Montessori Magazine - Thema de vrijeschool

montessori MAGAZINE

Jaargang 39 nummer 1 November 2015

Thema:

de vrijeschool Steiner versus Montessori Montessori heeft eigen curriculum nodig Hoofd, hart en handen op de vrijeschool

Advertorial

Een andere onderwijsbeleving door Alles-in-1 Kinderen houden van afwisseling in werken, ontdekken, spelen en leren. De thematische methode Alles-in-1 maakt uitdagend en stimulerend onderwijs eenvoudig uitvoerbaar.

Betekenisvol onderwijs: dat boeit!

Alles-in-1 staat voor samenhangend, betekenisvol onderwijs. Aanvankelijk binnen 20 thema’s voor groep 5 tot en met 8. Maar nu ook met vijf thema’s speciaal voor groep 4. Daarnaast is er een instructielijn voor taal: Alles-Apart.

Iedere week begint een nieuw deelthema, dat ingeleid wordt door een film.

De dagen erna volgen informatieve teksten, gedichten, verhalen of Engels.

Via eigen werkstukken of eigen onderzoek kan aangesloten worden bij de verschillende interesses van de kinderen.

Alles-in-1 in de praktijk Er zijn al ruim 200 basisscholen die Alles-in-1 volledig gebruiken, ook Montessori scholen.

Wie op een ‘Alles-in-1 school’ gaat kijken, valt op dat er een ontspannen sfeer hangt. De variatie in activiteiten is groot. Naast kennisoverdracht en studievaardigheden vinden in diezelfde context dans, drama, muziek, tekenen, schilderen, handvaardigheid, doe- en onderzoeksactiviteiten wekelijks plaats.

Kerndoelendekkend Alles-in-1 omvat alle basisschoolvakken behalve rekenen, gym en schrijven. De leermiddelen van Alles-in-1 omvatten voor de overige vakken de basisschool leerstof van groep 4 tot en met 8, kerndoelendekkend. Daarnaast voldoen we aan de referentieniveaus taal.

Minder verschillende methoden betekent ook minder kosten!

Contextgebonden taalonderwijs Alles-Apart is onze instructielijn voor taal. Helder en duidelijk worden alle regels en afspraken aangeleerd. De toepassing en herhaling vindt plaats binnen de projecten.

In de projecten komen begrijpend lezen, technisch lezen, woordenschat en spelling context gebonden aan bod.

Dit is wat taaldidactici al jaren bepleiten omdat het rendement van het onderwijs dan hoger is en de leerstof logischer voor leerlingen.

Waarom past Alles-in-1 bij Montessori-onderwijs?

Alles-in-1 bestaat uit aantrekkelijk, kosmisch lesmateriaal, dat de nieuwsgierigheid en leergierigheid van de kinderen aanwakkert.

De kinderen kunnen in grote mate zelfstandig met de materialen aan de slag. Elk kind op eigen niveau, waarbij de afwisseling van werkwijzen en leerstijlen zeer motiverend en stimulerend werkt.

Elk thema is uitgewerkt op zes niveaus, wat Alles-in-1 ideaal maakt voor een verticale groepsstructuur.

Elkaar helpen en samen leren, ieder op eigen niveau. Dat daagt kinderen uit om zelf actief te gaan leren.

Meer weten over Alles-in-1?

Bent u geïnteresseerd in Alles-in-1 en wilt u meer informatie? Kijk dan op www.alles-in-1.org.

Voor persoonlijk contact kunt u bellen naar 0224-214745 of mailen naar info@alles-in-1.org.

Inhoud 2

4

Erica Dirven en Joke Werver

Van de redactie

Ouders kiezen voor brede persoonsvoming en talentontwik-

Bob Molier

keling

Hoofdredacteur Montessori Magazine

Steiner versus Montessori

Hildi Glastra-van Loon 6

Column Inhoud voorop Floor Vermeulen

7

Piazza Red het montessorionderwijs Mara Joustra

Van montessori- naar vrijeschool Bob Molier

8

Montessori heeft eigen curriculum nodig Bob Molier

10

Hoofd, hart, handen op de vrijeschool Paula Leideritz

14

De Kwestie

16

Montessori op weg Wilke Vos

17

Overzicht werkzaamheden MKC Annette de Deken

18

Montessoricursus op maat Martine Lammerts

19

Column Buiten de lijntjes kleuren

Vrijescholen zijn hot. Zo zelfs, dat verschillende ouders hun kinderen van de montessorischool overplaatsen naar een vrijeschool. In de jaren ’90 ervoer ik dat andersom: toen kreeg mijn montessorischool bovenbouwers binnen uit de vrijeschool omdat ouders bij taal en rekenen achterstanden zagen groeien.

Wat verklaart het succes van de vrijescholen nu? Het eigen curriculum dat de vrijescholen hebben ontwikkeld? Het actief lobbyende bestuur van de Vereniging van vrijescholen? Het lectoraat dat de vrijescholen ondersteunt? Of het (montessoriaanse) kosmisch onderwijs dat de vrijescholen geven?

In dit themanummer over vrijescholen vergelijken verschillende auteurs de vrijeschool met de montessorischool en grondlegger Steiner van de vrijescholen met Maria Montessori.

Wiebe Brouwer, voorheen rector van het Montessori Lyceum Amsterdam en nu bestuurder van vrijescholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland, zegt: ‘Iedereen claimt het hoofd, hart en handen onderscheid zoals de IVO-werkplaats en montessorischolen. Maar Steiner heeft het als eerste precies zo uitgewerkt voor het onderwijs.’ Erica Dirven en Joke Werver schrijven: ‘Wij montessorianen hebben de kosmische theorie, maar bij de vrijescholen zie je die theorie geïmplementeerd.’

Volgens opleider Annemieke Zwart, die les geeft aan gecombineerde groepen van leraren uit vrije- en montessorischolen, lopen vrijescholen voor op het montessorionderwijs met het beschrijven van een eigen curriculum. ‘Met als resultaat: de inspectie beoordeelt montessorischolen nog steeds vooral in de context van het door het Rijk beschreven curriculum.’

De conclusie mag getrokken worden: montessorianen, er is werk aan de winkel!

Femke Cools 20 Jongeren ‘herleven’ tragedie Srebrenica Simone Heinen en Arne van Rooijen 21

Column Help mij het zelf te doen!

Quincy Elvira

22

Parel Saamhorig Mike Louwman

Montessori is hot in China Nel de Groot

24

Links:

•

16e congres Montessori Europe - Gabriël Enkelaar

•

Dieper leren door gebruik van je handen en je

creativiteit - Annemarie Roël-Looijenga

•

Hoe overleven we de vrijeschool? - De Volkskrant,

Pauline Bijster

Colofon

Foto voorblad: Rolf van Koppen Handarbeidles op De Vrije School Den Haag De kinderen kiezen een dier dat ze gaan kleien. Vooraf doen zij in de kring hun ogen dicht, maken de homp klei rond en glad en bedenken daarbij hoe zij het dier gaan kleien. Dat moet leiden tot eenwording van gedachten, handen en klei.

Waar montessorianen in het basisonderwijs aan werken beschrijven Wilke Vos en – namens het Montessori Kenniscentrum - Annette de Deken en Martine Lammerts. Verder in deze editie artikelen over het congres van Montessori Europe, Nederlandse montessoriopleiders in China en – een primeur – een artikel door twee leerlingen, over de Bosniëconferentie op hun vmo-school.

Een bericht tot slot: Montessori Magazine verschijnt met ingang van dit schooljaar niet meer vier, maar nog drie keer per jaar. Dat komt door tegenvallende advertentie-inkomsten. Tegelijk buigt de vereniging zich over de vraag hoe de NMV haar leden het beste kan informeren en betrekken bij alle ontwikkelingen rondom montessori-educatie met het magazine, de websites en de nieuwsbrieven. Dat was ook onderwerp van gesprek tijdens de Algemene Ledenvergadering op 16 november. Een kort verslag van deze ALV vindt u in de eerstvolgende MMnieuwsbrief, op vrijdag 11 december.

nummer 1 | jaargang 39

1

Thema

Thema

S 2

Steiner versus Montessori Erica Dirven en Joke Werver Aan de hand van herinneringen onderzoeken de auteurs overeenkomsten en verschillen tussen vrijescholen en montessorischolen.

Sprekend over vrijescholen kwamen bij

wel eens zien hoe een onderbouw van

werd gestimuleerd. Ik was blij dat ik

Joke Werver herinneringen bovendrij-

een Steinerschool er uitzag. Toen ik er-

op een montessorischool werkte. Jaren

ven uit de jaren ’70. ‘Ik was leidster op

heen reed was ik overweldigd door de

later, toen ik in Amsterdam werkte,

een nieuwe montessorischool, geves-

schoonheid van gebouw en landschap.

verhuisde mijn peutergroep vanwege

tigd in de kelderruimte van een kerk in

Maar eenmaal in de onderbouwklas

verbouwingen tijdelijk naar een oude

een voorstad van Toronto. In die tijd

viel mij vooral op hoe weinig kinder-

locatie in de Wodanstraat in Zuid.

bezocht ik een waldorfschool in On-

activiteit er was. De kinderen deden

Naast ons kwam de peutergroep van

het holistische visies op de ontwik-

vorming in al zijn uitingen. Tot een jaar

Wij montessorianen hebben in prin-

tario. Zo heten in Noord-Amerika de

een middagslaapje. Ik kwam net uit de

de vrijeschool en verlekkerd keek ik toe

keling van het kind. Midas Dekkers

of zeven wordt het larfje gewiegd en

cipe alles in huis ter ondersteuning van

scholen die de leer van Rudolf Steiner

zoemende bijenkorf van mijn klas waar

hoe de kinderen daar tuinierden op

noemt het jonge kind een larf. In de

verrijkt door ‘belevingen’.

de ontwikkeling van het gehele kind;

volgen. Het gebouw was opgetrokken

iedereen druk aan het werk was. Het

het binnenplaatsje en de komst van de

montessorivisie wordt dit larfje geprik-

in de typerende organische bouwstijl

verbaasde me dat er bijna geen mate-

zomer vierden met madeliefjeskransen

keld tot het opnemen van indrukken

Naast de cognitieve ontwikkeling van

tie via de oefeningen van het dagelijks

van de antroposofen. Gelegen op

riaal was. Naast creatieve en muzikale

in het haar.’

van de hele wereld. Montessori spreekt

het jonge kind leert het te leven in een

leven, de cognitieve ontwikkeling via

een heuvel overzag je het agrarische

activiteiten werden er vooral fabels

van de absorberende geest en de voor-

gemeenschap. Het kind werkt ook

het materiaal, de sociaal-emotionele

landschap getooid in de kleurenpracht

en sprookjes verteld. Het frustreerde

Zit in deze bovenstaande ervaringen de

bereide omgeving waarin sleutels aan-

voor die gemeenschap. In de mon-

ontwikkeling door middel van welle-

van de Indian Summer. Ik had van het

me dat wat er in potentie aanwezig

essentie van de verschillen tussen de

gereikt worden om die hele wereld te

tessorischolen spelen we hierop in

vendheidlesjes en heterogene groepen.

spectaculaire gebouw gehoord en wilde

was in de kinderen waarschijnlijk niet

twee pedagogische visies? Beide zijn

verkennen. Ze beschouwt het zich ont-

met de oefeningen voor het dagelijks

Bovendien zorgt kosmisch onderwijs

wikkelende kind vanaf dag één als een

leven. Ze worden vooral gezien als

voor het ervaren en begrijpen van je

ontdekker. Een kleine wetenschapper.

schoonmaakwerkjes die de coördinatie

plek in de wereld.

Deze visie wordt ondersteund door de

verbeteren, maar ze hebben ook een

huidige kennis van de ontwikkeling van

sociale functie. Juist dit aspect heeft

Ja, wij montessorianen hebben de kos-

het brein. Juist in de eerste jaren is de

de nadruk binnen de vrijeschool waar

mische theorie, maar in het concept

groei van het brein het grootst. Bij Stei-

de kinderen ’s ochtends brood bakken

van de vrijescholen zie je die theorie

ner wordt de verkenning van die wereld

voor de gezamenlijke lunch. Ze zaaien,

geïmplementeerd. In Nederland is

beperkt door het idee dat het formele

wieden en schoffelen de moestuin en

kosmisch onderwijs feitenoverdracht

leren pas begint na het wisselen van de

leveren voedsel voor de gemeenschap.

geworden, in plaats van de levens-

tanden. De focus is vooral op beleving

Binnen de montessoripraktijk is op dit

houding die het zou moeten zijn. De

van natuur en cultuur en op creatieve

vlak juist een verschraling te zien.

vrijeschool biedt in dit opzicht een

Brood bakken

zowel de ontwikkeling van de coördina-

sterk programma. Ouders die komen kijken ruiken het vers gebakken brood, zien de moestuintjes, en weten instinctief dat dit de plek voor hun kind is. Het is zichtbaar dat gezondheid, duurzaamheid en verbinding met en verantwoordelijk gebruik van de natuur leeft binnen zo’n school. En daarin schuilt meteen de pijn voor montessorianen. Wij hebben de theorieën, maar zij ‘leven’ het in de vrije school.

Laten we dit facet incorporeren in onze montessorischool.

Jansfeest Vrije School De Zonnenwende, Zutphen

Montessori Magazine

Waldorfschool Ontario Canada

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

3

Thema

O 4

Thema

Ouders kiezen voor brede persoonsvorming en talentonwikkeling Hildi Glastra van Loon

Waarom zijn vrijescholen momenteel

Hurkxkens kort en krachtig: ‘Gewoon

onze uitgangspunten en waarin de

zo populair? Hoe wapenen zij zich

door te voldoen aan de normen. Wij

kerndoelen voor vrijeschoolonderwijs

tegen de druk van de inspectie en de

voldoen volledig aan de kerndoelen

staan uitgeschreven. Wij geven de

overheid? Wat maakt het vrijeschool-

zoals deze zijn vastgelegd in de Wet

inspectie inzage in onze werkwijze en

onderwijs bijzonder? Ik sprak hierover

op het primair onderwijs. Maar ik stel

uitleg over onze visie. De inspecteur

met Bart Hurkxkens, interim-directeur

ook mijn grenzen.’ Katrijn Debroey

ziet tijdens een bezoek een klas met

op de vrijeschool Parcival in Amstel-

geeft daar een voorbeeld van. ‘Het

spelende kinderen en zet vraagtekens

veen, en met Katrijn Debroey. Zij is

leesonderwijs op de vrijeschool wordt

bij wat zij op dat moment leren. Wij

daar leerkracht in groep 4.

opgebouwd vanuit de ontwikkelingsfa-

leggen uit dat in onze optiek kinde-

se van de leerling: kinderen maken zich

ren tijdens het spelen veel leren. Zij

Leerlingen en ouders kiezen steeds

de wetten van het technisch lezen later

ervaren hoe zij zich verhouden tot hun

vaker voor de vrijeschool. In de laatste

eigen dan maatschappelijk vereist is.

omgeving, doen sociale en taalvaardig-

drie jaar groeide het aantal leerlingen

Toen de inspectie vragen stelde bij het

heden op en bovendien ontwikkelen zij

op primair en voortgezet vrijeschool-

leesonderwijs, zetten wij de leerlijnen

hun motoriek. Die dingen zie je alleen

wakker en helpt om de kinderen te ope-

nieuwsgierig te maken. Daarna maken

centraal. In de tweede periode (7 - 14

onderwijs met ruim 15%. 78% van de

op papier met daarbij de motivatie van-

als je het weet.’

nen voor alles wat er op een schooldag

zij zich het onderwerp eigen door het

jaar) gaan kinderen zichzelf als eigen

ouders met een kind in de kleuterklas

uit de antroposofie. Je moet zichtbaar

komen gaat.’

zelfstandig van verschillende kanten te

ik beleven, los van hun omgeving. De

van de vrijeschool heeft geen ervaring

maken wat je doet en waarom je het

De Vereniging van vrijescholen heeft

onderzoeken. Als leerkracht moedig ik

belangstelling voor andere kinderen

met de vrije school. 62% van de leerlin-

zo doet. Daaraan schortte het in het

landelijk laten onderzoeken waarom

Beiden vinden dat ‘de overmatige ge-

de kinderen aan om zelf op onder-

neemt toe en het leren komt voort uit

gen op een vrijeschool voor voortgezet

verleden wel eens.’ Naast de eisen

ouders kiezen voor de vrijeschool.

richtheid van de overheid op cognitieve

zoek uit te gaan en de antwoorden

ervaringen. Willen en denken komen

onderwijs stromen in vanuit een ander type onderwijs basisschool1.

waaraan alle scholen in Nederland

De essentie: zij kiezen vanwege de

prestaties’ het onderwijs geen goed

te vinden.’ Na het periodeonderwijs

centraal te staan. Tijdens de derde

moeten voldoen, wil Hurkxkens ook de

aandacht voor brede persoonsvorming

doet. ‘Leren gaat via emotie,’ zegt

volgen de werkplaatsuren: rekenen en

periode (14 – 21 jaar) ontmoeten jon-

Ritueel afscheid van onderbouw - Foto Elske de Hesselle

inhoudelijke en spirituele eisen van het

en talentonwikkeling van leerlingen. De

Hurkxkens. ‘Volgens het mensbeeld

taal worden aan de hand van metho-

geren de werkelijkheid zoals deze is en

Op de vraag hoe vrijescholen zich

vrijeschoolonderwijs gestalte geven.

vrijeschool onderscheidt zich ten aan-

in het vrijeschoolonderwijs moet er

des ingeoefend en geautomatiseerd.

vormen zij hun vermogen tot oordelen.2

wapenen tegen de druk van de in-

Hurkxkens: ‘Wij gebruiken nu Volglijn,

zien van andere scholen vanwege de

balans zijn tussen denken, voelen en

‘De tijd dat we daarvoor alle lessen

spectie en de overheid antwoordt Bart

een leerlingvolgsysteem dat past bij

aandacht voor kunstzinnig onderwijs

doen. Het voelen wordt aangesproken

zelf maakten is voorbij. We gebruiken

In de vrijeschool nemen verhalen een

(euritmie, muziek en handvaardig-

tijdens de kunstzinnige en creatieve

nu reguliere methodes.’ ’s Middags

belangrijke plaats in. De verhalen die

Katrijn Debroey met leerling - foto Elske de Hesselle

heid), de toetsen staan minder centraal

vakken zoals toneel, schilderen, teke-

krijgen de kinderen lessen in euritmie,

verteld worden passen bij de leeftijds-

en vrijeschoolonderwijs draagt bij aan

nen en muziek. Ook letters worden

techniek, houtbewerking, tuinbouw,

fase van de kinderen. Zo herkennen

de spirituele en geestelijke ontwikke-

aangeleerd door te voelen en te doen.

vreemde talen, zang en dans.

zij zich in de personages en leren

ling van de leerlingen.

De letter K is de Koningsletter, de

voor de periodelessen. Debroey: ‘Een

Denken voelen doen

Leeftijdsfasen en verhalen

uit en bootsen die na met behulp van

De vrijeschool biedt onderwijs in leef-

verhaal bij de kleuters beperkt zich tot

Beweging is voor Debroey een be-

armen en benen. Zo ervaren kinderen

tijdsfasen. Kinderen doorlopen volgens

de handelingen van de personages.

langrijk onderdeel van het onderwijs.

de letters fysiek.‘

de theorie van het vrijeschoolonderwijs

Een verhaal gaat bijvoorbeeld over een

‘Naast het vak euritmie, een bewe-

Debroey: ‘Na de opmaat aan het begin

drie leeftijdsfasen van zeven jaar. Jonge

houthakker in het bos en over de bewe-

gingsvorm waarbij klank, ritme en

van de schooldag volgt het periode-

kinderen (0 - 7 jaar) zijn nog één met de

gingen die hij daarbij maakt. Vanaf de

woord samenkomen, beginnen wij de

onderwijs. De kinderen verdiepen zich

omgeving. Indrukken uit de omgeving

eerste klas, in het reguliere onderwijs

dag altijd met een “opmaat”. De kin-

vier weken lang in een onderwerp. Met

komen sterk binnen en de leerkracht

groep drie, worden de verhalen groter

deren zingen en bewegen met de hele

een verhaal roep ik bij de kinderen

zorgt voor een rustige en veilige om-

en complexer met meer emoties en

groep. We gooien bijvoorbeeld over

enthousiasme op voor een onderwerp.

geving. Daarom wordt in deze periode

zintuigelijke ervaringen. De buitenwe-

met pittenzakjes en we bewegen in en

Ik kruip als het ware in een rol om de

veel spelend geleerd en staat net als in

reld en de sociale interactie spelen een

uit de kring. Beweging maakt het hoofd

spanning op te bouwen en de kinderen

het montessorionderwijs het handelen

steeds grotere rol.’

1 Alle gegevens in dit artikel zijn afkomstig van www.vrijescholen.nl, tenzij anders vermeld.

Montessori Magazine

daarvan. De verhalen zijn uitgangspunt

leerkracht en de kinderen beelden die

2 ‘Wat maakt de vrijeschool uniek?’ Uitgave van de Vereniging van vrijescholen

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

5

i Column

Piazza

R

Inhoud voorop

Red het montessorionderwijs Mara Joustra

Ik ben oud-leerling van een Amster-

vervingen het montessorimateriaal al

te ondernemen. Waarom staan jullie

damse montessoribasis- en middelbare

vanaf de kleuterleeftijd. Minder hete-

toe dat men steeds verder van de

school, voel mij echt montessoriaan en

rogene groepen. Er werden al vanaf de

montessorizienswijze afdwaalt? Jullie

toch overweeg ik mijn kind van drie in te

kleuterleeftijd (Cito) toetsen afgenomen,

willen toch ook kwalitatief montesso-

schrijven op de vrijeschool. Jammer, want

meer dan de staat verplicht. In groep

rionderwijs in plaats van kwantitatief,

deze school sluit in principe niet aan bij

7 en 8 werd er actief getraind voor de

halfslachtig montessorionderwijs?

eindtoets. Ik zag computerspelletjes en

Als er montessori in een schoolnaam

In november houden we als NMV onze jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Het moment voor onze leden

mijn visie op onderwijs.

Omdat we vanwege het voorrangsbeleid

programma’s, al in de kleuterklassen,

staat, moet er montessorionderwijs

om elkaar te ontmoeten en met ons bestuur in gesprek te gaan over de plannen voor het komende jaar. Dit jaar

niet in aanmerking kwamen voor mijn

zonder montessoriaanse inslag. In groep

worden gegeven. Waarom staat de

hebben we er heel bewust voor gekozen om nog meer aandacht te geven aan inhoud tijdens de ALV door lector

voorkeursschool (Amsterdamse Mon-

3 werd er klassikaal gelezen vanuit een

NMV scholen toe de naam montes-

vernieuwingsonderwijs Patrick Sins uit te nodigen. Hij komt een presentatie geven over het lectoraat vernieuwings-

tessori School), ging ik onderzoeken

leesmethode, bij een leesfout mochten

sori te dragen als ze, al dan niet onder

onderwijs, waaraan de NMV met ingang van het nieuwe schooljaar deelneemt.

welke andere montessorischool ik kon

de andere kinderen op tafel tikken. Ik

dwang, zich steeds verder aanpassen

kiezen voor mijn kind. Toen ik schrok

vind het vreemd dat er klassikaal gelezen

en uiteindelijk functioneren als regulier

Daarnaast is er aandacht voor het boekje ‘Kiezen voor Montessori’ dat onder redactie van Els Wasmann-Peters tot

van wat ik zag en hoorde, ging ik me

wordt op montessorischolen, daarnaast

onderwijs? Ik begrijp dat individuele

stand is gekomen met de bijdrage van velen. Een boekje wat het lezen waard is. Het officiële eerste exemplaar wordt

erin verdiepen en keek verder dan de

vind ik het inhumaan dat er ‘gestraft’

scholen druk voelen vanuit overheid

tijdens de ALV uitgereikt en is een waardevolle aanvulling op de informatie die al beschikbaar is over de keuze voor

onderbouw en ons voorrangsgebied.

wordt door te tikken op de tafel.

en inspectie om dingen te verande-

echt een verdieping voor mensen die meer willen weten. U kunt het boekje bestellen bij de NMV.

Voordat ik mensen voor het hoofd

Het bovenstaande maakt dat ik over-

onderwijsvisie blijven en waar dat nodig

In deze editie kunt u kennismaken met het vrijeschoolonderwijs. In een vorige editie stonden de O4NT scholen

stoot wil ik zeggen dat er goede

weeg voor de vrije school te kiezen.

is steun bieden als scholen onder druk

centraal. Het is goed dat we kennismaken met elkaar en zien welke diversiteit het Nederlandse onderwijs te bieden

montessorischolen zijn en op mindere

Niet omdat ik dat onderwijssysteem

gezet worden door inspectie of door

heeft. Het vernieuwingsonderwijs moet elkaar versterken en opzoeken waar nodig, om gezamenlijk op te trekken.

scholen zijn goede docenten die hun

het beste vind. Maar ik merk dat men

de staat. Vervolgens moet de lat, ofwel

Dat doen we bijvoorbeeld met het eerder genoemde lectoraat (waar ook Dal-

stinkende best doen. Maar ik schrijf

consequent is in de uitvoering van het

montessori maatstaaf, voor individuele

ton, Freinet en Jenaplan aan deelnemen). Anderzijds blijft een eigen identiteit

deze brief omdat ik denk dat het tijd is

gedachtegoed en met man en macht

scholen veel hoger komen te liggen. Ik

erg belangrijk.

om actie te ondernemen.

achter de onderwijsvisie blijft staan.

denk dat het tijd is voor een wijziging

Op scholen kwam ik het volgende tegen.

Zelfs als er kritiek is en zelfs als over-

van strategie. Er moet in elk geval hard

Gouden materiaal dat ongebruikt, ter

heid of inspectie dreigt met sancties.

gekoerst worden op het redden van het

decoratie, op de gang hing. Methodes

Daarom vraag ik de NMV om actie

montessorionderwijs!

Floor Vermeulen

ons onderwijs. Bovendien sluit het mooi aan op onze informatieve website www.kiezenvoormontessori.nl en is het

6

De NMV wil open staan voor de buitenwereld, maar tegelijkertijd opkomen voor montessori. Dit betekent ook: naar buiten treden. Gelukkig realiseert iedereen zich dat honderd jaar rijke geschiedenis weliswaar een uitstekende basis is, maar geen garantie is voor de toekomst. We zullen ons dus moeten blijven ontwikkelen. Dat doen we vooral door daarover met elkaar het gesprek aan te gaan. Een mooi voorbeeld daarvan vond ik de discussie met vier rectoren tijdens het zeventigjarig bestaan van het Montessorilyceum Herman Jordan in Zeist. Samen met docenten in gesprek, daar komt energie door los!

Interactie vindt ook het bestuur van de NMV van het grootste belang. Daar-

ren. Maar de vereniging moet bij de

v

Van montessori- naar vrijeschool Bob Molier

De redactie sprak een paar ouders die hun kinderen overplaatsten van een montessori- naar een vrijeschool. Zoon Samuel van Laila

om bieden we via dit magazine, maar ook via onze website www.montessori-

Schoots liep toen hij naar de onderbouw ging huilend zijn moeder achterna. En hij bleef ongelukkig, maanden lang. Toen plaatsten zijn

net.nl volop ruimte voor discussie. En laten we daarbij vooral ons onderwijs

ouders hem over naar de vrijeschool. Schoots: ‘Het is niet allemaal vrijheid blijheid, er zijn ook regels en veel rituelen. Toen ik Samuel naar

voorop stellen. Het bestuur kiest nadrukkelijk voor een inhoudelijke weg

school bracht moest ik, net als alle andere ouders, achter mijn kind gaan staan. Hij zat dan in de kring. De juf rinkelde een belletje, vertelde

om onze vereniging vorm te geven in deze eeuw. Ik hoop daarom op veel

de spreuk van de dag en stak een kaarsje aan. Dan gaf ik Samuel een kus, nam afscheid en het was goed. Vanaf dag één was hij daar

discussie en betrokkenheid het komende jaar, zo niet op onze ALV dan wel bij

helemaal oké. Ik ben geen zweverig type, maar dit werkte. Omdat kleuters op de vrijeschool nog niet mogen leren lezen en schrijven doen

onze sectiebijeenkomsten of elders in het land. 2016 wordt een mooi jaar in

ze veel taalspelletjes, spreuken, rituelen. Dat vond Samuel super. Later kwamen er wel problemen. Want net als zijn vader heeft Samuel dys-

aanloop naar ons honderdjarig bestaan in 2017.

lexie en daarvoor had de vrijeschool niet genoeg expertise in huis. Na veel toetsen en testen ging hij halverwege groep zes naar het speciaal onderwijs. Daar werkte hij prettig in kleine groepen, zijn lezen ging vooruit, hij merkte dat hij echt niet dom was. Nu zit hij in vijf havo.’

Twee kinderen van Marianne Stranders kozen er niet voor om naar het montessorilyceum te gaan. Haar dochter ging voor de kwaliteit van het kunstonderwijs en haar zoon koos voor de vrijeschool vanwege de structuur. Op de montessoribasisschool had hij de vrijheid niet altijd goed benut. En op de vrijeschool kon hij met zijn handen werken bij hout­ bewerking, metaalbewerking, tuinieren en textiele vormen.

voorzitter@montessori.nl

Het hele verhaal van beide ouders staat op montessorinet: http://j.mp/van-montessori-naar-vrijeschool

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

7

m Thema

8

Thema

Montessorionderwijs heeft eigen curriculum nodig Bob Molier

woord werd geleend aan thema’s die

lijke expressieve en communicatieve

de montessori-ethiek van creating

niet rekenen en taal betroffen. Scholen

functie van taal maakt dat kinderen op

wisdom. De leraren van vrijescholen

organiseren onderwijs in een aantal

deze scholen een goede basis hebben

bewaken aanvankelijk vooral hun

thema’s zonder te weten wat de kern is

voor begrijpend lezen. De nadruk op

uitgangspunten: past wat ik ga doen

van de kosmische taak: de samenhang

betekenisvol taalgebruik maakt ook dat

wel bij het vierledig mensbeeld (fysieke

Annemieke Zwart kent montessori- en

door het Rijk beschreven curriculum.

Sinds 1996 werk ik samen met alle

van tijd en ruimte, natuur en cultuur.

middenbouwleerlingen een risico lopen

lichaam, etherlichaam, astraallichaam,

vrijeschoolonderwijs van binnenuit.

Later is wel in samenwerking met de

vernieuwingsbewegingen. In de

En het besef dat alles in het univer-

op mindere resultaten bij technisch

vrije geest) vanuit de antroposofie?

Sinds 1996 geeft zij nascholing – nu

Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO)

eerste jaren was die samenwerking

sum met elkaar verbonden is in een

lezen. Ook het belang van de ontwikke-

Gedurende de cursus groeien beide

onder meer de cursus ‘Anders evalue-

gewerkt aan de ontwikkelingslijn voor

een voorwaarde voor subsidie van de

harmonische ordening. De kern van

ling van de zintuigen en het perspectief

groepen in hun eigen concept, terwijl

ren en verantwoorden’ – aan gemixte

kosmisch onderwijs. De montessori-

ontwikkelprojecten. Daar kwamen de

het curriculum op montessorischolen

op motoriek hebben zij gemeen. Maar

de studenten het tegelijk steeds inte-

groepen studenten uit montessori- en

school in Monster heeft op dit terrein

nascholingscursussen uit voort aan

is de verwondering en het onderzoek in

er zijn ook verschillen in uitvoering.

ressanter vinden om samen op pad

vrijescholen. Hoe werkt dat, zo’n com-

onlangs goed werk verricht: daar is het

leraren en studenten uit verschillende

de kennisgebieden en bij vrijescholen

Eén die flink in het oog loopt: de vrije-

te zijn. Sommigen gaan bij elkaar in

binatie? Wat hebben Steiner en Mon-

complete curriculum op kennisgebieden

vernieuwingsbewegingen tezamen.

is dat in het periodeonderwijs waar de

scholen kunnen ‘kosmisch’ onderwijs,

school kijken. En ze leren van elkaar:

tessori gemeen? Zwart vertelt hoe zij

beschreven en materiaal gemaakt om

Nog altijd geef ik juist graag les aan

inhoud van de thema’s geordend zijn

mede dankzij hun eigen inhoudelijke

de vrijeschoolleraar ontdekt ruimte

terechtkwam in de montessoriwereld

kosmisch te kunnen werken. Het is een

zulke combinatiegroepen.’

in het ritme van het jaar en naar leef-

curriculum, goed vormgeven. Voor het

voor individuele leerwegen in het

en waarom het montessorionderwijs

goede éérste stap, want het is ook nog

tijdsfase . Montessori werkt niet met

montessorionderwijs is dat een grote

onderwijs, montessorianen versterken

in haar ogen hard toe is aan een eigen

nodig bij taal en rekenen. Het gaat om

die ordening, ontwerpt wel dezelfde

uitdaging.’

het kosmisch werken en hervinden de

curriculum.

uitwerken en vooral uitbreiden van de

Kosmisch onderwijs verdwenen

bestaande ontwikkelingslijnen tot een

‘In Nederland was het oorspronkelijke

‘Mijn oma was bevriend met Maria

volwaardig montessoricurriculum met

begrip kosmisch onderwijs lange tijd

Montessori en ik ben op en top mon-

alle vak- en vormingsgebieden.

verdwenen uit montessorischolen. Het

inhoudelijke thema’s.

betekenis van groepsprocessen.

De grondleggers van vernieuwings-

Anders evalueren en verantwoorden

Verlost van toetsdruk

bewegingen uit dezelfde tijd dachten

‘In de cursus ‘Anders evalueren en

En de studenten leren allemaal om

tessoriaans opgevoed. Nog tijdens

vanuit het principe van wat in montes-

verantwoorden’ zie ik overeenkomsten

meer te sturen op mathetiek, letterlijk

mijn studie wiskunde kreeg ik een baan

sorionderwijs ‘kosmisch onderwijs’

en verschillen tussen de deelnemers

vertaald: de kunst van het leren2. Hier-

op het Montessori Lyceum Amster-

heet. Ze werken de leerroute voor

uit het montessorionderwijs en van

bij staat het proces centraal. Pedago-

dam. Wat bleek: de school ging werken

kinderen verschillend uit, maar wel

de vrijescholen. Voor de duidelijkheid:

giek en didactiek zijn daar dienstbaar

met methodes. Dat wilde ik niet en ik

vanuit eenzelfde leerpsychologische

die zitten bij elkaar in één groep. Al

aan en vormen samen met mathetiek

ging op een vrijeschool werken waar de

benadering. Montessori werkte dat

die studenten beginnen met eenzelfde

het geheel van het concept. De kennis

leraren nog zelf het onderwijs konden

uit vanuit het kind: hoe leer jij? En

houding naar inspectie, schoolbestuur

van de samenhang tussen pedagogiek,

ontwerpen en materiaal ontwikkelen.

Steiner vanuit volwassenen: waar ben

– zeg maar de buitenwereld: bemoei

didactiek en mathematiek geeft leraren

In de jaren ’90 ben ik gaandeweg steeds

je verantwoordelijk voor? Vrije- en

je niet met mij, geef me de ruimte.

diep vertrouwen in het onderwijscon-

meer gaan samenwerken met netwerk SOVO1. In die tijd maakte het Rijk geld

montessorischolen hebben duidelijke

Tijdens de cursus leren zij om daar

cept en daardoor voelen zij zich verlost

overeenkomsten in het curriculum.

anders tegenaan te kijken, de taal van

van de druk van de toetsen. Ze gebrui-

vrij voor onderzoek en ontwikkeling

Ze werken vanuit het geheel naar de

de ander te spreken, de rol van de an-

ken die nog wel, maar dan als middel

voor vernieuwingsbewegingen. “Ver-

delen. Bij rekenen werken zij vanuit

der te zien en weten ze wat ze willen.

om zichzelf te versterken en niet meer

worvenheden in kaart brengen” was een

grote getallen, dat hoort bij het kos-

Aan het eind van de cursus hebben zij

om kinderen af te rekenen.

cruciaal project voor de verschillende

misch concept. En beide bewegingen

genoeg kennis en een andere houding:

Of leraren tijdens de cursus switchen

vernieuwingsconcepten en we bouwen

werken bij taal vanuit drie taalfuncties:

Natuurlijk, ik moet mijn werkwijze toe-

van de ene naar de andere vernieu-

daar nu nog op voort. De Vereniging

de expressieve, communicatieve en

lichten, mijn resultaten verantwoorden,

wingsschool? Ik kom wel leraren tegen

van vrijescholen en de Jenaplanvereni-

conceptuele functie. Ze gebruiken geen

en ik kán het!

die op een montessorischool hebben

ging hebben in die tijd als eersten een

kindertaal maar benoemen de dingen

eigen curriculum beschreven. De NMV

zoals ze zijn. Montessori sprak over

Ook naar elkaar toe verandert de

ken. Ze zeggen meer diepgang te zoe-

heeft die handschoen op dat moment

taal als een uitdrukkingsvorm en ook

houding gedurende een project of

ken. Vrijescholen zijn voor hen dichter

niet opgepakt. Dat was een gemiste

een tekening van jonge kinderen is een

cursus. Montessorianen zijn hongerig

bij hun uitgangspunten gebleven dan

kans met als resultaat: de inspectie

vorm van taal. De nadruk op de natuur-

naar kennis, onderzoekend, ik zie daar

montessorischolen.’

gewerkt en nu op een vrijeschool wer-

beoordeelt montessorischolen nog steeds vooral in de context van het

2 Zie op montessorinet een korte beschrijving van mathetiek, gebaseerd op hoofdstuk 1.7 uit het boekje ‘De opbrengst, dat ben ik’ van Annemarie Zwart: http://j.mp/mathetiek

Annemieke Zwart

1

Samenwerkingsverband vernieuwingsorganisaties, zie www.netwerksovo.nl

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

9

h Thema

Thema

zit een paragraaf over onderwijs en die bepalingen raken aan de vrijheid van

Hoofd, hart, handen op de vrijeschool

samen met het bestuur een ALV georganiseerd met een politieke onderwijstafel over de actualiteit van de vrijeschoolpedagogiek. En Monique Volman, hoogle-

Paula Leideritz

raar onderwijskunde aan de Universiteit

Interview met Wiebe Brouwer, nieuwe bestuurder

‘Die 4-havogasten staan te beuken om ijzer te smeden en te lassen. Of koper te slaan. Dat doe je niet in één les, je moet volhouden.’

van de (voortgezet) Vrijescholen in Noord-Holland.

dit vak is biologie geïntegreerd en in de

hart handen lijkt het ook op montessorionderwijs. Het werken op de tuin heeft wel iets weg van wat Montessori geschreven heeft over het Landkind.

hogere klassen ook scheikunde. Ik heb

‘Jij zegt het. Daar lijkt het inderdaad wel

op de tuin lessen bijgewoond, bijvoor-

wat op. Iedereen claimt het hoofd, hart,

beeld een theorieles over kruiden en

handen onderscheid zoals bijvoorbeeld

van Amsterdam, hield een lezing over

bloeiwijzen. Er staan daar barakken. Na

de IVO-Werkplaats en het voortgezet

De wetenschappelijke visie op de brede

het uurtje theorieles wordt er dan stan-

montessorionderwijs. Het laatste wat

persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen

daard getekend, de bloemen, de bomen,

je moet doen is hierover kinnesinnen.

in het kader van onderwijs2032. Daar

dan leer je wel kijken. Daarna maken ze

Maar Steiner heeft het als eerste precies

waren bijna alle onderwijsspecialisten

de overgang van hoofd naar handen.

zo uitgewerkt voor het onderwijs. En het

van de Tweede Kamer bij! Het was een

‘Ik geef twee voorbeelden. Ik keek mijn

Achter het theorielokaal is een sloot

werkt hier. Hier heeft het echt beteke-

uitermate degelijk debat. Daar kwam

ogen uit bij de les Koor, dat is een

die de overgang tussen hoofd( theorie)

nis. Dat komt door de krachtige nadruk

het manifest ‘#vernieuwingsonderwijs’

verplicht vak. Ik liep door de school tijdens de periode1 Koor. Misschien

en handen (aan de slag) symboliseert.

op ambachtsonderwijs, ze zeggen niet

Er zijn inmiddels allerlei installaties

kunst- maar ambachtsonderwijs. Het

uit voort dat later door de andere scholen van netwerk SOVO2 is ondertekend.

kan een leerling helemaal niet zingen

– boomstammen, kabelbaan, wind-

wordt uiteindelijk wel kunst, maar het

Ook het initiatiefwetsvoorstel3 van

of heeft er geen zin in, maar in die

mappen, draaidingen - over die sloot

begint met ambacht. Daar zit ook een

Bisschop om de rol van de inspectie

periode werd het Requiem van Mozart

gebouwd om er overheen te komen met

ingestudeerd. Er staat een schitterende

de klas. En als ze eenmaal de stap over

Je hebt 30 jaar lang gewerkt op het Montessori Lyceum Amsterdam en daar alle functies doorlopen, van leraar tot uiteindelijk bijna 10 jaar rector van deze school. Een klein jaar geleden stapte je over van het montessorionderwijs naar de traditie van het vrijeschool onderwijs. Op de website van de vrijeschoolbeweging presenteer je je als nieuwe bestuurder en zeg je “In de korte tijd dat ik hier nu rondloop, kijk ik mijn ogen uit”.

Leg eens uit, wat zie je allemaal?

10

onderwijs. De lobbyist had in Den Haag

Het tweede voorbeeld: de Vrijeschool Haarlem beschikt over een paar hectare tuin, een schitterende faciliteit. Tuinbouw is een verplicht vak vanaf klas 7. In

‘Bij de tuin is een winkel, de leerlingen maken er voedsel­ pakketten en vullen tassen met biologisch dynamische kruiden, groenten en fruit.’

vleugel (Steinway) in de theaterzaal, er

de sloot gemaakt hebben, gaan ze eerst

is een pianist ingehuurd en de docent

wat ravotten en vervolgens schoffelen

staat dan standaard voor drie klassen

en onkruid trekken. De tuin heeft een

en oefent met ze. Docenten zingen

enorme productie, er is een winkel bij en

mee en ik sta daar te kijken en hop,

de leerlingen maken voedselpakketten

krijg ik ook de partituur aangereikt met

en vullen tassen met biologisch dynami-

de mededeling: doe maar mee. Ge-

sche kruiden, groenten en fruit. Ouders

weldig! Daarna sprak ik leerlingen, die

en vrijwilligers brengen dit rond. Er is

zeiden dat ze koor zelf niet zou kiezen,

ook een aparte kas voor tomaten en een

maar het is zo gewoon dat het wel leuk

bijenhuis. Iedere dag zitten hier mensen

wordt en de zangervaring en de muziek

bijenkorven te vlechten. Er zijn bijenvol-

heel curriculum in zoals steenhak-

toch iets extra’s biedt.

ken en imkers, er lopen ook geestelijk

ken, kleien, smeden. Elke school heeft

gehandicapte kinderen die mee doen, Met Kerst staan 350 bovenbouw­­l­eerlingen in de Vredeskerk voluit te zingen. Muziek is een eindexamenvak

leerlingen eigen composities. Kijk, dit gaat wel ergens over!

1

onele ruimte van de leraren krijgt in de vrijeschoolbeweging heel veel aandacht.

het mbo mag niet in het voortgezet onderwijs werken zonder aanvullende

‘Ja heel sterk. Ik zal een voorbeeld ge-

onderzoek op de vrijescholen zelf.

zijn eigen smederij. En dan staan die

bevoegdheden. En dan betreft het onder-

ven. Vlak voor de zomer in juni was de

er zijn fruitbomen die gesnoeid moeten

4-havogasten te beuken, het is echt

delen zoals motorvoertuigentechniek of

Algemene Ledenvergadering (ALV) van

worden. Kortom, een heerlijk oord en

zwaar werk, om ijzer te smeden en te

fijn metaal. Maar dit is niet hetzelfde als

de Vereniging van vrijescholen in Dudok

goud waard.’

lassen. Of koper te slaan. Dat doe je

smeden en koper slaan. Die aanvullin-

in Den Haag. De vereniging heeft een

niet zomaar in één les, je moet vol-

gen zijn dus niet op onze scholen van

lobbyist op de loonlijst staan die gericht

houden. Het is ook een oefening in wils-

toepassing. Dat betekent dan eindeloos

aan de slag gaat. Er is er ook een lob-

kracht. Je moet om te beginnen altijd

overleggen met de Inspectie en bezwaar-

byist in Brussel voor de internationale

een beeld hebben van wat je wilt, dan

procedures voeren in Den Haag.’

component. Want in het TTIP-verdrag

Er is op de vrijescholen dus veel aandacht voor kunst en ambacht.

Met de vrijeschoolvisie van hoofd,

Periodeonderwijs is een karakteristiek van de vrijescholen. Elke dag krijg je de eerste twee uren periodeonderwijs. Dit houdt in dat je drie tot zes weken lang hetzelfde vak/onderwerp behandelt in deze twee uren. Het wordt uitgebreid behandeld en bekeken vanuit verschillende invalshoeken.

Montessori Magazine

heidseisen ten gunste van de professiWiebe Brouwer - Foto: Roos van Genderen, kunstdocent Geert Groote College

In de presentatie op internet zet je je ook onmiddellijk af tegen het rendementsdenken in het onderwijs.

Dat heb ik je tijdens jouw montessoriperiode niet publiekelijk horen zeggen.

Is het zo dat de vrijescholen meer meedoen aan het publieke debat over onderwijs en beter opkomen voor de waarden van de vrijeschoolbeweging?

en er is een schoolorkest. Bij uitvoeringen na de pauze zingen en spelen

te beperken tot wettelijke deugdelijk-

nummer 1 | jaargang 39

ga je het tekenen en vervolgens ga je je weer een beeld vormen van wat je met het metaal moet doen. En dan stap voor stap vormen, lassen, slaan, vormen, lassen, slaan. Dat hakt erin, letterlijk.

We lopen wel tegen een probleem aan: een docent met opleiding Schoonhoven (edelsmid) en lesbevoegdheid voor

En wat niet lukte bij het vmo gebeurt wel bij de vrijescholen. Die hebben een lector aangesteld aan de Hogeschool van Leiden. Zij timmert goed aan de weg met een onderzoeksprogramma persoonlijkheidsvorming van Gert Biesta en ze koppelt de theorie aan een

Professor Volman zegt in een interview voor BNR: ‘Vrijescholen worden steeds populairder omdat zij tegemoet komen aan een vraag om een bredere visie op onderwijs in de samenleving. De toenemende belangstelling komt doordat op de

Netwerk SOVO is een samenwerkingsverband van organisaties op het gebied van vernieuwingsonderwijs. http://www.netwerksovo.nl/ Initiatiefvoorstel-Bisschop, Van Meenen en Rog Doeltreffender regeling van het onderwijstoezicht

2 3

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

11

Thema

Thema

vrijeschool gekeken wordt naar het hele kind.’ Waarom wordt montessori niet genoemd en wel de vrijeschool?

een gehaktbal. Je neemt je kind serieus.

aandacht besteed aan je biografie, maar

ging. Vrije scholen betekent vrij van de

Ander voorbeeld. De moeder zegt: we

je sluit het af na je eindexamen. De

staat, vrij van externe voorschriften voor

gaan vanavond heerlijke pompoensoep

leerlingen moeten hun verhaal ook aan

de inrichting van het onderwijs. Steiner

‘Ja, goeie vraag. Ik ben nog niet zo thuis

eten, welke kruiden zullen we erin doen?

elkaar vertellen en aangeven of zij zich

ontwierp ook een organisatiestructuur

in de vrijescholen, maar ik weet wel dat

Moraal van het verhaal is dat je jongeren

erin herkennen. Ze praten en reflecteren

voor scholen maar met de groeischolen

waar montessori het vooral heeft over de

moet leren kiezen. Je moet de keuzemo-

dus intensief met elkaar en maken een

wordt dat complexer. Dan moet je meer

individuele keuze en de vrijheid om van

gelijkheden wel sturen en dat doe je leef-

eindpresentatie voor ouders en ande-

beleggen bij een staf, dat is handig. Het

alles en nog wat te doen, de keuzevrijheid

tijd gerelateerd. Want laten we eerlijk zijn,

ren. Dat vind ik mooi. En het verplichte

is nog wel vrij plat, maar alle drie de

bij de vrijescholen is ingekaderd, gedo-

als we echte vrijheid van keuze zouden

profielwerkstuk kan van alles zijn, een

vrijescholen voor voortgezet onderwijs

seerd. Er zijn verplichte vakken zoals tuin,

bieden, dan geef je het kind geld en laat

onderzoek, een bouwwerk. Daar leggen

in Noord Holland hebben sinds acht

smeden en koor. Daar moet je je dan naar

het zelf wat kopen en koken.’

leerlingen dus wel iets van zichzelf in.

jaar een rector en teamleiders. Je kunt

voegen. Dat staat haaks op de praktijk

Dat persoonlijke aspect en persoonsvor-

hele lange organogrammen tekenen,

ming zit krachtig in het hele curriculum.

maar op vrijescholen is het gewoon

Ook de drieslag denken, voelen en willen

rondlopen en van gedachten wisselen

komt telkens terug. Denken zit in je

en stippen op de horizon te zetten,

landbouw en antroposofie. Ook een

Is er in de vrijeschoolbeweging ook sprake van orthodoxen en rekkelijken zoals je wel eens tegenkomt in het montessorionderwijs?

hoofd, voelen is je hart en het willen zit

omdat je met elkaar iets regelt.

heel netwerk met instellingen zoals de

Orthodoxen en rekkelijken? Het debat

in je ledematen. Dat komt terug in de eu-

Meer nog dan op het MLA maken lera-

Triodosbank. Montessori is meer een

in Nederland is echt geluwd. Ik merk in

ritmie en bij het ambacht. Dat noemen

ren op vrijescholen eigen materiaal, ook

didactische methode en bij het voortgezet

de scholen weinig van een discussie die

we menskunde. Die drieslag is duidelijk

hier in het voortgezet onderwijs. Bij veel

montessorionderwijs zit de opvoeding en

op het scherpst van de snede gevoerd

overal aanwezig, ontwikkelt zich, loopt

vakken wordt geen methode gebruikt,

de vorming van mensen er veel minder

wordt. En wel of niet antroposofisch is

expliciet in dan bij de vrijescholen. Bij het

ook niet echt een kwestie.

door elkaar heen en in elkaar over.

Ik moet je zeggen, ik vind het prachtig

ook vanwege het periodeonderwijs.

De leraren scholen zich onder andere door

onderwijs! Sterk vind ik de persoon-

elkaar te informeren in een gezamenlijke

lijkheidsontwikkeling en het muzische

bijeenkomst iedere donderdag. We noe-

aspect. Daar was ik natuurlijk op het

men dat een pedagogische vergadering

‘Achter de vrijescholen zit een hele levensbeschou­ wing zoals de biologisch dynamische landbouw en antroposofie. En ook een heel netwerk met instellingen zoals de Triodosbank.’

en docenten leiden die zelf. Dat gebeurt

van montessorischolen. Bij de vrijescholen zit daar een hele levensbeschouwing achter zoals de biologisch dynamische

Nederlandse montessorionderwijs is, in

ook over sterren, planeten en hoe die met

Je bent ooit langs de meetlat gelegd als het gaat om kennis van de vijf karakteristieken van voortgezet montessorionderwijs. Wat zijn nu de karakteristieken van het voortgezet vrijeschoolonderwijs?

elkaar samenhangen. Over de verhouding

Ik werk nog niet zo lang bij de vrijescho-

tussen mens en zijn omgeving. Daar zit

len en kan het nog niet direct helemaal

nog duidelijk een element van het oude

haarscherp formuleren, maar ik zie wel

theosofische gedachtengoed. Rudolf

dat persoonlijkheidsvorming centraal

Steiner - die net als Montessori bij de

staat. Dat vind je dus terug in de ontwik-

theosofe Blavatskij een tijd onderdak

keling van hoofd, hart, handen. Dat is

vond - en de vrijescholen hebben dat

verwerkt in het curriculum, de leerlijnen.

kosmische veel sterker benadrukt.

Daar gaf ik net voorbeelden van. Daar-

Bij de vrijescholen onderscheiden ze

naast is er ook een hele biografielijn. Op

(leeftijds)fases waarin het goed is voor het

het MLA heb ik Levenskunstlessen van Joep Dohmen4 mogelijk gemaakt. Hier

MLA ook altijd mee bezig. En drama op

leren echt beter via activerende didactiek.

kind/de leerling om je met bepaalde zaken

het MLA verschilt niet van drama op de

Dat lukt natuurlijk wel bij de kunst- en

wel of niet bezig te houden. Zingen, geen

hebben ze het over biografie. Als de rest

vrijeschool, maar de voorzieningen zijn

ambachtsvakken. Maar hoofd, hart en

gezeur; hout bewerken is oké; slaan op het

van Nederland na zijn eindexamen naar

hier beter. Dat komt ook omdat er veel

handen moeten naast prachtige verhalen

aambeeld vormt je wilskracht, etcetera. Ik

Salou of Chersonissos in Griekenland

giften zijn: oud geld, fondsen maken geld

ook de zelfwerkzaamheid stimuleren.

heb boeiende en leuke gesprekken gehad

gaat, zitten onze 5 havo- en 6 vwo-ers een

over, docenten zien vrijwillig af van een

Dat doet meer een appèl op motivatie en

met diehard antroposofen. Natuurlijk gaat

week lang op - ik meen - Terschelling en

hoger salaris, en er zijn collectes om die

verbetert de leeropbrengsten. Dat geeft

het om de vrije keuze van een mens. Maar

dan werken zij aan hun biografie, begeleid

prachtige Steinwayvleugel te financieren.

ook meer ruimte voor eigen keuzen. Ook

voordat je kunt kiezen moet je wel iets

door een groep docenten. En dan gaat het

kunnen, weten en geoefend hebben. Dat

over: wat voor persoon ben je nu, wat heb

is dus een andere benadering.

je geleerd, hoe heb je je ontwikkeld? Hoe

Voor de vakantie kreeg we allemaal een

kijk je terug en hoe zie je je toekomst?

En ook onderweg, tijdens de fases in

boekje mee over de vorming van het vrije

je schoolleven, wordt heel specifiek

opvattingen van de vrijeschoolbewe-

tegenstelling tot het buitenland, het kosmisch onderwijs zo goed als verdwenen.

Bij de karakteristieken is dat samenhang in de leerstof geworden. Maar als je Maria

12

Montessori gaat lezen, gaat het inderdaad

niet door externen. Vorige week had een docent van de Vrije School Zeist als onderwerp aandachtig waarnemen en moedig handelen. Montessori zou dat observeren noemen. Prachtig en leerzaam was dat.

Zijn er ook zaken die je anders zou willen doen op deze school en die je meeneemt uit je montessoriverleden?

Een van mijn speerpunten is om bij de cognitieve vakken meer zelfwerkzaamheid mogelijk te maken. Want voor mij gaat

wil ik het gesprek met de leerlingen en

Je hebt in vergelijking met het MLA weinig staf en moet veel zelf doen.

de leerlingenraad systematischer voeren.

‘Lerarenzelfbestuur5 en een platte

worden. Dat ga ik hier doen, dat is mon-

organisatie vloeien logisch voort uit de

tessori inbrengen in de vrijeschool.

Ze moeten een serieuze gesprekspartner

oordeelsvermogen. Zwart wit gesteld gaat het om keuzes. Zoals: moeder en kind bespreken in de supermarkt wat ze die avond zullen eten. Een hamburger, spaghetti, pizza? En het wordt uiteindelijk

Het centrale begrip voor Dohmen in levenskunst is zelfzorg, maar dan in de brede zin van het woord. ‘Het gaat ook om bezorgdheid, zorgen voor, aandacht, oefenen en trainen, oriëntatie op het goede. Zorg voor jezelf en voor een goed leven houdt op de eerste plaats in dat je over zelfkennis beschikt, dat je nadenkt over jezelf. Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? In welke context beweeg ik en waar ga ik naartoe? En vooral ook: waar sta ik nu?

5 De Vrije School Utrecht is de eerste school in Nederland waar de zeggenschap over de school formeel in handen is van de leerkrachten en overige medewerkers en wel in de vorm van een coöperatie.

4

Wiebe Brouwer op praktijkbezoek Foto: Roos van Genderen

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

13

De Kwestie

De Kwestie

k Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen

Montessorianen zijn onvoldoende op de hoogte van de ontwikkelingen bij andere vernieuwingsscholen. Samenwerking met deze vernieuwingsscholen zou de inhoud en positie van het montessorionderwijs wel eens sterker kunnen maken

Wat zijn wezenlijke kenmerken van voortgezet montessorionderwijs (vmo)? Maria Montessori was bepaald niet optimistisch over de mogelijkheid om schools onderwijs te geven aan pubers. Zij zitten in een heftige fase, waarin feitelijk een ‘hergeboorte’ van hun persoonlijkheid plaatsvindt, zowel psychisch als lichamelijk.

De afgelopen jaren heb ik op diverse conferenties van Montessori Europe (zie www. montessori-europe.com) deelgenomen aan workshops en discussies hierover. De fundamentalisten (vooral uit de VS en Duitsland) kregen daarbij regelmatig het etiket ‘monte-sauriërs’ opgeplakt, de vrijzinnigen (wij Hollanders) werden soms weggezet als pleitbezorgers van ‘monte-something’. Niet zo vreemd als je bedenkt dat het montessorionderwijs in Nederland zich minder sterk onderscheidt van het overige onderwijs dan elders. In Duitsland kreeg ik het gevoel dat we er niet echt bij hoorden als we niet snel een Erdkinderheim op het platteland zouden realiseren.

Dat gevoel was met name sterk in Bad Honneff, waar David Kahn (VS) een sterk pleidooi hield om pubers weg te halen bij hun ouders en een paar jaar te laten doorbrengen op een school/boerenbedrijf op het platteland. Niet echt een realistisch perspectief waar we in Nederland warm voor lopen.

Margot Schreurs Lid NMV-sectie Het jonge kind Werkzaam bij Korein

Hier moest ik aan denken toen ik het thema en onderwerp van deze Kwestie toegestuurd kreeg: ‘Samenwerken om je eigen positie te versterken’. Mijn advies: zeker, ga samenwerken. Maar ga vooral met elkaar in gesprek over hoe we vanuit ons concept invulling kunnen geven aan de ontwikkeling van kinderen. Werken ‘vanuit het perspectief van het kind’ betekent voor mij goed observeren, kijken naar wat de kinderen nodig hebben. Kinderen zijn nu al wereldburger en moeten straks als volwassen burgers, met al hun talenten, een waardevolle bijdrage gaan leveren aan deze wereld. In een steeds sneller veranderende wereld zijn we het aan onszelf verplicht om ons steeds af te vragen of we het juiste en optimale doen voor de kinderen. Als we daarvoor open staan en dat kenbaar maken, dan versterken we onze positie.

Maar wat dan wel? Met onze vmo-scholen hebben we de missie ‘Help mij om zelf te leren voor het leven’ uitgewerkt in zes kenmerken: Leren met hoofd, hart en handen, binnen en buiten school (eigen bedrijfjes opzetten?), met ruime keuzemogelijkheden, in samenwerking met andere leerlingen, waarbij ik leer te reflecteren op mijn leerproces en samenhangen en verbanden ontdek. Deze kenmerken hebben we ook vertaald in docentencompetenties en criteria voor montessoriaans lesmateriaal. Deze ambities zijn niet exclusief voor montessorionderwijs.

Stop daarom niet te veel energie in wat Maria Montessori zelf voor ogen had als vervolg op het basisonderwijs, maar probeer vanuit haar geest en geschriften te onderzoeken en te ontwerpen wat het in de tegenwoordige tijd kan zijn.

14

Ik sprak nog niet zo lang geleden in de grootgrutter een directeur van de vrijeschool in Haarlem. Hij vertelde vol trots dat er weer een nieuwe vrijeschool zou worden geopend in Haarlem en dat de wachtlijsten nog steeds flink waren. Nu zijn wachtlijsten in Haarlem de gewoonste zaak van de wereld, maar op montessorischolen helaas niet. Met enige pijn feliciteerde ik hem met zijn succes en tussen de doperwten dacht ik even terug aan het succes van de vrijeschool in mijn omgeving. Kennelijk doen ze iets goed, maar wat…

Ik denk dat veel informatie-uitwisseling over dit onderwerp stopt omdat iedereen de kaarten tegen de borst houdt. Dat geldt voor de vrijeschool en voor montessorischolen. De concurrentie is er en dat zorgt voor deze houding. Daar komt nog bij dat we eigenlijk te weinig in contact zijn met elkaar. Zelfs met het reguliere onderwijs. Het is vaak al lastig om met elkaar overeenstemming te krijgen over huisvesting, laat staan dat het over onderwijsinhoud gaat.

Egbert de Jong Algemeen directeur Montessorivereniging

Montessori Magazine

Maarten Stuifbergen Groepsleraar Montessorischool Leidschenveen Montessoriopleider Haagse Hogeschool Studiebegeleider Hogeschool Leiden Student onderwijswetenschappen Open Universiteit

Haarlemmermeer

Zou zo’n dialoog wat op kunnen leveren? We vinden het allemaal belangrijk dat alle kinderen goed onderwijs krijgen. Of die nou op een montessorischool zitten, een vrijeschool, een dalton- of een reguliere school, dat moet in de basis niet uitmaken.

We weten: kennisdeling is kennisvermeerdering. Laten we de kennis delen. Ik ben daar voor omdat ik denk dat het onderwijs daar beter van wordt.

Dan moeten we wel meer open staan voor elkaar. In de Haarlemmermeer worden er open dagen gegeven voor de beroepsgroep. Wij stellen onze montessorischool open voor andere in het onderwijs werkende professionals. Er komt bijna nooit iemand.

Maar we steken de hand uit. Als iedereen dat doet komen de ontmoetingen vanzelf.

En dan gaan we met elkaar vooruit. Goed voorbeeld doet goed volgen.

nummer 1 | jaargang 39

Mijn eerste kennismaking met de vrijeschool is al weer bijna twintig jaar geleden. Mijn zoon zat op de montessorischool, maar die keuze had ik voor mijn driejarige dochter bij de peuterspeelzaal niet. De peuterspeelzaal die ik kreeg toegewezen was gekoppeld aan de vrijeschool. Tussen montessorischool en vrijeschool zag ik verschillen. Mijn zoon werd gestimuleerd om zoveel mogelijk dingen zelf te doen. Als hij naar buiten ging legde hij zijn jas op de grond, en stak zelf liggend op de grond zijn armen door de mouwen. Zo trok hij zijn jas aan. Kinderen op de vrijeschool liepen daar naar de leerkracht, die de jas netjes aandeed. Voor beide benaderingen hadden de leerkrachten een goed onderbouwde uitleg die aansloot bij het onderwijsconcept en de waarden waarvoor ze stonden op deze school. Kort gezegd was het bij de montessorischool van belang dat kinderen snel zelfstandig werden, bij de vrijeschool was het uitgangspunt dat kinderen pas dingen hoeven te doen als ze daar rijp voor zijn, zij moeten niet te snel aan eisen voldoen. Dat een kind op de grond gaat liggen om de jas aan te doen was voor de vrijeschool een duidelijke indicatie dat het kind er nog niet rijp voor is. Als ouder zag ik op beide plekken jonge kinderen die genoten van deze situatie en de omgang met de leerkracht en de omgeving. Ze waren ontspannen. Maar ik zag in beide gevallen ook kinderen die zich bij de aanpak niet prettig voelden.

Montessori Magazine

Een belangrijk aspect in de dialoog over onderwijsvernieuwing vandaag de dag is de toekomst. Een mistige horizon waar we weinig van weten, maar veel mee bezig zijn.

Onze taak is complex: kinderen voorbereiden op deze toekomst met al haar grillige veranderingen.

Hoe maken wij de juiste keuzes? Hoe scherpen wij ons pedagogische kompas? Stroken onze identiteit en onze missie met de stortvloed aan onderwijsinnovatie? Een deel van het antwoord vinden we wellicht in een duurzame samenwerking.

Sinds een paar jaar woon ik naast een vrijeschool voor basisonderwijs. Jaarlijks rond 11 november wordt Sint Maarten gevierd met een lichtjesparade op het schoolplein, waarbij een kind verkleed als Sint Martinus de fluwelen mantel in tweeën scheurt met de onsterfelijke woorden: ‘Je hoeft niet alles te geven wat je hebt, als je maar kunt delen’. Na dit schouwspel lopen alle kinderen mooi verkleed met zelfgemaakte lampions langs de huizen.

Er vallen veel verschillen aan te wijzen tussen montessorischolen en vrijescholen. Je zou het kunnen hebben over de fase waarin het kind kennismaakt met cognitieve vakken als taal, lezen en rekenen, over de opbouw van de groepen, de inrichting van de lokalen en specifieke vakken die opgenomen zijn in het onderwijsaanbod.

Aan de andere kant gaan beide onderwijsvormen - uiteraard allebei op eigen unieke wijze - uit van de leerbehoeften van het kind en wordt het kind in beide filosofieën gezien als geheel.

Het is in het veranderende onderwijslandschap interessant om te zoeken naar overeenkomsten in plaats van naar verschillen, zonder je onderwijskundige identiteit overboord te gooien.

Misschien is in dit licht de tekst van Sint Martinus zo gek nog niet: ‘Je hoeft niet alles te geven wat je hebt, als je maar kunt delen’.

Ik zou het SOVO (samenwerkingsverband van organisaties voor vernieuwingsonderwijs) willen uitnodigen om het initiatief te nemen en met zoveel mogelijk vernieuwingsscholen het onderwijs van vandaag te verbinden met de wereld van morgen.

Laten we dan starten met deze wijze raad van Rudolf Steiner: ‘In de opvoeding en het onderwijs van de toekomst moet in het bijzonder waarde worden gehecht aan de vorming van wil en gemoed’.

nummer 1 | jaargang 39

15

m

o

Vereniging

Montessori op weg

Overzicht werkzaamheden MKC Annette de Deken

Wilke Vos bestuurslid NMV, voorzitter sectie Basisonderwijs, voorzitter commissie Communicatie

Vorige week sprak ik een collega

straks informatie halen en informatie

Het NMV-bestuur overlegt jaarlijks met

tijdens een overleg. ‘Goh’, zei ze, ‘ik

delen. De MM-nieuwsbrief komt er

de inspectie. Inspecteurs informeren

wist niet dat er zoveel gebeurt binnen

op, een directe link naar montesso-

ons over nieuwe ontwikkelingen bij de

de NMV.’ Jarenlang stond zij langs de

rinet met een keur aan discussies en

inspectie en wij informeren hen over

een nieuwe wet over onderwijs en

montessoriaan en ik doe het anders

zijlijn van de vereniging en vroeg zich

werkjes. En natuurlijk een link naar het

hoe zij naar ons onderwijs kunnen kij-

ontwikkeling voor kinderen van 0-18

binnen de wettelijke kaders!’ Bestu-

af wat onze vereniging doet. Ze sprak

‘snelle’ nieuws via Facebook. Mooi om

ken en wat zij bij ons kunnen verwach-

jaar. Er nu al wordt flink gespeculeerd

over een stoffig imago, over strenge

zo met elkaar onderwijs te kunnen ma-

ten. Om inspecteurs goed voorbereid

over verplichte vorming van integrale

eisen en over de vraag: wat doet de

ken. Dat is ook nu allemaal te volgen,

naar montessorischolen te kunnen

kindcentra. Het MKC heeft de opdracht

het MKC in schooljaar 2016-2017

vereniging voor mij? Nu zij zelf deel-

vooralsnog los van elkaar.

laten gaan heeft een werkgroep binnen

gekregen om met inachtneming van

weer een 24-uurs conferentie organise-

de inspectie in 2014 een document

deze ontwikkelingen een nieuwe

ren voor directeuren in het basis­

neemt aan een NMV-werkgroep ziet

16

Vereniging

• Per 2020 komt er hoogstwaarschijnlijk

bijeenkomst met als titel: ‘Ik ben

ren krijgen hiervoor een uitnodiging.

• In navolging op eerder succes mag

ze de dynamiek en de veranderingen

Op initiatief van de commissie Com-

over het montessorionderwijs geschre-

manier van visiteren en een passend

waaraan gewerkt wordt. Eerder was het

municatie heeft Els Wasmann het

ven. Ook heeft het bestuur afgespro-

visitatiedocument te ontwikkelen voor

haar lastig uit te leggen dat de NMV

boekje ‘Kiezen voor montessori’ ge-

ken dat lector vernieuwingsonderwijs

peuterspeelzaal, primair onderwijs en

cursussen vallen onder verantwoorde-

bloeit, dat er veel initiatieven zijn en

schreven. Deze NMV-uitgave beschrijft

Patrick Sins voor het montessorionder-

Met de start van dit schooljaar is het MKC

montessoriopleiding.

lijkheid van het MKC. De cursus voor

dat we als vereniging initiatieven van

helder de ontwikkelingsfasen van een

wijs gaat werken.

verder gegaan met een aantal werkopdrach-

scholen waarderen. Wat gebeurt er

kind, zeven redenen om te kiezen voor

zoal? Ik geef een kijkje in de keuken.

montessori educatie en vaardigheden

Ook buiten de NMV gebeurt er veel

die we in de 21e eeuw nodig hebben.

in het montessorionderwijs. Zo heeft

• Er komt een kindwerkdossier voor

onderwijs.

• Door de NMV erkende montessori­

interne schoolbegeleiders is gestart in

ten en het heeft een aantal nieuwe opdrach-

kinderen van 2-12 jaar. Hiermee kun-

september 2015. De schoolleiderscur-

ten mogen ontvangen. Een overzicht.

• Het MKC heeft een overzicht gemaakt

nen kinderen bewijzen verzamelen dat

sus van de montessori-academy start

ze de noodzakelijke ontwikkelstappen

in januari 2016. Doelgroep: school-

doormaken en nog veel meer. Het

leiders zonder montessoridiploma

De eerste prioriteit van het NMV-be-

De secties Het jonge kind en Basison-

Ave-IK samen met Nienhuis een

met schoolkenmerken. Scholen kunnen

stuur is de activiteiten binnen de NMV

derwijs werken aan hun integratie. Dat

nieuwe taalset ontwikkeld, volgens

dit gebruiken om de vernieuwingsbe-

streven is het dossier klaar te hebben

die al op een montessorischool of

met leden en scholen te communice-

klinkt niet spannend, maar heeft wel

mij een groot succes. Juist dit soort

hoefte van hun eigen school in kaart

in november 2016.

–kinderdagverblijf werken of die dat

ren. Via het magazine, montessorinet

consequenties voor de toekomst van

initiatieven verwelkomen we. Net zoals

te brengen daarbij een gelijkgestemde

en de MM-nieuwsbrief. Onze NMV-

het montessorionderwijs. Integratie

iedere leraar zelfwerkzaamheid van de

montessorischool te zoeken. De

besturen van montessorischolen het

het artikel van Martine Lammerts

commissie Communicatie bereidt de

van de peuter in het basisonderwijs

leerling waardeert, zo verwelkomt de

scholen kunnen elkaar adviseren en

lastig vinden om montessoriaans om

over vernieuwing van de montessori-

integratie voor van montessori.nl en

biedt goede mogelijkheden om te

vereniging initiatieven van scholen en

ervaringen delen. Het overzicht met

te gaan met wettelijke eisen. Het MKC

cursus leraren basisonderwijs.

montessorinet. Daar kan iedereen

werken naar een integraal kindcentrum

instanties in het montessorionderwijs.

schoolkenmerken staat sinds septem-

organiseert op 9 december 2015 een

gebaseerd op de montessoripedago-

Montessorionderwijs leeft. Wat ben ik

giek. Het Montessori Kenniscentrum

blij dat ik mijn collega tegenkwam die

(MKC) gaat voor het montessorionder-

opmerkte dat er zoveel gebeurt in de

voor montessorileerkrachten wordt ingrij-

wijs de hobbels benoemen en de weg

vereniging. Dat er zoveel nieuwe ont-

pend veranderd. De nieuwe cursus

bereiden. Schoolbesturen en kinderop-

wikkelingen zijn waarmee we werken

vangorganisaties willen met elkaar de

aan de toekomst van kinderen in het

start in september 2016.

• Het MKC heeft een begeleidingstraject

schotten weghalen, zodat er straks (in

montessorionderwijs.

• Het MKC hoort regelmatig dat

graag willen gaan doen. En zie ook

ber 2015 op montessorinet.

• De inhoud en de duur van de opleiding

ontwikkeld voor scholen die willen gaan werken met het wiskunde montessori

2020) veel meer mogelijk is.

En het MKC doet meer. Annette de De-

En misschien heb jij wel een mooi idee

basisonderwijs (wmbo). De scholen

ken toont in dit magazine een overzicht

om het montessorionderwijs nog beter

kunnen begeleiders inschakelen die

van de activiteiten. En Martine Lam-

te maken?

op de hoogte blijven van de nieuwste

merts gaat dieper in de ontwikkeling

ontwikkelingen en die ondersteunen bij

van de nieuwe montessoriopleiding.

het delen van ervaringen met wmbo.

Die staat na jarenlang praten in de

De namen van deze begeleiders kunt

steigers. Het streven is dat diverse ho-

u per 1 november vinden op de NMV-

gescholen in schooljaar 2016-2017 kun-

website montessori.nl.

Verbeterbord met doelstellingen in MKC-werkruimte bij de VBS in Den Haag.

nen starten met de nieuwe opleiding.

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

17

m Vereniging

Column

Montessoricursus op maat Martine Lammerts

Het Montessori Kenniscentrum (MKC) werkt in opdracht van sectie Basisonderwijs (Bao) met de sectie Ontwikkeling, begeleiding en opleiding (Obo) aan een vernieuwde montessoricursus voor leraren. Een klankbordgroep met opleiders en leden sectie Bao steunt het MKC door kritisch mee te kijken met de ontwikkelingen.

18

Op advies van de klankbordgroep heeft het MKC een visiestuk (in ontwikkeling) geschreven over de nieuw vorm te geven montessoricursus, vanuit drie begrippen die binnen montessorionderwijs en -opvoeding in de 21e eeuw centraal staan: individualiteit, medeburgerschap en duurzaamheid.

Bij deze begrippen stellen de ontwikkelaars van de nieuwe cursus zich de vragen: ‘Waartoe leiden wij op?’ en ‘Hoe leiden wij op?’

‘Wij’, dat zijn de opleiders van de montessorileraren annex -opvoeders. Hoe leiden de opleiders de leraren het beste op? De vraag is dan: wat moeten goede montessorileraren kunnen? Tijdens de bijeenkomsten in september heeft het MKC voorgesteld om van zeven montessoriaanse competenties (de oude bekwaamheidseisen) terug te gaan naar drie: vakinhoudelijk bekwaam, vakdidactisch bekwaam en pedagogisch bekwaam1. Deze competenties zijn onlosmakelijk verbonden met kennis, vaardigheden en een professio-

nele montessoriaanse houding. Bij een montessoriaanse houding hoort dat de leraar zich verantwoordt over activiteiten en handelingen, zoals we dat ook de kinderen aanleren.

De nieuwe montessoricursus moet hier invulling aan geven en tegelijk rekening houden met de kennis, vaardigheden en houding die een leraar al in huis heeft. En de opleiding moet de leraar de kans geven zoveel mogelijk de twee leeromgevingen, opleiding en praktijk, te benutten.

Uitgangspunten nieuw opleidingsplan Tijdens de sessies in september zijn de volgende uitgangspunten voor het nieuwe opleidingsplan geformuleerd: • Maak de cursist de ontwerper van het eigen leerproces.

• Bied de cursist keuzemogelijkheden om zich te ontwikkelen.

• Leer de cursist het leren te verantwoorden.

• Leer de cursist vragen te stellen en feedback te geven.

• Demonstreer en leer de cursist de essenties van de montessorimaterialen en -didactiek .

• Behoud de montessori-identiteit en formuleer specifieke montessoribasisbekwaamheden.

• Verbind wetenschappelijk onderzoek aan de montessoripraktijk.

Al met al trokken de deelnemers aan de bijeenkomsten de volgende conclusies: • Het MKC heeft de keuze om terug te gaan van 7 naar 3 montessoricompetenties helder onderbouwd en de klankbordgroep, de secties Obo en Bao zijn het hier mee eens.

• Wij hebben duidelijk voor ogen wat montessoribasisbekwaam betekent.

Een leraar basisonderwijs met pabo­ diploma is weliswaar een professional en startbekwaam, maar niet bekwaam als montessorileerkracht.

• Kennis, vaardigheden en houding kunnen zich in verschillende stadia ontwikkelen van startbekwaam langs basisbekwaam naar vakbekwaam.

1

• Het ontwikkelen van bekwaamheden verschilt in duur en dat vraagt flexibiliteit in de organisatie van de opleidingen en de werkomgeving.

• De student bewijst de ontwikkelde bekwaamheden vanuit 3 actoren: vanuit zichzelf, de opleiding en de werkomgeving.

• De opleider richt de cursus in en de cursist (de leraar) is verantwoordelijk voor de eigen ontwikkeling.

• Het huidige montessori-examenreglement vraagt hiermee om een herijking.

Femke Cools

Donderdag 10 september jongstleden

elkaar te zetten. En de tools die daarvoor

Dan moeten wij leraren buiten de

bezocht ik de onderwijsavond van het

nodig zijn, zijn ervaringen. Veel en gevari-

lijntjes durven kleuren. We moeten

NIVOZ1, de eerste van zes dit schooljaar.

eerde ervaringen die ervoor zorgen dat de

durven loslaten, fouten maken en

Ze inspireren mij altijd, deze waarde­

hersenen blijvend aangesproken worden.

vooral durven om het niét te weten.

volle avonden. Even stilstaan bij je

Want, zo zegt Mieras, in het brein is het

Daarin hebben leraren mijns inziens

vak, je overtuigingen, je waarden. Stille

een zaak van ‘meedoen of eruit liggen’.

een belangrijke voorbeeldfunctie. Door

reflectie, maar ook ruimte voor dialoog,

Daarmee doelt hij op de hersenverbin-

jezelf kwetsbaar, open en lerend op te

zodat je je overpeinzingen kunt delen en

dingen die aangesproken moeten blijven

stellen laat je aan kinderen zien wat een

ideeën kunt bijslijpen.

worden, anders vallen ze weg.

basisvoorwaarde voor ontwikkeling is.

Ik had speciaal zin in deze avond

Wij leraren moeten ervoor zorgen dat we

de essentie. Kinderen nieuwsgierig

omdat Mark Mieras zou spreken en ik

kinderen de ruimte geven voor het ver-

maken lukt het best als ze al een klein

mooie verhalen had gehoord over deze

krijgen van hun tools, hun ervaringen. De

beetje weten van het onderwerp, nét ge-

enthousiaste wetenschapsjournalist en

school is een belangrijke plek waar kin-

noeg om gemotiveerd te raken méér te

natuurkundige. Hij is gespecialiseerd in

deren kunnen bouwen aan hun systeem.

willen weten. Kauwen we alles voor – is

hersenonderzoek en als ik dat van tevo-

Daarbij benadrukt Mieras dat het niet

de kennis eenvoudigweg te downloaden

ren niet had geweten, dan was het me

gaat om downloaden op de harde schijf,

voor kinderen – raken we hun aandacht

wel meteen duidelijk geworden. Bij bin-

maar zelf intensief betrokken zijn bij het

kwijt. Geven we te weinig input, raken

nenkomst viel mijn oog namelijk direct

leerproces. Kinderen zijn kleine weten-

ze bij voorbaat al niet betrokken. Het

op een brein, liggend op een hoge slanke

schappers. Ze leren door bewust en on-

gaat om blijven zoeken naar de balans.

sokkel, midden in de zaal. Mijn hart

bewust hypotheses te stellen die ze al van

Om het geven van het juiste lesje op

maakte een sprongetje. Ik voelde me als

baby af aan onderzoeken, door dingen

het goede moment, aan de groep, of

een kind aan de start van een kosmische

uit te proberen en daar vervolgens van te

aan dat ene kind. En dat elke dag weer

les: nieuwsgierig, vol verwachting en met

leren. Het brein zorgt goed voor zichzelf,

opnieuw. Jezelf als leraar blijven uitvin-

honger naar nieuwe kennis.

aldus Mieras. Het is altijd op zoek naar

den en daar ook van genieten, dat is de

de afwijkingen, zodat het daardoor kan

beste leraar volgens Mieras. Ik ben het

leren en inzichten kan vergroten.

roerend met hem eens!

De nieuwsgierige levenshouding vormt

Ook stellen de deelnemers dat de nieuwe opleiding zowel tussentijds door studenten en opleiders, als jaarlijks door de secties Bao en Obo geëvalueerd moet worden. Het is de bedoeling dat de nieuwe vorm van opleiden van start gaat in schooljaar 2016-2017.

Het MKC dankt de sectie Obo en de klankbordgroep voor twee goede, inhoudelijke en inspirerende bijeenkomsten. Zij hebben prima bouwstenen geleverd voor de twee belangrijke documenten over basiscompetenties en visie.

Het MKC werkt het visiestuk en de competenties inhoudelijk verder uit. Zij verspreidt de resultaten via de secties.

De volgende klankbordsessie is op 16 december en tussentijds vindt er afstemming plaats met de secties Bao en Obo. Heeft u vragen en/of wilt u input leveren, mail dan naar martine.kenniscentrum@montessori.nl

Mijn honger werd gestild. ‘We hebben een tropisch regenwoud in ons hoofd.’

Daar wilde ik natuurlijk meteen het fijne van weten en gelukkig werd mijn leerbehoefte meteen bevredigd toen Mieras een prachtig minicollege gaf over de 90 miljard hersencellen en biljarden verbindingen in ons hoofd; net zoveel als alle blaadjes in het Amazonegebied. Ik hing aan zijn lippen. Hij vertelde enthousiast, legde ingewikkelde materie eenvoudig uit, maakte ons aan het lachen, zette ons aan het werk, liet ons ervaren wat

Dit is een samenvatting van een artikel van

voor spel onze hersens kunnen spelen.

Mieras stelde ook een aantal misverstan-

Martine Lammerts. Het uitgebreide artikel is te vinden op montessorinet

den aan de kaak. Zoals het idee dat kinde-

http://j.mp/3-competentiegebieden-genoeg

ren voorgeprogrammeerd zouden zijn om allerlei kennis in verschillende laatjes te stoppen. Kinderen worden echter geboren met een gereedschapskist om zichzelf in

Richtpunt is de nota: Voorstel bekwaamheidseisen van ‘Onderwijs Coöperatie’ 2014.

Montessori Magazine

Buiten de lijntjes kleuren

1

nummer 1 | jaargang 39

NIVOZ: Nederlands instutuut voor onderwijs- en opvoedingszaken

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

19

j

Internationaal

Column

Help mij het zelf te doen!

Jongeren ‘herleven’ tragedie Srebrenica

Quincy Elvira Docent management & organisatie en economie aan het

Simone Heinen en Arne van Rooijen

Montessori Lyceum Amsterdam; lerarenopleider en onderzoeker aan de Radboud Docenten Academie in Nijmegen

Alsof zij in de schoenen staan van machteloze Dutchbatters of van de Bosnische Alma Mustafic die haar vader moest achterlaten bij de Serviërs, zo beleven

Wanneer heb je voor het laatst een les

dus dan maar niet observeren! Gevolg:

Ik hoor het je zeggen: ‘Ik wil graag

jongeren uit Nederland en uit Bosnië de

van je collega geobserveerd? Wan-

deur dicht en je bent koning of koningin

van mijn collega’s leren, maar school

Bosniëconferentie in scholengemeenschap

neer heb je voor het laatst een collega

in je eigen veilige koninkrijk, de klas. Met

is slecht ingericht voor het leren op

Pantarijn in Wageningen op 4 en 5 juni.

gevraagd om je les te observeren en

als gevolg, de ‘stel-modus’ of ‘norma-

de werkplek. En daar kan ik niets aan

Het is twintig jaar nadat in Srebrenica meer

te voorzien van feedback? Ik durf te

tieve praktijkman/vrouw modus’ – ik doe

doen!’ Daar heb je zeker een punt. In

dan 7000 jongens en mannen omkwamen.

voorspellen, en ik beperk me tot de

het al jaren zo…., ik vind dat…., het is

de nota ‘Het montessorionderwijs in

Simone Heinen en Arne van Rooijen, leer-

gangbare praktijk van vo-scholen, dat

toch logisch dat…– overheerst in plaats

de 21e eeuw’ van het Wetenschappelijk

lingen van Pantarijn, doen verslag.

die keren op minder dan één hand te

van de vraagmodus – hoe doe jij …..?

Bureau van de NMV worden de con-

tellen zijn. Hoe komt dat nou?

waarom doe jij dat zo? waarom werkt

touren beschreven over wat montesso-

datgene wat jij doet....?

rionderwijs in de 21e eeuw zou moeten

‘Tijdens de conferentie ontmoeten we mensen die we in de normale lessen nooit tegen komen. Wij, dat zijn ongeveer

Foto: Hans Brandwacht

100 leerlingen van Pantarijn, van het Lek

20

Uit literatuurstudie1 blijkt dat docenten een hoge mate van psychologische

Vragende mensen kunnen geholpen

aandacht aan professionalisering van de

veiligheid ervaren op hun werkplek. Door

worden. Sterker, vragen zijn de basis voor

docent, toch cruciaal in het onderwijs-

zijn. Helaas besteedt deze nota weinig

en Linge College uit Culemborg en van

niet het juiste pasje bij zich had. Hij werd

voor ontspanning. In de stralende zon

niet bij elkaar in de klas te kijken voelen

het montessoriadagium ‘help mij het zelf

leerproces. Want hoe moet de manager

het Titus Brandsma College uit Oss. We

vermoord. Het jonge meisje moest samen

worden de leerlingen verwend met de

zij zich veiliger. Ironisch, toch? Bij het

te doen’. Zonder de vragen van de leer-

(lees: teamleider/afdelingsleider) in

spreken open en vrij met Dutchbatters en

met haar moeder en zusje per bus Sre-

Bosnische keuken: negen worstjes op

observeren van elkaars lessen komen

ling zijn docenten niet nodig en kunnen

samenspraak met de directie werkple-

met experts op verschillende terreinen zo-

brenica verlaten. De zaal hangt aan haar

een stuk brood, geen typische Hollandse

overtuigingen naar boven, die onvermij-

ze de leerling niet naar de persoonlijke,

komgevingen creëren waarbij docenten

als militair historicus Christ Klep en jurist

lippen, leerlingen laten hun mobieltjes met

kost. Ook krijgen leerlingen de vraag om

delijk tot verschil van inzicht en mogelijk

creatieve, onafhankelijke en verantwoor-

optimaal van elkaar kunnen leren met

aan het Joegoslaviëtribunaal Lada Soljan.

Drie oud-Dutchbatters vertellen hoe zij die

rust. Met tranen op haar wangen toont

mee te doen met Bosnische volksdansen,

tot conflict gaan leiden. Weg veiligheid,

als uiteindelijk doel het leren van de

Alma zich dankbaar voor de aandacht

een uitnodiging die de schuchtere jon-

delijke rol in de samenleving van nu en morgen begeleiden2. Terwijl docenten

twintig jaar geleden voor een onmogelijke

en aanwezigheid van de leerlingen: “Een

gens onder druk van een docent schoor-

zelf, uitzonderingen natuurlijk daargela-

rol van de bestuurder als koersbepaler

missie stonden: de Bosnische bevolking

conferentie als deze is super belangrijk. We

voetend aannemen. Uiteindelijk doet

ten, impliciet de boodschap uitdragen: ‘ik

hierin? De huidige bestuurder vrije-

beschermen tegen de Serviërs zonder die

blijven maar zeggen dat zoiets nooit meer

iedereen vrolijk mee. Maar de aarzeling

kan het zelf wel, ik heb geen hulp nodig’.

scholen-vo NH en oud-rector van het

te provoceren. Maar hoe graag zij dat ook

mag gebeuren, maar toch gebeurt het tel-

die de jongens aan het begin hadden was

We handelen dus zelf niet volgens ons

Montessori Lyceum Amsterdam Wiebe

wilden, de blauwhelmen konden de Bos-

kens weer. De waarheid moet boven water

terecht: ze dansen niet geweldig goed.

adagium ‘help mij het zelf te doen’.

Brouwer stelde in een eerder interview

nische mannen niet beschermen. Terwijl

komen, dat is belangrijk. Blijf kritisch.”

Aan het einde van de twee dagen on-

Is dat een probleem? JA! Ten eerste:

traditionele vernieuwingsscholen een

de drie mannen over de val van Srebrenica

leerlingen te bevorderen? En wat is de

in de schoolkrant van het MLA, dat

vertellen voelen wij de onmacht die de

De conferentie is zo indrukwekkend dat

dertekenen 120 jongeren en leraren een

leerlingen zien, voelen, ruiken dat wij zelf

traditie hebben in het vernieuwen van

Dutchbatters destijds voelden. Juist omdat

docenten van het Lek en Linge college

slotverklaring1 die de organisatie van de

niet doen wat we wel van hen vragen. Ten

onderwijs. Ik hoop van harte dat ik

deze kant van dit verschrikkelijke verhaal

besluiten om ook op hun school over de

conferentie heeft opgesteld. Hierin roepen

tweede: we gebruiken het potentieel aan

hem in dit magazine (het interview met

zo weggestopt wordt, vinden de Neder-

val van Srebrenica een project te orga-

zij de overheid op om zich meer in te zet-

kwaliteit bij collega’s binnen school te wei-

Paula Leideritz) kan betrappen op een

landse VN-militairen het belangrijk dat ze

niseren. Dertig leerlingen gaan samen

ten voor Bosnië en voor de nabestaanden

nig, waardoor we het onderwijs te weinig

standpunt over vernieuwende werkplek-

dit nu wel kunnen delen: dat maakt het

onderzoek doen en een profielwerkstuk

van de tragedie van Srebrenica. Ook wordt

maken over de oorlog in Bosnië. De

benadrukt dat de Nederlandse jongeren

ontwikkelen. Dit is in lijn met Kwakman (1999)3, die stelt dat docenten de mogelijk-

leeromgevingen voor docenten.

beeld van de gebeurtenis compleet. Een van de Dutchbatters verwoordt het mooi:

bedoeling is dat op het plein van het

zelf veel kunnen doen: erover praten en

heden die er zijn om hun (vak)didactisch

Maar we hoeven niet te wachten op

“Als je een boek leest: geloof de inhoud

college een container komt te staan met

nadenken, met elkaar en met de Bosnische

handelen te verbeteren te weinig gebrui-

instituties. Ik ontving onlangs een

niet tot je alle kanten kent. Blijf toetsen.”

informatie: een lesplaats voor vooral

jeugd. Deze slotverklaring is verstuurd

ken. Docenten hebben elkaars expertise

mail van een deelschoolleider van een

leerlingen van de basisschool. Voor die

aan de Tweede Kamer, de ministeries van

nodig om hun vakdidactische repertoire te

zusterschool. Een van haar vaksecties

Gebroken gezin

scholieren is de informatie nieuw en de

Onderwijs en Buitenlandse zaken en naar

verrijken waardoor het leren, in termen van

zocht een collega om te sparren over

Het verhaal van Alma Mustafic is drama-

leerlingen van het Lek en Linge denken

verschillende Bosnische dagbladen.’

beter worden in het eigen leraarschap – dat

het curriculum. Volgende week ga ik

tisch. Ze vertelt over de blijdschap die ze

dat ze hier goed op in kunnen spelen:

wil iedereen toch? - wordt bevorderd. En

daar op bezoek en ik hoop op weder-

voelde toen ze bij Srebrenica was aange-

‘De geschiedenisboeken vertellen niet

reken maar dat de leerling hier vervolgens

zijds leren. Help mij het zelf te doen,

komen en dacht dat ze veilig was. Deze

genoeg, daarbij leren juist deze kinderen

de vruchten van gaat plukken.

dat kan alleen als we het samen doen!

blijdschap staat in schril contrast met haar

meer door ervaren dan door te lezen.’

1

http://j.mp/scholierenconferentieVO2015

pijn en verdriet toen haar vader, die in dienst was van de Dutchbatters, toch bij

Bosnische volksdans

de Serviërs moest achterblijven omdat hij

Er is tijdens de conferentie ook ruimte

Montessori Magazine

NK.Vangrieken, F. Dochy, E. Raes & Kyndt. E. (2015). Teacher collaboration: A systematic review. Educational Research Review, 15, 17-40.

Website www.montessori.nl/194/downloads.html, geraadpleegd op 9 oktober 2015 2 Kwakman, K. (1999). Leren van docenten tijdens de beroepsloopbaan: Studies naar professionaliteit op de werkplek in het voortgezet onderwijs (Dissertatie).

Katholieke Universiteit Nijmegen 1

2

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

21

Parel

Internationaal

S 22

Saamhorig Mike Louwman

In Utrecht zijn vast niet eerder zoveel

ook de goedkeurende commentaren

hun gemakje het fietspad af. Zouden

leerlingen van montessorischolen bij

van de mensen om me heen. Ik zie

ze nog even willen blijven? Of beeld ik

elkaar gekomen. En zo ja, dan niet op

leerlingen heel erg hun best doen en af

me dat in?

een frisbeeveld. Pantarijn speelt tegen

en toe met een schuin oog kijken naar

het Herman Jordancollege en doet

hun bewonderaars aan de zijlijn. Of

dat niet onverdienstelijk, voor zover

beeld ik me dat in? Let ik te veel op alle

http://alsdocent.blogspot.nl

ik iets begrijp van de puntentelling bij

leerlingen met een blauw shirt aan? De

frisbee. Aan de zijlijn staan leerlingen:

tijd vliegt voorbij. Aan het einde van de

montessorischool in Beijing. Barron:

Els Mattijssen en Ward van de Vijver

fouten gemaakt worden. In montes-

wisselspelers of, nog beter, suppor-

dag is er een prijsuitreiking. Panta-

“The Chinese have moved very fast in

ben ik samen met Els Wasmann in de

sorionderwijs mag je onderzoeken en

ters. Op andere velden worden door

rijn is tweede geworden, achter het

the past 30 years, looking at the West

zomervakantie twee weken naar China

daarbij hoort dat je fouten mag maken.

bovenbouwleerlingen van de zes deel-

Herman Jordan. Daar wordt – terecht

and saying ‘Okay, we’re going to do

– een broodje bal op gegeten, in de

better’ so they’ve taken the ideas and

gegaan. De opdracht van het Chinese trainingscentrum Esperanza2 luidde:

Zal het ons lukken om dat zó aan

nemende montessorischolen sporten gespeeld die ik wel als zodanig ken:

‘Pantarijnhoek’ van de kantine. Daarna

just gone with it.” Haar school is niet de

Chinese leraren een montessoritrai-

beurt doorgeven aan de kinderen? Aan

voetbal, hockey, volleybal, basketbal

loopt iedereen richting de eigen

enige. Er komen veel montessorischolen

ning geven voor kinderen van 3 tot 6

hun ambitie schort het niet. En als we

en badminton. Er wordt gespeeld op

schoolbus, die in één dag vertrouwd is

bij maar het probleem is dat sommige

jaar. VIVID onderwijs verzorgde vanuit

praten over motivatie om deze nascho-

tijd. Leerlingen die even rust hebben

geworden. Ik ga op de fiets naar huis

‘meer montessori’ zijn dan andere.

Nederland videohoorcolleges met the-

ling te volgen zeggen sommigen van

lopen rond om schoolgenoten binnen

en zwaai onderweg naar onze bus,

Barron: “Montessori is everywhere.

orie en Els en ik ter plekke de praktijk.

hen met tranen in hun ogen dat ze

en buiten aan te moedigen. Het niveau

waar op dat moment nog niemand in

There are thousands and thousands of

Onze eerste reis in een serie van drie

voor hun kind een betere wereld willen

zit. Achter me lopen de leerlingen op

montessorischools. Most are ‘fake mon-

was in augustus. We behandelden de

dan die waar ze zelf in leven. Blijven

tessori’ because montessori sells.” Er is

module zintuiglijk/motorisch.

de Chinese leerkrachten zo ongelofelijk

blijkbaar geen standaard waar Chinese

In februari 2016 volgen de modules

ambitieus en enthousiast als bij de eer-

montessorischolen aan moeten voldoen.

rekenen en taal voor het jonge kind.

ste module? Ik houd u op de hoogte.

Naast de AMI werkt nu ook de American

De examens zijn in de zomer van 2016.

Montessori Society (AMS) in China. De

Vanaf die tijd lopen er Chinese leraren

Nel de Groot heeft een uitgebreid

AMS heeft in april van dit jaar met de

rond in China met een Nederlands

persoonlijk verslag van deze reis ge-

Chinese Society of education een verdrag

montessoridiploma!

plaatst op montessorinet:

ondertekend om het montessorionder-

De leraren werkten enthousiast met

http://j.mp/montessori-in-china

wijs in China te helpen ontwikkelen.

materialen en met het montesso-

m

van de wedstrijden is vrij hoog, getuige

‘Montessori is hot in China’

Montessori is hot in China, de vraag

Nel de Groot

leraren mee te geven dat zij het op hun

rikindvolgsysteem, maar Els en ik En ook het kleine Nederland is actief

werkten vooral aan hun houding. In

in China: voor VIVID onderwijs van

het Chinese onderwijs mogen geen

eenkindpolitiek van de overheid, maar

voor over: sommige Chinese families

naar montessorischolen groeit. Maar

het heeft ook te maken met opdrachten

geven meer dan 30% van hun inkomen

een standaard voor montessoriaans

die kinderen krijgen. John Nylander

uit aan onderwijs voor hun kinderen,

werken is er niet. Internationale mon-

van CNN geeft als voorbeeld het

lees ik op internet. In Engeland is dat

tessoriorganisaties werken aan kwali-

verhaal van een 10-jarige jongen die

2% en in Nederland tussen de 5 en 6%.

teitsverbetering. Ook vanuit Nederland

van een gebouw van 30 verdiepingen

is er hulp. Montessoriopleiders Els

sprong omdat het hem niet lukte om

Nieuw is montessorionderwijs in China

Wasmann en Nel de Groot en trainden

een brief van 1000 woorden van zelfkri-

niet. Er zijn al duizenden montessori-

afgelopen zomer Chinese leraren in

tiek te schrijven in opdracht van zijn leerkracht1. En fouten maken, dat mag

scholen, waarbij het vooral gaat over de kinderen van 3 tot 6 jaar, maar de

Nel de Groot was 25 jaar montessorileidster op verschillende scholen. Zij volgde de

niet in het Chinese onderwijs.

kwaliteit laat te wensen over. Marlene

Montessori Kader Cursus en werd montessoriopleidster in Amsterdam.

Barron van de Association Montessori

Zij werkt vanaf 2001 voor Stichting Monton als leerkrachtenbegeleider, coach en team-

Beijing. De laatste doet verslag.

‘Chinese jeugd lijdt vaker aan depres-

The rise of alternative education in China door Johan Nylander, voor CNN Onderwijsbureau Esperanza verstevigt de contacten met montessoribewegingen in Europa. Voorzitter Mirjam Stefels van Montessori Europe heeft al kennis gemaakt met de staf van het onderwijsbureau en de op te leiden studenten.

1

2

sies en heeft minder zelfvertrouwen

Misschien komen er hierom in China

Internationale (AMI), die over de hele

coach, sinds 2010 ook als opleider van de Monton montessorinascholing. Daarbij werkt

dan hun leeftijdsgenoten elders op de

veel alternatieve onderwijsvormen van

wereld montessorileerkrachten heeft

ze samen met de Thomas More Hogeschool uit Rotterdam.

wereld. Misschien komt dit door de

de grond. En Chinezen hebben er geld

opgeleid, werkt nu op een internationale

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

23

Thema

Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt drie keer per jaar.

Redactie Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Hildi Glastra van Loon, Bob Molier (hoofdredactie en eindredactie) Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl piazza@montessori.nl

16e Montessori Europe Congres in Lublin (Polen), oktober 2015

Roghorst 184, 6708 KS Wageningen Telefoon: (070) 331 52 82

Gabriël Enkelaar (bekend van de Kwestie)

24

bezoekt sinds 2007 met veel plezier de congres-

Grafische vormgeving en advertentieverkoop

sen van Montessori Europe. Formule van het

E Media Groep B.V.

congres: enkele belangrijke lezingen, twee

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

workshops en volop ruimte voor ontmoetingen

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk

en gesprekken bij stands met montessorima-

Telefoon: (0226) 331600

terialen en posters. Dit jaar presenteerde Enke-

Fax: (0226) 331601

laar, samen met de Noorse Eva Lund, zelf een

E-mail: info@elma.nl

poster: over de Montessori Express. Het plan

Website: www.elma.nl

is om in 2020, als de Montessori Europe beweging 20 jaar bestaat, het voortgezet montessori­

Abonnementen

onderwijs in de schijnwerpers te zetten door

Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

uitwisselingsprojecten tussen vmo-scholen te

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

organiseren en met een montessoribus door

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is

Europa te toeren. Er was al veel belangstelling

mogelijk voor studenten.

in Lund. Ook meedoen? Mail naar genkelaar@

Aanmelding:

pantarijn.nl. Lees meer op montessorinet:

Per fax: (070) 381 42 81

http://bit.ly/1P7DvVp

Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

‘Dieper leren door gebruik van je handen en je creativiteit’.

Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen)

Daarover schrijft Annemarie Roël-Looijenga in

2594 AM ’s Gravenhage

haar blog op montessorinet. Hoe werkt

Telefoon: (070) 331 52 82

dat? ‘Als mensen leren met zoveel mogelijk

E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

Bezuidenhoutseweg 251-253

zintuigen, wordt er in hun brein uitgebreidere kennis opgeslagen, dan wanneer alleen maar

Websites NMV:

door horen of zien wordt geleerd. Dit komt om-

www.montessori.nl

dat meerdere hersengebieden worden benut bij

www.montessorinet.nl

de opslag van de kennis en met elkaar in verbinding worden gebracht.’ http://bit.ly/1W3be6p

Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 39-2 (februari 2016): 18 januari 2016 Kopij aanleveren: mm@montessori.nl

‘Hoe overleven we de vrijeschool?‘

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na

Artikel van Pauline Bijster in

schriftelijke toestemming van de uitgever.

De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen.

De Volkskrant: http://bit.ly/1kR3V0L

Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen.

ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 39

K

Marktnieuws

leur op school: levensbeschouwing = betekenis geven

Je eigen levensverhaal

ervaringen krijgen een plek in je levens-

Kinderen geven voortdurend betekenis

verhaal, worden in een ‘zinvol’ verband

of ‘zin’ aan alles wat ze meemaken. Ook

geplaatst. Hoe iets betekenis krijgt in je

zonder een religieuze context ontwikkelt

verhaal hangt af van de bagage die je al

iedereen op deze manier een levensbe-

hebt meegekregen en wat je hebt mee-

schouwing in wisselwerking met anderen

gemaakt. Van je eigen levensverhaal dus.

en de wereld om hen heen. Levensbe-

De betekenisgeving, dat eigen betekenis-

schouwing is het bezig zijn met beteke-

verhaal van het kind, staat bij Kleur op

nisgeving. De vraag die we met Kleur op

school centraal.

school aan kinderen stellen als we het levensbeschouwelijk gesprek voeren is

Delen van betekenissen

dan ook: Wat betekent iets voor jou?

In de maatschappij en ook in de school

Iedereen ontwikkelt zijn eigen ‘levensver-

is het delen van betekenissen belangrijk.

haal’ of ‘betekenisverhaal’. Alle nieuwe

Als je ervaart én erkent dat betekenissen verschillend zijn, en je elkaars ‘betekenisgeving’ probeert te begrijpen, kun je er meer respect voor opbrengen. De uitwisseling van betekenissen vindt plaats in ontmoeting en dialoog. De betekenis die een ander geeft kan jou weer inspireren, een spiegel voorhouden, in ieder geval: beïnvloeden. Dit geeft ook een verdieping aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.

Kleur op school verbindt “Als je de lessen volgt zoals Kleur op school ze aanbiedt, merk je dat je veel uit de kinderen kunt halen en dat de lessen wel degelijk betekenis hebben voor hun persoonlijke ontwikkeling. Het sluit heel mooi aan bij de leefwereld van de kinderen. Ze kunnen hun eigen gevoel, idee en gedachten kwijt. Er ontstaat meer onderling respect.”

Leerkracht groep 6, openbare school Arnhem

Meer informatie of een gratis proefnummer? Neem een kijkje op www.kleuropschool.nl.

Laat je verrassen door de veelkleurige geluiden die in de groep naar boven kunnen komen!

1

N IE UW

Schoolvaardigheidstoets Spelling 100% dictee: Woorden (groep 3 t/m 8) 3 en Werkwoorden (groep 6 t/m 8) Inclusief gedetailleerde foutenanalyse 3 met 18 categorieën

3 A- en B-versie voor herhaalde afname 3 Binnen 30 minuten af te nemen De SVT Spelling is onderdeel van het leerlingvolgsysteem van Boom test uitgevers

Lees meer en bestel op www.boomtestuitgevers.nl/svtspelling info@boomtestuitgevers.nl (020) 52 44 514

Groepsverblijven

NIEUW: safarikampe n in Blaricum en Vierhouten!

Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 16,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig!

• Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

36 groepsverblijven door heel Nederland

Geen verzendkosten binnen Nederland boven € 20,-

Leven gaat voor.

Alles op alles, zodat mensen met een nierziekte in leven blijven en ook echt blijven leven!

Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

nierstichting.nl