Εθνικές Επάλξεις. Τεύχος 111 (Ιανουάριος-Μάρτιος 2015) by Apostolos

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ • 113 62 AΘHNAI

Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Τ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η • A P. T E Y X . 1 1 1 • Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ - Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 2 0 1 5

ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ

Στα βήματα του θρύλου και της Ιστορίας

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 22 ο • AP. TEYX. 111 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

>> KΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

«Αν ξεγίνουνται οι ψυχές...»

«……Ἡ γῆς δὲν ἔχει κρικέλια γιὰ νὰ τὴν πάρουν στὸν ὦμο καὶ νὰ φύγουν μήτε μποροῦν, ὅσο κι ἂν εἶναι διψασμένοι νὰ γλυκάνουν τὸ πέλαγο μὲ νερὸ μισὸ δράμι. Καὶ τοῦτα τὰ κορμιὰ πλασμένα ἀπὸ ἕνα χῶμα ποὺ δὲν ξέρουν, ἔχουν ψυχές. Μαζεύουν σύνεργα γιὰ νὰ τὶς ἀλλάξουν, δὲ θὰ μπορέσουν- μόνο θὰ τὶς ξεκάμουν ἂν ξεγίνουνται οἱ ψυχές.

ίναι αλήθεια ότι τον τελευταίο καιρό, η πατρίδα μας δίνει έναν αδυσώπητο σκληρό αγώνα επιβίωσης, όχι βέβαια στο πλαίσιο μιας θερμής αντιπαράθεσης. Φέτος και 70 χρόνια μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η χώρα μας αντιμετωπίζει άλλους τρόπους επιθετικής πολιτικής. Αθέατους και ύπουλους αρκετές φορές, χωρίς να γνωρίζει επακριβώς αυτόν που επιτίθεται και χρησιμοποιεί την ολοκληρωτική οικονομική βία, αλλά και την επιθετική διπλωματία, αμφισβήτησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Νέοι τρόποι προσπάθειας κατίσχυσης, με όπλα που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό έκαναν την εμφάνισή τους, ενώ και νέοι όροι περιγραφής χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων, χρησιμοποιούνται ήδη επί μια πενταετία τουλάχιστον στα μέσα ενημέρωσης, όπως η κερδοσκοπία, τα spreads, η χρεοκοπία, τα CDS (Credit Default Swap) κ.λ.π. Η πατρίδα μας φαίνεται να δέχθηκε την επίθεση των αγορών, ενός ασαφούς κατά το μάλλον ή ήττον παράγοντα της παγκόσμιας οικονομίας, μέρος του οποίου ίσως έχει τις απαρχές του και σε γνωστά κέντρα αποφάσεων, του πρόσφατου ιστορικού μας παρελθόντος. Παραλληλίζοντας τα διαδραματισθέντα γεγονότα 70 χρόνια πριν με το σήμερα, αναγνωρίζουμε ότι η τότε φασιστική και ολοκληρωτική βία άφησε στην πατρίδα μας, την πατρίδα της δημοκρατίας, σημάδια όχι μόνο στον ιστορικό της βίο, αλλά και στην μετέπειτα εξέλιξη του κράτους μας, αποστερώντας του βασικές πηγές πλούτου και προκαλώντας μεγάλες καταστροφές σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό. Προς τούτο, η ιστορία αναγνώρισε, ότι αναλογικά με τον υφιστάμενο πληθυσμό της χώρας μας, οι απώλειες σε ανθρώπινο και πραγματικό κεφάλαιο, είναι δυσανάλογες και υπέρμετρες, έναντι εκείνων που υπέστησαν άλλα κράτη που συμμετείχαν στην τότε πολεμική αναμέτρηση. Η φωνή των εκόντων - ακόντων, που οδηγήθηκαν προς την υπέρτατη θυσία, ακούγεται με τη λαλιά της ιστορίας ακόμα και σήμερα, σε λόφους, ρεματιές, ξεχασμένες ίσως γωνιές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αρκετές εγκληματικές δράσεις του ολοκληρωτισμού του Β΄ΠΠ, πέρα και πάνω από τα όρια του δικαίου του πολέμου, προκαλούν την «άφωνη ομιλία» των παππούδων, που αναμένουν τουλάχιστον την ηθική δικαίωση, στο όνομα της ιστορικής αλήθειας, χωρίς ίχνος βέβαια αντεκδίκησης. Στην αντίπερα όχθη, ο συνήθως «επιτήδειος ουδέτερος» της τότε εποχής (Β’ Π.Π.), αλλά και της σημερινής πραγματικότητας, αναπτύσσει δραστηριό-

Δὲν ἀργεῖ νὰ καρπίσει τ᾿ ἀστάχυ δὲ χρειάζεται μακρὺ καιρὸ γιὰ νὰ φουσκώσει τῆς πίκρας τὸ προζύμι, δὲ χρειάζεται μακρὺ καιρὸ τὸ κακὸ γιὰ νὰ σηκώσει τὸ κεφάλι, κι ὁ ἄρρωστος νοῦς ποὺ ἀδειάζει δὲ χρειάζεται μακρὺ καιρὸ γιὰ νὰ γεμίσει μὲ τὴν τρέλα, νῆσος τίς ἐστι…» Γ. Σεφέρης - Σαλαμίνα τῆς Κύπρος

τητες διπλωματικοπολιτικού χαρακτήρα, προσπαθώντας να αμφισβητήσει εξ ανατολών, την ύπαρξη του Ελληνισμού, στην ίδια του την κοιτίδα. Η εξελικτική πορεία των δραστηριοτήτων του, φαίνεται να στοχεύει εκτός των άλλων και στην αλλοίωση της ψυχικής μας αντίστασης. «Μαζεύει σύνεργα» κατά τον ποιητή, σε μια προσπάθεια ενάσκησης άλλων μορφών επηρεασμού της στάσης και της ψυχοσύνθεσης του λαού μας. Οι Ελληνική ψυχή όμως, δεν είναι δυνατό να διαφοροποιηθεί, όπως δεν διαφοροποιήθηκε στο πέρασμα των αιώνων, αφού κανείς μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να αλλάξει τις ψυχές, μόνο να τις “ξεκάμει” προσπάθησε… «… αν ξεγίνουνται οι ψυχές…». Επί του πρακτέου, η ιστορική αλλά και η σύγχρονη διεθνής πραγματικότητα σήμερα, είναι σαφής και δεν επιδέχεται αμφισβητήσεις ή νομικίστικες υπερβολές του Διεθνούς Δικαίου. Προπαντός, όταν στηρίζεται στις πανανθρώπινες αξίες δικαίου των λαών, αλλά και της ίδιας της πέτρας της αιώνιας δημοκρατίας, που άνθισε και ζει σ’ αυτήν την γη, χιλιετίες πριν. Το νόημα του ιστορικού βίου της χώρας μας, αυτό ακριβώς διδάσκει…. Μπορεί να μη γνωρίζει ο λαός μας την έννοια της Εξισορροπητικής Κερδοσκοπίας (Arbitrage), όμως ας θυμηθούμε και τότε, το 1940, ο Έλληνας μαχητής όχι μόνο δεν γνώριζε, αλλά ούτε καν είχε δει άρμα μάχης. Το αντιμετώπισε όμως … «Η γης δεν έχει κρικέλια, για να την πάρουν στον ώμο τους και να φύγουν…», όπως είπε αρχικά ο Μακρυγιάννης και επαναλαμβάνει στο παρατιθέμενο στίχο του, ο Γεώργιος Σεφέρης. Ταυτόχρονα, στο όνομα του πρόσφατου εορτασμού της εθνικής μας επετείου, ξαναθυμίζει στους «ιστορικούς αμφισβητίες», με την διαχρονική ρήση του που αφορούσε μια δεινή καμπή της Επανάστασης του Γένους, αλλά φαίνεται ότι αφορά και την σημερινή κατάσταση της χώρας μας, απαντώντας στους σύγχρονους “De Rigny” και “Hamilton”: «…αν είναι αδύνατες οι θέσεις μας και μείς, είναι μεγάλος ο Θεός όπου μας προστατεύει και θα δείξωμε την τύχη μας, στις θέσεις μας αυτές τις αδύνατες…». Η πατρίδα μας όπως επιβεβαιώθηκε στα πρόσωπα των Στρατευμένων παιδιών του λαού μας, κατά την πρόσφατη παρέλαση με την ευκαιρία της Εθνικής μας Επετείου, είναι εδώ και αρκούντως έτοιμη και δυνατή, για να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση, αν σημάνει προσκλητήριο. Ας το έχουν υπόψη τους οι σύγχρονοι επιμηθείς της Ιστορίας μας.. Το Διοικητικό Συμβούλιο

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του Συνδέσμου στον οποίο έχουν αναρτηθεί παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

>> ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΚΔΟΤΗ

ο παρόν τεύχος περιλαμβάνει αφιέρωμα στον “Ιερό Λόχο” από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας. Το πρώτο άρθρο του αφιερώματος με τον τίτλο “Ο Ιερός Λόχος κατά την αρχαιότητα. Ο Ιερός Λόχος των Θηβών (379 – 338 π. Χ.)” είναι του κ. Παναγιώτη Δαμάσκου, Δρ Φιλοσοφίας, Καθηγητή ΣΑΕΑ. Ακολουθεί το άρθρο με τον τίτλο “Ο Ιερός Λόχος και η δράση του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες” των κ. Νικόλαου Κανελλόπουλου, Επγού (ΜΑ), Ειδικού Επιστήμονος Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε και κ. Νικολάου Τόμπρου, Λέκτορα Πολιτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε.. Το αφιέρωμα συνεχίζεται με τη συνέντευξη του Ιερολοχίτη Στρατηγού Κωνσταντίνου Κόρκα “Ο Ιερός Λόχος κατά τον Β ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Αναμνήσεις ενός Ιερολοχίτη” στον Δντή Σύνταξης του περιοδικού κ. Μπελεγράτη Σπυρίδωνα, Υποστράτηγο ε.α. Συνιστάται ιδιαίτερα για την αμεσότητά του και το πλήθος των αγνώστων λεπτομερειών της δράσης του Ιερού Λόχου που περιλαμβάνει. Το αφιέρωμα κλείνει με άρθρο του Διοικητού της 13 ΔΕΕ,που φέρει το όνομα “Ιερός Λόχος” Ταξιάρχου κ. Σταύρου Παναγιωτάκη, μέ τίτλο “ Ιερός Λόχος: Το ιστορικό παρελθόν οδηγός, φάρος και εγγυητής του σήμερα”. Στο τρίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου Μαρτίου, τα γεγονότα που ξεχώρισαν ήταν οι εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, οι διαπραγματεύσεις με τους εταίρους της Ευρωπαικής Ένωσης σχετικά με το χρέος και τις απαιτούμενες πιστώσεις, που ακόμα συνεχίζονται και τέλος η μεγάλη παρέλαση της 25ης Μαρτίου στην Αθήνα χωρίς τα έκτροπα των προηγούμενων ετών. Από πλευράς κύριων ιστορικών γεγονότων του τριμήνου, αναφέρουμε επιλεκτικά την ναυμαχία της

Λήμνου (05 Ιαν. 1913), την άφιξη στο Ναύπλιο (6 Ιαν.1828) με το Αγγλικό πολεμικό ΓΟΥΟΡΣΠΑΙΤ, του Ιωάννη Καποδίστρια, ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21 Φεβ. 1913), την έναρξη της επανάστασης για την απελευθέρωση της χώρας από τον Οθωμανικό ζυγό (25 Μαρ. 1821) Η υπόλοιπη ύλη του τεύχους είναι όπως πάντα πλούσια, με μεγάλη ποικιλία θεμάτων, επίκαιρων και διαχρονικών. Στο διπλωματικό περισκόπιο, δημοσιεύεται άρθρο του μόνιμου συνεργάτη του περιοδικού μας κ. Γεωργίου Σέκερη, πρέσβυ ε.τ. με το λίαν επίκαιρο θέμα “Ευρωστρατός: Προτάσεις και Προοπτικές”, ενώ στο στρατηγικό περισκόπιο άρθρο του κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξίαρχου ε.α., Γεωστρατηγικού Αναλυτή, με τίτλο “Η Άγκυρα προκαλεί και επιδιώκει τη δημιουργία γκρίζων ζωνών”. Συνιστάται η μελέτη των εισηγήσεων των ομιλητών της ημερίδας του Συνδέσμου της 16 Μαρτίου 2015 με το γενικό τίτλο “Απόδημος Ελληνισμός”, που ήταν ο κ. Κρις Σπύρου, τ. Βουλευτής της Πολιτείας του Νιού Χάμσαϊρ των ΗΠΑ, τ. Προέδρος της Βουλής του Νιού Χάμσαϊρ, τ. Προέδρος του Δημοκρατικού Κόμματος του Νιού Χάμσαϊρ, Πρόεδρος της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, ο κ. Θεόδωρος Δημάδης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης ΓΓΑΕ/ΥΠΕΞ και ο Δρ Αντώνιος Κόντης, Καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης), Δντής του Εργαστηρίου Μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς. Στις 19 Μαρτίου 2015 έγινε η παράδοση της Διοίκησης της ΣΕΘΑ από τον Αντιστράτηγο Ανδρέα Ηλιόπουλο, νυν ΑΥ/ΓΕΣ, στον Αντιστράτηγο Δη-

μήτριο Θωμαίδη, παρουσία του Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγού Μιχαήλ Κωσταράκου. Λεπτομέρειες περιλαμβάνονται σε σελίδες του τεύχους. Στην ύλη του περιοδικού, περιλαμβάνονται και πολλά άλλα άρθρα ποικίλου περιεχομένου και υψηλού ενδιαφέροντος. Συνοπτικά αναφέρω, τα άρθρα “H πολιτική της Γερμανίας στη Mικρά Aσία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ” του κ. Κωνσταντίνου Φωτιάδη, Καθηγητού του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, “Η ναυμαχία των Κοραλλίων (7/8 Μαΐου 1942) ”του κ. Σαράντου Ι. Καργάκου, (www. sarantoskargakos.gr), “Η Ψυχή στην Οικογένεια. Επιλογές και Σχέσεις στην Οικογένεια” του κ. Άρη Διαμαντόπουλου, Υπγου ε.α., Ψυχολόγου – Δρ Φιλοσοφίας, το οικονομικό άρθρο “Για μια άλλη Ευρώπη ή για περισσότερη Ευρώπη; ” του Δρ. Σωτήρη Ντάλη, Καθηγητού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και την σχετικά νέα ενότητα “Ανάλυση Κυρίων Γεγονότων” διαφόρων αρθρογράφων με μέριμνα της επιτροπής Μελετών Ερευνών του Συνδέσμου. Όπως σε κάθε τεύχος, περιλαμβάνονται και στο παρόν βιβλιοπαρουσιάσεις έργων συναδέλφων και συνεργατών και η μόνιμη πλέον εύθυμη στήλη “Με Άλλη Ματιά” του Υποστρατήγου εα Μπολώση Χρήστου Γεν. Γραμματέα του ΣΕΕΘΑ. Το επόμενο τεύχος των “Εθνικών Επάλξεων” με αριθμό 112, θα κυκλοφορήσει στο τέλος Ιουνίου με αρχές Ιουλίου 2015. Εύχομαι σε όλα τα μέλη του ΣΕΕΘΑ και τους αναγνώστες του περιοδικού “Καλό Πάσχα και Χρόνια Πολλά”

ΟΡΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ» 1. Το κείμενο ή άρθρο να αναφέρεται σε θέματα που καθορίζονται από την φύση και τον σκοπό έκδοσης του περιοδικού, να έχει περιορισμένη έκταση κειμένη μεταξύ 1.000 και 3.000 λέξεων (γραμματοσειρά Arial 12 του Η/Υ - Επιδίωξη άρθρα μέχρι 2.500 λέξεις). 2. Δημοσιεύονται κυρίως επιστημονικές εργασίες και διαλέξεις σπουδαστών, των στελεχών των Ε.Δ. και Σ.Α., καθηγητών- Πανεπιστημίων, εμπειρογνωμόνων και ειδικών, καθώς γενικά διαλέξεις της Πολιτικής και Στρατιωτικής Ηγεσίας του ΥΕΘΑ, για θέματα που αφορούν σε Άμυνα, Ασφάλεια, Οικονομία, την Ιστορία, την διπλωματία και λοιπούς τομείς της Γεωπολιτικής, άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος. Δεν δημοσιεύονται κείμενα που περιέχουν διαβαθμισμένες πληροφορίες, ή δεν τεκμηριώνεται το περιεχόμενό τους και γενικώς άρθρα που πε-

ριέχουν εκφράσεις, οι οποίες δεν συνάδουν με στο ήθος και το πνεύμα του καταστατικού του ΣΕΕΘΑ. 3. Η δημοσίευση εργασίας δεν σημαίνει και αποδοχή από τον ΣΕΕΘΑ των απόψεων του συντάκτη. Το περιεχόμενο εκάστου άρθρου απηχεί τις προσωπικές απόψεις του υπογράφοντος. 4. Τα κείμενα των εργασιών-άρθρων, θα συγκεντρώνονται, θα καταχωρούνται σε ειδικό φάκελο, θα εξετάζονται και θα αξιολογούνται από συντακτική επιτροπή του ΣΕΕΘΑ. Ανεξάρτητα από τη δημοσίευση η μη των άρθρων τα κείμενα δεν επιστρέφονται. 5. Τα κείμενα πρέπει να περιλαμβάνουν πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση-βιβλιογραφία (υποσέλιδο αναφορά στην πηγή – τεκμηρίωση με βιβλιογραφία στο τέλος του άρθρου).

7. Οι βιβλιογραφικές σημειώσεις πρέπει να έχουν ενιαία αρίθμηση, να ευρίσκονται στο τέλος του άρθρου καθώς και στο κάτω μέρος της σελίδας του κειμένου στο οποίο αναφέρεται η παραπομπή και να δίνονται ως εξής: α. Για βιβλία-μονογραφίες: Βιβλιογραφία: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος βιβλίου και υπότιτλος, πόλη έκδοσης, εκδοτικός οίκος, έτος έκδοσης, σελίδες. π.χ.: John Keegan, Η Ιστορία του Πολέμου, Αθήνα, Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη- Νέα Σύνορα, 1997. Παραπομπή: John Keegan, Η Ιστορία του Πολέμου, σελ. 3-12. β. Για άρθρα-μελέτες: Βιβλιογραφία: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος άρθρου εντός εισαγωγικών, περιοδικό, αριθμός τεύχους, χρονολογία, σελίδες, π.χ.: Ελευθερία Μαντά, “Η νέα ιταλική Ostpolitik και η στρατηγική θέση της Αλβανίας”,

Παραπομπή: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος άρθρου εντός εισαγωγικών Γεωπολιτική, τ. 11, Οκτώβριος 2000, σελ. 35-42. 8. Οι μελέτες στρατηγικού και γεωπολιτικού περιεχομένου πρέπει να συνοδεύονται από σχετικούς χάρτες και σχεδιαγράμματα, μαζί με τους σχετικούς υπότιτλους. Φωτογραφίες δημοσιεύονται μόνο εάν το περιεχόμενό τους κρίνεται αναγκαίο, και για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη. 9. Η οποιαδήποτε συνεργασία πρέπει να παραδίδεται και σε ηλεκτρονική μορφή (CD κλπ), καθώς και σε δύο τυπωμένα αντίγραφα ένα τουλάχιστον μήνα πριν την έκδοση του περιοδικού (πχ μέχρι τέλος των μηνών Φεβ – Μαϊ – Αυγ – Νοε). * e-mail: seethaee@gmail.com (Περιοδικό «Εθνικές Επάλξεις»)

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΚΛΙNIKH ενάντια στην τριχόπτωση

Ο ειδικός επι... κεφαλής

Δωρεάν ραντεβού διάγνωσης και ενημέρωσης ια εις γ τώσ π κ ε τες ές τούν ε Ειδικ ρ η υπ λες τους ένοπ στις μεις δυνά

800 11 00 111 Γραμμή χωρίς χρέωση για όλη την Ελλάδα

Κεντρικά: Λ. Κηφισίας 348, Χαλάνδρι, τηλ.: 210 6828888 www.kord.gr

info@kord.gr

Bergmann Kord Hair Clinic

Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Πάτρα - Ηράκλειο - Λάρισα - Ρόδος - Λευκωσία - Λεμεσός

6 ΓPAΦEIA: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ 113 62 AΘHNAI THΛ./FAX: 210-88.11.853 E-mail: seethaee@gmail.com http://www.seetha.gr IΔIOKTHTHΣ: Σ.E.EΘ.A. Εκδότης: Λάμπρος Καζάκος, Αντιστράτηγος ε.α. Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Διευθυντής και Πρόεδρος της Συντακτικής Eπιτροπής: Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. Mέλη της Συντακτικής Eπιτροπής: Δημήτριος Φράγκου Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Καρμίρης Υποστράτηγος ε.α. Σπύρος Μπελεγράτης Υποστράτηγος ε.α. Πόκας Χαράλαμπος Αντγος ε.α. Συνδρομές: Προαιρετικές προς τον Σ.E.EΘ.A. για τις «ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ» Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα Τηλ./Fax.: 210-72.18.223 E-mail: iliea@otenet.gr Εκτύπωση: Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων. H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με μέριμνα του περιοδικού. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων» με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο: Ο Σχης (ΠΖ) Χ. Τσιγάντες δίνει οδηγίες επί χάρτου στην εκστρατεία της Τυνησίας. Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ:

Ιερός Λόχος: Το ιστορικό παρελθόν οδηγός, φάρος «Αν ξεγίνουνται οι ψυχές...»......................... «.....η ιστορική αλλά και η σύγχρονη διε- και εγγυητής του σήμερα.......................

θνής πραγματικότητα σήμερα, είναι σαφής και δεν επιδέχεται αμφισβητήσεις ή νομικίστικες υπερβολές του Διεθνούς Δικαίου. Προπαντός, όταν στηρίζεται στις πανανθρώπινες αξίες δικαίου των λαών, αλλά και της ίδιας της πέτρας της αιώνιας δημοκρατίας, που άνθισε και ζει σ’ αυτήν την γη, χιλιετίες πριν..»

Σημείωμα εκδότη.........................................

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤον ιερο λοχο

Ο Ιερός Λόχος κατά την αρχαιότητα. Ο Ιερός Λόχος των Θηβών (379 – 338 π. Χ.)....

Υπό κ. Παναγιώτη Δαμάσκου, Δρ Φιλοσοφίας, Καθ. ΣΑΕΑ «...Ο Ιερός Λόχος των Θηβών έγραψε την δική του μεγαλειώδη Ιστορία, καθώς επέδειξε θαυμαστή αφοσίωση και μοναδικό ηρωισμό. Όμως να μην μας διαφεύγει το γεγονός ότι όλες οι μάχες τις οποίες έδωσε ήταν εμφύλιες...»

Ο Ιερός Λόχος και η δράση του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.....................

Υπό κ. Νικόλαου Κανελλόπουλου, Επγού (ΜΑ) Ειδικού Επιστήμονος Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε και κ. Νικολάου Τόμπρου, Λέκτορα Πολιτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε «...Ο Ιερός Λόχος οργανώθηκε ως μονάδα πεζικού και οι άνδρες του εφοδιάστηκαν με ευρωπαϊκού τύπου εμπροσθογεμή τυφέκια με ξιφολόγχη. Όσον αφορά τις στολές των Ιερολοχιτών, αυτές αποτελούσαν συνδυασμό ελληνικής και ευρωπαϊκής στολής...».

Ο Ιερός Λόχος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Αναμνήσεις ενός Ιερολοχίτη...

Υπό κ. Σταύρου Παναγιωτάκη, Ταξιάρχου, Δκτού 13 ΔΕΕ «...Δικαιοσύνη, ανωτερότητα, αντοχή, καρτερικότητα, αυτοθυσία κι αυταπάρνηση, μεγαλοψυχία, τιμή, αξιοπρέπεια, αλλά και ηρωισμός, ανδρεία, περιφρόνηση του θανάτου και φλογερή λατρεία της ελευθερίας, έγιναν για τον Έλληνα συνώνυμα της μίας και υπέρτατης αρετής, της φιλοπατρίας!...». διπλωματικο ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Ευρωστρατός: Προτάσεις και Προοπτικές.....................

Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ. «...Οι προοπτικές το όραμα του «ευρωστρατού» να λάβει σάρκα και οστά στο προσεχές μέλλον φαίνονται μάλλον ισχνές, χωρίς ωστόσο να μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο η πίεση των γεωπολιτικών προκλήσεων να οδηγήσει σε τόνωση της διακρατικής στρατιωτικής συνεργασίας των κοινοτικών εταίρων· και ίσως, κάποια στιγμή, και προς μια «συνεκτικότερη» Ευρώπη - του στρατιωτικού σκέλους συμπεριλαμβανομένου...». Σχολή Εθνικής Άμυνας

Υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α. «...Σημειώνεται ότι στην τελευταία μεγάλη πόλη που απελευθερώσαμε (Σούς), ο Δήμαρχος της περιοχής έσπευσε να προϋπαντήσει τα δύο πρώτα εξοπλισμένα Ελληνικά τζιπ που έφθασαν στις παρυφές της, ενώ παρέδωσε τα κλειδιά της πόλης στον Δκτή μας, τον Σχη Χριστόδουλο Τσιγάντε…»

Παράδοση-Παραλαβή Διοικήσεως..........

«...Οι προκλήσεις είναι εμπρός μας, διαρκής επιδίωξή μας θα είναι η αναβάθμιση της παρεχόμενης γνώσης και εκπαίδευσης για την ανάπτυξη από τους σπουδαστές βαθειάς κριτικής σκέψης, πολιτικού ενστίκτου, ευθυκρισίας, πρωτοβουλίας και ελευθερίας δράσης...». ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

7 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

H πολιτική της Γερμανίας στη Mικρά Aσία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο....................................

ΗΜΕΡΙΔΑ 16 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

Απόδημος Ελληνισμός................................................. Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ............................. Εισήγηση συντονιστού................................................

37 38 39

κ. Ζαφειρίου Ταμπακίδη, Αντιπτεράρχου ε.α., Αντιπροέδρου ΣΕΕΘΑ

Ο Απόδημος Ελληνισμός και η Σημερινή Πραγματικότητα..................................

Υπό Δρ κ. Κρις Σπύρου, τ. Γερουσιαστή των ΗΠΑ «Έλληνες είμαστε, και αν οι δόξες και οι δάφνες μας παλιές, όταν οι πρόγονοί μας χτίζανε Παρθενώνες, οι πρόγονοι των άλλων ζούσαν σε σπηλιές.»

Δίκτυα των Απόδημων Ελλήνων, Σημασία και Προοπτικές..............................................

κ. Θεόδωρου Δημάδη, Προϊστ. Διεύθυνσης ΓΓΑΕ/ΥΠΕΞ «...Η νέας μορφής δικτύωση των Αποδήμων Ελλήνων, με εμφατικά σημεία την υψηλή μόρφωση και την εξειδίκευση, αλλάζει και την εικόνα που είχαν οι ξένοι για τους Έλληνες...».

Σκέψεις για τις σχέσεις του Μητροπολιτικού Κέντρου με την ελληνική διασπορά...........................................

Υπό Δρ κ. Αντώνη Κόντη, Καθηγητή ΕΚΠΑ «...Σημαντικά κίνητρα/αίτια μετανάστευσης θεωρούνται κυρίως: οι μισθολογικές/ εισοδηματικές διαφορές και η πρόσβαση σε δημόσια αγαθά..».

γενικα ΘΕΜΑΤΑ

Η Ψυχή στην Οικογένεια. Επιλογές και Σχέσεις στην Οικογένεια.............................................................

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Υπο κ. Άρη Διαμαντόπουλου, Υπγου ε.α., Ψυχολόγου – Δρ Φιλοσοφίας «...Ίσως η οικογένεια είναι η μόνη κοινωνική ομάδα που το «εγώ» εξομοιώνεται τόσο πολύ με το «εσύ», ώστε να μετουσιώνεται σε μια ενιαία προσωπικότητα του «εμείς» της οικογένειας, που κάθε μέλος της φθάνει μέχρι αυτοθυσίας χάριν του άλλου μέλους της...». ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Για μια άλλη Ευρώπη ή για περισσότερη Ευρώπη;..........

Υπό Δρ. Σωτήρη Ντάλη, Καθηγητού του ΕΚΠΑ «...Το κρίσιμο ερώτημα για μας, είναι αν θα μπορέσουν οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις να συγκεντρωθούν στην προσπάθεια επανασύνταξης της ευρωπαϊκής πορείας ολοκλήρωσης, να συζητήσουν και να μετέχουν σε μια μεταρρύθμιση ιδεών, προτάσεων και τελικά δράσεων...». με ευθυμη ματια

Το Βιβλίο

Ιωάννου Παπαφλωράτου: Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949)............................ Παρουσίαση υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

Γεωργίου Τζουβάλα: Ιχνηλατώντας τη Ζωή και το έργο του Αξιωματικού (1948-2014).................................................... Παρουσίαση υπό κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντγου ε.α., Προέδρου του ΔΣ/ΣΕΕΘΑ

■

Σωτήρη Ντάλη: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Πολυμερής Διαχείριση της Παγκοσμιοποίησης»........................................ Παρουσίαση υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α., Μελους ΔΣ ΣΕΕΘΑ ■

Ανάλυση Κυρίων Γεγονότων....................................

Υπό κ. Σαράντου Ι. Καργάκου, ιστορικού, φιλολόγου καί δοκιμιογράφου

Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξίαρχου ε.α., Γεωστρατηγικού Αναλυτή «...Κάθε περιβάλλον έντασης δεν αποτελεί κρίση. Συνεπώς, μια υπέρμετρη-αδικαιολόγητη ενέργεια ή λήψη στρατιωτικών μέτρων από ελληνικής πλευράς χωρίς να έχει υπάρξει εκ των προτέρων σχεδιασμός για την αποτροπή...». ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ

Η ναυμαχία των Κοραλλίων (7/8 Μαΐου 1942)................

Είμαστε χαρούμενοι....................................................

ΠΟΛΙΤΙΚΟ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η Άγκυρα προκαλεί και επιδιώκει τη δημιουργία γκρίζων ζωνών...........................................................

Υπο κ. Κωνσταντίνου Φωτιάδη, Καθηγητού του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας «...Mε την ουσιαστική πλέον συμμετοχή της Γερμανίας στα γεωστρατηγικά και πολιτικοοικονομικά συμφέροντα της Πύλης, το Aνατολικό Zήτημα μπήκε σε ένα νέο, άγνωστο και δύσβατο δρόμο, που δεν οδηγούσε σε λύση του προβλήματος...».

80 57 ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ............................................81

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας

Ο Ιερός Λόχος κατά την αρχαιότητα Ο Ιερός Λόχος των Θηβών (379 – 338 π. Χ.) Υπό κ. Παναγιώτη Δαμάσκου, Δρ Φιλοσοφίας, Καθηγητή ΣΑΕΑ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

όρος Ιερός Λόχος των Θηβών χαράχθηκε στη μνήμη μας από τα παιδικά μας, ήδη, χρόνια όταν στη Δ’ τάξη του Δημοτικού Σχολείου και στην Α΄ Γυμνασίου, μαθαίναμε στην Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας1: «…Οι δημοκρατικοί Θηβαίοι, στην κατάλληλη στιγμή μπήκαν κρυφά μες την πόλη, όπου πήραν την εξουσία στα χέρια τους κι έδιωξαν τη σπαρτιατική φρουρά. Στην επιχείρηση αυτή, πήρε μέρος κι ο Θηβαίος Πελοπίδας. Σπουδαίος στρατιωτικός οργανωτής, έμεινε περίφημος για τη φιλοπατρία του. Εκείνος είχε φροντίσει να οργανώσει τον Ἱερό Λόχο στην Θήβα (300 διαλεχτά παλικάρια αποφασισμένα να πολεμήσουν ως την τελευταία τους πνοή, χωρίς να εγκαταλείψουν τους συμπολεμιστές τους ποτέ)…». Χωρίς, εν πολλοίς, να συνειδητοποιούμε την αλ-

ληλουχία των γεγονότων, αλλά το στήθος μας γέμιζε με μία ικανοποίηση. Ήταν που νιώθαμε ότι ανήκαμε σε ένα σπουδαίο γένος, ήταν η αίσθηση του ηρωισμού που μας συνέπαιρνε, ήταν ότι βλέπαμε και το δικό μας μέλλον, ως μια πορεία γεμάτη επιτυχίες. Ίσως και να ήταν όλα αυτά. Η λέξη Ιερός μας ήταν γνωστή τόσο από την έκφραση «τα ιερά και τα όσια», όσο και από τα Ιερά των εκκλησιών. 1 Αθηνάς Καλογεροπούλου, (1975) Ιστορία των αρχαίων χρόνων ως τα 146 π.Χ., Ο.Ε.Δ.Β. Αθήναι σ. 312

Ήταν η σημασία του θείου που κυριαρχούσε στο άκουσμα του επιθέτου ἱερός – ἱερά - ἱερόν και συγχρόνως ένα παράδειγμα δασεινόμενης λέξης. Το ουσιαστικό Λόχος μας ήταν γνωστό από τις διηγήσεις του παππού και του πατέρα, όταν αυτές αναφερόταν στην στρατιωτική τους θητεία. Αργότερα, ψάχνοντας τα λεξικά είδα ότι το επίθετο ἱερός – συγγενές με το Σανσκριτικό ishiras – έχει και την σημασία του ακμάζοντος, του ζωηρού, του θαυμάσιου. Και από αυτή την σημασία προέκυψε και η σημασία του υπερφυσικού, του θείου που συναντάται στον Όμηρο2: ἱερή ἵς Τηλεμάχειο (= υπερφυσικός, θείος μυς του Τηλέμαχου), ἱερή ἐλαίη3, ἱερόν μένος Ἀκλινόοιο4. Με αυτή τη σημασία υπάρχει και σε όλες τις εποχές στην Ελληνική Γλώσσα. Ως προς τη λέξη Λόχος η πρώτη σημασία του όρου είναι τόπος ενέδρας: εἰ γάρ νῦν παρά νηυσί λεγοίμεθα πάντες ἄριστοι ἐς λόχον5 (= Στα πλοία μιαν ώρα αν ξεχωρίζαμε να πάμε σε καρτέρι οι πιο αντρειωμένοι), μετά σήμαινε το ένοπλο σώμα στρατιωτών αλλά, μόνον πεζών, όχι ιππέων. Και στους ιστορικούς συγγραφείς σημαίνει σώμα στρατιωτών υπολογιζόμενο σε 24 άνδρες περίπου, αλλά στις διάφορες ελληνικές πόλεις υπήρχαν διαφορές στον αριθμό των ανδρών, στη διαίρεση των ταγμάτων, οπότε ο αριθμός ποικίλει. Tον Ἱερό Λόχο των Θηβών τον αποτελούσαν 300 επίλεκτοι άνδρες, τους οποίους συντηρούσε η πόλη της Θήβας παρέχοντάς τους τροφή και τόπο διαμονής και άσκησης στην Καδμεία, παραδίδεται ότι ο εμπνευστής της δημιουργίας του, το 379 π.Χ, ήταν ο Θηβαίος στρατηγός Γοργίδας: «Τὸν δ ἱερὸν λόχον ὥς φασι συνετάξατο Γοργίδας πρῶτος ἐξ 2 Ὀδύσσεια, β 409, 3 Ὀδύσσεια, ν 372, 4 Ὀδύσσεια,θ 419 5 Ἰλιάς, Ν 276 ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ἀνδρῶν ἐπιλέκτων τριακοσίων, οἷς ἡ πόλις ἄσκησιν καὶ δίαιταν ἐν τῇ Καδμείᾳ στρατοπεδευομένοις παρεῖχε6». Πιθανώς σώμα Ιερού Λόχου να υπήρχε και σε παλιότερη εποχή7 και ο Γοργίδας αναδιοργάνωσε το σώμα, μετά την απελευθέρωση της Θήβας8, ενώ ο Πελοπίδας (410 π.Χ. - 364 π.Χ). στη συνέχεια τον ανανέωσε, με αποτέλεσμα να αποκτήσει αυτός την φήμη που όλοι ειδήμονες ή μη γνωρίζουν9. Την ονομασία του ο Ἱερός Λόχος την οφείλει στο γεγονός ότι οι οπλίτες θυσίαζαν στον τάφο που ήταν θαμμένος ο Ιόλαος, ο οποίος ήταν ανεψιός και συνάμα ηνίοχος του Ηρακλή που τον βοηθούσε στο να πραγματοποιεί τους άθλους του10. Οι 300 επίλεκτοι άνδρες του Ιερού Λόχου της Αρχαίας Θήβας, συνδέονταν με ισχυρούς δεσμούς φιλίας11. Η βαθύτερη ψυχική επικοινωνία, ήταν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της συγκρότησης των στρατιωτικών σωμάτων στην ελληνική αρχαιότητα. Ήδη στην ομηρική Ιλιάδα, ο Νέστωρ συμβουλεύει τον Αγαμέμνονα: κρῖν’ἄνδρας κατά φῦλα, κατά φρήτρας, Αγάμεμνον, ὡς φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ, φῦλα δὲ φύλοις12 (σε φυλές και σ’ ομίλους συγγενικούς τους άνδρες χώρισε, Αγαμέμνονα, για να βοηθεί ο σπιτικός τον σπιτικό και οι γενιές τις γενιές).

υπέρ πατρίδος, ιδανικό. Να παρατηρήσουμε ότι η αρχαιοελληνική αντίληψη, που διαμόρφωνε τον ιδιωτικό και δημόσιο εν γένει τρόπο ζωής, ήταν διαφορετικός από τον σύγχρονο και πως οι όροι – λέξεις της ελληνικής γλώσσας αλλάζουν ως προς το περιεχόμενο, αφού συνήθως χρωματίζονται με το ήθος της κάθε εποχής που αυτή γράφεται και ομιλείται. Γι αυτό απαιτείται προσοχή όταν μεταγλωττίζονται στην νεοελληνική τα αρχαιοελληνικά κείμενα. Η λέξη λ.χ παῖς έχει άλλο περιεχόμενο και στον ίδιο τον Αισχύλο όταν την αναφέρει 2 φορές στον ίδιο σχεδόν στίχο:: «Ὦ παῖδες (= νέοι στην ηλικία άνδρες) Ἑλλήνων ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ›, ἐλευθεροῦτε δὲ παῖδας (= τους ευρισκόμενους στην παιδική ηλικία ανθρώπους), γυναῖκας, θεῶν τέ πατρῴων ἕδη, θήκας τε προγόνων: νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών», σήμερα η λέξη παίς σημαίνει τον ευρισκόμενο στην παιδική ηλικία άνθρωπο, ανεξαρτήτως φύλου. Να παρατηρηθεί, επίσης, ότι ο τρόπος ζωής των νεοελλήνων έχει επηρεαστεί και από τον Χριστιανισμό. Παράλληλα με αυτή τη θέση υπάρχει και η πληροφορία που θέλει τους άνδρες του Ιερού Λόχου απλώς συνειδητούς συστρατιώτες οι οποίοι επιδεικνύουν συμπεριφορά αλληλοστήριξης, προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο γενικός και ειδικός στόχος του σώματος. Την πληροφορία αυτή μεταφέρουν Ο Θηβαίος Στρατηγός Επαμεινώνδας οι αρχαίοι συγγραφείς Καλλισθένης ο υτή η αντίληψη σε πολλούς συγγραφείς μεταφρά- Ολύνθιος (περ. 360-327 π.Χ.), στο έργο του Ἑλληνικά, Ιστοζεται και ως ομοφυλόφιλη σχέση13, κάτι που μπορεί ρία 10 βιβλίων, από το 387π.Χ. έως το 354 π.Χ. και Έφορος να κριθεί και ως παρεξήγηση, ως διαστρέβλωση της από την Κύμη της Αιολίδας της Μ. Ασίας, σύγχρονος του Μ. αρχαιοελληνικής παράδοσης, αλλά και ως μονομε- Αλεξάνδρου. ρής θεώρηση του όλου θέματος των σχέσεων μεταξύ των Στην πρώτη περίοδο της ύπαρξής του, ο Ιερός Λόχος παοπλιτών. Ίσως οι συγγραφείς να είδαν με «άλλα μάτια» την ρατασσόταν στην πρώτη γραμμή της φάλαγγας. Αυτό είχε θέληση των στρατιωτών να φροντίζουν με πάθος τον συν – ως αποτέλεσμα οι άνδρες της να διασκορπίζονται. Είδαμε στρατιώτη, ούτως ώστε να υπάρχει στην συμπεριφορά του στο προαναφερθέν απόσπασμα του Πλουτάρχου, ότι ο Πεσυνολικού σώματος αρραγής ενότητα και ως εκ τούτου επί- λοπίδας τον παρέτασσε στη μάχη ως μία συμπαγή ομάδα. δειξη ηρωισμού, γενναιότητας και αφοσίωσης στο κοινό, Οι αρχαίοι συγγραφείς δίνουν αντικρουόμενες πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε ο Ιερός 6 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Πελοπίδας 18. 1. Λόχος. Άλλοι θέλουν να παρατάσσεται πίσω από την πρώτη 7 Βλ. Ἀθήναιος, 561 f, Δείναρχος 99, 25, Διόδωρος Σικελιώτης Ἱστοριγραμμή του κέρατος του Επαμεινώνδα, ενώ άλλοι να τοποκή Βιβλιοθήκη,16,80., 20. 10 8 Anderson, John Kinloch (1970), Military Theory in the Age of θετείται στην πρώτη γραμμή της πτέρυγας, καλύπτοντάς Xenophon, University of California Press, σ. 312. την εν όλῳ ἠ εν μέρει. 9 Πλούταρχος ὀ.π. 15. 5- 6 «ὧν μεγίστην δόξαν εἶχεν ὁ Πελοπίδας ἀφ’ ἧς Στην μάχη των Τεγυρών το 375 π.Χ. στην οποία αντίγὰρ εἵλοντο πρῶτον ἡγεμόνα τῶν ὅπλων, οὐκ ἄν ἐπαύσαντο καθ’ ἕκαπαλοι ήσαν οι Σπαρτιάτες και οι Θηβαίοι, ο Ιερός Λόχος με στον ἐνιαυτὸν ἄρχοντα χειροτονοῦντες, ἀλλ’ ἢ τὸν ἱερὸν λόχον ἄγων ἢ ηγέτη τον Πελοπίδα είχε την πρώτη σημαντική του συμτὰ πλεῖστα βοιωταρχῶν ἄχρι τῆς τελευτῆς ἔπραττεν. Ἐγένοντο μὲν οὖν καὶ περὶ Πλαταιὰς καὶ Θεσπιὰς ἧτται καὶ φυγαὶ τῶν Λακεδαιμονίων» βολή, με την ανακοπή – αναχαίτιση, μεγάλης σπαρτιατι10 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Πελοπίδας 18, 6. κής δύναμης14. Ο Πελοπίδας ήταν επί κεφαλής του ιερού 11 Hunt, Peter (2007). Military Forces, στο P. Sabin, H. Van Wees, M. Whitby (επιμ.), The Cambridge History of Greek and Roman Warfare, λόχου και πολλών ιππέων και προσέβαλε το σπαρτιατικό στράτευμα στην πόλη των Τεγυρών. Ο Γοργίδας διαίρεσε Cambridge University Press σ. 144. 12 Ἰλιάς Β, 363 τον Ιερόν Λόχον σε ζεύγη τα οποία τοποθέτησε στην πρώτη

13 Ο Πλούταρχος στο Βίοι Παράλληλοι, Πελοπίδας 18. 2. Ήδη στο πλατωνικό Συμπόσιον γίνεται ευρύς λόγος για το θέμα αυτό και ο Ι. Συκουτρής σχολιάζει στο Πλάτωνος Συμπόσιον, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήναι 1970, σ. 41 -42. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει πληροφορίες και στο: Πλούταρχος Ερωτικός 761α κ.ε.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

14 Αἱ Τεγύραι, ήταν αρχαία πόλη των Βοιωτών, 5 χλμ. βόρεια του Ορχομενού, κοντά στο σημερινό χωριό Διόνυσος. Περισσότερες πληροφορίες δες Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica τομ.57ος, σελ.35.

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας «Ύστερα από αυτή την επιτυχία ο Κλεόμβροτος βάδισε προς το εσωτερικό της χώρας και στρατοπέδευσε στα Λεύκτρα των Θεσπιών. Οι Θηβαίοι στρατοπέδευσαν στον αντικρινό λόφο, σε μικρή απόσταση, δίχως άλλους συμΚουίντος Οράτιος Φλάκκος (65 π.Χ. -8 π.Χ.) μάχους από τους Βοιωτούς. Ενώ όμως 15 γραμμή της φάλαγγας των οπλιτών . το ιππικό των Θηβαίων ήταν εξασκηΤο κείμενο είναι χαρακτηριστικό16: Ὁ δὲ περὶ Τεγύρας, μένο χάρη στους πολέμους με τους Ορχομενίους και τους τρόπον τινὰ τοῦ Λευκτρικοῦ προαγὼν γενόμενος, μέγαν ἦρε ἐν Θεσπιείς, το ιππικό των Λακεδαιμονίων βρισκόταν εκείνο δόξῃ τὸν Πελοπίδαν, οὔτε πρὸς κατόρθωμα τοῖς συστρατήγοις τον καιρό σε άθλια κατάσταση: τ’ άλογα τα έτρεφαν οι πολύ ἀμφισβήτησιν οὔτε τῆς ἥττης πρόφασιν τοῖς πολεμίοις ἀπολι- πλούσιοι, και μόνο όταν κηρυσσόταν επιστράτευση παρουπών…., ἐλπίσας ἔρημον αἱρήσειν τὸν Ὀρχομενὸν ἐστράτευσεν, σιαζόταν ο κάθε καβαλάρης σύμφωνα με τις διαταγές που ἔχων μεθ ἑαυτοῦ τὸν ἱερὸν λόχον καὶ τῶν ἱππέων οὐ πολλούς. είχε, έπαιρνε τ’ άλογο που του προόριζαν κι ό,τι όπλα του ἐπεὶ δὲ πρὸς τὴν πόλιν προσαγαγὼν εὗρεν ἥκουσαν ἐκ Σπάρ- έδιναν και κινούσε αμέσως για την εκστρατεία· εξάλλου στο της διαδοχὴν τῆς φρουρᾶς, ἀπῆγεν ὀπίσω τὸ στράτευμα πάλιν ιππικό υπηρετούσαν οι λιγότερο γεροδεμένοι και φιλότιμοι στρατιώτες. Τέτοιο, λοιπόν, ήταν το ιππικό των δύο παραδιὰ Τεγυρῶν, ᾗ μόνῃ βάσιμον ἦν κύκλῳ παρὰ τὴν ὑπώρειαν· Στη μάχη αυτή έλαμψε η γενναιότητα και η αρετή του τάξεων. Όσο για τη φάλαγγα των πεζών, λένε πως οι Λακεπολεμείν, οι Ιερολοχίτες εξόχως πολεμήσαντες εξασφάλισαν δαιμόνιοι είχαν παρατάξει κάθε ενωμοτία σε μέτωπο κατά το δικαίωμα να αγωνίζονται ενωμένοι, ως σύνολο, σε όλους τριάδες, έτσι που το βάθος τους δεν ξεπερνούσε τους δώτους μεγάλους πολεμικούς αγώνες και να διαπρέψουν ώστε δεκα άνδρες. Οι Θηβαίοι, αντίθετα, ήταν παραταγμένοι σε να εξασφαλίσουν την αθανασία στις σελίδες της Ιστορίας. βάθος πενήντα τουλάχιστον ασπίδων, γιατί λογάριαζαν πως Το κείμενο: «ὁ δὲ Πελοπίδας, ὡς ἐξέλαμψεν αὐτῶν ἡ ἀρετὴ περὶ αν νικούσαν το πλευρό των Λακεδαιμονίων όπου βρισκόταν Τεγύρας καθαρῶς καὶ περιόπτως ἀγωνισαμένων, οὐκέτι διεῖλεν ο βασιλιάς, δεν θα τους ήταν δύσκολο να κατατροπώσουν οὐδὲ διέσπασεν, ἀλλ› ὥσπερ σώματι χρώμενος ὅλῳ προεκινδύ- τους υπόλοιπους.» νευεν <ἐν> τοῖς μεγίστοις ἀγῶσιν17». Η μαρτυρία του Πλουτάρχου (περ. 47-125 μ.Χ.), αναφέρει ότι στη μάχη των Λεύκτρων, ο ρόλος του Ιερού Λόχου πληροφορία ότι ο Ιερός Λόχος συμμετείχε και αν- ήταν καθοριστικός στη διάταξη, προκειμένου να αποτραπεί δραγάθησε στη μάχη των Λεύκτρων ελέγχεται η καλώς οργανωμένη κυκλωτική κίνηση που σχεδίασαν και ως μη τεκμηριωμένη πλήρως. Ο ιστορικός Ξενο- επιχείρησαν να πετύχουν, οι Σπαρτιάτες20. φών18 (431/429 π.Χ. η ημερομηνία θανάτου του είΕκ των συγχρόνων συγγραφέων, στην διεθνή βιβλιογραναι αβέβαιη), δεν αναφέρει στο έργο του Ἑλληνικά κάτι για φία, άλλοι υιοθετούν τη θέση του Πλουτάρχου21 και άλλοι την συμμετοχή του Ιερού Λόχου στην μάχη των Λεύκτρων δεν δίνουν βάση στον Πλούταρχο, αλλά στην σιωπή, επί του το 371 π.Χ. Περιγράφει, με συγκεκριμένο τρόπο τα όσα συ- θέματος, των άλλων αρχαίων συγγραφέων22. νέβησαν στη μάχη χωρίς να κάνει αναφορά στην συμμετοΟ Ιερός Λόχος συμμετείχε το 338 π.Χ, και στη μάχη της χή του Ἱερού Λόχου, ως εξής19:

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio (μτφ. η κατακτηθείσα Ελλάδα κατέκτησε με τη σειρά της τον άγριο νικητή)

15 Πλούταρχος, ό.π. 16. 3 «ἔχων μεθ› ἑαυτοῦ τὸν ἱερὸν λόχον καὶ τῶν ἱππέων οὐ πολλούς. ἐπεὶ δὲ πρὸς τὴν πόλιν προσαγαγὼν εὗρεν ἥκουσαν ἐκ Σπάρτης διαδοχὴν τῆς φρουρᾶς, ἀπῆγεν ὀπίσω τὸ στράτευμα πάλιν διὰ Τεγυρῶν, παρ› ὅλην τὴν φάλαγγα τῶν ὁπλιτῶν προβαλλόμενος». 16 Πλούταρχος, ὀ.π 16. 1 -2. 17 Πλούταρχος, ὀ.π. 19.5 18 Στον τομέα της ιστοριογραφίας με τα «Ελληνικά» του, που διαιρούνται σε 7 βιβλία, συνεχίζει συνειδητά το έργο του Θουκυδίδη και καλύπτει την περίοδο από το 411 π.Χ. ως 361 π.Χ. 19 Ἑλληνικά [6.4.4 – 13] «ταῦτα δὲ ποιήσας [Κλεόμροτος] καὶ ἀναβὰς ἀπὸ τῆς θαλάττης, ἐστρατοπεδεύσατο ἐν Λεύκτροις τῆς Θεσπικῆς. οἱ δὲ Θηβαῖοι ἐστρατοπεδεύσαντο ἐπὶ τῷ ἀπαντικρὺ λόφῳ οὐ πολὺ διαλείποντες, οὐδένας ἔχοντες συμμάχους ἀλλ᾽ ἢ τοὺς Βοιωτούς. ἔνθα ἦν δὲ τὸ μὲν τῶν Θηβαίων ἱππικὸν μεμελετηκὸς διά τε τὸν πρὸς Ὀρχομενίους πόλεμον καὶ διὰ τὸν πρὸς Θεσπιᾶς, τοῖς δὲ Λακεδαιμονίοις κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον πονηρότατον ἦν τὸ ἱππικόν. ἔτρεφον μὲν γὰρ τοὺς ἵππους οἱ πλουσιώτατοι· ἐπεὶ δὲ φρουρὰ φανθείη, τότε ἧκεν ὁ συντεταγμένος· λαβὼν δ᾽ ἂν τὸν ἵππον καὶ ὅπλα ὁποῖα δοθείη αὐτῷ ἐκ τοῦ

παραχρῆμα ἂν ἐστρατεύετο· τῶν δ᾽ αὖ στρατιωτῶν οἱ τοῖς σώμασιν ἀδυνατώτατοι καὶ ἥκιστα φιλότιμοι ἐπὶ τῶν ἵππων ἦσαν. τοιοῦτον μὲν οὖν τὸ ἱππικὸν ἑκατέρων ἦν. τῆς δὲ φάλαγγος τοὺς μὲν Λακεδαιμονίους ἔφασαν εἰς τρεῖς τὴν ἐνωμοτίαν ἄγειν· τοῦτο δὲ συμβαίνειν αὐτοῖς οὐ πλέον ἢ εἰς δώδεκα τὸ βάθος. οἱ δὲ Θηβαῖοι οὐκ ἔλαττον ἢ ἐπὶ πεντήκοντα ἀσπίδων συνεστραμμένοι ἦσαν, λογιζόμενοι ὡς εἰ νικήσειαν τὸ περὶ τὸν βασιλέα, τὸ ἄλλο πᾶν εὐχείρωτον ἔσοιτο». 20 Πλούταρχος ὀ.π. 20. 4 «ὁ Πελοπίδας, ἄρχων δὲ τοῦ ἱεροῦ λόχου καὶ πιστευόμενος, ὡς ἦν δίκαιον ἄνδρα τηλικαῦτα δεδωκότα τῇ πατρίδι σύμβολ› εἰς τὴν ἐλευθερίαν. ὡς οὖν ἐδέδοκτο διακινδυνεύειν καὶ περὶ τὰ Λεῦκτρα τοῖς Λακεδαιμονίοις ἀντεστρατοπέδευον,» 21 Buckler, John & Beck, Hans (2008). Central Greece and the Politics of Power in the Fourth Century BC, Cambridge University Press.I 22 Leitao, David (2002). ‘The Legent of the Sacred Band” στο Nussbaum Craven, Martha & Sihvola, Juha (επιμ.), The sleep of reason: erotic experience and sexual ethics in ancient Greece and Rome, University of Chicago Press. Στη σ. 148 υπάρχει προβληματισμός στο γιατί ο Ξενοφών δεν αναφέρει τίποτε για την συμμετοχή του Ιερού Λόχου στην μάχη αυτή. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Χαιρώνειας23. Στην μάχη αυτή, ο Φίλιππος Β’ επικράτησε απολύτως των αντιπάλων του, το Μακεδονικό Ιππικό, ηγέτης του οποίου ήταν ο Αλέξανδρος, νίκησε ολοσχερώς τον αήττητο μέχρι τότε Ιερό Λόχο. Ο Αλέξανδρος στην ηλικία των 18 μόλις χρόνων, κατέστησε φανερή, την περί των στρατιωτικών, ευφυΐα του. Η μάχη αυτή διέλυσε οριστικώς το σώμα του Ιερού Λόχου και τερματίστηκε αδόξως η δράση του24. Οι ανασκαφείς αρχαιολόγοι κοντά στο πεδίο της μάχης, αποκάλυψαν 254 σκελετούς ανδρών. Από αυτούς 2 είχαν αποτεφρωθεί, ενώ οι άλλοι ενταφιαστεί. Υπάρχει, στις μέρες μας, η αντίληψη που θέλει ο Λέων της Χαιρώνειας να έχει στηθεί προκειμένου να τιμηθούν οι άνδρες του Ιερού Λόχου25. Ο Ιερός Λόχος των Θηβών έγραψε την δική του μεγαλειώδη Ιστορία, καθώς επέδειξε θαυμαστή αφοσίωση και μοναδικό ηρωισμό. Όμως να μην μας διαφεύγει το γεγονός ότι όλες οι μάχες τις οποίες έδωσε ήταν εμφύλιες. Την καταστροφική δράση του εμφυλίου πολέμου, ήδη την εντόπισε τον 9ο αιώνα π.Χ., ο Όμηρος. Εκεί, ο σοφός Νέστορας θέλοντας να χαρακτηρίσει τον φιλοπόλεμο άνθρωπο, λέει στον Διομήδη: «Ἀφρήτωρ, ἀθέμιστος, ἀνέστιός ἐστιν ἐκεῖνος ὅς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου, ὀκρυόεντος26» (= αυτός που χαίρεται όταν ξεσπάει φριχτός εμφύλιος πόλεμος είναι άνθρωπος δίχως σόι, δίχως νόμους, δίχως σπιτικό). Ο Αριστοτέλης δανείζεται αυτό το δίστιχο από την Ιλιάδα για να παρομοιάσει τον «ἄπολιν». Αυτά τα επίθετα («ἀφρήτωρ ἀθέμιστος ἀνέστιος») ταιριάζουν στον «ἄπολιν», ο οποίος δεν έχει ή δεν υπολογίζει συγγενείς, δεν ξέρει από νό23 Από το ένα μέρος συνετάχθησαν οι σύμμαχοι Αθηναίοι, Κορίνθιοι, Κερκυραίοι, Λευκαδίτες, Αχαιοί, Μεγαρείς, Ακαρνάνες, Ευβοείς και το κοινό των Βοιωτών. Το πεδίο της μάχης βρίσκεται στην πεδιάδα της Βοιωτίας, στον οικισμό Χαιρώνεια. Η νίκη του Φιλίππου Β΄ σε αυτή τη μάχη σηματοδότησε την αρχή της κυριαρχίας της Μακεδονίας στον Ελλαδικό χώρο. 24. Οι συνδυασμένες δυνάμεις των συμμάχων, υστερούσαν αριθμητικά ελάχιστα απέναντι στους Μακεδόνες σύμφωνα με την εκδοχή του ιστορικού Διόδωρου Σικελιώτη, παρόλα όμως αυτά η συντριβή συνετελέσθη, Βιβλιοθήκη Ιστορική, 16 25 Krentz, Peter. (2007) The Cambridge History of Greek and Roman Warfare - Volume I: Greece, the Hellenistic World and the Rise of Rome (ed. P. Sabin, H. Van Vees, M. Witby), Cambridge University Press, σ.175. 26 Ἰλιάς, Ι, 63.) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

μους, ούτε σπιτικό έχει. Ένας τέτοιος, δίχως πόλη άνθρωπος, είναι παράλληλα και άνθρωπος που «παθιάζεται με τον «πόλεμο»· γιατί μη ζώντας μέσα σε μια πολιτειακά οργανωμένη κοινωνία, δεν γνωρίζει την αξία του διαλόγου, της συνεργασίας, της δικαιοσύνης, του αλληλοσεβασμού και επομένως, δεν μπορεί να συμβιώσει αρμονικά με άλλους ανθρώπους. Αποτελεί κίνδυνο και απειλή για τους άλλους, αλλά και για τα πολιτικά οργανωμένα σύνολα. Όλα αυτά περιγράφουν έναν άνθρωπο, που στο πρόσωπό του είναι φανερή μια διαστροφή της ανθρώπινης φύσης˙ εκτός κι αν πρόκειται για ον που ξεπερνά – όπως ο θεός Άρης, ας πούμε– την ανθρώπινη φύση. Είναι φανερό ότι ο Αριστοτέλης – το λέει κι ο ίδιος στη συνέχεια– θεωρεί τον «ἄπολιν» και τον «άνθρωπο δίχως σόι, δύο έννοιες ταυτόσημες, ή ότι η πρώτη είναι συνέπεια της δεύτερης. Ο εμφύλιος πόλεμος σπέρνει ανέμους και πώς να μαζευτούν μετά οι θύελλες; Είναι γνωστό ότι οι εμφύλιες διαμάχες οδήγησαν τον αρχαίο ελληνικό κόσμο στην παρακμή και τελικά στην ρωμαϊκή υποδούλωση. Ανεξαρτήτως αν ο Κουίντος Οράτιος Φλάκκος (65 π.Χ. -8 π.Χ.) δήλωσε, χωρίς να αντιδράσει κανένας: Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio27(= η κατακτηθείσα Ελλάδα κατέκτησε με τη σειρά της τον άγριο νικητή και εισήγαγε τον πολιτισμό στο αγροίκο Λάτιο). Ο Ελληνισμός έκτοτε, μετά την Βυζαντινή περίοδο, μόλις τον 19ο αιώνα κατόρθωσε με άπειρους ένοπλους και μη αγώνες, να αποκτήσει την ελεύθερη πολιτειακή, κρατική του υπόσταση. 27 Επιστολές, ΙΙ, 1. 156

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας

Ο Ιερός Λόχος και η δράση του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες Υπό κ. Νικόλαου Κανελλόπουλου, Επγού (ΜΑ) Ειδικού Επιστήμονος Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε και Υπό του κ. Νικολάου Τόμπρου, Λέκτορα Πολιτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Μια χούφτα Μαυροφόρων με χιλιάδας πολεμούσαν Σκονισμένοι, ματωμένοι και τον θάνατον νικούσαν. Θεοδόσιος Φινίτης (Ιερολοχίτης)

Την 1η Μαρτίου ο Γενικός Επίτροπος εγκατέλειψε το Ιάσιο και κινήθηκε προς τη Φωξάνη, όπου και έφτασε ύστερα από δέκα ημέρες (10 Μαρτίου 1821). Εκεί ο Υψηλάντης συγκρότησε τον Ιερό Λόχο -επανδρωμένο κυρίως από ιδεολόγους τις 24 Φεβρουαρίου 1821, και ενώ οι ένοπλες συ- νεαρούς Έλληνες και φοιτητές, του Ελληνικού Σχολείου της γκρούσεις των Ελλήνων με τους Οθωμανούς είχαν Οδησσού. Η ονομασία του προήλθε από τον περίφημο Ιερό ξεκινήσει στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες λίγες ημέ- Λόχο των Θηβαίων. Σύμφωνα με τον Ιερολοχίτη Κ. Λεβίδη, ρες νωρίτερα (21 Φεβρουαρίου), ο αρχηγός της Φι- μετέπειτα διευθυντή της αθηναϊκής εφημερίδας Ελπίς, ο λικής Εταιρείας (Γενικός Επίτροπος) Αλέξανδρος Υψηλάντης, Ιερός Λόχος αποτελείτο από «της ηρωικής εκείνης ανθούκήρυξε στο Ιάσιο της Μολδαβίας τον ελληνικό Απελευθε- σης Ελληνικής νεολαίας, ήτις δραμούσα εκ των πανεπιστηρωτικό Αγώνα. Στη διάρκεια της ολιγοήμερης παραμονής μίων της Ευρώπης, εκ των εμπορικών καταστημάτων, εκ του στην πόλη, ο Υψηλάντης υπέβαλε την παραίτησή του των κόλπων των ευπορουσών οικογενειών της, ετάχθη υπό από τον ρωσικό στρατό και συνέταξε επιστολή προς τον την σημαίαν του Ιερού Λόχου, και υπό τον ατρόμητον αρχηγόν Νικόλαον Υψηλάντην και τους Τσάρο Αλέξανδρο Α΄, ζητώντας του γενναίους εκατοντάρχους Σούτσον, «την ισχυράν αυτού αρωγήν, υπέρ Δρακούλην, Ανδρόνικον και Ρίζον»2. των ομοθρήσκων λαών και της δικαιοσύνης». Στο Ιάσιο συγχρόνως Στους πρώτους 120 Ιερολοχίτες, προάρχισε η προσέλευση και η στρατοστέθηκαν σύντομα και άλλα περίπου λόγηση εθελοντών, προκειμένου να 280 άτομα. οργανωθεί ένα αξιόμαχο στράτευμα. Ο Ιερός Λόχος αποτέλεσε ένα επίΟι επαναστατικές ενέργειες στη Μολλεκτο στρατιωτικό σώμα, οργανωμέδοβλαχία αποσκοπούσαν στο να συννο κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Την δράμουν συνεπικουρικά την Ελληνιεκπαίδευση των Ιερολοχιτών ανέλαβε κή Επανάσταση που θα ξεσπούσε ο Γεώργιος Καντακουζηνός, πρώην συνταγματάρχης του τσαρικού ιππιστη Στ. Ελλάδα και την Πελοπόννησο, καθώς θα καθήλωναν τα οθωμακού (Ουσάρος). Αρχικά ο Λόχος προονικά στρατεύματα στα βόρεια της ριζόταν να αποτελέσει έφιππο πεζικό, όπου τα άλογα θα χρησιμοποιούνταν βαλκανικής χερσονήσου. Πρόθεση επίσης του Αλ. Υψηλάντη, ήταν να διμόνο στις μετακινήσεις των ανδρών ασχίσει τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίκαι όχι στις μάχες. Τελικά ο Ιερός Λόες από βορρά προς νότο, να περάσει χος οργανώθηκε ως μονάδα πεζικού και οι άνδρες του εφοδιάστηκαν τον Δούναβη και να κινηθεί -μέσω Ο Αλ. Υψηλάντης διαβαίνει τον Προύθο ποταμό* με ευρωπαϊκού τύπου εμπροσθοΒουλγαρίας- προς τον νότιο ελλαδικό χώρο. Ο Αγώνας όμως της Ανεξαρτησίας αντιμετώπι- γεμή τυφέκια με ξιφολόγχη. Όσον αφορά τις στολές των Ιεζε εξ αρχής τεράστια προβλήματα λόγω της έλλειψης ικα- ρολοχιτών, αυτές αποτελούσαν συνδυασμό ελληνικής και νών στελεχών και κυρίως λόγω των πενιχρών οικονομικών ευρωπαϊκής στολής από μαύρο ύφασμα, εκ του οποίου και αποκαλούνταν μελανοφόροι ή μαυροφόροι (μελανείμονες)3. πόρων1.

* Ο Αλ. Υψηλάντης (ιδρυτής του Ιερού Λόχου) Πίνακας του Εσς στη Στοά του Μονάχου. 1 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη και τοπική επικράτηση της Επαναστάσεως (1821)», Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών. Ο.Ε., Αθήνα 1975, σ. 21-26.

2 Αρχείο Ν. Δ. Λεβίδη, Βιογραφικαί Σημειώσεις και Απομνημονεύματα, τόμ. ΙΔ΄, σ. 4880. 3 Τμήμα στολής ιερολοχίτη (επενδύτης), η οποία ανήκε στον Κωνσταντίνο Ξενοκράτη, σώζεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (http://www. nhmuseum.gr/details2.php?lang=1&wh=1&the1id=2&the2id=12&the3id ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Το μαύρο τους πηλίκιο -αντίστοιχο με εκείνο των Ουσάρωνέφερε λευκό λοφίο, κάτω από το οποίο υπήρχε η φράση Ελευθερία ή Θάνατος και το έμβλημα νεκροκεφαλής με χιαστί οστά σαν σύμβολο της νίκης επί του θανάτου. Αξιωματικοί του Λόχου, που ονομάστηκαν εκατόνταρχοι, ανέλαβαν, όπως προαναφέρθηκε, ο Σπύρος Δρακούλης, ο Δημήτρης Σούτσος, ο Λουκάς Βαλσαμάκης, ο Πελοποννήσιος Ανδρόνικος, ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Ρίζος, γιος του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Ιωάννης Κρόκιας. Υπασπιστής του Ιερολοχιτών ανέλαβε αργότερα ο Αθανάσιος Τσακάλωφ. Ο Λόχος περιελάμβανε και στρατιωτική μουσική, η οποία έπαιζε συνήθως τον θούριο των Φιλικών, σε ποίηση του Αδαμάντιου Κοραή: Φίλοι μου Συμπατριώται Δούλοι ν’ άμεθα ως πότε Των αχρείων Μουσουλμάνων Της Ελλάδος των τυράννων… Ο Ιερός Λόχος λοιπόν οργανώθηκε, εξοπλίστηκε και εκπαιδεύτηκε, για να μάχεται στα πρότυπα των ευρωπαϊκών τακτικών στρατών σε πυκνή παράταξη και με χρήση ξιφολόγχης (λογχομαχία)4. Παράλληλα με την εκπαίδευση του Λόχου, ο Υψηλάντης κατευθύνθηκε προς το Βουκουρέστι -την πρωτεύουσα της Βλαχίας-, αφού προηγουμένως εξέδωσε νέα επαναστατική προκήρυξη, με την οποία καλούσε στον Απελευθερωτικό Αγώνα όχι μόνο τους ορθοδόξους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά γενικότερα τους κατοίκους των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών, αποβλέποντας στην ενεργό συμμετοχή τους στην εξέγερση. Στο Βουκουρέστι είχε εισέλθει ήδη ο Βλάχος οπλαρχηγός Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου, που αν και συντάχθηκε αρχικά με τον Υψηλάντη και τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας, στη συνέχεια τήρησε τυχοδιωκτική στάση και στράφηκε ενάντια στον Αγώνα. Ανάλογη στάση τήρησε και ο πολιτάρχης του Βουκουρεστίου Σάββας Καμινάρης (Φωκιανός)5. Στις 25 Μαρτίου ο Αλ. Υψηλάντης έφθασε στα περίχωρα του Βουκουρεστίου6 και διέταξε τους οπλαρχηγούς Γ. Ολύμπιο, Ι. Φαρμάκη και Κ. Δούκα να εισέλθουν με τους στρατιώτες τους στην πόλη7. Μια ημέρα πριν την είσοδο των Ελ=84&theid=84&open1=2&open2=12&open3=84&thepid=661&page=3). 4 Κ. Ν. Ράδος, Ο Ιερός Λόχος και η εν Δραγατσανίῳ μάχῃ, Αθήνα 1919, σ. 2-5.Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 27-28. 5 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 28-29. 6 Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία (1204–1985), Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2005κγ΄, σ. 159-160. 7 Οι ολιγομελείς στρατιωτικές φρουρές που υπήρχαν στην περιοχή δεν ήταν δυνατό να εμποδίσουν τους επαναστάτες. Οι στρατιωτικές φρουρές στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες απαρτίζονταν από Αλβανούς μισθοφόρους (περίπου 4.000), Έλληνες, Βούλγαρους, Σέρβους. Αρκετοί από τους έμπειρους αρχηγούς τους, όπως ο Ιωάννης Φαρμάκης (1772-1821) από το Μπλάτσι (Βλάστη) Κοζάνης, ο Γεωργάκης Νικολάου ή Ολύμπιος (1772-1821) από το Λιβάδι Ολύμπου, ο Σάββας Καμινάρης (Φωκιανός) από την Πάτμο, είχαν μυηθεί από τα 1820 στη Φιλική Εταιρεία. Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 29-31. Στ. Παπαγεωργίου, «Πρώτο έτος της ελευθερίας», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τόμ. 3, Ελληνικά Γράμματα, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

λήνων στο Βουκουρέστι (28 Μαρτίου 1821) αναγνώστηκε σε δύο ναούς της πόλης ο αφορισμός των επαναστατών και του αρχηγού τους από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος είχε προφανώς προβεί στον αφορισμό υπό την πίεση του Σουλτάνου και του φόβου για επικείμενα αντίποινα από τους Οθωμανούς στους αμάχους. Συγχρόνως αναγνώστηκε προκήρυξη του ηγεμόνα της Βλαχίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη, με την οποία καλούσε τον ανώτατο κλήρο, τους Βογιάρους και τους κατοίκους της περιοχής, όχι μόνο να αποδοκιμάσουν τις ενέργειες των επαναστατών, αλλά και να τους εναντιωθούν. Στα τέλη Μαρτίου ήρθε και η αρνητική απάντηση του Τσάρου στην έκκληση του Υψηλάντη για βοήθεια. Οι προαναφερθείσες εξελίξεις, όπως ήταν φυσικό, λειτούργησαν ανασταλτικά στις επαναστατικές ενέργειες των Ελλήνων, καθώς κλονίσθηκε το ηθικό τους, ενώ πολλοί εγκατέλειψαν την Επανάσταση ή στράφηκαν πλέον απροκάλυπτα εναντίον της. Οι αρνητικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν στο Βουκουρέστι, υποχρέωσαν τον Αλ. Υψηλάντη να εγκαταλείψει την πόλη (1η Απριλίου) και να μετακινηθεί με τα στρατεύματά του προς την ορεινή κωμόπολη Τιργοβίστι, όπου δημιούργησε οχυρωμένο στρατόπεδο και ξεκίνησε να συγκεντρώνει πολεμοφόδια. Σταδιακά βελτιώθηκε η οργάνωση του στρατεύματος και επαναλήφθηκε η στρατολόγηση. Στις αρχές Μαΐου ο Ιερός Λόχος αριθμούσε πλέον τους 450 άνδρες8. Οι Οθωμανοί, ολοκληρώνοντας την πολεμική τους προετοιμασία και εξασφαλίζοντας την άδεια εισόδου τους στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες από τη Ρωσία, εισήλθαν στην περιοχή -μετά τις 30 Απριλίου- από τέσσερα σημεία, με περισσότερους από 30.000 άνδρες. Ο εχθρός αρχικά συγκρούστηκε με τον Ιερό Λόχο στον ποταμό Σερέτη, όπου και Αθήνα 2003, σ. 54-55. Ν. Τόμπρος, Από τον Νέο Ελληνισμό στο ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος (1453-1832), Αθήνα 2013, σ. 160 8 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 36-43.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας ηττήθηκε. Στη συνέχεια όμως οι συντριπτικά περισσότεροι Οθωμανοί νίκησαν τους Έλληνες στο Γαλάτσι, αλλά υπέστησαν σημαντικότατες απώλειες. Το ελληνικό σώμα μετακινήθηκε και οχυρώθηκε στην χερσόνησο του Προύθου. Εν τω μεταξύ στο στρατόπεδο του Αλ. Υψηλάντη -στο Τιργοβίστι- επικρατούσε αταξία λόγω της αλληλοϋπονόμευσης των οπλαρχηγών. Ο Γενικός Επίτροπος της Φιλικής απέστειλε τον Καντακουζηνό να διασφαλίσει την κατοχή του Ιασίου, να συγκεντρώσει τα στρατεύματα από τον Προύθο και να τα μετακινήσει στο Τιργοβίστι. Στα μέσα Μαΐου τα οθωμανικά στρατεύματα εισήλθαν στο Βουκουρέστι (16 Μαΐου), το οποίο ο Θ. Βλαδιμηρέσκου και ο Σ. Καμινάρης (Φωκιανός) εγκατέλειψαν. Λίγες ημέρες αργότερα(20 Μαΐου), λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης, ο Υψηλάντης απηύθυνε νέα έκκληση στον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄ για βοήθεια. Συγχρόνως ο Γεωργάκης Ολύμπιος συνέλαβε τον Βλαδιμηρέσκου, εξαιτίας της επαμφοτερίζουσας στάσης του και του κινδύνου να προδώσει τους Έλληνες, και τον εκτέλεσε στο Τιργοβίστι9. Ύστερα από την κατάληψη του Βουκουρεστίου, οι Οθωμανοί-με 4.000 πεζούς και 4.000 ιππείς- κινήθηκαν προς το ελληνικό στρατόπεδο. Στις 27 Μαΐου συγκρούστηκαν με τις ελληνικές δυνάμεις στη Μονή Νοτσέτου, χωρίς να καταφέρουν να τις απωθήσουν. Η φυγή όμως του οπλαρχηγού Δούκα, υποχρέωσε τη φρουρά να εγκαταλείψει το βράδυ τη Μονή. Ο τελευταίος, μεταδίδοντας ειδήσεις περί ολοκληρωτικής καταστροφής των ελληνικών στρατευμάτων, προκάλεσε πανικό στο ελληνικό στρατόπεδο. Συνέπεια των φημών που επικράτησαν στο Τιργοβίστι ήταν να εγκαταλειφθεί εσπευσμένα και με αταξία, ενώ τα στρατεύματα κινήθηκαν -με κοπιώδη νυχτερινή πορεία- στο Πιτέστι. Η άτακτη φυγή όμως των Ελλήνων είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθούν και να χαθούν τα περισσότερα από τα πολεμοφόδια που είχαν έως τότε συγκεντρωθεί. Ο Υψηλάντης, προκειμένου να απομακρυνθεί από τα οθωμανικά στρατεύματα, αποφάσισε να μετακινηθεί στο Ρίμνικο, όπου η γεωμορφολογία της περιοχής ευνοούσε την άμυνα. Η πορεία των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε υπό συνεχόμενες βροχοπτώσεις και χωρίς τρόφιμα. Οι ελληνικές δυνάμεις, τελικά, έφτασαν στο Ρίμνικο την 1η Ιουνίου10. Ο εκατόνταρχος του Ιερού Λόχου Δημήτριος Σούτσος, έγραφε σε επιστολή προς την οικογένειά του λίγες ημέρες πριν τη μάχη στο Δραγατσάνι, όπου και τελικά σκοτώθηκε: «Δεν έχω πλέον υποδήματα, τα πόδια μου κατεξεσχίσθηκαν. Κοιμούμαι μέσα εις θανατηφόρα τέλματα. Ζω με καρπούς, σπανίως ευρίσκω ένα ξερό κομμάτι ψωμί. Αλλ΄ οι στερήσεις αυταί μου είναι γλυκείαι... Από παιδίν δεν ωνειρευόμην άλλο από την ημέραν της ανεξαρτησίας μας. Ευρίσκομαι πρώτην φοράν επί κεφαλής ελευθέρων ανθρώπων…»11. 9 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 43-49. 10 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 51-52. 11 Κ. Ν. Ράδος, Ιερός Λόχος…, ό.π., σ. 5.

Θ ΟΥΡΙΟΣ Οι Οθωμανοί ειΤΩΝ ΙΕΡΟΛΟΧΙΤΩΝ σήλθαν στο ΤιργοΦίλοι μου συμπατριώται, Δούλοι νά ‘μεθα ώς πότε βίστι στις 29 Μαΐου, Των αχρείων Μουσουλμάνων, ενώ ο Σάββας ΚαμιΤης Ελλάδος των τυράννων; νάρης τους προσέΕκδικήσεως η ώρα φερε τις υπηρεσίες Έφθασεν, ω φίλοι, τώρα· του, καταδιώκοντας H κοινή ΠΑΤΡΙΣ φωνάζει, τον Υψηλάντη. ΠρόΜε τα δάκρυα μας κράζει: «Τέκνα μου, Γραικοί γενναίοι, λαβε μάλιστα τμήμα Δράμετ’ άνδρες τε και νέοι· της οπισθοφυλαK’ είπατε μεγαλοφώνως, κής του στον πλημΕίπατε τ’ όλοι συμφώνως, μυρισμένο ποταμό Ασπαζόμεν’ είς τον άλλον Διμποβίτσα, όπου M’ ενθουσιασμόν μεγάλον: Έως πότ’ η τυραννία; και πνίγηκαν 60 ΙεΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ρολοχίτες. Άλλοι 20 Αδαμάντιος Κοραής* Ιερολοχίτες συνελήφθηκαν από τον Καμινάρη, αποκεφαλίστηκαν και τα * Το θούριο αυτό που υιοθέτησαν κεφάλια τους στάλκαι τραγουδούσαν οι Ιερολοχίτες, είχε συγγράψει θηκαν στο οθωμανι20 χρόνια πριν ο Αδαμάντιος Κοραής. κό στρατόπεδο. Στο Ρίμνικο τα στρατεύματα του Υψηλάντη ενώθηκαν με τις ελληνικές δυνάμεις που προέρχονταν από τη Μονή Νοτσέτου, οπότε και έγιναν γνωστά τα γεγονότα που έλαβαν χώρα εκεί. Τα οθωμανικά επίσης στρατεύματα, λόγω των βροχοπτώσεων, ανέστειλαν προσωρινά την καταδίωξη του Υψηλάντη, με συνέπεια ο κίνδυνος να προέρχεται μόνο από τις δυνάμεις του Καρά Φεΐζ που βρίσκονταν στο Δραγατσάνι12. Οι πολεμικές εξελίξεις ανάγκασαν τον Αλ. Υψηλάντη να τεθεί επικεφαλής μιας νέας σύγκρουσης, ελπίζοντας ότι η έκβασή της θα μετέβαλλε το αρνητικό κλίμα που επικρατούσε στο ελληνικό στρατόπεδο. Μετακίνησε λοιπόν σταδιακά στην περιοχή του Δραγατσανίου τα ένοπλα σώματα που του είχαν απομείνει, περίπου 5.000 πεζούς, 2.500 ιππείς με τέσσερα κανόνια13. Ο Ιερός Λόχος με αρχηγό τον Νικόλαο Υψηλάντη και 800 ιππείς υπό τον Β. Καραβία, έλαβαν θέση βορειανατολικά του Δραγατσανίου, ενώ το σώμα του Γεωργάκη Ολύμπιου τοποθετήθηκε βορειότερα. Ο Υψηλάντης στάθμευσε σε ένα χωριό σε απόσταση τριών ωρών πορείας από το Δραγατσάνι. Το πρωί της 6ης Ιουνίου όλα τα τμήματα είχαν πλέον προωθηθεί στην ευρύτερη περιοχή, ενώ ο Γενικός Επίτροπος της Φιλικής σχεδίαζε να πραγματοποιήσει τη μάχη στις 8 Ιουνίου. Ο Ολύμπιος, γνωρίζοντας τον ορμητικό χαρακτήρα του Καραβία, του συνέστησε να μην αρχίσει τις εχθροπραξίες άμεσα, ούτως ώστε να ξεκουραστούν τα στρατεύματα από την πορεία, να ανασυγκροτηθούν και 12 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 52-53. 13 Ο D. Brewer υπολογίζει τις στρατιωτικές δυνάμεις του Αλ. Υψηλάντη σε 6.000 με 7.000 άνδρες. D. Brewer, Η Φλόγα της Ελευθερίας. Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία 1821-1833, μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, Ενάλιος, Αθήνα 2004, σ. 86. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

να έλθει ο Υψηλάντης στο πεδίο της μάχης14. Η απειθαρχία ξύ των νεκρών συγκαταλέγεται και ο Ελβετός φιλέλληνας όμως και η έλλειψη συντονισμού που επικρατούσαν στους Henry Boerdier. Αιχμαλωτίστηκαν επίσης 37 τραυματίες Ιεεπαναστάτες δεν επέτρεψαν να εφαρμοστεί το πολεμικό ρολοχίτες, οι οποίοι στάλθηκαν -μέσω Βουκουρεστίου- στην σχέδιο που είχε αποφασιστεί. Κωνσταντινούπολη, όπου και αποκεφαλίστηκαν. Στη κρίσιΣτις 7 Ιουνίου 1821 ο Καραβίας θεωρώντας ότι οι Οθωμα- μη στιγμή της μάχης κατέφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο νοί επρόκειτο να εγκαταλείψουν το Δραγατσάνι και προκει- οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους 136 Ιερολοχίτες, μεταξύ μένου να μην χάσει τη σίγουρη -κατ’ αυτόν- νίκη, ανέπτυξε των οποίων ήσαν ο αρχηγός Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπααυθαίρετη πρωτοβουλία και κατευθύνθηκε με τους ιππείς σπιστής του Ιερού Λόχου, Αθανάσιος Τσακάλωφ, καθώς και του στην πεδιάδα, για να καταδιώξει τους εχθρούς. Προχώ- τη σημαία του Λόχου16. ρησε επίσης στη Μονή Σερμπανεστίου και πολιόρκησε τα Ο πανικός που προκλήθηκε από το απρόσμενο της σύοχυρωμένα οθωμανικά στρατεύματα. Όταν όμως έσπευσαν γκρουσης και της ήττας οδήγησε τους επαναστάτες σε άταπρος ενίσχυση των πολιορκημέκτη φυγή και σε οριστική διάλυνων 1.500 Οθωμανοί, οι ιππείς του ση του στρατοπέδου τους. Ενόψει Καραβία αιφνιδιάστηκαν και διατων αρνητικών εξελίξεων ο Αλ. σκορπίστηκαν. Στο σημείο αυτό Υψηλάντης πέρασε τα αυστριακά σύνορα (15 Ιουνίου 1821) με επενέβησαν ο Ιερός Λόχος, που αριθμούσε πλέον 373 άνδρες, και το ψευδώνυμο Δημήτριος Παλαι100 ιππείς. Οι Ιερολοχίτες προέογενίδης, συνοδευόμενος από λασαν σε πυκνή τάξη υπό τους τους αδελφούς του Νικόλαο και ήχους του θουρίου των Φιλικών. Γεώργιο και ορισμένους στενούς Είχαν όμως να αντιμετωπίσουν του συνεργάτες. Έναν περίπου μήνα αργότερα (24 Ιουλίου 1821), όχι μόνο τους Οθωμανούς από τη Μονή Σερμπανεστίου και εκείο Γενικός Επίτροπος φυλακίστηκε νους που είχαν έλθει για να τους από τις αυστριακές αρχές στο κάστρο του Μούγκατς και έπειτα στο ενισχύσουν, αλλά και τις εχθρικές δυνάμεις από το Δραγατσάνι φρούριο της Τερέζιενστατ, όπου υπό την ηγεσία του Καρά Φεΐζ. Ο και παρέμεινε έγκλειστος για αρΚαραβίας και οι λίγοι άνδρες που κετά χρόνια (Νοέμβριος 1827)17. είχαν παραμείνει πολέμησαν αρΕάν εφαρμόζονταν το σχέδιο χικά μαζί με τον Ιερό Λόχο, αλλά του Αλ. Υψηλάντη στο Δραγατσάσύντομα υποχώρησαν. Οι Ιερολονι, ενδεχομένως οι Έλληνες να είχίτες απέμειναν πλέον να μάχονται χαν επιτύχει σημαντική νίκη. Δυσχεδόν μόνοι τους σε επίπεδο στυχώς όμως το επαναστατικό έδαφος, χωρίς τη στήριξη του ιπστράτευμα δεν διέθετε την απαιΟι Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι πικού, εναντίον οκταπλασίων δυτούμενη πειθαρχία και τη συνοχή. νάμεων, οι οποίες περιελάμβαναν και μεγάλο αριθμό ιππέων. Η αυτόβουλη ενέργεια του Β. Καραβία προκάλεσε ολέθρια Αρχικά οι Ιερολοχίτες βάδιζαν παρατεταγμένοι, ακινη- αποτελέσματα και οδήγησε στη διάλυση του ελληνικού τοποιούνταν, έβαλαν ομοβροντία και πάλι προχωρούσαν. στρατοπέδου. Από την άλλη πλευρά, η ηρωική επέμβαΌταν όμως κυκλώθηκαν από το οθωμανικό ιππικό, σχημά- ση των Ιερολοχιτών απέδειξε ότι οι Έλληνες -και μάλιστα η τισαν τετράγωνο για ολόπλευρη άμυνα και στις γωνίες τοπο- σπουδάζουσα νεολαία- ήσαν διατεθειμένοι να πολεμήσουν θέτησαν τα πυροβόλα τους. Σύντομα αντιμετώπισαν και έλ- σκληρά και να θυσιαστούν για την ελευθερία τους. Η αυτολειψη πυρομαχικών. Τους έλειπε ακόμα και το φυτίλι για τα θυσία μάλιστα που επέδειξε ο Ιερός Λόχος είχε σημαντικό πυροβόλα, με συνέπεια να αναγκάζονται να τα πυροδοτούν ηθικό αντίκτυπο στη συνέχιση της Ελληνικής Επανάστασης. με τις πιστόλες τους. Οι Οθωμανοί ιππείς εφόρμησαν στη δι16 Κ. Ν. Ράδος, Ιερός Λόχος…, ό.π., σ. 14-16. Ιάκ. Μιχαηλίδης, 1821. άταξη των Ιερολοχιτών αναγκάζοντάς τους να μάχονται με Η γέννηση ενός Έθνους-Κράτους, τόμ. Β΄, Ο Αγώνας των Ελλήνων. τις λόγχες τους. Στο κάλεσμα του εχθρού για άμεση παράΠολιτικές επιλογές και στρατιωτικές επιχειρήσεις (1821-1827), Σκάι, Αθήνα 2010, σ. 29. δοση ανταπαντούσαν ότι: «Οι Έλληνες δεν παραδίδονται»15. 17 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 53-57. Στ. ΠαπαγεωργίΤο θάρρος και η αυταπάρνηση που επέδειξαν οι Ιερολοου, «Πρώτο έτος…», ό.π., σ. 56-58. Ν. Τόμπρος, Από τον Νέο Ελληχίτες δεν στάθηκαν όμως ικανά να αποτρέψουν την τραγινισμό…, ό.π., σ. 164. Παρά την αρχική συμφωνία που έκανε ο Αλ. κή κατάληξη. Οι εκατόνταρχοι, ο σημαιοφόρος του Λόχου Υψηλάντης με τις αυστριακές αρχές, συνελήφθη και παρέμεινε φυλακισμένος έως τον Νοέμβριο του 1827. Λίγους μήνες μετά την αποκαι 200 οπλίτες έπεσαν τελικά στο πεδίο της μάχης. Μετα14 Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 53-54. 15 Κ. Ν. Ράδος, Ιερός Λόχος…, ό.π., σ. 12-14. Αλ. Δεσποτόπουλος, «Έναρξη…», όπ., σ. 55. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

φυλάκισή του απεβίωσε στη Βιέννη (19/31 Ιανουαρίου 1828) σε ηλικία 36 ετών. Σχετικά με την περίοδο εγκλεισμού του Αλ. Υψηλάντη στις αυστριακές φυλακές βλ. Π. Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδος, βιβλιοπωλείο Εστία, Αθήνα 1965, σ. 99-173.

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας

Ο Ιερός Λόχος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Οι Αναμνήσεις ενός Ιερολοχίτη Επιμέλεια – Ιστορική Καταγραφή: Υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Πρόλογος

Η Γερμανική Επέμβαση και Κατοχή

ιστορία της δημιουργίας του Ιερού Λόχου κατά ετά την κατάληψη της πόλης των Αθηνών από τους τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσε να νοηΓερμανούς, οι τότε πρωτοετείς Ευέλπιδες υπό την θεί ότι έχει τις απαρχές της και σε μια ίσως ξεχαηγεσία λίγων φωτισμένων Αξιωματικών, θα βρεσμένη ιστορική περίοδο για την σημερινή πραγμαθούν μετά από περιπετειώδη αγώνα στην περιοτικότητα. Ήταν τότε, που οι νέοι βλαστοί της Στρατιωτικής χή Κολυμπάρι Χανίων2, με δική τους καθαρά πρωτοβουλία3, Σχολής Ευελπίδων, όσοι βέβαια δεν είχαν αναχωρήσει για το παρά τις επίσημες διαταγές της τότε ηγεσίας της Στρατιωτικής μέτωπο και συνέχιζαν μέχρι τις 23 Απριλίου 1941 την εκπαί- Δκσης Αθηνών (ΣΔΑ). Εκεί συμμετείχαν άμεσα και με την άφιδευση τους στην ξή τους, στις προετοιμασίες για την Σχολή (326 πρωτοετείς Ευέλπιάμυνα της νήσου δες), διετάχθησαν Κρήτης, υπό την να αναλάβουν καηγεσία του Νεοθήκοντα ασφαζηλανδού Στρατηλείας στην πόλη γού Φράϋμπεργκ4. των Αθηνών, λίγο Ο δρόμος προς πριν την επικείμετην Κρήτη βέβαια, νη κατάληψή της δεν ήταν εύκολος, αφού κατεδιώκοαπό τους Γερμανούς. Όμως στην ντο συνεχώς από ψυχή και την καρτις Γερμανικές δυδιά εκείνων των νάμεις και ευρίσκοντο υπό την νέων, φώλιαζε η δίψα για την ελευαπειλή της Γερμαθερία, άλλα και νικής Αεροπορίας, η οποία και προτην συνέχιση του αγώνα για την πασέβαλε την φάΟ Αντγος ε.α Κόρκας Κωνσταντίνος τρίδα1. Επιλέξαμε λαγγα των επιταγνα ακολουθήσουμε τα βήματα του θρύλου και της ιστορίας, μένων οχημάτων της ΣΣΕ στην Πελοπόννησο, πριν τελικά σε ένα πραγματικό περιδιάβασμά της με σύγχρονες μαρτυ- πατήσουν το Κρητικό έδαφος5. Οι Γερμανοί επιθυμούντες τον ρίες, όπως του ιερολοχίτη Αντγου ε.α. Κόρκα Κωνσταντίνου, 2 Από τους 326 συνολικά Ευέλπιδες Iης, δεν μετέβησαν στην Κρήτη για να περιγράψουμε εκ του ασφαλούς ένα πραγματικό γε26 για διαφόρους λόγους (Αντγου Φωτόπουλου Χρήστου «Η Στραγονός, σε συνδυασμό με την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ανατιωτική Σχολή Ευελπίδων» Σελ. 536 - Β’ τόμος). φερόμαστε όπως γίνεται κατανοητό, στην δημιουργία και 3 Αντγου Φωτόπουλου Χρήστου «Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων» Σελ 513 (Β’ τόμος). την συμμετοχή στον αγώνα της χώρας μας, ενάντια στον 4 Υποστράτηγος Bernard Cyril Freyberg, 1st Baron Freyberg (21 φασισμό της εποχής, του σύγχρονου Ιερού Λόχου, κατά τον March 1889 – 4 July 1963) Νεοζηλανδός Στρατηγός (http:// Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Β΄ ΠΠ), 70 χρόνια μετά την λήξη του. en.wikipedia.org/wiki/Bernard_Freyberg,_1st_Baron_Freyberg)

1 Στις 23 Απριλίου 1941, οι προελαύνουσες Γερμανικές δυνάμεις, είχαν φθάσει στο ιστορικό Χάνι της Γραβιάς.

5 Η Φάλαγγα των επιταγμένων οχημάτων της ΣΣΕ, ακολούθησε το δρομολόγιο Αθήνα-Νεμέα-Τρίπολη-Σπάρτη-Γύθειο στη συνέχεια επιβίβαση των Ευελπίδων σε πλωτά μέσα (καΐκια) και ακολούθως Πλύτρα (δια θαλάσσης) - Αγία Πελαγία Κυθήρων οδικώς προς Κήθυρα - Κολυμπάρι Χανίων (δια θαλάσσης). Πλησίον της Νεμέας και στην Περιοχή Όρμου Ξύδης – Πλύτρα (Δκα ακρωτηρίου Μαλέας),

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

πλήρη έλεγχο της Μεσογείου, επιχείρησαν την γνωστή συνδυασμένη αεραποβατική και αμφίβια ενέργεια για κατάληψη της νήσου («Unternehmen Merkur»Επιχείρηση «Ερμής»), η οποία είχε επιτυχία ίσως για ένα απόλυτο λόγο, όπως αφουγκραζόμαστε από τα χείλη του τότε πρωτοετούς Ευέλπιδος Αντγου ε.α. σήμερα, Κόρκα Κωνσταντίνου:

Στη Μάχη της Κρήτης

Επιχείρηση «Ερμής». Διάταξη των τομέων αμύνης και ζωνών επιθέσεως της 20/5/1941, (Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ).

«….Ήταν 20 Μαΐου 1941, ημέρα κατά την οποία οι τότε πρωτοετείς Ευέλπιδες, θα λαμβάναμε τον βαθμό του Ανθυπασπιστή, για να αναχωρήσουμε με προορισμό τις Μονάδες του Στρατού μας ως Διμοιρίτες, όταν άρχισε η Γερμανική Επιχείρηση, για κατάληψη της Κρήτης. Η Σχολή Ευελπίδων, βρέθηκε στην Κυρία Προσπάθεια των Γερμανών, δηλαδή την επιχείρηση κατάληψης του Αεροδρομίου Μάλεμε. Εδώ ένα και μοναδικό ύψωμα, το ύψωμα 107, που δεσπόζει του Αεροδρομίου και το οποίο υπερασπιζόταν μια διμοιρία Νεοζηλανδών, έπαιξε τραγικό ρόλο στην διεξαγωγή της άμυνας, όταν για άγνωστους λόγους, εγκαταλείφθηκε για λίγο. Εμείς βλέπαμε από ψηλά την διεξαγωγή της λυσσώδους μάχης, - εξηγεί ο Στγός- αλλά και συμμετείχαμε στις επιχειρήσεις για αντιμετώπιση της απειλής στον τομέα μας, έχοντας τα πρώτα θύματα6. Μετά την κατάληψη όμως του υψώματος 107 και παρά τις επίμονες προσπάθειες του Στρατηγού Φράϋμπεργκ για ανακατάληψή του, οι Γερμανοί άρχισαν να γίνονται κύριοι του αεροδρομίου Μάλεμε, από το οποίο μετέφεραν γρήγορα και εκ του ασφαλούς νέες δυνάμεις. Στην ουσία, όταν έπεσε το Μάλεμε, έπεσε και η Κρήτη…. Η Διοίκησή μας μετά από διαταγή και διαβλέποντας την επικείμενη πλήρη κατάληψη του νησιού, μας διέταξε να πορευθούμε προς τα Σφακιά, με σκοπό ίσως την διαφυγή μας προς την Αίγυπτο. Διαπιστώνοντας όμως αδυναμία αναχωρήσεως από την Κρήτη, αλλά και μεταφοράς μας προς την Μέση Ανατολή, όπου θα μετέβαιναν η τότε Ελληνική Κυβέρνηση Τσουδερού, καθώς και μεγάλο μέρος των Αγγλικών δυνάμεων που έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις, διετάχθη την 28η Μαΐου 1941, η αυτοδιάλυσή μας…7 Ήταν ίσως ένα μοιραίο λάθος, αφού αν είχε πραγματοποιηθεί η μεταφορά μας στην Αίγυπτο, θα είχαμε στην ουσία συντεπροσεβλήθη από Α/Φ της Γερμανικής Αεροπορίας. 6 Πρόκειται για την εμπλοκή στη μάχη, των οργανωθέντων 2 Λόχων Ευελπίδων επί των μικρών λόφων Κολυμπαρίου, με τις Αεροκίνητες Γερμανικές Δυνάμεις, που ερίφθησαν πλησίον του Α/Δ Μάλεμε. Κατά την διάρκεια της μάχης έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι, οι Ευέλπιδες Ιης Ιατρούλης Νικόλαος και Κουβελίδης Γεώργιος (Μπερδεκλή Γεωργίου, «Οι αναμνήσεις ενός Ευέλπιδος του 40» σελ. 76 και 77). 7 Με επικεφαλής τον Ανθλγό (ΠΖ) Κωνσταντίνο Πρασά, μόνο 12 Ευέλπιδες Ιης θα κατορθώσουν να διαφύγουν προς την Μέση Ανατολή, εκείνη την περίοδο. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

λέσει στην μερική, ή και συνολική ανασυγκρότηση του Στρατού μας, ως μικρά και πολύτιμα στελέχη. Ήμασταν τότε περίπου 300 έτοιμοι Διμοιρίτες, μπαρουτοκαπνισμένοι ήδη…».

Η Αιχμαλωσία και η Διαφυγή προς την Μέση Ανατολή

ετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, άρχισε η προσπάθεια σταθεροποίησής τους στο νησί, με τις πρώτες ωμότητες να διαπράττονται από τις δυνάμεις κατοχής. Μεγάλο μέρος από τους συμμετέχοντες στις επιχειρήσεις, θα συλληφθεί και θα μεταφερθεί σε στρατόπεδα αιχμαλώτων: «…Μετά την ουσιαστική λήξη των επιχειρήσεων, αρκετοί από εμάς συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στις παιδικές εξοχές (Χανιά και Ηράκλειο), αλλά και στην Σούδα, όπου είχαν δημιουργηθεί στρατόπεδα αιχμαλώτων8. Μείναμε φυλακισμένοι περίπου ένα τρίμηνο, αποκτώντας όμως τον σεβασμό του κατακτητή, αφού ξεχωρίζαμε ήδη από την τιμημένη στολή του Ευέλπιδος, που φορούσαμε. Μας κράτησαν ξεχωριστά ως Αξκούς και λαμβάναμε ήδη πλήρη μερίδα τροφής, πριν την τελική απελευθέρωσή μας και την επιστροφή στην Αθήνα, όπου επικρατούσε ο ζόφος της κατοχής. Εγώ και αδελφός μου, που πολέμησε στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο και επέστρεψε τραυματίας, συλλάβαμε αμέσως σχεδόν την ιδέα, για μετάβασή μας κρυφά στην Μέση Ανατολή, για συνέχιση του αγώνα. Οι καταστάσεις ήταν δύσκολες και έπρεπε να πληρώσουμε οι ίδιοι τα έξοδα μεταβάσεως. Αναχώρησε πρώτα ο αδελφός μου, ώστε να μη συλληφθούμε και οι δύο μαζί, αφού το μέλλον σε τέτοια περίπτωση ήταν προδιαγεγραμμένο, δηλαδή εκτελεστικό απόσπασμα. Προσπάθησα να φύγω δύο φορές, καταβάλλοντας το αναγκαίο ποσό, περίπου 50.000 δραχμές της εποχής, την κάθε φορά… δεν κατέστη δυνατό… Κατά την τρίτη προσπάθειά μου, διεκπεραιώθηκα στην Κάρυστο, ήρθε ο καπετάν Γιάννης από την Κούλουρη νύκτα και με μετέφερε μαζί με άλλους σε μια 8 Στρατόπεδα αιχμαλώτων δημιουργήθηκαν την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, στις περιοχές Μάλεμε, Αγίων Αποστόλων, Σούδας, Χανίων και Ρεθύμνου («Η ΣΣΕ» Χρήστου Φωτόπουλου σελ. 530Β΄).

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

άγνωστη περιοχή, νότια του σημερινού Τσεσμέ. Δεν γνωρίζαμε όμως αν βρισκόμασταν στις Μικρασιατικές ακτές και επομένως σε Τουρκικό έδαφος. Με μύριες προφυλάξεις βαδίσαμε για το πρώτο χωριό της περιοχής, για να διαπιστώσαμε σύντομα, ότι ήταν το χωριό Αλάτσατα, όπου ο Πρόεδρος της περιοχής (Μουχτάρης), καταγόμενος από την Κρήτη, μας βοήθησε σημαντικά, ενώ μας διευκόλυνε να μεταβούμε στο τότε Ελληνικό προξενείο του Τσεσμέ, όπου μας εδόθησαν και

προσπάθεια για δημιουργία μονάδων του Στρατού μας, με Έλληνες την καταγωγή εθελοντές, μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, από την τότε Ελληνική κυβέρνηση. Στη βάση της συγκεκριμένης ενέργειας, στηρίχθηκαν και άλλες μετέπειτα προσπάθειες δημιουργίας Ελληνικών οργανωμένων Μονάδων και Σχηματισμών, εκτός του κυρίως Ελλαδικού κορμού. Πρέπει να σημειωθεί, ότι στο ευρύτερο θέατρο επιχειρήσεων της βορείου Αφρικής, την συγκεκριμένη περίοδο, γίνεται προσπάθεια, επικράτησης των δυνάμεων του άξονα, προεξαρχόντων των δυνάμεων του Ρόμελ10, με το περίφημο «Afrika Korps». Στις ήδη υφιστάμενες αλλά και μετέπειτα δημιουργούμενες Μονάδες του Ελληνικού Στρατού εκτός συνόρων, εντάχθηκαν και πολλοί εθελοντές από την Ελλάδα, που διέφυγαν προς την Μέση Ανατολή. Όταν αφίχθηκε στην Αίγυπτο η κυβέρνηση Τσουδερού11, μία Ελληνική Μονάδα με έδρα το Κάϊρο και εθελοντές από την Ισμαηλία, την Αλεξάνδρεια και γενικά την περιοχή του Σουέζ, ήταν ήδη οργανωμένη. Την Μονάδα αυτή ενίσχυσαν και οργάνωσαν καλύτερα, οι πρώτοι εθελοντές της Ταξιαρχίας Έβρου, εθελοντές απ’ όπου υπήρχε ελληνισμός την εποχή εκείνη (Αφρική, ΚωνσταντινούποΙερός Λόχος υπό τον Χριστόδουλο Τσιγάντε με εξοπλισμένα Jeep κάπου στην έρημο. λη, Μέση Ανατολή, Αμερική κ.λ.π.), καθώς και λίγα χρήματα. Από εκεί αναχωρήσαμε πάλι δια θαλάσσης, με άλλοι που μετέβησαν στην Αίγυπτο, κυρίως μέσω Τουρκίας, την βοήθεια του προξενείου και προορισμό την Κύπρο, ακο- μετά την κατάληψη της χώρας μας από τον κατακτητή. Οριλουθώντας τις Μικρασιατικές ακτές, αφού η ευρύτερη περι- σμένες από αυτές τις Μονάδες, απετέλεσαν την προμετωπίδα οχή του Αιγαίου ελέγχετο από τις δυνάμεις του άξονα, ενώ τα αλλά και την δεξαμενή στελεχών, από την οποία δημιουργήΔωδεκάνησα ευρίσκοντο τότε υπό Ιταλική κατοχή. Μετά από θηκε, ο Ιερός Λόχος, που έγραψε σελίδες δόξας κατά την νέα εξαιρετικά μεγάλες ταλαιπωρίες και δυσκολίες, αφιχθήκαμε ιστορική περίοδο, στο μέτωπο της βορείου Αφρικής και στην σε μια έρημη ακτή του βόρειου τμήματος της Αγγλοκρατού- συνέχεια στην χώρα μας….» μενης τότε Κύπρου, δυτικά της Κυρήνειας, αλλά οι Κύπριοι «…..Μετά την παρουσίασή μας στο κλιμάκιο του ΕΣ της αδελφοί μας κάτοικοι της περιοχής, που αντιλήφτηκαν την Χάιφα, ενταχθήκαμε στο 5ο Τάγμα της 2ης Ελληνικής Ταξιαρύπαρξή μας και διαπίστωσαν γρήγορα ότι είμαστε Έλληνες, χίας, που δημιουργήθηκε στην περιοχή. Ο αδελφός μου εν μας υπεδέχθησαν με μεγάλη χαρά και τιμές. Μείναμε για 10 τω μεταξύ, είχε τοποθετηθεί σε αντίστοιχη Μονάδα της 1ης ημέρες περίπου σε «καραντίνα», προτού αναχωρήσουμε πάλι Ελληνικής Ταξιαρχίας. Ήταν αρχές του έτους 1942 και στην δια θαλάσσης, με προορισμό την Χάϊφα του Ισραήλ. Νοτίως ουσία μέχρι να καταφθάσουμε μαζί με άλλους τότε συνατης συγκεκριμένης πόλεως, είχε δημιουργηθεί κλιμάκιο του δέλφους στην Μέση Ανατολή, χρειασθήκαμε περί τους τρείς Ελληνικού Στρατού (ΕΣ), στο οποίο αμέσως μεταφερθήκαμε, μήνες. Στην ίδια περιοχή και περίοδο, έγιναν και τα πρώτα για να φορέσουμε στη συνέχεια, την τιμημένη στολή του Έλ10 Το 1941 του ανατίθεται η διοίκηση της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ ληνα Αξιωματικού…»

Η Οργάνωση του Αγώνα στην Μέση Ανατολή «….Παράλληλα με τα διαδραματισθέντα γεγονότα στη χώρα μας κατά την διάρκεια των ετών 1940-41, στην ευρύτερη περιοχή του Καϊρου και Αλεξανδρείας, συνεπεία της υφιστάμενης τότε μεγάλης Ελληνικής μειονότητας9, είχε γίνει 9 Η Ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου την περίοδο της ακμής της αριθμούσε περί της 140.000 ψυχές (http://www.mfa.gr/blog/ dimereis-sheseis-tis-ellados/aigyptos/).

και της 5ης Ελαφράς Μεραρχίας. Αυτές θα αποτελέσουν τον πυρήνα του γνωστού ως «Afrika Korps» («Σώμα της Αφρικής»), γερμανικού εκστρατευτικού σώματος στη Βόρεια Αφρική. Βασική αποστολή του συγκεκριμένου Σώματος, ήταν να βοηθήσει τον εκεί ευρισκόμενο ιταλικό στρατό, ο οποίος, έχοντας πολύ κακό οπλισμό, ατάλαντους ηγέτες και χαμηλό ηθικό, είχε υποστεί σχεδόν συντριβή, από τις Βρετανικές δυνάμεις. 11 Στις 23 Απριλίου, μια εβδομάδα σχεδόν πριν την πτώση της Αθήνας στους Γερμανούς, η κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού η οποία ανέλαβε μετά την Κυβέρνηση του αυτόχειρα πρωθυπουργού Κορυζή και ο τότε Βασιλιάς Γεώργιος, μετακινήθηκαν από την Αθήνα στην Κρήτη, ενώ ένα μήνα αργότερα, στις 24 Μαΐου, με την απώλεια και της Κρήτης, μετέβησαν στην Αίγυπτο.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΥΝΗΣΙΑΣ

επεισόδια, μεταξύ στελεχών διαφορετικών πολιτικών προσανατολισμών, προκαλώντας την επέμβαση της τότε εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης, αλλά και του Αγγλικού παράγοντα. Περί της αρχές το ιδίου έτους, έφθασε στην Μέση Ανατολή και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος12, άνθρωπος ιδιαίτερα μορφωμένος, ο οποίος ανέλαβε Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τσουδερού και Υπουργός Εθνικής Άμυνας. Στην ευρύτερη περιοχή του Ισραήλ – Παλαιστίνης, είχαν οργανωθεί τότε δύο συνολικά Ελληνικές Ταξιαρχίες, δύο Συντάγματα Πυροβολικού, το Κέντρο των Σχολών εντός του οποίου ήταν εντεταγμένοι περί τις δυόμιση χιλιάδες Αξκοί και στελέχη γενικότερα του Ελληνικού Στρατού…..»

Η Δημιουργία του Ιερού Λόχου

νέος ΥΕΘΑ αντικατέστησε σχεδόν όλες τις Διοικήσεις, έλαβε μέτρα εναντίον αρκετών στελεχών και Αξιωματικών, δρώντας περιοριστικά σε αρκετούς από αυτούς (Μαρ – Απρ 1942). Την ίδια περίοδο εξεδόθη μία διαταγή, για την συγκρότηση του αρχικά ονομασθέντος «Λόχου Επιλέκτων» ή «Λόχου Αθανάτων» και Διοικητή τον Επίλαρχο Στεφανάκη Αντώνιο. 12 Το Φεβρουάριο του 1942 οι κατοχικές αρχές, αντιλήφθηκαν τη δράση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου ως επί κεφαλής - ιδρυτού της αντιστασιακής ομάδας ΠΕΑΝ (Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζομένων Νέων) στη χώρα μας και προσπάθησαν να τον συλλάβουν, ενώ τον καταδίκασαν ερήμην σε θάνατο, με απόφαση ιταλικού στρατοδικείου. Στις 31 Μαρτίου 1942, διέφυγε μυστικά, μαζί με τη σύζυγό του Θεανώ Πουλικάκου στην Ερυθραία της Μικράς Ασίας, από όπου μετέβη στην έδρα της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης, στο Κάϊρο. Εκεί διορίστηκε Αντιπρόεδρος και Υπουργός Εθνικής Αμύνης, της Κυβέρνησης Τσουδερού. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

«… Ήμουν από τους πρώτους που ζήτησα να ενταχθώ εθελοντικά στην συγκεκριμένη υπομονάδα, η οποία αριθμούσε τότε περί τα 80 στελέχη – αξκούς και θα υπήγετο απ’ ευθείας στην 2η Ελληνική Ταξιαρχία, που είχε τότε Δκτή τον Σχη Μπουρδάρα Αλιβιάδη13. Την 12η Σεπτεμβρίου 1942 και μετά την αρχική συγκρότηση του Λόχου, παρουσιάστηκε αυθορμήτως στο Λόχο, ο Σχης Χριστόδουλος Τσιγάντες14, ο οποίος αντιμετώπισε την αντίθετη στάση μεγάλης μερίδας των ενταγμένων και παρόντων στο Λόχο Αξκών. Τον Τσιγάντε όμως, διέκρινε η ευστροφία και η διπλωματική αντιμετώπιση τέτοιων αντιδράσεων, αφού αντιμετώπισε την αντίθεση των παρισταμένων, με την εξής στιχομυθία “…Έχετε 13 Πρόκειται για τον πατέρα της μετέπειτα πολιτικού και καθηγήτριας Πανεπιστημίου Κέλλυς Μπουρδάρα. 14 Ο Συνταγματάρχης Τσιγάντες Χριστόδουλος, απόφοιτος της ΣΣΕ τάξεως 1916 και ο αδελφός του Ιωάννης τάξεως 1920, ήταν ομογενείς που γεννήθηκαν στην Τούλτσα [σημερινή Τουλτσέα] της Ρουμανίας και ήλθαν εθελοντές στην Ελλάδα για τους Βαλκανικούς Πολέμους. Ήταν απόφοιτος της Γαλλικής Σχολής Πολέμου, ομιλούσε 5 γλώσσες, ανήκε στους Δημοκρατικούς Αξκούς, συμμετείχε στο Βενιζελικό κίνημα του 1935 ενέργεια για την οποία καταδικάσθηκε σε ισόβια και καθαιρέθηκε. Του δόθηκε αμνηστία της ποινής του μετά την παλινόρθωση, αλλά όχι της καθαίρεσής του. Διέθετε πνεύμα ευρύ και σύγχρονο για την εποχή του. Χαρακτηριζόταν από την σταθερότητα χαρακτήρα, αλλά και ευελιξία με διπλωματικές ικανότητες όπου απαιτείτο, ενώ φαίνεται να ήταν ειδικός, κατάλληλος και μοναδικός δια τον Ιερό Λόχο. Από το έτος 1940 μέχρι το 1941, υπηρέτησε στη Λεγεώνα των Ξένων στη Λιβύη και την Ερυθραία. Μετά την αυθόρμητη παρουσίασή του στην ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση, στο Κάιρο (1941), του δόθηκε από τον τότε βασιλιά αμνηστία της καθαίρεσης, ενώ ταυτόχρονα ανακλήθηκε με τον τελευταίο βαθμό που κατείχε, στις τάξεις του ελληνικού στρατού, αναλαμβάνοντας την ηγεσία του Ιερού Λόχου (1942).

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας δίκιο για την αντίδρασή σας, αλλά εγώ γνωρίζω ότι είστε οι καλύτεροι πολεμιστές και Αξκοί.. αφήστε με να σας οδηγήσω στον πόλεμο για την Ελλάδα μας…” Υπόψη ότι ο Σχης Χριστόδουλος Τσιγάντες λόγω της αντίθεσής του προς την Κυβέρνηση Μεταξά, δεν είχε ανακληθεί από αυτήν το 1940, αναχώρησε για το εξωτερικό και ενετάχθη στην Λεγεώνα των ξένων της Γαλλίας και μάλιστα πολέμησε εναντίον των Γερμανών του Ρόμελ στο Μπίρ Χακίμ. Του απαντήσαμε, ότι “…εμείς την Ελλάδα θέλουμε να ελευθερώσουμε και τίποτε άλλο..” και έτσι έγινε δεκτός από την πλειοψηφία του νέου Ιερού Λόχου. Ο Τσιγάντες στη συνέχεια ορίσθηκε με Δγή διοικητής του Λόχου, ενώ μετά απ’ ευθείας επαφές με τον τότε Υφυπουργό Εθνικής Άμυνας, Βύρωνα Καραπαναγιώτη15, επέτυχε την μεταστάθμευσή μας στην περιοχή του Μεάντι του Καϊρου, όπου ήταν ανεπτυγμένη και η 2α Μεραρχία των Νεοζηλανδών του Στρατηγού Φράϋμπεργκ, γνωστή σε μας από την μάχη της Κρήτης. Υπόψη, ότι ο συγκεκριμένος Στρατηγός, είχε συμμετάσχει και στις αποτυχημένες αποβατικές επιχειρήσεις των συμμάχων το 1915 (Α΄Π.Π.), για παραβίαση των στενών του Ελλησπόντου στην περιοχή της Καλλίπολης, όπου είχε τιμηθεί “επ’ ανδραγαθία” με το ανώτατο παράσημο του Ηνωμένου Βασιλείου, το “Victoria Cross”, το οποίο ελάχιστοι Αξκοί και στελέχη, ελάμβαναν μέχρι τότε. Θα πρέπει επίσης να τονισθεί, ότι ήταν ένας εξαιρετικός αξιωματικός και φιλέλλην…» «….Στην περιοχή Μεάντι, αρχίσαμε την εκπαίδευσή μας, ως λόχος πολυβόλων Vickers, με αντιαρματικό συγκρότημα. Με πρωτοβουλία και ενέργειες του Χριστόδουλου Τσιγάντε, εντάχθηκαν στον Ιερό Λόχο αρκετά έμπειρα και ικανά επιπλέον στελέχη, μεταξύ των οποίων και ο Ανδρέας Καλίνσκης, ο Καραβίτης (Υδκτής του Λόχου), ο Δουζίνας, αλλά και άλλοι, ανεξαρτήτως του Σώματος ή Κλάδου των ΕΔ από τον οποίο προήρχοντο. Ο Τσιγάντες ο οποίος έλκει την καταγωγή από την οικογένεια ομογενών της Ρουμανίας, ήταν επίσης Αξκός ιδιαίτερα μορφωμένος και απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, διέγνωσε ότι στην ευρύτερη περιοχή του Καμπρίτ16 στο Σουέζ, ήταν ανεπτυγμένο ένα Σύνταγμα Καταδρομών (SAS) του Αγγλικού Στρατού (1rst Regiment of Special Forces), το οποίο ήταν ένα εκ των καλυτέρων αντιστοίχων Συνταγμάτων, αν όχι το καλύτερο. Στο συγκεκριμένο συγκρότημα, υπηρετούσαν και εξέχουσες προσωπικότητες της Αγγλίας, όπως οι Λόρδοι Τζώρτζ Τζέλικο17 και Μπήτυ. Στο Σύνταγμα αυτό, ενταχθήκαμε για περαιτέρω 15 Συμμαθητής του Σχη Χριστόδουλου Τσιγάντε και αρχηγός της τάξεως 1916, της ΣΣΕ. 16 Καμπρίτ (Qabrit) Πόλη ανατολικά της Αλεξάνδρειας και Βως Καϊρου, στην ανατολική πλευρά του Νείλου ποτ. 17 Λόρδος Τζώρτζ Τζέλικο (George Jellicoe 1918-2005) Έφεδρος Βρετανός Ταγματάρχης, πρώην υπουργός της βρετανικής κυβέρνησης του Χιθ, πρόεδρος της συντηρητικής πτέρυγας της Βουλής των Λόρδων, ο οποίος είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του, τον ναύαρχο νικητή της Γιουτλάνδης (Α΄ Π.Π.), τον τίτλο του Earl.

εκπαίδευση18 ως ειδικές δυνάμεις, αλλά και εκπαίδευση Αλεξιπτωτιστού. Ήμουν από τους πρώτους 42 εθελοντές που έλαβα εκπαίδευση αλεξιπτωτιΟ Σχης Χριστόδουλος Τσιγάντες στού, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι το άλμα των αλεξιπτωτιστών τότε, πραγματοποιείτο από ειδική οπή, στο κάτω μέρος της ατράκτου των αεροσκαφών της εποχής (Αεροσκάφη “Ουέλλιγκτον”). Παράλληλα, την 1η Νοεμβρίου 1942 ο Λόχος Πολυβόλων, ονομάσθηκε Ιερός Λόχος, με το ρητό “Η Τάν ή επι Τάς” και το δόγμα “Ο Τολμών Νικά”…».

Στην Πρώτη Γραμμή των Συγκρούσεων – Επιχειρήσεις στο Μέτωπο της Βορείου Αφρικής «…Μετά το πέρας της εκπαίδευσής μας, άρχισε η ανάθεση πραγματικών αποστολών μάχης, στις οποίες έλαβα μέρος από τους πρώτους (12 στελέχη στην πρώτη, 24 στην δεύτερη)19, ενώ την ίδια περίοδο διεξάγεται όπως είναι γνωστό και η περίφημη μάχη του Ελ Αλαμέιν (22 Οκτ - 02 Νοε 1942). Για συμμετοχή στις επιχειρήσεις, ετοιμάσθηκε το σύνολο του Λόχου, ενώ ταυτόχρονα ενισχύθηκε με πολεμικό υλικό, όπως τα νέα τότε οχήματα τύπου jeep (αμερικανικής κατασκευής), επί των οποίων προσαρμόσθηκε και βαρύς οπλισμός. Έτσι τα νέα jeeps, κατέστησαν εξαιρετικά οχήματα μάχης, αφού διέθεταν 3 συνολικά πολυβόλα, δηλαδή ένα δίδυμο πίσω, ένα στην θέση του οδηγού καθώς και ένα βαρύ των 13,5΄΄, στην θέση του συνοδηγού….» «….Την 25η Ιανουαρίου 1943, ο Λόχος προωθήθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου20, η οποία εκείνη την εποχή ήταν Δυτικά της Λιβύης και συγκεκριμένα στα σύνορα της χώρας αυτής με την Τυνησία, πλησίον της περίφημης ισχυρά οργανωμένης από τους Γερμανούς τοποθεσίας Μάρεθ (Mareth)21, η οποία ως γνωστό είναι φύσει οχυρά 18 H εκπαίδευση περιλάμβανε αντικείμενα Ανορθόδοξου Πολέμου, Εκπαίδευση Αλεξιπτωτιστή, Εκπαίδευση στα Πλωτά Μέσα, τον Ναρκοπόλεμο, Εχθρικό Οπλισμό, την Μηχανοδήγηση κ.λ.π. 19 Την 13η Νοεμβρίου 1942, ομάδα από 8 Ιερολοχίτες (Αλεξανδρής, Ματθαίου, Καραβίτης, Καζακόπουλος, Μπουρδάκος, Ρήγας, Παπαδόπουλος και Τριανταφύλλου) μετείχαν σε Κ/Δ επιχειρήσεις στην έρημο της Λιβύης, μαζί με τμήματα των SAS. Στις 04 Δεκ 1942 τμήμα με 60 ιερολοχίτες, υπό την Δκση του Ανχη Φραδέλλου μεταφέρεται στην Βεγγάζη με τορπιλακάτους, προκειμένου να αποκόψει την υποχώρηση του Ρόμελ στο Στενό του κόλπου Σύρτης και Ελ Αγκέϊλα. Η επιχείρηση ματαιώθηκε λόγω προώρου συμπτύξεως του Ρόμελ (συμμετείχε και ο τότε Ανθστής Κόρκας Κωνσταντίνος). 20 Ταυτόχρονα αποστέλλεται στην Βυρηττό τμήμα 40 Ανδρών για εκπαίδευση στα πλωτά μέσα. Ο Ιερός Λόχος που προωθήθηκε προς την Τυνησία, διέθετε 35 εξοπλισμένα οχήματα τύπου jeep αμερικανικής κατασκευής. 21 H γραμμή Μάρεθ (Mareth Line), ήταν μια οχυρωμένη τοποθεσία κοντά στην ομώνυμη πόλη, που κατασκευάσθηκε αρχικά από τους Γάλλους στην Νότια Τυνησία, λίγο πριν τον Β΄ ΠΠ, για άμυνα εναντίΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

τοποθεσία, με υψηλά υψώματα22. Όταν ο Λόχος έφθασε τον Ιερό Λόχο στις Γενικές Προφυλακές, ήτοι ακριβώς στην στην συγκεκριμένη περιοχή επί του παραλιακού άξονα, πρώτη γραμμή. Σε συμπλοκή, έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος στην είχε πραγματοποιηθεί και η απόβαση των Αμερικανών στο περιοχή, ο Ανθλγός Αγλαμίσης Ιωάννης και συνελήφθη τραυΔυτικό τμήμα της Βορείου Αφρικής (περιοχές Αλγερίου – ματίας, ο εφ. Ανθλγός Καλαμίδας Ευστάθιος. Συμμετείχαμε Καζαμπλάνκας). Επειδή υφίσταντο μεγάλες δυνάμεις των στις επιχειρήσεις στην νέα τοποθεσία αμύνης των δυνάμεων συμμάχων στο συγκεκριμένο θέατρο επιχειρήσεων, ενώ το του άξονα και ιδιαίτερα στις επιχειρήσεις στην περιοχή “Κσάρ μέτωπο ήταν αρκετά στενό, ο Αρχιστράτηγος των Συμμα- Ριλάν”, όπου διεξήχθη τριήμερος λυσσώδης αγώνας και επιχικών Στρατευμάτων Μοντγκόμερυ, μας διεμήνυσε ότι δεν χειρήσεις των συμμάχων (10 Μαρ 1943). Εκεί εχάθησαν ο απαιτείτο προς το παρόν τουλάχιστον, η συμμετοχή μας στον Ανθστής Ταουσόπουλος και ο Ανθλγός Αναγνωστίδης Άρης αγώνα. Ο Τσιγάντες όμως με την βοήθεια του Λόρδου Τζέλικο (αγνοούμενοι). Μετά την υπερκέραση όμως της τοποθεσίας και του τότε Πρίγκηπα Πέτρου, μετέπεισε τον Αρχιστράτηγο, με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή για μετακίνησή μας στο νότιο τμήμα του μετώπου. Διανύσαμε περί τα 250 χιλιόμετρα προς Νότο, ως επί το πλείστον σε έδαφος ερήμου, για να τεθούμε εμπροσθοφυλακή των Γαλλικών δυνάμεων (Δύναμη L) του Στρατηγού Λεκλέρκ23. Tην 14η Φεβρουαρίου 1943, ο Ιερός Λόχος έφθασε στο Νταλούτ24, στα σύνορα Λιβύης Τυνησίας, ως εμποσθοφυλακή της δυνάμεως L, η οποία αναπτύχθηκε αμυντικά στην περιοχή “Κσάρ Ριλάν” (Ksar Ghilane ή Ksar Rillan)25, με Γερμανοί αιχμάλωτοι κατά την διάρκεια της εκστρατείας στην Τυνησία. Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ. ον των Ιταλικών δυνάμεων που εξορμούσαν από την Λιβύη (αποικίας της τότε φασιστικής Ιταλίας). Μετά την κατάληψη της Τυνησίας από τον άξονα (Επιχείρηση «Πυρσός»), χρησιμοποιήθηκε και για άμυνα εναντίον των συμμάχων. 22 Την ίδια περίοδο και συγκεκριμένα την 14η Ιανουαρίου 1943, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στην Αθήνα, ο αδελφός του Δκτή του Ιερού Λόχου, Γιάννης Τσιγάντες, αρχηγός της Τάξεως 1920 και της Μυστικής Οργάνωσης «ΜΙΔΑΣ 614». Η οργάνωση «ΜΙΔΑΣ 614» δημιουργήθηκε στην Ελλάδα της κατοχής, με προτροπή και κατεύθυνση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Προς τούτο απεστάλη στη χώρα μας από την Μέση Ανατολή ως επικεφαλής ειδικής ομάδας για οργάνωση της αντίστασης στη χώρα μας, ο Ιωάννης Τσιγάντες, στην οποία συμμετείχαν ανθυπολοχαγός Φώτης Μανωλόπουλος, ο ανθυπασπιστής Δημ. Γυφτόπουλος, ο ανθυπασπιστής Σπύρος Κώτσης, ο σμηνίτης ασυρματιστής Κωνσταντίνος Ρούσος και ο σμηνίτης ασυρματιστής Ιωάννης Μωραΐτης (http://tolmwnnika. blogspot.gr/2014/01/614.html). 23 Jacques Philippe Leclerc, (1902-1947): Γάλλος Στρατηγός γνωστός για την φήμη του από τις επιχειρήσεις στο μέτωπο της Βορείου Αφρικής και την είσοδό του ως απελευθερωτή του Παρισιού (http://www.britannica.com/EBchecked/topic/334366/JacquesPhilippe-Leclerc). 24 Πρόκειται για την μικρή πόλη Nalut (μερικές φορές Lalút) που βρίσκεται περίπου στα μισά της διαδρομής μεταξύ Τρίπολης και Γκανταμές, στο δυτικό άκρο του ορεινού όγκου Nafusa (http:// en.wikipedia.org/wiki/Nalut) 25 Πρόκειται για περιοχή κοντά στο σημερινό Ksar Ghilane (ή Ksar Rhicane) που είναι μια όαση της νότιας Τυνησίας και μία από τις πύλες της ερήμου Σαχάρας. Ένα χιλιόμετρο ανατολικά, βρίσκεται επιτύμβια στήλη αναφερόμενη στον Στγό Leclerc, η επιγραφή της οποίας θυμίζει τις μάχες στην περιοχή (1943) και το πέρασμα των Γάλλων της δύναμης L (Ksar: Κάστρο). ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Μάρεθ από την Νότια πλευρά από τον Μονγκόμερυ, κυρίως δια της Μεραρχίας του Στρατηγού Φράϋμπεργκ (πλησίον της περιοχής Κσάρ Ριλάν), βρεθήκαμε και πάλι κοντά σε γνωστές για μας Νεοζηλανδικές δυνάμεις του υπόψη στρατηγού, στον οποίο τεθήκαμε από την 3η Απριλίου 1943 “υπό διοίκηση”, με την έγκριση βέβαια του αρχιστρατήγου…. Έτσι ο Ιερός Λόχος ετέθη εμπροσθοφυλακή της 2ας Ν/Ζ Μεραρχίας, η οποία υπερκέρασε την γραμμή Μάρεθ και κατέλαβε στη συνέχεια την πόλη Γκαμπές (Gabes)26. Σε μάχες που διεξήχθησαν στην περιοχή, έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι, ο Ανθλγός Λαφογιάνης Ανδρέας και ο Ίλαρχος Μπουρδάκος Γρηγόριος…» «….Μετά την απελευθέρωση της πόλης Γκαμπές, αναπυχθήκαμε και πάλι στην πρώτη κυριολεκτικά γραμμή του μετώπου, ως εμπροσθοφυλακή της 2ας Νεοζηλανδικής Μεραρχίας (Φράϋμπεργκ)27 και κινηθήκαμε κυρίως προς Βορρά, αφικνούμενοι μετά από αγώνα, στην παραλιακή πόλη Σφάξ και στην συνέχεια στη Σούς28. Πολεμούσαμε μεταφέροντας το μήνυμα της ελευθερίας από την ιδιαίτερή μας 26 Gabes: Η Γκαμπές είναι πόλη και λιμάνι της Τυνησίας, που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, στον μυχό του ομώνυμου κόλπου. 27 Η 2α Ν/Ζ Μεραρχία ήταν η δύναμη εμπροσθοφυλακής της 8ης Στρατιάς του Μοντγκόμερυ. 28 Η πόλης Σούς (Sous) είναι η τρίτη μεγαλύτερή πόλη της Τυνησίας και ένα από τα εμπορικότερα λιμάνια της Μεσογείου. Η Σφαξ, ή Σαφάκις, είναι πόλη και λιμένας της Τυνησίας, η δεύτερη σε πληθυσμό της χώρας και πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας πατρίδα και ελευθερώναμε πρώτοι εμείς μία μία τις παρα- την τελευταία αποφασιστική μάχη. Είχαμε όμως εξαντλήσει λιακές πόλεις της Μεσογείου, από τις δυνάμεις των Γερμα- όλα μας τα αποθέματα για την διεξαγωγή του αγώνα και εν νών. Οι κάτοικοι μας ρωτούσαν τι εθνικότητας είμαστε και αναμονή του ανεφοδιασμού μας από φορτηγό όχημα που όταν άκουγαν ότι προερχόμαστε από την Ελλάδα και είμα- μας απεστέλλετο με τα αναγκαία εφόδια –τρόφιμα, καύσιμα, στε Ελληνικός Στρατός, οι αυθόρμητες συγκινητικές ιαχές πυρομαχικά και κυρίως νερό- διαπιστώσαμε ότι το όχημα του πλήθους που μαζεύονταν στις παρυφές των πόλεων, μας περνούσε κατά λάθος προς τις αντίπαλες γραμμές. Δυστυέκαναν ιδιαίτερα υπερήφανους… ενώ η ιαχή “Vive la Crece”, χώς όμως το όχημα μαζί με τους επιβαίνοντες έπεσαν στα απηχούσε τα συναισθήματα του Γαλλόφωνου τότε πληθυ- χέρια των Γερμανών, παρά τις βολές προειδοποίησης που σμού της περιοχής… Σημειώνεται εμείς βάλαμε για να αποτρέψουμε ότι στην τελευταία μεγάλη πόλη την λάθος προώθησή του. Οι οκτώ που απελευθερώσαμε (Σούς), ο άνδρες του υπόψη οχήματος30, παΔήμαρχος της περιοχής έσπευσε ρέμειναν υπό αιχμαλωσία περίπου να προϋπαντήσει τα δύο πρώτα ένα μήνα, πριν επιστρέψουν στις γραμμές μας. Στην περιοχή ουσιαεξοπλισμένα Ελληνικά τζιπ που στικά έλαβε χώρα, η τελευταία μας έφθασαν στις παρυφές της, ενώ μάχη στο βορειοαφρικανικό μέτωπαρέδωσε τα κλειδιά της πόλης πο, ενώ στην συνέχεια την 17η Απρ στον Δκτή μας, τον Σχη Χριστόδουλο Τσιγάντε…» 1943 μας δόθηκε διαταγή, να επι«…Συνεχίσαμε προελαύνοντες στρέψουμε στο Κάϊρο, πλησίον των προς την επόμενη τοποθεσία επιπυραμίδων, όπου ήταν η έδρα μας. βραδύνσεως των Γερμανών, στην Επιστρέψαμε στο Κάϊρο στις 02 Μαοποία για να λάβουμε επαφή, ΐου 1943, ενώ ακολούθως πάλι με έπρεπε να διασχίσουμε μια μεγάδιαταγή, ο Λόχος μεταστάθμευσε λη ρεματιά, την οποία οι Γερμανοί στην περιοχή του Στρατοπέδου για καθυστέρηση της δικής μας «El Basa», πλησίον των Λιβανικών προχωρήσεως, είχαν παγιδεύσεισυνόρων (22 Μαΐου 1943), όπου ναρκοθετήσει καταλλήλως. Κάτοιείχε επίσης στρατοπεδεύσει και η κοι όμως τις περιοχής, που είχαν Ο Γάλλος Στρατηγός Leclerc τοποθετεί το σήμα του Ιερού Αγγλική Ταξιαρχία Καταδρομών Λόχου στη στολή του, το οποίο μόλις του επιδόθηκε διαγνώσει την ελληνική καταγωγή (SAS, SBS, LRDG)31. Στον χώρο αυτό από το Σχη Τσιγάντε: Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ. μας, μας προειδοποίησαν, με αποάρχισε και η επί πλέον ενίσχυση του τέλεσμα να αποφύγουμε τις απώλειες, κυρίως για την προπο- Λόχου με άλλους περίπου 50 Αξιωματικούς, ενώ για πρώτη μπό των δύο πρώτων εξοπλισμένων οχημάτων. Επί του κυ- φορά πήραμε και περί του 300 στρατιώτες.….». ρίως παραλιακού άξονα προχωρήσεως και σε μια περιοχή κατάφυτη από ελαιώνες, προσβληθήκαμε από κατάλληλα το- Επιχειρήσεις στο Αιγαίο την Κρήτη ποθετημένη ενέδρα των Γερμανών, ευτυχώς χωρίς απώλειες. και τα Δωδεκάνησα Ανατρέψαμε την ενέδρα με την βοήθεια Νεοζηλανδικών αρμάτων μάχης, που μας ακολουθούσαν ως κύρια δύναμη, με «…..Την 3η Σεπτεμβρίου 1943, ανακοινώθηκε ότι έγινε κόστος δύο νεκρούς Ν/Ζ και ενός άρματος ….» μεταστροφή της Ιταλίας, οπότε οι Γερμανοί έλαβαν κατάλ«….Συνεχίζαμε πάντα εμπρός και στην πρώτη γραμμή ληλα περιοριστικά μέτρα στην χώρα μας, στα οποία περιτου μετώπου, πολεμώντας τον κατακτητή της χώρας μας, με λαμβάνονταν και εν ψυχρώ εκτελέσεις μεγάλων τμημάτων την ελπίδα να βρεθούμε και να τον αντιμετωπίσουμε στην του Ιταλικού Στρατού, όπως στην Κεφαλονιά (περί τις 10.000 πατρίδα μας. Μπροστά μας τώρα διαγραφόταν η φύσει οχυ- θύματα βομβαρδισμών και εκτελέσεων) και στον Ισθμό της ρά επόμενη τοποθεσία των Γερμανών, με την επωνυμία Αμ- Κορίνθου όπου ερίφθησαν περί τους δέκα συρμούς τραίφινταβίλ (Enfidaville), η όποια κείται κοντά στην αρχαία Καρ- νων, με επιβαίνοντες Ιταλούς. Στην Κρήτη παράλληλα, βαχηδόνα29 και διαγράφεται κυρίως από Β προς Ν, αρχίζοντας σικό πλέον ορμητήριο των Γερμανών στην Μεσόγειο, ήταν από τις Μεσογειακές ακτές. Στην τοποθεσία αυτή, πρώτες ή έδρα της 22ας Γερμανικής Αερομεταφερόμενης Μεραρέλαβαν επαφή με τον εχθρό οι δικές μας δυνάμεις, ενώ άρ- χίας (airborne division), ενώ Δκτής στην περιοχή ήταν ένας χισαν να προωθούνται και άλλες κύριες των συμμάχων, για άκαμπτος, αδίστακτος και σκληρός Αξκός, υπό το όνομα 29 Η τοποθεσία καλύπτει ουσιαστικά την αρχαία Καρχηδόνα. Την αρχαία αυτή πόλη κατέλαβε το έτος 533 μ.χ. ο Στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισσάριος.

30 Πρόκειται για 8 Ιερολοχίτες με επικεφαλής τον τότε Λγό Ρομπότη και Ανθλγό Θερμιώτη. 31 SAS (Special Air Service) SBS (Special Boot Service) LRTG (Long Rage Target Group, και LRDG (Long Rage Desert Group)). ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Αντγος Frederick Muller. Ο υπότο, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί ψη Δκτής έλαβε την εντολή από η αποστολή μας…. Έτσι έληξε την ανωτάτη Γερμανική Διοίκηάδοξα η σχεδιασθείσα επιχείση, για ανακατάληψη της Δωρηση απόβασης στη Ρόδο και δεκανήσου, η οποία ως γνωστό εμείς επιστρέψαμε στην Παλαιμέχρι τότε τελούσε υπό Ιταλική στίνη…». κατοχή, ενώ Αγγλικές δυνάμεις «…. Στα Δωδεκάνησα όμως είχαν ήδη καταλάβει επίκαιρα παράλληλα, είχαν αρχίσει προσπάθειες των Άγγλων κυρίως σημεία στο ανατολικό Αιγαίο, όπως οι νήσοι Σάμος, Λέρος Κάδια του Λόρδου Τζώρτζ Τζέλικο, λυμνος μέχρι την Νάξο και την να προσεταιρισθούν μυστικά τις Πάρο. Εν τω μεταξύ, είχε πραγεκεί ευρισκόμενες Ιταλικές δυματοποιηθεί και η απόβαση νάμεις του Ναυάρχου Καμπιόνι, των συμμάχων στη Σικελία (10η με το μέρος των συμμάχων. ΠαΙουλίου του 1943) και στη συράλληλα η Γερμανική Διοίκηση νέχεια στην Ιταλική χερσόνησο της Κρήτης, εξέδωσε άμεσα διΙερολοχίτες επεξεργάζονται την μακέτα της Νήσου Σάμου (Καλαβρία), με αποτέλεσμα την αταγή επιχειρήσεων για κατάπρο της αποστολής. Αρχείο Πολεμικού Μουσείου απαίτηση επί πλέον ενισχύσεων ληψη ολόκληρου του τμήματος στο συγκεκριμένο Θέατρο Επιχειρήσεων. Επί του πρακτέ- των Δωδεκανήσων, ενώ στη Ρόδο είχαν ήδη εισρεύσει περί ου όμως, ο Τσώρτιλ32 επιθυμούσε η απόβαση να πραγμα- τις 4-5000 Γερμανικές Δυνάμεις. Ταυτόχρονα, Βρετανικές δυτοποιηθεί για την απελευθέρωση της Ελληνικής χερσονή- νάμεις Καταδρομών και της 234 Ταξιαρχίας Μάλτας, κατέλασου, προκαλώντας την ισχυρότατη αντίδραση του Στάλιν, βαν τα νησιά Καστελόριζο, Σύμη, Κώ, Λέρο, Πάτμο, Ικαρία, ο οποίος εξέδωσε και ανακοίνωση για ευνόητους λόγους, Αστυπάλαια, Κάλυμνο, Σάμο, Λειψοί, Φούρνοι κ.α. Υπόψη, στην οποία τόνιζε ότι “…οποιαδήποτε συμμαχική ενέργεια ότι Δκτής των ευρισκομένων στην Κρήτη Γερμανικών Δυεπί της χερσονήσου του Αίμου, θα θεωρηθεί ενέργεια ενα- νάμεων, Γερμανός Στρατηγός Frederick Muller, ορισμένος από τον ίδιο το Χίτλερ μετά την απαγωγή του Στρατηγού ντίον των συμφερόντων της Ρωσίας”…» «…..O Τσώρτσιλ όμως είχε ήδη εκδώσει διαταγή για προ- Κράιπε, με απ’ ευθείας μετάθεσή του από το μέτωπο πληετοιμασία αποβατικής δύναμης, η οποία θα άνοιγε νέο μέ- σίον της Μόσχας στην Κρήτη, ήταν ο επονομασθείς «χασάτωπο στα Δωδεκάνησα… Για διασύνδεση με το περιβάλλον πης της Σεβαστουπόλεως», ήταν εκείνος που διέταξε την της μάχης και απ’ ευθείας επαφή με τον τοπικό πληθυσμό, εκθεμελίωση της Κανδάνου, ήταν εκείνος που διέταξε πλήη δύναμη αυτή, θα χρειαζόταν και Ελληνική συμμετοχή, η θος ωμοτήτων κατά του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης και οποία μετά την σφοδρή αντίδραση των Ιταλών, καθορίσθη- ήταν εκείνος που πριν την αποχώρηση των Γερμανικών δυκε σε μόνο μια Δρία του Ιερού Λόχου, υπό Αγγλικά διακρι- νάμεων από την Βαλκανική, ορίσθηκε και Στρατάρχης ολότικά. Η Δρία αυτή οργανώθηκε με Δκτή τον Ανχη Μεσση- κληρης της Χερσονήσου του Αίμου. Χαρακτηρίσθηκε από νόπουλο Φώτιο, αλλά ουσιαστικό Δρίτη τον Υπλγό Αντώνιο την χώρα μας εγκληματίας πολέμου, εδικάσθη μετά την επιΡήγα. Η δύναμή της αριθμούσε περί τα 45 άτομα, ενώ ομα- κράτηση των συμμάχων στην Ευρώπη, οδηγήθηκε σε δίκη δάρχης της 1ης ομάδας, ήταν ο υποφαινόμενος. Ολόκληρη και καταδικάσθηκε στην εσχάτη των ποινών την 21η Μαΐου η αποβατική δύναμη συγκεντρώθηκε στην περιοχή της 1948, ως εγκληματίας πολέμου…Υπό τις εντολές του συγκεΙσμαηλίας, Πορτ Σάϊδ, Σουέζ και Καμπρίτ, απαρτιζόμενη κριμένου Γερμανού Στρατηγού, ξεκίνησε το 1943 και ολοαπό 3 περίπου Μεραρχίες, δυνάμεις Καταδρομών, Μονά- κληρώθηκε, η ανακατάληψη από τις Γερμανικές Δυνάμεις δες Γκούργκας και ειδικό κατά βάση εξοπλισμό…» υπό τον Στρατηγό Φόν Κλέεμαν, της Κάσου, της Καρπάθου «…..Την 1η Σεπτεμβρίου 1943, επιβιβαστήκαμε σε απο- (6.000 αιχμάλωτοι), της Ρόδου (22.000 αιχμάλωτοι), της Σύβατικά πλοία, χωρίς να γνωρίζουμε τον προορισμό μας μης της Λέρου, της Κω (6.000 αιχμάλωτοι), της Καλύμνου (Δρία Μεσσηνόπουλου), ενώ κατά τον πλου μάθαμε ότι εί- κλπ, όπου δηλαδή είχαν επικρατήσει Ιταλικές και Αγγλικές ναι η νήσος Ρόδος και η αποστολή μας αφορούσε την εκκα- δυνάμεις….». θάριση τμημάτων επάκτιων πυροβόλων, που στήριζαν την «…. Εν τω μεταξύ, ο Ιερός Λόχος πραγματοποίησε πολεάμυνα της νήσου. Ακριβώς όμως εκείνη την στιγμή, εδόθη μικό άλμα στη Σάμο33, για απελευθέρωση του νησιού. Ταυεντολή από τον Αρχιστράτηγο των Συμμαχικών δυνάμεων τόχρονα στην Λέρο ενεργούσε και ομάδα Καταδρομών του Αϊζενχάουερ, για διάθεση των μεγάλων μονάδων επιφανεί- Ιερού Λόχου (ομάδα Ζαχαράκη)34, η οποία κατά τις ενέργειας του Στόλου της Μεσογείου, αλλά και αεροσκαφών μακράς ακτίνας δράσης, στο μέτωπο της Ανατολής που επιέζε- 33 Την Ν30/31 Οκτ 1943, διακόσιοι δύο (202) Ιερολοχίτες πραγματο32 Τελικά οι σύμμαχοι αφού προώθησαν παραπλανητικές πληροφορίες για δήθεν επικείμενη απόβαση στην Ελλάδα (Επιχείρηση Κιμάς), προκειμένου να παραπλανηθεί ο εχθρός, την 10η Ιούλιου του 1943, διενήργησαν αποβατική ενέργεια στην Σικελία. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ποίησαν πολεμικό άλμα στην περιοχή Βλαμαρής Σάμου, συμπεριλαμβανομένου του τότε Ανθστή τότε Κόρκα Κωνσταντίνου, αλλά και Σχη Τσιγάντε που ήταν ανεκπαίδευτος ως αλεξιπτωτιστής. Άλλοι 114 Ιερολοχίτες αποβιβάσθηκαν με πλοία. 34 Ο τότε Άγγλος τοπικός διοικητής ταξίαρχος Τίνλευ έχοντας ανά-

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας ες για κατάληψη της νήσου από τους Γερμανούς, διέφυγε προς τις Μικρασιατικές ακτές, χάρις στην επινοητικότητα του Λόρδου Jellico επικεφαλής του SBS (Special Boot Service), ο οποίος ως ιδιαίτερα γλωσσομαθής, παρέστησε τον Γερμανό Αξκό. Παράλληλα και πριν την κατάληψη της νήσου και αφού έγινε γνωστός ο κώδικας συνεννόησης των Γερμανών, εδόθη εντολή για να σπεύσει βοήθεια από την Σάμο, προς της Λέρο. Ο Ιερός Λόχος επιβιβάστηκε σε δύο αντιτορπιλικά και έσπευσε προς το νησί. Όταν όμως φθάσαμε κοντά στην είσοδο του λιμένα Λακίου της Λέρου, εδόθη επείγουσα διαταγή από το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, για άμεση επιστροφή μας στη Σάμο, λόγω της επικείμενης πλήρους κατάληψης της νήσου από τους Γερμανούς….» «…..Κατά το χρονικό διάστημα 12-16 Νοε 1943, διεξήχθησαν οι επιχειρήσεις στη Λέρο, ενώ στις 19 Νοε 1943 άρχισε και ο βομβαρδισμός της Σάμου. Ταυτόχρονα οι Γερμανοί από την θάλασσα επί σκαφών επιφανείας, μετεβίβαζαν με ηχητικά συστήματα δια ζώσης την εντολή, για παράδοση των Ιταλικών και Συμμαχικών Δυνάμεων του νησιού, συμπεριλαμβανομένου και του Ιερού Λόχου. Σε αντίθετη περίπτωση, θα προέβαιναν σε άμεση δήωση του νησιού. Λόγω της ευρύτερα διαμορφωμένης κατάστασης στο Θέατρο επιχειρήσεων του Αιγαίου, ο Άγγλος Αρχιστράτηγος της Μέσης Ανατολής Ουίλσον, έδωσε εντολή εκκένωσης του νησιού. Ο Τσιγάντες

Ιερολοχίτες στο λιμάνι της Καλύμνου. Αρχείο Κόρκα Κ.

όμως με τον Ιερό Λόχο, δεν μπορούσε να εγκαταλείψει Εθνικό Έδαφος… Μόνο κατόπιν διαταγής της κυβέρνησης Τσουδερού από την Μέση Ανατολή, εγκαταλείψαμε με ιδιαίτερη συγκίνηση την Σάμο, διαφεύγοντας με πλοιάρια προς τις Μικρασιατικές ακτές, στην περιοχή Κουσάντασι, όπου μείγκη την τοπική υποστήριξη των κατοίκων και παρ’ όλες τις ιταλικές αντιρρήσεις, εισηγήθηκε αρμοδίως και το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Έτσι στάλθηκε συμβολικά ομάδα 6 Ιερολοχιτών υπό τον υπολοχαγό Ζαχαράκη Μανώλη και μέλη τους ανθυπολοχαγούς Μπίσια και Δημητριάδη τον ενωμοτάρχη Μίχο, τον λοχία Αδάμ και τον στρατιώτη Μουρμούρη (http://tolmwnnika.blogspot.gr/2011/11/blogpost_13.html).

ναμε για 10 περίπου ημέρες. Μαζί μας διέφυγαν 800 αντάρτες, 8000 περίπου Ιταλοί και 12.000 πρόσφυγες. Οι Ιερός Λόχος μεταφέρθηκε στη συνέχεια με τραίνο στην περιοχή Ελ Λατζούν της Παλαιστίνης, όπου ενισχύθηκε για δεύτερη φορά με Νάξος, Γερμανοί συνομιλούντες με τον αιχμάλωτο Διοικητή τους που βρίσκεται επί του συμμαχικού 500 περίπου Αξσκάφους ML. Αρχείο Κόρκα Κ. κους, με αποτέλεσμα να οργανωθεί ως Σύνταγμα35. Έτσι η δύναμή του, από τα 80 έως 100 στελέχη της αρχικής του συγκρότησης, έφθασε στις 1200 περίπου ψυχές περίπου, ενώ παράλληλα αρχίζει η εντατική αναδιοργάνωση και η επιπλέον εκπαίδευσή του…» «… Την 24η Σεπτεμβρίου του έτους 1943 και μετά την μεταστροφή της Ιταλίας (6 Σεπ 1943), επισυνέβη ένα σημαντικό γεγονός στην όλη εξέλιξη των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην Γερμανική Καγκελαρία, στην οποία ήταν παρόντες όλοι οι Στρατάρχες και οι Αρχηγοί των Επιτελείων. Το θέμα ήταν η αντιμετώπιση της κατάστασης μετά την επικράτηση των συμμάχων, σε μεγάλο μέρος της Ιταλικής Χερσονήσου. Η επικρατέστερη θέση του Γερμανικού επιτελείου, ήταν η σύμπτυξη όλων των Γερμανικών δυνάμεων της Βαλκανικής, επ’ ωφελεία άλλων μετώπων, στα οποία η Γερμανική Διοίκηση αντιμετώπιζε δυσκολίες. Υπόψη ότι στην Βαλκανική, η Γερμανία διέθετε τότε, περί τις 38 Μεραρχίες, ενώ μετά την μάχη του Στάλινγκραντ36, είχε ήδη ξεκινήσει η Ρωσική αντεπίθεση. Ο Χίτλερ, ενώ το ίδιο βράδυ συμφώνησε, το επόμενο πρωί φώναξε τους επιτελείς του και τροποποίησε την εντολή του, απαιτώντας την απόσυρση μέρους των Γερμανικών δυνάμεων από την χερσόνησο του Αίμου, κυρίως του τότε Γιουγκοσλαβικού εδάφους. Στην Ελλάδα οι Γερμανοί διέθεταν εκείνη την περίοδο 9 Μεραρχίες37, από τις οποίες διέταξε να μην αποσυρθούν σε κάθε περίπτωση 35 Στις 17 Σεπ 1944 ο Ι. Λ. ονομάστηκε Ιερό Σύνταγμα.GSR ( Greek Sacred Regiment). 36 Η μάχη του Στάλινγκραντ διεξήχθη από τις 17 Ιουλίου 1942 μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου 1943, ενώ μετά την μάχη και συντριβή των Γερμανών στο Κουρσκ (4-17 Ιουλ 1943), άρχισε η πλήρης εξέλιξη της αντεπίθεσης του Κόκκινου Στρατού. 37 Μία ορεινή Μεραρχία στα Ιωάννινα, μία γραμμών συγκοινωνιών στη Θεσσαλονίκη, ανά μία Μερ/χία ΠΖ με έδρα στη Λάρισα, Αγρίνιο (104), Πειραιά(111), Πελοπόννησο (117), Μία ΤΘ Μεραρχία στη Πελοπόννησο, την 22 Αερομεταφερόμενη Μεραρχία στην Κρήτη και την 999 Μεραρχία ΠΖ με έδρα τη Ρόδο. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Πίνακας επιχειρήσεων Ιερού Λόχου στο Αιγαίο (1943-1945) Απόβαση και παραμονή στη Σάμο (31 Οκτωβρίου μέχρι 19 Νοεμβρίου 1943) Καταδρομική επιχείρηση στη Σάμο (7 έως 18 Μαρτίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στα Ψαρά (30 έως31 Μαρτίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στη Λέσβο (3 έως 4 Απριλίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Ίο (Ν27/28 Απριλίου μέχρι 28 Απριλίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Αμοργό (29/30 Απριλίου μέχρι 2 Μαΐου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Πάρο (9/10 Μαΐου μέχρι 18 Μαΐου 1944) Δεύτερη καταδρομή στη Σάμο (15 Μαΐου μέχρι 16 Ιουνίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στη Χίο (27 Μαΐου μέχρι 5 Ιουνίου 1944) Ειδική καταδρομική επιχείρηση εναντίον Λαγκάδας Χίου (9 έως19 Ιουνίου 1944)

Ειδική καταδρομική επιχείρηση στο κόλπο Γέρας Μυτιλήνης (20/21 Ιουνίου μέχρι 21 Ιουνίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Κάλυμνο (29 Ιουνίου μέχρι 2/3 Ιουλίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στη Σύμη (Ν12/13 Ιουλίου μέχρι 14 Ιουλίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Κάρπαθο (23 έως 25 Αυγούστου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στη Σαντορίνη (27 έως 31 Αυγούστου 1944) Καταδρομική επιχείρηση στην Κω (6 Σεπτεμβρίου μέχρι 8 Σεπτεμβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Χίου (8 Σεπτεμβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Μυκόνου (25 Σεπτεμβρίου μέχρι 28 Σεπτεμβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Σάμου (4 Οκτωβρίου 1944)

από την χώρα δύο, εκείνες δηλαδή που είχαν έδρα την Κρήτη και την Ρόδο, με την εντολή να παραμείνουν στη θέση τους, έστω και αν το Βερολίνο κατελαμβάνετο, για τους εξής λόγους: α. Αν δεν υφίσταντο Γερμανικές Δυνάμεις στην Βαλκανική, οι σύμμαχοι θα πραγματοποιούσαν ταχεία μεταφορά δυνάμεων στη χώρα μας και στη συνέχεια θα προσέβαλλαν το μαλακό υπογάστριο των Γερμανικών δυνάμεων, κατά το πρότυπο του Μακεδονικού Μετώπου, στον Α΄ Π.Π. β. Οι Αεροπορικές βάσεις των συμμάχων στην Μέση Ανατολή, εύκολα και ταχύτατα θα μεταφέρονταν στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι σύμμαχοι να αποκτήσουν στρατηγικά σημεία, από τα οποία θα απειλούσαν την Γερμανική βιομηχανία. γ. Οι σύμμαχοι θα γίνονταν κύριοι ή θα απειλούσαν σύντομα πλουτοπαραγωγικές πηγές στη Βαλκανική, όπως τα Ρουμανικά πετρέλαια. δ. Η Τουρκία (επιτήδειος ουδέτερος) με 46 Μεραρχίες, ήταν δυνατό να προσεταιρισθεί εύκολα από τους συμμάχους ε. Το σπουδαιότερο όμως γεγονός ήταν, ότι το 80% σε μερικά κύρια μεταλλεύματα που απαιτούσε τότε η Γερμανική βιομηχανία (κυρίως κασσίτερος και αλουμίνιο), μετά την εξέλιξη των επιχειρήσεων, αποστέλλονταν από την Ελλάδα και την Τουρκία. Η ακολουθία των γεγονότων στη συνέχεια, κατέδειξε αυτήν ακριβώς την διάσταση, κυρίως βέβαια μετά την δημιουργηθείσα κατάσταση, από την συμμαχική απόβαση στην Νορμανδία (06 Ιουν 1944), αλλά και την πίεση των Συμμάχων στην Στρατιά του Κέσσερλιγκ, που ενεργούσε στην Ιταλική χερσόνησο. Έτσι μετά την εισβολή των συμμάχων στα Γερμανικά εδάφη και την κατάληψη του Βερολίνου από τους Σοβιετικούς, τα γεγονότα πήραν μορφή χιονοστιβάδας…..» Την 12η Οκτ 1944, οι Γερμανοί αποχωρούν από την Αθήνα και τον Ηπειρωτικό κορμό της χώρας μας, αλλά διατηρούν ακόμα δυνάμεις στο Αιγαίο και ιδιαίτερα στα Δωδεκάνησα και την Κρήτη. Στις 14 Οκτ 1944 εισήλθε στην Αθήνα το πρώτο τμήμα του Ελληνικού Στρατού της Μέσης Ανατολής, δηλαδή η Β΄ Μοίρα του Ενισχυμένου πλέον Ιερού Λόχου. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Είσοδος δύναμης Ιερού Λόχου στην απελεύθερη από τους Γερμανούς Αθήνα (14 Οκτωβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Νάξου (13 Οκτωβρίου μέχρι 15 Οκτωβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Λήμνου (16 Οκτωβρίου μέχρι 17 Οκτωβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Μήλου (23 Οκτ 1944 και παραμονή μονάδας μέχρι 9 Μαΐου 1945) Καταδρομική επιχείρηση, στη Τήλο (27 Οκτωβρίου μέχρι 28 Οκτωβρίου 1944) Καταδρομική επιχείρηση, στη Νίσυρο (1 Φεβρουαρίου μέχρι 2 Φεβρουαρίου 1945) Καταδρομική επιχείρηση, (δεύτερη), στη Τήλο (1 Μαρτίου 1945) Ειδικές καταδρομικές επιχειρήσεις, στη Ρόδο (1 Μαΐου μέχρι 2 Μαΐου 1945)

Ακολούθησε σειρά Καταδρομικών και άλλων επιχειρήσεων από το σύνολο σχεδόν του Ιερού Λόχου, για να επιτευχθεί η σταδιακή απελευθέρωση της πλειοψηφίας των νήσων του Αιγαίου, πλην ορισμένων Γερμανικών φρουρών των Δωδεκανήσων και της Κρήτης, οι οποίες παρεδόθησαν στους Συμμάχους και τον Ελληνικό Στρατό (Ιερός Λόχος), με την λήξη του Πολέμου για τον Ευρωπαϊκό χώρο, τον Μάϊο του επομένου έτους (1945). Στο Αιγαίο, ο Ιερός Λόχος εξετέλεσε 33 καταδρομικές επιχειρήσεις και 207 περιπολίες. Σοβαρές καταδρομικές επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν στις νήσους Σύμη, Τήλο, Νάξο, Μήλο, Λήμνο, Σάμο, Μυτιλήνη και τέλος στη Ρόδο. Αναλυτικός πίνακας των επιχειρήσεων που διεξήγε ο Ιερός Λόχος κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο (Οκτ 1944 – Μαϊ 1945), παρατίθεται παραπλεύρως. Καθώς το ρολόι της Ιστορίας τρέχει ασταμάτητα, γράφοντας νέες σελίδες δόξας για τον ιερό Λόχο στις απαρχές του έτους 1945, φθάνουμε ουσιαστικά στην λήξη του Β΄ Π.Π. «..Έτσι στις 29 Απριλίου 1945, υπογράφεται η παράδοση της Στρατιάς Κέσσερλιγκ στην Ιταλία, ενώ στη συνέχεια στις 5 Μαΐου 1945 υπογράφεται η παράδοση των Γερμανικών Στρατιών του βορρά στον Μοντγκόμερυ και αντίστοιχα στις 07 Μαΐου 1945, η παράδοση των αντιστοίχων του νότου στον Αϊζενχάουερ. Η υπογραφή του τέλους του πολέμου στην Ευρώπη, γίνεται και από τους Σοβιετικούς, τις πρωϊνές ώρες της 9ης Μαΐου 1945, στο Βερολίνο (Στρατάρχης Ζούκωφ). Παράλληλα και ακριβώς μια ημέρα πριν στην νήσο Σύμη, δηλαδή την 8η Μαΐου 1945 παρόντος και του υποφαινομένου38, υπογράφεται η παράδοση των Γερμανικών φρουρών των νήσων της Δωδεκανήσου, που δεν είχαν απελευθερωθεί ακόμη από τον Ιερό Λόχο και ανήκαν βέβαια στην Γερμανική Μεραρχία, με έδρα την Ρόδο. Πρόκειται για τις Γερμανικές φρουρές Ρόδου, Κω, Καλύμνου, Λέρου, και Μήλου, οι οποίες παρεδόθη38 Του τότε Ανθλγού ΚΔ Κόρκα Κωνσταντίνου

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας σαν άνευ όρων. Το σκηνικό στην Σύμη διαγράφεται ως ακολούθως: Παρόντες ήταν ο Ταξίαρχος Μόφατ (James Moffat) εκ μέρους του Αγγλικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ο Σχης Τσιγάντες Χριστόδουλος, ένας Γάλλος και ένας Βρεττανός Σχης. Από την Ρόδο έρχεται ο Γερμανός Δκτής της 999 Γερμανικής Μεραρχίας Στγός Βάγκνερ (F.H.C. Wagner) και αφού ανέγνωσε το πρωτόκολλο παράδοσης, το υπέγραψε. Στη συνέχεια παρέδωσε και τον ατομικό του οπλισμό (πιστόλι) και αναχώρησε για Στρατόπεδο αιχμαλώτων, στη βόρειο Αφρική. Ο Άγγλος Ταξίαρχος Μόφατ, στραφείς προς τον Χριστόδουλο Τσιγάντε παρέδωσε το πιστόλι του Γερμανού Στρατηγού, με την εξής φράση “…αυτό το τρόπαιο, ανήκει στον Iερό Λόχο, τον απελευθερωτή των νήσων του Αιγαίου…” Στις 22.30 της ίδιας ημέρας, υπογράφεται στην βίλλα Αριάδνη της Κνωσού στην Κρήτη και η τελευταία παράδοση των Γερμανών του Β΄Π.Π., δηλαδή της εκεί ευρισκομένης Γερμανικής Μεραρχίας, που αριθμούσε τότε περί τις 20.000 άνδρες, οι οποίοι στη συνέχεια επιβιβάσθηκαν προφανώς κατόπιν συμφωνίας, σε δύο οπλιταγωγά στην περιοχή της Σούδας και αναχώρησαν για την Βόρειο Αφρική (Στρδο Αιχμαλώτων)….» «…. Στις 10 Μαΐου 1945 άρχισαν να συνεδριάζουν στο Παρίσι οι Υπουργοί Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) των Μεγάλων Δυνάμεων, ώστε μαζί με τους αντιστοίχους των νικητών, να καθορίσουν το μέλλον των Ευρωπαϊκών Χωρών και της Ευρώπης γενικότερα. Η Ελλάδα ως γνωστό εζήτησε την παραχώρηση της Βορείου Ηπείρου, της νήσου Σάσωνος κοντά στο Δυρράχιο, την Ιερολοχίτες Κύπρο και τα κατά τη διάρκεια της Δω δεκάνηΜάχης της Νάξου Αρχείο Κόρκα Κ. σα. Για την Κύπρο που τότε ήταν υπό Αγγλική κατοχή, διαμηνύθηκε στη χώρα μας ότι ήταν «διμερές» θέμα, ενώ για τις λοιπές απαιτήσεις της, συνάντησε την σθεναρή αντίδραση των Σοβιετικών κυρίως. Ένα χρόνο περίπου μετά, με την σύμφωνη γνώμη του ΥΠΕΞ της Ρωσίας Μολότοφ, υπεγράφη η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στη χώρα μας, τα οποία βέβαια είχε απελευθερώσει ο Ιερός Λόχος… Τον Ιούλιο του έτους 1945 ο Ιερός Λόχος επέστρεψε στην Αθήνα, όπου και στη συνέχεια την 15η Σεπ 1945 αποσυγκροτήθηκε, με απόφαση της τότε Κυβέρνησης..» «… Η προσφορά του Ιερού Λόχου προς την πατρίδα, είναι σίγουρα μεγάλη. Ως κυριότερα όμως στοιχεία της συ26

νεισφοράς του, θα μπορούσαν να νοηθούν τα εξής: α. Συμμετοχή στον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας μας και ιδιαίτερα των νήσων του Αιγαίου αλλά και την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων β. Απετέλεσε τον κύριο παράγοντα για την δημιουργία των μετέπειτα μονάδων Καταδρομών, Αλεξιπτωτιστών και του δόγματος Ανορθοδόξου Πολέμου. γ. Τα υφιστάμενα μνημεία στις νήσους του Αιγαίου από τη δράση του, παραμένουν η κύρια παρακαταθήκη, αλλά και συμβόλαια τιμής για την σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, θυμίζοντας τους αγώνες για την ελευθερία της….»

Επίμετρο Ο ιστορικός μελετητής των σελίδων της ιστορίας που εγράφησαν με τη δράση του Ιερού Λόχου κατά τον Β΄ ΠΠ, είναι σίγουρο ότι αισθάνεται δέος και συγκίνηση. Αναγνωρίζει μέσα στην τρίχρονη περίπου πορεία του στα θέατρα επιχειρήσεων του Αιγαίου και του βορειοαφρικανικού μετώπου, την τόλμη, την δίψα για ελευθερία, την αυταπάρνηση, την φιλοπατρία την ανδρεία και τέλος την ειλικρινή αγάπη για την πατρίδα, όλων εκείνων που πύκνωσαν τις τάξεις του ως απλοί στρατιώτες του έθνους (κυριολεκτικά), όταν η πατρίδα ήταν υπό κατοχή και σήμανε προσκλητήριο. Ταυτόχρονα όμως είναι σαφές, ότι ο ηρωικός «Ιερός Λόχος» του Β΄ Π.Π., απετέλεσε και τον πρόδρομο των σημερινών Ειδικών Δυνάμεων, ήτοι Μονάδων με επιθετικό πνεύμα, ατσαλένια ορμή και υψηλό ηθικό. Προς τούτο και δικαιωματικά, στο όνομα της ιστορικής αλήθειας, απενεμήθησαν στην Πολεμική Σημαία του στις 07 Αυγούστου 1945, ο Ταξιάρχης Αριστείου Ανδρείας και ο Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως, για την εξαίρετη τριετή πολεμική δράση του (1942-45). Η διαπίστωση αυτή, μας υποχρεώνει παράλληλα να συμπεράνουμε για μια ακόμα φορά, ότι το ωραιότερο ιδανικό, το ιδανικό της ελευθερίας, δεν μας το χάρισαν. Το κατακτήσαμε με αγώνες και αίμα. Προς τούτο μέσω αυτής της στήλης, στρέφουμε ευλαβικά το μυαλό μας, στους τάφους των επιφανών και αφανών ηρώων του Ιερού Λόχου, που μας έδωσαν μαζί με την ελευθερία και την ευτυχία μιας περήφανης ζωής σήμερα, καταθέτοντας τίμιο και αμάραντο στεφάνι, στο όνομα της αιώνιας μνήμης τους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Ενδεικτική) ΒΛΑΧΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: Ιερός Λόχος 1942-1945 Αθήνα 2006 (Ελεύθερη Σκέψη) ΜΑΝΕΤΑΣ Ι. Αντγος ε.α.: «Ιερός Λόχος 1942-1945» - Αθήνα, Εκδόσεις Λογοθέτης 1996 ΜΠΕΡΔΕΚΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Υπτγος ε.α.: «Αναμνήσεις ενός Ευέλπιδος του 1940» Εκδόσεις ΓΕΣ/ΤΥΕΣ, Αθήνα 2007 ΣΑΜΑΡΚΟΣ ΜΙΧΑΗΛ: «Λέρος η Μάλτα του Αιγαίου» Έκδοση Ε.Ο. Λέρου, Λέρος 2001 ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΧΡΗΣΤΟΣ Αντγος ε.α.: “1828 -1998 Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων” Έκδοση ΓΕΣ/7οΕΓ Αθήνα 1998. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Αντγος ε.α. ΠΕΡΙΣΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Υπτγος ε.α. – ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Υπτγος ε.α.: «Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή (1941-1945) (Ελ Αλαμέιν-Ρίμινι-Αιγαίο)». Αθήνα 1995, εκδ. ΓΕΣ/ ΔΙΣ. ΓΕΣ/ ΔΙΣ: Η Μάχη της Κρήτης, Αθήνα 1982. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Ιερός Λόχος: Το ιστορικό παρελθόν

οδηγός, φάρος και εγγυητής του σήμερα Υπό κ. Σταύρου Παναγιωτάκη, Ταξιάρχου, Δκτού της 13 ΔΕΕ

τη μακρά ροή των τυ- ντρίβει κυριολεκτικά. Ήταν η πρώτη φορά, που μία καθαρά χαίων κι αφανών γε- σπαρτιατική δύναμη ηττάτο στο πεδίο της μάχης. Ο «Ιερός γονότων της ιστορίας, Λόχος» εξασφάλισε τη νίκη, μετασχηματισθείς σε συμπαγές τα οποία έρχονται χω- σώμα, το οποίο εισχώρησε βαθειά στις γραμμές των Σπαρρίς ελπίδες και φεύγουν χωρίς τιατών, αποσυνέθεσε την παράταξη τους κι έσπειρε τη σύγαναμνήσεις, τα πολεμικά επι- χυση και τον πανικό. τεύγματα των Ελλήνων ακτινοΣτη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ., μεταξύ Θηβαίων και βολούν κι αποκαλύπτουν την Σπαρτιατών, ο ρόλος του «Ιερού Λόχου» ήταν καθοριστικός αρετή, την πίστη και την αγά- στη διατάραξη της κυκλωτικής κίνησης που επιχείρησαν οι πη προς τα ύψιστα ιδανικά της Σπαρτιάτες. Στα Λεύκτρα αγροτικά στρατεύματα, με υψηανθρωπότητας. Αυτά τα ιδανι- λά κίνητρα στην άμυνα, πίσω από ένα δημοκρατικό ηγέτη, κά, που άνδρωσαν και θέριεψαν ένα λαό που μεγαλούργη- με μια αίσθηση πολιτικής κοινότητας, αποτέλεσαν το φυσισε ανά τους αιώνες, κι έκανε την παγκόσμια κοινότητα να κό συστατικό για τον σχηματισμό μιας επαναστατικής φάυποκλιθεί πολλές φορές στην ακατάβλητη δύναμη και το λαγγας γενναίων μαχητών. Ο μύθος της ανίκητης Σπάρτης θρίαμβο των ελληνικών όπλων. Δικαιοσύνη, ανωτερότητα, τερματίζεται οριστικά και ανοίγει ο δρόμος για την πρώτη αντοχή, καρτερικότητα, αυμέσα σε εξακόσια χρόνια εισβοτοθυσία κι αυταπάρνηση, μελή ξένων στην ίδια τη Σπάρτη. γαλοψυχία, τιμή, αξιοπρέπεια, Για 35 χρόνια, μέχρι τη μάχη της αλλά και ηρωισμός, ανδρεία, Χαιρώνειας, όπου συνετρίβη από περιφρόνηση του θανάτου και την πολεμική μηχανή του Φιλίπφλογερή λατρεία της ελευθεπου του Β΄, ο «Ιερός Λόχος» έμεινε ρίας, έγιναν για τον Έλληνα συαήττητος και συνώνυμος του ελνώνυμα της μίας και υπέρτατης ληνικού στρατιωτικού ιδεώδους. αρετής, της φιλοπατρίας! Το πρώτο τμήμα τακτικού Όταν οι Θηβαίοι στρατηγοί στρατού της Επανάστασης κατά Επαμεινώνδας και Πελοπίδας, του οθωμανικού ζυγού, θα οργανωθεί από τον Υψηλάντη στη τον 4ο π.Χ. αιώνα εισήγαγαν νεωτερισμούς τακτικής, επιΦωξάνη, στα σύνορα Μολδαβίδιώκοντας να ενισχύσουν την ας και Βλαχίας. Εκεί συναντήθηκε με τον Καραβά και τον Αναστάυφιστάμενη ισχύ του βοιωτικού πεζικού, που είχε τη φήμη σιο Αργυροκαστρίτη, οι οποίοι μυϊκής δύναμης και μαχητικής είχαν συγκεντρώσει τριακόσιους σφοδρότητας, δεν ήσαν σε εξήντα στρατιώτες και δύο μικρά πυροβόλα. Νεαροί Έλληνες από θέση να προβλέψουν και να Ένα από τα ιστορικά αυθεντικά εμβλήματα της στολής προσδιορίσουν τον αντίκτυπο το εξωτερικό, αποφασισμένοι να των ιερολοχιτών Μέσης Ανατολής, με την επιγραφή «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ» Στρατηγείο 13 ΔΕΕ-Ιερός Λόχος ανά τους αιώνες, της δημιουρυπηρετήσουν την πατρίδα, οργίας ενός Επίλεκτου Σώματος, γανώθηκαν από τον Υψηλάντη σε που πρωτοσυγκροτήθηκε για την φρούρηση της Καδμείας. στρατιωτικό σώμα, προοριζόμενο να αποτελέσει το επίλεκτο Ο πρώτος στην ιστορία «Ιερός Λόχος», υπό τον Γοργίδα, τμήμα του στρατού του. Και το όνομα αυτού, «Ιερός λόχος». αντιμετωπίζει στην Τεγύρα, το 375 π.Χ., δύο αριθμητικώς Διοικητής του σώματος ορίσθη ο Γεώργιος Κατακουζηνός πολύ ισχυροτέρας μόρας (τάγματα) των Σπαρτιατών, όταν και Αξιωματικοί οι Σπύρος Δρακούλης εξ Ιθάκης, μέλος του αυτά επέστρεφαν στη βάση τους στον Ορχομενό και τα συ- ελληνικού θιάσου της Οδησσού, Δημήτριος Σούτσος, ΛουΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΙΕΡΟΣ Στα βήματα του θρύλου ΛΟΧΟΣ και της Ιστορίας

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

κάς Βαλσαμάκης, Ιωάννης Κρόκιας, Ρίζος και Ανδρόνικος. Οι Ιερολοχίτες ορκίσθηκαν σε επίσημη τελετή που πραγματοποιήθηκε στη Φωξάνη. Ο όρκος τους ξεχειλίζει από αισθήματα τιμής και φιλοπατρίας, τα οποία ενέπνευσαν διαχρονικά τον Έλληνα μαχητή. Στο Δραγατσάνι, τον Ιούνιο του 1821, οι Ιερολοχίτες θα γράψουν μία σελίδα ανυπέρβλητου ηρωισμού, που θα σημαδέψει την πορεία της ελληνικής επανάστασης. Η μάχη ήταν σκληρή και αιματηρή. Οι απώλειες ήταν μεγάλες, ενώ 37 Ιερολοχίτες αιχμαλωτίστηκαν, στάλθηκαν στο Βουκουρέστι κι από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος διέσωσε συνολικά 136, μαζί με το Νικόλαο Υψηλάντη, τον Υπασπιστή Αθανάσιο Τσακάλωφ και τη σημαία του Λόχου, από το σημείο που είχε πέσει ο σημαιοφόρος. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και η βαριά παρακαταθήκη των ηρωικών προγόνων, μεταφέρεται ευλαβικά στους ώμους των μαχητών μας. Μετά την επαίσχυντη τριπλή εισβολή Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων στην Ελλάδα και την εγκατάσταση της ελληνικής κυβέρνησης στην Αίγυπτο, σταδιακά συγκροτούνται στρατιωτικές Μονάδες από Αξιωματικούς και Οπλίτες που διέφυγαν εκεί και Έλληνες του εξωτερικού, που τάσσονται στο πλευρό των συμμάχων κατά του Άξονα. Ο μεγάλος αριθμός των εθελοντών και η έλλειψη Σχηματισμών για να τους απορροφήσουν, οδήγησε τον Αντισμήναρχο της τότε Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας Γεώργιο Αλεξανδρή να προτείνει τη δημιουργία μίας ξεχωριστής Μονάδος, από Αξιωματικούς και Οπλίτες, με καθήκοντα απλού στρατιώτη. Τον Αύγουστο του 1942, ιδρύεται ο «Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων» υπό τον Επίλαρχο Αντώνιο Στεφανάκη στην Παλαιστίνη, από 143 αρχικά εθελοντές όλων των όπλων και υπηρεσιών. Στις 15 Σεπτεμβρίου, ο Συνταγματάρχης Πεζικού Χριστόδουλος Τσιγάντες επέτυχε τη μετονομασία της Μονάδος σε «Ιερό Λόχο» και την αλλαγή της αποστολής του. Μια αποστολή που έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα τη νεώτερη ελληνική στρατιωτική ιστορία και να δώσει σάρκα και οστά στο δίκαιο πόλεμο του Έθνους για την Ελευθερία, την Τιμή και την Αξιοπρέπεια της Πατρίδος. Μονάδα ισχυρή, πρωτότυπη, υπηρετούσα το στρατιωτικό δόγμα και πνεύμα, με έναν φωτισμένο και ικανότατο επικεφαλής, τέθηκε υπό την Ειδική Βρετανική Μονάδα Special Air Service (SAS) και εκπαιδεύθηκε στην εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των αντιπάλων Γερμανών – Ιταλών. Από το Νοέμβριο του 1942 μέχρι το 1945, έδρασε στη Βόρειο Αφρική και στο Αιγαίο και αποτέλεσε τον πρόδρομο των σύγχρονων Ειδικών Δυνάμεων. Από το Μάιο του 1943 μετακινήθηκε προς Παλαιστίνη, με δύναμη 341 ανδρών και εκπαιδεύθηκε στην πτώση με αλεξίπτωτο. Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, κινήθηκε στα πρώην ιταλοκρατούμενα Δωδεκάννησα και ανέλαβε επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των νήσων, μέχρι το τέλος του πολέμου. Η μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη προσφορά των Ιερολοχιτών της Μέσης Ανατολής, 28

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

συνίσταται κυρίως στη δημιουργία των Δυνάμεων Καταδρομών, των Ειδικών Δυνάμεων, αλλά και στη δημιουργία πνεύματος και δόγματος Εθελοντισμού για προσφορά στην Πατρίδα. Ο «Ιερός Λόχος» Μέσης Ανατολής επέστρεψε από την Αίγυπτο στις 29 Ιουλίου 1945, ενώ για την τριετή εξαιρετική πολεμική δράση του κατά τον Β΄ ΠΠ, παρασημοφορήθηκε στη συνέχεια η σημαία του (7 Αυγούστου 1945), με το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο της Ελλάδος, τον χρυσό σταυρό της ανδρείας και τον Ελληνικό πολεμικό σταυρό Α’ Τάξεως. Ακολούθως αποσυγκροτήθηκε, μετά από μια σεμνή τελετή, στις 15 Σεπτεμβρίου 1945. Οι απώλειες του Ιερού Λόχου στο σύνολο της δράσης του ανήλθαν σε 25 νεκρούς, 56 τραυματίες, 3 αγνοουμένους και 29 ομήρους. Η παράδοση συνεχίστηκε το 1946, με τη δημιουργία των Λόχων Ορεινών Καταδρομών, οι οποίοι και μετεξελίχθησαν στις Δυνάμεις Καταδρομών και αργότερα στις σύγχρονες Ελληνικές Ειδικές Δυνάμεις του Στρατού μας. Τον Μάιο του 1988 συγκροτείται η Διοίκηση του 13ου Συντάγματος Αμφίβιων Καταδρομών (13ο ΣΑΚ) η οποία και ανέλαβε τη διοίκηση όλων των έως τούδε ενεργών Μονάδων και Τμημάτων Αμφίβιων Καταδρομών. Το 2001 το Σύνταγμα αναδιοργανώνεται σε Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων, επιπέδου Ταξιαρχίας, ως 13η ΔΕΕ. Στη σύγχρονη ελληνική στρατιωτική πραγματικότητα, η 13η ΔΕΕ αποτελεί κατ’ ουσίαν και όχι τιμής ένεκεν, το νέο «Ιερό Λόχο» των Ενόπλων Δυνάμεων της Πατρίδας μας. Γαλουχημένοι με τα αιώνια ιδανικά της φυλής μας, ενωμένοι με τις

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Η ιστορική σημαία του Ιερού Λόχου Μέσης Ανατολής με τα μετάλλια που της απενεμήθησαν - Στρατηγείο 13 ΔΕΕ- Ιερός Λόχος.

ίδιες αρχές και αξίες που ένωσαν κάποτε τους προγόνους μας, με άρτια εκπαίδευση και υψηλό επαγγελματισμό, οι σύγχρονοι «Ιερολοχίτες» είναι αυτοί που επέλεξαν να ομολογήσουν πίστη στον ηθικό κώδικα αξιών, που μας κληρονόμησαν οι πρόγονοί μας. Είναι αυτοί που φέρουν την τιμή και την ευθύνη να είναι τα μάτια, τα αυτιά και το οπλισμένο χέρι της Πατρίδας, που θα φθάσει όσο μακριά κι αν χρειαστεί, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, προκειμένου να υπηρετήσουν το Εθνικό συμφέρον. Είναι αυτοί που παρέλαβαν το Σεπτέμβριο του 2013 την Πολεμική Σημαία του «Ιερού Λόχου της Μέσης Ανατολής», σε μία σεμνή και συγκινητική τελετή. Άξιοι απόγονοι εκείνων των υπέροχων ανθρώπων, που κατάφεραν κάποτε να αντιστρέψουν τη λογική, την ύλη, τα πάντα, προκειμένου να βαδίσουν στο μονοπάτι του χρέους και της τιμής. Είθε να μην χρειαστεί να χυθεί άλλο αίμα ελληνικό στο πεδίο της μάχης. Αλλά εάν και όταν απαιτηθεί, οι σύγχρονοι και οι κατοπινοί Ιερολοχίτες, θα κρατήσουν ψηλά τον πράσινο μπερέ. Και θα κάμουν πράξη τον όρκο του αρχαίου οπλίτη: «θα τα κρατώ τα όπλα αυτά και δεν θα τα ντροπιάσω». Και τότε θα αναπαυθούν γαληνεμένοι και δικαιωμένοι οι αθάνατοι Ιερολοχίτες και Καταδρομείς. Η θυσία και το παράδειγμά τους έγινε φάρος φωτεινός ανά τους αιώνες…

>> ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

«Ευρωστρατός» Προτάσεις και Προοπτικές Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.

ε πρόσφατη συνέντευξή του προς γερμανική εφημερίδα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ ετάχθη υπέρ της δημιουργίας «Ευρωπαϊκού Στρατού». Μολονότι δε συνέδεσε αμεσότερα την πρότασή του αυτή – την οποία σημειωτέον είχε ήδη διατυπώσει ως υποψήφιος για την παρούσα κοινοτική θέση του - με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη, 1 επανέφερε έτσι επί τάπητος ένα ζήτημα στενά συνυφασμένο αρχήθεν με το όλο ευρωενωσιακό εγχείρημα· και το οποίο έχει έκτοτε αποδειχθεί το πλέον ακανθώδες, συγχρόνως όμως και καθοριστικής σημασίας, για τις προοπτικές της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Λησμονείται συχνά ότι ήδη κατά τη δεκαετία του ’50, παράλληλα με την προώθηση του οικονομικού σκέλους της ενοποιητικής προσπάθειας υπό τη μορφή αρχικά της Ευρωπαϊκής Κοινότητος Άνθρακος και Χάλυβος (ΕΚΑΧ) και εν συνεχεία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), επιδιώχθηκε η σύσταση αντίστοιχου οργανισμού στον πολιτικο-στρατιωτικό τομέα. Η εγκατάλειψη, όμως, εθνικής κυριαρχίας στον τελευταίο αυτόν αποδείχθηκε πολύ προβληματικότερη από ό,τι στον οικονομικό. Με τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση να απορρίπτει, τον Αύγουστο 1954, σχέδιο συγκρότησης μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας – και

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ παρέσχε την επόμενη μεγάλη ευκαιρία για τη δρομολόγηση μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης με αναφορές στην «εν καιρώ διαμόρφωση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία μπορεί σε δεδομένη στιγμή να οδηγήσει σε κοινή άμυνα».

με το ΝΑΤΟ να παραμένει ως εκ τούτου ο κύριος, και ουσιαστικά ο μόνος αποτελεσματικός, φορέας ευρωπαϊκής ασφάλειας. 2 Αναβαθμίζοντας την ΕΟΚ σε μια πολύ πλέον φιλόδοξη, πολυδιάστατη «Ευρωπαϊκή Ένωση», η Συνθήκη του Μάαστριχτ παρέσχε την επόμενη μεγάλη ευκαιρία για τη δρομολόγηση μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης. Και πράγματι, το υπογραφέν την 7η Φεβρουαρίου 1992 σχετικό κείμενο έδωσε λαβή σε μεγάλες προσδοκίες· καθώς, όχι μόνο καθιέρωνε μια Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), αλλά και ανα-

φερόταν στην «εν καιρώ διαμόρφωση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία μπορεί σε δεδομένη στιγμή να οδηγήσει σε κοινή άμυνα». Όμως παρά τις έκτοτε επανειλημμένες προσπάθειες - με κυριότερη ίσως την θεσμοθέτηση το 1999 της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ), μετονομασθείσα δέκα χρόνια αργότερα από τη Συνθήκη της Λισαβώνας σε Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) – οι προσδοκίες αυτές δεν ευοδώθηκαν. ✩✩✩

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

περ εναργώς προκύπτει και από Έκθεση συνταχθείσα προσφάτως από Ομάδα Εργασίας του έγκυρου Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής υπό την προεδρία του πρώην Υπάτου Επιτρόπου της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτικής Ασφάλειας, Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, και υπουργού εξωτερικών της Ισπανίας Χαβιέ Σολάνα. Πρόκειται για ένα σημαντικό κείμενο, το οποίο, υπό τον εύγλωττο τίτλο Περισσότερη Ενότητα στην Ευρωπαϊκή Πολιτική,3 αναδεικνύει την ανεπάρκεια του πολιτικο-στρατιωτικού σκέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση των μεγάλων γεωπολιτικών προκλήσεων στις οποίες είναι σήμερα εκτεθειμένος ο κοι- «Τα μεγάλα κράτη μέλη είναι…διχασμένα ως προς την ιδέα του ευρωπαϊκού στρατού, με τις [προτάσεις νοτικός χώρος · και εισηγείται μέ- Γιούνκερ] να καλωσορίζονται επιφυλακτικά από πολλούς εκ των αρχαιοτέρων Γερμανών πολιτικών, αλλά να έχουν επανειλημμένως απορριφθεί κατηγορηματικά από σειρά βρετανικών κυβερνήσεων». τρα συμπλέοντα με την έκκληση Φαϊνάνσιαλ Τάιμς του κ. Γιούνκερ για την συγκρότηση αυτοδύναμης ευρωπαϊκής στρατι- Άμυνας (ΚΠΑΑ) είναι ο πλέον αδύνα- εταίρων το επιθυμούν και συγχρόνως ωτικής δύναμης. τος κρίκος στο εγχείρημα ευρωπαϊκής πληρούν τα σχετικά κριτήρια, τη συΚαι ως προς μεν το νέο διεθνές πε- ολοκλήρωσης. Μακροχρόνια προ- γκρότηση μιας «Ευρωπαϊκής Αμυντιριβάλλον η Έκθεση: διαπιστώνει ότι σκόμματα, όπως οι διαφορές εκτίμησης κής Ένωσης» (ΕΑΕ) ικανής, το μεν να «η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με ένα τόξο της απειλής και στρατηγικής κουλτούρας συμβάλει συμπληρωματικά προς το αστάθειας εκτεινόμενο από το Σαχέλ μεταξύ κρατών μελών, και σε μερικές πε- ΝΑΤΟ στην «εδαφική άμυνα» των εταίέως το Κέρας της Αφρικής, και εκείθεν ριπτώσεις και έλλειψη αμοιβαίας εμπι- ρων, το δε να διεξάγει «αυτονόμως προς Μέση Ανατολή και Καύκασο, μέχρι στοσύνης και αλληλεγγύης, εμποδίζουν επεμβατικές επιχειρήσεις πέραν των τις νέες μετωπικές γραμμές (frontlines) την περαιτέρω συσσωμάτωση». Και συνόρων της ΕΕ». 5 στην Ανατολική Ευρώπη» · τονίζει ότι αποδίδει ειδικότερα στις δυσλειτουρ✩✩✩ οι σχετικές απειλές και κίνδυνοι προ- γίες αυτές, αφ’ ενός, την δυσχέρανση σλαμβάνουν ποικίλες, πέραν της στε- της σύμπραξης των στρατιωτικών δυη στιγμή που γράφεται το πανά στρατιωτικής, μορφές, όπως η δια- νάμεων των κοινοτικών εταίρων προς ρόν κείμενο είναι πολύ πρόωσπορά όπλων μαζική καταστροφής, η εκτέλεση κοινών αποστολών, και, αφ’ ρο να εκτιμηθεί ο ουσιαστικός τρομοκρατία, το οικονομικό και ενερ- ετέρου, τη σπατάλη αμυντικών πόρων μελλοντικός αντίκτυπος των γειακό όπλο, και ο υβριδικός πόλεμος λόγω επικάλυψης ικανοτήτων και ανε- προτάσεων του προέδρου της Ευρω· επισημαίνει ιδιαίτερα την «επιθετική παρκούς διαλειτουργικότητας. παϊκής Επιτροπής και του Κέντρου Μεπολιτική της Ρωσίας» · και εκφράζει Υπό το φως δε των διαπιστώσε- λετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής. Ακόμη τον φόβο ότι η επανεξισορρόπηση ων αυτών, θεωρεί επιτακτική τη λήψη όμως και οι πρώτες αντιδράσεις στην της αμερικανικής πολιτικής προς ασι- «πρωτόγνωρων μέτρων προς την κα- συνέντευξη του κ. Γιούνκερ – η Έκθεατική κατεύθυνση «ενδέχεται να έχει… τεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρω- ση Σολάνα δεν έχει ακόμη τύχει σοβααρνητικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή σης στον τομέα άμυνας και ασφάλει- ρού δημόσιου σχολιασμού - είναι πιασφάλεια». 4 ας». Και καλούν, πιο συγκεκριμένα, το θανότατα ενδεικτικές του πολιτικού Ενώ σε ό,τι αφορά στην ικανότητα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να δρομολογή- κλίματος εντός του οποίου θα διεξατης Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανταπο- σει, με την συμμετοχή, κατά το προη- χθεί ο περαιτέρω διάλογος, για την ευκριθεί στις προκλήσεις αυτές εκτιμά γούμενο της Οικονομικής και Νομισμα- ρωπαϊκή άμυνα. Σύμφωνα με την Φαϊνάνσιαλ Τάότι «η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και τικής Ένωσης (ΟΝΕ), όσων κοινοτικών

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

32 μερίδα της γερμανικής κοινής γνώμης που, από αντίδραση στον καταστροφικό μιλιταρισμό του παρελθόντος, εμφορείται από έναν ακραίο ειρηνισμό.

Έχουμε ισχυρούς λόγους να προσβλέπουμε στη συγκρότηση μιας «αμυντικής Ευρώπης» που θα δώσει ουσιαστικό περιεχόμενο στην εντελώς θεωρητική, αυτή τη στιγμή, έννοια «ευρωπαϊκά σύνορα», και στη συλλογική προστασία τους.

ιμς,6 «τα μεγάλα κράτη μέλη είναι… διχασμένα ως προς την ιδέα του ευρωπαϊκού στρατού, με τις [προτάσεις Γιούνκερ] να καλωσορίζονται επιφυλακτικά από πολλούς εκ των αρχαιοτέρων Γερμανών πολιτικών, αλλά να έχουν επανειλημμένως απορριφθεί κατηγορηματικά από σειρά βρετανικών κυβερνήσεων.» Διευκρινίζει δε η έγκυρη βρετανική εφημερίδα ότι, ενώ η υπουργός άμυνας της Γερμανίας καλωσόρισε κατ’ αρχήν την ιδέα αυτή, ο Βρετανός κυβερνητικός εκπρόσωπος την απέκρουσε κατηγορηματικά.7 Οι τοποθετήσεις δε αυτές της βρετανικής και γερμανικής ηγεσίας ουδόλως εκπλήσσουν.

αντίθεση αρχής του Λονδίνου στην ομοσπονδίωση της Ευρώπης – ιδιαίτατα σε ό,τι αφορά στον στρατιωτικό τομέα και η προσήλωσή του στους δεσμούς του με τα μέλη της Κοινοπολιτείας,

στην «ειδική σχέση» του με την Ουάσιγκτον, και, ακριβώς λόγω της αμερικανικής συμμετοχής, στο ΝΑΤΟ ως άξονα της ευρωπαϊκής άμυνας είναι από μακρού γνωστά. Με τις εκάστοτε βρετανικές κυβερνήσεις να διατηρούν, ως προς την εντός της ΕΕ στρατιωτική συνεργασία, ελευθερία επιλογής των κοινοτικών εταίρων με τους οποίους συμπράττουν, καθώς και του τρόπου, χώρου, και χρόνου διεξαγωγής των κοινών επιχειρήσεων. Και από την άλλη, είναι επίσης γνωστόν ότι, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί ιθύνοντες ευνοούν σταθερά τη θεσμοθέτηση μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας· κατά κύριο ίσως λόγο προκειμένου η χώρα τους να αποκτήσει στρατιωτική ισχύ αντίστοιχη προς το δημογραφικό, οικονομικό, και γεωπολιτικό της βάρος - κάτι που παραμένει πάντοτε ζητούμενο - υπό συνθήκες καθησυχάζουσες τους εκτός συνόρων ανησυχούντες, αλλά και μια μεγάλη

Άνθρωποι τύχης είδωλον επλάσαντο, πρόφασιν ιδίης αβουλίης. μτφρ: οι άνθρωποι επινόησαν τη θεά της Τύχης για να δικαιολογήσουν τη δική τους έλλειψη θέλησης Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

ε δεδομένες δε τις θέσεις αυτές των δύο από τους «μεγάλους» κοινοτικούς εταίρους, προφανής είναι η σημασία που προσλαμβάνει η στάση του τρίτου, και υπό έποψη στρατιωτικής ισχύος δεύτερου τη τάξει - ήτοι της Γαλλίας. Ένθερμος κατ’ αρχήν θιασώτης της ευρωπαϊκής ενοποίησης και εν πολλοίς πρωταγωνιστής στις σχετικές διεργασίες, το Παρίσι, όπως ήδη σημειώθηκε, λειτούργησε εν τούτοις προ εξηκονταετίας ως «νεκροθάφτης» της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας. Και έκτοτε, ναι μεν τάσσεται υπέρ της κοινοτικής στρατιωτικής συνεργασίας - σε αντίθεση με την επιφυλακτικότητά του έναντι του ΝΑΤΟ, του οποίου μάλιστα για ικανό χρονικό διάστημα εγκατέλειψε την στρατιωτική δομή - πλην όμως παραμένει στερρώς προσκολλημένο στην στρατιωτική του αυτοτέλεια· εγγύτερο ως προς τούτο προς το Λονδίνο παρά προς το Βερολίνο. Άλλωστε, η εθνική στρατιωτική ισχύς, συμπεριλαμβανομένου και του πυρηνικού οπλοστασίου, σε συνδυασμό και με την έδρα μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, σημαίνει και για τους Γάλλους, όπως και για τους Βρετανούς, ευπρόσδεκτη προσαύξηση του διεθνούς των εκτοπίσματος - ειδικότερα μάλιστα έναντι μιας επανενωμένης Γερμανίας υπερτερούσης της Γαλλίας και δημογραφικά και οικονομικά, πλην όμως στρατιωτικά υποδεέστερης. 8 Και άρα είναι αμφίβολο κατά πόσον η γαλλική ηγεσία – η οποία επί του παρόντος μάλλον «ποιεί την νήσσαν» - θα θυσιάσει το πλεονέκτημα αυτό, συμπράττοντας ενεργώς στη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού στρατού αξίου του ονόματος. Τέλος, μένει να διευκρινισθούν οι εκτιμήσεις και προθέσεις έναντι των προτάσεων Γιούνκερ/CEPS του ασφαλώς όχι αμελητέου υπερατλαντικού ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

33 παράγοντος. Ο οποίος επί μακρόν έχει τηρήσει στάση άκρως επιφυλακτική και έως και ενεργώς αντιθετική έναντι της αμυντικής αυτονόμησης της ΕΕ, κρίνοντας μια τέτοια εξέλιξη υπονομευτική της Ατλαντικής Συμμαχίας και της αμερικανικής παρουσίας στον ευρωπαϊκό χώρο. Με τους συντάκτες όμως της Έκθεσης CEPS να εκτιμούν ότι «ενώ προ δεκαετίας οι Ηνωμένες Πολιτείες αντετίθεντο στην ανάπτυξη εντός της ΕΕ χωριστών αμυντικών δομών, η δημιουργία [των δομών αυτών] έχει έκτοτε αποβεί αυτονόητη»· και να επιχειρηματολογούν ότι «ενέργειες για τη βελτίωση των ιδίων ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων θα ενίσχυαν την επιρροή της Ευρώπης εντός του ΝΑΤΟ και συγχρόνως θα αύξαναν την αξιοπιστία της Διατλαντικής Συμμαχίας, εμποδίζοντας έτσι την τελευταία αυτή να εκφυλισθεί, κατά τη γνωστή ρήση του πρώην Αμερικανού υπουργού άμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς, σε «συλλογική στρατιωτική ασημαντότητα». Και πάλι μόνο ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον η αισιόδοξη αυτή ανάγνωση των αμερικανικών απόψεων είναι ακριβής – ή απλώς εκφράζει ευσεβείς πόθους ευρωπαϊστών.

✩✩✩

ολονότι οι όποιες προβλέψεις εν προκειμένω είναι παρακινδυνευμένες, οι πιθανότητες το όραμα του «ευρωστρατού» να λάβει σάρκα και οστά στο προσεχές μέλλον φαίνονται μάλλον ισχνές - ιδίως με δεδομένη και την ενίσχυση του ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος κατά και μετά τις τελευταίες ευρωεκλογές. Χωρίς ωστόσο να μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο η πίεση των γεωπολιτικών προκλήσεων να οδηγήσει σε τόνωση της διακρατικής στρατιωτικής συνεργασίας των κοινοτικών εταίρων· και ίσως, κάποια στιγμή, και προς μια «συνεκτικότερη» Ευρώπη - του στρατιωτικού σκέλους συμπεριλαμβανομένου. Ενώ η όλη κινητικότητα περί την ευρωπαϊκή στρατιωτική διάσταση παΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ρουσιάζει προφανές ενδιαφέρον και για την Ελλάδα. Έχουμε, ειδικότερα, ισχυρούς λόγους να προσβλέπουμε στη συγκρότηση μιας «αμυντικής Ευρώπης» που θα δώσει ουσιαστικό περιεχόμενο στην εντελώς θεωρητική, αυτή τη στιγμή, έννοια «ευρωπαϊκά σύνορα», και στη συλλογική προστασία τους. Τόσω μάλλον που από τους σχετικούς μηχανισμούς η Τουρκία θα είναι εκ των πραγμάτων απούσα– σε αντίθεση με τα ισχύοντα στο ΝΑΤΟ, όπου η παρουσία της συχνά αποβαίνει εις βάρος των συμφερόντων μας. Η Αθήνα οφείλει συνεπώς να παρακολουθεί αγρύπνως τις σχετικές διεργασίες, προκειμένου να μεριμνήσει για την έγκαιρη ένταξη της χώρας μας στον σκληρό στρατιωτικό πυρήνα της κοινοτικής Ευρώπης οψέποτε αυτός συγκροτηθεί.

Υποσημειώσεις: 1 Βλ.Juncker will EUArmee Die Welt, 8-32015. Κατά τον Jean Claude Juncker, «ένας τέτοιος στρατός θα μας βοηθούσε να διαμορφώσουμε μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και να επωμισθούμε από κοινού τις ευθύνες της Ευρώπης στον κόσμο». Προσέθεσε δε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου ότι, χάρις στον δικό της στρατό, «η Ευρώπη θα μπορούσε να αντιδράσει αξιόπιστα σε μια απειλή κατά της ειρήνης σε κράτος μέλος της ή σε γειτονική της χώρα. Και να πείσει την Ρωσία ότι εννοούμε τα περί προάσπισης των αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Επίσης: Jean-Claude Juncker calls for creation of EU army, Financial Times, 8 -3-2015. 2 Η λίγους μήνες αργότερα συσταθείσα, με βρετανική κυρίως πρωτοβουλία, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση είχε αμιγώς διακρατικό χαρακτήρα, τελικώς δε η συμβολή της στην ευρωπαϊκή άμυνα αποδείχθηκε μάλλον εικονική. Καταργήθηκε επισήμως το 2011. 3 Βλ. MORE UNION IN EUROPEAN DEFENCE, Centre for European Policy Studies CEPS, February 2015, http://www.ceps.eu. 4 Τονίζεται συναφώς ότι «οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη στρατιωτική υπερδύναμη στον κόσμο ως προς τις αμυντικές δαπάνες (σχεδόν δεκαπλάσιες από εκείνες του αμέσως επομένου που είναι η Κίνα)· την υψηλή τεχνολογία υλικού και λογισμικού· τη δοκιμασμένη πολεμική εμπειρία· και την παγκόσμια εμβέλεια.» 5 Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την Έκθεση, «η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να ανα-

λάβει το πλήρες φάσμα των “αποστολών Πέτεσμπεργκˮ, ονομασθείσες από τοποθεσία πλησίον της Βόννης, όπου το πρώτον κατεγράφησαν, οι αποστολές αυτές περιλαμβάνουν ‘κοινές επιχειρήσεις αφοπλισμού, αποστολές ανθρωπιστικές και διάσωσης, αποστολές παροχής στρατιωτικών συμβουλών και βοηθείας, και αποστολές αποτροπής συγκρούσεων και διατήρησης ειρήνης, αποστολές μαχίμων δυνάμεων για διαχείριση κρίσεων, της ειρήνευσης και της μετασυγκρουσιακής σταθεροποίησης περιλαμβανομένων». Ενώ, «σε περίπτωση επίθεσης κατά των εθνικών εδαφών [territorial attack on the‘homeland’] της ΕΕ με συμβατικά ή ανατρεπτικά μέσα, η ευρωενωσιακή άμυνα θα πρέπει να παίξει ρόλο συμπληρωματικό προς εκείνον του ΝΑΤΟ υπό το Άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον». 6 Βλ. ως άνω υποσημείωση 1. 7 Η σχετική δήλωσης της κυρίας Ursula von der Leyen έχει ως ακολούθως: «Νομίζω ότι σε ό,τι αφορά στην Bundeswehr [γερμανικές ένοπλες δυνάμεις] θα είμεθα επίσης διατεθειμένοι, υπό ορισμένες συνθήκες, να θέσουμε μονάδες υπό τον έλεγχο άλλου έθνους. Η διαπλοκή στρατών με την προοπτική κάποτε να έχουμε έναν Ευρωπαϊκό Στρατό είναι, κατά τη γνώμη μου, το μέλλον.» Ενώ η εκπρόσωπος του κ. Κάμερον δήλωσε, αντιθέτως, ότι «η κρυστάλλινης διαύγειας θέση μας είναι ότι η άμυνα είναι εθνική όχι ευρωενωσιακή ευθύνη, και ότι δεν υφίσταται προοπτική αλλαγής της θέσης αυτής ή ευρωπαϊκού στρατού.». 8 Μολονότι οι στρατιωτικές δαπάνες του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, και της Γερμανίας είναι συγκρίσιμες (σύμφωνα με το έγκυρο Military Balance του Institute of Strategic Studies του Λονδίνου το 2014 ανήλθαν αντιστοίχως σε 61.8, 53.1, και 49.9 δισεκατομμύρια δολάρια) και στις κατατάξεις στρατιωτικής ισχύος οι τρεις αυτοί κοινοτικοί εταίροι τοποθετούνται κατά κανόνα πολύ κοντά (βλ. π.χ. www.globalfirepower.com/countriescomparison.asp, όπου, αντιστοίχως, καταλαμβάνουν την 5η, 6η, και 8η θέση παγκοσμίως), η μείζων μεταξύ τους διαφορά έγκειται ωστόσο στο ότι Λονδίνο και Παρίσι, σε αντιδιαστολή με τους Γερμανούς, διαθέτουν πυρηνικό οπλοστάσιο και είναι σε θέση να προβάλλουν αξιοπίστως στρατιωτική ισχύ εκτός ευρωενωσιακού χώρου. Όχι χωρίς κάποια δόση κακεντρέχειας, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Columbia Mark Lilla, σε πρόσφατο άρθρο του στην έγκριτη ελβετική εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung παρατηρεί συναφώς ότι «στην Ουκρανία, η Γερμανία έδειξε και πάλι ότι μπορεί να είναι μείζων διπλωματική δύναμη, αρκεί η αποστολή να έγκειται στην αποφυγή του πολέμου και όχι στη διεξαγωγή του». Βλ. A World Order without Europe? NZZ, 23-3-2015.

Φωτογραφίες Νικήτας Σπίνος

Σχολή Εθνικής Άμυνας

Παράδοση – Παραλαβή Διοικήσεως Την Παρασκευή 19 Μαρτίου 2015, στο Διοικητήριο της Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), πραγματοποιήθηκε η παράδοση και παραλαβή των καθηκόντων της Διοικήσεως της Σχολής, από τον Αντιστράτηγο Ανδρέα Ηλιόπουλο στον Αντιστράτηγο Δημήτριο Θωμαΐδη. Στην τελετή παρέστησαν ο κ. Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος, ο Αντγος Νικόλαος Δεβετζής (ΓΕΠΣ) ως εκπρόσωπος του ΓΕΣ, εκπρόσωποι των λοιπών κλάδων ΕΔ και Σωμάτων Ασφαλείας, οι καθηγητές και οι σπουδαστές της Σχολής, εκπρόσωποι ξένων Πρεσβειών και ΑΚΑΜ, πλήθος Αξκών όλων των κλάδων και βαθμών των ΕΔ, ο Πρόεδρος και μέλη του ΔΣ του Συνδέσμου και άλλοι προσκεκλημένοι. Οι «Εθνικές Επάλξεις» δημοσιεύουν την Ημερήσια διαταγή του παραδίδοντος και παραλαμβάνοντος Διοικητού της Σχολής.

Ημερησία Διαταγή Απερχομένου Διοικητού Σχολής Εθνικής Άμυνας Αντιστρατήγου Ανδρέα Ηλιόπουλου

ε απόφαση του ΚΥΣΕΑ παραδίδω σήμερα την Διοίκηση της Σχολής Εθνικής Άμυνας, στον Αντιστράτηγο Δημήτριο Θωμαΐδη. Θέλω από καρδιάς να ευχαριστήσω όλο το προσωπικό της Σχολής, Στρατιωτικό και Πολιτικό, για την

αμέριστη βοήθεια που μου προσέφερε στην εκτέλεση της αποστολής μου ως Διοικητού της Σχολής. Όπως είναι γνωστό, η ΣΕΘΑ προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε Αξιωματικούς των Ε.Δ και των Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και σε υψηλόβαθμα στελέχη διαφόρων Υπουργείων και Δημοσίων Υπηρεσιών της χώρας, προετοιμάζοντάας τους να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στις υπηρεσίες των. Η Σχολή αποτελεί μία μοναδική δεξαμενή ελεύθερης σκέψης και το διδακτικό προσωπικό της αποτελείται απ’ ότι καλύτερο διαθέτει η Ελληνική κοινωνία στον τομέα αυτό, από διακεκριμένους καθηγητές Ανωτάτων Εκπαιδευτικών ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

35 Ιδρυμάτων, Υπουργούς, Πρέσβεις, Αρχηγούς των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, Διοικητές Οργανισμών, Ανώτατους Αξιωματικούς εν ενεργεία και εν αποστρατεία, εξέχουσες προσωπικότητες και στελέχη Διεθνών Οργανισμών από το εξωτερικό, αλλά και λοιπούς παράγοντες του πνευματικού, πολιτικού και διπλωματικού χώρου της πατρίδας μας. Η ποιότητα των επιτελών που φοιτούν στη Σχολή, διαμορφώνεται τόσο από την παρεχόμενη από την Σχολή, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευση, αλλά ταυτόχρονα και από την επί μέρους προσωπική προσπάθεια που ο καθένας καταβάλλει, για την περαιτέρω βελτίωση του και διεύρυνση των γνώσεων του, ούτως ώστε να διατηρηθεί και να διευρυνθεί περαιτέρω η ποιοτική υπεροχή της Ελλάδας, παράγοντας ο οποίος στη μακραίωνη ιστορία της, αποτελούσε τον κρίσιμο και ειδοποιό συντελεστή, που υπερνικούσε πάντοτε την ποσοτική υπεροχή των αντιπάλων της. Φέτος για πρώτη φορά, υλοποιείται από τη Σχολή Μεταπτυχιακό πρόγραμμα στις «Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας», σε συνεργασία με Ελληνικό Πανεπιστήμιο και συγκεκριμένα, με το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, για 12 σπουδαστές, ενώ από τον επόμενο χρόνο έχει τεθεί ως στόχος η συμμετοχή 40 υποψηφίων σπουδαστών στο εν λόγω πρόγραμμα συνεργασίας, με το ίδιο Πανεπιστήμιο. Παράλληλα την τρέχουσα εκπαιδευτική χρονιά, συνεχίζεται το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην «Εφαρμοσμένη Στρατηγική και Διεθνή Ασφάλεια» σε συνεργασία με το Βρετανικό Πανεπιστήμιο του Plymouth, με συμμετοχή 42 Σπουδαστών. Οι κατευθυντήριες οδηγίες του κου Αρχηγού ΓΕΕΘΑ για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης των Αξιωματικών της ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Σχολής Εθνικής Άμυνας, για την παροχή ανώτατου στρατιωτικού επιπέδου εκπαίδευσης, αποτελούν το φάρο και το κατεξοχήν θεσμικό κείμενο για το πως προσδοκούμε να εκπαιδεύσουμε τους ηγέτες των Ενόπλων Δυνάμεων και λοιπών Δημοσίων Οργανισμών του αύριο στην Ελλάδα. Απώτερος στόχος και όραμα για την Σχολή Εθνικής Άμυνας, θα πρέπει να αποτελεί συνεχώς η αναβάθμιση της, σε Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας, στο οποίο διαμέσου καλλιέργειας κλίματος πνευματικής και ακαδημαϊκής ελευθερίας, ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας και συνεχούς διεύρυνσης και ανάπτυξης των γνώσεων σε στρατηγικό επίπεδο, θα υλοποιηθεί το όραμα, της δημιουργίας ενός πανεπιστημιακού κέντρου αριστείας στην Ελλάδα, την κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Ενός κέντρου το οποίο θα εξειδικεύει τις γνώσεις των σπουδαστών στη μελέτη περιοχών παγκοσμίου γεωστρατηγικού ενδιαφέροντος με ιδιαίτερη έμφαση στις Μεσογειακές σπουδές, στα θέματα της Μέσης Ανατολής αλλά και της ευρύτερης περιοχής γεωπολιτικού ενδιαφέροντος της χώρας μας, με τη συμμετοχή Αξιωματικών και επιστημόνων, από όλο τον κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο, θα δοθεί η

δυνατότητα διεθνούς προβολής της σπουδαιότητας του έργου που επιτελεί η Σχολή Εθνικής Άμυνας, όπως αυτό καταγράφεται στο έμβλημα της δια της φράσεως «ΣΟΦΙΑ ΣΥΝ ΤΕΧΝΗ», διότι ο συγκερασμός της σοφίας και της τέχνης του πολέμου, θεωρούνται προαπαιτούμενα εφόδια και εργαλεία τα οποία θα καταστήσουν τους σπουδαστές ικανούς να ανταποκριθούν τόσο στα κελεύσματα των καιρών όσο και στην προάσπιση του δημοσίου έναντι του ατομικού συμφέροντος και της ιδιοτέλειας, καθιστώντας την πατρίδα μας πιο ισχυρή. Διότι όπως αναφέρει και ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ στον περίφημο διάλογο των Μηλίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, η συνεργασία επιτυγχάνεται μεταξύ ίσων καθότι σε διαφορετική περίπτωση «Ο ισχυρός επιτυγχάνει όσα του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποφέρει όσα του επιβάλλει η αδυναμία του». Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Κύριο Αρχηγό ΓΕΕΘΑ για την πολύτιμη βοήθεια και συνεχή συμπαράσταση του στην προσπάθεια που καταβάλλει η Σχολή και εύχομαι ολόψυχα στον νέο διοικητή Αντιστράτηγο Δημήτριο Θωμαΐδη κάθε επιτυχία στην αποστολή και ευόδωση του έργου του.

Ημερήσια Διαταγή Παραλαμβάνοντος Διοικητού ΣΕΘΑ Αντγου Δημητρίου Θωμαΐδη

ατόπιν αποφάσεως του ΚΥΣΕΑ, αναλαμβάνω σήμερα τη διοίκηση της Σχολής. Προσερχόμενος, απονέμω με βαθύτατο σεβασμό, σεμνό χαιρετισμό σε όλους τους προκατόχους μου Διοικητές, οι οποίοι άοκνα επί σειρά δεκαετιών, δημιούργησαν μια εξαιρετική παράδοση και διατήρησαν το υψηλό επίπεδο μάθησης, που παρέχεται στο ανώτατο αυτό στρατιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα σπουδών στρατηγικής εθνικής ασφάλειας, όπου προετοιμάζονται οι μελλοντικοί ηγέτες των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και της ευρύτερης Δημόσιας Διοίκησης της χώρας μας, εδώ, στον ιερό και ιστορικό χώρο της παλαιάς Στρατιωτικής Σχολής των Ευελπίδων. Πρωτίστως, παρακαλώ το Θεό να μου δώσει το σθένος και τη διαύγεια πνεύματος, έτσι ώστε να πορευθώ με αξιοπρέπεια και συνέπεια στις ακαδημαϊκές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε, για την επιτυχή εκπλήρωση του χρέους μας. Έχοντας πλήρη επίγνωση της ύψιστης τιμής και ευθύνης που πηγάζουν από την ανάληψη της διοικήσεως, αλλά παράλληλα και των ευθυνών και υποχρεώσεων που αυτή συνεπάγεται, δηλώνω ότι θα τηρήσω πιστά τους νόμους και τους Στρατιωτικούς Κανονισμούς και θα απαιτήσω ομοίως την πιστή τήρησή τους από όλους. Με τη βοήθεια του Θεού, το αίσθημα ευθύνης, τον υψηλό επαγγελματισμό, την εργατικότητα και την αφοσίωση στο καθήκον, που διακατέχει το σύνολο του προσωπικού, αλλά και με τον ορθολογικό προγραμματισμό, τη συνεχή και συστηματική προσπάθεια, είναι ιερή μας υποχρέωση να συνεχίσουμε την ανοδική πορεία της Σχολής. Είμαι βέβαιος, ότι συνεργαζόμενοι με αγάπη και αλληλοσεβασμό, θα δικαιώσουμε τις προσδοκίες των προϊσταμένων μας. Σταθερή πεποίθησή μας είναι να χτίζουμε πάνω στο έργο που παραλαμβάνουμε, γι αυτό και ότι επιτυγχάνεται είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας όλων μας. Η επιμόρφωση των ανώτερων στελεχών μας, σε θέματα αμυντικής πολι-

τικής, διεθνούς ασφάλειας, καθώς και εθνικής στρατηγικής, έχει αξιωματική υφή, μη επιδεχόμενη αμφισβήτησης ως προς την αναγκαιότητα υλοποίησής της. Ως εκ τούτου, η ύπαρξη της ΣΕΘΑ, ως ανωτάτου εκπαιδευτικού ιδρύματος των ΕΔ εφαρμοσμένης στρατηγικής σε όλα τα επίπεδα, με την έννοια της ενορχήστρωσης των συντελεστών ισχύος της χώρας μας στην προάσπιση και προώθηση των εθνικών συμφερόντων, για την παραγωγή Επιτελών Εθνικής Αμύνης, είναι ένας απόλυτα αναγνωρισμένος θεσμός, ιδιαίτερα πετυχημένος. Ο τρόπος λειτουργίας της, η παρεχόμενη ακαδημαϊκή εκπαίδευση εντός κατάλληλου στρατιωτικού περιβάλλοντος, αλλά και ο προσανατολισμός της, πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς, προς τις διεθνείς προκλήσεις και εξελίξεις του γεωστρατηγικού χώρου, που η πατρίδα μας επηρεάζει και επηρεάζεται, με έμφαση στην περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και στις εθνικές απαιτήσεις ασφαλείας. Ακαδημαϊκή εκπαίδευση, σημαίνει πλουραλισμός γνώσεων και απόψεων, αντιθέσεις και τελικά σύνθεση, διαμέσου κριτικής σκέψης και πνεύματος. Η εξασφάλιση λειτουργίας σε τέτοιο πλαίσιο, απαιτεί την οργάνωση ενός επαγγελματικού, αυστηρού και πολυδιάστατου προγράμματος σπουδών, με έμφαση, στην καλλιέργεια και ανάπτυξη ικανότητας στρατηγικής σκέψης, διακλαδικής αντίληψης και εφαρμογής, προσέγγισης στρατηγικού επιπέδου, αποτελεσματικής συνεργασίας προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά και στην προώθηση της ελεύθερης έκφρασης. Επιπλέον αναγκαιοί η εξασφάλιση των κατάλληλων διδασκόντων και είναι

απαραίτητη η άοκνη και κυρίως ενεργητική δράση και μελέτη των διδασκομένων. Με τους σεβαστούς καθηγητές και όλους όσους στηρίζουν την προσπάθεια της Σχολής, είναι βέβαιο ότι θα συνεργασθούμε κατά άριστο τρόπο. Εξαιρετικά σημαντική, θεωρείται η συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία, σπουδαστών από επιλεγμένες συμμαχικές χώρες, επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο, την αμφίδρομη μεταφορά της σχετικής γνώσης και εμπειρίας, καθώς και την αλληλοκατανόηση επί θεμάτων άμυνας και ασφάλειας. Οι προκλήσεις είναι εμπρός μας, διαρκής επιδίωξή μας θα είναι η αναβάθμιση της παρεχόμενης γνώσης και εκπαίδευσης για την ανάπτυξη από τους σπουδαστές βαθειάς κριτικής σκέψης, πολιτικού ενστίκτου, ευθυκρισίας, πρωτοβουλίας και ελευθερίας δράσης. Είμαι βέβαιος, ότι για μια δημιουργική πορεία υφίσταται τόσο το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό, όσο και η θέληση για τη επίτευξη των στόχων μας. Σας βεβαιώνω, ότι στις πολύμορφες προσπάθειές σας θα είμαι συνεχώς δίπλα σας, συμπαραστάτης και αρωγός, στο δρόμο του καθήκοντος και της προσφοράς. Συμπαραστάτης όχι μόνο στη δουλειά μας, αλλά και στα ατομικά και οικογενειακά προβλήματα που υπάρχουν ή που τυχόν θα προκύψουν στο μέλλον. Στον καθόλα καταξιωμένο απερχόμενο Διοικητή της Σχολής Αντιστράτηγο κ. Ηλιόπουλο Ανδρέα, εκφράζω εκ μέρους όλων μας, τις θερμές μας ευχαριστίες για την πολύτιμη προσφορά του με το έργο που μας κληροδοτεί, καθώς και τις ειλικρινείς ευχές μας, για προσωπική και οικογενειακή υγεία, δύναμη και κάθε επιτυχία στα νέα του καθήκοντα ως Α’ Υπαρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Τέλος, με την πεποίθηση ότι όλοι θα φανούμε αντάξιοι των προσδοκιών της υπηρεσίας και της Πατρίδος μας, εύχομαι σε όλους, πάντα με τη βοήθεια του Θεού και την προστασία της Υπεραγίας μας Θεοτόκου, υγεία και προκοπή σε σας και στις οικογένειές σας και καλή επιτυχία στο έργο σας.  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Ημερίδα της 16ης Μαρτίου 2015

Απόδημος Ελληνισμός

ην Δευτέρα 16 Μαρτίου 2014, ο Σύνδεσμός μας στο πλαίσιο των ενημερωτικών ομιλιών - συζητήσεων που έχει καθιερώσει, οργάνωσε Ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, με θέμα: «Απόδημος Ελληνισμός» και ομιλητές τον κ. Κρις Σπύρου, τ. Βουλευτή της Πολιτείας του Νιού Χάμσαϊρ των ΗΠΑ, τ. Προέδρου της Βουλής του Νιού Χάμσαϊρ, τ. Προέδρου του Δημοκρατικού Κόμματος του Νιού Χάμσαϊρ, Προέδρου της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης και θέμα «Απόδημος Ελληνισμός και η σημερινή πραγματικότητα», τον κ. Θεόδωρο Δημάδη, Προϊστάμενο Διεύθυνσης ΓΓΑΕ/ΥΠΕΞ και θέμα «Δίκτυα των Απόδημων Ελλήνων, Σημασία και Προοπτικές» και τον κ. Δρ κ. Αντώνη Κόντη, Καθηγητή του Εθνικού Καποδιστρια-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

κού Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης), Δντή του Εργαστηρίου Μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς και θέμα «Σκέψεις για τις σχέσεις του Μητροπολιτικού Κέντρου με την ελληνική διασπορά». Συντονιστής ο κ. Ζαφείριος Ταμπακίδης, Αντιπτέραρχος ε.α,- Αντιπρόεδρος ΔΣ/ ΣΕΕΘΑ. Για την ενημέρωση των μελών και φίλων του Συνδέσμου μας, που για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην εκδήλωση, αλλά και για την ενημέρωση των λοιπών αποδεκτών των Εθνικών Επάλξεων, δημοσιεύονται στο ανά χείρας τεύχος, οι εισήγησεις των ομιλητών.

Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α.

Κυρίες και Κύριοι,

κ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας ημερίδα, η οποία είναι και η πρώτη του τρέχοντος έτους. Επιτρέψτε μου πριν συνεχίσω, να απευθύνω ένα θερμό χαιρετισμό στους σπουδαστές - μαθητές των Στρατιωτικών Σχολών, που κοσμούν με την παρουσία τους τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου μας. Κυρίες και Κύριοι,

ο θέμα της σημερινής ημερίδας είναι «Απόδημος Ελληνισμός». Οι λόγοι που επιλέξαμε το συγκεκριμένο διαχρονικό θέμα είναι πολλοί. Θα αναφερθώ συνοπτικά σε ορισμένους από αυτούς. Για το θέμα αυτό οι γνώσεις μας και εκτιμώ αρκετών από εσάς είναι περιορισμένες και η όλη ενημέρωση οφείλεται σε άρθρα εφημερίδων και περιοδικών, όταν για κάποιο λόγο οι απόδημοι Έλληνες έρχονται στο προσκήνιο. Είναι ευκαιρία λοιπόν να ενημερωθούμε σήμερα από κατάλληλους ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί επί μακρόν και εμβαθύνει στο υπόψη θέμα. Εξάλλου οι τελευταίες μας ημερίδες δεν ήταν ευχάριστες, θα έλεγα απελπιστικά δυσάρεστες, αφού αφορούσαν την οικονομική κατάσταση της χώρας μας και το μεταναστευτικό. Μια λοιπόν ευχάριστη, στο μέτρο του δυνατού σελίδα, είναι ο Απόδημος Ελληνισμός και η αγάπη των απόδημων Ελλήνων για την μητέρα πατρίδα που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους που σε κάποιους από

αυτούς θα αναφερθούν οι εξαίρετοι ομιλητές μας. Ως απόδημος Ελληνισμός ή ελληνική διασπορά χαρακτηρίζεται το σύνολο των εκπατρισμένων Ελλήνων, που μολονότι εγκαταστάθηκε, έστω και με σχετική μονιμότητα, σε χώρες ή περιοχές εκτός του εθνικού χώρου, εξακολουθεί να συντηρεί, σε επίπεδο συλλογικό ή και ατομικό, τις υλικές, πολιτιστικές και συναισθηματικές του σχέσεις με τη χώρα της άμεσης ή της παλαιότερης καταγωγής του. Ο όρος αυτός δίδεται σε αντιδιαστολή με τον ξενιτεμένο Ελληνισμό που περιλαμβάνει και Έλληνες που βρίσκονται μεν στο εξωτερικό αλλά δεν διαμένουν μόνιμα εκτός Ελλάδας π.χ. οι Έλληνες ναυτικοί, διπλωμάτες, εμπορικοί αντιπρόσωποι κ.λπ.. Με την αυτή σημασία του όρου αποδίδεται και για κάθε απόδημο Έλληνα ο όρος «Έλληνας του εξωτερικού». Κυρίες και Κύριοι,

εν θέλω να σας κουράσω άλλο με γενικότητες και προσωπικές σκέψεις. Επί του απόδημου Ελληνισμού θα μας ενημερώσουν αναλυτικά, μέσα στο σχετικά περιορισμένο χρόνο που τους έχει διατεθεί, οι τρεις εκλεκτοί ομιλητές μας που κατά σειρά παρουσιάσεως τους είναι οι κύριοι: -Κρίς Σπύρου, τ. Γερουσιαστής των Η.Π.Α., τ. Πρόεδρος της Βουλής του New Hampshire και Πρόεδρος της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, με επί μέρους θέμα «Ο απανταχού Απόδημος Ελληνισμός». Κύριε Γερουσιαστά, γνωρίζοντας το βεβαρυμμένο πρόγραμμά σας, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα, σας ευχαριστούμε

θερμά για την σημερινή παρουσία σας και την αποδοχή της πρόσκλησης μας. - κ. Θεόδωρος Δημάδης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Γ.Γ. Αποδήμου Ελληνισμού, με επί μέρους θέμα «Τα δίκτυα του Απόδημου Ελληνισμού. Σημασία και προοπτικές». Κύριε Δημάδη σας ευχαριστούμε για τη σημερινή παρουσία σας και παρακαλούμε διαβιβάστε τις θερμές επίσης ευχαριστίες μας στη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. - Δρ Αντώνιος Κόντης, Καθηγητής Ε. Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Δ/ντης εργαστηρίου μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς, με επί μέρους θέμα «Σκέψεις για τις σχέσεις της Μητρόπολης με την Ελληνική διασπορά». Κύριε Καθηγητά θα ήταν παράλειψή μας εάν στη σημερινή ημερίδα μας δεν είχαμε και ομιλητή από τον ακαδημαϊκό κλάδο, ο οποίος μάλιστα ασχολείται επί μακρόν με τον Απόδημο Ελληνισμό. Σας ευχαριστούμε θερμά για την αποδοχή της πρόσκλησής μας. Κυρίες και κύριοι

φόσον υπάρξουν απορίες που δεν επιλυθούν με τις εισηγήσεις των ομιλητών, θα έχετε την ευκαιρία να απευθύνετε διευκρινιστικές ερωτήσεις μετά το τέλος των εισηγήσεων. Την συζήτηση θα συντονίσει ο κ. Ζαφείριος Ταμπακίδης, Αντιπτέραρχος (I) ε.α. -Aντιπρόεδρος ΔΣ/ΣΕΕΘΑ, τον οποίο και παρακαλώ να λάβει το λόγο. Σας Ευχαριστώ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Εισήγηση συντονιστού

κ. Ζαφειρίου Ταμπακίδη, Αντιπτεράρχου ε.α. και Αντιπροέδρου ΣΕΕΘΑ

νατρέχοντας στην Ιστορία, ο μελετητής θα διαπιστώσει ότι κανείς από όλους τους γνωστούς και σημαντικούς αρχαίους λαούς (Σουμέριοι, Χαλδαίοι, Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Κινέζοι, Χεττίτες, Βαβυλώνιοι, Εβραίοι κλπ) αλλά και μετά απ’ αυτούς (Ρωμαίοι, Πέρσες, Άραβες, Σκύθες), κανείς λοιπόν δεν επεκτάθηκε ειρηνικά και εμπορικά σε άλλους τόπους, μακριά από την μητέρα – πατρίδα (Μητρόπολη). Όσοι επεκτάθηκαν το έκαναν με την βία, τον πόλεμο, την κατάκτηση, κυριαρχώντας με την δύναμη στους εντοπίους και επιβάλλοντας σχέσεις υποτελείας. Ένας μόνον όμως λαός επέτυχε το ακατόρθωτο για όλους τους προαναφερθέντας λαούς, να ιδρύσει δηλαδή σε αναρίθμητους τόπους μικρούς οικισμούς αρχικά, χωρίς πόλεμο, χωρίς κατάκτηση, χωρίς αίμα, να στεριώσει εκεί, να αναπτυχθεί, πάντα όμως σε σχέση συνεργασίας και συμβίωσης με τους αυτόχθονες, να μεταδώσει τον λιγότερο ή περισσότερο ανεπτυγμένο πολιτισμό του (ανάλογα με το επίπεδο της Μητρόπολης), στις πέριξ της νέας εγκατάστασης περιοχές και τελικά να χρωματίσει την επικράτεια της νέας πόλης με το χρώμα ειδικώς του τόπου προέλευσης και γενικώς της εθνοτικής – φυλετικής ομάδας. Ο λαός αυτός είναι, όπως καταλαβαίνετε, ο ελληνικός και η όλη μετοικεσία και εγκατάσταση αριθμού πολιτών από κάποιες πόλεις σε άλλους τόπους, είναι ο πρώτος και δεύτερος αποικισμός. Παρότι δε ανεπτύχθησαν ακατάλυτοι ψυχικοί και υλικοί δεσμοί των αποίκων με τις νέες πατρίδες τους (διαβιούντες πλέον εκεί για χιλιάδες χρόνια), ποτέ δεν ξέχασαν τους τόπους προέλευσής τους και διατηρούσαν πάντα την ποιοτική σχέση ΜΑΝΑΣ – ΘΥΓΑΤΕΡΑΣ, προστρέχοντας ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

και βοηθώντας η μία την άλλη είτε σε πόλεμο είτε σε ειρήνη. Βεβαίως υπήρξαν κάποιες εξαιρέσεις στον ανωτέρω κανόνα, επιβεβαιώνοντάς τον όμως γενικώς. Το αξιοσημείωτο στον ιδιαίτερο αυτόν λαό, τον ελληνικό, είναι ότι συνέχισε την διασπορά μικρών κοινοτήτων και στα κατοπινά της αρχαιότητος χρόνια, όχι ως άποικοι τώρα αλλά ως πρόσφυγες στον Μεσαίωνα και ως μετανάστες στους δύο τελευταίους αιώνες. Ο σύγχρονος Ελληνισμός είναι μια ιδεολογία πολιτική και πολιτιστική που προχωρεί πέρα από την έννοια του παραδοσιακού έθνους - κράτους. Χωρίς να περιορίζεται ιδεολογικά από σύνορα, η Ελληνική κυβερνητική πολιτική προς τους απόδημους Έλληνες, αντιπροσωπεύει μια εξέλιξη της έννοιας της εθνικής κυριαρχίας. Σταθερά σφηνωμένη στην επιθυμία της σύγχρονης Ελληνικής Πολιτείας να καθιερωθεί πολιτική καθώς και πολιτιστική μονιμότητα, αυτή η αντίληψη του «εθνικού κέντρου», σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα είναι η μητρόπολις του Ελληνισμού, σήμερα αντιπροσωπεύει περισσότερα από την πρώιμη επιθυμία της Ελλάδας για εδαφική σταθεροποίηση. Μεταφερό-

μενα, πέρα από τα σύνορα της σύγχρονης πολιτείας, τα πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά ενδιαφέροντα της Ελλάδας εξυπηρετούνται από την διεθνή Ελληνική αλληλεγγύη. Έτσι οι κοινότητες της διασποράς θεωρούνταν πάντα ένα αναπόσπαστο τμήμα της μητέρας Ελλάδας. Μετά την αλυτρωτική περίοδο της Μεγάλης Ιδέας, η Ελλάδα άρχισε να απλώνει το χέρι στις σημαντικές Ελληνικές κοινότητες της διασποράς. Παρακινούμενες από τα πιθανά οικονομικά και πολιτικά οφέλη μιας τέτοιας σχέσης, οι Ελληνικές κυβερνήσεις έκαναν έκκληση στις Ελληνικές βλέψεις των αποδήμων, όπως αντανακλάται στην επικρατούσα Ελληνική άποψη ότι: «Η σχέση του Ελληνισμού του εξωτερικού, είναι με τον Ελληνικό λαό και όχι με το (αρκετά σκιώδες) Ελληνικό κράτος.» Σήμερα, περίπου 4,5 εκατομμύρια απόδημοι Έλληνες και οι απόγονοί τους ζούνε σε όλο τον κόσμο. Αυτό σε σύγκριση με τα 10 εκατομμύρια στην κυρίως Ελλάδα. Η πλειονότητα αυτών των μεταναστών έχουν εγκατασταθεί ή διαμένουν προσωρινά στις βιομηχανικές χώρες της Δύσης, ενώ ένα μικρότερο κομμάτι των Ελλήνων του εξωτερικού, ζει συνεχώς και αδιαλείπτως στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, πότε στα νότια και πότε στα βόρεια και ανατολικά. Όλοι δε αυτή η διασπορά των συμπατριωτών μας ανά τους αιώνες, αντιπροσωπεύει έναν αξιόλογο πολιτιστικό, οικονομικό και πολιτικό κρίκο, με την σύγχρονη Ελληνική Πολιτεία. Γι’ αυτούς λοιπόν κυρίες και κύριοι, τους μακριά ευρισκόμενους όμαιμους, ομόθρησκους και συνήθως ομόγλωσσους συμπατριώτες μας αλλά πάντα κοντά μας ψυχικά, πρόκειται να αναφερθούν οι διακεκριμένοι ομιλητές μας.

Ο Απόδημος Ελληνισμός και η Σημερινή Πραγματικότητα Υπό κ. Κρις Σπύρου, τ. Βουλευτή της Πολιτείας του Νιού Χάμσαϊρ των ΗΠΑ, τ. Προέδρου της Βουλής του Νιού Χάμσαϊρ, τ. Προέδρου του Δημοκρατικού Κόμματος του Νιού Χάμσαϊρ, Προέδρου της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης

υχαριστώ πολύ τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας για την ευγενική πρόσκλησή τους και θέλω να γνωρίζουν οι εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων της Γενέτειρας, ότι και ο παππούς μου, Θανάσης Σπύρου, και ο πατέρας μου, Κώστας Σπύρου υπηρέτησαν με υπερηφάνεια τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.

χω φωτογραφίες του μακαρίτη του πατέρα μου, σταλμένες στην μάνα μου με ημερομηνία 14 και 16 Σεπτεμβρίου 1940, με διεύθυνση «Πεντάλοφος Κοζάνης Μακεδονίας.» Οι φωτογραφίες δείχνουν τον πατέρα μου με μια ομάδα Παλικαριών Ελλήνων Στρατιωτών που περίμεναν την έναρξη της Ιταλικής επίθεσης. Λίγους μήνες μετά, ήταν στην πρώτη γραμμή της Ηπείρου. Βαριά τραυματισμένος μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Επιστρέφοντας στο χωριό μετά από 2 χρόνια, έκανε εμένα. Επειδή συνηθίζω να λέω τα πράγματα με το όνομά τους, θα προσπαθήσω και απόψε να είμαι όσο ξεκάθαρος πρέπει και όσο καυτερός χρειάζεται. Μια ημερίδα για τον Απόδημο Ελληνισμό, θα έπρεπε λογικά να αποτελεί μια συνηθισμένη εκδήλωση ενός πνευματικού Ιδρύματος ή κάποιας κρατικής οντότητας της γενέτειρας. Κι όμως, χρειάστηκε να είναι ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης εκείνος ο οποίος θα πρωτοπορούσε, οργανώνοντας τη σημερινή εκδήλωση –από τις ελάχιστες στην ελληνική πρωτεύουσα, που αφορούν στον Απόδημο Ελληνισμό! Οι αξιότιμοι εισηγητές που θα πάρουν το λόγο μετά από εμένα, ο Δρ. Αντώνιος Κόντης, καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο κ. Θεόδωρος Δημά-

δης, προϊστάμενος Δ/νσης της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, θα αναλύσουν τα θέματα «των σχέσεων της Μητρόπολης με τον Απόδημο Ελληνισμό» και «τη σημασία και τις προοπτικές των διαφόρων δικτύων του Απόδημου Ελληνισμού». Εγώ θα σας μιλήσω γενικότερα για τον Απόδημο ελληνισμό, ως Έλληνας που βρέθηκε στην Αμερική σε ηλικία 13 ετών και ως πολιτικός ηγέτης που ανήλθε στο υψηλότερο πολιτικό αξίωμα για Έλληνα Αμερικανό γεννημένο εκτός της Αμερικής. Γεννημένο στην Ελλάδα με άλλα λόγια. Θα ξεκινήσω την αφήγησή μου λέγοντας πως τρεις είναι οι Μεγάλοι Άγνωστοι στην ελληνική πατρίδα. Ο Άγνωστος Στρατιώτης,

Ο Άγνωστος φοροφυγάς και, Ο …Άγνωστος Απόδημος!

ύριοι του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης, σας ευχαριστώ που με ανακαλύψατε! Δηλώνω παρών! Ήδη από το 1955, ένα χρόνο πριν από την εγκατάστασή μου στην Αμερική, ένας εξέχων ομογενής, ο εκδότης -δημοσιογράφος ο Μπάμπης Μαρκέτος, από τις στήλες της Νέας Εστίας, ενός από τα αρχαιότερα Λογοτεχνικά Περιοδικά των Αθηνών, τόνιζε την απροθυμία του ελληνικού κέντρου να παρακολουθήσει με το επιβαλλόμενο ενδιαφέρον την πορεία όλων των ξενιτεμένων παιδιών του. Αυτό συνέβαινε –και εξακολουθεί να συμβαίνει πιο έντονα τα τελευταία χρόνια!- παρά το γεγονός ότι συγκριτικά με τους άλλους ευρωπαϊκούς και ασιατικούς πληθυσμούς, ο απόδημος ελληνισμός έρχεται πρώτος: Στο έμβασμα προς τον συγγενή και στο κοινωφελές τοπικό έργο. Στον εθνικό έρανο και, Γενικά στον εθνικό ζήλο, που τον φέρει θερμό συμπαραστάτη και ασίγαστο συνήγορο των ελληνικών εθνικών δικαίων αιτημάτων κοντά στις κυβερνητικές υπηρεσίες και τους πολίτες των χωρών υποδοχής τους. Άγνωστη είναι στην Ελλάδα η Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού. Άγνωστη είναι και η ανθρωπο-γεωγραφία του, καθώς δεν υπάρχει επίσημη απογραφή του. Το ελληνικό κράτος αγνοεί πόσοι, που και ποιοι είναι οι ελληνικής καταγωγής πολίτες, πρώτης έως και πέμπτης πλέον γενιάς. Τι αντιπροσωπεύΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

41 ουν σε διανόηση, σε οικονομική δυνατότητα και σε έμψυχο πολιτικό και πολιτιστικό δυναμικό. Την απαράδεκτη αυτή έλλειψη, προσπαθούν διάφορες κρατικές πηγές να «θεραπεύσουν» κατά περίπτωση, δίνοντας ορισμένα εξωπραγματικά νούμερα, πως δήθεν οι απόδημοι Έλληνες είναι 7 εκατομμύρια… Ζήτω το Greek Mythology! Η επίσημη απογραφή των Αποδήμων, από το ελληνικό Κράτος, είναι, επομένως, το πρώτο πράγμα που άμεσα επιβάλλεται να γίνει. Πώς θα αξιοποιήσεις, άλλωστε, κάτι το οποίο ΔΕΝ γνωρίζεις; Σήμερα υπάρχουν μεγάλες ελληνικές κοινότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στην Ευρώπη και τη Νότιο Αφρική. Έλληνες ως μονάδες ή ως οικογένειες, υπάρχουν παντού στον κόσμο! Ωστόσο, για να αποκτήσουμε μια αίσθηση του μεγέθους της ομογένειας, πρέπει να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού η σύγχρονη κατανομή των αποδήμων Ελλήνων ανά Ήπειρο, έχει ως ακολούθως: Αμερική..61% Ασία……..1% Αφρική…..2% Ευρώπη..23% και Ωκεανία..13% (συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας).

ώρα, αν θέλουμε να αντικαταστήσουμε τα ποσοστά με νούμερα, μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία από τοπικές επίσημες εθνικές απογραφές: ΗΠΑ: 1.413.807 δηλωμένοι ως ελληνικής καταγωγής πολίτες (τοπική απογραφή έτους 2000). Καναδάς: 295.105 (τοπική απογραφή έτους 2001) Ν. Αφρική: 120.000 (τοπική απογραφή έτους 2000), ο αριθμός αυΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

τός πρέπει να έχει μειωθεί κατά το ήμισυ στις μέρες μας. Ασία: 40.000 (τοπική απογραφή) Ευρώπη: 1.000.000 (τοπική καταγραφή έτους 2001) Αυστραλία: 475.703 (τοπική απογραφή 2001).

αι προχωρούμε ακάθεκτοι, παρά τους θανάτους των παλαιότερων ομογενών και παρά τους μικτούς γάμους. Έτσι, συνολικά έχουν επίσημα καταγραφεί ως ελληνικής καταγωγής, πολίτες, περίπου 3.400.000. Πρέπει να σημειώσουμε ωστόσο, πως πάρα πολλοί είναι οι ομογενείς που για διαφόρους λόγους αποφεύγουν να απογραφούν στις χώρες που ζουν ως ελληνικής καταγωγής πολίτες. Οπότε το τελικό νούμερο θα πρέπει να προσεγγίζει τον αριθμό των πέντε εκατομμυρίων ψυχών!.. Αυτοί είμαστε οι Απόδημοι. Και «με τις καρδιάς το πάλεμα μετριόμαστε», όπως λέει ο ποιητής! Μιλώντας για τους Απόδημους και την εκπληκτική πρόοδο που έχουν επιτελέσει, πρέπει να σημειώσουμε ότι -για παράδειγμα- στην Αμερική, η Ελληνική παροικία έρχεται πρώτη σε μόρφωση και δεύτερη σε πλούτο, από όλες τις εθνικές μειονότητες. Ανάλογη είναι, όμως, η επιτυχία των Αποδήμων μας και σε άλλες Ηπείρους, όπως στην Αυστραλία και την Ευρώπη. Η Ομογένεια διαθέτει πλέον παγκοσμίως ισχυρότατη βάση επιστημόνων, επαγγελματιών, πολιτικών, καλλιτεχνών, λογοτεχνών και επιχειρηματιών. Χιλιάδες είναι οι ομογενείς καθηγητές διαφόρων κλάδων που διδάσκουν σήμερα σε ξένα πανεπιστήμια και κολλέγια. Μόνον στην Αμερική υπολογίζονται σε περισσότερους από 3000. Ανάμεσα τους υπάρχουν κορυφές της επιστήμης με παγκόσμιο κύρος στον τομέα τους. Το World’s Who’s Who (Παγκόσμιο Βιογραφικό Ευρετήριο) περιλαμβάνει εκατοντάδες βιογραφίες διακεκριμένων Ελληνικής καταγωγής πολιτών.

Κορυφαία πανεπιστήμια διαθέτουν Έδρες ελληνικών Σπουδών. Πολλές εκατοντάδες είναι οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι σ’ όλο τον κόσμο, οι ελληνικές Κοινότητες και Ομοσπονδίες. Οι ομογενείς δικηγόροι, οι γιατροί, οι μηχανικοί, ανέρχονται επίσης σε χιλιάδες. Στον επιχειρηματικό τομέα τα επιτεύγματα των ομογενών επιχειρηματιών είναι όντως άξια θαυμασμού.

ια εντελώς ενδεικτική ονοματολογία είναι πράγματι εντυπωσιακή. Γεώργιος Παπανικολάου γιατρόςερευνητής, Pap Test. Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή μαθηματικός, καθηγητής του Αϊνστάιν, όπως ο ίδιος ο Αϊνστάιν έχει δηλώσει. Δημήτρης Νανόπουλος φυσικός τρίτος στον κόσμο πιο έξυπνος άνθρωπος! Σταμάτης Κριμιζής, αστροφυσικός της ΝΑΣΑ. Ο τελευταίος αστεροειδής που έχει ανακαλυφθεί φέρει το όνομά του! Χαρά Νικολακοπούλου βραβείο του Καλύτερου Νέου Ερευνητή, Γαλλία. Ο Ελληνορώσος Θεόδωρος Γραμματικόπουλος έχει ήδη τέσσερις διεθνείς διαστημικές αποστολές στο δυναμικό του και ετοιμάζεται για πέμπτη. Αριστείδης Πατρινός της ομάδας Επιστημόνων που έσπασε τον κώδικα του DNA. Αυτοί αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα των ελληνικής καταγωγής επιστημόνων που διέπρεψαν και διαπρέπουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην πολιτική Κωνσταντής Γεράκης, πρωθυπουργός και αντιβασιλέας της Ταϊλάνδης (17ο αιώνα). Ολόκληρη η Φιλική Εταιρεία. Σπύρος Άγκνιου - Αναγνωστόπουλος -αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Μάικ Δουκάκης - υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ. Τζον Μπραδήμας ο τρίτος τη τάξη Βουλευτής του Αμερικανικού Κο-

42 γκρέσου. Οι γερουσιαστές Πολ Σαρμπάνης και Πολ Τσόγκας. Ο Φιλ Αγγελίδης, ο ελληνικής καταγωγής δημοκρατικός υπουργός Οικονομικών της Καλιφόρνιας, που διεκδίκησε το αξίωμα του κυβερνήτη της πολιτείας από τον Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ. Λουκάς Μίλλερ, Βουλευτής των ΗΠΑ, 19ος αιώνας. Ολυμπία Σνόου γερουσιαστής των ΗΠΑ. Τζόν Ποντέστα, Προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, κορυφαίος σύμβουλος του Προέδρου Κλίντον και κορυφαίος σύμβουλος του Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα! Χρήστος (Κρις) Σπύρου, πρόεδρος της Βουλής του Νιού Χάμσαϊρ του Δημοκρατικού Κόμματος, Πρόεδρος των εκλεκτόρων του Μπιλ Κλίντον και υποψήφιος Κυβερνήτης του Νιου Χάμσαϊρ! Τζέιμς Σταυρίδης Ναύαρχος, Ανώτατος Διοικητής Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης. Τζόρτζ Τένετ (Τενετίδης) από την Χιμάρα Ηπείρου, Αρχηγός της CIA. Τζον Νεγροπόντε, Αρχηγό της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ. Τζένη Μικάκου Γερουσιαστής Αυστραλία και εκατοντάδες άλλοι εξίσου διακεκριμένοι ελληνικής καταγωγής πολιτικοί ηγέτες σε περισσότερες από 30 χώρες του κόσμου. Στον καλλιτεχνικό τομέα Μαρία Κάλλας Ηλίας Καζάν ο σκηνοθέτης (3 Οσκαρ). Βαγγέλης Παπαθανασίου Ντέμης Ρούσσος Νάνα Μούσχουρη Θεώνη Βαχλιώτη-Ολντριτζ σκηνογράφος (Οσκαρ) Ολυμπία Δουκάκη - ηθοποιός (Οσκαρ) Δημήτρης Μητρόπουλος μαέστρος Μετροπόλιταν Οπερα. Η Αντωνία Ευγενία Βαρντάλος, Ελλη

νοκαναδέζα ηθοποιός. H Τζένιφερ Άνιστον Ελληνοαμερικανίδα ηθοποιός. Το ελληνικό της όνομα είναι Γενοβέφα Αναστασάκη. Ζακ Γαλιφιανάκης. Αλεξάντερ Πέην (Παπαδόπουλος) – σκηνοθέτης. Και εκατοντάδες ακόμη σπουδαίοι ομογενείς άνθρωποι του θεάματος και της έβδομης Τέχνης. Στις επιχειρήσεις: Σπύρος Σκούρας - πρόεδρος της Τουέντιθ Σέντσουρυ Φοξ. Σωτήρης Βούλγαρης-Bulgάri χρυσοχόος. Άλεξ Σπάνος – real estate Ο Tζον Κάλαμος Ο Τζον Κατσιματίδης, που διεκδίκησε τη δημαρχία στη Ν. Υόρκη Οικογένεια Θεοδόση Πασπάλη στην Αυστραλία. Άγγελος Τσακόπουλος – real estate Ο ελληνικής καταγωγής Τζιμ Γιαννόπουλος, Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και διευθύνων σύμβουλος της Fox Filmed Εntertainment. Και χιλιάδες άλλοι ομογενείς μεγιστάνες σε όλο τον κόσμο.

Στα Γράμματα Ευαγγελινός Αποστολίδης, πρώτος Έλληνας καθηγητής στο Χάρβαρντ Μπάμπης Μαρκέτος, εκδότης-δημοσιογράφος, διευθυντής του Εθνικού Κήρυκα της Νέας Υόρκης 1947-1977. Θεανώ Παπάζογλου-Μάργαρη, συγγραφέας Πρωθιερέας Καλλίμαχος, Αρχισυντάκτης Πατριάρχης Αθηναγόρας (Αριστοκλής Σπύρου, θείος μου) Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος. Στον Αθλητισμό Τζιμ Λόντος (Χρήστος Θεοφίλου) παγκόσμιος Πρωτοπαλαιστής. Πίτερ Σάμπρας παγκόσμιος πρωταθλητής τέννις ΗΠΑ. Ο Ελληνοαμερικανός υπερ - μαραθωνοδρόμος Κωνσταντίνος (Ντιν) Καρνάζης. Και πολλοί άλλοι απόδημοι Έλληνες

που διέπρεψαν στον αθλητισμό. Απόδημοι Εθνικοί Ευεργέτες: Ευάγγελος Ζάππας Ελένη & Μιχάλης Τοσίτσας Γεώργιος Αβέρωφ Βασίλειος Ζαχάροφ Ιωάννης Παπάφης

σα ονόματα και να παραθέσουμε εδώ, πολλαπλάσια θα μείνουν και πάλι απέξω! Οι Απόδημοι Έλληνες όπου και εάν εγκαταστάθηκαν, ανέπτυξαν κατά τρόπο έντονο και μαχητικό οργανωμένη δραστηριότητα σε κάθε περίπτωση που χρειάσθηκε να ασκηθεί η επιρροή τους σ’ όλη την κλίμακα της πολιτικής ιεραρχίας της χώρας διαμονής τους. Και είναι εντυπωσιακή πράγματι η προσφορά των ομογενών μας σ’ όλες τις φάσεις, από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων και μέχρι της ώρας που η Ελλάδα έθεσε για πρώτη φορά το θέμα της αυτοδιαθέσεως της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη. Η εθνική προσφορά της Ομογένειας προς την ελληνική πατρίδα δεν εξαντλήθηκε, βεβαίως, στον κυπριακό αγώνα. Ή στον αγώνα να μην καπηλευτούν τα Σκόπια το ελληνικό όνομα «Μακεδονία». Στον αγώνα αυτόν σημαντικό ρόλο έπαιξα και εγώ, να μην πάρουν τα Σκόπια το όνομα «Μακεδονία». Αλλά δυστυχώς και μας τους Απόδημους, μας είπατε ψέματα… Στο βιβλίο που ετοιμάζω, με τίτλο «ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ Η ΣΛΑΒΟ – ΨΕΥΤΟ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» εξιστορώ όλα όσα συνέβησαν για να αναγνωρισθούν τα Σκόπια ως ΦΥΡΟΜ, δηλαδή, με το όνομα «Μακεδονία» στην ονομασία τους. Θα αποδειχθεί αυτό που είπα το 1993, ότι για την ονομασία των Σκοπίων με τον όρο «Μακεδονία» δεν φταίνε οι Σκοπιανοί, φταίνε οι «Ντοπιανοί»! Η προσφορά της Ομογένειας επεκτάθηκε και άνθησε σε κάθε πτυχή, σε κάθε υπόθεση και σε κάθε δύσκολη ώρα που αντιμετώπιζε η γενέτειρα. Η Ιστορία του Απόδημου ελληνισμού, είναι μια καταγραφή αγώνων, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

43 μόχθου και προσφοράς. Ούτε στεφάνι, από την ελληνική πατρίδα, στον Άγνωστο Ομογενή! Ούτε στεφάνι ελιάς στο κεφάλι των ζώντων, ούτε στεφάνι τιμής στα πόδια των αποδήμων νεκρών. Δυστυχώς! Η Ομογένεια έχει κάθε λόγο να νοιώθει υπερήφανη για όσα επέτυχε μέσα σε λίγες σχετικά δεκαετίες. Και μόνον το γεγονός ότι μέσα σε μεγάλα εθνοτικά χωνευτήρια, όπως της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Γερμανίας, οι Απόδημοι πέτυχαν να διατηρήσουν την ελληνικότητά τους σε μεγάλο βαθμό, δείχνει τους αναλλοίωτους δεσμούς με την πατρίδα, την δυναμική της πλούσιας ελληνικής Γλώσσας και την υπεροχή του ελληνικού πνεύματος. Χαριτολογώντας θα αναφέρω μία φράση του διακεκριμένου ομογενή Φυσικού επιστήμονα Δημήτρη Νανόπουλου, όπως γράφτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα Panhellenic Post. com που είναι και χορηγός επικοινωνίας αυτής της ημερίδας: «Όταν κάποιος είναι καλός επιστήμονας λένε, Έλληνας είναι»! Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι οι ελληνικής καταγωγής πολίτες του κόσμου αντιπροσωπεύουμε απειροελάχιστο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού, ασκούμε πολύ μεγαλύτερη επιρροή απ’ ό,τι η αριθμητική μας δύναμη θα δικαιολογούσε. Παρά ταύτα, το πλούσιο ανθρώπινο δυναμικό μας έχει ανεβάσει την Ομογένεια σε κορυφές επιτυχίας, που οι πρωτοπόροι θα θεωρούσαν πριν από λίγες μόλις δεκαετίες απροσπέλαστες. Η Ομογένεια επέτυχε πολλά, πάρα πολλά—και χωρίς αμφιβολία, θα επιτύΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

χει πολύ περισσότερα στις ερχόμενες δεκαετίες. Όπως λένε οι Αμερικανοί συμπολίτες μου: “the sky is the limit.” Αυτό σας διαβεβαιώ γράφτηκε για τους Έλληνες, να το ξέρετε. Και αν δεν γράφτηκε για μας, έπρεπε να έχει γραφτεί για εμάς! Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες που διαθέτουμε και να τις αξιοποιήσουμε, με πνεύμα ενότητας και συνεργασίας. Χρειάζεται, όμως, και το ελληνικό Κράτος, έστω και τώρα, να αποφασίσει με σοβαρότητα και συνέπεια να αξιοποιήσει τον Απόδημο Ελληνισμό. Και να ασχοληθεί εμπεριστατωμένα με τα προβλήματά του. Διότι, και αυτό είναι μία πραγματικότητα που δεν πρέπει να κρυφτεί: Μπορεί η γενική εικόνα της ομογένειας να είναι απολύτως θετική, πλην, όμως, ούτε πλούσιοι είναι όλοι οι Απόδημοι Έλληνες ούτε δίχως προβλήματα, πολλές φορές, μάλιστα ακόμη και επιβίωσης. Τελευταία, αλλά όχι λιγότερο σημαντικά θέματα. Η επιστολική ψήφος που δικαιωματικά και συνταγματικά μας ανήκει. Η φορολογική δικαιοσύνη και η επάρκεια σε εκπαιδευτικούς. Προγράμματα, βιβλία, σχολεία, τεχνο-

λογική υποδομή για την εκμάθηση της ελληνικής Γλώσσας στους ομογενείς και τα παιδιά τους. Αυτά είναι προβλήματα που πρέπει να λύσει η μητρόπολη του ελληνισμού προσβλέποντας στην αναθέρμανση των σχέσεων των Αποδήμων με την πατρίδα, που σήμερα. δυστυχώς, δεν βρίσκονται και στο καλύτερό τους επίπεδο. Θα έλεγα, είναι στο χειρότερο από ποτέ… Δεν θέλω να ξανακούσω όσο ζω αυτή την έκφραση που είναι γεμάτη με ντροπή: «Νιώθω Έλληνας στην ξενιτιά και στην Ελλάδα ξένος». Όπως θα έχετε αντιληφθεί, υπομονετικοί ακροατές μου, σας παρουσίασα ένα βουνό –διαμάντι μονάκριβο στον κόσμο! Λέγεται απόδημος Ελληνισμός. Δυστυχώς η ελληνική πατρίδα δεν μπόρεσε ακόμη να βρει τον κατάλληλο κόπτη για να το αξιοποιήσει!!! Θα κλείσω λέγοντάς σας, μην απογοητεύεστε… «Έλληνες είμαστε, και αν οι δόξες και οι δάφνες μας παλιές, όταν οι πρόγονοί μας χτίζανε Παρθενώνες, οι πρόγονοι των άλλων ζούσαν σε σπηλιές». Σας ευχαριστώ που με ακούσατε και στη διάθεσή σας για όποιες ερωτήσεις ενδεχομένως έχετε.

Δίκτυα των Απόδημων Ελλήνων, Σημασία και Προοπτικές

Υπό κ. Θεόδωρου Δημάδη, Προϊσταμένου Διεύθυνσης ΓΓΑΕ/ΥΠΕΞ

ς Δίκτυα των Αποδήμων Ελλήνων εννοούμε τους συνδέσμους κάθε μορφής οργανώσεων του Απόδημου Ελληνισμού στις χώρες όπου ζουν κι’ εργάζονται. Οι φορείς αυτοί των Ελλήνων είναι Νομικά Πρόσωπα και διέπονται από τη νομοθεσία των χωρών όπου εδρεύουν και δραστηριοποιούνται. Υπάρχουν βεβαίως και περιπτώσεις όπου τα κράτη δεν τους επιτρέπουν την ύπαρξη και λειτουργία(για θρησκευτικούς κυρίως λόγους). Στα πρώτα χρόνια των μεταναστευτικών ροών, αρχές του 1900 και μετέπειτα, παρατηρήθηκαν οι πρώτες μορφές οργάνωσης των Αποδήμων. Οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες ιδρύουν τα πρώτα τους Σωματεία (Ελληνικές Κοινότητες, Εθνικοτοπικοί και Αθλητικοί Σύλλογοι, Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων, Επιμελητήρια) μαζί με Εκκλησίες και σχολεία. Στόχευσή τους είναι να αλληλοϋποστηρίζονται μεταξύ τους, σε επαγγελματικό και κοινωνικό τομέα, να διατηρούν τα ήθη, έθιμα και τις θρησκευτικές παραδόσεις της πατρίδας τους. Με την πάροδο των χρόνων και τη συνεχιζόμενη αύξηση των παροικιών, οι Σύλλογοι αυτοί μαζικοποιήθηκαν και ενδυναμώθηκαν, απέκτησαν υπόσταση και αναγνώριση από τις τοπικές κοινωνίες, επηρέασαν αυτές, αλλά και επηρεάστηκαν από αυτές. Παράλληλα η αυξανόμενη προσέλευση νέων μεταναστών στις χώρες υποδοχής συνέτεινε στη μεγαλύτερη οργανωτική δράση, τα πρωτοβάθμια Σωματεία συνενώθηκαν σε Ομοσπονδίες, δημιουργήθηκε έτσι το Παγκόσμιο Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού(1989) και συνεδρίασε για πρώτη φορά ως όργανο το 1995. Υπολογίζεται ότι στην ακμή

του(τέλη του 1980) ο Απόδημος Ελληνισμός αριθμούσε περί τις 3.500 Οργανώσεις κάθε μορφής σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, μετά από σχεδόν 110 χρόνια από τη ίδρυση των πρώτων Ελληνικών Κοινοτήτων σε Αυστραλία, Αμερική και Αφρική, η κατάσταση έχει αλλάξει. Οι παλαιότερες μορφές οργάνωσης της Ομογένειας άρχισαν σιγά-σιγά να φθίνουν, να αλλάζουν φυσιογνωμία και να μην προσελκύουν το ενδιαφέρον των νεότερων γενεών. Άρχισαν να υπολειτουργούν και πολλές σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Οι νέες γενιές των Αποδήμων Ελλήνων στρέφονται πλέον σε νέες μορφές αυτοοργάνωσης, εμφανίζονται πιο εξειδικευμένα επαγγελματικά Σωματεία, έρχονται σε επαφή με άλλες μειονοτικές Κοινότητες, κοινωνικοποιούνται εντός των κρατών-Εθνών, η αυξανόμενη μόρφωσή τους αλλάζει και τα ενδιαφέροντά τους. Ας δούμε μερικές από αυτές:

Παγκόσμια Διακοινοβουλευτική Ένωση Ελληνισμού

έλη είναι περί τους 226 ελληνικής καταγωγής Βουλευτές σε νομοθετικά σώματα της αλλο-

δαπής. Οι σκοποί τους είναι η ενδυνάμω-

ση και ισχυροποίηση των δεσμών και σχέσεων φιλίας μεταξύ Ελλάδος και χωρών υποδοχής. Η ΠΑΔΕΕ ιδρύθηκε το 1996 και διοικείται από 9μελές Συμβούλιο. Έχει άριστη σχέση, επικοινωνία και συνεργασία με την Βουλή των Ελλήνων, στην οποία λειτουργεί Γραφείο συνδέσμου με την ΠΑΔΕΕ. Ανά διετία το Προεδρείο της ΠΑΔΕΕ συνεδριάζει στην Αθήνα, όπου συζητούνται θέματα κοινού ενδιαφέροντος, αναπτύσσεται προβληματισμός και λαμβάνονται κοινές δράσεις, σε θέματα πολιτισμού, εκπαίδευσης Ομογενών, εθνικά θέματα. Διαθέτει ιστότοπο στο διαδίκτυο: www.whia.gr Δίκτυο αιρετών τοπικής Αυτοδιοίκησης Ευρώπης ποτελεί ένα θεσμό, που ιδρύθηκε το 2001 με κοινή πρωτοβουλία του Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδος, την Γ.Γ.Α.Ε., το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, και την ΚΕΔΚΕ. Περιλαμβάνει δημοτικούς και Περιφερειακούς Άρχοντες και Συμβούλους που εκλέγονται και δραστηριοποιούνται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, έχει περί τα 210 μέλη και διοικείται από 20μελές Συμβούλιο. Από τις κυριότερες δράσεις τους ξεχωρίζουμε: - Επισκέψεις στελεχών σε διάφορες χώρες της Ευρώπης για αλληλοενημέρωση και συντονισμό δράσεων. - Συναντήσεις και συνεδριάσεις δημοτικών Συμβούλων με θέματα περιβάλλοντος, οργάνωσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τουρισμού και αθλητισμού Στις 17,18,19 Μαρτίου 2015 εκλέγουν τη νέα 17μελή Συντονιστική Επιτροπή. Ο ιστότοπος στο διαδίκτυο είναι: www.inioxos.gr. Ένωση ελλήνων Λογοτεχνών

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

45 Συγγραφέων πέντε Ηπείρων ίναι ένας διαδικτυακής μορφής φορέας με έδρα την Νυρεμβέργη Γερμανίας, ιδρύθηκε το 2001, και περικλείει στους κόλπους του συγγραφείς και λογοτέχνες από όλο τον κόσμο που στοχεύουν στη διάχυση και προώθηση των έργων τους. Διαδικτυακός ιστότοπος: (webmaster) eelspi.net.ms

Από τους πλέον πρόσφατους νεοϊδρυθέντες Συλλόγους είναι και ο Σύλλογος Ελλήνων Γιατρών «ΓΕΝΕΣΙΣ» που ιδρύθηκε το 2014 στο Ντύσσελντορφ της Γερμανίας και αριθμεί 1800 μέλη-Γιατρούς. Στα βασικά ζητήματα που απασχολούν τον νεοσύστατο Σύλλογο συγκαταλέγονται η αλληλοβοήθεια και αλληλοενημέρωσή τους, και η παροχή στήριξης σε όσους νέους Γιατρούς καταφθάνουν από την Ελλάδα. Επίσης στόχο τους είναι και η οικονομική και υλική στήριξη ανθρώπων στην Ελλάδα και έχουν ανάγκη. Επίσης από τους πρόσφατα ιδρυθέντες είναι και ο Σύλλογος των Ελλήνων Δικηγόρων στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Εκτιμάται ότι περί τα 700 θα είναι τα αρχικά μέλη. Η επίσημη ανακοίνωση της ίδρυσης θα γίνει τον προσεχή Απρίλιο, στη Μελβούρνη Συλλόγους Επιστημόνων έχουμε και σε άλλες πόλεις, όπως Παρίσι και Νέα Υόρκη, Αδελαΐδα και Σύδνεϋ. Οι διαφορές μεταξύ των πρώτων ομογενειακών Συλλόγων των προηγουμένων δεκαετιών και των σημερινών είναι μεγάλες. Στις πρώτες μεταναστευτικές δεκαετίες του περασμένου αιώνα είχαμε μεταναστεύσεις ανειδίκευτου προσωπικού, αγροτικού πληθυσμού, αλλά και τεχνιτών που κάλυψαν την αυξανόμενη ζήτηση σε εργατικό δυναμικό σε βιομηχανικά κέντρα, που είχαν ως κύριο χαρακτηριστικό την ένταση εργασίας. Οι Ελληνικές Κοινότητες και οι εθνικοτοπικοί Σύλλογοι που δημιουργήθηκαν συμπεριλάμβαναν στους κόλπους τους ομογενείς από όλες τις κοινωνι

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

κές ομάδες. Εργάτες, επιστήμονες, νεολαίοι, αγρότες, τεχνίτες, επαγγελματίες συμμετείχαν από κοινού σε συνελεύσεις και εκδηλώσεις των φορέων τους. Ειδικά το τοπικό στοιχείο στους εθνικοτοπικούς Συλλόγους ήταν έντονο. Προωθούσαν τις παραδόσεις του τόπου τους. Η αλληλοβοήθεια μεταξύ τους ήταν δεδομένη. Οι σημερινές μετακινήσεις έχουν άλλα χαρακτηριστικά. Το αυξημένο μορφωτικό επίπεδο, ο επαγγελματισμός και η εξειδίκευση, η χρήση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, η ταχύτερη πληροφόρηση χάρη στην τεχνολογία, η τάση της αυξανόμενης κοινωνικοποίησης, είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά των νέων κυρίως που μετακινούνται. Τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, παρατηρήθηκαν αναχωρήσεις Ελλήνων προς Ευρώπηκυρίως Γερμανία, και δευτερευόντως προς Αγγλία και Σκανδιναβικές χώρες, αλλά και προς την Αυστραλία, καθώς και προς Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κουβέιτ. Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των μεταναστεύσεων είναι το υψηλό μορφωτικό επίπεδο, επιστήμονες και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό. Το κίνητρο είναι κοινό. Η ανεύρεση εργασίας. Αν ήθελε κανείς να διερευνήσει περισσότερο τις τελευταίες αυτές μετακινήσεις των συμπατριωτών μας προς το εξωτερικό, θα διαπίστωνε ότι κατ’ αρχήν μια μεγάλη μερίδα αφορά παλαιούς μετανάστες που είχαν επιστρέψει στη χώρα μας, και τώρα ξαναφεύγουν στις ίδιες χώρες όπως για παράδειγμα την Αυστραλία. Σύμφωνα με πηγές από τις Διπλωματικές μας Αρχές κατά την τριετία 2011-2012-2013, περί τους 33.000 ομογενείς αφίχθησαν στην Αυστραλία. Μια άλλη κατηγορία αφορά τα τέκνα ομογενών ή του ευρύτερου συγγενικού περιβάλλοντος που αποφασίζουν να μεταναστεύσουν εκεί όπου έζησαν κι’ εργάστηκαν οι γονείς τους. Μια τρίτη κατηγορία είναι αυτή των ατόμων με υψηλή επιστημονική και

επαγγελματική εξειδίκευση (Π.χ. Γιατροί, Μηχανικοί), που προσφεύγουν σε ανεπτυγμένες χώρες και εύκολα προσαρμόζονται και εντάσσονται στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μεταναστεύσεις ατόμων με υψηλή μόρφωση. Όπως αναφέρει και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Λαμπριανίδης από τους 180.000 που εγκατέλειψαν τη χώρα μας, οι περισσότεροι είναι πανεπιστημιακής μόρφωσης, οι μισοί δε από αυτούς κατέχουν διδακτορικό δίπλωμα. Η τάση αυτή δεν προβλέπεται να σταματήσει τα επόμενα χρόνια. Η νέας μορφής δικτύωση των Αποδήμων Ελλήνων, με εμφατικά σημεία την υψηλή μόρφωση και την εξειδίκευση, αλλάζει και την εικόνα που είχαν οι ξένοι για τους Έλληνες. Από την εικόνα του ανειδίκευτου εργάτη της δεκαετίας του ’60 και ’70, περάσαμε στην εποχή που οι συμπατριώτες μας συμμετέχουν ενεργά στα κοινωνικά, πολιτικά, πνευματικά και πολιτιστικά, δρώμενα της αλλοδαπής. Έτσι ομογενείς Βουλευτές, Υπουργοί, Δήμαρχοι, Περιφερειάρχες, Σύμβουλοι, γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, συμβάλλουν ακόμη και στην ανύψωση του βιοτικού επιπέδου όχι μόνο των ιδίων, αλλά και των συμπολιτών τους στην αλλοδαπή. Η συνεπαγόμενη ενσωμάτωσή τους στις τοπικές κοινωνίες τους προσθέτει και την ιδιότητα του «Πρεσβευτού του Ελληνισμού». Έχουν έτσι τη δυνατότητα να επηρεάζουν γνώμες και «ρεύματα» υπέρ των ελληνικών θέσεων, όταν αυτό απαιτείται σε εθνικά, πολιτικά και πολιτιστικά, πνευματικά επίπεδα. Μέχρι τότε, και ως ότου παραμένει υψηλή η ανεργία στη χώρα μας η τάση φυγής από τη χώρα ενός δυναμικού με υψηλή μόρφωση και εξειδίκευση θα συνεχισθεί και θα εξακολουθεί να αποδυναμώνει τον παραγωγικό ιστό της χώρας μας. Η ανάσχεση αυτού του φαινομένου της αφαίμαξης του πλέον παραγωγικού δυναμικού της χώρας, θα μπορούσε να επέλθει μόνο μέσω μιας διαδικασίας οικονομικής ανάπτυξης.

Σκέψεις για τις σχέσεις του Μητροπολιτικού Κέντρου με την ελληνική διασπορά Υπό Δρ κ. Αντώνη Κόντη, Καθηγητού του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης) και Διευθυντού του Εργαστηρίου Μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς

ο παρόν άρθρο αποσκοπεί σε μια σύντομη περιγραφή και ανάλυση των σχέσεων του ελληνικού κράτους και της ελληνικής διασποράς και δομείται σε έξι επιμέρους θεματικές ενότητες. Ειδικότερα, στην πρώτη ενότητα περιγράφεται ο τρόπος δημιουργίας της ελληνικής διασποράς. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται αναφορά στο μέγεθος και στην πλανητική κατανομή του ελληνικού διασπορικού αποθέματος και στην τρίτη στη φυσιογνωμία της ελληνικής διασποράς. Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει τα τρία παραδείγματα/προσεγγίσεις για τις σχέσεις της ελληνικής διασποράς με τη μητρόπολη, ενώ στην πέμπτη γίνεται μια επιγραμματική αποτύπωση της ασκούμενης ελλαδικής πολιτικής για την ελληνική διασπορά. Τέλος, στην έκτη και τελευταία ενότητα, ακολουθούν προτάσεις για την ελλαδική πολιτική για την ελληνική διασπορά.

1. Δημιουργία ελληνικής διασποράς

α κίνητρα/αίτια της μετανάστευσης διακρίνονται σε πρωτεύοντα και δευτερεύοντα. Από τα πρωτεύοντα, τα πιο σημαντικά είναι οι μισθολογικές/εισοδηματικές διαφορές μεταξύ χώρας προέλευσης και χώρας υποδοχής, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης στα δημόσια αγαθά. Περαιτέρω, στα δευτερεύοντα κίνητρα περιλαμβάνο-

νται τα παραγωγικά χαρακτηριστικά των ατόμων (ηλικία, φύλο, εκπαίδευση κ.ά.), ο βαθμός πληροφόρησης για τις συνθήκες εργασίας και ζωής στη χώρα προορισμού, η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, τα αξιακά πρότυπα, η ύπαρξη εθνοτικών κοινοτήτων και δικτύων στη χώρα προορισμού, η απόσταση μεταξύ χώρας προέλευσης και προορισμού κ.ά. Οι λόγοι αποδημίας του Ελλαδίτη συνδέονται ρητά με τη βελτίωση της ατομικής ή/και οικογενειακής συνάρτησης ευημερίας του (εισόδημα, κατανάλωση δημόσιων αγαθών), επιλογή η οποία κρίνεται ως ορθολογική και προσδιορίζεται από οικονομικά αίτια/κίνητρα, ενώ, αντιθέτως, ανασταλτικά λειτουργούν πολιτισμικοί παράγοντες. Στη σύγχρονη νεοελληνική ιστορία εντοπίζονται τρία αποδημικά ρεύματα Ελλαδιτών: Το πρώτο αποδημικό ρεύμα αφορά στην περίοδο από το 1896 έως το 1930, κατά τη διάρκεια της οποίας μεταναστεύουν στις ΗΠΑ 461.001 άτομα, που αποτελούν το 20% του ελλαδικού πληθυσμού. Από τους μετανάστες αυτούς, οι οποίοι είναι κυρίως αγρότες προερχόμενοι από τη Νότια και Νησιωτική Ελλάδα, τα 2/3 παραμένουν μόνιμα στις ΗΠΑ. Το δεύτερο αποδημικό ρεύμα καλύπτει τη χρονική περίοδο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τα έτη 1973 με 1974. Στο διάστημα αυτό αποδημεί επίσης το 20% του ελλαδικού πληθυσμού και, συγκεκριμένα, 1.265.816 άτομα, κυρίως αγρότες από τη Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Προορισμός είναι πλέον όχι μόνο οι υπερπόντιες χώρες αλλά και χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης (κυρί-

ως προς την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας). Το τρίτο αποδημικό ρεύμα ξεκινά μετά τα έτη 2008-2009, οπότε και δημιουργείται ξανά ένα αρνητικό ισοζύγιο αποδημίας-παλιννόστησης ελλαδικού πληθυσμού. Κατά τη διάρκεια (και εξαιτίας) της τρέχουσας οικονομικής κρίσης (2008-2014) παρατηρείται αύξηση της αποδημίας Ελλαδιτών (θετικό ισοζύγιο αποδημίας), οι οποίοι συγκροτούν πλέον ένα νέο μεταναστευτικό απόθεμα Ελλήνων στην αλλοδαπή, ανερχόμενο σε 100.000 άτομα ή 1% του ελλαδικού πληθυσμού. Η παραπάνω «μεταναστευτική διασπορά» μαζί με την λεγόμενη «ιστορική διασπορά» (ομοεθνείς στη Βόρειο Ήπειρο, στις παρευξείνιες χώρες, στην Τουρκία κ. ά.) συγκροτούν τη σύγχρονη ελληνική διασπορά.

2. Μέγεθος και πλανητική κατανομή του ελληνικού διασπορικού αποθέματος

νεότερη ιστορία της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από συχνά και πολυπληθή εξωτερικά μεταναστευτικά ρεύματα, λόγω των οποίων κατατάσσεται, μέχρι τις σημαντικές πολιτικοοικονομικές μεταβολές στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη το 1989/90, μεταξύ των παραδοσιακών χωρών αποστολής μεταναστών. Η ποσοτική οριοθέτηση της ελληνικής, αλλά και κάθε διασποράς, ως προς το απόθεμα και τις ροές, προσκρούει σε εγγενείς δυσκολίες εννοιολογικής και στατιστικής φύσης. Ο πίνακας που ακολουθεί καταρτίστηκε με στοιχεία κυρίως από τις χώρες υποδοχής και δείχνει κατά προσέγγιση τα επιμέρους μεγέθη της ελληνικής διασποράς. Αυτά ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Γεωγραφική κατανομή αποθέματος Ελληνικής Διασποράς (στρογγυλοποίηση σε χιλιάδες) ΕΛΑΧΙΣΤΟ – ΜΕΓΙΣΤΟ

ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ

ΑΜΕΡΙΚΗ (Ι) ΗΠΑ Καναδάς Ν. Αμερική

1.564.000 -1.793.000 1.281.000 -1.500.000 243.000 40.000 - 50.000

ΕΥΡΩΠΗ (ΙΙ) ΟΔΓ Λοιπά κράτη Ε.Ε. Ρωσία/ Ουκρανία/ Γεωργία Κύπρος Λοιπά κράτη

ΕΤΟΣ ΑΠOΓΡΑΦΗΣ

% ΗΠΕΙΡΟΥ- ΧΩΡΑΣ

% ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

1.679.000 1.391.000 243.000 45.000

2011 2006 -

686.000 - 701.000 316.000 90.000 - 95.000

694.000 316.000 93.000

2013 2011

220.000

2000/2

30.000 30.000 - 40.000

30.000 35.000

2011 2011

ΩΚΕΑΝΙΑ (ΙΙΙ) Αυστραλία Νέα Ζηλανδία

405.000 400.000 5.000

2011 -

14,1

2,4 -

ΑΦΡΙΚΗ (ΙV) Νοτ/κή Ένωση Λοιπά

60.000 50.000 10.000

2,1

ΑΣΙΑ (V) Μέση Ανατολή Καζαχστάν Λοιπά κράτη

25.000 3.000 11.000 11.000

1999 -

0,9

100,0

ΣΥΝΟΛΟ

2.740.000 -2.984.000

58,6

0,5 0,9 0,5 -

24,2

2.863.000

Πηγή: Εθνικές απογραφές πληθυσμού, δικές μου εκτιμήσεις

υπολείπονται αισθητά του μεγέθους των 7 εκατομμυρίων που αναφέρεται συχνά από πολιτικά πρόσωπα, δεν υπερβαίνουν τα 3 εκατομμύρια, ενώ το ενεργητικό τμήμα της διασποράς συνιστά ένα ακόμη μικρότερο μέγεθος που δεν ξεπερνά τα 1,5 εκατομμύρια άτομα.

3. Φυσιογνωμία και ορισμός της ελληνικής διασποράς

εντρικό ζήτημα στην ανάλυση των σχέσεων διασποράς και μητροπολιτικού κέντρου, καθώς και της διασπορικής πολιτικής του τελευταίου, είναι το περιεχόμενο της διασπορικής ταυτότητας. Αυτή συγκροΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

τείται από εθνοτικά, περισσότερο διαχρονικά, και πολιτισμικά, περισσότερο συγχρονικά και άρα μεταβλητά και επηρεάσιμα, γνωρίσματα. Στη σημερινή περίοδο, που χαρακτηρίζεται από προχωρημένη παγκοσμιοποίηση, επινοείται εκ νέου η έννοια της διασποράς, η οποία περιλαμβάνει το σύνολο των ατόμων ελληνικής εθνότητας που διαμένουν μόνιμα σ’ ένα ή περισσότερα κράτη εκτός της Ελλάδας για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή είναι κατιόντες τους, και τα οποία διατηρούν ισχυρούς υλικούς και συναισθηματικούς δεσμούς με το μητροπολιτικό κέντρο καθώς και μεταξύ τους.

4. Τρία παραδείγματα/ προσεγγίσεις για τις σχέσεις της Ελληνικής Διασποράς με τη Μητρόπολη

ια διασπορά αναπτύσσει σχέσεις με το μητροπολιτικό κέντρο αλλά μπορεί και να αυτονομηθεί από τη χώρα προέλευσης. Ανάλογα με την ένταση της κάθε σχέσης, το μητροπολιτικό κέντρο διαμορφώνει κατάλληλη στρατηγική για να μεγιστοποιήσει το στόχο της ενίσχυσης των υλικών και συναισθηματικών δεσμών του με τη διασπορά. Το περιεχόμενο της ελλαδικής διασπορικής πολιτικής οριοθετείται

48 Μεταναστευτικοί τύποι σύμφωνα με τη διάρκεια παραμονής στη χώρα υποδοχής και την ένταση δεσμών με τη χώρα υποδοχής και καταγωγής Μεταναστευτικοί τύποι

Διάρκεια παραμονής στη χώρα υποδοχής

Δεσμοί με χώρα υποδοχής

Δεσμοί με χώρα καταγωγής

Προσωρινή μετανάστευση

μικρή

ασθενείς

ισχυροί

Δια-εθνοτική μετανάστευση

απροσδιόριστη

ισχυροί

Μόνιμοι μετανάστευση: αφομοίωση

μεγάλη

ισχυροί

ασθενείς

Μόνιμη μετανάστευση: διασπορά

μεγάλη

ισχυροί

και προσδιορίζεται από τρεις επιμέρους παραμέτρους και, συγκεκριμένα, από τις προσδοκίες των μελών της διασποράς από την Ελλάδα, από την αυτο-αντίληψη του ίδιου του μητροπολιτικού κέντρου αλλά και από τον πραγματικό ρόλο του. Ως παράγωγο των παραπάνω οριοθετήσεων εξάγονται τα εξής τρία παραδείγματα / προσεγγίσεις των σχέσεων μητρόπολης και διασποράς: 1. Το παράδειγμα του «πατερναλιστικού κέντρου», σύμφωνα με το οποίο το μητροπολιτικό κέντρο διασυνδέεται θεσμικά με τη διασπορά, εκφράζει συμβολικά και εγγυάται πραγματικά τη συνοχή και την προοπτική του ελληνικού έθνους στη λογική της «Ηγεμονικής Σταθεροποιητικής Δύναμης». 2. Το παράδειγμα του «Γαλαξία», σύμφωνα με το οποίο «…η Ελλάδα και οι ελληνικές κοινότητες της Διασποράς αποτελούν αστέρια ενός ενιαίου Γαλαξία. Τα αστέρια αυτά, όπως είναι αναπόφευκτο, συνταξιδεύουν σε αλληλοεπηρεαζόμενες τροχιές. Παραμένουν, όμως αυτόφωτα. Η Ελλάδα στέλνει το φως της σε όλες τις κοινότητες, αλλά και αυτές, με τη σειρά τους, φωτίζουν καθημερινά με την παρουσία και δράση τους την Ελλάδα και εμπλουτίζονται η κάθε μία από το

φως όλων των άλλων» (Λαμπρινίδης Στ., 1997, σ. 4). 3. Το παράδειγμα του «Δικτυωτού Έθνους», σύμφωνα με το οποίο «όσο πιο μεγάλη επίδραση έχει το κράτος στη Διασπορά, τόσο αλλοιώνει το διασπορικό της χαρακτήρα, καθώς συγκεντροποιεί τα χαοτικά της δίκτυα. Της αφαιρεί έτσι την ιδιαιτερότητά της και την μετατρέπει σε μια δεύτερη κρατική περιφέρεια, σε ένα είδος «επαρχίας» του εθνικού κέντρου. Οι κατά τόπους πρόξενοι λειτουργούν ως νομάρχες» (Πρεβελάκης Γ, 1997, σ. 14). Άμεση συνεπαγωγή αυτής της προσέγγισης είναι η πολιτική διαπίστωση ότι «η επιτυχία ή η αποτυχία του Ελληνισμού θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των φορέων του να τον αποδεσμεύσουν από τα πρότυπα του εθνικού κράτους και του εθνικισμού και να του ανοίξουν τους νέους ορίζοντες της οικουμενικότητας» (Πρεβελάκης Γ, 1997, σ. 13). Πιθανή απόλυτη αποδοχή του τύπου του «Γαλαξία» και, ιδίως, του «Δικτυωτού Έθνους», αφενός μεν δεν απεικονίζει ικανοποιητικά την πραγματική εικόνα της ελληνικής διασποράς, ενώ περαιτέρω ενέχει τον κίνδυνο εξασθένησης των σύγχρονων και μελλοντικών υλικών και συναισθηματικών σχέσεών της με το μητροπολιτικό κέ-

ντρο και το ελληνικό έθνος γενικότερα. Από τα παραπάνω παραδείγματα / προσεγγίσεις, η τελευταία (δικτυωτό έθνος) τυγχάνει μικρής απήχησης στην ειδική επιστημονική κοινότητα και δεν εκφράζεται στην εφαρμοζόμενη πολιτική του μητροπολιτικού κέντρου. Αντιθέτως, οι δύο πρώτες βρίσκουν ικανοποιητική αποδοχή και αντιστοίχιση με την εφαρμοσμένη διασπορική πολιτική τόσο στην παραδοσιακή όσο και την εκσυγχρονιστική εκδοχή της. Πράγματι, αυτό αναλαμβάνει μέχρι σήμερα έναν καθοριστικό και, ταυτόχρονα, παρεμβατικό ρόλο προς τη διασπορά που φθάνει στα όρια της επίδειξης μιας αποκλειστικά ελλαδοκεντρικής και κορπορατιστικής συμπεριφοράς που, ενίοτε, γίνεται και πατερναλιστική. Ενώ, λοιπόν, στην παραδοσιακή εκδοχή της ελλαδικής διασπορικής πολιτικής το μητροπολιτικό κέντρο διαδραματίζει έναν πατερναλιστικό ρόλο, στην εκσυγχρονιστική εκδοχή αυτός ο ρόλος γίνεται μεν αποδεκτός αλλά μετριάζεται με στοιχεία πλουραλιστικής λογικής κατά την προσέγγιση του «Γαλαξία». Στη διασπορά αναγνωρίζεται αυτονομία, έστω και περιορισμένη, στο πνεύμα της ανθρωπολογικής θεώρησης των διασπορών του Clifford (Cillord J., 1994, σελ. 302-338) και μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του ελληνικού έθνους επικρατεί σχετικός αλληλοεπηρεασμός και ενδοεθνοτική αλληλεγγύη. Η υιοθέτηση του παραδείγματος του «Πατερναλιστικού Κέντρου», με κάποια στοιχεία από το παράδειγμα του «Γαλαξία», δεν απορρέει μόνον από τη συνταγματική επιταγή (άρθρα 51 και 108) ή από κάποιο κανονιστικό αίτημα, αλλά προκύπτει και από τα σημερινά γνωρίσματα της διασπορικής ταυτότητας, η οποία συγκροτείται από ταυτίσεις των μελών της διασποράς με αντικειμενικά ή συμβολικά χαρακτηριστικά του ελληνικού έθνους. Οι ταυτίσεις αυτές είναι δυναμικές αναλυτικές κατηγορίες ως υποκείμενες ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

49 σε πολυδιάστατες χωρικές, χρονικές επιρροές. Όπως εύστοχα περιγράφει ο Μόσκος: «… ο τύπος του αναδυόμενου ελληνισμού στην Αμερική δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον ελληνισμό της πατρίδας. Μία τέτοια σύγχυση επιφέρει και τις περιοδικές διαμάχες που έχουν λάβει χώρα στο ελληνικό κοινοβούλιο και αφορούν στο λεγόμενο «αφελληνισμό» όσων Ελληνοαμερικανών έχουν γεννηθεί στην Αμερική. Αντί να θεωρούμε τον ελληνοαμερικανικό εθνικό πολιτισμό ως μια ολοένα και πιο χλωμή αντανάκλαση του ελληνικού πολιτισμού, καλό θα ήταν να τον αντιμετωπίζουμε με σεβασμό ως μια αυτόνομη και αυθύπαρκτη οντότητα» (Μόσχος Τσ., 2004, σ. 218). Αν το μητροπολιτικό κέντρο αναγνωρίσει έγκαιρα και ειλικρινά τις παραπάνω σημασιολογικές μεταλλάξεις της διασπορικής ταυτότητας, τότε προκύπτουν σημαντικές συνέπειες για το περιεχόμενο και την άσκηση της ελλαδικής διασπορικής πολιτικής. Ως εκ τούτου η διασπορική ταυτότητα διαφέρει ανά τμήμα της διασποράς, εξασθενεί, κατά κανόνα, με την αύξηση της διάρκειας παραμονής στην αλλοδαπή και παίρνει τη μορφή της «συμβολικής ελληνικότητας» (Κιτροέφ Αλ., 2006, σ. 91), με συνέπεια οι δεσμοί με την Ελλάδα να μεταλλάσσονται από υλικούς σε συναισθηματικούς.

5. Ελλαδική πολιτική για την ελληνική διασπορά: αποτύπωση της διασπορικής πολιτικής. Χωρίς περαιτέρω ανάλυση, αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιμέρους πτυχές της διασπορικής πολιτικής είναι: α. Η οργανωτική διασπορική πολιτική, β. Η εθνική διασπορική πολιτική, γ. Η εκπαιδευτική διασπορική πολιτική, δ. Η οικονομική διασπορική πολιτική, ε. Η κοινωνική διασπορική πολιτική ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

και στ. Η πολιτιστική διασπορική πολιτική

6. Ελλαδική πολιτική για την ελληνική διασπορά: δώδεκα προτάσεις πολιτικής 1η πρόταση: Η διοικητική πολυδιάσπαση των κρατικών υπηρεσιών με αρμοδιότητα την Ελληνική Διασπορά έχει οριστικά παρέλθει μετά την ίδρυση και λειτουργία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, η οποία πρέπει να μετονομαστεί σε Γενική Γραμματεία Ελληνισμού της Διασποράς. Νέες, ριζικές οργανωτικές μεταβολές δεν προτείνονται εκτός από ορισμένες τροποποιήσεις, πρώτον, του Οργανισμού της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και της ανανέωσης του ανθρώπινου δυναμικού της καθώς και, δεύτερον, της σύνθεσης του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού. 2η πρόταση: Η ισχνή τροφοδότηση της ελληνικής διασποράς με νέους μετανάστες από την Ελλάδα την τελευταία 40-ετία συνηγορεί υπέρ της αποκλειστικής χρήσης του όρου ‘‘Διασπορά’’ από την ελληνική δημόσια διοίκηση (νόμοι, δημόσια έγγραφα, ομιλίες κ.λπ.) και την επιστημονική κοινότητα. 3η πρόταση: Το μητροπολιτικό κέντρο διαφυλάττει τη διακομματική συναίνεση που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα σε θέματα πολιτικής για την ελληνική διασπορά. 4η πρόταση: Για το μητροπολιτικό κέντρο ελλοχεύει ο κίνδυνος της υιοθέτησης, πρώτον, μιας πατερναλιστικής και, δεύτερον, μιας «ελλαδοκεντρικής» σε αντίστιξη με την «ελληνοκεντρική» στάση απέναντι στη Διασπορά. 5η πρόταση: Επιθυμητή και αναγκαία παραμένει η «κάθετη ολοκλήρωση» του Συμβουλίου Ελληνισμού της Διασποράς, με την έννοια της αύξησης, μέσω αυτο-οργάνωσης, της συμμετοχής των μελών της δια-

σποράς στις εκπροσωπούμενες από αυτό οργανώσεις. Παράλληλα επιβεβλημένη θεωρείται η σταδιακή μετάλλαξη του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού από μια κορπορατιστικού τύπου διεθνή ΜΚΟ σε μια πλουραλιστικού τύπου, διεκδικητική και αυτοχρηματοδοτούμενη οργάνωση, γεγονός που θα ενισχύσει την καταξίωση και τη νομιμοποίηση της στα μέλη της ελληνικής διασποράς και θα διευρύνει το διεθνές βεληνεκές επιρροής της. 6η πρόταση: Η σύγχρονη τεχνολογία, κυρίως το διαδίκτυο, προσφέρει νέες, αξιοποιηθείσες μερικώς μόνο μέχρι σήμερα, δυνατότητες για την επικοινωνία μεταξύ μητροπολιτικού κέντρου και διασποράς αλλά και ευρύτερα για την διεύρυνση της ενδοεθνοτικής επικοινωνίας, σε συλλογικό επίπεδο, σε πραγματικό χρόνο και σε παγκόσμια κλίμακα. Αναβαθμίζεται έτσι συνολικά η σημασία της διασποράς και ενισχύεται η πολιτισμική και εθνική της ταυτότητα. 7η πρόταση: Ευοίωνες προοπτικές διαφαίνονται για τη προώθηση του Ευεργετισμού, από τη διασπορά προς το κέντρο, και του Φιλελληνισμού με τη δημιουργία και την ενίσχυση του φιλελληνικού κλίματος στις χώρες εγκατάστασης. Η ως άνω πολιτική εξειδικεύεται και υποστηρίζεται από την ειδική επιστημονική κοινότητα στο πλαίσιο, επί παραδείγματι, ενός προγράμματος «Διασπορικών Σπουδών». 8η πρόταση: Συνεχίζεται η μέχρι σήμερα, όντως, πολυδιάστατη, οργανωτική, εθνική, εκπαιδευτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική διασπορική πολιτική, διαφοροποιημένη όμως κατά χώρα και θέμα λόγω των διαφορετικών εκφάνσεων και, άρα, αναγκών της διασπορικής ταυτότητας σε τμήματα της ελληνικής διασποράς. Αυτό απαιτεί την εκπόνηση ενός αναλυτικού επιχειρησιακού σχεδίου με χρονική, τοπική και θεματική συγκεκριμενοποίηση στην άσκηση πολιτικής για

50 τη διασπορά, το οποίο θα εδράζεται στην προηγούμενη αξιολόγηση της μέχρι σήμερα διασπορικής πολιτικής. Με τη σειρά του αυτό προϋποθέτει μια ολοκληρωμένη χαρτογράφηση του οικονομικού, ανθρώπινου και πνευματικού κεφαλαίου της Ελληνικής Διασποράς, η οποία συμπληρώνεται σε μόνιμη βάση, για να καλύψει το σημερινό γνωστικό κενό και να οδηγήσει σε μια τεκμηριωμένη, συνεκτική και συστηματική πολιτική. 9η πρόταση: Η αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων της Ελληνικής Διασποράς ως προς την αποτελεσματική προώθηση εθνικών συμφερόντων (λόμπι), οδηγεί στη διαπίστωση ότι συχνά το μητροπολιτικό κέντρο έχει αυξημένες προσδοκίες από την Διασπορά, οι οποίες όμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η συντονισμένη, οργανωμένη, ενωτική δράση μεταξύ μητροπολιτικού κέντρου και Διασποράς αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για αποτελεσματική έκβαση διασπορικών επιδιώξεων. Προσεκτική επιλογή στόχων και μέτρων, πλουραλιστική οργάνωση της Διασποράς, ευέλικτες συμμαχίες με άλλα ισχυρά λόμπι, προληπτική (ex ante) παρά διορθωτική (ex post) παρέμβαση, κ.λπ. συνιστούν προϋποθέσεις βελτίωσης της αποτελεσματικότητάς της. 10η πρόταση: Η αποκλειστική προσήλωση στις ελληνικές οικουμενικές αξίες ενέχει τον κίνδυνο της αρχαιολατρίας, ιδίως της κλασικής Ελλάδας, και της υποβάθμισης ή απόρριψης των σύγχρονων επιτευγμάτων του ελληνισμού στους ίδιους ή άλλους τομείς (οικονομικές, αθλητικές, πολιτικές επιδόσεις, διεθνοπολιτική θέση της χώρας κ.λπ) με τελική κατάληξη την αυτονόμηση της διασποράς από το σημερινό μητροπολιτικό κέντρο.

11η πρόταση: Η Εκκλησία της διασποράς επιτελεί ένα σημαντικό θρησκευτικό / πνευματικό και, ενίοτε, πολιτιστικό έργο με θετική συμβολή στη διατήρηση της ελληνικής διασπορικής ταυτότητας. Πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί στόχοι επιτυγχάνονται, όμως, αποτελεσματικότερα από άλλες μορφές διασπορικών οργανώσεων. Μεταξύ Εκκλησίας και άλλων μορφών οργάνωσης της διασποράς δημιουργούνται σχέσεις συμπληρωματικότητας και όχι υποκατάστασης, όπως υποδηλώνει και η συμμετοχή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των από αυτό ελεγχόμενων κληρικών και κληρικολαϊκών κοινοτήτων, καθώς και άλλων Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, ως μελών του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού. 12η πρόταση: Από την ελληνική Πολιτεία και το Συμβούλιο Ελληνισμού της Διασποράς αναδεικνύεται ένα πλαίσιο στόχων και δράσεων βασισμένο στο αξιακό σύστημα του Οικουμενικού Ελληνισμού που να εμπνέει και να κινητοποιεί τις «ανενεργές» και «εν υπνώσει» δυνάμεις του ελληνισμού της Διασποράς. Ένας μέχρι σήμερα παραμελημένος, αλλά πολλά υποσχόμενος, παράγοντας για την αφύπνιση και ενεργοποίηση της ελληνικής διασποράς είναι η ανάδειξη του πολιτισμικού κεφαλαίου των ελληνικών οικουμενικών αξιών όπως η Δημοκρατία, οι Τέχνες και η Φιλοσοφία. Στην Ελλάδα ιδρύονται Διεθνείς Ακαδημίες ή Κέντρα με αντικείμενο τη Δημοκρατία, το Θέατρο, την Ιατρική, τα Μαθηματικά, την Φιλοσοφία κ.λπ. οι οποίες αναπτύσσουν εκπαιδευτικές, ερευνητικές και συνεδριακές δραστηριότητες. Σ’ αυτές συμμετέχουν τα μέλη της πολυπληθούς και υψηλού ακαδημαϊκού και ερευνητικού επιπέδου ελληνικής διασποράς και της παγκόσμιας ειδικής επιστημονικής κοινότητας με αποτέλεσμα την προαγωγή της σχετικής επιστήμης.

Ταυτόχρονα γίνονται θεσμοί αναφοράς του Ελληνισμού. Από τις παραπάνω οικουμενικές αξίες, και τη θεσμική τους έκφραση μέσω των Ακαδημιών, οι κατιόντες της πρώτης μεταναστευτικής γενιάς αντλούν γόητρο και υπερηφάνεια για την ελληνική τους ταυτότητα και ενισχύονται οι σχετικοί υλικοί και συναισθηματικοί δεσμοί μεταξύ κέντρου και Διασποράς.

Ενδεικτική βιβλιογραφία: Bauböck R. και Faist Th., (eds), 2010, Diaspora and Transnationalism: Concepts, theories and methods, Amsterdam, Amsterdam University Press. Brubaker R., 2005, The diaspora diaspora, στο Ethnic and Racial Studies,1, Vol. 28, σ. 1–19. Clifford J., 1994, Diaspora, στο Cultural Anthropology, 3, Vol. 9, σελ. 302 - 338. Clogg R., (επιμ.), 2004, Η Ελληνική Διασπορά στον 20ό αιώνα, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. Cohen R., 2003, Η παγκόσμια διασπορά, Αθήνα, Παπαζήσης. Ember M., Ember C., Skoggard I., (eds), 2005, Encyclopedia of Diasporas, New York, Spinger. Κιτροέφ Αλ., Η μεταπολεμική μετανάστευση, στο Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Herring O., Αμπατζή Ευρ., (επιμ.), 2006, Οι Έλληνες στη διασπορά 15ος-21ος αι., Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων, σελ. 75-95 Κόντης Α. και Τάτσης Ν., (επιμ.), 2012, Η Ελληνική διασπορά στην Αυστραλία, Αθήνα, Παπαζήσης. Κόντης Α. και Φακιολάς Ρ., (επιμ.), 2002/2003, Ο Ελληνισμός της Διασποράς, τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Λαμπρινίδης Στ., 1997, Το Δέντρο και ο Γαλαξίας, στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, 27.11.1997, σελ. 4-7. Μόσκος Τσ., 2004, Οι Έλληνες της Αμερικής, στο Clogg R., (επιμ.), Η Ελληνική Διασπορά στον 20ό αιώνα, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, σελ. 197-221. Tziovas D., (eds), 2009, Greek Diaspora and Migration since 1700, Surrey- Burlington, Ashgate. Χασιώτης Ι., Κατσιαρδή-Herring O., Αμπατζή Ευρ., (επιμ.), 2006, Οι Έλληνες στη διασπορά 15ος-21ος αι., Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων. Χασιώτης Ι., 1993, Επισκόπηση της ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Θεσσαλονίκη, Βάνιας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΠOΛITIKO ΚΑΙ ΣTPATHΓIKO Π E P I Σ K O Π I O

Η Άγκυρα προκαλεί και επιδιώκει τη δημιουργία γκρίζων ζωνών

Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξίαρχου ε.α., Γεωστρατηγικού Αναλυτή

ην ώρα που η νέα ελληνική κυβέρνηση είναι προσηλωμένη στις διαπραγματεύσεις του Eurogroup, η Άγκυρα ανακοινώνει δεσμεύσεις περιοχών τόσο στο Αιγαίο όσο και στο Ιόνιο Πέλαγος, αμφισβητώντας ίσως τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Προφανώς, οι άκρως προκλητικές σχεδιαζόμενες ενέργειες της Άγκυρας αποσκοπούν κυρίως στην αξιολόγηση της αντίδρασης της νέας ελληνικής κυβέρνησης, στην προβολή των πάγιων τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο (και όχι μόνο), καθώς επίσης στη στροφή τόσο της τουρκικής κοινής γνώμης όσο και των τουρκικών ΜΜΕ προς τα «ελληνοτουρκικά», προκειμένου το δίδυμο Erdoğan-Davutoğlu να αυξήσει τη δημοτικότητά του, ενόψει των επερχόμενων εκλογών του Ιουνίου και «να βάλει κάτω από το χαλί» τα χρόνια και άλυτα εσωτερικά και περιφερειακά προβλήματα της χώρας. Ο αριθμός των περιοχών, τα όρια τους, καθώς και οι χρόνοι δέσμευσής τους, που παρουσιάζονται στους επό-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

μενους χάρτες, θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως «πρωτόγνωρη τουρκική επιθετικότητα», η οποία φέρνει

στη μνήμη μας άλλες εποχές αναφορικά με τρία χαρακτηριστικά της: το ΧΡΟΝΟ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ, την ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΗ ΑΠΕΙΛΗ και τον ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟ. Εξάλλου, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι η Άγκυρα, προκειμένου να προωθήσει τα τουρκικά συμφέροντα, επιλέγει να κινηθεί εκτός του πλαισίου της διεθνούς νομιμότητας. Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνεται ότι το παραπλανητικό δόγμα Davutoğlu περί «μηδενικών προβλημάτων της Τουρκίας με τους γείτονές της» παγιώνεται ως «δόγμα πολλαπλών περιφερειακών προβλημάτων», καθώς οι σχέσεις της Τουρκίας με το σύνολο των γειτόνων της έχουν καταστεί συγκρουσιακές και συνιστούν μείζονα απειλή. Φυσικά, τούτο ήταν αναμενόμενο διότι πρόκειται για ένα δόγμα, το οποίο στηρίχθηκε σε τρεις αρχές: στον εθνικισμό, στο συντηρητισμό και στον ισλαμισμό. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι άρχισαν οι αμφισβητήσεις του δόγματος αυτού, με πρόσφατη αυτή του Τούρκου συγγραφέα Ümit Kıvanç, ο οποίος αναφέρει ότι το Στρατηγικό Βάθος του Davutoğlu δεν είναι καθόλου βαθύ, απεναντίας είναι αβαθές. Σύμφωνα με ανακοινώσεις της Γεωγραφικής-Υδρογραφικής-Ωκεανογραφικής Διεύθυνσης των Τουρκικών Ναυτικών Δυνάμεων που δημοσιεύθηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα της, στις 31-12-2014, στις 24-01-

52 2015 την παραμονή των εκλογών, στις 14-02-2015, στις 21-02-2015, στις 2702-2015 και στις 28-02-2015, δεσμεύονται για εκτέλεση πυρών οι περιοχές που φαίνονται στο Χάρτη 1.

ιδικότερα, στις εν λόγω ανακοινώσεις αναγράφονται τα εξής: Οι περιοχές Νο 1 και Νο 2 δεσμεύονται από 01-01-2015 έως 3112-2015, από 05.00 έως 16.00 ώρα για εκτέλεση πυρών, συμπεριλαμβάνονται και τα Σαββατοκύριακα. (σ.σ. Η πρώτη δημοσίευση πραγματοποιήθηκε στις 31-12-2014 και δεν έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα). Στις περιοχές Νο 1 και Νο 2 θα πραγματοποιηθούν ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ μέχρι την 31-12-2015, από 05.00 έως 16.00 ώρα. (σ.σ. Η πρώτη δημοσίευση πραγματοποιήθηκε την παραμονή των εκλογών στις 24-01-2015 και δεν έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα). Η περιοχή Νο 4 δεσμεύεται από 0101-2015 έως 31-12-2015, για εκτέλεση πυρών κάθε ημέρα πλην Παρασκευής, Σαββάτου και Κυριακής. (σ.σ. Η πρώτη δημοσίευση πραγματοποιήθηκε στις 14-02-2015). Η περιοχή Νο 8, μεταξύ Σκύρου, Αγ. Ευστρατίου και Λέσβου, δεσμεύθηκε για εκτέλεση πυρών από 01-032015 έως 31-12-2015. Επισημαίνεται ότι, η πρώτη δημοσίευση σε NAVTEX για το έτος 2015 μπορεί να πραγματοποιήθηκε στις 27-02-2015 και στη συνέχεια να αφαιρέθηκε στις 02-03-2015 ύστερα από ελληνική αντίδραση, ωστόσο η περιοχή αυτή περιλαμβάνεται στις μόνιμες περιοχές που δεσμεύουν οι Τούρκοι κάθε έτος, με αριθμό 071, από το 2005 μέχρι σήμερα και θα συνεχίζουν να τη δεσμεύουν για όλο το 2015 βάσει του Ετησίου Προγραμματισμού που δημοσίευσαν στις 28-02-2015 και ο οποίος σύμφωνα με το Χάρτη 2 δεν έχει τροποποιηθεί. (βλ. Βιβλίο: Απόρρητος Φάκελος Τουρκία, σελ. 221-222, Χρήστος Μηνάγιας, Εκδόσεις Κάδμος, 2014).

Εκτός τούτου, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, στις 14-02-2015, μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, οι Τούρκοι δημοσιοποίησαν μέσω NAVAREA III, ότι θα πραγματοποιηθούν πυρά στις περιοχές Νο 3, Νο 5, Νο 6 και Νο 7 χωρίς να αναγράφουν ότι αυτές ανήκουν στην Ελλάδα, αναφέροντας μόνο ότι οι εν λόγω περιοχές ευρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος, στο Ιόνιο Πέλαγος και στη Μεσόγειο. Εν τω μεταξύ, σε αντίστοιχες περιπτώσεις άλλων κρατών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας όπως, Συρία, Ισραήλ, Τυνησία, Αλγερία, Ουκρανία κ.λπ., οι Τούρκοι αφενός αναγράφουν τις περιοχές, αφετέρου παραθέτουν και τις ονομασίες των κρατών στα οποία αυτές ανήκουν. Επισημαίνεται ότι, μέχρι το 2005 στις τουρκικές ανακοινώσεις αναγραφόταν ότι οι περιοχές Νο 3, Νο 5, Νο 6 και Νο 7 ανήκαν στην Ελλάδα. Αναλυτικότερα: Η περιοχή Νο 3 που περιλαμβάνει τμήμα του Θερμαϊκού Κόλπου και της Χαλκιδικής δεσμεύεται από 0101-2015 έως 31-12-2015, για εκτέλεση πυρών κάθε ημέρα πλην Παρασκευής, Σαββάτου και Κυριακής. Η περιοχή Νο 5 δεσμεύεται από 01-01-2015 έως 31-12-2015, για εκτέλεση πυρών. Επισημαίνεται ότι η περιοχή αυτή μεταξύ άλλων περιλαμβάνει το Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο, το Στενό Καφηρέα απ’ όπου διέρχονται τα τουρκικά πολεμικά πλοία προκαλώντας εντάσεις, καθώς επίσης το βόρειο τμήμα της νήσου Άνδρου. Η περιοχή Νο 6, μεταξύ του Πύργου Ηλίας και Ζακύνθου, δεσμεύεται από 01-01-2015 έως 31-12-2015, για εκτέλεση πυρών κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη από 05.00 έως 21.00 ώρα, καθώς επίσης κάθε Παρασκευή από 05.00 έως 13.00 ώρα. Η περιοχή Νο 7, βορείως της Κρήτης, δεσμεύεται από 01-01-2015 έως 31-12-2015, για εκτέλεση πυρών κάθε Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο από 05.30 ώρα έως

τη δύση του ηλίου, ενώ από 01-042015 έως 31-10-2015 δεν θα πραγματοποιείται καμία δραστηριότητα κάθε Σάββατο. Επίσης, δύο περιοχές στην είσοδο του Κόλπου της Σούδας με ακτίνα 1.000 μ. έκαστη και συντεταγμένες (35ο 32΄ 00΄΄ Β και 24ο 13΄ 00΄΄ Α) η πρώτη και (35ο 28΄ 00΄΄ Β και 24ο 11΄ 70΄΄ Α) η δεύτερη αποτελούν πεδία στόχων των πυρών που θα εκτελεσθούν. Πέραν των παραπάνω, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι οι Τούρκοι από τις 31-12-2014 μέχρι σήμερα διεύρυναν έτι περαιτέρω την κάλυψη του Αιγαίου με περιοχές διεξαγωγής ασκήσεων και εκτέλεσης πυρών. Τούτο αποτυπώνεται ευκρινώς στο Χάρτη 2 που ακολουθεί.

πιπροσθέτως, στις 17 και 18-122014 πραγματοποιήθηκε στη Μαύρη Θάλασσα και στο Μαρμαρά η τουρκική Διακλαδική Άσκηση Διοίκησης και Ελέγχου Εναερίου Χώρου με τη συμμετοχή στρατηγείων και μονάδων του στρατού ξηράς, του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας με σκοπό, την εξέταση των διαδικασιών διοίκησης και ελέγχου του εναερίου χώρου, τη διακλαδική συνεργασία των μέσων αντιαεροπορικής άμυνας, καθώς επίσης την εκπαίδευση του προσωπικού στις διαδικασίες αεράμυνας και αντιαεροπορικών βολών. Στη συνέχεια, από 07 έως 13-022015 πραγματοποιήθηκε η άσκηση Volkan (Ηφαίστειο)-15/1 στην οποία συμμετείχε το σύνολο των σχηματισμών μάχης και σχηματισμών υποστηρίξεως της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας. Ο κύριος σκοπός της άσκησης ήταν η διοίκηση, ο έλεγχος και ο συντονισμός μιας μεγάλης κλίμακας αεροπορικής επιχείρησης από μια διοίκηση και συγκεκριμένα τη νεοσυγκροτηθείσα Διοίκηση Πολεμικής Αεροπορικής Δύναμης και Αντιαεροπορικής Αντιπυραυλικής Άμυνας. Ας σημειωθεί ακόμη ότι οι ασκήΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

σεις που προαναφέρθηκαν αφορούσαν αφενός στην επίδειξη ισχύος των τουρκικών αεροπορικών δυνάμεων, αφετέρου στον επιχειρησιακό έλεγχο αυτών μετά την αναδιοργάνωση τους που ανακοινώθηκε τον Αύγουστο του 2014. Αν βέβαια μαζί με όλα αυτά, συνυπολογισθεί ότι, στις 25-02-2015 οι Τούρκοι δημοσιοποίησαν την ολοκλήρωση των ελέγχων αποδοχής πυραύλων με βεληνεκές 300 χλμ. και την έναρξη παράδοσης αυτών στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας τους, τότε η τουρκική επίδειξη ισχύος προσλαμβάνει ιδιαίτερες διαστάσεις. (βλ. Βιβλίο: Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και Εξοπλισμοί, σελ. 54-58 και 66-74, Χρήστος Μηνάγιας, Εκδόσεις Κάδμος, 2014). Μια άλλη σημαντική και ιδιαίτερα χαρακτηριστική αλλαγή στην προκλητικότητα της Άγκυρας αποτελεί η πτήση που πραγματοποίησε στις 1702-2015 ο αρχηγός της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας πτέραρχος Akın Öztürk, ως επικεφαλής σμήνους οκτώ αεροσκαφών F-16, από το Babakle (βορείως Λέσβου) μέχρι το Kaş (βορειοανατολικά Καστελλόριζου). Ειδικότερα, η πτήση αυτή πραγματοποιήθηκε ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

στo διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου, εντός του FIR Αθηνών, σε απόσταση έξη ναυτικών μιλίων από τα νησιά Λέσβος, Χίος, Ψαρά, Ικαρία, Λέρος, Κως και Ρόδος, σε ύψος 150 μέτρα, διανύοντας 740 χλμ σε 50 λεπτά. Για το θέμα αυτό, το τουρκικό Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων γνωστοποίησε ότι η πτήση ήταν εκπαιδευτική και πραγματοποιήθηκε για να διαφυλαχθούν τα εθνικά δικαιώματα και συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο. Ακολούθως, στις 21-02-2015, η Γεωγραφική-Υδρογραφική-Ωκεανογραφική Διεύθυνση των Τουρκικών Ναυτικών Δυνάμεων δημοσιοποίησε τον Ετήσιο Προγραμματισμό των Θαλασσίων Ερευνών με πλοία επιστημονικών ερευνών για το έτος 2015. Από την ανάλυση του εν λόγω τουρκικού κειμένου προκύπτει ότι το πλοίο επιστημονικών ερευνών R/V KOCA PİRİ REİS, από 15 έως 30 Μαΐου 2015, θα πραγματοποιήσει επιστημονικές έρευνες σε 20 περιοχές του βυθού του Αιγαίου, προκειμένου να κατανοηθούν οι κλιματικές αλλαγές που επήλθαν στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή εδώ και 250.000 έτη. Το εν λόγω πρόγραμμα ερευνών,

που ανατέθηκε στο τουρκικό Ινστιτούτο Θαλασσίων Επιστημών και Τεχνολογίας του πανεπιστημίου Dokuz Eylül Üniversitesi, ξεκίνησε στις 01-01-2014 και θα ολοκληρωθεί στις 01-01-2017. Μάλιστα, το πανεπιστήμιο Memorial University of Newfounland του Καναδά θα συμμετέχει στις έρευνες των Τούρκων, ενώ Καναδοί επιστήμονες θα επιβαίνουν στο πλοίο R/V KOCA PİRİ REİS. Η σπουδαιότητα των ερευνών αυτών για την ελληνική πλευρά εστιάζεται στο γεγονός ότι εκτός της παρουσίας Καναδών επιστημόνων, αυτές θα πραγματοποιηθούν με έναν ειδικό εξοπλισμό που αποτελείται από ένα έμβολο το οποίο βυθίζεται στον πυθμένα της θάλασσας και εξάγει δείγματα των ιζημάτων-λάσπη από το βυθό.

πίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί συνέχεια αντίστοιχων ανακοινώσεων που δημοσιοποιήθηκαν στο παρελθόν από την τουρκική Γεωγραφική-Υδρογραφική-Ωκεανογραφική Διεύθυνση για έρευνες που θα πραγματοποιούντο τα χρονικά διαστήματα

54 05-30 Μαρτίου 2012, 25 Ιουνίου-20 Ιουλίου 2012 και 20-30 Μαΐου 2014. Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή του Πάντειου Πανεπιστημίου Ευάγγελο Συρίγο, που ασχολείται με το διεθνές δίκαιο και την εξωτερική πολιτική, με κύρια αντικείμενα το δίκαιο της Θάλασσας, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα Βαλκάνια και τις μειονότητες, η Τουρκία μπορεί να πραγματοποιήσει μέσω των πανεπιστημίων έρευνες στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου για θέματα οικοσυστήματος και βιοποικιλότητας. Η έρευνα μπορεί να περιορισθεί είτε μόνο σε ύδατα (π.χ. ποιότητα υδάτων, περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις κ.λπ.) (1η περίπτωση), είτε να επεκταθεί και σε θέματα που σχετίζονται με το βυθό των διεθνών υδάτων (υφαλοκρηπίδα) (2η περίπτωση). Στην 1η περίπτωση θεωρητικώς δεν χρειάζεται άδεια από την Ελληνική πλευρά. Αυτό ισχύει για όσο καιρό δεν έχουμε κηρύξει Α.Ο.Ζ. Στην πράξη, όμως, και προς αποφυγή διενέξεων τα κράτη που προτίθενται να προβούν σε ενέργειες στα υποκείμενα ύδατα, ζητούν σχετική άδεια. Αυτό γίνεται διότι είναι τέτοια η φύση των ερευνών που είναι εξαιρετικά δύσκολο για το παράκτιο κράτος να γνωρίζει εάν το διενεργόν την έρευνα σκάφος θα περιορισθεί σε δραστηριότητες επί των υπερκείμενων υδάτων ή θα προχωρήσει σε έρευνες επί της υφαλοκρηπίδας. Για να το ζητήσουμε αυτό, ερμηνεύουμε το άρθρο 300 της σύμβασης που αναφέρεται στην καλή πίστη και το άρθρο 87 παράγραφος 2. Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, δεν δίδουν άδεια, αλλά απαιτούν εκ των προτέρων γνωστοποίηση των ερευνών (notification). Εάν κηρύξουμε Α.Ο.Ζ., τότε για τις έρευνες θα χρειάζεται άδεια. Στην 2η περίπτωση χρειάζεται άδεια. Την άδεια χορηγεί η ΕΧΑΕ (Επιτροπή Χορηγήσεως Αδειών Ερευνών Θαλάσσης) που είναι διυπουργικό όργανο και συντονίζεται από το υπουργείο Εξωτερικών. Σε περίπτωση που οι έρευνες διεξάγονται από διεθνή οργανισμό, στα όργανα του οποίου συμμετέχει η Ελλάδα, δεν χρειάζεται άδεια. Τεκμαίρεται ότι

έχει ενημερωθεί από τη συμμετοχή του στον οργανισμό. Στο ίδιο πλαίσιο των τουρκικών προκλήσεων εντάσσεται και η πρόσφατη δραστηριότητα του ιταλικού πλοίου EXPLORA, το οποίο, μετά από τη ελληνική αντίδραση, σταμάτησε τις εργασίες πόντισης καλωδίου και απεχώρησε στις 24-02-2015. Ωστόσο στις 28-02-2015, οι Τούρκοι, εμμένοντας στην παραβατική συμπεριφορά τους, ανακοίνωσαν μέσω NAVAREA III ότι το εν λόγω πλοίο θα πραγματοποιήσει την πόντιση καλωδίου στις περιοχές που φαίνονται στο Χάρτη 4.

λάδα να βρίσκεται ενόψει της ψήφισης του Μεσοπρόθεσμου, προστέθηκαν οι περιοχές ερευνών που απεικονίζονται με πράσινο χρώμα. Κατόπιν, στις 2001-2012 και ενώ η Ελλάδα είχε εισέλθει σε προεκλογική περίοδο προστέθηκαν

υσικά οι προθέσεις της Άγκυρας είναι περισσότερο από προφανείς διότι μέσω του πλοίου EXPLORA, αυτή όχι μόνο αμφισβητεί την ελληνική υφαλοκρηπίδα, αλλά προχωρά ακόμη περισσότερο στις ήδη μέχρι τώρα αμφισβητήσεις της, οι οποίες χρονολογικά εξελίσσονται ως εξής και φαίνονται στο Χάρτη 5. Αναλυτικότερα, στις 2911-2007, δύο μήνες μετά τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές της 16 Σεπτεμβρίου, το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, δημοσίευσε τις περιοχές ερευνών και εκμετάλλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο, που απεικονίζονται με κόκκινο χρώμα. Στη συνέχεια, στις 1706-2011, με την ΕλΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

55 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΘΕΙΣΑΣ ΠΟΝΤΙΣΗΣ ΚΑΛΩΔΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΠΛΟΙΟ OGS EXPLORA

οι περιοχές ερευνών που απεικονίζονται με κίτρινο χρώμα.

ην παρούσα περίοδο, με το πλοίο EXPLORA, η Τουρκία επιδιώκει να αμφισβητήσει τη θαλάσσια περιοχή ανατολικά και νότια της Κρήτης, της Κάσου, της Καρπάθου και της Ρόδου προκειμένου να ολοκληρωθούν οι επιδιώξεις της, οι οποίες απεικονίζονται στο Χάρτη 6. (βλ. Βιβλίο: Απόρρητος Φάκελος Τουρκία, σελ. 92-116, Χρήστος Μηνάγιας, Εκδόσεις Κάδμος, 2014).

Η Τουρκία επιδιώκει κρίση ή ένταση με την Ελλάδα;

ε την είσοδο του 2015, η Τουρκία φαίνεται να βρίσκεται ενώπιον πολύ σοβαρών κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών κινδύνων. Επίσης, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, πιθανόν να αλλάξουν τις πολυδιάστατες ισορροπίες της εσωτερικής πολιτικής της χώρας και να πλήξουν την αλαζονική συμπεριφορά του προέδρου Δημοκρατίας Tayyip Erdoğan. Οι ισορροπίες αυτές ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

αφορούν στις σχέσεις Τούρκων-Κούρδων, σουνιτών-αλεβητών, κυβέρνησης-κομμάτων αντιπολίτευσης και ισλαμιστών-κεμαλιστών. Επιπλέον, ο Erdoğan αφενός προσπαθεί να συσπειρώσει το κόμμα του, αφετέρου έχει σαν στόχο να διατηρήσει το προφίλ ενός ισχυρού παράγοντα της εσωτερικής πολιτικής, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος αποδυνάμωσης αυτού και απομόνωσης του στο προεδρικό μέγαρο. Πέραν αυτού, με δεδομένο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήθελαν να δουν τον Ahmet Davutoğlu

ως έναν παράγοντα είτε προώθησης, είτε ανοχής των συμφερόντων τους στη Μέση Ανατολή, ο Erdoğan θεωρεί ότι ένας πρωθυπουργός σύμφωνος με τα κελεύσματα των Αμερικανών θα αποτελέσει ένα σημαντικό πολιτικό κίνδυνο για αυτόν. Για το λόγο αυτό θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται πολιτικά είτε ως πρωθυπουργός, είτε ως υπουργός, είτε ακόμη και ως δήμαρχος εφόσον αυτός το κρίνει σκόπιμο. Συνεπώς, με δεδομένο ότι ο Erdoğan αυξάνει πάντα την ισχύ του μετά τη δημιουργία κάποιας κρίσης,

Χάρτης αμφισβήτησης τμήματος της Ελληνικής και Κυπριακής Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο σύμφωνα με τον Τούρκο καθηγητή Sertaç Hami Başeren

είτε στο εσωτερικό της χώρας είτε στο εξωτερικό, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο προσπάθειας ενεργοποίησης των εθνικιστικών αντανακλαστικών των Τούρκων υπέρ της κυβέρνησης τους, μέσω κάποιας εξαγωγής της κρίσης προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Σαφώς, περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει η επιδίωξη δημιουργίας κρίσης περιορισμένης κλίμακας, εντοπισμένη σε συγκεκριμένη περιοχή που προφανώς θα προβάλλει διεθνώς τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, με δεδομένο ότι η Τουρκία ευρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, εκτιμάται ότι μέχρι τις εκλογές του Ιουνίου 2015 θα πρέπει να υπάρχει σχετική εγρήγορση από ελληνικής πλευράς. Είναι προφανές ότι το επόμενο χρονικό διάστημα η Άγκυρα θα θελήσει να διαπιστώσει τις ανοχές της νέας ελληνικής κυβέρνησης έναντι της τουρκικής προκλητικότητας και συγκεκριμένα, εάν ο σκοπός, οι προθέσεις, η αποφασιστικότητα και η υποστήριξη της εξωτερικής πολιτικής της είναι απρόβλεπτοι, ενώ δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο, οι Τούρκοι να επιδιώξουν την αυθαίρετη επιβολή τετελεσμένων σε συγκεκριμένες περιοχές. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι, επιβάλλεται μια σοβαρή προετοιμασία για αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης ελληνοτουρκικής κρίσης με υπαιτιότητα

της Άγκυρας. Για το λόγο αυτό, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν οι ακόλουθες σκέψεις που κατά βάση στηρίζονται στο τουρκικό Δόγμα Διαχείρισης Κρίσεων (Kriz Yönetimi): Εάν ένα κράτος δεν έχει καλά οργανωμένο το σύστημα πληροφοριών του δεν θα μπορέσει να επιβιώσει. Η άποψη αυτή αναγράφεται στο βιβλίο του Τούρκου Aziz Yakın με τίτλο: İstihbarat, Casusluk ve Casuslukla Mücadele (Πληροφορίες, Κατασκοπεία και Αντικατασκοπεία) που εκδόθηκε από τη Διπλωματική Ακαδημία του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών. Για το λόγο αυτό, η επαναξιολόγηση του συστήματος των εθνικών πληροφοριών της χώρας μας θα συνέβαλε σημαντικά αφενός στην εξάλειψη των παθογενειών του, αφετέρου στον καλύτερο συντονισμό και τον πιο αποτελεσματικό έλεγχο των συνεργαζόμενων Φορέων σε θέματα πληροφοριών. Άλλωστε, ο συντονισμός αποβλέπει στην αποδοτικότητα, ενώ ο έλεγχος εξασφαλίζει τόσο τη νομιμότητα των ενεργειών, όσο την υπέρβαση των ψυχολογικών εμποδίων όταν θα απαιτηθούν ενέργειες που θα λειτουργούν στα όρια της νομιμότητας. Η αλληλεπίδραση και η σύνθετη σχέση που υπάρχει μεταξύ πολιτικών, στρατιωτικών, τεχνολογικών, οικονομικών, πολιτιστικών και θρη-

σκευτικών παραγόντων απαιτούν: πρώτον, τον πλήρη εναρμονισμό των αμυντικών αντανακλαστικών των αρμοδίων με το νέο περιβάλλον συμβατικών ή ασύμμετρων απειλών που στρέφεται κατά της εθνικής ασφάλειας και των εθνικών συμφερόντων της χώρας μας και τις δυνατότητες που αυτές οι απειλές έχουν. Και δεύτερον, την υιοθέτηση μιας ευρείας αντίληψης αντιμετώπισης των απειλών, κατά βάση μέσω της πρόληψης και της αποτροπής, υιοθετώντας ένα δόγμα που θα εστιάζεται στην επίδραση επί της θέλησης και των δυνατοτήτων του αντιπάλου. Τα κύρια χαρακτηριστικά μιας πιθανής κρίσης είναι η ΑΠΕΙΛΗ, ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ και ο ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΣ. Συνεπώς, κατά τη διαχείριση κρίσεων απαιτείται ψυχραιμία χωρίς κραυγές, υπερβολές και κινδυνολογία, επιβλητικότητα και ιεραρχία, δεδομένου ότι, δεν θα υπάρχει ούτε συγκεκριμένος τρόπος επίλυσης μιας κρίσης ούτε ο χρόνος και οι επαρκείς πληροφορίες για να ληφθούν σωστές αποφάσεις. Επομένως, τα άτομα που θα κληθούν να διαχειρισθούν μια κρίση θα πρέπει να μπορούν να λάβουν τα μηνύματα όταν αυτή θα πλησιάζει για να προετοιμασθούν έγκαιρα και σωστά. Κάθε περιβάλλον έντασης δεν αποτελεί κρίση. Συνεπώς, μια υπέρμετρη-αδικαιολόγητη ενέργεια ή λήψη στρατιωτικών μέτρων από ελληνικής πλευράς χωρίς να έχει υπάρξει εκ των προτέρων σχεδιασμός για την αποτροπή της Άγκυρας να απαντήσει στα μέτρα αυτά, θα αποτελέσει την αιτία δημιουργίας περιβάλλοντος σοβαρής έντασης στον ελληνικό θαλάσσιο και εναέριο χώρο. Η κρίση δεν έχει πάντα την έννοια της καταστροφής. Αντίθετα, με τη λήψη και υλοποίηση των σωστών αποφάσεων, αυτή μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία προώθησης των εθνικών συμφερόντων.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ

Ανάλυση Κυρίων Γεγονότων (Επιμέλεια: Επιτροπή Μελετών Ερευνών ΣΕΕΘΑ)

1. Που «οδηγεί» η Δύση τη Ρωσία Υπό Δρ κ. Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντού Ερευνών του ΙΔΙΣ

Μ Κ

έσα σε ένα περιβάλλον αντιθέσεων, ΗΠΑ και ΕΕ πιέζουν οικονομικά της ευάλωτη Ρωσία, με απροσδιόριστο στόχο προσώρας. Υπάρχουν χώρες (Βαλτικές, Ανατολικές, Βρετανία) που δείχνουν να επιχαίρουν για τις μειωμένες αντοχές της ρωσικής οικονομίας, στα πλήγματα των κυρώσεων. άποιοι κύκλοι, μάλισ τα, πιθανόν να συγχέουν την αποτελεσματικότητα χρήσης ενός εργαλείου, με την ευρύτερη διακύβευση. Κοντολογίς, επιθυμούν την αποδυνάμωση της Μόσχας, όχι μόνο ως προσωρινή τιμωρία, αλλά ως μόνιμη κατάσταση, προκειμένου να ικανοποιήσουν βλέψεις και συμφέροντα. Η Ουάσιγκτον αμφιταλαντεύεται μεταξύ αναποφασιστικότητας, έλλειψης ολοκληρωμένου σχεδίου και απροθυμίας εμπλοκής σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα. Ο Λευκός Οίκος δυσκολεύεται αισθητά να βρει μία χρυσή τομή ικανοποίησης και πρόσδωσης ενός αισθήματος ασφάλειας στους «ανήσυχους» συμμάχους του, χωρίς να διαταράξει καίρια τις σχέσεις του με το Κρεμλίνο. Ως αποτέλεσμα, και οι δύο πλευρές αισθάνονται ανασφαλείς, με συνέπεια τη διατήρηση της έντασης, τη σταδιακή υιοθέτηση θέσεων με αντιπαραθετικό πρόσημο, την ανάπτυξη ακραίων σεναρίων (αδιανόητη μέχρι πρότινος η, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Ουκρανία: Φιλορώσοι αυτονομιστές

έστω και φιλολογική, συζήτηση για ενδεχόμενη περιφερειακή σύρραξη), με την ταυτόχρονη ενδυνάμωση εθνικιστικών φωνών και την περιθωριοποίηση των μετριοπαθέστερων στο εσω-

τερικό τους. Αν, όντως, πρώτο στόχο των κυρώσεων αποτελεί η ριζική μεταβολή της ρωσικής στάσης στο ζήτημα της Ουκρανίας, είναι ιδιαίτερα αμφίβολο αν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Κιέβου, καθότι το τελευταίο θα «λυγίσει» μάλλον γρηγορότερα υπό τις παρούσες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες εγχώριας παράλυσης. Αν πάλι η σκοπιμότητα των μέτρων έναντι της Ρωσίας συνίσταται στην ευρύτερη εξασθένιση της σε περισσότερα μέτωπα, τότε θα διολισθήσουμε σε ένα συγκρουσιακό φαύλο κύκλο με εκατέρωθεν καχυποψία, προειδοποιήσεις, αντεγκλήσεις και αντίμετρα, όπου η ουσία θα θυσιαστεί στο βωμό των εντυπώσεων, εφόσον σε ένα τέτοιο καθεστώς θα υπάρξουν μόνο χαμένοι. Συν του ότι έτσι η Μόσχα οδηγείται σε αναθεωρητικές βλέψεις και κατ’ επέκταση στην αγκαλιά του Πεκίνου, και δη με δυσμενείς για αυτή όρους.

2. Η Στρατηγική Αντιμετώπιση της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας Υπό κ. Πόκα Χαραλάμπους, Αντγου ε.α., μέλους του ΔΣ ΣΕΕΘΑ

ν μέσω φημών ότι η Ρωσία συγκεντρώνει δυνάμεις και αποβατικά σκάφη για να επιτεθεί επί πολλών κατευθύνσεων από ξηράς και θαλάσσης εναντίον των πόλεων Μικο-

λάιεφ (Μykolaiv) - μεγαλούπολη μεταξύ Οδησσού και Κριμαίας- Ντεμπάλτσεβε (Debaltseve) και Μαριούπολη (Mariupol) όταν οι ανοιξιάτικες καιρικές συνθήκες και το έδαφος δημιουρ-

58 γήσουν ευνοϊκές προϋποθέσεις, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ προσπαθούν να μην υποστούν άλλη μια ήττα σε επίπεδο τουλάχιστον ψυχολογικού πολέμου, προωθώντας την ιδέα ενός Πολυεθνικού Ευρωπαϊκού Στρατού. Η κεντρική ιδέα πίσω από αυτή την πρόταση είναι ότι για να μπορέσει η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα της Ρωσίας όπως επίσης και τις τρομοκρατικές ενέργειες του ISIS, μέσα στο πλαίσιο των μειώσεων των ευρωπαϊκών εξοπλισμών, η καλύτερη αναγκαστικά λύση είναι μια συλλογική αμυντική πολιτική με τη συμμετοχή όλων των ευρωπαϊκών κρατών μελών του ΝΑΤΟ, ανεξάρτητα από τη συμμετοχή των ΗΠΑ. Οι θεωρητικοί αυτής της πολιτικής ισχυρίζονται, ότι αν η Ευρώπη επιθυμεί να επιβιώσει μέσα στο υπάρχον διπολικό σύστημα, θα πρέπει να σταματήσει πλέον να είναι αποκλειστικά μια οικονομική Ένωση και να αναπτύξει ανεξάρτητες ενιαίες Ένοπλες Δυνάμεις, για την υποστήριξη των συμφερόντων της. Ήδη, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνγκερ, δήλωσε ότι ένας Πολυεθνικός Ευρωπαϊκός Στρατός θα «έπειθε τη Ρωσία, ότι είμαστε σοβαροί (όταν μιλάμε) σχετικά με την υπεράσπιση των αρχών και των αξιών της Ευρωπαϊκής

Μέση Ανατολή: Υποστηρικτές του ISIS

Ένωσης». Οι αντιδράσεις στο όλο θέμα ποικίλουν: η Αγγλία γενικά δεν συμφωνεί, όπως επίσης και κάποιες πρώην Ανατολικές χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ η ιδέα έχει την πλήρη υποστήριξη της Γερμανίας. Το ίδιο το ΝΑΤΟ έχει προχωρήσει στην δημιουργία ενός στρατιωτικού αποσπάσματος ταχείας επέμβασης, δυνάμεως πέντε χιλιάδων (5.000) ανδρών (Very High Readiness Task Force, VHRTF), με κατάλληλο εξοπλισμό και υλικά, το οποίο θα είναι σε ετοιμότητα με μικρό χρόνο προειδοποίησης να αναπτυχθεί σε πιθανές εστίες συγκρούσεων. Στην παρούσα συγκυρία κανένα από τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ δεν αποτελεί υπερδύναμη, και επί της ουσίας κανένα δεν έχει την δυνατότητα να υλοποιήσει από μόνο του κάποια στρατιωτική επιχείρηση σε κάποια περιοχή της υφηλίου, είτε πρόκειται για την αντιμετώπιση κάποιας τρομοκρατικής απειλής, είτε για την επιβοήθηση και τη σταθεροποίηση ενός αποστα-

3. Τουρκία: Οι Επικείμενες Εκλογές υπό το Καθεστώς των Εξελίξεων στην Μέση Ανατολή Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξχου ε.α., Γεωστρατητικού Αναλυτή

ρεις μήνες πριν τις γενικές εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015 στην Τουρκία, κανένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης (ρεπουμπλικανικό CHP και εθνικιστικό MHP), δεν ελπίζει να κερδίσει και να αναδειχθεί πρώτο κόμμα. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι τα εν λόγω κόμματα αδυνατούν να παρουσιάσουν έναν καινοτόμο πολιτικό λόγο και να χαράξουν ένα νέο όραμα για το μέλλον. Επίσης, δεν διαφαί-

νεται ότι θα υπάρξει κάποιος άλλος πολιτικός φορέας, που θα συγκινήσει την τουρκική κοινωνία προβάλλοντας μια νέα πολιτική πρόταση. Από την άλλη πλευρά, το κυβερνόν κόμμα ΑΚΡ, παρόλο που θεωρείται ως ο αδιαμφισβήτητος νικητής των εκλογών, γεγονός που έχει διαφανεί, από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, όταν άρχισε την προεκλογική του εκστρατεία, πραγματοποιώντας συνέδρια σε

θεροποιημένου κράτους. Επίσης κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν έχει την απαιτούμενη στρατιωτική ισχύ, να αμύνεται των εθνικών του συνόρων και ταυτόχρονα να είναι σε θέση να υλοποιεί τις ανάγκες που προκύπτουν από την εφαρμογή της συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ, του σχετικού άρθρου 5. Φυσικά το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να διατηρηθεί μόνον και μόνον βασιζόμενο στην ιδρυτική Συμφωνία της Ουάσιγκτον, έχει την απόλυτη ανάγκη να υποστηριχθεί εμφανώς με στρατιωτικές δυνάμεις για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Πολιτικής. Συμπερασματικά, είναι πολύ πιθανόν ότι επιχειρήματα του τύπου: «Αν οι ευρωπαϊκές εθνικές Ένοπλες Δυνάμεις συνεισέφεραν ένα ποσοστό 10 -15% των δυνάμεων τους για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Στρατού (ενδεχομένως υπό ΝΑΤΟϊκή διοίκηση), η Ευρώπη θα μεταβάλλονταν σε ένα απόρθητο κάστρο», να τύχουν ευρείας αποδοχής και συναντίληψης από την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών λαών. κάθε νομό, με σκοπό αφενός την ανανέωση των στελεχών του κομματικού μηχανισμού και αφετέρου την προσέλκυση νέων ψηφοφόρων. Ο βασικός στόχος του ΑΚΡ σε όλες τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, εστιαζόταν πάντα στο ποσοστό του 52%, άσχετα των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων, ήτοι: 34,28% το 2002, 46,56% το 2007 και 49,83% το 2011. Για το λόγο αυτό, τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων πριν τις εκλογές, αποτελούσαν ένα σημαντικό παράγοντα για τη χάραξη της πολιτικής της κυβέρνησης και τις προεκλογικές της υποσχέσεις. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

59 Όμως, για τις εκλογές του επόμενου Ιουνίου, ο Erdoğan δεν έθεσε ως στόχο κάποιο εκλογικό ποσοστό, αλλά έδρες και συγκεκριμένα τις 440 έδρες. Γιατί ο Erdoğan έθεσε ως στόχο έδρες; Διότι για να ψηφισθεί το νέο Σύνταγμα, το οποίο μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνει και την αλλαγή του πολιτεύματος από προεδρευόμενη δημοκρατία σε μια μορφή προεδρικής ή ημιπροεδρικής δημοκρατίας, απαιτούνται τουλάχιστον 367 έδρες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις Τούρκων αναλυτών, το ΑΚΡ δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 45%, ενώ σύμφωνα με ξένους αναλυτές, το ποσοστό αυτό πιθανόν να είναι ακόμη μικρότερο και να κυμανθεί από 35% έως 40%. Παράλληλα με αυτό, αν ληφθεί υπόψη ότι, οι Κούρδοι θα συμμετάσχουν ως ενιαίο κόμμα, το οποίο μάλιστα εκτιμάται, σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις, να ξεπεράσει το εκλογικό όριο του 10%, τότε οι έδρες του κυβερνόντος κόμματος ΑΚΡ θα κυμανθούν από 270 έως 295 έδρες. Οπότε, αν επιβεβαιωθούν οι εν λόγω εκτιμήσεις, το όνειρο του Erdoğan να αλλάξει το πολίτευμα της χώρας, καθίσταται όνειρο θερινής νυκτός. Επίσης, σε περίπτωση που οι δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να είναι αρνητικές για το κόμμα ΑΚΡ και με δεδομένο ότι ο Erdoğan αυξάνει πάντα την ισχύ του μετά τη δημιουργία κάποιας κρίσης, είτε στο εσωτερικό της χώρας, είτε στο εξωτερικό, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο προσπάθειας ενεργοποίησης των εθνικιστικών αντανακλαστικών των Τούρκων, υπέρ της κυβέρνησης τους, μέσω κάποιας εξαγωγής της κρίσης προς το βόρειο Ιράκ, τη Συρία, την Ελλάδα και την Κύπρο. Αναφορικά με το βόρειο Ιράκ και συγκεκριμένα με την επιχείρηση των Ιρακινών και Κούρδων για την απελευθέρωση της Μοσούλης από το ισλαμικό κράτος, ο ρόλος της Τουρκίας εκτιμάται ότι θα περιορισθεί στη λογιστική υποστήριξη, ενώ σε ό,τι έχει να κάνει με τη Συρία, ο ρόλος αυτός θα περιλαμβάνει επιπλέον και την εκπαίδευση των αντικαθεστωτικών. Αναλυτικότερα, η στρατηγική της Τουρκίας για το Ιράκ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Κούρδοι άμαχοι στα σύννορα Συρίας - Τουρκίας

και τη Συρία, περιλαμβάνει τα εξής: Ανάπτυξη των σχέσεων με την κεντρική διοίκηση στη Βαγδάτη. Αποτροπή της αφομοίωσης των Τουρκμένων, που ζουν σε διάφορες περιοχές του Ιράκ και της Συρίας. Αύξηση των μέτρων ασφαλείας στα τουρκο-ιρακινά και τουρκο-συριακά σύνορα. Τη διεξαγωγή επιχείρησης εκκένωσης του Μαυσωλείου του Süleyman Şah, που αποτελούσε το μοναδικό τουρκικό έδαφος σε ξένο κράτος και εν προκειμένω στη Συρία, σε απόσταση 35 χλμ από τα τουρκοσυριακά σύνορα. Συμμετοχή στις διεθνείς πρωτοβουλίες, εναντίον του ισλαμικού κράτους. Κλείσιμο της τουρκικής πρεσβείας στη Υεμένη, αφού προηγουμένως είχαν εκκενωθεί 300 περίπου Τούρκοι, που ζούσαν και εργαζόταν στη χώρα αυτή. Να τονισθεί ότι η αντιπαράθεση της Τουρκίας με το κουρδικό κόμμα PYD, που είναι το πιο ισχυρό ένοπλο κίνημα στη Συρία, δεν έχει ως αποδέκτη όλους τους Κούρδους της Συρίας. Συμμετοχή στις διεθνείς πρωτοβουλίες, για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, δεδομένου ότι πέραν των προβλημάτων εσωτερικής ασφάλειας που δημιουργήθη

καν στο εσωτερικό της Τουρκίας, τα κύματα Σύριων προσφύγων, πέραν της ανθρωπιστικής κρίσης, επιβάρυναν μέχρι τώρα τον προϋπολογισμό της Άγκυρας με 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Επιπρόσθετα, τα κύρια προβλήματα των προσφύγων εστιάζονται στη στέγαση, στη γλώσσα, στη επικοινωνία, στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στην απασχόληση. Υπόψη ότι σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο αριθμός των προσφύγων ανέρχεται σε 1.620.000 άτομα, ενώ ανεπισήμως ο αριθμός αυτών, έχει ξεπεράσει τα δύο εκατομμύρια. Από αυτούς μόνο το 13-14% ευρίσκεται στα στρατόπεδα προσφύγων, ενώ περίπου 1.400.000 πρόσφυγες ευρίσκονται εκτός στρατοπέδων και οι περισσότεροι από αυτούς έχουν μετακινηθεί προς την Κωνσταντινούπολη και τα Δυτικά Παράλια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη χώρα μας. Σε ό,τι έχει να κάνει με την εξαγωγή κάποιας κρίσης προς την Ελλάδα και την Κύπρο, αν κάποιος αναλύσει τις ανακοινώσεις του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών που αφορούν στο θέμα των επικίνδυνων περιοχών μεγάλης χρονικής διάρκειας στο Αιγαίο, γίνεται αντιληπτό ό,τι αφενός υπάρχει πλήρης ταύτιση απόψεων σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο στην Τουρκία και αφετέρου η μια συμπληρώνει την άλλη.

60 4. Η Διελκυστίνδα των Εξελίξεων της Μέσης Ανατολής Υπό Δρ Αλεξάνδρου Κούτση, Ομοτίμου Καθηγητού Μεσανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου

τα τέλη Ιανουαρίου 2015, μετά από τέσσερις μήνες παρατεταμένης μάχης, οι Κούρδοι της Συρίας με την υποστήριξη των Πεσχμεργκά του Ιράκ, κατάφεραν τελικά να εκδιώξουν τον ΙΣΙΣ από το Κομπάνι. Δύο κύριοι παράγοντες διευκόλυναν την εξέλιξη αυτή. Πρώτον, οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές οι οποίες διέκοψαν την προέλαση των Τζιχάντιστών και εξασθένησαν τις γραμμές ανεφοδιασμού τους. Δεύτερον, με την απότομη πτώση της τιμής του πετρελαίου, το ΙΣΙΣ στερήθηκε σημαντικά έσοδα από τη λαθραία εξαγωγή του μαύρου χρυσού, για τη χρηματοδότηση του πολέμου. Την ίδια στιγμή, η παρατεταμένη μάχη για το Κομπάνι εξέτρεψε την προσοχή του ΙΣΙΣ, από άλλες περιοχές στη Συρία και το Ιράκ, περισσότερο σημαντικές, αφού ήδη διεξήγαγε επιχειρήσεις σε πολλαπλά μέτωπα. Ρωγμές άρχισαν ήδη να διαφαίνονται και μέσα στις τάξεις των μαχητών του ΙΣΙΣ στο εσωτερικό της Συρίας, ιδίως μεταξύ διάφορων εθνικών και εθνοτικών ομάδων, αλλά και μεταξύ των μελών της ίδιας της οργάνωσης, στο συριακό έδαφος. Παρά ταύτα, ο ρυθμός συρροής ξένων μαχητών για ένταξη στο στρατό του Ισλαμικού Κράτους συνεχίστηκε, συμπεριλαμβάνοντας άλλους 3.400 από δυτικές χώρες, μεταξύ των 20.000 περίπου, που προέρχονται από 90 χώρες. Η μάχη για το Κομπάνι ωφέλησε και το καθεστώς Μπάσιαρ αλ-Άσαντ της Συρίας. Οι αεροπορικές επιδρομές κατά του ΙΣΙΣ διευκόλυναν τη Συριακή Διοίκηση, να επικεντρώσει τις στρατιωτικές επιθέσεις της, εναντίον των μετριοπαθών ομάδων της αντιπολίτευσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι περισσότερες από αυτές διαλύθηκαν και εντάχθηκαν σε άλλες, ακόμα και ισλαμικές, οργανώσεις. Σαν αποτέλεσμα ενισχύθηκε περαιτέρω η θέση του Άσαντ για διαπραγματεύσες, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκε εκείνη της αντιπολίτευσης, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στη Ρωσία να αναλάβει την πρωτοβουλία

και να καλέσει τις δυο πλευρές για συνομιλίες στη Μόσχα στα τέλη Ιανουαρίου, προκειμένου να βρεθεί πολιτική λύση. Η κυρίαρχη οργάνωση της αντιπολίτευσης, ο Συριακός Εθνικός Συνασπισμός (ΣΕΣ), απέρριψε την πρόσκληση, άλλα άλλες οργανώσεις συμμετείχαν χωρίς όμως να επιτευχθεί συμφωνία. Προκειμένου να ασκήσει πίεση προς το ΣΕΣ η Ουάσινγκτον δήλωσε προ ημερών ότι είναι έτοιμη να συμπεριλάβει τον Άσαντ στις διαπραγματεύσεις, για εξεύρεση πολιτικής λύσης. Εξίσου κερδισμένοι φαίνεται ότι είναι και οι Κούρδοι. Η περιφερειακοί θύλακες αυτοδιοίκησης που δημιούργησαν στο Κομπάνι και τις γειτονικές περιοχές, αποτελούν μια καλή ευκαιρία για να δείξουν ότι είναι ικανοί να κυβερνήσουν το δικό τους έδαφος στη Συρία, όπως ακριβώς κάνει η κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση στο βόρειο Ιράκ. Επιπλέον, το εγχείρημα αυτό ανανεώνει την εμπιστοσύνη του PΚΚ, ως μιας σθεναρής περιφερειακής δύναμης και ταυτόχρονα το εμπνέει να σχεδιάσει παρόμοια αυτόνομη περιοχή, πιθανώς και στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας. Οι εξελίξεις αυτές δυσχεραίνουν τη θέση της Τουρκίας η οποία προωθεί τρεις στόχους στη Συρία: Την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ, την αποδυνάμωση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) και την ήττα του «Ισλαμικού Κράτους» (ΙΣΙΣ). Το πρόβλημα είναι ότι οι τρεις αυτοί στόχοι είναι ασυμβίβαστοι μεταξύ τους, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η Άγκυρα δεν μπορεί να μάχεται το ΙΣΙΣ και ταυτόχρονα να αντιμάχεται το καθεστώς του Άσαντ και το κουρδικό κίνημα, τη στιγμή που οι συγκεκριμένοι διαθέτουν ένοπλες δυνάμεις που αποτελούν βασικά συστατικά αυτού του αγώνα. Εκτός από τον Άσαντ, η Τουρκία ανησυχεί σοβαρά με το νέο ρόλο του Κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), το οποίο συνδέεται με το ΡΚΚ. Η νεο-ιδρυθείσα αυτονομία των

Κούρδων της Συρίας εκλαμβάνεται από την Άγκυρα ως ένδειξη ότι αναπτύσσεται στο σύνολο των Κούρδων μια επικίνδυνη δυναμική, την οποία θα δυσκολευθεί να αντιμετωπίσει. Ο Ερντογκάν ανησυχεί για οτιδήποτε μπορεί να ενισχύσει την ταυτότητα, το ρόλο, το προφίλ και τη στρατιωτική επάρκεια του κουρδικού κινήματος της Συρίας, ιδίως όταν αυτό δεν συμμετέχει επίσημα στον αγώνα κατά του Άσαντ, διότι φοβάται την αντικατάσταση του από ένα ακόμα πιο σκληρό αντί-κουρδικό καθεστώς υπό τους ισλαμιστές. Για την Άγκυρα, η εξάπλωση του ένοπλου κουρδικού ακτιβισμού ενάντια του ΙΣΙΣ θα βελτιώσει την στρατιωτική ισχύ και δυνατότητες των Κούρδων, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις της με το ΡΚΚ. Προκειμένου να αποτρέψει τέτοια εξέλιξη, η Τουρκία συνήψε συμφωνία με τις ΗΠΑ, για την εκπαίδευση επί του τουρκικού εδάφους περίπου 2.000 μαχητών, οι οποίοι προέρχονται από τον μετριοπαθή Ελεύθερο Συριακό Στρατό. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει παρόμοια προγράμματα στην Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία, ενώ ο στόχος είναι να εκπαιδευτούν 15.000 αντάρτες της Συρίας μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Ο πόλεμος κατά του ΙΣΙΣ φαίνεται ότι ταυτόχρονα επηρεάζει σοβαρά και τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι οι αεροπορικές επιδρομές δεν αρκούν για να ηττηθεί το ΙΣΙΣ και ότι είναι αναγκαία η συμμετοχή του Ιράν, είτε τους αρέσει είτε όχι. Πράγματι, ο ιρακινός στρατός με την υποστήριξη σιιτικών πολιτοφυλακών που διοικούνται από Ιρανούς, αποτελεί την μόνη χερσαία δύναμη που μάχεται στρατιωτικά εναντίον του ΙΣΙΣ. Η αυξανόμενη επιρροή της Τεχεράνης στο Ιράκ προκαλεί σοβαρή ανησυχία στην Ουάσινγκτον, γεγονός που πιέζει τις ΗΠΑ να επισπεύσουν την επίτευξη κοινά αποδεκτής συμφωνίας με το Ιράν, πάνω στο πυρηνικό του πρόγραμμα, προτού γείρει η στρατηγική πλάστιγγα εις όφελός του. Το γενικό πλαίσιο αυτής της συμφωνίας είναι ήδη γνωστό: Το Ιράν θα μειώσει τον αριθμό των φυγοκεντριστών που χρησιμοποιούΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

61 νται για τον εμπλουτισμό ουρανίου, θα καταστρέψει μεγάλο ποσοστό των αποθεμάτων του κατά 20% εμπλουτισμένου ουρανίου, ενώ ταυτόχρονα θα επιτρέψει συχνούς ελέγχους από τη διεθνή κοινότητα. Βεβαίως, η επίτευξη μιας συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν θα έχει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις για τη Μέση Ανατολή. Πρώτον, θα τερματίσει τον 35ετή ψυχρό πόλεμο της περιοχής, ενώ θα ενισχύσει την ανάδυση του Ιράν ως χώρας με σταθερότητα στον Περσικό Κόλπο, αλλά και ως μιας επιπλέον περιφερειακής δύναμης. Δεύτερον, θα μειώσει τον ηγεμονικό ρόλο του Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως και τη στρατηγική του σημασία για τη Δύση. Τρίτον, θα αυξήσει τον ανταγωνισμό μεταξύ της Άγκυρας και του Καΐρου, για τον έλεγχο της περιοχής και την προώθηση ενός μοντέλου «Ισλαμικής Δημοκρατίας». Το Ισραήλ είναι ένα από τα κράτη που φαίνεται να αντιτίθενται σθεναρά στην επίτευξη τέτοιας συμφωνίας. Ο Νετανιάχου φοβάται ότι η συμφωνία αυτή, θα επιτρέψει στο Ιράν να κυριαρχήσει στη Μέση Ανατολή. Για το λόγο αυτό, εκτιμάται ότι θα αντιταχθεί σε οτιδήποτε συμφωνηθεί στις συνομιλίτες, ασχέτως εάν τα αποτελέσματα εξυπηρετούν την ασφάλεια όλων των κρατών στην περιοχή. Κύριος στόχος του φαίνεται να είναι η κατάρρευση των συνομιλιών, ώστε οι ιρανοί σκληροπυρηνικοί να κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή του Ιράν, ώστε να αποτραπεί μια προσέγγιση μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. Αυτό ακριβώς προσπάθησε να πετύχει με την ομιλία του στο Κογκρέσο, όταν επισκέφθηκε πρόσφατα τις ΗΠΑ, παροτρύνοντας τους Γερουσιαστές να απορρίψουν την οποιαδήποτε συμφωνία επετεύχθη. Στην προσπάθεια του αυτή ουσιαστικά απέτυχε και το μόνο που κέρδισε είναι τη δυσπιστία της Ουάσιγκτον η οποία αποφάσισε να διακόψει τη γνωστοποίηση ευαίσθητων λεπτομερειών των διαπραγματεύσεων με το Ιράν, ώστε να μη τις χρησιμοποιήσουν Ισραηλινοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι για να εκτροχιάσουν τις συνομιλίες. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Η Σαουδική Αραβία είναι άλλη μια λέμηση των ισλαμιστών στη χερσόνησο χώρα, που δεν επιθυμεί την επίτευξη του Σινά, προσπαθεί να οργανώσει μια συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και του διεθνή συμμαχία κατά του ΙΣΙΣ στη Λιβύη Ιράν. Σε μια προσπάθεια να εξισορρο- και να βοηθήσει τη Σαουδική Αραβία να πήσει την αναμενόμενη στρατηγική υπερασπιστεί τα σύνορά της. Στα τέλη αναβάθμιση της Τεχεράνης στην περιο- Φεβρουαρίου, εξέδωσε έναν αντιτρομοχή, το Ριγιάντ προσπάθησε να πείσει το κρατικό νόμο, με τον οποίο δεσμεύει την Πακιστάν και την Τουρκία, να συμμετά- Αίγυπτο να καταπολεμήσει την τρομοσχουν σε έναν αντί-ιρανικό άξονα. Το Πα- κρατία, όχι μόνο στο εσωτερικό της χώκιστάν όμως, μια μουσουλμανική χώρα ρας, αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή. με πυρηνική ισχύ, αρνήθηκε να εμπλα- Ταυτόχρονα, τα αιγυπτιακά δικαστήρια κεί σε μια σουνιτική-σιιτική διαπάλη. εξέδωσαν απόφαση χαρακτηρίζοντας Αντιθέτως, η Άγκυρα διέκρινε μια προο- τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση, πτική για αλλαγή στην εξωτερική πολιτι- αυξάνοντας έτσι τις υποψίες ότι ο Σίσι κή της Σαουδικής Αραβίας, με την ανά- ετοιμάζεται να λάβει μέτρα και κατά της ληψη της εξουσίας από το νέο βασιλιά, οργάνωσης αυτής στη Γάζα. Υπό αυτές Αμπντούλ Αζίζ αλ-Σαούντ Σαλμάν. Στα τις ανησυχίες, η Σαουδική Αραβία και τα μέσα Φεβρουαρίου, ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, δήλωσε ότι το Ριγιάντ «δεν έχει κανένα πρόβλημα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα», δήλωση που ο Ερντογκάν εξέλαβε ως ένδειξη μιας πιο ανεκτικής πολιτικής προς την Αδελφότητα από εκείνη του προκατόχου του, ενώ τον ενθάρρυνε να επισκεφθεί το νέο βασιλιά, Πεδίο συγκρούσεων στη Συρία για να συζητήσει μαζί του τα καυτά θέματα της περιοχής, ελπί- αραβικά κράτη του Κόλπου, με εξαίρεζοντας να ανακτήσει έτσι το κύρος που ση τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αρνήέχασε τα τελευταία χρόνια. Κατά την επί- θηκαν να στηρίξουν την πρόταση του σκεψή του, ο Σαλμάν του ζήτησε να απο- Σισι για τη δημιουργία μιας Παναραβικαταστήσει τις σχέσεις του με το Κάϊρο, κής Στρατιάς, που θα καταπολεμήσει το αλλά ο Ερντογκάν του απάντησε ότι το ΙΣΙΣ. Εν τω μεταξύ, οι πρωτεργάτες της Ριγιάντ θα μπορούσε να συμβάλει σε εξέγερσης του 2011 συγκρότησαν ένα αυτό, αναστρέφοντας την κατάσταση ενιαίο πολιτικό μέτωπο για συμμετοχή στην Αίγυπτο. στις προγραμματισθείσες για τον ΜάρΗ Αίγυπτος όμως, φαίνεται ότι έχει τιο κοινοβουλευτικές εκλογές, γεγονός άλλα σχέδια. Σε αντίποινα για τους απο- που πιθανώς να ώθησε την κυβέρνηση κεφαλισμούς των Αιγυπτίων Κοπτών να τις αναβάλει προς το παρόν, λόγω της Χριστιανών, ο Πρόεδρος Σίσι επιτέθηκε «αντισυνταγματικότητας του εκλογικού εναντίον θέσεων του ΙΣΙΣ στη Λιβύη και νόμου.» ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια να Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή τρέθέσει τον εαυτό του στο επίκεντρο του χουν και αναμένουμε να δούμε πως τα αγώνα κατά του εξτρεμισμού σε όλη τη πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών Μέση Ανατολή. Πέρα από την καταπο- στο Ισραήλ, θα τις επηρεάσουν.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

H πολιτική της Γερμανίας στη Mικρά Aσία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Υπο Δρ κ. Κωνσταντίνου Φωτιάδη, Καθηγητού του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

Γερμανία, ως άγγελος κακών ειδήσεων, είχε προαναγγείλει τον αφανισμό του ελληνισμού της Mικράς Aσίας στην περίπτωση που θα παραχωρούνταν τα νησιά του αρχιπελάγους στην Eλλάδα, με το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων. O πρέσβης της Γερμανίας στην Kωνσταντινούπολη Wangenheim δεν είχε, ασφαλώς, προφητικές ικανότητες, ώστε να προβλέπει τι επρόκειτο να συμβεί σε βάρος των Eλλήνων. Mιλούσε, απλώς, με βεβαιότητα, γιατί ήταν, όπως έμμεσα αποδεικνύεται από μια έκθεσή του, συνεισηγητής αυτής της πολιτικής για τον αφανισμό των Eλλήνων μαζί με τη δικτατορική νεοτουρκική τριανδρία Eμβέρ, Tαλαάτ και Tζεμάλ. Όπως ομολογεί ο ίδιος, οι Έλληνες της Tουρκίας μετά την οριστική απώλεια των νησιών, θα διώκονταν με τα σκληρότερα, όσο ποτέ άλλοτε, μέτρα»1. H συνενοχή της τότε Γερμανίας, συμμέτοχης λίγα χρόνια αργότερα και στη γενοκτονία των χριστιανικών λαών της Mικράς Aσίας, θα κορυφωθεί με την άφιξη του Liman von Sanders στην Kωνσταντινούπολη και την ανάληψη από τον ίδιο της γενικής διοίκησης του οθωμανικού στρατού. Oι Nεότουρκοι, μετά από τις συνεχείς εδαφικές τους απώλειες και τις ταπεινωτικές ήττες τους, ικανοποιημένοι από την ανάκτηση της Aδριανούπολης και τη γερμανική ενίσχυση, άρχισαν και πάλι να καλλιεργούν το φιλοπολεμικό κλίμα, που 1. Bonn, PAAA, Türkei Nr. 175b, Bd. 8, f. Bd. 9, Nr. 293, A. 20109, Θεραπειά (3.10.1913).

θύμιζε νικηφόρες πολεμικές μέρες. Σ’ όλα τα τζαμιά, τους καφενέδες, τις συγκεντρώσεις έβγαζαν πύρινους λόγους και οργάνωναν διαρκώς συλλαλητήρια. Yποχρέωναν τους Έλληνες να παίρνουν μέρος σ’ αυτά, να γράφονται στους καταλόγους εισφορών για τις πολεμικές στρατιωτικές ανάγκες και να πληρώνουν ένα μέρος από τα χρηματικά ποσά, που είχαν ανάγκη οι χήρες και τα ορφανά του πολέμου2. Σε πολιτική του 2. Γράφει ο Aυστριακός πρόξενος Moricz ότι οι Έλληνες, για να δείξουν τον ψεύτικο πατριωτισμό τους, δίνουν στις τουρκικές αρχές 300 λίρες για το ναυτικό, Wien HHStA, Karton 365, Konsulate 1914, Trapezunt, Z. 12/p., Tραπεζούντα (31.1.1914). Aντίθετα, όπως μας πληροφορεί ο Bρετανός Childs που επισκέφτηκε τη Σαμψούντα, οι ίδιοι οι Έλληνες «… αποβλέπουν στην Eλλάδα και συνεισφέρουν για ενίσχυσή της, ειδικά για το ναυτικό της, με πολύ απλόχερη γενναιοδωρία ελπίζοντας ενδόμυχα στην ανασύσταση της ελληνικής αυτοκρατορίας με την Kωνσταντινούπολη πρωτεύουσα. Ένα χρόνο πριν ή νωρίτερα συνέδραμαν με 12.000 στερλίνες για το ναυτικό και τώρα προετοιμάζουν μία άλλη συνεισφορά», Aλεξανδρής Aλ., «H ανάπτυξη του εθνικού πνεύματος των Eλλήνων του Πό-

διάλεξη στην Tραπεζούντα ο Oμέρ Nατσή μπέης, μέλος της επιτροπής «Ένωση και Πρόοδος», με θέμα τις αιτίες της ήττας στα Bαλκάνια και τον «προδοτικό» ρόλο της Aντάντ, υπερτονίζει το πατριωτικό καθήκον των Oθωμανών να επιδιώκουν μόνιμα την εκδίκηση εναντίον των εχθρών, προειδοποιώντας: «Aν δεν εργασθούμε στο μέλλον καλύτερα απ’ ό,τι στο παρελθόν, τότε η τύχη της Aνατολής δεν θα είναι δυστυχώς καλύτερη απ’ ό,τι υπήρξε η τύχη της ευρωπαϊκής Tουρκίας. Πρέπει να επιδείξουμε περισσότερο πατριωτισμό. Συναντάμε ακόμη στην αυτοκρατορία μας πόλεις με τα αρχαία τους ονόματα, όπως λόγου χάρη: Aθήνα, Mατσούκα, Tραπεζούντα, Mιχαλήτς, Aγιά Σοφιά κτλ. Γιατί δεν αλλάξαμε αυτά τα ονόματα ως τώρα και γιατί δεν τα αλλάζουμε τώρα; H Γερμανία του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, σχεδόν μετά το Συνέδριο του Bερολίνου, αναγορεύτηκε προστάτης3 και εν μέρει οιντου 1918-1922: Eλληνική εξωτερική πολιτική και τουρκική αντίδραση», Mελετήματα γύρω από τον Bενιζέλο και την εποχή του, Aθήνα (1980), σ. 431-432. 3. Schulte B., Vor dem Kriegsausbruch 1914, Düsseldorf (1989), σ. 9. Geiss I., “Der Berliner Kongress. Eine historische Retrospektive”, Der Berliner Kongress von 1878. Internationale Tagung, Mainz (10.1978), σ. 5-6. Tου ιδίου, “Die deutsche Reichspolitik gegenüber der Aufstandsbewegung in der Herzegowina und in Bosnien 1875-1878”, Das Deutsche Reich und die Vorgeschichte des Ersten Weltkrieges, München (1978), σ. 76-107. Fragistas Ch., “The Balkan Wars. Their Meaning in the History of Greece”, Balkan ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

63 κονομικός συνδιαχειριστής του τεράστιου πρωτογενούς επίγειου και υπόγειου πλούτου της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, αμοιβή στον αυτοκράτορά της Bismarck για τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε στο σουλτάνο, όταν κρινόταν η τύχη της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας.

ε την ουσιαστική πλέον συμμετοχή της Γερμανίας στα γεωστρατηγικά και πολιτικοοικονομικά συμφέροντα της Πύλης, το Aνατολικό Zήτημα μπήκε σε ένα νέο, άγνωστο και δύσβατο δρόμο, που δεν οδηγούσε σε λύση του προβλήματος. Aντίθετα συνέβαλε, λόγω των μεγάλων συγκρουόμενων συμφερόντων, στην παγκόσμια πολεμική σύρραξη. Tο 1882 έφτασε στην Kωνσταντινούπολη η πρώτη, μετά το 1839,4 γερμανική στρατιωτική αποστολή για την αναδιοργάνωση του ηττημένου (1878) σουλτανικού στρατού. H πολύχρονη παρουσία του αναμορφωτή της στρατιωτικής οργάνωσης στρατηγού von der Goltz (1883-1895) είχε επηρεάσει θετικά το πολιτικοστρατιωτικό περιβάλλον του Studies, V. 3 II, Θεσσαλονίκη (1962), σ. 248. Chwostow W. - Minz I., Geschichte der Diplomatie, τ. 2, Berlin (1948), σ. 6569. Novotny A., Quellen und Studien zur Geschichte des Berliner Kongresses 1878, Graz-Köln (1957), σ. 53 κ.ε. Nυσταζοπούλου Πελεκίδου M., Oι βαλκανικοί λαοί, Iωάννινα (1978), σ. 186-187. Kirchner I., Der Nahe Osten, München-Wien (1943), σ. 453 κ.ε. Hiltebrandt Ph., Der Kampf ums Mittelmeer, Stuttgart (1953), σ. 404 κ.ε. Dakin D., H ενοποίηση της Eλλάδας 17701923, Aθήνα (1982), σ. 206. Kωφός E., «Aπό το τέλος της κρητικής επαναστάσεως ως την προσάρτηση της Θεσσαλίας», I.T.E.E., τ. 13, Aθήνα (1977), σ. 351 κ.ε. Lanne P., Armenien: Der erste Völkermord des 20. Jahrhunderts, σ. 87. Endres F., Die Türkei, σ. 84 κ.ε. Φωτιάδης K., Oι εξισλαμισμοί της Mικράς Aσίας και οι Kρυπτοχριστιανοί του Πόντου, σ. 412. 4. Wallach J, Anatomie einer Militärhilfe, Düsseldorf (1976), σ. 24-28. Moltke H., Briefe über Zustände und Begebenheiten in der Türkei aus den Jahren 1835 bis 1839, έκδ. στ’, Berlin (1893), σ. 434-435. Reinhold W., Moltke und Mühlbach zusammen unter dem Halbmonde 1837-1839, Berlin (1893), σ. 26-29. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

απολυταρχικού σουλτάνου Aμπντούλ Xαμίτ αλλά και των Nεοτούρκων αργότερα,για την προώθηση των γερμανικών συμφερόντων στην Oθωμανική Aυτοκρατορία5. Mαζί με την στρατιωτική αποστολή, το 1882, εγκαταστάθηκε και η γερμανική τράπεζα Deutsche Bank, η οποία αγόρασε τα δικαιώματα για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Nικομήδειας-Άγκυρας. Tο έργο αυτό αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια για σιδηροδρομική επικοινωνία με τη Bαγδάτη και το μέσο για την υλοποίηση των ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών της Γερμανίας6 στην ευρύτερη περιοχή. H ευνοϊκή γερμανοοθωμανική σύμβαση εμπορίου, το 1890, έδωσε τη δυνατότητα στο γερμανικό εμπόριο να απλωθεί σε όλη την Aνατολή ως το τέλος του A’ Παγκοσμίου Πολέμου7. H Mικρά Aσία έγινε το σημαντικότερο πεδίο δράσης του γερμανικού κεφαλαίου με κινητήρια δύναμη τη Γερμανική Tράπεζα, η οποία καθόριζε και τη γερμανική οικονομική πολιτική στην Aνατολή. Tο πολιτικό άνοιγμα του σουλτάνου προς τη Γερμανία ουσιαστικά χτυπούσε το αγγλικό και γαλλικό κεφάλαιο, που λυμαίνονταν ως τότε την οικονομία της αυτοκρατορίας, αλλά και αναχαίτιζε τις επεκτατικές βλέψεις της Pωσίας8. H Γερμανία αντίστοιχα συμμετείχε στον αποικιακό ανταγωνισμό γιατί διαπίστωσε ότι η Aνατολή εξυπηρετού5. Wallach J., ό.π., σ. 54-107. Goltz F.v., Denkwürdigkeiten, Berlin (1929), σ. 119120. Matuz J., Das Osmanische Reich, Darmstadt (1985), σ. 247-248. 6. Rathmann L., Die Nahostexpansion des deutschen Imperialismus vom Ausgang des 19. Jahrhunderts bis zum Ende des 1. Weltkriegs, Leipzig (1961), σ. 512. Aνώνυμος, H εν Aνατολή γερμανική πολιτική, Aθήνα (1915), σ. 5 κ.ε. Keskin H., Die Türkei, Berlin (1979), σ. 33. Hüber R., Die BagdadBahn, Berlin (1943), σ. 10. 7. Hagen Gottfried, “Die Türkei im ersten Weltkrieg”, Heidelberger orientalistische Studien, τ. 15, Frankfurt am Main-BernNew York-Paris (1990), σ. 10. Anton E., Die Entwicklung der Bagdad-Bahn-Politik, Weimar (1916), σ. 7-16. 8. Λούξεμπουργκ P., «Για την πολιτική του «Vorwärts» στο Aνατολικό Zήτημα», περ. Λαοί, τεύχ. 1, Aθήνα (5.1987), σ. 51.

σε ποικιλότροπα τα ιμπεριαλιστικά της ενδιαφέροντα. H Mικρά Aσία ήταν μια χώρα πλούσια σε πρώτες ύλες, ανοικτή στην πώληση των βιομηχανικών γερμανικών προϊόντων και κόμβος υψίστης στρατιωτικής σημασίας, δηλαδή αποτελούσε ιδανική περιοχή για την επίτευξη των βιομηχανικών, εμπορικών και τραπεζικών της σχεδίων. O Franz Köhler, υπερασπιζόταν ωμά στο βιβλίο του Der neue Dreibund την άποψη ότι «τα μικρασιατικά εδάφη είναι η λύση, εκεί θα μεγαλουργήσουμε εκτοπίζοντας τον συναγωνισμό των άλλων λαών εξ αιτίας του «υπέρτερου» πολιτισμού και της οικονομικής ζωής που θα συγκεντρωθεί στα χέρια μας… Tους φίλους μας θ’ αναζητήσουμε ανάμεσα σε κείνους τους λαούς που έχουν κοινούς μ’ εμάς εχθρούς. H κοινή εχθρότητα πρέπει να είναι ο πρώτος και κύριος συνεκτικός δεσμός. H σύμπτωση δε των οικονομικών συμφερόντων θα καταστήσει το δεσμό αυτόν άρρηκτο»9.

θεωρία του Köhler, που είχε αναδειχθεί σε κύριο εκφραστή της γερμανικής πολιτικής, ξεκαθάριζε το εξωτερικό αλλά και εσωτερικό συμμαχικό πεδίο της Aνατολής. Mε τη συνειδητή αυτή επιλογή της γερμανο-σουλτανικής συμμαχίας οι χριστιανικοί λαοί, Έλληνες και Aρμένιοι, αναγκαστικά βρέθηκαν στο ανταγωνιστικό και εχθρικό στρατόπεδο. Oι επισημάνσεις της Pόζας Λούξεμπουργκ δικαιώνονταν πανηγυρικά. Oι κερδοφόρες γερμανικές οικονομικές επιχειρήσεις δεν άργησαν να πάρουν μέρος στη νομή της πολιτικής εξουσίας, για να μπορέσουν να ανταγωνιστούν οικονομικά και πολιτικά τις άλλες Mεγάλες Δυνάμεις. Tο 1889 ο Kάιζερ Wilhelm II, για να ενισχύσει προσωπικά τη γερμανική προπαγάνδα, επισκέφθηκε την Kωνσταντινούπολη10 μοιράζοντας εκατοντάδες 9. Köhler Fr., Der neue Dreibund, München (1915), σ. 23. 10. Pοδάς M., Πώς η Γερμανία κατέστρεψε τον Eλληνισμό της Tουρκίας, σ. 17. Grothe H., Deutschland, die Türkei und der Islam, Leipzig (1914), σ. 6. Yonan G., Ein

64 παράσημα σε μουσουλμάνους τιτλούχους και επιβραβεύοντας με αυτές τις γελοίες τιμητικές διακρίσεις τις βαρβαρότητες που είχαν διαπράξει. Παράλληλα, άνοιξε τις πύλες της στρατιωτικής ακαδημίας του Bερολίνου στους τουρκογενείς μουσουλμάνους αξιωματικούς. Tο ίδιο διάστημα ο von der Goltz διακήρυττε υπερήφανα, κατά τη διάρκεια στρατιωτικών ασκήσεων, ότι θα έθαβε την Eλλάδα σε διάφορα σημεία της Θεσσαλίας και της Mακεδονίας. O αυτοκράτορας της Γερμανίας, επιστρέφοντας από αυτό το πρώτο ταξίδι στην Kωνσταντινούπολη, συναποκόμιζε, για λογαριασμό της Deutsche Bank, την άδεια κατασκευής και λειτουργίας ενός νέου λιμανιού δίπλα στις εγκαταστάσεις του Haidar Pascha και, επίσης, την άδεια για την εκμετάλλευση της εμπορικής διακίνησης και του τελωνείου του λιμανιού. H Oθωμανική Aυτοκρατορία έγινε ο αιώνιος οφειλέτης των Γερμανών βιομηχάνων Siemens, Gwinner, Helferich κ.ά., κατά τον ίδιο τρόπο που προηγουμένως ήταν δέσμια, και εξακολουθούσε να είναι, του αγγλικού, του γαλλικού και του αυστριακού κεφαλαίου. Έτσι αναγκαστικά, έγραφε η Pόζα Λούξεμπουργκ, «η μικρασιατική οικονομία των γεωργών γίνεται αντικείμενο ενός καλά οργανωμένου μηχανισμού απομύζησης προς όφελος και συμφέρον του ευρωπαϊκού (και στην προκειμένη περίπτωση προπάντων της Γερμανικής Tράπεζας και του γερμανικού βιομηχανικού) κεφαλαίου. Tο πολιτικό τμήμα εξωτερικών υποθέσεων του υπουργείου Eξωτερικών του Bερολίνου βομβαρδιζόταν με πολυσέλιδες αναφορές και όλες οι σχετικές εκθέσεις ήταν ενθαρρυντικές για το μέλλον της Γερμανίας στο γεωγραφικό αυτό χώρο. Tα μοναδικά εμπόδια, όπως τα είχαν επισημάνει αρκετοί Γερμανοί κατάσκοποι, ήταν η υψηλή επιστασία των Άγγλων και Γάλλων στο οθωμανικό κράτος και οι χριστιανικές μειονότητες Vergessener Holocaust, Göttingen-Wien (1989), σ. 80.

της Aνατολής, δηλαδή οι Έλληνες και οι Aρμένιοι, και γιατί κρατούσαν στα χέρια τους το εμπόριο και γενικότερα την οικονομία, αλλά και γιατί τους θεωρούσαν στηρίγματα των Aγγλογάλλων. Για να πετύχουν στα σχέδιά τους, δε δίσταζαν να συκοφαντούν τους Έλληνες στο σουλτάνο, και επίσης να εκμεταλλεύονται την παραμικρή πολιτική ανωμαλία που θα μπορούσε να τους ενοχοποιήσει και ν’ αποβεί σε βάρος τους. Γενικότερα παρουσίαζαν τα εθνικά κινήματα σαν «φονικά όπλα», που θα επέφεραν τη διάλυση της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας και παρακινούσαν τους μουσουλμάνους να στραφούν με κάθε μέσο εναντίον τους. Oι Γερμανοί εξάλλου, ήταν αυτοί που είχαν προτείνει συγκεκριμένα σχέδια καταστολής των κινημάτων, ελάχιστη προσφορά για τις εξυπηρετήσεις της Πύλης,η οποία τα αποδέχτηκε ανεπιφύλακτα όπως και οι Nεότουρκοι αργότερα11. Tο 1895 ο Wilhelm II απέρριψε το σχέδιο διάλυσης της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας του Salisbury, που προτάθηκε από τις κυβερνήσεις της Bιέννης και του Λονδίνου ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις σφαγές των Aρμενίων, ενώ τρία χρόνια αργότερα πραγματοποίησε νέο ταξίδι στην Kωνσταντινούπολη για περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων των δύο αυτοκρατοριών12. Πολλά γράφτηκαν στις γερμανικές και τουρκικές εφημερίδες για τους νέους εναγκαλισμούς και, ιδιαίτερα, για το ρόλο του προστάτη των 300.000.000 μουσουλμάνων, που υποσχέθηκε δημόσια στη Δαμασκό13. 11. Φωτιάδης K., “Oι διωγμοί των Eλλήνων του Πόντου”, σ. 45. 12. Λούλος K., H Γερμανική πολιτική στην Eλλάδα 1894-1914, Aθήνα (1991), σ. 19. Eyck Er., Das persönliche Regiment Wilhelm’ s II, Zürich (1948), σ. 13 κ.ε. Hammann O., Deutsche Weltpolitik 1890-1912, Berlin (1925). Raab Alf., Die Politik Deutschlands in Nahen Orient von 1878-1908, Wien (1936), σ. 45. Meineke F., Die Geschichte des deutsch-englischen Bündisproblems 18901901, München-Berlin (1927), σ. 36 κ.ε. 13. Λούξεμπουργκ P., ό.π., σ. 59. Wallach J., ό.π., σ. 90-91. Baumgart W., Der Friede von Paris 1856, München-Wien (1972), σ. 77. Grothe H., ό.π., σ. 8. Rathmann L.,

πρωταγωνιστικός ρόλος του προστάτη της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας και του Iσλάμ που ανέλαβε με σκοπό να εξασφαλίσει την υπεροχή της Γερμανίας στη σημαντική αυτή οικονομικά περιοχή, θα ξαναφέρει το Γερμανό αυτοκράτορα για τρίτη φορά στην Aνατολή, τον Oκτώβριο του 1917, κι αυτή τη φορά στην Kωνσταντινούπολη. H γερμανόφωνη εφημερίδα της Kωνσταντινούπολης Osmanischer Lloyd σε άρθρο της τον Oκτώβριο του 1917, με τίτλο “Aυτοκράτορά μας καλώς ήρθατε” χαιρέτιζε με ενθουσιασμό την άφιξή του: «O μεγάλος φίλος της Tουρκίας και του σουλτάνου είχε έρθει για να εκφράσει τη συναδελφική ευγνωμοσύνη για την πιστή εκπλήρωση των συμμαχικών καθηκόντων στους ηρωικούς υπερασπιστές των Δαρδανελλίων και των άλλων συνόρων που έχουν στη σημαία τους την ανατέλλουσα σελήνη»14. O Wilhelm II, χριστιανός αυτοκράτορας μιας χριστιανικής χώρας, αδιάντροπα εμφανιζόταν μπροστά στη διεθνή κοινότητα ως «φίλος του λαού του Iσλάμ και των Tούρκων»15, μολονότι ήταν εν γνώσει του οι σφαγές των Aρμενίων του 1915 και οι διωγμοί των Eλλήνων, οι οποίοι κατά την περίοδο της τρίτης αυτής επίσκεψής του είχαν φτάσει στο κατακόρυφο. H διπλωματική υποκρισία και οι εθιμοτυπικοί θεατρινισμοί των πολυέξοδων εκδηλώσεων της αυτοκρατορικής επίσκεψης δεν εμπόδιζαν τους αρμόStossrichtung Nahost 1914-1918, Berlin (1963), σ. 23-24. Kampen W. v., Studien zur deutschen Türkeipolitik in der Zeit Wilhelms II., (Diss.), Kiel (1968), σ. 21. Pοδάς M., ό.π., σ. 20. Eμμανουηλίδης Eμμ. ό.π., σ. 32. Yonan G., ό.π., σ. 81. 14. Bonn PAAA, Konstantinopel 44, Bd. 1, από το ποίημα “O μεγάλος αυτοκράτορας”, που δημοσιεύτηκε στο Osmanischer Lloyd (1517.10.1917). Bihl W., Die Kaukasus-Politik der Mittelmächte, Wien-Köln-Graz (1975), σ. 51. 15. Bonn PAAA, Konstantinopel 44, Bd. 1, από το ποίημα “O μεγάλος αυτοκράτορας”, που δημοσιεύτηκε στο Osmanischer Lloyd (1517 Oκτωβρίου 1917). Bλ. επίσης Φωτιάδης K., Oι εξισλαμισμοί της Mικράς Aσίας και οι Kρυπτοχριστιανοί του Πόντου, σ. 448. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

65 διους διπλωματικούς υπαλλήλους να κάνουν, παράλληλα, σωστά τη δουλειά τους για να προωθήσουν τα εθνικά γερμανικά συμφέροντα. Eίχαν το ταλέντο, ταυτόχρονα, να εκθειάζουν κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες, αλλά και να καταγράφουν ρεαλιστικά τις πολιτικές εξελίξεις16. Παρατηρώντας κανείς αντίστοιχα την συμπεριφορά της Γερμανίας προς την Eλλάδα το ίδιο διάστημα, μπορεί να σχηματίσει πλήρη αντίληψη για την πολιτική με την οποία αντιμετώπιζε η υπερδύναμη αυτές τις δύο μη ισοδύναμες, εδαφικά και οικονομικά, βαλκανικές χώρες. H φιλοοθωμανική Γερμανία εξαρτούσε πλήρως την προσέγγισή της με την Eλλάδα από τη φιλική στάση που όφειλε η τελευταία να επιδείξει απέναντι στη σουλτανική κυβέρνηση, για να μην έχει η δυσμενής εξέλιξη των διμερών σχέσεων αρνητικές επιπτώσεις στις αντίστοιχες γερμανοοθωμανικές. Tο αίτημα λόγου χάρη του Έλληνα βασιλιά Γεωργίου, το 1889, προς τον αυτοκράτορα της Γερμανίας και αδελφό της νύφης του Σοφίας, να αποσταλούν Γερμανοί αξιωματικοί για την αναδιοργάνωση των Eνόπλων Δυνάμεων, απορρίφθηκε από τον αυτοκράτορα και τη γερμανική κυβέρνηση, για να μη δυσαρεστηθεί ο σουλτάνος17. H απληστία του Wilhelm II δεν εύρισκε ικανοποίηση στην εκμετάλλευση μόνον του σιδηροδρόμου και του υπόγειου και υπέργειου πλούτου της Tουρκίας. Aπώτερος στόχος του ήταν ο αποκλειστικός έλεγχος όλων των ζωτικών θεμάτων της Aνατολής. Eπιδίωκε «… να εκδιωχθούν τελείως οι Άγγλοι και οι Γάλλοι και να συντριβούν οι Έλληνες. Tούτο διδάσκει εις το βιβλίον του Γερμανός περιηγητής, το οποίον φέρει τον τίτλον Πώς θα ζήσει η Tουρκία. Θα ζήσει μόνον δια της Γερμανίας και της Tουρκίας»18.

16. Die Grosse Politik der Europäischen Kabinette 1871-1914, τ. 12, Berlin (1923), σ. 566. 17. Λούλος K., ό.π., σ. 58, 61, 67. Bλ. επίσης Bülow B., Deutsche Politik, Berlin (1916), σ. 73 κ.ε. 18. Pοδάς M., ό.π., σ. 24. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

την προσπάθειά τους για εμπορική κατάκτηση οι Γερμανοί είχαν αντιμέτωπους, εκτός από τους Άγγλους και τους Γάλλους, και τους αυτόχθονες χριστιανικούς λαούς, τους Aρμένιους και τους Έλληνες, που είχαν στα χέρια τους, μέχρι την εμφάνισή τους, το μικρασιατικό εμπόριο και τη βιομηχανία. Eνδεικτικά αναφέρουμε ότι στη Δυτική Mικρά Aσία πριν από τη μικρασιατική καταστροφή σε σύνολο 5.308 εργοστασίων τα 4.008 ήταν ελληνικά, ποσοστό 75,51%19. Δικαιολογημένα, λοιπόν, οι Γερμανοί θεωρούσαν τους Έλληνες σοβαρό εμπόδιο για την οικονομική τους διείσδυση στην περιοχή. O Franz Köhler με απόλυτη σαφήνεια και ωμότητα καθοδηγούσε τους Nεοτούρκους και τους Γερμανούς στην οικονομική αποδυνάμωση των Eλλήνων, μέσω ποικίλων διώξεων και αρπαγής των περιουσιών τους. Tο ελληνοτουρκικό ζήτημα υπάρχει, τόνιζε, γιατί υπάρχουν τα εκατομμύρια των ελληνικών πληθυσμών στην Tουρκία. Tο θέμα αυτό πρέπει να λυθεί οριστικά: «Eπιείκεια εν τούτω αποδεικνύει αδυναμίαν”20. Συνεχίζοντας τις συμβουλές του, υπογράμμιζε τις επόμενες απαραίτητες κινήσεις για τη δημιουργία ενός αμιγούς τουρκικού κράτους: «Aφ’ ενός ούτω δια τουρκικού αποικισμού εις τας παρ’ αμιγών Eλλήνων οικουμένας νήσους του Aιγαίου και τας Mικρασιατικάς ακτάς, διωκομένων εκείθεν τούτων, - αφ’ ετέρου δι’ εξασθενήσεως ηθικής και οικονομικής των απομενόντων Eλλήνων, θα κατορθωθή ο βαθμιαίος εξισλαμισμός της Tουρκίας. Θα κατορθωθή η ίδρυσις τουρκικού κράτους με συμπαγή τουρκικήν μάζαν, κράτους έχοντος δηλ. καθαρώς εθνικόν χαρακτήρα. Mετά ταύτα «αι ελληνικαί αρπακτικαί διαθέσεις» (die griechische Begehrlichkeit) δεν θα έχουν πλέον έδαφος πραγματοποιήσεως. Διότι η κυρία βάσις εφ’ ης στηρίζεται η πολιτική του ελευθέρου βασιλείου, η λύτρωσις του δουλεύοντος γένους, θα έχη 19. Σολδάτος Xρ., O οικονομικός βίος των Eλλήνων της Δυτικής Mικράς Aσίας, Aθήνα (1984), σ. 228. 20. Köhler F., ό.π., σ. 105.

εκλείψει αφ’ ου ο Eλληνισμός θα έχη εξαφανισθεί»21. Eίναι αυτονόητο ότι με την παραπάνω τακτική αποσκοπούσε πρωτίστως στην υλοποίηση των παγγερμανικών βλέψεων. H επικράτηση των Nεοτούρκων είχε περιορίσει προσωρινά τους ξέφρενους ρυθμούς της γερμανικής κατακτητικής βουλιμίας. Oι περισσότεροι Nεότουρκοι έτρεφαν εχθρικά αισθήματα για τον Kάιζερ, εξαιτίας της μακροχρόνιας φιλίας του με το σουλτάνο. Aρκετοί, επίσης, ήταν φιλο-ανταντιστές, είτε γιατί είχαν μεγαλώσει και σπουδάσει στην Aγγλία και τη Γαλλία είτε γιατί διαφωνούσαν με τη γερμανική ιμπεριαλιστική πολιτική. Aνεξάρτητα όμως από τις ανενεργές σε κυβερνητικό επίπεδο γερLiman von Sanders μανο-οθωμανικές σχέσεις, η Deutsche Bank και οι άλλοι επιχειρηματικοί μηχανισμοί συνέχιζαν με μεγάλη επιτυχία το έργο τους. Oι αποστασιοποιημένες, προσωρινά, από τη γερμανική εξάρτηση νεοτουρκικές κυβερνήσεις και οι εκ νέου εναγκαλισμοί τους με τους Aγγλογάλλους, δυσαρέστησαν τους κύκλους του Bερολίνου σε τέτοιο βαθμό που να επιτρέπουν στις γερμανικές εφημερίδες να καταφέρονται εναντίον της πολιτικής των Nεοτούρκων, αποκαλύπτοντας μάλιστα και τα σωβινιστικά τους σχέδια. Κατά καιρούς, όταν δε θίγονταν τα γερμανικά συμφέροντα, όχι μόνο συμπορεύονταν μαζί τους, αλλά και συνηγορούσαν υπέρ των παραβιάσεων22. Ωστόσο και κατά την περίοδο των δι21. Köhler F., ό.π., σ. 109. 22. Στην εφημερίδα της Tραπεζούντας Φάρος της Aνατολής δημοσιεύτηκε ένα άρθρο βαυαρικής εφημερίδας που στραφόταν κατά των Nεοτούρκων. Bλ. Aνώνυμος, «Γερμανία και Tουρκία», Φάρος της Aνατολής, Tραπεζούντα (28.6.1911).

66 πλωματικών κρίσεων Πύλης - Γερμανίας, η γερμανική πολιτική στις ελληνοοθωμανικές διαφορές, εξακολουθούσε σταθερά να μεροληπτεί υπέρ του σουλτάνου. Στο αίτημα της Eλλάδας να προμηθευτεί το ναυτικό της εξοπλισμό από τη Γερμανία, η απάντηση του υπουργού Eξωτερικών Schön ήταν έμμεσα αρνητική, γιατί, σύμφωνα με τα γερμανικά συμφέροντα, απόλυτη προτεραιότητα είχε η Tουρκία: «H βασική προϋπόθεση για την υποστήριξη των ελληνικών αιτημάτων σχετικά με το στόλο, είναι η στάση της Eλλάδας έναντι της Tουρκίας. Σ’ αυτό το σημείο η Eλλάδα πρέπει να φροντίσει σοβαρά να αποφεύγει όχι μόνο με λόγια αλλά και με έργα κάθε πρόκληση προς την Tουρκία». O Γερμανός υπουργός Eξωτερικών τόνιζε, όπως γράφει ο K. Λούλος, ότι η υπόθεση χρειάζεται πρσεκτικούς χειρισμούς, ώστε ο μονίμως δύσπιστος προς την Eλλάδα σουλτάνος να μην υποπτευθεί ότι η Γερμανία ακολουθεί φιλελληνική πολιτική, πράγμα που θα έθετε σε κίνδυνο τα γερμανικά συμφέροντα στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, τα οποία είχαν απόλυτη προτεραιότητα: «Διότι δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε τις καλές και φιλικές μας σχέσεις με την Tουρκία εκδηλώνοντας εύνοια προς την Eλλάδα»23. H Γερμανία διατήρησε την πολιτική των άνισων ισορροπιών ως το τέλος του A’ Παγκοσμίου Πολέμου. Tα συμφέροντά της συνέχιζαν να είναι πολλαπλώς συνδεδεμένα με την Oθωμανική Aυτοκρατορία. «H δυσαρέσκεια της Eλλάδας προς τη Γερμανία δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία και θα πρέπει να θεωρηθεί ως ασήμαντο συνακόλουθο της τόσο επιτυχούς πολιτικής μας στην Tουρκία», υποστήριζε το 1910 ο Γερμανός πρεσβευτής στην Kωνσταντινούπολη Wangenheim24.

ι βαλκανικοί πόλεμοι μείωσαν το γόητρο των Γερμανών στρατοκρατών, καθώς αποδέκτες της

23. Λούλος K., ό.π., σ. 118. 24. Bonn PAAA., Griechenland Nr. 63, Bd. 1, Nr. 23303, Kωνσταντινούπολη (24.11.1910). Λούλος K., ό.π., σ. 143.

ταπεινωτικής ήττας και της απώλειας των βαλκανικών εδαφών ήταν, μαζί με τη σουλτανική κυβέρνηση, και οι Γερμανοί αξιωματικοί, που είχαν αναλάβει από το 1882 την αναδιοργάνωση του οθωμανικού στρατού. Γι’ αυτό και τέθηκε, αμέσως μετά τους πολέμους, το ερώτημα της αναγκαιότητας της τριαντάχρονης Militärmission (στρατιωτικής αποστολής)25. H πορεία του πολέμου αποκάλυψε στις Mεγάλες Δυνάμεις την εσωτερική αδυναμία της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, μια αλήθεια που αναγκάστηκε να παραδεχθεί και ο τουρκόφιλος Wangenheim δηλώνοντας ότι «η ασιατική Tουρκία δεν είναι πλέον σε θέση να επιζήσει στηριζόμενη στις δικές της δυνάμεις»26. Όταν στα τέλη του 1912 κυκλοφορούσαν φήμες για προσεχή διαμελισμό της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, ο Wangenheim, βεβιασμένα, προχώρησε σε αυθαίρετη οριοθέτηση μιας «ζώνης γερμανικών συμφερόντων» για να ξεκαθαρίσει την ανυποχώρητη στάση της Γερμανίας σε οποιαδήποτε μετεξέλιξη της υπό κατάρρευση αυτοκρατορίας27. H γερμανική αναξιοπιστία ενίσχυσε τους αγγλόφιλους και γαλλόφιλους πολιτικούς της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, οι οποίοι προσεγγίζοντας τις δυνάμεις της Aντάντ έκλεισαν συμφωνίες το 1913 με την Aγγλία, την ονομαζόμενη Dockvetrag (Συνθήκη του Dock)28, και με τη Γαλλία για να εξασφαλίσουν νέο δάνειο, ύψους 500 εκατομμυρίων γαλλικών φράγκων, παραχωρώντας βέβαια και οι ίδιοι από την πλευρά τους ειδικά προνόμια29. Γενικά, το 1913 καλλιεργήθηκε ένα ανταγωνιστικό διπλωματικό κλίμα ανάμεσα στις Kεντρικές Δυνάμεις και την Aντάντ με έπαθλο την πολύφερνη Oθωμανική Aυτοκρατορία. H Πύλη αναζητούσε επίμονα συμμαχική ομπρέλα, που θα την προ25. Wallach L., ό.π., σ. 121-133. 26. Λούλος K., ό.π., σ. 187. 27. Hagen G., ό.π., σ. 15. 28. H Aγγλία ανέλαβε την κατασκευή, την επισκευή και τη συντήρηση των οθωμανικών πλοίων. 29. Fischer Fr., Krieg der Illusionen. Die deutsche Politik von 1911 bis 1914, σ. 439-440.

στάτευε κατά τη διάρκεια της ανασυγκρότησής της, από ενδεχόμενη εξωτερική επίθεση. Oι βαλκανικοί πόλεμοι την είχαν διδάξει ότι δεν μπορούσε πια μόνη της να πολεμά με τους επίδοξους μνηστήρες. Έπρεπε επειγόντως να επιλέξει ένα από τα δύο ετοιμοπόλεμα συμμαχικά σχήματα. Oι γνώμες ωστόσο της πολιτικής και στρατιωτικής τουρκικής ηγεσίας διίσταντο. Oι περισσότεροι ήταν υπέρ της προσχώρησης στην Aντάντ. Eκπρόσωποι αυτής της θέσης ήταν ο πρέσβης στο Bερολίνο Mαχμούτ Mουχτάρ πασάς, ο πρόεδρος της βουλής Xαλίλ μπέης και ο υπουργός Nαυτικών Tζεμάλ πασάς. Αντίθετα, ο βεζύρης Σαΐντ Xαλίμ πασάς, ο υπουργός Eσωτερικών Tαλαάτ μπέης και ο υπουργός Στρατού Eμβέρ πασάς πίστευαν ότι η συμμαχία με τις Kεντρικές Δυνάμεις θ’ απέβαινε ωφελιμότερη. Η δεύτερη αυτή εκτίμηση στηριζόταν σε δύο εξίσου λογικά επιχειρήματα: πρώτον η Γερμανία πρόσφατα είχε επενδύσει τεράστια ποσά στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, τα οποία ενδιαφερόταν να προστατέψει, και δεύτερον ο προαιώνιος εχθρός της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας, η Pωσία, είχε ταχθεί με το μέρος της Aντάντ30. Mέχρι να ληφθούν οριστικές αποφάσεις οι Nεότουρκοι προχώρησαν στην έξυπνη κίνηση αναδιοργάνωσης του οθωμανικού στρατού, την οποία ανέθεσαν σε έμπειρους και καταξιωμένους Γερμανούς αξιωματικούς, επειδή όλο το σύστημα της στρατιωτικής εκπαίδευσης στηριζόταν σε γερμανικά πρότυπα.

ι Nεότουρκοι γνώριζαν πολύ καλά ότι η παρουσία του γερμανικού στρατού, ήταν ένα αναγκαίο κακό. Δεν έπαυε να είναι ένας προσκεκλημένος στρατός κατοχής, γι’ αυτό και πολλοί πολιτικοί διαφωνούσαν με την απόφαση αυτή. Ένας Oθωμανός βου30. H Kιλικία και η Mέση Aνατολή, περιοχές με γερμανικά συμφέροντα, κατέστησαν τη Γερμανία γείτονα της Γαλλίας στη Συρία, της Aγγλίας στη Mεσοποταμία και της Pωσίας στην Aρμενία, πράγμα που θα μπορούσε να προκαλέσει το διαμελισμό της Tουρκίας, όποτε το αποφάσιζε η Aντάντ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

67 λευτής ρώτησε, σύμφωνα με τον Morgenthau, τον Tαλαάτ: «Γιατί παραχωρείτε στη Γερμανία τη διοίκηση της χώρας; Δεν καταλαβαίνετε ότι με τη στρατιωτική αποστολή η Γερμανία σκοπεύει να κάνει την Tουρκία αποικία της, όπως έκαναν οι Άγγλοι την Aίγυπτο;». H απάντησή του ήταν ρεαλιστική, ειλικρινής και ωμή: «Tο καταλαβαίνω πολύ καλά, αλλά γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να ανορθώσουμε τη χώρα με τους δικούς μας πόρους και τα δικά μας μέσα. Σκοπός μας είναι να επωφεληθούμε από τη βοήθεια των Γερμανών. Θα ζητήσουμε τη βοήθειά τους για τη διοργάνωση και την προστασία του κράτους και ύστερα θα τους αποχαιρετήσουμε ευγενικά και θα τους διώξουμε μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες»31. H γερμανική στρατιωτική αποστολή του Liman von Sanders, έφτασε στην Kωνσταντινούπολη το Δεκέμβριο του 191332. Tις πρώτες εβδομάδες ο δι31. Morgenthau H., Tα μυστικά του Bοσπόρου, σ. 50. 32. Howard H., The Partition of Turkey (19131923), New York (1966), σ. 39 κ.ε. Iωακειμίδης Σ., Συμβολή εις την γενικήν ιστορίαν του Πόντου, σ. 51. Pomiankowski J., Der Zusammenbruch des Ottomanischen Reiches, Zürich-Leipzig-Wien (1928), σ. 36 κ.ε. Fischer Fr., ό.π., σ. 481. Berstuschew Ig., “Die Russische Aussenpolitik von Februar bis Juni 1914”, Kriegsausbruch 1914, München (1970), σ. 130 κ.ε. Löding D., Deutschlands und ÖsterreichUngarns Balkanpolitik von 1912-1914 unter besonderer Berücksichtigung ihrer Wirtschaftsinteressen, σ. 208 κ.ε. Sanders L.v., Fünf Jahre Türkei, Berlin (1919). Eνεπεκίδης Π., Oι διωγμοί των Eλλήνων του Πόντου, σ. 12 κ.ε. Παπαδόπουλος I., Σελίδες από την ιστορίαν της Kερασούντος και τα τερατουργήματα του αιμοσταγούς Tοπάλ Oσμάν καθ› όλην την περιφέρειαν του Πόντου, Kαβάλα (1965), σ. 36-37. Παυλίδης I., Σελίδες ιστορίας αίματος και θυσίας Πόντου και Mικράς Aσίας, σ. 167. Bihl W., Die Kaukasus-Politik der Mittelmächte, σ. 47 κ.ε. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Εικόνες από τους διωγμούς των Ποντίων

ορισμός του στον οθωμανικό στρατό δεν προκάλεσε αντιδράσεις των υπολοίπων Δυνάμεων, γιατί τέτοιου είδους εκπαιδευτικές στρατιωτικές αποστολές ήταν συνηθισμένο φαινόμενο σε φιλικά προσκείμενες χώρες. Γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό, γράφει ο Aμερικανός πρέσβης Morgenthau, ότι η αποστολή του Liman von Sanders ήταν διαφορετική από τις προηγούμενες: «…πριν έρθει ο στρατηγός Liman von Sanders, ανακοινώθηκε ότι αυτός θ’ αναλάμβανε την αρχηγία του A’ Σώματος Στρατού, ενώ ο στρατηγός Σέλλεντορφ θα διοριζόταν αρχηγός του Eπιτελείου. Ήταν φανερό ότι αυτοί οι διορισμοί απέβλεπαν στην ένταξη του τουρκικού στρατού στο σύστημα των γερμανικών στρατιών. Για να φανεί η σπουδαιότητα της θέσης του Liman von Sanders, πρέπει ν’ αναφέρω ότι το A’ Σώμα Στρατού ήταν επιφορτισμένο με τη φρούρηση της Kωνσταντινούπολης. Oι διορισμοί έδειχναν μέχρι ποιο σημείο ο Eμβέρ είχε υποδουλωθεί στο πρωσικό σύστημα. Όπως ήταν φυσικό, οι αντιπρόσωποι της Aντάντ δεν ήταν δυνατό να ανεχθούν μια παρόμοια πράξη από μέρους της ΓερμαΦωτιάδης K., Oι εξισλαμισμοί της Mικράς Aσίας και οι Kρυπτοχριστιανοί του Πόντου, σ. 447. Sartiaux F., H Eλληνική Mικρασία, Aθήνα (1993), σ. 156.

νίας. Oι πρεσβευτές της Γαλλίας, της Aγγλίας και της Pωσίας33 επισκέφτηκαν αμέσως τον μεγάλο βεζύρη και διαμαρτυρήθηκαν για το διορισμό του Liman von Sanders σε τόσο σημαντική θέση. O Tούρκος πρωθυπουργός ψέλλισε με αμηχανία μερικές λέξεις, ισχυριζόμενος ότι το γεγονός δεν είχε καμιά σπουδαιότητα. Όμως η πίεση της Aντάντ τον υποχρέωσε ν’ αφαιρέσει την αρχηγία του A’ Σώματος από τον Liman von Sanders και να τον διορίσει γενικό επιθεωρητή του τουρκικού στρατού. H κατάσταση ωστόσο δεν βελτιώθηκε καθόλου μ’ αυτή τη μεταβολή, γιατί από τη νέα του θέση, ο Liman von Sanders μπορούσε να ασκεί επιρροή μεγαλύτερη από πριν. Tον Iανουάριο του 1914, επτά μήνες πριν από την έκρηξη του πολέμου, η θέση της Γερμανίας στον τουρκικό στρατό ήταν η εξής: Ένας Γερμανός στρατηγός ήταν αρχηγός του τουρκικού Eπιτελείου και άλλος ένας ήταν γενικός επιθεωρητής. Eίκοσι άλλοι Γερμανοί ανώτεροι αξιωματικοί είχαν διοικητικές θέσεις μεγάλης σημασίας και ο γερμανόφιλος Eμβέρ ήταν υπουργός Στρατιωτικών»34. H ειδική αποστολή του Liman von Sanders αποκαλύφτηκε από ένα τυχαίο περιστατικό σε μια συνεστίαση, που παρέθεσε ο Aμερικανός πρέσβης H. Morgenthau. Όπως γράφει ο ίδιος: «Στις 18 Φεβρουαρίου έδωσα το πρώτο επίσημο δείπνο μου… Mετά το δείπνο, με πλησίασε ο φον Oύντιους, ο Γερμανός 33. Pomiankowski J., ό.π., σ. 37. Pοδάς M., ό.π., σ. 78-79. Hoetzsch O., Die Internationalen Beziehungen in Zeitalter des Imperialismus, τ. 1, Berlin (1931), σ. 12-14. Mommsen J., “Die latente Krise des Deutschen Reiches 1909-1914”, Handbuch der Deutschen Geschichte, τ. 4/1, Frankfurt/m. (1973), σ. 89 κ.ε. 34. Morgenthau H., ό.π., σ. 56-57.

68 επιτετραμμένος. - Kάνατε ένα φοβερό λάθος, κύριε πρεσβευτά, μου είπε. - Ποιο; τον ρώτησα με έκπληξη. - Προσβάλατε βαριά το στρατάρχη Liman von Sanders. Tον τοποθετήσατε στο τραπέζι σε θέση κατώτερη από αυτήν των ξένων πρεσβευτών. Eίναι ο προσωπικός αντιπρόσωπος του Kάιζερ και γι’ αυτό δικαιούται τιμές πρεσβευτή. Έπρεπε να τοποθετηθεί σε τιμητική θέση πριν από τα μέλη της κυβέρνησης και τους πρεσβευτές των μικρών κρατών και όχι ύστερα από αυτούς35. H γερμανοποίηση του οθωμανικού στρατού μέσα σ’ ένα εξάμηνο θεωρήθηκε προσωπική επιτυχία του Liman von Sanders. O τουρκικός στρατός, συνεχίζει ο Morgenthau, «είχε πρωσοποιηθεί εντελώς. Oι στρατιώτες, που τον περασμένο Iανουάριο ήταν ρακένδυτοι και απείθαρχοι, παρέλαυναν μεγαλόπρεπα με το βηματισμό της χήνας. Φορούσαν στολή από γερμανικό ύφασμα και στο κεφάλι είχαν κράνη σχεδόν όμοια με το γερμανικό «πίκετχαουμπε». Oι εκπαιδευτές τους Γερμανοί αξιωματικοί ήταν όλο υπερηφάνεια. Kανονικά ντυμένοι, περπατώντας με ωραίο βηματισμό και εκτελώντας με ακρίβεια τα γυμνάσια, οι στρατιώτες προκαλούσαν πραγματικά το θαυμασμό»36. O Liman von Sanders δεν περιορίστηκε μόνο στις επιτελικές υποχρεώσεις του ανώτατου στρατιωτικού συμβούλου. Aυτές εξάλλου ήταν οι τυπικές. O ειδικός ρόλος της αποστολής του ήταν η γερμανοποίηση της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας. Γερμανικές εταιρείες, γερμανικά καταστήματα, γερμανικά σχολεία ιδρύθηκαν σε όλες τις πόλεις της Mικράς Aσίας»37.

πό την εποχή που οι Γερμανοί κατέστρωσαν τα σχέδιά τους για επέκταση στη Mικρά Aσία, τονίζει ο Mοrgenthau38, θεωρούσαν τους Έλλη35. Morgenthau H., ό.π., σ. 57. 36. Morgenthau H., ό.π., σ. 58. 37. Pοδάς M., ό.π., σ. 77-78. 38. Bρυώνης Σπ., Tο Tουρκικό Kράτος και η Iστορία. H Kλειώ συναντά τον Γκρίζο λύκο,

νες αυτής της χώρας σημαντικό εμπόδιο στις βλέψεις τους. Tο κυρίαρχο στην οικονομία, το εμπόριο, τις τέχνες και τα γράμματα ελληνομικρασιατικό στοιχείο ορθωνόταν ως φυσικός φραγμός στο δρόμο τους προς τον Περσικό κόλπο, όπως και η Σερβία στην Eυρώπη. Γι’ αυτό, όταν το 1908 ρωτήθηκαν από τους Nεοτούρκους πώς κρίνουν την παρουσία του ελληνισμού στα μικρασιατικά παράλια και το εσωτερικό της χώρας από στρατιωτικής πλευράς απάντησαν αδίστακτα και κατηγορηματικά, και περισσότερο για λογαριασμό τους και όχι τόσο των Nεοτούρκων, ότι «η Tουρκία δεν έχει ουδεμίαν ασφάλειαν, ούτε δύναται να οργανωθή ελευθέρως εις το μέλλον, λόγω της παρουσίας εχθρικών στοιχείων εμπνευσμένων έξωθεν με επαναστατικάς ιδέας»39. Mε τη λακωνική αυτή απάντηση η Γερμανία είχε δώσει το πράσινο φως στις προδιαγραφές των χριστιανών της Mικράς Aσίας. Tο σχέδιο που προτάθηκε ήταν παλαιογερμανικής προέλευσης, δοκιμασμένο και αποτελεσματικό. O Morgenthau το περιγράφει απλά και με σαφήνεια: «Όσοι έχουν διαβάσει, έστω και επιφανειακά, την παγγερμανική φιλολογία, γνωρίζουν τη μέθοδο που προτείνεται για την αντιμετώπιση των πληθυσμών που παρεμποδίζουν την ελεύθερη κίνηση της Γερμανίας. Eννοώ τον εκτοπισμό των κατοίκων. H βίαιη εξορία ολόκληρων λαών, που μεταφέρονται σαν ζώα από τη μια άκρη της Eυρώπης στην άλλη, είναι μέρος του κατακτητικού προγράμματος της Γερμανίας. H μέθοδος, που είχε εφαρμοστεί στην Πολωνία, το Bέλγιο και τη Σερβία, εφαρμόστηκε με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο, όπως θα αφηγηθώ, στην Aρμενία. Eνεργώντας με προτροπή της Γερμανίας, η Tουρκία είχε τώρα αρχίσει να εφαρμόζει το μέτρο της εκτόπισης στους Έλληνες υπηκόους της στη Mικρά Aσία. Tρία χρόνια αργότερα, ο Γερμανός ναύαρχος Oύζεντομ, που ναυλοχούσε στα Δαρδανέλλια στη διάρκεια του βομβαρδισμού Θεσσαλονίκη (1993), σ. 111-163. 39. Pοδάς M., ό.π., σ. 81.

τους - από τον αγγλικό στόλο - μου είπε ότι οι Γερμανοί ήταν εκείνοι «που είχαν προτείνει πιεστικά να απομακρυνθούν οι Έλληνες από τα παράλια». Eκτός από αυτά, οι Tούρκοι απαίτησαν απ’ όλους τους ξένους εμπορικούς οίκους της Σμύρνης ν’ απολύσουν τους Έλληνες Oθωμανούς υπαλλήλους τους και να τους αντικαταστήσουν με μουσουλμάνους. Aνάμεσα στους αμερικανικούς οίκους που πήραν ανάλογες οδηγίες ήταν και η Σίγγερ. Mε προσωπική μου επέμβαση δόθηκε στην εταιρεία αυτή προθεσμία εξήντα ημερών, αλλά στο τέλος υποχρεώθηκε να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των Nεοτούρκων»40. Ηθικός αυτουργός των εκτοπίσεων, υπό το πρόσχημα των στρατιωτικών αναγκών, ήταν ο αρχηγός της γερμανικής στρατιωτικής αποστολής. Όταν οι εκτοπίσεις ολοκληρώθηκαν, ο Liman von Sanders επισκέφθηκε τη Σμύρνη και από εκεί τις υπόλοιπες μικρασιατικές πόλεις για να ελέγξει την άψογη, σύμφωνα με τις γερμανικές απαιτήσεις, εκτέλεση των σχεδίων του. Διαπιστώνοντας όμως ότι σε ελάχιστες περιοχές, παρά τις εκτοπίσεις, είχαν παραμείνει Έλληνες εξέφρασε έντονα την αγανάκτησή του41. Xαρακτηριστικό του μισελληνισμού του είναι το περιστατικό που προκάλεσε, παρουσία του Έλληνα επισκόπου, κατά την περιοδεία του στην Iωνία, τον Mάρτιο του 1914, όταν επιτίμησε με θράσος «κακοαναθρεμμένου παιδιού»42 τις οθωμανικές αρχές που τον συνόδευαν, επειδή είχαν επιτρέψει σε λίγους Έλληνες να παραμείνουν στην περιοχή: «Aυτούς εδώ τι τους φυλάτε!». Bλέπων δε τους ελληνικούς ναούς με τα κωδωνοστάσια και τα ελληνικά σχολεία είπε δεικνύων αυτά: «Eν όσω αφίνετε αυτά εδώ σεις θα είσθε οι είλωτες των Eλλήνων». Eίνε επισήμως βεβαιωμένα τα πράγματα αυτά»43. H στάση αυτή του Liman von 40. Morgenthau H., ό.π., σ. 59-60. 41. Pοδάς M., ό.π., σ. 63. 42. Morgenthau H., ό.π., σ. 56. 43. Pοδάς M., ό.π., σ. 97-98. Aνώνυμος, H εν Aνατολή Γερμανική πολιτική, σ. 73. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

69 Sanders, αδιακρίτως των προσωπικών του θέσεων, δεν μπορεί να ερμηνευθεί με μοναδικό κριτήριο τα φιλοτουρκικά του αισθήματα. O ίδιος υπήρξε αποκλειστικό φερέφωνο και εκτελεστής των επιταγών της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Για τη Γερμανία η Oθωμανική Aυτοκρατορία ήταν, ως την περίοδο του A’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένα μωσαϊκό εθνοτήτων, «ein Nationalitäten Staat» που έπρεπε για το συμφέρον και των δύο χωρών να εξελιχθεί σ’ ένα εθνικό κράτος, «ein National Staat», εκκαθαρισμένο από κάθε ξενική εθνότητα, με μοναδική εξαίρεση τους Γερμανούς εποίκους. Έτσι εξηγείται το υπερβολικό τους μένος εναντίον των Eλλήνων αλλά και των Aρμενίων, ένα χρόνο αργότερα. Έτσι μόνο μπορούν να εξηγηθούν έως σήμερα τα ανθελληνικά άρθρα των γερμανικών εφημερίδων, των στρατευμένων εκδόσεων, των προκλητικών προκηρύξεων, της διασποράς συκοφαντιών, σε βάρος των Mικρασιατών Eλλήνων, «εκμεταλλευτών», των μουσουλμανικών αγροτικών πληθυσμών. «Mια φιλολογία μίσους, εκκλήσεις στον θρησκευτικό φανατισμό και στον ιερό πόλεμο κατέκλυσαν τις πόλεις και την ύπαιθρο»44, γράφει ο Γάλλος Felix Sartiaux φωτογραφίζοντας τους συνεργούς της καταστροφής του μικρασιατικού ελληνισμού: «Eπί τριάντα έτη η Γερμανία είχε ελεύθερο πεδίο δράσης στην Tουρκία. Στην αρχή την ενδιέφερε μόνο ως προς τη διάθεση των βιομηχανικών της προϊόντων, ως ένα πεδίο δράσης των οικονομικών και εμπορικών της συναλλαγών. Aλλά από το 1913 οι Γερμανοί πολιτικοί σχολιαστές μιλούσαν ήδη για γερμανική αποίκιση της Mικράς Aσίας: «H μόνη λύση στο Aνατολικό Zήτημα, που θα ευνοούσε τη Γερμανία και την Aυστροουγγαρία», έγραφε ο Ritter στο έργο του Berlin-Bagdad, «θα ήταν η συμμαχία των κρατών της Kεντρικής Eυρώπης ως Προστάτιδων Δυνάμεων της Mικράς Aσίας, με το προνόμιο να μπορούν να αποικίσουν τη χώρα». Aδειά-

στε τη Mικρά Aσία από τα ιθαγενή στοιχεία που σας στέκονται εμπόδιο, έλεγε εκείνο τον καιρό η πρωσική κυβέρνηση στους Tαλαάτ και Eμβέρ· είσαστε δάσκαλοι στην τέχνη της εκκένωσης. Kαι εμείς θα αντικαταστήσουμε αυτούς τους Έλληνες, τους ταραχοποιούς και άπληστους, με καλούς και τίμιους, εργατικούς Γερμανούς, υποταγμένους και υπάκουους, οι οποίοι θα σας αποδώσουν στο εκατονταπλάσιο αυτό που η εξαφάνιση των Eλλήνων θα σας έχει στερήσει· και τα οφέλη από την επιχείρηση θα είναι για σας σημαντικότερα απ’ ό,τι όλοι οι θησαυροί του χαλίφη»45. Aπό τον μακρινό Πόντο ο εκδότης της εφημερίδας του Bατούμ Aργοναύτης Σταύρος Γαληνός, στις 30 Nοεμβρίου 1913, στο πρωτοσέλιδο κύριο άρθρο του με τίτλο «Oι αίτιοι της εν Aνατολή κακοδαιμονίας» καταδίκαζε την ανθελληνική υστερία των Nεοτούρκων και των επήλυδων Λεβαντίνων, η οποία εκδηλώθηκε κυρίως μετά την ανακατάληψη της Aνατολικής Θράκης και με την οποία οδηγούσαν την αυτοκρατορία στην καταστροφή: «Kαι εξακολουθούν το απαίσιον και εθνοκτόνον έργον των, δηλητηριάζοντες το φρόνημα του καλλιτέρας μοίρας αξίου οθωμανικού λαού, και φανατίζουσι και εξερεθίζουσιν αυτόν εναντίον των εν Tουρκία Eλλήνων, οίτινες αποτελούσι το μόνον υγιές και ανεπηρέαστον στοιχείον, όπερ φειδόμενον των αληθών της πατρίδος συμφερόντων, αντεπεξήλθε και ανταπεξέρχεται εναντίον της αυτόχρημα προδοτικής

44. Sartiaux F., ό.π., σ. 155.

45. Sartiaux F., ό.π., σ. 157-159.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

πολιτικής των «Nεοτούρκων» των απαισίων τούτων μαστρωπών και ανδραποδιστών της Aνατολής, των επί σειράν ολοκλήρων ετών λυμαινομένων την δυστυχή χώραν εν συνεννοήσει μετά των εξ Eυρώπης ασυνειδήτων και ακορέστων πατρώνων των… Aνησυχούμεν όμως, λυπούμεθα, απελπιζόμεθα και πονούμεν διότι δεν βλέπομεν Tούρκους εν Tουρκία και ερωτώμεν: Πού είναι οι αληθείς εκείνοι Tούρκοι, τους οποίους αι παραδόσεις, η θρησκεία και η ιστορική εξέλιξις εδημιούργησαν; Oι Tούρκοι οι ειλικρινείς, οι Tούρκοι οι σταθεροί εις τους λόγους και τας αποφάσεις των, οι Tούρκοι οι αληθώς πονούντες την πατρίδα των, οι Tούρκοι οι θυσιάζοντες δια την Tουρκίαν ζωήν και περιουσίαν και μη κρυπτόμενοι εντός των χαρεμίων εν καιρώ κινδύνου και μη θησαυρίζοντες εις βάρος του έθνους των και πληρούντες τα ταμεία των ευρωπαϊκών τραπεζών κατά το σύστημα των Nεοτούρκων; Πού είναι οι αληθείς Tούρκοι; Eις αυτούς και μόνους και εις τους Έλληνας ανήκει η Aνατολή. Aυτοί και μόνοι δύνανται να αναδείξωσι την πατρίδα των ένδοξον, μεγάλην και κυρίαν των τυχών της. Aυτοί και μόνοι θα αναστηλώσωσι το γόητρον της πάλαι λαμπράς Aυτοκρατορίας, ρίπτοντες και κατασυντρίβοντες την μόνην αιτίαν των συμφορών της Aνατολής: το είδωλον του «Nεοτουρκισμού»46. 46. Γαληνός Στ., «Oι Aίτιοι της εν Aνατολή κακοδαιμονίας», Aργοναύτης, Bατούμ (30.11.1913).

Η ναυμαχία των Κοραλλίων (7/8 Μαΐου 1942) Υπό κ. Σαράντου Ι. Καργάκου, ιστορικού, φιλολόγου καί δοκιμιογράφου

θάλασσα των Κοραλλίων (Coral Sea) βρίσκεται στον Νότιο Ειρηνικό, ανάμεσα στα νησιά του Σολομώντος, των Νέων Εβρίδων, της Νέας Καληδονίας και της Νότιας Γουινέας. Πρόκειται δηλαδή για τον θαλάσσιο λώρο, που εκτείνεται Β.Α. της Αυστραλίας. Η ονομασία λόγω της αφθονίας κοραλλιογενών νήσων. Η λεγόμενη ναυμαχία των Κοραλ-

Το φλεγόμενο USS Neosho (1942) στη Θάλασσα των Κοραλλίων.

λίων στην πραγματικότητα, ήταν αεροναυμαχία. Με αυτή οι Αμερικάνοι μπόρεσαν να συγκρατήσουν την ιαπωνική προέλαση προς Νότο μετά την τραγωδία του Περλ Χάρμπορ. Στόχος των Ιαπώνων ήταν η κατάληψη της Αυστραλίας. Ως προκεχωρημένη βάση χρησιμοποίησαν το Ραμπαούα επί της Νέας Βρεττανίας και, προωθούμενοι συνεχώς, το Γκουανταλκανάλ, που κατέλαβαν την άνοιξη του 1942. Την αμερικάνικη δύναμη αναχαιτίσεως αποτελούσαν τα αεροπλανοφόρα «Λέξιγκτον» και «Γιορκτάουν», 8 καταδρομικά και 11 αντιτορπιλικά. Στη δύναμη αυτή προστέθηκαν και 2 αυστραλιανά καταδρομικά. Αρχηγός της δυνάμεως αυτής ήταν ο αντιναύαρχος Φιτς. Η πρώτη σύγκρουση άρχισε στις 7 Μαίου 1942 σε απόσταση 250 μιλίων

ανατολικά του Γκουανταλκανάλ, ενώ αεροπλάνα του «Γιορκτάουν», είχαν ήδη πλήξει και βυθίσει 7 πλοία μιας ιαπωνικής νηοπομπής. Το πλήγμα αυτό θεωρείται σαν προοίμιο της ναυμαχίας που άρχισε το πρωί (8:45’), της 7ης Μαΐου 1942. Την ώρα αύτη αεροπλάνα της δυνάμεως του Φιτς, εντόπισαν ιαπωνική δύναμη σε απόσταση 160 μιλίων προς τα ΒΔ. Τα ιαπωνικά αεροπλάνα από τη δύναμη αυτή, είχαν βυθίσει το αντιτορπιλικό «Σιμς» και το πετρελαιοφόρο «Νεοσσός». Ο Φιτς έδωσε εντολή να εξορμήσουν από τα δύο αεροπλανοφόρα του όλα τα βομβαρδιστικά και τα τορπιλοπλάνα και να κτυπήσουν τα αεροπλανοφόρα των Ιαπώνων. Συνάμα και ο Ιάπων ναύαρχος έδινε στα δικά του αεροσκάφη την ίδια διαταγή. Έτσι τα αεροπλανοφόρα και των δύο πλευρών έμειναν χωρίς αεροπορική κάλυψη. Πρώτοι οι Αμερικάνοι εντόπισαν το αεροπλανοφόρο «Σόχο», το οποίο κατά τις 11:30 δέχθηκε τις επιθέσεις των αεροσκαφών του «Λέξιγκτον». Κι ενώ αυτά αποσύρονταν, κατέφθασαν τα αεροσκάφη του «Γιορκτάουν» που αποτελείωσαν το θανατηφόρο έργο των πρώτων. Το «Σόχο» και ένα ελαφρό καταδρομικό βυθίστηκαν. Η πρώτη ημέρα ήταν ευτυχής για τους Αμερικανούς. Την επομένη (8 Μαΐου), και ενώ οι δύο αντίπαλοι στόλοι συνέχιζαν σχεδόν παράλληλα την προς Ν. πορεία τους, σε μια απόσταση 160 μιλίων μακριά ο ένας από τον άλλον, οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν 105 αεροσκάφη εναντίον των αμερικανικών αεροπλανοφόρων, που ήταν ο κύριος τους στόχος. Κάτι ανάλογο έπραξαν και οι Αμερικάνοι, που τούτη τη φορά συνάντησαν αντί-

σταση ισχυρή. Μπόρεσαν πάντως να προκαλέσουν ζημιές στο αεροπλανοφόρο «Σοκάκου». Οι Ιαπώνες, όμως, κατ’ αλλεπάλληλα κύματα, έπλητταν και τα δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Το «Γιορκτάουν» υπέστη σοβαρές ζημιές αλλ’ εξακολουθούσε να πλέει με ταχύτητα 30 κόμβων. Αντίθετα, το «Λέξιγκτον», δέχθηκε ισχυρά πλήγματα (μια μικρή βόμβα εισχώρησε μέσα στην καπνοδόχο του) και μείωσε την ταχύτητά του σε 24 κόμβους. Οι άνδρες του, υπό τις διαταγές του κυβερνήτη Φόρεστ Σέρμαν, αγωνίζονταν να σβήσουν τις φωτιές. Και το είχαν πετύχει σε μεγάλο βαθμό. Αλλά ξαφνικά μια τρομερή έκρηξη συντάραξε τον θαλάσσιο γίγαντα. Φαίνεται ότι η φωτιά είχε φθάσει ως τα πυρομαχικά. Ο Σέρμαν διέταξε εκκένωση, η οποία έγινε με ψυχραιμία. Τα προστρέξαντα αντιτορπιλικά έσωσαν το 92% του πληρώματος. Το αντιτορπιλικό «Φελπς» έδωσε και τη χαριστική βολή με δέσμη 5 τορπίλων στο «Λέξιγκτον» που, εκπέμποντας έσχατη στήλη φλογών, χάθηκε στον ωκεανό. Η ναυμαχία των Κοραλλίων δεν ανέδειξε εμφανώς νικητή. Οπωσδήποτε όμως συνιστά επιτυχία αμερικανική. Διότι οι Αμερικάνοι πρώτη φορά αναμετρήθηκαν με τους ακατάβλητους ως τότε Ιάπωνες. Έδειξαν σθένος και αντιμετώπισαν χωρίς πλέγμα ηττοπάθειας τον αντίπαλο. Το αρνητικό για τους Ιάπωνες ήταν ότι έχασαν 60 αεροπλάνα. Το πιο αρνητικό είναι ότι ανακόπηκε η περαιτέρω πορεία τους προς Νότο. Η Αυστραλία έμεινε γι’ αυτούς όνειρο απατηλό. Βασικό ηθικό πλεονέκτημα για τους Αμερικανούς, ήταν η ανάκτηση της αυτοπεποιθήσεως. Αυτό περισσότερο θα φανεί στην επόμενη ναυτικο-αεροπορική σύγκρουση, μετά από ένα περίπου μήνα, στο Μιντγουαίη. Έκτοτε αρχίζει η αμερικανική αντεπίθεση. Υ.Γ. Το κείμενο αυτό είναι προδημοσίευση του βιβλίου μου «Γενική Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου» που θα κυκλοφορηθεί περί τα τέλη του έτους σε 3 τόμους. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η Ψυχή στην Οικογένεια Επιλογές και Σχέσεις στην Οικογένεια Υπο κ. Άρη Διαμαντόπουλου, Υπγου ε.α., Ψυχολόγου – Δρ Φιλοσοφίας

Αξία Οικογένειας

,τι είναι το κύτταρο για τον ζωντανό οργανισμό, είναι η οικογένεια για την κοινωνία. Πράγματι, η οικογένεια αποτελεί μέγιστο κοινωνικό θεσμό, διότι μέσα από την οικογένεια ικανοποιούνται βασικές ψυχολογικές ανάγκες του ανθρώπου, όπως αυτές της ασφάλειας αλλά και της ελευθερίας, της αλληλεγγύης αλλά και της καταξίωσης, της ελπίδας και της αισιοδοξίας. Μέσα στην οικογένεια επίσης καλλιεργούνται και αναπτύσσονται τα ωραιότερα και υψηλότερα σε αξία ανθρώπινα συναισθήματα, όπως αυτά της εμπιστοσύνης και της αφοσίωσης, της στοργής και της αγάπης. Ίσως η οικογένεια είναι η μόνη κοινωνική ομάδα που το «εγώ» εξομοιώνεται τόσο πολύ με το «εσύ», ώστε να μετουσιώνεται σε μια ενιαία προσωπικότητα του «εμείς» της οικογένειας, που κάθε μέλος της φθάνει μέχρι αυτοθυσίας χάριν του άλλου μέλους της. Τέλος, μέσα από την οικογένεια ουσιαστικά ο άνθρωπος προσδιορίζεται και ως δημιουργός της ζωντανής δημιουργίας. Η δε ζωντανή δημιουργία είναι η ωραιότερη απ’ όλες τις άλλες δημιουργίες (φιλοσοφική, επιστημονική, καλλιτεχνική), ακριβώς επειδή είναι ζωντανή και έχει ανταπόκριση! Όταν δε ο άνθρωπος δημιουργεί, αισθάνεται ότι υπάρχει και εφόσον δημιουργεί μέσα από την οικογένεια, άραγε υπάρχει μέσα από την οικογένεια! ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Επομένως η οικογένεια έχει και υπαρξιακό καθαυτό χαρακτήρα, για τον άνθρωπο. Δικαίως λοιπόν η οικογένεια αποτελεί μέγιστο κοινωνικό θεσμό, που αξίζει να διατηρείται και να ενισχύεται. Αυτόν τον σκοπό εξυπηρετεί και η παρούσα συνάντησή μας, ως μία σύντομη περιήγηση γνώσης της ψυχολογίας της οικογένειας.

β. Οι Πνευματικές Λειτουργίες, οι οποίες προϋποθέτουν αντίστοιχα επίπεδα νοημοσύνης και στα οποία κριτήρια δύνανται να ενταχθούν το μορφωτικό επίπεδο, ως επίσης και τα πνευματικά ενδιαφέροντα των υποψηφίων συζύγων, λίαν απαραίτητες προϋποθέσεις για την επικοινωνία και τον διάλογο μεταξύ των συζύγων, αλλά και για ολόκληρη την οικογένεια.

Κριτήρια Επιλογής Συζύγου

γ. Η Κοινωνικότητα των μελλονύμφων επίσης αποτελεί παράγοντα ομαλής ή όχι οικογενειακής συνύπαρξης και οι υποψήφιοι σύζυγοι πρέπει από την παιδική τους ηλικία νάχουν εθισθεί στις υποχρεώσεις και στα δικαιώματα μιας κοινωνικής ομάδας (προσκοπισμός, σχολείο, κατασκηνώσεις, στρατός κλπ.). Υπάρχουν συνάνθρωποί μας, οι οποίοι αποφεύγουν τον γάμο από τον φόβο της δέσμευσης και της απώλειας της προσωπικής ελευθερίας τους ή διότι ακόμα, αναζητούν το γονεϊκό πρότυπο και την τέλεια σύζυγο. Και από την άλλη πλευρά νέοι συνάνθρωποί μας, που χωρίς κοινωνική ωριμότητα με ευκολία αποφασίζουν τον γάμο με δυσάρεστες συνέπειες. Τέλος στη κοινωνική ωριμότητα ανάγεται και η διαλεκτικόιητα στις περιπτώσεις διαφορών στις πολιτικές ιδέες, στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, στις ηθικές αξίες και γενικά στις επιστημονικές, καλλιτεχνικές και κοινωνικές αντιλήψεις και ενδιαφέροντα.

Όταν θέλουμε να κτίσουμε ένα καλό σπίτι, βάζουμε γερά θεμέλια. Αυτά τα θεμέλια για την οικογένεια τίθενται με τις κατάλληλες αμοιβαίες επιλογές των συζύγων. Και όπως κάθε κατασκευή έχει τις δικές της προδιαγραφές, έτσι και η αμοιβαία επιλογή των συζύγων, έχει τις δικές της προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές δεν καταστρέφουν, αλλά απλώς λογικοποιούν τον έρωτα, αυτή τη θεία δημιουργική δωρεά, στη φύση από τον Θεό. Οι προϋποθέσεις αυτές συνοπτικά και χωρίς αξιολόγηση προτεραιότητας δύνανται να είναι: α. Η Βιολογική Ωριμότητα των μελλονύμφων, ώστε οργανικά να είναι ικανοί και ταιριαστοί προς γάμον κοινωνία. Στην βιολογική ωριμότητα εντάσσονται τα κριτήρια της σωματικής διάπλασης, της εμφάνισης, της ηλικίας και της υγείας, έτσι ώστε νάχει αμοιβαία εφαρμογή ο φυσικός νόμος της επιλογής.

72 Άπαξ άνθρωποι γεγόναμεν, δις δε ουκ έστι γενέσθαι. απόδοση: μια φορά γεννηθήκαμε άνθρωποι, δύο φορές όμως δεν είναι δυνατό να γίνουμε Επίκουρος, 341-270 π.Χ., Αρχαίος φιλόσοφος

δ. Η Ψυχολογική Ωριμότητα κάθε συζυγικού μέλους, η οποία γενικά εκφράζεται από τα χαρακτηριστικά: Την Αυτογνωσία και την Ετερογνωσία των θετικών και αρνητικών στοιχείων του χαρακτήρα κάθε μέλους και την αυτοβελτίωσή τους. Ικανότητα διαχωρισμού των ουσιαστικών από τα λεπτομερή στοιχεία ενός θέματος. Οι σύζυγοι να είναι διαλεκτικοί και συνεργάσιμοι και ουχί εγωκεντρικοί και δογματικοί. ε. Οι Οικονομικές Δυνατότητες των μελλονύμφων αποτελούν βασικό παράγοντα στη διαμόρφωση των συζυγικών σχέσεων. Απαραίτητα τυγχάνουν η εξασφάλιση στέγης και εσόδων, για να μπορέσει να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει η οικογένεια. Συμπερασματικά, εάν θέλαμε να συμπτύξουμε όλα τα παραπάνω κριτήρια επιλογής των συζύγων σε μία και μόνο αρχή, αυτή μπορεί να είναι η σκέψη του Αριστοτέλη, ότι: «το όμοιον τέρπει και το ανόμοιο συμπληρώνει». Και σε ένα μόνον κανόνα επιλογής, αυτός θα μπορούσε να είναι ο αμοιβαίος θαυμασμός των μελλονύμφων.

Σχέσεις Συζύγων

λλά, εάν τα κριτήρια επιλογής των συζύγων αποτελούν τα θεμέλια, η ποιότητα των συζυγικών σχέσεων, αποτελεί τον σκελετό της οικογενειακής δόμησης. Έχουν παρατηρηθεί οι εξής μορφές συζυγικών σχέσεων: α. Η στενή συνύπαρξη του ζευγαριού κατά την οποίαν κατ’ άνισο τρόπο υπερισχύουν οι σχέσεις της συντρο-

φικότητας σε βάρος της προσωπικής ελευθερίας των μελών (όταν ο ένας είναι κολλημένος με τον άλλον). β. Η αυτόνομη συζυγική σχέση, η οποία είναι το ακριβώς αντίθετο της στενής και στην οποία κατ’ άνισο τρόπο υπερισχύει το «εγώ» σε βάρος του «εμείς». γ. Πιο πέρα από την αυτόνομη υπάρχει η ξένη σχέση, κατά την οποία το ζευγάρι ψυχοσυναισθηματικά είναι χωρισμένο, πλην όμως διατηρεί τυπικά την συζυγική σχέση. δ. Τέλος υπάρχει η ισορροπημένη του «μέτρου» συζυγική σχέση, όπου το ζευγάρι με γνώση και τέχνη διατηρεί την ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για ελευθερία και για συνύπαρξη των μελών του. Αλλά στις σχέσεις του ζευγαριού δεν είναι πάντα όλα «ρόδινα και ωραία», συμβαίνουν και οι συζυγικές για διαφόρους λόγους συγκρούσεις και οι οποίες μπορούν να συντελούν στην ανανέωση των συζυγικών σχέσεων, αλλά δυστυχώς οδηγούν και σε διαζύγια. Ανανεώνεται από τις συγκρούσεις η συζυγική σχέση, όταν ο ένας δεν επιδιώκει να επιβληθεί επί του άλλου κατανοώντας με ωριμότητα τις θέσεις του άλλου, μετατιθέμενος από το «εγώ» στο «εσύ». Εάν παρ’ όλη τη γνώση και την τέχνη οι συζυγικές σχέσεις υπερβούν ορισμένα όρια, που η διατήρησή τους προκαλεί περισσότερη δυστυχία, είναι προτιμότερο το διαζύγιο, όσον οδυνηρό για όλα τα μέλη της οικογένειας κι αν είναι αυτό (μεταξύ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστον). Κι αν ακόμα ήθελε συμβεί το διαζύγιο, επιβάλλεται εκ μέρους όλων των μελών η διατήρηση

καλών σχέσεων προς ανακούφιση των ψυχικών τραυματισμών, που το διαζύγιο προκαλεί, ιδιαίτερα στα παιδιά. Οι συγκρούσεις ανανεώνουν την συζυγική σχέση και προλαμβάνουν τα διαζύγια, όταν αυτών ακολουθεί η ειλικρινής κριτική και αναθεωρείται η σχέση του ζευγαριού με βάση το «οικογενειακό σύνταγμα», τ’ οποίο περιλαμβάνει θεμελιώδεις διατάξεις που αφορούν την προσωπική ελευθερία αλλά και την ανάγκη της συνύπαρξης και αυτές έχουν συνοπτικά ως ακολούθως: α. Χάριν της προσωπικής ελευθερίας οι ανάγκες κάθε μέλους είναι: Να διατηρεί και να καλλιεργεί την προσωπικότητά του Το δικαίωμα της αξιοπρεπούς ελευθερίας του και Το δικαίωμα να υπερασπίζεται τον εαυτό του. β. Χάριν της ανάγκης για συνύπαρξη οι αρχές, με αμοιβαίο χαρακτήρα μεταξύ των μελών, επίσης είναι: Η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός. Η αποδοχή του ενός από τον άλλον. Η επικοινωνία και η κατανόηση μεταξύ τους. Η αγάπη. Η ευτυχία από την αμοιβαία παρουσία τους. Συμπερασματικά, καθόσον αφορά ιη γνώση και την τέχνη των συζυγικών σχέσεων, μπορεί να υποστηριχθεί ότι το κάθε ζευγάρι διαμορφώνει τις δικές του μορφές σχέσεων, αναλόγως των συνθηκών που βιώνει και επομένως είναι περιττή οιαδήποτε άλλη συγκριτική κριτική, καθ’ όσον πάνω απ’ όλα είναι η διατήρηση της οικογένειας.

Σχέσεις Γονέων και Παιδιών

λη αυτή η νομολογία των συζυγικών επιλογών και σχέσεων, στοχεύει στην οικοδόμηση μίας ευτυχισμένης οικογένειας, της οποίας η ευτυχία κορυφώνεται με την ωραιότερη των δημιουργιών, που είναι τα παιδιά. Κι εδώ υπάρχει νομολογία στις σχέσεις γονέων και παιδιών, ώστε η ψυχική ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

73 ανάπτυξη και εξέλιξη αυτών, να είναι ομαλή και θετική. Αλλά πριν από κάθε άλλο λόγο για τις σχέσεις γονέων και παιδιών, οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν και την ψυχολογία που χαρακτηρίζει κάθε παιδί τους κατά τις εξελικτικές φάσεις της ανάπτυξής τους. Καθόσον το νήπιον έχει τα δικά του γνωρίσματα και ιδιαίτερα πλησίον του τρίτου έτους της ηλικίας, το παιδί επίσης έχει τα δικά του χαρακτηριστικά υπευθυνότητας, ιδιαίτερα κατά την έναρξη της φοίτησής του στο σχολείο και τέλος η επαναστατική εφηβική ηλικία, κατά την οποία ο έφηβος αρνείται και αυτούς τους γονείς του και γενικά το κοινωνικό κατεστημένο, γενώμενος εύκολα ευάλωτος εκτροπών του, ένεκεν της επαναστατικής του ψυχολογίας. Τα λεπτομερή στοιχεία της εξελικτικής ψυχολογίας των ηλικιών αυτών αποτελούν ένα άλλο κεφάλαιο, που εκφεύγει των ορίων αυτής της παρουσίας, στην οποία θ’ αναφερθούμε και πάλι λίαν συνοπτικά στις σχέσεις γονέων και παιδιών και τις απορρέουσες συμπεριφορές των παιδιών από την ποιότητα αυτών των σχέσεων. Έτσι μπορούμε να πούμε τα εξής: α. Οσον αφορά τα συναισθήματα των γονέων προς τα παιδιά υπάρχουν γενικά οι στοργικοί και οι εχθρικοί γονείς. β. Ως προς την διαπαιδαγώγηση και την διοίκηση των παιδιών υπάρχουν οι δημοκρατικοί (διαλεκτικοί) και οι αυταρχικοί (άκαμπτοι) γονείς. Ας δούμε τώρα από την σύνθεση αυτών των συμπεριφορών των γονέων προς τα παιδιά, ποιες συμπεριφορές των παιδιών διαμορφώνονται: α. Από Στοργικούς και Δημοκρατικούς γονείς απορρέουν παιδιά με συναισθηματική σταθερότητα, κοινωνικότητα, με φιλικές διαθέσεις, έχουν κίνητρα για υψηλή πρόοδο, δημιουργία και πνεύμα συνεργασίας, έχουν αυτοπεποίθηση. β. Από Στοργικούς και Απαιτητικούς (Υπερπροστατευτικούς) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

γονείς συνήθως προκύπτουν παιδιά με τυραννική εγωκεντρική συμπεριφορά, με περιορισμένες διανθρώπινες σχέσεις και με κοινωνικές ανασφάλειες και εξαρτήσεις. γ. Από Εχθρικούς και Αδιάφορους γονείς έχουμε συνήθως επιθετικά αντικοινωνικά παιδιά, τα οποία εντάσσονται σε συμμορίες και σε άλλες αντικοινωνικές ομάδες, προκειμένου να συναντήσουν την κατανόηση και την αγάπη, που έλειψε από τους γονείς τους. Φαινόμενο πολύ έντονο στην εποχή μας. δ. Από Εχθρικούς και Αυταρχικούς γονείς τα παιδιά αναπτύσσουν κατ’ αρχάς συναισθήματα πικρίας, αντικοινωνικότητα και επιθετικότητα στους άλλους με έκδηλη την εχθρότητα και την εγκληματικότητα. Τα παιδιά αυτών των γονέων δεν εντάσσονται σε συμμορίες, αλλά ενεργούν μόνα τους ως ανάλγητοι εγκληματίες. Υπάρχει ενδεχόμενο να δείξουν την εντελώς αντίθετη συμπεριφορά της εξάρτησης και της συμμόρφωσης και της υποκριτικής υποτέλειας. Το «μυστικό» λοιπόν για την εξέλιξη αυτών των παιδιών στη ζωή είναι μία ισορροπημένη του «μέτρου» οικογένεια, όπως γνωρίσαμε αυτή μέχρις εδώ.

Ο Ρόλος των «Παππούδων»

λλά, εάν οι γονείς τα δίνουν όλα για τα παιδιά, έρχεται η εποχή που τα παιδιά θα δώσουν στους γονείς όταν αυτοί γεράσουν. Πράγματι ο «γέροντας» έχει ανάγκη αναπροσαρμογής του ρόλου που μέχρι τότε είχε στην κοινωνία, ώστε να μην αισθάνεται ψυχικά διαλυμένος και τεθλιμμένος. «Γέροντας» κατ’ αρχάς είναι τίτλος τιμής για τους αγώνες της ζωής μέχρις αυτής της ηλικίας και οι οποίοι αγώνες συνεχίζονται αναπροσαρμοσμένοι ανάλογα με την ηλικία του και τις δυνατότητές του. Αποτελεί σταθμό στην πορεία του ανθρώπου, όταν αυτός συνταξιοδοτείται από τον χώρο της εργασίας του, μεγαλώνουν τα παιδιά του και φεύγουν από την οικογένεια για να φτιάξουν το δικό τους σπιτικό και επί πλέον όταν αρχίζουν οι γεροντικές ασθένειες και χάνονται προσφιλή του πρόσωπα (σύζυγοι, αδέλφια κλπ). Όλα αυτά, πρέπει να βρίσκουν τον «γέροντα» όχι απογοητευμένο, αλλά θωρακισμένο με νέους κοινωνικούς ρόλους. Και αυτοί οι κοινωνικοί δημιουργικοί ρόλοι μπορεί να είναι: Αυτός των παππούδων και των γιαγιάδων

74 Η ανάπτυξη εθελοντικής δραστηριότητας σε κοινωνικούς, εκκλησιαστικούς και πολιτιστικούς συλλόγους και ιδρύματα. Η μελέτη βιβλίων και η απόκτηση άλλων γνώσεων που δεν είχαν μέχρις αυτής της ηλικίας επιτευχθεί. Η δημιουργική γεωργική και κηπευτική ενασχόληση Η εποπτική παραμονή στην επιχείρησή τους ή στο επάγγελμα που ενασκούσαν. Με αυτούς και άλλους ρόλους ο «γέροντας» αισθάνεται πάντα ψυχικά γεμάτος, ικανοποιημένος και καταξιωμένος, προσφέροντας συνεχώς στην κοινωνία.

Καταληκτικές Σκέψεις

όγω ακριβώς αυτού του θαυμαστού δημιουργικού έργου που συντελείται στις διανθρώπινες σχέσεις μέσα από την οικογένεια, σαν τελικές συμπερασματικές σκέψεις θα μπορούσαν να διατυπωθούν οι παρακάτω: Αξίζει της κοινωνικής φροντίδας η ενίσχυση του οικογενειακού θεσμού, αφενός λόγω των ωραιοτέρων συναισθημάτων και των υψηλοτέρων αξιών που καλλιεργούνται εντός αυτής και αφετέρου λόγω της κρίσης που περνά για κοινωνικούς, οικονομικούς και ψυχολογικούς λόγους σήμερα ο θεσμός της οικογένειας. Προς ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας θα μπορούσαν να θεσμοθετηθούν Κέντρα Οικογενειακού Προγραμματισμού από κάθε Δημόσιο και Κοινωνικό Φορέα, τα οποία να επιλαμβάνονται με όλα τα παραπάνω θέματα κι ακόμα με την ανασυγκρότηση του οικογενειακού θεσμού από ορφανές ή διαζευγμένες οικογένειες και ιδιαιτέρως από τις άγαμες μητέρες και τόσων άλλων θεμάτων που έχει να παρουσιάσει η οικογένεια και δύνανται να επιλαμβάνονται αυτά τα Κέντρα του Οικογενειακού Προγραμματισμού. Επίσης σημαντική θα είναι η υποστήριξη προς την οικογένεια, ιδιαίτερα στην εποχή μας που οι γονείς εργάζο-

νται, η δημιουργία και η λειτουργία νηπιακών σταθμών πλησίον του χώρου εργασίας των γονέων, όπου είναι δυνατόν. Εκτιμάται ότι θα είναι το θετικότερο μέτρο προς αντιμετώπιση του σημερινού κοινωνικού και συνάμα εθνικού προβλήματος της υπογεννητικότητας, που δημιουργεί και δημογραφικό ζήτημα. Αποτελεί πλέον κοινωνικό γεγονός η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας και αυτή η κοινωνική μεταβολή μαζί με τις άλλες κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές έχουν τις επιπτώσεις τους στην λειτουργία της παραδοσιακής, όπως την γνωρίσαμε οικογένεια. Η λειτουργία σήμερα της οικογένειας είναι μεταξύ γονέων, παππούδων και γιαγιάδων, οικιακής βοηθού και νηπιακού σταθμού, λόγω της απουσίας των γονέων στην εργασία τους ή και τον λίγο χρόνο που διαθέτουν για τα παιδιά τους Οπότε στην διαμόρφωση συμπεριφορών των παιδιών σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα των σχέσεων των οικιακών βοηθών, νηπιαγωγών και παιδαγωγών με τους οποίους τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο τους. Με αυτές τις συνθήκες της οικογένειας φρονώ ότι η επιστημονικότερη και η περισσότερο δυνατή υποστήριξη από την Πολιτεία και την Κοινωνία γενικά είναι αυτή των νηπιακών σταθμών και αργότερα των ολοήμερων σχολείων. Τόση είναι η αξία του Οικογενειακού Θεσμού, που ο αρχαίος μεγάλος Έλληνας Φιλόσοφος, ο Πλάτων, θα εξαρτήσει και αυτές τις μορφές των πολιτευμάτων από την ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων υποστηρίζοντας, ότι από τυραννικές οικογένειες προκύπτουν τυραννικά πολιτεύματα και από δημοκρατικές οικογένειες, δημοκρατικές πολιτείες (ελεύθερη απόδοση από την «Πολιτεία»), και ακόμη ο ίδιος ο Φιλόσοφος θα πει ότι «οι άνθρωποι της σοφίας και της αρετής ορθά διοικούν και την οικογένεια και

την πόλη («Μένων» 91α). Τελικό συμπέρασμα, λοιπόν, είναι: Όταν η οικογένεια είναι υγιής και η κοινωνία είναι υγιής, ασθενεί η οικογένεια, ασθενεί και η κοινωνία. Άραγε κοινωνικά υπάρχουμε μέσα από την οικογένεια.

Βιβλιογραφία Guthrie C.K.W. Οι Σοφιστές. Μετάφραση Δαμιανός Τσεκουράκης. Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας. Αθήνα. Διαμαντόπουλος Άρης. Εγκυκλοπαίδεια Ψυχολογίας. Α΄ Τόμος: Προσωπικότητα. Β΄ Τόμος: Περιβάλλον. Γ΄ Τόμος: Συμπεριφορά. Σύνταξη 1985. Χειρόγραφο στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Ανέκδοτοι. Διαμαντόπουλος Άρης. Φιλοσοφία Ηγεσίας. Το ΄Ηθος του Ηγέτη στον Πλάτωνα. Διδακτορική Εργασία. Αθήνα 2000. Ανέκδοτη. Καστενμπάουμ Ρόμπερτ. Εξελικτική Ψυχολογία. Η Τρίτη Ηλικία. Μετάφραση Ελένη Τσελέπογλου. Εκδόσεις Ψυχογιός. Αθήνα 1982. Kirk S.G. – Raven E.J. – Scofield M. Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι. Μετάφραση Δημοσθένης Κούρτοβικ. Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας. Αθήνα. Κόνγκερ Τζον. Εξελικτική Ψυχολογία. Εφηβική Ηλικία. Μετάφραση Μαρία Σόλμαν. Εκδόσεις Ψυχογιός. Αθήνα 1980. Κωσταράς Φιλ. Γρηγόρης. Η Ψυχολογία του Ανθρώπου. Πανεπιστημιακή Έκδοση. Αθήνα 1986. Μάρτζορυ Φίσα. Εξελικτική Ψυχολογία. Η Μέση Ηλικία. Μετάφραση Μαρία Σόλμαν. Εκδόσεις Ψυχογιός. Αθήνα 1980. Ντέϊβιντ Βίσκοτ. Το Ζευγάρι και οι Τρόποι Ανανέωσης της Σχέσης του. Μετάφραση Ελένη Τσελέπογλου. Παρασκευόπουλος Ιωάννης. Εξελικτική Ψυχολογία. Α΄ Τόμος: ΕμβρυϊκήΒρεφική Ηλικία. Β΄ Τόμος: Νηπιακή Ηλικία. Γ΄ Τόμος: Σχολική Ηλικία. Αθήνα 1981. Στοιχεία Κλινικής Ψυχολογίας. Αθήνα 1981. Ψυχολογία Ατομικών Διαφορών. Αθήνα 1979. Εκδόσεις Γρηγόρη. Πιντέρης Γεώργιος. Συντροφικότητα και Αυτονομία στις Σχέσεις του Ζευγαριού. Εκδόσεις Θυμάρι. Αθήνα 1990.(η κυρία πηγή της παρούσας εργασίας). Τατάκης Ν. Βασίλειος. Ο Σωκράτης. Εκδόσεις Αστήρ. Αθήνα. Χουρδάκη Μαρία. Οικογενειακή Ψυχολογία. Εκδόσεις Γρηγόρη. Αθήνα 1982. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Για μια άλλη Ευρώπη ή για περισσότερη Ευρώπη; Υπό Δρ. κ. Σωτήρη Ντάλη, Λέκτορος στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Επισκέπτη Καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών

ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία ήταν πάντα μια δύσκολη υπόθεση. Ο Ζακ Ντελόρ έλεγε πως πρέπει να πειστούν γι’ αυτό εκείνοι που, μη έχοντας ζήσει στα μεταπολεμικά χρόνια, έχουν την τάση να θεωρούν την ανάδυση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης σαν μια παλιά ιστορία, μια ιδέα που ξεπεράστηκε από τις μεταβολές που μεσολάβησαν έκτοτε. Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ εμφανίσθηκε πολιτικά διαιρεμένη και οικονομικά εξασθενημένη. Σήμερα, είναι πλέον απαραίτητο να επανέλθει προς υλοποίηση το φιλόδοξο σχέδιο της οικονομικής και πολιτικής ένωσης, προκειμένου να επιτευχθεί ο μεγαλύτερος δυνατός βαθμός πολιτικής και θεσμικής ενοποίησης. Όπως προκύπτει από τα υπό επεξεργασία σχέδια που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, οδηγούμαστε έστω και με καθυστέρηση σε μεγαλύτερο έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών, σε ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών, σε κοινή φορολογική πολιτική και σε μεταρρύθμιση των κοινωνικών συστημάτων.

νέα συζήτηση που ανοίγει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ίσως αποτελέσει το απαραίτητο πλαίσιο για την «πολιτικοποίηση» της πολιτικής, ώστε να μπορούν να υπάρξουν εκ νέου δυνατότητες, εργαλεία, και κίνητρα για συμμετοχή των πολιτών. Η συζήτηση αυτή φαίνεται πως θα κινηθεί σε δυο κομβικά επίπεδα. Στο πρώτο θα αναζητηθεί η ενοποίηση της Ευρώπης και η πολιτικοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και οικολογικών λειτουργιών της. Στο δεύτερο επίπεδο πρέπει να επιχειρηθεί η ανοικοδόμηση ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

του κοινωνικού κράτους και η αποκατάσταση της φορολογίας ως εργαλείου ανακατανομής εισοδημάτων, παροχών και κοινωνικών παρεμβάσεων. Έχουν ήδη δρομολογηθεί οι διαδικασίες για τη θεσμική αναδιοργάνωση της Ευρωζώνης. Το ευρωπαϊκό εξάμηνο, το six –pack, το two pack, το δημοσιονομικό σύμφωνο, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο, το σύμφωνο ανάπτυξης, οι ρυθμίσεις για τους μηχανισμούς διάσωσης και οι κανονισμοί της ΕΚΤ, έχουν

δημιουργήσει ένα πολύπλοκο σύστημα. Προκύπτει επομένως η ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό σύστημα για την Ευρωζώνη, η οποία ούτως ή άλλως αποτελεί μέρος του προβλήματος γιατί είναι μια ατελής οικονομική και νομισματική ένωση χωρών –μελών, με διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Η Υπαρξιακή Κρίση στην ΕΕ

ήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ταλανίζεται μόνο από την κρίση χρέους αλλά και από μια κρίση υπαρξιακή. Μια κρίση πολλαπλή, που είναι ταυτόχρονα οικονομική, δημογραφική, οικολογική, πολιτική και κρίση θεσμών, υποστηρίζουν οι Βέρχοφσταντ και Κον-Μπεντίτ, στο βιβλίο

τους, «Ξύπνα Ευρώπη! Ένα μανιφέστο για μια άλλη Ευρώπη», (Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2012), το οποίο αξίζει να ξαναδιαβαστεί αυτές τις μέρες, γιατί εξηγεί εύστοχα την έννοια της «περισσότερης Ευρώπης». Ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου και πρόεδρος της Ομάδας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Γκι Βέρχοφσταντ και ο γαλλο-γερμανός ακτιβιστής και πρώην συν-πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ντανιέλ Κον –Μπεντίτ, παρουσιάζουν ένα πολύ ενδιαφέρον «πολιτικό μανιφέστο για μια μετα-εθνική επανάσταση στην Ευρώπη». Οι δυο ευρωπαίοι πολιτικοί δεν μιλούν αορίστως για μια άλλη Ευρώπη, αλλά για «περισσότερη Ευρώπη». Μας προτρέπουν να σπάσουμε τη σιωπή, που στραγγαλίζει το ευρωπαϊκό πρόταγμα εδώ και χρόνια. Να τελειώνουμε με την αδιαφορία που οδηγεί πάντα μια κοινωνία στον μαρασμό. Να τελειώνουμε με τον λήθαργο στον οποίον έχουν πέσει οι θεσμοί μας. Να τολμήσουμε να σκεφτούμε ευρωπαϊκά. Να επικαιροποιήσουμε το ευρωπαϊκό πρόταγμα στην Ευρώπη και στον κόσμο του αύριο. Ειδικότερα ο Γκι Βέρχοφσταντ εργάζεται τα τελευταία δέκα χρόνια, στην κατεύθυνση ενός σχεδίου, το οποίο θα

είναι σε θέση να ελκύσει τις νεότερες γενιές. Πριν από έξι χρόνια είχε περιγράψει το σενάριο δυο ομόκεντρων κύκλων στην Ευρώπη, τις «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» (η ευρωζώνη) οι οποίες θα περιστοιχίζονται από μια συνομοσπονδία κρατών, όπου τελικός στόχος είναι όλα τα κράτη-μέλη αυτής της συνομοσπονδίας, να ενταχθούν στις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Σε όλη αυτήν την περίοδο της κρίσης, οι συζητήσεις γύρω από την Ευρώπη, επικεντρώθηκαν κυρίως στα οικονομικά ζητήματα. Πως θα επιλυθεί το ζήτημα του χρέους και πως θα βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των πολιτών της Ευρώπης. Αυτή η επιμονή με τα οικονομικά ζητήματα, έχει ως συνέπεια να περάσει σε δεύτερη μοίρα η προοπτική πολιτικής ενοποίησης. Σήμερα είμαστε σε αναζήτηση ενός κοινού παρονομαστή, ενός Homo Europeanus, που θα απαλύνει τις διαφορές μεταξύ των Ευρωπαίων.

ε εύστοχο τρόπο και εύληπτο λόγο, οι δυο συγγραφείς μας καλούν να μην επιτρέψουμε στους φόβους ή τις ανησυχίες μας, να μας παρασύρουν. Να γυρίσουμε την πλάτη στους προφήτες της καταστροφής και στις εθνικιστικές και ασφαλειολαγνικές προτάσεις τους. Να αναλογιστούμε επιτέλους τι οφείλουμε στην

ευρωπαϊκή ενοποίηση για να συνειδητοποιήσουμε τι διακυβεύεται αυτή τη στιγμή. Με την ώθηση οραματιστών ηγετών, «γεφυροποιών» που ένωσαν πρώτα τη Γαλλία και τη Γερμανία, η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης κατέκτησε βαθμιαία σχεδόν ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο. Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση, είναι το μόνο πρότυπο αναφοράς για να προσανατολιστούμε στον εν τω γίγνεσθαι υπερεθνικό και μεταεθνικό κόσμο. Έναν κόσμο που γυρίζει πολύ γρήγορα και ανακατεύει ξανά την τράπουλα του παρελθόντος. Απέναντι στις ανισορροπίες της σημερινής οικονομικής και χρηματιστικής παγκοσμιοποίησης, η Ευρώπη οφείλει να προβάλει τις κοινωνικές, οικολογικές και πολιτικές της αξίες, υποστηρίζουν οι Βέρχοφσταντ και Κον –Μπεντίτ και υπογραμμίζουν την ανάγκη να απαλλαγεί μια για πάντα η Ευρώπη από τον εγωκεντρισμό των κρατών- εθνών προκειμένου να συμμετάσχει ενεργά στον αυριανό μεταεθνικό κόσμο. Σήμερα, η νέα συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ, οδηγεί εκ των πραγμάτων σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον. Το κρίσιμο ερώτημα για μας, είναι αν θα μπορέσουν οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις, να συγκεντρωθούν στην προσπάθεια επανασύνταξης της ευρωπαϊκής πορείας ολοκλήρωσης, να συζητήσουν και να μετέχουν σε μια μεταρρύθμιση ιδεών, προτάσεων και τελικά δράσεων. Ο Σωτήρης Ντάλης διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις - Διεθνή Πολιτική και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθύνει την τετραμηνιαία επιθεώρηση «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική». Πρόσφατα κυκλοφόρησε η Γ’ έκδοση του βιβλίου του, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η πολυμερής διαχείριση της παγκοσμιοποίησης», Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 2014. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

>> ΜΕ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ

Είμαστε χαρούμενοι; Υπό κ. Χρ. Μπολώση ΓΓ/ΣΕΕΘΑ, Υπτγου ε.α, ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

ταν ο μακαρίτης ο Νίκος Τσιφόρος βρισκόταν στα τελευταία του, πήγε να τον επισκεφθεί ο φίλος του Αλέκος Σακελλάριος.

– Πώς τα πας Νίκο; Τον ρώτησε. – Πώς να πάω; Προπονούμαι για πτώμα. Απάντησε ο μεγάλος ευθυμογράφος, ο οποίος λίγο πριν διαβεί τον Ρουβίκωνα, διατηρούσε στο ακέραιο το χιούμορ του.

Πώς μου ’ρθε τώρα αυτό το μακάβριο περιστατικό; Θα έχετε διαπιστώσει κι’ εσείς αγαπητοί αναγνώστες, ότι δυστυχώς ζούμε σε μία κοινωνία,της οποίας της αρέσει να ζει μέσα στην μαυρίλα ή στην άρνηση. Λες την πρόσχαρη καλημέρα σου το πρωί και εισπράττεις ένα: – Μμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμ. Λες την ευδιάθετη καλησπέρα σου το απόγευμα και σου απαντούν: – Αχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχχ. Απευθύνεις την ολόγλυκεια καληνύχτα σου το βράδυ και ακούς: – Γκρρρρρρρρρρρρρρρρρρρρρ. Οι απόφοιτοι του Γυμνασίου που τελείωσα, μέχρι να μπω στην Σχολή Ευελπίδων, βγάζουν μία εφημεριδούλα, με σκοπό την διατήρηση της μεταξύ τους επαφής. Διαβάζω λοιπόν σε ένα περισπούδαστο κομμάτι: «…ο γυρισμός ήταν δύσκολος, τα δάκρυά της μούσκεψαν τα φτερά της, στη Γη έβρεχε ακόμα πιο πολύ, άπλωσε τα χέρια της έβγαλε μια κραυγή, ο κεραυνός πήρε μακριά την φωνή της και χάθηκε…». Πέραν του ότι το πράγμα είναι ολίγον τις (που έλεγε και ο Χατζηχρήστος) σουρεαλιστικό με μουσκεμένα φτερά και κεραυνούς αρπάχτρες, πολύ μαυρίλα βρε παιδί μου. Κάθε σύγχρονος λογοτέχνης, που σέβεται τον εαυτό του, πλην ελαχίστων φωτεινών εξαιρέσεων, αν δε σου μαυρίσει την ψυχή, θεωρεί εαυτόν αποτυχημένο. Δεν ξέρω τι φταίει. Φταίνε τα Μνημόνια; Δεν νομίζω, αν και αυτά έχουν μερίδιο ευθύνης, γιατί και π.μ. (προ μνημονίων), σχεδόν τα ίδια χάλια είχαμε. Φταίει το καθημερινό τρεχαλητό για το καρβέλι; Όμως αυτό, σε εμάς τους Έλληνες, πάντοτε υπήρχε. Είναι διαχρονικό. Με μια όμως διαφορά. Παλιά αυτός ο αγώνας, γινόταν εύθυμο τραγούδι και όχι αυτοχειρία. Θυμηθείτε το τραΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

γουδάκι των Σακελλάριου – Σουγιούλ «Το τελευταίο τραμ», πόσο εύθυμα και θυμοσοφικά («για μας τα ντόρτια κι’ οι διπλές και γι’ άλλους οι εξάρες») αντιμετώπιζε την αιώνια κρίση. Ή το άλλο σε στίχους του Γιώργου Τζαβέλα και σε μουσική πάλι του Μ. Σουγιούλ «Και ο μήνας έχει εννιά» που έλεγε «Μια ζωή την έχουμε κι’ αν δεν την γλεντήσουμε τι θα καταλάβουμε τι θα καζαντίσουμε». Μα καλά θα μου πείτε όλοι, τότε όλο χαρές και τραγούδια ήτανε; Τόσο χαζοχαρούμενοι πια; Όχι. Και αυτοί είχαν τις στενοχώριες τους και πολύ μεγαλύτερες μάλιστα από τις ημέτερες. Αλλά βρε αδελφέ, έβλεπαν μια Μάρθα Βούρτση κι’ έναν Ξανθόπουλο, κλαίγανε όσο κλαίγανε, ξεσπάγανε και πάμε γι’ άλλα. Πάντως για νάμαστε δίκαιοι (ας είναι και κάποιος δίκαιος την σήμερον ημέρα…) οι Νεοέλληνες δεν είναι πάντα με την προβοσκίδα κάτω και με λυμένο το ζουνάρι για καυγά. Σε κάποιες οικογενειακές συναναστροφές και γλεντάκια, η εικόνα αλλάζει. Πάρτε για παράδειγμα τους γάμους. Ενώ στην Εκκλησία (μιλάμε για θρησκευτικούς γάμους ακόμα…), όλοι είναι σοβαροί και τυπικοί, όταν φθάνουμε στο χώρο της δεξιώσεως αρχίζει βαθμιαίως μία οβιδιακή μεταμόρφωση. Έτσι το τυπικό και σοβαρό, παραχωρεί σιγά σιγά την θέση του, βοηθούντος και του ακράτου οίνου, σε καταστάσεις πιο χαλαρές. Και όταν εκεί κατά τις δύο το πρωί ο ντισκ τζόκεϊ που με ύφος Τιέστο (ξέρετε αυτός που μας διασκέδασε στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004), βάζει το «Είμαι ερωτευμένος με τα μάτια σου» (παρατηρείστε στον προσεχή γάμο που θα παρευρεθείτε, ότι το εν λόγω άσμα, πάντα εκείνες τις ώρες σκάει μύτη), τότε γραβάτες (όσες υπάρχουν ακόμη) λύνονται και μπαίνουνε στις τσέπες ή παραδίνονται στα στεφάνια («Μήτσο ντροπή…») ή (το χειρότερο) από την γραβάτα του δεύτερου κρατιέται ο πρώτος στο λεβέντικο Τσάμικο, ενώ τα πουκάμισα έχουν προ πολλού εγκαταλείψει τον ασφυκτικό κλοιό του πανταλονιού και της ζώνης και τα «ώπα» (επιφώνημα γλεντζέδων, που γράφουν και τα σταυρόλεξα) και τα «σφφφφφφφφφφφφ» (σφύριγμα είναι αυτό…), δίνουν και παίρνουν. Ε, τότε; θα ρωτήσετε, τι είμαστε, μουρτζούφληδες ή κεφάτοι; Τίποτα από τα δύο. Είμαστε απλώς Έλληνες και το καυχόμαστε. Νάστε καλά και χαρούμενοι.

Το Βιβλίο Ι ωά ν ν ου Π απαφλωράτου

Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949) Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Χρήστο Μπολώση, Υπτγου ε.α. ΓΓ/ ΣΕΕΘΑ

ο αξίωμα «Οι νικητές (ή οι ισχυροί) γράφουν την ιστορία», ασφαλώς το γνωρίζετε. Βέβαια το πόσο αντικειμενική μπορεί να είναι η ούτω πως γραφομένη ιστορία, αυτό είναι…άλλη ιστορία. Όμως, αν το αξίωμα αυτό αμφισβητείται και μάλιστα έντονα, τότε πόσο πρέπει να αμφισβητήσουμε το αξίωμα «οι νικητές γράφουν την ιστορία, καθ’ υπαγόρευση των ηττημένων». Δυστυχώς ό,τι και να πούμε, ό,τι και να ισχυριστούμε, αυτό ισχύει στις μέρες μας. Σήμερα κυρίες και κύριοι, την ταλαίπωρη την ιστορία, την αναθεωρούμε, την ξανακοιτάμε, την ανακατεύουμε, την βάζουμε στο μίξερ της σκοπιμότητος και γενικώς την διαστρεβλώνουμε και την στραγγαλίζουμε ασυστόλως παρουσιάζοντάς της, κατά πως μας βολεύει. Με χαρακτηριστική ευκολία πετάμε λάσπη σε ηρωικές μορφές του Έθνους μας, μόνο και μόνο για να εξυπηρετήσουμε στενά προσωπικά ή – το χειρότερο - πολιτικά συμφέροντα. Όλοι γνωρίζουμε ότι η Ζαν ντ’ Αρκ άκουγε φωνές και σύμφωνα με αυτές,

οδηγούσε τα στρατεύματα της Γαλλίας στη νίκη. Αν και αυτό είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα σχιζοφρένειας, ουδείς Γάλλος διενοήθη ποτέ να αποκαλέσει σχιζοφρενή την Ιωάννα της Λωρραίνης. Μέσα σ’ αυτή την παραζάλη των σκοπιμοτήτων και των καιροσκοπισμών, εμφανίζεται ένας Δον Κιχώτης, ο οποίος τολμά να κονταροχτυπηθεί με τους ανεμόμυλους του μηδενισμού, οι οποίοι στην περίπτωσή μας, μόνον φανταστικοί δεν είναι. Πρόκειται, για τον διακεκριμένο Νομικό και διεθνολόγο κύριο Ιωάννη Παπαφλωράτο, δημιούργημα του οποίου είναι το παρουσιαζόμενο σήμερα δίτομο έργο, με τίτλο: «Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1833-1949», την έκδοση του οποίου, έκανε ένας εκ των εγκυροτέρων εκδοτικών οίκων ήτοι οι «Εκδόσεις Σάκκουλα». Με το έργο αυτό, ο κ. Παπαφλωράτος, κυριολεκτικά και μεταφορικά «γράφει ιστορία». Διότι, στις πάνω από 1.600 σελίδες, ο αναγνώστης θα δει αλήθειες να αποκαθίστανται, όπως θα δει και παραμύθια να καταρρέουν. Εκεί θα μάθουμε μερικές άγνωστες αλήθειες, όχι και τόσο κολακευτικές, για τον Αρχηγό του κινήματος του 1909 Συνταγματάρχη Νικόλαο Ζορμπά. Εκεί θα μάθουμε το τι πραγματικά συνέβη μετά την Μάχη του Σαρανταπόρου το 1912, με την περίφημη πλέον ανταλλαγή τηλεγραφημάτων, μεταξύ του Διαδόχου Αρχιστρατήγου Κωνσταντίου και του Πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου. Εκεί θα μάθουμε την πραγματική διάσταση, καθώς και τις τραγικές συνέπειες για την Χώρα μας, του «Κινήματος της Εθνικής Αμύνης» του 1916. Εκεί θα μάθουμε, το σκοπίμως

ενταφιασθέν, ότι η πολυδιαφημισθείσα «Συνθήκη των Σεβρών», την οποία ο Κλεμανσό χαρακτήρισε τόσο εύθραυστη όσο και ο πορσελάνες των Σεβρών, ουδεμία ισχύ είχε αφού πλην του Ελληνικού, ουδέν έτερον Κοινοβούλιο την επικύρωσε. Αλλά και της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας παραθέτει άγνωστες, στο πολύ κόσμο, λεπτομέρειες ο κ. Παπαφλωράτος. Ποιος, επί παραδείγματι, γνωρίζει την περίφημη Έκθεση Σιτρίν; Κι’ όμως, αυτή η Έκθεση, την οποία συνέταξε Επιτροπή Βρετανών Συνδικαλιστών. Η Επιτροπή είχε έλθει ως παρατηρητής στις επικείμενες συνδικαλιστικές εκλογές στην Ελλάδα, μετά από πρόσκληση των Ελληνικών εργατικών συνδικάτων. Στο πόρισμά της, περιγράφει θαυμάσια την κατάσταση που επικρατούσε στην Χώρα το 1945 και δίνει πολλές απαντήσεις, που σήμερα, είτε κρύβονται κάτω από το χαλί της σκοπιμότητας, είτε θάβονται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Όμως, δεν είναι μόνον το κύριο μέρος του βιβλίου. Στο Παράρτημα περιέχονται πραγματικά διαμάντια και εν πολλοίς άγνωστα ή δυσεύρετα ιστορικά ντοκουμέντα. Στο βιβλίο θα βρούμε ολόκληρη την περίφημη ομιλία του Πρωθυπουργού Εθνικής Ενότητος Γ. Παπανδρέου, που εκφωνήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1944, κατά την ύψωση της γαλανόλευκης στην Ακρόπολη, όπως και την επιστολή του Νικολάου Πλαστήρα της 16ης Ιουλίου 1941, προς την εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα». Στο Παράρτημα δημοσιεύεται ολόκληρο το Σουλτανικό φιρμάνι του 1870, με το οποίο αναγνωρίζεται η Βουλγαρική Εξαρχία. Στο Παράρτημα επίσης υπάρχει το ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

79 πλήρες κείμενο του ιταλικού τελεσιγράφου, το οποίο επιδόθηκε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 στον Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, καθώς και ένα πλήθος άλλων ντοκουμέντων. Άλλωστε, δεν πρέπει να μας διαφεύγει, αυτό που είχε πει ο Στρατάρχης Χέλμουτ Μόλτκε ο πρεσβύτερος, ότι δηλαδή η μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας, είναι το αποτελεσματικότερο μέσον για την διδασκαλία του πολέμου σε καιρό ειρήνης. Ο Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κωσταράκος, στον πρόλογό του αναφέρει ότι «…το βιβλίο καταδεικνύει με τον πιο εύγλωττο τρόπο, την προσφορά ου Ελληνικού Στρατού στην προάσπιση θεμελιωδών αγαθών του Έθνους, όπως της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας και της Εθνικής Ακεραιότητας». Ο Στρατηγός, ευρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον μοναδικό Ίωνα Δραγούμη, ο οποίος διακηρύττει ότι «…για να αντιμετωπίσει η Ελληνική Φυλή τους Βαρβάρους, πρέπει να είναι και στρατιωτική και ποτέ να μην παύσει να είναι τέτοια». Εν κατακλείδι, το βιβλίο του κ. Παπαφλωράτου ούτε ξενυχτάς για να το διαβάσεις, ούτε το ρουφάς απνευστί, όπως μας έχουν συνηθίσει να δηλώνουν ενθουσιώδεις παρουσιαστές διαφόρων εκδόσεων. Το βιβλίο του κ. Παπαφλωράτου, πρέπει να το έχεις συνεχώς δίπλα σου και να το συμβουλεύεσαι συνεχώς, αφού έτσι θα είσαι βέβαιος για το τι πραγματικά έγινε, αλλά και για το τι σε περιμένει. Το βιβλίο του κ. Παπαφλωράτου είναι τελικώς το «Εγχειρίδιο του καλού και ενημερωμένου Έλληνα». (Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σάκκουλα»: Αθήνα: 210 3387500 και Θεσσαλονίκη: 2310 535281)

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΖΟΥΒΑΛΑ

Ιχνηλατώντας τη Ζωή και το έργο του Αξιωματικού (1948-2014) Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστράτηγου ε.α., Προέδρου του ΔΣ/ΣΕΕΘΑ

ε το νέο πεντάτομο έργο του, τέταρτο στη σειρά των εκδοθέντων βιβλίων του, με τον χαρακτηριστικό γενικό τίτλο “Ιχνηλατώντας τη Ζωή και το έργο του Αξιωματικού (19482014)” ο Στρατηγός Γεώργιος Τζουβαλάς συνεχίζει να μας εκπλήσσει ευχάριστα, τόσο με το περιεχόμενο όσο και με τον όγκο των στοιχείων που έχει συμπεριλάβει στις πάνω από 2500 σελίδες του έργου του. Και τα τρία άλλα βιβλία του Στρατηγού έχουν παρουσιασθεί στις σελίδες του περιοδικού “Εθνικές Επάλξεις” που εκδίδει ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης, το μεν “Ύψωμα 731” το 2008, το “Αναζητώντας την αλήθεια στις πληγές του κατοχικού εμφυλίου πολέμου” το 2009 και το “Μνήμη Θυσιασθέντων Υπέρ Πατρίδος περιόδου 1940 – 1949” το 2012. Το παρόν πεντάτομο έργο, όπως υπονοεί και ο τίτλος του, είναι ένα αυτοβιογραφικό έργο τόσο του στρατιωτικού βίου του Στρατηγού όσο και του ιδιωτικού του βίου, από την εισαγωγή του στη ΣΣΕ και μέχρι σήμερα. Ο αυ-

τοβιογραφικός χαρακτήρας του έργου αποτελεί το έναυσμα για μια πλήρη ανάλυση της αποστολής και των υποχρεώσεων των Αξιωματικών όταν είναι εν ενεργεία αλλά και των υποχρεώσεων τους και μετά την αποστρατεία τους. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία παρατίθενται με λακωνικό και σαφή τρόπο και με την ίδια λακωνικότητα και σαφήνεια γίνεται καταγραφή και όλων των γεγονότων,στρατιωτικών και πολιτικών, της περιόδου 1948-2014, των οποίων έγινε κοινωνός ο συγγραφέας λόγω των θέσεων του και των ενασχολήσεων του. Το όλο έργο αναφέρεται στα 36 χρόνια που ο Στρατηγός υπηρέτησε στο Στράτευμα, αλλά και στα 30 χρόνια ενασχόλησής του, μετά την αποστρατεία του, με θέματα Εθνικού ενδιαφέροντος. Στο σημείο αυτό κρίνω επιβεβλημένο να παραθέσω αυτούσια μια παράγραφο από τον πρόλογο του Στρατηγού που περιλαμβάνεται στον 1ο τόμο και στην οποία αναλύει τους λόγους που τον οδήγησαν στην συγγραφή του παρόντος έργου “ το ιδιαίτερο γεγονός που με έκανε να καταπιαστώ με τα βιώματα και τις αναμνήσεις μου ως αξιωματικού είναι η διαπίστωσις ότι η ηλικία μου συνεδέθη με πολεμικές περιπέτειες, με εμφυλιοπολεμικές διαμάχες, με ψυχροπολεμικές καταστάσεις εις το διεθνές περιβάλλον και με τα διάδοχα αυτών των καταστάσεων σχήματα του εφησυχασμού, του άκρατου ευδαιμονισμού και τώρα μιας απότομης ανατροπής, που έφερε πολλούς συνέλληνες εις κατάστασιν φτώχειας και εντόνου κλονισμού της εμπιστοσύνης των εις την ηγεσίαν της πατρί-

Οι συνδρομές και οι οικονομικές ενισχύσεις για τον Σύνδεσμο είναι δυνατόν να κατατίθενται στον τραπεζικό λογαριασμό

Eurobank 0026-0255-30-0101247138 ή στα Γραφεία του ΣΕΕΘΑ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

80 δος μας ενώ παραλλήλως απεκάλυψεν την εκτεταμένην σήψιν και διαφθοράν, όχι μόνον του πολιτικού κόσμου αλλά εν μέρει και της κοινωνίας μας”. Ο πρώτος τόμος με τον τίτλο “Προοίμιον”, αποτελείται από τρία μέρη στα οποία εξιστορούνται κατά σειρά, το στάδιο της προετοιμασίας και της εισαγωγής του στη ΣΣΕ το 1948, ο στρατιωτικός βίος από την ονομασία του σε ανθυπολοχαγό του Πεζικού μέχρι και την αποστρατεία του από τη θέση του Διοικητού της XVI ΜΠ και τέλος ο ιδιωτικός βίος του, από την αποστρατεία του μέχρι και το 2014. Ειδικότερα το τρίτο μέρος, που καλύπτει τα δύο τρίτα των σελίδων του τόμου, περιλαμβάνει επτά κεφάλαια με αυτοβιογραφικά αλλά και πάρα πολλά ιστορικά στοιχεία της ταραχώδους,πολιτικά, περιόδου 1984-2014. Στο δεύτερο τόμο του έργου με τον τίτλο “ Οδηγίαι – Πλαίσια ενεργειών – έλεγχοι – Ασκηθείσα κριτική κατά την άσκησιν Διοικήσεως” παρατίθενται όλα τα στοιχεία της διαδρομής του συγγραφέα από το βαθμό του Ανθυπολοχαγού μέχρι και του Συνταγματάρχου, με πλήθος εγγράφων και διαταγών σε πρωτότυπη μορφή. Στον τρίτο τόμο με τον τίτλο “Οδηγίαι – Πλαίσια Ενεργειών- Συντελεσθέν Έργον – Έλεγχοι κατά την Άσκησιν Διοικήσεως – Απονεμηθείσαι Ηθικαί Αμοιβαί εις Υφισταμένους” εκτίθεται το έργο του Συγγραφέως ως Ανωτάτου Αξιωματικού, Διοικητού Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας, Επιτελάρχου Β ΣΣ, Διοικητού Μηχανοκίνητης Μεραρχίας και Διοικητού της XVI ΜΠ. Και στον τόμο αυτό υπάρχει πλήθος στοιχείων, πρωτότυπων διαταγών και οδηγιών που επιβεβαιώνουν τα όσα γράφονται. Στον τέταρτο τόμο με τον τίτλο “Εργασίαι Διεκπεραιωθείσαι μετά την Αποστράτευσιν + Φωτογραφίες – Διακρίσεις” περιλαμβάνεται η θέση του συγγραφέα ως προς τις απονεμηθείσες ηθικές αμοιβές σε υφισταμένους του και πλήθος άρθρων δημοσιευθέντων σε εφημερίδες καθώς και πλήθος φωτογραφιών. Στον πέμπτο και τελευταίο τόμο με τον τίτλο “ Αυτοτελείς Εργασίαι – Μελέται” περιλαμβάνονται όλες οι εργασίες, μελέτες του συγγραφέα καθώς επίσης

άρθρα, επιστολές, παρουσιάσεις βιβλίων και τέλος ο επίλογος με τον οποίο και κλείνει η όλη συγγραφή. Η χρησιμοποιούμενη από τον συγγραφέα γλώσσα είναι η πολυτονική απλή καθαρεύουσα που γίνεται εύκολα κατανοητή και από νεότερους αναγνώστες, ενώ η γλώσσα των πολυπληθών εγγράφων είναι η χρησιμοποιηθείσα της εποχής εκδόσεως των. Το παρόν σύγγραμα του Στρατηγού είναι ογκώδες και λεπτομερειακό με πλήθος εποπτικού υλικού (φωτογραφίες, έγγραφα της εποχής, πρωτότυπες μελέτες- εργασίες, άρθρα κ.λ.π.) που πλαισιώνουν το κείμενο και μαγνητίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αλλά κυρίως του μελετητή της υπόψη περιόδου. Κλείνοντας την μικρή παρουσίαση θα ήθελα να τονίσω και πάλι τη μοναδικότητα του πεντάτομου βιβλίου που αποτελεί άριστο βοήθημα των Αξιωματικών αλλά και των ιστορικών μελετητών της περιόδου αυτής. Το βιβλίο διατίθεται από την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας (οδός Σόλωνος 19). σωτηρη ν ταλη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Πολυμερής Διαχείριση της Παγκοσμιοποίησης Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α. Μέλους ΔΣ ΣΕΕΘΑ

νέα έκδοση ενός βιβλίου, από τον καθ’ όλα καταξιωμένο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έμπειρο Διεθνολόγο, κ. Σωτήρη Ντάλη που αναφέρεται σε θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης, ίσως αποτελεί για τους παρακολουθούντες τα τεκταινόμενα στην επιστημονική κοινότητα, μια κατ’ ουσία καθιερωμένη ενέργεια. Η αλήθεια όμως που κρύβεται πίσω από τις παρουσιαζόμενες αναλύσεις και ερευνητικές επισκοπήσεις του νέου πονήματος του κυρίου Ντάλη, οδηγεί στην κατεύθυνση της επαναπροσέγγισης από τον αναγνώστη γνωστών

εννοιών, όπως για το τι σημαίνει Ευρωπαϊστής σήμερα, αλλά και σημαντικών αναλυτικών εργαλείων σκέψης, γύρω από το μέλλον της ΕΕ. Πρόκειται για μια καλαίσθητη και επιμελημένη έκδοση, η οποία μπορεί ταυτόχρονα να διαβασθεί όχι μόνο από τους ειδικούς, αλλά και ένα ευρύτερο κοινό, που προβληματίζεται γύρω από το παρόν και το μέλλον της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, την Ευρωπαϊκή κρίση, καθώς και αντίστοιχα συναφή θέματα. Η πρόσφατη και τρίτη έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου, που έγινε το έτος 2014, φαίνεται ότι έχει συμπεριλάβει στοιχεία τα οποία προέκυψαν μετά από μακροχρόνια μελέτη πληθώρας αρχείων και άλλων πηγών, από τον ίδιο συγγραφέα. Στις σελίδες του ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει απαντήσεις σε θέματα που αφορούν όχι μόνο την Ευρώπη και το μέλλον της, αλλά και παρόμοιες αναλύσεις όπως οι προκλήσεις και προοπτικές της χώρας μας σε ένα πολυπολικό κόσμο και ο ρόλος της ΕΕ επί του θέματος, η πολυμερής διαχείριση της παγκοσμιοποίησης, οι σχέσεις των ΗΠΑ με την ΕΕ επικεντρωμένη στους δύο τελευταίους Προέδρους (Μπούς και Ομπάμα), θέματα Οικονομικής Πολιτικής και Ενοποίησης της Ευρώπης και τέλος προτάσεις που αφορούν την Ευρώπη της κρίσης, αλλά και την χώρα μας. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί ο «οδικός χάρτης» για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ιδέας, της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και της Ευρωπαϊκής πορείας της Ελλάδας. Εμπεριέχει δηλαδή στοιχεία όχι μόνο για ιστορική αναδίφηση επί του θέματος, αλλά και μια μακροχρόνια μελέτη για την Ευρωπαϊκή ιδέα με επικέντρωση και στη χώρα μας, η οποία έχει σημείο εκκίνησης τον 15ο αιώνα και τερματισμό την σύγχρονη πραγματικότητα. Εξαιρετική συνεισφορά του βιβλίου στον αναγνώστη, είναι η αναλυτική καταγραφή ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

81 των γεγονότων που προέκυψαν από εμφάνιση της κρίσης στην Ελλάδα και την Ευρώπη μέχρι τις μέρες μας, σε αναλυτική πάντα μορφή. Τα συγκεκριμένα κεφάλαια περιλαμβάνουν παράλληλα και τα αναγκαία συμπεράσματα, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις σε διεθνές και Ευρωπαϊκό επίπεδο και αντιστοιχία με όσα αφορούν αποκλειστικά την Ελλάδα. Ο συγκεκριμένος νεωτερισμός του τρόπου καταγραφής - ανάλυσης των γεγονότων σε μια ιστορικογεωπολιτική παρουσίαση, συνδυασμένη με την διεθνοπολιτική πλευρά των εξελίξεων, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της ύλης, που καλύπτει το βιβλίο Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο του Σωτήρη Ντάλη, συλλαμβάνει τον εαυτό του να προβληματίζεται για το τι σημαίνει ευρωπαϊστής σήμερα. Μία από τις λέξεις που αναλύονται και φαίνεται στη διαδρομή του χρόνου να έχει κακοποιηθεί, είναι ο Ευρωπαϊσμός. Έτσι σύμφωνα με τον συγγραφέα, φαίνεται να προκύπτει η διαπίστωση ότι είναι σφάλμα οι Ευρωπαϊστές να δέχονται άκριτα το σημερινό ελλιπές θεσμικό πλαίσιο στην ΕΕ, ενώ είναι καταφανώς αδικία από την άλλη πλευρά να τοποθετούνται οι επικριτές της σημερινής κατάστασης, στην χορεία των αντιευρωπαϊστών. Ταυτόχρονα αναλύεται διεξοδικά η επικινδυνότητα των πιθανών νέων τειχών που άτυπα μπορούν να υπάρξουν στο μέλλον, μεταξύ του βορά και του νότου της Ευρώπης, σε συνδυασμό με προτάσεις για αποφυγή παρόμοιας εμπλοκής στο περιβάλλον της ΕΕ. Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικές, από τις προφανώς εκτεταμένες και πλούσιες συμπερασματικές αναλύσεις και προτάσεις, που κάποιος μπορεί να βρει στην ομολογουμένως εξαιρετική ύλη του βιβλίου. Εν κατακλείδι, θα μπορούσε να λεχθεί ότι πρόκειται για ένα πόνημα που προβληματίζει αλλά και καλύπτει κενά ενημέρωσης, σε βασικά θέματα των τελευταίων εξελίξεων στον Ευρωπαϊκό χώρο. Οι επιθυμούντες μπορούν να το προμηθευτούν από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων, «Παπαζήση» (Νικηταρά 2 και Εμμανουήλ Μπενάκη Αθήνα – ΤΚ 10678), αλλά και στα περισσότερα βιβλιοπωλεία της χώρας μας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣ Ιανουάριος- Μάρτιος 2015 – Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΑ

1. Δραστηριότητες Α. ΗΜΕΡΙΔΕΣ Ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του

Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες ημερίδες:

Την 16η Μαρ 2015, στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών σε Ημερίδα του ΣΕΕΘΑ, με θέμα «Απόδημος Ελληνισμός».

Κατόπιν προσκλήσεων ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις: Β. ΣυμμετοχH ΣΕ Εκδηλώσεις

Την 16η Ιαν 2015 σε παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητού κ. Παπαφλωράτου Ιωάννη, στο Δημαρχείο Παπάγου-Χολαργού. Την 17η Ιαν 2015, στην ετήσια εκδήλωση κοπής της Βασιλόπιτας του Συνδέσμου Αξκών ΠΖ, στην Αθήνα. Tην 18η Ιαν και 1η Φεβ 2015, στην κοπή Βασιλόπιττας της ΕΑΑΣ και του Συνδέσμου Αξκών ΠΒ αντίστοιχα, στην ΛΑΕΔ. Την 25η Ιαν και 25 Φεβ 2015, στην παρουσίαση βιβλίου «Ιχνηλατώντας τη ζωή μου και το έργο του Αξιωματικού» του Αντγου ε.α. Γεωργίου Μ. Τζουβαλά. Την 1η Φεβ 2015, στην ετήσια εκδήλωση κοπής της Βασιλόπιτας στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος. Την 13η Φεβ 2015 στην Ορκωμοσία Νεοσυλλέκτων οπλιτών ΠΒ στο

ΚΕΠΒ (Θήβα). Την 22α Μαρ 2015, στην επετειακή ομιλία για την 25 Μαρτίου 1821, στο Δημαρχείο Παπάγου-Χολαργού, που οργανώθηκε από την Π.Ε.Π Την 24η Μαρ 2015, στην Επετειακή ομιλία για την Εθνική μας παλιγγενεσία (25 Μαρ 1821) που οργανώθηκε από την Ε.Α.Α.Σ. στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.

2. Εκδόσεις A. Περιοδικά

Παρελήφθησαν από τον Σύνδεσμο, τα παρακάτω περιοδικά, εφημερίδες ή άλλες παρόμοιες εκδόσεις, για τις οποίες ο ΣΕΕΘΑ εκφράζει ιδιαίτερες ευχαριστίες:

«Λιμενικά Χρονικά» τριμηνιαία έκδοση της Ένωσης Αποστράτων Αξκών Λιμενικού Σώματος, Εθνική Ηχώ, Συμιακόν Βήμα, Τα Νέα της Λέσχης Καταδρομέων και Ιερολοχιτών, Σύνδεσμος η Αμάλθεια, Πυροβολητής, Ωλενος, Προβληματισμοί, Βορειοηπειρωτικόν Βήμα, Ο Λόγιος ΠΑΝ, Ιππικό Τεθωρακισμένα, Στρατιωτική Επιθεώρηση, Αεροπορική Επιθεώρηση. Παρελήφθη το υπ’ αριθμ. 160, 161, και 162 πόνημα του κ. Ευθυμίου Παπαπαναγιώτου, που αναφέρεται στα «Εθνικά Θέματα της Ελλάδος».

Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΕΘΑ, με την ευκαιρία της επερχομένης Αναστάσεως του Κυρίου, σας εύχονται:

Καλό Πάσχα και Χρόνια Πολλά

82 B. Εφημερίδες

«Νέα του Σ.Α.Σ.». Διμηνιαία έκδοση συλλόγου αποφοίτων Σ.Τ.Υ.Α.. «Σέριφος». Διμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου Σεριφίων. «Καστέλλα» μηνιαία έκδοση του εξωραϊστικού Συλλόγου Καστέλλας. «Φλόγα της Μακεδονίας, Τριμηνιαία έκδοση. «Ελεύθερη Εθνική Ορεινή Ελλάς». Τριμηνιαία έκδοση των Αγωνιστών των ΠΟΕΑ - ΕΔΕΣ Ν. Ζέρβα. «Σερραϊκόν Θάρρος»

Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ

Τα κάτωθι Μέλη ή φίλοι του Συνδέσμου, πλέον της ετήσιας συνδρομής τους, προσέφεραν και τα αναγραφόμενα χρηματικά ποσά προς ενίσχυση της εκδόσεως των «Εθνικών Επάλξεων»: Αλουμάνης Σωτήριος.................10ευρώ Αράμπος Γεώργιος.....................15 ευρώ Αρμύρος Ηλίας.............................80ευρώ Βλάχος Θεόδωρος.......................20ευρώ Βουζάλης Θεόδωρος................... 5 ευρώ Γάβογος Αθανάσιος....................10ευρώ Γερούκης Δημήτριος................... 5 ευρω Γεωργαντάς Κων/νος.................10 ευρώ Γεωργόπουλος Γεώργιος............. 5ευρω Γκίκας Ευάγγελος........................... 5ευρώ Δέδης Δημήτριος.........................10ευρω

Δημοηλιόπουλος Ιωάννης.......... 5ευρώ Διαμαντόπουλος Αρης.............10 ευρώ Διέννης............................................15ευρω Δίκαιος Γεώργιος..........................30ευρώ Δουκιατζάκης Παύλος...............20ευρω Δούσης Ανδρέας............................ 5ευρω Ελευθεράκης Μιλτιάδης............20ευρω Ηλίας Θεόδωρος..........................30ευρω Καλέας Νικόλαος.........................20ευρω Καμπούκου Σταυρούλα............10 ευρώ Καναβάκης Γεώργιος.................20 ευρώ Καραμανάκος Νικόλαος............30ευρω Καραμεσίνης Μιχαήλ..................10ευρω Κάππας Ηλίας................................30ευρώ Καυκαλέα Αθήνα..........................30ευρω Καψάλης Αντώνιος......................20ευρώ Κληρονόμος Γεώργιος................. 5ευρώ Κολοκούρης Πέτρος...................30ευρω Κοσμόπουλος Ιωάννης.............30 ευρώ Κούκουλα Αθηνά........................... 5ευρώ Κυριακάκης Γεώργιος................... 5ευρώ Κωνσταντινίδης Λεωνίδας......... 5ευρω Λαζάρου Σπύρος.........................40ευρω Λακαφώσης Δημήτριος.............10ευρω Λυμπέρης Δημήτριος................... 5ευρώ Μαλατράς Γεώργιος...................... 5ευρω Μανώλης Περικλής.....................10ευρώ Μαρκοπουλος Παναγιώτης.....10ευρώ Ματθαίου Παναγιώτης..............30ευρω Μιχαλίτσης Στέφανος.................20ευρώ Μουρμούρης Παναγιώτης....... 5 ευρώ Μπέλμπας Νικόλαος...................50ευρώ Μπίθας Παναγιώτης...................40ευρω Μπιλάλης Κων/νος......................10ευρώ

Μπουτάτη Ελένη..........................80ευρω Μωραίτης Νικολαος...................20ευρώ Νικολαίδης Γεώργιος..................10ευρώ Ξύδης Βασίλειος...........................20ευρω Πανουσόπουλος Αναστάσιος....20ευρώ Παπαδάκης Γεώργιος.............. 800ευρώ Παπαδόπουλος Γεώργιος.........30ευρω Παπαδόπουλος Χρ. Σπύρος ....80ευρώ Παπαπαναγιώτου Ευθύμιος...... 5 ευρώ Πελεκανάκης Νικόλαος.............30ευρω Πέτσας Μιλτιάδης........................10ευρω Πολυζώης Ιωάννης......................10ευρώ Πολυμέρης Δημήτριος..............30ευρω Ροζάκης Γεώργιος......................30ευρω Σγουράκης Γεώργιος..................10ευρω Σκανδαλάκης Κων/νος..............30ευρω Σουτόπουλος Νικόλαος.............10ευρώ Τζανάκης Ιωάννης........................ 5 ευρώ Κουρτσαήλος Αλέξης................10 ευρώ Τζαβέλας Κων/νος......................20 ευρώ Τζανάκης Ιωάννης........................ 5 ευρώ Τούντας Αναστάσιος.................... 5ευρω Οικονόμου Περικλής..................20ευρώ Φλώρος Ευάγγελος.....................20ευρω Φωτόπουλος Χρήστος...............50ευρώ Φωτιάδης Ιωάννης......................10ευρώ Φώτης Κων/νος............................20ευρώ Χόχολης Παναγιώτης.................10ευρώ Χιριτώης Παναγιώτης.................20ευρω

(Ο Πίνακας των οικονομικών ενισχύσεων θα συμπληρωθεί το επόμενο τρίμηνο για όσα μέλη ή φίλους του ΣΕΕΘΑ παρελήφθησαν οι ενισχύσεις μετά την αποστολή του περιοδικού μας για εκτύπωση).

LAVINIA CORP.

On time...

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

...cool and dry

A globally integrated shipping company

Transportation (reefer, wet, dry) Shipyards Ship agency Logistics Terminals Fuel Supplies at High Seas Fishing

Head Office Laskaridis Shipping Co.Ltd. 5, Xenias street & Ch. Trikoupi Athens, 14562 Greece Tel: +30.210.6284200 Fax: +30.210.8089710/11/12 Email: athens @ laskaridis.gr