ΑΠΙΣΤΕΥΤΟΣ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΈΠΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ (ΕΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ)
Γεώργιος Η. Ορφανός Ηράκλειο – Πάτρα, 1999 – 2007
-1-
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Στον προθάλαμο ιδιωτικού οφθαλμιατρείου. Περιμένοντας, καρτερικά, τη σειρά μου. Η τηλεόραση πρόβαλε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζούγκλα της Ινδίας. Κάποια στιγμή, ο φακός εστίασε σε ένα πελώριο φίδι, έναν πύθωνα, που, λαίμαργο, έκανε μια χαψιά ένα, ανήμπορο ν' αντιδράσει, πιθηκάκι. Μια 35 περίπου ετών κυρία, που περίμενε κι αυτή με τα ανήλικα παιδιά της να μπει στο γιατρό και καθόταν σε διπλανό μου κάθισμα, έκλεισε τα μάτια της από αποτροπιασμό και φόβο και είπε: «Θεέ μου, τι θεριό που 'ναι αυτό το φίδι, έτσι που βλέπω το ορθάνοικτό του στόμα πόσο τρέμω!». Τότε, ένας άντρας, γύρω στα 40-45 χρόνια, γυρίζει, την κοιτά στα μάτια και της λέει χαμογελώντας: «Εάν φοβάστε τόσο τούτα τα φίδια της φύσης, απορώ πώς κυκλοφορείτε στον έξω κόσμο που είναι γεμάτος από πιο μεγάλες και πιο λαίμαργες απ' αυτά εδώ σαρκοβόρες και, κυρίως, ψυχοφάγες οχιές!» Χαμογέλασα και εγώ. Βρήκα το σχόλιό του εύστοχο και πετυχημένο και συνέλαβα τον εαυτό μου, λίγες ώρες αργότερα, να προβληματίζεται πάνω στο θέμα που είχε εμμέσως θέσει και ωθήσει την κυρία του ιατρείου να δαγκάσει τα χείλη της από αμηχανία, τις σχέσεις μας με όλους όσοι μας περιβάλλουν καθημερινά... Μερικές μέρες, όμως, αργότερα, τον ξαναπέτυχα τυχαία σε μια στάση λεωφορείου. Τον καλημέρισα πρώτος. Ανταπέδωσε με χαμόγελο στα χείλη και πρότεινε να πάμε για καφέ.
-2-
Δέχτηκα με μεγάλη χαρά. Κι από την πρώτη μας συνομιλία, καταλάβαμε και οι δύο ότι ο τρόπος σκέψης μας ήταν ο ίδιος. Το ιδεολογικό μας οπλοστάσιο κόντρα στα, μικρομέγαλα, ζητήματα της καθημερινότητάς μας ήταν κοινό. Έτσι, δεν απόρησα όταν τον αποχαιρέτισα εκείνο το πρωινό και ανανεώσαμε για το εγγύς μέλλον την κουβέντα μας και εκείνος διάλεξε να με ξεπροβοδίσει με τούτα τα λόγια από τους «Νόμους» του αρχαίου Πλάτωνος: «Τιμή για μας σημαίνει να ακολουθούμε από τη μια μεριά τα καλύτερα, κι από την άλλη να αγωνιζόμαστε να διορθώσουμε με όλες μας τις δυνάμεις τα χειρότερα, εφόσον επιδέχονται βελτίωση. Λοιπόν, ο άνθρωπος από τη φύση του δεν κατέχει κανένα απόκτημα ανώτερο από την ψυχή για να τον βοηθά να αποφεύγει το κακό και να ανιχνεύει και να διαλέγει το καλύτερο απ' όλα. Κι αφού το διαλέξει πάλι να θέλει να ζει την υπόλοιπη ζωή του έχοντας το για σύντροφό του». Έχουνε περάσει δεκαπέντε σχεδόν χρόνια αφότου, με τον παραπάνω τρόπο, μπήκε στην ζωή μου ο Θωμάς ο Πολίτης. Ένας απλός καθημερινός άνθρωπος όπως όλοι μας. Με μυαλό κοφτερό και ψυχή γεμάτη αγάπη για τους συνανθρώπους δε διστάζει μπροστά σε όσα θα μπορούσαν να κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο, τη ζωή μας πιο ανθρώπινη. Ακόμα θυμάμαι την πρώτη μας γνωριμία και πάντα σκέφτομαι πόσο δίκιο είχε σε όλα όσα πρέσβευε και έλεγε τα επόμενα χρόνια, που επιδιώκαμε να συναντιόμαστε για να τα λέμε ή, όταν είχα βρεθεί μακριά από την πόλη μας, φρόντιζα να μαθαίνω νέα του. Καθημερινά, λοιπόν, με κάθε λόγο και γραφτό του, άλλοτε στοργικό άλλοτε αιχμηρό, μα βαθιά -3-
ανθρώπινος και φιλαλήθης ο Θωμάς ο Πολίτης ήθελε να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας και να συμβάλλει κι αυτός, με όλες τις ψυχοσωματικές του δυνάμεις, στην απαλλαγή της ζωής μας από δαύτα…
-4-
ΠΕΡΙ ΜΕΤΟΧΩΝ Τον καιρό που περιουσίες ολόκληρες χανόντουσαν από τα σκαμπανεβάσματα του Χρηματιστηρίου, ο Θωμάς ο Πολίτης αμέριμνος παρέμενε μακριά απ’ όλο τούτο το «παζάρι». «Προτιμώ, έλεγε, να εμπιστεύομαι τις μετοχές της …γραμματικής· και πάντα την ίδια, σταθερή αξία έχουν και δεν κινδυνεύω από των άλλων τα κέφια το βιος μου να χάνω!»
ΣΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ Έβρεχε δυνατά. Για να πάει στο σπίτι του, χρησιμοποίησε το αστικό λεωφορείο της γραμμής. Σε μια στάση, εισέρχεται μία καλοντυμένη ώριμη κυρία και με ύφος θυμωμένο και με μπόλικο σνομπισμό παραπονιέται στον οδηγό, δείχνοντας το βρεγμένο γούνινο παλτό της: «Εγώ έκλεισα την ομπρέλα, για να μη βρέξω το λεωφορείο σας και κοιτάξτε πώς έγινα!» Ο Θωμάς, ετοιμόλογος, της απαντά: «Εμ, κυρία μου, το λεωφορείο δεν ήξερε πως θα πουντιάσει η αλεπού σου με λίγο βρόχινο νερό, για να φροντίσει να κλείσει τις ρόδες του και να μη βραχείς…»
-5-
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ Τον ρωτούσαν γιατί βάφτισε το σκύλο του «Ήλιο». «Για να αγγίζω – έλεγε – τον άθικτο, για να βλέπω τον άπειρο και για να με ζεσταίνει με τη θαλπωρή του».Κι όταν του επεσήμαναν ότι λεύτερο αφήνει το σκυλί να γυρνά όπου θέλει, εκείνος απαντούσε: «Αν του φόραγα αλυσίδα ή αν τον υποχρέωνα, παρά τη θέλησή του, να μένει πάντοτε μαζί μου, θα έπρεπε να του αλλάξω κι όνομα…»
ΤΡΕΙΣ ΓΑΤΕΣ Τρεις γάτες συνάντησε στο δρόμο, μία μαύρη, μία άσπρη και μία ασπρόμαυρη· «Η μαύρη – σχολίασε – μου θυμίζει τις δυσκολίες, που συναντώ στη ζωή μου· κοιτώντας την άσπρη, ξαναφέρνω στο νου μου τις χαρές, που έρχονται καθημερινά. Κι η ασπρόμαυρη μ’ ολόκληρη, και την έως τώρα και την κατοπινή, ζωή μου μοιάζει, τη γεμάτη καλές κι άσκημες στιγμές …» ΣΤΑ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΙΑ Στο διστακτικό, κάθε φορά που έπρεπε να ληφθεί μία σοβαρή απόφαση, φίλο του έλεγε: «Τη ζωή δεν πρέπει να τη φοβάσαι, αλλά το νου σου να ‘χεις στα παραποτάμια της, που άλλα χρήσιμες πέστροφες στα γλυκά νερά τους κρύβουνε κι άλλα στα έλη τους ψυχοφθόρες παγίδες…»
-6-
ΤΑ ΜΑΤΙΑ Για κάποιον που κοίταζε αποχαυνωμένος τις γυναίκες που πηγαινοερχόντουσαν στο κέντρο της πόλης, σχολίασε: «Μου φαίνεται ότι τούτος εδώ στα… γεννητικά όργανα τα μάτια τα ‘χει κι όχι στο πρόσωπο!»
ΝΑ ΔΩΣΕΙΣ Όταν ένας γνωστός του αρνήθηκε να πάει να διδάξει σε σχολείο προφασισμένος το χαμηλό μισθό, του είπε: «Δεν σου γύρεψαν να πας για να πάρεις εφήμερο πλούτο, αλλά για να δώσεις το ακατάλυτο χρυσάφι της γνώσης …»
ΘΑ ΜΑΣ ΞΕΦΥΓΕΙ Σε κάποιον που, μετά από ταξίδι στο εξωτερικό, εκφραζόταν με ζήλια και θαυμασμό για ό,τι είδε εκεί, είπε: «Έτσι και κοιτούμε κάπου αλλού, μακριά, ίσως και να μας ξεφύγει το διαμάντι, που κρατούμε στα χέρια μας» και του ‘δειξε φωτογραφίες από τις παραλίες, τα δάση και τις βουνοπλαγιές της Ελλάδας και του διάβασε αποκόμματα των εφημερίδων για μαζικές αγορές από ξένους ακινήτων στην ελληνική ύπαιθρο.
-7-
ΠΕΡΙ ΓΛΩΣΣΩΝ Τον ρώτησαν εάν ήξερε ξένες γλώσσες· «Όχι, απάντησε, μονάχα τη δική μου πού και πώς να χρησιμοποιώ, ώστε την αλήθεια και κείνους που μ’ αγαπούν να μη λυπώ.»
ΦΡΟΝΙΜΟΤΕΡΟ; Είχε αρρωστήσει και κάποιος γνωστός του, πετυχημένος αρχιτέκτονας, του πρότεινε ένα φάρμακο, που κι αυτός είχε πάρει για την ίδια νόσο και γιατρεύτηκε. «Σ’ ευχαριστώ για τις συμβουλές σου», του είπε ο Θωμάς, «γιατί ξέρω ότι μ’ αγαπάς. Αλλά θεωρείς φρονιμότερο όταν θέλω να χτίσω ένα σπίτι κι αντί ν’ απευθυνθώ σ’ εσένα, τη γνώμη να ζητήσω ενός … γιατρού;»
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΟΣ Στον κατάμεστο από αυτοκίνητα και πεζούς δρόμο της μεγαλούπολης, συνάντησε έναν έφηβο, που ακουστικά «γουόκμαν» στα αφτιά του είχε και μαύρα γυαλιά στα μάτια φορούσε. «Να – παρατήρησε – κι άλλος ένας που δεν είναι έτοιμος τους συνανθρώπους του να δει και ν’ ακούσει…»
ΠΙΟ ΜΑΚΡΥΣ Διαβάζοντας τις παραθεμένες δίπλα – δίπλα στις εφημερίδες ειδήσεις για τη νέα αποστολή του
-8-
διαστημικού λεωφορείου στα αχανή πέρατα του σύμπαντος και για ένα απάνθρωπο έγκλημα με θύμα μιαν άκακη κι ανήμπορη γριούλα, σχολίασε: «Φτάσαμε ως τον Άρη, αλλά μέχρι την καρδιά μας είναι, όπως φαίνεται, πιο… μακρύς… ο δρόμος !»
ΤΗ ΣΚΑΛΑ Κάποιος γνωστός του ήθελε ν’ αγοράσει διαμέρισμα σε πολυκατοικία και ζήτησε τη γνώμη του. «Όταν ήμουνα – του λέει ο Θωμάς – μικρό παιδί και ρωτούσα τη μάνα μου πού ζει ο Θεός, εκείνη μου ‘δειχνε στους θεόρατους ορόφους των πολυκατοικιών. Κι όσες φορές έμπαινα στα πανύψηλα τούτα «θεριά», τρελαινόμουνα τα ασανσέρ να χρησιμοποιώ, πιο γρήγορα στην κορυφή τους να φτάνω, μπας και ιδώ το… Θεό! Σαν μεγάλωσα, όμως, κι έμαθα πως στις πολυκατοικίες ζούνε άνθρωποι σαν κι εμάς, με πάθη κι αδυναμίες, που δεν τους αφήνουνε να ιδούν το Θεό, ο οποίος βρίσκεται αμόλυντος κάπου ψηλότερα, έπαψα πια να παίρνω τα ασανσέρ κι άρχισα σιγά – σιγά τη σκάλα να χρησιμοποιώ, που θα μ’ έφερνε ως την αγκαλιά του…»
ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ Τον ρώτησαν γιατί προτείνει στους φίλους του να στέλνουν τα παιδιά τους σε δημόσιο σχολείο, παρά τους κατά καιρούς ψόγους για την παρεχόμενη εκπαίδευση. «Για τον ίδιο λόγο, που – μολονότι όλοι
-9-
τις μεμφόμαστε και τις αποστρεφόμαστε – τα μυστικά του έρωτα πρωτομαθαίνουμε από τις πόρνες».
Ο ΨΕΥΤΗΣ Σε κάποιον που έλεγε πολλά ψέματα, είπε: «Μα το Θεό, πρέπει να ‘χεις πολύ δυνατή μνήμη και να θυμάσαι τι έχεις πει, πού και πώς το ‘πες, για να μη σ’ ανακαλύψουνε ποτέ!»
Η ΓΥΝΑΙΚΑ Διαβάζοντας πως η Ελένη στάθηκε η αφορμή για να καταστραφεί η Τροία κι η Εύα για το προπατορικό κρίμα, που κύλησε την ανθρωπότητα στην αμαρτία, σχολίασε: «Αν κάπου ζορίζεται το Κακό να πλανέψει τον άνθρωπο, η γυναίκα τα καταφέρνει πάντα!»
ΎΠΝΟΣ Ένας γνωστός του κέρδισε πολλά χρήματα στο λαχείο και σκέφτηκε ν’ αγοράσει οικοσκευές. «Κρεβάτι μπορεί να αγοράσεις όταν έχεις χρήματα, αλλά όχι και τον αμέριμνο ύπνο!» του είπε.
ΣΙΩΠΗ Συνάντησε μία καλοντυμένη, γεμάτη φανταχτερά κοσμήματα, αλλά εκνευριστικά πολυλογού νεαρή γυναίκα· και όταν εκείνη τον ρώτησε πώς του - 10 -
φαίνεται, της απάντησε: «Θα ‘σασταν, αλήθεια, αξιέπαινη, αλλά φαίνεται πως σας λείπει το ακριβότερο στολίδι, η σιωπή.»
ΔΟΥΛΟΣ Τον ρώτησαν γιατί δουλεύει πολύ. «Όποιος είναι δούλος της δουλειάς, σαν αφεντικό αναπαύεται», ήταν η ειλικρινέστατη απόκρισή του.
ΤΥΧΗ Άφηνε πάντοτε, ακόμη κι όταν έλειπε, ανοιχτή την εξώπορτα του σπιτιού του. Σ’ αυτούς που του επεσήμαναν ότι μπορούν να μπουν διαρρήκτες, παρατήρησε: «Η Τύχη δεν έρχεται κάθε μέρα στο σπιτικό σου· μία φορά θα ‘ρθει και θα πρέπει να βρει τις πόρτες ανοιχτές…»
ΚΑΡΒΟΥΝΑ Κάποιος κόλακας διοργάνωνε γιορτή με πολυτελή δείπνο στο σπίτι του και του ‘στειλε πρόσκληση. «Καλύτερα, είπε ο Θωμάς, κάρβουνα από ένα φίλο, παρά χρυσάφια από τους κόλακες!»
ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ Δεν αρνιόταν ποτέ να παραδεχτεί τα σφάλματά του και να προσπαθεί, διδασκόμενος απ’ αυτά, πάντα να - 11 -
διορθώνεται. «Ο φρόνιμος αλλάζει γνώμη, όταν οι καιροί το επιβάλλουν, ο ασύνετος ποτέ!» έλεγε.
ΤΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Δύο γνωστοί του ήθελαν ν’ αγοράσουν πολυτελές αυτοκίνητο, ενώ χρωστούσαν στην εφορία. Του ζήτησαν τη γνώμη του. «Όποιος – τους είπε – ξοδεύει για τα περιττά, αναγκάζεται να ξεπουλήσει όσα του χρειάζονται!» ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ Επί χρόνια, τα μόνα βιβλία που διάβαζε κάθε βράδυ, πριν ξαπλώσει, ήταν η Αγία Γραφή και η Ελληνική Ιστορία· «Μορφωμένο θαρρώ – ομολογούσε – εκείνον που μελετά όσα θα του είναι χρήσιμα κάθε μέρα, παρά αυτόν που ξέρει πολλά, ευχάριστα κι αχρείαστα…» ΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ Βλέποντας δύο γέροντες σ’ ένα πάρκο, τον ένα να συμβουλεύει τα εγγονάκια του, που κρέμονταν από τα πάνσοφα χείλια του, και τον άλλο να πίνει απνευστί από ένα μπουκάλι κρασί και να μεθοκοπάει μονάχος του κι αβοήθητος χλεύη να γίνεται των περαστικών, σχολίασε: «Στα γεράματά του ο άνθρωπος, ή πιο πολύ μυαλό βάζει ή κείνο που ‘χει το χάνει τελείως!»
- 12 -
ΦΩΤΟΒΟΛΙΑ Συνάντησε κάποιον που φημιζόταν για την αμυαλιά του κι είχε αρχίσει, αν και νέος, να χάνει και τα μαλλιά του. «Το μέτωπό σου, του είπε, αρχίζει να φέγγει, μπας και τούτη η εξωτερική τούτη φωτοβολία την απουσία της εσωτερικής λάμψης έρθει να καλύψει…»
ΤΑ ΜΥΡΜΗΓΚΙΑ Το νέο, που αρνιόταν τις συμβουλές των γονιών του να δουλέψει, προέτρεψε να σηκωθεί ένα πρωινό νωρίς, πριν χαράξει, και να ψάξει να βρει τα μυρμήγκια. «Παρατήρησε τους δρόμους, που χαράζουν», είπε ο Θωμάς στον απορημένο συνομιλητή του, «και από τα ίχνη τους μάθε πώς χωρίς μήτε ύπνος, μήτε απολαύσεις να τους λείπουν και δίχως καταπιεστικά αφεντικά κι επιστάτες να ‘χουν την τροφή του δύσκολου χειμώνα από το καλοκαίρι αγόγγυστα προετοιμάζουν!»
ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΕΙ Σε κάποιον που του άρεσαν οι καβγάδες, πρότεινε ν’ αλλάξει γρήγορα ταχτική, γιατί «ξεκινώντας καβγά είναι σαν ν’ απελευθερώνεις ορμητικό ποτάμι σε καλλιεργημένη πεδιάδα· όσες πιθανότητες έχει να ποτίσει τη γη και να ωφελήσει τη σπορά, άλλες τόσες, ίσως και πιο πολλές, έχει να καταστρέψει τη σοδειά.»
- 13 -
ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ Τον ρώτησαν γιατί δεν έχει φράχτες στο λιόφυτό του. «Για να μπορεί να με βλέπει κατάματα o Θεός και ν’ απολογούμαι απευθείας! »
ΚΑΡΦΙΑ ΚΑΙ ΒΕΛΗ Στο κέντρο της πόλης, τον ρώτησε κάποιος πού είναι η αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου. «Εκεί που θα βρεις ίχνη από καρφιά και βέλη», του απάντησε.
ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΗΣΗ Ένα φιλικό ζευγάρι ζήτησε τη γνώμη του για την ανατροφή των παιδιών. «Κλειδαριές θαρρώ – είπε ο Θωμάς – ότι είναι οι παιδικές καρδιές κι η αληθινή αγάπη τις ξεκλειδώνει· ατίθασοι Βουκεφάλες τα όνειρά τους κι η φρόνηση και η στοργή των γονέων, Μέγας Αλέξανδρος εάν γίνουνε, τον κόσμο θα τα βοηθήσουνε να κερδίσουνε…»
ΓΑΙΔΑΡΟΣ Ακούγοντας τις με σκοπό τη λαϊκή παραπλάνηση κι εκμετάλλευση υποσχέσεις ενός υποψηφίου βουλευτή, που σε όλη την προηγούμενη τετραετία δεν είχε τίποτα λαοφιλές να επιδείξει, παρατήρησε: «Κι ο γάιδαρος λεοντή φόρεσε, αλλά λιοντάρι δεν έγινε!»
- 14 -
ΟΙ ΝΑΥΤΕΣ Τον ρώτησαν πότε η διεθνής συγκυρία θα βοηθήσει την Ελλάδα να ορθοποδήσει. «Για να ταξιδέψει ένα καράβι, δεν χρειάζονται μόνο καλός καπετάνιος ή ούριοι άνεμοι, αλλ’ απαιτούνται – πρώτ’ απ’ όλα – και υπάκουοι ναύτες!», τόνισε.
ΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ Ακούγοντας πως ένας γιατρός ζήτησε από ασθενή ένα υπέρογκο χρηματικό ποσό ως αμοιβή μετά από δυσκολότατη επέμβαση, σχολίασε: «Ο Θεός γιατρεύει κι οι γιατροί πληρώνονται!»
ΜΗΤΡΑ ΚΑΙ ΜΙΤΡΑ « Καμία μίτρα δεν είναι λύτρα, για να εξασφαλίσεις τη σωτηρία της ψυχής, εάν δεν αγαπάς τη μήτρα, που σε γέννησε!» έλεγε για κάποιον, που κυνηγούσε τα πλούτη και τη δόξα, παραμελώντας τους γονείς του. ΆΔΕΙΕΣ ΚΑΙ ΓΕΜΑΤΕΣ Τον ρώτησαν πότε μία πολιτεία ευημερεί κι απάντησε: «Όταν οι πολιτικοί έχουν άδειες τσέπες κι οι πολίτες γεμάτες!»
ΚΟΡΗ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟΣ Ζήτησαν τη γνώμη του για το πότε μία γυναίκα έχει κατάλληλη ηλικία για γάμο. «Όταν θα πάψει να - 15 -
σκέφτεται σαν κόρη κι αρχίζει να πράττει σαν σύζυγος!», είπε.
ΘΕΟΣ & ΧΡΟΝΟΣ Συνήθιζε να λέει: «Την καθημερινή ζωή των ανθρώπων ο Θεός κι ο Χρόνος κάνουνε κουμάντο· όσο κι αν το Θεό δεν μπορείς να τον ιδείς και το Χρόνο να τον πιάσεις!»
ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΟΡΕΣ Ένα φίλο του αιμοδότη επαινούσε και του ‘λεγε: «Η αιμοδοσία είναι από τις σπάνιες φορές που φχαριστιέσαι να σου ρουφούν το… αίμα!»
ΕΠΙ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Όταν είδε πως ένα περιοδικό μοίραζε δωρεάν στους αναγνώστες του ένα μαχαίρι, γέλασε σαρκαστικά και είπε: «Σίγουρα, στο επόμενο τεύχος θα διανείμουν και τον άνθρωπο, επί του οποίου θα δοκιμάσουμε πόσο… ακονισμένο είναι!»
ΟΙ ΠΑΡΟΝΤΕΣ Στην εφηβική του ηλικία, έπαιζε μπάσκετ. Κάποτε, ο αρχηγός της σχολικής ομάδας –για διάφορους λόγους – δεν μπόρεσε ν’ αγωνιστεί σ’ ένα σπουδαίο αγώνα του σχολικού πρωταθλήματος· σ’ αυτούς, που είχαν - 16 -
ξεγραμμένη την ομάδα και γελούσαν ειρωνικά πριν την έναρξη του παιχνιδιού, ο περιφρονημένος από τους προπονητές Θωμάς, αφού «επιστρατεύτηκε» την τελευταία στιγμή και με πάθος αγωνιζόμενος έδωσε, με δικό του καθοριστικό καλάθι, τη νίκη στην ομάδα του, απάντησε με την ίδια ειρωνεία: «Δεν ξέρω πόσο σημαντική ήταν η απουσία των απόντων, αλλά σήμερα νίκησαν οι … παρόντες!»
ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Τον ρώτησαν ποιον θεωρεί ως ιδανικό πολιτικό. «Εκείνον που μιλά λίγο και δουλεύει πολύ στην εποχή του και για τον οποίο θα μιλάνε για το έργο του όλοι οι κατοπινοί!» απάντησε.
ΑΠΟ ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ Όταν άκουσε πως η κακότροπη γυναίκα ενός γείτονά του, που τον έλεγαν Τριανταφύλλου, γέννησε ένα όμορφο κοριτσάκι· «Κοίτα να δεις που γίνονται και θαύματα», είπε ο Θωμάς, « κι από τσουκνίδα γεννήθηκε τριανταφυλλιά!»
ΠΩΣ ΘΑ ΜΠΕΙΣ! Ένας γνωστός του, κάπως ευτραφής και παχύσαρκος, αγωνιούσε για το πώς θα φαινόταν στις μικρές φωτογραφίες, που του τράβηξαν για την έκδοση δελτίου ταυτότητας· «Δεν πρέπει» – του λέει ο Θωμάς – «ν’ ανησυχείς για το πώς θα βγεις στις - 17 -
φωτογραφίες, αλλά για το πώς θα καταφέρεις να… μπεις!»
Ο ΑΣΒΕΣΤΗΣ ΚΙ ΟΙ ΚΑΛΠΕΣ Συνήθιζε να λέει στις παραμονές εκλογών σ’ όσους τον ρωτούσαν τι θα ψηφίσει: « Κάθε προεκλογική περίοδος μοιάζει μ’ έναν αφόρητο καύσωνα, όπου ξέρουμε εκ των προτέρων ότι ένα γιαούρτι θα μας δροσερέψει κι ο ασβέστης θα μας κάψει. Πηγαίνοντας, λοιπόν, στο σούπερ – μάρκετ για να ψωνίσουμε γιαούρτι, ποτέ δεν πρέπει να μπερδευτούμε και ν' αγοράσουμε ασβέστη, μολονότι είναι κι αυτός άσπρος · κατά τον ίδιο τρόπο, μπορεί να φαίνονται όλα τα κόμματα πως πρεσβεύουν την ίδια ιδεολογία κι ότι εξυπηρετούν τα ίδια συμφέροντα, αλλά εμείς οφείλουμε να κάνουμε τη σωστή για τον τόπο επιλογή, γιατί, αν καούμε στον «ασβέστη» ενός κόμματος, δεν θα 'χουμε την ευκαιρία να γυρίσουμε στο «σούπερ – μάρκετ» να το αντικαταστήσουμε...»
Ο ΉΛΙΟΣ ΚΑΙ Η ΣΕΛΉΝΗ Είχε πολύ καιρό να δει την κοπέλα, που αγαπούσε αν και το ‘ξερε πως θέλει άλλον. Αυτή δούλευε πια ως δημοσιογράφος στην πόλη κι όλοι οι άνθρωποι μπορούσαν να την ιδούν και να της μιλήσουν καθημερινά· μόλις τη συνάντησε, λοιπόν, όλος παράπονο της λέει: «Η σχέση μας με τον ήλιο και τη σελήνη μοιάζει· όλοι μπορούν να ιδούν και τα δύο ουράνια αυτά σώματα, αλλά ποτέ δεν συνυπάρχουν το
- 18 -
ένα με το άλλο· έτσι κι εμείς, όταν εμφανίζεσαι συ, χάνομαι εγώ!»
ΑΔΕΙΑΖΟΝΤΑΣ ΓΕΜΙΖΟΥΝ Τον ρώτησαν για τους εμπόρους ναρκωτικών, που ξεμυαλίζουν τη νεολαία και ξεδιάντροπα σκορπούν το θάνατο εδώ κι εκεί· «Αδειάζοντας την καρδιά τους, γεμίζουν τα πορτοφόλια τους!» παρατήρησε.
ΣΤΟ ΦΤΥΣΙΜΟ Την ημέρα των εκλογών, επειδή ο Θωμάς δυσκολευόταν να σφραγίσει και να κλείσει το φάκελο, που περιείχε το ψηφοδέλτιό του, ένα μέλος της εφορευτικής επιτροπής τον προέτρεψε να χρησιμοποιήσει περισσότερο σάλιο. «Έλα μου, όμως, καημένε – του απαντά ο Θωμάς – που όσο σάλιο είχα το σπατάλησα στην προεκλογική περίοδο, στο φτύσιμο των λαοπλάνων πολιτικάντηδων!»
ΞΕΔΙΨΟΥΝ Τον ρώτησαν γιατί ασχολείται συνεχώς και με κάτι. «Όσοι κοπιάζουν – γυρνά και τους λέει – ξεδιψούν με τον ιδρώτα τους· εκείνοι, όμως, που δεν κουράζονται, διψούν διαρκώς!»
- 19 -
ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ «Με λεωφορείο – έλεγε ο Θωμάς – μοιάζει η ζωή μας. Θέσεις για όλους υπάρχουν, για μικρούς και μεγάλους. Σε κάθε στάση, άλλοι ανεβαίνουν κι άλλοι κατεβαίνουν, αλλά το λεωφορείο εκτελεί πάντα το ίδιο, προκαθορισμένο δρομολόγιο. Και οι μικροί σε ηλικία απαλλάσσονται της πληρωμής του εισιτηρίου, ενώ οι μεγαλύτεροι πληρώνουν κανονικά κι ανάλογα με τον τόπο προορισμού τους!»
ΣΥΓΚΡΙΣΗ Κάποτε του ζητήσανε να συγκρίνει τον τρόπο απονομής δικαιοσύνης στην Αθήνα της εποχής του Περικλή (5 ος αιώνας π.Χ.) με τον τρόπο των σύγχρονων δημοκρατιών· μα κείνος γελώντας σχολίασε: «Πώς να συγκρίνω, όμως, κάτι υπαρκτό (Αθήνα των κλασικών χρόνων) με κάτι ανύπαρκτο (σύγχρονες δημοκρατίες και…δικαιοσύνη);»
ΠΟΡΕΙΑ Βρισκόταν στη μέση του δρόμου, συμμετέχοντας σε μιαν πορεία διαμαρτυρίας για κάποια κυβερνητικά μέτρα. Στο δημοσιογράφο, που ενοχλητικά και επίμονα ζητούσε τη γνώμη του, απάντησε: «Καλή η πορεία βρε αδελφέ, αλλά από το πολύ περπάτημα πόνεσε η μέση μου…»
- 20 -
ΥΠΑΡΧΕΙ Τον ρώτησαν γιατί πιστεύει στο Θεό κι εκείνος αφηγήθηκε την ακόλουθη ιστορία: «Όταν μου πρωτομιλήσανε για το Θεό, γέλασα, γιατί νόμιζα ότι με κορόιδευαν. Λίγες ημέρες αργότερα, ξέσπασε μία δυνατή βροχή· ασυναίσθητα, ψιθύρισα: “Θεέ, βοήθεια!”. Πράγματι, η βροχή έπαψε, αλλά εγώ το θεώρησα σύμπτωση. Μετά από μερικούς μήνες, ψάχνοντας στις τσέπες μου δεν έβρισκα χρήματα να αγοράσω ψωμί και σκέφτηκα να “δοκιμάσω” τις… δυνάμεις του Θεού. Ξαναψιθυρίζω: “Θεέ μου, σύντρεξέ μου!”· και πριν συμπληρωθεί μια στιγμή, στην είσοδο του φούρνου, βρίσκω ένα χαρτονόμισμα, που έφτανε ν’ αγοράσω όχι μόνο μία φρατζόλα, αλλά περισσότερες. Ναι, όντως, υπάρχει Θεός και τα παιδιά του αγαπάει και κάθε στιγμή στέκεται στο πλευρό τους!»
ΔΑΜΑΖΕΙ Ζητούν από το Θωμά να περιγράψει πώς νιώθει για τους φορείς της πολιτικής εξουσίας, που καταπατούν, χάριν των συμφερόντων τους, τα λαϊκά δικαιώματα: «Της ψυχής – απάντησε εκείνος – η άσβεστη νεανική φλόγα το βροντερό βερμπαλισμό του στόματος δαμάζει. Όσο κι αν εκείνος με οφίκια και παράσημα προσποιείται – αν και άκαπνος – τον μπαρουτοκαπνισμένο αγωνιστή. Κι οι ψευτιές με χιόνια μοιάζουν που, μόλις τα βγάλεις στον ήλιο της αλήθειας, θερμαίνονται και λιώνουν από τη δύναμή της…».
- 21 -
ΚΡΥΒΕΤΑΙ Μια χρονιά, στις ονομαστικές εορτές των φίλων του προσκόμιζε από μία εικόνα που αναπαριστούσε το Μυστικό Δείπνο του Ιησού και των μαθητών του. «Για να μην ξεχνούμε πως σε κάθε καλή παρέα σχεδόν πάντοτε κρύβεται κι ένας Ιούδας!», δικαιολογήθηκε.
ΕΥΤΥΧΙΑ Όλη την ημέρα δούλευε και κάτω από κρύο και βροχή, για ν’ αποτελειώσει με το μάζεμα των ελιών. Και γύρισε χαρωπός, παρά την κούρασή του, στο σπίτι. Όταν τον ρώτησαν πού οφείλεται η ευφροσύνη του, απάντησε: «Η δουλειά είναι ευτυχία, η δουλεία δυστυχία!»
ΑΠΟ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ Δεν αισθανόταν καλά κι οι δικοί του τον προτρέψανε να επισκεφθεί γιατρό. Όταν μετά τις ιατρικές εξετάσεις, οι γιατροί του συνέστησαν να προσέχει πιο πολύ, γιατί είναι υπερτασικός, τους αποστόμωσε λέγοντας: «Κανείς ποτέ δεν πέθανε από πίεση· μονάχα από…καταπίεση!»
- 22 -
ΤΑΓΜΕΝΟΙ Συνήθιζε να λέει: «Ο Άνθρωπος που ‘χει την αξιοπρέπεια ως οδηγό στη ζωή του ποτέ δεν επαιτεί, μήτε κι απαιτεί κιόλας. Ακόμη κι όταν πετά ψηλά στον ουρανό, ποτέ δεν ξεχνά πως δεν πρέπει να ξεκόβει απ’ τη γη κι ότι πάντοτε υπάρχουν ένας ήλιος και κάποιοι γονείς που ‘ναι ταγμένοι, χάρη στη σοφή εμπειρία τους, να τον χαλιναγωγούνε και να τον διδάσκουνε τη λογική και τη μετριοφροσύνη, ενώ οι φίλοι να τον αγαπούνε και να τον προστατεύουνε…»
ΣΕ ΣΠΡΩΧΝΟΥΝ Ακούγοντας για τα επεισόδια, που προξένησαν οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων στη Λατινική Αμερική, και για τις αναταραχές που προκαλέσανε θρησκευτικές ομάδες στην Ασία, σχολίασε: «Φανατισμός είναι ν’ αφήνεις να σου δένουνε μ’ ολόμαυρο πανί τα μάτια. Και δεν περπατάς, μα σε σπρώχνουν εκείνοι ως δήμιοι μέχρι το θάνατο κάθε ωραίου στην εφήμερη ζωή σου!»
ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΝΕΦΑ Σπανίως, τον έβλεπαν κατσούφη και απαισιόδοξο. Και τούτα τα λόγια επωδός ήταν στα χείλη του: «Δεν έχει σημασία εάν ο ορατός ουρανός άλλοτε γιομίζει σύγνεφα κι άλλοτε ο ήλιος ξεπροβάλλει με τις καυτερές αχτίδες του. Φροντίστε ο αόρατος, εκείνος της ψυχής σας, να μένει πάντοτε ασυγνέφιαστος,
- 23 -
ακόμη κι αν ο Κερδώος Ερμής ή ο πολεμόχαρος Άρης θελήσουν να τον «αμαυρώνουν»… ».
ΝΑ ΤΡΙΦΤΕΙΣ Διάβασε ο Θωμάς κάποτε για όσους καπηλεύονται την πατροπαράδοτη Ιστορία κι όλο πίκρα είπε: «Η Ιστορία και η Παράδοση δεν είναι πίτσα – ντιλίβερι, που, όποτε πεινάς, τηλεφωνείς για να στη φέρουν έτοιμη. Χρειάζεται μονάχος σου να τριφτείς με το ζυμάρι και τα άλλα υλικά, να δημιουργήσεις, ακόμα κι αν στο τέλος κάποιοι άλλοι, λαίμαργοι, δεν σ’ αφήσουν ούτε κομμάτι…»
ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ Συναντά τυχαία στο δρόμο έναν πατέρα με το γιο του. Καθώς ο πατέρας ήταν ήδη φαλακρός με λιγοστές πια καστανόχρωμες τρίχες, αν και πλησίαζε τα πενήντα του χρόνια, κι ο γιος στα είκοσί του είχε αρχίσει να χάνει λίγα από τα καστανά μαλλιά του, ο Θωμάς σχολίασε: «Τούτος ο γιος δεν έμοιασε στον πατέρα του μόνο στο χρώμα των μαλλιών, αλλά και στην …ποσότητα!»
ΕΑΝ ΣΤΑΜΑΤΟΥΣΑΝΕ Ένας φίλος του τον πήγε σε κεντρικό σημείο της πόλης για καφέ, απ’ όπου – όπως του το εγκωμίασε – περνάνε συνεχώς όμορφες γυναίκες. «Μα, φίλε μου», του λέει ο Θωμάς, «το σημείο τούτο θα δικαιολογούσε - 24 -
κάθε παίνεμα, εάν όχι μόνο περνούσανε ωραίες γυναίκες, αλλά εάν σταματούσανε κιόλας!»
ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ & ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ «Ο Χρόνος είναι σαν το ορμητικό ποτάμι. Φεύγει συνεχώς και τρέχει ανεξέλεγκτος. Κι αν τυχόν χωρίς σωσίβιο σε βρει, τότε είναι που σε πνίγει, αφού δεν διδάχτηκες απ’ τους ήδη πνιγμένους πώς να καταφέρεις να σωθείς!» είχε γράψει σ’ ένα σημείωμα· κι όταν ρωτήθηκε ποιο είναι το σωσίβιο που χρειάζεται κάθε άνθρωπος κάθε εποχής, απάντησε πως τούτο είναι… η αυτογνωσία κι η αυτοκριτική.
ΣΩΜΑ & ΨΥΧΗ Ο Θωμάς μόλις είχε αγοράσει ένα καινούριο κοστούμι και κοιταζόταν στον καθρέφτη του μαγαζιού. «Εάν ο Νάρκισσος είχε το σώμα του Γολιάθ και την ψυχή του Δαβίδ, θα ήταν αλλιώς σήμερα η ανθρωπότητα!», μονολόγησε.
ΡΟΔΑ & ΑΓΡΙΟΛΟΥΛΟΥΔΑ Όταν τον ρωτούσαν πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς σ’ όσους τον περιτριγυρίζουν, ο Θωμάς απάντησε με παραβολή: «Τα τριαντάφυλλα να τα αγαπάς, γιατί σου δίδουνε τα ρόδα κι ομορφαίνουνε τους κήπους· τα αγριολούλουδα να τα αγαπάς, όμως, περισσότερο, για να τα μάθεις κι εκείνα, κάποτε, να θελήσουν να μιμηθούν τις τριανταφυλλιές…» - 25 -
ΌΛΟ ΤΟ ΧΩΡΑΦΙ; Σε μια γυναίκα, που καμωνόταν τη ζωγράφο και ήθελε, με την πρώτη της κιόλας έκθεση, να «κάνει ντόρο» στην τοπική κοινωνία, είπε: «Με μιαν σκαφτιά, δεν σκάβεται όλο το χωράφι!»
ΤΥΦΛΗ & ΧΩΛΗ Διάβαζε κάποτε ένα βιβλίο για την επιστημονική πρόοδο των ανθρώπων και το ρόλο της πίστης σ’ αυτήν την εξέλιξη. Από το ίδιο βιβλίο άντλησε τούτη τη φράση, που του άρεσε να λέει σ’ όποιον έβλεπε «τυφλωμένο» από θεοσκότεινες προκαταλήψεις ή να συμπεριφέρεται ως ανεξέλεγκτη αυθεντία: «Η πίστη χωρίς επιστήμη είναι τυφλή, η επιστήμη δίχως πίστη χωλή κι οι δύο τους χωρίς τον άνθρωπο ανυπόστατες κι αφύσικες…»
ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΓΑΛΑ Κάποιος, αν και είχε περάσει η ηλικία του τα τριάντα χρόνια, δεν ήθελε να δουλέψει, αλλά αξίωνε από τους γονείς του να τον συντηρούν οικονομικά κι ο ίδιος γυρνούσε δεξιά κι αριστερά ως παράσιτο. Ακούγοντας την ιστορία του, ο Θωμάς σχολίασε: «Όποιος δεν θέλει να μοχθήσει πλάι στα πρόβατα, δεν αξίζει να γεύεται το γάλα τους!»
- 26 -
ΕΛΠΙΔΑ & ΥΠΟΜΟΝΗ Όταν τον ρωτούσαν πώς καταφέρνει να αντέχει καθημερινά λύπες και χαρές δίχως να βαρυγκωμεί, απαντούσε πως έχει προμηθευτεί τα πολυτιμότερα φάρμακα της γης, την ελπίδα και την υπομονή.
ΑΔΥΝΑΤΟΣ Τον πέτυχε στο δρόμο ένα ζευγάρι νεόπλουτων, που θελήσανε να του αφηγηθούνε για τη γεμάτη χλιδή νέα ζωή τους. Όση ώρα του μιλούσαν, τους άκουγε σιωπηλός. Όταν απομακρύνθηκαν, σχολίασε: «Κανείς δεν είναι τόσο αδύνατος, όσο αυτός που θέλει να παριστάνει το δυνατό».
ΑΠΟΚΡΙΕΣ Πλησίαζαν Απόκριες. Ρωτούν το Θωμά εάν προτίθεται να μασκαρευτεί. Κι εκείνος θυμήθηκε πως κάπου είχε διαβάσει ότι ο φθονερός άνθρωπος μπορεί να υποκριθεί τον καλόκαρδο, αλλά και πως ποτέ δεν είναι δυνατόν ο ευγενικός να μεταμφιεστεί σε κακόψυχο!
ΜΕ ΣΚΥΛΙΑ Ακούγοντας πως ένας έφηβος από καλή οικογένεια της γειτονιάς του έμπλεξε με «κακές παρέες», που τον ώθησαν και στη χρήση ναρκωτικών, ο Θωμάς παρατήρησε: «Άμα συναναστρέφεσαι με σκυλιά,
- 27 -
κάποια στιγμή χάνεις την ανθρώπινη λαλιά κι αρχίζεις να γαβγίζεις!»
ΧΩΡΙΣ ΔΙΑΤΑΓΕΣ Στο συνομιλητή του που ισχυριζόταν πως οι σωστοί νόμοι είναι εκείνοι που φροντίζουν να δώσουν καλούς και νομοταγείς και σώφρονες πολίτες στην κοινωνία, απάντησε: «Μακάρι να γινόμασταν καλύτεροι και ευπειθέστεροι χωρίς διαταγές, παρά μονάχα αποδεχόμενοι τα κελεύσματα της καρδιάς μας…»
ΣΥΝΤΑΓΗ Τον ρωτούσαν ποια είναι η…συνταγή για μιαν επιτυχημένη, χωρίς πόνους και κόπους ζωή. Κι ο Θωμάς έλεγε: «Δεν ομιλούμε για βασιλόπιτα, να βάλεις λίγο λύπη, λίγο παραπάνω χαρά, τις αγωνίες και τις επιτυχίες, να τ’ αναμίξεις όλα τούτα σε σωστές αναλογίες και να σου βγει η …επιτυχημένη ζωή. Η συνταγή δεν είναι να κάνουμε ό,τι θέλουμε στη ζωή, αλλά να μας αρέσει αυτό που κάνουμε είτε εκούσια, είτε ακούσια.»
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Του δώρισαν κάποτε ένα ρολόι τσέπης με μιαν πανέμορφη ασημένια αλυσίδα. Κι ο Θωμάς, αφού τους ευχαρίστησε, είπε: «Η δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου δείχνει πόσο σημαντικό είναι να ‘σαι λεύτερος, χωρίς να γίνεσαι αχαλίνωτος!» - 28 -
ΠΟΛΛΑ ΜΙΚΡΑ Τον περιέπαιζαν ότι στον κήπο του είχε φυτέψει πολλά λουλούδια κι όχι δέντρα. «Μα τα πολλά μικρά όμορφα άνθη μου δίνουν έναν πανέμορφο πολύ μεγάλο κήπο!», ήταν η αποστομωτική του απάντηση.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Τον έβλεπαν συχνότατα να συζητά με παιδιά κι εφήβους. Κι όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί επιδιώκει τη συντροφιά τους, ο Θωμάς είπε: «Έχω βαρεθεί να ακούω συζητήσεις γονέων και δασκάλων για τα παιδιά μας. Μήπως ήρθε, όμως, η ώρα να κουβεντιάσουμε μαζύ μ’ αυτά για όσα τ’ απασχολούν;»
ΉΡΩΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΗΣ Διαβάζοντας για το τέλος του Σπαρτιάτη Παυσανία μετά τους Περσικούς Πολέμους της ελληνικής αρχαιότητας, παρατήρησε: «Όταν ο ήρωας βγάλει από την καρδιά του την πατρίδα και βάλει στη θέση της τον εγωισμό του, τότε μετατρέπεται σε προδότη. Και σ’ ετούτο τον βοηθά, όχι σπάνια, και το …φιλάργυρο στομάχι!»
- 29 -
ΑΡΓΑ ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΟΦΩΝΑ Όταν συνομιλούσε μ’ άλλους, προτιμούσε να ομιλεί αργά και χαμηλόφωνα. Έτσι νόμιζε πως διευκόλυνε τους άλλους να τον παρακολουθούν, ενώ εάν βροντοφώναζε, θα τον περνούσαν για φωνακλά και παρανοϊκό.
ΕΞΑΝΤΛΗΣΕ Είχε πάει να παρακολουθήσει μία διάλεξη, που κράτησε πάνω από μία ώρα. Εμφανώς καταπονημένος ο Θωμάς εξέρχεται από την αίθουσα, όπου εδόθη η διάλεξη. Όταν τον ρώτησαν, λοιπόν, πώς του φάνηκε, απάντησε: «Ο ομιλητής μάς εξάντλησε, δίχως, όμως, να εξαντλήσει και το θέμα του!»
Ο ΟΧΤΡΟΣ Είδε κάποιον να τρέχει φοβισμένος καθώς τον πλησίαζε γαβγίζοντας ένα γιγαντόσωμο σκυλί. Λίγο αργότερα, όταν ο σκύλος είχε πια απομακρυνθεί, ο άνθρωπος πλησίασε εκεί που βρισκόταν ο Θωμάς και μάζεψε πέτρες, για να τις ρίξει προς το μέρος του σκυλιού. «Όταν ο οχτρός φεύγει, όλοι γενναιόκαρδοι γίνονται», σχολίασε ο Θωμάς.
ΤΟ ΜΑΤΙ Σ’ εκείνον, που παραπονιόταν ότι τον είχε ο Θεός εγκαταλειμμένο στη φτώχια και τη μοναξιά του, ο
- 30 -
Θωμάς είπε: «Στη χιονισμένη, κάτασπρη πεδιάδα το μάτι του Θεού πάντοτε ρίχνει μια ματιά προς ένα μικρό ολόασπρο λουλουδάκι…»
ΠΕΡΙ ΓΑΜΠΡΟΥ Ένας φίλος του ήθελε να παντρέψει τη μοναχοθυγατέρα του και ζήτησε τη γνώμη του Θωμά. «Πρόσεξε, γιατί αν σου λάχει φρόνιμος και συνετός γαμπρός, κερδίζεις ένα γιο· όταν, όμως, βρεις κακόψυχο γαμπρό, θα χάσεις και την κόρη σου!» του απάντησε εκείνος.
ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ Για εκείνον που φρόντιζε να αυξάνει ολοένα τα εισοδήματά του, αλλά παραμελούσε την καλλιέργεια της ψυχής του, σχολίασε: «Όσο πιο πολύ κοιτάς τα φύλλα του δέντρου, τόσο πιο πολύ χάνεις τις ρίζες του!»
Ο ΣΠΟΝΔΥΛΟΣ Πήγε κάποτε στο γιατρό για γενικές εξετάσεις. Ο γιατρός τον βρήκε περίφημα και πιο πολύ του επαίνεσε τη σπονδυλική του στήλη. «Λογικό είναι, άμα ο πρώτος της σπόνδυλος δεν είναι φτιαγμένος από δουλοπρέπεια κι ανηθικότητα…» απαντά ο Θωμάς στο γιατρό.
- 31 -
ΑΡΧΟΜΑΝΕΙΣ «Στη χώρα που οι πολιτικοί, επειδή λαχταρούν την εφήμερη δόξα αξιωμάτων, ζητούνε να κυβερνήσουνε κι όχι εξαιτίας των προσωπικών αξιών, δεν υπάρχει μήτε σεβασμός στο παρελθόν, μήτε αξιοποίηση του παρόντος, μήτε σχεδιασμός του μέλλοντος!», συνήθιζε να λέει για τους αρχομανείς εκείνους που γυρεύανε μερίδιο στην εξουσία.
ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ Μια βροχερή βραδιά, όντας συνοδηγός ενός φίλου του κατέβαιναν με τ’ αυτοκίνητο του άλλου στο κέντρο της πόλης. Σε ένα κόκκινο φανάρι, σταμάτησαν και ο Θωμάς, βλέποντας μία γυναίκα να τους κουνά το χέρι, αν και παντελώς άγνωστή τους, της λέει: «Εάν περιμένεις λεωφορείο, η στάση είναι απέναντι· εάν, όμως, θες ταξί, εμείς ταξιτζήδες δεν είμαστε…»
ΟΙ ΜΩΡΟΙ Ακούγοντας περί σκανδάλων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, ο Θωμάς σχολιάζει: «Τελικά, οι μωροί είναι περισσότεροι από τα μωρά…!»
ΛΙΓΟΤΕΡΗ Η ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ «Η καθημερινή μας ζωή μοιάζει με τον καφέ», συνήθιζε να λέει ο Θωμάς. «Το χειρότερο είναι όταν σου βάζουνε λιγότερη ή περισσότερη ζάχαρη και
- 32 -
ελευθερία απ’ όση καθημερινά χρειάζεσαι όσοι θέλουνε κουμάντο αυθαίρετα στη ζωή σου να κάνουνε…»
ΣΕ ΛΥΚΟΥΣ Τον ρωτήσανε κάποτε για τον εθνικισμό. «Δεν υπάρχει χειρότερο κακό από τη μεταμόρφωση των ανθρώπων σε λύκους· τους βλέπεις να αγαπούνε το δικό τους παιδί και τη δικιά τους εστία, μα να σκοτώνουν το γείτονα, επειδή πιστεύει σ’ άλλη σημαία κι έχει άλλη θρησκεία!», παρατήρησε.
ΘΑΜΜΕΝΕΣ; Βλέποντας φιλικά του πρόσωπα να παρακολουθούνε ανήσυχα στην τηλεόραση κρούσματα ανεξέλεγκτης βίας και τρομοκρατίας, ο Θωμάς συστήνει: « Μολονότι ακούμε συνεχώς από τα Μ. Μ. Ε. για εγκλήματα και κλεψιές, υπάρχουν και καλές ειδήσεις, αχτίδες φωτεινές αισιοδοξίας κόντρα στο δύσκολο και αμφίβολο παρόν και το σκοτεινό και απρόβλεπτο μέλλον. Ακόμα κι αν είναι «θαμμένες» στα μονόστηλα των τοπικών εφημερίδων ή για εμπορικούς λόγους δεν ακούγονται καν από τα ραδιοτηλεοπτικά ειδησεογραφικά δελτία»
- 33 -
ΚΑΙ ΜΕΝΑ Δεν είχε νυμφευτεί ακόμη κι ένας θείος του, για να τον πείσει να επισπεύσει την αναζήτηση νύμφης και το γάμο, του είπε: «Άιντε, βρε Θωμά, να παντρευτείς να με κάνεις ευτυχισμένο!» Τότε, γυρνάει ο Θωμάς και του απαντά «Μετά χαράς Θείε μου, θα επιταχύνω· βλέπεις, ο γάμος μου δεν θα κάμει μόνο εσένα ευτυχισμένο, αλλά και …μένα!»
ΣΚΟΝΕΣ Κάθε φορά που καθότανε στο τραπέζι για φαγητό ή πιοτό, συνήθιζε την πρώτη μπουκιά ή γουλιά στους Θεούς μ’ ευγνωμοσύνη ν’ αφιερώνει, που έχουνε στους ανθρώπους δώσει δύο άσπρες σκόνες να τους ομορφαίνουν τη ζωή, το … αλάτι και τη … ζάχαρη!
ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΥΣ Όσες φορές έβρεχε, ο Θωμάς, βλέποντας τους ανθρώπους να τριγυρνούν άσκοπα δεξιά κι αριστερά, έλεγε πως οι άνθρωποι πρέπει να ‘χουνε κάποια βιολογική συγγένεια με τους σαλίγκαρους. Αφού κι οι μεν κι οι δε, στις νεροποντές, αντί να κάθουνται ήσυχοι στα σπιτικά τους, βγαίνουν έξω και γυρίζουνε χωρίς λόγο και αιτία στους δρόμους!
- 34 -
ΣΟΒΑΝΤΙΣΜΑΤΑ Στο δρόμο που πήγαινε, μιαν ημέρα, για τη δουλειά του, ένα νεαρό συνάντησε σ’ ηλικία κύριο, που συνόδευε μια γριά, η οποία, αν και μακιγιαρισμένη, έδειχνε φανερά πως ήταν σε κακό χάλι. Το ζευγάρι τον ρώτησε βιαστικά πού είναι το πλησιέστερο εφημερεύον νοσοκομείο, γιατί η γυναίκα, που ήταν πενθερά του κυρίου, ένιωθε έντονη δυσφορία και, πριχού καταρρεύσει, είχε άμεση χρεία ιατρικής φροντίδας. Αφού τους έδειξε το δρόμο κι απομακρύνθηκαν, ο Θωμάς σχολίασε: «Μάλλον, έπρεπε σε… μάντρα οικοδομικών υλικών να τους στείλω να επιδιορθώσουν οι μάστορες τα… σοβαντίσματα, παρά στο νοσοκομείο!»
ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ Ένας μακρινός εξάδελφός του κακομεταχειριζόταν τη γυναίκα του και είχε «κερδίσει» την… αντιπάθεια του Θωμά, ο οποίος, όταν του μιλούσαν γι’ αυτόν, απέφευγε κάθε συζήτηση, λέγοντας: «Τους φίλους εύκολα τους κάνεις συγγενείς, ενώ τους συγγενείς δύσκολα φίλους!»
ΣΤΕΚΕΤΑΙ Πολλές φορές, άτομα που πρωτογνωρίζουν το Θωμά σε ποιο Θεό πιστεύει. «Σ’ εκείνον, που τα πάθη χαλιναγωγεί, που τα παθήματα συγχωρεί, που τη φρονιμάδα και την ταπεινοφροσύνη διδάσκει, που την αυτοκριτική και την αγνότητα της ψυχής και του νου - 35 -
προτάσσει, που το γέλωτα συγκρατεί και το δάκρυ σφουγγίζει, που τη φιλία και τον έρωτα προστατεύει και δοξάζει. Και δεν τον λένε τούτο το Θεό μήτε Χριστό, μήτε Δία, μήτε Γιαχβέ, μήτε Αλλάχ, μήτε Βούδα και μ’ αλυσίδες ουρανόθεν δεν δεσμεύει τους θνητούς και εφήμερους ανθρώπους, μα με στοργή τους αγκαλιάζει, τους νουθετεί, τους προτρέπει, τους ενθαρρύνει και τους συμβουλεύει. Συνείδηση τον κράζουν οι σοφοί κι οι απλοί άνθρωποι … Ψυχή, κι ας μοιάζει με τις Ερινύες, όχι στις κυνηγούς τύψεις των εγκλημάτων, μα μονάχα στο ότι έχει κι αυτός φτερά και πλάι στέκεται σ’ όλους μας, αλαφροΐσκιωτους και λογικούς», απαντά ο Θωμάς.
ΤΟ ΨΑΡΙ Θέλοντας να περιπαίξει κάποιον που, με τα λόγια, καμωνόταν τον ψαρά και περηφανευόταν για τις ψαριές του, ο Θωμάς γύρισε και του είπε: «Αν και θα σου πήγαινε ο ρόλος του ιχθυοπώλη περισσότερο, που πρέπει μεγαλόφωνα και φανταχτερά να διαλαλήσει την πραμάτεια του για να τη μοσχοπουλήσει, πρώτη φορά στη ζωή μου βλέπω… ψάρι να ασχολείται με την ψαρική ως θύτης κι όχι ως θήραμα…»
ΕΑΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ Ακούγοντας για τις αγωνιώδεις προσπάθειες των γιατρών να βρούνε φάρμακα για τις ανίατες ασθένειες που μαστίζουνε, από χρόνια, την ανθρωπότητα, ο Θωμάς σχολίασε: «Όποιος σ’ ένα ομαδικό άθλημα
- 36 -
αγωνίζεται σκοπεύοντας να διακριθεί μονάχα ο ίδιος, χαρίζει τον αγώνα στους αντιπάλους του. Εάν, όμως, ανιδιοτελώς συνεργάζεται με τους συμπαίχτες του, στην πολυπόθητη νίκη ευκολότερα φτάνουν.»
ΑΠ’ ΤΗΝ ΠΕΝΝΑ Κάποιος γλοιώδης πολιτευτής τον πλησίασε και τον ρώτησε εάν του αρκούν τα χρήματα που έπαιρνε από τα δημοσιεύματά του. «Προτιμώ – του απάντησε ο Θωμάς – να ζω απ’ την πέννα μου, παρά απ’ τη … γλώσσα μου!»
ΠΡΟΣΠΟΙΟΥΜΕΝΟΙ «Το βελούδινο γάντι να φοβάσαι πιότερο που κρύβει κάτω του σιδερένια γροθιά!», είπε ο Θωμάς σε κάποιον που έδειχνε να πιστεύει εκείνους, που μέχρι χτες ήσαν ορκισμένοι αντίπαλοί του και τώρα, προσποιούμενοι τους φίλους, τον πλησίαζαν με καλοπιάσματα και κολακείες.
ΔΕΝ ΕΧΕΙ Βρήκε, κάποτε, στο δρόμο, ένα γιομάτο χρήματα πορτοφόλι. Όταν το παρέδωσε στις Αρχές, αρνήθηκε να πάρει εύρετρα, λέγοντας: «Η τιμιότητα δεν έχει ανάγκη υλικής ανταμοιβής…»
- 37 -
ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΜΑ Η διδασκαλία και η νουθεσία των παιδιών δεν είναι βιοποριστικό επάγγελμα. Είναι κοινωφελές λειτούργημα και ανυπέρβλητο και θεόπεμπτο καθήκον. Με τέτοια λόγια ο Θωμάς δικαιολογούνταν για ποιο λόγο προέτρεπε γονείς και δασκάλους διαρκώς να συμβουλεύουν τα παιδιά τους ν’ αγαπούν και ν’ αγωνίζονται για την αγάπη, τη δικαιοσύνη, την αλήθεια, την ειρήνη, την ελευθερία, τη φιλία, τη σοφία, την ισότητα και τη λαοκρατία.
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ Ακούγοντας την άλλοτε μανιασμένη και σπανίως γαλήνια σύζυγο του γείτονα να φωνάζει και να βρίζει τον άμοιρο τον άντρα της, ο Θωμάς σχολίασε: «Από σβησμένο ξανάγινε εν ενεργεία το ηφαίστειο της Θήρας!»
ΤΑ ΜΠΕΡΔΕΥΕ Μαθαίνοντας πως ένας γνωστός μεσήλικας δημοσιογράφος πέθανε από αλκοολισμό, ο Θωμάς παρατήρησε: «Πάντοτε, όσο ζούσε, τα μπέρδευε· έπινε το κρασί ανόθευτο και νόθευε τις … ειδήσεις…»
ΟΤΑΝ ΒΙΑΖΟΝΤΑΙ Ακούγοντας για ένα πολύνεκρο τροχαίο δυστύχημα στην εθνική οδό, το οποίο οφειλόταν στην υπερβολική
- 38 -
ταχύτητα, ο Θωμάς, γιομάτος απόγνωση και λύπη, είπε: «Ένα απ’ τα θαύματα της εποχής μας είναι ότι, όταν οι άνθρωποι βιάζονται να πεθάνουν, τίποτα δεν μπορεί να τους αποτρέψει!»,
«ΤΟ ΧΡΩΜΑ» Σ’ ένα ταξίδι του στην πολύβουη και πολυάνθρωπη πρωτεύουσα, που ‘χε γιομίσει πια με ετερόχθονες διαφόρων φυλών και χρωμάτων πέρα απ’ τους γηγενείς Έλληνες, έψαχνε ένα δρόμο. Ρώτησε αρκετούς ντόπιους· άλλοι προσποιήθηκαν πως δεν ήξεραν· άλλοι δεν γνώριζαν στα αλήθεια· πολλοί βαρυγκωμούσαν και κάποιοι δεν του απάντησαν καν, μα τον κοίταζαν περίεργα. Ώσπου, όταν βρέθηκε ένα ζευγάρι Αφρικανών νέγρων, που είχε βρεθεί στην Αθήνα για αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος, και τον βοήθησε πρόθυμα και αποτελεσματικά, ο Θωμάς, ανακουφισμένος, είπε: «Την αγάπη δεν τη δίδει το χρώμα του δέρματος, αλλά οι χτύποι της καρδιάς!»
«ΓΙΑΤΙ ΧΤΥΠΑΣ;» Ρωτά ο Θωμάς τους αυστηρούς γονείς γιατί δεν αφήνουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν στις σχολικές εκδρομές και στις εφηβικές συγκεντρώσεις, «Γιατί χτυπάς τα περιστέρια, ενώ τις φτερούγες τους προσπαθούνε, στον αέρα, ν’ ανοίξουνε;»
- 39 -
ΌΧΙ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ Ενώ μία από τις αυτοαποκαλούμενες «μεγάλες» κομματικές παρατάξεις περηφανευόταν πως ο αρχηγός της παρέμεινε περισσότερο σερί από κάθε άλλον μέχρι τότε στον πρωθυπουργικό θώκο, λίγο πιο πολύ από οχτώ συνεχή χρόνια, ο Θωμάς σχολίασε: «Ίσως παρέμεινε τόσο, επειδή δεν ήταν αφελής να προκηρύσσει εκλογές κάθε χρόνο…»
ΔΕΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ; Ο Θωμάς είχε πάει να παρακολουθήσει μία βιβλιοπαρουσίαση, σε γνωστή αίθουσα διαλέξεων στο κέντρο της πόλης. Όταν, όμως, είδε ότι προσήλθε και ένας εκ των παραγόντων της πόλης, φαινομενικά φιλότεχνος, μα στην πραγματικότητα ο πιο άμουσος και γλοιώδης, ο Θωμάς παρατήρησε: «Εάν ήξερα ότι δεν απαγορεύονται τα…τετράποδα, θα έφερνα μαζύ και τη γάτα μου, την Ερασμία, που κάθε βράδυ τη νανουρίζω με λογοτεχνία, ελληνική και ξένη!» ΒΑΡΥ Σε μιαν εκδήλωση, ένας ευτραφής άντρας, που περηφανευόταν για τις πολυετείς του σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, ζήτησε το λόγο, μα τα επιχειρήματά του προξένησαν τη θυμηδία των συγκεντρωμένων. «Το μόνο βαρύ σ’ αυτόν εδώ τον άνθρωπο ήταν το … πάχος και όχι η … γνώμη του!», ήταν το σχόλιο του Θωμά.
- 40 -
ΧΟΡΤΟΦΑΓΟΣ Σε κάποιο δείπνο, ο Θωμάς συνάντησε έναν χορτοφάγο. Και θέλοντας να τον πειράξει, τον ρώτησε: «Των χόρτων ή του κρέατος … οχτρός είσαι και το ‘ριξες στη χορτοφαγία;»
ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ Ακούγοντας το θόρυβο, που αβγάταινε από ειδικούς μα και άσχετους, για την εισαγωγή και τη χρήση ενός νέου νομίσματος, επιβαλλόμενου από την Ευρώπη και στην Ελλάδα, ο Θωμάς σχολίασε: «Το νέο νόμισμα μπορεί, πανεύκολα, να μπει στην τσέπη του Έλληνα και, ακόμη πιο εύκολα, να εξέλθει· δύσκολα, όμως, θα βρει θέση στην καρδιά του …»
ΠΡΟΤΥΠΟ Από συνήθεια, κάθε πρωί, προσερχόταν πρώτος, απ’ όλους τους συναδέλφους του, στη δουλειά του. Εν αντιθέσει με κάποιους εκ των προϊσταμένων του, που αργούσαν χαρακτηριστικά και επιδεικτικά. Όταν, λοιπόν, κάποιοι τον ρωτούσαν για ποιο λόγο πιάνει πρώτος – πρώτος δουλειά, απαντούσε, δείχνοντας τον κατάλογο των αργοπορημένων επικεφαλής: «Σημασία δεν έχει εάν έρχεσαι πρώτος ή τελευταίος στη δουλειά· αρκεί, όταν θεωρείσαι πρότυπο, να φροντίζεις να ‘σαι κιόλας…!»
- 41 -
Η ΔΙΑΘΕΣΗ Κάθε φορά που ρωτούσαν το Θωμά για την ψυχική του διάθεση, εκείνος απαντούσε: «Καλύτερα από χτες, χειρότερα από αύριο!»
Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Πηγαίνοντας ο Θωμάς να ιδεί ένα φίλο του, που ήταν άρρωστος, μαθαίνει πως εκείνος τοποθετήθηκε διευθυντής στο νοσοκομείο. Και γυρνά έκπληκτος, μα κι ατάραχος και του λέει: «Νόμιζα πως θα πήγαινες στο νοσοκομείο, για να σου γράψουν φάρμακα οι γιατροί, αλλά εσύ, επειδή δε βρήκες κρεβάτι να νοσηλευτείς, πήγες απευθείας για την … καρέκλα του διευθυντή;»
ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ «ΠΟΛΙΣ»; Κάποιος γνωστός του Θωμά τοποθετήθηκε στο Δημαρχείο Προϊστάμενος του Γραφείου Πόλης, να ακούει δηλαδή τα παράπονα των πολιτών και να τα επιλύει είτε μόνος του ή με τους στενούς του συνεργάτες, είτε μεταφέροντάς τα στο Δήμαρχο και τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες. Εκ των πράξεών του και με την ανοργανωσιά του, κρίθηκε αποτυχημένος και ανίκανος να διαχειριστεί την αρκετά σημαντική δημόσια θέση που κατείχε και γι’ αυτό και παραιτήθηκε. Όταν ο Δήμαρχος έκανε δεχτή την παραίτησή του, ο Θωμάς, δείχνοντας σε κάποιον που του ζήτησε να πει τη γνώμη του το γνωστό σ’ όλους τους κατοίκους της πόλης καφενείο «Πόλις», - 42 -
σχολίασε: «Μάλλον, τελικά, καλύτερο και γι’ αυτόν και για εμάς θα ‘ταν εάν ο Δήμαρχος τον όριζε προϊστάμενο όχι στο Γραφείο Πόλης, αλλά στο … «Πόλις»!» ΧΑΡΗ Σ’ ΕΝΑ ΞΥΡΑΦΙ Είχε αποφασίσει να μείνει αξύριστος για δύο βδομάδες σερί. Ένα πρωί, όμως, ο Θωμάς άλλαξε γνώμη και, μέσα σε ένα δεκάλεπτο, είχε, δίχως το παραμικρό κόψιμο, απαλλαγεί από την γκριζόμαυρη γενειάδα, αλλά άφησε το μουστάκι του ανέπαφο. Τελειώνοντας, λοιπόν, το ξύρισμα και αντικρίζοντας ξυρισμένο, στον καθρέφτη, τον εαυτό του, σ’ ένα άνευ προηγουμένου αυτοσαρκασμό, μονολόγησε : « Από τον επαναστάτη Άρη Βελουχιώτη με την πολυήμερη αγριωπή γενειάδα μεταμορφώθηκα , χάρη σ’ ένα ξυράφι και δίχως αίμα να χυθεί, στο… μυστακοφόρο ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί!» … ΜΑΝΑ ΚΑΙ ΝΥΦΗ; Η μάνα ενός φίλου του φώναζε στο 33χρονο γιο της να βρει μια γυναίκα να παντρευτεί, να τον νοικοκυρέψει, γιατί ήταν ασυμμάζευτος και σαν άτι ατίθασος. Κι ο Θωμάς γυρίζει και της λέει: «Εδώ, εσύ, που είσαι μάνα του και τον ξέρεις κι από την καλή κι από την ανάποδη, τόσα χρόνια δεν κατάφερες να τον διορθώσεις, πώς περιμένεις μια ξένη, η νύφη σου, να μπορέσει να τον κουμαντάρει; Δεν αρκεί η αγάπη των δικών μας ανθρώπων, η δική μας θέληση παίζει τον πρώτο, πάντοτε, ρόλο στις αλλαγές της ζωής μας!»
- 43 -
ΑΛΗΘΙΝΟ ΚΑΙ ΗΔΟΝΙΚΟΤΑΤΟ Ο Θωμάς βρέθηκε σε μια φιλική οινοποσία με δύο όμορφες γυναίκες. Όταν έφτασε η σειρά του για πρόποση, ευχήθηκε: «Ό,τι αληθινό και ηδονικότατο για καθένα μας!» Και δικαιολόγησε την ευχή του ως εξής: «Είπα “αληθινό”, γιατί η αλήθεια είναι από μόνη της το μέγιστο προτέρημα στην καθημερινή, δημόσια και ιδιωτική, ζωή των ανθρώπων. Κι “ηδονικότατο”, επειδή, όσο ζούμε και μιας και είμαστε και εφήμεροι, πρέπει να μεθάμε από την ύψιστη ηδονή, την αληθινή αγάπη!» ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ … ΚΡΙΟΙ Βλέποντας σωρό τους νέους να υποβάλλουν κάθε μέρα τα δικαιολογητικά τους προς αναζήτηση εργασίας στο παρακείμενο της υπηρεσίας του γραφείο ανεργίας, ο Θωμάς σχολίασε σ’ ένα φίλο του, ο οποίος, βλέποντάς τον σκεπτικό, τον ρώτησε τι τον προβλημάτιζε: «Καθημερινά, όταν δεν έχεις τύχη, ορθώνονται μπροστά σου τοίχοι και τείχη. Δεν πρέπει, όμως, να λυγίζεις και να υποχωρείς ή να παραιτείσαι του αγώνα, στις πρώτες δυσκολίες ή αντιξοότητες. Πάντα, υπάρχουν πολιορκητικοί κριοί να διαρρήξεις τα τείχη και να φτάσεις έως την ευτυχία! Κι οι σπουδαιότεροι και αποτελεσματικότεροι απ’ όλους είναι η αγάπη και ο έρως…» ΠΡΟΛΑΒΕ; Όταν κάποτε τον ρώτησαν γιατί, ενώ συναναστρέφεται καθημερινά και επί πολλές ώρες την Κλεοπάτρα, δεν είναι μαζύ της ερωτικό ζευγάρι, ο Θωμάς απάντησε: «Ευτυχώς, αν και εκείνη και εγώ θα μπορούσαμε να
- 44 -
εμπνεύσουμε ο ένας στον άλλο έρωτα, δεν μπορούμε, πλέον, να ερωτευθούμε μεταξύ μας. Όχι μόνο επειδή ο καθένας μας είναι ερωτευμένος αλλού, αλλά, να ‘μαστε καλά, διότι μας πρόλαβε στην καρδιά μας και εισήλθε καλοδεχούμενη η φιλική αγάπη, που σπανίζει, δυστυχώς, σήμερα…» ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΦΡΑΓΙΣΜΑΤΑ Καθόταν και έπινε καφέ, στο κέντρο της πόλης, με τον οδοντίατρό του. Μια γυναίκα, γνωστή πολυλογού, ξαφνικά, πλησιάζει το γιατρό και επειδή τον ήξερε, του ζήτησε να πάνε εκείνη κιόλας τη στιγμή στο οδοντιατρείο να της κάνει ένα – δυο σφραγίσματα, γιατί την πονάνε αφόρητα τα δόντια της. Ο γιατρός έδειξε να δυσφορεί, επειδή είχε μόλις σχολάσει καταπονημένος από ολοήμερη δουλειά, και της είπε να περάσει από το ιατρείο πρωί – πρωί, την επομένη ημέρα. Στην εμμονή της για αυτοστιγμεί εξέταση, ο Θωμάς γυρνά και της λέει: « Εάν θες ντε και καλά να σφραγίσεις τα δόντια σου σήμερα, λίγο πιο πέρα από εδώ υπάρχει… σφραγιδογλυφείο!» ΤΟΥ ΑΪ – ΓΙΩΡΓΗ Όταν άκουσε ότι ο πιθανός νέος αρχηγός ενός μεγάλου κόμματος ονομάζεται Γιώργος και η εκλογή του στην ηγεσία της παράταξης ορίστηκε για την επαύριον των Φώτων, ο Θωμάς σχολίασε: «Μέχρι σήμερα, ήξερα ότι, αν και είναι κινητή, η εορτή του Αϊ – Γιώργη πάντοτε μεταφέρεται, όταν συντρέχουν οι λόγοι που ξέρουν οι της Εκκλησίας, για μετά το Πάσχα. Από φέτος, όμως, θαρρώ ότι θα μετατίθεται αμέσως μετά τα Φώτα και τα Θεοφάνια!»
- 45 -
«ΔΙΑΦΕΡΟΥΜΕ» Πικραμένος και αντικρίζοντας τα άτομα που συναπάρτιζαν τα ψηφοδέλτια των μεγάλων κομμάτων σε κάποιες βουλευτικές εκλογές, ο Θωμάς ενεχείρισε σε φίλους του το εξής γραφτό του σημείωμα: «Και σ’ αυτό διαφέρουμε από τους Αρχαίους Έλληνες, αυτοί είχανε συμμορίες, εταιρείες, κόμματα και λαό, εμείς έχουμε συμμωρίες, εταίρες, κώματα και όχλο…» «ΒΓΑΊΝΕΙΣ» Βλέποντας φίλους και γνωστούς να σκορπούν ώρες στην αλόγιστη χρήση του Internet, ο Θωμάς παρατήρησε: «Μπαίνοντας στο μαγικό κόσμο των πληροφοριών, βγαίνεις από τον κόσμο της … αληθινής ζωής!» ΜΕ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥ… Στον επίλογο ενός μακροσκελούς άρθρου του, στο οποίο, λίγο μετά την είσοδο μιας καινούριας χρονιάς, προσπαθούσε να εκφράσει την αγωνία του για το μέλλον της ανθρωπότητας και να τη μοιραστεί με τους αναγνώστες της εφημερίδας, η οποία τον είχε «φιλοξενήσει», ο Θωμάς κατέληγε με τα εξής λόγια: «Η διαίρεση της αιωνιότητας σε δευτερόλεπτα, λεπτά, ώρες, ημέρες, μήνες και έτη είναι ανούσια, και τη μέγιστη, πλέον, σημασία έχει να ζεις και ν’ απολαμβάνεις τη μοναδικότητα, την τελειότητα και την ομορφιά της κάθε στιγμής! Μα πάνω απ’ όλα, να… ερωτεύεσαι χωρίς κηδεμόνες και να τα δίνεις όλα, ακόμη κι αν το «πληρώνεις» με αίμα και δάκρυ …!»
- 46 -
ΝΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙΣ Ακούγοντας για την αλλαγή στην ηγεσία ενός μεγάλου πολιτικού κόμματος, ο Θωμάς σχολίασε σ’ όσους έλπιζαν και σε μεταβολή της πολιτικής της παράταξης: «Για να πάψουν τα χέρια του ευπόρου ασθενούς να παίρνουνε μονάχα αχόρταγα το βιος του κοσμάκη, αλλά ν’ αρχίσουνε και να δίνουνε κιόλας στους πένητες, δεν αρκεί, επί της χειρουργικής κλίνης, ν’ αλλάξεις μόνο το κεφάλι του· και την καρδιά του πρέπει με καινούρια, που να χτυπά για το συνάνθρωπο, να αντικαταστήσεις…!» ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ! Κάποια εποχή, αγαπούσε πολύ πλην κρυφά, επειδή φοβόταν την απόρριψή της και δείλιαζε να της το πει, μιαν κοπέλα, που την έλεγαν Ελευθερία. Κοινή φίλη της Ελευθερίας και του Θωμά ήταν η Σοφία, που, κάποτε, βρέθηκε σ’ ανάγκη και δέχτηκε τις άοκνες φιλικές, γεμάτες αγάπη περιποιήσεις της Ελευθερίας. Όταν ο Θωμάς τόμαθε, έγραψε στην Ελευθερία, «Έμαθα πώς συμπεριφέρθηκες στη Σοφία και ένιωθα, αν και… σοσιαλιστής, εξαιτίας σου, πλέον, περισσότερο … φιλελεύθερος!», εννοώντας «φίλος της ελευθερίας»! ΝΑ ΤΗΝ ΕΝΣΤΕΡΝΙΣΤΟΥΝΕ Μολονότι, πάντοτε, προσέφερε ανιδιοτελώς και αφειδώς τη βοήθειά του σ’ όλον τον κόσμο, κάποτε, που κι ο ίδιος, γιομάτος φιλική αγάπη για κείνη, είχε συμπαρασταθεί στη Σοφία σε μια δύσκολη στιγμή της, ο Θωμάς της απάντησε στις ευχαριστίες της: «Μπορεί, στη ζωή μου, νάχω κάνει ή νάχω υποστεί - 47 -
πολλά από δικά μου λάθη ή άλλων επιλεγμένες αβλεψίες· έχω, όμως, δασκαλευτεί ότι πιο πολύ αξίζει και μετρά όχι όταν δίνεις παντού, αλλά οσάκις, ανά πάσα στιγμή, πανέτοιμος να δώσεις είσαι όπου σε χρειάζουνται· ακόμη κι εάν μερικοί εξ αυτών την αγάπη σου περιφρονούνε, μην μπορώντας ή μη θέλοντας να την ενστερνιστούνε και να τη μοιραστούνε…»
ΚΙΩΝ & ΚΥΩΝ Σε κάποιον αλλοτινό του φίλο, που είχε, πλέον, παρασυρθεί από την ασύνετη αρχομανία και μιαν άκρατη εγωπάθεια μολονότι τα νιάτα προμήνυαν ένα λαμπρό και κοινωφελή επιστήμονα, ο Θωμάς έγραψε το ακόλουθο γράμμα, γεμάτος λύπη και απογοήτευση: «Θα ‘θελα πολύ να σε αγαπώ όπως στην εφηβεία μας, αλλά δεν μπορώ, γιατί από κίων της κοινωνίας μας έγινες… κύων!»
ΤΟΥΣ ΗΜΙΛΕΥΚΟΥΣ «Μαζεύτηκαν οι λευκοί να συζητήσουνε για ό,τι απασχολεί τους ημίλευκους συνανθρώπους μας· ξεχάσανε, όμως, να τους προσκαλέσουνε να πούνε, ως άμεσα ενδιαφερόμενοι, τη γνώμη τους κι εκείνοι…», ήταν το σχόλιο του Θωμά, μόλις άκουσε πως στο αρμόδιο υπουργείο σχεδιάζανε σύσκεψη για τα προβλήματα στέγασης και εκπαίδευσης των τσιγγάνων!
- 48 -
ΤΟ ΓΕΡΑΣ Βλέποντας ένα ζευγάρι ηλικιωμένων αγκαλιασμένο και χαμογελαστό ν’ απολαμβάνει τον μετά βίας εμφανισμένο πίσω από τα κατάμαυρα σύγνεφα ήλιο του Γενάρη, ο Θωμάς παρατήρησε: «Το γέρας του γήρατος είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη μπροστά στο εφεξής απρόβλεπτο, η εκτίμηση της αγάπης ως δείγμα ευγνωμοσύνης για όσα περάσανε, μα και η ψυχοσωματική δύναμη ν’ αντικρίζεις με χαμόγελο όσα, καθημερινά, σε περιβάλλουνε!» ΚΟΠΟΣ & ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ Όταν ένας γνωστός του είπε στο Θωμά πως έπιασε μια δεύτερη, διαφορετική από εκείνη που ‘χε έως τότε, δουλειά, για ν’ αυξήσει τα έσοδά του, ο Θωμάς δεν τον συνεχάρη. Στον αντίποδα, γύρισε και του είπε: «Ναι, εύγε σου, γιατί έτσι θα αβγατίσει το πορτοφόλι σου· μαζύ του, όμως, θα πληθύνει κι ο κόπος σου και δε θα μπορέσεις να χαρείς τις νέες προσόδους σου· άσε δε, που θα μπλέξεις με καινούριους και διαφορετικούς εργοδότες, που και αποκλειστικότητα, την οποία δεν μπορείς να τους προσφέρεις, θα ζητούνε από σένα και επειδή δεν ξέρουνε τόσο καλά όσο οι τωρινοί τον ψυχικό σου κόσμο, δε θα διστάζουνε να σε ταπεινώνουνε, εάν δεν τους είσαι αρεστός. Κι αν θες τη συμβουλή μου, προσπάθησε, χωρίς βαρυγκώμιες μα πρόθυμα, στο μέχρι σήμερα εργασιακό σου περιβάλλον να μοχθήσεις πιο πολύ, να δείξεις ότι, αλήθεια, αξίζεις μεγαλύτερο μισθό και, εκτιμώντας τον κόπο και την προσφορά σου, η εργοδοσία σου, θυμήσου με, θα σ’ ανταμείψει και
- 49 -
καλύτερα, δίχως ανάγκη να ‘χεις κι άλλού στέγη εργασιακή ν’ αναζητάς!» ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ «Όταν δεν μπορείς να έχεις αυτό που θάθελες, να μην συμβιβάζεσαι μ’ ό,τι σου δίνουνε, αλλά ν’ αγωνίζεσαι για το καλύτερο που μπορείς να έχεις!». Με τέτοια λόγια, συμβούλευε ο Θωμάς το γιο ενός φίλου του, όταν ο νεαρός, με την παραμικρή δυσκολία του αγώνα της νιότης του να ενταχτεί αρμονικά στο κοινωνικό του περιβάλλον, έσκυβε δουλοπρεπώς το κεφάλι… ΧΡΩΜΑΤΑ & ΧΤΥΠΟΥΣ Ακούγοντας, κάποτε, για έναν τυφλό καλλιτέχνη, που έστησε μόνος του μιαν εξαιρετική, παρά κάποιες δυσμενείς και επιτιμητικές κριτικές, έκθεση χειροτεχνημάτων του, ο Θωμάς, στην επίσημη παρουσίασή της, πλησιάζοντάς τον, του έδωσε συγχαρητήρια και του ‘πε: «Τυφλοί και κουφοί είναι, αλήθεια, όσοι δε θέλουνε να βλέπουνε και ν’ ακούνε τα χρώματα της φύσης και τους χτύπους της καρδιάς, όχι εκείνοι που δεν μπορούνε…»
ΚΕΝΟ & ΚΑΙΝΟ Βλέποντας έναν πολιτευτή, ο οποίος, παρότι ευαγγελιζόταν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις ενάντια στην καθεστηκυία τάξη, τελικά υπεχώρησε και υπαναχώρησε ξανά στις «αγκάλες» του συντηρητικού κόμματος, απ’ όπου προερχόταν, ο Θωμάς σχολίασε: «Για το καινό ξεκίνησε, στο κενό κατέληξε!»
- 50 -
ΤΟ ΟΝΟΜΑ Ακούγοντας για τον κακόψυχο χαρακτήρα ενός γείτονά του που τον έλεγαν Χρυσάφη, ο Θωμάς παρατήρησε: «Μάλλον πρέπει να του πούμε ν’ αλλάξει όχι το χαρακτήρα του, αλλά το όνομα, εφόσον, για πρώτη φορά στη ζωή μου, ακούω μ’ ένα τόσο πολύτιμο όνομα να αποκαλείται ένας τόσο … ασήμαντος άνθρωπος!» ΤΗΝ ΚΟΠΩΣΗ Στις δύσκολες στιγμές της ζωής του, όταν δεν υπήρχε κάποιος, συγγενής ή φίλος, να τον βοηθήσει και να τον υποστηρίξει, ο Θωμάς ενδυνάμωνε και ενθάρρυνε ατός του τον εαυτό του με τέτοια, πάνω – κάτω, λόγια: «Υπάρχουνε αρκετές, ακούσιες και εκούσιες, ατραποί, που διαβαίνεις νυχθημερόν, προσπαθώντας να μην χαθείς σε λαβύρινθο, μα και σαν εμπλακείς σε δαιδαλώδη μονοπάτια, δύναμη ψυχής και σώματος πρέπει να βρίσκεις, χωρίς συμβιβασμούς και πισωγυρίσματα, πάντα μέσα σου, την αληθινή αγάπη για να προϋπαντήσεις και έως το λιοφώς, μαζύ της ακόμη κι αν λειψή σου φαίνεται σε σχέση με τα όνειρά σου, να πορεύεσαι, την όποια κόπωση της δανεικής σου ζωής υπερνικώντας…» Ο ΑΪ ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ Ήταν κάποτε ένας Δήμαρχος στην πόλη, ο οποίος, όσο είχε τα ηνία, είχε προξενήσει πολυποίκιλα σχόλια στην Κοινή Γνώμη. Έτσι, καθημερινά, σ’ όλη τη διάρκεια της δημαρχίας του, συνέρρεε πολύς κόσμος
- 51 -
έξω από το Δημαρχείο της πρωτεύουσας, άλλοτε για να διαμαρτυρηθεί κι άλλοτε – ιδίως όσοι κατάγονταν από την Εύχροια, τη γενέτειρα του Δημάρχου – να παρακαλέσει για δουλειά το Δήμαρχο. Με όσους ξεσηκώνονταν κατά της πολιτικής του ήταν σκληρόκαρδος και σφιχτοχέρης ακόμα και στις υποσχέσεις, ενώ, ως ψηφοθήρας, κολάκευε και διόριζε ανεξέλεγκτα και σωρηδόν τους συμπατριώτες του. Ένα πρωί, όμως, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, διαδόθηκε ότι θα περνούσε από το Γραφείο του Δημάρχου και το ντόπιο ιερατείο της περιοχής, με την εικόνα του Αϊ – Νικόλα. Έτυχε, λοιπόν, να βρίσκεται κι ο Θωμάς στο Δημαρχείο, εκείνη τη μέρα, και σχολίασε σε κάποιον γνωστό του δημοτικό υπάλληλο: «Για να πάψει να διαμαρτύρεται εις βάρος του, φώναξε ο Δήμαρχος τον Αϊ – Νικόλα των Μύρων ή μήπως είναι συγχωριανός του και θέλει να τον διορίσει… μοίραρχο των κυμάτων, για να πάρει και τους… σταυρούς και των ναυτικών;»
ΑΥΤΟΒΟΥΛΩΣ… Κληθείς να κρίνει, κάποτε, την εκλογή με συντριπτική πλειοψηφία στο αξίωμα του Δημάρχου της πρωτεύουσας ενός πολιτικού, ο οποίος φημιζόταν και για τις αυταρχικές ιδέες του και για την περιφρονητική προς το λαό συμπεριφορά του, ο Θωμάς απάντησε: «Η Δημοκρατία, για πρώτη φορά, αυτοβούλως παραδόθηκε σε … Τύραννο!»
- 52 -
ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ Βλέποντας κάποιον δημόσιο υπάλληλο, ο οποίος επεδείκνυε ξεχωριστή δουλοπρέπεια προς τα προϊσταμένους του και αδιαφορούσε παντελώς για τους συναδέλφους του, ο Θωμάς σχολίασε: «Τούτος εδώ είναι πραγματικά φοβερός! Είναι ταυτόχρονα ορατός μόνον στα αφεντικά, γιατί πάντα εκείνοι έχουνε ανάγκη κάποιον για τα θελήματα, αλλά και αόρατος στους λοιπούς συναδέλφους, που ‘χουν πάντοτε χρεία ενός καλού λόγου, της αλληλοβοήθειας. Μόνο οι ταμίες τον βλέπουν, γιατί οι κάθε είδους υπηρεσίες απαιτούν έναν καλό μισθό και υψηλά οδοιπορικά, μια και οι τρέχουσες ανάγκες δε θέλουν αόρατα χρήματα, αλλά ορατά, για να καλυφθούν…» ΕΛΠΙΔΕΣ ΚΑΙ ΛΕΠΙΔΕΣ Κάποτε, μια άλλοτε φιλολαϊκή κυβέρνηση άρχισε να λαβαίνει αντιλαϊκά μέτρα, ο Θωμάς σχολίασε: «Τούτοι είχαν έρθει με πολλές ελπίδες, τώρα, όμως, κατάντησαν… λεπίδες!» ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ; Μετά από βουλευτικές εκλογές σε μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα, είχε επικρατήσει αταξία και τη μόνη βιώσιμη λύση θα έδινε μία κυβέρνηση ευρέος συνασπισμού. Ο Θωμάς, διαβάζοντας τη σχετική είδηση στις εφημερίδες, μονολόγησε: «Αυτοί, μετά την καταιγίδα, για να σωθούν, χρειάζονται… ουράνιο τόξο!»
- 53 -
ΤΑ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ Όταν τον ρώτησαν, κάποτε, για ποιο λόγο γράφει, καθημερινά από τα παιδικά του χρόνια, ημερολόγιο όσων είπε, έκανε, είδε ή άκουσε, ο Θωμάς απάντησε: «Το φως της ημέρας και το σκότος της νύχτας καθαγιάζουν τα γεννήματα της ανθρώπινης ψυχής. Ή τα κιβδηλοποιούν…» ΑΘΩΟ ΒΡΕΦΟΣ Βρισκόταν στην ερμητικά κλειστή εξώπορτα ενός σπιτιού μιας αλλοτινής ευκατάστατης οικογένειας της πόλης, το οποίο κάποτε έσφυζε από ζωή και τώρα πια παράκμαζε. Σκεφτικός, μονολόγησε: «Πίσω από μιαν κλειστή πόρτα, πάντα θα βρεις ένα βρέφος να κλαίει, αθώο και αμέτοχο στα προβλήματα του θυρωρού και στα δικά σου κρίματα.» ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ Παρακολουθούσε, στη διάρκεια της τελευταίας παρέλασης για κάποιαν εθνική εορτή, έναν στρατιωτικό και ένα δεσπότη να κορδώνονται μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης και σχολίασε: «Του στρατάρχη τα παράσημα και του ιερομόναχου τα ράσα ή γενναιότητα ή αμαρτίες κρύβουν!» ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ «Οι μούμιες αθάνατες και αγέραστες χάρη στην τέχνη των Αιγυπτίων και το μόχθο των δούλων, παραμένουν. Δυστυχώς, όμως, όχι και ζωντανές!», ήταν το πικρόχολο σχόλιο του Θωμά, όταν επέστρεψε στην πατρίδα του από ένα ταξίδι στο Νείλο. - 54 -
ΘΥΜΗΣΕΣ ΚΑΙ ΌΝΕΙΡΑ «Όταν οι μνήμες ή τα όνειρα παύουν, εκούσια ή ακούσιά σου, να σε ταξιδεύουν, προσγειώνεσαι σ’ ένα σκληρό και αληθινό παρόν. Κι ο ήλιος δεν έχει τότε, εκεί, ήσκιο να ξεκουραστεί γιομάτος αγάπη, μήτε η βροχή αδιάβροχο να προφυλάγεται κι η ψυχή σου Θεό να την συμπονά, με κατανόηση και στοργή…». Με τέτοια λόγια, ο Θωμάς προσπαθούσε να ενθαρρύνει κάποιον γνώριμό του, νεαρό σ’ ηλικία, να συνεχίζει, παρά τις καθημερινές αντιξοότητες της ζωής, να θυμάται τα παρελθόντα και να ονειρεύεται τα μελλούμενα. ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ Σε γράμμα του προς την αγαπημένη, που ‘χε να ιδεί και ν’ ανταμώσει πολύ καιρό πια, πριν, ένα πρωί, την ξεδιακρίνει στο πλήθος το βιαστικό και το αγχωμένο της πόλης, μα δίχως εκείνη να τον αντιληφθεί, έγραψε: «Σε περίμενα, έκανες πως δε μ’ είδες, προσπέρασες, άλλαξες δρόμο. Μα εγώ εκεί, στο απέναντι πεζοδρόμιο, σε περιμένω ακόμη!» ΛΕΟΝΤΗ ΚΑΙ ΛΕΩΝ Ανέκαθεν, άρεσαν στο Θωμά οι αλληγορικές παραβολές. Και τις χρησιμοποιούσε συχνά, με πυθικούς γρίφους αντάμα, στις συζητήσεις με γνωστούς, συγγενείς και φίλους. Ένα πρωί, σε μια φιλική συγκέντρωση, του ζητήθηκε να περιγράψει την πολιτική κατάσταση και το μερίδιο ευθύνης του λαού γι’ αυτήν. Και ο Θωμάς τους αφηγείται μειδιώντας
- 55 -
σαρκαστικά: «Στον καθρέφτη, το Ψέμα τα ρούχα προβάρει της Αλήθειας και του ταιριάζουν «γάντι». Και στο δρόμο σαν βγήκε, όλοι πίστεψαν πως την Αλήθεια είχανε μπροστά τους και την εμπιστεύονταν. Ίσως, όμως, γιατί εναγωνίως ανέκαθεν κάποιον να εμπιστευτούν, κάποιον να πιστέψουν, ακόμη κι αν είναι λεοντή και όχι λέων…» ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΙΟΝΤΑ Συζητούσε, ένα έναστρο βράδυ, με τον καλύτερό του φίλο, το Γιώργη το Σκαφτιά. «Τι κοιτάς;», τον ρωτά ο Γιώργης. «Παρατηρώ το αύριο», του απαντά. «Τι ακούς;», ήταν η επόμενη ερώτηση του Σκαφτιά. «Τις φωνές αφουγκράζομαι των παιδέγγονών μου», του αποκρίνεται ο Θωμάς και έκπληκτος ο συνομιλητής του γυρίζει και του λέει: «Μα δεν είσαι νυμφευμένος ακόμα!!!». Κι ο Θωμάς ατάραχος, τον αποστομώνει: «Με το μυστρί και το δρεπάνι, εμπρός στην οθόνη του κομπιούτερ, αφήνοντας το κινητό τηλέφωνο να χτυπά, δρόμους ανοίγω για τα επιόντα…» ΘΕΡΜΗ ΚΑΙ ΚΟΚΚΙΝΟ Στο σιδηροδρομικό σταθμό, αποχωριζόταν τους γονείς του, που, αν και γέροντες, είχαν έρθει να τον ιδούν, μια και τα τελευταία χρόνια ζούσε μακριά τους. Με δάκρυ στα μάτια και ευγνωμοσύνη στην ψυχή για τους γεννήτορές του, τα τελευταία λόγια, που ψέλλισε για αποχαιρετισμό, ήταν τ’ ακόλουθα: «Της γονικής εστίας τη θέρμη ποιο υπερσύγχρονο, άραγε, καλοριφέρ μπορεί να συναγωνιστεί και να ξεπεράσει; Όμοια, καμιά πορφύρα δεν κατάφερε ποτέ αληθινότερο κόκκινο να ‘χει χρώμα από το αίμα, που, αρχή και - 56 -
κατάληξη έχει την καρδιά, ρέει στις φλέβες των ανθρώπων.» ΑΗΔΟΝΙ Εκείνο το πρωί, ήταν αρκετά μελαγχολικός. Οι Αρχές είχανε, σε ένα μακρινό αφρικάνικο κράτος, συλλάβει, χρησιμοποιώντας δόλο και παγίδες, τον διεγέρτη των λαϊκών μαζών εναντίον του τυραννικού καθεστώς. Ο Θωμάς, λοιπόν, ακούγοντας την είδηση, σχολίασε: «Τους ενοχλούσε το γλυκόλαλο κελάηδημα του αηδονιού. Κι η δίψα του το μυστικό πώς σ’ «αχίλλειο πτέρνα» να μετατρέψουνε το λαρύγγι του τους ξεφανέρωσε!» ΕΙΧΑΝ ΚΛΗΘΕΙ Απέφευγε συχνά να παρακολουθεί τηλεόραση, γιατί θεωρούσε πως είχε πια ξεστρατίσει από τον παιδευτικό της σκοπό και καταντούσε παιδεμός για όσους αναζητούσαν, μάταια, κάτι καλό να ιδούν. Και σ’ όσους τον ρωτούσαν, αποκρινόταν: «Πεινασμένος, διψασμένος και ρακένδυτος σ’ αφρικάνικη έρημο, αναζητώντας όαση, Μίδες και Φαρισαίους βρήκα πολλούς. Σε μια γωνιά, ο Σόλων κι ο Αίσωπος με τον Προμηθέα και τον Χριστό «πηγαδάκι» είχαν στήσει. Πρόβες έκαναν τι θάλεγαν στα «παράθυρα» των βραδινών τηλεοπτικών ειδήσεων, όπου είχανε κληθεί εκτάκτως να σχολιάσουνε την τρέχουσα επικαιρότητα, αν και αδαείς των τελευταίων εξελίξεων…» ΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ Κοντά στο γονικό του σπίτι, υπήρχε από χρόνια ένα ψυχιατρείο. Όταν, έπειτα από χρόνια, ξαναδιάβηκε το - 57 -
κατώφλι του, για να αναζητήσει κάποιον γνωστό του, ο Θωμάς, μετά τα λιγοστά, αλλά πλήρη αμηχανίας μα και αγάπης λεπτά της συνάντησης, μονολόγησε: «Με πλαστά χαρτιά, την Αγάπη σε ψυχοθεραπευτήριο κλείνουν ως τρελή. Κατόπιν, το Χαμόγελο εξορίζουν ως προδότη. Τότε πια, λεύτεροι και δίχως τύψεις, τα κλειδιά της ζωής τους παραδίδουν στη Ζήλια και το Μίσος…» ΠΙΚΡΟ ΚΑΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ Περπατούσε, εδώ και ώρα, στο κέντρο της πόλης. Ψιλόβρεχε εκείνο το πρωινό. Στο σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων, τα δάκρυα της μάνας, π’ ο γιος της έφευγε στρατιώτης και «πιόνι» στη «σκακιέρα» των – αυτοαποκαλούμενων – Μεγάλων, ξεχώριζαν. Κι ο Θωμάς παρατήρησε: «Θέτιδα και Αχιλλέας, Κλυταιμνήστρα και Ιφιγένεια, Σπαρτιάτισσα μάνα, Σάρα και Ισαάκ, το δάκρυ της μάνας στον αποχαιρετισμό του παιδιού της, όσα χρόνια και να περάσουνε, γεύση δε θα αλλάξει ποτέ, πικρό σαν δηλητηριώδες δήγμα!» ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Κάποτε, έβλεπε κάποιον φίλο του να παραπονιέται για τις καθημερινές ατυχίες του στην ζωή, αποποιούμενος το δικό του μεράδι ευθυνών. Για να τον παρηγορήσει, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Για άλλους βρέχει αστέρια και για άλλους απελέκητα λιθάρια ο ίδιος ουρανός και του ίδιου θεού το χέρι, αλλά ο ανθρώπινος νους είναι που πρέπει να μεριμνά για αντηλιακό στέγαστρο και για αλεξικέραυνο!»
- 58 -
ΞΥΠΟΛΥΤΟΙ Κάποτε, μία γυναίκα προετοιμαζόταν να πάει στην εκκλησία και το μόνο που νοιαζόταν ήταν τι χρώμα γόβες θα φορέσει, για να εντυπωσιάσει τους εκκλησιαζόμενους. Κι ο Θωμάς γυρνά και της λέει: «Λυπάμαι πολύ, που ξεχνάτε τις συνήθειες των Μουσουλμάνων, που προτιμούν ξυπόλυτοι να μπαίνουν στους ναούς τους και με ντυμένες τις ψυχές τους, παρά γυμνά τα σωθικά τους και με πολυτελή υποδήματα τα πόδια τους…» ΝΕΥΡΟ ΚΑΙ ΝΕΥΡΑ Εμβαθύνοντας στα αίτια για την ήττα της αγαπημένης του ποδοσφαιρικής ομάδας, περιέγραψε με τα εξής λόγια τον αγώνα: «Οι παίχτες μας, αντί για νεύρο, κατέβηκαν στον αγώνα με νεύρα!» ΠΕΡΙ ΒΑΡΒΑΡΩΝ Σε μιαν τελετή εγκαινίων ενός δημοσίου κτιρίου, όταν ο ιερέας έψαλε στο γνωστό τροπάριο «Σώσον, Κύριε, τον λαό σου…» τη φράση «Κατ’ εναντίων δωρούμενος» και μία γυναίκα σχολίασε πως αντί «βαρβάρων» εψάλη «εναντίων», ο Θωμάς παρατήρησε: «Έχετε δίκιο. Μα υπάρχει λόγος. Είτε όλοι γίναμε πια βάρβαροι, είτε πάψαμε να πολεμούμε τους βαρβάρους…» ΓΥΡΕΨΕΣ ΚΑΙ ΒΡΗΚΕΣ Ενώ βρισκόταν, ένα πρωί, στην αγορά της πόλης, άκουσε έναν τυφλό επαίτη να λέει: «Βοηθήστε με σας παρακαλώ, καλοί μου άνθρωποι!». Και όταν τριγύρω - 59 -
του συγκεντρώθηκαν αρκετοί, άλλοι από λύπηση, μα οι πιο πολλοί, για να τον περιπαίξουν, ο Θωμάς γύρισε και του είπε: «Ανθρώπους γύρεψες, μα καθάρματα βρήκες!». ΜΟΝΟΧΕΙΡΑΣ Κάποτε, ένας μονόχειρας κακολογούσε άδικα το Γιώργη το Σκαφτιά, τον καλύτερο φίλο του Θωμά. Όταν ο Γιώργης παραπονέθηκε στο Θωμά, εκείνος του αποκρίθηκε: «Κανονικά, θα έπρεπε να λυπάσαι τον υβριστή σου, μα και να σπεύσεις να εγκωμιάσεις το δεξί του χέρι, γιατί φρόντισε και απαλλάχτηκε από ένα κακότροπο κεφάλι και άμυαλο κορμί».
ΣΤΟ ΝΕΟ Ρώτησαν κάποτε, όταν άλλαξε πόλη και δουλειά, το Θωμά τι τον λυπούσε πιο πολύ στο νέο εργασιακό του χώρο. Εκείνος, μεμιάς, αποκρίνεται: «Οι ψόγοι κατά της δουλειάς μου. Όλοι την κατηγορούν, επειδή δεν πληρώνομαι όσο μου αξίζει».
ΟΥΤΕ ΝΑ ΜΕ ΒΛΕΠΟΥΝ Ο Θωμάς είχε πάντοτε το θάρρος να εκφράζει την προσωπική του γνώμη του, ακόμη κι αν δεν ήταν αρεστή σε πολλούς· έτσι, άλλοτε συμφωνεί με τους συνομιλητές του και άλλες φορές διαφωνεί μαζύ τους, συνήθως πάνω σε πολιτικά θέματα. Μια φορά, όμως, όταν μίλησε στην αγορά, όλοι έδειξαν να δέχονται τις προτάσεις του. Απορημένος γύρισε προς το Γιώργη το - 60 -
Σκαφτιά και τον ρώτησε: «Μήπως έκανα σήμερα κάποιο λάθος και με επικροτούν κι αυτοί που άλλες φορές όχι μόνο να με ακούνε, αλλά ούτε και να με βλέπουν δεν θέλουνε;». ΈΝΑ Βλέποντας κάποιον συμπολίτη του να τριγυρνά συνεχώς, δεξιά κι αριστερά, για να επιδεικνύει το μοναδικό του κουστούμι, ο Θωμάς είπε: «Ένα το 'χει η Μαριωρή, το στεγνώνει, το φορεί». ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ Ποτέ δεν έχανε το χιούμορ του, ακόμη κι όταν τον πλήγωναν, άθελά του, κάποιοι συνάνθρωποί του. Και συχνά, στο Γιώργη το Σκαφτιά, το φίλο του, που παραπονιόταν για όσα, παρά τη θέλησή του, συνέβαιναν στη ζωή του, ξανάλεγε τα λόγια του Αριστοτέλη: «Όταν τα πράγματα δεν γίνονται όπως θέλουμε, τότε πρέπει να τα θέλουμε όπως γίνονται». ΤΑ ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΣΟΥ Για να απαλύνει πόνους από αρθραλγίες, ο Θωμάς συχνά προσέφευγε σε θερμά λουτρά στης πόλης το χαμάμ. Σε μια στιγμή, βλέπει να προσέρχεται και ο Δήμαρχος της πόλης. Τον προσκάλεσε να πλησιάσει στους λουτήρες, που χρησιμοποιεί ο απλός λαός. Εκείνος αρνήθηκε, επιδεικνύοντας σνομπισμό. Τότε ο Θωμάς, ενώπιον τρίτων, του λέει: «Αν ντρέπεσαι, εσύ χάνεις την απόλαυση των θερμών λουτρών. Αν δεν ξέρεις, όμως, τι χάνεις, φρόντισε να μάθεις και αυτός που ξέρει να στο περιγράψει καλύτερα από τον καθένα
- 61 -
είναι τα αφεντικά σου, οι πολίτες, που έρχονται καθημερινά για ψυχοσωματική γαλήνη εδώ». ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ Καθόταν, κάποιο απόγευμα, ο Θωμάς σε καφετερία της κεντρικής πλατείας της πόλης με το Γιώργη το Σκαφτιά και παρατηρούσαν τον κόσμο, που περνούσε από εκεί. Άντρες, γυναίκες, παιδιά, ψηλοί και κοντοί, ευτραφείς και αδύνατοι, λευκοί, μαύροι, Έλληνες και ξένοι. Όταν πια Γιώργης και Θωμάς γύριζαν στα σπίτια τους, ο Θωμάς σχολίασε: «Στο μπόι σου, εύκολα, διακρίνεις κάποιον μέσα στο σωρό των ανθρώπων, στη γνώμη σου, όμως, δύσκολα βρίσκεις!» ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ; Δε φοβόταν το θάνατο καθόλου· ίσα – ίσα, ήταν προετοιμασμένος για αυτόν ανά πάσα στιγμή. Και σ’ όσους απορούσαν, αποκρινόταν με τα λόγια του αρχαίου σοφού Αναξαγόρα: «Δυο πράγματα μας βοηθούν να καταλάβουμε τι είναι ο θάνατος: Το πώς νιώθαμε προτού γεννηθούμε και ο βαθύς ύπνος». ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΘΕΝΟΣ Δύο αδέλφια είχαν κερδίσει στο λαχείο ένα σεβαστό χρηματικό ποσό και το μοιράστηκαν εξίσου. Σε λίγο καιρό, όμως, ο ένας διασπάθισε, με ασύνετο τρόπο, το μερίδιό του, ενώ ο άλλος το διαχειριζόταν ακόμη με σωφροσύνη. Κι ο Θωμάς, βλέποντάς τους, σχολίασε: «Όλοι οι άνθρωποι, κάποτε, μπορεί να λάχουμε το ίδιο μεράδι στη ζωή· στο χέρι του καθενός, όμως, είναι πώς θα χειριστεί το τιμόνι της ζωής του!»
- 62 -
ΤΗ ΖΗΛΙΑ; Ένα πρωί, κάποιος συνάδελφός του, στη δουλειά, επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στο εξωτερικό όπου συνδύασε ψυχαγωγία και επαγγελματικές επαφές, προσέφερε στο προσωπικό του γραφείου σοκολάτες. Ο Θωμάς, όταν έφτασε η σειρά του, τον ευχαρίστησε, μα και τον ρώτησε: «Αλήθεια, αυτά τα γλυκά μας τα δίνεις, ως ενθύμιο από το τελευταίο σου ταξίδι ή για να γλυκάνεις τη …ζήλια μας, που δεν ήλθαμε και εμείς μαζύ σου;» ΠΡΟΣΚΑΙΡΑ ΚΑΙ ΑΚΑΤΑΛΥΤΑ Συμμετείχε, κάποτε, ακούραστος σε δύσκολη ορειβατική εκδρομή. Όταν ο Γιώργης ο Σκαφτιάς, ο φίλος του, τον ρώτησε πώς η σωματική κόπωση δεν φθείρει τα μέλη του, εν αντιθέσει με πεπειραμένους πεζοπόρους και ορειβάτες, ο Θωμάς αποκρίθηκε: «Μπορεί, φίλε, να κουράζεται το σώμα, η ψυχή, όμως, ανανεώνεται κάθε δευτερόλεπτο, καθώς δεν προσβλέπω σ’ όσα φαίνονται, που είναι φθαρτά και πρόσκαιρα όπως η ανάβαση τούτου του όρους, αλλά στα αόρατα, που είναι αιώνια κι ακατάλυτα, σαν τον εξαγνισμό της ψυχής μου!» ΘΕΛΕΙ Ο νέος Δήμαρχος της πόλης είχε διορίσει έναν προσωπικό του φίλο, απόστρατο στρατηγό του πυροβολικού, πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοτικού Θεάτρου. Καθώς ο στρατηγός ήταν ανίδεος περί θεατρικών, πριν αλέκτορα λαλήσαι τρις,
- 63 -
φάνηκαν τα αρνητικά αποτελέσματα της διοίκησής του· και ο Θωμάς, ερωτηθείς από φίλους, παρατήρησε: «Ο αγρός θέλει, για να προκόψει, σπορέαν ικανό και το σπίτι φρόνιμο νοικοκύρη».
ΕΚΕΙ, ΘΑ ΒΡΕΙΣ… Η ποδοσφαιρική ομάδα, που υπεράσπιζε ο Γιώργης ο Σκαφτιάς, είχε γνωρίσει, σε κάποιο καθοριστικό παιχνίδι, οδυνηρή ήττα. Την επαύριον, εκείνος περίλυπος έψαχνε, στις εφημερίδες, να διαβάσει σχόλια και κριτικές για τον αγώνα. Κι ο Θωμάς τού λέει γελώντας: «Τι ψάχνεις, καημένε, στις αθλητικές σελίδες; Τράβα, απευθείας, στις … κηδείες· εκεί, θα βρεις εκτενή περιγραφή του παιχνιδιού!»
ΔΥΟ ΛΑΓΟΥΣ Η ΚΑΝΕΝΑΝ; Κάποιος γνωστός του, μωροφιλόδοξος, είχε σκοπό να θέσει υποψηφιότητα για Δήμαρχος στις επόμενες εκλογές και, συνάμα, επιδίωκε και βαθμολογική – μισθολογική προαγωγή στην υπηρεσία που εργαζόταν. Όταν το ‘μαθε ο Θωμάς, παρατήρησε: «Όποιος βάλει στο μάτι δυο λαγούς, στο τέλος, θα το ιδείτε, δεν θα πιάσει κανέναν…» ΑΓΑΠΑ, ΜΑ… Ήταν ένας έμπορος στη γειτονιά του Θωμά και είχε έναν υπάλληλο, που πρόθυμα εκτελούσε κάθε παραγγελία του αφεντικού του πάντα, όσο παράλογη κι αν φαινόταν για τον έξω κόσμο. Κάποτε, ο
- 64 -
υπάλληλος προσήλθε στον έμπορο και του ζήτησε αύξηση στο μισθό του, αλλά το αφεντικό τον έδιωξε με αναίσχυντο τρόπο. Τότε, λοιπόν, ο Θωμάς, μόλις πληροφορήθηκε τι συνέβη, σχολίασε: «Αγαπά ο οινοπώλης το μεθυσμένο, μα… γαμπρό δεν τον κάνει!» Ο ΤΕΛΑΛΗΣ Για κάποιον γνωστό του, που, ό,τι κι αν τον συμβούλευαν ο Θωμάς, ο Σκαφτιάς και άλλοι φίλοι, εξακολουθούσε να μην τους λογαριάζει, αλλά έκανε, στα κρίσιμα πάντα ζητήματα, του κεφαλιού του, αλαζονικά αντιδρώντας στις φρόνιμες συμβουλές τους, ο Θωμάς σχολίασε: «Άλλα παραγγέλνεις στον τελάλη κι άλλα τελαλίζει εκείνος!» ΠΡΟΣΟΝ Ρώτησαν ένα πρωί το Θωμά ποιο προσόν πρέπει να διακρίνει έναν έξυπνο πολιτικό. Κι εκείνος, δίχως χρονοτριβή, απάντησε: «Τα καθαρά αφτιά, για ν’ αφουγκράζεται, χωρίς παράσιτα, ό,τι συμβαίνει τριγύρω του, αλλά και τα ανοιχτά μάτια, για ν’ αντιλαμβάνεται καθετί που γίνεται πλάι του…» ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΣ; Κάποτε, κάποιος περηφανευόταν αλόγιστα για τα χρήματα, που ‘χε κερδίσει στο λαχείο. Σύντομα, όμως, τα χρήματα τέλειωσαν και εκείνος ξαναγύρισε στην προηγούμενη δεινή οικονομική του κατάσταση και μοιρολογείται για την κακοτυχία του. Όταν έφτασε στην πόρτα του Θωμά επαίτης και κλαίγοντας, αυτός
- 65 -
του είπε για τη μη προνοητικότητά του: «Όποιος όχι τα σημερινά αλλά τα αυριανά έχει στο νου του, πάντα είναι κερδισμένος!» ΣΤΑ ΤΣΙΜΠΟΥΡΙΑ Ένας φίλος, μετά από πολύμηνη παραμονή στο σπίτι για λόγους υγείας, είχε γίνει οξύθυμος, περισσότερο από το παρελθόν. Στους γονείς του, που δυσανασχετούσαν βλέποντας το γιο τους να αντιδρά έτσι σε συγγενείς και φίλους, ο Θωμάς συνιστούσε υπομονή και έλεγε τη γνωστή κινεζική παροιμία: «Ένα φυλακισμένο σκυλί γαβγίζει στα τσιμπούρια του! Ένα σκυλί που κάνει κυνήγι ούτε που τα προσέχει». ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ Ποτέ, δεν ισχυριζόταν ότι ήξερε μόνος αυτός την μόνη αλήθεια για κάτι. Ίσα – ίσα, έλεγε, πάντοτε, ότι τα λόγια του μοιάζουνε με παραμύθια, που έχουν κακούς και καλούς όπως κάθε μυθοπλασία και μέσα τους ανακατεύονται ειλικρίνεια, αυτογνωσία, σαρκασμός των γύρωθε «στραβών» και πρακτικές συμβουλές, χωρίς να ξεπέφτουν σε δοκησισοφίες και κηρύγματα ηθικοπλαστικά. ΣΤΙΣ ΛΑΣΠΕΣ Βλέποντας το Γιώργη το Σκαφτιά να παίρνει βιαστικές αποφάσεις για ένα πολύ σημαντικό προσωπικό του ζήτημα δίχως, προηγουμένως, να συλλογιστεί όλες τις παραμέτρους προσεχτικά, ο Θωμάς σχολίασε: «Κείνοι που δεν προσέχουν πού πατούν, στις λάσπες θα πέσουν!»
- 66 -
ΠΕΡΙ ΑΝΟΗΣΙΑΣ Όταν δεν καταλάβαινε κάτι απ’ όσα τον περιτριγύριζαν, δε δίσταζε, σπρωγμένος από ένα ανεξέλεγκτο «δαιμόνιο», να ψάχνει, σαν το Σωκράτη, στην Αγορά και να γυρεύει από τους αυτοαποκαλούμενους ειδήμονες απαντήσεις. Και τούτο, γιατί, όπως έλεγαν κι οι Κινέζοι, «όποιος ρωτά είναι ανόητος για πέντε λεπτά, αλλά εκείνος που δε ρωτά παραμένει ανόητος για πάντα!» ΈΣΠΑΣΕ Όταν, κάποτε, πέφτοντας απ’ τα χέρια του Θωμά, ένα πυρίμαχο πιάτο έσπασε, εκείνος σχολίασε: «Αλώβητο σ’ είχε η Φύση σου κάνει στον Ήφαιστο και τη Φωτιά, όχι, όμως, και … άθραυστο!» ΤΟΥΣ ΧΑΡΙΖΕ Προσέρχονταν, συχνά, επαίτες στο σπίτι του Θωμά, ζητώντας χρήματα. Αυτός, όμως, αντί για ελεημοσύνη, τους προσέφερε εργασία στο κτήμα του και τους χάριζε βιβλία, γιατί, καθώς πίστευε, μέσα σ’ αυτά θάβρισκαν τον τρόπο κι απ’ την επαιτεία να ξεφύγουν απ’ τη μια και να μην ξανάπεφταν ποτέ πια σ’ αυτήν απ’ την άλλη. ΣΧΕΣΗ «Χρειάζεται και η γνώμη του άλλου για σένα να συμπέσει με τη δική σου γι’ αυτόν κι όχι μονάχα να καθρεφτίζονται τα μάτια του ενός στου άλλου…»,
- 67 -
ήταν το μυστικό, σύμφωνα με το Θωμά, για να πετύχει μια φιλική ή ερωτική σχέση. Ο ΚΑΘΕΝΑΣ Ακούγοντας πως στο δημοτικό συμβούλιο επικρατούσε συχνά πανδαιμόνιο και αναρχία, ο Θωμάς παρατήρησε: «Δώδεκα θεούς είχε ο Όλυμπος κι ο καθένας τον … καθρέφτη του!» ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ Όταν του ‘πανε ότι ένας γνωστός του ψεύτης και συκοφάντης μετανόησε για ό,τι είχε σε βάρος του, κατά καιρούς, πει, ο Θωμάς αρνιόταν να δεχτεί τη μεταμέλειά του, λέγοντας: «Κι αν άγιασε ο μαχαιροβγάλτης, στον κόρφο του, πάντοτε, θάχει το … μαχαίρι…» ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟ! Του διάβαζε απ’ τις κοσμικές στήλες των τοπικών εφημερίδων ο Γιώργης ο Σκαφτιάς για το γάμο των ελαφρόμυαλων γόνων δύο πλούσιων οικογενειών της πόλης, μα ο Θωμάς σχολίασε: «Θαυματουργό, τωόντι, ένα γιομάτο πορτοφόλι! Δε βλέπεις πώς κατάφερε να συζέψει δύο… βόδια;» ΤΟ ΡΕΜΑ Ξεσηκώθηκαν οι υπάλληλοι της υπηρεσίας, που δούλευε ο Θωμάς, κι ήσαν έτοιμοι ν’ απεργήσουνε, ζητώντας καλύτερους μισθούς και πιο ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Όταν ο Θωμάς είδε πως μαζύ τους θα πήγαινε κι ο φίλαυτος και παντελώς, όλον τον - 68 -
υπόλοιπο καιρό, αδιάφορος κλητήρας του κτιρίου, είπε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Φουσκοκυματίζουν οι θάλασσες και οι ωκεανοί, ξεχείλισε και το… ρέμα!» ΟΙ ΙΔΙΟΙ Λίγο μετά τις τελευταίες δημοτικές εκλογές, δεν ήσαν και λίγοι όσοι μετανιώνανε για τη δημαγωγία και την κακοδιαχείριση του νέου Δημάρχου και νοσταλγούσανε τον προηγούμενο, που οι ίδιοι, παρασυρμένοι, είχανε καταψηφίσει ως σφιχτοχέρη και λαοπλάνο. «Την αλεπού», σχολίασε, σε μια φιλική συντροφιά, τότε, ο Θωμάς, «θέλαμε να ξαποστείλουμε, μα λύκος μας προέκυψε!» ΣΤΟΝ ΟΡΝΙΘΩΝΑ Όταν οι δάσκαλοι παραπονέθηκαν στο Γιώργη το Σκαφτιά για το ζηλότυπο χαρακτήρα του γιου του, ο Θωμάς του λέει: «Φρόντισε το νου να τ’ αλλάξεις, γιατί το ζηλιάρικο κοτόπουλο, που μέσα στον ορνιθώνα στενεύεται, ψάχνει έξοδο και διέξοδο…» «ΝΤΡΕΠΟΜΑΙ…» Κάποτε, κάποιος προσήλθε στην υπηρεσία του Θωμά· και για να εξυπηρετηθεί καλύτερα, αφού είδε ότι δεν τον έπεισε ψευτοκλαίγοντας, προσπάθησε να τον δωροδοκήσει. Αυτός τον αποστομώνει, αμέσως, με τα εξής λόγια: «Άδικα χάνεις την ώρα σου· έχοντας μάθει να κυκλοφορώ γυμνός, θα ντρέπομαι εάν με δούνε ντυμένο…»
- 69 -
ΝΟΜΙΣΕ Ένας συνάδελφός του, χρησιμοποιώντας πολιτικό «μέσον», πήρε βαθμολογική προαγωγή. Όταν τον άκουσε, λοιπόν, να κορδώνεται ότι προάχθηκε χάρη στην αξία του, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Φωτίστηκε απ’ το σεληνόφωτο το παγώνι και πως γίνηκε… ήλιος νόμισε!» ΤΟΝ ΞΕΜΕΘΑ Για κάποιον, που, όσο είχε οικονομική άνεση, γυρνούσε, δεξιά και αριστερά, πιωμένος και δίχως διάθεση να εργαστεί , αλλά σαν έχασε, στα χαρτιά, το βιός του όλο, γύρευε, ξεμέθυστος, απεγνωσμένα δουλειά, κρούοντας τις θύρες όλων των αλλοτινών συμποτών και φίλων, ο Θωμάς έλεγε: «Όποιον το χρήμα μέθυσε, η φτώχια τον ξεμεθά!» ΤΑ ΓΟΥΡΟΥΝΙΑ Ένα πρωί, έμαθε πως μια κακόψυχη και γνωστή για την άσωτη ζωή της οικογένεια κληρονόμησε μια μεγάλη κληρονομιά. Στενοχωρημένος, που με τα χρήματα αυτά θα μπορούσε να συντηρηθεί το ορφανοτροφείο της πόλης, μονολόγησε: «Τ’ ουρανού τ’ άστρα πέσανε και τα τρώνε τα γουρούνια…» ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ Μια Κυριακή, βρέθηκε, για περίπατο, σε ένα δάσος με πανύψηλα πεύκα. Έχοντας για συντροφιά το Γιώργη το Σκαφτιά, τον καλύτερό του φίλο, συζητούσανε και αναζητούσανε το νόημα που κρύβουν πίσω τους
- 70 -
έννοιες, που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, βαραίνουν την καθημερινή ζωή μας. Ο Γιώργης, όπως ήταν φυσικό, ξεκίνησε από τις μεταφυσικές του ανησυχίες και αποδίδοντας σε εγγενείς ανθρώπινες αδυναμίες ό,τι είναι θρησκεία, ρώτησε πώς την αντιλαμβάνεται και ο φίλος του. «Ως προσπάθεια απόδοσης ανθρώπινων κανόνων στους θεούς», ήταν η απόκριση του Θωμά, που, όταν ρωτήθηκε αμέσως μετά, τι είναι Ηθική, στο συνομιλητή του, που την ήθελε μια απαρασάλευτη στο πέρασμα των χρόνων «δαμόκλειο σπάθη» επάνω από το κεφάλι των θνητών, απάντησε: «Οι κοινοί, άγραφοι και γραφτοί, προαιώνιοι ή και σύγχρονοι, κανόνες που βοηθούνε το ανθρώπινο ήθος να ξεχωρίσει σε μιαν κοινωνία ή μιαν εποχή, σεβόμενο τους κανόνες αυτούς». Μόλις έφτασε η συνομιλία των δύο φίλων στην Αισθητική, που ο Σκαφτιάς είπε ότι ομορφαίνει την ανθρώπινη ζωή, ο Θωμάς δέχτηκε, ενθουσιασμένος, την σκέψη του και την προέκτεινε, ορίζοντάς την ως εξής: «Το να μετράς το εκ Φύσεως ωραίο και καλό και να το συγκρίνεις, με υποκειμενικά άλλοτε και αντικειμενικά άλλοτε κριτήρια, μ’ ό,τι το περιβάλλει». Και ενώ η Ζωή – σύμφωνα με το Θωμά – είναι «ο διαρκής αγώνας κάθε έμψυχου οργανισμού για εξάλειψη των έμφυτων αδυναμιών», η μ’ εσώψυχα κριτήρια και εξωτερικά γνωρίσματα παρατήρηση, όπως συμφώνησαν πρόθυμα και οι δύο συνομιλητές, όσων συμβαίνουν καθημερινά στη ζωή μας, αυτών που φαίνονται σ’ όλους διά γυμνού οφθαλμού, μα και των δυσδιάκριτων για τον απλό άνθρωπο βοηθά τον καθένα μας να φιλοσοφήσει τη ζωή και ν’ αγωνίζεται να πραγματώσει τα όνειρα και τους στόχους του. Την - 71 -
ίδια στιγμή, ενώ ο Γιώργης παρατήρησε πως η Ιστορία είναι η διαδρομή του ανθρώπου στο Χρόνο και η εξελικτική πορεία του από το Χάος προς τη Ζωή και από το Άτομο στην Κοινωνία, ο Θωμάς έσπευσε, χαρούμενος για τον τρόπο που σκέφτεται ο φίλος του, να συμπληρώσει ότι είναι, συνάμα, και «η αναζήτηση στο παρελθόν τρόπων επιτυχούς αντιμετώπισης του παρόντος». Και η συζήτησή τους, εκείνο το κυριακάτικο πρωινό, συνεχίστηκε με την ίδια θέρμη, όταν ο Γιώργης ο Σκαφτιάς εγκωμίασε τον Έρωτα ως κινητήριο μοχλό για πολλά απ’ όσα γίνονται καθημερινά και σχολίασε για τη συμβολή του Αθλητισμού στη σωματική και ψυχική, ταυτόχρονα, εκγύμναση και προετοιμασία του ανθρώπου για τις αναποδιές της ζωής κυρίως· και ολοκληρώθηκαν ο περίπατος και η συνομιλία των δύο φίλων, μόλις ο Θωμάς όρισε τον Έρωτα ως «σωματική και πνευματική μείξη, που απογειώνει τον άνθρωπο», ενώ τον Αθλητισμό ως «έμπρακτη απόδειξη της αρετής». Η ΔΙΑΒΡΩΣΗ Όταν διάβασε στις εφημερίδες πρωτοσέλιδο τίτλο πως «Διαβρώνεται χρόνο με το χρόνο το Δημαρχιακό μέγαρο», ρώτησε το Γιώργη το Σκαφτιά με έκπληξη: «Εσωτερική, άραγε, είναι η διάβρωση ή… εξωτερική;», εννοώντας προφανώς εάν αφορά τον τρόπο σκέψης της Δημοτικής Αρχής ή τους τοίχους του νεοκλασικού κτιρίου, που «φιλοξενεί», από χρόνια, το Δημαρχείο.
- 72 -
ΠΡΟΠΟΣΗ Έμαθε, κάποτε, πως περίπου 1.5 εκατομμύριο άνδρες μαζεύτηκαν στη σημερινή Κίνα, γιατί ίσως κατάγονται από έναν και μοναδικό στρατηλάτη του 16ου αιώνα. Και το σχόλιό του ήταν: «Φανταστείτε τι θα γινόταν εάν σήκωνε κάποιος απ’ αυτούς ποτήρι για πρόποση σε οικογενειακό τσιμπούσι!» ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΡΩΜΑΙΩΝ; Διάβαζε σε επιστημονικό περιοδικό ότι – σύμφωνα με πειράματα Αμερικανών μηχανικών – οι διάσημοι καθρέφτες, με τους οποίους ο Αρχιμήδης πυρπολούσε τα ρωμαϊκά πλοία, που πολιορκούσαν τις Συρακούσες τον 3ο αιώνα π.Χ., μάλλον είναι μυθοπλασία. Και στο Γιώργη το Σκαφτιά, που του ζήτησε τη γνώμη του, ο Θωμάς αποκρίθηκε: «Πιθανότατα οι συγκεκριμένοι μηχανικοί να ‘ναι απόγονοι Ρωμαίων και τώρα να βγάζουν τα … ανθελληνικά απωθημένα τους!» ΑΡΟΥΡΑΙΟΣ Μια άλλη είδηση τον είχε, τις τελευταίες ημέρες, εντυπωσιάσει: «Ένας πανέξυπνος αρουραίος που συμμετείχε σε πείραμα στη Νέα Ζηλανδία κατάφερε να αποφύγει παγίδες, δολώματα και εκπαιδευμένα σκυλιά και να κολυμπήσει απόσταση 400 μέτρων ανάμεσα σε δυο γειτονικά νησιά, μέχρι να συλληφθεί τελικά τέσσερις μήνες αργότερα!» Και το σχόλιο του Θωμά ήταν πικρόχολο: «Εάν οι Δήμαρχοι και οι Βουλευτές της περιοχής μας είχαν ως πρότυπο το τρωκτικό τούτο, καλύτερα να το ξεχάσουν, γιατί, όπως λέει και
- 73 -
ο λαός, ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται μονάχα…!» ΠΡΙΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ Ακούγοντας πως η αστυνομία σε μια ξένη χώρα ερευνά την υπόθεση αγγελίας που προσέφερε βρέφη και παιδιά σε ηλεκτρονικές δημοπρασίες, ο Θωμάς παρατήρησε πικραμένος: «Ακόμη και το δουλεμπόριο εκσυγχρονίστηκε· πριν καν προλάβει να γεννηθεί ο σκλάβος, τα αφεντικά του τον… πουλάνε!» ΜΑΥΡΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ Όταν πληροφορήθηκε ότι η Ρόζα Παρκς, η μαύρη ράφτρα από την Αλαμπάμα των Η.Π.Α., που έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο όταν αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο σε ένα λευκό άνδρα, το 1955, έφυγε από τη ζωή στα 92 της χρόνια, 50 έτη μετά την τολμηρή της πράξη, ο Θωμάς σχολίασε βουρκωμένος: «Η ανθρωπότητα θρηνεί το αγέραστο Μαύρο Τριαντάφυλλο!» ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ Ένα πρωί, ο Θωμάς είχε μάθει έκπληκτος ότι, στο συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο μιας ασιατικής χώρας, η ξενόδουλη κυβέρνηση ετοίμαζε να «επιβραβεύσει» έναν πολύπειρο ταγματάρχη για τις αιματοβαμμένες νίκες του κατά των ανταρτών, διορίζοντας τον υπουργό πολιτισμού. Στο Γιώργη το Σκαφτιά, λοιπόν, χωρίς χρονοτριβή, είπε: «Ποτέ, στο πέρασμα των αιώνων, οι σφαίρες δεν παράγουνε πολιτισμό, αλλά το
- 74 -
πινέλο, το χαρτί, το σκαρπέλο, το σφυρί και οι αξίνες είναι οι μήτρες, που τον γεννούνε…» ΤΡΩΓΕΙ Ακούγοντας πως κάποιος μικρός σε ηλικία και ασήμαντος σε πολιτική επιρροή υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος άρχισε να συκοφαντεί το Δήμαρχο, ο Θωμάς στέλνει το εξής γραφτό μήνυμα στο Δήμαρχο, που, ίσαμε τότε, περιφρόναγε τις συκοφαντίες: «Το νου σου, Δήμαρχε, να ‘χεις σε τούτο το παιδί! Η σκουριά τρώγει, καθώς λένε, τα σίδερα και την πέτρα το νερό!» ΑΠ’ ΤΗ ΒΙΑΣΗ Ένα κυριακάτικο πρωί, ο Θωμάς βλέπει, στην Αγορά και εξ αποστάσεως, το Θεμιστοκλή, το γιο του Γιώργη του Σκαφτιά, μαζύ με τη μητέρα του. Μάνα και γιος, χωρίς ιδιαίτερο λόγο, ήσαν πολύ βιαστικοί και ο νεαρός, όταν κοντοσίμωσαν, προσπέρασε το φίλο του πατέρα του και, μολονότι τον είχανε ιδεί, δεν του μίλησε. Ο Θωμάς, τότε, σχολίασε: «Η σκύλα απ’ τη βιάση της τυφλά γεννά και τα παιδιά της!» ΔΑΣΚΑΛΕΥΕ Κάποιος γνωστός του έμπορος, που δεν φημιζόταν για τον καλόψυχο χαρακτήρα του, δασκάλευε τον ανεπίδεκτο μαθήσεως γιο του πώς να συμπεριφέρεται στους πελάτες. Ο Θωμάς, ακούγοντάς τους, σχολίασε: «Και ο πατέρας κακό χωράφι κι ο γιος κακή σπορά!»
- 75 -
Ν’ ΑΠΟΣΥΡΘΕΙ Σ’ ένα συνάδελφό του από το γραφείο, ο οποίος, μόλις πήρε τη σύνταξη μετά από τριακονταετή υπηρεσία, αποφάσισε ν’ αποσυρθεί στο χωριό του και ν’ ασχοληθεί, αν και απαίδευτος περί των γεωργικών, με την ελαιοπαραγωγή, ο Θωμάς του είπε: «Μάθε, γέρο, γράμματα, τώρα, στα γεράματα!» ΣΤΟ ΙΣΙΩΜΑ Ο Στέφανος ο Τρανός, αγαπημένος φίλος του Θωμά και του Γιώργη του Σκαφτιά, διάβαζε από μετάφραση στα νεοελληνικά ένα λόγο του Λυσία, του αρχαίου ρήτορα, και παραπονιόταν ότι του φαινόταν πολύ δύσκολος, αλλά τόνιζε ότι έπρεπε να το τελειώσει σύντομα, γιατί, αμέσως μετά, έπρεπε να καταπιαστεί με τη σαφώς, όπως αναγνωρίζουν όλοι οι φιλόλογοι, δυσκολότερη «Ιλιάδα» του Ομήρου. Κι ο Θωμάς, ακούγοντας τα παράπονα του φίλου του, γυρίζει και του λέει: «Αν σκοντάφτεις στο ίσιωμα, τι θα κάνεις, καημένε, στο βουνό;» ΚΑΘΙΣΕ Η … «Του δέντρου ο κορμός δεν δίνει, πάντοτε, ίδιας χρηστικότητας ξύλα: Εάν βρεις τραπέζι, κάθισε, αλλά εάν συναντήσεις κούτσουρο, τραβήξου πέρα!», ήταν η συμβουλή του Θωμά στο Θεμιστοκλή Σκαφτιά πώς ν’ αντιμετωπίζει καθετί που συναντά στη ζωή. ΘΑ ΤΡΥΠΗΣΕΙΣ Συνάντησε, κάποια μέρα, έξω από την Τράπεζα, έναν γνωστό στην πόλη φιλάργυρο, που ζητούσε τη βοήθεια - 76 -
του Θωμά να γεμίσει το πορτοφόλι του με τα χαρτονομίσματα, που μόλις είχε πληρωθεί από την Τράπεζα ως μισθό. «Με το πολύ το στοίβασμα, θα τρυπήσεις το σάκο!», ήταν η αντίδραση του Θωμά. ΣΠΑΝΟΣ Η γυναίκα του Σκαφτιά ήθελε, από ζήλια προς τις φίλες της, ν’ αγοράσει ένα καινούριο αυτοκίνητο. Τότε, ο Θωμάς , επειδή ήξερε ότι η οικογένεια των φίλων του είχε ήδη δύο λειτουργικά και δαπανηρά ως προς τη συντήρηση αυτοκίνητα και δεν χρειαζόταν και τρίτο, της είπε: «Σπανός ξουράφι ορέχτηκε!» Η ΝΕΑ ΚΡΙΣΗ Ο Στέφανος ο Τρανός, ο φίλος του, βρισκόταν σε δίλημμα για ένα σοβαρό οικογενειακό του θέμα. Ζήτησε τη γνώμη του Θωμά. Εκείνος του αποκρίθηκε να προσέξει πολύ την απόφασή του την τωρινή, γιατί ίσως, εάν άλλαζε γνώμη, η νέα κρίση του να ήταν πιο εσφαλμένη από την πρώτη. «Η πρώτη γνώμη είναι των θεών κι η δεύτερη των διαβόλων…», ήταν του μυαλωμένου Θωμά τα λόγια. ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΑΜΑ! Ο Δήμαρχος, εκείνη την εβδομάδα, θα ανακοίνωνε, δημοσίως, σωρό κοινωφελή έργα που σχεδίαζε. Τη Δευτέρα, λοιπόν, μίλησε για αντικατάσταση του υδρευτικού δικτύου, που από χρόνια ήταν φθαρμένο. Όλοι οι πολίτες τον επαίνεσαν για την πρωτοβουλία του. Την Τετάρτη, παρουσίασε τα σχέδια για το νέο γυμνάσιο της πόλης και κάθε πολίτης είχε ένα καλό
- 77 -
λόγο να πει, γιατί δινόταν λύση σ’ ένα χρόνιο αίτημα των κατοίκων. Την Πέμπτη, δήλωσε πως τα χρήματα από έναν πρόσφατο δημοτικό έρανο θα δοθούν για ενίσχυση του ορφανοτροφείου της περιοχής. Σύσσωμη η πόλη τον εγκωμίασε. Όταν, όμως, ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι προτίθεται να φτιάξει έναν αγροτικό δρόμο, που βολεύει μεν κάποιους από τους κατοίκους της πόλης, αλλά – όπως λέγανε οι πολιτικοί του αντίπαλοι – τον εαυτό του, κυρίως, γιατί έτσι, θα πηγαίνει πιο άνετα στο αγρόκτημά του, ο Θωμάς παρατήρησε στο Στέφανο τον Τρανό και σ’ άλλους γνωστούς του, που έπιναν μαζύ τον καφέ τους, εκείνο το πρωί: «Μη ζητάτε πολλά! Τρία θαύματα είναι πολλά για τρεις συνεχόμενες ημέρες, την τέταρτη μέρα είναι η σειρά για …αντίθαμα!» ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΚΑΙ ΚΟΚΟΡΑΣ Για έναν συνάδελφό του ευθυνόφοβο, που πάντα, λόγω φυγοπονίας, μετακυλίει όσα είχε να κάνει σε άλλους, ο Θωμάς έλεγε: «Τα δικά του τα φόρτωσε, αφού δεν βρήκε κανένα διαθέσιμο κόκορα, των γειτόνων!» ΜΑΧΑΙΡΙ ΚΑΙ ΦΩΤΙΑ Η κόρη του Στέφανου του Τρανού είχε πολύ θυμώσει, εκείνο το βράδυ, και δεν δεχόταν κανέναν να της μιλήσει, ούτε καν τους γονιούς της. Βλέποντάς τους ο Θωμάς, στο Στέφανο, που επιθυμούσε, με συζήτηση, να «μαλακώσει» την εξοργισμένη κοπέλα, λέει: «Το μαχαίρι και τη φωτιά μην τα πολυσκαλίζεις!»
- 78 -
ΒΟΥΒΑ Όταν η γυναίκα, που αγαπούσε πολύ και δυνατά, έφυγε οριστικά από την πόλη παντρεμένη με κάποιον άλλο, ο Θωμάς υπέμεινε σιωπηλός τον πόνο και δεν ήθελε να μιλά καθόλου και σε κανέναν για ό,τι ένιωθε έκτοτε. «Τα μεγάλα δέντρα πονούν βουβά!», ήταν η απάντησή του, οσάκις ο Γιώργης και άλλοι γνωστοί ή συγγενείς τον προτρέπανε να μιλήσει, για να «ξαλαφρώσει» η ψυχή του. ΧΑΡΑΖΕ Μετά από ολονύχτιο ταξίδι, είχε φτάσει στον προορισμό του. Παίρνοντας ταξί για το ξενοδοχείο, όπου θα κατέλυε, είδε στο κέντρο της άγνωστης γι’ αυτόν έως τότε πόλης, αν και μόλις χάραζε η νέα ημέρα, πολλούς νέους να κάθονται στις κεντρικές καφετέριες. Απορημένος, ρωτά τον ταξιτζή: «Αυτοί, άραγε, μόλις ξύπνησαν για τη νέα ημέρα ή ακόμη, τάχα, δεν έχουν κοιμηθεί για νύχτα;» ΝΕΡΟΥΛΑΣ ΚΑΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ Κάποτε, ενώ ο Γιώργης ο Σκαφτιάς έλειπε σε επαγγελματικό ταξίδι στο εξωτερικό, ο Στέφανος Τρανός αρρώστησε βαριά και έφτασε ως το θάνατο. Την παραμονή, λοιπόν, του θανάτου του Στέφανου, ο Θωμάς τηλεγράφησε στο Γιώργη: «Επίσπευσε το γυρισμό σου: Ο Στέφανος νερό του Χάρου, σαν νερουλάς, κουβαλάει και γράμματα για τους αποθαμένους σαν ταχυδρόμος, μαζεύει!»
- 79 -
Ο ΤΥΦΛΟΣ ΔΕΝ… Ο Στέφανος ο Τρανός συχνά επέπληττε, γιομάτος φιλική αγάπη, το Θωμά ότι δεν προσέφευγε στους προϊσταμένους του για τις αδικίες , που γίνονταν εις βάρος του στη δουλειά, αλλά τις … ανέχεται σαν τυφλός. Κι ο Θωμάς, πάντοτε, ατάραχος, του αποκρινόταν: «Μην ανησυχείς, αγαπημένε Στέφανε! Ακόμη κι αν ο τυφλός δεν βλέπει, οι θεοί βλέπουν γι’ αυτόν και υπέρ αυτού…» ΦΟΥΣΚΩΝΕΙ ΚΑΙ ΠΝΙΓΕΙ Ο Θωμάς, ποτέ του, δεν συμμετείχε σε «κουτσομπολιά» συντελώντας έτσι στη διάδοση φημών για την ιδιωτική ζωή κάποιων συμπολιτών του, μήτε στη σήψη της τοπικής κοινωνίας, γιατί, όπως έλεγε, «όταν πολυθολώνεις το νερό, κάποια στιγμή φουσκώνει και σε πνίγει!»
ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ Τον προέτρεπαν φίλοι και γνωστοί να εκθέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στο σωματείο των υπαλλήλων της υπηρεσίας που εργαζόταν. Βλέποντας, όμως, οκνηρούς και αδιάφορους τους συναδέλφους του, ο Θωμάς αρνιόταν και έλεγε: «Τι ωφελεί ο καλός καραβοκύρης, εάν δεν έχει ναύτες καλούς;» ΒΡΟΜΑΕΙ Ένας γνωστός του παρέμενε αμετακίνητος σε μιαν απόφαση που είχε λάβει, όσο κι αν του έλεγαν όλοι οι άλλοι και ο Θωμάς ότι είχε λαθέψει στον τρόπο που - 80 -
σκεφτόταν. Ο Θωμάς, αφού απηύδησε συμβουλεύοντάς τον μάταια, γυρνά κάποια στιγμή και του λέει: «Δε σε ξαναπλησιάζω. Το ακίνητο νερό βρομάει!» ΧΙΜΠΑΤΖΗΔΕΣ Συναντώντας ένα γνωστό του, ο οποίος διακρινόταν για το συμφεροντολόγο και κακόψυχο χαρακτήρα του, ο Θωμάς του λέει ειρωνικά: «Βρήκα στις εφημερίδες κάτι που σ’ αφορά. Κάτι που σχετίζεται με την οικογένειά σου! Οι χιμπατζήδες, καθώς διάβασα πρόσφατα, δεν κάνουν χάρες χωρίς λόγο, όπως προκύπτει από πειράματα σε πιθήκους, που ζουν σε αιχμαλωσία στην Αμερική. Τα ζώα δεν έδειξαν καμία τάση να βοηθούν τους άλλους στην κοινωνική τους ομάδα, ακόμα κι αν δεν ήταν καθόλου κόπος. Κι αμέσως, σκέφτηκα πως ίσως σε ενδιαφέρει η είδηση και γι’ αυτό, τη συγκράτησα και στην αναμεταδίδω». ΜΑΥΡΗ Κάποιοι συγγενείς του βρήκαν νέο σπίτι στον Ασπρόπυργο Αττικής και τον κάλεσαν να το ιδεί. Ο Θωμάς, τότε, επηρεασμένος από το γύρωθε επιβαρημένο, λόγω διυλιστηρίων, περιβάλλον, παρατήρησε: «Αν και στον Ασπρόπυργο θα μείνετε, μαύρη… ζωή θα ‘χετε!» ΣΚΙΕΣ Οι γιατροί είχαν βρει στη μητέρα του «σκιές» στα πνευμόνια. Για να την παρηγορήσει, γύρισε και της είπε τρυφερά: «Μη στενοχωριέσαι, μανούλα μου!
- 81 -
Εμείς, οικογενειακώς, έχουμε αμοιβαία αγάπη με τις Σκιές: Εσύ τις έχεις… μέσα σου κι εγώ λατρεύω το… Θέατρο Σκιών!» ΝΑ ΜΗ ΒΛΕΠΩ Οι γιατροί, κάποτε, του είπαν ότι, αν δεν προσέξει, ίσως χάσει το φως του. Ο Θωμάς, χωρίς να χάσει το χιούμορ του, τους αποστόμωσε με τα εξής λόγια: «Καλύτερα· έτσι, να μη βλέπω όσους δε θέλουν να με βλέπουν!» ΌΣΑ ΕΙΠΩΘΟΥΝ Επρόκειτο να μιλήσει σε ραδιοφωνική εκπομπή. Μια φίλη του είπε: «Ελπίζω να τα πεις ωραία!» Και πριν προλάβει να του πει δεύτερη λέξη, εκείνος της λέει: «Ναι, και εγώ όσα θα ειπωθούν εύχομαι να ‘ναι όχι μόνο ωραία για τα αφτιά των ακροατών μου, αλλά, κυρίως, και χρήσιμα για την ψυχή τους!»
ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΕΛΕΦΑΝΤΕΣ Όταν, σ’ ένα επιστημονικό δελτάριο διάβασε ότι «νέα έρευνα στην Αφρική αποκαλύπτει ότι οι ελέφαντες δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για τα οστά των συγγενών τους και πιθανώς επισκέπτονται τα λείψανά τους», το βρήκε απολύτως λογικό, εφόσον οι ελέφαντες φημίζονται και για τη μνήμη τους, έναντι των ανθρώπων, που συχνά ξεχνούν, ακόμη και φέρνονται, από ιδιοτελή κίνητρα κινούμενοι, κι αχάριστα προς όσους τους αγαπούν ή αγάπησαν πολύ.
- 82 -
ΚΑΙ ΤΙΣ… ΙΔΙΟΤΡΟΠΙΕΣ «Διεθνής έρευνα ολοκλήρωσε ένα βασικό χάρτη με τις συχνότερες γενετικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, μια εξέλιξη που αναμένεται να επιταχύνει τον εντοπισμό γονιδίων που προκαλούν ασθένειες και φέρνει την ιατρική ένα βήμα πιο κοντά στις εξατομικευμένες θεραπείες». Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν, τωόντι, η είδηση, που βρήκε, εκείνο το πρωί, ο Θωμάς στις εφημερίδες. Κι αυτός εμφανώς προβληματισμένος μονολόγησε: «Ευκαιρία, λοιπόν, μοιάζει τώρα να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε και τις ιδιοτροπίες του καθενός ανθρώπου!» Η ΚΛΗΜΑΤΑΡΙΑ Είχε, κάποτε, ο Θωμάς ο Πολίτης κερδίσει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό στο λαχείο και έσπευδαν γνωστοί και άγνωστοι να τον «συμβουλέψουν» για τη διαχείρισή του. Ο καθένας τους, λοιπόν, πρότεινε και διαφορετικό τρόπο. Εκείνος, όμως, πλην της οικογένειάς του και των στενών του φίλων, κανενός αλλουνού τη γνώμη δεν δεχόταν, λέγοντας: «Δική μας η κληματαριά, δικά μας και τα σταφύλια…» ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΝΤΡΟΠΗ Σ’ έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, η ομάδα, την οποία υπεράσπιζε ο Στέφανος Τρανός, είχε ηττηθεί, εντός έδρας, με βαρύ σκορ, 6 – 1. Και καθώς ο Στέφανος έβρισκε θετικό – παρά την ντροπιαστική ήττα – το γεγονός ότι η ομάδα του, μετά από καιρό, πέτυχε κάποιο γκολ, ο Θωμάς σχολίασε: «Δείτε τον! Πέφτει η
- 83 -
αξίνα του στο ποτάμι κι αυτός χαίρεται, που του ‘μεινε το … στειλιάρι!» Ο ΜΥΛΟΣ Είχαν φτάσει στα αφτιά του Θωμά διάφορες φήμες, που κυκλοφορούσαν γι’ αυτόν στην πόλη. Αδιαφορούσε τελείως και στο Γιώργη το Σκαφτιά, που τον παρότρυνε να αντιδράσει, απαντούσε: «Απ’ ό,τι ακούγεται, έπαψε ν’ αλέθει ο μύλος, τον ρώτησαν όμως;» ΑΡΑΧΝΗ Ένας συνάδελφός του, νεαρός σ’ ηλικία, ετοιμαζόταν να νυμφευθεί μία, ομολογουμένως, ζηλιάρα και κακόψυχη γυναίκα. Και όταν ο μελλόνυμφος ζήτησε τη γνώμη του Θωμά, αυτός του έλεγε: «Την αράχνη βγάλε απ’ το σπιτικό σου, πριχού σε βγάλει εκείνη!» ΑΠ’ ΟΣΟΥΣ Αγαπούσε απ’ όσους τον περιτριγύριζαν και ξεχώριζε ως πιστούς, ανιδιοτελείς, αγνούς και αληθινούς φίλους του το Γιώργη το Σκαφτιά και το Στέφανο τον Τρανό. Και δικαιολογούσε την επιλογή του με τα εξής λόγια: «Τον ήλιο απ’ όλους βλέπει πιο μπροστά ο μυαλωμένος κι ο διορατικός το φεγγάρι πρώτος!» ΈΝΑΝ – ΕΝΑΝ Λίγο καιρό μετά από τον αιφνίδιο θάνατο του Στέφανου του Τρανού, ο Θωμάς έχασε, από ανίατη ασθένεια, έναν αγαπημένο του συγγενή. Και στο Γιώργη το Σκαφτιά, που τον παρηγορούσε, έλεγε με - 84 -
παράπονο: «Έναν – έναν μας παίρνει ο Χάρος και μετά, θα κουραστεί να μας… δεματιάσει!» ΌΛΟΙ ΦΤΑΙΜΕ; Όταν, κάποτε, ένας πολίτης, δυσαρεστημένος για τις υπηρεσίες, που του παρείχε κάποιο γραφείο στην Υπηρεσία που ο Θωμάς εργαζόταν, άρχισε να φωνάζει και να διαμαρτύρεται περί ανικανότητας, αδιαφορίας και άγνοιας ή αμάθειας όλων συλλήβδην των δημοσίων υπαλλήλων, ο Θωμάς έλεγε: «Ένας λύκος κλέβει τα πρόβατα κι όλοι μας φταίμε;» ΧΡΟΝΙΑ, ΧΩΡΙΣ ΔΕΚΕΜΒΡΗ… Ήταν, σ’ όλη του τη ζωή, προνοητικός και διορατικότητα και αισιοδοξία, χάραζε τα σχέδιά για το μέλλον. «Ακόμη κι αν καίει ο Ιούλης, θυμάσαι πως χρονιά χωρίς κρύο Δεκέμβρη υπάρχει…», έλεγε πάντοτε σ’ όσους τον έβλεπαν, όπως ο τζίτζικας να αναπαύεται, αλλά σαν μυρμήγκι να εργάζεται νυχθημερόν.
με του να δεν όχι το
ΥΠΝΑΡΟΥ ΑΛΕΠΟΥ Βλέποντας το Στέφανο, κάποτε, τον Τρανό να ‘χει μια σημαντική δουλειά να κάνει, αλλά διαρκώς να την αναβάλλει και να προτιμά την τεμπελιά, ο Θωμάς τον επέπληξε: «Η Αλεπού, όταν κοιμάται, τα κοτόπουλα ποτέ της δε θα πιάσει!» ΣΥΧΝΟΜΑΛΩΝΕΙ Πέρα από την οικογένειά του και τους φίλους του, ο Θωμάς αγαπούσε, από παιδί, την αλήθεια· πολλές - 85 -
φορές, μάλιστα, «πλήρωνε» βαρύ «αντίτιμο», υπερασπίζοντάς την ή λέγοντάς την, όσο «τσουχτερή» κι αν ήταν, ακόμα και για τον ίδιο. «Η αλήθεια συχνομαλώνει με το λαό, αλλά πάντοτε με τους άφρονες!», συνήθιζε να λέει.
ΣΠΟΥΡΓΙΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΕΡΙΝΑ Ένα πρωί, ο διευθυντής της υπηρεσίας, όπου εργαζόταν, του πρότεινε να αναλάβει θέση υποδιευθυντή με αυξημένα καθήκοντα, αλλά και με πολύ περισσότερες, δουλικές σχεδόν, υποχρεώσεις έναντι της διεύθυνσης. Ο Θωμάς, αφού κοντοστάθηκε λίγο, τον ευχαρίστησε και αρνήθηκε την προαγωγή, λέγοντας: «Καλύτερα σπουργίτης του αγρού, παρά καρδερίνα του κλουβιού…» ΝΑ ΜΗ ΔΑΓΚΑΝΕ Ένας γνωστός του ήταν πολύ εργατικός, αλλά, συνάμα, και υβριστής, όταν τον «ενοχλούσε» η συμπεριφορά των άλλων. Ενοχλημένος, κάποτε, από τον τρόπο που φερόταν, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Πιστός φίλος ο σκύλος ανέκαθεν των ανθρώπων και αληθινά κοσμαγάπητος θα ‘ταν, αρκεί να μη δάγκανε, όταν δεν του κάνουν τα χατίρια…» ΠΙΤΑ ΚΑΙ ΑΛΕΥΡΙ Κάποια μέρα, ο Θωμάς και ο Γιώργης ο Σκαφτιάς επρόκειτο να πάνε για δουλειές στην Αθήνα. Ενώ, όμως, το σχεδίαζαν από καιρό, έφτασε η μέρα του ταξιδιού και ο Γιώργης ήταν παντελώς
- 86 -
απροετοίμαστος και αγωνιούσε για την έκβαση της υπόθεσης, ο Θωμάς τον μάλωσε: «Τι κλαις, Επιμηθέα μου; Κι η μάνα μου πίτα για να μας φτιάξει, αλεύρι πρώτα φρόντιζε να βρίσκει!» ΤΑ ΛΥΧΝΑΡΙΑ Διακρινόταν για την τιμιότητά του και απεχθανόταν την κολακεία. Για τους κόλακες, λοιπόν, που τον πλησίαζαν κατά καιρούς, σχολίαζε: « Ο ήλιος δεν έχει ανάγκη τα λυχνάρια!» ΚΟΡΑΚΙΑ & ΑΗΔΟΝΙΑ Ένας φλύαρος πλησίασε, σε μιαν γιορτινή συγκέντρωση, το Θωμά και τους φίλους του. Εκείνος, μόλις τον είδε να προσέρχεται, κίνησε, με βιασύνη, να φύγει και στο Στέφανο, που τον είχε ρωτήσει για την αντίδρασή του, αποκρίθηκε: «Όταν λαλούν τα κοράκια, φεύγουν τ’ αηδόνια…!» ΤΑΒΛΑ ΚΑΙ ΡΟΖΟΣ Τον ρωτούσαν συχνά πώς, ενώ ήταν διαφορετικού χαρακτήρα με το Στέφανο και το Γιώργη, είχε καταφέρει μαζύ τους ν’ αγαπηθεί τόσο πολύ και με φιλικούς δεσμούς να συγχρωτιστεί υπέρ των πανανθρώπινων αγαθών, αρχών και αξιών (δικαιοσύνη, αγάπη, ειρήνη, ισονομία, λαοκρατία, φιλία, αλήθεια, εχεμύθεια, φιλανθρωπία κ.α.). «Κάθε τάβλα έχει το ρόζο της, μα όλες μαζύ μας δίνουν το τραπέζι, όπου καθόμαστε και γράφουμε και τρώμε!»
- 87 -
ΦΑΝΑΡΙ ΚΑΙ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΑ Για επαγγελματικό ταξίδι ο Γιώργης ο Σκαφτιάς βρέθηκε στην Κέρκυρα και πήγε και στο καζίνο, προκειμένου, συμμετέχοντας σε χαρτοπαίγνια, να αβγατίσει τα εισοδήματά του. Κι ο Θωμάς του ‘στειλε το εξής γραφτό μήνυμα: «Πρόσεξε, μήπως, πηγαίνοντας για σαλιγκάρια, χάσεις και το φανάρι!» ΚΑΡΔΙΑ & ΓΟΝΑΤΑ Η βιαστική ασθένεια του Στέφανου του Τρανού, που τελικά τον έφερε στο θάνατο, δεν είχε λυγίσει τη φιλία, που τον συνέδεε με το Θωμά. Ένα από τα λιγοστά, λοιπόν, βράδια, που νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο, ο Στέφανος, όταν, σε μιαν ολιγόωρη αναλαμπή και διαύγεια από την ασθένεια, κατάλαβε πως ο φίλος του στενοχωριόταν και για δικά του προβλήματα, προσφέρθηκε να τον βοηθήσει, μόλις θα πάρει εξιτήριο, κάτι που δεν έγινε τελικά ποτέ. Τέλος πάντων, εκείνο το βράδυ, ο Θωμάς τον ευχαρίστησε και του απάντησε: «Η αγάπη μου για σένα, Στέφανε, μεγαλώνει, σαν σε βλέπω με καρδιά γερή, μα με κομμένα γόνατα το χέρι σου να θέλεις να μου δώσεις…» ΦΥΛΑΞΕ ΜΕ Είχε αρρωστήσει κάποτε σοβαρά και τη διάγνωση και την προτεινόμενη θεραπεία του παρουσίασε, με ύφος σοβαρό, επιτακτικό και βαρύγδουπο, ο θεράπων ιατρός, ο οποίος είχε, όμως, όπως διαδιδόταν στην πόλη, βλέψεις και για βουλευτής. Τότε, ο Θωμάς, ατάραχος και γαλήνιος, γυρίζει και του λέει
- 88 -
πικροχαμογελώντας: «Γιατρέ, δεν ξέρω τι λες, αλλά φύλαξέ με τώρα που με βρήκες, για να μ’ έχεις όταν θέλεις!» ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΣΤΗΡΙΟ; Ο Θωμάς παρακολουθούσε, με ανησυχία έκδηλη, τις καταγγελίες για διαφθορά κυβερνητικών στελεχών. Και όταν τον ρώτησαν πώς νιώθει, αποκρίθηκε: «Σκεφτόμουν τη διαφορά μεταξύ μιας κυβέρνησης και ενός καθαριστηρίου ρούχων. Στο καθαριστήριο, βάζεις ρυπαρά και βρόμικα ρούχα, για να τα πάρεις καθαρά, ενώ στην κυβέρνηση και καθαρός να εισέλθεις, δεν είναι σίγουρο ότι θα εξέλθεις αμόλυντος κιόλας!» ΧΩΡΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Ακούγοντας ότι, στη μετακομμουνιστική Ρωσία, υψηλόβαθμα στελέχη, ερήμην των λαϊκών μαζών, σχεδιάζανε να καταστρέψουνε το Μαυσωλείο του Λένιν, σχολίασε: «Λαός χωρίς Ιστορία γίνεται Όχλος!» ΒΟΥΝΟΚΟΡΦΕΣ Βλέποντας το μικρότερο γιο του, το Λαόνικο, να δυσκολεύεται στα μαθήματα του σχολείου και να ετοιμάζεται απελπισμένος, κάποτε, να εγκαταλείψει το παιχνίδι, γυρίζει και του λέει: «Θάρρεψε, γιε μου, και πίστεψε πως θα τα καταφέρεις. Γιατί με την πίστη και τον καιρό, ακόμη και οι βουνοκορφές σμίγουν…» ΒΕΛΟΝΙ ΚΑΙ ΦΤΥΑΡΙ
- 89 -
Όταν η κόρη του, η Γλαύκη, του ‘πε ότι η Δημοτική Αρχή σχεδίαζε μιαν εκδήλωση, στην οποία θα δαπανιόντουσαν, μεμιάς, σημαντικό μέρος των χρημάτων, που είχαν σωρευτεί στα ταμεία μετά από πολύμηνες κοπιαστικές προσπάθειες, σχολίασε: «Με το βελόνι τα μαζεύανε, μα με το φτυάρι τα σκορπούν!» ΚΟΣΚΙΝΟ Κάποτε, ο φίλος του, ο Στέφανος ο Τρανός προσπαθούσε να σκάψει ένα χωράφι, που είχε κληρονομήσει από ένα μακρινό του συγγενή. Οι προσπάθειές του απέβαιναν άκαρπες, εφόσον ποτέ ίσαμε τότε δεν είχε ασχοληθεί με τη γεωργία. Κι ο Θωμάς, για να τον πειράξει, τον ρωτά: «Με κόσκινο έχεις αδειάσει ποτέ … πηγάδι;» ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΔΕΣ Όταν, κάποια μέρα, αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα στην Υπηρεσία του και παρέμενε «σφίγγα», μη μιλώντας σε κανέναν απολύτως γι’ αυτό, έως ότου ο ίδιος έβρισκε πρώτος τη λύση του, στην εμμονή του Γιώργη του Σκαφτιά, του αγαπημένου του φίλου, να του αποσπάσει το «μυστικό», απάντησε με τα εξής λόγια: «Τα βρόμικα ρούχα στο σπίτι τους οι νοικοκύρηδες τα καθαρίζουν πρώτα και μετά, βγαίνουν στην πλατεία!» ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Ήταν ο γιος του ο μεγαλύτερος, ο Ρούσος, στην εφηβεία του, μέλος μιας ομάδας μπάσκετ. Παραμονές ενός κρίσιμου αγώνα, ζήτησε τη συμβουλή του Θωμά και εκείνος, για να διώξει το άγχος του παιδιού, του - 90 -
‘πε: «Για το Καλό, πάντα, ν’ αγωνίζεσαι, μα κι αν έλθει, παιδί μου, το Κακό, έτοιμος, πάντοτε, να ‘σαι!» ΆΡΓΟΣ & ΟΔΥΣΣΕΑΣ Είχε πολλούς μήνες να μεταβεί στο χωριό που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Κάθε φορά, όμως, πήγαινε, τον προϋπαντούσε με χαρά και παιχνιδίσματα ένα συγκεκριμένο αδέσποτο σκυλί, το οποίο είχε βρει καταφύγιο στην αυλή του γονικού σπιτιού του Θωμά. Αυτή τη φορά, όμως, επειδή είχε μεσολαβήσει αρκετός καιρός αφότου Θωμάς και σκυλί είχαν ξαναβρεθεί, εκείνο δεν έδειξε διάθεση να τον υποδεχτεί με προθυμία. Κι ο Θωμάς παρατήρησε: «Ο Άργος τελείως ξέχασε, πια, τον Οδυσσέα;» ΠΟΝΟΣ Η γυναίκα του ήθελε να αγοράσει ένα όμορφο πλην στενόχωρο γι’ αυτήν φόρεμα. Για να της ταίριαζε, όμως, το νούμερο, θα ‘πρεπε να χάσει, προηγουμένως, μερικά κιλά. Κι ο Θωμάς, πικρόχολα, σχολίασε: «Ο πόνος φέρνει την ομορφιά!» Ο ΒΟΣΚΟΣ Ο γιος του, ο Λαόνικος, δυσανασχετούσε, ανέκαθεν, με τον τρόπο διδασκαλίας, που είχε επιλέξει ο καθηγητής τους των μαθηματικών του γυμνασίου, γιατί θεωρούσε, όπως έλεγε στο Θωμά, ότι ευνοεί τη «στείρα παπαγαλία». Ο πατέρας του, όμως, πάντα του έλεγε: «Τα πρόβατα βόσκησε, γιε μου, όπου σου πει ο βοσκός, ακόμη κι αν τα βρούνε λύκοι· το κρίμα θα ‘ναι δικό του, όχι δικό σου!»
- 91 -
ΧΩΡΙΣ ΘΑΜΑΤΑ; Ένας πολιτευτής της περιοχής παραπονιόταν στο Θωμά ότι ο κόσμος ενώ βρίσκει τον ίδιο ακέραιο και τίμιο και συμφωνεί με τις ιδέες και το πρόγραμμα του κόμματός του, δεν τον ψηφίζει στις εκλογές. Εκείνος τον ρώτησε τότε εάν έχει ποτέ με «μέσον» βοηθήσει κάποιον από τους συμπολίτες του κι όταν ο πολιτευτής απάντησε αρνητικά, ο Θωμάς του λέει: «Ε, καημένε μου, θεοί που θάματα δεν κάνουνε, πώς να δοξολογηθούνε;» ΈΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΕΣ Πλησίαζαν δημοτικές εκλογές και είχαν ήδη εκδηλώσει δημόσια πέντε – έξι τοπικοί παράγοντες την επιθυμία τους να διεκδικήσουν το δημαρχιακό θώκο. Κι ο Θωμάς σχολίασε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Πολλές μαζεύτηκαν, τριγύρω μας, αλεπούδες, μα το κοτόπουλο μικρό και ένα!» ΌΠΟΥ ΧΙΟΝΙΖΕΙ Η κόρη του, η Γλαύκη, είχε δώσει εξετάσεις και περίμενε με ανυπομονησία τα αποτελέσματα, εδώ και μέρες. Φοβόταν, μάλιστα, ότι μπορεί κάποιοι να βγάλανε στα κρυφά τα αποτελέσματα. Ο πατέρας της, όμως, προσπαθώντας να την καθησυχάσει, της έλεγε να μην ανησυχεί, γιατί «όπου χιονίζει, ασπρίζει» και κανείς δεν μπορεί να το κρύψει απ’ τους αποδέλοιπους! ΧΙΜΗΞΕ Όταν ο Δήμος, κάποτε, προσπάθησε, για το «χατίρι» μιας νεοαναγειρόμενης πολυκατοικίας σε κεντρικό δρόμο της πόλης, να πάρει, κοψοχρονιά, το «καλύβι» - 92 -
ενός ζευγαριού πενήτων ηλικιωμένων και να τους ξεσπιτώσει, όπως έγραψαν οι εφημερίδες, ανάλγητα, ο Θωμάς δάκρυσε και είπε στο Στέφανο τον Τρανό, που συζητούσαν για το θέμα αυτό: «Βρήκε η γάτα μικρό κι ανυπεράσπιστο ποντίκι και χίμηξε να το κατασπαράξει!» «ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ» Κάποιο βράδυ, ένα τηλεοπτικό κανάλι μετέδιδε την οδυνηρή ήττα της αγαπημένης του ομάδας στη Γαλλία και άλλο, τη συνέντευξη ενός υποψηφίου βουλευτή, που με τις αποκρίσεις του προξενούσε σε κάθε σκεπτόμενο πολίτη θυμηδία. Το άλλο, λοιπόν, πρωί, συζητώντας με το Γιώργη και το Θεμιστοκλή Σκαφτιά, σχολίασε: «Επίδαυρος κατάντησε η… τηλεόρασή μας χτες, γεμάτη… θεατρικές παραστάσεις! Στον ένα σταθμό, μπορούσες να ιδείς τραγωδία, τη… συντριβή της ομάδας μας· και στον άλλο, είχε κωμωδία, την… παρουσία του υποψηφίου εθνοπατέρα!» ΑΧΟΡΤΑΓΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ Ένας συνάδελφός του πήγε στο διευθυντή διεκδικώντας αύξηση ενός επιδόματος εις βάρος των υπολοίπων εργαζομένων. Όταν ο Θωμάς τον είδε στους διαδρόμους, τούτα τα λόγια μόνο του λέει για την πλεονεξία του: «Δεσπότη μου, το αμπέλι μας, άμα το θες, πάρε το· άσε μας, όμως, την τσάπα!» ΚΑΙΡΟΣ Παρατηρώντας προσεχτικά, πάντοτε, τις καιρικές εναλλαγές, ο Θωμάς εφοδίαζε το σπιτικό του έγκαιρα με όλα τα χρειαζούμενα. «Ο Καιρός έβγαλε στο
- 93 -
παζάρι τα ξύλα κι ο Χειμώνας τα αγόρασε!», συνήθιζε να λέει. Η ΕΛΕΝΗ Είχε, πριν νυμφευτεί και μετά από έναν χωρίς ανταπόκριση δυνατό έρωτα, συναντήσει μιαν όμορφη κοπέλα, που τα μάτια της τον θαμπώσανε μόλις την πρωτοείδε. Όταν την είχε ανταμώσει ξανά, θαρρετά πλην ριψοκίνδυνος της εξομολογείται: «Όπως μας έδειξε πρώτη η Ελένη της Σπάρτης το δρόμο, τα μάτια μιας πανέμορφης και έξυπνης γυναίκας, είναι σαν τη φωτιά· ή σε καίνε, ή σε ανάβουν!» Ο ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ Ο γιος του, ο Ρούσος, είχε ένα φίλο, που αποδείχτηκε ευμετάβολος και ανάξιος της εμπιστοσύνης του. Τότε, ο Θωμάς προς το γιο του, που ζήτησε τη γνώμη του περί του εφεξής πρακτέου, αποκρίθηκε: «Μακριά, παιδί μου, απ’ αυτόν! Και συ ο ίδιος το ‘δες καλά και με τα μάτια σου πώς ό,τι σου πει τούτος ο άνθρωπος είναι σαν του… Μάρτη τον ήλιο!» ΝΟΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ Κάποτε, μια συνάδελφός του «κορδωνόταν», δεξιά και αριστερά, για τον πετυχημένο γάμο που ‘χε κάνει, παίρνοντας για σύζυγο έναν πετυχημένο εξ Αθηνών δικηγόρο. Πικρά τότε ήσαν για την αλαζόνα τα σχόλια του Θωμά: «Το χαρτί και το μελάνι νοτάριο μας δίνουν πρώτο, αλλά όχι πάντα και καλό γαμπρό!» ΤΡΟΧΟΣ ΚΑΙ ΣΚΟΥΡΙΑ Προέτρεπε και ενθάρρυνε και τα τρία παιδιά του, το Ρούσο, τη Γλαύκη και το Λαόνικο να μη μένουν ποτέ - 94 -
άεργοι, αλλά όλο να καταγίνονται και με κάτι, για να διατηρούν την ψυχή, το νου και το σώμα τους, με την εξάσκηση, σ’ εγρήγορση. «Τροχός, που συνεχώς και αδιάλειπτα γυρίζει, ποτέ του δεν πιάνει σκουριά!» ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ Εμπιστευόταν κριτικά και αγαπούσε πολύ τους δυο στενούς του φίλους, το Γιώργη το Σκαφτιά και το Στέφανο τον Τρανό. Ζητούσε τη γνώμη τους και έδινε και τη δική του, συχνά, σε καθετί που πρόβαλε μπροστά τους, καθημερινά, δίχως, όμως, ποτέ ζήλια να νιώσει γι’ αυτούς ή πιθυμιά να τους «αντιγράψει», ως προς τη συμπεριφορά, τις ιδέες ή τους τρόπους. «Τους φίλους σου να τους έχεις πρότυπο, αλλά όχι πρωτότυπο!», συνήθιζε να λέει… ΣΤΟΝ ΞΥΛΟΥΡΓΟ; Βλέποντας τη γυναίκα του να ετοιμάζεται να προσφέρει γλυκά σε έναν επισκέπτη τους ζαχαροπλάστη, την ρωτά γελώντας: «Ξύλα χαρίζεις στον ξυλουργό;» ΤΗΝ ΠΡΥΜΝΗ Ο γιος του, ο Ρούσος, βιαζόταν, παρασυρμένος από φίλους, να αγοράσει, χωρίς να πολυψάξει αν η τιμή ανταποκρινόταν στα χαρακτηριστικά της, μια μηχανή, για να πηγαινοέρχεται στις δουλειές του. Ο Θωμάς, τότε, τον συμβούλεψε: «Πριν αγοράσεις πλοίο, την πρύμνη πάντα να κοιτάς!»
- 95 -
ΚΑΤΑΡΙΕΤΑΙ Ο Γιώργης ο Σκαφτιάς, κάποτε, του αφηγείται για κάποιον κοινό γνωστό τους, που, μολονότι δεν μπορούσε να αγοράσει σπίτι, γιατί – αντί να κάνει οικονομίες – ήταν σπάταλος και είχε φτάσει στα πρόθυρα φυλάκισης λόγω πολλών χρεών, κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι ενισχύει την κερδοσκοπία. Ο Θωμάς, τότε, με σαρκαστικό χαμόγελο, του λέει: «Δεν κοιτά που γκρεμοτσακίζεται, μόνο το βουνό καταριέται…» ΦΛΑΜΠΟΥΡΑ Ένας συνάδελφός του, γνωστός για το χαμερπή χαρακτήρα και την αυθάδειά του, κόμπαζε ενώπιον άλλων υπαλλήλων και έψεγε, αχαριστία επιδείχνοντας, το διευθυντή της Υπηρεσίας. Έτυχε να τον ακούσει ο Θωμάς, που σχολίασε: «Τα φύλλα σηκώσανε φλάμπουρα και τις ρίζες ξεθρονιάζουνε του δέντρου!» ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ Είχε ταξιδέψει, εκείνο τον καιρό, σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Γυρίζοντας, τον ρώτησαν ο Σκαφτιάς και ο Τρανός ποιο μέρος τον εντυπωσίασε πιότερο. «Κατά τον τόπο και ο τρόπος», ήταν η γριφώδης απάντηση του Θωμά. ΜΑΪΜΟΥΔΕΣ ΕΞΗΜΕΡΩΜΕΝΕΣ; Μια γνωστή του, που προσπαθούσε, με κάθε τρόπο, να συγκεντρώνει τα βλέμματα όλων των αντρών και ήταν ικανή να κάνει οτιδήποτε, για να το πετύχει, είχε - 96 -
βάψει, εσχάτως, τα μαλλιά της κόκκινα. Όταν την είδε ο Θωμάς, γυρίζει και της λέει: «Αγαπητή μου, όλο εκπλήξεις μού επιφυλάσσεις· με τη σημερινή σου την εμφάνιση, ίσως, βοηθήσεις τους επιστήμονες να ψάξουν εάν οι ερυθρόδερμοι της Αμερικής είχαν εξημερώσει και τις … μαϊμούδες, βάζοντάς τες στην καθημερινή τους ζωή, ως χρήσιμα… οικόσιτα!» ΜΕ ΔΙΚΑ ΤΗΣ Η κόρη του, η Γλαύκη, έλεγε στο Θωμά ότι φοβάται πως στη Φυσική δεν θα είχε υψηλό βαθμό στο σχολείο, επειδή δεν έλυσε μιαν άσκηση σε διαγώνισμα σύμφωνα με τον τρόπο, που τους είχε διδάξει ο καθηγητής, αλλά με δικά της «τεχνάσματα». Ο πατέρας της περιορίστηκε τούτο, μονάχα, να της πει: «Καθώς έψαλες, κόρη μου, έτσι και θα σε ψάλλουν…» ΣΙΔΕΡΑ ΚΑΙ ΓΥΑΛΙ Συμβούλευε, πάντα, τα τρία παιδιά του, το Ρούσο, το Λαόνικο και τη Γλαύκη, να προτάσσουν, δίχως να αεροβατούν, την αληθινή αγάπη για το συνάνθρωπο και τον έρωτα, ακόμη κι αν το «τίμημα» είναι συχνά οδυνηρό, από τη μη αναγνώριση απ’ τους άλλους ή εξαιτίας της γύρωθε καθημερινής αγνωμοσύνης. «Με αγάπη, πιο ανθεκτικός απ’ τα σίδερα γίνεσαι και χωρίς αυτήν, πιο εύθραυστος απ’ το γυαλί», τους έλεγε. «Α ΚΑΙ Ω» Θεωρούσε, πάντοτε, την τιμιότητα και την ειλικρίνεια ως το «Α και το Ω» στην ανθρώπινη ζωή.
- 97 -
«Φανταστείτε τες ως «ψωμί» και «νερό»· μ’ αυτά, ανθίζουνε τα λουλούδια και δίχως τους, μαραίνονται…!» ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΒΙΑΖΟΝΤΑΙ; Διαβάζοντας στις εφημερίδες ότι το ένα τρίτο σχεδόν των φοιτητών ενός εκτός Αθηνών ελληνικού πανεπιστημίου είναι «λιμνάζοντες», έχουν δηλαδή ξεπεράσει το διπλάσιο χρόνο από τα κανονικά έτη φοίτησης και φαίνεται να έχουν λίγες πιθανότητες να αποκτήσουν το πτυχίο τους, σχολίασε στο γιο του, Ρούσο, που συζητούσαν νωρίτερα για το ίδιο θέμα: «Αγάλι – αγάλι, γίνεται η αγουρίδα… μέλι, όπως θάλεγε κι ο λαός, αλλ’, όμως, γιατί να βιάζονται τα παιδιά, για να μπουν στην … ανεργία;» ΕΜΠΝΕΕΙ Τον εντυπωσίασε πολύ η είδηση και τη μετέφερε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Οι υπέρηχοι που παράγουν τα αρσενικά ποντίκια συχνά δεν είναι τυχαίες κραυγές, αλλά, σύμφωνα με έρευνα Αμερικανών ζωολόγων, κανονικά τραγούδια αγάπης». Και το σχόλιο του Θωμά ήταν: «Ο έρωτας, ανέκαθεν, φωλιάζοντας στις καρδιές κάθε έμψυχου οργανισμού, εμπνέει και χαρίζει τα καλύτερα και μελωδικότερα τραγούδια…» ΜΑΥΡΟΣ ΚΑΙ ΛΑΒΡΟΣ Όταν έμαθε πως στις βορειοανατολικές συνοικίες του Παρισιού, όπου ζούσαν κυρίως μετανάστες δεύτερης γενιάς από πρώην γαλλικές αποικίες, ξεσπούσαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ νεαρών και της γαλλικής
- 98 -
αστυνομίας, παρατήρησε: «Ο μαύρος αδελφός άναψε και έγινε λάβρος!» ΟΙ ΣΤΡΟΦΕΣ Λίγο μετά από την ταφή μιας 90χρονης φτωχής γυναίκας, η οποία είχε, σε βαθιά γεράματα, πεθάνει από δηλητηρίαση λόγω αναθυμιάσεων που ανέδιδε ένα αναμμένο μαγκάλι, στο Δημοτικό Κοιμητήριο ήλθε η σειρά για την εξόδιο ακολουθία και τον «ύστατο αποχαιρετισμό» προς μία 27ετή κοπέλα, που είχε, στο άνθος της νιότης της, σε τροχαίο δυστύχημα, χάσει τη ζωή της. Ο Θωμάς, που βρισκόταν στο μνήμα προσφιλούς του προσώπου εκείνη την ώρα, σχολίασε: «Όλες οι στροφές της ζωής είναι εξίσου επικίνδυνες, από την πρώτη ίσαμε την τελευταία· γι’ αυτό, και σ’ απαιτούν ανοιχτομάτη…» ΑΝΤΙΘΕΤΟ Συζητούσε, κάποτε, με το γιο του, το Ρούσο. «Το αντίθετο του αυτοελέγχου είναι ο ετεροκαθορισμός και της εγκράτειας η πλεονεξία», ήσαν τα λόγια του, όταν η συζήτηση έφτασε στις ψυχικές αρετές που πρέπει να ‘ναι προικισμένος κάθε άνθρωπος. ΝΕΟ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» Στην καινούρια Υπηρεσία, που είχε μετατεθεί, διέκρινε γρήγορα ποιοι ήσαν οι «αυλοκόλακες», ποιοι οι «χαμαιλέοντες» και ποιοι τα «μαύρα πρόβατα». Ένα βράδυ, λοιπόν, λέει στη γυναίκα του, που τον ρωτούσε για το νέο εργασιακό του περιβάλλον: «Δεν
- 99 -
μας επαρκούν οι επιστάτες, μαντρόσκυλα!»
μας φυλάνε και τα
ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΡΕΙΑ Ο γιος του, ο Λαόνικος, επρόκειτο να έχει επαναληπτικό διαγώνισμα στην Ιστορία στο Γυμνάσιο, με εξεταστέα ύλη όσα είχε διδαχτεί όλη τη χρονιά. Προσπάθησε, λοιπόν, να προετοιμαστεί, χρησιμοποιώντας το σχολικό εγχειρίδιο και ξεκινώντας από την αρχή. Τα πρώτα, όμως, κεφάλαια του βιβλίου του φάνηκαν πολύ δύσκολα, γιατί δεν τα θυμόταν. Τότε, ο πατέρας του τον ενθάρρυνε, λέγοντας: «Αργά, υπομονετικά και μεθοδικά θα δουλέψεις και θα φτάσεις σίγουρα στο σκοπό σου, γιατί, γιε μου, κάθε μεγάλη και επίπονη πορεία αρχίζει πάντα με ένα μικρό βήμα και συνεχίζεται με προσεγμένες, καρτερικές πατημασιές!» ΑΝΑΙΣΧΥΝΤΑ & ΑΞΙΟΠΡΕΠΩΣ Σε κάποια γενέθλιά του, όταν τον ρώτησαν τι δώρο θα ήθελε πολύ, αποκρίθηκε: «Τον τρόπο όχι να απομακρύνω αναίσχυντα το θάνατο, αλλά να επιμηκύνω αξιοπρεπώς τη ζωή!» Ο… ΠΑΡΕΙΣ Όταν, κάποτε, ένας τέως υπουργός, που το βαφτιστικό του όνομα ήταν Αχιλλέας, υπέβαλε την παραίτησή του, υπό την οχλαγωγία πολιτικοοικονομικών σκανδάλων, που συνδέθηκαν με το όνομά του, ο Θωμάς σχολίασε: «Ναι, και ο Όμηρος το ‘χε γράψει: Αυτός που «έβγαλε από τη μέση» τον Αχιλλέα ήταν ο … Πάρεις!»
- 100 -
ΛΑΣΠΕΣ Ακούγοντας την είδηση ότι επιστήμονες ανακοίνωσαν πως «τα οργανικά μόρια από τα οποία σχηματίστηκαν οι πρώτες μορφές ζωής ίσως δημιουργήθηκαν μέσα σε πηλό στον ωκεάνιο πυθμένα», ο Θωμάς γύρισε στο Γιώργη το Σκαφτιά και του λέει: «Τώρα, καταλαβαίνω και δικαιολογώ για ποιο λόγο κάποιοι συνάνθρωποί μας είναι συνηθισμένοι και … αναίσθητοι στο να δέχονται ή να εκτοξεύουν … λάσπες ύβρεων!» ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΡΟΥΧΑ Όταν κάποτε ο γιος του, ο Ρούσος, τον ρώτησε για ποιο λόγο ορισμένοι Κρητικοί φορούν μαύρα ρούχα διαρκώς, χωρίς να βαραίνει πένθος τις ψυχές τους, «Είναι θέμα περηφάνιας! Επάνω στο μαύρο χρώμα, δε διακρίνεται το κόκκινο αίμα. Εφόσον, λοιπόν, αυτοί, από εγωισμό και για να αναφανούν άτρωτοι, δε θέλουν να φανεί σε άλλους ότι πληγώθηκαν, φορούν και μαύρα ρούχα!», ήταν η απόκριση του Θωμά. ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ Όταν δημοσιοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ότι «τα επίπεδα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε περιοχές όπου λειτουργούν κεραίες ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας είναι εκατοντάδες φορές χαμηλότερες από τα όρια ασφαλούς έκθεσης», ο Θωμάς ο Πολίτης παρατήρησε: «Πιο πολύ επικίνδυνα, τελικά, έχουν καταντήσει σήμερα αυτά που βλέπεις
- 101 -
στην τηλεόραση και ό,τι ακούς στο κινητό, παρά οι … εγκαταστάσεις τους!» ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Τον είχε παραξενέψει πολύ η είδηση πως, στα τέλη του 2005, Πολωνοί αρχαιολόγοι εντόπισαν σε εκκλησία, βόρεια της Βαρσοβίας, τον τάφο του Κοπέρνικου (1473 – 1543). «Το λείψανο του αστρονόμου, ο οποίος πρότεινε το ηλιοκεντρικό σύστημα, αμφισβητώντας την αρχαία πεποίθηση ότι ο Ήλιος περιφέρεται γύρω από τη Γη, βρέθηκε σε κακή κατάσταση, ωστόσο η ταυτότητά του εξακριβώθηκε», έγραφε το αρχαιολογικό δελτάριο από την Πολωνία· κι ο Θωμάς στο Γιώργη το Σκαφτιά, που του το διάβασε, σχολίασε: «Έχει γούστο να βρουν σε καμιά εκκλησία της Αθήνας, μετά από λίγα χρόνια, και τα λείψανα του… Σωκράτους ή του… Πλάτωνος!» Ο ΜΑΓΕΙΡΑΣ Κάποτε, ο προπονητής της ποδοσφαιρικής ομάδας της πόλης, του «Φιλοποίμενος», λεγόταν Θεόφιλος Μάγειρας. Μετά από αλλεπάλληλα αποτυχημένα αποτελέσματα, ο «Φιλοποίμην» βρισκόταν στη μέση του βαθμολογικού πίνακα και οι φίλαθλοι, δυσαρεστημένοι, ζητούσαν από τη διοίκηση της ομάδας την απομάκρυνση του Μάγειρα από την τεχνική ηγεσία. Μαζύ τους συμφωνούσε κι ο Θωμάς, εφόσον – όπως έλεγε – «αληθινά, δεν τρώγεται ό,τι μας μαγείρεψε ο κ. Μάγειρας, αφού φρόντισε ο ίδιος να διαψεύσει το… επίθετό του!»
- 102 -
ΒΙΟΛΙΣΤΗΣ Βλέποντας, κάποια μέρα, έναν πλανόδιο βιολιστή να κάθεται σ’ ένα παγκάκι της κεντρικής πλατείας της πόλης και να παίζει «φάλτσα» το όργανό του, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια των περαστικών, ο Θωμάς του είπε: «Ό,τι κι αν κάνεις, Παγκανίνι δε θα γίνεις ποτέ· μάλλον … Παγκακίνι θα μείνεις…» ΚΡΑΣΟΠΟΤΗΡΑ «Πού χάθηκες όλο το βράδυ;», τον ρώτησε γεμάτη αγωνία, κάποτε, η γυναίκα του, επειδή είχε αργήσει, κάτι ασύνηθες για εκείνον, να γυρίσει στο σπίτι τους. «Βρήκα κάποιους φίλους», της είπε, «Είπαμε να πιούμε ένα ποτήρι κρασί και να φάμε και μια μπριτζόλα. Μόνο που η μπριτζόλα ήταν, τωόντι, μία, αλλά τα κρασοπότηρα … περισσότερα!» ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ Όταν πληροφορήθηκε ότι «Η δραστική μείωση της χρήσης πειραματόζωων είναι ο στόχος συνεργασίας που ξεκίνησαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η βιομηχανία φαρμάκων και χημικών», ο Θωμάς σχολίασε: «Ελπίζω τη θέση των ζώων να μην πάρουν εφεξής οι άνθρωποι στον πάγκο των … πειραμάτων και των εργαστηρίων!» ΑΠΟΛΑΥΣΗ «Οι Έλληνες – ήταν το πόρισμα μιας έρευνας, που ανακοίνωσε ο Γιώργης ο Σκαφτιάς στο Θωμά – κάνουν έρωτα πιο συχνά από όλους τους άλλους
- 103 -
λαούς, ξεπερνώντας ακόμα και τους Γάλλους, οι οποίοι έως τώρα θεωρούνταν πως κατέχουν τα πρωτεία στο αρχαιότερο σπορ του κόσμου», ενώ, σύμφωνα με μιαν άλλη, «Κάπνισμα και φαγητό κόβουν χρόνια από τη ζωή των Ελλήνων». Κι η αντίδραση του Θωμά: «Ο έρωτας, ανέκαθεν, είναι η πιο ασφαλής σωματική απόλαυση για την ανθρώπινη υγεία!» ΜΑΚΡΟΧΕΡΗΔΕΣ Ακούγοντας πως η κυβέρνηση «κοκορευόταν» ότι αυξήθηκαν τα δημόσια έσοδα τον τελευταίο χρόνο, ο Θωμάς σχολίασε: «Ας όψονται οι μακροχέρηδες φορατζήδες, που μπήκανε στις τσέπες του λαού και ξεχάσανε να … βγούνε!» ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΥΣΤΩ Όταν προσελήφθη σε ένα μη παραθαλάσσιο δήμο ως σύμβουλος του Δημάρχου ένας ωκεανολόγος, ο Θωμάς παρατήρησε: «Είχα ακούσει ότι, στο συγκεκριμένο δήμο, τα είχαν κάνει «θάλασσα». Δεν ήξερα, όμως, ότι τα είχαν κάνει … «ωκεανό», ώστε να χρειαστούνε και το … δεξί χέρι του Κουστώ!» ΑΙΜΑΤΟΚΥΛΙΣΤΗΚΕ Στην Αμερική, η κοινή γνώμη συγκλονιζόταν, όταν δεκατετράχρονος μαθητής άνοιξε πυρ και σκότωσε, μέσα στο σχολείο του, τον υποδιευθυντή του Γυμνασίου του και τραυμάτισε σοβαρά δύο άλλους υπαλλήλους. Ο Θωμάς, πικραμένος, σχολίασε: «Το επιπόλαιο μέλλον συγκρούστηκε με το δύσκολο παρόν
- 104 -
και το καταπιεστικό παρελθόν και, με παραφροσύνη, αιματοκυλίστηκε η πλάση!» ΚΛΕΨΥΔΡΑ Του ‘χε δωρίσει η Κλεοπάτρα μιαν παραδοσιακή κλεψύδρα. Της εξέφρασε τις ευχαριστίες του και της λέει: «Με την κλεψύδρα τούτη, δε θα μετρώ πόσες στιγμές μου κλέβει ο χρόνος, αλλά πόσες του κλέβω εγώ!» ΒΗΜΑΤΑ Στο κέντρο της πόλης χάζευε βιτρίνες και απορούσε με ανθρώπους και αυτοκίνητα, που ανεβοκατέβαιναν δρόμους και πεζοδρόμια με φούρια. Άγνωστή του διερχόμενη και με βιαστικό βήμα γυναίκα τον ρώτησε πόσο απέχει ακόμη από το Μητροπολιτικό Ναό. Ο Θωμάς, αντί να της δώσει απάντηση, την ρωτά: «Πόσο; Σε ανθρώπινα βήματα θέλετε να το μετρήσουμε ή σε λεπτά, που απαιτείται, για να πάτε έως εκεί;» ΜΟΥΣΕΣ Πηγαίνοντας, ένα απόγευμα, στο σουπερμάρκετ της γειτονιάς του, συνάντησε συγκεντρωμένες καμιά δεκαριά γυναίκες. Για να τις «κοροϊδέψει», λέει προς το μέρος τους χαμογελώντας: «Ίδιες είστε και απαράλλαχτες οι εννιά Μούσες! Μοιράσατε, όμως, τις αρμοδιότητες, για να ξέρω και εγώ ποια θα παρακαλέσω να με βοηθήσει να … γράψω ένα τραγούδι, που με βασανίζει από καιρό;»
- 105 -
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ Κάποτε, ήθελε να πειράξει έναν γνωστό του πεισματάρη. Γυρίζει, λοιπόν, και του λέει: «Χτες, με κάλεσε ο γιατρός σου. Μου φάνηκε πολύ προβληματισμένος! Δεν ξέρει πώς να σου πει να περιορίσεις το … σανό, που, εσχάτως, τρως λαίμαργα…» ΤΟ ΨΩΜΙ Εδώ και λίγες ημέρες, είχε σταματήσει, στη γειτονιά του, ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο τη λειτουργία του. Το χώρο του, πλέον, καταλάμβανε ένα σύγχρονο αρτοπωλείο. Κι ο Θωμάς σχολίασε στην Κλεοπάτρα, με την οποία έπιναν απογευματινό καφέ εκεί κοντά: «Το ψωμί είναι πάντα πιο … εύπεπτο και … εύγεστο από ένα βιβλίο, έτσι δε λένε;» ΘΗΡΙΑ Στο γραφείο του θα έρχονταν, εκείνη τη μέρα, για επιθεώρηση υψηλόβαθμα στελέχη ενός υπουργείου από την Αθήνα. Επειδή, όμως, κάποια στιγμή χρειάστηκε να πεταχτεί, για μιαν επείγουσα συνεργασία, στο γραφείο του διευθυντή του, άφησε παραγγελία στους συναδέλφους: «Περιμένω κάποια θηρία απ’ την πρωτεύουσα. Αν δεν σας είναι κόπος, βάλτε τους τροφή να φάνε και νερό να δροσιστούνε, ώσπου να κατεβώ!» ΒΕΝΕΤΙΑ Πήρε, κάποτε, την οικογένειά του και ταξίδεψαν σ’ όλη την Ιταλία. Απ’ τη Βενετία, έστειλε το ακόλουθο, - 106 -
γραφτό, μήνυμα στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Από το να με κάνουν χαζό τα ελληνικά ραδιοτηλεοπτικά κανάλια, πιότερο προτιμώ να χαζεύω τα βενετσιάνικα και τις γόνδολες…» ΚΡΟΝΟΣ Όταν άκουσε πως πολλές γυναίκες προβαίνουν σ’ εκτρώσεις για το «χατίρι» της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, ο Θωμάς είπε στη γυναίκα του και την Κλεοπάτρα: «Μέχρι τώρα, λέγαμε πως «η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη». Από εδώ και μπροστά, θα λέμε ότι σαν … Κρόνος κατασπαράζει τα αγέννητα παιδιά μας!» ΑΛΛΑ ΔΕΝ… Ένα πρωί, προσήλθε στο γραφείο, που εργαζόταν ο Θωμάς, ένα καλοστεκούμενο γεροντάκι. Όταν εκείνος του ζήτησε τα στοιχεία του, ο ηλικιωμένος άντρας του είπε: «Με λένε Φρειδερίκο, όχι γιατί είμαι Καθολικός ή Προτεστάντης, μα διότι ο πατέρας μου λάτρευε την Ευρωπαϊκή Ιστορία!» Ο Θωμάς, τότε, μειδιώντας, γυρίζει και του λέει: «Οι δικοί μου γονιοί αγαπούσανε την Κούβα, αλλά δεν με βαφτίσανε δα και… Φιντέλ!» ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ Η Κλεοπάτρα του διάβαζε για ένα πολυεκατομμυριούχο Αμερικανό, το οποίο τα σχετικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες όλου του κόσμου τον θεωρούσαν πολύ τυχερό, επειδή «έχει ό,τι θέλει, όποια στιγμή θέλει». Μα ο Θωμάς, πικροχαμογελώντας, της απαντά: «Μάλλον τυχερός
- 107 -
είσαι, εάν έχεις αυτό που θες τη στιγμή ακριβώς που το θέλεις!» Ο ΣΑΤΑΝΑΣ Ήταν παρών σε μια βάφτιση. Όταν ο ιερέας, που τελούσε το μυστήριο, ρώτησε το νουνό, γνωστό τοις πάσι μπαγαπόντη, τρις «Απετάξω τον Σατανά;» και εκείνος απάντησε τρις «Απεταξάμην», ο Θωμάς σχολίασε στη σύζυγό του, που ήταν πλάι του: «Πρώτη φορά, βλέπω κόρακα να (προσποιείται ότι) βγάζει το μάτι άλλου κόρακα!» ΔΙΔΥΜΟΙ, ΜΑ … Βρισκόταν με το Γιώργη το Σκαφτιά στο κέντρο της πόλης, για κυριακάτικο πρωινό καφέ. Συζητούσαν, ώσπου, κάποια στιγμή, πέρασαν πλάι τους δύο αδέλφια, φτυστά στην ομοιότητα σαν μια σταγόνα νερού. Βλέποντάς τους ο Θωμάς λέει στο φίλο του: «Τους ξέρεις; Ο ένας είναι σαν τη μέλισσα τη φίλεργη, που κάθε στιγμή βρίσκεται και σ’ άλλο λουλούδι, συλλέγοντας γύρη. Ο άλλος, σαν λαίμαργος γύπας, μόλις «μυριστεί» πτώμα, τρέχει φουριόζος να το διαγουμιστεί. Τελείως διαφορετικοί, αν και δίδυμοι. Ποιος θα το πίστευε ότι βγήκαν, την ίδια στιγμή, από την ίδια μήτρα;» ΣΤΗΝ ΑΤΡΑΠΟ Συμβούλευε συχνότατα και τα τρία του παιδιά, με τα ακόλουθα λόγια, που πρόσχαρα τα δέχονταν, γιατί ήσαν «κυήματα» πολύχρονων συζητήσεων και αναζητήσεων του Θωμά με το Στέφανο τον Τρανό και
- 108 -
το Γιώργη το Σκαφτιά: «Με την εξυπνάδα και τη σύνεση, στον κόσμο, που διαρκώς και με ταχύτητα μεταβάλλεται, χαίρεσαι την υγεία σου και τη γαλήνη της ψυχής σου κι απολαμβάνεις την ομορφιά του σώματος. Η ομορφιά και η υγεία είναι σαν τις Μούσες του Ουρανού και τις Χάρες της Γης, που σε βοηθούν κάθε υλικό σου στόχο πετυχαίνοντας να βρίσκεις την ατραπό ως την ευτυχία και να την ακολουθείς πιστά και δίχως παρεκκλίσεις, ξεχωρίζοντας μέσα στον περίγυρό σου. Και αν τυχόν κάποιοι επικαλούνται την επέμβαση των θεών στην καθημερινή ζωή μας, αυτή είναι περισσότερο μια συνεχής δοκιμασία, στην οποία βάζουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους, να αποποιηθούν τις δικές τους ευθύνες, τη διαρκή πρόκληση για αγώνα ν’ ανέβουν ένα απάτητο βουνό, την κορυφή του οποίου, όμως, κανείς, ποτέ, ούτ’ είχε, ούτ’ έχει, ούτε πρόκειται να πατήσει απ’ τους θνητούς, όχι γιατί δεν ξέρει τη λαβυρινθώδη ατραπό να διαβεί, αλλά επειδή ξεμυαλίζεται από εφήμερες γλυκόλαλες Σειρήνες … Η Αρετή, αυτή είναι η βουνοκορφή, δεν είναι μήτε ισόβιο χτήμα για όποιον την πλησιάσει, μήτε κληρονομικό για τους επιγόνους του. Εάν είμαστε πιστοί θεράποντές της για χρόνια, τότε θα μας κοντοσιμώσει, μα μόλις την περιφρονήσουμε , σαν άπιαστο πουλί θα πετάξει μακριά και θα χαθεί διαπαντός. Στην ατραπό της ζωής, συναντάς πλάσματα με καλή στα μάτια των άλλων μορφή και άλλα χωρίς χρηστικό για μας σχήμα. Ό,τι μπορεί να χρησιμεύει στον ένα, στον άλλο ίσως είναι άχρηστο, όσα για τον ένα φαίνονται εύμορφα, για τον άλλο μάλλον είναι άσχημα. Κάθε άνθρωπος έχει μιαν ψυχή, αλλά με την αγάπη και τον έρωτα έρχονται κοντά δύο διαφορετικές μεταξύ τους μα δίχως να χάνουν τη - 109 -
μοναδικότητά τους ψυχές. Μέσα σε μιαν οργανωμένη, όμως, ανθρώπινη κοινωνία, πολλές ψυχές , όμοιες και ανόμοιες ως προς τα εσωτερικά ή τα εξωτερικά τους γνωρίσματα και κατά τα κοινά σ’ όλους μας κριτήρια, αγωνίζονται για την κοινή προκοπή στο διηνεκές του χρόνου ή διαγκωνίζονται για το πρόσκαιρο ατομικό όφελος, φράζοντας την ατραπό μας ως την Αρετή. Η κάθε ψυχή μπορεί να διαφέρει από την άλλη στον τρόπο που εκδηλώνει τις πεθυμιές της ή/ και που αγωνίζεται να τις πραγματώσει ή/ και που παρασύρεται από τα τραγούδια των Σειρήνων ή/ και που απογοητεύεται και εγκαταλείπει, ρίψασπις, τον αγώνα, αλλά είναι πάντα ισοδύναμη μ’ αυτήν, ως προς την ουσία και τη δύναμη και την αξία και γι’ αυτό, δεν πρέπει να αλληλοκατηγορούνται πως η μία είναι ήσσων της άλλης. Οι άνθρωποι αγωνίζονται με επιτυχία για την κοινή προκοπή και την αναρρίχηση του βουνού της Αρετής, οσάκις, στον τρόπο αντίδρασης και αντίστασης στα έξωθεν «ερεθίσματα» και «προσαρμογής» και συμβιβασμού στο γύρωθε περιβάλλον, δεν χρειάζονται αυστηρούς νόμους, αλλά αγόγγυστα και ανιδιοτελώς «προσαρμόζονται» στους κοινά αποδεχτούς κανόνες της συνύπαρξης και συμβίωσης και δέχονται, ως συνταξιδιώτισσες, τις «θυγατέρες» της Ανθρωπιάς, την Αλήθεια και την Αξιοπρέπεια». ΠΑΙΔΙ – «ΘΑΥΜΑ»; Ακούγοντας για την εκλογή ενός 18χρονου στο αξίωμα του Δημάρχου μιας αμερικάνικης πόλης, ο Θωμάς παρατήρησε: «Μην απορείτε! Ξεχνάτε τον Ιησού, το παιδί – «θαύμα», που δωδεκαετής, κατά την
- 110 -
παράδοση, είχε… αποστομώσει, Φαρισαίους με τις Γνώσεις του;»
στο
ναό,
τους
ΆΓΡΙΑ ΚΑΙ … Η είδηση είχε κάνει το γύρο του κόσμου, γιομίζοντας όλους με οργή και απέχθεια: «Οι Αμερικάνοι ερευνούν εάν στελέχη των ενόπλων τους δυνάμεων στο Ιράκ έριξαν φυλακισμένους σε ένα κλουβί με λιοντάρια τον καιρό του πολέμου». Ο Θωμάς θυμήθηκε τον Ανδροκλή και το Δανιήλ με τα τρία αγόρια και σχολίασε: «Ίσως, τελικά, να είναι τελικά περισσότερο άγρια θηρία οι άνθρωποι απ’ όσο τα λιοντάρια!» ΔΙΑΚΟΝΟΣ Η ΔΕΣΠΟΤΗΣ; Μαθαίνοντας για την θριαμβευτική υποδοχή που ετοίμαζε ο κόσμος για τον ερχομό του νέου σε ηλικία και άρτι εκλεγέντος μητροπολίτη στην περιοχή τους, ο Θωμάς στην Κλεοπάτρα, που του μετέφερε την είδηση, λέει χαμογελώντας: «Εύχομαι να προσέλθει ως διάκονος και όχι ως δεσπότης του λαού, των παθών και των παθημάτων του!» ΑΕΡΟΒΑΣΙΑ Όταν έμαθε πως ο επικεφαλής μιας ρωσικής εταιρείας που συνεργάζεται με το διαστημικό πρόγραμμα της Μόσχας συνελήφθη με την κατηγορία ότι πούλησε κρατικά μυστικά στην Κίνα, ο Θωμάς είπε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Η ιδέα του ότι θα μπορούσε να εμπορεύεται, προς ίδιον όφελος, την ίδια του την πατρίδα ασύλληπτος αποδείχτηκε τελικά …
- 111 -
αεροβασία, ταιριαστή με τα διαστημικά προγράμματα που ασχολιόταν!» ΌΧΙ ΣΑΝ ΤΟΥΣ ΙΣΠΑΝΟΥΣ Είχε διαβάσει στις εφημερίδες ότι είχε ξεκινήσει ήδη η πρώτη ευρωπαϊκή διαστημική αποστολή με προορισμό τον πλανήτη Αφροδίτη, με στόχο να ρίξει περισσότερο φως στον κοντινότερο «γείτονα» της Γης. Χάρηκε πολύ, γιατί, κατά τη γνώμη του, υπήρχαν αμυδρότατες πιθανότητες να βρεθούν ίχνη ζωής εκεί, αλλά στο Γιώργη το Σκαφτιά, που συζητούσαν μαζύ εκείνο το βράδυ, εξέφρασε την ελπίδα οι γήινοι στην Αφροδίτη να μη μιμηθούν τους… Ισπανούς όταν «ανακάλυψαν» τους Μάγια, τους Ίνκας και τους Ατζέκους και τους άλλους λαούς, που χρόνια ήκμαζαν πριν τα βέβηλα ευρωπαϊκά και χριστιανικά χέρια τους ξεθεμελιώσουν! ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΠΑΡΣΟΣ Βρισκόταν στα εγκαίνια μιας έκθεσης φωτογραφίας και σπάνιου αρχειακού υλικού ενός πολιτιστικού συλλόγου της περιοχής. Όταν ο κομπορρήμων πρόεδρος του σωματείου, που διοργάνωνε την έκθεση, έσπευσε να συγκεντρώσει τα φλας των φωτογράφων, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Ό,τι κι αν κάνεις, οι πρωταγωνιστές βρίσκονται στις καρδιές μας και στις φωτογραφίες των τοίχων, ενώ συ παραμένεις … κομπάρσος!»
- 112 -
ΟΛΟΛΕΥΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Ζήτησε από το Γιώργη το Σκαφτιά να του παράσχει σε φωτοαντίγραφα τις τελευταίες κυβερνητικές εξαγγελίες για την οικονομική και κοινωνική πολιτική. Όταν ο Γιώργης προσπάθησε να βγάλει τις φωτοτυπίες, οι σελίδες από το μηχάνημα εξέρχονταν ολόλευκες. «Το ήξερα καλά, ότι δηλαδή η κυβέρνηση δεν έχει να επιδείξει τίποτα για τη βελτίωση της οικονομίας και την καλυτέρευση της ζωής των πολιτών, αλλά δεν περίμενα να το ιδώ και σε … χαρτί! Λάμπει η πολιτική της διά της ολόλευκης … απουσίας της!!!» ΠΕΡΙ ΑΕΡΟΣ Ένα πρωί, είχε μάθει ότι, σε βραδινή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, είχαν ξεσπάσει ομηρικοί καβγάδες μεταξύ των δημοτικών παρατάξεων για τη διανομή της κρατικής επιχορήγησης. Γυρίζει, τότε, ο Θωμάς και στο Γιώργη το Σκαφτιά λέει, γεμάτος απορία: «Γιατί συνορίζονται; Δεν έχουν καταλάβει ότι αέρας τεμαχισμένος πάλι … αέρας είναι;»
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΜΑΡΧΗΣ Σε καφετέρια της κεντρικής πλατείας της πόλης, συζητούσαν, σε «συνωμοτικό ύφος», επί ώρα, ο Δήμαρχος και ο Νομάρχης ενός γειτονικού Νομού. Βλέποντάς τους ο Θωμάς, ρώτησε το Δήμαρχο γελώντας: «Τι σκαρώνετε; Στο… Νομό του προσπαθεί να σε πείσει να προσχωρήσεις ο Νομάρχης ή μήπως εσύ θες να τον φέρεις στην … πόλη μας;»
- 113 -
ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ «Εάν πιεις το ανόθευτο και πάντα δροσερό τρεχούμενο νερό της αρχαιοελληνικής σοφίας και ξεδιψάσεις, όλα τα άλλα σου φαίνονται… νοθευμένα και εμφιαλωμένα!», ήταν η απάντηση του Θωμά, όταν τον ρώτησε η Κλεοπάτρα για την αγάπη του προς τη Γραμματεία των Αρχαίων Ελλήνων και την απέχθειά του προς όσους, στο πέρασμα των χρόνων, καμώνονται τους λογοτέχνες, αν και κακοποιούν τη γλώσσα ή προσφεύγουν, προκειμένου ν’ αναδειχθούν οι ίδιοι, σε λογοκλοπές! ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ! Ο Γιώργης ο Σκαφτιάς διαρκώς ανέβαλε να ξεκινήσει μιαν εργασία, που του είχε ανατεθεί. Όταν τελικά το αποφάσισε, παραπονιόταν στο Θωμά ότι δεν είχε τα χρειαζούμενα μέσα, για να τη διεκπεραιώσει έγκαιρα. Τότε, ο Θωμάς γυρίζει και του θύμισε, με σαρκαστικό χαμόγελο, την ακόλουθη παροιμία: «Κίνησε ο Οβριός για το παζάρι κι ήταν ημέρα Σάββατο». ΚΡΑΣΙ ΚΑΙ ΓΚΡΕΜΟΣ Όταν έμαθε πως κάποιος γνωστός του, από το πολύ πιοτό, είχε, παρότι ήταν νέος σε ηλικία και σπουδαγμένος επί χρόνια και σε γνωστό πανεπιστήμιο του εξωτερικού, χάσει τα λογικά του, ο Θωμάς παρατήρησε: «Κρασί σε έπινα για καλό, μα εσύ στον γκρεμό με σπρώχνεις …»
- 114 -
ΚΟΡΑΚΑΣ ΚΑΙ ΓΑΙΔΑΡΟΙ Ένας υποψήφιος, που είχε αποτύχει στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, ζήτησε, με ένστασή του στο Εκλογοδικείο, να ακυρωθεί η εκλογή όσων είχαν εκλεχτεί. Μαθαίνοντάς το, ο Θωμάς σχολίασε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Ν’ αφουγκραζόταν οι Θεοί τον κόρακα, κακόν όλοι οι γάιδαροι ψόφο θα ‘χανε». ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΑΣ Όταν για τα προβλήματα της οικονομικής διαχείρισης του Δήμου ζητήθηκε η γνώμη του Θωμά, στον οποίο, μέχρι τότε, δεν είχαν ποτέ προηγουμένως απευθυνθεί, από κομπορρημοσύνη και αλαζονεία τους, οι υπεύθυνοι, εκείνος, γιομάτος απορία και πίκρα, σχολίασε: «Όποιος έχει το αμπέλι, ας βρει και τον αγροφύλακα!» ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟ Στις επίμονες ερωτήσεις του μικρού ακόμα σε ηλικία γιου του, Λαόνικου, περί θεού, ο Θωμάς απάντησε, ένα πρωί, με τα εξής παραβολικά λόγια: «Όλοι λένε πως ο θεός μ’ ένα αόρατο στους κοινούς θνητούς χέρι τους προφυλάσσει από κάθε κακό και τους δείχνει το δρόμο για το καλό. Τόσο αόρατο, όμως, που δεν το ‘χει ιδεί κανείς μας έως τώρα, μήτε το ίδιο το κακό, που συνεχίζει ακάθεκτο να φωλιάζει και ανεξέλεγκτο στις ανθρώπινες ψυχές για τους γείτονες!»
- 115 -
ΑΛΗΘΙΝΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ Προσπαθούσε, πάντα, με λογικά και ψυχολογικά επιχειρήματα, να πείθει τους συνομιλητές του. Απέφευγε τις γιομάτες θυμό ύβρεις και τις χειροδικίες, γιατί ήθελε να δείξει στους άλλους ποιο ήταν το αληθινό και ποιο το δίκαιο και όχι να τους υποτάξει με τη βία και παρά τη θέλησή τους. ΕΤΕΟΚΛΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ Για το συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο σε μια λατινοαμερικάνικη χώρα, σχολίασε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης – παρασυρμένοι απ’ τον Άρη και τον Ερμή, μα και από τα περσικά δηνάρια – σκοτώνονται και κρύβουνε, με λύπηση, οι υπόλοιποι θεοί και, με φόβο, οι άνθρωποι τα πρόσωπά τους!» ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟΣ Βλέποντας κολλημένο σε κάποιον στύλο ένα αγγελτήριο θανάτου ανάποδα, παρατήρησε, γελώντας σαρκαστικά: «Καλοί είναι και τούτοι! Δες τους πώς βιάζονται στον … Κάτω Κόσμο να ξαποστείλουν το … Μακαρίτη!» ΑΣΤΕΡΙΑ Όταν, κάποτε, η ομάδα της πόλης, ο «Φιλοποίμην», νίκησε, απρόσμενα πλην πανάξια, για το ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα, τον «Αστέρα» μέσα στο ολοκαίνουργο γήπεδό του, ο Θωμάς σχολίασε: «Δεν δίνει λάμψη στα αστέρια ο ουρανός, αλλά τα αστέρια φεγγοβολούν τον ουρανό!» - 116 -
ΦΙΔΙΑ ΚΑΙ «ΚΛΙΜΑ» Συνέπεσε με τη μετάθεσή του σε νέο γραφείο η αναγγελία από πανεπιστήμιο της Αυστραλίας ότι τα είδη δηλητηριώδους σαύρας δεν είναι μόνο δύο σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά πολύ περισσότερα. «Πράγματι, το βλέπω καθημερινά στη δουλειά μου, πόσα και πόσο διαφορετικών ειδών φίδια με … περιβάλλουν», ήταν η απάντησή του στη γυναίκα του και σ’ όσους τον ρωτούσαν για το νέο εργασιακό του «κλίμα». ΦΟΒΟΣ Αμερικανοί επιστήμονες ήταν έτοιμοι να ανακοινώσουν παγκοσμίως ότι βρέθηκε το γονίδιο που σχετίζεται τόσο με τους επίκτητους όσο και με τους έμφυτους φόβους. Ο Θωμάς, τότε, αφού διάβασε το σχετικό επιστημονικό δελτάριο, γυρίζει και λέει στην Κλεοπάτρα, που του το ‘χε προσκομίσει: «Μήπως πρέπει εφεξής οι ερευνητές να ασχοληθούν και με το τι μας γεννά τον … φόβο, με την ανθρώπινη υποκρισία και ύπουλη μικροψυχία π.χ.;» Ο ΙΔΙΟΣ Όταν του είπε ο γιος του, ο Ρούσος, ότι ο Δήμαρχος σχεδίαζε, προσεχώς, να διοργανώσει έκθεση έργων τέχνης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο Θωμάς του απάντησε: «Όλοι θα προτιμούσαν έμπρακτα να μας δείξει πόσο ενδιαφέρεται ο ίδιος για τα δικαιώματα του ανθρώπου, παρά να ετοιμάζει… «γάμο» με … ξένα «κουφέτα»!»
- 117 -
ΤΟ ΜΑΔΗΣΕ Παίζοντας ο «Φιλοποίμην» με την πρωτοπόρο έως την αγωνιστική εκείνη στη βαθμολογία ομάδα της «Ανθούπολης», νίκησε, πολύ εύκολα, με 4 – 0, εντός έδρας. Γυρνώντας στο σπίτι, ο Θωμάς, στη γυναίκα του, που τον ρώτησε πώς είχε λήξει το παιχνίδι, αποκρίθηκε: «Ο βοσκός μάδησε το… λουλούδι!» ΤΑ ΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΛΕΜΜΑΤΑ Είχε μπει στο λεωφορείο, ένα μεσημέρι, για να γυρίσει στο σπίτι του από τη δουλειά. Το λεωφορείο ήταν κατάμεστο από σχολιαρόπαιδα και παντού ακούγονταν τα γέλια και οι φωνές τους. Ενοχλημένος όμως, ένας επιβάτης, με θυμό, λέει: «Τώρα, καταλαβαίνω πόσο δίκιο είχε ο … Ηρώδης!» Τότε, ο Θωμάς, χαμογελώντας, του αποκρίνεται: «Τι λες, καημένε! Ακούγοντας τα γέλια των παιδιών και αντικρίζοντας τα γεμάτα ζωή βλέμματά τους, αντιλαμβάνομαι πόσο δίκιο είχαν οι … γονείς, που τα γεννήσανε!» ΑΠΟ ΠΑΠΑ Ψάχνοντας, κάποτε, κάποιον γνωστό του, που τον έλεγαν Χριστόφορο Παπά, δυσκολεύτηκε πολύ και του πήρε αρκετό χρόνο να τον βρει. Όταν, επιτέλους, τα κατάφερε, του λέει πικροχαμογελώντας: «Πού είχες χαθεί, φίλε μου; Τόση ώρα που δαπάνησα να σε βρω, νόμισα μήπως είχες πάει να σε… χειροτονήσουν από παπά … μητροπολίτη!»
- 118 -
ΟΜΠΡΕΛΑΔΕΣ Μέσα Νοέμβρη. Έβρεχε δυνατά. Κάποιος συνάδελφος του Θωμά του παραπονέθηκε ότι επειδή είχε πολλές δουλειές στο κέντρο της πόλης να κάνει και η βροχή τον εμπόδιζε, θα προτιμούσε να βρέχει τα βράδια, που όλοι παραμένουν στα σπίτια τους, και τις μέρες, που ο καθένας τρέχει για δουλειές, να ‘χει ξαστεριά. «Μα, τότε, φίλτατε, οι ομπρελάδες θα… πείναγαν! Γιατί δεν τους σκέφτεσαι;» ΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ Όταν έκανε παραγγελία υλικών για το νέο του σπίτι, εφιστά την προσοχή στους μαστόρους: «Το νου σας σ’ αυτά τα στόρια», τους είπε, «Θέλω να μείνουν στην Ιστορία!» ΔΡΕΠΑΝΙ ΚΑΙ ΘΕΡΙΖΕΙ Τον συγκλόνισε η είδηση, που του είχε μεταφέρει, εκείνο το πρωί, η Κλεοπάτρα: «Η ανεπάρκεια τροφίμων είναι η βασική αιτία για ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των θανάτων παιδιών. Υπολογίζεται ότι, λόγω υποσιτισμού, πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 6 εκατ. παιδιά». Πικραμένος, τότε, ο Θωμάς και προβληματισμένος, συνάμα, σχολίασε: «Η πείνα πήρε το δρεπάνι και ασύστολα θερίζει τα παιδιά, οσάκις οι αυτοαποκαλούμενοι Μεγάλοι στρέφουν τα βλέμματα σε ψυχωφελή θεάματα και, σαν Δον Κιχώτης, κυνηγούνε παντού αόρατα φαντάσματα αντί τους χειροπιαστούς οχτρούς!»
- 119 -
ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ ΚΑΙ Η.Π.Α. Όταν η κυβέρνηση της Βενεζουέλας αποφάσισε να πουλήσει φθηνό πετρέλαιο θέρμανσης στους χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους μιας αμερικάνικης πολιτείας, ο Θωμάς ρώτησε τον έκπληκτο Γιώργη Σκαφτιά: «Αφού η κυβέρνηση των Η.Π.Α. «καίει» τους πολίτες της με τις… αυξήσεις των καταναλωτικών αγαθών, έρχονται οι ξένοι να τους … ζεστάνουν με την… ανθρωπιά τους;» ΆΤΤΑΛΟΣ ΚΑΙ ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ Διάβαζε στις εφημερίδες πως η Ινδονησία σχεδίαζε να αποκαταστήσει τις στρατιωτικές της σχέσεις με τις Η.Π.Α.. Όταν, μάλιστα, είδε πως πρόκειται για κίνηση «επιβράβευσης» εκ μέρους των Αμερικάνων της αντιτρομοκρατικής συνεργασίας της χώρας με την Αμερική, ο Θωμάς σχολίασε: «Δεν ξέρω, αλλά μου θύμισαν πολύ τον Άτταλο της Περγάμου, τον Έλληνα βασιλιά, που κληροδότησε το κράτος του στους Ρωμαίους, τούτες οι πράξεις των Ινδονησίων, που μόνοι τους επιδίωξαν να φέρουν στην αυλή τους τούς κοσμοκυρίαρχους Αμερικανούς!» ΣΤΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟ; Επίσημο έγγραφο του Βατικανού, το οποίο είχε δημοσιευτεί σε εφημερίδα, που του διάβαζε, ένα απόγευμα, η κόρη του, η Γλαύκη, έγραφε ότι για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία γινόταν αποδεχτός ο υποψήφιος κληρικός «έχει ξεπεράσει τις ομοφυλόφιλες τάσεις του για τουλάχιστον τρία χρόνια». Ο Θωμάς, τότε, την ρώτησε απορημένος:
- 120 -
«Δηλαδή, οποιοδήποτε «ελάττωμα» ενός ανθρώπου βρει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το … συγχωρεί και το «απαλείφει» στην τριετία αφότου το ανακαλύψει…;» ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ Ακούγοντας ότι, στο Παρίσι, σχεδίαζαν οι εργαζόμενοι στο γαλλικό σιδηρόδρομο απεργία διαρκείας, διαμαρτυρόμενοι για σχέδια ιδιωτικοποίησης της επιχείρησης και περικοπής θέσεων εργασίας, ενώ στο ίδιο μέτωπο κινητοποιήσεων θα συμμετείχαν – μεταξύ άλλων – δάσκαλοι και ερευνητικό προσωπικό, ο Θωμάς παρατήρησε: «Στη Γαλλία, θα κατεβάσουν ρολά! Τίποτα δεν θα κινείται, μήτε τα υλικά αγαθά, μήτε τα πνευματικά!» ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΕ Διαμαρτυρόταν, τέλη Νοέμβρη, κάποιος συνάδελφος ότι, στο γραφείο του Θωμά και των άλλων, που δούλευαν μαζύ του, είχε πολλή ζέστη, χάρη στο αναμμένο καλοριφέρ. Κάποια στιγμή, τους λέει: «Δεν αντέχω άλλο πια! Θ’ ανοίξω το παράθυρο!»· και ο Θωμάς γυρίζει, χαμογελώντας, και του απαντά: «Γιατί; Τι σου κάναμε και θες να… πέσεις απέξω;» ΒΙΑΣΥΝΗ & ΕΥΓΕΝΕΙΑ Ένα πρωί, είχε μπει στο ασανσέρ με δύο νεαρές και όμορφες γυναίκες. Όταν έφτασαν στον προορισμό τους, προσφέρθηκε να τους ανοίξει την πόρτα του ανελκυστήρα, για να βγουν πρώτες. Βιάζονταν πολύ και οι τρεις, ήταν φανερό. Όταν η μια τους, λοιπόν, - 121 -
τον ευχαρίστησε, γιατί «η ευγένεια σπανίζει τις ημέρες μας», ο Θωμάς, μετριόφρων, της αποκρίθηκε: «Η βιασύνη πάντοτε υποχωρεί έναντι της ευγένειας!» ΚΟΜΠΟΓΙΑΝΝΙΤΗΣ; Σε ειδησεογραφικό δελτάριο, που του είχε προσκομίσει ο γιος του, ο Ρούσος, εκείνο το απόγευμα, διάβαζε ότι μια γυναίκα από τη Μεγάλη Βρετανία αναγκάστηκε να «βγάλει» το δόντι της με… τανάλια, εφόσον δεν είχε καταφέρει να κλείσει ραντεβού με οδοντίατρο! «Δηλαδή», γυρίζει ο Θωμάς και λέει στο Ρούσο, «ο Οδυσσέας, που με το πελώριο κούτσουρο, έβγαλε το μάτι του Κύκλωπα Πολύφημου, μπορούσε να θεωρηθεί … κομπογιαννίτης οφθαλμίατρος;» ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΥΠΗΡΕΤΗΣ Παρακολουθούσε την παράσταση του «Δον Ζουάν», της Κωμωδίας του Μολιέρου, διδαγμένη από το τοπικό δημοτικό θέατρο. Τον εντυπωσίασε ο ρόλος του Σγαναρέλ, του πιστού ακολούθου του Δον Ζουάν. Και στη γυναίκα του, που ήταν δίπλα του, σχολίασε: «Πρώτη φορά επί σκηνής, υπηρέτης αξίζει περισσότερο απ’ όσα θα ‘δινες για τ’… αφεντικό του!» ΜΑΣ ΒΑΖΟΥΝ … Όταν ο Γιώργης ο Σκαφτιάς του είπε πως μια συμμορία, που λήστεψε μια τράπεζα στη Βραζιλία, άφησε σημείωμα στην αστυνομία, όπου κοροϊδευτικά γράφει πως το εγχείρημά της ήταν «πανεύκολο», ο
- 122 -
Θωμάς παρατήρησε: «Ναι, σήμερα, είναι, όντως, πολύ εύκολο να κλέψεις τον… κοσμάκη! Δε βλέπεις πώς μας … βάζουν το χέρι στην τσέπη, καθημερινά, ως αρπαχτικά και τρωκτικά, κράτος και κάθε λογής έμποροι, με τους κοινωφελείς, τάχα, πλην πανάκριβους λογαριασμούς τους;» ΆΓΝΟΙΑ, ΑΧΑΡΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ Η κόρη του, η Γλαύκη, του διάβαζε στην εφημερίδα, ένα πρωί, άφωνη ότι μια πόλη στην Ρουμανία δέχτηκε επιδρομή από κουκουβάγιες και οι κάτοικοί της ζητούσαν από το Δήμαρχο να λάβει μέτρα για το… διωγμό τους! Ο Θωμάς, ετοιμόλογος όπως πάντοτε, γυρίζει, όμως, και της λέει: «Αλήθεια, είναι να απορείς με τη στάση του κόσμου! Έστειλαν στους Ρουμάνους οι Θεοί του Ολύμπου ουρανόπεμπτη την Αθηνά και το γεμάτο σοφία εκπρόσωπό της και αυτοί , από αχαριστία, άγνοια ή αδιαφορία, τους… κλείνουνε την πόρτα!» ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΘΗΡΙΑ; Όταν έμαθε από το γιο του, το Ρούσο, πως κάποιος άντρας, από την Ταϊλάνδη, δήλωσε σ’ έκπληκτους δημοσιογράφους πως ο κροκόδειλος, που κατείχε, ήταν τόσο εξημερωμένος, που τον χρησιμοποιούσε για μαξιλάρι οσάκις κοιμάται, ο Θωμάς, χαμογελώντας, τον ρώτησε: «Τι απορείς, παιδί μου; Δε βλέπεις πόσοι, άραγε, κακοπαντρεμένοι νομίζουν ότι κοιμούνται, τα βράδια, πλάι σε … «άγρια θηρία»;»
- 123 -
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ; Όταν ο φίλος του, ο Γιώργης ο Σκαφτιάς ζήτησε τη γνώμη του για την κοινωνική δυσφορία γύρω από την αντιλαϊκή πολιτική κάποιων στο όνομα μόνον φιλολαϊκών κυβερνήσεων, ο Θωμάς ο Πολίτης, για τα επεισόδια που γίνονταν γνωστά ή αποκρύβονταν απ’ τους κρατικούς αξιωματούχους, θύμισε όσα ο Βλ. Λένιν, πριν 89 σχεδόν χρόνια («Πράβντα», Μάης 1917), είχε σημειώσει: «[…] Αυτό δεν μπορεί να κρατήσει πολύ. Μια τέτοια κατάσταση πραγμάτων θα προκαλεί κάθε μέρα κι ένα νέο «επεισόδιο» και θα δημιουργεί νέες περιπλοκές. Είναι εύκολο να γράψεις πάνω σ’ ένα χαρτάκι: το επεισόδιο έληξε. Στη ζωντανή όμως πραγματικότητα αυτά τα επεισόδια δε θα εκλείψουν. Κι αυτό για τον απλούστατο λόγο, ότι αυτά δεν είναι καθόλου «επεισόδια», δεν είναι συμπτώσεις, δεν είναι ψιλοπράματα. Είναι οι εξωτερικές εκδηλώσεις μιας βαθιάς εσωτερικής κρίσης. Είναι αποτελέσματα του αδιεξόδου όπου μπλέχτηκε ολόκληρη η ανθρωπότητα […].» ΦΙΛΤΡΟ Στο γιο του, το Ρούσο, που συχνά τον ρωτούσε τι είναι Χρόνος και τι Ζωή, απαντούσε με παραβολές: «Μ’ ένα ρολόι, δίνεις στη ζωή σου δευτερόλεπτα, λεπτά, ημέρες, μήνες, χρόνια, την κάνεις αριθμό. Αν θες να κρυφτείς απ’ όσα συμβαίνουν πλάι σου, υπάρχουν και τα βιβλία, με τα οποία δίδεις εσύ το ρυθμό που θες στη ζωή σου. Μα όταν έχεις αγάπη στην καρδιά σου, δεν έχεις ανάγκη μήτε ρολόγια, μήτε βιβλία, απλώς «φιλτράρεις» όσες επιθυμητές κι
- 124 -
ανεπιθύμητες, αναρίθμητες, εύρυθμες και άρρυθμες ειδήσεις έχεις καθημερινά, εκούσια ή ακούσια, συνταξιδιώτισσες στην εφήμερη ζωή σου! Κι οι συνταξιδιώτισσες τούτες γίνονται κακοί ή καλοί σύμβουλοί μας, ανάλογα με τον τρόπο που θα τις χειριστούμε, εάν τους αποδώσουμε δηλαδή περισσότερη ή λιγότερη σημασία απ’ όση πραγματικά αξίζουν, αν δηλαδή παρασυρμένοι από έρωτα π.χ. συμπεριφερθούμε σ’ ένα… φύκι σαν να ήταν… χρυσός ή (επιδεικνύοντας αχαριστία;) το αντίστροφο…» ΘΩΜΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ Ο Θωμάς αγαπούσε πολύ την Ιστορία και προέτρεπε τα παιδιά και τους φίλους του ν’ ασχοληθούν με τη μελέτη της, γιατί τα προηγούμενα στέκουνται χρήσιμος σύμβουλος για τα τωρινά και βοηθός για τα ερχόμενα. Συχνά, τον άκουγες να απαγγέλλει τα λόγια του Γάλλου επαναστάτη (1794) Νταντόν, λίγο πριν την εκτέλεσή του: «Δεν αξίζει να στενοχωριέσαι από ένα φανατισμένο και ανεύθυνο πλήθος. Καλύτερα να είναι κάποιος ψαράς, παρά να κυβερνά ανθρώπους»! Άλλες φορές, η σκέψη του έτρεχε στον Ηράκλειτο, τον Ίωνα φιλόσοφο, «Τον κόσμο αυτό ούτε θεός, ούτε άνθρωπος τον έκαμε, μα ήταν πάντα και είναι και θα είναι φωτιά αιώνια, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.» Σοφά, όπως έλεγε ο Θωμάς στους φίλους του, μίλησε κι ο Πίνδαρος στον Η Πυθιόνικο: «Εφήμεροι είμεθα. Τι είναι ο καθένας από μας; Τι δεν είναι; Σκιάς όνειρο είναι ο άνθρωπος. Αλλά όταν κάποια αχτίδα θεόσταλτη μας έλθει, αίγλη λαμπρή έχουν οι άνθρωποι και γλυκιά ζωή». Τέλος, ποτέ δεν ξεχνούσε ότι ο Ανδρόνικος Κομνηνός,
- 125 -
αναλαμβάνοντας την αυτοκρατορική εξουσία του Βυζαντίου στα 1183, για να πατάξει κάθε είδους (κρατική και ιδιωτική) διαφθορά, διακήρυξε στους υπαλλήλους, που ήθελε να δίδουν το παράδειγμα στο λαό, « ή το αδικείν εάσατε ή το ζην (: ή σταματήστε ν’ αδικείτε ή θα πεθάνετε!)». ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΣ Η ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΜΕΝΟΣ; Στην κόρη του, τη Γλαύκη, που προσπαθούσε να συνέλθει μετά από μιαν εφηβική ερωτική αποτυχία, τέτοιες συμβουλές έδινε, γιομάτος αγάπη και κατανόηση: Δεν είναι η ζωή μόνο πίκρα ή μόνο χαμόγελο, είναι χαρμολύπη, δηλαδή και τα δύο μαζί και κάθε στιγμή! Όταν είσαι ερωτευμένος ή απογοητευμένος, θαρρείς και φοράς παραμορφωτικούς φακούς. Στη μιαν περίπτωση, τα βλέπεις όλα ρόδινα κι ωραία και θες να μοιράζεσαι τα ανοιξιάτικα λουλούδια, τις χειμωνιάτικες χιονιές, τις φθινοπωρινές βροχούλες και τον καλοκαιρινό ήλιο μ’ όλο τον κόσμο, παντού περνάς με «Γρηγόρη». Ενώ στην άλλη, όχι μόνο ο «Σταμάτης» σου κόβει τη φόρα, αλλά καθετί που απαντάς στο δρόμο σου κατράμι μαύρο το αντικρίζεις κι η ψυχή σου, αντί ν’ ανοίγει διάπλατα για τους γύρω σου, κλείνει ερμητικά και δε θέλει να ξανανοίξει! Μα πάνω απ’ όλα, πρέπει να ‘σαι ήρεμος και να ζεις καθετί όσο του αναλογεί και δίχως εξάρσεις, γιατί της μεν ευφορίας τα ξεσπάσματα σε κάνουν ν’ αεροβατείς, της δε λύπης οι λυγμοί σε κλείνουν σ’ απομονωτήριο και ξεχνάς τις χαρές της ζωής!»
- 126 -
ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ Του είχε, λίγο καιρό πριν, δωρίσει η Κλεοπάτρα ένα βιβλίο του Γάλλου διανοητή Μοντεσκιέ (18 ος αιώνας). Κι όταν τον ξαναβρήκε, ο Θωμάς της διάβασε το ακόλουθο χωρίο, καθώς η Εκκλησία είχε πάλι να εγείρει αντιρρήσεις για την καύση των νεκρών και να διεκδικεί συμμετοχή στα «κοσμικά» κέντρα αποφάσεων: «Όταν οι νόμοι ενός κράτους επιτρέπουν να υπάρχουν πολλές θρησκείες, πρέπει να τις υποχρεώσουν επίσης να αλληλοανέχονται η μια την άλλη. Είναι μια αρχή, κάθε θρησκεία που περιορίζεται, να γίνεται η ίδια περιοριστική. Επειδή αμέσως μόλις, από κάτι τυχαίο, μπορεί να βγει από την καταπίεση, χτυπά τη θρησκεία που την είχε περιορίσει, όχι σαν μια θρησκεία, αλλά σαν μια τυραννία. Επιβάλλεται λοιπόν, οι νόμοι ν’ απαιτούν απ’ αυτές τις διάφορες θρησκείες, όχι μόνο να μην αναστατώνουν το κράτος, αλλά επίσης να μην καταπολεμούνται μεταξύ τους. Ένας πολίτης, για να είναι νομοταγής πρέπει να μην περιορίζεται μόνο στο να συμμορφώνεται με τους νόμους του κράτους, αλλά και να μην προσβάλλει κανένα πολίτη, όποιος κι αν είναι αυτός ο πολίτης». ΧΕΙΜΩΝΑΣ Η ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ; Ακούγοντας στο μετεωρολογικό δελτίο, εκείνο το βράδυ, πως ο καιρός επρόκειτο ν’ αλλάξει και κάποιοι πολίτες διαμαρτύρονταν για την κυβερνητική αδράνεια, ο Θωμάς παρατήρησε στη γυναίκα του: «Όταν ο χειμώνας καταπλακώνει τα πάντα με χιονιάδες και βροχές, όλοι λαχταρούμε τις ανοιξιάτικες λιακάδες. Όταν ο καλοκαιρινός ήλιος - 127 -
καίει το σύμπαν, όλοι επιθυμούμε τα φθινοπωρινά πρωτοβρόχια να δροσερέψουμε. Αντί να φροντίσουμε έγκαιρα πώς να αντιμετωπίσουμε ακραία, αλλά δυνάμενα να προβλεφθούν και να αντιμετωπισθούν, καιρικά φαινόμενα, εμείς κλαιγόμαστε και καλώντας τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια να καταγράψουνε τα παράπονά μας, ψέγουμε τους κρατούντες, που δεν μερίμνησαν για την προστασία και την ασφάλεια των πολιτών. Παρ’ όλ’ αυτά, όσο μερίδιο ευθύνης για τις ζημιές από τα «τρελά» σύγνεφα του ουρανού έχει ο Νεφελοσυνάχτης και Βροντορίχτης Ζευς των Ελλήνων ή ο Θεός της Αγάπης των Χριστιανών ή ο κάθε επουράνιος θεός, άλλο τόσο έχουν κι οι πολιτικοί ταγοί του τόπου και οι απλοί πολίτες που κάθονται αδιάφοροι στα θεία προμηνύματα». ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Συνέχιζε να διαβάζει απ’ το Μοντεσκιέ, που του ‘χε δωρίσει η Κλεοπάτρα. Και σ’ ένα πρόχειρο σημείωμα αντέγραψε τις εξής φράσεις του Γάλλου στοχαστή για τη δημοκρατία: «Η αγάπη της πολιτείας, σε μια δημοκρατία, είναι η αγάπη της δημοκρατίας. Η αγάπη της δημοκρατίας είναι η αγάπη της ισότητας. Η αγάπη της δημοκρατίας είναι ακόμη η αγάπη της λιτότητας. Επειδή καθένας πρέπει ν’ απολαμβάνει στη δημοκρατία την ίδια ευτυχία και τα ίδια πλεονεκτήματα, πρέπει ν’ απολαμβάνει επίσης τις ίδιες χαρές, και να τρέφει τις ίδιες ελπίδες, γεγονός που δεν μπορούμε να επιτύχουμε παρά με τη γενική λιτότητα. Η αγάπη της ισότητας, σε μια δημοκρατία, περιορίζει τις φιλοδοξίες στη μόνη επιθυμία, στη μόνη ευτυχία, που συνίσταται στο να δώσουμε στην πατρίδα
- 128 -
μας πιο μεγάλες υπηρεσίες, όπως και οι άλλοι πολίτες». ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΑΜΒΛΙΧΟΥ Ο γιος του, ο Λαόνικος, κάποτε, παραπονιόταν δημόσια πως ο πατέρας του δεν ήταν και τόσο εύπορος. Ο Θωμάς, επιπλήττοντάς τον, τον παρέπεμψε να μελετήσει προσεχτικά το ακόλουθο απόσπασμα από τον Ιάμβλιχο («Προτρεπτικός επί Φιλοσοφίαν»): «Είναι καλύτερο η αρετή να σε κάνει φτωχό παρά ο πλούτος κακό, και η λιτή διατροφή υγιή παρά η πολυφαγία ασθενή. Όπως η πολλή τροφή είναι βλαβερή για το σώμα, έτσι και η πολλή υγεία είναι επιβλαβής για μια ψυχή που κλίνει προς το κακό. Το να δίνεις ξίφος σε κάποιον μανιακό, είναι εξίσου επικίνδυνο με το να δίνεις δύναμη σε κάποιον μοχθηρό[…].» ΣΚΕΠΑΖΕΙ ΜΕ ΡΟΥΧΑ Όταν, κάποτε, συνάντησε στην Αγορά κάποιον εύπορο οικονομικά δημοτικό σύμβουλο, για τον οποίο ακουγόταν ότι, σε πρόσφατη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου, είχε αρνηθεί τη χορήγηση επιδομάτων στους απόρους της πόλης, ν’ αγοράζει καινούρια και δαπανηρά ρούχα, ο Θωμάς σχολίασε πικρόχολα: «Με τα καινούρια ρούχα, δείτε τον, τις πομπές του πώς θέλει να σκεπάσει!» ΜΕ ΤΟ ΧΕΡΙ Ο γιος του φίλου του Γιώργη του Σκαφτιά, αν και είχε αναλάβει μια σημαντική και υψηλόμισθη εργασία να φέρει σε πέρας, προτιμούσε να τεμπελιάζει και να
- 129 -
κοιμάται με τις ώρες, αντί να ξυπνά νωρίς το πρωί και να εργάζεται πρόθυμα και πυρετωδώς. Ο πατέρας του παραπονιόταν και ο Θωμάς, ακούγοντάς τους, παρατήρησε: «Με το νου και με το χέρι, η υφάντρα πλουτίζει, μα, με τον ύπνο, το βιος του χάνει ακόμη κι ο ακαμάτης!» ΔΙΠΡΟΣΩΠΟΣ Όταν άκουσε πως ένας απ’ τους γείτονές του, ο οποίος μιλούσε ευγενικά σ’ όλο τον κόσμο, μα κακομεταχειριζόταν τη σύζυγό του και κακομιλούσε στα παιδιά του, ο Θωμάς είπε για το διπρόσωπο: «Στη γειτονιά, λουλούδι και στο σπίτι, τσουκνίδα!» ΞΕΧΩΡΙΣΕ Παρακολουθούσε, μαζύ με το Στέφανο τον Τρανό, ένα απόγευμα, κάποιον ποδοσφαιρικό αγώνα. Το θέαμα δεν ήταν και τόσο καλό, καθώς οι παίχτες και των δύο ομάδων έμοιαζαν να κάνουν «διατεταγμένη υπηρεσία» και δεν έδειχναν διάθεση να παίξουν και να ικανοποιήσουν τους φιλάθλους. Τελικά, με ένα εντελώς τυχαίο γκολ στα τελευταία λεπτά, νίκησε η γηπεδούχος ομάδα και ο Θωμάς σχολίασε: «Απ’ τους τυφλούς ξεχώρισε ο μονόφθαλμος!» ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΜΥΡΜΗΓΚΙΟΥ Ο πατέρας του Γιώργη του Σκαφτιά, ο Λέανδρος, πλησίαζε στα 90 πια χρόνια της ηλικίας του και μετά από πολυήμερο πυρετό, όταν ανάρρωνε, ζητούσε από το γιο του να του μάθει… αυτοκίνητο! Ακούγοντας τα νέα και το Γιώργη να λέει πως φοβάται μήπως ο
- 130 -
γέρος είχε τρελαθεί, ο Θωμάς, πικροχαμογελώντας, γυρίζει και λέει στο φίλο του: «Το μυρμήγκι, σαν είναι γραμμένο να χαθεί, φτερά…. αρχίζει να βγάζει και θέλει να πετά!» ΤΟ ΑΜΠΑΡΙ Η Κλεοπάτρα, θυμωμένη, του διάβαζε ένα δημοσίευμα για τις αξιώσεις της Εκκλησίας ν’ ανακατεύεται παντού στην καθημερινή ζωή και συνάμα, για όσους πρωθιερείς, αντί να βοηθούν τον κόσμο που πλήττεται από την πείνα, την ανεργία, την απαιδευσιά και την φτώχεια, νοιάζονταν μόνον για την αύξηση των υψηλών ήδη μισθών τους. Τότε, της αποκρίνεται με τη γνωστή παροιμία: «Του παπά η κοιλιά είναι σαν αμπάρι, θέλει να φάει και να πάρει…». ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΣΑΜΠΑΝΙΑ! Το σωματείο των συναδέλφων του στη δουλειά, τη στιγμή που δεν υπήρχε επαρκής θέρμανση για τους παγερούς χειμερινούς μήνες, σε πρόσφατη συνέλευσή του, έκανε λόγο για μιαν καλοκαιρινή εκδρομή στο Παρίσι. Τότε, ο Θωμάς, όταν προσκλήθηκε να πει τη γνώμη του, αποκρίθηκε: «Νερό δεν έχουμε να πιούμε, σαμπάνια ζητούμε;» ΠΑΡΑΛΟΓΟ; Όταν έγινε αναδιανομή των χώρων εργασίας και ο καθένας μπορούσε απ’ τους συναδέλφους να διαλέξει με ποιους ήθελε να δουλεύει μαζύ, ο Θωμάς δικαιολόγησε την επιλογή του: «Εδώ, ο Θεός ουρανόθεν φροντίζει να ξεχωρίζει τα στέρφα από τα
- 131 -
γαλάρια, εμείς οι άνθρωποι, που τους ζούμε καθημερινά, δε θα ήταν παράλογο να μη διαλέγαμε να συνεργαζόμαστε όσους μας χαλούν τη διάθεση;» ΔΙΚΑΙΟΣ ΚΑΙ ΆΔΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ Κάποιος, πριν από λίγες ημέρες, είχε χαθεί στο κέντρο της πόλης και έψαχνε το δρόμο προς τα Δικαστήρια. Όταν ρώτησε το Θωμά προς τα πού να τραβήξει για να βρει τον προορισμό του, εκείνος του απαντά: «Εάν είσαι δίκαιος, ο δρόμος σου, όσο κι αν θα φαίνεται χωμάτινος και δύσβατος, θα είναι ευθύς και θα ‘χει γρήγορο και καλό τέλος, ενώ, εάν σκέφτεσαι και δρας άδικα, στρεβλό και γεμάτο παγίδες δρόμο θα βρίσκεις πάντοτε μπροστά σου αν και ασφαλτοστρωμένο!» ΔΕ ΘΑ ΣΟΥ ΛΕΙΨΕΙ Από τις αγαπημένες του ορμήνιες προς τα παιδιά του ήσαν και τούτες: «Όσο καλό κι αν δώσεις προς τους συνανθρώπους σου, ποτέ δε θα σου λείψει απ’ το σπιτικό σου. Όσα χρήματα κι αν έχει ο άμυαλος και ο άπληστος στο χέρι άχρηστα τους είναι, εφόσον και στο παζάρι να βγούνε σοφία δεν μπορούν ν’ αγοράσουνε. Κι ο λόγος είναι απλός: Έχουνε στο πορτοφόλι και όχι στο κεφάλι το… μυαλό!» ΌΤΑΝ ΤΙΘΑΣΕΥΕΙ Το γιο του, το Λαόνικο, προέτρεπε συχνά να φροντίζει πώς θα εξασκεί την ψυχή του και θα την σκληραγωγεί, ώστε ν’ αντέχει στις δυσκολίες και να μη φυγομαχεί. Τον συμβούλευε, μάλιστα, να μη ζηλεύει όσους φαίνονταν δυνατότεροί του σωματικά ή οικονομικά
- 132 -
πιο ισχυροί. «Όποιος το νου και την καρδιά του καταφέρνει και τιθασεύει καλύτερος είναι από τον άλλο που κουρσεύει πόλεις και άγρια θεριά δαμάζει!», ήσαν τα γεμάτα πατρική αγάπη και σοφή εμπειρία λόγια του. Ο ΚΟΥΦΟΣ; Είχε απευθυνθεί σε μια δημόσια υπηρεσία για ένα προσωπικό του ζήτημα. Δεν του αποκρίθηκαν αμέσως, αλλά μετά από τρεις μήνες περίπου, καθώς το θέμα κόντευε πια να «ξεθωριάσει». Κι ο Θωμάς, παραξενεμένος, παρατηρεί: «Στις εννιά του μηνός, ξύπνησε και άκουσε κι ο κουφός!» ΔΙΚΟΜΑΝΗΣ! Όταν κάποιος δικομανής συνάδελφός του, που, πολύ συχνά, προφασιζόμενος τον μάρτυρα άλλοτε και άλλοτε τον ενάγοντα ή τον εναγόμενο, δεν πήγαινε στη δουλειά, εμφανίστηκε, μετά από καιρό, στο γραφείο, ο Θωμάς σχολίασε ειρωνικά; «Ξέρετε γιατί ήλθε σήμερα στη δουλειά; Γιατί τα δικαστήρια είναι κλειστά!» ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ένας γείτονάς του παραπονιόταν, διαρκώς, για την κακή του μοίρα· δεν έκανε, όμως, και το παραμικρό κι ο ίδιος, για ν’ αλλάξει τη ζωή του, αλλά είχε εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια να ξεφύγει από την κακομοιριά του. Ακούγοντας, ένα πρωί, λοιπόν, να κλαίγεται πάλι, ο Θωμάς γυρίζει και τον δείχνει στο γιο του, το Λαόνικο, με τα εξής λόγια: «Η ζωή, απ’
- 133 -
την ώρα που θα γεννηθείς έως τη στιγμή που θα πεθάνεις, είναι ένας διαρκής πόλεμος, π’ απαιτεί απ’ τον άνθρωπο εγρήγορση και ετοιμότητα. Κι ο μοιρολάτρης κι ο αδρανής κάνουν τόσο κακό στον εαυτό τους, που δεν το κάνει ο οχτρός τους!» ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΒΟΥΛΙΜΙΑ Περιμένοντας να του φέρουν το φαγητό σ’ ένα πολυτελές εστιατόριο της πόλης, παρατηρούσε τριγύρω του με πολλή προσοχή, καθώς ήταν η πρώτη φορά που είχε βρεθεί εκεί. Βλέποντας, λοιπόν, ότι κάποιος έτρωγε μ’ απίστευτη λαιμαργία, ο Θωμάς σχολίασε: «Μακάρι να ‘δειχνε ετούτος την ίδια βουλιμία και στην… καλλιέργεια του νου του και όχι μονάχα για την…. τροφή του σώματος!!!» ΔΩΡΑ Έπειτα από μια δύσκολη εγχείρηση, στην οποία είχε υποβληθεί ο φίλος του, ο Γιώργης ο Σκαφτιάς, ο Θωμάς του πήγε ένα βιβλίο, τους Μύθους του Αισώπου, σε νεοελληνική μετάφραση. Είχε, μάλιστα, γράψει και, σ’ ιδιόχειρο σημείωμα, τα εξής λόγια: «Οι γιατροί σου δώρισαν την υγεία του σώματος, ο Αίσωπος, αγαπητέ φίλε, ας σου χαρίσει τη γαλήνη της ψυχής…» ΜΝΗΜΟΝΙΟ Τον ρώτησαν, κάποτε, τη γνώμη του πώς έπρεπε ν’ αντιδράσει η Κοινή Γνώμη σ’ ένα μνημόνιο, με το οποίο οι πολεμόχαροι και οι ιμπεριαλιστές της Ευρώπης και όλους θέλανε να παγιδέψουνε τους
- 134 -
λαούς και να παραχαράξουνε τη συμβολή των κομμουνιστών στην παγκόσμια ιστορία. «Μ’ αγώνα», απάντησε και συνέχισε: «Όποιος τα μάτια και τα αφτιά του σφραγίσει και ν’ αφουγκραστεί εκείνον π’ αδικείται δεν θέλει, και κείνος θα φτάσει, γρήγορα, ώρα και θα ζητά βοήθεια άλλων, αλλά τότε δεν θα σπεύδει κανείς να τον ακούει ή να τον βλέπει…» ΘΥΜΟΣ ΚΑΙ ΑΧΙΛΛΕΑΣ Έβλεπε το γιο του, το Ρούσο, να θυμώνει χωρίς λόγο και άδικα, συχνά. Τον συμβούλεψε, τότε, λέγοντας: «Όσο ο αλόγιστος θυμός σου ανεβαίνει, τόσο λιγοστεύει η κρίση σου· όσο η ψυχή σου φουντώνει και ξεσπά άδικα κατά των γύρω σου, τόσο το πνεύμα σου σβήνει· τι θες να σου θυμίσω, τον… Αχιλλέα στην «Ιλιάδα»;» ΘΕΜΕΛΙΑ Τον ρώτησαν ποιο είναι το κατάλληλο υλικό, για να τεθεί στα θεμέλια ενός γερού σπιτιού. «Η αλήθεια, η αγάπη, η σωφροσύνη, η καρτερικότητα και η ελπίδα είναι τα καλύτερα και πιο στερεά θεμέλια», ήταν η απόκρισή του. ΤΗ ΛΑΛΙΑ Ήταν, κάποτε, ένας πλούσιος στη γειτονιά του Θωμά και πολύ συχνά κόμπαζε, με γλώσσα αλαζονική, για τα πλούτη του. Γρήγορα, όμως, από κακοδιαχείριση, η περιουσία εξανεμίστηκε και ο άλλοτε πάμπλουτος και τώρα, πλέον, πάμπτωχος, οσάκις εμφανιζόταν στη γειτονιά, τα λόγια του ήσαν λιγοστά πια.
- 135 -
«Θαυματουργός, αλήθεια, η φτώχεια· δεν το ‘ξερα ότι βουβαίνει τον άνθρωπο, αλλά τώρα το είδα και το αντιλήφθηκα ο ίδιος πώς πήρε τη λαλιά αυτού εδώ!», ήταν το σχόλιο του Θωμά προς το Γιώργη το Σκαφτιά, όταν, κάποια στιγμή, οι συζητήσεις τους έφτασαν και στο θέμα αυτό! ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΨΩΜΙΑ Στο γραφείο, που εργαζόταν ο Θωμάς, είχε διοριστεί νέος προϊστάμενος, ο οποίος, για να φανεί αρεστός στους υπαλλήλους, άφησε χαλαρό το ωράριο προσέλευσης για δουλειά και αποχώρησης. Έτσι, ένα μεσημέρι, σε τυχαία επιθεώρησή του, από τους δώδεκα περίπου εργαζόμενους, βρήκε μονάχα το Θωμά και άλλους 2 – 3 και θύμωσε με την «ερημιά» των γραφείων και την «κοπάνα» των άλλων, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Η ίδια η κυρά μας μοίρασε, με τη θέλησή της, ψωμιά στις… γάτες· κι αυτές θα ‘ταν χαζές, εάν δεν τα τρώγανε!» ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΥΛΟΥΔΙ Δεν απογοητευόταν από τις αναποδιές της καθημερινής ζωής, αλλά μ’ αγώνα και υπομονετικότητα πάλευε πάντοτε για το καλύτερο, γεμάτος αισιοδοξία και ελπίδες για το μέλλον. «Καθεμιά μέλισσα ένα λουλούδι, απ’ όλα ξεχωριστό, την περιμένει, όσο κι αν τα καλοκαιρινά καύματα και τα χειμωνιάτικα κρύα είναι, ώρες – ώρες, αβάσταγα, στην ώρα του θα φανεί και το σμίξιμο μαζύ του χαρά θα τη γιομίσει!», συνήθιζε να λέει
- 136 -
ΤΑ ΑΜΦΙΑ Βλέποντας τη γυναίκα του Γιώργη του Σκαφτιά να θέλει ν’ αγοράσει, αν και δεν είχε την οικονομική δύναμη, ένα πανάκριβο φόρεμα, γυρίζει και της λέει: «Καλά που είναι τα χρυσοποίκιλτα άμφια, μα ‘ναι μόνον για τους μητροπολίτες κι όχι για τους διακόνους!» ΌΨΗ & ΥΓΕΙΑ Όταν, ένα βράδυ των εφηβικών της χρόνων, η κόρη του, η Γλαύκη, γκρίνιαζε πως κάποιος συμμαθητής της την κορόιδευε ως άσχημη, ο Θωμάς της λέει να μη στενοχωριέται και συμπλήρωσε γελώντας: «Καλύτερα να είσαι, κόρη μου, κακή στην όψη, παρά με κακή υγεία!» Ό,ΤΙ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ Τον ρώτησαν, κάποτε, πώς μπορεί ο άνθρωπος ν’ αντιμετωπίζει πετυχημένα όσα φέρνει η καθημερινή ζωή. «Να καταλαβαίνεις έγκαιρα ό,τι πρόκειται να συμβεί και να λαβαίνεις τα μέτρα σου!» ΑΡΑΠΗΣ Ακούγοντας, κάποτε, το Δήμαρχο της πόλης να κατηγορεί τον επικεφαλής της μείζονος δημοτικής αντιπολίτευσης για απραξία και κακή οικονομική διαχείριση, ο Θωμάς θυμήθηκε την παροιμία: «Ο αράπης τον αράπη κοροϊδεύει και μαυροτσούκαλο τον λέγει!»
- 137 -
ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΒΟΣΚΟΣ Ο Δήμαρχος της πόλης προερχόταν από μιαν παράταξη, που και παλαιότερα, όταν είχε ξανά τα ηνία του Δήμου, φημιζόταν για τις σπατάλες και την αναξιοκρατία της προς τους πολίτες, που διαμαρτύρονταν γι’ αυτό. Ενώ, λοιπόν, προεκλογικά εκείνος υποσχόταν πως, εάν κέρδιζε στις εκλογές, δε θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, μόλις ανέλαβε, συνεχίστηκαν τα ίδια και τα ίδια εις βάρος των δημοτών. Λίγο καιρό, όμως, πριν από τις επόμενες δημοτικές εκλογές, ο Θωμάς παρότρυνε τους πολίτες για την καταψήφισή του, εφόσον, όπως έλεγε στο Γιώργη το Σκαφτιά, «ο βοσκός, ακόμη κι αν άρχοντας γίνηκε στην πόλη, πάλι κοπριά προβάτων μύριζε, εφόσον με αυτά μια ζωή έζησε…» ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΟΚΝΗΡΙΑΣ Ο γιος του Γιώργη του Σκαφτιά, όσα χρόνια τον «χαρτζιλίκωνε» ο πατέρας του, αντιμετώπιζε, με απίστευτη οκνηρία, το ενδεχόμενο εξεύρεσης προσοδοφόρου εργασίας. Και άλλαξαν, λοιπόν, όλα, όταν στο Γιώργη ο Θωμάς έδωσε πρόθυμα την ακόλουθη αλληγορική συμβουλή: «Πάρε του το φαΐ, να ξεχάσει το… κρασί!» ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΤΕΙΝΟ Άκουσε, κάποτε, ο Θωμάς πως ανέλαβε πρόεδρος στο ποδοσφαιρικό σωματείο της πόλης, το οποίο, τότε, βρισκόταν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ο Διομήδης ο Πετεινός, γνωστός για την κοινωνική δράση του, την οξύνοια και την επιχειρηματικότητά του. Και
- 138 -
σχολίασε στο Γιώργη το Σκαφτιά, που του ‘χε μεταφέρει την είδηση: «Με τον Πετεινό, ευκαιρία τους δίδεται να … ξυπνήσουν, αρκεί να μην τον παρασύρουν κι αυτόν στο… λήθαργό τους!» ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ Ο Δήμαρχος της πόλης βρισκόταν σε μεγάλο δίλημμα να θέσει υποψηφιότητα για τρίτη συνεχή θητεία ή όχι. Τον προβλημάτιζε πιότερο το γεγονός ότι πολλοί πολίτες είχαν μεμονωμένα εκφραστεί αρνητικά για έργα του, τα οποία η Κοινή Γνώμη είχε επιδοκιμάσει. Όταν, λοιπόν, ρώτησε το Θωμά τι θα έκανε αν ήταν εκείνος στη θέση του, λαβαίνει την ακόλουθη απόκρισή του: «Τη γνώμη του συνόλου πάντοτε να λογαριάζεις και για το καλό του να φροντίζεις. Εάν, τυχόν, για όλο τον κόσμο εύκολα μπορείς να μάθεις τι τον ευχαριστεί και τι τον ωφελεί για να το πράξεις, έναν άνθρωπο μόνον του είναι δυσκολότατο να τον πείσεις ότι θες το καλό του κι όχι να τον βλάψεις!» ΝΑ ΚΛΕΨΕΙ Ένας γείτονάς του μετά από ολιγοήμερο ταξίδι στην Ιταλία, συμπεριφερόταν ως πολυταξιδεμένος κοσμοπολίτης. Μαθαίνοντας γι’ αυτόν ο Θωμάς, σχολίασε πικρά: «Τόσα μικρά αστέρια υπάρχουνε στον ουρανό, κανένα, όμως, δεν βάλθηκε να κλέψει τη δόξα του … Ήλιου ή της Σελήνης!» ΆΧΡΗΣΤΑ, ΕΑΝ… Ένας συνάδελφός του, παίρνοντας βαθμολογική προαγωγή, τοποθετήθηκε επικεφαλής σ’ άλλο γραφείο - 139 -
και έπαψε πια να συναναστρέφεται και το Θωμά, με τον οποίο, σημειωτέον, έκαναν παρέα από την πρώτη κιόλας στιγμή της πρόσληψής τους στην υπηρεσία. Τώρα, εκείνος προτιμούσε τους διευθυντές και τους προϊσταμένους των άλλων γραφείων, παραμερίζοντας το Θωμά, ο οποίος, πολλές φορές κατά το παρελθόν, του συμπαραστεκόταν με κάθε τρόπο σ’ ό,τι τον απασχολούσε. Κάποιο μεσημέρι, λοιπόν, συναντήθηκαν στο διάδρομο της υπηρεσίας και όταν ρώτησε το Θωμά για το τι κάνει, εκείνος δεν του απάντησε, αλλά του είπε τα εξής: «Καλά που ‘ναι τα καινούρια σου ρούχα, μα θαρρώ πως θα σου ‘ναι άχρηστα τελείως, εάν τους παλιούς σου φίλους ξεχάσεις!» ΦΕΓΓΟΒΟΛΕΙ ΚΑΙ ΧΑΝΕΤΑΙ Ένα πρωί και ενώ είχαμε μπει στις παραμονές των δημοτικών εκλογών, διάβασε στις τοπικές εφημερίδες ότι ο Δήμαρχος, όλος «αλαζονεία», κομπορρημονούσε για το έργο του. Ο Θωμάς, χωρίς άργητα, δημοσιεύει στις εφημερίδες της επομένης ημέρας το ακόλουθο ολιγόλογο σημείωμα, με αποδέχτη, πασιφανώς, τον καυχησιάρη Δήμαρχο: «Το αστέρι που φεγγοβολεί γρήγορα, γοργά και χάνεται…» ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΚΑΙ ΚΟΥΝΟΥΠΙ Ο Δήμαρχος, στις δημόσιες εμφανίσεις του, περιφρονούσε τους πολιτικούς του αντιπάλους και τους λοιδορούσε κάθε φορά που του δινόταν ευκαιρία, γιατί, όπως πίστευε, δεν ήσαν ικανοί να του «κάνουν τη ζημιά» στις επόμενες εκλογές. Κάποτε, όμως, ακούγοντάς τον ο Θωμάς να «κοκορεύεται» και να - 140 -
τους ειρωνεύεται, του στέλνει το ακόλουθο γράμμα στο Δημαρχείο: «Ακόμη κι αν είναι κουνούπι ο αντίπαλός σου, για να τον νικήσεις πρέπει σαν λιοντάρι να τον βλέπεις!» ΆΡΗΣ & ΔΙΟΝΥΣΟΣ Είχε πάει με το Γιώργη το Σκαφτιά σε μιαν ταβέρνα να φάνε και να τα πούνε, μακριά απ’ τις καθημερινές έγνοιες. Στην επιμονή του φίλου του κάθε τρεις και λίγο να γυρίζει την κουβέντα στα επαγγελματικά του προβλήματα και να στενοχωριέται που ήσαν, κατά τη γνώμη του, άλυτα, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Φίλε μου, εδώ ήλθαμε, για να ηρεμήσουμε και να ξεκουραστούμε λιγάκι. Στον πόλεμο σαν πάμε αρμόζει να θυμόμαστε τον Άρη, μα όταν βρισκόμαστε στην ταβέρνα, τον Διόνυσο δεν πρέπει να ξεχνάμε!» ΤΗΝ ΤΕΡΨΗ Στο κέντρο της πόλης, δυο άγνωστοί του νεαροί άντρες είχαν πιαστεί στα χέρια και ενώ είχε μαζευτεί πλήθος περιέργων κανείς δεν έσπευδε να τους χωρίσει, αλλά όλοι φαίνονταν να «απολάμβαναν» τον καβγά και συμμετείχαν σ’ αυτόν, παροτρύνοντας τον πιο χεροδύναμο να εξοντώσει τον αδύναμο. Τότε, ο Θωμάς, αφού ξεχώρισε τους φιλέριδες, απευθύνθηκε στους συγκεντρωμένους και, θυμωμένος, λέει: «Ντροπή σας να ρίχνετε ξύλα στη φωτιά ή να τη συνδαυλίζετε και μαχαίρι στους καβγατζήδες να χαρίζετε, για τη δική σας τέρψη!»
- 141 -
ΣΤΟ ΣΠΑΝΕ Ενώ ο ίδιος είχε προνοήσει και είχε σκεπάσει τις ελιές του με αδιάβροχα πανιά, ένα βράδυ που έβρεχε δυνατά και ασταμάτητα ο Γιώργης ο Σκαφτιάς παραπονιόταν ότι, με τη δυνατή βροχή, το βιος του θα καταστρεφόταν, ο Θωμάς του απαντά: «Ξέχασες τις μωρές παρθένες και τώρα, στο κεφάλι σου, οι βροχοσταλίδες γίνονται λιθάρια και στο σπάνε!» ΣΥΜΒΟΗΘΟΙ Τον ρώτησε ένας υποψήφιος Δήμαρχος ποιους να πάρει συμβοηθούς για τον προεκλογικό του αγώνα. Κι ο Θωμάς του αποκρίθηκε: «Να ‘χεις πάντα σιμά σου την αλήθεια, την προνοητικότητα και την ευστροφία, για ν’ αντιλαμβάνεσαι έγκαιρα τι πρόκειται να συμβεί αύριο και να μπορείς να προτείνεις έξυπνες, ειλικρινείς και εφαρμόσιμες λύσεις…» ΑΛΛΗΓΟΡΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ Απ’ τις συμβουλές, που έδινε, καθημερινά στα παιδιά του, έχουμε γράψει και άλλοτε αρκετές. Ας θυμηθούμε, όμως, και κάποιες άλλες, οι οποίες, όπως και οι προηγούμενες, ήσαν γιομάτες από την αγάπη του Θωμά προς τα παιδιά όλου του κόσμου και με το αλληγορικό τους μήνυμα τα δίδασκαν πώς η εμπειρία του τον βοηθούσε να ξεγλιστρά «ανώδυνα» απ’ τις «κακοτοπιές» της ζωής: «Στάρι έσπειρες, σταρένιο ψωμί θα φας! Όχι μόνο τα χίλια πρόβατα, αλλά και το ολομόναχο ξάγρυπνο φύλακα και γοργοπόδαρο ποιμένα θέλει. Ο φρόνιμος, αν δεν αφουγκραστεί, δεν μιλάει, μήτε πράττει, ενώ ο άμυαλος πρώτα δρα και
- 142 -
μετά ακούει! Πλάι στο σχολειό, μην χτίζεις στρατόπεδο! Την αλεπού, που ορίσανε φρουρό στο κοτέτσι, μην την φοβάσαι πως θα μείνει νηστικιά! Στης θάλασσας τα νερά, θα βρεις και μεγάλα και μικρά ψάρια, αλλά και στην κοινωνία θα συναντήσεις πλούσιους στα ψυχικά χαρίσματα ανθρώπους και μικρόψυχους. Για να γνωρίσεις τον κόσμο ολάκερο, ξεκίνα, πρωί – πρωί, απ’ τον ίδιο σου τον εαυτό το ταξίδι, που, όσο μακρύ κι αν σου φανεί, να μη σ’ αποθαρρύνει! Υαλόφρακτος πύργος είναι η καρδιά τ’ ανθρώπου, εάν μια αποτυχημένη αγάπη τη ραγίσει, δύσκολα θα ξανακολλήσει σαν πρώτα! Εάν ανάβεις, το καλοκαίρι, τζάκι, το χειμώνα θα ξεπαγιάσεις! Από την αιωνόβια ελιά θα μάθεις πώς αγαπούν κι από το χρονιάρικο τριαντάφυλλο πώς ευωδιάζουν!» ΘΕΟΣ ΚΑΙ… ΔΗΜΑΡΧΟΣ Βλέποντας τους δρόμους της πόλης σε κακό χάλι έπειτα από τις αποτυχημένες προσπάθειες του Δημάρχου να τους φτιάξει ή να τους συντηρήσει αν και δούλευαν συνεχώς τα τεχνικά επιτελεία του Δήμου, ο Θωμάς παρατήρησε, στη διάρκεια της σχετικής μ’ αυτούς συζήτησής τους, στην Κλεοπάτρα και το Γιώργη το Σκαφτιά: «Αλήθεια, ξέρετε ποια είναι η διαφορά του Δημάρχου μας απ’ το Θεό; Ο Θεός έφτιαξε και τον Παράδεισο και την Κόλαση σε μιαν εβδομάδα, ενώ ο Δήμαρχος, αν και περιστοιχίζεται από ικανότατους μηχανικούς και επιδέξιους εργολάβους, παιδεύεται χρόνια και έχει φτιάξει την Κόλαση μόνον!»
- 143 -
ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΑΗΔΟΝΙΑ Θέλοντας να δείξει σ’ έναν υποψήφιο βουλευτή ότι ήταν ανεπιθύμητος για προεκλογική περιοδεία σ’ ένα χωριό της περιοχής, εξαιτίας του συμφεροντολόγου και κακόψυχού του χαρακτήρα, ο Θωμάς του ‘στειλε το ακόλουθο γραπτό σημείωμα: «Τη δική σου μουσική εδώ δεν την ακούνε, προτιμάνε τα… αηδόνια!» ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΥΡΕΛΙΑ Είχε βρει τυχαία, στο κέντρο της πόλης, ένα ρακένδυτο νεαρό σ’ ηλικία επαίτη και τον έφερε, προς έκπληξη των γειτόνων, σπίτι του. Μετά το γεύμα, του πρότεινε κιόλας να τον φιλοξενήσει για λίγες ημέρες, ενώ πήρε και τηλέφωνο το Γιώργη το Σκαφτιά, για να δώσει στο νεαρό δουλειά. Όταν σ’ ένα δεκαπενθήμερο, ο Γιώργης, κατενθουσιασμένος, ευχαριστούσε το Θωμά για το νεαρό άλλοτε κουρελή, που διακρινόταν πια για την εργατικότητα και την προθυμία του να δικαιώσει και τα χρήματα που πληρωνόταν , την αγάπη και την εμπιστοσύνη, που του έδειχναν οι εργοδότες του, ο Θωμάς, πασιφανώς ευχαριστημένος για την τύχη του «ευρήματός» του, είπε στο Γιώργη: «Το χρήσιμο το σκυλί και κάτω από τα κουρέλια του κρύβει την καλοσύνη και ξεχωρίζει!» ΑΝΤΙΔΟΤΟ ΣΤΟ ΦΙΔΙ Ένας συμπολίτης του, φανατικός οπαδός του Δημάρχου και της παράταξής του, «ενοχλήθηκε» σφοδρά, επειδή ο Θωμάς, στις δημόσιες συζητήσεις του, τους κατηγορούσε για αδράνεια στα κοινά προβλήματα και μεροληψία και αδικίες σε βάρος των - 144 -
πολιτικών τους αντιπάλων. Άρχισε, λοιπόν, να συκοφαντεί το Θωμά και να δημοσιεύει και απειλητικά εις βάρος του μηνύματα, αλλά, ατάραχος, εκείνος στην Κλεοπάτρα και τη γυναίκα του έλεγε: «Χέρι μακρύ, γλώσσα μεγάλη, μέση λυγισμένη στα δυο: για κάθε φιδίσιο δηλητήριο, σου δίνουν οι θεοί τ’ αντίδοτο!» ΣΤΑ ΤΑΡΤΑΡΑ Η… Είχε ακούσει, κάποτε, για κάποιον μεγαλοδικηγόρο της Αθήνας, που φημιζόταν για τη φιλοχρηματία και τη λαιμαργία του, ότι βρήκε το θάνατο την ώρα ενός λουκούλλειου γεύματος. «Το στομάχι σου ή στα Τάρταρα σε στέλνει ή στους Ουρανούς!», ήταν το σχόλιο του Θωμά. ΣΤΟ «ΤΣΟΥΚΑΛΙ» Η γυναίκα του ήταν πολύ ανήσυχη το βράδυ εκείνων των δημοτικών εκλογών, καθώς περιμένανε το αποτέλεσμα. «Τι χολοσκάς;», της λέει ο Θωμάς, που την έβλεπε αναστατωμένη, «ό,τι μαγειρέψανε οι πολίτες στο τσουκάλι, θα μας βγάλει το κουτάλι!» Έκτοτε, μάλιστα, επικράτησε η συνήθεια, ο Θωμάς και οι φίλοι του να χρησιμοποιούν τη λέξη «τσουκάλι» για την… εκλογική κάλπη! ΈΝΑΝ ΤΡΙΣΑΘΛΙΟ Ο Δήμαρχος προσέλαβε για σύμβουλό του και υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων του Δήμου έναν τρισάθλιο θεσιθήρα κόλακα και ωφελιμιστή. Μαθαίνοντάς το, ο Θωμάς, παρατήρησε πικρόχολα:
- 145 -
«Στη θάλασσα το φύκι, στην ελιά ο δάκος και στο αμπέλι η φυλλοξήρα!» ΔΕΙΛΙΑ Έβλεπε το γιο του, το Ρούσο, πολύ δισταχτικό στο ν’ αποφασίσει να λύσει μια δύσκολη άσκηση στα μαθηματικά. Τότε, γυρίζει και του είπε χαμογελώντας: «Ο δειλός γιατρός μήτε θεραπεύει, μήτε αρρωσταίνει πιότερο τον ασθενή!» ΣΠΑΝΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΥΡΕΑ Ο Λέανδρος ο Σκαφτιάς, πατέρας του Γιώργη, καμωνότανε τον άρρωστο και γύρευε απ’ το γιο του να τον πάει στο γιατρό. Ο Θωμάς, τότε, λέει στον κατά φαντασία ασθενή γέροντα: «Χωρίς μαλλιά και γένια, σπανός, στον κουρέα, όταν πας, τι θα κάνεις;» ΑΠΟΔΕΙΧΤΗΚΕ ΩΦΕΛΙΜΗ Μια ακόμη σειρά στοργικών γονικών αλληγορικών συμβουλών του Θωμά προς τα παιδιά του αποδείχτηκε, πολυποίκιλα, στο διάβα του χρόνου, χρησιμότατη. «Όποιος θαυμάζει τον κλέφτη, δεξί του χέρι γίνεται. Πριν κάνεις επίσκεψη σε λύκους, να πάρεις μαζύ σου σκύλο. Για να σε πουν σοφό, δεν αρκεί να γνωρίζεις πολλά ή να ζήσεις πολύ, φτάνει να ξέρεις όσα σου χρειάζονται την κατάλληλη στιγμή. Οι καστρόπορτες, με προδοσία από μέσα, πάντοτε, ανοίγουν. Του Ιπποκράτη τα τεφτέρια δεν είναι καθήκον του γιατρού να τα ξέρει, αλλά χρέος του. Η υγρασία τους τοίχους καταστρέφει στα σπίτια και η λύπη τους ανθρώπους.
- 146 -
Ο έρωτας είναι μεσοφόρι από φωτιά. Της άνοιξης τα λουλούδια στην άνοιξη μονάχα ανθίζουν. Κοπάδι δίχως κριάρι δε θα βρεις, όπως και δάσος χωρίς αλεπού. Με τρύπιο παγούρι, μη βγαίνεις για πορεία. Να θυμάσαι τους Θεούς στις χαρές σου, για να μη σε λησμονούν εκείνοι στις λύπες σου. Με κουραμπιέδες γλυκαίνεις, αλλά δεν κρατάς την καρδιά και την αγάπη. Υποσχέσεις όλοι δίνουνε πανεύκολα, λίγοι, όμως, τις τηρούνε, γιατί είναι δύσκολο. Απ’ όλες τις ώρες της ημέρας, το τώρα προτίμησε για τις δουλειές σου. Απ’ του συκοφάντη τη γλώσσα κι οι θεοί ακόμη κρύβονται, για να γλιτώσουν». ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΣ Η ΠΡΟΓΡΑΦΕΣ; Ένα πρωί, ο Στέφανος ο Τρανός του ‘χε πει ότι κάποιοι, στην πόλη, προσπαθούν να τον μιμηθούν στους τρόπους και στη συμπεριφορά. Ο Θωμάς χαμογέλασε, κοντοστάθηκε και γυρίζοντας προς το φίλο του, λέει: «Δε με νοιάζουν οι αντιγραφές· προβλήματα, σε μιαν κοινωνία, ανέκαθεν, γεννούν οι … προγραφές!» ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Όταν ο Γιώργης ο Σκαφτιάς τον είχε ρωτήσει, ενώ και οι δύο πλησίαζαν, πια, τα σαράντα τους χρόνια στην ηλικία, τι σκέφτεται για το μέλλον, ο Θωμάς αποκρίθηκε στο Γιώργη: «Δε φοβάμαι το μέλλον, οι άνθρωποι του μέλλοντος μ’ ανησυχούν!»
- 147 -
ΈΡΡΥΘΜΗ ΚΙΝΗΣΗ Όταν η Κλεοπάτρα του διάβασε σ’ επιστημονικό δελτάριο πως οι επαγγελματίες χορευτές φέρνουν γενετικές ποικιλομορφίες, που σπανίζουν στον υπόλοιπο πληθυσμό, ο Θωμάς σχολίασε: «Πράγματι, η έρρυθμη κίνηση του σώματος είναι μια από τις ευχάριστες στο ανθρώπινο μάτι, μα και τις δυσεπίτευκτες τέχνες, εφόσον χρειάζεται έμφυτη υπομονή, αληθινό μεράκι και δυνατή αγάπη για ό,τι κάνεις και δεν επιτυγχάνεται απ’ τον οποιοδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή!» ΦΥΣΑΡΜΟΝΙΚΑ Σε κάποιο αεροπορικό του ταξίδι, πηγαίνοντας για ολιγοήμερες διακοπές, είχε πάρει μαζύ του την αγαπημένη του φυσαρμόνικα. Όταν ο ταχτικός, για λόγους ασφαλείας των αεροδρομίων έλεγχος, φανέρωσε την παρουσία της στους ελεγκτές, μία ευγενική υπάλληλος το ανέφερε στο Θωμά και αυτός, γεμάτος χαμόγελο, γυρνά και της λέει: «Ναι, οι παιδικές… αγάπες και αμαρτίες μ’ ακολουθούν παντού, όπου κι αν πάω, ό,τι κι αν κάνω…!» ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΟ Ακούγοντας από το γιο του, το Λαόνικο, ότι τα αρχαιότερα λείψανα σκλάβων, που μεταφέρθηκαν στην Αμερική, για να δουλέψουν σ’ ορυχεία και φυτείες, χρονολογούνται στο β’ μισό του 16 ου αιώνα και αρχές του 17 ου , ο Θωμάς κούνησε σκεφτικός το κεφάλι και είπε στο Λαόνικο: «Τι, άραγε, θα γράψουν οι αυριανοί ιστορικοί για τη σύγχρονη μ’ εμάς μορφή
- 148 -
του … δουλεμπορίου; Όλη τη γη, χάρη στην «παγκοσμιοποίηση» το δολάριο, δίχως να κοιτά χρώμα – φύλο – ηλικία και εθνικότητα και εκτοπίζοντας τις πανανθρώπινες αξίες, έχει αγκαλιάσει και σκλάβους του προσπαθεί να μας κάνει έμμεσους ή άμεσους, αν δεν αντισταθούμε όσο είναι καιρός!» ΚΑΘΕ ΝΥΧΤΑ Πήγε, κάποτε, μαζί με το Στέφανο τον Τρανό ν’ αγοράσει ρούχα. Όταν ο Στέφανος είπε στον καταστηματάρχη ότι θέλει ένα άνετο κοστούμι για κάθε μέρα, ο Θωμάς ψιθύρισε στο αφτί του φίλου του: «Μάλλον έπρεπε να του πεις να σου βρει για κάθε… νύχτα, εφόσον εσύ περισσότερο τα βράδια βγαίνεις απ’ το σπίτι σου, παρά με το φως της ημέρας!» ΠΡΩΤΑ ΑΠ’ ΟΛΑ… Μια συνάδελφός του, στη δουλειά, ένα πρωί, αναίτια, άρχισε να φωνάζει και να βρίζει, εκνευρισμένη, το Θωμά. Εκείνος, ατάραχος, την άφησε να ξεχειλίσει ο χείμαρρός της και τότε, γυρίζει και της λέει, τελείως ήρεμος: «Πρώτα απ’ όλα, καλημέρα σου! Έπειτα, να το ξέρεις, δεν με βρίσκει σύμφωνο τίποτα απ’ όσα χρησιμοποίησες στην πριν από λίγο αδικαιολόγητη επίθεσή σου εναντίον μου. Εάν, όμως, οι γιατροί σε συμβούλεψαν ότι κάνει καλό στα νεύρα σου ένα πρωινό… ξέσπασμα, πες μου το, για να μη βρεθώ μπροστά σου και με πάρει ξώφαλτσα καμιά… αδέσποτη!»
- 149 -
ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ «Ένα σμήνος από εκπαιδευμένα περιστέρια, εξοπλισμένα με κινητό τηλέφωνο, κάμερες και αισθητήρες θα απελευθερωθούν στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α. και θα μεταδίδουν συνεχώς μετρήσεις της ρύπανσης στους επιστήμονες», έγραφε η εφημερίδα, που του διάβαζε, απορημένη, η κόρη του, η Γλαύκη. Τότε, εκείνος, χωρίς να χάσει χρόνο και γελώντας ειρωνικά, της λέει: «Συγχαρητήρια, στην τεχνολογία και τους λαμπρούς μας επιστήμονες, το αμέσως επόμενό τους επίτευγμα θα ‘ναι, να μου το θυμάσαι, να μετατρέψουν τα πουλιά της ειρήνης σε … χαφιέδες κατασκόπους της καθημερινής μας ζωής!» ΤΟΝ ΤΡΥΓΟ Ο πατέρας του Γιώργη του Σκαφτιά, ο Λέανδρος, από τα νεανικά του χρόνια, αγαπούσε πολύ το κρασί. Όταν πέθανε σε βαθιά γεράματα, τέλη Αυγούστου, ημέρες που ο γιος του θα ξεκινούσε τον τρύγο, ο Θωμάς, στη νεκρολογία του, συμπεριέλαβε και τούτα τα λόγια: «Για ένα πηγαινέλα του ήλιου, τον τρύγο, που τόσο αγάπαγες, δε θα ξαναδείς!» ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΗ Ο γιος του, ο Λαόνικος, είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό. Γυρνώντας στο γονικό του σπίτι, κρατούσε στον πατέρα του νομίσματα του ευρώ, ελληνικής, γαλλικής, ισπανικής, γερμανικής προελεύσεως. Βάζοντάς τα στη χούφτα του, ο Θωμάς αναφώνησε, γιομάτος έκπληξη: «Πολυεθνική γίνηκε
- 150 -
η… παλάμη μου, τόσες χώρες αφού χώρεσε μέσα της!» ΤΗΝ ΤΡΥΠΑ Έπιασε, ένα απόγευμα, βιαστικός, την εφημερίδα του ανάποδα και, αφηρημένος, ξεκινούσε να τη διαβάσει. Πρωτοσέλιδα, η εφημερίδα δημοσίευε τη φωτογραφία ενός υπερσύγχρονου ξένου πλοίου, το οποίο, πρόσφατα, είχε ναυαγήσει. Όταν, λοιπόν, το απόγευμα εκείνο, ο γιος του, ο Ρούσος, θέλησε να τον πειράξει, που διάβαζε ανάποδα την εφημερίδα, ο Θωμάς, δίχως να χάσει το χιούμορ του, αποκρίνεται: «Και τι με πειράζει, καημένε; Έτσι, που κοιτώ την εφημερίδα, θα μπορέσω ευκολότερα να βρω την… τρύπα στο σκαρί του καραβιού, που ‘μπασε νερά και το οδήγησε στα βάθη της θάλασσας!» ΠΟΥΛΟΒΕΡ ΚΑΙ ΚΑΣΚΟΛ Ένα χειμωνιάτικο πρωί, ο Στέφανος ο Τρανός, παρουσιάζεται μπροστά του, φορώντας ένα ολοκαίνουργιο πουλόβερ. «Πώς σου φαίνεται το πουλόβερ μου;», ρωτά το Θωμά. «Πολύ ωραίο είναι το κασκόλ σου!», του αποκρίνεται ο Θωμάς. «Μα δε φορώ κασκόλ! Για το πουλόβερ σε ρωτάω!», εξανίσταται, απορημένος, ο Στέφανος. «Εάν μ’ άρεσε το πουλόβερ σου, δε θα στο έλεγα, Στέφανέ μου; Αφού δε μ’ αρέσει ό,τι φοράς, επαινώ κάτι που, εάν φορούσες, θα σου πήγαινε καλύτερα», ήταν η μέσα σε χαμόγελα και των δύο φίλων πνιγμένη απάντηση του Θωμά…
- 151 -
ΣΙΤΑΡΙ Ο αδελφός του Γιώργη του Σκαφτιά, ο Μάρκος, πήρε, από προίκα, ένα κτήμα, λίγο έξω από την πόλη. Και ρωτά, κάποιο πρωί, το Θωμά τι προσοδοφόρο να φυτέψει. «Σιτάρι βάλε», του αποκρίθηκε αυτός, «δε μεθάει και, όταν σου δώσει αλεύρι και ψωμί, θα το βρεις χορταστικό και θρεπτικότατο». ΔΥΟ ΟΝΟΜΑΤΑ Ο Μάρκος ο Σκαφτιάς, κάποτε, του πρότεινε να βαφτίσει το νεογέννητο γιο του. Άφησε, μάλιστα, το Θωμά να διαλέξει ποιο όνομα θα έδινε στο νεοφώτιστο. Ο Θωμάς αποδέχτηκε την πρόταση και, ευχαριστώντας τον, του είπε: «Δύο ονόματα θα δώσω στο γιο σου: Ηρακλή, για να ‘ναι χεροδύναμος, και Αλκίνοο, για να ‘χει δυνατό μυαλό…» ΤΟΝ ΙΣΚΙΟ Καταβάλλοντας υπερβολική προσπάθεια, ο Θωμάς, κάποτε, κατάφερε και έφερε σε πέρας την οικονομική εξυγίανση της υπηρεσίας, που εργαζόταν. Όταν οι προϊστάμενοι τον ρώτησαν πώς τα πέτυχε, εκείνος τους αποκρίνεται: «Για να πετύχει ο άνθρωπος τα ακατόρθωτα, πρέπει να βρει το θάρρος και τη δύναμη να πηδήξει πάνω από τον ίσκιο του…» ΣΤΟΥΣ ΚΟΛΠΟΥΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Διαβάζοντας παρέα με τα αδέλφια, Μάρκο και Γιώργη Σκαφτιά, τα τελευταία νέα στις εφημερίδες, σχολίαζε πικραμένος: «Υπακοή στους νόμους και τους άρχοντες στους κόλπους μιας κοινωνίας χωρίς - 152 -
λαοκρατία είναι βίαιη απολυταρχία και αισχρή μισάνθρωπος τυραννία· λαοκρατία χωρίς πειθαρχία είναι καράβι ακυβέρνητο, που μαστίζεται απ’ αναρχία και ασυδοσία! Όταν οργιάζει η δημοκοπία, η διχόνοια βασιλεύει και γκρεμίζει σπιτικά και πολιτείες… Πολλές συφορές για όλους τους ανθρώπους προξενεί ο πόλεμος, σ’ αντίθεση με τα αγαθά, που τους δωρίζει η ειρήνη». ΤΑ ΨΩΜΙΑ Κάποτε, έφηβος ακόμη, ο Θωμάς δειπνούσε μ’ ένα μεσήλικα φίλο του πατέρα του. Ο συνδαιτυμόνας του, λοιπόν, αυτός έδειχνε ιδιαίτερη αδυναμία στο ψωμί. Κι ο Θωμάς, κάποια στιγμή, για να τον πειράξει, γυρίζει και του λέει: «Πρόσεχε, κυρ Βασίλη, πώς τρως το ψωμί, γιατί εάν πάρεις όλες τις φέτες και τις φας με βουλιμία, όλοι θα λένε μετά ότι ο Βασίλης έφαγε τα… ψωμιά του!» ΓΛΥΚΑ Η Κλεοπάτρα και η σύζυγός του ρώτησαν το Θωμά, κάποτε, ποιον απ’ τους αδελφούς Σκαφτιά αγαπά πιο πολύ, το Γιώργη ή το Μάρκο. Εκείνος, λοιπόν, τέτοιαν απόκριση δίνει: «Άλλη γλύκα έχει το φιλί κι άλλη το μέλι!» ΠΑΠΑΔΕΣ ΚΑΙ ΣΠΟΡΑ Ο Γιώργης ο Σκαφτιάς είχε μαζύ με το Στέφανο τον Τρανό, μια φορά, αναλάβει μια σοβαρή δουλειά, αλλά κι οι δύο ανέβαλαν διαρκώς την εκτέλεσή της, βρίσκοντας ένα σωρό δικαιολογίες. Βλέποντάς τους
- 153 -
αδρανείς, ο Θωμάς τους περιπαίζει, λέγοντας: «Ο ένας παπάς, παπάς κι ο άλλος, ποιος το χωράφι θα σπείρει;» ΟΚΝΗΡΗ ΓΑΤΑ Είχε προσλάβει κάποιος γνωστός του έναν εργάτη για τις γεωργικές δουλειές, αλλά, επειδή δεν τον καλοπλήρωνε, ο εργάτης δούλευε με υποτονικούς ρυθμούς. Παραπονέθηκε, λοιπόν, στο Θωμά για την οκνηρία του εργάτη ο φίλος του, μα εκείνος γυρίζει και του λέει: «Η γάτα ψάρια θέλει για να σε αγαπήσει, δεν της αρκούν τα χάδια!» ΠΕΤΕΙΝΑΡΙΑ Ο γιος του, ο Λαόνικος, του παραπονιόταν ότι έπεσε θύμα αδικίας και αχαριστίας κάποιων, που θεωρούσε, για πολύ καιρό, πιστούς φίλους του. Τότε, ο Θωμάς τον παρηγορεί, με τα εξής λόγια: «Αν οι άνθρωποι ξέρανε και αναγνωρίζανε το δίκαιο και το καλό, δε θα σφάζανε τα πετεινάρια!» ΠΕΡΙ ΧΡΩΜΑΤΩΝ Όταν μάθαινε στα, μαθητούδια του Δημοτικού ακόμη, παιδιά του να ξεχωρίζουν το ‘να χρώμα απ’ το άλλο, τους είπε ότι αυτό δεν επιτυγχάνεται από τη μιαν ημέρα στην άλλη. «Θέλει πολλά χρόνια, με κόπο, υπομονή και καρτερικότητα, ο αγώνας να βρεις αλήθεια ποιο είναι το άσπρο του γάλατος, το κόκκινο του αίματος, το πράσινο της άνοιξης και το γαλάζιο του ουρανού…», ήσαν τα λόγια του Θωμά, που ολοκλήρωναν το περί χρωμάτων μάθημα.
- 154 -
Η ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ ΠΕΡΑΣΕ Η κυβέρνηση, προ ημερών, είχε ψηφίσει ένα αντιλαϊκό νομοσχέδιο. Ο Θωμάς είχε, έγκαιρα, εισηγηθεί στο σωματείο των συναδέλφων του απεργιακές κινητοποιήσεις, μα δεν είχε εισακουστεί. Όταν, όμως, η βουλή είχε ολοκληρώσει την ψήφιση του νομοσχεδίου και λίγο απέμενε έως τη δημοσίευση του νέου νόμου, τότε, μονάχα, ο πρόεδρος του σωματείου πρότεινε κι αυτός απεργίες. Παίρνοντας, λοιπόν, σ’ εκείνη τη συνέλευση ο Θωμάς το λόγο, τους είπε: «Για την καταιγίδα, που μόλις πέρασε, αχρείαστο θα ‘ναι όποιο αλεξικέραυνο κι αν πάρεις…» ΑΝΟΗΤΑ ΚΟΚΟΡΙΑ Στο σωματείο των συναδέλφων του στη δουλειά, μια φορά, έριζαν δύο για την προεδρία. Δεν διακρίνονταν για την κοινωφελή τους δράση ή για τις γνώσεις τους, αλλά διεκδικούσαν ο καθένας για τον εαυτό του την προεδρία, στηριγμένος σε πολιτικούς παράγοντες της περιοχής. Έτσι, οι μεταξύ τους «κοκορομαχίες» στις συνελεύσεις ήσαν συχνότατο φαινόμενο, ώσπου ο Θωμάς δεν άντεξε, κάποτε, και τους λέει: «Δύο ανόητα κοκόρια την πόρτα του ορνιθώνα διάπλατα στις αλεπούδες και στους λύκους ανοίγουν, εάν ερίζουν για τα πρωτεία και δεν φροντίζουν για την προστασία των ορνίθων!»
- 155 -
ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΚΑΙ ΒΡΑΧΙΟΛΙΑ Ο σύζυγος της Κλεοπάτρας σύναψε ένα επαγγελματικό δάνειο για επέκταση της επιχείρησής του και για συνεργασία με μεγάλη ιδιωτική τράπεζα, αλλά γρήγορα, ανακάλυψε πως οι όροι ήσαν αρκετά επαχθείς και δυσεφάρμοστοι γι’ αυτόν. Τότε, ο Θωμάς γύρισε και του είπε: «Φόρεσα βραχιόλια, με χαρά, στα χέρια μου, μα, καταλαβαίνοντας γοργά πως είναι αλυσίδες, πικρά έκλαψα και το μετανόησα!» ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Συμβουλευόταν, συχνότατα, ο Θωμάς μιαν ολιγοσέλιδη φθαρμένη απ’ το χρόνο εξωτερικά «Ιστορία της Φιλοσοφίας». Όταν, κάποτε, ο Γιώργης ο Σκαφτιάς τον είχε ρωτήσει ποιο ήταν το μυστικό, που συνέδεε το Θωμά με το εν λόγω βιβλίο παρότι είχαν περάσει πολλά χρόνια από τότε που το πρωτοδιάβασε, εκείνος του αποκρίνεται, με την ακόλουθη τουρκική παροιμία: «Ένα καρφί σώζει ένα πέταλο, ένα πέταλο σώζει ένα άλογο!» ΤΕΡΠΝΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΩΦΕΛΕΙΣ; Ας παρουσιάσουμε μια σειρά ακόμη αλληγορικών, τερπνών και ψυχωφελών συμβουλών του Θωμά προς τα παιδιά και τους φίλους του: «Η ευγενική συμπεριφορά είναι πλούτος ανεχτίμητος. Η καρδιά ό,τι δει το ποθεί και ορμήνιες μόνο δίνει, δεν παίρνει. Κι ο ήλιος δύει τα βράδια, η κακοψυχιά, όμως, ποτέ της. Από το μπαλωμένο ακριβό παντελόνι καλύτερα να προτιμάς το καινούριο και φτηνό. Κάθε αμπελουργός για το κρασί του κομπορρημονεί. Με
- 156 -
μιαν πέτρα, σπιτικό δεν χτίζεις. Μην καυχιέσαι, άνθρωπε, πάνω από σένα υπάρχουν κι οι θεοί! Ο καλός ο κυνηγός ο ίδιος στο κυνήγι βγαίνει κι ό,τι πιάσει ατός του το μαγειρεύει. Η ελιά, καρπούς για να δώσει, δε θέλει λόγια, χέρια θέλει. Καλή ψυχή χρειάζεται υγιές σώμα και υγιές σώμα απαιτεί μυαλωμένο κεφάλι! Ο καλός λόγος κάθε αφτί και όλες τις ψυχές ευφραίνει και ωφελεί…» ΧΕΡΙ ΚΑΙ ΜΑΤΙ Του πρότεινε, προκειμένου να πάψει να τον κακολογεί, ο Δήμαρχος τη θέση του επικεφαλής στις δημοτικές τεχνικές υπηρεσίες. Ο Θωμάς, όμως, που δεν ήταν μήτε θεσιθήρας, μήτε αρχιτέκτονας, μήτε μηχανικός, μήτε εργολάβος, αρνήθηκε ευγενικά, στέλνοντας τούτο το γραφτό σημείωμα στο Δήμαρχο: «Σ’ ευχαριστώ για την πρόταση να εργαστώ για το καλό των δημοτών μας, αλλά ξεχνάς, Δήμαρχε, ότι το χέρι φτιάχτηκε, για να γράφει, και το μάτι πλάστηκε, για να βλέπει, και όχι αντίστροφα. Άρα πώς εγώ, αφού δεν είμαι γνώστης έμπειρος περί τεχνικών θεμάτων, θα ωφελήσω τους συμπολίτες μας και θα ελέγχω την υπηρεσία, που μ’ αναθέτεις;» ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ΤΡΑΠΕΖΩΜΑΤΑ Άκουγε για τις απεργιακές κινητοποιήσεις των τραπεζιτικών υπαλλήλων εναντίον των κυβερνητικών μέτρων την ώρα που σε σημαντικά υπουργεία γινόταν λόγος και για άλογες δαπάνες και σχολίασε: «Οι υπάλληλοι αγωνίζονται για τις… τράπεζες και η κυβέρνηση για τα… τραπεζώματα;»
- 157 -
ΠΕΡΙ ΔΙΟΡΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Κάποτε, τον ρώτησε κάποιος πού οφείλεται η διορατικότητά του και το ότι οι προβλέψεις και οι κρίσεις του ήσαν εύστοχες. «Όποιος βρεθεί, στα νιάτα του, μεσοπέλαγα, ξέρει, στα γεράματα, τους ανέμους να διαβάζει!», του αποκρίθηκε, αφοπλιστικά, ο Θωμάς. ΤΑ ΚΛΑΔΙΑ ΤΗΣ ΒΑΛΑΝΙΔΙΑΣ Ο Δήμαρχος εκφωνούσε, κατά την προεκλογική περίοδο, γεμάτος στόμφο και κομπορρημοσύνη, λόγο προς τους δημότες. Περνούσε, τυχαία, ο Θωμάς από εκεί, τον άκουσε και σχολίασε, γελώντας σαρκαστικά: «Όσο ψηλά κι αν φτάνουν της βαλανιδιάς τα κλαδιά, στα άστρα του ουρανού δε θα μοιάσουν ποτέ!» ΤΗ ΓΟΥΝΑ Όταν άκουσε για το θόρυβο γύρω από τις υποκλοπές των τηλεφωνημάτων, οι οποίες, στην πραγματικότητα, συνεπάγονταν κατάφωρη παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών εις όφελος κάποιων ξένων μυστικών δυνάμεων, ο Θωμάς παρατήρησε: «Ο κυνηγός δεν έστησε παγίδες, για να γλιτώσει το δάσος απ’ τις αλεπούδες· τις έστησε, για να πάρει ο ίδιος τη γούνα τους και, πουλώντας την, να πλουτίσει!» ΑΙΜΑ Η ΝΕΡΟ; Μαθαίνοντας πως ένας συμπολίτης του εκδικήθηκε το φόνο του αδελφό του, σκοτώνοντας ο ίδιος, με τα χέρια του, το φονιά, ο Θωμάς είπε στο Μάρκο το Σκαφτιά, που του ‘χε μεταφέρει τη φριχτή είδηση: - 158 -
«Με νερό το ξεπλένεις το αίμα, δίχως τα δικά σου να ματοκυλίζεις τα χέρια!» ΚΑΘΗΛΩΘΗΚΕΣ Βλέποντας ένα αλυσοδέσμιο σκυλί να γαβγίζει προς μια γάτα, που απομακρυνόταν φοβισμένη, ο Θωμάς σχολίασε: «Καημένε σκύλε, εσύ την προγκάς ως δειλή, αλλά αυτή είναι λεύτερη να πηγαίνει όποτε θέλει όπου επιθυμεί, ενώ του λόγου σου, στις αλυσίδες σου μπλεγμένος, καθηλώθηκες σ’ ένα μέρος μοναχά!» ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Η ΕΡΜΗΣ; Διάβαζε, εντυπωσιασμένος, το επιστημονικό δελτάριο, που του προσκόμισε η Κλεοπάτρα εκείνο το απόγευμα: «Η αρχαιότερη κρανιακή χειρουργική επέμβαση στην Ελλάδα έχει ηλικία 28 αιώνων και πραγματοποιήθηκε στα αρχαία Άβδηρα της Θράκης. Το εντυπωσιακό δεν είναι μόνο πως η 20χρονη ασθενής, που χτυπήθηκε από εχθρικό βλήμα, έζησε μετά την επέμβαση για τουλάχιστον δύο ακόμη δεκαετίες, αλλά και το ότι ο γιατρός ακολούθησε με απόλυτη επιτυχία την πρακτική, που περιέγραψε ο Ιπποκράτης στα συγγράμματά του δύο αιώνες αργότερα!» Και απορημένος, γυρίζει στην Κλεοπάτρα και λέει: «Ελπίζω ο γιατρός, που είχε κάνει εκείνη την επέμβαση, να μην ήταν πρόγονος όσων σημερινών ξεχνούν τον Ασκληπιό και τον Ιπποκράτη και λατρεύουν τον Κερδώο Ερμή!»
- 159 -
ΤΩΝ ΓΟΥΡΟΥΝΙΩΝ Όταν άκουσε απ’ την κόρη του, τη Γλαύκη, πως Αμερικανοί ερευνητές απεφάνθησαν ότι κύτταρα από το πάγκρεας χοίρων, που παράγουν ινσουλίνη, θα μπορούσαν να θεραπεύουν οριστικά το διαβήτη τύπου Ι την επόμενη δεκαετία, καθώς χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία σε πιθήκους, ο Θωμάς παρατήρησε: «Ελπίζω να μη ζηλέψουν οι θεραπευμένοι πίθηκοι ή άνθρωποι και την αγάπη των γουρουνιών για τις … λάσπες!» ΚΑΡΔΙΑ, ΣΤΟΜΑΧΙ, ΝΟΥΣ Ένιωσε, το πρωί αυτό, απολύτως δικαιωμένος σ’ ό,τι αφορά τις ιδέες και τις πράξεις του, όταν διάβασε στις εφημερίδες ότι οι άνθρωποι που λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις ακολουθώντας την «καρδιά» τους είναι περισσότερο ικανοποιημένοι με τις επιλογές τους. «Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ εκτιμούν ότι η συνειδητή σκέψη είναι προτιμότερη σε δευτερεύουσες αποφάσεις της καθημερινότητας, ενώ η ασυνείδητη επεξεργασία των επιλογών είναι πιο αποτελεσματική σε περίπλοκα προβλήματα», έγραφαν οι εφημερίδες και ο Θωμάς είπε στη γυναίκα του: «Η αγάπη για τον άνθρωπο και τη ζωή ξεκινά και καταλήγει στην καρδιά των ανθρώπων. Η κακία έχει ως αρχή και τερματισμό το στομάχι του ανθρώπου. Και τα δύο, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, επηρεάζουν τον ανθρώπινο νου, καθημερινά. Γι’ αυτό, την καρδιά πρέπει να εξασκούμε στην αλήθεια και το στομάχι να μην αφήνουμε να μας εξοκείλει στη ζήλια των γύρωθέ μας!»
- 160 -
ΎΠΝΟΣ ΩΦΕΛΙΜΟΣ Όταν, ένα χειμωνιάτικο απόγευμα, ο Γιώργης ο Σκαφτιάς ήθελε να τον ξυπνήσει, για να παίξουν τάβλι και να συζητήσουν «περί ανέμων και υδάτων», πίνοντας καφέ, ο Θωμάς αρνιόταν να σηκωθεί από το κρεβάτι. Στην επιμονή του Σκαφτιά, τελικά σηκώθηκε και όταν τον βρήκε, του έδωσε, γελώντας, το ακόλουθο απόσπασμα απ’ τις εφημερίδες να διαβάσει για την ωφέλεια του ύπνου, ζητώντας του, ταυτόχρονα, την άλλη φορά, να σέβεται περισσότερο το μεσημεριάτικο ύπνο του φίλου του: «Σύμφωνα με Γερμανούς επιστήμονες, εάν ένας άνθρωπος έχει νεοαποκτηθείσες αναμνήσεις στον εγκέφαλό του, ο ύπνος επενεργεί πάνω σε αυτές τις αναμνήσεις και τις αναδομεί, έτσι ώστε, μετά τον ύπνο, αυξάνεται η διορατικότητα σε ένα πρόβλημα, που ήταν αδύνατο να λυθεί προηγουμένως»! ΜΕ ΕΠΕΙΣΕ… Είχε εκφράσει, δημοσίως, τις διαφωνίες του για μια σειρά αντιλαϊκών μέτρων, που αποφάσισε, παραμονές εκλογών, η κυβέρνηση. Τις μέρες, λοιπόν, εκείνες, παντελώς τυχαία, τον πετυχαίνει, σε κεντρικό καφενείο, ένας κυβερνητικός βουλευτής. Λίγο μετά, έφτασε εκεί ο Μάρκος ο Σκαφτιάς, που έβλεπε από μακριά το βουλευτή εκνευρισμένος να «ρητορεύει» με χειρονομίες και ύβρεις και το Θωμά να τον παρακολουθεί απαθής. Και όταν ρώτησε το Θωμά τι ήθελε ο βουλευτής, εκείνος, παντελώς νηφάλιος και ατάραχος, του αποκρίνεται: «Με έπεισε, με τον πιο πειστικό τρόπο, πόσο… δίκιο είχα, όταν έψεγα τα λόγια και τα έργα της κυβέρνησής του!» - 161 -
ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ο γιος του, ο Ρούσος, του ανέγνωσε την ακόλουθη είδηση σε επιστημονικό περιοδικό: «Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης δέχτηκε τελικά να επιστρέψει στην Ιταλία, μαζί με άλλα έργα, ένα από τα ωραιότερα αγγεία της ελληνικής αρχαιότητας, έργο του Έλληνα αγγειογράφου Ευφρόνιου, ηλικίας 2.500 ετών, εφόσον ολοκληρώνονται οι διαπραγματεύσεις με τις αρμόδιες ιταλικές Αρχές, για να επιστραφούν στην Ιταλία ορισμένα καλλιτεχνήματα της αρχαιότητας τα οποία είχαν αποκτηθεί με αδιαφανείς τρόπους». Κι η αντίδραση του Θωμά; «Μακάρι να σταθεί τούτη η απόφαση των Αμερικανών δεδικασμένο να μας γυρίσουν και οι κλέφτες Εγγλέζοι τα Μάρμαρα του Παρθενώνος, που τόση Ιστορία επάνω τους βρίσκεις του Ελληνισμού χαραγμένη!», έλεγε, συγκινημένος, στο παιδί του. ΑΡΠΑΚΤΙΚΑ & ΤΡΩΚΤΙΚΑ Άκουσε πως επρόκειτο να «επανελεγχτούν» τα λείψανα της Ζαν Ντ’ Αρκ, της πολυθρύλητης Γαλλίδας ηρωίδας του 15ου αιώνα, εάν πράγματι ανήκουν σ’ αυτήν. Και σχολίασε πικραμένος: «Άμα οι λαοί αμφισβητούν την ιστορία και την παράδοσή τους, τα θεμέλια του οίκου τους τρίζουν και καθώς είναι ετοιμόρροπα, γίνονται βορά κάθε λογής αρπακτικών και τρωκτικών!»
- 162 -
ΠΕΡΙ ΦΩΤΙΣΜΟΥ Ο Γιώργης ο Σκαφτιάς του είπε ότι, όπως έγραψαν οι εφημερίδες, «φωτισμένο θα είναι στο μέλλον και το αρχαίο θέατρο του Διονύσου, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της αρχαίας Αθήνας». Κι ο Θωμάς γυρίζει, τότε, και του λέει: «Ελπίζω και οι πνευματικοί μας δάσκαλοι και ταγοί να μπορέσουν, κάποια στιγμή, να φωτίσουν, με τη σοφία του αρχαιοελληνικού θεατρικού λόγου, και τη νεοελληνική… σκέψη και πράξη!» ΔΟΥΛΟΥΣ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ Άκουγε ο Θωμάς ο Πολίτης για επίορκους δικαστές και συχνά, τέτοιες σκέψεις περνούσαν από το νου του: «Οι σοφοί και σεβαστοί δικαστές φήμη μεγάλη ανάμεσα στο λαό έχουν, όχι για τις αθωωτικές τους αποφάσεις, μα πιότερο για όσους, στα χρόνια της Δημοκρατίας, στην αγχόνη αθώους έστειλαν, στη φυλακή και στην εξορία. Μα φαίνεται παράξενο πως, αν και τη δουλεία καταργήσαμε, οι δικαστές εύκολα κρίνουν ενόχους, αν και δούλους, βοηθούς τους βαφτίσανε!, χρειάζονται τους τόμους τους αραχνιασμένους των Νόμων για να βρουν, να διαβάσουν, κατά το δοκούν και το συμφέρον να ερμηνεύσουν και την τήβεννο να φορέσουν, προτού κρίνουν». ΨΗΤΟ ΣΤΟ ΦΟΥΡΝΟ Ενώ όλοι, γύρωθέ του, ασχολούνταν με τη γρίπη των πτηνών, που, παίρνοντας ανεξέλεγκτες διαστάσεις, μόλυνε κατοικίδια, μα και πολλούς ανθρώπους, ο
- 163 -
Θωμάς το ακόλουθο παραμύθι αφηγήθηκε στο φίλο του, το Γιώργη το Σκαφτιά: «Ήταν ο μόνος κόκορας στη φάρμα. Έτρωγε από συνήθεια ό,τι ήθελε: γι’ αυτό, εξάλλου, ήταν τόσο παχουλός! Πήγαινε μ’ όποια κότα του ‘κανε κέφι κάθε στιγμή: γεμάτη ήταν η αυλή κλώσες και κλωσόπουλα! Μόνο που τα αφεντικά της φάρμας είχαν ξεχάσει (σκόπιμα;) να του δώσουν όνομα, αλλά όταν μιλούσαν γι’ αυτόν, τον έδειχναν και έλεγαν κάπως περιφρονητικά «ο κόκορας». Κι εκείνος πολύ λυπόταν που ήταν το μόνο ζώο στη φάρμα δίχως όνομα. Η λύπη του, όμως, δεν κράτησε πολύ ακόμα. Ανήμερα τα Χριστούγεννα, ο κόκορας έγινε «ψητό στο φούρνο» στων Χριστιανών της αγάπης το τραπέζι». ΜΕ ΠΑΓΙΔΑ; Ένα σκυλί, δεν έχει σημασία το χρώμα, άκακο στην Αγορά γυρνούσε. Δεν πείραζε τους περαστικούς, αλλά κάθε έμπορο και στρατηγό ή πολιτικάντη, που ‘βλεπε εμπρός του, δάγκωνε σαν λυσσασμένο. Πολλές καταγγελίες έγιναν. Και ένα πρωινό, με παγίδα ο Μπόγιας τσάκωσε το άκακο σκυλί. Κι αμέσως, μ’ απαίτηση των δημαγωγών και κραυγές του πλανεμένου πλήθους, στο Δήμιο το ‘στειλε να το σκοτώσει. «Και έτσι ελεύθεροι εφεξής, και χωρίς φόβο για Μπόγια και Δήμιο, οι πολιτικάντηδες, οι στρατηγοί και οι έμποροι «δαγκώνουν» τους ανθρώπους», ήταν το πικρό σχόλιο του Θωμά, που γνώριζε το σκυλί και ήξερε τους κατηγόρους του.
- 164 -
ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΟΛΛΗ Για τους ασύνετους πολεμόχαρους όλων των εποχών ο Θωμάς ένιωθε μεγάλο θυμό και αφόρητη στενοχώρια. Σαν του ‘πε ο γιος του, ο Ρούσος, πως ξανάρχισαν να χτυπούνε τα τύμπανα του πολέμου, του διηγείται την παρακάτω ιστορία: «Δουλειά, τις τελευταίες ημέρες, γιομάτη ιδροκόπι τα σιδηρουργεία της πόλης μας έχουν αρκετή, μετά τις αισχρές προκλήσεις των Πάρθων. Ακούς εκεί! Οι βάρβαροι στο μάτι έβαλαν και την πιο εύφορή μας επαρχία θέλουνε να πάρουνε; Πόλεμος! Δόρατα, ξίφη, ασπίδες ετοιμάζονται χωρίς διακοπή, οι οπλουργοί στη δουλειά πέφτουν με τα μούτρα για τον πόλεμο έγκαιρα να προλάβουν τα παλικάρια μας να εξοπλίσουν. Κι από κοντά, τα χέρια τρίβει από χαρά, θαρρείς, ο Γελάσιος, ο φιλοχρήματος έμπορας, νομίζοντας πως βρήκε την ευκαιρία να ξεπουλήσει σε μανάδες, κόρες, αδελφές και γυναίκες όσο μαύρο ύφασμα τρώνε , από καιρό, οι σκόροι από καιρό στο ανώι του. Μα πιο πολλή δουλειά, σίγουρα, θα ‘χαν όλων των Λαών οι τεχνίτες, εάν, αντί για πανοπλίες, έφτιαχναν δρεπάνια και κασμάδες…» ΓΥΡΕΥΟΝΤΑΣ ΝΑ ΒΡΕΙ Με απεργίες, ο λαός ξεσηκωνόταν κατά της κυβερνητικής δυσβάσταχτης φορολογίας και της αδιαφορίας των κρατούντων στα καθημερινά του προβλήματα. Κι ο Θωμάς, βλέποντας την κυβέρνηση εξοργισμένη να στέλνει αστυνομία, για να διαλύσει τις απεργίες και τις διαδηλώσεις, σχολίασε στο Μάρκο το Σκαφτιά: «Όπως οργή οι αλεπούδες, μα και απόγνωση νιώθουν σαν βλέπουν τους κυνηγούς - 165 -
με τα σκυλιά τους ξαμολημένους στα δάση και κοντά στις φωλιές τους παγίδες, για να τις πιάσουν, να στήνουν και καλοπλεγμένα δίχτυα, να τις τσακώσουν, πριχού μπορέσουν ποτέ πια στα κοτέτσια να χιμήξουν· όμοια και απαράλλαχτα, θυμός και οργή καίει τα σωθικά των κρατούντων, όταν βλέπουν το Λαό στους δρόμους φωτιές να βάζει, να επαναστατεί, το Δίκιο του γυρεύοντας να βρει, που, τόσα χρόνια, λογής – λογής επιτήδειοι, στηριγμένοι σε ρόπαλα ραβδούχων μίσθαρνων, του το αποστερούσαν». ΧΕΛΩΝΑ Λίγο καιρό πριν πάρει την κρίσιμη απόφαση να νυμφευθεί, στο νου του γυρόφερναν τούτες οι σκέψεις: «Όπως η χελώνα, που ποτέ της δεν αγαναχτεί, αν και βαρύ της όρισε η φύση φορτίο στην πλάτη της να φέρει, γιατί εκείνο από πολλές την προφυλάγει συφορές, έτσι και ο άνθρωπος ποτέ του να θυμώνει δεν πρέπει, σαν του δώσει ο θεός οικογένεια, γιατί αγάπη δίνοντας μα και παίρνοντας, πιο εύκολα λύνει τα καθημερινά προβλήματα, που τον βασανίζουν. Μ’ ασπίδα και θώρακα μοιάζει, δηλαδή, η οικογένεια και μ’ αδιάβροχο και ζεστό ρούχο για κάθε απρόσμενη βροχή, χειμώνα ή καλοκαίρι!» ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ Όταν του έγινε πρόταση από τη δουλειά του ν’ αναλάβει προϊστάμενος ενός τμήματος στα κεντρικά γραφεία της υπηρεσίας, κάτι που συνεπαγόταν μετάθεση και μετεγκατάσταση στην Αθήνα, μακριά από τον τόπο, που ζούσε η οικογένειά του, αρνήθηκε ευγενικά, μολονότι οι αποδοχές του θ’ αυξάνονταν - 166 -
σημαντικά. Στην επιστολή μη αποδοχής, που έστειλε στους επικεφαλής, επεσύναψε και την ακόλουθη αλληγορική ιστορία: «Αλυσοδεμένο, εκείνο το πρωί, φέρανε το Λιοντάρι, να το βλέπει ο κόσμος να το θαυμάζει. Χρυσό κλουβί του δώσανε, βασιλικό μες στο τσίρκο, σ’ όλα αντάξιο της βασιλικής εξουσίας και δύναμης, που ‘χε, πριν σε σαφάρι, με δόλο, το συλλάβουν στη μακρινή αφρικάνικη ζούγκλα. Μα εκείνο μήτ’ έτρωγε, μήτε σκέρτσα έκανε, γιατί βαθιά σκεφτικό και λυπημένο φαινόταν: Η Λέαινά του και τα νεογέννητα παιδιά τους εξακολουθούσαν στο νου του καρφωμένα. Πότε θα τα ξανάβλεπε; Ίσως ποτέ πια;» ΌΤΑΝ ΞΕΣΠΑΣΕΙ Συνιστούσε στα παιδιά του να μη θυμώνουν, γιατί «όπως τα φουρτουνιασμένα κύματα της θάλασσας ορμητικά φτάνουν στην ξηρά και στο διάβα τους ανεξέλεγκτα και αδιάκριτα παίρνουν και καταστρέφουν καθετί, που ίσως, κάτω από άλλες συνθήκες, πιο ήρεμες και πιο γαλήνιες, χρήσιμο θα φαινόταν για τους ανθρώπους, όμοια και ο ανθρώπινος θυμός, όταν ξεσπάσει, τον άνθρωπο τυφλώνει και δεν τον αφήνει να ιδεί, να ξεχωρίσει ποιο είναι το σωστό και πώς θα το πετύχει!» ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΙΑΔΕΣ Άκουγε, επί σειρά μηνών, σιωπηλός όσα καταμαρτυρούνταν εις βάρος κληρικών, που εκμεταλλεύονταν, προς ίδιον όφελος, την αφέλεια των πιστών. Όταν κόπασε ο θόρυβος, γυρίζει και λέει στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Όσο αγνές και παρθένες - 167 -
φαίνονται οι νύφες μέσα στο ολόασπρο νυφικό τους φόρεμα, τόσο με το προφίλ της επαναστατικής Αριστεράς ή του ορεσίβιου μοιάζουν οι γενειάδες των ορθόδοξων κληρικών, παπάδων και δεσποτάδων· Θεέ, πώς ανέχεσαι τόση και τέτοιαν υποκρισία;» ΑΠΟΡΘΗΤΗ Βλέποντας τη γυναίκα του Γιώργη του Σκαφτιά, μιαν πολύ όμορφη γυναίκα, να παρακούει τις συμβουλές του άντρα της και να κάνει του κεφαλιού της, απευθυνόμενος στη σύζυγό του ο Θωμάς, της είπε: «Όταν ένα θηλυκό έχει μόνο γλώσσα, είναι γυναικάκι· όταν έχει μονάχα σώμα, είναι γυναικάρα. Όταν, όμως, έχει και τα δύο αυτά μαζύ με το Νου, τότε είναι Γυναίκα, της οποίας την απόρθητη καρδιά, με την αληθινή μόνον αγάπη, μπορείς να καταχτήσεις…» ΈΝΤΡΟΜΟΣ Κατηγορούσε κάποιος κυβερνητικός βουλευτής τους νέους ότι περιφρονούν και ψέγουν ως αντιλαϊκό το κυβερνητικό έργο. Δημοσίευσε, τότε, ο Θωμάς το ακόλουθο σημείωμα στην τοπική εφημερίδα: «Όπως ο χτηματίας, που, φοβισμένος, βλέπει ένα ορμητικό ποτάμι φουσκωμένο να ξεχειλίζει και να τείνει να καταστρέψει το πατροπαράδοτο χωράφι του, και, για να σώσει τη σοδειά του, ορθώνει αναχώματα και, με φράγματα, την ορμή του ποταμού παλεύει ν’ ανακόψει· όμοια, όποιος αρνείται να ιδεί τους αγώνες της Νεολαίας , έντρομος αντιπαραθέτει την επιφανειακή – όπως, περίτρανα, αποδεικνύεται στο πέρασμα του χρόνου – σεμνότητα των παλαιοτέρων - 168 -
Γενεών , μιλώντας για ηθικό ξεπεσμό και ανωριμότητα των νεότερων, για να διαφυλάξει τα Κεκτημένα δώρα, που του προσέφεραν ο συμβιβασμός με την καθεστηκυία τάξη, αλλά και το σβήσιμο της νεανική φλόγας απ’ την καρδιά του!» ΠΟΥΛΙΕΤΑΙ; Τριγυρίζοντας, ένα Σαββατοκύριακο, στους δρόμους της πόλης, πρόσεξε πολύ κόσμο απ’ όλες τις ηλικίες να ποντάρει τις ελπίδες του για καλύτερο μέλλον, καταθέτοντας δελτία τυχερών παιχνιδιών· «Μα πουλιέται η Τύχη;», μονολόγησε. Κι όταν γύρισε στο σπίτι, έγραψε και έστειλε προς δημοσίευση τούτο το σημείωμα: «Δεν βρίσκεις την αληθινή Τύχη στο παζάρι, σε πάγκους αγυρτών ή αλμπάνηδων· βαθιά μέσα σου, εάν ψάξεις, θα την ανταμώσεις να περιμένει το μίτο να της δώσεις της Αριάδνης, για να βγει στης ζωής το φως!» ΕΠΙΔΗΜΙΑ Εκείνον τον καιρό, είχαν πεθάνει σωρηδόν, στην πόλη, ένας πρώην Δήμαρχος, που είχε ξεχωρίσει για τις προοδευτικές του ιδέες, ένας παλαίμαχος δάσκαλος, που διακρινόταν για το ήθος και τις γνώσεις του, και κάποιος απόστρατος στρατηγός, που ‘χε πολεμήσει ως λιοντάρι τόσο στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, όσο και στην Εθνική Αντίσταση ενώ στον εμφύλιο ανέβηκε ΕΑΜίτης στο βουνό. Ο Θωμάς, τότε, σχολίασε στη σύζυγό του και στο γιο του, το Ρούσο, επειδή τον είχαν δει λυπημένο: «Όταν οι θεοί αποφάσισαν να καταστρέψουν την Ελλάδα, δεν έστειλαν, αμέσως, πολεμόχαρους και βάρβαρους - 169 -
εχτρούς σπίτια και ναούς να συλήσουν· επιδημία, μονάχα, ρίξανε οι επουράνιοι, θανατικό να «θερίσει» τα κοκόρια της χώρας. Και σαν, αφού δε θα ‘χουν κανένα να τους ξυπνήσει, οι Έλληνες παραμένουν κοιμισμένοι, πώς θ’ αντιμετωπίσουν τους αιμοδιψείς εχτρούς, που θα στείλουν οι θεοί από ώρα σε ώρα, η τιμωρία για να ολοκληρωθεί;» ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΚΥΝΩΝ Μια άλλοτε θάλλουσα κρατική βιοτεχνία «φυτοζωούσε» πια και διαδόθηκε πως το υπουργείο θα την «έβγαζε στο σφυρί». Έτσι, γρήγορα μαζεύτηκαν οι γνωστοί επιχειρηματίες, μήπως και κάποιος απ’ αυτούς επωφελείτο τη δοθείσα ευκαιρία. Διαβάζοντας, λοιπόν, τα νέα ο Θωμάς, παρατήρησε στην Κλεοπάτρα: «Πολλά σκυλιά μαζεύτηκαν πάνω από το νεκρό κουφάρι. Πολλά, μικρά – μεγάλα, άσπρα – μαύρα, αρσενικά – θηλυκά, οικόσιτα – αδέσποτα. Όλα τα τράβηξε η ασφυξιογόνος οσμή του παραπεταμένου ανθρωπίνου πτώματος! Αλήθεια, κιόλας, είδες πώς η λαιμαργία συνένωσε το κοινόν των κυνών, ξεχνώντας έριδες και διαφορές;» ΤΕΤΟΙΑΝ ΩΡΑ; Η ελληνική οικονομία παρέπαιε. Οι Ευρωπαίοι «φίλοι» μας δέχονταν να μας δανείσουν, αλλά μ’ επαχθείς όρους. Τότε, ο Θωμάς, απαντώντας σ’ ερώτηση σχετική του Γιώργη του Σκαφτιά, σχολιάζει πικρόχολα: «5.000 (!) χρυσά νομίσματα ζήτησε ο Φράγκος στρατηγός Ερρίκος του Μαγδεμβούργου απ’ τον Κωνσταντίνο τον Παλαιολόγο, για να τον βοηθήσει, ενώ οι Οθωμανοί παραμόνευαν έξω από τη - 170 -
Βασιλεύουσα· πώς, όμως, τόσα χρήματα να βρεθούν, αφού λαός δεν υπήρχε βαριά να πληρώσει φορολογία τέτοιαν ώρα;» ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΝΟΜΟΣ ΤΑΞΗ Για να διαλυθεί μια απεργία, η κυβέρνηση έστειλε ένοπλους αστυνομικούς. Ο Θωμάς, μαθαίνοντας τι είχε συμβεί, καταφανώς στενοχωρημένος, στέλνει το ακόλουθο γραπτό σημείωμα στις εφημερίδες: «Στην πολιτεία, στην οποία οι αστυνόμοι, αντί να προστατεύουν τη δημόσια έννομο τάξη, έχουν μεταβληθεί σε … αστρονόμους, ψάχνοντας στα αστέρια τους … κοινωνικούς ταραξίες, και σε ραβδούχους, επιβάλλοντας με κλομπ και δακρυγόνα το … δίκαιο του ισχυρότερου, κάτι ολοφάνερα δεν πάει καλά!» ΌΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟΥΣ Στην Κλεοπάτρα, που τον ρωτήσει πώς περνάνε οι ημέρες στην καινούρια δουλειά, ο Θωμάς απάντησε με ένα παραμύθι: «Όπως γυρνάνε οι δείχτες του ρολογιού, έτσι περιστρεφόταν η γη· αργά και μεθοδικά. Έτσι κυλούσαν και οι ώρες, οι μέρες και οι μήνες· είχε ή τουλάχιστον θα ‘πρεπε να ‘χε συνηθίσει να ‘ναι, οδεύοντας, ανεπιστρεπτί, προς τα σαράντα του χρόνια στην ηλικία πια, μέλος του Εθνικού Θεάτρου, παίζοντας, άνετα και αγόγγυστα, όλους τους ρόλους. Όλους, ω θεοί, που βοηθάτε το Μένωνα, από δράμα έως και φαρσοκωμωδία!»
- 171 -
ΚΛΕΟΔΗΜΟΣ & ΑΘΗΝΑΙΟΙ Βλέποντας κάποιους στην Αγορά να κοροϊδεύουν έναν διανοητικά ανάπηρο, τον Ευάγγελο, που σιγοτραγουδούσε για μια χαμένη αγάπη, και να τον ξυλοφορτώνουν κιόλας γελώντας κομπαστικά με το κατόρθωμά τους, ο Θωμάς τρέχει και τους απομακρύνει από το νεαρό και τον βοηθά ν’ ανασηκωθεί. Στον απορημένο Γιώργη Σκαφτιά – όταν ο Ευάγγελος έφυγε – τούτη την ιστορία αφηγήθηκε: «Πάνω στην Πνύκα, πλήθος Αθηναίων Δημοκρατικών άκουγε, χλευάζοντας, κοροϊδεύοντας, πέτρες πετώντας, σφυρίζοντας, τον Κλεόδημο, που, μάταια, με το τραγούδι του, κάθε πόνο προσπαθούσε να διώξει. Κι όμως πιο φάλτσα ακούγονταν οι κραυγές τους, παρά ο δύσμοιρος Κλεόδημος! Άλλοτε, βρομιάρη και μ’ άλλα επιτιμητικά επίθετα κακολογούσαν πάλι τον Κλεόδημο και περιφρονητικά έριχναν τα βλέμματά τους οι πολίτες, παρασυρμένοι από δημαγωγούς, επάνω του και για να γελάσουν, δίχως να κοιτούν την κατάμαυρη ψυχή τους. Μα εκείνος, μπορεί να φαινόταν πως απ’ όλα αυτά βαθιά στενοχωριόταν, αλλά απλώς μέσα του έκλαιγε και γέλαγε αντάμα, για το κατάντημα όσων τον περιέπαιζαν, την ψυχική τους… λέρα, που ήταν αγιάτρευτη και πιο σιχαμερή κι απ’ την ίδια, ακόμη, τη ρακένδυτή του εξωτερική μορφή και εμφάνιση…» ΑΣ ΑΝΟΙΞΟΥΝ Όταν ο γιος του, ο Λαόνικος, κατατάχτηκε στο στρατό, ο Θωμάς τον συμβούλεψε μ’ αυτά εδώ τα λόγια: «Εάν η μόνη διαφορά ανάμεσα στους οπλίτες και τους πολίτες είναι η σειρά των δύο πρώτων - 172 -
γραμμάτων, ας ανοίξουν από αύριο οι στρατώνες: Ρούχα όμορφα, πολύχρωμα οι οπλίτες ας φορέσουν, ελεύθερα ας κινούνται κι ας λένε άφοβα ό,τι θέλουνε και ας κάνουν ό,τι ωραίο και σωστό και δίκαιο τούς φαίνεται· ποτέ, όμως, ας μην αρχίσουν οι πολίτες στρατιωτικά συνθήματα και κάμψεις να δοκιμάζουν, είτε παραγγέλλοντάς τα σ’ όσους βλέπουν πιο αδύναμους, είτε οι ίδιοι εκτελώντας τα, για να ικανοποιήσουν βίτσια παραφρόνων αξιωματικών…» ΠΑΡΑΞΕΝΟ Ακούγοντας πως κάποιος υπουργός, αν και πολύ συχνά καταπατούσε τους νόμους κι ο ίδιος, προτίθεται να ψέξει δημοσίως κάποιους, που δεν τηρούν τις αποφάσεις του, ο Θωμάς είπε στο Μάρκο το Σκαφτιά, που του μετέφερε την είδηση: «Στην Αίγυπτο του 35 π.Χ., η Λαοδίκη τιμωρήθηκε με διαπόμπευση και δημόσιο λιθοβολισμό, γιατί, προκλητικά ανατολίτικα ρούχα κι αρώματα – κόντρα στα ελληνικά έθιμα – φορώντας, τους άντρες στο κρεβάτι της προσκαλούσε, ενώ δεν είχαν περάσει ούτε τρεις μήνες από το θάνατο του άντρα της. Το παράξενο στην όλη ιστορία είναι πως, για να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, η Κλεοπάτρα, που ‘χε πια παραμερίσει το νόμιμό της σύζυγο, σηκώθηκε από την ερωτική της κλίνη για λίγο, αφήνοντας το μοιχό Αντώνιο παθιασμένο για έρωτα και ολονύχτιο σεξ να την περιμένει!» ΓΟΝΙΔΙΑ Η γυναίκα του διάβαζε, σ’ ένα επιστημονικό περιοδικό, μια μελέτη που βασίστηκε σε σύγχρονη - 173 -
τεχνική γενετικής ανάλυσης. Εκεί τεκμηριωνόταν η θεωρία ότι οι διαφορές ανάμεσα στον άνθρωπο και τους πλησιέστερους συγγενείς του, τους πιθήκους, οφείλονται όχι τόσο σε διαφορετικά γονίδια, όσο σε διαφορές στον έλεγχο των ίδιων γονιδίων. «Μάλλον, εάν κρίνω από τους πολιτικούς μας, αυτό δεν πρέπει να ισχύει, γιατί σ’ αυτούς υπερτερούν τα γονίδια … τρωκτικών και αρπακτικών και όχι των μαϊμούδων!», ήταν η αυθόρμητη αντίδραση του Θωμά. ΎΒΡΗ Η κόρη του, η Γλαύκη, του διάβασε από την εφημερίδα, κάποιο πρωί, την ιστορία ενός γέροντα, που, μόλις πέθανε, κάποιος στενός του συγγενής, χωρίς άμεσα κληρονομικά δικαιώματα, ξεπούλησε, στα κρυφά, όλη την περιουσία του, αλλά τον έπιασε γρήγορα η αστυνομία και θα τον πάνε σε δίκη. Τότε, ο Θωμάς, πλάθοντας μιαν παραβολή, απάντησε στην κόρη του: «Μακρινός ξάδερφος του Λεωνίδα ήταν ο Σωσίπατρος, που το νου του δεν είχε για δόξα, θεούς και πατρίδα. Τα χρήματα, λες και δεν ήταν Λακεδαιμόνιος κι από καλή γενιά, μονάχα τον ενδιέφεραν και τα καλοσχηματισμένα θηλυκά. Μόλις, λοιπόν, έμαθε το θάνατο του ξαδέρφου του στις Θερμοπύλες, όπου, προφασιζόμενος ότι δεν ευνοούν τα φεγγάρια του, δεν είχε πάει, ξεμυαλισμένη υπηρέτρια αφού βάζει, από το παλάτι αρπάζει τα ρούχα τα πορφυρά του νεκρού, ενώ οι άλλοι κοιμόντουσαν βαθιά. Και πρωί – πρωί, την άλλη ημέρα, πριν τα νέα του Λεωνίδα φτάσουν στη Σπάρτη, στο παζάρι μεταμφιεσμένος αυτός και οι μίσθαρνοί
- 174 -
του ξεπουλάνε. Τρεις ημέρες έτσι έκανε τον πραματευτή αρκετά χρυσά νομίσματα κερδίζοντας, ώσπου ήλθαν τα νέα των Θερμοπυλών και οι Έφοροι τον έκαναν τσακωτό, χάρη σε κάποιον, που νόμισε πως «ρίχτηκε» απ’ το Σωσίπατρο στη μοιρασιά της λείας. Και τον πέρασαν το Σωσίπατρο από δίκη και τον κρέμασαν δημοσίως για κλοπή, άνομο κέρδος και, πάνω απ’ όλα, ύβρη προς τις παραδόσεις, το νεκρό και τους θεούς…!» ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΚΟΙΤΟΥΝ; Είδε στην τηλεόραση για κάποιο ρομποτικό υποζύγιο BigDog, που έχει σχεδιαστεί, για να μεταφέρει, στη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων, για λογαριασμό Αμερικανών στρατιωτών φορτία. Και μονολόγησε πικραμένος: «Γιατί αγωνίζονται οι Μεγάλες Δυνάμεις διαρκώς για την εξέλιξη όσων αφορούν τον πόλεμο και την κυριαρχία τους και δεν κοιτούν πώς ν’ αντιμετωπίσουν τις αρρώστιες και την πείνα στον Τρίτο Κόσμο;» Η ΜΟΙΡΑ Ήταν χρόνια θαλασσοδαρμένος ναυτικός για βιοποριστικούς λόγους ο καπετάν Νικόλας. Φίλος αγαπημένος της οικογένειας του Θωμά και πιστός, ντόμπρος, ευθύς και λεβέντης. Συχνά, τα χρόνια που ταξίδευε, εξομολογείτο στον πατέρα του Θωμά πως θα ήθελε πολύ να τον έβρισκε ο θάνατος απόμαχο πια, στην πατρίδα του, κοντά στους δικούς του. Δυστυχώς, όμως, λίγους μήνες πριχού βγει στη σύνταξη, το παναμέζικο φορτηγό, όπου έβγαζε τα
- 175 -
τελευταία μεροκάματα, ναυάγησε και τα κύματα κρύψανε, κάπου στον Ειρηνικό Ωκεανό, δίχως να τον ξαναδούμε ζωντανό ποτέ, τον Νικόλα. Στη νεκρολογία του, λοιπόν, ο Θωμάς, συγκινημένος, δεν είπε πολλά λόγια, τούτο το μύθο μονάχα: «Πιο πολύ από το βασιλιά και φίλο του, το μυθικό Δυσσέα, ήθελε, έπειτα από το δεκαετή πολυαίματο Τρωικό πόλεμο, να επιστρέψει στο νησί του, το ένδοξο στολίδι των Επτανήσων, το Θιάκι, ο Θρασύμαχος και ν’ αγκαλιάσει σφιχτά την πιστή του γυναίκα, την Ευβούλη, και στοργικά τους δύο αρχοντογέννητους γιους του, το Δείναρχο και το Νικηφόρο, που μεγάλοι κι ώριμοι, γενειοφόροι άντρες από αμέριμνα κι άμυαλα σχολιαρόπαιδα, που τ’ άφησε, θα ‘χουν γίνει. Κι όμως, η Μοίρα θέλησε – αφού τον βοήθησε να γλιτώσει απ’ του Έκτορα και των Τρώων τα ξίφη, τον Πολύφημο και τα μάγια της Κίρκης ή να μη φάει λωτούς της λησμονιάς – την τελευταία μάχη με τα φουσκωμένα κύματα, έξω από το νησί του Ήλιου, έχασε ο φημισμένος και φρόνιμος πολεμιστής, ο Θρασύμαχος…» ΌΣΟΥΣ ΝΟΜΙΖΕ Ο Δήμαρχος της πόλης, ορμητικός και θυμωμένος, έβλεπε παντού, σαν Δον Κιχώτης, … οχτρούς και πολιτικούς του αντιπάλους, που ναρκοθετούν το έργο του! Γι’ αυτό, και προσπαθούσε να τους κυνηγήσει και να τους περιορίσει. Του έστειλε, λοιπόν, το ακόλουθο γραπτό σημείωμα ο Θωμάς, μήπως και συνετιστεί: «Άκακο αρνάκι – άλλοι λέγανε πως δεν είχε τη δύναμη, μερικοί πως δεν ήθελε και ορισμένοι, τέλος, ότι κάποιοι δεν τον άφηναν – και χωμένος στο
- 176 -
ευρύ πλήθος των Αθηναίων της λαμπρής ακμής, τα χρόνια πριν τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ήταν ο Φιλόπυργος· ανθρωπάκι μικρό στο δέμας και στην αξία, γι’ αυτό και δεν τον αναφέρουν ούτε ο Θουκυδίδης, ούτε ο Ξενοφών, ούτε άλλοι ιστοριογράφοι. Μόλις, όμως, πέθανε ο Περικλής και οι πολίτες, κάπου μέσα στη γενική παγωμάρα και σαστιμάρα λόγω λοιμού και ακυβερνησίας, μοίρασαν αρχές, εξουσίες και οφίκια σ’ οποιονδήποτε τους παραπλανούσε με λόγια και ρητορικά σχήματα, αλλά και αμοιβές, ο Φιλόπυργος – αν και δεν ήταν δεινός στα λόγια, παρά μονάχα στο σκόρπισμα των χρημάτων – ανέλαβε αρχιδικαστής στην Ηλιαία. Κι ήταν έτοιμος να εξορίζει και να τιμωρεί όσους νόμιζε πως, πριν τον πόλεμο, τον αδικούσαν ή τον εκμεταλλεύονταν, αλλά το δεύτερο κιόλας πρωινό της θητείας του, νεκρός βρέθηκε και πλάι του, μίσθαρνα βέλη, που τον είχαν ξεκάνει, κατόπιν παραγγελίας του Κλέωνα, ενός από τους πιο δυνατούς λαοπλάνους και της πόλης τους νέους άρχοντες…»
ΘΑ ‘ΧΟΥΝ ΘΕΡΙΕΨΕΙ Είχε παντού εξαπλωθεί ο θόρυβος για τις τηλεφωνικές υποκλοπές και τη με κάθε τρόπο παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών από τους κρατούντες. Στο Γιώργη το Σκαφτιά, που ανησυχούσε για το μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών, αποκρίθηκε: «Οι παρακολουθήσεις των τηλεφωνημάτων και ο έλεγχος κάθε μορφής επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών, δυστυχώς, δεν είναι μια καταδικαστέα εξαίρεση, μια εκτροπή από τους θεσμούς, αλλά ο κανόνας και ο
- 177 -
νόμος, στον οποίο στηρίζονται οι κυβερνώντες και με τον οποίο δυναστεύουν την καθημερινή ζωή μας, για να μη μας επιτρέπουν να θυμόμαστε τα περασμένα. Γιατί λαός χωρίς μνήμη αρκείται στα λίγα, δεν εξεγείρεται, δεν συγκρούεται μ’ εκείνον που του κλέβει την μπουκιά από το στόμα, μ’ όποιον του βάζει βαθιά το χέρι στην τσέπη, μ’ όσους τον ξεγελούν μ’ απατηλές υποσχέσεις και δόλια τεχνάσματα. Η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη, το βλέπεις και το ξέρεις, φίλε μου, συγκρούσεις, αλλά εάν δεν βγάλουμε από τις ρίζες της ζωής μας τις τσουκνίδες, που λέγονται φανατισμός, ρατσισμός και σκοταδιστικές, αναχρονιστικές, προκαταλήψεις, για να παλέψουμε ό,τι μας καταπιέζει, πώς θα μπορέσουν να τις βγάλουν, αύριο, τα παιδιά μας, όταν θα τις βρουν μπροστά τους να ‘χουν θεριέψει ανεξέλεγκτες;» ΟΙ ΚΟΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ Η κυβέρνηση επρόκειτο να πάρει νέα φορολογικά μέτρα. Επί μέρες, οι αρμόδιοι υπουργοί έβγαιναν και ξαναέβγαιναν στους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς και έκαναν πομπώδεις δηλώσεις, ότι, χάρη στα νέα μέτρα, θα παταχθεί, επιτέλους, η φοροδιαφυγή και θα ανασάνει η χώρα μας. «Αβγολογιούνται οι κότες, λες και θα κάνουν το χρυσάφι, μα, δυστυχώς, αυτές πάλι αβγό θα μας δώσουν…», ήταν το σχόλιο του Θωμά, που ‘θελε να δείξει ότι δεν ήταν και κάτι το επαναστατικό ή το καινοφανές ό,τι πρότειναν οι υπουργοί.
- 178 -
ΆΒΡΕΧΤΑ ΚΑΙ… Κάποιος του είπε ότι ο καινούριος, μετά από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, πρόεδρος σε μια μεγάλη αφρικάνικη χώρα είναι φιλόπατρις και πιο τίμιος και πιο δίκαιος από τους προκατόχους του. Τότε, ο Θωμάς γυρίζει και του λέει: «Καθαρά και άβρεχτα από αδελφικό αίμα χέρια είναι άβρετα πια σε κυνηγούς της εξουσίας!» ΕΞΑΧΡΕΙΩΝΟΥΝ & ΕΞΑΓΡΙΩΝΟΥΝ Όταν άκουσε για κάποιον φιλοχρήματο πώς έφτασε, προκειμένου ν’ αυξήσει έκνομα το βιος του, γυρίζει στο Μάρκο το Σκαφτιά και λέει: «Δες πώς τα άνομα χρήματα τον εξαχρειώνουν, ενώ κάθε σώφρονα τον εξαγριώνουν!» Ο ΕΠΙΚΩΠΟΣ Όταν άκουσε πως από την πλειοψηφούσα δημοτική ομάδα άρχισαν οι διαρροές και ο τωρινός Δήμαρχος ένιωθε το έδαφος να χάνεται κάτω από τα πόδια του, σχολίασε στο Μάρκο το Σκαφτιά, που του ‘χε πει τα νέα: «Ελπίζω ο επίκωπος, τώρα που θα του φύγουν οι κωπηλάτες, να μπορεί να τραβήξει κουπί για όλους, αλλιώς η βάρκα του θα κατευθυνθεί, αμοιρολόγητη και ανεπιστρεπτί, στο βυθό της φουρτουνιασμένης θάλασσας!» ΣΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ Όταν πρωτοπήγε το γιο του, το Ρούσο, στο σχολείο, παράγγειλε στο δάσκαλο: «Θέλω να τον βοηθήσεις να
- 179 -
μορφωθεί και να διαμορφώσει το χαρακτήρα του και όχι να τον … παραμορφώσεις!» ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ Είχε ο Θωμάς παραβρεθεί σε μια διάλεξη, όπου ο ομιλητής είχε φροντίσει να διανθίσει τον άνευ ουσίας λόγο του με διάφορα ρητορικά σχήματα. Ο Γιώργης ο Σκαφτιάς ζήτησε τη γνώμη του για ό,τι άκουσαν. «Γεμάτος όμορφα άνθη ο λόγος του, μα καθόλου… καρποφόρα!» ΔΥΟ ΠΡΟΣΩΠΑ Έδειξε, μια μέρα, στο γιο του, το Λαόνικο, έναν υποκριτή, λέγοντας: «Όλοι σε παινεύουν και σ’ αγαπούν, εάν χρησιμοποιείς, δημιουργικά και κοινωφελώς, τα δύο σου μάτια, χέρια, πόδια, αφτιά, αλλά κανείς δεν επιδιώκει τη συντροφιά κάποιου με… δύο πρόσωπα, της αλήθειας και του ψέματος!» ΤΑ ΕΛΕΗ Βλέποντας έναν να μυξοκλαίγεται και να τους εκλιπαρεί για ελεημοσύνη, προσποιούμενος τον ανάπηρο και κουρελή ζητιάνο, ο Θωμάς γυρίζει και λέει στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Το έλεός μας θέλει να ελκύσει, για να τραβήξει, κατόπιν, τα ελέη του Θεού και το ελαιόλαδό μας!» ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ; Όταν ένας νεαρός από την οικονομική άνεση και την πολλή ελευθερία, που έλαβε από τους γονείς του, κατάντησε ασύδοτος και ανεξέλεγκτος, ο Θωμάς - 180 -
σχολίασε στο Στέφανο τον Τρανό, «Αντί ελεύθερος, δες τον, κατέληξε… ελευθέριος!» ΠΡΩΤΟΣ ΝΑΙ, ΑΛΛΑ ΠΟΥ; Του μίλησε η Κλεοπάτρα για έναν τοπικό πολιτικό παράγοντα, που, κάθε τρεις και λίγο, άλλαζε παρατάξεις, κυνηγώντας την ικανοποίηση των προσωπικών του συμφερόντων, επικαλούμενος πολύχρονους κοινωνικούς αγώνες. Τότε, η παρατήρηση του Θωμά ήταν λιτή και … «καυστική»: «Ναι, πρώτος πάντα είναι, αλλά όχι στις επάλξεις των αγώνων, μα στις επαλλαγές, τις συχνές δηλαδή και γρήγορες αλλαγές, ιδεών και παρατάξεων!» ΚΟΥΤΑΛΑΚΙΑ Όταν η υπάλληλος του συνοικιακού σουπερμάρκετ έφερε, ως δώρο, σε κάποιον πελάτη, με την αγορά τριών κιλών παγωτού, ένα θερμός, ο Θωμάς, γελώντας, παρατήρησε: «Εφόσον αγόρασε παγωτό, κουταλάκια έπρεπε να ήσαν τα … δώρα του, για να μπορέσει να το φάει!»
ΖΩΓΡΑΦΟΣ Σ’ ένα από τα πρώτα ερωτικά του γραφτά σημειώματα προς την κατοπινή του σύζυγο, ο Θωμάς είχε γράψει: «Ούτε ζωγράφος πετυχημένος δεν είμαι για να σου δείξω στον καμβά πώς νιώθω, μήτε ταλαντούχος συνθέτης μουσικών κομματιών για να
- 181 -
δεις το πάθος στις παρτιτούρες , θαρρώ, όμως, πως μοιάζω , όταν μπροστά μου βρίσκεσαι ή όσες φορές σε φέρνω στο νου μου, σαν άπειρο μαθητούδι, που πρέπει να λύσει δύσκολα, πρωτόγνωρα προβλήματα πραχτικής αριθμητικής...»
ΕΓΩ Ή Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ; Στην κοπέλα, που είχε εμπνεύσει τον πρώτο και μεγάλο εφηβικό του ανεκπλήρωτο έρωτα, ο Θωμάς είχε, κάποτε, πει, γεμάτος παράπονο: «Δεν ξέρω ειλικρινά ποιος από τους δύο μας, ο καθρέφτης σου ή εγώ, θα ζήλευε περισσότερο τον άλλο: Εγώ αυτόν που, δίχως να σ’ αγαπά καθόλου, σε βλέπει όποτε θέλεις ή αυτός εμένα, που τόσο σ’ αγαπώ, μα δεν σε βλέπω καθόλου;»
ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Θέλοντας να εμψυχώσει τα παιδιά του, όταν έμπαιναν στην εφηβεία, να τολμούν να γευτούν τις χαρές της ηλικίας τους και της ζωής, ο Θωμάς τέτοιες συμβουλές τους έδινε: «Η αγάπη δίνει στα νιάτα ζωή, για να ζούνε αγαπώντας και για να βλέπουν, χωρίς παρωπίδες, πώς με μαγιάτικα ολάνθιστα λουλούδια, που με την ευωδιά, αλλά και τις ρίζες τους έχουν βαλθεί να εξαπλωθούν παντού και να ομορφύνουν τον κόσμο, μοιάζουν οι νέοι, όταν κάνουν τα πρώτα δειλά βήματά τους προς τη ζωή!»
- 182 -
ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ ΑΛΟΙΦΗ Ένα πρωί, θέλοντας ο Θωμάς να δείξει στο γιο του, το Λαόνικο, πού παρασέρνει τον άνθρωπο η φιλοχρηματία, του αφηγήθηκε την ιστορία τού Εύανδρου Καλλιδρομίτη, ενός γείτονά τους. Το ότι ήταν παραδόπιστος ο Εύανδρος κι όχι επειδή φάνηκε περισσότερο έξυπνος από τους πολλούς δεν τον άφησε να παρασυρθεί, μόλο που υπέφερε – εδώ και χρόνια – στη μέση, ν' αγοράσει τη θαυματουργό αλοιφή από κείνη την περίεργη κοπέλα, που ισχυρίστηκε πως την έφερε από το θεοβάδιστο Θιβέτ! ΣΥΝΗΘΙΖΕ Πλησιάζανε πια τα γεράματα, όταν ο γιος του, ο Ρούσος, του ζήτησε μιαν ακόμη συμβουλή για τις «κακοτοπιές» της ζωής. Ο Θωμάς δεν του την αρνήθηκε: «Ο πόνος της δημιουργίας διώχνει την αμαρτία μακριά από το φθαρμένο σώμα των γερατειών κι η ηδονή κι η αγάπη για ό,τι κάνεις, ακόμα και όταν τα χρόνια περνούν, απομακρύνουν κάθε πόνο και σ’ ευφραίνουν, μα πάνω απ' όλα συνήθιζε το μέτρο να χρησιμοποιείς ως οδηγό και συνταξιδιώτη σε κάθε σου κίνηση και σκέψη». ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΚΑΙ… ΚΟΥΡΕΜΑ Όταν πια απελπίστηκε από έναν χωρίς ανταπόκριση έρωτα, λέγεται πως έστειλε στην κοπέλα εκείνη ο Θωμάς τούτο το γραφτό σημείωμα ένα πρωί: «Σήμερα, κατέβηκα στο κέντρο της πόλης. Πέρασα από το ζωολογικό κήπο και είδα ένα λιοντάρι, που, - 183 -
όσο κι αν βρυχιόταν, παρέμενε αλυσοδεμένο, σπαραχτικό θέαμα! Κατόπιν, πήγα για κούρεμα και καθώς έβλεπα τα κομμένα μου μαλλιά, στο πάτωμα του κουρείου, δε λυπόμουνα. Στον αντίποδα, χαιρόμουνα αρκετά, αφού έτσι θα σε ξεχάσω ευκολότερα, καθώς, σήμερα, αποχωρίστηκα ό,τι είχες, όταν σε πρωτογνώρισα, αγγίξει και πρόσεχα τόσο, όσο την αγάπη σου ποθούσα, πολύ. Ίσως και τ’ ότι εσύ έκτοτε αδιαφόρησες να μ’ έσπρωξε και στο θυσιαστήριο του κουρέα και όχι εκουσίως τις αλυσίδες να ζηλεύω του λιονταριού».
ΝΑ ΠΕΤΑΞΕΙ ΚΑΙ Ν’ ΑΝΘΙΣΕΙ Ένα πρωινό, που είχε διαβάσει στις εφημερίδες για το πώς κάποιος, παρασυρμένος από τους συγγενείς του, είχε γιομίσει κακία την ψυχή του και παραμελήσει την άσκηση του σώματος, ο Θωμάς, με τα εξής λόγια, συμβουλεύει τα παιδιά του: «Από τα παμπάλαια χρόνια, τα ποτάμια παρασέρνουν όσους δεν ξέρουνε να κολυμπάνε. Το χειρότερο δεν είναι να μην ξέρεις κάτι, αλλά, εν γνώσει σου, να ‘σαι οκνηρός ως προς τη μάθηση και προετοιμασία για όσα η ζωή μάς επιφυλάσσει και να «άγεσαι και να φέρεσαι» άκριτα από άλλους. Δεν υπάρχει κανείς να τα ξέρει όλα· μπορεί να μάθει, όμως, πολλά ο φίλεργος. Η τεμπελιά, απεναντίας, είναι μητέρα του βιολογικού και ηθικού μαρασμού, της ψυχικής και της σωματικής πείνας και της μοχθηρίας. Κρατώντας τον άνθρωπο στην αμάθεια, τον σπρώχνει στην αφροσύνη και στη λατρεία των εφήμερων, γιατί δεν ξέρει ο άνθρωπος πώς να φροντίσει για τα διαρκή και αποδίδει καθετί - 184 -
στην κακοτυχία, εφόσον αδυνατεί ν’ αναλάβει ο ίδιος τα ηνία της ζωής του. Η σωματική εκγύμναση και η ψυχική άσκηση βοηθούν τον άνθρωπο να σκληραγωγηθεί, ν’ ανοίξει τα «φτερά» του σαν πουλί, να «ανθίσει» σαν ανοιξιάτικο λουλούδι, μαθαίνοντας καλύτερα τον εαυτό του, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του, δίχως να κομπορρημονεί ασύνετος. Κι αν ο εγωισμός φέρνει τη μισανθρωπία, τη γεμάτη αποκοτιές αλαζονεία και την ακόρεστη λαιμαργία για κυριαρχία, η σωφροσύνη μάς εξοπλίζει με θάρρος και αλτρουϊσμό, για να συνεχίζουμε, στηριγμένοι στις δυνάμεις μας, το μονοπάτι της ζωής και με την αισιοδοξία ότι, παρά τις αντιξοότητες, θα διαβούμε σημαντικό μέρος του και ότι καθετί στη ζωή έχει να μας διδάξει και κάτι άλλο. Εργαζόμενοι και μαθαίνοντας, επομένως, βαθμιαία, τον εαυτό μας, γινόμαστε πιο σοφοί και γνωστικοί για τα αινίγματα της Σφίγγας, ρεαλιστές σε κάθε μας βήμα, ολιγαρκείς προς όσα μας περιβάλλουν, εγκρατείς στα «δώρα» του πολιτισμού μας, αλλά, πρώτα απ’ όλα, πραγματικά απελευθερωμένοι από τις «αλυσίδες» των ανθρωπίνων παθών και άδολοι συνταξιδιώτες κάθε ανθρώπινης ψυχής· και ταυτόχρονα, έτσι, και κάθε λύπη διώχνουμε μακριά μας και με καρτερία υπομένουμε τις δυστυχίες και με σύνεση και μέτρο γευόμαστε τις χαρές της ζωής, γιομάτοι αυτοπεποίθηση και πίστη ότι, τωόντι, οι αίτιοι της ανθρώπινης ευτυχίας και δυστυχίας είναι μονάχα ο ίδιος ο άνθρωπος και ο τρόπος που σκέφτεται και δρα, και κανείς άλλος !»
ΤΟ ΠΟΔΑΡΙ ΤΟΥ ΤΕΛΑΛΗ - 185 -
«Μια φορά και έναν καιρό…», έτσι ξεκινούσαν τα παραμύθια των παιδικών μας χρόνων. Άλλοτε. Σήμερα, τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη από παραμυθάδες παππούδες και γιαγιάδες. Τα βλέπουν στο dvd, χάρη στο Χάρυ Πότερ π.χ. Εάν η Παράδοση αντιστεκόταν να παραδώσει το πνεύμα και την ψυχή της στο Μοντέρνο, θα ήταν από τα «πιασάρικα» νέα! Θα αναμεταδιδόταν γρήγορα από στόμα σε στόμα, σε όλους τους κατοίκους της πόλης. Και σαν τα παμπάλαια παραμύθια και σαν τα πατροπαράδοτα τραγούδια, σε κάθε γειτονιά θ’ ακουγόταν και από διαφορετική παραλλαγή! Μπερδεύεσαι και δε θα ξέρεις τι να πιστέψεις… ! Ένα πρωί, λοιπόν, ακούστηκε πως βγήκε στους δρόμους της πόλης ο Τελάλης. Και κήρυττε παντού και σ’ όλους: «Το Καρναβάλι έρχεται! Είναι προ των πυλών! Χαρείτε! Ξεδώστε και ευφρανθείτε! Ανοίξτε τις πόρτες και τις αγκαλιές σας να το υποδεχτείτε!» Βγήκε στους δρόμους ο Τελάλης, αλλά ειπώθηκε, πέραν των άλλων, και ότι … παραλίγο να σπάσει το (δεξί) ποδάρι του! Πώς; Δεν το μάθατε; Δεν το έγραψαν οι εφημερίδες; Δεν το έπαιξαν τα ραδιόφωνα και τα τηλεοπτικά κανάλια; Σκέφτηκε, τότε, ο Θωμάς ο Πολίτης να συγκεντρώσει ό,τι ακούγεται και ίσως και να γύρευε από κάποιον υπεύθυνο στο Δημοτικό Μέγαρο διάψευση ή επαλήθευση και για να ξεδιαλύνει τούτον τον αληθοφανή μύθο, που έφτασε στα αφτιά του, ίσως και έως το δήμαρχο, εάν δεν κόλλησε κάπου στα πρωτόκολλα ή στους («λαβυρινθώδεις;») προθαλάμους και τους διαδρόμους …
- 186 -
Έτσι, ο Τελάλης του Καρναβαλιού βγήκε, κατά τις διαδόσεις, ορεξάτος και κεφάτος, κορδωμένος και πασίχαρος, στους δρόμους της πόλης να αναγγείλει το χαρμόσυνο άγγελμα ότι (μολονότι καινούρια στη θέση του ηνίοχου, τηρώντας τα έθιμα της πόλης) η δημοτική αρχή θα εορτάσει και φέτος το Καρναβάλι και προσκαλεί τον καθένα να ξεφαντώσει μαζί της σε χορούς, Μπουρμπούλια, ολονύχτια γλέντια με ή χωρίς μασκαράδες (: δεν ξέρουμε εάν στο τέλος κληθεί πάλι να «πληρώσει» ο πολίτης μόνος του τα δημοτικά έξοδα των Αποκριών εν είδει εκτάκτου εισφοράς ή εάν τα καλύψει ο δήμος από τα έσοδα των προηγηθεισών Πολιτιστικών συνευρέσεων!). Κι όμως, εκεί, στο κέντρο, ενώ οι πεζοί τρέχανε πάνω – κάτω, διαρκώς, για να προλάβουν στις δουλειές τους ή για να κοντοσταθούν στις με εκπτώσεις και προσφορές τάχα βιτρίνες των εμπορικών όπως ο πεινασμένος Σαρλώ στις εξώθυρες των εστιατορίων, ενώ, λοιπόν, τα αυτοκίνητα κι αυτά, μέσα στον πανικό, κορνάριζαν και έψαχναν χώρους για ατιμώρητο πάρκιν, ακούστηκε μια φωνή, δυνατή και μεγάλη… Όπως, λοιπόν, έμαθε ο Θωμάς, ο Τελάλης, στραβοπατώντας στα κακοχυμένα πεζοδρόμια των δρόμων της πόλης και ξεχνώντας ότι και έχει φθαρεί από απρόσμενο ρήγμα συγκεκριμένο κομμάτι κεντρικής οδικής αρτηρίας, από τον περασμένο Δεκέμβρη και παραμένει (επειδή θρυλείται πως οι περίοικοι δεν ψηφίσανε, στις πρόσφατες δημοτικές, μονοκούκι τον τωρινό δήμαρχο;), αν και με σημαντική καθημερινή κυκλοφορία, δύσχρηστο και χωρίς άσφαλτο, δοκίμασε να φανεί κι από εκείνη τη γειτονιά, αλλά… - 187 -
Αλλά τι; Παραλίγο να σπάσει το δεξί ποδάρι του, σας το γράψαμε από την αρχή, το ξεχάσατε; Στραμπούληξε τον αστράγαλο, μάτωσε τα γόνατά του, μα, όσο κι αν προσπάθησε ο Θωμάς να μάθει πιο πολλά, δεν μπόρεσε να βρει και να διασταυρώσει κάποιες άλλες πληροφορίες. Πληροφορίες, λοιπόν, που ήθελαν τον Τελάλη αλλοδαπό ο οποίος γύρευε καλύτερη δουλειά, μια και το έως τότε αφεντικό του δεν του κολλούσε ένσημα και – καθώς τον είχε ιδεί σε διαδηλώσεις και στην περσινή πρωτομαγιά και πρόσφατα, κατά των συνταγματικών αναθεωρήσεων και υπέρ εργατικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων – μόλις θα έφτανε η ώρα της πληρωμής, θα τον «κάρφωνε» στο Αλλοδαπών, να απελαθεί και να γλιτώσει το αφεντικό από την «οχληρή» παρουσία του… ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ Όταν άκουσε πως ο αρχηγός μιας πολιτικής παράταξης δήλωσε ότι οι διεκδικήσεις του αγροτοεργατικού κόσμου της χώρας βρίσκονται παράλληλα με τις θέσεις του κόμματος αυτού, ο Θωμάς σχολίασε πικρά: «Για ιδείτε, και εγώ που νόμιζα πως παράλληλες είναι οι γραμμές είναι αυτές που δεν ανταμώνουν ποτέ και πουθενά κι όχι όσες έχουν κάποια κοινά σημεία!» ΆΓΡΙΟΣ Μαθαίνοντας, κάποτε, πως ο Άρειος Πάγος δεν δικαίωσε έναν πάμφτωχο βιοπαλαιστή αλλά η απόφασή του, σκανδαλωδώς, «έκρυβε εύνοια» προς κάποιους, οικονομικά και πολιτικά, μεγαλόσχημους της χώρας, ο Θωμάς παρατήρησε στο Γιώργη το Σκαφτιά: «Το δικαστήριο τούτο έπαψε, αφού - 188 -
υπηρετεί, πλέον, τον Ερμή, ν’ αξίζει να λέγεται «Άρειος Πάγος»· μάλλον, «Άγριος Πάγος» θάπρεπε να καλείται εφεξής…!» ΑΠΟΛΟΓΙΑ… ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ Κάποτε, καθώς πλησίαζε πια τα σαράντα του χρόνια στην ηλικία και καθώς είχε διαβάσει μια δεκάδα κείμενα του Πλάτωνος και του Ξενοφώντος, προσπάθησε να φτιάξει στο χαρτί μιαν «Απολογία» βγαλμένη τάχα από του μεγάλου δασκάλου, του Σωκράτη, τη γλώσσα, την τσουχτερή για τους γύρωθέ μας. Τέτοια ήσαν, λοιπόν, τα λόγια, που συναρμοστήκανε σ’ εκείνο το σχεδίασμα του Θωμά του Πολίτη: «Και να δείτε με, λοιπόν, στο σκαμνί του κατηγορουμένου μ’ έφερε η Δημοκρατία σας! Σε σκαμνί γήινο, χειροπιαστό και ορατό κι όχι από σύννεφα καμωμένο, σαν τις ιδέες π’ η γραφίδα του Αριστοφάνη σας λέει πως ασχολούμαι! Η Δημοκρατία! Βλέπετε εσείς κανένα δεντρί τριγύρω μας, που να το λένε Δημοκρατία, ν’ ανθίζει και με τους καρπούς του να δροσίζει και να χορταίνει τους πολίτες; Τα πολλά τα ξερίζωσαν η ζήλια και ο αδελφοτρόφος πόλεμος με τους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους· το τελευταίο το ξέκαναν οι Τριάντα, σαν καταλάγιασε η μανία του πολέμου και μεταξύ των συμπατριωτών μας, από συνήθεια, θαρρείς, παλιά, άρχισε πάλι η αρχομανία! Και όσοι με σέρνουνε στους δικαστές σήμερα, της Δημοκρατίας και της νεολαίας τάχα σωτήρες και πρόμαχοι, οι ίδιοι είναι, θαρρώ, που τους μπήγουν βαθιά το φονικό μαχαίρι, βαθιά και κατευθείαν στην καρδιά.
- 189 -
Στο τρομαγμένο πλήθος τη δύναμή του να επιδείξει θέλοντας, τη βία ως μόνο όπλο ο Τύραννος κρατά. Ένας αυτός, μα χωμένος βαθιά μέσα στην ψυχή του καθενός σας. Η αδυναμία σας τον γέννησε, η τυφλή εμπιστοσύνη σας τον γιγαντώνει! Ευφραίνεται, οσάκις τους θεούς της πατρίδας λατρεύει αφιονισμένο και δίχως να ρωτά να μαθαίνει ο λαός· σκοτεινιάζει, όμως, η όψη του και ραβδούχους μισθώνει για μακελειό, κάθε φορά που οι δούλοι σηκώνουν τα κεφάλια προς τον ήλιο και οι σύμμαχοι, μην αντέχοντας άλλο τους δυσβάσταχτους φόρους, ζητούν απ’ το άρμα μας να ξεζευτούν· τα μάτια κλείνει όσες φορές τους μέτοικους σκοτώνετε από φόβο πως σας κλέβουν τη γη των προγόνων ή στο ζύγι τους καρπούς, για τους οποίους αυτοί ιδροκόπησαν πιότερο απ’ τους χαραμοφάηδες τους γιους σας! Λέτε πως καταστρέφω τα παιδιά σας, καταργώντας τους τωρινούς θεούς και φυτεύοντας μέσα τους καινούριους· πότε, άραγε, μεγάλη αποδεικνύεται η αγάπη σας για τα παιδιά σας, όταν σε πολέμους άδικους αθώοι κι αμέριμνοι να σκοτωθούν τα στέλνετε ή όταν δεν τα αφήνετε μαζί μου την ατραπό της ψυχής και της αλήθειας να διαβαίνουν; Μα χτες το βράδυ, παραμονή της δίκης ετούτης, δεν έστειλα για μαντείες στους Δελφούς και να πληρώσω, για να ‘ναι τούτες αίσιες, αδρά τα ιερατεία, το Δαιμόνιο μού ξανάρθε στον ύπνο και, με μάτια βουρκωμένα, ορμήνευε την πόλη της Αθήνας, όλους σας, όχι μονάχα εμένα. Αίμα να μην αφήνετε ποτέ να γεμίσει ο δρόμος, ούτε ξένο, ούτε αδελφικό· Έλληνες εναντίον Ελλήνων ποτέ τους Έλληνες να μη βάλουν, μα τα νιάτα τους να ορθώνουν σε κάθε προδότη και σ’
- 190 -
όποιον τη λευτεριά μας θελήσει ν’ αλυσοδέσει, του λαού αψηφώντας τα προστάγματα. Γιατί οι αλυσίδες σαν πέσουν βαριές στου λαού το σβέρκο, με κανενός δημαγωγού τους λόγους ή ιερέα τις προσευχές δεν βγαίνουν· χωρίς αγώνα, εάν δεν παλέψεις γερά, δεν λύνονται τα άφθαρτα δεσμά κι ο Τύραννος, φορώντας της Δημοκρατίας τους μανδύες εναλλάξ πότε ως προοδευτικός και ριζοσπάστης και πότε ως φιλελεύθερος και νομιμόφρων, μα πάνω απ’ όλα ως ευσεβής και νομοταγής πολίτης, θ’ αναγαλλιάζει με την αδράνειά σου τη στιγμή που η θηλιά θα σφιχτοδένεται στο λαιμό σου, για να σου πάρει, χωρίς επιστροφή, τη ζωή!»
- 191 -