήγορα κατάλαβαν το λάθος αυτό και έδωσαν κατά τον εκατονταετή πόλεμο (1337 – 1453) την πρέπουσα θέση στο Πεζικό, το οποίο παραμένει πάντοτε ο βασιλιάς των όπλων.

2. Μέχρι την εφεύρεση της πυρίτιδας, το Πεζικό για να αντισταθεί στις επελάσεις του Ιππικού έπαιρνε το σχηματισμό του τετραγώνου. Με την εμφάνιση όμως των πυροβόλων όπλων και συγκεκριμένα του Πυροβολικού, ο σχηματισμός αυτός ήταν πολύ τρωτός, πράγμα που επέβαλε την ανάγκη αναθεώρησης της μέχρι τότε εφαρμοζόμενης τακτικής χρησιμοποίησής του.

3. Πρώτος ο Γουστάβος Αδόλφος της Σουηδίας επιζητούσε να επιτύχει την ανάπτυξη των μέσων πυρός και την ευκινησία των στρατευμάτων, δημιουργώντας τη σουηδική Ταξιαρχία, η οποία ήταν αναπτυγμένη σε δύο λεπτές γραμμές. Το Πεζικό όμως δεν είχε μεγάλη επιθετική ισχύ. Η διάταξη μάχης παραμένει δύσκαμπτη και δυσκίνητη σε δύο γραμμές, κάθε μιας τεταγμένης επί 5 ή 6 στοίχων.

ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (17ος – 19ος μ.Χ. αιώνας)

1. 17ος και 18ος μ.χ Αιώνας Η παραπάνω τακτική διατηρείται τον 17ο και 18ο αιώνα. Τον 18ο αιώνα παρουσιάζεται η τάση επιστροφής στους σχηματισμούς φάλαγγας. Η ολοφάνερη όμως ελαττωματικότητα τους, λόγω της τρωτότητας, οδηγεί στην παραδοχή μέσης λύσης, η οποία χρησιμοποιεί τη φάλαγγα για πορεία και προσπέλαση, ενώ τη γραμμική ανάπτυξη για τη μάχη. Η Ναπολεόντειος εποχή θα φέρει νέα αλλαγή. Ο σχηματισμός μάχης του Πεζικού είναι μικτός, προηγείται μία αραιή γραμμή, η οποία δύναται να αναπτύξει όλη την ισχύ πυρός της και ακολουθούν μικρές φάλαγγες, οι οποίες αποτελούσαν το στήριγμα της πρώτης γραμμής, ενώ ακολουθούσε και τρίτη γραμμή σε πυκνούς σχηματισμούς, η οποία αποτελούσε τη μάζα κρούσεως. Ο παράγοντας του ελιγμού υπεισέρχεται στις μεθόδους ενεργείας του Πεζικού, διότι οι σχηματισμοί αυτοί είναι αρκετά ευέλικτοι.

2. 19ος μ.χ. Αιώνας Η τακτική αυτή διατηρείται μέχρι το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Με την εμφάνιση του φυσιγγίου, τη μεγάλη ταχυβολία του τυφεκίου και την αύξηση του πυρός του Πυροβολικού, αποκλείστηκε οποιοσδήποτε πυκνός σχηματισμός για μάχη. Τη γραμμή μάχης αποτελούσε μια γραμμή η οποία χρησιμοποιούσε το πυρ και κίνηση. Με τα πυρά του Πυροβολικού, τα τμήματα προχωρούν με αραιούς σχηματισμούς μικρών φαλάγγων και όταν εισέλθουν στη ζώνη των πυρών του Πεζικού αναπτύσσονται σε αραιή ακροβολιστική γραμμή. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται μεγαλύτερη σημασία στην κίνηση παρά στα πυρά. Το Πεζικό επιζητά να προχωρήσει, όσο το δυνατόν περισσότερο και να προσεγγίσει τον εχθρό, χωρίς να κάνει χρήση των όπλων του. Με τον καιρό όμως άρχισε σταδιακά να εκτιμάται η πολύτιμη αξία του πυρός και οι πόλεμοι στις αρχές του 20ου αιώνα απέδειξαν, ότι το Πεζικό μόνο με τη βοήθεια του πυρός μπορεί να προχωρήσει.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (20ος αιώνας) 1. Κατά τη σύγχρονη εποχή, η ολοένα αυξανόμενη καταστρεπτική ισχύ των διαφόρων μηχανημάτων είχε ως φυσικό αποτέλεσμα, την αύξηση του Πυροβολικού και τη δημιουργία ενός νέου κλάδου, της Αεροπορίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αριθμητική μείωση του Πεζικού, η οποία όμως δεν έγινε σε βάρος της αξίας και της ποιότητάς του, αλλά για ενίσχυση της ικανότητάς του. Πράγματι, ενώ κατά τη Ναπολεόντειο εποχή, το Πεζικό αποτελούσε το 75% του συνόλου της μάχιμης δύναμης, σήμερα το Πεζικό αποτελεί περίπου το 50% μόνο, αλλά η μείωση αυτή δεν είναι ουσιαστική, δεδομένου ότι, λόγω της τελειοποίησης των όπλων του και της μεγαλύτερης απόδοσης τους, το Πεζικό έχει μικρότερη ανάγκη επάνδρωσης ανδρών για τη χρησιμοποίησή τους, ενώ η αύξηση της συνολικής ισχύος του πυρός των όπλων, αντισταθμίζει την ελάττωση της δύναμής του. Ομολογουμένως μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Πεζικό ήταν ικανό να διεξάγει οποιοδήποτε αγώνα μόνο του, ενώ τώρα είναι απαραίτητη η συνδρομή του Πυροβολικού, των Αρμάτων, της Αεροπορίας και γενικότερα όλων των κλάδων των ενόπλων δυνάμεων (Διακλαδική Συνεργασία).

2. Παρόλο που σήμερα έχουν εφευρεθεί οπλικά συστήματα τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερές αποδόσεις από αυτά του Πεζικού, κανένα όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με την ηθική αξία του. Επίσης είναι γνωστό ότι ο πόλεμος δεν είναι μόνο σύγκρουση οπλικών συστημάτων και μηχανημάτων αλλά και ηθικών δυνάμεων. Συνεπώς, οποιαδήποτε και αν είναι η τελειοποίηση και η αύξηση των οπλικών συστημάτων, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τις ηθικές δυνάμεις αλλά απλά να αυξήσουν τη μαχητική ισχύ του Πεζικού, το οποίο θα παραμείνει το μοναδικό όπλο του εκ του συστάδην αγώνα που είναι κατάλληλο να αγωνίζεται σε όλα τα εδάφη, μέρα και νύχτα, με το συνδυασμό πυρός, κίνησης και κρούσης. 

32

Ο Εξοπλισμός του σύγχρονου μαχητή σε συμμαχικό και εθνικό επιπεδο Υπό Ανχη (ΠΖ) κ. Κολοφώτη Κωνσταντίνου Η παρουσίαση το κειμένου έγινε στα πλαίσια ημερίδας πουπραγματοποιήθηκε στη Σχολή Πεζικού την 16η Νοεμβρίου 2012, στο πλαίσιο ανακήρυξης του 2012 ως «Έτους του Πεζικού».

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο

α. Γενικά

εκσυγχρονισμός των στρατών του ΝΑΤΟ υπό το φως και το πρίσμα των σύγχρονων αλλά και μελλοντικών απαιτήσεων, αποτελεί κορυφαίο ζήτημα των προσπαθειών βελτίωσης ή επαύξησης των δυνατοτήτων των διατιθεμένων ενεργών Μονάδων των κρατών μελών της Συμμαχίας και οι λόγοι είναι ασφαλώς προφανείς. Είναι βέβαια ήδη γνωστό, ότι τα αμέσως προηγούμενα χρόνια, σημειώθηκε μία σημαντική αλλαγή στην αποστολή της συμμαχίας, ενώ και οι επιχειρησιακές απαιτήσεις στο σύγχρονο πεδίο της μάχης, έχουν διαφοροποιηθεί. Εξετάζοντας χρονικά το θέμα, εντοπίζουμε την έναρξη της προσπάθειας το 1991, όταν με την έγκριση του ΝΑΤΟ, άρχισε η εξέταση της δυνατότητας ύπαρξης του στρατιώτη στο πεδίο της μάχης, ως ενοποιημένου συστήματος διεξαγωγής του αγώνα, με βελτιστοποιημένες ικανότητες. Η βασική παράμετρος του προγράμματος ήταν, ότι ο πεζός στρατιώτης έπρεπε να θεωρείται πλέον ένα ολοκληρωμένο και αυτόνομο σύστημα πυρός, με δυνατότητες επιτήρησης του σύγχρονου ψηφιακού πεδίου μάχης. Καθοριστικό ρόλο στην αναβάθμιση – βελτίωση των δυνατοτήτων του σύγχρονου μαχητή, απετέλεσε η κοινωνικοπολιτική απαίτηση για ελάχιστες, έως ανύπαρκτες, ανθρώπινες απώλειες, αλλά και η αδυναμία διάθεσης μεγάλων χρηματικών ποσών για πολλούς στρατιώτες, πολλά άρματα και κατά συνέπεια πολλές Μονάδες.

β. Με το Βλέμμα στον Οπλίτη του Μέλλοντος

Σ

τη προσπάθειά τους να καταλήξουν σε ένα πρότυπο του ονομαζομένου «ψηφιακού στρατιώτη», οι διάφορες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, ακολουθούν η καθεμιά το δικό της πρόγραμμα. Η φιλοσοφία των περισσοτέρων προγραμμάτων είναι κοινή. Ο στρατιώτης του μέλλοντος θα έχει ως αποστολή τόσο την διεξαγωγή του αγώνα στο πεδίο της μάχης (ακόμα και μόνος του), όσο και την συλλογή αλλά και μετάδοση πληροφοριών, οι οποίες θα αξιοποιούνται από τα οπλικά συστήματα ακριβείας, τα οποία θα βρίσκονται εγγύς ή και αρκετά πίσω από την περιοχή διεξαγωγής των επιχειρήσεων. Το σύγχρονο πεδίο της μάχης απαιτεί σήμερα από όλα τα στελέχη της ιεραρχικής κλίμακας στο τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, να γνωρίζουν κατ’ ελάχιστον την βασική εικόνα του πεδίου της μάχης, η οποία συνοψίζεται στην απάντηση των ερωτημάτων για το ‘’που είμαι εγώ, πού είναι οι εχθροί και που είναι οι φίλοι μου’’. Αυτές είναι και οι βασικές πληρο-

φορίες που χρειάζεται ο μελλοντικός χειριστής ενός επιθετικού ελικοπτέρου, ενός αυτοκινούμενου πυροβόλου, ενός πολλαπλού εκτοξευτή πυραύλων, ακόμη και ενός μαχητικού αεροσκάφους.Tο σύστημα επικοινωνιών που θα κατέχει ο μελλοντικός στρατιώτης, θα επιτρέπει όχι μόνο τη μετάδοση φωνής αλλά και οπτικοποιημένων δεδομένων. Τα στοιχεία αυτά, θα εμφανίζονται στον ψηφιακό χάρτη, που θα είναι αναπόσπαστο τμήμα κάθε στοιχείου της δικτυοκεντρικής δύναμης μάχης. Εννοείται βέβαια, πως ο στρατιώτης του μέλλοντος, εκτός από μέσο συλλογής και μετάδοσης πληροφοριών, διατηρεί και τον παλαιότερο ρόλο του, ως αυτόνομο σύστημα μάχης. Η πολυμορφία των οπλικών συστημάτων με τα οποία αναμένεται να είναι εξοπλισμένος, θα πρέπει να είναι τέτοια, που να του προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες επιβίωσης, καθόσον οι στρατιώτες δεν θα είναι πλέον αναλώσιμοι, αφού θα είναι λιγότεροι και περισσότερο ακριβοί, από τους συμβατικούς προκατόχους τους. Ο πεζός μαχητής του μέλλοντος, θα πρέπει να αναβαθμίσει την ικανότητα εκπομπής φονικών πυρών, ενώ

ταυτόχρονα θα πρέπει να έχει υπεραυξημένες δυνατότητες διοίκησης και ελέγχου, βελτιωμένη κινητικότητα και προστασία, επιχειρησιακή ευελιξία, καθώς και αυξημένο χρόνο δυνατότητας αυτόνομης δράσης. Η βελτίωση σε αυτούς τους τομείς, σημαίνει βελτίωση της πιο κρίσιμης παραμέτρου στο πεδίο της μάχης, της επιβιωσιμότητας. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο των λεγόμενων ‘’Επιχειρήσεων εκτός του Πολέμου’’, οι στρατιώτες του μέλλοντος, θα πρέπει να διαθέτουν μια ποικιλία οπλικών συστημάτων, που θα τους επιτρέπει να αναλαμβάνουν ένα μεγάλο φάσμα αποστολών, πέρα από τον ‘’κλασικό’’ ρόλο τους ως μαχητές, σε μία καθαρά επιχειρησιακή θερμή αντιπαράθεση. Για παράδειγμα, θα χρειάζεται να είναι εφοδιασμένοι και με «Μη Θανατηφόρα Όπλα», ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν τη διαχείριση άμαχου πλην όμως «απείθαρχου» εχθρικού πληθυσμού, κατά τις ονομαζόμενες επιχειρήσεις σταθεροποιήσεως.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΜΑΧΗΤΗ Διαπιστώσεις

Ι

χνηλατώντας τις προσπάθειες ανάπτυξης του σύγχρονου μαχητή, αλλά και του οπλίτη του μέλλοντος, θα πρέπει να τονιστεί, ότι η καταγραφή που επιχειρήθηκε στο παρόν πόνημα, είναι ενδεικτική του διατιθεμένου, αλλά και υπό ανάπτυξη εξοπλισμού του μαχητή άλλων χωρών ή προϊόντων ξένων αμυντικών βιομηχανιών. Τα παρουσιαζόμενα στοιχεία έχουν ληφθεί από συνέδρια σε συμμαχικό ή διεθνές επίπεδο, αλλά και πληροφορίες που δημοσιοποιούνται σε έγκυρους τομείς ενημέρωσης (γραπτός ή ηλεκτρονικός τύπος κλπ). Η πληρέστερη κατανόηση του θέματος αλλά και η ευρύτερη προσέγγιση της σύγχρονης πραγματικότητας, επιβάλλει την εξέταση ορισμένων (όχι των μοναδικών) από τις κυριότερες τάσεις που αναπτύσσονται σε συμμαχικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στο τέ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

33 λος της παρούσας μικρής αναφοράς στο θέμα, δίδεται η εικόνα ορισμένων ενεργειών, οι οποίες ήδη έχουν υιοθετηθεί σε εθνικό επίπεδο.

α. Το Πρόγραμμα FIST (Μεγάλη Βρετανία)

Τ

ο βρετανικό Υπουργείο Άμυνας είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη του προγράμματος FIST (Future Integrated Soldier Technology) για τον Στρατό Ξηράς, τους Πεζοναύτες και το Σύνταγμα Προστασίας των βάσεων της RAF. To πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε το 1994 με την ονομασία FFSS (Future Fighting Soldier System). Βασικός οπλισμός του Βρετανού στρατιώτη είναι το τυφέκιο SA80A2 των 5.58 mm με εκτοξευτή βομβίδων των 40 mm, μια σειρά σκοπευτικών συστημάτων και ένα ολοκληρωμένο σύστημα επικοινωνιών - ελέγχου πυρός, το οποίο ουσιαστικά βασίζεται σε ένα κινητό τηλέφωνο με επεξεργαστή. Στο σύστημα λειτουργίας του τηλεφώνου, τοποθετήθηκε περίβλημα με έγχρωμη οθόνη και λειτουργικό σύστημα διαχείρισης μάχης. Με βάρος μόλις 530 gr, το σύστημα αυτό, αποτελείται από GPS και ψηφιακή μαγνητική πυξίδα, που επιτρέπει στον στρατιώτη να επικοινωνεί με άλλα μέλη της ομάδας και να εντοπίζει τη θέση του σε έναν ψηφιακό χάρτη. Το Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας (Defence Equipment Support), επιδιώκει παράλληλα της μείωση του βάρους του φόρτου του μαχητή, από τα 75 κιλά, μόλις στα 30 κιλά μέχρι το 2019, διατηρώντας και ταυτόχρονα ενισχύοντας την υπάρχουσα αποτελεσματικότητα του μελλοντικού οπλίτη στο πεδίο της μάχης.

β. Η Προσπάθεια για Μείωση του Βάρους Εξοπλισμού (Καναδάς)

Γ

ια το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας του Καναδά, η μείωση του βάρους του φόρτου μαχητή, αποτελεί βασική προτεραιότητα. Οι Καναδοί Στρατιώτες σήμερα, μεταφέρουν περίπου 19 κιλά εξοπλισμού και εφοδίων, πλέον του εξοπλισμού προστασίας τους. Επίσης, σχεδιάζεται ανάπτυξη πλακών θωρακίσεως με το μισό χρόνο ζωής. Περαι-

τέρω σχέδια για το μέλλον, προσβλέπουν σε ελαφρύτερο οπλισμό και πυρομαχικά, με τις ίδιες όμως δυνατότητες, ενώ επίσης περιλαμβάνουν αναπτυξιακά προγράμματα για μείωση του βάρους αλλά και του μεγέθους των Σταθμών Ασυρμάτου, του GPS και του φορητού Η/Υ, μέχρι το 2014.

γ. Το Πρόγραμμα «Nett Warrior» και «Future Force Warrior» (ΗΠΑ)

Ο

Αμερικανικός Στρατός υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη συστημάτων εξοπλισμού στρατιωτών, με το πρόγραμμα «Nett Warrior». Η μελέτη του προγράμματος άρχισε το 1991, όταν μια ειδική ομάδα μελέτης του Αμερικανικού Στρατού, πρότεινε την αντιμετώπιση του στρατιώτη ως ενός ολοκληρωμένου συστήματος μάχης, με την προσθήκη των κατάλληλων μέσων, για την επαύξηση της φονικότητας των πυρών του μαχητή, αλλά και των δυνατοτήτων διοίκησης - ελέγχου. Ο στρατιώτης του «Nett Warrior» χρησιμοποιεί το τυφέκιο Μ4 των 5,56 mm, εφοδιασμένο με «τροχιόδρομο» (ράγα) Picatinny για θερμικό σκοπευτικό, σκοπευτικό ημέρας, με κάμερα και τηλέμετρο λέιζερ. Το όπλο είναι διασυνδεδεμένο με ένα είδος ειδικού «ομφάλιου λώρου» με υπολογιστή και διαθέτει τρία ειδικά προγραμματιζόμενα κομβία, τα οποία επιτρέπουν την εναλλαγή λειτουργιών σε οθόνη προσαρμοσμένη στο κράνος του στρατιώτη, το πάγωμα της εικόνας και τη διαμόρφωση ΡΤΤ (Push to Talk), για την ενεργοποίηση του συστήματος επικοινωνιών. Κάθε στρατιώτης είναι εφοδιασμένος με ειδική κάρτα SIM, η οποία καθορίζει το ρόλο και την αποστολή του μέσα στην ομάδα, ενώ παράλληλα επιτρέπει την πρόσβαση σε εξειδικευμένα πακέτα πληροφοριών. Δύο επανατροφοδοτούμενα ξηρά στοιχεία παρέχουν ενέργεια στα συστήματα του «Nett Warrior», για τέσσερις έως έξι ώρες, ενώ πρόσθετα στοιχεία χρησιμοποιούνται για αποστολές που φθάνουν τις δέκα ώρες. Καρδιά του συστήματος είναι ένας υπολογιστής ο οποίος επεξεργάζεται τις πληροφορίες από τους αισθητήρες, ενώ για την λειτουργία του δικτύου έχει επιλεγεί

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

το λειτουργικό σύστημα Linux. Η οθόνη η οποία είναι προσαρμοσμένη στο κράνος του χειριστή, παρουσιάζει πληροφορίες, μηνύματα, χάρτες και δορυφορικές εικόνες. Για επικοινωνία σε επίπεδο ομάδας, χρησιμοποιείται σύγχρονο σύστημα επικοινωνιών. Ο ομαδάρχης εξοπλίζεται και με σύστημα που του επιτρέπει να γνωρίζει τις θέσεις των στρατιωτών, για καλύτερο συντονισμό, με ανανέωση στοιχείων ανά τριάντα δευτερόλεπτα. Το πρόγραμμα «Future Force Warrior’’, αποτελεί το επόμενο στάδιο του προγράμματος «Nett Warrior». Στις σχεδιαζόμενες αλλαγές περιλαμβάνονται η ολοκλήρωση της ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών, η αξιοποίηση υβριδικών πηγών ενέργειας και κυψελών καυσίμου, ειδική ασύρματη ζεύξη και φωνητικό σύστημα ελέγχου, ειδικά συστήματα ναυτιλίας και προσδιορισμού θέσης σε περιοχές όπου δεν είναι δυνατή η λειτουργία των συστημάτων GPS, δικτυοκεντρικές επικοινωνίες, ενσωματωμένα εκπαιδευτικά βοηθήματα, ειδικοί αισθητήρες απεικόνισης της φυσικής κατάστασης και δυνατότητα ολοκληρωμένης συνεργασίας με τα συστήματα των UAV (Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη). Οι Στρατιώτες σήμερα, μεταφέρουν εξοπλισμό μεταξύ 41 και 59 κιλών, από τον οποίο τα 27 κιλά περίπου καταλαμβάνουν ο οπλισμός με το περιφερειακό υλικό του, τα πυρομαχικά, τα τρόφιμα και οι συσσωρευτές. Το αποτέλεσμα του αρκετά μεγάλου βάρους του εξοπλισμού των σύγχρονων οπλιτών, οδηγεί συνήθως σε άλλες παρενέργειες, όπως οι οξείς μυοσκελετικοί πόνοι και το στρες, που παρατηρούνται στους Στρατιώτες κατά τις επιχειρήσεις.

Τελική επιδίωξη και στόχος του Αμερικανικού Επιτελείου Χερσαίων Δυνάμεων, είναι η επίτευξη ενός στόχου, με βάση τον οποίο ο μελλοντικός αμερικανός στρατιώτης θα εξοπλίζεται με μια στολή παντός καιρού πολύ ελαφρά, αλλά ισχυρή θωράκιση για την προστασία του σώματος και ένα κράνος με το οποίο θα έχει συνεχή ασύρματη επικοινωνία με τους διοικητές του και την ιατρική υπηρεσία.

-634 επαναχρησιµοποιούµενη µονάδα σκόπευσης και ελέγχου, πολυβόλα MG4, των 5,56 mm, τυφέκια ελεύθερου σκοπευτή και µαχαίρια µάχης.

Εκτός από το τυφέκιο ελεύθερου σκοπευτή, που διαθέτει ειδικό θερμικό σκοπευτικό, τα υπόλοιπα όπλα διαθέτουν ειδική μονάδα σκόπευσης, που αποτελείται από μη ψυχόμενο θερμικό σύστημα απεικόνισης, κάμερα ημέρας, τηλέμετρο λέιζερ και ψηφιακή μαγνητική πυξίδα.

στ. Το Πρόγραμμα «Soldato Futuro» (Ιταλία)

Η

Ιταλία έχει σε εξέλιξη το πρόγραμμα «Soldato Futuro». Η κατασκευάστρια εταιρεία Selex έχει αναπτύξει το σύστημα γύρω από υπολογιστή προσαρμοσμένο στον καρπό του χειριστή. Στην οθόνη παρουσιάζονται μηνύε. Το πρόγραμμα FELIN (Γαλλία) ματα ή γραφικά και πληροφορίες περί της -6-7επαναχρησιµοποιούµενη µονάδα σκόπευσης και ελέγχου, πολυβόλα MG4, των των 5,56 mm, το τυφέκιοτακτικής ελεύθερου σκοπευτή των 7,62 mm και το πολυβόλο FN κατάστασης. Ο υπολογιστής είτα πλαίσια της δημιουργίας του 5,56 mm, τυφέκια ελεύθερου σκοπευτή και µαχαίρια µάχης.

Minimi των 5,56 mm. Τα όπλα αυτά φέρουν σκοπευτικά ηµέρας και νύκτας. Κάθε ναι συνδεδεμένος με συσκευή ασύρματης που είναι σύγχρονου μαχητή, µαχητής η Γαλλία έχειεξοπλισµένος µε το FELIN είναι εφοδιασµένος µε προηγµένες διόπτρες της Sagem µε τηλέµετρο λέιζερ, θερµικό αισθητήρα, ψηφιακή πυξίδα µε ζεύξης Bluetooth για τη μεταφορά δεδοαναπτύξει το πρόγραμμα FELIN και σύστηµα επικοινωνιών GPS και είναι διασυνδεδεµένος µε δίκτυο για την ανταλλαγή πληροφοριών μένων µεταξύ των µελών και του αρχηγού της οµάδας.και Αντίστο για ανάμεσα στον στρατιώτη (Fantassin à Equipements et Liaison τα τυπικά µικρόφωνα και ακουστικά, ο Γάλλος στρατιώτης διαθέτει ένα σύστημα, καθώς ανάμεσα στον από µια λωρίδα και τυλιγµένη γύρω από το στρακεφάλι Intégrés), το οποίο έχει «οστεόφωνο», ήδη τεθείπου σεαποτελείται του, µε αισθητήρες και πιεζοηλεκτρικά ενεργοποιούµενα συστήµατα τα οποία τιώτη και στον αρχηγό της ομάδας, ενώ εξε«συλλέγουν» τις δονήσεις από την εκφώνηση των εντολών ή αντιλαµβάνονται τη δ. Το πρόγραμμα ΙDZ (Infanterist εφαρμογή στις ΕΔ της. Περιλαμβάνει λήψητομέα, φωνητικών µηνυµάτων µέσω των οστών του κρανίου. παράλληλα διαθέτει ενσωματωμένο σύλίξεις τόσο στον τεχνολογικό όσο der Zukunft - Γερμανία) στημα GPS. Για τη μετάκαι στην ένδυση, αλλά και -6δοση δεδομένων και φω1997 ο Γερμανικός Στρατός ξεκίνη- στην ατομική προστασία. η µονάδα σκόπευσηςo και ελέγχου, πολυβόλα MG4, των νητικών εντολών, κάθε ερου σκοπευτή και µαχαίρια µάχης. Το βάρος του συστήμασε το πρόγραμμα «Infanterist der στρατιώτης είναι εφοδιτος δεν υπερβαίνει τα 25 6Zukunft» (idZ), στο πλαίσιο μιας υσης και ελέγχου, πολυβόλα MG4, των ασμένος με συσκευή επιkg μαζί με τα απαραίτηαι µαχαίρια µάχης. σπονδυλωτής διαδικασίας εκσυγχρονικοινωνίας, η οποία είναι σμού των δυνατοτήτων τα εφόδια για διενέργεια διασυνδεδεμένη με αιτου μελλοντικού οπλίτη επιχειρήσεων διάρκειας σθητήρα καταγραφής Πεζικού. Ο «Σύγχρονος 24 ωρών. Τα κύρια οπλιτου καρδιακού παλμού, αφού ο κατασκευΠεΓερμανός μαχητής», δι- κά συστήματα της γαλλικής ομάδας Με αυτό το σύστηµα µπορεί να µεταδώσει εντολές ψιθυρίζοντας, αστής έχει προβλέψει ότι περίπτωση αποτρέποντας τους κινδύνους ενός συµβατικού µικροφώνου, ησε χρήση του οποίου ζικού, περιλαμβάνουν το τροποποιημένο αθέτει σάκο συσσωσυνεπάγεται και την δηµιουργία θορύβων από την µετάδοση – ακρόαση διαταγών απώλειας του καρδιακού παλμού ως αποτυφέκιο Giat FAMAS των 5,56 mm, το τυρευτών με ενσύρματες ή την «συλλογή» και µετάδοση ήχων – θορύβων, που δεν απαιτούνται κατά την Εκτός από το τυφέκιο ελεύθερου σκοπευτή, που διαθέτει ειδικό θερµικό διεξαγωγή του αγώνα. τέλεσμα εχθρικής ενεργείας, το σύστημα φέκιο ελεύθερου σκοπευτή των 7,62 mm συνδέσεις και άλλες κασκοπευτικό, τα υπόλοιπα όπλα διαθέτουν ειδική µονάδα σκόπευσης, που Το Πρόγραµµα «Soldato Futuro» απενεργοποιείται (Ιταλία) και διακαι το πολυβόλο FN Minimiηµέρας, τωνστ.5,56 mm. επικοινωνιών αποτελείται από µηλωδιώσεις ψυχόµενογια θερµικό σύστηµα απεικόνισης, κάµερα Σ/Α, φοΗ Ιταλία έχει σε εξέλιξη το πρόγραµµα Futuro».δεδομένα. Η τηλέµετρο λέιζερ καιρητό ψηφιακή µαγνητική πυξίδα. γράφονται όλα τα«Soldato ευαίσθητα ημέρας Η/Υ και οθόνες Τα όπλα αυτά φέρουν σκοπευτικά κατασκευάστρια εταιρεία Selex έχει αναπτύξει το σύστηµα γύρω από υπολογιστή Ο Ιταλός στρατιώτης του μέλλοντος στον καρπό του χειριστή. Στην οθόνη παρουσιάζονται µηνύµατα που είναι εξοε. Το πρόγραµµα FELIN χειρός, που (Γαλλία) προσαρ- και νύκτας. Κάθε μαχητής προσαρµοσµένο ή γραφικά και πληροφορίες περί της τακτικής κατάστασης. Ο υπολογιστής είναι θα είναι εξοπλισμένος με το νέο τυφέκιο πλισμένος με το FELIN είναι εφοδιασμένος μόζονται μέσα από τον συνδεδεµένος µε συσκευή ασύρµατης ζεύξης Bluetooth για τη µεταφορά Στα πλαίσια της δηµιουργίας του σύγχρονου µαχητή, η Γαλλία έχει στρατιώτη και στο5,56 σύστηµα, καθώς και ανάµεσααυτό στον των mm. Το τυφέκιο με προηγμένες τηςδεδοµένων Sagem ανάµεσα με τη- στονARX-160 φόρτο. Επιπλέον, στον à Equipements αναπτύξει το πρόγραµµα FELIN (Fantassin etδιόπτρες Liaison Intégrés), στρατιώτη και στον αρχηγό της οµάδας, ενώ παράλληλα διαθέτει ενσωµατωµένο είναι πλήρως λειτουργικό για αριστερότο οποίο έχει ήδη τεθεί σε εφαρµογή στις ΕΔ της. Περιλαµβάνει εξελίξεις τόσο στον λέμετρο λέιζερ, θερμικό αισθητήρα, ψηφισύστηµα GPS. Για τη µετάδοση δεδοµένων και φωνητικών εντολών, κάθε ήδη υφιστάμενο εξοπλιστρατιώτης συσκευή επικοινωνίας, η οποίαδυναείναι τεχνολογικό τοµέα, όσο και στην ένδυση, αλλάακή καιπυξίδα στην ατοµική προστασία. Το είναι εφοδιασµένος χειρες ήµεδεξιόχειρες και προσφέρει με σύστημα επικοινωνιών σμό – εξάρτηση, μποδιασυνδεδεµένη και µε αισθητήρα καταγραφής του καρδιακού παλµού, αφού ο βάρος του συστήµατος δεν υπερβαίνει τα 25 kg µαζί µε τα απαραίτητα εφόδια για κατασκευαστής έχει προβλέψει ότι σε περίπτωση απώλειας του καρδιακού τότητα ταχείας εναλλαγής κάνης με τρεις είναι διασυνδεδεμένος με δίκτυο ρεί ναδιάρκειας τοποθετηθεί σα- GPS διενέργεια επιχειρήσεων 24 ωρών. Τα και κύρια οπλικά συστήµατα της παλµού ως αποτέλεσµα εχθρικής ενεργείας, το σύστηµα επικοινωνιών επιλογές προς τοδεδοµένα. μήκος. Αξιοποιώντας για την πληροφοριών μεταξύ απενεργοποιείται και διαγράφονται όλαως τα ευαίσθητα γαλλικής οµάδας περιλαµβάνουν τροποποιηµένο τυφέκιο Giat FAMAS Εκτός από το τυφέκιοΠεζικού, ελεύθερου σκοπευτή, πουτο διαθέτει ειδικόανταλλαγή θερµικό κίδιο νερού και σάκος σκοπευτικό, τα υπόλοιπα όπλα διαθέτουν ειδική µονάδα των σκόπευσης, που ειδικές ράγες τύπου Picatinny, τονέοτυφέκιο μελών και του αρχηγού της ομάδας. Ο Ιταλός στρατιώτης του µέλλοντος θα είναι εξοπλισµένος µε το τυφέκιο μεταφοράς. Το ολοκληαποτελείται από µη ψυχόµενο θερµικό σύστηµα απεικόνισης, κάµερα ηµέρας, ARX-160 των 5,56 mm. Το τυφέκιο αυτό είναι πλήρως λειτουργικό για διαθέτει το προηγμένο σκοπευτικό με Αντί για τα τυπικά μικρόφωνα και ακουρωμένοπυξίδα. σύστημα επιτηλέµετρο λέιζερ και ψηφιακή µαγνητική αριστερόχειρες ή δεξιόχειρες και προσφέρει δυνατότητα ταχείας εναλλαγής κάνης θερμικό έγχρωμη τηλεοπτική µε διαθέτει τρεις επιλογές ως προς το µήκος. αισθητήρα, Αξιοποιώντας ειδικές ράγες τύπου Picatinny, στικά, ο Γάλλος στρατιώτης ένα την ανταλλαγή ε. Το πρόγραµµα FELINτρέπει (Γαλλία) το τυφέκιο διαθέτει το προηγµένο σκοπευτικό µε θερµικό αισθητήρα, έγχρωµη δεδομένων μεταξύ των «οστεόφωνο», που αποτελείται από μια κάμερα και υποσύστημα ερυθρής κουκίΣτα πλαίσια της δηµιουργίας του σύγχρονου µαχητή, η Γαλλία έχει τυλιγμένη γύρω από το κεφάλι δας για ταχεία βολή σε μικρή απόσταση. της ομάδας Πεζι- et λωρίδα αναπτύξει το πρόγραµµα FELINμελών (Fantassin à Equipements Liaison Intégrés), του, μετόσο αισθητήρες και πιεζοηλεκτρικά Η εικόνα παρουσιάζεται μέσω Bluetooth, το οποίο έχει ήδη τεθεί σε εφαρµογή ΕΔκαι της. στον κού, στις αλλά μεΠεριλαµβάνει οχήμα- εξελίξεις σκοπευτή, που διαθέτει ειδικόόσο θερµικό τεχνολογικό τοµέα, και στην ένδυση, αλλά και στην ατοµική προστασία. Το τα ή δίκτυα διοίκησης ενεργοποιούμενα συστήματα τα οποία επιτρέποντας στον στρατιώτη να χρησιμοέτουν ειδική µονάδα σκόπευσης, που βάρος του συστήµατος δεν υπερβαίνει τα 25 kg µαζί µε τα απαραίτητα εφόδια για σύστηµα απεικόνισης, κάµερα ηµέρας, και ελέγχου. Ο στρατι- «συλλέγουν» τις δονήσεις από την εκφώ- ποιήσει τον οπλισμό του, βάλλοντας πίσω πυξίδα. διενέργεια επιχειρήσεων διάρκειας 24 ωρών. Τα κύρια οπλικά συστήµατα της γαλλικής οµάδας Πεζικού, περιλαµβάνουν τροποποιηµένο νησηGiat τωνFAMAS εντολών ή αντιλαμβάνονται τη από γωνίες ή φυσικά εμπόδια, παρουσιάώτης έχει στη διάθεση του το ψηφιακή οθό- τυφέκιο ) φέκιο ελεύθερου σκοπευτή, που διαθέτει ειδικό θερµικό λήψη φωνητικών μηνυμάτων μέσω των ζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο ελάχιστο ίχνος νη απεικόνισης της τακτικής κατάστασης, του σύγχρονου µαχητή, η Γαλλία ιπα όπλα διαθέτουν ειδική έχει µονάδα σκόπευσης, που στην εχθρική παρατήρηση. οστών του κρανίου. sin à Equipements με et Liaison Intégrés), ενσωματωμένο σύστημα GPS. υχόµενο θερµικό σύστηµα απεικόνισης, κάµερα ηµέρας, ΕΔ της. Περιλαµβάνει εξελίξεις τόσο στον Με αυτό το σύστημα μπορεί να μεΟ κύριος οπλισμός της γερμανικής φιακή µαγνητική πυξίδα. η, αλλά και στην ατοµική προστασία. Το ζ. Το Σύστημα Land 125 α 25 kg µαζί µε τα απαραίτητα εφόδια για ομάδας Πεζικού περιλαμβάνει τα τυφέ- ταδώσει εντολές ψιθυρίζοντας, αποτρέα FELIN (Γαλλία) ωρών. Τα κύρια οπλικά συστήµατα της (Αυστραλία) ν το τροποποιηµένοκια τυφέκιο Giatτων FAMAS G36 5,56 mm, εφοδιασμένα με ποντας τους κινδύνους ενός συμβατικού ης δηµιουργίας του σύγχρονου µαχητή, η Γαλλία έχει μικροφώνου, η χρήση του οποίου συνεεκτοξευτή βομβίδων των 40Intégrés), mm. Ακόμα Αυστραλιανός Στρατός αναπτύσα FELIN (Fantassin à Equipements et Liaison πάγεται και την δημιουργία θορύβων από αντιαρματικοί εκτοξευτές ε εφαρµογή στιςδιατίθενται ΕΔ της. Περιλαµβάνει εξελίξεις τόσο στον των σει για τον εξοπλισμό των στρατιωκαι στην ένδυση, αλλά μιας και στην ατοµική προστασία. Το την μετάδοση – ακρόαση διαταγών ή την 90 mm χρήσης, με επαναχρησιμοποιτών το πρόγραμμα Land 125. Ο πυδεν υπερβαίνει τα 25 kg µαζί µε τα απαραίτητα εφόδια για «συλλογή» και μετάδοση ήχων – θορύβων, ρήνας του συστήματος, περιλαμβάνει μια μονάδα σκόπευσης και ελέγχου, ν διάρκειας 24 ούμενη ωρών. Τα κύρια οπλικά συστήµατα της πολυβόλα MG4, των 5,56Giat mm, τυφέκια που δεν απαιτούνται κατά την διεξαγωγή τετραμελή ομάδα πυρός που αποτελείται ύ, περιλαµβάνουν το τροποποιηµένο τυφέκιο FAMAS ελεύθερου σκοπευτή και μαχαίρια μάχης. του αγώνα. από τον αρχηγό, έναν ελεύθερο σκοπευ-

Σ

T

Ο

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

35 τή, έναν τυφεκιοφόρο και έναν χειριστή όπλου υποστήριξης. Η αρχική έκδοση του προγράμματος περιλαμβάνει βελτιωμένο κράνος, συστήματα προστασίας στα γόνατα και στους αγκώνες, συστήματα επικοινωνιών, θερμικό σκοπευτικό και ειδικό εξοπλισμό μεταφοράς φορτίου. Ο βασικός οπλισμός αποτελείται από το τροποποιημένο τυφέκιο PS8 Steyr. Το Αυστραλιανό ΥΕΘΑ, αρχικά ενδιαφέρθηκε για το αμερικανικό πρόγραμμα «Nett Warrior» στο πλαίσιο ομοιοτυπίας, αλλά το 2003 αποφάσισε την ακύρωση των σχετικών δοκιμών εξαιτίας των καθυστερήσεων στο αμερικανικό πρόγραμμα και αλλαγής φιλοσοφίας. Ο Αμερικανικός Στρατός είχε ως στόχο την ανάπτυξη ενός συστήματος διασυνδεδεμένου με το όχημα μεταφοράς, ενώ ο Αυστραλιανός Στρατός αποσκοπούσε σε ένα πραγματικά αυτόνομο σύστημα που δεν θα βασίζεται σε ένα μητρικό όχημα για την παροχή υποστήριξης.

η. Ο Παράγων Καινοτομία και Τεχνολογική Εξέλιξη

Π

αρόμοια προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη σε αρκετές ακόμα χώρες, όπως η Δανία, η Ολλανδία, η Ρουμανία, η Ελβετία, ο Καναδάς, η Ισπανία, η Νορβηγία, η Νότια Αφρική, η Τσεχία, η Σουηδία, το Βέλγιο, το Ισραήλ κ.ά. Τα τελευταία χρόνια, πολλές εταιρείες έχουν αναπτύξει διάφορα έξυπνα προϊόντα εξοπλισμού του μελλοντικού οπλίτη Πεζικού, από τα οποία άλλα βρίσκονται στο στάδιο της σχεδίασης και άλλα ήδη χρησιμοποιούνται ή δοκιμάζονται, στα πεδία των επιχειρήσεων. Αυτά τα καινοτόμα προϊόντα, έχουν ως κύριο στόχο τη μείωση του φόρτου του μαχητή, την επαύξηση της φυσικής ανθρώπινης δυνατότητας μεταφοράς του εξοπλισμού διεξαγωγής του αγώνα από τον «ψηφιοποιημένο οπλίτη» του μέλλοντος για την υποστήριξη των συστημάτων του και την εν γένει επιβιωσιμότητά του στο πεδίο των επιχειρήσεων. Τα πιο ενδιαφέροντα από αυτά αναφέρονται παρακάτω: Εταιρείες προωθούν έρευνες και δοκιμές διαφόρων μεγεθών Μη Επανδρωμένων Αμαξιδίων Μεταφοράς Φόρτου. Τα οχήματα αυτά είναι δυνατό να κινούνται με τηλεχειρισμό σε απόσταση 50 μέτρων πίσω από το τμήμα ή ακόμα, ο χειριστής μπορεί να προγραμματίσει το δρομολόγιο κινήσεως (μέσω GPS) αλλά και να δώσει σημείο συνάντησης σε προκαθορισμένο

χρόνο. Επίσης, έχουν δυνατότητα υπερπήδησης μικρών εμποδίων, ικανοποιητική αυτονομία και ανθεκτική κατασκευή. Ιδιαίτερη επίσης έρευνα γίνεται από εταιρείες για την κατασκευή εξωσκελετών. Αυτοί είναι κατασκευασμένοι από τιτάνιο και ζυγίζουν περίπου 25 κιλά, δίνουν όμως τη δυνατότητα μεταφοράς από τον μαχητή πολλαπλάσιου βάρους, που φτάνει τα 90 κιλά. Αποτελούν δηλαδή, ένα είδος ρομποτικού κουστουμιού, το οποίο πολλαπλασιάζει τη δύναμη, την αντοχή και την ευκινησία των μαχητών που το φορούν.

του στρατιώτη, που θα μετατρέπουν σε ενέργεια όχι μόνο τον άνεμο αλλά και τον ψευδοάνεμο που δημιουργείται από την αντίσταση του αέρα κατά την κίνηση του ανθρώπινου σώματος. Παράλληλα αναζητείται η πλήρης αξιοποίηση καινοτομιών όπως η παροχή ενέργειας από μικροφωτοβολταϊκά στοιχεία, που θα τοποθετούνται μέσα στις μικροίνες της στολής του μελλοντικού οπλίτη, αλλά και υποσυστημάτων που αξιοποιούν τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος.

θ. Ο Παράγων Ενέργεια

Π

ίσω από την εξέλιξη του σύγχρονου μαχητή σε ένα ολοκληρωμένο «σύστημα μάχης», κρύβεται η απαίτηση για τη ανάπτυξη καταλλήλων συστημάτων παροχής ενέργειας. Μικρά συστήματα παροχής ενέργειας, μπορεί να επιτρέψουν ακόμη και σε έναν μεμονωμένο στρατιώτη ή μια πολύ μικρή ομάδα στρατιωτών να επιχειρούν στο πλαίσιο μιας δικτυοκεντρικά οργανωμένης δύναμης, αναλαμβάνοντας ακόμη και αποστολές στρατηγικού χαρακτήρα, διεξάγοντας αποστολές έρευνας, αναγνώρισης και κατάδειξης στόχων για βλήματα προσβολής ακριβείας από μεγάλες αποστάσεις, αλλά και προσβάλλοντας με άμεσα σημειακά πλήγματα στόχους υψηλής σημασίας. Όλα αυτά τα συστήματα όμως, είναι απίστευτα «ενεργοβόρα», ενώ όσο προηγμένες είναι οι μπαταρίες που τους προσφέρουν ενέργεια κάποια στιγμή θα πρέπει να επαναφορτιστούν. Έρευνες καναδικής εταιρείας, εστιάζουν την προσοχή τους, στη συλλογή ενέργειας από το περπάτημα. Η καινοτομία αυτή βασίζεται στην κινητική ενέργεια των γονάτων, η οποία παράγεται με το περπάτημα. Μέχρι τώρα έχει επιτευχθεί η παραγωγή 6-10 Watts από το απλό περπάτημα, η οποία αυξάνεται με το τρέξιμο. Τελευταίο πεδίο αναζήτησης ενέργειας αποτελεί η ίδια η φύση. Προηγμένα φωτοβολταϊκά συστήματα, μικροαιολικά, συστήματα που μετατρέπουν την κίνηση, τη θερμοκρασία ή και την υγρασία του σώματος σε ενέργεια, ήδη βρίσκονται υπό ανάπτυξη. Στην πιο φουτουριστική τους έκδοση, τα συστήματα αυτά μπορεί να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες σμίκρυνσης και υπερσμίκρυνσης, δημιουργώντας συσκευές ακόμη και αόρατες στο ανθρώπινο μάτι, όπως απειράριθμα μικροαιολικά συστήματα μέσα στην πλέξη της στολής

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Εξοπλισμός Μάχης Οπλίτη ΠΖ σε εθνικό επίπεδο (Ημερίδα ΣΠΖ - 16 Νοε 2012)

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Α

κολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις, η κατηγοριοποίηση του φόρτου του εθνικού μαχητή σε εξάρτυση μάχης, φόρτο μάχης και φόρτο εκστρατείας, αντί του υφιστάμενου διαχωρισμού του μόνο σε φόρτο μάχης και φόρτο εκστρατείας, κρίνεται πιο δόκιμη, καθόσον, αναλόγως της αποστολής που αναλαμβάνουν τα τμήματα επαφής με τον εχθρό και των υλικών που θα κληθούν να μεταφέρουν στο πεδίο της μάχης, μπορεί πιο εύκολα να καθοριστεί ο τύπος φόρτου που θα παραλαμβάνει το προσωπικό. Η συμπόρευση με μελέτες άλλων σύγχρονων στρατών, έδειξε ότι το μέσο βάρος φόρτου του οπλίτη στη μάχη, δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 25 κιλά. Η χρήση του αντιβαλλιστικού γιλέκου εξαρτάται από το είδος της αποστολής, τις ειδικές επιχειρήσεις και τον επιδιωκόμενο σκοπό. Αποτελεί βασανιστικό ερώτημα η επιλογή του παράγοντα της επιβιωσιμότητας - ασφάλειας, σε σχέση με την ευκινησία στο πεδίο της μάχης. Πολλές φορές, η ευκινησία αποβαίνει εις βάρος της ασφάλειας και αντιστρόφως. Θα πρέπει πριν την ανάληψη της αποστολής και αναλόγως των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, να λαμβάνεται υπόψη σοβαρά η αλληλεπίδραση των συγκεκριμένων παραγόντων. Τα είδη ειδικού εξοπλισμού του φόρτου μαχητή, κρίνεται ότι θα τον υποβοη-

πισμό ελευθέρων σκοπευτών ή οποιαδήποτε μορφή άλλης απειλής πυρών κατά του. ιβ. Σύστημα διαχείρισης έλεγχου και διοίκησης με φορητή κεντρική μονάδα Η/Υ με οθόνη για τη μεταφορά πληροφοριών. ιγ. Ασύρματο σύγχρονης τεχνολογίας συνδεδεμένο με τα ακουστικά και το μικρόφωνο κεφαλής για επικοινωνία με την ομάδα.

Ημερίδα της 16 Νοε 2012 στη Σχολή Πεζικού

θήσουν τόσο στην εκτέλεση της αποστολής του, όσο στην πιο άνετη διαβίωσή του. Η συγκεκριμένη ενέργεια όμως δεν αποτελεί ουσιαστική αναβάθμιση του μαχητή ως αυτόνομη μονάδα πυρός, καθώς δεν αυξάνει σημαντικά τις επιχειρησιακές του δυνατότητες, αλλά κυρίως του προσδίδει μεγαλύτερη άνεση και περισσότερες διευκολύνσεις στο πεδίο της μάχης. Η εξάρτυση τύπου γιλέκου με δυνατότητα προσαρμογής διαφόρων απαρτίων του εξοπλισμού του μαχητή, θα δημιουργήσει μεγαλύτερη άνεση σ’ αυτόν, καθόσον κατανέμει καλύτερα το βάρος του φόρτου στο σώμα του και του δίνει εύκολη πρόσβαση στην επιλογή των μέσων που θέλει να χρησιμοποιήσει. Επίσης ο εξοπλισμός του μαχητή με υδροδοχείο πλάτης, προκειμένου να διευκολύνεται στη κίνησή του, εξασφαλίζει ταυτόχρονα μεγαλύτερη επάρκεια αποθέματος νερού. Η χρήση σακιδίου μάχης τύπου MOLLE, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα προσαρμογής επ’ αυτού διαφόρων ειδώναπαρτίων του μαχητή, εκτιμάται ότι θα προσδώσει τη δυνατότητα στο μαχητή να κατανείμει καλύτερα το φόρτο του, ιδιαίτερα όταν θα απαιτηθεί να μεταφέρει επιπρόσθετο εξοπλισμό λόγω ειδικότητας και καθηκόντων. Παράλληλα, η δυνατότητα ταχείας απελευθερώσεώς του, επιτρέπει στο μαχητή να το αποχωρίζεται εύκολα, όταν υπάρχει εμπλοκή με εχθρικά τμήματα, ώστε να μην μεταφέρει πρόσθετο βάρος κατά την έφοδο. Επομένως γίνεται κατανοητό, ότι ο εξοπλισμός του μαχητή με το αλεξίσφαιρο γιλέκο τύπου MOLLE (σε συνδυασμό με απάρτια επ’ αυτού), προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με την τοποθέτηση εξάρτυσης πάνω από αυτό, διότι ο μαχητής δε χάνει την ευκινησία του, ενώ χρησιμοποιεί με άνεση τον φερόμενο οπλισμό με τα απάρτιά του. Η προοπτική για το μέλλον, είναι η ανάπτυξη και υλοποίηση ενός ρεαλιστικού αλλά και φιλόδοξου προγράμματος για τον εκσυγχρονισμό του στρατιώτη του

Πεζικού. Το πρόγραμμα αυτό απαιτείται να επικεντρωθεί στον προσδιορισμό και την ποσοτικοποίηση των υλικών που θα αφορούν στις επιχειρησιακές ικανότητες του στρατιώτη, περιλαμβάνοντας τις απαραίτητες βελτιώσεις σε όλα τα υλικά που ένας οπλίτης χρησιμοποιεί, μεταφέρει, ενδύεται και καταναλώνει. Κύριοι τομείς εκσυγχρονισμού του πρέπει να είναι η διοίκηση, ο έλεγχος, οι επικοινωνίες, οι παρεχόμενες δικτυοκεντρικά πληροφορίες, η φονικότητα των πυρών από τον φερόμενο οπλισμό της ομάδας μάχης, η κινητικότητα, η προστασία η επιβιωσιμότητα και η ικανότητα συντήρησης. Ο μελλοντικός σύγχρονος έλληνας μαχητής εκτιμάται ότι θα πρέπει να εξοπλιστεί με: α. Αντιβαλλιστικό κράνος και γυαλιά τόσο προστασίας ήλιου – λάμψεων και LASER, όσο και προστασίας κατά των θραυσμάτων. β. Εργονομική ένδυση-υπόδηση με προστασία από βιολογική-χημική απειλή, καιρικές συνθήκες, φωτιά και προστασία από έντομα. γ. Αλεξίσφαιρο γιλέκο τύπου MOLE, με πλάκες αντιβαλλιστικής θωράκισης για την προστασία του. δ. Πλήρη Εξάρτυση τύπου MOLE αποτελούμενη από όλα τα απαραίτητα απάρτια–θήκες για την μεταφορά του εξοπλισμού του. ε. Υδροδοχείο πλάτης. στ. Τηλέμετρο λέιζερ και ψηφιακή πυξίδα. ζ. Σύστημα υποστήριξης παροχής ενέργειας. η. Ακουστικά και μικρόφωνο κεφαλής. θ. Θερμική διόπτρα νυχτερινής όρασης και ψηφιακή οθόνη λήψης πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο με βάση στήριξης και των δύο συσκευών επί του κράνους. ι. Σύστημα πλοήγησης (GPS) με δυνατότητα εντοπισμού κατεχόμενης θέσης του μαχητή και σχεδιασμού κατεύθυνσης που πρέπει να ακολουθεί. ια. Ενσωματωμένους αισθητήρες για εντο-

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Κ

αταλήγουμε λοιπόν χωρίς αμφιβολία στο συμπέρασμα, ότι η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της απόδοσης του στρατιώτη στο πεδίο της μάχης. Παρατηρούμε ότι ο οπλισμός αλλά και ο λοιπός εξοπλισμός του μαχητή μεταβάλλεται σταδιακά σε δομικό στοιχείο ενός ολοκληρωμένου συστήματος μάχης, το οποίο θα είναι συνδεδεμένο όχι μόνο με τον χειριστή του, αλλά και με τα υπόλοιπα στοιχεία του συστήματος. Παράλληλα τα σκοπευτικά όργανα του όπλου, δεν θα είναι απλά όργανα σκόπευσης όπως σήμερα, αλλά οπτικοί αισθητήρες με ικανότητα μεταβίβασης οπτικών δεδομένων σε κάποιο απομακρυσμένο κέντρο Διοίκησης και Ελέγχου. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και των δογμάτων σε επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο, καταδεικνύει ότι το Πεζικό του μέλλοντος, εκ των πραγμάτων θα είναι ολιγαριθμότερο αλλά κατ’ ανάγκη με καταφανώς μεγαλύτερες και υπεραυξημένες δυνατότητες. Οι διαφοροποιήσεις στον εξοπλισμό του οπλίτη του μέλλοντος με σύγχρονα δίκτυοκεντρικά ελεγχόμενα οπλικά συστήματα και μέσα, η ορθή οργάνωση πάνω σε επαγγελματική βάση, είναι τα σημεία κλειδιά που θα προσδώσουν στον μελλοντικό μαχητή τακτικό πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης, ενώ ταυτόχρονα θα μειώσουν το κόστος συντήρησης και διατήρησης των υπαρχόντων μονάδων Πεζικού. Σε γενικές γραμμές, οι αναβαθμισμένες επιχειρησιακά δυνάμεις του Πεζικού, θα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες επιβίωσης στο νέο επιχειρησιακό περιβάλλον, θα περιορίσουν τη φυσική και ψυχολογική κόπωση ή τις πιθανότητες του ανθρώπινου λάθους κατά την διεξαγωγή του αγώνα, ενώ θα έχουν σαφώς μικρότερη αναλογία απωλειών. Παράλληλα όμως, θα δύνανται να επιχειρούν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και θα ελέγχουν μεγαλύτερες γεωγραφικά εκτάσεις, από ότι συμβαίνει σήμερα. 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

37

«Κατετάγην εις το Πεζικόν…» Υπό κ. Χρήστου Μπολώση,Υπτγου ε.α. ΓΓ/ΣΕΕΘΑ, Προέδρου Πανελληνίου Συνδέσμου Αξιωματικών Πεζικού

«Την 1ην Οκτωβρίου, με το δικαίωμα της επιλογής Όπλου που μου έδιδε η αρχαιότης μου, κατετάγην εις το Πεζικόν, παρ’ όλην την επιθυμίαν του αγαπημένου εξαδέλφου να εκλέξω και εγώ, όπως και αυτός, το Πυροβολικόν» (Θρασύβουλος Τσακαλώτος. «Σαράντα χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος» -Τόμος Α΄).

Έτσι περιγράφει ο Στρατηγός Τσακαλώτος το πώς «δήλωσε» Πεζικό, όταν αποφοιτούσε από την Σχολή Ευελπίδων. Αυτό μας θύμισε, πριν λίγες μέρες, ένας νεαρός Λοχαγός, μιλώντας στην πολύ επιτυχημένη και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια γι’ αυτό, Ημερίδα που διοργάνωσε η Σχολή Πεζικού μέσα στα πλαίσια του «Έτους του Πεζικού», με θέμα «Ο ρόλος και οι προοπτικές του Πεζικού, στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον».

Ξ

εφυλλίζοντας έναν παλαιό «κόκκινο» κανονισμό, με τίτλο «Κανονισμός Ασκήσεων Πεζικού», εκδόσεως 1936, διαβάζουμε: «Το Πεζικόν επιφορτίζεται με την κυριοτέραν αποστολήν κατά την μάχην. Το Πεζικόν είναι το μόνον πλήρες και ικανόν να μάχηται δια της κινήσεως και του πυρός Όπλον, είναι το μόνον δυνάμενον να αγωνίζηται επί παντός εδάφους και εν παντί χρόνω, ημέρας τε και νυκτός. Είναι το θεμελιώδες Όπλον προς όφελος του οποίου χρησιμοποιούνται τα λοιπά Όπλα. Ουδέν εξ αυτών δύναται να το αντικαταστήση εις την εκτέλεσιν του συνόλου της αποστολής του» Στο Εγχειρίδιο Εκστρατείας 7-12/ ΓΕΣ/Δνση Εκπαιδεύσεως με τίτλο «Μνημόνιο Αξιωματικού Πεζικού» εκδόσεως 2003 και στο Κεφάλαιο Δ΄ αναφέρεται: «Η αποστολή του ΠΖ είναι να μάχεται με πυρά, ελιγμό και κίνηση κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, σε οποιοδήποτε έδαφος, ημέρα και νύχτα, να κατακτά το έδαφος, να καταστρέφει ή να αιχμαλωτίζει τον εχθρό, να τον εκδιώκει από τις ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

θέσεις του και να εξασφαλίζει τη διατήρηση του εδάφους, που έχει καταλάβει, αποκρούοντας την έφοδο του εχθρού με πυρά, αγώνα εκ του συστάδην και αντεπιθέσεις».

Α

ρχές του 1945 και αφού οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές είχαν αποτύχει (ερίφθησαν 5.800 τόνοι βομβών), μία μεγάλη δύναμη χερσαίων δυνάμεων Πεζοναυτών, κινείται προς το μικροσκοπικό αλλά σπουδαιοτάτης σημασίας, λόγω των 3 αεροδρομίων που διέθετε, ιαπωνικό νησί Ιβοζίμα (νησί του θείου). Οι Ιάπωνες είχαν κατασκευάσει ένα δαιδαλώδες δίκτυο στοών, εκμεταλλευόμενοι και τις υπάρχουσες, που είχαν χρησιμοποιηθεί για την εξόρυξη του θείου. Ο επικεφαλής της επιχειρήσεως Στρατηγός Χόλλαντ Σμιθ θα πει αργότερα: «Νομίζαμε ότι οι βομβαρδισμοί θα εξαφάνιζαν οποιοδήποτε νησί από το χάρτη. Θα ισοπέδωναν κάθε άμυνα, άσχετα από το πόσο δυνατή ήταν και θα εξουδετέρωναν οποιαδήποτε φρουρά. Αλλά τίποτα τέτοιο δεν έγινε. Σαν το σκουλήκι που γίνεται δυνατότερο όσο περισσότερο το

κόβεις, η Ίβοζίμα ευημερούσε παρά τους βομβαρδισμούς μας». Δύο κανονισμοί με χρονική διαφορά 67 ετών, καθορίζουν, σχεδόν πανομοιότυπα, την αποστολή του Πεζικού, ενώ ενδιαμέσως, έρχεται ένας αμερικανός Στρατηγός, να επιβεβαιώσει πως ό,τι δεν κατάφεραν 5.800 τόνοι βομβών, το κατάφερε το πόδι του πεζού.

Α

υτό είναι το Πεζικό, στο οποίο είναι αφιερωμένη η χρονιά, που σε λίγες μέρες μας αποχαιρετά. Μπορεί τα επιχειρησιακά δεδομένα να έχουν αλλάξει. Μπορεί η τεχνολογία να έχει κάνει άλματα. Μπορεί τελικώς να έχουν έλθει τα πάνω κάτω. Όμως, όπως από την αρχαιότητα ακόμη, αυτός που θα στήσει την σημαία στο ύψωμα που κατελήφθη, θα είναι ο οπλίτης του Πεζικού. Θυμηθείτε την κλασική πλέον φωτογραφία, αν και αυτό όπως και τόσα άλλα γεγονότα αμφισβητείται έντονα στην εποχή μας, που μια ομάδα 5 πεζοναυτών υψώνουν την αστερόεσσα πάνω στους λόφους της Ιβοζίμα. Θυμηθείτε τις πρόσφατες επιχειρήσεις σε Κουβέϊτ, Ιράκ, Αφγανιστάν και εσχάτως την αντιπαράθεση Ισραηλινών και Χεσμπολάχ στο Νότιο Λίβανο. Είχαν ισοπεδωθεί οι χώρες αυτές από αεροπορία και πυροβολικό και όμως οι χερσαίες επιχειρήσεις ήταν αυτές που έγραψαν το τέλος, αν υποτεθεί βεβαίως ότι υπήρξε κάποιο τέλος.

Β

εβαίως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να παραβλεφθεί και η αποφασιστική συνεισφορά στην μάχη και των άλλων Όπλων, αλλά και των Σωμάτων. Από τη αρχαιότητα ακό-

38

Ισραήλ-Παλαιστίνη: ξυραφιού Γενναιότητα και Τόλμη θα θέσουν τέρμα στο φαύλο κύκλο της βίας Υπό Δρ κ. Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντού Ερευνών του ΙΔΙΣ Κενάν Μεσαρέ (Ο Θάνατος του Σχη Παπακυριαζή - Μάχη Κιλκίς - Ιουν 1913)

μη υπήρχαν οι Τοξότες, κάτι σαν το Πυροβολικό. Το Ιππικό, κάτι σαν τα Τεθωρακισμένα. Οι Αγγελιαφόροι, κάτι σαν Διαβιβάσεις. Όλοι αυτοί, συνεπικουρούν το Πεζικό και χωρίς την βοήθειά τους το έργο του θα ήταν πολύ δύσκολο.

Σ

την Σχολή Ευελπίδων οι Αξιωματικοί μας, οι οποίοι τότε ήσαν όλοι του Πεζικού, μας έλεγαν, ίσως και με κάποια δόση υπερβολής: «Το Πεζικό είναι ο Βασιλεύς των Όπλων. Είναι το Όπλο του αίματος και της θυσίας». Αργότερα, ως Αξιωματικοί, λαμβάνοντας μέρος σε μεγάλες Εθνικές ή και Διασυμμαχικές ασκήσεις το διαπιστώσαμε, ως ένα βαθμό βέβαια, «ιδίοις όμμασι και…κόποις». Ο πρώην Αρχηγός ΓΕΣ κ. Ζιαζιάς Κωνσταντίνος, φανατικός Τεθωρακισμένος όπως δηλώνει ο ίδιος, καθιέρωσε το 2012 «Έτος του Πεζικού». Άκρως σημειολογική η κίνηση του κυρίου Αρχηγού, αφού εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την έναρξη των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων και παραλλήλως τιμάται το Πεζικό. Το Όπλο, που πρώτο αγκαλιάζει την νίκη. Η φράση αυτή, μας φέρνει στο νου την Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, κατά την οποία 9 Διοικητές Συνταγμάτων και Ταγμάτων Πεζικού, έπεσαν στο Πεδίο

της Τιμής πολεμώντας στην πρώτη γραμμή για να εμψυχώσουν τα τμήματά τους. Η θυσία τους αυτή, πέραν του θριαμβευτικού αποτελέσματος, συνεκλόνισε και τον Τούρκο Κενάν Μεσσαρέ, ο οποίος σε πίνακά του απεικονίζει την στιγμή του θανάτου του Συνταγματάρχου Παπακυριαζή. Επίσης ο ζωγράφος Μεσσαρέ, απαθανάτισε με τον χρωστήρα του, πολλές σκηνές με θέμα τους Βαλκανικούς Πολέμους και πάντοτε με «Ελληνικό Μάτι». Λεπτομέρεια: Ο Κενάν Μεσσαρέ ήταν υπασπιστής και γιός του Χασάν Ταξίν Πασά. Του Τούρκου στρατηγού, που παρέδωσε την Θεσσαλονίκη στον Διάδοχο Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο το 1912.

Μ

ε αφορμή αυτό το μικρό αφιέρωμα των «Εθνικών Επάλξεων» στο Πεζικό, μας δίδεται η ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τις χιλιάδες νεκρούς του Πεζικού μας και να αποτίσουμε ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη τους, αφού πολεμώντας άλλοτε σαν Λεωνίδες, άλλοτε σαν Αλέξανδροι, άλλοτε σαν Παπακυριαζήδες, άλλοτε σαν Πλαστήρες και άλλοτε σαν Δαβάκηδες, έδιναν ένα κομμάτι του εαυτού τους ή και ολόκληρο τον εαυτό τους, για να διατηρηθεί αυτή η γωνιά του πλανήτη Ελληνική. 

Η

σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ και κατ’ επέκταση ΠαλαιστινίωνΙσραηλινών αποτελεί προϊόν στερεότυπων, στρεβλώσεων, εμμονών, και δογματισμών, που δεν επιτρέπουν καθαρές και οριστικές λύσεις. Μα πάνω απ’ όλα καταδεικνύει αφενός το ολοένα και διευρυνόμενο χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές και αφετέρου τη ρευστότητα της κατάστασης, εφόσον αρκεί μία ενέργεια να αναζωπυρώσει σε χρόνο dt το ήδη τεταμένο κλίμα.

Τα χάσματα που χωρίζουν τις δύο πλευρές και η βία ως συστατικό της σύγκρουσης

Τ

ο χάσμα έχει ιστορικά, ψυχολογικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Οι Παλαιστίνιοι, όπως και αρκετά αραβικά και μουσουλμανικά κράτη της ευρύτερης περιφέρειας, θεωρούν εσφαλμένη και επιβεβλημένη έξωθεν την εγκαθίδρυση του κράτους του Ισραήλ στην περιοχή, γεγονός που εμμέσως ή αμέσως (βλ. Ιράν), αμφισβητεί την ίδια την υπόσταση του Ισραήλ. Από την άλλη οι Ισραηλινοί μέσα σε ένα περιβάλλον εχθρικό, έχουν υιοθετήσει μία λογική ασύμμετρης αντίδρασης κάθε φορά που προκαλούνται, προκειμένου να αποτρέψουν επίδοξους επιθετικογενείς μνηστήρες απ’ το να προβούν σε ανάλογες ενέργειες. Αυτό πολλές φορές πλήττει την εικόνα του Τελ Αβίβ, αλλά και την ηθική του νομιμοποίηση, παρότι κανείς νοήμων δεν μπορεί να μην του αναγνωρίσει ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

39

>> ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

στην κόψη του το δικαίωμα στην αυτοάμυνα. Πως δηλαδή, θα αντιδρούσε ένα κράτος, όταν πολίτες του εκτίθονταν σε άμεσο κίνδυνο της ζωής τους εντός της ίδιας της χώρας; Ωστόσο, παρότι θεωρώ δεδομένο πως κάποιες εξτρεμιστικές οργανώσεις θυσιάζουν αμάχους για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους (φροντίζοντας να βρίσκονται την κατάλληλη στιγμή στο πλέον ακατάλληλο σημείο), το Ισραήλ προσθέτει στο ενεργητικό του νεκρούς αμάχους, κάτι που επίσης κανείς νοήμων δεν μπορεί να δικαιολογήσει. Για το έλλειμμα εμπιστοσύνης και την αμοιβαία δυσπιστία, αναφέρω ενδεικτικά την ιστορία που μου εκμυστηρεύτηκε ένας Ισραηλινός σύμβουλος του Ολμέρτ, πρώην πρωθυπουργού του Ισραήλ. Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί βρίσκονται μία ανάσα πριν από μία σημαντική συμφωνία, ενώπιον του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπους, και της ΥΠΕΞ, Ράις. Λίγο πριν την υπογραφή, η Παλαιστινιακή πλευρά προβαίνει σε κάποιες διορθώσεις. Οι Ισραηλινοί, κατόπιν διαβουλεύσεων της αντιπροσωπείας τους, αποδέχονται τις βελτιώσεις, γεγονός, όμως, που πονηρεύει τους Παλαιστινίους με αποτέλεσμα να μην υπάρξει τελική συμφωνία. Δηλαδή, οι Παλαιστίνιοι απέρριψαν μία συμφωνία λόγω του ότι οι δικές τους παρατηρήσεις έγιναν δεκτές από τους Ισραηλινούς! Οικονομικά, το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές είναι τεράστιο. Και είναι αλήθεια πως η ανέχεια, η φτώχεια, η ανεργία, η ανυπαρξία Κράτους Πρόνοιας, καθώς και η έλλειψη προοπτικής από πλευράς πολλών Παλαιστινίων, αποτελούν γενεσιουεργές αιτίες της τρομοκρατίας. Πόσο περισσότερο ευάλωτος σε στρατολόγηση είναι ένας νέος Παλαιστίνιος “εν τη απουσία” ελπίδας; Ποιόν λόγο θα είχε να θυσίαζε τη ζωή του (υποκύπτοντας στην αντίληψη πως θα καταλήξει στον παράδεισο), αν ήταν έστω και

στοιχειωδώς ικανοποιημένος από τη ζωή του; Δεν είναι βέβαια πανάκεια, ότι μόνο οι εξτρεμιστές έχουν τα ως άνω χαρακτηριστικά. Η παρατεταμένη αδυναμία και απροθυμία εξεύρεσης δίκαιης λύσης για τον Παλαιστινιακό λαό, παρότι δοκιμάστηκε τόσο η διπλωματική οδός, όσο και η ατραπός της βίας, δημιουργεί εύλογο θυμό και δυστυχώς οδηγεί σε πράξεις που έχουν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Το Τελ Αβίβ, πάντως, οφείλει να επανεξετάσει τόσο το θέμα των συνεχιζόμενων εποικισμών, όσο και το δραματικά χαμηλό βιοτικό επίπεδο των περισσοτέρων Παλαιστινίων, καθώς και την πιθανότητα ίδρυσης Παλαιστινιακού κράτους ως φυσική κατάληξη των χρόνιων διαπραγματεύσεων. Όσο αυξάνεται η φτώχεια και περιορίζονται οι προοπτικές θετικής έκβασης, τόσο ενισχύονται τα άκρα. Μόνο τυχαίο δεν είναι, ότι ήδη στους κόλπους της Λωρίδας της Γάζας έχουν κάνει την εμφάνιση τους οργανώσεις εξτρεμιστικότερες της Χαμάς, εκμεταλλευόμενες τα επίχειρα του εμπάργκο, που έχει επιβληθεί και έχει φέρει στην εξαθλίωση την πλειοψηφία των κατοίκων. Ένα ερώτημα προκύπτει ποια είναι τα περιθώρια για να επικρατήσουν οι μετριοπαθείς φωνές μέσα σε ένα τέ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τοιο ασφυκτικό, εμπλουτισμένο με αρκετή βία, πλαίσιο. Εκτίμησή μου είναι, όσο παράδοξο και αν φαντάζει, πως το κλειδί της περιθωριοποίησης των Παλαιστίνιων εξτρεμιστών κρατάει το Ισραήλ, ως ο αδιαμφισβήτητα ισχυρότερος παίκτης, που μπορεί να ορίσει τις εξελίξεις προς όφελος της σταθερότητας, της ειρήνης και εν τέλει της δικής του ασφάλειας. Αναγκαία συνθήκη οι γενναίες πολιτικές τολμηρών πολιτικών που θα ανατρέψουν φαύλες πολιτικές και τον φαύλο κύκλο της συνεχιζόμενης βίας. Συνήθως γενναίος είναι ή οφείλει να είναι, ο ισχυρός! Μην λησμονούμε πως κάποιοι τρέφονται και ανατροφοδοτούνται με τη διαιώνιση της υφιστάμενης κατάστασης, ενώ ορισμένοι έχουν συνδέσει την επιβίωσή τους με αυτήν.

Τα διαπιστευτήρια της Αιγύπτου, η διακριτικότητα των ΗΠΑ και η περιθωριακή Τουρκία

Σ

το σήμερα, η κατάπαυση του πυρός χάριν της πρωτοβουλίας της Αιγύπτου, αλλά και με σημαντική επέμβαση των ΗΠΑ διαβάζεται ως εξής: Η εκεχειρία είναι εύθραυστη στο βαθμό που κυρίως η Χαμάς θα καταφέρει να ελέγξει το σύνολο του οπλοστα-

40 σίου της Γάζας, χωρίς να αποκλείονται προβοκάτσιες ένθεν-κακείθεν. Οι προστάτες της Χαμάς, επίσης, θα παίξουν ρόλο, με τη Συρία εκτός παιχνιδιού. Αν δηλαδή επικρατήσει η Αίγυπτος, που έχει κάθε λόγο να επιθυμεί την τήρηση της συμφωνίας, επωφελούμενη διαπραγματευτικά της μεσολάβησης της, ή το Ιράν. Προς τούτο και αν το Κάιρο επιθυμεί την μακροημέρευση της εκεχειρίας, θα πρέπει μεταξύ άλλων, να περιορίσει τη γραμμή ανεφοδιασμού της Χαμάς μέσω των εδαφών του. Η Αίγυπτος, επιδεικνύοντας γρήγορα αντανακλαστικά, έδρασε άμεσα προς την κατεύθυνση της εξομάλυνσης. Αν και απέχει απ’ το να θεωρηθεί έντιμος διαμεσολαβητής, λογίκευσε την Χαμάς (που ήταν βέβαιο ότι θα έβγαινε χαμένη από την κλιμάκωση της σύγκρουσης) και δυσκόλεψε το Ισραήλ, υπό την έννοια, ότι το τελευταίο δεν μπορούσε να αρνηθεί την πρωτοβουλία του Καΐρου, αν και επέτυχε σοβαρά πλήγματα στις υποδομές και τον μηχανισμό της Χαμάς. Παράλληλα, το πως θα διαμορφωθούν οι σχέσεις Αιγύπτου-Ισραήλ, είναι μία ενδιαφέρουσα μεταβλητή των εξελίξεων. Η Τουρκία μάλλον μετανιώνει για τη μονοδιάστατη πολιτική των τελευταίων ετών, που της μετρίασε τα περιθώρια διαπραγματευτικών ελιγμών. Έχοντας κλειστούς τους διαύλους επικοινωνίας με το Ισραήλ, αρκέστηκε σε παθητικό ρόλο, καταγγέλλοντας με σφοδρότητα το Τελ Αβίβ. Εφόσον το ακροατήριο της Άγκυρας περιορίζεται πλέον στο απανταχού μουσουλμανικό στοιχείο, μεσομακροπρόθεσμα απεμπολείται ο ρόλος της στρατηγικής γέφυρας Δύσης-Ανατολής που τόση αξία προσέδιδε κατά το παρελθόν στη γείτονα. Η ρήξη στις σχέσεις με το Ισραήλ και η επιθετική ρητορική εναντίον του ενισχύει μεν τη θέση της σε μέρος των Μουσουλμάνων, εντούτοις, αφενός την ταυτίζει με καθεστώτα και φορείς αμφιβόλου προθέσεων και με τάσεις αποσταθεροποίησης και αφετέρου την περιθωριοποιεί έναντι του ισχυρότερου περιφερειακού παί-

κτη, του οποίου τα ερείσματα υπερβαίνουν κατά πολύ την περιοχή. Είναι σαφές πως στον εν εξελίξει ανταγωνισμό Αιγύπτου-Τουρκίας για την πρωτοκαθεδρία στον αραβικό / μουσουλμανικό κόσμο, η πρώτη κατήγαγε μία σπουδαία νίκη, την οποία, υπό προϋποθέσεις, δύναται να κεφαλαιοποιήσει. Οι ΗΠΑ, εμπιστεύτηκαν στη νέα ηγεσία της Αιγύπτου την πρωτοβουλία των κινήσεων, δοκιμάζοντας παράλληλα τον προσανατολισμό της. Έμειναν σε διακριτική απόσταση, αλλά όταν κρίθηκε επιβεβλημένο ο Ομπάμα έστειλε την Κλίντον για να διασφαλίσει τουλάχιστον, ότι το Ισραήλ δεν θα προχωρούσε σε χερσαία εισβολή. Ο Ομπάμα με δεδομένη την πρόθεσή του να κλείσει μέτωπα, δεν θα συνηγορήσει εύκολα σε ακραίες απόψεις που εκφράζουν κύκλοι του Τελ Αβίβ. Έτσι θα είναι στη δεύτερη θητεία του απελευθερωμένος να το πράξει, έστω και αν χρειαστεί να το επιβάλλει.

Το μετέωρο βήμα της Χαμάς και η ανάγκη επαναοριοθέτησης της ισραηλινής πολιτικής

Η

Χαμάς μετράει απώλειες τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό, υποδομές, αλλά και μέσων επίθεσης στο Ισραήλ με συνέπεια η εκεχειρία να μοιάζει πως ήρθε την κατάλληλη στιγμή. Από την άλλη, θα δυσκολευτεί να εξηγήσει τι ακριβώς πέτυχε το τελευταίο χρονικό διάστημα της θερμής αντιπαράθεσης με το Ισραήλ. Ενώ η κατάπαυση του πυρός δεν θα αρέσει σε εξτρεμιστικά στοιχεία που θεωρούν, ότι δεν πρόλαβαν να πάρουν το αίμα τους πίσω για τις απώλειες συμπολιτών τους. Μένει να διαπιστωθεί αν η στήριξη που απολαμβάνει η Χαμάς, με τον Αμπάς και την Φατάχ σε ρόλο παρατηρητή των εξελίξεων, θα κλονιστεί εξαιτίας των πρόσφατων γεγονότων. Δεν αποκλείεται όμως και η συσπείρωση των Παλαιστινιακών οργανώσεων τώρα, που το Ισραήλ δαιμονοποιήθηκε εκ νέου με τον θάνατο πλήθους αμάχων.

Το Ισραήλ για μία ακόμη φορά έκανε επίδειξη δύναμης, έστειλε μηνύματα προς πολλούς αποδέκτες (πχ. Ιράν), αλλά η σφοδρότητα της αντίδρασής του σε συνδυασμό με τη δύναμη της εικόνας και την αναμετάδοση του θανάτου μικρών παιδιών, του κόστισε τόσο επικοινωνιακά όσο και ηθικά. Ωστόσο, συνηγορώντας στην εκεχειρία, δίνει μία ευκαιρία στην ειρήνη. Από την άλλη, αν αυτή «σπάσει» με ευθύνη της Χαμάς (το πιθανότερο σενάριο), τότε νομιμοποιείται να δράσει ανάλογα και είναι σχεδόν βέβαιο, ότι δύσκολα θα υπαναχωρήσει προτού ισοπεδώσει τη Λωρίδα της Γάζας. Οφείλει, πάντως, πέρα από τακτικές κινήσεις, είτε να ενισχύσει με απτά ανταλλάγματα την μετριοπαθέστερη Παλαιστινιακή Αρχή (παρότι η εκτεταμένη διαφθορά την αυτοϋπονομεύει στους κόλπους των Παλαιστινίων και τα ερείσματα της έχουν συρρικνωθεί) αποσύροντας σε πρώτη φάση τις κυρώσεις που έχει επιβάλλει, είτε να μετριάσει την Χαμάς με το όπλο των συστηματικών διαπραγματεύσεων, που θα αποκαλύψουν τις αδυναμίες της και θα δοκιμάσουν τις πραγματικές της προθέσεις. Άφησα τελευταία τη χώρα μας, που δυστυχώς απείχε των εξελίξεων. Δέχομαι, ότι η πολυδιάστατη κρίση που βιώνουμε αποτελεί εν μέρει ανασταλτικό παράγοντα για την ανάληψη πρωτοβουλιών πρώτης γραμμής. Η ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής προϋποθέτει, κατά το ελάχιστο, σχέδιο, τακτική (και ελιγμούς όπου απαιτείται), συντονισμό υπουργείων, υπηρεσιών και ελληνικών ιδιωτικών συμφερόντων. Επίσης συστηματική καθοδήγηση των ελληνικών αποστολών στο εξωτερικό, που θα τις καταστήσει αποτελεσματικότερες και εν τέλει μία συμφωνία γύρω από ένα πλαίσιο, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχεια στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Δυστυχώς, απέχουμε πολύ από αυτή την αυτονόητη για άλλα κράτη κατάκτηση. Αυτή η διαχρονική αδυναμία δεν οφείλεται στην κρίση, αλλά σε παθογένειες της λειτουργίας της ελληνικής πολιτείας! 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

41

Ημερίδα 15ης Οκτωβρίου 2012

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13

Από αριστερά προς δεξιά ο Πρόεδρος του ΣΕΕΘΑ Αντγος ε.α. Λάμπρος Καζάκος, η Δρ Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση, ο Δρ Ηλίας Ηλιόπουλος, ο Υπτγος ε.α. Χρήστος Μπολώσης και ο Αντγος ε.α. Γεώργιος Λιάκουρης.

Τ

ην Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2012 ο Σύνδεσμός μας στο πλαίσιο των ενημερωτικών ομιλιών - συζητήσεων που έχει καθιερώσει, οργάνωσε Ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, με θέμα: «Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13» και ομιλητές τον Δρ Ηλία Ηλιόπουλο, Ιστορικό την Δρ Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση, Καθηγήτρια Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τον κ. Γεώργιο Λιάκουρη, Αντγο ε.α., Επίτιμο Πρόεδρο ΣΕΕ-

ΘΑ και συντονιστή τον κ. Χρήστο Μπολώση, Υπτγο ε.α., Γεν. Γραμματέα ΣΕΕΘΑ. Για την ενημέρωση των μελών και φίλων του Συνδέσμου μας που για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην εκδήλωση, αλλά και για την ενημέρωση των λοιπών αποδεκτών των Εθνικών Επάλξεων, δημοσιεύονται στο ανά χείρας τεύχος οι εισηγήσεις των ομιλητών.

ΑΝΔΡΕΣ ΠΟΛΙΣ, ΚΑΙ ΟΥ ΤΕΙΧΗ ΟΥΔΕ ΝΗΕΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΕΝΑΙ Οι άνδρες συγκροτούν την πόλη και όχι τα τείχη, ούτε τα καράβια, όταν είναι άδεια από άνδρες (Θουκυδίδης)

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

42

Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α.

Ε

Κυρίες και Κύριοι κ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας ημερίδα, η οποία είναι η πρώτη μετά τις καλοκαιρινές διακοπές. Εύχομαι σε όλους καλό φθινόπωρο.

Iδιαίτερα θα ήθελα να απευθύνω ένα θερμό χαιρετισμό στους μαθητές της Σ.Σ.Ε. Και της Σχολής Ικάρων που κοσμούν με την παρουσία τους τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου μας.

υπό την αιγίδα των Γενικών Επιτελείων. Και στην Αττική πάρα πολλοί Δήμοι έχουν διοργανώσει ή θα διοργανώσουν ανάλογες εκδηλώσεις με ομιλίες, παρουσιάσεις σχετικών βιβλίων και εκθέσεις πολεμικών υλικών, φωτογραφιών και πινάκων της περιόδου εκείνης. Παρά τα παραπάνω το ΔΣ του ΣΕΕΘΑ, αποφάσισε, αποτίοντας ελάχιστο φόρο τιμής στους αγωνιστές της περιόδου αυτής και με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτει, να διοργανώσει την παρούσα ημερίδα. Το θέμα που μας απασχόλησε ιδιαιτέρως είναι, πώς η χώρα μας, μετά την πτώχευση του 1893 και τον καταστροφικό πόλεμο του 1897, κατόρθωσε να ορθοποδήσει και παρά τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και τα υπέρογκα ποσά αποζημιώσεων που υποχρεώθηκε να καταβάλει, να αναδιοργανωθεί σε 15 χρόνια και να γράψει τις επικές σελίδες των Βαλκανικών πολέμων που το τέλος τους βρήκε τη χώρα μας με υπερδιπλάσια έκταση και πληθυσμό. Κάτι ανάλογο έγινε και με την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και το έπος του 1940 που ακολούθησε, που δεν είναι βέβαια αντικείμενο

της σημερινής ημερίδας και αναφέρεται για να ενισχύσει την άποψη, ότι ο Ελληνικός Λαός έχει τεράστιες αντοχές και προτερήματα, που βγαίνουν στην επιφάνεια όταν κατάλληλοι και χαρισματικοί ηγέτες του δείχνουν το δρόμο. Κυρίες και Κύριοι,

Δ

εν έχω σκοπό να σας κουράσω άλλο με στοιχεία που θα αναφερθούν από τους ομιλητές μας. Ασφαλώς και θα έχετε πολλά ερωτήματα που εκτιμώ, ότι θα απαντηθούν με τις εισηγήσεις των τριών εκλεκτών ομιλητών μας που κατά σειρά παρουΚυρίες και Κύριοι, σιάσεως τους είναι: ο θέμα της σημερινής ημερίδας Δρ. Ηλίας Ηλιόπουλος, Ιστορικός του Λουθηρειανού Πανεπιστημίου Μοείναι “100 Χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων. Πονάχου, για την πολιτική Διάσταση. λιτική, Οικονομική και Στρατιωτική διΔρ. Ιωάννα - Σαπφώ Πεπελάση, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Οικοάσταση”. Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος νομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, για από την έναρξη των βαλκανικών ποτην Οικονομική διάσταση. λέμων του 1912-13. Τυπικά η κήρυξη κ. Γεώργιος Λιάκουρης Αντγος του πολέμου από την Ελλάδα εναντίον ε.α., Επιτ. Πρόεδρος ΣΕΕΘΑ, για τη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξαγΣτρατιωτική διάσταση. γέλλεται στις 5 Οκτωβρίου. ΟυσιαστιΤους καλωσορίζω και τους ευχακά η διαδικασία αρχίζει τα ξημερώματα ριστώ θερμά που αποδέχθηκαν την της 18 Σεπτεμβρίου, πρόσκληση μας να όταν κηρύσσεται η συμμετάσχουν στην γενική επιστράτευση σημερινή ημερίδα του Ήδη για αυτό Συνδέσμου. Για όσα δεν απατο τόσο σημαντικό ντηθούν θα έχετε την γεγονός έχει δοθεί ευκαιρία να απευθύμεγάλη δημοσιότητα και πάρα πολλές νετε διευκρινιστικές ερωτήσεις μετά το τέεκδηλώσεις έχουν λος των εισηγήσεων. γίνει ή θα γίνουν Την συζήτηση θα τόσο στον ηπειρωτικό χώρο όσο και συντονίσει ο κ. Χρήσ το ς Μπολώ σ ης στα νησιά μας από τις περιφέρειες, τους Υπτγό ε.α. Γενικός ΓραμΔήμους και τις τοπι- H Δρ κ. Ιωάννα - Σαπφώ Πεπελάση (κέντρο), ο κ. Εμμανουήλ Γιακουμάκης, Αντιπρύτανης ματέας του ΣΕΕΘΑ, τον κές στρατιωτικές και του ΟΠΑ, (2ος εξ αριστ.), ο κ. Γάτσιος Κωνσταντίνος, Πρύτανης του ΟΠΑ (5ος εξ αριστ) οποίο και παρακαλώ να ναυτικές μονάδες και μέλη του ΣΕΕΘΑ. λάβει το λόγο. 

Τ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

43

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 Υπό κ. Γεωργίου Λιάκουρη, Αντιστρατήγου ε.α.

ΓΕΝΙΚΑ

Μ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1

ε την ονομασία «Βαλκανικοί Πόλεμοι», χαρακτηρίζονται οι πόλεμοι, οι οποίοι διεξήχθησαν τα έτη 1912 - 13, μεταξύ των Συμμάχων Βαλκανικών Χωρών (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο) και της Τουρκίας αρχικά και μεταξύ τους αργότερα. Συγκεκριμένα οι πόλεμοι αυτοί χωρίζονται: στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1912 - 13), ο οποίος έλαβε χώρα μεταξύ των ως άνω Συμμάχων και της Τουρκίας και, στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1913), μεταξύ των Συμμάχων Ελλάδας - Σερβίας και της Βουλγαρίας.

ΠΗΓΗ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Αίτια και Αφορμές

Η

Ελλάδα και τα άλλα βαλκανικά κράτη, είχαν βλέψεις στις κατεχόμενες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (Ο.Α.) περιοχές της Βαλκανικής Χερσονήσου, για να επιτύχουν την απελευθέρωση των «ομαιμόνων» πληθυσμών τους, οι οποίοι υπέφεραν υπό τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά και για την εδαφική τους επέκταση. Στις βλέψεις και επιδιώξεις αυτές, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις συνέπιπταν, αποδίδονται τα αίτια του Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ πολέμου. Τα αίτια υπήρχαν, οι ήδη συναφθείσες, μεταξύ των βαλκανικών κρατών, συμμαχίες έστω και διμερείς, ενίσχυαν τη θέση τους και τα καθιστούσαν ικανά να εμπλακούν και να ανταπεξέλθουν σε ένα πόλεμο κατά της Ο.Α. Το μόνο που απέμενε ήταν να δοθεί η σχετική αφορμή. Και υπήρξαν πολλές από μέρους της Ο.Α., οι οποίες οδήγησαν στη βέβαιη, όπως προδιαγραφόταν, σύγκρουση. Συγκεκριμένα: Οι σφαγές των Χριστιανών που ορ-

γανώθηκαν από τις τουρκικές αρχές στη σερβική πόλη ΚΟΤΣΑΝΑ του Κοσσυφοπεδίου, τον Ιούλιο του 1912, ενώ είχε προηγηθεί η αιματηρή καταστολή της Αλβανικής Επαναστάσεως. Η κατάσχεση από τις τουρκικές αρχές, μεγάλων ποσοτήτων σερβικού πολεμικού υλικού στα ΣΚΟΠΙΑ και η επίταξη όσων ελληνικών πλοίων βρίσκονταν σε τουρκικά λιμάνια, τον Σεπτέμβριο. Η παραβίαση των συνθηκών του 1832 που καθόριζαν το καθεστώς της ΣΑΜΟΥ με αποβίβαση στο νησί τουρκικών δυνάμεων και εκτόξευση πυρών κατά του επιβατηγού πλοίου «Ρούμελη», που εκτελούσε δρομολόγιο της γραμμής.1 Τα σοβαρά μεθοριακά επεισόδια 1 Σύμφωνα με το καθεστώς αυτό η Σάμος απολάμβανε ειδικών προνομίων, όπως αυτονομία, χριστιανό διοικητή, απαγόρευση υπάρξεως τουρκικού στρατού ή χωροφυλακής κ.α.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

στα σύνορα με τη Βουλγαρία, Σερβία και το Μαυροβούνιο. Η κινητοποίηση/επιστράτευση, υπό το πρόσχημα ασκήσεων στη Θράκη εκ μέρους της Ο.Α. στις 16 Σεπτεμβρίου 1912, την οποία ακολούθησαν και οι σύμμαχοι χώρες την επομένη ημέρα.2 Παρά τις παρεμβάσεις, που επιχείρησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις ο πόλεμος δεν αποφεύχθηκε. Έτσι στις 25 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου, αναλαμβάνοντας την πρωτοβουλία, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ο.Α, για να ακολουθήσουν η Σερβία και Βουλγαρία στις 4 και η Ελλάδα στις 5 2 Το σχετικό διάταγμα της Ελλάδος καθόριζε ως χρόνο ενάρξεως της επιστρατεύσεως τα μεσάνυκτα της 17ης προς τη 18η Σεπτεμβρίου 1912. Η επιστράτευση πέτυχε απόλυτα. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπήρξε αθρόα προσέλευση εθελοντών από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο, μη υποχρέων σε κατάταξη, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορα τμήματα(τακτικά, εθελοντικά κα).

44 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2

ΠΗΓΗ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

Οκτωβρίου.

Δύναμη - Διάταξη Σχέδια Αντιπάλων (Σχ.1) Ελλάδα

Ο

ελληνικός στρατός βρισκόταν σε πολύ καλό επίπεδο από απόψεως οργανώσεως, εκπαιδεύσεως, πειθαρχίας και εξοπλισμών. Η επιστράτευση εξελίχθηκε πολύ ικανοποιητικά και απέδωσε οκτώ (8) Μεραρχίες Πεζικού, δύο (2) ανεξάρτητα Αποσπάσματα Ευζώνων (Α.Ε.) και μία(1) Ταξιαρχία Ιππικού. Η συνολική δύναμη ανερχόταν σε 110.000 πεζούς, 1000 ιππείς. Οι δυνάμεις αυτές συγκεντρώθηκαν ο μεν όγκος τους (7 Μ.Π., 1 Τ.Ι. και τα 2 Α.Ε.) στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ και οι λοιπές (1 ΜΠ) στην ΗΠΕΙΡΟ. Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι υπήρξε αθρόα προσέλευση για κατάταξη από μη υπόχρεους έλληνες του εσωτερικού και εξωτερικού, αλλά και φιλέλληνες, οι οποίο αφού ορκίζονταν εντάσσονταν σε μονάδες και ειδικά τμήματα του τακτικού στρατού, στα τμήματα Προσκόπων και στο Σώμα των Γαριβαλδινών του Ιταλού στρατηγού Ριτσότι Γαριβάλντι, γιου του περίφημου Ιωσήφ Γαριβάλντι και του Αλεξάνδρου Ρώμα.

Αρχιστράτηγος του Στρατού Θεσσαλίας ήταν ο Διάδοχος Κωνσταντίνος με Επιτελάρχη τον Υποστράτηγο Δαγκλή Π., ενώ ο Αντιστράτηγος Σαπουντζάκης Κωνσταντίνος ήταν ο Διοικητής του Στρατού Ηπείρου, με Επιτελάρχη τον Αντισυνταγματάρχη Ιωάννου Δημήτριο. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να γίνει ειδική μνεία για την προς πόλεμο προπαρασκευή της χώρας, διότι αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Εξ αρχής θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα συμπεράσματα-διδάγματα που αντλήθηκαν από τον «ατυχή», όπως αποκλήθηκε, πόλεμο του 1897, κατέτειναν στη διαπίστωση ότι ο Στρατός Ξηράς δεν διέθετε την κατάλληλη δομή, οργάνωση, οπλισμό, και εκπαίδευση για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός νέου πολέμου. Αλλά και από απόψεως δυνάμεως ο στρατός υστερούσε σημαντικά, διότι επί σειρά ετών ένα μεγάλο μέρος της μαχίμου δυναμικού του πληθυσμού δεν στρατευόταν, λόγω των πολλών απαλλαγών που προεβλέποντο στους περί στρατολογίας νόμους της εποχής, ενώ και η εκπαίδευση των στρατευομένων ήταν ατελέστατη. Με βάση αυτά τα συμπεράσματα άρχισε αμέσως σχεδόν μετά

τον πόλεμο η ανάληψη εργώδους και συστηματικής προσπάθειας, για την αναδιοργάνωση και εξοπλισμό του στρατού, αλλά και για την ανύψωση του ηθικού του και την απαλλαγή του από την ηθική φθορά που είχε υποστεί από τον πόλεμο. Συγκεκριμένα ελήφθησαν μέτρα(νομοθετικά και άλλα), που αφορούσαν τη διοίκηση, δομή, οργάνωση, εξοπλισμούς και εφοδιασμό των ΕΔ, τα σημαντικότερα των οποίων ήταν: Το 1900 καθιερώθηκε η θέση του Γενικού Διοικητού Στρατού, επί κεφαλής της οποίας ετέθη ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Το 1904 ψηφίσθηκε ο νόμος «περί Οργανισμού του στρατού» με τον οποίο καθορίσθηκε η δομή και σύνθεσή του. Το 1907 με μια σειρά νομοθετημάτων και ενεργειών «εντάθηκαν οι προσπάθειες για την περαιτέρω ενίσχυση του ΣΞ σε έργα υποδομής, οπλικά συστήματα και λοιπά μέσα και εφόδια. Επίσης απαλλάχθηκε ο Στρατός από ξένες προς την αποστολή του υπηρεσίες, όπως διάθεση προσωπικού στην χωροφυλακή, δασική υπηρεσία, πυροσβεστική, τελωνειακή κ.α.». Ενώ το 1908 καθιερώθηκε για πρώτη φορά η στολή εκστρατείας χρώματος χακί. Όταν οι αρχικά επιτυχείς προσπάθειες άρχισαν να χαλαρώνουν, η επανάσταση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» του 1909, υλοποιώντας το βασικό σκοπό της, έθεσε σε νέες βάσεις την προσπάθεια αναδιοργανώσεως των Ε.Δ. και επέβαλε την επιτάχυνση των διαδικασιών και προσπαθειών, ώστε με ταχύ ρυθμό να καταστούν ετοιμοπόλεμες και ικανές να αντιμετωπίσουν κάθε απειλή. Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, μεταξύ πολλών άλλων: Καταργήθηκε η Γενική Διοίκηση και το Σώμα Επιτελών και απομακρύνθηκαν ο Διάδοχος και οι πρίγκηπες από το ΣΞ. Καθιερώθηκε η γενική στρατολογία και η επί τρίμηνο εκγύμναση όλων των αγύμναστων παλαιών κλάσεων.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

45 Τέλος αποφασίσθηκε η αντικατάσταση των παλαιών πυροβόλων Κρουπ με 220 σύγχρονα. Παράλληλα έγιναν μεγάλες παραγγελίες σε οπλισμό πυρομαχικά, υλικά επιστρατεύσεως και άρχισε η κατασκευή έργων υποδομής όπως, αποθηκών, αποβαθρών, σιδηροδρόμων και εντάθηκαν οι προσπάθειες οχυρώσεως. Η ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Ελευθέριο Βενιζέλο έδωσε νέα ώθηση στην προς πόλεμο προπαρασκευή. Συγκεκριμένα: Συστήθηκε η θέση του ΓΕΠΣ, στην οποία τοποθετήθηκε ο Διάδοχος, ο οποίος σε περίπτωση πολέμου προεβλέπετο να αναλάβει την αρχιστρατηγία. Τον Ιανουάριο του 12 ψηφίστηκε νέος Οργανισμός ΣΞ, ο οποίος προέβλεπε το τριαδικό σύστημα, οι δε ΜΠ γίνονταν ελαφρότερες, για να προσαρμόζονται καλύτερα στις ιδιαιτερότητες του ορεινού ελληνικού εδάφους. Στο ίδιο χρονικό διάστημα η εκπαίδευση τέθηκε σε νέες βάσεις, με τη διεξαγωγή ασκήσεων μεγάλης κλίμακας με πραγματικά πυρά. Στα θέματα οργανώσεως και εκπαιδεύσεως μεγάλη ώθηση έδωσε η μετάκληση από τον Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, δύο εκπαιδευτικών αποστολών Γαλλική για το στρατό(υπό τον στρατηγό Eydoux) και Αγγλική για το στόλο(υπό το ναύαρχο Tufner), οι οποίες εργάσθηκαν εντατικά για την αρτιότερη εκπαίδευση και οργάνωση των Ε.Δ. της χώρας. Στις διεξαγόμενες στο πεδίο και με πραγματικά πυρά ασκήσεις εμφυσήθηκε το κρατούν τότε στο γαλλικό στρατό επιθετικό δόγμα, το οποίο ως συνάδον πλήρως με την ιδιοσυγκρασία του Έλληνα, έγινε ασμένως αποδεκτό από τους αξιωματικούς και οπλίτες του Ελληνικού Στρατού, οι οποίοι το ενστερνίσθηκαν πλήρως. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι για να διευκολυνθούν οι προσπάθειες για

τον εκσυγχρονισμό και τον εξοπλισμό και ανεφοδιασμό των ΕΔ συστήθηκε από το 1904 ειδικό ταμείο, το ΤΕΘΑ, με σκοπό τη συγκέντρωση πιστώσεων αποκλειστικά για το σκοπό αυτό. Μέσω του Ταμείου αυτού διετέθησαν συνολικά από το 1904-1912, 214 εκ δραχμές, εκ των οποίων τη διετία 1910-12 τα 115. Χάρις στις καταβληθείσες από όλους προσπάθειες, με την επιστράτευση του 1912, το σχέδιο επιστρατεύσεως λειτούργησε λίαν ικανοποιητικά, οι αποθήκες βρέθηκαν πλήρεις υλικών και εφοδίων, που ήταν επαρκή για εξοπλισμό 200.000 οπλιτών, ενώ ο

και μεγαλείου. Για τον οπλισμό του ΣΞ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ήταν ότι πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό κυκλοφορούσε στη διεθνή αγορά. Ειδικότερα συνίστατο από: Το τυφέκιο Mannlicher-Scho­ nauer Μ 1903 Το πολυβόλο Schwarzlose M 1907 Πυροβόλα Σνάιντερ. Από αυτά το ορειβατικό πυροβόλο Σνάιντερ-Δαγκλή (75 mm Schneider-Danglis 06/09) 75 χιλιοστών ήταν ελληνικής σχεδιάσεως και γαλλικής παραγωγής. Επρόκειτο για πυροβόλο το οποίο ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3

ΠΗΓΗ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

οπλισμός ήταν σύγχρονος και αποτελεσματικός. Οι παραπάνω προσπάθειες συνετέλεσαν ώστε, η βελτίωση των Ε.Δ. της χώρας να είναι εντυπωσιακή και ταχεία, σε βαθμό που τα άλλα Βαλκανικά κράτη και η Ο.Α., με την έναρξη των επιχειρήσεων αιφνιδιάσθηκαν από τις δυνατότητες του Ελληνικού Στρατού, τις οποίες είχαν υποτιμήσει. Μέχρι τότε μόνο ο Ελληνικός Στόλος υπολογιζόταν ως σημαντικός παράγων ισχύος. Συνέπεια όλων των προαναφερθέντων ήταν ο ίδιος στρατός, που το 1897 υπέστη επαίσχυντη και οδυνηρή ήττα, μετά από μικρό σχετικά διάστημα, μεγαλούργησε και έγραψε σελίδες δόξας

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μπορούσε να λυθεί σε τμήματα ώστε να μπορεί να μεταφερθεί με ημιόνους, καθότι ορειβατικό. Αξιοσημείωτο ότι η Ελλάδα στο θέμα αυτό πρωτοπόρησε, διότι στη χώρα μας έγιναν για πρώτη φορά παγκοσμίως οι πρώτες σχεδιάσεις από τον Συνταγματάρχη Μηχανικού Π. Λυκούδη, η προσπάθεια του οποίου, για διαφόρους λόγους δεν ευοδώθηκε. Ακολούθησε το 1893 ο Ταγματάρχης Πυροβολικού Παναγιώτης Δαγκλής, του οποίου το σχέδιο υιοθετήθηκε από τη γαλλική εταιρεία Schneider, η οποία προχώρησε στην ανάπτυξη πρωτοτύπου, τις σχετικές δοκιμές και την μαζική παραγωγή του, μεταξύ των ετών 1905-1906. Το όπλο

46 υιοθετήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία προέβη στην προμήθεια των πυροβόλων. Το πυροβόλο εισήχθη στο οπλοστάσιο πολλών άλλων χωρών με την ονομασία «πυροβόλο ΣναϊντερΔαγκλής».

Τουρκία

Η

κατάσταση του τουρκικού στρατού, δεν ήταν ιδιαίτερα καλή, διότι τα καταρτισθέντα σχέδια αναδιοργανώσεως και επιστρατεύσεως από τη γερμανική στρατιωτική αποστολή, υπό τον αντιστράτηγο Φον ντερ Γκόλτς, είτε δεν ολοκληρώθηκαν, είτε δεν εφαρμόσθηκαν πλήρως. Έτσι τελικά συγκεντρώθηκαν μόνο 340.000 πεζοί και 6000 ιππείς, κατανεμημένοι σε 22 Μ.Π. οργανικές στα επτά Σώματα Στρατού(Σ.Σ.), 2 Μ.Ι. και 26 ανεξάρτητες Μ.Π.. Τα πυροβόλα του τουρκικού στρατού ανήρχοντο σε 850. Ο οπλισμός του Τουρκικού στρατού ήταν σύγχρονος και περιλάμβανε τυφέκια ΜΑΟΥΖΕΡ (Μ 1890-1893-1903), πολυβόλα ΜΑΞΙΜ, πυροβόλα ΚΡΟΥΠ και οβιδοβόλα. Οι Μεραρχίες των Τουρκικών Σωμάτων Στρατού, ήταν ισοδύναμες των Ελληνικών, ενώ οι ανεξάρτητες ήταν μικρότερης δυνάμεως. Οι δυνάμεις αυτές συγκροτήθηκαν σε δύο Στρατιές, τη Στρατιά Θράκης, έναντι των Βουλγάρων και τη Στρατιά Μακεδονίας, έναντι των Σέρβων-Ελλήνων και Μαυροβουνίων.. Έναντι των ελληνικών δυνάμεων, η Στρατιά Μακεδονίας, διέθετε: Το 8ο Έκτακτο Σ.Σ. ή Στρατιά Αλιάκμονα, στη Θεσσαλία δυνάμεως 35.000 ανδρών (43 Τάγματα Πεζικού, 12 Ίλες Ιππικού, 35 Πυροβολαρχίες), υπό τον Χασάν Ταξίν Πασά, ο οποίος ήταν και ο γενικός Αρχιστράτηγος των τουρκικών, κατά των Ελλήνων δυνάμεων. Το Σ.Σ. Ιωαννίνων(2 Μ.Π.), έναντι Ελλήνων στην Ήπειρο(δυνάμεως 20.000 ανδρών) υπό τον Εσσάτ πασά.

Σχέδια Επιχειρήσεων Τα σχέδια επιχειρήσεων των Τούρκων προέβλεπαν: Άμυνα επί της οχυρωμένης από του καιρού της ειρήνης

Αμυντικής Τοποθεσίας του ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ, η οποία σύμφωνα με το Στρατηγό Φον Ντερ Γκόλτς, εθεωρείτο ως απαραβίαστη, και ο οποίος υπερηφανευόταν και δήλωνε ότι αυτή θα γινόταν ο «τάφος των Ελλήνων», με σκοπό να καθηλώσει επ’ αυτής τους Έλληνες, απαγορεύοντας την προς Βορρά προέλασή τους. Ανάλογη αποστολή είχε ο στρατός Ηπείρου. Το Γενικό Σχέδιο Ενεργείας του ελληνικού στρατού προέβλεπε επιθετικές επιχειρήσεις, στο Θ.Ε. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ προς τη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και αρχικά ενεργό αμυντική στάση στην ΗΠΕΙΡΟ, από τις 19 Οκτωβρίου, όμως η αποστολή μεταβλήθηκε σε καθαρά επιθετική κατά του υψιπέδου ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. Ο Ελληνικός Στόλος θα εξασφάλιζε τη ναυτική κυριαρχία στο Αιγαίο.

Συνοπτική Εξιστόρηση των Ελληνοτουρκικών Επιχειρήσεων Α΄ Βαλκανικού Πολέμου

Θέατρο Θεσσαλίας-Μακεδονίας Μάχες Σαρανταπόρου, Γιαννιτσών, Κατάληψη Θεσσαλονίκης

Τ

ο να επιχειρήσει κανείς να περιγράψει λεπτομερώς τη διεξαγωγή τόσων μαχών, θα ήταν χρονοβόρο και κουραστικό για το ακροατήριο, με την παράθεση τοπωνυμιών, σχεδίων κλπ. Έτσι για κάθε μάχη θα αναφέρονται γενικά στοιχεία του σχεδίου, το αποτέλεσμα και οι συνέπειες για τους αντιπάλους. Η πρώτη και καθοριστική μάχη του πολέμου ήταν η του Σαρανταπόρου (Σχ. 2). Η μάχη άρχισε στις 9 Οκτωβρίου και διήρκεσε μόνο 24 ώρες. Η νίκη οφείλεται βασικά στην τολμηρή ενέργεια της ΙV Μεραρχίας, η οποία βάσει του σχεδίου θα ενεργούσε υπερκέραση από το Δεξιό (Δυτικό) πλευρό των Τούρκων προς την κατεύθυνση ΛΙΒΑΔΕΡΟ -ΜΕΤΑΞΑΣ-ΠΟΛΥΡΡΑΧΟ. Η Μεραρχία, ύστερα από τολμηρή κίνηση, κατόρθωσε το βράδυ της ίδιας ημέρας να φθάσει στο ΠΟΛΥΡΡΑΧΟ απειλού-

σα την μοναδική οδό υποχωρήσεως των Τούρκων προς ΣΕΡΒΙΑ, οι οποίοι προ του κινδύνου να κυκλωθούν απεφάσισαν τη νύκτα 9/10 Οκτωβρίου να συμπτυχθούν εσπευσμένα από την τοποθεσία εγκαταλείποντας όλο σχεδόν το τροχήλατο υλικό τους μεταξύ του οποίου και 22 πυροβόλα. Ακολουθεί η αλλαγή σχεδίων για τη Στρατιά, η οποία αντί να προελάσει προς ΦΛΩΡΙΝΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ, κινείται δια του όγκου της προς ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Το λόγο θα τον αναφέρουμε στη συνέχεια. Ακολούθησε νέα νικηφόρα μάχη του ελληνικού στρατού η των Γιαννιτσών (Σχ. 3). Κύριο χαρακτηριστικό της μάχης αυτής ότι ήταν τυπικό παράδειγμα μάχης εκ συναντήσεως, διότι η ελληνική στρατιά είχε απωλέσει την επαφή με την τουρκική. Μετά τη μάχη των Γιαννιτσών, άρχισε θα μπορούσαμε να πούμε αγώνας δρόμου μεταξύ ελληνικού και βουλγαρικού στρατού για το ποιος θα εισέλθει πρώτος στη Θεσσαλονίκη. Νικητής στον αγώνα αυτό βγήκε ο ελληνικός στρατός, ο οποίος κύκλωσε την πόλη και εξανάγκασε τον Χασάν Ταξίν Πασά, μετά από αλλεπάλληλες συζητήσεις να παραδοθεί, ουσιαστικά άνευ όρων, με την υπογραφή στις 23.00 της 26ης Οκτωβρίου του σχετικού πρωτοκόλλου, σύμφωνα, με το οποίο το σύνολο του τουρκικού στρατού και η Θεσσαλονίκη παραδόθηκαν στον Έλληνα Αρχιστράτηγο.3 Τις μεσημβρινές ώρες της 27ης Οκτωβρίου εισήλθε στην Θεσσαλονίκη το πρώτο τμήμα του ΕΣ(Απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινοπούλου με τμήμα ιππικού), ενώ την επομένη 28η ο Διάδοχος-Αρχιστράτηγος επικεφαλής της Ι ΜΠ εισέρχεται πανηγυρικά νικητής και τροπαιούχος στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Τέλος στις 29 αφίχθη στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ και ο Βασιλεύς Γεώργιος, για να δηλωθεί στο υψηλότερο πολιτειακό 3 Παραδόθηκαν 1.000 Αξιωματικοί και 25.000 οπλίτες, ενώ περιήλθαν στην κατοχή του στρατού 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα, 1200 ίπποι κ.α.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

47 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4

επίπεδο η ελληνική κυριαρχία στην πόλη.4 Η VΙΙ Βουλγαρική Μ.Π., από το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου είχε αφιχθεί στην ΑΣΣΗΡΟ και με διαφόρους τρόπους προσπάθησε να εισέλθει, έστω και σαν συγκυρίαρχος στην πόλη. Ο Έλληνας Αρχιστράτηγος, ήπια στην αρχή και με την απειλή των όπλων στη συνέχεια, απαγόρευσε την είσοδο και μόνο μετά από παρέμβαση του Διοικητού της Μεραρχίας, επετράπη η είσοδος δύο ταγμάτων, με το πρόσχημα να αναπαυθούν ο διάδοχος Βόρις και ο πρίγκηπας Κύριλλος, που υπηρετούσαν σε αυτά.

ΠΗΓΗ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

Επιχειρήσεις προς Δυτική Μακεδονία - Κορυτσά (Σχ.4)

Α

κολούθησαν οι επιτυχείς επιχειρήσεις προς Δυτική Μακεδονία – Κορυτσά και επετεύχθη η ταχεία

4 Η διαδικασία και το παρασκήνιο για την παράδοση της πόλεως και του τουρκικού στρατού στον Ελληνικό Στρατό μνημονεύονται λεπτομερώς και από τον ίδιο τον Χασάν Ταξίν Πασά, στο έργο των Β. Νικόλτσιου- Β. Γούναρη: «Από τον Σαραντάπορο στη Θεσσαλονίκη- η Ελληνο-Τουρκική αναμέτρηση μέσα από τις Αναμνήσεις του Χασάν Ταξίν Πασά» Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 64-79, στο οποίο αναφέρει, μεταξύ άλλων και: «έτσι έληξε άδοξα και συντριπτικά για εμάς ο αγώνας και θριαμβευτικά γι΄αυτούς. Η Θεσσαλονίκη χάθηκε, αλλά και σώθηκε, (σσ υπονοώντας ότι δεν παραδόθηκε στους Βουλγάρους». Την εικόνα της εισόδου του ελληνικού στρατού μετέφερε o Βρετανός δημοσιογράφος Κρόφορντ Πράις (Crawford Price) στους αναγνώστες των Times:«Παρήλθον ήδη αι πρώται ώραι του απογεύματος, ότε απόσπασμα ιππικού, προηγούμενον των ευζωνικών ταγμάτων, διήλασε διά των οδών της Θεσσαλονίκης, παρασχόν εις τον Ελληνικόν πληθυσμόν της Μακεδονικής πρωτευούσης την ευκαιρίαν να διαδηλώση τα αισθήματά του… Αι σημαίαι της Ημισελήνου εξηφανίσθησαν ως διά μαγείας, αντικατασταθείσαι παντού υπό της Κυανολεύκου· ωραίαι κόραι έρραινον από των εξωστών διά ρόδων τους νικητάς, μέχρις ότου η οδός είχε καταληφθεί διά τάπητος ανθέων και το πλήθος, ζητωκραυγάζων συνεχώς, τόσον πολύ είχε συνωστισθή προς τον προελαύνοντα στρατόν των χακιφορούντων πολεμιστών, ώστε οι άνδρες μετά δυσκολίας ηδύναντο να προχωρούν και καθ’ απλούς στοίχους».

εκκαθάριση της καταστάσεως στη ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ με τη συντριβή των εκεί τουρκικών δυνάμεων, και με την απελευθέρωση ελληνικότατων περιοχών και πόλεων, πριν από τους Σέρβους. Ανακεφαλαιώνοντας τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού σε ΘΕΣΣΑΛΙΑ και ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, θα μπορούσαμε άφοβα να τις χαρακτηρίσουμε

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ως απόλυτα επιτυχείς. Αυτό διότι, σε διάστημα δύο περίπου μηνών ο Ελληνικός Στρατός προέλασε 600 περίπου χιλιόμετρα μαχόμενος συνεχώς, υπό λίαν δυσμενείς καιρικές, εδαφικές και συγκοινωνιακές συνθήκες, κατήγαγε εντυπωσιακές νίκες και απελευθέρωσε σημαντικές στρατηγικές, ακραιφνώς ελληνικές, περιοχές και πόλεις.

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5

ΠΗΓΗ: ΣΣΕ/Στρκη Ιστορία

Επιχειρήσεις στο Θέατρο Ηπείρου (Σχ.5)

Σ

το Θέατρο Ηπείρου η εκεί Στρατιά, με δική της πρωτοβουλία, εξόρμησε στις 6 Οκτωβρίου 1912 και ύστερα από σκληρούς αγώνες κατέλαβε και απελευθέρωσε μέχρι τις 5 Νοεμβρίου το ΓΡΙΜΠΟΒΟ, τη ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ, τη ΝΙΚΟΠΟΛΗ, την ΠΡΕΒΕΖΑ, τα ΠΕΝΤΕ ΠΗΓΑΔΙΑ, το ΜΕΤΣΟΒΟ και τη ΧΕΙΜΑΡΑ και έλαβε την επαφή με την οχυρωμένη τοποθεσία ΜπιζανίουΜανωλιάσας, την οποία προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει με μετωπικές επιθέσεις στις 1-3|12 και 7-11|1|13. Κατόπιν αυ-

48 τού αποφασίσθηκε να ενισχυθούν οι εκεί δυνάμεις και να ανατεθεί η αρχιστρατηγία στο Διάδοχο Κωνσταντίνο, ο οποίος αφίχθη στην ΗΠΕΙΡΟ στις 10 Ιανουαρίου 1913. Από τη ημέρα αυτή αρχίζει περίοδος έντονων προπαρασκευών για την τελική επίθεση για κατάληψη των ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, η οποία άρχισε με το πρώτο φώς της 20ης Φεβρουαρίου. Οι τουρκικές δυνάμεις υπέστησαν πλήρη τακτικό αιφνιδιασμό, ο οποίος οφειλόταν στην τροποποίηση του μέχρι τότε σχεδίου επιθέσεως, που προέβλεπε μετωπική επίθεση, σε υπερκερωτικό ελιγμό από το δυτικό της τουρκικής διατάξεως, στην παραπλάνηση, αλλά και στη βαθιά διείσδυση των 8ου και 9ου Ταγμάτων του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, υπό τους Ταγματάρχες Ιατρίδη Γεώργιο και Βελισσαρίου Ιωάννη. Η κίνηση – διείσδυση αυτή και η εμφάνιση των τμημάτων αυτών στις νότιες παρυφές των ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, έδωσε την εντύπωση στην τουρκική Διοίκηση ότι το μέτωπο είχε ανατραπεί πλήρως. Κατόπιν αυτού στις 23.00 της ίδιας ημέρας, ο Τούρκος Αρχιστράτηγος Εσσάτ Πασάς, υπέβαλε στο Διάδοχο Κωνσταντίνο προτάσεις παραδόσεως, οι οποίες έγιναν αποδεκτές. Έτσι την 21η Φεβρουαρίου εισήλθαν τα ελληνικά τμήματα στην πόλη. Ακολούθησε η απελευθέρωση της Β. Ηπείρου η οποία δυστυχώς δεν κατέστη δυνατό να ενσωματωθεί στην Ελλάδα, λόγω διπλωματικών ιντρίγκων και συμφερόντων. Εν τω μεταξύ στις 5 Μαρτίου 1913, δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο βασιλεύς Γεώργιος και στο θρόνο ανήλθε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος.

Ναυτικός Αγώνας-Απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου

Ο

ελληνικός στόλος που όπως και ο ΣΞ αναδιοργανώθηκε και εκσυγχρονίσθηκε, περιελάμβανε ως ναυαρχίδα, το θρυλικό σύγχρονο θωρηκτό καταδρομικό «ΑΒΕΡΩΦ», το οποίο αποτελούσε αναμφισβήτητα το

συγκριτικό πλεονέκτημα, κυρίως λόγω της υψηλής του ταχύτητας των 22-23 κόμβων, αλλά και λόγω του όγκου πυρός που μπορούσε να βάλλει στη μονάδα του χρόνου. Ο Αρχηγός Στόλου ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, εκδήλωσε πολύ γρήγορα τις προθέσεις του υιοθετώντας ένα άκρατο επιθετικό πνεύμα και δόγμα και που εξέφραζε, πλην των άλλων και την ψυχοσύνθεση και το δόγμα του Αρχηγού και των πληρωμάτων. Εγκαταλείποντας το συνηθισμένο ορμητήριο των ΩΡΕΩΝ, στη βόρεια ΕΥΒΟΙΑ, στο οποίο ναυλοχούσε κατά τον πόλεμο του 1897, επιλέγει ως βάση ελλιμενισμού του, τον ΜΟΥΔΡΟ της ΛΗΜΝΟΥ, προκεχωρημένο ορμητήριο, σε επαφή σχεδόν, με τα Δαρδανέλλια και τον Τουρκικό Στόλο, εάν και όταν αποφάσιζε να βγει από τα Στενά. Ακολουθούν οι συνδεδυασμένες επιχειρήσεις απελευθέρωσης των νησιών του Βόρειου Αιγαίου, αρχικά και του κεντρικού στη συνέχεια, η οποία ολοκληρώθηκε μέχρι το Δεκέμβριο του 1912, πλην Σάμου που απελευθερώθηκε το Μάρτιο του 13. Η αποφασιστική αναμέτρηση των δύο στόλων αργεί να έλθει και έγινε στις 3 Δεκεμβρίου 1912 και στις 5 Ιανουαρίου 1913, όταν ο τουρκικός στόλος προσπάθησε να εξέλθει στο Αιγαίο, οπότε συνήφθησαν οι ναυμαχίες ΕΛΛΗΣ και ΛΗΜΝΟΥ αντίστοιχα. Κατά τις ναυμαχίες αυτές ο τουρκικός στόλος ηττήθηκε και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει εσπευσμένα τον αγώνα, με πολλές απώλειες και ζημιές, με συνέπεια να εδραιωθεί η πλήρης κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο. Ειδικότερα κατά τη ναυμαχία της ΕΛΛΗΣ προεξάρχον και καταλυτικό στοιχείο αποτέλεσε η τολμηρή, εκτός σχηματισμού, έφοδος του «ΑΒΕΡΩΦ». Η ναυμαχία της ΛΗΜΝΟΥ ολοκλήρωσε το έργο της ναυμαχίας της ΕΛΛΗΣ και εξασφάλισε για την Ελλάδα την απόλυτη κυριαρχία του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Κατά τη ναυμαχία της ΛΗΜΝΟΥ τον κυριότερο ρόλο έπαιξε η ευστοχία του πυρός των ελ-

ληνικών πλοίων, σε αντιδιαστολή με τα άστοχα πυρά των τουρκικών, αλλά και το ότι η ηγεσία του ελληνικού στόλου δεν παρασύρθηκε από προκλητική παραπλανητική ενέργεια του Τούρκου ναυάρχου, η οποία αποσκοπούσε να απομακρύνει το Αβέρωφ από το στόλο.

Ε

ν κατακλείδι, με την εξασφάλιση της πλήρους κυριαρχίας στη θάλασσα και τον έλεγχο του Αιγαίου και Ιουνίου από τον Ελληνικό Στόλο, παρεμποδίστηκε η ενίσχυση των τουρκικών δυνάμεων του θεάτρου Επιχειρήσεων της Βαλκανικής. Από την άποψη αυτή θα μπορούσε άφοβα να λεχθεί ότι μια μεγάλη στρατηγική νίκη του πολέμου, επιτεύχθηκε στη θάλασσα. Ήταν αυτή που εάν χανόταν, μοιραία ο ρους του πολέμου πιθανόν να είχε άλλη εξέλιξη, τουλάχιστον χρονικά. και η ιστορία θα ήταν διαφορετική. Κλείνοντας το κεφάλαιο του ναυτικού αγώνα πρέπει να επισημάνουμε μια «πρωτιά στην παγκόσμια ναυτική ιστορία» των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που εφαρμόσθηκε κατά τη διάρκειά του. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά εβλήθη από το ελληνικό υποβρύχιο «Δελφίν» «εν καταδύσει» τορπίλη, άσχετο εάν για λόγους αστοχίας του υλικού αυτή δεν έφθασε στο στόχο της.

Αεροπορικός Αγώνας

Ο

ι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις πρωτοπόρησαν, τόσο στην εισαγωγή του στο οπλοστάσιο, όσο και στη σωστή τακτική χρησιμοποίησή του, του πρωτοεμφανιζόμενου, τότε, νέου οπλικού συστήματος, του αεροπλάνου. Αυτό οφείλετο στην ορθή εκτίμηση και στη διορατικότητα της ηγεσίας και των Αξιωματικών του Στρατού, αρχικά και του Ναυτικού στη συνέχεια και στην ώθηση από τη γαλλική στρατιωτική αποστολή να δώσουν εμπιστοσύνη στο πρωτοεμφανιζόμενο αυτό οπλικό σύστημα, διαβλέποντας και εκτιμώντας σωστά τις δυνατότητές του, οι οποίες την εποχή

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

49 εκείνη ήταν άγνωστες. Έτσι στις πολεμικές επιχειρήσεις του Α΄ Βαλκανικού πολέμου έλαβε μέρος με λίαν αξιόλογη δράση σε αποστολές αναγνωρίσεως και αυτοσχέδιου βομβαρδισμού και ο νεοσύστατος λόχος αεροπορίας Στρατού υπό τον Ταγματάρχη Μηχανικού Γ. Σκούφο, αποτελούμενος αρχικά από 4 αεροπλάνα τύπου Henry Farman ΙΙΙ και αργότερα από τα βελτιωμένα Maurice Farman M.F.7 και Henry Farman HF.20 και χειριστές από εκπαιδευθέντες στη Γαλλία αξιωματικούς και ανάλογη μονάδα του ΠΝ. Κλείνοντας το κεφάλαιο του αεροπορικού αγώνα πρέπει να επισημάνουμε μια «πρωτιά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία» των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που εφαρμόσθηκε κατά τη διάρκειά του. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε αεροσκάφος για βομβαρδισμό πλοίου. Ένα αεροπλάνο τύπου «Maurice Farman Hydravion « με πλήρωμα τους Λοχαγό M. Μουτούση και το Σημαιοφόρο A. Μωραϊτίνη, αποθαλασσώθηκε από το ΜΟΥΔΡΟ πέταξε επάνω απ› τη χερσόνησο της ΚΑΛΛΙΠΟΛΕΩΣ και το αγκυροβόλιο του ΝΑΓΑΡΑ, για αναγνώριση. Ο Μωραϊτίνης κατά την πτήση έριξε τέσσερις χειροβομβίδες εναντίον τουρκικού μεταγωγικού.

Συνθήκη του Λονδίνου

Ο

Α΄ ΒΠ έληξε με τη συνθήκη του Λονδίνου, η οποία υπεγράφη στις 17 Μαΐου 1913. Σύμφωνα με αυτή, ο Σουλτάνος παραχωρούσε στις Συμμάχους Βαλκανικές Χώρες, όλα τα εδάφη δυτικά της γραμμής ΑΙΝΟΥ - ΜΗΔΕΙΑΣ με εξαίρεση την Αλβανία, η οποία ανακηρυσσόταν αυτόνομη μετά από πιέσεις των Μ. Δυνάμεων, ιδιαίτερα της Αυστρουγγαρίας. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ανελάμβαναν να διακανονίσουν το καθεστώς της χερσονήσου του Άθω, των νησιών του Αιγαίου, πλην Δωδεκανήσων και τα σύνορα του ιδρυομένου νέου κράτους της Αλβανίας. Ως προς την Κρήτη αναγνωρίσθηκε η επικυριαρχία της Ελλάδος, αλλά σύμφωνα με το άρθρο 4 της Συνθήκης

η Πύλη «παραιτείται υπέρ των συμμάχων ηγεμόνων πάντων των επί τη νήσου κυριαρχικών δικαιωμάτων της».5 Η συνθήκη του Λονδίνου ήταν προκαταρκτική και δεν ήταν απαλλαγμένη ασαφειών. Συγκεκριμένα δεν ρύθμιζε τα της διανομής των παραχωρουμένων στους συμμάχους εδαφών, που αποτελούσε και το κρίσιμο σημείο των μεταξύ τους σχέσεων, δεν καθόριζε τα ακριβή σύνορα της Αλβανίας, το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων κ.α.6

Β΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Αίτια και Αφορμές του Β’ Βαλκανικού Πολέμου

Σ

τα εισαγωγικά στοιχεία ανεφέρθη ότι ο δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος διεξήχθη μεταξύ των συμμάχων του πρώτου. Συγκεκριμένα προκλήθηκε από τη Βουλγαρία, εναντίον της Ελλάδος και της Σερβίας, ενώ στην τελευταία φάση του, επενέβησαν Ρουμανία και Τουρκία εναντίον της Βουλγαρίας. Ο Πόλεμος αυτός άρχισε στις 17 Ιουνίου 1913 και έληξε με ανακωχή στις 17 Ιουλίου του ιδίου έτους, επισήμως δε στις 28 Ιουλίου 1913 με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Ως κύριο αίτιο του Β! ΒΠ θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τις διεκδικήσεις των συμμάχων του Α’ Βαλκανικού πολέμου, Ελλάδας, Σερβίας και Βουλγαρίας περί τη διανομή των απελευθερωθέντων εδαφών της Βαλκανικής Χερσονήσου και τη σαφώς επεκτατική, εις βάρος των άλλων συμμάχων, πολι5 Ταξιάρχου Χαρ. Νικολάου: «Διεθνείς πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες-συμφωνίες και συμβάσεις», έκδοση ΔΕΚ|ΓΕΣ, Αθήνα 1980, σελ. 198-199. Επισημαίνεται ότι με την έναρξη του πολέμου η Ελληνική Κυβέρνηση είχε αποδεχθεί την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, που είχε ανακηρυχθεί από το 1908.

6 Ιστορία Ελληνικού Έθνους ο.π.π. σελ.333334, και Ταξιάρχου Χαρ. Νικολάου: «Διεθνείς πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες-συμφωνίες και συμβάσεις», έκδοση ΔΕΚ|ΓΕΣ, Αθήνα 1980, σελ.198-199.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τική της Βουλγαρίας. Επίσης και την υπερεκτίμηση της βουλγαρικής ηγεσίας στις δυνατότητες του βουλγαρικού στρατού, σε συνδυασμό με υποτίμηση των αντιπάλων. Η ελληνική και η Σερβική ηγεσίες στην προσπάθειά της να μην οξύνουν την κατάσταση, έδειχναν διαλλακτικότητα στις πολλές και ποικίλες προκλήσεις των Βουλγάρων, η οποία φαίνεται ότι εκλαμβανόταν ως αδυναμία και αποθράσυνε τους Βουλγάρους. Τέλος, δεν πρέπει να αγνοηθεί ο ρόλος των Μ.Δ. στη διαμόρφωση της πολιτικής κάθε χώρας, για την προώθηση των συμφερόντων τους στην περιοχή. Ως αφορμές, τέλος, του πολέμου δύνανται να θεωρηθούν οι προκλήσεις, προστριβές, τα μεθοριακά επεισόδια και κυρίως, οι συμπλοκές, μεταξύ των στρατευμάτων Βουλγαρίας αφ’ ενός και Ελλάδος και Σερβίας, αφ’ ετέρου., οι οποίες ως γνωστό προκαλούντο από τη Βουλγαρία και χρονολογούντο διαρκούντος του πολέμου κατά των Τούρκων, και οι οποίες συνεχίσθηκαν μέχρι και την παραμονή ακόμη της ενάρξεως του μεταξύ τους πολέμου. Όπως επίσης και η ασυνέπεια των Βουλγάρων στις εκάστοτε συμφωνίες για διευθέτηση των διαφορών.

Η Ελληνοσερβική Αμυντική Συμμαχία

Η

βουλγαρική απειλή ανάγκασε Σερβία και Ελλάδα από τις 10 Ιανουαρίου 1913, να καταλήξουν στην υπογραφή στις 19 Μαΐου 1913 της Ελληνοσερβικής Αμυντικής Συμμαχίας δεκαετούς διάρκειας.

Δύναμη - Διάταξη Σχέδια Αντιπάλων (Σ. 5-6) Σχέδια Ενεργείας

Α

πέναντι από τον Ελληνικό Στρατό βρισκόταν η 2α βουλγαρική Στρατιά, δυνάμεως 70.000 ανδρών, η οποία είχε το Στρατηγείο στις ΣΕΡΡΕΣ και στην τοποθεσία από Καβάλα μέχρι

50 Δοϊράνης είχε παρατάξει 3 Μεραρχίες ΠΖ και ένα ΣΙ. Λεπτομέρειες στο Σχεδιάγραμμα. Η ΙΙΙη Μ.Π. Βαλκανίων (μείον Ταξιαρχία) (Υποστράτηγος Σαράφωφ): Στρατηγείο στο ΚΙΛΚΙΣ, η 3η Ταξιαρχία στα υψώματα ΠΟΛΥΚΑΣΤΡΟΥ και η 2α Ταξιαρχία περί το ΚΙΛΚΙΣ.

Η 1η Ταξιαρχία της Χ Μ.Π. και το 10ο Σ.Ι., στην περιοχή των χ. ΞΥΛΟΠΟΛΗ –χ. ΛΑΧΑΝΑΣ.

Η Ταξιαρχία Δράμας στην περιοχή ΣΩΧΟΥ - ΝΙΓΡΙΤΑΣ

Η Ταξιαρχία Σερρών στη βόρεια πλευρά του Παγγαίου όρους εν κινήσει προς την περιοχή ΚΙΛΚΙΣ.

Η ΧΙη Μ.Π. στην περιοχή ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΕΩΣ.

Διάφορες μονάδες κατά μήκος των ακτών.

Οι Ταξιαρχίες ΔΡΑΜΑΣ και ΣΕΡΡΩΝ, συγκροτήθηκαν από επιτόπιο στρατολογία του πληθυσμού των κατακτηθεισών περιοχών και ήταν ανεπαρκώς εκπαιδευμένες.

Η 1/Χ Ταξιαρχία και το 10ο Σ.Ι. είχαν εγκατασταθεί στην τοποθεσία τους, μόλις στις 17 Ιουνίου. Η δύναμη της Ελληνικής Στρατιάς στη Μακεδονία, ανήρχετο σε 109.000 άνδρες, 1000 ιππείς και 180 πυροβόλα, συγκροτούμενη σε οκτώ Μ.Π. αρχικά, οι οποίες προς το τέλος του πολέμου ανήλθαν σε εννέα με την ολοκλήρωση της συγκροτήσεως της Χ Μ.Π. Η Στρατιά συγκεντρώθηκε μεταξύ των ποταμών ΣΤΡΥΜΟΝΑ και ΑΞΙΟΥ, με την εξής διάταξη εξ Ανατολών προς Δυσμάς: (Σχ.10) όπως στο σχεδιάγραμμα. Αρχιστράτηγος του Ελληνικού στρατού ήτο ο βασιλεύς πλέον, Κωνσταντίνος, με επιτελάρχη το Συνταγματάρχη Β. Δούσμανη. Ο Ελληνικός Στόλος βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου του ΟΡΦΑΝΟΥ σε επαφή με τον Στρατό και για παροχή εγγύς υποστήριξης κατά τις αρχικές φάσεις των επιχειρήσεων και αγκίστρωση βουλγαρικών δυνάμεων στις ακτές.

Συνοπτική Εξιστόρηση των Έλληνο-βουλγαρικών Επιχειρήσεων. Η έναρξη του Πολέμου

Η

Ανώτατη Βουλγαρική Διοίκηση στις 15 Ιουνίου 1913 διέταξε τις 2α και 4η Στρατιές να επιτεθούν κατά των Ελλήνων και Σέρβων, αντίστοιχα, και να καταλάβουν το ταχύτερο, όσο το δυνατό περισσότερα εδάφη, πριν επέμβουν οι Μ.Δ. και επιβάλλουν ανακωχή.7 Οι επιχειρήσεις άρχισαν περί την 7η εσπερινή της 16ης Ιουνίου 1913, όταν οι 2η και 4η στρατιές των Βουλγάρων επετέθησαν αιφνιδιαστικά, χωρίς επίσημη κήρυξη του πολέμου, κατά των Ελληνικών και Σερβικών προκαλυπτικών τμημάτων στις περιοχές του ΠΑΓΓΑΙΟΥ όρους και του ΙΣΤΙΠ, αντίστοιχα,. Οι σύμμαχοι Έλληνες και Σέρβοι από την επομένη ανέλαβαν, όπως προέβλεπαν τα σχέδιά τους, αντεπίθεση. Οι έλληνο-βουλγαρικές επιχειρήσεις περιλαμβάνουν την εκκαθάριση ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ,8 τις μάχες ΚΙΛΚΙΣ-ΛΑΧΑΝΑ, ΔΟΪΡΑΝΗΣ, ΚΩΣΤΟΥΡΙΝΟΥ, ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ, τις επιχειρήσεις προωθήσεως του Ελληνικού Στρατού στις κοιλάδες ΣΤΡΩΜΝΙΤΣΑ, ΜΠΡΕΓΚΛΑΝΙΤΣΑ και ΣΤΡΥΜΩΝΑ π. και τις εκεί μάχες ΚΡΕΣΝΑΣ- ΣΙΜΙΤΛΗ - ΤΖΟΥΜΑΓΙΑΣ.

7 Όρα: ΓΕΣ|ΔΙΣ «Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών πολέμων 1912-13» Αθήνα 1987 σελ.

212-13 & Αντιστρατήγου Ν. Ιβάνωφ: «Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13. Οι επιχειρήσεις της ΙΙ Στρατιάς εναντίον των Συμμάχων κατά το 1913»,, Περιοδικό Γενική Στρατιωτική Επιθεώρηση, τεύχη 51σελ. 196-7, & 53 σελ.148-9.

8 Στις 15.00 ώρα της 17ης Ιουνίου, δυνάμεις της ΙΙ Ελληνικής Μεραρχίας, ύστερα από σχετική έγκριση της Κυβερνήσεως, απέκλεισαν με περίσφιξη τις Βουλγαρικές δυνάμεις (2 Τάγματα) στα στρατόπεδά τους και έταξαν προθεσμία παραδόσεώς τους μίας ώρας. Μετά την εκπνοή της προθεσμίας, άρχισε η δια των όπλων εκκαθάριση, η οποία ολοκληρώθηκε την 08.00 της επομένης 18 Ιουνίου. Αιχμαλωτίσθηκαν 19 Αξιωματικοί, 1.160 οπλίτες και 80 κομιτατζήδες. Επίσης βρέθηκαν και 54 οπλίτες και 6 κομιτατζήδες νεκροί και 17 τραυματίες. Από ελληνικής πλευράς οι απώλειες ήταν: 18 οπλίτες νεκροί και 4 αξιωματικοί και 42 οπλίτες τραυματίες.

Μάχη Κιλκίς - Λαχανά (Σχ. 6)

Ο

διοικητής της 2ας ΒΣ, Στρατηγός Ιβάνωφ, αφού απωθήθηκαν οι Ελληνικές προφυλακές, σχεδίαζε ν’ αναλάβει στις 19 Ιουνίου γενική επίθεση προς ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Τον πρόλαβε όμως η επιθετική ενέργεια του Ελληνικού Στρατού το πρωί της 19ης Ιουνίου και τον καθήλωσε σε άμυνα. Το σχέδιο του ελληνικού Γ.Σ. προέβλεπε επιθετική ενέργεια με το σύνολο του Ελληνικού στρατού (8 Μ.Π. και 1 Τ.Ι.) κατά της αμυντικής τοποθεσίας των Βουλγάρων στην περιοχή ΚΙΛΚΙΣΛΑΧΑΝΑ. Επρόκειτο στην ουσία περί μετωπικής επιθέσεως. Άξιο αναφοράς το γεγονός ότι στην ουσία δεν διατίθετο εφεδρεία. Το πρωί της 19ης Ιουνίου, άρχισε η πρώτη και καθοριστική μάχη του πολέμου η μάχη ΚΙΛΚΙΣ-ΛΑΧΑΝΑ, με ταυτόχρονη επίθεση των ελληνικών Μεραρχιών σε ολόκληρο το μέτωπο. Η μάχη διήρκεσε τρεις ημέρες ήταν σκληρή, πολυαίμακτη και κρίθηκε κυρίως από τον ηρωισμό των ελλήνων αξιωματικών και οπλιτών και έληξε με πλήρη επικράτηση των Ελληνικών όπλων, αλλά και με μεγάλες θυσίες (9.000 άνδρες περίπου οι απώλειες, εκ των οποίων πολλοί Διοικητές Συνταγμάτων, Ταγμάτων και Λόχων). Από 22 - 29 Ιουνίου 1913, η Ελληνική Στρατιά προέλασε βόρεια και ανατολικά και μετά από τις επιτυχείς μάχες ΔΟΪΡΑΝΗΣ - ΚΩΣΤΟΥΡΙΝΟ–ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ, απελευθέρωσε σημαντικές ελληνικές περιοχές και πόλεις, όπως το ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ, η ΚΑΒΑΛΑ και οι ΣΕΡΡΕΣ χωρίς όμως να μπορέσει να εγκλωβίσει και καταστρέψει τη Βουλγαρική Στρατιά. Ακολούθησε η προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Κοιλάδες ΜΠΡΕΓΚΑΛΝΙΤΣΑ και ΣΤΡΥΜΩΝΑ. Κατά την διάρκεια της προελάσεως αυτής, στο εσωτερικό πλέον της ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ συνήφθησαν πείσμονες, σκληρές και πολυαίμακτες μάχες, κατά τη διάρκεια των οποίων γράφηκαν νέες σελίδες δόξας και μεγαλείου από τον Ελληνικό

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

51 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6

στρατό.9 Ο Ελληνικός Στρατός προελαύνων συνεχώς εντός του βουλγαρικού εδάφους, κέρδιζε τη μια μάχη μετά την άλλη, και πέτυχε σημαντικές νίκες στις μάχες ΚΡΕΣΝΑΣ- ΣΙΜΙΤΛΗ- ΤΖΟΥΜΑΓΙΑΣ, η νικηφόρα για τον Ελληνικό Στρατό έκβαση των οποίων ανάγκασε τη Βουλγαρική Ηγεσία να αποδεχθεί την ήττα της και συνθηκολογήσει.

ΠΗΓΗ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΑΝΑΚΩΧΗ - ΕΙΡΗΝΗ

Τ

ο τέλος του πολέμου σηματοδοτήθηκε με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, η οποία, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, κυρίως όσον αφορά στο θέμα της Καβάλας, υπεγράφη στις 28 Ιουλίου με την οποία τερματιζόταν η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ των Βαλκανικών κρατών.10 και χαράχθηκε η όριος γραμμή ΕΛΛΑΔΑΣ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ, η οποία ακολουθούσε γενικά τη γραμμή: κορυφογραμμή ΚΕΡΚΙΝΗΣ–συμβολή των ποταμών ΣΤΡΥΜΟΝΑ - ΜΠΙΣΤΡΙΤΣΑ – ΠΕΡΙΒΛΕΠΤΟ (1270) - ΠΛΑΚΕΣ (1530) - ΚΟΥΣΛΑΡ (1734) - ΝΕΣΤΟΣ π.. Δηλαδή, περιέρχονταν στη Βουλγαρία, η Δυτική Θράκη και η περιοχή ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ και ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ, ενώ ο υπόλοιπος χώρος που είχε απελευθερωθεί από τον Ελληνικό Στρατό, παρέμενε στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα περιερχόταν οριστικά και η Κρήτη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο

ι επί μέρους μάχες του Ελληνικού στρατού και στους δύο πολέμους σχεδιάσθηκαν, διευθύνθηκαν και εκτελέσθηκαν επιτυχώς, παρά τις παρουσιασθείσες ατέλει9 Κατά τις μάχες αυτές φονεύθηκαν πολλοί διοικητές μονάδων και υπομονάδων, όπως ο έτερος ήρωας των Ιωαννίνων Διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων Ταγματάρχης Πεζ. Βελισσαρίου Ιωάννης, ο διοικητής του Τάγματος Κρητών, Ταγματάρχης Πεζ. Κολοκοτρώνης Γεώργιος, ο Διοικητής του 3ου Τάγματος του 7ου Σ.Π. Ταγματάρχης Πεζ. Τσιριγώτης Κων. Ο Διοικητής του 3ου Τάγματος του 5ου ΣΠ Τχης Πεζ. Σταματόπουλος Ι. και άλλοι.

10 Την 1η Νοεμβρίου υπεγράφη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η μεταξύ τους Συνθήκη.

ες, σφάλματα, δυσχέρειες. Στις μάχες που ο επιθετικός ελιγμός προέβλεπε την παραβίαση της αμυντικής τοποθεσίας με «Υπερκέραση από το ένα ή και τα δύο πλευρά, σε συνδυασμό με ταυτόχρονη μετωπική επίθεση, προς αγκίστρωση δυνάμεων» και όπου αυτός εφαρμόσθηκε, η κατάληξη ήταν επιτυχής. Το αντίθετο συνέβη στις μάχες, κατά τις οποίες επιχειρήθηκε η διάσπαση των τοποθεσιών με μετωπική επίθεση, όπως οι αρχικές επιθέσεις στα ΙΩΑΝΝΙΝΑ. Η πολιτικο-στρατηγική απόφαση της Ελληνικής Κυβερνήσεως, μετά τη διάσπαση του ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ και την κατάληψη της ΚΟΖΑΝΗΣ να στραφεί η Ελληνική Στρατιά ταχέως προς ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, λόγω της καθόδου προς αυτήν ισχυρών βουλγαρικών δυνάμεων και όχι προς ΦΛΩΡΙΝΑ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ, απεδείχθη ορθή, δικαιωθείσα πλήρως εκ του αποτελέσματος. Από τη μελέτη των απωλειών των δύο πολέμων, διαπιστώνεται η φονικότητα των μαχών του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, με τη μάχη Κιλκίς - Λαχανά να θεωρείται ως η φονικότερη.11 11 Όρα: Υποστρατήγου Ιωάν. Πολιτάκου «Στρατιωτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», έκδοση ΔΕΚ|ΓΕΣ, Αθήνα 1980, σελ. 53, ΓΕΣ|ΔΙΣ «Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13», Αθήνα 1987, σελ. 223.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ο

ι μεγάλες απώλειες στελεχών, ιδιαίτερα σε διοικητές Συνταγμάτων, Ταγμάτων, οφείλονται, κυρίως, στο γεγονός ότι το σύνολο των αξιωματικών μαχόταν στην πρώτη γραμμή για να παρασύρουν και εμπνέουν τα τμήματά τους. Αυτή ακριβώς η ενέργεια των διοικήσεων απετέλεσε και την ειδοποιό διαφορά που δεν εξελίχθηκε η μάχη αυτή, αλλά και οι άλλες των βαλκανικών πολέμων, σε μάχες χαρακωμάτων. 12 Η Ελλάδα εξερχόταν από τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους, κατά της Τουρκίας και της Βουλγαρίας, με αυξημένο το στρατιωτικό της γόητρο και έχοντας πραγματοποιήσει ένα μεγάλο μέρος από τις εθνικές της διεκδικήσεις, αφού στη διάρκειά τους απελευθέρωσε σημαντικά ελληνικά εδάφη στη Μακεδονία και την Ήπειρο, τα περισσότερα από τα νησιά του Αιγαίου και διπλασίασε 12 Πολλοί θεωρούν και δεν έχουν άδικο, τη μάχη αυτή ως προμήνυμα του πολέμου των χαρακωμάτων και των φονικότατων μαχών του Α! Παγκοσμίου Πολέμου που σύντομα ακολούθησε. Υποστρατήγου Ιωάν. Πολιτάκου «Στρατιωτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», έκδοση ΔΕΚ|ΓΕΣ, Αθήνα 1980, σελ.

53, Ταξιάρχου Α.Α. Κόκορη «Στρατιωτική Ιστορία» Βιβλίο 1ον, έκδοση ΣΣΕ, Αθήνα 1972, σελ. 195-198, ΔΙΣ\ΓΕΣ «Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας», έκδοση ΔΕΚ|ΓΕΣ, Αθήνα 1981, σελ, 127-129.

52 σχεδόν την εδαφική της έκταση και τον πληθυσμό της. Συγκεκριμένα, η έκτασή της από 64 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα αυξήθηκε σε 120 χιλιάδες, ενώ ο πληθυσμός της από 2,8 εκατομμύρια κατοίκους έφτασε τα 5 περίπου. Ύστερα από μακρόχρονη περίοδο υποδουλώσεως, ελληνικότατες περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου, επανήλθαν στους κόλπους της Μητέρας Πατρίδας, ενώ τα νησιά του Αιγαίου έγιναν και πάλι τα προπύργια της ελευθερίας και πυλώνες κυριαρχίας στον μεγίστης στρατηγικής αξίας χώρο του Αιγαίου. Η επέκταση των ορίων της Χώρας επέδρασε θετικά στη διεθνή θέση και ισχύ της, διότι αυξήθηκε σημαντικά η γεωστρατηγική της αξία και αυξήθηκε το στρατηγικό της βάθος. Επίσης επέδρασε θετικά και στην οικονομία της.

Ι

διαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τη σημαντική συμβολή του στόλου στις επιχειρήσεις. Με την εξασφάλιση πλήρους κυριαρχίας στα πελάγη συνέβαλε αποφασιστικά στην πραγματοποίηση της Στρατηγικής Συγκεντρώσεως των δυνάμεων, στις μεταγγίσεις δυνάμεων από μια περιοχή σε άλλη, στο σύστημα ΔΜ, αλλά και στην απελευθέρωση σημαντικών ελληνικών περιοχών. Οι Κυβερνήτες και τα Πληρώματα των πλοίων, διαπνεόμενοι από άκρατο επιθετικό δόγμα, επέδειξαν ανάλογο ηρωισμό όπως οι Αξιωματικοί και οι Οπλίτες του στρατού. Επίσης πρέπει να επισημανθούν: Η ορθή προς πόλεμο προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού και Στόλου και του Έθνους γενικότερα. Η επινοητικότητα των στελεχών στη σχεδίαση και εκμετάλλευση νέων οπλικών συστημάτων, Η πρωτοπορία και διορατικότητα της ηγεσίας και των Αξιωματικών του Στρατού και του Ναυτικού να εμπιστευθούν πρωτοεμφανιζόμενα οπλικά συστήματα, διαβλέποντας τις δυνατότητές τους, οι οποίες την εποχή εκείνη ήταν άγνωστες. Πρόκειται για το αεροπλάνο και το υποβρύχιο. Και στα δύο οι ελληνικές Ε.Δ. πρωτο-

πόρησαν, τόσο στην εισαγωγή τους στο οπλοστάσιο, όσο και στη σωστή τακτική χρησιμοποίησή τους. Βασικό ιστορικό δίδαγμα των βαλκανικών πολέμων είναι η συστράτευση του συνόλου του Έθνους (πολιτειακής, πολιτικής, πνευματικής ηγεσίας και λαού) εντός και εκτός του επισήμου κράτους, αλλά και η ταύτιση σκοπών, προσπαθειών και μέσων.

Ε

πίσης θα πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα η σημαντική και από πολλές απόψεις συμβολή στη νικηφόρα προέλαση του Ελληνικού στρατού του επιτυχούς Μακεδονικού Αγώνα, που διεξήχθη τα έτη 1904-1908 στις ίδιες περιοχές της Μακεδονίας και στον οποίο συμμετείχαν πολλοί από τους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς του ΣΞ και όχι μόνο. Εν κατακλείδι, οι Ελληνικές Ένοπλοι Δυνάμεις (στρατός και στόλος), ηγεσία, οπλίτες και ναύτες, διαπνέονταν από επιθετικό δόγμα. Το δόγμα αυτό, τόσο προσιδιάζον προς τον ενθουσιώδη χαρακτήρα του Έλληνα μαχητή, ήταν αποτέλεσμα της εκπαιδεύσεώς του από τις δύο αποστολές, που είχε μετακαλέσει ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Από το δόγμα αυτό διακατεχόταν η Ηγεσία, Πολιτειακή, Πολιτική και Στρατιωτική, αλλά και ο απλός μαχητής. Έτσι ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος ανέπτυξε τη Στρατιά με βασική αποστολή – σύνθημα, «εμπρός, πάντοτε εμπρός», ενώ οι υφιστάμενοι Αξιωματικοί – Οπλίτες υπερθεμάτιζαν με το σύνθημα «εμπρός δια της λόγχης. Κάτω η σκαπάνη, όχι χαρακώματα». Σε όλες τις μάχες ο στρατός μας προχωρούσε, με επικεφαλής τους διοικητές Συνταγμάτων, Ταγμάτων και γενικά με όλους τους αξιωματικούς του στην πρώτη γραμμή, ατρόμητος, έφθανε στη γραμμή εφόδου και από εκεί οι πεζοί ορμούσαν με τη λόγχη ενάντια στο πυρ. Να μη μας διαφεύγει ότι στους πολέμους αυτούς ακούσθηκε για πρώτη φορά η θρυλική ιαχή ΑΕΡΑ. Ανάλογο και το πνεύμα του ναυάρχου Π. Κουντουριώτη και των αξιωματικών και ναυτών του στόλου. Η ανδρεία, η άρτια εκπαί-

δευση, η μεγάλη μαχητική ικανότητα και το υψηλό ηθικό του Ελληνικού Στρατού, άρρηκτα συνυφασμένα με την πρωτοφανή σύμπνοια και ομοψυχία λαού και ηγεσίας, οδήγησαν για μια ακόμη φορά το Έθνος στα ένδοξα πεπρωμένα του.

Π

ρέπει να επισημανθεί ότι το επιθετικό δόγμα για να μπορέσει να έχει αποτελέσματα πρέπει να εκφράζεται από στράτευμα με υψηλό ηθικό και από ένα έθνος έμπλεο εθνικών ιδεωδών, υψηλού φρονήματος και πίστεως στα ιδανικά της φυλής. Είναι γεγονός ότι το ελληνικό έθνος κατευθυνόμενο - καθοδηγούμενο από μία εμπνευσμένη Ηγεσία, με τη συμπαράσταση και της πνευματικής, είχε προπαρασκευασθεί, πέραν των άλλων, ηθικά με αποτέλεσμα το στρατευμένο προσωπικό να διαπνέεται από υψηλά ιδεώδη και να εμφορείται από υψηλό ηθικό. Χαρακτηριστικότερη απόδειξη αυτού, αλλά και τον καλύτερο επίλογο της παρούσης εξιστορήσεως νομίζω ότι αποτελεί η παράθεση μικρού αποσπάσματος από το ποίημα με τίτλο «Η Πατρίδα στους νεκρούς της», με τους φλογερούς στίχους του οποίου ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς εξύμνησε, κατά τα αποκαλυπτήρια του ηρώου στο Κιλκίς στις 23-7-29. την ηθική αυτή δύναμη του Ελληνικού στρατού. Στους στίχους αυτούς, η Ελλάδα στέκεται στα υψώματα του Κιλκίς και μιλάει σ’ αυτούς που αγωνίσθηκαν και έπεσαν, στα παιδιά της: «Είμαι η Πατρίδα. Μουσική στο διάβα μου τον αέρα δένει. Ριζώνω όπου σταθώ. Φως όπου πατώ σπέρνω. Και μιας αλήθειας και μιας χάρης είμ’ εγώ η μητέρα και ήρθα. Τον Ύμνο φέρνω. Τον ύμνο, φωτοστέφανο, σε μυστικά Θεοφάνεια χυτό από μένα, αμάραντο, πιο απάνου απ’ τα στεφάνια που φέρνουν για να στεφανώσουν το μνημόσυνό σας άρχοντες και στρατός και λαός γονατισμένοι εμπρός σας............. Ολόκληρο το ποίημα «Η Πατρίδα στους νεκρούς της» του Κωστή Παλαμά δημοσιεύθηκε στο προηγούμενο τεύχος των Ε.Π. Νο 101, σελ. 32.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

53

Αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία και Βαλκανικοί πόλεμοι* Δρ κ. Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση (ipepelasis@aueb.gr) Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Προοίμιο

Θ

α ήθελα να ξεκινήσω με ένα προσωπικό σχόλιο. Μελετώ την ιστορία όχι από απλή ερευνητική περιέργεια, αλλά γιατί θέλω να καταλάβω το σήμερα και να βοηθήσω να αλλάξει το αύριο. Μου φαίνεται ιδιαίτερα χρήσιμο το πρόσφατο σχόλιο του Μαρκ Μαζάουερ, που έχει μελετήσει σε βάθος την ελληνική ιστορία, ότι

Κ

«Ένα άλλο μέλλον μπορεί να χρειάζεται ένα άλλο παρελθόν, χωρίς αποσιωπήσεις και προπάντων χωρίς στερεότυπα και ιδεοληψίες. Διότι, διαφορετικά, είναι περισσότερο από βέβαιο ότι θα τα αναπαραγάγεις».

ατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η Ελλάδα κατείχε την 30ή θέση στον κόσμο (σύμφωνα με το cia factbook) και την 29η ως προς το μέγεθος του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, ενώ από άποψη πληθυσμού ήταν 77η στον κόσμο (στοιχεία ΟΗΕ). Στην εντυπωσιακή πορεία του ελληνικού κράτους, από περιθωριακή πρώην επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το 1830, σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως περιγράφεται παραπάνω, σημαντική τομή αποτελούν, αναμφίβολα, οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Θα επικεντρωθώ στο ερώτημα πώς έφτασε η Ελλάδα στη νίκη σε αυτούς τους πολέμους από οικονομική σκοπιά και θα παρακολουθήσουμε τις οικονομικές τάσεις, αλλαγές και τομές στην αμέσως προηγούμενη περίοδο. Οι μελετητές της Ηπειρωτικής Ευρώπης στη μακρά διάρκεια έχουν υιοθετήσει κατά βάση δύο εναλλακτικές προσεγγίσεις: αυτήν που εστιάζει στα επαναλαμβανόμενα μακρά οικονομικά κύματα και αυτήν που έχει ως σημείο αναφοράς τα μεγάλα εξωγενή γεγονότα και τις επιπτώσεις τους στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης και επίτευξης του οράματος της Βιομηχα*Α φιερώνω αυτή την ομιλία στους γιούς μου: τον Νικόλα και τον Στέφανο Μίνογλου.

νικής Επανάστασης, η οποία παραμένει η κορυφαία οικονομική κατάκτηση της ανθρωπότητας. Και οι δύο οπτικές είναι χρήσιμες και έχουν καθεμιά τη δική της αξία. Στη σημερινή εισήγηση θα υιοθετήσω τη δεύτερη.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΟI ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1870-1898

Τ

ο μεγαλύτερο προφανές εξωγενές γεγονός πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους είναι ότι η χώρα κηρύσσει πτώχευση το 1893 και υφίσταται στη συνέχεια μια μεγάλη στρατιωτική ήττα το 1897. Ευλόγως, επομένως, τίθεται το ερώτημα: Τι συνέβη μεταξύ των ετών 1898 και 1912, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις προκειμένου να μπορέσει η Ελλάδα να φθάσει στις μεγάλες νίκες των Βαλκανικών πολέμων; Η πρώτη –και προφανής– απάντηση είναι ότι η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου και η εγκατάσταση στη χώρα της αντίστοιχης Επιτροπής έδωσε τη δυνατότητα στην Ελλάδα να μεταμορφωθεί, από ηττημένη, σε νικήτρια δύναμη. Ωστόσο, όσο σημαντική και αν ήταν η συμβολή του ΔΟΕ, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη, γι’ αυτό θα επανέλθουμε παρακάτω στον ρόλο της Επιτροπής. Σε αυτό το σημείο κάνω την ακό-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

λουθη ερμηνευτική πρόταση: Η Ελλάδα την περίοδο 1893-1898 έδειχνε να καταποντίζεται και έζησε μια διττή ήττα. Ωστόσο, μολονότι ήταν μια πολύ νεαρή χώρα, είχε ήδη μπει σε τροχιά προόδου ως προς βασικά μακρο-οικονομικά μεγέθη και ήδη υπήρχαν εκσυγχρονιστικές διεργασίες στην οικονομία και την κοινωνία. Να αναφέρω εδώ, παρενθετικά, ότι το 1893 γίνονται τα εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου! Δεν ήταν, επομένως, όλα μαύρα και άθλια. Κατά τον χρόνο δημιουργίας της, η σύγχρονη Ελλάδα ήταν μια φτωχή, υπερχρεωμένη και καταρρακωμένη αγροτική χώρα, λειψή επιπλέον σε μέγεθος. Τα πρώτα 30 χρόνια της ζωής της αγωνίσθηκε να επουλώσει τα πολλαπλά τραύματα του απελευθερωτικού αγώνα. Από την οπτική της μελέτης της οικονομικής ανάπτυξης, η περίοδος που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι αυτή που ακολουθεί, δηλαδή περίπου από το 1870 και μετά. Τότε που η Ελλάδα, ως αργοπορημένη οικονομικά χώρα και νέο ακόμα κράτος, ξεκινά την προσπάθεια να «προλάβει το τρένο» του δυτικού οράματος επιτυχίας, που ως τότε έμοιαζε να απομακρύνεται όλο και πιο πολύ ως δυνατότητα. Η δεκαετία του 1870 αποτελεί σταθμό για την ελληνική κοινωνία και οικονομία, ενώ ως το 1897 συντελούνται σημαντικές αλλαγές. Ποιες από αυτές ήταν οι σπουδαιότερες; Αυξάνεται σημαντικά η συνολική παραγωγή. Προχωρεί η συγκρότηση του κράτους. Επιταχύνεται ο αστικός μετασχηματισμός και η διεθνοποίηση της οικονομίας. Ας τα πάρουμε, όμως, με τη σειρά.

54 Α. ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΕΠ: Επιτάχυνση του εκχρηματισμού της οικονομίας και του ρυθμού μεγέθυνσης του ΑΕΠ

Α

ν δούμε τις εκτιμήσεις για το συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Ελλάδας και το κατά κεφαλή (ΑΕΠ) που έχουμε για τον 19ο αιώνα και το πρώτο μισό του 20ού (ως την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου), βλέπουμε ότι μεταξύ των ετών 1830 και 1860 σχεδόν διπλασιάσθηκε το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές. Το 1860 άρχισε να επιταχύνεται και αυξήθηκε μέσα σε μία δεκαετία κατά 20%, ενώ μεταξύ των ετών 1870 και 1898 σχεδόν διπλασιάσθηκε Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι μεσολάβησε το μεγάλο γεγονός της προσάρτησης της Θεσσαλίας, το 1881, περιοχής πλούσιας σε πόρους.

Β. ΘΕΣΠΙΣΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ: Το κράτος προχωρεί πιο δυναμικά σε μεταρρυθμίσεις και στη δημιουργία υλικών και άυλων υποδομών που ενισχύουν τον κοινωνικο-οικονομικό εκσυγχρονισμό

Σ

ε αυτή τη διαδικασία η Ελλάδα δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση εκείνη τη στιγμή. Κατά το μάλλον ή ήττον, και τα άλλα βαλκανικά κράτη –που έχουν μόλις αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό– ακολουθούν παρόμοια πορεία. Αλλά ας δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στα καθ’ ημάς.

1. Η αγροτική μεταρρύθμιση του 1871 ενίσχυσε και κατοχύρωσε τον θεσμό της ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε ένα κράτος που είχε κληρονομήσει μια εν πολλοίς προκαπιταλιστική οικονομία και το οποίο, επιπλέον, δεν είχε βιώσει τη δυτική φεουδαρχία, ενώ ισχνή και σύντομη ήταν η συμμετοχή του στον Διαφωτισμό. Η μεταρρύθμιση αυτή, παράλληλα, ενίσχυσε έμμεσα την αύξηση της προσφοράς επιχειρηματικό-

τητας και δημιούργησε αγορά για έναν πολύ σημαντικό συντελεστή της παραγωγής, τη ΓΗ, κάτι που ουσιαστικά έλειπε ως τότε.

2. Το 1881 καταργείται η δεκάτη, οθωμανικό κατάλοιπο στην αγροτική φορολογία.

3. Τo 1875 θεσπίζεται η αρχή της δεδηλωμένης, που συνέβαλε σημαντικά στον εκδημοκρατισμό της χώρας. Στη συνέχεια υιοθετείται ο γερμανικός Αστικός Κώδικας.

4. Τέλος, πολύ σημαντικό είναι ότι το κράτος, όπως συνέβη νωρίτερα και στη Δύση, γίνεται πιο συγκεντρωτικό και ενισχύεται η επικοινωνία της κεντρικής εξουσίας με τις περιφέρειες με δημόσια έργα που αφορούν κυρίως τον τομέα των μεταφορών. Αυτό ήταν κάτι απολύτως αναγκαίο. Όταν συγκροτήθηκε το ελληνικό κράτος, δεν υπήρχε μεγάλη οικονομική και κοινωνική συνοχή ανάμεσα στα διάφορα μέρη της επικράτειας. Λόγω του έντονου τοπικισμού και της ισχυρής κοινοτικής παράδοσης που είχε αναπτυχθεί επί τουρκοκρατίας, η χώρα ήταν οικονομικά αποδιαρθρωμένη και αποτελούσε περισσότερο ένα μωσαϊκό κοινοτήτων, εν πολλοίς εγκλωβισμένων σε προκαπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.

Γ. ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟ­­­ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Ό

ταν σχηματίζεται το ελληνικό κράτος, η αστική τάξη παραμένει εκτός συνόρων: κυρίως στην καθ’ ημάς Ανατολή και στις μεγάλες κοινότητες της διασποράς, στη Δύση και τη Ρωσία. Εξαρχής οι μεγαλοεπιχειρηματίες της διασποράς, με τον κοσμοπολιτισμό τους, λειτούργησαν σαν πρότυπο κουλτούρας και συμπεριφοράς για τους Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας, που διψούσαν για εκσυγχρονισμό. Κεντρικό ρόλο στην επιτάχυνση της επέκτασής τους στη χώρα έπαιξε η προσάρτηση των Ιονίων νησιών, το

1864, αλλά, κυρίως, ένα όλο και πιο ισχυρό κύμα επαναπατρισμού τους, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1870. Η κάθοδος σημαινόντων Ελλήνων της διασποράς στην Ελλάδα (όπως για παράδειγμα ο Συγγρός, ο Μπαλτατζής, ο Σκουλούδης) άλλαξαν το επιχειρηματικό σκηνικό. Έδωσαν το έναυσμα για την ανάπτυξη των μεταλλείων, δημιούργησαν σημαντικά τραπεζικά ιδρύματα, συνέβαλαν στην ίδρυση του Χρηματιστηρίου και στην εξοικείωση των ελλαδιτών με τις έννοιες της μετοχής και της Ανώνυμης Εταιρείας, προετοιμάζοντας το έδαφος και για την άρση του πιστοδοτικού εμπάργκο που είχε επιβληθεί στο ελληνικό κράτος από τη διεθνή κεφαλαιαγορά λόγω της πρώτης πτώχευσης, εκείνης του 1843. Δύο μόλις χρόνια μετά την άρση του εμπάργκο, το 1879, ξεκινά μια σημαντική εισροή ξένου κεφαλαίου, ένα μέρος του οποίου κατευθύνεται στα μεγάλα έργα: η Ελλάδα αποκτά υποδομή σιδηροδρομική, κατασκευάζεται η διώρυγα της Κορίνθου και γίνονται έργα κοινής ωφέλειας στα μεγάλα αστικά κέντρα. Έτσι, μέσα στο συνολικό πλαίσιο προσπάθειας οικοδόμησης της Νέας Ελλάδας, διευρύνεται η οικονομία της αγοράς και η διεθνοποίηση. Η μεγάλη συσσώρευση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου που επιτεύχθηκε λόγω του προαναφερθέντος φαινομένου, αλλά και της σημαντικής ανόδου της σταφιδικής οικονομίας ως την κρίση του 1893, βοήθησε επίσης στη δημιουργία και επιτάχυνση ενός άλλου ρεύματος: της κινητοποίησης των αναδυόμενων μικροαστικών στρωμάτων –επαγγελματιών, δημόσιων λειτουργών και άλλων– που πρωτοστατούν στον εκσυγχρονισμό και οι οποίοι αισθάνονται, κατά κάποιο τρόπο, ότι απειλείται η κοινωνική συνοχή από την παγκοσμιοποίηση και την άνοδο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού τόσο στην Ελλάδα όσο και παντού στη Δύση.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

55 Εν κατακλείδι, αυτή η σύνθετη διαδικασία που περιγράφω, δηλαδή της ανόδου του ΑΕΠ και των πολλαπλών μετασχηματισμών και αλλαγών μεταξύ των ετών 1870 και 1898, ήταν μια διαδικασία που δεν ανατράπηκε από τον ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897.

Σ

το σημείο αυτό θεωρώ σκόπιμο να επανέλθω στην ερμηνευτική πρόταση που διατύπωσα στο άνοιγμα της ομιλίας μου και ήταν η εξής: Η Ελλάδα την περίοδο 1893-1898 έζησε μια ΔΙΤΤΗ ήττα. Ωστόσο, μολονότι ήταν μια πολύ νεαρή χώρα, είχε ήδη μπει σε τροχιά προόδου ως προς βασικά μακρο-οικονομικά μεγέθη. Το σιδηροδρομικό εγχείρημα ήταν σε πλήρη εξέλιξη και ήδη υπήρχαν εκσυγχρονιστικές διεργασίες στην οικονομία και την κοινωνία. Επιπλέον, μετά το 1900, ο βηματισμός προς τον εκσυγχρονισμό όντως έγινε πιο ταχύς, αλλά μόνο εν μέρει, λόγω του Ελέγχου.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1898-1911

Η

ελληνική οικονομία στη μακρά διάρκεια, πριν από την επιβολή του ελέγχου, αλλά και σε μεγάλα διαστήματα κατά τον 20ό αιώνα, υπέφερε από ένα σοβαρότατο διαρθρωτικό πρόβλημα: το έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό. Η ύπαρξη της ΔΟΕ είχε ως άμεση επίπτωση τη διόρθωση αυτού του διαρθρωτικού προβλήματος. Να ξεκινήσω, όμως, από την αρχή. Ο επίλογος του πολέμου του 1897 ήταν η Συνθήκη Ειρήνης, που υπεγράφη τον ίδιο χρόνο στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα όφειλε στην Υψηλή Πύλη –την Οθωμανική αυτοκρατορία– πολεμική αποζημίωση 94,3 εκατομμύρια χρυσά φράγκα, άμεσα πληρωτέα. Το ελληνικό κράτος όμως αδυνατούσε να καταβάλει το ποσό. Ήταν ήδη υπερχρεωμένο και μόλις τέσσερα χρόνια

νωρίτερα είχε κηρύξει μερική στάση πληρωμών, ευρισκόμενο έτσι de facto αποκλεισμένο από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Με την παρέμβαση των τριών προστάτιδων Δυνάμεων η Ελλάδα εξασφάλισε τα απαιτούμενα, συνάπτοντας το ονομαζόμενο «Ηγγυημένο Δάνειο» των 150 εκατομμυρίων χρυσών φράγκων, που συνήφθη τον Μάρτιο του 1898. Ως αντάλλαγμα έπρεπε να δεχθεί την επιβολή Διεθνούς Εποπτείας στα δημόσια οικονομικά, να άρει τη στάση πληρωμών και να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό. Η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου – όπως ονομαζόταν αρχικά, προτού μετονομασθεί, το 1899, σε Διεθνή Οικονομική Επιτροπή– ήταν αυτόνομη και είχε υπό την εποπτεία της τα έσοδα του κράτους που είχαν δοθεί ως εγγύηση για το «Ηγγυημένο Δάνειο», τα παλαιά δάνεια και το δάνειο της ανεξαρτησίας. Η παρέμβαση της ΔΟΕ στα δημοσιονομικά συμπληρωνόταν από τη σχεδόν απόλυτη κυριαρχία της στη νομισματική πολιτική. Όταν ιδρύθηκε η ΔΟΕ, η εξωτερική αξία της δραχμής είχε μειωθεί σημαντικά από το 1882, οπότε η ισοτιμία με το γαλλικό φράγκο ήταν 1:1. Ο κύριος λόγος ήταν η αθρόα έκδοση χαρτονομίσματος, προκειμένου να καλυφθούν τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού. Το 1898 ο Νόμος περί Ελέγχου καθιέρωσε, με βάση την αρχή του ΜΙΚΡΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, έναν βαθμό αυτοτέλειας στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, το μεγαλύτερο τραπεζικό ίδρυμα της χώρας. Η ΔΟΕ αφαίρεσε από το κράτος τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της ΕΤΕ ως μηχανισμού εκτύπωσης χαρτονομίσματος για την κάλυψη των ελλειμμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό και μείωσε την κυκλοφορία χαρτονομίσματος, αποσύροντας κάθε χρόνο από την κυκλοφορία τουλάχιστον 2 εκατομμύρια δραχμές και μειώνοντας τη συνολική κυκλοφορία εντόκων γραμματίων. Με την περιοριστική αυτή πολι-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τική που ακολουθήθηκε, το 1909 η δραχμή επέτυχε ισοτιμία με το γαλλικό φράγκο και το 1910 συνδέθηκε έμμεσα με τον κανόνα χρυσού, στον οποίο ήταν συνδεδεμένα από δεκαετίες όλα τα ισχυρά νομίσματα της Ευρώπης. Ποιος ο απολογισμός της πολιτικής της ΔΟΕ και ποιες οι ευρύτερες επιπτώσεις στην οικονομία; Δημιούργησε τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό ένα κλίμα εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των επενδύσεων στη χώρα. Ενισχύθηκε η δανειοληπτική ικανότητα του κράτους και έτσι συνεχίσθηκε απρόσκοπτα το σιδηροδρομικό εγχείρημα. Με την ανατίμηση της δραχμής αυξήθηκαν τα μεταναστευτικά και ναυτιλιακά εμβάσματα και οι επενδύσεις των Ελλήνων της διασποράς στην «πραγματική οικονομία» της χώρας. Τέλος, η ΕΤΕ, «απελευθερωμένη» από την υποχρέωση να εξυπηρετεί τις ανάγκες του κρατικού προϋπολογισμού, επιδόθηκε σε σημαντικές επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα, ενισχύοντας νέες και πρωτοπόρες παραγωγικές δραστηριότητες, αλλά και στη δημιουργία υποδομής στη χώρα, με κυριότερο παράδειγμα τον εξηλεκτρισμό. Όμως η ΔΟΕ από μόνη της δεν μπορούσε να προκαλέσει την αναπτυξιακή έκρηξη που σημειώθηκε μεταξύ 1898 και 1911. Ποιοι άλλοι παράγοντες επηρέασαν θετικά αυτή την τροχιά; 1. Το συναίσθημα της αποτυχίας, η ταπείνωση, καμιά φορά –είτε στα άτομα είτε στα έθνη– εμπνέει στις ψυχές το πάθος για δημιουργία, αναγέννηση και πρόοδο. Κάτι τέτοιο φαίνεται πως λειτούργησε και τότε.

2. Παρά το πλήγμα στη σταφιδική οικονομία, αρχής γενομένης από το 1893, υπήρξε οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα, εντυπωσιακή ήταν η αύξηση του ΑΕΠ: μεταξύ των ετών

56 1900-1911 αυξάνεται πέραν του 70% – μιλάμε πάντα σε σταθερές τιμές. Να αναφέρω τη μεγάλη ανάπτυξη της ναυτιλίας και κυρίως την εκτόξευση της ατμοκίνητης ναυτιλίας και των εξαγωγών καπνού. Επίσης, την εξαιρετικά εντυπωσιακή ανάπτυξη κλάδων που ως τότε ήσαν περιθωριακοί στην ελληνική οικονομία, όπως η βιομηχανική επεξεργασία καπνού και χαρτιού, τα χημικά και ο εξηλεκτρισμός. Υπήρχε επίσης μια εντεινόμενη δυναμική εκσυγχρονισμού στην κοινωνία, με κύρια χαρακτηριστικά την ενδυνάμωση συσσωματώσεων αλληλεγγύης και τις κινητοποιήσεις της λαϊκής βάσης, με κορωνίδα το κίνημα στο Γουδί το 1909, που υπήρξε σημαντικός σταθμός στην ισχυροποίηση της αστικής τάξης και τη συμμετοχή της στα πολιτικά δρώμενα. Δεν είναι τυχαίο ότι κινητοποιούνται όχι μόνο οι τεχνίτες και οι επαγγελματίες, αλλά και το αποκαλούμενο «εργαζόμενο κεφάλαιο», οι έμποροι –που ιδρύουν το 1902 τον Εμπορικό Σύλλογο Αθηνών– και οι βιομήχανοι, που ιδρύουν τον Σύνδεσμο Ελλήνων Βιομηχάνων το 1907 Αλλά και το ίδιο το κράτος εκσυγχρονίζεται και προχωρά σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όπως η εισαγωγή του φόρου εισοδήματος το 1910 και η θέσπιση του αναθεωρημένου Συντάγματος το 1911.

3. Η θετική διεθνής συγκυρία. Είμαστε στην κορύφωση της πρώτης δυναμικής φάσης της παγκοσμιοποίησης: ποτέ πριν δεν ήταν τόσο εκτενής η διεθνής διακίνηση κεφαλαίων, ανθρώπων και αγαθών. Ταυτόχρονα, βρισκόμαστε και στην ακμή της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, μια εποχή εξαιρετική από διάφορες απόψεις για την Ευρώπη. Η γηραιά ήπειρος ήταν το βιομηχανικό εργαστήρι και ο τραπεζίτης της παγκόσμιας οικονομίας. Επικρατούσε ειρήνη και τόσο οι κεφαλαιούχοι όσο και οι εργαζόμενοι ευημερούσαν – οι δεύτεροι εν μέρει λόγω της έντονης δράσης των συλλογικών οργάνων των πολι-

τών και εν μέρει λόγω του ισχυρότερου ρόλου του κράτους ως προστάτη των αδυνάτων. Το μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού είχε βελτιωθεί σημαντικά, ενώ υπήρχε και νομισματική σταθερότητα. Δεν είναι τυχαίο που αυτή ακριβώς η εποχή ονομάσθηκε Belle Époque! Κλείνοντας αυτήν τη ενότητα: Ο ιστορικός χρόνος δεν είναι ταυτόσημος με τον βιολογικό. Υπάρχουν εποχές όπου συμπυκνώνεται η πρόοδος και ανατρέπεται η στασιμότητα και η φθορά· «τα έθνη μπορούν να ξαναγεννηθούν, οι άνθρωποι όχι».

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Τ

ο οικονομικό θαύμα συνεχίζεται! Είναι εκπληκτικό πώς συνέβη αυτό σε μια δεκαετία εμπόλεμη Να ξεκινήσω τονίζοντας ότι η αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ 1911 και 1922 ήταν της τάξης του 60%, παρέμενε δηλαδή πολύ εντυπωσιακή.

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ – ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

Σ

ύμφωνα με την απογραφή του 1907, η έκταση της χώρας ήταν 63.211 τετρ. χλμ. Με την προσάρτηση της Μακεδονίας και της Θράκης, μέρους της Ηπείρου και όλης της Κρήτης, προκύπτει μια τεράστια διαφορά στη γεωγραφική έκταση της Ελλάδας. Στην απογραφή του 1920 η έκτασή της έχει διπλασιαστεί, φθάνοντας τα 130.199 τετρ. χλμ. Είναι μάλιστα αξιοπρόσεκτο ότι αυτά συνέβησαν σε εποχή οικονομικής λιτότητας και χαμηλού ποσοστού των στρατιωτικών δαπανών στις συνολικές δαπάνες του κράτους.

Άμεσα βραχυχρόνιες επιπτώσεις

Τ

ο 1912-13 έχουμε 77% αύξηση του πληθυσμού και ακόμα μεγαλύτερη της έκτασης της χώ-

ρας, ενώ το 1914 η αύξηση του ΑΕΠ είναι μόλις της τάξης του 40%. Έτσι εξηγείται και η μείωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ. Από 240 δρχ. που ήταν το 1911, έπεσε αισθητά και δεν ξαναέφθασε σε αυτά τα επίπεδα ως την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η ανώτατη τιμή στην οποία έφθασε σε αυτή την περίοδο ήταν το 1938, με 231 δρχ. Η μείωση δεν πρέπει να ήταν το ίδιο αισθητή στην παλαιά Ελλάδα – αν υπήρξε κάποια μείωση. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν στοιχεία ανά περιφέρεια στην επικράτεια γι’ αυτή την περίοδο. Μπορούμε ωστόσο να υποθέσουμε ότι το εισόδημα του μέσου Παλαιοελλαδίτη δεν θίχθηκε, λόγω της προσάρτησης των νέων εδαφών. Ας επανέλθω εδώ στο συνολικό μέγεθος του ΑΕΠ. Η αύξηση στο ΑΕΠ προήλθε κυρίως από την αύξηση της κτηνοτροφικής παραγωγής και της γεωργικής καλλιέργειας. Ενδεικτικά να αναφέρω ότι η καλλιέργεια δημητριακών αυξήθηκε από 5,7 εκατομμύρια στρέμματα το 1911, σε 9 εκατομμύρια στρέμματα το 1914.

Επιπτώσεις

Ο

ι Βαλκανικοί πόλεμοι συνιστούν μια δομική τομή στην ιστορία της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Το πιο προφανές είναι ότι η γεωγραφική επέκταση της χώρας που προέκυψε επέκτεινε τους οικονομικούς ορίζοντες και τους πόρους, υλικούς και άυλους, του ελληνικού κράτους. Για να μιλήσουμε με καθαρά οικονομικούς όρους, μετέθεσε προς τα έξω την καμπύλη δυνατοτήτων παραγωγής της χώρας. Είναι αυτονόητο ότι η γεωγραφική επέκταση, ιδίως όταν αφορά περιοχές με εύφορες γαίες, όπως η Μακεδονία και η Θράκη, ήταν ευλογία για μια χώρα που είχε έλλειμμα στη σίτιση των κατοίκων της. Επίσης, το ότι η Ελλάδα έγινε το επίνειο των Βαλκανίων προς το Βόρειο Αιγαίο της προσέ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

57 δωσε μεγάλο γεωπολιτικό και οικονομικό πλεονέκτημα. Οι επιπτώσεις των Βαλκανικών πολέμων συγχέονται κάπως με τις συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Γεγονός πάντως είναι ότι σημειώνεται τεράστια συσσώρευση κεφαλαίου, ειδικά στα χέρια εφοπλιστών και μεγαλεμπόρων, στη διάρκεια της δεκαετίας 1912-1922. Για να επανέλθω και στην προσωπική μου έρευνα, είναι η δεκαετία κατά την οποία ξεκινά η πραγματική απογείωση στον αριθμό ιδρύσεων νέων ΑΕ και ο εκδημοκρατισμός του θεσμού, με την έννοια ότι η διάμεσος του κεφαλαίου ανά επιχείρηση, μειώνεται σημαντικά.

Μ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ια χώρα δεν γίνεται πλούσια κατά τύχη και η πορεία της οικονομικής ανάπτυξης ενός κράτους συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις επιλογές του. Επιχειρηματολόγησα ότι η Ελλάδα το 1912 ήταν μια οικονομία που ήταν «σε θέση να νικήσει» τόσο λόγω της ευνοϊκής διεθνούς οικονομικής συγκυρίας (εν μέρει από το 1870, ειδικότερα όμως από το 1898 και μετά), όσο και των επιλογών όχι μόνο του κράτους αλλά και των απλών πολιτών, των συλλογικών υποκειμένων και των οικονομικών μεγαλο-παραγόντων. Τα στοιχεία σε μακρό επίπεδο (τάσεις στο ΑΕΠ, κατά κεφαλή ΑΕΠ, διάρθρωση του ΑΕΠ) και σε μέσο επίπεδο (αριθμός ιδρύσεων ΑΕ, μέγεθος κεφαλαίων) απεικονίζουν μια οικονομία σε άνοδο, σε αναζήτηση του νέου και μάλιστα του εναγκαλισμού του σύγχρονου από όλο και μεγαλύτερη μερίδα της ανερχόμενης αστικής τάξης (εμβληματικά αναφέρω την ΑΕ και τη διάδοση του θεσμού στα μεσαία επιχειρηματικά στρώματα και το αναθεωρημένο Σύνταγμα του 1911). Η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία την οποία επέβαλε η ΔΟΕ βοήθησε την ελληνική οικονομία, για-

τί εκείνη τη στιγμή συνέτρεχαν δύο προϋποθέσεις: 1. Η διεθνής οικονομία ήταν σε φάση ανόδου και η παγκοσμιοποίηση έτρεχε ολοταχώς προς τα εμπρός, με συνέπεια να υπάρχει έμπρακτο ενδιαφέρον για νέες επενδύσεις στην Ελλάδα.

2. Οι Έλληνες, τόσο εκείνοι της μητροπολιτικής Ελλάδας όσο και εκείνοι της διασποράς και της καθ’ ημάς Ανατολής, είχαν πίστη στις δυνατότητες της χώρας. Επιπλέον, από την προσωπική μου έρευνα στην ιστορία του εταιρικού τομέα της Ελλάδας, δηλαδή των ΑΕ, παρατηρώ μια συνοχή στη βάση της κοινωνίας σε πρακτικά ζητήματα στον επιχειρηματικό χώρο. Η ΔΟΕ από μόνη της αδυνατούσε να φέρει την ευτυχή συγκυρία του 1911. Αλλά ούτε η θετική κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία ήταν από μόνη της αρκετή για να κινητοποιήσει τις δυνάμεις της οικονομικής ανάπτυξης, όπως άλλωστε ούτε και ο εσωτερικός δυναμισμός της χώρας αρκούσε από μόνος του. Ο συνδυασμός των τριών παραγόντων που ανέπτυξα ήταν εκείνος που έκανε την Ελλάδα μια δυνατή οικονομία, με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, την παραμονή των Βαλκανικών πολέμων. Μιλάμε για ένα οικονομικό θαύμα, που ήταν το αποτέλεσμα ενός ενάρετου κύκλου. Αναφέρω το σχήμα του virtuous cycle, του ενάρετου κύκλου προόδου, σε αντίθεση με τον φαύλο κύκλο της καθυστέρησης, που έχει ταλαιπωρήσει τόσο την Ελλάδα επί μεγάλα διαστήματα, όπως για παράδειγμα την περίοδο 1830-1860. Ή μήπως και σήμερα;... Η διεθνής εποπτεία δεν είναι υποχρεωτικά κακό πράγμα. Σημασία έχει όμως να υπάρχει ταυτόχρονα μια ευτυχής συγκυρία, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό: Ένα ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον, δηλαδή ανάπτυξη και όχι υφεσιακές τάσεις στο παγκόσμιο ΑΕΠ, θετικά πρόσημα στην παγκοσμι-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

οποίηση και όχι άνοδο της εσωστρέφειας και των εθνικισμών σε διεθνές επίπεδο. Πίστη στην πατρίδα και στις δυνατότητες της οικονομίας τόσο από τις περισσότερες ομάδες ΔΡΩΝΤΩΝ που ζουν στη χώρα, όσο και εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της Ελλάδας από τη διεθνή κοινότητα – και εδώ συμπεριλαμβάνω τους Έλληνες της διασποράς, που τόσο καθοριστικό ρόλο έπαιξαν στα δρώμενα της οικονομίας κατά την περίοδο που μελετάμε. Ο ενάρετος κύκλος της ανάπτυξης, που προηγήθηκε των Βαλκανικών πολέμων και συνέχιζε να λειτουργεί και μετά τους Βαλκανικούς – και ο οποίος δεν έχει παρατηρηθεί ιδιαίτερα συχνά στην πορεία της ελληνικής οικονομικής ιστορίας στη μακρά διάρκεια.

Ο χρόνος ήταν περιορισμένος και γι’ αυτό ίσως υπεραπλούστευσα κάποια πράγματα. Εκείνο που θέλω να υπογραμμίσω, κλείνοντας, είναι ότι η περίοδος που εξετάσαμε είναι μια περίοδος φωτεινή σε σχέση με τον εθνικό διχασμό που ακολούθησε και από τον οποίο, ενδεχομένως, απειλούμαστε και σήμερα. Χωρίς πίστη, λοιπόν, στην Ελλάδα δεν πάμε πουθενά. Αλλά και χωρίς κοινωνική συνοχή, ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και σεβασμό στις αξίες της αστικής τάξης, με την καλή έννοια, δεν πάμε πουθενά, δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ευημερία των πολιτών και του έθνους. Προπάντων σήμερα… Τέλος, όπως διαπιστώνουν όλο και περισσότεροι μελετητές της οικονομικής ανάπτυξης σήμερα, οι χώρες που πετυχαίνουν είναι αυτές που μαθαίνουν από την ιστορική εμπειρία και που δεν παραδίδουν την εξουσία –το κράτος– σε ομάδες συμφερόντων των οποίων τα ιδιαίτερα συμφέροντα δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου και δεν συμπίπτουν με αυτά...

58

Πίνακες και Γραφήματα

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

59

Στρατιωτικές δαπάνες και ΑΕΠ επιλεγμένα έτη (1860-1939) Έτος

Στρατιωτικές δαπάνες

Συνολικές δαπάνες

ΑΕΠ

ΣΔ ως %ΑΕΠ

ΣΔ ως % Συν.Δαπανών

1860

7,868,814.00

26,074,492.00

170,470,479.96

4.62%

30.18%

1870 1880 1890 1900 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922

11,132,362.00 57,774,387.00 27,528,691.00 23,956,723.00 38,493,863.00 45,150,095.00 39,656,731.00 104,478,835.00 140,918,856.00 151,513,324.00 108,689,182.00 62,511,602.00 73,021,205.00 749,034,332.00 676,709,338.00 870,867,443.00 1,379,401,165.00 1,916,950,157.00

40,019,872.00 99,063,080.00 141,465,394.00 109,318,359.00 136,789,925.00 140,440,328.00 181,368,628.00 207,984,005.00 261,973,281.00 485,671,349.00 385,900,088.00 237,804,618.00 317,024,257.00 1,446,062,848.00 1,353,603,588.00 1,682,637,700.00 2,472,776,629.00 3,458,422,378.00

258,144,810.05 329,297,179.91 463,711,498.44 585,318,900.35 689,464,639.46 660,869,107.47 847,536,747.26 823,862,625.77 856,722,065.79 1,235,786,565.79 1,420,876,565.11 1,882,928,699.92 2,689,025,077.28 4,196,152,016.57 3,789,749,965.90 5,361,536,870.99 6,821,748,145.52 10,780,134,585.09

4.31% 17.54% 5.94% 4.09% 5.58% 6.83% 4.68% 12.68% 16.45% 12.26% 7.65% 3.32% 2.72% 17.85% 17.86% 16.24% 20.22% 17.78%

27.82% 58.32% 19.46% 21.91% 28.14% 32.15% 21.87% 50.23% 53.79% 31.20% 28.17% 26.29% 23.03% 51.80% 49.99% 51.76% 55.78% 55.43%

ΠΗΓΗ: Αντώνης Αντωνίου «Δημόσιες δαπάνες 1833-1939» (υπό έκδοση από το ιστορικό αρχείο Εθνικής τραπέζης και το ΚΕΠΕ) ΠΗΓΗ: Γιώργος Κωστελένος- Σωκράτης Πετμεζάς- Εμμανουήλ Κουνάρης- Μιχάλης Σφακιανάκης- Βασιλείου Δημήτριος, «Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν 1830-1939», έκδοσης 2007. Στοιχεία από βάση δεδομένων «1830-1939» των Γ.Β. Δερτιλή και Α. Φραγκιάδη Κατασκευή Πίνακα: Άννα Κομποθέκρα

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

60

Ιδρύσεις νέων Ανωνύμων Εταιρειών (1870-1920) Έτη

Αριθμός ιδρύσεων ΑΕ

Ονομαστικό κεφάλαιο σε σταθερές τιμές δρχ. 1914

1870-1879

79

179,704,494

1880-1889

42

518,200,868

1890-1899

29

76,537,103

1900-1909

78

215,028,265

1910

5

5,224,719

1911

12

11,197,802

1912

15

40,283,783

1913

9

41,084,024

1914-1920

123

98,270,826

ΠΗΓΗ: Ioanna Sapfo Pepelasis, (2011): “Joint stock company births in Greece (1830–1909): Demography and rising expectations”, AUEB, Discussion Paper Series, November. ΠΗΓΗ: Ιωάννα Σαπφώ Πεπελάση και Κωνσταντίνος Αϊβαλής, Στατιστικές Σειρές Ιδρύσεων Α.Ε. στην Ελλάδα, 1909-1929, Ακαδημία Αθηνών, υπό έκδοση

Ιδρύσεις νέων Ανωνύμων Εταιρειών (1909-1929) Έτος

Επιχειρήσεις 1909 13 1910 5 1911 12 1912 15 1913 9 1914 4 1915 6 1916 7 1917 19 1918 32 1919 26 1909-1919 148 1920 29 1921 13 1922 16 1923 32 1924 51 1925 88 1926 97 1927 77 1928 86 1929 84 1920-1929 573 1909-1929 721

Κεφάλαια 19,236,129 5,224,719 11,197,802 40,283,783 41,084,024 2,500,000 2,028,689 20,675,000 18,949,580 44,736,961 9,380,597 215,297,283 12,056,316 6,831,899 7,856,903 9,820,822 17,429,441 41,840,475 74,693,946 98,130,678 31,632,523 25,720,826 326,013,829 541,311,112

Μέσος Όρος Διάμεσος 1,479,702 1,044,944 933,150 2,685,586 4,564,892 625,000 338,115 2,953,571 997,346 1,398,030 360,792 1,454,711 415,735 525,531 491,056 306,901 341,754 475,460 770,041 1,299,139 367,820 306,200 568,960 750,778

332,903 786,517 434,066 1,666,667 568,182 225,000 286,885 1,250,000 840,336 527,778 298,507 485,319 236,842 421,941 266,030 158,103 214,900 265,252 289,687 190,134 154,400 167,785 198,939 238,806

Πηγή: Ιωάννα Σαπφώ Πεπελάση και Κωνσταντίνος Αϊβαλής, «Στατιστικές Σειρές Ιδρύσεων Α.Ε. στην Ελλάδα, 1900-1929», Ακαδημία Αθηνών, υπό έκδοση ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

61

Ημερίδα 12ης Νοεμβρίου 2012

Η οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε Εθνική απειλή;

Από αριστερά προς δεξιά ο Δρ Φίλης Κωνσταντίνος, Διευθυντής Ερευνών του ΙΔΙΣ, ο κ. Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. Συντονιστής της εκδήλωσης, ο κ. Σταύρος Καρκαλέτσης, Πρόεδρος του ΕΛΚΕΔΑ και ο κ. Ευάγγελος Γεωργούσης, Αντιπτέραρχος ε.α.

Τ

ην Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 2012 ο Σύνδεσμός μας στο πλαίσιο των ενημερωτικών ομιλιών - συζητήσεων που έχει καθιερώσει, συνδιοργάνωσε με το ΙΔΙΣ και το ΕΛΚΕΔΑ Ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, με θέμα: «Η οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε Εθνική απειλή;» και ομιλητές τους Δρ Κωνσταντίνο Φίλη, Διευθυντή Ερευνών του ΙΔΙΣ, τον κ. Σταύρο Καρκαλέτση, ιστορικό, τον κ. Ευάγγελο Γεωργούση, Αντι-

πτέραρχο ε.α. και συντονιστή τον κ. Εμμανουήλ Καναβάκη, Αντιστράτηγο ε.α., Μέλος του ΔΣ ΣΕΕΘΑ. Για την ενημέρωση των μελών και φίλων του Συνδέσμου μας που για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην εκδήλωση, αλλά και για την ενημέρωση των λοιπών αποδεκτών των Εθνικών Επάλξεων, δημοσιεύεται στο ανά χείρας τεύχος η εισήγηση του ομιλητή.

ΤΟΙΣ ΝΟΜΟΙΣ ΓΑΡ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤωΝ ΕΜΜΕΝΟΝΤΩΝ, ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ ΙΣΧΥΡΟΤΑΤΑΙ ΤΕ ΚΑΙ ΕΥΔΑΙΜΟΝΕΣΤΑΤΑΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ Όταν οι πολίτες μένουν σταθεροί στους νόμους, οι πόλεις γίνονται πιό ισχυρές και πιό ευτυχισμένες (Σωκράτης) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

62

Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α.

Ε

Κυρίες και Κύριοι κ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας ημερίδα. Η σημερινή ημερίδα συνδιοργανώνεται με το Ινστιντούτο Διεθνών σχέσεων (ΙΔΙΣ) του Παντείου Πανεπιστημίου και το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαικών και Διεθνών Αναλύσεων (ΕΛΚΕΔΑ). Η συνδιοργάνωση ημερίδων με άλλους φορείς πέραν του ότι προβλέπεται από το καταστατικό μας έχει χρησιμοποιηθεί και κατά το πρόσφατο παρελθόν με άριστα αποτελέσματα, τόσο από πλευράς θεμάτων όσο και από πλευράς πλουραλισμού του ακροατηρίου μας. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να εκφράσω και δημόσια τις θερμές ευχαριστίες τόσο τις δικές μου όσο και του ΔΣ του Συνδέσμου προς τον πρόεδρο του ΕΛΚΕΔΑ κύριο Σταύρο Καρκαλέτση και στον Διευθυντή ερευνών του ΙΔΙΣ Δόκτορα Κωνσταντίνο Φίλη για την άριστη μέχρι τώρα συνεργασία μας, στην παρουσίαση της σημερινής ημερίδας. Κυρίες και Κύριοι,

Τ

ο θέμα της σημερινής ημερίδας είναι “Η Οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε εθνική απειλή; (Κοινωνική Συνοχή – Εξωτερική Πολιτική – Εθνική Άμυνα)”. Όπως συμπεραίνεται από το ερωτηματικό του τίτλου, δεν πρόκειται να αναπτυχθεί η οικονομική κρίση που πλέον θεωρείται δεδομένη και αναμφισβήτητη, αλλά οι επιπτώσεις της στους τρεις βασικούς τομείς, ήτοι στο εσωτερικό της χώρας από πλευράς κοινωνικής συνοχής, στην εξωτερική πολιτική της χώρας μας και στην εθνική άμυνα. Για την οικονομική κρίση της χώ-

ρας μας έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται πάρα πολλές αναλύσεις και ομιλίες και επί πλέον από τον Σύνδεσμό μας έχουν γίνει δύο ημερίδες μία στις 17 Οκτ.2011 με θέμα “Η Οικονομική κατάσταση της χώρας γενικά. Επιπτώσεις στα Εθνικά θέματα. Προοπτικές ανάπτυξης” και η άλλη στις 13 Φεβ.

2012 με θέμα “Η Ευρώπη σε κρίση. Η περίπτωση της Ελλάδος”. Έτσι κρίθηκε σκόπιμο, προκειμένου να αποφύγουμε την επανάληψη των ίδιων διαπιστώσεων για το πως οδηγηθήκαμε στην κατάσταση αυτή, να εξετάσουμε τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους παραπάνω αναφερθέντες τρεις βασικούς τομείς που πιστεύουμε ότι αποτελούν τους στυλοβάτες της διατήρησης της ακεραιότητας και αξιοπιστίας της χώρας μας. Η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της χώρας, σε συνδυασμό με εμπνευσμένη εξωτερική πολιτική και ισχυρή εθνική άμυνα, θα πρέπει να αποτελούν το στόχο κάθε υγιώς σκεπτόμενου Έλληνα και πολύ περισσότερο κάθε ασχολούμενου με

τα κοινά. Ελπίζουμε ότι αυτό γίνεται αντιληπτό από όλους, αν και είναι γνωστό ότι στον άνθρωπο η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Δεν είναι δυνατό σε μια ημερίδα τριών ωρών να καλυφθούν πλήρως όλοι οι προαναφερθέντες τομείς. Οπωσδήποτε όμως μπορούν να απαντηθούν κάποια βασικά ερωτήματα του πως η οικονομική κρίση επηρεάζει τους τομείς αυτούς και να προταθούν πιθανώς κάποιες σκέψεις – λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Κυρίες και Κύριοι,

Δ

εν έχω σκοπό να σας κουράσω άλλο με στοιχεία που θα αναφερθούν από τους ομιλητές μας. Ερωτήματα που ίσως έχετε εκτιμώ ότι θα απαντηθούν με τις εισηγήσεις των τριών εκλεκτών ομιλητών μας που κατά σειρά παρουσιάσεως τους είναι: Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής ερευνών του ΙΔΙΣ. Για την Κοινωνική συνοχή. κ. Σταύρος Καρκαλέτσης, Ιστορικός- Αμυντικός ανα;λυτής- Πρόεδρος ΕΛΚΕΔΑ. Για την Εξωτερική πολιτική. κ. Ευάγγελος Γεωργούσης, Αντιπτέραρχος Ι ε.α.-Μέλος ΔΣ ΣΕΕΘΑ. Για την Εθνική Άμυνα. Τους καλωσορίζω και τους ευχαριστώ θερμά που αποδέχθηκαν την πρόσκληση μας και συμμετέχουν στην σημερινή ημερίδα του Συνδέσμου. Για όσα ερωτήματά σας δεν δοθούν απαντήσεις θα έχετε την ευκαιρία να απευθύνετε διευκρινιστικές ερωτήσεις στους ομιλητές μετά το τέλος των εισηγήσεων. Την συζήτηση θα συντονίσει ο κ. Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. - Ειδικός Γραμματέας του ΣΕΕΘΑ, τον οποίο και παρακαλώ να λάβει το λόγο. 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

63

Εισήγηση Συντονιστού Υπό κ. Εμμανουήλ Καναβάκη, Αντιστρατήγου ε.α. - Ειδικού Γραμματέα του ΣΕΕΘΑ

Ο

Ο ισχυρός επιβάλλει, ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί, όσο του επιβάλλει η αδυναμία του Θουκυδίδης

τίτλος του θέματος περί οικονομικής κρίσης συνήθως προϊδεάζει και παραπέμπει σε οικονομικές θεωρίες, αναλύσεις και εκτιμήσεις. Ο Σύνδεσμός μας με τη σημερινή ημερίδα επιχειρεί μια προσέγγιση και ανάλυση της οικονομικής κρίσης με διαφορετική οπτική γωνία, ώστε να αποτυπώσει ρεαλιστικά την παρούσα κατάσταση και να καταγράψει τις βασικές παραμέτρους της υπάρχουσας απειλής. Οι σύγχρονοι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων, σε παγκόσμιο επίπεδο, συνηθίζουν να αρχίζουν τα βιβλία τους με αναφορές στο Θουκυδίδη, διότι είναι ο θεμελιωτής του πολιτικού ρεαλισμού. Το έργο του αποτελεί μια πολύτιμη κιβωτό διαχρονικών αρχών και κανόνων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα για τη διαμόρφωση της εθνικής ισχύος, τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και τη διαχείριση των κρίσεων από τις ΗΠΑ και τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι ο Θουκυδίδης μέχρι σήμερα αποτελεί τον αγαπημένο στοχαστή της Αμερικανικής πολιτικής ελίτ. Έχω την άποψη, ότι η ανάλυση και εξέταση της Ελληνικής κρίσης, είναι σκόπιμο και επωφελές να γίνει μέσα στο πνεύμα και την άποψη του Θουκυδίδη για την έννοια της ισχύος. Είναι παγκοσμίως αποδεκτό, ότι η εθνική ισχύς έχει θεμελιώδη σημασία και καθοριστική επίδραση στις διακρατικές σχέσεις. Η επιβίωση του κράτους, η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και η διατήρηση της εδαφικής ακεραιότη-

τας δεν εξασφαλίζονται με τους κανόνες δικαίου, αλλά με την εθνική ισχύ. Η τακτική του μη σεβασμού του δικαίου από τον ισχυρότερο είναι μια σκληρή και διαχρονική πραγματικότητα του διεθνούς συστήματος, η οποία ισχύει μέχρι σήμερα. οικονομία αποτελεί σημαντικό συντελεστή της εθνικής ισχύος και τον αιμοδότη της αμυντικής ισχύος. Οι βασικοί συντελεστές της αμυντικής ισχύος, η δομή των Δυνάμεων, τα οπλικά συστήματα και το ανθρώπινο δυναμικό εξασθενούν, υποβαθμίζονται ή αδρανοποιούνται, αν δεν υπάρχει η αναγκαία χρηματοδότηση. Οι οικονομικές κρίσεις αναμφίβολα επηρεάζουν αρνητικά όλες τις συ-

Η

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

νιστώσες της εθνικής ισχύος, με συνέπεια να υποβαθμίζεται το κύρος και η διεθνής παρουσία του κράτους. Φυσικό επακόλουθο είναι η εξωτερική πολιτική να χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια, διστακτικότητα, υποχωρητικότητα και η διαπραγματευτική δύναμη του κράτους εξασθενεί σημαντικά. Η «Στρατηγική της εξουθένωσης», κατά το Θουκυδίδη, που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του οικονομικού προβλήματος και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Το υπερβολικό δημόσιο χρέος οδηγεί αναπόφευκτα το κράτος στον εξωτερικό δανεισμό με τις γνωστές οικονομικές συνέπειες. Ο διεθνής οικονομικός έλεγχος στη λειτουργία του κράτους είναι μια συνήθης και αναγκαστική απαίτηση των πιστωτών, η οποία θίγει την εθνική κυριαρχία και ταυτόχρονα προσβάλλει την αξιοπρέπεια των πολιτών. “Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιεί” Μένανδρος (4ος αιώνας π χ). Η οικονομική κρίση την οποία όλοι βιώνομε κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας είναι η χειρότερη στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας μας και έχει προκαλέσει πολλαπλές και επώδυνες ανατροπές σε ατομικό, κοινωνικό και κρατικό επίπεδο, ενώ οι τραυματικές εμπειρίες της πλειοψηφίας των πολιτών είναι οδυνηρές.

64

Η

χώρα μας αγωνίζεται να επιβιώσει σε ένα δυσμενές διεθνές περιβάλλον, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και παράλληλα να αναστρέψει το νοσηρό και απαισιόδοξο κλίμα της εσωτερικής κατάστασης. Το ερώτημα, που τίθεται, είναι γιατί οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες αγνόησαν τις διαχρονικές αξίες των φιλοσόφων της αρχαίας Ελλάδας περί παιδείας και χρηστής διοίκησης, ώστε η χώρα μας να αποτελεί παράδειγμα ευνομούμενης πολιτείας; Ο Ηράκλειος άθλος της ανόρθωσης, που επέτυχε η χώρα μας στις αρχές του 19ου αιώνα και η θρυλική εποποιία του 1912-1913 με τα γνωστά αποτελέσματα, αποτελούν πηγή εμπνεύσεως και αισιοδοξίας. Η τότε πολιτική ηγεσία για τελευταία φορά στην μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας, χάραξε μια φιλόδοξη υψηλή στρατηγική, η οποία υλοποιήθηκε με την εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων και τη διπλωματική υποστήριξη των Μεγάλων Δυνάμεων. “Οι διακρατικές σχέσεις δεν διέπονται από φιλίες, αλλά από αμοιβαία συμφέροντα” (Ελ. Βενιζέλος). Το έργο του Θουκυδίδη μας βοηθά να αναλύσομε το ζημιογόνο παρελθόν, να κατανοήσομε το παρόν και να αντιμετωπίσομε ορθολογικά την παρούσα κρίση, προκειμένου να ατενίσομε με αισιοδοξία το μέλλον. Η πολιτική ηγεσία, η οποία αποτελεί σημαντική συνιστώσα της εθνικής ισχύος, πρέπει να διαχειριστεί την παρούσα κρίση με υψηλό αίσθημα ευθύνης, σεβασμό στις ακατάλυτες αξίες του Ελληνισμού και ακλόνητη την πίστη στο θεό, ότι δεν θα μας εγκαταλείψει στην πλέον κρίσιμη περίοδο της σύγχρονης ιστορικής μας διαδρομής.

Ο

ι αναλύσεις και οι απόψεις των σημερινών εκλεκτών ομιλητών, θα συντελέσουν στη απόκτηση μιας ευρύτερης γνώσης του θέματος και θα δώσουν απαντήσεις στις ανη συχίες και τα ερωτήματα μας.

Η οικονοιμική κρίση και η κοινωνική συνοχή της χώρας Υπό Δρ. Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντού Ερευνών του ΙΔΙΣ Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας και βέβαια όλους εσάς που παρευρίσκεστε σήμερα εδώ.

Η

αλήθεια είναι ότι το θέμα που θα συζητήσουμε σήμερα είναι παραπάνω από επίκαιρο και νομίζω ότι αυτό το αντιλαμβάνεται ο καθένας. Ο λόγος έγκειται στο ότι θα δούμε στη συνέχεια κάποιες διαστάσεις της υπάρχουσας οικονομικής κρίσης, που δεν υπάρχει η πολυτέλεια να συζητηθούν σε δημόσιο λόγο και σε δημόσιο χώρο. Εξ αρχής θα ήθελα να επισημάνω ότι η δική μου παρέμβαση, έχει να κάνει με την κοινωνική συνοχή στο πλαίσιο του κύριου ερωτήματος, που έχει τεθεί ως θέμα της ημερίδας. Προς τούτο θα προσπαθήσω σε αδρές γραμμές να προσεγγίσω τα κύρια σημεία του θέματος, ώστε στη συνέχεια να υπάρξει πολύ περισσότερος χρόνος για ερωτήσεις. Θα προσπαθήσω λοιπόν σε αδρές γραμμές και με τίτλους να θίξω ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με την κοινωνική συνοχή και με το πώς αυτή επηρεάζει και επηρεάζεται από την οικονομική κρίση. Κατά κύριο λόγο βέβαια θα αναζητηθεί η απάντηση στο ερώτημα, για το πως η κοινωνική συνοχή επηρεάζει ζητήματα, που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια της χώρας. Αν επιχειρήσω να δώσω ένα ορισμό της κοινωνικής συνοχής θα κατέληγα αβίαστα στο συμπέρασμα, ότι πρόκειται για μια σύνθετη κατάσταση του κοινωνικού συνόλου μιας χώρας, η οποία εκφράζει τον βαθμό και την ποιότητα της έντασης των σχέσεων, που υπάρχουν μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Στη θετική της κατεύθυνση αποτυπώνει ένα υψηλό βαθμό συνέργιας μεταξύ των κοινω-

νικών συντελεστών, προσώπων, φορέων, ή οργανισμών. Αναφερόμαστε δηλαδή κατά κύριο λόγο σε μια κατάσταση καλής λειτουργίας της κοινωνίας με εμφανείς εκφράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης και ισχυρής κοινωνικής συνείδησης. Επιπροσθέτως η κοινωνική συνοχή εδράζεται κατ’ ανάγκη σε κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις, που αποδέχονται την ειρηνική διευθέτηση των αντιτιθέμενων συμφερόντων μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και την επιδίωξη συναινετικών λύσεων των διαφορών, που πιθανόν να ενυπάρχουν, με αμοιβαία κατά βάση οφέλη. Εντούτοις, θα επιχειρήσω να αναδείξω ορισμένες παθογένειες που έχουν πλήξει ευθέως τα ζητήματα κοινωνικής συνοχής και κοινωνικής ειρήνης στην χώρα μας, το τελευταίο κυρίως διάστημα των δύο ετών από την έναρξη της κρίσης, θέτοντας κάποια ερωτήματα που νομίζω ότι όλοι μπορούν να καταλάβουν την ουσία τους. Ποιο λοιπόν επίπεδο συνοχής θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε σε μια κοινωνία όπως η ελληνική, στην οποία ήταν και εξακολουθεί να είναι άκρως υποβαθμισμένο ή έχει όντως επιφανειακό χαρακτήρα, το εργαλείο του διαρκούς και ειλικρινούς διαλόγου, μεταξύ των εκπροσώπων των κοινωνικών ομάδων; Πως θα μπορούσε να ήταν εδραιωμένη η συνοχή σε μια κοινωνία, στην οποία δεν γίνεται αμοιβαία παραδεχτή η ύπαρξη και η ανάγκη προαγωγής κάποιων κοινών συμφερόντων και η αναγκαιότητα επιδίωξης ισορροπιών μεταξύ κοινωνικών ομάδων;

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

65

Πως θα μπορούσε να είχε σχηματιστεί κοινωνική συνοχή σε μια κοινωνία εθισμένη στον άγριο πολιτικό λόγο και στην ακραία συγκρουσιακή πολιτική πρακτική; Που θα μπορούσε να είχε βασιστεί η συνοχή, όταν το δίκαιο συγκεκριμένων συντεχνιών και ομάδων αντιπαραβάλλεται και επιδιώκει να παραμερίσει βάρβαρα το κράτος δικαίου; Ιδιαίτερα όταν αυτοί που υπεραμύνονται της κοινωνικής συνοχής, προωθούν λογικές αυτοδικίας, αντιλαμβανόμενοι τη βία ως μαμή της ιστορίας.

Η

κοινωνική συνοχή είναι ένα μέσο ειρήνευσης της κοινωνίας και όχι υπονόμευσής της. Στη σημερινή πραγματικότητα, συζητούμε όλοι για το κατά πόσο και σε τι βαθμό η οικονομική κρίση επηρεάζει τη ζωή μας. Η απάντηση στο ερώτημα βέβαια είναι προφανής και αδιαμφισβήτητη, αφού είναι καταφανές ότι οι οικονομικές συνθήκες των τελευταίων ετών, επηρέασαν την καθημερινότητα του κοινωνικού συνόλου στη χώρα μας, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο η και σε συντριπτικό βαθμό σε κάποιες περιπτώσεις, περιθοριοποιώντας κάποιες κοινωνικές ομάδες ή επιφέροντας αποκλεισμούς. Η οικονομική κρίση, όπως και κάθε κρίση, έχει δυο δρόμους. Τη διαιώνιση ή την ανατροπή της. Στη δική μας περίπτωση την κατάρρευση ή την ανασυγκρότηση. Φτώχεια, ανέχεια, ανισότητες, ανεργία, κοινωνικοί αποκλεισμοί, αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας, συνιστούν ορισμένες από τις κύριες πτυχές της οικονομικής κρίσης. Θα δώσω δύο μόνον ενδεικτικά στοιχεία μιας και η συζήτηση δεν αφορά την οικονομία, τα οποία όμως θεωρώ σημαντικά. Πρώτον παρατηρούμε κατά την τελευταία πενταετία, μετατόπιση της φτώχιας από τους ηλικιωμένους σε νεότερα ζευγάρια και νέους εργαζόμενους, ενώ αυτή τη στιγμή περίπου το ένα τέταρτο των παιδιών ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας,

σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης Ελλάδος. Δεύτερον, και αυτό θα ήθελα να το συγκρατήσετε, λόγω της έντονης δημοσιονομικής προσαρμογής και της συνεπακόλουθης ύφεσης, υπάρχει μια δραματική αύξηση του ιδιωτικού χρέους το οποίο κάποια στιγμή θα συναντηθεί με το δημόσιο, σε υψηλή κλίμακα δυστυχώς, συνιστώντας έτσι ένα εκρηκτικό μείγμα. Ασχολούμαστε όλοι με το δημόσιο χρέος και λίγοι δίνουν σημασία τι συμβαίνει με το ιδιωτικό χρέος και ιδιαίτερα με το χρέος των νοικοκυριών. Όταν αυτά κάποια στιγμή συναντηθούν, τότε φοβούμαι ότι η κατάσταση θα έχει ξεφύγει πέρα από κάθε έλεγχο και θα είναι πολύ αργά για να την αντιμετωπίσουμε, αν δεν είναι ήδη. Ωστόσο οφείλω να επισημάνω, ότι στην Ελλάδα η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι πολιτισμική. Είναι αξιακή, είναι κρίση παιδείας, είναι κρίση πολιτικής και πολιτικού συστήματος το οποίο δικαίως αμφισβητείται, είναι κρίση θεσμών. Είναι κρίση εθνικής συνείδησης, είναι εντέλει κρίση αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης. Είναι ακόμη κρίση δημογραφική. Το δημογραφικό σηματοδοτεί όχι μόνο ενδεχόμενη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής για την οποία συζητάμε, αλλά και δραματικές αλλαγές στην ίδια τη σύσταση της κοινωνίας. Το μεταναστευτικό, η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση του παραγωγικού πληθυσμού, αποτελούν συνθήκες που δημιουργούν μια κατάσταση την οποία αν κανείς αγνοήσει, λόγω του ότι η προτεραιότητα είναι η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, θα βρεθούμε σύντομα μπροστά από πολύ δυσάρεστες πραγματικότητες. Δεν θα αναφερθώ ευρύτερα για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας για τα συγκεκριμένα θέματα. Θα δώσω μόνο ένα παράδειγμα από την φίλη χώρα Ρωσία, σε ότι αφορά το δημογραφικό για να γίνει αισθητό αυτό που θέλω να μεταφέρω στο ακροατήριο. Είναι βέβαια γνωστό, ότι στην Ελλάδα οι δημογραφικές μετα-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

βολές ναι μεν είναι έντονες, ναι μεν είναι σοβαρές, αλλά δεν γνωρίζουμε με ακριβή νούμερα που θα βρισκόμαστε σε κάποιες δεκαετίες από σήμερα. Η Ρωσία, της οποίας ο πληθυσμός αυτή τη στιγμή, στην τελευταία απογραφή ήταν 142,5 εκατομμύρια αν δεν αλλάξει κάτι στις δυναμικές, που αναπτύσσονται, το 2050 θα έχει λιγότερο από 100 εκατομμύρια πληθυσμό. Θα έχει υπάρξει συρρίκνωση δηλαδή μείωση πληθυσμού πολύ σημαντική. Επίσης από τα 25 εκατομμύρια αυτή τη στιγμή μουσουλμάνων που κατοικούν στη Ρωσία σε 10 χρόνια από σήμερα, οι μουσουλμάνοι νεοεισερχόμενοι στο Ρωσικό στρατό θα είναι περισσότεροι από τους χριστιανούς και το 2050 οι μουσουλμάνοι θα συνιστούν το 50% του συνολικού Ρωσικού πληθυσμού.

Δ

ίνω αυτά τα στοιχεία, αλλά δεν θέλω να αγγίξω άλλες ευαίσθητες χορδές που αφορούν στη χώρα μας, για να δούμε πως οι δημογραφικές δυναμικές, μπορούν να παίξουν πραγματικά πολύ σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της ίδιας της σύστασης της κοινωνίας, πέρα από το αν μέχρι τότε θα έχει επιτευχθεί ή θα έχει διατηρηθεί η κοινωνική μνήμη και η κοινωνική συνοχή. Το ότι αλλάζουν τα δημογραφικά στοιχεία, δεν σημαίνει απαραιτήτως κάτι αρνητικό, αρκεί να υπάρξει όπου απαιτείται αφομοίωση, όπου απαιτείται μια άλλη πολιτική, αλλά φοβούμαι ότι η οικονομική κρίση αποτελεί κατά την προσωπική μου άποψη άλλοθι αδράνειας για πολλούς από εμάς, για πολλούς πολιτικούς, είτε αυτό αφορά στην κοινωνική πολιτική, είτε αυτό αφορά στην εξωτερική πολιτική, είτε αυτό αφορά διάφορες εκφάνσεις της πολιτικής. Όλοι αντιμετωπίζουν την οικονομική κρίση, που πράγματι είναι πολύ έντονη, και έχει διεισδύσει σε όλα τα νοικοκυριά σαν να είναι η μοναδική κρίση.

Ό

πως προείπα, για μένα δεν είναι η μοναδική κρίση. Νομίζω ότι πρέπει να σκεφτούμε λίγο

66 στρατηγικά για το άμεσο μέλλον, διότι μπορεί να βρεθούμε προ απροόπτου, αν δεν αντιμετωπίσουμε εγκαίρως άλλου είδους ζητήματα που προκύπτουν. Συγκεκριμενοποιώντας την σκέψη μου, φρονώ ότι η σημερινή κρίση είναι και κρίση εθνικής αξιοπρέπειας, κρίση εθνικής αξιοπιστίας, ενώ αναδεικνύονται τώρα και θέματα εθνικής κυριαρχίας.

Α

κούω πολλούς να λένε ότι έχουμε παραχωρήσει μέρος της εθνικής μας κυριαρχίας. Θυμίζω ότι η χώρα μας εισερχόμενη στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981 έτσι και αλλιώς παρέδωσε μέρος της εθνικής της κυριαρχίας σε ένα υπερεθνικό οργανισμό, όπως είναι Ευρωπαϊκή Ένωση. Απλώς αυτή τη στιγμή, λόγω της οικονομικής κρίσης, αισθανόμαστε πολύ μεγάλη πίεση από ορισμένους εταίρους, που αφορά σε θέματα εθνικής κυριαρχίας. Αλλά για να είμαστε και ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, από τη στιγμή που ένα κράτος στο διεθνές σύστημα εντάσσεται σε υπερεθνικούς οργανισμούς, παραχωρεί συνειδητά μέρος της εθνικής του κυριαρχίας. Αυτό είναι δεδομένο, είναι αναπότρεπτο. Τώρα, η κρίση αυτή είναι πάνω από όλα κρίση εμπιστοσύνης στους εαυτούς μας, στις δυνάμεις μας, στις προθέσεις των πολιτικών, των εργοδοτών, των εργαζομένων, των συμπολιτών μας. Μέσα λοιπόν σε ένα τέτοιο δυσμενές και σύνθετο περιβάλλον καλούμαστε να λειτουργήσουμε ως άτομα, ως κοινωνία, ως λειτουργοί, πολλοί από εμάς, ως επαγγελματίες, ως συγγενείς, ως φίλοι. Αλλά οι εύλογες αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν αυτό το διάστημα, αυτή τη περίοδο, είναι συνήθως αρνητικές. Νομίζω ο καθένας από εμάς, η κάθε μία από εμάς, μπορεί να ανακαλέσει στην μνήμη του συζητήσεις που γίνονται το τελευταίο διάστημα. Εγώ από την προσωπική μου εμπειρία θα σας πω, ότι αν καταφέρεις να περάσεις τον κάβο των πρώτων 5-10 λεπτών κατά το οποίο υπάρχει η

απόλυτη άρνηση σε μια συζήτηση, στη συνέχεια μπορείς να βρεις κάποιους κοινούς παρανομαστές. Η αλήθεια όμως είναι, ότι ζούμε σε μια συγκυρία και σε μια κατάσταση όπου υπάρχουν λογικές ρωμαϊκής αρένας, υπάρχουν λογικές κανιβαλισμού, υπάρχουν λογικές απαξίωσης των πάντων ή τέλος πάντων των περισσοτέρων και αυτά όλα τα τεκταινόμενα σήμερα στη χώρα μας. Κατά την προσωπική μου άποψη, τέτοια φαινόμενα είναι επικίνδυνα όχι μόνο για την λειτουργία της δημοκρατίας μας και την κοινωνική ειρήνη, αλλά πολύ περισσότερο για την κοινωνική συνοχή. Είναι ήδη γνωστό δηλαδή, ότι μια κοινωνία δεν προοδεύει με την άρνηση, ούτε με την εύκολη καταγγελία. Αυτό το βιώνουμε εν πολλοίς αυτή τη περίοδο.

Η

κοινωνική κρίση παράλληλα, έχει ένα ενδεχόμενο αντίκτυπο ευρύτερα στο περιφερειακό γίγνεσθαι, αλλά και στην παγκόσμια κοινότητα. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, θα έλεγα ότι είναι η σημαντική άτυπη αλλά και τυπική υποστήριξη που έλαβε η Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια σε όλα τα διεθνή φόρα από τις ΗΠΑ, οι οποίες αντιλαμβάνονται ή δείχνουν να αντιλαμβάνονται, καλύτερα από άλλους εταίρους τι σημαίνει το ενδεχόμενο επικράτησης του χάους στην χώρα μας και άρα της δημιουργίας μιας μαύρης τρύπας στο κέντρο της ΝΑ Ευρώπης. Αυτό το οποίο δυσκολεύονται να αντιληφθούν κάποιοι άλλοι εταίροι, κυρίως οι Ευρωπαίοι, οι Αμερικανοί φαίνεται ότι το αντιλαμβάνονται καλύτερα. Στον τομέα αυτό οι ΗΠΑ έχουν μία διαφορετική στρατηγική, μια άλλη γεωπολιτική θεώρηση, ενώ είναι κατανοητό ότι διαθέτουν μία μακρά παράδοση αντιμετώπισης τέτοιων δυσκολιών, σε συνδυασμό με μια εμπεδωμένη επιρροή στη περιοχή. Αντιλαμβάνονται, ότι στον απόηχο της αραβικής άνοιξης, η οποία δεν ξέρουμε αν έχει ολοκληρωθεί, υπάρχουν τεράστια ζητήματα ανοιχτά, όπως είναι

αυτό της Συρίας, όπως είναι αυτό του Ιράν, όπως είναι το θέμα της Ανατολικής Μεσογείου, μετά την ανακάλυψη των υδρογονανθράκων, όπως είναι η κατάσταση στα Βαλκάνια, η οποία δεν έχει σταθεροποιηθεί πλήρως. Αν ξεφύγει η κατάσταση πέρα από κάθε έλεγχο, αντιλαμβάνεστε, ότι θα έχει τεράστιο αντίκτυπο και στην Ευρώπη και στην ευρύτερη περιφέρεια αλλά και στα συμφέροντα όλων αυτών οι οποίοι επιθυμούν και επιδιώκουν την σταθεροποίηση. Γι’ αυτό και ο ξένος παράγοντας, κυρίως ο Αμερικανικός, στήριξε τόσο πολύ την Ελλάδα κατά τα προηγούμενα τα τελευταία 2,5 χρόνια. Αυτό βέβαια δεν γίνεται γιατί έχουν κάποια ιδιαίτερη αγάπη σε μάς. Νομίζω ειπώθηκε αυτό πολύ σωστά και από τον συντονιστή της συζήτησης. Ομιλούμε για συμφέροντα και το συμφέρον επιτάσσει την στήριξη της Ελλάδος για τους λόγους που προανέφερα. Άρα λοιπόν, η κοινωνική κρίση στη χώρα μας μπορεί να έχει σε περίπτωση που ξεφύγει πέρα από κάθε έλεγχο, ευρύτερες συνέπειες και θα μπορούσε ακόμα, υπό προϋποθέσεις, να συνιστά κι ένα υπόδειγμα για άλλες Ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Ε

ίδαμε τι έγινε στη Β. Αφρική, υπάρχει μια επέκταση των συγκεκριμένων εξελίξεων στη Μ. Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο…. Σήμερα, φαντάζομαι ότι το γνωρίζετε οι περισσότεροι, η κυρία Μέρκελ επισκέπτεται τη Πορτογαλία και της ετοιμάζουν υποδοχή ανάλογη της δικής μας, αν όχι και χειρότερη από αυτή, πράγμα το οποίο δείχνει, ότι πραγματικά οι κοινωνίες ή μεγάλο μέρος των κοινωνιών ζουν στα όριά τους. Αν λοιπόν στην Ελλάδα ξεσπούσε μια κρίση, αυτό θα είχε ευρύτερο αντίκτυπο όχι μόνο στην ευρύτερη περιφέρεια της ΕΕ αλλά και στον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης και ενδεχομένως στο μεγαλύτερο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας. Μπορεί να είμαστε μικροί, μπορεί να επηρεάζουμε λίγο τις εξελίξεις, (αν και κάποιοι μας παρουσίαζαν

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

67 Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας του θεάματος, τα πρότυπα έχουν εικονικό περιτύλιγμα και αποσκοπούν στην ανάδειξη ενός μοντελοποιημένου ατόμου, και των κατασκευασμένων καταναλωτικών του αναγκών, ως ρυθμιστικού παράγοντα στις ανθρώπινες σχέσεις, στις οποίες τον κυρίαρχο ρόλο δεν παίζει ο συλλογικός κοινωνικός παράγων, με το όποιο αξιακό σύστημα θα μπορούσε να παράγει. τα προηγούμενα χρόνια ως ρυθμιστή των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων), αλλά δεν είμαστε και τόσο αμελητέοι για να μην ενδιαφέρονται να στηρίξουν την χώρα μας και σίγουρα να αποφύγουν την επιδείνωση της υφιστάμενης κατάστασης.

Τ

ίθεται επομένως το ερώτημα, τι απαιτείται για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτή τη πολυδιάστατη κατ’ εμέ, και όχι μόνο, οικονομική κρίση, ώστε να αποφύγουμε τη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής. Υπάρχει νομίζω ένας φαύλος κύκλος όταν έχεις την κοινωνία απέναντι. Όταν προσπαθείς να περάσεις μία μεταρρύθμιση ή ένα μέτρο. Εδώ επιτρέψτε μου να πω, ότι αν θέσω το ερώτημα, είμαστε υπέρ των μεταρρυθμίσεων; Το 90 % του ακροατηρίου και του ελληνικού λαού θα πει ναι. Αν όμως εξειδικεύσω το ερώτημα, στο τι μεταρρυθμίσεις απαιτεί ο καθένας, πολύ φοβούμαι, δεν αναφέρομαι στο συγκεκριμένο ακροατήριο, αλλά ευρύτερα στην κοινωνία, ότι ο καθένας θα ήθελε η μεταρρύθμιση να ξεκινήσει από κάποιο άλλο κλάδο και όχι από αυτό που αφορά τον ίδιο. Γι’ αυτό και βλέπουμε συντριπτικά ποσοστά στο γενικό ερώτημα, χαμηλότερα ποσοστά, όταν το ερώτημα εξειδικεύεται. Όταν όμως έχεις την κοινωνία απέναντι, ακόμα κι αν υπάρχει μια επίπλαστη κοινωνική ειρήνη, δεν μπορείς να είσαι αποτελεσματικός στη λήψη των αναγκαίων μέτρων, χωρίς τα οποία, δεν μπορείς να πάρεις την επόμενη δόση, άρα δεν μπορείς να εξασφαλίσεις την επιβίωση του κράτους (δυστυχώς έχουμε φθάσει σε αυτό το σημείο). Η

θέση όμως αυτή, διαιωνίζει ένα φαύλο κύκλο, γιατί με την κοινωνία απέναντι και με την κοινωνία σε αδυναμία, τα μέτρα δεν προχωρούνε και αναγκάζεσαι να πάρεις καινούργια μέτρα, ενώ βυθίζεσαι περισσότερο στην ύφεση. Μόνο μια χώρα στα παγκόσμια χρονικά έχει περισσότερα χρόνια ύφεση από εμάς, που μπαίνουμε στον έκτο χρόνο και αυτή είναι η Βόρειος Κορέα…. Δεν υπάρχει άλλη χώρα στα παγκόσμια χρονικά που να είχε τέτοιους ρυθμούς υφεσιακούς όπως η χώρα μας την τελευταία 6ετία. Όσο λοιπόν αυτά τα μέτρα δεν λειτουργούν, αναγκάζεσαι να πάρεις καινούργια και όλο αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, ο οποίος ειλικρινά μπορώ να δω που θα οδηγήσει, αλλά δεν μπορώ να δω ποια είναι η σκοπιμότητα. Απαιτείται ασφαλώς κοινωνική δικαιοσύνη, ή αν θέλετε πρέπει να δημιουργηθεί ένα αίσθημα κοινωνικής δικαιοσύνης, το οποίο δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Υπάρχει ένα αίσθημα, ότι πληρώνουν οι εύκολοι. Το κράτος αδυνατεί να τιμωρήσει αυτούς οι οποίοι το κλέβουν, αυτούς οι οποίοι το κοροϊδεύουν, αυτούς οι οποίοι φοροδιαφεύγουν και ακολουθεί λογική ισοπεδωτική έναντι όλων. Την πληρώνουν δηλαδή όλοι. Η αδυναμία του κράτους, του κρατικού μηχανισμού ή πολλές φορές των πολιτικών ή η απροθυμία των συγκεκριμένων θεσμών να προωθήσουν ή να επιβάλουν τα σωστά μέτρα, καταλήγει εις βάρος του συνόλου της κοινωνίας. Πρόκειται για μια λογική η οποία, έχει αρχίσει να παγιώνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Υπάρχει μια λογική ατιμωρησίας και δεν αναφέρο-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μαι για φυλακές ή για τιμωρία αυτών, που έκλεψαν και που τέλος πάντων έχουν έτσι κι αλλιώς καταδικαστεί στη συνείδηση και στο συλλογικό υποσυνείδητο. Μιλάω για απλές καταστάσεις, για σχεδόν καθημερινές καταστάσεις, που αφορούν ακόμα και δημόσιους λειτουργούς. Δεν υπάρχει αναφορά, δεν υπάρχει λογοδοσία. Πρέπει να υπάρξουν όλα αυτά, πρέπει να υπάρξει μια αλλαγή του μοντέλου. Όλα τα κατεστημένα αποστρέφονται τον έλεγχο. Έχουμε φαινόμενα δημόσιων λειτουργών, οι οποίοι έχουν αποδεδειγμένα πραγματοποιήσει ενέργειες, οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν, ότι στρέφονται κατ’ επέκταση σε βάρος της χώρας μας, ενώ παράλληλα βλέπουμε μια κάλυψη από πλευράς των συναδέλφων τους. Σε ένα μήνα, λέει, θα συνεδριάσει η τάδε επιτροπή για να ασχοληθεί με το θέμα…Δεν συνεδριάζει σε ένα μήνα και του κάνουν μια «δυσμενή μετάθεση» από την μια πόλη της Πελοποννήσου, στην άλλη. Χρειαζόμαστε κατ’ επέκταση μια αλλαγή μοντέλου και προτύπων. Λόγω της πολιτισμικής μας διάβρωσης από την λογική της κοινωνίας του θεάματος, η κοινωνική συνοχή είναι ασταθής και ευάλωτη σε ό,τι αφορά επιμέρους κοινωνικές ομάδες και ειδικότερα τους νέους. Αυτό δεν σημαίνει, ότι οι υπόλοιπες ομάδες μένουν ανεπηρέαστες, αλλά στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας του θεάματος, τα πρότυπα έχουν εικονικό περιτύλιγμα και αποσκοπούν στην ανάδειξη ενός μοντελοποιημένου ατόμου, και των κατασκευασμένων καταναλωτικών

68 του αναγκών, ως ρυθμιστικού παράγοντα στις ανθρώπινες σχέσεις, στις οποίες τον κυρίαρχο ρόλο δεν παίζει ο συλλογικός κοινωνικός παράγων, με το όποιο αξιακό σύστημα θα μπορούσε να παράγει.

Μ

ιλάμε παράλληλα για κοινωνική συνοχή και κοινωνική ειρήνη, ωσάν να είναι έννοιες που δεν αφορούν εμάς τους ίδιους. Απαιτείται ειλικρινής βούληση για να προχωρήσουμε μπροστά, ενώ είναι πολύ σημαντικό να υπάρξουν και ελάχιστοι κοινοί παρονομαστές. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στην κοινωνία αυτή τη στιγμή και το ευκολότερο συνάμα, είναι η πόλωση και ο διχασμός. Σε περιόδους κρίσης ιστορικά, το επόμενο βήμα, αυτό που γεννιέται στις στάχτες, είναι η πόλωση και ο διχασμός. Σας διαβεβαιώ, ότι όπως γνωρίζετε κι εσείς, αυτό τηρουμένων των αναλογιών είναι ο εύκολος δρόμος. Ο δύσκολος είναι να γεφυρώσεις τα χάσματα. Ο εύκολος είναι να τα διευρύνεις. Πρέπει να υπάρξει επίσης, για να αποφύγουμε την διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, μια προοπτική και μία ελπίδα που δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Και για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να τεθούν επιτέλους χειροπιαστοί και μετρήσιμοι στόχοι μέχρι το τέλος της διαδρομής. Όπως χαρακτηριστικά μου λέει και ένας φίλος, το φως που βλέπουμε στην άκρη του τούνελ δεν είναι το φως που μας δείχνει ότι θα βγούμε από το τούνελ, αλλά είναι το φως του τρένου που έρχεται κατά πάνω μας. Αυτή είναι η αντίληψη του μέσου πολίτη και θα μου επιτρέψετε να σας πω, όχι αδίκως.

Μ

πορούμε να βάλουμε στόχους εφαρμόσιμους, μετρήσιμους, χειροπιαστούς μέχρι το τέλος της διαδρομής για να ξέρουμε που βρισκόμαστε. Μιλάμε δηλαδή σε μια κοινωνία στην οποία τίθενται στόχοι για το 2016 ή το 2020 και ο άλλος δεν ξέρει αν τον επόμενο μήνα θα μπορεί να επιβιώσει. Έχουν αλλάξει ριζικά οι προτεραι-

ότητες του κι εμείς του μιλάμε για ένα βάθος χρόνου, σαν να υπάρχει η πολυτέλεια αυτή. Επίσης, δεν υπάρχει αλληλεγγύη ή τουλάχιστον δεν υπάρχει στον βαθμό που θα έπρεπε. Πολλοί από εσάς το γνωρίζετε καλύτερα από εμένα. Το 1974 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η πρώτη ενέργεια που έγινε στην χώρα, ήταν όλοι οι Κύπριοι του εξωτερικού να φέρουν τα κεφάλαιά τους μέσα στη χώρα για να στηρίξουν την εθνική οικονομία και να αποδείξουν εμπράκτως, ότι πιστεύουν στην πατρίδα. Παρεξηγημένη έννοια η πατρίδα εσχάτως. Εμείς αντιθέτως επιλέξαμε έναν άλλον δρόμο. Αυτό είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί. Και του κατά πόσο η αλληλεγγύη είναι προϋπόθεση, για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής ειρήνης, είναι βασική προϋπόθεση. Υπάρχει, είναι κάπου στον αέρα, είναι ανάμεσά μας, την βιώνουμε κοκ. Βασική προϋπόθεση η αλληλεγγύη. Πρέπει να περιορίσουμε τα ακραία φαινόμενα. Είναι πολύ εύκολο να μιλάς με αφορισμούς και με ισοπεδωτικές ρητορείες, πατώντας επί πτωμάτων και εκμεταλλευόμενος την κρίση που επικρατεί. Οι αφορισμοί είναι το πιο εύκολοι. Πέρα από τις διαπιστώσεις βέβαια, χρειάζονται και προτάσεις, όπως χρειάζεται επίσης η κοινωνία να δημιουργήσει τα δικά της αντανακλαστικά, απέναντι σε εξτρεμιστικά ακραία φαινόμενα, τα οποία δίνουν πολύ εύκολες απαντήσεις σε πολύ σύνθετα ερωτήματα. Αυτό οφείλει ο καθένας από εμάς, η κάθε μία από εμάς, να μην το επιτρέψει. Πρέπει να αντιληφθούμε, ότι το διακύβευμα είναι η ίδια η υπόσταση, η ίδια η επιβίωση της πατρίδας. Αυτό είναι το διακύβευμα. Έχουμε ακούσει για κόκκινες γραμμές, για πράσινες, για μπλε κοκ. Αυτό όμως είναι το πραγματικό διακύβευμα. Και αυτό πρέπει να το έχουμε όλοι κατά νου.

Τ

ο φρόνημα και το ηθικό, τα οποία σήμερα είναι μειωμένα, είναι οι κύριοι παράγοντες για την καλλιέργεια και ίσως την παγίωση της ει-

κόνας, η οποία οδηγεί στην άκριτη παραδοχή, πως είμαστε καταδικασμένοι στη μοίρα που άλλοι ορίζουν για εμάς. Ακόμα ένα άλλοθι αδράνειας. Άλλοι ορίζουν τις μοίρες μας. Πράγματι σε πολύ μεγάλο βαθμό ίσως κάποιοι άλλοι αποφασίζουν ή συναποφασίζουν κάποια θέματα για τη χώρα μας. Αλλά, αν αποδεχθούμε, αν φτάσουμε στο σημείο, όπου θα πούμε ότι κάποιοι άλλοι ορίζουν τις μοίρες μας και πρέπει να τους δώσουμε τα «κλειδιά του μαγαζιού», δεν έχουμε κανένα λόγο ύπαρξης. Η διαπίστωση αυτή αφορά όλους εμάς που εκπροσωπούμε κάποιον θεσμό εντός της χώρας. Θα πω κλείνοντας το εξής, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρέθηκαν στο χείλος του δημοσιονομικού γκρεμού, γιατί οι πολιτικοί ταγοί δεν κατάφεραν να συμβιβαστούν. Σήμερα 15,1 εκατομμύρια ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας, 22 εκατομμύρια είναι άνεργοι, σε έναν ενεργό πληθυσμό εργατικού δυναμικού γύρω στα 150 εκατομμύρια. Παρ’ όλα αυτά στις πρόσφατες εκλογές οι πολιτικοί των ΗΠΑ, επέλεξαν την πόλωση αντί της οριστικής λύσης. Τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με μια πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση. Διαθέτουν βέβαια άλλους μηχανισμούς και άλλες δυνατότητες. Νομίζω ότι αν επιλέξουμε την πόλωση και τον διχασμό που είναι το εύκολο, είναι μαθηματικά βέβαιο, ότι πολύ γρήγορα θα επέλθει Αρμαγεδδών. Είμαι απόλυτα βέβαιος. Όχι λοιπόν διαχωριστικές γραμμές, όχι πόλωση σε καμιά περίπτωση. Κλείνω λέγοντας τούτο: κάποιοι απάτριδες, συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που δεν λογίζουν σύνορα και κράτη στο βωμό του εύκολου κέρδους, ενδεχομένως και μικρό μέρος του ξένου παράγοντα για να μη δαιμονοποιούμε τους πάντες, ποντάρουν στην χρεοκοπία, όχι την οικονομική αλλά την συνολική. Εκτιμώ, και θέλω αυτό να το μοιραστώ με εσάς, πως είναι τουλάχιστον ακόμα στο χέρι μας, να μην το επιτρέψουμε αυτό.  Ευχαριστώ πολύ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

69

Για μια νέα υψηλή ελληνική εξωτερική πολιτική Υπό κ. Σταύρου Καρκαλέτση, Ιστορικού, αμυντικού αναλυτή, προέδρου ΕΛ.ΚΕ.Δ.Α. (www.elkeda.gr)

M

πορεί να ασκηθεί εξωτερική πολιτική εν μέσω μιας τέτοιας κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα; Για ποια εξωτερική πολιτική μπορούμε να μιλάμε, όταν η χώρα ψυχορραγεί στα άγκιστρα του ΔΝΤ και του ΕUROGROUP, όταν η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω ενός ανελέητου διαγκωνισμού ΗΠΑ και Γερμανίας για το ποιός θα κρατήσει στη δική του επιρροή τη χώρα μας τις επόμενες δεκαετίες; Μπορούμε να αναζητήσουμε την απάντηση στη συμπεριφορά ισχυρών (Τουρκία) ή μικρής ισχύος κρατών (FYROM). Τα κράτη αυτά βρέθηκαν σε οικονομικό χάος επί μακρόν, όμως ουδέποτε εγκατέλειψαν την πάγια στοχοθεσία τους. Η εξωτερική τους πολιτική δούλευε αδιάλειπτα, με ή χωρίς οικονομική κρίση. Δυσκολίες βεβαίως θα υπάρξουν, θεωρώ όμως πως έστω και έτσι, με την Ελλάδα σήμερα παραδομένη σε αδιέξοδο λόγω της παραπαίουσας οικονομίας μας, μπορούν να προχωρήσουν πράγματα στα εθνικά μας ζητήματα. Ή τουλάχιστον, μινιμαλιστικά, να μην προβαίνουμε σε εκπτώσεις, με άλλοθι την οικονομική κρίση και για όσο αυτή διαρκεί. Και μιλάμε για «εθνικές εκπτώσεις» δυσκολευόμενοι να αντιληφθούμε: Πώς για παράδειγμα δηλώνουμε, δια χειλέων του Έλληνος ΥΠΕΞ, «συμπαράσταση» στην Τουρκία για τον διαλυτικό ρόλο που παίζει στη συριακή κρίση; Δηλαδή, που και σε τι ακριβώς «συμπαραστεκόμαστε» στην Άγκυρα; Πώς γίνεται να έχουμε καταφέρει με την Κύπρο, το δόγμα του ενιαίου Αμυντικού Χώρου να έχει αντικατασταθεί από το δόγμα του «μακριά κι αγαπημένοι»;

Πώς γίνεται η μικρή ημικατεχόμενη Κύπρος να τολμά στη διεκδίκηση ενεργειακών/ γεωστρατηγικών ρόλων, και η Αθήνα ένεκα τουρκοφοβίας να απέχει; Πώς κατορθώνουμε να έχουμε εξασφαλίσει την καχυποψία και των δύο, Αμερικανών και Γερμανών, αφού ο καθένας εξ αυτών υποψιάζεται πως φλερτάρουμε πέραν του δέοντος με τον άλλον; Πώς παγιώσαμε το «πάγωμα» των σχέσεων με πιο κοντινούς (ενδεχομένως και πιό φυσικούς) δυνητικούς συμμάχους μας, όπως τη Ρωσία ή την Αρμενία;

Τ

α παραπάνω δείγματα, κι άλλα πολλά, καταδεικνύουν πως η Αθήνα ασκεί επί δεκαετίες μια εξωτερική πολιτική φοβική, εσωστρεφή, καθόλου πολυσχιδή, μια εξωτερική πολιτική μονομερών εξαρτήσεων. Και αυτό δεν έχει να κάνει με το άριστο έμψυχο υλικό του ελληνικού ΥΠΕΞ, δεν έχει να κάνει με το διπλωματικό σώμα, αλλά οφείλεται πρωτίστως στη εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Όμως οι εξελίξεις τρέχουν και θα μας προλάβουν. Απαιτείται επανακαθορισμός τώρα, πριν «σκάσουν βόμβες» στην ευρύτερη περιοχή. Υπάρχει σχεδιασμός στο Μαξίμου και στο ΥΠΕΞ εν όψει επερχόμενων κρίσεων; Με τι θα υπερασπιστεί πχ η Ελλάδα την ΑΟΖ της (αν και όταν τολμήσει να προχωρήσει τη σχετική διαδικασία); Άλλο κρίσιμο ερώτημα: Αν η Άγκυρα θεωρήσει πως «αδικήθηκε» προς ανατολάς (υποχωρήσει πχ στο κουρδικό) και ζητήσει ανταλλάγματα από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ προς δυσμάς, σε βάρος του συνήθους σφαλιαροφάγου, έχουμε σκεφτεί τι θα πράξουμε;

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου, καταθέτω μια δέσμη προτάσεων που θα στηρίξουν, εν μέσω κρίσης έστω, μια ορθολογικότερη και παραγωγικότερη πολιτική, με τους εθνικούς κινδύνους ορατούς και υπαρκτούς. Προτάσεις που είναι υλοποιήσιμες και τώρα ακόμη, που δεν απαιτούν μια κάποια οικονομική ανόρθωση για να προχωρήσουν. Πολιτική βούληση χρειάζεται και όραμα υιοθέτησης υψηλής στρατηγικής: Ο εκάστοτε ΥΠΕΞ να προέρχεται από τούδε και στο εξής από τον ακαδημαικό χώρο (πχ διεθνολόγος) ή τον διπλωματικό (πρέσβης). Να είναι δηλαδή τεχνοκράτης. Τέρμα με τους κομματικούς, συχνά ανεπαρκείς ΥΠΕΞ-φωτοβολίδες και τις συνεχείς αλλαγές. Σταδιακό πέρασμα σε πολυσχιδή διπλωματία, σε εξωστρέφεια και πολυσυμμετοχικό χαρακτήρα μιας νέας ελλληνικής εξωτερικής πολιτικής. Δεν ζούμε στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, Σήμερα όλοι επιτρέπεται να συζητούν και ενίοτε να συμμαχούν με όλους. Να πάψει η Ελλάδα να αυτοπροβάλλεται ως «δεδομένη» και αναδεικνύοντας την κομβική γεωστρατηγική της θέση, να καταστεί πιο ανταγωνιστική. Θεσμοθέτηση Πανεθνικής Διάσκεψης με την Κύπρο, σε τακτική βάση και με συγκεκριμένο αντικείμενο. Είναι ντροπή να προωθείται από την Αθήνα Ανώτατο Ελληνοτουρκικό Συμβούλιο σε επίπεδο υπουργών (για να συζητήσει τι θα παραχωρήσουμε;) και να μην προωθείται ανάλογο όργανο με την Κύπρο. Εκτός κι αν κάποιοι στην Αθήνα εκτιμούν πως έχουμε περισσότερα να συζητήσουμε με τους Τούρκους, από ότι με τους Έλληνες της Κύπρου…

70 Προσεκτικά και μεθοδικά, σύμπλευση Αθηνών-Λευκωσίας στα της ΑΟΖ και πρόσκτηση εργαλείων υπεράσπισής της, για να μην έχουμε νέα Ίμια. Όταν η ελληνική αποτρεπτική ισχύς αποκατασταθεί σταδιακά, εξερχομένης της χώρας από την κρίση, κλείσιμο του προξενείου Κομοτηνής και διεθνής εκστρατεία ενημέρωσης του γιατί. Πιθανότατα να έχουμε αντίποινα με το κλείσιμο του δικού μας στη Σμύρνη, όπου όμως ούτως ή άλλως δεν έχουμε πληθυσμό. Σκληρότερη (ας μη φοβόμαστε τις λέξεις) πολιτική προς Σκόπια-Αλβανία, όσο επιλέγουν να παίζουν το χαρτί του αλυτρωτισμού σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Αμοιβαιότητα στη συμμαχία με το Ισραήλ, όπου πρέπει να αρχίσουμε να ζητάμε και εμείς, κι όχι μόνο να προσφέρουμε. Πρωτοβουλίες υπέρ της σταθερότητας και συλλογικής ασφάλειας στην περιοχή. Ελλάδα και Κύπρος θα μπορούσαν πχ να εργαστούν και να αναλάβουν πρωτοβουλία, μαζί με άλλα κράτη που σκέφτονται ομοίως, για το συριακό. Προωθώντας την ιδέα μιας διεθνούς διάσκεψης για τη σπαρασσόμενη Συρία. Προς μεσο- και μακροπρόθεσμη βάση, η κατάρτιση και κατάθεση ενός Πανεθνικού (Ελλάδα-ΚύπροςΟμογένεια) Στρατηγικού Δόγματος, που να ορίζει τις συντεταγμένες, σε τακτικό και στρατηγικό επίπεδο, μιας υψηλής, θουκυδίδειας εξωτερικής πολιτικής. Θεωρούμε πως η χώρα και το Έθνος διασταλτικά, στερούνται αποσαφηνισμένου και ισχυρώς θεμελιωμένου στρατηγικού δόγματος, με αποτελέσματα αρνητικότατα, αφού περιοριζόμαστε στους αυτοσχεδιασμούς και τους ερασιτεχνισμούς στην εξωτερική πολιτική. Ειδικά ως προς αυτό το τελευταίο, την σύνταξη μιας «Στρατηγικής Βίβλου», ενός Στρατηγικού Δόγματος του Ελληνισμού, το έμψυχο δυναμικό του ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α., διεθνολόγοι, ιστορικοί, στρατιωτικοί αναλυτές, είμαστε πρόθυμοι αλλά και έτοιμοι να συμβάλλουμε παραγωγικά, με τις ιδέες κα προτάσεις που ήδη έχουμε διαμορφώσει. Επειδή η «ελληνική κρίση» δεν είναι σίγουρα οικονομική και μόνον, αλλά έχει την γεωπολιτική της έκφανση, μέσα από διαχρονικές παθογένειες και ελλείμματα η Ελλάδα καλείται σήμερα να αποφασίσει σε ποιά «Δύση» επιθυμεί να ανήκει: Να παραμείνει στο αγγλοσαξονικό στρατόπεδο και υπό τις ΗΠΑ, ή να προσδεθεί στο γερμανικό άρμα; Εμείς δεν το βλέπουμε έτσι, γιατί δεν πάσχουμε από το «σύνδρομο αναζήτησης προστατών». Η πατρίδα να ανορθωθεί οικονομικά και, μέσα από μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική πολλαπλών ερεισμάτων και συμμαχιών, εν τέλει διαχρονικά να συμμαχεί με ένα και μόνο: Το εθνικό της συμφέρον. 

Η Οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε Εθνική απειλή; Τομέας Εθνικής Άμυνας Υπό κ. Ευάγγελου Γεωργούση, Αντιπτέραρχου ε.α.

Ε

ίναι αλήθεια ότι στον πυρήνα της ελληνικής οικονομικής και όχι μόνο κρίσης, βρίσκεται η Ευρωπαϊκή κρίση. Από τους περισσότερους ειλικρινείς και αντικειμενικούς αναλυτές έχει τονιστεί ότι στη χώρα μας η οικονομική κρίση είναι το αποτέλεσμα, η κατάληξη μιας σταδιακώς αυξανόμενης πολιτικής, ηθικής και αξιακής κρίσης σε όλους τους τομείς δράσης της ελληνικής κοινωνίας. Και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Στην ευρύτερη ευρωπαϊκή εικόνα είναι έντονα τα σημάδια της κρίσης ταυτότητας, της κρίσης συνείδησης, της κρίσης λειτουργίας της δημοκρατίας. Της κρίσης ηγεσίας και κυρίως της κρίσης λόγω σύγκρουσης συμφερόντων. Ενώ υποτίθεται ότι είμαστε στον δρόμο της ενωμένης Ευρώπης και προς τον στόχο της εμβάθυνσης αυτής, βλέπουμε να συγκρούονται τα έθνη – κράτη με τους κεντρικούς σχεδιαστές και φορείς του σημερινού παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού μοντέλου και κυρίως με το επιθετικό και αχαλίνωτο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, μέρος του οποίου φυσικά είναι ευρωπαϊκό. Οι ηγέτες που εκλέγουν οι λαοί της Ευρώπης για να υπερα-

σπισθούν τα συμφέροντά τους, αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων, ανιστόρητοι, αναίσθητοι και ανίσχυροι, υποτασσόμενοι λόγω προσωπικών ή άλλων δεσμεύσεων. Δοκιμάζεται η δημοκρατία και η πολιτική κουλτούρα στην Ελλάδα έντονα, αλλά και σε όλη της Ευρώπη. Στη χώρα μας, η οικονομική κρίση έβγαλε στην επιφάνεια όλες τις αμαρτίες και τις παθογένειες που τόσα χρόνια κάναμε πως δεν τις βλέπαμε και αφήναμε τον χρόνο και τους «άλλους» να τις λύσουν. Στην ανώτατη παιδεία μας για παράδειγμα, οι δάσκαλοι που θέλουν να άγουν την καταγωγή τους από τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη και τόσους άλλους επιφανείς, διδάσκουν στην ελληνική νεολαία πως δεν θα εφαρμόζει τους νόμους που δημοκρατικά ψηφίζει η πολιτεία στην οποία θέλουν οικειοθελώς να ζουν. Άλλο ένα παράδειγμα είναι το συνδικαλιστικό κίνημα το οποίο το μόνο που γνωρίζει είναι την απεργία, την κατάληψη και την καταστροφή ως μέσα διεκδίκησης καλλίτερων αμοιβών για τα μέλη του. Ότι με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η ανεργία δεν απασχολεί κανέναν. Θα πρόσθετα τέλος στα παραδείγματα αυτό που στις ΕΔ και τα Σώμα-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

71 τα Ασφαλείας η κομματικοποίηση και η αναξιοκρατία κατάφερε. Κατέβασαν την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού, μειώνοντας σταδιακά την αγάπη και την πίστη για τα ιδανικά και τις αξίες που επέλεξαν να υπηρετήσουν. Από την αρχή της εμφάνισης της οικονομικής κρίσης, αφού οι αρμόδιοι που έπρεπε να γνωρίζουν τα σημάδια που την έφεραν, την άφησαν, για να μην πω ότι φρόντισαν να πέσει με ένταση επί της ελληνικής κοινωνίας, δεν έκαναν καμία προσπάθεια αντιμετώπισης των επιπτώσεων αυτής στους διάφορους τομείς. Δεν υπήρξε, δεν υπάρχει εθνικό σχέδιο διαχείρισης της κρίσης με αποτέλεσμα αυτή να έχει εξελιχθεί σε εθνική απειλή κατά της χώρας, κατά του λαού, κατά του έθνους. Επί τρία χρόνια η κεντρική πληροφορία που περνάει στον ελληνικό λαό από Έλληνες πολιτικούς, από ελληνικά και ξένα κέντρα εξουσίας και ΜΜΕ, είναι αυτή της συνολικής εθνικής μας ενοχής για την οικονομική και όχι μόνο, κατάσταση που βρέθηκε η χώρα. Ορισμένοι δε πολιτικοί μας «ηγέτες», με μεγάλη ευκολία, απαλλάσσουν τον εαυτό τους από τη βασική ευθύνη και σε κάθε αδιέξοδο που βρέθηκαν λόγω των δικών τους επιλογών, «έδειξαν» χωρίς ντροπή, ως μόνο υπεύθυνο τον λαό ή ακόμα και ποιο συγκεκριμένα σε μια περίπτωση την φυσική ηγεσία των ΕΔ της χώρας. Ο λαός, μέσω σκόπιμης μεθόδευσης ή νομοτελειακά, οδηγείται σε συλλογική κατάθλιψη και πλήρη απώλεια της αυτοεκτίμησής του. Κάποιοι όμως που έχουν πολιτικό συμφέρον εκμεταλλεύονται την κατάσταση και περνούν στην άλλη όχθη του «ποταμού» της ελληνικής πολιτικής ανευθυνότητας. Τον απαλλάσσουν πάσης ευθύνης και στοχοποιούν τους ξένους δανειστές, ως τους μοναδικούς υπεύθυνους όσων παθαίνει από την οικονομική κρίση. Και άλλες χώρες πέρασαν κρίσεις οικονομικές και προσέφυγαν στο ΔΝΤ, αλλά φρόντισαν να καταστρώσουν ένα εθνικό σχέδιο εξόδου, λαμβάνοντας υπόψη τα εθνικά τους χαρακτηριστικά, τις δυνατότητες της χώρας, τις αδυναμίες

του λαού τους και φυσικά τους εθνικούς τους στόχους. Τον σχεδιασμό αυτό φυσικά τον έκαναν οι πολιτικές τους ηγεσίες. Πολύ πρόσφατο και γνωστό σε όλους μας είναι το παράδειγμα διαχείρισης της οικονομικής κρίσης που πέρασε η γειτονική μας Τουρκία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης βάση του σχεδίου που εφάρμοσε δεν υποβάθμισε τους εθνικούς της στόχους, την εξωτερική της πολιτική αλλά κυρίως την Αμυντική στρατιωτική της ισχύ. Χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, ο οποίος θα εξειδικεύεται κατά τομέα, θα έχουμε, ήδη έχουμε, σοβαρή επιτάχυνση, μεγέθυνση και εμβάθυνση, κάθε προϋπάρχουσας παθογένειας. Αυτό θα είναι περισσότερο έντονο και εμφανές και φυσικά επικίνδυνο σε τομείς που η αποστολή τους έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ασφάλεια και την Άμυνά της. Έτσι, μετά από αυτή τη μικρή γενική προσέγγιση στην ευρύτερη εικόνα της κρίσης, νομίζω πως καταλάβατε ότι το ερωτηματικό στον τίτλο της σημερινής εσπερίδας είναι εντελώς τυπικό. Η οικονομική κρίση της χώρας είναι ήδη ΕΘΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ σε πλήρη εξέλιξη. Κατά τη γνώμη μου έχει υπάρξει ήδη ζημία η χώρα έχει δεχθεί ήδη το πρώτο μεγάλο πλήγμα. Το όνομα της χώρας, η άυλη αξία του brad name όπως συνηθίζεται να λέγεται, έχει υποστεί τεράστια ζημιά στο εξωτερικό. Έχει πλέον ταυτιστεί με την χρεοκοπία και την ανικανότητα σχεδιασμού για την επίλυση προβλημάτων. Είμαστε ένα στερεότυπο προς αποφυγή. Θα θυμάστε, για παράδειγμα, τα πρόσφατα debates των Αμερικανών υποψηφίων για την προεδρία, όπου δύο ή τρεις φορές ο Romnei κατηγόρησε τον Obama ότι με την οικονομική πολιτική του θα καταντήσει τις ΗΠΑ, Ελλάδα. Από την αρχή της κρίσης, όταν κάθε κυβέρνηση που αποφάσιζε να κάνει περικοπές και στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ο αρμόδιος Υπουργός αισθανόταν την ανάγκη να δηλώσει μαζί με το είδος και το ύψος των περικοπών, ότι αυτές δεν μειώνουν στο ελάχιστο την αμυντική ισχύ της χώρας. Η σκοπιμότητα και η ανάγκη

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

να γίνει αυτή η δήλωση, είναι προφανώς κατανοητές. Αν όμως μένουμε στη δήλωση και δεν σχεδιάζουμε, ώστε πραγματικά οι αναγκαίες οικονομικές περικοπές στις ΕΔ, να μην επιδράσουν καταστροφικά στην ισχύ αυτών, αυτό δεν είναι ούτε κατανοητό, αλλά ούτε και αποδεκτό υποθέτω από κανέναν. Πρόσφατα, ο ΥΕΘΑ σε ομιλία του σε στελέχη των ΕΔ, σπουδαστές, ανώτατης διακλαδικής Σχολής έλεγε ότι «….η κοινή γνώμη αντιμετωπίζει την άμυνα και την ασφάλεια με αντιφατικό τρόπο: Επενδύει πάρα πολλά στο αίσθημα ασφάλειας. Θέλει να νιώθει αξιοπρεπώς και κυρίαρχος αντιλαμβανόμενος πόσο εξαρτημένος είναι οικονομικά. Δεν θέλει να νιώθει ότι συνεχίζονται αλόγιστες οι σπάταλες επιλογές στο πεδίο των στρατιωτικών δαπανών. Από την άλλη δεν θέλει να μείνει τίποτα αναπάντητο, όταν υπάρχουν κάθε είδους προκλήσεις. Εκ τρίτου, θέλει να αποφεύγονται οι εντάσεις και οι κρίσεις και να μη διασαλεύεται η σταθερότητα και η ειρήνη, αλλά χωρίς να θίγεται η κυριαρχία, χωρίς να παραβλάπτεται η ακεραιότητα και χωρίς να διαμορφώνεται η εικόνα μιας χώρας που ενδίδει και που δεν υπερασπίζεται με τρόπο απόλυτο και αποτελεσματικό την κυριαρχία της, τα κυριαρχικά της δικαιώματα και τις διεθνείς αρμοδιότητές της». Προσωπικά δεν βλέπω σοβαρή αντιφατικότητα, αν πραγματικά αυτή είναι η στάση της ελληνικής κοινής γνώμης για την Άμυνα. Αν υπάρχει κάποια, νομίζω ότι αυτή είναι το αποτέλεσμα της σύγχρονης εκπαίδευσης που οι κυβερνήσεις επέλεξαν για την ελληνική νεολαία στην οποία δεν δίδαξαν το πραγματικό νόημα των εννοιών και αξιών όπως Πατρίδα, Έθνος, Τιμή, Φιλότιμο, Πειθαρχία, Υποχρεώσεις. Εξ άλλου κανείς δεν πρέπει να ξεχνά ότι οι Ηγεσίες κάθε επιπέδου, κυρίως και πρωτίστως, διδάσκουν με το παράδειγμά τους. Είναι αλήθεια ότι σε περιόδους μεγάλης οικονομικής κρίσης θα υπάρξουν άμεσες και σοβαρές επιπτώσεις και στον τομέα της Εθνικής Άμυνας και συγκεκρι-

72 μένα στην στρατιωτική ισχύ της χώρας. Όμως ένας έγκαιρος και σωστός σχεδιασμός ελέγχου αυτών των επιπτώσεων, θα επιτρέψει η όποια μείωση ισχύος να μην καταστεί απειλή για την εθνική ασφάλεια και άμυνα της χώρας, ιδιαίτερα όταν υπάρχει συγκεκριμένη απειλή για την εθνική μας κυριαρχία και για ζωτικά εθνικά συμφέροντα. Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση του Δημοσιογράφου Μάνου Ηλιάδη, ειδικού στα αμυντικά θέματα, στα «Επίκαιρα», τεύχος 154: «Στην Ελλάδα η μακρά και διαρκής αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας της χώρας να προβάλλει ένα όχι, ακόμα και στον ζωτικό τομέα της Εθνικής Άμυνας, που είναι ο σκληρός πυρήνας της εθνικής κυριαρχίας, δεν θα καθιστά δυνατή την υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων και ιδιαίτερα της ελληνικής ΑΟΖ. Δεν φαίνεται να υπάρχει προβληματισμός πόσο μάλλον κάποιο σχέδιο». Ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι καθόλου εύκολο έργο. Πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την μείωση των δαπανών, τις δυνατότητες του προσωπικού, το ηθικό του, τις αναγκαίες αλλαγές στη Διοίκηση και τον έλεγχο των δυνάμεων, τις αλλαγές στην αμυντική σχεδίαση, στην δομή και ετοιμότητα των δυνάμεων, την εκπαίδευση, αλλά και τις μεθόδους και τα έξυπνα τεχνολογικά μέσα που θα αντισταθμίσουν σε σοβαρό βαθμό την έλλειψη μεγάλων εξοπλιστικών προγραμμάτων. Αναφερόμενοι στον αναγκαίο αυτό σχεδιασμό, κυρίαρχο στοιχείο που θα καθορίσει την έκταση και το βάθος του, είναι ο εκτιμώμενος χρόνος, η διάρκεια αυτής της κρίσης και το αναγκαίο, κατ’ επέκταση ύψος περικοπών στο ΥΕΘΑ. Να λάβουμε υπόψη μας ότι είμαστε ήδη στον τρίτο χρόνος της κρίσης. Κάθε προϋπολογισμός του ΥΕΘΑ είναι μικρότερος από τον προηγούμενο κατά πολύ σοβαρό ποσοστό, η Πολιτική Εθνικής Άμυνας ισχύει και οι εκάστοτε Υπουργοί μας διαβεβαιώνουν ότι καμία επίπτωση στην ισχύ των ΕΔ

δεν έχουμε. Όμως σχετικό σχεδιασμό ολοκληρωμένο και με στόχους μέχρι σήμερα που δεν είδαμε. Στο σημείο αυτό νομίζω ότι είναι χρήσιμο να πούμε δύο λόγια για ορισμένα βασικά θεσμικά κείμενα που έχουν άμεση σχέση με την Εθνική Άμυνα. Η Πολιτική Εθνικής Άμυνας είναι μέρος της Εθνικής Στρατηγικής της χώρας όπως η Πολιτική Εθνικής Οικονομίας, η Εξωτερική Πολιτική, η Πολιτική για την Παιδεία κλπ. Σύμφωνα δε με ότι μέχρι σήμερα ισχύει η Πολιτική Εθνικής Άμυνας είναι: «Τμήμα ή μέρος της Εθνικής Στρατηγικής, στην οποία η Κυβέρνηση χαράσσει το πλαίσιο των επιλογών και των πολιτικών της βάσει των οποίων θ’ αναπτυχθεί και θα χρησιμοποιηθεί η Εθνική Αμυντική Ισχύς για να προάγει και να προασπίσει τα Εθνικά Συμφέροντα για την εκπλήρωση των Εθνικών Αντικειμενικών Σκοπών». Συγκεκριμένο κείμενο Εθνικής Στρατηγικής εγκεκριμένο από το Κοινοβούλιο και βασιζόμενο στην ευρύτερη συναίνεση των δυνάμεων του έθνους, δεν υπάρχει, ούτε νομίζω ότι υπήρξε ποτέ. Τι έχει λοιπόν η Ελλάδα ως Εθνική Στρατηγική; Αυτό που μπορούμε ν’ απαντήσουμε είναι ότι στην περίπτωση της χώρας μας Εθνική Στρατηγική είναι η πολιτική της εκάστοτε εκλεγομένης κυβέρνησης όπως αυτή εγκρίνεται από την κομματική πλειοψηφία της βουλής. Σύμφωνα όμως με τα διεθνή κρατούντα Εθνική Στρατηγική είναι «ένα ευρύ σχέδιο δράσης που βασίζεται στην γενική αντίληψη για την χρησιμοποίηση του εθνικού δυναμικού για την επίτευξη των Εθνικών Αντικειμενικών Σκοπών με σκοπό την εξασφάλιση των εθνικών συμφερόντων τα οποία και καθορίζει». Έχετε εσείς δει κάτι ανάλογο ή σχετικό στις πολιτικές των ελληνικών κυβερνήσεων; Μπορεί η Εθνική Στρατηγική μιας χώρας ν’ αλλάζει κάθε τέσσερα χρόνια; Το τελευταίο εγκεκριμένο κείμενο Πολιτικής Εθνικής Άμυνας από το ΚΥΣΕΑ είναι αυτό το 2005.

Το 2010 που προεβλέπετο να εκδοθεί το νέο, δεν βγήκε τίποτα.

Οι στόχοι που θέτει η Πολιτική Εθνικής Άμυνας του 2005 είναι οι εξής: 1. Η διατήρηση της ειρήνης 2. Η διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, της εθνικής ανεξαρτησίας, της εν γένει ασφάλειας του ελληνικού λαού από οιανδήποτε εξωτερική απειλή.

3. Η διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων και η προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, όπως αυτά καθορίζονται από το Σύνταγμα, τις Διεθνείς Συνθήκες και Συμβάσεις και την διεθνή πρακτική.

4. Η ασφάλεια του Κυπριακού Ελληνισμού και η δίκαιη επίλυση του εθνικού αυτού προβλήματος.

5. Η μέριμνα για την ασφάλεια και ευημερία των ελληνικών μειονοτήτων και κοινοτήτων του εξωτερικού.

6. Η έντονη και κυρίαρχη παρουσία μας στις περιοχές γεωπολιτικού ενδιαφέροντος με προώθηση σχέσεων καλής γειτονίας, φιλίας και συνεργασίας στα Βαλκάνια, Υπερκαυκασία, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Ανατολική Μεσόγειο και Αδριατική.

7. Η ύπαρξη σταθερότητας στην περιοχή, η εκτόνωση και ειρηνική διευθέτηση περιφερειακών προκλήσεων ή συγκρούσεων και η διασφάλιση της στρατιωτικής ισορροπίας των δυνάμεων.

8. Η μεγιστοποίηση των ωφελημάτων που απορρέουν από τη συμμετοχή της χώρας μας στον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και του ΟΑΣΕ.

9. Η ανάδειξη των ΕΔ ως θεμελιώδους παράγοντα εθνικής ισχύος, ικανών να διασφαλίσουν την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και τα εθνικά συμφέροντα, να ανταποκριθούν με επιτυχία σε ειρηνευτικές αποστολές στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών και συμμαχιών και γενικά να συμ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

73 βάλουν ενεργά στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.

10. Ο σεβασμός και η ενίσχυση της στρατιωτικής παράδοσης των ΕΔ.

Δ

εν νομίζω ότι υπάρχουν ουσιαστικές αντιρρήσεις για την πληρότητα των στόχων αυτών της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας. Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι την ευθύνη υλοποίησης των στόχων αυτών δεν την έχουν μόνο οι ΕΔ της χώρας δια της Στρατιωτικής Στρατηγικής που είναι υποχρεωμένες να εκπονούν και αναλόγως να αναθεωρούν. Η ευθύνη έχει ανατεθεί ή πρέπει να έχει, στο σύνολο των παραγόντων ή οργάνων εθνικής ισχύος της χώρας. Αν όμως σταθούμε στον υπ’ αριθμό 6 στόχο που ζητάει έντονη και κυρίαρχη παρουσία μας στις περιοχές γεωπολιτικού ενδιαφέροντος και του υπ’ αριθμού 9 που απαιτεί οι ΕΔ να αναδεικνύονται σε θεμελιώδη παράγοντα εθνικής ισχύος για να διασφαλίζει την εθνική ανεξαρτησία, τα εθνικά συμφέροντα κλπ, διαπιστώνουμε το μέγεθος της ευθύνης που έχει ανατεθεί στις ΕΔ και οι οποίες το έχουν αναλάβει. Και θα πρέπει να πούμε ότι μέχρι σήμερα το μερίδιο αυτό με ευθύνη και τιμή το έχουν υπερασπισθεί με επιτυχία. Όμως σε αυτή την σχέση ανάθεσης στόχων και ευθύνης από την Πολιτεία και ανάληψης υλοποίησης από τα όργανα Εθνικής Άμυνας και ιδιαίτερα τις ΕΔ, πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία. Η Πολιτεία για της Πολιτικής Ηγεσίας παρέχει στα όργανα Εθνικής Άμυνας όλα τα αναγκαία μέσα διαχρονικά και ανάλογα των εξωτερικών απειλών, ενώ ταυτόχρονα με τα άλλα όργανα άσκησης της Εθνικής Πολιτικής, φροντίζει να δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες γι’ αυτά. Από την πλευρά της η Αμυντική Ηγεσία και για να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους η Φυσική Ηγεσία των ΕΔ της χώρας, αναλαμβάνει την ευθύνη να διαθέτει την αποτελεσματικότητα που αναγκαιεί για την εκπλήρωση των στόχων της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και ιδιαίτερα αυτούς που κατά το μεγα-

λύτερο ποσοστό τους έχουν ανατεθεί λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της απειλής στην πορεία του χρόνου. Όπως με σαφήνεια ανέδειξε ο Κλάουζεβιτς, η σχέση ανάμεσα σε πολιτικούς στόχους και στρατιωτικά μέσα είναι ξεκάθαρη. Η στρατιωτική ευθύνη και δράση, τονίζει, θα πρέπει να καθοδηγείται πάντα από πολιτικές απαιτήσεις και στόχους και προς τούτο να είναι υπόλογοι. Εδώ λοιπόν εμφανίζονται κατά την γνώμη μου δύο πολύ ουσιαστικά ερωτήματα και τα οποία προκύπτουν από τον τρόπο χειρισμού της οικονομικής κρίσης της χώρας. Κατ’ αρχήν αν με τις διατιθέμενες οικονομικές πιστώσεις το ΥΕΘΑ, ως υπεύθυνο για το στρατιωτικό όργανο εθνικής ισχύος διαπιστώσει ότι δεν διαθέτει τα αναγκαία μέσα και γενικά τις δυνατότητες για την εκπλήρωση των στόχων που του έχουν ανατεθεί τι κάνει; Και κατά δεύτερο η διαχείριση της κρίσης, όπως γίνεται από τις εκλεγμένες πολιτικές ηγεσίες, συνιστά παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας; Αν ναι εδώ υπάρχει και άλλο ερώτημα αν αυτό γίνεται σύμφωνα με το Σύνταγμα. Όμως αν παραχωρείται εθνική κυριαρχία, θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί ποια είναι, τι αφορά ώστε κάποιος ή κάποιοι από τους στόχους Πολιτικής Εθνικής Άμυνας να τροποποιηθούν και ίσως τότε να φανεί ότι και η αναγκαία στρατιωτική ισχύς πρέπει να αναπροσαρμοσθεί. Μήπως γι αυτό γίνονται συνεχώς μειώσεις στο ΥΕΘΑ χωρίς σχεδιασμό; Διότι οι συνεχείς περικοπές μέχρι

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

πότε δεν θα μειώνουν την αμυντική ισχύ στο επίπεδο που δεν θα μπορεί να εκπληρώσει στόχο ή στόχους της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας; Φυσικά υπάρχει όριο και στο ποσό και στον χρόνο. Αν συνεχίσουμε όπως σήμερα χωρίς σχέδιο, σύντομα η στρατιωτική ηγεσία δεν θα είναι σε θέση να δεσμευτεί απέναντι στην Πολιτική Ηγεσία και τον λαό ότι είναι σε θέση να εκπληρώσει όλους τους στόχους της ΠΕΑ. Αυτό θα είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης που την αφήσαμε να εξελιχθεί σε εθνική απειλή για όλους τους παράγοντες Αμυντικής ισχύος. Διότι αυτό που θα συμβεί στις ΕΔ θα συμβεί κατ’ αναλογία και στα άλλα όργανα αμυντικής ισχύος που επίσης έχουν μέρος της ευθύνης για την υλοποίηση των στόχων της ΠΕΑ. Επομένως τι θα κάνει η Πολιτική Ηγεσία; Θα διαγράψει κάποιους στόχους της ΠΕΑ ή το έχει κάνει ήδη; Ή θα τους αναθέσει σε άλλα όργανα; Σε κάθε περίπτωση, για να περισωθεί ότι περισώζεται, η πολιτική ηγεσία έχει την ευθύνη επανασχεδιασμού και αναδιοργάνωσης της στρατιωτικής ισχύος της χώρας. Η στρατιωτική ηγεσία έχει την ευθύνη βάση των δεδομένων που θα της δοθούν να προτείνει την τεχνική προσέγγιση του σχεδιασμού. Εθνικό σχέδιο – πρόταση για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους που από μόνοι μας δημιουργήσαμε δεν καταφέραμε να κάνουμε. Δεχόμαστε τις προτάσεις των δανειστών που κρατάνε τον «ορό» συντήρησης της χώρας, κάνουμε πως τις εξετάζουμε, αντιδρούμε για να κρατηθούν και τα πολιτικά προσχήματα και τελικά τις αποδεχόμαστε αφού δεν έχουμε κάτι άλλο να προτείνουμε. Τουλάχιστον, αυτή την ώρα ας σχε-

74 διάσουμε για τον λίαν ευαίσθητο χώρο της Εθνικής άμυνας και ιδιαίτερα αυτόν των ΕΔ με στόχο την διατήρηση της ελαχίστης αναγκαίας στρατιωτικής ισχύος που θα μας εξασφαλίζει αποτροπή και εκπλήρωση των στόχων της ΠΕΑ, ενώ σε μελλοντική βελτίωση των οικονομικών θα υπάρχει η βάση άμεσης βελτίωσης και αύξησης της ισχύος αν αυτό τότε κριθεί απαραίτητο. Όπως δεν είχαμε μέχρι τώρα συνολική Εθνική Στρατηγική, αλλά έχουμε έστω του 2005, Πολιτική Εθνικής Άμυνας, έτσι και τώρα μπορεί να μην έχουμε γενικό σχέδιο, εθνικό, εξόδου από την κρίση, ας σχεδιάσουμε τουλάχιστον την αναδιοργάνωση των ΕΔ ώστε να διατηρήσουμε την ελαχίστη αναγκαία στρατιωτική ισχύ, που θα επιτρέψει στη χώρα να υπερασπίσει τα εθνικά της συμφέροντα και να περάσει τους δύσκολους καιρούς, χωρίς θανάσιμα τραύματα στο εναέριο, στο θαλάσσιο, στο υποθαλάσσιο και στο χερσαίο σώμα της. Δεν είναι η δουλειά μας να υποδείξουμε τον τρόπο και τους τομείς αναδιοργάνωσης των ΕΔ προκειμένου να διατηρηθεί ή και να αυξηθεί η ισχύς, ενώ θα μειωθεί το λειτουργικό κόστος. Άποψη έχουμε. Όμως για να προκαλέσουμε συζήτηση θα βάλουμε ορισμένες ερωτήσεις για προβληματισμό και σκέψεις. Πόσο απαραίτητες και αναγκαίες είναι όλες οι μονάδες και τα κέντρα εκπαίδευσης του Στρατού Ξηράς; Τι διαφορά σε αυτό τον τομέα έχουμε από το 60-70, με σήμερα; Είναι αναγκαίος όλο αυτός ο αριθμός των ανωτάτων αξιωματικών; Τι συνέβη για παράδειγμα σε μια 10ετία στην ΠΑ και το Ανώτατο Αεροπορικό Συμβούλιο (ΑΑΣ) αυτής από 12 Πτεράρχους έφτασε τους 22; Γιατί ένας Αξκός πρέπει να αποστρατεύεται (συνταξιοδοτείται) στα 50 και 55; Τι γίνεται στην Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Πόσο κοστίζει η φοίτηση ενός Ανθυποσμηναγού Ιπταμένου και μηχανικού στην ΠΑ, ενός Σημαιοφόρου στο Πν και ενός Ανθυπολοχαγού στο ΣΞ στην Ελλάδα και πόσο αντιστοίχων στην

Αγγλία και άλλες χώρες; Είναι ικανοποιητικός ο χρόνος της θητείας; Πέτυχε ο θεσμός των επαγγελματιών οπλιτών; Η Διοικητική Οργάνωση που έχουν οι ελληνικές ΕΔ ανά όπλο τι προσωπικό απασχολεί, τι κοστίζει; Υπάρχει δυνατότητα αλλαγών για μείωση του κόστους; Πόσα χρόνια είναι η ίδια, παρά την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας; Γίνεται η αναγκαία εκμετάλλευση των πολλαπλασιαστών ισχύος μικρού κόστους που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία προκειμένου να μειωθεί το λειτουργικό κόστος των διαφόρων οπλικών συστημάτων και να περιορισθούν οι επιπτώσεις από την μείωση των εξοπλισμών; Γίνεται ικανοποιητική συνεργασία με την ελληνική βιομηχανία και βιοτεχνία καθώς και με τα ΑΕΙ της χώρας για εκμετάλλευσης νέων ιδεών και πιθανών ελληνικής πατέντας λύσεων σε μικρά έστω αμυντικά προβλήματα; Είναι ικανοποιητικό το μέγεθος, αλλά και το είδος των ειδικών δυνάμεων για εκτέλεση αναλόγων επιχειρήσεων; Αντί των μεγάλων σχηματισμών στην έκταση που σήμερα υπάρχουν Έχουμε κανόνες αύξησης ή διατήρησης της αναγκαίας στρατιωτικής ισχύος κατά την διάθεση των οποίων πιστώσεων ή κρατάμε διακλαδικές ισορροπίες, ή όπως τώρα τελευταία πάμε να πάρουμε τάχα δωρεάν ό,τι περισσεύει στις άλλες χώρες; Νομίζω για παράδειγμα, είναι αρκετά τα ερωτήματα που επισημαίνουν τους τομείς που κατά την γνώμη μου μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επανεξέτασης για επανασχεδιασμό της στρατιωτικής ισχύος της χώρας.

Κυρίες και Κύριοι, προσωπικά πιστεύω ότι ο τρόπος λειτουργίας της χώρας όπως τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα θα παύσει να υπάρχει, δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, γιατί βασιζόταν σε ψεύτικες και ανύπαρκτες παραμέτρους και κυρίως σε δανεικά κεφάλαια.

Περνάμε την πολύ δύσκολη περίοδο του συμμαζέματος. Είναι βέβαιο ότι θα πονέσουμε πολύ και αρκετοί θα ματώσουν. Αν από τις υπεύθυνες ηγεσίες ανά τομέα δράσης, μαζί με τις ενέργειες περιστολής, αρχίσει και ο αναγκαίος σχεδιασμός για το αύριο, τότε μπορεί να υπάρξει ελπίδα. Όμως δεν μπορεί να είναι η εθνική μας στρατηγική μια οικονομιστική και λογιστική προσέγγιση μόνο. Δεν μπορεί το εθνικό μας όραμα να είναι η επόμενη δόση των δανεικών για να σώσουμε την παρτίδα και έχει ο Θεός για μετά. Διάβασα πρόσφατα σε μια εφημερίδα την άποψη ενός δημοσιογράφου: «Να συντάξουμε και να εφαρμόσουμε ένα νέο μνημόνιο. Δικό μας! Όχι των δανειστών! Ένα μνημόνιο για την Ελλάδα του μέλλοντος…..» Αν δεν το κάνουμε άμεσα, σε λίγο μπορεί να είναι πολύ αργά. Πριν τελειώσω να μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα κομμάτι από όσα έγραφε το 1991 ένα Έλληνας διανοητής. «Ο λαϊκισμός οδήγησε σε μια κατάσταση όπου η δημαγωγία είναι απαραίτητη γιατί την επιθυμούσαν εκείνοι στους οποίους απευθυνόταν, αφού πίστευαν πως αν την πάρουν ακριβώς όπως λεγόταν θα την εξαργύρωναν ως γραμμάτιο» «Επειδή οι πελατειακές ανάγκες έπρεπε να μετατραπούν σε καταναλωτικές δυνατότητες ανώτερες από το παραγωγικό επίπεδο της χώρας αυτή η συγκεκριμένη λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος ήταν εξ αρχής αντιοικονομική. Ήταν το βασικό εμπόδιο στην εθνική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Όμως σταδιακά από εμπόδιο έγινε ο αγωγός της εκποίησης της χώρας με μόνο αντάλλαγμα την διαιώνιση του ισχύοντος πολιτικού συστήματος. Εθνική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, ιδιαίτερα όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει, αλλά τα εισάγει. Και για να τα εισάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις για το

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

75 μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης είναι δρόμος της συσσώρευσης, της εντατικής εργασίας και της προσωρινής στέρησης, ενώ ο δρόμος της ευημερίας (βραχυπρόθεσμης) είναι ο δρόμος του παρασιτισμού και της εκποίησης της χώρας». Κατά τον ίδιο συγγραφέα «...ιδιαίτερα ιλαροτραγική παρουσιάζεται η θέση της αριστεράς, η οποία όντας οιονεί καταδικασμένη να υπερασπίζεται τα λαϊκά αιτήματα, υποχρεώνεται να γίνει σημαιοφόρος κάθε καταναλωτικής απαίτησης, αρκεί αυτός που την προβάλλει να αυτοτιτλοφορείται λαός. Προωθεί δηλαδή την εκποίηση της χώρας αρκεί ο λαός να ζητά την εκποίηση αυτή». Αυτά έγραφε ο Παν. Κονδύλης ο οποίος πέθανε το 1998. Φαίνεται πως κανένας από όσους κυβέρνησαν δεν τον διάβασε, όπως και τόσους άλλους και φτάσαμε στην σημερινή κατάσταση. Όπως το κάναμε όλοι μας, βάλαμε μια τεράστια απειλή μέσα στη χώρα μας, μέσα στα σπίτια μας. Είμαστε αναγκασμένοι να την διαχειριστούμε μόνοι μας και να μην περιμένουμε μόνο από τους ξένους. Στο χώρο των ΕΔ η απειλή αυτή έχει βάλει το «κλειδί στην πόρτα τους», αν συνεχίσουμε να καθεύδουμε, σε πολύ λίγο η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη. Και για να κλείσω, μην νομίζετε ότι αυτό που περνάμε τώρα ως Έλληνες το περνάμε για πρώτη φορά. Δηλαδή τα τραγικά λάθη που κάναμε για να φτάσουμε εδώ τα κάναμε για πρώτη φορά. Ας θυμηθούμε τι έλεγε ο Ισοκράτης στον Αρεοπαγιτικό του λόγο προς τους Αθηναίους τον 4ο π.Χ αιώνα: «Διότι εκείνοι που διοικούσαν την πόλη δεν δημιούργησαν ένα πολίτευμα το οποίο μόνο κατ’ όνομα να θεωρείται το πιο φιλελεύθερο και το πιο πράο απ’ όλα, ενώ στην πράξη να εμφανίζεται διαφορετικό σε όσους το ζουν, ούτε ένα πολίτευμα που να εκπαιδεύει τους πολίτες έτσι ώστε να θεωρούν δημοκρατία την ασυδοσία, ελευθερία την παρανομία, ισονομία την αναίδεια και ευδαιμονία την εξουσία του καθενός να κάνει ότι θέλει, αλλά ένα πολίτευμα το οποίο δείχνοντας την απέχθεια του για όσους έκαναν αυτά και τιμωρώντας τους έκανε όλους τους πολίτες καλύτερους και πιο μυαλωμένους».  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

59η Ετήσια Σύνοδος Αποφοίτων Σχολής Αμύνης του ΝΑΤΟ (ΝDC) Υπό κ. Ζαφείρη Ταμπακίδη, Αντιπτεράρχου (Ι) ε.α., Γραμματέα Συλλόγου Αποφοίτων NDC - Μέλους ΔΣ ΣΕΕΘΑ

Γενικά

Α

πό 10 έως 12 Οκτωβρίου 2012, έλαβε χώρα η Σύνοδος θέματος στη Ρώμη, όπου και η έδρα της Σχολής. Τις εργασίες της Συνόδου παρακολούθησε ο Γραμματέας του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων NDC και μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΕΘΑ, Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Ζαφείρης Ταμπακίδης. Συμμετείχαν 200 περίπου σύνεδροι, απόφοιτοι της Σχολής, εκπρόσωποι των Στρατηγείων του ΝΑΤΟ, προσωπικότητες διαφόρων χωρών, καθώς και σπουδαστές της NDC. Στο σεμινάριο παρέστη και ο νέος Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας, πρέσβυς κ. Αlexander VERSHBOW, ο οποίος προλόγισε μάλιστα την εκδήλωση, αναπτύσσοντας το θέμα: “NATO after the Chicago Summit” Η όλη εκδήλωση περιελάμβανε τις εξής δραστηριότητες: Επίσημη δεξίωση προς τιμήν των συμμετεχόντων αποφοίτων Σεμινάριο που παρακολούθησαν όλοι οι Σύνεδροι Επίσημο γεύμα μετά το πέρας του σεμιναρίου, με συμμετοχή και των ομιλητών Συνάντηση των αντιπροσώπων των εθνικών συλλόγων, όπου πέραν των άλλων, αναφέρθηκαν και οι δρα-

στηριότητες κάθε συλλόγου το παρελθόν έτος. Γενική συνέλευση των αποφοίτων, με την συμμετοχή και της Διοίκησης της Σχολής.

Σεμινάριο

Τ

ο θέμα του σεμιναρίου είχε τίτλο «Τhe Future of Transatlantic Link» και ήταν μέρος του ακαδημαϊκού προγράμματος των σπουδαστών. Ομιλητές ήσαν οι: Hans-Ulrich KLOSE, Γερμανός βουλευτής και πρώην Δήμαρχος Αμβούργου Bill GRAHAM, πρώην Υπουργός Εξωτερικών και Αμύνης του Καναδά Ο Αναπληρωτής Γ.Γ. του ΝΑΤΟ κ. Α. VERSHBOW, αναφέρθηκε για την αντιπυραυλική ομπρέλλα της Συμμαχίας, για την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, για την εφαρμογή των αποφάσεων της Συνόδου του Σικάγου και τέλος για το παρόν και το μέλλον του Αφγανιστάν. Ο υπογράφων τον ερώτησε πώς είναι τόσο αισιόδοξος για την θετική επίλυση του Αφγανικού προβλήματος και μάλιστα σύντομα, όταν δεν ανέφερε καθόλου την εμπλοκή και υποστήριξη των Πακιστανών. Αυτός απάντησε, ότι αισιοδοξεί πως οι Πακιστανοί θα συμπεριφερθούν υπεύθυνα, είτε ως Ε.Δ. είτε

76 ως τοπικός πληθυσμός και θα πάψουν να βοηθούν τους Ταλιμπάν και έτσι θα εκλείψει το κύριο αίτιο αποσταθεροποίησης της χώρας. Ο κ. H.-U. KLOSE έκανε μία πλήρη εξέταση των περιφερειακών προκλήσεων, που μπορεί να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ και προέτεινε διάφορους τρόπους επίλυσης αυτών. Τέλος, ο κ. B. GRAHAM ανέλυσε τους δεσμούς που οι Καναδοί έχουν με τους Αμερικανούς στον αμυντικό τομέα, σε αντιδιαστολή με τους πολιτιστικούς που νοιώθουν για τους Ευρωπαίους. Επίσης, εστίασε αρκετά και στην σπουδαιότητα που οι Καναδοί αποδίδουν στους “Transpacific” δεσμούς, παρότι το θέμα ήταν οι “Transatlantic”.

Συνάντηση εκπροσώπων εθνικών συλλόγων

Π

ραγματοποιήθηκε υπό την προεδρεία του Κοσμήτωρα της Σχολής Δρ. G. Hammond, στην οποία συμμετείχαν οι εκπρόσωποι των εθνικών συλλόγων και τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής αποφοίτων του NDC. Εκεί έγινε αναφορά ενός εκάστου για τις ετήσιες δραστηριότητες του συλλόγου του, ο δε υπογράφων ενημέρωσε τους παρισταμένους για την δημοσίευση στο περιοδικό ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ, του εναρκτήριου λόγου του πρώην Αναπληρωτή Γ.Γ. του ΝΑΤΟ κ. Claudio Bisogniero, στην περυσινή 58η συνάντηση των Anciens, καθώς και την συμμετοχή μελών του Συνδέσμου μας στην πανηγυρική 100ή επέτειο έναρξης των Βαλκανικών πολέμων. Επίσης, έγινε ενημέρωση των παρόντων για την οικονομική κατάσταση του συλλόγου αποφοίτων της Σχολής και τέλος η επιβεβαίωση των ονομάτων των αποβιωσάντων αποφοίτων κάθε χώρας.

Γενική Συνέλευση Αποφοίτων

Μ

ετά την συνάντηση των Γραμματέων, συνήλθε η Γενική Συνέλευση των αποφοίτων, κατά την οποία ο Διοικητής της Σχολής εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς τους συ-

νέδρους και ομιλητές, για την επιτυχημένη εφετινή συνάντηση, άκουσε δε με προσοχή όλες τις εισηγήσεις και σχόλια που έγιναν και υποσχέθηκε να υλοποιήσει όσες απ’ αυτές είναι πράγματι εφαρμόσιμες. Στο τέλος αναγνώσθηκαν τα ονόματα των αποβιωσάντων και κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή. Επειδή δε το επόμενο έτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από την ίδρυση του Συλλόγου Αποφοίτων της Σχολής, ζητήθηκε από τους παρόντες αλλά και τους εθνικούς συλλόγους γενικότερα, να κάνουν προτάσεις σύντομα, για αντάξιο του γεγονότος εορτασμό.

Συμπεράσματα

Τ

ο ετήσιο σεμινάριο – σύνοδος των αποφοίτων του NDC είναι πράγματι μία διεθνής εκδήλωση υψηλού επιπέδου, όπου αναλύονται επίκαιρα θέματα, που ενδιαφέρουν άμεσα την Συμμαχία και τις χώρες – μέλη. Ως κύριο συμπέρασμα προκύπτει, ότι η στρατηγική του ΝΑΤΟ αποβλέπει όπως η Συμμαχία διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στο διεθνές περιβάλλον, ενεργώντας ως πολιτικός αλλά και στρατιωτικός παράγων. Η Ελλάδα συμμετέχει, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, στην συμμαχική αυτή στρατηγική, διατηρώντας έτσι το ειδικό της βάρος σε γείτονες και μη. Ο ελληνικός σύλλογος αποφοίτων του NDC, ενσωματωμένος από ετών στον ΣΕΕΘΑ, έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ευρύτερη συνεργασία με την Σχολή και τους άλλους εθνικούς συλλόγους, γεγονός που βοηθά κατ’ επέκταση στην κατανόηση, προβολή και υποστήριξη των εθνικών θεμάτων διεθνώς. Για άλλη μία χρονιά δε, διαπιστώνεται η παντελής απουσία Ελλήνων ομιλητών σε τέτοιας εμβελείας εκδήλωση και όχι μόνον. Η έλλειψη αναγνωρισιμότητος πιθανώς και η μη καλλιέργεια των κατάλληλων επαφών και γνωριμιών με τους αποφασίζοντας στην πυραμίδα διοίκησης της Σχολής, οδηγεί μάλλον στην συγκεκριμένη κατάσταση και το γεγονός αυτό πρέπει να μας προβληματίσει όλους. 

Ανακοίνωση NADEFCOL 60ή συνάντηση αποφοίτων NDC

Γ

νωρίζεται, ότι τον Οκτώβριο 2013 θα εορτασθεί κατά πανηγυρικό τρόπο η 60η επέτειος από την ίδρυση του Συλλόγου Αποφοίτων της Σχολής Αμύνης του ΝΑΤΟ (NADEFCOL) στην έδρα της Σχολής (Ρώμη). Η ακριβής ημερομηνία και το σχετικό πρόγραμμα θα κοινοποιηθούν έγκαιρα. Η εκπροσώπηση της χώρας μας και των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, υπό τις παρούσες κρίσιμες συνθήκες, επιβάλλεται να είναι ευάριθμη και επαρκώς προετοιμασμένη. Επίσης η οργανωμένη μετάβαση-επιστροφή και διαμονή στη Ρώμη θα επιτρέψει την εξασφάλιση καλύτερων τιμών και τη μείωση του οικονομικού κόστους, το οποίο θα βαρύνει τους συμμετέχοντας. Οι απόφοιτοι της Σχολής (NADEFCOL) παρακαλούνται να επικοινωνήσουν μέχρι 30 Ιουνίου 2013 με το Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας (ΣΕΕΘΑ) και ειδικότερα με τον Αντιπτέραρχο Ζαφείρη Ταμπακίδη μέλος του ΔΣ του ΣΕΕΘΑ και Ειδικού Γραμματέα του Συνδέσμου αποφοίτων της NADEFCOL, στα τηλέφωνα 210-8811853 και 6983 524752. Με τις σκέψεις αυτές ο ΣΕΕΘΑ προσδοκά, ότι οι απόφοιτοι της NADEFCOL θα ανταποκριθούν στην πρόσκληση αυτή και θα υπάρξει μια αξιόλογη και δυναμική παρουσία της χώρας μας.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

77

Εορτή των Ενόπλων Δυνάμεων Υπό κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, Μέλους ΔΣ ΣΕΕΘΑ Η παρακάτω ομιλία εκφωνήθηκε κατά την επίσημη δοξολογία του εορτασμού της Ημέρας των Ενόπλων Δυνάμεων στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών την 21η Νοεμβρίου 2012.

Σ

ήμερα που η Ορθοδοξία γιορτάζει τα Εισόδια της Θεομήτορος, καθιερώθηκε από την Ελληνική Πολιτεία να τιμά και ο Ελληνισμός τις Ένοπλες Δυνάμεις του. Ένας συνδυασμός Πίστης και Άμυνας για την Πατρίδα, αξεπέραστος στον συμβολισμό του, που τον κληροδότησαν στις μέρες μας, πάνω από 30 αιώνες ιστορίας. Ο Όμηρος με το αιώνιο απόφθεγμα της Ιλιάδας από τα χείλη του Έκτορα: «Εις οιωνός άριστος Αμύνεσθαι περί Πάτρης» δίδαξε τους Έλληνες πρώτα και ακολούθως όλους τους λαούς της οικουμένης, την έννοια της «πατρώας γης» και το υπέρτατο ανθρώπινο ηθικό καθήκον της άμυνας υπέρ των βωμών και των εστιών, των κληρονομημένων από τους πατέρες, κατά πάσης απειλής. Στα ίχνη του Ομήρου ακολούθησαν πολλοί, όπως ο Αισχύλος, ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, που διδάσκουν, παιδεύουν, νουθετούν, εξορκίζουν, τους «παίδες των Ελλήνων», επάνω στο Ομηρικό απόφθεγμα. Η πολεμική αρετή, που έτσι καλλιεργείται, δεν είναι προϊόν ενθουσιασμού, παρόρμησης, ή επιθετικότητας. Είναι αποτέλεσμα παιδείας, ενσυνείδητης διάθεσης, σταθερής απόφασης για την υπεράσπιση όλων εκείνων, που με θυσίες οι πρόγονοι απέκτησαν, ανέδειξαν, διαμόρφωσαν, μετέδωσαν. Οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και ό,τι ο ορισμός αυτός αντιπροσώπευε σε κάθε εποχή, ενστερνίσθηκαν το δίδαγμα και άφησαν ανεξίτηλα αποτυπώματα στην ιστορία, της ηθικής του Ομήρου και των προγόνων διδασκάλων. Γιατί βέβαια δεν μπορεί να εκληφθούν σαν κάτι διαφορετικό τα τοπωνύμια των Μηδικών πολέμων,

Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, Πλαταιές, από ιστορικά ορόσημα ηθι-

κής αντίστασης και θυσίας στο βωμό μιας ιδέας. Της ιδέας της πατρίδας, όπως την προσδιόρισε ο Όμηρος. Ανεξίτηλη έχει μείνει στους αιώνες η φράση του Λακεδαιμόνιου Λεωνίδα: «Μολών Λαβέ» που συμβολίζει την άρνηση της υποταγής στην ωμή βία των αριθμών και την αντ’ αυτής τιμημένη θυσία, όπως την υπαγορεύει η έννοια του καθήκοντος. Κι είναι αυτή η φράση, η πεμπτου-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

σία της ηθικής επάνω στην οποία δομήθηκαν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις όλων των εποχών. Γιατί η πολεμική αρετή των ελλήνων δεν αποτελείται μόνον από τη φυσική κατάσταση και τον απαραίτητο πολεμικό εξοπλισμό, διαφορετικό για κάθε εποχή, αλλά είναι πρωτίστως η ηθική δύναμη και θέληση για την προστασία της πατρίδας. Οι αιώνες που κύλισαν επιβεβαίωσαν την ηθική συγκρότηση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που δοκιμάσθηκαν και στα πεδία των μαχών της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αργότερα το ελληνικό πνεύμα υπέταξε τον κατακτητή της Ελλάδας, τους Ρωμαίους και έτσι γεννήθηκε η Ελληνοχριστιανική Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στη διάρκεια των 1100 περίπου ετών της εποχής της, η Υπέρμαχος Στρατηγός του ελληνικού έθνους, η Θεομήτωρ Παναγία, ανέλαβε το ρόλο της Οδηγήτριας των Ενόπλων Δυνάμεων. Πιστός στη διαχρονική παράδοση ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, δεν παραδίδει την Πόλη, αλλά προτιμά να πεθάνει στα τείχη, υπερασπιζόμενος, όχι πλέον την Βασιλίδα, αυτή είχε ήδη χαθεί και το ήξερε, υπερασπιζόμενος την αρετή των Ελλήνων και την παράδοση του Λακεδαιμόνιου Λεωνίδα. Η απάντησή του στον Μωάμεθ τον Β΄ κινείται σ’ αυτή τη γραμμή: «Το να σου παραδώσω την Πόλη ούτε δικό μου δικαίωμα είναι ούτε κανενός άλλου από τους κατοίκους της. γιατί όλοι με μια ψυχή προτιμούμε να πεθάνουμε με τη θέλησή μας

78 και δε λυπόμαστε για τη ζωή μας». Η μεγάλη νύχτα της ιστορίας που ακολούθησε την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μακρύτερη από τέσσερις αιώνες, σφυρηλάτησε ακόμα περισσότερο την εθνική συνείδηση, που επιβίωσε μέσα στη θερμή αγκαλιά της Ορθοδοξίας. Μετά από μια ατέλειωτη σειρά εξεγέρσεων για την απόκτηση της ελευθερίας, που καταπνίγηκαν στο αίμα, ο αγώνας δικαιώθηκε το 1821 και οι καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, που διεκδίκησαν και κέρδισαν την ελευθερία του έθνους έδειξαν την ίδια αρετή των αρχαίων προγόνων. Με το σύνθημα: «Ελευθερία ή Θάνατος» με διαφορετικά μέσα, ανάλογα της εποχής, πολέμησαν να απελευθερώσουν ένα μέρος του χώρου, που ήταν η πατρίδα του έθνους τους και διαιώνισαν έτσι την παράδοση. Δίπλα στα τοπωνύμια της αρχαιότητας στήθηκαν καινούργια, το ίδιο λαμπερά, το ίδιο ιστορικά: τα Δερβενάκια, το Μανιάκι, η Αλαμάνα, το Μεσολόγγι, οι πυρπολισμοί στην Ερεσσό, στη Χίο, στη Σάμο, στον Γέροντα. Ο 20ος αιώνας ξεκίνησε με τους Βαλκανικούς πολέμους των οποίων φέτος γιορτάζουμε την επέτειο των 100 χρόνων. Ήταν πόλεμοι που είχαν ως στόχο την εθνική ολοκλήρωση με την απελευθέρωση περιοχών που κατοικούνταν προαιώνια από συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς. Ήταν επίσης οι πόλεμοι που στη διάρκειά τους εμφανίζεται για πρώτη φορά ο τρίτος κλάδος των Ενόπλων Δυνάμεων, η Αεροπορία. Ενδεικτικά μόνο αναφέρω κάποια από τα νέα τοπωνύμια που προστίθενται, Σαραντάπορο, Γιαννιτσά, Μπιζάνι, Κιλκίς, Λαχανάς, Δοϊράνη και στη θάλασσα οι ναυμαχίες στο ακρωτήριο της Έλλης και στη Λήμνο. Στη συνέχεια η συμμετοχή της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συνέβαλε στη συμμαχική νίκη στη Μακεδονία και έδωσε αργότερα το δικαίωμα να επιτευχθεί η απελευθέρωση της Θράκης. Στη Μικρασιατική εκστρατεία, που ακολούθησε με σκοπό την προστασία των ελληνικών πληθυσμών της Ιωνί-

ας δεν ηττήθηκε ο Ελληνικός Στρατός, αλλά ο μικρονοϊκός εθνικός διχασμός που έδωσε το πρόσχημα στους κατ’ ευφημισμόν συμμάχους της εποχής να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να ενισχύσουν παντοιοτρόπως τους αντιπάλους της. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το ελληνικό «Όχι» άφησε εκστατική την Ευρώπη και απέδειξε, ότι οι Έλληνες ήταν απόγονοι των προγόνων τους. Οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις νίκησαν τις υπέρτερες φασιστικές και λύγισαν μόνο όταν βρέθηκαν να πολεμούν με αντίπαλες όλες τις δυνάμεις του Άξονα και των συμμάχων τους. Η Ελλάδα άντεξε πολύ περισσότερο από μεγάλες χώρες της Ευρώπης και πλήρωσε αναλογικά τον μεγαλύτερο φόρο αίματος. Οι Ένοπλες Δυνάμεις της στην Πίνδο, στο Ρούπελ, στις θάλασσες και στον αέρα απέδειξαν, ότι εξακολουθούσαν να διέπονται από την ίδια πολεμική αρετή που τους κληροδοτήθηκε από την ιστορία τους.

Κ

Κύριε Πρόεδρε, άθε λαός γίνεται άξιος της ιστορικής του αποστολής, όσο βαθαίνει η συνείδηση που έχει της ιστορίας του. Η σύντομη επομένως ιστορική αναδρομή που επιχειρήθηκε, είχε σαν στόχο να αναδείξει την ηθική υπόσταση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που και σήμερα οιστρηλατούνται από το Ομηρικό απόφθεγμα. Η ηθική αυτή υποδομή είναι που καθιστά τις Ένοπλες Δυνάμεις τον πλέον αξιόπιστο θεσμό, τον οποίον εμπιστεύεται και προς τον οποίον προσβλέπει ο ελληνικός λαός. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να μνημονευθεί και η μεγάλη συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων στην κοινωνική ζωή της χώρας σε καιρό ειρήνης. Ένα πλήθος ειρηνικών έργων, μεταξύ των οποίων η συμμετοχή στην αντιμετώπιση των συνεπειών εθνικών συμφορών, προσφέρονται στο κοινωνικό σύνολο από τα στρατευμένα παιδιά του ελληνικού λαού. Η μεγαλύτερη όμως προσφορά είναι ασφαλώς η παρουσία τους

και η αποτρεπτική τους ικανότητα, που επιτρέπει στο λαό, απερίσπαστο από εξωτερικές απειλές και επιβουλές, να επιδίδεται στα ειρηνικά του έργα. Στη σημερινή εποχή, κύριε Πρόεδρε, βιώνουμε ως κοινωνία μια πολλαπλή κρίση θεσμών και αξιών. Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι η εγωκεντρική αντιμετώπιση των θυσιών στις οποίες υποβάλλεται ο ελληνικός λαός και η προσπάθεια αποφυγής του μέρους εκείνου, που αναλογεί σε κάθε επαγγελματική τάξη. Φάρος σταθερής προσήλωσης στο καθήκον, οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας, υπερήφανες για το έργο που επιτελούν, ενδιαφέρονται περισσότερο να μην επηρεασθεί η επιχειρησιακή τους ετοιμότητα από την οικονομική κρίση, παρά οι προσωπικές θυσίες στις οποίες υποβάλλονται οι άνδρες και οι γυναίκες που υπηρετούν σ’ αυτές. Κλείνοντας τη βραχεία αυτή προσφώνηση ας αποτίσουμε με ευγνωμοσύνη φόρο τιμής στους ηρωικούς νεκρούς όλων των πολέμων, που διεξήγαγαν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Τα ιερά οστά τους σπαρμένα σ’ όλα τα σημεία της Βαλκανικής χερσονήσου, αλλά και σε περιοχές έξω απ’ αυτήν, καθώς και στους βυθούς των θαλασσών όλου του κόσμου, θυμίζουν σε όλους μας το καθήκον προς την πατρίδα. Είναι οι ίδιοι εκείνοι που μας στέλνουν την αναφορά των πεπραγμένων τους, μέσω του αθάνατου στους αιώνες επιγράμματος του Σιμωνίδη του Κείου ελαφρά παραφρασμένου: «Ω ξειν αγγέλλειν τοις Έλλησιν ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» Με οδηγήτρια την Θεομήτορα, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, που τιμώνται σήμερα, αποτελούν στέρεο θεμέλιο και σημείο αναφοράς της ελληνικής κοινωνίας στη δύσκολη πορεία προς το μέλλον. Διαπαιδαγωγημένες στη διάρκεια των 30 αιώνων ιστορίας με ηθικές παρακαταθήκες, είναι εκείνες που διασφαλίζουν την εθνική αξιοπρέπεια και υπερασπίζονται την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας. 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

79

Το Βιβλίο Γ ε ω ργίου Ψ ύλ λ α :

«Ποτέ και Πάντα» Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Μπολώση Χρήστου, Υπτγου ε.α. «Μια ιστορία ζωής από την κοσμοπολίτικη Σμύρνη, μέχρι την Θεσσαλονίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και από την εκστρατεία στην Μικρασία, μέχρι τον ξεριζωμό του ΄22 και μέχρι τις μέρες μας…»

Μ

ε αυτά τα λόγια προσδιορίζει σε γενικές γραμμές στο εξώφυλλο ο Σχης ε.α. κ. Γεώργιος Ψύλλας, το 3ο βιβλίο του, με τίτλο «Ποτέ και πάντα», των εκδόσεων «Ωκεανίδα». Η ιστορία αρχίζει το 1975 στη Σάμο, με την γνωριμία του αφηγητού με έναν αινιγματικό γέροντα. Ύστερα, κάνει ένα άλμα στο 1984 στην Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη. Μία τυχαία συνάντηση και αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της θυελλώδους ζωής του ήρωα του «Ποτέ και πάντα». Του Γεωργίου Ποτηρά ή Γιουφκά, που δεν είναι άλλος από τον γέροντα της Σάμου. Μέσα από μιά ερωτική και όχι μόνον, ιστορία, από αυτές που γράφονται χιλιάδες σε τέτοιες ανώμαλες εποχές, όπως ήταν η Μικρασιατική Εκστρατεία η επακολουθήσασα Καταστροφή και τέλος ο ξεριζωμός, και που μένουν καλά κρυμμένες, ώσπου κάποιο ασήμαντο γεγονός ή κάποια λίγη παραπάνω περιέργεια, θα σηκώσει το βαρύ πέπλο που τις σκεπάζει, ο κ. Ψύλλας, βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει

και την σύγχρονη Ελληνική ιστορία, ξεκινώντας από τους Βαλκανικούς Πολέμους και φθάνοντας στην οδυνηρή καταστροφή του Αυγούστου του 1922. Έτσι το βιβλίο αποκτά και το στοιχείο της επικαιρότητος αφού εκδίδεται μετά από 90 χρόνια από την Μικρασιαστική καταστροφή και μετά 100 από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Και την αποδίδει πιστά την ιστορία ο συγγραφέας, αποφεύγοντας φανατισμούς και σκοπιμότητες. Παρουσιάζει μόνον την αλήθεια. Χρησιμοποιώντας σωστά Ελληνικά, πράγμα σπάνιο στην εποχή μας, ο κ. Ψύλλας παίζει με τον χρόνο, πηγαίνοντας από το σήμερα στο χθές και αντιθέτως, χωρίς όμως να κουράζει και, κυρίως, χωρίς να δυσχεραίνει την κατανόηση της πλοκής του έργου. Στις σελίδες του «Ποτέ και πάντα», παρατίθενται με μαεστρία θαυμάσιες λυρικές περιγραφές ψυχικών καταστάσεων, συναισθημάτων και μύχιων σκέψεων των ηρώων («όταν κλαίει η ψυχή, το σώμα βουβαίνεται από σεβασμό» λέει κάπου), αλλά και ψήγματα φιλοσοφικής διαθέσεως («…κατάφερε μια τραγωδία και την έκανε στο τέλος κωμωδία. Φαίνεται πως τα σύνορα αυτών των δύο δεν είναι απαραβίαστα», συμπεραίνει σε άλλο σημείο). Από το βιβλίο, δεν λείπουν και πολλά λαογραφικά στοιχεία, τα οποία δίδονται κυρίως με την παράθεση πολλών παροιμιών Ελληνικών και Τουρκικών, οι οποίες δείχνουν τον τρόπο σκέψεως αλλά και τα ήθη που κυριαρχούν στις δύο όχθες του Αιγαίου και οι οποίες βοηθούν στην ροή της πλοκής του έρ-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

γου, αφού επεξηγούν ή και δικαιολογούν κάποιες ενέργειες των ηρώων. Από την άλλη μεριά, αποκαλύπτεται σε όλες της τις διαστάσεις η οικονομική ευμάρεια των Ελλήνων και η πλήρης κυριαρχία αυτών, επί των Τούρκων. Διαβάζοντας κάποιος το «Ποτέ και πάντα» δεν θα μάθει ιστορία. Αυτό είναι βέβαιο. Όμως, είναι εξίσου βέβαιο, ότι θα του δοθεί το ερέθισμα να διαβάσει για να μάθει, τι επί τέλους έγινε από τον Μάιο του 1919 έως τον Αύγουστο του 1922 στην πολύπαθη γη της Ιωνίας και ποιά συμφέροντα, αλλά και λάθος πολιτικές, στρατηγικές και τακτικές, μετέτρεψαν έναν θρίαμβο σε καταστροφή. Όπως είναι βέβαιο ότι θα μπει στη περιέργεια να μάθει τι έγινε στους Βαλκανικούς Πολέμους και, κυρίως, τι ήταν εκείνο που οδήγησε τις Δυνάμεις του Έθνους στον διπλασιασμό της Ελλάδος και μάλιστα ενώ είχε προηγηθεί μία χρεωκοπία το 1893 και ένας «ατυχής» Ελληνοτουρκικός Πόλεμος το 1897. Όπως επίσης είναι βέβαιο ότι θα οσφρανθεί το προσφυγικό δράμα, αλλά και την εκμετάλλευση που υπέστησαν οι πρόσφυγες από τους αετονύχηδες, οι οποίοι υπάρχουν σε κάθε εποχή και δυστυχώς είναι οι ίδιοι. Αν όχι ως φυσικά πρόσωπα, διότι τα πρόσωπα αλλάζουν, οπωσδήποτε όμως ως συντεχνίες. Τελικώς το «Ποτέ και Πάντα» του κ. Ψύλλα, είναι ένα ιστορικό, αλλά και με υποβόσκοντα ρομαντισμό μυθιστόρημα, ενώ ένα μεγάλο μέρος του βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα, όχι διότι περιγράφει ευχάριστα γεγονότα

80 και καταστάσεις. Κάθε άλλο. Λίγα τα ευχάριστα και πολλά τα πικρά και δυσάρεστα. Διαβάζεται ευχάριστα, διότι, όπως προαναφέρθηκε, είναι γραμμένο στρωτά, σε σωστή γλώσσα και με μια γοργή πλοκή, που δεν πλατιάζει και δεν κουράζει. Το «Ποτέ και Πάντα», είναι ένα επικό, αλλά και κοινωνικό μυθιστόρημα, αφού, εξ’ απαλών ονύχων βέβαια, παρουσιάζει το έπος των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικρασιατικής Εκστρατείας, αλλά και την κοινωνία της Σμύρνης, με τα αυστηρά ήθη και την απόλυτη πατριαρχική οικογένεια, όπου ο σκληρός τραπεζίτης Δαίδης κλειδώνει την κόρη του Ανθή, τον έρωτα του Γιουφκά, και την λογοδίνει με το ζόρι στο άψε σβήσε, με κάποιον της δικής του επιλογής. Ακόμη το «Ποτέ και Πάντα», είναι ένα βιβλίο με μπόλικο…marketing, αφού περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο Γ. Ποτηράς, από ένας απλός υπάλληλος του θείου του Δημητρίου Αρματά, έγινε μεγάλος και τρανός σε όλα τα Βαλκάνια και την Μικρά Ασία. Εν κατακλείδι το «Ποτέ και Πάντα», πέραν των όσων προαναφέρθηκαν, είναι ένα βιβλίο «γεμάτο» ερεθίσματα, για όσους θέλουν να ασχοληθούν με

την ιστορία και την λαογραφία. Το «Ποτέ και Πάντα» πάνω απ’ όλα, είναι μια ιστορία ζωής, από αυτές που μόνο η ζωή ξέρει να γράφει.  Ν Ι Κ Ο Σ Δ Ι Α Μ Α Ν Τ Ο Π Ο ΥΛ Ο Σ

Αιώνια Ντροπή 1941-1944’ Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Εμμ. Καναβάκη, Αντγου ε.α., Μέλους Δ.Σ. ΣΕΕΘΑ

Μ

ε αυτό το βιβλίο επιχειρείται να ξαναζωντανέψουν μνήμες και γεγονότα για την περίοδο ενός ξεχασμένου για μερικούς παρελθόντος, το οποίο αφορά τα φοβερά εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί με την αναίτια και βάρβαρη εισβολή τους στην πατρίδα μας, κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα περιλαμβανόμενα γεγονότα, ασφαλώς και δεν είναι δυνατό να αποτελέσουν πλήρη εικόνα των όσων διεδραματίσθηκαν στον τόπο μας, καθόοσον οι πληγές και τα δεινά ξεπέρασαν κάθε όριο λογικής και φαντασίας. Ωστόσο, δίδεται στον αναγνώστη η δυνατό-

Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΕΘΑ σας εύχονται

Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά

τητα να βγάλει τα συμπεράσματά του για τις ανείπωτες εγκληματικές πράξεις αυτών των τυράννων, οι οποίοι περιφρόνησαν κάθε αρχή τιμιότητας, πολιτισμού και αξιοπρέπειας. Η επιλογή των περιοχών που αναφέρονται, έγινε με βάση τη γεωγραφική τους θέση, ώστε να υπάρχει κάλυψη σε όλη σχεδόν την ελληνική επικράτεια. Η περιγραφή των τραγικών γεγονότων είναι ενδεικτική, χωρίς να υπάρχει κάποια ιεράρχηση λόγω μεγέθους ή βαρύτητος τούτων, αφού εκείνο το οποίο απασχολεί ιδιαιτέρως τον συγγραφέα, δεν είναι αυτό καθ’ εαυτό το μέγεθος των εγκλημάτων, αλλά ο «τρόπος» με τον οποίο τα διέπραξαν. Η αφήγηση γεγονότων ήσσονος σημασίας, τα οποία έλαβαν χώρα στην περιοχή του χωριού που έζησε στα χρόνια της κατοχής, συγκεκριμένως στην Πλύτρα Λακωνίας, οφείλεται στο ότι εκεί έχει προσωπικές εμπειρίες και βιώματα. Επιδίωξη του συγγραφέα δεν είναι να καλλιεργεί το μίσος του ελληνικού λαού προς τους κατακτητές της Πατρίδας μας, αλλά ούτε και η επίδοση συγχωρόχαρτου. Εξάλ­λου, η συγχώρεση μπορεί να δοθεί καμιά φορά όταν ζητηθεί, και με την προϋπόθεση βεβαίως, ότι θα ακολουθήσει μετά από αυτή η έμπρακτη μεταμέλεια, κάτι που δεν έχει συμβεί μέχρι τώρα από την πλευρά του επίσημου γερμανικού κράτους. Τέλος, είναι απαραίτητο να αναφέρθεί ότι η προσέγγιση των δια­φόρων γεγονότων έγινε μέσω προσωπικών εμπει­ριών του γράφοντος, της αναγνώσεως διαφόρων βιβλίων και των συνεντεύξεων που πήρε από άτομα τα οποία βίωσαν από κοντά την τραγωδία του τόπου τους, αλλά και δια της φυσικής παρουσίας του στα μαρ­τυρικά σημεία της πατρίδας μας. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε με μέριμνα των αποστράτων αξιωματικών ΣΣΕ τάξεως 1954 και διανέμεται δωρεάν. 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

81

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣ Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2012 – Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΑ

1. Δραστηριότητες enημερωτικες ομιλιες

■■

■■

Την Δευτέρα 15η Οκτωβρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Πολεμικού Μουσείου Ημερίδα με θέμα: «100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων. Πολιτική, Οικονομική και Στρατιωτική διάσταση». Ομιλητές οι κκ Δρ Ηλίας Ηλιόπουλος, Ιστορικός Πανεπιστημίου Μονάχου, Δρ Ιωάννα- Σαπφώ Πεπελάση, Αν. Καθηγήτρια ΟΠΑ, Γεώργιος Λιάκουρης, Αντιστράτηγος ε.α., Επίτιμος Πρόεδρος ΣΕΕΘΑ. Συντονιστής ο κ. Χρήστος Μπολώσης, Υποστράτηγος ε.α.- ΓΓ/ΣΕΕΘΑ. Την Δευτέρα 12η Νοεμβρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα του Πολεμικού Μουσείου Ημερίδα με θέμα: «Η οικονομική κρίση της χώρας εξελίσσεται σε εθνική απειλή; (Κοινωνική Συνοχή- Εξωτερική Πολιτική- Εθνική Άμυνα)». Ομιλητές οι κκ Δρ Κων/νος Φίλης, Διευθυντής Ερευνών ΙΔΙΣ, Σταύρος Καρκαλέτσης, Ιστορικός- Αμυντικός Αναλυτής- Πρόεδρος ΕΛ.ΚΕ.ΔΑ, Ευάγγελος Γεωργούσης, Αντιπτέραρχος ε.α., Μέλος ΔΣ/ΣΕΕΘΑ. Συντονιστής ο κ. Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α., Ειδικός Γραμματέας ΣΕΕΘΑ.

■■

■■

2. Συμμετοχή σε Εκδηλώσεις Κατόπιν προσκλήσεων ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις: ■■ Το Σάββατο 27 Οκτωβρίου 2012 στην πανηγυρική εκδήλωση του εορτασμού της «Εθνικής Επετείου της 28ης Oκτωβρίου 1940» που οργανώθηκε από την Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού και πραγματοποιήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.

■■ Την Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012 στην επετειακή ομιλία με θέμα «28η Οκτωβρίου, κοινωνικές κρίσεις, παιδεία και θεσμοί» και ομιλητή τον ομότιμο Καθηγητή Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – πρ. Πρύτανη κ. Πέτρο Γέμπτο, η οποία οργανώθηκε από την Πνευματική Εστία Παπάγου και πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» του Δημαρχείου Παπάγου – Χολαργού.

■■ Την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2012 στην εκδήλωση για την «πριν από 60 χρόνια μετάβαση της ΠΑ στην αεριώθηση και την δράση των Ελληνικών Ακροβατικών Σμηνών» η οποία οργανώθηκε από την Ένωση Αποστράτων Αξ/κών Πολεμικής Αεροπορίας και πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών.

■■ Την Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012 στον εορτασμό της επετείου «των 100 ετών από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13» ο οποίος περιελάμβανε: α. Την Εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13. Ομιλητές : ο Ιστορικός- Συγγραφέας κ. Σαράντος Καρκάκος ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

και ο Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α. κ. Ιωάννης Παλούμπης. Συντονιστής ο Πρόεδρος του ΔΣ της Πνευματικής Εστίας Παπάγου Υποστράτηγος ε.α. κ. Αννίβας Σιατερλής. β. Εγκαίνια Έκθεσης Κειμηλίων των Βαλκανικών Πολέμων. Η εκδήλωση οργανώθηκε από τον Δήμο Παπάγου – Χολαργού και την Πνευματική Εστία Παπάγου. Πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» του Δημαρχείου Παπάγου- Χολαργού. Την Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012 στην ημερίδα με θέμα «Κερδισμένες Μάχες, χαμένος πόλεμος: Ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922». Ομιλητές οι κύριοι: Γεώργιος Λιάκουρης Αντγος ε.α., Ιωάννης Παλούμπης Αντιναύαρχος ε.α., Αριστείδης Διαμαντής, Πλοίαρχος (ΥΓ). Συντονιστής ο Άντγος ε.α. και Πρόεδρος της Ενώσεων Σμυρναίων κ. Ευάγγελος Τσίρκας. Διοργανώθηκε από το Μουσείο Πόλεων Αθηνών, την Ένωση Σμυρναίων και τις Εκδόσεις «Κέδρος». Πραγματοποιήθηκε σε αίθουσα του Μουσείου Πόλεως Αθηνών. Την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2012 παρακολούθηση Ημερίδας με θέμα «Ο Ρόλος και οι Προοπτικές του Πεζικού, στο Σύγχρονο Επιχειρησιακό Περιβάλλον», παρουσία του Α’ Υπαρχηγού ΓΕΣ Αντιστράτηγου κ. Νικόλαου Ταμουρίδη, στη Σχολή Πεζικού στη Χαλκίδα.

3. Εκδόσεις A. Περιοδικά

«Λιμενικά Χρονικά» τριμηνιαία έκδοση της Ένωσης Αποστράτων Αξκών ΛΣ «Θαλασσινοί Απόηχοι» Διμηνιαία έκδοση της Ένωσης Αποστράτων Αξκών Ναυτικού «Ιππικό Τεθωρακισμένο», τριμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου Αποστράτων Αξκών Ιππικού- Τεθωρακισμένων «Ομάδα 21 Ελληνικό Παρατηρητήριο» Τριμηνιαία έκδοση της Ομάδας 21 Μακεδονίας- Θράκης. «σύν-δεσμος 68» Διμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου Ε.Α. Αξκών ΣΣΕ τάξεως 1968 «Ώλενος» τριμηνιαία έκδοση Συλλόγου Στάμνας Αιτωλοακαρνανίας. «Σπετσιώτικη ηχώ» τριμηνιαία έκδοση της Ενώσεως Σπετσιωτών

B. Εφημερίδες

«Τα Νέα της Λέσχης Καταδρομέων και Ιερολοχιτών» διμηνιαία έκδοση της Λέσχης «Εθνική Ηχώ» μηνιαία έκδοση των Αποστράτων Αξκών Στρατού (ΕΑΑΣ) ΝΠΔΑ «Πυροβολητής» τριμηνιαία εφημερίδα του Συνδέσμου Αποστράτων Αξκών Πυροβολικού «Ηχώ των Αιθέρων» μηνιαία έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξκών Αεροπορίας

Με απόφαση του ΔΣ/ΣΕΕΘΑ η ετήσια συνδρομή των μελών του Συνδέσμου καθορίστηκε στο ποσό των 20 ευρώ αντί των 25 που ίσχυε μέχρι τώρα.

Οι συνδρομές & οι οικονομικές ενισχύσεις για τον σύνδεσμο είναι δυνατόν να κατατίθενται στον τραπεζικό λογαριασμό Eurobank 0026-0255-30-0101247138 ή στα Γραφεία του ΣΕΕΘΑ Όσοι εκ των αποδεκτών - αναγνωστών των Εθνικών Επάλξεων επιθυμούν να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή και διαθέτουν ηλεκτρονική διεύθυνση (e-mail), παρακαλούνται να την αποστείλουν στον ΣΕΕΘΑ (hndc55@yahoo.gr), προκειμένου να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή. Επίσης, όσοι εκ των αναγνωστών του περιοδικού επιθυμούν να εγγραφούν ως μέλη (απόφοιτοι ΣΕΕΘΑ) ή ως φίλοι του Συνδέσμου παρακαλούνται να συμπληρώσουν και αποστείλουν τη φόρμα-αίτηση που υπάρχει στην ιστοσελίδα του ΣΕΕΘΑ (www. seetha.gr)

Η χοροεσπερίδα του Συνδέσμου μας Ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Άμυνας οργανώνει την ετήσια χοροεσπερίδα του στην Αίθουσα Τιμών της Λέσχης Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΑΕΔ) την

25η Ιανουαρίου 2013 Ημέρα Παρασκευή και από 21.00 ώρας

Τα μέλη και οι φίλοι του Συνδέσμου μας, παρακαλούνται να τιμήσουν με την παρουσία τους την εκδήλωση. Η τιμή συμμετοχής ανέρχεται σε 30€ κaτ’ άτομον. Στην τιμή περιλαμβάνονται ποτό υποδοχής, πλήρες μενού και ποτά (κρασί λευκό ή κόκκινο, μπύρα και αναψυκτικά χωρίς περιορισμό στην κατανάλωση). Σας παρακαλούμε για την έγκαιρη δήλωση συμμετοχής σας (τηλ. 210 8811853) μέχρι την Παρασ κευή 20 Ιανου αρίου 2013 και παραλαβή του σχετικού δελτίου από τα γραφεία του Συνδέσμου από Δευτέρα έως Παρασκευή και ώρες 09.00 -14.00.

LAVINIA CORP.

On time...

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

...cool and dry

A globally integrated shipping company

Transportation (reefer, wet, dry) Shipyards Ship agency Logistics Terminals Fuel Supplies at High Seas Fishing

Head Office Laskaridis Shipping Co.Ltd. 5, Xenias street & Ch. Trikoupi Athens, 14562 Greece Tel: +30.210.6284200 Fax: +30.210.8089710/11/12 Email: athens @ laskaridis.gr