Εθνικές Επάλξεις. Τεύχος 108 (Απρίλιος-Ιούνιος 2014) by Apostolos

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ • 113 62 AΘHNAI

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ • AP. TEYX. 108 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 21 ο • AP. TEYX. 108 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

>> KΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

«Ο Κέρβερος είναι πάντα εδώ… στη γή του…» Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος. Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω. Ταράζεται ο καιρός

έμμετρη αναφορά του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη στην έννοια της Πατρίδας, του έθνους και της αρχέγονης προϊστορίας της χώρας μας, μέσα από τους στίχους του ποιήματος «Άξιον Εστί» (Γένεσις), πιστεύουμε ότι έχει ιδιαίτερη αξία και συμβολισμό, υπό τις σημερινές εξελίξεις στον κοινωνικό μας περίγυρο, την αντιμετωπιζόμενη κρίση στην οικονομία, αλλά και τις όποιες αναδιαμορφώσεις στο εγγύς γεωστρατηγικό περιβάλλον της χώρας μας. Ο ιδιαίτερος λόγος βέβαια, έγκειται στην προσπάθεια της Τουρκίας να αμφισβητήσει το νομικό υπόβαθρο των δικαίων του Ελληνισμού στην περιοχή πού γεννήθηκε, όπως είναι η υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ των νησιών του Αιγαίου, μέσω μιας νεοθωμανικού χαρακτήρα τακτικής, αλλά και αιτιάσεων που στηρίζονται σε νομικίστικες υπερβολές ή και την επίκληση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας (Montego Bay-1982), την οποία έντεχνα και εκ του ασφαλούς δεν θεώρησε σκόπιμο να υπογράψει, μέχρι σήμερα, όπως είναι ήδη γνωστό. Παράλληλα η τακτική του “casus belli” που έχει διακηρύξει για το Αιγαίο, η υιοθέτηση τακτικών επιθετικής μορφής, η προσπάθεια αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων της πατρίδας μας, αλλά και η ανακόλουθη για το Ευρωπαϊκό κεκτημένο στροφή της πολιτικής της την τελευταία περίοδο, προς μια Ισλαμοκεντρική χώρα με δυτικοφανές πρόσωπο, φαίνεται ότι προβληματίζει όχι μόνο τη χώρα μας, αλλά και αρκετούς διεθνείς παράγοντες. Το νεότερο δεδομένο που προκύπτει όμως από τις πρόσφατες εξελίξεις δεν είναι στην αντίπερα όχθη. Βρίσκεται σχεδόν δίπλα μας και εντοπίζεται σε εκείνο που ο λαός μας εστρέφετο κατά τις δυσκολες στιγμές του έθνους, γεγονός το οποίο πραγματοποιείται και σήμερα. Στην «μνήμη του λαού» κατά τον ποιητή, και τον ιστορικό συμβολισμό που αποδίδουν περισσότερο οι λέξεις.. «…σε λένε Πίνδο σε λένε Άθω». Περιγράφεται με δύο τρεις φράσεις και θα μπορούσε να έχει τον τίτλο του θέματος. Ενυπάρχει στον χαρακτήρα του ανθρώπινου δυναμικού που υπηρετεί στις Ε.Δ. της χώρας μας. Φαίνεται στην απόδοση της αμυντικής ετοιμότητας των Επιχειρησιακών Μονάδων των

κι’ απ’ τα πόδια τις μέρες κρεμάζει αδειάζοντας με πάταγο τα οστά των ταπεινωμένων. Ποιοι, πώς, πότε ανέβηκαν την άβυσσο; Ποιες, ποιων, πόσων οι στρατιές; Τ’ ουρανού το πρόσωπο γυρίζει κι οι εχθροί μου έφυγαν μακριά. Οδ. Ελύτης, Άξιον Εστί (Γένεσις)

Ε.Δ. μας, όπως καταδεικνύεται από μερικές πρόσφατες ασκήσεις στο Αιγαίο (πχ Καταιγίδα του ΠΝ), ενέργειες και ασκήσεις των χερσαίων δυνάμεων, της ΠΑ και του ΠΝ. Πλέον των άλλων η κοινωνία μας το επαναβεβαίωσε, με την αυτοματοποιημένου χαρακτήρα συνεισφορά των ΕΔ, στην αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων των πρόσφατων σεισμών στην Κεφαλλονιά και συνοψίζεται σε μια μόνο φράση – γνωμικό, του Καρχηδόνιου Στρατηλάτη Αννίβα, για τη διάβαση των Άλπεων το 212 π.χ. Σήμερα αποτελεί το σήμα κατατεθέν μιας Μονάδας που ενήργησε για ανακούφιση των πληγέντων στην περιοχή: «Aut viam inveniam aut faciam» δηλαδή «ή θα βρούμε τον δρόμο ή θα τον δημιουργήσουμε». Είναι εμφανές και κατανοητό, ότι προβλήματα ασφαλώς υπάρχουν, μερικά ίσως πολύ εντονότερα λόγω της οικονομικής κρίσης. Όπως όμως καταδεικνύεται σταδιακά και χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες ή ανακοινώσεις, το έργο ασφάλειας που παράγεται στις ΕΔ, αποδίδει τα μέγιστα, μερικές φορές μάλιστα και σε πρωτόγνωρες κατευθύνσεις, όπως η εκτέλεση αιφνιδιαστικών ασκήσεων και βολών, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Εκείνο όμως που ίσως κάποιος μπορεί να διακρίνει στις δημοσιογραφικού χαρακτήρα ανταποκρίσεις από την στάση του προσωπικού, αλλά και την γλώσσα του σώματος, περικλείεται στην άδηλη αναφορά ότι «εμείς είμαστε και θα είμαστε πάντα εδώ», εστιάζοντας τις ενέργειες μας ως ένα σώμα (παράδειγμα του μυθολογικού Κέρβερου) αλλά τριών κεφαλών (ΣΞ, ΠΝ, ΠΑ) και γνωρίζουμε ότι φυλάμε Θερμοπύλες, αλλά και τις πατρογονικές μας εστίες. Ξεφυλλίζοντας τις ηλεκτρονικές σελίδες των διαφόρων εντύπων ενημέρωσης, φρονούμε ότι αυτό είναι βαθύτερο νόημα που προκύπτει, δηλαδή ότι «…ο Κέρβερος είναι πάντα εδώ» στη θέση του… στη γή που γεννήθηκε… η όπως διέγνωσε ο κ. Α/ΓΕΣ κατά την διάρκεια επίσκεψής του σε ακριτικά φυλάκια του Αιγαίου «εμείς εδώ είμαστε…» και «…πατάμε την γή των προγόνων μας» θα μας επιτραπεί να συμπληρώσουμε εμείς. «Είς οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης» ΟΜΗΡΟΣ (Ιλιάς Μ,243).

Το Διοικητικό Συμβούλιο

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του Συνδέσμου στον οποίο έχουν αναρτηθεί παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

>> ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΚΔΟΤΗ

το παρόν τεύχος, συνεχίζοντας τα αφιερώματα, που αρχίσαμε από το τευχος 100 των “Εθνικών Επάλξεων”, έχουμε αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την έναρξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, του Μεγάλου πολέμου όπως είναι γνωστός επίσης . Για τον πόλεμο αυτό έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλίων από όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές. Από την πλευρά μας, με διάφορα άρθρα αξιόλογων συνεργατών του περιοδικού μας, προσπαθήσαμε να υπενθυμίσουμε αφενός κάποια γεγονότα εθνικού ενδιαφέροντος της περιόδου εκείνης και αφετέρου την τότε πολιτικοστρατιωτική κατάσταση. Ο στόχος μας δεν ήταν δυνατό να καλυφθεί στις 16 σελίδες του αφιερώματος και έτσι στο παρόν τεύχος σχεδόν διπλασιάστηκαν οι σελίδες του. Επί πλέον σημαντικά άρθρα, σχετικά με το θέμα του αφιερώματος, λόγω μη επαρκούς χώρου ,θα δημοσιευθούν σε επόμενα τεύχη. Το τρίμηνο Απριλίου – Μαΐου – Ιουνίου, όπως και όλα τα τρίμηνα του έτους,

είναι γεμάτο από ιστορικά γεγονότα και πολιτικές εξελίξεις. Για τις πολιτικές εξελίξεις συνήθως αποφεύγουμε σχολιασμούς, έστω και εάν μας επηρεάζουν ουσιαστικά, αφού όλα τα μέσα ενημέρωσης συνεχώς ασχολούνται μόνο με αυτές. Παρά την παραπάνω αρχή,δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να σχολιάσω αυτό που διάβασα σε μεγάλη ημερήσια εφημερίδα που στην προσπάθεια του αρθρογράφου της να μειώσει την προσωπικότητα προσώπου, τόνιζε χαρακτηριστικά ότι το πρόσωπο αυτό πέρα από όσα άλλα του καταλόγιζε είναι και οπαδός του τριπτύχου “Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια”. Αναρωτιέμαι και εκτιμώ και εσείς μαζί μου, είναι μειονέκτημα, για να μην χρησιμοποιήσω άλλες φράσεις, ένας Έλληνας να είναι οπαδός του παραπάνω τριπτύχου; Από πλευράς κύριων ιστορικών γεγονότων του τριμήνου, αναφέρονται επιλεκτικά η εισβολή των Γερμανών στις 6 Απριλίου 1941, η Μάχη της Κρήτης 20 Μαΐου 1941, η άλωση της Πόλης στις 29 Μαΐου 1453 και η έναρξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου στις 16 Ιουνίου 1913.

Από πλευράς ύλης στο παρόν τεύχος και στο διπλωματικό περισκόπιο όπως πάντα, δημοσιεύεται άρθρο του μόνιμου συνεργάτη του περιοδικού μας κ. Γεωργίου Σέκερη, πρέσβυ ε.τ. με το επίκαιρο θέμα “Κοινοτικές Προοπτικές μετά την Ευρωκάλπη” ενώ στο στρατηγικό περισκόπιο επίκαιρο άρθρο του κ. Χρήστου Μηνάγια, γεωστρατηγικού αναλυτή με θέμα “Οι Τούρκοι κλιμακώνουν τις προκλήσεις τους στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο” και άρθρο του κ. Δημητρίου Α. Ιωάννου, Οικονομολόγου και Συγγραφέα με τον τίτλο “Συγνώμη για την άμυνα”. Στο ανά χείρας τεύχος περιλαμβάνονται και πολλά άλλα άρθρα ποικίλου περιεχομένου και υψηλού ενδιαφέροντος που δεν αναφέρονται, λόγω του περιορισμένου χώρου του σημειώματος. Το επόμενο τεύχος των “Εθνικών Επάλξεων” με αριθμό 109, θα κυκλοφορήσει στο τέλος Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους. Εύχομαι σε όλα τα μέλη του ΣΕΕΘΑ και τους αναγνώστες του περιοδικού Καλό Καλοκαίρι.

ΟΡΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ» 1. Το κείμενο ή άρθρο να αναφέρεται σε θέματα που καθορίζονται από την φύση και τον σκοπό έκδοσης του περιοδικού, να έχει περιορισμένη έκταση κειμένη μεταξύ 1.000 και 3.000 λέξεων (γραμματοσειρά Arial 12 του Η/Υ - Επιδίωξη άρθρα μέχρι 2.500 λέξεις). 2. Δημοσιεύονται κυρίως επιστημονικές εργασίες και διαλέξεις σπουδαστών, των στελεχών των Ε.Δ. και Σ.Α., καθηγητών- Πανεπιστημίων, εμπειρογνωμόνων και ειδικών, καθώς γενικά διαλέξεις της Πολιτικής και Στρατιωτικής Ηγεσίας του ΥΕΘΑ, για θέματα που αφορούν σε Άμυνα, Ασφάλεια, Οικονομία, την Ιστορία, την διπλωματία και λοιπούς τομείς της Γεωπολιτικής, άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος. Δεν δημοσιεύονται κείμενα που περιέχουν διαβαθμισμένες πληροφορίες, ή δεν τεκμηριώνεται το περιεχόμενό τους και γενικώς άρθρα που περιέχουν εκφράσεις, οι οποίες δεν συνάδουν με στο ήθος και το πνεύμα του καταστατικού του ΣΕΕΘΑ. 3. Η δημοσίευση εργασίας δεν σημαίνει και αποδοχή από τον ΣΕΕΘΑ των απόψεων του συντάκτη. Το περιεχόμενο εκάστου άρθρου απηχεί τις προσωπικές απόψεις του υπογράφοντος. 4. Τα κείμενα των εργασιών-άρθρων, θα συγκεντρώνονται, θα καταχωρούνται σε ειδικό φάκελο, θα εξετάζονται και θα αξιολογούνται από συντακτική επιτροπή του ΣΕΕΘΑ. Ανεξάρτητα από τη δημοσίευση η μη των άρθρων τα κείμενα δεν επιστρέφονται. 5. Τα κείμενα πρέπει να περιλαμβάνουν πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση-βιβλιογραφία (υποσέλιδο αναφορά στην πηγή – τεκμηρίωση με βιβλιογραφία στο

τέλος του άρθρου). 7. Οι βιβλιογραφικές σημειώσεις πρέπει να έχουν ενιαία αρίθμηση, να ευρίσκονται στο τέλος του άρθρου καθώς και στο κάτω μέρος της σελίδας του κειμένου στο οποίο αναφέρεται η παραπομπή και να δίνονται ως εξής: α. Για βιβλία-μονογραφίες: Βιβλιογραφία: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος βιβλίου και υπότιτλος, πόλη έκδοσης, εκδοτικός οίκος, έτος έκδοσης, σελίδες. π.χ.: John Keegan, Η Ιστορία του Πολέμου, Αθήνα, Εκδοτικός Οργανισμός ΛιβάνηΝέα Σύνορα, 1997. Παραπομπή: John Keegan, Η Ιστορία του Πολέμου, σελ. 3-12. β. Για άρθρα-μελέτες: Βιβλιογραφία: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος άρθρου εντός εισαγωγικών, περιοδικό, αριθμός τεύχους, χρονολογία, σελίδες, π.χ.: Ελευθερία Μαντά, “Η νέα ιταλική Ostpolitik και η στρατηγική θέση της Αλβανίας”, Παραπομπή: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος άρθρου εντός εισαγωγικών Γεωπολιτική, τ. 11, Οκτώβριος 2000, σελ. 35-42. 8. Οι μελέτες στρατηγικού και γεωπολιτικού περιεχομένου πρέπει να συνοδεύονται από σχετικούς χάρτες και σχεδιαγράμματα, μαζί με τους σχετικούς υπότιτλους. Φωτογραφίες δημοσιεύονται μόνο εάν το περιεχόμενό τους κρίνεται αναγκαίο, και για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη. 9. Η οποιαδήποτε συνεργασία πρέπει να παραδίδεται και σε ηλεκτρονική μορφή (CD κλπ), καθώς και σε δύο τυπωμένα αντίγραφα ένα τουλάχιστον μήνα πριν την έκδοση του περιοδικού (πχ μέχρι τέλος των μηνών Φεβ – Μαϊ – Αυγ – Νοε). * e-mail: seethaee@gmail.com (Περιοδικό «Εθνικές Επάλξεις») ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

6 ΓPAΦEIA: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ 113 62 AΘHNAI THΛ./FAX: 210-88.11.853 E-mail: seethaee@gmail.com http://www.seetha.gr IΔIOKTHTHΣ: Σ.E.EΘ.A. Εκδότης: Λάμπρος Καζάκος, Αντιστράτηγος ε.α. Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Διευθυντής και Πρόεδρος της Συντακτικής Eπιτροπής: Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. Mέλη της Συντακτικής Eπιτροπής: Δημήτριος Φράγκου Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Καρμίρης Υποστράτηγος ε.α. Σπύρος Μπελεγράτης Υποστράτηγος ε.α. Kωνσταντίνος Zαχαράκης, Yποστράτηγος Xωρ. ε.α. Συνδρομές: Προαιρετικές προς τον Σ.E.EΘ.A. για τις «ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ» Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα Τηλ./Fax.: 210-72.18.223 E-mail: iliea@otenet.gr Εκτύπωση: Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων. H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με μέριμνα του περιοδικού. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων» με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο: Επίσκεψη του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1917.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ:

«Ο Κέρβερος είναι πάντα εδώ… στη γή του…»........

Το νεότερο δεδομένο που προκύπτει ... βρίσκεται σχεδόν δίπλα μας και εντοπίζεται σε εκείνο που ο λαός μας εστρέφετο κατά τις δύσκολες στιγμές του έθνους, γεγονός το οποίο πραγματοποιείται και σήμερα. Στην «μνήμη του λαού» κατά τον ποιητή, και τον ιστορικό συμβολισμό που αποδίδουν περισσότερο οι λέξεις.. «…σε λένε Πίνδο σε λένε Άθω».

Σημείωμα εκδότη........................................

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤον α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Ένας αιώνας από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.....................

Υπό των Δρ κ. Σιούσιουρα Πέτρου και Δρ κ. Δαλακλή Δημητρίου Είναι πολύ χαρακτηριστικές οι τρέχουσες πολιτικό-στρατιωτικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Ορθά επισημαίνει ο καθηγητής της ευρωπαϊκής ιστορίας του πανεπιστημίου Cambridge C. Clark, σε πρόσφατο άρθρο, ότι υπάρχει μεγάλος παραλληλισμός όσων λαμβάνουν χώρα σήμερα στην Ουκρανία με τα όσα προηγήθηκαν του Α’ Π.Π.

Πολιτικοστρατιωτική Κατάσταση στις Παραμονές του Α΄ Π. Π....................

νικού Στρατού στο Θέατρο Επιχειρήσεων της Μακεδονίας με 10 μεραρχίες, ανέτρεψε την αναλογία των δυνάμεων υπέρ των κρατών της Συνεννόησης.

Η Ναυτική Αεροπορία κατά τον Α΄ Π.Π....

Υπό κ. Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου ε.α. Την 13η Ιουλίου 1918, για την αν τιμετώπισ η της κατάστασης μεταστάθμευσε στην Καλλονή Λέσβου αεροπορικό απόσπασμα της H2 Μοίρας με επικεφαλής τον ίδιο τον Μωραϊτίνη. Η είδηση της άφιξης του ελληνικού αεροπορικού αποσπάσματος στη Λέσβο και μάλιστα υπό την ηγεσία του Μωραϊτίνη τρομοκράτησε την τουρκική Αεροπορία η οποία διέκοψε αμέσως τις επιδρομές της κατά των ελληνικών νησιών. διπλωματικο περισκοπιο

Κοινοτικές Προοπτικές μετά την Ευρωκάλπη............................. Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.

Οι εγγενείς δε αυτές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται αντιληπτές με ιδιαίτερη ενάργεια σε σχέση με το χαρακτηριστικό φαινόμενο της μεταψυχροπολεμικής γεωπολιτικής πραγματικότητας που είναι οι περιφερειακές κρίσεις.

Υπό κ. Παναγιώτη Σπυρόπουλου, Ανχου (ΜΧ) - Ιστορικού Η περίοδος αυτή αν και έχει την δική της δυναμική δεν μπορεί να απομονωθεί από το β’ μισό του 19ου αι. στο οποίο έχει τις ρίζες της. Ιδιαίτερα τα γεγονότα που προκάλεσαν τον νικηφόρο για τον ελληνισμό Μακεδονικό Αγώνα αλλά και οι κρητικές επαναστάσεις, απετέλεσαν στην ουσία, τους καταλύτες και θρυαλλίδες των Βαλκανικών Πολέμων.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στις συμμαχικές επιθετικές επιχειρήσεις στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1918…............

Υπό της κ. Θεοφάνης Κοπανιτσάνου, Φιλολόγου – Ιστοριογράφου της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού Σε μια στιγμή που υπήρχε πλήρης αδυναμία ενίσχυσης της Στρατιάς Ανατολής από στρατιωτικά τμήματα που δρούσαν στα υπόλοιπα μέτωπα του πολέμου, η προώθηση του Ελλη-

ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ

Τελετή Αποφοίτησης των Σπουδαστών της 66ης Εκπαιδευτικής Σειράς και 3ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης της ΣΕΘΑ..... Ημερήσια Διαταγή Διοικητού ΣΕΘΑ.........

37 38

Η Σοφία και η τέχνη του πολέμου θεωρούνται απαραίτητα εφόδια και εργαλεία, που θα καταστήσουν τους σπουδαστές έτοιμους να ανταποκριθούν στα κελεύσματα των καιρών και σε συνδυασμό με την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ατομικού και της ιδιοτέλειας, θα καταστήσουν την πατρίδα μας πιο ισχυρή. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

7 Χαιρετισμός του ΥΕΘΑ κ. Δημ. Αβραμόπουλου κατά την αποφοίτηση της 66ης Εκπαιδευτικής Σειράς της ΣΕΘΑ................

η αξία των στελεχών ενίσχυσαν τις αντιλήψεις των Συμμάχων, για την υψηλή αξία του ελληνικού στρατού και του ελληνικού παράγοντα γενικότερα. ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Αυτήν την επιμόρφωση σας την προσέφερε η Σχολή Εθνικής Άμυνας, για την οποία ωριμάζουν οι συνθήκες για την αναβάθμισή της σε πανεπιστήμιο.

Σχολή Ευελπίδων. Ορκωμοσία Ανθυπολοχαγών 2014.......

Το σημερινό εξαιρετικά ανταγωνιστικό παγκόσμιο γεωστρατηγικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, ιδιαίτερα στους τομείς της τηλεπικοινωνίας και των πληροφοριών, απαιτούν την ύπαρξη ενός Στρατού σύγχρονου, άρτια εξοπλισμένου και εκπαιδευμένου.

Συνδιάσκεψη Διοικητών των Κολεγίων Άμυνας και Στρατιωτικών Πανεπιστημίων του ΝΑΤΟ.....................................

ΠΟΛΙΤΙΚΟ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η Ψυχολογία της Ομάδος..............

Υπό Δρ Φιλοσοφίας κ. Άρη Διαμαντόπουλου, Υπτγου ε.α. ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Νευροεπιστήμες σε πολύπλοκα περιβάλλοντα....................

Υπό κ. Νικήτα Νικητάκου, Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α., Καθηγητού, Τμ. Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Παν/μίο Αιγαίου Οι Νευροεπιστήμες, αποτελούν ένα πολλά υποσχόμενο τομέα με πολλές εφαρμογές. Ειδικά σε πολύπλοκα περιβάλλοντα μπορεί να χρησιμοποιηθούν με ποικίλους τρόπους: έλεγχος ευχρηστίας, κόπωσης, stress, νευρωνικός έλεγχος συσκευών, βελτίωση της αντιμετώπισης της κόπωσης κλπ.

Οι Τούρκοι κλιμακώνουν τις προκλήσεις τους στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο................................................

ΟΙ ΙΣΗΜΕΡΙΕΣ....................................................................

Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξίαρχου ε.α., γεωστρατηγικού αναλυτή, συγγραφέα

Οι ισημερίες δεν είναι σταθερές αστρονομικά και ημερολογιακά λόγω του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημερινών σημείων. Την μετάπτωση διαπίστωσε ο Έλληνας Ίππαρχος (~190~120 π.Χ.) μεγαλύτερος,μετά τον Νεύτωνα, αστρονόμος όλων των εποχών και θεμελιωτής της μαθηματικής αστρονομίας.

Αν κρίνουμε από τις έως τώρα συμπεριφορές της Άγκυρας, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι, η τουρκική προκλητικότητα είναι διαχρονική, ποιοτικά και ποσοτικά συνεχώς αυξανόμενη και ακολουθείται βάσει ενός πολυδιάστατου σχεδιασμού.

«Συγνώμη για την άμυνα»..............................................

Υπό κ. Ιωάννη Π. Οικονομόπουλου, Υποναύαρχου Π.Ν. ε.α. – Καθηγητή Σ.Ν.Δ

Υπό κ. Δημητρίου Α. Ιωάννου, Οικονομολόγου και Συγγραφέα Με τον αριθμό των νόμιμα εγκαταστημένων εδώ μεταναστών, που το ποσοστό τους στον συνολικό πληθυσμό είναι ένα από τα υψηλότερα στον δυτικό κόσμο, (εάν όχι και το υψηλότερο), η χώρα μας έχει εκπληρώσει το ανθρωπιστικό καθήκον της κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο και έχει αναλάβει, αναλογικά, ένα από τα μεγαλύτερα βάρη, παγκοσμίως.

Η Ελληνική ΑΟΖ υπό το Πρίσμα των Παραγόντων Οικονομία και Ασφάλεια.............................

Υπό κ. Αναστασίου Γ. Τενεκούδη, Τέως Γενικού Διευθυντού του ΥΠΕΘΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία (1919).....................

Υπο κ. Ιωάννη Γεμενετζή, Συνταγματάρχη (ΠΒ), Ιστορικού Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της συμμαχικής εκστρατείας, η άριστη εμφάνιση και η ισχυρή συνοχή των ελληνικών μονάδων, η πειθαρχία, ο ηρωισμός των ανδρών και ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

με ευθυμη ματια

Μια βραδυά που χάθηκε .................................................

Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ Το Βιβλίο

Μιχαήλ Κωσταράκου - Σταύρου Κουτρή: «Ηρώων Μνήμες»................ Επιμέλεια Κειμένου: Συντακτική Επιτροπή του Περιοδικού Μιχαήλ Κωσταράκου: «Αποφθέγματα».......................................

77 77

Επιμέλεια Κειμένου: Συντακτική Επιτροπή του Περιοδικού Χρήστου Μηνάγια: Αποκαλύπτοντας τον τουρκικό Λαβύρινθο Ισλάμ και πολιτική στην Τουρκία............................................... Παρουσίαση υπό κ. Ιωάννη Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Δρ Πολιτικής Επιστήμης

Πέτρου Σιούσιουρα: «Γεωπολιτική και Ζωτικός Χώρος»..................... Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπυρίδωνος Μπελεγράτη, Υποστρατήγου ε.α. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ.............................................

79 81

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

Ένας αιώνας από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Υπό κ. Πέτρου Σιούσιουρα, Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Υπό κ. Δημητρίου Δαλακλή, Επίκουρου Καθηγητή του Διεθνούς Ναυτιλιακού Πανεπιστημίου

όχι αναπάντεχη, γενικευμένη σύρραξη των Μ. Δυνάμεων, που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 έως το Νοέμβριο του 1918, αν και αρχικά ξέσπασε επί ευρωπαϊκού εδάφους (βλ. σχήμα 1) στην εξέλιξη του χρόνου επεκτάθηκε παγκόσμια (βλ. σχήμα 2) με τα θύματα να ανέρχονται σε περίπου 9 εκατομμύρια στρατευμένους. Σ’ αυτό τον αριθμό θα πρέπει να προστεθούν άλλοι τόσοι άμαχοι, με τις απώλειες επομένως να ξεπερνούν συνολικά τις 18,5 εκατομμύρια ψυχές. Δεν προκύπτει αιφνιδιασμός από το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ Π.Π.). Ήδη από τη δύση του 19ου αιώνα η ισορροπία των Μ. Δυνάμεων στην Ευρώπη είχε αρχίσει να κλονίζεται ανεπανόρθωτα και τα κράτη που οριοθετούνταν σ’ αυτή βάδιζαν ανεμπόδιστα προς τον πόλεμο. Καθώς, ακραίες εθνικιστικές τάσεις, όπως αυτή του παγγερμανισμού (που πρέσβευε την επικράτηση της Γερμανίας) και του

εύθραυστη ισορροπία των μεγάλων (ευρωπαϊκών) δυνάμεων είχε αρχίσει δραματικά να κλονίζεται εφόσον οι ιμπεριαλιστικές πολιτικές τους, οι οποίες σε ένα πρώτο στάδιο μεταφράζονταν σε μία αγωνιώδη προσπάθεια δημιουργίας αποικιών, δυναμίτιζαν όλο και περισσότερο το διεθνές πεδίο. Τούτος ο αποικιοκρατικός ανταγωνισμός σταδιακά μετουσιώνεται σε εγχειρήματα κατάκτησης της παγκόσμιας κυριαρχίας, ενώ οι γεωπολιτικές θεωρίες σύντομα θα επιβεβαίωναν την επιστημονική τους αξία στα πεδία των μαχών.

Πανσλαβισμού (που πρέσβευε την επικράτηση της Ρωσίας στη Βαλκανική), σε συνδυασμό με την άμετρη οικονομική εκμετάλλευση και τον ανταγωνισμό μεγάλων ή/και μικρότερων δυνάμεων είχαν ως τελικό αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας εξαιρετικά εύφλεκτης ατμόσφαιρας, η οποία απλά θα μετατρέπονταν σε έκρηξη στην κατάλληλη χρονική συγκυρία. Παράλληλα, η

1 Ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι την περίοδο 1915-18, οι Γερμανοί ήταν πολύ κοντά στην ολοκληρωτική νίκη, αφού με τη βοήθεια κοινωνικής εξέγερσης είχαν θέσει τη Ρωσία εκτός μάχης και είχαν φέρει τους αγγλογάλλους σε πολύ δεινή θέση στο περιβόητο δυτικό μέτωπο. Ωστόσο, η επέμβαση των ΗΠΑ προς το τέλος του πολέμου οδήγησε τελικά τη Γερμανία στην ήττα. Βλ. Π. Σιούσιουρα, Γεωπολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κοινωνία των Εθνών, Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2011, σελ. 12-3.

το ανωτέρω πλαίσιο, η δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας (του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου) από έναν νεαρό Σέρβο εθνικιστή κατά την 28η Ιουνίου του 1914 έδωσε την πολυαναμενόμενη αφορμή. Στην επακόλουθη κρίση μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Σερβίας ενεπλάκησαν Γερμανία και Ρωσία: η πρώτη με το μέρος της Αυστροουγγαρίας και η δεύτερη στο πλευρό των ομόδοξων Σέρβων. Οι Ενωμένες Δυνάμεις (καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ: Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, η Ρωσία έως τις αρχές του 1918) και οι ΗΠΑ από το 1917) επιβλήθηκαν στρατιωτικά πάνω στις λεγόμενες Κεντρικές Δυνάμεις (αλλιώς την Τριπλή Συμμαχία: Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία)1. Η κατάρρευση των ηττημένων οδήγησε σε εκ βάθρων αλλαγές του χάρτη της Ευρώπης. Αυτοκρατορίες κατακερματίστηκαν, ενώ η μεγάλη κομμουνιστική ρωσική επανάσταση θα άλλαζε άρδην όχι μόνον το καθεστώς στη Ρωσία αλλά και τις παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες με την ελληνική μικρασιατική εκστρατεία να δέχεται βαρύτατο καίριο πλήγμα εφόσον το νέο καθεστώς θα αντιμετώπιζε τις απελευθερωτικές επιχειρήσεις στη Μ. Ασία ως επεκτατικές εντασσόμενες στο πλαίσιο των ιμπεΣχήμα 1: Τα αντίπαλα στρατόπεδα επί ευρωπαϊκού εδάφους. ριαλιστικών επιδιώξεων της Δύσης. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki, Μαΐος 2014.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχήμα 2: Χώρες που συμμετείχαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με το κόκκινο χρώμα σημειώνονται οι Κεντρικές Δυνάμεις, ενώ με το μπλε οι χώρες της Αντάντ και λοιποί σύμμαχοί τους. Χωρίς χρωματισμό είναι οι χώρες που παρέμειναν ουδέτερες στην πολύνεκρη και αρκετά μακροχρόνια αυτή σύρραξη. Πηγή: http://el.wikipedia. org/wiki, Μαΐος 2014.

Ωστόσο, με το πέρας των εχθροπραξιών του Α’ Π. Π. η Ελλάδα είχε βρεθεί στο στρατόπεδο των νικητών, όπως και η ομόδοξη Σερβία, η οποία πραγμάτωσε το όραμα της με απόλυτο τρόπο με την απελευθέρωση της Κροατίας και τη Σλοβενίας και τη συνακόλουθη δημιουργία του λεγομένου Τριαδικού Βασιλείου (Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων -που μετονομάστηκε σε Γιουγκοσλαβία το 1926). Η Ελλάδα, έχοντας απελευθερώσει όλη τη Μακεδονία κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπό την ιδιοφυή καθοδήγηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου και παράλληλα απελευθερώσει τη Θράκη κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, πέτυχε την προώθηση της ελληνικής επιρροής στη Μ. Ασία στην πράξη με την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην ελληνικότατη γη της Αρχαίας Ιωνίας. Η συγκίνηση δεν μπορεί να περιγραφεί. Η μητέρα Ελλάδα αγκαλιάζει ένα ακόμη παιδί, πιθανόν το πιο πολιτισμένο, σίγουρα όμως το πιο όμορφο. Ήταν μεγάλο το γεωπολιτικό βάρος που εκαλείτο τώρα να σηκώσει η Ελλάδα και οι πολιτικοί ηγέτες της. Μία τεράστια ευκαιρία εθνικής ολοκλήρωσης εμφανίστηκε σε εκείνη την ιστορική συγκυρία. Μπορούσε όμως ο ελληνικός πολιτικός της κόσμος να την εκμεταλλευτεί στο έπακρο, να αναλάβει εκείνη την τεράστια μεγάλη ευθύνη; Ή αυτή η ευκαιρία θα ξεπερνούσε κατά πολύ το ειδικό πολιτικό του βάρος; Ή, μήπως, θα επικρατούσαν εγωιστικές αντιλήψεις οι οποίες θα απομείωναν σε μεγάλο μέτρο το τελικό αποτέλεσμα του εθνικού δυναμικού ακυρώνοντας ή υπονομεύοντας το τιτάνιο έργο που είχε επιτελέσει ο Βενιζέλος; Δυστυχώς επικράτησε το δεύτερο, εφόσον ο Βενιζέλος, για λόγους που είναι δύσκολο να κατανοηθούν, άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου με την αναπάντεχη προκήρυξη εκλογών, για να απωλεσθεί η εκείνη μεγάλη ευκαιρία υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας η οποία είχε για αιώνες επωασθεί στο ελληνικό συλλογικό ασυνείδητο, για να ακολουθήσει νομοτελειακά η Μικρασιατική Καταστροφή2. Θα έπρεπε η Ελλάδα να υπομένει τα δεινά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Β’ Π.Π.) συμβάλλοντας τα μέγιστα στην επιτυχή έκβασή του για να πετύχει την απελευθέρωση και τη συνένωση των Δωδεκανήσων στον εθνικό κορμό, αφήνοντας, κατ΄ άδικη επιλογή των Μ. Δυνάμεων, την επίσης απελευθερωθείσα Βόρεια Ήπειρο στην Αλβανία. Γέννημα του Α΄ Π.Π. αποτέλεσε και η Κοινωνία των Εθνών3 (ΚτΕ), η οποία παρά το γεγονός ότι αποτέλεσε την πρώτη θε2 Βλ. την εκτενή ανάλυση στο: Π. Σιούσιουρα, Γεωπολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κοινωνία των Εθνών, Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2011. 3 ό.π., σελ. 15. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

σμική απόπειρα διαχείρισης ζητημάτων διεθνούς ασφάλειας του παγκοσμίου διεθνούς συστήματος, θα αδυνατούσε να ανακόψει την ορμή των ναζιστών για την επιβολή της παγκόσμιας γερμανικής κυριαρχίας, έχοντας απωλέσει σειρά μικρότερων μαχών. Ο Β’ Π.Π. θα ακολουθούσε αναπόφευκτα για να ανοίξουν εκατόμβες ακόμη σχεδόν 55 εκατομμυρίων ψυχών. Μετά τον τερματισμό του, έτεινε να επικρατήσει η άποψη ότι οι πολεμικές συγκρούσεις επί ευρωπαϊκού εδάφους είχαν πλέον εξαλειφθεί, δεδομένης και της επίσημα πλέον απαγόρευσης του πολέμου, σύμφωνα με τον Χάρτη ΗΕ (άρθρο 2.4). Παρά ταύτα, τα δραματικά γεγονότα που συνόδευσαν τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας διέψευσαν παταγωδώς κάθε προσδοκία. Το διεθνές σύστημα είναι ρευστό, ο συσχετισμός ισχύος των μεγάλων ή μικρότερων δυνάμεων διαρκώς αλλάζει και νέες ισορροπίες διαμορφώνονται με τον πόλεμο (παρά τη νομική απαγόρευσή του) να αποτελεί αναπόφευκτα μία από τις επιλογές όταν οι άλλες επιλογές δεν απαντούν στα δεδομένα της ιστορικής συγκυρίας. Το διεθνές σύστημα δεν έχει λύσει επαρκώς το ζήτημα της διεθνούς ασφάλειας, εφόσον οι Μεγάλες Δυνάμεις διευθύνουν μέσω του Συμβούλιου Ασφαλείας αυτό το σύστημα με τρόπο που εξυπηρετεί περισσότερα τα συμφέροντα τους παρά την διεθνή ειρήνη. Ευπρόσδεκτη η ειρήνη αλλά μόνον ως μία ήσσονος σημασίας παράμετρος στη παγκόσμια διεθνή εξίσωση στην οποία η έννοια του εθνικού συμφέροντος παίζει πρωταρχικό ρόλο. Είναι πολύ χαρακτηριστικές οι τρέχουσες πολιτικό-στρατιωτικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Ορθά επισημαίνει ο καθηγητής της ευρωπαϊκής ιστορίας του πανεπιστημίου Cambridge C. Clark, σε πρόσφατο άρθρο, ότι υπάρχει μεγάλος παραλληλισμός όσων λαμβάνουν χώρα σήμερα στην Ουκρανία με τα όσα προηγήθηκαν του Α’ Π.Π. Σε διάστημα μόλις δύο δεκαετιών από τη πτώση του τείχους και της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης οι κλασσικές γεωπολιτικές θεωρίες βρίσκονται στο επίκεντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος, εφόσον η Ρωσία αποτελεί και πάλι το βασικότερο αντίπαλον δέος των ΗΠΑ -δεδομένων των ασύγκριτα φυσικών πλεονεκτημάτων της (φυσικοί πόροι, αχανής έκταση, τεράστια (πλέον) στρατιωτική ισχύς και πολιτική ηγεσία μεγάλου πολιτικού βεληνεκούς και βαθιάς διείσδυσης στη διεθνή πραγματικότητα)- έτσι ώστε σε συνεργασία με άλλες μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις να μπορεί από θέση ισχύος να απειλεί ευθέως την παγκόσμια αμερικανική ηγεμονία. Πρόδηλα η Κριμαία (βλ. σχήμα 3) αποτελεί αφορμή (για την έναρξη του νέου Δεύτερου Ψυχρού ή/και Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου) και αιτία (ως ανήκουσα ακριβώς στην καρδιά 9

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

της Heartland) της μεγάλης κρίσης που βρίσκεται σε ραγδαία εξέλιξη4. Λόγω της κρισιμότατης θέσης της Κριμαίας οι ΗΠΑ ανησυχούν για τον κλονισμό της παγκόσμιας ηγεμονίας τους και για την αποκάλυψη της στρατηγικής τους αποδυνάμωσης, ενώ η Ρωσία προσαρτώντας αναίμακτα την Κριμαία κερδίζει ευχερώς κρισιμότατο ζωτικό χώρο η οποίος της επιτρέπει άμεσα την προβολή της ισχύος της στη Μαύρη Θάλασσα και τα Στενά του Βοσπόρου των Δαρδανελίων, που ακόμη ασφυκτιούν τους Ρώσους λόγω της θέσης τους ως τροχοπέδη στην έξοδο του ρωσικού στόλου στις θερμές θάλασσες. Το Ανατολικό ζήτημα ως ζήτημα ελέγχου των Στενών βρίσκεται εν ζωή; Πολύ πιθανά, είναι όμως απολύτως βέβαιο ότι η μεταβατική περίοδος που ακολούθησε τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την απόλυτη ηγεμονία των ΗΠΑ, πρέπει να εξετασθεί πλέον κάτω από το πρίσμα των γεγονότων του Κιέβου και της Κριμαίας. Η ουκρανική επικράτεια είναι ένας κομβικός χώρος για τον έλεγχο της Ευρασίας και τη δυνατότητα προβολής ισχύος από την Ρωσία. Αφού, η γειτνίασή της με την Κεντρική Ευρώπη και η εκτεταμένη ακτογραμμή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, επιτρέπουν στη Μόσχα να διατηρεί την επιρροή της τόσο στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, όσο και στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικά δε ο έλεγχος της Κριμαίας εξασφαλίζει στη Ρωσία τη συνέχιση της απρόσκοπτης ναυτικής της παρουσίας στις θερμές θάλασσες. Τέλος, ο ρόλος της Ουκρανίας στο διεθνές σύστημα ενισχύθηκε από τους ενεργειακούς αγωγούς που τη διασχίζουν. Η συγκεκριμένη χώρα, όμως, συνιστά επιπλέον το πεδίο όπου μπορεί να γίνει εφικτή μία στρατηγική, οικονομική κυρίως, συμμαχία της Ρωσίας με τη Γερμανία. Χρήζει ιδιαίτερης επισήμανσης στο σημείο αυτό ότι εάν ενωθούν αυτές οι δύο χώρες μεταξύ τους, τότε ελέγχουν απόλυτα τον ηπειρωτικό χώρο της Ευρασίας και αυτή η συνεργασία τους ανοίγει διάπλατα το δρόμο προς την παγκόσμια κυριαρχία. Στο παραπάνω πλαίσιο, εκτιμάται ότι οι ΗΠΑ θα επιδιώξουν να δημιουργήσουν μια ζώνη επιρροής 4 Ο Χάλφορντ Μακίντερ (Halford Mackinder), εμβάθυνε στη σημασία του ζωτικού ηπειρωτικού χώρου ως μέσου διατήρησης-επιβολής της ισχύος. Οι έννοιες που χρησιμοποίησε αρχικά ήταν η «παγκόσμια νήσος» (η Ευρασία μαζί με την Αφρική) και ο «Έστωρας», που τοποθετείται περίπου στην Κεντρική Ευρώπη. Η διαρκής αντιπαράθεση «χερσαίων» και «ναυτικών» δυνάμεων συνιστά, σύμφωνα με αυτόν, τη βάση της γεωπολιτικής. Βλ. περαιτέρω στα: Η. J. Mackinder, “The Geographical Pivot of History”, Geographical Journal, vol. 23, 1904, και του ιδίου, Britain and the British Seas, Clarendon Press, Oxford, 1902. Σε μεταγενέστερα κείμενά του ονόμασε την αντίστοιχη περίπου περιοχή με αυτή του «Έστωρα» ως «Καρδιά της Γης» (heartland). Τα ηπειρωτικά εδάφη της Ρωσίας, οι πέριξ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας χώρες αποτελούν τη «Στρατηγική Καρδιά», που δίνει τη δυνατότητα στη χερσαία δύναμη που την κατέχει, αφενός να αποτρέπει οιαδήποτε εχθρική ενέργεια προερχόμενη από τη θάλασσα, αφετέρου να αξιοποιεί όλες τις οδούς χερσαίων μεταφορών με τρόπο που να ξεπερνά όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των θαλάσσιων μεταφορών που διαθέτουν από τη φύση τους. Μάλιστα, η πλέον γνωστή ρήση του Μακίντερ είναι η εξής: «Αυτός ο οποίος κυβερνά την Ανατολική Ευρώπη κυριαρχεί στην καρδιά της Γης. Αυτός ο οποίος κυβερνά στην καρδιά της Γης κυριαρχεί στην παγκόσμιο νήσο. Αυτός ο οποίος κυβερνά την παγκόσμιο νήσο κυριαρχεί στον κόσμο». Βλ. Η. J. Mackinder, Democratic Ideals and Reality, Νοrton, New York, 1962, σελ. 150. Βλ. επ. D. Dalaklis, P. Siousiouras & J. Karkazis, Scrutinizing the European Security and Integration Effort: The Question of the Western Balkans, Middle East Forum, Issue 8, (December), Eastern Mediterranean Institute for Research, Cooperation and Mediation (EMPIRICUM), 2008.

για την αποτροπή αυτού του ενδεχομένου, από τις Βαλτικές Δημοκρατίες έως τα Βαλκάνια. Ενώ, οι Γερμανοί (χρησιμοποιώντας φυσικά την ηγεμονική τους θέση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)) κινούνται επί του παρόντος ευκαιριακά και με βασικό γνώμονα το μέγιστο οικονομικό όφελος. Από την άλλη μεριά, το ενδεχόμενο της απώθησης της Ρωσίας και η ασιατική της αναδίπλωση, ενέχει τον υπαρκτό για τα αμερικανικά συμφέροντα, κίνδυνο, να τη φέρει εγγύτερα στην αναδυόμενη νέα Μεγάλη Δύναμη, την Κίνα 5. Έναν αιώνα μετά την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έχει εκ νέου δημιουργηθεί ένα εκρηκτικό διεθνές περιβάλλον. Είναι δεδομένο ότι η περίοδος των δραματικών αλλαγών μπορεί να αποτελεί και περίοδο ανάδειξης στρατηγικών ευκαιριών. Η συμμετοχή της Ελλάδος στους θεσμούς της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά και οι παραδοσιακά καλές σχέσεις της με τη Ρωσία θα πρέπει να αξιοποιηθούν με τρόπο που θα επιτρέψει την εμπέδωση της εθνικής ισχύος της και των ζητημάτων που ακόμη βρίσκονται σε υστέρηση ή αναστολή, όπως είναι η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, διακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης όπου δικαιούται να διακηρυχθεί και όχι μόνο. Η παρούσα δυσμενής οικονομική συγκυρία δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για οτιδήποτε. Τα οικονομικά ελλείμματα σίγουρα υπάρχουν. Τα οικονομικά ελλείμματα αργά ή γρήγορα θα καλυφτούν· όμως, ελλείμματα εθνικής κυριαρχίας είναι δυσαναπλήρωτα. Απαιτούνται τεράστιες θυσίες, μεγάλοι εθνικοί αγώνες και πολύ πιθανά πολεμικές συρράξεις. Βιβλιογραφία 1. Σιούσιουρα Π., Γεωπολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κοινωνία των Εθνών, Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2011. 2. Δαλακλή Δ. & Σιούσιουρα Π., «Γεωπολιτικές Επιδιώξεις και Στρατηγικές Ασφαλείας στη Μεσόγειο: ο ιδιαίτερος Ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Ναυσίβιος Χώρα, Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Ιούνιος 2006. 3. Mackinder Η. J., “The Geographical Pivot of History”, Geographical Journal, vol. 23, 1904. 4. Mackinder Η. J., Britain and the British Seas, Clarendon Press, Oxford, 1902. 5. Mackinder Η. J., Democratic Ideals and Reality, Νοrton, New York, 1962. 6. Siousiouras P. & Dalaklis D., “High Politics and Low Politics in EU-China Relations: Do they Meet?”, in the collective work «EU– East and South Asia trade, investment, logistics and e-business», (editors) Nikitakos N. & Dourmas G., I. Sideris Publications, Athens, 2009. 7. Dalaklis D., Siousiouras P. & Karkazis J., Scrutinizing the European Security and Integration Effort: The Question of the Western Balkans, Middle East Forum, Issue 8, (December), Eastern Mediterranean Institute for Research, Cooperation and Mediation (EMPIRICUM), 2008.

5 Ενδιαφέροντα για το συσχετισμό κινεζικών-ευρωπαϊκών συμφερόντων είναι τα όσα καταγράφονται στο: P. Siousiouras. & D. Dalaklis, “High Politics and Low Politics in EU-China Relations: Do they Meet?”, in the collective work «EU– East and South Asia trade, investment, logistics and e-business», (editors) Nikitakos N. & Dourmas G., I. Sideris Publications, Athens, 2009. Βλ. επ. Δ. Δαλακλή & Π. Σιούσιουρα, «Γεωπολιτικές Επιδιώξεις και Στρατηγικές Ασφαλείας στη Μεσόγειο: ο ιδιαίτερος Ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Ναυσίβιος Χώρα, Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Ιούνιος 2006. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Πολιτικοστρατιωτική Κατάσταση των Βαλκανίων στις Παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Τα αίτια της Ελληνικής ουδετερότητας σε σχέση με την στάση των υπολοίπων Βαλκανικών κρατών και των Μεγάλων Δυνάμεων

Υπό κ. Παναγιώτη Σπυρόπουλου, Ανχου (ΜΧ) - Ιστορικού

αποσύνθεση της παλαιάς Οθωμανικής αυτοκρατορίας άρχισε τον 19o αιώνα με την ελληνική επανάσταση και συνεχίσθηκε με γρήγορους ρυθμούς επ’ ωφελεία των χριστιανών της χερσονήσου του Αίμου, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο τελευταίος ρωσοτουρκικός πόλεμος είχε λήξει με ήττα της Τουρκίας και επιστέγασμα την συνθήκη του Αγ. Στεφάνου του 1878. Αυτή σηματοδοτεί και την απαρχή των βουλγαρικών διεκδικήσεων στη Μακεδονία. Ο Αγώνας που ανέλαβε ανεπισήμως το ελληνικό κράτος, ήταν αγώνας επιβιώσεως του ελληνισμού στις πατρογονικές του εστίες. Ωστόσο το νεοϊδρυθέν βουλγαρικό κράτος ήταν το μήλο της έριδος μεταξύ κυρίως Ρώσων και των υπολοίπων Μ. Δυνάμεων, οι οποίες πλειοδοτούσαν σε εδαφικά ανταλλάγματα προκειμένου να το προσεταιρισθούν καθώς δεν έβλεπαν με καλό μάτι την σλαβική κάθοδο στην Μεσόγειο. Υπό αυτό το πρίσμα εξηγείται και η πλήρης αδράνειά τους στoν βίαιο αφελληνισμό και ενσωμάτωση της Αν. Ρωμυλίας (Β. Θράκης) στο νέο κράτος.

Περίοδος προ του 1909

οθωμανική αυτοκρατορία ήταν υπό διαμελισμό και η αναμενόμενη αντίδραση του «ασθενούς» μπροστά στο θάνατο, υπήρξε το σωβινιστικό στην ουσία, κίνημα των Νεότουρκων (24/7/1908). Μεσολαβεί η συνθήκη του Βερολίνου που καταργεί του Αγ. Στεφάνου με την οποία ουσιαστικά εγκαινιάζεται η πολιτική του Παγγερμανισμού (Drang nach Süd-Osten). Ο Φερδινάνδος εκμεταλλευόμενος το διακαή πόθο της Αυστροουγγαρίας να ανατρέψει την Βερολίνια Συνθήκη και να προσαρτήσει την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αποσπά την στήριξή της για την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας. Έτσι στις 5 Οκτωβρίου 1908 κηρύσσει στο Τίρνοβο την ανεξαρτησία της. Οι Τούρκοι αναγκαστικά, απεδέχθησαν τον ακρωτηριασμό, κάτω από την πίεση του Τσάρου. Γίνεται εμφανές πια ότι το επόμενο πεδίο αντιπαραθέσεων θα είναι η Μακεδονία. Ο πανσλαβισμός αναδύεται πλέον ως ο πιο επικίνδυνος εχθρός του Ελληνισμού. Η πολιτική του παγγερμανισμού φαντάζει τώρα πιο μεμακρυσμένος κίνδυνος, αν όχι και άσπονδος σύμμαχος εναντίον του σλαβισμού, ιδίως μετά την επίσημη δήλωση του Γερμανού Αυτοκράτορα Γουλιέλμου Β΄, πως ούτε ο ίδιος ούτε η Αυστρία θα επέτρεπαν την κάθοδο των Βουλγάρων στο Αιγαίο. Η Αντάντ ιδρύθηκε μετά από Αγγλογαλλική συμφωνία για την οριοθέτηση των σφαιρών επιρροής των δυο κρατών στη Μεσόγειο. Η προσχώρηση της Ρωσίας σε αυτήν «εγκλώβισε» την Γερμανία η οποία δρώντας αντανακλαστικά-και με την ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Ιταλική στήριξη-πρόκρινε τη δημιουργία του ανύπαρκτου μέχρι τότε κράτους της Αλβανίας, ώστε να εμποδίσει τους φιλοανταντικούς Σέρβους να κυριαρχήσουν στην Αδριατική. Στο εξής η Αυστροουγγαρία (σύμμαχος της Γερμανίας) μετά τη Σάντοβα και τη Βερολίνια Συνθήκη, θα αναλάβει την διοίκηση των Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Αυτή στηριζόταν ανατολικά στην Ρουμανία και δυτικά στην Ιταλία. Η Τριπλή ή Τετραπλή Συμμαχία δραστηριοποιούνταν και ο Έλληνας βασιλιάς Γεώργιος Α’ έπρεπε να εξασφαλίσει και εκεί στήριγμα. Η Αυστροουγγαρία άνοιξε τον σιδηρόδρομο της Μητροβίτσα για Σκόπια. Η Θεσσαλονίκη απείχε μόνο μερικές ώρες. Οι γερμανισμός και σλαβισμός είχαν ήδη καταλάβει θέσεις μάχης. Την απειλητική για την παγκόσμια ειρήνη κρίση υποδαύλιζε και η ύπαρξη σλαβικών πληθυσμών της Αυστροουγγαρίας εχθρικά προσκειμένων προς τους αφέντες τους. Η Συνθήκη του Βερολίνου δεν είχε αποσπάσει οριστικά την Βοσνία και Ερζεγοβίνη από την Τουρκία που την είχε δώσει για 25 χρόνια στην Αυστροουγγαρία. Αυτή η χρονική περίοδος είχε λήξει το 1903 και έπρεπε τα εδάφη να επιστραφούν στην Τουρκία. Έτσι στις 15 Σεπτέμβρη 1908, ο Αυστριακός Έρενταλ συμφώνησε με τον Ρώσο ΥΠΕΞ Κόμη Ίζβόλσκι να κρατήσει ο γερμανισμός τις παραπάνω περιοχές, με αντάλλαγμα την αποδοχή πρόσδεσης της Βουλγαρίας στο άρμα του πανσλαβισμού. Παρά τις εντονότατες τουρκικές διαμαρτυρίες για τα παραπάνω τετελεσμένα, το πλήγμα ήταν οδυνηρότερο για την Σερβία γιατί διαγράφονταν οι εθνικές της ελπίδες (ένωση με Μαυροβούνιο) και κυκλώθηκε ασφυκτικά από τον Γερμανισμό που κατηφόριζε ακάθεκτος προς το Αιγαίο. Από την άλλη οι Έλληνες ανησυχούσαν για τις αγγλικές βλέψεις καθώς ήδη από το 1878 η γηραιά Αλβιών είχε καταλάβει την Κύπρο σαν ισορροπητική κίνηση κατά του σλαβισμού, ενώ εποφθαλμιούσε και την Σούδα στην Κρήτη, για να εξασφαλίσει μια αλυσίδα βάσεων στην Μεσόγειο (ΓιβραλτάρΜάλτα-Σούδα-Κύπρος). Με την αγορά του Αχιλλείου στην Κέρκυρα από τον Γουλιέλμο Β’ και την ταυτόχρονη εγκατάσταση του Γεωργίου στο Μον Ρεπό, ο οποίος δήλωσε ικανοποιημένος από τις επαφές του με τον πρώτο, ο Γάλλος πρεσβευτής έγραψε στο Παρίσι: «Δεν ήταν χωρίς θετικά αποτελέσματα η επίσκεψη του Αυτοκράτορα (Γουλιέλμου), που ήρθε να φυτέψει ένα τοπογραφικό παλούκι στην ελληνική επικράτεια». Κάθε κίνηση όσο αμελητέα και αν φαίνεται έχει τον συμβολισμό της, λόγω και της συγγένειας του Γουλιέλμου με τον Γεώργιο (η βασίλισσα Σοφία ήταν αδερφή του). Η Γερμανία ωστόσο απέφευγε να υποστηρίξει τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις παρόλο που η 11

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

Ελλάδα προσέβλεπε στις καλές «υπηρεσίες» της για επίλυση του Κρητικού. Στο τελευταίο θα αναφερθούμε διεξοδικότερα διότι απετέλεσε το πεδίο ασκήσεως πολιτικής των Δυνάμεων στην Αν. Μεσόγειο. Επίσης, διαμόρφωσε σε μεγάλο μέρος τις ισορροπίες και την πολιτική των βαλκανικών κρατών καθ’ όλη την διάρκεια της 15ετίας πριν την έκρηξη του Α’ ΠΠ. Η Κρήτη αυτονομήθηκε το 1897 υπό την επικυριαρχία της Πύλης και με πρώτο ύπατο αρμοστή τον πρίγκηπα Γεώργιο και ύστερα (1906) τον Αλ. Ζαΐμη. Για να επιτευχθεί η ένωση ειρηνικά και να διασφαλίσουν την παρουσία-συμφέροντα τους εκεί, οι Δυνάμεις της Αντάντ καταλαμβάνουν το νησί με στρατεύματα τους ως τις 24/7/1909. Αυτή η αποχώρηση όμως δεν σήμαινε και αυτοδιάθεση και κατ’ επέκταση ένωση με την Ελλάδα, όπως τόνιζαν οι Νεότουρκοι και οι Δυνάμεις. Οι Γερμανία και Αυστροουγγαρία απέφυγαν να συμμετάσχουν, για να μην δυσαρεστήσουν περαιτέρω τον Σουλτάνο λόγω και των γεγονότων της Βουλγαρίας και Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Στις 6 Οκτωβρίου ωστόσο οι Κρητικοί κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Οι Νεότουρκοι βλέποντας την παρελκυστική τακτική των Μεγάλων και έχοντας υποχωρήσει στα άλλα μέτωπα χρειάζονταν μια επιτυχία σαν εξισορρόπηση. Όπως ενημερώθηκε ο Γάλλος πρόξενος Κωνσταντινουπόλεως Λουί Στίγκ από Νεότουρκο αξιωματούχο, με την Κρήτη η Ελλάδα αύξανε αριθμητικά τον στρατό της και την γεωπολιτική της ισχύ, απειλώντας την ασφάλεια Στενών και Μικρασιατικών ακτών και αυτό η Τουρκία δεν μπορούσε να το επιτρέψει. Έτσι η Ελλάδα πιέζεται από όλες τις πλευρές για τήρηση «αψόγου στάσεως» καθώς: οι Αγγλία και Γαλλία χαϊδολογούσαν τους Νεότουρκους επικρίνοντας τους για την γερμανοφιλία τους. Η Ιταλία ήταν αφερέγγυα. Η Ρωσία υποστήριζε την Βουλγαρία, και έτσι η Τουρκία κατάφερε να παραπεμφθεί το θέμα στις καλένδες. Εξαιτίας αυτού ο Γεώργιος εξέφρασε την πικρία του στους πρεσβευτές της Αντάντ: «Η δυναστεία ζημιώθηκε εξαιτίας της συμφοράς του 1897 και οφείλει την διάσωση της στην αυτονομία της Κρήτης. Ωστόσο, επιβάλλεται αυτή η αυτονομία να τηρήσει όλες τις υποσχέσεις της, διαφορετικά θα υπονομευθεί αθεράπευτα το κύρος της δυναστείας». Δεν δίστασε να τονίσει ότι αν τον εξαπατούσαν οι Δυνάμεις, ο ίδιος δεν επρόκειτο να εξαπατήσει τον λαό του και ανακοίνωσε την πρόθεση του να παραιτηθεί. Οι Τούρκοι συντηρούν μανιωδώς το ζήτημα απειλώντας όλους τους Έλληνες της αυτοκρατορίας. Ο Κάιζερ στο Μπρίντεζι έκανε θερμότατες φιλελληνικές δηλώσεις. Ο ΥΠΕΞ της Αυστροουγαρίας Έρενταλ όμως αμέσως δήλωσε στον Άγγλο πρεσβευτή: «Δεν θέλησα να αντιδικήσω με τον αυτοκράτορα στον φιλελληνικό ενθουσιασμό του, που ελπίζω να είναι πρόσκαιρος, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ούτε η γερμανική κυβέρνηση, ούτε η δική μας τον συμμερίζεται και δεν πρόκειται να επιτρέψουν για χάρη της αγάπης προς τους Έλληνες να προκληθούν ασύνετα νέες περιπλοκές στην ανατολή». Τα λόγια του Έλληνα ΥΠΕΞ Γ. Μπαλτατζή προς τον Γάλλο πρεσβευτή ήταν προφητικά: «Πιστέψτε με, ο λόγος που κάνουν τόσο θόρυβο στην Κωνσταντινούπολη για το ασήμαντο γι’ αυτούς Κρητικό είναι για να εξάψουν τα πνεύματα εναντίον μας. Επιδίωξή τους είναι να συντρίψουν τους Έλληνες. Οι Νεότουρκοι τους φοβούνται και γιατί είναι τόσοι πολλοί μέσα στην 12

Τουρκία, αλλά και επειδή είναι αδύνατο να οργανώσουν συνταγματικά την χώρα τους χωρίς να παραχωρήσουν στους Έλληνες σημαντική θέση. Καθώς δεν επιθυμούν να τους δώσουν αυτό που δικαιούνται, θα προσπαθήσουν να τους εκμηδενίσουν με την βία. Χρησιμοποιούν την Κρήτη σαν πρόσχημα για να κηρύξουν τον πόλεμο, όχι μόνο κατά του ελληνικού βασιλείου, αλλά εναντίον ολόκληρου του ελληνισμού». Παρ’ όλα αυτά οι Δυνάμεις προέκριναν την παραμονή της τουρκικής σημαίας στο νησί και μετά την αποχώρηση τους, η οποία επιτηρείτο σημειολογικώς από τουρκικό στολίσκο. Η Ελληνική κυβέρνηση τηρεί «άψογη» στάση, ωστόσο οι Κρητικοί δεν υποστέλλουν την γαλανόλευκη μέχρι που οι Δυνάμεις την υποστέλλουν βιαίως από το λιμάνι των Χανίων και αναβιβάζουν την τουρκική. Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα δυσφορεί έντονα αφού συνειδητοποίησε ότι το διακύβευμα δεν ήταν η Κρήτη μόνο αλλά η εθνική επιβίωση του ελληνισμού. Κατηγορεί ως υπαίτιους τους πολιτικούς που δεν διδάχθηκαν τίποτα από το 1897, δεν επανεξόπλισαν τη χώρα, παρόλο που ο πόλεμος φαινόταν αναπόφευκτος και είχε μεσολαβήσει το έπος του Μακεδονικού Αγώνος.

Το Κίνημα στου Γουδή (15-28 Αυγ 1909) και οι Βαλκανικοί

τσι εκδηλώνεται το κίνημα στου Γουδή, από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο. Ο τελευταίος αξιώνει και πετυχαίνει την απομάκρυνση από το Στράτευμα των Διαδόχου και Πριγκίπων ταπεινώνοντας τον βασιλιά που μόλις και μετά βίας παραμένει στον θρόνο. Προκηρύσσονται εκλογές που δεν πραγματοποιούνται λόγω της εμμονής των Κρητών να στείλουν αντιπροσώπους τους, ωστόσο επιβάλλουν ένα νέο πολιτικό πρόσωπο: τον Ελευθέριο Βενιζέλο που εξελέγη στην ελληνική Βουλή ως βουλευτής απεμπολώντας την κρητική υπηκοότητα λόγω των τουρκικών αντιδράσεων. Ο Γεώργιος παραπονείτο στους Γάλλους ότι: «Η Ανατολική Ρωμυλία είναι ηπειρωτική και η Βουλγαρία την κατάπιε σαν χάπι. Γιατί οι Μεγάλοι δεν επιτρέπουν στην Ελλάδα να φέρει με τον ίδιο τρόπο στους κόρφους της την Κρήτη; Είναι το μόνο που ζητάει η Μεγαλόνησος!». Η απάντηση ήρθε διά στόματος του Γάλλου ΥΠΕΞ Σ. Πισόν: «Η Τουρκία είναι ισχυρή, η Βουλγαρία αποτελεί δύναμη, η Ελλάδα όμως είναι ανίσχυρη. Επομένως αντί να παραπονείται ο βασιλιάς της, θα έπρεπε να φροντίσει να της εξασφαλίσει την αναγκαία δύναμη για δράση.» Το κίνημα στου Γουδή συμπλήρωσε αυτό ακριβώς το κενό, και μάλιστα αναίμακτα. Ο Στρατός και το Ναυτικό ισχυροποιήθηκαν στο έπακρο και πλέον η Ελλάδα αντιμετώπιζε τις τουρκικές απειλές πολέμου ψυχρά. Ο Βενιζέλος εκλέγεται με συντριπτική πλειοψηφία πρωθυπουργός της χώρας (16/12/1910) και πολιτικός εκφραστής του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Οι Γερμανία και Αυστροουγγαρία δεν είχαν πρόθεση ν’ αναμειχθούν στο Κρητικό «αν οι Δυνάμεις δεν ασχοληθούν με το status quo του νησιού. Το πράγμα διαφέρει στην περίπτωση που πρόκειται ν’ αλλάξει το καθεστώς του» (Φον Σέν). Έτσι έβγαιναν κερδισμένες απ’ την αμηχανία των άλλων για τα ελληνοτουρκικά. Οι θέσεις της κεντρικής Ενώσεως ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο με το τουρκικό ανθελληνικό μποϊκοτάζ του 1911 (απαγόρευση του ελλιμενισμού ελληνικών πλοίων ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

στα τουρκικά λιμάνια). Έτσι όμως επλήγησαν και τα συμφέροντα των χωρών της Αντάντ γιατί τα προϊόντα τους διακινούνταν μέσω αυτών των πλοίων. Την ίδια περίοδο (1/7/1911) λόγω Μαρόκου (Αγαδίρ) οι Γαλλογερμανικές σχέσεις είναι σε ένταση. Στις 5 Οκτ. η Ιταλία με το πρόσχημα της παρενόχλησης των εμπόρων της στην Λιβύη κηρύσσει τον πόλεμο στον Σουλτάνο και καταλαμβάνει την Η κατάρρευση της Ρουμανίας Τριπολίτιδα. Η Γαλλογερμανική κρίση τελείωσε ενώ η Ιταλοτουρκική σύγκρουση αν και προσωρινά δεν επεκτάθηκε, απήλλαξε ωστόσο την Ελλάδα απ’ την Τουρκική πίεση, αλλά και το μποϊκοτάζ (16 Νοε). Στο ίδιο πνεύμα εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων ο Βενιζέλος αρνήθηκε να δεχθεί τους Κρήτες βουλευτές στην ελληνική βουλή. Η επιδεινούμενη κρίση ωστόσο που προκαλούσε ο συνεχιζόμενος Ιταλοτουρκικός πόλεμος είχε σαν αποτέλεσμα το κλείσιμο των Στενών για την προστασία τους από τον κυριαρχούντα στο Αιγαίο ιταλικό στόλο. Οι υπόλοιπες Δυνάμεις που πλήττονταν οικονομικά προχωρούν σε διάβημα στην Πύλη. Οι Νεότουρκοι επενδύουν έξυπνα στις Ευρωπαϊκές αντιπαλότητες για να βγουν από την δύσκολη θέση που βρίσκονταν. Τα Βαλκάνια αρπάζουν φωτιά. Οι Σέρβοι επωφελούμενοι εισβάλλουν στην Αλβανία. Ο Ελληνικός Στόλος ναυλοχεί στον Βόλο. Ο Ελληνικός στρατός άρτια εκπαιδευμένος και εξοπλισμένος απ’ την Γαλλία σίγουρα δεν θα επέτρεπε ένα νέο 1897. Στις 5 Μαΐου οι Ιταλοί ολοκληρώνουν την κατάληψη της Δωδεκανήσου όπου γίνονται δεκτοί ως απελευθερωτές. Οι υπόλοιποι της Αντάντ δεν μπορούν να μείνουν απραγείς παρά τις ρητές ιταλικές διαβεβαιώσεις περί προσωρινότητας της κατοχής. Η Γαλλία ανασύρει ανεδαφικώς, απ’ το χρονοντούλαπο της Ιστορίας την αρχή της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με αντίθετη την Ρωσία και ήταν ο ηθικός αυτουργός και εγγυητής της μυστικής Σερβοβουλγαρικής συμφωνίας (13/3 και 29/4 π. ημ.), με την οποία διανέμονταν όλα τα βαλκανικά οθωμανικά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης και της Μακεδονίας!! Η Ελλάδα συρόμενη πίσω απ’ τις εξελίξεις, επιχειρεί «άλμα στο κενό» (κατά τη ρήση Ελ. Βενιζέλου) χωρίς κανένα εχέγγυο για μελλοντική επίτευξη εθνικών της στόχων. Έτσι προσχωρεί σε συμφωνία με την Βουλγαρία (29/5/12), χωρίς όμως να συνάψει ανάλογη συμφωνία με Σερβία οπότε η πρώτη απετέλεσε τον άξονα της «Βαλκανικής Συμμαχίας». Έτσι ξεσπά ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος (Α΄ ΒΠ) (Οκτ 1912-Ιαν 1913) μεταξύ Ελλάδος-Σερβίας-Μαυροβουνίου–Βουλγαρίας απ’ την μια πλευρά και της Τουρκίας από την άλλη. Η Τουρκία ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

χάνει σ’ όλα τα μέτωπα. Τα προελαύνοντα Βουλγαρικά στρατεύματα φθάνουν έξω απ’ την Κωνσταντινούπολη. Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει τα νησιά του Αιγαίου, μεγάλο μέρος της Ηπείρου και σχεδόν όλη η Μακεδονία με εμφανέστατη την δυσαρέσκεια της Βουλγαρικής πλευράς. Οι Έλληνες εισέρχονται απελευθερωτές στην συμβασιλεύουσα ύστερα από 472 χρόνια Οθωμανικής κατοχής. Ο βασιλιάς Γεώργιος εγκαθίσταται στην Θεσσαλονίκη για να δώσει έμφαση στην σημασία που απέδιδε η ελληνική πλευρά στην πόλη. Ο Γεώργιος δολοφονείται από κάποιον δάσκαλο Σχοινά, ο οποίος και αυτοκτόνησε (;) στην φυλακή. Τα κίνητρα της δολοφονίας παρέμειναν ανεξιχνίαστα. Αναλαμβάνει Βασιλιάς, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος και η Ελλάδα προσαρτά την Κρήτη de facto. Η Αντάντ ανησυχούσε για την ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων, ενώ η Κεντρική ένωση ενοχλούνταν από την Ιταλική κατοχή της Τριπολίτιδος, και εξεπλάγη από την ολοκληρωτική ήττα των Τούρκων αφού η νίκη των Χριστιανών της Βαλκανικής δεν τους εξυπηρετούσε. Θα αντιδρούσαν δυναμικά ιδίως μετά και την σερβική εισβολή στην Αλβανία, και προέλαση προς το Δυρράχιο αποκόπτοντας τον δρόμο της Αυστρίας προς την Αδριατική. Έτσι στις 31/12/1912 οι Αυστρία-Ιταλία υπέγραψαν συμφωνία με την οποία δεσμεύονταν να δημιουργήσουν ανεξάρτητη Αλβανία. Με την τελευταία προτεκτοράτο της Ιταλίας πλάϊ στην Αυλώνα, υποστηριζόμενη από την Αυστρία και την Γερμανία ως προφυλακή της Κεντρικής Ενώσεως, με τα Δωδεκάνησα στα ιταλικά χέρια, και την Μικρά Ασία υπό την γερμανική επιρροή η Βαγδάτη ερχόταν πιο κοντά. Αυτό σήμαινε ότι η Ελλάδα θα ήταν κυκλωμένη από δυτικά και ανατολικά, έστω και αν κέρδισε προς το νότο, την Κρήτη ή προς τον βορρά την Μακεδονία. Αυτός ο κυκεώνας των διπλωματικών ζυμώσεων οδήγησε στη Συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913). Αυτή πέτυχε να οριστικοποιήσει μόνο τα ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τα βαλκανικά εδάφη δεν προέβλεπε σε ποιους και πως θα παραχωρούνταν, ενώ δεν καθόριζε τα σύνορα της Αλβανίας και το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου. 13

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

AΦ Φ ΙΙ ΕΕ ΡΡ Ω ΩΜ ΜΑ Α A

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

Τέλος ανέφερε την ολοκληρωτική συμμαχική αποχώρηση από τη Κρήτη χωρίς άλλη επισήμανση. Η Τουρκία δεν ήθελε ν’ αναγραφεί πως την παραχωρούσε στην Ελλάδα, ενώ και η τελευταία δεν δεχόταν να θεωρηθεί η Κρήτη «κέρδος» της από τον Α‘ ΒΠ. Έτσι και αλλιώς ήταν στην ουσία ελληνική πριν τον πόλεμο και δεν υπήρχε κίνδυνος να διεκδικηθεί από κάποιον, την στιγμή μάλιστα που «πάλευε» για το Αιγαίο και τη Μακεδονία που ήταν τα ουσιαστικά κέρδη της. Η Ελλάς λοιπόν αγνοείται από τις Μ. Δυνάμεις συνεχίζοντας τις επιχειρήσεις στο Αιγαίο μέσα σε ένα πλαίσιο αβεβαιότητας. Στο «Μέτωπο» της Μακεδονίας ευτυχής συγκυρία υπήρξε η έλλειψη εμπιστοσύνης που είχε πλέον η Ρωσία έναντι της Βουλγαρίας. Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του επιφανούς Ταγματάρχη Γκότσεφ, στρατιωτικού ακολούθου της Βουλγαρίας στην Ρώμη, προς τους Ρώσο και Γάλλο ομολόγους του: «Η Γαλλία και η Ρωσία μας εγκατέλειψαν στο θέμα της Θεσσαλονίκης. Θα αποξενωθούν και οι δύο από την χώρα μου, όπου για διαφόρους λόγους, απολαμβάνουν τόσο ισχυρές συμπάθειες. Με τον τρόπο αυτό βλάπτουν τα συμφέροντα τους, αν όχι άμεσα, πάντως στο πολύ προσεχές μέλλον · γιατί αυτή η εγκατάλειψη, σε θέμα ζωτικό για την χώρα μου, θα μας εξωθήσει στα χέρια της Αυστρίας και, κατ’ επέκταση, της τριπλής Συμμαχίας, που μας στηρίζει στο συγκεκριμένο ζήτημα και που στο πλαίσιο της αναμετρήσεως των μεγάλων συμφερόντων, έχει αποδείξει πως διαθέτει ρωμαλέα ισχύ». Η Ελλάδα τελικά πήρε τελικά τη Θεσσαλονίκη κάτι που προκάλεσε οργή στη Βουλγαρία, ενώ ταυτόχρονα αναζητούσε ερείσματα και στους δύο συνασπισμούς: είχε ανάγκη από την Αντάντ Κορντιάλ για το θέμα των νήσων και κατά των φιλοδοξιών της Τριπλής Συμμαχίας στη Μεσόγειο και στη Μικρά Ασία, και από την τελευταία για το ζήτημα της Ηπείρου και της Μακεδονίας αφού αυτή δεν έβλεπε με καλό μάτι την επαμφοτερίζουσα Βουλγαρία ν’ αποκτά έξοδο στο Αιγαίο. Οι τάσεις που είχαν διαμορφωθεί μετά την λήξη του Α΄ ΒΠ και λόγω των πιέσεων της Αυστρίας προς την Σερβία, είχαν ήδη οδηγήσει στην σύναψη απόρρητης ελληνοσερβικής συμμαχίας (Θεσσαλονίκη 1/6/1913) βάζοντας ουσιαστικά τη Βουλγαρία στο αντίπαλο στρατόπεδο, χωρίς να θίγεται όμως η δυνατότητα της Ρωσικής διαιτησίας. Αυτή η ρωσική παρέμβαση στα Βαλκάνια, προκάλεσε την εύλογη αντίδραση της Τριπλής Συμμαχίας, κυρίως διότι την εξυπηρετούσε η πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» αφού η διείσδυσή της στην Ανατολή, περνούσε από τα «απείθαρχα» και απρόβλεπτα στις προτιμήσεις τους χριστιανικά βαλκανικά κράτη. Η Τουρκία της είχε δώσει ήδη «γή και ύδωρ». Έτσι τη νύχτα της 29ης/30ης Ιουνίου 1913 (Β’ ΒΠ) οι Βουλγαρικές Δυνάμεις επιτίθενται άνευ κηρύξεως πολέμου σ’ Ελλάδα και Σερβία. Στις μάχες όμως των Κιλκίς και Γευγελής αντιστοίχως ηττώνται και οι δύο σύμμαχοι προήλασαν μέσα στο βουλγαρικό έδαφος. Ταυτόχρονα ρουμανικές Δυνάμεις πέρασαν τον Δούναβη και προελαύνουν καταλαμβάνοντας τελικά και την Σόφια προσβλέποντας σε εδαφικά οφέλη, εκμεταλλευόμενες την ευτυχή συγκυρία. Στην περίπτωση της Ρουμανίας πρέπει ν’ αναζητηθεί δάκτυλος της Γαλλίας καθώς το Βουκουρέστι ακολουθούσε πολιτική ανεξάρτητη 14

Η συντριβή της Σερβίας

απ’ τη Τριπλή Συμμαχία. Υπό αυτό το πρίσμα η Ρουμανία δεν επιθυμούσε να υπάρχει βουλγαρική υπεροχή στον Αίμο και εκμεταλλεύτηκε το φόβο των άλλων Δυνάμεων για πιθανή ηγεμονία της Ρωσίας. Επωφελούμενη η Τουρκία προωθεί τα στρατεύματά της προς τη γραμμή Αίνου-Μήδειας που της επεδικάσθει στο Λονδίνο, ενώ καταλαμβάνει και την Ανδριανούπολη. Η Ρωσία παρεμβαίνει διπλωματικά αλλά οι υπόλοιπες Μεγάλες Δυνάμεις τήρησαν ουδέτερη στάση. Ο Κωνσταντίνος είχε κρίνει σωστά γράφοντας στον ΥΠΕΞ Κορομηλά τις απόψεις του για τη παρέμβαση της Ρωσίας. «… Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η λύση που θα μπορούσε να δώσει η Ρωσία ή οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις πριν από το πόλεμο, θ’ αποτελούσε στη πραγματικότητα σπέρμα πολέμου, ο οποίος θα ξεσπούσε αναπόφευκτα μετά από ελάχιστα χρόνια. Το μεγάλο σημερινό πλεονέκτημα είναι ότι θα μπορούμε να ήμαστε ήσυχοι από τη πλευρά των Βουλγάρων επί γενεές ολόκληρες. Και αυτό το πλεονέκτημα δεν επιτρέπεται να χαθεί. Οπωσδήποτε να μη συνεναίσετε σε σύναψη ανακωχής πρίν διαβουλευθείτε μαζί μου. Ceretum censeo Bulgarian esse delendam (κατά τα άλλα φρονώ ότι η Βουλγαρία πρέπει ν’ αφανισθεί (στρατιωτικά): παραλλαγή της φράσης του Αννίβα)». Άλλωστε ήταν πολύ νωπές οι μέθοδοι γενοκτονίας που εφήρμοσαν οι Βούλγαροι στις καταληφθείσες απ’ αυτούς ελληνικές περιοχές. Έτσι οι τελευταίοι υποχρεώνονται σε συνθήκη ειρήνης (29 Σεπ 1913) και παραιτούνται από τις εδαφικές τους βλέψεις. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Ο Διπλωματικός Οργασμός πριν και κατά την διάρκεια του Α’ ΠΠ

Βουλγαρία και Τουρκία αποτελούν εκ νέου το «μήλον της έριδος» για τους δύο συνασπισμούς. Και οι δύο μετά τη ταπείνωση τους τρέφουν κληρονομική εχθρότητα για την Ελλάδα. Η Ιταλία με την αρωγή της Κεντρικής Ένωσης κατορθώνει την ενσωμάτωση της πανάρχαιας Ελληνικής γης της Β. Ηπείρου στο νέο κράτος της Αλβανίας (πρωτ/λο Φλωρεντίας, 19 Δεκ 1913). Η ελληνική ηγεσία το απεδέχθη λόγω διαβεβαιώσεων που της είχαν δοθεί περί αποδώσεως των Δωδεκανήσων. Έτσι εγκατέλειψε τον εξεγερμένο Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό αποσύροντας τον εκεί Ελληνικό Στρατό, παρά τις περιφανείς νίκες που κατήγαγε κατά των βοηθουμένων από τη Κεντρική Ένωση και Ιταλία, Αλβανών. Εγκατέλειψε ακόμα και το ηπιότερο για τους Βορειοηπειρώτες, Πρωτόκολλο Κερκύρας (17/5/1914) που αναγνώριζε την αυτονομία της περιοχής, ένα πρωτόκολλο που ποτέ δεν εφαρμόσθηκε αλλά ούτε και ακυρώθηκε μέχρι σήμερα. Ωστόσο οι (ιταλικοί) «φόβοι» για την αναβίωση μιας νέας βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν καταλυτικοί και οδήγησαν στο Λονδίνο (12/8/1913) στην κατακράτηση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς. Ο Βενιζέλος ταξιδεύει γι’ αυτό στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ανεπιτυχώς. Το μήνυμα του Γάλλου πρεσβευτή στο Βερολίνο Ζίλ Καμπόν (22/11/1913) δεν αφήνει αμφιβολίες για το ότι η Γερμανία έχει εγκαταλείψει τη διπλωματία. Η Ρώμη είναι ρητορικώς μόνο καθησυχαστική. Τα υπόλοιπα νησιά αποδίδονται στην Ελλάδα (Ελληνοτουρκική Συνθήκη 13/11/1913). Σε μία Ευρώπη που ετοιμαζόταν για πόλεμο τέτοιου είδους υποσχέσεις ήταν έωλες. Το Παρίσι αποστέλλει στην Ελλάδα στρατιωτική αποστολή υπό τον Στγο Εϊντού, στρατιωτικό εξοπλισμό και υποσχέσεις (μαζί με την Αγγλία) για οικονομική βοήθεια, σχεδόν ταυτόχρονα με την αποστολή από την Γερμανία στη Κωνσταντινούπολη του Στγού Λίμαν Φον Σάντερς, υπό τη καθοδήγηση του οποίου άρχισε η γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Μ. Ασίας (1912). Ο Γάλλος πρεσβευτής στη Πόλη, Μπομπάρ ανέφερε στο Παρίσι: «Η Βαλκανική είναι αυτή τη στιγμή σχεδόν στο σύνολο της θέατρο φρικαλεοτήτων οι οποίες θα μπορούσαν να συγκριθούν μόνο με όσες συνόδευαν τις μεγάλες μεταναστεύσεις λαών». Με την ολοκλήρωση των τουρκοσερβικών διαπραγματεύσεων (17 Μαρ) το Παρίσι έδωσε ένα δάνειο των 500 εκατομμυρίων που ζήταγε η Τουρκία καθιστώντας την πιο αδιάλλακτη έναντι της Ελλάδας, η οποία στράφηκε στη Σερβία για να ενεργοποιήσει τη συμφωνία τους. Η τελευταία υπεκφεύγει. Ο Βενιζέλος δίνει οδηγίες στην ελληνική πρεσβεία Βουκουρεστίου για σύναψη ελληνορουμανικής συμφωνίας: «Η Ρουμανία θα είναι αναμφίβολα, όπως και εμείς, αποφασισμένη να μην ανεχθεί τέτοια επίθεση. Το σύμφωνο Ελλάδας – Ρουμανίας θα προέβλεπε ποια μέτρα θα υιοθετούσαν από κοινού για να επισύρουν την προσοχή της Σόφιας, ή σε περίπτωση ανάγκης, για να παραλύσουν τις ενέργειες της: αυτή η συμφωνία ήταν επιθυμητή και για ένα πρόσθετο λόγο: θα υποχρέωνε την Τουρκία σε αυστηρή ουδετερότητα». Η Ρουμανία που δεν ήθελε να διακυβευθούν αυτά που είχε κερδίσει, τάχθηκε «εξ αδρανείας»-χλιαρά όμως-με την Ελληνοσερβική πλευρά. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Πεδινό πυροβολικό στο Μακεδονικό Μέτωπο

Η έκρηξη του Α’ ΠΠ, είχε σαν αφορμή τη δολοφονία του αρχιδούκα της Αυστρίας Φερδινάνδου, στο Σεράγεβο, από τη Σερβική οργάνωση «Μαύρη Χείρα». Το αυστριακό τελεσίγραφο προς τη Σερβία, επέφερε το αίτημα της τελευταίας για ελληνική αρωγή. Χαρακτηριστικό ήταν το τηλεγράφημα του Βενιζέλου προς τον Γ. Στρέιτ στο οποίο ανέφερε ότι η Ελλάδα θα συνέδραμε την Σερβία έχοντας όμως πάντα υπ’ όψιν την αποτελεσματικότητα της βοήθειάς της. Οι Γερμανοί μετά τη λήξη του αυστριακού τελεσιγράφου προειδοποιούν την Ελληνική κυβέρνηση να μην εμπλακεί στην επερχόμενη αυστροσερβική σύρραξη, επισείοντας την έμμεση απειλή περί εκμεταλλεύσεως της κρίσεως από Τουρκία και Βουλγαρία. Επίσης ο Γερμανός αυτοκράτορας με τηλεγραφήματά του (2 και 4 Αυγούστου) ενημερώνει για τις συμμαχίες που ήδη είχε συνάψει με Βουλγαρία και Τουρκία για να φράξει την έξοδο του σλαβισμού στο Αιγαίο και πιέζει για συμμαχία. Ο Κων/νος απαντά ότι στρατηγικώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατο αφού σε τέτοιο ενδεχόμενο η ελληνική επιστράτευση, λόγω ελλείψεως λοιπών υποδομών, θα γινόταν μόνο δια θαλάσσης. Η Ελλάδα τότε θα βρίσκονταν μοιραία στο έλεος των Αγγλογάλλων, γι’ αυτό και επέλεξε την αυστηρή ουδετερότητα. Έτσι κηρυχθέντος του πολέμου, η Ελλάδα απέφυγε την στρατιωτική κινητοποίηση για να μην προκαλέσει βουλγαρική επιστράτευση και κατ’ επέκταση γενική βαλκανική ανάφλεξη. Κάτω από τέτοιες συνθήκες τρομακτικών πιέσεων σε μία μικρή χώρα που πάλευε για την επιβίωση της ήταν αναμενόμενη η πολιτειακή της εκτροπή. Ο Βενιζέλος πίστευε ακράδαντα στη νίκη της Αντάντ ως συνασπισμού ισχυρά ναυτικών κρατών. Δεν είχε ενδοιασμούς να διαπραγματεύεται ακόμη και τη παραχώρηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία(!), αφού η Αντάντ διαπραγματευόταν ήδη με τους Βουλγάρους την περιοχή και με τους Τούρκους Θράκη και νησιά για να τους προσελκύσει. Αν μάλιστα οι Βουλγαρία και Τουρκία τάσσονταν τελικά υπέρ της Κεντρικής Ενώσεως, η Ελλάδα θα μπορούσε με τους νικητές να επιδιώξει την πραγμάτωση της Μ. Ιδέας, παρά τις ρωσικές αντιδράσεις. Η ίδια η Αντάντ μάλιστα, υστερόβουλα, συσχέτιζε την αποδοχή της Ελλάδας ως συμμάχου, με την εχθρότητα ή μη των Τούρκων και Βουλγάρων!! 15

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

Μετά δε και την έξοδο της Τουρκίας στον πόλεμο υπέρ της Γερμανίας, η Αντάντ χρειαζόταν περισσότερο την Βουλγαρία. Ο Ντελκασέ δήλωσε: «τα έπαθλα της νίκης θα τα μοιράσουν τελικά οι δυνάμεις της Αντάντ και το αντίτιμο τους θα είναι πολύ υψηλό [….] Θεωρώ αναγκαίο η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία να τονίσουν προς την Βουλγαρία πως, αν παραμείνει ουδέτερη, η Αντάντ εγγυάται ότι, όταν σημάνει η ώρα των οριστικών ρυθμίσεων, θα της παραχωρηθούν η γραμμή Αίνου-Μηδείας και μεγάλες εκτάσεις στην Μακεδονία, οι οποίες θα είναι, φυσικά, μεγαλύτερες, αν αντί για την ουδετερότητα, προκρίνει την συνεργασία» (14 Νοε 1914). Ο Κωνσταντίνος πιστός στην αρχή ότι δεν απεμπολείς εθνικά δίκαια που αποκτάς με πολύ αίμα για να κερδίσεις άλλα, απορρίπτει αυτούς τους βενιζελικούς ακροβατισμούς, την στιγμή μάλιστα που και η Ρουμανία εξαρτούσε την συμμαχία της με την Αντάντ απ’ το αν θα της παραχωρούνταν εδάφη. Παρέμενε λοιπόν ουδέτερη αφού επιπλέον το ρώσικο μέτωπο κατέρρεε και θα δεχόταν μόνη τον κύριο όγκο των Γερμανοαυστροουγγρικών στρατιών. Στο ζήτημα της Ρουμανίας συμφωνούσε άλλωστε και ο Βενιζέλος αιτούμενος μάλιστα και την αποστολή τουλάχιστον 150.000 ανδρών της Αντάντ στην Μακεδονία. Η Αντάντ αποτυγχάνει οικτρά στην απόβασή της στα Δαρδανέλια. Ο σπόρος του διχασμού ερρίφθη και η κυβέρνηση Βενιζέλου πέφτει. Η νέα κυβέρνηση Γούναρη αντιμετωπίζεται εχθρικά από την Αντάντ παρά τις λογικές και συμβιβαστικές προτάσεις προς την τελευταία για έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της. Κάτι τέτοιο επέτασσαν άλλωστε οι ρωσικές ήττες, ενώ και η Σερβία δεχόμενη όλο το βάρος των κεντρικών Αυτοκρατοριών, εγκαταλείπεται, προκειμένου να ικανοποιηθεί η Βουλγαρία. Με διακοίνωση η Αντάντ (3 Αυγ) απαιτεί την παραχώρηση σερβικών και ελληνικών εδαφών (Καβάλα) στους Βουλγάρους οι οποίοι αποκρούουν την διακοίνωση αυτή έχοντας υπογράψει μυστικά συμφωνία με τους Γερμανούς. Με την διαγραφόμενη συντριβή της Σερβίας οι Γερμανοαυστριακοί θα ενώνονταν με Βουλγάρους και Τούρκους, και θα κυριαρχούσαν στο Αιγαίο, στην Μεσόγειο, στον δρόμο προς την Βαγδάτη και το Σουέζ. Η θαλάσσια κυριαρχία της Αντάντ θα μπορούσε εύκολα να καταρρεύσει και χρειαζόταν εναγωνίως ηπειρωτικό σημείο στήριξης: την Μακεδονία. Στις αρχές μάλιστα του Σεπτέμβρη 1915 οι σύμμαχοι της Αντάντ συζητούσαν να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη για να «ενεχυριάσουν» την Μακεδονία, στην Βουλγαρία (!!) αν η τελευταία προσχωρούσε στην Αντάντ. Η Σερβία αντιμετωπίζει τώρα τις δύο αυτοκρατορίες και ζητά την ελληνική αρωγή η οποία είναι αδύνατη χωρίς και την συμμετοχή της Ρουμανίας. Έτσι η Αντάντ, στις 15 Σεπτεμβρίου στέλνει ένα οιονεί τελεσίγραφο στην Βουλγαρία για να ξεκαθαρίσει την θέση της. Στις 21 Σεπτεμβρίου η τελευταία κηρύσσει επιστράτευση χωρίς να ξέρει κανείς με ποιόν θα συμμαχήσει. Αμέσως επιστρατεύεται και η Ελλάδα και στις 23 Σεπτεμβρίου η Αντάντ διαμηνύει ότι είναι έτοιμη να αποστείλει τα στρατεύματα που αιτείτο η Ελλάς. Ωστόσο στις 26 η Ρουμανία αρνείται να βοηθήσει την Αντάντ και δέχεται την απειλή της Ρωσίας 16

ότι θα εισβάλλει προς αρωγή της Σερβίας (το ρωσογερμανικό μέτωπο έχει σταθεροποιηθεί). Η Ρουμανία ανταπαντά ότι θα καταφύγει στα όπλα για να το αποτρέψει. Τελικά η Αντάντ αντί για 150.000 άνδρες στέλνει στην Μακεδονία μόλις 20.000! Ο Βενιζέλος ζητά από τον βασιλιά να επιτρέψει να αποβιβασθούν, αλλά ο τελευταίος όπως ήταν φυσικό, αρνείται. Ο Βενιζέλος ήρθε σε μυστική συνεννόηση με τους πρεσβευτές της Αντάντ, ώστε αυτή να αποβιβάσει στρατό στην Θεσσαλονίκη με το πρόσχημα της βοήθειας στην Σερβία προς την οποία και θα κατευθύνονταν χωρίς να ζητά εδαφικές παραχωρήσεις, υπό την προϋπόθεση ότι η Βουλγαρία δεν θα επετίθετο. Η Βουλή και τα Ανάκτορα συμφώνησαν χωρίς να ενημερωθούν για τις μυστικές διαβουλεύσεις του Βενιζέλου. Η Αντάντ αποβιβάζει τα στρατεύματά της στην Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος αποκαλύπτει τις προθέσεις του στην Βουλή (4 Οκτ) και χρησιμοποιώντας την πλειοψηφία που διέθετε τάσσεται με την Αντάντ και εξέρχεται στον πόλεμο. Στις 5 Οκτωβρίου ο βασιλιάς τον αποπέμπει και διορίζει πρωθυπουργό τον Ζαΐμη. Στις 8 Οκτωβρίου καταλαμβάνεται το Βελιγράδι ενώ στις 11 Οκτωβρίου επιτίθενται και οι Βούλγαροι στην Σερβία. Οι Σέρβοι καταρρέουν και ζητούν βοήθεια. Ο Ζαΐμης αρνείται να δεσμευθεί για εδαφικά ανταλλάγματα, συμφωνούντος και του Βενιζέλου, ερμηνεύοντας την ελληνοσερβική συμφωνία, υπό το πρίσμα των ελληνικών συμφερόντων και πιέζοντας την Αντάντ, εφόσον Βούλγαροι και Τούρκοι ήταν πλέον στο αντίπαλο στρατόπεδο. Στις 27 Οκτωβρίου ο Στρατηγός Σαράιγ καταδιώκεται, ηττημένος από τους Βουλγάρους. Ο Ζαΐμης καλεί τον Γάλλο πρεσβευτή και του ανακοινώνει «για τους τύπους» τον αφοπλισμό και τον εγκλεισμό σε στρατόπεδο του καταδιωκομένου σερβικού στρατού, που τυχόν θα εισέλθει στο ελληνικό έδαφος. Συνεχίζοντας τόνισε: «Επειδή επίσης, δεν έχει την δυνατότητα (η Ελλάδα), χωρίς να εμπλακεί σε εχθροπραξίες, να εμποδίσει τις γερμανικές ή βουλγαρικές δυνάμεις που θα καταδίωκαν τις συμμαχικές, είναι υποχρεωμένη να μειώσει την έκταση της ελληνικής επικράτειας που θα καταστεί πεδίο μαχών». Το Νοέμβριο ο Ζαΐμης ανατρέπεται από τους βενιζελικούς στην Βουλή και τον διαδέχεται ο Σκουλούδης με οικουμενική κυβέρνηση. Οι εχθρικές στρατιές απέχουν μερικά χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη, ενώ ο Σαράιγ έχει μόνο 30-35 χιλιάδες άνδρες. Νέα διακοίνωση της Αντάντ στις 22 Νοεμβρίου αποκαθιστά τα πράγματα, δεχόμενοι την ελληνική ουδετερότητα, αλλά απαιτούν απόλυτη ελευθερία κινήσεως στα ελληνικά εδάφη για διάσωση των στρατευμάτων τους στην Μακεδονία. Οι στιγμές είναι κρίσιμες. Ο Κωνσταντίνος όμως, ήρθη στο ύψος των περιστάσεων και κάνει αποδεκτή την διακοίνωση (24 Νοε). Τα ανταντικά στρατεύματα ωστόσο βρίσκονται σε δεινότατη θέση. Επανέρχονται και ζητούν από τον Κωνσταντίνο να κλείσει τα σύνορα στις αντίπαλες στρατιές μόλις περάσουν τα στρατεύματα τους (!!) για όσο χρόνο χρειάζονται αυτά να αναδιοργανωθούν. Τώρα οι Γερμανοί πιέζουν αφόρητα για εισβολή στο ελληνικό έδαφος. Στο μεταξύ οι Ανταντικοί καταλαμβάνουν την Κέρκυρα στην ουσία για να σώσουν τα εναπομείναντα σερβικά στρατεύματα προβαίνοντας σε συμβολικές πράξεις που ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

καταργούσαν την ελληνική ουδετερότητα. Ταυτοχρόνως εμμέσως πλην σαφώς θέτουν θέμα καθεστωτικό στην Ελλάδα (διακοίνωση 14ης Ιαν), προκρίνοντας στην ουσία την λύση του έκπτωτου Βενιζέλου. Η ευκαιρία δόθηκε με την άδεια που έδωσε η ελληνική ηγεσία στα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα να καταλάβουν το Ρούπελ και άλλα εδάφη της Αν. Μακεδονίας. Από τακτικής πλευράς (της ουδετερότητας) ωστόσο η κίνηση αυτή ήταν η ενδεικνυόμενη αφού παρόμοια άδεια είχε δοθεί και στους ανταντικούς. Από ηθικής πλευράς όμως ήταν ένα τεράστιο σφάλμα. Περιοχές που είχαν ήδη πληρώσει μεγάλο φόρο αίματος κατά την προηγούμενη βουλγαρική κατοχή ξαναπερνούν στα ίδια χέρια. Όμως πρέπει να τονισθεί ότι ο Σαράιγ είχε ήδη από τις διαταγές του 150.000 στρατό και θα μπορούσε άνετα να καταλάβει πρώτος το Ρούπελ. Άφησε όμως τους αντιπάλους του να το πράξουν πρώτοι. Γιατί; Η πιθανότερη και πιο λογική απάντηση είναι για να αναλάβει την εξουσία ο Βενιζέλος και να «τελειώνει» η Αντάντ με την «ενοχλητική» ελληνική ουδετερότητα. Τελικώς η ανατροπή του βασιλιά δεν πραγματοποιείται, πέφτει όμως η κυβέρνηση Σκουλούδη και αναλαμβάνει ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Μάταια ο βασιλιάς προσπαθούσε να πείσει για τα φιλοανταντικά του αισθήματα, και ότι το μόνο που ήθελε ήταν να πολεμήσει μαζί τους με την προϋπόθεση να εξασφαλίσει την ελληνική εδαφική ακεραιότητα. Ήδη οι Βούλγαροι προήλαυναν στην Αν. Μακεδονία, ενώ η Ρουμανία βγήκε στον πόλεμο (26 Αυγ) αργά, κυρίως λόγω των συνεχών «παιδικών» υπαναχωρήσεων του τσάρου που αναλόγως της κατάστασης του μετώπου του, νίκες ή ήττες, πρόκρινε την συμμαχία ή όχι της Ρουμανίας. Ωστόσο τα πράγματα για τους Ρουμάνους ήταν δύσκολα. Οι Βούλγαροι τους χτυπούν από το νότο και οι Ρώσοι σταματούν την επίθεσή τους στους Γερμανοαυστριακούς. Η διατυμπανισθείσα, ως όρος για την ρουμανική έξοδο στον πόλεμο, βοήθεια του Σαράιγ δεν ήρθε ποτέ. Στο μεταξύ οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν την Καβάλα, ενώ ο Ζαΐμης μέσα σ’ αυτήν την θύελλα παραιτείται. Οι εκλογές της 21ης Ιουνίου που οι ίδιοι οι σύμμαχοι της Αντάντ είχαν απαιτήσει μαζί με την αποστρατεία του ελληνικού στρατού, απαγορεύονται απ’ τους ιδίους αφού συνειδητοποιούν ότι δεν θα τις κερδίσει ο Βενιζέλος. Η προσωρινή κυβέρνηση Καλογεροπούλου μπαίνει σε καραντίνα από τα ανταντικά στρατεύματα που καταλαμβάνουν την Αθήνα!! Ο Κων/νος όμως έχει ήδη πείσει τους Ρώσους για την ειλικρίνειά του και θέτει θέμα Αν. Ρωμυλίας, Β. Ηπείρου, Δωδεκανήσων ως ανταλλάγματα για την ελληνική έξοδο στον πόλεμο. Σαν απάντηση παίρνει αόριστες γαλλικές υποσχέσεις. Ο Βενιζέλος πραγματοποιεί το αναμενόμενο. Με τους φιλοβασιλικούς αξκούς Δαγκλή και Κουντουριώτη, επιβιβάζονται στο πλοίο “Εσπερία„ και αποπλέουν για Θεσ/νίκη, όπου οργανώνουν το κίνημα της «Εθνικής Αμύνης». Τους ακολουθεί ο Ν. Πολίτης (γεν. δντής πολιτικών υποθέσεων του ΥΠΕΞ) ως υπουργός εξωτερικών της νέας βενιζελικής κύβερνήσεως. Ο Βενιζέλος ζητά de jure αναγνώριση της κυβερνήσεώς του απ’ την Αντάντ η οποία προς μεγάλη απογοήτευσή του την αναγνώρισε de facto. Ο διχασμός της Ελλάδος ολοκληρώθηκε, χωρίζοντας την χώρα σε δύο κομμάτια. Οι σύμμαχοι της Αντάντ πλην των Γάλλων δεν συμφωνούσαν μ’ αυτήν την πόλωση αφού ήθελαν ολόκληρη την Ελλάδα στο πλευρό τους, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Επιθεώρηση ελληνικής μονάδας στο Μακεδονικό Μέτωπο

και κυρίως χωρίς ανταλλάγματα, αφού ακόμα και τώρα υπολόγιζαν ν’ αποσπάσουν την Βουλγαρία απ’ την Κεντρική ένωση δεδομένου ότι η νίκη πλέον της τελευταίας διακυβεύονταν και δεν είχαν απόλυτη ανάγκη την Ελλάδα!! Το «κράτος των Αθηνών» ήταν σε στρατιωτικό αποκλεισμό και απειλείτο με λοιμό. Παρόλα αυτά ο Κωνσταντίνος διέθεσε όλο τον οπλισμό του προσκείμενου σ’ αυτόν στρατού, στους ανταντικούς με την προϋπόθεση να μείνει η συμφωνία απόρρητη, ώστε να μην υπάρξουν γερμανικά αντίποινα (συναντήσεις 22ας και 24ης Οκτ. με τον Γάλλο βουλευτή και εισηγητή σε θέματα πολεμικού προϋπολογισμού Πόλ Μπεναζέ). Η Αντάντ πείσθηκε ότι πλέον ήταν στα χέρια του Βενιζέλου η συμφιλίωση. Ο Μπεναζέ αν και έλαβε την υπόσχεση από τον Βενιζέλο ότι δεν θα εκινείτο κατά φιλοβασιλικών Μονάδων, δυστυχώς αυτό δεν επετεύχθη με αποτέλεσμα να έχουμε εμφύλια σύγκρουση στην Κατερίνη (ή Αικατερίνη)1 και να καταργηθεί εκ των πραγμάτων η εθνοσωτήρια συμφωνία. Η Γαλλία με την συμφωνία Μπεναζέ θα ασκούσε πλέον πρωτεύοντα ρόλο στα ελληνικά πράγματα και αυτό η Αγγλία δεν μπορούσε να το επιτρέψει…. Σημειώθηκαν μεμονωμένες μάχες στην ΑθήναΘεσσαλία μεταξύ εισβαλλόντων αντατικών στρατευμάτων και φιλοβασιλικών στρατιωτικών Μονάδων και λαού. Τ’ ανάκτορα βομβαρδίζονται. Στις 24 Νοεμβρίου η κυβέρνηση εθνικής αμύνης κηρύσσει επίσημα τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Η Ρουμανία όμως έχει συντριβεί. Ο αποκλεισμός των Αθηνών συνεχίσθηκε και μόνοι οι Αγγλογάλλοι αποφασίζουν να εκθρονίσουν τον Κωνσταντίνο, και στέφεται Βασιλιάς ο δευτερότοκος γιός του Αλέξανδρος. Η νίκη στέφει τα ελληνικά όπλα στη Μακεδονία (μάχη Σκρα), η Κεντρική Ένωση ηττάται και η λήξη του πολέμου (συνθήκη Σεβρών 10 Αυγ 1920), βρίσκει την Ελλάδα να κατέχει τις περιοχές της Σμύρνης και Αν. Θράκης, ενώ τα στενά με την Κωνσταντινούπολη βρίσκονται σε διεθνή ζώνη υπό συμμαχική κυριαρχία. Όνειρα αιώνων γίνονται πραγματικότητα.

Συμπεράσματα - Επίλογος

περίοδος αυτή αν και έχει την δική της δυναμική δεν μπορεί να απομονωθεί από το β’ μισό του 19ου αι. στο οποίο έχει τις ρίζες της. Ιδιαίτερα τα γεγονότα που προ-

1 Αικατερίνη: Το όνομα της πόλης έχει τις ρίζες του στην Αικατερίνη της Αλεξανδρείας, μια χριστιανή μάρτυρα που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

κάλεσαν τον νικηφόρο για τον ελληνισμό Μακεδονικό Αγώνα αλλά και οι κρητικές επαναστάσεις, απετέλεσαν στην ουσία, τους καταλύτες και θρυαλλίδες των Βαλκανικών. Οι τελευταίοι ήταν ορόσημο για τους Χριστιανούς της Χερσονήσου του Αίμου, διότι η απελευθέρωση των απ’ αιώνων σκλαβωμένων εδαφών τους ήταν απόρροια της αυξημένης στρατιωτικής τους ισχύος, η οποία και τους προσέδωσε μία αυξημένη πολιτική αυτονομία έναντι των Μ. δυνάμεων. Το κίνημα στου Γουδή που είχε προηγηθεί των παραπάνω, βρήκε προϊόντος του χρόνου, τον πολιτικό του εκφραστή στο πρόσωπο του Βενιζέλου, ο οποίος μαζί με τον Κων/νο ήταν οι συνδημιουργοί της νέας (μεγαλύτερης) Ελλάδας. Άλλωστε το ίδιο καθαυτό το κίνημα εξέφραζε τους μόχθους και διακαείς πόθους του ελληνικού λαού, των ελευθέρων αλλά και σκλαβωμένων περιοχών, για εκρίζωση της μίζερης πολιτικής της «αψόγου στάσεως» έναντι κυρίως των Μ. Δυνάμεων αλλά και των επιβουλέων γειτόνων. Έχει περάσει μέχρι σήμερα στην λαϊκή συνείδηση, αλλά και στην παγκόσμια βιβλιογραφία σαν το πιο επιτυχημένο στρατιωτικό κίνημα που ΑΝΑΙΜΑΚΤΑ πέτυχε απολύτως τους στόχους του ως προάγγελος των θριάμβων των βαλκανικών πολέμων και της ουσιαστικής αξιοποίησης των θυσιών του Μακεδονικού Αγώνος. Οι παραμονές του Α’ΠΠ βρίσκουν την Ελλάδα διπλάσια σ’ έκταση και στρατιωτικά ρωμαλέα, ευρισκόμενη όμως μεταξύ δύο αντιπάλων μεγαθηρίων, η αντιπαλότητα των οποίων διακύβευε τα προηγούμενα κέρδη αλλά και την ίδια της την επιβίωση ως έθνους. Η Γερμανία απεδείχθη ιδιαίτερα επιτήδεια στην μυστική διπλωματία: μην μπορώντας να προσεταιρισθεί την φιλοανταντική Ελλάδα, επεδίωκε την ουδετερότητά της, κρατώ-

την μυστικοπαθή επιρροή του ονόματός του – άλλωστε η Κωνσταντινούπολις πλέον φάνταζε πολύ κοντά - οι Έλληνες είναι ένα έθνος παθιασμένο με την ελευθερία του. Προσκολλήθηκαν στον βασιλιά τους με έκταση αφοσιώσεως, ανάλογη με το μέγεθος του κατατρεγμού του από τους ξένους. Ένας βενιζελικός Μακεδόνας βουλευτής έλεγε σε Γάλλο διπλωμάτη: «Η ταύτισις της Ελλάδος με τον Βενιζέλο είναι τεράστιο λάθος της Αντάντ. Ο ελληνικός λαός αντιπαθεί το δίλημμα της εκλογής μεταξύ του Βασιλιά του και του Βενιζέλου ενώ η Αντάντ τον εξαναγκάζει να επιλέξει. Μόνο που οι καρδιές δεν εξαναγκάζονται και όλα τα δεινά προέρχονται από αυτή την τακτική σας». Παρά τα σοβαρά σφάλματα της Αντάντ, εξακολουθούσαν να είναι περίπου ομόφωνες οι συμπάθειες γι αυτήν. Δεν υπήρχε στην Αθήνα κυβέρνηση που θα έκανε πόλεμο κατά της Αντάντ. Το ότι δε πραγματοποιήθηκε το 1914 και 1915 η τυπική συμμαχία και η «εν όπλοις» συναδέλφωση, δεν ήταν ελληνικό σφάλμα. Η ευθύνη βάρυνε την Αντάντ που αντιτάχθηκε στις φιλοδοξίες του ελληνισμού. Ο βασιλιάς έφθασε στο έσχατο σημείο ν’ αρκεσθεί στην εγγύηση περί διατήρησης των ελληνικών συνόρων, αυτοαναιρούμενος, αλλά οι Σύμμαχοι απάντησαν με τον ακρωτηριασμό της Ελλάδας. Πως θα μπορούσε να συγκατατεθεί σ’ αυτό ο ανώτατος άρχων; Στην ουσία η Αντάντ δεν είχε ανατολική πολιτική. Στήριζε απόλυτα την Βουλγαρία αντί να στηρίξει και να ενώσει απ’ την αρχή όλα τα συμπαθούντα αυτήν Κράτη: Ελλάδα – Σερβία – Ρουμανία. Αντί αυτού άφησε τα δύο τελευταία να καταρρεύσουν άδοξα. Υπό αυτό το πρίσμα, έπεσε στην παγίδα της Κεντρικής Ένωσης, άσχετα αν τελικά στο ελληνικό μέτωπο με πολύτιμο αρωγό τον ελληνικό στρατό, κατήγαγε αποφασιστική, για όλη την πορεία του πολέμου, νίκη.

Βιβλιογραφία

Παρασημοφορία στο Μακεδονικό Μέτωπο

ντας Τουρκία και Βουλγαρία σε αναμονή ώστε να παρουσιάζονται και αυτές «ουδέτερες». Έτσι η Ελλάδα βρισκόταν σε αμηχανία για το αν θα έπρεπε να εξέλθει ή όχι στον πόλεμο. Οι ανταντικοί αντιθέτως χρησιμοποίησαν πολιτικές μεθόδους βασισμένες στις μηχανορραφίες. Χλεύαζαν την Μ. Ιδέα, επειδή την φοβούνταν. Προτιμούσαν να υποδαυλίζουν και να συντηρούν τις ελληνικές εμφύλιες διενέξεις. Δεν ήταν εύκολη η ανατροπή ενός λαοφιλούς βασιλιά. Και κανένας άλλος Έλληνας βασιλιάς δεν υπήρξε τόσο δημοφιλής όσο ο στρατηλάτης – απελευθερωτής Κωνσταντίνος. Ξέχωρα από 18

1. Εντουάρ Ντριό: ‘Ελλάδα και Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος’, Εκδόσεις Πελασγός Αθήνα 2000. 2. Κ. Σβολοπούλου: ‘Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική’, Εκδόσεις Σάκκουλα Θεσ/νίκη 1983. 3. Π. Παναγάκου ‘Συμβολή εις την Ιστορίαν της δεκαετίας 1912-22’, Αθήναι 1960. 4. Δ.Δ Σούλη (Τχη ΠΖ): «Ο Δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος κατά των Βουλγάρων 1913», Εκδόσεις Ν. Τυλπέρογλου, Αθήναι 1934. 5. Κρ. Πράïς (Ανταποκρ. ‘Times’): ‘Οι Βαλκανικοί Αγώνες, Εκδόσεις Εκάτη, Αθήναι1915. 6. Δ.Δ Σούλη (Ανχου ΠΖ): ‘Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13’, Τ.Γ’, ΣΣΕ, Αθήναι 1936. 7. ΥΠΕΞ Διπλωματικά έγγραφα 1913-17: ‘Ελληνοσερβική Συνθήκη Συμμαχίας-Εισβολή Γερμανοβουλγάρων εις Μακεδονίαν’, Αθήναι 1917. 8. Τυπογρ. Παρασκευά Αντώνη: ‘1913-16, Μεταξύ Παραμονών της Βαλκανικής Ειρήνης, Αθήνα 1916. 9. Ν. Ιβάνωφ (Αντγου): ‘Ο Βαλκανικός Πόλεμος’. 10. Αθάν. Κόκκορης (Ανχης ΠΒ): «Στρτκή Ιστορία, Βαλκανικοί Πόλεμοι 191213» ΣΣΕ, Δνσις Σπουδών, Αθήνα 1956. 11. Σεργίου Α. Γκαλίστρα: ‘Εθνικοί Αγώνες 1909-1959’, Βιβλιοπ. Της ‘Εστίας, Αθήναι 1963. 12. Ν. Βλάχου: ‘Η αμφισβήτησις υπό των Βουλγάρων της προτεραιότητας της κατάλήψεως της Θεσ/νίκης υπό του Ελληνικού Στρατού εν έτει 1912’, (Ανάτυπον εκ του παραρτήματος των Ελληνικών, αρ. 4) Θεσ/νίκη 1953. 13. Al. Tsapman (Λγού, πολεμ. Ανταποκρ. Daily Telegraph): Ο πόλεμος Ελλάδος και Βουλγαρίας, Αθήναι (Δεκ. 1913-Ιαν 1914), Μεταφρ. Θεοδωροπούλου. 14. Βικτ. Δούσμανη: ‘Ο συμμαχικός Πόλεμος κατά των Βουλγάρων’, Εκδ. Τμ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδ. 1: Η διάταξη της Στρατιάς Ανατολής στις αρχές του 1918.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στις συμμαχικές επιθετικές επιχειρήσεις στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1918

Υπό της κ. Θεοφάνης Κοπανιτσάνου, Φιλολόγου – Ιστοριογράφου της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού

ο 1918, καταληκτικό έτος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έλαβαν χώρα αποφασιστικές επιχειρήσεις σε όλα τα μέτωπα, δίνοντας το χρίσμα της νίκης στις δυνάμεις της Αντάντ. Τη χρονιά εκείνη αναδείχθηκε σε μείζονος σημασίας και το Μακεδονικό Μέτωπο1, όπου οι συμμαχικές επιτυχίες εναντίον των γερμανοβουλγαρικών τμημάτων σήμαναν την απαρχή της κατάρρευσης των Κεντρικών Δυνάμεων. Η εμπλοκή της Ελλάδας με το σύνολο σχεδόν των στρατευμάτων της στις επιχειρήσεις του 1918, αποτέλεσε κομβικό σημείο των εξελίξεων στο βαλκανικό Θέατρο Επιχειρήσεων και άλλαξε ριζικά την όψη και τη σημασία του Μετώπου.

Το Μακεδονικό Μέτωπο στις αρχές του 1918. Η αμυντική οργάνωση της Στρατιάς Ανατολής

τα τέλη του 1917 οι συνθήκες στο Μακεδονικό Μέτωπο δεν ευνοούσαν τη σχεδίαση επιθετικών ενεργειών από την Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση. Πιθανή ενίσχυση των Κεντρικών Δυνάμεων με μονάδες από το Ρωσικό Μέτω1

Αρχικά το Μακεδονικό Μέτωπο αντιμετωπίστηκε ως δευτερεύουσας σημασίας. Η Γαλλία και η Ιταλία έριχναν το βάρος στα μέτωπά τους, όπου αντιμετώπιζαν μεγάλη πίεση, ενώ η Μεγάλη Βρετανία είχε επανειλημμένα απειλήσει με απόσυρση των στρατευμάτων της από το Μακεδονικό Μέτωπο. Αντίθετα, οι Σέρβοι επιθυμούσαν την ύπαρξή του και την ανάληψη επιθετικής πρωτοβουλίας που θα τους επέτρεπε να ανακτήσουν τα εδάφη τους. Την ίδια στάση τηρούσαν και οι Έλληνες, με στόχο την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας που είχε καταληφθεί από τους Βουλγάρους (Αύγουστος 1916). Αργότερα, λόγω της στρατηγικής του θέσης, το Μακεδονικό Μέτωπο άρχισε να αποκτά μεγαλύτερη σπουδαιότητα. Στις αρχές του 1918 το μέτωπο ακολουθούσε εδαφικά τη γενική γραμμή Αυλώνα-Ερσέκα-Πόγραδετς-βόρεια Μοναστηρίου-νότια Γευγελής-Λίμνη Δοϊράνη-Κερκίνη-Στρυμόνας ποταμός-κόλπος Ορφανού.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

πο, αλλά και ο δυσχερέστατος ανεφοδιασμός της Στρατιάς Ανατολής υποχρέωναν τα στρατεύματά της να τηρήσουν αμυντική στάση. Αποστολή της Συμμαχικής Στρατιάς, την αρχιστρατηγία της οποίας ανέλαβε από τον Δεκέμβριο 1917 ο Στρατηγός Guillaumat, ήταν, κατά κύριο λόγο, η αποτροπή της κατάληψης της Ελλάδας2. Παράλληλα, ανατέθηκε στον νέο αρχιστράτηγο η προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού, προκειμένου να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις του μετώπου του Στρυμόνα3. Τον Φεβρουάριο του 1918 η διάταξη των συμμαχικών δυνάμεων στο βαλκανικό Θέατρο Επιχειρήσεων ήταν η ακόλουθη: ■■ Στο αριστερό, από τον Άψο ποταμό μέχρι τον ανατολικό βραχίονα του Εριγώνα ποταμού, είχε αναπτυχθεί η Γαλλική Στρατιά Ανατολής (μείον η 1η Ομάδα Μεραρχιών), δύναμης 159.835 ανδρών, υπό τη διοίκηση του Στρατηγού Henrys. ■■ Στο κέντρο, από τον Εριγώνα μέχρι το χ. Ενώτια (Νότια)4, βρισκόταν ο σερβικός στρατός, δύναμης 143.143 αν2

Ενδεχόμενη κατάληψη της Πελοποννήσου θα εξασφάλιζε στη Γερμανία ναυτικές βάσεις που θα επέτρεπαν την αποκοπή των συγκοινωνιών των Συμμάχων με τη Μέση και την Άπω Ανατολή. Επίσης, Αυλώνας και Κέρκυρα αποτελούσαν πολύτιμες βάσεις για τους στόλους των Συμμάχων. Η Ελλάδα διέθετε ήδη τέσσερις μεραρχίες στη Μακεδονία (I Μεραρχία, Αρχιπελάγους, Σερρών και Κρήτης) και έπρεπε να συγκροτήσει άλλες έξι, με τη βοήθεια της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής, υπό τον Στρατηγό Bordeaux. Τα ελληνικά τοπωνύμια αναφέρονται με τη σημερινή τους ονομασία, ενώ σε παρένθεση παρατίθενται οι παλαιές ονομασίες, όπως αναγράφονταν στους επιτελικούς χάρτες που ήταν σε χρήση από τον Ελληνικό Στρατό και τα συμμαχικά στρατεύματα κατά τον Α΄ ΠΠ. Αναφορικά με την αναγραφή των χρονολογιών, χρησιμοποιούνται δύο ημερομηνίες που χωρίζονται με κάθετη γραμμή και δηλώνουν το Ιουλιανό ημερολόγιο, που ίσχυε στη χώρα μας κατά την περίοδο εκείνη, και το

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

δρών, υπό τον Στρατηγό Boyovich. Από το χ. Ενώτια μέχρι τη λίμνη Αρτζάν εκτεινόταν η ζώνη ενεργείας της 1ης Ομάδας Μεραρχιών, συνολικής δύναμης 74.378 ανδρών, υπό τον Στρατηγό Gérôme. Σ’ αυτήν υπαγόταν και το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας υπό τον Αντιστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, το οποίο διέθετε στην πρώτη γραμμή τις Μεραρχίες Αρχιπελάγους, Κρήτης και Σερρών, δύναμης 53.740 ανδρών. ■■ Τέλος, στο δεξιό, από τη λίμνη Αρτζάν μέχρι τον κόλπο του Ορφανού στο Αιγαίο Πέλαγος, είχε αναπτυχθεί η Βρετανική Στρατιά υπό τον Στρατηγό Milne, με 97.463 άνδρες. Στη δύναμή της ανήκε και η I Μεραρχία με 9.000 άνδρες. Στις αρχές Απριλίου 1918 η Στρατιά Ανατολής, έχοντας ολοκληρώσει την αμυντική της οργάνωση, ενισχυμένη σε πυροβολικό και αεροπορία, και σε αναμονή της άφιξης και των υπόλοιπων ελληνικών δυνάμεων, ήταν πλέον σε θέση όχι μόνο να αποκρούσει κάθε εχθρική ενέργεια5 αλλά και να αναλάβει επιθετικές επιχειρήσεις, τοπικού χαρακτήρα, με στόχο τη βελτίωση του μετώπου, την παρενόχληση του εχθρού, την αγκίστρωση δυνάμεων και την εμπλοκή των εφεδρειών του6. Η σημαντικότερη από τις συμμαχικές επιθετικές ενέργειες στο Μακεδονικό Μέτωπο την άνοιξη του 1918 ήταν εκείνη της κατάληψης του Σκρα ντι Λέγκεν. Οι ελληνικές μονάδες πρωταγωνίστησαν και διακρίθηκαν στην επιχείρηση που ουσιαστικά άνοιξε τον δρόμο για τις επιτυχίες των συμμαχικών στρατευμάτων τους επόμενους μήνες.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

■■

Η μάχη του Σκρα (17/30 Μαΐου 1918)

τις 22 Μαρτίου/4 Απριλίου 1918 η 1η Ομάδα Μεραρχιών κλήθηκε να εκτελέσει ευρείας κλίμακας επίθεση στη ζώνη ενεργείας της. Το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας διέθετε στην πρώτη γραμμή τις Μεραρχίες Αρχιπελάγους και Κρήτης και από τις 5/18 Απριλίου και τη Μεραρχία Σερρών. Ειδικότερα, η Μεραρχία Αρχιπελάγους (5ο και 6ο Συντάγματα Αρχιπελάγους και 1ο Σύνταγμα Σερρών) υπό τον Υποστράτηγο Δημήτριο Ιωάννου κατείχε τον υποτομέα Λειβαδίου, η Μεραρχία Κρήτης (7ο και 8ο Συντάγματα Κρητών και 29ο Σύνταγμα Πεζικού) υπό τον Υποστράτηγο Παναγιώτη Σπηλιάδη τον υποτομέα Σκρα (Λουμνίτσης), ενώ στη Μεραρχία Σερρών (2ο και 3ο Συντάγματα Σερρών) υπό τον Υποστράτηγο Επαμεινώνδα Ζυμβρακάκη ανατέθηκε ο υποτομέας Αρχαγγέλου (Όσσιανης). Το Σώμα διέθετε 24 τάγματα Πεζικού και 44 πυροβόλα, συνολικής δύναμης 53.740 αν-

δρών. Έναντι της 1ης Ομάδας Μεραρχιών βρισκόταν η 5η Βουλγαρική Μεραρχία της I Στρατιάς με 7 συντάγματα, 140 πυροβόλα και εφεδρεία. Αντικειμενικός σκοπός ήταν η κατάληψη του υψώματος Σκρα ντι Λέγκεν (ύψ. 1097)7. Σύμφωνα με τη Διαταγή Επιχειρήσεων του Στρατηγού Gérôme της 7ης/20ής Μαΐου 19188, το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας είχε ως αποστολή την κατάληψη του ορεινού όγκου μέχρι και τη γραμμή Τουμουλούς-Σερφ Βολάν και την εκκαθάριση της περιοχής βορείως αυτής. Η κύρια επίθεση θα διεξαγόταν από τη Μεραρχία Αρχιπελάγους και θα συνδυαζόταν με δευτερεύουσες ενέργειες της Μεραρχίας Κρήτης προς τα υψώματα 789 και 459. Η επίθεση ξεκίνησε στις 0455 της 17ης/30ής Μαΐου, μετά από σύντομη αλλά σφοδρή προπαρασκευή του πυροβολικού. Η ισχυρή αμυντική οργάνωση των εχθρικών θέσεων, το απόκρημνο έδαφος, καθώς και η απόσταση μεταξύ των διαδοχικών γραμμών άμυνας κατέστησαν την επιχείρηση εξαιρετικά δυσχερή. Στο κέντρο, η Μεραρχία Αρχιπελάγους ανέλαβε την κύρια προσπάθεια. Στο δυτικό άκρο, το 5ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους κατέλαβε διαδοχικά τα υψώματα Σκρα ντι Λέγκεν, Μπαστιόν ντι Σεγ, Τουμουλούς και Κρουπ ντι Τουμουλούς. Στο κέντρο, το 1ο Σύνταγμα Σερρών, κατά την εξόρμησή του, δέχθηκε σφοδρά εχθρικά πυρά και υπέστη σοβαρές απώλειες9. Παρά ταύτα, καταλήφθηκαν διαδοχικά οι εχθρικές θέσεις μέχρι τη γραμμή Μπαστιόν Ουέστ-Τρανσέ Μπρύνε, οι αντικειμενικοί σκοποί νοτίως του Μπαστιόν ντι Σεγ και, τέλος, το ύψωμα 1036 (Πιτόν Ντενυντέ). Στα δεξιά, η επίθεση του 6ου Συντάγματος είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της χαράδρας νοτίως του Πιτόν Ντενυντέ, καθώς και ολόκληρης της γραμμής Σερφ ΒολάνΤριάνγκλ-Κουντ 1-Τετ ντε Σιέν. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους συνέλαβε 1.835 αιχμαλώτους και κυρίευσε 44 πυροβόλα και άφθονο πολεμικό υλικό. Είχε όμως σοβαρές απώλειες, που ανήλθαν σε 338 νεκρούς, 1.777 τραυματίες και 164 αγνοούμενους. Μεγάλες φαίνεται να ήταν και οι απώλειες του εχθρού, καθώς μόνο στις καταληφθείσες θέσεις βρέθηκαν περισσότεροι από 400 νεκροί. Στο δεξιό της Μεραρχίας Αρχιπελάγους διεξήχθησαν οι δευτερεύουσες ενέργειες από τη Μεραρχία Κρήτης. Από αριστερά, το 7ο Σύνταγμα Κρητών κατέλαβε το Μπος και το ύψωμα Μπάρα (Μποσέτ). Επιτυχώς έδρασε και το 8ο Σύνταγμα Κρητών καταλαμβάνοντας τα υψώματα Ταμπλέτ, 459 και Πετίτ Τρανσέ Μπρύνε – το τελευταίο μετά από ισχυρή αντίσταση. Η Μεραρχία συνέλαβε 210 αιχμαλώτους και 7

Γρηγοριανό (νέο), αντιστοίχως. Στον τομέα των ελληνικών στρατευμάτων, δυτικά του Σκρα ντι Λέγκεν και σε μέτωπο 5 χλμ., εκδηλώθηκε στις 7/20 Ιανουαρίου 1918 βουλγαρική επίθεση που αναχαιτίστηκε με επιτυχία από τη Μεραρχία Αρχιπελάγους. Μεταξύ άλλων, κατά το διάστημα 2/15-5/18 Απριλίου διεξήχθη επιθετικό εγχείρημα στην περιοχή του Κάτω Στρυμόνα με τη συμμετοχή της I Μεραρχίας. Ειδικότερα, το 5ο Σύνταγμα Πεζικού (ΣΠ) και το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων στην πρώτη γραμμή κατέλαβαν όλους τους αντικειμενικούς σκοπούς και υποχρέωσαν τα βουλγαρικά στρατεύματα σε σύμπτυξη βόρεια του Μαιάνδρου.

8 9

Το συγκρότημα υψωμάτων Σκρα ντι Λέγκεν βρισκόταν στον τομέα της Χούμας, δυτικά του Αξιού. Αποτελούσε απότομη και βραχώδη εξέχουσα του βουλγαρικού μετώπου και παρατηρητήριο μεγάλης σημασίας. Ήταν ισχυρότατη αμυντική τοποθεσία, φυσικά οχυρή και επανδρωμένη με δύο συντάγματα, ενώ άλλα τρία τηρούνταν ως εφεδρεία. Επιπλέον, διέθετε πλήθος πολυβολείων, στεγάστρων και παρατηρητηρίων από οπλισμένο σκυρόδεμα, πυκνό δίκτυο ορυγμάτων και συρματοπλεγμάτων, και ήταν εφοδιασμένο κατάλληλα για μακρά περίοδο αγώνα. Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Φ.422/Ε/3, Διαταγή Επιχειρήσεων υπ’ αρ. 4426/3, 2436. Οι απώλειες του συντάγματος κατά τη μάχη ήταν 126 νεκροί, 524 τραυματίες και 109 αγνοούμενοι. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδ. 2: Η μάχη του Σκρα.

οι σχετικά μικρές απώλειές της ανέρχονταν σε 71 νεκρούς και 314 τραυματίες. Τέλος, δυτικά της κύριας προσπάθειας, τμήματα της Μεραρχίας Σερρών κατέλαβαν γρήγορα τους αντικειμενικούς σκοπούς (υψώματα Σαγράδα, 845 και Μπλοκ Ροσέ). Όμως, δεν επιτεύχθηκε ο επιδιωκόμενος σύνδεσμος με τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, καθώς το 5ο Σύνταγμα, έχοντας υποστεί βαριές απώλειες, συμπτύχθηκε στις νοτιοανατολικές κλιτύες της Κρουπ ντε Τουμουλούς. Τελικά, η αποκατάσταση του συνδέσμου μεταξύ των δύο μεραρχιών επιτεύχθηκε με την έγκαιρη ενίσχυση εφεδρικής διλοχίας και ενός λόχου Μηχανικού. Οι συνολικές απώλειες των ελληνικών στρατευμάτων στη μάχη του Σκρα ανήλθαν σε περίπου 2.800 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους. Σε αντιστάθμισμα σημειώθηκε η επιτυχία της κατάληψης όλων των προκαθορισμένων αντικειμενικών σκοπών σε μέτωπο δώδεκα χλμ. και σε βάθος δύο χλμ.. Επιπλέον, συνελήφθησαν 1.782 αιχμάλωτοι, ενώ περιήλθε στην κατοχή των Συμμάχων σημαντικό πολεμικό υλικό. Η μάχη του Σκρα ήταν η πρώτη σημαίνουσα επιχείρηση που ανέλαβε ο Ελληνικός Στρατός μετά τη γενική επιστράτευσή του. Ήταν μια ακραιφνώς ελληνική νίκη, καθώς όλες οι δυνάμεις που συμμετείχαν στην εξάλειψη της βουλγαρικής εξέχουσας υπάγονταν στο Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας. Η απόλυτη επιτυχία της επιχείρησης κατέδειξε τη βαθμιαία κάμψη του ηθικού και τη μείωση της μαχητικότητας του Βουλγαρικού Στρατού, κυρίως, όμως, ανέδειξε το υψηλό φρόνημα και την αξία των ελληνικών στρατευμάτων στις επιθετικές επιχειρήσεις. Η νίκη στο Σκρα ενίσχυσε την εμπιστοσύνη της συμμαχικής ηγεσίας προς τον Ελληνικό ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Στρατό, που απέσπασε άμεσα τα εγκώμια του Αρχιστρατήγου Guillaumat10. Παράλληλα, άρχισε να διαφαίνεται η προοπτική της αξιοποίησης του Μακεδονικού Μετώπου από τις συμμαχικές δυνάμεις.

Η διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου (1/14-17/30 Σεπτεμβρίου 1918)

ο διάστημα που ακολούθησε ολοκληρώθηκε η επιστράτευση και η εκπαίδευση των υπόλοιπων ελληνικών μονάδων. Εκτός από τις τρεις μεραρχίες του Σώματος Στρατού Εθνικής Άμυνας και την I Μεραρχία του Α΄ Σώματος Στρατού (ΣΣ), διατέθηκαν οι II και XIII Μεραρχίες του Α΄ ΣΣ, οι οποίες προωθήθηκαν σταδιακά στο μέτωπο του Στρυμόνα, υπό τις διαταγές του XVI Βρετανικού ΣΣ, και το Β΄ ΣΣ, αποτελούμενο από τις III, IV και XIV Μεραρχίες. Αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού διορίσθηκε από το τέλος Μαΐου ο Αντιστράτηγος Παναγιώτης Δαγκλής. Στο μεταξύ, στις 5/18 Ιουνίου 1918 την αρχηγία των συμμαχικών στρατευμάτων της Ανατολής ανέλαβε ο Στρατηγός Franchet d’ Espérey. Ο Γάλλος Στρατηγός διαφοροποιήθηκε από τον προκάτοχό του και εκπόνησε σχέδιο γενικής επίθεσης που απέβλεπε στη διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου, με τη διενέργεια μιας κύριας επίθεσης σε δύο φάσεις: επίθεση σε μέτωπο 12-14 χλμ. προς κατάληψη των ορεινών όγκων Ντομπροπόλιε, Βέτερνικ και Κόζιακα, και ταχεία εκμετάλλευση της επιτυχίας προς την κατεύθυνση Νεγκοτίν-Καφαδάρ. Επιπλέον, το σχέδιο προέβλεπε δύο δευτερεύουσες 10 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.234/Β/3, Ημερήσια Διαταγή της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, 20 Μαΐου/2 Ιουνίου 1918, 1.

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

προσπάθειες, στους τομείς Αξιού-Δοϊράνης και Στρυμόνα, αντιστοίχως. Ο Ελληνικός Στρατός θα ενεργούσε στον τομέα του Στρυμόνα ενισχυμένος από γαλλικά τμήματα και με αρχικό σκοπό την κατάληψη της περιοχής Ρούπελ-Λιβούνοβο. Την 1/14η Σεπτεμβρίου 1918 η διάταξη των συμμαχικών δυνάμεων, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, ήταν η εξής: ■■ Από τον Άψο μέχρι το χ. Γραδέσνιτσα βρισκόταν η Γαλλική Στρατιά Ανατολής με συνολικά 7 μεραρχίες, εκ των οποίων μία ελληνική (III Μεραρχία). ■■ Ο γαλλοσερβικός στρατός με συνολικά 9 μεραρχίες, είχε αναπτυχθεί από τον Εριγώνα μέχρι το χ. Πρόμαχοι, σε μέτωπο 30 χλμ. ■■ Η 1η Ομάδα Μεραρχιών, αποτελούμενη από τη 16η Γαλλική Αποικιακή Μεραρχία και δύο ελληνικές, την IV και τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, κατείχε τον τομέα από το χ. Πρόμαχοι μέχρι το χ. Φανός. ■■ Η Βρετανοελληνική Στρατιά με συνολικά 6 μεραρχίες (μεταξύ αυτών και οι Μεραρχίες Σερρών και Κρήτης) και 1 ταξιαρχία, με ζώνη ενεργείας από τον Αξιό ποταμό (περιοχή Φανού) μέχρι τον κόλπο του Ορφανού. Το Α΄ ΣΣ (I, II και XIII Μεραρχίες) με διοικητή τον Αρχιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο, ως ενίσχυση του XVI Βρετανικού ΣΣ, κατείχε τον ανατολικότερο τομέα του μετώπου από το χ. Μεσόλοφος (λίμνη Κερκίνη) μέχρι τον κόλπο του Ορφανού. Συνολικά τα συμμαχικά στρατεύματα της Στρατιάς Ανατολής περιλάμβαναν 284 τάγματα, δύναμης περίπου 656.000 ανδρών, εκ των οποίων 63 ελληνικά. Για πρώτη φορά, και χάρη στην ενίσχυση που προσέφεραν οι δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού, τα συμμαχικά στρατεύματα στο Μακεδονικό Μέτωπο υπερτερούσαν των αντιπάλων11. Η συνολική δύναμη που θα αντιμετώπιζε η Στρατιά Ανατολής υπολογιζόταν σε 380.000 άνδρες. Το πρωί της 2/15ης Σεπτεμβρίου άρχισε η επίθεση των συμμαχικών δυνάμεων12. Στο κέντρο του μετώπου οι γαλλοσερβικές δυνάμεις κατέλαβαν το Ντομπροπόλιε και το ύψωμα Σοκόλ, ενώ μέχρι το βράδυ είχε επιτευχθεί η κατάληψη όλων των αντικειμενικών σκοπών σε μέτωπο 11 χλμ. Στις 3/16 Σεπτεμβρίου η κατάληψη του Κόζιακα και η επικράτηση των σερβικών στρατευμάτων μέχρι τη Γραδέσνιτσα είχαν ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση του ρήγματος στην εχθρική διάταξη σε πλάτος 25 χλμ. και βάθος 7 χλμ., κλονίζοντας το κέντρο του βουλγαρικού μετώπου. Η συμμαχική προέλαση συνεχίστηκε και την επομένη, δυτικά του Αξιού, με την κατάληψη των στόχων Τόπολετς-Στούντενα Βόντα και, αριστερά, Κουτσκόβ Κάμενε-Γραδέσνιτσα, καθώς και των υψωμάτων Μπόλτσιστα και Μπέσιτσα. Κατά την πρώτη φάση της επίθεσης, καταλυτική ήταν η συμμετοχή των ελληνικών τμημάτων στην κατάληψη νευραλγικών θέσεων. Στις 2/15 Σεπτεμβρίου το 35ο ΣΠ της IV 11 Στον τομέα της κύριας επίθεσης η υπεροχή ήταν συντριπτική (3 προς 1 στο πεζικό, 4 προς 1 στο πυροβολικό). Στους υπόλοιπους τομείς οι Σύμμαχοι είχαν μικρό προβάδισμα, εκτός από τον τομέα του Α΄ ΣΣ όπου η υπεροχή ήταν διπλάσια υπέρ του εχθρού. 12 Την 1/14η Σεπτεμβρίου είχε προηγηθεί σφοδρή προπαρασκευή του πυροβολικού σε όλο το μέτωπο.

Μεραρχίας συνέδραμε αποφασιστικά στο δεξιό της σερβικής Μεραρχίας Σουμάδια. Τα ελληνικά τμήματα, με πρωτοβουλία του διοικητή τους Συνταγματάρχη Γαργαλίδη13 ανέλαβαν επιθετική ενέργεια, με αποτέλεσμα την άτακτη υποχώρηση των βουλγαρικών τμημάτων και την κατάληψη του Βέτερνικ από τη σερβική μεραρχία. Παράλληλα, λόχος του Συντάγματος κατέλαβε το ύψωμα 1345 (Κουκουρούζ Σχλεμ), το υψηλότερο της περιοχής, στο οποίο υπήρχε παρατηρητήριο με δυνατότητα άριστης παρακολούθησης των συμμαχικών κινήσεων14. Στις 3/16 Σεπτεμβρίου το Σύνταγμα κατέλαβε το ύψωμα Γκόλο Μπίλο και την επομένη, μετά από αιφνιδιαστική νυχτερινή επίθεση, το ύψωμα Φειδόπετρα, διευκολύνοντας την προέλαση της σερβικής Μεραρχίας Τιμόκ προς τα βόρεια. Την ίδια μέρα τα 6ο και 12ο Συντάγματα Πεζικού της III Μεραρχίας συμμετείχαν στην κατάληψη των χωριών Σταραβίνα και Ζόβικ. Στο μεταξύ, η Βρετανοελληνική Στρατιά, που αρχικά είχε περιοριστεί στην καθήλωση του εχθρού, συνέχιζε με αυξανόμενους ρυθμούς τις προπαρασκευές της, προκειμένου να είναι σε ετοιμότητα για την επίθεση στην περιοχή της Δοϊράνης.

Προέλαση προς Καφαδάρ – Μάχη Δοϊράνης (5/18-6/19 Σεπτεμβρίου)

ι τακτικής σημασίας θέσεις που είχαν καταλάβει οι σερβικές δυνάμεις προσφέρονταν ευχερέστερα για την περαιτέρω καταδίωξη του εχθρού. Στις 5/18 και 6/19 Σεπτεμβρίου τα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα υποχώρησαν βορειοανατολικά προς Κονοπίτσα και Σιδηρές Πύλες και βορειοδυτικά προς Περλεπέ εγκαταλείποντας πολεμικό υλικό και μεγάλο αριθμό τραυματιών. Όσον αφορά στη δράση των ελληνικών τμημάτων, τα 6ο και 12ο Συντάγματα Πεζικού εγκαταστάθηκαν κατά μήκος της ανατολικής όχθης του Εριγώνα από το Ζόβικ μέχρι το Σέλο Μονάστηρο. Στο δεξιό των σερβικών δυνάμεων, όπου δρούσε η 1η Ομάδα Μεραρχιών, το 35ο ΣΠ έφθασε στο ύψωμα Διάσελα (Μπλάτετς) μπροστά από το Γκόλουμπατς, το οποίο και κατέλαβε στις 6/19 Σεπτεμβρίου. Ανατολικότερα, άλλα ελληνογαλλικά τμήματα κατέλαβαν το χ. Αετοχώρι και το 8ο ΣΠ της IV Μεραρχίας, μετά από σκληρό δίωρο αγώνα, το χ. Ενώτια. Το πρωί της 5/18ης Σεπτεμβρίου εκδηλώθηκε και η προγραμματισμένη επίθεση στην περιοχή της Δοϊράνης15, με σκοπό την καθήλωση των στρατευμάτων της I Βουλγαρικής Στρατιάς. Το σχέδιο ενεργείας προέβλεπε ταυτόχρονη επίθεση δυτικά της λίμνης Δοϊράνης από το XII Βρετανικό Σώμα (22η Βρετανική Μεραρχία, Μεραρχία Σερρών και 83η Βρετανική Ταξιαρχία) και ανατολικά αυτής από το XVI ΣΣ (Μεραρχία Κρήτης, 3ο Σύνταγμα Ιππικού και 84η Βρετανική Ταξιαρχία). 13 Σύμφωνα με τις αρχικές διαταγές, το Απόσπασμα Γαργαλίδη περιοριζόταν στη διατήρηση του συνδέσμου μεταξύ της Μεραρχίας Σουμάδια και του Αποσπάσματος Roy. 14 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.224/Α/1, Έκθεση δράσεως IV Μεραρχίας (14 Μαΐου-31 Δεκεμβρίου 1918). 15 Η περιοχή μεταξύ της δυτικής όχθης της λίμνης Δοϊράνης και του όρους Μπόσκα, συνιστούσε μια ισχυρά οργανωμένη τοποθεσία, με πολυάριθμα βαθιά χαρακώματα και πλατιές ζώνες συρματοπλέγματος. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Μετά την αποκατάσταση του συνδέσμου των δύο βρετανικών σωμάτων στρατού βόρεια της Δοϊράνης, το XII Βρετανικό Σώμα θα συνέχιζε την προέλασή του προς Στρώμνιτσα και το XVI Βρετανικό Σώμα θα αναλάμβανε την εκκαθάριση του όρους Κερκίνη (Μπέλες) μέχρι την κοιλάδα του Στρυμόνα. Καθοριστικό ρόλο στις επιχειρήσεις της Δοϊράνης ανέλαβαν οι Μεραρχίες Σερρών και Κρήτης. Η δράση της Μεραρχίας Σερρών καθορίστηκε ως εξής: αρχικά κατάληψη της γραμμής ύψωμα Δοϊράνη (Ντόιραν)-ύψωμα Τέτονύψωμα 340, έπειτα της γραμμής υψωμάτων Κόπσε-Ορμπ και στη συνέχεια του υψώματος Γκραν Κορονέ. Τελικός αντικειμενικός σκοπός η εκμετάλλευση της επιτυχίας με εκκαθάριση των προς τα βόρεια εδαφών και κυρίευση των εχθρικών πυροβόλων. Η επίθεση ξεκίνησε εναντίον του υψώματος Πυραμίδα με τη συμμετοχή των 1ου και 2ου Συνταγμάτων Σερρών στο δεξιό της διάταξης του XII Βρετανικού Σώματος. Σύντομα οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν τα υψώματα Δοϊράνης, Τέτον και 340 και μετά από σκληρό αγώνα τον ισχυρότατα οργανωμένο λόφο Ορμπ. Όμως, η αποτυχία των βρετανικών τμημάτων να καταλάβουν το Χιλτ υποχρέωσε το προωθημένο 1ο Σύνταγμα Σερρών σε σύμπτυξη επί του πρώτου αντικειμενικού σκοπού. Στο μεταξύ, στο αριστερό, τα τμήματα της 22ης Βρετανικής Μεραρχίας κατέλαβαν αρχικά τους πρώτους αντικειμενικούς σκοπούς, αλλά μετά από σφοδρή επίθεση πυρών υπέστησαν σοβαρές απώλειες και αναδιπλώθηκαν. Από ελληνικής πλευράς, το 3ο Σύνταγμα Σερρών, επιτιθέμενο στο κέντρο του μετώπου της βρετανικής μεραρχίας, κατέλαβε τρεις διαδοχικές σειρές χαρακωμάτων. Όμως, χωρίς τη στήριξη του βρετανικού πυροβολικού, δέχθηκε σφοδρά πλευρικά πυρά από το ενισχυμένο 33ο Βουλγαρικό Σύνταγμα και συμπτύχθηκε στη γραμμή εξόρμησης. Λόγω των βαρύτατων απωλειών του το σύνταγμα αποσύρθηκε και τέθηκε ξανά στη διάθεση της μεραρχίας του. Στις 6/19 Σεπτεμβρίου η νέα επίθεση που εξαπέλυσε το XII Βρετανικό ΣΣ στο δυτικό τμήμα της λίμνης Δοϊράνης γνώρισε πλήρη αποτυχία. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδ. 3 Μάχη της Δοϊράνης - Επίθεση της Μεραρχίας Σερρών.

Σχεδ. 4 Μάχη της Δοϊράνης - Επίθεση της Μεραρχίας Κρήτης.

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

Μετά από σκληρό αγώνα, το III Τάγμα του 2ου Συντάγματος Σερρών κατέλαβε το ύψωμα Χιλτ, ενώ τμήματά του διείσδυσαν στα αμυντικά έργα του υψώματος Πυραμίδα. Όμως και πάλι η αποτυχία των Βρετανών αλλά και η ισχυρή ενίσχυση των βουλγαρικών θέσεων είχαν ως αποτέλεσμα την ανακατάληψη του Χιλτ και τη σύμπτυξη των 1ου και 2ου Συνταγμάτων Σερρών στις θέσεις εξορμήσεως με βαριές απώλειες16. Στο ίδιο διάστημα το XVI Βρετανικό Σώμα εξαπέλυε επίθεση για την κατάληψη, στα ανατολικά της λίμνης, της ισχυρής τοποθεσίας Μπλάνγκα Πλάνινα και στη συνέχεια προς το Τριεθνές. Η εκτέλεση της ενέργειας ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στη Μεραρχία Κρήτης17. Η εξόρμηση άρχισε στις 0300 της 5/18ης Σεπτεμβρίου χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού και πολύ σύντομα τα πρώτα τμήματα, αφού άνοιξαν διαδρόμους στα εχθρικά συρματοπλέγματα, κατέλαβαν την προκεχωρημένη γραμμή, δυτικά του Γκεβεσεκλή Ντερέ, απειλώντας τα 60ό και 61ο Βουλγαρικά Συντάγματα. Αυτός ήταν και ο μοναδικός θετικός απολογισμός της επιχείρησης, αφού στη συνέχεια, και παρά την εμπλοκή της εφεδρείας του 3ου Συντάγματος Ιππικού και βρετανικών τμημάτων, δεν επιτεύχθηκαν σημαντικά αποτελέσματα. Τα συμμαχικά στρατεύματα συνέλαβαν συνολικά 5.000 αιχμαλώτους και κυρίευσαν 80 πυροβόλα. Όμως τα ελληνικά τμήματα απότισαν βαρύ φόρο αίματος18. Σύμφωνα με το ελληνικό Γενικό Επιτελείο, κύρια αιτία της αποτυχίας στη Δοϊράνη ήταν η ανεπαρκής και αναποτελεσματική υποστήριξη των ελληνικών δυνάμεων από το βρετανικό πυροβολικό. Μάλιστα, ο Αρχιστράτηγος Παναγιώτης Δαγκλής, με επιστολή του προς τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, εξέφρασε την έντονη διαμαρτυρία του για την εγκατάλειψη των ελληνικών τμημάτων από τους Βρετανούς, που είχε ως αποτέλεσμα τις βαρύτατες αυτές απώλειες19. Για την αναδιοργάνωση των ελληνοβρετανικών δυνάμεων, ο Franchet d’ Espérey έθεσε στη διάθεση του Στρατηγού Milne τη XIV Μεραρχία.

Διάβαση Αξιού-Εριγώνα

ις επόμενες μέρες (7/20-11/24 Σεπτεμβρίου) οι συμμαχικές δυνάμεις σημείωναν επιτυχίες προς όλο το μέτωπο. Η προέλαση της 2ης Σερβικής Στρατιάς στις Σιδηρές Πύλες και το Καφαδάρ επέφερε τον διαχωρισμό της XI Γερμανικής Στρατιάς από τις I και II Βουλγαρικές, ενώ η 1η Σερβική Στρατιά πέτυχε μεγάλης σημασίας νίκη με την κατάληψη των υψωμάτων Πρεσλάπ-Ποποντίγια και την αποκοπή της οδού Περλεπέ-Βελεσσά στο ύψος Χάνι Μπαμπούνα. Στο δεξιό των Σέρβων, η 1η Ομάδα Μεραρχιών κατέλαβε διαδοχικά τους στόχους Τζένα, Γευγελή, Λιούμνιτσα. Ακολούθησε 16 Οι απώλειες των δύο συνταγμάτων ανήλθαν σε 109 αξιωματικούς και 1.410 οπλίτες. 17 Η Μεραρχία διέθεσε στην πρώτη γραμμή το 29ο ΣΠ δεξιά, υποστηριζόμενο από την Κ2 Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού (ΜΟΠ), και το 9ο Σύνταγμα Κρητών αριστερά, υποστηριζόμενο από την Κ1 ΜΟΠ. 18 Οι μονάδες της Μεραρχίας Κρήτης θρήνησαν 144 νεκρούς και 573 τραυματίες. 19 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.398/Γ/2, Επιστολή Αρχιστρατήγου Δαγκλή προς τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, 7 Σεπτεμβρίου 1918.

Βούλγαροι αιχμάλωτοι στο Μακεδονικό Μέτωπο

η κατάληψη της γραμμής Κοπρίνιτσα-Μιρόφτσα-Δαβίδοβο και η εκκαθάριση της δεξιάς όχθης του Αξιού. Στον δυτικό τομέα, η Γαλλική Στρατιά Ανατολής κατέλαβε τον Περλεπέ, ενώ η 11η Γαλλική Αποικιακή Μεραρχία με την III Μεραρχία ενεργούσαν προς Μπροντ με αποστολή την αποκοπή της οδού Μοναστήρι-Καλκαντελέν. Τέλος, στα ανατολικά της συμμαχικής διάταξης, η Βρετανοελληνική Στρατιά προέλασε μέχρι τη γραμμή Δεδελή-Κοστουρίνο-Θεοδώροβο. Στο διάστημα αυτό η δράση των ελληνικών τμημάτων είχε ως εξής: Στις 8/21 Σεπτεμβρίου, στον τομέα της 11ης Γαλλικής Αποικιακής Μεραρχίας, το 12ο ΣΠ κατέλαβε τα υψώματα ανατολικά του χωριού Κανίστα διευκολύνοντας έτσι το 6ο ΣΠ να καταλάβει τα υψώματα δυτικά από αυτό. Δεξιά των σερβικών δυνάμεων, οι ελληνογαλλικές δυνάμεις του Συνταγματάρχη Rondé κατέλαβαν με το 35ο ΣΠ την κορυφή της Σαρένας και με το 8ο ΣΠ τον αυχένα της Τζένας και βορειότερα το ύψωμα Κετσί-Καγιά20. Την ίδια ημέρα το Α΄ ΣΣ ανέλαβε τον αντιπερισπασμό στο μέτωπο του Στρυμόνα. Στις 9/22 Σεπτεμβρίου, στην κοιλάδα του Αξιού, τα 5ο και 6ο Συντάγματα Αρχιπελάγους προέλασαν προς το χ. Νεγκόρτσε21. Στον ίδιο τομέα, το 11ο ΣΠ κατέλαβε τη Χούμα και το 35ο ΣΠ το χ. Σερμενλή (Σερμινίνα), τρέποντας τα βουλγαρικά στρατεύματα προς τα βόρεια. Την επομένη, ακολούθησε η κατάληψη της Κοπρίνιτσας (8ο ΣΠ), η διάβαση του Αξιού από το 11ο ΣΠ (πρώτο απ’ όλα τα συμμαχικά στρατεύματα) και η κατάληψη των χωριών Μιλέτκοβο, Δαβίδοβο, Χούδοβο και του σιδηροδρομικού σταθμού Στρώμνιτσας22. Στις 11/24 Σεπτεμβρίου το 35ο ΣΠ εκκαθάρισε την κορυφογραμμή της Μαριάνσκα Πλάνινα, κατέλαβε την Κλεισούρα, πέρασε τις Σιδηρές Πύλες, για να καταλήξει στη γέφυρα του χωριού Γκράντετς. Το ίδιο διάστημα, στον τομέα Αξιού, το 3ο Σύνταγμα Ιππικού εξασφάλισε τον σύνδεσμο με τις βρετανικές δυνάμεις κοντά στο χ. Βαλάντοβο, το οποίο και κατέλαβε μετά από σύντομο αγώνα. Στη συνέχεια διάβηκε τον Αξιό και προωθήθηκε προς το χ. Πίροβο. 20 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.225/Ε/1, Φ.226/Γ/1 και Φ.226/Γ/2. 21 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.314/Ι/4, Ιστορικό Μεραρχίας Αρχιπελάγους Σεπτεμβρίου-Νοεμβρίου 1918. 22 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Φ.227/Η/1, Ιστορία του 11ου ΣΠ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδ. 5. Η συμμαχική προέλαση μέχρι τις 16/29 Σεπτεμβρίου 1918

Τέλος, στη ζώνη του XVI Βρετανικού ΣΣ, τα 9ο και 36ο Συντάγματα Πεζικού προωθήθηκαν στο ύψωμα Πομπρέκ και στις 10/24 Σεπτεμβρίου προέλασαν μέχρι νότια του χωριού Δεδελή. Ανατολικά της Δοϊράνης, η Μεραρχία Κρήτης στον τομέα Θεοδώροβο-Δοϊράνη κατέλαβε με το 9ο Σύνταγμα Κρητών το Νίκολιτς.

Κατάληψη Σκοπίων. Συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας (12/25-16/29 Σεπτεμβρίου)

την τελευταία φάση των επιχειρήσεων επιδίωξη του συμμαχικού στρατού ήταν η αδιάκοπη καταδίωξη των γερμανοβουλγαρικών στρατευμάτων με στόχο την ταχεία κατάληψη των κέντρων επικοινωνίας (Βελεσσά-Σκόπια). Στις 12/25 Σεπτεμβρίου στη ζώνη της Γαλλικής Στρατιάς Ανατολής, η III Μεραρχία μαζί με την 11η Αποικιακή απώθησαν τον εχθρό μέχρι το Ραπότοβο στην οδό Περλεπέ-Μπροντ. Η καταδίωξη συνεχίστηκε και τις επόμενες ημέρες, χωρίς σοβαρή αντίσταση. Η XI Γερμανική Στρατιά υποχωρούσε εσπευσμένα προς τα Σκόπια, ενώ τα τμήματα της ελληνικής μεραρχίας, στην ίδια κατεύθυνση, προσπαθούσαν να αποκόψουν τη διαφυγή της, με αποτέλεσμα στις 15/28 Σεπτεμβρίου την κατάληψη του Μπροντ από το 6ο ΣΠ και την προέλασή του μαζί με το 12ο ΣΠ στην κοιλάδα του Τρέσκα ποταμού. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Στον σερβικό τομέα κατελήφθησαν αρχικά τα Βελεσσά και στη συνέχεια όλοι οι αντικειμενικοί σκοποί στα σερβοβουλγαρικά σύνορα. Στον τομέα ενεργείας της 1ης Ομάδας Μεραρχιών, τα συντάγματα της IV Μεραρχίας συνέχισαν την καταδίωξη του εχθρού, καταλαμβάνοντας διαδοχικά τα υψώματα βορειοανατολικά του Μπαρακλή και τα χ. Λούμπνιτσα και Κοσάρκα στο όρος Γκράντετς. Στις 14/27 Σεπτεμβρίου διάβηκαν τον ποταμό Στρούμνιτσα στο ύψος της Ραδοβίτσας και συνέχισαν βορειοανατολικά με στόχο την οροσειρά της Πλασκοβίτσας, όπου και σταθεροποιήθηκαν στις 16/29 Σεπτεμβρίου μαζί με τη Μεραρχία Αρχιπελάγους και το 3ο Σύνταγμα Ιππικού. Κατά το διάστημα αυτό, το βρετανοελληνικό μέτωπο αποτέλεσε τον μοναδικό τομέα αντίστασης των βουλγαρικών στρατευμάτων. Κατά την προέλαση του XVI Βρετανικού ΣΣ, στο δεξιό η XIV Μεραρχία (9ο και 36ο Συντάγματα Πεζικού) κατέλαβε το Κοστουρίνο και το ύψωμα 850, βόρεια του Ορμανλή (12/25 Σεπτεμβρίου). Τις επόμενες ημέρες η ελληνική μεραρχία κατέλαβε χωρίς αντίσταση τη Στρώμνιτσα και το Βασίλιεβο και συνέχισε την προέλασή της προς το Πετρίτσι, στην κοιλάδα του Στρούμνιτσα, όπου στις 16/29 Σεπτεμβρίου το 9ο ΣΠ επιτέθηκε κατά του Νόβο Σέλο (Γενίκιοϊ). Όμως, η ισχυρή οργάνωση των βουλγαρικών τμημάτων και η άριστη κάλυψη από τρεις πυροβολαρχίες δεν επέτρεψαν αρχικά την επίτευξη σημαντικών αποτελεσμά25

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

των. Ταυτόχρονα, και η προέλαση του 36ου ΣΠ εκατέρωθεν της οδού προς Πετρίτσι αναχαιτίστηκε από δραστικά πυρά από τις βορειοδυτικές πλαγιές της Κερκίνης. Τελικά τα συντάγματα της μεραρχίας κατέλαβαν τη γραμμή ΜόκριναΝόβο Σέλο23. Παράλληλα, στη ζώνη ενεργείας του XII Βρετανικού ΣΣ, η Μεραρχία Κρήτης, συνεχίζοντας την επίθεσή της στην κορυφογραμμή της Κερκίνης, κατέλαβε στις 14/27 Σεπτεμβρίου με το 9ο Σύνταγμα Κρητών το ύψωμα 1327 και το Τριεθνές. Το ελληνικό σύνταγμα ενισχυμένο με το 8ο Σύνταγμα Κρητών και λοιπές ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις ανέλαβε την εκκαθάριση του όρους. Στις 16/29 Σεπτεμβρίου τα βουλγαρικά τμήματα υποχρεώθηκαν σε σύμπτυξη ανατολικά του υψώματος 1040 (Σεμέν Καγιασί). Μετά την κατάληψη του υψώματος, το 9ο Σύνταγμα Κρητών πέτυχε τη σύνδεσή του με το δεξιό της XIV Μεραρχίας και παρείχε την υποστήριξή του στο 9ο ΣΠ στον αγώνα για την κατάληψη του Νόβο Σέλο. Στις 16/29 Σεπτεμβρίου η κατεχόμενη από τα συμμαχικά στρατεύματα γραμμή από δυτικά προς ανατολικά ήταν: Κίτσεβο-Σκόπια-Κουμάνοβο-Οσαγκόφσκα-Τσάρεβο ΣέλοΠλασκοβίτσα Πλάνινα-Βλαδιμίροβο-Τύρνοβο-Νόβο ΣέλοΚερκίνη-Άνω Πορόια-Κοιλάδα Στρυμόνα. Την ημέρα εκείνη υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη η ανακωχή μεταξύ της Βουλγαρίας και των Συμμάχων. Η Βουλγαρία υποχρεωνόταν σε άμεση εκκένωση των κατεχόμενων ελληνικών και σερβικών εδαφών, άμεση αποστράτευση των μονάδων της και αποθήκευση του οπλισμού αυτών. Με τη συνθηκολόγηση αυτή το βουλγαρικό Θέατρο Πολέμου έπαψε να υφίσταται. Έναντι των Συμμάχων είχαν απομείνει μόλις 9 γερμανικά τάγματα με μερικές πυροβολαρχίες και διάφορες τεχνικές υπηρεσίες.

Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα

συμμετοχή των ελληνικών στρατευμάτων στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου το 1918 αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας. Δεν είναι, μάλιστα, αβάσιμοι οι ισχυρισμοί που υποστηρίζουν ότι δίχως την ελληνική συμβολή η νίκη ίσως να μην είχε επιτευχθεί24. Σε μια στιγμή που υπήρχε πλήρης αδυναμία ενίσχυσης της Στρατιάς Ανατολής από στρατιωτικά τμήματα που δρούσαν στα υπόλοιπα μέτωπα του πολέμου, η προώθηση του Ελληνικού Στρατού στο Θέατρο Επιχειρήσεων της Μακεδονίας με 10 μεραρχίες ανέτρεψε την αναλογία των δυνάμεων υπέρ των κρατών της Συνεννόησης. Έτσι, το αμυντικό Μακεδονικό Μέτωπο του 1915, ένα μέτωπο αντιπερισπασμού κυρίως, απέκτησε μια άλλη δυναμική. Η περιφανής ελληνική νίκη στο Σκρα, η σημαντικότερη συμμαχική επιτυχία την άνοιξη του 1918 στο Μακεδονικό Μέτωπο, κατέδειξε τον υψηλό βαθμό ετοιμότητας και επιχειρησιακής ικανότητας των ελληνικών μονάδων. Η Στρατιά Ανατολής ήταν πλέον σε θέση να αναλάβει καθοριστικής σημασίας επιθετικά εγχειρήματα χωρίς να είναι απαραίτη23 Οι απώλειες της μεραρχίας, μόνο κατά την επίθεση εναντίον του ΝόβοΣέλο, ήταν 380 νεκροί και τραυματίες. 24 ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ο Ελληνικός Στρατός, τ. Β΄, Παραρτήματα 27 και 28, 231.

τη η απόσπαση μονάδων από το Δυτικό Μέτωπο και συνεπώς η αποδυνάμωσή του. Τα ελληνικά στρατεύματα, που αποτελούσαν το 34% των συμμαχικών δυνάμεων έκαναν εφικτή την εφαρμογή του σχεδίου της διάσπασης του Μακεδονικού Μετώπου. Η πολύτιμη ενίσχυση που παρείχαν οι ελληνικές δυνάμεις στις επιχειρήσεις του Σεπτεμβρίου 1918 συνίσταται τόσο στην επιτυχή καταδίωξη των βουλγαρικών τμημάτων και στην κατάληψη νευραλγικών θέσεων όσο και στην αποτελεσματική απασχόληση του εχθρού. Άλλωστε, οι τρομακτικές απώλειές τους25 αποτέλεσαν ισχυρή απόδειξη του πεισματώδους αγώνα τους. Η παρουσία του ελληνικού στρατού αναμφίβολα οδήγησε στην άτακτη και ταχύτερη υποχώρηση του βουλγαρικού, στη νίκη των συμμαχικών στρατευμάτων και στην οριστική κατάρρευση του Μετώπου. Η συμμαχική επιτυχία του Σεπτεμβρίου 1918 καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τις μετέπειτα εξελίξεις, καθώς άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση ελληνικών και σερβικών εδαφών26. Κυρίως, όμως, επιτάχυνε τη λήξη του Α΄ ΠΠ, αφού, μετά την ανακωχή της Βουλγαρίας, ακολούθησε η πτώση της μαχητικότητας και του ηθικού και των υπόλοιπων Κεντρικών Δυνάμεων, με αποτέλεσμα, σε διάστημα έξι εβδομάδων, να υποχρεωθούν διαδοχικά σε συνθηκολόγηση η Τουρκία, η Αυστροουγγαρία και, τέλος, η Γερμανία. Η υπογραφή της άνευ όρων υποταγής της στις αποφάσεις των Συμμάχων, στο δάσος της Κομπιένης, στις 29 Οκτωβρίου/11 Νοεμβρίου, σήμανε και τον επίσημο τερματισμό του πολέμου.

Βιβλιογραφία - Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μέρος Ι και ΙΙ, Περιοδικό Ιστορικά 123-124,

Φεβρουάριος 2002. - Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Επίτομη Ιστορία της Συμμετοχής του Ελληνικού Στρατού στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο 1914-1918, Αθήνα, 1993. - Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, Αθήνα, 1999. Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, Αθήνα, 1999. - Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμον. Η Συμμετοχή της Ελλάδος εις τον Πόλεμον, τόμος Β΄, Αθήναι, 1961. - Γρηγοριάδης, Νεόκοσμος, Στα όπλα! Η Ελλάς, Κωνσταντινούπολις 1920. - Δεσποτόπουλος, Αλεξ., «Η ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, 55-74. - Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Συμπολεμιστές στο Μακεδονικό Μέτωπο, Αθήνα 2002. - Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, Αθήνα 1930. - Ντριό, Εντουάρ, Ελλάδα και Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Από το Κίνημα των Νεοτούρκων (1908) μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2000. - Πολύζος, Δημήτριος, Η Ελλάς εν τη Δίνη του Παγκοσμίου Πολέμου, «Ακαδημαϊκόν», Αθήναι 1928. - Σκόντρας, Σπυρίδων, Ιστορία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου 19141918, τόμος Γ΄, Κέκροψ, Αθήναι 1969. - Σπανόπουλος, Ανδρέας, Ο Στρατηγικός Ελιγμός εν τω Νεωτέρω Πολέμω, Θεσσαλονίκη 1932.

25 Οι ελληνικές απώλειες κατά τη συμμαχική επίθεση του Σεπτεμβρίου 1918 ανήλθαν σε συνολικά 5.295 (834 νεκροί, 3.790 τραυματίες, 671 αγνοούμενοι). 26 Μετά τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, το Α΄ ΣΣ ανέλαβε την ανακατάληψη των εδαφών της Ανατολικής Μακεδονίας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Η Ναυτική Αεροπορία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Υπό Αντιναυάρχου ε.α. κ. Ιωάννη Παλούμπη

ίναι πολύ λίγο γνωστή στο ευρύ κοινό, αλλά και στους προερχομένους γενικά από το στράτευμα, η ιστορία της συμμετοχής της Ναυτικής Αεροπορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει δε πολύ λίγο εκτιμηθεί, ότι από προσωπική πρωτοβουλία λίγων νέων που οιστρηλατούνταν από ενθουσιασμό για το νέο όπλο, αλλά και ανυπέρβλητο πατριωτισμό, ήταν το μοναδικό τμήμα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων που πολεμούσε ως ανεξάρτητη αεροπορική μονάδα στο πλευρό των συμμάχων της Entente, όταν οι λοιπές Ένοπλες Δυνάμεις χείμαζαν στη σύγχυση του εθνικού διχασμού και μεγάλα τμήματα της ελληνικής επικράτειας βρίσκονταν υπό κατοχή των συμμάχων της Entente, αλλά και των κεντροευρωπαϊκών δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το Ναυτικό μη έχοντας Ναυτική Αεροπορία, είχε κάνει χρήση της αεροπορίας του Στρατού και είχε εκτελέσει την πρώτη, στην παγκόσμια ιστορία, αεροπορική αποστολή ναυτικής συνεργασίας, όπως καταγράφηκε. Η λήξη των Βαλκανικών Πολέμων βρήκε τη χώρα σε οικονομική ένδεια, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει σοβαρός λόγος για διάθεση κεφαλαίων που να στοχεύουν στην ανάπτυξη και δημιουργία Ναυτικής Αεροπορίας. Στο Ναυτικό ελάχιστοι διατηρούσαν την ελπίδα ζωντανή και μεταξύ αυτών ο Σημαιοφόρος Μωραϊτίνης που είχε χρησιμοποιηθεί ως παρατηρητής του Υπολοχαγού Μουτούση στην πτήση της 24ης Ιανουαρίου 1913, πανω από το αγκυροβόλιο του Ναγαρά1. Τον Αύγουστο του 1914 ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεσπά. Οι γενικότερες εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η απροθυμία της Ελλάδος να συμμετάσχει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν ως αποτέλεσμα να ατονήσουν όλες οι προσπάθειες δημιουργίας Ναυτικής Αεροπορίας. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1916 δεν σημειώθηκε καμιά θετική κίνηση υπέρ της Ναυτικής Αεροπορίας. Με τον σχηματισμό της προσωρινής κυβέρνησης από τον Βενιζέλο στα Χανιά, την 26η Σεπτεμβρίου 1916, και την εν συνεχεία μετάβασή του στη Θεσσαλονίκη, το Ναυτικό Αεροπορικό Σώμα, υπό τον Αριστείδη Μωραϊτίνη, σχεδόν σύσσωμο, έσπευσε να ενταχθεί στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Περιλαμβάνονταν αεροπόροι, μηχανικοί, αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, ναύτες και ιδιώτες, που στο σύνολό τους συγκροτούσαν μια πλήρη αεροπορική μονάδα με το συνεργείο της. Όλοι αυτοί παρουσιάσθηκαν στον Διοικητή της συμμαχικής μοίρας που ναυλοχούσε στο Κερατσίνι και έθεσαν τις υπηρεσίες τους στη διάθεσή του, για να χρησιμοποιηθούν όπου ήταν αναγκαίο. Στη συνέχεια, με μέριμνα του συμμαχικού Διοικητού ανε1 Ναγαράς (ή Ναγαρά): Ακρωτήριο ή όρμος στην Ασιατική ακτή του Ελλησπόντου που αποτελούσε αγκυροβόλιο - ναύσταθμο κατά τις επιχειρήσεις του Α΄ Π.Π. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Εν πλω προς την αεροπορική βάση του Μούδρου. Ο Υποπλοίαρχος Αριστείδης Μωραϊτίνης, τρίτος από δεξιά με τη χακί στολή, στη γέφυρα του «Πηνειός». Διακρίνονται ο Κυβερνήτης και αξιωματικοί του πλοίου μαζί με αξιωματικούς του Ν.Α.Σ. Οκτώβριος 1916. Φωτογραφικό Αρχείο Ν.Μ.Ε.

χώρησαν, την 16η Σεπτεμβρίου, για τον Μούδρο και από εκεί προωθήθηκαν την 18η μέσω Σταυρού στο ναυτικό αεροδρόμιο της Θάσου, όπου παρουσιάσθηκαν στον Άγγλο Διοικητή Ναυτικής Αεροπορίας και μετά λίγες μέρες στην προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Η κυβέρνηση Βενιζέλου δέχθηκε πρόθυμα τους άνδρες του Ν.Α.Σ., οι δε Άγγλοι επελήφθησαν άμεσα της οργάνωσης και εκπαίδευσης της ομάδας. Πρώτη ενέργεια ήταν η αποστολή των ανδρών του Ν.Α.Σ., μαζί με άλλους άνδρες της Εθνικής Άμυνας που επιθυμούσαν να υπηρετήσουν στην Αεροπορία, στην αγγλική αεροπορική σχολή που λειτουργούσε στο αεροδρόμιο Marsh του Μούδρου. Όλος αυτός ο πρώτος πυρήνας τελούσε υπό τη διοίκηση και καθοδήγηση του Υποπλοιάρχου Αριστείδη Μωραϊτίνη, ο οποίος με την επιμέλεια και αφοσίωση στην αεροπορική ιδέα αναδεικνυόταν η «ψυχή» και ο «νους» της Ναυτικής Αεροπορίας. Την 2α Ιανουαρίου 1917 η πρώτη ομάδα εκπαιδευθέντων αεροπόρων υπό τον Μωραϊτίνη παρουσιάσθηκε στο αεροδρόμιο της Θάσου (Καζαβήτι) κοντά στην άκρη Πρίνος. Τη θέση της, στην αεροπορική σχολή του Μούδρου πήρε άλλη ομάδα που απετελείτο από Σημαιοφόρους του Πολεμικού Ναυτικού και ιδιώτες. Παράλληλα με την οργάνωση και εκπαίδευση, η βρετανική διοίκηση των Ναυτικών και Αεροπορικών δυνάμεων της Μεσογείου ανέθεσε στο Ν.Α.Σ. αεροπορικό έργο. Μέχρι το τέλος του 1916 και τους πρώτους μήνες του ’17, η Ναυτική Αεροπορία εξετέλεσε επιχειρήσεις βομβαρδισμού κατά εχθρικών μονάδων που έδρευαν στην Ξάνθη, αναγνωρίσεις στην περιοχή του Μετώπου και επιθετικές επιχειρήσεις 27

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

κατά των απέναντι γερμανοβουλγαρικών συγκεντρώσεων Καβάλας, Χρυσούπολης, και του αεροδρομίου κοντά στη Δράμα2. Πλέον συγκεκριμένα, βομβάρδισε και κατόρθωσε να πυρπολήσει το γερμανικό θαλασσοδρόμιο του Πόρτο – Λάγος, ενώ παράλληλα βομβάρδισε την Ελευθερούπολη και τη Δράμα. Επίσης μία από τις επιχειρήσεις ήταν ο βομβαρδισμός και η καταστροφή της γέφυρας του Νεοχωρίου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι μεταξύ των άλλων δυσκολιών οι ναυτικοί αεροπόροι είχαν να ξεπεράσουν και τη, δικαιολογημένη μέχρι κάποιου σημείου, δυσπιστία της αγγλικής διοίκησης λόγω των πολιτικών γεγονότων της εποχής και της εξακολουθούσας επισήμως ουδετερότητας της Ελλάδας. Ο ενθουσιασμός όμως όλων και κυρίως του Μωραϊτίνη κατόρθωσε να αλλάξει ριζικά το πνεύμα των Άγγλων. Προκειμένου να παρουσιάσει αξιόλογη πολεμική δράση της μονάδας του, εφάρμοσε ιδιότυπο εκπαιδευτικό σύστημα, βάσει του οποίου η εκπαίδευση των μαθητών γινόταν απ’ ευθείας στο πεδίο της μάχης, όπου επικρατούσαν συνθήκες πολέμου. Με σύγχρονους όρους αυτή η μέθοδος λέγεται «βιωματική εκπαίδευση». Πρώτος ο ίδιος συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις και ως οδηγός σχηματισμού κατηύθυνε τους μαθητές του στις πολεμικές επιχειρήσεις. Έτσι το Ναυτικό Αεροπορικό Σώμα ανέπτυξε σημαντική πολεμική δράση στο Μακεδονικό Μέτωπο και απετέλεσε παράδειγμα προς μίμηση για την τόλμη και την αυτοθυσία του, αποσπώντας σύντομα το θαυμασμό και την εύνοια των Συμμάχων. Την 31η Μαρτίου 1917, ο Μωραϊτίνης με αεροπλάνο Farman και παρατηρητή τον Ψύχα, εκτέλεσε αναγνωριστική πτήση στην Ανατολική Μακεδονία και στη συνέχεια, εγκαινιάζοντας τις νυκτερινές επιχειρησιακές αποστολές, έκανε νυκτερινή επιδρομή κατά του γερμανοβουλγαρικού αεροδρομίου κοντά στη Δράμα, το οποίο βομβάρδισε από ύψος 500 ποδών πυρπολώντας τα υπόστεγα στα οποία στεγάζονταν τα αεροπλάνα. Στη συνέχεια βομβάρδισε τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας, όπου με μια βόμβα των 100 lbs κατέστρεψε ολοκληρωτικά τρεις αμαξοστοιχίες. Παρά τα συνεχή πυρά του βουλγαρικού πεζικού που βρισκόταν στη Δράμα, το αεροπλάνο επέστρεψε στη Θάσο χωρίς πλήγμα. Η επιτυχία αυτή ως κορωνίδα του θαυμαστού μέχρι τότε έργου του Μωραϊτίνη, προκάλεσε τον θαυμασμό των Άγγλων αεροπόρων που του έδωσαν την προσωνυμία “The fearless Aviator” (ο ατρόμητος αεροπόρος). Ο Άγγλος Ναύαρχος σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη έπλεξε το εγκώμιο της Ναυτικής Αεροπορίας και εξήρε το θάρρος του ιπταμένου προσωπικού της. Αποτέλεσμα της επιτυχούς δράσεως της Ναυτικής Αεροπορίας ήταν να αναγνωρισθεί ως αυτοδύναμη και αυτόνομη η ελληνική Μοίρα και να της δοθεί το χαρακτηριστικό γράμμα 2 Αεροδρόμιο υπό την παλαιά ονομασία «Ζέρεβιτς», το οποίο σύμφωνα με μαρτυρία - έρευνα του φιλολόγου - ιστορικού καθηγητού κ. Χατζόπουλου Γεωργίου, βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Αρκαδικού, στην περιοχή της πόλεως της Δράμας.

Τοις τολμώσιν η τύχη ξύμφορος. μτφρ: η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός

«Ζ». Την εποχή εκείνη αντί αριθμού και ονομάτων που έχουν σήμερα οι Μοίρες, τους εδίδετο ένα γράμμα του αλφαβήτου (A – B – C …) και για μια ξένη μη αγγλική Μοίρα οι Άγγλοι άρχισαν να δίδουν χαρακτηριστικά γράμματα από το τέλος του αλφαβήτου. Έτσι και η Μοίρα της Ναυτικής Αεροπορίας, τον Μάιο του 1917, έγινε Μοίρα «Ζ» και απέκτησε υπόστεγο και αεροπλάνα διώξεως τύπου Farman 155 και Bristol. Με τη συγκρότηση της Μοίρας «Ζ» το Ν.Α.Σ. ανδρώθηκε και οι αποστολές του επεκτάθηκαν καλύπτοντας όλο το Μακεδονικό Μέτωπο. Κατά τον Απρίλιο του 1917 οι Έλληνες αεροπόροι του Ναυτικού απεστάλησαν στον Μούδρο για να εκπαιδευθούν σε νέους τύπους καταδιωκτικών και βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Κατ’ αυτή την εκπαίδευση ελάμβαναν μέρος σε ημερήσιες και νυχτερινές πτήσεις κατά των Δαρδανελίων και της Κωνσταντινουπόλεως ορμώμενοι είτε από τον Μούδρο, είτε από την Ίμβρο, επιδεικνύοντες πολεμική ικανότητα ανωτέρα εκείνης των Συμμάχων. Τον Μάιο του ’17, οι Άγγλοι αποφάσισαν τον «πάση θυσία» βομβαρδισμό των αποθηκών ανεφοδιασμού των Γερμανοβουλγάρων, οι οποίες βρίσκονταν στη Δράμα. Επίσης αποφασίστηκε να πυρποληθούν τα σιτηρά της Κεραμωτής, η συγκομιδή των οποίων θα εξυπηρετούσε τον εχθρό. Το έργο ανετέθη στην ελληνική αεροπορική Μοίρα του αεροδρομίου της Θάσου (Καζαβήτι). Επί σειρά ημερών οι άνδρες του Ν.Α.Σ. απογειώνονταν, βομβάρδιζαν τις γερμανικές αποθήκες και πυρπολούσαν τα σιτηρά με εμπρηστικές βόμβες. Ως αντίποινα για την αποστέρηση των εφοδίων από τα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα ενεργήθηκε ομαδική επιδρομή των γερμανικών αεροπορικών δυνάμεων κατά των αεροπορικών εγκαταστάσεων της Θάσου. Αποτέλεσμα του σφοδρού βομβαρδισμού υπήρξε η πυρπόληση της αποθήκης των πυρομαχικών και η μερική καταστροφή των υποστέγων των αεροσκαφών. Το αντιαεροπορικό πυροβολικό της νήσου έβαλε κατά των εχθρικών αεροσκαφών χωρίς επιτυχία. Την ώρα του βομβαρδισμού χαρακτηριστική υπήρξε η αυτοθυσία των ανδρών της Ναυτικής Αεροπορίας οι οποίοι με κίνδυνο της ζωής τους κατόρθωσαν να διασώσουν πολλά πυρομαχικά και εγκαταστάσεις από την καταστροφή. Οι Σύμμαχοι με σκοπό τη διενέργεια επιχειρήσεων αντιποίνων μετέφεραν στο αεροδρόμιο της Θάσου 14 αεροπλάνα βομβαρδισμού και δύο καταδιωκτικά Sopwith Camel. Το γερμανικό αεροδρόμιο της Δράμας απασχόλησε πολύ κατά την περίοδο αυτή τη ναυτική αεροπορική βάση της Θάσου, διότι τόσο η Δράμα όσο και η Ελευθερούπολη, ήσαν τα κέντρα ανεφοδιασμού των Γερμανοβουλγάρων. Ο τελευταίος βομβαρδισμός της Ελευθερούπολης από τους αεροπόρους της Θάσου, διήρκεσε ένα διήμερο. Οι Γερμανοί αναγκάσθηκαν να μεταφέρουν το κέντρο ανεφοδιασμού τους στην Ξάνθη, αλλά και εκεί τους ακολούθησαν οι αεροπορικές επιδρομές. Πράγματι οι εχθρικές θέσεις βομβαρδίσθηκαν επιτυχώς. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Το καλοκαίρι του 1917 και συγκεκριμένα την 15η Ιουνίου, η Ελλάδα προσχώρησε επίσημα στον πόλεμο εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων της Ευρώπης στο πλευρό των Συμμάχων της Entente. Η πράξη αυτή επισημοποίησε την ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης, από την 10η και 11η Νοεμβρίου 1916. Η επίσημη πλέον συμμετοχή της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα για το Ν.Α.Σ. την περαιτέρω διεύρυνση του Μετώπου των αεροπορικών επιχειρήσεων προς την τουρκική πλευρά. Στις αποστολές αυτές οι άνδρες του Ν.Α.Σ. συμμετείχαν καθολικά εμπνεόμενοι και από τον συμβολισμό που αντιπροσώπευαν για τον Ελληνισμό οι τόποι των επιχειρήσεων. Οι αποστολές και οι νυκτερινές επιδρομές εντός των Δαρδανελίων ή ακόμη και της Κωνσταντινουπόλεως, για παρατηρήσεις, αναγνωρίσεις, βομβαρδισμούς, αναλαμβάνονταν με θάρρος, ηρωισμό και αυταπάρνηση και εκτελούνταν σε συνεχείς εναλλασσόμενες περιπολίες. Τη νύχτα της 25ης Ιουνίου, δεν επέστρεψε ο αεροπόρος Χαλκιάς με τον παρατηρητή του Λάζαρη και ποτέ κανείς δεν έμαθε κάτι θετικό για την τύχη των ηρωικών πιλότων. Μη επιβεβαιωθείσες πληροφορίες φέρουν το αεροσκάφος να κατέπεσε σε τουρκικό έδαφος και οι επιβαίνοντες να σκοτώθηκαν. Ορισμένοι εικάζουν ότι συνελήφθησαν από τους Τούρκους και βρήκαν τραγικό θάνατο από μαρτύρια στα οποία υποβλήθηκαν. Οι επιδρομές πάνω από τα Δαρδανέλια κράτησαν πέντε μέρες και κτυπήθηκαν στόχοι ζωτικής σημασίας. Ο Μωραϊτίνης συμμετείχε πανταχού παρών στις πλέον επικίνδυνες φάσεις των αποστολών. Αιφνιδιάζοντας τα πυροβολεία του Τσανάκ – Καλέ βομβάρδισε το φρούριο και τις γειτονικές εγκαταστάσεις από ύψος 250 μέτρων, ενώ φωτιζόταν από τους αντιαεροπορικούς προβολείς και εβάλλετο από αντιαεροπορικά πυρά. Αιφνιδιασμό των φρουρίων επέφεραν και οι αεροπόροι Μελετόπουλος και Σκουφόπουλος, οι οποίοι ιπτάμενοι σε ύψος περίπου τεσσάρων χιλιάδων μέτρων εισχώρησαν στη Μικρά Ασία και εμφανίσθηκαν πάνω από το Τσανάκ Καλέ προερχόμενοι εξ ανατολών. Ο αιφνιδιασμός πέτυχε απόλυτα και το φρούριο κατελήφθη ανύποπτο. Το αεροπλάνο βομβάρδισε σφοδρά και απεχώρησε πριν το εντοπίσουν οι προβολείς, που άναψαν και πριν το απειλήσει ο καταιγισμός των οβίδων που εβλήθησαν. Τα αλλεπάλληλα δείγματα της αυτοθυσίας των ανδρών του Ν.Α.Σ. εκτιμήθηκαν από τον Άγγλο αεροπορικό Διοικητή με εγκώμια, παράσημα και προβολές. Παράσημα απονεμήθηκαν στους Μωραϊτίνη, Ψύχα, Μελετόπουλο και Κωνσταντίνου. Οι νυκτερινές επιδρομές εξυμνήθηκαν στις αγγλικές και ελληνικές εφημερίδες. Με την είσοδο της Ελλάδας επίσημα στον πόλεμο τον Ιούνιο 1917 φάνηκε στο προσκήνιο και η αεροπορία του Στρατού. Την ευθύνη της οργάνωσής της ανέλαβε ο Γάλλος Διοικητής της συμμαχικής Αεροπορίας στο Μακεδονικό Μέτωπο, Ταγματάρχης αεροπόρος Denain, που είχε ως βοηθό του τον Έλληνα Ανθυπίλαρχο Αλέξανδρο Ζάννα, έναν από τους πρωτεργάτες του κινήματος της Εθνικής Αμύνης και από το Ναυτικό, τον Υποπλοίαρχο Κ. Παναγιώτου. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Χειριστές του Ναυτικού Αεροπορικού Σώματος στο αεροδρόμιο του Μούδρου μπροστά από τα αεροσκάφη τους. Τα δύο πρώτα, από αριστερά, είναι Airco de Havilland D.H.9, το ένα με δίφυλλη έλικα και το άλλο με τετράφυλλη, ενώ το τρίτο είναι Airco de Havilland D.H.4. Φωτογραφικό Αρχείο Ν.Μ.Ε.

Οι τρεις αεροπόροι σχεδίασαν μία ευρεία αναδιοργάνωση της ελληνικής Αεροπορίας σε ενιαία βάση, κάνοντας λόγο και σχέδια, για πρώτη φορά, για την ανάγκη δημιουργίας ενιαίας αρχής υπό την οποία θα ετίθεντο και οι δύο κλάδοι της Αεροπορίας, στρατιωτικής και ναυτικής. Στο σχέδιο αυτό αντέδρασαν άμεσα τόσο οι συμμαχικοί παράγοντες, όσο και τα αρμόδια Υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών. Στα αρχεία της Ιστορικής Υπηρεσίας Ναυτικού διασώθηκαν αντίγραφα των δύο σχεδίων οργανώσεως που υποβλήθηκαν στην ελληνική κυβέρνηση, τον Αύγουστο του 1917, από τον Γάλλο Ταγματάρχη Denain. Οι Denain και Ζάννας περιορίσθηκαν στην αναδιοργάνωση αποκλειστικά της Στρατιωτικής Αεροπορίας, γιατί αυτό αποτελούσε άμεση ανάγκη. Ο ζήλος, ο ενθουσιασμός και ο ηρωισμός των ανδρών του Ν.Α.Σ. συνεχίσθηκε όλο το 1917 και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μια ευνοϊκή εξέλιξη της Ναυτικής Αεροπορίας. Η εκπαίδευση και ανάδειξη έμπειρων στελεχών συνεχίστηκε με εντατικούς ρυθμούς και χάρις στην προσήλωση όλων των στελεχών της, αλλά κυρίως του Μωραϊτίνη, κατόρθωσε να αποκτήσει αυτονομία, πάντα μέσα στο συμμαχικό πλαίσιο. Οι Άγγλοι ενδιαφέρθηκαν νωρίς για την ενίσχυση της ναυτικής αεροπορικής δυνάμεως, που ήταν υπό τη διοίκησή τους και εκδήλωσαν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους με τη χορήγηση του αναγκαίου υλικού για τη συγκρότηση των αυτοτελών ελληνικών μονάδων, καθώς και την παροχή ευρύτατης αεροπορικής εκπαιδεύσεως. Δεδομένου ότι η ναυτική κυριαρχία των Συμμάχων στη Μεσόγειο ήταν αδιαμφισβήτητη και δεν υπήρχε τόσο μεγάλη ανάγκη ναυτικής αεροπορικής παρουσίας, η αγγλική αεροπορική διοίκηση συνέχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο με το Μακεδονικό Μέτωπο της ξηράς, όπου η δράση της ισχυρότατης γερμανοβουλγαρικής αεροπορίας απαιτούσε εντονότερη εμπλοκή. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο κλάδος των υδροπλάνων και το πεδίο των ναυτικών επιχειρήσεων είχαν αφεθεί απόλυτα στην ευθύνη του ελληνικού Ν.Α.Σ., αλλά παράλληλα η ελληνική Ναυτική Αεροπορία ενεπλάκη κι αυτή στο Μακεδονικό Μέτωπο με εντεινόμενους συνεχώς ρυθμούς και με αρκετές πτήσεις, όπως και η Αεροπορία Στρατού. Οι αναφερθείσες άλλωστε παραπάνω αποστολές που ανελήφθησαν κατά το 1917 ήσαν όλες πολεμικές αποστολές στο μέτωπο ξηράς και όχι αποστολές ναυτικής συνεργασίας. Ήταν λοιπόν φυσικό, με τη 29

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

διεύρυνση των αποστολών στο μέτωπο ξηράς, η αγγλική διοίκηση να αποσπάσει πάρα πολλούς αεροπόρους από το Στρατό, μεταξύ των οποίων ήταν και Έλληνες, που εκπαιδεύτηκαν στις σχολές του Μούδρου και της Ηλιουπόλεως της Αιγύπτου και να τους εντάξει στη δύναμη της Ναυτικής Αεροπορίας. Εξάλλου το μεγαλύτερο μέρος του αεροπορικού υλικού, που παραχωρήθηκε μετά τον πόλεμο στη Ναυτική Αεροπορία, προερχόταν από την Αεροπορία Ξηράς. Η στοιχειώδης οργάνωση που είχε επικρατήσει προέβλεπε την προπαίδευση των απ’ ευθείας κατατασσομένων στη ναυτική αεροπορική βάση του Φαλήρου. Στη συνέχεια οι προπαιδευθέντες αποστέλλονταν στον Μούδρο για εκπαίδευση στο επιχειρησιακό επίπεδο λαμβάνοντας μέρος σε πολεμικές αποστολές. Στο Φάληρο οι νέοι αεροπόροι εκπαιδεύονταν από τον Άγγλο Λοχαγό της αεροπορίας Captain Gaskel. Με αυτή τη διαδικασία εκπαιδεύθηκαν τρεις σειρές αεροπόρων Η δράση των Ελλήνων αεροπόρων της Ναυτικής Αεροπορίας στη Θάσο παρέμεινε σαν θρύλος στη μνήμη των εντοπίων αλλά και σε γραπτά ντοκουμέντα της εποχής εκείνης. Έτσι, μετά τόσα χρόνια που έχουν περάσει, εντοπίσθηκαν προφορικά και γραπτά στοιχεία στη Θάσο που περιγράφουν εκείνη τη δράση και μεταδίδονται από γενιά σε γενιά εξυμνώντας μιαν εποχή, οι ηρωισμοί της οποίας παρέμειναν στο θυμικό της κοινωνίας και οι πρωταγωνιστές της ανυψώθηκαν στο βάθρο των ημιθέων. Οι πολεμικές ανάγκες όμως της εποχής ήσαν τεράστιες και το σύστημα των δύο σχολών του Φαλήρου και του Μούδρου δεν επαρκούσε για να καλύψει τις αριθμητικές απαιτήσεις, ούτε μπορούσε να χορηγεί την κατάλληλη αεροπορική εκπαίδευση παράλληλα με τη διεξαγωγή του πολέμου. Έτσι αποφασίσθηκε η αποστολή στην Αίγυπτο και η εκπαίδευση στην αεροπορική σχολή της Ηλιουπόλεως, που ανήκε στη RAF, δύο σειρών δοκίμων αεροπόρων, οι οποίοι επανελθόντες το 1918-19 επάνδρωσαν τη Ναυτική Αεροπορία με στελέχη ικανά και κατάλληλα εκπαιδευμένα σύμφωνα με τα ισχύοντα την εποχή εκείνη. Οι απόφοιτοι της σχολής της Ηλιουπόλεως ονομάσθησαν «Ναυτικής Αεροπορίας Χειρισταί» και εξελίχθηκαν σε αξιωματικούς δόκιμους χειριστές. Από τις αρχές του 1918 η εμπλοκή της Ναυτικής Αεροπορίας στον αγώνα της θάλασσας γίνεται ολοένα σημαντικότερη, ιδιαίτερα μετά την κήρυξη από τη Γερμανία του ανελέητου υποβρυχιακού πολέμου, που προξένησε στους Συμμάχους ανυπολόγιστες απώλειες. Οι συμμαχικοί στόλοι καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου ναυλοχούσαν στον Μούδρο της Λήμνου. Προς το Αιγαίο λοιπόν και ιδιαίτερα προς τον Μούδρο, είχε προσανατολισθεί ο γερμανικός υποβρύχιος πόλεμος της Μεσογείου με τα γερμανικά υποβρύχια να επιδιώκουν πάση θυσία τον τορπιλισμό των συμμαχικών πολεμικών σκαφών. Το αεροπλάνο αποδείχθηκε σε όλα τα μέτωπα αποτελεσματικότατο μέσο για την ανίχνευση και καταστροφή των υποβρυχίων. Στο ναυτικό μέτωπο του Αιγαίου ο ρόλος της ανθυποβρυχιακής άμυνας ανατέθηκε πλήρως στην ελληνική Ναυτική Αεροπορία, που πετώντας αεροπλάνα και υδροπλάνα σε αλλεπάλληλες και 30

εντατικές περιπολίες, σε χαμηλό ύψος, απαγόρευαν τη δράση των γερμανικών υποβρυχίων σε ακτίνα 100 τουλάχιστον ναυτικών μιλίων από του συμμαχικού ορμητηρίου της Λήμνου. Τον Ιανουάριο του 1918 ένα σημαντικό ναυτικό πολεμικό γεγονός κινητοποίησε τις ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις της Μεσογείου. Τα γερμανικά καταδρομικά «Γκαίμπεν» και «Μπρεσλάου» έγιναν γνωστά παγκοσμίως διότι το καλοκαίρι του 1914, χωρίς να έχει κηρυχθεί πόλεμος, εισήλθαν στον Εύξεινο Πόντο και βομβάρδισαν ρωσικά λιμάνια. Έκτοτε τα δύο καταδρομικά παρέμειναν στους ναυστάθμους και τις βάσεις του τουρκικού Ναυτικού. Από τον Αύγουστο του 1917 λογίσθηκαν πλοία του τουρκικού Στόλου και παρέμειναν δεμένα στην Κωνσταντινούπολη, λόγω ελλείψεως γαιανθράκων για την κίνησή τους. Τούτο συνέβαινε διότι η Ρωσία από το καλοκαίρι του 1916 είχε αποκόψει τις συγκοινωνίες της Μαύρης Θάλασσας μέσω των οποίων ανεφοδιαζόταν ο τουρκικός Στόλος με γαιάνθρακες. Στο τέλος του 1917 μετά την ανακωχή της Σοβιετικής Ένωσης με τις Κεντρικές Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, κατέστη εφικτός ο ανεφοδιασμός με γαιάνθρακες των τουρκικών και φυσικά και των γερμανικών πλοίων. Την 7η Ιανουαρίου 1918 τα δύο καταδρομικά εξήλθαν από τα Δαρδανέλια. Κατά την έξοδο, το «Γκαίμπεν» χτύπησε σε νάρκη και έπαθε ελαφρές ζημιές, οι οποίες δεν ήσαν αρκούντως σοβαρές για να αναστείλουν το γερμανικό σχέδιο. Τα δύο πλοία δεν έγιναν αντιληπτά παρά μόνον όταν επέδραμαν αιφνιδιαστικά κατά της Ίμβρου, όπου με σφοδρό κανονιοβολισμό πέτυχαν την καταβύθιση δύο αγγλικών κανονιοφόρων που ναυλοχούσαν στον λιμένα και βομβάρδισαν και πυρπόλησαν μέρος των εγκαταστάσεων της αεροπορικής βάσεως της Ίμβρου. Μόλις μεταδόθηκε η είδηση της εμφάνισης των δύο γερμανικών καταδρομικών τα αγγλικά πολεμικά πλοία και αεροπλάνα τέθηκαν σε κίνηση. Ρητή διαταγή του Άγγλου Ναυάρχου προέβλεπε την επίθεση διά παντός ιπταμένου μέσου, ανεξαρτήτως της καταστάσεως στην οποία βρισκόταν, εναντίον των γερμανικών καταδρομικών «Γκαίμπεν» και «Μπρεσλάου», εκ παραλλήλου με τις ενέργειες του συμμαχικού στόλου. Κινητοποιήθηκαν άμεσα οι αεροπορικές μονάδες της Ίμβρου, του Μούδρου και της Θάσου. Πρώτα τα αεροσκάφη της Ίμβρου εντόπισαν τα δύο γερμανικά πλοία που έπλεαν προς τα Στενά και άρχισαν να τα παρενοχλούν. Κατά τον επανάπλουν το «Γκαίμπεν» χτύπησε σε δεύτερη νάρκη και το «Μπρεσλάου» διαδοχικά σε πέντε, οπότε και άρχισε να βυθίζεται. Το «Γκαίμπεν» επιχείρησε να διαφύγει μόνο του προς τα Δαρδανέλια, ενώ το κατεδίωκαν δεκάδες αεροπλάνα με επικεφαλής τον Πλωτάρχη Μωραϊτίνη μέχρι την είσοδο των Στενών, όπου κατέφθασαν προς κάλυψή του τουρκικά τορπιλοβόλα και σμήνος γερμανικών καταδιωκτικών. Στην αερομαχία που ακολούθησε ο Μωραϊτίνης κατέρριψε δύο γερμανικά καταδιωκτικά. Επειδή τελείωσαν τα καύσιμά του γύρισε στην Ίμβρο, ανεφοδιάστηκε και έσπευσε πάλι στο πεδίο της μάχης. Στο μεταξύ το «Γκαίμπεν» είχε εξοκείλει στα αβαθή του αγκυροβολίου του Ναγαρά, ενώ από πάνω του διεξαγόταν μεγαλειώδης αερομαχία. Ο Μωραϊτίνης δέχθηκε επίθεση σμήνους γερμανικών αεροπλάνων ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

και κατέρριψε ένα εξ αυτών. Στη συνέχεια τα πολυβόλα του έπαθαν εμπλοκή και δέχθηκε βολή η οποία του προξένησε βλάβη στον κινητήρα. Με διάτρητο το αεροπλάνο του προσγειώθηκε στην Ίμβρο, παρέλαβε άλλο αεροπλάνο και επέστρεψε στον χώρο της σύγκρουσης, όπου έκανε περιπολία για δύο ώρες προς κάλυψη της υποβρυχιακής επιθέσεως των Άγγλων κατά του «Γκαίμπεν», ενώ συνεχίζονταν τα πυρά των επάκτιων πυροβολείων. Το «Γκαίμπεν» παρέμεινε στα ρηχά του Ναγαρά για πέντε ημέρες δίνοντας εξαιρετικό στόχο για εναέριες προσβολές μέρα και νύχτα. Μέχρι να τεθεί εκτός μάχης το «Γκαίμπεν» έγιναν 276 έξοδοι και ρίχτηκαν εναντίον του βόμβες συνολικού βάρους 15 τόνων. Η Ελληνική Ναυτική Αεροπορία έλαβε μέρος από την πρώτη στιγμή στις επιχειρήσεις εξουδετέρωσης και κατααεροδρόμιο του Αγίου Στεφάνου Κωνσταντινουπόλεως, 2 Νοεμβρίου 1918. Η ιστοβύθισης των δύο γερμανικών καταδρομικών, στις οποί- Στο ρική πτήση του αεροπορικού σμήνους του Πλωτάρχη Α. Μωραϊτίνη. Στη φωτογραφία ες έχασε ένα εκλεκτό στέλεχός της, τον Ανθυποπλοίαρχο μπροστά από το αεροσκάφος Airco de Havilland D.H.4 διακρίνονται αριστερά ο χειριΣπύρο Χάμπα. Την 8η Ιανουαρίου ο Χάμπας με αεροπλά- στής Σημαιοφόρος Ι. Θεολόγης και ο παρατηρητής Κ. Παλαιολόγος. Φωτογραφικό Αρνο Sopwith Bomber εκτέλεσε αποστολή βομβαρδισμού χείο Πολεμικού Μουσείου. κατά του «Γκαίμπεν» στο Ναγαρά από ύψος 150 μέτρων. ραϊτίνης, η φήμη του οποίου επεκτεινόταν σ’ όλο το Ανατολικό Το αεροπλάνο του κτυπήθηκε από τα πυροβολεία του Ελλη- Μέτωπο, ως του “Fearless Aviator” (ατρόμητου αεροπόρου). σπόντου και κατέπεσε φλεγόμενο. Μεταξύ των επιχειρησιακών αποστολών στις οποίες συμμεΟ ευρωπαϊκός Τύπος έγραφε για αρκετό διάστημα για το τείχε η Ναυτική Αεροπορία, ήταν και ο βομβαρδισμός του εχθρισημαντικό αυτό γεγονός της παρενόχλησης και καταβύθισης κού αεροδρομίου Δράμας και του θαλασσοδρομίου του Πόρτο ενός βαρέος πλοίου επιφανείας από αεροπλάνα και ο Μωρα- Λάγος στις εκβολές του Νέστου ποταμού, όπου ήταν η βάση των ϊτίνης έγινε ο «αεροπορικός θρύλος» μεταξύ των Συμμάχων γερμανικών υδροπλάνων. Την 21η Ιουνίου, ως αρχηγός αποστοπου τον αναγνώρισαν ως τον «άσσο των αεροπόρων της Με- λής ο Μωραϊτίνης επέδραμε κατά του αεροδρομίου της Δράμας, σογείου». Πολλές ήσαν οι τιμητικές διακρίσεις που του απο- πετώντας αεροπλάνο διώξεως Sopwith Fighter. Στην αποστολή νεμήθηκαν, μεταξύ των οποίων και από τον Βασιλέα της Αγ- συμμετείχαν και αεροπλάνα της H2 Μοίρας. Ο βομβαρδισμός γλίας. Η βρετανική κυβέρνηση σε ένδειξη ευγνωμοσύνης του ήταν επιτυχής και οι αεροπόροι επέστρεψαν στη Θάσο, αφού δώρησε προσωπικά ένα αεροπλάνο De-Havilland 9 πάνω στο φωτογράφισαν τις εγκαταστάσεις του Α/Δ Δράμας, όπου γίνοοποίο τοποθετήθηκε ειδική πλακέτα με την επιγραφή «To the νταν φανερές οι ζημιές τις οποίες προκάλεσαν. Commander A. Moraitinis D.S.O.» Την 15η Ιουλίου 1918 η H2 Μοίρα μεταστάθμευσε στο Τα οφέλη της εκπληκτικής δράσης της Ναυτικής Αερο- αεροδρόμιο της Ίμβρου προκειμένου να αναλάβει επιδρομή πορίας ήταν η αύξηση της εκτίμησης που έχαιρε μεταξύ των εναντίον του αεροδρομίου του Γαλατά που ήταν ορμητήριο Συμμάχων και η ουσιαστική ανεξαρτητοποίησή της με αρχη- των Γερμανών αεροπόρων. γό τον Μωραϊτίνη. Ο τελευταίος πετώντας, αλλά και εργαζόΣτον πόλεμο είχε αρχίσει να λαμβάνει μέρος και η τουρκική μενος συνεχώς πέτυχε, με τη βοήθεια των Συμμάχων, τη συ- Αεροπορία, αεροπλάνα της οποίας προερχόμενα από τα αερογκρότηση των πρώτων ελληνικών πολεμικών αεροπορικών δρόμια της Μικράς Ασίας, προκαλούσαν μεγάλες φθορές και μονάδων, που έδρασαν με ορμητήρια τις συμμαχικές αερο- τρομοκρατούσαν τον άμαχο πληθυσμό των νήσων Μυτιλήνης, πορικές βάσεις του Ανατολικού Μετώπου. Τον Μάιο του 1918 Χίου και Σάμου. Την 13η Ιουλίου 1918, για την αντιμετώπιση είχε κατορθώσει να σχηματίσει υπό τη διοίκησή του τέσσερις της κατάστασης μεταστάθμευσε στην Καλλονή Λέσβου αεροπολεμικές μοίρες ή ναυτικά σμήνη, με τα στοιχεία H (Hellas) πορικό απόσπασμα της H2 Μοίρας με επικεφαλής τον ίδιο τον (H1, H2, H3, H4) εγκατεστημένες αντίστοιχα στα αεροδρόμια Μωραϊτίνη. Η είδηση της άφιξης του ελληνικού αεροπορικού Θάσου – Μούδρου – Σταυρού και Λεγραινών. αποσπάσματος στη Λέσβο και μάλιστα υπό την ηγεσία του Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα μετά την «Κατάσταση Μωραϊτίνη τρομοκράτησε την τουρκική Αεροπορία η οποία Γκαίμπεν», όπως αναφέρεται στην ιστορία η έξοδος των δύο διέκοψε αμέσως τις επιδρομές της κατά των ελληνικών νηγερμανικών καταδρομικών από τα Δαρδανέλια, η γερμανική σιών. Αντίθετα το ελληνικό απόσπασμα ξεκίνησε μια σειρά αεροπορία εκτέλεσε νυχτερινή επίθεση αντιποίνων κατά των επιδρομών εναντίον των αεροδρομίων της Μαγνησίας και του αγγλικών αεροπορικών βάσεων του Αιγαίου. Πυρπόλησε τα Σαντζάκ Καλέ, καθώς και διαφόρων οχυρώσεων και πολεμιυπόστεγα του αεροδρομίου της Ίμβρου, όσα είχαν απομείνει κών εγκαταστάσεων της Σμύρνης. από την επιδρομή των καταδρομικών, καθώς και τα αεροπλάΣτο τέλος Ιουλίου του 1918 έληξαν οι επιχειρήσεις από να της αεροπορικής βάσεως Λύχνων του Μούδρου. το αεροδρόμιο Καλλονής και το αεροπορικό σμήνος υπό τον Η συμμαχική αεροπορία αντέδρασε με αντίστοιχο βομ- Μωραϊτίνη επέστρεψε στον Μούδρο, όπου αφίχθη και το αεβαρδισμό των εχθρικών αεροπορικών βάσεων στη Δράμα και ροπορικό απόσπασμα από την Ίμβρο. Έτσι συγκεντρώθηκε στη Σμύρνη. Στις επιχειρήσεις αυτές διακρίθηκε και πάλι ο Μω- στον Μούδρο όλη η H2 Μοίρα. Αργότερα, η H2 μεταστάθΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ

μευσε στο Καζαβήτι της Θάσου και ενώθηκε με την H1 Μοίρα. Σκοπός της συγκέντρωσης των δύο Μοιρών ήταν να αναλάβουν οι Έλληνες αεροπόροι αποστολές φωτογράφισης και βομβαρδισμού σημαντικών στόχων στην περιοχή Ελευθερών, Καβάλας, Α/Δ Δράμας, Χρυσούπολης και Κεραμωτής, οι οποίοι απασχολούσαν διαρκώς τη συμμαχική Αεροπορία Αιγαίου. Οι επιχειρήσεις αυτές διήρκεσαν μέχρι το τέλος του Αυγούστου και εκτελέσθηκαν με το ίδιο πνεύμα ηρωισμού και αυτοθυσίας από όλους τους πιλότους των δύο Μοιρών, H1 και H2 της Ναυτικής Αεροπορίας. Ιδιαίτερα στην περιοχή της Καβάλας αντιμετώπισαν σθεναρή αντίσταση με καταιγισμό αντιαεροπορικών πυρών. Η H3 Μοίρα με έδρα τον Σταυρό Χαλκιδικής είχε τέσσερα αεροπλάνα διώξεως Sopwith Camel και ένα αναγνωρίσεως De Havilland (DH-6) και δρούσε στην περιοχή Δράμας υποστηρίζοντας την προέλαση του Σώματος Στρατού υπό τον Στρατηγό Νεγρεπόντη. Η H4 Μοίρα, υπό τον Ανθυποπλοίαρχο Κωνσταντίνου, με έδρα τα Λεγραινά εκτελούσε ανθυποβρυχιακές περιπολίες κατά μήκος των ελληνικών ακτών, από τις οποίες, σύμφωνα με πληροφορίες, πράκτορες της Γερμανίας εφοδίαζαν τα γερμανικά υποβρύχια. Η τελευταία προ της λήξεως του πολέμου επιχείρηση που εξετέλεσε η Ναυτική Αεροπορία είχε ως στόχο το αεροδρόμιο του Ναγαρά. Η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών την 7η Σεπτεμβρίου ανακοίνωσε την είδηση, ότι στη βάση του Ναγαρά έφθασαν επτά γερμανικά αεροπλάνα. Την επομένη νύχτα ο Μωραϊτίνης απέστειλε δύο αεροπλάνα Henry Farman να εξακριβώσουν την πληροφορία και να βομβαρδίσουν τον Ναγαρά. Τον Σεπτέμβριο του 1918 το επίμονο αίτημα των Ελλήνων αεροπόρων για ανανέωση του αεροπορικού υλικού έγινε αποδεκτό και τα αεροπλάνα της Ναυτικής Αεροπορίας αντικαταστάθηκαν με νεοτέρου τύπου DH-4, DH-9 και Sopwith Camel. Την εκπαίδευση στα νέα αεροπλάνα ανέλαβε ο ίδιος ο Μωραϊτίνης. Παρά τα μειονεκτήματα και τα τεχνικά προβλήματα που παρουσίαζαν τα αγγλικά De Havilland δεν υπήρχε αμφιβολία ότι παρείχαν πολύ περισσότερες πτητικές δυνατότητες από τα άλλα αεροπλάνα που χρησιμοποιούσε η Ναυτική Αεροπορία. Τα Sopwith Camel δεν πρόφθασαν να χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο από ελληνικά πληρώματα. Την 30η Οκτωβρίου 1918 η Τουρκία υπέγραψε μονομερή ανακωχή με τους Συμμάχους, ενώ την 11η Νοεμβρίου υπογραφόταν επί αγγλικού καταδρομικού στον Μούδρο της Λήμνου, η γενική ανακωχή του Βαλκανικού Μετώπου. Παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας, που έφθασαν μέχρι σημείου να απειληθεί διακοπή των διαπραγματεύσεων, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετείχαν στις δυνάμεις κατοχής της Κωνσταντινούπολης, που την 4η Νοεμβρίου περνούσαν τη Χρυσή Πύλη της «Πόλης» των ονείρων και της «Μεγάλης Ιδέας» των Ελλήνων. Μετά από λίγες ημέρες κατέπλευσαν οι συμμαχικοί στόλοι και αγκυροβόλησαν στον Βόσπορο. Ανάμεσά τους ήταν και η θρυλική ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, ο «Αβέρωφ» και τα αντιτορπιλικά «Αετός», «Ιέραξ» και «Πάνθηρ» που ξε32

σήκωσαν κύματα ενθουσιασμού στην ευάριθμη ομογένεια της Πόλης, η οποία είδε τον ερχομό της ελληνικής σημαίας ως την εκπλήρωση προαιώνιων πόθων του γένους. Η παρουσία συμπληρώθηκε με στρατιωτική αποστολή υπό τον Συνταγματάρχη χειριστής Ι. Θεολόγης μπροστά από αεΓ. Κατεχάκη και την Ο ροσκάφος Airco de Havilland D.H.9 στον εγκατάσταση ναυτι- Μούδρο. 1918. Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας. κής βάσης. Ανυπόμονη και ενθουσιώδης, η Ναυτική Αεροπορία είχε προηγηθεί όλων, εισπράττοντας πρώτη αυτή την αποθεωτική υποδοχή των ομογενών της Πόλης. Ενώ συνεχίζονταν ακόμη οι διαπραγματεύσεις, ο Μωραϊτίνης, επωφελούμενος της εκτίμησης που του έτρεφαν οι Άγγλοι, κατάφερε να συμπεριληφθεί μια τετράδα αεροπλάνων της H2 μοίρας στην προγραμματιζόμενη πτήση της νικήτριας αεροπορίας προς την Κωνσταντινούπολη. Η ιστορική «πτητική εντολή» εκδόθηκε την 1η Νοεμβρίου 1918 από τον Αριστείδη Μωραϊτίνη, που μέσα στις αδρές και λιτές εντολές του «πτητικού παραγγέλματος» συμπύκνωνε τα όνειρα και την αναβίωση των θρύλων γεναιών και γεναιών Ελλήνων, που περίμεναν αυτή τη στιγμή από το 1453. Χάριν της ιστορίας σημειώνονται τα τέσσερα ζεύγη των ναυτικών αεροπόρων που συμμετείχαν στην αποστολή. Οι χειριστές ήσαν Αριστ. Μωραϊτίνης – Ιωάν. Θεολόγης – Χρήστος Μοσχοβίνος – Νικόλαος Χριστοδούλου. Παρατηρητές αντιστοίχως οι Κωνστ. Παπαγεωργίου – Παντελής Ψύχας – Γεώργ. Μωραϊτίνης – Κωνστ. Παλαιολόγος. Την αυγή της επομένης, 2ας Νοεμβρίου, το σμήνος απογειώθηκε από το αεροδρόμιο «Ρωμανός» του Μούδρου και μετά από πτήση 3 ωρών και 10 λεπτών προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Αγίου Στεφάνου (Κωνσταντινούπολης) παρά τις αντιρρήσεις του Τούρκου Διοικητού. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας τα τρία αεροπλάνα (εκτός του Μωραϊτίνη) με εντολή του αρχηγού πέταξαν πάνω από την Κωνσταντινούπολη για 70 περίπου λεπτά εκτελώντας θεαματικούς ελιγμούς και επιδεικνύοντας την ελληνική σημαία που είχαν χρωματίσει πάνω στην άτρακτο και τα φτερά. Την επομένη πλήθη Ελλήνων της Πόλης κατέφθασαν στο αεροδρόμιο του Αγίου Στεφάνου για να γνωρίσουν από κοντά τους Έλληνες αεροπόρους τους οποίους και αποθέωσαν. Η Ναυτική Αεροπορία εξήλθε από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ένα συγκροτημένο στρατιωτικό τμήμα που είχε προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στη συμμαχική υπόθεση και φυσικά στην πατρίδα της. Στον πόλεμο φονεύθηκαν 16 Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Ναύτες. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Μια μαρμάρινη επιτύμβια στήλη που στήΗ είδηση για το χαμό του Μωραϊτίνη συθηκε το 1957 από την κοινότητα Πρίνου Θάνετάραξε τον ελληνικό λαό. Το όνομά του είχε σου, εκεί στην άκρη Πρίνος (Καζαβήτι) της περιβληθεί με τον θρύλο του άτρωτου και τα Θάσου, έμεινε μοναδικό ενθύμιο των νεαρών ηρωικά του κατορθώματα μπερδεύονταν με αεροπόρων που ανακάλυψαν νωρίς την ελευτη λαϊκή αφήγηση και έπαιρναν υπερφυσικές θερία που δίνει η κατάκτηση της τρίτης διάσταδιαστάσεις. σης και έδωσαν τη ζωή τους για την αξιοπρέΑνεξάρτητα όμως από τη λαϊκή εκτίμηση πεια της πατρίδας τους. που τον ανύψωσε στο επίπεδο του «Διγενή Την 6η Νοεμβρίου συγκεντρώθηκαν στον Ακρίτα» των αιθέρων, ο Μωραϊτίνης υπήρξε Μούδρο από όλες τις αεροπορικές βάσεις τα στην κυριολεξία ο δημιουργός, οργανωτής, αεροπλάνα και το προσωπικό της Ναυτικής Αεεκπαιδευτής και επικεφαλής των πολεμικών ροπορίας. Μετά από λίγες ημέρες, ο Μωραϊτί- Ο Πλωτάρχης αεροπόρος Αρι- αποστολών της Ναυτικής Αεροπορίας. Δίκαια στείδης Μωραϊτίνης. Θεμελιωτής νης ανεχώρησε με το αεροπλάνο του για την της Ναυτικής Αεροπορίας και αποκλήθηκε «Ψυχή της Ναυτικής ΑεροπορίΑθήνα. Από εκεί μετέβη σιδηροδρομικώς στη οραματιστής της ενιαίας ελληνι- ας». Για το έργο και τον ηρωισμό που επέδειΘεσσαλονίκη για να παρευρεθεί στην παράδο- κής Πολεμικής Αεροπορίας. ξε του απονεμήθηκε πλήθος ηθικών αμοιβών. ση, εκ μέρους των συμμαχικών αεροπορικών Η Ελλάδα έκπληκτη και με αίσθημα αμδυνάμεων, αεροπορικού υλικού προς το ελληνικό Δημόσιο. φιβολίας πληροφορήθηκε την απώλεια του Μωραϊτίνη, την Ανεχώρησε από τη Θεσσαλονίκη για την Αθήνα το μεσημέ- οποία δεν ήθελε να πιστέψει. Το Υπουργείο Ναυτικών τέλεσε ρι της 22ας Δεκεμβρίου 1918 με το ατομικό αεροπλάνο του την 20η Ιανουαρίου επιμνημόσυνη δέηση στον ΜητροπολιΓάλλου Ταγματάρχου Denain, Διοικητού της Διασυμμαχικής τικό Ναό παρουσία των μελών της κυβέρνησης και όλων των Αεροπορίας Ανατολής, που ευγενώς του το παρεχώρησε για αξιωματικών του Στρατού και του Ναυτικού που υπηρετούσαν να τον εξυπηρετήσει. στην περιοχή της Αττικής. Το αεροπλάνο ήταν τύπου Breguet-14, με πολύπλοκο χειΗ Ναυτική Αεροπορία για να τιμήσει τον Αρχηγό της έστηρισμό, που εχρησιμοποιείτο από την Στρατιωτική Αεροπορία, σε την προτομή του στο ναυτικό αεροδρόμιο Παλαιού Φαεπομένως ήταν άγνωστο στον Μωραϊτίνη. Πολλοί τον προέ- λήρου μπροστά από το κτήριο διοικήσεως της αεροπορικής τρεψαν να αποφύγει αυτή την πτήση ή τουλάχιστον να δεχθεί βάσεως. Εκεί υπάρχει ακόμα σήμερα, ενώ το κτήριο έχει μετανα τον συνοδεύσει ένας Γάλλος μηχανικός με πείρα σ’ αυτόν τραπεί σε Μουσείο Ιστορίας της Πολεμικής Αεροπορίας. Αργότερα η ίδια προτομή τοποθετήθηκε μπροστά από τη Σχολή Ικάρων στη Δεκέλεια. Ο θάνατος του Μωραϊτίνη απετέλεσε το τελευταίο γεγονός της συμμετοχής της Ναυτικής Αεροπορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η λήξη, όμως, του «Μεγάλου Πολέμου», ενώ έδωσε την ευκαιρία σε όλα τα κράτη της Ευρώπης να απολαύσουν μια μακροχρόνια ειρηνική περίοδο, για την Ελλάδα σήμανε την αρχή ενός μεγάλου και σκληρού αγώνα. Σε λιγότερο από έξι μήνες, την 2α Μαΐου 1919, ο ελληνικός Στρατός με τη συναίνεση και την προτροπή των Συμμάχων αποβιβαζόταν στη Σμύρνη. Ευεξήγητος ήταν ο ενθουσιασμός και η προθυμία με την οποία η Ελλάδα ανέλαβε την εκπλήρωση της εντολής των Συμμάχων, γιατί μέσα απ’ αυτήν προσέβλεπε στην απελευθέρωση των πατρίδων που κατοικούνταν προαιώνια από ελληνικούς πληθυσμούς, την υλοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Την ίδια μέρα που ο ελληνικός Στρατός αποβιβαζόταν στη Μ. Ασία, το πρώτο αεροσκάφος της ελληνικής Ναυτικής ΑεΤη 14η Απριλίου 1957 η κοινότητα Πρίνου Θάσου τίμησε τους πεσόντες Έλληνες αεροπόρους και τους ανήγειρε μνημείο εκεί κοντά στην ροπορίας προσγειωνόταν στο αεροδρόμιο «Παράδεισος» της παραλία, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα από εκεί που βρισκόΣμύρνης, προερχόμενο από την αεροπορική βάση του Μούταν το αεροδρόμιο. Φωτογραφία ληφθείσα επιτόπου από τον καθηγηδρου, με χειριστή τον Σημαιοφόρο Παντέλογλου και παρατητή κ. Χιόνη. ρητή τον Δόκιμο αεροπόρο Πιερίδη. Τρεις μέρες αργότερα, τον τύπο του αεροπλάνου, ο οποίος επίσης, διατέθηκε από τον την 5η Μαΐου, προσγειώθηκαν στο ίδιο αεροδρόμιο άλλα πέΤαγματάρχη Denain. Ο τολμηρός και περήφανος Μωραϊτίνης ντε αεροσκάφη της Ν.Α.Υ. υπό τον Ανθυποπλοίαρχο Κωνστααρνήθηκε. Ήταν η τελευταία του πτήση. Κανείς ποτέ δεν έμαθε ντίνου, προερχόμενα από το αεροδρόμιο του Τατοΐου. Ταυτόκάτι για την τύχη του. Δεδομένου ότι οι έρευνες σε ξηρά και χρονα απεστάλη αεροπορικό υλικό με σκοπό να συγκροτηθεί θάλασσα δεν έδωσαν κανένα ίχνος για μακρά σειρά ετών, η πι- αεροπορική Μοίρα για να υποστηρίξει τον αγώνα των χερσαίθανότερη εκδοχή είναι ότι θα κατέπεσε στη θαλάσσια περιοχή ων δυνάμεων. από Χαλκιδική μέχρι Μαγνησία και εξαφανίστηκε στα βάθη Ένα καινούργιο πεδίο αγώνων, δόξας και θυσιών, ανοιγότου υγρού στοιχείου που απετέλεσε την πρώτη του αγάπη. ταν μπροστά στη Ναυτική Αεροπορία. Η Μικρά Ασία. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

>> ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Κοινοτικές Προοπτικές μετά την Ευρωκάλπη

Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.

πιβεβαιώνοντας για πολλοστή φορά το τέλος του ομοσ πονδιακού οράματος των πατέρων της Κοινοτικής Ευρώπης, αλλά καταδεικνύοντας συγχρόνως και τις αντοχές της ιδιότυπης ευρωπαϊκής συνεργασίας των τελευταίων δεκαετιών, τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του Μαΐου παρέχουν πολύτιμες ενδείξεις για τη διαμόρφωση της εθνικής μας στρατηγικής. Εν πρώτοις, δεν πρέπει να διαλάθει την προσοχή μας ότι κανείς από τους κύριους συνασπισμούς ευρωπαϊκών κομμάτων – ούτε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ούτε οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές - δεν ετάχθη υπέρ μιας εκτεταμένης πρόσθετης μεταφοράς κυριαρχικών δικαιωμάτων από τις εθνικές πρωτεύουσες προς τους κοινοτικούς θεσμούς· ότι, αντιθέτως, ένα σημαντικά αυξημένο σε σύγκριση με τις ευρωεκλογές του 2009 ποσοστό των νεοεκλογέντων ευρωβουλευτών, τόσο «δεξιάς», όσο και «αριστερής» απόχρωσης, υποστηρίζουν την περιστολή των ήδη υφιστάμενων αρμοδιοτήτων των κοινοτικών οργάνων προς όφελος των εθνικών· και ότι οι κεκηρυγμένοι θιασώτες της ομοσπονδοποίησης έχουν περιθωριοποιηθεί.1 Το μήνυμα της κάλπης είναι επομένως σαφές: Η Ευρωπαϊκή

Ένωση θα παραμείνει επ’ αόριστον μια σύμπραξη κυρίαρχων κρατών. 2 Σημειωτέον ότι την επομένη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ο διάχυτος φόβος της σοβιετικής απειλής, οι ανησυχίες των Δυτικών συμμάχων για τους μελλοντικούς προσανατολισμούς της ανασυγκροτούμενης Γερμανίας, και η επιδίωξη των ιδίων των Γερμανών να ενσωματωθούν στο ευρωατλαντικό πλέγμα – με την επανενοποίηση, μεταξύ άλλων, της χώρας τους κατά νουν – είχαν διαμορφώσει συνθήκες ιδιαίτερα ευνοϊκές, τουλάχιστον φαινομενικά, για την ομοσπονδιακή επιλογή. Ταχέως όμως η προσκόλληση στην παραδοσιακή αντίληψη περί εθνικής κυριαρχίας, με εξέχοντα εκφραστή τον στρατηγό ντε Γκωλ, παρέπεμψε την ιδέα μιας ευρωπαϊκής συμπολιτείας, των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», στη σφαίρα της ουτοπίας. Με μόνη ρεαλιστική προοπτική για την ουσιαστική αναβίωση του οράματος αυτού την – μη διαφαινόμενη αυτή τη στιγμή – επανεμφάνιση μιας υπαρξιακής απειλής κατά των ευρωπαϊκών λαών καθιστώσης τη συσσωμάτωσή τους προϋπόθεση επιβίωσης. (Χωρίς πάντως να μπορεί να προεξοφληθεί ότι και στην υποθετική αυτή περίπτωση θα πρυτάνευε ο ρεαλισμός. Η βαθμιαία υποδούλωση των εριζουσών ελληνικών πόλεων από τους Ρωμαίους αποτελεί διδακτικό προηγούμενο.) ✩✩✩

Μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντας ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας. μτφρ: περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες τους ευεργετούμενους παρά οι ευεργετούμενοι τους ευεργέτες Αριστοτέλης ( 384-322 π.Χ. , Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος)

αρά ταύτα, εις πείσμα των καταστροφολόγων, το ευρωενωσιακό εγχείρημα επιζεί· μεταλλαχθέν ωστόσο σε ένα πρωτότυπο διακρατικό οργανισμό, στο πλαίσιο του οποίου τα κράτη μέλη έχουν επιλεκτικώς εκχωρήσει σε κοινοτικά όργανα σημαντικές αρμοδιότητες, συνεπαγόμενες μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις και περιορισμένη θυσία κυριαρχικών δικαιωμάτων. Κυρίως δε στον τομέα της οικονομίας.3 Διότι, μολονότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ και οι έκτοτε τροποποιήσεις και συμπληρώσεις της φιλοδόξησαν να καταστήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση - σε αντιδιαστολή με την οικονομική μονομέρεια της προκατόχου της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας - πολυδιάστατο φορέα, η οικονομική διάσταση της ΕΕ έχει κατά πολύ υποσκελίσει τις λοιπές. Με μείζον βέβαια επίτευγμα, η ιστορική σημασία του οποίου σπανίως αμφισβητείται, την ολοκλήρωση της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς Ενώ ανάλογης σημασίας αποδεικνύεται και η υιοθέτηση από την πλειοψηφία των εταίρων του κοινού νομίσματος: ένα πολύ πιο ριψοκίνδυνο - και επίμαχο - εγχείρημα· το οποίο, ωστόσο, φαίνεται μέχρι στιγμής να ευοδώνεται, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης, αλλά και εις πείσμα των δυσοίωνων προβλέψεων πολλών, μεταξύ των οποίων και καταξιωμένοι, διεθνούς φήμης οικονομολόγοι.4. Αν κρίνει δε κανείς και από ορισμένες σοβαρές μαρτυρίες πρόσφατα ελθούσες στο φως της δημοσιότητας, ηγετικοί κοινοτικοί παράγοντες – με πρωτοστατούσα τη Γερμανίδα καγκελάριο – συνδέουν ευΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

35 θέως τις τύχες του ευρώ με εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα· εκτιμώντας ότι τυχόν επιστροφή στα εθνικά νομίσματα – ούτως ή άλλως πρακτικώς δυσχερέστατη – θα πλήξει ανεπανόρθωτα την όλη ευρωενωσιακή δυναμική.5 Στο σημείο όμως αυτό επιβάλλεται να επισημανθεί ότι ιδιαίτερα σημαντική, αλλά και προβληματική, παράμετρος της κοινοτικής οικονομικής συνεργασίας αποδεικνύονται οι άνισες επιδόσεις Βορρά και Νότου. Χωρίς δε να εμπλακεί κανείς στη διαμάχη περί τα ακριβή αίτια του φαινομένου – είναι συγκυριακά; θεσμικά; πολιτισμικά; συνδυασμός τους; - οφείλει να διαπιστώσει ότι οι διαφορές είναι πραγματικές, μεγάλες, και επίμονες. Και ότι παρεμβάλλουν δυσυπέρβλητα προσκόμματα στη λειτουργία του κοινοτικού οικονομικού συστήματος – ειδικότερα στο απαιτητικότερο και πολυπλοκότερο περιβάλλον της Ευρωζώνης. Η – ασφαλώς αναγκαία – εναρμόνιση των τόσο ανομοιογενών οικονομιών τόσων κυρίαρχων κρατών είναι ωστόσο μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Ενίοτε ως πρότυπο για την επίτευξή της προτείνεται η γερμανική επανενοποίηση - και ειδικότερα η ταχεία, μαζική μεταφορά πόρων από τη δυτική στην ανατολική Γερμανία, σε συνδυασμό με άμεσες και ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις της οικονομικής ζωής της τελευταίας. Παραβλέπεται όμως έτσι, ότι - όπως προκύπτει και εκ των όσων ήδη εξετέθησαν - η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει, και δεν πρόκειται να αποκτήσει στο ορατό μέλλον, ούτε κεντρική κυβέρνηση δυνάμενη να λάβει τέτοιες επώδυνες αποφάσεις, ούτε λαϊκή βάση εμφορούμενη από πνεύμα ευρωπαϊκού πατριωτισμού και αλληλεγγύης για να τις στηρίξει. Ας προστεθεί δε ότι είναι τουλάχιστον παράδοξο να επιζητούν περισσότερη και ενεργότερη Ευρώπη για την ενίσχυση των ασθενέστερων εταίρων οι ίδιοι άνθρωποι που απορρίπτουν την αύξηΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ση των αρμοδιοτήτων των κοινοτικών οργάνων δια τον φόβο της «ηγεμονίας» των δημογραφικά και οικονομικά ισχυρότερων κρατών μελών και όλως ιδιαίτερα της Γερμανίας. Με τη λογική αυτή αντίφαση να καταδεικνύει τα όρια του ευρωκοινοτικού εγχειρήματος, υπό την παρούσα μορφή του. Τούτου λεχθέντος, θα ήταν αδικαιολόγητη παράλειψη να μην τονισθούν οι κοινοτικές προσπάθειες για τη διασφάλιση της οικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση γενικώς και στην Ευρωζώνη ειδικότερα· και μεταξύ άλλων, η δρομολόγηση προγραμμάτων έκτακτης στήριξης των βαρύτερα πληγέντων από τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση εταίρων, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα και η Κύπρος· αλλά και η διαμόρφωση μόνιμων μηχανισμών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση ανάλογων μελλοντικών φαινομένων.6 Ωστόσο, χωρίς πρόσθετη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τις εθνικές κυβερνήσεις στα κοινοτικά όργανα, τις προοπτικές της Ευρωζώνης – και, κατ’ επέκταση, πιθανότατα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα εξακολουθήσει να περιβάλλει ανησυχαστική αβεβαιότητα.

✩✩✩

ολύ ασθενέστερο από το οικονομικό εμφανίζεται το διεθνοπολιτικό και στρατιωτικό σκέλος της ΕΈ· ως προς το οποίο - σε αντίθεση με τη θέσπιση «ειδικής πλειοψηφίας» προς διευκόλυνση της λήψης αποφάσεων σε άλλους τομείς κοινοτικής δραστηριότητας, του οικονομικού συμπεριλαμβανομένου ισχύει ανόθευτο το εθνικό βέτο. Στην πράξη δε, η «κοινή εξωτερική πολιτική» περιορίζεται στην υιοθέτηση του ελάχιστου κοινού παρονομαστή – με

συχνό επακόλουθο την αδράνεια· ενώ η κατ’ ευφημισμόν «κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας», παρά τις αρχικές τυμπανοκρουσίες περί «ευρωπαϊκού στρατού» και συναφούς «προστασίας ευρωπαϊκών συνόρων», παραμένει ως προς τα ουσιώδη αποκλειστική ευθύνη των εθνικών κυβερνήσεων και της Ατλαντικής Συμμαχίας. Οι εγγενείς δε αυτές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται αντιληπτές με ιδιαίτερη ενάργεια σε σχέση με το χαρακτηριστικό φαινόμενο της μεταψυχροπολεμικής γεωπολιτικής πραγματικότητας που είναι οι περιφερειακές κρίσεις. Στη διαχείριση των οποίων, κατά κανόνα, οι κοινοτικοί Ευρωπαίοι εμπλέκονται στρατιωτικώς, είτε σε στενότερα εθνική βάση – και είναι κυρίως η περίπτωση των επεμβάσεων των πρώην αποικιακών δυνάμεων Γαλλία και Βρετανία σε περιοχές ειδικού ενδιαφέροντός τους στην αφρικανική ήπειρο - 7 είτε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ή και του ΟΗΕ ή άλλων διεθνών οργανισμών, όπως η Αφρικανική Ένωση. Ενώ οι αυτόνομες δραστηριότητες της ΕΕ έχουν ως επί το πολύ περιορισθεί στην παροχή ευρέως φάσματος, συμπεριλαμβανομένης και αστυνομικής και στρατιωτικής, τεχνικής στήριξης. Επιβεβαιωτικές των διεθνοπολιτικών αδυναμιών της Κοινοτικής Ευρώπης είναι και οι εξελίξεις περί το ουκρανικό. Με την αδέξια απόπειρα των Βρυξελλών, παρά τις εν μέρει βάσιμες ρωσικές ανησυχίες, να προσδεθεί το Κίεβο στο ευρωενωσιακό άρμα και εμμέσως στο δυτικό σύστημα να έχει συντείνει μεγάλως στην πυροδότηση της πρώτης μείζονος περιφερειακής κρίσης σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τη γιουγκοσλαβική της δεκαετίας του ’90· η οποία άλλωστε είχε και εκείνη εν πολλοίς κλιμακωθεί λόγω άκριτων και συγκεχυμένων ευρωπαϊκών χειρισμών. Και με τα ηνία της διαχείρισης της κρίσης να περιέρχονται αμέσως μετά την

36 εκδήλωσή της, τώρα όπως και τότε, στους Αμερικανούς και στο ΝΑΤΟ – το οποίο, σημειωτέον, μετά πολυετή υπολειτουργία, επανέρχεται έτσι στο γεωπολιτικό προσκήνιο. 8 Και βέβαια όχι τυχαίως. Καθώς, σε τελευταία ανάλυση, μόνο η Ουάσιγκτον διέθετε και διαθέτει το αναγκαίο για την αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων αποτρεπτικό και παρεμβατικό – πρωτίστως στρατιωτικό – εκτόπισμα.9 Αλλά και επαρκές κύρος, ώστε, μέσω και των νατοϊκών διαύλων, να επιτυγχάνει τον συντονισμό της στάσης των Ευρωπαίων συμμάχων της, καθώς και την αξιοποίηση των πόρων τους - ειδικότερα των οικονομικών και διπλωματικών· κατά τα άλλα σημαντικότατων - αλλά την αποτελεσματικότητα των οποίων, εν απουσία ενότητας ενεργείας, οι Ευρωκοινοτικοί αδυνατούν να μεγιστοποιήσουν χωρίς την ηγετική σύμπραξη του αμερικανικού παράγοντα. Κατά τα λοιπά, χάρις κυρίως στην «ήπια» αυτή ισχύ της, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει διεθνώς υπολογίσιμη· και εξακολουθεί να ασκεί ελκτική δύναμη στο άμεσο γεωπολιτικό περιβάλλον της - όπως καταδεικνύει και το συνεχιζόμενο ενταξιακό ενδιαφέρον των μη εισέτι εντεταγμένων στους κόλπους της χωρών της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης. ✩✩✩ ερικές ακροτελεύτιες συνοπτικές επισημάνσεις για τα συναφή ελληνικά εθνικά συμφέροντα: Η μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ομοσπονδία θα συνέφερε στην Ελλάδα, καθώς θα συνεπαγόταν τη συλλογική άμυνα των εξωτερικών συνόρων των συμμετεχουσών χωρών και την πολύ ανετότερη μεταφορά πόρων από τις οικονομικώς ευρωστότερες προς τις οικονομικώς ασθενέστερες. Υπό το φως ωστόσο των πραγματικών δεδομένων, επένδυση ελπίδων στις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» θα ήταν ουτοπική. Ένα περιορισμένου μεγέθους κράτος όπως το ελληνικό δεν είναι σε θέση

να επηρεάσει καθοριστικά τις κεντρικές δομές και επιλογές της κοινοτικής Ευρώπης. Οι προσπάθειές μας πρέπει επομένως να επικεντρωθούν, όχι στην – αναντίστοιχη με τις δυνατότητές μας - αλλαγή της μορφής και της γενικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά στην αξιοποίηση της κοινοτικής μας ιδιότητας και παρουσίας για να αντλήσουμε τα μεγάλα οικονομικά, θεσμικά, και γεωπολιτικά οφέλη που και υπό τις κρατούσες συνθήκες η ΕΕ μας προσφέρει. Ο ευρωπαϊκός – και γενικότερα ο ευρωατλαντικός – μας προσανατολισμός είναι αναντικατάστατος. Εναλλακτικοί στρατηγικοί σύμμαχοι υπάρχουν μόνο στη φαντασία νεφελοβαμόνων. 10

Υποσημειώσεις: 1. Για μερικές πρώτες, αλλά έγκυρες, εκτιμήσεις για τα εκλογικά αποτελέσματα, βλ. Eurosceptic election surge gives EU a headache, Reuters, 26-5-2014, European elections-The Eurosceptic Union, The Economist, 26-5-2014, και Anti-EU parties celebrate election success, Financial Times, 26-5-2014. 2. Για μια ρεαλιστική παρουσίαση της πολυσυζητημένης αντιπαράθεσης υπερμάχων της εθνικής κυριαρχίας και φεντεραλιστών βλ. Charles Grant, Presidential candidates, European federalism and Tony Giddens, Center for European Reform (του οποίου ο συντάκτης του κειμένου είναι διευθυντής), 15 May 2014, http://www.cer.org.uk/ insights/presidential-candidates-europeanfederalism-and-tony-giddens. 3. Βλ. ως άνω ανάλυση του Charles Grant. Οι κυριότεροι τομείς στους οποίους έχει περισταλεί το εθνικό βέτο είναι οι πολιτικές οι αφορώσες στη γεωργία, στον ανταγωνισμό και στην κοινή αγορά. 4. Επί παραδείγματι, ο καθηγητής του Χάρβαρντ Martin Feldstein, ο νομπελίστας Paul Krugman, και ο επίσης κάτοχος βραβείου Νόμπελ και ηγετική φυσιογνωμία της «Σχολής του Σικάγου» Milton Friedman. 5. Στο τελευταίο άρθρο σειράς εκ τριών που δημοσίευσε στην Financial Times υπό τον τίτλο How the Euro was saved την 11η, 14η, και 15η Μαΐου 2014 ο συνεργάτης της εφημερίδας Peter Spiegel, αναφέρει ότι η Γερμανίδα καγκελάριος κυρία Μέρκελ, εξηγώντας το 2012 την προσπάθειά της να κρατήσει την Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης, εδήλωνε τα ακόλουθα ενδεικτικά της σημασίας που αποδίδει στο κοινό νόμισμα: “I have chosen for Europe and the euro, and thus for Greece. Ιf the euro falls, then Europe falls.” 6. Για μια ενδιαφέρουσα αναλυτική παρουσίαση των σχετικών διεργασιών, βλ. Jørgen

Mortensen, Economic Policy Coordination in the Economic and Monetary Union, From Maastricht via the SGP to the Fiscal Pact, CEPS Working Document No. 381 / August 2013, The Center for European Policy Studies http://papers.ssrn.com/sol3/papers. cfm?abstract_id=2309899. 7. Μόνο κατά την τελευταία διετία, οι Γάλλοι πραγματοποίησαν στρατιωτικές επεμβάσεις στην Ακτή του Ελεφαντοστού, στη Λιβύη, στο Μάλι, και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Οι Βρετανοί απέστειλαν στρατιωτικές δυνάμεις στη Σιέρρα Λεόνε το 2000 και πέρυσι επενέβησαν στρατιωτικώς στο Μάλι προς ενίσχυση της εκεί γαλλικής δύναμης. 8. Βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Το ΝΑΤΟ επανέρχεται επί σκηνής, Διπλωματικό Περισκόπιο, www. diplomatikoperiskopio.com, 31-3-14. 9. Βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Η αμερικανική στρατηγική αναπροσαρμογή, Εθνικές Επάλξεις, τεύχος Ιανουαρίου-Μαρτίου 2014 και εκεί μνημονευόμενα άρθρα του Jonathan Adelman, Why the US Remains the World’s Unchallenged Superpower, Forbes. 5-22014, και Christopher Caldwell, Reigning Heavyweight, New York Times, 20-12-2013. 10. Βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Η ευρωπαϊκή διάσταση της εθνικής μας στρατηγικής, Εθνικές Επάλξεις, τεύχος Ιανουαρίου-Μαρτίου 2013, όπου επισημαίνονται συναφώς και τα ακόλουθα: «Ακούγεται ενίοτε η άποψη ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να αναζητήσει στρατηγικό υποκατάστατο του δυτικού της προσανατολισμού. Πρόκειται για αυταπάτη. Η κυρίως φερόμενη ως εναλλακτικός στρατηγικός σύμμαχος Ρωσία δεν είναι, ούτε διατεθειμένη, αλλά ούτε και σε θέση, να αναλάβει ένα τέτοιον ρόλο. Παρά τις ελληνικές εκκλήσεις, υπήρξε εκ των πρώτων που αναγνώρισαν τα Σκόπια ως “Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Αποδίδει πολύ μεγαλύτερη σημασία στον τουρκικό παράγοντα, από ό,τι στον ελληνικό - με τις σχέσεις της με την Άγκυρα, παρά τον μονίμως υποβόσκοντα ρωσοτουρκικό ανταγωνισμό, να βρίσκονται εδώ και καιρό σε ανοδική φάση. Και η κυπριακή της πολιτική αποσκοπεί ανέκαθεν στην απόσπαση της Μεγαλονήσου από τη Δυτική επιρροή - και ως εκ τούτου διαχρονικά αντιτίθεται στη, μερική έστω, ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Εν πάση δε περιπτώσει δεν διαθέτει, επαρκή οικονομική και συμβατική στρατιωτική ισχύ - το ισχυρό πυρηνικό της οπλοστάσιο προσφέρεται μόνο ως εσχάτης ανάγκης αποτρεπτικό - για να αποβεί αξιόπιστο, πόσω μάλλον το κύριο, στρατηγικό έρεισμα της χώρας μας. Ενώ ακόμη λιγότερο ως εναλλακτικός στρατηγικός μας εταίρος προσφέρεται η ενίοτε μνημονευμένη συναφώς Κίνα - την οποία, ούτως ή άλλως, η χώρα μας ενδιαφέρει σχεδόν αποκλειστικά ως “πύλη εισόδου” στην ευρωκοινοτική αγορά. Με τη διαπίστωση αυτή ουδόλως φυσικά να αποκλείει την, επιβεβλημένη, αντιθέτως, επιλεκτική οικονομική, ενεργειακή, και διπλωματική συνεργασία με τις δύο παγκόσμιες αυτές δυνάμεις και όχι μόνο.» ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχολή Εθνικής Άμυνας

Τελετή Αποφοίτησης των Σπουδαστών της 66ης Εκπαιδευτικής Σειράς και 3ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης της ΣΕΘΑ

ην Τετάρτη, 4 Ιουνίου 2014, πραγματοποιήθηκε η τελετή αποφοίτησης των σπουδαστών της 66ης εκπαιδευτικής σειράς, καθώς και της αντίστοιχης 3ης Διαδικτυακής Μάθησης της ΣΕΘΑ. Παράλληλα, έγινε και ο εορτασμός της γενεθλίου ημέρας της Σχολής. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΑΕΔ), στην Αθήνα. Τα πτυχία στους σπουδαστές επιδόθηκαν από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

κ. Αβραμόπουλο Δημήτριο, παρουσία του κ. Υπαρχηγού ΓΕΕΘΑ Αντιναυάρχου κ. Θεοδοσίου Αλεξάνδρου. Στην τελετή παρευρέθησαν επίσης: ο Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγος κ. Μανωλάς Χρίστος, ο Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος κ. Αποστολάκης Ευάγγελος, ο Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος κ. Τουρνάς Ευάγγελος, καθώς και εκπρόσωποι πολιτικών στρατιωτικών αρχών και σωμάτων ασφαλείας. Τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος και μέλη του Δ.Σ.

Η 66η Σειρά αποτελείται από:

Αξιωματικούς Έλληνες Στρατού Ξηράς..................................43 Πολεμικού Ναυτικού......................... 6 Πολεμικής Αεροπορίας.................... 4 Κύπριοι................................................... 3 ΕΛ.ΑΣ....................................................... 1 Πυροσβεστικού Σώματος................ 1 Μονίμους Υπαλλήλους..................... 3 Αλλοδαπούς Αξιωματικούς Αλβανία.................................................. 2 Αίγυπτος................................................ 1 Γερμανία................................................ 1 Αρμενία.................................................. 1 Σύνολο..................................................66 3η Ε.Σ. Διαδικτυακής Μάθησης Στρατός Ξηράς .................................55 Πολεμικό Ναυτικό........................... 19 Πολεμική Αεροπορία........................ 5 Κύπριοι................................................... 8 Σύνολο:.................................................87

Ημερήσια Διαταγή Στρατηγού Διοικητού ΣΕΘΑ Κατά τον εορτασμό της γενεθλίου ημέρας της ΣΕΘΑ (64ης Επετείου) και της απονομής αποφοιτηρίων στους αποφοιτήσαντες σπουδαστές της 66ης εκπαιδευτικής σειράς

ποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τη Σχολή Εθνικής Άμυνας η παρουσία σας στην τελετή εορτασμού της γενέθλιας ημέρας της, η οποία φέτος συνδυάζεται και με την επίδοση των αποφοιτηρίων στους σπουδαστές της 66ης εκπαιδευτικής σειράς με κανονική φοίτηση και στους σπουδαστές της 3ης εκπαιδευτικής σειράς διαδικτυακής μάθησης. Φέτος συμπληρώνονται 64 χρόνια από την ημέρα που ιδρύθηκε η Σ.ΕΘ.Α. Ήταν η 30η Μαΐου 1950 όπου με Διαταγή του Αρχιστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου ιδρύθηκε η Σχολή Εθνικής Άμυνας με έδρα την Θεσσαλονίκη. Εκεί η Σχολή παρέμεινε μέχρι το 1952, οπότε μεταφέρθηκε στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε στο κτιριακό συγκρότημα της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, όπου και λειτούργησε μέχρι το 1978. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στις εγκαταστάσεις του Στρατοπέδου «ΣΑΚΕΤΑ» στη Νέα Ελβετία Αττικής, μέχρι το 1984, έκτοτε λειτουργεί στο «ΑΒΕΡΩΦΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ», Παλαιό Διοικητήριο της ΣΣΕ.

Καθ΄ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της σε διάφορες εκπαιδευτικές σειρές εκπαιδεύτηκαν και αποδόθηκαν στις Ε.Δ και στον κρατικό μηχανισμό γενικότερα περίπου 5.000 Επιτελείς. Τη φετινή χρονιά παρακολούθησαν τη Σχολή με κανονική φοίτηση 43 αξιωματικοί του ΣΞ, 6 του ΠΝ, 4 της ΠΑ, 3 ΕΚ, 1 της ΕΛΑΣ, 1 του ΠΣ, 3 Μόνιμοι Πολιτικοί Υπάλληλοι, 5 αλλοδαποί, ενώ στη διαδικτυακή μάθηση συμμετείχαν 79 αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων και 8 Ελληνοκύπριοι. Η ΣΕΘΑ προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε Αξιωματικούς των Ε.Δ και των Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και Υπαλλήλους διαφόρων Υπουργείων και Δημοσίων Υπηρεσιών της χώρας, προετοιμάζοντας τους να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στις υπηρεσίες των. Από τη Σχολή Εθνικής Άμυνας επίσης απεφοίτησαν συνολικά μέχρι τώρα 70 στελέχη των Ε.Δ φίλων και συμμαχικών χωρών απ’ όλο τον κόσμο. Την φετινή χρονιά τίμησαν με την παρουσία τους και αποφοιτούν σήμερα, δύο αξιωματικοί από την Αλβανία, ένας από την Αρμενία ένας από την Αίγυπτο και ένας από την Γερμανία Η Σχολή αποτελεί μία μοναδική δεξαμενή ελεύθερης ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

39 σκέψης και το διδακτικό προσωπικό της αποτελείται απ’ ότι καλύτερο διαθέτει η Ελληνική κοινωνία στον τομέα αυτό, από καθηγητές Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Υπουργούς, Πρέσβεις, Αρχηγούς των κλάδων των Ε.Δ και των Σωμάτων Ασφαλείας, Διοικητές Οργανισμών, Ανώτατους Αξιωματικούς ε.ε και ε.α, προσωπικότητες και στελέχη Διεθνών Οργανισμών από το εξωτερικό και λοιπούς παράγοντες από τον πνευματικό, πολιτικό και διπλωματικό χώρο της χώρας. Η ποιότητα των επιτελών μας διαμορφώνεται από την παρεχόμενη σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευση και την επί μέρους προσπάθεια που ο καθένας καταβάλλει για την περαιτέρω βελτίωσή του, ούτως ώστε να διατηρηθεί η ποιοτική υπεροχή της Ελλάδας, η οποία στη μακρόχρονη ιστορία της, υπερνικούσε την ποσοτική υπεροχή των αντιπάλων της. Νέοι Επιτελείς Εθνικής Άμυνας,

σημερινή μέρα αποτελεί για εσάς την αφετηρία μιας νέας περιόδου στην σταδιοδρομία σας με μεγαλύτερες ευθύνες και προκλήσεις. Οι εμπειρίες και γνώσεις που αποκτήσατε αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη για να ανταποκριθείτε με επιτυχία στα έργα και τις αποστολές που θα σας ανατεθούν στις θέσεις που καλείστε να υπηρετήσετε. Σας εύχομαι καλή επιτυχία στα νέα σας καθήκοντα και η Υπέρμαχος Στρατηγός να σας έχει υπό την σκέπη της Απώτερος στόχος και όραμα για την Σχολή Εθνικής Άμυνας θα πρέπει να είναι πάντα η αναβάθμιση της σε Πανεπιστήμιο

Εθνικής Άμυνας στο οποίο μέσα από πνευματική και ακαδημαϊκή ελευθερία στην ερευνά και ανάπτυξη, θα υλοποιηθεί το όραμα, της δημιουργίας στην Ελλάδα, την κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, ενός πανεπιστημιακού κέντρου αριστείας, που θα εξειδικεύει τους σπουδαστές στις Μεσογειακές σπουδές, σε θέματα της Μέσης Ανατολής και της ευρύτερης περιοχής γενικότερα, με συμμετοχή Αξιωματικών και επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Θα δοθεί η ευκαιρία να προβληθεί διεθνώς η σημασία του έργου που επιτελεί η Σχολή Εθνικής Άμυνας και είναι χαραγμένη στο έμβλημά της, «ΣΟΦΙΑ ΣΥΝ ΤΕΧΝΗ». Η Σοφία και η τέχνη του πολέμου θεωρούνται απαραίτητα εφόδια και εργαλεία που θα καταστήσουν τους σπουδαστές έτοιμους να ανταποκριθούν στα κελεύσματα των καιρών και σε συνδυασμό με την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ατομικού και της ιδιοτέλειας θα καταστήσουν την πατρίδα μας πιο ισχυρή. Διότι όπως λέει και ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ στον περίφημο διάλογο των Μηλίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο η συνεργασία επιτυγχάνεται μεταξύ ίσων. Διαφορετικά «Ο ισχυρός επιβάλλει όσα του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποφέρει όσα του επιβάλλει η αδυναμία του». Κύριε Υπουργέ, Στο σημείο αυτό παρακαλείσθε για την απονομή των πτυχίων στους Επιτελείς Εθνικής Άμυνας Ανδρέας Ηλιόπουλος Αντιστράτηγος

Φωτογραφίες: Ν. Σπίνος ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Χαιρετισμός του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου κατά την αποφοίτηση της 66ης Εκπαιδευτικής Σειράς της ΣΕΘΑ

σημερινή ημέρα είναι πράγματι ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική, καθώς άλλη μια εκπαιδευτική σειρά Ανώτερων Αξιωματικών των Ενόπλων μας Δυνάμεων, στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης και αξιωματικών των Σωμάτων Ασφαλείας της πατρίδας μας, και όχι μόνο, περατώνει τις σπουδές της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Ανάμεσα τους, και οι επιτελείς από φιλικές, γειτονικές χώρες, τους οποίους επίσης θα ήθελα να συγχαρώ για την επιτυχή αποφοίτησή τους. Εκ μέρους της Ελληνικής πολιτείας θα ήθελα πραγματικά να σας εκφράσω τα συγχαρητήριά μου και να σας ευχηθώ με όλη μου την καρδιά καλή επιτυχία στα νέα καθήκοντα που θα σας ανατεθούν με την επιστροφή στις θέσεις σας. Από το 1950, όπως ελέχθη πρωτύτερα από τον Διοικητή σας, έτος ιδρύσεως της Σχολής Εθνικής Άμυνας, η Σχολή προσφέρει στην πατρίδα μας στελέχη καταρτισμένα και πλήρως εφοδιασμένα με τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για να ανταποκριθούν με επιτυχία στα επιτελικά τους καθήκοντα, στα μελλοντικά ηγετικά τους καθήκοντα. Η εποχή μας, γνωρίζουμε εξάλλου, είναι πολύ απαιτητική σε ό,τι αφορά τις γνώσεις και την κατάρτιση. Είναι μια εποχή που έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στη γνώση και όλα αυτά έχουν επηρεάσει άμεσα και το χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, όπου η βασική αποστολή παραμένει μεν η ίδια, αλλά τα δεδομένα με τα οποία ασκείται πλέον η αποστολή, περιλαμβάνουν καινούργια στοιχεία. Ξεφεύγουν από τα στενά όρια της πατρίδας, ξανοίγονται στον κόσμο και αποτυπώνουν μια νέα αντίληψη που έχει γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά χαρακτηριστικά.

Αυτήν την επιμόρφωση σας την προσέφερε η Σχολή Εθνικής Άμυνας, για την οποία -εδώ θα συμφωνήσω με τον κ. Διοικητή- ωριμάζουν οι συνθήκες για την αναβάθμισή της σε πανεπιστήμιο, και πιστεύω ότι αυτό δεν θα αργήσει να γίνει, το οποίο θα προσφέρει δυνατότητες και στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και σε πολίτες, να μπορούν να εμπλουτίζουν τη γνώση τους σε θέματα σαν και αυτά που διδαχθήκατε στη σχολή. Μια νέα γνώση λοιπόν απαιτείται, που να φτάνει σε εις βάθος ανάλυση για να αποκωδικοποιήσει, να ερμηνεύσει το ραγδαία εξελισσόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον. Τη γνώση για τα νέα τεχνολογικά εργαλεία, για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε με ταχύτητα και επάρκεια στη χρήση νέων συστημάτων. Την γνώση και τη συναντίληψη της ομαδικότητας, της συνεργασίας και της διαλειτουργικότητας, για να μπορέσουμε να δίνουμε λύσεις κλίμακας στην άσκηση του καθημερινού καθήκοντος, και όχι μόνο. Τη γνώση που απαιτείται για το στρατηγικό σχεδιασμό, για να μπορέσουμε να στοχοθετήσουμε σωστά και να οργανώσουμε καλύτερα το έργο και την αποστολή μας. Για την χώρα μας ιδίως, που ιστορικά ήταν πάντα αντιμέτωπη με τις προκλήσεις, αλλά και τις δυσχέρειες που δημιουργούν οι μικρές κλίμακες, η ποιότητα του στελεχιακού δυναμικού των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας ήτανε πάντοτε το κυρίαρχο αξίωμα ασφάλειας της πατρίδας. Μπρος σε αυτές τις νέες προκλήσεις και στις ανάγκες για ποιότητα, η Ελλάδα στηρίζει τη θέση της, ως παράγοντας

Αυτήν την επιμόρφωση σας την προσέφερε η Σχολή Εθνικής Άμυνας, για την οποία ωριμάζουν οι συνθήκες για την αναβάθμισή της σε πανεπιστήμιο. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

41 ασφάλειας και σταθερότητας, στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον. Καμιά φορά και θα με έχετε ακούσει να επαναλαμβάνω σε κάθε ευκαιρία, ότι παρά το γεγονός ότι διερχόμεθα μια δύσκολη, -θέλω να πιστεύω- μεταβατική περίοδο, δεν παύουμε ως αμυντικό σύστημα να ξεχωρίζουμε. Και παρά τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιοχή μας, με την αστάθεια να κλιμακώνεται και ένα τόξο, ένα μέτωπο αστάθειας να εκτείνεται από την Τυνησία μέχρι την Ουκρανία, η Ελλάδα προβάλλει χάρις σε ένα από τα πιο αξιόπιστα αμυντικά συστήματα, ως παράγοντας ασφάλειας, σταθερότητας και ειρήνης. Με την ποιότητα του στελεχιακού της δυναμικού, μπορούμε βέβαια να εγγυόμαστε, την ασφάλεια των συνόρων μας, την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της χώρας. Συνάμα και την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κρατικού μηχανισμού σε οποιαδήποτε κρίση, φυσική ή ανθρωπιστική, σαν και αυτές που έχουμε βιώσει τα τελευταία χρόνια. Και δεν αρκούμεθα μονάχα στο να τα διασφαλίζουμε για την πατρίδα μας, αλλά όταν μας δίνεται η δυνατότητα, να προσφέρουμε αυτές τις δυνατότητες και τις υπηρεσίες σε γειτονικές χώρες. απέναντι στις οποίες στεκόμαστε με σεβασμό και αναγνώριση για την προσπάθεια που καταβάλλουν να ξεπεράσουν τα δικά τους προβλήματα. Με άξονα λοιπόν την ανθρώπινη ποιότητα του δυναμικού μας, η Ελλάδα μπορεί και συμμετέχει στις πιο απαιτητικές διεθνείς αποστολές για την προάσπιση στόχων, που αφορούν άμεσα στην ασφάλεια και τη σταθερότητα. Λέω και επαναλαμβάνω σε κάθε ευκαιρία ότι δεν θα παύουμε να δηλώνουμε την παρουσία μας με την παράσταση της σημαίας μας, όπου αυτό μας ζητείται σύμφωνα βεβαίως από τις αποφάσεις των διεθνών οργανισμών και υπηρετώντας πάντοτε το διεθνές δίκαιο. Ένας, λοιπόν, λόγος παραπάνω που εξηγεί γιατί η πατρίδα μας σας χρειάζεται και για ποιό λόγο έχει επενδύσει στη δική σας επιμόρφωση και μετεκπαίδευση. Γιατί όλα αυτά που σας είπα πρωτύτερα σε συνδυασμό με τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί σε παγκόσμιο πλέον περιβάλλον, απαιτούν σωστούς επαγγελματίες, κατηρτισμένους, με συνείδηση της αποστολής τους. Με αντίληψη για το πώς εξελίσσονται τα πράγματα, όχι μονάχα στην ευρύτερη περιφέρειά μας, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Διότι θα συμφωνήσετε μαζί μου, ότι τα τελευταία 30 χρόνια έχει αλλάξει και η αντίληψη των ίδιων των Ενόπλων Δυνάμεων. Έχουν αλλάξει τα δεδομένα, άρα αλλάζουμε και εμείς προς την κατεύθυνση που σας περιέγραψα πριν, για να μπορεί η πατρίδα μας να είναι μέτοχος της συλλογικής παγκόσμιας προσπάθειας προς τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος ασφάλειας, σιγουριάς και ειρήνης. Για αυτό λοιπόν, καθώς προείπα, η ελληνική πολιτεία επενδύει στην εκπαίδευση, στην επιμόρφωση και την κατάρτιση των επιτελικών στελεχών της. Σε εσάς, αγαπητοί επιτελείς, στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας, η Ελλάδα έχει εναποθέσει την ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

πίστη της για την προάσπιση των εθνικών της συμφερόντων. Είμαι βέβαιος ότι και αυτή η τάξη των αποφοίτων της Σχολής θα μας κάνει υπερήφανους και περισσότερο σίγουρους και ασφαλείς για τη δυνατότητα της πατρίδας να ανταποκρίνεται στις πλέον απαιτητικές προκλήσεις ασφάλειας. Μοιραζόμαστε όμως σήμερα την ικανοποίηση για την αποφοίτησή σας και με τους δικούς σας ανθρώπους, τις οικογένειές σας, που βλέπουν ένα κομμάτι της οικογένειάς τους να προοδεύει, να προχωράει, να εξελίσσεται. Μαζί με τα συγχαρητήριά μου, θα ήθελα να σας ευχηθώ η σταδιοδρομία σας να στεφθεί από επιτυχία, να πραγματώσετε όλους τους ευγενείς, φιλόδοξους στόχους σας, να αναλάβετε με επιτυχία τα ηγετικά σας καθήκοντα, και καθημερινά να αισθάνεστε ότι επιτελείται στο ακέραιο αυτό που αναλάβατε ως ευθύνη με τον όρκο σας όταν ξεκινούσατε τη σταδιοδρομία σας, δηλαδή να αισθάνεστε ότι είστε χρήσιμοι πολίτες και στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Γιατί πιστεύω ότι αυτό που πάντοτε διέκρινε τα στελέχη κυρίως των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν ένα ιδεολογικό στοιχείο που σας συνέδεε με την αποστολή σας.

Εύχομαι καλή επιτυχία με όλη μου την καρδιά, καλή επιτυχία στο μέλλον και στη Σχολή κ. Διοικητά και θερμά συγχαρητήρια, διότι είχα την ευκαιρία με όλες τις προγενέστερες ιδιότητες μου να διαπιστώσω -καθώς όπως ξέρετε είμαι από τους τακτικούς επισκέπτες της Σχολής- και να επικυρώσω αυτό που πριν από λίγο είπατε και το επεσήμανα και εγώ: ότι ωριμάζουν οι συνθήκες για την αναβάθμισή της σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, κάτι που ανταποκρίνεται και στην ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά, και όπως απεδείχθη, στην εξαιρετική συμβολή των στελεχών που αποφοιτούν από τη Σχολή στην πορεία αυτής της χώρας, η οποία κάτω από δύσκολες συνθήκες, ατενίζει και πάλι με αισιοδοξία το μέλλον της, όπως αυτό συνοδεύεται από μια λαμπρή ιστορία, η οποία συνοδεύει την πορεία μας ως λαό και ως Έθνος. Σας ευχαριστώ και συγχαρητήρια.

Σχολή Ευελπίδων

* ΦΩΤ.: ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΠΙΝΟΣ

Ορκωμοσία Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2014 «Υπτγος Σβορώνος-Τσιγάντες Χριστόδουλος»

ην Πέμπτη 26η Ιουλίου 2013 και ώρα 09:30, πραγματοποιήθηκε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων η τελετή ορκωμοσίας των Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2014, «Υπτγος Σβορώνος-Τσιγάντες Χριστόδουλος». Απεφοίτησαν 240 Ανθυπολοχαγοί από την Ελλάδα, 24 από την Κύπρο, 1 από την Αλβανία, 6 από την Αρμενία, 2 από την Ιορδανία, 2 από το Μαυροβούνιο και 2 από την Συρία. Τα ξίφη στους νέους Ανθυπολοχαγούς επέδωσε ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Δημήτριος Αβραμόπουλος. Στη δοξολογία χοροστάτησε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Γλυφάδας κ.κ. Παύλος. Στην τελετή παρέστησαν επίσης ο ΥΦΕΘΑ κ. Ιωάννης Λαμπρόπουλος, ο Α΄ Αντιπρόεδρος

της Βουλής κ. Ιωάννης Τραγάκης, ο Βουλευτής κ. Γεώργιος Βαρεμένος ως εκπρόσωπος του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος, οι Αρχηγοί των Γενικών Επιτελείων των Ενόπλων Δυνάμεων και των Αρχηγείων των Σωμάτων Ασφαλείας, Επίτιμοι Αρχηγοί, τα μέλη του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου, Πρέσβεις και ΑΚΑΜ των χωρών των αλλοδαπών Ανθυπολοχαγών, καθώς και συγγενείς και φίλοι των νέων Ανθυπολοχαγών. Τον ΣΕΕΘΑ εκπροσώπησε ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αντγος ε.α. Λάμπρος Καζάκος, συνοδευόμενος από μέλη του Δ.Σ.

Ημερήσια Διαταγή Σχολής 26 Ιουνίου 2014 Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί,

σημερινή ημέρα αποτελεί καθοριστικό σταθμό στη ζωή σας. Με τις ευλογίες της εκκλησίας και τον όρκο που δώσατε ενώπιον της πολιτικής και Στρατιωτικής Ηγεσίας και των οικείων σας, εκπληρώνετε ένα μεγάλο σας όνειρο. Εντάσσεστε στη δύναμη των Ελλήνων Αξκων του ένδοξου Στρατού μας, ως απόφοιτοι της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, του αρχαιότερου Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της χώρας. Επιβεβαιώνοντας την πίστη σας στο χρέος προς τις γενεές των αξκών που αγωνίσθηκαν για την πατρίδα, θέσατε φωτεινό παράδειγμα τον «Υποστράτηγο Σβορώνο Τσιγάντε Χριστόδουλο», τον Διοικητή του Ιερού Λόχου της Μέσης Ανατολής, και η τάξη σας, τάξη 2014 της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, θα φέρει το όνομά του.

Η Πολιτεία σε λίγο θα σας απονείμει το ξίφος του Έλληνα αξκου, σύμβολο αξίας και δύναμης, χαρακτηριστικά που εφεξής πρέπει να σας διακρίνουν. Να είστε υπερήφανοι για την επάξια σημερινή σας κατάκτηση. Κατά την διάρκεια της τετραετούς φοίτησής σας, δοκιμάσατε τις σωματικές και ψυχικές σας αντοχές, με ένα πρόγραμμα αυστηρά καθορισμένης και απόλυτα πειθαρχημένης ζωής αλλά και υψηλού επιπέδου Στρατιωτικής και Ακαδημαϊκής εκπαίδευσης, σφυριλατόντας τον χαρακτήρα του αυριανού ηγήτορα. Εσείς υποτάξατε το «εγώ» στο «εμείς» και αντιμετωπίσατε όλες τις δυσκολίες, εφαρμόζοντας το ρητό του Σόλωνα «άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει», στο οποίο στηρίζεται η φιλοσοφία της εκπαίδευσης στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Τώρα πλέον θα συμμετέχετε ενεργά στη μέγιστη τιμή της διασφάλισης των

Εθνικών μας Κυριαρχικών Δικαιωμάτων, καθώς και της απρόσκοπτης πορείας της χώρας μας προς την ευημερία. Εργασθείτε με ζήλο, ανιδιοτέλεια, αξιοπρέπεια, μη φειδόμενοι χρόνου, κόπων ή θυσιών. Βασική επιδίωξή σας πρέπει να παραμείνει ο συνεχής εμπλουτισμός των γνώσεων στο αντικείμενό σας, με εκπαίδευση, ενημέρωση, εξάσκηση, αναζήτηση και μελέτη.Μόνο έτσι θα μπορέσετε να ανταποκριθήτε στις προκλήσεις και στις απαιτήσεις του σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Το σημερινό εξαιρετικά ανταγωνιστικό παγκόσμιο γεωστρατηγικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, ιδιαίτερα στους τομείς της τηλεπικοινωνίας και των πληροφοριών, απαιτούν την ύπαρξη ενός Στρατού σύγχρονου, άρτια εξοπλισμένου και εκπαιδευμένου, ώστε να έχει τη δυνατότητα να επιφέρει καίριο πλήγμα, σ’ όποιον τολμήσει να επιβουλευθεί την εθνική ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας. Ωστόσο, παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις και προόδους της επιστήμης , ο άνΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

43 θρωπος θα συνεχίσει να αποτελεί τον πιο καθοριστικό παράγοντα της μαχητικής ισχύος του στρατού μας. Μη ξεχνάτε ότι εσείς θα έχετε στα χέρια σας τον ανθό της Ελληνικής κοινωνίας, τον οποίο καλείστε να γαλουχήσετε, να εκπαιδεύσετε, να προετοιμάσετε και να οδηγήσετε στη νίκη και στη δόξα. Θα σας ακολουθήσουν, εφ’ όσον είστε το παράδειγμά τους. Εμπιστευθείτε τους υφισταμένους σας και προσπαθήστε να αναδείξετε τα χαρίσματά τους. Έχετε ιερή υποχρέωση να τους χειρισθείτε με ενδιαφέρον και κατανόηση, με αυστηρότητα αλλά και δικαιοσύνη. Πάντα να θυμάστε τα λόγια του αρχαίου ρήτορα Αγάθωνα. Τον άρχοντα τριών δει μέμνησθαι,πρώτον μεν οτι ανθρώπων άρχει,δεύτερον οτι κατά νόμον άρχει και τρίτον ουκ αεί άρχει» Διδάξτε τους πίστη στα ιδανικά του ελληνισμού, ήθος, και αξιοπρέπεια. Εμφυσήστε τους υψηλό φρόνημα, αγωνιστικό πνεύμα, και συναδελφικότητα. Σφυρηλατήστε τους τις στρατιωτικές αρετές, της φιλοπατρίας, της ανδρείας, της καρτερίας, του στρατιωτικού πνεύματος και της πειθαρχίας. Διαμορφώστε χαρακτήρες, εκπαιδεύστε τους στην στρατιωτική τέχνη και την ειδικότητά τους, γυμνάστε το σώμα και χαλυβδώστε την ψυχή τους. Ποτέ να μην ξεχνάτε ότι πρώτη και κυρία αποστολή σας είναι η ετοιμότητα για πόλεμο.

ρα επιλέξατε, χωρίς αμφιβολίες, επιφυλάξεις ή απογοητεύσεις.

Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί,

Αντιμετωπίστε τις προκλήσεις του μέλλοντος με πνεύμα επιθετικό, ακολουθώντας το παράδειγμα των Αρχαίων Αθηναίων, όπως μας το παραδίδει ο Θουκιδίδης, «Παρά δύναμιν τολμηταί και παρά γνώμην κινδυνευταί και εν τοις δεινοίς ευέλπιδες». Στους ονομαζόμενους σήμερα Ελληνοκύπριους Ανθυπολοχαγούς, εύχομαι επιπλέον, να ευτυχίσουν να δουν την Κύπρο μας επανενωμένη με την εθνική σημαία να κυματίζει και στην Κερύνεια. Να θυμάστε ότι εμείς θα είμαστε πάντα στο πλευρό σας. Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί των φίλων χωρών της Αλβανίας, της Αρμενίας, της Ιορδανίας,τoυ Μαυροβουνίου και της Συρίας. Διατηρήστε στις ψυχές σας την Ελλάδα σαν δεύτερη πατρίδα. Να θυμάστε τους φίλους και τους συμμαθητές σας και να κρατήσετε επαφές μαζί τους. Η Σχολή θα χαίρεται για τις επιτυχίες σας και θα είναι υπερήφανη για την επαγγελματική και κοινωνική σας καταξίωση. Καλή επάνοδο στις πατρίδες σας, καλή υπηρεσία στους Στρατούς σας.

ιμήστε το αξίωμά που επάξια και με πολύ κόπο κατακτήσατε και φανείτε αντάξιοι των προσδοκιών της πολιτείας. Ακολουθείστε τον επίπονο δρόμο του καθήκοντος που ελεύθε-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

* ΦΩΤ.: ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΠΙΝΟΣ

παραλαβή σήμερα της ένδοξης Σημαίας της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων από τον Αρχηγό σας σηματοδοτεί την επίσημη ανάλη-

* ΦΩΤ.: ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΠΙΝΟΣ

Ευέλπιδες της IΙΙης Τάξης,

ψη των καθηκόντων σας στη Σχολή, ως Διοικούσας Τάξης. Διοικήστε με σεβασμό και προσήλωση στις πανανθρώπινες αξίες και τις παραδόσεις της Σχολής μας. Με σύνεση και αμεροληψία, με αγάπη και ευπρέπεια, με αυστηρότητα αλλά και δικαιοσύνη. Κυρίως όμως διοικήστε με το παράδειγμά σας. Να έχετε στο νου σας ότι ο όρος της Διοικούσας Τάξης είναι τίτλος που δεν απονέμεται, αλλά κερδίζεται. Και κερδίζεται με προσπάθεια και κόπο, γιατί απαιτεί να προβάλλετε πάντα τον εαυτό σας, ως παράδειγμα για τους υπόλοιπους Ευέλπιδες. Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί

πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, παρούσα στην σημερινή τελετή, σας κατευοδώνει με τις θερμότερες ευχές.

Οι Αξιωματικοί, οι καθηγητές, το πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό της Σχολής, σας ευχόμαστε λαμπρή σταδιοδρομία και πραγμάτωση των προσδοκιών σας. Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους γονείς των ορκισθέντων για την υπέροχη δουλειά που έκαναν όλα αυτά τα χρόνια, μεγαλώνοντας τα παιδιά τους με αρχές, που αποτέλεσαν το θεμέλιο, ώστε τώρα ο Στρατός να μπορεί να καμαρώνει μαζί τους. Με αυτές τις σκέψεις και με την ευχή η Υπέρμαχος Στρατηγός Παναγία να μας προστατεύειει σας καλώ να αναφωνήσετε: Ζήτω το Έθνος, Ζήτω ο Στρατός, Ζήτω η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Χρήστος Καρυώτης Υποστράτηγος

Συνδιάσκεψη Διοικητών των Κολεγίων Άμυνας και Στρατιωτικών Πανεπιστημίων του ΝΑΤΟ

πό 26 έως 28 Μαΐου 2014, πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Άμυνας της Ρουμανίας Carol I στο Βουκουρέστι, η 43η Συνδιάσκεψη Διοικητών των κολεγίων άμυνας και στρατιωτικών πανεπιστημίων του ΝΑΤΟ. Στην εν λόγω Συνδιάσκεψη Διοικητών, η οποία πραγματοποιείται σε ετήσια βάση υπό την αιγίδα του Κολεγίου Άμυνας του ΝΑΤΟ (NADEFCOL), συμμετέχουν οι Διοικητές των Σχολών Άμυνας και Στρατιωτικών Πανεπιστημίων τόσο των χωρών μελών του ΝΑΤΟ, όσο και των χωρών που διατηρούν εταιρική σχέση με τη συμμαχία. Σκοπός της συνάντησης είναι αφ’ ενός η προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης και η διευκόλυνση της ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών, με στόχο τη βελτίωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και μεθόδων διδασκαλίας και αφ ετέρου η προώθηση της συνεργασίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στον τομέα της άμυνας, μεταξύ των στρατιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τόσο των χωρών

μελών του ΝΑΤΟ όσο και των υπολοίπων χωρών. Το θέμα της 43ης συνδιάσκεψης ήταν “Connected forces through connected education: Harnessing NATO’s and Partner Nations Strategic Educational Resources” και συμμετείχαν 105 εκπρόσωποι από 41 χώρες, αντιπροσωπεύοντας 54 οργανισμούς και στρατιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα από όλο τον κόσμο. Στη συνάντηση εξετάστηκαν, τόσο στην ολομέλεια όσο και στις επιμέρους ομάδες εργασίας, μια σειρά από προκλήσεις που αντιμετωπίζονται στον τομέα της εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένου και αυτού που αφορά στο να πειστούν οι εκάστοτε διοικούντες καθώς και οι φορείς χάραξης πολιτικής, σχετικά με την εγγενή αξία της εκπαίδευσης και την ανάγκη διάθεσης του απαραίτητου χρόνου και πόρων. H Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), συμμετείχε στη συνδιάσκεψη με τον Διοικητή της Αντιστράτηγο Ανδρέα Ηλιόπουλο και τον Τμηματάρχη του τμήματος Μελετών Ερευνών της Σχολής, Σμήναρχο (Ι) Δημήτρη Κωστόπουλο. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΠOΛITIKO & ΣTPATHΓIKO Π E P I Σ K O Π I O

Οι Τούρκοι κλιμακώνουν τις προκλήσεις τους στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξίαρχου ε.α., γεωστρατηγικού αναλυτή και συγγραφέα

τις 16-05-2014, η τουρκική Υδρογραφική-Γεωγραφική Διεύθυνση της Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων (ΔΝΔ), δημοσιοποίησε την επιχειρησιακή δραστηριότητα των πλοίων επιστημονικών ερευνών της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, για το έτος 2014. Για τη σύνταξη του παραπάνω εγγράφου συνεργάστηκαν οι ακόλουθοι τουρκικοί φορείς: το υπουργείο Εξωτερικών, το υπουργείο ΜεταφορώνΝαυτιλίας-Επικοινωνιών, το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων, η Διοίκηση Ναυτικών Δυνάμεων, το Αρχηγείο Στόλου, η Διοίκηση Βόρειας Θαλάσσιας Περιοχής και η Διοίκηση Νότιας Θαλάσσιας Περιοχής της Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων, η ΥδρογραφικήΓεωγραφική Διεύθυνση, η Διοίκηση Ασφαλείας Ακτών, το Τουρκικό Ίδρυμα Επιστημονικών και Τεχνολογικών Μελετών TÜBITAK, η Γενική Διεύθυνση Μεταλλευτικών Ερευνών, τα Ινστιτούτα Θαλασσίων Επιστημών και Αλιευμάτων των πανεπιστημίων Κωνσταντινούπολης και Dokuz Eylül, καθώς επίσης το τμήμα Θαλασσίων Επιστημών του πολυτεχνείου Μαύρης Θάλασσας. Επίσης, μεταξύ των προαναφερθέντων δραστηριοτήτων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν τα εξής: ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Πλοίο επιστημονικών ερευνών SELEN της Γενικής Διεύθυνσης Μεταλλευτικών Ερευνών.

Πρώτον, οι γεωλογικές, γεωφυσικές, υδρογραφικές, ωκεανογραφικές και περιβαλλοντολογικές έρευνες, με τη συμμετοχή 25 επιστημόνων, που έχουν προγραμματισθεί μέχρι το Δεκέμβριο του 2014 με το πλοίο επιστημονικών ερευνών SELEN της Γενικής Διεύθυνσης Μεταλλευτικών Ερευνών

Πλοίο επιστημονικών ερευνών Piri Reis.

στα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεύτερον, οι έρευνες του πλοίου επιστημονικών ερευνών Piri Reis αφορούν στη μελέτη του ιζηματοειδούς σε συγκεκριμένες περιοχές του βυθού του Αιγαίου, προκειμένου να βελτιωθεί η κατανόηση του κλιματικού συστήματος και να γίνουν εκτιμήσεις για το μέλλον. Η σπουδαιότητα των ερευνών αυτών για την ελληνική πλευρά, εστιάζεται στο γεγονός ότι αυτές θα πραγματοποιηθούν με έναν ειδικό εξοπλισμό, που αποτελείται από ένα έμβολο το οποίο βυθίζεται στον πυθμένα της θάλασσας και εξάγει δείγματα των ιζημάτων-λάσπη από το βυθό. Η διαδικασία λήψης των δειγ-

Διαδικασία λήψης δειγμάτων από το πλοίο επιστημονικών ερευνών Piri Reis.

μάτων φαίνονται στο παραπάνω διάγραμμα. Συνακόλουθα δε, οι Τούρκοι δημοσιεύουν τον ακόλουθο χάρτη με τον οποίο αμφισβητούνται τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο και

απεικονίζονται οι σταθμοί στους οποίους θα διεξαχθούν οι εν λόγω έρευνες. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η δραστηριότητα αυτή, αποτελεί συνέχεια αντίστοιχης ανακοίνωσης που δημοσιοποίησε στο παρελθόν η τουρκική Υδρογραφική-Γεωγραφική Διεύθυνση, για έρευνες που θα πραγματοποιούντο τα χρονικά διαστήματα 5-30 Μαρτίου 2012 και 25 Ιουνίου-20 Ιουλίου 2012, στην οποία αναγραφόταν τα εξής: ■■ Αριθμός επιστημόνων: 10 ■■ Φορέας που υποστηρίζει το πρόγραμμα: TÜBİTAK (Τουρκικό Ίδρυμα Επιστημονικών και Τεχνολογικών Ερευνών) ■■ Υπεύθυνος προγράμματος: Ο καθηγητής Γεωλογίας και Θαλασσίων Επιστημών Yaşar Doğan [σ.σ. είναι μέλος της ομάδος ερευνών της ΤΡΑΟ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία

Σταθμοί ελέγχου στη Θάλασσα του Αιγαίου (2014).

Πετρελαίου)] Σκοπός του προγράμματος: Πρώτον, η μελέτη και εξαγωγή συμπερασμάτων από τα ευρήματα που θα προκύψουν κατά τη μέτρηση των ιδιαιτεροτήτων του οικοσυστήματος, στην περιοχή της Οικονομικής Ζώνης της Τουρκίας στο Αιγαίο. Δεύτερον, η δημιουργία βάσης δεδομένων με τις βασικές οικολογικές πληροφορίες αναφορικά με την υποδομή του εν λόγω οικοσυστήματος. Τρίτον, η πραγματοποίηση μελέτης αξιοποιώντας τα βιολογικά, χημικά και φυσικά δεδομένα που θα συλλεχθούν. Τέταρτον, η προβολή των αλλαγών του οικοσυστήματος που θα υπάρξουν στο μέλλον. Και πέμπτον, η αξιολόγηση των στοιχείων που θα προκύψουν σε σχέση με τα μετεωρολογικά δεδομένα και τις κλιματικές αλλαγές του μέλλοντος. ■■ Θα πραγματοποιηθούν 27 μετρήσεις τόσο στα τουρκικά χωρικά ύδατα όσο στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου και φαίνονται στον τουρκικό χάρτη που ακολουθεί. Τι όμως σημαίνουν όλα αυτά; Όταν οι Τούρκοι είχαν ανακοινώσει τις έρευνες το 2012, απευθυνθήκαμε στον επίκουρο καθηγητή του Πάντειου Πανεπιστημίου Ευάγγελο Συρίγο, που ασχολείται με το διεθνές δίκαιο και την εξωτερική πολιτική, με κύρια αντικείμενα το δίκαιο της Θάλασσας, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα Βαλκάνια και τις μειονότητες, ο οποίος απάντησε στα ακόλουθα ερωτήματα: Μπορεί η Τουρκία να πραγματοποιήσει μέσω των πανεπιστημίων έρευνες στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου για θέματα οικοσυστήματος και βιοποικιλότητας; Ε.Σ.: Βεβαίως. Η έρευνα μπορεί να περιορισθεί είτε μόνο σε ύδατα (π.χ. ποιότητα υδάτων, περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις κ.λπ.) (1η περίπτωση), είτε να επεκταθεί και σε θέματα που σχετίζονται με το βυθό των διεθνών υδάτων (υφαλοκρηπίδα) (2η περίπτωση). Απαιτείται η έγκριση της Ελλάδος για ■■

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

47 τις εν λόγω έρευνες; Ε.Σ.: Στην 1η περίπτωση θεωρητικώς δεν χρειάζεται άδεια από την Ελληνική πλευρά. Αυτό ισχύει για όσο καιρό δεν έχουμε κηρύξει Α.Ο.Ζ. Στην πράξη, όμως, και προς αποφυγή διενέξεων τα κράτη που προτίθενται να προβούν σε ενέργειες στα υποκείμενα ύδατα, ζητούν σχετική άδεια. Αυτό γίνεται διότι είναι τέτοια η φύση των ερευνών που είναι εξαιρετικά δύσκολο για το παράκτιο κράτος να γνωρίζει εάν το διενεργόν την έρευνα σκάφος θα περιορισθεί σε δραστηριότητες επί των υπερκείμενων υδάτων ή θα προχωρήσει σε έρευνες επί της υφαλοκρηπίδας. Για να το ζητήσουμε αυτό, ερμηνεύουμε το άρθρο 300 της σύμβασης που αναφέρεται στην καλή πίστη και το άρθρο 87 παράγραφος 2. Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, δεν δίδουν άδεια, αλλά απαιτούν εκ των προτέρων γνωστοποίηση των ερευνών (notification). Εάν κηρύξουμε Α.Ο.Ζ., τότε για τις έρευνες θα χρειάζεται άδεια. Στην 2η περίπτωση χρειάζεται άδεια. Την άδεια χορηγεί η ΕΧΑΕ (Επιτροπή Χορηγήσεως Αδειών Ερευνών Θαλάσσης) που είναι διυπουργικό όργανο και συντονίζεται από το υπουργείο Εξωτερικών. Σε περίπτωση που οι έρευνες διεξάγονται από διεθνή οργανισμό, στα όργανα του οποίου συμμετέχει η Ελλάδα, δεν χρειάζεται άδεια. Τεκμαίρεται ότι έχει ενημερωθεί από τη συμμετοχή του στον οργανισμό. Εάν κάποιος εξετάσει την κατάσταση που περιγράφεται παραπάνω, η εικόνα που προκύπτει είναι σαφής. Η Άγκυρα, η οποία ακολουθεί τη στρατηγική της ελεγχόμενης έντασης και της σταδιακής δημιουργίας τετελεσμένων, φαίνεται να περνά βαθμιαία στο επόμενο στάδιο. Δηλαδή, οι Τούρκοι, από τη «δυναμική» αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο με πολεμικά πλοία και πολεμικά αεροσκάφη, («αβλαβείς» διελεύσεις μέχρι το Σούνιο, ασκήσεις έρευνας και διάσωσης εντός της περιοχής ευθύνης της Ελλάδος κ.λπ.), περνούν σε μια ηπιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

διεξάγει έρευνες υδρογονανθράκων στη ελληνική και κυπριακή Α.Ο.Ζ. Και δεύτερον, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν στις εν λόγω περιοχές την αεροναυτική άσκηση BEYAZ FIRTINA-2014 και την αποβατική άσκηση EFES-2014, στις οποίες συμμεΣταθμοί ελέγχου στη Θάλασσα του Αιγαίου (2012). τέχουν 53 πολεμικά ότερη μεν, αλλά πιο ύπουλη τακτική, πλοία, 4 αεροσκάφη θαλάσσιας περιχρησιμοποιώντας ερευνητικά πλοία με πολίας, 14 ελικόπτερα του πολεμικού πανεπιστημιακούς, τα οποία θεωρητι- ναυτικού, αεροσκάφη της πολεμικής κώς δεν χρειάζονται την άδεια της ελ- αεροπορίας, οι σχηματισμοί της Στραληνικής πλευράς, για να πραγματοποι- τιάς Αιγαίου, 17 σκάφη της Διοίκησης ήσουν τις συγκεκριμένες έρευνες στα Ασφαλείας Ακτών, μονάδες ειδικών δυδιεθνή ύδατα του Αιγαίου. Στην περί- νάμεων του στρατού ξηράς, της στραπτωση δε, που η Τουρκία θα θελήσει τοχωροφύλακής και των Bordo Bereli, να αυξήσει την ένταση τότε θα συνο- καθώς επίσης ένα αεροσκάφος συλλοδεύσει το ερευνητικό σκάφος της με γής πληροφοριών της Εθνικής Υπηρεπολεμικά πλοία. σίας Πληροφοριών ΜΙΤ. Αναφορικά δε, με την αύξηση της Τέλος, αν κρίνουμε από τις έως έντασης θα πρέπει να επισημανθεί ότι, τώρα συμπεριφορές της Άγκυρας, το διάστημα που το πλοίο επιστημο- εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι, η νικών ερευνών Piri Reis θα πραγματο- τουρκική προκλητικότητα είναι διαποιεί δειγματοληψίες από το βυθό του χρονική, ποιοτικά και ποσοτικά συνεΑιγαίου, η Τουρκία είχε προγραμματί- χώς αυξανόμενη και ακολουθείται βάσει τα εξής: πρώτον, μέχρι τις 15 Ιουνί- σει ενός πολυδιάστατου σχεδιασμού, ου 2014 και σύμφωνα με την υπ. αριθ. κοινά αποδεκτού από τις εκάστοτε κυ20/17-05-2014 τουρκική ανακοίνω- βερνήσεις και τους στρατιωτικούς, με ση, το τουρκικό πλοίο επιστημονικών σκοπό να δημιουργήσουν φοβικά σύνερευνών Barbaros Hayreddin Paşa, θα δρομα στην ελληνική πλευρά.

Περιοχή ερευνών του τουρκικού πλοίου επιστημονικών ερευνών Barbaros Hayreddin Paşa μέχρι τις 15 Ιουνίου 2014.

«Συγνώμη για την άμυνα» Υπό κ. Δημητρίου Α. Ιωάννου, Οικονομολόγου και Συγγραφέα

Ι.

Υπάρχει ένα ερώτημα το οποίο ουδέποτε έχει τεθεί ευθέως, τουλάχιστον εντός των πλαισίων της «θεσμικής» πολιτικής και του «θεσμικού» δημόσιου διαλόγου, παρ’ ότι έχει τεθεί και απαντηθεί -με λάθος τρόπο- από κάποιες ακραίες δυνάμεις του πολιτικού φάσματος. Το ερώτημα είναι το εξής: έχουν όλες οι εθνο-φυλετικές, πολιτισμικές, κοινωνικές και οικονομικές ομάδες που βρίσκονται σήμερα επάνω στο έδαφος της Ελλάδας τα ίδια συλλογικά δικαιώματα; Πρέπει να σταθμίζονται οι ανάγκες και οι επιδιώξεις όλων αυτών των ομαδοποιήσεων με τον ίδιο συντελεστή, όταν χαράσσεται (ή δεν χαράσσεται) η πορεία της χώρας και όταν λαμβάνονται (ή δεν λαμβάνονται) οι αποφάσεις που θα κρίνουν το μέλλον της; Εκείνος που σχίζει και πετάει στην θάλασσα όλα τα χαρτιά του και καταστρέφει όλα τα αποδεικτικά στοιχεία της ταυτότητάς του, της εθνικότητας του και της προέλευσης του, πριν εισέλθει στον ελληνικό εθνικό χώρο, έχει τα ίδια δικαιώματα με εκείνον ο οποίος, όχι λόγω του «δικαίου του αίματος», αλλά λόγω του «δικαίου του βιώματος και της μνήμης», έχει συνδέσει την ύπαρξή του, αμετάκλητα και αποκλειστικά, με την πορεία της χώρας που λέγεται Ελλάδα; Η απάντηση στο εν λόγω ερώτημα είναι απλή και ξεκάθαρη: όχι. Ο άνθρωπος χωρίς ταυτότητα, προέλευση και πατρίδα, που εάν οι δουλέμποροι είχαν διαφορετικό δρομολόγιο μπορεί και να βρισκόταν στην Μάλτα, στην Ιταλία ή στην Ισπανία, έχει βεβαίως το αναφαίρετο δικαίωμα στην ζωή και στην αξιοπρέπεια. Όμως οι ανάγκες του, οι στοχεύσεις του και οι επιδιώξεις του, όσο θεμιτές και ανθρώπινα κατανοητές και αν είναι, δεν μπορούν να υπερκαθορίζουν την μοίρα κάποιου άλλου, δηλαδή εκείνου ο οποίος επέλεξε να έχει όνομα, επώνυμο και πατρίδα, και επέλεξε

επίσης να απαντήσει στο ερώτημα της ύπαρξης, (να «ζήσει προς τον θάνατο»), παραμένοντας στον γενέθλιο τόπο του. Η αναζήτηση «μίας καλύτερης ζωής», μακριά από την πατρίδα τους, εκ μέρους μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων, δεν είναι δυνατόν να γεννά αυτομάτως την υποχρέωση σε άλλες ομάδες ανθρώπων, (οι οποίες μάλιστα σε ουδέν ευθύνονται για την δύστηνο μοίρα των πρώτων), να υπονομεύσουν το δικό τους μέλλον και να υποβαθμίσουν την δική τους πραγματικότητα στον τόπο που γεννήθηκαν, αλλά και που επέλεξαν να συνεχίσουν να ζουν. Με κριτήριο ακόμη και την πιο στοιχειώδη έννοια δικαίου, τα ηθικά δικαιώματα των δύο ομάδων, δεν μπορεί παρά να είναι ετεροβαρή και άνισα: σε μία δημοκρατική κοινωνία που εδράζεται στις αρχές του ανθρωπισμού, το σύνολο των δικαιωμάτων που απολαμβάνει το κάθε μέλος της (αλλά και κάθε ομαδοποιημένο άθροισμα μελών της), πρέπει απαραιτήτως να αντισταθμίζεται από ένα ισοδύναμο και ισομεγέθες σύνολο υποχρεώσεων και δεσμεύσεων. Όπου το ισοζύγιο αυτό ανατρέπεται, δημιουργούνται οι γνωστές δυσπλασίες είτε της αναρχίας (εκεί που επικρατούν τα δικαιώματα), είτε της τυραννίας (εκεί που επικρατούν οι υποχρεώσεις). «Όσοι έχουν «πλεονασματικό» ισοζύγιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, μοιραία ζουν εις βάρος των υπολοίπων από τους οποίους κατ’ ουσίαν έχουν σφετεριστεί τα πλεονάζοντα αυτά δικαιώματα. Πράγμα που συμβαίνει και στην σημερινή Ελλάδα, όπως π.χ. στο κέντρο της Αθήνας, όπου έστω και αν διαβιούν στην έσχατη αθλιότητα, οι παράνομοι μετανάστες, («πρόσφυγες» κατά μία άλλη ορολογία1) χρώμενοι, σε 1 Που όμως δεν είναι ακριβής. Είναι πράγματι «πρόσφυγας» κάποιος που εγκαταλείπει την εστία του για να περισώσει το ύψιστο αγαθό της ζωής. Όσο όμως απο-

καταχρηστικό μάλιστα βαθμό, τις υποδομές και τον οικονομικό ιστό μίας πόλης για την οποία δεν έχουν δουλέψει και δεν έχουν φορολογηθεί ποτέ στο παρελθόν, αλλά και τις «δουλείες» και προβλέψεις ενός -έστω και καχεκτικού- Κράτους-Προνοίας για το οποίο δεν έχουν αγωνισθεί και δεν έχουν καταβάλει τίμημα αίματος, δημιουργούν τόσο σημαντικές οχλήσεις που ουσιαστικά υπεξαιρούν από τους «νόμιμους» κάτοικους -κυρίως γηγενείς αλλά επίσης και αλλοδαπούς- σειρά θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι η αίσθηση της ασφάλειας και της ευταξίας, η δυνατότητα οικονομικής βιοποριστικής δραστηριότητας αλλά επίσης και η απρόσκοπτη διαβίωση στον οικείο διαπροσωπικό, πολιτισμικό και κοινωνικο-οικιστικό χώρο - απολύτως απαραίτητες προϋποθέσεις της ατομικής και της συλλογικής ψυχικής ισορροπίας, και του ειρηνικού βίου. Εκτός από τα παραπάνω, όμως, υπάρχει και κάτι άλλο που αφορά το δίκαιο της «συλλογικότητας». Όπως η έννοια του «έθνους» η οποία δεν είναι ισοδύναμη με την έννοια του «λαού», γιατί η πρώτη εκφράζει ένα διαχρονικό φαινόμενο στην ολότητά του, ενώ η δεύτερη σηματοδοτεί ένα απλό σημείο στο άνυσμα της εξέλιξής του, δηλαδή μία στιγμιαία, μονοπρισματική αποτύπωσή του. Έτσι και το συλλογικό «δίκαιο» των απατρίδων ή έστω προσφύγων, δεν μπορεί να είναι ισομακρύνεται από εκεί και διέρχεται, χωρίς να σταματά καθόλου, μέσα από πολιτείες και χωριά, χώρες και βασίλεια, στα οποία θα μπορούσε να παραμείνει και να ζήσει ασφαλής, κατευθυνόμενος αποκλειστικά είτε στο Champs Elysees είτε στην Unter den Linden, και ισχυριζόμενος ότι μόνο εκεί μπορεί να αισθανθεί προστατευμένος τότε η ιδιότητα του σταδιακά μεταλλάσσεται, και τελικά από την κατηγορία του «πρόσφυγα» μεταπίπτει πλήρως σε εκείνην του «παράνομου οικονομικού μετανάστη». ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

49 δύναμο με το συλλογικό δίκαιο της ιστορικής ταυτότητας και της πολιτισμικής ιδιοπροσωπίας. Μπορεί κάποιος να είναι καθαρόαιμος ή αυθεντικός Dravidian traveler αλλά, εν τούτοις να θέλει να πιστεύει τον εαυτό του ως εξ αίματος και εξ ευθείας γραμμής απόγονο του Αλκιβιάδη. Είναι δικαίωμα του, όπως δικαίωμα των λαών είναι να κατασκευάζουν εθνικούς μύθους και να τους χρησιμοποιούν ως αστρολάβους για να ζουν και να πορεύονται δια μέσου των ατραπών της Ιστορίας, υπό την μοναδική προϋπόθεση ότι η αφοσίωσή τους στο δικό τους συμβολικό και μυθικό σύστημα αξιών, δεν αποτελεί απειλή για τα θεμελιώδη δικαιώματα όσων ομνύουν πίστη σε αλλότριους Θεούς. Οι εν λόγω μύθοι, όπως και οι κοινωνίες που οικοδομούνται επάνω τους, δημιουργούν τις υπαρξιακές συντεταγμένες, εντός των οποίων εξελίσσεται το ανθρώπινο πνεύμα και ανελίσσεται ο πολιτισμός. Ταυτόχρονα προσφέρουν σε κάθε μεμονωμένο μέλος της εθνικής κοινότητας, την αίσθηση του «ανήκειν», απαραίτητη συνθήκη ψυχολογικής ισορροπίας και υπαρξιακής ασφάλειας για την μεγάλη, τουλάχιστον, πλειοψηφία των ανθρώπων. Συνεπώς, ένα έθνος είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μελών του, όσων δηλαδή έτυχε να το απαρτίζουν σε μία ορισμένη χρονική στιγμή, αλλά και κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των βιοτικών αναγκών των μελών του. Ο ανθρώπινος πολιτισμός στηρίζεται, μεταξύ άλλων και, στο ότι αναγνωρίζει το έθνος ως μία αυθύπαρκτη οντότητα η οποία, παρά τον «άϋλο», «συμβολικό», «φαντασιακό» ή οποιοδήποτε άλλο χαρακτήρα, θα αρεσκόταν να της αποδώσει κανείς, ότι παράγει πολύ απτά, συγκεκριμένα και σχεδόν «υλικά» αποτελέσματα: πλαισιώνει, σταθεροποιεί και νοηματοδοτεί τις ανθρώπινες ζωές, που το επιλέγουν ως βασικό σύστημα αναφοράς ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

τους, χωρίς όμως να αποτελεί απλό λογιστικό αντίκρισμα τους. Η διαχρονία του εθνικού φαινομένου αποτελεί υπέρτερη αξία και άλλης τάξης αγαθό από τις συγκυριακές και εφήμερες προσλήψεις, απεικονίσεις και μορφοποιήσεις του, και τούτο γιατί αφορά όχι μόνο τους παρόντες εκπροσώπους του, αλλά και εκείνους που πρόκειται να έρθουν στο μέλλον. Βεβαίως η «μετοχή» στην εθνική κοινότητα γίνεται σε καθαρά εθελοντική βάση, και είναι προϊόν του γνωστού καθημερινού «δημοψηφίσματος» των πολιτών. Ο αρνησίπατρις, ο άπατρις, ο «πολίτης του κόσμου», καθώς και ο εθνο-πολιτισμικός πλάνης ή μέτοικος έχει κάθε δικαίωμα -σε μία δημοκρατική κοινωνία- να απεκδυθεί και να αποτάξει -συνειδησιακά- την εθνική του (ή και κάθε εθνική) ταυτότητα. Σε αντάλλαγμα όμως αυτής της ελευθερίας και διακριτικής ευχέρειας που απολαμβάνει, υποχρεούται να αποδεχθεί και ο ίδιος πως οι «μέτοχοι» του έθνους, δικαιούνται με την σειρά τους -πάντα υπό την προϋπόθεση ότι δεν απειλούν ή δεν περιορίζουν αντίστοιχα αλλότρια θεμελιώδη δικαιώματα- να υπερασπίζουν το σύστημα αξιών που έχουν κληρονομήσει και έχουν αποδεχθεί. Επιπλέον, μάλιστα, το «ελεύθερο εθνικής δέσμευσης» άτομο, οφείλει και το ίδιο να υπερασπίζεται το δικαίωμα ύπαρξης εθνικών υποκειμένων, ως απαράβατη συνθήκη της κοινής ελευθερίας. Εάν επικρατούσε η άποψη ότι το εθνικό φαινόμενο δεν είναι παρά μία συλλογική παραίσθηση και ότι το αίτημα του σεβασμού της συλλογικής εθνικής συνείδησης ουδεμία διαθέτει νομιμοποίηση «υπεροχής» έναντι εξωθεσμικών κινημάτων αμφισβήτησής

του ή ακόμη και «αντίπαλων» συγκυριακών ομαδοποιήσεων, ο κόσμος θα γινόταν πολύ διαφορετικός, και πολύ πιο δύσκολος. Αυτό σημαίνει ότι είναι καταχρηστικός και δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός μίας μερίδας ριζοσπαστών «συνηγόρων» της παράνομης μετανάστευσης, ότι οι Έλληνες πολίτες δεν δικαιούνται να απαιτούν προνομιακή πρόσβαση και σχέση με τον ελλαδικό χώρο και με τον επ’ αυτού συσσωρευμένο πλούτο, διότι αμφότερα αποτελούν κτήμα όλης της ανθρωπότητας και, συνεπώς, ανήκουν εξ ίσου και στον μετανάστη που βρίσκεται πλέον επί ελληνικού εδάφους, έστω και παράνομα. Είναι καταχρηστικός ο ισχυρισμός αυτός όχι μόνο, ή κυρίως, για την κατά συρροή συνοπτική συμβολική διαγραφή δεκάδων αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων των γηγενών Ελλήνων, όπως το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, αλλά κυρίως διότι αρνούμενος την νομιμοποίηση του εθνικού φαινομένου και των δικαιωμάτων που προκύπτουν εξ αυτού, και επιχειρώντας να τα υποκαταστήσει με ένα αυθαίρετα οριζόμενο πλάσμα (φυσικού) δικαίου που λέγεται «ανθρωπότητα», στην πραγματικότητα επιχειρεί να αποκόψει τον κατ’ ελεύθερη επιλογή Έλληνα πολίτη από τις συμβολικές αξίες και τα βιοτικά μέσα που τον οικειώνουν με τον κόσμο και με την ίδια την ύπαρξή του. Με άλλα λόγια, στο όνομα μίας αυθαίρετης ιδέας «ανθρωπισμού», επιδιώκει την πραγματοποίηση, και την νομιμοποίηση, μίας ψυχοπολιτισμικής γενοκτονίας του ελληνικού έθνους, καθώς και μίας λεηλασίας του υλικού του πλούτου.

II.

Εάν πριν από είκοσι χρόνια κάποιος προέβλεπε ότι για να περπατήσει ένας Έλληνας, μόνος, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας από τις 6 μμ. έως τις 7 πμ. θα

50 έπρεπε να είναι ή πολύ διαλεχτός λεβέντης ή παράφρων, ο ισχυρισμός θα έμοιαζε με προϊόν φαντασιοπληξίας. Σήμερα είναι ίσως μία πραγματικότητα την οποία όλοι έχουν αποδεχτεί ως μερικά αναπόφευκτη. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν και εμείς, με το δικαίωμα που μας δίνει το γεγονός πως η πραγματικότητα απέδειξε ότι η αλήθεια ξεπερνάει και την πιο γόνιμη φαντασία -πράγμα που μας απαλλάσσει από τον φόβο ότι οι Ηρακλειδείς της «πολιτικής ορθότητας» θα μας κατακεραυνώσουν ως δημαγωγικά κινδυνολογούντες- να φαντασθούμε διάφορες εκδοχές για το πως μπορεί να είναι η Αθήνα σε ακόμη είκοσι χρόνια από σήμερα, δηλαδή το 2034. Σύμφωνα με μία πρώτη εκδοχή το 2034 η Αθήνα θα υποθέσουμε ότι είναι αυτόνομο χαλιφάτο, που θα διοικείται από έναν κυβερνήτη, τον οποίον όμως θα ορίζει κάποιο θρησκευτικό συμβούλιο, με έδρα στο μακρινό Punjab. Η ανακήρυξη του χαλιφάτου θα είχε έρθει το 2032, όταν μετά την δεύτερη χρεοκοπία της Ελλάδας τα 5.000.000 εκατομμύρια Μουσουλμάνων που κατοικούσαν στην Αττική, απηυδισμένα από την «ηθική κατάπτωση και την διαφθορά των γηγενών», εξεγέρθηκαν με επιτυχία προκειμένου να απελευθερώσουν την περιοχή από τους άπιστους. Μία άλλη υποθετική, αλλά επίσης πιθανοφανής, εκδοχή είναι ότι το 2034 η τέως περιφέρεια Ελλάδος μπορεί να είναι μία απόλυτα ευνομούμενη περιοχή, στην οποία διαφορετικά έθνη, πολιτισμοί και θρησκείες θα συνυπάρχουν αρμονικά, σε ένα επιτυχημένο παράδειγμα πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας, κάτω από το άγρυπνο μάτι και την στιβαρή διοίκηση του Τούρκου Γενικού Επιτρόπου, που θα εγγυάται την τήρηση των κανόνων ισονομίας και ευταξίας. Η επέμβαση της Τουρκίας και η αναγόρευσή της σε εγγυήτρια δύναμη της τέως περιφερείας Ελλάδας, είχε καταστεί αναγκαία το 2033, όταν μετά την τρίτη χρεοκοπία της Ελληνικής Δημοκρατίας και την οριστική έξωσή της από την ΕΕ, ξέσπασαν φοβερές

ταραχές που πήραν διαστάσεις ανοικτού πολέμου, ανάμεσα στον γηγενή πληθυσμό και στα 8 εκατομμύρια μη-νομιμοποιημένων μεταναστών, που δεν μπορούσαν πλέον να ανεχθούν την καθήλωσή τους στην κατηγορία πολιτών β’ κατηγορίας. Εάν ίσως οι δύο προηγούμενες εκδοχές δεν άρεσαν στον αναγνώστη, μπορεί ίσως να ευφρανθεί λιγάκι με την επόμενη: το 2034 η Ελλάδα θα εικάσουμε ότι διοικείται από ένα Ύπατο εκπρόσωπο του ΟΗΕ, και η τάξη θα τηρείται από την στρατιωτική δύναμη GREFOR, στην οποία θα συμμετέχουν δυνάμεις από 45 χώρες. Η επέμβαση της διεθνούς κοινότητας μέσω της GREFOR κατέστη αναγκαία το 2032 διότι, εκτός από την πλήρη αναρχία που επικρατούσε στην χώρα, το φαινόμενο της ορμώμενης από τα ελληνικά παράλια πειρατείας, από πειρατές που είχαν μεταναστεύσει από την Σομαλία για να βρουν μία καλύτερη τύχη εδώ, είχε πάρει τόσο κολοσσιαίες διαστάσεις, ώστε πρακτικά η ναυσιπλοΐα στην Μεσόγειο είχε καταργηθεί και το διεθνές εμπόριο είχε παραλύσει. Η Τουρκία, ηγετική περιφερειακή δύναμη και πυλώνας του NATO, προς την οποία απευθύνθηκε κατ’ αρχάς η διεθνής κοινότητα ζητώντας της να ενεργοποιηθεί για την αποκατάσταση της τάξης αρνήθηκε, λέγοντας ότι θα περιορισθεί στην υπαγωγή υπό τον έλεγχο της μόνο των νησιών του Αιγαίου, πλην όμως δεν ενδιαφέρεται για την ηπειρωτική Ελλάδα διότι «έχει και ο μαζοχισμός τα όρια του». (Αν και ανεπίσημες δημοσιογραφικές πληροφορίες ανέφεραν ότι οι Τούρκοι ηγέτες θορυβήθηκαν μόλις πληροφορήθηκαν ότι ως διάδοχο κράτος της Ελληνικής Δημοκρατίας η Τουρκία θα αναλάμβανε αυτομάτως και την υποχρέωση να καταστεί μέλος της ΕΕ και να ακολουθήσει μία «ευρωπαϊκή πορεία» ανάλογη εκείνης στην οποία βάδισε η Ελλάδα από το 1981 και μετά). Τελικά, ενώπιον του διαφαινομένου αδιεξόδου, ως ύστατη λύση επελέγη ο σχηματισμός και η επέμβαση της GREFOR, καθώς και η μεταφορά στην

Ελλάδα όλης της διεθνούς γραφειοκρατίας που διοικούσε για πολύ μεγάλο διάστημα την Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο, και η οποία μετά την διάλυση των κρατικών αυτών μορφωμάτων και την ενσωμάτωση των επιμέρους τμημάτων τους στην Σερβία, την Αλβανία, την Κροατία κ.λπ. είχε παραμείνει άνεργη, δημιουργώντας σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα στις μεσαίες και ανώτερες βαθμίδες της υπαλληλίας των διεθνών οργανισμών και της διεθνούς διπλωματίας. Ειδικοί αναλυτές, μάλιστα, σημειώνουν ότι με την πείρα που έχουν αποκτήσει ήδη από την προηγούμενη θητεία τους, τα στελέχη της διεθνούς διοίκησης θα είναι πλέον σε θέση να εγγυηθούν μία πολύ ομαλή και γι’ αυτό επιτυχή «μετάβαση», όταν θα έλθει η στιγμή της ενσωμάτωσης των ελλαδικών περιοχών στις όμορες χώρες. Αν όμως όλα αυτά φαίνονται πολύ ζοφερά, ευτυχώς υπάρχουν και κάποιες πιο φωτεινές πτυχές. Ας σταχυολογήσουμε μερικές: α. Η επιστήμη: Ίσως η μέχρι σήμερα συνεισφορά της χώρας μας στην επιστήμη των νεωτέρων χρόνων να ήταν ασήμαντη, έως μηδαμινή. Τηρουμένων των αναλογιών και εφόσον συνεχισθεί η ίδια κατάσαση, στην επόμενη γενιά η Ελλάδα πιθανώς να είναι σε θέση να προσφέρει στην επιστήμη νέο υλικό έρευνας, για τους επόμενους αιώνες. Πρόκειται για τις νέες ασθένειες (που ίσως καταστούν και πανδημίες) που, με πάσα βεβαιότητα, θα ξεκινήσουν από την διαμαντόπετρα της γης και θα φθάσουν ως τα πέρατα του κόσμου, δοξάζοντας το όνομα της χώρας μας και προβάλλοντας την ως ταξιδιωτικό προορισμό, δεδομένου ότι η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να είναι τόσο μικρόκαρδη, ώστε να αρνηθεί να τους δώσει ονόματα όπως «ιός της Αθήνας», «επιδημία της Ακρόπολης» κλπ. β. Η ειρήνη: Δεν πρέπει να παραβλέπεται ή συμβολή που μπορεί να έχει η παράνομη μετανάστευση στο παγκόσμιο κίνημα ειρήνης και στην αλληλοκατανόηση των λαών. Εάν, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

51 για παράδειγμα, υπάρξει μία πολεμική εμπλοκή της Ελλάδας με κάποια μουσουλμανική ή ημιμουσουλμανική χώρα, η ύπαρξη ενός ισχυρού μουσουλμανικού στοιχείου ακριβώς στο κέντρο της Αθήνας, θα λειτουργήσει ως ένας ισχυρός μοχλός του φιλειρηνικού κινήματος, και ως μία γέφυρα φιλίας των δύο λαών, (όπως περίπου λειτούργησε η 5η φάλαγγα του Φράνκο στην Μαδρίτη κατά τον Ισπανικό εμφύλιο), κατά τέτοιο τρόπο μάλιστα ώστε είναι βέβαιο πως οι πολεμικές επιχειρήσεις θα λήξουν πολύ πιο σύντομα, εφ’ όσον το ένα εκ των μετώπων θα καταρρεύσει εκ των έσω. γ. Η οικονομία: Στον τομέα αυτό, επίσης, τα οφέλη θα είναι πολύ σημαντικά. Ευθύς ως δημιουργηθεί το one stop shop για τις ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, όλες οι μεγάλες διεθνείς εταιρείες θα σπεύσουν να επενδύσουν στην χώρα, διότι, πέραν της ευκολύνσεως που θα τους προσφέρει ο συγκεκριμένος νέος θεσμός, θα γνωρίζουν επίσης ότι, δεδομένων των πολιτικών προοπτικών της χώρας, μία επένδυση στην Ελλάδα θα τους προσφέρει αυτομάτως και προνομιακό δίαυλο εισόδου στην αγορά του Punjab και της Σομαλίας, τις οποίες, λόγω της πιθανής ή επικείμενης αδελφοποίησής τους με την Αθήνα, θα μπορούν να εντάξουν και στον δικό τους επιχειρησιακό σχεδιασμό, πετυχαίνοντας έτσι το «2 σε 1», όνειρο κάθε καλού επιχειρηματία. Είναι μήπως τα παραπάνω εξωφρενικές φαντασιοπληξίες που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα; Μάλλον αυτό που είναι εξοργιστικό και απαράδεκτο είναι η μακάρια πεποίθηση ότι, εάν τίποτε δεν αλλάξει, η Ελλάδα το 2034 θα μοιάζει κάπως όπως είναι σήμερα, με ελαφρές παραλλαγές προς το χειρότερο ή το καλύτερο. «Όσοι δεν ήξεραν από δομική στατική, βλέποντας στην τηλεόραση, την 9/11, τους «δίδυμους πύργους» να καίγονται, μπορεί να σκεπτόντουσαν ότι αυτή η φωτιά θα κάψει ό,τι κάψει και μετά θα σβήσει μόνη της. Μερικά λεπτά αργότερα, όμως, οι πύργοι είχαν ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

καταρρεύσει, γιατί ο «φέρων οργανισμός», είχε λιώσει και είχε διαρραγεί. Το ίδιο συμβαίνει και στις κοινωνίες: όταν η διάβρωση και η αποσύνθεση καταστούν δεσπόζουσες δυνάμεις, συνθλίβοντας τους μηχανισμούς συντήρησης και αναπαραγωγής τους, η εντροπία διαχέεται πολλαπλασιαστικά και με απίστευτη ταχύτητα. Πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι πιστεύει εκείνος που στην μέχρι τότε ζωή του είχε μάθει ότι μπορεί να ευημερεί απλά και μόνο αδρανώντας και εθελοτυφλώντας, η εσωτερική θερμοκρασία του συστήματος θα προσεγγίσει το «σημείο τήξης» και το «σημείο διάρρηξης» των αντοχών του, με στιγμιαία καταστρεπτικά αποτελέσματα. Αυτό θα συμβεί και στην Ελλάδα, αναπότρεπτα, και πολύ σύντομα, εάν κάτι δεν αλλάξει άμεσα και ριζικά.

III.

Υπάρχουν δύο πράγματα που δεν γίνονται κατανοητά όσον αφορά την παράνομη μετανάστευση στην Ελλάδα, και ο λόγος είναι πως ο σχετικός διάλογος λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο που το καθορίζουν ασφυκτικά αφ’ ενός οι ιδεολογικές παρωπίδες μίας ψευδώνυμης «προοδευτικής» σκέψης και αφ’ ετέρου η ιδεολογική τρομοκρατία που ασκούν οι επαγγελματίες της «πολιτικής ορθότητας». Φυσιολογική συνέπεια είναι ότι η πλαστογράφηση της εικόνας του προβλήματος έχει, σε ένα μεγάλο βαθμό, καταστεί επίσημη κρατική ιδεολογία καθώς και ότι ένας πολύ

μεγάλος αριθμός εντίμων ανθρώπων διερωτάται, μήπως είναι πολύ εγωιστικό το γεγονός ότι σιωπηρά εύχεται να άλλαζε η ανυπόφορη κατάσταση που αντικρίζει γύρω του. Η πρώτη συσκότιση και διαστροφή της πραγματικότητας έχει σχέση με την, άλλοτε ρητά εκπεφρασμένη και άλλοτε υπόρρητα συμπαραδηλούμενη, στο όνομα κάποιου ασαφούς «ανθρωπισμού», διεκδίκηση ενός πλαισίου «ανεκτικότητας» όσον αφορά την παραβατικότητα των παρανόμων μεταναστών (και «προσφύγων»), διότι πρόκειται για «βασανισμένες ψυχές» που απλά αναζητούν «ένα καλύτερο αύριο». Στην πραγματικότητα μάλιστα δεν πρόκειται καν για διεκδίκηση αλλά για ιδεολογική νομιμοποίηση, δεδομένου ότι αυτό το εξαιρετικά ελαστικό εύρος «ανεκτικότητας» υφίσταται ήδη στην πράξη, τόσο λόγω της γνωστής παθογένειας του κρατικού μηχανισμού, όσο και λόγω της πολυσχιδούς δραστηριότητας των «προοδευτικών» δυνάμεων. Έτσι όμως, ό,τι στ’ αλήθεια συμβαίνει, είναι πως ενεργοποιούνται και ενισχύονται διαδικασίες που βλάπτουν τους πάντες, συμπεριλαμβανομένης και της πλειοψηφίας των μεταναστών, εκείνων δηλαδή οι οποίοι δεν έχουν ροπή στην παραβατικότητα αλλά, πράγματι, απλά και μόνο αναζητούν ένα καλύτερο αύριο. Και τούτο διότι η αποδοχή μίας περιοχής, ακριβώς στο κέντρο των Αθηνών, ως περιοχής στην οποία οι κανόνες Δικαίου δυνατόν να βρίσκο-

52 νται σε αναστολή, δημιουργεί μια «αυτόνομη επικράτεια παραβατικότητας», με διεθνή εμβέλεια και αυτοτροφοδοτούμενη δυναμική. Εάν κάποιος είναι, κατά κυρία απασχόληση, κλέφτης και δολοφόνος σε μία χώρα της Ασίας ή της Αφρικής με μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ 2.000 δολλαρίων τον χρόνο, και πληροφορηθεί από έγκυρη πηγή ότι κάπου στην Ευρώπη, σε μία χώρα με κατά κεφαλήν ΑΕΠ 20.000 τον χρόνο, υπάρχει μία περιοχή στην οποία μπορεί ανενόχλητος να συνεχίσει την επαγγελματική του δραστηριότητα, τι θα κάνει; Ποια είναι η ορθολογική, από οικονομική άποψη, επιλογή; Να καθίσει εκεί που κάθεται; Ή να μεταναστεύσει, ώστε να εξασφαλίσει και αυτός ένα «καλύτερο μέλλον»; Φυσικά το δεύτερο. Με τον τρόπο αυτό, όμως, δίπλα στην «φυσιολογική», δηλαδή με βιοποριστικά κίνητρα, μετανάστευση δημιουργείται και μία παράλληλη «μετανάστευση παραβατικότητας», η δυναμική της οποίας απλά ανατροφοδοτεί και ενισχύει τον ήδη υπάρχοντα χαρακτήρα της «αυτόνομης παραβατικής επικράτειας». (Μάλιστα, είναι διασκεδαστικό να σκεφθεί κανείς ότι οι μόνοι παράνομοι μετανάστες που βλέπουν την Ελλάδα σαν τελικό προορισμό και όχι σαν αναγκαστικό ενδιάμεσο σταθμό, είναι όσοι ανήκουν σε αυτήν την δεύτερη κατηγορία). Αποτέλεσμα δεν είναι μόνο η ορατή εγκληματικότητα η οποία πλήττει τους νόμιμους κάτοικους των Αθηνών, συμπεριλαμβανομένων και των αλλοδαπών, και η οποία συγκεντρώνει επάνω της τα φώτα της δημοσιότητας. Είναι επίσης και μία, ενδεχομένως πολύ ευρύτερη, αφανής εγκληματικότητα, που έχει σαν θύμα της την μεγάλη μάζα των «κανονικών» παράνομων μεταναστών, οι οποίοι ουσιαστικά διαβιούν σε συνθήκες δουλοκτησίας, υφιστάμενοι μία αδιανόητη εκμετάλλευση από διάφορους «υπεργολάβους» ομοεθνείς τους, από προαγωγούς, από εκβιαστές, απαγωγείς κλπ. Η εκτεταμένη αυτή, και εξαιρετικά σκληρή, εγκληματικότητα, της οποίας εικόνες ή απει-

κάσματα φθάνουν στην κοινή γνώμη, παραδόξως δεν φαίνεται να απασχολεί τους εγχώριους αυτόκλητους υπερασπιστές των μεταναστών. Κάτι που μπορεί να το αποδώσει κανείς στο γεγονός ότι το ενδιαφέρον τους δεν είναι πρωτογενώς αυθεντικό αλλά διαμεσοποιημένο και έμμεσο, εφ’ όσον οι μεν «προοδευτικοί» βλέπουν τον μεταναστευτικό κόσμο απλά ως ένα εργαλείο που θα τους βοηθήσει στην εξουσιαστική ονείρωξή τους για κατάληψη των «χειμερινών ανακτόρων», ενώ κάποιες ΜΚΟ (όχι φυσικά όλες), ως ένα μέσον για την ικανοποίηση πολύ πιο πεζών επιδιώξεων. Επειδή όμως δεν ευαισθητοποιούνται για την εσωτερική βία του μεταναστευτικού χώρου οι υποτιθέμενοι υπερασπιστές του, δεν σημαίνει ότι είναι επιτρεπτό να την παραβλέπει και η συντεταγμένη πολιτεία. Όλως αντιθέτως μάλιστα: ένα κράτος Δικαίου έχει κάθε υποχρέωση να επιδεικνύει μηδενική ανοχή έναντι της «συστημικής» παραβατικότητας της παράνομης μετανάστευσης και αυτό όχι μόνο για να ανακουφίσει τους γηγενείς κάτοικους της πόλης από τον εφιάλτη μέσα στον οποίο ζουν, αλλά επίσης και για να απαλλάξει τον μεγάλο όγκο των παρανόμων μεταναστών, από τα σχεδόν δουλοκτητικά δεσμά που έχουν χαλκεύσει γι’ αυτούς οι εγκληματικοί μηχανισμοί ομοεθνών τους, που τους ακολούθησαν ως εδώ

με τελείως συγκεκριμένο σκοπό. Η δεύτερη διαστροφή της πραγματικότητας, σχετίζεται με το ατυχές και ψευδεπίγραφο ιδεολόγημα της «πολύ-πολυτισμικότητας». Είναι ατυχές όχι μόνο γιατί οι επικεφαλής των τριών μεγαλύτερων χωρών της Ευρώπης, που το δοκίμασαν, δήλωσαν καθαρά ότι το πείραμα απέτυχε, αλλά γιατί στην πραγματικότητα είναι ανιστορικό και αναχρονιστικό, θέλοντας να επιστρέψει την ανθρωπότητα στον προ-νεωτερικό κόσμο, και ιδιαίτερα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, όπου οι άνθρωποι προσδιορίζονταν με βάση την θρησκευτική (και εμμέσως εθνοτική) παράμετρο, και όπου τα μιλιέτ συνυπήρχαν αρμονικά, πλην όμως σε σαφή ιεραρχική διάταξη την οποία επέβλεπε και συντηρούσε η αμείλικτη οθωμανική σπάθη. Είναι ψευδεπίγραφο διότι στην πραγματικότητα δεν αναφέρεται στην συνύπαρξη πολιτισμικών προτύπων συμπεριφοράς και διαβίωσης, αλλά στην σχετικοποίηση των κριτηρίων που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο μετανεωτερικός άνθρωπος της Δύσης έχει, σε γενικές γραμμές, ομοιόμορφη στάση απέναντι στην ζωή, πράγμα που είναι ταυτόχρονα και θετικό και αρνητικό. Αρνητικό γιατί ίσως έτσι εξαλείφονται ή ατονούν ορισμένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πολιτισμικής ιδιοπροσωπίας των εθνών. Θετικό, όμως, γιατί η εν λόγω ομογενοποίηση πηγάζει από την κοινή αποδοχή της πρωτοκαθεδρίας ενός ισχυρού πυρήνα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έλληνες και Πολωνοί μπορεί να μιλούν διαφορετική γλώσσα, να ακούν διαφορετική μουσική και να τρώνε διαφορετικά φαγητά. Οι βασικοί άξονες, όμως, της κοινωνικής συμπεριφοράς τους, απέναντι στις γυναίκες, στα παιδιά, στους συμπολίτες τους, στις μοιχαλίδες, στους ομοφυλόφιλους, στους αλλόπιστους, είναι ενιαίοι, αν όχι και ταυτόσημοι, και για τον λόγο αυτό είναι δυνατόν να συνυπάρξουν σε ένα κοινό δίκτυο σχέσεων δίχως τριβές, και δίχως καν να είναι απαραίτητο να χαρακτηρίσει καΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

53 νείς τον χώρο της κοινής τους συμβίωσης «πολύπολιτισμικό». Αντίθετα, μία μεγάλη πολιτισμική ομάδα, αυτή του μουσουλμανισμού, συγκροτείται επάνω σε ένα τελείως διαφορετικό σώμα αξιών, καθαρά προνεωτερικών, και ως εκ τούτου η συνύπαρξη της με τους ανθρώπους του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού είναι δύσκολη, ενώ η ενσωμάτωσή της στις κοινωνίες τους από προβληματική έως αδύνατη. Όλοι οι ψυχολογικά ευσταθείς και ισορροπημένοι Έλληνες που διαπνέονται από φιλελεύθερες και δημοκρατικές απόψεις αισθάνθηκαν προ ολίγων ετών μεγάλη απειλή και ενόχληση από την έφοδο εναντίον των δημοκρατικών θεσμών και ελευθεριών που επεχείρησαν οι δυνάμεις ενός εγχώριου «ιερού» σκοταδισμού. Όμως, στο όνομα του «πολύ-πολιτισμού» οι άνθρωποι της ελληνικής κοινωνίας καλούνται να αποδεχθούν έναν πολλαπλάσια επικίνδυνο θεοκρατικό σκοταδισμό και να ανεχθούν ως φυσιολογικές τις κλειτοριδοεκτομές, την σαρία, τους εξαναγκαστικούς γάμους 12χρονων, τα «δικαιολογημένα» εγκλήματα τιμής, τις μασκοφόρες γυναίκες κλπ. Τους ζητείται δηλαδή να σχετικοποιήσουν την αφοσίωσή τους στα ανθρώπινα και δημοκρατικά δικαιώματα, στο όνομα του σεβασμού της «διαφορετικότητας»! Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνει, και δεν πρόκειται να γίνει διότι η ελληνική κοινωνία, παρά την πνευματική εξαθλίωση και την ηθική παρακμή της, έχει κάποιες ύστατες γραμμές αμύνης και, ευτυχώς, απαιτεί ως ελάχιστο κοινό παρονομαστή για την ένταξη στους κόλπους της του όποιου αλλογενούς, τον εκ μέρους του πλήρη και απόλυτο σεβασμό του θεμελιώδους πυρήνος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πράγμα το οποίο ο μουσουλμανισμός από την ίδια την συγκροτησιακή του συνθήκη αδυνατεί να πράξει. Το τεράστιο χάσμα αξιών που υφίσταται, πάντως, οι καλοκάγαθοι, κατά τα άλλα, πρόμαχοι ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

του «πολύ-πολιτισμού», υποκρίνονται ότι δεν το έχουν αντιληφθεί, σφυρίζοντας αδιάφορα-και υποκριτικά.Ο σκοπός άλλωστε δεν είναι μόνο να αποφύγουμε τον «πολύ-πολιτισμό» της σαρία. Ο σκοπός, που δεν τον κατανοούν όσοι έχουν τόσο πολύ ανοιχτούς ορίζοντες ώστε δυσκολεύονται να δουν ακριβώς μπροστά από την μύτη τους, είναι επίσης να αποφύγουμε έναν αχρείαστο πόλεμο πολιτισμών επί ελληνικού εδάφους. Και αυτός δεν αποφεύγεται με την εθελοτυφλία, την αφέλεια και την αδράνεια.

IV.

Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της ιστορίας της. Η χρονική σύμπτωση της βαθειάς οικονομικής κρίσης, από την μία, και της ανεξέλεγκτης εισροής μεταναστών που «παγιδεύονται» και παραμένουν στην επικράτειά της, από την άλλη, δημιουργεί έναν εκρηκτικό συνδυασμό από μείζονες κινδύνους, που αν δεν αντιμετωπισθούν άμεσα και αποφασιστικά, είναι πιθανόν να οδηγήσουν το νεοελληνικό κρατικό μηχανισμό, στην διάλυσή του στα «εξ ων συνετέθη» και την ελληνική κοινωνία, σε μία αδιανόητη τραγωδία. Επειδή στο ζήτημα αυτό η Ευρώπη όχι μόνο δεν απειλείται αλλά, τουναντίον, εξυπηρετείται τα μέγιστα από την μετατροπή του ελλαδικού χώρου σε αποθετήριο παράνομων μεταναστών, φροντίζει να μην πράξει τίποτα το ουσιαστικό για να τροποποιήσει την όλη κατάσταση, περιοριζόμενη σε συμβολικές χειρονομίες (τύπου FRONTEX) και σε υποκριτικές παραινέσεις και επιπλήξεις για τον τρόπο μεταχείρισης των μεταναστών από τις ελληνικές αρχές. Συνεπώς η Ελλά-

δα είναι μόνη της στο συγκεκριμένο πεδίο, ενώ κανείς δεν πρόκειται να την στηρίξει και να την βοηθήσει εάν δεν τον εξαναγκάσει η ίδια με αποφασιστικές πράξεις και επιλογές. Αντί τούτου όμως αναλώνεται σε κλαψοπομφόλυγες περί «ευρωπαϊκού» προβλήματος, περιμένοντας -ξανά- την λύση να έλθει από την Ευρώπη. (Απ’ όπου, φυσικά, δεν πρόκειται να έρθει ποτέ). Εάν η χώρα είχε 60 εκατομμύρια γηγενείς κατοίκους, η παράνομη μετανάστευση με τις διαστάσεις που έχει λάβει και πάλι θα της δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα, όπως συμβαίνει με την Ιταλία και την Γαλλία. Επειδή όμως έχει μόνο 10 εκατομμύρια γηγενείς κατοίκους, δεν αντιμετωπίζει απλά πρόβλημα ευρυθμίας από την πλημμυρίδα των μεταναστών, αλλά απειλή άμεσου αφανισμού της. Η μικρόψυχη, αερολόγα και στρουθοκαμηλική αντίδραση που έχει εκδηλωθεί εκ μέρους της ελληνικής κοινωνίας, για το όλο θέμα είναι, συνεπώς, καθαρά αυτοκτονική. Επειδή δε σε 20 χρόνια, που ίσως καταρρέουν τα πάντα, οι σημερινοί, αλλά και χθεσινοί, υπεύθυνοι που άφησαν το πρόβλημα να γιγαντωθεί χωρίς να αντιδράσουν, δεν θα βρίσκονται εδώ για να τους ζητηθούν ευθύνες, θα όφειλαν να σπεύσουν να αντιδράσουν σήμερα, πριν να είναι πολύ αργά. Εάν στερούνται των απαραιτήτων δυνάμεων και δυνατοτήτων καλό θα είναι να το δηλώσουν για να αφήσουν τον χειρισμό του θέματος σε εκείνους που μπορούν και θέλουν κάτι να πετύχουν, όποιοι και αν είναι αυτοί. Η Ελλάδα πρέπει να συγκρουστεί με την απειλή που αντιμετωπίζει, και όχι να εγκαταλειφθεί στην παθητική αναμονή του μοιραίου, ομνύοντας στην αδελφοσύνη των λαών, στην ΕΕ και στην «πολύπολυτισμικότητα». Το μεταναστευτικό δεν είναι, κατά κύριο λόγο, πρόβλημα

54 χωροταξίας και αστυνόμευσης. Οι ρυθμίσεις στα επίπεδα αυτά, βεβαίως, είναι απαραίτητες για να απομειώσουν τις φορτίσεις και την υποβάθμιση του επιπέδου ζωής, όμως ούτε οι υπαίθριες αγορές αφρικανο-ασιατικής αγγειοπλαστικής, ούτε και η 24ωρη φύλαξη κάθε Αθηναίου πολίτη από ένα προσωπικό σωματοφύλακα, εάν ήταν εφικτή, θα έδιναν την λύση. Το μεταναστευτικό δημιουργείται από τις παγκόσμιες γεωπολιτικές ανακατατάξεις και είναι αναγκαίο ή ελληνική πλευρά να αντιληφθεί με ενάργεια τις διεργασίες που το τροφοδοτούν, ώστε να ενεργήσει προς την σωστή κατεύθυνση, διότι μέχρις σήμερα, οι ενέργειές της όχι μόνο είναι εξαιρετικά μικρόπνοες και αναιμικές αλλά επίσης -πράγμα πολύ σοβαρότερο- στρέφονται και προς εντελώς λάθος κατεύθυνση. Τα σύγχρονα μεταναστευτικά ρεύματα, από την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη έχουν έναν καθαρά «τεκτονικό» χαρακτήρα. Οφείλονται στην σύγκρουση δύο «πολιτισμικών» πλακών, εκείνης του μάλλον επιτυχούς μετα-νεωτερικού εγχειρήματος στην Δύση, με το ατυχές και τελικά αδιέξοδο εγχείρημα οικοδόμησης μίας νέοπαραδοσιακής κοινωνίας στον μετααποικιακό κόσμο, και δή στις κοινωνίες που ο πολιτισμικός τους χαρακτήρας τις απέτρεψε ακόμη και από το να επιχειρήσουν να «εισάγουν» την νεωτερικότητα. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν αυτόν τον μετα-αποικιακό αλλά προνεωτερικό κόσμο, αντιλαμβανόμενοι ότι η προοπτική του είναι κατιούσα, αλλά κυρίως διότι η σύγκριση με τον κόσμο της ανεπτυγμένης κεφαλαιοκρατικής οικονομίας και του κοινοβουλευτισμού είναι καταλυτική. Ενίοτε βεβαίως τον εγκαταλείπουν και εξ αιτίας των ανθρωπιστικών τραγωδιών, που οι κοινωνίες αυτές «παράγουν» σχεδόν νομοτελειακά, ως φυσική συνέπεια της λειτουργικής τους ακαμψίας. Έτσι δημιουργείται ένα σύνολο μεταναστευτικών ροών, που έχει χαρακτηριστικά φυσικού φαινομένου. Στην γεωγραφική πορεία των μεγάλων μετακινήσε-

ων τυχαίνει, όμως, να βρίσκεται και η Ελλάδα, έστω και αν οι μεταναστευτικές μάζες την αγνοούν και στην πραγματικότητα αδιαφορούν γι’ αυτήν. Το δυστύχημα είναι πως η καθαρά πρακτική πλευρά των πραγμάτων, αναγκάζει έναν πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων να εγκλωβισθεί στο ελληνικό έδαφος, επιβαρύνοντας την χώρα με ένα άχθος που ξεπερνά τις αντοχές της και απειλώντας την με πλήρη καταβύθιση, σαν μία σύγχρονη Ατλαντίδα. Εδώ υπεισέρχεται ένα απλό ερώτημα: η Ελλάδα βρίσκεται στο δρομολόγιο των μεταναστευτικών ρευμάτων για καθαρά γεωγραφικούς λόγους, ή υπάρχει κάτι άλλο, κάτι που υπερκαθορίζει ακόμη και το γεωγραφικό κριτήριο; Η απάντηση είναι εξ ίσου απλή: το γεωγραφικό κριτήριο δεν είναι το μείζον. Μείζον είναι ότι η Ελλάδα θεωρείται ως τμήμα της Ευρώπης, δηλαδή του «χώρου Schengen» και η είσοδος σε αυτήν εκλαμβάνεται ως άφιξη στην «ήπειρο της επαγγελίας», άσχετα εάν κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα δεν ισχύει. Μόνο που την συγκεκριμένη εντύπωση των μεταναστευτικών ρευμάτων την ενισχύει η ολοκληρωτικά λανθασμένη τακτική των ελληνικών αρχών, οι οποίες ζητούν, ικετεύουν και ζητιανεύουν από την ΕΕ, με διάφορους τρόπους όπως η κατάργηση της συμφωνίας «Δουβλίνο ΙΙ», να την απαλλάξουν από «έναν ορισμένο αριθμό» μεταναστών. Στην πραγματικότητα βέβαια η στάση των ελληνικών αρχών λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής του προβλήματος: η εικόνα που διατηρείται στο προσκήνιο και καταγράφεται στην συλλογική συνείδηση των ενδιαφερομένων, είναι ότι εάν κάποιος καταφέρει να φθάσει μέχρι την ελληνική επικράτεια, το πρόβλημα του εν μέρει έχει λυθεί, διότι η υπόθεση του στην συνέχεια θα αναληφθεί από τις ίδιες τις ελληνικές αρχές, που θα παρακαλούν και θα εκλιπαρούν τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες να επιτρέψουν την περαιτέρω προώθηση του προς αυτές. Άλλωστε, οι επίδοξοι μετανάστες αντιλαμβάνονται ότι ακόμη και αν η

Ελλάδα αποτύχει στην προς όφελος τους μεσίτευση, υπάρχει πάντα και η δυνατότητα της παράνομης διαπεραίωσης τους προς την Ιταλία. Έτσι, με τον τρόπο αυτό, η όλη ελληνική στάση και ρητορεία λειτουργεί ως ανοικτή πρόσκληση για λαθρομετανάστευση. Επειδή λοιπόν πρόκειται για ένα τεκτονικό πρόβλημα, απαιτείται και μία τεκτονικού χαρακτήρα λύση, η οποία θα ορθώσει ένα αδιαπέραστο ανάχωμα και θα θέσει την Ελλάδα οριστικά εκτός της κοίτης των μεταναστευτικών ροών. Αυτή η λύση περιλαμβάνει δύο απλά βήματα, τα οποία όμως χρειάζονται αποφασιστικότητα και καλώς εννοούμενο δυναμισμό, αντί της σημερινής αδράνειας και μοιρολατρίας.

ρώτο βήμα είναι η άμεση αποχώρηση της Ελλάδας από την Συνθήκη Schengen. Οι δυστυχείς θεράποντες της θρησκείας του «Μεγάλου Ευρωπαίου», βέβαια, θα κραυγάσουν με φρίκη στο άκουσμα μίας παρόμοιας βλασφημίας, αφού η δική τους πραγματική ζωή άρχισε εκείνο το μαγικό μαγιάτικο απόγευμα του 1979 στο Ζάππειο, και έκτοτε φροντίζουν να ζουν ευρωπαϊκή αδεία και να αναπνέουν αποκλειστικά με ευρωπαϊκούς πνεύμονες. «Όμως το συγκεκριμένο βήμα δεν είναι και τόσο ανατρεπτικό, όσο ίσως ακούγεται. Η Ελλάδα ήταν μέλος της ΕΕ και πριν τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη Schengen, και θα παραμείνει μέλος της ΕΕ και μετά την αποχώρηση της από αυτήν. Άλλωστε η υλοποίηση της αποχώρησης δεν χρειάζεται να είναι ολοσχερής: δεν υπάρχει κανένας λόγος να ελέγχονται οι αφικνούμενοι στον ελληνικό χώρο εξ Ευρώπης, και η είσοδος τους από τον «χώρο Schengen» μπορεί να συνεχίσει να γίνεται όπως και σήμερα. Εκείνο όμως που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι να καταργήσει, οριστικά, την ελεύθερη κίνηση στην αντίθετη κατεύθυνση, καταργώντας έτσι, τόσο σε συμβολικό επίπεδο όσο και στην πράξη, και τον χαρακτήρα της ως «ενδιάμεσου σταθμού» της λαθρομετανάστευσης προς ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

55 την Ευρώπη. Για πετύχει νηρό: η τοποθέκάτι τέτοιο θα πρέπει, τηση όλων όσων να κάνει γνωστό προς βρίσκονται παράνομα στην Ελόλες τις κατευθύνσεις, χρησιμοποιώντας κάθε λάδα, σε χώρους δυνατό συμβολισμό φιλοξενίας προκαι μέσο δημοσιότητας, σφύγων, σε περιΣυρματόπλεκτος φράκτης στην περιοχή του Έβρου ποταμού. πως όχι μόνο επαναφέοχές μακριά από ρει τους ελέγχους στην έξοδο από την δια παντός την ιδιότητα της ως προ- μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώχώρα προς την Ευρώπη, αλλά και πως γεφυρώματος της παράνομης μετανά- σεις. Οι λόγοι για τους οποίους οι «χώδεσμεύεται ότι δεν θα επιτρέψει ποτέ, στευσης προς την Δυτική Ευρώπη. (Και ροι υποδοχής» δεν πρέπει να γειτνισε καμμία περίπτωση και για κανέναν φυσικά όσοι ισχυρισθούν ότι η εκχώ- άζουν με αστικά κέντρα είναι πολλοί, λόγο, άτομο που έχει εισέλθει παράνο- ρηση δικαιώματος ελέγχου σε Ιταλούς κυριότερος όμως είναι πως έτσι θα καμα στον ελληνικό χώρο να προωθηθεί ή Γάλλους τελωνειακούς αποτελεί πρά- ταπολεμηθεί η «εσωτερική εγκληματιπρος την Ευρώπη. Ακόμη και εάν οι ξη εκχώρησης κυρίαρχου εθνικού δι- κότητα» που πλήττει τον παράνομο μείδιες οι χώρες της Ευρώπης ζητήσουν καιώματος, θα πουν -και πάλι- ψέματα: ταναστευτικό χώρο, δεδομένου ότι τα να υποδεχθούν ή να φιλοξενήσουν πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο, δη- δουλεμπορικά κυκλώματα των «υπερσυγκεκριμένα άτομα ή ομάδες ατό- λαδή για πράξη υπεράσπισης και κατο- γολάβων», προαγωγών και κάθε είδους μων, αυτά θα πρέπει να μεταβούν από χύρωσης της εθνικής κυριαρχίας, που εκβιαστών λειτουργούν ως διαμεσολατην Ελλάδα στην Τουρκία, στην Λιβύη, σήμερα δοκιμάζεται σοβαρότατα από βητές μεταξύ των, σε κατάσταση οιοστην Αίγυπτο ή οπουδήποτε αλλού, την παράνομη μετανάστευση). νεί δουλείας ευρισκομένων, παρανόεκτός του «χώρου Schengen» και μόνο μων μεταναστών και των Ελλήνων από εκεί να διαπεραιωθούν, στην συαυτόβουλη έξοδος από την Συν- «αγοραστών» των «υπηρεσιών» τους. νέχεια, στον προορισμό τους. Στο ίδιο, θήκη Schengen, συνεπώς, είναι Η καταστολή αυτής της συναλλαγής, επίσης, πνεύμα η Ελλάδα θα πρέπει το πρώτο, και ίσως σημαντικότε- αλλά και η δυνατότητα πλήρους ελέγνα αναβαθμίσει άμεσα την φρούρηση ρο βήμα για την αναχαίτιση της προϊ- χου των μεταναστών σε καλά οργανωτων δυτικών θαλάσσιων συνόρων της, ούσας νόσφισης του εθνικού χώρου μένους «χώρους υποδοχής», θα δώσει μην επιτρέποντας σε κανέναν να κινη- και της εθνικής κυριαρχίας2. Μεσοπρό- τέλος στην ανεξέλεγκτη «εμπορία ανθεί πέραν αυτών χωρίς τα απαιτούμε- θεσμα θα μειώσει σε σημαντικό βαθμό θρωπίνων ψυχών» που απευθύνεται να ταξιδιωτικά έγγραφα. Επειδή δε οι το ρεύμα εισόδου στην Ελλάδα. Πλην στις αγορές του αγοραίου έρωτα και ελληνικές υπηρεσίες, παρ’ ότι άριστες όμως δεν αρκεί από μόνο του για να αδήλωτης εργασίας, στο λαθρεμπόριο κατά τα άλλα, έχει αποδειχθεί ότι σε εξαφανίσει το πρόβλημα. Κάποιοι και στο παραεμπόριο. Θα δώσει επίσης συγκεκριμένα καθήκοντα όπως η φύ- θα συνεχίσουν να έρχονται, είτε για- τέλος στους εκβιασμούς, στις απαγωλαξη των συνόρων δεν είναι ιδιαίτερα τί δεν θα γνωρίζουν τις εξελίξεις, είτε γές και όλα τα σχετικά. Αρνητική πτυαποδοτικές, ο έλεγχος σε όλα τα ση- γιατί θα είναι πείσμονες, είτε γιατί δεν χή, βέβαια, για τους μετανάστες είναι μεία εξόδου προς την Ευρώπη, σε αε- θα έχουν την δυνατότητα να προσπα- πως έτσι θα χάσουν τα ισχνά εισοδήροδρόμια και λιμάνια, θα πρέπει να γί- θήσουν την είσοδο στην Ευρώπη από ματα που, έστω και υφιστάμενοι συννεται από κοινού με τελωνειακούς και άλλη πρόσβαση, γιατί δεν θα κινού- θήκες δουλεμπορίου, αποκομίζουν, και αστυνομικούς από τις ενδιαφερόμε- νται με το θεμιτό κριτήριο της αναζή- με τα οποία πολλοί από αυτούς ενισχύνες χώρες, όπως η Ιταλία, η Γερμανία, τησης έντιμων συνθηκών διαβίωσης. ουν τις οικογένειες που έχουν αφήσει η Γαλλία κλπ. (Κάτι δηλαδή που συμ- Επίσης θα συνεχίσουν να υπάρχουν και πίσω στην πατρίδα τους. Δεν υπάρβαίνει και όσον αφορά την μετάβαση όσοι είναι ήδη εγκλωβισμένοι εδώ. Ως χουν όμως ιδανικές λύσεις με μηδενιαπό τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια προς εκ τούτου απαιτείται και ένα δεύτερο κές παρενέργειες. Από την άλλη πλευτις ΗΠΑ, όπου ο έλεγχος γίνεται από βήμα, το οποίο είναι εξ ίσου απαραίτη- ρά, άλλωστε, αυτό ακριβώς θα είναι Αμερικάνους τελωνειακούς επί ευρω- το, αλλά πολύ πιο δύσκολο και δαπα- και ένα από τα πολλά αντικίνητρα που παϊκού εδάφους). Η συγκεκριμένη λετο συγκεκριμένο μέτρο θα δημιουργήπτομέρεια είναι πολύ μεγάλης σημασί- 2 Το οποίο βεβαίως θα προσφέρει και κά- σει ως προς το να συνεχίσουν να παραας, όχι μόνο γιατί θα κατοχυρώσει την ποια άλλα πλεονεκτήματα και οφέλη, μένουν στην Ελλάδα. Χωρίς να εκληόπως είναι η, μέσω της κατάργησης της φθεί ως ειρωνεία: το πιο πιθανό είναι αποτελεσματικότητα του μέτρου, αλλά σχετικής θεωρήσεως, αύξηση του αριθκαι διότι θα αποτελέσει έναν εξαιρετιότι ο όλος συνδυασμός αντικινήτρων μού επισκεπτών από την Ρωσία, εξαιρετικά ισχυρό συμβολισμό, για την αποφακά σημαντικού παράγοντα για την ελληνι- θα ωθήσει το μεγαλύτερο ποσοστό σιστικότητα της Ελλάδας να αποτινάξει κή οικονομία. από αυτούς να ξαναβρούν τα χαρτιά

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

56 που «έχασαν» κατά την είσοδο τους στην χώρα μας και να αποχωρήσουν.

εβαίως, ένα τέτοιο εγχείρημα όπως η εγκατάσταση όλων των παράνομων μεταναστών σε «χώρους υποδοχής» (όπως έχει ήδη αρχίσει να γίνεται), μοιάζει, και είναι, εγχείρημα κολοσσιαίων διαστάσεων. Όπως επίσης θα είναι και εξαιρετικά δαπανηρό. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι σε κλίμακα μεγέθους θα αντιστοιχεί στην αποκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα, κατά την δεκαετία του 1920. Ποια είναι όμως η εναλλακτική επιλογή; Να συμβιβασθούμε οριστικά και δια παντός με το γεγονός ότι η πρωτεύουσα της χώρας πιθανώς να καταληφθεί από τον ισλαμισμό; Να δεχτούμε δηλαδή κάτι που νομοτελειακά οδηγεί στην, σε ορατό χρονικό ορίζοντα, αποσύνθεση της νεοελληνικής κοινωνίας και διάλυση του νεοελληνικού κρατικού μηχανισμού; Αυτό θα αποτελούσε πραγματικά μία παγκόσμια τραγωδία βιβλικών διαστάσεων, την οποία, με εξαίρεση κάποια γείτονα χώρα και -ίσως-και την ΑΙ Qaeda, δεν θα ήθελε κανείς άλλος σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και όσων, υπό κανονικές συνθήκες, υποβλέπουν και υπονομεύουν την σύγχρονη Ελλάδα. Θα το αφήσουμε λοιπόν να συμβεί εμείς μόνο και μόνο διότι για να το αποφύγουμε θα χρειαζόταν ίσως να προχωρήσουμε στο αδιανόητο βήμα να ιδιωτικοποιήσουμε εν συνόλω την ΔΕΗ (για παράδειγμα) και να χρησιμοποιήσουμε τις προσόδους όχι για αποπληρωμή μέρους του δημόσιου χρέους μας 3 αλλά για την χρηματοδότηση της δημιουργίας οργανωμένων χώρων φιλοξενίας των παράνομων μεταναστών; Ή, 3 Αυτό το μικρό ποσοστό, στο κάτω-κάτω, ας το πληρώσουν εν μέρει -μέσω της «αναδιάρθρωσης»- οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, τους οποίους μέχρι σήμερα εξυπηρετήσαμε σε μέγιστο βαθμό μετατρέποντας την χώρα μας σε αποθετήριο ανθρωπίνων ψυχών που οι ίδιοι, καλώς ή κακώς, αρνούνται να δεχθούν στις επικράτειες τους.

πάλι, θα το αφήσουμε να συμβεί μόνο και μόνο γιατί θα φοβηθούμε τους κακοήθεις ονειδισμούς εκ μέρους των εγχώριων και αλλοδαπών της «πολιτικής ορθότητας», που θα μας καταγγέλλουν για δημιουργία «στρατοπέδων συγκεντρώσεως» και για αναβίωση των «εξοριών»; (Κάτι που φυσικά θα είναι ψέμα και συκοφαντία γιατί η δημιουργία χώρων για ανθρώπινη, και ελεγχόμενη, διαβίωση των παράνομων μεταναστών θα τους απαλλάξει από την βάρβαρη εγκληματικότητα της οποίας είναι θύματα στις συνθήκες που ζουν σήμερα). Και βέβαια, είναι προφανές πως οι συγκεκριμένοι χώροι δεν θα έχουν σε καμμία περίπτωση παρεμφερή χαρακτήρα με πρακτικές του παρελθόντος, που συμβολίζουν την βίαιη απόσπαση ατόμων από το οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό τους περιβάλλον και τον εγκλεισμό τους σε κέντρα βασανιστηρίων και κακοποίησης με σκοπό να αποκηρύξουν τα φρονήματά τους. Θα φοβηθούμε να πράξουμε όλα αυτά τα αναγκαία και επιβαλλόμενα και θα προτιμήσουμε αντί τούτου να αναλάβουμε συλλογικά, αλλά και ο κάθε ένας μόνος του, την ευθύνη για την επερχόμενη καταστροφή της χώρας; Φυσικά δεν πρέπει να το κάνουμε και δεν θα το κάνουμε. Η, κατά τα άλλα σε κρίσιμη κατάσταση ευρισκόμενη, ελληνική κοινωνία, είναι -παραδόξως- σχεδόν ανεπίληπτη στον τομέα της ουσιαστικής ανθρωπιστικής συμβολής στους λαούς των κοινωνιών, που γνωρίζουν ή γνώρισαν ανθρωπιστική κρίση: κανείς δεν έχει το δικαίωμα να παραβλέψει ότι υπάρχουν χώρες που θα είχαν αποδεκατισθεί πληθυσμιακά από τον λιμό, εάν δεν υπήρχαν τα από την Ελλάδα αποστελλόμενα εμβάσματα. Επίσης, με τον αριθμό των νόμιμα εγκαταστημένων εδώ μεταναστών, που το ποσοστό τους στον συνολικό πληθυσμό είναι ένα από τα υψηλότερα στον δυτικό κόσμο, (εάν όχι και το υψηλότερο), έχει εκπληρώσει το ανθρωπιστικό καθήκον της κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο και έχει αναλάβει, ανα-

λογικά, ένα από τα μεγαλύτερα βάρη, παγκοσμίως, «της δυστυχίας του κόσμου». Δικαιούται συνεπώς να μεριμνήσει και για την δική της επιβίωση, χωρίς να βαρύνεται από αισθήματα ενοχής γι’ αυτό και χωρίς να χρειάζεται να ζητάει «συγνώμη για την άμυνα». Η επόμενη μεγάλη συνεισφορά της στην ανθρωπότητα θα πρέπει να είναι η λήψη των αναγκαίων μέτρων, που θα σώσουν και την ίδια από την καταστροφή που την απειλεί.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Α. ΙΩΑΝΝΟΥ Ο Δημήτρης Α. Ιωάννου είναι οικονομολόγος. Έχει δημοσιεύσει μελέτες για θέματα της ελληνικής και ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, καθώς και για θέματα ανάπτυξης, νομισματικών σχέσεων και νομισματικής πολιτικής, εξωτερικού εμπορίου και διεθνών οικονομικών σχέσεων. Πιό πρόφατες δημοσιεύσεις του: «Η «διαρθρωτική κατάρρευση» της ελληνικής οικονομίας», Foreign Affairs, The Hellenic Edition, τεύχος Απριλίου 2013, (διαθέσιμο και στο διαδίκτυο), «Θύμα λιτότητας η Ελλάδα ή «ολλανδικής ασθένειας»;», (μαζί με τον Χρήστο Α. Ιωάννου), Foreign Affairs, The Hellenic Edition, τεύχος Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2013, (διαθέσιμο και στο διαδίκτυο), «Η παθογένεια της ελληνικής οικονομίας», (μαζί με τον Κωνσταντίνο Γάτσιο), Επιθεώρηση Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, τεύχος 29, Ιούλιος-Οκτώβριος 2013, εκδόσεις Παπαζήση, «Μισθοί και εσωτερική υποτίμηση στην Ελλάδα», (μαζί με τον Χρήστο Α. Ιωάννου), Foreign Affairs, The Hellenic Edition, τεύχος Δεκεμβρίου 2013-Ιανουαρίου 2014. Εργασίες του της πρόσφατης περιόδου στο Δελτίο Ανάλυσης του Επιστημονικού Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού και αλλού οι οποίες σε έντυπη μορφή έχουν εξαντληθεί μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα http://www. scribd.com/collections/3009140/Hosted, στην ιστοσελίδα http:// unofficialdimioannou.wordpress. com/about/ και αλλού. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι καθαρά προσωπικές. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Η Ελληνική ΑΟΖ υπό το Πρίσμα των Παραγόντων Οικονομία και Ασφάλεια Υπό κ. Αναστασίου Γ. Τενεκούδη, Μέλους του Δ.Σ. Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος (ΑΑΚΕ - Κοσμήτωρ), Τέως Γενικού Διευθυντού του ΥΠΕΘΑ

αριστοποίηση των δυνατοτήτων της παγκόσμιας παραγωγής - σε συνδυασμό με την ορθολογιστική διανομή των εξ αυτής διατεθειμένων αγαθών (παροχής υπηρεσιών, προϊόντων καταναλωτικών και βιομηχανικών) – πρέπει να εξασφαλισθεί με διατήρηση ισορροπίας στη σχέση προσφορά-ζήτηση, ανάλογα με το γεωγραφικό σημείο εκτέλεσης των εμπορικών πράξεων, των οικονομικών δυνατοτήτωνσυνθηκών της περιοχής αυτής και της οικονομικής αντοχής των καταναλωτών κατοίκων της. Η αξιοποίηση του παραγόμενου κέρδους, πέραν των κλασσικών πρακτικών χρησιμοποίησής του, πρέπει να δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης κλίμακας και μέτρου σε όλα τα επίπεδα κοινωνικών τάξεων και σε όλες επί της γης γεωγραφικές περιοχές, διαφορετικά οι συνέπειες για την ανθρωπότητα, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ενδέχεται να είναι καταστροφικές. Αρκεί κανείς να συμβουλευθεί τις εκθέσεις που υποβάλλουν σχετικά αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ. Για παράδειγμα, η ανοχή του Τρίτου Κόσμου εξαντλείται μέσα στα όρια της εξαθλίωσης, της πενίας και της απελπισίας που βρίσκεται και μπορούν να τον φέρουν σε δραματική ρήξη με τον υπόλοιπο κόσμο. Από την άλλη όχθη, τα εισοδήματα των αστικών τάξεων αρχίζουν να υφίστανται πρωτοφανείς προς τα κάτω πιέσεις από τις υποχρεώσεις κάλυψης της υπερκατανάλωσης που δημιουργήθηκε, με αποτέλεσμα να απειλείται πλέον το βιοτικό τους επίπεδο που κατάφεραν με αγώνες και θυσίες δεκαετιών να αποκτήσουν. Αυτή η τάση μπορεί κάλλιστα να εξελιχθεί σε φαινόμενα συρρίκνωσης ή και εξαφάνισης της μεσαίας τάξης στις δυτικού τύπου κοινωνίες και να προκαλέσει μια … «Επανάσταση των Αστών» του 21ου αιώνα σε αντιδιαστολή με την «Επανάσταση του Προλεταριάτου» στις αρχές του 20ου αιώνα. Η εκμετάλλευση του γήινου φυσικού πλούτου γίνεται με τρόπο βίαιο, ανισομεΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ρή, αλόγιστο. Αλλού απομυζούνται όλα του τα αποθέματα, ενώ αλλού βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση που αν αξιοποιούντο σωστά η σίτιση του ανθρώπινου είδους θα είχε λυθεί δια παντός. Η δε φύση επακόλουθα αντιδρά βίαια με τους γνωστούς της τρόπους (φαινόμενα θερμοκηπίου, θερμοκρασιακές ανωμαλίες, μείωση χλωρίδας, πανίδας κλπ). Στο πολιτικόστρατιωτικό άξονα, απαιτούνται δράσεις διατήρησης των τεσσάρων πιο σημαντικών αγαθών που μπορεί και δικαιούνται να απολαμβάνουν σήμερα οι ανθρώπινες κοινωνίες, βεβαίως και η Ελληνική. Δηλαδή, τη Δημοκρατία, την Ελευθερία, την Ασφάλεια και την Ειρήνη, αντίστοιχα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα αναμενόμενα ενεργειακά αποθέματα της Ελλάδος, από έρευνες στις θαλάσσιες περιοχές Ιονίου (2 δις βαρέλια), Νότιου Κρητικού (10-34 δις βαρέλια), Ανατολικού Αιγαίου (50-170 δις βαρέλια) και Κεντρικού Βορείου Αιγαίου (1,5 δις βαρέλια) αποτελούν μια απίστευτη εθνική περιουσία σε αξίες χρήματος. Επομένως, τα ερωτήματα που σήμερα τίθενται είναι, πως τα πιο πάνω συσχετίζονται και ποιά η σημασία της ΑΟΖ που διαθέτει η Χώρα μας σε μια γεωγραφική περιοχή που ενίοτε παράγει……περισσότερη ιστορία απ’ όση μπορεί να καταναλώσει; Τα πιο κάτω παράδειγμα είναι άκρως αποκαλυπτικά:

Το Δέλτα Νίγηρος

περιοχή του Δέλτα του Νίγηρος είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου όχι μόνο της Αφρικής αλλά και του κόσμου. Με περισσότερο από 60 δις βαρέλια πετρελαίου και 2,5 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, καλύπτουν πάνω από το 80% του ΑΕΠ, πάνω του 90% του Εθνικού Προϋπολογισμού και πάνω από 80% του Εθνικού Εισοδήματός της σε ετήσια βάση. Ωστόσο, παραμένει μια από τις φτωχότερες περιοχές της Γης εξαιτίας των μη φιλικών μεθόδων εξόρυξης και την διαβρωμένη πολιτική κατάσταση που δεν επιτρέπει σ’ αυτόν τον γεωλογικό/γεωφυσικό πλούτο να διανέμεται κατά τρόπο δίκαιο στους δυστυχείς πολίτες αυτής της περιο-

χής, οι οποίοι έχουν έναν απ’ τους χαμηλότερους μέσους όρους ζωής παγκοσμίως.

Η Νορβηγία

ε τελείως αντίθετη πρακτική, το παράδειγμα της Νορβηγίας είναι άκρως χαρακτηριστικό και εκπαιδευτικό για την Ελλάδα. Όταν η Νορβηγία διαπίστωσε τα δικά της αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου το 1969, ήταν σε πλήρη επίγνωση της ποιότητάς τους, δεν έχασε χρόνο με πολύπλοκες γραφειοκρατικές νομοθετικές ρυθμίσεις, και με έγκαιρες κινήσεις δημιούργησε την πλατφόρμα αξιοποίησής τους, με στρατηγική τέτοια ώστε να τα εκμεταλλευθεί όχι απλά σαν ένα προϊόν προς εξαγωγή αλλά σαν κυρίαρχο πυλώνα ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας σε συνδυασμό με την μακροχρόνια ευημερία των πολιτών της. Αποτέλεσμα, σήμερα η Νορβηγία να είναι στους G-20, η 15η πιο ανταγωνιστική χώρα στον κόσμο, η 3η παγκοσμίως στη σταθερότητα του Μακροοικονομικού της Περιβάλλοντος (δηλαδή πολύ σημαντικό για την προσέλκυση επενδύσεων), 1η εξαγωγέας υδρογονανθράκων της δυτικής Ευρώπης και με 370 δις ευρώ ΑΕΠ σε ετήσια βάση. Έτσι, κατάφερε να έχει πάνω από 540 δις ευρώ αποθεματικό σε ένα ειδικό Κρατικό Συνταξιοδοτικό Φορέα/Ίδρυμα το περίφημο “Government Pension FoundGlobal” (GPFG), τροφοδοτούμενο από τα κέρδη παραγωγής/εμπορίας του πετρελαίου και φυσικού αερίου της χώρας, το οποίο είναι το πλουσιότερο στον πλανήτη, στηρίζοντας έτσι την οικονομία αλλά και την ευημερία των πολιτών της Νορβηγίας ώστε σήμερα οι Νορβηγοί να θεωρούνται από τους ευτυχέστερους και μακροβιότερους πολίτες στον κόσμο. Συνοψίζοντας επιγραμματικά και ως επίμετρο θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στον Αριστοτέλη, ο οποίος είχε πει ότι: «Η φτώχεια είναι ο γονέας της επανάστασης και του εγκλήματος, άνευ δε των αναγκαίων αδύνατον και ζην και ευ ζην», Ενώ ο Πλούταρχος για τον πλούτο είχε διαγνώσει ότι: «Ζηλευτό ίσως πράγμα ο πλούτος, τίμιο όμως και θαυμαστό η Δικαιοσύνη».

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία (1919)

Υπο κ. Ιωάννη Γεμενετζή, Συνταγματάρχη (ΠΒ), Ιστορικού

ι επιχειρήσεις στη Μεσημβρινή Ρωσία, στις οποίες συμμετείχε το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΕΕΣ), πραγματοποιήθηκαν στο νοτιοδυτικό τμήμα της Ουκρανίας και στη χερσόνησο της Κριμαίας1. Το 1918 οι Σύμμαχοι αποφάσισαν την εκστρατεία εναντίον των Μπολσεβίκων στη Ρωσία και η διεξαγωγή της ανατέθηκε στις γαλλικές ένοπλες δυνάμεις. Ο κύριος λόγος που προκάλεσε τη συμμαχική απόφαση ήταν η αποκατάσταση του Ανατολικού Μετώπου, προς παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού των Γερμανών από τη Ρωσία. Όμως με την υπογραφή της ανακωχής στις 11 Νοεμβρίου 1918 έπαψε να υφίσταται ο κύριος λόγος της επέμβασης των Συμμάχων στη Ρωσία. Η επικράτηση όμως των Μπολσεβίκων στη Ρωσία έθιγε τα οικονομικά συμφέροντα των Συμμάχων, καθώς οι Μπολσεβίκοι δεν αναγνώριζαν τα χρέη της Ρωσίας προς τους Συμμάχους. Απότοκο γεγονός όλων των παραπάνω ήταν η πραγματοποίηση της υπόψη εκστρατείας το 1919. Η αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στη Μεσημβρινή Ρωσία την 1/14η Ιανουαρίου 19192 ήταν η πρώτη υπερπόντια εκστρατεία της χώρας μας. Η Ελλάδα συμμετείχε στο πλευρό των Συμμάχων με το Α΄ Σώμα Στρατού (Α΄ ΣΣ) και η συμμετοχή της κρίθηκε επιβεβλη1 Η ακριβής περιοχή που έλαβαν χώρα οι επιχειρήσεις του ΕΕΣ βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Δνείπερου και Δνείστερου και έχει πλάτος περίπου 220 χιλιόμετρα μεταξύ Χερσώνος και Μπέντερ. 2 Η πρώτη ημερομηνία αναφέρεται στο παλαιό ή ιουλιανό ημερολόγιο, που ήταν σε χρήση την περίοδο των επιχειρήσεων, και η δεύτερη στο νέο ή γρηγοριανό ημερολόγιο, που άρχισε να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα το 1923. Όπου εμφανίζεται μία ημερομηνία αναφέρεται στο νέο ημερολόγιο.

μένη λόγω των πλεονεκτημάτων που θα εξασφαλίζονταν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την προώθηση των εθνικών διεκδικήσεων. Το ΕΕΣ δεν έδρασε ως σύνολο, αλλά κατά τμήματα, τα οποία υπάγονταν, εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις, στη διοίκηση Γάλλων αξιωματικών. Γενικώς, μπορεί να λεχθεί ότι οι ελληνικές δυνάμεις στη Μεσημβρινή Ρωσία τίμησαν τα όπλα τους μέχρι τέλους και αποτέλεσαν μεταξύ των συμμαχικών στρατευμάτων τα πλέον συμπαγή και αξιόμαχα τμήματα. Η στάση τους υπήρξε ιδιαίτερα πολιτισμένη, η δε δράση τους επιτυχής και γενναία παρά τις αντίξοες συνθήκες που είχαν να αντιμετωπίσουν. Αναδείχθηκαν στον κυριότερο παράγοντα σε αυτή την εκστρατεία και έφεραν αγόγγυστα το βάρος του αγώνα. Συνεχώς μαχόμενα από τη στιγμή που αποβιβάστηκαν στο ρωσικό έδαφος, μέχρι και την εκκένωση της Οδησσού και της Σεβαστούπολης, με ακατάσχετη ορμή και υψηλό ηθικό, δίκαια κέρδισαν επαίνους τόσο από τους Συμμάχους όσο και από τους Ρώσους. Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου έχει εκδώσει σχετικά με το θέμα ένα βιβλίο με τίτλο «Το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Μεσημβρινή Ρωσία 1919», 446 σελίδων. Στο πλαίσιο της συμμαχικής εκστρατείας μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει την πολιτική και, κυρίως, τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Γάλλων και Ελλήνων. Ένας, λοιπόν, ασφαλής τρόπος προσέγγισης του όλου θέματος θα ήταν η αντικειμενική κριτική των όρων πάνω στους οποίους εδραιώθηκε αυτή η συνεργασία, καθώς και τα αποτελέσματά της, δανειζόμενοι μεθοδολογικά εργαλεία από το εννοιολογικό

οπλοστάσιο της ιστορικής επιστήμης.

Η κατάσταση στη Ρωσία

ετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων τον Οκτώβριο του 1917, η Ρωσία υπέγραψε ανακωχή με τη Γερμανία και έτσι έπαψε να υφίσταται το Ανατολικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου3. Με τη συνθήκη ειρήνης του ΜπρεστΛιτόφσκ (19 Φεβρουαρίου/3 Μαρτίου 1918) μεταξύ Γερμανών και Μπολσεβίκων, η Ρωσία αναγκάστηκε να αποδεχθεί την ανεξαρτησία της Φινλανδίας, των κρατών της Βαλτικής, της Βεσσαραβίας, της Ουκρανίας και του Καυκάσου. Οι Μπολσεβίκοι όμως της Ουκρανίας αρνήθηκαν από την αρχή τον αποχωρισμό τους από το ρωσικό κράτος. Οι Γερμανοί, οι οποίοι απέβλεπαν στην εκμετάλλευση των πλούσιων πόρων της Ουκρανίας, υπέγραψαν με την κυβέρνηση του Χαρκόβου, της «Λαϊκής Ουκρανικής Δημοκρατίας», ξεχωριστή συνθήκη στο Μπρεστ-Λιτόφσκ, που περιελάμβανε και επισιτιστικές συμφωνίες. Ταυτόχρονα όμως εγκαταστάθηκε στο Κίεβο άλλη αριστερή κυβέρνηση4, η οποία ανέλαβε ένοπλη αντίσταση εναντίον τριών μετώπων, των Μπολσεβίκων, των στρατευμάτων της Λαϊκής Ουκρανικής Δημοκρατίας και των Γερμανών. Έτσι τελικά δημιουργήθηκε πραγματικά μια χαώδης κατάσταση στην Ουκρανία5. O γερμανικός στρατός διέθεσε συνολικά πέντε μεραρχίες για την αποκατάσταση της τάξης στη συγκεκριμένη περιοχή. Η Γερμανία γνώριζε καλά τα 3 9 Νοεμβρίου/2 Δεκεμβρίου 1917. 4 Μαξιμαλιστές ή Πετλιουριανοί από τον Petliura. 5 Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Νίδερ, «Η Εκστρατεία εις Ουκρανίαν», Μεγάλη Στρατιωτικήν και Ναυτικήν Εγκυκλοπαίδεια, τ. A΄. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

59 στρατιωτικά πλεονεκτήματα που θα της προσέφερε η εκμετάλλευση των πλούσιων πόρων της εύφορης αυτής περιοχής. Έπειτα από συμφωνία με τη Λαϊκή Ουκρανική Δημοκρατία, κατελήφθησαν από τα γερμανικά στρατεύματα το Κίεβο (17 Φεβρουαρίου/2 Μαρτίου 1918), η Οδησσός (28 Φεβρουαρίου/13 Μαρτίου 1918), το Νικολάιεφ (4/17 Μαρτίου 1918), η Χερσώνα (28 Μαρτίου/10 Απριλίου1918), η Σεβαστούπολη (18 Απριλίου/1 Μαΐου 1918) και το Ροστόβ στον ποταμό Ντον (27 Απριλίου/10 Μαΐου 1918). Απότοκο γεγονός των παραπάνω ενεργειών ήταν ότι η Γερμανία κατάφερε να σπάσει τον αποκλεισμό των Συμμάχων εκμεταλλευόμενη τους πλούσιους πόρους της Ουκρανίας και ταυτόχρονα δημιούργησε, υπό τον έλεγχό της, ένα τείχος κατά του Μπολσεβικισμού. Την ημέρα της αναστολής των επιχειρήσεων μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας (19 Νοεμβρίου/2 Δεκεμβρίου 1917), οι Ρώσοι Στρατηγοί Κορνίλωφ, Denikin και Αλεξέιφ, υποστηριζόμενοι από πιστούς Κοζάκους της περιοχής, ύψωσαν τη σημαία της αντεπανάστασης στο Ντον6. Σκοπός τους ήταν η διατήρηση της ακεραιότητας της Ρωσίας εναντίον κάθε μορφής τυραννικής διακυβέρνησης και η συνέχιση του αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων. Η εθελοντική αυτή στρατιά με την πάροδο του χρόνου γινόταν συνεχώς ισχυρότερη. Το Σεπτέμβριο του 1918 σκοτώθηκε ο Στρατηγός Κορνίλωφ και απεβίωσε ο Στρατηγός Αλεξέιφ, οπότε την αρχηγία της εθελοντικής στρατιάς ανέλαβε ο Στρατηγός Denikin. 6

Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (στο εξής: ΓΕΣ/ΔΙΣ), Το Ελληνικόν Εκστρατευτικόν Σώμα εις Μεσημβρινήν Ρωσίαν 1919, Αθήνα 1955, 4.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδιάγραμμα 1: Διάταξη Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρωπαϊκή Ρωσία.

Συμμαχική επέμβαση στη Ρωσία

το τέλος του 1917 φάνηκε απαραίτητη για την επιτυχία του συμμαχικού αγώνα η αποκατάσταση του Ανατολικού Μετώπου, προς παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού των Γερμανών από τη Ρωσία. Με τη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, οι σιτοβολώνες της Ουκρανίας και της Σιβηρίας, τα πετρέλαια της Κασπίας θάλασσας και όλες οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της απέραντης Ρωσίας θα συνέβαλαν στη συντήρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Τη δεδομένη στιγμή κανείς δεν προέβλεπε το γρήγορο τερματισμό του πολέμου, οπότε ο ανεφοδιασμός από τη Ρωσία θα συνέβαλε στην αναζωογόνηση των Γερμανοαυστριακών και στην παράταση του αγώνα. Οι Σύμμαχοι λοιπόν για την αποκατάσταση του Ανατολικού Μετώπου στηρίχθηκαν, κυρίως, στη στρατιά του Denikin, που βρισκόταν στη νότια Ρωσία, και στις δυνάμεις του Κολτσάκ, που έλεγχαν τη Σιβηρία, με τη συμμετοχή και μιας τσεχοσλοβάκι-

κης στρατιάς, η οποία είχε συγκροτηθεί στη Ρωσία7. Με την υπογραφή της ανακωχής στις 11 Νοεμβρίου 1918, έπαψε να υφίσταται ο κύριος λόγος της επέμβασης των Συμμάχων στη Ρωσία, δηλαδή η ανασύσταση του Ανατολικού Μετώπου. Στην Ευρώπη όμως είχε γίνει αντιληπτό ότι δεν ήταν δυνατό να γίνεται λόγος για ευρωπαϊκή ειρήνη, εφόσον στην ανατολή επικρατούσε το μπολσεβικικό χάος. Η πρώτη γνώμη που διαμορφώθηκε ήταν ότι επιβαλλόταν η άμεση ένοπλη επέμβαση για την κατάπνιξη του κομουνισμού στη Ρωσία και την επιβολή μιας δημοκρατικής τάξης. Η γνώμη αυτή εγκαταλείφθηκε γιατί, λόγω του κάματου από τον τετραετή πόλεμο, κανείς από τους Συμμάχους δε δεχόταν 7

Στις αρχές του πολέμου μεγάλο μέρος των Τσεχοσλοβάκων που διέμεναν στη Ρωσία κατετάγη εθελοντικά στο ρωσικό στρατό. Σε αυτούς προστέθηκαν και Τσεχοσλοβάκοι αιχμάλωτοι πολέμου ή λιποτάκτες, δημιουργώντας έτσι στην περιοχή της Σιβηρίας την Τσεχοσλοβάκικη Στρατιά, δυνάμεως 60.000 ανδρών, βλ. στο ίδιο, 6.

60 να αναλάβει τις ευθύνες μιας στρατιωτικής ενέργειας, που, λόγω των ιδιαίτερων γεωγραφικών συνθηκών της Ρωσίας, θα προσλάμβανε αναγκαστικά γιγαντιαίες διαστάσεις. Η δεύτερη γνώμη –που υιοθέτησε η Αγγλία– ήταν να οργανωθεί μία συνεχής ζώνη απομόνωσης από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, που θα παρεμπόδιζε την επέκταση του κομουνισμού προς το νότο και τη δύση και, επιπλέον, θα άφηνε ελεύθερη και χωρίς ξένες επεμβάσεις την εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης στη Ρωσία. Ως παράγοντες για την ίδρυση της πιο πάνω ζώνης υπολογίζονταν η Πολωνία και η Ρουμανία. Αλλά και η γνώμη αυτή αποδείχθηκε ότι ήταν ανεφάρμοστη, γιατί η μεν Πολωνία μόλις τότε συγκροτούταν σε κράτος και ήταν απασχολημένη με τους Γερμανούς, η δε Ρουμανία εξουθενωμένη από τη γερμανική κατοχή που είχε προηγηθεί επιτηρούσε τα ουγγρικά σύνορα και ήταν ανίκανη για σοβαρή δράση. Με την επικράτηση των Μπολσεβίκων, τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα των Συμμάχων στη Ρωσία, ιδιαίτερα των Γάλλων, πλήττονταν από την κατηγορηματική άρνηση των Μπολσεβίκων να αναγνωρίσουν τα χρέη της τσαρικής Ρωσίας προς τους Συμμάχους. Η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες χορηγούσαν στη Ρωσία τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών, στρατιωτικού υλικού και τροφίμων. Η πληρωμή αυτών των αγορών γινόταν από την τσαρική κυβέρνηση με δάνεια, τα οποία οι Μπολσεβίκοι δεν αναγνώριζαν. Ο Στρατηγός Franchet d’ Espérey είχε αντιταχθεί από τον Οκτώβριο του 1918 στα σχέδια των Συμμάχων να επέμβουν στη Ρωσία, πριν ακόμα συναφθεί η ανακωχή με τη Γερμανία. Στις 27 Οκτωβρίου ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Clemenceau τον είχε ενημερώσει για τις προθέσεις των Συμμάχων να επέμβουν με κύριο σκοπό, όπως έλεγε, «να συνεχίσουμε εκεί την πάλη κατά των Κεντρικών Δυνάμεων, αλλά και όπως πραγματοποιήσουμε τον οικονομικό αποκλεισμό του Μπολσεβικισμού και

να προκαλέσουμε την πτώση του»8. Ο Franchet d’ Espérey τόνισε ότι τα στρατεύματά του δεν επαρκούσαν προκειμένου να εισέλθουν στην παγωμένη αυτή χώρα, ιδίως μέσα στο χειμώνα. Θα μπορούσαν μόνο να κρατήσουν την Οδησσό και τα γειτονικά λιμάνια. Επίσης, υποστήριξε ότι τα στρατεύματα αυτά θα έβλεπαν δυσάρεστα τις επιχειρήσεις ή την κατάληψη της Ουκρανίας και Ρωσίας αντί να εισέλθουν θριαμβευτές στη Γερμανία, και αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα τον κίνδυνο να προκληθούν σοβαρά επεισόδια εντός του στρατεύματος9. Στις 18 Δεκεμβρίου 1918 αποβιβάστηκε στην Οδησσό η 156η Γαλλική Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Μποριούς, υπό την προστασία μιας μοίρας του γαλλικού στόλου με τον Ναύαρχο Λεζαί, κατά τη στιγμή που ο Petliura κατείχε τα τρία τέταρτα της πόλης (Σχεδιάγραμμα 1). Στις 26 Δεκεμβρίου τμήματα της μεραρχίας αποβιβάστηκαν στη Σεβαστούπολη. Μια ακόμη γαλλική μεραρχία, η 30η, υπό τον Στρατηγό Nerel, στάλθηκε από τη Ρουμανία. Η σύνθεση των δύο γαλλικών μεραρχιών ήταν ατελής, γιατί είχε αρχίσει η αποστράτευση του γαλλικού στρατού (το σύνολο των δύο μεραρχιών ήταν 12 τάγματα με 30 τυφέκια κάθε λόχος). Στις 10 Ιανουαρίου 1919 έφτασε στην Οδησσό ο Στρατηγός D’ Anselme με το επιτελείο της 1ης Ομάδας Μεραρχιών (1η O.M.). Επιτελάρχης ήταν ο Γάλλος Συνταγματάρχης Φρεϊντεμπέρκ, προκειμένου να ασκήσει τη διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσημβρινή Ρωσία, υπό την εποπτεία του Γάλλου Στρατηγού Berthelot, διοικητού της Στρατιάς Δουνάβεως10. Οι δυνάμεις ήταν: ■■ Η 156η Γαλλική Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Μποριούς (175ο, 176ο Συ8

ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Παράρτημα 1, 293. Αρχείο ΓΕΣ/ ΔΙΣ, Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, Φ.263/Α, Επίσημη Έκθεση Πεπραγμένων του Α΄ ΣΣ. 9 ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Παράρτημα 2, 294. Αρχείο ΓΕΣ/ ΔΙΣ, Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, Φ.263/Α, Επίσημη Έκθεση Πεπραγμένων του Α΄ ΣΣ. 10 Από το σημείωμα του Ιστορικού Τμήματος του Γαλλικού Επιτελείου.

ντάγματα Πεζικού και 1ο Αφρικανικό Σύνταγμα Μετόπισθεν). ■■ Η 30η Γαλλική Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Nerel (40ο, 58ο, και 61ο Συντάγματα Πεζικού). ■■ Η 16η Γαλλική Αποικιακή Μεραρχία. ■■ Το 4ο Σύνταγμα Έφιππων Κυνηγών Αφρικής. ■■ Δύο μοίρες αεροπλάνων και Όρχος Αεροπορίας υπό τον Ταγματάρχη Σε. ■■ Η 4η Πολωνική Μεραρχία που βρισκόταν στην Οδησσό υπό τον Στρατηγό Ζελιγκόγσκυ (έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις μόνο δύο τάγματα, δύο ίλες και δύο πυροβολαρχίες). ■■ Τα τμήματα της Ρωσικής Εθελοντικής Στρατιάς (ΡΕΣ) του Denikin, τα οποία βρίσκονταν στην Οδησσό υπό τον Στρατηγό Τσιμανόβσκυ και αυτά που βρίσκονταν στην Κριμαία υπό τον Στρατηγό Μπορόσκυ. ■■ Το Α΄ ΣΣ υπό τον Στρατηγό Νίδερ, αποτελούμενο από τις Ι, ΙΙ και ΧΙΙΙ Μεραρχίες, που προπαρασκευάζονταν στη Μακεδονία για την αποστολή τους στην Οδησσό (έλαβαν μέρος οι ΙΙ και ΧΙΙΙ Μεραρχίες, δυνάμεως 23.351 ανδρών. Η Ι Μεραρχία δεν έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις και παρέμεινε συγκεντρωμένη στην Καβάλα). Κατά την περίοδο αυτή οι Μπολσεβίκοι στο Κίεβο διέθεσαν από την κεντρική Ρωσία τέσσερα συντάγματα τακτικού στρατού των Σοβιέτ, που υπήρξαν ο πυρήνας της τοπικής στρατολογίας οπαδών των Μπολσεβίκων. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν τρεις στρατιές (Σχεδιάγραμμα 2): ■■ Η 1η Στρατιά του Κέντρου ή Στρατιά του Κιέβου. Η συνολική δύναμή της ήταν 45.000 άνδρες, με ανάλογο πυροβολικό διαφόρων διαμετρημάτων και ιππικό. ■■ Η 2η Στρατιά ή Στρατιά Χαρκόβου. Η συνολική δύναμή της ήταν 83.000 άνδρες και αποτελούταν από τρία σώματα στρατού. Το πρώτο υπό τον Αταμάνο Γρηγόριεφ11, το δεύτερο 11 Πρώην λοχαγός του ρωσικού στρατού, που διακρίθηκε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Σχεδιάγραμμα 2: Χώροι Συγκέντρωσης των μπολσεβικικών στρατιών στη Μεσημβρινή Ρωσία.

υπό τον Μανκό και το τρίτο υπό τον Ντιμπένκο. ■■ Η 3η Στρατιά ή Στρατιά Βινίτσης. Η συνολική δύναμή της ήταν 71.000 άνδρες12. Οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων βρίσκονταν σε αγώνα εναντίον των Ουκρανών του Petliura. Τις συμμαχικές δυνάμεις αντιμετώπισε το Σώμα Στρατού του Αταμάνου Γρηγορίεφ, συνολικής δύναμης 31.000 ανδρών13. Οι γαλλικές δυνάμεις αρχικά επιζήτησαν τη σύμπραξη των δυνάμεων του Denikin, οι οποίες μάχονταν κατά των αυτονομιστών του Petliura. Με αυτό τον τρόπο έστρεψαν τον Petliura εναντίον τους. Ήταν ένα σοβαρό σφάλμα, γιατί ο Petliura είχε μεγάλη επιρροή στο λαό της Ουκρανίας, και η αντίθεση αυτή συνέτεινε, εκτός των άλλων λόγων, στη σύμπραξη των Ουκρανών με τους Μπολσεβίκους εναντίον των Συμμάχων. Ο εργατικός πληθυσμός της Οδησσού και των άλλων πόλεων είχε στην κατοχή του οπλισμό και ήταν πρόθυμος να συμπράξει με τους 12 ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., 34-39. 13 Το συγκεκριμένο Σώμα Στρατού αποτελούνταν από τη Μεραρχία Δνείστερου, την Ι Μεραρχία του Σοβιέτ, ένα σύνταγμα Κοζάκων και το Σύνταγμα του Εραζίνσκυ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Μπολσεβίκους. Η προπαγάνδα και η διάβρωση των συμμαχικών δυνάμεων στην Οδησσό άρχισε αμέσως από τους πράκτορες του Σοβιέτ, που διέδιδαν μεταξύ των στρατιωτών και των ναυτών ότι τους έστειλαν να θυσιαστούν μακριά από την πατρίδα τους για τα συμφέροντα των Γάλλων τραπεζιτών και βιομηχάνων14.

Το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα

ελληνική κυβέρνηση και συγκεκριμένα ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έκρινε απαραίτητη την ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία στην Ουκρανία, προκειμένου να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Συμμάχων στην εκπλήρωση των εθνικών διεκδικήσεων. Μετά τις διαπραγματεύσεις που έγιναν στο Παρίσι το Νοέμβριο του 1918 μεταξύ των Συμμάχων και της Ελλάδας, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Clemenceau και ο υπουργός Εξωτερι14 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανταρσία των πληρωμάτων των γαλλικών θωρηκτών «Φρανς», «Ζαν Μπάρτ», «Βερντέν», «Ζουστίς» και «Μιραμπώ» στο λιμάνι της Σεβαστούπολης στις 6/19 Απριλίου, βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., 241-242.

κών Pisson διαβεβαίωσαν τον Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι Α. Ρωμανό ότι η Γαλλία θα υποστηρίξει τις ελληνικές διεκδικήσεις στη Θράκη και στη Σμύρνη εάν η Ελλάδα συμμετάσχει στην εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία. Κατόπιν των παραπάνω15, αποφασίστηκε να σταλεί στην Ουκρανία το Α΄ ΣΣ κατάλληλα συμπληρωμένο και οργανωμένο για την εκτέλεση της υπερπόντιας αυτής αποστολής. Διοικητής του Σώματος τοποθετήθηκε ο Στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ. Ο Στρατηγός Νίδερ παρέμεινε στη διοίκηση του Σώματος μέχρι την 21η Μαΐου 1919, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον Υποστράτηγο Ιάκωβο Νεγρεπόντη. Έδρα του Στρατηγείου του Σώματος παρέμεινε η πόλη της Καβάλας μέχρι τη 13η Μαρτίου 1919, οπότε και μεταφέρθηκε στην Οδησσό της Ουκρανίας. Στο Α΄ ΣΣ υπάγονταν οι εξής δυνάμεις: ■■ Η Ι Μεραρχία, η οποία δεν έλαβε μέ15 Ο Βενιζέλος τηλεγράφησε από το Λονδίνο, όπου βρισκόταν, στον πρεσβευτή Ρωμανό τα εξής: «Παρακαλώ δηλώσατε στον Πρωθυπουργό και στον Υπουργό Εξωτερικών ότι ο ελληνικός στρατός είναι στη διάθεσή τους και δύναται να χρησιμοποιηθεί διά κοινό αγώνα πανταχού, όπου η αποστολή του κρίνεται αναγκαία», βλ. στο ίδιο, 27.

62 ρος, αλλά παρέμεινε συγκεντρωμένη στην Καβάλα, αναμένουσα τη μεταφορά της στη Μεσημβρινή Ρωσία. ■■ Η ΙΙ Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Νικόλαο Βλαχόπουλο, που περιελάμβανε τα 1ο, 7ο και 34ο Συντάγματα Πεζικού, τις ΙΙα και ΙΙβ Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού και τους 5ο και 6ο Λόχους Μηχανικού. ■■ Η ΧΙΙΙ Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Ιάκωβο Νεγρεπόντη, που περιελάμβανε τα 2ο και 3ο Εικόνα 1. Τηλεγράφημα του αρχηγού της Ελληνικής ΣτρατιΣυντάγματα Πεζικού, ωτικής Αποστολής Κων/πόλεως Συνταγματάρχη Κατεχάκη το 5/42 Σύνταγμα Ευ- προς το Υπουργείο Στρατιωτικών σχετικά με ανταρσία γαλλιζώνων, και τις ΧΙΙΙα και κών πληρωμάτων στη Σεβαστούπολη. ΧΙΙΙβ Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολι- τάγματος στη Χερσώνα17, καθώς και του κού16. Συνταγματάρχου Μανέτα στην Οδησσό. Μετά την αναδιοργάνωση και τη συ- Ο Στρατηγός Claudel, που διαδέχτηκε μπλήρωση των μονάδων του Α΄ ΣΣ σε τον D’ Anselme, σε διαταγή του στις 24 προσωπικό, κτήνη και κάθε είδους υλι- Ιουνίου 1919 εκφράζει την πλήρη ευακό και οχήματα, άρχισε η μεταφορά του ρέσκειά του για τις θαυμάσιες στρατιωστη Ρωσία. Ο ανεφοδιασμός των ελλη- τικές αρετές που επέδειξαν τα ελληνικά νικών στρατευμάτων θα εξασφαλιζόταν στρατεύματα, οι οποίες προκάλεσαν το από τη γαλλική υπηρεσία, με εφόδια θαυμασμό όλων των γαλλικών δυνάπου θα συγκεντρώνονταν στην Οδησ- μεων που βρίσκονταν σε επαφή μαζί σό. Η είσοδός τους στον αγώνα γινόταν τους18. Ο Αρχηγός του Επιτελείου του αμέσως μετά την άφιξή τους κατά μικρά ρουμανικού στρατού, κατά την αποχώτμήματα υπό γαλλική διοίκηση. ρηση του ΕΕΣ από τη Ρουμανία, εκφράΑνεξάρτητα από την έκβαση της ζει το θαυμασμό του με έγγραφο του συμμαχικής επέμβασης, οι ελληνικές προς τον διοικητή των ελληνικών δυδυνάμεις επέδειξαν γενναιότητα και νάμεων στη Βεσσαραβία Στρατηγό Ιάηρωισμό κατά την τρίμηνη παραμονή κωβο Νεγρεπόντη19. Η V Mεραρχία των τους στη νότια Ρωσία. Η δράση και το Ρώσων Εθελοντών με έγγραφό της στις συνολικό τους έργο αντικατοπτρίζεται 31 Μαρτίου προς τον Διοικητή του 2ου στα ιδιαιτέρως θερμά σχόλια της Ανώ- Συντάγματος εξέφρασε το θαυμασμό τερης Διοίκησης των συμμαχικών στρα- της για τα ελληνικά στρατεύματα20. τευμάτων, του Αρχηγού του Επιτελείου Η συμβολή του ελληνικού στρατού του ρουμανικού στρατού, του Διοικητού στη Μεσημβρινή Ρωσία αναγνωρίστητης V Μεραρχίας της ΡΕΣ και της γαλλι- κε ιδιαίτερα από τη γαλλική βουλή κατά κής βουλής. O διοικητής των συμμαχι- τις διάφορες συνεδριάσεις της. Στη συκών στρατευμάτων Γάλλος Στρατηγός D’ Anselme σε διαταγή του την 1/14η Μαρ- 17 Στο ίδιο, Παράρτημα 13, 311. τίου 1919 αναφέρεται, μεταξύ άλλων, 18 Στο ίδιο, Παράρτημα 96, 383. στην εξαίρετη δράση του ελληνικού 19 Στο ίδιο, Παράρτημα 97, 383. 16 Στο ίδιο, 401-422.

20 Αντιστράτηγος Αθανάσιος Γεραμάνης, Εκστρατεία εις Μεσημβρινή Ρωσία 1919, Αθήνα 1980, 75.

νεδρίαση της 24ης Μαΐου 1919, συζητήθηκε το θέμα της εκστρατείας στη Μεσημβρινή Ρωσία. O Γάλλος Υπουργός Στρατιωτικών δήλωσε ότι ο ελληνικός στρατός πολέμησε ανδρείως και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του τόσο προς τους Γάλλους όσο και προς τους Έλληνες στρατιώτες. Ο Υπουργός Εσωτερικών δήλωσε ότι η Γαλλία δεν έχει καλύτερο, πιστότερο και γενναιότερο σύμμαχο από την Ελλάδα, την οποία βρίσκει πάντα στο πλευρό της, και είναι ευτυχής να την ευχαριστήσει από του βήματος εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης21. Τέλος, ο Γάλλος βουλευτής Κεγκουεζαί, ο οποίος μετέβη στην Κριμαία και Οδησσό ως μέλος Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την εξέταση της συμμαχικής υπόθεσης στη Ρωσία, εξήρε τα ελληνικά στρατεύματα, καθώς όπου και να βρέθηκε άκουσε να μιλούν για αυτά με τους μεγαλύτερους επαίνους22. Όπως προαναφέρθηκε, στις 19 Ιανουαρίου 1919 άρχισε η μεταφορά του ΕΕΣ, ατμοπλοϊκώς, στα λιμάνια της Μεσημβρινής Ρωσίας. Οι μονάδες του υπάγονταν στην 1η Γαλλική Ο.Μ. και πολέμησαν κατά των Μπολσεβίκων στη Χερσώνα, στην Κριμαία και βορείως της Οδησσού, υπό γαλλική διοίκηση. Οι κυριότερες επιχειρήσεις ήταν: ■■ Επιχειρήσεις στη Χερσώνα (17/30 Ιανουαρίου μέχρι 25 Φεβρουαρίου/10 Μαρτίου 1919). ■■ Κατοχή και εγκατάλειψη του Νικολάιεφ (17 Φεβρουαρίου/2 Μαρτίου μέχρι 1/14 Μαρτίου 1919). ■■ Επιχειρήσεις στο Βασιλίνιβο και Μπερεζόβκαν (8/21 Φεβρουαρίου μέχρι 5/18 Μαρτίου 1919). ■■ Επιχειρήσεις στη Σέρμπκα και Μπολ Μπουγιαλίκ (6/19 Μαρτίου μέχρι 21 Μαρτίου/3 Απριλίου 1919). ■■ Επιχειρήσεις στις διαβάσεις της λίμνης Τιλιγκιούλ (1/14 Μαρτίου μέχρι 21 Τηλεγράφημα του υπουργού Εξωτερικών στο Παρίσι, Ν. Πολίτη, βλ. Υποστράτηγος Π. Καρακασσώνης, Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν Υπερπόντιου Εκστρατείας 1919, Αθήνα 1933, 279. 22 Τηλεγράφημα υπ’ αριθ. 1862 της 25ης Μαΐου 1919 του Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι Ρωμανού, βλ. στο ίδιο, 279. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

63 22 Μαρτίου/4 Απριλίου 1919). Σύμπτυξη προς Βεσσαραβία (19 Μαρτίου/1 Απριλίου μέχρι 29 Μαρτίου/11 Απριλίου 1919). ■■ Επιχειρήσεις στην Κριμαία (11/24 Μαρτίου μέχρι 15/28 Απριλίου 1919). ■■ Παραμονή στη Βεσσαραβία και αποχώρηση του ΕΕΣ (29 Μαρτίου/11 Απριλίου μέχρι 4/17 Ιουλίου 1919). Σε όλες σχεδόν τις παραπάνω επιχειρήσεις τα ελληνικά στρατεύματα έλαβαν μέρος εντασσόμενα σε μικτά συμμαχικά αποσπάσματα με Γάλλο επικεφαλής. Η συνεργασία μεταξύ των ελληνικών και γαλλικών στρατευμάτων σε γενικές γραμμές ήταν αρμονική. Μη λησμονούμε ότι ο ελληνικός στρατός ήταν οργανωμένος σύμφωνα με τα γαλλικά στρατιωτικά πρότυπα. Η μειωμένη όμως σύνθεση των γαλλικών μεραρχιών είχε ως αποτέλεσμα το κύριο βάρος των επιχειρήσεων να αναλαμβάνεται από τα διαθέσιμα ελληνικά στρατεύματα. Παράλληλα, ο Γάλλος διοικητής των μικτών συμμαχικών αποσπασμάτων ήταν συχνά κατώτερος σε βαθμό από τον Έλληνα επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων. Η άνιση αυτή χρησιμοποίηση των ελληνικών δυνάμεων αλλά και τα σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού προκάλεσαν την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης το Μάρτιο του 191923. Η απάντηση του Στρατηγού D’ Anselme προς τον Πρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης ήταν ότι αδυνατούσε να χρησιμοποιήσει στις επιχειρήσεις γαλλική δύναμη ίση προς την ελληνική. Κάθε φορά όμως που θα ενεργούν μόνο ελληνικές δυνάμεις η διοίκηση θα ανατίθεται σε Έλληνα αξιωματικό24. Μόνο μετά τον Απρίλιο του 1919 κατά την παραμονή του ΕΕΣ στη Βεσσαραβία, τα ελληνικά στρατεύματα τέθηκαν υπό τις άμεσες διαταγές του διοικητού του Α΄ ΣΣ Στρατηγού Κ. Νίδερ25. Μετά από τρίμηνη παραμονή στο ρουμανικό έδαφος, οι μονάδες του Α΄ ΣΣ άρχισαν να μεταφέρονται στη Μικρά Ασία. Στις 4 Ιουλίου 1919 αναχώρησε από το Γαλάζιο της ■■

23 ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Παράρτημα 36, 327. 24 Στο ίδιο, 163. 25 Στο ίδιο, Παράρτημα 85, 371-372. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Νεκροί Αποβιώσαντες Αξκοί Οπλίτες

9 170

Σύνολο

179

Εξαφανισθέντες

Σύνολο Τραυματίες Σύνολο

2 44

7 166

18 380

30 627

48 1.007

173

398

657

1.055

Πίνακας 1: Απώλειες στη Μεσημβρινή Ρωσία.

Ρουμανίας το τελευταίο ελληνικό τμήμα για τη Μικρά Ασία. Η συνεργασία μεταξύ των ελληνικών και γαλλικών στρατευμάτων σε γενικές γραμμές ήταν αρμονική. Αναμφίβολα υπήρξαν διάφορες προστριβές, οι οποίες οφείλονταν, κυρίως, στην ψυχολογική πίεση του πολέμου, αλλά και στη διαβρωτική προπαγάνδα των Μπολσεβίκων26. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα ήταν η στάση των Γάλλων ναυτών στο λιμάνι της Σεβαστούπολης τον Απρίλιο του 1919 (εικ. 1). Τα πληρώματα των γαλλικών θωρηκτών «Φρανς», «Ζαν Μπαρτ», «Βερντέν», «Ζουστίς» και «Μιραμπώ» στασίασαν. Οι ναύτες ενώθηκαν με τους μπολσεβίκους εργάτες, ύψωσαν κόκκινες σημαίες και διαδήλωναν στους δρόμους φωνάζοντας «Ζήτω οι Μπολσεβίκοι», «Κάτω η Ελλάς», «Κάτω η Ρουμανία». Ο Γάλλος φρούραρχος Ταγματάρχης De Villepin διέταξε τον 10ο Λόχο του 2ου Ελληνικού Συντάγματος να διαλύσει τη διαδήλωση. Αποτέλεσμα ήταν ο τραυματισμός πέντε Γάλλων ναυτών. Οι Γάλλοι ναύτες επέστρεψαν στα πλοία τους και απείλησαν να βομβαρδίσουν την πόλη. Το επεισόδιο έληξε κατόπιν παρέμβασης του Άγγλου Ναυάρχου Κάλθορπ, ο οποίος κατέφθασε στο λιμάνι της Σεβαστούπολης έγκαιρα πριν το υπόψη επεισόδιο λάβει γιγαντιαίες διαστάσεις27. Η συνολική δύναμη των ελληνικών στρατευμάτων σύμφωνα με το ιστο26 Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εχθρική συμπεριφορά Γάλλων ναυτών απέναντι σε Έλληνες στρατιώτες στην περιοχή της Σεβαστούπολης. Συμπεριφορά η οποία ανάγκασε τον Συνταγματάρχη Γαργουλίδη του 2ου Συντάγματος Πεζικού να αναφέρει σχετικά στον Ναύαρχο Κακουλίδη, βλ. στο ίδιο, Παράρτημα 81, 367-368. 27 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, Φ.263/Α, Επίσημη Έκθεση Πεπραγμένων του Α΄ ΣΣ. Φ.263/Β, Ιστορικόν Ημερολόγιον της εν Ρωσία Εκστρατείας του Α΄ ΣΣ.

ρικό ημερολόγιο του Α΄ ΣΣ κατά την 6/19η Μαΐου 1919 ανερχόταν σε 23.351 άνδρες, εκ των οποίων 842 αξιωματικοί και 22.509 οπλίτες. Οι συνολικές απώλειες ήταν 1.055 άνδρες. Στον Πίνακα 1 φαίνονται αναλυτικά οι απώλειες. Στατιστικά οι απώλειες επί του συνόλου της ελληνικής δύναμης ήταν 4,70%, εκ των οποίων 5,70% αξιωματικοί και 4,47% οπλίτες28. Οι κυριότερες όμως απώλειες πρέπει να επικεντρωθούν στον ανθούντα ελληνικό πληθυσμό της Ρωσίας. Η ελληνική μειονότητα υπέστη σφαγές, λεηλασίες και ένα μεγάλο μέρος εκδιώχθηκε από τη Μεσημβρινή Ρωσία, το οποίο στη συνέχεια κατέφυγε στην Ελλάδα. Η πραγματική κατάσταση στη Μεσημβρινή Ρωσία κατά την εποχή που άρχισε η αποστολή των πρώτων ελληνικών δυνάμεων ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που παρουσιάστηκε από τους Συμμάχους. Υπήρχε η εντύπωση ότι ο αγώνας κατά των Μπολσεβίκων θα διεξαγόταν από τη ΡΕΣ και τα συμμαχικά στρατεύματα θα περιορίζονταν στην κατοχή ορισμένων πόλεων και στην τήρηση της τάξης. Υπήρχε όμως έλλειψη πληροφοριών τόσο για τη ΡΕΣ όσο και για το στρατό των Μπολσεβίκων. Εκτιμούσαν ότι οι Μπολσεβίκοι ήταν άτακτα στίφη στερούμενα οποιασδήποτε οργάνωσης και πολεμικών μέσων που θα υπέκυπταν εύκολα μπροστά σε οργανωμένους στρατούς. Πληροφορίες που εμβόλιμα προωθούσαν Ρώσοι αριστοκράτες και αστοί, που είχαν καταφύγει στην Ευρώπη ως πρόσφυγες, προκειμένου να πείσουν τους Συμμάχους να αναλάβουν την υπερπόντια αυτή εκστρατεία. Επίσης, επικρατούσε η άποψη ότι ο ντόπιος πληθυσμός ήταν φιλικός προς τους Συμμάχους και θα συνέπραττε με ευκολία μαζί τους. 28 ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., 260-261.

64 Οι όροι υπό τους οποίους τα ελληνικά στρατεύματα διεξήγαγαν τις επιχειρήσεις στη Ρωσία υπήρξαν εξαιρετικά μειονεκτικοί. Οι μονάδες δεν μπορούσαν να αποδώσουν στις επιχειρήσεις τη μέγιστη δράση τους, διότι εισέρχονταν στον αγώνα είτε χωρίς τα πολυβόλα τους είτε χωρίς τα μεταγωγικά τους, τα οποία δεν είχαν μεταφερθεί από την Ελλάδα. Ποτέ δεν μεταφέρθηκε μια πλήρης μονάδα, αλλά πάντοτε κατά κλιμάκια, τα οποία προωθούνταν κατευθείαν στο μέτωπο χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη. Οι συνέπειες του λανθασμένου διακανονισμού της μεταφοράς, η άγνοια του εδάφους και της γλώσσας, η εχθρότητα του ντόπιου πληθυσμού, οι δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες, το επισφαλές των συγκοινωνιών, η δυσκολία του εφοδιασμού, η έλλειψη δυνάμεων, η πρωτοβουλία του εχθρού στις επιχειρήσεις, η έλλειψη ανάπαυσης και η υπερβολική κόπωση κατέστησαν εξαιρετικά δύσκολο το έργο των Ελλήνων στρατιωτών που μάχονταν μακριά από την πατρίδα τους29. Όσον αφορά στα γαλλικά στρατεύματα, αυτά ήταν ιδιαιτέρως μειωμένης σύνθεσης, καθώς είχε ξεκινήσει η αποστράτευσή τους. Οι Γάλλοι είχαν στείλει στη Ρωσία, κυρίως, αποικιακό στρατό, ο οποίος δεν είχε καμία διάθεση να πολεμήσει. Υπήρξαν δε περιπτώσεις γαλλικά στρατεύματα να στασιάζουν και να ενώνονται με τους Μπολσεβίκους. Γενικά, η εκστρατεία στην Ουκρανία δε μελετήθηκε σωστά από τους Συμμάχους, ενώ δε διατέθηκαν οι ανάλογες δυνάμεις για την εξασφάλιση του στρατηγικού σκοπού της, δηλαδή της εγκατάστασης μιας βάσης επιχειρήσεων στη νότια Ρωσία. Η ελλιπής μελέτη της εκστρατείας ήταν απόρροια της παντελούς έλλειψης πληροφοριών. Οι πληροφορίες επί της καταστάσεως ήταν ανεπίσημες, ελάχιστες, ανακριβείς και ασαφείς. Η συμπεριφορά των Μπολσεβίκων απέναντι στην ελληνική 29 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, Φ.263/Α, Επίσημη Έκθεση της Εκστρατείας του Α΄ ΣΣ, «Συνθήκες Διεξαγωγής της Εκστρατείας».

μειονότητα δεν πρέπει να εκληφθεί ως αποτέλεσμα της ελληνικής συμμετοχής στην εκστρατεία. Ουσιαστικά οι Μπολσεβίκοι συνέχισαν την εξωτερική πολιτική των Τσάρων, η οποία προσέβλεπε στην επέκταση της Ρωσίας προς τις θερμές θάλασσες. Απότοκο της πολιτικής αυτής ήταν η φιλοτουρκική στάση των Μπολσεβίκων. Η ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία μπορεί να θεωρηθεί επιβεβλημένη μέσα από την οπτική γωνία της πολιτικής σκοπιμότητας. Η ελληνική κυβέρνηση την εποχή εκείνη απέβλεπε στην απελευθέρωση και προσάρτηση στην Ελλάδα της Ανατολικής Θράκης και της περιοχής της Σμύρνης. Επιδιώξεις οι οποίες θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μόνο με την υποστήριξη των Συμμάχων. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της συμμαχικής εκστρατείας, η άριστη εμφάνιση και η ισχυρή συνοχή των ελληνικών μονάδων, η πειθαρχία, ο ηρωισμός των ανδρών και η αξία των στελεχών ενίσχυσαν τις αντιλήψεις των Συμμάχων για την υψηλή αξία του ελληνικού στρατού και του ελληνικού παράγοντα γενικότερα. Η εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία ήταν η πρώτη υπερπόντια αποστολή των ελληνικών δυνάμεων. Στο πλαίσιο αυτής της εκστρατείας είδαμε την αρμονική σε γενικές γραμμές συνεργασία μεταξύ γαλλικών και ελληνικών στρατευμάτων. Αναμφίβολα υπήρξαν και μελανά περιστατικά στη διάρκεια αυτής της συνεργασίας, τα οποία όμως δεν πρέπει να αμαυρώσουν τη συνολική εικόνα. Τα όποια αρνητικά σχόλια για τη γαλλική διοίκηση πρέπει να τα εξετάσουμε λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενείς συνθήκες διεξαγωγής της εκστρατείας και, κυρίως, την έλλειψη πληροφοριών. Η συμμετοχή του ΕΕΣ, παρά τις απώλειες, ενίσχυσε το κύρος του ελληνικού κράτους και εξύψωσε το γόητρο του ελληνικού στρατού. Παράλληλα, ενίσχυσε τους δεσμούς της Ελλάδας με τη Γαλλία και εξασφάλισε την υποστήριξη της δεύτερης στις εθνικές μας διεκδικήσεις. Η ηρωική δράση του ΕΕΣ αναγνωρίσθηκε από όλους τους Συμμάχους και ιδιαίτερα από

τους Γάλλους. Ως επίλογος παρατίθεται η διαταγή της 1ης Ο.Μ. στις 24 Ιουνίου 1919, όταν αποχώρησε το Α΄ ΣΣ30: «Τη στιγμή αυτή που τα ελληνικά στρατεύματα αποχωρίζονται οριστικά από την Ι.Ο.Μ. ο Στρατηγός Claudel εκφράζει προς αυτά την πλήρη ευαρέσκειά του για τις θαυμάσιες στρατιωτικές αρετές που επέδειξαν στη Βεσσαραβία κάτω από τις διαταγές του. Αφού επί πολλούς μήνες έδειξαν την αξία τους και τη συναδελφικότητα τους μαχόμενα μαζί με τα γαλλικά στρατεύματα κάτω από τις διαταγές του Στρατηγού D’ Anselme, έδωσαν το ωραιότερο παράδειγμα καρτερικότητας και λαμπρής διαγωγής. Η διαγωγή τους προκάλεσε το θαυμασμό όλων των γαλλικών τμημάτων που βρίσκονταν σε επαφή με αυτά. Ο Στρατηγός Claudel χαιρετά τις ένδοξες σημαίες τους, απευθύνει προς άπαντες τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες τις θερμές τους ευχαριστίες. Εύχεται σε αυτούς από καρδιάς και εξ ονόματος όλων των Γάλλων συναδέλφων του, την επιτυχή εξακολούθηση του λαμπρού τους έργου, μέχρι τη θριαμβευτική επάνοδό τους στις εστίες τους».

Βιβλιογραφία - Αρχείο Π. Σ. Δέλτα, Εκστρατεία στην Μεσημβρινή Ρωσία 1919, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1982. - Γενικόν Επιτελείον Στρατού/Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Το Ελληνικόν Εκστρατευτικόν Σώμα εις Μεσημβρινήν Ρωσίαν, Αθήνα 1955. - Γεραμάνης, Αθανάσιος, Εκστρατεία εις Μεσημβρινή Ρωσία 1919, Αθήνα 1980. - Γεραμάνης, Σπύρος Α., «Η Μάχη και η Εκκένωση της Χερσώνας», Πόλεμος και Ιστορία 70 (2004), 34-45. - Καρακασσώνης, Πέτρος, Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν Υπερπόντιου Εκστρατείας 1919, Εκδόσεις Λαμπροπούλου, Αθήνα 1933. - Νίδερ, Κωνσταντίνος, «Η Εκστρατεία της Ουκρανίας», Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα 1927. - Τζάχος, Ε. Ε., «Ο Ελληνικός Στρατός στη Μεσημβρινή Ρωσία 1919», Στρατιωτική Επιθεώρηση 4 (2001), 78-90. 30 ΓΕΣ/ΔΙΣ, ό.π., Παράρτημα 96, 382. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η Ψυχολογία της Ομάδος Υπό Δρ Φιλοσοφίας κ. Άρη Διαμαντόπουλου, Υπτγου ε.α.

1. Εισαγωγικές Έννοιες

πως υπάρχει και μελετάται η ατομική ψυχή και η συμπεριφορά του προσώπου, κατ’ αντιστοιχία υπάρχει και μελετάται η ομαδική ψυχή και η συμπεριφορά της ομάδας ως συλλογικού προσώπου, θέμα με τ’ οποίον κατ’ εξοχήν ασχολείται η Κοινωνική Ψυχολογία. Επομένως ως ομάδα δύναται να χαρακτηρισθεί η ψυχολογική εκείνη οντότητα, η οποία παρουσιάζει συλλογική προσωπικότητα των μελών της, τα οποία δρούν για την επίτευξη ενός σκοπού. Εμείς θ΄ασχοληθούμε με την ομάδα η οποία αναπτύσσεται και δραστηριοποιείται μέσα σ’ ένα εργασιακό χώρο, όπως τέτοιες είναι και οι ομάδες του Στρατού.

πρέπει διαρκώς ν’ αναζητείται ο τρόπος σύνθεσης των μεταξύ τους αρμονικών σχέσεων. Και αυτός ο τρόπος είναι η αρμονία των εννοιών του καθήκοντος και των δικαιωμάτων των ατόμων.

3. Είδη Ομάδων

έσα σ’ ένα εργασιακό οργανισμό υπάρχουν και λειτουργούν παράλληλα οι τυπικές και οι άτυπες ομάδες.

2. Σχέσεις Ατόμων και Ομάδας

α. Οι Τυπικές

ίναι γεγονός ότι το άτομο εντάσσεται σε μια οργανωμένη ομάδα προκειμένου να εξυπηρετήσει δικές του επιδιώξεις. Αλλά και από την άλλη πλευρά και η ομάδα χρησιμοποιεί το κάθε άτομο μέλος της για να επιτύχει τους δικούς της επίσης συλλογικούς σκοπούς. Έτσι μεταξύ ατόμων-μελών και ομάδας αναπτύσσεται μια ωφελιμιστική αμοιβαιότητα, που κάνει την ομάδα συνεκτική και ομαδικά λειτουργούσα. Ανεξάρτητα όμως αυτής της εξυπηρέτησης της αμοιβαίας αναγκαιότητας, είναι επίσης αληθές ότι εντασσόμενο το άτομο στην ομάδα έχει ως συνέπεια τον περιορισμό της ελευθερίας της προσωπικότητάς του, ένεκεν των κανόνων λειτουργίας της ομάδας, που είναι όμως αναγκαίοι για την επιτυχία των συλλογικών της επιδιώξεων. Αυτή η αντίφαση δημιουργεί κατ’ αρχάς μία εσωτερική ψυχολογική σύγκρουση στ’ άτομα, η οποία μπορεί ν’ αποβεί επιβλαβής για την υγεία αυτών των ιδίων των ατόμων, στρεφόμενη δε η αντίθεση αυτή προς τα έξω ν’ αποβεί σε βάρος της λειτουργικότητας της ομάδας.

Είναι αποτέλεσμα της οργάνωσης και της λειτουργίας του Οργανισμού προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους στόχους και τον σκοπό αυτού. Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

β. Οι Άτυπες Ο Chris Argyris

Χάριν αυτών των δυσμενών επιπτώσεων επί του ατόμου που έχει η ομάδα, ο Chris Argyris ωθείται στη λύση αυτού του προβλήματος με την πλήρη απελευθέρωση του ατόμου και κατάργηση των εργασιακών ομάδων. Η άλλη λύση προτάθηκε από τον William Whyte, ο οποίος και αυτός κατέγραψε τις αντιθέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ ατόμων και εργασιακών ομάδων και ο οποίος υποστηρίζει: Την προσαρμογή και την πειθαρχία του ατόμου στις συνθήκες και στους κανόνες της ομάδας. Ενώ ταυτοχρόνως απορρίπτει την υπεροχή της ομάδας και υποστηρίζει ότι το άτομο αποτελεί ιδιαίτερο κύτταρο της ομάδας και πρέπει να τυγχάνει της αρμόζουσας προσοχής. Επομένως τα’ άτομα συμβιώνουν εντός της ομάδας και εκείνο τ’ οποίον

Παράλληλα με τις Τυπικές αναπτύσσονται και λειτουργούν, όπως είπαμε και οι Ατυπες Ομάδες, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην όλη λειτουργία του Οργανισμού. Οι Άτυπες Ομάδες είναι αποτέλεσμα της συνύπαρξης των μελών στον ίδιο εργασιακό χώρο και γενικά των συνθηκών εργασίας. Απορρέουν δε από την ψυχολογική ανάγκη επικοινωνίας των μελών και η οποία βεβαίως δεν μπορεί να προσφερθεί από την Τυπική Ομάδα του Οργανισμού. Έχει δε παρατηρηθεί ότι σε Οργανισμούς που δεν έχουν αναπτυχθεί άτυπες Φιλικές Ομάδες, υπάρχει και πτώση του ηθικού των μελών της Τυπικής Ομάδας του Οργανισμού. Και αυτό το φαινόμενο δύναται να συμβαίνει όταν ο ίδιος ο Οργανισμός δεν δημιουργεί τις κατάλληλες συνθή-

66 κες, ώστε ν’ αναπτύσσονται εντός αυτού οι άτυπες Φιλικές Ομάδες.

4. Ωφελιμότητες και Δυσχέρειες του οργανισμού από τις Άτυπες Ομάδες

φόσον οι Άτυπες Ομάδες παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο για τον Οργανισμό, αξίζει ν’ αναφερθούν ποιες είναι οι ωφέλειες και ποιες δυσχέρειες δημιουργούν σ’ αυτόν λόγω της λειτουργίας τους.

α. Ωφέλειες Οι Ωφέλειες που έχουν καταγραφεί και συντελούν θετικά στην λειτουργία του Οργανισμού είναι: (1) Οι δεσμοί των μελών της Άτυπης Ομάδας επιτρέπουν στα μέλη αυτής να διατηρούνται οι ανεγνωρισμένες ηθικές και πολιτιστικές αξίες. (2) Στην Άτυπη Ομάδα το κάθε μέλος της είναι η συγκεκριμένη προσωπικότητα με την ταυτότητά της, η οποία δύναται να είναι και καταξιωμένη στα πλαίσια της ομάδας, ενώ στο μέγεθος του Οργανισμού συνήθως είναι ένα ανώνυμο πρόσωπο. (3) Μέσα στα πλαίσια των Άτυπων Ομάδων τα μέλη της εκφράζουν ελεύθερα τις σκέψεις τους και τις κριτικές τους, ως και τα συναισθήματά τους για την λειτουργία του Οργανισμού. Με τα σχόλιά τους αυτά ικανοποιούν μεν ψυχολογικές ανάγκες, αλλά συγχρόνως δείχνουν και το ενδιαφέρον τους για τον Οργανισμό. (4) Τα μέλη της Άτυπης Ομάδας ασκούν επίσης με περισσότερη άνεση κοινωνικό έλεγχο μεταξύ τους, αλλά και σε άλλα μέλη του Οργανισμού εκτός ομάδας, με συνέπεια η συμπεριφορά των μελών να διαμορφώνεται και να διατηρείται μέσα στα πλαίσια των αξιώσεων του κοινωνικού ελέγχου.

β. Δυσχέρειες Αλλά, εάν από την μια πλευρά οι Άτυπες Ομάδες συντελούν στην ομαλή λειτουργία του Οργανισμού, από την άλλη η δραστηριότητά τους δημιουργεί δυσχέρειες και προβλήματα σ’ αυτόν.

Οι δυσχέρειες αυτές είναι: (1) Η αντίδραση στις αλλαγές και στις μεταρρυθμίσεις για ψυχολογικούς και συμφεροντολογικούς λόγους. Γι αυτούς και άλλους λόγους οι αλλαγές απαιτούν μελέτη και σχεδιασμό εκ μέρους του Οργανισμού, προσμετρώντας και αυτήν την αντίδραση των Ατυπων Ομάδων. (2) Επίσης τα μέλη των Άτυπων Ομάδων αναδεικνύουν αρχηγό και αναπτύσσουν και άγραφους κανόνες λειτουργίας τους, σύμφωνα με τους οποίους επιβραβεύουν ή αποδοκιμάζουν τα μέλη τους (χαμόγελα ικανοποίησης, περιφρονητικοί μορφασμοί, επαινετικοί λόγοι ή μία παγερή στάση κλπ.) 3) Τελικά οι αντιθέσεις και οι σχολιασμοί, όπως είδαμε, δύνανται να εξελιχθούν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις σε βάρος της ομαλής λειτουργίας του Οργανισμού.

5. Ηθικό Ομάδας

ράγματι το ηθικό του προσωπικού μίας εργασιακής ομάδας αποτελεί και μέθοδο διάγνωσης της ποιοτικής λειτουργίας του Οργανισμού, αλλά και των διανθρωπίνων σχέσεων εντός αυτού. Έχει αποδειχθεί ότι διάφορες λειτουργικές διαταραχές σ’ έναν Οργανισμό (απεργίες, απουσίες, παραιτήσεις, διασπάσεις, ανυποταξίες, λιποταξίες κλπ.) αποδίδονται στο χαμηλό ηθικό που έχει το προσωπικό. Απεναντίας το υψηλό ηθικό δημιουργεί «κλίμα» ομαδικής αυτοπεποίθησης, αγάπη προς την εργασία και για

Τα καθήκοντα ταις σχέσεσι προσμετρείται. μτφρ: Τα καθήκοντα εξαρτώνται από τις σχέσεις Επίκτητος ( 50 μ.Χ.-120 μ.Χ , Στωικός φιλόσοφος)

τον Οργανισμό που υπηρετεί, διακατέχεται από την επιθυμία για συνεργασία με τ’ άλλα μέλη της Ομάδας με σκοπό την πρόοδο του Οργανισμού. Απ’ αυτά τα λίγα περί ηθικού που εκτέθηκαν, θα μπορούσε να σχηματισθεί κάποιος ορισμός αυτού και να θεωρηθεί ότι είναι: Το σύνολο των διαθέσεων του προσωπικού έναντι του εργασιακού περιβάλλοντός του, όσον και έναντι της ανάγκης για συνεργασία προς εξυπηρέτηση της αποδοτικότητας του Οργανισμού.

α. Παράγοντες Ηθικού Οι παράγοντες που επηρεάζουν το ηθικό του προσωπικού, δεν είναι μόνο ενδογενείς, προερχόμενοι από την εσωτερική λειτουργία του Οργανισμού, αλλά και εξωγενείς, προερχόμενοι από άλλα περιβάλλοντα (οικογενειακό, κοινωνικό κλπ.) και οι οποίοι επίσης επηρεάζουν το ηθικό του προσωπικού. Επειδή ακόμα το ηθικό είναι ένα μέγεθος μεταβλητό, δεν αρκεί η εφάπαξ επιτυχία του σε υψηλό βαθμό, αλλά απαιτεί την συνεχή επαγρύπνηση και την διαρκή φροντίδα της Διοίκησης του Οργανισμού να διατηρεί σταθερό αυτό, προκειμένου η αποδοτικότητα του Οργανισμού να βρίσκεται κατ’ αντιστοιχία και αυτή σε συνεχή πρόοδο.

β. Μέθοδοι Πληροφόρησης του Ηθικού Πάντοτε, αλλά ιδιαίτερα σήμερα που τα πρόσωπα δέχονται ποικίλους και πολύπλοκους ερεθισμούς, οι διοικήσεις των Οργανισμών πρέπει να εφευρίσκουν μεθόδους έρευνας του ηθικού του προσωπικού τους και οι οποίες έρευνες παρέχουν και τα εξής άλλα πλεονεκτήματα στις διοικήσεις της άμεσης επικοινωνίας με το προσωπικό και με τα προβλήματα και παρέχει την ικανοποίηση της συμμετοχής τους στην διοίκηση.

γ. Δείκτες Μέτρησης του Ηθικού Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις οι ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

67 οποίες μαρτυρούν το ύψος του ηθικού του προσωπικού ενός Οργανισμού και αυτές δύνανται να είναι: (1) Η Κινητικότητα του Προσωπικού Οι προσλήψεις, οι απομακρύνσεις, οι απουσίες, οι ασθένειες κλπ του προσωπικού σε μια ορισμένη χρονική περίοδο αποκαλύπτουν και τον βαθμό του ηθικού του. Έχει διαπιστωθεί ότι η κινητικότητα του προσωπικού είναι αντιστρόφως ανάλογη του ηθικού. Μεγάλη κινητικότητα, χαμηλό ηθικό. (2) Η Χαμηλή Αποδοτικότητα Σημαντικός επίσης δείκτης μαρτυρίας του ηθικού του προσωπικού είναι και ο βαθμός αποδοτικότητας του Οργανισμού. Βέβαια όχι συνδεόμενα με αναλογική σχέση, αλλά με μία σύνθεση του μέτρου αυτών των δύο μεγεθών. Καθόσον αποδοτικότητα μπορεί να υπάρξει και από μία απολυταρχική διοίκηση, αλλά χωρίς ηθικό του προσωπικού. Ως επίσης υψηλό ηθικό μπορεί να υπάρξει από μία αδιάφορη και αδύνατη διοίκηση, χωρίς όμως αποδοτικότητα του Οργανισμού. (3) Άλλοι Δείκτες Μέτρησης Ηθικού Έχουν καταγραφεί και άλλοι δείκτες μέτρησης του Ηθικού και η διεύρυνσή τους εξαρτάται και από την εφευρετικότητα της διοίκησης. Ορισμένοι απ’ αυτούς είναι: - Η ποιότητα της παραγόμενης εργασίας. - Τα παράπονα σε βάρος της διοίκησης. - Ο ρυθμός των ατυχημάτων.

6. Επιλογή Προσωπικού Ομάδων

λες οι παραπάνω τυπικές και άτυπες λειτουργικότητες είναι αναγκαίες για την εύρυθμη διατήρηση της Ομάδας. Θεμελιώδης όμως παράγοντας για την ομαλή και αποδοτική λειτουργία της Ομάδας είναι η καταλληλότητα του προσωπικού, για το είδος της εργασίας που εκτελεί. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Η καταλληλότητα του προσωπικού εκφράζεται με δύο σκέλη: την επιλογή και την εκπαίδευσή του στο είδος της εργασίας του. Από τα δύο αυτά σκέλη θα μείνουμε, έστω και για λίγο, στο θέμα της επιλογής του προσωπικού, στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η Ψυχολογία. Η Ψυχολογία πρωταγωνιστεί στην επιλογή του προσωπικού με ψυχοτεχνικές μεθόδους και δοκιμασίες, οι οποίες αποβλέπουν να συνταυτίσουν τις εργασιακές προδιαγραφές με τις προσωπικές ικανότητες κάθε ατόμου, ώστε να επιτευχθούν ομαλές συνθήκες εργασίας για τον Οργανισμό και για τα Μέλη της εργασιακής Ομάδας. Οι ψυχοτεχνικές δοκιμασίες είναι δύο κατηγοριών: οι αντικειμενικές, που είναι προορισμένες για ειδικές πρακτικές εργασίες, όπως οδηγοί, διαβιβαστές κλπ. και οι υποκειμενικές, οι οποίες αποβλέπουν στην ψυχοπνευματική ανάλυση της προσωπικότητας. Η όλη δε εξέταση της υποψήφιας προς εργασία προσωπικότητας μπορεί να γίνεται με την συμπλήρωση εκ μέρους της ενός εκ των προτέρων τυποποιημένου ερωτηματολογίου, τ’ οποίο ν’ αποκαλύπτει την όλη ψυχολογική ανάλυση της προσωπικότητας, ως επίσης και της βιογραφικής της πορείας. Η συμπλήρωση αυτή του ερωτηματολογίου αποσαφηνίζεται με την

προσωπική συνέντευξη και ολοκληρώνεται με την σύζευξή της με τα συμπεράσματα των αντικειμενικών δοκιμασιών. Οι δοκιμασίες αυτές αποβλέπουν ν’ αναδείξουν τις ικανότητες της προσωπικότητας και γενικά οι ψυχοτεχνικές αυτές μέθοδοι αποτελούν εξέλιξη και συμβάλλουν στη βελτίωση της κοινωνίας μας. Αν δε σήμερα έχει λάβει τ’ όνομα Επαγγελματικός Προσανατολισμός ως Επιστημονικός Κλάδος, ο Μέγιστος των Φιλοσόφων Πλάτων, τον είχε χαρακτηρίσει Δικαιοσύνη. …Και δίκαιον κατά Πλάτωνα ήταν ο καθένας στην Πόλη να κάνει την εργασία εκείνη, που στη φύση του ταιριάζει. Ενώ παραθέτει μία σειρά ψυχοτεχνικών δοκιμασιών για τους προοριζόμενους ως «Φύλακες» στην Πόλη.

7. Ανταγωνισμός των Ομάδων

Ανταγωνισμός είναι γνώρισμα της ψυχής κάθε ανθρώπου και προέρχεται από την φυσική δύναμη για κοινωνική αναγνώριση. Υπάρχει ολόκληρη Σχολή Ψυχολογίας του Alfred Αdler περί αυτού του θέματος. Και στα μέλη κάθε εργασιακής ομάδας αναπτύσσεται ο ανταγωνισμός, αλλά είναι θέμα χειρισμού της προσωπικότητας, ώστε αυτή να ενθαρρύνεται να δρά μέσα στο πνεύμα της ενότητας

68 της ομάδας και του ομαδικού της έργου. Στον παρόντα χώρο θα γίνει μία σύντομη ανάπτυξη των πτυχών του ανταγωνισμού μεταξύ των ομάδων, τις συνέπειες που έχει ο ανταγωνισμός και πως μπορούν να ελεγχθούν οι δυσάρεστες τοιαύτες, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν μέχρι εχθρότητας τις ομάδες μεταξύ τους στον αυτό Οργανισμό.

νιστικότητας, με μοναδική επιδίωξη να προλαμβάνει και να μην επιτρέψει την εμφάνιση των συνεπειών αυτού.

8. Συμπεράσματα

α. Συνέπειες Ανταγωνιστικότητας Εξ αιτίας της ανταγωνιστικότητας έχουμε συνέπειες μέσα στα μέλη της αυτής ομάδας, αλλά και μεταξύ των ανταγωνιστριών ομάδων και αυτές είναι: (1) Εντός της Ομάδας - Τα μέλη της ομάδας συγκεντρώνονται γύρω από τον αρχηγό τους, επιδεικνύουν μεγαλύτερη πειθαρχία και παραμερίζονται οι άλλες μεταξύ τους διαφορές. - Κυριαρχεί το ομαδικό ενδιαφέρον και περιορίζονται τ’ ατομικά. - Η μορφή της διοίκησης μετακινείται προς το αυταρχικότερο ύφος και τα μέλη της ομάδας επιδεικνύουν ανοχή αποδοχής της. Τέλος ο βαθμός συνοχής και απόδοσης της ομάδας φθάνει στα υψηλότερα επίπεδα. (2) Μεταξύ Ομάδων - Κάθε ανταγωνίστρια ομάδα του αυτού Οργανισμού αντιμετωπίζει την άλλη εχθρικά ή τουλάχιστον ουδέτερα, όχι όμως με πνεύμα συνεργασίας και αυτά τα συμπτώματα αποτελούν διαταραχές του ομαδικού πνεύματος. - Συνεχιζομένου του φαινομένου αυξάνεται η μεταξύ τους εχθρότητα και η αμοιβαία μεταξύ των ομάδων επικοινωνία και συνεργασία εκμηδενίζεται.

β. Μέθοδοι Περιορισμού της Ανταγωνιστικότητας Γενικά είναι γνωστό ότι ο ανταγωνισμός αναπτύσσεται με αφορμή την απόκτηση του ίδιου αγαθού ή του ίδιου επάθλου από πολλούς μαζί.

Alfred Αdler

Στις ομάδες το αγαθό ή το έπαθλο είναι το αυτό έργο που ανατίθεται ταυτοχρόνως σ’ αυτές. Έτσι μέσα από τις αφορμές και τις συνέπειες του ανταγωνισμού θ’ αναζητηθούν και οι μέθοδοι περιορισμού της ανταγωνιστικότητας και οι οποίες μπορεί να είναι: (1) Μεταφορά ανταγωνισμού εκτός Ομάδων του Οργανισμού. (2) Δημιουργία συνθηκών επικοινωνίας και Διαπραγματεύσεων μεταξύ των Ομάδων. (3) Καθορισμό συγκεκριμένου έργου σε κάθε Ομάδα, ώστε να καλλιεργείται η συνεργασία μεταξύ τους. (4) Τα μέλη των Ανταγωνιστριών Ομάδων με τη μορφή μετεκπαίδευσης καλούνται να επικοινωνούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους σε διάφορα άλλα προβλήματα. (5) Μεταξύ των Ανταγωνιστριών Ομάδων οργανώνονται κοινές πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις 3.

γ. Πρόληψη της Ανταγωνιστικής Εχθρότητας Ο Οργανισμός, κατά τον σχεδιασμό των ανατιθεμένων στις Ομάδες έργων, πρέπει να προβλέπει και να συμπεριλαμβάνει στους σχεδιασμούς του την πιθανή ανάπτυξη ανταγωνισμού μεταξύ των Ομάδων και επομένως να σχεδιάζει την πρόληψή του με όλες εκείνες τις μεθόδους, που ανωτέρω αναφέρθηκαν για τον περιορισμό της ανταγω-

π’ όλα που, με συνοπτικό τρόπο περί Ομάδας, αναφέρθηκαν βγαίνει ένα θεμελιώδες για την ζωή του ανθρώπου συμπέρασμα: Το εγώ δεν μπορεί να διαχωρισθεί από το εμείς. Αμφότερα είναι από την Φύση υποχρεωμένα να συνυπάρχουν και ν’ αλληλοσυμπληρώνονται, διότι αυτός ο δυϊσμός χαρακτηρίζει και την ίδια την Φύση. Αν το εγώ εκφράζεται από την προσωπικότητα του Ατόμου, το εμείς χαρακτηρίζεται από την προσωπικότητα της Ομάδας. Και η πλέον αυτάρκης προσωπικότητα, που είναι επιτυχημένη στη ζωή και αισθάνεται ικανοποιημένη με τον εαυτό της, δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της και αναζητά το εμείς, την ανθοδέσμη της ζωής.

9. Επίλογος Τόση είναι η αξία του εμείς μέσα από την Ομαδική Ψυχή, που ο Αριστοτέλης λέει: Αισθάνομαι ότι υπάρχω μέσα από την παρουσία του άλλου.

Σημειώσεις – Σχόλια 1. Το ανωτέρω θέμα αποτελεί διασκευή αντίστοιχων κεφαλαίων των ανέκδοτων τόμων με τίτλους: 2ος Τόμος. Περιβάλλον και 3ος Τόμος. Συμπεριφορά της τρίτομης Εγκυκλοπαίδειας Ψυχολογίας του Αρη Διαμαντόπουλου. Ο 1ος Τόμος. Προσωπικότητα εξεδόθη με χορηγία και διανεμήθηκε δωρεάν σε Δημόσιες, Πανεπιστημιακές και Σχολικές Βιβλιοθήκες. 2. Αρης Διαμαντόπουλος. «Ο Αξιωματικός κατά Πλάτωνα». «Εθνικές Επάλξεις». Συνδέσμου Επιτελών Εθνική Αμυνας. Τεύχος 52. Σελίδες 50-57. Αθήνα Μάϊος-Ιούνιος 2002, για περισσότερες πληροφορίες. 3. Διατυπώνεται η γνώμη ότι τα «Μέτρα Εμπιστοσύνης», στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, τα οποία αποβλέπουν την μείωση της εχθρότητας μεταξύ των Χωρών Μελών του ΝΑΤΟ, έχουν την αρχή τoυς στις μεθόδους περιορισμού της ανταγωνιστικότητας μεταξύ των ομάδων. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΤΕΧΝΙΚΑ & OIKONOMIKA ΘΕΜΑΤΑ

Νευροεπιστήμες σε πολύπλοκα περιβάλλοντα Υπό κ. Νικήτα Νικητάκου, Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α., Καθηγητού, Τμ. Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Παν/μίου Αιγαίου

1.Εισαγωγή

εγκέφαλος αποτε λεί ένα όργανο του σώματος, που παράγει σκέψη και συμπεριφορά, όταν λειτουργεί φυσιολογικά. Είναι ένα ανατομικό όργανο με μια ξεχωριστή λειτουργία, την οποία όμως, κατά παράδοση, δεν την μελετά η ανατομία αλλά η φιλοσοφία και η ψυχολογία1. Η έρευνα του εγκεφάλου ανάγεται ιστορικά στους χρόνους των αρχαίων Αιγυπτίων, οι οποίοι χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τη λέξη «εγκέφαλος» στον διάσηµο πάπυρο που ανακαλύφθηκε από τον E. Smith το 1862. Ο πάπυρος αυτός χρονολογείται στον 17ο π.Χ. αιώνα, και αποτελεί µάλλον αντίγραφο παλαιότερου παπύρου, που πρέπει να γράφτηκε μεταξύ 2500 και 3000 π.Χ. Ο πάπυρος, περιέχει αναφορές σε 48 περιπτώσεις ασθενών, µε τραύµατα του κρανίου και του εγκεφάλου και µε κάποιες 1

Καφετζόπουλος, Ε. (1995). Εγκέφαλος, συνείδηση και συμπεριφορά, μια ιστορική εισαγωγή στη Νευροψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Εξάντας-Τρίαψις Λόγος, σελ. 33-52.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

προσπάθειες εντοπισµού ορισμένων λειτουργιών στο φλοιό του εγκεφάλου2. Ο Ιπποκράτης, όμως στην Αρχαία Ελλάδα, με το κείμενο του «Περί της ιεράς νόσου» περιέχει την καλύτερη περιγραφή της αρχαιότητας για τον εγκέφαλο και δείχνει τη φροντίδα με την οποία μελετήθηκαν οι επιληπτικοί ασθενείς. Παρατηρούμε ότι αποδίδονται στον εγκέφαλο οι αιτίες τόσο των νευρολογικών όσο και των ψυχιατρικών ασθενειών3. Οι ιστορικοί της επιστήµης όμως θεωρούν ως γενέθλιο ηµέρα των νευροεπιστηµών την 18η Απριλίου 1861, όταν ο Γάλλος γιατρός, ανατόµος και ανθρωπολόγος P. Ρ. Broca εξέπληξε την επιστημονική κοινότητα, ανακοινώνοντας στη Γαλλική Εταιρεία Ανθρωπολογίας την πιο επαναστατική θεωρία για τη λειτουργία του εγκεφάλου που είχε διατυπωθεί ως τότε: «μιλάμε µε το αριστερό ημισφαίριο»4. Στις επόμενες δεκα2 3 4

Breasted, J.H. (1930). The Edwin Smith Papyrus. 2 vols, Chicago: The University of Chicago. βλέπε 1. Broca P. (1865).»Sur le siège de la faculté du langage articulé», Bull. Soc. Anthopol., 6, 377393.

ετίες που ακολούθησαν παρατηρήθηκε µια τεράστια έκρηξη στην έρευνα για τον εγκέφαλο, ενώ μέχρι το τέλος του αιώνα είχαν διαµορφωθεί, οι πρώτες βασικές θεωρίες για τη λειτουργία του εγκεφάλου που εξακολουθούν ως σήμερα να κατευθύνουν την έρευνα και την ερμηνεία των ευρημάτων της, όπως εκείνη των Wernicke-Cajal για την ύπαρξη ξεχωριστών περιοχών ή «κέντρων» στον εγκέφαλο, που είναι υπεύθυνες για συγκεκριμένες λειτουργίες αλλά συνεργάζονται για την εκδήλωση σύνθετων συμπεριφορών5.

Στο ίδιο διάστημα διαμορφώθηκαν τα σημαντικότερα ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση των εγκεφαλι5

Clarke, E. and O’Malley, C. D. (1968). The human brain and spinal cord: a historical study. CA: University of California Press.

70 κών λειτουργιών, πολλά από τα οποία ακόμη παραμένουν αναπάντητα. Τα ερωτήματα αυτά, που επηρέασαν και επηρεάζουν έως σήμερα τις ερευνητικές στρατηγικές και τις ερμηνευτικές προσπάθειες, θα μπορούσαν να ταξινομηθούν σε τρία επίπεδα6: στο κατώτερο ή βασικό επίπεδο όπου ανήκουν τα ερωτήματα για τη μορφή και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και των δομικών του μονάδων, των νευρώνων. Η έρευνα που κατευθύνθηκε από τα ερωτήματα αυτά, διαμόρφωσε τις αποκαλούμενες βασικές νευροεπιστήμες δηλ. νευροανατομία, νευροφυσιολογία και νευροχηµεία, οι οποίες μελετούν τη γένεση και τη μετάδοση της νευρικής πληροφορίας στο κυτταρικό επίπεδο του νευρικού συστήματος. Βασίζονται σε πειράματα και παρατήρηση. στο μέσο επίπεδο (νοητικό ή γνωστικό) όπου ανήκουν ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με τους μηχανισμούς των νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου (π.χ. αντίληψη, μάθηση, συναισθήματα) και βασίζονται σε πειράματα του προηγούμενου επίπεδου. Η διαδικασία αυτή έχει διευρύνει τις βασικές νευροεπιστήμες δημιουργώντας τις προϋποθέσεις της διεπιστημονικής τους προσέγγισης με άλλες επιστήμες που ερευνούν τα νοητικά φαινόμενα, όπως η γνωστική ψυχολογία. και τέλος, στο υψηλό επίπεδο (συνείδησης), όπου βρίσκονται ερωτήματα σχετικά με τη συνείδηση, τη σκόπιμη συμπεριφορά, την ευφυΐα κλπ. Η αναγωγή αυτών γίνετε στα ερωτήματα των προηγούμενων επιπέδων αλλά οι απαντήσεις εντάσσονται συνήθως σε φιλοσοφικά προσανατολισμένες θεωρίες ή σε γενικές θεωρί6

βλέπε 1.

ες για τη φύση του ανθρώπου, όπως λ.χ. ο δαρβινισμός.

2. Νευροεπιστήμες

ι Νευροεπιστήμες έχουν ως βασικό στόχο, την ερμηνεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς με βάση τις δραστηριότητες του εγκεφάλου7. Οι μέθοδοι και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν για την μελέτη των εγκεφαλικών μηχανισμών διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες8: (α) μελέτες εγκεφαλικών βλαβών (σταθμισμένες ή πειραματικές δοκιμασίες), (β) επεμβατικοί μέθοδοι (δοκιμασία της αμυτάλης, διεγχειρητικής χαρτογράφησης, διερευνητική επέμβαση με χρήση ηλεκτροδίων), και (γ) μη επεμβατικοί μέθοδοι. Η τελευταία κατηγορία, αφορά τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στην μεθοδολογία των νευροεπιστημών που εξειδικεύονται στην απεικόνιση των εγκεφαλικών μηχανισμών των λειτουργιών9: στις αιμοδυναμικές και στις ηλεκτροφυσιολογικές. Οι πρώτες (αιμοδυναμικές) στηρίζονται στο γεγονός ότι 7

Gross, R. (1996). Psychology. 3rd Edition. London: Hodder & Stoughton. 8 Σίμος, Π. και Κομίλη, Α. (2003). Μέθοδοι Έρευνας στην Ψυχολογία και τη Γνωστική Νευροεπιστήμη. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σελ.232-33. 9 Brown, C. M. and Hagoot, P. (2004). Νευροεπιστήμη της Γλώσσας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

μέσα στον υγιή εγκέφαλο υπάρχει στενή σύζευξη ανάμεσα στις μεταβολές ενός επιπέδου δραστηριότητας μίας νευρωνικής συστάδας και της παροχής αίματος σε αυτόν, έτσι ώστε μία αύξηση στη δραστηριότητα δικτύου να συνδέεται με αύξηση της αιμάτωσης και το αντίστροφο10. Υπάρχει όμως ένσταση στο ότι δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως ούτε οι φυσιολογικοί μηχανισμοί πίσω από αυτή τη σύνδεση μεταξύ νευρωνικής δραστηριότητας και αιμάτωσης, ούτε η λειτουργική σημασία11. Υπάρχουν, σήμερα, δύο συνήθεις μέθοδοι μέτρησης αιμοδυναμικών συσχετισμών της νευρικής δραστηριότητας, η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (ΡΕΤ) και η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI)12,13,14. Αντίστοιχα, οι δεύτερες μέθοδοι (ηλεκτροφυσιολογικές), μετρούν τη νευρική δραστηριότητα άμεσα. Οι μέθοδοι αυτές εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι, από απόσταση, μερικές ομάδες νευρώνων ενεργούν ως ηλεκτρικά δίπολα15,16. Αν τα μέλη μιας ομάδας νευρώνων προσανατολίζονται 10 Raichle, M. E. (1987). Circulatory and metabolic correlates of brain function in normal humans. In Handbook of physiology: The nervous system Vol.5 (eds. F. Plum and V. Mountcastle) pp. 643-74. American Physiology Society, Baltimore. 11 Barinaga, M. (1997). What makes brain neurons run? Science, 275, 196-8. 12 Frackowiak, R. S. J. Friston, K. J. Frith, C. D. Dolan, R. Mazziotta, J. C. (1997). Human brain function. London: Academic Press. 13 Frith, C. D. and Friston, K. J. (1997). Studying brain function with neuroimaging. In Cognitive neuroscience (ed. M.D. Rugg) pp. 169-95. Psychology Press, Hove. 14 Toga, A. W. And Mazziotta, J. C. (1996). Brain mapping: The methods. London: Academic Press. 15 Wood, C. C. (1987). Generators of event-related potentials. In A textbook of clinical neurophysiology (ed. A.M. Halliday, S. R. Butler, and R. Paul), pp. 535-67. Chichester: Wiley. 16 Kutas, M. and Dale, A. (1997). Electrical and magnetic readings of mental functions. In Cognitive neuroscience (ed. M.D. Rugg), pp.197-241. Hove: Psychology Press. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

71 - μετρήσεις φυσιολογικών στοιχείων: Οι συναισθηματικές αντιδράσεις σχετίζονται στενά με αλλαγές στην ανθρώπινη φυσιολογία19. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι αλλαγές στο ρυθμό της καρδιάς, στην αναπνοή και στις εκΕικόνα 1. Παράδειγμα μέτρησης φυσιολογικών στοιχείων κρίσεις του δέρμασε τεστ ευχρηστίας τος. Η μέτρηση τους προς την ίδια γενική κατεύθυνση και μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμη για τον πολώνονται ή αποπολώνονται συγχρό- καθορισμό της συναισθηματικής αντίνως, οι μεμονωμένες διπολικές ροπές τους θα αθροίζονται και θα δημιουργούν ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που είναι δυνατόν να ανιχνευτεί έξω από το κεφάλι. Το ηλεκτρικό συστατικό τέτοιων πεδίων συνιστά το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), και το μαγνητοεγκεφαλογράφημα (MEG). Η μεγάλη πλειοψηφία των ηλεκτροφυσιολογιών μελετών των γνωστικών λειτουργιών χρησιμοποιούν επεισοδιακές μετρήσεις των EEG και MEG, σχετιζόμενα με γεγονότα προκλητά δυναμικά (ERPEvent related Potentials) και σχετιζόμενα με γεγονότα μαγνητικά πεδία (ERFEvent related Fields)17,18.

3. Νευροεπιστήμες και Πολύπλοκα Περιβάλλοντα

ι νευροεπιστήμες χρησιμοποιούνται σε αντικειμενικούς ελέγχους ευχρηστίας σε εργαλεία, υπολογιστές, συστήματα (objective usability testing). Οι δύο τομείς στους οποίους δίνεται η μεγαλύτερη προσοχή είναι η παρακολούθηση των ματιών και η μέτρηση των φυσιολογικών στοιχείων: 17 Picton, T. W. Lins, O. G. and Scherg, M. (1995). The recording and analysis of event related potentials. In Handbook of neuropsychology (ed. J. C. Boller and J. Grafman), 10, pp. 429-99. Amsterdam: Elsevier. 18 Hamalainen, M. Hari, R. LLmoniemi, R.J. Knuutila, J. and Lounasmaa, O. V. (1993). Magnetoencephalography – theory, instrumentation, and application – to noninvasive studies of the working human brain. Review of Modern Physics, 65, pp. 413-97. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

τα όργανα και αισθητήρες μετρούν διάφορους παράγοντες όπως22,23,24: (α) δραστηριότητα καρδιάς (πίεση, παλμοί), (β) δραστηριότητα ιδρωτοποιών αδένων (αντίσταση δέρματος, γαλβανική απόκριση δέρματος, galvanic skin response, GSR), (γ) η λεκτρική δρασ τηριότητα μυών (ηλεκτρομυογράφημα, electromyogram, EMG), και (δ) η λ εκ τρική δρασ τηριότητα στον εγκέφαλο (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, Electroencephalogram, EEG).

δρασης ενός χρήστη σε μία διεπαφή (Εικ.1). Επιπλέον θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ποια συμβάντα διάδρασης προκαλούν στρες στο χρήστη ή ποια προάγουν την άνεση που αισθάνεται20,21. Η λήψη μετρήσεων για διάφορα φυσιολογικά στοιχεία προϋποθέτει την τοποθέτηση διαφόρων οργάνων και αισθητηρίων στον χρήστη. Αυτά 19 Norman, D.A. (2002). Emotion and design: attractive things work better. Interactions Magazine, ix (4), pp. 36-42. 20 Picard, R. (1997). Affective computing. MIT press. 21 Tao Lin, WaNHUA Hu, (2005). Do Physiological data relate to traditional usability indexes? Proceedings of OZCHI 2005, Canberra, Australia, November 23 - 25, 2005.

Εικόνα 2. Συσκευές Gaze Tracking / Eye tracking 22 Seyle, H. (1956). The stress of life. New York: McGraw-Hill. 23 Healey, J.A. (2000). Wearable and Automotive System for Affect Recognition from Physiology. PhD thesis (pp.22-45), Massachusetts Institute of Technology. 24 Vicente, K.J. Thornton, D.C. and Moray, N. (1987). Spectral Analysis of Sinus Arrhythmia: A Measure of Mental Effort. Human Factors, 29(2), pp. 171-182.

- Παρακολούθηση ματιών (gaze tracking/eye tracking/pupil measurements): αφορά μία τεχνολογία που καταγράφει την κίνηση των οφθαλμών, την διάμετρο της κόρης του ματιού ή την κίνηση της κεφαλής (Εικ.2). Οι δοκιμές με την χρήση αυτής της τεχνολογίας, εστιάζουν στην καταγραφή, την οπτικοποίηση, και την ερμηνεία της παρακολούθησης του βλέμματος (οφθαλμών, κόρης ματιού, βλέμματος). Σήμερα, η τεχνολογία αυτή έχει βελτιωθεί ως προς την ακρί-

βεια και την διακριτικότητα της καταγραφής, και χρησιμοποιούνται ειδικές συσκευές μέτρησης που τοποθετούνται στο κεφάλι του χρήστη. Εφαρμόζεται σε διάφορα πεδία όπως25: Αλληλεπίδραση Ανθρώπου – Υπολογιστή 25 Arpan, S. (2009). “CSCI 8810 A report on Gaze Tracking”, Retrieved from: http://www. docstoc.com/docs/80403505/CSCI-8810-CGaze-Tracking.

(Human Computer Interaction), Διαφήμιση (Advertising), Επικοινωνία για ΑΜΕΑ (Communication for disabled), Εικονική Πραγματικότητα (Virtual Reality), ιατρική επιστήμη (Medical field), μελέτη ανθρώπινης συμπεριφοράς (Human Behaviour Study) κλπ. Επιπλέον οι Νευροεπιστήμες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην ανάπτυξη ελέγχου διεπαφών (BioComputer Interfaces, BCI). Μετατρέπουν νευρωνική δραστηριότητα σε είσοδο των τεχνολογικών μηχανισμών, από συσκευές επικοινωνίας με βοήθεια προσθετικής. Επιπλέον, μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην μείωση της κόπωσης, στην επιτάχυνση της θεραπείας για αποκατάσταση. Για παράδειγμα, BCIS μπορεί να λειτουργήσει προσθετικά για θεραπευτικούς σκοπούς, αλλά θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με την βοήθεια μηχανισμών (exoskeletons) που ενισχύουν την δύναμη και την αντοχή26. Όλες αυτές οι εφαρμογές των Νευροεπιστημών μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολύπλοκα περιβάλλοντα όπως είναι τα συστήματα Εθνικής Ασφαλείας, και ο Στρατός. Οι φορείς 26 Tennison, M. and Moreno, J. (2012). Neuroscience, Ethics and National Security: The State of Art. PLOS Biology, DOI: 10.1371/ journal.pbio.1001289.

αυτοί χρησιμοποιούν συστήματα που η διάγνωση προβλημάτων κόπωσης, stress ή έλεγχος τέτοιων συστημάτων μπορούν να υποβοηθηθούν από την υιοθέτηση νευροεπιστημονικών μεθόδων & εργαλείων. Ειδικότερα, οι εθνικοί οργανισμοί Ασφάλειας στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων και την κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών, έχουν αναπτύξει μια στενή σχέση με την επιστημονική κοινότητα των Νευροεπιστημών. Οι Νευροεπιστήμες έχουν αναδειχθεί ως μια προτεραιότητα σε αυτό το περιβάλλον, και κάθε χρόνο χρηματοδοτούνται σημαντικά ερευνητικά έργα από το Υπουργείο Άμυνας27.

4. Συμπεράσματα

ι Νευροεπιστήμες αποτελούν ένα πολλά υποσχόμενο τομέα με πολλές εφαρμογές. Ειδικά σε πολύπλοκα περιβάλλοντα μπορεί να χρησιμοποιηθούν με ποικίλους τρόπους: έλεγχος ευχρηστίας, κόπωσης, stress, νευρωνικός έλεγχος συσκευών, βελτίωση της αντιμετώπισης της κόπωσης κλπ. Ο ρόλος τους στις εθνικές επιχειρήσεις ασφαλείας εγείρει ηθικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να εξασφαλιστεί η ρεαλιστική σύνθεση της ηθικής υπευθυνότητας και της εθνικής ασφάλειας. 27 Committee on Opportunities in Neuroscience for Future Army Applications, National Research Council of the National Academies (2009) Opportunities in neuroscience for future army applications. Washington (D.C.): National Academies Press. 136 p. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΟΙ ΙΣΗΜΕΡΙΕΣ Υπό κ. Ιωάννη Π. Οικονομόπουλου, Υποναύαρχου Π.Ν. ε.α. – Καθηγητή Σ.Ν.Δ.

λοι γνωρίζομε ή έχομε ακούσει για την εαρινήν ισημερία, όταν η ημέρα γίνεται ίση με την νύχτα, και έχει επικρατήσει να θεωρούμε ότι αυτό συμβαίνει σταθερά την 21η Μαρτίου του σύγχρονου ημερολογίου. Στην συνέχεια και στο περιορισμένο πλαίσιο ενός άρθρου, εξηγούμε αυτό το αστρονομικό φαινόμενο και τον ακριβήν ημερολογιακό προσδιορισμό του.

Α΄ Κύριες Κινήσεις της Γης Εκτός από την γενικότερη μεταβατική της τροχιά στον χώρο, μαζί με ολόκληρο το Ηλιακό μας Σύστημα, η Γη εκτελεί τρεις κύριες κινήσεις που φαίνονται στο σχήμα 1, οι οποίες αναγνωρίζονται εύκολα λόγω μεγέθους και αποτελεσμάτων, και δημιουργούν αντίστοιχες χρονικές έννοιες. Αυτές είναι: 1. Περιστροφή περί Άξονα (Rotation). Αποτέλεσμα αυτής της περιστροφής είναι η ημέρα και νύχτα που ρυθμίζουν την ζωή στην Γην, η Ανατολή, η Δύση και η Μεσημβρινή Διάβαση όλων των ουρανίων σωμάτων. 2. Περιφορά γύρω από τον Ήλιο (Revolution). Ταυτόχρονα με την περιστροφή περί άξονα, η Γη περιφέρεται σε

Σχήμα 1 Κύριες Κινήσεις Γης ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Αυτή η περιφορά δημιουργεί αφενός τις εποχές με την διαφορετική διάρκεια ημέρας-νύχτας, και αφετέρου την έννοια του έτους. 3. Μετάπτωση Άξονος Γης (Precession). Η Γη περιστρεφόμενη και περιφερόμενη στο Διάστημα υφίσταται τις ελκτικές δυνάμεις των σωμάτων του Ηλιακού Συστήματος με κυριότερες αυτές του Ηλίου και της Σελήνης, λόγω μάζας του πρώτου και μικρής αποστάσεως της δεύτερης. Ο συνδυασμός των δυνάμεων αυτών δημιουργεί την μετάπτωση του άξονος της Γης καθέτως στο επίπεδο της εκλειπτικής. Έτσι λοιπόν ενώ σήμερα ο άξων είναι προσανατολισμένος στον Πολικό, το έτος π.χ. 14.000 θα δείχνει τον Αστέρα Βέγα και μετά 25.800 έτη θα επανέλθει στην ίδια με την σημερινή θέση, όπως φαίνεται στο δεξιό μέρος του σχήματος 1. Αυτές οι κινήσεις επηρεάζουν το φαινόμενο της ισημερίας που εξηγούμε στη συνέχεια. Παρατηρήσεις: α. Εκτός από τις κύριες κινήσεις υπάρχουν και τρεις δευτερεύουσες: κλόνιση (nutation) άξονος Γης – μείωση περιστρο-

φής Γης – μετακίνηση γεωγραφικών πόλων, οι οποίες επηρεάζουν τις κύριες. β. Η περιστροφή της Γης δεν είναι απολύτως σταθερή αλλά επιβραδύνεται κατά 0,001 μιας πλήρους περιστροφής σε έναν αιώνα (100 έτη). Δηλαδή το γνωστό μας 24ωρο δεν είναι σταθερό. Αυτή η επιβράδυνση διορθώνεται περιοδικά. Το Σάββατο 30/06/2012 το τελευταίο λεπτό της ημέρας είχε 61 δευτερόλεπτα αντί 60. γ. Το επίπεδο της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο καλείται Εκλειπτική διότι όταν η Γη και η Σελήνη συμπίπτουν σ’ αυτό, ως προς τον Ήλιο, τότε δημιουργούνται τα γνωστά φαινόμενα της Εκλείψεως (Ηλίου ή Σελήνης).

Β΄ Οι Ισημερίες Όπως φαίνεται στο σχήμα 2, ο Ήλιος κατά την φαινομένη ετήσια περιφορά του γύρω από την Γη, περνά τον Ισημερινό στο σημείο γ από το Νότιο στο Βόρειο ημισφαίριον οπότε η προηγούμενη νότια απόκλισή του μηδενίζεται και στην συνέχεια τρέπεται σε βόρεια. Στο διαμετρικά αντίθετο σημείο γ΄ συμβαίνουν τα αντίθετα καθώς ο Ήλιος κατέρχεται στο Νότιο ημισφαίριο. Τα προηγούμενα έχουν δύο βασικές συνέπειες. Πρώτη, η αλλαγή των εποχών και της διάρκειας ημέραςνύχτας στα δύο ημισφαίρια διότι έκαστο θερμαίνεται περισσότερον όταν ο Ήλιος βρίσκεται επάνω του, και η ημέρα γίνεται μεγαλύτερη της νύχτας. Δεύτερη, η ισημερία δηλαδή διάρκεια ημέρας ίση με νύχτας≈12 ώρες, για όλους τους τόπους. Στο σημείο γ έχομε την εαρινή (ανοιξιάτικην) ισημερία και στο γ΄ την φθινοπωρινή. Στο σχήμα 3 εξηγούμε

74 παραστατικά το φαινόμενο της ισημερίας. Η Γη περιστρέφεται στον άξονά της Π (βόρειος πόλος) - Π΄ (νότιος πόλος), ο οποίος ταυτίζεται με τον άξονα της Ουράνιας Σφαίρας, κατά την αποκαλούμενη ορθή φορά Φ από Δυσμάς προς Ανατολάς, συμπληρώνοντας μία πλήρη περιστροφή σε ~24 ώρες ως προς τον Ήλιον. Όταν ο Ήλιος βρεθεί επί του Ισημερινού δηλαδή στο σημείο γ ή γ΄ του σχήματος 2, θα φαίνεται να περιφέρεται ακριβώς επί της περιφέρειας του Ισημερινού (ΙΣ στο σχήμα 3) στην διάρκεια του 24ώρου κινούμενος κατά την ανάδρομη φορά Φ΄ εξ’ Ανατολών προς Δυσμάς. Τότε, για οιονδήποτε τόπο (Τ) της Γης με γεωγραφικό πλάτος (φ) βόρειο ή νότιο, συμβαίνουν τα εξής. Το επίπεδον ορίζοντος (ΒΝ) είναι κάθετο στην γραμμή της κατακορύφου ΤΤ΄ που διέρχεται από τον τόπο (Τ). Ως προς τον ορίζοντα αυτόν ο Ήλιος θ’ ανατέλλει ακριβώς στο σημείο Α και θα δύει στο Δ. Από την συμμετρία του σχήματος αντιλαμβανόμεθα ότι: πρώτον, τα σημεία Ανατολή-Δύση απέχουν ακριβώς 90° από Βορρά-Νότο, και δεύτερον, επομένως το υπέρ τον ορίζοντα ημερινό τόξο ΑΣΔ του Ηλίου ισούται με το κάτω του ορίζοντος νυχτερινό τόξο ΔΙΑ δηλαδή ημέρα=νύχτα≈12 ώρες.

Σχήμα 2. Φαινομένη Τροχιά Ηλίου γύρω από την Γη-Τροπικό Έτος

Το ίδιο φαινόμενο της Ισημερίας έχουν και όλοι οι τόποι που βρίσκονται στον Ισημερινό (γεωγρ.πλάτος 0°) και καθ’ όλην την διάρκεια του έτους δηλαδή ανεξαρτήτως αποκλίσεως Ηλίου, γεγονός στο οποίον οφείλεται και η ονομασία Ισημερινός του επιπέδου που διχοτομεί Γη και Ουράνια σφαίρα σε δύο ημισφαί-

ρια. Στην περίπτωση αυτή (βλέπε σχ. 3) η κατακόρυφος ΤΤ΄ συμπίπτει με την διάμετρο ΙΣ του Ισημερινού, άρα η γραμμή Βορράς-Νότος του ορίζοντος συμπίπτει με τον άξονα ΠΠ΄ της Γης, επομένως και το επίπεδον Ορίζοντος (ΒΝ) είναι κάθετο στον Ισημερινό και συνεπώς το ημερινό και νυχτερινό τόξο, της 24ωρης περιφοράς του Ηλίου, είναι ίσα. Η 24ωρη Μέση Ηλιακή Ημέρα, την οποία τηρούμε στην Γη, είναι συμβατική μονάς προκύπτουσα από τον επίσης συμβατικό Μέσο Ήλιο, για να έχομε στην Γη σταθερή βάση χρόνου διότι ο Αληθής Ήλιος (που βλέπομε), κινούμενος ανισοταχώς στην Εκλειπτική (2ος Νόμος Κέπλερ), δίδει ασταθή χρόνο. Η απόλυτη περιστροφή της Γης περί τον άξονά της (ως προς απείρως μακρινό σημείοεαρινό σημείο γ) καλείται Αστρική Ημέρα και ισούται με 23ωρ 56λ 4,09δλ της Μέσης Ηλιακής Ημέρας. Εξ’ άλλου, όπως προαναφέρθηκε, η περιστροφή της Γης επιβραδύνεται κατά 0,001 της πλήρους περιστροφής σ’ ένα αιώνα. Πιθανότερη αιτία θεωρείται η γιγαντιαία παλιρροιακή τριβή στους ωκεανούς δεδομένου ότι καλύπτουν το 70% της γήινης επιφάνειας. Όλα αυτά σημαίνουν ότι το αληθές ημερονύκτιο, που προκύπτει από την περί άξονα περιστροφή της Γης ως προς τον Αληθήν Ήλιο, δεν είναι σταθερή μονάς χρόνου. Παρατηρήσεις α. Η Γη δεν είναι τέλεια σφαίρα και τούτο επηρεάζει την ισημερία (βλέπε συνέχεια). β. Γράφομε ότι ο Ήλιος φαίνεται να περιφέρεται (ετησίως ή ημερησίως) γύρω από την Γη διότι, όντες επ’ αυτής, δεν βλέπομε τις κινήσεις της αλλά τις σχετικές κινήσεις του Ηλίου κατά την αντίθετη φοράν (αξίωμα σχετικότητος Νεύτωνος). γ. Απόκλιση Ηλίου είναι η γωνιακή απόστασή του 0° έως ~23,5° βορ. και νοτ. του Ισημερινού. δ. Γεωγραφικό πλάτος (φ) είναι η γωνιακή απόσταση 0° έως 90° βορ. ή νοτ. Ισημερινού. ε. Το Ιερό των Ναών πρέπει να είναι προσανατολισμένο στην Ανατολή την

Σχήμα 3 Το Φαινόμενο της Ισημερίας

αντιστοιχούσα στην εαρινήν ισημερία. Στα παλαιότερα χρόνια, που δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μέσα προσανατολισμού, αυτό γινόταν παρατηρώντας την ανατολή του Ηλίου περί την εαρινήν ισημερία. Επειδή όμως τα προαναφερθέντα στο σχήμα 3 αφορούν τον γεωγραφικόν ορίζοντα που δεν εμποδίζεται από εδαφικές εξάρσεις, είναι κατανοητό γιατί πολλές εκκλησίες δεν έχουν σωστό προσανατολισμό, αφού η διόπτευση του Ηλίου όταν έχει υπερβεί τα εδαφικά εμπόδια δεν είναι πλέον προς το σημείο Α αλλά π.χ. στην θέση Η του σχήματος 3. Η ημερομηνία λοιπόν κατά την οποία ο Ήλιος βρίσκεται στο σημείο γ του σχήματος 2 αντιστοιχεί στην εαρινήν ισημερία, ενώ στο διαμετρικά αντίθετο σημείο γ΄ έχομε την φθινοπωρινήν ισημερία. Αλλά οι ισημερίες δεν είναι σταθερές αστρονομικά και ημερολογιακά λόγω του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημερινών σημείων. Την μετάπτωση διαπίστωσε ο Έλληνας Ίππαρχος (~190~120 π.Χ.) μεγαλύτερος,μετά τον Νεύτωνα, αστρονόμος όλων των εποχών και θεμελιωτής της μαθηματικής αστρονομίας, τον οποίον αποκαλούσαν “διδάσκαλο” οι μεταγενέστεροί του αστρονόμοι Στράβων, Πλούταρχος, Πτολεμαίος και Πλίνιος ο πρεσβύτερος. Συγκεκριμένα λοιπόν έχομε: 1- Αστρονομική Μετάπτωση. Τα σημεία γ και γ΄ μεταπίπτουν προς Δυσμάς, όπως δείχνει το βέλος στο σχήμα 2, κατά περίπου 50΄΄ (δεύτερα της μοίρας) ετησίως, που αντιστοιχούν σε περίπου 4 δευΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

75 τερόλεπτα χρόνου. Αιτία είναι κυρίως η προαναφερθείσα αντίστοιχη μετάπτωση του άξονος ΒΝ της Γης (σχήμα 1) λόγω των ελκτικών δυνάμεων Ηλίου και Σελήνης, με συνέπεια την ταλάντωση του επιπέδου του Ισημερινού, άρα και την μετάπτωση της διαμέτρου γγ΄ κατά την οποία τέμνονται τα επίπεδα Ισημερινού και Εκλειπτικής (σχ.2). Η μετάπτωση συμπληρώνεται σε ~25.800 έτη, οπότε άξων της Γης και ισημερινά σημεία γ-γ΄ επανέρχονται στην ίδια θέση. Το εαρινό σημείο γ πήρε την ονομασία “πρώτο σημείο του Κριού” (first point of Aries) και το σύμβολό του (κέρατα κριού, απλοποιημένα με το γράμμα γ), διότι κατά την εποχή του Ιππάρχου πριν 2150 έτη περίπου, το εαρινό σημείο (γ) βρισκόταν στην αρχή (πρώτο σημείο) του ζωδίου Κριός. Έκτοτε, έχει μετακινηθεί κατά ένα ζώδιο, λόγω της μεταπτώσεως, και στην εποχή μας βρίσκεται στους Ιχθείς (Pisces). Αλλά ανεξαρτήτως της εκάστοτε θέσεώς του το γ, ως τομή εκλειπτικής και ισημερινού, θα είναι πάντα η αφετηρία του ηλιακού τροπικού έτους διατηρώντας αενάως ονομασία και σύμβολο. Αντίστοιχη είναι η μετάπτωση και του φθινοπωρινού σημείου γ΄ το οποίο στην εποχή μας βρίσκεται στο ζώδιο Παρθένος (Virgo) ενώ στην εποχή του Ιππάρχου ήταν στο ζώδιο Ζυγός (Libra). Πρέπει όμως να επισημάνομε ότι το φαινόμενο της μεταπτώσεως του άξονος της Γης είναι πολυσύνθετο και ο υπολογισμός εξαρτάται από: α) τις διαστάσεις της Γης, β) την πυκνότητα της, γ) την κατανομή της γήινης μάζας, δ) τους νόμους κινήσεως της Γης, ε) την ταχύτητα περιστροφής της, στ) την επιπλάτυνση του σχήματος της, ζ) τις αποστάσεις Ηλίου και Σελήνης από την Γη, η) την φαινομένη κινησή τους ως προς την Γη και θ) το νόμο της παγκοσμίου έλξεως. 2- Ημερολογιακή Μετάπτωση. (α) Tο Διεθνές Γρηγοριανό Ημερολόγιο, που τηρούμε ως πολιτικό ημερολόγιο, διαφέρει κατά ~26δλ. από το τροπικό ηλιακό έτος. Εξ’ άλλου, κατά το έτος 325 της οικουμενικής συνόδου της Νίκαιας η οποία ρύθμισε τα αφορώντα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

το Πάσχα, η εαρινή ισημερία αντιστοιχούσε στην 21 Μαρτίου και σε αυτή την ημερομηνία έχει αναχθεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Για το 2014 έχουν μεσολαβήσει 2014-325=1689 έτη και η ετήσια διαφορά των ~26δλ. έχει συσσωρεύσει στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο σφάλμα: 1689Χ26δλ.=43.914 δλ.≈ 1/2 ημέρας (1 ημέρα=86.400 δλ.), το οποίο μεταθέτει την εαρινήν ισημερία του 2014 στην 20 Μαρτίου και ώρα 18.57 στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Το Ιουλιανό Ημερολόγιο αποκλίνει του ηλιακού τροπικού έτους κατά ~11 λεπτά ετησίως και έχει σφάλμα, π.χ. για το 2014, ~13 ημ. = [(2014-325)x11λ.]: 1440λ. (1 ημέρα=1440 λεπτά). Επομένως στο ημερολόγιο αυτό η εαρινή ισημερία αντιστοιχεί στην ~2013=~7 Μαρτίου. (β) Εξ’ άλλου, και η Ηλιακή ημέρα δεν είναι σταθερή όπως προαναφέρθηκε, και τούτο επηρεάζει την ημερολογιακή μετάπτωση της ισημερίας. 3- Ημερομηνίες Ισημεριών. Όσα πολύ συνοπτικά προαναφέρθηκαν έχουν συνολικό αποτέλεσμα ότι κατά την παρούσα διαχρονική εποχή και για το μέσο γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδος: α. η εαρινή ισημερία αντιστοιχεί στην ~17 Μαρτίου Γρηγοριανού ή ~4 Μαρτίου Ιουλιανού Ημερολογίου. β. η φθινοπωρινή ισημερία αντιστοιχεί στην ~26 Σεπτεμβρίου Γρηγοριανού ή ~13 Σεπτεμβρίου Ιουλιανού Ημερολογίου. γ. Τούτο παρατηρείται στους ελληνικούς ημεροδείκτες με χρόνους Ανατολής-Δύσεως Ηλίου, στο διαδίκτυο για τις ημερομηνίες 17 Μαρτίου και 26 Σεπτεμβρίου Γρηγοριανού Ημερολογίου, και υπολογίζοντας την Ανατολή-Δύση με το Ναυτικό Almanac για την 17 Μαρτίου και 26 Σεπτεμβρίου. Σ’ όλες τις περιπτώσεις έχομε την πλησιέστερη προς 12ωρες διαφορά (δηλαδή ισημερία) μεταξύ χρόνων Ανατολής και Δύσεως Ηλίου. 4 – Ο Παράγων του Γεωγραφικού Πλάτους Όμως, η ισημερία δεν έχει την ίδια χρονική τιμή σ’ όλα τα γεωγραφικά πλά-

τη διότι η Γη δεν είναι τέλεια σφαίρα αλλά ελλειψοειδές εκ περιστροφής, ελαφρώς συμπιεσμένη στους πόλους της. Τούτο έχει αποτέλεσμα την ασύμμετρη διαφοροποίηση των χρόνων ανατολής-δύσεως Ηλίου, επομένως και της ισημερίας, στα διάφορα γεωγραφικά πλάτη, κατά την ημερομηνία που ο Ήλιος διασχίζει τον ισημερινό (σημείο γ στο σχήμα 2), οπότε και παρατηρείται η ισημερία σ’ όλη την Γη. Π.χ. από το Ναυτικό Almanac υπολογίζομε τις εξής, πλησιέστερες προς 12 ώρες, διάρκειες ημέρας για τα αντίστοιχα γεωγραφικά πλάτη (φ). α. Κατά την 17η Μαρτίου: φ0° 12ωρ05λ, φ35°Β 12ωρ03λ, φ45°Β 12ωρ01λ, φ50°Β 12ωρ00λ, φ72°Β 11ωρ56λ. Δηλαδή ακριβώς ισημερία (ημέρα=νύχτα=12ωρ) έχομε μόνο στο πλάτος φ 50°Β. β. Κατά την 21 η Μαρτίου: φ0° 12ωρ07λ, φ35°Β 12ωρ09λ, φ45°Β 12ωρ11λ, φ50°Β 12ωρ12λ, φ72°Β 12ωρ25λ. Δηλαδή για την 21η Μαρτίου η πλησιέστερη διάρκεια προς τις 12 ώρες συμβαίνει στο πλάτος 0°. γ. Επομένως για όλα τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, η πλησιέστερη προς 12 ώρες (ισημερία) διάρκεια της ημέρας αντιστοιχεί στην 17η Μαρτίου και όχι στην 21η Μαρτίου. δ. Παρόμοια αλλά όχι ίδια αποτελέσματα έχομε τόσο κατά την φθινοπωρινήν ισημερία όσο και για νότια πλάτη. ε. Επισημαίνομε όμως ότι το αποτέλεσμα αυτό ειναι μόνο ποιοτικό (το παρατηρούμενο) η δε επιστημονική τεκμηρίωση απαιτεί ιδιαίτερη πραγματεία. Αναφερόμενοι λοιπόν στην εαρινήν ισημερία συνηθίζεται να την τοποθετούμε σταθερά στην 21η Μαρτίου Γρηγοριανού ή 8η Μαρτίου (21Μαρτ.-13 ημ.) Ιουλιανού ημερολογίου, διότι αυτές τις ημερομηνίες χρησιμοποιούμε για τον εκκλησιαστικό προσδιορισμό του Πάσχα, το οποίο έπεται πάντοτε της εαρινής ισημερίας, ενώ, όπως εξηγήσαμε, αυτή δεν είναι σταθερή αστρονομικά, ημερολογιακά και γεωγραφικά (πλάτος), αφού εξαρτάται από την μετάπτωση των ισημεριών, την διαφορά ηλιακού και ημερολογιακού έτους και το πραγματικό σχήμα της Γης.

>> ΜΕ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ

Μια βραδυά που χάθηκε

Υπό κ. Χρ. Μπολώση ΓΓ/ΣΕΕΘΑ, Υπτγου ε.α, ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

κείνο το βράδυ ήταν το βράδυ των μεγάλων αποφάσεων. Κάτι σαν την νύχτα των Στρατηγών να πούμε… Αποφάσισα να δω μία ταινία του, λεγομένου, σύγχρονου Ελληνικού Κινηματογράφου. Βολεύτηκα λοιπόν όσο καλύτερα μπορούσα στον καναπέ (που γίνεται και κρεβάτι…) παρήγγειλα στο στεφάνι μου και 2-3 τοστάκια με γέμιση χαμηλών λιπαρών, χαμήλωσα το φως και φόρεσα τα ακουστικά για να μην ενοχλώ τους άλλους, αφού η ακοή μου δεν είναι, ως γνωστόν και από τα δυνατά μου ατού. Αργότερα απεδείχθη ότι και χωρίς ήχο γινόταν η δουλειά μου… Και το έργο άρχισε. Μέχρι τότε ήξερα, ότι ο κινηματογράφος είναι κίνηση (εξ ού και το όνομά του) αλλά και ήχος, αφού, από το 1927, ο βωβός κινηματογράφος ανήκε στο παρελθόν. Όμως επλανήθην πλάνην οικτράν. Τελείωσαν τα «γράμματα», άρχισε η υποτιθεμένη πλοκή και ούτε φωνή, ούτε βεβαίως και ακρόαση. Μάλιστα σκέφτηκα μήπως είχαν χαλάσει τα ακουστικά, ώσπου ξαφνικά και αφού είχαν περάσει περί τα 20΄ λεπτά κάποιος από τους ηθοποιούς φωνάζει: «Σταθείτε». Και όλοι στάθηκαν. Το ότι ποτέ δεν είχαν καν ξεκινήσει, πολύ λίγη σημασία είχε. Κι’ εκεί που έλεγα πως τώρα θα αρχίσει η δράση, πέφτει το πρώτο διάλειμμα, διαρκείας περίπου μισής ώρας. Για να μη μακρηγορώ, η ταινία συνεχίστηκε στο ίδιο στυλ, με τους διαλόγους να μη ξεπερνούν συνολικά την μισή σελίδα Α4. Έτσι, κατά τις 11 κάποιος είπε «πάμε» κατά τις 11.24 κάποια κοπέλα είπε «δεν τον αντέχω το Μήτσο» και ξαφνικά «Τέλος».

Έβρισα από μέσα μου, έβρισα απ’ όξω μου, αλλά το κακό είχε ήδη γίνει. Την βραδιά μου την είχα χάσει και η ώρα ήταν 2 τα ξημερώματα. Έτσι πήγα στο κρεβάτι, ξάπλωσα, λίγο άγαρμπα είν’ η αλήθεια, έτσι που ξύπνησε το στεφάνι μου και όλο περιέργεια με ρώτησε: – Ήταν ωραίο το έργο; – Άντε τώρα μη τα πληρώσεις εσύ. – Τι έπαθες χριστιανέ μου δεν σ’ άρεσε το έργο; – Άκου να δεις. Όταν έχει προηγηθεί ένας Λογοθετίδης, ένας Κωνσταντάρας, μία Βουγιουκλάκη, ένας Αλεξανδράκης, ένας Κούρκουλος, μία Καρέζη, ένας Μακρής, ένας Ηλιόπουλος, μία Βλαχοπούλου και τόσοι άλλοι (που αν τους αναφέρω όλους η συντακτική επιτροπή θα μου το «κόψει» το κομμάτι και αφορμή γυρεύει…) σε ρόλους που έγραψαν ο Τσιφόρος, ο Σακελλάριος, ο Γιαννακόπουλος, ο Πρετεντέρης, ο Φώσκολος, ο Τζαβέλας, ο Ψαθάς και τόσοι άλλοι, θα έπρεπε να ψηφιστεί νόμος και μάλιστα με την διαδικασία του κατεπειγόντως (τώρα που έχουμε μάθει…) που να προβλέπει εκτέλεση όσων βιαιοπραγούν, διότι περί βιαιοπραγίας πρόκειται, εις βάρος του Ελληνικού κινηματογράφου. Το έχουμε ξαναπεί, ότι ο «καλός παλιός Ελληνικός κινηματογράφος», δεν είχε να παρουσιάσει μόνον «διαμάντια». Έχουν γυρισθεί και κάτι κατιμάδες να σου φεύγει η μαγκιά. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος, έχει θετικό πρόσημο. Για να αντιληφθούν, οι τυχόν αναγνώστες μου (υπάρχουν άραγε και τέτοιοι), για ποιού μεγέθους ηθοποιούς μιλάμε, αξίζει να αναφέρουμε ένα επεισόδιο με τον αποκαλούμενο και «πρύ-

τανη των κωμικών» Βασ. Λογοθετίδη. Κάποτε λοιπόν, μετά την παράσταση στο θέατρο, που παιζόταν η μεγάλη επιτυχία «Οι Γερμανοί ξανάρχονται», μία παρέα ηθοποιών, τεχνικών και θεατρικών συγγραφέων είχαν βγει σε αθηναϊκό προάστιο για φαγητό. Σε κάποια στιγμή, φθάνουν μπροστά σε ένα χαντάκι, που είχε δεν είχε πλάτος μισό μέτρο. Όλοι λοιπόν, άρχισαν να πηδάνε το ασήμαντο εμπόδιο με ευκολία. Όλοι, πλην του Λογοθετίδη. «Άντε ρε Βασίλη» τον προέτρεψε ο Αλέκος Σακελλάριος. Τίποτα ο Λογοθετίδης. Βιδωμένος στο χώμα. «Τελείωνε ρε Βασίλη» επέμεινε ο Σακελλάριος. «Δεν μπορώ Αλέκο μου να το πηδήσω», απάντησε αγχωμένος ο μεγάλο κωμικός. «Καλά ρε εσύ, στο θέατρο πηδάς από μια μάντρα γύρω στο 1 ½ μέτρο ψηλή» τον πρόγκηξε ο πνευματώδης συγγραφέας. «Ναι Αλέκο μου. Στο θέατρο. Άλλο το θέατρο και άλλο η πραγματικότητα», τον αποστόμωσε ο Λογοθετίδης, ο οποίος για τις ανάγκες του ρόλου του, έκανε πράγματα που ούτε τα διενοείτο στην καθημερινή του ζωή.

ρο ημερών, είδα μια ταινία του 1970 με τίτλο «Εσένα μόνο αγαπώ», με πρωταγωνιστή τον αποκαλούμενο, όχι χωρίς αρκετή δόση ειρωνείας, «παιδί του λαού» Νίκο Ξανθόπουλο. Σε κάποιο σημείο της ταινίας ο Ζαφείρης (Ν. Ξανθόπουλος) βρίσκεται με το κορίτσι του, την Ρηνούλα (Δώρα Σιτζάνη), μέσα σ’ ένα μισοερειπωμένο εκκλησάκι κάποιου αιγαιοπελαγίτικου νησιού, και οι δύο νέοι σχολιάζουν ότι το επίσημο κράτος είχε αφήσει να καταστρέφεται το ναίδριο (μα σοβαρά, είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;…), οπότε το παλικάρι λέει: «…ό,τι έχει μείνει και ακόμα συντηρείται, οφείλεται στους ανθρώπους του λαού, τους ψαράδες, τους αγρότες, τους φτωχούς μεροκαματιάρηδες, οι οποίοι έχουν την ρωμιοσύνη και την χριστιανοσύνη στην καρδιά τους και όχι στα χείλη τους». Μου ήρθε ένας κόμπος στον λαιμό κι’ έκλεισα την τηλεόραση… ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

Το Βιβλίο στγοσ μιχαηλ κωσταρακο Σ α ν τγος ε . α . Σ ΤΑ Υ Ρ Ο Σ Κ Ο Υ Τ Ρ Η Σ

«Ηρώων Μνήμες» Επιμέλεια Κειμένου: Συντακτική Επιτροπή του Περιοδικού

πρόσφατη έκδοση από το ΓΕΕΘΑ δύο εξαιρετικών πονημά των, υπό τους τίτλους «Ηρώων Μνήμες» και «Αποφθέγματα», είναι σίγουρο ότι αποτελεί εκ του ασφαλούς, μια προσπάθεια μεταλαμπάδευσης συγκεντρωμένης γνώσης, υπό μορφή παιδευτικού χαρακτήρα. Αν και τα δύο βιβλία απευθύνονται κυρίως σε στρατιωτικό προσωπικό, είναι γεγονός ότι αποτελούν ταυτόχρονα και εργαλεία επιστημονικής προσέγγισης και αναδίφησης μελετητών ή ερευνητών, στις άγνωστες πτυχές της πολεμολογίας, της πολεμικής τέχνης και της στρατιωτικής ιστορίας. Το βιβλίο «Ηρώων Μνήμες», δεν αποτελεί σε καμμιά περίπτωση μόνο ιστορική αναφορά σε κάποια γεγονότα της πρόσφατης Ελληνικής Ιστορίας. Αποτελεί μία έντεχνη συγκέντρωση μικρών εξιστορήσεων κύριων ή ουσιωδών στρατιωτικών πολεμικών επιχειρήσεων, που επιχειρήθηκε αρχικά προ εικοσαετίας περίπου, από τον τότε Ανχη (ΠΒ) Κωσταράκο Μιχαήλ και Ανχη (ΠΖ) Κουτρή Σταύρο, κατά την διάρκεια φοίτησής τους στην ΑΣΠ, ως προϊόν μελέτης ή έρευνας, επιστημονικών συγγραμΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

μάτων από την βιβλιοθήκη της Σχολής. Ο σημερινός αναγνώστης του πονήματος, στη νέα του βελτιωμένη και καλαίσθητη έκδοση του ΓΕΕΘΑ, ανακαλύπτει άμεσα την στρατιωτική και ιστορική αξία επί των θεμάτων πολεμολογίας που αναφέρονται σ’ αυτό, ενώ εύκολα εξάγει τα αναγκαία συμπεράσματα, χωρίς να γίνεται μνεία αυτών, στο σύγγραμμα. Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους, με τα λόγια των ιδίων των δημιουργών τους, ενώ μέσα από τις ξεχασμένες καμμιά φορά σελίδες των βιβλίων από τα οποία έχουν επιλεγεί, αναγνωρίζονται επιτελικές διαδικασίες ή λαμπρές πρωτοβουλίες ηγητόρων στο πεδίο της μάχης, που αναφέρονται σε ένα στρατό ενσυνείδητο γνώστη των αρχέγονων και σύγχρονων εθνικών επιταγών. Πρόκειται για αναφορές σε μνήμες ή συμβάντα που έγραψε στο πεδίο του αγώνα και της τιμής, ένας Στρατός με ιστορία και παράδοση όπως ο ελληνικός, με κόπο ιδρώτα αλλά και αίμα σε αρκετές των περιπτώσεων, κυρίως το πρώτο ήμισυ του περασμένου αιώνα. Στην παράθεση των περιστατικών, είναι σαφές ότι ενσυνείδητα δεν επιδιώχθηκε η εξαγωγή συμπερασματικών εννοιών, ο καταμερισμός ευθυνών για ατυχή συμβάντα, αλλά και η απονομή επαίνων για άλλα που είχαν την ευκταία κατάληξη. Έκαστος μετά την μελέτη του βιβλίου, μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, για τους μαχητές ή τα επιτελεία που συμμετείχαν στους αγώνες, μέσα από την σημερινή «ασφάλεια» του γραφείου του. Ταυτόχρονα είναι επίσης εύκολη η κριτική για τις αρχές ή τους κανόνες που αγνοήθηκαν ή εφαρμόσθηκαν, στο πλαίσιο της πολεμικής τέχνης ή της ηγεσίας. Εδώ πιστεύουμε ότι έγκειται η αξία, αλλά και ανάγκη για περαιτέρω μελέτη των γεγονότων που

αναφέρονται στο πόνημα. Είναι δηλαδή σαφές, ότι η συσσωρευμένη εμπειρία που προκύπτει από την μελέτη των συγκεκριμένων γεγονότων, ως προοίμιο για την παραπέρα μελέτη της Στρατιωτικής Ιστορίας, αλλά και η αξία των πράξεων που θεωρητικά ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν σε αρκετές περιπτώσεις στο πεδίο της μάχης, άγει στο συμπέρασμα της ανάγκης να διδαχθούν οι επόμενες γενεές, από την συγκεντρωμένη γνώση που παρέχουν τα αναφερόμενα στο πόνημα, σχεδόν άγνωστα περιστατικά. Πρόκειται για μια έκδοση «μικρή στο δέμας», αλλά με τεράστια επιτελική και ιστορική αξία, γεγονός που όπως πιστεύουμε ήταν και ο κύριος λόγος έκδοσής της από το ΓΕΕΘΑ. στγοσ μιχαηλ κωσταρακο Σ

«Αποφθέγματα»

Επιμέλεια Κειμένου: Συντακτική Επιτροπή του Περιοδικού

ο δεύτ ε ρ ο βιβλίο που κυκ λο φ όρησε πρόσφατα από το ΓΕΕΘΑ, φέρει τον τίτλο «Αποφθέγματα» και αποτελεί ε πισ ταμέ νη συγκέντρωση για δεκαετίες από τον νυν κ. Α/ΓΕΕΘΑ, ικανού αριθμού επιλεγμένων αντιστοίχων ρήσεων (αποφθεγμάτων), μέσω των οποίων διατυπώνονται κρίσεις, αξιώματα, απόψεις που έχουν αναμφισβήτητο κύρος και

78 συνήθως διδακτικό χαρακτήρα. Είναι προφανές ότι τα επιλεγμένα στο πόνημα αποφθέγματα, αναφέρονται σε άλλες ιστορικές περιόδους και σε διαφορετικό στρατιωτικά δεδομένα. Αποτελούν εν τούτοις δείγμα στρατιωτικής ή ακόμα και πολιτικής σκέψης, ανάλυσης και προβληματισμού. Κοινό σημείο των διαλαμβανομένων στο σύγγραμμα, είναι η παγκόσμια στρατιωτική κουλτούρα της πατρίδας, του καθήκοντος και της τιμής, αφού σ’ αυτό συμπυκνώνεται η σοφία και η θεωρητική γνώση του Θουκυδίδη, του Δημοσθένη, του Ξενοφώντα, του Κοραή, του Κολοκοτρώνη, του Ρήγα Φεραίου, Ναπολέοντα, του Νέλσονα, του Κλαούζεβιτς του Μακρυγιάννη του Πάτον, του Ντε Γκώλ, του Τσώρτσιλ και πολλών άλλων σημαινόντων προσώπων της Παγκόσμιας και Ελληνικής ιστορίας. Η συσσωρευμένη γνώση σημαντικών προσωπικοτήτων του παγκόσμιου ιστορικού γίγνεσθαι που εμπεριέχει το πόνημα, είναι ασφαλώς και πηγή παραπέρα προβληματισμού, αλλά και έμμεσης διδακτικής εμπειρίας ή σημείο αναφοράς σε μελλοντικά παρόμοια περιστατικά. Η ευκολία παραλληλισμού των αποφθεγμάτων, μέσω αυτής της Σωκρατικού χαρακτήρα λογικής, με παρόμοια γεγονότα της σημερινής εποχής, αλλά και η λήψη ορισμένων από αυτά ως πηγής συμπυκνωμένης ιστορικής πραγματείας, είναι μία από τις πληρέστερες μεθόδους εκπαίδευσης νέων στελεχών. Εδώ έγκειται πιστεύουμε η αξία της μελέτης και της παραπέρα αναφοράς του συγκεκριμένου βιβλίου που εξέδωσε το ΓΕΕΘΑ, αφού φαίνεται ότι αποτελεί ένα κανόνα στην αρτιότερη εκπαίδευση του στρατεύματος και όχι μόνο. Ο ΣΕΕΘΑ εκτιμά ότι τουλάχιστον η αναφορά της συγκεκριμένης ενέργειας του ΓΕΕΘΑ, στην σελίδα των βιβλιοπαρουσιάσεων του περιοδικού μας είναι επιβεβλημένη, αφού το περιεχόμενο και των δύο εκδοθέντων βιβλίων, θεωρείται λίαν σημαντικό.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΝΑΓΙΑΣ:

Αποκαλύπτοντας τον τουρκικό Λαβύρινθο Ισλάμ και πολιτική στην Τουρκία Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Ιωάννη Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Διδάκτορα Πολιτικής Επιστήμης

έσα στην πληθώ ρα των αναλύσεων επί παντός, που δυσ τυχώς σ την πλειονότητά τους προέρχονται από μη ειδικούς, οι οποίοι συχνά συγχέουν ή συνδέουν το πραγματικό με το φανταστικό, και τις… προφητείες (!) με περίεργες και συχνά επικίνδυνες ερμηνείες, έρχεται από τις Εκδόσεις ΚΑΔΜΟΣ το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια να μας προσφέρει ουσιαστική πληροφόρηση. Με γνώμονα τον ρεαλισμό, την αντικειμενικότητα και την βαθιά γνώση, ο συγγραφέας αναλύει και αποκαλύπτει τον «τουρκικό λαβύρινθο», προσφέροντας σε όλους μας ένα εργαλείο γνώσης και ορθής ερμηνείας των όσων συνέβησαν και συμβαίνουν. Παράλληλα, ένα αξιόπιστο εργαλείο που θα βοηθήσει τον καθένα μας να αντιληφθεί ορθά και ρεαλιστικά το μέλλον των σχέσεών μας με την γείτονα χώρα. Η Τουρκία αποτελεί ένα ξεχωριστό πρόβλημα στην περιοχή. Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ, επιδιώκει, εδώ και πολλά χρόνια, να ενταχθεί στην ΕΕ. Αν και μουσουλμανική χώρα, οι σχέσεις της με τους Άραβες γείτονές της δεν ήταν ποτέ ομαλές, ενώ η στρατηγική προσέγγιση που είχε αναπτύξει για χρόνια με το Ισραήλ, οδηγήθηκε σε ναυάγιο στα τέλη της πρώτης δεκαετίας

του 21ου αιώνα. Από γεωγραφική άποψη, η Τουρκία αποτελεί το σταυροδρόμι τριών κόσμων: του ευρωπαϊκού στα βορειοδυτικά, του υπό ευρεία έννοια ρωσικού στα βορειοανατολικά και του μεσανατολικού στα νοτιοανατολικά. Συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο και την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, ευρισκόμενη σε μία από τις πιο ευαίσθητες, πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά και γεωστρατηγικά, ζώνες του κόσμου. Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα μέλος του ΝΑΤΟ που έχει χερσαία σύνορα με τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου, το Ιράν και χώρες του αραβικού κόσμου, ενώ ιστορικά δεν έπαψε ποτέ να αισθάνεται την «βαριά» παρουσία της Ρωσίας στον βορρά. Υψηλής προτεραιότητας αντικείμενο αποτελεί η ομαλή λειτουργία κύριων αγωγών μεταφοράς ενέργειας που διέρχονται από το έδαφός της, ενώ από την άλλη, το κουρδικό ζήτημα συνιστά έναν «στρατηγικό εφιάλτη» για την Τουρκία, δημιουργώντας έντονες ανησυχίες για το πώς θα εξελιχθεί. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις, προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν το διεθνή παράγοντα και την τουρκική κοινή γνώμη, σχετικά με τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν, προβάλλοντας τη στρατηγική αξία της χώρας τους. Μιλάει ακόμη για την πόλωση που αποτελεί δομικό πρόβλημα της πολιτικής ζωής στην Τουρκία, η οποία, όπως σημειώνει, πηγάζει από τη μορφή και την οργάνωση του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ο Χρήστος Μηνάγιας, βαθύς γνώστης και έγκυρος αναλυτής όσων έχουν να κάνουν με την Τουρκία, αναδεικνύει τα προβλήματα της χώρας αυτής και προσπαθεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του – καθώς και των άλλων δύο βιβλίων της “Τριλογίας” που θα ακολουθήσουν – να εξηγήσει και να εκθέσει τις τάσεις και τις θεωρίες που το δημιούργησαν, να ερμηνεύσει τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, ιδεολογικές συγκρούσεις που εμφανίζονται στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας και να ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

79 οδηγηθεί σε ανάλογα συμπεράσματα. Έχει αντικειμενικά τη δυνατότητα να το κάνει, αφενός λόγω των εμπειριών του από την υπηρεσία του ως αξιωματικός σε συναφείς προς το θέμα θέσεις, εντός και εκτός Ελλάδος, αφετέρου λόγω των ειδικών σπουδών του, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, στα αντικείμενα των αμυντικών και στρατηγικών σπουδών. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που μεσολάβησαν από την δημιουργία του νεότερου τουρκικού κράτους, δεν συγκρούσθηκαν στην Τουρκία απλώς δύο αντιμαχόμενες πλευρές αλλά δύο τρόποι ζωής, με δύο διαφορετικές ιδεολογίες που δίδουν την εντύπωση ότι η χώρα έχει διαχωριστεί στα δύο. Η ρεπουμπλικανική, επιστημονική και κοσμική σκέψη από τη μια πλευρά και η θρησκευτική ισλαμική σουνιτική ταυτότητα από την άλλη. Ωστόσο, οι ενδογενείς αδυναμίες των φιλελεύθερων και των αριστερών τάσεων, οδήγησαν στην υιοθέτηση μιας εθνικιστικής ιδεολογίας, τόσο από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς φορείς και οργανώσεις, όσο και από όλες τις βαθμίδες του τουρκικού κρατικού μηχανισμού, όπου εδραιώθηκε θεσμικά. Παράλληλα, υπήρξε παρεμβολή του πολιτικού Ισλάμ μεταξύ της ιδεολογίας της δεξιάς και των αριστεριστών, ενώ η ταχεία εξάπλωση του ισλαμικού ρεύματος αντιμετωπίζεται ως ένας παράγοντας ενδυνάμωσης της πολιτιστικής και κοινωνικής ισχύος της χώρας. Κεμαλισμός και πολιτικό Ισλάμ, έχοντας την ανάγκη ο ένας του άλλου, αποτελούν τις δύο όψεις ενός νομίσματος, Αυτός είναι και ο λόγος, σημειώνει ο συγγραφέας, που η διαμάχη του στρατιωτικού κατεστημένου με το καθεστώς Ερντογάν θα πρέπει να εκληφθεί αποκλειστικά και μόνο ως ένας «ασύμμετρος πόλεμος» για το ποιος θα κατέχει την εξουσία στη χώρα. Η δημογραφική ανισορροπία και η οικονομική κατάσταση της χώρας συνιστούν δύο άλλους παράγοντες που εγείρουν έντονους προβληματισμούς για το μέλλον της Τουρκίας. Από τα στοιχεία που παρατίθενται στο βιβλίο ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

καθίσταται σαφές ότι ο μεν πληθυσμός είναι πολυποίκιλος, εμφανίζοντας σοβαρά προβλήματα συνοχής, η δε πορεία της οικονομίας είναι αβέβαιη κι απαιτεί μια νέα θεώρηση των πραγμάτων. Στο βιβλίο αυτό του Χρήστου Μηνάγια γίνεται προσπάθεια καταγραφής των πολυδιάστατων παραγόντων που συνθέτουν την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας. Όλα τα στοιχεία του βιβλίου αποτελούν προϊόν προσωπικής έρευνας του συγγραφέα μέσω τουρκικών πηγών, ενώ οι μεταφράσεις όλων των κειμένων έγιναν από τον ίδιο. Στόχος του συγγραφέα είναι να κατανοήσει ο Έλληνας αναγνώστης την τουρκική πραγματικότητα και να προσεγγίσει τον τρόπο σκέψης των Τούρκων κάτω από το δικό τους πρίσμα. Έχω την απόλυτη βεβαιότητα ότι το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σε βάθος, με όρους στρατηγικής ανάλυσης, το ποιος πραγματικά είναι ο γείτονας, ποια είναι τα προβλήματά του, ποιες είναι οι επιδιώξεις του και ποιος είναι ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί. Π Ε Τ Ρ Ο Σ Σ Ι Ο Υ Σ Ι Ο Υ ΡΑ Σ :

«Γεωπολιτική και Ζωτικός Χώρος» Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπυρίδωνος Μπελεγράτη, Υποστρατήγου ε.α.

ο βιβλίο με τίτλο «Γεωπολιτική και Ζωτικός Χώρος», του Διεθνολόγου καθηγητού του Πα νε πισ τ η μίου Αιγαίου κ. Σιούσουρα Πέτρου που εκδόθηκε σχετικά πρόσφατα (Δεκ 2012), δεν αποτελεί ασφα-

λώς ένα ακόμη λογοτεχνικό ή ιστορικό κείμενο που καταγράφει στοιχεία ιστορικής ή διεθνοπολικής πραγματικότητας. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, που επιχειρεί να αναδείξει σε όλες τους τις εκφάνσεις, ένα κορυφαίο γεγονός της σχετικά πρόσφατης ιστορίας μας, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της επιστήμης. Πρόκειται για μια Θουκυδίδεια αναδίφηση στην Μικρασιατική Καταστροφή, με γνώμονα τις αιτίες ή τις γεωστρατηγικές βλέψεις και πολιτικές, των μεγάλων δυνάμεων της τότε εποχής, υπό το φως και το πρίσμα των εμφανών ή υποκρυπτόμενων συμφερόντων, που οδήγησαν σ’ αυτήν. Στο πλαίσιο αυτό, ο συγγραφέας προβαίνει σε μια ρεαλιστική και πολύπλευρη ανάλυση του όλου εγχειρήματος, που είχε ως συνέπεια την εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας, την οποία μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα προωθούσε η χώρα μας υπό την ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, με στόχο την δημιουργία της «Ελλάδος των δύο Ηπείρων και δύο Θαλασσών». Στο πόνημα καταδεικνύεται η δυναμική σχέση της εσωτερικής με την εξωτερική πολιτική, αλλά και η φθοροποιός επίδραση των εσωτερικών έριδων και ανταγωνισμών, που οδήγησαν στον εθνικό διχασμό. Ο συγγραφέας επικεντρώνει την αρχή της έρευνάς του στην μελέτη και αποδεικτική ανασκόπηση του διεθνούς περιβάλλοντος από την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την λήξη της δεκαετίας του 1920, καθοδηγώντας επιστημονικά την σκέψη του αναγνώστη, σε άγνωστες ως επί το πλείστον λεπτομέρειες των όσων ιστορικά επισυνέβησαν, ή ωθώντας παραπέρα τον νοητικό του προσανατολισμό, στην εξαγωγή των ιστορικών αλλά και γεωπολιτικών συμπερασμάτων, από την μελέτη ιστορικών κειμένων. Ένα από τα «εργαλεία» που προσανατολίζουν κατάλληλα τον μελετητή, βασίζεται στον παραλληλισμό των όσων συνέβησαν τότε, με τις θεωρίες της γεωπολιτικής, όπως του Mahan του Mckider, του Ratzel του Spykman, του Haushofer κλπ Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτούν επίσης, οι έντε-

80 χνες αναγωγές του απώτερου παρελθόντος, ήτοι των ιστορικών γεγονότων της περιόδου από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι τον Μεσοπόλεμο, στην σημερινή διεθνοπολιτική κατάσταση, σε συνδυασμό με τις συμπερασματικές έννοιες που προκύπτουν από την αντίστοιχη μελέτη της ιστορικής πραγματικότητας, για την υπόψη χρονική περίοδο. Όπως καταδεικνύεται στο κείμενο, καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις άσκησε η γερμανική διείσδυση στον τουρκικό στρατό με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και οι ολοκληρωτικές ιδέες του «Παγερμανισμού» ή του «Παντουρκισμού». Η θέση αυτή αφορά κύρια στην περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά το χρονικό διάστημα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, με την έναρξη των διώξεων αλλά και της γενοκτονίας που υπέστησαν οι Χριστιανικοί κυρίως πληθυσμοί της Μικράς Ασίας (Αρμένιοι – Έλληνες κλπ), ως συναφές αποτέλεσμα των γεωπολιτικών βλέψεων, λαθών, εξυπηρέτησης συμφερόντων, ή συνήθως έντεχνης αδιαφορίας, αρκετών μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Εκτιμάται ότι πρόκειται για μια έκδοση λίαν ενδιαφέρουσα ως προς το περιεχόμενό της, αλλά και την πρωτοτυπία παράθεσης αρκετών ιστορικών γεγονότων, με προεξάρχουσα κατά βάση την ιστορική αποδεικτική παρουσίαση του συγγραφέα - ερευνητή. Οι επιθυμούντες μπορούν να το προμηθευτούν από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων, «Σιδέρη» Σόλωνος 116 Αθήνα (ΤΚ 10681), αλλά και στα περισσότερα βιβλιοπωλεία των χώρας μας.

Ανακοίνωση NADEFCOL 61η συνάντηση αποφοίτων NDC

έρεται σε γνώση των αποφοίτων της Σχολής Αμύνης του ΝΑΤΟ (NDC anciens), ότι από Πέμπτη 16 Οκτ 2014 έως Σάββατο 18, θα λάβει χώρα στις εγκαταστάσεις της Σχολής η 61η ετήσια συνάντηση των αποφοίτων της. Για περισσότερες λεπτομέρειες συμμετοχής, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνήσουν με τον Γραμματέα των Ελλήνων αποφοίτων Απτχο (Ι) ε.α. Ζαφείρη Ταμπακίδη, στο τηλ. 6983524752.

Οι συνδρομές & οι οικονομικές ενισχύσεις για τον Σύνδεσμο είναι δυνατόν να κατατίθενται στον τραπεζικό λογαριασμό Eurobank 0026-0255-30-0101247138 ή στα Γραφεία του ΣΕΕΘΑ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣ Απρίλιος - Ιούνιος 2014 – Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΑ 1. Δραστηριότητες Ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες ημερίδες: Την Πέμπτη 10η Απριλίου 2014, στην Ημερίδα με θέμα «Η Ενεργειακή και Στρατηγική ΑΟΖ στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Νομικές και Γεωπολιτικές Θεωρήσεις», που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τιμών της ΛΑΕΔ. Την Πέμπτη 8η Μαΐου 2014, στην Ημερίδα με θέμα «Πολιτικοστρατιωτικές Σχέσεις σε Κρατικό Πλαίσιο. Διδάγματα για την Ελλάδα», που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα «ΓΙΑΝΝΟΣ ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ» του Υπ. Εξωτερικών. Την Παρασκευή 30η Μαΐου 2014, στην Ημερίδα με θέμα «Παρελθόν – Παρόν και Μέλλον Δυτικής Θράκης», που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών της Ακαδημίας Αθηνών. Β. ΣυμμετοχH ΣΕ Εκδηλώσεις Κατόπιν προσκλήσεων ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις: Την 6η Απριλίου 2014, στο Πολιτιστικό Κέντρο Παπάγου παρουσίαση βιβλίου «Ένας Πιστός και Φιλότιμος Στρατιώτης» του κ. Χρήστου Νοταρίδη, Ταξίαρχου ε.α. Την 23η Απριλίου 2014, στην εορτή του Μεγαλομάρτυρα Αγίου Γεωργίου, Προστάτη του Στρατού Ξηράς (πλην Πυροβολικού), στη Σχολή Πεζικού. Την 26η Απριλίου 2014, στην Παράδοση Παραλαβή Διοικητικών Συμβουλίων της Ε.Α.Α.Σ. (Λ.Α.Ε.Δ.) Την 3η Μαΐου 2014, στο μνημόσυνο που έγινε στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Ραγκαβά στην Πλάκα προς τιμή του Κων/νου Κουκίδη, τελευταίου παραστάτη της ελληνικής σημαίαςστον βράχο της Ακρόπολης, που σκοτώθηκε στις 27/5/1941 κατά την εισοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Την 4η Μαΐου 2014, στο Πολιτιστικό Κέντρο Παπάγου παρουσίαση βιβλίου «Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης (1855-1935): Μια ψυχογραφική προσέγγιση» του κ. Αριστείδη Γ. Διαμαντή. Την 13η Μαΐου 2014, στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών στην παρουσίαση του βιβλίου «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (18331949): Η Δράση των I-VIII Μερ/χιών ΠΖ». Την 26η Ιουνίου 2014, στην Ορκομωσία Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2014 «Υπτγος Σβορώνος-Τσιγάντες Χριστόδουλος» στη ΣΣΕ (Βάρη Αττικής) Α. ΗΜΕΡΙΔΕΣ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

2. Εκδόσεις A. βιβλια

Παρελήφθη το υπ’ αριθμ. 156 πόνημα του κ. Ευθυμίου Παπαπαναγιώτου που αναφέρεται στα «Εθνικά Θέματα της Ελλάδος».

B. Εφημερίδες

ΝΚαστέλλα, Βορειοηπειρωτικόν Βήμα, Συμαϊκόν Βήμα, Εθνική Ηχώ, Τα νέας του ΣΑΣ.

Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ

Τα κάτωθι Μέλη του Συνδέσμου, πλέον της ετήσιας συνδρομής τους, προσέφεραν και τα αναγραφόμενα χρηματικά ποσά προς ενίσχυση της εκδόσεως των «Εθνικών Επάλξεων»:

Κυριαζής Γεώργιος................................5ευρώ Μπρούμας Στέφανος...........................10ευρώ Παναγόπουλος Παναγιώτης................. 5 ευρώ Δημοηλιόπουλος Ιωάννης................... 5 ευρώ Παπαλεξάνδρου Παναγιώτης................5 ευρώ Ασαριωτάκης Νικόλαος......................10 ευρώ Πελεκανάκης Νικόλαος.......................10 ευρώ Παπαγεωργίου Ηρώ...........................20 ευρώ Πέτσας Μιλτιάδης...............................15 ευρώ Μιχάλης Ιωάννης................................30 ευρώ Περμεκέρλης Κωνσταντίνος...............10 ευρώ Φάσσαρης Ιωάννης.............................15 ευρώ Ντούνης Ιωάννης ................................10ευρώ Πίος Στέφανος.................................... 10ευρώ Κουρής Βασίλειος .................................5ευρώ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ Σ.Ε.ΕΘ.Α. ΣΤΟ ΓΕΕΘΑ

Τη Δευτέρα 16 Ιουνίου 2014, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος παρέστη στην παρουσίαση μελέτης του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Άμυνας (Σ.Ε.ΕΘ.Α) με θέμα «Η Εθνική Αμυντική Πολιτική της Ελλάδας υπό το Πρίσμα των Νέων Γεωπολιτικών και Ενεργειακών Δεδομένων της Περιοχής», που πραγματοποιήθηκε στο ΓΕΕΘΑ.

82 «Του Έθνους η Συνέχεια ποτέ δεν διεκόπη»

ΤΡΟΠ

ΑΙ

2014

ΛΕ

ΙΔ Α

ΩΝ

ΙΔ Α

ΤΡΟΠ

τις 3 Μαΐου 2014, μετά τον εκκλησιασμό – μνημόσυνο στον ναό του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά στην Πλάκα, ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση μπροστά στο μνημείο του ήρωα, στο σημείο δηλαδή όπου σκοτώθηκε ο πιστός φρουρός της σημαίας μας, την ημέρα εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα, την 27η Απρ. 1941.

ΑΙ

ΟΝ

ΩΝ

ΟΝ

ΛΕ

Με ιδιαίτερη θλίψη, πληροφορηθήκαμε την απώλεια ενός από τους προσφιλέστατους συνεργάτες του περιοδικού μας αλλά και του ΣΕΕΘΑ. Πρόκειται για τον Αντγο ε.α. Ευσέβιο Χούσο, που κληροδότησε στις επόμενες γενεές πλέον των άλλων πονημάτων του και το ποίημα των 1250 περίπου σελίδων, με τίτλο «του Έθνους η συνέχεια ποτέ δεν διεκόπη», στο οποίο αναλύεται σε έμμετρο λόγο, ολόκληρη η ιστορία της φυλής και του έθνους μας. Ειδικότερα και όπως τονίσθηκε κατά την εξόδιο ακολουθία που τελέσθηκε στον Ι.Ν. Αγίας Σκέπης Παπάγου, από τον Δρ Φιλοσοφίας κ. Άρη Διαμαντόπουλο, πρόκειται για «...ποιητικό έργο πολύ δύσκολο ως αδύνατον να παρουσιασθεί και όμως ο Ευσέβιος το κατόρθωσε, όχι μόνο διότι είχε μελετήσει την ιστορία της Ελλάδος, αλλά διότι η καρδιά του ήταν γεμάτη Ελλάδα…! Μόνον έτσι γίνονται τα Μεγάλα Έργα!…..». Ο Πρόεδρος και τα Μέλη του ΔΣ του Συνδέσμου εκφράζουν τα ειλικρινή συλλυπητήριά τους, προς την οικογένεια του εκλιπόντος.

Ήρωες χωρίς δάφνες: Κωνσταντίνος Κουκίδης

2014

ΛΕΩΝΙΔΑ ΤΡΟΠΑΙΟΝ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

Η μάχη των Θερμοπυλών είναι ένα από τα κορυφαία γεγονότα της στρατιωτικής μας ιστορίας, το οποίο συνέβαλε στη φήμη που απολαμβάνει η Αρχαία Ελλάδα παγκοσμίως. Η μη απόδοση τιμής από τους νεοέλληνες στο Λεωνίδα και τους συμπολεμιστές του, αποτελεί προσβολή για το μέγεθος του ιστορικού γεγονότος και την ηθική του διάσταση. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η κατάσταση αυτή πρέπει να αναστραφεί και είναι έργο και ευθύνη όλων μας. Προς ανάμνηση του ιστορικού γεγονότος και με σκοπό να τιμηθεί η μνήμη των αγωνιστών που θυσιάστηκαν για να διασφαλίσουν το δικαίωμα της ανθρωπότητας στην ελευθερία, οργανώνεται για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά Πορεία τιμής με την επωνυμία ΛΕΩΝΙΔΑ ΤΡΟΠΑΙΟ 2014, την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου επί της διαδρομής της Ανοπαίας ατραπού. Η διαδρομή έχει μήκος 23 χιλιόμετρα περίπου, ξεκινάει από υψόμετρο 837μ., ανεβαίνει στα 1117μ. και εκείθεν κατεβαίνει στο επίπεδο της θάλασσας. Εκτιμώμενος χρόνος ολοκλήρωσης της διαδρομής: 5-6 ώρες περίπου. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του τροπαίου http:// leonidatropaio.wordpress.com. Για πληροφορίες - δηλώσεις συμμετοχής, παρακαλούμε να απευθύνεστε στον κ. Σκαρμαλιωράκη (conskarmos@hotmail. com)ή στον Π. Μαυρόπουλο, 6947997081 (pmavropoulos@yahoo.gr). Σας περιμένουμε όλους Η οργανωτική επιτροπή Π. Μαυρόπουλος, Χ. Νοταρίδης, Σ. Κουτρής, Κ. Σκαρμαλιωράκης, Χ. Τετριμίδας

Στη συνέχεια μίλησε για το συμβάν και τον ηρωικό παραστάτη της σημαίας ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» κ. Γεώργιος Τσαλουχίδης. Κατόπιν έλαβε χώρα κατάθεση στεφάνων, ενός λεπτού σιγή για τον ήρωα και όλοι μαζί τραγούδησαν τον εθνικό ύμνο στην μεγάλη κατανυκτική τελετή, παρουσία πλήθους κόσμου, στρατιωτικών και πολιτικών. Η εκδήλωση στέφτηκε με απόλυτη επιτυχία. Επισημαίνεται ότι στην ίδια εκδήλωση τιμήθηκαν ταυτόχρονα και ο Στρατηγός της Επανάστασης Ιωάννης Μακρυγιάννης, ο οποίος απεβίωσε την ίδια ημέρα της θυσίας του Κ. Κουκίδη (27 Απρ. 1864), καθώς και ο εκ Πόντου καταγόμενος Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, στο ημερολόγιο του οποίου κατεγράφει αυθημερόν η ηρωική πράξη του Κ. Κουκίδη. Τέλος, απηγγέλθει ποίημα, αφιερωμένο στον γενναίο Πόντιο και αποφασισμένο φρουρό της σημαίας μας, που το έγραψε ο Αντγος ε.α. Ευσέβιος Χούσος. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΚΛΙNIKH ενάντια στην τριχόπτωση

Ο ειδικός επι... κεφαλής

Δωρεάν ραντεβού διάγνωσης και ενημέρωσης για σεις ώ τ π ές εκ ντες ετού Ειδικ ρ η π υ λες τους ένοπ ς ι τ σ μεις δυνά

800 11 00 111 Γραμμή χωρίς χρέωση για όλη την Ελλάδα

Κεντρικά: Λ. Κηφισίας 348, Χαλάνδρι, τηλ.: 210 6828888 www.kord.gr

info@kord.gr

Bergmann Kord Hair Clinic

Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Πάτρα - Ηράκλειο - Λάρισα - Ρόδος - Λευκωσία - Λεμεσός