Εθνικές Επάλξεις. Τεύχος 100 (Απρίλιος-Ιούνιος 2012) by Apostolos

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ • 113 62 AΘHNAI

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ • AP. TEYX. 100 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΡΙMHNIAIA ENHMEPΩTIKH EKΔOΣH ΣYNΔEΣMOY EΠITEΛΩN EΘNIKHΣ AMYNHΣ • ETOΣ 19ο • AP. TEYX. 100 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ

«Επί των Επάλξεων»

έκδοση του εκατοστού τεύχους των “Εθνικών Επάλξεων”, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σημαντικό σταθμό στην ιστορία του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Άμυνας (ΣΕΕΘΑ). Ταυτόχρονα όμως αναδεικνύεται η διαχρονική προσπάθεια και η αποτελεσματικότητα, όσων εργάσθηκαν για την έκδοση του περιοδικού. Οι “Εθνικές Επάλξεις” συνιστούν την κορωνίδα του πνευματικού και συγγραφικού έργου του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Άμυνας, αλλά και το σταθερό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των μελών και φίλων του, εντός και εκτός της πατρίδας μας. Αποτελεί καθήκον να αναφερθούμε στην ιστορική διαδρομή του περιοδικού, προκειμένου να αποδώσομε τιμή και έπαινο στους πρωτεργάτες και σκαπανείς της ιδέας, για την έκδοσή του. Το πρώτο περιοδικό του Συνδέσμου με τον τίτλο “Εθνική Άμυνα” εκδόθηκε το 1963, αλλά σε ένα μόνο τεύχος. Άγνωστο παραμένει το γεγονός, γιατί δεν συνεχίσθηκε η έκδοση του. Το όραμα του Συνδέσμου για την έκδοση περιοδικού, έλαβε σάρκα και οστά το 1992. Με πενιχρά μέσα και περιορισμένες δυνατότητες, ετέθησαν οι βάσεις των ¨Εθνικών Επάλξεων” και από τότε μέχρι σήμερα, επί μια εικοσαετία, εκδίδονται ανελλιπώς. Οι “Εθνικές Επάλξεις” αποτελούν το συνεκτικό κρίκο, όσων είχαν το προνόμιο να αποφοιτήσουν από τη Σχολή Εθνικής Άμυνας, αλλά και όσων συνδέθηκαν με το Σύνδεσμό μας και αποδέχονται το ωραίο και υπέρτατο καθήκον, όπως αυτό καθορίζεται στο έμβλημά του, ήτοι “Έθνος Πάντων Μέλημα”. Επίσης το περιοδικό αποτελεί την κυψέλη στην οποία προσφέρει και εναποθέτει τον πνευματικό της μόχθο, η μεγάλη οικογένεια του ΣΕΕΘΑ και οι συνεργάτες του. O Σύνδεσμος και κατά συνέπεια και οι “Εθνικές Επάλξεις”, έδωσαν το παρόν σε όλα τα μεγάλα θέματα της πατρίδας μας, αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις με ιδιαίτερη έμφαση σε αυτές, που επηρεάζουν τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής μας. Βασικές αρχές και σταθεροί στόχοι του περιοδικού, είναι η ενίσχυση των θεσμών, ο σεβασμός των

αξιών και η διατήρηση των πατροπαράδοτων παραδόσεων της πατρίδας μας. Επίσης η ανάδειξη μέσω του περιοδικού σημαντικών σταθμών της εθνικής μας ιστορίας, καθώς και του έργου των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, αποτελεί σταθερή προτεραιότητα και θεμελιώδη στόχο του Συνδέσμου μας. Η ύλη του περιοδικού διαμορφώνεται με κριτήρια το σεβασμό της ελευθερίας της γνώμης και της αντίθετης άποψης, μέσα όμως στα όρια της ευπρέπειας και της δεοντολογίας, που απορρέει από το κύρος και την ιστορία του Συνδέσμου μας. Είναι ευρέως γνωστό, ότι οι “Εθνικές Επάλξεις” σε όλη την ιστορική τους διαδρομή, υπηρέτησαν την αλήθεια, την επιστημονική άποψη, την εποικοδομητική κριτική και την εθνική ενότητα, χωρίς να διολισθήσουν στον επιζήμιο κομματισμό και τον ολέθριο διχασμό. Με αυτά τα δεδομένα οι “Εθνικές Επάλξεις” επέτυχαν διαχρονικά να αποκτήσουν την αποδοχή και την εμπιστοσύνη των μελών-φίλων του Συνδέσμου, καθώς και των πολυάριθμων αναγνωστών τους. Ο Σύνδεσμός μας, ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός, αγωνίζεται σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες για να εξασφαλίσει την έκδοση του περιοδικού, αξιοποιώντας στο έπακρο τις συνδρομές και τις μικρές ενισχύσεις των μελών-φίλων του, καθώς και την οποιαδήποτε ενίσχυση από πλευράς των Ενόπλων Δυνάμεων. Η ηλεκτρονική αποστολή του περιοδικού, που εγκαινίασε πρόσφατα ο Σύνδεσμος μας, εξασφαλίζει την άμεση διαβίβαση του σε μεγαλύτερο αριθμό αποδεκτών, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς και οικονομική επιβάρυνση. Έχοντας επίγνωση της ευθύνης και των υποχρεώσεων, που δημιουργεί η έκδοση του εκατοστού τεύχους, το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΕΘΑ και η αρμόδια συντακτική ομάδα παρέχουν τη διαβεβαίωση, ότι θα συνεχίσουν το καθήκον τους και θα εντείνουν τις προσπάθειες τους, για την ενίσχυση του κύρους των “Εθνικών Επάλξεων”. Η  φωνή των «Εθνικών Επάλξεων» δεν θα σιγήσει. Το Διοικητικό Συμβούλιο

Στη διεύθυνση www.seetha.gr υπάρχει ανανεωμένος ιστότοπος του Συνδέσμου στον οποίο και έχουν αναρτηθεί παλαιότερα τεύχη των Εθνικών Επάλξεων σε μορφή PDF ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

4 ΓPAΦEIA: KTIPION ΣXOΛHΣ EΘNIKHΣ AMYNHΣ ΠEΔION APEΩΣ 113 62 AΘHNAI THΛ./FAX: 210-88.11.853. E-mail: hndc55@yahoo.gr http://www.seetha.gr. IΔIOKTHTHΣ: Σ.E.EΘ.A. Εκδότης: Λάμπρος Καζάκος, Αντιστράτηγος ε.α. Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Διευθυντής και Πρόεδρος της Συντακτικής Eπιτροπής: Εμμανουήλ Καναβάκης, Αντιστράτηγος ε.α. Mέλη της Συντακτικής Eπιτροπής: Γεώργιος Παρασκευάς Υποστράτηγος ε.α. Σπύρος Μπελεγράτης Υποστράτηγος ε.α. Kωνσταντίνος Zαχαράκης, Yποστράτηγος Xωρ. ε.α. Νικόλαος Τσίγκας, Γεν. Δ/ντής Υπ. Δικαιοσύνης ε.τ. Δημήτριος Φράγκου Αντιστράτηγος ε.α. Συνδρομές: Προαιρετικές προς τον Σ.E.EΘ.A. δια τις «ΕΘΝΙΚΕΣ EΠAΛΞEIΣ» Eπιμέλεια: «Ηλιαία» Yψηλάντου 25 - 106 75 Aθήνα Τηλ./Fax.: 210-72.18.223 E-mail: iliea@otenet.gr Tο δημοσιευόμενα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων. H χρησιμοποιούμενη γλώσσα είναι της επιλογής των συγγραφέων, ενώ η εν γένει εικονογράφηση γίνεται με μέριμνα του περιοδικού. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων των «Εθνικών Επάλξεων» με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Στο εξώφυλλο: Οι Φύλακες των «Ακριτικών μας Επάλξεων».

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ:

Επί των Επάλξεων........

Οι “Εθνικές Επάλξεις” συνιστούν την κορωνίδα του πνευματικού και συγγραφικού έργου του ΣΕΕΘΑ, αλλά και το σταθερό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των μελών και φίλων του. 100 Τεύχη εθΝΙΚΕΣ επαλξεισ

Ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης εορτάζει την έκδοση 100 τευχών των «Εθνικών Επάλξεων»...........................

62η Επέτειος. Γενέθλια Ημέρα ΣΕΘΑ... Hμερήσια Διαταγή του Διοικητού της ΣΕΘΑ...............................................

18 19

Η Σχολή Εθνικής Άμυνας, ως το Ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ενόπλων ∆υνάμεων της χώρας, μια μοναδική δεξαμενή ελεύθερης Στρατηγικής Σκέψης, συνεχίζει μια παράδοση μισού και πλέον αιώνα να παρέχει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε στελέχη των τριών Κλάδων, των Ενόπλων ∆υνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας.

Υπό κ. Νικολάου Τσίγκα, Γεν. Δντού Υπ. Δικ. ε.τ. Μέλους του ΔΣ/ΣΕΕΘΑ

7 7 8 11 11 12 13 13 14

Χαιρετισμός κ. ΥΕΘΑ............................ Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΕΘΑ....................... Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΣ........................... Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΝ........................ Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΑ........................ Χαιρετισμός κ. Αρχηγού ΕΛ.ΑΣ. ......... Χαιρετισμός κ. Αρχηγού Π.Σ.............. Χαιρετισμός κ. Αρχηγού Λ.Σ.............. Χαιρετισμός κ. Δκτου ΣΕΘΑ............... Από το πρώτο τεύχος των «Ε.Π.» Κύριο Άρθρο.................................... Η αποστολή του αξιωματικού...........

14 15

Του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου Στα ανώτερα κλιμάκια δεν αρκεί η ανδρεία, δεν αρκεί ούτε η επιστήμη, χρειάζεται η σοφία, ο συνδυασμός της σωφροσύνης με την τόλμη και ικανότητα της άμεσης επαφής με την πραγματικότητα. Δεν αρκεί ούτε η σκέψη. Χρειάζεται και η φαντασία. Χρειάζεται ο σφαιρικά αναπτυγμένος άνθρωπος.

Τελετή Αποφοιτήσεως των Σπουδαστών τής 64ης Ε.Σ. και 1ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης τής ΣΕΘΑ.....................

διπλωματικο περισκοπιο

Η Τουρκία σε αναζήτηση ρόλου........

Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ. Η Άγκυρα αρκείται στη διατήρηση των εκκρεμοτήτων και του στάτους κβο γενικότερα. Θεωρεί τη διχοτόμηση της Μεγαλονήσου οριστική. Ρυθμίσεις τύπου Ανάν που την καθιερώνουν διεθνώς και δη υπό όρους ευνοούντες την τουρκική πλευρά, ασφαλώς θα εδέχετο. Ημερίδα 2ας Απριλίου 2012

Η Ρωσία στον Κόσμο......................... Χαιρετισμός Προέδρου ΣΕΕΘΑ ........... Χαιρετισμός Δρος Μαίρης ΜαρούληΖηλεμένου................ Η Ρωσία στον Κόσμο..

28 29 29 30

Υπό κ. Β. Τσχικβισβίλι, Πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα Σε σχέση με αυτό, η Μόσχα προΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

5 τείνει να δουλέψουμε ούτως ώστε να διαμορφώσουμε μια αρμονική κοινότητα των οικονομιών, από τη Λισσαβόνα μέχρι το Βλαντιβοστόκ. Στο μέλλον ίσως να αρχίσουμε να δημιουργούμε μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών για να διαμορφώσουμε μια κοινή ηπειρωτική αγορά αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ. Ημερίδα 28ης Μαΐου 2012

Η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία................................ Η Εμπορική Ναυτιλία.............................................. Υπό κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου ΝΜΕ

Η Εμπορική Ναυτιλία ως Πυλώνας της Εθνικής μας Οικονομίας....................................

Η Ισραηλινή Νοοτροπία Οχυρού. Πώς η Κατοχή καταστρέφει το έθνος....................... Υπό κ. Ronald R. Krebs Απόδοσις υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υπτγου ε.α.

Υποκινώντας, μία νοοτροπία οχυρού μεταξύ των ισραηλινών, η Κατοχή εξέθρεψε έναν επιθετικό φυλετικό εθνικισμό, ο οποίος επικρατεί στα ενδιαφέροντα των Εβραίων πολιτών.

34 36 40

Φιλέλληνες - Μισέλληνες - Ελληνιστές......................

Ημερίδα 13ης Φεβρουαρίου 2012

Η Ευρώπη σε κρίση: Η περίπτωση της Ελλάδος.........

Υπό κ. Αλέξη Π. Μητρόπουλου, Καθηγητή Εργατικού Δικαίου

Η Ευρώπη σε κρίση: Η περίπτωση της Ελλάδας.........

Υπό κ. Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου, Δημοσιογράφου - Συγγραφέα Πιθανόν σημαντικοί κύκλοι των ΗΠΑ, να αντιλαμβάνονται ότι με δύο αποθεματικά νομίσματα στον πλανήτη, δεν είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθεί στο μέλλον η Αμερικανική οικονομία. ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Τουρκο-ισλαμισμός και στρατηγική εθνικής ασφάλειας.................................................

Yπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξιάρχου ε.α. «Το κόμμα ΑΚΡ ανέλαβε την αποστολή ενός νέου nizam-ı âlem και θα αναδείξει το ιερό έθνος μας σε μια παγκόσμια δύναμη. Μέχρι το 2023 θα ξανασυναντηθούμε (ξανασμίξουμε) με τα αδέλφια μας (τους Τούρκους) που βρίσκονται στα εδάφη που χάσαμε»... ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Ο «πλατωνικός φιλελληνισμός» που εκδηλώθηκε ήδη από τα χρόνια της Αναγεννήσεως, έλαβε μορφή έμπρακτου ενδιαφέροντος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.

Θουκυδίδης. Ο ιστορικός, ο φιλόσοφος, ο στρατηγικός αναλυτής, ο πάντα επίκαιρος..................................

Υπό κ. Γεωργίου Δ. Λιάκουρη, Αντγου εα, Πτυχιούχου Νομικής ΑΠΘ, Επιτίμου προέδρου ΣΕΕΘΑ Η ιστορία του Θουκυδίδη βοηθάει στην κατανόηση της δυναμικής της «παγκόσμιας» ιστορίας και στην αποκωδικοποίηση της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής, ο ίδιος εξ άλλου έτσι σχεδίασε την ιστορία του. ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Η Μάχη της Κρήτης................................................

Υπό κ. Εμμανουήλ Καναβάκη, Αντιστρατήγου ε α με αλλη ματια

Στην πρωτοφανή όμως επέκταση παγκοσμίως της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας, ενυπήρχε η σοβούσα κρίση κέρδους του κεφαλαίου, δηλαδή η πτωτική τάση της απαλλοτριούμενης υπεραξίας, κυρίως λόγω της ραγδαίας αύξησης της οργανικής σύνθεσης των επενδυτικών κεφαλαίων

Υπό κ. Γεωργίου Χριστογιάννη, Πρέσβεως ε.τ.

Υπό κ. Παναγιώτη Λασκαρίδη, εφοπλιστή,Γραμματέα της Ε.Ε.Ε. Η Εμπορική Ναυτιλία μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε για μια άλλη Ελλάδα σήμερα. Μια Ελλάδα που στέκει ψηλά, πρώτη μεταξύ των πρώτων, μεγαλύτερη από τους μεγάλους και από τις σημερινές υπερδυνάμεις αυτού του κόσμου. Μεγαλύτερη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Κίνα.

«Ου γαρ έρχεται μόνον, αλλά…».............................

Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγουε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ Το Βιβλίο

■ Ανδρέα Πενταρά: Λανθασμένες Επιλογές στην Άμυνα και Ασφάλεια της Κύπρου............................... Παρουσίαση υπό κ. Ιωάννη Παρίση, Διδάκτωρα Διεθνών Σχέσεων ■ Δημήτρη Σμοκοβίτη: Στρατιωτική Κοινωνιολογία στην Ελλάδα.......................... Παρουσίαση υπό κ. Ιωάννη Μερτζάνη, Υπτγου ε.α. ■ John Stoye: 1683: Η πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους»..................................................... (Απόδοση στα Ελληνικά υπό του κ. Κωνσταντίνου Γεωργαντά) Παρουσίαση υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α. ■ Γιώργου Μάρκου: Ο Πανευρωπαϊσμός της αρχαίας ελληνικής ιατρικής επιστήμης τον Μεσαίωνα................... Παρουσίαση υπό κ. Κων. Παπακωνσταντίνου, Αντ/γου ΕΛ.ΑΣ. ε.τ. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ....................................

76 77 79 78 82

Ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης εορτάζει την έκδοση

TEYXH

100 τευχών των

«Εθνικών Επάλξεων» Υπό κ. Νικολάου Τσίγκα, Γεν. Δντού Υπ. Δικ. ε.τ. Μέλους του ΔΣ/ΣΕΕΘΑ

Ιστορικό του Συνδέσμου

Η A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

πρώτη επίσημη έγγραφη αναγγελία ίδρυσης του «Συνδέσμου Στελεχών Σχολής Εθνικής Αμύνης» (παλαιός τίτλος) έγινε την 6η Οκτωβρίου 1960 και απεστάλη προς όλα τα Στελέχη (αποφοίτους) της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Στην αναγγελία, μεταξύ άλλων, αναφέρονται: «Η ίδρυση του Συνδέσμου … να αποτελέσει δι’ όλους ημάς ιστορικόν σταθμόν και αφετηρίαν νέων εξορμήσεων δια την πραγματοποίησιν των μεγάλων ιδεωδών τα οποία ενσαρκώνουν το Έθνος» ενώ πιο κάτω αναφέρεται: «Ημείς, τα Στελέχη της Σχολής Εθνικής Άμυνας πιστοί εις τα υψηλά εθνικά ιδανικά, καλούμεθα να συνεργασθώμεν εν πνεύματι συναδελφώσεως, δια να μετουσιώσωμεν εις αγαθά τα ιδεώδη ταύτα, τα οποία είναι συνδεδεμένα με την ιστορικήν εξέλιξιν και αποστολήν του έθνους μας, το οποίον υπήρξε και θα είναι πάντοτε πρωτοπόρον εις ιδεώδη, εις θυσίας και εις επιτεύγματα, παγκοσμίου ενδιαφέροντος και ιστορικής σημασίας». Το ανωτέρω κείμενο συνοψίζεται σε δύο φράσεις που αποτέλεσαν τον οδηγό του Σ.Ε.ΕΘ.Α. κατά την πορεία των 52 του χρόνων προς επίτευξη των εθνικών του στόχων. Η πρώτη είναι γραμμένη στο πρώτο περιοδικό που εξέδωσε το 1963 με τον τίτλο «Εθνική Άμυνα» με την οποία χαρακτηρίζεται ο Σύνδεσμος σαν «Μια χρυσή Γέφυρα Αρρήκτου Ενότητος των φορέων της ιδέας Εθνικής Αμύνης» και η δεύτερη αναγράφεται επάνω στο έμβλημα του Συνδέσμου «Έθνος Πάντων Μέλημα». Οι δύο αυτές φράσεις ενέπνευσαν και εμπνέουν όλους όσους προσέφεραν και προσφέρουν στον Σύνδεσμο για την πραγμάτωση των στόχων του. - Την 19η Ιανουαρίου 1961 συγκαλείται στην Λ.Α.Ε.Δ. η πρώτη τακτική γενική συνέλευση, από την οποία εκλέγεται το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο. - Οι διατελέσαντες Πρόεδροι κατά χρονική σειρά είναι: Κανάς Γεώργιος, Εκπαιδευτικός Σύμβουλος Υπ. Παιδείας ε.τ. Ξένος Μιχαήλ, Υποστράτηγος ε.α. Γιαννόπουλος Δημήτριος, Αντιστράτηγος ε.α. Ευγενίδης Δημοσθένης, Υποναύαρχος ε.α. Ζαφειρόπουλος Αλέξανδρος, Αντιστράτηγος ε.α. Φραντζέσκαρος Αντώνιος, Αντιστράτηγος ε.α. Σταθόπουλος Γεώργιος, Αντιπτέραρχος ε.α. Προκοπίου Αριστείδης, Αντιστράτηγος ε.α. Τσίρκας Ευάγγελος, Αντιστράτηγος ε.α. Σιατερλής Αθανάσιος-Αννίβας, Υποστράτηγος ε.α. Λιάκουρης Γεώργιος, Αντιστράτηγος ε.α. 6

Το περιοδικό μας

ετά από τον εορτασμό των 50 χρόνων ζωής (19602010) και την βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών (2010), ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Άμυνας, χάριν της εθελοντικής προσφοράς εργασίας των μελών και των φίλων του, αλλά και συνεργατών, εκπροσώπων του πνευματικού και επιστημονικού χώρου, εξειδικευμένων σε θέματα Εθνικής Άμυνας, βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να εορτάσει την έκδοση του 100ού τεύχους (Απριλίου-Μαΐου-Ιουνίου 2012) του ενημερωτικού περιοδικού του «Εθνικές Επάλξεις», τα κείμενα του οποίου τοποθετούνται στα πλαίσια που καθορίζονται από το άρθρο 3 του ισχύοντος καταστατικού. ■ Η παρουσία του περιοδικού χρονολογείται από την 1η Ιουνίου 1963, κατά την οποία εκδόθηκε το πρώτο τεύχος με τον τίτλο «Εθνική Άμυνα», επί Προεδρίας Γεωργίου Κανά, Επιτ. Εκπ/κού Συμβούλου Υπ. Παιδείας. Το δεύτερο τεύχος κυκλοφόρησε την 30ή Σεπτεμβρίου 1992 με τίτλο «Εθνικαί Επάλξεις» επί προεδρίας Αντωνίου Φραντζέσκαρου, Αντγου ε.α. και έκτοτε η κυκλοφορία του συνεχίζεται μέχρι σήμερα απρόσκοπτα και με μεγάλη επιτυχία. ■ Ως γνωστόν οι δύο βασικοί τρόποι επικοινωνίας του Συνδέσμου με τα Μέλη, τους Φίλους και τους Φορείς είναι: α) η διοργάνωση Ημερίδων και Ομιλιών και β) η έκδοση του περιοδικού. Σε αυτό αναλύονται ιστορικά ή επίκαιρα θέματα με στόχο πάντα την προβολή του εθνικού συμφέροντος. ■ Σημαντική επίσης είναι, για την ενημέρωση των Μελών και Φίλων των διαμενόντων εκτός Αθηνών, η λεπτομερής καταχώρηση στο περιοδικό των κειμένων των Ημερίδων και Ομιλιών, αλλά και κάθε άλλης εκδήλωσης του ΣΕΕΘΑ. ■ Μεταξύ των πολλών και εξαιρέτων συγγραφέων-ερευνητών-ιστορικών φιλοξενηθέντων στο περιοδικό, που τα κείμενά των εκόσμησαν και κοσμούν τις σελίδες του, αναφέρονται όλως ενδεικτικά οι: Αείμνηστος Κων/νος Τσάτσος τέως Πρόεδρος Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης τέως Πρόεδρος Δημοκρατίας, Αείμνηστος Ι. Μπακούρος Υποστράτηγος ε.α., Γεώργιος Σέκερης, Πρέσβυς ε.τ., Γεώργιος Μπαμπινιώτης Καθηγ. Παν/μίου Αθηνών, Σαράντος Καργάκος Ιστορικός-Συγγραφέας, Αριστείδης Προκοπίου Αντιστράτηγος ε.α., Γεώργιος Παρασκευάς Υποστράτηγος ε.α. ■ Υποσχόμαστε, παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες, να συνεχίσουμε την έκδοσή του, αφού όλοι πιστεύουμε ότι αποτελεί για εμάς μια χρυσή γέφυρα αρρήκτου ενότητος επικοινωνίας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Χαιρετισμός κ. ΥΕΘΑ

ανάγκη για ολόπλευρη καλλιέργεια της Στρατιωτικής Τέχνης και σύνδεση θεωρίας και πράξης, περιγράφεται με τον εναργέστερο τρόπο στη ρήση του Πρωταγόρα. Η πολύχρονη εμπειρία που αποκτάται από τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων στις Μονάδες και τα Επιτελεία ολοκληρώνεται στα έδρανα της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Οι απόφοιτοι της Σχολής, ως μέτοχοι πλέον της «τέχνης» και της «μελέτης», διαθέτουν όλα τα γνωστικά εφόδια για να εκτελούν τα καθήκοντά τους άριστα προς όφελος της Πατρίδας.

«Μηδέν εἶναι μήτε τέχνη ἄνευ μελέτης, μήτε μελέτην ἄνευ τέχνης» Σ’ αυτή την προσπάθεια είναι γνωστή η ουσιαστική συμβολή του περιοδικού «Εθνικές Επάλξεις», το οποίο καθίσταται ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ της Σχολής κι αποφοίτων της. Η συμπλήρωση 100 τευχών, καθώς και η ποιότητα και επικαιρότητα άρθρων του, εξασφαλίζουν τη διαρκή ενημέρωση των αποφοίτων σε όλα τα κρίσιμα για την Εθνική Άμυνα Θέματα και αποτελούν την καλύτερη εγγύηση για το μέλλον. Προτρέπω όλους σας να συνεχίσετε να εργάζεσθε με ζήλο και να επιδιώκετε τη συνεχή σας ενασχόληση με τα θέματα της Εθνικής Άμυνας χωρίς να φείδεσθε κόπων και θυσιών, παραμένοντας πάντοτε άγρυπνοι στις επάλξεις. Αθήνα, 14 Ιουνίου 2012 Φραγκούλης Φράγκος Υπουργός

Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΕΘΑ

Αγαπητοί αναγνώστες,

ποτελεί ιδιαίτερη χαρά να απευθύνομαι σε εσάς μέσω του εξαιρετικά αξιόλογου περιοδικού του ΣΕΕΘΑ «Εθνικές Επάλξεις», με την ευκαιρία έκδοσης του 100ου τεύχους του, κατόπιν τιμητικής πρόσκλησης από τον Πρόεδρο του ΣΕΕΘΑ, Αντγο ε.α Λάμπρο Καζάκο. Γνωρίζοντας το υψηλό γνωστικό σας επίπεδο, το ενδιαφέρον και την ευαισθησίας σας για τα εθνικά μας θέματα, καθώς και τη συσσωρευμένη επαγγελματική σας εμπειρία, δράττομαι της ευκαιρίας, προκειμένου να σας παρουσιάσω συνοπτικά την πορεία των Ενόπλων Δυνάμεων της Πατρίδας μας, μέσα σε ένα περιβάλλον προκλήσεων. Διανύουμε, αναμφίβολα, μια κρίσιμη εποχή, χαρακτηριζόμενη από ρευστότητα, ανασφάλεια και αβεβαιότητα τόσο στο διεθνές όσο και στο εσωτερικό πεδίο. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε θέτουν σε δοκιμασία το σύνολο της κρατικής μας οντότητας. Οι Ένοπλες Δυνάμεις, αφενός επειδή βρίσκονται στον πυρήνα της κρατικής δομής και αφετέρου επειδή αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του κοινωνικού συνόλου, αντιμετωπίζουν ισχυρές προκλήσεις από τη διαμορφωθείσα κατάσταση, οι οποίες έρχονται να ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

προστεθούν στις γνωστές, εδώ και δεκαετίες, απειλές από το εξωτερικό κατά της εθνικής ασφάλειας της Πατρίδας μας. Ο απώτερος στρατηγικός στόχος μας, είναι η διατήρηση της μαχητικής ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων μέσα από τη βελτίωση, κατά βάση ποιοτική, των συντελεστών που τη συνθέτουν, αντιμετωπίζοντας την κρίση ως πρόκληση, ώστε να αποτραπεί ή να αντιμετωπισθεί, εάν απαιτηθεί, κάθε προσπάθεια αμφισβήτησης της εδαφικής ακεραιότητας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας. Έχουμε θέσει ως απαράβατο όρο την ορθολογική διαχείριση των πόρων που διαθέτουμε, ώστε να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα, να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή σχέση κόστους – αποτελέσματος, σεβόμενοι απόλυτα τις δυσκολίες που υφίσταται ο λαός μας. Στον πυρήνα της προσπάθειάς μας βρίσκεται το ενδιαφέρον για τις ανάγκες του προσωπικού, το οποίο υφίσταται τις συνέπειες της οικονομικής κατάστασης, όπως και οι λοιποί συμπολίτες μας, αλλά παρόλα αυτά διατηρεί αξιοθαύμαστα υψηλό ηθικό. Επιπλέον, βασικό πυλώνα του αμυντικού οικοδομήματος αποτελεί η διακλαδικότητα, η οποία μετά από προσπάθειες ετών αναδεικνύεται σε θεμελιώδη συναντίληψη των Ενόπλων Δυνάμεων και αναντικατάστατο πολλαπλασιαστή ισχύος. Η ιδέα της διακλαδικότητας έχει, πλέον, πε7

TEYXH

ριβληθεί με την απαιτούμενη νομική κατοχύρωση, καθόσον ο Α/ΓΕΕΘΑ ασκεί την πλήρη διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων.

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

πιθυμώ να καταστήσω απολύτως σαφές, ότι η παρούσα οικονομική κατάσταση σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί για το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων δικαιολογία ή άλλοθι για μειωμένη προσπάθεια ή συμβιβασμούς, ως προς το αναγκαίο επίπεδο μαχητικής ισχύος. Βέβαια, θα αποτελούσε έλλειψη ρεαλισμού και αδυναμία αντίληψης της πραγματικότητας, εάν κάποιος υποστήριζε ότι οι ΕΔ θα παραμείνουν ανεπηρέαστες μέσα στο ευρύτερο κοινωνικο – οικονομικό πλαίσιο της χώρας μας. Παρόλα αυτά, έχοντας κατά νου ότι η πραγματική αξία ενός οργανισμού και των ανθρώπων

του φαίνεται στις δύσκολες καταστάσεις, εμείς βλέπουμε την παρούσα κρίση ως ευκαιρία ανάδειξης και εκμετάλλευσης των μη υλικών παραγόντων της μαχητικής ισχύος, όπως τα ψυχικά χαρακτηριστικά του προσωπικού, η εκπαίδευση, η δομή και η οργάνωση, το δόγμα, η ηγεσία, η ιστορική παράδοση κλπ. Κλείνοντας, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις, ως ο πλέον αξιόπιστος και καθολικά αποδεκτός θεσμός της χώρας μας, εξακολουθούν να πορεύονται στο δρόμο του καθήκοντος και της τιμής, έχοντας απόλυτη συναίσθηση των ευθυνών τους προς την Πατρίδα και το Έθνος. Σας ευχαριστώ και σας εύχομαι υγεία και ευόδωση των προσπαθειών σας. Μιχαήλ Κωσταράκος Στρατηγός

Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΞΗΡΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε του ΔΣ του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Άμυνας, ε ιδιαίτερη χαρά αν ταποκρίνομαι σ την πρόσκ λησή σας, όπου μέσω του επετειακού εκατοστού Τεύχους του Περιοδικού σας, «Εθνικές Επάλξεις», μου δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνήσω και με όλους τους αγαπητούς Συναδέλφους, Μέλη του Συνδέσμου σας. Είναι γνωστό, ότι επιτελείτε αόκνως ένα εξαιρετικό έργο, χρήσιμο για την Εθνική Ασφάλεια και Άμυνα της Πατρίδος μας, προβάλλοντας και παράλληλα υποστηρίζοντας το εθνικό της συμφέρον. Σας συγχαίρω και σας ευχαριστώ. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας, η βράβευσή του, από την Ακαδημία Αθηνών, για τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από την ίδρυσή του, αλλά και για την επί μισό αιώνα προσφοράς του σε ζητήματα στρατηγικού ενδιαφέροντος και προαγωγής των συμφερόντων της Πατρίδας μας. Η εξόχως αυτή τιμητική

διάκριση δικαιώνει και επιβραβεύει τις μέχρι τώρα προσπάθειες του Συνδέσμου, των Μελών του αλλά και του εκάστοτε Διοικητικού του Συμβουλίου, για περαιτέρω συνέχιση του εθνικά χρήσιμου έργου σας, αλλά και των λοιπών δραστηριοτήτων σας.

τρέχουσα διεθνής κατάσταση χαρακτηρίζεται από την αλληλοσύνδεση της διαδικασίας της Παγκοσμιοποίησης, που υπογραμμίζει και τη διεθνική φύση των απειλών, με μια εμφανή αλλαγή στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Τούτο συνεπάγεται και την πιθανή επανεμφάνιση των εντάσεων/συγκρούσεων μεταξύ κρατών, η οποία θα οδηγεί σε ένα όλο και πιο αβέβαιο και ευμετάβλητο περιβάλλον ασφαλείας. Σήμερα, τα θέματα ασφαλείας της Ελλάδας, τα οποία για τα ανατολικά και βόρεια σύνορα είναι γνωστά, επηρεάζονται άμεσα και από τα ζητήματα ασφαλείας της Μεσογείου Θαλάσσης. Τούτα είναι κεντρικής σημασίας σε επίπεδο στρατηγικών συζητήσεων και λήψεων αποφάσεων παγκοσμίως. Έχουν επιταχύνει τη μετατόπιση της προσοχής από την Ευρώπη στην περίμετρό της και ως εκ τούτου, υπάρχει πλέον μια σαφής σύγκλιση της προσοχής των Διατλαντικών Εταίρων προς τη Μεσόγειο και την ενδοχώρα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

της, από το Μαγκρέμπ μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο.

ανατολική Μεσόγειος έχει μετακινηθεί προς το κέντρο της Δυτικής στρατηγικής ανησυχίας, μια αλλαγή η οποία θα ενισχυθεί από την προοπτική της διεύρυνσης των αρμοδιοτήτων της ασφάλειας και των δεσμεύσεων για την περιφέρεια της Ευρώπης. Η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα, την Ερυθρά Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο, είναι πλέον πιο στενά συνδεδεμένη με τη Μεσόγειο Θάλασσα και συνεπώς απαιτούν νέες ρυθμίσεις ασφαλείας, τόσο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ όσο και του ΟΗΕ. Το τρέχον περιβάλλον ασφαλείας της Μεσογείου, χαρακτηρίζεται από μια σταθερή αστάθεια. Οι προκλήσεις ασφαλείας και οι πηγές αστάθειας στη Μεσόγειο Θάλασσα είναι ποικίλες. Περιλαμβάνουν μια σειρά από άλυτα προβλήματα, περιφερειακές και διακρατικές συγκρούσεις αλλά και μια σειρά σημαντικών λειτουργικών προβλημάτων ασφαλείας «σκληρής» και «μαλακής» φύσης – όπως της διεθνούς τρομοκρατίας και της πολιτικής βίας, της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής, του οργανωμένου εγκλήματος και της ανεξέλεγκτης παράνομης μετανάστευσης, της μόλυνσης του φυσικού περιβάλλοντος και τους κινδύνους των μολυσματικών ασθενειών για τη δημόσια υγεία. Παράλληλα όμως, η συνεχής Τουρκική απειλή προς την Ελλάδα, σε συνδυασμό με την μελλοντική εξόρυξη των πρόσφατα ανακαλυφθέντων υποθαλασσίων ενεργειακών πόρων στη Μεσόγειο Θάλασσα, κάνουν πιο διάχυτη την αίσθηση ασφαλείας, αλλά και απαιτούν δράσεις για την αντιμετώπιση των απειλών, που αφορούν τόσο αυτούς όσο και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Δύσης/Ευρώπης.

ε ένα τέτοιο διεθνή στρατηγικό περιφερειακό περιβάλλον, ο Στρατός Ξηράς, με την εξαιρετική του Διακλαδική επιχειρησιακή ετοιμότητα, είναι σε θέση να μετακινηθεί γρήγορα και άμεσα με έμφαση στην πρόληψη, την αποτροπή, την προστασία και την παρέμβαση. Επισημαίνω ότι, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι πάντα έτοιμες για αποτροπή των εξωτερικών απειλών και προκλήσεων ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα και τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα της Πατρίδας μας. Παράλληλα, επισημαίνω ότι η συμμετοχή μας σε διεθνείς ειρηνευτικές και σταθεροποιητικές αποστολές, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και την επιχειρησιακή διοίκηση της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ κρίνεται ουσιώδης. Η Χώρα μας, παρά τις ήδη μεγάλες της υποχρεώσεις και τις περιορισμένες συγκριτικά δυνατότητες και παρά τις δυσχερείς δημοσιονομικές ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

οικονομικές συνθήκες, εξακολουθεί να συμπράττει, στο μέτρο του δυνατού, στην προώθηση της σταθερότητας και στην επίλυση των μειζόνων ζητημάτων, που απασχολούν την ευρύτερη περιοχή μας. Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ένας πολύ χρήσιμος παίκτης σε μια σειρά θεμάτων και παραμέτρων, που αφορούν την Ελληνική Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία, την επίλυση του προβλήματος της Τουρκικής στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου, τη διεύρυνση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά και την ενεργειακή ασφάλεια της Μεσογείου Θαλάσσης με τους υποθαλάσσιους πόρους της, καθώς και τη διαχείριση της παράνομης μετανάστευσης. Βέβαια, η τρέχουσα χρηματοπιστωτική και παγκόσμια οικονομική κρίση, επιτείνει περαιτέρω τα γεγονότα, τα οποία επιζητούν μια λύση. Οι πιέσεις στους αμυντικούς προϋπολογισμούς των κρατών και το πιο περίπλοκο και αβέβαιο περιβάλλον ασφαλείας, απαιτούν ανανέωση των προσπαθειών για μία νέα σταθερή Ευρω-Αντλαντική αμυντική συνεργασία. Οι Ένοπλες Δυνάμεις των Κρατών - Μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να αναπτύξουν προσαρμόσιμα δόγματα και ικανότητες, οι οποίες θα τους επιτρέπουν να εκτελούν ένα ευρύ φάσμα αποστολών από την υψηλή έντασης σύγκρουση, έως τις ειρηνευτικές - ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Συνεπώς, το σημερινό περιβάλλον ασφάλειας απαιτεί να εντείνουμε τη συνεργασία στον τομέα της ανάπτυξης των αμυντικών μας δυνατοτήτων για την επίτευξη της προσαρμοστικότητας, της διαλειτουργικότητας αλλά και της επιχειρησιακής μας αποτελεσματικότητας.

«Έξυπνη Άμυνα/Smart Defence», είναι πλέον ένας νέος τρόπος σκέψης για τη δημιουργία των σύγχρονων αμυντικών δυνατοτήτων της Ατλαντικής Συμμαχίας, οι οποίες απαιτούνται για την επόμενη δεκαετία και μετά. Πρόκειται για ένα ανανεωμένο πνεύμα συνεργασίας, που ενθαρρύνει τους Συμμάχους να συνεργάζονται για την ανάπτυξη, την απόκτηση και τη διατήρηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων, σύμφωνα και με τη νέα στρατηγική αντίληψη του ΝΑΤΟ. Αυτό σημαίνει τη συγκέντρωση και την από κοινού συνεργασία για την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων, τον καθορισμό των προτεραιοτήτων αλλά και το συντονισμό των προσπαθειών αποτελεσματικότερα. Η «Έξυπνη Άμυνα», βασίζεται σε περιοχές ικανοτήτων που είναι κρίσιμες για τη Συμμαχία, ιδίως όπως καθορίστηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λισσαβόνα το 2010, αλλά και επαναπροσδιορίσθηκαν στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στο 9

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

TEYXH

Σικάγο, τον Μάιο του 2012. Οι στρατιωτικές πληροφορίες, η επιτήρηση και η αναγνώριση, η διατήρηση της ετοιμότητας, η αντιβαλλιστική πυραυλική άμυνα, η ρεαλιστική στρατιωτική εκπαίδευση, η προετοιμασία και η προστασία της στρατιωτικής δύναμης και τέλος η αποτελεσματική εμπλοκή, είναι μέρος των θεματικών ικανοτήτων για συνεργασία μεταξύ των Κρατών-Μελών της Συμμαχίας. Σήμερα, το Γενικό Επιτελείο Στρατού δίνει έμφαση στην αναδιοργάνωση του Στρατού Ξηράς, τη συνεχή βελτίωση της επιχειρησιακής ετοιμότητας σε συνδυασμό με την επιβιωσιμότητα του προσωπικού, των μέσων και των υποδομών, την ενσωμάτωση των υπαρχόντων συστημάτων και την εύρεση οικονομικών λύσεων, μέσω μιας μικρότερης και πιο ευέλικτης δομής του, με στόχο τη μεγιστοποίηση της απαιτούμενης αποτελεσματικότητας ως προς τους εθνικούς και διεθνείς στόχους και υποχρεώσεις. Σχεδιάζει επίσης και την εφαρμογή ενός νέου Προγράμματος για τον εκσυγχρονισμό του στρατιώτη του Πεζικού, με την ονομασία «Μελλοντική Τεχνολογία και Εξοπλισμός του Στρατιώτη Πεζικού». Θα περιλαμβάνει βελτιώσεις σε σχεδόν όλα αυτά που ένας στρατιώτης χρησιμοποιεί, μεταφέρει, ενδύεται και καταναλώνει. Επικεντρώνεται στους βασικούς τομείς εκσυγχρονισμού, όπως η διοίκηση, ο έλεγχος, οι επικοινωνίες, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και οι πληροφορίες (C4I), η φονικότητα, η κινητικότητα, η επιβιωσιμότητα και η ικανότητα συντήρησης.

α ήθελα να τονίσω ότι τα χρόνια που έρχονται θα είναι απαιτητικά και γεμάτα με σημαντικές αποφάσεις, που θα αποσκοπούν στην επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων μας επιλογών. Η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας των μελλοντικών δυνάμεων και των στρατιωτικών μας ικανοτήτων δεν θα είναι εύκολη. Το μέλλον των Χερσαίων μας Δυνάμεων, απαιτεί αποφασιστικά αποτελέσματα σε όλο το φάσμα των επιχειρήσεων. Πιστεύω ότι μια καλά ισορροπημένη θέση και σχέση σχετικά με τη στρατιωτική δύναμη, βαρέα, μεσαία και ελαφρά, με σωστή αναλογία, αλλά και με πλήρη Διακλαδική Υποστήριξη Μάχης, με εξειδικευ10

μένες Μονάδες και με ισχυρή υποστήριξη Υπηρεσιών, θα μας επιτρέψει να προσαρμόσουμε τα σωστά «πακέτα» στρατιωτικής δύναμης, ώστε να ανταποκρίνεται πλήρως για κάθε είδος πολεμικής επιχείρησης. Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στο σχεδιασμό και την εκτέλεση ενός ευρύτερου φάσματος αμυντικών και αντεπιθετικών αποστολών, με έναν ολοένα αυξανόμενο στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό ρυθμό. Έτσι λοιπόν πρέπει να αυξήσουμε την ταχύτητα και την ευκινησία της στρατιωτικής μας δύναμης, τη δυνατότητα προβολής αποτροπής, την έγκαιρη αντίδραση και την αποφασιστική της εμπλοκή, όταν απαιτηθεί και όπου θα εμπλακεί. Οι νέες αυτές δυνατότητες θα είναι αποτελεσματικές μόνο όταν χρ η σ ι μ ο πο ι ο ύ ν τα ι από ειδικά εκπαιδευμένες επαγγελματικές και εφεδρικές δυνάμεις σε συνδυασμό με την καλύτερη αξιοποίηση των δίκτυο-κεντρικών μας δυνατοτήτων. Παράλληλα όμως, η επένδυση σε εξοπλισμό και συστήματα ήδη υπάρχει, ως εκ τούτου, η ανάγκη εστιάζεται για να επενδύσουμε στην Διακλαδική επιχειρησιακή ετοιμότητα, στους Διοικητές και το προσωπικό αλλά και τις Μονάδες ως σύνολο. Διαισθάνομαι όμως, ότι η Κλαουζεβιζιανή τριάδα του Έθνους, της Κυβέρνησης και των Ένοπλων μας Δυνάμεων παραμένει ζωντανή και ενεργή. Η σχέση μεταξύ των Ενόπλων μας Δυνάμεων και των άλλων δύο και αυτών προς εμάς, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντική. Συνεχίζω να είμαι εντυπωσιασμένος από το προσωπικό του Στρατού Ξηράς, ανδρών και γυναικών, αλλά και από το σύνολο των Ελληνικών ΕΔ, που σύμφωνα με τις απαιτήσεις μας, τους θέτουμε έντονα τη δέσμευση των υποχρεώσεών των, την αίσθηση του σκοπού των, του καθήκοντος και της θυσίας προς την Πατρίδα. Είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος για το ηθικό και το επαγγελματικό τους επίπεδο. Είμαι βέβαιος ότι θα ανταποκριθούν στο δύσκολο έργο για την αναβάθμιση του Στρατού Ξηράς σε όλα τα επίπεδα, και τους συγχαίρω. Ο κύριος και μη διαπραγματεύσιμος σκοπός μας είναι πάντα η νίκη, οπουδήποτε και οποτεδήποτε απαιτηθεί! Κωνσταντίνος Ζιαζιάς Αντιστράτηγος ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΝ

Χαιρετισμός κ. Α/ΓΕΑ

ο περιοδικό εθνικές επάλξεις αποτε λεί μία εξαιρετική ενέργεια του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης που συνδράμει τα μέγιστα στην παραγωγή επιστημονικού έργου σε θέματα γεωπολιτικοστρατιωτικού ενδιαφέροντος. Παράλληλα αποτελεί και ένα ουσιαστικό εργαλείο για την αποτύπωση της ιστορικής πραγματικότητας, αλλά και του προσδιορισμού του ρόλου που καλούνται να διαδραματίσουν οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Ευχές για κάθε επιτυχία και καλή πορεία στην έκδοση. Κοσμάς Χρηστίδης

εκατοστή έκδοση του περιοδικού «Εθνικές Επάλξεις», σηματοδοτεί μια μακρά περίοδο προσφοράς των μελών του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης, στη προσπάθεια για την ενημέρωση του κοινού και των αρμοδίων φορέων σε κάθε τομέα της Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, με σκοπό την αποτελεσματική υποστήριξη των εθνικών μας θεμάτων. Στις σελίδες του φιλοξενήθηκαν παρουσιάσεις, αναλύσεις και απόψεις έγκυρων Στρατιωτικών, Ακαδημαϊκών, Πολιτικών και καταξιωμένων προσωπικοτήτων του Πνευματικού και Επιστημονικού κόσμου. Με εγκυρότητα και πληρότητα έχουν παρουσιαστεί θέματα Γεωπολιτικής, Στρατηγικής, Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής, Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων, συνεισφέροντας μ’ αυτό τον τρόπο στη διεύρυνση της γνώσης και στην κατανόηση των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή. Το περιοδικό «Εθνικές Επάλξεις», αποτέλεσε έως τώρα ένα εγκυρότατο μέσο για την παρακολούθηση και μελέτη των εξελίξεων τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η προσφορά του είναι ιδιαίτερα σημαντική στις μέρες μας, καθώς οι εξελίξεις στην νοτιοανατολική Μεσόγειο εξαιτίας των πολιτικών αναταραχών, των εμφύλιων συγκρούσεων και της αλλαγής των καθεστώτων στις μουσουλμανικές χώρες της περιοχής, απαιτούν εγρήγορση, γνώση και προβλεπτικότητα. Η Πολεμική Αεροπορία πρέπει να ανταποκριθεί στις επιχειρησιακές απαιτήσεις του νέου γεωστρατηγικού περιβάλλοντος, όπως αυτό προέκυψε τόσο από τις αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή όσο και τη νέα δομή του ΝΑΤΟ. Τα στελέχη της ΠΑ με την υψηλή επαγγελματική κατάρτιση και το υψηλό πατριωτικό φρόνημα, διατηρούν σε άριστο επίπεδο την επιχειρησιακή ετοιμότητα του όπλου, παρά τις δύσκολες δημοσιονομικές συγκυρίες. Η ΠΑ παράλληλα με την διατήρηση της αεροπορικής υπεροχής και την παροχή αεροπορικής προστασίας, εκτελεί αποστολές Αεροπυρόσβεσης, Έρευνας – Διάσωσης και Αεροκομιδών, σε συνεργασία με άλλους φορείς συμβάλλοντας τα μέγιστα στην υποστήριξη του μηχανισμού πολιτικής προστασίας και στην αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων. Αποδεχόμενοι τον καθοριστικό ρόλο των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης, είμαι βέβαιος ότι οι «Εθνικές Επάλξεις» αποτελούν ένα μέσο το οποίο συμβάλλει στην προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων. Γι’ αυτό το λόγο, ο ρόλος του Σύνδεσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ), είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Με την ευκαιρία λοιπόν της επετειακής έκδοσης του περιοδικού θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στα μέλη του Συνδέσμου και να ευχηθώ να συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο, να μεταφέρουν την γνώση και την εμπειρία τους, προσφέροντας ανιδιοτελώς στην Πατρίδα. Αντώνιος Τσαντηράκης

Αντιναύαρχος ΠΝ

Αντιπτέραρχος (Ι) ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

TEYXH

Χαιρετισμός κ. Αρχηγού ΕΛ.ΑΣ. Κύριε Πρόεδρε του ΣΕΕΘΑ,

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ούμε, αναμφίβολα, στην εποχή της τεχνολογίας και της ταχύτητας. Βιώνουμε τις συνέπειες ενός πολύπλοκου, παγκοσμιοποιημένου και συνεχώς μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος. Ενός σύγχρονου περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του οποίου τόσο τα εθνικά κράτη όσο και οι οργανωμένες κοινωνίες των πολιτών οφείλουν να προσαρμόσουν κατάλληλα τις δομές, τις λειτουργίες και τη συμπεριφορά τους, ώστε να αποφύγουν ή να ελαχιστοποιήσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις και τους κινδύνους που συνεπάγεται η εσφαλμένη, ανεπαρκής ή μη έγκαιρη αξιολόγηση, ιεράρχηση και διαχείριση των πολιτικών και κοινωνικοοικονομικών ζυμώσεων και μεταβολών. Σ’ αυτό το ρευστό και πολύπλοκο περιβάλλον η εθνική και η εσωτερική ασφάλεια της χώρας μας, έχει αναχθεί σε κυρίαρχο αγαθό και πρωταρχική μέριμνα και στόχο των αρμοδίων κρατικών λειτουργιών. Η «θωράκιση» από τους εξωτερικούς κινδύνους και η εξασφάλιση συνθηκών τάξης, ευνομίας και ομαλότητας στο εσωτερικό, είναι βασικές προϋποθέσεις προκειμένου η χώρα να διατηρήσει τη θέση και το ρόλο της στο διεθνή χώρο και παράλληλα να επιτρέψει στην κοινωνία και στους πολίτες της να ανασυνταχθούν, να ανατάξουν το ηθικό και τις δυνάμεις τους και να καταφέρουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να επανέλθουν σε ρυθμούς προόδου και ανάπτυξης. Είναι λοιπόν προφανές, ότι οι ΄Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας της χώρας μας, ως οι κατεξοχήν αρμόδιοι για τη διασφάλιση της εθνικής άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας κρατικοί φορείς, οφείλουν να ανταποκριθούν με τον ίδιο όπως μέχρι σήμερα ζήλο, με την ίδια αυταπάρνηση, με το ίδιο αίσθημα ευθύνης στην εθνική και κοινωνική τους αποστολή. Είναι, επίσης, αυτονόητο ότι στην προσπάθεια αυτή, η αμοιβαία κατανόηση, η συνεργασία, ο κοινός προσανατολισμός στην επαγγελματική σκέψη και η αλληλεγγύη μεταξύ τους είναι απολύτως αναγκαία. Στο πλαίσιο αυτό οι «Εθνικές Επάλξεις» αποτελούν κάτι περισσότερο σημαντικό και ιδιαίτερο από ένα απλό ενδι12

αφέρον περιοδικό. Οι «Εθνικές Επάλξεις», από την αρχική τους έκδοση μέχρι και το τελευταίο υπό έκδοση επετειακό 100στο τεύχος, συνιστούν για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας έναν «κοινό τόπο» επικοινωνίας, ανταλλαγής απόψεων, ανάδειξης σημαντικών θεμάτων και άντλησης εξειδικευμένων γνώσεων αναφορικά με ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων κοινού ενδιαφέροντος. Χρόνια τώρα, οι «Εθνικές Επάλξεις», με τις εξόχως ενδιαφέρουσες θεματικές επιλογές, την προσεγμένη αισθητική και τον πλουραλισμό στην ύλη αποτελούν μια καταξιωμένη πηγή γνώσης και πεδίο έκφρασης όχι μόνον για εκείνους που υπηρετούν ή υπηρέτησαν στις ένοπλες Δυνάμεις και στα Σώματα Ασφαλείας, αλλά για όλους όσοι αναζητούν τη γνώση και την έγκυρη ενημέρωση σε ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος, καθώς και σε θέματα που αφορούν στο ρόλο, τη θέση και τις προοπτικές της χώρας μας σε σχέση με το γεωστρατηγικό της περιβάλλον. Επίσης, οι «Εθνικές Επάλξεις», εντάσσοντας στη θεματολογία τους ζητήματα που αποτελούν κύρια γνωστικά αντικείμενα εκπαίδευσης στη Σχολή Εθνικής ΄Αμυνας (ΣΕΘΑ), έχουν καθιερωθεί ως ένα εξαιρετικά χρήσιμο βοήθημα για τους σπουδαστές της, στους οποίους περιλαμβάνονται και στελέχη τόσο της Ελληνικής Αστυνομίας όσο και άλλων Υπηρεσιών του στενού δημόσιου τομέα. Επί πλέον όμως, συμβάλλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση μιας ενιαίας αντίληψης υψηλόβαθμων στελεχών του κρατικού μηχανισμού, επί θεμάτων εθνικής στρατηγικής. Θέλω, λοιπόν, με την ευκαιρία της έκδοσης του επετειακού αυτού τεύχους των «Εθνικών Επάλξεων» να εξάρω το ρόλο και τη σημασία του περιοδικού στη διαχρονική επιμόρφωση και στην ενημέρωσή μας και να επισημάνω τη θετική του συνεισφορά στην προσπάθεια ανάδειξης θεμάτων εθνικού ενδιαφέροντος. Επίσης, θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά για την ιδιαίτερη τιμή και τη χαρά που μου δώσατε παρέχοντάς μου τη δυνατότητα να επικοινωνήσω με τους αναγνώστες του περιοδικού σας μέσω του επετειακού 100στού τεύχους και να μοιραστώ μαζί τους κάποιες από τις σκέψεις μου. Σας εύχομαι να έχετε υγεία και δύναμη, ώστε να εξακολουθήσετε την έκδοση των «Εθνικών Επάλξεων», με την ίδια όπως μέχρι σήμερα επιτυχία. Νικόλαος Παπαγιαννόπουλος Aντιστράτηγος ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Χαιρετισμός κ. Αρχηγού Λιμενικού Σώματος

Χαιρετισμός κ. Αρχηγού Πυροσβεστικού Σώματος

ε την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 τευχών από την έκδοση του περιοδικού σας «Εθνικές Επάλξεις» θα ήθελα να σας εκφράσω τις ευχαριστίες του πυροσβεστικού προσωπικού για τη συστηματική πληροφόρηση και την εμπεριστατωμένη ενημέρωση των στελεχών τόσο των Ε.Δ. όσο και των Σ.Α. σχετικά με ζητήματα που άπτονται των καθηκόντων τους. Κυρίως, όμως, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τον τρόπο με τον οποίο κατορθώνετε να αξιοποιείτε μέσω της περιοδικής σας έκδοσης, την εξειδικευμένη γνώση και την εμπειρία όλων όσων αποφοιτούν από τη Σχολή Εθνικής Άμυνας. Στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος φοιτούν κατά περιόδους στη Σ.ΕΘ.Α., αποκτώντας γνώσεις επί θεμάτων εθνικής πολιτικής και άμυνας. Το γεγονός αυτό τους καθιστά ικανότερους στο να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στα ολοένα και πιο απαιτητικά καθήκοντά τους, τα οποία στοχεύουν στην ασφάλεια και στην προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών και του κράτους, αλλά και του δασικού πλούτου της χώρας, από τους κινδύνους πυρκαγιών, θεομηνιών και άλλων καταστροφών. Το Πυροσβεστικό Σώμα, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, συμμετέχει στην αντιμετώπιση κρίσιμων περιστατικών, φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών, που εκδηλώνονται σε περίοδο ειρήνης ή πολέμου και –πάντα– σε αγαστή συνεργασία με τις συναρμόδιες Αρχές και Υπηρεσίες, και συμβάλλει στην εξασφάλιση της πολιτικής προστασίας της πολιτικής άμυνας της χώρας. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, σας εύχομαι καλή συνέχεια στο έργο σας, στο οποίο μπορείτε να μας θεωρείτε συμπαραστάτες σας. Παναγιώτης Μπονάτσος Αντιστράτηγος ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

α ήθελα καταρχήν να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για το περιοδικό «Εθνικές Επάλξεις», με αφορμή την επετειακή έκδοση του εκατοστού τεύχους του και να ευχηθώ να συνεχιστεί με την ίδια επιτυχία η έκδοση του περιοδικού σας. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας ως κομβικό σημείο της Ανατολικής Μεσογείου, σε συνδυασμό με το κυρίαρχο θαλάσσιο στοιχείο και με χαρακτηριστικά την πολυνησία και το εκτεταμένο μήκος ακτογραμμής, αυξάνουν σημαντικά τις απαιτήσεις σε τομείς όπως η επιτήρηση και αστυνόμευση των θαλάσσιων συνόρων μας, τα οποία αποτελούν παράλληλα τα ανατολικά θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης, την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, την καταπολέμηση της διακίνησης παράνομων μεταναστών και την αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος. Παράλληλα, σε διεθνές επίπεδο η χώρα μας κατέχει την πρώτη θέση σε εμπορικό στόλο, γεγονός που συνιστά αυξημένη την ανάγκη παροχής υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, αλλά και ανταπόκρισης σε σύγχρονες προκλήσεις για την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών, όπως για παράδειγμα η πειρατεία. Όπως είναι γνωστό το 2011 συστάθηκε με σχετικό Νόμο το Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος–Ελληνικής Ακτοφυλακής, προκειμένου να αποτελέσει έναν ακόμη πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό μηχανισμό επιτήρησης των ελληνικών χωρικών υδάτων, ακτών και λιμένων, καθώς και ελέγχου της εφαρμογής της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας στους τομείς αρμοδιότητας του, με στόχο την εδραίωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τους χρήστες των ελληνικών θαλασσών και την υποστήριξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι λόγω της πολυπλοκότητας των ζητημάτων που έχουν ανακύψει τα τελευταία χρόνια κυρίως σε ότι αφορά τον τομέα των ασφαλών θαλάσσιων μεταφορών, αλλά και της καταπολέμησης σύγχρονων μορφών εγκληματικότητας, καθίσταται επιτακτική η αναγκαιότητα διακλαδικής συνεργασίας μεταξύ του Λιμενικού Σώματος και των Ένοπλων Δυνάμεων της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτό, αναγνωρίζεται ότι η φοίτηση Αξιωματικών Λ.Σ. στη Σ.ΕΘ.Α. συμβάλει με ουσιαστικό τρόπο, όχι μόνο στην απόκτηση σημαντικών γνώσεων και εμπειριών για τους ίδιους, αλλά λειτουργεί παράλληλα προς όφελος της συνεργασίας του Σώματος με τις Ένοπλες Δυνάμεις, στο πλαίσιο της διακλαδικότητας, όπως προανέφερα. Με τις σκέψεις αυτές, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τη φιλοξενία και να σας συγχαρώ και πάλι για την ποιότητα του περιοδικού «Εθνικές Επάλξεις», το περιεχόμενο του οποίο αντικατροπτίζει το επίπεδο των Ένοπλων Δυνάμεων της χώρας μας και των εν ενεργεία και εν αποστρατεία Στελεχών τους.

Κων/νος Σούλης Αντιναύαρχος Λ.Σ.

TEYXH

1η Ιουνίου 1963. Εξώφυλλο του 1ου τεύχους της Α’ περιόδου του περιοδικού του Συνδέσμου με τον τίτλο «Εθνική Άμυνα» - Έτος Α’

Χαιρετισμός κ. Δκτου ΣΕΘΑ

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

συμπλήρωση εκατό τευχών ενός περιοδικού, αποτελεί από μόνο του ένα επίτευγμα και αποδεικνύει περίτρανα αφ’ ενός μεν τη θέση του στο βήμα της Ελεύθερης Στρατηγικής Σκέψης, αφετέρου δε τη δημιουργία μιας σεβάσμιας και στερεάς σχέσης με το αναγνωστικό του κοινό. Με την ευκαιρία αυτής, θα ήθελα να εκφράσω εκ μέρους του προσωπικού της Σχολής Εθνικής Αμύνης, τις θερμές μου ευχαριστίες για την αγαστή συνεργασία με τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Αμύνης καθώς και το άρρηκτο των θεσμών μας, καθόσον ο σκοπός δημιουργίας του Συνδέσμου, συμπλέει απόλυτα με το επιτελικό προϊόν της ΣΕΘΑ. Παρακολουθώ επι μακρόν τις δημοσιεύσεις των ‘’Εθνικών Επάλξεων’’ και διαπιστώνω με ιδιαίτερη χαρά, από τη θέση του Διοικητού της ΣΕΘΑ ότι το περιοδικό εξακολουθεί να αποτελεί μια σημαντική δεξαμενή γνώσης, στην οποία προσφεύγουν συχνά οι σπουδαστές της Σχολής, προκειμένου να διευρύνουν τον γνωστικό τους ορίζοντα. Η ΣΕΘΑ, ως το κορυφαίο ανώτατο πνευματικό ίδρυμα των Ενόπλων Δυνάμεων, αποτελεί μια μοναδική δεξαμενή ελεύθερης στρατηγικής σκέψης και εκπαιδεύει στελέχη των Ε.Δ των Σωμάτων Ασφαλείας και της Δημόσιας διοίκησης τα οποία μετά την αποφοίτησή τους θα κληθούν να χειριστούν από ανάλογες θέσεις, ζώντα θέματα της χώρας στο πλαίσιο των εκάστοτε αρμοδιοτήτων τους. Ένας ικανός αριθμός των αποφοίτων ΣΕΘΑ μη φειδόμενος χρόνου και κόπου, προσθέτει τις γνώσεις και καταθέτει την εμπειρία του μέσα από τις τάξεις των μελών του ΣΕΕΘΑ, συνεισφέροντας στον κοινό σκοπό της αμυντικής θωράκισης της χώρας μας και της ύπαρξης αποτελεσματικών αποτρεπτικών Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ενισχύοντας παράλληλα το αίσθημα ασφάλειας των Ελλήνων πολιτών. Επισημαίνω ότι η καλή ‘’αποτρεπτική φήμη’’ που διαθέτει μια χώρα, για την αντιμετώπιση μιας απειλής αποτελεί ουσιαστικό και πανίσχυρο όπλο στην άσκηση μιας αποδοτικής στρατηγικής. Εύχομαι ολόψυχα στον ΣΕΕΘΑ κάθε επιτυχία στην εθνική του αποστολή και στους αναγνώστες του των ‘’Εθνικών Επάλξεων’’ υγεία, ατομική και οικογενειακή ευτυχία. Γεώργιος Σπυρόπουλος

1963. Ο πρόδρομος των «Εθνικών Επάλξεων»

Το 1ο τεύχος των «Εθνικών Επάλξεων» (30 Σεπ 1992)

Κύριο Άρθρο του πρώτου τεύχους του περιοδικού ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ Αγαπητέ Συνάδελφε Φίλτατε Αναγνώστα,

ο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου μας, με ιδιαιτέρα χαράν και ικανοποίησιν παρουσιάζει προς τα μέλη και τους φίλους του την πρώτην του περιοδικήν έκδοσιν υπό τον τίτλον «Εθνικαί Επάλξεις». Η έκδοσις αυτή υπήρξεν από τους βασικούς στό χους του παρόντος Α.Σ. από της αναλήψεως των καθηκόντων του τον Απρίλιον 1990, έπρεπεν όμως να γίνουν πολλαί και επίμονοι προσπάθειαι δια να υπερπηδηθούν ποικίλα εμπόδια και κυρίως να εξα σφαλισθούν οι απαιτούμενοι οικονομικοί πόροι. Με τας «ΕΠΑΛΞΕΙΣ» επιδιώκεται: Να εξασφαλισθή η συνεχής επαφή και πλήρης ενημέρωσις του συνόλου των μελών του Συνδέσμου, όπου και αν διαμένουν εντός της Ελλάδος, με τας εκάστοτε δραστηριότητας του Διοικ. Συμβουλίου, τους επιδιωκόμενους στόχους, αλλά και τα εμφανιζόμενα εκάστοτε προβλήματα. Να καταστή ο Σύνδεσμος μας γνωστός εις όσον το δυνατόν μεγαλύτερον αριθμόν ατόμων του πνευ ματικού και επιστημονικού κόσμου και των παρα γωγικών τάξεων και να απόκτηση το κύρος το οποί ον πρέπει να διαθέτη. Να παρουσιάζη απόψεις επί θεμάτων Εθνικής Αμύνης υπό την ευρυτάτην αυτής έννοιαν με μοναδικόν γνώμονα πάντοτε το εθνικόν συμφέρον. Με το πρώτον αυτό τεύχος αρχίζουμε μίαν σοβα ρά προσπάθειαν με πολλάς φιλοδοξίας πιστεύουμε όμως ότι με την ενεργόν συμπαράστασιν των μελών μας, οι «ΕΠΑΛΞΕΙΣ» θα αποτελέσουν αξιόλογον εθνικόν βήμα. Αντώνιος Φραντζέσκαρος Αντιστράτηγος ε.α.

Υποστράτηγος

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Η αποστολή του αξιωματικού Του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας

Κωνσταντίνου Τσάτσου (Αναδημοσίευση από το 1ο τεύχος του περιοδικού «Εθνικές Επάλξεις»)

εωρώ ιδιαίτερη τιμή μου να εγκαινιάσω το περιοδικό σας «Επιθεώρηση Εθνικής Αμύνης». Αισθάνομαι την ανάγκη μιας στενότερης επαφής με το τμήμα του Έθνους που, ακριβώς τώρα, σηκώνει ένα δυσβάστακτο βάρος και επαγρυπνεί σε όλα τα άκρα της ελληνικής γης και της ελληνικής θάλασσας για να μπορεί να επιδοθή όλος ο άλλος λαός στο δημιουργικό του έργο. Από τη θέση όπου συμβαίνει να είμαι τοποθετημένος, σκέπτομαι συχνά το επιτελούμενο στις Ενόπλους Δυνάμεις μας έργο και τους άντρες που το επιτελούν. Σήμερα από τις σκέψεις που έτσι συσσωρεύθηκαν μέσα μου, ήθελα μερικές να διατυπώσω, γιατί, όσο και αν είναι για τους επαΐοντας απλές, δεν βλάπτει να λέγωνται. Έκρινα μάλιστα πως, για να τις διατυπώσω πιο επαγωγά, θα έπρεπε να επιστρατεύσω μαζί με τη σκέψη και τη φαντασία μου και να φαντασθώ πως έχω μπροστά μου ένα νεόκοπο αξιωματικό και πώς του απευθύνω παραινέσεις για τη σταδιοδρομία του.

α του έλεγα: Παιδί μου! Δεν θα σου μιλήσω ούτε για την πίστη προς την Ελλάδα, ούτε για την τιμημένη στολή που αξιώθηκες να φορέσης. Αυτά τα θεωρώ δεδομένα. Πιστεύεις στην Ελλάδα και στην απόλυτη αξία της ύπαρξής της. Αλλοιώς δεν θα διάλεγες ως επάγγελμα να γίνης ο φύλακας της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητάς της. Θα σου μιλήσω για πράγματα που δεν είναι τόσο αυτονόητα και που όμως είναι απαραίτητο να σου γίνουν βίωμα. Η πρώτη αρετή των φυλάκων, κατά τον Πλάτωνα, είναι η ανδρεία. Άλλοτε ο ανδρείος, όταν ήταν καλός σκοπευτής και καλός ξιφομάχος, ήταν ένας καλός στρατιώτης. Έπρεπε επιπλέον αυτός ο καλός στρατιώτης να ενταχθή μέσα σ’ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

δεν είναι χάρισμα μόνο του ηγέτη. Είναι απαραίτητο και σε κατώτερα κλιμάκια. Τώρα, περισσότερο παρά άλλοτε, ένα στράτευμα αποτελείται από μια ιεραρχία ηγητόρων. Τώρα οι πρωτοβουλίες αρχίζουν από πολύ χαμηλά, χωρίς βέβαια να διασπάται η ιεραρχική κλίμακα. Οι πρωτοβουλίες αυτές και άλλοτε βέβαια υπήρχανε. Μα αρκούσε γι’ αυτές η φυσική ευφυΐα, η ταχύτητα στην αντίληψη των γύρω δεδομένων. Τώρα οι πρωτοβουλίες αυτές από απλή τέχνη και εμπειρία, μεταβληθήκανε σε επιστήμη. Τα μέσα του πολέμου είναι πολύένα σύνολο κοινής δράσης και γι’ πλοκοι μηχανισμοί και για τον κααυτό έπρεπε να πειθαρχή στις δι- τάλληλο χειρισμό τους χρειάζεται αταγές των ανωτέρων του. Λίγο όχι απλή πείρα, αλλά επιστημονική πολύ με αυτά τα προσόντα, ανέβαι- γνώση. νε κανείς τα σκαλιά της στρατιωτικής ιεραρχίας. Όσο όμως ανέβαινε ήμερα ο καλός αξιωματικός ψηλότερα, τόσο, κοντά σε αυτά τα πρέπει να είναι και ένας δόκιπάντα απαραίτητα προσόντα, αύμος επιστήμων, ένας επιστήξανε ο ρόλος της σκέψης, του σχεμων υψηλής στάθμης, άξιος δόν μαθηματικού υπολογισμού, μάλιστα να παρακολουθή και να σε τρόπον ώστε τα πειθαρχημένα χρησιμοποιή όλες τις νέες εφευρέσύνολα των ανδρείων πολεμιστών σεις που σχετίζονται με τα οιαδήπονα κινούνται με απόλυτη ακρίβεια. τε μέσα του πολέμου. Με άλλα λόΤότε η συνδυασμένη και πειθαρχη- για ο αξιωματικός της εποχής μας, μένη ανδρεία των πολλών, γίνεται κοντά σε όλες τις άλλες από αιώνες πιο αποτελεσματική και υπηρετεί καθιερωμένες ηθικές αρετές, πρέγενικούς στόχους. πει να είναι ειδικευμένος σε αρκεΑυτά όλα είναι παλιοί κοινοί τό- τούς τεχνικούς κλάδους. Για να μην ποι. Σου τα λέω όμως για να προ- πω ότι στα ανώτερα κλιμάκια ο αξισθέσω κάτι πιο καινούργιο. Το στοι- ωματικός πρέπει να είναι ικανός να χείο της σκέψης, του υπολογισμού, χειρίζεται και θέματα που ανήκουν

A Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

TEYXH

στους κλάδους των οικονομικών και κοινωνικών επιστημών. Όπως στη βιομηχανία η τεχνική πρόοδος ωδήγησε στη μείωση των εργατικών χειρών και στην αύξηση των εγκεφάλων, έτσι και στο χώρο της στρατιωτικής ζωής η δύναμη δεν μετριέται τόσο από το πλήθος των μαχητών, όσο από την επιστημονική του στάθμη, από την ικανότητά τους να χειρίζωνται τα πολύπλοκα και ευαίσθητα τεχνικά μέσα του σύγχρονου πολέμου. Αυτό το αναμφισβήτητο φαινόμενο επιτρέπει στους ολιγάριθμους λαούς, εφ’ όσον αποκτήσουν νέα τεχνικά όπλα και συγχρόνως την ικανότητα να τα χρησιμοποιούν επιτυχώς, να μην ανησυχούν διότι υστερούν σε αριθμό. Η ποσότητα αντικαθίσταται και στο χώρο του πολέμου από την ποιότητα, η ωμή ύλη από τη δουλεμένη επιστημονικά ύλη.

λλά καθώς σου τα εκθέτω αυτά, δεν θα ήθελα να πάθης ό,τι δυστυχώς παθαίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι του αιώνος μας. Δεν θα ήθελα να θαμβωθής από τη μηχανή. Απάνω από τη μηχανή υπάρχει πάντα το πρώτο κορυφαίο και ακατάλυτο στοιχείο, ο νους και η ευψυχία του ανθρώπου, ο νους και η ευψυχία του ηγέτου. Αυτός που κινεί, που σταματά, που τοποθετεί τη μηχανή. Και όχι τη μια ή την άλλη μηχανή, αλλά το συνδυασμό όλων των τεχνικών μέσων προς τον εκάστοτε ορθώτερο στόχο. Αυτός είναι η πρώτη κινούσα δύναμη που έχει την ευθύνη για κάθε έργο ως σύνολο, και λέει το τελικό ναι ή το τελικό όχι, και που έτσι θέτει σε κίνηση όλον τον πολεμικό μηχανισμό, σταθμίζοντας μιαν απειρία παραγόντων. 16

Στα ανώτερα κλιμάκια δεν αρκεί η ανδρεία, δεν αρκεί ούτε η επιστήμη, χρειάζεται η σοφία, ο συνδυασμός της σωφροσύνης με την τόλμη και ικανότητα της άμεσης επαφής με την πραγματικότητα. Δεν αρκεί ούτε η σκέψη. Χρειάζεται και η φαντασία. Χρειάζεται ο σφαιρικά αναπτυγμένος άνθρωπος. Σε αυτή την κορυφή προ παντός, αλλά και στα ανώτερα γενικώς κλιμάκια, ο αξιωματικός πρέπει να κατέχη το δώρο της εποπτείας όλου του ορίζοντος, προς όλες τις κατευθύνσεις όπου η πράξη του μπορεί να έχη επιπτώσεις. Εκεί πια δεν αρκεί η ανδρεία, δεν αρκεί ούτε η επιστήμη, χρειάζεται η σοφία, ο συνδυασμός της σωφροσύνης με την τόλμη και ικανότητα της άμεσης επαφής με την πραγματικότητα. Δεν αρκεί ούτε η σκέψη. Χρειάζεται και η φαντασία. Χρειάζεται ο σφαιρικά αναπτυγμένος άνθρωπος. Οταν διάλεξες το επάγγελμα του αξιωματικού, διάλεξες ένα αυστηρότατο επιστημονικό κλάδο.

Πρέπει να θεωρής τον εαυτόν σου επιστήμονα όσο ο γιατρός, ο αρχιτέκτων, ο πολιτικός μηχανικός. Και όσο προχωρούν οι επιστημονικές ανακαλύψεις, τόσο θα σε περισφίγγει η επιστήμη. Και αυτή απαιτεί συνεχή μελέτη, ανανέωση σπουδών, μετεκπαιδεύσεις αυστηρότατης μορφής. Όσο πιο πολύ προοδεύει η επιστήμη και όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις στην κλίμακα της στρατιωτικής ιεραρχίας, τόσο πιο πολύ θα πρέπει να μελετάς. Και όταν πλησίασης στην κορυφή, τότε θα χρειασθή να εποπτεύεις πέρα από τους ειδικούς επιστημονικούς κλάδους, ένα ευρύτερο πνευματικό χώρο. Ο ηγέτης δεν ηγείται μηχανών, ηγείται ανθρώπων. Και γι’ αυτό πρέπει να γνωρίσης τον άνθρωπο, τα είδη των ανθρώπων, του καθενός το κοινωνικό και οικογενειακό υπόβαθρο, την ψυχική του σύσταση, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Η ανθρωπιά είναι μια αρετή, αλλά και μια σοφία˙ και μόνο με αυτήν μπορεί να πλησίασης τον άλλον άνθρωπο, να ανταποκριθής στις υλικές του απαιτήσεις με δικαιοσύνη και στις ψυχικές του τάσεις.

ο ανθρώπινο υλικό που εσύ θα εκπαιδεύσης έχει κιόλας γνωρίσει ποικίλες επιδράσεις πριν καταταγή στο στρατό, πολύ συχνά όχι ευεργετικές. Μέσα στο ευρύ πλαίσιο της στρατιωτικής εκπαίδευσης, περιλαμβάνεται και η αποστολή της ηθικής αγωγής. Η εντιμότητα στις συναλλαγές, η φιλαλληλία, η ανθρωπιά που αντιτίθεται στη βία, στο μίσος, στο φθόνο. Αυτά όλα πρέπει μέσα στο στρατό από την γύρω του πράξη να τα γνωρίση και να τα ζήση ο νέος στρατιώτης. Όσο απλός και αν είναι, πρέπει να ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

καταλάβη τη σημασία που έχει να είναι καθαρές οι σχέσεις του κάθε ανθρώπου προς το συνάνθρωπό του. Και όχι μόνο προς το συγχωριανό του, αλλά προς όλους όσους ζουν στην ίδια ευρύτερη κοινωνία. Πρέπει να αισθανθή την Ελλάδα ολόκληρη σαν μιαν ευρύτατη κοινωνία για το καλό της οποίας έχει χρέος να εργασθή και να αγωνισθή. Οι αδικίες που υπάρχουν δεν πρέπει να τον κάνουν εχθρό της κοινωνίας, αλλά αγωνιστή τίμιο και γενναίο για το δίκαιο. Και προ παντός πρέπει να καταλάβη πως αυτός ο αγώνας δεν γίνεται με τη βία, όπως - όπως, αλλά σύμφωνα με τους νόμους που η ίδια η κοινωνία θεσπίζει, ακριβώς για να μπορεί να γίνεται όλο και πιο δίκαιη και ανθρωπινή. Ο δρόμος προς το δίκαιο είναι ελεύθερος σε μια κοινωνία σαν τη δική μας και σε ένα λαό σαν τον ελληνικό. Έτσι με το παράδειγμα και με το διάλογο θα διδάξης κοινωνικό και πολιτικό ήθος, γιατί τότε μόνο ο στρατιώτης γίνεται ένας ευσυνείδητος και από την ίδια του τη θέληση γενναίος αγωνιστής. Η δουλειά του αξιωματικού δεν είναι η χυδαία προπαγάνδα που συχνά γίνεται έξω από το στρατό για να παγίδευση τις ψυχές των νέων. Είναι η τίμια αγωγή προς ελευθερία˙ αυτή που κάνει τον απλό άνθρωπο του βουνού και του νησιού, έναν ελεύθερο πολίτη μιας αληθινής δημοκρατίας. Αυτοί που προσβλέπουν με καχυποψία σε αυτή την υψηλή ηθοπλαστική αποστολή σου, δεν υπάρχει λόγος να σ’ ενοχλούν. Ανάγκασέ τους να δουν και να σου πουν τι γίνεται στις κοινωνίες εκείνες που ιδιαίτερα αυτοί θαυμάζουν και ας σε αφήσουν και εσένα ήσυχο να κάνης το χρέος σου. Με τη μεγάλη μάλιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

στα υπέρ της δικής σου αποστο λής διαφορά, ότι εσύ θα βοηθήσης στο πλάσιμο ελευθέρων ανθρώπων, ανθρώπων που ελεύθερα σκέπτονται και εκφράζονται και δρουν μέσα στα ευρύτατα πλαίσια ενός δί καιου νόμου, ενώ αλλού η αγωγή τείνει να κατασκευάση ρομπότ και ανδράποδα. Η πειθαρχία είναι ένα γνώρισμα της στρατιωτικής ζωής. Να μην πλανηθής νομίζοντας πως η πειθαρχία συνθλίβει την ελευθερία, το μέγιστο αυτό αγαθό του πολιτισμένου ανθρώπου. Αντίθετα, η πειθαρχία είναι όρος απαραίτητος της ελευθερίας, είτε πρόκειται για την ελευθερία μιας ψυχής είτε μιας ολόκληρης κοινωνίας. Χωρίς την τάξη που η πειθαρχία επιβάλλει, η ατομική ψυχή πελαγοδρομεί και η κοινω νία διαλύεται. Χωρίς τάξη η πράξη του ενός, που πρέπει να είναι ελεύθερη, συνθλίβει ή ματαιώνει την πράξη του άλλου, που επίσης πρέπει να είναι ελεύθερη. Διδάσκοντας την πειθαρχία, ο αξιωματικός διδάσκει το ήθος που εξασφαλίζει την πραγματική ελευθερία. Έτσι ο στρατός διδάσκει τον πολίτη όχι μόνο στο απλό τεχνικό πεδίο, στη χρήση πάσης φύσεως μηχανών - που και αυτό είναι αξιόλογη μόρφωση. Τον διδάσκει και στο ηθικό πεδίο, ώστε να μπορεί να συλλάβη τα κοινωνικά του καθήκοντα, τον ορθό τρόπο ζωής που εξασφαλίζει την ελευθερία και την ανθρωπιά στις ανθρώπινες σχέσεις. Από αυτή την αγωγή μόνη της, ανάγλυφη, πρέπει να ανακύπτη η έννοια της πατρίδας, της ευρύτατης κοινωνίας. Και έτσι με διδαχή ουσιαστική και τίμια, χωρίς τους πολυμεταχειρισμένους κούφιους ρητορισμούς, φωτίζεται στην ψυχή του κάθε Ελληνόπουλου με φως πιο

δυνατό, πιο καθαρό, το όραμα της Ελλάδος. Θεμελιώνεται η ανάγκη της ύπαρξής της και το χρέος της προάσπισής της με κάθε ατομική θυσία.

πό τούτα τα λόγια που έγραψα για σένα, παιδί μου, μπορείς να εκτίμησης πόσο ευρύ είναι το φάσμα της αποστολής σου, πόσο υψηλό, αλλά και πόσο δύσκολο. Μπορείς επίσης να εκτιμήσης τη θέση που οι Ένοπλες Δυνάμεις δικαιωματικά καταλαμβάνουν μέσα στο σύνολο της ελληνικής οικογενείας. Τη θέση αυτή οφείλεις να την προφύλαξης από κάθε μείωση. Και αποτελεί μείωση όταν πας να την επεκτείνης σε χώρους που είναι έξω από την αποστολή σου. Γιατί τότε φθείρεσαι και εσύ και το σύνολο. Μη λησμονής ότι όλα τα λειτουργήματα μέσα στην πολιτεία αντλούν την εξουσία τους από το εθνικό σύνολο, από το λαό. Ο καθένας οφείλει να πράττη εφ’ ω ετάχθη, γιατί τότε μόνο και το σύνολο του έθνους μπορεί να πράττη τα εφ’ οις είναι τεταγμένο. Ο μέγας λόγος του αρχαίου φιλοσόφου «Τα εαυτού πράττειν και μη πολυπραγμονείν», είναι το θεμέλιο κάθε πολιτείας. Πρώτος εσύ πρέπει να δείξης με κάθε σου πράξη και με κάθε σου λέξη ότι τον σέβεσαι. Με αυτή σου την συμπεριφορά ωφελείς το σύνολο, παραδειγματίζεις τους πολίτες και σφυρηλατείς το βαθύ δεσμό που πρέπει να συνδέη ένοπλο και άοπλο λαό, τον κάθε καλό Έλληνα με τους υπερασπιστές του, τον κάθε ελεύθερο άνθρωπο με εκείνους που πρέπει να είναι, απάνω από όλα, οι υπερασπιστές της ελευθερίας της ελληνικής πατρίδας και κάθε Έλληνος πολίτη.  17

(62η Επέτειος)

Διαταγή Ιδρύσεως της ΣΕΘΑ (30η Μαΐου 1950)

Θέμα: Ἴδρυσις Σχολῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης Προς: Σ. Στρατοῦ Α.Σ.Δ.ΑΝ., Σ.Κ.Ε., Μεραρχίας, Ταξιαρχίας, Δ/νσεις ΓΕΣ, Στρ. Δ/νσεις, Στρ. Σχολάς, Κ.Ε.Ν. ΚΟΙΝ.: Γ.Ε.Ν., Γ.Ε.Α., Ἀρχηγεῖον Χωρ., Σχ. Ἐθ. Α., Σ.Ε., Β.Σ.Α., ΣΟΗΠΕ.

Τηλ. 26-883 ΓΕΣ. -45/II 417188/Φ. 18010/2 Β.Σ.Τ. 902 τῇ 30.5.50

1. Διά τάς ἐνόπλους Δυνάμεις Στρατοῦ - Ἀέρος-Ναυτικοῦ ἀπεφασίσθη ἡ ἵδρυσις καί λειτουργία Ἀνωτέρας Σχολῆς Ἐπιτελῶν ὑπό τόν τίτλον «Σχολή Ἐθνικῆς Ἀμύνης». 2. Σκοπός Σχολής. (α) Ἡ προπαρασκευή Ἐπιτελῶν Ἀξιωματικῶν Μεγάλων Μονάδων καί Γενικῶν Ἐπιτελείων. (β) Ἡ κατάρτισις καί ἡ προπαρασκευή Ἀξ/κῶν διά τάς Ἀνωτάτας Διοικήσεις. 3.- Ἔδρα τῆς Σχολῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης ὁρίζεται ἡ Θεσ/νίκη. 4. -Διάρκεια Ἐκπαιδεύσεως 10μηνος περίπου.

Γενέθλια Ημέρα της ΣΕΘΑ

ε ιδιαίτερα μεγάλη λαμπρότητα, γιορτάσθηκε για πρώτη φορά την 30η Μαΐου 2012 στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, η 62η επέτειος από ιδρύσεώς της, παρουσία του κ. Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Στρατηγού Μιχαήλ Κωσταράκου. Στην τελετή παραυρέθηκαν μεταξύ άλλων ο κ. Α/ΓΕΝ, εκπρόσωποι των λοιπών κλάδων των Ε.Δ και των Σωμάτων Ασφαλείας, ο πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού συμβουλίου του ΣΕΕΘΑ, Καθηγητές της Σχολής, Σπουδαστές της 64ης Εκπαιδευτικής σειράς της ΣΕΘΑ, καθώς και της 1ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης, συμπεριλαμβανομένου και του λοιπού προσωπικού της Σχολής. Κατά την εκδήλωση αναγνώσθηκε η Ημερήσια Διαταγή του Διοικητού της Σχολής Υποστρατήγου Γεωργίου Σπυρόπουλου, ενώ τιμήθηκαν διατελέσαντες Διοικητές και αριθμός των μακροβιότερων σπουδαστών αυτής. Η τελετή περιελάμβανε και την απονομή του τίτλου «του Επίτιμου Καθηγητού - Διαλέκτη», σε αριθμό μελών του διδακτικού προσωπικού της, τα οποία διακρίθηκαν στον υπόψη τομέα. Ιδιαίτερα θετική εντύπωση προκάλεσε στους παρισταμένους η απονομή της υπόψη διάκρισης, στον πρόσφατα αποβιώσαντα πρώην καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου και της Σχολής, κύριο Νεοκλή Σαρρή, την οποία παρέλαβε η σύζυγός του.

5. - Ἔναρξις καί λειτουργία ἀπό τοῦ Ὀκτωβρίου 1950. 6. Ὁ ἀριθμός τῶν ἐκπαιδευομένων ἐκάστης ἐκπαιδευτικής σειρᾶς ὁρίζεται ὡς κάτωθι: 18 Ἀξ/κοί Στρατοῦ Ξηρᾶς. 4 » του Β. Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ. 4 » τῆς Β. Ἀεροπορίας. 2 » τῆς Β. Χωροφυλακῆς. 28 Σύνολον Ἅπαντες οἱ ὡς ἀνωτέρω θ’ ἀποτελοῦν (4) Ἐκπαιδευτικάς ὁμάδας (Συνδικάτα). Ἐπί πλέον εἰς τό τέλος ἑκάστης περιόδου, θά φοιτώσιν Ἀνώτεροι τινές ὑπάλληλοι τοῦ ὑπουργείου τῶν Ἐξωτερικῶν και ἐνδεχομένως Οἰκονομικῶν καί Ἐθνικῆς Οἰκονομίας, διά τήν παρακολούθησιν ἰδίᾳ τῶν γενικῶν θεμάτων. 7. Ἐκπαιδευτικόν Προσωπικόν. - Δ/τής - Διευθυντής Σπουδών - (4) Ἐκπαιδευταί Ὀμάδων, ἐξ ὧν εἷς τοῦ Ναυτικοῦ καί εἷς τῆς Ἀεροπορίας. 8. - Προσόντα Ἐκπαιδευομένων. (α) Βαθμός Συνταγματάρχαι (νεώτεροι) - Πλοίαρχοι - Σμήναρχοι Ἀντισυντ/ρχαι Αντιπλοίαρχοι - Ἀντισμήναρχοι. (β) Προσόντα Πολεμική πεῖρα - Ἠθικόν κῦρος - Ὑγεία - Ἐνεργητικότης - Διοικητική ἱκανότης. (γ) Διά τούς ἀρχαίους Συν/ρχας οἵτινες καί πείραν ἔχουσι, ἀπεφασίσθη κατ’ ἀρχήν ὄπως γίνωσιν διά τούτους εἰδικαί ἐκπαιδευτικαί περίοδοι, διαρκείας δύο περίπου μηνῶν. 9. Ἐπιλογή Ἐκπαιδευομένων. (α) Θά ὑποβάλωνται προτάσεςι παρά τῶν Δ/τῶν Μεραρχιῶν, ἰσοτιμων Ἀρχῶν καί τῶν ἀντιστοίχων τούτοις Ἀρχῶν τοῦ Β.Π.Ν. καί τῆς Βασ. Ἀεροπορίας, ἐφ’ ὧν θά γνωματεύωσι, τά προϊστάμενα κλιμάκια. (β) Αἰ ὠς ἄνω προτάσεις θά καταλήγωσιν εἰς τ’ ἀντίστοιχα Γεν. Ἐπιτελεῖα καί θα γνωματεύωσι τελικώς οἱ Ἀρχηγοί τούτων προς σύνταξιν πινάκων, εἰς οὕς θά περιλαμβάνεται διπλάσιος ἀριθμός τοῦ ὡς ἄνω καθορισθέντος δι᾽ἕκαστον Ὅπλον. (γ) Ἕκαστον Ἐπιτελεῖον συγκροτοῦν τριμελῆ ἐπιτροπήν εξ’Ανωτάτων Ἀξ/κῶν, θά ἐπιλέγη διά τῆς ἐπιτροπῆς ταύτης τελικῶς τόν καθοριζόμενον ἐν παραγρ. ῾6῾ἀριθμόν πρός φοίτησιν καθ᾽Ὅπλον (Ξηρᾶς - Θαλάσσης -Ἀέρος και Χωρ/κης). Λοιπαί λεπτομέρειαι θα καθορισθῶσι διά νεωτέρων Διαταγῶν. Ἀρχιστράτηγος Αλ. Παπάγος

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Hμερήσια Διαταγή του Διοικητου της ΣΕΘΑ

Υπτγου κ. Γεωργίου Σπυρόπουλου Κύριε Αρχηγέ, του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Αξιότιμοι προσκεκλημένοι Κυρίες και Κύριοι

ποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τη Σχολή Εθνικής Άμυνας, η παρουσία σας στην τελετή εορτασμού της γενέθλιας ημέρας της και σας καλωσορίζουμε σήμερα εδώ στην έδρα της, στο Διοικητήριο της παλιάς Σχολής Ευελπιδων, για να εορτάσουμε με απλότητα και την επιβαλλόμενη σεμνότητα, το γεγονός της συμπλήρωσης των 62 χρόνων της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Η 30η Μαΐου 1950, αποτελεί ημέρα ορόσημο για την Σχολή, διότι με την υπ’αριθ. 417188 διαταγή του τότε Αρχιστράτηγου Αλεξ. Παπάγου (μεταφέρω αυτολεξεί τα αναγραφόμενα) «Δια τας Ενόπλους Δυνάμεις – Στρατού – Αέρος – Ναυτικού απεφασίσθη η ίδρυσις και λειτουργία Ανωτέρας Σχολής Επιτελών υπό τον τίτλο Σχολή Εθνικής Αμύνης. Σκοπός της Σχολής είναι η προπαρασκευή Επιτελών Αξκών Μεγάλων Δυνάμεων και Επιτελείων και η κατάρτισης και προπαρασκευή Αξκών δια τας Ανωτάτας Διοικήσεις. Έδρα της Σχολής Εθνικής Αμύνης ορίζεται η Θεσσαλονίκη». Έτσι ξεκίνησε το «ταξίδι κατάκτησης της γνώσης». Στη Θεσσαλονίκη η Σχολή παρέμεινε μέχρι το 1952, οπότε μεταφέρθηκε στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε στο κτιριακό συγκρότημα της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, όπου και λειτούργησε μέχρι το 1978. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στις εγκαταστάσεις του στρατοπέδου «ΣΑΚΕΤΑ» στη Νέα Ελβετία Αττικής, μέχρι το 1984 και από το 1984 λειτουργεί και πάλι εδώ. Φέτος συμπληρώνονται 62 χρόνια συνεχούς και γόνιμης λειτουργίας της Σχολής. Σε όλη αυτή τη διάρκεια σε διάφορες Εκπαιδευτικές Σειρές, εκπαιδεύτηκαν και αποδόθηκαν στις ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Ένοπλες Δυνάμεις και στον Κρατικό μηχανισμό γενικότερα, 4701 Επιτελείς. Αποτελεί δε ιδιαίτερη τιμή και χαρά να παρευρίσκονται σήμερα ανάμεσά μας, τρείς εκ των μακροβιότερων σπουδαστών της Σχολής, οι οποίοι αποτελούν τμήμα της ενδόξου ιστορίας της. Η ΣΕΘΑ προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει υψηλής ποιότητας εκπαίδευση σε στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, διαφόρων Υπουργείων και Δημοσίων Υπηρεσιών της χώρας, ενώ παράλληλα επιμόρφωσε και ενημέρωσε 62 μέχρι τώρα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων φίλων και συμμάχων χωρών. Η ιστορική της διαδρομή, δεν χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακά γεγονότα: Η παιδεία είναι σεμνή και αθόρυβη. Η πορεία της υπήρξε σταθερή και ήρεμη. Η συνεισφορά της όμως ήταν και παραμένει ανεκτίμητη στην προσπάθεια επιμόρφωσης στελεχών ικανών να ανταποκρίνονται στις σημερινές απαιτήσεις, δηλαδή να διαθέτουν ακαδημαϊκή και επαγγελματική κατάρτιση, αλλά και Διοικητική ικανότητα. Η Σχολή σε ένα διάστημα 62 χρόνων με πληθώρα συναρπαστικών γεγονότων και αλλαγών στο παγκόσμιο περιβάλλον, ανταποκρίθηκε πλήρως στις απαιτήσεις της κάθε ιστορικής περιόδου, χάρις στις προσπάθειες της εκάστοτε Πολιτικής και Στρατιωτικής ηγεσίας, των διατελεσάντων Διοικητών της, των καθηγητών -που άοκνα όλα αυτά τα χρόνια προσέφεραν τα δώρα της γνώσης- και φυσικά των σπουδαστών της, που απετέλεσαν και αποτελούν μοναδική και ανεξάντλητη δεξαμενή. Αποτελεί δε ιδιαίτερη τιμή για τη

Σχολή σήμερα, να έχουμε κοντά μας 15 από τους 58 συνολικά διατελέσαντες διοικητές, τους οποίους η Σχολή θα τιμήσει, ως ελάχιστη ένδειξη σεβασμού και αναγνώρισης των υπηρεσιών τους. Η Σχολή στην 62η γενέθλια ημέρα της θα τιμήσει για πρώτη φορά και θα απονείμει το τίτλο του «Επιτίμου Διαλέκτη»της ΣΕΘΑ σε αριθμό καθηγητών, με γνώμονα τη μακροχρόνια συνεργασία τους και τη σταθερή συμβολή τους στο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο της, τιμώντας στο πρόσωπό τους όλους τους δασκάλους του πνεύματος, που συνεισέφεραν στην κατάκτηση του αγαθού της γνώσης. Όπως έχει γίνει αντιληπτό εκδηλώσεις όπως η σημερινή, δίδουν την ευκαιρία συνάντησης, ανταλλαγής απόψεων- εμπειριών, σπουδαστών, καθηγητών, Διοικητών διαφορετικών γενεών, οι οποίοι με τον τρόπο τους έχουν συνεισφέρει στο έργο της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Σ΄ αυτό το σημείο επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω τον κ. Α/ΓΕΕΘΑ, που μας προέτρεψε και μας ενθάρρυνε στην ανάληψη τέτοιων πρωτοβουλιών. Σήμερα η Σχολή Εθνικής Άμυνας, αποτελεί το κορυφαίο ανώτατο πνευματικό ίδρυμα των ΕΔ, μια μοναδική δεξαμενή ελεύθερης σκέψης, στο οποίο φοιτούν επιλεγμένα στελέχη των ΕΔ, των Σωμάτων Ασφαλείας και της Δημοσίας Διοίκησης, τα οποία μετά την αποφοίτησή τους θα κληθούν να χειρισθούν από ανάλογες θέσεις ζωτικά θέματα της Εθνικής Άμυνας και της χώρας. Για την αντιμετώπιση της «Λογικής των συγκρούσεων» είτε με την «Στρατηγική της εξουθένωσης», είτε με την «Στρατηγική της εκμηδένισης» κατά τον Θουκυδίδη, ο ηγέτης πρέπει να διαθέτει προσωπικότητα η οποία θα

από ότι καλύτερο προσφέρει η Ελ- που ο καθένας καταβάλλει για την πεδιέπεται από τα χαρακτηριστικά της ληνική κοινωνία στον τομέα αυτό. ραιτέρω βελτίωσή του. Άλλωστε η ποιδιορατικότητας, της ικανότητας και Κάνοντας μια σύντομη αναφορά, θα οτική υπεροχή της Ελλάδας, σε όλη την ταχύτητας λήψεως αποφάσεων, της επαγγελματικής και ακαδημαϊκής κααναφερθώ σε Καθηγητές Ανωτάτων ιστορία της, κατέβαλε την ποσοτική ταρτίσεως, της εμπειρίας Διοικήσεως, Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Διπλω- υπεροχή των αντιπάλων της. Ιδιαίτερα της σεμνότητας και της σύνεσης. μάτες, Υπουργούς, Αρχηγούς των σήμερα αποτελεί βασική προϋπόθεση Η καλή «αποτρεπτική φήμη» που κλάδων των ΕΔ και των Σωμάτων για να ανταποκριθούμε τάχιστα στις Ασφαλείας, Διοικητές Οργανισμών, απαιτήσεις ενός συνεχώς μεταβαλλόδιαθέτει μια χώρα για την αντιμετώπιση μιας απειλής, αποτελεί πολύ σηΑνώτατους Αξκούς εν ενεργεία και μενου παγκόσμιου περιβάλλοντος. μαντικό και ισχυρό όπλο στην άσκηση Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφαεν αποστρατεία, Προσωπικότητες μιας αποδοτικής στρατηγικής. Για την και στελέχη Διεθνών Οργανισμών τες ιστορικές μεταβολές που συνέβηανάπτυξη λοιπόν μιας τέτοιας στρατηαπό το Εξωτερικό και λοιπούς πα- σαν ανά τον κόσμο, τους υφιστάμενους γικής, η φιλοσοφία της εκπαίδευσης ράγοντες από τον πνευματικό, πο- τοπικούς παράγοντες για την ασφάπου έχει υιοθετήσει σήμερα η Σχολή: λιτικό, διπλωματικό και στρατιωτι- λεια, ειδικά στην περιοχή της ΝΑ Ευρώ Βασίζεται στην πνευματική και ακακό χώρο της χώρας. πης, την αναθεωρημένη στρατηγική του ΝΑΤΟ, την συνεχώς εξελισσόμενη δημαϊκή ελευθερία, χωρίς να παραβιάζεται η στρατιωτική δεοντολογία. Κύριε Αρχηγέ τεχνολογία, το διεθνές περιβάλλον, επι Στηρίζεται στην παροχή αναγκαίων ποιότητα των Επιτελών μας δι- βάλλεται η συνεχής εκπαίδευση για δικαι απαραίτητων γνώσεων, που θα αμορφώνεται κυρίως από την εύρυνση των γνώσεων, ούτως ώστε με κεντρίσουν το ενδιαφέρον και την παρεχόμενη σε όλα τα επίπεδα αποφασιστικότητα και διπλωματία, να επιθυμία για περαιτέρω μελέτη και εκπαίδευση, αλλά και την προσπάθεια σχεδιάζονται αναγκαίες πολιτικές, προέρευνα. κειμένου να καλλιεργηθούν Αποσκοπεί στην ανάανάλογα οι επιτελικές δυναπτυξη της κρίσης και της τότητες των στελεχών. αντικειμενικής εκτίμηΗ Σχολή, υπό τις οδηγίες και κατευθύνσεις του κ. σης των πραγμάτων ή Α/ΓΕΕΘΑ, που στο σύνοκαταστάσεων, που οδηλό τους προσδιορίζουν γούν στην επιλογή των εκάστοτε καλύτερων λύτο πλαίσιο ενεργειών σεων ή ιδανικών αποφάτων Ενόπλων Δυνάμεων, σεων και όχι στην παροχή με απώτερο στρατηγικό επιπόλαιων λύσεων, υπό στόχο τη διατήρηση της μορφή συνταγών κατά μαχητικής μας ισχύος, περίπτωση. μέσα από τη βελτίωση, Το διδακτικό προσωπικό κατά βάση ποιοτική, των H επίδοση του τίτλου του Επίτιμου Καθηγητού - Διαλέκτη στη χήρα του αειμνήστου Νεοκλή Σαρρή από τον κ. Α/ΓΕΕΘΑ. της Σχολής, αποτελείται συντελεστών που τη συν-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

21 θέτουν, έχει θέσει ως αντικειμενικούς της σκοπούς και ενεργεί συστηματικά για την υλοποίησή τους με τα εξής δεδομένα: Την περιοδική ποιοτική αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών, τον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική βελτίωση της εκπαίδευσης των σπουδαστών σε όλους τους τομείς. Τη συνεργασία σε Βαλκανικό και Ευρωπαϊκό γενικότερα επίπεδο με αντίστοιχες Σχολές και Ινστιτούτα άλλων χωρών σε θέματα γενικής στρατηγικής, καθώς και την συνεργασία με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας, προκειμένου να εμπλουτισθούν οι πηγές τροφοδότησής της. Την προσέλκυση εκπαιδευτών – εξωτερικών ομιλητών υψηλού επιπέδου, τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο και από το εξωτερικό. Την οργάνωση και διεξαγωγή σεμιναρίων, για επίκαιρα και σημαντικά θέματα, είτε μεμονωμένα, είτε με τη σύμπραξη άλλων Ιδρυμάτων, επιστημονικών φορέων εσωτερικού και εξωτερικού. Την έκδοση συγγραμμάτων, με τη συνεργασία φορέων του εσωτερικού και εξωτερικού. Την εφαρμογή μεθόδου της εξ΄αποστάσεως εκπαίδευσης, η οποία σε λίγες μέρες αποδίδει τους πρώτους καρπούς της με την αποφοίτηση της 1ης εκπαιδευτικής σειράς διαδικτυακής μάθησης, ενώ παράλληλα η δράση αυτή ενισχύεται με την εφαρμογή της τηλεδιάσκεψης στο επερχόμενο νέο ακαδημαϊκό έτος. Την συνέχιση και ενίσχυση προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, σε συνεργασία με Πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Οι κ. Α/ΓΕΕΘΑ και Α/ΓΕΝ εν μέσω διατελεσάντων Διοικητών της ΣΕΘΑ.

Δημοκρατίας και φιλόσοφο Κων/νο Τσάτσο, ο οποίος σε κάποια εκδήλωση για τις Ένοπλες Δυνάμεις είχε τονίσει: «Σε αυτήν την κορυφή προ παντός, αλλά και στα ανώτερα γενικώς κλιμάκια, ο αξιωματικός πρέπει να κατέχει το δώρο της εποπτείας όλου του ορίζοντος, προς όλες τις κατευθύνσεις, όπου η πράξη του μπορεί να έχει επιπτώσεις. Εκεί πια δεν αρκεί η ανδρεία, δεν αρκεί ούτε η επιστήμη, χρειάζεται η σοφία, ο συνδυασμός της σωφροσύνης με την τόλμη και ικανότητα της άμεσης επαφής με την πραγματικότητα. Δεν αρκεί ούτε η σκέψη, χρειάζεται και η φαντασία. Χρειάζεται ο σφαιρικά ανεπτυγμένος άνθρωπος».

Κύριε Αρχηγέ,

λείνοντας θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι γνωρίζοντας τις υψηλές προτεραιότητες, της Σχολής, και έχοντας κατά νου ότι η πραγματική αξία ενός οργανισμού και των ανθρώπων του φαίνεται στις δύσκολες καταστάσεις, τόσο το προσωπικό αυτής, όσο και οι σπουδαστές της, τη δύσκολη αυτή περίοδο που διέρχεται η Πατρίδα μας καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε με το ελάχιστο κόστος, να παρέχουν το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από τη δημιουργία επιτελών λαμπρού ήθους και υψηλής ποιότητας, έτοιμων να ανταποκριθούν στα κελεύσματα των καιρών.

Κυρίες και Κύριοι

σημασία του έργου που επιτελεί η Σχολή Εθνικής Άμυνας, υποδηλώνεται στο έμβλημα της ‘’ΣΟΦΙΑ ΣΥΝ ΤΕΧΝΗ’’ και αποδόθηκε με τον καλύτερο τρόπο από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Ελληνικής ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ. ΣΕΕΘΑ.

Τελετή Αποφοιτήσεως των Σπουδαστών της 64ης Εκπαιδευτικής σειράς και 1ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης της ΣΕΘΑ

ην Παρασκευή, 8 Ιουνίου 2012 πραγματοποιήθηκε η τελετή αποφοίτησης των σπουδαστών της 64ης εκπαιδευτικής σειράς, καθώς και της αντίστοιχης 1ης Διαδικτυακής Μάθησης της ΣΕΘΑ. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΑΕΔ), στην Αθήνα. Τα πτυχία στους σπουδαστές επιδόθηκαν από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Φραγκούλη Φράγκο, τον πρώην ΥΕΘΑ κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο και τον αρχη-

γό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό κ. Μιχαήλ Κωσταράκο. Στην τελετή παρευρέθησαν επίσης: ο Αρχηγός ΓΕΣ Αντγος κ. Κωνσταντίνος Ζαζιάς, ο Υπαρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Αντγος Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, εκπρόσωποι των λοιπών κλάδων των Ε.Δ. και Σωμάτων Ασφαλείας, ακόλουθοι Άμυνας ξένων κρατών, καθώς και συγγενείς των σπουδαστών. Τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος και μέλη του Δ.Σ.

Η 64η Σειρά αποτελείται από: ■■

■■ ■■

■■

Αξιωματικούς Έλληνες Στρατού Ξηράς......................... 52 Πολεμικού Ναυτικού..................4 Πολεμικής Αεροπορίας.............2 Πυροσβεστικού Σώματος .......1 Λιμενικού Σώματος....................1 Μονίμους Υπαλλήλους..5 Αλλοδαπούς Αξιωματικούς Αλβανία..........................................1 Σύνολο......................................... 66 1η Ε.Σ. Διαδικτυακήσ Μάθησησ

Στρατού Ξηράς......................... 53 Πολεμικού Ναυτικού................. 5 Πολεμικής Αεροπορίας.............3 Σύνολο........................................ 61

Oμιλία του Διοικητού της ΣΕΘΑ Υπτγου κ. Γεωργίου Σπυρόπουλου κατά την τελετή απονομής πτυχίων στους Επιτελείς Εθνικής Άμυνας της 64ης Ε.Σ. και της 1ης Ε.Σ. Διαδικτυακής Μάθησης Κύριε Υπουργέ Κύριε Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Κύριε Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Στρατού Αξιότιμοι ∆ιακεκριμένοι προσκεκλημένοι Κύριοι Καθηγητές, Κυρίες και Κύριοι

ποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τη Σχολή Εθνικής Άμυνας η παρουσία σας στην τελετή αποφοίτησης των Επιτελών Εθνικής Άμυνας της 64ης Εκπαιδευτικής Σειράς, και της 1ης Εκπαιδευτικής Σειράς με ∆ιαδικτυακή Μάθηση. Η Σχολή Εθνικής Άμυνας, ως το Ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ενόπλων ∆υνάμεων της χώρας, μια μοναδική δεξαμενή ελεύθερης Στρατηγικής Σκέψης, συνεχίζει μια παράδοση μισού και πλέον αιώνα να παρέχει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε στελέχη των τριών Κλάδων, των Ενόπλων ∆υνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, του Πυροσβεστικού και του Λιμενικού Σώματος και της ∆ημόσιας ∆ιοίκησης, καθώς και σε αξιωματικούς των Ενόπλων ∆υνάμεων από την Κύπρο, σύμμαχες και φίλιες χώρες. Η σημερινή ημέρα είναι ιδιαίτερη για τη Σχολή, καθώς για πρώτη φορά μαζί με τους αποφοίτους Επιτελείς της κανονικής φοίτησης, αποφοιτούν μετά από δεκαοκτώ μήνες εκπαίδευσης και 61 Επιτελείς που παρακολούθησαν την εκπαίδευση με τη μέθοδο της διαδικτυακής μάθησης, η οποία

εφαρμόσθηκε με απόλυτη επιτυχία από τη Σχολή Εθνικής Άμυνας, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία των Ενόπλων ∆υνάμεων. Μία διαδικασία που αναμένεται να εμπλουτιστεί στο επερχόμενο ακαδημαϊκό έτος και με την εφαρμογή της τηλεδιάσκεψης. Η φιλοσοφία της εκπαίδευσης στη Σχολή, βασιζόμενη στην πνευματική και ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και στη παροχή των αναγκαίων γνώσεων για περαιτέρω μελέτη και έρευνα των σπουδαστών της, αποβλέπει στην επιμόρφωση στελεχών, ικανών ν’ ανταποκριθούν στις σημερινές απαιτήσεις, διαθέτοντας ακαδημαϊκή και επαγγελματική κατάρτιση αλλά και ∆ιοικητική ικανότητα. Αρωγοί στην προσπάθεια της Σχολής για την πνευματική διεύρυνση των σπουδαστών της και την καλλιέργεια της διακλαδικής συνεργασίας εντός των Ενόπλων ∆υνάμεων, αλλά και με λοιπούς φορείς του κρατικού μηχανικού αποτελούν, τόσο το καταξιωμένο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς, εκπαιδευτικό δυναμικό των καθηγητών του ακαδημαϊκού τομέα, όσο και οι λοιποί ομιλητές υψηλού επιπέδου της χώρας μας και του εξωτερικού. Τα σημερινά δεδομένα και οι προκλήσεις των καιρών σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, επιβάλλουν, κατά κάποιο τρόπο την “άρτια” κατάρτιση των σπουδαστών, ώστε να είναι σε θέση, ανά πάσα στιγμή ν’ αντιμετωπίσουν ταχέως μεταΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

23 βαλλόμενες καταστάσεις του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος. Κινούμενη λοιπόν στο πλαίσιο αυτό, η Σχολή κλήθηκε να επιμορφώσει –εκπαιδεύσει– διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες των σπουδαστών της, ώστε να προετοιμαστούν κατάλληλα για χειρισμό, από ανάλογες θέσεις, ζωτικών θεμάτων της Εθνικής Άμυνας της χώρας.

Τα σημερινά δεδομένα και οι προκλήσεις των καιρών σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, επιβάλλουν, κατά κάποιο τρόπο την “άρτια” κατάρτιση των σπουδαστών, ώστε να είναι σε θέση, ανά πάσα στιγμή ν’ αντιμετωπίσουν ταχέως μεταβαλλόμενες καταστάσεις του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος.

Νέοι Επιτελείς Εθνικής Άμυνας,

σημερινή ημέρα αποτελεί για εσάς την αφετηρία μιας νέας περιόδου στη σταδιοδρομία σας, μιας περιόδου νέων και μεγαλύτερων ευθυνών και προκλήσεων. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήσατε αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη, για να ανταποκριθείτε με επιτυχία στα έργα και τις αποστολές που θα σας ανατεθούν στις θέσεις που καλείστε να υπηρετήσετε. Το συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον, όπου οι συσχετισμοί μεταβάλλονται και οι ισορροπίες ανατρέπονται με γρήγορους ρυθμούς, επιβάλλει έγκαιρη, ορθή και με κριτική σκέψη ανταπόκριση στις απαιτήσεις των καιρών, πράγμα που προϋποθέτει εντατική προσπάθεια εμπλουτισμού των πάσης φύσεως γνώσεων. Για το λόγο αυτό, σας προτρέπω να ενεργείτε με κριτική αντίληψη και να μη διστάζετε να αναπτύσσετε δραστηριότητες, με βάση τα ερεθίσματα που η Σχολή σας έδωσε, ώστε να παραμένετε ανά πάσα στιγμή επίκαιροι, ενήμεροι και αποτελεσματικοί.

Νέοι Επιτελείς,

ας επαινώ για τις προσπάθειες που καταβάλλατε, καθ’ όλη τη διάρκεια της φοιτήσεώς σας στη Σχολή, και σας συγχαίρω για την επιτυχή αποφοίτησή σας. Ιδιαίτερα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους σπουδαστές της ∆ιαδικτυακής Μάθησης, οι οποίοι μη φειδόμενοι κόπου και μόχθου παράλληλα με την επαγγελματική τους ενασχόληση παρακολούθησαν με ιδιαίτερο ζήλο το απαιτητικό πρόγραμμα της Σχολής και συνέβαλαν ουσιαστικά στην επιτυχή εφαρμογή του πρώτου διαδικτυακού σχολείου των Ενόπλων ∆υνάμεων. Στο σημείο αυτό θα ήταν παράλειψη μου να μην επισημάνω την παρουσία των συναδέλφων εκ Κύπρου, του ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

φιλοξενούμενου σπουδαστή από την Αλβανία, καθώς και των αξιωματικών του Λ.Σ, του Π.Σ και του πολιτικού προσωπικού των Υπουργείων και να τους συγχαρώ για την αξιέπαινη προσπάθεια που κατέβαλλαν και το πνεύμα της γόνιμης συνεργασίας που επέδειξαν. Εύχομαι σε όλους υγεία, προσωπική και οικογενειακή ευτυχία και κάθε επιτυχία στα νέα σας καθήκοντα.

Εκλεκτοί καλεσμένοι

α ήθελα να ευχαριστήσω τελειώνοντας, όλους όσους συνέβαλαν με τον τρόπο τους στην επιτυχή αποφοίτηση των Επιτελών. Ειδικότερα, εκφράζω τις ευχαριστίες μου: Στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, για τη συνεχή καθοδήγηση, την αμέριστη και ουσιαστική υποστήριξη στο έργο της Σχολής, αλλά και στην προσπάθεια αναβάθμισης, της καθώς και τα Γενικά Επιτελεία, για την επιμέρους προσφορά τους. Στους κ.κ. Υπουργούς, Πρέσβεις συμμάχων και φίλων χωρών, καθώς και στην ηγεσία των Ε.∆., που μας τίμησαν από το βήμα της Σχολής, αναπτύσσοντας τις θέσεις και τις απόψεις τους επί θεμάτων ειδικού ενδιαφέροντος. Στους καθηγητές των Α.Ε.Ι. και στους καταξιωμένους διαλέκτες, καθώς και στους ∆ιοικητές Οργανισμών και Υπηρεσιών του ∆ημοσίου, που προσέφεραν με ιδιαίτερη προθυμία τις πολύτιμες γνώσεις τους στους σπουδαστές. Στο προσωπικό και στους εκπαιδευτές της Σχολής για τις προσπάθειες που κατέβαλαν, ώστε η αποφοίτηση των σπουδαστών να στεφτεί από απόλυτη επιτυχία. Θερμές ευχές σε όλους τους εκλεκτούς παρευρισκομένους, τους συγγενείς και φίλους των αποφοίτων, οι οποίοι με την παρουσία τους τιμούν τη σημερινή τελετή.

>> ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η Τουρκία σε αναζήτηση ρόλου Υπό κ. Γεωργίου Ε. Σέκερη, πρέσβεως ε.τ.*

ρο ενός έτους, η στήλη διαπίστωνε1 ότι η Τουρκία του κ. Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) επανασυνδεόταν με τη μεγαλοϊδεατική πολιτική Οζάλ, και, αξιοποιώντας την αύξουσα οικονομική και στρατιωτική της ισχύ, καθώς και τη θρησκευτική και εθνοτική της συγγένεια με πληθυσμούς του γεωπολιτικού της χώρου,2 επεδίωκε να αναδειχθεί σε μείζονα περιφερειακή και όχι μόνο δύναμη. Και στο ίδιο εκείνο άρθρο ετίθεντο μια σειρά από ερωτήματα στα οποία οι εν λόγω τουρκικές φιλοδοξίες έδιναν λαβή, με κυριότερα τα αφορώντα: Στο εσωτερικό τουρκικό μέτωπο και ειδικότερα στο Κουρδικό, στην πορεία της οικονομίας, και στην έκβαση της διαπάλης πολιτικού Ισλάμ και κεμαλικού κατεστημένου. Στην ανταπόκριση του τουρκικού γεωπολιτικού περιγύρου και ιδίως του αραβο-μουσουλμανικού κόσμου, στην επιχείρηση σαγήνης της Άγκυρας. Στην τροπή της τουρκο-ϊσραηλινής αντιπαράθεσης. Και στην εξέλιξη των σχέσεων της Τουρκίας με τον Δυτικό Κόσμο, και πιο συγκεκριμένα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, και την Ουάσιγκτον. Ένα χρόνο αργότερα, ορισμένα από τα ερωτήματα αυτά έχουν μερικώς τουλάχιστον απαντηθεί. Kρίσιμα, όμως, άλλα παραμένουν αναπάντητα.

✩✩✩ ια αδιαμφισβήτητη επιτυχία του Τούρκου πρωθυπουργού, είναι η μετά την επικράτησή του κατά τις βουλευτικές εκλογές της 12ης Ιουνίου 2011, η περαιτέρω εδραίωση της εσωτερικής του θέσης. Ο στρατός δείχνει να έχει αποδεχθεί, τουλάχιστον επί του παρόντος, την πρωτοκαθεδρία της πολιτικής εξουσίας. Με το κυβερνόν πολιτικό Ισλάμ, από την πλευρά του, να έχει εν πολλοίς υιοθετήσει τις θέσεις των κεμαλικών, για μείζονος σημασίας εθνικά θέματα, όπως το Κουρδικό – ως προς το οποίο, με δεδομένη και την αδιαλλαξία της κουρδικής ηγεσίας, έχει εγκαταλείψει την παλαιότερη, ηπι• Ο κ. Σέκερης συνεργάζεται τακτικά στον ιστότοπο www.diplomatikoperiskopio.com

ότερη γραμμή του, τασσόμενο πλέον υπέρ της στρατιωτικής λύσης – και το Κυπριακό.3 Τα δε κόμματα της αντιπολίτευσης, στερούμενα ηγεσιών ικανών να αντιπαραταχθούν στον χαρισματικό κ. Ερντογάν, δεν κατορθώνουν μέχρι στιγμής να ανακάμψουν από την εκλογική τους ήττα.4 Ενώ, στην ενίσχυση του κυβερνώντος κόμματος και του ηγέτη του έχουν μεγάλως συμβάλει – πιθανώς αποφασιστικά – και οι εντυπωσιακοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας. Ενδεικτικώς, κατά τα τελευταία δώδεκα χρόνια, επί δέκα εκ των οποίων η χώρα κυβερνήθηκε από το ΑΚP, το ΑΕΠ τετραπλασιάσθηκε και οι εξαγωγές πενταπλασιάσθηκαν.5 Χωρίς, ωστόσο, οι μεσοπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές της γείτονος να είναι απαλλαγμένες αβεβαιοτήτων. Καθώς, όπως επισημαί-

νουν έγκυροι διεθνείς παρατηρητές, η τουρκική οικονομία απειλείται από ένα αυξανόμενο πληθωρισμό, και συγχρόνως είναι επικινδύνως εκτεθειμένη στις ορέξεις των διεθνών χρηματαγορών.6 Από την άλλη δε, επισημαίνεται ο κίνδυνος, ο κ. Ερντογάν να υποκύψει στον πειρασμό της ύβρεως – με τους πιθανολογούντες το ενδεχόμενο αυτό να επικαλούνται την κεκηρυγμένη πρόθεση του Τούρκου πρωθυπουργού να αναμορφώσει το πολιτειακό σύστημα προς προεδρική κατεύθυνση και την εικαζόμενη φιλοδοξία του να μεταπηδήσει μετά διετία στην αναβαθμισμένη προεδρία, διαιωνίζοντας έτσι, και δη υπό ενισχυμένη μορφή, την πολιτική ηγεμονία του.7 ✩✩✩ ε ό,τι, εξ άλλου, αφορά στη διεθνή σκηνή, οι επιδόσεις της Άγκυρας εμφανίζονται άνισες, ενώ προκύπτουν και αρκετές ασάφειες ως προς τις πραγματικές επιλογές της τουρκικής ηγεσίας. Η ενίσχυση της πολιτισμικής, οικονομικής, και διπλωματικής παρουσίας της Τουρκίας στα τουρκόφωνα κράτη της Κεντρικής Ασίας συνεχίσθηκε – με ιδιαίτερη επιτυχία στην Κιργιζία. Με την χώρα αυτή (Κιργιζία) η Άγκυρα συνεργάζεται σήμερα και στον στρατιωτικό τομέα, ενώ έχει συγκροτήσει ένα «Συμβούλιο Στρατηγικής Συνεργασίας Υψηλής Στάθμης» [High Level Strategic Cooperation Council], προεδρευόμενο από τον Τούρκο πρωθυπουργό και τον Κιργίζιο πρόεδρο.8 Σε σημαντικά εμπόδια,αντιθέτως, προσκρούει η τουρκική πολιτική στην

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

25 Υπερκαυκασία. Η επιδίωξη της Άγκυρας να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ερεβάν, παραμένει όμηρος της διένεξης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν περί το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Καθώς το Μπακού θεωρεί, ότι, όσο η επίμαχη περιοχή παραμένει υπό αρμενική κατοχή, η εξομάλυνση αυτή θα αποτελούσε «προδοσία» εκ μέρους του Τούρκου εθνοτικού «αδελφού», στρατηγικού συμμάχου, και οικονομικού εταίρου – και η τουρκική πλευρά ενδίδει στις πιέσεις αυτές των Αζέρων. Ενώ η στενή και πολύπλευρη – μεταξύ άλλων και στρατιωτική – συνεργασία της Τουρκίας με τη Γεωργία περιπλέκεται από την παράλληλη προσπάθεια της Άγκυρας να προσεγγίσει την παρανόμως κατά την άποψη της Τιφλίδας, ανεξαρτητοποιηθείσα Αμπχαζία. Η τουρκική αυτή διείσδυση στην Κεντρική Ασία και την Υπερκαυκασία, συντελείται υπό τη σκιά ενός εν πολλοίς ανομολόγητου ρωσο-τουρκικού ανταγωνισμού.9 Βέβαια, Τουρκία και Ρωσία έχουν αναπτύξει στενή οικονομική, τουριστική, και ενεργειακή συνεργασία, με την Άγκυρα να μελετά και την ανάθεση στους Ρώσους της κατασκευής πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά δε το πρόσφατο ακόμη παρελθόν, οι δύο δυνάμεις συνέκλιναν ευκαιριακά και στον διπλωματικό τομέα – επί παραδείγματι, ως προς το Ιράν και τη Συρία. Η προσπάθεια, ωστόσο, των Τούρκων να επωφεληθούν της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, για να επεκτείνουν την επιρροή τους στον πρώην σοβιετικό χώρο από τη μια, και από την άλλη, η επιδίωξη της Μόσχας να ανακτήσει στο μέτρο του δυνατού τον έλεγχο του «εγγύς εξωτερικού» της, έχουν αναπόφευκτα οδηγήσει σε μια δυσκόλως αποκρυπτόμενη αντιπαράθεση. Την οποία οξύνει η συνεχιζόμενη, αν και σε μειωμένο βαθμό, δραστηριοποίηση εχθρικών προς την Τουρκία Κούρδων σε ρωσικό έδαφος και εχθρικών προς τη Ρωσία Καυκασίων σε τουρκικό. Παράλληλα, διάσταση πολιτικής μεταξύ των ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

δύο πρωτευουσών σημειώνεται και σε σειρά άλλων διεθνών θεμάτων, όπως το Κυπριακό, το Κοσοβικό, το Βοσνιακό, η νατοϊκή αντιπυραυλική ασπίδα, και ήδη το Συριακό. Αλλά οι «νέο-οθωμανικές» βλέψεις της Άγκυρας, εκδηλώνονται και στα Βαλκάνια. Με την τουρκική διπλωματία να προσπαθεί, καλλιεργώντας όλως ιδιαίτερα το μουσουλμανικό στοιχείο, να αναπτύξει πολύπλευρες σχέσεις με τα τοπικά κράτη: Επενδύοντας σημαντικούς πόρους στον εκπαιδευτικό τομέα. Επιχειρώντας να μεσολαβήσει για την επίλυση τοπικών διαφορών, όπως οι μεταξύ Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Σερβίας. Παρέχοντας τη στήριξή της στην ένταξη του Μαυροβουνίου, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Και, σε σχέση ειδικότερα με τα Σκόπια, εκμεταλλευόμενη τη διαμάχη τους με την Ελλάδα περί την ονομασία τους.10 Οι τουρκικές, όμως, αυτές προσπάθειες συναντούν τη διάχυτη καχυποψία των χριστιανικών πληθυσμών της περιοχής.11 ✩✩✩ στόσο, η προσοχή της τουρκικής ηγεσίας είναι πρωτίστως επικεντρωμένη στον μεσανατολικό χώρο, όπου η Τουρκία, μετά δεκαετίες σχετικής αποστασιοποίησης, επιχειρεί να επιστρέψει ως μείζων περιφερειακή δύναμη, αξιοποιώντας τη μουσουλμανική της ταυτότητα, την οικονομική και στρατιωτική της ισχύ, και το πολιτειακό της πρότυπο. Αρχικώς μεν η Άγκυρα επεδόθη στη σύσφιγξη των σχέσεών της με τα – σχεδόν χωρίς εξαίρεση – αυταρχικά καθεστώτα του αραβο-μουσουλμανικού κόσμου. Πλην όμως, μετά την εκδήλωση της «αραβικής άνοιξης», η οποία την κατέλαβε εξ απήνης, όπως άλλωστε και τις περισσότερες ενδιαφερόμενες πρωτεύουσες, εστράφη εναντίον των πρώην αυτών φίλων, προκειμένου να εξασφαλίσει προνομιακούς δεσμούς και με τους διαδόχους των – κατά κύριο λόγο, στην Τυνησία, στη Λιβύη, και στην Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιοι πάντως

επιδεικνύουν έναντι των τουρκικών αυτών ανοιγμάτων έκδηλη επιφυλακτικότητα, αντιμετωπίζοντας πάντοτε τους Τούρκους ως ανταγωνιστές για την περιφερειακή πρωτοκαθεδρία. Η πλέον, όμως, θεαματική κυβίστηση της τουρκικής ηγεσίας εκδηλώθηκε έναντι του Σύρου προέδρου, καθώς η Άγκυρα, από ένθερμος υποστηρικτής, απέβη σκληρός επικριτής και υπονομευτής του.12 Την ιδιαίτερα σημαντική αυτή γεωπολιτική μεταστροφή, η οποία πιθανότατα οφείλεται μερικώς στα πολλαπλά προβλήματα που προκαλεί το προς τουρκικό έδαφος προσφυγικό ρεύμα συνεπεία των συγκρούσεων στη γειτονική χώρα, ορισμένοι αναλυτές, αποδίδουν και σε επιδίωξη του κ Ερντογάν, ως επικεφαλής της κατά τα τρία τέταρτα σουνιτικής Τουρκίας, να ταχθεί αλληλέγγυος με το σουνιτικό στοιχείο της Συρίας – πλειοψηφούν μεν, αλλά πολιτικώς περιθωριοποιημένο υπό το καθεστώς των σιιτών αλεβιτών προέδρων Χαφέζ και Μπασάρ αλ-Ασαντ – προκειμένου να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στους κόλπους του ευρύτερου σουνιτικού κόσμου.13 Ενώ τις τουρκο-συριακές σχέσεις περιπλέκει περαιτέρω η – παραδοσιακά – ευμενής μεταχείριση από τη Δαμασκό της κουρδικής της μειονότητας, σε μια στιγμή που η ένοπλη σύγκρουση του τουρκικού κράτους με την κουρδική ανταρσία κλιμακώνεται.14 Κατά τα λοιπά, η αύξουσα αυτή τουρκική πίεση επί του προστατευομένου από το Ιράν συριακού καθεστώτος, αφ’ ενός,15 και, αφ’ ετέρου, οι μεταξύ της τουρκικής και της ιρανικής ηγεσίας θρησκευτικές διαφορές – οι Ιρανοί είναι στη μεγάλη πλειοψηφία τους Σιίτες – και, κυρίως, οι περιφερειακές ηγετικές φιλοδοξίες και των δύο πλευρών και συνακόλουθα η ανέκαθεν υφέρπουσα μεταξύ τους καχυποψία, εξηγούν πιθανότατα και τη σημειούμενη τους τελευταίους μήνες ψύχρανση των μέχρι πρότινος φαινομενικά θερμών σχέσεων της Άγκυρας με την Τεχεράνη. Απτή εκδήλωση της μεταβολής αυτής, αποτελεί η συναίνεση της

26 πρώτης στην εγκατάσταση σε τουρκικό έδαφος στοιχείων της – στρεφομένης πρωτίστως κατά του Ιράν – νατοϊκής αντιπυραυλικής ασπίδας, παρά τις έντονες σχετικές διαμαρτυρίες της τελευταίας. Η πτυχή όμως της μεσανατολικής πολιτικής της Τουρκίας, που ίσως περισσότερο από κάθε άλλη συγκρατεί το παγκόσμιο ενδιαφέρον, ιδιαιτέρως δε το δυτικό, είναι οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις. Μετά την ένταση που προκάλεσε προ διετίας το επεισόδιο επί του πλοίου Μαβί Μαρμαρά, οι τελευταίες αυτές διέρχονται φάση εκατέρωθεν συγκράτησης – στην οποία ασφαλώς συμβάλλουν μεγάλως και οι προσπάθειες των ΗΠΑ για την αποτροπή της κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης των δύο στρατηγικών τους εταίρων, και για τη συν τω χρόνω γεφύρωση των διμερών τους διαφορών. Από ισραηλινής μεν πλευράς, η αποκατάσταση της συνεργασίας με τους Τούρκους είναι καταφανώς ευπρόσδεκτη – αρκεί η Άγκυρα να μην εμμείνει στους ταπεινωτικούς όρους που μέχρι στιγμής θέτει.16 Αντιθέτως, όμως, οι εν προκειμένω προθέσεις του κ. Ερντογάν, εμφανίζονται αρκετά γριφώδεις. Με τον Τούρκο πρωθυπουργό να έχει, αποβεί ιδιαίτερα δημοφιλής στον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο, χάρις στην άκαμπτη φιλοπαλαιστινιακή στάση του. Αλλά και να μη μπορεί να αγνοήσει την ισραηλινή στρατιωτική ισχύ, τη δυνατότητα των Ισραηλινών να εκμεταλλευθούν το Κουρδικό, και την μεγάλη και ενίοτε καθοριστική επιρροή που το εβραϊκό λόμπι ασκεί στην Ουάσιγκτον, ασχέτως ενδοαμερικανικών κομματικών συσχετισμών. Θεαματική επομένως συμφιλίωση των δύο στρατιωτικά ισχυρότερων και πλέον προσκείμενων προς τη Δύση μεσανατολικών δυνάμεων είναι απίθανο να σημειωθεί. Ουδόλως όμως αποκλείεται μια προσεκτική εκατέρωθεν επαναπροσέγγιση – ιδίως εάν επιτευχθεί κάποια ουσιαστική πρόοδος στο Παλαιστινιακό. ✩✩✩

ι μεσανατολικές, ιδίως, πρωτοβουλίες της Άγκυρας – και κυρίως η αρχική στήριξή της προς τους Αγιατολάδες του Ιράν και η αντιπαράθεσή της με το Ισραήλ – δημιούργησαν προς στιγμήν την εντύπωση ότι υπό τη νέα, ισλαμογενή ηγεσία της η Τουρκία απομακρύνεται από τη Δύση. Ωστόσο οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών τείνουν να διαψεύσουν την εκτίμηση αυτή. Η τουρκική ηγεσία δείχνει να αντιλαμβάνεται τα όρια ελευθερίας κινήσεων που αντικειμενικώς διαθέτει. Και φροντίζει να διατηρήσει τους δυτικούς της δεσμούς. Οι δε πιο πρόσφατες επιλογές της αναφορικά με τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο, ανεξάρτητα από τα βαθύτερά τους κίνητρα, συνάδουν με την επιδίωξη αυτή. Επί παραδείγματι: Ενώ αρχικά αντετάχθη στη νατοϊκή επίθεση κατά της Λιβύης, εν συνεχεία συνέπραξε ενεργώς στη διεξαγωγή της. Είναι επίσης σαφές ότι η στροφή της κατά του συριακού καθεστώτος, εξυπηρετεί την έναντι της Βηρυτού πολιτική, τόσο της Ουάσιγκτον, όσο και των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Ενώ, καθοριστική για τις σχέσεις της με την Ατλαντική Συμμαχία, κρίνεται η, εις πείσμα των ιρανικών ενστάσεων, επέκταση του νατοϊκού αντιπυραυλικού συστήματος στην τουρκική επικράτεια. Η βαθμιαία δε αυτή αναπροσαρμογή της τουρκικής πολιτικής φαίνεται να γίνεται ασμένως δεκτή, τόσο από τον Αμερικανό πρόεδρο – ο οποίος επανειλημμένως έχει υπογραμμίσει τη σημασία που αποδίδει στη σύμπραξη με την Άγκυρα – όσο και από τις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις.17 Χωρίς ωστόσο οι τελευταίες αυτές – και ειδικότερα το Παρίσι και το Βερολίνο – να αναθεωρούν την ουσιαστικά αρνητική στάση τους έναντι του τουρκικού αιτήματος ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πιθανότερο δε είναι ότι οι όποιες ελπίδες των Τούρκων για βελτίωση των ενταξιακών τους προοπτικών μετά την ήττα του «κακού» κ. Σαρκοζί κατά τις πρόσφατες γαλλικές προεδρικές εκλο-

γές θα διαψευσθούν.18 Όλα δηλαδή δείχνουν, ότι η Τουρκία παραμένει «πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και πολύ διαφορετική» για να χωρέσει στην Ευρώπη ως πλήρες μέλος.19 Με την κρίση στην Ευρωζώνη, σε συνδυασμό και με τη διευρυντική κόπωση των Κοινοτικών Ευρωπαίων, να δυσχεραίνει περαιτέρω την ένταξη αυτή. Και με το Κυπριακό και την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Τουρκία να χρησιμοποιούνται από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ως βολική πρόφαση για την επ’ αόριστον αναβολή της – κάτι που οι Τούρκοι έχουν φυσικά από καιρό αντιληφθεί, συνάγοντας και τα προφανή συμπεράσματα, σε σχέση ειδικότερα με την κυπριακή τους πολιτική. ✩✩✩ το ως άνω πλαίσιο τουρκικής εθνικής στρατηγικής, Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό δεν αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενα υψηλής προτεραιότητας. Τόσο στην Κύπρο, όσο και στο Αιγαίο, η Άγκυρα αρκείται στη διατήρηση των εκκρεμοτήτων και του στάτους κβο γενικότερα. Θεωρεί τη διχοτόμηση της Μεγαλονήσου οριστική. Ρυθμίσεις τύπου Ανάν που την καθιερώνουν διεθνώς και δη υπό όρους ευνοούντες την τουρκική πλευρά, ασφαλώς θα εδέχετο. Εν απουσία όμως μιας τέτοιας λύσης, μεθοδεύει παντοιοτρόπως την εδραίωση του ψευδοκράτους, μεταξύ άλλων επικαλούμενη την ενεργειακή πολιτική της Λευκωσίας ως άλλοθι, για να παγιώσει τα τετελεσμένα στα κατεχόμενα και να παρεμβάλει προσκόμματα στις διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ενώ στο Αιγαίο συνεχίζει την τακτική της από δεκαετιών συστηματικής παραβίασης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, προκειμένου, αφ’ ενός, να υπενθυμίζει εμπράκτως τις θέσεις της για το εύρος του εναέριου χώρου μας και αφ’ ετέρου, να αποτρέπει ενδεχόμενες, αντίθετες προς τα συμφέροντά της ελληνικές πρωτοβουλίες, σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα ή την ΑΟΖ. 

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

27 Σημειώσεις 1 Βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Ο «Νέο-οθωμανισμός» στην Ανατολική Μεσόγειο, “Εθνικές Επάλξεις”, τεύχος Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2011, σ. 10-13. 2 Βλ. Svante E. Cornell (What Drives Turkish Foreign Policy?, “Middle East Quarterly, Winter 2012, pp. 13-24” http://www. meforum.org/3129/turkish-foreignpolicy,). Στη συνοπτική αυτή παρουσίαση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, ο Σουηδός αναλυτής επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι «κατά άκρως ασυνήθη τρόπο», ο κ. Ερντογάν, αμέσως μετά την εκλογική του νίκη του Ιουνίου 2011, ισχυρίσθηκε ότι, από την τελευταία αυτή «η Μέση Ανατολή, ο Καύκασος, και τα Βαλκάνια κέρδισαν όσα και η Τουρκία». 3 Βλ. σχετικώς την ενδιαφέρουσα ανάλυση των Soner Cagaptay και Ata Akiner, υπό τον τίτλο New military, new Turkey, στην αγγλόγλωσση τουρκική εφημερίδα “Hurriyet Daily News” της 28ης Αυγούστου 2011. Σημειωτέον ότι το Κουρδικό περιπλέκει και τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Συρία, το Ιράκ, και το Ιράν – τρεις όμορες χώρες, στις οποίες διαβιούν επίσης σημαντικές κουρδικές μειονότητες, Σε ό,τι αφορά ειδικότερα στο Ιράκ, η Άγκυρα δείχνει να κυμαίνεται μεταξύ, αφ’ ενός, της διατήρησης των οικονομικώς επωφελών σχέσεών της με την κεντρική κυβέρνηση της χώρας, και, αφ’ ετέρου, με κίνητρο τον έλεγχο των δραστηριοτήτων του ΡΚΚ σε ιρακινό έδαφος, της προσέγγισης της ηγεσίας του αυτόνομου κουρδικού κρατικού μορφώματος του ιρακινού Βορρά – εμπεπλεγμένης αυτή τη στιγμή σε ανοικτή αντιπαράθεση με τους κυβερνώντες στη Βαγδάτη Άραβες Σιίτες. Βλ. Joe Parkinson, Turkey and Iraq Trade Barbs in Growing Diplomatic Spat, “Wall Street Journal”, 25-4-2012. 4 Το γνωστό βρετανικό περιοδικό “Economist”, στο φύλλο της 25ης Φεβρουαρίου 2012 και σε άρθρο υπό τον τίτλο Turkey’s political infighting, μολονότι επισημαίνει τα πολιτικά προβλήματα της κυβέρνησης Ερντογάν και ειδικότερα την αντιπαράθεσή της με το ισχυρά δικτυωμένο ισλαμικό κίνημα του διαβιούντος στις ΗΠΑ Τούρκου ιμάμη Fethullah Gulen, διαπιστώνει παρά ταύτα ότι «οι αντίπαλοι του κ. Ερντογάν σπαράσσονται από εσωτερικές έριδες. Πρόσφατη σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης υποδηλώνει ότι, εάν διεξάγονταν νέες εκλογές τώρα, το ΑΚP [Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης] θα έπαιρνε το 54% των ψήφων, ήτοι τέσσερα εκατοστά περισσότερα από ό,τι το 2011.» 5 Για σχετικά στοιχεία, βλ. Svante E. Cornell, Ό.π. 6 Βλ. Turkey’s Economy, “The Economist”, 7-42012. Το έγκυρο βρετανικό περιοδικό, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

αφού αναγνωρίζει την εντυπωσιακή αύξηση του τουρκικού ΑΕΠ των τελευταίων ετών (9% το 2010 και 8,5% το 2011) και μείωση του δημόσιου χρέους από 74% επί ιτου ΑΕΠ το 2001 στο 40% το 2011, αναφέρεται στην ανησυχητική αύξηση του πληθωρισμού και επισημαίνει ότι «…παρά τα αδιαμφισβήτητα ισχυρά της σημεία, η τουρκική οικονομία, λόγω της εξάρτησής της από την έξωθεν χρηματοδότηση, είναι εκτεθειμένη σε ασταθείς οικονομικούς κύκλους κυριαρχούμενους από την απληστία και τους φόβους των ξένων.» Χαρακτηριστική εξ άλλου της ευαισθησίας του Τούρκου πρωθυπουργού σε ό,τι αφορά στα της οικονομικής εικόνας της χώρας του είναι η οργή με την οποία καταφέρθηκε κατά διεθνούς οίκου αξιολόγησης, υποβαθμίσαντος ελαφρώς την τουρκική οικονομία. Βλ. Turkey angry at S&P for downgrading ratings, “Hurriyet Daily News” 15-5-2012. 7 Βλ. Andrew Finkel, Erdogan’s Next Move, “New York Times”, 11-5-2012. Κατά τον αρθρογράφο –ανταποκριτή από εικοσαετίας στην Κωνσταντινούπολη – «υπάρχουν δυσοίωνες ενδείξεις ότι ο πρωθυπουργός [Ερντογάν] προτίθεται να υπερβεί τα όριά του [to overplay his hand]». 8 Βλ. Turkey´s Relations with Central Asian Republics, Türkiye Cumhuriyeti Biskek Büyükelçiligi Konuşma Metinleri, http:// bishkek.emb.mfa.gov.tr/ShowSpeech. aspx?ID=1932 7-2-12. 9 Βλ. παρουσίαση των ρωσο-τουρκικών σχέσεων από τους καθηγητές Younkyoo Kim και Stephen Blank, σε άρθρο με τίτλο Russo-Turkish Divergence: The Security Dimension, στο “Meria Journal”, έκδοση του Gloria Center, http://www.gloria-center. org/2012/04/russo-turkish-divergencepart-i-t, 27-4-2012. Επίσης, ανάλυση των σχέσεων αυτών με ιδιαίτερη έμφαση στον πρώην σοβιετικό χώρο: Adam Balcer, An Audit of Power: Turkey’s Leverage in the Post Soviet Space, Black Sea Discussion Paper Series - 2012/ 3, “EDAM Centre for Economics and Foreign Policy Studies” (τουρκικό κέντρο μελετών με έδρα στην Κωνσταντινούπολη) http://www.edam. org.tr/document/bsdp5.pdf. 10 Βλ. μεταξύ πολλών άλλων, Serkan Demirtas, Turkey to foster NATO bid for Balkan nations, “Hurriyet Daily News”, 14-5-2012. Κατά τη σύνταξη του παρόντος άρθρου η νατοϊκή σύνοδος του Σικάγου δεν έχει ακόμη λάβει χώρα. 11 Βλ. Erhan Turbedar, How is Turkey’s foreign policy perceived in the Balkans, “ Today’s Zaman”, 19-5-2012, όπου ο συμπαθώς διακείμενος έναντι της Τουρκίας αναλυτής, παρατηρεί μεταξύ άλλων: «Ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν την Τουρκία ανερχόμενη δύναμη, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι η Τουρκία προωθεί μια νέο-Οθωμανική εξωτερική πολιτική στην βαλκανική περιοχή…..Ωστό-

σο υπάρχει επίσης μια αρνητική εικόνα της Τουρκίας στην περιοχή. Και το χειρότερο, η αρνητική αυτή η εικόνα προσελκύει την δημόσια προσοχή περισσότερο από ό,τι η θετική.» Για τις τουρκικές προσπάθειες στα Βαλκάνια και τις αντιδράσεις που προκαλούν, βλ. επίσης, Celil Sagir, Crisis-hit EU invited to take lead in Balkans to stem rise of Turkey, “Today’s Zaman”, 20-11-11. 12 Βλ. μεταξύ άλλων, Fadi Hakura, Why Turkey is increasing pressure on Assad, CCN.com, 9-2-2012. 13 Επί παραδείγματι, κατά το περιοδικό “The Economist” (Turkey’s foreign policy: Growing less mild), 15-5-2012), «[ο]ι κοσμικοί κριτικοί του κ. Ερντογάν υποστηρίζουν ότι η συμπεριφορά του παραπέμπει σε μια άλλη ανησυχαστική παρόρμηση: να ηγηθεί ενός τόξου μουσουλμανικών σιιτικών χωρών, εμπερικλείον την Αφρική, την Ασία, τα Βαλκάνια, και τη Μέση Ανατολή.» 14 Τον Οκτώβριο 1998 το Κουρδικό παρ’ ολίγο να οδηγήσει τις δύο χώρες σε στρατιωτική σύγκρουση – με τη συριακή πλευρά να αναδιπλώνεται μετά τουρκικό τελεσίγραφο. 15 Βλ. Iran blasts Turkey, Saudi, Qatar over ally Syria, “Hurriyet Daily News -Agence France Press”, 2-6-2012. 16 Η Άγκυρα επιμένει πεισματικώς σε επίσημη αίτηση συγγνώμης από το Ισραήλ. Ενώ η παραπομπή σε δίκη από την τουρκική δικαιοσύνη τεσσάρων ανωτάτων απόστρατων Ισραηλινών αξιωματικών για υποτιθέμενες ευθύνες τους περί το επεισόδιο Μαβί Μάρμαρα ασφαλώς δεν θα διευκολύνει την εξομάλυνση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων. Βλ. Joe Parkinson και Josh Mitnick, Turkey Court Charges Israeli Generals, “Wall Street Journal”, 28-5-2012. 17 Χαρακτηριστική, επί παραδείγματι, είναι δήλωση του Αμερικανού προέδρου επ’ ευκαιρία συνάντησής του με τον «φίλο και συνάδελφο» Τούρκο πρωθυπουργό, στην οποία περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα: «Θεωρώ ορθό να λεχθεί ότι τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών συνέχισαν να αναπτύσσονται σε όλες τις διαστάσεις τους. Θεωρώ τον πρωθυπουργό Ερντογάν εξαίρετο εταίρο και εξαίρετο φίλο επί ευρέος φάσματος θεμάτων.» Βλ. Remarks by President Obama and Prime Minister Erdogan of Turkey after Bilateral Meeting, “The White House”, 25-3-2012. 18 Turkish FM: “Turkey-EU Relations to Hopefully get back on Positive Track after Hollande», “The Journal of Turkish Weakly” (http:// www.turkishweekly.net/news/136111/ turk ish-fm-turkey- eu-relations-to hopefully-get-back-on-positive-trackafter-hollande-.html), 15-5-2012 19 Βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Τα προσκόμματα στις κοινοτικές βλέψεις της Άγκυρας, “Διπλωματικό Περισκόπιο” (http://www. diplomatikoperiskopio.com/), 4-2-2011.

Ημερίδα 2ας Απριλίου 2012

Η Ρωσία στον Κόσμο

Από αριστερά προς δεξιά ο Πρόεδρος του ΣΕΕΘΑ Αντγος ε.α. Λάμπρος Καζάκος, ο Αντγος ε.α. Δημήτρης Φράγκου και η κυρία Μαίρη ΜαρούληΖηλεμένου, Πρόεδρος του ΚΕΜΣ «Ιωάννης Καποδίστριας».

Επίδοση αναμνηστικής πλακέτας στην Α. Ε. πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα κ. Β. Τσχικβισβίλι.

ην Δευτέρα 2 Απριλίου 2012 ο Σύνδεσμός μας στο πλαίσιο των ενημερωτικών ομιλιών - συζητήσεων που έχει καθιερώσει, συνδιοργάνωσε με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών “Ιωάννης Καποδίστριας” Ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, με θέμα: ««Η Ρωσία στον Κόσμο» και ομιλητή την Α.Ε. Πρέσβη της

Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα κ. Β. Τσχικβισβίλι. Για την ενημέρωση των μελών και φίλων του Συνδέσμου μας που για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην εκδήλωση, αλλά και για την ενημέρωση των λοιπών αποδεκτών των Εθνικών Επάλξεων, δημοσιεύεται στο ανά χείρας τεύχος η εισήγηση του ομιλητή.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Χαιρετισμός Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α.

Κυρίες και Κύριοι,

κ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ θερμά που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας εκδήλωση. Στα πλαίσια των προσκλήσεων σε πρέσβεις χωρών που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και ασφάλεια, να μας αναπτύξουν τις θέσεις των χωρών τους στον κόσμο και ιδιαίτερα τις σχέσεις τους με την χώρα μας, έχουν τιμήσει μέχρι σήμερα με την παρουσία τους το βήμα του Συνδέσμου, οι πρέσβεις της Κίνας και των ΗΠΑ. Απόψε έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στο βήμα τον εκπρόσωπο μιας μεγάλης φίλης και συνεχώς αναπτυσσόμενης χώρας, την Α.Ε. τον πρέσβη της Ρωσικής ομοσπονδίας. Και η σημερινή ημερίδα όπως και η προηγούμενη του Φεβρουαρίου, συνδιοργανώνεται με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών “Ιωάννης Καποδίστριας”, το οποίο έχει αναπτύξει αξιόλογη δράση στον τομέα των Ελληνο – Ρωσικών πολιτιστικών σχέσεων και στο οποίο οφείλονται οι επιτυχείς επαφές με την Πρεσβεία της Ρωσικής ομοσπονδίας. Η συνδιοργάνωση ημερίδων με άλλους φορείς, όπως έχω πει και κατά το παρελθόν, προβλέπεται από το καταστατικό μας και τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα θεωρούνται λίαν ικανοποιητικά έως άριστα, γεγονός που μας επιβάλλει να συνεχίσουμε την προσπάθεια αυτή. Το μεγαλύτερο κέρδος κατά την άποψή μου, πέραν του οικονομικού, είναι η συμμετοχή και νέων συνέδρων - ακροατών από διάφορες επαγγελματικές κατηγορίες, ανάλογες της σύνθεσης των Συνδέσμων που συνεργάζονται. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να εκφράσω και δημόσια για μια ακόμη φορά τις θερμές ευχαριστίες τόσο τις δικές μου όσο και του ΔΣ του ΣυνδέΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

σμου προς την πρόεδρο του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών “Ιωάννης Καποδίστριας” Δόκτορα Μαίρη Μαρούλη - Ζηλεμένου και στα μέλη του ΔΣ του Κέντρου, για την άριστη μέχρι τώρα συνεργασία, την οποία ελπίζω να συνεχίσουμε και μελλοντικά. Μεγάλη επίσης παράλειψή μου θα ήταν, να μην αναφέρω τον χορηγό της σημερινής εκδήλωσής μας τον κ. Φειδά που ανέλαβε τα έξοδα της διερμηνείας, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά.

προ της επαναστάσεως του 1821, τόσο κατά την επανάσταση, όσο και μετά την απελευθέρωση της χώρας μας, είναι γνωστό σε όλους μας, ότι ήταν πολύ καλές έως άριστες και σε αυτό πλην των στρατηγικών στόχων, βοήθησε πάρα πολύ και το ομόθρησκο. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την σημαντική συμβολή του Ρωσικού Στόλου στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 8 Οκτωβρίου 1827, που επισφράγισε την απελευθέρωση της χώρας μας;

Οι σχέσεις αυτές ήσαν σχεδόν ανύπαρκτες έως και εχθρικές τα χρόνια που υπήρχε η Ένωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών και μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν και πάλι να αναπτύσσονται με πολλές διακυμάνσεις. Σε ποιο επίπεδο είναι τώρα, εκτιμώ ότι θα απαντηθεί ως ένα σημείο είτε με την ομιλία του κ. Πρέσβη, είτε με τις ερωτήσεις που θα υποβληθούν.

Κυρίες και Κύριοι ο θέμα της ομιλίας της ΑΕ του πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όπως το βλέπετε στην προβολή, είναι “ Η Ρωσία στον Κόσμο”. Το θέμα της ομιλίας μπορεί να είναι γενικό αλλά θα καλύψει τα περισσότερα θέματα που μας ενδιαφέρουν. Αν όμως υπάρξουν θέματα που δεν θα έχουν καλυφθεί από την ομιλία, αυτά μπορούν να απαντηθούν με τις ερωτήσεις που θα υποβληθούν στη συνέχεια μετά το τέλος της ομιλίας του κ. Πρέσβη. Οι σχέσεις μας με την Ρωσία, τόσο

Θα παρακαλούσα την Πρόεδρο του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών “Ιωάννης Καποδίστριας” Δόκτωρα κυρία Μαίρη Μαρούλη - Ζηλεμένου να λάβει το λόγο. 

Χαιρετισμός Δρος Μαίρης Μαρούλη-Ζηλεμένου Προέδρου Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας» Αξιότιμε κ πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα, Εκλεκτοί καλεσμένοι, Κυρίες και κύριοι,

προστά στις κοσμογονικές εξελίξεις που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί ευχής έργον ότι οι χώρες μας, Ελλάδα και Ρωσία, ξαναχτίζουν τις γέφυρες επικοινωνίας που θεμελιώνονται πάνω σε κοινά συμφέροντα, τα οποία μας επιτρέπουν να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο. Και οι ελπίδες αυτές δεν είναι φρούδες. Οι ελπίδες αυτές δεν αποτελούν

ρομαντική προσέγγιση της πραγματικότητας. Προκύπτουν από τη συνειδητοποίηση των πραγματικών αναγκών των κοινωνιών των χωρών μας και της υποχρέωσής μας να εξεύρουμε τους προσφορότερους τρόπους άμβλυνσης των όποιων διαφορών και της προαγωγής των πολλών κοινών μας σημείων. Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσμός μεταξύ κρατών ή ιδιωτών, από το κοινό συμφέρον. Και αν μιλάμε σήμερα εδώ, για περαιτέρω ενίσχυση των πολιτισμικών δεσμών Ρωσίας και Ελλάδας, το χρωστάμε στο γεγονός ότι επί μία και πλέον χιλιε-

30 τία σφυρηλατείται η πορεία των σχέσεων των δύο λαών με αφετηρία και θεμέλιο ακριβώς το κοινό συμφέρον. Και αυτό το συμφέρον άπτεται του συνόλου των στόχων και των επιδιώξεών μας, παρά τις επιμέρους διαφορές που αναπόφευκτα εμφανίζει η πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία κάθε λαού, οι θεσμοί, οι κατά καιρούς ιδεολογίες και οι πολιτικές των δύο πλευρών. Γιατί ο πολιτισμός ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί αποκλειστικά και μόνο στα πνευματικά και καλλιτεχνικά δημιουργήματα. Επεκτείνεται και συμπεριλαμβάνει το σύνολο των υλικών, πνευματικών και ηθικών πλευρών της ζωής, το σύνολο των αξιών και πίστεων, των διαδικασιών που εφαρμόζονται, των προτιμήσεων που υιοθετούνται και επικρατούν, των ανησυχιών και των αναζητήσεων. Συνακόλουθα, σε όλες αυτές τις διαδικασίες , αλλά και στις διαπολιτισμικές σχέσεις, συμβάλλουν και διαμορφώνουν τις καταστάσεις τόσο οι επίσημες πολιτικές, όσο και η δράση των ομάδων, των φορέων και των ατόμων. Σε μεταβατικές μάλιστα ιστορικές περιόδους, σε περιόδους κρίσης και έντονων ανακατατάξεων και αναθεωρήσεων όπως αυτή που διερχόμαστε, προβάλλει ιδιαίτερα επιτακτική η ανάγκη, όχι μόνο δημιουργίας δεσμών αλλά και ισχυροποίησης δοκιμασμένων σχέσεων, όπως εν προκειμένω οι ελληνορωσικές. Προς αυτή την κατεύθυνση ενεργεί συστηματικά το Κέντρο Ιωάννης Καποδίστριας, συνεχίζοντας την παρακαταθήκη του σημαντικού πολιτικού και διπλωμάτη, του οποίου δεν φέρει απλώς το όνομα, αλλά ενστερνίζεται και

τις αρχές, και τις αξίες, και τους στόχους. Εξάλλου, το παράδειγμα του Καποδίστρια αποδεικνύει ότι μπορεί να λειτουργήσει με εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα η συνεργασία των δύο λαών, των οποίων οι πνευματικές ρίζες αρδεύονται από την ίδια πηγή, του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας, με τεράστια περιθώρια προαγωγής. Ετσι, θα μας βρείτε αρωγούς και συμπαραστάτες, πρόθυμους να συμβάλουμε με όλες τις δυνατότητές μας στη διαμόρφωση μιας νέας εποχής: υγιέστερης, ασφαλέστερης, σημαντικότερης. Το Κέντρο Ευρωπαικών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας», είχε την τιμή να συνεργαστεί από το 1994 ημερομηνία ίδρυσης του, με όλους διαδοχικά τους Πρέσβεις της Ρωσίας στην Ελλάδα όπως τον κ. Νικολάγιεφ, την κα Ματιβιένκο, τον κ. Μποτσάρνικωφ, τον κ. Βντόβιν, και σήμερα με την Α.Ε τον πρέσβη κο Bλαντιμίρ Τσικβισβίλι, καθώς και άλλους αξιωματούχους της Ρωσικής Πρεσβείας. Μέσα σε αυτό το πνεύμα της αγαστής συνεργασίας, το Κέντρο Ευρωπαικών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας», προγραμματίζει σειρά εκδηλώσεων πολιτισμού, με αποκορύφωμα το 2014 «πολιτιστικό έτος Ελλάδας –Ρωσίας». Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου, σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και εύχομαι να ευοδωθούν οι προσπάθειές μας για την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων των δύο χωρών μας, δεδομένου ότι οι λαοί μας διαθέτουν την εμπειρία του παρελθόντος και έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν οποιαδήποτε συνεργασία στο μέλλον. 

Η Ρωσία στον Κόσμο Υπό κ. Β. Τσχικβισβίλι, Πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα (Απόδοση στην Ελληνική, με μέριμνα της Πρεσβείας της Ρωσίας στην Ελλάδα και της Συντακτικής Επιτροπής του Περιοδικού)

Κυρίες και Κύριοι ρωτ’ απ’ όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα, τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Αμύνης και το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας» για την πρόσκληση μου στην σημερινή ημερίδα, η οποία μου δίδει την δυνατότητα να μοιρασθώ μαζί με το εκλεκτό ακροατήριο, ορισμένες επίκαιρες σκέψεις σχετικά με την πολιτική της Ρωσίας στο παγκόσμιο περιβάλλον, όπως διαμορφώνεται σήμερα. Είναι ιδιαίτερα μεγάλη τιμή για μένα το ότι βρίσκομαι σήμερα εδώ σε αυτή την αίθουσα, ενώπιον ενός εκλεκτού και τόσο αντιπροσωπευτικού ακροατηρίου.

Το θέμα της ομιλίας μου είναι «Η Ρωσία στον σύγχρονο Κόσμο». Η αρχική ανάλυση του θέματος, οδηγεί άμεσα στην ανάγκη απάντησης του ουσιαστικού ερωτήματος για το πώς εμείς οι ίδιοι (οι Ρώσοι), αντιλαμβανόμαστε τη χώρα, μας. Η Ρωσία είναι μια τεράστια χώρα με τη μεγαλύτερη επικράτεια στον κόσμο, η οποία διαθέτει κολοσσιαίο πλούτο, όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ξυλεία, μεταλλεύματα, γλυκό νερό, ενώ είναι γνωστό ότι κατέχει εξέχουσα θέση στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη. Νομίζω επίσης ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου, ότι η χώρα μου έχει χω-

ρίς αμφιβολία μια τεράστια συμβολή στην ανάπτυξη του παγκόσμιου πολιτισμού, των τεχνών και της επιστήμης. Είναι μια χώρα που διαθέτει υψηλότατο μορφωτικό επίπεδο του ενεργού πληθυσμού της, ο οποίος προσβλέπει ενεργά στον μοναδικό ρόλο που θεωρεί ως αντάξιο για την Ρωσία, δηλαδή στον ρόλο μιας μεγάλης δύναμης. Κατά την διάρκεια των πολλών αιώνων του ιστορικού βίου της Ρωσίας, είναι γνωστό ότι η χώρα μου πέρασε πολλές κρίσεις και ξένες εισβολές. Αρκετές φορές και ενώ ήταν πρόδηλο ότι η χώρα βρισκόταν

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

31 στο χείλος της καταστροφής, στο τέλος και μετά από κάθε δοκιμασία η Ρωσία αναγεννιόταν, γινόταν περισσότερο ισχυρή και ευημερούσα. Έτσι έγινε και κατά την δεκαετία του 90 του περασμένου αιώνα, όταν μετά τη χρεοκοπία του 1998, μας φαινόταν ότι θα χρειαστούν δεκαετίες ούτως ώστε η Ρωσία να σηκώσει κεφάλι. Αλλά χάρις στην φιλοπονία του ρωσικού λαού και την ανάληψη καθηκόντων από έναν ισχυρό και πραγματιστή ηγέτη, άρχισε η αναγέννηση της χώρας μέσα στα δύο αμέσως επόμενα χρόνια. Έτσι ακριβώς συνέβη και κατά το έτος 2008, όταν η Ρωσία, όπως και πολλές άλλες χώρες αντιμετώπισε την παγκόσμια οικονομική κρίση. Όπως διαπιστώνεται σήμερα, το 2011 η οικονομία της Ρωσίας για δεύτερη κατά σειρά χρονιά, κατέδειξε μια υψηλή δυναμική ανόδου των βασικών δεικτών της οικονομίας. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4,3 %, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 4,7 %, ενώ στην αγροτική οικονομία παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής κατά 22,1 %, ως αποτέλεσμα της πρωτοφανούς αύξησης της παραγωγής σιτηρών στη χώρα, η οποία έφθασε σε επίπεδα ρεκόρ. Το θετικό υπόλοιπο του εμπορικού ισοζυγίου, αυξήθηκε και έφτασε 200 δις δολάρια.

Η Εξωτερική Πολιτική

ι βασικές αρχές της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, παραμένουν αμετάβλητες. Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με όλους όσους είναι έτοιμοι να πράξουν το ίδιο, πάνω σε επωφελή αμοιβαία και ισότιμη βάση, η οποία προϋποθέτει και τον αμοιβαίο σεβασμό. Σε ότι αφορά την σημερινή μας πολιτική, η γραμμή μας στο διεθνές περιβάλλον βασίζεται στις εξής βασικές αρχές: πραγματισμός, εξωστρέφεια, πολύπλευρες διεθνείς επαφές, συνέπεια και προώθηση των εθνικών συμφερόντων χωρίς αντιπαραθέσεις. Σήμερα μας ενδιαφέρουν όχι οι στρατιωτικές, αλλά οι οικονομικές, εμπορικές και τεχνολογικές συμμαχίΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ες, η αμοιβαία επωφελής επενδυτική συνεργασία, και τέλος οι σταθερές και ανοιχτές παγκόσμιες αγορές.

Ρωσία στην ουσία πάντοτε είχε το προνόμιο και ήταν σε θέση να ακολουθεί μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Έτσι θα είναι και στο μέλλον. Πέρα απ’ αυτό είμαι πεπεισμένος ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα στον κόσμο, μπορούν να διασφαλισθούν μόνο μαζί με τη Ρωσία και όχι εις βάρος των προσπαθειών που γίνονται από την χώρα μου, από διεθνείς παράγοντες, με στόχο να αποδυναμωθεί και να ζημιωθούν τα γεωπολιτικά της συμφέροντα. Είμαστε πεπεισμένοι, ότι η πολιτική της αντιπαράθεσης, η οποία δυστυχώς διατηρείται στις παγκόσμιες υποθέσεις, πρέπει να μείνει στο παρελθόν. Είναι ανάγκη τη θέση της να πάρουν οι συλλογικές προσπάθειες για τη διασφάλιση των κοινών συμφερόντων της ανάπτυξης, η κοινή αναζήτηση των απαντήσεων σε τέτοιες προκλήσεις, όπως είναι η εξάπλωση των πυρηνικών εξοπλισμών, οι περιφερειακές συγκρούσεις και κρίσεις, η τρομοκρατία και η απειλή των ναρκωτικών. Φυσικά, μέσα σε μια σύντομη ομιλία είναι δύσκολο να αναφερθώ σε όλα τα βασικά προβλήματα των διεθνών σχέσεων. Γι’ αυτό θα σταθώ μόνο στις απόψεις μας σχετικά με αυτά τα προβλήματα. Στην πορεία όμως της συζήτησης που θα ακολουθήσει, είμαι έτοιμος να δώσω διευκρινήσεις και σε άλλα θέματα που εκτιμάται ότι ενδιαφέρουν το ακροατήριο.

Η Ευρωπαϊκή Ασφάλεια

ατά την άποψή μας, σήμερα έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία η εξεύρεση λύσης, στο οξύ ζήτημα της διασφάλισης της ισότητας στην αντιμετώπιση θεμάτων ασφάλειας, σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Προκαλεί ανησυχία η κατάσταση στην Ευρώπη και τον Ατλαντικό. Τα περισσότερα κράτη αναγνωρίζουν, ότι μέσα στα τελευταία 20 χρόνια η Ευρωπαϊκή

ασφάλεια κλονίστηκε σοβαρά. Αυτό αφορά όλες τις παραμέτρους, αυτό αφορά το καθεστώς του ελέγχου των εξοπλισμών, τις συγκρούσεις που εξακολουθούν να υφίστανται και την ελαχιστοποίηση της αποδοτικότητας των ενεργειών του Οργανισμού Ασφάλειας και Συνεργασίας της Ευρώπης (ΟΑΣΕ). Για να διορθώσει αυτή την κατάσταση ο Πρόεδρος της Ρωσίας Μεντβέντεβ, υπέβαλε ως πρόταση το έτος 2008, την ιδέα της εκπόνησης του Συμφώνου Ευρωπαϊκής ασφάλειας. Είμαστε ευγνώμονες για την ανάληψη πρωτοβουλίας από την Ελλάδα και την άτυπη συζήτηση αυτού του θέματος μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών του ΟΑΣΕ, κατά τη συνάντησή τους στην Κέρκυρα το έτος 2009.

Η οικονομική Κατάσταση

Ρωσία αποτελεί ένα αναπόσπαστο οργανικό κομμάτι της μεγάλης Ευρώπης, και του ευρύτερου Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Οι πολίτες μας αισθάνονται Ευρωπαίοι. Δεν αδιαφορούμε για το πώς διαμορφώνονται τα πράγματα στην Ενωμένη Ευρώπη. Κατανοούμε ότι η κρίση που έπληξε την Ευρωζώνη δεν μπορεί να μην αφορά και τα συμφέροντα της Ρωσίας, αφού είναι γνωστό, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ο μεγαλύτερος εταίρος μας στον τομέα του εξωτερικού μας εμπορίου. Είναι προφανές, ότι από την κατάσταση των πραγμάτων στην Ευρώπη, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό, οι προοπτικές ανάπτυξης και ολόκληρης της παγκόσμιας οικονομίας. Η Ρωσία εμπλέκεται ενεργά στα διεθνή μέτρα στήριξης των ευρωπαϊκών οικονομιών, που έχουν πληγεί και δεν αποκλείουμε στο μέλλον, το ενδεχόμενο παροχής άμεσης οικονομικής βοήθειας. Παράλληλα όμως θεωρούμε, ότι οι έξωθεν οικονομικές ενισχύσεις, είναι σε θέση να λύσουν το πρόβλημα μόνο εν μέρει. Για να διορθωθεί η κατάσταση πλήρως, απαιτείται και η ενεργοποίηση μέτρων συστημικού χαρακτήρα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν το στόχο πραγ-

32 ματοποίησης των μεταρρυθμίσεων μεγάλης κλίμακας που θα αλλάξουν πολλούς οικονομικούς μηχανισμούς. Το σημερινό επίπεδο της συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αντιστοιχεί στις οικουμενικές (παγκόσμιες) προκλήσεις. Σε σχέση με αυτό, η Μόσχα προτείνει να δουλέψουμε ούτως ώστε να διαμορφώσουμε μια αρμονική κοινότητα των οικονομιών, από τη Λισσαβόνα μέχρι το Βλαντιβοστόκ. Στο μέλλον ίσως να αρχίσουμε να δημιουργούμε μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών, για να διαμορφώσουμε μια κοινή ηπειρωτική αγορά αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ. Νομίζω ότι κανείς δεν αμφιβάλλει ότι αυτό θα ανταποκρινόταν στα συμφέροντα των Ρώσων και των Ευρωπαίων. Πρέπει να σκεφτούμε επίσης και για ευρύτερη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, μέχρι τη δημιουργία του ενιαίου ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης. Μεγάλα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση είναι η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου «North Stream» στην Βαλτική, και «South Stream» στη Μαύρη θάλασσα. Τα προγράμματα αυτά, στηρίχθηκαν από τις κυβερνήσεις πολλών χωρών και σε αυτά συμμετέχουν οι μεγαλύτερες Ευρωπαϊκές εταιρίες στον τομέα της ενέργειας. Μετά την παράδοσή τους, η Ευρώπη θα αποκτήσει ένα αξιόπιστο και πολύπλευρο (ελαστικό), σύστημα παροχής φυσικού αερίου. Πιστεύω ότι η πραγματική συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και της Ε.Ε. είναι αδύνατη, ενώ διατηρούνται οι φραγμοί που εμποδίζουν την ανάπτυξη των οικονομικών επαφών αλλά και την διακίνηση ανθρώπινου δυναμικού π.χ. για οικονομικές δραστηριότητες ή τουρισμό. Αξιοσημείωτο εδώ νομίζουμε ότι είναι το καθεστώς έκδοσης της βίζας. Η κατάργηση της βίζας θα μπορούσε να αποτελέσει μια ισχυρή ώθηση για την πραγματική ολοκλήρωση συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ, θα βοηθούσε να διευρυνθούν οι πολιτιστικές και επιχειρηματικές επαφές και ταυτόχρονα να αυξηθεί η

ροή των τουριστών. Τον Δεκέμβριο του 2011, συμφωνήσαμε με την Ε.Ε. σχετικά με τα κοινά βήματα στην κατεύθυνση κατάργησης της βίζας.

Ασφάλεια και Αμυντική Πολιτική

Ρωσία ανησυχεί σοβαρά σχετικά με την αμερικάνικη πρωτοβουλία, της δημιουργίας του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας στην Ευρώπη. Ο σχεδιασμός αυτός μελλοντικά, προβλέπει την εγκατάσταση αντίστοιχου δυναμικού των πυραύλων αναχαίτισης και των άλλων αντιπυραυλικών μέσων κοντά στη ρωσική μεθόριο αλλά και σε θαλάσσιες ζώνες που βρίσκονται κοντά στην επικράτεια της χώρας μας. Μας λένε, ότι το σύστημα αυτό είναι απαραίτητο για την απόκρουση των απειλών από νότια κατεύθυνση και ειδικότερα από κάποια σημεία και απειλές, που προέρχονται εκτός Ευρώπης. Ωστόσο, εξ’ όσων γνωρίζουμε η σχεδιαζόμενη ανάπτυξη αυτού του συστήματος, πραγματοποιείται με τέτοιο τρόπο που επιτρέπει την παρακολούθηση ενός σημαντικού μέρους της Ρωσικής επικράτειας. Επομένως γίνεται κατανοητό, ότι η χώρα μας χρειάζεται σαφείς εγγυήσεις, οι οποίες θα προβλέπουν ότι τα αντιπυραυλικά μέσα που εγκαθίστανται, δε θα στραφούν εναντίον του ρωσικού στρατηγικού δυναμικού. Οι τυχόν συμφωνίες που θα υπάρξουν, θα πρέπει να είναι νομικά διατυπωμένες. Η Ρωσία είναι ανοιχτή για διάλογο με τις ΗΠΑ και την Βορειοατλαντική Συμμαχία, στα ζητήματα της αντιπυραυλικής άμυνας και ιδιαίτερα σε θέματα πρακτικής συνεργασίας που αφορούν αυτόν τον τομέα. Ωστόσο, αν η ανησυχία μας δεν ληφθεί υπόψη, θα είμαστε αναγκασμένοι να λάβουμε αντίστοιχα μέτρα, όπως δήλωσε ο Ρώσος Πρόεδρος τον Νοέμβριο του 2011.

Οι Εξελίξεις στη Μεσόγειο

διαδικασία των μεταρρυθμίσεων που ξεσήκωσαν την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βό-

ρειας Αφρικής, αντανακλούν την κατανοητή επιδίωξη των λαών αυτών των χωρών, να ζήσουν σε καλύτερες συνθήκες, να έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες αυτοέκφρασης, να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή, να αποκτήσουν οικονομικά και κοινωνικά αγαθά. Ο στόχος της διεθνούς κοινότητας, είναι να βοηθήσει ούτως ώστε η περίοδος των μεταρρυθμίσεων να αποφέρει μεγαλύτερες κατακτήσεις στον τομέα των δημοκρατικών ελευθεριών και όχι βέβαια να επιφέρει απώλειες στον αραβικό κόσμο. Εκτιμάται ότι οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να πραγματοποιηθούν με ειρηνικό και δημοκρατικό τρόπο, για να γίνουν σεβαστά τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες του ανθρώπου όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων, περιλαμβανομένων και των χριστιανών.

ίναι ακόμα νωρίς να βγάλουμε τελικά συμπεράσματα για τα όσα συμβαίνουν στην περιοχή. Ωστόσο, ορισμένα πράγματα μας απασχολούν. Η σκέψη αυτή αφορά κατά πρώτον στην πρακτική εφαρμογή της ωμής στρατιωτικής βίας, πράγμα που οδηγεί στην ριζοσπαστικοποίηση της κατάστασης. Η απαίτηση της αλλαγής του Συριακού καθεστώτος, οι μονομερείς κυρώσεις που οδηγούν ή προκαλούν οικονομικές δυσκολίες και κοινωνική ένταση στη χώρα, η παρότρυνση της αντιπολίτευσης προς την αντιπαράθεση με τις αρχές, αντί για σύμπραξη στη σύναψη του διαλόγου, εκκλήσεις προς την στήριξη του ένοπλου αγώνα ακόμα και στην εξωτερική στρατιωτική εισβολή, όλα αυτά είναι «επικίνδυνες συνταγές», που οδηγούν στην εξάπλωση της σύγκρουσης και την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης στην περιοχή. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι συριακές αρχές, έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για όλα όσα συμβαίνουν στην περιοχή. Αλλά δεν μπορεί να μην βλέπει κανείς, ότι πολεμούν όχι τους αμάχους, όχι τους άοπλους, αλλά τις ένοπλες ομάδες, μεταξύ των οποίων είναι και ο «ελεύθερος συριακός στρατός» και οι ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

33 εξτρεμιστικές τρομοκρατικές ομάδες. Γι’ αυτό πρέπει με κοινές προσπάθειες να τεθεί τέρμα σε κάθε βία και να παρασχεθεί ανθρωπιστική βοήθεια στον άμαχο πληθυσμό.

Οι Ελληνορωσικές Σχέσεις

θελα επίσης να πω μερικά λόγια για την ανάπτυξη των Ρώσο-Ελληνικών σχέσεων. Είναι απόλυτα σαφές ότι τα θεμέλια τους είναι στερεά και έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου. Βάση τους αποτελεί η πνευματική συγγένεια, η κοινότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς όλων των ορθόδοξων λαών, η μακραίωνη εμπειρία της συνεργασίας και του κοινού αγώνα κατά των κοινών εχθρών, η εγγύτητα των απόψεων για τις τύχες του ανθρώπου σήμερα και τα αισθήματα της αμοιβαίας συμπάθειας. Πολλοί εξέχοντες Έλληνες έζησαν και δούλεψαν στη Ρωσία, συμβάλλοντας στην αύξηση της ισχύος της χώρας μας. Με τη σειρά τους πολλοί Ρώσοι πολέμησαν και πέθαναν στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Θα ήθελα να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της στάσης της Ρωσίας προς την Ελλάδα. Όταν ο Τσάρος ο Αλέξανδρος ο Πρώτος πρότεινε στον Καποδίστρια να αναλάβει το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στην αρχή ο Καποδίστριας αρνήθηκε, φοβούμενος ότι η δράση του για την απελευθέρωση της Ελλάδος μπορεί να βρεθεί σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Ρωσίας. Τότε ο Αλέξανδρος ο Πρώτος δήλωσε, τα εξής -(παραθέτω αυτούσια την απάντηση): «Τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο δίκαιο και πιο επωφελές για τους αγαπημένους μου Έλληνες, από το ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ότι να σας έχω δίπλα μου, ούτως ώστε να μου δίνετε συμβουλές».

ήμερα σ’ αυτά τα στερεά θεμέλια πρέπει να προσθέσουμε και τις συναφείς προσεγγίσεις των δύο χωρών στα οικουμενικά και περιφερειακά προβλήματα. Αυτό αφορά στην κατάσταση στα Βαλκάνια, την επίλυση του Κυπριακού, την σπουδαιότητα της ενίσχυσης των διεθνών μηχανισμών στήριξης της ασφάλειας και την επίλυση των περιφερειακών προβλημάτων, βάσει των αρχών του Διεθνούς Δικαίου. Φυσικά, οι διεθνείς σχέσεις δεν αναπτύσσονταν πάντοτε ομαλά, καμιά φορά διανύουμε περιόδους κατά τις οποίες εμφανίζονταν κάποια κενά στη συνεργασία μας, όταν για διάφορους λόγους αντιμετωπίζουμε αρκετά σύνθετα προβλήματα. Αλλά ακόμη και σ’ αυτές τις περιόδους συνεχίστηκε ο ειλικρινής και ουσιαστικός διάλογος, διατηρούνταν οι επαφές εργασίας μεταξύ των νομοθετικών και εκτελεστικών αρχών των δύο χωρών, ενώ διασώθηκε η αμοιβαία συμπάθεια και ο σεβασμός των λαών της Ρωσίας και της Ελλάδος. Είναι πολύ σημαντικό, ότι παρά την οικονομική κρίση, αυξάνεται ο όγκος του εμπορίου μεταξύ των χωρών μας. Σύμ-

φωνα με τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία, πέρυσι αυξήθηκαν οι εξαγωγές της Ελλάδας προς τη χώρα μας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι πέρσι σημειώθηκε ένα ρεκόρ σε ότι αφορά τον αριθμό των Ρώσων τουριστών που επισκέφτηκαν την Ελλάδα, οι οποίοι ήταν γύρω στα 612.000 άτομα. Οι ρωσικοί επιχειρηματικοί κύκλοι σήμερα, δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης των ελληνικών κρατικών επιχειρήσεων, η Gazprom υπέβαλε συμμετοχή στον διαγωνισμό για την αγορά των μετοχών της ΔΕΠΑ και τώρα ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε το Έτος της Ρωσίας στην Ελλάδα και της Ελλάδας στη Ρωσία το 2014. Προγραμματίζεται μια σειρά ανταλλαγών στον τομέα του πολιτισμού και της παιδείας. Νομίζω, ότι αυτό θα επιβεβαιώσει και πάλι την εγγύτητα των χωρών μας.

πίσης μεγάλη σημασία προσδίδουμε στην ανάπτυξη της ονομαζόμενης «λαϊκής διπλωματίας», που αφορά πρωτίστως στις επαφές μεταξύ των κοινωνικών φορέων. Έγιναν παράδοση τα Ρώσο-Ελληνικά Κοινωνικά Φόρουμ, στα οποία συμμετέχουν πολιτικοί, επιστήμονες, δημοσιογράφοι, κοινωνικοί παράγοντες και διάσημοι καλλιτέχνες. Σχεδιάζουμε να διεξάγουμε το επόμενο φόρουμ φέτος. Είμαι βέβαιος ότι με την διαμόρφωση των νέων κυβερνητικών σχημάτων στη Ρωσία και στην Ελλάδα κατά τους επόμενους μήνες, οι σχέσεις των χωρών μας θα αποκτήσουν την επιπλέον δυναμική, η οποία θα προωθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυση της φιλίας και της συνεργασίας των χωρών μας.  Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Ημερίδα 28ης Μαΐου 2012

Η Εμπορική Ναυτιλία ως πυλώνας της εθνικής μας οικονομίας

ην Δευτέρα 28 Μαΐου 2012 ο Σύνδεσμός μας στο πλαίσιο των ενημερωτικών ομιλιών - συζητήσεων που έχει καθιερώσει, συνδιοργάνωσε με το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος Ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, στο πλαίσιο της Διεθνούς Εκθέσεως των Ποσειδωνίων, με θέμα: «Η Εμπορική Ναυτιλία ως πυλώνας της εθνικής μας οικονομίας» και ομιλητή τον κ. Πάνο Λασκαρίδη, εφοπλιστή, Γραμματέα της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και Πρόεδρο του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη».

Προηγήθηκε μικρή ιστορική ανασκόπηση της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας από την κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και μέλους του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. Για την ενημέρωση των μελών και φίλων του Συνδέσμου μας που για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην εκδήλωση, αλλά και για την ενημέρωση των λοιπών αποδεκτών των Εθνικών Επάλξεων, δημοσιεύονται στο ανά χείρας τεύχος οι εισηγήσεις των ομιλητών.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Εναρκτήρια Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΘΑ κ. Λάμπρου Καζάκου, Αντιστρατήγου ε.α. Κυρίες και Κύριοι

κ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου σας καλωσορίζω και σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας ημερίδα, η οποία είναι η τελευταία προ των καλοκαιρινών διακοπών και επομένως επιτρέψτε μου να ευχηθώ σε όλους σας καλό καλοκαίρι, όσο καλό βέβαια μπορεί να είναι με τις διαμορφούμενες οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Η επόμενη ημερίδα του συνδέσμου, εκτιμάται ότι θα γίνει τον Οκτώβριο, με θέμα επετειακό λόγω των 100 ετών από την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων. Σε κάθε περίπτωση θα ενημερωθείτε εγκαίρως. Iδιαίτερα θα ήθελα να απευθύνω ένα θερμό χαιρετισμό στους μαθητές των παραγωγικών Σχολών των ΕΔ και ΣΑ, που κοσμούν με την παρουσία τους τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου μας. Η σημερινή ημερίδα συνδιοργανώνεται με το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος. Η συνδιοργάνωση ημερίδων με άλλους φορείς που προβλέπεται και από το καταστατικό μας, κρίνεται από τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα ως απόλυτα επιτυχής, γιατί πέρα των πολλών ωφελημάτων που προκύπτουν από τις απόψεις των διαφόρων ειδικοτήτων ομιλητών που καλούνται, εμπλουτίζεται και το ακροατήριο μας με ακροατές ποικίλλων επαγγελμάτων και ειδικοτήτων. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να εκφράσω και δημόσια τις θερμές ευχαριστίες τόσο τις δικές μου όσο και του ΔΣ του Συνδέσμου προς την πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη και στα μέλη του ΔΣ του Μουσείου, για την αποδοχή της σχετικής προτάσεως μας. Κυρίες και Κύριοι ο θέμα της σημερινής ημερίδας – ομιλίας είναι “ Η Εμπορική Ναυτιλία ως πυλώνας της Εθνικής μας Οικονομίας”. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το θέμα είναι και επίκαιρο, λόγω της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε αλλά και διαχρονικό αφού είναι γνωστό σε όλους μας ότι η χώρα μας διαθέτει έναν από τους μεγαλύτε-

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ρους εμπορικούς στόλους του κόσμου και συμμετέχει στην εθνική οικονομία με ποσοστό μεγαλύτερο ακόμη και αυτό του τουρισμού. Δεν σκοπεύω, ως μη ειδικός, να σας κουράσω άλλο με απόψεις μου. Για το σημερινό θέμα της ημερίδας, αφού ακούσουμε μια μικρή ιστορική ανασκόπηση της εμπορικής ναυτιλίας από την πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, η οποία σημειώνεται ότι είναι και μέλος του ΔΣ του ΣΕΕΘΑ, θα έχουμε την ευκαιρία και τη χαρά, να ακούσουμε την ανάλυ-

ση του πλέον ειδικού για το συγκεκριμένο θέμα, του κ. Πάνου Λασκαρίδη, Εφοπλιστή – Γραμματέα της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών και Πρόεδρο του ιδρύματος “Αικατερίνη Λασκαρίδη”, τον οποίο και ευχαριστώ θερμά και εκ μέρους του ΔΣ για την σημερινή του παρουσία στην ημερίδα. Παρακαλώ την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη να λάβει το λόγο.  Σας ευχαριστώ

Η Εμπορική Ναυτιλία Υπό κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου ΝΜΕ Κυρίες και κύριοι,

παράσταση του «στόλου» στη Δυτική Οικία του οικισμού Ακρωτήρι της Θήθαλασσινή πορεία των κατοίκων του σημερινού ελληνικού χώρου ξεκιρας, όπου απεικονίζονται δεκατέσσεΝαύαρχος Παύλος Κουντουριώτης νά πολύ νωρίς, πολύ πιο πριν από την επίσημη έναρξη της ιστορίας. Η ρα πλοιάρια που χρησιμοποιούν όλους πορεία αυτή πέρασε από πολλούς σταθμούς στη διάρκεια των αιώνων τους τότε γνωστούς τρόπους πρόωσης που μεσολάβησαν και στάλαξε ίχνη αρμύρας στα γονίδια των προγόνων και πλεύσης. μας, στα δικά μας γονίδια. Πολλές άλλες, επίσης, παραστάσεις πλοίων των Μινωιτών και των ΜυκηΣτην παράθεση των ναυτικών ιστο- ρεια που αυτή προσπόριζε στους κα- ναίων μαρτυρούν ότι από τα μέσα της ρικών μας σταθμών, θα θέσουμε σαν τοίκους, θα βασισθεί η ανάπτυξη δύο 2ης π.Χ. χιλιετίας υπήρχε στο Αιγαίο ορόσημο έναρξης του θαλασσινού πρώιμων πολιτισμών, του Κυκλαδικού μια ισχυρή θαλασσοκρατορία και ότι ταξιδιού της φυλής μας, τον αποδε- και του Μινωϊκού, ευρήματα των οποί- η τέχνη της ναυπηγικής βρισκόταν σε δειγμένο επιστημονικά διάπλου από ων θαυμάζονται σ’όλα τα μουσεία του πλήρη εξέλιξη. Παράλληλα με την πορεία αυτής τη Μήλο στο σπήλαιο Φράγχθη της κόσμου. Αργολίδας γύρω στο 8.000 π.Χ για τη Σημαντικές μαρτυρίες για τα άλ- της θαλασσινής διαδρομής του έθνους μεταφορά οψιδιανού, ενός δηλ. ηφαι- ματα που είχαν γίνει μέχρι τότε στον μέσα στο χρόνο, παρατηρείται μια στιογενούς υαλώδους πετρώματος, τρόπο κατασκευής των σκαφών βλέ- υπερβατική διάθεση του λαού να την το οποίο την εποχή του Λίθου εχρη- πουμε σε απεικονίσεις πλοίων της 3ης συναρτά από την θεία προστασία. Είναι σιμοποιείτο για την κατασκευή όπλων χιλιετίας π.Χ. σε βραχογραφίες, χαράγ- αυτή η υπερβατική διάθεση, που οδήκαι εργαλείων. Δε γησε σε μία μυθοΠλοίο της Θήρας (17ος αι. π.χ.). θα μάθουμε ποτέ πλαστική διαδικαΟμοίωμα. Κατασκευή: Γεώργιος Ράλλης. εάν ο οψιδιανός σία δημιουργίας Συλλογή Ν.Μ.Ε. που βρέθηκε στο αντικειμένων λασπήλαιο μετατρείας και προφέρθηκε με μονότύπων ζωής. Κατ’ ξυλα, με ξύλινες ή αυτόν τον τρόπο με παπυρένιες δημιουργούνται οι ωραιότεροι ελσχεδίες και ποια ληνικοί μύθοι και διαδρομή ακοπλάθονται θεοί, λούθησε, αν δηλ. που γεννιούνται, ταξίδεψε επευστην κυριολεθείας, μία απόξία, μέσα στους σταση 70 ναυτιαφρούς των κυκών μιλίων ή το πιθανότερο από νησί σε νησί μέχρι τη ματα σε σκεύη, σφραγιδόλιθους κ.λ.π. μάτων. Οι θαλασσινές περιπλανήσεις δηΛαυρεωτική και από εκεί συνέχισε δια Τα πλωτά μέσα που παριστάνουν δεν ξηράς. Γεγονός, ωστόσο, αποτελεί ότι μπορούν σε καμία περίπτωση να χα- μιουργούν μιαν άλλην σειρά έξοχων οι εμπορικές συναλλαγές και τα ταξίδια ρακτηρισθούν ως πρωτόγονα, αλλά ιστοριών, στις οποίες η πραγματικότηστα νερά του Αιγαίου Πελάγους είχαν προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας μα- τα διαπλέκεται με τον μύθο, σ’ ένα ταίήδη αρχίσει πριν από 10.000 χρόνια. κράς εξελικτικής διαδικασίας που δια- ριασμα που φανερώνει την αξεπέραΑργότερα, στην εποχή του Χαλ- μορφώνεται από τα διδάγματα της θα- στη φαντασία του πνεύματος του λαού κού (3200-1050 π.Χ), οι νησιώτες του λασσινής εμπειρίας. Η εξελικτική αυτή μας. Πράγματι, οι μύθοι του Φρίξου Αιγαίου θα εξελιχθούν σε σπουδαίους πορεία κορυφώνεται στα μέσα της και της Έλλης, του χρυσόμαλλου δέναυτικούς. Στη ναυτιλία και στην ευμά- 2ης χιλιετίας και αποτυπώνεται με την ρατος, της Αργοναυτικής εκστρατείας

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

37 του Τρωικού πολέμου, της Οδύσσειας θάλασσα. Η ακτίνα δράσης των πλοίαντιπροσωπεύουν τις θαλασσινές εκ- ων μεγαλώνει συνεχώς, το υπερπόντιο στρατείες της φυλής, τις αναζητήσεις εμπόριο επεκτείνεται και οι άνθρωποι καλλίτερων ευκαιριών ζωής και τελι- ταξιδεύουν σε μακρινά μέρη για να κά τη συγκρότηση ελληνικών αποικι- διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον ών κατ’αρχήν σε όλα τα παράλια της κόσμο και εν συνεχεία να τις καταγράΔυτικής Μικράς Ασίας, του Ευξείνου ψουν, ώστε οι εμπειρίες τους από τα Πόντου και αργότερα Μινωικό πλοίο (1700-1400 π.χ.). στην κάτω Ιταλία, στη Ομοίωμα. Κατασκευή: Γεώργιος και Αριστοτέλης Ράλλης. Σικελία, στην ΚυρηναϊΣυλλογή Ν.Μ.Ε. κή και στις γύρω ακτές της Μεσογείου. Στις περιόδους που ακολούθησαν, το θαλασσινό ταξίδι της φυλής συνεχίστηκε, συσσωρεύοντας εμπειρίες και πλούτο, που είχαν σαν συνέπεια την ανάπτυξη πρωτοφανών πνευματικών επιτευγμάτων που θα καθοδηγήσουν την παγκόσμια κοινωνία σε όλα τα πεδία. Όταν η πλημμυρίδα των Μήδων θα ταξίδια σε νέα μέρη να αξιοποιηθούν απειλήσει να υποτάξει την Ελλάδα και από τις επόμενες γενιές. Τα πλοία σε το λοιπό ευρωπαϊκό χώρο, στο σκοτάδι αυτή την εποχή τελειοποιούνται και του μυστικισμού της Ανατολής, θα συ- τα ταξίδια είναι πιο καλά οργανωμένα. ντριβεί πάνω στα ξύλινα τείχη της Σα- Πολλές πληροφορίες για τη ναυπηγική λαμίνας, τοποθεσία που αναδεικνύεται τέχνη και τα εμπορικά πλοία της κλασσε απόρθρητο προμαχώνα της Ελλά- σικής εποχής μας έδωσε το διατηρηδας και της Ευρώπης. μένο κατά 80% ξύλινο σκαρί πλοίου Η θεία Σαλαμίνα όπως αποκαλείται, που βρέθηκε στο βυθό της Κυρήνειοφείλει την επιτυχία της στο θαύμα της ας της Κύπρου και χρονολογήθηκε με αρχαίας ναυπηγικης, την Τριήρη, ενώ ακρίβεια ότι ανάγεται στο 303 π.Χ. Είχε για πρώτη φορά η Στρατηγική εύρισκε κατασκευαστεί κατά την αρχαία ναυτην εφαρμογή της στη θάλασσα με την πηγική τεχνική, σύμφωνα με την οποία επιλογή του τόπου και διαμορφώνο- φτιάχνονταν πρώτα το πέτσωμα (shell νταν οι βάσεις της παγκόσμιας πολε- first) και μετά τοποθετούνταν οι νομείς. μικής ναυτικής τακτικής. Όταν η κυριαρχία του κόσμου περΑν όμως η τριήρης εξασφαλίζει την νά στους Ρωμαίους, η θαλασσινή εμποηγεμονία των Ελλήνων στη Μεσόγειο, ρική δραστηριότητα των Ελλήνων δεν το πλοίο που μεταφέρει προϊόντα και σταματά. Οι Έλληνες ναυτικοί, πιο διαδίδει την ελληνική γλώσσα, τέχνη έμπειροι διεξάγουν το εσωτερικό και και εν γενει τον πολιτισμό, είναι η ολ- εξωτερικό εμπόριο της Ρωμαϊκής Αυκάδα, το μεταφορικό πλοίο του αρχαί- τοκρατορίας, επανδρώνουν τα πολεμικά της πλοία και η επίδραση της ελληου κόσμου Στους αιώνες που ακολούθησαν ο νικής ναυπηγικής τέχνης στο ρωμαϊκό Μέγας Αλέξανδρος με τις κατακτήσεις πλοίο είναι εμφανής. του και οι επίγονοί του μετέτρεψαν Στο Μεσαίωνα η Μεσόγειος, η θάτην Ανατολική Μεσόγειο σε Ελληνική λασσα που ενώνει Ανατολή και Δύση, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

αποτελεί τον φυσικό χώρο όπου διεξάγεται το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συναλλαγών. Ο έλεγχος της Μεσογείου εξασφαλίζει τον έλεγχο του διεθνούς εμπορίου της εποχής. Οι Βυζαντινοί για μεγάλο χρονικό διάστημα καταφέρνουν και διατηρούν τον έλεγχο αυτό και η Μεσόγειος μετατρέπεται σε «βυζαντινή λίμνη». Η προνομιακή γεωγραφική θέση της αυτοκρατορίας, την καθιστά κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου για τα προϊόντα της Ανατολής. Η Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρεια και η Αντιόχεια, αποτελούν τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου. Ωστόσο, την κυριαρχία στη θάλασσα αρχίζουν να διεκδικούν και άλλοι λαοί. Από τον 7ο έως τον 10 αιώνα το Βυζάντιο μοιράζεται την κυριαρχία στην Ανατολική και Δυτική Μεσόγειο με τους Άραβες, ενώ από τον 12ο αιώνα η παρουσία των Βενετών και Γενουατών εμπόρων, οδηγεί σταδιακά στην απομόνωση των Βυζαντινών. Μετά την κατάλυση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, ακολούθησε μία περίοδος αιματηρών συγκρούσεων ανάμεσα σε Βενετούς και Τούρκους, που έριζαν για την κυριαρχία στο Αιγαίο, ενώ παράλληλα η πειρατεία λυμαινόταν τις θάλασσες. Η αλλαγή αυτής της κατάστασης σηματοδοτείται με την εδραίωση της οθωμανικής κυριαρχίας σε όλο τον ελληνικό χώρο από τις αρχές του 17ου αιώνα και την επικράτηση σχετικής ειρήνης. Οι οθωμανοί κατακτητές καθώς δεν ήταν ποτέ καλοί ναυτικοί, άφησαν ουσιαστικά ελεύθερο το πεδίο στον τομέα της ναυτιλίας στους Έλληνες υπηκόους τους. Από σποραδικές μαρτυρίες γίνεται αντιληπτό πως στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα το εσωτερικό

38 εμπόριο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε περιέλθει στα χέρια των Ελλήνων ναυτικών. Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την δημιουργία μίας ανθηρής ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, πολύ νωρίτερα από την ύπαρξη ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Η πρωτοφανής ανάπτυξή της που συντελείται στο β΄ μισό του ίδιου αιώνα (18ου αι.), οφείλεται στην ευνοϊκή διεθνή συγκυρία που επέτρεψε στους Έλληνες πλοιοκτήτες να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες στα λιμάνια της Ευρώπης, Ρωσίας ακόμα και Αμερικής. Στη συγκυρία περιλαμβάνονται οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι και οι συχνές ρωσοτουρκικές συγκρούσεις, με επιστέγασμα την καθοριστική για τους Έλληνες ναυτικούς, Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή με την οποία σφραγίστηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1768-1774). Σύμφωνα με αυτήν τα ελληνικά πλοία μπορούσαν να χρησιμοποιούν τη ρωσική σημαία και να διαπλέουν ελεύθερα το Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου. Το αποτέλεσμα ήταν οι μεταφορές των ρωσικών σιτηρών, να περάσουν στα χέρια των Ελλήνων πλοιοκτητών, οι οποίοι συγκέντρωσαν μεγάλες περιουσίες από αυτές τις επιχειρήσεις. Ένα μέρος από τα κέρδη τα επένδυαν στις ναυπηγήσεις καινούργιων πλοίων, αλλά το μεγαλύτερο μέρος χρηματοδότησε την Επανάσταση του 1821. Την ίδια εποχή οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι (1797-1813), παρέχουν εξαιρετικές ευκαιρίες πλουτισμού στους έλληνες πλοιοκτήτες και συντροναύτες του Αιγαίου, καθώς με τόλμη διασπούν τους αγγλικούς ναυτικούς αποκλεισμούς και ανεφοδιάζουν με σιτάρι τα ευρωπαϊκά λιμάνια, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Την ίδια χρονική περίοδο οι πλοιοκτήτες του Ιονίου θέτουν τις βάσεις της μετέπειτα μεγάλης ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Δημιουργούν μεγάλα εμπορικά δίκτυα που σταθμεύουν σε όλα τα κύρια λιμάνια του Ευξείνου, της Μεσογείου και της Δυτικής Ευρώπης.

Πλοίο της Κυρήνειας - Ολκάς (4ος αι. π.χ.) Ομοίωμα. Κατασκευή: Γ. Ράλλης. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

Εμπορικοί Οίκοι εγκαθιστούν γραφεία στην Αζοφική, στην Οδησσό, το Ταϊγάνιο, την Βάρνα, τα παράλια του Δούναβη, την Τραπεζούντα, την Κωνσταντινούπολη, τη Σύρο, την Τεργέστη, το Λιβόρνο, το Παλέρμο, τη Μασσαλία, το Λονδίνο, την Αμβέρσα και σε άλλα λιμάνια. Τις παραμονές της Επαναστάσεως, οι Έλληνες πλοιοκτήτες διέθεταν τον εντυπωσιακό αριθμό των 1.000 περίπου εμπορικών πλοίων. Τρία νησιά είχαν τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους: η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά. Τα περισσότερα καράβια ήταν μπρίκια με δύο μεγάλα κατάρτια, εκτόπισμα 250 τόνων και ήταν εξοπλισμένα με 8 έως 16 κανόνια για να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο των πειρατών που τότε ελλόχευε στις θάλασσες της Μεσογείου. Υπήρχαν, επίσης, και μικρότε-

ρα σκάφη, όπως γολέτες, μπρατσέρες, τσερνίκια, μύστικα, σακολέβες με ακόμη λιγότερο οπλισμό. Οι Έλληνες καπεταναίοι και τα καράβια τους συγκρότησαν τον ελληνικό στόλο της επανάστασης. Τα εμπορικά αυτά πλοία ήταν εκείνα που αντιμετώπισαν τα τρίκροτα και δίκροτα πλοία γραμμής του τουρκικού ναυτικού των 80 και πλέον βαρέων πυροβόλων. Ήταν αυτά που απέκοψαν τις επικοινωνίες του Αιγαίου και δεν επέτρεψαν τον ελεύθερο ανεφοδιασμό των τουρκικών φρουρίων και ήταν αυτά που έσπαζαν τους τουρκικούς αποκλεισμούς και εφοδίαζαν τους πολιορκημένους Έλληνες. Ήταν αυτά που κατεναυμάχησαν επανειλημμένα την τουρκική αρμάδα, όπου τη συνάντησαν. Μετά το πέρας του Αγώνα η ελληνική εμπορική ιστιοφόρος ναυτιλία,

Πήλινος πίθος βυζαντινής εποχής για μεταφορά κρασιού (λεπτομέρεια). Φέρει εγχάρακτες παραστάσεις εμπορικού πλοίου και δρόμωνος. Από την Εύβοια. Συλλογή Ν.Μ.Ε. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

39 που στην πλειονότητά της είχε διατεθεί για τις ανάγκες της Επανάστασης, βρέθηκε ολιγάριθμη και με τα πλοία γερασμένα από τη χρήση και την καταπόνηση. Γρήγορα όμως άρχισαν παλιοί και νέοι πλοιοκτήτες να ναυπηγούν καινούργια πλοία στην Ύδρα, στις Σπέτσες, στην Άνδρο, το Γαλαξείδι, την Κάσο, τη Σάμο και στη συνέχεια στη Σύρο, η οποία σταδιακά εξελίχθηκε σε κύριο ναυπηγικό κέντρο ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση του ατμού. Ο ατμός ο οποίος από Γραπτή άδεια ναυσιπλοΐας στο μπρίκι “Επαμεινώνδας” βάση τις αρχές του 19ου αιώνα της οποίας επιτρέπεται να φέρει τη ρωσική σημαία και να τη Μεσόγειο. Συνοδεύεται και επικυρώνεται από τη εμφανίζεται ως το μελλο- διαπλέει ρωσική αυτοκρατορική βούλα. Φέρει την ημερομηνία, 22 ντικό μέσο πρόωσης, αρ- Σεπτεμβρίου 1816. χίζει αργά αλλά σταθερά να εκτοπίζει τα πανιά. Οι Έλληνες πλοι- να ογκώνεται. οκτήτες μολονότι κατάλαβαν νωρίς τα Η συμμετοχή της χώρας στους δύο πλεονεκτήματα της καινοτομίας, βρέ- Παγκοσμίους Πολέμους του 20ου αιθηκαν σε αδυναμία αρχικά τουλάχιστον ώνα ανέδειξε την θαλάσσια της ισχύ να ανταποκριθούν στην πρόκληση της στο Πολεμικό και Εμπορικό Ναυτικό, τεχνολογίας, λόγω αφ’ ενός μεν της έλ- ως σημαντικό παράγοντα υπολογίσιλειψης κεφαλαίων και θεσμών δανειο- μο από εχθρούς και συμμάχους. δότησης, αφ’ ετέρου δε λόγω έλλειψης Ειδικότερα, το Εμπορικό Ναυτικό τεχνικής εμπειρίας και εξειδικευμένου ενήργησε ως τέταρτος κλάδος των προσωπικού που απαιτούσαν τα πλοία Ενόπλων Δυνάμεων, σήκωσε μεγάλο αυτά. βάρος του ανεφοδιασμού των μαχομέΕίναι χαρακτηριστικό ότι τα πρώτα νων χωρών της Ευρώπης. Η συμβολή ατμοκίνητα αγοράσθηκαν από Έλλη- του σ’αυτή τη λειτουργία που κράτησε νες της διασποράς, της Ρουμανίας και όρθιες τις συμμαχικές χώρες, παρόλο της Τεργέστης, και ακολούθησαν οι τον ασφυκτικό αποκλεισμό που εφάρπλοιοκτήτες της ανεξάρτητης Ελλάδας. μοσαν οι Γερμανοί, εκτιμήθηκε από Το 1856 η ελληνική κυβέρνηση όλους τους συμμάχους και θεωρήθηκε αγόρασε τρία ατμοκίνητα επιβατηγά σαν μία από τις μεγαλύτερες προσφοτα «Βασίλισσα Όλγα», «Ύδρα», «Πα- ρές στον αγώνα για την ελευθερία και νελλήνιον», με τα οποία δημιούργησε τη Δημοκρατία. Οι απώλειες της ελλητην πρώτη ναυτική εταιρεία στη Σύρο νικής ναυτιλίας, ήταν ανυπολόγιστες, με το όνομα «Ελληνική Ατμοπλοΐα». καθώς αντιμετώπισε μία πρωτοφανούς Σκοπός της ήταν να καλύψει τις ανά- έκτασης ναυτική επιχείρηση ανορθογκες σύνδεσης των νησιών με τα λι- δόξου υποβρυχίου πολέμου. Το τέλος μάνια της ηπειρωτικής Ελλάδας. Περί της παγκόσμιας σύρραξης, βρήκε την τα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να δη- εμπορική μας ναυτιλία καθημαγμένη μιουργείται και η υπερωκεάνια ναυτι- έχοντας απολέσει το 77% των πλοίων λία, για την εξυπηρέτηση του μετανα- της και περισσότερους από 2.500 νεστευτικού ρεύματος που είχε αρχίσει κρούς και αγνοουμένους, ενώ πολλοί ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

περισσότεροι παρέμειναν ανάπηροι και ψυχικά διαταραγμένοι από τις καταβυθίσεις και τις κακουχίες που υπέστησαν ως ναυαγοί. Μετά τον πόλεμο η ναυτιλία μας μάζεψε τις πληγές της με μαγιά τα «ευλογημένα» λίμπερτυ. Τα πλοία αυτά ναυπηγήθηκαν μαζικά στις Η.Π.Α και στον Καναδά κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να καλύψουν τις αυξημένες μεταφορικές ανάγκες των Συμμάχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα σε τέσσερα χρόνια στις Η.Π.Α. μόνο, ναυπηγήθηκαν πάνω από 2.700 πλοία του συγκεκριμένου τύπου (περίπου 2 την ημέρα). Τα 100 πλοία που αγοράστηκαν μετά το τέλος του πολέμου από τους Έλληνες πλοιοκτήτες με ευνοϊκούς όρους, ως αναγνώριση της συμβολής της χώρας μας στη συμμαχική υπόθεση, αποτέλεσαν τη βάση για την μεταπολεμική λαμπρή πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Σήμερα, η ναυτιλία μας είναι ίσως ο μοναδικός τομέας για τον οποίο εμείς οι Έλληνες αισθανόμαστε υπερήφανοι. Σε μία εποχή κατάθλιψης και παγκόσμιας αναταραχής, η εμπορική ναυτιλία κατέχοντας την πρώτη θέση στον κόσμο παραμένει στήριγμα τόσο για την οικονομία όσο και το ηθικό μας. Ελπίζουμε και ευχόμαστε οι συγκυριακές μας δυσχέρειες να μην επηρεάσουν τον σκληρό πυρήνα των γονιδίων μας. Ο σκληρός πυρήνας είναι η ναυτική μας παράδοση των 100 αιώνων, είναι η θαλασσινή μας διαδρομή. Η χώρα μας θα ανακάμψει. Πρωτοπόρος σ’αυτό το δρόμο της οικονομικής αναγέννησης θα είναι και πάλι η εμπορική ναυτιλία, όπως συνέβη και στο παρελθόν, όπως συνέβαινε πάντοτε. Όσο υπάρχουν νοικοκύρηδες και μυαλωμένοι πλοιοκτήτες, όσο υπάρχουν έμπειρα πληρώματα, τα ελληνικά πλοία θα μεταφέρουν σ’ όλο τον κόσμο φορτία και την αίσθηση της βεβαιότητας πως ο ελληνισμός δεν σβήνει. Για μία ακόμη φορά η ναυτιλία θα πρωτοστατήσει στο δρόμο της ανάκαμψης της πατρίδας μας. 

Η Εμπορική Ναυτιλία ως Πυλώνας της Εθνικής μας Οικονομίας Υπό κ. Παναγιώτη Λασκαρίδη, εφοπλιστή, Γραμματέα της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών & Πρόεδρο του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη»

Κύριε Πρόεδρε, Αγαπητές Κυρίες και Κύριοι,

α ήθελα καταρχήν να ευχαριστήσω την Σχολή Επιτελών Εθνικής Αμύνης και το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος για την μεγάλη τιμή που μου κάνουν και την ευκαιρία που μου δίνουν να σας μιλήσω απόψε για ένα θέμα, που μέσα στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα της πατρίδας μας, αποτελεί μια όαση και μία πηγή ικανοποίησης και υπερηφάνειας για όλους τους Έλληνες, πόσο περισσότερο δε για εκείνους από εμάς που για διάφορους λόγους ο καθένας, ζούμε και εργαζόμαστε στον χώρο της μεγάλης μας Εμπορικής Ναυτιλίας. Είναι δε ακόμα πιο ευχάριστο, ότι η σημερινή εκδήλωση συμπίπτει με την ανά διετία οργάνωση της μεγαλύτερης ναυτιλιακής έκθεσης του κόσμου, των Ποσειδωνίων, που εδώ και δεκαετίες συγκεντρώνει στην Ελλάδα όλους τους παγκόσμιους ναυτιλιακούς παράγοντες σε μια σύναξη μεγάλου ναυτιλιακού ενδιαφέροντος. Και αυτό γιατί τα Ποσειδώνια δεν είναι απλά μια θεματική έκθεση της Ναυτιλίας, που αφορά τεχνικά θέματα και εξοπλισμούς, αλλά κυρίως δίνει την ευκαιρία στον παγκόσμιο εφοπλισμό και τον κόσμο της ναυτιλίας να συγκεντρωθεί σε ένα μέρος και να ανταλλάξει απόψεις για τα φλέγοντα ναυτιλιακά θέματα που αφορούν ολόκληρο τον κόσμο της εμπορικής Ναυτιλίας. Έτσι, Κυρίες και Κύριοι, όταν κάποιος τιμάται με την πρόσκληση να μιλήσει για το θαύμα της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας, αυτό το κάνει με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση και αυτό ισχύει και για μένα. Θα ήθελα να διευκρινίσω από την αρχή ότι οι απόψεις και γνώμες αυτής της ομιλίας είναι αποκλειστικά δικές μου και δεν απηχούν υποχρεωτικά τις από-

ψεις του ελληνικού εφοπλισμού γενικότερα, ούτε τις Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών της οποίας έχω την μεγάλη τιμή να είμαι Γραμματέας – παρά το γεγονός ότι

και ο εφοπλισμός γενικότερα και η Ένωση μας ειδικότερα, κάνουν ότι είναι δυνατό για να τονίσουν και να προαγάγουν τη σημασία της Εμπορικής μας Ναυτιλίας, προς όφελος της Ελλάδος. Η Κυρία Πρόεδρος του Μουσείου μας περιέγραψε την ιστορική διαδρομή της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας στην ελληνική ιστορία. Εγώ θα αρκεστώ στο να επαναλάβω ένα σχόλιο μόνο που έχει να κάνει με αυτό που συχνά λέγεται ότι «η Εμπορική Ναυτιλία είναι στο αίμα του Έλληνα». Αυτό από μόνο του δεν λέει τίποτα αλλά ας θυμηθούμε απλά ότι εμείς οι Έλληνες κάνουμε αυτή τη δουλειά εδώ και 2.500 χρόνια και ίσως και περισσότερο. Ήμασταν οι θαλάσσιοι μεταφορείς της αρχαίας κλασσικής Ελλάδας, στη συνέχεια των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, της αχανούς οθωμανικής αυτοκρατορίας μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα οπότε εκμεταλλευόμενοι τη δυνατότητα της δικής μας και της ρωσικής σημαίας, αρχίσαμε να γινόμαστε αυτό που ονομάζουμε καραβοκύρηδες για να ακολουθήσει το έπος της εμπορικής μας ναυτιλίας στον αγώνα της Παλιγενεσίας και στη συνέχεια, με την εξάπλωση και στο εξωτερικό, συνεχίστηκε το έπος της ανάπτυξης της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας στα χνάρια της εξέλιξης που γνωρίζουμε και σήμερα. Τι έχει όμως το θέμα αυτό, Κυρίες και Κύριοι, που το κάνει τόσο ζεστό και αγαπητό – σίγουρα σε εμένα και τους συναδέλφους μου; Αυτό που έχει είναι ότι μας δίνει την ευκαιρία να μιλήσουμε για μια άλλη Ελλάδα. Μια Ελλάδα που στέκει ψηλά, πρώτη μεταξύ των πρώΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

41 των, μεγαλύτερη από τους μεγάλους και από τις σημερινές υπερδυνάμεις αυτού του κόσμου. Μεγαλύτερη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Κίνα. Μια Ελλάδα όπου αυτές οι υπερδυνάμεις, στους διεθνείς ναυτιλιακούς οργανισμούς περιμένουν να μιλήσει η Ελλάδα για να ορίσουν και να κανονίσουν και αυτές τη ναυτιλιακή τους πολιτική. Μια Ελλάδα όπου οι υπουργοί ναυτιλίας της (όταν αυτοί υπήρχαν) και οι Έλληνες αντιπρόσωποι μιλούν πρώτοι και με δυνατότερη φωνή από οποιονδήποτε άλλον. Μια Ελλάδα που είναι στην εμπορική ναυτιλία 60 φορές πιο δυνατή από ότι είναι η Ελλάδα ανάμεσα σε όλα τα άλλα κράτη του κόσμου, με βάση τη σύγκριση του ελληνικού και παγκόσμιου ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Τελειώνοντας αυτή την εισαγωγή θα σας καλέσω να επαναλάβουμε ο καθένας μέσα του το απλό «είμαστε οι πρώτοι στον κόσμο» και να αναλογιστούμε τη σημασία αυτής της παρατήρησης.

Τι είναι λοιπόν, Κυρίες και Κύριοι, η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία;

Ελληνική Ναυτιλία αντιπροσωπεύει σήμερα περίπου το 15% της συνολικής παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας και χωρητικότητας σε όλους τους τύπους των πλοίων. Αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας στις δύο μεγαλύτερες και κυριότερες αγορές μεταφοράς ξηρού και υγρού φορτίου, μέσω των οποίων μεταφέρεται η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου εμπορίου. Αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 41% της συνολικής ευρωπαϊκής μεταφορικής χωρητικότητας και όπως προείπα, το 20% του παγκόσμιου στόλου σε πλοία ξηρού φορτίου και δεξαμενόπλοια είναι σε ελληνικά χέρια. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία αποτελείται σήμερα από περίπου 3760 πλοία συνολικού DWT. 265 εκ. τόνων και συνολικής ολικής χωρητικότητας ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

156 εκ. τόνων εμπορικά πλοία που είναι νηολογημένα σε περισσότερες από 15 σημαίες. Ο στόλος υπό ελληνική σημαία αποτελείται από περίπου 865 πλοία σήμερα (και επιδεικνύει τα τελευταία χρόνια μια ελαφρά μείωση του αριθμού των πλοίων, αλλά αύξηση της χωρητικότητας συνολικής χωρητικότητας 44 εκ. κόρων). Ο ελληνόκτητος στόλος αποτελείται από τα υπόλοιπα περίπου 2900 πλοία και περίπου 113 εκ. κόρους ολικής χωρητικότητας και είναι νηολογημένος σε πολλές άλλες σημαίες μεταξύ των οποίων και άλλες ευρωπαϊκές όπως η Κύπρος και η Μάλτα και άλλες που χαρακτηρίζαμε παλαιότερα ως σημαίες ευκαιρίας. Ποιος είναι ο κύριος λόγος που η μεγάλη πλειοψηφία των ελληνόκτητων πλοίων φέρει ξένη σημαία; Με απόσταση, βασικότερος λόγος είναι η έλλειψη Ελλήνων Αξιωματικών. Σε πολύ μικρότερο ποσοστό είναι η μικρή διαφορά στον τομέα των εξόδων λειτουργίας του πλοίου, που όμως αντισταθμίζεται εύκολα από το κύρος της ελληνικής σημαίας έναντι των σημαιών ευκαιρίας. Η ελληνική ναυτιλία ελέγχεται και διαχειρίζεται σήμερα από περίπου 750 μικρές και μεγάλες ναυτιλιακές επιχειρήσεις και παρά το γεγονός ότι υπάρχουν και πάρα πολλές πολύ μεγάλες εταιρείες, είναι νομίζω σωστό να τονίσει κανείς ότι η μεγάλη πλειοψηφία του στόλου μας ελέγχεται και διαχειρίζεται από εταιρείες μεσαίου και πολλές μικρού μεγέθους εταιρίες. Από το σύνολο αυτό περίπου 70% του στόλου ελέγχεται και διαχειρίζεται από οικογενειακές επιχειρήσεις και το υπόλοιπο 30% από εταιρείες εισηγμένες στα χρηματιστήρια, οι περισσότερες στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Υπάρχει μια άλλη πολύ ευχάριστη εξέλιξη του ελληνικού εμπορικού στόλου τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα με ότι συνέβαινε στο παρελθόν, ο σημερινός εμπορικός μας στόλος έχει τα τελευταία χρόνια αλλάξει ριζικά το profile του. Και αυτό σε δύο κύριες κατευθύνσεις. Πρώτον, ο μέσος όρος ηλικίας του

στόλου μας, που τα παλαιότερα χρόνια υπολείπετο σημαντικά του παγκόσμιου μέσου όρου, έχει τώρα βελτιωθεί τόσο πολύ ώστε ο ελληνικός στόλος να είναι σήμερα σημαντικά νεότερος από τον παγκόσμιο μέσο όρο. (περίπου 10 έτη έναντι 12 ετών). Δεύτερον, ο ελληνικός εμπορικός στόλος περιέχει σήμερα και πολύ μεγαλύτερη ποικιλία τύπων πλοίων, όπως πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και πλοίων τεχνολογίας αιχμής και τεράστιου κόστους όπως πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου, πλατφόρμες εξορύξεων πετρελαίου και άλλα.

Ποιοι είναι οι λόγοι της μεγάλης επιτυχίας της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας;

ατά τη γνώμη μου είναι τρείς: α) Το γεγονός ότι η ελληνική εμπορική ναυτιλία δεν λειτουργεί μόνο στην χώρα μας αλλά κυρίως στο εξωτερικό, ενώ δεν εξαρτάται από την Ελλάδα και το ελληνικό κράτος, όπως η οποιαδήποτε άλλη οικονομική δραστηριότητα, αλλά λειτουργεί και ανταγωνίζεται μέσα στο παγκόσμιο περιβάλλον σε συνθήκες ανελέητου και εξοντωτικού ανταγωνισμού, πράγμα που έχει αναπτύξει τις ικανότητές της στο έπακρο. β) Στην ασυναγώνιστη ποιότητα, ικανότητα και αφοσίωση του Έλληνα ναυτεργάτη και ναυτικού, δηλαδή στην ναυτοσύνη του Έλληνα. γ) Στην επιμονή, υπομονή, πειθαρχία, συνέπεια και επιχειρηματική ικανότητα των Ελλήνων Εφοπλιστών και του στελεχιακού δυναμικού της ναυτιλίας μας. Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, ποιες είναι οι ευεργετικές συνέπειες της ελληνικής ναυτιλίας στην πατρίδα μας. Πρώτα από όλα το γεγονός ότι η ναυτιλία προσδίδει κύρος και ιδιαίτερη σημασία στην Ελλάδα σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως εξήγησα προηγούμενα. Δεύτερον ότι από την Ναυτιλία εξαρτώνται έμμεσα και άμεσα περίπου

42 250.000 άτομα και διότι μέσω της Ναυτιλίας μας συντηρείται μια μεγάλης αξίας τεχνογνωσία προς όφελος της πατρίδας μας. Τρίτο και ίσως σπουδαιότερο γιατί αποτελεί τον κύριο αιμοδότη της Ελλάδας σε ξένο συνάλλαγμα μιας και τα τελευταία πολλά χρόνια συνεισφέρει μεταξύ 15 και 20 δισεκατομμυρίων ευρώ στην εθνική οικονομία – περισσότερα από τον τουρισμό και συγκρίσιμα με όλες τις ελληνικές εξαγωγές. Τέταρτον, ότι τα τελευταία χρόνια η ελληνική εμπορική ναυτιλία έχει συμβάλει αποφασιστικά, για να μην πούμε αποκλειστικά στο να γίνει ο Πειραιάς διεθνές σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο που συγκεντρώνει την παρουσία της διεθνούς ναυτιλιακής δραστηριότητας και όλων των υποστηρικτικών δραστηριοτήτων της ναυτιλίας με ένα πολύ σημαντικό ποσοστό προστιθέμενης αξίας αποτελούμενο από διάφορους κλάδους ναυτιλιακών τραπεζών, ναυτικών δικηγόρων, ναυτασφαλιστών, διακανονιστών αβαριών, μεσιτών ναυλώσεων και αγοραπωλησιών, προμηθευτών, επισκευαστών και άλλων πολλών κλάδων που όλοι μαζί συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε cluster της ναυτιλίας με μεγάλο όφελος για την πατρίδα μας. Δεν έχει όμως μεγάλη σημασία και ωφέλεια η ελληνική εμπορική ναυτιλία μόνο για την Ελλάδα. Η ελληνική ναυτιλία έχει μεγάλη στρατηγική σημασία και για την απρόσκοπτη, διαφανή και αποτελεσματική διεξαγωγή του παγκόσμιου εμπορίου και της παγκόσμιας ανάπτυξης και ευημερίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και ο δυτικός κόσμος γενικότερα, γνωρίζει ότι μπορεί να στηρίζεται σε ένα αποδοτικό, αποτελεσματικό και, κυριότερα, ανεξάρτητο μηχανισμό και δυνατότητα μεταφοράς, που δεν υπόκειται σε άλλες στρατηγικές ή πολιτικές επιλογές και επιρροές, παρά μόνο στην αποτελεσματική και επιτυχή εκτέλεση του μεταφορικού έργου. Και αυτό γιατί η ελληνική ναυτιλία, με το γεγονός ότι η Ελλάς δεν ελέγχει ούτε φορτία ούτε εμπλέκεται σε παγκόσμιες διαμάχες στρατηγικής και εμπορίου, όπως

συμβαίνει με τις ανερχόμενες δυνάμεις της Άπω Ανατολής, δεν υπόκειται σε πιέσεις ή εξαρτήσεις αλλά ασχολείται με αποτελεσματικό και διαφανή τρόπο με την μεταφορά των παγκόσμιων αγαθών επ’ ωφελεία του παγκόσμιου εμπορίου και της παγκόσμιας ανάπτυξης. Και είναι πολύ ευχάριστο ότι τόσο οι ευρωπαϊκές αρχές όσο και οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν πλήρως αυτή την θετική συμβολή της εμπορικής μας ναυτιλίας.

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας;

ερνάμε μια περίοδο χαμηλής ναυλαγοράς και αξιών των πλοίων, αφού όμως περάσαμε μια μακρά περίοδο αρκετών ετών μιας πάρα πολύ υψηλής αγοράς τα τελευταία χρόνια, μέχρι το τέλος του έτους 2008. Ταυτόχρονα περνάμε μια πολύ δύσκολη περίοδο από πλευράς ναυτιλιακής χρηματοδότησης, λόγω του γνωστού προβλήματος των παγκόσμιων αλλά και ελληνικών τραπεζών της ναυτιλιακής χρηματοδότησης. Την ίδια στιγμή όμως περνάμε και μια περίοδο χαμηλών αξιών όπως προανέφερα και κατά συνέπεια μεγάλων επενδυτικών ευκαιριών σε νεότερα και καινούργια πλοία, πολύ δε περισσότερο που η τεχνολογία των ναυπηγήσεων συνεχώς εξελίσσεται και νέοι τύποι οικονομικών πλοίων προσφέρονται σήμερα με σημαντικά πλεονεκτήματα στο κοστολόγιό τους και την περιβαλλοντική τους συμπεριφορά. Σαν συνέπεια όλων των ανωτέρω, οι συνετοί πλοιοκτήτες που κέρδισαν τις καλές εποχές χωρίς να επεκταθούν ριψοκίνδυνα σε ακριβές αγορές και παραγγελίες, αλλά φρόντισαν να διατηρήσουν επαρκή ρευστότητα και αποθέματα, μπορούν σήμερα και να εκμεταλλευθούν καλύτερα τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην παρούσα κρίση αλλά και να ξεπεράσουν την κρίση αυτή, έως ότου αναπόφευκτα η ναυτιλιακή αγορά επανέλθει σε τροχιά ανόδου, όπως έχει κάνει τόσες και τόσες φορές στο παρελθόν.

Ποια είναι τα προβλήματα και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική εμπορική ναυτιλία διεθνώς και στην Ελλάδα σήμερα;

τον διεθνή χώρο δεν είναι διαφορετικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή και παγκόσμια ναυτιλία. Η ναυτιλία είναι διεθνής και παγκόσμια δραστηριότητα και μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπιστεί και να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Αυτά τα προβλήματα απαιτούν διεθνείς και παγκόσμιες λύσεις που μόνο ο διεθνής ναυτιλιακός οργανισμός ΙΜΟ μπορεί να αντιμετωπίσει και να ρυθμίσει με τρόπους σεβαστούς από όλους. Περιφερειακές και τοπικές ρυθμίσεις, είναι ενάντια στα συμφέροντα για μια παγκόσμια αποτελεσματική και διαφανή ναυτιλία. Τέτοια προβλήματα είναι το πρόβλημα των εκπομπών καυσαερίων και το πρόβλημα του διοξειδίου του άνθρακα, η πειρατεία, οι διάφορες διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις για την ευθύνη πλοίου και πλοιοκτήτη, οι ποινικές και άλλες ευθύνες πλοίου, πληρώματος και πλοιοκτήτη σε περιπτώσεις ατυχηματικής ρύπανσης και άλλα. Αξίζει εδώ να αναφερθούμε ειδικότερα στην μάστιγα της πειρατείας. Η Ελληνική Πολιτεία είχε μέχρι πρόσφατα σταθερή παρουσία στην ευρωπαϊκή δύναμη κρούσεως Atalanta με μια ελληνική φρεγάτα, που όμως πρόσφατα αποσύρθηκε λόγω της οικονομικής κρίσης. Το θέμα της πειρατείας δεν αντιμετωπίζεται μόνο με στρατιωτικό τρόπο – (ιδιαίτερα οι μεγάλες δυνάμεις και οι ΗΠΑ), το αντιμετωπίζουν ακόμα ως «αστυνομικό» γεγονός και όχι ως «πολεμικό γεγονός». Είναι όμως αδύνατο να υπάρχει μόνο στρατιωτική αντιμετώπιση της πειρατείας. Αυτή πρέπει να συμπληρώνεται σε μεγάλο βαθμό με την τήρηση των βέλτιστων πρακτικών (Best Management practices), καθώς και την χρήση ένοπλων φρουρών στα πλοία – πράγμα που πέρασε με νόμο πριν λίγες ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

43 εβδομάδες και η Ελληνική Κυβέρνηση. Στην Ελλάδα, η ναυτιλία μας έχει ταλαιπωρηθεί τα τελευταία 2,5 χρόνια, από μια παράλογη και εξωπραγματική κατάσταση. Διάφορες ιδεοληψίες και πολιτικές στρεβλώσεις και φανατισμοί, οδήγησαν στην διάλυση και επανίδρυση του διοικητικού φορέα της ναυτιλίας μας, ενός θεσμού που λειτουργούσε πάνω από 60 χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Απομένει να δούμε ποια θα είναι η απόφαση της νέας ελληνικής κυβέρνησης στο καθολικό, από όλους τους φορείς – και αυτό είναι το εκπληκτικό, ότι το αίτημα αυτό υποστηρίζεται εξίσου ισχυρά και από τον εφοπλισμό και από την ναυτεργασία – να δημιουργηθεί και πάλι Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει απαραίτητα και το Λιμενικό Σώμα.

ς αναφερθούμε τώρα με περισσότερες λεπτομέρειες, στην πραγματική συνεισφορά της Ναυτιλίας μας στην Ελληνική Οικονομία. Κατ’ αρχήν η συνεισφορά αυτή αποτελείται από τις επιμέρους συνεισφορές της ποντοπόρου ναυτιλίας μας, της ακτοπλοΐας και των λιμανιών. Όμως το 85% της συνολικής συνεισφοράς αφορά την ποντοπόρο ναυτιλία και μόνο το υπόλοιπο 15% την ακτοπλοΐα και τα λιμάνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να παραγνωρίζεται και αυτών των τομέων η συνεισφορά, ιδιαίτερα αν συνδυαστεί με την ξεχωριστή σημασία τους για την εσωτερική κατάσταση στην Ελλάδα και τις νησιωτικές της περιοχές. Η σημασία της Ναυτιλίας στην Οικονομία, εξελίσσεται γύρω από τρεις οικονομικούς κύκλους. Ο εσωτερικός αφορά την απ’ ευθείας συνεισφορά, ο δεύτερος κύκλος αφορά τις υποστηρικτικές υπηρεσίες (αυτό που αποκαλούμε cluster της Ναυτιλίας) και ο τρίτος αφορά την ευρύτερη Οικονομία με επαγωγική προσφορά, που προκύπτει από τους δύο πρώτους κύκλους. Ιδιαίτερα το θέμα του cluster έχει μεγάλο ενδιαφέρον και η προσπάθεια πρέπει να είναι ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

να γίνει ο Πειραιάς ακόμα μεγαλύτερο και ισχυρότερο κέντρο διεθνών ναυτιλιακών και παραναυτιλιακών υπηρεσιών όπως ναυτιλιακές τράπεζες, ναυλομεσίτες, μεσίτες αγοραπωλησιών, ασφαλιστές και αυτασφαλιστικοί οργανισμοί, διακανονιστές αβαριών, ναυτικές δικηγορικές εταιρείες και άλλα. Τέλος, ο ευρύτερος αντίκτυπος της Ναυτιλίας μας αναπτύσσεται σε επενδύσεις σε άλλους κλάδους, καθώς και σε σημαντικό κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο.

ίναι απαραίτητο στο σημείο αυτό να κάνουμε την θεμελιώδη διάκριση μεταξύ της οικονομικής προσφοράς του κλάδου της Ναυτιλίας στην Ελληνική οικονομία, σε σχέση με ένα από τους τομείς αυτής της προσφοράς που συνήθως αναφέρεται ως ο κύριος αν όχι ο μοναδικός, που είναι η συμβολή της Ναυτιλίας στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, μέσω του ισοζυγίου υπηρεσιών. Θα επανέλθω επί αυτού παρακάτω. Ο οικονομικός λοιπόν αντίκτυπος της Ναυτιλίας στην Ελληνική Οικονομία (το πρώτο από τα ανωτέρω θέματα που προανέφερα), εκτιμάται περίπου σε 13,5 Δις ευρώ ετησίως. Αυτό το ποσό αποτελείται από 7,6 Δις ευρώ απευθείας συμμετοχή, από 2,8 Δις ευρώ που προέρχονται από τις υποστηρικτικές υπηρεσίες και από 3,4 Δις ευρώ που προέρχονται από επαγωγικά οφέλη, μισθοδοσίες και έσοδα εκτός από τα απευθείας οφέλη για την Εθνική Οικονομία. Το κύριο μέρος του απευθείας οφέλους της οικονομίας μας, πηγαίνει κυρίως σε μισθοδοσία απασχολουμένων, ένα μικρότερο μέρος σε καύσιμα και λιπαντικά που αγοράζονται στην Ελλάδα, ένα μικρό ποσοστό σε εργασίες συντήρησης και επισκευών και το υπόλοιπο ποσό μέχρι τα 7,6 Δις σε διάφορες άλλες δαπάνες. Να σημειωθεί ότι η συνεισφορά αυτή της Ναυτιλίας στην Ελληνική οικονομία αντιστοιχεί περίπου στο 6% του ΑΕΠ (με στοιχεία του 2010), ενώ λόγω της ύφεσης εκτιμάται ότι στο τέλος του

2012 θα ανέρχεται στο 7% του ΑΕΠ. Ο δεύτερος σημαντικός τομέας συνεισφοράς αφορά στο ισοζύγιο υπηρεσιών, που είναι μέρος του γενικού ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών της Ελλάδας. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία 10 χρόνια εισέρευσε στην Ελλάδα συνάλλαγμα περίπου 140 Δις ευρώ, δηλαδή με τιμές 2010 περίπου 61% του ΑΕΠ της Ελλάδας. Δεν είναι υπερβολή να τονιστεί ότι τα τελευταία 30 χρόνια, εισέρευσε στη Ελλάδα συνάλλαγμα πολύ μεγαλύτερο από ενάμισυ ολόκληρο ΑΕΠ. Όμως να ληφθεί υπ’ όψιν ότι παρά το γεγονός ότι τα τελευταία 2 χρόνια το συνάλλαγμα αυτό έχει κάπως περιοριστεί λόγω της κακής κατάστασης της ναυτιλιακής αγοράς, τα τελευταία χρόνια ο μέσος όρος του ήταν μεγαλύτερος από 13,6 Δις ευρώ το χρόνο και με αυξανόμενη δυναμική. Αυτό το ποσό πρέπει να συγκριθεί με το τουριστικό συνάλλαγμα. Το τουριστικό συνάλλαγμα είναι της τάξης των 10,5 Δις ευρώ σε ότι αφορά το ποσό. Αλλά είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι ενώ για τον προσπορισμό του τουριστικού συναλλάγματος η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σε έργα υποδομής (λιμάνια, αεροδρόμια, δρόμους, επικοινωνίες κλπ), να εκδώσει χρέος και να αναλάβει ρίσκο μη απόδοσης των επενδύσεων αυτών, το ναυτιλιακό συνάλλαγμα δεν έχει κανένα από τα παραπάνω ελαττώματα, είναι δηλαδή απόλυτα καθαρό, χωρίς καμία επιβάρυνση. Να συγκρίνουμε επίσης αυτό το ποσό με το συνάλλαγμα που προέρχεται από το σύνολο των Ελληνικών εξαγωγών της Ελλάδος που ανέρχεται σε περίπου 20 Δις ευρώ ετησίως. Σημαντικότατη είναι και η συνεισφορά της Ναυτιλίας στην απασχόληση. Υπολογίζεται ότι περίπου 38 – 40.000 εργαζόμενοι απασχολούνται άμεσα στην ποντοπόρο ναυτιλία και ακτοπλοΐα κατανεμημένοι περίπου ισομερώς στα πλοία και στα γραφεία ξηράς. Περίπου 30.000 άτομα απασχολούνται με έμμεσο τρόπο στις υποστηρικτικές υπηρεσίες της Ναυτιλίας που ανέφερα

44 προηγουμένως και περίπου 18.000 απασχολούνται σε άλλους τομείς που δημιουργούν θέσεις εργασίας με επαγωγικό και πολλαπλασιαστικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 90.000 άτομα απασχολούνται στον τομέα της Ναυτιλίας, δηλαδή ένα σύνολο περίπου 250.000 ανθρώπων μέσω των αντιστοίχων νοικοκυριών εξαρτάται από την Ναυτιλία. Είναι καλό στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι οι θέσεις απασχόλησης της Ναυτιλίας είναι πολύ αυξημένης προστιθέμενης αξίας, γιατί αποτελούνται από θέσεις εργασίας που είναι πολύ υψηλόμισθες σε σχέση με τον μέσο όρο του απασχολούμενου Έλληνα στην Ελληνική Οικονομία. Κατά συνέπεια η σημασία των θέσεων εργασίας αυτών, είναι μεγαλύτερη από την απλή αριθμητική της αναλογία. Ένα άλλο θετικότατο σημείο της απασχόλησης γύρω από τη Ναυτιλία, είναι ότι η απασχόληση αυτή δημιουργεί στην Ελλάδα μία τεχνογνωσία γύρω από την Ναυτιλία που καταλαμβάνει την πρώτη θέση στον κόσμο. Είναι συνεπώς εμφανής η αξία αυτής της τεχνογνωσίας στην πατρίδα μας που κάνει την Ελληνική Ναυτιλία να είναι η μεγαλύτερη και καλύτερη στον κόσμο.

ς έρθουμε τώρα στην γενικότερη επίδραση και επενδύσεις του ναυτιλιακού κεφαλαίου και του εφοπλισμού πέρα από την ναυτιλία σε άλλους βασικούς τομείς της Ελληνικής Οικονομίας. Πρώτα – πρώτα σε συναφείς τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των κατασκευών – αρκεί να αναφερθούν η Ολυμπιακή Αεροπορία, Η Aegean Airlines, τα Ελληνικά Πετρέλαια και ολόκληρος ο Ναυπηγικός κλάδος στην Ελλάδα που σήμερα βέβαια βρίσκεται σε τεράστια προβλήματα. Ειδικότερα για τα ναυπηγεία θα ήταν χρήσιμο να προσθέσουμε γενικότερα τα εξής: Πρέπει να διακρίνουμε τις ναυπηγικές εργασίες σε δύο κατηγορίες. Την κατασκευή πλοίων όπου τα ελληνικά ναυπηγεία δεν έχουν δυνατότητα να συ-

ναγωνιστούν σήμερα με κανένα τρόπο τα ναυπηγεία της Άπω Ανατολής. Μπορούν μόνο να κατασκευάσουν πλοία πολεμικά ή ειδικού τύπου αλλά και αυτά με μεγάλο κόστος λόγω της πολύ χαμηλής παραγωγικότητάς τους. Ο άλλος όμως τομέας που στην Ελλάδα έχει και θα μπορούσε να έχει μεγάλη επιτυχία και για τον οποίο πολλά ακούγονται, είναι ο επισκευαστικός τομέας, αυτό που γενικά ονομάζουμε Ναυπηγοεπισκευαστική Βάση Περάματος. Η τεχνογνωσία και τεχνική ικανότητα των ελληνικών συνεργείων, είναι πολύ υψηλού επιπέδου, αλλά ο τομέας αυτός υποφέρει από αφόρητη συνδικαλιστική και πολιτική επιρροή και έτσι δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη για να έρθουν τα πλοία στον Πειραιά και το Πέραμα για επισκευές. Στις τράπεζες και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (Eurobank, Εμπορική Τράπεζα 1st Bank κλπ). Στον τουρισμό όπου οι επενδύσεις του ναυτιλιακού κεφαλαίου ήταν πάρα πολλές και πολύ μεγάλες με παραδείγματα που είναι γνωστά και πολύ σημαντικά. Σε πολλούς άλλους τομείς επίσης βρίσκουμε μεγάλες και σημαντικές επενδύσεις του ναυτιλιακού κεφαλαίου. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η μεγάλη επενδυτική δραστηριότητα στον τομέα της ακίνητης περιουσίας, στον τομέα των ακινήτων και της ανάπτυξης και ανάδειξής τους. Έρχομαι τέλος στον τελευταίο τομέα συνεισφοράς της Ναυτιλίας μας που είναι ο τομέας της κοινωνικής προσφοράς. Ο τομέας αυτός χωρίζεται στην δραστηριότητα μιας σειράς Κοινωφελών Ιδρυμάτων, την προσφορά των φορέων του εφοπλισμού όπως είναι η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών και στον τομέα της φιλανθρωπίας από μεμονωμένους αντιπροσώπους του ναυτιλιακού κεφαλαίου. Το σύνολο της προσφοράς των Ιδρυμάτων στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια, αποτιμάται σε περίπου 3,7 Δις ευρώ. Οι προσφορές των μεγαλύτερων Κοινωφελών Ιδρυμάτων είναι πραγμα-

τικά εντυπωσιακή. Ποιος δεν γνωρίζει τα έργα και την συνεισφορά του Ιδρύματος Νιάρχου, του Ιδρύματος Ωνάση, του Ιδρύματος Λάτση, του Ευγενίδειου Ιδρύματος και τόσων άλλων. Οι προσφορές όλων των Ιδρυμάτων στον τομέα του Πολιτισμού, της Εκπαίδευσης, της Υγείας κλπ. ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ανά κατηγορία. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ στον τομέα αυτό, γιατί γνωρίζω ότι όλα αυτά τα πολλά και σημαντικά Ιδρύματα, δεν επιθυμούν και δεν χρειάζονται ιδιαίτερη μνεία και επαίνους για το τεράστιο έργο που επιτελούν. Ποιες θα μπορούσαν να ήταν περαιτέρω οι συνεισφορές της Ελληνικής Ναυτιλίας στην Ελληνική οικονομία; Πρώτον, η δημιουργία και άλλων θέσεων ναυτικής εργασίας. Ήδη τα τελευταία χρόνια, βοηθούσης και της κρίσης, παρατηρείται μεγάλη ροή νέων στο ναυτικό επάγγελμα, και μάλιστα νέων με πολύ καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά και επίπεδο. Εδώ χρειάζεται η κρατική επέμβαση για μία ριζική αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης και ο εφοπλισμός προσπαθεί να βοηθήσει με κάθε τρόπο σε αυτή την κατεύθυνση. Πρόκειται δε χαρακτηριστικά για θέσεις πολύ υψηλά αμειβόμενες σε σχέση με την εργασία στην ξηρά. Η ικανότητα του Έλληνα ναυτικού που υπήρξε ο κυριότερος παράγων της εκπληκτικής άνθισης της ελληνικής ναυτιλίας, δεν έχει καθόλου εκλείψει σήμερα. Η τεχνογνωσία και ναυτοσύνη του Έλληνα μπορεί εύκολα να συνεχιστεί και τις επόμενες γενιές. Αν η συνεχής ροή νέων ναυτικών δεν συνεχιστεί, τότε το πρόβλημα θα είναι πολλαπλό. Η Ελληνική σημαία θα συρρικνωθεί έτι περαιτέρω. Οι θέσεις εργασίας θα μειωθούν ακόμα περισσότερο. Το στελεχιακό δυναμικό των ναυτιλιακών γραφείων θα συρρικνωθεί μέχρις εξαφάνισης μιας και τα περισσότερα τέτοια στελέχη είναι πρώην αξιωματικοί του Εμπορικού Ναυτικού και τέλος το ασφαλιστικό ταμείο του ΝΑΤ θα ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

45 απαξιωθεί έτι περαιτέρω. Πολύτιμο συνάλλαγμα θα φεύγει από την Ελλάδα για να πληρωθούν ξένοι ναυτικοί και αξιωματικοί – όλα μαζί αποτελούν μία καθόλου ευχάριστη προοπτική. Για την επισκευαστική βιομηχανία μίλησα παραπάνω. Το τεχνικό δυναμικό του Πειραιά (αυτό που ονομάζουμε «Ζώνη του Περάματος»), διαθέτει τεχνογνωσία πολύ υψηλού επιπέδου. Ταλαιπωρείται όμως από ανοργανωσιά, συνδικαλισμό και έλλειψη συνέπειας. Υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσε να αναλάβει τεράστιες και πολύπλοκες εργασίες επισκευών, πολύ ανώτερες από αυτές που τώρα προσφέρονται σε γειτονικές χώρες, κυρίως την Τουρκία, αλλά σε πολύ χαμηλότερες τιμές. Η επανασύσταση του Υπουργείου Ναυτιλίας ως υπηρεσία μιας στάσης για τα θέματα της ναυτιλίας, είναι πάγιο αίτημα του εφοπλισμού αλλά οπωσδήποτε στην προτεραία του μορφή, δηλαδή με ενσωματωμένο το Λιμενικό σώμα. Οι επί δύο φορές κατάργηση και επανίδρυσή του χωρίς το Λιμενικό σώμα, προκάλεσε τεράστια ζημιά τόσο στα ελληνικά ναυτιλιακά συμφέροντα όσο και στην γενικότερη παρουσία και προβολή της ελληνικής ναυτιλίας στο εξωτερικό. Η πλήρης και χωρίς κανένα περιορισμό κατάργηση του cabotage (που ήδη ψηφίστηκε σχεδόν σε ικανοποιητική μορφή και είναι νόμος του κράτους), πρέπει να συνοδευτεί από σοβαρή και υπεύθυνη πολιτική λιμένων, ώστε να στρώσει τον δρόμο για τον προγραμματισμό των μεγάλων εταιρειών κρουαζιέρας, να εντάξουν την Ελλάδα στο πρόγραμμά τους με δυνατότητα επιβίβασης και αποβίβασης στον πρώτο και τελευταίο λιμένα, δηλαδή αποφυγή του cabotage. Ίσως από το 2013 να υπάρξει μια άνοδος, αν όμως οι συνθήκες μέχρι τότε είναι σταθερές και φιλικές προς τον τομέα της κρουαζιέρας. Πριν τελειώσω δύο λόγια για την ακτοπλοΐα, την κρουαζιέρα και τα λιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

μάνια μας. Η ακτοπλοΐα κινείται σήμερα μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, με τεράστιες ζημιές και συρρίκνωση δρομολογίων. Απαιτείται άμεσα η απόλυτη συμμόρφωση των ελληνικών κανονισμών με τους ευρωπαϊκούς η οποία αργεί εδώ και 15 χρόνια για λόγους αποκλειστικά πολιτικούς και πολιτικάντικους, συνεπικουρούμενη από μεγάλη συνδικαλιστική και πολιτική επεμβατική συμπεριφορά. Η ελληνική κρουαζιέρα έχει πεθάνει και τα τελευταία μέλη της εξέπνευσαν μόλις φέτος. Οι προδιαγραφές και απαιτήσεις της ελληνικής σημαίας είναι τόσο παράλογες και υπερβολικές (κυρίως στο θέμα των συνθέσεων), που κανείς πλοιοκτήτης δεν θα βάλει ελληνική σημαία σε κρουαζιερόπλοιο σήμερα, με την κατάσταση ως έχει. Απλά αυτοπυροβολούμεθα και καταστρέψαμε έναν τομέα ο οποίος κάποτε ήταν ανθηρός, αλλά σήμερα απλά δεν υπάρχει πια. Θα ήθελα να τελειώσω με μία αναφορά στις επενδύσεις των Ελλήνων πλοιοκτητών. Όπως σίγουρα γνωρίζετε, οι επενδύσεις στην Ελλάδα είναι τα τελευταία χρόνια ελάχιστες έως μηδενικές. Όταν δε πραγματοποιείται μια έστω και μικρή επένδυση στην Ελλάδα ολίγων Εκατομμυρίων Ευρώ, το γεγονός εορτάζεται δεόντως από κυβέρνηση και πολιτικούς με φανφάρες και κοψίματα κορδελών. Δεν γίνεται, όμως λόγος για τις πολλές δεκάδες δισεκατομμυρίων Δολλαρίων που έχουν επενδύσει οι Έλληνες Εφοπλιστές, στην κατασκευή νέων πλοίων και αγορά μεταχειρισμένων τα τελευταία χρόνια. Με αυτό τον τρόπο γίνεται φυσικά η βελτίωση και ανανέωση του Ελληνικού στόλου, ώστε να διατηρείται η Ελληνόκτητη Ναυτιλία στην κορυφή του κόσμου. Κυρίες και Κύριοι, σως η σημαντικότερη συνεισφορά της μεγάλης Ελληνικής Ναυτιλίας στην Ελλάδα και την Οικονομία

της να είναι άυλη και για αυτό τον λόγο και να μην μπορεί να αποτιμηθεί εύκολα σε ευρώ. Και αυτή δεν είναι άλλη από την διαπίστωση, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος που οι Έλληνες να μην μπορούν να πρωταγωνιστήσουν σε οποιοδήποτε τομέα. Το ότι δίδεται το παράδειγμα ότι με σκληρή δουλειά και επιμονή, αλλά μέσα σε συνθήκες έντονου και αδυσώπητου ανταγωνισμού, υπάρχει ένας τομέας όπου οι Έλληνες μεγαλουργούν. Ότι δεν υπάρχει τίποτα το αδύνατο ή περίεργο σε αυτό και ότι ο σωστός προγραμματισμός, η σκληρή και συνεχής προσπάθεια και ο ανταγωνισμός με τους καλύτερους παγκοσμίως, μπορεί να επιφυλάξει στους Έλληνες και άλλες πρωτιές. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις σημερινές χαλεπές μέρες που περνάει η πατρίδα μας. Κύριε Πρόεδρε,

υχαρίστως αν υπάρχουν παρατηρήσεις ή ερωτήσεις, είμαι στη διάθεσή σας. Τέλος, θα ήθελα πριν κλείσω να σας διαβάσω ένα απόσπασμα από μία ομιλία σχετική με την Εμπορική Ναυτιλία ενός σημαντικού στρατιωτικού παράγοντα: «Οι θάλασσες στη ροή της Ιστορίας έπαιξαν άκρως σημαντικό ρόλο για την ευημερία και την ασφάλεια των κρατών. Τα κράτη που έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιήσουν τις θάλασσες κατά βάσιν για την άμυνα, το εμπόριο και τα εθνικά τους συμφέροντα πέτυχαν να παραμείνουν όρθια, προασπίζοντας τις δυνάμεις τους σε κάθε περίοδο της ιστορίας. Είναι αδιανόητο να γίνουμε μια τοπική ή ευρεία δύναμη μεταξύ των εθνών, χωρίς να έχουμε ένα ισχυρό όραμα που να αφορά τη ναυτική κυριαρχία». Ποιος είναι ο παράγοντας αυτός; Ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά την διακήρυξη του νέου Ναυτικού Δόγματος της Τουρκίας τον Αύγουστο του 2005.  Σας ευχαριστώ πολύ.

Ημερίδα 13ης Φεβρουαρίου 2012 Ακολουθούν οι ομιλίες των κ.κ. Αλέξη Μητρόπουλου και Δ. Κωνσταντακόπουλου, οι οποίες δεν είχαν δημοσιευθεί στο προηγούμενο τεύχος.

Η Ευρώπη σε κρίση: Η περίπτωση της Ελλάδος - Προοπτικές Υπό κ. Αλέξη Π. Μητρόπουλου, Καθηγητή Εργατικού και Συνδικαλιστικού Δικαίου στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κυρίες, κύριοι,

υχαριστώ τον «Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Αμύνης» και το «Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών-Ιωάννης Καποδίστριας», καθώς και τους Προέδρους των Διοικητικών τους Συμβουλίων κ.κ. Μαίρη Μαρούλη-Ζηλεμένου και Λάμπρο Καζάκο, που με συμπεριέλαβαν στους ομιλητές αυτής της πολύ επίκαιρης ημερίδας με τίτλο «Η Ευρώπη σε κρίση: Η περίπτωση της Ελλάδας-Προοπτικές». Προκαταρκτικά, συμφωνώ απόλυτα με την αλληλουχία των εννοιών στην κατάστρωση του τίτλου. Κυρίως θεωρώ εύστοχο το σημείο της στίξης «διπλή τελεία». Υποδηλώνει ότι η περίπτωση της πατρίδας μας δεν είναι κάτι το αυτοτελές, αλλά οργανικό στοιχείο της ευρωπαϊκής κρίσης. Και μπορεί μεν αυτή να μην είχε εκδηλωθεί κατά την περίοδο της πιστωτικής υπερεπέκτασης και της απόλυτης απελευθέρωσης της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας, (κατά τη διάρκεια της οποίας δημιουργούσε -και δυστυχώς ακόμη εξακολουθεί να δημιουργεί- νέα προϊόντα εικονικού χρήματος επί των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης κάθε μεγέθους και κάθε αξίας όλων των αγαθών και υπηρεσιών)˙ πλην όμως, ήταν αναμενόμενο να αποκαλυφθεί με την έκρηξη της κρίσης στα τιτλοποιημένα ενυπόθηκα δάνεια των ΗΠΑ και στην συνδεδεμένη «επενδυτική» αλληλουχία. Υπό τη θέαση αυτή, οι εξελίξεις

ήταν αναπόφευκτες. Τα κράτη και οι κοινωνικοί προϋπολογισμοί της Ευρώπης, κλήθηκαν κάτω από συγκεκριμένο συσχετισμό δυνάμεων, να αναπληρώσουν με κρίσιμους αναπτυξιακούς και κοινωνικούς πόρους, τις αστοχίες και τις τολμηρές και ασύδοτες «επενδυτικές» δραστηριότητες της «οικονομίας-καζίνο». Στην πρωτοφανή όμως επέκταση παγκοσμίως της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας, ενυπήρχε η σοβούσα κρίση κέρδους του κεφαλαίου, δηλαδή η πτωτική τάση της απαλλοτριούμενης υπεραξίας, κυρίως λόγω της ραγδαίας αύξησης της οργανικής σύνθεσης των επενδυτικών κεφαλαίων που προκαλεί ο αδυσώπητος ανταγωνισμός (για να θυμηθούμε και την κλασική εξίσωση του Κάρολου Μαρξ στο τρίτο βιβλίο του «Κεφαλαίου»). Ως προς την Ευρώπη, η κρίση ακολούθησε πολλαπλασιαστικούς ρυθμούς λόγω της ανορθολογικής και ανολοκλήρωτης πολιτικής του ενιαί-

ου νομίσματος και του αυστηροποιούμενου πλέον Συμφώνου Σταθερότητας. Η ΕΕ έχει προ πολλού αφήσει την σχετικά εξισορροπημένη πολιτική της κοινωνικής οικονομίας, της αγοράς του ordoliberalismus1 και, αρχικά με την ενιαία πράξη, εν συνεχεία δε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, υιοθέτησε πλήρως ως σύστημα γενικής και οικονομικής διακυβέρνησης τον νεοφιλελευθερισμό και κατ’ακολουθίαν τον δημοσιονομικό μονεταρισμό,2 παρά τα αντιθέτως διατυμπανιζόμενα. Στην ευρωπαϊκή υπερεθνική «κοινωνία των ιδιωτών», ένα κυρίαρχο οικονομικά τμήμα της, πέτυχε να χειραφετηθεί3 και να επιβάλλει τις επιλογές του πάνω σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία. Έκτοτε και τα ευρωπαϊκά όργανα (κυρίως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή), αντι1 Κυριαρχούσε ως αντίληψη διακυβέρνησης στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, με την ελεύθερη οικονομία και το ισχυρό κράτος, που εξασφάλιζε την κοινωνική οικονομία της Αγοράς και εν πολλοίς διατρέχει τη Συνθήκη της Λισσαβόνας. 2 Βλέπε Νότη Μαριά: «Το Μνημόνιο της χρεοκοπίας και ο άλλος δρόμος. Πειραματόζωον η Ελλάς», Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2011. 3 Για την έννοια της ηγεμονίας του πολιτικού υποκειμένου, βλέπε Αντόνιο Γκράμσι: «Παρελθόν και παρόν», τόμος Γ’, Εκδόσεις Στοχαστής, β’ έκδοση, Αθήνα 1974. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

47 στοιχήθηκαν σ’ αυτή την καθοριστική και απολύτως ταξική (όπως θα έλεγε ο Γκράμσι και όπως σχετικά πρόσφατα χαρακτήρισε ο αείμνηστος Καστοριάδης4), συγκρότηση και λειτουργία της ΕΕ. Είχε προηγηθεί η παταγώδης αποτυχία εφαρμογής ενός ριζοσπαστικού Κεϋνσιανισμού από τους Εργατικούς στη Βρετανία (1976), το Ενιαίο Μέτωπο στη Γαλλία υπό τον Μιτεράν (1983), τον ιστορικό συμβιβασμό στην Ιταλία, αλλά και από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης,5 που ανήλθαν με μεγάλη πλειοψηφία στην εξουσία.

πειδή τα μέτρα των εθνικοποιήσεων και των αυξήσεων στις αμοιβές της εργασίας, των θεσμικών διατιμήσεων στην αξία της εργατικής δύναμης και των διευρυνόμενων παροχών του Κοινωνικού Κράτους, δεν μπορούσαν να απαντήσουν στην κρίση του ’70 με τις κλασικές παλιές συνταγές, όλες οι προοδευτικές κυβερνήσεις πολύ γρήγορα «ανέκρουσαν πρύμναν» και, προκειμένου να καταστήσουν ανταγωνιστικές τις εθνικές επιχειρήσεις και να αυξήσουν την παραγωγικότητα της οικονομίας, άρχισαν την κατεδάφιση των κοινωνικών και εργασιακών κατακτήσεων. Δηλαδή κατέληξαν στο αντίθετο από αυτό που επαγγέλθηκαν. Το διεθνές κλίμα είχε αλλάξει. Οι υπερεθνικές επιχειρήσεις είχαν αλώσει και μεταβάλλει την παραγωγική βάση, είχαν διαρρήξει κάθε περιορισμό στην κίνηση αγαθών, κεφαλαίων και υπηρεσιών και με τη βοήθεια των διεθνών Οικονομικών Οργανισμών, αλλά και ακραιφνών νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων σε μεγάλες χώρες του κόσμου, επέβαλαν τις επιδιώξεις τους και ως πολιτικό πρόγραμμα. 4 Βλέπε Κ.Καστοριάδη: «Μια κοινωνία που παραπαίει», Λεβιάθαν 14/1993-1994, σελ. 94. 5 Βλέπε Χρήστου Λάσκου και Ευκλείδη Τσακαλώτου: «Από τον Κέυνς στη Θάτσερ. Χωρίς επιστροφή. Καπιταλιστικές κρίσεις, κοινωνικές ανάγκες, Σοσιαλισμός», Εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα 2011. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Βλέποντας αυτά, υποστήριζα ήδη από το 1989, όταν μετά από πρόταση του Χαρίλαου Φλωράκη ηγήθηκα της Εθνικής Επιτροπής κατά του Μάαστριχτ, την άποψη ότι «ο ασταθής πολιτικο-οικονομικός ελληνικός σχηματισμός θα υποστεί σε λίγα χρόνια έναν καταλυτικό σεισμό με πολλές παρενέργειες και ασύλληπτες εκ των προτέρων εξελίξεις…».6 Την ίδια περίοδο υποστήριζα επίσης ότι «…οι δυνάμεις του μεγάλου κεφαλαίου που προωθούν την Ενιαία Αγορά, το ευρωπαϊκό νόμισμα, την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα, έχουν σχεδιάσει ενόψει του 1992 και μετά μια νεοσυντηρητική, νεοφιλελεύθερη πολιτική παρέμβαση σε βάρος των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου».7 Όσοι, ως εκ τούτου, είχαμε διαβάσει τα νεότερα κείμενα των Συνθηκών και βλέπαμε ότι δεν είναι καθόλου ουδέτερα ιδεολογικά, είχαμε προειδοποιήσει και είχαμε απορρίψει την «ελιτίστικη» ή αριστοκρατική λειτουργία της Ευρωπαϊκής Τεχνοδομής και του ευρύτατου εγχώριου βρυξελληνικού ρεύματος. Αυτό το ρεύμα, που κυριαρχεί ακόμη στο θεσμικό εποικοδόμημα, λοιδορούσε τον γνήσιο ευρωπαϊσμό, τη δημοκρατία των πολιτών μέσω των δημοψηφισμάτων και το κοινωνικό μοντέλο που κυριαρχεί στις Αγορές.

ο ελληνικό πολιτικό σύστημα, με πρωτοφανή οικονομικό ανορθολογισμό, δεν κατάλαβε πώς μπορεί να λειτουργήσει ο εσπευσμένος και χωρίς στοιχειώδη προετοιμασία εγκλεισμός τού ήπιου εργατικού, κοινωνικού, αλλά και χαλαρού, ελληνικού «ποιμενικού», στο ίδιο «χρυσό κλουβί» με το γερμανικό «ντόπερμαν». Έτσι η Ελλάδα, αποστερημένη των 6 Βλέπε το βιβλίο μου: «Η Κρίση της Πολιτικής στην Ελλάδα (1985-1989)», Εκδόσεις Αφοι Τολίδη, Αθήνα 1989, σελ. 88 επόμ. 7 Βλέπε το βιβλίο μου: «Το 1992 και το Εργατικό Κίνημα», Εκδόσεις Αφοι Τολίδη, Αθήνα 1989, σελ. 68 επόμ.

νομισματικών και δημοσιονομικών μεθόδων, της -έστω τεχνητής- ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της, παρακολουθούσε μοιραία την αποσυγκρότηση του πρωτογενούς και δευτερογενούς-μεταποιητικού τομέα, που η πρωτόγνωρη λειτουργία του ατελούς ή «κολοβού» νομίσματος υπαγόρευε. Οι αναπτυξιακές δυνατότητες που παρέχει το εθνικό νόμισμα, παρά τις αίολες προσδοκίες του Μιτεράν και του Ντελόρ, δεν μεταφέρθηκαν σε ενωσιακό επίπεδο, ούτε υποκαταστάθηκαν με διαρκείς και ελεγχόμενες μεταβιβάσεις και αναπτυξιακές ροές προς τον Νότο, που θα άμβλυναν εν μέρει τον νομισματικό ακρωτηριασμό. Το ενδοευρωπαϊκό εμπόριο, απέβη εις βάρος της. Ταυτόχρονα υπέγραψε την απελευθέρωση των αγορών, όχι μόνο από τις χώρες της Ευρώπης και τις συνδεδεμένες με προτιμησιακές συμφωνίες χώρες, αλλά μέσω της GATT, του ΠΟΕ και της ΕΕ, με όλες τις χώρες του κόσμου. Έτσι, εισάγονται προϊόντα και υπηρεσίες, ομοειδή προς τα ελληνικά και μάλιστα στην αιχμή της ελληνικής παραγωγής. Τα εισαγόμενα που παράγονται σε οικονομίες κλίμακας από τις πολυεθνικές του είδους, με ελαχιστοποιημένο κόστος παραγωγής, σε σύγκριση με αυτό του κατακερματισμένου ελληνικού κλήρου ή της μικρής και πολύ μικρής επιχείρησης, αποβάλλουν τα ελληνικά από τις Αγορές. Παράλληλα, οι παραδοσιακοί Έλληνες έμποροι και επιτηδευματίες, εκτοπίστηκαν από την εισβολή των οργανωμένων πολυκαταστημάτων και των ομίλων του λιανικού εμπορίου. Έτσι, η οριστική απόκλιση της Ελλάδας μέσα στην ΕΕ ήταν θέμα χρόνου και θα εκδηλωνόταν όταν η ευωχία της πιστωτικής υπερεπέκτασης με το ισχυρό μεν, αλλά υπερτιμημένο για τους Έλληνες ευρώ, που διασκέδασε και τη ραγδαία ανισοκατανομή, θα έκλεινε τους κρουνούς της. Τότε αποκαλύφθηκε ο αρνητικός ρόλος του υπέρογκου δανεισμού, που το ισχυρό ευρώ διευκόλυνε.

48 Τον ίδιο ακριβώς ρόλο έπαιξε και η παγίδα των επιδοτήσεων και των ΜΟΠ, που, όπως και το σχέδιο Μάρσαλ, καταναλώθηκαν από τον μεταπρατικό και ανίσχυρο να δημιουργήσει θέσεις εργασίας ιδιωτικό τομέα, κατά την περίοδο της δημοσιονομικής έκρηξης των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Έτσι αυτή η ευκολία δανεισμού, κυρίως για καταναλωτικές δαπάνες εισαγωγικού προσανατολισμού, μετέθεσε για το αόριστο μέλλον το ζήτημα της αυτοδύναμης ανάπτυξης.

Κυρίες, κύριοι, την Ελλάδα, ποτέ και από κανέναν κυρίαρχο πολιτικό σχηματισμό δεν διατυπώθηκε βιώσιμο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης. Η συστημική και οικονομικά ενσωματωμένη διανόηση και επιστήμη, ποτέ δεν μόχθησε για να προτείνει αναπτυξιακό σχέδιο κοινωνικής ανασυγκρότησης. Η ουσιαστικά κρατικοδίαιτη και ευρωκεντρική οικονομική θεωρία, πλημμύρισε μεν τα Πανεπιστήμια με πληθώρα νεοφιλελεύθερων ανορθολογισμών, ποτέ όμως δεν προέταξε την ιστορικότητα και την ιδιαιτερότητα της χώρας μας. Έτσι, και μετά το τέλος του πολιτικού πατερναλισμού, το δευτερεύον ελληνικό πολιτικό προσωπικό, ήταν αδύνατον να αναπτύξει πρωτογενή σκέψη. Αναλώθηκε σε δημόσιες σχέσεις και κινήσεις περιστασιακής ωφελιμότητας, εξασφαλίζοντας την αναπαραγωγή του, καταστρέφοντας τις όποιες ελπιδοφόρες νησίδες του κρατικού μορφώματος και δημιουργώντας εν τέλει το τεμαχισμένο «ιδιωτικό κράτος», που δεν είναι το κυρίαρχο δημιούργημα της Πολιτικής Λειτουργίας και του δημοκρατικώς δρώντος λαού, αλλά το λάφυρο στους οικονομικούς πάτρωνες. Η συντήρηση της κομματικής και πελατειακής βάσης, συμπλήρωνε δευτερευόντως την κυρίαρχη ως άνω φύση του. Έτσι, δεν είναι μακριά από την πραγματικότητα η άποψη ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα είδε την ΕΕ όχι ως μηχανισμό ανασυγκρότησης της οι-

Στην ευρωπαϊκή υπερεθνική «κοινωνία των ιδιωτών», ένα κυρίαρχο οικονομικά τμήμα της, πέτυχε να χειραφετηθεί και να επιβάλλει τις επιλογές του πάνω σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία. κονομίας και της Κοινωνίας, αλλά ως «πειρατική» (αρπακτική), συγκυριακή επιχείρηση αναπαραγωγής τού ήδη χρεοκοπημένου μοντέλου. Αντί να επιδιώξει την πραγμάτωση του οράματος της δημοκρατικής Ευρώπης, προσχώρησε στον θρίαμβο της συντηρητικής αντεπανάστασης των Αγορών, που νίκησαν τη δημοκρατία.8 Σήμερα που οι δανειστές ανέλαβαν τη διακυβέρνηση και κατέλυσαν ουσιαστικά το πολίτευμα, το Μνημόνιο στην ουσία αποτελεί την πιο λεπτομερή και μακροπρόθεσμη μορφή διακυβέρνησης που είχε ποτέ η χώρα. Ο ετεροπροσδιορισμός αυτός, που έλαβε τη μορφή μόνιμου υπερΣυντάγματος, περιλαμβάνει τα πάντα: από την πλέον ασήμαντη δημοσιονομική λεπτομέρεια, μέχρι τη ριζική αλλαγή του κοινωνικού καθεστώτος!! Η φράση π.χ. του νέου Μνημονίου ότι «…θα απαλειφθεί το αποτύπωμα του κράτους στην οικονομία», που υπενθυμίζει τις πιο ανατριχιαστικές νεοφιλελεύθερες λεηλασίες, συνοδεύεται από τη ρητή απαγόρευση της ανάπτυξης και των επενδύσεων, μέσω χρημάτων του κρατικού προϋπολογισμού και δανείων, όπως την διακήρυξε η κα Μέρκελ. Αντιλαμβάνεστε τι θα γίνει στη χώρα με την αίολη προσδοκία της προσέλκυσης «άμεσων ξένων επενδύσεων», όταν κατά την περίοδο της αναπτυξιακής έκρηξης που προανέφερα (όπου υπήρχαν ρυθμιστικοί κανόνες και προστατευτισμός των εγχώριων προϊόντων, αλλά και η νομισματική ευελιξία), ποτέ η Ελλάδα δεν οικοδόμησε έναν δυναμικό αυτοτροφοδο8 Βλέπε Λουτσιάνο Κάμφορα: «Κριτική της δημοκρατικής ρητορείας», Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2005.

τούμενο και βιώσιμο ιδιωτικό τομέα οικονομίας!! Άλλωστε, η πρόσφατη έκθεση της Διαρκούς Συνόδου του ΟΗΕ «Για την Ανάπτυξη και το Εμπόριο» (UNCTAD), όπου προεδρεύει ο επιφανής Γερμανός οικονομολόγος Χάινερ Φλάσμπεκ, που είπε πρώτος ότι τα πλεονάσματα του Βορρά και της χώρας του (της Γερμανίας) είναι τα ελλείμματα του Νότου (και της Ελλάδας), αναφέρει ότι την άμαξα της ανάπτυξης της διεθνούς οικονομίας σέρνουν οι κρατικές πολυεθνικές, που, ενώ αποτελούν το 1% επί του συνόλου τους, διενεργούν το 11% των άμεσων ξένων επενδύσεων παγκοσμίως.

Κυρίες, κύριοι, κρίση της πατρίδας μας, το «ασύμμετρο» αυτό «σοκ» που θα έλεγε και ο Κέυνς, είναι σύνθετο και πολλαπλό: αναξιόπιστη και διαψευσμένη οικονομική θεωρία, αφερέγγυα συστημική διανόηση, υπηρετική δημοσιολογία του «δόγματος του σοκ», χωρίς ορθολογικό και πλήρη συλλογισμό. Και ναι μεν όλοι πλέον, και οι έντιμοι οπαδοί της κλασικής οικονομικής θεωρίας, προειδοποιούν ότι αυτή η βίαιη και ατέρμονη ανταγωνιστική υποτίμηση των αμοιβών της εργασίας, των παροχών του Κοινωνικού Κράτους και των δημόσιων ή ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων, οδηγεί σε πλήρη εθνική καταστροφή, η πορεία όμως της διαρκούς απόκλισης δεν είναι αντικείμενο αυτοκριτικής του επιπόλαιου, κυρίαρχου ακόμη στο εποικοδόμημα, εξουσιαστικού προσωπικού και των συμμάχων του τεχνοκρατών. Η απαλλοτρίωση με διαδικασίες αδιαφανούς ρευστοποίησης του άυΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

49 λου και υλικού εθνικού πλούτου, προβάλλεται ως λυτρωτική διέξοδος. Και παρ’ όλα αυτά η αποδόμηση του αντικοινωνικού, αντιαναπτυξιακού και κυρίως αντεθνικού Μνημονίου, δεν γίνεται ακόμη συστηματικά από ένα αμέτοχο της κρίσης πολιτικό υποκείμενο. Αυτό το υποκείμενο, που μακάρι να έρθει γρήγορα, πρέπει να θέσει στην Ευρώπη και τους Έλληνες το μοναδικής δραστικότητας δίλημμα: Αν το ευρώ και οι ευρωπαϊκές πολιτικές δεν μπορούν να αποτρέψουν την καταστροφή ενός κράτους-μέλους και τη δυστυχία 11 εκατομμυρίων κατοίκων, τότε ή πρέπει να αλλάξει δομικά ή δεν έχει λόγο ύπαρξης. Τότε μάλλον ο εγωιστικός ορθολογισμός των Αγορών του χρήματος, ίσως πειθαναγκάσει και τους Ευρωπαίους να αλλάξουν την πορεία της ΕΕ. Όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη μιας νέας εθνικής και κοινωνικής επανεκκίνησης, αλλά ούτε ο εξοργισμένος λαός, ούτε η Αριστερά, μπορεί ακόμη να σχηματίσει το νέο συμμετοχικό και -κατά το δυνατόν- αμεσοδημοκρατικό όραμα της παραγωγικής και της αυτοδύναμης θεσμικής και πολιτικής ανασυγκρότησης, που θα σταθεί ισότιμα στην ΕΕ. Σ’ αυτόν τον νέο καταστροφικό, αλλά οπωσδήποτε και ενδιαφέροντα, γύρο της ελληνικής τραγωδίας, όλα τα ζητήματα είναι (και πρέπει να είναι) ανοικτά και προς συζήτηση χωρίς προκαταλήψεις, δογματισμούς και δομοκρατικές αντιλήψεις, χωρίς απολυτότητες, ανορθολογισμούς και ιστορικά αδιέξοδα. Όλοι πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η οποιασδήποτε φύσης ιδεοκρατική αντίληψη, ακόμη και αυτή που εκπορεύεται από το εκβιαστικό σήμερα και βαθιά αντι-ευρωπαϊκό βρυξελληνικό πνεύμα, κατακερματίζεται και εξαχνώνεται έναντι της κυρίαρχης κοινωνικής κινητικότητας και αναταραχής, που, αν δεν βρει άμεσα βιώσιμη, αναπτυξιακή και φιλολαϊκή διέξοδο, μπορεί να φτάσει μέχρις ακραίων καταστάσεων.  Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Η Ευρώπη σε κρίση: Η περίπτωση της Ελλάδας-Προοπτικές Υπό κ. Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου, Δημοσιογράφου - Συγγραφέα

Κυρίες, κύριοι, υχαριστώ τον «Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Αμύνης» και το «Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών- «Ιωάννης Καποδίστριας», καθώς και τους Προέδρους των Διοικητικών τους Συμβουλίων κ.κ. Μαίρη Μαρούλη-Ζηλεμένου και Λάμπρο Καζάκο, για την τιμή να με καλέσουν σε αυτή την συζήτηση τους οποίους συγχαίρω ιδιαίτερα για την πρωτοβουλία τους, αλλά και το τίτλο της ημερίδας αφού είναι γνωστό ότι η Ελληνική κρίση είναι και Ευρωπαϊκή ή αν θέλετε ενυπάρχει ή ξεκινά από τον Ευρωπαϊκό χώρο. Προκαταρκτικά, βρίσκω πολύ ενδιαφέροντα τον τίτλο του ιδρύματος «Ευρωπαϊκών σπουδών Ιωάννης Καποδίστριας». Για τη χώρα μας, στο μεταίχμιο του Σλαβικού, του Μεσανατολικού και του Δυτικού κόσμου, η διατήρηση των ισορροπιών και των αλληλεπιδράσεων, είναι παράγοντας σοβαρός για την επιβίωσή μας. Επισημαίνεται ότι πρώτος ο Καποδίστριας έδειξε ότι ο δρόμος για την Ευρώπη, μπορεί να περνάει και από την Ρωσία.

κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αφήνει μεγάλες αμφιβολίες, ότι έφερε στο προσκήνιο κυβερνήσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αμφίβολη ή καθόλου νομιμοποίηση από την βούληση των πολιτών, η οποίες ίσως να είναι έρμαιο διεθνών δυνάμεων που πιθανώς αποβλέπουν και στη καταστροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συμφωνίες που υπογράφηκαν από την Ελλάδα μέχρι τώρα για την δανειοδότηση της χώρας μας, είναι σίγουρο ότι οδηγούν και στην καταστροφή της ΕΕ, αφού είναι σαφές και φανερό ότι δεν είναι βιώσιμες. Θα σας δώσω στη συνέχεια, μια σειρά από λόγους που επιβεβαιώνουν αυτή τη σκέψη, γεγονός που θα αναγκάσει την Ελλάδα αργά η γρήγορα να τις αποκηρύξει. Η ΕΕ παρά το ότι φαίνεται σαν δομή πολύ ισχυρή, - όπως κάποτε θυμίζω η Σοβιετική Ένωση η οποία ξαφνικά εξαφανίσθηκε-, είναι μια δομή τρωτή, είναι μια δομή πολυεθνική

που στηρίζεται στον συγκερασμό συμφερόντων και ακολουθεί την τήρηση αυστηρών κανόνων μεταξύ 27 κρατών. Αν αύριο ένα από τα κράτη αναγκασθεί να θίξει αυτόν τον περίπλοκο λαβύρινθο νομικών κειμένων, μπορεί να δημιουργηθεί τέτοιο χάος, η συνέπεια του οποίου θα είναι η κατάρρευση της αρχικής δομής. Η κρίση της ΕΕ είναι αντανάκλαση του μοντέλου που έχει επικρατήσει παγκοσμίως τα τελευταία 40 χρόνια, το οποίο χαρακτηρίσθηκε από την πρωτοφανή στην ιστορία της βιομηχανικής εποχής συγκέντρωση ισχύος στα χέρια του χρηματιστικού κεφαλαίου. Το χρηματιστικό κεφάλαιο δεν θα πρέπει να το αντιλαμβανόμαστε σαν μια ομάδα τραπεζιτών που προσπαθεί να βγάλει χρήματα… Ουσιαστικά είναι ένας στρατηγικός παίκτης με πλήρη επίγνωση του πεδίου και παγκόσμια στρατηγική επιρροή σε όλα σχεδόν τα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ ή του κόσμου. Αλλά και τεράστια ισχύ χρήματος. Για παράδειγμα τα κινητοποιήσιμα κεφάλαια των

50 10 μεγαλύτερων τραπεζών στο κόσμο, είναι ισοδύναμα προς το χρέος όλων των χωρών του πλανήτη, γεγονός που μας οδηγεί μοιραία στη σκέψη, ότι οι 10 μεγαλύτερες τράπεζες είναι ισοδύναμες περίπου με τα κράτη. Βεβαίως, οι τράπεζες υστερούν, γιατί δεν έχουν πολιτική νομιμοποίηση και στρατό, ενώ πρέπει να χρησιμοποιούν στρατό άλλων δυνάμεων. Μιλάμε δηλαδή για τεράστια αύξηση της ισχύος των τραπεζιτών με χαρακτηριστική περίπτωση του ρόλου της Goldman Sachs, η οποία διαθέτει ανθρώπους της σε όλο το οικονομικό κατεστημένο της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και της Κίνας, χρησιμοποιώντας τα υπολείμματα της άλλοτε Βρετανικής Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών. Τα συγκεκριμένα στελέχη δεν αντιμετωπίζουν εκλογές, δεν σκέπτονται ως πολιτικοί κρατών, έχουν την ευκαιρία να κάνουν ένα στρατηγικό σχεδιασμό σε βάθος χρόνου, αλλά και χωρίς να έχουν περιορισμούς που έχουν συνήθως οι πολιτικές δυνάμεις. Η αίσθησή μου είναι, ότι οι δυνάμεις αυτές είναι βαθιά αναμεμιγμένες στην Ελληνική κρίση, αφού είναι ήδη γνωστό ότι τα swaps που υπογράφηκαν παλαιότερα για την είσοδο της χώρας μας στην ΟΝΕ, έγιναν με συνεργασία της Goldman Sachs. O ίδιος τραπεζικός οργανισμός (Goldman Sachs), το Σεπτέμβριο του 2009 και ένα μήνα πριν τις εκλογές, φαίνεται ότι οργάνωσε την «αγορά», ώστε να υπάρξει δυνατότητα μεγάλων στοιχημάτων για τη χρεοκοπία της χώρας μας, ενώ ταυτόχρονα δια της επιρροής της σε άλλες κυβερνήσεις, πιθανώς να καθόριζε και το αποτέλεσμα. Ο ‘Οτμαρ ‘Ισσινγκ, που την άνοιξη του 2010, έγραψε ένα άρθρο στους Financial Times, «εξηγώντας» για ποιο λόγο δεν πρέπει να βοηθηθεί η Ελλάδα, είναι στέλεχος της Goldman Sachs.

πειδή έχουμε απέναντί μας την σύγχρονη οικονομία ή τον σύγχρονο καπιταλισμό, όχι ως ένα είδος Bill Gates, αλλά ως είδος κρυμμένου Ιουλίου Καίσαρα ή αν θέλε-

τε ραδιενέργειας, αφού καταλαβαίνεις κατά τις υπάρχουσες σήμερα οικονομιτην ύπαρξή τους από το αποτέλεσμα κές στατιστικές η οποία αναμένεται να και όχι από της παρουσία τους. Το επηρεάσει και τους θεσμούς στην ΕΕ. Η ακολουθούμενη σήμερα πολιτιπρώτο χαρακτηριστικό του νεοφιλελεύθερου μοντέλου που μας έφερε κή στην ΕΕ χαρακτηρίσθηκε από τεράσε αυτή την κρίση, είναι η άνοδος του στια αύξηση των ανισοτήτων, όχι μόνο χρηματιστικού κεφαλαίου, που έφθα- εσωτερικά στα Ευρωπαϊκά κράτη, αλλά σε να κάνει αεροπειρατεία σε μια από και διεθνώς. Τα προβλήματα που δητις βασικές κρατικές λειτουργίες, που μιουργήθηκαν, είναι εμφανές ότι καείναι η έκδοση χρήματος. Μέσα από λύφθηκαν με το χρέος. Τα Ευρωπαϊκά την έκδοση παραγώγων που ο Warren κράτη δεν χρειάσθηκε να κατεδαφίBuffet ονόμασε χρηματιστικά όπλα μα- σουν το κοινωνικό κράτος στην έκταζικής καταστροφής, ουσιαστικά καθο- ση που απαιτούσε η απελευθέρωση ρίζεται το περιθώριο κερδών των τρα- των παγκόσμιων ροών κεφαλαίου και πεζών από τις ίδιες. Ταυτόχρονα και ανταλλαγών εμπορευμάτων. «‘Ελυσαν» μέσα από τους οίκους αξιολόγησης το πρόβλημα με τον δανεισμό. Τώρα ρυθμίζεται το σύνολο της οικονομίας πρέπει να πληρωθούν τα χρέη. Η Ελσε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα το 90% λάδα χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων, των κερδών των μεγαλύτερων τραπε- για να επιβεβαιωθεί ότι τα χρέη πρέπει ζών του κόσμου δεν προέρχονται από να πληρωθούν στο ακέραιο. Η κρίση παραγωγικές επενδύσεις, αλλά από παράγωγα χρηματιστιΠιθανόν σημαντικοί κύκλοι των κά προϊόντα. Ιδιαίτερα η ΗΠΑ, να αντιλαμβάνονται ότι με δύο Golman Sachs αποθεματικά νομίσματα στον πλανήτη, ειδικεύεται δεν είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθεί στο να φτιάχνει στο μέλλον η Αμερικανική οικονομία. φούσκες και να τις καταστρέφει. Το moto της είναι «άρπαξε το τσεκ πριν σκάσει της περιφέρειας της ΕΕ, είναι αποτέλετο καρπούζι». Το σύστημα αυτό λοιπόν σμα της παγκοσμιοποίησης, σε συνείναι που ορισμένοι ονόμασαν καπιτα- δυασμό με τον ασύμμετρο χαρακτήλισμό καταστροφής. Δεν είμαστε πια ρα που έχουν οι ροές χρηματιστικού στον καπιταλισμό του Keynes, η στον κεφαλαίου και χρεών, λόγω της δομής μεταπολεμικό καπιταλισμό, αλλά σε της ΕΕ, ανεξάρτητα των εσωτερικών ένα καπιταλισμό καταστροφής. Το σί- προβλημάτων των κρατών μελών. Τα γουρο είναι ότι δεν έχουμε συλλάβει συγκεκριμένα εσωτερικά προβλήματα σήμερα τις πολιτικές συνέπειες του ασφαλώς υπάρχουν, ενώ είναι γνωστό φαινομένου, έχοντας ζήσει σε μια με- ότι αυτά απετέλεσαν τον κύριο παράταπολεμική Ευρώπη της ασφάλειας και γοντα για τον οποίο η Ελλάδα δέχθηκε της σταθερότητας. πρώτη την επίθεση των αγορών, πιθανώς όμως και η γεωπολιτική και γεωοιπολιτική που εφαρμόζεται κονομική της θέση. σήμερα, είναι όμοια με την ο πρόβλημα της περιφέρειας πολιτική του Καγκελαρίου στην ΕΕ, είναι σαφές ότι δημιΜπορύνινγκ η οποία υιοθεουργείται από την ίδια την δομή τήθηκε την περίοδο 1930-33, στο τελευταίο στάδιο δηλαδή της δημοκρατης ΕΕ, που αφήνει ένα μεγάλο τίας της Βαϊμάρης. Η διαφορά είναι χάσμα ανάμεσα στις χώρες του Βορότι εφαρμόζεται πολύ πιο έντονα και ρά, που έχουν καταφέρει λίγο πολύ να οδηγεί σε πιο ταχύτερη καταστροφή κρατήσουν τις θέσεις τους (αλλά δεν

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

51 μπορούμε όλοι να παράγουμε Airbus), και του Νότου, του 3ου κόσμου, η της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες έχουν ρίξει τα μεροκάματα και τα κοινωνικά δικαιώματα του κράτους πρόνοιας και επομένως καθιστούν αδύνατο τον ανταγωνισμό σε αυτό το επίπεδο. Το συμπέρασμα δηλαδή είναι, ότι υφίσταται ένα παραγωγικό κενό ως συνέπεια του συγκεκριμένου προβλήματος, αλλά και του γενικού μοντέλου της Ευρωπαϊκής ενοποίησης με βάση την συνθήκη του Μάαστριχτ. Όταν ο Ζακ Ντελόρ και ο Μιτεράν έφτιαχναν την Ευρώπη του Μάαστριχτ, ήξεραν ότι αυτό το πράγμα δεν μπορούσε να σταθεί. Ήξεραν ότι ένα κοινό νόμισμα, χρειάζεται και ένα κοινό κράτος. Εκεί που έκαναν λάθος, είναι ότι νόμιζαν ότι είναι πιο έξυπνοι από τους τραπεζίτες. Ο υπολογισμός των Μιτεράν και Ντελόρ ήταν ότι όταν έρθει η ώρα της κρίσης, οι Ευρωπαίοι θα αναγκασθούν να δημιουργήσουν ένα κράτος για να απαντήσουν στην κρίση. Οι τραπεζίτες το ήξεραν επίσης. Το κράτος όμως που τώρα ιδρύουν, είναι δικτατορία των αγορών όπως περιγράφεται στα υπόψη κείμενα και ιδιαίτερα στην μόνιμη αντιπληθωριστική εντολή που έχει δοθεί προς στην ΕΚΤ. Δηλαδή ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας, η ΕΚΤ θα πρέπει να μεριμνά για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Λέγεται ότι οι Γερμανοί είναι τρομοκρατημένοι από την πιθανότητα να επαναληφθούν οι πληθωριστικές πιέσεις του τελευταίου σταδίου της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Τώρα πόσο τρομοκρατημένοι είναι για το ενδεχόμενο αυτό και όχι για τις ίδιες συνθήκες που τίθενται για τους ίδιους αλλά και τις λοιπές Ευρωπαϊκές χώρες, σήμερα είναι πραγματικά αξιοπερίεργο. Η ουσία της μόνιμης αντιπληθωριστικής εντολής που έχει δοθεί στην ΕΚΤ, είναι η εγγύηση της αξίας του χρήματος και της απόδοσής του. Ο θεωρητικός της Αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ο φιλόσοφος Πρωταγόρας έλεγε «μέτρον πάντων χρημάτων άνθρωπος». Αυτό που τώρα επιχειρείΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ται σήμερα στην Ευρώπη, είναι η αντιστροφή της Γαλλικής Επανάστασης, να ισχύσει ο κανόνας «Αγορές μέτρον πάντων ανθρώπων».

ι άλλοι δύο κανόνες της συνθήκης του Μάαστριχτ που έχουν ιδιαίτερη σημασία και επαναλαμβάνονται συνεχώς στα κείμενα της ΕΕ, είναι: α. Το λεγόμενο «no bail out», δηλαδή η απαγόρευση της οικονομικής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών της Ένωσης, όρος ασφαλώς πολιτικά παράλογος, αφού είναι εμφανές ότι καμμιά ένωση δεν μπορεί να στηριχθεί στην απαγόρευση αλληλεγγύης. β. Η αρχή της ανεξαρτησίας της ΕΚΤ, που σημαίνει ότι μπορεί να είναι επικεφαλής σ’ αυτήν και ένας άνθρωπος που κατά το παρελθόν απετέλεσε στέλεχος της Goldman Sachs. Ο ‘Οτμαρ ‘Ισσινγκ τον Σεπτέμβριο του 2011 έγραψε ένα άρθρο στους Financial Times Deutschland, το οποίο θα μπορούσε να διαβαστεί ως τελεσίγραφο προς τους Ευρωπαίους ηγέτες. «Ήτοι είτε μετατρέπετε την ΕΕ σε δικτατορία των αγορών, είτε τη διαλύετε». Αυτό που ξέρει το Χρήμα, αλλά δεν ξέρουν οι Ευρωπαίοι, είναι ότι δύσκολα η ΕΕ μπορεί όντως να μετατραπεί σε «δικτατορία των αγορών» υπό γερμανική κυρίως διαχείριση, αυτό που ορισμένοι ονομάζουν τέταρτο Ράιχ. Σπρώχνοντας σε αυτόν τον δρόμο τις ανώτερες τάξεις της Γερμανίας, δεν σώζουν, διαλύουν την ΕΕ και θα επιφέρουν τελικά σοβαρό πλήγμα στην ίδια τη Γερμανία.

ο Ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής, έχει παγκόσμια σημασία, συνιστά υπόδειγμα για τον τρόπο λύσης του χρέους, για τη μετατροπή των κρατών σε αποικίεςιδιοκτησίες του Χρήματος, για την ουσιαστική αφαίρεση από τη δημοκρατία όλων των μη τυπικών ιδιοτήτων της και για τη σταδιακή διάλυση των εθνών. Ανάλογη, παγκόσμια σημασία είχε και το σχέδιο Ανάν για την Κύπρο,

αν και πετύχαινε τους ίδιους σκοπούς με άλλου τύπου, νομικές και γεωπολιτικές ρυθμίσεις. Στην πραγματικότητα με τη Δανειακή και τα μνημόνια, δημιουργείται με οικονομικά μέτρα ένας μηχανισμός που αποβλέπει στην ταχεία και βίαιη συμπίεση του Ελληνικού βιοτικού επιπέδου, των αμοιβών εργασίας κλπ με επίσημη δικαιολογία την ανταγωνιστικότητα. Παράλληλα, επιχειρείται η μεταφορά της Ελληνικής κρατικής περιουσίας στους πιστωτές και η κατοχύρωση των απαιτήσεών τους με το Αγγλικό δίκαιο, με την παράλληλη μετατροπή του σε χρέος προς κράτη. Ο Λόρδος Blankfein το 2008, δεν θα μπορούσε να φαντασθεί μεγαλύτερη επιτυχία από το σχέδιο βοήθειας στην Ελλάδα, από το οποίο ούτε ένα ευρώ δεν πάει στην Ελλάδα, αλλά όλα πάνε για την αποπληρωμή των τραπεζών. Ταυτόχρονα ο κύρος Blackfein κατάφερε να δημιουργήσει αντιθέσεις στα πλαίσια της Ευρωζώνης, αφού και οι Γάλλοι και οι Γερμανοί δεν θέλουν να βοηθήσουν πλέον την Ελλάδα, ενώ παράλληλα οι Έλληνες λένε όχι στην πολιτική της Γερμανίας. Κατάφεραν δηλαδή μια κρίση που οι ίδιοι δημιούργησαν το 2008, να την παρουσιάσουν ως κρίση των Ευρωπαϊκών λαών.

ταν την δεκαετία του 1940 η Ελλάδα οδηγήθηκε στον εμφύλιο πόλεμο, για να διατηρηθεί στην δυτική σφαίρα επιρροής, οι δυτικοί ήθελαν ασφαλώς μια βιώσιμη χώρα, αφού υπήρχε το αντίπαλο δέος της Σοβιετικής Ένωσης και του ψυχρού πολέμου. Όταν το 1967 μας έσπρωχναν στη δικτατορία και το 1974 μας οδηγούσαν στα γεγονότα της Κύπρου για να «λυθεί» το Κυπριακό σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα, πάλι δεν ήθελαν μια καταστροφή της Ελλάδας. Όπως αναφέρει όμως η σχετική έκθεση του Stratfor «οι έλληνες δεν έχουν καταλάβει ότι μετά το 1990 δεν είναι χρήσιμοι». Η καταστροφή τους όμως θα μπορούσε να είναι χρήσιμη, ώστε να τρομοκρατηθούν

52 οι Ευρωπαϊκοί λαοί που δεν είναι ακόμη έτοιμοι να δεχθούν τέτοιου είδους καταστροφή του κοινωνικού κράτους, παρ’ όλη την ισχυρή πίεση των αγορών. Ταυτόχρονα, θα μπορούσαν κάποιοι να πειραματισθούν με νέες μεθόδους αυταρχικής διακυβέρνησης, αλλά και στη δημιουργία συνθηκών διάλυσης της Ευρωπαϊκής ΕΕ δια της εκμεταλλεύσεως των αντιθέσεων που υπάρχουν εντός αυτής. Αν η Ελλάδα καταστραφεί εξάλλου, ο χώρος δεν θα παύσει να υπάρχει, αντίθετα θα μπορεί ευκολότερα να ελεγχθεί γεωπολιτικά και γεωοικονομικά, από τις δυνάμεις που καραδοκούν να το κάνουν. Εδώ βεβαίως υπάρχει το ζήτημα της Γερμανίας, και θα συμφωνήσω με τον κύριο Μαλούχο για τον κίνδυνο ενός 4ου Ράιχ. Πράγματι ένα κομμάτι των ιθυνουσών τάξεων στη Γερμανία, δεν έχει απαλλαγεί από αυτή την ιδιόμορφη ιδέα, αλλά και τον πολύ επαρχιακό εθνικισμό που τους διακρίνει και είναι κρυμμένος, πίσω από τις ατελείωτες μετάνοιες που έχει κάνει για τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς να εξαφανισθεί. Δεν πιστεύω όμως ότι το σχέδιο αυτό θα πετύχει. Η συμφωνία μεταξύ Σόιμπλε Μερκελ και των αγορών (συμμαχία τύπου Φάουστ), θεωρώ πιθανότερο να οδηγήσει σε καταστροφή της Ευρώπης και κατά συνέπεια της ίδιας της Γερμανίας. Μια καταστροφή πολύ σοβαρότερη από το 1945.

ερικοί θα μου αντιτάξουν ότι είμαι συνομωσιολόγος. Οι αγορές όμως φαίνεται να έχουν δύο σοβαρούς λόγους για την διάλυση της ΕΕ, αν τους επιτραπεί βεβαίως να φθάσουν

σε αυτό το αποτέλεσμα: α. Το χάος και η αποσύνθεση που θα δημιουργηθεί μετά την διάλυση της ΕΕ, αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για την κατεδάφιση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού κράτους, διαφορετικά δεν είναι εύκολο να γίνει. β. Πιθανόν σημαντικοί κύκλοι των ΗΠΑ, να αντιλαμβάνονται ότι με δύο αποθεματικά νομίσματα στον πλανήτη, δεν είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθεί στο μέλλον η Αμερικανική οικονομία. Το σχέδιο της μετατροπής της Ελλάδας σε Βουλγαρία και Ρουμανία, δεν θα πετύχει, γιατί πολύ πριν φθάσει η χώρα μας στα επίπεδα αυτά θα διαταραχθούν οι κοινωνικές ισορροπίες. Παράλληλα είναι πιθανές στην ίδια περίπτωση μια πιθανότητα εξωτερικής προβοκάτσιας στα Ελληνοτουρκικά ή όξυνσης της εσωτερικής αντιπαράθεσης. Ο προσεκτικός παρατηρητής, διακρίνει σίγουρα την έναρξη δημιουργίας τέτοιων μηχανισμών. Οι Γερμανικές ανώτερες τάξεις για μια σειρά από λόγους, έχουν προσχωρήσει σ’ αυτό το σχέδιο. Είναι όμως παρήγορο το γεγονός ότι δεν είναι όλη η Γερμανία εκεί. Η τελευταία ομιλία για παράδειγμα του πρώην Καγκελαρίου Χέλμουτ Σμίτ στο συνέδριο του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, έχει πολλά σημεία υποστήριξης της Ελλάδος. Η ελληνική αντίθεση προς τις Γερμανικές κυρίως θέσεις, θα ήταν προτιμότερο να γίνεται κατά τρόπο που να διασπά τους Γερμανούς και τους Γάλλους, ενώ ταυτόχρονα θα εντείνεται ο αγώνας του Ελληνικού λαού, εστιαζόμενος στην ανάγκη σωτηρίας της Ευρώπης.

Στην δεκαετία του 1970 γράφτηκε στην Αμερική ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Οι πράκτορες του χάους». Το σύγγραμμα εξηγεί πώς ένα ανώτερο πνευματικά υποκείμενο με ανώτερη ευφυΐα και στρατηγική, με δυνατότητα παρέμβασης μπορεί να επιφέρει το χάος σε ένα σύστημα, με κίνδυνο να το ανατινάξει φαινομενικά εκ των έσω. Είναι σαν να έχει βρει την ιδιοσυχνότητά του. Η ΕΕ είναι ένα ατελές σύστημα αν το συγκρίνουμε με κράτος. Δεν έχει μηχανισμό προστασίας των κρατών, πλην των Εθνικών κυβερνήσεων. Όταν λοιπόν μία Εθνική κυβέρνηση ηθελημένα ή αθέλητα εισάγει η ίδια το χάος στο σύστημα, είναι σαφές ότι το όλο οικοδόμημα κλονίζεται. Ο τρόπος για να σωθούμε σήμερα είναι να γίνουμε από μαύρη τρύπα, λευκή. Η εύρεση ενός εθνικού παράγοντα, ο οποίος θα μιλήσει για λογαριασμό της Ευρώπης, ίσως θα πρέπει να είναι ο κύριος προσανατολισμός μας στο άμεσο μέλλον, σε συνδυασμό με τον αγώνα για επιβίωση του λαού με πρακτικά μέσα. Θα διαφωνήσω εδώ με όσους απειλούν τους Έλληνες με επικείμενη κρίση αν εγκαταλείψουν το εφαρμοζόμενο πρόγραμμα. Ο κίνδυνος είναι αποτέλεσμα του ίδιου του προγράμματος το οποίο μάλιστα για να είναι αξιόπιστο, προκαλεί καταστροφές για να εκβιάζει. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει ασφαλώς να διακοπεί. Αυτοί που θα το διακόψουν πρέπει να έχουν σοβαρότητα αξιοπρέπεια, αξιοπιστία και ικανότητα να σταθούν στο ύψος αυτής της πρόκλησης. Μιας από τις δυσκολότερες που έχουν ποτέ παρουσιαστεί στην ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία.  Σας ευχαριστώ πολύ

Ο τρόπος για να σωθούμε σήμερα είναι να γίνουμε από μαύρη τρύπα λευκή. Η εύρεση ενός εθνικού παράγοντα, ο οποίος θα μιλήσει για λογαριασμό της Ευρώπης, ίσως θα πρέπει να είναι ο κύριος προσανατολισμός μας στο άμεσο μέλλον, σε συνδυασμό με τον αγώνα για επιβίωση του λαού με πρακτικά μέσα. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ΠOΛITIKO & ΣTPATHΓIKO Π E P I Σ K O Π I O

Τουρκο-ισλαμισμός και στρατηγική εθνικής ασφάλειας Υπό κ. Χρήστου Μηνάγια, Ταξχου ε.α., γεωστρατηγικού αναλυτή και συγγραφέα

Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, αφορά στη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας, της εθνικής κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και των εθνικών συμφερόντων της χώρας. Ειδικότερα δε, σύμφωνα με τον Τούρκο καθηγητή Nurullah Aydın του πανεπιστημίου Gazi της Κωνσταντινούπολης, η εν λόγω στρατηγική βασίζεται στις ακόλουθες αρχές:

Δεν πρέπει να υπάρξει καμία συμφωνία και συνεργασία που δεν θα συνάδει με τα συμφέροντα της χώρας. Ενδυνάμωση της εθνικής οικονομίας και εφαρμογή αποφασιστικών πολιτικών που θα στηρίζονται στην αποτροπή. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις δεν πρέπει να παραμείνουν μία κλασσική στρατιωτική δύναμη, αλλά πρέπει να μετατραπούν σε μία πυρηνική δύναμη που θα εξοπλιστεί με πυρηνικά όπλα και θα αποκτήσει υψηλή τεχνολογία. Λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για διαφύλαξη της ακεραιότητας και συνοχής της χώρας. Τήρηση αποφασιστικής στάσης έναντι των εξελίξεων στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, που απειλούν την ασφάλεια της Τουρκίας. Διαφύλαξη των συμφερόντων της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Κύπρο, τα οποία αποτελούν το θεμέλιο λίθο της τουρκικής ασφάλειας στη Μεσόγειο.

Επισημαίνεται ότι στις ενημερώσεις τους κατά τη διάρκεια των ασκήσεων, οι Τούρκοι αναφέρουν ότι μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου η έννοια της συμβατικής ολοκληρωτικής στρατιωτικής απειλής, σε μεγάλο βαθμό, τέθηκε στο περιθώριο και αντικαταστάθηκε από κινδύνους και ασύμμετρες απειλές όπως, η τρομοκρατία, οι εθνικές συγκρούσεις, η παράνομη εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής, ο κυβερνοπόλεμος, η λαθρομετανάστευση, οι μεταδοτικές ασθένειες και οι φυσικές καταστροφές με ιδιαίτερη έμφαση στους σειΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

σμούς. Κρίνεται σκόπιμο να τονισθεί ότι σχετικά με τους σεισμούς, που θεωρούνται ως εν δυνάμει απειλή, όλα τα τουρκικά ΜΜΕ, στις 31-1-2011, έκαναν εκτενή αναφορά στην πρόβλεψη του Αζέρου επιστήμονα Elçin Halilov για εκδήλωση σεισμού 6,5 ρίχτερ είτε στην Κωνσταντινούπολη είτε στη Σμύρνη, την περίοδο 2011-2015 και με μεγαλύτερη πιθανότητα τα έτη 2013 και 2014. Επίσης, ο εν λόγω επιστήμονας ενημέρωσε σχετικά την τουρκική πρωθυπουργία και συζητήθηκε η δημιουργία σταθμών συλλογής δε-

δομένων, σε 5 διαφορετικές περιοχές της Τουρκίας. Ας σημειωθεί ακόμη, ότι ο Τούρκος καθηγητής Ahmet Mete Işıkara, σύμβουλος του προέδρου της Τουρκικής ημισελήνου, το Φεβρουάριο του 2011, συνέταξε ένα χάρτη με τις περιοχές στην Τουρκία που υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για πρόκληση μεγάλου σεισμού. Επιπρόσθετα δε, η τουρκική εφημερίδα Milliyet/13-6-2012 σε δημοσίευμά της ανέφερε τα εξής: «Ο καθηγητής Işıkara δήλωσε ότι δεν θα εκπλαγεί εάν μέχρι την 10-6-2013 εκδηλωθεί κάποιος σεισμός στην Τουρκία μεγέθους 6-6,9 ρίχτερ. Επίσης το ίδιο ισχύει εάν μέχρι το 2015-2016-2017 εκδηλωθεί κάποιος σεισμός μεγέθους 7 ρίχτερ. Σύμφωνα με τον καθηγητή Işıkara, ως περιοχές υψηλού κινδύνου θεωρούνται οι: Tokat-Erzincan-BingolElazig (7 ρίχτερ), Hatay (7 ρίχτερ), Σμύρνη (6 ρίχτερ), Marmara (6,5-7 ρίχτερ) και Gemlik (7 ρίχτερ).»

ια άλλη βασική επισήμανση αποτελεί το γεγονός ότι η εικόνα που προκύπτει από την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας, καταδεικνύει ότι η χώρα τείνει να γίνει περισσότερο εθνικιστική. Η παραπάνω άποψη οφείλεται σε τέσσερις λόγους: Πρώτον, το κουρδικό πρόβλημα με την πάροδο του χρόνου οδηγεί-

54 ται σε αδιέξοδο. Από τη μια πλευρά η κυβέρνηση σκληραίνει τη στάση της έναντι των Κούρδων και από την άλλη οι κουρδικές απαιτήσεις για αυτονομία και ανεξαρτησία αποσυντονίζουν τους Τούρκους εθνικιστές, ενώ διεγείρουν τα αντανακλαστικά του τουρκοισλαμικού εθνικισμού. Δεύτερον, το πρόβλημα με την Αρμενία και τη γενοκτονία των Αρμενίων οξύνεται σταδιακά και εκτιμάται ότι βραχυπρόθεσμα θα λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις. Τρίτον, η Κυπριακή Δημοκρατία τον Ιούλιο θα αναλάβει την Προεδρεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Τουρκία απειλεί ότι θα παγώσει επίσημα την ευρωπαϊκή της πορεία. Στο γεγονός αυτό εάν προστεθούν και οι ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τότε είναι βέβαιο ότι το εθνικιστικό ρεύμα στην Τουρκία θα προβάλει έντονα τόσο το Εθνικό Ζήτημα της Κύπρου (Μilli Dava Kıbrıs), όσο και την εναντίωσή του προς τη Δύση.

νδεικτικό παράδειγμα της εθνικιστικής πολιτικής της Άγκυρας, αποτελεί η ακόλουθη δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Ντα-

βούτογλου στο συνέδριο του κόμματός του στην Konya στις 7-4-2012: «Το κόμμα ΑΚΡ ανέλαβε την αποστολή ενός νέου nizam-ı âlem και θα αναδείξει το ιερό έθνος μας σε μια παγκόσμια δύναμη. Μέχρι το 2023 θα ξανασυναντηθούμε (ξανασμίξουμε) με τα αδέλφια μας (τους Τούρκους) που βρίσκονται στα εδάφη που χάσαμε την περίοδο 1911-1923 και στα εδάφη από τα οποία αποχωρήσαμε. Αυτό αποτελεί ένα επιτακτικό ιστορικό καθήκον.» Διευκρινίζεται ότι στην Τουρκία υπάρχει μια θρησκευτικο-πολιτικοιδεολογική εθνικιστική κίνηση, με την ονομασία nizam-ı âlem που έχει ως στόχο την ανάδειξη της τουρκο-ισλαμικής παιδείας και πολιτισμού, ενώ η εννοιολογική ερμηνεία του όρου nizam-ı âlem αφορά στη τάξη, την ομαλότητα και την οικονομική σταθερότητα που εξουσιάζει τη γη και το σύμπαν. Άλλωστε, σύμφωνα με το δημοσιογράφο Şahin Alpay της τουρκικής εφημερίδας Zaman (19-4-2012), το μεγαλύτερο ποσοστό των Τούρκων είναι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι εθνικιστές και κρατικιστές, των οποίων οι απόψεις για το κουρδικό, την Αρμενία και άλλα

θέματα έχουν τις ρίζες τους στον τουρκο-ισλαμισμό και συμπίπτουν με τους κεμαλιστές. Σε ότι αφορά στις εξελίξεις στη Συρία, το ενδιαφέρον της Άγκυρας δεν εστιάζεται ούτε στην πτώση του εν λόγω καθεστώτος, ούτε στα προβλήματα του συριακού λαού. Οι πραγματικές προθέσεις των Τούρκων σχετίζονται με τον ηγετικό ρόλο που διεκδικούν στη Μέση Ανατολή και τον περιορισμό της επιρροής του Ιράν και του Ισραήλ. Ειδικότερα, εάν ανατραπεί ο Άσαντ και εάν διασπασθεί η Συρία σε δύο κράτη, θα πρέπει να αναμένεται ότι η Άγκυρα θα διεκδικήσει ενεργό ρόλο στις πολιτικές παρεμβάσεις που θα ακολουθήσουν (σ.σ. Η διάσπαση της Συρίας σε δύο κράτη συζητήθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Κόφι Ανάν στη Δαμασκό). Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι Τούρκοι αφενός επιδιώκουν την πολιτική και πολιτιστική διείσδυση στη Συρία, αφετέρου διότι άρχισαν να προβάλλουν την εθνική ταυτότητα των Τουρκμένων της Συρίας και να τους οργανώνουν σε πολιτικό κόμμα.

Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις

ποιοτική αναβάθμιση και αύξηση του πληθυσμού, η ανάπτυξη της οικονομίας και η νέα πολιτική και διοικητική δομή που βρίσκεται σε εξέλιξη, σε συνδυασμό με την αύξηση της στρατιωτικής ισχύος της Τουρκίας διαμορφώνουν μια πολυδιάστατη απειλή, η οποία επιβαρύνει έτι περαιτέρω το ήδη δυσμενές για την Ελλάδα ισοζύγιο ισχύος. Επισημαίνεται ότι, όταν οι Τούρκοι αξιολογούν τα στοιχεία εθνικής ισχύος του αντιπάλου, δίδουν μεγαλύτερη βαρύτητα στην οικονομική ισχύ, ενώ κατά την αξιολόγηση της στρατιωτικής ισχύος δεν λαμβάνουν υπόψη μόνο τον αριθμό των οπλικών συστημάτων, αλλά την ποιότητά τους, τον εκσυγχρονισμό τους, τους πιθανούς στόχους ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

55 που θα πλήξουν και τη χρησιμοποίησή τους από μια ηγεσία με επιρροή και αποφασιστικότητα. Το Υπουργικό Συμβούλιο είναι υπεύθυνο έναντι της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (ΤΒΜΜ), για την εξασφάλιση της εθνικής ασφάλειας και την προετοιμασία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων για την άμυνα της πατρίδας. Επίσης, ο αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ είναι ο διοικητής των ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος σε περίοδο πολέμου εκτελεί τα καθήκοντα του αρχιστρατήγου στο όνομα του προέδρου της Δημοκρατίας. Στον πίνακα της σελ. 54 φαίνεται η οργάνωση των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του τουρκικού ΓΕΕΘΑ, η δύναμη των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας το μήνα Ιούνιο 2012 ήταν 720.648 άτομα, ενώ κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος-Ιούνιος 2012 δεν υπήρξε καμία αξιόλογη μεταβολή. Αναλυτικά στοιχεία παρατίθενται στους πίνακες (δεξιά).

ύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του τουρκικού ΓΕΕΘΑ, η δύναμη των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας το μήνα Ιούνιο 2012 ήταν 720.648 άτομα, ενώ κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος-Ιούνιος 2012 δεν υπήρξε καμία αξιόλογη μεταβολή. Αναλυτικά στοιχεία παρατίθενται στους πίνακες που ακολουθούν: Εφόσον τα στοιχεία αυτά γίνουν δεκτά ως ακριβή, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν οι ακόλουθες επισημάνσεις: Το 2012, θα προσληφθούν επιπλέον 6.500 εξειδικευμένοι (επαγγελματίες) οπλίτες και 10.659 συμβασιούχοι οπλίτες. Στη δύναμη της στρατοχωροφυλακής θα πρέπει να προστεθούν οι 71.000 Πολιτοφύλακες (Geçici Korucu), από τους οποίους οι 48.000 συμπεριλαμβάνονται στην επίσημη κρατική μισθοδοσία, ενώ οι υπόλοιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ποι 23.000 είναι εθελοντές. Επομένως, η δύναμη της στρατοχωροφυλακής ανέρχεται σε 274.100 και όχι σε 203.100 άτομα, με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και το γενικό σύνολο των τουρκικών ενόπλων

δυνάμεων από 720.648 σε 791.648 άτομα. Η δύναμη της Διοίκησης Ασφαλείας Ακτών το 2014 θα είναι 7.000 άτομα, με προοπτική αυτή να ανέλθει στα 10.000.

56 Επιπλέον, η τουρκική κυβέρνηση έχει σχεδιάσει τις ακόλουθες σημαντικές και ιδιαίτερα χαρακτηριστικές αλλαγές για τη φύλαξη των συνόρων, την ασφάλεια των αστικών κέντρων και τις επιχειρήσεις εναντίον της κουρδικής εξέγερσης: α) Μετά το 2014, η φύλαξη των συνόρων θα ανατεθεί στη Γενική Διεύθυνση Συνοριοφυλακής. Η εν λόγω διεύθυνση είναι υπό συγκρότηση, θα υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών και θα είναι υπεύθυνη για τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Με το μέτρο αυτό θα μειωθούν οι ανάγκες σε προσωπικό του στρατού ξηράς και της στρατοχωροφυλακής. β) Η ασφάλεια των αστικών κέντρων θα ανατεθεί αποκλειστικά στην αστυνομία, ενώ μέχρι τώρα η ευθύνη ενός μεγάλου αριθμού από αυτά ανήκε στη στρατοχωροφυλακή. γ) Οι επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ θα διεξάγονται κατά βάση από τη στρατοχωροφυλακή και την αστυνομία. Ήδη αποφασίσθηκε η ανάθεση περισσότερο ενεργού ρόλου στις μονάδες ειδικών επιχειρήσεων της αστυνομίας, με την παράλληλη αύξηση της δύναμής τους από 6.618 άτομα στα 11.000 μέχρι το 2015. Παράλληλα, συγκροτήθηκε μια μονάδα «Ειδικών Δυνάμεων», αποτελούμενη από 300 άτομα της αστυνομίας και της στρατοχωροφυλακής, με κύρια αποστολή τη διεξαγωγή επιχειρήσεων τόσο στο εσωτερικό της Τουρκίας, όσο και στο εξωτερικό (βόρειο Ιράκ, Συρία, ευρωπαϊκές χώρες κ.λπ.), για τη σύλληψη ηγετικών στελεχών της κουρδικής εξέγερσης και πρώην στελεχών της που έχουν αποστασιοποιηθεί.

Δυνατότητες και εξοπλισμοί των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων

ι επιδιώξεις της Άγκυρας, σύμφωνα με τους στόχους που έχει θέσει ο πρωθυπουργός Ερντογάν μέχρι το 2023, είναι η Τουρκία να αυξήσει έτι περαιτέρω

την περιφερειακή της ηγεμονία, προχωρώντας με σταδιακά αυξανόμενους ρυθμούς στον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων της και την αναβάθμιση της στρατιωτικής της ισχύος. Επισημαίνεται ότι το 54% των αμυντικών αναγκών της Τουρκίας, καλύπτεται από την εγχώρια αγορά, ενώ έχουν αρχίσει οι εξαγωγές οπλικών συστημάτων σε άλλες χώρες. Αναλυτικότερα στοιχεία στους παρατιθέμενους πίνακες. Αυτό που προκύπτει από την ανάλυση του συνόλου των τουρκικών εξοπλιστικών προγραμμάτων είναι ότι αποκαλύπτονται τα στοιχεία μιας χαρακτηριστικής προσπάθειας για παραγωγή στρατιωτικών πληροφοριών μεγάλου βάθους και διεξαγωγή επιχειρήσεων, ημέρα και νύκτα, σε μεγάλες αποστάσεις με την υποστήριξη οπλικών συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς.

δίδουν μεγάλη βαρύτητα στον τομέα των ελικοπτέρων, προκειμένου να μπορούν να μεταφέρουν μια ταξιαρχία με ελικόπτερα σε μία διαδρομή, ημέρα και νύκτα, σε οποιοδήποτε φυσικό περιβάλλον και με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Επιπρόσθετα δε, η στρατοχωροφυλακή με τα 60 ελικόπτερα που διαθέτει δύναται να μεταφέρει 2 τάγματα καταδρομών, σε μία διαδρομή.

Ειδικότερα: ρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα αναβάθμισης του αρματικού δυναμικού και του τροχαίου υλικού μάχης, με έμφαση στην κατασκευή- προμήθεια-εκσυγχρονισμό αρμάτων και στην κατασκευή τεθωρακισμένων τροχοφόρων οχημάτων. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

57 Υπάρχει η δυνατότητα άμεσης οδικής μεταφοράς μιας μηχανοκίνητης ή τεθωρακισμένης ταξιαρχίας από το ένα άκρο της Τουρκίας στο άλλο, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι ανάγκες μεταφορών μηχανοκινήτων και τεθωρακισμένων Μονάδων σε στρατηγικό επίπεδο.

ιατίθεται μια ισχύς πυρός με σύγχρονα οπλικά συστήματα, τα οποία μπορούν να προσβάλλουν στόχους σε μεγάλες αποστάσεις. Συγκεκριμένα, οι Τούρκοι εκσυγχρονίζουν το πυροβολικό κατασκευάζοντας πυροβόλα, συστήματα αυτοματισμού πυρών υποστηρίξεως και πυραυλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς. Αναφορικά με το βεληνεκές των πυραυλικών συστημάτων, ενδιαφέρον προκαλεί η ακόλουθη δήλωση του υποπτέραρχου ε.α Şirin Ünal, βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ: «Είχαμε απόρρητα προγράμματα για την κατασκευή πυραύλων εδάφους-εδάφους με βεληνεκές 200-250 χλμ. Όλα αυτά έχουν πλέον ολοκληρωθεί και ο επόμενος στόχος μας είναι να αποκτήσουμε τεχνολογία για την κατασκευή βαλλιστικών πυραύλων.» Συνακόλουθα δε, στις 131-2012 ο καθηγητής Yücel Altınbaşak, πρόεδρος του Τουρκικού Ιδρύματος Επιστημονικών και Τεχνολογικών Ερευνών (ΤÜBITAK), σε ενημέρωση δημοσιογράφων αναφορικά με τις εξελίξεις στο πυραυλικό πρόγραμμα της Τουρκίας, δήλωσε ότι την παρούσα περίοδο πραγματοποιούνται δοκιμές στο βεληνεκές των 300 χλμ, ενώ εντός του 2012 θα αρχίσουν οι δοκιμές για επίτευξη βεληνεκούς 500 χλμ. Στη συνέχεια, ο Τούρκος καθηγητής ανέφερε ότι θα ακολουθήσουν δοκιμές για επίτευξη βεληνεκούς 1.500 χλμ με τελική επιδίωξη, το 2014, αυτό να φθάσει στα 2.500 χλμ. Σε ότι αφορά την πληροφορία για το βεληνεκές των 2.500 χλμ. είχε προηγηθεί ο Τούρκος πρωθυπουργός, ο οποίος, κατά τη συνεδρίαση του ΑνωΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

τάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου στις 15-12-2011, απευθυνόμενος στην ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων δήλωσε τα εξής: «Πρέπει να βελτιώσουμε το βεληνεκές των πυραυλικών συστημάτων. Το Ιράν κατασκεύασε πυραύλους με βεληνεκές 2.000-2.500 χλμ. Και εμείς μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό. Αυτό ζητάω από εσάς». Περαιτέρω, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η ανάπτυξη πυραύλων με μεγάλα βεληνεκή, αποτελεί σοβαρότατη ένδειξη περί αναπτύξεως πυρηνικών όπλων, διότι πύραυλοι συμβατικής γομώσεως με αυτά τα βεληνεκή, έχουν περιορισμένη στρατιωτική αξία, σε σύγκριση με το κόστος ανάπτυξης και κατασκευής τους.

παυξάνονται οι δυνατότητες διεξαγωγής επιχειρήσεων βιαίας διάβασης ποταμού, προκειμένου οι τουρκικές χερσαίες δυνάμεις να μπορούν να διέρχονται ποτάμιες γραμμές γρήγορα, με ασφάλεια, σε οποιοδήποτε έδαφος και με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Αποκτούνται συστήματα επικοινωνιών και ηλεκτρονικού πολέμου τα οποία θα υποστηρίζουν τις επιχειρησιακές απαιτήσεις ενός σύγχρονου πεδίου επιχειρήσεων. Επαυξάνονται οι δυνατότητες αναγνώρισης, επιτήρησης και εντοπισμού στόχων, με την εγχώρια κατασκευή μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αποκτούνται σημαντικές ναυτικές επιχειρησιακές δυνατότητες και ναυτική ισχύς πυρός με τη ναυπήγηση πλοίων ανθυποβρυχιακού πολέμου και αναγνωρίσεων (MILGEM), φρεγατών αντιαεροπορικού πολέμου TF 2000, πλοίων περιπολίας νέου τύπου, πυραυλακάτων, ναρκαλιευτικών και σκαφών επιχειρησιακής μεταφοράς ομάδων υποβρυχίων καταστροφών. Αναβαθμίζεται ο τουρκικός αποβατικός στόλος με σκοπό τη δημιουργία μιας ισχυρής αμφίβιας δύναμης που μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνει και ένα πλοίο αποβατικών επιχειρήσεων LPD.

Αναπτύσσονται τεχνολογίες υποβρύχιων οπλικών συστημάτων που περιλαμβάνουν κατασκευή υποβρυχίων, εθνικής τορπίλης και συστημάτων υποβρύχιας και επιφανειακής παρατήρησης και εντοπισμού στόχων. Ναυπηγούνται πλοία για τη Διοίκηση Ασφαλείας Ακτών, που θα έχουν τη δυνατότητα να επιχειρούν με δυσμενείς καιρικές συνθήκες και θα εκτελούν αποστολές έρευνας και διάσωσης (ειδικά σε ανοικτές θάλασσες), αποστολές περιπολίας και αποτροπής παράνομων δραστηριοτήτων. Επισημαίνεται ότι τα πλοία αυτά θα έχουν κύρια αποστολή την υποστήριξη των τουρκικών διεκδικήσεων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Αναβαθμίζεται η τουρκική πολεμική αεροπορία με τον εκσυγχρονισμό, προμήθεια και κατασκευή αεροσκαφών. Πραγματοποιείται προμήθεια και εκσυγχρονισμός οπλικών συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας. Βρίσκεται σε εξέλιξη ένα δορυφορικό πρόγραμμα το οποίο σε συνδυασμό με τα αεροφωτογραφικά αεροσκάφη που εκσυγχρονίζονται και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που αποκτούνται, θα δώσει μία σημαντική υπεροχή στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στον τομέα των πληροφοριών, με ότι αυτό συνεπάγεται από απόψεως αποτελεσματικότητας. Αναπτύσσονται σημαντικές δυνατότητες κυβερνοπολέμου σε εθνικό επίπεδο.

πό τα παραπάνω καθίσταται σαφές, πως ο τουρκο-ισλαμικός εθνικιστικός τρόπος σκέψης, παραμείνει αναλλοίωτος, ενώ οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται στο προσωπικό, την οργάνωση και τους εξοπλισμούς των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας, αποσκοπούν στον πλήρη έλεγχό τους από την κυβέρνηση του Ερντογάν και δεν είναι άμοιρες των γεωστρατηγικών υπολογισμών της Άγκυρας. 

Η Ισραηλινή νοοτροπία του οχυρού Πώς η κατοχή καταστρέφει το έθνος Υπό κ. Ronald R. Krebs Απόδοση στα Ελληνικά υπό κ. Γεωργίου Παρασκευά, Υπτγου ε.α.

Πρόλογος Μεταφραστού

υνεπείς προς την υπόσχεσή μας, στο προηγούμενο άρθρο των ΕΕ με τίτλο: «Το πρόβλημα είναι η παλαιστινιακή απόρριψη», δημοσιεύουμε ένα ακόμη άρθρο με τίτλο «Η ισραηλινή νοοτροπία του οχυρού» και με υπότιτλο «Πώς η Κατοχή καταστρέφει το Έθνος», το οποίο δημοσιεύεται στο περιοδικόν Foreign Affairs, τεύχος Νοεμ-Δεκ. 2011. Συγγραφεύς του είναι ο κ. Ronald R. Krebs, ομότιμος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Μιννεσότα και συνεκδότης του βιβλίου «Εγερτήριο πολέμου: Η διεθνής σύγκρουση και η μοίρα της φιλελεύθερης δημοκρατίας». Το κείμενο απεικονίζει την υφισταμένη κατάσταση από κοινωνικοπολιτικής και κοινωνικοοικονομικής πλευράς, η οποία επικρατεί στον πληθυσμό του Ισραήλ. Είναι απότοκος των αποτελεσμάτων της αραβοϊσραηλινής πολεμικής αναμετρήσεως του Πολέμου των Εξ Ημερών, το 1967. Έχει δημιουργήσει μία νοοτροπία οχυρού, διότι ο Ισραηλινός λαός αντιμετωπίζει μία συνεχή πολεμική ατμόσφαιρα, ευρισκόμενος προ του διλήμματος της προσαρτήσεως των καταληφθέντων εδαφών για την απόκτηση αμυντικού βάθους και της εκπλήρωσης θείων εντολών, ήτοι μεταξύ ασφαλείας και επεκτάσεως. Το δίλημμα τούτο τυγχάνει της εκμεταλλεύσεως ακραίων υπερθρησκευομένων νεομεταναστευτικών μαζών, οι οποίες επέτυχαν να ρυθμίζουν, αφ’ ενός μεν την πορεία του πολιτικού παιγνίου στην διακυβέρνηση του Ισραήλ, αφ’ ετέρου δε την χορήγηση στις θρησκευτικές αυτές μειονότητες (ζηλωτές), σημαντικών χρηματικών πόρων, εις βάρος της οικονομίας του Ισραηλινού Κράτους και των λοιπών συμπολιτών τους. Αυτή η κοινωνική και οικονομική συγκυρία προκαλεί στο Ισραήλ δυσμενείς επιπτώσεις, με κυριότερη την μετανάστευση επιστημόνων και της «ελίτ» της ισραηλινής κοινωνίας, την αποκαλουμένη «απώλεια εγκεφάλων» (Brain Drain). Η τάση αυτή υπάρχει βάσιμος λόγος ότι θα εξακολουθήσει, εφ’ όσον οι παράγοντες που την προκαλούν -οι επιπτώσεις της Κατοχής- εξακολουθούν να ρυθμίζουν τις πολιτικές εξελίξεις της χώρας, πράγμα που θα αποτελέσει εν δυνάμει στρατηγική απειλή για το Ισραήλ.

ια τα δίκαια του Ισραήλ και των ανά τον κόσμο συμμάχων του, ο μέγιστος κίνδυνος του ισραηλινού μέλλοντος είναι η απροθυμία των Παλαιστινίνων να συνάψουν ειρήνη. Η ισραηλινοπαλαιστινιακή πάλη απειλεί πράγματι το Ισραήλ, όπως θα ήταν φυσικό, διότι μαχητικοί αλλά ακόμη και μετριοπαθείς παλαιστίνιοι εκτρέφουν σχέδια, ώστε να ρίξουν τους Εβραίους στην θάλασσα. Η ρήξη περισσότερο απειλεί το Ισραήλ, εξ αιτίας της φθοράς, που κατατρώγει την εσωτερική πολιτική της χώρας. Από το 1967, όταν το Ισραήλ κατέλαβε την λωρίδα της Γάζας και την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, η παρουσία του σ’ αυτά τα εδάφη, έπαιξε κεντρικό ρόλο στην δόμηση της ισραηλινής πολιτικής, μετατρέποντας μία χώρα γεμάτη από αισιοδοξία, σ’ έναν τόπο αυξανομένου κυνισμού, άθυμο και ανελεύθερο. Υποκινώντας, μία νοοτροπία οχυρού μεταξύ των ισραηλινών, η Κατοχή εξέθρεψε έναν επιθετικό φυλετικό εθνικισμό, ο οποίος επικρατεί στα ενδιαφέροντα των Εβραίων πολιτών, οι οποίοι καταλήγουν να αισθάνονται ότι ουδέποτε θα τύχουν δικαίας μεταχειρίσεως σε ένα Ισραήλ, καθοριζόμενο ως Εβραϊκό Κράτος. Ταυτοχρόνως, ενδυναμώνονται τα υπερορθόδοξα πολιτικά κόμματα, τα οποία εκμεταλλεύθηκαν την διαίρεση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, παραλύοντας έτσι το ισραηλινό πολιτικό σύστημα, ώστε να καταστούν ρυθμιστές του πολιτεύματος. Σε αντιστάθμισμα της κοινοβουλευτικής τους υποστηρίξεως, έχουν απαιτήσει οικονομικές επιδοτήσεις για τα μέλη τους, τα οποία συχνά αφιερώνουν την ζωή τους στην μελέτη εβραϊκών κειμένων μάλλον, παρά στην προσφορά εργασίας. Οι μορφωμένοι, γενικά η κοσμική «ελίτ», απογοητευμένοι από τους χαμηλούς μισθούς και την υψηλή φορολογία, έχουν αρχίσει προσφάτως να μεταναστεύουν σε σημαντικούς αριθμούς, ενώ η μακροχρόνια προσδοκία να αναστραφεί η απώλεια εγκεφάλων (brain drain) διατηρείται χαμηλή, όσον εξακολουθεί να συνεχίζεται η κατοχή. Αυτές είναι οι πραγματικές απειλές κατά την άποψη των ιδρυτών του Ισραήλ για ένα δημοκρατικό, Εβραϊκό ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

59 και ευημερούν κράτος. Δεν χάθηκαν όμως όλα. Ένας κεντρώος κυβερνητικός συνασπισμός, θα μπορούσε να σταματήσει την ολίσθηση του Ισραήλ προς τον ανελευθερισμό, να προσφέρει στους Άραβες πολίτες την ελπίδα ισότητας και δικαιοσύνης, να υποχρεώσει τον αυξανόμενο υπερορθόδοξο πληθυσμό (ζηλωτές), να κερδίζει τα προς το ζειν, αντί να ζει εις βάρος του κράτους, παρέχοντας έτσι στην μορφωμένη τάξη του Ισραήλ κίνητρο παραμονής. Τούτο είναι ό,τι χρειάζεται, ώστε να διατηρήσει το Ισραήλ την οικονομία του ανθηρή και να εξασφαλίσει ότι η κηλιδωμένη αλλά ζώσα δημοκρατία του, μπορεί να ευδοκιμήσει. Τέτοιος όμως συνασπισμός θα παραμείνει όνειρο μακρυνό, όσον χρόνον η Κατοχή θα αποτελεί κύριο παράγοντα της Ισραηλινής πολιτικής.

Άνοιγμα των συνόρων

ατά τα έτη, μετά την ανεξαρτησία του το Ισραήλ απετέλεσε μία σπάνια επιτυχία της ιστορίας στον μεταποικιακό κόσμο. Η χώρα κατάφερε να απορροφήσει εκατοντάδες χιλιάδων μεταναστών από όλο τον κόσμο, να θωρακίσει την οικονομική της ανάπτυξη και να συγκροτήσει ισχυρό στράτευμα. Το βέβαιον είναι, ότι η δημοκρατία της ήταν ελαττωματική -μία στρατιωτική ηγεσία διοικούσε τους άραβες πολίτες της μέχρι το 1966, ενώ οι Εβραίοι της Βορείου Αφρικής και Αραβικής καταγωγής, υστερούσαν έναντι των Ευρωπαίων ομολόγων τους . Αυτά τα αποτελέσματα επετεύχθησαν εν μέρει λόγω του ότι, μέχρι το 1967, τα σύνορα του Ισραήλ εμφανίζοντο σταθεροποιημένα. Οι γραμμές ανακωχής, που καθορίσθηκαν το 1949 με μία σειρά διμερών διαπραγματεύσεων, μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων αντιπάλων τους, στο τέλος του πολέμου της ανεξαρτησίας, έγιναν de facto τα σύνορα της χώρας. Οι ισραηλινοί ηγέτες σε όλο το φάσμα της πολιτικής, αντιλαμβάνοντο ότι η νέα αγωνιζόμενη χώρα, δεν άντεχε να επιδιώξει ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

το όνειρο ενός κράτους εκτεινομένου από την Μεσόγειο Θάλασσα μέχρι τον Ιορδάνη ποταμό. Ζήτημα, το οποίο, κάποτε είχε σκληρά χωρίσει τους Σιωνιστές, δεν φαινόταν πλέον επιτευκτό, επιτρέποντας έτσι στους ισραηλινούς ηγέτες να αφιερώσουν την προσοχή τους στα πρακτικά ζητήματα της εγκαθιδρύσεως ενός νέου κράτους. Ο πόλεμος όμως του 1967, έθεσε πάλι επί τάπητος το ζήτημα των Ισραηλινών συνόρων, τερματίζοντας 20 χρόνια προόδου μέσα σε έξι ημέρες. Έκτοτε η ερώτηση του τι πρέπει να γίνει με τα κατεχόμενα εδάφη, έχει παραλύσει την Ισραηλινή πολιτική. Από την αρχή, υπήρξαν εκείνοι που επιθυμούσαν να προσαρτήσουν τα εδάφη, είτε για να αποκτηθεί αμυντικό βάθος ή για να εκπληρωθούν θείες εντολές. Άλλοι προέβλεπαν ότι το Ισραήλ δεν θα μπορούσε μονίμως να κυβερνά μία τόσο μεγάλη περιοχή με μη Εβραϊκό πληθυσμό, χωρίς να υπονομεύσει, είτε τον Εβραϊκό χαρακτήρα του ή τις δημοκρατικές του αρχές. Η ισραηλινή κοινή γνώμη διαιρεμένη μεταξύ προσαρτήσεως εδαφών και ασφαλείας, έχει επανειλημμένως αποτύχει να παράσχει μία ξεκάθαρη εντολή για την αριστερά ή την δεξιά, ενώ οι προκύπτοντες κυβερνητικοί συνασπισμοί, συχνά κυβερνούν ή παρασύρονται από ευκαιριακές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Οι βασικές ρωγμές προερχόμενες από αυτό το πρόβλημα της κατοχής, έχουν επιτρέψει σε κόμματα περιορισμένων προγραμμάτων, να εκβιάζουν το σύστημα και να αποκομίζουν υψηλά κέρδη για την υποστήριξή τους. Καλώς εννοούμενες πολιτικές ή μεταρρυθμίσεις, που αποβλέπουν στην άμεση αντιμετώπιση του ζωτικού θέματος των κατεχομένων εδαφών για το ισραηλινό μέλλον, όπως η εκλογή πρωθυπουργού με άμεση ψηφοφορία από τον λαό, φαίνονται κατ’ αρχήν λυσιτελείς. Αυτές όμως οι προσπάθειες εξασθενούν τα κυριότερα πολιτικά κόμματα και βοηθούν μόνο στον κατατεμαχισμό του εκλογικού σώματος. Αποτέλεσμα, οι ισραηλινές κυβερνή-

σεις να συνεχίζουν να σύρονται από κρίσεως εις κρίση, ανίκανες να επιβάλουν την θέλησή τους για την αντιμετώπιση των πιο πιεστικών θεμάτων της χώρας. Προτάσεις συνταγματικής μεταρρυθμίσεως, για την επίλυση αυτών των προβλημάτων έχουν κατ’ επανάληψη συζητηθεί, αλλά παραβλέπουν τον υποκρυπτόμενο ένοχο. Την πολιτική επί της Κατοχής.

Η σωστή ή λάθος πολιτική

ρώτο και κύριο, η συνεχιζόμενη Κατοχή έχει προκαλέσει έναν φυλετικοθρησκευτικό εθνικισμό, ο οποίος καθίσταται συνεχώς και πιο επικρατέστερος στην ισραηλινή πολιτική. Αν και κάποιο μικρό ποσοστό εθνοκεντρισμού είναι αναπόφευκτο στο Ισραήλ, η διακήρυξή του της ανεξαρτησίας καθορίζει υπεράνω όλων, «το Εβραϊκό Κράτος». Βαθμιαίως και μεταξύ των ετών 1948 - 1967, οι πολιτιακοί θεσμοί του κράτους κατέστησαν τυπικά πιο γνήσιοι, αλλά ταυτόχρονα εξέθρεφαν την εμφάνιση μιας «Ισραηλινής» ταυτότητας, η οποία περιελάμβανε όλους τους Ισραηλινούς πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικότητας, ως αντιτιθεμένους σε μία αποκλειστικά εβραϊκή εθνική ταυτότητα. Ο πόλεμος όμως του 1967, αφύπνισε όνειρα ενσωματώσεως στο σύγχρονο Ισραήλ, περιοχών της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη, η οποία υπήρξε κοιτίδα του Ιουδαϊσμού. Καθώς οι εβραίοι ισραηλινοί πολίτες επανεμπλάκησαν με τα κυριότερα ιστορικά και θρησκετικά μέρη της παραδόσεώς τους, όπως το Δυτικό Τείχος, όλο και περισσότερο εναγκαλίζονται την Εβραϊκότητά τους εις βάρος μιάς κοινής πολιτικής ισραηλινής ταυτότητας. Ταυτοχρόνως οι επιτυχείς προσπάθειες των Αράβων στο διεθνές πεδίο να απονομιμοποιήσουν το Ισραήλ, κυρίως μέσω της αποφάσεως του ΟΗΕ το 1975, η οποία εξισώνει τον Σιωνισμό με ρατσισμό, εξέθρεψε μίαν αίσθηση απομονώσεως μεταξύ των Εβραίων του Ισραήλ, η οποία ενισχύει την επίκληση του φυλετικού θρησκευτικού εθνικισμού.

60 Αν και το Ισραήλ αποδέχθηκε μία πιο φιλελεύθερη πολιτική μετά την πρώτη «ιντιφάντα» και τις συμφωνίες του Όσλο, οι εθνικοθρησκευτικές τάσεις της χώρας εμβαθύνονται την τελευταία δεκαετία. Τούτο εν μέρει οφείλεται στην μεγέθυνση κάποιων κοινοτήτων -όπως οι μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, (σχεδόν ένα εκατομμύριο), οι οποίοι έχουν έλθει στο Ισραήλ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και θρησκευόμενοι εβραίοι, τόσον υπερορθόδοξοι (ζηλωτές), όσον και Σιωνιστές - των οποίων η αφοσίωση στην φιλελεύθερη δημοκρατία, είναι ένεκα ποικιλίας ιστορικών και ιδεολογικών αιτιών, τουλάχιστον αβέβαιη. Όμως ένας μείζων παράγων της συγκρούσεως κατά την τελευταία δεκαετία, είναι επίσης η διαφοροποιούμενη φύση της. Σύμφωνα με την επικρατούσα Ισραηλινή εξιστόρηση, το όνειρο της διαδικασίας του Όσλο κατέρρευσε το 2000, όταν οι Παλαιστινιακή ηγεσία, όχι μόνο απέρριψε την γενναιόδωρη προσφορά ειρήνης του Ισραήλ αλλά εξαπέλυσε την δεύτερη «ιντιφάντα». Η βία που επακολούθησε, άφησε τους ισραηλινούς απογοητευμένους και εξοργισμένους. Γενικά αισθάνονται ότι το Ισραήλ μετήλθε τα πάντα για να τερματίσει την ρήξη. Αναγνωρίζουν δηλαδή ότι από τις κατά καιρούς διαπραγματεύσεις μέχρι την μονομερή απεμπλοκή από την Γάζα το 2005 ή την παύση κατασκευής οικισμών τον τελευταίο μόνο χρόνο, η Παλαιστινιακή πλευρά ανταπέδωσε με τρομοκρατία και κωλυσιεργία. Οι Ισραηλινοί πιστεύουν ότι η διεθνής κοινότητα έχει ασυναισθήτως επιβραβεύσει την παλαιστινιακή κακότητα και ότι η ισραηλινή μετριοπάθεια έχει κερδίσει μόνον παγκόσμια απόρριψη. Οι Ισραηλινοί, ευρίσκονται κάτω από την πίεση εκστρατειών μποϋκοτάζ, ρεύματος διεθνών ανακρίσεων για την ισραηλινή στρατιωτική συμπεριφορά, δικών διεξαγομένων ερήμην σε δικαστήρια εξωτερικού εναντίον ισραηλινών στρατιωτών και αξιωματούχων για υποτιθέμενη καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της παλαιστινιακής απαίτησης για την ανα-

γνώριση κράτους στα Ηνωμένα Έθνη, τελευταία δε και την χειροτέρευση των σχέσεων με την Αίγυπτο ή την Τουρκία. Η μόνιμη αίσθηση αγωνίας στην χώρα έχει συμβάλει στην επιτυχία, μεταξύ άλλων, του ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Αβιγκτίρ Λίμπερμαν και του φιλόνικου και άκρως εθνικιστικού κόμματος Γισραέλ Μπεϊτένου (Το Ισραήλ οίκος μας). Το κόμμα εκπροσωπεί τα συμφέροντα των ρωσσόφωνων ισραηλινών πληθυσμών, μεταναστών κυρίως από την πρώην ΕΣΣΔ, οι οποίοι έδωσαν την διπλάσια υποστήριξη στο Γισραήλ Μπεϊτένου, από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό κόμμα στις εκλογές το 2009 και διαθέτουν πολλούς από τους εξέχοντες ηγέτες. Η επικράτηση όμως του Γισραέλ Μπεϊτένου οφείλεται σε παράγοντες πέραν της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Άνω του ημίσεως της υποστηρίξεως του κόμματος, προήλθε από μη μεταναστευτικούς πληθυσμούς και η ισραηλινή ανελεύθερη στροφή διαθέτει ευρεία βάση, κάτι που δεν μπορεί να κατηγορηθεί ως κληροδότημα του κομμουνισμού, που έρχεται να «φωλιάσει» στην Μέση Ανατολή. Ο Λίμπερμαν έχει προτείνει την υποχρεωτική μετακίνηση κάποιων αράβων ισραηλινών πολιτών σε μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος ,έναντι της διατηρήσεως εβραϊκών οικισμών στην Δυτική Όχθη και έχει δυσφημήσει ισραηλινές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως «τρομοκρατικές ομάδες και ως υποστηρικτές τρομοκρατών». Πράγματι ο Λίμπερμαν και υποστηρικτές του κόμματός του, ηγούνται της προσπάθειας να σιγήσουν οι ΜΚΟ, που εστιάζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Μαζί με συμμάχους της δεξιάς πτέρυγας του Λικούντ και την φαινομενικά μετριοπαθή Καντίμα, έχουν προτείνει νομοσχέδια με τα οποία θα συγκροτείτο μία επιτροπή στην Κνεσέτ για την διερεύνηση της χρηματοδότησης αυτών των ομάδων, τον περιορισμό των πόρων υποστηρίξεως και την απαγόρευση εκείνων, οι οποίες απλώς και μόνον είναι ύποπτες ως αντιτιθέμενες στον ορισμό του Ισραήλ

ως Εβραϊκού κράτους. Μερικά καταπιεστικά νομοσχέδια έχουν ήδη εγκριθεί, περιλαμβανομένου ενός εγκριθέντος τον Ιούλιο, το οποίο καθιστά υποκειμένους σε πολιτική δίκη, όσους καλούν σε οικονομικό, πολιτιστικό ή ακαδημαϊκό μποϋκοτάζ τον λαό ή ινστιτούτα του Ισραήλ ή των κατεχομένων περιοχών. Οι αισιόδοξοι ισχυρίζονται ότι τα ανελεύθερα νομοσχέδια, είτε θα αποτύχουν περνώντας υποβαθμισμένα ή θα απορριφθούν από το Ισραηλινό Ανώτατο Δικαστήριο. Η ανεξαρτησία όμως του Δικαστηρίου έχει τεθεί κάτω από νομοθετικά πυρά και δεν είναι σαφές εάν θα μπορούσε να αντισταθεί στις επικρατούσες πολιτικές τάσεις. Η απειλή αυτή της πολιτικής ελευθερίας, έγινε προς χάριν ξένων «παρακοιμωμένων». Αντιπρόσωποι αριστερών ΜΚΟ τώρα ψάλλουν ύμνους των μακροχρονίων επικριτών του Λικούντ, όπως του Rewven Rivlin, προέδρου της Κνεσέτ, ο οποίος δήλωσε στην εφημερίδα Χααρέτζ τον παρελθόντα Ιούλιο, ότι νοιώθει «ντροπιασμένος και ταπεινωμένος» από τα μποϋκοτάζ των ποινικών νόμων. Ο Rivlin όμως και οι κομματικοί του σύμμαχοι, υποστηρίζονται και από μία παλαιότερη γενιά πολιτικών της Δεξιάς, αφοσιωμένων στις ατομικές ελευθερίες, οι οποίες τώρα βαθμιαίως εξαφανίζονται. Τα προπύργια του Ισραήλ εναντίον του ανελεύθερου εθνικισμού καταρρέουν.

Ξένοι στο εσωτερικό

αυξανόμενος εθνοκεντρισμός μεταξύ των Εβραίων Ισραηλινών, ως αποτέλεσμα της Κατοχής, έχει επίσης θέσει σε κίνδυνο τους Ισραηλινούς Άραβες πολίτες,οι οποίοι σήμερα αποτελούν το 20% του ισραηλινού πληθυσμού και αισθάνονται όλο και πιο αποξενούμενοι από το Κράτος. Οι αραβικοί δήμοι πάντοτε ελάμβαναν μικρότερη χρηματοδότηση και υποστήριξη σε σύγκριση με τους αντιστοίχους Εβραϊκούς, οι δε άραβες πολίτες βρίσκονται πολύ πίσω από το προσδόκιμο όριο ζωής, τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα και τις ευκαιρίες απασχόλησης. Το χάσμα αυτό ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

61 μόνον αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο για τη προώθηση της πολιτικής ισότητας στο Ισραήλ, ενώ η εν γένει ανισότητα μεταξύ Εβραίων και Αράβων, στην υγεία, στέγαση, εκπαίδευση, απασχόληση και κοινωνικές παροχές, αυξήθηκε κατά 4,3% μεταξύ των ετών 2006 και 2008. Εκτός αυτών κατά την τελευταία δεκαετία, οι άραβες πολίτες υποφέρουν από αυξανόμενη εχθρότητα της Ισραηλινής Κυβερνήσεως. Επί παραδείγματι, το 2007, η ισραηλινή εφημερίδα Μααρίβ ανέφερε ότι ο επί κεφαλής της ισραηλινής υπηρεσίας εσωτερικής ασφαλείας, είχε προειδοποιήσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Ehud Olmert, ότι οι ισραηλινοί άραβες πολίτες έχουν καταστεί στρατηγική απειλή. Από το 2009, μέλη της Κνεσέτ από τα τρία μεγάλα κόμματα, Καντίμα, Λικούντ και Γισραέλ Μπεϊτένου προώθησαν ένα σύνολο αντιαραβικών νομοσχεδίων, στα οπόία περιλαμβάνεται η υποχρέωση, όπως όλοι οι νέοι μετανάστες δίδουν όρκο πίστεως στο Ισραήλ και στο Εβραϊκό Κράτος. Η Κνεσέτ επίσης νομοθέτησε έναν νόμο, ο οποίος αποσκοπούσε να απαγορεύσει στους Άραβες πολίτες τον επιμνημόσυνο εορτασμό (nakba) της καταστροφής, όπου οι Άραβες πενθούν για την εγκατάσταση του Ισραήλ και τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων. Στις αρχές Αυγούστου δε, άρχισε να κυοφορείται ένας νέος «βασικός νόμος» -το ισοδύναμο συνταγματικής επιταγής στο Ισραήλ- που θα υποβίβαζε την αραβική γλώσσα, η οποία υπήρξε επίσημη γλώσσα του Ισραήλ από το 1948, σε κατώτερο επίπεδο. Η εντεινόμενη αυτή διάκριση κατά των Αράβων πολιτών, ακολούθησε την υποτροπή της δεύτερης «ιντιφάντα» και συνεπακόλουθων στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και της Χαμάς στην Γάζα. Κατά την τελευταία δεκαετία, ηγέτες της αραβικής κοινότητας κατ’ επανάληψη δήλωσαν την ανεπιφύλακτη υποστήριξή τους στην Παλαιστινιακή εθνική υπόθεση, επιμένοντες ότι το ένα Ισραήλ καθοριζόμενο ως Εβραϊκό Κράτος δεν ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

είναι ανεκτό και πρότειναν εναλλακτικές απόψεις, οι οποίες εξικνούνται από ένα «φιλελεύθερο κράτος όλων των πολιτών», μέχρι μιας συμμετοχικής ρύθμισης, κατά το υπόδειγμα του διπλοεθνικού Βελγικού κράτους. Κάμποσοι έχουν υιοθετήσει την βια εναντίον ισραηλινών πολιτών κι ένας μικρός αριθμός αράβων συνελήφθη, διότι ουσιαστικά υποστήριζε την τρομοκρατία. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων, κατέστησε τους Ισραηλινούς Εβραίους βαθειά φιλύποπτους έναντι των αράβων συμπολιτών τους. Σύμφωνα με σφυγμομέτρηση του Πανεπιστημίου της Χάϊφα, κατά το έτος 2009 άνω του 65% των ισραηλινών Εβραίων έβλεπαν τους Άραβες πολίτες ως πιο πιστούς στον παλαιστινιακό εθνικό αγώνα, παρά στο Ισραήλ. Στην ίδια σφυγμομέτρηση, σχεδόν 80% των ερωτηθέντων, είπαν ότι πίστευαν πως «αποφάσεις για τον χαρακτήρα και τα σύνορα της χώρας» θα έπρεπε να αποκτούν την έγκριση μιας μόνο πλειοψηφίας εβραίων πολιτών και όχι της πλειοψηφίας των Ισραηλινών πολιτών,ως συνόλου. Μία πλειοψηφία ερωτηθέντων εβραίων αντιτίθεντο στα ατομικά δικαιώματα Αράβων πολιτών να αγοράζουν γη, οπουδήποτε στο Ισραήλ και μια σημαντική μειονότητα (άνω του 30%), πίστευε ότι οι άραβες πολίτες δεν πρέπει να έχουν δικαίωμα ψήφου. Οι απόψεις αυτές αντανακλούν, όχι μόνον την αντιπάθεια των Εβραίων προς τους Άραβες, αλλά επίσης την αμπώτιδα και την πλημμυρίδα της ισραηλινοαραβικής πάλης. Σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου της Χάϊφα η απόρριψη εκ

μέρους των Εβραίων του δικαιώματος των Αράβων πολιτών να ζουν στο Ισραήλ και να ψηφίζουν, ήταν μειωμένη στα μέσα της δεκαετίας του 1980, πριν από την πρώην «ιντιφάντα», καθώς και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στην ακμή της ειρηνευτικής διαδικασίας του Όσλο. Δεν εκπλήσσει επομένως, το ότι σύμφωνα με τις ίδιες εκείνες σφυγμομετρήσεις το 2009, σχεδόν 60% των Αράβων πολιτών στο Ισραήλ προτιμούσαν να θεωρούνται «Παλαιστίνιοι» μάλλον, παρά «ισραηλινοί Άραβες», σε αντίθεση με το 50% του 2003. Οι σφυγμομετρήσεις βρήκαν ότι το ποσοστό των Αράβων πολιτών των αποδεχομένων το «δικαίωμα του Ισραήλ εντός της Πράσινης Γραμμής… να υπάρχει ως εβραϊκό και δημοκρατικό κράτος, όπου άραβες και εβραίοι να ζουν μαζί», μειώθηκε κατακόρυφα από το 66% του 2003 στο 4% το 2008. Το 2009 άνω του ημίσεος εθεώρουν ένα Εβραϊκό και δημοκρατικό Ισραήλ ως συμφυές με τον ρατσισμό και σχεδόν 75% απεδέχοντο την χρήση όλων των νομίμων μέσων για να μετατρέψουν το Ισραήλ, από Εβραϊκό σε διπλοεθνικό κράτος. Το Πανεπιστήμιο της Χάιφα, εισηγείται ότι οι απόψεις των αράβων είναι κατά μέγα μέρος προϊόν της συγκρούσεως. Από το 1955 μέχρι το 2009, τετραπλασιάστηκαν όσοι απορρίπτουν το δικαίωμα υπάρξεως του Ισραήλ. Με το τέλος σχεδόν της μαζικής μεταναστεύσεως των Εβραίων, οι Άραβες πολίτες, των οποίων ο ρυθμός αναπαραγωγής παραμένει υψηλότερος του αντιστοίχου των Εβραίων, παραμένουν αυξανόμενη πολιτική δύναμη. Όσο η Κατοχή συνεχίζει να δομεί τον πολιτικό ρόλο στο Ισραήλ, οι σχέσεις μεταξύ Εβραίων και Αράβων πολιτών, θα παραμένουν παγιδευμένες σ’ έναν κύκλο αμοιβαίας δυσπιστίας και προκλήσεων. Οι νόμιμες απαιτήσεις των αράβων πολιτών για ίσα δικαιώματα και πόρους, θα συνεχίσουν να παραμερίζονται και οι μη βίαιες συμπεριφορές στον Εβραϊκό χαρακτήρα του Ισραήλ, θα συνεχίσουν να στιγματίζονται ως προδοσία. Η κατοχή έχει παρακωλύσει μία σοβαρή συνομιλία στο Ισραήλ, για το πώς

62 η χώρα θα έπρεπε να διαπραγματευθεί τις συμφυείς εντάσεις μεταξύ της εθνικοθρησκευτικής και της πολιτικής ταυτότητος. Μία συνομιλία, η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί, διότι το μέλλον του Ισραήλ ως Εβραϊκού Κράτους και δημοκρατίας, παραμένει επί «ξηρού ακμής».

Ένα παράλογο βάρος

ταχεία αύξηση του πληθυσμού των υπερορθοδόξων (ζηλωτών), συμβάλλει στην μείωση του φιλελευθερισμού στην χώρα. Πράγματι το Πανεπιστήμιο της Χάιφα βρήκε ότι οι ζηλωτές είναι η ομάδα, που υποστηρίζει λιγότερο από όλους την συνύπαρξη με τους Ισραηλινούς Άραβες πολίτες. Είναι όμως εξίσου ανησυχητική και η απειλή, την οποία θέτουν οι ζηλωτές στην μελλοντική ευημερία του Ισραήλ. Τα κόμματα των ζηλωτών παραδοσιακώς εκμεταλλεύονται τις διαφορές επί του εδαφικού μέλλοντος του Ισραήλ, ώστε να καθίστανται ανεξέλεγκτοι ρυθμιστές του πολιτεύματος, πωλώντες την υποστήριξή τους αριστερά ή δεξιά, ευθυγραμμιζόμενοι με κυβερνητικούς συνασπισμούς έναντι μαζικών κοινωνικών επιδοτήσεων. Αν και τα μέλη τους έχουν μετακινηθεί πολύ προς τα δεξιά, καθιστώντας κάποια ιδεολογική ευκαμψία λιγότερο πιθανή, οι ζηλωτές συνέχισαν να απολαμβάνουν ουσιαστικά επιδόματα. Σε αντάλλαγμα για τις ψήφους των ζηλωτών στην Κνεσέτ, οι κυβερνήσεις του Ισραήλ χρηματοδότησαν μελέτες πλήρους απασχολήσεως στα ιεροδιδασκαλία (γιεσίβας) για ενηλίκους άνδρες και χωριστά πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σχολεία, για την συμβατική εκπαίδευση των ζηλωτών κάτω από χαλαρό κρατικό έλεγχο. Χάρις δε, σε μία ρύθμιση που ανάγεται πίσω στην δημιουργία του Ισραήλ, οι ζηλωτές εξαιρούνται της θητείας στις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις, όσο χρόνο σπουδάζουν στη «γιεσίβα». Ένα πρόγραμμα το οποίο προέβλεπε μία ειδική απαλλαγή σε 400 σπουδαστές, τώρα εξαιρεί κάπου 50.000 υπερορθοδόξους άνδρες στρατεύσιμης ηλικίας. Υποστηριζόμενοι από

έναν εδραιωμένο πολιτιστικό κανόνα, ο οποίος υπερεκτιμά την πλήρη απασχόληση της θρησκευτικής μελέτης, πολλοί από αυτούς τους νεαρούς παραμένουν στα ιεροδιδασκαλία για το υπόλοιπο της ζωής τους. Η ανεργία των ζηλωτών μειώθηκε τα τελευταία χρόνια, αλλά σύμφωνα με την τράπεζα του Ισραήλ, το 2009 λιγότεροι του 40% των ζηλωτών ανδρών εργάζοντο. Για τους μεταξύ των ηλικιών 30 έως 34 ετών, ο αριθμός αυτός ήταν κάτω του 25%. Το βάρος του πληθυσμού των ζηλωτών στην ισραηλινή οικονομία είναι τεράστιο και όλο μεγεθύνεται. Το 2010, ο Ισραηλινός Υπουργός Βιομηχανίας Εμπορίου και Εργασίας, βρήκε ότι οι ζηλωτές, οι οποίοι αποτελούν το λιγότερο του 10% του ισραηλινού πληθυσμού, συγκροτούν το 20% των πτωχών της χώρας και ότι κάπου το 56% των ζηλωτών ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας. Επί πλέον κοινωνικά επιδόματα βοηθούν δυσανάλογα μεγάλες οικογένειες ζηλωτών. Σύμφωνα με την Στατιστική υπηρεσία του Ισραήλ, στις γυναίκες των ζηλωτών αντιστοιχούσαν 6,5 παιδιά ανά μία το 2007-9, χαμηλώτερα από τα προηγούμενα έτη, αλλά ακόμη υπερδιπλάσιο του μέσου εθνικού όρου των 3,6. Επειδή οι ζηλωτές συνηθίζουν να παντρεύονται σε νεαρή ηλικία και έχουν υψηλούς ρυθμούς γεννήσεων, η μέση ηλικία τους είναι λιγότερο από το ήμισυ του υπολοίπου ισραηλινού πληθυσμού. Σύμφωνα με το Κέντρον Μερτζιλάχ, μία ισραηλινή «δεξαμενή σκέψεως», η κοινότητα των ζηλωτών θα διπλασιασθεί τα επόμενα 20 χρόνια φθάνοντας στο 15% του συνολικού πληθυσμού του Ισραήλ η άνω του 20% του Εβραϊκού πληθυσμού. Το κέντρο προβλέπει ότι μέχρι το 2028, το 25% όλων των παιδιών του Ισραήλ και το 33% των παιδιών των Ισραηλινών Εβραίων, θα προέρχεται από οικογένειες ζηλωτών. Τέτοιες στατιστικές ανησυχούν τους υπευθύνους της ισραηλινής οικονομίας. Τον τελευταίο χρόνο ο Στάνλεϋ Φίσερ διοικητής της Τραπέζης του Ισραήλ και ο Γιουβάλ Στάϊνιτς υπουργός οικονομι-

κών του Ισραήλ, προειδοποίησαν ότι η μη απασχόληση του πληθυσμού των ζηλωτών, απειλεί την ισραηλινή ευημερία. Ο Φίσερ εδήλωσε ορθά-κοφτά ότι το υφιστάμενο σύστημα δεν αντέχει. «Δεν μπορούμε να έχουμε ένα συνεχώς αυξανόμενο μέρος του πληθυσμού, που συνεχίζει να μην εργάζεται», είπε. Ο Στάϊνιτς, αν όχι τίποτε άλλο, ήταν πιο αισιόδοξος. «Χωρίς αλλαγή τώρα, μέσα σε δέκα χρόνια η κατάσταση θα είναι μία καταστροφή». Η ισραηλινή κυβέρνηση θα μπορούσε να υποχρεώσει τους ζηλωτές να αποκτήσουν την κοινή για όλους εκπαίδευση και να συμμετέχουν στην δύναμη εργασίας, π.χ. μειώνοντας τα κοινωνικά επιδόματα ανά τέκνο, ή επιβάλλοντας στους ζηλωτές να υπηρετούν στον Στρατό. Οι επιλογές όμως αυτές, θα παραμείνουν στα χαρτιά και όσο οι κυβερνήσεις του Ισραήλ εξαρτώνται από τις ψήφους των κομμάτων θα είναι δέσμιές τους. Όσον δε ο πληθυσμός των ζηλωτών συνεχίζει να αυξάνεται, κάποιος μετριοπαθής συνασπισμός που θα μπορούσε να επιβάλει μεταρρυθμίσεις θα καθίσταται όλο και πιο απίθανος, έστω κι αν λήξει η Κατοχή. Οι επιδοτήσεις για τους ζηλωτές είναι μία αιτία, για την οποία τα συνολικό φορολογικό βάρος για τους Ισραηλινούς πολίτες είναι πολύ υψηλό, πράγμα που συντείνει σε μια βραδεία έξοδο από τη χώρα της εν γένει λαϊκής (μη βαθέως θρησκευόμενης) ελίτ, του Εβραϊκού Ισραήλ. Το τελευταίο έτος, το Ισραήλ υποφέρει από «έλλειψη εγκεφάλων», λόγω του ότι μεγάλοι αριθμοί των πλέον ταλαντούχων πολιτών, αναχώρησαν στο εξωτερικό για να συμπληρώσουν προκεχωρημένες σπουδές και δεν επέστρεψαν. Αν και η απώλεια υψηλής στάθμης εργαζομένων είναι τυπική για όλα τα λιγότερο ανεπτυγμένα έθνη, είναι ασυνήθεις για μια ανεπτυγμένη και οικονομική ανθούσα χώρα, όπως το Ισραήλ. Σύμφωνα με μία μελέτη του 2007, από την Οικονομική Επιθεώρηση του Ισραήλ, μεταξύ του 1995 και του 2004, σχεδόν 5% των ισραηλινών ηλικίας 30 έως 40 ετών, κάτοχοι τουλάχιστον μεταπτυχιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

63 ακού, εγκατέλειψαν την χώρα. Η μελέτη επίσης διαπίστωσε ότι απόφοιτοι κολλεγίων του Ισραήλ, μετανάστευσαν στις ΗΠΑ σε υψηλότερο ρυθμό από ό,τι απόφοιτοι κολλεγίων οποιασδήποτε άλλης χώρας. Μέχρι το 2007 ο αριθμός των Ισραηλινών λεκτόρων στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, ισοδυναμούσε με το 25% του συνολικού ακαδημαϊκού προσωπικού του Ισραήλ - διπλάσιος της αντίστοιχης αναλογίας για τον Καναδά, ο οποίος έρχεται δεύτερος και σχεδόν εξαπλάσιος εκείνου της Ολλανδίας και Ιταλίας οι οποίες έπονται αμέσως. Το ισραηλινό Κεντρικό Γραφείο Στατιστικής, διαπίστωσε ότι μεταξύ 1990 και 2009, εγκατέλειψαν το Ισραήλ πλέον των 60.000 τουλάχιστον για ένα χρόνο και δεν επέστρεψαν από το εξωτερικό, μετά απουσία ενός έτους και περισσότερο. Αν και η τελευταία οικονομική ύφεση στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ έχει υποβαθμίσει αυτήν την τάση, πρέπει να εξετασθεί εάν τούτο είναι προσωρινό παραστράτημα ή μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς. Αιτία αυτής της διαρροής, είναι οι οικονομικές και επαγγελματικές ευκαιρίες. Οι ισραηλινοί που εργάζονται ως επιστήμονες και σε βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, βρίσκουν συχνά υψηλότερες αμοιβές και καλύτερο περιβάλλον ερευνών στο εξωτερικό. Τον τελευταίο χρόνο, σε μία προσπάθεια να πεισθούν οι ικανώτεροι επιστήμονες να παραμείνουν στο Ισραήλ, η κυβέρνηση διέθεσε 350 εκατομμύρια δολλάρια για την δημιουργία 30 κέντρων επιστημονικής εξέλιξης εντός πενταετίας. Τούτη όμως η κίνηση δεν είναι πιθανώς αρκετή. Η μελέτη της ισραηλινής Οικονομικής επιθεώρησης, διεπίστωσε ότι οι ισραηλινοί, που ζουν στις ΗΠΑ εγκατέλειψαν το Ισραήλ, όχι εξαιτίας ελλείψεως ευκαιριών ερεύνης αλλά λόγω του κόστους ζωής, των υψηλών φόρων, των εκτεταμένων κυβερνητικών πιέσεων, των υποδεέστερων σχολών και της καταστάσεως ασφαλείας. Δεδομένης της πιθανότητος ότι αυτοί οι παράγοντες θα εξακολουθήσουν να υφίστανται, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

μικρή πιθανότητα υπάρχει να σκεφθεί κάποιος ότι η απώλεια εγκεφάλων θα επιβραδυνθεί. Καθώς ο πληθυσμός των απόρων ζηλωτών θ’ αυξάνει, οι υψηλής μορφώσεως και υψηλών αμοιβών ισραηλινοί θα υποφέρουν με αυτό το φορτίο των επιδοτήσεών τους. Αν δε η ισραηλινή πολιτική συνεχίσει ν’ ακολουθεί τη ατραπό του εθνοκεντρισμού, οι κάλλιστοι και λαμπρότεροι του Ισραήλ θα έχουν μία ακόμη αιτία φυγής. Η κατοχή δεν είναι η μόνη αιτία της στερήσεως εγκεφάλων στο Ισραήλ, αλλά συμβάλλει πράγματι στο πρόβλημα. Αν το Ισραήλ ανακουφισθεί από το βάρος της Κατοχής, θα βελτιώσει την εθνική ασφάλεια, θα μειώσει την πολιτική επιρροή των ζηλωτών και θα επιτρέψει στην ισραηλινή κυβέρνηση να αναπροσαρμόσει τις δαπάνες της. Η πολιτική της Κατοχής που τρέφεται εις βάρος των εγκεφάλων, θέτει σε κίνδυνο την μακροπρόθεσμη ευημερία του Ισραήλ.

Επιστροφή στο μέλλον

Κατοχή είναι το κέντρο των μελλοντικών προβλημάτων του Ισραήλ ως ενός εβραϊκού, δημοκρατικού και ευημερούντος κράτους. Έχει πυροδοτήσει εθνικιστικό σωβινισμό μεταξύ των ισραηλινών εβραίων, έχει προωθήσει κρατικές πολιτικών διακρίσεων και μεγαλυτέρας μισαλλοδοξίας προς τους ισραηλινούς άραβες πολίτες, έχει δημιουργήσει πολιτική διαιρέσεως, η οποία ενδυνάμωσε την κοινότητα των ζηλωτών, ώστε να επιδιώκει τα δικά της συμφέροντα εις βάρος της πολιτείας και συνεισφέρει στην μείωση των εγκεφάλων του Ισραήλ. Μόνον εγκαταλείποντας την Κατοχή μπορεί το Ισραήλ να θεραπεύσει αυτές τις πολιτικές ασθένειες και να αναλάβει την επαναστατική αλλαγή που χρειάζεται. Σταματώντας την ρήξη θα μπο-

ρούσε να «ξεφουσκώσει» την επικρατούσα εθνοκεντρική διάθεση μεταξύ ισραηλινών εβραίων και να ενθαρρύνει τους ισραηλινούς άραβες πολίτες να παύσουν την αντιπαραγωγική προκλητικότητά τους. Θα επέτρεπε σε ένα συνασπισμό δυνάμεων από το κύριο ρεύμα των λαϊκών ισραηλινών κομμάτων, να ενώσουν τις δυνάμεις τους υπερασπίζοντας φιλελεύθερες αξίες, προβλέποντας μεγαλύτερη ισότητα για τους άραβες πολίτες του Ισραήλ και υποχρεώνοντας τους ζηλωτές να καταστούν παραγωγικά μέλη της κοινωνίας. Έτσι η ισραηλινή δημοκρατία θα αντιμετώπιζε ακόμη έναν αριθμό προβλημάτων. Κυρίως, ακραία ανισότητα πλούτου, συνεχή πολιτική αστάθεια στα περιβάλλοντα αραβικά κράτη και την Ιρανική επιδίωξη για απόκτηση πυρηνικών όπλων. Ένα τέλος όμως στην Κατοχή θα επέτρεπε στο Ισραήλ να διαμοιράσει τις ανεπαρκείς του επιδοτήσεις στους αποίκους και στους ζηλωτές, απελευθερώνοντας πόρους για την επανίδρυση του κοινωνικού δικτύου ασφαλείας, του οποίου η φθορά υποκίνησε τις μαζικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν το παρελθόν θέρος. Θα έδιδε δε στο Ισραήλ την ευκαιρία να αντιμετωπίσει την κριτική, η οποία ισχυρίζεται ότι το Ισραήλ είναι ένα ανεπανορθώτως εθνοκεντρικό, ακόμη και φασιστικό κράτος. Πράγματι το Ισραήλ δεν μπορεί να τερματίσει την Κατοχή μόνο του. Μία σταθερή ειρήνη χρειάζεται Παλαιστινίους ηγέτες, οι οποίοι θα πείσουν τον λαό τους να δεχθεί τα συμφωνηθέντα σύνορα ως τελικά, εγκαταλείποντας το όνειρο της επιστροφής στις αρχαίες κοιτίδες και εστίες του και να παραδεχθεί ότι το Ισραήλ δεν είναι προσωρινός παρείσακτος αλλά μόνιμη παρουσία. Μία τέτοια παλαιστινιακή ηγεσία δεν κατάφερε να υλοποιηθεί. Οι ηγέτες της πρέπει να κάμουν ό,τι μπορούν για να τερματίσουν την σύγκρουση, να εξασφαλίσουν την πραγματική επιβίωση του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους και φιλελεύθερης δημοκρατίας, που ονειρεύτηκαν οι ιδρυτές του. 

Φιλέλληνες - Μισέλληνες - Ελληνιστές Υπό κ. Γεωργίου Χριστογιάννη, Πρέσβεως ε.τ. Καθηγητού στη Διπλωματική Ακαδημία του ΥΠΕΞ

ι Έλληνες, όπως κι άλλοι λαοί, αρεσκόμαστε στην κολακεία. Όσους μας κολακεύουν, συνήθως για τις δικές τους επιδιώξεις, σπεύδουμε να τους αποκαλέσουμε φίλους ή «φιλέλληνες», και όσους μας επικρίνουν ή μας επιτιμούν, διαπιστώνουν και βγάζουν στην επιφάνεια ελαττώματά μας, τους αποκαλούμε πολλές φορές αβασάνιστα «μισέλληνες». Η κολακεία όμως είναι σαν το άρωμα: το οσφραίνεσαι, ευφραίνεσαι προς στιγμή, αλλά γρήγορα εξατμίζεται από την πραγματικότητα που είναι πολλές φορές δύσοσμη. Ενώ η ψυχρή και αντικειμενική επισήμανση ελαττωμάτων του χαρακτήρα μας και απαράδεκτων εκτροπών της συμπεριφοράς μας, μένουν σαν σημάδι από καυτό σίδερο: πονούν και στιγματίζουν. Όλες οι κολακείες και οι έπαινοι συνεπώς δεν είναι ανιδιοτελείς και όλες οι επικρίσεις και οι επισημάνσεις αρνητικών χαρακτηριστικών μας, δεν είναι κακοπροαίρετες. Σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι λεπτή και καίρια η θέση του Έλληνα διπλωμάτη, ο οποίος ζει και εργάζεται στο εξωτερικό, δεδομένου ότι επικρίσεις για τον λαό μας και τη χώρα μας είναι εκεί ευκολότερες. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα πώς πρέπει να αντιδρούμε στην περίπτωση επικρίσεων. Ευκολότερη βεβαίως είναι η στάση να αδιαφορήσουμε ή να παρασυρθούμε σε έκρηξη διαμαρτυριών και φιλονικίας. Πιστεύουμε ότι καθήκον του Έλληνα διπλωμάτη και κρατικού λειτουργού, είναι να διερευνά ψύχραιμα τα κίνητρα του ξένου που επικρίνει τη χώρα μας και τον τρόπο που διατυπώνει τις σχετικές κρίσεις του, ενώ η αντίδραση θα πρέπει να εκδηλώνεται είτε με προσωπική επαφή, ώστε να τον πείσει να αναθεωρήσει τυχόν λανθασμένες απόψεις του, είτε με δημόσια ανασκευή ή διάψευση μέσω των ΜΜΕ. Η τελευταία περίπτωση απαιτεί προσεκτικό χειρισμό, γιατί μπορεί να μεγαλοποιήσει το θέμα. Στο σημείο αυτό χρήσιμη θα ήταν

μια σύντομη ιστορική αναδρομή στο λεγόμενο ρεύμα του «φιλελληνισμού» και σε κλασικές περιπτώσεις «μισελλήνων». Ο «πλατωνικός φιλελληνισμός» που εκδηλώθηκε ήδη από τα χρόνια της Αναγεννήσεως, έλαβε μορφή έμπρακτου ενδιαφέροντος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Ως κίνητρα μπορούν να θεωρηθούν: α) ο θαυμασμός των ξένων προς την αρχαία Ελλάδα, β) ο ρομαντισμός που τα χρόνια εκείνα κυριαρχούσε στην Αγγλία με τον Βύρωνα και στη Γαλλία με τον Σατωβριάνδο και τον Βίκτορα Ουγκώ, γ) η αύξηση του περιηγητικού ενδιαφέροντος, και της αρχαιολατρίας αλλά και της αρχαιοκαπηλίας, δ) το γεγονός ότι ύστερα από τους Ναπολεόντειους πολέμους είχαν αποστρατευθεί χιλιάδες έμπειρων πολεμιστών που αναζητούσαν απασχόληση σε τοπικά κινήματα. Στη Γαλλία στη φιλελληνική κίνηση έδωσαν σπουδαία ώθηση οι λόγιοι Σατωβριάνδος, Πουκεβίλλ (πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα και συγγραφεύς περιηγητικών εντυπώσεων από την Ελλάδα), ο μεγάλος ποιητής και συγγραφεύς Βίκτωρ Ουγκώ, ο Κάρολος Φωριέλ, γνωστός από τη συλλογή του Ελληνικά Δημοτικά Άσματα και ο ποιητής Βερανζέρος. Ο Σατωβριάνδος έγραψε το φυλλάδιο «Σημειώσεις περί της Ελλάδος», οι ποιητές Ουγκώ και Βερανζέρος ύμνησαν με τα ποιήματα τους τα κατορθώματα του Κανάρη και άλλων αγωνιστών και θρήνησαν ποιητικά για την καταστροφή της Χίου και το ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου. Μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Ντελακρουά, εμπνεύστηκαν από τον ελληνικό αγώνα για τη δημιουργία καλλιτεχνικών αριστουργημάτων (όπως η σφαγή και καταστροφή της Σμύρνης). Στη Γαλλία επίσης δημιουργήθηκαν φιλελληνικά κομιτάτα (Societé philanthropique en faveur des Grecs) τα οποία ενίσχυσαν σοβαρά τον απελευθερωτικό αγώνα με εράνους και παροχή δανείων. Στη

φιλολογική κίνηση διακρίθηκαν και πολλές κυρίες της γαλλικής κοινωνίας, στα γνωστά φιλολογικά σαλόνια. «Φιλέλλην» εθεωρείτο και ο βασιλεύς της Γαλλίας Κάρολος Ι’ (1757-1836). Αξιόλογος αριθμός Γάλλων έφθασε στην Ελλάδα και αγωνίσθηκε για την ελληνική ανεξαρτησία όπως ο Κορσικανός Βαλέσκα, ο Π. Γκαμανίνι, ο Ιλαρίων Τουρέ, ο Φραγκίσκος Γκαγιάρ και ξεχωριστά ο στρατηγός Κάρολος Νικόλαος Φαβιέρος, διοργανωτής του τακτικού ελληνικού στρατού. Στην Ιταλία, η φιλελληνική κίνηση καλλιεργήθηκε κυρίως μεταξύ των καρμπονάρων. Ξεχώρισαν ο Ιωσήφ Ροζαλόρ, που έπεσε στο Μεσολόγγι, ο Πέτρος Τορέλλα, που έπεσε στο Πέτα, ο Ανδρέας Δάνιας και ο κόμης Σανταρόζα, πρώην υπουργός των Στρατιωτικών του Πεδεμοντίου, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη Σφακτηρία το 1825. Στη Γερμανία μεγάλοι Γερμανοί ποιητές και καλλιτέχνες, όπως ο Γκαίτε και ο Σύλλερ, εξύμνησαν με τα έργα τους την Ελλάδα, συνεχίζοντας τη μεγάλη αρχαιολατρεία που χαρακτήριζε τη Γερμανία από την εποχή του Winckelmann. Η φιλελληνική κίνηση καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στη Βαυαρία από τον βασιλέα Λουδοβίκο Α’, πατέρα του βασιλέως Όθωνος, αλλά και από τον καθηγητή Θείρσιο κ.ά. Πολλοί Γερμανοί όπως ο Νόρμαν ντ’ Έρενφελς, βαρώνος Ντε Γκίλμεν, έλαβαν μέρος στον αγώνα της Ανεξαρτησίας. Στην Αγγλία ο φιλελληνισμός αναπτύχθηκε στην αγγλική κοινωνία στο περιθώριο των επίσημων κύκλων, οι οποίοι για μεγάλο διάστημα παρέμειναν ψυχροί και σχεδόν εχθρικοί προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Το 1823 ιδρύεται στο Λονδίνο από τους J. Browring kαι Ed. Blaquiere η Ελληνική Επιτροπή του Λονδίνου (London greek Committee), που δραστηριοποιείται άμεσα για την συγκέντρωση εισφορών, την προάσπιση του Αγώνα και την σύναψη αγγλικού ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

65 δανείου προς την Ελληνική Διοίκηση. Αναδείχθηκαν όμως και εκεί γνωστοί φιλέλληνες, όπως ο ποιητής Σέλλεϋ και κυρίως ο Λόρδρς Βύρων. Από τους Άγγλους πολιτικούς φιλελληνικά αισθήματα έδειξε ο ΥΠΕΞ George Canning. Επιφανείς επίσης Άγγλοι φιλέλληνες ήσαν οι Λ. Στάνχοπ, που έφερε το πρώτο τυπογραφείο στην Ελλάδα, ο στρατηγός Τζωρτς, ο ιστορικός της ελληνικής επανάστασης Φίνλεϋ, ο ναύαρχος Άστινγκς, ο Σκώτος ιστορικός Γκόρντον και ο ένδοξος ναύαρχος του Ναυαρίνου Έντουαρντ Κόδρινγκτον. Αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σημειώθηκε περιορισμένη μεν, αλλά θερμή φιλελληνική κίνηση, στην οποία πρωτοστάτησαν ο βουλευτής Έβερετ (Ed. Everett), ο Γουλιέλμος Ουάσινγκτον, ο ιατρός Πήτερ Χάου, που ίδρυσε νοσοκομείο στην Ελλάδα, και ο εκπαιδευτικός Ιωάννης Ερρίκος Χιλλ. Στη Ρωσία γύρω κυρίως από τον Καποδίστρια και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αναπτύχθηκε αξιόλογη φιλελληνική κίνηση στην οποία διακρίθηκαν διανοούμενοι και καλλιτέχνες, όπως ο ποιητής Πούσκιν κ.ά. Στις άλλες χώρες διακρίθηκαν ως φιλέλληνες ο Ελβετός τραπεζίτης Ιωάννης Εϋνάρδος, στενός φίλος του Καποδίστρια, που πρόσφερε μεγάλη οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα υπό μορφή παροχής δανείων, ο συμπατριώτης του Ιάκωβος Μάγιερ, ο Πορτογάλος Αντώνιος Αλμέιντα κ.ά. Τέλος, πολυθρύλητο είναι το Τάγμα των Φιλελλήνων και ο ηρωικός μέχρι αυτοθυσίας αγώνας του στο Πέτα, υπό τις διαταγές του Μαυροκορδάτου (1822). Ειδικότερα, υπό πολιτιστικό πρίσμα, θα αναφερόμαστε κυρίως στους εξής φιλέλληνες: 1) Λόρδος Βύρων. Γεννήθηκε το 1788 στο Λονδίνο και πέθανε το 1824 στο Μεσολόγγι. Για πρώτη φορά επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1809 και περιόδευσε σε διάφορες πόλεις της υπόδουλης Ελλάδας. Στην Αθήνα εμπνεύσθηκε την ποιητική σύνθεση Κόρη της Αθηνάς, αλλά και την Κατάρα της Αθηνάς εξ αφορμής της κλοπής των «Ελγινείων» μαρμάρων από τον Παρθενώνα. Τον Ιούλιο του 1822 έφθασε πάλι στην αγωνιζόμενη Ελλάδα, αλλά παρέμεινε στα Επτάνησα λόγω εμφύλιας αναταραχής, όπου όμως είχε την ευκαιρία να βοηθήσει οικονομικά και ηθικά τον αγώνα. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Θερμή υποδοχή τού υπήρξαν πράγεπιφυλάχθηκε στο ματι φίλοι της χώΜεσολόγγι, όταν ρας μας σε μια έφθασε εκεί τον Ιαδύσκολη περίοδο νουάριο του 1824. της αναγεννήσεΤότε του απενεμήθη ώς της. Ιδεαλιστές και ο τίτλος του αρχισε μεγάλο βαθμό στρατήγου. Πέθανε απέδειξαν με τα το Πάσχα του 1824 έργα τους, μερικοί στο Μεσολόγγι από μάλιστα και με τη Στον Βύρωνα είναι κακουχίες και ο θάθυσία τους, ότι πίνατος του συγκλόστεψαν πράγματι αφιερωμένοι και οι νισε το πανελλήνιο. στην ανάσταση και στίχοι του Διονυσίου Στον Βύρωνα είναι στην πρόοδο του Σολωμού: «Λευτεριά αφιερωμένοι και οι ελληνικού έθνους. για λίγο πάψε να χτυπάς στίχοι του Διονυσίου Πρέπει συνεπώς Σολωμού: «Λευτεριά με το σπαθί…» να τους ξεχωρίγια λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί…». ζουμε από τους «περιστασιακούς φιλέλ2) Κλαύδιος Κάρολος Φωριέλ, ληνες», συνήθως πολιτικούς, που κατά Γάλλος φιλόλογος και ιστορικός (1772- καιρούς κρύβουν ιδιοτελή συμφέροντα 1844). Ήταν γνώστης όλων σχεδόν των κάτω από κενές κολακείες και ψεύτικες ευρωπαϊκών γλωσσών. Το έργο του Τα φιλοφρονήσεις. Είναι γνωστό ότι οι Έλδημοτικά τραγούδια της νεώτερης Ελ- ληνες είμαστε ευσυγκίνητοι, ευεπίφοροι λάδος (1825), αποτελεί μια από τις αξι- σε κολακείες και απατηλές υποσχέσεις. ολογότερες μελέτες της δημοτικής μας Σπεύσαμε να αναγορεύσουμε σε «φιποίησης, με την οποία προκάλεσε τη συ- λέλληνες» π.χ. τον Lloyd George και τον μπάθεια της Ευρώπης για την αγωνιζό- Winston Churchill γιατί σε κρίσιμες για μενη Ελλάδα. τη χώρα μας ώρες, όταν δεν διστάσα3) Λαμαρτίνος (1790-1869), ο δι- με να συμπαραταχθούμε στη μάχη για άσημος Γάλλος ποιητής, πολιτικός και την ελευθερία και τη δημοκρατία, μας πεζογράφος. Μεταξύ των ετών 1832- απηύθυναν κολακευτικούς λόγους. Ας 34 επισκέφθηκε την Ελλάδα και τις θυμηθούμε τον Lloyd George: «Ο ελληεντυπώσεις του έγραψε στο βιβλίο του νικός λαός είναι λίαν ευφυής, ανδρείος, «Ταξίδι στην Ανατολή». Η ποίηση του που έχει ένδοξη ιστορία, ως και το δώρο Λαμαρτίνου επηρέασε πολλούς Έλλη- να αναδεικνύει μεγάλους αρχηγούς.» Ο νες ρομαντικούς ποιητές, και το ποίημα ίδιος παρέσυρε την Ελλάδα στην περιτου Λίμνη μεταφράσθηκε από πολλούς πέτεια της Μικράς Ασίας (1919-1922), Έλληνες, όπως ο Βαλαωρίτης, ο Άγγελος με υποσχέσεις για αμέριστη βοήθεια, για να την εγκαταλείψει στη συνέχεια Βλάχος κ.ά. 4) Victor Hugo (1802-1885), κορυ- στην τραγική μοίρα της μετά τις πρώφαίος Γάλλος ποιητής και πεζογράφος, τες αποτυχίες της μικρασιατικής περιπου εξύμνησε την κλασική Ελλάδα αλλά πέτειας. Εξίσου παραπλανητική είναι και υπερασπίστηκε τους αγώνες των Ελ- και η ρήση άλλου «φιλέλληνα εποχής», λήνων για την απελευθέρωση τους από του Anthony Eden, ο οποίος ως υπουρτους Οθωμανούς. γός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, 5) Deschamps Gaston (1861-1931), διακήρυττε την 22α Σεπτεμβρίου 1942 συγγραφέας, δημοσιογράφος που έζη- - ένα χρόνο μετά την εποποιία των βοσε 3 χρόνια στην Ελλάδα ως μέλος της ρειοηπειρωτικών βουνών: «Η Ελλάδα Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Συνερ- υπήρξε το πρώτο έθνος που κατάφερε γάτης μεγάλων γαλλικών εφημερίδων, πλήγμα στον φασισμό. Παρά την ανεστα τέλη του 19ου αιώνα, ειλικρινής πάρκεια των δυνάμεων που είμαστε σε φιλέλληνας και υποστηρικτής των ελ- θέση να αποστείλουμε, είχε την ικανόληνικών δικαίων. Έγραψε το βιβλίο La τητα να αντισταθεί ηρωικά κατά των Grece aujourd’hui (1892), με θαυμασμό δύο εισβολέων της, να αναστατώσει τα για την κλασική Ελλάδα και συμπάθεια σχέδια του γερμανικού επιτελείου και για τους Νεοέλληνες. να μεταβάλει άρδην την εξέλιξη των Οι ξένοι αυτοί και αρκετοί άλλοι, γεγονότων. Εμείς οι Άγγλοι ουδέποτε

66 θα λησμονήσουμε την ενθάρρυνση και την παρηγοριά που μας έδωσε στις πιο αγωνιώδεις ώρες πολέμου η συνέπεια και άψογη ευθύτητα της Ελλάδας». Αυτές οι βαρύγδουπες διαβεβαιώσεις για την εσαεί ευγνωμοσύνη προς την Ελλάδα, ξεχάστηκαν σε λίγα μόλις χρόνια, για να μετατραπούν σε εξοργιστική αχαριστία απέναντι στις δίκαιες εθνικές διεκδικήσεις της χώρας μας, αλλά και σε μια εγκληματική πολιτική του Eden στο Κυπριακό. Από τέτοιου είδους «φιλελληνικές ρητορείες» προτιμώ και θεωρώ ειλικρινέστερη και χρησιμότερη τη στάση αντιπάλων και εχθρών, όπως του Χίτλερ, που μετά τον ηρωικό αγώνα των Ελλήνων το 1940-41 δήλωσε: «Χάριν της ιστορικής δικαιοσύνης, είμαι υποχρεωμένος να διαπιστώσω ότι από τους αντιπάλους που μας αντιμετώπισαν, μόνο ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς τον θάνατο.» Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους οξυδερκή κριτικά πνεύματα, όπως του Εμμ. Ροίδη (1836-1904), είχαν αντιληφθεί τις υπεραπλουστεύσεις του τύπου «φιλέλληνες-μισέλληνες» και έδιναν στο φαινόμενο τις σωστές του διαστάσεις. Έγραφε λοιπόν ο Ροΐδης στα τέλη του 19ου αιώνα: «Πρέπει να ομολογήσωμεν ότι οι Έλληνες πάρα πολύ συνηθίσαμεν εις το να μας τιμώσι και να μας αγαπώσι τα έθνη όλα της γης. Θέλομεν να θαυμαζώμεθα οπωσδήποτε ενώπιον των άλλων και ας τρώγωμεν … σβερκιές … Την ιδέαν του φιλελληνισμού εννοούμεν σχεδόν όπως αι εταίραι τον έρωτα: κάμνομεν φίλους όλους τους ξένους πολιτικούς, όσοι είπον λόγω του συμφέροντος των δυο κολακευτικάς λέξεις υπέρ Ελλάδος, και εχθρούς πάντας τους άλλους, οίτινες φροντίζουν περί της πατρίδος των περισσότερο, παρ’ όσον περί της πατρίδος μας…».

το σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να γίνει διάκριση μεταξύ των λεγομένων «φιλελλήνων» και των ελληνιστών (ουμανιστές). Οι τελευταίοι ακαδημαϊκοί, συγγραφείς, καθηγητές πανεπιστημίων, αρχαιολόγοι (ενίοτε και αρχαιοκάπηλοι), έστρεφαν το βλέμμα τους στην αρχαία Ελλάδα, την οποία εξιδανίκευαν και εμπνέονταν από αυτήν στα έργα τους.

Αρκετοί από αυτούς δεν έκρυβαν την απογοήτευση τους όταν την «ιδανική Ελλάδα» τη σύγκριναν με τη σύγχρονη, ιδιαίτερα μετά την επανάσταση του 1821. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν μεταξύ πολλών άλλων και οι: Johann Joachim Winckelmann (1717-1768), Γερμανός, θεμελιωτής της νεότερης αρχαιολογικής επιστήμης και της συγκριτικής ιστορίας της τέχνης. Σημειωτέον ότι στη Γερμανία άνθισε αυτό το κίνημα του ουμανιστικού ελληνισμού (κλασικισμός) τον 18ο και 19ο αιώνα και διαπότισε την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της χώρας. Κυριότεροι εκπρόσωποι του κλασικισμού, εκτός από τον Winckelmann, ήσαν ο μεγάλος ποιητής Wolfgang Gœthe (1749-1832), ο κλασικός φιλόλογος και αρχαιολόγος Friedrich Gottlieb Weliker (1784-1868), ο επίσης γνωστός ποιητής Schiller και ο Ulrich von Wilamowitz (1848-1931), μεγάλος ελληνιστής της «χρυσής εποχής» των ανθρωπιστικών σπουδών στη Γερμανία. Ο συγγραφεύς του έργου «Η πίστη των Ελλήνων» έβλεπε την αρχαιότητα με μεγαλύτερη νηφαλιότητα εν συγκρίσει με τους ενθουσιώδεις αναζητητές κλασικών προτύπων. Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος Schliemann, γνωστός από τις περιώνυμες ανασκαφές του στην Τροία. Σημαντική στις αρχαιολογικές έρευνες στη χώρα μας, μετά την απελευθέρωση, ήταν και η προσφορά του διάσημου Γερμανού ιστορικού και αρχαιολόγου Ερνέστου Κούρτιου (Kurtius) (1814-1896).Στη χορεία των μεγάλων Γερμανών ελληνιστών φιλολόγων και φιλοσόφων, ανήκουν ο Werner Jaeger (1888-1961), μεγάλος Γερμανός κλασικός φιλόλογος, ο οποίος δίδαξε σε γερμανικά Πανεπιστήμια και στο Harvard, καθώς και ο Karl Jaspers (1883-1972), κορυφαίος επίσης Γερμανός φιλόσοφος. Ως ελληνιστές διακρίθηκαν και σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα στη Γαλλία και στην Αγγλία, ιστορικοί, αρχαιολόγοι, φιλόλογοι και άλλοι επιστήμονες που διέπρεψαν σε πανεπιστημιακές έδρες, όπως οι Γάλλοι Αλφρέδος (1845-1923) και Μωρίς (1846-1935) Κρουαζέ (Croiset), που έγραψαν την περίφημη Histoire de la litterature grecque, και η Ακαδημαϊκός Jacqueline Romilly, οι Άγγλοι J. Β. Bury (1861-1927), ο καθηγητής της Ιστορίας

στο Καίμπριτζ, Nickolas Hammond (γνωστός από ιστορικά έργα του), ο G. Murray (καθηγητής της Οξφόρδης) κ.ά. Συναφώς θα έπρεπε να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στους διάσημους βυζαντινολόγους, τον Γάλλο ακαδημαϊκό Κάρολο Ντιλ (Diehl) (1859-1944), που διετέλεσε και μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, τον Βαυαρό Κάρολο Κρουμπάχερ (Krumbacher) (1856-1909), τους Βρετανούς Steven Runciman (1903-2001) και J. Gill και τους Ρώσους F. Uspenskij, Α. Vasiliev, D. Obolensky και G. Ostrogorsky. Χρήσιμο θα ήταν να αναφερθούμε για λίγο σε κατά καιρούς θεωρούμενους ως «μισέλληνες», που τους χαρακτηρίζουμε ως δεδηλωμένους εχθρούς της χώρας μας. Οι Έλληνες έχουμε επίσης την τάση για υπεραπλουστεύσεις,αφού βλέπουμε μαύρο ή λευκό στη συμπεριφορά των ξένων απέναντι μας. Μας ενοχλούν οι αποχρώσεις, ο βασανιστικός έλεγχος φράσεων ή ενεργειών τρίτων για να εξαχθούν τα σωστά, κατά το δυνατό συμπεράσματα, όσον αφορά στην απέναντι μας συμπεριφορά τους. Έτσι στη μαύρη λίστα των εχθρών μας, «μισελλήνων», έχουμε κατατάξει αρκετούς ξένους, που πολλές φορές χρησιμοποίησαν ωμή γλώσσα για να μας χαρακτηρίσουν, ορμώμενοι όχι πάντοτε από υστερόβουλες προθέσεις, αλλά με κριτική διάθεση και παρατηρητικότητα. Θα ήθελα να αναφερθώ σε μία περίπτωση που η ιστορία στιγμάτισε ως κλασικό μισελληνισμό: τον Fallmerayer. Ο Jacob Philipp Fallmerayer (1790-1861) σπούδασε Θεολογία, Ιστορία, Ανατολικές Γλώσσες. Περιηγήθηκε πολλές χώρες της Ανατολής και την Ελλάδα, και έζησε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1830 δημοσίευσε το πολύκροτο έργο του «Ιστορία της Πελοποννήσου κατά τους μέσους αιώνες». Ακολούθησαν τα έργα: «Περί της καταγωγής των νεοελλήνων» (1835) και «Το Αλβανικό στοιχείο στην Ελλάδα» (1856).

υναφώς θα ήθελα να παραθέσω κρίσεις γνωστού καθηγητού, που ζει στο εξωτερικό, του κ. Παύλου Τζερμιά (σελ. 130-139 από το βιβλίο Η εικόνα της Ελλάδος στον ξένο κόσμο): «…Ο Jacob Philipp Fallmerayer (1790-1861) δεν έγραψε μόνο διάφορα ιστοριογραφικά έργα. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

67 Έγραψε ιστορία και κατά μία έννοια, επηρέασε με τα γραπτά του τις εξελίξεις, αν και όχι πάντα προς την κατεύθυνση που επιζητούσε. Ο Fallmerayer είναι, αν εξαιρέσει κανείς τους κύκλους των ειδικών, ίσως περισσότερο γνωστός στην Ελλάδα παρά στο εξωτερικό. Πάντως πολλά ξένα εγκυκλοπαιδικά λεξικά τού αφιερώνουν λιγότερες αναπτύξεις απ’ ό,τι αντίστοιχα ελληνικά. Είναι βέβαια δυσάρεστα γνωστός στον ελληνικό χώρο ο Fallmerayer. Persona non grata. Γιατί είχε «τολμήσει» στον καιρό του, να αμφισβητήσει την ελληνικότητα του αίματος των Νεοελλήνων … «Το των Ελλήνων γένος, έγραφε ευθύς εξ αρχής, εκ ρίζης εξέλιπεν εν Ευρώπη. Καλλονή σώματος, φαιδρότης πνεύματος, ευρυθμία και απλότης ηθών, τέχνη, στάδιον, πόλις, κώμη, στηλών μεγαλοπρέπεια, ναός και αυτό το όνομα ηφανίσθησαν εκ της επιφανείας της ελληνικής ηπείρου. Διπλούν γήινον στρώμα, επισεσωρευμένον εκ των ερειπίων και της σηπεδόνος δύο νέων και διαφόρων ανθρωπίνων φυλών, επικαλύπτει τους τάφους του αρχαίου λαού. Τα αθάνατα έργα του πνεύματος αυτού και τίνα ερείπια επί του πατρίου εδάφους είναι την σήμερον τα μόνα μαρτύρια, ότι υπήρξε ποτέ ελληνικός λαός … Επειδή ουδέ σταγών γνησίου και ακράτου ελληνικού αίματος ρέει εις τας φλέβας των χριστιανών κατοίκων της καθ’ ημάς Ελλάδος…» (μετάφραση Φ. Ζαμβάλδη). Και συνεχίζει ο Π. Τζερμιάς: «Η εκστρατεία του Fallmerayer με το αίμα κατά του πνεύματος, πλήγωσε τον νέο ελληνισμό. Δημιούργησε μάλιστα και κάτι σαν σύνδρομο, που οδηγούσε πολλούς σε σφαλερές αντιδράσεις, δηλαδή στην προσπάθεια να αντικρουστεί ο Fallmerayer στο δικό του («αιματολογικό») επίπεδο. Πόσο βαρύ υπήρξε το «σύνδρομο Fallmerayer» για την ελληνική ιστοριογραφία, φαίνεται και μόνο από το γεγονός, πως το έργο του ξένου ιστορικού, έμεινε επί πολλές δεκαετίες αμετάφραστο στα ελληνικά, όπως παρατηρούσε το 1984 ο Κωνσταντίνος Π. Ρωμανός, που καλά έκανε να καλύψει -έστω και εν μέρει- την έλλειψη». O Κ. Θ. Δημαράς αναλύοντας την επίπτωση της θεωρίας του Fallmerayefr στην ψυχολογία του ξαναγεννημένου ελληνισμού, έγραψε: «Τα έργα του ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ιδιόρρυθμου Γερανάμεσα στους μανού δεν μετααρχαίους και νέφράσθηκαν, ούτε ους κατοίκους του ελληνικού χώσυστηματικές, ας ρου. Ιδρυτής της πούμε, επιτομές ανθρωπολογικής τους δημοσιεύεπιστήμης στην θηκαν, αλλά πολύ Ελλάδα, θεωρείται γρήγορα άρχισε να ο καθηγητής Ιωάνεκδηλώνεται γύρω απ’ αυτά μία όχι πάνης Κούμαρης. ντοτε επιστημονιΔιαφορετικές κά μεθοδευμένη, Το τραγικό ζήτημα είναι είναι δύο άλλες αλλά συχνά αρμόαν στο μέλλον θα γρά- περιπτώσεις ξέδια για την περίφουμε ή όχι ελληνικά νων συγγραφέσταση, αντίδραση: ων που θεωρούή ένα οποιοδήποτε ελ- νται «μισέλληνες», κανονικά το θέμα ληνόμορφο εσπεράντο γιατί διετύπωσαν δεν ήταν να καταΓ. ΣΕΦΕΡΗΣ μερικές τσουχτεδειχθούν σφαλερές αλήθειες: ο ρά τα επιχειρήματα του Fallmerayer, αλλά να αποδειχθεί η Edmond About και ο Ιωσήφ Αρθούρος οργανική, λειτουργική ομοιότητα των Gobineau. νέων Ελλήνων με τους αρχαίους, να φαΟ Edmond About (1828-1885), νεί έτσι η συγγένεια τους. Η σκέψη ή η γνωστός στις παλαιότερες γενεές των θεωρία ή το όνομα του Γερμανού λο- Ελλήνων. Μετά τις σπουδές του εστάλη γίου δεν παρίσταται πάντοτε στα με- στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή των λετήματα αυτά, αλλά έχει χρησιμεύσει Αθηνών και ασχολήθηκε όχι μόνο με καταλυτικά, για να προκληθούν οι οι- το ανασκαφικό έργο της Σχολής, αλλά κείες έρευνες». και με τη σπουδή του νεοελληνικού «Ο Fallmerayer τελικά μας έκανε βίου. Ήταν φυσικό, λοιπόν, να στρέψει καλό» - γράφει στο βιβλίο του «Κινού- την προσοχή του στη νεότερη Ελλάδα μενη Άμμος» (Εκδόσεις Αρμός) ο γνω- και να ενσωματώσει τις εμπειρίες και στός λόγιος Σαράντος Καργάκος - και κρίσεις του στο περιβόητο βιβλίο του καταλήγει: «Αφυπνίστηκε όλο το πνευ- «Ο βασιλεύς των ορέων - Σύγχρονος ματικό δυναμικό του ρημαγμένου τότε Ελλάς», όπου περιέγραφε τη ζωή των Ελληνισμού και άρχισε μια τεράστια ληστών που ταλαιπωρούσαν τότε την πνευματική κινητοποίηση, που αγκά- ύπαιθρο χώρα. Ο About χαρακτηρίλιασε όλους τους τομείς της νεοελληνι- σθηκε ως αρχηγός των «μισελλήνων» κής ζωής σε συσχετισμό με τον αρχαίο συγγραφέων, γιατί έθιξε το εθνικό φιελληνικό και μεσαιωνικό πολιτισμό». λότιμο των Ελλήνων, που πρόσφατα Η προσπάθεια αυτή απέδωσε εξαιρε- είχαν απελευθερωθεί από τον οθωτικούς καρπούς: μανικό ζυγό. Με τα βιώματά του όμως Μπήκαν οι βάσεις της νεοελληνικής από τη ζωή στον τόπο μας, σε μοιραία ιστορικής επιστήμης με τον Κωνσταντί- σύγκριση με αντίστοιχες συνθήκες της νο Κούμα (1777-1836), τον Σπυρίδωνα ζωής στο εξωτερικό, κατέληξε σε κρίΖαμπέλιο (1815-1881) και τον Κωνστα- σεις, υπερβολικές μερικές φορές, για τα ντίνο Παπαρρηγόπουλο (1815-1891). ήθη και τη συμπεριφορά των Ελλήνων, Αρχίζουν οι πρώτες λαογραφικές αλλά που ωφέλησαν περισσότερο την έρευνες που κορυφώθηκαν με τον Νι- εθνική μας αυτογνωσία από ψευτοθυκόλαο Πολίτη (1852-1921), που χαρα- μιάματα θαυμασμού. κτηρίζεται «πατήρ της ελληνικής ΛαοΑνάλογες αντιδράσεις προκάλεσε γραφίας». στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα και στις Μπήκαν οι βάσεις της ελληνικής αρχές του 20ού, ο κόμης Ιωσήφ Αργλωσσολογικής επιστήμης, με πατέρα θούρος Gobineau (1816-1882) Γάλτον Γεώργιο Χατζιδάκι (1848-1941). λος διπλωμάτης, κοινωνιολόγος και Αρχίζουν οι πρώτες ανθρωπο- λογοτέχνης. Υπηρέτησε ως πρέσβης λογικές έρευνες για να καταδειχθεί στην Ελλάδα (1864-1868), και μάλιστα η στενή ανθρωπολογική συγγένεια έγραψε μελέτες για τη νεότερη Ελλά-

68 δα και τον Καποδίστρια και ταξιδιωτικές αναμνήσεις από τη χώρα μας με αρκετή δόση μεροληψίας. Ο Gobineau, μετά τη δολοφονία Άγγλων και Ιταλών διπλωματών από συμμορία ληστών το 1870 στο Δήλεσι, αποκάλεσε την Ελλάδα «φωλέα ληστών και διεφθαρμένων». Εκκεντρικός στα ιστορικά του συμπεράσματα, υπεστήριξε π.χ. ότι η νίκη των Ελλήνων κατά τους Μηδικούς πολέμους και εν συνεχεία η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχαν ολέθρια αποτελέσματα, διότι συνετέλεσαν στην καταστροφή του ανωτέρου (sic) πολιτισμού των Περσών. Παράδοξος ήταν και στη διατύπωση της γνωστής θεωρίας του περί ιεραρχίας των φυλών (γκομπινισμός), σύμφωνα με την οποία ανώτερες είναι οι φυλές που προέρχονται από τους Άριους, και που απετέλεσε θεμέλιο της χιτλερικής αντίληψης για την υπεροχή της αρίας φυλής, αλλά και άλλων ρατσιστικών αντιλήψεων.

ελληνική διανόηση ενοχλήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια και από φιλοσοφικές σκέψεις και ιστορικά συμπεράσματα ξένων φιλοσόφων, όπως ο Samuel Huntington και ο Eric Hobsbaum. (Τo έργο του πρώτου αναφέρεται στη «Σύγκρουση Πολιτισμών»). Με το βιβλίο του δεύτερου Age of Extremes, the short 20th century (London, 1994) συμβαίνει ό,τι και με έργα άλλων ξένων επιστημόνων: Η σωστή κρίση για τα ελληνικά πράγματα, προϋποθέτει σε μεγάλο μέτρο καλή γνώση των πηγών. Αυτό σημαίνει δυνατότητα για άμεση πρόσβαση σε ελληνόγλωσσα ιστορικά κείμενα, την οποία ξένοι επιστήμονες, όπως ο Hobsbaum, δεν διαθέτουν. Σε αυτό πρέπει να τους διευκολύνουν Έλληνες διανοητές και διπλωμάτες, με έγκαιρη ενημέρωση τους ή και άμεση αντίδραση, όπως ευτυχώς συνέβη με την περίπτωση της μονόπλευρης Ευρωπαϊκής Ιστορίας του Jean-Baptiste Duroselle, που αγνόησε το θεμελιακό κεφάλαιο της προσφοράς του ελληνισμού στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, αποτελεσματική αντίδραση προήλθε από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο. Πρόσφατη περίπτωση «ακαδημαϊκού μισελληνισμού» σημειώθηκε στις

ΗΠΑ, όπου ακαδημαϊκοί κύκλοι -κυρίως αφροαμερικανικής προελεύσεως-προσπάθησαν να αποδείξουν ότι ο Σωκράτης ανήκει στη «μαύρη φυλή» και ότι ο Αριστοτέλης άντλησε τις ιδέες του από τον αιγυπτιακό πολιτισμό. Το 1991 κυκλοφόρησε το δίτομο βιβλίο του Αφροαμερικανού Martin Bernal για τη Μαύρη Αθηνά (Black Athena), όπου διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι ο κλασικός πολιτισμός έχει αφροασιατικές ρίζες. Πέραν του σκανδαλοθηρικού εντυπωσιασμού που επεδίωκε ο συγγραφέας, υποκρύπτεται και το φαινόμενο να αμφισβητείται η πολιτιστική αλαζονεία των Ευρωπαίων. Ανάλογη κίνηση παρατηρείται και σε άλλους πανεπιστημιακούς κύκλους, κυρίως στην Αμερική, «στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης political correctness», που αποτελεί αίτημα Αφροαμερικανών σπουδαστών. Στην έωλη επιχειρηματολογία του Bernal, σημειώθηκαν όπως ήταν φυσικό, έντονες αντιδράσεις έγκυρων επιστημόνων, μεταξύ των οποίων προέχουσα θέση έχει η ελληνίστρια Εβραία Mary Lefkovitz η οποία αναγκάστηκε να απαντήσει στις ανιστόρητες αυτές θεωρίες με το βιβλίο της «Not out of Africa» (1992). Αυτή η αντίδραση «τρίτων» και όχι των Ελλήνων, που μπορεί να κατηγορηθούν ως προγονόπληκτοι, είναι η πιο ενδεδειγμένη και αποτελεσματική. Έχουμε επίσης την τάση από τα έργα σημαντικών Ελλήνων συγγραφέων, να προβάλλουμε όσα τροφοδοτούν την αυταρέσκεια μας, αποσιωπώντας «βαθιές τομές» που είχαν οι ίδιοι την ειλικρίνεια και το θάρρος να χαράξουν στον εθνικό κορμό και στην ψυχή. Δεν θα επιμείνω σε περιπτώσεις ωμής εθνικής αυτογνωσίας και αυτοκριτικής που επιχείρησαν οι Εμμανουήλ Ροΐδης και Γιώργος Σουρής, ο πρώτος με την αρθρογραφία του στην εφημερίδα του Ασμοδαίος και ο τελευταίος με την καυστική σάτιρα στον Ρωμιό. Γνωστά είναι και τα εξομολογητικά αλλά και καυστικά Σατιρικά γυμνάσματα του Κωστή Παλαμά. Νομίζω όμως ότι θα ήταν χρήσιμο να σταθούμε σε τέσσερις μορφές των νεοελληνικών γραμμάτων που την αγάπη τους για τον τόπο μας και τον θαυμασμό του πανελληνίου γι’ αυτούς, λίγοι μπορούν να αμφισβητήσουν. Και οι τέσσερις, δηλαδή ο Νί-

κος Καζαντζάκης, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιώργος Θεοτοκάς και ο Οδυσσέας Ελύτης, όχι σπάνια έβαλαν βαθιά το νυστέρι σε ελαττώματα της ράτσας μας. Ο Νίκος Καζαντζάκης, στο βιβλίο του Ταξιδεύοντας (σελ. 222, 270, 292, 300, 319), είναι αμείλικτος: «…Περνούμε οι Έλληνες μιαν αντιπαθητική μεταβατική περίοδο. Δεν είμαστε πια σκλάβοι, δεν γίναμε ακόμα ελεύθεροι…» «…Οι σημερινοί Έλληνες σα ν’ αγαπούν τα σπορ και το σώμα από μίσος στο πνεύμα … πνευματικοί δουλοπάροικοι στη Δύση…» «…Πάλι οι νεοελληνικές φάτσες, όλο εξυπνάδα και υποψία και αρπαγή. Μοιάζουν καταπληκτικά με τους τριτοπάτορες του Μουσείου στην Ακρόπολη». Σκληρός στην κριτική για τους νεοέλληνες είναι και ο Γιώργος Σεφέρης στο έργο του Δοκιμές (ΑΔ Τόμος, σελ. 321), κυρίως για τη στάση μας απέναντι στη γλώσσα μας: «…Γιατί όλα γίνονται στην Ελλάδα σα να μας κινεί ένα θανάσιμο μίσος για τη λαλιά μας. Το κακό είναι τόσο μεγάλο, που μόνο σαν ένα φαινόμενο ομαδικής ψυχοπάθειας θα μπορούσε να εξηγηθεί. Ίσως οι «απωθήσεις» που προκάλεσε μια δασκαλοκρατία πολλών αιώνων, έπρεπε να καταλήξουν στις σημερινές μας νευρώσεις. Στα χρόνια μας το ζήτημα δεν είναι πια αν θα γράφουμε καθαρεύουσα ή δημοτική. Το τραγικό ζήτημα είναι αν θα γράφουμε ή όχι ελληνικά ή ένα οποιοδήποτε ελληνόμορφο εσπεράντο. Δυστυχώς όλα γίνονται σα να προτιμούμε το εσπεράντο, σα να θέλουμε να ξεκάνουμε με όλα τα μέσα τη γλώσσα μας». Και στον ΒΔ τόμο (σελ. 173, 179, 303) των Δοκιμών ο Γ. Σεφέρης γράφει: «…Ο Θεός μάς χάρισε μια γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα και χαριτωμένη, που αντέχει ακόμα, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε. Έφαγαν όσο μπόρεσαν, αλλά απομένει μαγιά, που λιγοστεύει και δεν μένει πια καιρός για να μένουμε αμέριμνοι … Αν συνεχίσουμε τον ίδιο δρόμο, αν αφεθούμε μοιρολατρικά στη δύναμη των πραγμάτων, θα βρεθούμε στο τέλος μπροστά σε μια γλώσσα εξευτελισμένη, πολύσπερμη και ασπόνδυλη».  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Ο ιστορικός, ο φιλόσοφος, ο στρατηγικός αναλυτής, ο πάντα επίκαιρος Υπό κ. Γεωργίου Δ. Λιάκουρη, Αντγου εα, Πτυχιούχου Νομικής ΑΠΘ, Επιτίμου προέδρου ΣΕΕΘΑ

το παρόν άρθρο θεωρήσαμε χρήσιμο, αλλά και απαραίτητο να μνημονεύσουμε και να αναφέρουμε, έστω λίγα για το Θουκυδίδη, τη μεγάλη και πολυσχιδή αυτή προσωπικότητα, τον ιστορικό που εξιστόρησε τα του Πελοποννησιακού Πολέμου και που τόση αίγλη και αναγνώριση έχει από τους μεταγενέστερους ιστορικούς, αναλυτές, φιλοσόφους κ.α. Ο Θουκυδίδης, γιος του Ολόρου, ανήκε σε παλιά εύπορη Θρακική οικογένεια της Αθήνας. Γεννήθηκε περί το 470 π.Χ. στο Δήμο Αλιμούντος (Ο σημερινός Άλιμος Αττικής) της Αθήνας. Έλαβε πολύ καλή μόρφωση από το φιλόσοφο Αναξαγόρα και το ρήτορα Αντιφώντα. Βρέθηκε και ο ίδιος στη δίνη του Πελοποννησιακού Πολέμου, του μεγάλου αυτού αδελφοκτόνου πολέμου, όταν ηγήθηκε τμήματος του Αθηναϊκού στόλου που εστάλη για ενίσχυση της Αμφίπολης το έτος 424 π.Χ. Η εκστρατεία αυτή είχε ατυχή κατάληξη και οι συμπατριώτες του, με εισήγηση του πολιτικού του αντιπάλου Κλέωνα, τον εξόρισαν, αφού τον χαρακτήρισαν κατά την προσφιλή τακτική τους προδότη. Κατ’ άλλους ιστορικούς αυτοεξορίσθηκε. Τελικά επέστρεψε στην Αθήνα μετά το τέλος του πολέμου, το 403 π.Χ.. Τότε ήταν που αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγγραφή της ιστορίας του πολέμου, την οποίο δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, λόγω του θανάτου του το 396 π.Χ. Την ολοκλήρωσε ως γνωστό ο Ξενοφών. Το έργο του Θουκυδίδη είναι μνημειώδες και αυτό δεν είναι ένα αυθαίρετο συμπέρασμα δικό μας, αλλά προκύπτει από τη διαχρονική, με διαρκώς εντεινόμενη συχνότητα στην εποχή μας, αναγνώριση από σημαντικούς ιστορικούς, φιλοσόφους, στρατηγικούς αναλυτές, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Αυτό διότι το έργο του Θουκυδίδη δεν είναι μια απλή ιστορική καταγραφή των γεγονότων, τα οποία εξηγούνται από τις δεισιδαιμονίες ή τα καπρίτσια των Θεών, όπως στον Ηρόδοτο. Ο Θουκυδίδης προσπαθεί να τα εξηγήσει\ερμηνεύσει με βάση παράγοντες, φυσικά, ηθικά ή άλλα αίτια, αλλά και τις σχέσεις και τη συμπεριφορά των ανθρώπων και των πόλεων-κρατών. Ο Βύρων Θεοδωρόπουλος πολύ εύστοχα σημειώνει ότι: «Ο Θουκυδίδης επικεντρώνεται στο πολιτικό «είναι», για να διαπιστώσει πως ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ορισμένα χαρακτηριστικά πολιτικής συμπεριφοράς, είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση. Το έργο του Θουκυδίδη έχει χαρακτήρα παιδευτικό, για όποιον θέλει να σκεφθεί και να διδαχθεί από το σπαρακτικό παρελθόν που εξιστορεί. Ο Θουκυδίδης είναι ο ιστορικός που τέθηκε με το έργο του στην υπηρεσία της ζωής, υπηρεσία που εξακολουθεί να προσφέρει μέχρι σήμερα, για να συμπληρώσω ότι σήμερα οι υπηρεσίες του είναι πολυτιμότερες, ή τουλάχιστον έχουν αναγνωρισθεί πολύ περισσότερο και από περισσότερους από το παρελθόν».1 Κύρια χαρακτηριστικά του έργου του Θουκυδίδη, από τα οποία προκύ1 Βύρων Θεοδωρόπουλος, πρέσβυς επί τιμή. «Ιστορικός στην υπηρεσία της ζωής- ο Θουκυδίδης». Άρθρο στην περιοδική έκδοση του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων(ΙΑΑ), «Γεωστρατηγική», τεύχος 5\2004, σελ. 9

πτει και η χρησιμότητά του είναι τα ακόλουθα:2 α. Το έργο διαφέρει από ότι είχε μέχρι τότε γραφτεί. Το τι χαρακτηρίζει το έργο του το αναφέρει ο ίδιος στο πρόλογο του: «Ο αποκλεισμός του μυθώδους από την ιστορία μου, ίσως την καταστήσει ολιγώτερον τερπνή ως ακρόαμα. Θα μου είναι όμως αρκετό, εάν το έργο μου κρίνουν ωφέλιμο όσοι θελήσουν να έχουν ακριβή αντίληψη των γεγονότων, όσων έχουν ήδη γίνει και εκείνων τα οποία είναι στην ανθρώπινη φύση να επαναληφθούν στο μέλλον. Γιατί την ιστορία μου έγραψα σαν θησαυρό παντοτινό και όχι σαν έργο περιορισμένο να υποβληθεί σε διαγωνισμό και μετά να ξεχασθεί.»3 β. Θα μπορούσαμε άφοβα να ισχυρισθούμε ότι ο Θουκυδίδης θεωρείται από την ιστορική επιστήμη, ως ο πρώτος ιστορικός, με τη σημερινή έννοια του όρου. Αυτό διότι: (1) Όπως ο ίδιος βεβαιώνει και αποδεικνύεται ιστορικά, έκανε έρευνα στις πηγές. Επισκέφθηκε πολλά από τα μέρη που έλαβαν χώρα σημαντικά γεγονότα του πολέμου, εξέτασε επί τόπου τις συνθήκες, συνομίλησε με πρόσωπα, που είτε συμμετείχαν, ή διαμόρφωσαν τα γεγονότα, ή τουλάχιστον είχαν πληροφορίες γι’ αυτά. (2) Ο Θουκυδίδης προσπάθησε να είναι όσο γίνεται αντικειμενικός στην παρουσίαση των γεγονότων. Παρά την αγάπη για την πατρίδα του Αθήνα, η εξιστόρηση και οι κρίσεις των γεγονότων 2 Στο έργο του, την εξιστόρηση του Πελοποννησιακού Πολέμου, δεν έδωσε τίτλο. Ιστορικοί της Αλεξανδρινής περιόδου το διαίρεσαν σε οκτώ βιβλία και έδωσαν το όνομα «Θουκυδίδου Ξυγγραφή». 3 Θουκυδίδου Ιστορία: Εστία, Αθήνα 1998 Βιβλίο Α, Κεφ. 22.

70 είναι ικανοποιητικά ψύχραιμη και αντικειμενική. (3) Τέλος, είναι γεγονός ότι ο Θουκυδίδης δεν αρκείται στην ψυχρή αφήγηση\καταγραφή γεγονότων, πράξεων, αλλά προσπαθεί να τα αναλύσει αναζητώντας το βάθος τους και τις αιτίες τους.4 γ. Ο Θουκυδίδης δεν είναι μόνο ο ιστορικός που το έργο του διακρίνεται για τον επιστημονικό και τον κριτικό του χαρακτήρα. Είναι περισσότερο διεθνολόγος, καθώς «χρησιμοποιεί» τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (ΠΠ), έναν «Παγκόσμιο Πόλεμο» μεταξύ δύο αντιπάλων συνασπισμών της εποχής εκείνης, για να αναζητήσει το αιτιατό πίσω από όσα συμβαίνουν στις διεθνείς σχέσεις. Επίσης θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι και πολιτικός φιλόσοφος, διότι επιδιώκει με το έργο του να εξαγάγει ιστορικά και πρακτικά διδάγματα χρήσιμα για τους μελλοντικούς πολιτικούς ηγέτες. δ. Ο Θουκυδίδης έχει σημαντική συμβολή στην Πολιτική Επιστήμη, στη Στρατηγική σκέψη και ανάλυση, αλλά και στην Ηγεσία, στη σύγχρονη Τακτική σκέψη, όπως και στην εκπαίδευση. Ειδικότερα: (1) Ο Θουκυδίδης θεωρείται ως ο πατέρας του πολιτικού ρεαλισμού, της κυρίαρχης, σήμερα, σχολής επιστημονικής σκέψης και αναλύσεως, για τις διεθνείς σχέσεις. Είναι εξαιρετικά συνηθισμένο οι σύγχρονοι θεωρητικοί να αρχίζουν τα βιβλία τους με αναφορές στο Θουκυδίδη, ενώ το έργο του καταλαμβάνει το μείζον των υποσημειώσεων και αναφορών.5 (2) Είναι πολύ, επίσης συνηθισμένο μεγάλος αριθμός σύγχρονων πολιτικών, όπως οι Υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ George Marshall και Henry Kissinger να νοιώθουν την ανάγκη να ανατρέξουν στο Θουκυδίδη, για να αρρυσθούν ιδέ4 Βύρων Θεοδωρόπουλος: «Θουκυδίδης επίκαιρος». Αθήνα Σιδέρης 1988,σελ.16 και 53-55 και Αθανάσιος Πλατιάς «Θουκυδίδης Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική», Αθήνα, 1998, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, σελ. 15 επ. 5 Μάριος Ευρυβιάδης: «Θουκυδίδης χθες, σήμερα, αύριο». Άρθρο σε περιοδική έκδοση του ΙΑΑ, τεύχος 57, Σεπτέμβριος 1999, σελ. 1-2.

ες για την πολιτική τους, • Η κυριαρχία στη θάαλλά και επιχειρήματα λασσα είναι τεράστιο για να την δικαιολογήπλεονέκτημα. Μέγα το σουν. της Θαλάσσης κράτος (3) Η ιστορία του (Α 143). • Ακολουθούν την πιο Θουκυδίδη βοηθάει σωστή πολιτική όσοι στην κατανόηση της απέναντι των ίσων δεν δυναμικής της «παγκόσμιας» ιστορίας και υποχωρούν, απέναντι στην αποκωδικοποίητων ισχυροτέρων συ«...Ο αποκλεισμός του μπεριφέρονται με φρόση της σύγχρονης διεμυθώδους από την ιστοθνούς πολιτικής, όπως ο νηση και απέναντι των ρία μου, ίσως την καταίδιος εξ άλλου σχεδίασε στήσει ολιγώτερον τερπνή κατωτέρων είναι μετριτην ιστορία του. ως ακρόαμα. Θα μου είναι οπαθείς. (Ε 111) (4) Η ανάλυση του όμως αρκετό, εάν το έργο στ. Η συμβολή του Θουκυδίδη μας είναι μου κρίνουν ωφέλιμο όσοι έργου του Θουκυδίδη ιδιαίτερα χρήσιμη για να θελήσουν να έχουν ακριβή στην πανεπιστημιαεξηγήσουμε το παρελθόν, αντίληψη των γεγονότων, κή εκπαίδευση, αποόσων έχουν ήδη γίνει και με βάση τα ιστορικά γεδεικνύεται από την με γονότα, να κατανοήσου- εκείνων τα οποία είναι στην διαρκώς αυξανόμενη με το παρόν, αποκωδικο- ανθρώπινη φύση να επανα- συχνότητα, μέγεθος, ληφθούν στο μέλλον...». ποιώντας το παρελθόν ποσότητα, αλλά και ποιότητα, που το έργο και τα διδάγματά του, αλλά και να διαβλέψουμε πιθανές εξελί- του εισάγεται στην εκπαίδευση σε όλα ξεις για το μέλλον, με βάση τα διδάγματα σχεδόν τα ΑΕΙ του εξωτερικού, ευτυτου παρελθόντος και τα συμπεράσματα χώς τώρα τελευταία και του εσωτερικού, που ασχολούνται με την πολιτική, από την αναγωγή στο παρόν. Για να επιβεβαιώσουμε τα προανα- τις διεθνείς σχέσεις και τη στρατηγική, φερθέντα, παραθέτουμε ορισμένα χα- όπως επίσης και στις Στρατιωτικές σχορακτηριστικά αποσπάσματα του Θου- λές των ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας και πολλών κυδίδη: 6 άλλων χωρών. Επίσης από το γεγονός • Στην αρχή κάθε πολέμου οι άνθρωποι ότι στο τελευταίο έτος των σπουδών δείχνουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό.(Β 8) πολλών φοιτητών, ολόκληρα σεμινάρια • Ο πόλεμος γίνεται λιγότερο με όπλα και αφιερώνονται για παράδειγμα, σε ένα περισσότερο με χρήματα.(Α 83) κεφάλαιο της ιστορίας του Θουκυδίδη, • Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσμός μεταξύ όπως στην πολιτική και στρατηγική της πόλεων ή ιδιωτών από το κοινό συμφέ- Αθήνας, ή της Σπάρτης και άλλα. Ενδειρον.(Α 124) κτικά σημειώνεται η διαπίστωση του • Στον πόλεμο οι ευκαιρίες δεν περιμέ- ναύαρχου των ΗΠΑ Stanfield Turner, νουν. (Α 142) όταν το 1972 μετά τις εμπειρίες του αδιεξόδου στο Βιετνάμ, αποφάσισε να • Τα του πολέμου είναι άδηλα. (Β 11) • Ο πόλεμος ξεσπάει όταν κάποιος πιστεύ- συμπεριληφθεί η διδασκαλία της ιστοει ότι το κέρδος θα είναι μεγαλύτερο από ρίας του Πελοποννησιακού Πολέμου (ΠΠ) στην Ναυτική Σχολή Πολέμου των τη ζημιά. • Όσο γίνεται μακρύτερος ο πόλεμος, ΗΠΑ,: «για πολλούς από τους σπουδαστές τόσο η έκβασή του καταντάει να εξαρτά- ήταν ένα άγνωστο βιβλίο για έναν φαινομενικά άσχετο πόλεμο από συγγραφέα, ται από τυχαία περιστατικά. (Α 78)7. του οποίου το όνομα ήταν αδύνατο να το 6 Όπως τα αναφέρει ο Αθανάσιος Πλατιάς στο έργο του «Διεθνείς σχέσεις και Στρατηγική στο Θουκυδίδη» 7 Παραβάλλεται με αναφερόμενο από Liddell Hart, «Η Στρατηγική της έμμεσης προσέγ-

γισης», Θεσσαλονίκη, Βάνιας 1995 σελ.17, ότι: «δεν υπάρχει παράδειγμα χώρας που να επωφελήθηκε από ένα πόλεμο μεγάλης διάρκειας». ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

71 προφέρει κανείς. Όμως για μένα ήταν η ουσία της προσέγγισής του, το καλύτερο παράδειγμα για το πώς θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει τη μελέτη ιστορικών περιστατικών για να διδάξει σύγχρονα στρατηγικά προβλήματα»8. στ. Από το σύνολο του έργου διαπιστώνεται κάτι που λίγοι από τους παλαιότερους, αλλά και τους σύγχρονους αναλυτές παραδέχονται. Ότι δηλαδή ο Θουκυδίδης δίνει πάμπολλα στοιχεία στρατηγικής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ασχολήθηκε με τη σύζευξη των πολιτικών στόχων με τα διαθέσιμα μέσα, τη σύγκρουση της κάθε πτυχής της στρατηγικής ενός κράτους με την αντίστοιχη του άλλου και άλλα. ζ. Αλλά και με την τακτική και την ηγεσία ασχολήθηκε ο Θουκυδίδης. Συγκεκριμένα σημειώνουμε: το χαρακτηρισμό του Θουκυδίδη ότι από τα σημαντικότερα προσόντα του ηγέτη, είναι η πρόβλεψη και η ταχεία λήψη ορθών αποφάσεων. Οι σύγχρονοι στρατιωτικοί κανονισμοί αναφέρουν ότι κύρια χαρακτηριστικά ενός καλού ηγήτοραδιοικητή είναι, μεταξύ άλλων, η λήψη ταχέως ορθών αποφάσεων και το: «διοικείν εστί προβλέπειν». Κάτι ανάλογο λέει και ο Θουκυδίδης για τα χαρίσματα του Θεμιστοκλή «….ήταν σε θέση να κρίνει ταχύτατα ποια ήταν η καλύτερη λύση για τα προκείμενα ζητήματα και να προβλέπει τα μέλλοντα..»(Α 138). Ενώ σε άλλο σημείο αναφέρει ότι ο Περικλής: «Έζησε δύο χρόνια και έξι μήνες από τη στιγμή που άρχισε ο πόλεμος, κι’ όταν πέθανε, φάνηκε ακόμα περισσότερο πόσο σωστές ήταν οι προβλέψεις του. Υποστήριζε ότι οι Αθηναίοι θα νικούσαν αν δεν έβγαιναν να δώσουν μάχη, αν φρόντιζαν το ναυτικό τους, αν δεν επεδίωκαν να επεκτείνουν την εξουσία τους όσο διαρκούσε ο πόλεμος κι αν δεν εξέθεταν την πολιτεία σε κίνδυνο. Οι Αθηναίοι, όμως, έκαναν ακριβώς τα αντίθετα……και πολιτεύθηκαν κατά τρόπο βλαβερό και για την πολιτεία και για τους συμμάχους τους και τούτο από προσωπικές φιλοδοξίες ή 8 Αθαν. Πλατιάς «Θουκυδίδης Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική», Αθήνα, 1998, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, σελ. 16 επ. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ιδιοτέλεια»(Β 65)9. Επίσης ιδιαίτερη σημασία δίνεται από το Θουκυδίδη στους λόγους(δημηγορίες), που εκφωνούν οι στρατηγοί προ της μάχης, με άλλα λόγια στις ψυχολογικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό δε παράδειγμα σωστής ηγεσίας αποτελεί η περιγραφή των ενεργειών του Νικία, ο οποίος μετά την ήττα στη Σικελία περιέτρεξε όλες τις Μονάδες για να τονώσει το ηθικό των ανδρών του. Να πως περιγράφει το πρότυπο του ηγέτη ο Θουκυδίδης: «Ένας ηγήτορας που με τα φυσικά και πνευματικά του χαρίσματα εμπνέει τους στρατιώτες του να αγωνιστούν μέχρι εσχάτων γιατί τον εμπιστεύονται και γιατί είναι περήφανοι που διοικούνται από αυτόν». Υπάρχουν επίσης χαρακτηριστικά παραδείγματα\αναφορές σχετικές με τις αρχές του πολέμου, τις ειδικές επιχειρήσεις, τα πλεονεκτήματα της υπεροχής στη θάλασσα και την πειθαρχία10. Θα κλείσουμε, καίτοι το έχουμε μερικά καλύψει προηγουμένως, με τη διαχρονικότητα του έργου του Θουκυδίδη. Η διαχρονικότητα έχει αποδειχθεί από πολλούς αναλυτές. Μνημονεύω το προαναφερθέν έργο του Β. Θεοδωρόπουλου: «Ο Θουκυδίδης Επίκαιρος», αλλά και δημοσίευμα στην εφημερίδα Καθημερινή της 28-3-1999. Στο υπόψη άρθρο ο δημοσιογράφος σχολιάζοντας την τότε επέμβαση κατά της Γιουγκοσλαβίας, με τους βομβαρδισμούς κλπ, κάνει μια αναφορά στον περίφημο διάλογο Αθηναίων και Μηλίων. Ο διάλογος είναι χαρακτηριστικός. Περιγράφει τέλεια τη συμπεριφορά μιας μεγάλης δύναμης προς τους αδύναμους, όταν αυτή επεμβαίνει με πρόσχημα την ειρήνη και το δίκαιο. Για να καταλήξει ο δημοσιογράφος στη διαπίστωση ότι 9 Την αναφορά στο Θουκυδίδη για την ικανότητα του πολιτικού και στρατιωτικού ηγέτη για σωστές προβλέψεις σημειώνει και η Jacqeline de Romilly στο έργο της: «Η οικοδόμηση της αλήθειας στο Θουκυδίδη». Αθήνα, Παπαδήμας, 1994, σελ. 91. 10 Περισσότερα επ’ αυτού στο άρθρο του Ανθυπολοχαγού Καραμπελά Ιωάννης. «Η στρατιωτική αξία του έργου του Θουκυδίδη». Στρατιωτική Επιθεώρηση τεύχος Σεπ-Οκτ\1999, σελ. 29-48.

«νομίζει κανείς ότι το κείμενο αυτό γράφτηκε μόλις χθές». Εν κατακλείδι, ή ιστορία του Θουκυδίδη δεν αποσκοπεί μόνο στην εξιστόρηση των συμβάντων του παρελθόντος, αλλά είναι και μια προσπάθεια συναγωγής γενικών νόμων της ανθρώπινης εξέλιξης, «κτήμα ες αεί», πού μπορεί να βοηθήσει τους μεταγενεστέρους, να προλάβει λάθη, να καθοδηγήσει την πολιτική των ανθρώπων σε όλες τις εποχές. Μπορεί να παρέξει πολλά στοιχεία για να εξάγουμε χρήσιμους κανόνες και συμπεράσματα για την προσωπική μας ζωή και κατ’ επέκταση για τη στρατηγική ενός κράτους στην σύγχρονη εποχή μας. Για το θέμα αυτό της στρατηγικής, θα ασχοληθούμε σε επόμενα άρθρα μας. 

Βιβλιογραφία 1. Θουκυδίδου Ιστορία.(μετάφραση Αγγ. Βλάχου) Αθήνα, Εστία 1998. 2. Β. Θεοδωρόπουλος: «Θουκυδίδης επίκαιρος». Αθήνα Σιδέρης 1988. 3. Αθαν. Πλατιάς «Θουκυδίδης Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική», Αθήνα, 1998, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, σελ102-103. 4. Βύρων Θεοδωρόπουλος. «Ιστορικός στην υπηρεσία της ζωής- ο Θουκυδίδης». Άρθρο στην περιοδική έκδοση του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων(ΙΑΑ), «Γεωστρατηγική», τεύχος 5\2004. 5. Μάριος Ευρυβιάδης: «Θουκυδίδης χθες, σήμερα, αύριο». Άρθρο σε περιοδική έκδοση του ΙΑΑ, τεύχος 57, Σεπτέμβριος 1999. 6. Sir Basil Liddell Hart, «Η Στρατηγική της έμμεσης προσέγγισης»,Θεσσαλονίκη, Βάνιας 1995. 7. Jacqeline de Romilly: «Η οικοδόμηση της αλήθειας στο Θουκυδίδη». Αθήνα, Παπαδήμας, 1994. 8. Jacqeline de Romilly: «Αλκιβιάδης ή οι κίνδυνοι της φιλοδοξίας», Αθήνα, Αστυ, 1995. 9. Jacqeline de Romilly: «Ιστορία και Λόγος στον Θουκυδίδη». Αθήνα: Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 1988. 10. Αθ. Πλατιάς – Κων. Κολλιόπουλος «Θουκυδίδης και υψηλή στρατηγική ΙΙ: Η Στρατηγική της Σπάρτης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο», Ποιότητα, 2001. 11. Ανθυπολοχαγός Καραμπελάς Ιωάννης. «Η στρατιωτική αξία του έργου του Θουκυδίδη». Στρατιωτική Επιθεώρηση τεύχος ΣεπΟκτ.1999. 12. Π. Ηφαιστος - Α. Πλατιάς, «Ελληνική αποτρεπτική στρατηγική» Αθήνα: Παπαζήση, 1992. 13. Κ. Κολλιόπουλος, «Η υψηλή στρατηγική της αρχαίας Σπάρτης», Αθήνα: Ποιότητα, 2001. 14. Αθαν. Πλατιάς «Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στο Θουκυδίδη», Αθήνα, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, 1998.

>> ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Η Μάχη της Κρήτης (Άγνωστες πτυχές και γεγονότα στο περιθώριο της ιστορίας)

Υπό κ. Εμμανουήλ Καναβάκη, Αντιστρατήγου ε.α. - Μέλους Δ.Σ.ΣΕΕΘΑ

Μάχη της Κρήτης είναι ασφαλώς ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πρότυπο ηρωισμού της παγκόσμιας ιστορίας και σύμβολο πρωτοφανούς αγωνιστικότητας αμάχων, έναντι ενός ισχυρού και υπέρτερου εχθρού. “Η αποθέωση του ανθρώπινου ηρωισμού” είναι ο τίτλος, που επάξια κατέκτησε η Μάχη της Κρήτης στην παγκόσμια ιστορία, χωρίς να αμφισβητηθεί από κανένα μέχρι σήμερα. Οι επιπτώσεις της Μάχης της Κρήτης υπήρξαν καταλυτικές στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ οι συνέπειες αναδείχθηκαν καθοριστικές για την ήττα των δυνάμεων του άξονα και την ελευθερία των λαών της Ευρώπης. «Ποτέ τόσο λίγοι δεν έκαναν τόσα πολλά, για τους πολλούς» Ουίνστον Τσώρτσιλ-Βρετανός Πρωθυπουργός. Μετά την άλωση της ηπειρωτικής Ελλάδας, η Γερμανική ηγεσία ανακοίνωσε, ότι θα προχωρούσε στην κατάληψη της Κρήτης, προκειμένου να τη χρησιμοποιήσει ως αεροπορική βάση, για την καταστροφή των Βρετανικών δυνάμεων στη βόρειο Αφρική και τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου. Ο Αντι-

πτέραρχος Κούρτ Στούντετ, διοικητής της 7ης Μεραρχίας αλεξιπτωτιστών και βετεράνος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ο εμπνευστής και ο εκτελεστής του σχεδίου για την κατάληψη της Κρήτης, με την κωδική ονομασία «ΕΡΜΗΣ». Η Γερμανική ηγεσία είχε την απόλυτη βεβαι-

ότητα, ότι εντός τριών ημερών και με ελάχιστες απώλειες θα κατακτούσε την Κρήτη. Το στρατηγείο του Στούντεντ από 27 Απριλίου 1941 λειτουργούσε στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο της Μ. Βρετανίας, από όπου κατηύθυνε, προ της “Μάχης” τις αεροπορικές επιχειρήσεις εναντίον της Κρήτης. Είναι ευρέως γνωστά τα θέματα τα αφορώντα στη σχεδίαση και τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Για το λόγο αυτόν θεωρώ σκόπιμη και πλέον σημαντική την ανάδειξη άγνωστων πτυχών και παραμέτρων της Κρητικής εποποιίας, που έμειναν στο περιθώριο της ιστορίας. Έχομε χρέος να τις καταγράψομε και να τις αναδείξομε, διότι αποτελούν την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος και ταυτόχρονα αποκαλύπτουν, πως συντελέσθηκε αυτό το μυστήριο της πλέον παράδοξης μάχης της παγκόσμιας ιστορίας. Από τις 27 Απριλίου μέχρι τις 19 Μαϊου η πανίσχυρη Γερμανική αεροπορία (Λουτβάφφε), απρόσκλητος και καθημερινός επισκέπτης του Κρητικού ουρανού, σκορπούσε τον όλεθρο και την καταστροφή στο νησί με ανελέητους βομβαρδισμούς. Οι σειρήνες και ο θόρυβος από τις χαμηλές πτήσεις των “Στούκας”, έσπερναν το φόβο και τον τρόμο στους υπερασπιστές του νησιού, στρατευμένους και αμάχους, ενώ παράλληλα προμήνυαν τι επρόκειτο να ακολουθήσει τις επόμενες ημέρες. Οι υπάρχουσες στο νησί δυνάμεις, ήταν ανεπαρκείς αριθμητικά, ελάχιστα εκπαιδευμένες, στοιχειωδώς εξοπλισμένες και ο διατιθέμενος οπλισμός απαρχαιωμένος. Η Μεραρχία Κρητών (V ΜΠ), μαζί με το πολύτιμο έμψυχο υλικό της Κρητικής γης, έδωσε ένα λαμπρό παρόν από την πρώτη ημέρα του πολέμου στο Αλβανικό μέτωπο και πότισε με αίμα ηρώων τα βουνά της Ηπείρου, χωΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

73 ρίς όμως να επιστρέψει στην πατρική γη και να λάβει μέρος στη μεγάλη και ανεπανάληπτη μάχη της ιστορίας. Ένα μεγάλο ερώτημα παραμένει μέχρι σήμερα αναπάντητο: “Γιατί η Μεραρχία των έμπειρων και γενναίων πολεμιστών δεν μεταφέρθηκε στην Κρήτη;”. Αξιόλογοι ιστορικοί και στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν, ότι αν η Μεραρχία ήταν στην Κρήτη, ο Χίτλερ δεν θα προχωρούσε στην κατάληψη της ή αν το αποτολμούσε θα πλήρωνε πολλαπλάσιο φόρο αίματος. Μετά την εισβολή των Γερμανών στη Μακεδονία, όλες οι Μεραρχίες και οι Μονάδες, με απόφαση του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, διαλύθηκαν. Η Μεραρχία Κρητών είχε την ίδια τύχη και οι άνδρες της (αξιωματικοί και οπλίτες), πολύ σύντομα βρέθηκαν μόνοι ενώπιον της τραγικής πραγματικότητας, που επιφύλασσε η μοίρα στην ιδιαίτερη πατρίδα τους. Η Κρήτη ήταν ήδη αντιμέτωπη με την Γερμανική επίθεση. Μια αόρατη δύναμη αφύπνισε και συγκλόνισε τις ψυχές τους και ο αντικειμενικός σκοπός όλων ήταν “επιστροφή οίκαδε”(επιστροφή στην πατρίδα). Επιστροφή όμως έγκαιρα πριν την έναρξη της μεγάλης μάχης.

άγνωστη λοιπόν πτυχή της “Μάχης της Κρήτης” είναι η Οδύσσεια των ανδρών της θρυλικής Μεραρχίας Κρητών, να επιστρέψουν με ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες στην πατρίδα, προκειμένου να λάβουν μέρος σε μια άνιση και ανεπανάληπτη μάχη. Αναγκαστικά η επιστροφή έγινε καθ΄ ομάδας, χωρίς να υπάρχει η απαιτούμενη συγκρότηση, καθώς και τα απαραίτητα εφόδια και μέσα. Ευκαιριακή και ανοργάνωτη ήταν η κάθοδος στην πατρίδα, αλλά η θέληση και η πίστη όλων μεγάλη, ότι ο Θεός δεν θα τους εγκατέλειπε. Οι ανυπέρβλητες δυσκολίες, η άγνοια, ο φόβος, ακόμη και ο θάνατος δεν μπόρεσαν να ανακόψουν την ορμή και την αποφασιστικότητα τους. «Εάν γαρ πορευθώ εν μέσω σκιάς θανάτου, ου φοβηθήσομαι» Δαυίδ - Ψαλμός 22. Έπειτα από ατέλειωτες ώρες πεζοπορίας ημέρα και νύκτα, με ελάχιστα τρόφιΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

μα από επιτόπιους πόρους, με φθαρμένη υπόδηση και ιματισμό, καθώς και με μόνιμο εφιάλτη τις απειλητικές πτήσεις της Γερμανικής αεροπορίας, διέσχισαν την ηπειρωτική Ελλάδα και έφθασαν στις ακτές της νότιας Πελοποννήσου. Η συνέχεια περιελάμβανε την πλέον παράτολμη

και επικίνδυνη φάση του σχεδίου επιστροφής, τη διέλευση από την Πελοπόννησο στα Χανιά, συντροφιά με τα μανιασμένα και απειλητικά κύματα του Κρητικού πελάγους. Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες ανύπαρκτες και η μόνη λύση ήταν η αθέατη νυκτερινή επιχείρηση, με αντικειμενικό σκοπό την κλοπή μιας βάρκας, για να ολοκληρωθεί το τελευταίο σκέλος της επιστροφής. Οι κάτοικοι των παράκτιων περιοχών της Πελοποννήσου κάθε πρωί διαπίστωναν, ότι οι βάρκες τους “έλειπαν” από τα λιμάνια. Δράστες ήταν οι συνήθως ύποπτοι, οι αποκλεισμένοι άνδρες της Μεραρχίας Κρητών. Ακολουθούσε ένας μαραθώνιος αγώνας κωπηλασίας στο ανοικτό πέλαγος, μέχρι τη Γραμβούσα ή οποιαδήποτε άλλη ακτή των Χανίων τους επιφύλασσε, ο απρόβλεπτος και παράδοξος θεός των ανέμων, ο Αίολος. Παράτολμο και επικίνδυνο εκ φύσεως αυτό το εγχείρημα και αβέβαιο

74 το αποτέλεσμα, διότι οι επίδοξοι αυτοί θαλασσοπόροι, αγνοούσαν ή ελάχιστα γνωρίζαν τη θάλασσα και τα μυστικά της. Ορισμένες βάρκες δεν έφθασαν ποτέ στον προορισμό τους, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και των επιθέσεων της Γερμανικής αεροπορίας. Η μοίρα, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιφύλαξε στους τολμηρούς και ριψοκίνδυνους άνδρες της Μεραρχίας Κρητών μια ακόμη δυσάρεστη έκπληξη, την εμπειρία του ναυαγού. Από αυτούς λίγοι διασώθηκαν, ενώ οι περισσότεροι καταποντίσθηκαν στα αφιλόξενα νερά του Κρητικού πελάγους. Αυτοί είναι και οι πρώτοι ήρωες της Μάχης της Κρήτης, οι οποίοι με τη απώλεια τους συγκίνησαν όχι μόνο της οικογένειες τους, αλλά και όλους τους κατοίκους του νησιού. Αυτοί με τη θυσία τους ενίσχυσαν την ενότητα, την μαχητικότητα και τον ηρωισμό των στρατευμένων και των αμάχων υπερασπιστών. Όσοι κατόρθωσαν να επιστρέψουν και να πατήσουν την Κρητική γη, εντάχθηκαν ως εθελοντές σε στρατιωτικά τμήματα ή σε αντάρτικες ομάδες και πολέμησαν με απαράμιλλη γενναιότητα, για να εκδικηθούν την απώλεια των συναδέλφων τους στη θάλασσα.

ηρωική αυτή κάθοδος των ανδρών της “Μεραρχίας Κρητών” στην πατρώα γη, αποτελεί αναμφισβήτητα πράξη ευθύνης, υπόδειγμα ανθρώπινης υπέρβασης και οδηγό φιλοπατρίας. Το κατόρθωμα αυτό προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία αν ληφθεί υπόψη, ότι η “Μεραρχία Κρητών” είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο, συμμετείχε στη νικηφόρο προέλαση του στρατού μας εντός της Βορείου Ηπείρου και δοκιμάσθηκε σκληρά κατά την κατάληψη του υψώματος Τρεμπεσίνα, όπου και υπέστη σοβαρές απώλειες. Όμως οι κακουχίες, οι στερήσεις, η αγριότητα του πολέμου και οι ανθρώπινες απώλειες, δεν στάθηκαν ικανές να εκμηδενίσουν τις ψυχικές

δυνάμεις και τον πατριωτισμό των ανδρών της ένδοξης Μεραρχίας. Κατά συνέπεια εμείς έχομε καθήκον να υπενθυμίζομε τον ηρωικό τους άθλο και να αποδίδομε τις δέουσες τιμές. Το κατόρθωμα τους δεν πρέπει να περάσει στη λήθη της ιστορίας. Η Γερμανική στρατιωτική ηγεσία υποβάθμισε ή δεν έδωσε σημασία στην ηρωική επιστροφή των ανδρών της Μεραρχίας Κρητών. Ήταν μια εύγλωττη προειδοποίηση, για τον τρόπο που επρόκειτο να αντιμετωπίσει η Κρήτη την υπεροχή και υπεροψία του εισβολέα. Ο Βίλχελμ Φον Κανάρης διοικητής της κραταιάς Υπηρεσίας Πληροφοριών της Γερμανίας “ΑΜΠΒΕΡ”, ανέφερε στον Χίτλερ, ότι οι κάτοικοι της Κρήτης θα υποδέχοντο τα Γερμανικά στρατεύματα “ως ελευθερωτές”, λόγω των αντιμοναρχικών τους αισθημάτων. Η μαζική όμως συμμετοχή και ο ηρωισμός των αμάχων Κρητικών, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, τον διέψευσε και αποτέλεσε τον αστάθμητο παράγοντα, που δημιούργησε απόλυτο αιφνιδιασμό στο πεδίο της μάχης και ανέτρεψε χρονικά τη στρατηγική σχεδίαση των Γερμανών. Ο οπλισμός των αμάχων πρωτοφανής και απρόβλεπτος (πέτρες, ξύλα, τσεκούρια, μαχαίρια κλπ), προσέθεσε ένα ακόμη παράδοξο στοιχείο στην πλέον παράδοξη σύγκρουση της παγκόσμιας ιστορίας. Ίσως οι αξιωματικοί της ΑΜΠΒΕΡ έπρεπε να αναλύσουν λεπτομερώς και με προσοχή την ψυχοσύνθεση και την ιστορία του Κρητικού λαού. Η Γερμανική ηγεσία κατέφυγε στο “Δίκαιο του Πολέμου” και κατήγγειλε τους Έλληνες, ότι στη Μάχη της Κρήτης συμμετείχαν άμαχοι χωρίς στρατιωτική στολή και χωρίς τα προβλεπόμενα όπλα. Οι αιχμάλωτοι στην Κρήτη βρέθηκαν αντιμέτωποι πολλές φορές με αυτή

την κατηγορία. Για τον λόγο αυτό η Κρήτη πλήρωσε με βαρύ φόρο αίματος και με ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές, τον παράδοξο τρόπο με τον οποίο υπερασπίσθηκε την ελευθερίας της. Ένα διήγημα σε σχολικό βιβλίο της δεκαετίας του 1950 περιέγραφε με γλαφυρό και παραστατικό τρόπο τον διάλογο μεταξύ ενός αιχμαλώτου Κρητικού και ενός Γερμανού αξιωματικού. Στο ερώτημα του Γερμανού κατακτητού “γιατί παραβιάζετε τη συνθήκη του πολέμου;”, ο αγέρωχος Κρητικός απάντησε με σοφία, χωρίς να έχει νομικές ή ενδεχομένως και γραμματικές γνώσεις: “γιατί εσείς παραβιάζετε την ελευθερία της πατρίδας μου”. Όταν η αδικία γίνεται νόμος, τότε η αντίσταση γίνεται καθήκον. Η Κάνδανος, τα Ανώγεια, η Βιάννος στην Κρήτη διηγούνται μέχρι σήμερα την αγριότητα και την περιφρόνηση του κατακτητού στην ανθρώπινη ζωή.

υπενθύμιση και ανάδειξη σταθμών της εθνικής μας ιστορίας δεν αποτελεί μόνο χρέος τιμής στους ήρωες, αλλά ανάγκη στοχασμού και εμπνεύσεως, για την αναγέννηση και τον καθορισμό της εθνικής μας πορείας, ιδιαίτερα σε καιρούς δύσκολους. Είναι ευθύνη όλων μας να αναλογισθούμε την πατριωτική έξαρση, την υποδειγματική ενότητα και την ακατάβλητη θέληση των στρατευμένων και των αστράτευτων, των οπλισμένων και των αόπλων μαχητών της Κρήτης, για την υπεράσπιση της ελευθερίας. Αποτελεί εθνικό χρέος στην παρούσα κρίσιμη περίοδο, που διέρχεται η πατρίδα μας, να διατηρήσομε ανόθευτες τις αξίες μας και τις εθνικές μας παραδόσεις. Η μετάλλαξη της εθνικής μας ταυτότητας, η εξουδετέρωση της Ορθόδοξης πίστεως μας και η παραχάραξη ή ο αποχρωματισμός της εθνικής μας ιστορίας στα πλαίσια της γνωστής παγκοσμιοποίησης και ενός αδιαφανούς εκσυγχρονισμού, υπονομεύουν την εθνική μας ανεξαρτησία και το μέλλον της πατρίδας μας. «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνομε κι ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον» Γ. Σεφέρης.  ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

>> ΜΕ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ

«Ου γαρ έρχεται μόνον, αλλά…» Υπό κ. Χρήστου Μπολώση, Υπτγουε.α. – ΓΓ/ΣΕΕΘΑ

ο σημερινό τεύχος των «ΕΕ», όπως θα παρατηρήσατε, είναι το 100ο και είπαμε να το βγάλουμε πανηγυρικό. Μέσα λοιπόν στο γενικό κλίμα του απολογισμού και της αναδρομής, και αφού προσθέσουμε και τις δικές μας ευχές για μακροημέρευση των «Εθνικών Επάλξεων», σκέφτηκα ότι αξίζει τον κόπο και ένα…πισωγύρισμα στο χρόνο και μιά αναδρομή του τι είδαμε όλα αυτά τα χρόνια που συσσωρεύτηκαν στις πλάτες μας, μαζί με τα άλατα, τη χοληστερίνη, το ζάχαρο (ή σάκχαρο), την πίεση και τις άλλες ανεβασμένες τιμές των ιατρικών εξετάσεων.

Ξεκινάμε λοιπόν. ο πρώτο στραπάτσο, που με…ενημέρωσε ότι είμαι αξιοσέβαστο και ιστορικό πλέον πρόσωπο, ήρθε στο γήπεδο. Εκεί που παρακολουθούσα τα χάλια της ομάδος μου, σκύβει ο καθήμενος πίσω μου και με ρωτάει: - Εσείς κύριε που παρακολουθείτε τόσα (!) χρόνια ποδόσφαιρο, έχετε δει την ΑΕΚ σε τέτοια χάλια; Ήτανε που ήτανε το θέαμα του πεταματού, ήρθε και η απορία του αγνού φιλάθλου και το γλυκό έδεσε. Την δεύτερη φιλοφρόνηση, την εισέπραξα πριν από 4-5 χρόνια, όταν επιστρέφοντας από μια κοινωνική εκδήλωση, κάποιος νεοέλλην οδηγός, προφανώς θεωρών εαυτόν συνάδελφο του μακαρίτη Σιέννα και του ζώντος Σουμάχερ, μου πέταξε κατάμουτρα καθώς με προσπερνούσε: «Πρόσεχε ρε κ….γερε». Το σοκ ήταν μεγάλο. Καλά το «κ…», αλλά και «γέρο»; Ακολούθησαν και άλλες τέτοιες τιμητικές προσφωνήσεις, με αποκορύφωμα μία που μου πέταξε προ ημερών σε ένα πάρκινγκ της «υπεραγοράς» (super market ελληνιστί), μία «κυρία», η οποία θα πρέπει να ήταν ίσαμε με 5 χρόνια μεγαλύτερή μου: «Δεν ντρέπεσαι γέρος άνθρωπος; Αμ γι’ αυτό φτάσαμε εδώ που φτάσαμε…». Να διευκρινίσω προς αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι αυτό για το οποίο θα έπρεπε να ντρέπομαι και που υπήρξε και η αιτία της οικονομικής καταρρεύσεως της χώρας, η εισβολή του ΔΝΤ κ.λπ., ήταν η αδυναμία της να περάσει με το αυτοκίνητό της, από τον χώρο που είχα αφήσει, από τον οποίο προηγουμένως, είχε περάσει η μισή Αθήνα. Αυτά σκεφτόμουν όταν έπαιζα με την εγγονούλα μου ένα βράδυ. Κοιτάζοντας όμως αυτό το ανθρωπάκι που τώρα ξεκινάει την ζωή του, σκέφτηκα ότι ναι μεν γίναμε «κ…γεροι», «μπαρμπάΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

δες» κ.λπ., αλλά δεν είναι και λίγα όσα είδαν τα μάτια μας όλα αυτά τα χρόνια. Τι είδαμε λοιπόν να αλλάζει στη ζωή μας όλα αυτά τα χρόνια;

ρώτα το τηλέφωνο. Θυμάμαι την κυρία Ισμήνη στη γωνία, που πουλούσε και νερό με τον τενεκέ, να φωνάζει στην μητέρα μου: «Κυρά Σοφία, ο κυρ Τάκης στο τηλέφωνο» και την μητέρα μου να τρέχει να μιλήσει στον «κυρ Τάκη». Τώρα κάθε μέλος της οικογενείας, έχει τουλάχιστον ένα κινητό (άντε να δούμε μέχρι πότε…) και δεν έχει ανάγκη την κάθε κυρία Ισμήνη. Το ραδιόφωνο. Από τα τεράστια RCA ή Telefunken ή Philips με τους μόλις τέσσερις σταθμούς (Εθνικό, Δεύτερο, Τρίτο και Ενόπλων), οι οποίοι στις 12 τα μεσάνυχτα τελείωναν το πρόγραμμά τους, φθάσαμε στα μικροσκοπικά mp3, με τα οποία σήμερα απολαμβάνεις καθόλη την διάρκεια του 24ώρου άπειρους σταθμούς, όχι βέβαια κατ’ ανάγκην καλλίτερους από τους παλαιότερους. Εδώ να σημειώσουμε και την εξέλιξη των ραδιοσταθμών, οι οποίοι ξεκίνησαν από τους πειρατικούς «Ράδιο Μπάμπης» και «Ράδιο Καστέλλα», για να φθάσουν στο σημερινό χάλι. Από εκείνα τα ραδιόφωνα και από εκείνους τους σταθμούς, ακούστηκαν εκπομπές που άφησαν εποχή και που ακόμη συζητούνται. Να μην αναφέρουμε τα ιστορικά πλέον πολεμικά ανακοινωθέντα του Κώστα Σταυρόπουλου, αλλά να θυμίσουμε εμβληματικές εκπομπές «Το θέατρο στο μικρόφωνο» με τον Αχιλλέα Μαμάκη, την «Ώρα του παιδιού» με την Θεία Λένα (κατά κόσμον Αντιγόνη Μεταξά), τη Νίνα με τον Νικολάκη (Νίνα Γεωργιάδου και Νίκος Ματθαίου), την «Οικογένεια Παπαδοπούλου», στην οποία του κυρίους ρόλους κρατούσαν ο Παντελής Ζερβός και η Τζώλη Γαρμπή, την «Πικρή μικρή μου αγάπη», τις «Περιπέτειες του Τζων Γκρίκ» με τον

Λιάκο Χριστογιαννόπουλο και τόσες άλλες ών ουκ έστιν αριθμός. Απλοϊκά πράγματα θα πουν οι νεότεροι. Σύμφωνοι. Ας μου παρουσιάσουν λοιπόν μία ανάλογη σημερινή εκπομπή.

να μεγάλο πρόβλημα της επιστήμης, ήταν και η «αιχμαλώτιση» του ήχου, αλλά και της εικόνας αργότερα. Έτσι, ξεκινώντας από τους θηριώδεις δίσκους των 78 στροφών, και τα γραμμόφωνα με τις λίγο μικρότερες από πρόκες βελόνες και το κουρδιστήρι στο πλάϊ, αφού περάσαμε στα γνωστά 45ράκια δισκάκια και τα πικάπ, τα οποία οι νεότεροι μπορούν να θαυμάσουν στις παλιές Ελληνικές ταινίες, φθάσαμε στα σημερινά CD, τα οποία ήδη δεν τα έχουμε και πολύ ανάγκη αφού στις προαναφερθείσες συσκευές mp3, μπορείς να αποθηκεύσεις άπειρα τραγούδια και να τα απολαμβάνεις. Για τον ήχο, εμφανίστηκαν και τα πρώτα μαγνητόφωνα με τα τεράστια καρούλια (τα κερατόφωνα, που έλεγε και ο αλησμόνητος Βασίλης Λογοθετίδης στον «Ζηλιαρόγατο»), που και αυτά σήμερα έχουν φθάσει στο μέγεθος του κινητού τηλεφώνου και τα «κερατόφωνα» αποτελούν πλέον μουσειακό είδος. Αμ οι συγκοινωνίες; Θυμάμαι εκείνα τα λεωφορεία που έμοιαζαν με τετράγωνα κουτιά επενδεδυμένα με κόντρα πλακέ και κάνανε την διαδρομή Περιστέρι – Αθήνα, κάτι λιγότερο από ώρα. Γραφική πινελιά οι εισπράκτορες, οι οποίοι διέθετταν ένα πολύ φτωχό επαγγελματικό λεξιλόγιο. Μόλις 2-3 φράσεις: «Προχωρείτε στο διάδρομο», «Δίνετε και ψιλά κύριοι. Πού να τα βρω εγώ τα ρέστα;», «Μήπως κάποιος δεν έχει εισιτήριο;». Βέβαια, με αυτούς τους «γραφικούς» δεν υπήρχαν καθόλου τζαμπατζήδες, ενώ σήμερα με τα ηλεκτρονικά κ.λπ. οι τζαμπατζήδες σαφώς υπερέχουν των νομοταγών. Από κοντά και τα τραμ, τα κίτρινα και πράσινα, τα οποία απετέλεσαν πηγή εμπνεύσεως για το δίδυμο Σακελάριου και Σουγιούλ, που δημιούργησαν τη μεγάλη επιτυχία «Το τραμ το τελευταίο», το οποίο περιέγραφε με θαυμάσιο τρόπο τα ήθη της εποχής αλλά και τις κοινωνικές ανισότητες («Εμείς με τραμ πηγαίνουμε κι’ οι άλλοι με ταξάρες. Για μας τα ντόρτια κι’ οι διπλές και γι’ άλλους οι εξάρες».). Εδώ να τονίσουμε και τον γνωστό προγραμματισμό με τον οποίο λειτουργεί το Κράτος μας, αφού είχαμε τραμ, το ξηλώσαμε και μάλιστα πανηγυρίζοντας και μετά τρέχαμε (και ξοδεύαμε βεβαίως βεβαίως) για να το ξαναστήσουμε. Αλλά μια και μάλλον, με την πολυλογία, χάσαμε το τραμ το τελευταίο, θα συνεχίσουμε στο άλλο τεύχος, στο οποίο το περιοδικό μας θα μπαίνει στην νέα εκατοντάδα και εμείς θα του ξαναευχόμαστε να τα χιλιάσει. 

Το Βιβλίο Α νδρέα Π ενταρά

Λανθασμένες Επιλογές στην Άμυνα και Ασφάλεια της Κύπρου Εκδόσεις ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ (Λευκωσία 2012) Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Ιωάννη Παρίση, Διδάκτωρα Διεθνών Σχέσεων

άμυνα και η ασφάλεια είναι θεμελιακής σημασίας έννοιες και παράγοντες, για την ύπαρξη και επιβίωση ενός σύγχρονου κράτους. Για την περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως αποδείχτηκε από την πρόσφατη ιστορία, λανθασμένες εκτιμήσεις και προσεγγίσεις γύρω από αυτές τις έννοιες, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και διαμόρφωση του εθνικού θέματος. Το βιβλίο του Αντιστρατήγου ε.α. Ανδρέα Πενταρά, με τίτλο «Λανθασμένες Επιλογές στην Άμυνα και Ασφάλεια της Κύπρου» - 100 άρθρα δημοσιευθέντα στον ημερήσιο κυπριακό Τύπο (Εκδόσεις Επιφανίου – Λευκωσία 2012), έρχεται να υπενθυμίσει τη σημασία της Άμυνας και της Ασφάλειας στη διαμόρφωση υψηλής στρατηγικής για την Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς επίσης να υποδείξει πως λανθασμένες επιλογές του παρελθόντος, έχουν οδηγήσει σε καταστάσεις με δυσμενείς επιπτώσεις. Ο συγγραφέας επισημαίνει με σαφήνεια, καθαρό, και μεστό λόγο, αλλά

και ουσιαστική επιχειρηματολογία, κύρια και ζωτικά σημεία που σχετίζονται με την εθνική άμυνα και ασφάλεια της Κύπρου. Προβαίνει σε εύστοχη και τεκμηριωμένη κριτική, για τις λανθασμένες επιλογές που έχουν γίνει κατά τα προηγούμενα χρόνια, καθώς και στη σημαντική συμβολή των άρθρων αυτών στην ενημέρωση των Κυπρίων, στα θέματα της ασφάλειας και της άμυνας. Ο Ανδρέας Πενταράς με την αρθρογραφία του, επισημαίνει πολύ έγκαιρα κάποια θέματα, πολλά από τα οποία εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις αποδεικνύεται προφητικός, διότι οι επισημάνσεις και οι υποδείξεις του επαληθεύτηκαν. Στα έξι κεφάλαια του βιβλίου στα οποία κατανέμονται 100 άρθρα που δημοσίευσε ο συγγραφέας κατά το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο 2004 έως τον Σεπτέμβριο 2011, καταδεικνύονται οι κίνδυνοι κατά του Ελληνισμού της Κύπρου, οι οποίοι απορρέουν από την τουρκική στρατηγική στοχοθεσία στο Κυπριακό. Επίσης αναλύονται θέματα που αναφέρονται στη σχέση της Κύπρου με το ΝΑΤΟ και την ΚΠΑΑ, την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ, τις Βρετανικές Βάσεις, την ΑΟΖ, τις συζητήσεις με την τουρκοκυπριακή πλευρά για αποστρατικοποίηση της νήσου και τους κινδύνους που προκύπτουν από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Κατ’ επανάληψη ο συγγραφέας αναφέρεται στα άρθρα του σε δύο στοιχεία ως αιτίες εσφαλμένων επιλογών: τις ιδεολογικές αγκυλώσεις και το έλλειμμα στρατηγικής σκέψης.

Ειδικότερες αναφορές γίνονται στα θέματα που αφορούν στην υποβαθμισμένη συμμετοχή της Κύπρου στην ΚΠΑΑ της ΕΕ, και τη μη συμμετοχή της Κύπρου σε κανένα από τα πλαίσια συνεργασίας του ΝΑΤΟ. Σε μία σειρά 11 άρθρων, από το 2004 έως το 2011, παρουσιάζεται μια εξαιρετική ενημέρωση για τα θέματα αυτά, και εξηγούνται οι λόγοι που επιβάλλουν τη συμμετοχή της Κύπρου, τουλάχιστον στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη. Επίσης σε μία σειρά 13 άρθρων που δημοσιεύθηκαν από το 2006 έως το 2011, αναλύεται διεξοδικά το θέμα των υδρογονανθράκων, η σημασία του για την Κυπριακή Δημοκρατία, οι αναμενόμενες απειλές εκ μέρους της Τουρκίας (παρουσιάζοντας το προηγούμενο της Ελλάδας στο Αιγαίο), η ανάγκη απόκτησης ασφάλειας μέσω συμμαχίας με το Ισραήλ, και πολλά άλλα. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η μέχρι τώρα διαχείριση του θέματος, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην περαιτέρω συρρίκνωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας επί της ΑΟΖ, καθώς και στην αποκοπή των κοινών θαλασσίων συνόρων και κατά συνέπεια του ενιαίου του οικονομικού, του πολιτισμικού και του αμυντικού χώρου Ελλάδας-Κύπρου, κάτι που κράτησε επί τρεις χιλιάδες χρόνια ζωντανό τον Ελληνισμό σ’ αυτή τη γωνιά της Μεσογείου. Μέσα από τα κείμενα του βιβλίου, αναδεικνύεται το μεγάλο και διαχρονικό πρόβλημα της Κυπριακής Δημοκρατίας, δηλαδή η έλλειψη στρατηγικής εθνικής ασφάλειας για την αντιμετώΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

77 πιση των κινδύνων και απειλών σε συνδυασμό με την υποβάθμιση του παράγοντα της ισχύος και ιδιαίτερα της στρατιωτικής πτυχής του. Μια παράλειψη αδικαιολόγητη και καταστροφική, για ένα κράτος που τελεί υπό την Τουρκική κατοχή σε μεγάλο τμήμα της επικράτειάς του, και υπό την συνεχή απειλή οι ελεύθερες περιοχές του. Το βιβλίο του Ανδρέα Πενταρά, συμβάλλει στην ανακίνηση και ανάδειξη του θέματος της ασφάλειας στην Κύπρο. Προσφέρει ενημέρωση στο λαό και τους πολιτικούς φορείς και δίδει το ερέθισμα για εμβάθυνση στη βάση της κατανόησης, ότι η εθνική ασφάλεια βασίζεται στην εξισορρόπηση ισχύος και την ορθή διαχείριση κρίσεων. Προβάλλει και προειδοποιεί για τους κινδύνους που εγκυμονούνται, εξαιτίας των λανθασμένων επιλογών στα θέματα άμυνας και ασφάλειας.  δ η μ η τρ η σ μ οκο β ιτ η

Στρατιωτική Κοινωνιολογία στην Ελλάδα Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Ιωάννη Μερτζάνη, Υπτγου ε.α.

ε κάθε ένα από τα 27 κεφάλαια του βιβλίου αναλύονται συνοπτικά, εύληπτα και ολοκληρωμένα, ο ρόλος της στρατιωτικής κοινωνιολογίας στην Ελλάδα και γενικότερα στον πολιτισμένο κόσμο, με τρόπο ώστε ο αναγνώστης να προσλαμβάνει μια πλήρη και σαφή εικόνα χρησιμότητας, για το σήμερα και το αύριο, της σπουδαίας αυτής κοινωνικής επιστήμης, στο χώρο των ενόπλων μας δυνάμεων. To βιβλίο, χωρίζεται σε 4 μέρη και ολοκληρώνεται με μια γενική περιγραφή των διεθνών προτύπων στρατιωτικής κοινωνιολογίας, όπως είναι: Η 1η Ερευνητική ομάδα για τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Αντιμετώπιση ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Συγκρούσεων, της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Εταιρίας Η Ευρωπαϊκή Ερευνητική ομάδα Στρατού και Κοινωνίας με τα Διαπανεπιστημιακά Σεμινάρια Ενόπλων Δυνάμεων και Κοινωνίας. Tο πρώτο μέρος (παράγραφοι 1-8), ασχολείται με την εφαρμοσμένη στρατιωτική κοινωνιολογία στην Ελλάδα και την Αμερική, τις σημερινές θεσμικές και επαγγελματικές αξίες, τις πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις, αλλά και την ανατομία του «στρατιωτικού ηγέτη», που ουσιαστικά συνιστά, κάτι πολύ περισσότερο από ένα επάγγελμα. Πολλή επίκαιρη ενημέρωση παρέχει το δεύτερο μέρος του βιβλίου (παρ. 9-15), όπου εξετάζεται και αναλύεται ο διεθνής ρόλος και η προσφορά των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, σε όλες τις ειρηνευτικές αποστολές τους, από την Κορέα παλαιότερα, τους Ολυμπιακούς αγώνες στην Ελλάδα το 1974 και τη Σομαλία-Βοσνία-Αλβανία-Κοσσυφοπέδιο-Αφγανιστάν, πρόσφατα και σήμερα,, επιτελώντας ένα νέο ρόλο διεθνούς ειρηνευτικής συνεισφοράς και ευθύνης. Στο τρίτο μέρος (παρ.16-21), εξετάζονται και αναλύονται τα ακανθώδη ζητήματα του σύγχρονου επαγγελματισμού και της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Θίγονται θέματα, όπως, η σχέση επαγγελματισμού και ηγεσίας, η εθνική άμυνα και τα ελληνικά πανεπιστήμια, η επαγγελματοποίηση των φοιτητών στρατιωτικών σχολών, οι νέες τάσεις στην ελληνική στρατιωτική οργάνωση και εκπαίδευση, η δεύτερη καριέρα του αξιωματικού. Το τέταρτο μέρος (παρ. 22-27), καλύπτει τις εφαρμογές της στρατιωτικής κοινωνιολογίας στον ελληνικό στρατό, με ενδιαφέρουσες αναλύσεις, για το ρόλο των γυναικών στις ένοπλες δυνάμεις μας, τους αντιρρησίες συνείδησης στην Ελλάδα, την επικοινωνιακή πολιτική των ενόπλων μας δυνάμεων-τη συμβουλευτική και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, κλείνοντας με την κοι-

νωνιολογία της ελληνικής αστυνομίας, η οποία καλύπτει κάθε πτυχή του ζητήματος σε σχέση με την κοινή γνώμη, τη δίωξη του εγκλήματος κ.ά. Συνολικά, το όλο έργο του στρατηγού και κοινωνιολόγου, κυρίου Σμοκοβίτη Δημητρίου, πιστεύεται ότι είναι μια ολοκληρωμένη άποψη, για τη στρατιωτική κοινωνιολογία στην Ελλάδα και κλειδί για την περαιτέρω διερεύνηση, ανάδειξη και ανάπτυξη αυτής, σε επιστημονική πάντα βάση και συνεργασία. Τέλος εκτιμάται ως πολύ μεγάλη η χρησιμότητα της ανάγνωσης και μελέτης του ως άνω βιβλίου, ιδιαίτερα για ηγήτορες του παρόντος και του μέλλοντος, αλλά και για ειδικούς με το θέμα.  J ohn stoye

1683: Η πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους» Εκδόσεις EUROBOOKS (Απόδοση στα Ελληνικά υπό του κ. Κωνσταντίνου Γεωργαντά) Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Σπύρου Μπελεγράτη, Υπτγου ε.α.

ο βιβλίο με τίτλο «1683: Η πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους», εκδόθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό ιστορικό John Stoye (Τζών Στόγιε), το έτος 1964. Ο συγγραφέας, είναι καθηγητής της σύγχρονης ιστορίας στο Κολέγιο Magdalen του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ενώ έχει συγγράψει και εκδώσει πλήθος άλλων ιστορικών πονημάτων, τα περισσότερα των οποίων αναφέρονται στην Ευρώπη του 17ου Αιώνα. Η βελτιωμένη και συμπληρωμένη επανέκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου, έγινε το έτος 2000, μετά από μακροχρόνια μελέτη πληθώρας αρχείων και

78 άλλων πηγών, από τον ίδιο συγγραφέα. Στην νεώτερη αυτή έκδοση, περιγράφεται εναργέστατα η δεύτερη πολιορκία της Βιέννης από τους Οθωμανούς και τους συμμάχους αυτών, το έτος 1683. Το συγκεκριμένο γεγονός αποτέλεσε ορόσημο στην διαδρομή της ιστορίας του Ευρωπαϊκού χώρου, αφού στην ουσία αναφέρεται στην κατάληψη εδαφών κοντά στην καρδιά του τότε Ευρωπαϊκού πυρήνα από τούς Τούρκους, σηματοδοτώντας παράλληλα την γεωγραφική υπερεπέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια την έναρξη της συρρίκνωσής της. Ο ιστορικός ή ο εραστής της ιστορίας, θα αναγνωρίσει μέσα από την μελέτη του βιβλίου, τον οδηγό προσέγγισης αναλόγων ιστορικών θεμάτων, μιας όχι και τόσο γνωστής περιόδου της Ευρώπης του Μεσαίωνα. Ο ενδιαφερόμενος για την πολιτική, την διπλωματία και τις διεθνείς σχέσεις, θα έχει την ευκαιρία να αντλήσει διαφωτιστικά παραδείγματα, αναφερόμενα στην τότε κρατική οργάνωση, στις διπλωματικές διεργασίες, αλλά και στο παιγνίδι των ισορροπιών γεωστρατηγικής προσέγγισης ή οικονομικού χαρακτήρα. Με την έναρξη του έτους 1683, η τότε Αυστρία υπό την ηγεμονία του Αψβούργου Αυτοκράτορα Λεοπόλδου του Α’ και πρωτεύουσα τη Βιέννη, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα γεωπολιτικού χαρακτήρα. Την ίδια εποχή έχει μόλις τερματισθεί η επιδημία πανώλης που ενέσκηψε στην ευρύτερη περιοχή της καρδιάς του Ευρωπαϊκού χώρου από το έτος 1680, αποδεκατίζοντας τους τοπικούς πληθυσμούς, ενώ ταυτόχρονα έπληξε σοβαρά και τις οικονομίες των κρατών της. Παράλληλα και παρά την ύπαρξη μη φιλικού καθεστώτος προς τα Αυστριακά συμφέροντα στην περιοχή της Ουγγαρίας (το οποίο είχε συνάψει συμμαχία με τους Τούρκους), η εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας και άμυνας της τότε Αυστρίας, δίδει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των

εκδηλωμένων ή εν δυνάμει απειλών, που προέρχονται κυρίως από τη Γαλλία του «Βασιλιά Ήλιου» (Λουδοβίκου ΙΔ). Μέσα σε αυτό το κλίμα και την κακή κατάσταση της οικονομίας, η άμυνα προς ανατολάς (στρατεύματα, αποθήκες, αποθέματα, φρούρια), έχει παραμεληθεί. Την 14η Ιουλίου 1683, καταφθάνει στην περιοχή της Βιέννης, μεγάλη Τουρκική στρατιά αποτελούμενη από 150.000 Τούρκους και Συμμάχους αυτών, με επικεφαλής τον Μέγα Βεζύρη Καρά Μουσταφά, η οποία αρχίζει αμέσως να πολιορκεί την πόλη. Λίγο νωρίτερα ο Αυτοκράτορας Λεοπόλδος έχει εγκαταλείψει την πρωτεύουσά του και καταφεύγει με την αυλή του στο Πασσάου, ενώ ο Αρχηγός του Στρατού, ο Κάρολος της Λωρένης, με 30.000 αυστριακών στρατευμάτων, συμπτύσσεται στο Λίντς. Η φρουρά της Βιέννης αποτελούμενη από 15.000 άνδρες υπό τον ικανό- όπως αποδείχθηκε- ηγήτορα, τον Κόμη Ρούντιγκερ φον Στάρεμπεργκ, αμύνεται με σθένος. Παρά την σθεναρή αντίσταση όμως των Αυστριακών, την 1η Σεπτεμβρίου οι πολιορκητές Οθωμανοί κατορθώνουν να προκαλέσουν ρήγματα στο τείχος και να εισέλθουν στην πόλη, αλλά η φρουρά κατορθώνει να τους αναχαιτίσει εντός αυτής. Στις 11 Σεπτεμβρίου καταφθάνει στη ευρύτερη περιοχή των επιχειρήσεων, ο Βασιλιάς της Πολωνίας Ιωάννης Σομπιέσκι, επικεφαλής 30.000 Πολωνών και συνενώνεται με τον κύριο όγκο του αυστριακού στρατού, αλλά και γερμανικά συμμαχικά στρατεύματα. Ο Σομπιέσκι, αναλαμβάνει τη διοίκηση όλων αυτών των στρατιωτικών δυνάμεων, που αριθμεί περί τις 76.000 άνδρες. Τις απογευματινές ώρες της 12ης Σεπτεμβρίου, καθώς αντιλαμβάνεται ότι εξασθενεί η μαχητικότητα των Τούρκων πολιορκητών της Βιέννης, διατάσσει γενική επίθεση εναντίον τους. Ο Καρά Μουσταφά αιφνιδιάζεται πλήρως και ο στρατός του τρέπεται σε φυγή. Την επομένη, 13η Σεπτεμβρίου 1683, ο Σομπιέσκι εισέρχεται

στη Βιέννη σωτήρας και θριαμβευτής. Μια ημέρα αργότερα (14 Σεπτεμβρίου), επανέρχεται στην πόλη και ο Αυτοκράτορας Λεοπόλδος. Ο συγγραφέας, πραγματεύεται εμπεριστατωμένα, με γλαφυρότητα και σαφήνεια, όλες τις συνιστώσες ή πτυχές αυτού του ιστορικού αυτού γεγονότος. Ο αναγνώστης θα βρει χαρακτηριστικές και διαφωτιστικές περιγραφές διπλωματικών διεργασιών και παιγνίων διεθνούς ισορροπίας, κρατικής οργάνωσης και λειτουργίας διαφόρων πολιτειακών και διεθνών οργάνων της εποχής. Θα έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τον κυρίαρχο ρόλο της οικονομίας, τις καταστρεπτικές συνέπειες της χαλάρωσης στις διεθνείς σχέσεις, την ανάγκη πρόβλεψης - προετοιμασίας των στρατιωτικών επιχειρήσεων, αλλά και την τεράστια σημασία που μπορούν να αποκτήσουν τα σύμβολα ή κάποιες κρίσιμες λεπτομέρειες κατά την εξέλιξη των πολεμικών συγκρούσεων. Παρουσιάζεται καθαρά η βραδύτητα στην εξέλιξη της κάθε προσπάθειας για την κινητοποίηση ενός οποιουδήποτε οργανισμού, σε περιόδους που ο χρόνος και η ανάγκη λήψης έγκαιρων και ταχύτατων αποφάσεων έχει σημαίνουσα αξία, αλλά και η δυσκολία στη συγκρότηση επαρκούς και αποτελεσματικής στρατιωτικής δύναμης, υπό το κράτος της απειλής για την χώρα. Όταν μάλιστα τούτο επιχειρείται με γνώμονα την αναστροφή των πραγμάτων και υπό το καθεστώς πίεσης του χρόνου ή της έλλειψης χρημάτων, διακρίνεται η δυσκολία στην επίτευξη μιας αποτελεσματικής και εύκαμπτης σχέσης μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγιση του ερευνητή - συγγραφέα, πάνω σε θέματα άμυνας, που αφορούν την πολιτική και στρατηγική προετοιμασίας μιας εκστρατείας, την συγκρότηση των δυνάμεων σε στρατηγικό επίπεδο, την συγκρότηση και κίνηση δυνάμεων προς τον αντικειμενικό σκοπό της εκστρατείας (επιχειρησιακό επίπεδο) και την διεξαγωγή του αγώνα (τακτικό επίπεδο). Είναι εμφανής η επίδραση επί ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

79 των στρατιωτικών επιχειρήσεων του γεωγραφικού περιβάλλοντος, των κλιματολογικών συνθηκών, της κατάστασης του πληθυσμού, των πόρων κλπ. Παράλληλα, γίνεται ιδιαίτερα κατανοητή, η αποφασιστική επίδραση την οποία ασκεί η Διοικητική Μέριμνα (συντήρηση, κινήσεις, μεταφορές, εφοδιασμοί, αποθέματα κ.α.), στην εξέλιξη μιας εκστρατείας, αλλά και των επιχειρήσεων γενικώτερα. Εκτιμάται ότι πρόκειται για μια έκδοση λίαν ενδιαφέρουσα ως προς το περιεχόμενό της, αλλά και την πρωτοτυπία παρουσίασης αρκετών ιστορικών γεγονότων, με προεξάρχουσα την Θουκυδίδεια προσέγγιση των πραγμάτων από τον συγγραφέα - ερευνητή. Οι επιθυμούντες μπορούν να το προμηθευτούν από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων, EUROBOOKS, οδός Ιπποκράτους 112 (ΤΚ 11472), αλλά και στα περισσότερα βιβλιοπωλεία της χώρας.  γιωργος μ αρκου

Ο Πανευρωπαϊσμός της αρχαίας ελληνικής ιατρικής επιστήμης τον Μεσαίωνα Παρουσίαση βιβλίου υπό κ. Κων. Παπακωνσταντίνου, Αντ/γου ΕΛ.ΑΣ. ε.τ.

Καθηγητής Γιώργος Μάρκου, ιδρυτής του Μουσείου της Ελληνικής Συλλογής Νόμπελ, εξέδωσε τη δεύτερη τριλογία του πάνω στο θέμα: «Οι Αρχαιοελληνικές ρίζες της μεσαιωνικής Ευρώπης» (5ος – 15ος αιώνας). Τίτλος του βιβλίου και ιδιαίτερό του αντικείμενο είναι: «Ο πανευρωπαϊσμός της αρχαίας ελληνικής ιατρικής επιστήμης τον μεσαίωνα». Πάνω στο ίδιο θέμα, ο Καθηγητής Γ. Μάρκου, εξέδωσε και εκυκλοφόρησε το 2001 την πρώτη τριλογία του με τίτλο και ιδιαίτερο αντικείμενο: «Η αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρφωση της ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

Ευρώπης τον μεσαίωνα». Στον τόμο της δεύτερης τριλογίας, δημοσιεύονται για πρώτη φορά στην Ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία: O υπ’ αριθ. LXXXIV Φαρσεττιανός χειρόγραφος λατινικός κώδικας του 14ου αιώνα της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας, με τα προγνωστικά του Ιπποκράτη. Χαρακτικά από την πρώτη έκδοση του έργου του καθηγητή της Ιατρικής Πιέτρο Αντρέα Ματτιόλι «De plantis Omnibus…» με ορισμένα από τα επονομαζόμενα μαγικά φυτά (Αρχαιότητα-Μεσαίωνας). Πολλές μεσαιωνικές μινιατούρες από μεσαιωνικούς κώδικες ιδιωτικών ιταλικών και ξένων αρχείων. Στον συγγραφέα του έργου η Ακαδημία Αθηνών απένειμε Εξαιρετικό Έπαινο. Ο συγγραφέας, ένας αγωνιστής του πνευματικού, επιστημονικού και ακαδημαϊκού στίβου, έχει αποδείξει, με την πληθωρική και πολύμορφη δραστηριότητά του, ότι είναι ένας εκλεκτός αλλά και εκλεκτικός, ως προς τις επιλογές του, διανοητής. Ό,τι τον ευαισθητοποιεί, θα του ανοίξει αμέσως ένα νέο δρόμο δημιουργίας. Από τη στιγμή εκείνη και μετά, όλη του η ύπαρξη μετατρέπεται σε έναν αυτόνομο, στη συγκρότηση και λειτουργία του δημιουργό. Δηλαδή, αναπτύσσει αμέσως μία ιδιότυπη, αλλά πάντα επιτυχή θηρευτική δραστηριότητα αναζήτησης χαμένων ή θαμμένων πνευματικών θησαυρών, που αυτός με το αλάθητο αισθητήριο και την ακάματη έρευνά του κατορθώνει να εντοπίζει, ανευρίσκει, αποκαλύπτει, αποκτά και εκμεταλλεύεται. Την επιτυχή ανάπτυξη, κατά τον ανωτέρω τρόπο, της συγγραφικής δραστηριότητος, εξασφάλισαν στον Καθηγητή Γ. Μάρκου εκτός άλλων: Οι λαμπρές σπουδές και μεταπτυχιακές υποτροφίες σε Πανεπιστήμια Ελλάδος, Ιταλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Η.Π.Α. Ο διορισμός του ως τακτικού και επισκέπτη καθηγητή στα Πανεπιστήμια Ρώμης, Τράπανι, Νάπολης, Πουατιέ,

Σάλτσμπουργκ, Ντάλας Τέξας, Παντείου Α.Σ.Π.Ε., με κορυφαία και μοναδική περίπτωση, για Έλληνα Χριστιανό Ορθόδοξο επιστήμονα, τον διορισμό του ως καθηγητή του Βυζαντινού και Μεταβυζαντινού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Ποντιφήκιου Πανεπιστημίου Αγίας Έδρας στο Βατικανό. Η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων με προσωπικότητες της πολιτικής, της επιστήμης και του πνεύματος μεταξύ των οποίων και διακριθέντες σε κοινωνικούς αγώνες ή βραβευθέντες με βραβεία Νόμπελ Η ενασχόλησή του με την δημοσιογραφία, την οποία ανεβίβασε ποιοτικά σε υψηλό επίπεδο. Η ενασχόλησή του με τις εικαστικές τέχνες. Οργάνωσε, επί σειρά ετών, εκθέσεις (Μπιενάλε) στην Ελλάδα και την Ιταλία.

ε πολλά σημεία του τόμου, ο συγγραφέας αφηγείται πως εντόπισε συλλογές, χειρόγραφους κώδικες, μεσαιωνικά ιδιωτικά και κρατικά ιστορικά αρχεία σε Μοναστήρια, μεσαιωνικούς Πύργους προυχόντων, προκρίτων, ιστορικών οικογενειών, μεταξύ των οποίων και ελληνικής καταγωγής, στην Ιταλία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Όπως διατυπώνει ο συγγραφέας σε προλογικό σημείωμά του, η έννοια Μεσαίωνας, με αφορμή μία καλοστημένη παγίδα που παρασύρει πολλούς, δεν αφήνει κανένα περιθώριο, σ’ όσους τον αγνοούν, να τον θεωρούν συνώνυμο της κατάπτωσης, της οπισθοδρόμησης, της έλλειψης πολιτισμού. Η σύγχρονη όμως επιστήμη, μπορεί να επανοικοδομήσει το Μεσαίωνα όπως ήταν στην πραγματικότητα, δηλαδή τότε που γεννήθηκαν τα Ευρωπαϊκά Έθνη, έπαιρναν μορφή τα σημερινά Ευρωπαϊκά κράτη, οι γλώσσες τους, οι βάσεις και οι ρίζες για τις πολιτιστικές αξίες που κυριάρχησαν στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Πολύτιμο βοήθημα στο εγχείρημα αυτό, είναι πολλά αρχεία και βιβλιοθήκες στην Ευρώπη που το υλικό τους δεν έχει ακόμα καταγραφεί. Είναι όμως βέβαιο ότι μπορούν να κα-

80 ταδείξουν το πνευματικό φως και την επιστημονική γνώση που έφερε, στην περίοδο αυτή, το μεγαλείο της παλαιότερης σύνθεσης του Πνεύματος της Ελλάδος και του Δυναμισμού της Ρώμης. Όσον αφορά ειδικότερα στην ιστορία της Ιατρικής, αρχαιότερο σχετικό κείμενο θεωρείται το Περί αρχαίας Ιατρικής του Corpus Hippocraticum (5ος Π.Χ. αιώνας). Άλλωστε καθ’ όλον τον Μεσαίωνα, η ιστορία της Ιατρικής βασίστηκε σχεδόν αποκλειστικά σε Ελληνικά κείμενα του Γαληνού, του Ιπποκράτη, του Ιωαννίκιου κ.α. Από τα ίδια ευρήματα προκύπτει, ότι οι σκοπεύοντες τότε να φοιτήσουν σε Σχολή Ιατρικής, συνήθως διέθεταν ήδη ακαδημαϊκή προπαιδεία. Δηλαδή σπουδές, γύρω από τις ελευθέριες λεγόμενες τέχνες, ήτοι τη Γραμματική, τη Ρητορική, τη Διαλεκτική, τη Μουσική, την Αριθμητική, τη Γεωμετρία και την Αστρονομία. Οι επτά αυτές τέχνες, αποτελούσαν τον θεμέλιο λίθο του οικοδομήματος της γνώσης, αν και δεν εξασκούντο προς βιοπορισμό. Αργότερα, στον τομέα της Ιατρικής, δημιουργήθηκαν αμφισβητήσεις, διενέξεις και έριδες, ως προς τη σχέση των ιατρικών σπουδών με τις άλλες επιστημονικές τάξεις. Βασικό στοιχείο της διαμάχης ήταν το ερώτημα εάν η ιατρική είναι τέχνη ή επιστήμη. Το σημαντικό ήταν ότι στη διαμάχη αυτή οι φοιτητές χρησιμοποίησαν φιλοσοφικά κείμενα του Αριστοτέλη, όπως τα «Μεταφυσικά» ή τα «Ηθικά Νικομάχεια» όπου οι έννοιες τέχνη και επιστήμη αναλύονται λεπτομερώς. Ήδη από τις αρχές του Μεσαίωνα, είναι διαδεδομένο σ’ όλη τη Δυτική Ευρώπη, ένα ρητό του Ιπποκράτη κατά το οποίο η Ιατρική διαρθρώνεται ουσιαστικά από τη διαιτητική, τη φαρμακευτική και τη χειρουργική. Άλλωστε ο Kώδικας με τα Προγνωστικά του Ιπποκράτη, παραμένει ακόμα και σήμερα σημαντικό στοιχείο της Πανευρωπαϊκής παράδοσης που ξεκίνησε από την αρχαία Ελ-

λάδα με τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό και διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα. Ακολούθως από τα ευρήματα του συγγραφέα καταγράφονται στον τόμο πληροφορίες που αναφέρονται: Στις ασθένειες του Μεσαίωνα με βάση τα μεσαιωνικά εγχειρίδια ιατρικής Παθολογίας. Στις επιδημίες, όπως η λέπρα, που απετέλεσαν τεράστια πληγή της μεσαιωνικής Ευρώπης. Στους μεσαιωνικούς οδηγούς υγιεινής. Στους πρώτους ιατρικούς διδασκάλους του Μεσαίωνα. Στους πρώτους ιατρικούς κώδικες του Μεσαίωνα. Στην Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο, που υπήρξε η αρχαιότερη επιστημονική Σχολή της Μεσαιωνικής Ιταλίας και η

παλαιότερη της Μεσαιωνικής Δύσης που μελέτησε και διέδωσε την αρχαιοελληνική Ιατρική. Στη Θεραπευτική Βοτανολογία που αρχίζει από τη μαγικοθρησκευτική βοτανική και προχωρεί στην παραγωγή μιας αμιγούς επιστημονικής βοτανικής, στα τέλη του ύστερου Μεσαίωνα. Όλο το ανωτέρω εκτιθέμενο υλικό συγγραφής του παρόντος τόμου, αλλά και του προηγουμένου της πρώτης τριλογίας, αποδεικνύει την αποφασιστικής σημασίας συμβολή και επιρροή των μεγάλων διδασκάλων της Ελληνικής Κλασσικής αρχαιότητας, οι οποίοι έθεσαν τα θεμέλια επί των οποίων αναπτύχθηκαν όλα τα είδη της Επιστημονικής γνώσης. Έτσι με τα πονήματά του αυτά ο συγγραφέας κάνει εύληπτο, σε όλους τους φιλομαθείς του κόσμου, το αρχαιοελληνικό πνεύμα και τη σοφία που είναι το καθαρό είδος, το έσχατο νόημα και η ύψιστη  τελειοποίηση της Επιστήμης.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

>> ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Το μέλλον της κίνησης οχημάτων, είναι το Φυσικό Αέριο!

τομέας των μεταφορών ευθύνεται για την κατανάλωση περίπου του 25% της ενέργειας που χρησιμοποιούμε σήμερα στον κόσμο, και αυτό είναι ένα ποσοστό που παρουσιάζει συνεχώς αυξητικές τάσεις. Αυτή την στιγμή οι ανάγκες του ανθρώπου για μετακίνηση καλύπτονται ως επί το πλείστον από το πετρέλαιο και τα προϊόντα του, δηλαδή το diesel και τη βενζίνη. Ωστόσο, αυτή η πραγματικότητα παρουσιάζει μία σειρά από προκλήσεις. Η εξάρτηση από το πετρέλαιο και τα παράγωγά του έχει σαν αποτέλεσμα οι τιμές τους να ακολουθούν αυξητική πορεία, κάτι που οφείλεται τόσο στους νόμους της αγοράς και ζήτησης όσο και στο γεγονός ότι τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου δεν είναι ανεξάντλητα. Επιπλέον η επίδραση της καύσης του πετρελαίου και των παραγώγων του στο περιβάλλον κάνουν ακόμα πιο δύσκολη την πραγματοποίηση των στόχων για μείωση των εκπομπών των αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι οποίοι αποτελούν σημαντική πτυχή των σύγχρονων ενεργειακων πολιτικών. Αυτοί οι δύο παράγοντες, του υψηλού κόστους τόσο σε οικονομικό όσο και σε περιβαλλοντικό επίπεδο, κάνουν επιτακτική την ανάγκη για την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενεργείας μετακίνησης – μεταφορών. Επιπλέον, μακροπρόθεσμα, υπάρχει στόχος η κάλυψη των αναγκών μας για μετακίνηση να γίνεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο για τις επόμενες δεκαετίες η προπτική να γίνουν αυτές η βασική ενέργεια για τα οχήματά μας φαντάζει σχεδόν απραγματοποίητη, με δεδομένη την έλλειψη σχετικών υποδομών και τους περιορισμούς στην υπάρχουσα τεχνολογία. Το φυσικό αέριο χάρη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αποτελεί μονόδρομο για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προκλήσεων. Καταρχήν είναι εκείνο από τα ορυκτά καύσιμα με το μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Καίγεται πιο καθαρά από το πετρέλαιο και τα παράγωγά του και παράγει σημαντικά μικρότερες εκπομπές που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επιπλέον, τα παγκόσμια αποθέματα του είναι πολύ μεγαλύτερα σε σχέση με το πετρέλαιο, κάτι που προσφέρει ασφάλεια για δυνατότητα κάλυψης των αναγκών μας μεσοπρόθεσμα και μάλιστα χωρίς τον κίνδυνο να υπάρξει μεγάλη αύξηση τιμών από το κόστος εξόρυξης – όπως συμβαίνει με το πετρέλαιο. Ακόμα, το καύσιμο του μέλλοντος μπορεί να αποτελέσει το ιδανικό μέσο για σταδιακή μετάβαση από το ακριβό, ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά πετρέλαιο στις ανανεώσιμες πηγές – καθώς ακόμη απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα και μεγάλη επένδυση σε υποδομές και τεχνολογίες ώστε να μπορούν να παίξουν βασικό ρόλο στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών. Τα πλεονεκτήματα του φυσικού αερίου αναγνωρίζονται σε παγκόσμια κλίμακα όλο και περισσότερο. Τα αυτοκίνητα που παγκοσμίως κινούνται με αυτό, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, ξεπερνούν τα 12 εκατομμύρια, με περισσότερα από 1,5 εκατομμύριο από αυτά να κυκλοφορούν στην Ευρώπη. Η τεχνολογία των οχημάτων αυτών, που είναι σήμερα τα καθαρότερα μετά από εκείνα των μηδενικών εκπομπών, έχει εξελιχθεί, είναι πολύ γνωστή και απολύτως ασφαλής. Στα μικρότερα οχήματα το φυσικό αέριο καίγεται σε κινητήρες που επιτρέπουν την εναλλαγή καυσίμου μεταξύ αυτού και της βενζίνης ενώ για τα μεγαλύτερα οχήματα η χρήση του είναι αποκλειστική. Φυσικά, η υιοθέτηση και εξάπλωση του φυσικού αερίου ως καύσιμο κίνησης αντιμετωπίζει κάποιες προκλήσεις. Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα για την περαιτέρω διάδοση της χρήσης του στις μεταφορές είναι πολύ απλά η δημιουργία της αντίστοιχης υποδομής ανεφοδιασμού που σήμερα υπάρχει για την βενζίνη. Αν και οι δυσκολίες δεν είναι σε πρακτικό όσο και τεχνικό επίπεδο ανυπέρβλητες, ωστόσο ακόμα απαιτείται σημαντική προσπάθεια ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα μας επιτρέψουν να οφεληθούμε από τα πλεονεκτήματα του φυσικού αερίου ως καύσιμο κίνησης οχημάτων τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομία. Στην Ελλάδα ωστόσο, η ΔΕΠΑ, η εταιρία που δημιούργησε τις υποδομές για την είσοδο του καυσίμου του μέλλοντος στη χώρα, συνεχίζει σταθερά να επενδύει στην ανάπτυξη των υποδομών για την τροφοδοσία των οχημάτων με φυσικό αέριο. Διαθέτει δύο σταθμούς στην Αττική, που μάλιστα είναι από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη. Χάρη στις επενδύσεις της ήδη στην χώρα μας πάνω από 600 λεωφορεία και 100 απορριματοφόρα δήμων κινούνται με το φυσικό αέριο, συντελώντας στην προστασία του αστικού περιβάλλοντος, στην μείωση της αέριας ρύπανσης και του θορύβου. Τέλος, πρόσφατα ανακοινώθηκε ο σχεδιασμός νέων πρατηρίων στις μεγάλες πόλεις κατά μήκος του οδικού άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκης. Συμπερασματικά, δεν φαντάζει μακριά η εποχή όπου τα αυτοκίνητα που θα κινούνται στη λεωφόρο του μέλλοντος, θα είναι κινούμενα με φυσικό αέριο!

ΤΑ ΝΕΑ ΤOΥ ΣΥΝΔΕΣΜOΥ ΜΑΣ Απρίλιος - Ιούνιος 2012 – Επιμελείται η Γενική Γραμματεία του ΣΕΕΘΑ

Δραστηριότητες α. Ενημερωτική Ομιλία

Τη Δευτέρα 2α Απριλίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα του Αμφιθεάτρου του Πολεμικού Μουσείου ομιλία με θέμα: «Η Ρωσία στον κόσμο». Ομιλητής η Α.Ε. Πρέσβης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα Vladimir I. Chkhikvishvili. Η εν λόγω εκδήλωση συνδιοργανώθηκε με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας». Τη Δευτέρα 28η Μαΐου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα του Αμφιθεάτρου του Πολεμικού Μουσείου ομιλία με θέμα: «Η Εμπορική Ναυτιλία ως πυλώνας της εθνικής μας οικονομίας». Ομιλητής ο κ. Πάνος Λασκαρίδης, εφοπλιστής, Γραμματέας της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και Πρόεδρος του ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη». Προηγήθηκε βραχεία ιστορική ανασκόπηση της

Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας από την κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και Μέλος του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. Η εν λόγω εκδήλωση συνδιοργανώθηκε με το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

β. Συμμετοχή σε Εκδηλώσεις

Κατόπιν προσκλήσεων ο Πρόεδρος και Μέλη του Δ.Σ. του Σ.Ε.ΕΘ.Α. παρέστησαν στις ακόλουθες εκδηλώσεις: Την Τρίτη 15η Μαΐου 2012 στην Ημερίδα της ΕΛΕΣΜΕ με θέμα: «Σημασία της Ανατολικής Μεσογείου», η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τιμών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την Δευτέρα 21η Μαΐου 2012 στην παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Ι. Κουνινιώτη, Πρέσβεως ε.τ. με τίτλο «Επτά Μήνες μετά το πραξικόπημα και την εισβολή», που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα

Τιμών του Παν/μίου Αθηνών. Την Κυριακή 29η Μαΐου 2012 στο Μνημόσυνο εις μνήμην του Κων/νου Κοκκίδη, φρουρού της Σημαίας της Ακρόπολης που τελέσθηκε στον Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου Ραγκαβά (Πλάκα). Ακολούθησε κατάθεση στεφάνου στο άγαλμα του Ι. Μακρυγιάννη. Η όλη εκδήλωση οργανώθηκε από την Πανελλήνια Ένωση Ποντίων Αξιωματικών (ΠΕΠΑ) «Αλέξανδρος Υψηλάντης». Την Τετάρτη 30η Μαΐου 2012, στον Εορτασμό της 62ας γενέθλιας ημέρας της Σχολής Εθνικής Άμυνας που πραγματοποιήθηκε στον χώρο της Σχολής. Την Παρασκευή 8η Ιουνίου 2012 στην τελετή Απονομής Πτυχίων στους Σπουδαστές της 64ης Εκπαιδευτικής Σειράς και της 1ης Σειράς Διαδικτυακής Μάθησης της Σχολής Εθνικής Άμυνας, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΑΕΔ).

LAVINIA CORP.

On time...

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

...cool and dry

A globally integrated shipping company

Transportation (reefer, wet, dry) Shipyards Ship agency Logistics Terminals Fuel Supplies at High Seas Fishing

Head Office Laskaridis Shipping Co.Ltd. 5, Xenias street & Ch. Trikoupi Athens, 14562 Greece Tel: +30.210.6284200 Fax: +30.210.8089710/11/12 Email: athens @ laskaridis.gr