Εθνικές Επάλξεις. Τεύχος 101 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012) by Apostolos

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ • 113 62 AΘHNAI

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ • AP. TEYX. 101 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 19ο • AP. TEYX. 101 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Από την καταστροφή στο έπος

Ελλάδα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα ήταν ένα μικρό κράτος, τα βόρεια σύνορα του οποίου περιελάμβαναν το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας, αλλά άφηναν εκτός ολόκληρη την Ήπειρο. Τα Ιόνια νησιά είχαν ενταχθεί στην Ελληνική επικράτεια, αλλά τα Δωδεκάνησα παρέμεναν υπό Ιταλική κατοχή. Στην Κρήτη, με τη συνθήκη του Βερολίνου (1896), είχε επιβληθεί ένα επίπλαστο καθεστώς αυτονομίας υπό διεθνή τριμερή έλεγχο (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) και παράλληλα το νησί αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το εθνικιστικό κίνημα των Νεοτούρκων «Ένωση και Πρόοδος» με το μανδύα του εκσυγχρονισμού του Οθωμανικού κράτους και της διασφάλισης των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, δημιούργησε πρόσκαιρα την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, στον υπόδουλο Ελληνικό πληθυσμό της Μακεδονίας και της Θράκης. Σύντομα όμως αποκαλύφθηκαν το πραγματικό πρόσωπο και οι στόχοι των Νεοτούρκων, διότι σε συνεργασία με το «Βουλγαρικό Κομιτάτο» έθεσαν σε εφαρμογή ένα εξοντωτικό σχέδιο για τον αφελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης. Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ), ο οποίος επιβλήθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις στη χώρα μας, επιδείνωσε την τραγική κατάσταση της εθνικής οικονομίας, που δημιούργησε η πτώχευση του 1893 και εξελίχθηκε σε οικονομική κρίση. Εθνική ταπείνωση, πολιτική αστάθεια, αδιανόητη φτώχεια, κοινωνική αναστάτωση, ευρύτατο κύμα μετανάστευσης και αδυναμία διαχείρισης της κρίσης από τις υπεύθυνες ηγεσίες, είναι οι βασικές συνιστώσες της πολιτικής κατάστασης της χώρας κατά την υπόψη περίοδο. Ο «ατυχής» Ελληνο-Τουρκικός πόλεμος του 1897 προκάλεσε δυσμενείς οικονομικές συνέπειες και σημάδεψε ανεξίτηλα το πολιτικό κλίμα. Οι διεθνείς οικονομικές κυρώσεις με την επιβληθείσα συνθήκη ειρήνης, επιδείνωσαν το οικονομικό αδιέξοδο και κατέστησαν προβληματική την επιβίωση της κοινωνίας και του κράτους. Παράλληλα όμως η κατάσταση αυτή αποτέλεσε το έναυσμα της εθνικής αφύπνισης και συστράτευσης, για μια νέα ανοδική και ελπιδοφόρα πορεία του Ελληνισμού. Είναι προφανές, ότι οι συνθήκες και τα δεδομένα της πολιτικής κατάστασης της χώρας μας πριν εκατό (100) χρόνια, παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες με τις παραμέτρους της σημερινής πολύπλευρης κρίσης, η οποία έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις και απειλεί την επιβίωση της πατρίδας μας και του Ελληνισμού. Κατά συνέπεια το αξίωμα των ιστορικών επιστημόνων, ότι «Η ιστορία επαναλαμβάνεται» επιβεβαιώνεται από τη σημερινή σκληρή πραγματικότητα. Το ερώτημα, που προκύπτει είναι τι συνέβη σε μια 15ετία (1897-1912), ώστε η μικρή Ελλάδα να είναι έτοιμη να αντιπαρατεθεί με αυτοπεποίθηση και αξιώσεις με τον μεγάλο γίγαντα της εποχής δηλαδή την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία; Η απάντηση είναι, ότι αξιοποιήθηκαν οι σπάνιες αρετές, οι αδιαμφισβήτητες ικανότητες και οι ανεξάντλητες δυνάμεις του Έλληνα, από τις

>> ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

ικανές και φωτισμένες ηγεσίες της εποχής. Η ανάληψη της κυβέρνησης της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ως επακόλουθο της επανάστασης του 1909 και η τοποθέτηση ικανών - έντιμων στελεχών στον κρατικό μηχανισμό, δημιούργησαν την πολυπόθητη εθνική συσπείρωση και την ώθηση για την ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Αναπόσπαστο μέρος της εθνικής ανασυγκρότησης ήταν η σοβαρή αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία άρχισε το 1904.

ε αυτά τα δεδομένα και σε αυτές τις συνθήκες διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις για την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων (1912-13). Το αποτέλεσμα είναι γνωστό, η Ελλάδα μετά το πέρας των Βαλκανικών Πολέμων υπερδιπλασιάστηκε, ενώ ο πληθυσμός της αυξήθηκε από τα 2,8 εκατομμύρια κατοίκους στα 5 εκατομμύρια περίπου. Το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας και η απελευθέρωση σημαντικού τμήματος των σκλαβωμένων εδαφών, έγιναν πραγματικότητα. Επίσης οι εξελίξεις αυτές δημιούργησαν ριζικές αλλαγές στο γεωπολιτικό χάρτη της ευρύτερης περιοχής και η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε σημαντικό παράγοντα του γεωπολιτικού γίγνεσθαι. Η Ελλάδα κατέστη « Φοβερή εις τους εχθρούς και σοβαρή εις τους συμμάχους». Το μικρό αφιέρωμα για εκείνη την εποχή του ανά χείρας τεύχους των Εθνικών Επάλξεων φιλοδοξεί να επαναφέρει στην μνήμη μας ιστορικά γεγονότα, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 ετών από την ημερομηνία κήρυξης του Α’ Βαλκανικού πολέμου (25 Σεπ. 1912). Αξιόλογα συμπεράσματα και διδάγματα προκύπτουν από τη μελέτη της ιστορίας των Βαλκανικών Πολέμων. Η σημαντικότερη όμως διαπίστωση είναι, ότι ο Ελληνισμός μεγαλουργεί όταν διαθέτει εθνική συνοχή και ικανούς ηγέτες. Η πατρίδα μας σήμερα δοκιμάζεται σκληρά από μια πρωτοφανή κρίση (ηθική, οικονομική, πνευματική κλπ). Οι «δανειστές» μας γνωρίζουν καλά τις μεθόδους σύναψης χρηματοοικονομικών συμφωνιών και διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες διαχείρισης της οικονομικής κρίσης. Είμαστε όμως βέβαιοι, ότι δεν γνωρίζουν επαρκώς τις ηθικές δυνάμεις, τις ικανότητες και τις δυνατότητες του Έλληνα. Το θαύμα των Βαλκανικών Πολέμων (1912-13), αλλά και η ιστορία των τριών χιλιάδων ετών του έθνους μας επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Ως τελικό συμπέρασμα θα καταθέσομε την άποψη ενός ήρωα αξιωματικού, στα πεδία των μαχών της Μακεδονίας (1912-1913) και της Μικράς Ασίας (1920-23): «Ο Έλληνας ουδέποτε ηττήθηκε, ηττήθηκαν οι ηγεσίες του» Το Διοικητικό Συμβούλιο ** Για τα 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων, θα λάβει χώρα ανάλογη ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο την 15η Οκτ 2012 και ώρα 19:00.

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του Συνδέσμου στον οποίο και έχουν αναρτηθεί παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

4 ΓPAΦEIA: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ 113 62 AΘHNAI THΛ./FAX: 210-88.11.853 E-mail: hndc55@yahoo.gr http://www.seetha.gr. IΔIOKTHTHΣ: Σ.E.EΘ.A. Εκδότης: Λάμπρος Καζάκος, Αντιστράτηγος ε.α. Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Διευθυντής και Πρόεδρος της Συντακτικής Eπιτροπής: Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. Mέλη της Συντακτικής Eπιτροπής: Γεώργιος Παρασκευάς Υποστράτηγος ε.α. Σπύρος Μπελεγράτης Υποστράτηγος ε.α. Kωνσταντίνος Zαχαράκης, Yποστράτηγος Xωρ. ε.α. Νικόλαος Τσίγκας, Γεν. Δ/ντής Υπ. Δικαιοσύνης ε.τ. Δημήτριος Φράγκου Αντιστράτηγος ε.α. Συνδρομές: Προαιρετικές προς τον Σ.E.EΘ.A. δια τις «ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ» Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα Τηλ./Fax.: 210-72.18.223 E-mail: iliea@otenet.gr Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων. H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με μέριμνα του περιοδικού. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων» με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο: Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ο «πορθητής» της τοποθεσίας Σαραντοπόρου Υπτγος Μοσχόπουλος, Δκτής της IV ΜΠ με το επιτελείο του.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ:

Από την καταστροφή στο έπος.....................

Αξιόλογα συμπεράσματα και διδάγματα προκύπτουν από τη μελέτη της ιστορίας των Βαλκανικών Πολέμων. Η σημαντικότερη όμως διαπίστωση είναι, ότι ο Ελληνισμός μεγαλουργεί όταν διαθέτει εθνική συνοχή και ικανούς ηγέτες. βαλκανικοι πολεμοι 1912-1913

Από το μαύρο 1897 στο ένδοξο 1912 .... 6 Υπό κ. Χρ. Μπολώση, Υπτγου ε.α., ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

Στρατιωτική Σύμβασις Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας............. Συμπληρωματική Στρατιωτική Σύμβασις Συνεργασίας με την Σερβία..... Διάταγμα Επιστρατεύσεως.................... Οδηγίες Επχσεων του Ελλ. Γενικού Στρατηγείου που αφορούν τον γενικό ελιγμό του Αρχιστρατήγου για κατάληψη της τοποθεσίας Σαρανταπόρου..................................... Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος (1912-1913)....... Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος (1913). ............. Ύμνος των Ελλήνων..............................

10 12 14

Υπό κ. Γεωργίου Λιάκουρη, Αντγου ε.α.

15 16 24 32

Σχολή Ευελπίδων

Ορκωμοσία Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2012. ..................................

Η γνώση, η παιδεία και η συνεχής άσκηση του πνεύματος και του σώματος δημιουργούν τον άξιο μαχητή, τον ηγέτη, τον ικανό διοικητή και αθροιστικά τον ολοκληρωμένο Αξκό. διπλωματικο περισκοπιο

Η εξωτερική πολιτική του Προέδρου Ομπάμα........................................

Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ. Οπωσδήποτε δε, με δεδομένο το βάρος των ΗΠΑ στα διεθνή δρώμενα και ειδικότερα τις επιπτώσεις των επιλογών τους στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, για εμάς τους Έλληνες μια αποτίμηση των χειρισμών του ενοίκου του Λευκού Οίκου στον διεθνή χώρο, παρουσιάζει αυταπόδεικτο ενδιαφέρον.

Σχολή Εθνικής Άμυνας

Τελετή Έναρξης Μαθημάτων 65ης Σειράς Oμιλία Διοικητού ΣΕΘΑ Υπτγου κ. Γεωργίου Σπυρόπουλου.......................................

Οι απόφοιτοι της ΣΕΘΑ καλούνται να χειρισθούν από ανάλογες θέσεις ζωτικά θέματα των χωρών τους, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις ενός διαρκούς μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος, όπου οι συσχετισμοί διαφοροποιούνται συνεχώς και οι ισορροπίες ανατρέπονται με τάχιστους ρυθμούς.

Η Δραστηριοποίηση της Ελλάδας στην Αν. Μεσόγειο και τη Μ. Ανατολή........

Υπό Δρ κ. Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντή Ερευνών του ΙΔΙΣ Τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή λαμβάνουν μορφή χιονοστιβάδας. Η κρίση στη Συρία ως αναμενόταν έχει επεκταθεί, η συνεπακόλουθη ανθρωπιστική κρίση ταλανίζει το σύνολο των γειτονικών κρατών, η Τουρκία βλέπει το δόγμα Νταβούτογλου να «μπάζει νερά» και τα «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονες να εξελίσσονται σε σχέσεις με αρνητικό χαρακτήρα (με εξαίρεση το Κουρδικό Ιράκ). ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

5 Συνοπτική Ιστορία Αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων...

Υπό κ. Ιωάννη Μ. Ασλανίδη, Αντγου ε.α., Επίτιμου Δκτή της Σ.Σ.Ε. Η διεξαγωγή σήμερα των Ολυμπιακών αγώνων έχει ξεφύγει από την ιδέα, τις αρχές και τις αξίες του Ολυμπισμού ή το Ολυμπιακό πνεύμα.

Τα διαχρονικά μηνύματα της Αρχαίας Ολυμπίας...........

Υπό κ. Ιωάννη Δ. Κακουδάκη, Αντιστρατήγου ε.α. Ο Ολυμπισμός είναι φιλοσοφία ζωής πού προωθεί και συνδυάζει σε αρμονικό σύνολο, τις αρετές του πνεύματος, του σώματος και της ψυχής. Είναι τρόπος ζωής, εκεί όπου το πνεύμα συναντά το σώμα και γεννιέται ισορροπία άθλησης, τέχνης, προσπάθειας και ευγενούς άμιλλας.

Η ελληνική οικονομική κρίση και τα ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας-εγκληματικότητας-τρομοκρατίας.....

Στον οικονομικό άξονα, απαιτείται ένας επαναπροσδιορισμός των αρχών και των μεθοδολογιών των κλασικών μορφών εμπορίας και οικονομικής ανάπτυξης πέραν των ορίων που μέχρι σήμερα καλύπτουν οι προσεγγίσεις και πρακτικές των θεωριών μικροοικονομίας (microeconomics), μακροοικονομίας (macroeconomics) και οικονομιών κλίμακας (economics of scale).

Υπό Δρ. Νικολάου Ουζούνογλου, Αποφοίτου Πολυτεχνείου Κωνσταντινουπόλεως 1973, Καθηγητού στο ΕΜΠ Αθηνών Ο βίαιος αυτός ξεριζωμός του Ρωμαίϊκου πληθυσμού και οι συνθήκες καταπίεσης που βίωσε συνετέλεσαν στο να σχηματιστεί μέσα του ένα σύνδρομο ‘ριξίματος μαύρης πέτρας στο παρελθόν’. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό σύνδρομο όπου ο πάσχων προσπαθεί να ‘διαγράψει’ το παρελθόν του και εγκαταλείπεται στο να ζει ένα αδιάκοπο πένθος. ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η νίκη του ΝΑΤΟ στην Λιβύη. Ο ορθός τρόπος διεξαγωγής μιας επεμβάσεως....................................

Υπό κ. I. H. Daadler και James G. Stavridis Απόδοση στα Ελληνικά υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υπτγου ε.α. Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Λιβύη, απέδειξε ότι η Συμμαχία παραμένει βασική πηγή σταθερότητας. Αλλά για να διατηρήσει αυτόν τον ρόλο το ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Η Μεσογειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε)....

Υπό Δρος Ιωάννου Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Διδάκτορος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπ. Κρήτης Μια συνοπτική άποψη της ΕΕ για τη μεσογειακή περιοχή διατυπώνεται στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας: «Η όλη περιοχή της Μεσογείου εξακολουθεί να αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα οικονοµικής στασιµότητας, κοινωνικής αναταραχής και ανεπίλυτων συγκρούσεων.

Όταν οι Τούρκοι εκπολίτισαν τον κόσμο......................

Μετάφραση - Απόδοση: Υπό του Δρ. Γρηγορίου Ι. Σκαμπαρδώνη, Υποστρατήγου Υγειονομικού ε.α. Ο Kemal ήταν αποφασισμένος να διαψεύσει την άποψη ότι οι Τούρκοι ανήκαν στην κίτρινη φυλή, ότι ήταν ανίκανοι να δημιουργήσουν πολιτισμό και ιδιαιτέρως ότι θα μπορούσε οποιοσδήποτε άλλος να διεκδικήσει ιστορικούς τίτλους στην «κοιτίδα των Τούρκων», τη Μικρά Ασία.

Υπό κ. Αναστάσιου Τενεκούδη, Μέλους Δ.Σ. Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος (ΑΑΚΕ), τ. Γενικού Διευθυντή ΥΠΕΘΑ

Η Επιστροφή των Ρωμιών στην Κωνσταντινούπολη και οι Αλήθειες..........................................................

ΝΑΤΟ, πρέπει να σταθεροποιήσει την πολιτική συνοχή και τις από κοινού αποκτηθείσες δυνατότητες, οι οποίες κατέστησαν δυνατή την επιχείρηση της Λιβύης.

Η Εξέλιξη των Κοινωνικο-Πολιτικών αναγκών.............

Υπό των Δρ. Παναγιώτη Σερδάρη, Αναπλ. Καθηγητού του ΑΤΕΙ Δ. Μακεδονίας και Χατζημιχαηλίδου Γιώτας, Οικονομολόγου Οι πολιτικές ανάγκες παίρνουν βασική θέση μέσω των θεμελιωδών πνευματικών αναγκών και η μελέτη τους είναι ένα από τα βασικά καθήκοντα μελέτης της κοινωνικό – ψυχολογικής θεωρίας για την προσωπικότητα, στο πεδίο της γενικής θεωρίας των αναγκών για την εξέλιξη. με αλλη ματια

«Ου γαρ έρχεται μόνον, αλλά…» (μέρος 2ο)................

Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγουε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ Το Βιβλίο

■ Πολυχρόνη Σαρ. Ρουσσάκη: Ο Έλληνας της Σμύρνης............ Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α, ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

■ Βασιλείου Νικόλτσιου, Γεωργίου Σκαλτσογιάννη, Βασιλείου Αναστασόπουλου: Λοιπόν, έχουμε πόλεμο! ‘‘Alors, c’est la guerre!’’ Πεπραγμένα εν μέσω λόγων και εικόνων του ’40..................... Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α.

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ.......................................

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 >> ΙΣΤΟΡΙΑ

Από το μαύρο 1897 στο ένδοξο 1912

Υπό κ. Χρ. Μπολώση, Υπτγου ε.α., ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

έτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων, οι οποίοι διήρκεσαν από τον Οκτώβριο του 1912 μέχρι τον Αύγουστο του 1913. Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος διεξήχθη μεταξύ Ελλήνων, Σέρβων, Βουλγάρων και Μαυροβουνίων αφενός και Τούρκων αφετέρου. Άρχισε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1912 και τερματίσθηκε στις 17 Μαΐου του 1913, με την Συνθήκη του Λονδίνου. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος διεξάγεται μεταξύ των πρώην συμμάχων (Ελλάς, Σερβία, Μαυροβούνιο), εναντίον της Βουλγαρίας, άρχισε στις 17 Ιουνίου του 1913 και τελείωσε στις 28 Ιουλίου του ιδίου έτους με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, ενεπλάκησαν δε σ’ αυτόν και η Ρουμανία και η Τουρκία. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο κυοφορούνται οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, είναι το χρονικό διάστημα από την λήξη του «ατυχούς», όπως αποκαλείται Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897 μέχρι το 1912. Αυτή την κρίσιμη για την Πατρίδα μας 15ετία (1897-1912), θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε με πολύ αδρές γραμμές, στα στενά περιθώρια του πολυτίμου χώρου των «Εθνικών Επάλξεων».

αυγή κάθε καινούργιου χρόνου και πολύ περισσότερο κάθε καινούριου αιώνα, σηματοδοτεί για όλο τον κόσμο ένα νέο ελπιδοφόρο ξεκίνημα, που αφήνει πίσω όλα τα άσχημα και χαράζει νέους δρόμους αναπτύξεως, προόδου, ευημερίας και προκοπής. Όμως για την Ελλάδα το ξεκίνημα του 20ου Αιώνα κάθε άλλο παρά αισιόδοξο ήταν. Η Πατρίδα μας, μεταφέρει το βάρος των συνεπειών του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, ο οποίος έπληξε καίρια την οικονομία, την πολιτική και την ιδεολογία της. Είχε προηγηθεί η πτώχευση του 1893, για να ακολουθήσει η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, από τις συνέπειες του οποίου απαλλασσόταν μόλις στα μέσα της δεκαετίας του ’70! Η κατάσταση είχε φθάσει στα έσχατα σημεία. Δύο μεγάλα εθνικά θέματα ευρίσκοντο τότε σε εξέλιξη, με το ένα από αυτά, να μας απασχολεί μέχρι τις ημέρες μας. Το Κρητικό και το Μακεδονικό.

Το Κρητικό Ζήτημα, μετά από πολλές διακυμάνσεις, επαναστάσεις και κινήματα, έχει φθάσει στην εκπνοή του 19ου Αιώνα, σε μία φάση κάπως ευνοϊκή για την Ελλάδα, αφού η Κρήτη αναγνωρίζεται ως Αυτόνομος Πολιτεία, υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων και από τον Δεκέμβριο του 1898, διορίζεται Ύπατος Αρμοστής του νησιού, ο Πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος γιός του Βασιλέως Γεωργίου Α΄ της Ελλάδος. Ακολουθεί μία σειρά διπλωματικών και λιγότερο διπλωματικών (π.χ. η Επανάσταση του Θερίσου το 1905) ενεργειών, για να φθάσουμε στο 1912, όταν μέσα στα πλαίσια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, ο Ελληνικός Στόλος, κυρίαρχος απ’ άκρου εις άκρον στο Αιγαίο, απελευθερώνει την Κρήτη. Το Μακεδονικό Ζήτημα, που ακόμα και σήμερα ταλανίζει την Πατρίδα μας (Σκόπια), υπήρξε το δεύτερο σοβαρό θέμα της εποχής. Η Μακεδονία, υπήρξε ανέκαθεν το μήλο της Έριδος ανάμεσα στα όμορα με αυτήν κράτη (Βουλγαρία, Σερβία ακόμα και Ρουμανία), από την

στιγμή που έγινε αντιληπτό ότι αυτή η επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θα ήταν η επομένη εδαφική απώλεια του «Μεγάλου Ασθενούς» (Τουρκία), όταν θα επήρχετο γι’ αυτόν το μοιραίο. Η Ελλάδα είχε ένα προβάδισμα στην εκκίνηση, ως το πρώτο ανεξάρτητο κράτος, αλλά και το πλεονέκτημα της γλώσσης, της Ορθοδόξου λατρείας και την ακτινοβολία της Ελληνικής Παιδείας (το 1902 υπήρχαν στην Μακεδονία πάνω από 1.000 Ελληνικά σχολεία με περίπου 70.000 μαθητές). Εν τούτοις, η Βουλγαρία ήταν αυτή που έκανε το πρώτο βήμα το 1870, με την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, δηλαδή την απόσχιση της Εκκλησίας της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, με απώτερο σκοπό τον προσηλυτισμό των αλβανόφωνων και σλαβόφωνων Μακεδόνων, ώστε εύκολα να προσαρτηθούν στην Βουλγαρία. Η επίσημη Ελλάδα, με νωπές ακόμα τις πληγές του 1897,αποφεύγει να εμπλακεί. Έτσι, το βάρος πέφτει για

Ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ’ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ακόμα μία φορά στην Ορθοδοξία. Ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄, που και ο ίδιος αποτελεί στόχο της σλαβικής απειλής, τοποθετεί φλογερούς νεαρούς ιεράρχες σε νευραλγικές Μητροπόλεις. Ενδεικτικώς αναφέρουμε ότι στην Καστοριά, τοποθετείται ο Γερμανός Καραβαγγέλης. Ενώ στην Δράμα νέος Μητροπολίτης είναι ο Χρυσόστομος, ο μετέπειτα Άγιος Σμύρνης που κατακρεουργήθηκε το 1922 από το μαινόμενο τουρκικό (και όχι μόνον) πλήθος, το οποίο εκτελούσε «διατεταγμένη υπηρεσία» του Νουρεντίν Πασά. Στην Στρώμνιτσα τοποθετείται ο Γρηγόριος, ο μετέπειτα Κυδωνιών, ο οποίος ετάφη ζωντανός κατά την Μικρασιατική Καταστροφή και πολλοί άλλοι.

ο 1902, ο Ίων Δραγούμης τοποθετείται υποπρόξενος στο Μοναστήρι και θέτει τις βάσεις της «Μακεδονικής Φιλικής Εταιρίας», ενώ το 1903 ιδρύεται στην Αθήνα το «Μακεδονικό Κομιτάτο», με πρόεδρο τον φλογερό πατριώτη δημοσιογράφο και εκδότη της εφημερίδος «Εμπρός» Δημήτριο Καλαποθάκη. Το 1904 τέλος, διορίζεται Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στην Θεσσαλονίκη, ο Λάμπρος Κορομηλάς. Ο Κορομηλάς, αναλαμβάνει τα ηνία του αγώνος, δημιουργώντας ένα άριστο δίκτυο κατασκοπείας και δράσεως, το οποίο στηρίζεται κυρίως σε Έλληνες Αξιωματικούς, που εμφανίζονται ως προξενικοί υπάλληλοι. Τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους, φθάνουν στην Μακεδονία τα πρώτα Ελληνικά Σώματα. Η θυσία του Ανθυπολοχαγού Παύλου Μελά στις 13 Οκτωβρίου του 1904 στην Στάτιστα (σήμερα Παύλος Μελάς) Καστοριάς, συγκλονίζει, επί τέλους, το Πανελλήνιο, που συνειδητοποιεί πιά πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση και πόσο καίρια μπορεί να πλήξει την χώρα η επικράτηση ενός ισχυροτέρου βόρειου γείτονα. Το 1905, τα Ελληνικά Τμήματα αποκτούν τον έλεγχο των Βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου, ενώ το 1906 φθάνει στην Θεσσαλονίκη ο Υπο-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ίων Δραγούμης

πλων Δυνάμεων, με την ψήφιση του Οργανισμού του Στρατού, ο οποίος διαιρεί την Χώρα σε τρεις περιφέρειες – ζώνες, που η κάθε μία ήταν και τομέας ευθύνης μιάς Μεραρχίας. Τον Μάρτιο του 1906 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Θεοτόκης, δίδοντας απόλυτη προτεραιότητα στην πολεμική προπαρασκευή της Χώρας, διαθέτει, παρά την δεινή οικονομική κατάσταση, 77 εκατομμύρια δραχμές και εξοπλίζει πλήρως τις προαναφερθείσες τρεις Μεραρχίες με 100.000 τυφέκια,

λοχαγός Αθανάσιος Σουλιώτης – Νικολαΐδης, ο οποίος οργανώνει τον πληθυσμό και επιβάλλει οικονομικό διωγμό, κατά παντός προσκειμένου στην Εξαρχία και το «Βουλγαρικό Κομιτάτο». Το 1907 και μετά από διαμαρτυρία της Τουρκίας, ο Κορομηλάς ανακαλείται στην Αθήνα, με αποτέλεσμα το 1908, και με την παράλληλη επικράτηση του κινήματος των Νεοτούρκων, το οποίο εξερράγη στην Θεσσαλονίκη, ο Μακεδονικός Αγώνας να τερματισθεί, έχοντας όμως επιτελέσει τον σκοπό του, αφού οι βουλγαρικές αυθαιρεσίες τερματίσθηκαν. Και ενώ όλα αυτά συνέβαιναν στην περιοχή μας, από το 1904 αρχίζει η ουσιαστική ανασυγκρότηση των Ενό-

Λάμπρος Κορομηλάς

Παύλος Μελάς

7.000 αραβίδες, 10 πυροβολαρχίες ταχυβόλων, 36 εκατομμύρια φυσίγγια και άφθονο υλικό επιστρατεύσεως. Αυτό είναι το σκηνικό στην πατρίδα μας και στα Βαλκάνια γενικότερα, όταν την νύχτα της 14 προ 15 Αυγούστου του 1909, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, που τον αποτελούσαν νεαροί κυρίως Αξιωματικοί, εκδηλώνει «κίνημα», το οποίο επικρατεί και επιβάλλει σχηματισμό κυβερνήσεως υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, η οποία εκτελώντας βεβαίως εντολές του Συνδέσμου, προχωρεί σε λήψη ριζικών μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του Στρατού, αλλά και την οχύρωση της Χώρας. Μετά από πεντάμηνη θητεία της κυβερνήσεως Μαυρομιχάλη, τον Οκτώβριο του 1909 ο Σύνδεσμος, με το Υπολοχαγό Κονταράτο, βολιδοσκο7

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 ματικοί να απαλλαγούν από θέματα οικονομικά και Διοικητικής Μερίμνης, επειδή αυτά θα τους αποσπούσαν την προσοχή σε διαφορετικούς τομείς από αυτούς για τους οποίους είχαν μετακληθεί.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Ορκωμοσία κυβέρνησης Βενιζέλου

πεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο για την ανά- Ελλήνων και Γάλλων αξιωματικών δεν ληψη της πρωθυπουργίας. Της ενεργεί- ήσαν πάντοτε αρμονικές, με τον Υποας αυτής είχε προηγηθεί αρθρογραφία στράτηγο Δαγκλή να εκφράζει σοβατου Βενιζέλου στον «Κήρυκα» των Χα- ρότατα παράπονα εις βάρος των Γάλνίων, υπέρ στρατιωτικής παρεμβάσεως λων (βλ. Αρχείο Στρατηγού Δαγκλή). στην πολιτική ζωή της χώρας… Με Βασιλικά Διατάγματα, που εκΟ Βενιζέλος, αποδέχεται την πρό- δόθηκαν στις 29 Μαρτίου 1911, Γάλταση και στις 28 Δεκεμβρίου 1909, ο λοι αξιωματικοί αναλαμβάνουν την μέλλων πρωθυπουργός αποβιβάζεται διοίκηση, σχεδόν του συνόλου, των στον Πειραιά. Μονάδων του Ελληνικού Στρατού, ενώ Ο Βενιζέλος, συνέχισε το έργο του τον Απρίλιο του 1911 ο Eydoux, ζητά προκατόχου του Μαυρομιχάλη και στις και γίνεται αποδεκτό, οι Γάλλοι αξιωαρχές του 1911 υπογράφει συμφωνία με την Γαλλία για την αποστολή Γάλλων αξιωματικών για την αναδιοργάνωση του στρατού. Η πρόσκληση αυτή των Γάλλων, ήταν και η πρώτη αιτία τριβής με τον Βασιλέα Γεώργιο Α΄, ο οποίος επιθυμούσε το έργο αυτό, να ανατεθεί σε Γερμανούς αξιωματικούς. Η Γαλλική αποστολή, υπό τον Ταξίαρχο Joseph Paul Eydoux, φθάνει στην Αθήνα στις 17 Ιανουαρίου του 1911 και εγκαθίσταται στο νεοκλασικό κτίριο, στο οποίο σήμερα στεγάζεται η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ, στην Πλάκα. Βεβαίως οι σχέσεις μεταξύ των Κουντουριώτης-Βενιζέλος-Δαγκλής 8

ον Ιανουάριο του 1912, εγκρίνεται από την βουλή η νέα σύνθεση του Ενεργού Στρατού, η οποία επιφέρει αλλαγές και στις διοικήσεις, που είχαν ανατεθεί στους Γάλλους αναδιοργανωτές. Μέσα στα πλαίσια της εκπαιδεύσεως, οργανώνεται μεγάλη άσκηση, η οποία διεξάγεται την Άνοιξη του 1912. Σ΄ αυτήν συμμετέχουν η Ι Μεραρχία (Λάρισα) υπό τον Στρατηγό Μανουσογιαννάκη και η ΙΙ (Αθήνα) υπό τον Στρατηγό Δαγκλή. Το σενάριο της ασκήσεως, η οποία ήταν διπλής ενεργείας, προέβλεπε κίνηση της Ι Μεραρχίας προς Νότο και της ΙΙ προς Βορρά και συνάντηση των «αντιπάλων» στην πεδιάδα των Θηβών.Κατά γενική ομολογία η άσκηση αυτή, σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία. Έτσι ο Ελληνικός Στρατός με νέα οργάνωση, καλά εξοπλισμένος και με ακμαίο ηθικό, στις 6 Οκτωβρίου του 1912 αρχίζει να γράφει την Εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων, το τέλος της οποίας βρήκε την Ελλάδα διπλάσια και σε έκταση και σε πληθυσμό.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μως, και ενώ αυτά συνέβαιναν στο στρατιωτικοπολιτικό πεδίο, ας δούμε εν συντομία τι συνέβαινε και στους άλλους τομείς της Ελληνικής ζωής, ώστε να έχουμε μια, κατά το δυνατόν, ολοκληρωμένη εικόνα της εποχής των Βαλκανικών Πολέμων. Στην πρώτη δεκαετία του 20ου Αιώνα κορυφώνεται το «Γλωσσικό Ζήτημα», το οποίο εν πολλοίς, μας απασχολεί και σήμερα. Αφορμή για αποκορύφωμα των αντιδράσεων, οι οποίες είχαν και ανθρώπινα θύματα, ήταν η μετάφραση στην Δημοτική του Ευαγγελίου («Ευαγγελικά», το 1901) και της Ορέστειας του Αισχύλου («Ορεστειακά», το 1903). Στην οικονομική ζωή, κυριαρχεί ο προαναφερθείς Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, το «Σταφιδικό» (η υπερπαραγωγή σταφίδος στην ΒΔ Πελοπόννησο, οδήγησε στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών στην περιοχή, αλλά και στην ενίσχυση του θεσμού των αγροτικών συνεταιρισμών) και τέλος η διανομή της γης, μετά την διάλυση των Τουρκικών τσιφλικιών της Θεσσαλίας, την οποία απελευθέρωσε ο Ελληνικός Στρατός το 1881 και η διανομή των γαιών στους ακτήμονες αγρότες. Το «Μεταναστευτικό», ήταν ένα ζήτημα που ταλαιπώρησε την Χώρα αφού την περίοδο 1891-1920, μετανάστευσαν από την Ελλάδα περίπου 400.000 άτομα. Μέσα σ’ αυτό, το όχι και τόσο ευχάριστο σκηνικό εκείνης της εποχής, εμφανίζεται μια πλειάδα λογοτεχνών (πεζογράφων και ποιητών) που εκτοξεύουν την Ελληνική διανόηση στα ύψη του παγκοσμίου στερεώματος. Δεξιοτέχνες του πεζού λόγου και μαέστροι του στίχου μεσουρανούν και αναδεικνύουν τα Ελληνικά γράμματα. Θαυμάστε ονόματα: Ο «σχολάρχης»

Η ελληνική Βουλή (ελαιογραφία, τέλος 19ου αι.)

της νέας ποιήσεως Κωστής Παλαμάς. Ο ευαίσθητος και ρομαντικός Γεώργιος Δροσίνης. Ο γλυκύτατος ηθογράφος Γρηγόριος Ξενόπουλος. Ο καθοδηγητής του Μακεδονικού Αγώνα Ίων Δραγούμης. Ο Ελληνολάτρης, με το μανιφέστο του «περί αυτοφυούς Ελληνικότητος», Περικλής Γιαννόπουλος. Ο «αιρετικός» Εμμανουήλ Ροίδης. Ο φανατικός δημοτικιστής Γεώργιος Ψυχάρης. Ο νεότερος Αριστοφάνης Γεώργιος Σουρής. Ο κοσμοκαλόγερος των Ελληνικών γραμμάτων Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και τόσοι άλλοι. Να σημειώσουμε ακόμη ότι το 1900 γεννήθηκε ο νομπελίστας μας Γεώργιος Σεφέρης. Στο καλλιτεχνικό κομμάτι, κυριαρχούν ηθοποιοί του θεάτρου που τα ονόματά τους ακόμη και σήμερα συγκινούν. Μαρίκα Κοτοπούλη, Κυβέλη, Ροζαλία Νίκα, Εδμόνδος Φιρστ, είναι μερικά μόνον από αυτά. Το 1905 γυρίζεται η παλαιοτέρα σωζομένη σήμερα κινηματογραφική ταινία από τους αδελφούς Μανάκια με τίτλο «Οι Υφάντρες». Η υπόθεσή της, είναι εμπνευσμένη από τις υφάντρες της

Αβδέλας Γρεβενών, που είναι η γενέτειρα των δημιουργών. Εδώ να σημειώσουμε, ότι η ηθική συμβολή της τέχνης στους Βαλκανικούς Πολέμους υπήρξε σημαντική. Ο μεγάλος συνθέτης Θεόφραστος Σακελλαρίδης, γράφει την οπερέτα «Ο Βαφτιστικός», η οποία βασίζεται στην συνήθεια που υπήρχε τότε κάθε κυρία ή δεσποινίς να «υιοθετεί» κάποιον στρατιώτη που μάχεται στο μέτωπο και να τον θεωρεί βαφτιστικό της. Ένα τραγούδι της οπερέτας αυτής, το «Ψηλά στο Μέτωπο», έγινε όπως θα λέγαμε σήμερα, το super hit της εποχής. Υπό αυτές τις συνθήκες, άλλες δύσκολες και άλλες λιγότεροι δύσκολες, ξεκινούν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, με τους οποίους η Ελλάδα διπλασίασε την έκτασή αλλά και τον πληθυσμό της. Ήταν μία λαμπρή σελίδα στην μακραίωνη ιστορία μας, στην οποία επεκράτησε το «εμείς» του «εγώ» και τα προς στιγμήν δημιουργηθέντα προβλήματα αντιμετωπίσθηκαν «εν τη γεννέσει τους», με γνώμονα όχι τα προσωρινά μικροπολιτικά, αλλά τα μακρόπνοα Εθνικά οφέλη. 

Με τους Βαλκανικούς Πόλεμους η Ελλάδα διπλασίασε την έκταση αλλά και τον πληθυσμό της. Ήταν μία λαμπρή σελίδα στην μακραίωνη ιστορία μας, στην οποία επικράτησε το «εμείς» αντί του «εγώ», ενώ τα προς στιγμήν δημιουργηθέντα προβλήματα αντιμετωπίσθηκαν «εν τη γεννέσει τους», με γνώμονα όχι τα προσωρινά μικροπολιτικά, αλλά τα μακρόπνοα Εθνικά οφέλη. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Στρατιωτική Σύμβασις Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας* (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος)

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

* Ιστορικό Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ 10

Α.Μ. ο Βασιλεύς των Βουλγάρων και η Α.Μ. ο Βασιλεύς των Ελλήνων, επιθυμούντες την συμπλήρωσιν της Συνθήκης αμυντικής συμμαχίας της συναφθείσης εν Σόφια την 16ης Μαΐου 1912 μεταξύ του Βασιλείου της Βουλγαρίας και του Βασιλείου της Ελλάδος δια στρατιωτικής συμβάσεως διώρισαν προς τον σκοπόν τούτον τους πληρεξουσίους αυτών. Η Α.Μ. ο Βασιλεύς των Βουλγάρων την Α.Ε. τον κ. Ιβάν Γκέσοφ κλπ και τον Στρατηγόν Φιτσεφ Αρχηγόν του Γενικού Επιτελείου κλπ. Η Α.Μ. ο Βασιλεύς των Ελλήνων την Α.Ε. τον κ. Δ. Πανάν κλπ. και τον Λοχαγόν του Μηχανικού κ. Ιωάννην Μεταξάν, οίτινες αφού αντήλλαξαν τα πληρεξούσια αυτών έγγραφα ευρεθέντα εν τάξει, συνεφώνησαν τα επόμενα: Άρθρον 1ον Εις περίπτωσιν καθ’ ην συμφώνως προς τα υποχρεώσεις τας απορρεούσας εκ της συνθήκης αμυντικής συμμαχίας της συνομολογηθείσης εν Σόφια την 16ην Μαΐου 1912 μεταξύ Βουλγαρίας και της Ελλάδος, η Ελλάς ήθελεν επέμβη στρατιωτικώς κατά της Τουρκίας εν περιπτώσει Βουλγαροτουρκικού πολέμου ή η Βουλγαρία κατά της Τουρκίας εν περιπτώσει Ελληνοτουρκικού πολέμου, τα δύο Κράτη, Βουλγαρικόν και Ελληνικόν, υποχρεούνται να παράσχωσιν αλλήλοις αμοιβαίαν συνδρομήν ήτοι: η μεν Ελλάς κατ’ ελάχιστον όρον δια δυνάμεως εκατόν είκοσιν χιλιάδων ανδρών, η δε Βουλγαρία δια δυνάμεως τριακοσίων χιλιάδων τουλάχιστον ανδρών. αι δυνάμεις αύται πρέπει να είναι ικαναί τόσον να διεξαγάγωσιν πόλεμον επί των συνόρων, όσον και να συμετάσχωσιν εις Στρατιωτικάς επιχειρήσεις πέραν των ορίων του εθνικού εδάφους. Αι προμνησθείσαι δυνάμεις, οφείλουσι να συγκεντρωθώσιν εις τα σύνορα και να διαβώσι μάλιστα ταύτα το βραδύτερον την εικοστήν ημέραν από της επιστρατεύσεως ή από της αναγγελίας υφ’ ενός των συμβαλλομένων μερών περί της υπάρξεως του συμμαχικού όρου. (casus foederis). Άρθρον 2ον Εις περίπτωσιν καθ’ ην η Ελλάς ήθελεν προσβληθή υπό της Τουρκίας η Βουλγαρία υποχρεούται να κηρύξη τον πόλεμον προς την δύναμιν ταύτην και να εκστρατεύση κατ’ αυτής δια του συνόλου των δυνάμεων των ορισθεισών υπό των διατάξεων του πρώτου άρθρου, ανερχομένων εις 300.000 ανδρών, κατ’ ελάχιστον όριον προσαρμόζουσα τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις αυτής προς το υπό του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου, συνταχθέν σχέδιον. Εις περίπτωσιν καθ’ ην η Βουλγαρία ήθελεν προσβληθή υπό της Τουρκίας η Ελλάς υποχρεούται να κηρύξη τον πόλεμον προς την δύναμιν ταύτην και να εκστρατεύση κατ’ αυτής δια του συνόλου των δυνάμεων των ορισθεισών υπό των διατάξεων του πρώτου άρθρου, ανερχομένων εις εκατόν είκοσι χιλιάδων ανδρών τουλάχιστον, προσαρμόζουσα τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις της προς το σχέδιον το συνταχθέν υπό του Βουλγαρικού Γενικού Επιτελείου. Ο πρώτιστος σκοπός του ΕλληΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

νικού στόλου, πρέπει οπωσδήποτε να είναι το να καταστή κύριος του Αιγαίου Πελάγους και να διακόψη τας θαλασσίας συγκοινωνίας μεταξύ της Μικράς Ασίας και της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Εις τας υπό των προηγουμένων παραγράφων προβλεπόμενας περιπτώσεις, η Βουλγαρία υποχρεούται να ενεργήση επιθετικώς δια σπουδαιοτάτου τμήματος του στρατού αυτής κατά των Τουρκικών δυνάμεων των συγκεντρωθησομένων εις την περιοχήν των Βιλαετίων του Κοσσόβου, του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης. Εάν η Σερβία, δυνάμει των μετά της Βουλγαρίας συμφωνιών αυτής, μετάσχη εις τον πόλεμον, η Βουλγαρία θα δυνηθή να διαθέση το σύνολον των δυνάμεων αυτής εις την Θράκην. εις την περίπτωσιν απέναντι της Ελλάδος όπως Σερβικά Στρατεύματα δυνάμεως τουλάχιστον 120.000 μαχητών ενεργήσωσιν επιθετικώς κατά των συγκεντρωθησομένων Τουρκικών Δυνάμεων εις την περιοχήν των προμνησθέντων τριών Βιλαετίων. Άρθρον 3ον Εάν η Βουλγαρία και η Ελλάς επί τη βάσει διατάξεων προηγουμένης τινός συνεννοήσεως, κηρύξωσι τον πόλεμον κατά της Τουρκίας, υποχρεούνται αμφότεροι -πλην διαφοροτρόπου κανονισμού υπό ειδικής συμφωνίας- να διαθέσωσι δια την εκστρατείαν, τας υπό του πρώτου άρθρου της παρούσης συμβάσεως προβλεπομένας δυνάμεις. Αι διατάξεις των δύο τελευταίων παραγράφων του 2ου άρθρου έχουσιν επίσης ισχύν εις την περίπτωσιν ταύτην. Άρθρον 4ον Εις την περίπτωσιν καθ’ ην η μία των συμβαλλομένων Κυβερνήσεων ήθελεν κηρύξη τον πόλεμον εις έτερον Κράτος και ουχί την Τουρκίαν άνευ προηγουμένης συνεννοήσεως και άνευ της συγκαταθέσεως της ετέρας Κυβερνήσεως η τελευταία αύτη λύεται των υποχρεώσεων των εκτεθεισών εις το 1ον άρθρον υποχρεούται όμως να τηρήση, καθ’ άπασαν την διάρκειαν του πολέμου, φιλικήν ουδετερότητα προς την σύμμαχον αυτής. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Άρθρον 5ον Εν περιπτώσει ομαδικού πολέμου ουδέν των συμμάχων Κρατών δύναται να συνομολογήση ανακωχήν, διαρκείας μεγαλειτέρας των είκοσι τεσσάρων ωρών, άνευ προηγούμενης συνεννοήσεως και άνευ της συγκαταθέσεως του ετέρου συμμάχου Κράτους. Η συνεννόησις των δύο συμβαλλομένων μερών, περιλαμβανομένη εις έγγραφον συμφωνίαν, θα είναι ομοίως απαραίτητος ίνα το έτερον δυνηθή να αναλάβη διαπραγματεύσεις ειρήνης ή να συνομολογήση συνθήκην ειρήνης. Άρθρον 6ον Εις ην περίπτωσιν, καθ’ όν χρόνον η Βουλγαρία και η Ελλάς θα ευρίσκονται εν επιστρατεύσει των ενόπλων αυτών δυνάμεων ή θα ήρχιζον τας επιχειρήσεις, η Ελλάς ήθελεν υποχρεωθή να κανονίση το Κρητικόν ζήτημα, κατά τους πόθους του πληθυσμού της νήσου και ένεκεν τούτου ήθελεν προσβληθή υπό της Τουρκίας, η Βουλγαρία υποχρεούται να συνδράμη αυτήν συμφώνως προς το άρθρον 1ον της παρούσης συμβάσεως. Άρθρον 7ον Οι Αρχηγοί των Γενικών Επιτελείων του Βουλγαρικού και του Ελληνικού Στρατού, οφείλουσιν, εν περιπτώσει πολέμου, να ανακοινώσωσιν αμοιβαίως και εν ευθέτω χρόνω τα σχετικά σχέδια επιχειρήσεων. Οφείλουσιν επίσης να γνωστοποιώσιν κατ’ έτος τας επιφερομένας εις τα σχέδια ταύτα, ένεκα νέων περιστατικών τροποποιήσεις. Άρθρον 8ον Η παρούσα σύμβασις κατασταθήσεται υποχρεωτική δι’ αμφοτέρα τα συμβαλλόμενα μέρη, αμέσως μετά την υπογραφήν αυτής, θέλει δε ισχύει καθ’ όλην την διάρκειαν της ισχύος της αμυντικής συνθήκης συμμαχίας της 16ης Μαΐου 1912, εις ην αύτη θέλει προσαρτηθή ως αποτελούσα μέρος αυτής. Εγένετο εν Σόφια εις διπλούν τη 22α Σ/βρίου 1912. Γκεσωφ Δ. Πανάς Στρατηγός Φίτσερ Λοχαγός Ι. Μεταξάς 11

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 19 Μαΐου 1913

Συμπληρωματική Στρατιωτική Σύμβασις Συνεργασίας μεταξύ Βασιλείου της Ελλάδος και Βασιλείου της Σερβίας (Β’ Βαλκανικός Πόλεμος)*

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Α.Μ. Βασιλεύς των Ελλήνων και η Α.Μ. Βασιλεύς της Σερβίας επιθυμούντες να συμπληρώσωσι την συναφθείσαν συνθήκην της συμμαχίας μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και του της Σερβίας ώρισαν επί τούτω πληρεξουσίους των. Η Α.Μ. Βασιλεύς των Ελλήνων τον λοχαγόν του Μηχανικού Ιωαν. Μεταξάν του Γεν. Στρατηγείου του Στρατού. Η Α.Μ. Βασιλεύς της Σερβίας τον συν/ρχην του Γεν. Στρατηγείου Petar Pechitch και τον Συν/ρχην του πεζικού Dauhan Tacfegditil οι οποίοι αφ’ ου ανεκοίνωσαν προς αλλήλους τα πλήρη πληρεξούσιά των ευρεθέντα εις καλόν και πρέποντα τύπον, συνεφώνησαν τους εξής όρους: Άρθρον 1ον Εν περιπτώσει πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας ή μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας ή εν περιπτώσει μιας επιθέσεως απροόπτου του Βουλγαρικού στρατού εναντίον του Ελληνικού Στρατού ή του Σερβικού Στρατού οι δύο χώραι, Ελλάς και Σερβία, υπόσχονται αλλήλας μίαν στρατιωτικήν βοήθειαν, αμοιβαίαν, η Ελλάς δι’ απασών των δυνάμεών της των στρατιωτικών ξηράς και θαλάσσης, και η Σερβία δι’ όλων των στρατιωτικών της δυνάμεων της ξηράς. Άρθρον 2ον Εις την αρχήν των εχθροπραξιών εις οιανδήποτε στιγμήν αρχίσωσι, η Ελλάς υποχρεούται να συγκεντρώσει μίαν στρατιάν 90.000 πολεμιστών εις τον τομέαν μεταξύ του όρους Παγγαίον, Θεσ/κης και Γουμενίτσης και η Σερβία να συγκεντρώση στρατιάν εξ 150.000 πολεμιστών εις τον τομέα Γευγελή, Βελεσσά, Κουμάνοβο, Πιροτ. Εκτός τούτων, η Ελλάς υποχρεούται να έχει τον στόλον της εις το Αιγαίον Πέλαγος έτοιμον προς δράσιν. Άρθρον 3ον Αι δύο χώραι υποχρεούνται να μεταφέρωσι εις την ζώνην των επιχειρήσεων το υπόλοπον των στρατιωτικών της δυνάμεων, ευθύς ως αύται ήθελον καταστεί διαθέσιμοι. Άρθρον 4ον Δεν επιτρέπεται ελλάττωσις των αναφερθησών δυνάμεων εις το Άρθρον 2 είτε δια μετακινήσεως, είτε δια αποστολής στρατευμάτων αλλαχού, παρά κατόπιν συμφωνίας εγγράφου των Επιτελείων του Στρατού των δύο συμμάχων κρατών. Άρθρον 5ον Το ένα από τα δύο πρωτότυπα κείμενα της Συμφωνίας στη Γαλλική γλώσσα

* Ιστορικό Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ

Αι στρατιωτικαί ενέργειαι εναντίον της Βουλγαρίας, θα βασίζονται εφ’ ενός κοινού σχεδίου ενεργειών. Το σχέδιον τούτο ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

των ενεργειών, θα συνταχθεί αμοιβαίως υπό των Επιτελείων των δύο κρατών ή υπό των αντιπροσώπων των, δυνατόν να τροποποιηθεί αργότερον κατόπιν μιας αλλαγής της Στρατιωτικής καταστάσεως, έπειτα από μιάν συμφωνίαν έγγραφον, κοινήν των δύο Επιτελείων. Άρθρον 6ον Μετά την έναρξιν των εχθροπραξιών οιαδήποτε κι αν είναι η πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων ή οιοιδήποτε είναι οι τόποι δι’ ου διέρχονται κατά τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις τα στρατεύματα εκατέρου των συμμάχων κρατών, και οιοδήποτε κι αν είναι, αι πόλεις, τα χωρία ή οι τόποι, οίτινες θα καταληφθώσι παρά των στρατευμάτων τούτων, δια στρατιωτικάς ανάγκας, η κατάληψις της χώρας της ευρισκομένης εκείθεν της οροθετικής γραμμής μεταξύ Ελλάδος και Σερβίας αφ’ ενός, και της Βουλγαρίας αφ’ ετέρου, προβλεπομένην υπό της Συνθήκης της Συμμαχίας μεταξύ Ελλάδος και Σερβίας, της οποίας η παρούσα σύμβασις είναι η συμπλήρωσις, και τονίζεται ακολούθως: Ο ελληνικός στρατός έχει το δικαίωμα να αταλάβει το μέρος το κείμενον προς Δ. Ν.Δ. της γραμμής Grader- γραμμμή εκ της παρυφής του όρους Belles- κορυφή 1800 προς Β.Δ. του Karakioi- πλευρά 2194- Perelik. Ο Σερβικός στρατός τον τόπον τον κείμενον προς Β και ΒΔ της ρηθείσης γραμμής. Εάν κατά την πορείαν των στρατ. επιχειρήσεων, ο εις εκ των δύο στρατών καταλάβη μέρος, πόλεις ή χωρία ευρισκόμενα εις την ζώνην την καταληφθεισομένην υπό του εταίρου στρατού, υποχρεούται να εκενώση, ευθύς ως ο στρατός, ο οποίος κατά την ανωτέρω παράγραφον, έχει το δικαίωμα επί της καταλήψεώς των, το απαιτήση. Άρθρον 7ον Του οριστικού σκοπού των στρατιωτικών επιχειρήσεων των δύο Συμμάχων στρατών, είναι η καταστροφή των στρατιωτικών δυνάμεων της Βουλγαρίας, εάν εις εκ των δύο στρατών δεν δύναται να κατορθώση τούτο εις το ίδιον αυτού θέατρον επιχειρήσεων, υποχρεούται να δεχθή την βοήθειαν του ετέρου εις το ίδιον τούτο θέατρον. Ουχ ήτον ο στρατός όστις κατόρθωσε τον ανωτέρω σκοπόν εις τον ίδιον αυτού θέατρον επιχειρήσεων, υποχρεούται να έρθει εις βοήθειαν του ετέρου, ανεξαρτήτως αν αυτή η βοήθεια ζητηθεί ή μη, ίνα δια μιας κοινής ενεργείας των συμμάχων στρατών, η Βουλγαρία εξαναγκασθή να υποχωρήση εις τους όρους τους επιβαλλομένους υπό των δύο συμμάχων κρατών ίνα συνάψη ειρήνην. Άρθρον 8ον Ουδέν εκ των δύο στρατευμάτων δύναται να συνάψη εκεχειρίαν διαρκείας υπερτέρας των 24 ωρών ή να διακόψη τας εχθροπραξίας σιωπηρώς. Εκεχειρία διαρκείας υπερτέρας των 24 ωρών, δεν δύναται να συναφθή παρά κατόπιν κοινής συμφωνίας, εγγράφου ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

των δύο συμμάχων κρατών, η συμφωνία αύτη συγχρόνως πρέπει να οριζει τους όρους της εκεχειρίας. Άρθρον 9ον Η παρούσα σύμβασις ισχύει εφ’ όσον η συνθήκη συμμαχίας μεταύ Ελλάδος και Σερβίας, της οποίας αύτη είναι συμπλήρωμα, ευρίσκεται εν ισχύει. Το Άρθρον 2 της παρούσης συμβάσεως, δύναται να τροποποιηθεί κατόπιν μιας κοινής συμφωνίας εγγράφων των Επιτελείων των δύο αμοιβαίων Κρατών, αφ’ ου η παρούσα κρίσις παρέλθη και διαταχθη η μετακίνησις. Άρθρον 10ον Η παρούσα σύμβασις θα ισχύει από της ημέρας καθ’ ην θα επικυρωθή υπό των Α.Μ. Βασιλέως της Ελλάδος και Βασιλέως της Σερβίας, ή μάλλον καθ’ην θα επικυρωθώσιν υπό των Κυβερνήσεων αμοιβαίων των δύο Συμμάχων Κρατών. Εφ ω οι Πληρεξούσιοι υπέγραψαν την παρούσαν σύμβασιν. Εγένετο εις διπλούν εις Θεσ/κην την... Εκ μέρους της Ελλάδος

Εκ μέρους της Σερβίας 13

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Διάταγμα Επιστρατεύσεως*

Γεώργιος Α’ Βασιλεύς των Ελλήνων

ροτάσει του Υμετέρου Υπουργικού Συμβουλίου και έχοντες υπόψιν το άρθρο 35 του νόμου ΓΦΝΣΤ περί του Οργανισμού του Στρατού, απεφασίσαμεν και διατάσομεν Άρθρον 1ον

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Τίθεμεν εις επιστράτευσιν τον εν ειρήνη Στρατόν. Άρθρον 2ον Καλούμεν υπό τα όπλα: 1ον Τους διαθεσίμους των απογραφών του 1910 και 1911. 2ον Πάντας τας κλάσεις της εφεδρείας του ενεργού Στρατού πλην των διατελούντων εν αναβολή κατατάξι ως και των απαλλαγέντων των κλάσεων 1900, 1901, 1902, 1910 και 1911. 3ον Εκ της Εθνοφρουράς τους επιλοχίας και λοχίας του πεζικού, των ευζώνων και του πυροβολικού πασών των κλάσεων, μόνιν δε τους δεκανείς των κλάσεων 1896, 1897, 1898 και 1899 των αυτών όπλων. 4ον Τους οπλίτας των κλάσεων της Εθνοφρουράς 1896, 1897, 1898 και 1899 των διαμερισμάτων 1ου 2ου 3ου 7ου και 8ου παραρτήματος, πλην των κριθέντων ικανών δια τας βοηθητικάς υπηρεσίας του Στρατού. Εις τον Ημέτερον επί των Στρατιωτικών Υπουργόν, ανατίθεμεν την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος Διατάγματος. Αθήνησι τη 16 Σεπτεμβρίου 1912 Εν ονόματι του Βασιλέως Ο Αντιβασιλεύς Κωνσταντίνος Διάδοχος Το υπουργικόν Συμβούλιον Ο Πρόεδρος Τα μέλη Ε. Βενιζέλος (υπογραφές των μελών Υπουργικού Συμβουλίου)

* Ιστορικό Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ 14

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Οδηγίες Επιχειρήσεων του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου που αφορούν τον γενικό ελιγμό του Αρχιστρατήγου για κατάληψη της τοποθεσίας Σαρανταπόρου* Γενικόν Στρατηγείον Εν Ελασσώνι τη 8η Οκτωβρίου 1912, 2 εσπέρας Οδηγίαι δια την ενέργειαν της ΙΥ Μεραρχίας κατά την 9ην Οκτωβρίου 1912

εχθρός φαίνεται διατεθειμένος να αμυνθή το στενόν του Σαρανταπόρου. Η πρόθεσίς μου είνε όχι μόνον να γίνω κύριος του στενού τούτου, αλλά και να καταστρέψω τον αμυνόμενον εχθρικόν στρατόν, αποκόπτων εις αυτόν την υποχώρησιν. Θα προσβάλλω τον εχθρόν κατά μέτωπον και εν μέρει το αριστερόν του πλευρόν δια των I, II, III και VI Mεραρχιών, μεθ’ άπαντος του πεδινού πυροβολικού. Η δύναμις αύτη ολόκληρος, θα αναπτυχθή επί της γραμμής Δούκλιστα-Ζιλινίστα-Βουβάλα- και θα επιτεθή προς την γραμμήν Βίγλα-Γλύκοβον, απεσπασμένον τμήμα θα ενεργήση εκ Βλαχολειβάδου. Την IV Μεραρχίαν προορίζω δια την κυκλωτικήν κίνησιν, θα εκκινήση αύτη αύριον 9 Οκτωβρίου την 6ην πρωϊνήν ώραν εκ Γιαννωτά και δια Μόκρον και Μεταξά θα διευθυνθή προς Σέρβια. Πιθανόν όμως η αντίστασις του εχθρού παρά την Βίγλαν-Γλύκοβον να είνε τόσον ισχυρά, ώστε η ενέργεια τςη IV Μεραρχίας εκ Μεταξά προ Γλύκοβον κατά του δεξιού του πλευρού να είνε αναγκαία όπως συντρίψη την αντίστασιν ταύτην κατά την 9 Οκτωβρίου και ανοίξη εις τον στρατόν την οδόν προς Σέρβια. Αλλά τούτο δεν δύναμαι να εικάσω εκ των προτέρων. Εξαρτάται εκ της υμετέρας αυτοβουλίας άμα η εμπροσθοφυλακή σας φθάση εις Μεταξά ή να διευθυνθήτε και δια δύο φαλάγγων εν ανάγκη εκ Μεταξά και Μοκρον προς ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

το δεξιόν του εχθρού, εάν η αντίστασίς του είνε ισχυρά, ή εάν ούτος κάμπτεται και δεικνύει τάσεις ή έναρξιν υποχωρήσεως, να εξακολουθήσητε την πορείαν υμών προς Σέρβια και δώσητε εις αυτόν το τελειωτικόν κτύπημα. Εναπόκειται εις υμάς να λάβετε μέτρα ώστε να είσθε πληροφορημένος περί της πορείας της μάχης. Ισχυραί αναγνωρίσεις εγκαίρως αποστελλόμεναι δια Μόκρου προς Γλύκοβον, και διαρκής σύνδεσμος μετά της III Μεραρχίας δι’ οπτικού τηλεγράφου επί συνεννοήσεως μετά της Μεραρχίας ταύτης, είνε δύο μέτρα τα οποία προ παντός σάς συνιστώ. Την γενικήν διαταγήν του στρατού θα λάβετε το εσπέρας δια του συνδέσμου υμών. Εθεώρησα όμως αναγκαίον, προκειμένου να ενεργήσητε ανεξαρτήτως πως, να πέμψω υμίν τας οδηγίας μου και να σας καταστήσω γνωστόν τας προθέσεις μου εγκαίρως, ώστε από τούδε να λάβετε πάντα τα αναγκαία μέρα. Ο Ταγματάρχης του Πυροβολικού Α. Βλαχόπουλος, Αξιωματικός του Επιτελείου μου, κομιστής της παρούσης, θέλει εξηγήσει υμίν προφορικώς παν ό,τι ζητήσετε παρ’ αυτού, και θα παραμείνη παρ’ υμίν μέχρι πέρατος της επιχειρήσεως. * Ιστορικό Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ 15

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1912-1913)

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Τ Φάλαγξ Πυροβολικού κινούμενη προς το μέτωπο. Βαλκανικός Πόλεμος (1912-13).

Τμήμα πεζικού βάλει κατά του εχθρού στη μάχη των Γιαννιτσών. 19 & 20 Οκτωβρίου 1912.

Ορεινό χειρουργείο.

ο έτος 1912 τα χριστιανικά κράτη της Βαλκανικής (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο) συμμάχησαν και κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Τουρκίας, με σκοπό την απελευθέρωση των υπόδουλων ομοεθνών τους. Κινητήριος μοχλός για αυτή την ένοπλη σύγκρουση, που αποκαλέστηκε Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, ήταν η αδιάλειπτη προκλητικότητα των Τούρκων και η συνεχής καταπίεση που ασκούσαν στους πληθυσμούς που κατοικούσαν σε περιοχές που βρίσκονταν υπό την κατοχή τους. Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος άρχισε στις 25 Σεπτεμβρίου 19121 με την κήρυξη του πολέμου από το Μαυροβούνιο εναντίον της Τουρκίας –η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο στις 5 Οκτωβρίου 1912– και έληξε με τη συνθήκη του Λονδίνου, στις 17 Μαΐου 1913. Τα βαλκανικά κράτη επιζητούσαν την εδαφική τους επέκταση και παρά τις μεταξύ τους υπάρχουσες μεγάλες διαφορές, ο κοινός τουρκικός κίνδυνος τα ώθησε να ενώσουν τις προσπάθειές τους. Ως εκ τούτου, στις 29 Φεβρουαρίου 1912 υπογράφηκε συνθήκη φιλίας και συμμαχίας μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας, στις 16 Μαΐου υπογράφηκε η συνθήκη αμυντικής συμμαχίας Ελλάδας-Βουλγαρίας και τον Σεπτέμβριο του 1912 υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ Σερβίας και Μαυροβουνίου. Τα χριστιανικά βαλκανικά κράτη, παρ’ όλο που είχαν συνάψει μεταξύ τους συμφωνίες και στρατιωτικές συμβάσεις –δεν υπογράφηκε καμία συνθήκη ή στρατιωτική σύμβαση μεταξύ Ελλάδας, Σερβίας και Μαυροβουνίου– δεν είχαν κοινό σχέδιο επιχειρήσεων, καθώς οι βλέψεις και οι επιδιώξεις τους ήταν διαφορετικές και αντικρουόμενες. Έτσι, οι στρατιωτικές δυνάμεις των Συμμάχων 1 Γίνεται χρήση του παλαιού (ιουλιανού) ημερολογίου για την αναγραφή των ημερομηνιών. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Δοξολογία -Επιθεώρηση.

ενήργησαν ανεξάρτητα μεταξύ τους σε τέσσερα χωριστά μέτωπα. Οι Βούλγαροι, στο μέτωπο της Θράκης, επιτέθηκαν με γενική κατεύθυνση προς Αδριανούπολη. Οι Σέρβοι, υποβοηθούμενοι από τους Μαυροβούνιους, στο μέτωπο της βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας, επιτέθηκαν προς τα νότια, με κατεύθυνση προς Σκόπια και Μοναστήρι. Οι Έλληνες, στο μέτωπο της νότιας Μακεδονίας, επιτέθηκαν από νότια προς Θεσσαλονίκη και Μοναστήρι, ενώ στο μέτωπο της Ηπείρου επιτέθηκαν με γενική κατεύθυνση προς Ιωάννινα. Η συνολική δύναμη των Συμμάχων ανερχόταν περίπου στους 690.000 άνδρες και εκείνη των Τούρκων ανερχόταν περίπου στους 345.000 άνδρες. Η νίκη των Συμμάχων στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια των εδαφών που κατείχε η Οθωμανική Τουρκία στη βαλκανική χερσόνησο και η ανακατανομή τους μεταξύ των νικητών (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο). Με βάση τη συνθήκη του Λονδίνου, η ευρωπαϊκή Τουρκία περιοριζόταν στην ανατολική Θράκη, μέχρι τη γραμμή Αίνος-Μήδεια, έχοντας απωλέσει συγχρόνως τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Δημιουργήθηκε όμως, από τις Μεγάλες Δυνάμεις, η αυτόνομη Αλβανία, η οποία περιέλαβε και τη Βόρειο Ήπειρο, μια αναμφισβήτητα ελληνική περιοχή που αφαιρέθηκε από τον εθνιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Τοπομαχικά Πυροβόλα τεταγμένα όπισθεν αναχωμάτων.

Σταθμός διαβιβάσεων. Λήψις τηλεφωνικής διαταγής Ελληνοτουρκικός Πόλεμος.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Ο Διοικητής της IV Μεραρχίας Υποστράτηγος Μοσχόπουλος.

Τούρκοι αιχμάλωτοι και οθωμανικά βληματοφόρα.

Λευμβόλευκτος γέφυρα επί του Αξιού Ποταμού.

κό κορμό.2 Μετά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, και ιδίως από το 1904, καταβλήθηκαν συνεχείς και συστηματικές προσπάθειες για την αναδιοργάνωση, τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση του Ελληνικού Στρατού και του Βασιλικού Ναυτικού.3 Οι προσπάθειες αυτές συνεχίσθηκαν και μετά το κίνημα του 1909 και ολοκληρώθηκαν λίγες ημέρες πριν από την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Ο Ελληνικός Στρατός εξοπλίστηκε με απόλυτα σύγχρονο για την εποχή οπλισμό, όπως τα τυφέκια Μάνλιχερ, τα πολυβόλα Σβαρτζλόζε, τα πυροβόλα Σνάιντερ και τα ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Δαγκλή. Η εκπαίδευση και η οργάνωση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων έγιναν υπό την καθοδήγηση της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής, με επικεφαλής τον Στρατηγό Εϋντού (Joseph-Paul Eydoux), ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1911. Ο Στρατός Θεσσαλίας, διοικούμενος από τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο, αποτελείτο από 7 μεραρχίες Πεζικού (Ι, ΙΙ, III, IV, V, VI και VII), την Ταξιαρχία Ιππικού, 4 τάγματα Ευζώνων οργανωμένα σε δύο αποσπάσματα (Απόσπασμα Γεννάδη και Απόσπασμα Κωσταντινοπούλου), 8 ίλες Ιππικού και 32 πυροβολαρχίες. Η συνολική δύναμη των τακτικών χερσαίων δυνάμεων στο μέτωπο Θεσσαλίας-Μακεδονίας ανερχόταν σε 100.000 άνδρες και ως χώρος συγκεντρώσεώς τους ορίστηκε η Λάρισα. Ο Στρατός Θεσσαλίας, διακρινόμενος για την ετοιμότητα και τη μαχητική του ικανότητα, κατόρθωσε σε διάστημα είκοσι ημερών να επιβληθεί των τουρκικών δυνάμεων στα Στενά του Σαρανταπόρου (9 Οκτωβρίου), στην Κατερίνη (16 Οκτωβρίου) και στα Γιαννιτσά (20 Οκτωβρίου), και τελικώς 2 Ν. Οικονόμου, «Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ΄, Αθήνα 1977, 289. 3 Για την οργάνωση και την εκπαίδευση του Ελληνικού Στρατού βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 19121913, Αθήνα 1987, 12-14. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

να εξαναγκάσει την τουρκική φρουρά της Θεσσαλονίκης σε παράδοση, την 26η Οκτωβρίου και τμήματά του να εισέλθουν στην πόλη την επομένη, (κύριος αντικειμενικός σκοπός της ελληνικής κυβέρνησης και του Γενικού Στρατηγείου). Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ο Στρατός Θεσσαλίας στράφηκε, στις αρχές του Νοεμβρίου, προς τα δυτικά και συνεχίζοντας την επιτυχή προέλασή του απελευθέρωσε περιοχές της δυτικής Μακεδονίας.4 Στην Ήπειρο ο Στρατός Ηπείρου, υπό τον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουντζάκη, αρχικά, και αργότερα υπό τις διαταγές του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου, αποτελείτο μόνο από μία μεραρχία Πεζικού, την VIII –έλαβε αυτή την ονομασία στις 12 Δεκεμβρίου 1912– συνολικής δύ4 Για τις επιχειρήσεις του Στρατού Θεσσαλίας στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Η IV Μεραρχία στο Εμίν-Αγά προωθούμενη από την Φιλιππιάδα.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

Αξιωματικοί του πρώτου λόχου. Παρατηρητήριον μηχανικού. Ελληνοτουρκικός Πόλεμος.

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Φάλαγξ Μεταγωγικών.

Σκοπός πλησίον της γέφυρας του ποταμού Αξιού.

ναμης περίπου 10.500 ανδρών. Αποστολή του Στρατού Ηπείρου ήταν η εξασφάλιση της μεθορίου από τον Αμβρακικό κόλπο μέχρι το Μέτσοβο, τηρώντας αμυντική στάση. Όμως ο Διοικητής των δυνάμεων στην Ήπειρο ανέλαβε επιθετική πρωτοβουλία και, ως εκ τούτου, οι Τούρκοι απωθήθηκαν από το Γρίμποβο (6 Οκτωβρίου), τη Φιλιππιάδα (12 Οκτωβρίου), την Πρέβεζα (21 Οκτωβρίου), τα Πέντε Πηγάδια (28 Οκτωβρίου) και το Μέτσοβο (31 Οκτωβρίου). Στα τέλη Νοεμβρίου, κατόπιν των επιτυχών επιχειρήσεων στη Μακεδονία, ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε από μονάδες που μεταφέρθηκαν από το μακεδονικό μέτωπο. Παράλληλα, έλαβε στενή επαφή με την ισχυρά οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων. Ο στατικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων που διεξήχθησαν για τη διάσπαση της τοποθεσίας, το δύσβατο ορεινό έδαφος και οι αντίξοες καιρικές συνθήκες συνιστούσαν ανασχετικούς παράγοντες για την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού των ελληνικών τμημάτων, δηλαδή την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Στις 10 Ιανουαρίου 1913 ο Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος έφτασε στη Φιλιππιάδα και ανέλαβε τη διοίκηση των δυνάμεων στην Ήπειρο και, παράλληλα, ανέστειλε κάθε επιθετική προσπάθεια, αφού κρίθηκε απαραίτητη η αναδιοργάνωση του Στρατού Ηπείρου. Ως εκ τούτου, η συντονισμένη ελληνική επίθεση, που εκδηλώθηκε στις 20 Φεβρουαρίου εναντίον της οχυρωμένης τοποθεσίας των Ιωαννίνων, στέφθηκε από πλήρη επιτυχία. Συγκεκριμένα, η τολμηρή διείσδυση του 1ου Συντάγματος Ευζώνων στο δεξιό πλευρό της τουρκικής διάταξης οδήγησε στην άνευ όρων παράδοση του οχυρωματικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων (21 Φεβρουαρίου) και τελικά στην απελευθέρωση της πόλης. Στη συνέχεια ελληνικές δυνάμεις, μέχρι τις 5 Μαρτίου, απελευθέρωσαν το Αργυρόκαστρο, τη Χιμάρα, τους Αγίους ΣαΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ράντα, το Τεπελένι, την Πρεμετή και την Κλεισούρα, αμιγώς ελληνικές πόλεις της Βορείου Ηπείρου.5 Στις πολεμικές επιχειρήσεις έλαβε μέρος και ο νεοσύστατος Λόχος Αεροπορίας υπό τον Ταγματάρχη Μηχανικού Γ. Σκούφο, αποτελούμενος αρχικά από αεροπλάνα τύπου ‘‘Farman’’. Οι αποστολές που ανέλαβε ήταν κυρίως αναγνωριστικές πτήσεις και υποτυπώδεις βομβαρδισμοί με αυτοσχέδιες βόμβες.6 Ο ελληνικός Στόλος, υπό τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος εκσυγχρονίστηκε με νέες μονάδες, αποτελείτο από 4 θωρηκτά, 10 αντιτορπιλικά, 4 ανιχνευτικά, 1 υποβρύχιο, 5 Για τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στην Ήπειρο βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Επιχειρήσεις κατά των Τούρκων στην Ήπειρο 6 Για τη δράση της ελληνικής Αεροπορίας κατά τους βαλκανικούς πολέμους βλ. Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας/Διεύθυνση Ιστορίας Αεροπορίας, Ιστορία της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, τ. 1ος, Αθήνα 1980, 36-54. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

5 τορπιλοβόλα και πολλά βοηθητικά σκάφη. Από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων η κυριαρχία του ελληνικού Στόλου στο Αιγαίο ήταν αναμφισβήτητη. Με ναυαρχίδα το θρυλικό εύδρομο-θωρηκτό «Αβέρωφ», κατάφερε αποφασιστικά πλήγματα στον τουρκικό Στόλο κατά τη ναυμαχία της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913). Συνέπεια αυτών των δύο ναυμαχιών ήταν ο περιορισμός των τουρκικών πλοίων στη θάλασσα του Μαρμαρά, χωρίς να τολμήσουν να εξέλθουν πάλι στο Αιγαίο μέχρι το τέλος του πολέμου. Παράλληλα με τις θαλάσσιες επιχειρήσεις, αποβατικά αγήματα του Ελληνικού Στρατού και του Βασιλικού Ναυτικού απελευθέρωσαν τα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τα Δωδεκάνησα, που τελούσαν υπό ιταλική κατοχή.7

7 Για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου από τον Ελληνικό Στρατό βλ. ΓΕΣ/ ΔΙΣ, Επιχειρήσεις κατά των Τούρκων στη Μακεδονία, 213-229.

Οι κυριότερες μάχες τις οποίες διεξήγαγε ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο ήταν: Η μάχη του Σαρανταπόρου (9-10 Οκτωβρίου 1912).

Η μάχη των Γιαννιτσών (19-20 Οκτωβρίου 1912).

Η μάχη Μπιζανίου-Ιωαννίνων (19-20 Φεβρουαρίου 1913).

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Ο Διοικητής της IV Μεραρχίας Υποστράτηγος Μοσχόπουλος (μπροστά) και ο Κωνσταντίνος Μάνος (αριστ.). Μέτωπο Ηπείρου.

Καταυλισμός τμήματος Ελληνικού Στρατού έξω από το Εμίν-Αγά στο δρόμο προς Κανέτα.

Όρχος οχημάτων και ομάδα Αξιωματικών στα Ιωάννινα μετά την απελευθέρωσή τους. 1913.

Ελληνοτουρκκός Πόλεμος. Τούρκοι αιχμάλωτοι στην Άρνισσα. Η κωμόπολις απελευθερώθηκε μετάτην ομόνυμη μάχη (4-5 Νοεμβρίου) όταν τμήματα Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Προωθημένο ελληνικό παρατηρητήριο. της VI Μερ/χίας εισήλθαν τις μεσημβρινές ώρες σε αυτή.(5 Νοεμ.)

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Λάφυρα πυροβόλα και πυρομαχικά.

Ελληνοτουρκικός Πόλεμος. Ελληνικό πυροβολικό προ της τοποθεσίας Μπιζανίου ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ο θρυλικός αεροπόρος Δημήτρης Καμπέρος.

H Πολεμική Αεροπορία κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Ιστορίας της Π.Α.)

O ΔΑΙΔΑΛΟΣ με χειριστή τον Υπολοχαγό Καμπέρο απογειώνεται για τα στρατιωτικά γυμνάσια της Άνοιξης του 1912.

Ο Υπολοχαγός αεροπόρος ΝΟΤΑΡΑΣ με αεροπλάνο HENRY FARMAN.

Eπιστροφή στο Μπιζάνι Υπιλάρχου Π. Νοταρά (26 .01. 1913) με αεροπλάνο τύπου MAURICE FARMAN.

Πτήση Υπιλάρχου Π. Νοταρά πάνω από την Πρέβεζα (07.12.1912) με αεροπλάνο τύπου MAURICE FARMAN.

Υδροπλάνο εκτελεί δοκιμαστικές αποθαλασσώσεις και προσθαλασσώσεις στον όρμο Π. ΦΑΛΗΡΟΥ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Οι Ανθγοί Μ. Νικηφοράκης και Γ. Παπαμάρκου με εκπαιδευτικό αεροπλάνο τύπου MAURICE FARMAN.

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Β΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1913)

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Ο Αντιστράτηγος Δαγκλής και ο κ. Βενιζέλος ολίγον προ της παραδόσεως της Στραταρχικής ράβδου.

Ο Αρχιστρ/γος Κων/νος έφιππος.

Στοιχεία πεδινού πυροβολικού βάλλουν κατά του οοχυρού συγκροτήματος Μπιζανίου από τα στενά της Φούρκας.

σύμπηξη ενιαίου βαλκανικού μετώπου κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο εξασφάλιζε τις βασικές προϋποθέσεις για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού από τη χερσόνησο του Αίμου, αλλά και περιείχε τα σπέρματα νέων διαφορών και ανταγωνισμών στους κόλπους των ίδιων των Συμμάχων. Με τη λήξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου ανέκυψαν προβλήματα, ιδιαίτερα μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, σχετικά με τη διανομή των εδαφών που απελευθερώθηκαν. Το δίκτυο των διμερών συμφωνιών του 1912 όχι μόνο δεν κάλυπτε το ευρύ φάσμα των αντιγνωμιών ανάμεσα στη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ελλάδα αλλά και αποδεικνυόταν στην πράξη ανεπαρκές να διασφαλίσει ακόμα και την εφαρμογή των συμφωνηθέντων όρων. Στη συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας είχε προβλεφθεί η διανομή των εδαφών που θα απελευθερώνονταν ενώ σε εκείνη μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας δεν υπήρχε καμία σχετική διάταξη. Η θετική εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων για τους Συμμάχους ήταν αρκετή για να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα, τα οποία βάρυναν περισσότερο από τα συμβατικά κείμενα στη διαμόρφωση των διπλωματικών εξελίξεων. Παράλληλα, ο καθοριστικός ρόλος της Ρωσίας στην κρίσιμη φάση της διαβαλκανικής προσεγγίσεως είχε σοβαρά υποτιμηθεί μετά την κατίσχυση των βαλκανικών κρατών και τη διεθνοποίηση των βαλκανικών ζητημάτων. Ενώ διαρκούσε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος άρχισαν οι προστριβές μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό Στρατό. Η βουλγαρική πλευρά προκάλεσε πολλά επεισόδια, που αποτέλεσαν τις αφορμές για την έκρηξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου. Ενδεικτικά αναφέρονται το ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

επεισόδιο στο 14ο χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης, τα γεγονότα της Αριδαίας, οι συμπλοκές στη Νιγρίτα και του Παγγαίου.8 Στα τέλη Ιανουαρίου του 19139 ο Έλληνας Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, επιθυμώντας να τεθεί ένα τέλος στις συνεχείς προστριβές, συναντήθηκε στη Θεσσαλονίκη με τον Βούλγαρο αντιπρόσωπο Στρατηγό Χασαψήεφ και επιδίωξε έναν φιλικό διακανονισμό των εδαφικών διαφορών μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ακολούθησαν νέες διπλωματικές επαφές και τελικά οι δύο κυβερνήσεις αποφάσισαν να ορίσουν μία μικτή επιτροπή για την επίλυση των διαφορών τους. Η επιτροπή αυτή συνεδρίασε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη στις 30 Μαρτίου, εξαιτίας όμως των ριζικών διαφορών μεταξύ των δύο πλευρών διεκόπησαν οι συνεδριάσεις στις 26 Απριλίου, χωρίς να επιτευχθεί οποιαδήποτε συμφωνία, γεγονός που διατήρησε το εμπόλεμο κλίμα μεταξύ των.10 Ο καθορισμός γραμμής διαχωρισμού μεταξύ του Ελληνικού και Βουλγαρικού Στρατού, η οποία συμφωνήθηκε και επικυρώθηκε με σχετικό πρωτόκολλο στις 21 Μαΐου, απέβλεπε στην άμβλυνση των προστριβών. Η Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή της κηρύξεως του πολέμου κατά της Οθωμανικής Τουρκίας, επιζήτησε να συνεννοηθεί με τους συμμάχους της για τη δίκαιη κατανομή των εδαφών που θα απελευθερώνονταν. Η Βουλγαρία όμως, που οραματιζόταν τη δημιουργία της «Μεγάλης Βουλγαρί8 Για τις ελληνοβουλγαρικές διενέξεις και συμπλοκές βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων (Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος), τ. Γ΄, Αθήνα 1992, 5-22. 9 Γίνεται χρήση του παλαιού (ιουλιανού) ημερολογίου για την αναγραφή των ημερομηνιών. 10 Αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Φ.1699β/Α/23, Πρακτικό υπ’ αριθ. 1 της Μικτής Ελληνοβουλγαρικής Επιτροπής της 30ής Μαρτίου 1913, 25. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Πυροβολικό. Βαλκανικοί Πόλεμοι. 1912 – 1913

Εικόνες από την πρώτη γραμμή.

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και το επιτελείο του στρατού κατά τον Ελληνοβουλγαρικό Πόλεμο στο Χατζή Μπελίκ (Ελληνικό Στρατηγείο). Παρευρισκόμενοι είναι : ο Στάικος, ο πρίγκιπας Νικόλαος, ο πρίγκιπας Χριστόφορος, ο πρίγκιπας Ανδρέας, ο Ι. Μεταξάς και ο στρατηγός Δουσμάνης.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

Πορεία φάλλαγας ορεινού Πυροβολικού.

Προφυλακές.

Πυροβολικό σε δράση.

ας» της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (1878), έδειξε απροθυμία στο συγκεκριμένο θέμα. Την ίδια τακτική τήρησε η Βουλγαρία και προς την απαίτηση της Σερβίας να αναθεωρηθεί η συνθήκη του 1912 με την οποία είχαν ρυθμίσει τα μεταξύ τους εδαφικά ζητήματα. Απότοκο γεγονός των παραπάνω ήταν η υπογραφή συνθήκης συμμαχίας μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας στις 19 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη. Με τη συνθήκη αυτή, δεκαετούς διάρκειας, καθώς και με τη συνακόλουθη στρατιωτική σύμβαση, οι δύο χώρες θα αντιμετώπιζαν τις υπερβολικές εδαφικές απαιτήσεις της Βουλγαρίας.11 Επιπλέον η Ελλάδα, στην προσπάθειά της να αποφύγει έναν νέο βαλκανικό πόλεμο, ζήτησε και πέτυχε τη ρωσική διαιτησία. Οι Ρώσοι άρχισαν να φοβούνται ότι μια μεγάλη και ισχυρή Βουλγαρία δε θα ήταν υπάκουη στα κελεύσματά της. Έτσι, αποφάσισαν να στηρίξουν την ελληνοσερβική συμμαχία και ανέλαβαν τον ρόλο του διαιτητή. Tα αίτια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου συνοψίζονται στα παρακάτω: Οι εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας, Σερβίας και Βουλγαρίας στο πλαίσιο της κατανομής των πρώην τουρκικών εδαφών της βαλκανικής χερσονήσου. Η επεκτατική πολιτική της Βουλγαρίας, που απέβλεπε στην ενσωμάτωση 11 Για τη συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας βλ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων, 56-59. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ολόκληρης σχεδόν της Μακεδονίας, σε συνδυασμό με την υπερεκτίμηση των δυνάμεών της σε σχέση με τους αντιπάλους της. Οι επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην κατανομή των κατακτηθέντων εδαφών, ανάλογα με τα απώτερα συμφέροντά τους στον χώρο της Βαλκανικής. Στο πλαίσιο των πολεμικών επιχειρήσεων αναμφίβολα ο Βουλγαρικός Στρατός ήταν ισχυρότερος, αφού διέθετε 12 μεραρχίες Πεζικού, 1 μεραρχία και 1 ταξιαρχία Ιππικού, κατανεμημένες σε 5 στρατιές, ενώ ο Ελληνικός Στρατός στη Μακεδονία διέθετε 8 μεραρχίες Πεζικού και 1 ταξιαρχία Ιππικού.12 Το Θέατρο Πολέμου είχε την εξής γεωγραφική περίμετρο: περιοχή Αξιού-Μοράβας-παραδουνάβια περιοχή Δοβρουτσάς-Τσατάλτζα-Παγγαίο όρος-περιοχή Θεσσαλονίκης. Μέσα σε 12 Στο ίδιο, 379-380, 455-461. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Βασιλεύς Κων/νος μετά του Ελ. Βενιζέλου.

αυτή την ευρύτερη περιοχή εντασσόταν το ελληνοβουλγαρικό Θέατρο Επιχειρήσεων, το οποίο εκτεινόταν από τον Αξιό ποταμό μέχρι την κοιλάδα του Νέστου ποταμού. Στις 16 Ιουνίου η Βουλγαρία, χωρίς να έχει προηγηθεί επίσημη κήρυξη πολέμου, διέταξε ταυτόχρονη αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των ελληνικών δυνάμεων στο όρος Παγγαίο και στη Νιγρίτα και εναντίον των σερβικών δυνάμεων στη Γευγελή και στο Ιστίπ. Ο Ελληνικός Στρατός, με πίστη και αποφασιστικότητα, ανέλαβε τον υπέρ πάντων αγώνα, τον οποίο έφερε επιτυχώς εις πέρας εντός τριάντα ημερών, παρά την πείσμονα αντίσταση του εχθρού, τον ανυπόφορο καύσωνα και την επιδημία χολέρας. Η ανατολική Μακεδονία και η δυτική Θράκη απελευθερώθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό μετά από αλλεπάλληλες φονικές μάχες και έχοντας υποστεί τεράστιες απώλειες. Κιλκίς-Λαχανάς, Δοϊράνη, οροσειρά Κερκίνης (Μπέλες), 27

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 Στενά Κρέσνας, Τζουμαγιά, ΠρέντελΧαν, υπήρξαν πεδία μαχών, όπου οι ακατάβλητοι μαχητές μας έπεσαν ενδόξως, υπερασπιζόμενοι την τιμή του έθνους. Στις 18 Ιουλίου η Βουλγαρία, έχοντας υποστεί συνεχόμενες ήττες, επιζήτησε ανακωχή. Τελικά ο πόλεμος τερματίστηκε επίσημα με την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913). Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και μέχρι την υπογραφή της συνθήκης ο Βενιζέλος επέδειξε τη διπλωματική του δεινότητα. Η δυσμενής για τη Βουλγαρία έκβαση του πολέμου ήταν αποτέλεσμα, κυρίως, της εσφαλμένης εκτίμησής της για τη μαχητική ισχύ των στρατιωτικών δυνάμεων των Συμμάχων. Οι Βούλγαροι υποτίμησαν τους αντιπάλους τους, δεν εκτίμησαν ορθά από την αρχή όλες

τις παραμέτρους του πολέμου, και γι’ αυτό δεν προπαρασκευάστηκαν με την απαραίτητη σοβαρότητα. Η Ελλάδα, χάρη στην αυταπάρνηση και τη μαχητική ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων της, διπλασίασε την έκτασή της και δέχθηκε στους κόλπους της πολλές χιλιάδες ομοεθνών, που απελευθερώθηκαν σε διάστημα μόλις εννέα μηνών (Οκτώβριος 1912-Ιούλιος 1913). Η χώρα εξήλθε από τους βαλκανικούς πολέμους με αυξημένο το στρατιωτικό της γόητρο και έχοντας πραγματοποιήσει ένα μεγάλο μέρος από τις εθνικές της διεκδικήσεις με την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Κρήτης.13

Οι κυριότερες μάχες τις οποίες διεξήγαγε ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο ήταν: Η μάχη Κιλκίς-Λαχανά (20-21 Ιουνίου 1913).

Η μάχη της Δοϊράνης (23 Ιουνίου 1913).

Η ελληνική προέλαση προς Κρέσνα-Σιμιτλή-Τζουμαγιά 13 ΓΕΣ/7ο Επιτελικό Γραφείο, Διεθνείς Πολιτικές και Στρατιωτικές Συνθήκες-Συμφωνίες και Συμβάσεις, Αθήνα 1980, 208.

(11-15 Ιουλίου 1913).

Πηγή: ΓΕΣ/ΔΙΣ: Οι κυριώτερες Μάχες του Ελληνικού Στρατού από το 1897 έως 1955 υπό Ανχη (ΠΒ) Ιωάννη Γεμενετζή. Το φωτογραφικό υλικό του αφιερώματος διατέθηκε από το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.

Αεοροπλάνο HENRY FARMAN. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 Μετετράπει σε υδροπλάνο από τον Καμπέρο. 1912.

Το Πολεμικό Ναυτικό κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (Φωτογραφικό Αρχείο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος)

Ο απόπλους του Ελληνικού Στόλου από τον όρμο του Φαλήρου την 5η Oκτωβρίου του 1912. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Το αντιτορπιλλικό «ΘΥΕΛΛΑ» στα ναυπηγεία Yarrow της Αγγλίας. Φωτογραφία αγνώστου. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

29 Το υποβρύχιο “ΔΕΛΦΙΝ”. Φωτογραφία αγνώστου. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Το θωρηκτό «ΨΑΡΑ». Περίοδος Βαλκανικών Πολέμων. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος. Το Θωρηκτό «Ύδρα». Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.

Κων/νος Αλεξανδρής, Ναυμαχία της Λήμνου. Ακουαρέλα, 37x40 εκ. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Το ανιχνευτικό - αντιτορπιλλικό «ΛΕΩΝ». Περίοδος Βαλκανικών Πολέμων. Φωτογραφία αγνώστου. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος. Το αντιτορπιλλικό «ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ». Φωτογραφία αγνώστου. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Βασίλειος Χατζής, Η ναυμαχία της Έλλης. Λάδι σε καμβά, 166x400 εκ. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

11/10/1912. Οι κάτοικοι του Μούδρου υποδέχονται τις πρώτες λέμβους από τα Ζητωκραυγές κατά την ύψωση της Σημαίας στον όρμο Παναγιά. Θάσος, πολεμικά πλοία στον εσωτερικό όρμο της νήσου. Η παρούσα φωτογραφία δωρή- 18/10/1912. Φωτογραφία αγνώστου. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος. θηκε από τον Υποπλοίαρχο Γ. Κρίτσα στον Υποναύαρχο Αρχηγό Π. Κουντουριώτη σε ανάμνηση του ιστορικού γεγονότος. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Θωρηκτόν Αβέρωφ από την θρυλικήν ναυμαχίαν της Έλλης και της Λήμνου.

Γενική κλήση πληρώματος του Θ/Κ «ΑΒΕΡΩΦ» στην πρύμνη. Διακρίνονται μεταξύ άλλων ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης, ο Κυβερνήτης, Αντιπλοίαρχος Σ. Δούσμανης και ο ιερέας του Στόλου, Αρχιμανδρίτης Δ. Δάφνος. Περίοδος Βαλκανικών Πολέμων. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος.

Ανιχνευτικό τύπου «Λέων» προ της Σαλαμίνος Το «Αετός». ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 >> ΑΝΤΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΥ

Η πατρίδα στους νεκρούς της

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Υπό κ. Γεωργίου Λιάκουρη, Αντγου ε.α., Πτυχιούχου Νομικής ΑΠΘ-Επιτίμου Προέδρου ΣΕΕΘΑ - τ. Καθηγητού ΣΣΕ

τις 23 Ιουλίου 1929 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου του Κιλκίς, για να τιμηθούν οι πεσόντες, τόσο για την σημαντική εξέλιξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, όσο και για την αντίστοιχη πολυαίμακτη μάχη (Κιλκίς - Λαχανά). Επ΄ευκαιρία της εορτής αυτής ο Εθνικός μας ποιητής και ένθερμος πατριώτης Κωστής Παλαμάς έγραψε ειδικό ύμνο, που τον ονόμασε «Η Πατρίδα στους νεκρούς της-Ύμνος των Ελλήνων».1 Στον ύμνο αυτό η Πατρίδα, η Ελλάδα στέκεται στα υψώματα του Κιλκίς και αντικρίζει τα παιδιά της που αγωνίσθηκαν και έπεσαν, γι αυτήν και την Ελευθερία και τα υμνεί, με φλογερούς στίχους αλλά και τρόπο που μόνο η πένα ενός Παλαμά θα μπορούσε να κάνει. Αντί λοιπόν άλλου πανηγυρικού, για την επέτειο των εκατό χρόνων από την έναρξη των επιχειρήσεων των Βαλκανικών Πολέμων, τι το καλύτερο, τι ευγενέστερο, τι πιο επίκαιρο από την παράθεση του ύμνου αυτού, 1 Άπαντα Κ. Παλαμά, έκδοση Γκοβόστη τόμος Θ’, σελ. 462-466.

στους στίχους του οποίου ο Εθνικός ποιητής εξύμνησε, την ηθική δύναμη του Ελληνικού Στρατού, αφού είναι πλήρως κατανοητό ότι με την θυσία των Αξιωματικών, Οπλιτών και

Ναυτών, η Ελλάδα εξερχόταν από τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους, κατά της Τουρκίας και της Βουλγαρίας, με αυξημένο το στρατιωτικό της γόητρο. Παράλληλα πραγματοποίησε ένα μεγάλο μέρος από τις εθνικές της διεκδικήσεις, αφού κατά τη διάρκεια των ετών 1912-13 απελευθέρωσε σημαντικά ελληνικά εδάφη στη Μακεδονία, την Ήπειρο και τα περισσότερα από τα νησιά του Αιγαίου, ενώ διπλασίασε σχεδόν την εδαφική της έκταση και τον πληθυσμό της. Συγκεκριμένα, η έκτασή της χώρας μας από 64 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, αυξήθηκε σε 120 χιλιάδες, ενώ ο πληθυσμός της από 2,8 εκατομμύρια κατοίκους έφτασε τα 5 περίπου. Ύστερα από μακρόχρονη περίοδο υποδουλώσεως, ελληνικότατες περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου, επανήλθαν στους κόλπους της Μητέρας Πατρίδας, ενώ τα νησιά του Αιγαίου έγιναν και πάλι τα προπύργια της ελευθερίας και πυλώνες κυριαρχίας στον μεγίστης στρατηγικής αξίας χώρο του Αιγαίου. Εκατομμύρια υπόδουλοι Έλληνες έσπασαν επιτέλους τα δεσμά τους και έπαψαν να υποφέρουν κάτω από το πέλμα των ξένων κατακτητών.

ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ «Είμαι η Πατρίδα. Μουσική στο διάβα μου τον αέρα δένει. Ριζώνω όπου σταθώ. Φώς όπου πατώ σπέρνω. Και μιας αλήθειας και μιας χάρης είμ’ εγώ μητέρα, και ήρθα. Τον ύμνο φέρνω. Τον ύμνο, φωτοστέφανο, σε μυστικά Θεοφάνεια χυτό από μένα, αμάραντο, πιο απάνου απ’ τα στεφάνια που φέρνουν για να στεφανώσουν το μνημόσυνό σας άρχοντες και στρατός και λαός γονατισμένοι εμπρός σας. Τον ύμνο στην εικόνα σας τεχνίτης που τη λέει γραφτή με το σμιλάρι του στα μαρμαρένια φύλλα, τον ύμνο που τ’ αρμονικό του βούϊσμα τ’ ανταμώνει, σημαία, με τη βουβή σου ανατριχίλα’ τον ύμνο τον πολύφωνο, και σάλπισμα κι αηδόνι, φέρνω, να πάη τη δόξα σας βαθιά κρυφά όπου καίει του Γένους η καρδιά, καρδιές μου, ήρωες, μάρτυρες, νεκροί γενναίοι, ωραίοι. Μια, θεία βουλή κι ο σταυρωμός κι ο λυτρωμός, παιδιά! Κόδροι, Λεωνίδες, Καραΐσκοι στους καιρούς, ακόμα όσοι με τ’ όνομα και ζήτε και φεγγοβολάτε,

κ’ εσείς που σα να κρύβεστε και σιωπηλοί περνάτε, στρατιώτες άγνωστοι, αθλητές ανώνυμοι, το στόμα που δε σας αχολόγησε το βροντερό της φήμης και μένετε αλειτούργητοι στην εκκλησιά της μνήμης, πεσμένοι μου ομολογητές από λογχιά, από βόλι, κ’ οι γνωρισμένοι κ’ οι άγνωροι, δόξες μου, και όμοια, και όλοι. Τέτοια ζωντάνια είχαν και τότε ορίζοντες, γη, τόποι, και ο λάκκος και η κορφή. Πίσω απ’ το μεγαλόκορμο τον Όρβηλο η Ροδόπη ξεμύτιζε κρυφή. Αστραφτερά, μαυριδερά θεριεύανε στα μάτια βοσκές, χωριά, νερά. Ρουμάνια, η λεύκα, η καστανιά, τα πεύκα σαν τα ελάτια στυλώνονταν γερά. Ρόδα. Τα πάντα πύρωνε το κάμα του αλωνάρη, ζώα, λίμνες, λαγκαδιές, και το ποτάμι το πλατύ, και το παχύ χορτάρι μαζί και τις καρδιές. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Γαυρίαζε πολεμόχαρε σε απάτητα ταμπούρια με τα’ άρματα κι ο εχθρός Όμως απάνου από τα πολυβόλα, από τα θούρια, Φούρια η φωνή μου: Εμπρός! Δε σας κρατάν πλαγιά, κορφή, στενό, πλάτωμα, πόρος. Έγινα μεσ’ στα σπλάχνα σας ο Θεός ο νικηφόρος, έγινα ο δρόμος πιο λαμπρά προς την αθανασία που πάει με τη θυσία. Με μιας και σα να γύριζαν οι μισεμένοι χρόνοι του Διάκου και του Μπότσαρη και του Κολοκοτρώνη, που και καλούσε κι άνθιζε κι αηδόνι και λουλούδι μονάκριβο μεσ’ στη σκλαβιά το κλέφτικο τραγούδι, με τη δροσιά του τραγουδιού στο φλογισμένο στόμα, με το τραγούδι επέφτατε ματώνοντας το χώμα, κάτου από τ’ άξιο τ’ άλογο, στο ασώπαστο κανόνι, πεζοί και καβαλλάρηδες, του Μάη κομμένοι οι κλώνοι. Βάγια, τρισάγια, Λαχανά, Κιλκίς, προσκυνητάρια. Το αίμα, ο θάνατος, η νίκη, οι πέτρες, τα χορτάρια, σκάλες προς ύψη επαγγελτά με πάτε, η περηφάνια η αρχαία με παίρνει, μπάζετε στης ιστορίας μας πάλι τη δόξα τα Βαλκάνια, σα νάδιναν τα χέρια λαοί μεσ’ στην ανεμοζάλη, Ροδόπη, σα να γύρευες- ποιος ξέρει- στου πολέμου τη λύσσα, νύφη, το φιλί του ελληνοδόξαστου Αίμου… Στου Χάρου την ολονυχτιά σας φώτιζα, αγιοκέρι, θυσιαστήρια, Λαχανά, Κιλκίς, στη νύχτα του δαρμού σας είμουν της αυγής το αστέρι για σας είν’ ο ύμνος μου πλατύς. Πλατύς είναι ο ύμνος μου από σας, γιατί και την Πατρίδα την ίδια εμέ πλατιά σ’ εσάς να καθρεφτίζεται είδα σε Θεοφάνεια μυστικά μ’ όλα της φεγγοβόλα τα ιστορικά, τα ιδανικά, τα ριζικά της, όλα. Δεν πάει σε μένα της φλογέρας η φωνή, μια στάλα. Τα μεγαλόφωνα όργανα δοξάζουν τα μεγάλα. -Η Αθήνα, η Σπάρτη, Ρούμελη, Μωριά! Τετραπλό φτάνει και τ‘ όνομά σας μοναχά για του ύμνου το λιβάνι. Γη αντρειωμένη, ανταριασμένη γη, Μακεδονία, στου Γένους τα χρυσόνειρα και τόνος και αγωνία! Γύρω σου, Ελλάδα ιδεατή, πόσες με σάρκα Ελλάδες! Χαίρε, και των αρματωλών Ήπειρος και του Πύρρου, των Αλεξάντρων και η ορμή και ο εξάμετρος του Ομήρου! Βογγούν τα Δωδεκάνησα…Ζη η Κύπρος, οι Κυκλάδες χορεύουν πάντα ολόγυρα στην Απολλώνια Δήλο’ και η Πούλια των Εφτάνησων. Και τα σμαράγδια, τρία, Χίο, Λέσβο, Σάμο. Η θάλασσα θησαυριστής μας, λάμπει, κ’ η Κρήτη, ηρώισσα, πάντα εμπρός. Της Θεσσαλίας κ’ οι (κάμποι πάντα βαστάν και του Αχιλλέα και του Φεραίου το θρύλο. Του Υδραίου το χέρι θριαμβικά σε κυβερνάει, τιμόνι, το ξέρουν του αλησμόνητου Βοσπόρου τα νερά, γυπαετός τ’ αερόπλανο, ρίζωμα το κανόνι, κάποιος Κανάρης πλάθεται- ποιος ξέρει- στα Ψαρά. Κι εσύ! Ζωή της Ιωνίας! Και μέσ’ τα σάβανά σου σφίγγοντας ευλαβητικά τ’ άγια τα λείψανά σου, στον κόρφο μου το μητρικό που γύρευες το μνήμα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

γρικάς μιας νεκρανάστασης να σε ξυπνάη το κύμα. Σκέπη μας απ’ το Ταίναρο κι ως τη Θεσσαλονίκη Σοφία, Εργάνη, Πρόμαχος, η ασπίδα σου, Αθηνά Πνέε, ειρηνόφορη χαρά, του ματωμού και οι λύκοι ουρλιάστε, όμοια σας πρέπουνε δοξαστικά Ωσαννά! Είμαι η Ελλάδα, των πατρίδων είμ’ εγώ η κορώνα και των ανθρώπων ο βωμός και των εθνών η Ελένη, και τ’ ανταμώνω στων καιρών τα ρέματα ζωογόνα τα τρόπαια της Αράχωβας, τα Δελφικά τεμένη. Ειρήνη, εσύ ώ πασίχαρη και ώ πλουτοδότρα Ειρήνη, ο ξάστερος εσύ ουρανός και η ξεδιψάστρα η κρήνη, τον όλβο τον καλείς εσύ, την τύχη εσύ της κάνεις, καλότυχος θνητός ή λαός που θα τον ξανασάνης. Στα πόδια σου άνεργη σπαράζει από τα καταχθόνια και η καταλύτρα των εθνών η φάγοσσα η Διχόνοια! Ευλογημένοι όσοι για σε δουλεύουν και «σαρκώσου!» κράζουν με χέρια ικετικά προς τ’ άπιαστο όνειρό σου. Μα έρχεται μέρα, βοή ξεσπά: «Χτυπάτε, Πολεμάρχοι!» Ποιος την αξία της η ζωή, ποιος δεν αισθάνεται ότι την έχει από το θάνατο; Κι αν η πατρίδα υπάρχη, τη ζης εσύ, στρατιώτη! Για να τη ζήσης πολεμάς, καίεσαι, νικάς, πεθαίνεις, για να καρπίση η χωραφιά να σκίζει κι ο οργοτόμος, τέτοιος και πάντα κι από μιας αρχής της Οικουμένης γύρω από τον Κυρ Ήλιο της ο άγριος κι ο άγιος νόμος. Του νόμου αυτού μαυρίζει ο ίσκιος τ’ άστρο της ημέρας, δράκοντας αίμα ρηγικό μυρίζεται το τέρας. Όμως από τα ύψη μου κι όποιος τον αντικρύση, προσκυνητής του θα γενή, θα ειπή: «Πλάστρα η φωτιά του!» Γύφτος, και τα σφυροκοπά στη φλόγα του εδώ κάτου φύλα νέου κόσμου και παλιού σε Ανατολή, σε Δύση. Ιδέες αρνήτρες, της ψυχής χαλάστρες φωτιές, πάγοι, τυφλού ενός τρόμου ή το κρεμάν ανάερα το σπαθί, ή πολεμάνε την ψυχή ν’ αράξουν όπου ανθεί το λησμοβότανο, ίσα εκεί που ζούνε οι λωτοφάγοι. Κι όσα από με παραδοτά, θρεμμένα, ευλογημένα, θρησκεία, γη πίστη, ιδανικά, θυσίες, αγάπες, χρέη, σα βαρετά, σαν ξεγραφτά, προσβάλλονται’ ένα ένα. Σε βάθρα, ξόανα βάρβαρα, Μεσσίες ωχροί, θεοί νέοι. Είμαι η Πατρίδα. Αδάκρυτη και αγέλαστη μητέρα, συχνά απ’ το χρέος που κυβερνά ιερό τα σωθικά μου, μου βάζει ατσάλι στην καρδιά και στη ματιά φοβέρα, το χρέος με δείχνει και μητρυιά και σκιάχτρο στα παιδιά μου. Και μην ξαφνίζεστε αν κρατώ την αγριλιά στο χέρι πλεγμένη σε μαχαίρι. Στην αγκαλιά μου ταιριαστές και Χάρες και Γοργόνες. Οι Μαραθώνες – μάθετε- γεννούν τους Παρθενώνες. -Παιδιά μου, όσοι προφήτες μου, στρατιώτες, αρχηγοί, σαν τα λιοντάρια στήσατε κορμιά και σαν τα κάστρα, και μεσ’ στη μακεδονική ματοθρεμμένη γη βάλατε την εικόνα μου φερτή σαν από τ’ άστρα στου Λαχανά και στου Κιλκίς την εκκλησιά την πλάστρα, πνοές κι αν πλανάστε σ’ άλλη ζωή, λείψανα κι αν κοιμάστε, σας λειτουργώ στη δόξα μου. Μακαρισμένοι νάστε! Κωστής Παλαμάς

Σχολή Εθνικής Άμυνας Τελετή Έναρξης Μαθημάτων 65ης Σειράς

η Δευτέρα 10 Σ ε π τ ε μ βρ ί ου 2012, στις 10.30 πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Σχολής Εθνικής Άμυνας η τελετή ενάρξεως των μαθημάτων της 65ης Εκπαιδευτικής σειράς, παρουσία του κ. Υ/ΓΕΕΘΑ Αντιναυάρχου ΠΝ Ευάγγελου Αποστολάκη. Ο διοικητής της Σχολής Υποστράτηγος κ. Γεώργιος Σπυρόπουλος στην ομιλία του αναφέρθηκε στο έργο και τους στόχους της Σχολής και απηύθηνε παραινέσεις στους σπουδαστές να επιδείξουν θέληση, επιμονή και να καταβάλλουν προσπάθειες, προκει-

μένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εκπαιδεύσεως, αλλά και να επωφεληθούν από αυτήν. Παρέστησαν επίσης ο Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Ιωσήφ Ιωσήφ, οι Στρατιωτικοί Ακόλουθοι Αλβανίας, Αιγύπτου, Κύπρου, εκπρόσωποι των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και των Σωμάτων Ασφαλείας. Το Σύνδεσμό Επιτελών Εθνικής Αμύνης εκπροσώπησε ο Πρόεδρός του Αντιστράτηγος ε.α. κ. Λάμπρος Καζάκος και μέλη του Δ.Σ./ΣΕΕΘΑ. Συνολικά θα φοιτήσουν 66 ανώτεροι Αξιωματικοί. ■

Η 65η Σειρά αποτελείται από: Αξιωματικούς Έλληνες Στρατού Ξηράς................................46 Πολεμικού Ναυτικού...................... 6 Πολεμικής Αεροπορίας.................. 5 Λιμενικού Σώματος.......................... 1 Πυροσβεστικού Σώματος.............. 1 Ελληνικής Αστυνομίας.................... 1 Μόνιμοι Υπάλληλοι.......................... 2 Αξιωματικούς Κυπρίους ................ 3 Αλλοδαπούς Αξιωματικούς Αλβανίας.............................................. 1 Αιγύπτου.............................................. 1 Βοσνίας-Ερζεγοβίνης...................... 1

Oμιλία Διοικητού ΣΕΘΑ Υποστρατήγου κ. Γεωργίου Σπυρόπουλου στην τελετή έναρξης της 65ης Εκπαιδευτικής Σειράς (10 Σεπτ. 2012)

ποτελεί ιδιαίτερη τιμή για την Σχολή Εθνικής Άμυνας η σημερινή σας παρουσία στην τελετή έναρξης των σπουδών της 65ης Εκπαιδευτικής Σειράς και φανερώνει την ιδιαίτερη σημασία που δίνετε στην αποστολή και

στο έργο της Σχολής. Η Σχολή Εθνικής Άμυνας, ως το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, μια μοναδική δεξαμενή ελεύθερης Στρατηγικής Σκέψης, συνεχίζει μια παράδοση 62 ετών, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

35 παρέχοντας υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε επιλεγμένα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, της Διοίκησης, καθώς και σε αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων από την Κύπρο, σύμμαχες και φίλιες χώρες. Οι απόφοιτοι της ΣΕΘΑ καλούνται να χειρισθούν από ανάλογες θέσεις ζωτικά θέματα των χωρών τους, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις ενός διαρκούς μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος, όπου οι συσχετισμοί διαφοροποιούνται συνεχώς και οι ισορροπίες ανατρέπονται με τάχιστους ρυθμούς. Έχοντας κατά νού τις πρόσφατες ιστορικές εξελίξεις και τις κοσμογονικές αλλαγές σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης, την αναθεωρημένη στρατηγική του ΝΑΤΟ, τη συνεχώς βελτιούμενη τεχνολογία, το διεθνές διαμορφούμενο περιβάλλον, τη δυσμενή οικονομική συγκυρία, οδηγούμαστε προφανώς στην ανάγκη διαχείρισης / αντιμετώπισης και πρόληψης καταστάσεων με έγκαιρη, ορθή και κριτική σκέψη. Τέτοιους Επιτελείς καλείται η Σχολή να διαμορφώσει. Ικανούς να ανταποκριθούν ανά πάσα στιγμή στα κελεύσματα των καιρών διαθέτοντας ακαδημαϊκή και επαγγελματική κατάρτιση, αλλά και διοικητική ικανότητα. Η εκπαίδευση στη Σχολή, πλην της κανονικής φοιτήσεως, επιτελείται και με τη μέθοδο της διαδικτυακής μάθησης, ενώ αναμένεται να εμπλουτιστεί το τρέχον ακαδημαϊκό έτος και με τη εφαρμογή της τηλεδιάσκεψης, δημιουργώντας νέους ορίζοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία των Ενόπλων Δυνάμεων. Αγαπητοί Σπουδαστές,

ας καλωσορίζω και σας συγχαίρω για την επιθυμία σας και την επιλογή σας να φοιτήσετε στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, σε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την πατρίδα μας. Θα ήθελα επίσης να καλωσορίσω ξεχωριστά τους Ελληνοκύπριους συνάδελφους, αλλά και τους συνάδελφους ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Θα σας δοθεί τέλος, η ευκαιρία να επισκεφθείτε εγκαταστάσεις φορέων και οργανισμών στρατηγικής για τη χώρα μας σημασίας. προερχόμενους από την Αλβανία και την Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών σας στη Σχολή θα σας δοθεί η ευκαιρία μελέτης ενός ευρέος φάσματος θεμάτων, «επιβαλλομένων» κατά κάποιον τρόπο από τις σύγχρονες απαιτήσεις επαγγελματικής επάρκειας ενός Επιτελούς Εθνικής Άμυνας και αφορούν: Στρατηγική και Διεθνείς Σχέσεις Διεθνές και Εγγύς Γεωπολιτικό Περιβάλλον Ηγεσία – Διοίκηση Οικονομία Εθνική Στρατηγική και Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας Θα σας δοθεί η ευκαιρία να ενημερωθείτε και να συνομιλήσετε με διακεκριμένα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, εξέχοντες Έλληνες και ξένους ομιλητές, αλλά και καταξιωμένα στη χώρα μας, και διεθνώς, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Αγαπητοί σπουδαστές, ο διάστημα της φοίτησής σας στη Σχολή, η Διοίκηση, το Επιτελείο και οι Καθηγητές της θα είναι συνεχείς αρωγοί στις προσπάθειές σας για την επιμόρφωση – εκπαίδευση και τη διεύρυνση των πνευματικών σας οριζόντων, ώστε να σας προετοιμάσουν κατάλληλα για το χειρισμό συναφών θεμάτων στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων σας, στις θέσεις που θα κληθείτε να υπηρετήσετε με την αποφοίτησή σας.

Κύριε Υπαρχηγέ,

πιτρέψτε μου, στο πρόσωπό σας να εκφράσω τις ευχαριστίες για την αμέριστη συμπαράσταση της Ηγεσίας στο έργο της Σχολής και να σας διαβεβαιώσω ότι θα καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια έτσι ώστε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες σας, τη δύσκολη αυτή περίοδο που διέρχεται η πατρίδα μας.

Σχολή Ευελπίδων

Ορκωμοσία Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2012 (Υπολοχαγού Πεζικού Σπυρίδωνα Φραγκόπουλου) Την Τετάρτη 18 Ιουλίου 2012, πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Σχολής Ευελπίδων, η τελετή ορκωμοσίας των Ανθυπολοχαγών Τάξεως 2012, παρουσία του Υπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου.

Ημερήσια Διαταγή Σχολής 18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012

Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί, επιτυχής αποφοίτησή σας από τη Σχολή, που λειτουργεί σε ένα περιβάλλον υψηλών προδιαγραφών και απαιτήσεων, με έντονο και συνεχές πρόγραμμα στρατιωτικής και ακαδημαϊκής εκπαίδευσης, αποδεικνύει, την αντοχή και την προσαρμογή σας σε δύσκολες συνθήκες, αποδεικνύει την πίστη και την αφοσίωσή σας σε ανώτερους σκοπούς, αποδεικνύει την αγάπη σας για τα Ιερά και τα Ιδανικά του Έθνους. Από την πρώτη μέρα φοιτήσεως σας μέχρι και σήμερα, διδαχθήκατε και διδάξατε, προβληματιστήκατε από τις ευθύνες και τις απαιτήσεις της στρατιωτικής ζωής, αντιμετωπίσατε τις δυσκολίες, δοκιμάσατε τις αντοχές σας, αποβάλλατε το εγώ, υποταχθήκατε στο εμείς και τα καταφέρατε. Με το σημερινό σας όρκο ενώπιον

των ιερών μας συμβόλων και των αρχών του Κράτους και των Ενόπλων Δυνάμεων, εντάσσεσθε στο Σώμα των Ελλήνων Αξιωματικών ως η Τάξη του 2012 και θα έχετε την τιμή και περηφάνια να φέρετε το όνομα του ήρωα Υπλγού (ΠΖ) Σπυρίδωνα Φραγκόπουλου. Ο όρκος σας σε λίγο θα συμπληρωθεί με την παραλαβή του ξίφους με το οποίο η Ελληνική Πολιτεία σας αναγνωρίζει ως φορείς υψηλού ιπποτικού πνεύματος και εκφραστές της τιμής και του δικαίου. Νέες και Νέοι Αξιωματικοί,

α αισθάνεστε υπερήφανοι διότι αποφοιτήσατε από το Αρχαιότερο Ανώτατο Εκπαιδευτικό και Πνευματικό Ίδρυμα της Χώρας, όπου η αρετή, η ευπρέπεια, η σεμνότητα και η κοινωνική αλληλεγγύη συνδυάζονται με το θάρρος, την πειθαρχία, το αίσθημα χρέους και το καθήκον.

Να καμαρώνετε διότι αυτή τη δύσκολη περίοδο για τη χώρα μας, αποφοιτάτε από μια Στρατιωτική Σχολή που διεθνής έγκυρος οργανισμός κατέταξε μέσα στις 10 καλύτερες και υψηλού γοήτρου στρατιωτικές Ακαδημίες του κόσμου. Και αυτή η επιτυχία είναι επίτευγμα προσπαθειών πολλών ετών από τις εκάστοτε στρατιωτικές ηγεσίες και Δκσεις, από τους Αξκούς και καθηγητές που έχουν υπηρετήσει και υπηρετούν στη Σχολή, κυρίως όμως είναι αποτέλεσμα της ποιότητας των σπουδαστών αυτής. Είναι επίτευγμα δικό σας. Το αξίωμα, το οποίο σήμερα κατακτήσατε επάξια, φέρει βαριά κληρονομιά. Εισέρχεστε στις τάξεις του ενδόξου Ελληνικού Στρατού. Εργασθείτε με ζήλο, αξιοπρέπεια, ανιδιοτέλεια, καλλιεργήστε το Στρατιωτικό Πνεύμα, τηρήστε απαρέγκλιτα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

37 τους κανόνες της Πειθαρχίας και δημιουργείστε όραμα. Στη στρατιωτική αλλά και στην προσωπική σας ζωή να είστε υψηλόφρονες και ενθουσιώδεις σαν ευέλπιδες και πορευτείτε με τον Κώδικα Τιμής των Ευελπίδων. Να θυμάστε « Μια φορά Εύελπις για πάντα Εύελπις». Η μόρφωσή σας δεν ολοκληρώθηκε στη Σχολή. Η γνώση, η παιδεία και η συνεχής άσκηση του πνεύματος και του σώματος δημιουργούν τον άξιο μαχητή, τον ηγέτη, τον ικανό διοικητή και αθροιστικά τον ολοκληρωμένο Αξκό. Μη ξεχνάτε ότι σε λίγο θα έχετε στα χέρια σας τον ανθό της Ελληνικής κοινωνίας, τον οποίο καλείστε να γαλουχήσετε, να εκπαιδεύσετε, να προετοιμάσετε και να οδηγήσετε στη νίκη και στη δόξα. Θα σας ακολουθήσουν, εφ’ όσον είστε το παράδειγμά τους. Νέες και Νέοι Ανθυπολοχαγοί,

ε αυτές τις σκέψεις, υπό τη σκέπη του Αγίου Γεωργίου και τη σκιά της γαλανόλευκης, καθώς και την παρουσία της πολιτικής και στρατιωτικής Ηγεσίας, των Αξιωματικών, των καθηγητών, του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού της Σχολής καθώς και των γονιών και συγγενών σας, που σήμερα σας καμαρώνουν, σας αποχαιρετώ επίσημα και σας εύχομαι λαμπρή σταδιοδρομία. Στους ονομαζόμενους σήμερα Ανθυπολοχαγούς από την Κύπρο εύχομαι πραγμάτωση των προσδοκιών σας και

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μη ξεχνάτε ότι θα είμαστε πάντα δίπλα σας. Στους απόφοιτους Ανθυπολοχαγούς των φίλων χωρών (Αλβανίας, Αρμενίας, Δημοκρατίας και Λαικής Δημοκρατίας του Κονγκό, Καμερούν, Μαυροβούνιου, Μπουρουντί, Ρουάντας, Σενεγάλης, Σερβίας και Συρίας), εύχομαι να διατηρήσετε στις ψυχές σας την Ελλάδα σαν δεύτερη πατρίδα και να θυμάστε πάντα τους φίλους και τους συμμαθητές σας. Ευέλπιδες IVης Τάξεως,

παραλαβή της ιερής Σημαίας μας από τον Αρχηγό σας και Αρχηγό πλέον της Σχολής σηματοδοτεί την επίσημη ανάληψη των ηγετικών σας καθηκόντων, ως Διοικούσης Τάξεως. Διοικήστε τη Σχολή με το παράδειγμά σας, με σύνεση και αμεροληψία, με αυστηρότητα και αγάπη, με ψυχραιμία και ευπρέπεια, με σεβασμό και προσή-

λωση στις παραδόσεις της Σχολής. Kάνετε πράξη το ρητό που η Σχολή μας από την ίδρυση της διδάσκει «Άρχεσθαι Μαθών Άρχειν Επιστήσει». Αγαπητοί Ανθυπολοχαγοί και Ευέλπιδες

ια να ακουσθεί η υπόσχεση που δόθηκε από τους νέους Αξκούς με τον όρκο τους, σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες που δεν είναι σήμερα εδώ, σας καλώ να αναφωνήσετε : Ζήτω το Έθνος Ζήτω ο Στρατός Ζήτω η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Κύριε Υπουργέ,

πιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω τους Ανθυπολοχαγούς της Τάξεως 2012 «Υπλγός (ΠΖ) Σπυρίδων Φραγκόπουλος» και σας παρακαλώ να τους επιδώσετε το ξίφος του Έλληνα Αξιωματικού. Ταξχος Γεώργιος Αρβανίτης Διοικητής

>> ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η εξωτερική πολιτική του Προέδρου Ομπάμα Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.*

ατά γενική εκτίμηση, καθοριστικό ρόλο σ την έκβαση των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του προσεχούς Νοεμβρίου, θα διαδραματίσει η εσωτερική πολιτική και κυριότατα η πορεία της οικονομίας. Ωστόσο, ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος κ. Ρόμνι δεν παύει να επικαλείται τη διαχείριση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής κατά τη λήγουσα τετραετία, ως ισχυρό επιχείρημα υπέρ της καταψήφισης του Δημοκρατικού αντιπάλου του. Ενώ ορισμένοι παρατηρητές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να σημειωθούν απρόβλεπτες διεθνείς εξελίξεις ικανές να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.1 Οπωσδήποτε δε, με δεδομένο το βάρος των ΗΠΑ στα διεθνή δρώμενα και ειδικότερα τις επιπτώσεις των επιλογών τους στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, για εμάς τους Έλληνες μια αποτίμηση των χειρισμών του ενοίκου του Λευκού Οίκου στον διεθνή χώρο, παρουσιάζει αυταπόδεικτο ενδιαφέρον. Οι ασχολούμενοι με τη διεθνή πολιτική ενθυμούνται ασφαλώς ότι, αρχομένης της προεδρίας του, ο κ. Ομπάμα επιχείρησε να μεταφράσει σε πράξη την προεκλογική δέσμευσή του για σαρωτική βελτίωση της διεθνούς εικόνας * Ο κ. Σέκερης είναι αντιπρόεδρος του ομίλου για την χάραξη εθνικής στρατηγικής «Ένωση για την Ελλάδα». Αρθρογραφεί τακτικά στον ιστότοπο http:// diplomatikoperiskopio.com

των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ άλλων προβαίνοντας σε φραστικά ανοίγματα προς τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο, «τείνοντας την χείρα» προς το Ιράν, επιδιώκοντας να «επανεκκινήσει» τις ρωσο-αμερικανικές σχέσεις, και επιζητώντας τη συνεργασία της Κίνας σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.2 Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες αυτές του νέου προέδρου, συνάντησαν άνιση και στην καλύτερη περίπτωση περιορισμένη, επιτυχία – με τους εσωτερικούς μάλιστα αντιπάλους του να του προσάπτουν διεθνοπολιτική αφέλεια. Μολονότι μια προσεκτικότερη ανάγνωση των γεγονότων επιτρέπει το συμπέρασμα ότι, ασχέτως των πραγματικών προθέσεων του κ. Ομπάμα, η αρχική επίδειξη καλής θέλησης κατέστησε επικοινωνιακώς ευχερέστερη την εν συνεχεία υιοθέτηση από την Ουάσιγκτον μιας ρεαλιστικότερης διπλωματικής πρακτικής. Όπερ όντως συνέβη, με επακόλουθο η αμερικανική εξωτερική πολιτική επί προέδρου Ομπάμα, παρά τις ρητορικές διαφορές – επί παραδείγματι, ο όρος «παγκόσμιος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» [global war on terror] εγκατελείφθη υπέρ «ηπιότερων» διατυπώσεων, όπως η «κατανίκηση της αλ-Κάιντα και των συνεργών της» [defeat al-Qaida and its affiliates] 3 – ως προς την ουσία λίγο πλέον να διαφέρει από εκείνη της δεύτερης τετραετίας – πραγματιστικότερης σε σύγκριση με την πρώτη – του προέδρου Μπους. Κεντρικός άξονας της εξωτερικής πολιτικής Ομπάμα είναι η προάσπιση και προαγωγή των αμερικανικών γε-

ωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, με τις «αμερικανικές αξίες» – δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, κ.λπ. – να προωθούνται μόνο όπου και όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν χωρίς να προκληθεί απαράδεκτη ζημία στα εν λόγω συμφέροντα. Προς υλοποίηση δε της πολιτικής αυτής, η Ουάσιγκτον διαθέτει ισχυρότατα μέσα. Βέβαια, η διεθνής επιρροή της δεν είναι – και άλλωστε ουδέποτε υπήρξε – απεριόριστη. Τόσω μάλλον που η ανάδυση στο διεθνές προσκήνιο μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων με παγκόσμιες σε ορισμένες περιπτώσεις φιλοδοξίες, σε συνδυασμό και με τους εσωτερικούς αμερικανικούς δημοσιονομικούς και πολιτικο-κομματικούς περιορισμούς, τείνει να θέσει πρόσθετα εμπόδια στις επεμβατικές της δυνατότητες. Εν τούτοις, παρά τα ευκόλως περί του αντιθέτου υποστηριζόμενα, οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη υπερδύναμη: η μόνη δύναμη με πράγματι παγκόσμια εμβέλεια – και με τις αντίστοιχες ευθύνες.4 Ποιος όμως ο απολογισμός της διαχείρισης της τεράστιας αυτής ισχύος από την κυβέρνηση Ομπάμα σε ό,τι αφορά στους επί μέρους τομείς της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής; ✩✩✩ χώρος της «ευρύτερης» Μέσης Ανατολής παρέμεινε, καθ’ όλη την υπό εξέταση περίοδο, κεντρικό μέλημα της Ουάσιγκτον.5 Κατ’ εφαρμογή του χρονοδιαγράμματος που το 2008 είχε συνομολογηθεί μεταξύ του προέδρου Μπους και του ιρακινού πρωθυπουργού Αλ’ Μάλικι, τέλη 2011 ολοκληρώθηκε η

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

39 απόσυρση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων από το Ιράκ. Με την αμερικανική όμως πλευρά να παρέχει έκτοτε πολλαπλή στήριξη στην ιρακινή, κυριότατα υπό μορφή αναπτυξιακής βοήθειας, εξοπλισμού και εκπαίδευσης των ενόπλων δυνάμεων, και ενίσχυσης των δυνάμεων ασφαλείας στον συνεχιζόμενο αγώνα τους κατά της αλ-Κάιντα. Από την άλλη, η αυξημένη επιρροή που η Τεχεράνη φαίνεται να ασκεί επί των Ιρακινών κυβερνώντων δεν εμπνέει ιδιαίτερη ανησυχία, δοθέντος ότι, σε τελευταία ανάλυση, οι τελευταίοι αυτοί δείχνουν να δίδουν το προβάδισμα στα εθνικά τους συμφέροντα έναντι της θρησκευτικής των συγγένειας με την ιρανική πολιτικο-θρησκευτική ηγεσία. Ενώ οι κυβερνήσεις της Βαγδάτης και του αυτόνομου κουρδικού Βορρά, παρά τις μεταξύ τους εντάσεις – και τις δυσοίωνες προβλέψεις πολλών – έχουν επιμελώς αποφύγει τη διάρρηξη των σχέσεών τους. Εν ολίγοις, χωρίς να έχει επιτευχθεί ο – ούτως ή άλλως ουτοπικός – στόχος της μετατροπής του Ιράκ σε υποδειγματική δημοκρατία δυτικού τύπου, η χώρα εμφανίζεται σχετικώς σταθερή, η οικονομία της αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, και οπωσδήποτε οι εκεί συνθήκες είναι σαφώς ευνοϊκότερες για τα αμερικανικά συμφέροντα από ό,τι επί Σαντάμ. Ο άλλος θερμός πόλεμος που ο αμερικανός πρόεδρος κληρονόμησε από τον προκάτοχό του είναι ο του Αφγανιστάν. Προεκλογικώς, ο κ. Ομπάμα τον είχε αποκαλέσει «αναγκαίο» – σε αντιδιαστολή με την εισβολή στο Ιράκ, στην οποία είχε αρχήθεν αντιταχθεί. Για ικανό δε διάστημα στόχευσε, όπως και ο πρόεδρος Μπους, στην οικοδόμηση ενός ευνομούμενου, δημοκρατικού αφγανικού κράτους, φορέα περιφερειακής σταθερότητας. Ωστόσο οι δυσκολίες του υπερφιλόδοξου αυτού εγχειρήματος απεδείχθησαν ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

– όπως έπρεπε να αναμένεται – ακόμη πιο δυσυπέρβλητες από τις συναντηθείσες στο Ιράκ. Κυρίως συνεπεία των εθνοθρησκευτικών αντιθέσεων και της ρέπουσας προς τη συναλλαγή και διαφθορά τοπικής «πολιτικής κουλτούρας». Αλλά και λόγω της αποσταθεροποιητικής επιρροής γειτονικών χωρών – με προεξάρχοντα τον τύποις αμερικανικό στρατηγικό εταίρο Πακιστάν, το οποίο, προσεγγίζοντας τους συσχετισμούς στο Αφγανιστάν υπό το πρίσμα της παραδοσιακής αντιπαλότητάς του με την Ινδία, υποθάλπει συστηματικά ακραία ισλαμικά στοιχεία, εχθρικά προς την αμερικανική και γενικότερα τη δυτική παρουσία στον αφγανικό χώρο. Διό και οι αφγανικές στοχεύσεις της Ουάσιγκτον φαίνεται να έχουν δραστικά μετριασθεί, κατ’ ουσίαν επικεντρωνόμενες πλέον στην αποσόβηση της εκ νέου μετατροπής του Αφγανιστάν σε ορμητήριο διεθνών τρομοκρατών. Με την απόσυρση του κύριου όγκου των κάπου 132,000 ξένων στρατιωτικών δυνάμεων, εκ των οποίων τα δύο τρίτα περίπου Αμερικανοί, να έχει συμφωνηθεί με την αφγανική κυβέρνηση για τα τέλη 2014. Αλλά και με την αμερικανο-αφγανική «Συμφωνία διαρκούς στρατηγικής σύμπραξης» [Enduring Strategic Partnership Agreement] του περασμένου Μαΐου, να προβλέπει τη συνέχιση στενής συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης και της δυνατότητας στρατιωτικής αμερικανικής παρουσίας, καθώς και τον χαρακτηρισμό του Αφγανιστάν ως «μείζονος μη νατοϊκού συμμάχου

των ΗΠΑ» [major non-NATO US ally]. Πλην όμως, και, με αρκετές αβεβαιότητες να περιβάλλουν τον μελλοντικό ρόλο των μέχρι τούδε κύριων αντιπάλων της κυβέρνησης Καρζάι Ταλιμπάν – εκπρόσωποι ομάδων των οποίων φέρονται να διεξάγουν τον τελευταίο καιρό διαπραγματεύσεις με την Καμπούλ, με αμερικανικές μάλιστα ευλογίες, για την επίτευξη συμφωνίας ειρήνευσης και ενδεχομένως και κυβερνητικής σύμπραξης.6 Έναντι του Ιράν, εξ άλλου, μετά την άρνηση της Τεχεράνης να ανταποκριθεί στο αρχικό του άνοιγμα, ο κ. Ομπάμα συνέχισε την πολιτική των προκατόχων του – ήτοι ένα συνδυασμό διπλωματικών πιέσεων και οικονομικών κυρώσεων για να πειθαναγκασθεί η ιρανική ηγεσία να εγκαταλείψει την προσπάθεια κατασκευής πυρηνικού όπλου και τη στήριξη οργανώσεων που η Δύση θεωρεί τρομοκρατικές. Ενώ, σε ό,τι ειδικότερα αφορά στην αποτροπή της πυρηνικοποίησης, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει επιμείνει ότι «καμία επιλογή – της στρατιωτικής επομένως συμπεριλαμβανομένης – δεν αποσύρεται από το τραπέζι».7 Σύμφωνα με την επίσημη αμερικανική γραμμή, την οποία συμμερίζονται και οι περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ο εξοπλισμός του Ιράν με πυρηνικά, θα καταστήσει την ηγεσία του επιθετικότερη και προθυμότερη να στηρίξει τρομοκρατικές δραστηριότητες, και συγχρόνως θα πυροδοτήσει ένα περιφερειακό πυρηνικό ανταγωνισμό, με την εμπλοκή χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία. Τα αντεπιχειρήματα ορισμένων αναλυτών, όπως ο ομότιμος καθηγητής των Πανεπιστημίων Μπέρκλεϋ και Κολούμπια Κeneth Waltz,8 τασσομένων υπέρ της υιοθέτησης, κατά το ψυχροπολεμικό προηγούμενο, πολιτικής ανάσχε-

40 σης [containmement] ενός πυρηνικοποιημένου Ιράν, εφ’ όσον αποτύχει η δια ειρηνικών μέσων αποτροπή της πυρηνικοποίησής του, απευθύνονται, προκειμένου για τους ηγετικούς αμερικανικούς κύκλους, σε ώτα μη ακουώντων. Με το Ισραήλ να διαδραματίζει συναφώς καθοριστικό, όπως όλα δείχνουν, ρόλο. Καθώς η ηγεσία του, θεωρώντας την ανάδυση ενός ιρανικού πυρηνικού οπλοστασίου θανάσιμη απειλή για το εβραϊκό κράτος, πιέζει για τη σκλήρυνση της αμερικανικής στάσης, αφ’ ενός, μέσω του ισχυρού εβραϊκού λόμπι, και, αφ’ ετέρου, αφήνοντας να πλανάται το ενδεχόμενο μονομερούς ισραηλινού πλήγματος κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων της Τεχεράνης. Μιας ενέργειας, η οποία – ιδίως εάν συνετελείτο προ των εκλογών του Νοεμβρίου – θα έθετε την Ουάσιγκτον και τον Αμερικανό πρόεδρο προσωπικώς προ προφανών οδυνηρών, εσωτερικών και διεθνών, διλημμάτων. ✩✩✩ βαθμολόγηση της κυβέρνησης Ομπάμα από τους διεθνείς παρατηρητές για την ιρακινή, αφγανική, και ιρανική πολιτική της είναι ως επί το πλείστον θετική. Διάχυτη ωστόσο στους ίδιους αυτούς κύκλους είναι και η εκτίμηση ότι οι χειρισμοί του Αμερικανού προέδρου περί το Παλαιστινιακό υπήρξαν ατυχείς και αναποτελεσματικοί. Βέβαια, τα πάθη, ο μαξιμαλισμός, και η καχυποψία που διακατέχουν και τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές καθιστούν την ειρήνευση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων ένα από τα πλέον εκρηκτικά και δυσεπίλυτα προβλήματα της εποχής μας – όπως άλλωστε διαπίστωσαν και οι δύο τελευταίοι προκάτοχοι του κ. Ομπάμα, οι μεσολαβητικές προσπάθειες των οποίων οδηγήθηκαν επίσης σε ναυάγιο. Σημειωτέον ότι, αντιμέτωποι με το πρόβλημα αυτό, οι εκάστοτε ιθύνοντες στην Ουάσιγκτον είναι αναγκασμένοι να συνυπολογίσουν δύο, αντιφατικούς σε κάποιο βαθμό, παράγοντες: Τον εσωτερικό, με το εβραϊκό λόμπι, αλλά

και πολλούς άλλους Αμερικανούς, Ευαγγελικούς πρωτίστως, να ταυτίζουν τα ισραηλινά και τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα και να απαιτούν ανάλογη ευθυγράμμιση της αμερικανικής διπλωματίας, προκειμένου να παράσχουν τη σημαντική και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κρίσιμη εκλογική τους υποστήριξη. Και τον διεθνοπολιτικό, ήτοι, αφ’ ενός μεν, τη σκοπιμότητα και το χρέος στήριξης του πιστού συμμάχου Ισραήλ, αφ’ ετέρου όμως, την ανάγκη προσεταιρισμού, ή έστω κατευνασμού, ενός Αραβο-Μουσουλμανικού κόσμου που έχει αναγάγει το Παλαιστινιακό σε σημαία – άσχετα αν πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, από τους ηγέτες του επικαλούνται τα δεινά των Παλαιστίνιων προσχηματικώς και ιδιοτελώς. Υπό τις συνθήκες δε αυτές, η έκκληση του Αμερικανού προέδρου προς τους Ισραηλινούς να αναστείλουν την οικιστική τους δραστηριότητα σε ορισμένες αμφισβητούμενες περιοχές προς χάριν της προώθησης της ειρηνευτικής διαδικασίας δεν έπεσε απλώς στο κενό, αλλά απεδείχθη αντιπαραγωγική. Η ισραηλινή πλευρά, όχι μόνο αρνήθηκε να συμμορφωθεί, αλλά και βάλλει ποικιλοτρόπως κατά του κ. Ομπάμα προσωπικώς. Και η παλαιστινιακή, επικαλούμενη την άρνηση των Ισραηλινών να ανταποκριθούν, διέκοψε τις, προβληματικές έστω, ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Διό και μπορεί να προεξοφληθεί ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα αποφύγει, μέχρι λήξης της τετραετίας του, να εμπλακεί εκ νέου στο Παλαιστινιακό – ενώ είναι λίαν πιθανό ότι και επανεκλεγόμενος, θα αποδειχθεί ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς την ανάληψη νέων ειρηνευτικών πρωτοβουλιών.9 ✩✩✩ ατά τα λοιπά, η εκμετάλλευση του Παλαιστινιακού από δυνάμεις εχθρικές προς τις ΗΠΑ, συμβάλλει και αυτή στη διαμόρφωση ενός αντιαμερικανικού κλίματος στον αραβικό χώρο, το οποίο, ούτε η ιστορική ομιλία του προέδρου Ομπάμα στο Κάιρο, ούτε η

διστακτική και επιλεκτική στήριξη που η Ουάσιγκτον έχει παράσχει προς τις αλυσιδωτές αραβικές εξεγέρσεις των τελευταίων δεκαοκτώ μηνών, άρκεσε για να αντιστρέψει. Σε ό,τι ειδικότερα αφορά στη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη, είναι προφανές ότι η αμερικανική ηγεσία – και ασφαλώς δεν ήταν η μόνη – κατελήφθη εξ απήνης. Αντιμετώπισε δε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει οξύ δίλημμα, καθώς, από τη μια, το επαναστατικό ρεύμα πλήττει πλείονα καθεστώτα προσκείμενα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση – συμπαρέσυρε τους ηγέτες της Τυνησίας, της Λιβύης, και της Αιγύπτου, και ήδη αποτελεί απειλή για κρίσιμης σημασίας στρατηγικούς και γεωοικονομικούς εταίρους της Ουάσιγκτον, όπως η Ιορδανία και τα κράτη του Περσικού Κόλπου – και, από την άλλη, επίδειξη αδιαφορίας, πόσο μάλλον εχθρότητας, έναντι των εξεγερμένων, όχι μόνο θα αμαύρωνε τη γενικότερη εικόνα των ΗΠΑ ως προπυργίου της δημοκρατίας, αλλά και θα αποξένωνε τους νέους κατόχους της εξουσίας, εκεί όπου οι επαναστάσεις επικρατούν. Εξ ου και η διαφοροποίηση της αμερικανικής στάσης ανάλογα προς τις τοπικές πραγματικότητες και προς το διακύβευμα. Αποφευγομένης πάντως, στο μέτρο του δυνατού, της ενεργού στρατιωτικής εμπλοκής – και τούτο για λόγους, τόσο δημοσιονομικούς, όσο και επεμβατικής κόπωσης της αμερικανική; κοινής γνώμης. Χαρακτηριστικά, στη μόνη μέχρι στιγμής περίπτωση τέτοιας στρατιωτικής της εμπλοκής – την αεροπορική επίθεση κατά του καθεστώτος του Καντάφι – η Ουάσιγκτον εκχώρησε τη διεύθυνση των επιχειρήσεων στους νατοϊκούς συμμάχους της, αρκούμενη «να ηγηθεί εκ των μετόπισθεν» [leading from behind]. 10 Καθώς γράφεται το παρόν, η προσεκτική αυτή προσέγγιση των αραβικών καθεστωτικών κρίσεων τίθεται υπό δεινή δοκιμασία στη Συρία. Με τις τοπικές συνθήκες και το διεθνές πλαίσιο των εκεί τεκταινομένων σαφώς πολυπλοκότερα από ό,τι στις προηΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

41 γηθείσες αραβικές εξεγέρσεις – και με το αμερικανικό διακύβευμα μεγαλύτερο. Την εξέγερση των συγκροτούντων την πλειοψηφία του συριακού πληθυσμού Σουνιτών, κατά του εδραζόμενου στους Αλεβίτες (ανήκουν σε κλάδο του Ισλάμ συγγενεύοντα προς τους Σιίτες) και άλλες μειονότητες συριακού καθεστώτος, ενισχύουν ενεργώς προσκείμενες στις ΗΠΑ σουνιτικές μεσανατολικές δυνάμεις, όπως κατ’ εξοχήν η Σαουδική Αραβία, και η Τουρκία. Πέραν τούτου, η κατάρρευση του καθεστώτος αυτού θα κατέφερε πλήγμα κατά του Ιράν, αλλά και κατά της εδρευούσης στη λιβανική επικράτεια και επίσημα χαρακτηρισμένης από τους Αμερικανούς και άλλους νατοϊκούς ως τρομοκρατικής σιιτικής Χεζμπολάχ. Η δε προσφυγή των συριακών καθεστωτικών δυνάμεων σε εκτεταμένη ωμή βία κατά των επαναστατών και το συνακόλουθο προσφυγικό ρεύμα προς όμορες της Συρίας χώρες, τείνει να προσδώσει στην επιχειρούμενη καταστολή τον χαρακτήρα ανθρωπιστικής κρίσης. Κίνητρα όλα αυτά για μια ενεργό αμερικανική επέμβαση. Από την άλλη, όμως, από την επικράτηση των εξεγερμένων Σουνιτών απειλούνται, όχι μόνο οι ίδιοι οι Αλεβίτες, αλλά και άλλες μειονότητες, συμπεριλαμβανομένης της χριστιανικής – οι οποίες υπό το κοσμικοποιημένο καθεστώς των Ασάντ αισθάνονταν σχετικά ασφαλείς. Και συγχρόνως πυκνώνουν οι πληροφορίες για τη διάπραξη εγκληματικών πράξεων και από τους επαναστάτες,11 ενώ διαφαίνεται ο κίνδυνος στις τάξεις των τελευταίων αυτών να διεισδύσουν ακραία ισλαμικά στοιχεία, και ειδικότερα η αλ-Κάιντα. Επιπροσθέτως δε, σε περίπτωση παράτασης της εμφύλιας σύγκρουσης, προβλέπονται, αφ’ ενός, αποσταθεροποιητικές παρενέργειες στα σύνορα Συρίας με Τουρκία και Ιράκ, λόγω κουρδικού, και στον πολύπαθο Λίβανο, λόγω αναΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ζωπύρωσης των εκεί εθνο-θρησκευτικών συγκρούσεων, και, αφ’ ετέρου, επιβάρυνση των σχέσεων της Δύσης με τη Ρωσία και την Κίνα, με δεδομένη την αντίθεση των δύο αυτών μεγάλων δυνάμεων σε διεθνή ανάμιξη στα εσωτερικά συριακά πράγματα. 12 Συνεπώς, ο κ. Ομπάμα καλείται, υπό το φως λίαν αντιφατικών δεδομένων, να επιλέξει, κατ’ ουσίαν, την ολιγότερο κακή οδό ενεργείας. Η Ουάσιγκτον σαφώς στοχεύει στην αντικατάσταση του οριστικά, κατά τις εκτιμήσεις της, απαξιωμένου καθεστώτος Ασάντ, αλλά από μία τάξη πραγμάτων αποκλείουσα την αναρχία, με τις αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις της στην περιοχή, καθώς και τη διείσδυση τρομοκρατικών ισλαμικών στοιχείων. Και προς τούτο, σε κάποιο βαθμό κατ’ αναλογίαν προς τον χειρισμό του Λιβυκού, δείχνει να ευνοεί μεν την προσφυγή σε βίαια μέσα, πλην όμως να αποφεύγει στο μέτρο του δυνατού ευθεία δική της στρατιωτική ανάμειξη – ενθαρρύνοντας, και επιχειρώντας συγχρόνως να ελέγξει, την εμπλοκή τρίτων. Και κατά κύριο λόγο της νατοϊκής συμμάχου Τουρκίας. 13 ✩✩✩ ετά την αποτυχία των αρχικών προσπαθειών του προέδρου Ομπάμα να «επανεκκινήσει» τις ρωσοαμερικανικές σχέσεις, η πολιτική της Ουάσιγκτον έναντι της Ρωσίας, φέρει τη σφραγίδα του γεωπολιτικού ρεαλισμού. Ανάλογος δε διεθνοπολιτικός πραγματισμός φαίνεται να διέπει και τη ρωσική στάση. Είναι αλήθεια ότι, σε επικοινωνιακό επίπεδο, ο πρόεδρος Μεντβέντεβ εμφανίσθηκε διαλλακτι-

κότερος του προκατόχου του. Ωστόσο, και επί δικής τους προεδρίας, οι γεωπολιτικές και σ τρ α τ ηγ ι κές ανησυχίες, φιλοδοξίες, και φυσικά δυνατότητες της Μόσχας παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητες. Σταθερή επιδίωξη της ρωσικής ηγεσίας ήταν και είναι η διατήρηση, ή και στο μέτρο του δυνατού η ανάκτηση, της ρωσικής επιρροής στο «εγγύς εξωτερικό». Και ως εκ τούτου, η ενεργός αμερικανική παρουσία σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του ευρωπαϊκού και ασιατικού περιγύρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας προκαλούν την έντονη δυσφορία του Κρεμλίνου. Τις δύο δυνάμεις διχάζει επί πλέον, το επί προεδρίας Μπους δρομολογηθέν αμερικανο-νατοϊκό αντιπυραυλικό σύστημα, παρ’ όλον ότι ο πρόεδρος Ομπάμα τού επέφερε τροποποιήσεις που γενικώς εκλήφθηκαν – παρά τις επίσημες διαψεύσεις των αμερικανικών κυβερνητικών κύκλων – ως προσπάθεια διασκέδασης των ρωσικών φόβων. Ενώ Ουάσιγκτον και Μόσχα διαφωνούν ως προς τον χειρισμό των κρίσεων στη Λιβύη και την Συρία και την αντιμετώπιση των πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν. Χωρίς εν τούτοις οι διαφωνίες τους αυτές να έχουν εμποδίσει τη συνεργασία τους σε τομείς σύγκλισης των συμφερόντων τους, όπως ο έλεγχος των εκατέρωθεν πυρηνικών εξοπλισμών και η σταθεροποίηση του Αφγανιστάν. Και ούτε πρέπει να αναμένονται θεαματικές αλλαγές στις ρωσο-αμερικανικές σχέσεις κατά τη νέα, τρίτη προεδρική θητεία του κ. Πούτιν. Η πρόταση του τελευταίου αυτού για μια «Ευρωασιατική Ένωση», η οποία προκάλεσε ουκ ολίγο επικοινωνιακό θόρυβο, αποτελεί, εκ πρώτης όψεως, απάντηση στην αμερικανική ηγεμονία. Διορα-

42 τικοί όμως δυτικοί αναλυτές, εκτιμούν ότι κεντρικός στόχος του Ρώσου προέδρου είναι η εξισορρόπηση του πραγματικού αντιπάλου της χώρας του – ήτοι της Κίνας.14 Οπωσδήποτε δε, η Ρωσία, παρά το πάντοτε επίφοβο πυρηνικό της οπλοστάσιο, έχει παύσει να εκλαμβάνεται ως σοβαρή σ τρ α τ ι ω τ ι κ ή απειλή από την Ουάσιγκτον. 15 Η προσοχή της οποίας είναι κυρίως επικεν τρωμένη, αυτή τη στιγμή, στη μεσανατολική σκηνή. Ενώ βαθμιαίως το κέντρο βάρους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μετατοπίζεται προς την Άπω Ανατολή. Με την μετατόπιση αυτή να αποτελεί πιθανώς την μεσοπρόθεσμα σημαντικότερη διεθνή εξέλιξη της εποχής μας. Μολονότι δε η γεωστρατηγική αυτή στροφή (pivot, στην πρωτότυπη αγγλική διατύπωση) διεγράφετο ήδη επί προηγούμενων αμερικανικών κυβερνήσεων, υπό την παρούσα τείνει πλέον να οριστικοποιηθεί.16 Και μάλιστα σε σημείο του να κατηγορείται ο πρόεδρος Ομπάμα από τους Ρεπουμπλικανούς αντιπάλους του, ότι χάριν του ασιατικού αυτού προσανατολισμού υποβαθμίζει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρώπη – και ειδικότερα την «ειδική σχέση» τους με τους Βρετανούς. Αδίκως, πρέπει να τονισθεί. Αντιθέτως μάλιστα, επί προεδρίας Ομπάμα, όχι μόνο το κλίμα των ευρω-αμερικανικών σχέσεων βελτιώθηκε, αλλά και ο ρόλος του ΝΑΤΟ επιβεβαιώθηκε – μεταξύ άλλων επ’ ευκαιρία της κρίσης της Λιβύης και της κατασκευής της αντιπυ-

ραυλικής ασπίδας. Ο δε Αμερικανός πρόεδρος έχει επανειλημμένος επιδείξει ενεργό προσωπικό ενδιαφέρον για την υπέρβαση της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης – ανήσυχος ασφαλώς και για τις δυσμενείς επιπτώσεις της στην αμερικανική οικονομία.17 Ωστόσο, η αλματώδης οικονομική ανάπτυξη στον χώρο της Ανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού, και κυρίως η ανάδυση της Κίνας ως μείζονος οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης, με διογκούμενες παγκόσμιες φιλοδοξίες, φυσικό είναι να έχουν προσελκύσει το αύξον ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον. Η οποία, ενώ συνεχίζει να επιδιώκει πολυσχιδή συνεργασία με το Πεκίνο και να ενθαρρύνει την ένταξή του σε μια ειρηνική περιφερειακή και ευρύτερη διεθνή οικονομική και πολιτική τάξη, συγχρόνως ενισχύει όλο και περισσότερο τις συμμαχίες της ή συνάπτει νέες με τα ανήσυχα για τις επεκτατικές κινεζικές βλέψεις κράτη της περιοχής, σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης της ανόδου του κινεζικού γίγαντα.18 ✩✩✩ υμπερασματικώς: Η προεδρία. Ομπάμα σηματοδότησε πρωτίστως τη συνέχεια μιας εξωτερικής πολιτικής η οποία, παρά την προσωπική επικοινωνιακή σφραγίδα που της εναποθέτει ο εκάστοτε πρόεδρος, διαμορφώνεται με καθοριστικό κριτήριο τα εθνικά αμερικανικά συμφέροντα σταθμιζόμενα υπό το φως της εκάστοτε διεθνούς πραγματικότητας. Τίποτε δε δεν δείχνει ότι επανεκλεγόμενος ο κ. Ομπάμα θα απομακρυνθεί σημαντικά από τη γραμμή της πρώτης τετραετίας του – εκτός, φυσικά, δραματικών αλλαγών στο γεωπολιτικό σκηνικό, όπως, π.χ., μια ισραηλινή επίθεση κατά του Ιράν. Ενώ αξίζει να επισημανθεί ότι και ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος για την προεδρία Μιτ Ρόμνεϊ, εάν αντιπαρέλθει κανείς, όπως άλλωστε θα ήταν φρόνιμο, ως απλές προεκλογικές υπερβολές τις ρητορικές εξάρσεις του σε σχέση με το Ισραήλ και τη Ρωσία – υποστήριξε τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιε-

ρουσαλήμ και χαρακτήρισε τη Ρωσία «υπ’ αριθμόν ένα γεωπολιτικό εχθρό» των ΗΠΑ – ουδέν το πραγματικά διαφορετικό προτείνει για τη διαχείριση των εξωτερικών σχέσεων της χώρας του. Εν κατακλείδι, λίγες σκέψεις για την τύχη των ελληνοαμερικανικών σχέσεων κατά την υπό εξέταση περίοδο: ‘Όπως ήταν προβλέψιμο, και επί κυβέρνησης Ομπάμα η Ουάσιγκτον ακολούθησε την πεπατημένη, εξισορροπώντας τη στήριξη της χώρας μας με τις υποχρεώσεις της έναντι των λοιπών συμμάχων και εταίρων της στην περιοχή μας. Μεταξύ άλλων, η αμερικανική διπλωματία εξακολούθησε να προτρέπει Αθήνα και Σκόπια να αξιοποιήσουν τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών για τη συναινετική επίλυση του θέματος της οριστικής ονομασίας της ΠΓΔΜ. Και να παρακινεί Αθήνα και Άγκυρα να επιλύσουν τις διμερείς διαφορές τους μέσω διαπραγματεύσεων – αποφεύγοντας, και στις δύο περιπτώσεις, να τοποθετηθεί επί της ουσίας των προβλημάτων. Ως προς δε το Κυπριακό, σε στενή συνεργασία με τους Βρετανούς, συνέχισε να παροτρύνει τις εμπλεκόμενες πλευρές να αναζητήσουν ειρηνική λύση στο πλαίσιο του ΟΗΕ – και πάλι χωρίς να προβαίνει σε προτάσεις ως προς την ουσία της λύσης αυτής, μολονότι ευνοώντας, κατά πάσαν βεβαιότητα, τη διατήρηση του πυρήνα του σχεδίου Ανάν. Παραλλήλως, η Ουάσιγκτον εξεδήλωσε επανειλημμένως, και μάλιστα και σε προεδρική στάθμη, την παραδοσιακή της, έκθυμη υποστήριξη προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο – εν μέρει υπό την πίεση της Ελληνικής Ομογένειας και άλλων χριστιανικών δυνάμεων στο εσωτερικό των ΗΠΑ, και εν μέρει για να τεθεί φραγμός στις «επεκτατικές» βλέψεις του Πατριαρχείου της Μόσχας. Γενικότερα, η Ελλάδα ενδιαφέρει τους διαμορφωτές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, τόσο ως μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως βαλκανικός παράγων, όσο και σε σχέση με τα δρώμενα στον ευρύτεΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

43 ρο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Σε ό,τι δε αφορά στην τελευταία αυτή πτυχή, βαρύνουσας σημασίας είναι η αμερικανο-νατοϊκή αεροναυτική βάση στην Κρήτη, οι ευρέως χρησιμοποιούμενες και από τους Αμερικανούς βρετανικές βάσεις στην Κύπρο, και ο εν δυνάμει ενεργειακός ρόλος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε συνάρτηση με το Ισραήλ, αλλά και με την Αθήνα. Κατά κύριο, ωστόσο, λόγο, το αμερικανικό ενδιαφέρον για τη χώρα μας έχει αρνητικό πρόσημο, υπό την έννοια ότι πρωταρχικό μέλημα της Ουάσινγκτον είναι η αποτροπή μιας πολλαπλώς επιζήμιας για τα συμφέροντά της ελληνοτουρκικής σύρραξης. Σε μια στιγμή, ιδίως, κατά την οποία η αμερικανική διπλωματία επιχειρεί να αξιοποιήσει τον τουρκικό παράγοντα για την αντιμετώπιση εκρηκτικών περιφερειακών προβλημάτων, όπως το Συριακό, το Ιρανικό, και το Ιρακινό, καταβάλλοντας συγχρόνως σύντονες προσπάθειες για να συμφιλιώσει την Άγκυρα με τον κύριο στρατηγικό σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή που είναι το Ισραήλ. 19 

Σημειώσεις 1 Βλ. επί παραδείγματι, Victor Davis Hanson, The economy based election that wasn’t, National Review Online, 2-8-2012. 2 Για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά και για μια συνολική αποτίμηση της εξωτερικής πολιτικής του Αμερικανού προέδρου βλ. Martin Indyk, Kenneth Lieberthal, και Michael E. O’Hanlon, Scoring Obama’s Foreign Policy, Foreign Affairs, τεύχος Μαΐου-Ιουνίου 2012. 3 Μεταξύ πολλών άλλων, βλ. στον ιστότοπο του Λευκού Οίκου: National Security Strategy, Μάιος 2010, σελ. 19. Στην πράξη η αντιτρομοκρατική γραμμή της προεδρίας Μπους συνεχίζεται χωρίς ουσιαστικές αλλαγές. Παρά τις προεκλογικές εξαγγελίες του κ. Ομπάμα, το στρατιωτικό δεσμωτήριο του Γκουαντάναμο διατηρείται. Ενώ υπό τις προσωπικές οδηγίες του προέδρου επετεύχθη η μεγάλης συμβολικής σημασίας θανάτωση του Μπιν Λάντεν. 4 Σύμφωνα με το προμνησθέν άρθρο του Foreign Affairs, «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ακόμη πολλά πλεονεκτήματα: Τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις στον κόσμο. Ισχυρό δίκτυο συμμάχων και εταίρων. Συνεχιζόμενη πρωτοπορία στην έρευνα και ανάπτυξη. Το καλύτερο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης στον κόσμο. Καινοτομία και βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Δημογραφικό χωνευτήρι και μετριοπαθή, ισορροπημένη πληθυσμιακή αύξηση. Ένα διαφανές πολιτικό σύστημα και ασφαλείς κανόνες δικαίου, που προσελκύουν ξένες επενδύσεις. Άφθονους φυσικούς πόρους. Μια ζωντανή κοινωνία. Και τεράστια εμπειρία παγκόσμιας ηγεσίας.» Ενώ το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών του Λονδίνου επισημαίνει ότι ο στρατιωτικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ υπερβαίνει το σύνολο των αμέσως επόμενων αντίστοιχων δέκα. Βλ. James Blitz, Asia defence spending overtakes Europe, Financial Times, 7-32012. Βλ επίσης, Ian Bremmer, Five myths about America’s decline, Washington Post, 4-5-2012. 5 Για έναν απαισιόδοξο απολογισμό της μεσανατολικής πολιτικής των ΗΠΑ, τόσο επί Μπους υιού, όσο και επί Ομπάμα, βλ. Arnaud de Borchgrave, Dysinformatsia redux, UPI, 13-8-2012. 6 Μεταξύ άλλων, βλ.: White House Stands by Biden Statement That Taliban Isn’t U.S. Enemy, FoxNews.com, 19-12-2011. The U.S.-Afghanistan Strategic Partnership Agreement, The White House, 1-5-2012. Scott Wilson, Karen DeYoung, NATO leaders agree on framework to wind down Afghan mission, Washington Post, 21-5-2012. Και U.S. sweetens Taliban prisoner proposal in bid to revive peace talks, Reuters, 7-8-2012. 7 Βλ. Mark Landler, Obama Says Iran Strike Is an Option, but Warns Israel, New York Times, 2-3-2012. 8 Βλ εμπεριστατωμένη παρουσίαση της «αιρετικής» αυτής προσέγγισης, υπό τον ελαφρώς προβοκατόρικο τίτλο Why Iran Should Get the Bomb, στο τεύχος του Ιουλίου-Αυγούστου 2012 του κορυφαίου αμερικανικού περιοδικού Foreign Affairs 9 Βλ. μεταξύ πολλών άλλων: James Kitflield, Why Israel Plays Such a Big Role in U.S. Presidential Races, The Atlantic, Τεύχος Δεκεμβρίου 2011. Jackson Diehl, Mahmoud Abbas’s unhappy anniversary, Washington Post, 19-4-2012l. 10 Βλ. μεταξύ άλλων, Roger Cohen, Leading from behind, New York Times, 31-10-2011. Σημειωτέον ότι η φράση αυτή ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε δημοσία από τον Αμερικανό πρόεδρο ή συνεργάτη του. 11 Βλ. Erin Banco, Sophia Jones, Accusations of war crimes rob Syrian rebel fighters of moral high ground, The Christian Science Monitor - CSMonitor.com. 12 Για τους κινδύνους περιφερειακής αποσταθεροποίησης συνεπεία της συριακής κρίσης, βλ. Daniel L. Byman και Kenneth M. Pollack, The Syrian Spillover. Is anyone prepared for the unintended consequences of the war for Syria? The Foreign Policy, 108-2012. 13 Βλ. David OByrne, US and Turkey increase co-operation on Syria, Financial Times, 118-2012. Dorian Jones, Turkey, US to Work

Closely on Syria, Voice of America, 11-82012. 14 Βλ. Putin proposes setting up ‘Eurasian Union’ of former Soviet nations, Associated Press, 4-10-2011. Raffaello Pantucci, Alexandros Petersen, Russia’s Eastern Anxieties, New York Times, 17-10-2011. Επίσης: Thomas Grove, Russia’s Medvedev hints of Chinese threat to Far East, chicagotribune.com, Reuters. 15 Βλ. επί παραδείγματι πρόσφατες απαξιωτικές εκτιμήσεις Αμερικανών αρμοδίων για ικανότητα Ρωσίας να προβάλει ναυτική ισχύ. Rowan Scarborough, Russia seeks sea power with decrepit fleet, Washington Times, 29-7-2012. 16 Βλ. χαρακτηριστικά, Jorge Benitez, US pivot doesn’t affect NATO’s Asian partnerships, στην αγγλόγλωσση κινεζική εφημερίδα Global Times, φύλο 14ης Αυγούστου 2012. Συναφώς, ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης σφυγμομέτρηση της αμερικανικής κοινής γνώμης, σύμφωνα με την οποία «το 51% των ερωτηθέντων είπαν ότι η Κίνα, η Ιαπωνία και άλλες ασιατικές χώρες είναι ‘σημαντικότερες για τα εθνικά συμφέροντα της χώρας του’ από ό,τι τα μέλη της ΕΕ (38%). Ακόμη και το 2004, ο αριθμός αυτός ήταν 54%-29% υπέρ της Ευρώπης.» Βλ. U.S. Turns From EU to Asia, Wall Street Journal, 14-92011. 17 Για μια ενδιαφέρουσα απάντηση στους επικριτές της ευρωπαϊκής πολιτικής του προέδρου Ομπάμα, βλ. Sean Kay, Making Friends with Friends, Foreign Policy, 7-82012. Επίσης, το προμνησθέν άρθρο της Wall Street Journal, από το οποίο προκύπτει ότι προ έτους τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων πολιτών ήσαν ικανοποιημένοι από την πολιτική του κ. Ομπάμα. 18 Βλ. ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες απόψεις του Χένρυ Κίσινγκερ για τις σινο-αμερικανικές σχέσεις στο τεύχος Μαρτίου/Απριλίου 2012 του Foreign Affairs, υπό το τίτλο The Future of U.S.-Chinese Relations, Conflict Is a Choice, Not a Necessity. Επίσης βλ. Mathew Pennington, US dilemma in South China Sea response, New York Times, 28-72012. Για πρόσφατες κινεζικές αντιδράσεις στην αμερικανική αυτή πολιτική, βλ. Tania Branigan, China lambasts US over South China Sea Row, guardian.co.uk, 6-8-2012. 19 Βλ. Abdullah Bozkurt, Turkey says it will do ‘whatever is required’ against Iran, Today’s Zaman, 10-8-2012. Για τις συντονισμένες προσπάθειες του Λονδίνου και της Ουάσιγκτον να γεφυρώσουν την αντιπαράθεση της Τουρκίας με το Ισραήλ, βλ. Barak Ravid, U.K. mediating between Israel and Turkey in bid to end impasse, Haaretz.com, 2-82012. Για μια γενικότερη προσέγγιση των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Η Τουρκία σε αναζήτηση ρόλου, Εθνικές Επάλξεις, τεύχος 100, Απριλίου-Ιουνίου 2012.

Η (Χρήσιμη) Δραστηριοποίηση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή

Υπό Δρ κ. Κωνσταντίνου Φίλη, Διευθυντή Ερευνών του ΙΔΙΣ

α γεγονότα στη Μέση Ανατολή λαμβάνουν μορφή χιονοστιβάδας. Η κρίση στη Συρία ως αναμενόταν έχει επεκταθεί, η συνεπακόλουθη ανθρωπιστική κρίση ταλανίζει το σύνολο των γειτονικών κρατών, η Τουρκία βλέπει το δόγμα Νταβούτογλου να «μπάζει νερά» και τα «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονες να εξελίσσονται σε σχέσεις με αρνητικό χαρακτήρα (με εξαίρεση το Κουρδικό Ιράκ). Ταυτόχρονα το Ισραήλ μοιάζει να βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά για την εκτόξευση μιας προληπτικής επίθεσης εναντίον του Ιράν, το κουρδικό ζήτημα αναδύεται εκ νέου αυτή τη φορά με μεγαλύτερη δυναμική και απρόβλεπτες συνέπειες, το εύθραυστο εθνοτικό και θρησκευτικό μωσαϊκό των κρατών της περιοχής αποσυντίθεται, αναζωπυρώνοντας ταυτόχρονα την προαιώνια κόντρα μεταξύ Σιϊτών-Σουνιτών. Παράλληλα το μέλλον της Δαμασκού φαντάζει για το προβλεπτό μέλλον δυσοίωνο και δι/τριχοτομημένο, ανεξαρτήτως των δυνάμεων που θα επικρατήσουν τελικά, ενώ η ανησυχία εντείνεται λόγω του χημικού της οπλοστασίου. Τέλος η πιθανότητα εμπλοκής εξτρεμιστικών στοιχείων στις θερμές αντιπαραθέσεις κρατών τής Ανατολικής Μεσογείου, δύναται να παγιώσει την αστάθεια και την αβεβαιότητα στην ευρύτερη περιοχής της Μέσης Ανατολής. Λαμβάνοντας υπόψη τον καταιγισμό εξελίξεων σε συνδυασμό με την ύπαρξη αναβρασμού και σε άλλα γειτονικά κράτη της συγκεκριμένης περιοχής, αναζητάται η κατεύθυνση, επί της οποίας θα αντιδράσει το μεγαλύτερο αραβικό κράτος, δηλαδή η Αίγυπτος. Ήτοι, θα την επηρεάσει η παρούσα εύλογη περίοδος εσωστρέφειας, αφήνοντας χώρο για δράση σε εταίρους και ανταγωνιστές, ή θα διεκδικήσει το δικό της μερίδιο στη νέα πίτα και δη με αναθεωρητικές βλέψεις; Η χώρα μας, βιώνοντας την χειρότερη ίσως κρίση της νεότερης ιστορίας της, παρακολουθεί από απόσταση ασφαλείας τα γεγονότα. Μέχρι σήμερα δεν έχει λάβει επίσημη θέση για τα περισσότερα ζητήματα που ταλανίζουν την περιοχή, ενώ με εξαίρεση μία επίσκεψη εργασίας των ΥΠΕΞ των κρατών-μελών του ευρωπαϊκού νότου στην Αίγυπτο, τον τελευταίο καιρό απέχει των περιφερειακών διεργασιών. Είτε γιατί οι περιορισμένοι πόροι δεν το επιτρέπουν (τουλάχιστον στο βαθμό που αυτό συνέβαινε στο παρελθόν), είτε λόγω της ρευστής κατάστασης, είτε γιατί η αναζήτηση νέων μετώπων προσκρούει στις διαφορετικές προτεραιότητες των κρατών της περιοχής. Ωστόσο, σε ένα άλλο μέτωπο, αυτό της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα κινήθηκε υπερβατικά. Σχεδόν παράλληλα με την εμφάνιση γκρίζων σύννεφων στις σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, η Αθήνα

αποτόλμησε το μεγάλο βήμα: ενίσχυσε σχεδόν σε όλα τα επίπεδα τους δεσμούς της με το Τελ-Αβίβ, βάζοντας τέλος στη μονομερή και χωρίς ουσιαστικό σχέδιο φιλοαραβική πολιτική δεκαετιών. Και είναι αλήθεια ότι αφού ξεπεράσθηκαν στερεότυπα του παρελθόντος, επικράτησε μία ευρύτερη πολιτική συναίνεση γύρω από την ανάγκη ενίσχυσης των δεσμών Ελλάδας-Ισραήλ, πάντα με γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Αυτή η κατάκτηση δημιουργεί μία συνέχεια, αν και κάποιες πολιτικές δυνάμεις δείχνουν πρόθυμες να σπαταλήσουν εθνικό κεφάλαιο προς όφελος απροσδιόριστων τρίτων, εφόσον αφιερώνουν στο πρόγραμμα εξωτερικής τους πολιτικής, περισσότερες λέξεις για το Παλαιστινιακό παρά για την Κύπρο.

αι εδώ συνίσταται ένα από τα ελληνικά παράδοξα. Να ορίζουμε τις σχέσεις με το Χ κράτος υπό το πρίσμα των σχέσεων μας με το Ψ κράτος. Επί παραδείγματι, ορισμένοι ανακαλύπτουν περιορισμούς στην ανάπτυξη δεσμών με το Ισραήλ λόγω της «κατεχόμενης» Παλαιστίνης. Και αυτό καταλήγει στην πρόφαση η το άλλοθι της ολιγωρίας. Γιατί όμως οι φίλες αραβικές χώρες/οργανισμοί, δεν καθορίζουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία βάσει της κατοχής του βόρειου τμήματος της Κύπρου; Αυτό θα πρέπει προφανώς να μας «υποψιάσει». Άλλο να

υπερασπίζεσαι το ισχυρό του δικαίου έναντι του δίκαιου του ισχυρού (πάγια ελληνική θέση), άλλο να εντοπίζεις και να αντιστέκεσαι στην αδικία βασιζόμενος εν πολλοίς στο Διεθνές Δίκαιο, άλλο να στέκεσαι αλληλέγγυος στον αδύναμο και άλλο να εξαρτάς τα συμφέροντα σου από μονομανίες και στοχοποιήσεις, που σε τελική ανάλυση δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις ούτως ή άλλως σύνθετες περιφερειακές παραμέτρους (πχ. τρομοκράτης το Ισραήλ, αλλά απελευθερωτικό κίνημα η Χαμάς). Αν μάλιστα, δεν υπήρχαν τα πρόσφατα ευρήματα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, ο καθορισμός Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Κύπρου-Ισραήλ και τέλος η ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ δεν αποκλείεται, παρά τη δεδομένη πρόθεση των κυβερνήσεων της χώρας μας και του Ισραήλ να δώσουν νέα πνοή στις διμερείς σχέσεις τους, η εν γένει ανάπτυξη της αντίστοιχης πολιτικής να παρέμενε όμηρος όχι μόνο εθνικών μύθων, αλλά και ενός άκρατου φιλοαραβισμού, ο οποίος δεν απέδωσε εδώ και τρεις δεκαετίες τα αναμενόμενα. Ασφαλώς η πολιτική μας στην Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη. Ούτε ωφελούν οι αυταπάτες περί δημιουργίας τριγωνικών αξόνων Ελλάδας – Κύπρου - Ισραήλ. Η καθεμία χώρα έχει τα δικά της συμφέροντα, που άλλοτε ταυτίζονται, άλλοτε συμπληρώνονται, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις απλώς δεν συναντώνται. Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι πρόκειται για τις τρεις πλέον ανεπτυγμένες δημοκρατίες στην περιοχή, με αποτέλεσμα οι συνεννοήσεις μεταξύ τους να καθίστανται ευκολότερες και αποδοτικότερες, ενώ οι δεσμοί αίματος Αθήνας-Λευκωσίας, αποτελούν μέρος της εξίσωσης. Η Ελλάδα, κατά τη δραστηριοποίησή της σε Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή, οφείλει να αναδείξει το ευρωπαϊκό της χαρτί και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάληψη ενός ρόλου έντιμου διαμεσολαβητή, για την επίλυση των συγκρούσεων ή έστω την γεφύρωση των αντιπαΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

45 ραθέσεων που ταλανίζουν την πολύπαθη περιφέρεια. Η σύγκλιση των κρατών της περιοχής με την Ευρώπη, είναι μία επίπονη, ενδεχομένως μακρά, αλλά απαραίτητη για όλους διαδικασία. Η φυσική γειτνίαση, οι μεταναστευτικές ροές, η ανολοκλήρωτη Αραβική Άνοιξη και οι συνέπειες αυτής, οι τραγικές εξελίξεις στη Συρία, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η πιθανή τροφοδοσία της διψασμένης Ευρώπης με τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου, είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που απασχολούν και θα απασχολήσουν την Ένωση το επόμενο διάστημα.

χώρα μας τόσο λόγω ιστορικών δεσμών και θέσης, όσο και εικόνας με όλα σχεδόν τά κράτη της Μέσης Ανατολής (εξαιρείται η Τουρκία), δύναται υπό προϋποθέσεις, να αναπτύξει ένα διευρυμένο ρόλο σε επικείμενες διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις (σε ευρωπαϊκό επίπεδο), αλλά και να αναλάβει πρωτοβουλίες αναζήτησης κοινών παρανομαστών και εξομάλυνσης καταστάσεων. Δεν πρέπει, παρότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα βαθαίνει περιορίζοντας μερικώς τα περιθώρια ελιγμών, να αφήσουμε σε άλλους ελεύθερο πεδίο δράσης σε μία περιοχή που αλλάζει και με δυνάμεις που αναδιατάσσονται. Τώρα είναι η ευκαιρία με ευρωπαϊκό πρόσημο και μακρυά από αποκλεισμούς και διαχωριστικές γραμμές, να συμβάλλουμε ουσιαστικά στη δημιουργία ενός κοινού μέλλοντος που θα διασφαλίζει την σταθερότητα και την ευημερία των λαών της περιοχής, αφήνοντας τους τελευταίους να αποφασίσουν για τις τύχες τους. Με αυτό τον τρόπο θα εκθέσουμε συγκεκριμένες ηγεσίες, που όψιμα κόπτονται για την προάσπιση των συμφερόντων των αραβικών και μουσουλμανικών κρατών, ενώ επί της ουσίας επιθυμούν τη διατήρηση του «status quo» και την επικράτηση συγκρουσιακών λογικών, μόνο και μόνο για την αποτελεσματικότερη προώθηση των δικών τους συμφερόντων. Πως αλλιώς θα καταφέρει η Τουρκία να εξελιχθεί σε προστάτιδα /ηγέτιδα δύναμη των μουσουλμάνων / αράβων; Υπενθυμίζοντας τους το οθωμανικό «μεγαλειώδες» παρελθόν της, που οι περισσότεροι αποστρέφονται; Ασφαλώς και όχι. Αλλά διαβάλλοντας τις σχέσεις με τους αλλόθρησκους της περιοχής, ώστε αφενός να υπονομεύσει την όποια προοπτική εποικοδομητικών επαφών της χώρας μας με την Κύπρο ή το Ισραήλ και αφετέρου, να προσεταιριστεί τους ομόθρησκους της στη λογική επικράτησης

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

βεί σε κινήσεις μακράς πνοής, επιβεβαιώνοντας την θέση, ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η ανάληψη τέτοιων πρωτοβουλιών, με πρόταγμα τα ευρωπαϊκά συμφέροντα σε μία ευαίσθητη περιφέρεια, επί της οποίας συγκεντρώνεται το παγκόσμιο ενδιαφέρον και πνέει άνεμος αλλαγής, κρίνεται ως ζωτικής σημασίας, έστω και αν αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε ποιες δυναμικές θα επικρατήσουν τελικά.

διαχωριστικών γραμμών. Είναι όμως γνωστό σε όλα τα κράτη της περιοχής, ότι και σε μία τέτοια περίπτωση, η νέα ηγεσία της Αιγύπτου πιθανότατα θα παραμονεύει. Η χώρα μας δύναται να κεφαλαιοποιήσει τις προσπάθειες των περασμένων ετών, ανακτώντας το ρόλο του χρήσιμοι εταίρου (όπως παλαιότερα, υπό άλλες βέβαια συνθήκες, στα Βαλκάνια), καθιστάμενη μέρος της λύσης των προβλημάτων παρά συστατικό του ίδιου του προβλήματος. Παράλληλα, πρέπει να εξαντλήσουμε τα περιθώρια ενσωμάτωσης της Ανατολικής Μεσογείου στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Ευρώπης, επιδιώκοντας ένα διττό ρόλο: της φυσικής γέφυρας μεταξύ ΕΕ και κρατών της περιοχής και του δυνητικού διαμετακομιστικού κόμβου που θα μεταφέρει αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές. Έτσι, θα προσφέρουμε μία ρεαλιστική συμπληρωματική λύση στο στρατηγικό δίλημμα των Βρυξελλών, «εξάρτηση από την Ρωσία ως βασικού προμηθευτή αερίου ή από την Τουρκία ως ενεργειακού πνεύμονα, αφού είναι ήδη γνωστό, ότι όλα τα σχέδια του νότιου διαδρόμου που παρακάμπτουν τη Ρωσία, διέρχονται από την τουρκική επικράτεια». Ταυτόχρονα με ιδιαίτερη προσοχή αλλά και μεθοδικότητα, αξίζει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο διαμεσολάβησης στις προβληματικές σχέσεις κρατών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου (πχ. Ισραήλ-Λίβανος), με την ενεργοποίηση όλων των εργαλείων πίεσης (πχ. Γαλλικός παράγοντας προς την Βηρυτό). Για λόγους τυπικούς αλλά και ουσιαστικούς, η εμπλοκή μας πρέπει να έχει Ευρωπαϊκό προσανατολισμό και να διαπνέεται από την πρόθεση συμπερίληψης το δυνατόν περισσοτέρων από τα κράτη της περιοχής. Η Ελλάδα μπορεί να προ-

Πολλοί θα ισχυριστούν ότι η χώρα μας στην παρούσα κατάσταση δεν έχει τις δυνατότητες για μία τέτοια πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική. Θα διαφωνήσω ως προς το μέγεθος που η υφιστάμενη κρίση επηρεάζει τη διαμόρφωση και άσκηση αυτής. Έως ένα βαθμό η κρίση χρησιμοποιείται για να «φτιασιδωθούν» ατέλειες και παραλείψεις, οι οποίες, ούτως ή άλλως, χαρακτηρίζουν μεγάλο μέρος της πολιτικής που ασκήθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Όμως, όπως αποφάνθηκε κορυφαίος αμερικανός μπασκετμπολίστας, όταν μετά από συνεχείς ανεπιτυχείς προσπάθειες κατάφερε τελικά να κερδίσει τον τίτλο στο καλύτερο πρωτάθλημα του κόσμου, «η μοίρα δεν χαρίζεται, κερδίζεται». 

Δρ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ Ο Δρ. Φίλης διετέλεσε Διευθυντής για θέματα Ρωσίας του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και από το Νοέμβριο του 2004 τέθηκε Επικεφαλής του Κέντρου Ρωσίας και Ευρασίας. Τον Νοέμβριο του 2007 εξελέγη Ανώτερο Συνεργαζόμενο Μέλος στο St Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και από τον Σεπτέμβριο του 2008 είναι εταίρος του τμήματος Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών της Οξφόρδης (SEESOX). Είναι εντεταλμένος διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοίκησης Επιτελών Πολεμικού Ναυτικού. Έχει σειρά επιστημονικών δημοσιεύσεων και σημαντικό αριθμό διαλέξεων στο εξωτερικό, αλλά και τακτικές δημόσιες παρεμβάσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Τον Ιούλιο του 2012 με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, ορίστηκε Διευθυντής Ερευνών του ΙΔΙΣ.

Συνοπτική Ιστορία Αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων «Εν αρχή ήν ο άθλος» (ΗΣΙΟΔΟΥ, Έργα και Ημέραι, 11-26) Υπό κ. Ιωάννη Μ. Ασλανίδη, Αντγου ε.α., Επίτιμου Δκτή της Σ.Σ.Ε.

1. Εισαγωγή

πως όλα τα «Καλά κ’ Αγαθά» προήλθαν από τους αρχαίους Έλληνες, έτσι και οι παγκοσμίου ακτινοβολίας Ολυμπιακοί Αθλητικοί Αγώνες, προήλθαν όπως είναι γνωστόν από το Αθάνατο Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα. Είχε αξία και μεγάλη σημασία, διότι, στόχευε στην Ειρήνη των λαών της εποχής εκείνης, μεταξύ των Κρατών-Πόλεων της Αρχαίας Μεγάλης Ελλάδος. Αυτό δείχνει ότι, και την εποχή εκείνη το θέμα της διαμάχης μεταξύ των Ελλήνων, καλά κρατούσε. μασία, αφού εγένοντο προς τιμή του 2. Ολυμπιακοί αγώνες θεού Δία, του οποίου τεράστιο άγαλμα υπήρχε στην Αρχαία Ολυμπία. Οι στην Αρχαιότητα Ολυμπιακοί αγώνες είχαν φθάσει στο νωρίζουμε ιστορικά ότι, ο πρώτος απόγειο της λαμπρότητος και συμμεκαταγεγραμμένος εορτασμός των τοχής κατά τον 5ο και 6ο αιώνα π.Χ. Ο Ολυμπιακών αγώνων στην αρχαι- αριθμός των αγωνισμάτων έφθασε τα ότητα ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.Χ. είκοσι (20) και ο εορτασμός διαρκούΕίναι όμως σχεδόν βέβαιο σήμερα ότι, σε 4-6 ημέρες. Οι νικητές των αγώνων αυτοί δεν ήταν και η πρώτη φορά που θαυμάζονταν και εγένοντο αθάνατοι γινόνταν, οι αγώνες στην Αρχαία Ελλά- μέσα από ποιήματα και αγάλματα. Το δα. Πιστεύεται ότι μέχρι τότε οι αγώ- έπαθλο δε για τους νικητές ήταν ένα νες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν στεφάνι από κλάδο Ελιάς. Είναι χαραμόνο ένα αγώνισμα η διαδρομή του κτηριστικό το περιστατικό, σε ΟλυΣταδίου. Από το 776 π.Χ. και μετά οι μπιακούς αγώνες της Ολυμπίας, όταν αγώνες έγιναν σιγά-σιγά πιο σημαντι- ο Έλλην Ρόδιος Διαγόρας, πυγμάχος κοί, με συμμετοχή από ολόκληρη την του 5ου αι. π.Χ. απέκτησε πανελλήνια Αρχαία Ελλάδα. Βασικό στοιχείο συμ- φήμη νικώντας στους Ολυμπιακούς, τα μετοχής ήταν να είσαι Έλλην. Οι Ολυ- Πύθια, τα Νέμεα και τα Ίσθμια, γέρων μπιακοί αγώνες, εκτός από την ειρήνη πια να τον περιφέρουν στους ώμους που προεβλέπετο μεταξύ των Ελληνι- των οι δυο γιοί του, αθλητές, επίσης κών Κρατών-Πόλεων που συμμετείχαν, ύστερα από νίκη τους στους Ολυμπιείχαν επίσης μεγάλη θρησκευτική ση- ακούς αγώνες, τότε όλοι οι θεατές «εν

Ο χώρος του Αρχαίου Σταδίου της Ολυμπίας.

χορώ» εκραύγαζαν: «Κάτθαναι γαρ Διαγόρα ουκ εις Όλυμπον αναβήσεις». Οι Αγώνες, με την πάροδο του χρόνου και όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ελλάδα και ο χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έχασαν την αξία και την σημασία των. Εθεωρήθησαν τέλος σαν μια παγανιστική γιορτή και το 393 μ.Χ. ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεοδόσιος διά νόμου, απηγόρευσε την διεξαγωγή τους.

3. Η αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων

ίναι γνωστό ότι, από τον 17ο αιώνα και μετά, άρχισαν να γίνονται κάποιες εορτές σε διάφορα κράτη Αγγλία, Γαλλία, Ελλάδα κ.λπ. που έφεραν το όνομα «Ολυμπιακοί Αγώνες», οι οποίες όμως ήταν τοπικής έκφρασης και σίγουρα όχι διεθνείς. Το ενδιαφέρον για τους Ολυμπιακούς αγώνες, άρχισε να επεκτείνεται, όταν ανακαλύφθηκαν τα ερείπια της αρχαίας Ολυμπίας, από Γερμανούς αρχαιολόγους στα μέσα του 19ου αιώνα, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Έρνετ Κούρτιους. Ένας από τους πρώτους που προσπάθησε ν’ ανάψει την σπίθα της ιδέας αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν ο Εδεσσαίος λόγιος Μηνάς Μηνωίδης. Ο Μηνωίδης την εποχή εκείνη δίδασκε την αρχαία Ελληνική γλώσσα σε Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου μετέφρασε και δημοσίευσε στη Γαλλική γλώσσα το «Γυμναστικό» του Φιλοστράτου (1958), τα οποία συνόδευσε και με δικό του κείμενο, περί της ανάγκης αναβίωσης των Ολυμπιακών αγώνων. Βέβαια οι Ολυμπιακοί αγώνες θα ήταν μόνο μία μακρινή ανάμνηση της

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η είσοδος του νικητή Μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη στο Παναθηναϊκό Στάδιο (1896).

κλασσικής αρχαιότητας, χωρίς το όραμα ων από τις 16 μέχρι τις 23 Ιουνίου 1894. του Βαρώνου Πιερ ντε Κουμπερτέν και Στο Συνέδριο αυτό αποφασιστική ήταν κατά κάποιο τρόπο και των άλλων Ελ- η συμμετοχή του Έλληνα εκπροσώπου λήνων οραματιστών που προηγήθηκαν Δημήτρη Βικέλα (1835-1908). Ο Δ. Βι(όπως π.χ. του προαναφερθέντα Μηνά κέλας από το 1872 εγκαταστάθη στο Μηνωίδη, του Ε. Ζάππα, του Δ. Βικέλα Παρίσι και αφοσιώθηκε στα γράμματα. κ.ά.). Εκτός από την συγγραφική του δραστηΟ Πιερ ντε Κουμπερτέν γεννήθηκε ριότητα, ανέπτυξε έντονη κοινωνική και στο Παρίσι (1863-1937). Αγάπησε τα Εθνική Δράση. σπορ και ασχολήθηκε ενεργά με την ξιΣτο Συνέδριο αυτό, μετά από τις θέφασκία, την κωπηλασία, την πυγμαχία σεις του, που παρουσίασε ο Πιερ ντε και την ποδηλασία. Εργάστηκε σκλη- Κουμπερτέν και τις διάφορες συζητήρά για να εισαχθεί η φυσική αγωγή στα σεις επί του θέματος της διεξαγωγής των σχολεία της Γαλλίας. Ήταν έμμονη η ιδέα Ολυμπιακών αγώνων, αποφασίστηκε η του ότι, η ήττα των Γάλλων αναβίωση αυτών. Αποφασίστο Γαλλοπρωσικό πόλεμο στηκε επίσης οι πρώτοι σύγ(1870-1871), οφείλετο στο χρονοι Ολυμπιακοί αγώνες ότι οι Γάλλοι δεν είχαν φυνα διεξαχθούν στην Αθήνα, σική διαπαιδαγώγηση και την πόλη και την Χώρα που επομένως οι Γάλλοι στρατιγέννησε την Ολυμπιακή Ιδέα. ώτες υστερούσαν των αντιΈτσι γεννήθηκε η Διεθνής πάλων των σε φυσική σωμαΟλυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ), τική κατάσταση. με πρώτο πρόεδρο τον ΈλΟ Κουμπερτέν ήταν βέληνα Δημήτρη Βικέλα (1894βαιος ότι, ο Ελληνικός Πο- Ο Πιερ ντε Κουμπερτέν 1896), γενικό Γραμματέα τον λιτισμός και ιδιαίτερα οι Βαρώνο Πιερ ντε Κουμπερτέν Ολυμπιακοί Αγώνες, μπορούσαν να και μέλη προσωπικότητες από διάφορα προσφέρουν πάρα πολλά στην Αν- Κράτη. θρωπότητα. Ο μεγάλος αυτός μελεΟι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί τητής των αρχαίων Ελλήνων συγγρα- αγώνες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Αν φέων, κοινωνιολόγος και παιδαγωγός, και οι αθλητές που πήραν μέρος ήσαν ξεκίνησε λοιπόν μια εκστρατεία, για να μόνο από 13 Κράτη με 311 αθλητές, εξασφαλίσει διεθνή υποστήριξη για ήταν η μεγαλύτερη αθλητική διοργάτην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώ- νωση που έγινε ποτέ. Οι Έλληνες αξινων. Έπειτα από μια σειρά διαλέξεων ωματούχοι και το κοινό ήταν πολύ ενστις Η.Π.Α., Αγγλία, Γαλλία και σε άλλα θουσιασμένοι και ζήτησαν να έχουν το Κράτη, επέτυχε να διοργανώσει Διεθνές μονοπώλιο των αγώνων. Η ΔΟΕ όμως αθλητικό Συνέδριο στο Παρίσι, για το είχε διαφορετική γνώμη και αποφάσιθέμα αυτό, με συμμετοχή 13 χωρών, με- σε οι δεύτεροι σύγχρονοι Ολυμπιακοί ταξύ των οποίων και η Ελλάς. αγώνες να γίνουν στο Παρίσι, το 1900. Το Συνέδριο έλαβε χώρα στο Πα- Έκτοτε ανά τετραετία διεξάγονται ανελνεπιστήμιο της Σορβόννης των Παρισί- λιπώς σε διάφορες χώρες. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή έχει την έδρα της στην Λωζάνη της Ελβετίας, με την σκέψη του αναβιωτή (1894), να λειτουργεί ανεξάρτητα από Κυβερνήσεις και πολιτικές σκοπιμότητες. Όταν πέθανε ο Κουμπερτέν, το 1937, το πένθος δεν ήταν μόνο για την Ελλάδα, αλλά για όλο τον κόσμο. Ο Βαρώνος Πιερ ντε Κουμπερτέν αγάπησε τόσο πολύ την Ολυμπία, που ζήτησε να θάψουν την καρδιά του εκεί. Πράγματι η καρδιά του βρίσκεται θαμμένη σε ειδικό μνημείο στην Ολυμπία, όπως ο ίδιος το θέλησε. Η φιλοσοφία του Βαρώνου Πιερ ντε Κουμπερτέν, όπως πίστευε ο ίδιος, ήταν: ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει τα μέγιστα τον νέο να διαμορφώσει καλό χαρακτήρα. Βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας του ήταν, γι’ αυτόν όχι η σημασία της Νίκης του αθλητή, αλλά η συμμετοχή. Ο Κουμπερτέν πίστευε ακόμη ότι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να βοηθήσουν τους λαούς, να επικοινωνήσουν μεταξύ των, να βοηθήσουν στην Ειρήνη, στην κατανόηση και στην συνεργασία μεταξύ των λαών. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Αβερυ Μπραντεϊτζ (Πρόεδρος της Δ.Ο.Ε. 1952-1972), για τον αναβιωτή των Ολυμπιακών Αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν, κύριος στόχος του ήταν, αυτοί να συμβάλλουν στην δημιουργία μιας καλύτερης και υγιέστερης ανθρωπότητος, ενός ευτυχέστερου και πιο ειρηνικού Κόσμου.

4. Συμπεράσματα - Σκέψεις

ίναι αλήθεια ότι η Δ.Ο.Ε. προσπαθεί να κρατήσει το κύρος και τον σεβασμό των αγώνων, δίδοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην παιδευτική σημασία των Ολυμπιακών αγώνων. Προσπαθεί η Δ.Ο.Ε. να κρατήσει τους αγώνες στις αρχές και αξίες του Ολυμπιακού Κινήματος, δηλ.: Αυτοί που συνεισφέρουν στο χτίσιμο ενός ειρηνικού και καλύτερου κόσμου, εκπαιδεύοντας την νεότητα δια μέσου του αθλητισμού, χωρίς κανενός

48 είδους διάκριση, σύμφωνα Ένωση και άλλες ανατολιμε το Ολυμπιακό πνεύμα, κές Χώρες αρνήθηκαν να το οποίο απαιτεί αλληλοσυμμετάσχουν στην διεκατανόηση, πνεύμα φιλίξαγωγή των αγώνων. ας, αδελφοσύνη και «ευ - Ως επίσης δεν εξέλειπαν οι αθλιότητες και αγωνίζεσθαι». Σήμερα διερωτάται ο σκεπτόμενος Το κύπελλο που κέρδισε στους σημερινούς Ολυστους Ολυμπιακούς της άνθρωπος, μετά από έναν Αθήνας το 1896 ο Σπύρος μπιακούς αγώνες του και πλέον αιώνα ανελλι- Λούης το οποίο αγοράΛονδίνου. Αυτή την φορά πούς διεξαγωγής των Ολυ- στηκε πρόσφατα από το δυστυχώς, ακούστηκαν Ίδρυμα Στ. Νιάρχου. μπιακών αγώνων ανά τεατοπήματα ή εσκεμμένες τραετία εάν παρέμειναν οι Ολυμπιακοί αν μη τι άλλο ανακρίβειες, μερικές εκ Αγώνες μέσα στο πνεύμα του Ολυμπια- των οποίων από τα χείλη των ονομαζοκού Κινήματος. Ειδικότερα υφίστανται μένων «αθανάτων μελών», υπευθύνων σήμερα, οι αρχές και οι αξίες, βάσει για την διεξαγωγή των Ολυμπιακών των οποίων καθόρισαν οι Αρχαίοι Έλ- Αγώνων, στην χώρα που τους φιλοξέληνες τους Ολυμπια- νησε. Συγκεκριμένα: κούς Αγώνες, ή ακό- Ελέχθη από τον Πρόεδρο διεξαμη και σ’ αυτά που γωγής των Ολυμπιακών Αγώνων Ζακ πίστευε ο αναβιω- Ρογκ, αν είναι δυνατόν, κατά την τελετής αυτών Βαρώνος τή έναρξης των αγώνων στο Λονδίνο, Πιερ ντε Κουμπερ- ότι: «Οι Αγώνες ξαναγύρισαν στο σπίτι τέν; Εδώ υπάρχουν τους». Αυτός αν μη τι άλλο δεν πρέπει πολλά ερωτηματικά. πλέον ν’ ασχοληθεί με τους Ολυμπια- Οι Ολυμπιακοί κούς αγώνες, διότι οι Ερινύες της Ολυαγώνες, δεν απέτρε- μπίας, του Διός και τους Βαρώνου Πιερ ψαν τους πολέμους ντε Κουμπερτέν θα τον καταδιώκουν. Ο Πιερ ντε Κουμπερτέν και έτσι διακόπηκε η - Είχαμε δυστυχώς και μια ευτράπεδιεξαγωγή των, κατά τον Α΄ και Β΄ πα- λη δήλωση από το πουθενά του Πρωγκόσμιο πόλεμο. θυπουργού της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίτ - Πολιτικά ζητήματα επηρέασαν επίσης Ερντογάν, άκουσον, άκουσoν ότι, «…η αρκετές Ολυμπιάδες. ολυμπιακή φλόγα προήλθε από το όρος - Το 1936 στο Βερολίνο, οι Ολυμπιακοί Όλυμπος της Μ. Ασίας…». Με την ευκαιαγώνες χρησιμοποιήθηκαν για πολιτι- ρία ήθελα να ρωτήσω τον κύριον πρωκή προπαγάνδα από τους Ναζί. θυπουργό της Τουρκίας, εάν γνωρίζει - Το 1972 στους Ολυμπιακούς αγώνες καμία πόλη της Μικράς Ασίας, που να του Μονάχου και κατά τον χρόνο δι- την έκτισαν οι Τούρκοι, από εμφανίσεώς εξαγωγής αυτών, είχαμε ένοπλη επί- τους (1100 μ.Χ.), στα εδάφη της Μικράς θεση από εθνικιστικές εξτρεμιστικές Ασίας. Τον πληροφορώ ότι δεν υπάρχει οργανώσεις κατά αθλητών, με αποτέ- καμία, αφού όλες είναι κτισμένες από λεσμα να θρηνήσουμε αρκετά θύμα- Έλληνες και με Ελληνικές ονομασίες. τα-Αθλητές. - Τέλος, υπήρξε ανέντιμη έως άθλια - Το 1976 οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο συμπεριφορά των διοργανωτών της Μόντρεαλ του Καναδά, επηρεάστηκαν Ολυμπιάδος του Λονδίνου, προς την από μποϊκοτάζ Αφρικανικών Κρατών. Ελληνική Αντιπροσωπεία και την Ιστο- Το 1980 στους Ολυμπιακούς Αγώ- ρία γεννήσεως της Ολυμπιακής Ιδέας νες της Μόσχας, οι Η.Π.Α. και άλλα δυ- (καμία κουβέντα για την Ολυμπία). τικά Κράτη αρνήθηκαν ν’ αγωνιστούν, 5. Επίλογος επειδή η τότε Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν. ήμερα η διεξαγωγή των Ολυμπια- Το 1984 στους Ολυμπιακούς Αγώκών αγώνων σε πολλά έχει ξεφύνες του Λος Άντζελες, η τότε Σοβιετική γει, από το Ολυμπιακό πνεύμα της

αρχικής τους διεξαγωγής, τις αρχές του Ολυμπιακού Κινήματος, ακόμη και αυτών των ιδεών του οραματισμού της αναβίωσής τους, δηλαδή του Βαρώνου Πιερ ντε Κουμπερτέν. Μέσα στις δύσκολες ώρες που περνά καθημερινά η ανθρωπότητα, ο αθλητισμός έχει ξεφύγει από την αποστολή του. Ο Αθλητής γυμνάζεται, αθλείται και αναπτύσσεται λανθασμένα και γίνεται ένα ξεπερασμένο γρανάζι ενός τεράστιου ακατανίκητου, απρόσωπου συστήματος, ιατρών, φαρμακευτικών εταιρειών, προπονητών και παραγόντων του Αθλητισμού, που κανείς δεν μπορεί να ελέγχει. Η προσπάθεια του «ρεκόρ», από το απρόσωπο αυτό σύστημα ταυτισμένη με το κακό, είναι σε κάθε βήμα μπροστά από τον αθλητή. Ένας ολοκληρωμένος αντιανθρωπισμός, από φαρμακευτικά σκευάσματα ο οποίος αποσυνθέτει τον άνθρωπο και αντικειμενοποιεί τον αθλητή, βρίσκεται σε επικίνδυνη εξέλιξη, ενώ κανείς πλέον δεν μπορεί να ελέγξει τέτοια φαινόμενα. Οι υπάρχουσες υγιείς αθλητικές παρουσίες, που υπηρετούν το καλό των αθλητών, θεωρούνται πολλές φορές ξεπερασμένες και συνθλίβονται από όσους υπηρετούν τα συμφέροντα του συστήματος των ολίγων. Η διεξαγωγή σήμερα των Ολυμπιακών αγώνων έχει ξεφύγει από την ιδέα, τις αρχές και τις αξίες του Ολυμπισμού ή το Ολυμπιακό πνεύμα. Εάν πιστεύουμε στην αξία και τον σκοπό του αθλητισμού, αυτός πρέπει να επανέλθει στις ρίζες του, άλλως, το μέλλον χιλιάδων αθλητών που ετοιμάζονται γι’ αυτούς θα είναι δυσοίωνο, επ’ ωφελεία των ολίγων. «Η Άθληση πρέπει να παραμείνει, στην μάθηση, στην άσκηση και στην φύση» (Αριστοτέλης). 

Βοηθήματα 1. Εφημερίς «ΤΟ ΠΑΡΟΝ» της 5/8/2012 Βρετανικές Αθλιότητες. 2. Εφημερίς ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 9/9/2001, ένθετο «Οι Πανελλήνιοι αγώνες στην Αρχαιότητα» 3. Ολυμπιακοί αγώνες – Βικιπαιδεία, ο Βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν και η αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Τα διαχρονικά μηνύματα της Αρχαίας Ολυμπίας Υπό κ. Ιωάννη Δ. Κακουδάκη, Αντιστρατήγου ε.α., Επίτιμου Α΄ Υπαρχηγού ΓΕΣ πρώην Διευθυντή της Δνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ

Πέρα στο ξέφωτο η Ολυμπία ξάγρυπνη μερόνυχτα πλέκει, για τον καθένα τους από ‘να στεφάνι αγριλιά ελληνικής ειρήνης, ειρήνης όλου του κόσμου. (Τάκης Δόξας, Ερημίτης του Πύργου)

Αρχαία Ολυμπία υπήρξε αρχαίο θρησκευτικό κέντρο στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, όπου ήταν το περίφημο ιερό του Δία και όπου γεννήθηκαν χιλιάδες χρόνια πριν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες. Η επίσημη επανέναρξη έγινε το 776 π.Χ. και διατηρήθηκαν μέχρι το 393 μ.Χ. Για μια περίοδο πε-

σχυροι ηγεμόνες αγωνίστηκαν για τον κότινο της Ολυμπίας, ενώ πόλεις και άτομα κόσμησαν τον ιερό χώρο με προσφορές αμύθητης αξίας, υλικής και καλλιτεχνικής. Η περιοχή όπου βρίσκεται το ιερό της Ολυμπίας, είναι μια περιοχή χαμηλών λόφων με αμπέλια και ελιές, που τη διασχίζει ο Αλφειός, το μεγαλύτε-

από τα σημαντικότερα Ιερά της αρχαιότητας με αξιόλογα ιστορικά μνημεία, όπως είναι η Ολυμπία, η Ήλιδα, ο Επικούρειος Απόλλωνας και το Μουσείο της, όπου φιλοξενούνται ευρήματα απαράμιλλης τέχνης και μοναδικοί θησαυρούς της παγκόσμιας δημιουργίας, όπως είναι ο Ερμής του Πραξιτέλους, η Νίκη του Παιωνίου, ο Δίας με τον Γανυμήδη, τα Αετώματα από το ναό του Δία, το κράνος του Μιλτιάδη κ.ά.

ευλογημένη Oλυμπιακή γη δημιούργησε τις Ολυμπιακές ονομασίες και τους Ολυμπιακούς προσδιορισμούς, από τους οποίους οι σπουδαιότεροι είναι:

Η Αφή της Ολυμπιακής Φλόγας.

ρίπου 1169 χρόνια η Ολυμπία υπήρξε αείφωτο σύμβολο και κορυφαία ιδέα προς την οποία έτειναν οι ευγενέστερες φιλοδοξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Δεν υπήρχε μεγαλύτερη δόξα από το να στεφθεί κάποιος Ολυμπιονίκης μπροστά στον ναό του Δία. Η νίκη τον ανέβαζε σε υπεράνθρωπα ύψη και η πόλη του γκρέμιζε ένα μέρος από τα τείχη της, που θα της ήταν πια περιττά, αφού θα είχε τέτοιους πολίτες. ΠανίΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ρο ποτάμι της Πελοποννήσου, 15 χλμ. πριν εκβάλλει στο Ιόνιο. Είναι ένας χώρος που η φύση απλόχερα τον έχει προικίσει με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος και μαγευτικά τοπία Από τις αρχές της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας ο χώρος της Ολυμπίας ήταν ιερός χώρος λατρείας της Γης και των ζωοποιών της δυνάμεων. Υπήρξε και παραμένει η κοιτίδα και ένα από μεγάλα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι ένα

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες Ο Ολυμπισμός Τα Ολυμπιακά Σύμβολα: zz Η Ολυμπιακή Σημαία zz Το Ολυμπιακό Σύνθημα zz Ο Ολυμπιακός Ύμνος zz Η Ολυμπιακή Φλόγα zz Τις Ολυμπιακές Δάδες zz Η Ολυμπιακή Λαμπαδηδρομία zz Το Ολυμπιακό Ρητό zz O Κότινος, κ.ά. Η Ολυμπιακή Ιδέα Το Ολυμπιακό Κίνημα Η Ολυμπιακή Παιδεία Η Ολυμπιακή Αλληλεγγύη Η Ολυμπιακή Εκεχειρία Η Ολυμπιακή Χάρτα Το Ολυμπιακό Χωριό Ο Ολυμπιακός Εθελοντισμός Τα Ολυμπιακά Γραμματόσημα κ.ά.

Όλα αυτά που επιγραμματικά αναφέρθηκαν, εκπορεύονται και στηρίζονται στις ιδέες, τις αρχές και τις αναλλοίωτες πανανθρώπινες αξίες της Αρχαίας Ολυμπίας. Διασυνδέονται άμε-

17 Μαΐου 2012 . Η Ελληνική και η Βρετανική σημαία κατά την τελετή παραδόσεως της ολυμπιακής φλόγας στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας όπου αναβίωσαν οι οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες.

σα ή έμμεσα με τις κορυφαίες διαχρονικές βάσεις του ανθρωπισμού και της αξιοπρέπειας των λαών της γης. Από την απλή και μόνο αναφορά των παραπάνω επικεφαλίδων με την εξελικτική τους πορεία και τις καινοτομίες που έγιναν μέσα στο πέρασμα των αιώνων, αλλά και την παγκόσμια ακτινοβολία που έχουν σήμερα, προκύπτει αβίαστα η πανίσχυρη διαχρονική δύναμη της Αρχαίας Ολυμπίας, γιατί αποτελεί την αστείρευτη πηγή και τη σταθερή αφετηρία τους.

Ολυμπισμός ως κορυφαία ιδέα κινείται γύρω από δύο βασικούς άξονες: το «ευ αγωνίζεσθαι» και την «ευγενή άμιλλα». Στον πρώτο άξονα κινούνται οι αξίες της εντιμότητας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της ισοτιμίας, της αναγνώρισης της νίκης και της αποδοχής της ήττας. Συνυπάρχουν το κάλλος, η ευγένεια, η λιτότητα, η αγνότητα, η αγωνιστικότητα, ο σεβασμός, η καθολική συμμετοχή, η πνευματική συνεργασία, η αλληλοκατανόηση, η συναδέλφωση, η αφοσίωση σε υψηλά ιδανικά, η ειρήνη και η αμοιβαία αγάπη. Στο δεύτερο άξονα περιέχονται οι αξίες της αγωνιστικότητας, του ευγενικού συναγωνισμού, της αριστείας, της φιλίας, της σφυρηλάτησης σώματος και ψυχής, της προβολής μεταξύ

ατόμων και λαών χωρίς διακρίσεις και αντιπαλότητες. Ο Ολυμπισμός από τα πανάρχαια χρόνια, εκφράζει την αναζήτηση της τελειότητας, της προσωπικής διάκρισης, της πραγματικής συνεργασίας, της αυτοπεποίθησης, της αυτοκυριαρχίας της κατανόησης των άλλων, της συναδέλφωσης, της καλής θέλησης και τελικά της ειρήνης, ενώ αντιπροσωπεύει συνάμα και το όραμα της συνεχούς προσπάθειας του ανθρώπου να υπερβαίνει τον εαυτό του, επιδιώκοντας συνεχώς υψηλότερους στόχους: Γρηγορότερα, Ψηλότερα, Δυνατότερα (Citius, Altious, Fortious.).

Ολυμπισμός είναι φιλοσοφία ζωής πού προωθεί και συνδυάζει σε αρμονικό σύνολο, τις αρετές του πνεύματος, του σώματος και της ψυχής. Είναι τρόπος ζωής, εκεί όπου το πνεύμα συναντά το σώμα και γεννιέται ισορροπία άθλησης, τέχνης, προσπάθειας και ευγενούς άμιλλας. Ο Ολυμπισμός ενώνει την ψυχική θέληση με τη σωματική δύναμη και ο άνθρωπος υπερβαίνει τον εαυτό του! Σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώνει τους λαούς και κατορθώνει με την αρχή της προσπάθειας, της θέλησης, της αξιοπρέπειας και της συμμετοχής, χωρίς ταξικές ή κοινωνικές, χρωματικές, γλωσσικές διαφορές, μεταξύ των ανθρώπων και των λαών. Συνδέοντας

τον αθλητισμό με τον πολιτισμό και την παιδεία, δημιουργεί έναν τρόπο ζωής που τροφοδοτεί την εκπαιδευτική αξία του καλού παραδείγματος και το σεβασμό των οικουμενικών αξιών. Παραμένει αείφωτος όρος της ζωής! Ο σκοπός του Ολυμπισμού είναι να θέσει παντού τον αθλητισμό στην υπηρεσία της αρμονικής ανάπτυξης του ανθρώπου, ενθαρρύνοντας τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας, η οποία ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της φιλίας και της πραγματικής αγάπης. ¨Έτσι, ο αθλητισμός, ο πολιτισμός και το περιβάλλον, αποτελούν τους τρεις μεγάλους πόλους του Ολυμπισμού. Το 776 π.Χ. είναι η χρονολογία κατά την οποία έγινε η επανέναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, εξαιτίας της διακοπής κατά την άδηλη εποχή, δηλαδή από τους ομηρικούς χρόνους και μετά. Τότε, οι τρεις βασιλείς, Ίφιτος της Ήλιδος, Κλεισθένης της Πίσσης και Λυκούργος της Σπάρτης συνελθόντες ζήτησαν και πάλι το χρησμό της Πυθίας, που ήταν: «ΑΡΧΙΣΤΕ ΠΑΛΙ ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ»

υνάπτοντας ειρήνη με τη Σπάρτη και την Πίσσα, ο βασιλιάς της Ηλείας Ίφιτος. έθεσε τις βάσεις της πανελλήνιας «ιεράς εκεχειρίας» που τηρήθηκε σε όλη την αρχαιότητα και επέτρεπε την απρόσκοπτη προσέλευση αθλητών και θεατών, από όλο τον ελληνικό κόσμο. Το 2004, επανήλθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά, δυστυχώς, το 2008. αμαυρώθηκε στο Πεκίνο. Από την πρώτη επίσημη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 776 π.Χ, μέχρι το 393μ.Χ, που καταργήθηκαν από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄, γιατί θεωρήθηκαν από την χριστιανική εκκλησία σαν ειδωλολατρική εκδήλωση. έγιναν 293 Ολυμπιάδες. Και από το 1896 μέχρι σήμερα πραγματοποιήθηκαν 29 Ολυμπιάδες. Μόνο τρεις φορές δεν έγιναν Ολυμπιακοί Αγώνες, το 1916, 1940 και 1944, εξαιτίας του Α΄ και Β΄ ΠΠ. Παρόλο που

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

51 για 1503 χρόνια οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν γινόντουσαν, εντούτοις άντεξαν στο χρόνο, ενώ η αναβίωση και η τέλεσή των άρχισε πάνω στις ίδιες αρχές, φυσικά με πολλές αλλαγές και μεγάλες καινοτομίες. Οι βασικές αξίες της ψυχής, του πνεύματος και του σώματος που γεννήθηκαν στην Αρχαία Ολυμπία, διατηρήθηκαν, εκπορεύτηκαν, επικράτησαν και κυριάρχησαν σ’ όλα τα κράτη της γης.

O Αλέξανδρος Νικολαΐδης σημαιοφόρος της Ελληνικής αποστολής κατά τη διάρκεια της τελετής Έναρξης των

πό 14 χώρες της Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου (2012). 1ης Ολυμπιάδας της Αθήνας το πη, το κίτρινο την Ασία, το μαύρο την 1896 φθάσαμε στην 28η Ολυμπι- Αφρική, το κόκκινο την Αμερική και το άδα το 2004, και από τους 241 αθλητές πράσινο την Ωκεανία. Παράλληλα, το στους 11.651 αθλητές-αθλήτριες, αντί- λευκό πλαίσιο της σημαίας αναπαριστοιχα. Από το 1 αγώνισμα, το «στά- στά το μήνυμα ότι οι αθλητές θα αγωδιο» απόσταση 192,7 μ. (όσο το μήκος νιστούν με αγνότητα και τιμιότητα. Η του αρχαίου σταδίου, το 776 π.Χ.) φθά- σημαία των ολυμπιακών αγώνων έχει σαμε στα 302 αγωνίσματα και στα 28 και ένα άλλο παγκόσμιο ενωτικό χααθλήματα το 2008. Από τη μια μέρα ρακτήρα. Οι σημαίες της συντριπτικής διεξαγωγής φθάσαμε στις 17, χωρίς τις πλειοψηφίας των κρατών του κόσμου ημέρες των Χειμερινών και Παραολυ- αποτελούνται από το συνδυασμό 2 ή μπιακών Αγώνων. Από τον απλό «κότι- περισσότερων χρωμάτων από τα έξι νο»,το στεφάνι από αγριελιά, φθάσαμε της ολυμπιακής σημαίας. Διευκρινίζεστο χρυσό, το αργυρό και το χάλκινο ται ότι οι κύκλοι της γνωστής Ολυμπιαμετάλλιο. Από την απλή ισόβια δωρεάν κής Αεροπορίας είναι μόνο πέντε. σίτιση του Ολυμπιονίκη, φθάσαμε στα μεγάλα οικονομικά και επαγγελματικά εν υπάρχει μεγαλύτερος και ισχυευεργετήματα. Από τον έναν Ολυμπιορότερος θεσμός στον κόσμο, με νίκη, τον πρώτο Ηλείο Κόροιβο, φθάβαθύτερη και εκτενέστερη απήσαμε σε χιλιάδες Ολυμπιονίκες. Από χηση και αγνότερα και ευγενέστερα τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, ιδανικά από αυτά που εκπηγάζουν από φθάσαμε στους Χειμερινούς και τους το Ολυμπιακό πνεύμα, που για αιώνες Παραολυμπιακούς. Επισημαίνεται ότι αρδεύει τη μνήμη και τη συμπεριφοΟι αιτήσεις των εθελοντών στην Αθήνα ρά των απανταχού της γης ανθρώπων ξεπέρασαν τις 160.000 έναντι 76.000 και λαών. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο γετου Σίδνεϊ και78.000 της Ατλάντα. Δυ- γονός από τους ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΊ ΑΓΏΝΕΣ, στυχώς όμως από το γυμνό κι αγνό που να δίνει τόση συγκίνηση, τόσο εντων αθλητών, φθάσαμε στην επιστρά- θουσιασμό τόση αγαλλίαση ψυχής και τευση της βιοχημείας και του ντοπαρί- σώματος τόση καταξίωση και αναγνωσιμότητα από αυτήν του Ολυμπιονίκη. σματος. Η Ολυμπιακή Σημαία με τους πέ- Είναι νωπά στη μνήμη μας τα συναιντε έγχρωμους κύκλους, συμβολίζει σθήματα που ζήσαμε κατά τη διάρτις πέντε ηπείρους. Το μπλε την Ευρώ- κεια των τελευταίων Ολυμπιάδων, και

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ιδιαίτερα των Ολυμπιακών Αγώνων, στην Αθήνα το 2004. Δεν υπήρξε, νομίζω, μεγαλύτερη διαφήμιση και προβολή της μικρής Ελλάδας από αυτήν των Ολυμπιακών Αγώνων. Όλος ο κόσμος έμαθε που είναι η Ελλάδα και τη σχέση της με τους Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά και την αφετηρία των, δηλαδή την Αρχαία Ολυμπία. Κανένας άλλος θεσμός, όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο δεν είναι πιο ισχυρός, πιο επικοινωνιακός και πιο μακρόβιος από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το ελληνικό Ολυμπιακό πνεύμα είναι αθάνατο παρά τα ωκεάνια κύματα που πολλές φορές το κτύπησαν ανελέητα για να το καταποντίσουν. Όμως άντεξε, δεν αλλοτριώθηκε, δεν φυλακίστηκε, δεν αντικαταστάθηκε, αλλά παραμένει αιώνιο και αναντικατάστατο. Η ζωή των Ολυμπιακών Αγώνων επί τόσες χιλιάδες χρόνια, αποδεικνύει την ακατάλυτη δύναμη, τους γρανιτένιους δεσμούς και το πελώριο μήνυμα της διαχρονικότητας της Αρχαίας Ολυμπίας. Τελειώνοντας, θα σας υπενθυμίσω τους τελευταίους στίχους του Ολυμπιακού Ύμνου του Κωστή Παλαμά: Κάμποι, βουνά και πέλαγα φέγγουν μαζί σου Σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός Και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου  Αρχαίο πνεύμα αθάνατο, κάθε λαός.

Η ελληνική οικονομική κρίση και τα ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας - εγκληματικότητας - τρομοκρατίας Υπό κ. Αναστάσιου Τενεκούδη, Μέλους Δ.Σ. Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος (ΑΑΚΕ), τ. Γενικού Διευθυντή ΥΠΕΘΑ, Αποφοίτου 56ης Σειράς ΣΕΘΑ/Μέλους ΣΕΕΘΑ

αριστοποίηση των δυνατοτήτων της παγκόσμιας παραγωγής - σε συνδυασμό με την ορθολογιστική διανομή των εξ αυτής διατεθειμένων αγαθών (παροχής υπηρεσιών, καταναλωτικών και βιομηχανικών προϊόντων) – πρέπει να εξασφαλισθεί με τη διατήρηση ισορροπίας στη σχέση προσφορά-ζήτηση, ανάλογα με το γεωγραφικό σημείο εκτέλεσης των εμπορικών πράξεων, των οικονομικών δυνατοτήτων-συνθηκών της περιοχής αυτής και της οικονομικής αντοχής των καταναλωτών κατοίκων της. Η αξιοποίηση του παραγόμενου κέρδους, πέραν των κλασσικών πρακτικών χρησιμοποίησής του, πρέπει να δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης κλίμακας και μέτρου σε όλα τα επίπεδα κοινωνικών τάξεων και σε όλες επί της γης γεωγραφικές περιοχές, διαφορετικά οι συνέπειες για την ανθρωπότητα, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ενδέχεται να είναι καταστροφικές. Αρκεί κανείς να συμβουλευθεί τις εκθέσεις που υποβάλλουν σχετικά αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ. Για παράδειγμα, η ανοχή του Τρίτου Κόσμου εξαντλείται μέσα στα όρια της εξαθλίωσης, της πενίας και της απελπισίας που βρίσκεται και μπορούν να τον φέρουν σε δραματική ρήξη με τον υπόλοιπο κόσμο. Από την άλλη όχθη, τα εισοδήματα των αστικών τάξεων αρχίζουν να υφίστανται πρωτοφανείς προς τα κάτω πιέσεις από τις υποχρεώσεις κάλυψης της υπερκατανάλωσης που δημιουργήθηκε, με αποτέλεσμα να απειλείται πλέον το βιοτικό τους επίπεδο που κατάφεραν να αποκτήσουν με αγώνες και θυσίες δεκαετιών. Αυτή η τάση μπορεί κάλλιστα να εξελιχθεί σε φαινόμενα συρρίκνωσης ή και εξαφάνισης της μεσαίας τάξης στις δυτικού τύπου κοινωνίες και να προκαλέσει μια … «Επανάσταση των Αστών» στις αρχές του 21ου αιώνα σε αντιδιαστολή με την «Επανάσταση του Προλεταριάτου» στις αρχές του 20ου αιώνα. Η εκμετάλλευση του γήινου φυσικού πλούτου γίνεται με τρόπο βίαιο, ανισομερή, αλόγιστο. Αλλού απομυζούνται όλα του τα αποθέματα, ενώ αλλού βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση που αν αξιοποιούντο σωστά η σίτιση του ανθρώπινου είδους θα είχε λυθεί δια παντός. Η δε φύση επακόλουθα αντιδρά βίαια με τους γνωστούς

της τρόπους (φαινόμενα θερμοκηπίου, θερμοκρασιακές ανωμαλίες, μείωση χλωρίδας, πανίδας κλπ). Tο πρόβλημα επομένως είναι παγκόσμιο οικονομικό και παγκόσμια πολιτικό που μπορεί να εξελιχθεί και σε στρατιωτικό. Στον οικονομικό άξονα, απαιτείται ένας επαναπροσδιορισμός των αρχών και των μεθοδολογιών των κλασικών μορφών εμπορίας και οικονομικής ανάπτυξης πέραν των ορίων που μέχρι σήμερα καλύπτουν οι προσεγγίσεις και πρακτικές των θεωριών μικροοικονομίας (microeconomics), μακροοικονομίας (macroeconomics) και οικονομιών κλίμακας (economics of scale). Επομένως, στον πολιτικό-στρατιωτικό άξονα, απαιτούνται δράσεις διατήρησης εκ μέρους των σημερινών κοινωνιών των τριών πιο σημαντικών αγαθών που μπορεί και δικαιούται να απολαμβάνουν σήμερα οι ανθρώπινες κοινωνίες και βεβαίως και η Ελληνική. Δηλαδή, την Ελευθερία, την Ασφάλεια και την Ειρήνη, αντίστοιχα. Έτσι, η σημασία της εσωτερικής

ασφάλειας μιας χώρας οποιασδήποτε κλίμακας, εθνικής, συμμαχικής ή διακρατικής, λαμβάνει ιδιαίτερη αξία και σηματοδοτεί σήμερα μια νέα εποχή με το διεθνή - όρο “Home Land Security”. Κατά τη Γεωπολιτική Επιστήμη, ως Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας, νοείται το πλέγμα των σχετικών δράσεων οι οποίες, βασιζόμενες στην χρήση των κατάλληλων μέσων, ικανοποιούν το περί ασφαλείας αίσθημα ενός κράτους και επιβάλλονται σε κάθε απειλή που εκδηλώνεται ή τείνει να εκδηλωθεί κατά των εθνικών συμφερόντων από εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες. Η Πολιτική δε αυτή διακρίνεται σε τέσσερις Κλάδους: Τον Κλάδο της Στρατιωτικού Τύπου Αμυντικής Στρατηγικής (Military Security Policy), που αφορά στην αντιμετώπιση εξωτερικής απειλής (external threat), μέσω του «εναρμονισμού των δυνατών πολιτικών επιλογών προς τα διαθέσιμα στρατιωτικά μέσα». Τον Κλάδο της Πολιτικής Εθνικής Συνοχής (Situational Security Policy), ο οποίος αφορά στην καταπολέμηση κινδύνων προερχόμενων από κοινωνικο-πολιτισμικές, δημογραφικές, οικονομικές και οικολογικές μεταβολές, στον εθνικό πλαίσιο. Τον Κλάδο της Αμυντικής Διπλωματίας (Intelligence Diplomacy). Η Αμυντική Διπλωματία λειτουργεί με γνώμονα την συλλογή αμυντικής φύσεως πληροφοριών από το γεωστρατηγικό περιβάλλον του ενδιαφερόμενου κράτους, με σκοπό την πρόληψη θερμών κρίσεων και την προβολή εθνικής ισχύος του συγκεκριμένου δρώντος (National Power Projection) στο περιβάλλον αυτό. Τον Κλάδο της Πολιτικής Εσωτερικής Ασφάλειας (Homeland/Internal Security Policy), ο οποίος αφορά ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

53 στην αντιμετώπιση πορευθεί με στοχευμένο κινδύνων διαβρώσεκαι ρεαλιστικό μακροπρόως της Εθνικής Ασφάθεσμο σχέδιο πρόληψης, λειας εκ των έσω. Η καταστολής και ελέγχου Εσωτερική Ασφάτέτοιων απαράδεκτων για λεια επικεντρώνεται την νεοελληνική κοινωνία ιδίως στο ζήτημα των φαινομένων. Διαφορετικά τίδημογραφικών-οικοποτα δεν θα μπορέσει να συνομικών – γεωπολιτι- O Επίτροπος της Ε.Ε. κ. Olli Rehn αναλύει τα οικονομικά στοιχεία της Ελλάδος γκρατήσει κοινωνικές εκρήσμικών αλλαγών, οι οποίες δύναται συνεργασία με τους αντίστοιχους διε- ξεις με απρόβλεπτες για την συνοχή να αποτελέσουν απειλές υπό τις θνείς «Διαχειριστές», προκειμένου να του ελληνικού λαού επιπτώσεις και / ή εξής οπτικές γωνίες: δημιουργήσουν αποτελέσματα απα- αντιδράσεις που κυριολεκτικά θα τινάzz Εισδοχή στο πλαίσιο του εθνικού ραίτητα για την επιτυχία των αντικειμε- ξουν στον αέρα την εσωτερική ασφάγεωγραφικού χώρου εθνοπολιτι- νικών στόχων και επίτευξη του τελικού λεια της χώρας μας. σμικών (“εθνοτικών”/ “θρησκευ- σκοπού, κατά τρόπο που επιτυγχάνεΟ μόνος τρόπος για να αποφευχθεί τικών”) συγκρούσεων, οι οποίες ται η αριστοποίηση των διατιθέμενων ένα τέτοιο δραματικό ενδεχόμενο, είμπορούν να λάβουν τρομοκρατι- πόρων (έμψυχο και άψυχο υλικό). ναι να διαμορφωθεί και εφαρμοστεί το κή και κατ’επέκταση, ανατρεπτική Ένα τέτοιο πλέγμα «Διαχειριστών» συντομότερο δυνατό ένα αραγές εσωδιάσταση. ταξινομείται στις πιο κάτω 4 Κατηγορί- τερικό μέτωπο…….κτισμένο με πολιzz Διάβρωση της κοινωνικής συνοες, που πρέπει αρμονικά και συνεκτικά, τική συναίνεση απ’ όλες τις πολιτικές χής και ρήξη του εθνικού κοινωνι- να συντονίζονται, ώστε να δρουν προ- τάσεις και το πολιτικό προσωπικό.  κού ιστού, μέσω της δημιουργίας ληπτικά αλλά και κατασταλτικά: μη ενσωματούμενων κοινωνικώς α. Πολιτικοί: Δηλαδή, οι χρήστες της εθνοτικών /θρησκευτικών θυλά- πολιτικής δύναμης, ιδιαίτερα στην διΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΕΝΕΚΟΥΔΗΣ κων, οι οποίοι μπορούν να οδη- πλωματική αρένα, προκειμένου να δηγήσουν σε φαινόμενα «θερμής» μιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα. Σπουδές:, Σχολή Ικάρων/Τμήμα Ιπταμένων, ριζοσπαστικοποίησης, με επικίν- β. Οικονομικοί: Δηλαδή, η χρήση των B.B. Aeronautical GS/USA, Won del Aviation Flying δυνα για την Εσωτερική Ασφάλεια οικονομικών παραγόντων της χώρας. Schools/Canada, Ινστιντούτο Management & Πληαποτελέσματα. γ. Δημόσιοι: Δηλαδή, η χρήση των ροφορικής ΕΛΚΕΠΑ, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηzz Δημιουργία δικτύων ή πυρήνων Σωμάτων Ασφαλείας, Δημόσιας Διοίνών/Τμήμα Marketing & Επιχειρ. Έρευνας , Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ), Kingston University/Faculty Οργανωμένου Εγκλήματος (δια- κησης, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ΜΜΕ, Business & Law φθορά, διακίνηση και εμπορεία Εθνικών Μέσων και Υποδομών (ΕνέρΠτυχία/Διπλώματα:, Κυβερνήτης Αεροναρκωτικών και ψυχοτρόπων γειας, Υγείας, Παραγωγής, κλπ). σκαφών Δημοσίων Μεταφορών, Γενικής Ραδιοτηουσιών, δουλεμπόριο, λαθρε- δ. Στρατιωτικοί: Δηλαδή, η χρήση της λεφωνίας, Μεταπτυχιακό (Master of Science) στο μπόριο όπλων, λαθρεμπόριο υφιστάμενης στρατιωτικής ισχύος και “Marketing και Επικοινωνία με Νέες Τεχνολογίπυρηνικών υλικών κλπ), για την δύναμης. ες”, Μεταπτυχιακό Επιτελούς Εθνικής Άμυνας στις κάλυψη των αναγκών των εθνοΌπου, “Αμυντικές - Στρατηγικές Σπουδές”, Μεταπτυχιακό τικο-θρησκευτικών αυτών θυλάΣτον μεν πόλεμο, οι Ένοπλες Δυνά(Master of Arts) στην «Εξάσκηση Ηγεσίας» (Με δικων και σε συνεργασία με διε- μεις θα είναι ο κύριος «Διαχειριστής». άκριση) Επαγγελματική εξέλιξη:, 04/2006-08/2011: θνικά (transnational) κυκλώματα Στη δε ειρήνη (Ασύμμετρες ΑπειΑναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Αμυντικών ΕξοΟργανωμένου Εγκλήματος. λές, Τρομοκρατία, Χειρισμός Κρίσεων πλισμών & Επενδύσεων του Υπουργείου Εθνικής zz Τοποθέτηση και εκμετάλλευση κλπ) οι Ένοπλες Δυνάμεις θα είναι ένας Άμυνας (ΥΠΕΘΑ), 06/2004-04/2006: Γενικός Διευθυτου οικονομικού προϊόντος των από τους «Διαχειριστές» που σε αρκεντής Αμυντικής Βιομηχανίας & Έρευνας του Υπουρπιο πάνω εγκληματικών δραστη- τές περιπτώσεις θα κατέχει υποστηριγείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ), 1979-2004: Στέλεριοτήτων, για λογαριασμό διε- κτικό ρόλο. χος Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης/Εμπορίας ΕΑΒ θνών κυκλωμάτων τρομοκρατίας Α.Ε., 1977-1979: Διευθυντής Αεροπορικών Επιχει(ή και ενσωμάτωσή του στο νόμιΕλλάς μετά τα τελευταία γεγορήσεων & Πιλότος AFREK LTD, 1973-1977: Πιλότος μο εθνικό χρηματοπιστωτικό σύνότα έξαρσης της εκγληματικόΕταιρειών Γενικών Αεροεφαρμογών Μέλος:, Δ.Σ. Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάστημα). τητας και των τρομοκρατικών δος (ΑΑΚΕ), Βασιλικής Αεροναυτικής Εταιρείας της δράσεων, σε ένα τέτοιο σύνθετο ευΑγγλίας, Αμερικανικού Ινστιντούτου Αεροναυτικής ήμερα περισσότερο από ποτέ, αίσθητο και απρόβλεπτο διεθνές γεωκαι Αστροναυτικής, Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής απαιτείται μία συνεκτική και περι- πολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλΆμυνας εκτική συνεργασία των διαφόρων λον, που ενίοτε θέτει σε δοκιμασία την Διακρίσεις:, Medaille de l’ aeronautique / Γαλ«Διαχειριστών» της χώρας μας, συνδυ- εθνική ασφάλεια ολόκληρων γεωγραλική Δημοκρατία – Υπουργείο Αμύνης ασμένη με την έμπρακτη και αρμονική φικών περιοχών, πρέπει επιτέλους να

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η Επιστροφή των Ρωμιών στην Κωνσταντινούπολη και οι Αλήθειες

Υπό Δρ. Νικολάου Ουζούνογλου, Αποφοίτου Πολυτεχνείου Κωνσταντινουπόλεως 1973, Καθηγητού στο ΕΜΠ Αθηνών (Μετάφραση άρθρου από την εφημερίδα Ζαμάν 7-12-20 11)

ην τελευταία περίοδο σε τουρκικές αλλά και σε ελληνικές εφημερίδες συναντώνται συχνά τίτλοι του είδους ‘οι Ρωμιοί της Κωνσταντινουπόλεως επιστρέφουν πίσω λόγω της οικονομικής κρίσης’. Αυτού του είδους οι ‘‘ειδήσεις’’ δεν διαφέρουν και πολύ από τις εσκεμμένες δηλώσεις πολιτικών της Τουρκίας, μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, που θέλοντας να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη για τον βίαιο ξεριζωμό και εκπατρισμό των Ρωμιών προσπαθούσαν να παρουσιάσουν ως αίτιο της φυγής αυτών τα οικονομικά προβλήματα που βίωνε η τότε Τουρκία. Πρόκειται για ‘‘ειδήσεις’’ που εσκεμμένα η ασυναίσθητά προκαλούν την εντύπωση ότι οι Ρωμιοί της Κωνσταντινουπόλεως είναι μια καιροσκόπος πληθυσμιακή ομάδα που άγεται και φέρεται από στενά συμφεροντολογικούς υπολογισμούς και η οποία διακατέχεται από μια νοοτροπία που βλέπει ως πατρίδα της τον τόπο που κερδίζει οικονομικά. Είναι δε αξιοσημείωτο και χρήζει συζητήσεως το ότι κάτι τέτοιες ‘‘ειδήσεις’’ εμφανίζονται ιδίως σε έντυπα που στο παρελθόν είχαν συμβάλει καίρια στην προπαγάνδα στιγματισμού των Ρωμιών ως ‘εσωτερικού εχθρού’. Μια ερώτηση που συχνά κάνουν νταν, εν μέσω βαρυχειμωνιάς, στα κάστους Ρωμιούς, πολλοί σημερινοί νέοι τεργα αυτά. Ακόμη και αν συνέβαινε να της Τουρκίας, είναι ‘γιατί φύγατε;’ Σα- ήταν εβδομήντα ετών. φώς, την κάνουν επειδή δεν γνωρίζουν Η οργάνωση του Πογκρόμ, την νύτα γεγονότα που έχουν διαδραματιστεί κτα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου του 1955 εναντίον των Ρωμιών και άλλων μειονοστο παρελθόν και έχουν ως εξής: Η δια μυστικών κυβερνητικών απο- τικών, με την οργανωμένη κινητοποίηφάσεων επιστράτευση σε κάτεργα όλου ση εκατό χιλιάδων ατόμων σε μορφή του μειονοτικού αντρικού πληθυσμού, ταγμάτων εργασίας, που είχε ως αποηλικιών μεταξύ 18-45, ως στρατιωτών- τέλεσμα τη μαζική καταστροφή των εργατών στην κατασκευή δρόμων και τόπων λατρείας, κοιμητηρίων, σχολείοχυρωματικών έργων σε πολύ σκληρές ων, μαγαζιών και σπιτιών της μειονότητας και ακόμη να δολοφονηθούν και να συνθήκες το 1941-42. Ο οικονομικός αφανισμός των μειο- τραυματιστούν δεκάδες Ρωμιοί πολίτες νοτικών δια της επιβολής ενός ειδικού της χώρας. βαρύτατου κεφαλικού φόρου γνωστού Η συγκρότηση το 1962, ειδικής επιως Βαρλίκ Βεργκισί 1942-44. Η με από- τροπής για θέματα μειονοτικών και δηφαση του ηγέτη μονοκομματικού κρά- μιουργία μηχανισμών προς ακύρωση τους επιβολή των φόρων αυτών και η των πολιτικών δικαιωμάτων των μελών καταδίκη όσων αδυνατούσαν να κατα- της μειονότητας. Άρνηση των στοιχειωθέσουν τα ποσά αυτά σε κάτεργα, στο δών δικαιωμάτων της κοινότητας των Aşkale. Με συνοπτικές, μάλιστα, διαδι- Ρωμιών με προγραμματισμένο μποϋκασίες και εντός ολίγων ημερών. Σε πε- κοτάζ σε επιχειρήσεις τους και περιορίπτωση που ο ‘υπόχρεος’ δεν είχε να ρισμούς στην λειτουργία των σχολίων δώσει τα απαιτούμενα ποσά, τα υπάρ- τους. Και όλα αυτά με τον καθημερινό χοντά του δημοπρατούνταν και αν το στιγματισμό τους ως ‘ξένων πρακτόρων’. προκύπτων χρήμα δεν ήταν του ύψους Η απέλαση 12.500 Ρωμιών της Κωντου απαιτούμενου ποσού αποστέλλο- σταντινουπόλεως που είχαν εξαιρεθεί

από την ανταλλαγή πληθυσμών και θεωρούνταν «ετμαπλί-εγκατεστημένοι» με τις συμφωνίες της Λωζάννης και μπλοκάρισμα των περιουσιών τους δια νομικών ραδιουργιών και δημιουργία ατμόσφαιρας πανικού ως αποτέλεσμα των πρακτικών αυτών, το 1964. Η κατάληψη τεσσάρων ιστορικών εκκλησιών στην συνοικία Γαλατά και των υπαγόμενων σε αυτά ακινήτων εκ μέρους μιας οικογένειας και η παρότρυνση των αρχών για την καταφανή αυτή αδικία.

ο 1974 η απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου της χώρας για τον σφετερισμό από το κράτος μεγάλης έκτασης ακινήτων των Ρωμαίϊκων ευαγών και κοινωφελών ιδρυμάτων με την δικαιολογία ότι οι μειονοτικοί είναι πολίτες της χώρας αλλά και ξένοι. Και το σημαντικότερο: η αίσθηση του ότι ποτέ δεν επρόκειτο να βρει κάποιος το δίκιο του, εφ’όσον ήταν αναγεγραμμένη στην ταυτότητά του η ένδειξη ‘Ρωμιός Ορθόδοξος’. Μια αίσθηση που ρίζωσε στους Ρωμιούς την πεποίθηση ότι ήταν αδύνατη η περαιτέρω διαμονή στην χώρα υπ’αυτές τις συνθήκες. Ο βίαιος αυτός ξεριζωμός του Ρωμαίϊκου πληθυσμού και οι συνθήκες καταπίεσης που βίωσε συνετέλεσαν στο να σχηματιστεί μέσα του ένα σύνδρομο ‘ριξίματος μαύρης πέτρας στο παρελθόν’. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό σύνδρομο όπου ο πάσχων προσπαθεί να ‘διαγράψει’ το παρελθόν του και εγκαταλείπεται στο να ζει ένα αδιάκοπο πένθος. Μελετώντας τα αρχεία της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής των Αθηνών μπορεί κάποιος να κάνει κάποιες σχετικές διαπιστώσεις: μετά το 1964 το ποσοστό ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

55 προβλημάτων στις ξεριζωμένες από την πατρίδα τους Ρωμιές γυναίκες άνω των σαράντα ετών αγγίζει το 40%. Η απέλαση και εκπατρισμός των Ρωμιών που είχαν αναγνωριστεί ως ‘εταμπλί’ βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης και οι οποίοι έχασαν όλη την περιουσία τους ‘εν μια νυκτί’ είχε ως συνέπεια να υπάρξουν πάνω από πενήντα κρούσματα αυτοκτονιών. Την εκτίμηση ποιά αίσθηση προκαλούν στα θύματα του εν λόγω διωγμού οι ‘‘ειδήσεις’’ όπως αυτές που αναφέρθηκαν στην αρχή του κειμένου την αφήνω στους αξιότιμους αναγνώστες. Τα ιστορικά τεκταινόμενα της μετά την Λωζάννη περιόδου και τα σχετιζόμενα με αυτήν προβλήματα που αντιμετώπισε η μειονότητα των Ρωμιών έχουν μελετηθεί λεπτομερώς, την τελευταία ιδίως δεκαετία, με βάση τις διεθνείς πηγές αλλά και με εργασίες Τούρκων μελετητών. Είναι πλέον διαπιστωμένο πως η σε βαθμό εξαφανισμού μείωση του Ρωμαίϊκου πληθυσμού της Πόλης οφείλεται στις διάφορες εξοντωτικές πολιτικές που έχουν εφαρμόσει οι εκάστοτε κυβερνήσεις του Τουρκικού κράτους. Οι μελέτες που βασίζονται σε αξιόπιστα στοιχεία καταλήγουν όλες, από κοινού, στο συμπέρασμα του ότι τα μέτρα αυτά που λήφθηκαν εναντίον της μειονότητας αποτελούσαν σοβαρότατη καταπάτηση του συντάγματος της χώρας (1924-1960) αλλά και της Συνθήκης της Λωζάννης που αποτελεί τον θεμέλιο λίθου του σύγχρονου Τουρκικού κράτους. Είναι προφανές ότι η πολιτική που εφαρμόστηκε εναντίον των μειονοτήτων στην Τουρκία ήταν αναμφίβολα η παραβίαση και η καταπάτηση των διεθνώς αναγνωρισμένων συνθηκών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των αρχών των Ηνωμένων Εθνών –ιδρυτικό μέλος του οποίου υπήρξε η Τουρκία- και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που έχει υιοθετήσει η Τουρκία από το 1950. Στην περίπτωση μιας επιφανειακής ‘ανάγνωσης’ των όσων διενεργήθηκαν εναντίον της μειονότητας των ΡωΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μιών τα γεγονότα αυτά θα μπορούσαν να συνδεθούν σαν συνέπειες των τότε σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα αλλά και με τον διεθνή περίγυρο. Όμως η πραγματικότητα είναι ότι τα όσα εφαρμόστηκαν εναντίον των Ρωμιών δεν είχαν καμιά σχέση με τις σχέσεις αυτές. Απλά, ήταν εφαρμογή ενός προαποφασισμένου σχεδίου του οποίου η εφαρμογή χρονιζόταν με τις εκάστοτε συγκιρίες. Είναι γεγονός ότι πολλές από αυτές τις καταπιεστικές πρακτικές εφαρμόστηκαν σε περιόδους όπου οι Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις ήταν άριστες. Ο εξαναγκασμός σε εκπατρισμό 15.000 Ρωμιών ετμαπλί έγινε το 1932 με την απαγόρευση δεκάδων επαγγελμάτων σε έλληνες υπηκόους όταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν άριστες ενώ κατά την αποστολή σε κάτεργα των νέων των μειονοτήτων 1941-42 και η θέσπιση του κεφαλικού φόρου το 1942-44 δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα μεταξύ των δύο χωρών.

α τελευταία πέντε χρόνια, ανώτατα κυβερνητικά στελέχη της Τουρκίας έχουν παραδεχτεί ότι εφαρμόστηκαν διωγμοί κατά των μειονοτήτων, χαρακτηρίζοντας τις πρακτικές αυτές ως «φασιστικές» (βλ. την ομιλία του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον Μάιο του 2009, στην περιοχή Ντούζτζε και του υπουργού Εγκεμέν Μπαγίς στις 15 Δεκεμβρίου του 2010 στην εκδήλωση για το ‘Πρόγραμμα του Αιώνα’). Η ουσία του θέματος σχετίζεται με την ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ του ΔΙΚΑΙΟΥ αλλά και με την ενίσχυση της Δημοκρατίας και της ειλικρινούς της εφαρμογής στην Τουρκία. Δεν υπάρχει κράτος στον κόσμο που να μπορεί να υποστηρίξει πως δεν έχει προβεί σε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παρελθόν.

Το σημαντικό είναι να αποδεχτεί το Κράτος την πραγματικότητα και να κάνει ότι μπορεί για να επανορθώσει. Ο χρόνος δεν γυρνάει πίσω αλλά το να αποδοθούν τα δίκαια των παιδιών και απογόνων των θυμάτων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αιτήματα του παρόντος. Είναι ανάγκη να αποκατασταθούν, κατά το δυνατόν, οι συνθήκες εκείνες που επικρατούσαν πριν βιωθούν όλες αυτές οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ρωμαίϊκης κοινότητας. Το σχέδιο επανόρθωσης θα’πρεπε να αρχίσει με την αναγνώριση όλων των δικαιωμάτων των Ρωμιών της Πολύς και της Ίμβρου -Τενέδου και την άρση όλων των εμποδίων που έχουν επιβληθεί εναντίον τους. Η δημοσίευση της με ημερομηνία 14 Μαΐου 2010 εγκυκλίου του πρωθυπουργού Ρ. Τ. Ερντογάν αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, είναι ανάγκη να επιλυθούν και τα προβλήματα των Ρωμιών που το 95% του πληθυσμού τους ζει εκτός Κωνσταντινουπόλεως και Τουρκίας, με σημαντικότερα αυτά της επιστροφής της υπηκοότητάς τους, της διευκόλυνσης εγγραφής στα σχολεία των παιδιών όσων θέλουν να επιστρέψουν και της εξασφάλισης δυνατοτήτων και εγγυήσεων σε ζητήματα εύρεσης εργασίας, μαζί με όλα όσα συνεπάγεται η επανόρθωση των ζημιών που υπέστησαν όταν εξαναγκάστηκαν να αποκοπούν από την Κωνσταντινούπολη. Ένα από τα σημαντικότερα σημεία που πρέπει να προσεχτεί στην προετοιμασία του νέου συντάγματος της Τουρκίας είναι η ανάγκη της επούλωσης των αδικιών που έχουν λάβει χώρα ως αποτέλεσμα της καταστρατήγησης των νόμων του κράτους από τον ίδιο το κράτος. Η λήψη των κατάλληλων νομικών διευθετήσεων που θα παρέχουν εγγυήσεις προς αποφυγή παρόμοιων καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο μέλλον είναι ένα καίριας σημασίας βήμα για το καλό όλων των πολιτών της Τουρκίας. 

ΠOΛITIKO & ΣTPATHΓIKO Π E P I Σ K O Π I O

Η νίκη του ΝΑΤΟ στην Λιβύη Ο ορθός τρόπος διεξαγωγής μιας επεμβάσεως Υπό κ. I. H. Daadler και James G. Stavridis Απόδοση στα Ελληνικά υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υπτγου ε.α.

Πρόλογος Μεταφραστού

ψηλά ιστάμενοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, οι κύριοι Ivo H. Daadler, μόνιμος αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και ο Στρατηγός James G. Stavridis (προφανώς ελληνικής καταγωγής), Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ (Saceur) και Διοικητής της Ευρωπαϊκής Δυνάμεως των ΗΠΑ, δημοσιεύουν στο περιοδικό Foreign Affairs, των μηνών Μαρτίου - Απριλίου 2012, άρθρο με τον τίτλο, «Η νίκη του ΝΑΤΟ στην Λιβύη». Πρόκειται για έναν απολογισμό της όλης επιχειρήσεως, ένα είδος κριτικής επί των διαφόρων επί μέρους πολεμικών ενεργειών, τις οποίες έφεραν εις πέρας με επιτυχία, δυνάμεις των κρατών - μελών του ΝΑΤΟ, συνεπικουρούμενες και από δυνάμεις μερικών αραβικών κρατών. Οι κύριες αποστολές των δυνάμεων του ΝΑΤΟ κατά την επέμβαση στην Λιβύη ήταν: Αστυνόμευση της επιβολής του «εμπάργκο» όπλων. Επιβολή ζώνης απαγορεύσεως πτήσεων. Προστασία αμάχων. Το ΝΑΤΟ μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, έχει καταστεί στην ουσία ο πολεμικός βραχίων του ΟΗΕ και επεμβαίνει συνήθως κατόπιν εντολών του Συμβουλίου Ασφαλείας, οι οποίες αποτελούν απαύγασμα σκληρών διεθνών πολιτικών διαπραγματεύσεων. Στο άρθρο, είναι διάχυτη η ανησυχία των υψηλών αξιωματούχων του ΝΑΤΟ, για την παρατηρούμενη απροθυμία σημαντικού

Ταχεία Ανταπόκριση

ταν ο λαός της Λιβύης εξεγέρθηκε κατά του Καντάφι τον Φεβρουάριο του 2011, πολλοί ήλπιζαν ότι οι μη βίαιες

αριθμού κρατών - μελών να συμμετάσχουν στα εκάστοτε βάρη των επιχειρήσεων τούτου. Η παρατηρούμενη διεθνής οικονομική δυσπραγία, καθιστά το πρόβλημα εντονώτερο και αναμένεται να ευρεθεί κάποια αποδεκτή λύση στην προφανώς στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, λίαν προσεχώς. Η επιχείρηση στην Λιβύη, χαρακτηρίσθηκε ορθώς ως υπόδειγμα επέμβασης. Η Συμμαχία ανταποκρίθηκε γρήγορα σε μία συνεχώς χειροτερεύουσα κατάσταση, που απειλούσε εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών εξεγερθέντων εναντίον ενός καταπιεστικού καθεστώτος. Επέτυχε να προστατεύσει αυτούς τους πολίτες και τελικά θα παράσχει αναγκαίο χρόνο και χώρο στις τοπικές δυνάμεις, να ανατρέψουν τον Μουαμάρ Αλ Καντάφι. Το έπραξε δε εμπλέκοντας και «συνεργάτες» από την περιοχή, ενώ παράλληλα διαμοίρασε τα βάρη της επιχείρησης, μεταξύ των μελών της Συμμαχίας. Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Λιβύη, απέδειξε ότι η Συμμαχία παραμένει βασική πηγή σταθερότητας. Αλλά για να διατηρήσει αυτόν τον ρόλο το ΝΑΤΟ, πρέπει να σταθεροποιήσει την πολιτική συνοχή και τις από κοινού αποκτηθείσες δυνατότητες, οι οποίες κατέστησαν δυνατή την επιχείρηση της Λιβύης. Το γεγονός αυτό κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό, τώρα που περατώθηκε η επιχείρηση και τα λεγόμενα “Lessons Learned” είναι έχουν καταγραφεί, ενώ αναζητείται η λύση επί τυχόν προβλημάτων που ανέκυψαν.

διαμαρτυρίες θα ακολουθούσαν την επιτυχή εξέλιξη παρομοίων εξεγέρσεων της Τυνησίας και της Αιγύπτου. Αλλά αντί να συνθηκολογήσει ο Καντάφι, όπως έκαναν ο Σιντ-ελ-Αμπιντίντ

Μπέν Αλή και ο Χόσνι Μπουμπάρακ, επεχείρησε μία θηριώδη καταστολή. Η διεθνής κοινότητα ανταποκρίθηκε ταχέως. Περί το τέλος Φεβρουαρίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας επέβαλε κυΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

57 ρώσεις, εμπάργκο όπλων και πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της Λιβύης, απευθύνθηκε δε για τα εγκλήματα του Καντάφι κατά της ανθρωπότητος στο ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Αμέσως μετά, η Αραβική Λεγεώνα απέβαλε την Λιβύη από τις συνεδριάσεις της και ακολούθως κάλεσε την διεθνή κοινότητα να επιβάλει ζώνη απαγορεύσεως πτήσεων. Στις 17 Μαρτίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε την αίτηση αυτή, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσει τους αμάχους. Οι ΗΠΑ διευκόλυναν αυτήν την ταχεία αντίδραση. Περί το τέλος Φεβρουαρίου η Ουάσινγκτων, ήταν η πρώτη χώρα που διέκοψε την χρηματοδότηση του Καντάφι, παγώνοντας 32 δισ. δολ. περιουσιακών στοιχείων και συνιστώντας σε άλλες χώρες να τις ακολουθήσουν. Η Ουάσινγκτον επίσης ηγήθηκε της κινήσεως για την απόφαση των Ηνωμένων Εθνών, με την οποία ενεκρίθη και η επέμβαση, αιτιολογώντας την, ως συνάδουσα με την «ευθύνη της υλοποιήσεως του κανόνος, ο οποίος καλεί την διεθνή κοινότητα να παρέμβει, όταν οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τους πολίτες τους». Στη συνέχεια την 19η Μαρτίου, σύμφωνα με την έγκριση του ΟΗΕ, οι ΗΠΑ ηγήθηκαν του συνασπισμού για την εξαπόλυση αεροπορικών προσβολών και επιθέσεων βλημάτων εναντίον λιβυκών δυνάμεων, περιλαμβανομένης και μιας μεγάλης συγκεντρώσεως τεθωρακισμένων οχημάτων, τα οποία προσήγγιζαν την πόλη της Βεγγάζης (εστία 750.000 ανθρώπων), εντός της οποίας είχε εγκατασταθεί το αρχηγείο τών επαναστατών. Τούτους ο Καντάφι είχε χαρακτηρίσει «αρουραίους», όταν απείλησε να «καθαρίσει την Λιβύη από σπίτι σε σπίτι». Η αρχική παρέμβαση διέσωσε τον λαό της Βεγγάζης, εξάλειψε την αεράμυνα της Λιβύης εντός 72 ωρών και ανέπτυξε αεροσκάφη και πολεμικά πλοία για την επιβολή της αποφάσεως των Ηνωμένων Εθνών. Κατόπιν αυτής της αρχικής επιτυχίας, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ομπάμα, επεζήτησε την συμφωνία του ΝΑΤΟ, ώστε να αναλάβει αυτό την διοίκηση και τον έλεγχο της επιχειρήσεως, για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική συμμετοχή των συμμαχικών και «συντροφικών» στρατευμάτων (Στρατεύματα αραβικών χωρών, όπως του Κατάρ, των Ηνωμ. Αραβικών Εμιράτων κ.ά.). Η συμετοχή της Ουάσινγκτων στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συνεχίσθηκε, αλλά τούτο πραγ- Ο Στρατηγός James G. Stavridis, Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ (Saceur) ματοποιήθηκε κυρίως με την συγκέντρωση και ανάλυση πληροφορι- ηθεί από την 27η Μαρτίου. Στην αποών, τον ανεφοδιασμό αεροσκαφών του κληθείσα επιχείρηση «Ενωμένοι ΠροΝΑΤΟ και των «συντρόφων» κρατών στάτες», η αποστολή των συμμάχων που συμμετείχαν στην επιχείρηση και διαιρείτο σε τρία χωριστά μέρη. τέλος με την συνεισφορά άλλων άκρως Αστυνόμευση της απαγορεύσεως υψηλού βαθμού δυνατοτήτων, όπως οι (εμπάργκο) όπλων. Έλεγχος δια περιπολιών επί της ζώηλεκτρονικές παρεμβολές. νης απαγορεύσεως πτήσεων και Με συμμετέχουσες αλλά και συνει σφέρουσες ήδη στην επιχείρηση πολΠροστασία αμάχων. λές χώρες του ΝΑΤΟ, όπως το Βέλγιο, Αν και ο ναυτικός αποκλεισμός ο Καναδάς, η Δανία, η Γαλλία, η Ιταλία, εδραιώθηκε άμεσα, όπως και η ζώνη το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία, οι απαγόρευσης πτήσεων, αντιμετωπίΚάτω Χώρες, η Ισπανία και οι ΗΠΑ, το σθηκαν δυσχέρειες στην προστασία ΝΑΤΟ ήταν η λογική επιλογή για την του λιβυκού πληθυσμού. Η εγγύτητα ανάληψη της διοικήσεως. Η ενέργεια των δυνάμεων, εγκαταστάσεων και αυτή συνεφωνήθη δε να πραγματοποι- υλικών του καθεστώτος στις πολιτικές υποδομές, η αρχικά περιορισμένη ικανότητα της Λιβυκής αντιστάσεως να υπερασπισθεί τις θέσεις της και τα πληθυσμιακά κέντρα υπό τον έλεγχό της, καθώς και η ανάγκη να ελαχιστοποιήσει το ΝΑΤΟ τις απώλειες προς τους αμάχους, είχαν σαν αποτέλεσμα την επιβράδυνση της επιχείρησης, γεγονός που οδήγησε ενίοτε σε μια εικόνα αδιεξόδου και στασιμότητας. Περί τα μέσα Αυγούστου όμως, η αντίσταση είχε αποκτήσει αρκετή ισχύ για να προσβάλλει τα οχυρά του Καντάφι, πρώτα στην Τρίπολη και έπειτα στην Σύρτη. Μέσα σε δύο μήνες, το Λιβυκό Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, εξασφάλισε τον έλεγχο σε ολόκληρη την χώρα και οι επαναστάτες συνέλαβαν και εφόνευσαν τον Καντάφι. Η επιχείρηση Ενωμένοι Προστάτες» έληξε την 31 ΟκτωβρίΟ πρώην ηγέτης της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. ου, 222 ημέρες από την έναρξή της.

58 Διδακτική Στιγμή

επιτυχία του ΝΑΤΟ στην Λιβύη υπήρξε αναμφισβήτητη. Έσωσε δεκάδες χιλιάδων ζωές, από σχεδόν βεβαία καταστροφή. Διεξήγαγε μιά αεροπορική εκστρατεία απαράμιλλης ακριβείας, η οποία, αν και όχι τέλεια, ελαχιστοποίησε σοβαρά τις παράπλευρες απώλειες. Κατέστησε ικανή την Λιβυκή αντίσταση να ανατρέψει έναν από τους μακροβιότερους δικτάτορες. Τα επέτυχε δε όλα αυτά χωρίς ουδεμία συμμαχική

Στιγμιότυπο από τις συγκρούσεις στη Λιβύη.

ανθρώπινη απώλεια και με κόστος -1,1 δισ. δολ. για τις ΗΠΑ και μερικά δισεκατομμύρια δολλάρια συνολικά- κάτι που υπήρξε κλάσμα των όσων δαπανήθηκαν σε προηγούμενες επεμβάσεις στα Βαλκάνια, Αφγανιστάν και Ιράκ. Η επιχείρηση όμως στην Λιβύη είχε και τις δυσκολίες της, τόσο κατά την σύλληψη, όσο και κατά την εκτέλεση. Εάν το ΝΑΤΟ πρόκειται να επαναλάβει την επιτυχία του στο μέλλον πρέπει να εξετάσει και να μάθει από αυτές τις δυσχέρειες. Το πρώτο μάθημα είναι ότι το ΝΑΤΟ είναι μοναδικό, ώστε να ανταποκρίνεται ταχέως και αποτελεσματικώς σε διεθνείς κρίσεις. Μερικές χώρες έχουν σημαντικό στρατιωτικό μέγεθος, αλλά όταν μία ομάδα κρατών θέλει να εκτοξεύσει μία συνδυασμένη επέμβαση ως συνασπισμός - πράγμα που απαιτεί πολιτική νομιμοποίηση - μόνο το ΝΑΤΟ μπορεί να παράσχει κοινή διοικητική δομή και δυνατότητες αναγκαίες για τον σχεδιασμό και

την εκτέλεση πολύπλοκων επιχειρήσεων. Αντιθέτως, πολυμερείς συνασπισμοί οργανωμένοι επί μιας προχείρου βάσεως, δεν διαθέτουν κοινό δόγμα διεξαγωγής στρατιωτικών επιχειρήσεων, ούτε κοινές δυνατότητες ή διοικητική δομή για την ταχεία ενσωμάτωση εθνικών δυνάμεων σε μια κοινή εκστρατεία, ούτε και σταθερούς μηχανισμούς συζητήσεως και λήψεως αποφάσεων, επί συμφωνημένου τρόπου ενεργείας. Τέτοιοι πρόχειροι συνασπισμοί, ως εκ τούτου, στηρίζονται σχεδόν πάντοτε δυσαναλόγως σ’ ένα μόνον έθνος για το κύριο βάρος των απαιτήσεως ασφαλείας, που θα έπρεπε να κατανεμηθεί πιο ανάλογα. Στην Λιβύη, το ΝΑΤΟ συντόνισε την δράση 18 χωρών (14 κρατών-μελών και τεσσάρων «συντρόφων»), κάτω από ενιαία διοίκηση. Οι ΗΠΑ βεβαίως έπαιξαν ζωτικό ρόλο, παρέχοντας πληροφορίες, ανεφοδιασμό καυσίμων και δυνατότητες επισημάνσεως στόχων. Όμως και άλλες χώρες προέβησαν σε παρόμοιες συνεισφορές. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξετέλεσαν άνω του 40% των αεροπορικών εξόδων, καταστρέφοντας μαζί, πλέον του ενός τρίτου του συνόλου των στόχων. Η Ιταλία παρέσχε αεροσκάφη για αναγνωρίσεις και μαζί με την Ελλάδα, πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό αεροπορικών βάσεων. Το Βέλγιο, ο Καναδάς, η Δανία, η Νορβηγία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, διέθεσαν αεροσκάφη για μαχητικές αποστολές, ενώ η Ιορδανία, Ολλανδία, Ισπανία, Σουηδία, Τουρκία και Κατάρ, επέβαλαν την ζώνη απαγορεύσεως πτήσεων. Πολλές εξ αυτών των χωρών, όπως επίσης η Βουλγαρία και η Ρουμανία, διέθεσαν ναυτικές μονάδες για την επιβολή του εμπάργκο όπλων.

ο δεύτερο μάθημα από την Λιβύη, είναι ότι αν και η πολιτική ενότητα του ΝΑΤΟ βελτιώνεται, χρειάζε-

ται να καταβληθεί ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια. Οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ υπερέβησαν τις πρώτες διαφορές στην Λιβύη και σφυρηλάτησαν έναν τρόπο ενεργείας, αποδεκτό από όλους. Κάθε σύμμαχος συνεισέφερε στην επιχείρηση μέσω της διοικητικής δομής του ΝΑΤΟ και κανείς σύμμαχος δεν περιόρισε την χρησιμοποίηση προσωπικού του, τοποθετημένου στα κέντρα διοικήσεως του ΝΑΤΟ, σε μέρη όπως η Μόνς στο Βέλγιο, η Νεάπολις στην Ιταλία, ή το Ραμστάϊν της Γερμανίας. Όμως αν και τα 14 κράτη-μέλη συνεισέφεραν άμεσα στην επιχείρηση «Ενωμένοι Προστάτες», ένας υπολογίσιμος αριθμός δεν το έκαμε. Πολλές από τις χώρες αυτές που δεν συμμετείχαν στερούντο τους πόρους γι’ αυτό, αλλά παρέσχον την πολιτική τους υποστήριξη. Μερικές χώρες, όπως η Γερμανία, αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν αν και μπορούσαν. Το Βερολίνο δεν εμπόδισε την απόφαση του ΝΑΤΟ να δράσει στην Λιβύη και επί πλέον βοήθησε τις συμμαχικές επιχειρήσεις εν τω συνόλω τους, αυξάνοντας την εμπλοκή του στην αεροπορική υποστήριξη του Αφγανιστάν. Απείχε όμως από την ψηφοφορία του Συμβουλίου Ασφαλείας στον ΟΗΕ και παρέμεινε εκτός στρατιωτικών επιχειρήσεων. Και η Πολωνία όμως, αν και βοήθησε πουλώντας πυρ/ κά ακριβείας σε άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, απέφυγε να συμμετάσχει άμεσα. Κάποιοι σχολιαστές, όπως η Άννα Απλμπάουμ, έχουν εκφράσει φόβους ότι η απουσία σημαντικού αριθμού μελών του ΝΑΤΟ, από την αποστολή της Λιβύης, σηματοδοτεί έλλειψη αλληλεγγύης ή το χειρότερο, την εμφάνιση μιας συμμαχίας δύο πυλώνων, στην οποία κάποια μέλη εστιάζονται σε ανθρωπιστικές και ειρηνευτικές αποστολές, ενώ άλλα μέλη φέρουν το βάρος της μάχης. Μία τέτοια αντίληψη είναι εσφαλμένη, τουλάχιστον προς το παρόν. Όταν το έργο του ΝΑΤΟ λαμβάνεται υπ’ όψη μέσω του πλαισίου ολοκλήρου του φάσματος των αποστολών του, από εκείνων του Αφγανιστάν, έως την αντιπειρατική επιχείρηση τον ΚόλΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Οι σημαίες των κρατών μελών στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ (SHAPE - Βρυξέλλες).

πο του Άντεν, καθίσταται φανερό ότι κάθε κράτος-μέλος, συμμετέχει με το μέγιστο των δυνατοτήτων του, περιλαμβανομένων της Γερμανίας και Πολωνίας, όπου αμφότερες παίζουν σημαντικό ρόλο στο Αφγανιστάν και στο Κόσοβο. Εν τούτοις αν και η επιχείρηση της Λιβύης κατέδειξε ότι η πολιτική δέσμευση των συμμάχων του ΝΑΤΟ βελτιώνεται, οι σύμμαχοι πρέπει να εργασθούν για να μετατρέψουν αυτήν την πολιτική θέληση σε πραγματικότητα, συμμετέχοντες με περισσότερη ισοδυναμία στο εν γένει αμυντικό βάρος της Συμμαχίας. Η επέμβαση στην Λιβύη έδειξε επίσης ότι ένα πολιτικά συνεκτικό ΝΑΤΟ, μπορεί να αναλάβει πολύ πιο σύνθετες και μεγαλυτέρας εδαφικής εκτάσεως και πολιτικής εμβελείας προκλήσεις ασφαλείας. Το ΝΑΤΟ, κατά τα πρώτα 40 χρόνια του, επικεντρώθηκε στην υπεράσπιση των συνόρων των κρατών-μελών του. Μετά το τέλος όμως του Ψυχρού Πολέμου, η Συμμαχία επεξέτεινε την αποστολή της πέραν της αποτροπής, καθιστώντας εαυτήν συμμέτοχο για διεθνείς επιχειρήσεις ασφαλείας. Η τάση αυτή άρχισε με την «Εταιρεία για την Ειρήνη» (Partnership for Peace) τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ένα πρόγραμμα πρακτικής συνεργασίας και πολιτικού διαλόγου με μη κράτημέλη της Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας. Συνεχίσθηκε δε τον παρόντα αιώνα με 50 έθνη να θέτουν τις δυνάμεις τους υπό την διοίκηση του ΝΑΤΟ, ως τμήμα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

της Διεθνούς Δυνάμεως Βοηθείας της Ασφαλείας στο Αφγανιστάν. Έπειτα το ΝΑΤΟ ανέλαβε την ηγεσία τής επιχειρήσεως στην Λιβύη. Κάποιες χώρες δίστασαν να δεχθούν το ΝΑΤΟ επί κεφαλής στρατιωτικής δράσεως, φοβούμενες ότι η Συμμαχία δεν θα κέρδιζε επαρκή υποστήριξη στην περιοχή. Απεδείχθη όμως, ότι τα αραβικά κράτη προτίμησαν να δράσουν μέσω ΝΑΤΟ. Μερικά εξ αυτών, όπως η Ιορδανία, το Μαρόκο και τα Ηνωμ. Αραβικά Εμιράτα, είχαν ήδη συμμετάσχει σε επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο και Αφγανιστάν και άλλα είχαν συνάψει στενότερες σχέσεις με το ΝΑΤΟ μέσω του Μεσογειακού Διαλόγου και της Πρωτοβουλίας Συνεργασίας της Κων/λεως. Αυτά τα προγράμματα εφαρμοσθέντα το 1994 και το 2004 αντιστοίχως, επεξέτειναν την ικανότητα του του ΝΑΤΟ να συνεργάζεται με χώρες Βορείου Αφρικής και Μ. Ανατολής. Αυτές οι συντροφικές σχέσεις με κράτη μη μέλη του ΝΑΤΟ, σηματοδοτούν τον αυξανόμενο ρόλο της συμμαχίας πέραν των ορίων της. Τέτοια συνεργασία μπορεί να μην έχει αποφασιστική στρατιωτική επιρροή. Όπως όμως στα Βαλκάνια και το Αφγανιστάν, τα μέλη της Συμμαχίας προσέδωσαν τον όγκο της στρατιωτικής δυνατότητας και στην Λιβύη. (Σχεδόν 90% των μη αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, προέρχεται από ευρωπαϊκές χώρες). Όμως αυτό το είδος συμμετοχής στην επιβάρυνση είναι πολιτικά

βασικό για την εν γένει αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ. Η συμμετοχή της Ιορδανίας, Μαρόκου, Κατάρ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και η υποστήριξή τους στις δυνάμεις αντιστάσεως της Λιβύης, αποδείχθηκαν ζωτικές για την απελευθέρωση της Τριπόλεως, τόσον επιδεικνύοντας την Αραβική πολιτική υποστήριξη, όσον και παρέχοντας επιπρόσθετες στρατιωτικές δυνατότητες. Η συμμετοχή κρατών της περιοχής βοήθησε επίσης να μετριασθεί η ενδεχόμενη τριβή εντός της συμμαχίας, πείθοντας πολλά διστακτικά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, ως προς την νομιμότητα της αποστολής.

Πορεία Βελτιώσεως

επιτυχής επέμβαση του ΝΑΤΟ στην Λιβύη, αποδεικνύει ότι ο οργανισμός πρέπει να ενδυναμώσει την βασική του δομή, εάν ελπίζει να αυξήσει τον παγκόσμιο ρόλο του για θέματα ασφαλείας. Η ενιαία δομή διοικήσεως του ΝΑΤΟ και ο οικονομικός καταμερισμός, είναι συνδετικός κρίκος της συμμαχίας, παραμένουν όμως σοβαρά κενά στις εν γένει απαιτούμενες δυνατότητες. Επί παραδείγματι, μέσα στην διοικητική δομή η συμμαχία απέτυχε να αφιερώσει τους αναγκαίους πόρους για την ανάπτυξη κρισίμων δεξιοτήτων, περιλαμβανομένης, της ικανότητος επισημάνσεως και εμπλοκής κινητών στόχων συνήθων στις σύγχρονες επιχειρήσεις, της σχεδιάσεως συνδεδυασμένων επιχειρήσεων, παράλληλα με την ταχεία λήψη πολιτικών αποφάσεων, της υποστηρίξεως της διαδικασίας σχεδιάσεως με νομική κάλυψη και της παροχής εγκαίρου και αξιόπιστης ενημερώσεως επί των επιχειρησιακών εξελίξεων προς την κοινή γνώμη. Το ΝΑΤΟ έχει επίσης αμελήσει να αναπτύξει τα αναγκαία μέσα και μεθόδους στρατιωτικών επιχειρήσεων, όπως η επαγρύπνηση, η επιτήρηση, η αναγνώριση, η σκόπευση ακριβείας και ο εναέριος εφοδιασμός, παρά τις σχεδόν δύο δεκαετίες εμπειρίας, οι οποίες έχουν αποδείξει την αναγκαιότητά τους.

60 Αντί να επενδύουν στο ΝΑΤΟ, πολλά κράτη-μέλη έχουν εξαρτηθεί από τις ΗΠΑ για την αντιστάθμιση αυτή των εξελίξεων. Στην Λιβύη, η Ουάσινγκτων παρέσχε το 75% των πληροφοριών της επιτηρήσεως και των δεδομένων αναγνωρίσεως, που χρειάσθηκαν για να προστατευθούν Διαδηλώσεις Εξεγερμένων στη Λιβύη. οι πολίτες της Λιβύης και να επιβληθεί το εμπάργκο όπλων. Επίσης, συ- απειλεί να δημιουργήσει μία συμμαχία νεισέφεραν το 75% του ανεφοδιασμού δύο πόλων, η οποία τελικά θα αποδεικαυσίμων των αεροσκαφών, σε όλες τις χθεί αναποτελεσματική. αποστολές, άνευ των οποίων τα αεροΤο ΝΑΤΟ άρχισε να επισημαίνει αυσκάφη κρούσεως δεν θα μπορούσαν τές τις εξελίξεις πριν αρχίσει ο πόλεμος να επιμηκύνουν την παραμονή τους στην Λιβύη. Στην σύνοδο κορυφής της εγγύς πιθανών στόχων, ώστε να αντα- Λισσαβώνος τον Νοέμβριο 2010, η συμποκριθούν ταχέως εναντίον εχθρικών μαχία π.χ. υιοθέτησε μία νέα «στρατηδυνάμεων, που απειλούσαν να επιτε- γική ιδέα» ως οδηγό για την επόμενη θούν σε αμάχους. Οι δε διοικήσεις των δεκαετία. Σ’ αυτήν οι Σύμμαχοι δεσμεύΗΠΑ στην Ευρώπη αναγκάσθηκαν ευ- τηκαν να αναπτύξουν «ευρύ φάσμα» θύς εξ αρχής να αποσπάσουν άνω των αναγκαίων δυνατοτήτων για την απο100 ατόμων από το προσωπικό στο κέ- τροπή και άμυνα εναντίον οιασδήποτε ντρο επιλογής στόχων του ΝΑΤΟ με την απειλής κατά της ασφαλείας των πληέναρξη της επεμβάσεως, όταν κατέστη θυσμών τους. Με αυτήν επίσης ταυτοφανερό ότι άλλα κράτη-μέλη εστερού- ποιήθηκαν και έλαβαν προτεραιότητα ντο των μέσων και της εμπειρίας να πα- οι δέκα δυνατότητες, τις οποίες τα κράράσχουν στα αεροσκάφη τους, ακρι- τη-μέλη συμφώνησαν ότι είναι βασικές βείς πληροφορίες σκοπεύσεως. στην ενδυνάμωση του οργανισμού, όχι Η σοβαρή εξάρτηση των μελών μόνον για τις σημερινές επιχειρήσεις, της Συμμαχίας από τις ΗΠΑ κατά την (όπως ενισχυμένες μέθοδοι αντιμετωδιάρκεια της συρράξεως, σκιαγραφεί πίσεως βελτιωμένων εκρηκτικών μηχατην ζημία μιάς δεκαετίας υποεπενδύ- νισμών και βελτιώσεως στην κατανομή σεων της Ευρώπης στην άμυνα. Κατά πληροφοριών), αλλά επίσης και μελλομέσον όρο, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην ντικές, (όπως άμυνα εναντίον βλημάτων Ευρώπη, δαπανούν τώρα ακριβώς το και συνδεδυασμένη συλλογή πληροφο1,6% του ΑΕΠ τους στους στρατούς ριών επιτηρήσεως και αναγνωρίσεως τους, πολλοί δε δαπανούν λιγότερο μία ζωτική έλλειψη στην Λιβύη). του 1%. Οι ΗΠΑ αντιθέτως δαπανούν Επίλογος άνω του 4% του δικού τους ΑΕΠ. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δαπανούν σχεδόν συμμαχία θα πρέπει τώρα να τριπλάσια στην άμυνα σε σύγκριση με κινητοποιήσει την πολιτική της τις άλλες 27 χώρες της συμμαχίας μαζί, θέληση, για την υλοποίηση αυέχει αυξήσει την διαφορά μεταξύ των τών των υποδείξεων σε περίοκρατών-μελών, όσον αφορά τις δυνα- δο λιτότητος. Οι χώρες του ΝΑΤΟ μποτότητές τους. Επί του θέματος αυτού, ρούν να συνεχίσουν να επενδύουν σε είναι γνωστή η τοποθέτηση του πρώ- στρατιωτικές δυνατότητες με δικούς ην υπουργού Εθνικής Αμύνης των ΗΠΑ τους πόρους, γεγονός που πιθανώς να Ρόμπερτ Γκέϊτς, κατά την αποχαιρετι- οδηγήσει στην αναποτελεσματικότητα στήρια πολιτική προτροπή του τον πε- και την ανεπάρκεια, ενώ παράλληλα θα ρασμένο Ιούνιο, όταν στην ουσία προ- στηρίζονται περισσότερο στις ήδη δυειδοποίησε οτι αυτή η ανισορροπία σανασχετούσες ΗΠΑ, για να καλύψουν

την διαφορά. Η ασφαλής λύση οδηγεί στο γεγονός ότι τα κράτη-μέλη, μπορούν να επενδύουν μέσω ΝΑΤΟ και άλλων πολυεθνικών συνεργασιών, διαμοιράζοντας δυνατότητες και επιδεικνύοντας αλληλεγγύη. Το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να επιτυγχάνει μόνον αν κάθε κράτος-μέλος επιλέξει την τελευταία μέθοδο δράσεως. Εάν τα μέλη του ΝΑΤΟ αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, οι επενδύσεις τους θα χρηματοδοτήσουν ζωτικά προγράμματα, τα οποία μπορούν να ανταποκριθούν σε κάποιες από τις ελλείψεις της επιχειρήσεως της Λιβύης. Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι το Σύστημα Επιτηρήσεως Εδάφους της Συμμαχίας, που προορίζεται να βοηθήσει στον εντοπισμό κινητών και παρηλλαγμένων χερσαίων δυνάμεων και ως εκ τούτου να ενδυναμώσουν την συλλογή πληροφοριών του ΝΑΤΟ και τις επιχειρήσεις επιτηρήσεως και αναγνωρίσεως. Για να βελτιωθεί η σχεδίαση, τα μέλη οφείλουν επίσης να συγκεντρώσουν πόρους επενδύσεών τους στον εναέριο ανεφοδιασμό καυσίμων, τα κατευθυνόμενα όπλα ακριβείας και την ανανέωση και κοινοποίηση δεδομένων των δικών τους εθνικών αποθεμάτων πυρομαχικών. Οι σύμμαχοι πρέπει επίσης να λάβουν υπ’ όψη τους ότι η επιχείρηση στην Λιβύη υπήρξε σχετικώς μικρή, (περίπου το 1/5 του μεγέθους εκείνης του Κοσόβου), όσον αφορά τους διατεθέντες στρατιωτικούς πόρους. Αν συνεχισθεί η παρακμή των αμυντικών δαπανών, το ΝΑΤΟ δεν θα είναι ικανό να επαναλάβει την επιτυχία του σε μία επόμενη δεκαετία. Τα μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει επομένως να επωφεληθούν της εμπειρίας και των αποτελεσμάτων της Συνόδου Κορυφής του Σικάγο, ώστε να επιβεβαιώσουν ότι η κατανομή βαρών, που λειτούργησε τόσο καλά στην Λιβύη (και συνεχίζει στο Αφγανιστάν σήμερα), αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Η Μεσογειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε) Υπό Δρος Ιωάννου Παρίση, Υποστρατήγου ε.α., Διδάκτορος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπ. Κρήτης

ο μεσογειακό στρατηγικό περ ι β ά λ λον, όπως αναφέρθηκε στην αρχή αυτής της σειράς άρθρων, διαμορφώνεται καταρχήν από τις πολιτικές, τα συμφέροντα, τις δράσεις και τις συνεργασίες ή αντιπαραθέσεις των κρατών που την περιβάλλουν. Ουσιαστικά της ΕΕ στη βόρεια ακτή και του αραβικού κόσμου στη νότια. Επιπλέον, το περιβάλλον αυτό επηρεάζεται από τις πολιτικές, τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες, με τον ένα ή άλλο τρόπο είναι παρούσες στη εν λόγω περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό υφίστανται εντάσεις – συχνά μη εμφανείς – που οφείλονται στην οικονομική, τεχνολογική και στρατιωτική διαφορά μεταξύ βορρά και νότου. Εντάσεις επίσης δημιουργούνται από τη μεταναστευτική πολιτική και την πολιτική απασχόλησης της ΕΕ, καθώς και τα μέτρα περιφρούρησης στην περίμετρο της Συνθήκης Σένγκεν, η οποία εκλήφθηκε αρχικά από τους μεσογειακούς εταίρους ως προάγγελος μιας «Ευρώπης φρούριου». Επιπροσθέτως, η στασιμότητα που παρατηρείται στη πορεία της ειρηνευτικής διαδικασίας στην ισραηλο-παλαιστινιακή αντιπαράθεση, αποτελεί αρνητικό παράγοντα για την πρόοδο κάθε πρωτοβουλίας συνεργασίας. Μια συνοπτική άποψη της ΕΕ για τη μεσογειακή περιοχή διατυπώνεται στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας: «Η όλη περιοχή της ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Μεσογείου εξακολουθεί να αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα οικονοµικής στασιµότητας, κοινωνικής αναταραχής και ανεπίλυτων συγκρούσεων. Τα συµφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλουν συνεχιζόµενη δέσµευση µε τους µεσογειακούς µας εταίρους, µέσω αποτελεσµατικότερης οικονοµικής, ασφαλειακής και πολιτιστικής συνεργασίας στα πλαίσια της Διαδικασίας της Βαρκελώνης. Θα πρέπει επίσης να μελετηθεί µια εντονότερη δέσμευση έναντι του αραβικού κόσµου.» Στο πλαίσιο της εξέτασης του μεσογειακού περιβάλλοντος ειδικό ενδιαφέρον έχει η μεσογειακή διάσταση της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), στην οποία θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στο παρόν.

Ευρω-Μεσογειακή Εταιρική Σχέση

τις 27-28 Νοεμβρίου 1995, έλαβε χώρα στη Βαρκελώνη, σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών, η Ευρω-Μεσογειακή Διάσκεψη, η οποία οργανώθηκε από την τότε ισπανική προεδρία της ΕΕ, με συμμετοχή είκοσι επτά χωρών: των τότε 15 χωρών της ΕΕ και των Μαρόκου, Αλγερίας, Τυνησίας, Αιγύπτου, Ιορδανίας, Ισραήλ, Λιβάνου, Συρίας, Παλαιστίνης, Τουρκίας, Κύπρου και Μάλτας. Η όλη διαδικασία είχε ξεκινήσει επί ελληνικής Προεδρίας, με ανάλογη Δήλωση της Συνόδου Κορυφής στην Κέρκυρα το 1994. Ήδη, δύο από τις χώρες αυτές – Κύπρος και Μάλτα - είναι μέλη της ΕΕ, ενώ η Τουρκία έχει αποκτήσει την ιδιότητα του υποψήφιου μέλους.

Η διάσκεψη αυτή που οδήγησε στην Ευρω-Μεσογειακή Εταιρική Σχέση (ΕΜΕΣ) ή Euro-Mediterranean Partnership (EMP) - γνωστή και ως «Διαδικασία της Βαρκελώνης» (“Barcelona Process”) - αποτελεί πλέον το κέντρο κάθε ευρωπαϊκής μεσογειακής πολιτικής. Στο κείμενο της Διακήρυξης της Βαρκελώνης, εκφράζεται επανειλημμένα η ανάγκη να λειτουργήσει η Μεσόγειος ως σύνδεσμος και θάλασσα συνεργασίας μεταξύ των χωρών της βόρειας και της νότιας ακτής καθώς και η ευχή, η Διάσκεψη της Βαρκελώνης να αποτελέσει το ξεκίνημα για μια μελλοντική διάσκεψη συνεργασίας και ασφάλειας στη Μεσόγειο, ανάλογη της τότε ΔΑΣΕ. Στα πλαίσια των προσπαθειών για ανάπτυξη της ΕΜΕΣ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέϊρα, στην Πορτογαλία, ενέκρινε, τον Ιούνιο του 2000, την Κοινή Στρατηγική για τη Μεσόγειο (Common Strategy for the Mediterranean). Στόχος της στρατηγικής αυτής ήταν να υπάρξει πρόοδος στην επίτευξη των στόχων της Διακήρυξης της Βαρκελώνης και του συνακόλουθου κεκτηµένου της. Ειδικότερα να δημιουργηθεί κοινός χώρος ειρήνης και σταθερότητας, µέσω εταιρικής σχέσης πολιτικής και ασφάλειας, χώρος κοινής ευηµερίας, µέσω οικονοµικής και χρηµατο-οικονοµικής εταιρικής σχέσης, εμπορική συνεργασία, συνεργασία στα θέματα Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, κ.ά. Οι επιδιωκόμενες από την ΕΕ, στρατηγικές μεταρρυθμίσεις, στα πλαίσια της ΕΜΕΣ, όπως διατυπώθηκαν από το Συμβούλιο τον Μάιο 2003, εστιάζουν

62 στην πολιτική, οικονοµική και κοινωνική μεταρρύθμιση. Το 2005 η Σύνοδος Κορυφής της ΕΜΕΣ συμφώνησε για τη σύνταξη ενός πενταετούς Προγράμματος Εργασίας, σκοπός του οποίου είναι η υλοποίηση των στόχων που συμφωνήθηκαν από τους εταίρους κατά τη 10η επετειακή Ευρω-Μεσογειακή Διάσκεψη, σε συνδυασμό με τη Διακήρυξη της Βαρκελώνης το 1995. Κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα η ευρωπαϊκή στάση έναντι της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής έχει μεταβληθεί, ως αποτέλεσμα της εμπειρίας της 9/11, τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο ευρωπαϊκό έδαφος, την αυξημένη πίεση της παράνομης μετανάστευσης από τις νότιες ακτές της Μεσογείου, και το αυξημένο ενδιαφέρον για απόκτηση ενεργειακών πόρων.

Η ΚΠΑΑ στο μεσογειακό περιβάλλον

πό την ίδρυση της ΕΜΕΣ τον Νοέμβριο του 1995, η μεσογειακή πολιτική της ΕΕ ενισχύθηκε τόσο από πλευράς στρατηγικής σημασίας, όσο και εσωτερικής συνοχής. Μια πρόσθετη διάσταση της μεσογειακής πολιτικής της Ένωσης είναι εκείνη που συνδέεται με την ΚΠΑΑ της ΕΕ και τις θέσεις και αντιλήψεις επί των θεμάτων ασφάλειας, των χωρών που βρίσκονται στη νότια και ανατολική ακτή της Μεσογείου.

Η μεσογειακή διάσταση της ΚΠΑΑ

ΚΠΑΑ απέκτησε μεσογειακή διάσταση, χάρις στην πρωτοβουλία που ανέλαβε η ισπανική Προεδρία το Μάιο του 2002. Η προσπάθεια αυτή συνεχίσθηκε από την ελληνική προεδρία, η οποία οργάνωσε σεμινάριο στη Ρόδο, στις 1-2 Νοεμβρίου 2002, με στόχο την ενημέρωση των Μεσογειακών εταίρων επί των θεμάτων της ΚΠΑΑ. Σε τι συνίσταται αυτή η μεσογειακή διάσταση

Πλοία του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο

της ΚΠΑΑ; Καταρχήν, αποτελεί ένα πρόσθετο πλεονέκτημα για την ΕΕ, η οποία, λειτουργώντας στο πλαίσιο της ΕΜΕΣ, έχει παράλληλα, τη δυνατότητα να φέρει εις πέρας αποστολές διαχείρισης κρίσεων και να δημιουργήσει ένα συμπληρωματικό πλαίσιο για αμοιβαίως επωφελή συνεργασία. Στο παρελθόν, οι πρωτοβουλίες συγκρότησης ευρωπαϊκών πολυεθνικών στρατιωτικών δομών (κυρίως των Eurofor1 και Euromarfor2 συγκροτούμενων από Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία) προκάλεσαν αντιδράσεις στις αραβικές χώρες του μεσογεια1 Η Eurofor είναι μία μεγάλη πολυεθνική δύναμη, επιπέδου μεραρχίας, με τέσσερις ταξιαρχίες, από τις συμμετέχουσες χώρες. Συγκροτείται από ελαφρές δυνάμεις – καταδρομών, αλεξιπτωτιστών, αερομεταφερόμενες - εύκολα και γρήγορα αναπτυσσόμενες. Έχει δυνατότητα χερσαίας ταχείας αντίδρασης, και μπορεί να ενεργεί μόνη ή από κοινού με τη Euromarfor. Κατά την ειρηνική περίοδο διαθέτει μόνιμο πολυεθνικό στρατηγείο στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Ο διοικητής είναι υποστράτηγος, που προέρχεται, με περιοδική εναλλαγή, από τις τέσσερις χώρες. 2 Η Euromarfor είναι πολυεθνική ναυτική δύναμη, συγκροτούμενη από αεροναυτικές μονάδες των τεσσάρων χωρών, με αεροναυτική και αμφίβια ικανότητα. Μπορεί να ενεργεί μόνη ή από κοινού με την Eurofor. Η διοίκηση αναλαμβάνεται περιοδικά, ανά διετία, από τις συμμετέχουσες χώρες. Επικεφαλής είναι ο αντίστοιχος Αρχηγός Στόλου, ως αρχηγείο δε χρησιμοποιείται το Αρχηγείο του Στόλου της χώρας που ασκεί τη διοίκηση.

κού νότου. Είναι προφανές ότι υπήρχε μια αρνητική προδιάθεση έναντι των πρωτοβουλιών της ΕΕ για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δομής. Φαίνεται, ωστόσο, ότι η αρχική δυσπιστία έχει αρχίσει να υποχωρεί, αφού στις τελευταίες πρωτοβουλίες της ΚΠΑΑ για τη συγκρότηση της ευρωπαϊκής δύναμης ταχείας αντίδρασης και των Battlegroups3, δεν υπήρξαν ανάλογες αντιδράσεις από τη νότια ακτή. Είναι ευνόητο ότι τα προβλήματα ασφάλειας της νότιας περιοχής της Ευρώπης, δηλαδή της μεσογειακής περιοχής, αποτελούν προβλήματα της ΕΕ ως συνόλου. Για παράδειγμα, η προβληματική ειρηνευτική διαδικασία στη Μ. Ανατολή, δημιουργεί δυσκολίες στην πρόοδο της Διαδικασίας της Βαρκελώνης. Κατά συνέπεια, από πλευράς πολιτικής και στρατηγικής, η ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίζει τη Μεσόγειο ως ενιαία γεωστρατηγική περιοχή.4 3 Το Battlegroup είναι ο μικρότερος αυτάρκης στρατιωτικός επιχειρησιακός σχηματισμός που μπορεί να αναπτυχθεί και να συντηρηθεί στο θέατρο επιχειρήσεων, με ικανότητα ταχείας ανάπτυξης, κατάλληλος να φέρει σε πέρας επιχειρήσεις, μόνος ή για την αρχική φάση μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Πρόκειται για μια ειδικής μορφής δύναμη ταχείας αντίδρασης, με προσωπικό 1.5002.200 ατόμων, βασιζόμενη σε συνδυασμό όπλων, ενισχυμένων με στοιχεία υποστήριξης μάχης. 4 Για τα θέματα που αναπτύσσονται στο τμήμα αυτό ο συγγραφέας παρουσίασε σχετική εισήγηση σε συνέδριο (workshop of experts) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

63 Η ευρωπαϊκή ισχύς στο νότο

τη νότια (μεσογειακή) πλευρά της ΕΕ υπάρχουν οκτώ κράτημέλη: Πορτογαλία – Ισπανία – Γαλλία – Ιταλία – Σλοβενία Ελλάδα – Μάλτα – Κύπρος. Η Μάλτα σχεδόν δεν διαθέτει ένοπλες δυνάμεις ενώ η συμμετοχή της στα θέματα που αφορούν στην ΚΠΑΑ είναι πολύ περιορισμένη έως ανύπαρκτη. Η Σλοβενία, με ελάχιστες ελαφρές δυνάμεις ξηράς και ανύπαρκτη αεροπορία και ναυτικό, δεν μπορεί να έχει ουσιαστική συμβολή στα θέματα ασφάλειας της μεσογειακής περιοχής. Η Κύπρος, αφενός έχει μικρές – μόνο χερσαίες - ένοπλες δυνάμεις, αν και σημαντικά ισχυρότερες από τις δύο προηγούμενες, τόσο σε αριθμό όσο κυρίως σε εξοπλισμό, αφετέρου κάποιοι παράγοντες καθιστούν προβληματική τη συμμετοχή της στην ΚΠΑΑ, όπως αναλύεται στη συνέχεια. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη της ΕΕ στη Μεσόγειο που έχουν αξιόλογες ένοπλες δυνάμεις, δυνατότητα προβολής - ιδίως αεροναυτικής ισχύος - και ουσιαστικής συνεισφοράς σε όλο το φάσμα των απαιτήσεων ασφάλειας και άμυνας, είναι τα πέντε παλαιότερα μεσογειακά κράτη μέλη της Ένωσης. Αξίζει να επισημανθεί ότι τα κράτη αυτά ανήκουν σε εκείνα τα μέλη της ΕΕ που υποστηρίζουν με θέρμη την ανάπτυξη της ΚΠΑΑ. Κανένα δεν ανήκει στα λεγόμενα «ουδέτερα» και κανένα δεν έχει εκφράσει ποτέ την επιθυμία να εξαιρεθεί από τα θέματα της ασφάλειας και άμυνας, όπως συμβαίνει με κάποιους βόρειους εταίρους. Αντιθέτως, συμπου οργάνωσε στη Ρώμη το γερμανικό ινστιτούτο Bertelsmann Stiftung, σε συνεργασία με το Istituto Affari Internasioali (IAI), το Μάιο 2006, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος Europe’s Global Responsibility. Βλέπε επίσης σχετικό κείμενο: Ioannis Parisis, “Greece and ESDP”, στο The South and ESDP – Greece, Italy, Portugal and Spain, Bertelsmann Stiftung, Gutersloh, March 2007. http://www.bertelsmannstiftung.org/cps/rde/xbcr/SID-0A000F0A5956C61C/bst_engl/ The%20South%20 and%20ESDP.pdf ) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

μετέχουν, πρωταγωνιστικά θα λέγαμε, σε όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της ΚΠΑΑ και των συναφών δυνατοτήτων της ΕΕ. Ωστόσο, και μεταξύ των χωρών αυτών υφίστανται σημαντικές διαφορές στη στρατιωτική τους ισχύ, που φυσικά οφείλονται αφενός στη διαφορά μεγέθους και οικονομικής ισχύος, αφετέρου στα διαφορετικά προβλήματα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν και κατά συνέπεια τις αμυντικές τους προτεραιότητες. Σήμερα, η ΕΕ διαθέτει, εκτός των άλλων, πολυεθνικές δυνάμεις που συγκροτούνται από τα μεσογειακά κράτη μέλη της, οι οποίες έχουν δυνατότητες ταχείας αντίδρασης και επέμβασης στο πλαίσιο επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων. Οι δυνάμεις αυτές είναι οι εξής: Οι Eurofor (European Rapid Operational Force) και Euromarfor (European Operational Maritime Force), συγκροτούμενες από τις Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία. Tα τρία εθνικά Battlegroups που συγκρότησαν οι Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, Τα δύο πολυεθνικά Battlegroups που συγκρότησαν από κοινού οι Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα, και οι Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κύπρος, και Ουκρανία. Τα πολυεθνικά ναυτικά συγκροτήματα (Maritime Naval Groups) της ΕΕ που συγκροτούνται κατά περίπτωση. Στις παραπάνω δυνάμεις θα πρέπει να συνυπολογιστούν και οι δύο στολίσκοι του ΝΑΤΟ – STANAVFORMED και STANAVFORLAND - οι οποίοι από το 2001 είχαν αναλάβει αποστολές στη Μεσόγειο, στα πλαίσια της επιχείρησης “Active Endeavour” κατά της τρομοκρατίας, ενώ τελευταίως αναλαμβάνουν αποστολές στην περιοχή της Σομαλίας.. Φυσικά θα πρέπει να συνυπολογιστεί επίσης το σύνολο των αεροναυτικών και χερσαίων δυνάμεων των μεσογειακών κρατών μελών της ΕΕ, ειδικά των πέντε χωρών που αναφέρθηκαν

ανωτέρω. Κύρια ναυτική δύναμη εν προκειμένω θεωρείται ο Γαλλικός Στόλος της Μεσογείου που έχει τη βάση του στην Τουλόν και στον οποίο ανήκει το αεροπλανοφόρο που διαθέτει η Γαλλία.

Η Κύπρος στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ

ίναι ευνόητο ότι η Κύπρος, ως μέλος της ΕΕ, επεκτείνει τα όρια της Ένωσης στα νοτιοανατολικά, πολύ εγγύς της Μέσης Ανατολής, δίνοντας τη δυνατότητα υποστήριξης αποστολών ΚΠΑΑ για διαχείριση κρίσεων στην εν λόγω περιοχή. Στα πλαίσια της συνεισφοράς δυνάμεων στην ΚΠΑΑ, η Κύπρος έχει διαθέσει στρατιωτικές μονάδες καθώς επίσης και τη χρήση του αεροδρομίου της Πάφου. Παράλληλα, μετέχει στο Battlegroup, με έθνος-πλαίσιο της Ελλάδα (HELBROC) στο οποίο συμμετέχουν επίσης η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Ωστόσο, οι συνεισφορές αυτές, καίτοι θα μπορούσαν να θεωρηθούν σημαντικές, σε σχέση προς το μέγεθος της χώρας και των ενόπλων δυνάμεών της, κινδυνεύουν να παραμείνουν, σε κάποιες περιπτώσεις, άνευ αξίας λόγω της τουρκικής αντίδρασης και του γεγονότος ότι η Κύπρος δεν έχει καμία σχέση συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Συγκεκριμένα, η μη συμμετοχή της Κύπρου τουλάχιστον στη Συνεργασία για την Ειρήνη (PfP), έχει ως αποτέλεσμα τη μη αποδοχή των συνεισφορών της στην ΚΠΑΑ, στις περιπτώσεις που η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργεί στα πλαίσια των ρυθμίσεων Berlin plus (των συμφωνιών δηλαδή που ρυθμίζουν τις σχέσεις ΕΕ-ΝΑΤΟ), δηλαδή κάνοντας χρήση μέσων και/ή δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, η Κύπρος μπορεί να συμμετέχει στις αυτόνομες επιχειρήσεις ΚΠΑΑ καθώς στις μη στρατιωτικές επιχειρήσεις. Οι Τούρκοι αρνούνται, στην πράξη, να αποδεχθούν τη συμμετοχή της Κύπρου στις κοινές συσκέψεις των δύο οργανισμών. Η επίσημη αιτιολόγηση που δίδεται από αυτούς είναι η μη ύπαρξη συμφωνίας ασφαλείας της Κύπρου με το ΝΑΤΟ. Από την άλλη, η

Στιγμιότυπο από την τελετή συμπλήρωσης 10 ετών της Euromarfor

Κύπρος προβάλλει βέτο στη συνεργασία της Τουρκίας με τον Ευρωπαϊκό Αμυντικό Οργανισμό (EDA), μια συνεργασία που θα επιθυμούσε η Τουρκία.5 Προκειμένου να ξεπεραστεί το πρόβλημα του τουρκικού veto και να αρθεί το εμπόδιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε, με απόφαση που λήφθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2009, με ψήφους 293-283, να ενταχθεί η Κύπρος στην πρωτοβουλία PfP, αναθεωρώντας την μέχρι τώρα στάση της. Ωστόσο, ο Κύπριος Πρόεδρος απέρριψε αμέσως κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Η Κύπρος, μη μετέχοντας σε καμία από τις πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ, στις οποίες είναι μέλη ακόμη και οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, βρίσκεται έξω από κάθε κοινό όργανο και συνεργασία. Οι συνέπειες της κατάστασης αυτής μπορεί να οδηγούν στη θεσμική και πολιτική αποδυνάμωση της Κύπρου, ειδικώς σε σχέση με τους τομείς της ευρωπαϊκής άμυνας και εξωτερικής 5 Η Τουρκία, όπως και η Νορβηγία, ήταν μέλη του WEAG (Western European Armament Group). Μετά την πλήρη απορρόφησή του από τον EDA, η Νορβηγία υπέγραψε ένα πλαίσιο συμφωνίας με τον Οργανισμό, που της επιτρέπει να συμμετέχει σε κάποιες δραστηριότητες του EDA. Αντιθέτως η Τουρκία δεν είναι δυνατόν να υπογράψει τέτοια συμφωνία.

πολιτικής. Επίσης στην διατήρηση και ενίσχυση του στρατηγικού ρόλου της Βρετανίας και της Τουρκίας στην περιοχή μέσω της Κύπρου, δεδομένης της ύπαρξης των βρετανικών βάσεων και της παράνομης παρουσίας των τουρκικών στρατευμάτων, που σταθμεύουν στο βόρειο τμήμα της νήσου από το 1974. Κατά συνέπεια, η απόμακρη στάση της Κύπρου έναντι του ΝΑΤΟ και της PfP, περιορίζει την ενεργό συμμετοχή της στους αμυντικούς θεσμούς της ΕΕ.6

Η «Ένωση για τη Μεσόγειο»

ον Φεβρουάριο του 2007, ο Νικολά Σαρκοζί, ως προεδρικός υποψήφιος, αμφισβήτησε τα αποτελέσματα της Διαδικασίας της Βαρκελώνης, προτείνοντας τη δημιουργία μιας «Μεσογειακής Ένωσης» (“Mediterranean Union”) προκειμένου να έρθουν σε επαφή όλες οι χώρες της Μεσογείου. Όπως ήταν φυσικό, η Ένωση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα να εξαιρεθούν τα περισσότερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ, αφού θα περιλάμβανε μόνο τα μεσογειακά. 6 “NATO and Cyprus: The European Council decision and the new impetus of the ESDP in the framework of its strategic partnership with NATO”, by Savvas Katsikides and Yiannos Charalambides, Europe’s World, 19/3/2009.

Τον Δεκέμβριο του 2007, το σχέδιο μετονομάστηκε σε «Ένωση για τη Μεσόγειο» (“Union for the Mediterranean”) και έγιναν γνωστές κάποιες λεπτομέρειες. Η Ένωση για τη Μεσόγειο θα είχε ως πλήρη μέλη τις χώρες που ανήκουν στη μεσογειακή λεκάνη, με τακτικές συνόδους κορυφής και καθιέρωση μιας μορφής θεσμικού οργάνου. Κύριος αντικειμενικός σκοπός θα ήταν η ανάπτυξη προγραμμάτων σε τομείς όπως το περιβάλλον, η ενέργεια, οι υποδομές και η πολιτική προστασία, ενώ συνασπισμένες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να ενθαρρυνθούν ώστε να επενδύσουν στα προγράμματα αυτά. Η γαλλική πρωτοβουλία προκάλεσε αρχικά δυσπιστία τόσο στην Ευρώπη όσο και μεταξύ των λοιπών μεσογειακών χωρών, αν και επίσης δημιούργησε αρκετές προσδοκίες. Στη νότια ακτή της Μεσογείου, η Λιβύη και η Τυνησία αντέδρασαν καταρχήν θετικά καθώς η γαλλική πρόταση δεν φαινόταν να υποκρύπτει πολιτικές εξαρτήσεις. Η θέση της Αλγερίας παρουσιάστηκε αμφίσημη. Το Μαρόκο εξέφρασε την εκτίμησή του για το ενδιαφέρον της Γαλλίας για τα θέματα της Μεσογείου, προβάλλοντας ωστόσο τις δικές του προτεραιότητες για τη βελτίωση των πολιτικών και οικονομικών του σχέσεων με την ΕΕ. Θετική ήταν επίσης η αντίδραση της Αιγύπτου και του Ισραήλ. Η αντίδραση κυρίως της Γερμανίας οδήγησε, στα μέσα Μαρτίου 2008, στον «εξευρωπαϊσμό» της γαλλικής πρότασης, η οποία άλλαξε και πάλι ονομασία, τη φορά αυτή σε «Διαδικασία Βαρκελώνης: Ένωση για τη Μεσόγειο» («Barcelona Process: Union for the Mediterranean»), συμπεριλαμβάνοντας όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η νέα γαλλική πρωτοβουλία για τη Μεσόγειο αφήνει εκτός τα θέματα της ασφάλειας που δημιουργούσαν προβλήματα στις προηγούμενες προσπάθειες για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου συνεργασίας στη μεσογειακή περιοχή. Ειδικώς το θέμα της ισραηλο-παλαιστινιακής σύγκρουσης το οποίο αποτελεί εδώ και χρόνια την κύΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

65 ρια αιτία αποτυχίας κάθε πρωτοβουλίας. Η αξία της γαλλικής πρωτοβουλίας έγκειται στο ότι επικεντρώνεται στη Μεσόγειο και τη Διαδικασία της Βαρκελώνης, η οποία είχε κάπως επισκιασθεί από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (European Neighborhood Policy). Στις 13 Ιουλίου 2008 οργανώθηκε στο Παρίσι, από τη γαλλική Προεδρία της ΕΕ, διάσκεψη, στην οποία προσκλήθηκαν όλοι οι ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ καθώς και εκείνων της απέναντι ακτής της Μεσογείου, οι οποίοι την επομένη παρακολούθησαν και τη μεγάλη παρέλαση για την εθνική επέτειο της Γαλλίας. Στη διάσκεψη αυτή αρνήθηκε να παραστεί μόνον ο ηγέτης της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. Τα αντικείμενα που προβάλει η γαλλική αυτή πρωτοβουλία, και περιλαμβάνονται στη διακήρυξη που εκδόθηκε7, αναφέρονται κατά βάση σε ζητήματα «χαμηλής» πολιτικής, όπως το περιβάλλον – ειδικώς η προστασία της Μεσογείου από τη μόλυνση - τα συγκοινωνιακά δίκτυα, τόσο στο έδαφος των χωρών του Μαγκρέμπ όσο και ακτοπλοϊκών γραμμών, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, η πολιτική προστασία, κ.ά. Επίσης, η Διακήρυξη αναφέρεται και στη συντονισμένη αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, την ενίσχυση της διαπανεπιστημιακής συνεργασίας και τη δημιουργία νέων εταιρικών σχέσεων. Τελικώς αποφασίσθηκε ο νέος θεσμός να φέρει την ονομασία «Ένωση για τη Μεσόγειο».

Το ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο

στρατηγικός μετασχηματισμός του ΝΑΤΟ κατά την μεταψυχροπολεμική περίοδο είχε σημαντική επίδραση στη σχέση της Συμμαχίας με την περιοχή της Μεσογείου και στο μέλλον των με7 Joint Declaration of the Paris Summit for the Mediterranean, Paris, 13 July 2008. Επίσης στο COM(2008) 319 (Final), COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL, Barcelona Process: Union for the Mediterranean, Brussels, 20/05/08. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

σογειακών πρωτοβουλιών της. Για περισσότερο από πέντε δεκαετίες το ΝΑΤΟ διέθετε τη νότια πτέρυγά του και συγκεκριμένα το AFSOUTH (Allied Forces Southern Europe) με έδρα του στρατηγείου του στη Νάπολη της Ιταλίας. Από τη δεκαετία του 1990 το ενδιαφέρον της Συμμαχίας, όπως ήταν φυσικό, έχει στραφεί προς νότο και νοτιοανατολικά. Έκτοτε, κατά τις διάφορες συνόδους του ΝΑΤΟ, επανειλημμένα έχει διατυπωθεί η άποψη ότι «η ασφάλεια στην Ευρώπη επηρεάζεται αποφασιστικά από την ασφάλεια στη Μεσόγειο». Στη Μεσόγειο, η ψυχροπολεμική εποχή χαρακτηρίστηκε από την παρουσία του 6ου Αμερικανικού Στόλου και, κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες της (’70 και ’80), από την παρουσία πλοίων του σοβιετικού στόλου. Ο τελευταίος είχε εξασφαλίσει τον ελλιμενισμό του και την παροχή διευκολύνσεων σε λιμάνια αραβικών κρατών όπως της Συρίας, της Αιγύπτου, της Λιβύης και της Αλγερίας. Σήμερα, η Ρωσία, μετά από μια περίοδο κάμψης σε όλους τους τομείς, δείχνει να επανέρχεται δυναμικά στην διεθνή σκηνή, ενώ ειδικώς στην περιοχή της Μεσογείου, κάνει ήδη την εμφάνισή της, είτε με την παρουσία μονάδων του στόλου της, είτε με συμφωνίες συνεργασίας τόσο με ευρωπαϊκές, όσο και με αραβικές χώρες του νότου. Εδώ και δεκαετίες, το ΝΑΤΟ είχε εντάξει στη στρατηγική του σχεδίαση τη μεσογειακή διάσταση. Μια ματιά στο χάρτη, μας οδηγεί σε κάποιες διαπιστώσεις σχετικά με τη σημερινή παρουσία του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη μεσογειακή περιοχή. Τα κράτη μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας στον ευρωπαϊκό χώρο, τα κράτη Εταίροι της Σύμπραξης για την Ειρήνη (PfP), καθώς και εκείνα του Μεσογειακού Διαλόγου περιβάλλουν σχεδόν εξολοκλήρου την λεκάνη της Μεσογείου αλλά επίσης και τον Εύξεινο Πόντο και την Κασπία. Από την Πορτογαλία μέχρι το Κιργιστάν και από την Ισλανδία μέχρι τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατο-

λή. Στο χώρο της Μεσογείου, με εξαίρεση τη Λιβύη και τη Συρία, ένα μόνο κράτος δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το ΝΑΤΟ: η Κύπρος. Επιπλέον, στο μεσογειακό χώρο, και συγκεκριμένα στη νήσο Κρήτη, έχει εγκατασταθεί από το 2005, υπό ελληνική διοίκηση, το Κέντρο Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής του ΝΑΤΟ (ΝΑΤΟ Maritime Interdiction Operational Training Center - NMIOTC) το οποίο υπάγεται στην Συμμαχική Διοίκηση Μετασχηματισμού (Allied Command of Transformation ACT) που εδρεύει στο Νόρφολκ των ΗΠΑ. Εκτός από τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, στο Κέντρο εκπαιδεύονται και ναυτικές μονάδες ή πληρώματα πλοίων χωρών της PfP και του Μεσογειακού Διαλόγου. Το ΝΑΤΟ, όπως και άλλοι «εξω-περιφερειακοί δρώντες» στο μεσογειακό περιβάλλον (ΗΠΑ, Ρωσία), δηλώνουν την παρουσία τους με την προβολή ισχύος, κάτι που στην πράξη σημαίνει παρέμβαση στην περιοχή, προκειμένου να διασφαλίσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται πρωτίστως οι στρατηγικές πρώτες ύλες, κυρίως οι ενεργειακοί πόροι. Οι εξω-περιφερειακές δυνάμεις δρουν πολλές φορές ως εξισορροπητικοί παράγοντες, ενώ συχνά καλούνται να παρέμβουν από χώρες που επιζητούν να εξισορροπήσουν τις αντικρουόμενες δυνάμεις στο περιφερειακό τους υποσύστημα. Μεταξύ των παραγόντων που συμβάλουν στην αύξηση των επεμβάσεων αυτών αναφέρεται η «ασυμμετρία ισχύος», η ανομοιόμορφη δηλαδή κατανομή ισχύος, όπως συμβαίνει στην μεσογειακή περιοχή.

Μεσογειακός Διάλογος

Μεσογειακός Διά λογος (Mediterranean Dialogue) είναι μέρος μιας γενικότερης στρατηγικής του ΝΑΤΟ για την ενίσχυση της σταθερότητας στην περιοχή της Μεσογείου και τη δυνατότητα διαλόγου και συνεργασίας της Συμμαχίας σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος.

66 Αποτελεί πρωτοβουλία του ΝΑΤΟ που ξεκίνησε το 1995, αρχικά με έξη χώρες της περιοχής: Αίγυπτο, Ισραήλ, Ιορδανία, Μαυριτανία, Μαρόκο και Τυνησία. Το 2000 εισήλθε και η Αλγερία. Αποσκοπεί στο ξεπέρασμα πιθανών παρεξηγήσεων σχετικά με το ΝΑΤΟ και στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσω μεγαλύτερης διαφάνειας, συνομιλιών και συνεργασίας. Η πρωτοβουλία αυτή είναι ανοικτή στις χώρες της περιοχής ή χώρες που άμεσα εμπλέκονται στα θέματα της Μεσογείου. Αναφέρεται στη συνεργασία σε πέντε τομείς προτεραιότητας: (1) καταπολέμηση της τρομοκρατίας, (2) αντιμετώπιση όπλων μαζικής καταστροφής, (3) διαχείριση κρίσεων, (4) αμυντικό μετασχηματισμό και (5) στρατιωτική συνεργασία. Κατά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Κωνσταντινούπολη, τον Ιούνιο 2004, απευθύνθηκε πρόσκληση προς τους μεσογειακούς εταίρους, μέσω της Istanbul Cooperation Initiative (ICI), να αποκτήσουν μια πιο διευρυμένη σχέση, λαμβάνοντας υπόψη ο καθένας τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ανάγκες του. Ο σκοπός ήταν ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας μέσω της προώθησης της συνεργασίας σε διμερή βάση με τις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής, που το επιθυμούν.

Επίλογος

τις πέντε ενότητες που ήδη ολοκληρώθηκαν, κατεβλήθη προσπάθεια να εξετασθούν, στην έκταση που ήταν δυνατόν, οι παράγοντες που υπεισέρχονται στο στρατηγικό περιβάλλον της μεσογειακής περιοχής και επηρεάζουν κυρίως την ανάπτυξη των σχέσεων βορρά και νότου. Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον και πώς μπορεί να προσδιορισθεί το μεσογειακό στρατηγικό περιβάλλον μέχρι το τέλος της επόμενης δεκαετίας; Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική θα συνεχίσουν να αποτελούν, από γεωπολιτική άποψη, σημαντική

περιοχή, τόσο εξαιτίας της σημασίας του πετρελαίου για την παγκόσμια οικονομία όσο και λόγο των απειλών που μπορεί να προέλθουν από την αστάθεια στην περιοχή αυτή. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από την περιοχή του Μαγκρέμπ και της Μέσης Ανατολής για το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που χρειάζονται. Ωστόσο, θα βρεθούν αντιμέτωπες με τις αντίστοιχες απαιτήσεις της Κίνας και της Ινδίας οι οποίες θα επιδιώξουν να καλύψουν τις αυξανόμενες ενεργειακές απαιτήσεις τους, αποκτώντας πρόσβαση στις περιοχές αυτές, κάτι που αποτελεί υψηλή προτεραιότητα στην εξωτερική τους πολιτική. Προκειμένου να επιτύχουν οι προσπάθειες της ΕΕ για την προαγωγή της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας θα πρέπει να συμπληρωθούν με πρωτοβουλίες τις οποίες οι χώρες της Μεσογείου θα τις υιοθετήσουν ως μέρος μιας διαδικασίας που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πλαισίου επικοινωνίας και εταιρικής σχέσης. Το ενδιαφέρον της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ μεταφέρεται ήδη περισσότερο προς ανατολάς. Ο χώρος της Μεσογείου θα μπορούσε να καταστεί περιοχή της σφαίρας επιρροής της ΕΕ, με την προϋπόθεση φυσικά ότι θα αναπτυχθεί επαρκώς η ΚΠΑΑ και θα προχωρήσουν θετικά οι νέες πρωτοβουλίες στα πλαίσια της «Ένωσης για τη Μεσόγειο». Οι υφιστάμενες εστίες κρίσεων και αντιπαραθέσεων, με πρωτεύουσα εκείνη της ισραηλο-παλαιστινιακής διένεξης, δεν φαίνεται να οδεύουν σε μόνιμες λύσεις. Η ΕΕ, με την ΚΠΑΑ, θα κληθεί ενδεχομένως να επέμβει σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή - ή ακόμη και η Κύπρος - στο πλαίσιο αποστολών πρόληψης συρράξεων. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο η ΚΠΑΑ θα έχει τη δυνατότητα να δράσει αποτελεσματικά στις περιπτώσεις αυτές. Σε ότι αφορά τη ναυσιπλοΐα και τη διακίνηση ενεργειακών πόρων στη λεκάνη της Μεσογείου, οι σημαντικό-

τερες αλλαγές που αναμένονται στα επόμενα χρόνια είναι η ανάπτυξη των οδών μεταφοράς της ενέργειας από την περιοχή της Κασπίας. Ενώ η σχετική σπουδαιότητα των λιμανιών της ανατολικής Μεσογείου θα αυξηθεί, το μέγιστο επίπεδο ναυσιπλοΐας θα συνεχίσει να συγκεντρώνεται γύρω από τα λιμάνια της Κεντρικής και Δυτικής Μεσογείου, δεδομένου ότι εκεί θα μεταφέρεται με πλοία το πετρέλαιο, που οι νέοι και οι υπό κατασκευή αγωγοί θα διοχετεύουν στα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου.8 Οι δύο πιο ενεργοί παράγοντες ισχύος στην περιοχή της Μεσογείου, η ΕΕ και οι ΗΠΑ, θα πρέπει να εστιάσουν τις πολιτικές και οικονομικές τους δυνατότητες στο να διασφαλίσουν ότι η Μεσόγειος δεν θα καταστεί χώρος μόνιμου διαχωρισμού βορρά-νότου. Εάν το υφιστάμενο χάσμα αντιλήψεων και ευημερίας μεταξύ της βόρειας και της νότιας ακτής αφεθεί να διευρυνθεί, τότε οι εντάσεις και οι εχθρότητες στη μεσογειακή περιοχή θα εξαπλωθούν περισσότερο. Μόνο η δημιουργία ενός πλαισίου μεσογειακής συνεργασίας, εντός του οποίου θα ελέγχεται, θα μειώνεται και σταδιακά θα εξαλείφεται το χάσμα βορρά-νότου, θα μπορέσει να εξασφαλίσει ότι η Μεσόγειος θα πάψει να αποτελεί χώρο αστάθειας και αντιπαράθεσης. Η ενσωμάτωση της Μεσογείου στο διεθνές σύστημα του 21ου αιώνα, μέσω των μηχανισμών της ΕΜΕΣ και της πολιτικής καλής γειτονίας που έχει διαμορφώσει η ΕΕ, σε συνδυασμό με μια βιώσιμη ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, θα πρέπει να αποτελέσει την άμεση προτεραιότητα για τη διεθνή κοινότητα και ειδικά για την ΕΕ. Διαφορετικά οι αιτίες αστάθειας που εκπηγάζουν από τη Μεσόγειο θα συνεχίσουν να εκδηλώνονται σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.  8 “New study highlights present and future maritime traffic flows in the Mediterranean”, United Nation Environment Programme / Mediterranean Action Plan, 6/8/2008, στο: http://www.unepmap.org/ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Όταν οι Τούρκοι εκπολίτισαν τον κόσμο Ο Clive Foss περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο Kemal Atatürk ξανάγραψε την ιστορία ως τμήμα του ριζικού εκσυγχρονισμού του Τουρκικού έθνους (Αναδημοσίευση από το τεύχος 68 του περιοδικού «Εθνικές Επάλξεις») Μετάφραση - Απόδοση: Υπό του Δρ. Γρηγορίου Ι. Σκαμπαρδώνη, Υποστρατήγου Υγειονομικού ε.α.

ι «Eθνικές Επάλξεις» αναδημοσιεύουν το άρθρο του κ. Clive Foss, που δημοσιεύθηκε στο Αγγλικό περιοδικό History Today (Αυγ 2005, σελ. 10-16) με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά και των πρόσφατων εξελίξεων στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Clive Foss είναι Visiting Fellow στο Trinity College της Οξφόρδης. Διδάσκει επίσης σχετικά με τα δικτατορικά καθεστώτα στο Georgetown University, Washington DC. Η τουρκική θεώρηση της Ιστορίας, καίτοι χαλκευμένη κατά τον αρθρογράφο, απετέλεσε μια τολμηρή προσπάθεια να ξαναγραφεί η ιστορία, έτσι που να είναι κατάλληλη για ένα νέο τουρκικό έθνος ενώ παρά τις μυθικές ιδέες της, εξυπηρέτησε το σκοπό της και άσκησε μια επίδραση που δεν έχει πλήρως εκλείψει μέχρι σήμερα. Ο Mustafa Kemal, ή Atatürk, όπως έμεινε στην ιστορία, ο αδιαμφισβήτητος κυβερνήτns της Τουρκίας από το 1923 μέχρι το 1938, συμπαθούσε πολύ τις νέες γυναίκες -μέχρι σημείου να υιοθετήσει τέσσερις από αυτές. Η μία, η Afet, ήταν δεκαοκτώ ετών φοιτήτρια της ιστορίας, την οικογένεια της οποίας ο Kemal είχε γνωρίσει στη γενέτειρά του τη Θεσσαλονίκη. Όπως και τα άλλα κορίτσια, την ενθάρρυνε να συνεχίσει τις σπουδές τns, ώστε τελικά να πάρει διδακτορικό και να ανεβεί ψηλά στο Τουρκικό ιστορικό κατεστημένο. Σύμφωνα με τη διήγησή τns, μια ημέρα του 1929, επισκέφθηκε τον «Γαζή» (ένα προσφιλές προσωνύμιο του Kemal, που σημαίνει «Νικητής των απίστων»), με ένα πρόβλημα. Είχε διαβάσει σε ένα Γαλλικό βιβλίο γεωγραφίας, ότι οι Τούρκοι ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

κατάγονταν από την κίτρινη φυλή και γενικώς θεωρούνταν κατώτερης κλάσης ανθρώπινα όντα. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση του Kemal, ο oποίος είχε ανοιχτόχρωμα μαλλιά και γαλά ζια μάτια. «Όχι, αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια» είπε, «πρέπει να ασχο ληθούμε με αυτό το ζήτημα». Ο Kemal ήταν αποφασισμένος να διαψεύσει την άποψη ότι οι Τούρκοι ανήκαν στην κίτρινη φυλή, ότι ήταν ανίκανοι να δημιουργήσουν πολιτισμό και ιδιαιτέρως ότι θα μπορούσε οποιοσδήποτε άλλος να διεκδικήσει ιστορικούς τίτλους στην κοιτίδα των Τούρκων, τη Μικρά Ασία. Θέλησε να πληροφορηθεί ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι τns Τουρκίας, πώς δημιουργήθηκε ο πρώτος Τουρκικός πολιτισμός και από ποιούς, και ποια ήταν η θέση τns Τουρκίας στην παγκόσμια ιστορία. Ρίχτηκε με ζήλο στο σχέδιο, κλέβοντας χρόνο από τις κρατικές υποθέσεις. Συγκρότησε μια μεγάλη ιστορική βιβλιοθήκη και διέταξε εμπειρογνώμονες να την μελετήσουν. Υπουργοί, καθηγητές και δάσκαλοι, διατάχθηκαν να τα μελετήσουν και να αναφέρονται στον ίδιο. Όπου και να βρισκόταν ο «Γαζής»

-στην Άγκυρα ή την Κωνσταντινούπολη ή στην προσφιλή του λουτρόπολη, στο πλοίο ή στο τρένο- έβρισκε χρόνο να εργάζεται και να οργανώνει συναντήσεις που διαρκούσαν μέχρι αργά τη νύχτα. Έκανε συζητήσεις στο τραπέζι του δείπνου, που ήταν κατάφορτο με βιβλία και χαρτιά, σε ένα δωμάτιο που έμοιαζε και λειτουργούσε σαν σχολείο. Μια επιτροπή διδασκάλων και πολιτικών προσώπων οργάνωσαν το σχέδιο, το οποίο τελούσε υπό την προσωπική διεύθυνση του Kemal. Τα μέλη τns δούλεψαν γρήγορα και ετοίμασαν το προκαταρκτικό δοκίμιο μιας νέας ιστορίας το 1930. Ο Kemal το μελέτησε με προσοχή σελίδα προς σελίδα, διορθώνοντας πολλά λάθη. Διέταξε την επιτροπή να εντοπίσει και να μελετήσει τα μεγάλα κράτη που δημιούργησαν οι προπάτορές τους, στηριζόμενοι σε τεκμήρια και να μη διστάζουν να παραδέχονται την άγνοιά τους. «Το να γράψεις την ιστορία είναι το ίδιο σημαντικό όσο και να την δημιουργήσεις», έγραψε. Μέχρι το 1931, προέκυψε ένα τετράτομο έργο, το οποίο είχε απλά τον τίτλο Ιστορία, και προοριζόταν για διδασκαλία στο Γυμνάσιο, σε μια εποχή που υπήρχαν λίγες μόνο ευκαιρίες για ανώτερη εκπαίδευση. Ο Mustafa Kemal διάβαζε και διόρθωνε τα δοκίμια, τα κείμενα έγιναν αντικείμενο υποχρεωτικής διδασκαλίας με ισχύ Ιερών Κανόνων για περισσότερο από μια δεκαετία και αποτέλεσαν τη βάση απλούστερων βιβλίων, προορι-

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

σμένων για τους μικρότερους μαθητές των κατώτερων σχολείων. Στο τέλος του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία ήταν ένα ηττημένο και ταπεινωμένο έθνος και έτσι παρέμεινε μέχρις ότου ο Mustafa Kemal πήγε στη Μικρά Ασία το 1919. Εκεί, οργάνωσε την αντίσταση που σύντομα εξελίχθηκε σε ισχυρό εθνικιστικό κίνημα με το στρατηγείο του στην Άγκυρα, δηλαδή μια αντίπαλη κυβέρνηση προς εκείνη του Σουλτάνου, ο οποίος βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο των νικητών Συμμάχων. Ο Kemal δέχθηκε τη βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσηs, ήλθε σε συνεννόηση με τους Γάλλους και νίκησε τον Ελληνικό Στρατό, ο οποίος είχε εισβάλει βαθιά στο εσωτερικό τns Μικράς Ασίας. Όταν η συνθήκη της Λωζάννης το 1923 αναγνώρισε την ανεξάρτητη Τουρκική δημοκρατία, ο Kemal είχε πετύχει να στήσει ένα νέο και νικηφόρο κράτος, με ομοιογενή ως επί το πλείστον Τουρκικό πληθυσμό, πάνω στα ερείπια του εξαθλιωμένου κοσμοπολίτικου Οθωμανικού κράτους. Στα επόμενα λίγα χρόνια, ξεκίνησε μια εκπληκτική σειρά μεταρρυθμίσεων, οι οποίες αποκαθήλωσαν το Ισλάμ, εισήγαγαν τους νόμους των κρατών της

Δύσης και εξανάγκασαν σιγά-σιγά τους Τούρκους να αρχίσουν να σκέφτονται σαν Ευρωπαίοι. Μέχρι το 1929, ο Kemal διατηρούσε τον στιβαρό έλεγχο ενός μονοκομματικού κράτους, κατ’ ουσία μιας δικτατoρίας.

ο νέο κράτος αισθανόταν έντονη την ανάγκη τns αυτοεκτίμησης, σαν τρόπο επιβεβαίωσης τns θέσης του μεταξύ των πολιτισμένων εθνών, αυτών που για τον Kemal εκπροσωπούσαν τα ευρωπαϊκά κράτη. Οι Ευρωπαίοι, εν τούτοις, διατηρούσαν αρνητική εικόνα για τους Τούρκους, τους οποίους προηγουμένως θεωρούσαν ως αιμοβόρους και βίαιους κατακτητές, (“οι Φοβεροί Τούρκοι”), ενώ πιο πρόσφατα ήταν «ο Μεγάλος Ασθενής της Ευρώπης». Οι ίδιοι οι Τούρκοι βρίσκονταν σε σύγχυση ως προς την ταυτότητά τους. Στο παρελθόν αποκαλούνταν Οθωμανοί, κυβερνήτες μιας εκτεταμένης αυτοκρατορίας, που περιελάμβανε όλη την Eγγύς Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Επίσης ήταν Μουσουλμάνοι και ο σουλτάνος τους ήταν ο επικεφαλής του Ισλάμ, χαλίφης και διάδοχος του Προφήτη. Τώρα η αυτοκρατο-

ρία είχε διαλυθεί, και οι Τούρκοι, όνομα που κατά παράδοση χρησιμοποιούνταν μόνο για τους χωρικούς, ήταν οι ηγέτες ενός σύγχρονου προοδευτικού κράτους. Στο σημείο αυτό, ο Mustafa Kemal έστρεψε την προσοχή του στην ιστορία, επειδή κατά την άποψή του ένα μεγάλο έθνος έχει ανάγκη να στηρίζεται σε ένα σπουδαίο παρελθόν. Δεν μπορούσε κανείς να αντλήσει περηφάνια από την ιστορία του Ισλάμ, από το οποίο το έθνος αγωνιζόταν να αποστασιοποιηθεί, ούτε από τους Οθωμανούς, ούτε θεωρούσε σωστή την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι το Τουρκικό κράτος προήλθε από μια φυλή με 400 σκηνές. Η ιστορία που υπήρχε δεν είχε πια καμιά χρησιμότητα, ειδικά μετά την εισαγωγή του νέου Λατινικού αλφαβήτου από τον Kemal, η χρησιμοποίηση του οποίου κατέστη υποχρεωτική από το 1929, αντικαθιστώντας το δύσκολο στην εκμάθηση και γραφή, αλλά και ακατάλληλο Αραβικό αλφάβητο. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να εκδοθούν γρήγορα νέα βιβλία για κάθε θέμα, ώστε να μεταδώσουν στους νέους τον σύγχρονο τρόπο σκέψης και να τους αποκόψουν από την Οθωμανική κληρονομιά. Η Ιστορία ήταν το σπουδαιότερο εργαλείο των αλλαγών που συνέβαιναν στην εκπαίδευση, όσον αφορά την όλη περί Τουρκίας αντίληψη και στους Τούρκους. Ο πρώτος τόμος, ο οποίος ασχολείτο με την Αρχαιότητα, ήταν ο πιο πρωτότυπος, δεδομένου ότι διετύπωνε την αποκαλούμενη Τουρκική Θεώρηση τns Ιστορίας. Σύμφωνα με αυτόν, όλοι οι πολιτισμοί προήλθαν από τους Τούρκους ή επηρεάστηκαν βαθύτατα από αυτούς. Αυτή η ριζοσπαστική και νεωτεριστική άποψη παρουσίαζε τους Τούρκους ως ένα αρχαίο έθνος, που δεν ήταν καθόλου κατώτερο από τα άλλα, και μάλιστα πολύ πιο σημαντικό από οποιοδήποΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

69 τε θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Έβαζε τους Τούρκους στο κέντρο του πολιτισμού. Το κείμενο ήταν τολμηρό, εφευρετικό και απολύτως φανταστικό.

ύμφωνα με την Ιστορία, οι Τούρκοι το 10.000 π.Χ. ζούσαν γύρω από μια μεγάΤο αρχαίο θέατρο της Εφέσσου. λη εσωτερική θάλασσα που καταλάμβανε μεγάλο μέρος της (η Ιστορία έκανε εκτεταμένη χρήση της Κεντρικής Ασίας μεταξύ της Κασπίας, αρχαιολογίας). Η Ινδία, στην «πραγματου lndokush και των Ιμαλαΐων. Εκεί τικότητα», είχε από μακρού Τουρκική ανέπτυξαν τη μεταλλουργία, εξημέ- παρουσία οι Τούρκοι Άρειοι (Ariler) ρωσαν αρκετά ζώα και ανακάλυψαν τις έφθασαν από την Κεντρική Ασία περί τεχνικές της καλλιέργειας της γης. Εν το 1500 π.Χ. ενώ τους ακολούθησαν οι τούτοις, στο τέλος της Περιόδου των Τούρκοι Saka, και Kushhan. Ακόμα και Παγετώνων,, η εσωτερική αυτή θά- ο Βούδας ήταν Τούρκος (Το όνομα της λασσα άρχισε να ξηραίνεται. Λίμνες φυλής του, Σάκια, προφανώς προερχόκαι έλη αντικατέστησαν τη θάλασσα, ταν από τους Σάκες). οι βόρειοι άνεμοι συσσώρευσαν μάΑυτό φαίνεται να είναι απόλυτα ζες άμμου και οι συνθήκες κατάντη- ανόητο, δεδομένου ότι ήταν προφασαν απρόσφορες για τα εκατομμύρια νές ότι οι Κινέζοι και οι Ινδοί δεν ήταν των οικιστών. Ευτυχώς, η μεταβολή Τούρκοι. Υπήρχε μια εύκολη εξήγηση: του κλίματος άνοιξε δρόμους εξόδου οι Τούρκοι έφθασαν εκεί, έφεραν τον από την αρχική πατρίδα, και οι Τούρκοι πολιτισμό, και μετά αναμίχθηκαν και μετανάστευσαν προς όλες τις διευθύν- απορροφήθηκαν από τον γηγενή πλησεις. Όσοι παρέμειναν έγιναν νομάδες, θυσμό -ακριβώς όπως και οι πρόγονοι προσαρμόζοντας τη ζωή τους στις νέες των Βουλγάρων (οι οποίοι σύμφωνα συνθήκες (και εξαφανίσθηκαν από τη με την Ιστορία ήταν επίσης Τούρκοι), διήγηση της Ιστορίας, η οποία περιέρ- οι οποίοι αφομοιώθηκαν από τους ντόγως παύει πια να αναφέρεται σ’ αυτούς πιους Σλαύους. τους ιθαγενείς Τούρκους). Πολύ πιο σημαντικές για το μέλλον Η πρώτη ομάδα μεταναστών εγκα- υπήρξαν οι εξελίξεις στην Εγγύς Αναταστάθηκε σε ένα οικείο περιβάλλον, τολή, στην οποία οι μετανάστες Τούρστη βόρεια Κίνα στην περιοχή του κοι έφτασαν από τον δρόμο νοτίως της Κίτρινου Ποταμού, όπου μετέφερε Κασπίας. Έφεραν μαζί τους την τεχνοτις τεχνικές και τον πολιτισμό της και γνωσία των αρδεύσεων και των αποεγκαταστάθηκε ως αριστοκρατία πο- ξηραντικών έργων, σε μια χώρα με έλη λεμιστών, περί το 7000 π.Χ. Άλλοι κα- και εγκαθίδρυσαν τα πρώτα οργανωτευθύνθηκαν προς την Ινδία, όπου μένα Τουρκικά κράτη και πόλεις στη συνάντησαν φυλές προϊστορικών πλη- Σουμερία και το Ελάμ. Οι Σουμέριοι, θυσμών, ανθρώπων με σκούρο δέρμα ανέπτυξαν το πρώτο σύστημα γραπου ζούσαν σε αγέλες, όπως οι πίθηκοι. φής (το οποίο έφεραν από την ΚεντριΟι Τούρκοι τους απώθησαν προς τον κή Ασία), και το χρησιμοποίησαν για νότο και εγκατέστησαν έναν πολιτισμό, να εκφράσουν γραπτώς την Τουρκική ο οποίος αποκαλύφθηκε από τις ανα- γλώσσα. Η αρχαιολογία αποκάλυψε σκαφές στη Harappa και το Mohenjo το μεγαλείο του πολιτισμού τους. Από Daro στην κοιλάδα του Ινδού Ποταμού εκεί, γύρω στο 5000 π.Χ., οι Τούρκοι ειΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

σήλθαν στην ιερή γι’ αυτούς γη της Ανατολίας και 1000 χρόνια αργότερα ίδρυσαν τον Τουρκικό Χιττιτικό (Eti) πολιτισμό. Όπως δε αναφέρει το ιστορικό πόνημα, όλα αυτά επιβεβαιώθηκαν με ανασκαφές στη Μικρά Ασία. Η γλώσσα των Χιττιτών, σύμφωνα με την Ιστορία, ήταν Τουρκική, όχι Σημιτική ή Ινδο-Ευρωπαϊκή. Ο τόμος συνεχίζει με τη διήγηση της ιστορίας των Χιττιτών με κάποιες λεπτομέρειες. Παράλληλα με τους Eti, ήρθαν και οι Traklar (Θράκες), οι οποίοι ίδρυσαν την Τροία (η αρχαιολογία ξανά). Συγγενή τουρκικά φύλα περιελάμβαναν τους Litler (Λύδιους), ένας κλάδος από τους οποίους μετανάστευσε στην Ιταλία, όπου, ως Ετρούσκοι, έθεσαν τα θεμέλια του Ρωμαϊκού πολιτισμού.

καταγωγή των Αιγυπτίων, υπήρξε αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Η Ιστορία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Αιγύπτου ήρθαν από την Κεντρική Ασία, φέρνοντας την τεχνογνωσία των καλλιεργειών και των αρδεύσεων, γύρω στο 5000 π.Χ. Ατυχώς, οι Σημίτες (!) Αιγύπτιοι Φαραώ τους διέγραψαν από τα αρχεία όταν κατέκτησαν την εξουσία το 3315 π.Χ. Η Ιστορική Διατριβή δεν διεκδίκησε όμως όλους τους λαούς της Εγγύς Ανατολής: τους Σημίτες -Βαβυλωνίους, Ασσυρίους, Άραβες και Εβραίους- και γι’ αυτόν το λόγο οι Αρμένιοι, που απουσιάζουν από τους τόμους της Ιστορίας, δεν ήταν Τούρκοι, αλλά αυτό είχε μικρή σημασία, επειδή όλοι οι παραπάνω λαοί δεν άσκησαν καμιά επίδραση στην πολιτική, την τέχνη ή τον πολιτισμό, ενώ οι Εβραίοι άσκησαν επίδραση μόνο στη θρησκεία. Οι Έλληνες αποτελούσαν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Κανένας δεν μπορούσε να αρνηθεί τη σημασία τους στην παγκόσμια ιστορία, ή τον κεντρι-

70 κό τους ρόλο στην ανάπτυξη του Δυτι- Κλασικών Ελλήνων και των Ρωμαίων. κού πολιτισμού, με τον οποίο με τόση Αλλά και οι Τούρκοι δεν εξαφανίσθηαγωνία οι Τούρκοι προσπαθούσαν να καν από τη σκηνή: οι Keltler (Κέλτες), συνενωθούν. Δεν υπήρχε όμως τρόπος που επίσης λέγονταν και Gollüler (Γανα υποστηρίξουν ότι οι Έλληνες ήταν λάτες), προέρχονταν από την Κεντρική Τούρκοι. Η λύση υπήρξε μεγαλοφυής Ασία και έφτασαν από τον δρόμο βοαν και προϊόν διανοητικής ακροβασίας. Με την εποχή του Χαλκού δεν υπήρχε πρόβλημα: οι Μινωΐτες τnς Kρήτης ήρθαν από την Ανατολία, έτσι μπορούσαν να θεωρούνται Τούρκοι. Οι φυλές τους είχαν αρχηγούς που λέγονταν ege (και από εκεί προήλθε το όνομα του Αιγαίου πελάγους) ή aka, όνομα που πήραν οι Akalar (Αχαιοί), οι οποίοι ανέπτυξαν τον μυκηναϊκό πολιτισμό. Η Κλασική Ο Μουσταφά Κεμάλ (Αττατούρκ). περίοδος παρουσίαζε περισσότερες δυσκολίες, αλλά προβλή- ρείως της Κασπίας, δημιουργώντας μια θηκε ο (ορθός) ισχυρισμός ότι πολλά αριστοκρατική τάξη πολεμιστών πριν τοπωνύμια τns Ελλάδος προέρχονται τους κατακτήσουν οι Ρωμαίοι, επιβάλαπό γλώσσα που προηγήθηκε της Ελ- λοντας τη γλώσσα και τον πολιτισμό ληνικής. Μερικά από αυτά μπορούσαν τους. Οι Germenler (Γερμανοί), ήταν αυθαίρετα να ταυτοποιηθούν ως Τουρ- συγγενείς τους. Άλλα φύλα, οι Istikler κικά, βάσει μιας αμφίβολης ηχητικής (Σκύθες) και οι Kimriler (Κιμμέριοι), είομοιότητας με λέξεις της Τουρκικής χαν προηγηθεί αυτών φέρνοντας τον γλώσσας. Έτσι οι κάτοικοι της Εύβοιας πολιτισμό σε τόπους όπως η Κριμαία (Öbe)και της Ιωνίας (Iyon) μπορούσαν και η Δανία, βγάζοντας τους Ευρωπαίνα διεκδικηθούν ως Τούρκοι. Το ίδιο ους από την κατάσταση των σπηλαιόκάπως και οι Torlar (Δωριείς), οι οποί- βιων και βάζοντάς τους στο δρόμο των οι κατέλαβαν την Ελλάδα περί το 1200 επιστημονικών ανακαλύψεων. π.Χ. Οι Iyonlar (Ίωνες) ήταν διάδοχοι Η Διατριβή τns Τουρκικής Ιστορίας των Κρητών και των Μυκηναίων, οι ήταν τμήμα μιας τεράστιας και επιτυοποίοι διέπρεπαν, όταν η κυρίως Ελ- χημένης προσπάθειας να ενσταλλάξει λάδα ήταν φτωχή και καθυστερημέ- υπερηφάνεια και να δώσει στους Τούρνη. Η γλώσσα τους δεν ήταν Ελληνι- κους μια μακρόχρονη και αξιοσέβαστη κή ή Σημιτική, αλλά Κεντρο-Ασιατικής καταγωγή, να δείξει στον κόσμο ότι οι προέλευσης, δηλαδή Τουρκική. Αλλά Τούρκοι δεν ήταν οι αξιοθρήνητοι νοη Ιστορία έπρεπε να κλείσει το ζήτη- μάδες, αλλά οι γεννήτορες και συνεχιμα της προέλευσης των Ελλήνων των στές των πιο αρχαίων πολιτισμών. Η κλασικών χρόνων, δηλώνοντας ότι κα- μέθοδος ήταν απλή, αν και συχνά αντίνείς δεν γνώριζε πότε και πώς έφθα- θετη με τη λογική, οποιοδήποτε φύλο σαν στην Ελλάδα. Οι Μακεδόνες, εν ταξίδεψε μακρές αποστάσεις εθεωρείτούτοις, ήταν Τουρκικό φύλο, που κα- το Τουρκικό, καθώς και οι περισσότετέβηκε από την περιοχή του Δούναβη. ροι λαοί των οποίων δεν είχε αποκρυΠαρ’ όλα αυτά, η Ιστορία παρουσία- πτογραφηθεί η γλώσσα (Μινωΐτες, ζε σαφείς περιγραφές της ιστορίας των Ετρούσκοι). Η γλώσσα των Σουμερίων

είχε ήδη αποκρυπτογραφηθεί, αλλά είχε χαρακτηριστικά που μπορούσαν να συσχετιστούν με την Τουρκική γλώσσα. Η Χιττιτική εξάλλου, η οποία είχε αποκρυπτογραφηθεί από το 1915, ήταν αναμφισβήτητα Ινδο-Ευρωπαϊκή. Αλλά οι Χιττίτες ήταν πολύ σημαντικοί ως μέρος των Τουρκικών διεκδικήσεων για την πατρίδα τους, ώστε να επιτραπεί στα γεγονότα να σταθούν εμπόδιο. Η ιστορική διατριβή συνέπλευσε παράλληλα με την ακόμα πιο εξωφρενική θεωρία της γλώσσας του ηλίου, ότι όλες οι γλώσσες προήλθαν από την Τουρκική, αλλά αυτή η άποψη βρήκε λίγους υποστηρικτές στο εξωτερικό, και σύντομα παραμερίστηκε.

ιστορική διατριβή καθιερώθηκε ως επίσημο δόγμα στο πρώτο συνέδριο της Τουρκικής Ιστορικής Εταιρείας, που πραγματοποιήθηκε το 1932 κάτω από την άμεση αιγίδα του «Γαζή», και την παρακολούθησαν ιστορικοί και εκπαιδευτικοί, καθώς και ξένοι παρατηρητές. Η Εταιρεία απετέλεσε το ένα από τα δύο εργαλεία του Kemal να χαρίσει στην Τουρκία μια νέα ιστορία, οργανώνοντας την έρευνα και γνωστοποιώντας τα αποτελέσματά της. Η Afet εκφώνησε την κύρια ομιλία του συνεδρίου, εξηγώντας την ιστορική διατριβή και, περιέργως, κάνοντας συνεχείς αναφορές σε Ευρωπαίους συγγραφείς. Στη δημοσιευθείσα εκδοχή της, η ομιλία της συχνά διακοπτόταν από “χειροκροτήματα” ή “ενθουσιώδη χειροκροτήματα”, ενώ το ύφος της ταυτίζεται με αυτό που έχει περιγραφεί ως Σταλινικό ύφος, επειδή το συνέδριο σταθερά απέκρουε κάθε αποκλίνουσα ιδέα. Το 1937 έγινε το δεύτερο συνέδριο, το οποίο κωδικοποίησε περισσότερο την Τουρκική θεώρηση της ιστορίας, επιχειρώντας ακόμη να εισηγηθεί την άποψη ότι και ο ίδιος ο Προφήτης ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

71 πρέπει να ήταν Τούρκος. Τον ίδιο χρόνο ολοκληρώθηκε η μεγάλη Τουρκική ανθρωπομετρική έρευνα, -το δεύτερο εργαλείο του Kemal-, στην οποία επίσης προΐστατο η Afet: όλες οι κρατικές υπηρεσίες ανασκουμπώθηκαν για να πραγματοποιήσουν κρανιομετρήσεις 64.000 Τούρκων, προκειμένου να αποδείξουν ότι οι Τούρκοι αποτελούν τμήμα της λευκής Αλπικής φυλής και ότι η χώρα τους κατοικήθηκε από ομοιογενή πληθυσμό. Η χρονιά αυτή ήταν το απόγειο της Ιστορίας, για την οποία, αν και διδασκόταν όσο ο Ataturk βρισκόταν στη ζωή, ο ενθουσιασμός μειώθηκε μετά τον θάνατο του το 1938, αλλά συνέχισε να αποτελεί τη βάση της διδασκαλίας της ιστορίας στην Τουρκία για μια ακόμα δεκαετία, με αποτέλεσμα μια ολόκληρη γενιά μελλοντικών ηγετών της να έχει ανατραφεί με αυτό το ιδιότυπο δόγμα. Η Τουρκική θεώρηση της ιστορίας έχει από πολλά χρόνια λησμονηθεί, μερικά όμως ίχνη της παραμένουν: δύο από τις μεγαλύτερες κρατικές τράπεζες, που ιδρύθηκαν στα χρόνια του Ataturk, λέγονται ακόμη Σουμεριακή και Χιττιτική. Η Κωνσταντινούπολη έχει Χιττιτικό (Etiler) προάστειο, η Άγκυρα Σκυθική (Iskit) λεωφόρο. Χιττιτικά και Σουμεριακά επώνυμα χρησιμοποιούνται ακόμη (όταν ο Ataturk διέταζε να αποκτήσουν όλοι οι Τούρκοι επώνυμο το 1934, τα ξένα ονόματα απαγορεύονταν, αλλά το Eti, το Sumer ή ακόμα και το Germen ήταν αποδεκτά). Η γραμμή εκεχειρίας μετά από την Τουρκική κατάληψη της βόρειας Κύπρου το 1974, πήρε μάλλον από έλλειψη τακτ, το όνομα γραμμή Αττίλα, υπενθυμίζοντάς τους Τούρκους Ούννους. Σε ένα πιο θετικό τόνο, στα τέλη της δεκαετίας του ‘30 ο Atatürk υποστήριζε τη Βαλκανική συνεννόηση, υποστηρίζοντας ότι όλοι οι γειτονικοί λαοί είχαν κοινούς Κεντρο-Ασιάτες προγόνους, και έτσι θα πρέπει να συμπεριφέρονται μεταξύ τους σαν αδέλφια. Σε αντίθεση όμως με άλλες σύγχρονές της θεωρίες καταγωγής εθνών, δεν υπήρχε ρατσιστική χροιά στην ιστορική διατριβή, η οποία ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

H χαλκευμένη ιστορία της Τουρκίας υπήρξε μια από τις πολλές που μεθοδεύθηκαν σε άλλες χώρες την εποχή εκείνη, (περίοδος του Μεσοπολέμου) μερικές από τις οποίες υπήρξαν πιο εξωφρενικές και από την εκδοχή του Ataturk. Clive Foss

ποτέ δεν υποστήριξε ότι οι άλλοι λαοί ήταν κατώτεροι από τους Τούρκους. Σοβαροί Τούρκοι ιστορικοί προσπάθησαν να αγνοήσουν εντελώς την ιστορική διατριβή, αλλά ολόκληρες γενιές μεγάλωσαν με αυτή, έτσι ώστε ηπιότερες εκδοχές της να υπάρχουν ακόμη σε έργα τοπικής ιστορίας, τα οποία συχνά συγγράφονται από εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιήσουν το περιεχόμενό τους για να υποστηρίζουν ότι οι Τούρκοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ανατολίας και να πλήξουν έτσι τυχόν διεκδικήσεις των Αρμενίων ή των Κούρδων στη χώρα τους.

υτή η χαλκευμένη ιστορία της Τουρκίας υπήρξε μια από τις πολλές που μεθοδεύθηκαν σε άλλες χώρες την εποχή εκείνη, μερικές από τις οποίες υπήρξαν πιο εξωφρενικές και από την εκδοχή του Ataturk. Η πιο παράφρων ήταν ακριβώς σύγχρονή της και περιλαμβανόταν στο εκδοθέν το 1930 βιβλίο Ο μύθος του Εικοστού Αιώνα του Alfred Rosenberg, βασικού συμβούλου ιδεολογίας των Γερμανών Εθνικο-Σοσιαλιστών. Ο τόμος αρχίζει με μια δήλωση που ηχεί γνώριμα: «σήμερα αρχίζει μια περίοδος κατά την οποία η παγκόσμια ιστορία πρέπει να ξαναγραφτεί», αλλά συνεχίζει εξηγώντας την κεντρική θέση

των προβλημάτων της φυλετικής (ρατσιστικής) καταγωγής. Στο σενάριο αυτό, υπήρξε στο παρελθόν μια μεγάλη ήπειρος μεταξύ της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, υπολείμματα της οποίας είναι η Γροιλανδία και η Ισλανδία. Είναι πιθανό να ταυτίζεται με την μυθική Ατλαντίδα. σε κάθε περίπτωση, αυτή ήταν η πατρίδα του προϊστορικού Νορδικού (Nordic) πολιτισμού, ο τόπος από τον οποίο εξόρμησαν οι ξανθοί, με γαλανά μάτια πολεμιστές μέσα στα πλοία τους με το έμβλημα του δράκοντα προς την Μεσόγειο, την Αφρική, την Κεντρική Ασία, την Κίνα και τη Βόρεια Αμερική. Αυτοί οι Νορδικοί λαοί, μετέδωσαν τη λατρεία του ήλιου και την αίσθηση της ιστορίας σε λαούς τόσο ποικίλους όπως οι Σουμέριοι και οι Ιρλανδοί. Ίδρυσαν την Ιερουσαλήμ και ως Άρειοι έφτασαν μέχρι το Ιράν και τις Ινδίες. Αργότερα οι Νορδικοί Δωριείς, κατέλαβαν την Ελλάδα, και τους ακολούθησαν οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι ενώ και οι δύο αυτοί λαοί είναι αντιπροσωπευτικοί Άρειοι. Ατυχώς, όλοι αυτοί οι πολιτισμοί κατέρρευσαν ως αποτέλεσμα μίξης των φυλών, μέχρις ότου εμφανίσθηκαν στο προσκήνιο οι Γερμανοί, διασώζοντας τον κλασικό κόσμο.

εταξύ των υποστηρικτών παρόμοιων απαράδεκτων ιστορικών θεωριών κατά την εποχή του μεσοπολέμου περιλαμβανόταν και ο Μουσολίνι, ο οποίος θέλησε να ανασυστήσει την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και του οποίου οι απόψεις για το παρελθόν περιελάμβαναν την απόρριψη των «αιώνων της κατάπτωσης» που προηγήθηκαν του καθεστώτος του. Ο σύγχρονος του Atatürk, Ρεζά Παχλεβί, Σάxns τns Περσίας, στράφηκε προς τους αρχαίους Πέρσες. ο γιός του μάλιστα υποστήριζε ότι η «δυνα στεία» τους αποτελούσε συνέχεια της αρχαίας μοναρχίας και γιόρτασε την ψευδή επέτειο των 2500 χρόνων τns. Σε παρόμοιο κλίμα, ο βασιλιάς Φουάτ της Αιγύπτου (1922-36), εστράφη στους αρχαίους Φαραώ, προκειμέ-

72 νου να εγκαταστήσει ένα καθεστώς με ταυτότητα ανεξάρτητη από εκείνη του Ισλάμ και της Δύσης, στη χώρα του που πρόσφατα είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Πολύ πρόσφατα, ο Σαντάμ Χουσεΐν προσπάθη- Ερείπια αρχαίου ελληνικού ναού στην περιοχή της Αντιόχειας. σε να ταυτίσει το καΗ περιοχή αυτή είχε ταυτιστεί με θεστώς του με την αρχαία Βαβυλωνία, εν μέρει επειδή ο βασιλιάς Ναβουχο- την κοιτίδα των Ινδο-Ευρωπαίων σε δονόσωρ είχε κατακτήσει την Ιερου- ένα έργο στο οποίο συχνά αναφερόταν σαλήμ και εν μέρει για να υπερπηδή- η Afet, το βιβλίο L’Asie ancienne centrale σει τους αιώνες της ξένης κυριαρχίας et sud-orientale d’après Ptolemée (Η του Ισλάμ. Καμιά από τις προσπαθεί- αρχαία κεντρική και νοτιο-ανατολική ες αυτές δεν ξανάγραψε όλη την ιστο- Ασία σύμφωνα με τον Πτολεμαίο) του ρία όπως συνέβη με τους Τούρκους και André Bertelot, που δημοσιεύθηκε το τους Ναζί, αλλά όλες τους είχαν σημα- 1930. Το συμπέρασμα των μελετών του ντικά κοινά στοιχεία: τα αρχικά φερό- ήταν ότι οι Ινδο-Ευρωπαίοι εξαπλώθημενα ως συστατικά τους καθεστώτα καν προς όλες τις διευθύνσεις από τον δεν είχαν πραγματική νομιμοποίηση τόπο όπου αρχικά εξημέρωσαν το άλοως προς τη χώρα τους και όλες αφο- γο, επίτευγμα που τους χάρισε στραρούσαν κράτη με δικτατορικά ή αυ- τιωτική ανωτερότητα. Χρησιμοποιώταρχικά καθεστώτα, τα οποία αισθά- ντας τα άρματά τους, μετακινήθηκαν νονταν ελεύθερα να ξαναγράψουν την προς Ανατολάς, μέχρις ότου βρέθηκαν ιστορία «κατά το δοκούν». αποκλεισμένοι μέσα στη μεγάλη μάζα Οι ιδιάζουσες μηχανεύσεις του των Κινέζων, μετά προς Νότον και προς Atatürk και του Rosenberg, έχουν αρ- Δυσμάς, όπου και κατέκτησαν εκτετακετά κοινά σημεία και προκαλούν ερω- μένες περιοχές. Δεν αποτέλεσαν ενιαίο τηματικά ως προς την προέλευσή τους. φυλετικό τύπο, ούτε είχαν επιτελέσει Η γενική έμπνευση για την Τουρκική προόδους σε ότι αφορά τις δεξιότητες θεώρηση της ιστορίας προήλθε από του πληθυσμού, με μόνιμη εγκατά την ανακάλυψη ευρέως διαδεδομένων σταση. Η κοιτίδα τους βρισκόταν στην γλωσσικών οικογενειών κατά τον 19° περιοχή των ορέων Tien Shan, κάπου αιώνα. Γλώσσες συγγενείς με την Τουρ- κοντά στο σημερινό Urumqi της Δυτικική, ομιλούνταν από τη Μεσόγειο μέ- κής Κίνας. χρι τη Σιβηρία, ενώ οι Ινδο-Ευρωπαϊκές Ο «Γαζής» αγαπούσε πολύ το βιβλίο γλώσσες ήταν διαδεδομένες από τον του H.G.Wells The Outline of History (To Ατλαντικό μέχρι την Ινδία. Οι γλώσ- περίγραμμα της Ιστορίας, 1920), ένα σες αυτές υποτίθεται ότι είχαν κοινή έργο μαμμούθ, διάσημο στην εποκαταγωγή, και οι πρώτοι που τις ομί- χή του για την ανασκόπηση όλου του λησαν ξεκίνησαν από μια αρχική κοι- ιστορικού παρελθόντος. 0 Wells υποτίδα. Το φαινόμενο αυτό θα μπορού- στήριζε ότι υπήρξε μια μεγάλη εσωτεσε να συσχετισθεί με τα κύματα των ρική θάλασσα στην Κεντρική Ασία και μεταναστεύσεων και τις επιδρομές που ότι φυλές από εκείνη την περιοχή εξα αντιπροσωπεύονται κατά τους ιστορι- πλώθηκαν προς τα έξω καθώς το κλίμα κούς χρόνους από τους Ούννους, τους άλλαξε στα τέλη της εποχής των ΠαγεΜογγόλους και πολλούς άλλους, που τώνων, πριν από 10-12.000 χρόνια. Πίεκπορεύθηκαν από την Κεντρική Ασία. στευε ότι μεγάλο μέρος της Ευρώπης

κατοικούνταν από «μελαμψούς λευκούς», οι οποίοι κατέλαβαν την Μικρά Ασία, την Κρήτη και τη Βόρεια Αφρική, προτού να παραχωρήσουν πολλές από τις περιοχές αυτές σε Νορδικούς λαούς, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν, κατά τη γνώμη του, και οι Έλληνες.

ι ιδέες του Wells αντανακλών ται σαφώς στην Τουρκική θεώρη ση της ιστορίας, καθώς και σε εκείνη του Rosenberg. Η πιο κακή από τις δύο, τελικά προήλθε από το μεγα λόστομο έργο, Essai sur I’inegalité des races humaines (Δοκίμιο για την ανισότητα των ανθρωπίνων φυλών), ένα είδος Βίβλου του ρατσισμού, του Arthur Gobineau, που δημοσιεύθηκε το 1854, με δεύτερη έκδοση μετά από τριάντα χρόνια. Ο Gobineau επιχείρησε να εξηγήσει γιατί οι πολιτισμοί καταρρέουν. Η απάντηση που έδωσε, ήταν ότι υπέκυ ψαν λόγω φυλετικής μίξης. Υποστήριζε ότι όλοι οι πολιτισμοί προήλθαν από τη λευκή φυλή, η οποία εξαπλώθηκε στον κόσμο από την Κεντρική Ασία, κατακτώντας περιοχές τις οποίες κατείχαν κατώτεροι λαοί της μαύρης και της κίτρινης φυλής. Οι λευκοί είχαν το πλεονέκτημα ανεπ τυγμένου πολιτισμού, μάχονταν με άρματα και είχαν εξημερώσει τα άλογα. Ο Gobineau επηρέασε τον Houston Stuart Chamberlain, του οποίο το βιβλίο Foundations of the Nineteenth Century (Τα θεμέλια του 19ου αιώνα, 1899), με τη σειρά του ενέπνευσε τον Rosenberg (και τον Φύρερ του, ο οποίος θαύμαζε υπερβολικά αυτούς τους τόμους που ήταν αφόρητοι στο να διαβαστούν). Αν και η Τουρκική θεώρηση της ιστορίας δεν είναι καθόλου ρατσιστική, ο Gobineau αναφέρεται συχνά από την Afet, η οποία τον χρησιμοποίησε για να αποδείξει ότι η λέξη Άρειοι και οι συναφείς όροι (όπως π.χ. τα ονόματα του Ιράν και της Ιρλανδίας), προήλθαν από την Τουρ κική λέξη “er” “άνθρωπος” και προ χώρησε στο να υποστηρίξει την Τουρκική προέλευση των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Τα επιτεύγματα του Atatürk φαί ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

73 νονται τόσο αποτελεσματικά και πρωτότυπα, αλλά οφείλουν πολλά στην Επιτροπή Ενώσεως και Προό δου, του προηγουμένου απαξιωθέντος καθεστώτος, δηλαδή στους «Νεότουρκους», οι οποίοι κυβέρνη σαν τη χώρα από το 1908 μέχρι το τέλος του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Και αυτοί επίσης ήταν εκσυγχρονιστές, και διατύπωσαν ιδέες που βρήκαν απήχηση στην Τουρκική θε ώρηση της ιστορίας. Ο μεγάλος εθνικιστής ιδεολόγος τους,ο Ziya Gökalp (1854-1925), έγραψε ένα εξαιρετικά δημοφιλές ποίημα στο οποίο περιέγραφε πώς οι πέντε γιοι του προγονικού Τούρκου Han, ξεκίνησαν από την Κεντρική Ασία για να ιδρύσουν τους πολιτισμούς των Σουμερίων, των Χιττιτών, των Ινδών, και των Σκυθών. Τα σχολικά βιβλία που ήταν σε χρήση εκείνα τα χρόνια, παρουσίαζαν τους Τούρκους (στους οποίους περιλαμβάνονταν και οι Χιττίτες), ως έναν από τα πιο αρχαία έθνη, πρώτους καλλιεργητές τns γης, εφευρέτες της υφαντουργίας, των μεταλλικών εργαλείων και των όπλων. Προερχόμενοι από την κεντρική Ασία, απλώθηκαν στις πέριξ περιοχές, ίδρυσαν κράτη και προήγαγαν τις τέχνες και τις επιστήμες. Σε πιο φιλόδοξη κλίμακα, ο Riza Nur, αξιωματικός του στρατού, γιατρός και πολιτικός, έγραψε μια δωδεκάτομη Τουρκική Ιστορία, η οποία δημοσιεύθηκε από το Υπουργείο Παιδείας το 1914-26. Το έργο αυτό δίνει στους Τούρκους πρωταρχική θέση στην παγκόσμια ιστορία, διακρίνοντάς τους σε Τούρκους της μητέρας πατρίδας και σε Τούρκους των έξω χωρών. Στους πρώτους περιλαμβάνονται οι νομάδες, από τους Σκύθες και τους Πάρθους μέχρι τους Μογγόλους, τους Ούγγρους, τους Φιλανδούς και άλλους, οι οποίοι προήλθαν από την κεντρική Ασία. Η εξωτερική ομάδα περιλαμβάνει τον Κινεζικό, Αιγυπτιακό, Ινδικό, Βορειο-Αφρικανικό και Αμερικανικό πολιτισμό, που όλοι τους

δημιουργήθηκαν από Τούρκους ή αναπτύχθηκαν κάτω από την επίδρασή τους. Αφιερώνει τέσσερις από τους τόμους μόνο στην Αίγυπτο, αρχίζοντας από τους Φαραώ, και κλείνει το έργο διεκδικώντας ακόμα και τους Ινδιάνους τns Αμερικής, «αποδεικνύοντας» ότι οι Τούρκοι αποτέλεσαν τη βάση του πολιτισμού σε όλα τα μέρη του κόσμου. Περιέργως, αυτή η ανοησία ανατυπώθηκε το 1978. Ο Riza Nur, ως συντηρητικός που πήρε αντίθετη θέση προς τον αυξανόμενο αυταρχισμό του Kemal, αυτοεξορίσθηκε το 1926 και έγραψε απαξιωτικά άρθρα για τον Atatürk, ευρισκόμενος στο εξωτερικό. Τα έργα του δεν μπορούσαν να δημοσιευτούν στην Τουρκία επί πολλά χρόνια, έτσι η σχέση του με τις θεωρίες της Τουρκικής θεώρησης της ιστορίας δεν διαφημίσθηκε ποτέ.

Τουρκική θεώρηση τns ιστορίας απετέλεσε μια τολμηρή προσπάθεια να ξαναγραφεί η ιστορία, έτσι που να είναι κατάλληλη για ένα νέο Τουρκικό έθνος. Μυθικές, όπως ήταν οι ιδέες της, το έργο αυτό καθ’ εαυτό απετέλεσε έναν μύθο, προβαλλόμενο ως απαύγασμα των ιδεών του «Γαζή» και των ακολούθων του. Υπήρξε λιγότερο πρωτότυπο από ότι φαινόταν, αλλά εξυπηρέτησε το σκοπό του. Αν και κανείς Τούρκος ιστορικός σήμερα δεν την παίρνει στα σοβαρά (η ύπαρξή της μάλλον προκαλεί αμηχανία) η Τουρκική θεώρηση της ιστορίας άσκησε μια επίδραση που δεν έχει πλήρως εκλείψει.  Βιβλία για περισσότερες πληροφορίες Andrew Mango, Atatürk (John Murray, 1999). Με πολλά αποσπάσματα στην Τουρκική γλώσσα. Από το αρχείο του History Today: Matthew Stewart, “Catastrophe at Smyrna” (July 2004); John Crossland, “Turkey’s Fundamental Dilemma” (November 1988); Philip Mansel, “Europe’s Muslim Capital” (June 2003); & “Art and Diplomacy in Ottoman Constantinople” (August 1996); Sinclair Atkins “Charles V and The Turks” (December 1980).

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η Πραγματική Ιστορία των Τούρκων

αρχική κοιτίδα των Τούρκων ήταν η περιοχή γύρω από τον ποταμό Ορχόν, στη νότια Σιβηρία, τον 6ο αιώνα, όταν πρωτοεμφανίζονται στην ιστορία, οι Τούρκοι πέτυχαν την κατάληψη τns εκτεταμένης στέππας που εκτείνεται μεταξύ τns Κίνας και της Περσίας. Τα ισχυρά νομαδικά τους κράτη και οι συνομοσπονδίες των φυλών τους σπάνια διαρκούσαν πολύ, αλλά τελικά ίδρυσαν ένα σταθερό κράτος με βάση την πόλη Τουρφάν, το οποίο επιβίωσε μέχρι την κατάκτησή του από τους Μογγόλους το 1206. Γύρω στα 1000 μ.Χ. οι Τουρκικές φυλές άρχισαν να μετακινούνται προς την Περσία (από την οποία είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί ως στρατιώτες) και το 1038 ίδρυσαν το Μεγάλο Σελτζουκικό κράτος, την πρώτη βάση ισχύος τους στη Μέση Ανατολή. Η συντριπτική τους νίκη επί των Βυζαντινών το 1071 είχε ως συνέπεια την ίδρυση του Σελτζουκικού κράτους της Ανατολίας, σε έναν χώρο εξαιρετικά πρόσφορο για τον «πόλεμο κατά των Απίστων», στον οποίο συστρατεύθηκαν πολλές Τουρκικές φυλές. Όταν καταλύθηκε το Σελτζουκικό κράτος στα τέλη του 13ου αιώνα, ο Οσμάν, ένας από τους φυλάρχους, ίδρυσε ένα ανεξάρτητο πριγκηπάτο στη βορειοανατολική Ανατολία το 1299. Οι απόγονοί του, οι Οθωμανοί, κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη το 1453 και τελικά επεξέτειναν την κυριαρχία τους σε όλη την Εγγύς Ανατολή, τη νοτιοανατολική Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική. Αν και ευρισκόμενη σε σταθερή παρακμή από τα μέσα του 17ου αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία επέζησε μέχρι τον 1° Παγκόσμιο Πόλεμο. Η νίκη των εθνικιστών του Atatürk σφράγισε τη μοίρα τους. Ο τελευταίος σουλτάνος εκθρονίστηκε το 1922 και η Οθωμανική Τουρκία έγινε η σημερινή Τουρκική Δημοκρατία.

Η Εξέλιξη των Κοινωνικο-Πολιτικών Aναγκών Υπό των Δρ. Παναγιώτη Σερδάρη, Αναπλ. Καθηγητού του ΑΤΕΙ Δ. Μακεδονίας και Χατζημιχαηλίδου Γιώτας, Οικονομολόγου

ι κοινωνικο-πολιτικές ανάγκες είναι οι λιγότερο ερευνώμενες πνευματικές ανάγκες στην κοινωνική ψυχολογία. Τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν η εξέταση των κοινωνικο-πολιτικών αναγκών είναι συνδεδεμένες με τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, όπως οι ανάγκες για ασφάλεια, εξουσία, ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, ειρήνη, νόημα ζωής, κοινωνικοπολιτικά ιδανικά, αυτοπραγμάτωση κ.λπ. Οι κοινωνικο-πολιτικές ανάγκες αναπόφευκτα αγγίζουν και τις κοινωνικό – ψυχολογικές απόψεις των ανθρώπων, στο βαθμό που στην πολιτική σφαίρα εμφανίζεται και ιδιαίτερο πεδίο το οποίο αναφέρεται στην έκφραση των ουσιαστικών ανθρώπινων δυνάμεων, οι οποίες αποτελούν παράγοντα της κοινωνικής πραγματικότητας, ο οποίος με τη σειρά του επηρεάζει τη διαμόρφωση και πραγματοποίηση του ολοκληρωμένου συστήματος αναγκών των ανθρώπων.

1. Περιεχόμενο και ιδιαιτερότητες των πολιτικών αναγκών

ι πολιτικές ανάγκες παίρνουν βασική θέση μέσω των θεμελιωδών πνευματικών αναγκών και η μελέτη τους είναι ένα από τα βασικά καθήκοντα μελέτης της κοινωνικό – ψυχολογικής θεωρίας για την προσωπικότητα, στο πεδίο της γενικής θεωρίας των αναγκών για την εξέλιξη. Η ανακάλυψη της ουσίας και των ιδιαιτεροτήτων των πολιτικών αναγκών και της αλληλεπίδρασής τους με τις άλλες ανάγκες, είναι μία από τις επιστημονικές προϋποθέσεις για την επιτυχή λύση των προβλημάτων σχετικά με τη δραστηριοποίηση του ανθρώπινου παράγοντα στην οικονομική και πολιτική ζωή της κοινωνίας. Η μελέτη των πολιτικών αναγκών, σαν βασική πηγή της πολιτικής δράσης των ανθρώπων, είναι ιδιαίτερα επίκαιρη. Η ιστορία δείχνει ότι, στις περιόδους καμπής της κοινωνικής ανάπτυξης η πολιτική δράση των ευρέων πολιτικών μαζών παίζει αποφασιστικό ρόλο στην πραγματοποίηση της κοινωνικής προόδου. Στην εποχή μας, ο σύγχρονος κόσμος ξεχωρίζει από τις βαθιές κοινωνικές «επαναστατικές» μεταβολές, τα μαζικά απελευθερωτι-

κά και δημοκρατικά κινήματα, τις οξύτατες κοινωνικές αποφάσεις και τα γενικευμένα προβλήματα, σε βαθμό που δεν αντέχει άλλο. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η σημασία της κοινωνικό – ψυχολογικής και πολιτικής δράσης στους εργαζομένους, ανέργους, νέους, συνταξιούχους, σε όλες τις χώρες, υπό τις συνθήκες ανάγκης της επιταχυμένης κοινωνικο-οικονομικής εξέλιξης σε ποιοτικά νέα ανάπτυξη στις άλλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Στη βάση της ανακάλυψης κάποιων γενικών ιδιαιτεροτήτων των ανθρώπινων αναγκών, όπως διαπιστώθηκαν από την τέως μαρξιστική ψυχολογία, οι πολιτικές ανάγκες μπορούν να οριστούν ως σύνθετη ψυχική διαμόρφωση. Η διαμόρφωση αυτή είναι αποτέλεσμα της αντανάκλασης της ιδιαίτερης κατάστασης ανάγκης που βρίσκεται το υποκείμενο και το αντικείμενο της ανάγκης, στη βάση του δεδομένου πολιτικού φαινομένου και της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης. Εμφανώς, η ανακάλυψη της γέννησης της ουσίας και των ιδιαιτεροτήτων των πολιτικών αναγκών, προϋποθέτει την εξέτασή τους σε σχέση με τη γέννηση της ουσίας και των ιδιαιτεροτήτων της πολιτικής, των πολιτικών φαινομένων, διαδικασιών, δραστηριοτήτων, αξιών και τη θέση τους στη ζωή

του ανθρώπου. Σε αυτήν τη διεργασία δεν θέτουμε ως σκοπό να κάνουμε εκβαθυμένη και λεπτομερειακή ανάλυση της σχέσης αυτής, ιδιαίτερα στο ιστορικό πλαίσιο. Θα περιοριστούμε μόνο στην εξέταση των επιμέρους απόψεων για αυτό το ζήτημα, οι οποίες είναι συνδεόμενες με την κοινωνική πραγματικότητα της κοινωνίας μας. Έτσι, η πολιτική μπορεί να εξεταστεί σαν σύστημα από σκοπούς και καθήκοντα από τις αντίστοιχες αρχές, μεθόδους και μέσα για την εκτέλεση, τα οποία διεργάζονται από δεδομένα όργανα της εξουσίας ή πολιτικές οργανώσεις και κατευθύνονται προς τη διοίκηση της δεδομένης τάξης. Χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα για μία δημοκρατική κοινωνία είναι ότι, η πολιτική διεργάζεται και πραγματοποιείται στη δυναμική των πλατιών λαϊκών μαζών υπό τη διοίκηση των κομμάτων, ενώ βασικό κριτήριο της ορθότητας στη μία ή την άλλη πολιτική αποτελούν τα πρακτικά αποτελέσματα. Ο επιστημονικός χαρακτήρας της πολιτικής διοίκησης των δημοκρατικών κοινωνιών, απαιτεί οι σκοποί και τα καθήκοντα, τα οποία τίθενται σε κάθε στάδιο, να αντανακλούν τις ώριμες κοινωνικές ανάγκες και να είναι σύννομα με γενικές νομοτέλειες της κοινωνικής εξέλιξης. Η επιλογή των μεθόδων και των μέσων για την εκτέλεση των σκοπών και καθηκόντων, καθώς και η επιλογή – κατανομή των στελεχών, πρέπει να γίνεται σε αντιστοιχία με το επίπεδο της υλικής παραγωγής, της πολιτικής συνείδησης και της πολιτικής παιδείας των ανθρώπων. Η ανακάλυψη του συστήματος των πολιτικών αναγκών των μαζών, σε σχέση πρώτα απ’ όλα με οικονομικές ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της διαμόρφωσης – εξέλιξης του κοινωνικού συνόλου σε αυτό το σύστημα, είναι ουσιαστική διαδικασία ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

75 στην επιστημονική διασφάλιση της διαδικασίας της επεξεργασίας και πραγματοποίησης της πολιτικής. Στην έρευνα των ιδιαιτεροτήτων των πολιτικών αναγκών είναι απαραίτητο αρχικά να χαραχθεί ο κύκλος από τις πολιτικές διαδικασίες, ενέργειες και φαινόμενα, τα οποία γίνονται αντικείμενο – μέσο για την ικανοποίηση των διαφορετικών πολιτικών αναγκών. Ο υλικός χαρακτήρας των πολιτικών αναγκών, αποτελεί βασικό τους γνώρισμα, εκφράζεται στην κατεύθυνσή τους προς συγκεκριμένα αντικείμενα, που κατέχουν πλευρές και ιδιότητες, που είναι πλήρεις με πολιτικό περιεχόμενο. Αντικείμενο των πολιτικών αναγκών μπορούν να γίνουν, τόσο κάποιες ιδέες και αντιλήψεις για την κοινωνικό – πολιτική δομή και τους κανόνες της πολιτικής ζωής, όσο και οι συγκεκριμένες πολιτικές διαδικασίες, δραστηριότητες και μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή τους. Αντικείμενα των πολιτικών αναγκών θεωρούνται επίσης και η δημοκρατία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η ασφάλεια και η ειρήνη. Ακόμη συγκαταλέγονται στα αντικείμενα αυτών των αναγκών τα πολιτικά προγράμματα, οι εισηγήσεις, οι θέσεις, οι αποφάσεις, η διεργασία των αποφάσεων, η κρίση καθώς και η τελική αποδοχή τους. Ιδιάζοντα αντικείμενα είναι τα όργανα της εξουσίας και οι εκλογές, η πολιτική οργάνωση και η οργανωτική δραστηριότητα. Η εξέταση της ουσίας και των ιδιαιτεροτήτων των πολιτικών αναγκών, προϋποθέτει να αποκαλυφθούν και οι ιδιαιτερότητες της κατάστασης των αναγκών του υποκειμένου, ως αντανάκλαση της αντίφασης μεταξύ του απαραίτητου και του υπαρκτού για την εκτέλεση των δικών του πολιτικών λειτουργιών και την ολοκληρωμένη του ύπαρξη. Ιδιαίτερη σημασία εδώ έχει η διαπίστωση των συγκεκριμένων παραγόντων, συνθηκών και μηχανισμών του υποκειμένου, που οδηγούν μέχρι και στην ‘‘διαταραχή της ισορροπίας του’’ και τη δυσχέρεια της εκτέλεσης των πολιτικών λειτουργιών του υποκειμένου για την πραγμάτωση των δικών του ικανοτήτων και χαρισμάτων στο πλαίσιο της πολιτικής σφαίρας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Για παράδειγμα η πολιτική προετοιμασία σε κάθε μέλος της ομάδας εργασίας, αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για την επιτυχή συμμετοχή του στην πολιτική ζωή. Η έλλειψη (μειονεξία) της προετοιμασίας του ατόμου για την εκτέλεση της πολιτικής λειτουργίας, οδηγεί μέχρι και στην εμφάνιση κατάστασης έντασης (πίεσης) της προσωπικότητας, η οποία την κατευθύνει προς το κλείσιμο αυτής της έλλειψης, μέσω των αντίστοιχων δραστηριοτήτων για την εκμάθηση και κατάκτηση των συγκεκριμένων πολιτικών γνώσεων και ικανοτήτων. Οι έρευνες δείχνουν ότι, η δομή των αναγκών της προσωπικότητας από τις ιδεολογικές γνώσεις, καθορίζεται πρώτα απ’ όλα από το περιεχόμενο των συγκεκριμένων καθηκόντων, τα οποία η προσωπικότητα λύνει στη συλλογική ομάδα (Genof, 1985). Για τα κομματικά μέλη, η ζωντανή οργανωτική σχέση με την κομματική οργάνωση, είναι σημαντική συνθήκη για τη δική τους ολοκληρωτική έκφραση στην πολιτική ζωή της συλλογικής ομάδας. Η έλλειψη συγκεκριμένων εντολών και της πραγματικής δυνατότητας για συμμετοχή στις εκδηλώσεις (εργασίες) της Χ πολιτικής οργάνωσης, συμβάλλει στην τελειοποίηση της δικής της προσωπικής του δραστηριοποίησης επιπλέον, προξενεί την αίσθηση (αντίληψη) απομόνωσης από την κομματική ζωή και κατευθύνει την προσωπικότητα προς την εύρεση των μέσων για τη διέξοδο από αυτή την κατάσταση. Στην πράξη, τέτοια διακοπή των σχέσεων μεταξύ των κομματικών μελών στις οργανώσεις αποτελεί εξαίρεση, αλλά συναντάται σε ελαφρύτερη μορφή της απομόνωσης, η οποία βιώνεται από τα άτομα, όπως είναι η δίψα για προσοχή και εμπιστοσύνη προς εκείνο (το άτομο) από την πλευρά των ιδεατών του στην πολιτική ζωή. Στοιχεία από εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι, μερικά από τα κυρίαρχα κίνητρα για τη συμμετοχή στην κοινωνικό – πολιτική δραστηριότητα, είναι η ανάγκη για πολιτική εμπιστοσύνη (Genof, S. 1985). Η διαμόρφωση των ιδιαίτερων ιδανικών και ιδεών για την πολιτική δομή της κοινωνίας και για τους κανόνες της πολιτικής ζωής για την προσωπικότη-

τα, καθορίζει ορισμένη συμπεριφορά προς κάποια φαινόμενα, συνδεόμενα με την κρατική εξουσία, την έκφραση και την ελευθερία της προσωπικότητας. Στη βάση της σχέσης της προσωπικότητας με δεδομένο πολιτικό φαινόμενο, βρίσκονται οι πραγματικές σχέσεις ορισμένου κύκλου από καταστάσεις αναγκών και αξιών, που αποτελούν αντικείμενο για την ικανοποίηση των πολιτικών αναγκών και τις πραγματικές δυνατότητες στις συνθήκες κατάκτησης αυτών των αξιών. Έτσι, η δημοκρατία εμφανίζεται ως αξία για την προσωπικότητα και σαν σύστημα από απόψεις και αντιλήψεις, που ικανοποιούν την ανάγκη της προσωπικότητας από πολιτικό ιδανικό και σαν γενικότερος παράγοντας και μηχανισμός για την πραγματοποίηση των βασικών της αναγκών. Πράγματι, δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι, χωρίς την πραγματική διασφάλιση των αντίστοιχων κοινωνικών μηχανισμών και συνθηκών μπορούν να ικανοποιηθούν οι μόνιμα εξελισσόμενες ανάγκες των εργαζομένων και αυτοί με τη σειρά τους να προσελκυστούν στις διαδικασίες επαναδόμησης της κοινωνικής ζωής. Γι’ αυτό η περαιτέρω εξέλιξη της κοινωνικής δημοκρατίας, αποτελεί αναγκαιότητα για τις δημοκρατικές κοινωνίες και για τα ζητήματα για τη διασφάλιση της προσαρμογής: η κριτική και η αυτοκριτική, ο έλεγχος «από κάτω», η αυτοδιοίκηση και η εκλογή των διοικούντων στην παραγωγή, για την τελειοποίηση του εκλογικού συστήματος και τη διεύρυνση της εσω – κομματικής δημοκρατίας για την επεξεργασία των νέων νόμων και κανονισμών για την εφαρμογή τους, είναι στο κέντρο της προσοχής των κρατικών και κομματικών οργάνων σήμερα.

2. Διαμόρφωση και εξέλιξη των πολιτικών αναγκών

να από τα σημαντικότερα ζητήματα στη μελέτη των αναγκών είναι το ζήτημα του σχηματισμού και της εξέλιξής τους. Η διαδικασία της διαμόρφωσης των κοινωνικών αναγκών της προσωπικότητας, είναι βασική στιγμή της ολοκληρω-

76 μένης κοινωνικής ανάπτυξης, στην οποία ουσιαστικό ρόλο παίζουν οι κοινωνικοί θεσμοί: η οικογένεια, το σχολείο και οι εργασιακές συλλογικές ομάδες. Σε αυτή τη διαδικασία, σημαντική θέση κατέχει η αλληλεπίδραση των αναγκών της κοινωνίας, που εκφράζουν τις δικές της σχέσεις εξάρτησης από κάποιους παράγοντες και συνθήκες, που συνεπιδρούν στη λειτουργία της κοινωνίας και την εξέλιξη των αναγκών της προσωπικότητας. Οι ανάγκες της κοινωνίας εμφανίζονται εντός του πλαισίου των συλλογικών ομαδικών και προσωπικών αναγκών που εκφράζονται μέσα από τις πολιτικές ανάγκες. Οι αντικειμενικές ανάγκες της κοινωνίας στερεώνονται ως ορισμένες απαιτήσεις προς τα μέλη της, σαν γραπτά και άγραφα δικαιώματα και υποχρεώσεις, κανόνες της συμπεριφοράς και ζωής. Η εκτέλεση και μη αυτών των απαιτήσεων διεγείρεται ή τιμωρείται μέσω διαφορετικών κοινωνικών και κοινωνικό – ψυχολογικών μηχανισμών. Η διαμόρφωση του συστήματος των πολιτικών αναγκών της προσωπικότητας είναι σύνθετη διαδικασία, που πραγματοποιείται μέσω της σταδιακής της ένταξης στο σύστημα των πολιτικών σχέσεων στην εξέλιξη των διαφορετικών πολιτικών λειτουργιών, ως μέλος της κοινωνίας. Ο άνθρωπος δεν γεννιέται με πολιτικές ανάγκες. Σε φυλογενετικό και σε οντολογικό στάδιο, οι πολιτικές ανάγκες έχουν συγκριτικά αργά εμφανιζόμενους σχηματισμούς στη δομή του ανθρώπου. Για τη διαμόρφωση του συστήματος των πολιτικών αναγκών της προσωπικότητας, είναι απαραίτητη η επίτευξη ορισμένου βαθμού εξέλιξης της ολοκληρωμένης βιοκοινωνικής δομής, που επιτρέπει της ένταξή της σε δεδομένο σύστημα των κοινωνικών σχέσεων. Συνθήκη για τη μετατροπή των κοινωνικών και πολιτικών αναγκών σε αντίστοιχες ατομικές, αποτελεί η συνειδητοποίησή τους από την προσωπικότητα. Αυτό προϋποθέτει γνώση των βασικών νομοτελειών της κοινωνικο – πολιτικής εξέλιξης και του δικού καθορισμού της από την επίδραση των διαφόρων παραγόντων. Ουσιαστική σημασία εδώ, έχει η άμεση συμμετο-

χή της προσωπικότητας στην πραγματοποίηση των κοινωνικο – πολιτικών αναγκών, όπου η προσωπικότητα έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί την ατομική της κοινωνική σημασία, να εκδηλώσει τις ιδιαίτερες ικανότητες και προτερήματά της και να πειστεί να αναλάβει δράση στο έργο της αναγκαιότητας από κάποιες δραστηριότητες. Αυτό, για παράδειγμα, επιβάλλει στην πραγματοποίηση της ουσιαστικής κοινωνικής ανάγκης από την εξέλιξη της δημοκρατίας ώστε να προσελκυστούν άνθρωποι για συμμετοχή στις εκλογές, δημοψηφίσματα και άλλες μέχρι τώρα μορφές των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Απαραίτητο είναι να διαμορφωθούν συνθήκες για δραστήρια συμμετοχή των ατόμων με γνώμες, προτάσεις, κριτικές και παρατηρήσεις στη λήψη και εκτέλεση όλων των υπευθύνων διοικητικών αποφάσεων, που αφορούν την τύχη πολλών ανθρώπων. Για τη συνειδητοποίηση και αποδοχή των κοινωνικών και πολιτικών αναγκών από τις επιμέρους προσωπικότητες, ουσιαστική σημασία έχει και η δική τους ακριβής, καθαρή, προσιτή και στέρεα θέση στη μία ή την άλλη μορφή, ως απαιτήσεις, καθήκοντα, κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, η διαμόρφωση των αναγκών πραγματοποιείται στη διαδικασία της ικανοποίησής τους και τη δημιουργία νέων τύπων και προτύπων τα οποία αποτελούν αντικείμενα των δεδομένων αναγκών. Αυτό σημαίνει ότι, δεν μπορεί να εξελίσσεται το σύστημα των πολιτικών αναγκών της προσωπικότητας, χωρίς να είναι υπαρκτές οι στοιχειώδεις συνθήκες για την εκτέλεση των βασικών πολιτικών αναγκών της προσωπικότητας και χωρίς τη δημιουργία των νέων δυνατοτήτων και ελκυστικών αξιών για την ικανοποίησή τους σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Από την οπτική γωνία της αντικειμενικής εξέλιξης, κεντρική θέση παίρνει το ζήτημα για τη διαμόρφωση τέτοιου συστήματος κοινωνικών αναγκών της προσωπικότητας και τις κοινωνικές κοινότητες, το οποίο να είναι ισοδύναμο του συστήματος των αναγκών της κοινωνίας στο επιτευχθέν στάδιο της εξέλιξής του και των προ-

οπτικών της κοινωνικής δράσης των επιμέρους ατόμων, των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και της κοινωνίας συνολικά.

3. Δυναμικές πολιτικές ανάγκες

ι βασικές πολιτικές ανάγκες της κοινωνίας σήμερα, προσδιορίζονται πρώτα απ’ όλα από την αναγκαιότητα της επιταχυνόμενης οικονομικής ανάπτυξης, τη ριζική αναδόμηση της οικονομίας και τις υπόλοιπες σφαίρες της κοινωνικής ζωής στις συνθήκες της σύγχρονης επιστημονικο – τεχνικής ανάπτυξης και των νέων πραγματικών δεδομένων στις διεθνείς σχέσεις. Η πρώτη ομάδα πολιτικών αναγκών συνδέεται με την αύξηση της άσκησης της εξουσίας των κοινωνικών κινημάτων, των εργαζομένων και άλλων κοινωνικών ομάδων. Η εξουσία του εργαζομένου και του άνεργου ανθρώπου είναι η ουσία της δημοκρατίας. Για την κοινωνία η ανάγκη από τράβηγμα των πλατιών λαϊκών μαζών στη διοίκηση των κοινωνικών έργων, αποτελεί έκφραση της αναγκαιότητας των ανθρώπων από αναδιαμορφώσεις και τη δική τους πρακτική συμμετοχή στην πραγματοποίησή τους. Η επιβολή του ελέγχου εξουσίας των εργαζομένων (που κινδυνεύουν από ανεργία) στις σύγχρονες συνθήκες, βρίσκεται σε στενή σχέση με την εξέλιξη με την αύξηση της αυτονομίας στην εκτέλεση των παραγωγικών καθηκόντων στην κοινωνική και πολιτική σκηνή στον έναν ή τον άλλον τομέα. Το ξεδίπλωμα της οικονομικής αυτοδιοίκησης σε όλους τους τομείς της κοινωνικής εξέλιξης, είναι το κύριο μέσο για την πραγματοποίηση της ανάγκης για την εξουσία των εργαζομένων ανθρώπων. Η επιμέρους προσωπικότητα ασκεί την εξουσία της άμεσα ή μέσω των εκλεγμένων από εκείνη διοικητικών οργάνων των κρατικών, πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών οργανώσεων. Η εκλογή των οργάνων διοίκησης είναι σημαντικό στοιχείο της αυτοδιοίκησης, ενώ η συμμετοχή στις εκλογές είναι βασική πολιτική ανάγκη της προσωπικότητας. Εκτός του συνταγματικού δικαιώματος να εκλέγεις και ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

77 εκλέγεσαι, αυτή η ανάγκη ικανοποιείται μέσω της ενεργού συμμετοχής των ανθρώπων στην κρίση και την πρόταση των στελεχών, μέσω της διασφάλισης των συνθηκών για την άτυπη και πραγματικά δημοκρατική ψηφοφορία. Η άμεση συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση της κοινωνίας, απαιτεί τη διαμόρφωση σε αυτούς τους ίδιους της ανάγκης για δυναμική και δραστήρια συμμετοχή στις διαδικασίες της επεξεργασίας, αποδοχής και πραγματοποίησης των υπευθύνων διοικητικών αποφάσεων (λύσεων). Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η εξασφάλιση των αντίστοιχων συνθηκών που διεγείρουν τους ανθρώπους να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη, τη συμπεριφορά και τη βούλησή τους σε δεδομένο για αυτούς σημαντικό πρόβλημα. Αναγκαίο επίσης, είναι να ακουστούν οι προτάσεις και οι κριτικές παρατηρήσεις τους, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η πρωτοβουλία και δημιουργικότητά τους στη σφαίρα της διοίκησης. Μια άλλη ομάδα δυναμικά δραστήριων πολιτικών αναγκών, συνδέεται με τη συμμετοχή των εργαζομένων στη δραστηριότητα των κοινωνικών οργανώσεων. Ο εκδημοκρατισμός της αυτοδιοίκησης, είναι χαρακτηριστική διαδικασία για την εξέλιξη και των κοινωνικών οργανώσεων. Στον ίδιο χρόνο αυτές αποτελούν παράγοντα της αναδίπλωσης σε αυτή τη διαδικασία, σε ολόκληρη τη ζωή της κοινωνίας. Ο δικός τους πολιτικός ρόλος αδιάκοπα εμπλουτίζεται και ανεβαίνει. Αυτό συνεπιδρά στη δημιουργία σε αυτούς κλίματος, που επιδρά ευμενώς στην αύξηση της πολιτικής δραστηριότητας των ανθρώπων μέσω των δυνατοτήτων για την πραγματοποίηση σε τέτοιες δικές τους ανάγκες, ως ανάγκες από ασφάλεια, υπεράσπιση, πολιτική υποχρέωση, έκφραση, εμπιστοσύνη και αναγνώριση. Ιδιαίτερα υπεύθυνο ρόλο στις συνθήκες της επανοικοδόμησης της κοινωνίας παίζουν τα πολιτικά κομματικά, τα όργανα και οι οργανώσεις. Η ανάγκη για δραστήρια συμμετοχή στη δραστηριότητα των πολιτικών κομματικών οργανώσεων, είναι η δημιουργία της συγκεκριμενοποίησης και πραγμαΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τοποίησης των πολιτικών αποφάσεων που αποτελεί βασική πολιτική ανάγκη σε κάθε πολίτη, πολιτικοποιημένο ή μη. Οι ιδιαιτερότητες στη δομή των πολιτικών αναγκών των κομματικών πολιτικών μελών, των ασχολούμενων σε διοικητικά πόστα πρόσωπα και των απασχολούμενων επαγγελματικά με την πολιτική, αντιπροσωπεύουν αντικείμενο της ιδιαίτερης προσοχής και δεν είναι δυνατόν να εξεταστούν εδώ, έστω και σε γενικότερο πλάνο. Ειδική προσοχή απαιτούν και οι ανάγκες των ανθρώπων, συνδεόμενες με την εξωτερική πολιτική των κρατών στις συνθήκες των σύγχρονων διεθνών σχέσεων κτλ. Τα νέα πραγματικά δεδομένα στον σύγχρονο κόσμο επιβάλλουν την αναγκαιότητα νέας πολιτικής σκέψης και τη διαμόρφωση της νέας ρεαλιστικής εξωτερικής πολιτικής. Τα συγκεκριμένα βήματα και οι προτάσεις για διατήρηση της ειρήνης, της ζωής στον πλανήτη και την υποστήριξή τους από τις φιλειρηνικές δυνάμεις, είναι έκφραση των αναγκών των ανθρώπων από ειρηνική αμοιβαία συνύπαρξη, τη λύση των διαφωνούντων ζητημάτων όχι με πολεμικές συγκρούσεις, αλλά με πολιτικά μέσα, τη μείωση των πολεμικών εξοπλισμών και καταστροφή των πυρηνικών όπλων και την πλήρη γενική παγκόσμια ασφάλεια. Τα στοιχεία των ερευνών δείχνουν ότι, η ειρήνη στον κόσμο μπορεί να εξασφαλιστεί σαν κεντρική δομική αξία στο σύστημα των αξιών της προσωπικότητας στην σοσιαλιστική κοινωνία (Genof, Et al, 1986). Η δυναμική και δραστήρια συνθετότητα των διαδικασιών, που πηγάζουν σήμερα, όπως στην εσωτερική πολιτική, έτσι και στην εξωτερική πολιτική ζωή, επιζητούν αυξημένες απαιτήσεις προς την πολιτική συνείδηση καθώς και πολιτισμό - παιδεία των ανθρώπων. Για να μπορούν να κάνουν κτήμα τους και τις νέες πολιτικές αντιλήψεις, ιδέες και τακτικές για την εξέλιξη της κοινωνίας και να συμμετέχουν δραστήρια στην πραγματοποίησή τους στο έργο, δεν τους είναι απαραίτητες μόνο οι γνώσεις και τα προτερήματα, συνδεόμενα με τις σύγχρονες ιδεολογικο – πολιτικές γνώσεις και προτερήματα.

Αλλά σε αυτή τη σχέση είναι απαραίτητη η προσοχή προς τα προβλήματα της εξέλιξης και υλοποίησης των αναγκών των ανθρώπων από πολιτικές γνώσεις και ικανότητες στις νέες συνθήκες, τις επιστημονικές καινοτομίες και αντιλήψεις καθώς και τις επιβεβαιωμένες, από την πράξη, ιδέες για τις σκέψεις και τους στόχους της παρούσης και μελλοντικής εξέλιξης της κοινωνίας. 

Βιβλιογραφία F. Genov. Ocobenosti na potrebnostite ot ideino polititseskie znania na nautsno – teknitseska intelligentsia. Psychologia, 1985, No 5, p. 3. F. Genov. Motivi za ytsastie na tslenovete na BKP vobstestreno – polititseskata geinost. Nautsni trydove na AOHCY, 1985, No 6, p. 325. F. Genov, S. Genov, N. Lesigiatska. Mirat V sbeta v tsenosnatasistema na litsnosta i nasotsenosta na neinoto saznanie. Psychologia, 1986, No 6, p. 2

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΕΡΔΑΡΗΣ Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής στη ΣΔΟ στον τομέα Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας (2005-2012). Αναπληρωτής καθηγητής στο ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας (2012). Έκτακτος επιστημονικός συνεργάτης στα ΠΣΕ και στο Παράρτημα Καστοριάς του ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας. Εκπαιδευτής στα ΚΕΚ,ΙΕΚ και ΠΕΚ Ν.Κοζάνης. Βασικός ψυχολόγος στην Α/βάθμια εκπαίδευση του Ν.Κοζάνης. Διετέλεσε Δντής του Λογοθεραπευτικού και Ψυχολογικού κέντρου στη ΝΕΛΕ Ημαθίας και εκπαιδευτής σε προγράμματα ενηλίκων του αγροτικού τουρισμού και συμβουλευτικής σχολών γονέων. Έχει συγγράψει πολλά συγγράμματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αρκετά εκ των οποίων διδάσκονται σε ΑΕΙ καιΤΕΙ στην Ελληνική γλώσσα, καθώς και δημοσιεύσεις σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά ψυχολογίας και σε διεθνή συνέδρια.

ΓΙΩΤΑ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ Η Γιώτα Χατζημιχαηλίδου είναι οικονομολόγος ΔΠΘ, τελειόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος εκπαίδευσης Ενηλίκων του ΣΑΠ. Έχει πιστοποίηση στα Ειδικά Θέματα Πολιτικής Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης από το ΠΑΜΑΚ.

>> ΜΕ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ

«Ου γαρ έρχεται μόνον, αλλά…» (μέρος 2ο) Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγουε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

άμαστε πάλι εδώ να συνεχίσουμε την αναδρομή μας στο παρελθόν, που αρχίσαμε στο περασμένο τεύχος των «ΕΕ». Βεβαίως και μάλιστα μετά την παταγώδη αποτυχία που σημείωσε το προηγηθέν Α΄ Μέρος θα έπρεπε να τα παρατήσω. Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν, ότι το διάβασε (από υποχρέωση), μόνον η συντακτική επιτροπή του περιοδικού και η γυναίκα μου, η οποία εξαναγκάσθηκε προς τούτο, αφού έκρυψα ό,τι περιοδικό και εφημερίδα κυκλοφορούσε στο σπίτι και έτσι υποχρεώθηκε να το διαβάσει, Α! Μου είπε ότι το διάβασε και η σύζυγος τέως Προέδρου του Συνδέσμου μας, αλλά αυτό δεν το πολυέλαβα υπόψη, διότι η κυρία Προκοπίου συνδέεται με στενή φιλία με την γυναίκα μου και μάλλον από ευγένεια το είπε … Παρά λοιπόν την, σχεδόν καθολική, πρόγκα, εγώ συνεχίζω ακάθεκτος την προέλασή μου Τα μπακαλικάκια τα θυμόσαστε; Όχι αυτό που δούλευε ο Ζήκος (Κώστας Χατζηχρήστος), ο θρυλικός παραγιός του κυρ Παντελή (Κώστας Δούκας) στο ανεπανάληπτο «Της Κακομοίρας». Αυτό ήταν μεγαλομπακάλικο. Από ένα τέτοιο μάλιστα – του Κίκιζα – στην οδό Λένορμαν, ξεκίνησε η βιομηχανία ζυμαρικών «Ήλιος». Αναφέρομαι στα απλά συνοικιακά μπακάλικα με τα σακιά, τις σέσουλες και το χιλιοταλαιπωρημένο βιβλίο για τα βερεσέδια (πρόδρομο των σημερινών πιστωτικών καρτών…). Υπήρχε ένα τέτοιο μπακαλικάκι στην γειτονιά μας. Μια τρύπα ήταν, αλλά ως φαίνεται μαγική, αφού κατώρθωσε, όχι αυτό βεβαίως αλλά οι εισπράξεις του, να παντρέψει την κόρη του ιδιοκτήτου του, από την οποία σε καμία περίπτωση δεν κινδύνευε η ομορφιά και η τσαχπινιά της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Το μπακαλικάκι αυτό είχε από όλα τα καλά του Θεού, όχι πάντως στην αρχική τους μορφή. Αφού οι μύγες, οι κατσαρίδες και τα ποντίκια κάναν πάρτυ στα ράφια και τις αποθήκες

του και, όπως ήταν φυσικό, φρόντιζαν να τα μεταλλάξουν σε άλλες μορφές πιο μυστήριες. Ακόμη και ο ίδιος ο μπακάλης μας, δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει νόμπελ καθαριότητος, αφού έβαζε την φέτα με το χέρι στο χαρτί πάνω στην ζυγαριά και μετά είτε σκουπιζόταν στην ακαθορίστου χρώματος και απροσδιορίστου χρόνου τελευταίου πλυσίματος ποδιά του, είτα έγλειφε ηδονικά τα δάχτυλά του. Προφανώς για να τα απολυμάνει… Τος παν (=τέλος πάντων) που έλεγε και η αείμνηστη Γεωργία Βασιλειάδου. Όμως αν τα μπακαλικάκια προσφέρουν τώρα (διότι τότε πρόσφεραν μάλλον δυσεντερία) κάποια ιλαρότητα, κάποια άλλη πινελιά του «τότε», είναι γεμάτη ανθρωπιά και Ελληνική απλότητα και ρωμιοσύνη. Το Σαββατόβραδο! Τότε βέβαια δεν υπήρχε το ΠουΣουΚου (αν δεν το γνωρίζετε εδώ είμαστε εμείς. ΠουΣουΚου λοιπόν σημαίνει Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή). Τότε υπήρχε μόνο το ΣουΚου, το οποίο μάλιστα άρχιζε αργά το απόγευμα του Σαββάτου. Ίσως η καλύτερη περιγραφή του τότε Σαββατόβραδου, είναι αυτή που αποτυπώνει στο τραγούδι του ο Τάσος Λειβαδίτης σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεία (διότι αυτοί οι τραγουδιστές ερμήνευαν και δεν χαζοτραγουδούσαν) του μεγάλου Στέλιου Καζαντζίδη. Θαυμάστε: και το φεγγάρι ντύνει λες, με τα’ άσπρο νυφικό του, τις κοπελιές που πλένονταν στο φτωχοπλυσταριό Πάει κι’ αυτό το όμορφο τ’ απόβραδο. Από Δευτέρα πάλι

έβαια το τραγούδι αυτό, όπως και πολλά άλλα, είχε μέσα του και τις πολιτικές νύξεις που ήταν της μόδας τότε, άλλωστε ουδείς ισχυρίσθηκε ότι τότε ήταν όλα ωραία. Όμως, δεν παύει να αποτυπώνει θαυμάσια, το Σαββα-

τόβραδο στην φτωχογειτονιά και χωρίς να θέλω να λαϊκίσω («γεννήθηκα στα Ταμπούρια και ξεκίνησα από λουστράκος…») και να το παίξω Νίκος Ξανθόπουλος (μακάρι να είχαμε και τώρα τέτοιους ηθοποιούς), το Σαββατόβραδο εκεί ακριβώς το ένοιωθες. Στις άλλες γειτονιές, τις «καλές», δεν είχε νόημα, αφού εκεί, σχεδόν κάθε βράδυ, είχαν Σαββατόβραδο… Βεβαίως, εκεί προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η «φτωχολογιά» μας τελείωσε, αφού μετεξελίχθηκε σε «Μεσαία Τάξη», η οποία οσονούπω και χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες των ταγών μας, μας τελειώνει και αυτή… Εκεί λοιπόν τα Σαββατόβραδα, η γειτονιά έπαιρνε άλλο χρώμα. Κινητικότητα για κάποιο γλεντάκι με φίλους οι μεγάλοι. Ανησυχίες για κάποιο πάρτι που σκαρώνανε (πάντα «ρεφενέ», που τραγούδησε ο Κώστα Χατζής) οι νεαροί. Καρδιοχτύπι για κάποιο περίπατο στα σκοτεινά οι ερωτευμένοι («μη μας πάρει κάνα μάτι…»), που απολάμβαναν τον έρωτά τους υπό τους ήχους του τσάκα – τσούκα (Θυμηθείτε τον αξέχαστο Νίκο Φέρμα να φέρνει την καλαθούνα του με τα φιστίκια Αιγίνης στη μύτη του Μίμη Φωτόπουλου, που είχε βγει κλεφτό ραντεβουδάκι με την Σμαρούλα Γιούλη, στην «Καφετζού»). Δεν θα ισχυρισθώ τα τετριμμένα, ότι δηλαδή «εκείνα ήταν ωραία χρόνια, με αγνότητα, με ανθρωπιά κ.λπ.», αν και δεν είναι εντελώς ψέμα. Όχι. Όμως, μήπως ακριβώς εκείνα τα ήθη ταιριάζουν στον Έλληνα; Μήπως ο τύπος του Έλληνα ταιριάζει περισσότερο με το «παλικάρι» που ενσάρκωσαν ο Παπαμιχαήλ, ο Κούρκουλος, ο Φούντας και τόσοι άλλοι; Μήπως αυτά τα ξενόφερτα έκαναν τους νεαρούς μας, ολίγον τι νερόβραστους; Άκουγα μια μέρα στο ραδιόφωνο, μια κυρία που είχε τηλεφωνήσει σε μια μεταμεσονύκτια εκπομπή να λέει: «Εγώ κύριε (ανέφερε το όνομα του παρουσιαστή), είμαι 55 χρονών. Όταν ήμουν νεαρή, στο Γυμνάσιο και αργότερα στο Πανεπιστήμιο, και έβγαινα έξω, μάζευα και δέκα σφυρίγματα θαυμασμού από τα αγόρια. Σήμερα βλέπω να περνούν κορίτσια σαν τα κρύα τα νερά μπροστά από καμιά εικοσαριά αρσενικά και ουδείς συγκινείται. Τι συμβαίνει;». Τι να συμβαίνει καλή μου κυρία; Ίσως σήμερα είναι πιο μοδάτο, να σφυρίζονται κάποια αγόρια μεταξύ τους…  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Το Βιβλίο πολυ χ ρο ν η σαρ. ρουσσακη

Ο Έλληνας της Σμύρνης Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγου ε.α, ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

τις μέρες μας, που μία πρωτόγνωρη και ενορχηστρωμένη προπαγάνδα προσπαθεί να ξεριζώσει την εθνική μνήμη και να στρώσει τον δρόμο σε μια αλλοτρίωση των πάντων στο όνομα μιάς μονόπλευρης παγκοσμιοποιήσεως, υπάρχουν μερικοί που αντιστέκονται. Ένας από αυτούς, είναι και ο Ταξίαρχος ε.α. κ. Πολυχρόνης Ρουσσάκης (ΣΣΕ/1980), ο οποίος με όπλα του την πέννα και την ιστορική έρευνα και γνώση, προσπαθεί και τα καταφέρνει περίφημα, με το βιβλίο του «Ο Έλληνας της Σμύρνης», που σήμερα παρουσιάζουμε, να μας ζωντανέψει τις τελευταίες μέρες των «Απέναντι Πατρίδων», όπως ευφυέστατα αποκαλεί τις Πατρίδες της Ιωνίας Γης, αποφεύγοντας έτσι τους μοιρολατρικούς προσδιορισμούς «χαμένες πατρίδες» κ.λπ. Το βιβλίο του κ. Ρουσσάκη, επικεντρώνεται στην Σμύρνη και είναι ένα πάντρεμα μυθιστοριογραφίας και ιστοριογραφίας, όπως ο ίδιος γράφει στην «Επιστολή προς τον Αναγνώστη» - η οποία προτάσσεται του κυρίως κειμένου - αφού πριν το γράψει επισκέφτηκε ο ίδιος τους τόπους που περιγράφει, έχοντας έτσι μια προσωπική γνώση του χώρου που διαδραματίσθηκαν τα γεγονότα. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Το βιβλίο ξεκινά λίγους μήνες πριν από το μοιραίο Φθινόπωρο του 1922. «Στο τέλος της Άνοιξης και αρχές καλοκαιριού», τον Ανδρέα βασανίζουν μαύρες σκέψεις που πηγάζουν από τα νέα που έρχονται από το μέτωπο, όπου ο στρατός του Κεμάλ έχει αναλάβει την πρωτοβουλία έναντι των Ελλήνων. Ο Ανδρέας, ο κεντρικός ήρωας του έργου, είναι ένας νοικοκύρης Έλληνας, από τους χιλιάδες νοικοκυραίους Έλληνες της Σμύρνης, που διατηρεί ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα γενικού εμπορίου, όχι μόνο της Σμύρνης αλλά και όλης της Ιωνίας. Η αγωνία του τώρα, επικεντρώνεται στο πώς θα αντιμετωπίσει το κακό, που το βλέπει να φθάνει και συνεπώς, πώς θα σώσει την οικογένειά του. Την γυναίκα του Γεωργία, τον δεκαπεντάχρονο γιό τους Κωνσταντίνο και τις κόρες τους Αμαλία 14 ετών και Κατερίνα 8 ετών. Με αυτό ως κεντρικό άξονα ο κ. Ρουσσάκης, αναμειγνύει σε σωστές δόσεις τον μύθο (αν και το όνομα «Μυρσίνη», υποδηλώνει ότι ίσως δεν πρόκειται και για εντελώς «μύθο»), την λαογραφία με την ιστορία και τα καταφέρνει περίφημα. Προβάλει τις πατροπαράδοτες αρχές των πατριαρχικών οικογενειών των Ελλήνων της Σμύρνης, όπως η συγκέντρωση όλης της οικογενείας στο τραπέζι, η αυστηρή οικογενειακή ιεραρχία, αλλά και την ιστορική αλήθεια, όπως η συμπεριφορά του αρμοστού Στεργιάδη. Περιγράφονται μικρές καθημερινές εικόνες όπως το μαγείρεμα, τα ψώνια και η ζωή στους δρόμους της Σμύρνης, αλλά και οι παλινδρομικές κινήσεις των συμμάχων,

όπως η σκληρή συμπεριφορά τους την ώρα της καταστροφής. Στο βιβλίο του ο κ. Ρουσσάκης επισημαίνει και διαλύει, τον μύθο του «καλού καγαθού τούρκου», όπως επιχειρούν να μας τον παρουσιάσουν, μεταξύ των άλλων, και τα νεοφερμένα τουρκικά σίριαλ που έχουν κατακλύσει την Ελληνική τηλεόραση, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Περιμένοντας λοιπόν τους «άπιστους» λέει ο Ανδρέας στην γυναίκα του την κυρία Γεωργία: «Αυτοί οι Αγαρηνοί τόσα χρόνια μαζί ζήσαμε και μπέσα δεν έχουν…». Και το λέει αυτό ο Ανδρέας, ο οποίος στο κατάστημά του έχει για υπάλληλο από χρόνια τον τούρκο Χασάν, ο οποίος τελικώς θα είναι εκείνος ο οποίος θα δολοφονήσει όλη την οικογένεια του ευεργέτη του, αφού εκτός από εργοδότης, ο Ανδρέας είχε σώσει και το παιδί του Χασάν όταν κάποτε κινδύνευσε, αναλαμβάνοντας όλα τα σχετικά έξοδα. Τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου ο συγγραφέας, τα αφιερώνει στην περιγραφή των τραγικών γεγονότων της Σμύρνης του 1922. Περιγράφει, με σεβασμό στην ιστορία και την αλήθεια, όλα όσα μερικοί, είτε αποσιώπησαν, είτε ακόμη χειρότερα, προσπαθούν να «γλυκάνουν», παρουσιάζοντάς τα είτε ως ένα «ατυχές συμβάν», όπως τα χαρακτήρισε ο Κεμάλ, είτε ως μία απλή δυσλειτουργία του ταξιδιωτικού μηχανισμού της Σμύρνης, ο οποίος προ της πρωτοφανούς αυξημένης κινήσεως που παρατηρήθηκε στην Ιωνική προκυμαία (αλήθεια από τι;), παρουσίασε σημάδια αρρυθμίας με συνέπεια να παρουσιασθεί πρόσκαιρος συνωστισμός και

80 φιλονικίες μεταξύ των αδημονούντων τουριστών… Εν τέλει το βιβλίο του κ. Ρουσσάκη «Ο Έλληνας της Σμύρνης», αποτελεί έναν ακόμη εθνικό κυματοθραύστη στο κατευθυνόμενο συρφετό του διεθνισμού και της ενδοτικότητος. Σημείωση: Το βιβλίο του Ταξιάρχου κ. Ρουσσάκη έχει κυκλοφορήσει προς το παρόν με χρηματοδότηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Κοζάνης και δεν είναι εφικτή η πώλησή του. Εντός ολίγου «Ο Έλληνας της Σμύρνης», θα επανακυκλοφορήσει από γνωστό Εκδοτικό Οίκο. Για λεπτομέρειες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στον συγγραφέα, στα τηλέφωνα 6977 242448 και 24630 54494  Βασιλείου Νικόλτ σιου Γ εωργίου Σ καλτ σογιά ν ν η Βασιλείου Α ν ασ τασό Π ουλου

Λοιπόν, έχουμε πόλεμο! ‘‘Alors, c’est la guerre!’’ Πεπραγμένα εν μέσω λόγων και εικόνων του ’40 Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α.

ο λεύκωμα υπό τον τίτλο Λοιπόν, έχουμε πόλεμο! ‘‘Alors, c’est la guerre!’’ αποτελεί καρπό της συνεργασίας τριών συναδέλφων, ήτοι: του Συνταγματάρχη (ΥΦ) ε.α. Βασιλείου Νικόλτσιου, του Αντισυνταγματάρχη (ΠΒ) Γεωργίου Σκαλτσογιάννη και του Αντισυνταγματάρχη (ΤΘ) Βασιλείου Αναστασόπουλου. Κίνητρο για τη δημιουργία του λευκώματος, ήταν αφ’ ενός, η συμπλήρωση εβδομήντα ετών (εκδόθηκε το 2010) από το έπος της Ελλάδας κατά των ιταλικών φασιστικών ορδών στα βουνά της Βορείου Ηπείρου και, αφ’ ετέρου, η διατήρηση της ιστορικής μνήμης σε συνδυασμό με την προώθηση της ιστορικής επιστήμης μέσα

ροπορίας. ψυχολογία του Έλληνα και Ιταλού στρατιώτη, όπου γίνεται μια προσπάθεια να καταγραφούν οι ανθρώπινες αντιδράσεις των απλών στρατιωτών στις κακουχίες και στις αντιξοότητες του πολέμου. Η συμβολή του γυναικείου πληθυσμού τόσο της Ηπείρου όσο και των πόλεων στον αγώνα της Ελλάδας. Η καλλιτεχνική διάσταση του πολέμου μέσα από τα μάτια της Σοφίας Βέμπο, η οποία χαρακτηρίστηκε «τραγουδίστρια της νίκης». Τα μέσα προπαγάνδας που χρησιμοποίησαν οι δύο αντίπαλοι για να φθείρουν το ηθικό του εχθρού. Το λεύκωμα κλείνει με μια σύντομη αναφορά στη γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας, απότοκο γεγονός της αδυναμίας και ανικανότητας των Ιταλών να κάμψουν τη μη αναμενόμενη για πολλούς αντίσταση των Ελλήνων. Επιπλέον, εκδόθηκε και μια εναλλακτική μορφή του λευκώματος, με τίτλο «Λόγια εικόνων του ’40». Η κρυφή δύναμη της ιστορίας του ε λ λ ην ο ϊ τα λ ι κού πολέμου, 96 σελίδων, το οποίο είναι μικρότερο σε μέγεθος σε σχέση με το λεύκωμα, χωρίς όμως να χάνει σε καλαισθησία και ποιότητα, έχει τη μορφή βιβλίου και εμπεριέχει λιγότερο εποπτικό υλικό, δίνοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να επικεντρωθεί περισσότερο στα κείμενα, τα οποία παραμένουν τα ίδια σε σχέση με το λεύκωμα. Οι επιθυμούντες να προμηθευτούν τα συγκεκριμένα βιβλία δύνανται να επικοινωνούν με τα τηλέφωνα 22940-48603 (κιν. 6932-474007). Για τα μέλη και τους φίλους του Συνδέσμου υφίσταται ειδική προσφορά. Η

από μια διαφορετική οπτική. Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος αποτελεί μία από τις χρυσές σελίδες της νεώτερης ελληνικής πολεμικής ιστορίας, γιατί ανέδειξε όλες εκείνες τις αρετές που χαρακτηρίζουν τους Έλληνες κάθε φορά που έρχονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο που απειλεί την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας τους: ανδρεία, πάθος, γενναιότητα, αστείρευτη αγάπη για την πατρίδα και σθένος. Ο τιτάνιος αγώνας των Ελλήνων ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες αυτού του καλαίσθητου λευκώματος: πλήθος φωτογραφιών, κειμήλια (μετάλλια, οπλισμός, κράνη, είδη εξάρτυσης, πηλίκια, ξίφη, προσωπικά είδη κ.λπ.), πρωτοσέλιδα εφημερίδων και περιοδικών της εποχής (η ελληνική εφημερίδα Ασύρματος, το ιταλικό περιοδικό La Domenica del Corriere, το αγγλικό περιοδικό The War κ.λπ.), αφίσες, σκίτσα, διοράματα, εικονογραφήσεις στολών, πίνακες ζωγραφικής, χάρτες, γελοιογραφίες, επιστολικά δελτάρια, λιθογραφίες, «δένουν» μεταξύ τους για να αναδείξουν το φρικτό πρόσωπο του πολέμου. Αυτό το μοναδικό και εκπληκτικό εποπτικό υλικό συνοδεύεται από κείμενα τα οποία καταγράφουν την εξελικτική πορεία των επιχειρήσεων στα διάφορα μεμονωμένα μέτωπα του πολέμου. Πλέον των κειμένων που καταπιάνονται με τις επιχειρήσεις, έχουν συγγραφεί επιπλέον σύντομα και ουσιαστικά κείμενα, που εστιάζουν στις διάφορες όψεις του πολέμου, όπως: Η προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού, όπου καταδεικνύονται οι προσπάθειες της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας για την ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό του υλικού, μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η δράση του Ναυτικού και της Αε-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣ Ιούλιος- Σεπτέμβριος 2012 – Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΑ 1. Δραστηριότητες Συμμετοχή σε Εκδηλώσεις

Κατόπιν προσκλήσεων ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις: zz Την Πέμπτη 5η Ιουλίου 2012 στα εγκαίνια της εκθέσεως «Η Σμύρνη των Ελλήνων» η οποία έλαβε χώρα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής) και οργανώθηκε από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδας και την Ένωση Σμυρναίων. zz Την Τετάρτη 18η Ιουλίου 2012 στην τελετή Ορκωμοσίας Ανθυπολοχαγών τάξεως 2012 «Υπολγός (ΠΖ) Σπυρίδων Φραγκόπουλος», η οποία έλαβε χώρα στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Βάρη Αττικής. zz Την Δευτέρα 10η Σεπτεμβρίου 2012 στην τελετή έναρξης σπουδών των σπουδαστών της 65ης Εκπαιδευτικής Σειράς, η οποία έλαβε χώρα στην Σχολή Εθνικής Άμυνας.

2. Οικονομικές Ενισχύσεις

κ. Οικονόμου Αλέξανδρος............................................................. 10 € κ. Οικονόμου Περικλής, Επιτ. Α/ΓΕΑ.......................................... 30 € κ. Παπαχριστοδούλου Χριστόδουλος....................................... 40 € κ. Νουσιόπουλος Γεώργιος........................................................... 25 € κ. Κηπουρός Κωνσταντίνος........................................................... 15 € κ. Περσίδης Κωνσταντίνος, Υπτγος ε.α..................................... 25 € κ. Σκαρμέας Παναγιώτης, Αντιναύαρχος ΛΣ ε.α.................... 50 € κ. Παπακωνσταντίνου Θεοδόσιος, επιτ. Α/ΛΣ........................ 50 € Σύνδεσμος Εφεδ.Αξκών Αθηνών................................................ 20 € Απόφοιτοι Τάξεως ΣΕΘΑ 2004..................................................... 10 €

3. Εκδόσεις α. Βιβλία

α. Τα κάτωθι Μέλη του Συνδέσμου πλέον της εκ 25€ ετησίας συνδρομής τους, προσέφεραν και τα αναγραφόμενα χρηματικά ποσά, προς ενίσχυση της εκδόσεως των «Εθνικών Επάλξεων». κ. Παδουβάς Κων/ντίνος, Αντγος ε.α............................................5 € κ. Νιώτης Γεώργιος, Υπτγος ε.α.................................................... 25 € κ. Δουκιατζάκης Παύλος, Αντγος ε.α. ....................................... 15 € κ. Παπανικολάου Ιωάννης, Δντής Υπ. Γεωργίας..................... 15 € κ. Μιχάλης Ιωάννης, Αντγος ε.α................................................... 25 € κ. Γερούκης Δημ., Ταξχος ε.α......................................................... 10€ κ. Παγάνης Δημήτριος, Υπτγος ε.α................................................5 € κ. Λαμπρίδης Δημήτριος, Αντγος ε.α............................................5 € κ. Γκότσης Βασίλειος, Υπτγος ε.α................................................ 10 € κ. Δικαίος Γεώργιος, Γεν. Γραμ. Δ. Αθηναίων............................ 25 € κ. Αλουμανής Σωτήριος, Υπτγος ε.α.......................................... 10 € κ. Πανταζόπουλος Νικόλαος, Υπτγος ε.α....................................5 € Ο Υποστράτηγος ε.α. Παπαδόπουλος Δημήτριος, 1947Α προσέφερε 100 ευρώ στη μνήμη των συμμαθητών του, πεσόντων υπερ πατρίδος και απελθόντων εν ειρήνη. β. Για τον αυτό ως άνω σκοπό, οι κάτωθι αναφερόμενοι Φίλοι του Συνδέσμου και αποδέκτες του περιοδικού μας «Ε.Επ.», απέστειλαν τα αναγραφόμενα, έναντι των ονομάτων των, χρηματικά ποσά. κ. Διαμαντόπουλος Άρης, Υπτγος ε.α........................................ 30 € κ. Γεωργόπουλος Γεώργιος, Σχης ε.α............................................5 € κ. Νικολαϊδης Γεώργιος, Αντιπτέραρχος ε.α............................ 30 € ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Πολυχρόνη Σαρ. Ρουσσάκη: Ο Έλληνας της Σμύρνης Βασιλείου Νικόλτσιου, Συνχη (ΥΦ) ε.α., Γεωργίου Σκαλτσογιάννη, Ανχη (ΠΒ) και Βασιλείου Αναστασόπουλου, Ανχη (ΤΘ): Λοιπόν, έχουμε πόλεμο! ‘‘Alors, c’est la guerre!’’. Πεπραγμένα εν μέσω λόγων και εικόνων του ’40 Βασιλείου Νικόλτσιου, Συνχη (ΥΦ) ε.α., Γεωργίου Σκαλτσογιάννη, Ανχη (ΠΒ) και Βασιλείου Αναστασόπουλου, Ανχη (ΤΘ): Λόγια εικόνων του ’40. Η κρυφή δύναμη της ιστορίας του ελληνοϊταλικού πολέμου,

β. Περιοδικά

«Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», τριμηνιαία έκδοση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.

γ. Εφημερίδες

«Πατριωτική Εθνική Αντίσταση», Μηνιαία έκδοση ΠΑΟ-Ε.Δ.Ε.Σ. «Τα Νέα της Λέσχης Καταδρομέων και Ιεολοχιτών», Διμηνιαία έκδοση της Λέσχης. «ΣΥΜΑΪΚΟΝ ΒΗΜΑ». Διμηνιαία έκδοση του Συλλόγου Συμαίων «Ο Πανορμίτης». «ΚΑΣΤΕΛΛΑ», Μηνιαία έκδοση Εξωραϊστικού Συλλόγου Καστέλλας Πειραιά. «Πυροβολητής», τριμηνιαία εφημερίδα του Συνδέσμου Αποστράτων Αξκών Πυροβολικού. «Ελευθέρα Εθνική Ορεινή Ελλάς», διμηνιαία έκδοση των Αγωνιστών των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ Ν. Ζέρβα. «Εθνική Ηχώ». Μηνιαία έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού. «Στρατός και Ενημέρωση», τριμηνιαία έκδοση του ΓΕΣ. «Ομάδα 21 Ελληνικό Παρατηρητήριο». Διμηνιαία έκδοση της Κίνησης Πατριωτικής Αφύπνισης. «Ημιανάπαυση», τριμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου Αποστράτων Αξκών Αποφοίτων Σ.Σ.Ε. τάξεως 1967.

Οι συνδρομές & οι οικονομικές ενισχύσεις για τον σύνδεσμο είναι δυνατόν να κατατίθενται στον τραπεζικό λογαριασμό Eurobank 0026-0255-30-0101247138 ή στα Γραφεία του ΣΕΕΘΑ Όσοι εκ των αποδεκτών - αναγνωστών των Εθνικών Επάλξεων επιθυμούν να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή και διαθέτουν ηλεκτρονική διεύθυνση (e-mail), παρακαλούνται να την αποστείλουν στον ΣΕΕΘΑ (hndc55@yahoo.gr), προκειμένου να λαμβάνουν το περιοδικό σε ηλεκτρονική μορφή. Επίσης, όσοι εκ των αναγνωστών του περιοδικού επιθυμούν να εγγραφούν ως μέλη (απόφοιτοι ΣΕΕΘΑ) ή ως φίλοι του Συνδέσμου παρακαλούνται να συμπληρώσουν και αποστείλουν τη φόρμα-αίτηση που υπάρχει στην ιστοσελίδα του ΣΕΕΘΑ (www. seetha.gr)

LAVINIA CORP.

On time...

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

...cool and dry

A globally integrated shipping company

Transportation (reefer, wet, dry) Shipyards Ship agency Logistics Terminals Fuel Supplies at High Seas Fishing

Head Office Laskaridis Shipping Co.Ltd. 5, Xenias street & Ch. Trikoupi Athens, 14562 Greece Tel: +30.210.6284200 Fax: +30.210.8089710/11/12 Email: athens @ laskaridis.gr