Montessori Magazine

montessori MAGAZINE

Nummer 1 Jaargang 38

Een eeuw montessori in Nederland Eerste bezoek Montessori aan Nederland Geschiedenis voortgezet montessorionderwijs Conferentie Noordwijk

Wat doet het Montessori Kenniscentrum? ‘Kosmische educatie slagader van het montessorionderwijs’ Afscheidscolumn NMV-voorzitter Cor Hoffmans

8444_POM1.indd 1

13/11/14 11:39

Inhoud

Kies voor het andere leerlingvolgsysteem!

Het leerlingvolgsysteem van Boom test uitgevers bestaat uit de Schoolvaardigheidstoetsen (SVT’s) Technisch Lezen, Begrijpend Lezen, Hoofdrekenen en Rekenen-Wiskunde. In 2015 wordt dit pakket aangevuld met de Schoolvaardigheidstoets Spelling.

Waarom toetsen met de SVT’s?

Van de redactie 1

Inhoud

Bob Molier

Van de redactie

Hoofdredacteur Montessori Magazine

Bob Molier 2

Montessoriconferentie

Was Maria Montessori schuw en verlegen, tijdens haar eerste

Openingstoespraak Jan Pieter Lokker

bezoek aan Nederland? Had zij het te druk om haar visie op voortgezet montessorionderwijs uit te werken? Maartje

4

Impressie Montessoriconferentie

Hazenoot en Wiebe Brouwer geven ons een inkijkje in haar

Bob Molier

menselijke kant. Dat de pedagogische en didactische waarden van Maria Montessori nog steeds springlevend zijn, toonde

1. Beperk uw toetskalender

burgemeester Jan Pieter Lokker van de kustplaats in zijn ope-

Met de SVT’s toetst u normaal gesproken één keer per jaar, maar een extra afname op een ander moment in het schooljaar is ook mogelijk. In de onderbouw kan het zinvol zijn om technisch lezen en hoofdrekenen twee keer per jaar te toetsen: de ontwikkeling van deze instrumentele vaardigheden gaat dan immers erg snel.

ningsrede op de druk bezochte Montessoriconferentie overtuigend aan. Wat organiseerden de NMV en de AMI nog meer vanwege ‘een eeuw montessori in Nederland’ op 24 september? Zie de impressie met foto’s en verhalen over de glazen klas, zandsculpturen, de Montessorionderwijstentoonstelling, het Huis aan Zee en niet te vergeten de borrel na afloop.

2. Bepaal uw eigen toetsmoment De SVT’s zijn continu genormeerd. Dit betekent dat u de SVT’s op elk moment in het schooljaar kunt afnemen. U bent dus niet gebonden aan vaste toetsmomenten, maar u kunt de afname plannen op het moment dat uw leerlingen eraan toe zijn.

Teamleden Montessorischool Hilversum werken aan appel Foto: Bob Molier

3. Toets wat u wilt weten 10

De voordelen op een rijtje: Op elk moment in het jaar af te nemen Methodeonafhankelijk Handmatig scoren, snel en gemakkelijk online normeren Rapportage in Cito A-E en Cito I-V, percentiel en DLE Basissets met afgepast materiaal voor scholen en RT-praktijken COTAN-ok Toegelaten door de Onderwijsinspectie, ook voor de verantwoording over uw tussenopbrengsten • In te zetten voor indicatiestelling LWOO en PrO

Column

wat kan ik vragen aan het MKC? De leden van de werkgroep

Cor Hoffmans

Kosmische educatie maken een statement: zij vinden kosmische educatie de slagader van het montessorionderwijs. De

13

• • • • • • •

Montessori Kenniscentrum (MKC) stellen zich aan u voor. Zij beantwoorden vijf vragen aan het kenniscentrum, waaronder:

9

Met de SVT’s toetst u precies wat u wilt weten. Dus geen leesvaardigheid als het om rekenen gaat: de SVT Rekenen-Wiskunde bevat voornamelijk kale sommen. En geen meerkeuzevragen als het om spelling gaat: de SVT Spelling is een 100% woorden- en werkwoordendictee.

We hebben ook nieuws van werkgroepen. De leden het

Eerste bezoek Maria Montessori aan Nederland

werkgroep schetst haar historie, haar werkzaamheden tot nu

Maartje Hazenoot

toe en haar plannen, met ‘de leraar als inspirator’.

Piazza: Irma Pieper trots op het team

Een paar vaste rubriekschrijvers keren niet terug in Montes-

Parel: Joke Werver over M.

sori Magazine. De laatste bijdragen van B@s (Bas Moll, column) en San Helfferich (De Kwestie) stonden in het

14

Historie VMO

julinummer. De laatste column van Jules (Jansen) verscheen

Wiebe Brouwer

al eerder en dit keer schrijft voorzitter Cor Hoffmans zijn afscheidscolumn. Wij danken Bas, Jules, San en Cor voor

17

Column

hun bijdragen, de afgelopen jaren!

Vrijheid in verbondenheid

Een paar opvolgers zijn al bekend. Femke Cools (lerares

Femke Cools

Montessorischool Nijmegen) schrijft columns en Gabriël Enkelaar (teamleider onderbouw Pantarijn Wageningen)

18

MKC

reageert op De Kwestie. Een opvolger van Jules stellen wij

Annette de Deken, Debbie van der Burgh,

later aan u voor en waarschijnlijk is als u dit leest de nieuwe

Martine Lammerts

voorzitter van de NMV bekend. Wij houden u hierover via montessorinet en de MM-nieuwsbrief op de hoogte.

20

Werkgroep Kosmische educatie Ton van der Heiden

Bent u geïnteresseerd?

Bestel dan het gratis informatiepakket op www.boomtestuitgevers.nl/leerlingvolgsysteem of maak een afspraak met ons bij u in huis via klantenservice@boomtestuitgevers.nl

Wij komen graag bij u langs!

Tenslotte krijgt u naast het colofon een klein voorproefje van artikelen over de kracht van het montessorionderwijs en over

22

De Kwestie

de Blue Mountains School in India. Voor de complete artike-

Wat willen leraren met ICT in het onderwijs bereiken

len verwijzen wij naar montessorinet.

Gabriël Enkelaar, Tessa Wessels, Els Wasmann-Peters, Egbert de Jong

Al is ons magazine te klein om alles artikelen te plaatsen, digitaal hebben we genoeg ruimte. Dus ook uw bijdragen zijn wel-

24

Colofon

kom! Heeft u nieuws of een verhaal? Mail uw idee naar mm@ montessori.nl. Stuur uw verhaal over dat mooie moment van

Voorblad: Montessoriconferentie: Glazen Klas op de boulevard

de dag aan parel@montessori.nl of ga op de zeepkist staan

Foto Rolf van Koppen

en meld uw dringende boodschap bij piazza@montessori.nl.

1

Vereniging

de innerlijke wil hebben om hun zelfstandigheid te veroveren. Kinderen die willen leren om alles zelf te kunnen doen en van volwassenen niet meer

Openingstoespraak door de burgemeester van Noordwijk, Jan Pieter Lokker

verwachten dan dat zij hen daarbij

Montessoriconferentie 24-09-2014

zin is Maria Montessori’s leer actueler

zullen helpen.

Maria Montessori stelde de mogelijkheden van het kind centraal en was daarom een typische vertegenwoordiger van de ‘eeuw van het kind’. Daarbij stond vooral het kunnen van het kind centraal. In die dan ooit. Is de kerngedachte van de participatiesamenleving niet dat

Montessorianen

kinderen, maar ook kinderen met een

Maar zij was Italiaanse en zij is dat

mensen veel meer zelf kunnen doen? Ja,

Door u zo aan te spreken lijkt het wel

beperking.

altijd gebleven. In 1870 geboren en

zelf moeten doen, omdat de overheid,

volwassen geworden tijdens het Fin

haar traditionele ‘vaderlijke’ gezag

alsof ik met een kerkgenootschap te

2

maken heb en een groep gelovigen

Vandaag eert u het gedachtegoed van

de Siècle, heeft zij de Grote Oorlog

en invloed minder wil laten gelden.

toespreek die lid is van de kerk van

een bijzondere vrouw. Een vrouw die

meegemaakt. Een van de meest

Immers, de moderne, mondige mens

Maria Montessori. Ik kwam op deze

het aandurfde om tegendraads te

gruwelijke oorlogen die de wereld ooit

weet zichzelf heel goed staande te

gedachte door het lezen van een

zijn. Overtuigd als zij was een nieuwe

heeft gekend. Een oorlog die tevens het

houden in onze complexe samenleving.

opmerkelijke passage uit het boek

boodschap te hebben voor de wereld.

begin van een nieuwe eeuw markeerde,

van Marjan Schwegman, waar zij

Tegendraads en ook tegen de tijdgeest

maar nog niet van een echt nieuwe

Natuurlijk blijft de vraag brandend

schrijft over de woning van Maria

in. Om als vrouw een leidende positie

tijd. Want na de moeizame jaren

actueel hoe je kinderen het beste

Montessori in Amsterdam en waar zij

in te nemen in een domein dat vooral

twintig en dertig brak opnieuw een

op die volwassen situatie kunt

gedurende de laatste jaren van haar

door mannen werd gedomineerd.

wereldoorlog uit die Maria gelukkig

voorbereiden. We leven in een tijd

leven regelmatig verbleef. Zij schrijft

Bovendien beschouwde zij de hele

in alle vrede en op grote afstand heeft

van ongekende welvaart, talrijke

daar: “Hier heerst de goddelijke Maria

wereld als haar domein en werkveld:

gevolgd. Eenmaal teruggekeerd naar

verleidingen en mogelijkheden en

die als een komeet door het universum

om haar idealen uit te dragen reisde

de ruïnes van het oude Europa heeft

dat allemaal tegen een decor van

suist en aan elke aardse begrenzing

zij de hele wereld af. En dat in een tijd

zij onvermoeibaar haar strijd voor een

onduidelijke of vage normen en

ontsnapt.” Welnu, u staat gelukkig

waarin bekrompen nationalisme en

betere wereld voortgezet en het kind

waarden. Veel ouders weten het ook

met beide benen op de grond om de

politiek absolutisme hoogtij vierden.

daarin een centrale plaats gegeven.

niet meer. Hun kinderen zijn te dik,

opdracht van Maria, in en buiten het

Niet voor niets ontvluchtte zij het Italië

Zij geloofde heilig in de vitaliteit en

drinken te veel en dan ook nog op veel

klaslokaal, uit te voeren.

van Mussolini.

kracht van kinderen. Kinderen die

te jonge leeftijd. Zij zwerven van jongs af aan in alle uithoeken van de digitale

3

Foto: Rolf van Koppen

Van harte welkom in Noordwijk.

wereld, waar zij allerlei avonturen

De plaats waar Maria haar reis is

beleven, maar ook onbeschermd de

begonnen naar een voor ons onbekend

meest bizarre ontdekkingen doen. Zij

Montessori serieus moeten nemen

belangrijk…. van betekenis willen zijn

universum. Op haar grafsteen lezen wij

leven als het ware in een grenzeloze

en in de praktijk blijven brengen.

voor andere kinderen, andere mensen.

de bijzondere woorden:

wereld, waarin onduidelijk is wat

Bijvoorbeeld: de toenemende welvaart

Dat betekent het verleggen van de

Io prego i cari bambini, che possono

goed is en wat kwaad. Durven wij als

heeft de focus van mensen verlegd

aandacht op uiterlijkheden, kicks,

tutto, di unirsi a me per la costruzione

opvoeders de grote uitdaging aan om

van het zijn naar het hebben. Maria

geld, status en consumptie naar meer

della pace negli uomini e nel mondo

in deze nieuwe kinderwereld grenzen

schreef daarover in haar boek Door

milieubewustzijn, de zorg voor een

wat zoveel wil zeggen als dat Maria

te stellen? Ik denk dat wij geen keuze

het kind naar een nieuwe wereld:

gezonde aarde en het welzijn van haar

Montessori bidt en hoopt dat de

hebben, op straffe van de komst van

‘Begeerte naar bezit en afhankelijkheid

bewoners, naar zelfontplooiing en

kinderen, die tot zoveel in staat zijn,

een generatie die de weg in een steeds

zijn de voornaamste afwijkingen, die

geluk in relatie tot de ander, kortom

zich zullen inzetten voor een wereld

groter wordende en voor een belangrijk

op een gegeven ogenblik opbouwende

het Goede Leven.

van vrede en gerechtigheid voor alle

deel, virtuele, wereld is kwijtgeraakt.

arbeid verhinderen en vaak blijvende sporen in het karakter nalaten.’ Als

Dit zijn voor zover ik heb begrepen de

overtuiging uit dat je kinderen serieus

Ik ben overigens optimistisch over

leraren heeft u de dure plicht om

waarden die Maria Montessori ons heeft

moet nemen, omdat zij - hoe jong

die toekomst. Steeds meer ouders en

de komende generatie op te voeden

willen bijbrengen en die naast alle andere

ook - heel goed in staat zijn om mee

leraren zijn alerter geworden en durven

door hen te leren iemand te zijn!

belangrijke pedagogische en didactische

te bouwen aan een wereld van vrede

leiding en begeleiding te geven. We

Hen leren dat ik wil zijn meer is

waarden in onze tijd nog springlevend

en gerechtigheid. En dan bedoelt zij

zullen dan wel een aantal wezenlijke

dan ik wil hebben. Het ontdekken

zijn. Ik wens u een buitengewoon

aspecten van de leer van Maria

van iemand te zijn, en, niet minder

inspirerende conferentie toe.

mensen. Met deze tekst spreekt zij de

Foto: Rolf van Koppen

alle kinderen, arm en rijk, hele slimme

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Impressie Montessoriconferentie 24 september 2014 Bob Molier Foto’s: Rolf van Koppen

ingang. Hij kijkt ieder die binnenkomt

heeft geregeld: huishoudelijk materiaal,

even aan, alsof hij montessoriaans een

binoom en trinoom, roze trap, de bellen

hand geeft. De tent is ondoorzichtig

en taalmaterialen. Kors: ‘Op school

aan de zijde van de boulevard en heeft

zijn we zuinig op onze spullen, maar

ramen aan de kant van de ingang

de glans van de nieuwe materialen hier

en van het strand. Golven met witte

is extra aantrekkelijk.’ Zij geniet van de

koppen beuken tegen de kust, forse

concentratie van de kinderen, die een

buien kletteren op het dak. De frisse

uur lang onafgebroken geconcentreerd

zeewind trekt nu en dan hoorbaar hard

werken. Alleen de 2e-groeper die een

aan de flanken van de tent en wurmt

toren bouwt van de bruine trap krijgt het

zich door de kieren van het paviljoen.

laatste blokje er niet op, daarvoor wiebelt

De grote projectieschermen schudden.

de vloer onder het kleedje te veel.

Op het podium, voor een metershoge roze toren, leidt Lutz de sprekers in.

Montessori Onderwijstentoonstelling Stel je neemt een kilo zand mee van

De oud-leerling van het Montessori

de aarde naar Jupiter, hoeveel weegt

Lyceum Rotterdam blikt terug op zijn

dat daar dan? En op de maan? Wim

middelbare schooltijd. Leraar zijn

van Schie (Geef het kind de wereld)

lijkt hem ‘een leuk beroep, zonder

laat de verschillen voelen en dan

vergaderen dan’. Met de uitspraak

de koker op de afbeelding van het

van zijn vader Luc op diens sterfbed:

Teambuilding

aan de Bosweg, op twee minuten lopen

goede hemellichaam plaatsen. Zijn

‘Blijf verwonderd’ introduceert Joris

Lachend staan zij om hun fraaie appel,

vanaf het conferentiepaviljoen. De

kraam van ‘Geef het kind de wereld’

de burgemeester van Noordwijk, Jan

teamleden van de Montessorischool

reddingsboot is voor de gelegenheid

is er een van de 23 op de Montessori

Pieter Lokker, die de conferentie opent.

Centrum uit Hilversum, in

buiten geparkeerd. Een paar andere

Onderwijstentoonstelling, in de Balzaal

donkerblauwe overalls en met een

teams gaan met de bus naar het Huis

van de Hotels van Oranje. Al na enen

Na zijn speech volgen drie sprekers.

bekertje koffie in de hand. Enkele

aan Zee, waar Maria Montessori een

druppelen de eerste bezoekers binnen.

Judi Orion vertelt van over de oceaan,

collega’s schrapen nog zand van de

aantal vakanties en de laatste maanden

sculptuur. Teamlid Mieke Sinkeldam

van haar leven doorbracht. Carolina

Ook Lies van Santen, met haar 91

over opleidingen van de Association

koos niet alleen voor een appel als

Montessori en Fred Kelpin leiden

jaar de oudste conferentieganger. Zij

Montessori Internationale (AMI). De

gezond tussendoortje, maar ook

zestig montessorianen door de villa.

draagt een tasje met een Russisch

hoofdlijnen uit haar verhaal staan

omdat het staat voor actualiteit

Montessori Magazine

die Nienhuis Montessori die ochtend

via skype uit Denver (Colorado, USA),

montessorimagazine. In Rusland

het artikel van Erica Dirven en Joke

(oogsttijd) en de blaadjes aan de steel

Glazen klas

en Oekraïne heeft zij verschillende

Werver in Montessori Magazine 37-4.

van de appel doen haar denken aan de

Inmiddels wappert op de Koningin

montessorischolen helpen oprichten.

Impressies van de bijdragen van de

montessoriwerkjes met bladvormen.

Wilhelminaboulevard, voor de Hotels

Het team van de Montessorischool

van Oranje, een rode montessorivlag

Op weg naar Noordwijk moest zij

Claire Boonstra, vindt u in het kader.

Doesburg kiest, ook montessoriaans,

broederlijk naast een AMI-vlag, van de

tientallen minuten op de bus wachten,

Leerlingen van de Montessorischool

voor een breukenkegel. Leraren

Association Montessori Internationale.

maar tijdens de MOT heeft ze geen

Noordwijk voeren als fraaie afsluiter

snijden daar zorgvuldig een kwart

De straffe zuidenwind stuwt ze in

stoel nodig. Het aantal bezoekers is

van de conferentie een compilatie op

uit weg. De scholen uit Doesburg en

de richting van de Glazen Klas, waar

groot. Al een uur na aanvang luidt een

van de musical Mysterie Montessori.

Hilversum behoren tot de tien scholen

moeders en vaders hun kinderen van de

zware koeienbel in de Balzaal. Een

die voorafgaand aan de conferentie

Montessorischool Oegstgeest afleveren

medewerker van Hotels van Oranje

Borreltijd

hebben gekozen voor teambuilding.

bij intern begeleider – vandaag lerares

stuurt hiermee de MOT-bezoekers naar

En dan is het borreltijd. terug in Hotels

- Henriëtte Kors. Elf leerlingen in totaal,

de overkant van de Boulevard, voor de

van Oranje, in de warme Balzaal,

Zes daarvan kozen ervoor om

van groep 1 tot en met 4. Kors heeft

conferentie.

komen tussen stomende bitterballen

zandsculpturen te maken op het

een kapstok geregeld bij Hotels van

strand, maar vanwege het onstuimige

Oranje en ziet de kinderen, ook in deze

weer zijn de activiteiten verhuisd naar een botenhuis van de Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij

twee andere sprekers, Jelle Jolles en

en verkoelende dranken de tongen los.

Conferentie

Rond een borreltafel staan vijf mannen,

vreemde omgeving, een haakje pakken

Vlakbij de Glazen klas hapt een enorme

dat trekt de aandacht. Er blijkt zelfs

en hun jas ophangen. De kinderen kijken

witte tent de conferentiegangers op.

nog één man te ontbreken van de

gretig naar de gloednieuwe materialen

Gastheer Joris Lutz speelt gitaar, bij de

Montessorischool Roermond.

nummer 1 | jaargang 38

5

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Thema

Thema

De twaalf vrouwelijke collega’s staan elders, waarom wordt niet duidelijk.

Jelle Jolles

Het team van Roermond heeft

Ons brein ontwikkelt zich ons leven lang. De grote veranderingen gaan

tijdens de MOT vooral gekeken naar

bij sommigen door tot wel in het 28e jaar. Wie zich langzaam ontwikkelt

leermiddelen voor taal, die helpen

en aanvankelijk laag scoort op toetsen, kan uitstekend terechtkomen. ‘Je

het onderwijs weer meer vanuit de

kunt niet op één moment zeggen wat intrinsiek in een kind zit. Naarmate

interesse van de leerlingen te kunnen

de groei toeneemt neemt het aantal hersenverbindingen af, ongebruikte

geven, vertelt directeur Frits Hoff.

verdwijnen. De verbindingen die stimulans krijgen worden sterker. Een sti-

De heren vonden het wel te druk

mulerende omgeving houdt verbindingen in stand en verstevigt die. Een IQ

tijdens de MOT. Dat zeggen meerdere

van 100 kan 140 worden. ‘Neem Paul’, licht Jolles toe. ‘Beweeglijk als klein

conferentiegangers: 750 mensen is te

kind, lage cijfers als puber maar op allerlei terreinen actief en creatief. Paul

veel voor de Balzaal en de MOT had

heeft uiteindelijk ver doorgestudeerd en kwam op zijn 25e op zijn top.’ Spe-

langer mogen duren om overal goed

len is leren, benadrukt Jolles. Wie van een berg springt zal een keer vallen

rond te kunnen kijken.

en daarna berekenen hoe je dat voorkomt. ‘Paul was een traag groeiende boom. Hij kreeg de ruimte om goed te wortelen en hoog te worden’.

Saskia Bos, Marlies Huijzer en Frederiek Hugen (Montessorischool

Jolles benadrukt het belang van persoonlijke groei, waar nu de nadruk te veel

Centrum in Hilversum) hebben

ligt op taal- en rekenscores. Hij pleit voor meer nadruk op executieve functies,

tijdens de conferentie niet het

zoals leren plannen, prioriteiten stellen en consequenties van keuzes door-

antwoord gekregen op hun vraag hoe

denken. De foto van voetballers met handtassen is er één uit Jolles’ project

je in deze tijd montessorionderwijs

‘DenkPlaten’. Jolles: ‘Leren denken

goed kunt inpassen. Zij hadden dat

is bouwen aan het brein. Het gaat

graag op inspirerende wijze van

om verwonderen, ver-beelden, en

montessoriaanse sprekers gehoord.

het maken van logische gevolg-

‘Veel wisten we al en we vonden het

trekkingen maar ook om het den-

een lange zit.’ Lucy Meijer, staflid

ken buiten gebaande structuren.

De DenkPlaten zijn een hulpmid-

in het hoofdkantoor van de AMI in Amsterdam, waardeert juist de keuze

Fotograaf onbekend

del voor gebruik in de klas maar ook thuis.’

De DenkPlaten komen in de loop van dit schooljaar beschikbaar.

voor sprekers van buitenaf. ‘Van een montessoriaan weet je wat die gaat zeggen, ik ben benieuwd hoe

Claire Boonstra

toonaangevende mensen van buitenaf

‘De levensverwachting van kinderen die nu geboren worden is honderd jaar.

tegen het montessorionderwijs

Waarvoor moeten wij hen opleiden? Welke beroepen in onze samenleving vind

aankijken.’

je waardevol?’ Claire Boonstra daagt de zaal uit. ‘Meestal hoor ik: verzorgenden, leraren, bouwvakkers. En niet managers, bankiers of consultants.’ En ze is nog niet

Joke van Leeuwen (Montessorischool

klaar met vragen. ‘Waarom heb ik niet aan montessorionderwijs gedacht toen ik een

Doesburg) voelt zich door de sprekers

school zocht voor mijn kinderen? Welke kwaliteiten hebben die nodig in een sterk

van de conferentie gesteund in haar

veranderende samenleving? Hoe krijgen leraren weer energie?’ Boonstra, ingenieur

visie dat je onderbouwers lekker

civiele techniek en oprichter van het bedrijf Layar, heeft een onderwijsdroom waar zij

moet laten spelen. Het brengt een

de zaal mee inspireert: van iedereen langs dezelfde lat naar iedereen tot volle bloei.

gesprek op gang over hoe je als school ouders in deze visie kunt

Claire Boonstra heeft ook een weg naar verwezenlijking van die droom bedacht,

meenemen. ‘Hoe meer die weten

waarin iedereen samenwerkt. Zij nodigt leraren, ouders, schrijvers, designers,

over montessorionderwijs, hoe

inspecteurs, ministers en alle andere geïnteresseerden uit om te praten over het

meer vertrouwen zij krijgen in de

doel van onderwijs. Op www.watishetdoelvanonderwijs.nl streeft zij binnen een jaar

leerkrachten.’ Collega Anneliese

tijd naar het antwoord van een miljoen mensen. ‘Doe je mee? Geef zelf antwoord en

Brussaard komt terug op de

vraag het aan tien anderen - aan de ontbijttafel, bij de sportclub, in het café, in de

sculpturen: ‘Ik vond het wel bijzonder

trein.’ Op de site, waar je ook het boek met de eerste honderd

om daar montessoriaans over na te

reacties kunt downloaden, staat: ‘Het is de start van een groter

denken. En het is waardevol om als

project, bedoeld om op grote schaal mensen te inspireren om

montessorianen zo’n dag bij elkaar te

zelf een antwoord te formuleren. Om vervolgens op basis van

komen, dat geeft een bijzonder gevoel.’

dat eigen en persoonlijke antwoord beslissingen te nemen over hun eigen leer- en ontwikkelpad en dat van hun kinderen.‘

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

7

Column

Groepsverblijven

Samen dichtbij groen

Bezoek ons tijdens de NOT beurs in hal 8

• Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag

.

dia toetsen voor taal en rekenen

- Een betrouwbaar alternatief LVS - Geijkt aan de officiële Toetswijzer en referentieniveaus - Rijke informatie op school-, cohort-, klasen leerlingniveau - Digitaal: direct inzage in de toetsresultaten - Diagnostisch: handvatten voor onderwijs op maat

Handig!

• Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

36 groepsverblijven door heel Nederland

....

Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

z

Zes jaar NMV: Mooi!

Cor Hoffmans, voorzitter NMV

Terugkijkend is er veel gebeurd,

Een laatste column. Zes jaar lang heb ik met veel plezier het voorzitterschap van de NMV

ook al is het nooit genoeg. In het

op mij genomen. Samen met altijd gedreven bestuursleden en leden in werkgroepen en

radioprogramma Kunststof hoorde ik

secties zijn de belangen van de vereniging behartigd.

het verhaal van een romanschrijfster die het montessorionderwijs had gevolgd en daar enthousiast van

gegaan. Deze scheefgroei is met

samenwerking met leden van de

vertelde dat daar het begin lag van de

de inspanning van velen inmiddels

sectie Opleiding, ontwikkeling en

ontdekking van haar schrijverschap.

rechtgetrokken.

begeleiding. De secties Het jonge kind en Basisonderwijs zijn op weg

Enkele maanden geleden was ik

Gratis LVS-toetsen voor PO? Doe dan mee met een pilot. Bijvoorbeeld de Dia-eindtoets.

Meld u nu aan!

Meer informatie: kom bij ons langs op de NOT.

bij de uitreiking van de bul aan

De NMV staat er nu goed voor.

naar integratie. En zo zijn er diverse

afgestudeerden voor de studie

Dankzij de passie en activiteiten van

initiatieven die worden opgepakt.

medicijnen in Maastricht. Een van

de commissie Communicatie heeft

de kandidaten bekende dat zij in het

de NMV een eigentijds gezicht. De

Bestuurders moeten nooit al te lang

WWW.DIATAAL.NL tel. 050 8200 120

montessorionderwijs haar weg had

integratie van de websites van de

op het pluche blijven zitten. Vanuit

gevonden na een mislukking in het

NMV en montessorinet is daarvan een

de gedachte dat iedereen unieke

regulier onderwijs. Dit jaar is opnieuw

recent voorbeeld. Maar ook hoe de

eigenschappen heeft is een andere insteek

een montessorileraar de ‘Leraar van het

NMV erin is geslaagd om de landelijke

voor een bestuur altijd goed. En opfrissen

jaar’. De montessorischolen stonden

Montessoridag nieuw leven in te blazen

is altijd goed! Ik heb het voorzitterschap

vorig jaar in het nieuws als de beste

en om een Montessoriconferentie

alle jaren met veel plezier en motivatie

scholen in Nederland. Ik zou zo door

met 750 bezoekers te organiseren in

gedaan. Ik kijk er tevreden op terug.

kunnen gaan: wij maken klaarblijkelijk

Noordwijk. Bravo, en dat moet ieder

Niet alleen om wat is bereikt – en dat is

mooi en goed onderwijs.

jaar kunnen! En dat moeten we ook

veel – maar vooral vanwege de passie en

willen samen!

gedrevenheid die ik heb gevoeld bij alle

Alles uit de kast voor Montessori Onderwijs!

leden die ik heb ontmoet.

Toch waren leden zes jaar geleden niet tevreden over de vereniging. Zij hadden

Op de conferentie zag ik de resultaten

gelijk. De vereniging was een vereniging

van de werkgroep Wiskunde montessori

Ik hoef de NMV en het

in de zin van een sportvereniging: er

basisonderwijs als één van de mooie

montessorionderwijs geen succes te

gebeurt weinig, maar het houdt zichzelf

producten van de inspanningen van de

wensen. Dat ligt namelijk in de genen

in stand. Het bestuur heeft daar de

sectie Basisonderwijs. Ik vergeet ook

van het montessorionderwijs besloten.

afgelopen jaren flink achteraan gezeten.

niet de initiatieven van de sectie Het

Voor het laatst via de column: blijf

Twee perioden met ambities als basis, een

jonge kind en Korein om samen met

zorgen voor goed en mooi onderwijs!

jaarlijks keurige begroting en jaarrekening

de NMV de montessoriopvoeding een

en een herziening van de structuur om

impuls te geven en de ontwikkeling van

iedereen met een hart voor montessori bij

montessorikindcentra op te pakken. En

de vereniging te betrekken.

wat te denken van de doorvertaling van de montessorigedachte naar het voortgezet

Totaallever ancier Montessor i Onder wijs w w w.heutink.nl

Er was tegelijkertijd veel achterstallig

onderwijs? Ook daar bruist het.

onderhoud: in de administratieve

Zoals het past bij een club van

en financiële organisatie, in de sfeer

vernieuwers: de agenda blijft vol en de

van het aanbod van opleidingen

gedrevenheid even groot. Inmiddels

en in de kwaliteitsbewaking en de

is het Montessori Kenniscentrum

visitatiesystematieken. Ontwikkelingen

heringericht en aan de slag. Naast

in het onderwijs en het onderwijsbeleid

projecten komen er eigentijdse en

leken aan de NMV voorbij te zijn

flexibele opleidingstrajecten, in

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

9

Thema

i

10

Thema

‘Innerlijke stem’ trok Maria Montessori naar Nederland Maartje Hazenoot

Maria Montessori kreeg rond 1912

had in het Amerikaanse blad McClures

het diner, met ook verschillende

kregen zij het verlossende telefoontje

tegenwerking van de geestelijkheid,

talloze verzoeken uit de hele wereld om

Magazine en het tijdschrift The World’s

prominente Hagenaars, was

van Henriëtte dat Montessori toch

die haar niet begreep. Zij zag in

voordrachten te houden. Zij koos boven

Work. Zij schreef Montessori een brief

Montessori bijzonder op dreef. Geestig

kwam. Maar eenmaal aangekomen

haar werk niet alleen de vernieuwing

andere uitnodigingen voor Nederland,

met het verzoek om naar Nederland te

beantwoordde zij de toespraakjes en

bij het gymnasium weigerde

van het onderwijs, maar een eerste

omdat zij een ‘innerlijke stem’ had gehoord

komen en zij hoopte dat Montessori

zei bijzonder verheugd te zijn, dat

Montessori opnieuw en wilde zij

poging tot rationele opvoeding van de

in de uitnodiging van Henriëtte Siewertsz

met haar methodische aanpak en haar

zij aandacht had geschonken aan ‘de

het rijtuig niet uitkomen. Het was

mensheid. Haar leermiddelen werden

van Reesema-de Graaf. Henriëtte was van

ontwikkelingspsychologische ideeën

stem die haar geroepen had’. Andrew

weer Henriëtte die met veel geduld

in Milaan gemaakt, waar zij naar toe

jongs af aan geïnteresseerd in opvoeding en

ook in Nederland de inzichten over

Pierson, een oom van Henriëtte,

en tact Montessori zover kreeg dat

ging om over het patent te spreken,

onderwijs en de wetenschappelijke studie

het jonge kind een nieuwe impuls kon

was bijzonder onder de indruk

zij, toen alle genodigden aanwezig

waarna de uitgave zou volgen. Zij

van het kind, waar zij grote verwachtingen

geven. Dat onderwijs werd tot dan

van Montessori. Hij schreef in zijn

waren, toch uitstapte en haar lezing

had er een handleiding in het Engels

van had. Na haar huwelijk met Bram

toe vooral bepaald door een rigide

bedankbriefje: ‘En dan het zien van

hield. De avond begon met zang,

bijgeschreven. Deze leermiddelen

Siewertsz van Reesema, afkomstig uit een

toepassing van de Fröbelmethode.

die kinderlijke waardige verschijning

het Wilhelmus en oud Hollandse

zag zij als ”reactiemiddelen”, die de

welgestelde Rotterdamse juristenfamilie, en

met die prachtige denkende oogen

liedjes die vierstemmig gezongen

kinderlijke aandacht opriepen. Om die

de geboorte van hun drie kinderen heeft zij

Hollands Spoor

waaruit het zachte licht schijnt van

werden door de kinderen van de Jan

reden hechtte zij er daarom zeer grote

zich daar volledig voor ingezet.

Montessori luisterde naar de innerlijke

den volkomen beheerschte in hooger

Ligthartschool. Montessori hield haar

fundamentele waarde aan. Binnen

stem van Henriëtte en kwam naar

dienst gestelde zuidelijke passie, nog

lezing Discipline door vrijheid en door

enkele dagen ging haar eerste grote

Nederland. Op 12 maart 1914

meer getemperd door vleugjes van een

zelfontwikkeling in het Frans. Terwijl zij

internationale cursus in Rome van

Henriëtte van Reesema (1854-1923) kreeg

stapte Montessori samen met haar

bijna meisjesachtige intimiteit, zoals

sprak verdwenen haar vermoeidheid

start. Zij hoopte dat er ook Hollanders

100 jaar geleden Maria Montessori zover

persoonlijke secretaris miss A. Pyle -

dunne wolkjes voorbij de zon trekken.

en angst. Zij maakte grote indruk

aan zouden deelnemen en vroeg

dat zij naar Nederland kwam. Maartje

een nichtje van Helen Parkhurst, de

En hoe kon zij luisteren!’

met haar voordracht. Ook de tweede

aan mij om te komen. Ik wilde mijn

Hazenoot beschrijft in dit artikel hoe

ontwerpster van het Daltononderwijs

moment zelf in Zweden verbleef.

lezing, op 14 maart, was een groot

kinderen echter niet zo lang alleen laten

Henriëtte Maria Montessori uitnodigde

– uit de trein op Hollands Spoor in

Kalmeren

Met belangstelling volgde zij de

succes. Montessori was opgelucht en

en zou met mijn moeder overleggen of

en hoe het bezoek verliep. HHenriëttes

Den Haag. Daar werd zij verwelkomd

Op 13 maart bezocht Montessori de

lessen. Achteraf gaf zij scherp het

ontspannen tijdens het soupertje na

er iemand anders kon gaan.’

dochter Cornelia (Kitty) Philippi-Siewertsz

door Henriëttes echtgenoot Bram van

school van Jan Ligthart, die op dat

verschil aan met haar eigen methode:

deze avond.

van Reesema speelde daarbij een grote

Reesema en hun dochter Kitty, die net

‘Ligthart donne et moi je fais comme

rol. Het artikel is voor een groot deel

als haar moeder grote belangstelling

ça’. Daarbij maakte zij een lokkende

Geestelijkheid

van dit bezoek aan Nederland

gebaseerd op het proefschrift dat Maartje

had voor de kindkunde, toen ook

beweging met haar hand. Volgens Kitty

Op 15 maart bezocht Montessori het

bezocht Montessori in Amsterdam

Hazenoot publiceerde over Kitty en haar

wel paedologie genoemd. Zij was

wilde Montessori daarmee aantonen

Doofstommen Instituut in Rotterdam,

de Nederlandse bioloog Hugo de

betekenis voor de ontwikkeling van het

eveneens betrokken bij het werk van de

dat zij het kind lokte tot zelf doen.

waarvoor zij tot ieders verbazing weinig

Vries (1848-1935), voor wie zij grote

jonge kind in Nederland.

vereniging.

Er volgde een lange lunch met de

enthousiasme kon opbrengen. Daarna

bewondering had. Hij liet haar zijn

Amerikaanse gezant, een familielid

was er een lunch bij de consul van

proeftuin zien en demonstreerde

Henriëtte wachtte Montessori thuis

van Pyle. De dames waren pas om

Italië, gevolgd door een boottocht over

zijn mutatietheorie aan de hand van

In 1912 richtte Henriëtte de Vereeniging

op. De ontmoeting tussen beide

half zeven thuis. Montessori was moe,

de Maas. Montessori genoot zichtbaar.

bloemen. Daarmee kwam aan het

voor Paedologische Lezingen op.

vrouwen was buitengewoon hartelijk,

wilde niet eten en aanvankelijk ook

Kitty had tijdens deze tocht gelegenheid

eerste bezoek van Montessori in

Zij wilde het Nederlandse publiek

alsof zij oude bekenden van elkaar

haar avondlezing niet meer houden,

om met Montessori van gedachten

Nederland een einde. Een gedeelte

kennis laten maken met in Nederland

waren. Henriëtte had al voor de eerste

om 20.00 uur in het gymnasium. Het

te wisselen (haar ouders waren niet

van haar honorarium (fl. 300,-) schonk

nog onbekende wetenschappers en

dag een vol programma geregeld:

kostte Henriëtte enorme moeite om

meegekomen). Zij schreef daarover

zij aan de school van Ligthart en het

onderwijshervormers uit binnen- en

een interview met Het Vaderland,

Montessori te kalmeren en over te

in haar persoonlijke aantekeningen:

Doofstommen Instituut. Montessori

buitenland, die zich bezighielden met

bezichtiging van Den Haag en

halen om toch haar lezing te geven.

‘Montessori vertelde mij over haar

liet een onuitwisbare indruk achter in

de studie van het kind. Henriëtte was

gesprekken met belangstellenden uit

Kitty en haar vader gingen vooruit

strijd tegen het oude onderwijs en

Nederland. Zo schreef Henriëtte in

onder de indruk van werk en methode

de onderwijswereld over het oprichten

om de autoriteiten te ontvangen.

verouderde begrippen (...). Hoewel

haar dagboek: ‘Mijn hart is vol dank.

van Montessori, waarover zij gelezen

van een montessorischool. Tijdens

Tot grote opluchting van beiden

gelovig katholiek, ondervond zij veel

Terugrijdend nam zij telkens mijn hand

Montessori Magazine

Maartje Hazenoot Foto: H. F. Lunsing Scheurleer

nummer 1 | jaargang 38

Henriette Siewertsz van Reesema-de Graaf Foto: Gemeente archief, Den Haag

Montessori Magazine

Tijdens een van de laatste dagen

nummer 1 | jaargang 38

11

Thema

Piazza

en zeide: “Vous entendrez de moi; je

behoefte aan onderling overleg en

Zo werd voorzien in de dringende

ne vous oublierai jamais; je suis venue

samenwerking. Om in deze behoefte te

behoefte aan opgeleide leidsters. In

pour vous, j’ai entendu votre voix”.

voorzien richtten in 1917 J.J. Werker, E.C.

1920 bezocht Montessori Nederland

Mijn indrukken van Dr. Montessori zal

Prins en J.L. Vleming de Nederlandsche

opnieuw. Haar volgelingen hadden

ik nooit vergeten (...).’

Montessori Vereniging (NMV) op, en

daar enorm naar uitgekeken, zoals

verscheen vanaf 1918 om de veertien

blijkt uit een verslagje in het tijdschrift

Spoedcursus

dagen het tijdschrift Montessori

Het Kind: ‘Zoo hebben we haar dan in

De twee lezingen over Discipline door

Opvoeding. Op verzoek van het

levenden lijve kunnen zien en hooren,

vrijheid en door zelfopvoeding die

hoofdbestuur van de NMV trad Kitty tot

de beroemde dottoresse naar wie zoo

door Montessori waren uitgesproken

dat bestuur toe. Zij ontwikkelde ook een

velen opzien als naar een profetes van

hadden zoveel indruk achtergelaten

opleiding voor montessorileidsters. De

een nieuwe toekomst, de verkondigster

dat Henriëtte en Kitty besloten een

eerste startte in 1918, in 1919 gevolgd

van een nieuw paedagogisch evangelie’.

particulier schooltje op te richten met

door een spoedcursus in Amsterdam.

Piazza Irma Pieper Directeur Montessori kindcentrum de Plotter te Zutphen

Trots op het team Afgelopen schooljaar zijn wij, team Montessori kindcentrum de Plotter te Zutphen, bezig geweest met de keuze voor een nieuwe methode/ methodiek om rekenen aan te bieden. Wij werken sinds 2007 met de methode Alles Telt op een montessoriaanse manier.

onderwijs volgens de pedagogische en didactische beginselen van Montessori. De familie Broese van

Waar we eerst nog veel algemene lessen gaven zijn wij steeds individueler gaan werken en hebben veelal ge-

Grounou stelde de tuinkamer van hun

zocht naar de koppeling met onze materialen. Een herkenbaar proces voor veel montessorischolen, denk ik.

villa beschikbaar, een prima ruimte.

Leidster van het schooltje werd J.

Nu moest er iets nieuws komen. Tijdens een studiedag hebben wij de nieuwe methode Alles Telt laten

Vosmaer-Werker, die in Rome van

komen, hadden wij een digitale versie van Math en Rekentuin en de wmbo-rekenkaarten en -mappen.

16-28 april de internationale cursus

Dit was een selectie van middelen die zouden kunnen passen bij de uitgangspunten die in een eerdere

door Montessori volgde. Er was zoveel

vergadering al in kaart waren gebracht.

enthousiasme dat de school na korte tijd al uitweek naar een grotere ruimte,

Het onderzoek kon beginnen. Mijn collega’s gingen aan de slag en pakten de iPad, de computer of onderzoch-

in de Ten Hovestraat. Zij bleef daar een

ten de handleiding en wmbo-kaarten. De methode Alles Telt bleef lange tijd onaangeroerd. Voor de vorm werd

groot aantal jaren gevestigd.

op het eind van dit onderzoek ook hier het plastic van afgetrokken en werd ook deze methode doorgebladerd.

De opmars van het

12

montessorionderwijs in Nederland

Toen alle bevindingen van die ochtend werden uitgewisseld was de conclusie van het team: Laten wij het

verliep in een snel tempo.

zelf weer doen, leer ons het weer zelf te doen! Alles Telt werd ingepakt voor de retourzending en wij gaan komend schooljaar aan de slag. Het zal niet de makkelijkste weg worden, maar wel één die we samen

Op tal van plaatsen in ons land verschenen montessorischolen en -klasjes. Daardoor ontstond er grote

Uit Fotocollectie C. Philippi-Siewertsz van Reesema Nationaal Onderwijsmuseum Dordrecht

gaan bewandelen! Leren van elkaar om rekenen weer zelf te doen. Trots op het team.

Parel 1

2

3

4 5

M. Hazenoot (2011). Want wie blijft zoeken blijft ook vinden. Henriëtte Siewertsz van Reesema-de Graaf (1854-1923) pionierster der Kindkunde. Historica nr. 2, 12-15.

M.Hazenoot (2010) In rusteloze arbeid. De betekenis van Cornelia Philippi-Siewertsz van Reesema (1880-1963) voor de ontwikkeling van het onderwijs aan het jonge kind. Daarnaast werd gebruik gemaakt van de persoonlijke aantekeningen van C. Philippi-Siewertsz van Reesema. Deze bevinden zich in het Haags gemeentearchief: BNR 255-1 Zie: http://www.unz.org/Pub/McClures-1911 http://www.unz.org/Pub/McClures-1913 http://en.wikipedia.org/wiki/The_World%27s_Work C. Philippi-Siewertsz van Reesema (1918). De voordracht van Dr. Maria Montessori te ‘s Gravenhage. Montessori Opvoeding, nr. 3; 4, 9-12, 17-20.

J.H. Gunning (1920). Montessori in Nederland. Het Kind, nr. 4.

Zie: ‘Voordracht’ (1920). Verslagen lezingen gehouden door Montessori in de aula van de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Montessori Opvoeding nr. 3; 4; 5, 17-22; 25-31; 33-40.

Parel

Joke Werver

M., twee jaar oud, heeft een Nederlands-Duitse

M. zit op de driewieler en kijkt naar de balkons

achtergrond.

van de huizen.

Hij heeft last van de peuterpuberteit en verkeert

‘Buvouw, buvouw, buvouw’, roept hij.

overduidelijk in de nee-fase.

‘Zie je de buurvrouw daar?’ vraag ik.

‘Heb je thuis een lekker ontbijt gegeten?’ vraag ik

‘Ja in d’r nakie’, antwoordt hij.

hem bij binnenkomst.

Ik kijk vlug om.

‘Nee’, zegt hij stuurs.

De buurvrouw zit met ontblote schouders.

‘Wil je nog een cracker en wat melk drinken?’ bied

‘Ja, ze is aan het zonnebaden’, zeg ik opgelucht.

ik aan.

‘Nee.’

M. heeft het over het zwembad.

‘Wil je dan naar de klas gaan?’

‘Wat doe je dan aan?’ vraag ik.

‘Nee.‘

‘Badenhosen.’

‘Je kan eigenlijk alleen maar nee zeggen hè’, zeg ik.

‘O ja een zwembroek natuurlijk’, zeg ik.

‘Ja’ antwoord hij bars.

‘Hoor ik daar een “ja”?’ vraag ik voorzichtig.

Een klein lachje breekt door op zijn gezicht.

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

13

v Thema

Thema

In het jubileumnummer van Montessori Magazine bleef de start van het voortgezet montessorionderwijs (vmo) onderbelicht. Wiebe Brouwer vult dit hiaat op.

Voortgezet montessorionderwijs is mooi laboratorium Wiebe Brouwer

In 1930 opende het Montessori Lyceum

vrijheid van lesrooster voor het vmo.

op de lagere Amsterdamse Montessori

van de stichting in Rome met Ma-

in Amsterdam (MLA) haar deuren. Het

Het geld moet komen uit giften en

School. Osterkamp ziet en hoort Maria

ria Montessori en haar zoon Mario.

was de eerste vmo-school ter wereld. Ma-

bijdragen van ouders van aanstaande

Montessori voor het eerst in 1929,

Omdat in 1930 het Montessori Lyceum

ria Montessori had haar ideeën nog niet

leerlingen.

tijdens een montessoricongres in Hel-

haar deuren zal openen in Amsterdam,

singör (Denemarken). Dat congres valt

spreken zij af dat Maria Montes-

uitgewerkt voor het voortgezet onderwijs.

14

Wiebe Brouwer, tot voor kort rector van

In 1929 stelt het bestuur Alexandrine

onder de New Education Fellowship,

sori speciale adviezen ontwikkelt voor

het MLA, kan er goed mee leven dat

(Lex) Osterkamp aan als leidster voor

een brede pedagogische beweging die

kinderen van twaalf jaar en ouder,

Maria Montessori haar beginselen niet

de op te richten school (de titel rectrix

sinds haar oprichting in 1921 pleit voor

en dat zij materialen ontwerpt voor

meteen uitwerkte naar het voortgezet

bestaat nog niet) en Jurrian (Jur) Haak

child-centered education.

geschiedenis, aardrijkskunde, Latijn.

onderwijs. Het Erdkinderplan, waar

als leraar wiskunde. Dit tweetal volgt

Montessori in 1935 mee kwam, is vooral

in 1929 een montessoricursus bij

‘Mislukt door desertie’

aan Osterkamp, die in 1930 in Rome

utopisch van aard, niet zo bruikbaar als

Rosalie Chotzen-Joosten en hospiteert

Ook in 1929 spreken bestuursleden

een internationale cursus van Maria

Montessori kan dit dan meegeven

richtsnoer voor het inrichten van een cur-

Montessori zal bijwonen. En dat doet

riculum. Brouwer: ‘Door de voortdurende

zij, maar uitgewerkte ideeën over

zoektocht naar goed vmo blijven wij alert

de puberjaren en materialen heeft

en houden wij ons onderwijs actueel. Wij

Montessori niet. De Amsterdammers

geven kinderen zelfvertrouwen mee en

voelen zich in de steek gelaten en gaan

leren ze zelfstandigheid aan. Zo blijft het

zelf aan de slag - zoals het goede mon-

vmo een mooi laboratorium.’

tessorianen betaamt. Zij maken zelf

15

materiaal en ontwikkelen een systemaDe eerste aanzet tot voortgezet mon-

tiek van beoordelen en begeleiden. En

tessorionderwijs (vmo) in Nederland

dan, op 10 september 1930 stappen de

komt van Rosalie Chotzen-Joosten,

eerste vijftien leerlingen de kamer en

hoofd van de Amsterdamse Montes-

suite binnen van het Montessori Ly-

sori School in de De Lairessestraat.

ceum in Amsterdam (MLA) , boven de

In 1927 probeert zij één jaar vmo als

lagere Amsterdamse Montessorischool

wensen van de bevolking, de belangstel-

toneelstukje ingestudeerd. Het bestuur

zevende leerjaar aan haar school toe

(AMS) aan de De Lairessestraat 157.

ling van de lokale overheid, de hulp van

heeft een hotelkamer besproken en

te voegen, maar dat lukt niet door een

Het team bestaat, naast Osterkamp en

Dr. Montessori.’ Daarbij komt: de over-

stuurt een delegatie naar het station

gebrek aan in montessoripedagogiek

Haak, uit nog acht docenten. De eerste

heid subsidieert het lager montessori-

om Montessori op te halen. Maar die

opgeleide vakdocenten. Zij laat het

vmo-school ter wereld is een feit.

onderwijs, door vrijheid van lesrooster

liet op het laatste moment weten dat

er niet bij zitten. Een jaar later richt

Waarom juist in Amsterdam? Mogelijk

en door de financiële gelijkstelling van

zij verhinderd was. Het bestuur was

Chotzen-Joosten samen met onder

omdat er veel montessorikleuterscholen

bijzonder onderwijs , zoals geregeld in

niet geamuseerd. De notulen van de

anderen het hoofd van de kleuter-

zijn en al zeven lagere montessorischo-

de Lager Onderwijswet van 1920. Eind

bestuursvergadering van 2 februari 1931

school Carolina Tromp en ouder Hilda

len. Volgens Fred Kelpin kent Am-

1930 nodigen de bestuursleden Maria

melden: ‘Bezoek Maria Montessori:

de Booy-Boissevain de ‘Stichting voor

sterdam een ‘unieke situatie met een

Montessori opnieuw uit, om naar de

mislukt door desertie, genoemd ziekte.’

Middelbaar en Voorbereidend Hooger

netwerk van bijzondere en openbare

nieuwe school te kijken en ter plekke

Begin 1932 bezoekt Montessori alsnog

Montessori-Onderwijs’ op. Het be-

montessorischolen, kleuterscholen

aanwijzingen te geven. De leerlingen

het MLA. In het gastenboek schreef

stuur van de stichting zoekt docenten

zowel als lagere scholen. En door de

hebben voor de gelegenheid een Latijns

zij: ‘Dit is een echt experimenteel

en geld voor de op te richten school.

Er komt geen rijksubsidie, want drie onderwijsministers op rij weigeren

Montessori Magazine

Groep leerlingen Montessori Lyceum aan de De Lairessestraat in Amsterdam, rond 1932. Staand, met bril, mejuffrouw Osterkamp.

Foto: AMI

nummer 1 | jaargang 38

1

Wiebe Brouwer vertrok onlangs als rector van het Montessori Lyceum Amsterdam (MLA), hij werkt nu als bestuurder/algemeen directeur van de drie vrije scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland.

Fred Kelpin ‘Het Montessori Prentenboek’ blz 17

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Thema

Column

laboratorium.’ Lex Osterkamp vond

compromise. Wij, in Nederland en in

Proeftuin

het een hartverwarmend bezoek, maar:

Europa, zeggen: de farmschool is geen

De eerstvolgende school voor vmo na

‘Het kwam niet tot een dieper gaand

antwoord op de behoefte van ouders

het MLA startte in 1936 in Rotterdam.

gesprek over de op het Montessori

van onze leerlingen. Het MLA wil een

Inmiddels zijn er zestien vmo-scholen,

Lyceum gevolgde werkwijze of over het

praktisch en levensvatbaar vervolg bie-

verspreid door het land. Het MLA

vervaardigde materiaal.’

den voor de massa leerlingen die hier

was een proeftuin, een voortgaande

van de basisscholen komt. Moeten wij

zoektocht vol ontwerpen, evalueren en

Erdkinderplan

achter Almere een farmschool neerzet-

toetsen. Verschillende nieuwe scholen

De Amsterdammers blijven Maria

ten voor vijftien leerlingen? Bovendien:

sloten zich aan bij dit experiment. De

Montessori bestoken met de vraag

wat Montessori in de jaren 30 een

scholen buiten Amsterdam tonen veel

om haar belofte over het vmo waar

boerderij noemt, dat bestaat niet meer.

elan, zij hebben minder last van tradi-

te maken. Pas in 1935 komt Maria

Boerderijen zijn nu high-tech. Biedt de

tie en kunnen makkelijker wat nieuws

Montessori met contouren onderwijs

farmschool wel een voorbereiding op

bedenken.

aan adolescenten, in haar Erdkinder-

real life?

Inmiddels is veel uit het montessori-

plan. Het is een romantische, idyllische

16

gedachtegoed algemeen geworden en

v

Vrijheid in verbondenheid Femke Cools

schets van plattelandsschool, waar

Het Erdkinderplan lijkt te zijn voortge-

daarom krijgen wij het moeilijker om

pubers zich al werkend ontwikkelen:

komen uit schuldgevoel. Montessori’s

ons te onderscheiden van mainstream

Leider zijn in het onderwijs: Wie ben je

komen door de levendige betrokken-

biologie op het veld, dierkunde in de

biografe Marjan Schwegmann sug-

onderwijs. Toch blijft er een verschil: bij

en waar sta je voor? Waarom doen we

heid en leergierigheid van de kinderen

stal. Het is praktijkonderwijs met een

gereert dat Montessori zich opgejut en

klassikaal leren kinderen droogzwem-

de dingen die we doen? Waartoe doen

en als haar aanbiedingen als zinvol en

theoretische component.

bedreigd voelde en daarom snel iets in

men. Kinderen op montessorischolen

we die dingen? Hoe weten we dat ze

betekenisvol worden ervaren.

elkaar had gezet. Schwegmann bedacht

leren zwemmen, omdat wij ze te water

goed zijn? Mooie, essentiële vragen

Osterkamp vindt het Erdkinderplan

ook hoe Montessori op het idee van

laten en helpen zelf te zwemmen. Zij

die aan de orde kwamen tijdens de

En dat is, in mijn ogen, de missie van

onpraktisch en onwerkbaar. Je kan er

de boerderijschool kon komen. Ze was

worden zelfstandiger, zoeken wat nodig

conferentie van het NIVOZ 24 septem-

het onderwijs. Het moet ertoe doen,

niks mee en deze visie van montessori

zo druk met haar missie dat zij haar

is, leren plannen, verantwoordelijkheid

ber jl. Een conferentie over leidingge-

waardevol zijn, zinvol zijn, betekenis-

zou wel eens een luchtkasteel kunnen

zoon Mario niet kon opvoeden en hem

nemen en ontwikkelen zelfvertrouwen.

vende zíjn, in plaats van het hebben of

vol en samenhangend. Onze missie

zijn. Maar in Amerika tilt David Kahn

wegstopte op een boerderij in Noord-

Anders gezegd: de klassikale school

verkrijgen van allerlei competenties. Ik

moet ook zijn dat we het samen doen:

als uitvoering van het Erdkinderplan

Italië. Daar groeide hij op. Lange tijd

leidt op tot volwassenheid, montes-

ben als leerkracht ook leidinggevende.

ouders, leerlingen, leerkrachten en

farmschools (boerderijscholen) van de

wilde ze hem niet zien (over opvoeden

sorionderwijs tot volwassen gedrag.

Ik geef leiding aan mijzelf en aan mijn

directeuren. We moeten zorgen dat

grond. Het is kleinschalig onderwijs:

gesproken), maar toen ze na jaren bij

Het is aan ons om ouders uit te leggen

kinderen.

we in verbinding staan met elkaar,

dure privé-internaten met elk rond

Mario op de boerderij kwam, ervoer ze

dat juist in de fase van puberteit en

de 15 leerlingen. Kahn vindt dat het

die plek als idylle. Ze leefde met een

adolescentie persoonsvorming essen-

Het zijn gaat over moed, vertrouwen,

hetzelfde? Goed onderwijs, voor ieder-

MLA en andere Nederlandse vmo-

dubbel schuldbesef: ze had Amster-

tieel is. Het vmo biedt ruimte voor die

authenticiteit en integriteit en is altijd

een? Kinderen de kans geven zich te ontwikkelen, in hun kracht te staan en

scholen de naam montessori niet

dammers in de steek gelaten en haar

ontwikkeling. Concreet voorbeeld? Als

in verbondenheid. Zonder verbonden-

mogen dragen, omdat wij ons niet

eigen zoon in de steek gelaten. En toen

de kinderen van het MLA op werkweek

heid is er in wezen niets. Dan heeft een

te ontdekken wie ze zelf zijn en willen

voldoende houden aan de richtlijnen

kwam de boerenidylle in beeld. Maar

gaan, dan doen zij boodschappen, ze

thema als vertrouwen geen betekenis.

zijn? Het lijkt zo simpel. Gewoon goed

die Maria Montessori heeft gegeven.

uiteindelijk heeft zij ook het Erdkinder-

koken en ze nodigen hun begeleiders

Maria Montessori zag ook alles in ver-

onderwijs verzorgen.

Wat wij doen noemt hij een urban

plan niet concreet uitgewerkt.

uit bij de maaltijd.

binding: onze kosmos in haar geheel,

2

J.S. Calff ‘Van pionier tot mammoet, Het Amsterdams Montessori Lyceum 1930-1980’, blz 32 3 J.S. Calff ‘Van pionier tot mammoet, Het Amsterdams Montessori Lyceum 1930-1980’, blz 33 4 Marjan Schwegmann ‘Maria Montessori 1870-1952’ …

de keuzes maak die ik op bepaalde

maar ook de delen onderling. En dan

Maar het is zo complex, ons vak. Want

momenten maak, zolang ik mijn eigen

vooral ook de mensen onderling. Ik

wat is goed onderwijs dan? Balanceren

ontwikkeling op peil houd en de sterke

ben wie ik ben in relatie tot de ander.

moeten we in ieder geval, elke dag.

professional blijf, zolang ik in dialoog

Maar wíe ben ik dan en hóe ben ik

Balanceren tussen aandacht voor de

blijf met mijn leerlingen, ouders,

dan? Emeritus hoogleraar Onderwijsin-

onderwijsinhouden (wat doen we en

collega’s en leidinggevenden en ik

novatie en leiderschap Dolf van den

waartoe?), de onderwijsvormen (hoe

mij openstel voor feedback, nieuwe

Berg noemt het van fundamenteel be-

doen we dit en met wie?) en de leer-

kansen en leermomenten, geef ik goed

lang dat wij onszelf kennen en telkens

ling (wat heeft het kind nodig?). Ik

onderwijs. Dat geloof ik. En wat ik

onze roeping vinden. Mijn roeping als

observeer en signaleer. Dan beslis ik:

als leerkracht dan vooral nodig heb?

een duurzaam verhaal met als doel:

ingrijpen of juist even laten? Afwegen,

Vertrouwen. Vertrouwen hebben in

volledig in mijn kracht komen om voor

keuzes maken, van minuut tot minuut.

mijzelf en in de ander én vertrouwen

de ander beschikbaar te zijn. Deze zin

Complex ja, en vermoeiend soms,

krijgen van mijn leidinggevenden.

zou Maria prachtig hebben gevonden.

maar prachtig.

Want ik heb mijn leidinggevende nodig, zoals een kind zijn leerkracht

Want wat voelt de leidster zich krachtig

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

17

want willen we niet allemaal in wezen

als zij erin slaagt zonder woorden de

Prachtig, want we mogen leren. Alleen

nodig heeft. En dat betekent naast ver-

handeling te laten overnemen door het

of samen, elke dag. Leren van nieuwe

trouwen ook vrijheid kunnen geven.

kind, als zij erin slaagt het kind de vier-

situaties, van kinderen, van collega’s.

Vrijheid in gebondenheid én vrijheid in

trap te laten beklimmen, als zij haar

En zolang ik bewust regelmatig stilsta

verbondenheid. En ook dát zou Maria

voorbereide omgeving tot bloei ziet

en blijf nadenken over het waartoe ik

mooi gevonden hebben.

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

v

Vereniging

Vereniging

Vijf vragen over het Montessori Kenniscentrum (MKC)

belangrijke opdracht van het MKC vind ik het coördineren, bewaken en verder gestalte geven aan ontwikkelwensen en noodzakelijkheden van de verschillende secties en de leden.

Ik verwacht samen met Debbie van der Burgh en Annette de Deken een

Annette de Deken, Debbie van der Burgh en Martine Lammerts

waardevolle bijdrage te leveren aan de bekendheid van de diensten en kennis van het Montessori Kenniscentrum.

Mijn passie ligt in het uitdragen van het

Het team van het MKC stelt zich voor

Wat kan ik vragen aan het MKC?

Een belangrijke taak bij onderzoek is het

Van alles. Een paar voorbeelden:

verzamelen van de nieuwste inzichten

Wilt u in contact komen met een

op het gebied van montessorionderwijs.

montessorischool die al werkt met

Verder zetten de medewerkers

Annette de Deken

niveau. Ik ben sinds 2007 directeur van

materialen waar u nieuwsgierig

zich in bij de organisatie van grote

annette.kenniscentrum@montessori.nl

montessorischool Wassenaar en hier geef

naar bent? Wilt u meer weten over

montessori-evenementen, zoals de

(het jonge kind,basisonderwijs)

montessoriopleidingen? Heeft u

Montessoriconferentie.

montessorigedachtegoed waarbij ik een kwalitatieve bijdrage wil leveren op allerlei

materialen ontwikkeld waar andere

Debbie van der Burgh

basisarrangement te komen. Dit is ons

ik met veel plezier leiding aan mijn team

Een jaar

debbie.kenniscentrum@montessori.nl

na 2 jaar gelukt. Het is nog niet zover,

om samen het montessorionderwijs voor

geleden

(het jonge kind, basisonderwijs)

maar het MKC wil er aan werken om

de kinderen goed neer te zetten. Daarbij

scholen gebruik van kunnen maken?

De medewerkers gaan het nieuws

stelde ik mij

Anderhalf jaar

scholen die onverhoopt in eenzelfde

ligt een uitdaging om in gesprek te

Heeft u een goede onderzoeksvraag

vanuit het MKC vermelden in een vaste

aan u voor

geleden kreeg

proces terechtkomen, te kunnen

blijven met de ouders, kinderen, bestuur

voor het montessoriveld? Heeft

bijdrage aan Montessori Magazine. U

als nieuwe

ik als project-

ondersteunen. In oktober heeft de

en externe partijen om zo optimaal

u een ontwikkelwens voor het

vindt het MKC ook op montessori.nl

medewerker

medewerker

visitatiecommissie van de NMV onze

mogelijk kansen te kunnen bieden voor

montessorionderwijs namens een sectie?

onder ‘Kenniscentrum’ en u kunt het

bij het MKC.

voor het

school weer voor 5 jaar erkend.

ieders ontwikkeling. Ik vind het waardevol

volgen op twitter:

Inmiddels ben

Montessori

Het is fijn om binnen het MKC nu met

om de groei te zien wanneer kosmisch

@NMV_ambassadeur.

ik gestopt als

Kenniscentrum

een team te kunnen werken en ik heb

onderwijs en opvoeding binnen een

er heel veel zin in. π

school gestalte krijgen en wanneer de

Wat doet het MKC?

18

aan initiatieven van vele mensen. Een

Het MKC richt zich op zes verschillende

directeur van Montessorischool De

de opdracht

taakvelden: kwaliteit, professionaliteit,

Waar zit het MKC?

Schakel en werk ik als coach bij de

om in het

peutergroep officieel erkend wordt als

internationalisering, ontwikkeling,

Het MKC heeft nog geen vaste

stichting LeerKRACHT.

basisonderwijs verbinding te leggen

montessoripeutergroep. Als je uitgaat

onderzoek en helpdesk. Het MKC helpt

werkplek. De medewerkers onderzoeken

tussen de NMV-werkgroepen en

Martine Lammerts

van ieders kwaliteiten en initiatieven

verbinding te leggen tussen scholen

momenteel samen met het bestuur

Kort nadat ik in november 2013 bij het

‘het veld’. Een jaar lang bezocht ik

martine.kenniscentrum@montessori.nl

binnen gestelde kaders, creëer je ruimte

onderling, tussen de werkgroepen

van de NMV de mogelijkheid tot het

MKC begon, nam Michael Rubinstein

verschillende regiobijeenkomsten van

(het jonge kind, basisonderwijs,

om te groeien.

van de NMV en tussen scholen

inrichten van een geschikte locatie die

het besluit om te stoppen. Dat

directeuren en daar vertelde ik waar

opleidingen)

en werkgroepen. Zij bewaakt en

gebruikt kan worden als vaste werkplek

betekende dat ik in maart 2014 als enige

de werkgroepen Mkvs, Wmbo, Taal

Ik ben

Als montessori-ouder ben ik betrokken

actualiseert de montessorivisie en is

en als vergaderruimte.

medewerker overbleef. Mede door deze

(beginnende en gevorderde geletterdheid)

directeur van

bij de montessorischool van mijn

ontwikkeling werd er in het bestuur

en Kosmische educatie mee bezig zijn.

de montessori-

dochter in Noordwijk. Daar denk ik

eerste aanspreekpunt voor externe onderzoekers, opleiders en organisaties

Wie werken er bij het MKC?

weer eens goed gesproken over de

Inmiddels heb ik een MKC-routeboekje

school

graag mee in de ouderraad. En het is

op het terrein van alle taakvelden.

Het MKC wordt momenteel gevormd

organisatiestructuur binnen de NMV en

ontwikkeld dat een dezer dagen op onze

Wassenaar en

uiteraard heerlijk om te zien hoe je

door drie medewerkers die parttime

de rol van het MKC daarin. Resultaat: zie

websites komt. Het geeft aan wat er

hoofd van de

eigen kind kan en mag groeien in het

Zij coördineert alle activiteiten op de

werken binnen de verschillende

de vijf vragen over het MKC. Het bestuur

onder de vlag van het Kenniscentrum

montessori-

voor haar geschikte tempo in een fijne

diverse taakvelden en draagt zorg voor

taakvelden. Zij beschikken over diverse

besloot om meer vaste medewerkers aan

allemaal ontwikkeld wordt, door wie en

opleiding

montessoriaanse leeromgeving.

verantwoording van de activiteiten

ervaring in het montessorionderwijs

te trekken, dat vind ik prettig werken.

wat de stand van zaken is. Wij willen

van de

aan het bestuur van de Nederlandse

vanuit hun verschillende functies.

Na een sollicitatieronde zijn Martine,

doorgaan op deze lijn: informatie

Haagse Hogeschool. Per 1 oktober

In mijn werkzaamheden als hoofd

Montessori Vereniging en aan alle

Zij stellen zich hieronder graag aan

Debbie en ik sinds 1 oktober samen aan

uitwisselen tussen de regio’s en de

ben ik begonnen als medewerker bij

montessoriopleiding (verbonden

secties. Zij ontwikkelt beleid op de

u voor. Voor de invulling van een

de slag en de procedure voor een vierde

werkgroepen. Twee keer per jaar komen

het MKC. In dit nieuwe team wil ik

aan de Haagse Hogeschool sinds

taakvelden en adviseert het bestuur

vierde medewerker, die zich binnen de

medewerker is in volle gang.

de werkgroepen en het MKC bij elkaar en

graag mijn bijdrage leveren aan de

2002) stel ik de cursisten centraal

hierover. Het MKC ontwikkelt zelf geen

taakvelden vooral richt op het voortgezet

elk jaar krijgt elke regio een lid van het

verschillende taakvelden die vallen

in de positie die zij hebben om

materialen. Wel geeft zij gestalte aan

onderwijs, staat een vacature uit.

Toen ik mij vorig jaar aan jullie

MKC op bezoek. Zo blijven we goed op

onder het MKC op gebied van onder

schoolontwikkeling te kunnen

voorstelde, sprak ik over ‘verbinding

meer kwaliteit, professionaliteit

bewerkstelligen. De leerkracht doet er

en profilering. Het is goed om

toe. Inspiratie, verantwoordelijkheid

ontwikkelwensen van de secties en de leden. Het MKC voert overleg met alle

Hoe kom ik in contact het MKC?

leggen tussen alle montessorianen’.

de hoogte van elkaars behoeften.

Naast mijn werk voor het MKC ben

secties. En om te zorgen voor kwalitatief

Stuur uw e-mail aan

Met trots kijk ik dan ook terug op de

ik directeur op Montessorischool

vanuit de NMV de verschillende

en groei zijn ook hier sleutelwoorden

goede opleidingen voert zij overleg met

kenniscentrum@montessori.nl. Elke

conferentie in Noordwijk. Natuurlijk

Maassluis, onderdeel van Stichting

ontwikkelingen in het primair en

voor zowel de cursist als het

opleidingen en opleiders. Indien gewenst

medewerker heeft ook een eigen

heeft het MKC meer werk verricht en

MONTON. Ons team heeft de

voortgezet montessorionderwijs en

montessoriteam van de opleiding.

initieert en ontwikkelt het MKC cursussen

e–mailadres, zie onder. De MKC-

ik nodig jullie van harte uit om het

afgelopen vier jaar een grote

montessoriopleidingen te volgen

Ik kijk uit naar een inspirerende

voor het veld. Het MKC ontwikkelt en

medewerkers stemmen onderling vlot

Feitschrift te lezen dat binnenkort naar

ontwikkeling doorgemaakt om als

en af te stemmen. Er gebeurt veel

samenwerking bij het MKC. π

coördineert wetenschappelijk onderzoek.

af wie uw vraag beantwoordt.

alle scholen wordt gestuurd. π

‘zeer zwakke school’ weer in het

moois in montessoriland, het is rijk

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

19

Vereniging

k

Vereniging Inhoud?

‘Kosmische educatie slagader van het montessorionderwijs’

vooral de mogelijkheden te verbreden.

En ze nodigen uit tot direct contact

onderwijsinhouden. Deze structuur

In een tijd dat internet maakt dat de

tussen leraren.

stelt de leraar in staat om nieuwe

wereld de klas binnenkomt zijn ook die

Kosmische educatie omvat werken

ontwikkelingen en eisen te integreren

hulpmiddelen een prachtige aanvulling.

vanuit de context, de samenhang,

in het eigen onderwijsaanbod (weven)

Websites als montessorinet.nl, kosmisch-

verwondering, bewondering en een

in plaats van overbelasting te ervaren

concreet.nl en bighistoryprimaironderwijs.

eyeopener. Het geeft de leraar een

(stapelen): ‘Verdorie, krijg ik weer wat

nl bieden ruimte voor een nieuwe koers.

veel breder zicht en perspectief op

nieuws op mijn bordje.’

Oorsprong In 2011 nam Geerte van de Groep, destijds lid van het Montessori Kenniscentrum (MKC), het initiatief om een landelijke

Ton van der Heiden, lid werkgroep Kosmische educatie

werkgroep Kosmische opvoeding en onderwijs (KOO) in te stellen. De opdracht was om in beeld te brengen welke be-

De NMV-werkgroep Kosmische edu-

hoeften er leven bij leraren over kosmische opvoeding en onderwijs, wat de praktijk is en wat opleidingen kunnen bieden.

catie is ervan overtuigd dat kosmische

De werkgroep kosmische educatie bestond aanvankelijk uit vier en inmiddels uit vijf leden (zie foto’s) met uiteenlopende

educatie de basis is voor het montes-

achtergrond, betrokkenheid en functies binnen het montessorionderwijs: leraar basisonderwijs, opleider, uitgever, materi-

sorionderwijs en daarom de slagader

aalontwikkelaar en onderwijsadviseur.

van het montessorionderwijs.

Van werkgroep KOO naar werkgroep Kosmische educatie Die visie zou in montessorischolen terug

De werkgroep KOO heet sinds dit voorjaar werkgroep Kosmische educatie. Waarom? De essentie van kosmische educatie

te vinden moeten zijn op websites, in

is de samenhang tussen opvoeding en onderwijs, terwijl opvoeding en onderwijs bij KOO aparte betekenissen hadden.

brochures en in het kindvolgsysteem.

Internationaal hebben montessorianen het altijd over cosmic education. De NMV-werkgroep Kosmische educatie heeft

Onze werkgroep wil de scholen hierbij

inmiddels een nieuwe koers ingezet. Zij beschrijft als essentie van kosmische educatie: onderwijs in samenhang waarin

ondersteunen. Wij denken dan niet aan

de totaliteit van de tijd en de ruimte wordt aangeboden en onderzocht. Het woord educatie geeft de samenhang aan.

een methode, maar aan vaardigheden van de leraar die te maken hebben met het bevragen van tijd en ruimte, met

20

als kernvragen: Wie ben ik? Waar kom

en bronnen verzamelen waar leraren

ik vandaan? Waar ga ik naartoe? Wij

materiaal kunnen vinden.

Wij willen dat samen doen met een

De werkgroep vroeg via een enquête de

vinden: wie consequent vanuit deze kernvragen werkt en kinderen stimuleert

andere NMV-werkgroep. Denkend aan de

educatie vormgeven en wat hun vragen en

tot onderzoek, geeft kosmisch onderwijs.

beeldspraak van kosmische educatie als

behoeften zijn. Het leverde de werkgroep

slagader van het montessorionderwijs: die

een schat aan informatie op, en vooral

Leraar als inspirator

moet aangedreven worden door het hart.

zicht op de enorme diversiteit. Veel leraren

In Montessori Magazine nr 37-3 (juni

In dat hart zitten opleiding, begeleiding

basisonderwijs gaven aan te ‘zwemmen’

2014) verwees Paula Leideritz in haar

en ontwikkeling. Daarom heeft onze

en basisvaardigheden te missen. Duidelijk

artikel ‘Wij zijn het materiaal’ naar

werkgroep samenwerking gezocht met de

werd dat kosmische educatie niet

uitspraken van Daan Lockhorst in

NMV-werkgroep Opleiding, begeleiding

vanzelfsprekend is. Leraren vragen om

diens proefschrift ‘Leraar en leerling

en ontwikkeling (Obo). De essentie bij

steun. Zij willen voorbeelden, steuntjes,

in samenspraak’. Hij laat de leraar zelf

deze samenwerking is dat wij leraren

scholing en soms vragen ze een methode

model van leren zijn, een stimulans

willen ondersteunen om hun eigen

voor kosmische educatie. De werkgroep

voor de activiteit van de leerling door

kosmische educatie te ontwikkelen.

heeft nagedacht over mogelijkheden,

te laten zien hoe hij een probleem zou

Wij zullen daarover in dit schooljaar in

daarbij gebruik makend van ideeën vanuit

onderzoeken, analyseren, onderbouwen

Montessori Magazine meer publiceren.

de enquête. Er is een proefballonnetje

etc. Hoe hij zelf geboeid raakt. De

Hieronder beschrijf ik de voorgeschiedenis

opgelaten in de vorm van kwaliteitskaarten

onderbouwing die Paula Leideritz

van deze ontwikkelingen.

en met een inspiratiemiddag in 2012 op een montessorischool in Apeldoorn.

aanhaalt van Daan Lockhorst is heel mooi. Denkvaardigheden komen niet uit

Niet stapelen maar weven

Een succesvolle middag, vonden de

het kind zelf, maar zijn cultuurbezit en

Hoe heeft kosmische educatie zich op

deelnemers en de leden van onze

het is een geweldige taak als leraar daarin

de Nederlandse scholen ontwikkeld?

werkgroep.

te leiden en hulp te bieden aan de leerling.

Ooit opperde Mario Montessori jr. over dat er in Nederland geen voortgezet

Wij hebben ons nog verder

Vanuit deze visie, gecombineerd met

montessorionderwijs kon bestaan omdat

georiënteerd, internationaal over

de kernvragen, wil onze werkgroep

er toen geen kosmische educatie was.

bijvoorbeeld het werk van Michael en

aanvullende scholing ontwikkelen,

Van begin jaren zeventig begonnen de

D’Neil Duffy (Uitgave Children of the

inspiratiemiddagen organiseren,

Nederlandse montessorischolen aan een

Universe, Cosmic Education in The

praktische kwaliteitskaarten uitwerken

inhaalslag en groeide er een grote diversiteit

Montessori Elementry Classroom) en

naar het model van School Aan Zet

aan invullingen van kosmische educatie.

de beweging Big History om de blik en

Montessori Magazine

21

montessoribasisscholen hoe zij kosmische

nummer 1 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

De Kwestie

k

Els Wasmann-Peters Montessoriopleider aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

22

De Kwestie

Wat willen leraren met ICT in het onderwijs bereiken?

ICT moet enerzijds gebruikt worden als ondersteuning van het leerproces, anderzijds moeten kinderen de gelegenheid krijgen om zelf mogelijkheden van ICT te exploreren. In het onderwijs zijn veel te veel kaders vastgelegd als het gaat om wat kinderen moeten leren en hoe ze het moeten leren. Ik denk meteen aan de stichters van Google, Larry Page en Sergei Brin, die constateerden dat hun succes niet te danken is aan hersenen maar aan het feit dat ze allebei een montessorischool bezochten. Ze vonden het zelf gedreven leerproces, waar ze aangemoedigd zijn om alles in de wereld te bevraagtekenen en te onderzoeken, de voornaamste reden voor hun succes. Dit uitgangspunt moeten wij handhaven binnen ons onderwijs.

ICT-vaardigheden horen bij de 21e eeuw. Het doel van het onderwijs in de 21e eeuw is kinderen voor te bereiden op het leven. Computers en tablets horen bij het leven van nu en zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. ICT is daarom ook een onmisbaar onderdeel in de educatie voor de huidige generatie kinderen.

Door gebruik te maken van ICT in het onderwijs is er meer variatie mogelijk. Denk hierbij aan de verschillende leerstijlen van kinderen. Kennis wordt toegankelijker gemaakt.

Onderwerpen kunnen door informatieve filmpjes meer tot leven worden gebracht. En er kan rekening worden gehouden met leren vanuit de context.

Een tablet kan heel aantrekkelijk zijn omdat leren als laagdrempelig wordt ervaren. Een tablet is gemakkelijk in gebruik, daagt uit om te onderzoeken en je kan hem overal mee naar toe nemen.

Tessa Wessels Medeoprichter Tweetalige Montessorischool Casa in Pijnacker

Het is belangrijk voor kinderen om te leren veilig, effectief en efficiënt gebruik te maken van ICT. Daar ligt een taak voor de leraar. Maak kinderen mediawijs. Leer ze hoe je gebruik kan maken van internet en sociale media. Kijk wat kinderen in een bepaalde leeftijdsfase aankunnen. Betrek ouders ook in dit proces.

Kan een tablet materiaal vervangen en zijn montessorimaterialen overbodig? Nee, werken met concrete materialen is nog steeds belangrijk omdat je beter leert waar te nemen en te onthouden door te handelen. Door handelen begrijp je wat je doet. En vanuit die basis kan je de kennis toepassen in allerlei situaties. Een tablet zou dan een geschikt middel kunnen zijn.

Kan computergebruik het leren van basisvaardigheden ondersteunen? Jonge kinderen, van wie de motoriek nog niet goed ontwikkeld is, kunnen sneller teksten op de computer schrijven dan op papier. Ze kunnen woorden formeren en met behulp van een computer dus goed middels schriftelijke taal communiceren. Dit is geen alternatief voor het ontwikkelen van het handschrift.

ICT- biedt ook geweldige mogelijkheden in automatiseringsprocessen. Als het kind abstract rekenen toepast, kunnen computerprogramma’s kinderen bij het automatiseren ondersteunen. Ten slotte zou ICT een belangrijke rol moeten vervullen in de zogenaamde ‘zeker weet momenten’: kinderen moeten te allen tijde hun kennis kunnen toetsen op de computer en de informatie moet het kind en de begeleider ondersteunen in vervolgstappen.

Kortom: leraren willen volgens mij met ICT in het onderwijs bereiken dat onderwijs veelzijdig en aantrekkelijk is en zij willen kinderen mogelijkheden bieden om het optimale leereffect te bereiken.

‘We serve the future by protecting the present’. Deze uitspraak van Maria Montessori is de eerste zin van de ‘Verklaring van Lund’. Ook ik heb mijn handtekening hieronder gezet als afronding van het boeiende Montessori Europe Congress met als thema ‘21st-century-skills, The challenge for the montessori Teacher’. Montessorianen laten zich niet mee sleuren in ICT-hypes alsof goed onderwijs vanzelf vorm krijgt door elke leerling een iPad te geven. Liever een Hannah Arendtschool dan een Steve Jobsschool.

Het belang van reflectie, discussie en een goed onderwijsleergesprek lijkt mij veel groter dan een overoptimistische focus op high-tech leermiddelen.

Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen

Montessori Magazine

Ik wil echter mijn ogen niet sluiten voor alle moderne communicatiemogelijkheden en deze al helemaal niet buitensluiten. Natuurlijk zie ik al die meiden, die in de pauzes (en vaak ook in de les) helemaal in de ban zijn van de berichten op hun smartphones. En de jongens, die - vaak in groepjes - heftig met elkaar aan het gamen zijn. Net zoals we kleine kinderen leren hun plas op te houden, hebben we een taak om pubers te leren om ‘hun communicatieve behoefte even op te houden’. Een taak voor elke docent en ouder.

Aanleren van ‘nettiquette’, hoe bestrijden we digipesten? Tijdens de workshop ‘pubers en sociale media’ hoorde ik in Lund afschuwelijke verhalen over wat pubers overkomt en wat ze elkaar aandoen op platforms als ask.fm, chatroulette etc. Heerlijk als ik dan op ‘mijn Pantarijn’ hoor dat die ene klojo, die anoniem foute foto’s van leerlingen op Instagram zet, al honderden mails van andere leerlingen heeft gekregen met als boodschap; ‘hou hier nou eens mee op!’ Dat sterkt mijn vertrouwen in mijn eigen leerlingen, maar ook mijn overtuiging dat het belangrijk is om hierover vooral in gesprek te blijven met leerlingen en de oplossing niet te snel te zoeken in ‘regels over het gebruik van sociale media’.

nummer 1 | jaargang 38

Computers zijn onderdeel van onze wereld en kinderen moeten de kans krijgen om hiermee te werken. Ik wil één zeer belangrijke voorwaarde stellen: beperk gebruik van computers en televisie bij jonge kinderen onder de zes jaar zoveel mogelijk, die moeten met al hun zintuigen leren. En gebruik van computers en televisie beperkt ook de motorische ontwikkeling. Laat kinderen van 6 jaar en ouder de computer gebruiken om presentaties te maken, te benutten als zoekmachines en ga een stap verder en leer ze te programmeren met een computer. Natuurlijk moeten leerkrachten op korte termijn ook bijgeschoold worden.

Ik denk dat we ongeveer 6 jaar geleden allemaal begonnen zijn met het neerzetten van digitale schoolborden in de school, want we konden niet achterblijven. De school naast ons had het immers ook en het was een duidelijk bewijs van zichtbare nieuwe ontwikkelingen in de school.

Ongeveer een jaar later werden de eerste klassen voorzien van verduisteringsschermen zodat kinderen het bord ook konden zien als dit aan stond. En het bord dat meestal uit staat, gaat aan voor een algemene les en bij het kijken van school-tv.

Het zelfde staat ons te wachten bij de tablets. De buren hebben het dus waarom wij nog niet.

Egbert de Jong Algemeen directeur Montessorivereniging Haarlemmermeer

Hierboven staat de juiste vraag: wat willen we nu eigenlijk. Ooit was ICT in het onderwijs bedoeld om ervoor te zorgen dat de jeugd om leerde gaan met ICTtoepassingen. Dat is geen doel meer, nu zou ICT een middel kunnen zijn. Wat mij betreft een welkome afwisseling in werkvormen, maar vooral een middel. Een middel om kinderen op verschillende manieren hun informatie te laten verwerken en gebruiken.

Ik vind dat we eerder over de vraag ‘Wat willen we hier nou mee?’ moeten praten en niét denken vanuit de spullen. Denken vanuit de visie. Op welke manier verwachten we dat we in de toekomst gebruik zullen maken van ICT toepassingen en wat is dan belangrijk dat kinderen leren op school? En dat we ons niet gek laten maken door Maurice de Hond met zijn iPad-school.

Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

23

Thema

www.nienhuis.nl

Artikelen op montessorinet.nl

Colofon

Het aanbod van artikelen is groter dan Montessori Magazine kan plaatsen. Gelukkig is er plaats op

Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori

montessorinet. U kunt de artikelen vinden via de

Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.

QR-code of via de zoektermen op montessorinet.

Redactie Annemarie Roël-Looijenga: Recent onderzoek

Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Bob Molier (eindredactie)

bevestigt kracht montessorimethode

De redactie heeft een vacature (basisonderwijs)

Zoektermen op montessorinet: montessorimethode, onderzoek Uit recent onderzoek blijkt dat wie volgens de montessorimethode werkt,

Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl

Het positiewaardekleed

piazza@montessori.nl

betrokken en gemotiveerde

Roghorst 184, 6708 KS Wageningen

leerlingen ‘kweekt’. Ander

Telefoon: (070) 331 52 82

onderzoek toont aan dat de

24

didactiek met kleine demonstraties heel sterk is om

Grafische vormgeving en advertentieverkoop

kinderen makkelijker te laten leren. Ik vind het steeds

E Media Groep B.V.

weer ongelooflijk, zo rijk als de montessorimethode

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

is. Niet voor het eerst toont wetenschappelijk

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk

onderzoek aan dat dit honderd jaar oude concept vele

Telefoon: (0226) 331600

elementen bevat om kinderen makkelijk te laten leren.

Fax: (0226) 331601

Ik beschrijf de essentie uit de recente onderzoeken

E-mail: info@elma.nl

en benoem daarna de elementen die helpen om

Website: www.elma.nl

betrokken en gemotiveerde leerlingen te krijgen en

Abonnementen

te houden. Ook ICT kan

Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

hierin een rol spelen.

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

Annemarie Roël-Looijenga is

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is

leerkracht op de Christelijke

mogelijk voor studenten.

Montessorischool in den

Aanmelding:

Haag en als onderzoeker

Per fax: (070) 381 42 81

(PhD) verbonden aan de

Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

vakgroep Science Education

Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

& Communication van de

Fotobureau Jense & de Rijter

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

TU Delft Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Greetje Hoekstra: Montessori en Krishnamurti inspireren Blue Mountains School in India

Bezuidenhoutseweg 251-253

Zoektermen op montessorinet:

Telefoon: (070) 331 52 82

India, “Blue Mountains” Internaat ‘Blue Mountains School’ ligt idyllisch in de

E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

2594 AM ’s Gravenhage

bergen van Ooty in Tamil

Websites NMV:

Nadu, Zuid India. De werkwijze

www.montessori.nl

is gebaseerd op de ideeën

www.montessorinet.nl

van J. Krishnamurti en Maria Montessori. Greetje Hoekstra

Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 38-2 (februari 2015):

bezocht het internaat en sprak

15 december 2014

het hoofd van de school, haar

Kopij aanleveren: mm@montessori.nl

vriendin Amukta Mahapatra. Tien jaar geleden leerden de vrouwen elkaar kennen tijdens een reis van Hoekstra

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na

door India en sindsdien zien zij elkaar bijna jaarlijks.

Greetje Hoekstra is groepsleerkracht van de

schriftelijke toestemming van de uitgever.

Montessorischool Stad in Almere

dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen.

De redactie tracht bij alle gebruikte foto’s de eigenaar te achterhalen. Waar

ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623 Montessori Magazine

nummer 1 | jaargang 38

Nienhuis Montessori. The global standard.

Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl

PABO De Haagse Hogeschool verzorgt in de avonduren een montessori opleiding voor het primair onderwijs Wij verzorgen op de dinsdagavond een tweejarige cursus die opleidt tot het montessoridiploma. De opleiding is modulair opgezet. De cursist kan naar keuze beginnen met de pedagogiek en didactiek van het jonge kind of die van het oude(re) kind.

De opleiding besteedt aandacht aan: Q de theorie achter het montessori-concept; Q de methodiek van het werken in een montessori-groep; Q de didactiek van de verschillende montessori-werkvormen in onder-, midden- en bovenbouw; Q kosmische opvoeding en kosmisch onderwijs.

Desgewenst kunnen we de cursisten ook begeleiden in de (eigen) praktijk, zodat na afronding een volledig diploma wordt verworven.

Ook degenen die al in het bezit zijn van een montessori-diploma, maar hun kennis willen verdiepen of het werken in hun groep willen verbreden, kunnen losse modulen volgen. Zij ontvangen een certificaat.

Voor inlichtingen en inschrijvingen: Haagse Hogeschool: Sector Onderwijs, Sport en Talen, PABO Johanna Westerdijkplein 75 Postbus 13336 2501 EH Den Haag Telefoon: (070) 445 86 30

Montessori Coรถrdinator: M. Lammerts Lammerts35@gmail.com Telefoon: 06-45 626 070 Coรถrdinator nascholing: W.F.J. de Looze wfjdelooze@ziggo.nl Telefoon: 06 28911156