Montessori Magazine April 37/3

montessori MAGAZINE

Nummer 3 Jaargang 37

Thema: Wij zijn het materiaal Landelijke Montessoridag slaat aan

Nieuw reken-wiskundecurriculum voor montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus ‘Onderwijs is topsport’ Inschrijving montessoriconferentie geopend

8442_POM1.indd 1

31-03-14 14:19

ALLES UIT DE KAST VOOR MONTESSORI ONDERWIJS

Totaalleverancier Montessori Onderwijs

w w w. h e u t i n k . nl

1_1_stA4_fc_A.indd 1

31-03-14 09:15

Inhoud 1

Van de redactie Bob Molier

2

Aftrap Montessori-jaar Noordwijk Bob Molier

3

Column

Van de redactie

‘Het is altijd lente in de ogen van… een montessoriaan’ Cor Hoffmans

Bob Molier Hoofdredacteur Montessori Magazine

4

Wij zijn het materiaal Paula Leideritz Geef kinderen vertrouwen, laat ze hun vragen stellen, bied

6

Voorleven

ruimte om te experimenten en van fouten te leren. Op

Joke Werver en Erica Dirven

school zijn het de leraren die de kinderen helpen ‘het zelf te doen’ en daarmee zijn zíj het belangrijkste materiaal, nog

8

En nú: Montessori!

belangrijker dan montessorimaterialen.

Annemieke Wijma Montessori Magazine kruipt dit keer in het hart van de lera10

Piazza

ren met het thema: ‘Wij zijn het materiaal’. Begrip en liefde

Safrien van de Leemkolk

van volwassenen, die als opvoeders ingaan op de positieve neigingen en mogelijkheden van de kinderen, motiveren de

Parel

leerlingen om te werken. Dat is de overtuiging van Mario

Annemarie Roël-Looijenga

Montessori, zie het artikel ‘Wij zijn het materiaal’. In het artikel ‘Voorleven’ vertelt een leidster hoe zij ‘tot haar eigen

11

Kies nú: montessori!

verbijstering een kopie van zichzelf in actie ziet, compleet

Femke Cools

met mimiek en woordkeus’. In de Parels en de Piazza staan andere smakelijke praktijkvoorbeelden uit het montesso-

12

Landelijke Montessoridag slaat aan

rionderwijs. Daar kunnen wij niet genoeg van krijgen! Uw

Bob Molier

bijdragen blijven welkom (zie onder) en als niet alles in

1

ons magazine past, dat komen ze op montessorinet.nl. Dat 14

Parels

geldt ook voor artikelen. U vindt verwijzingen naar artikelen

Henriëtte Browne en Annemieke Wijma

op de site over de schaduwzijde van talentenonderwijs en over uitwisseling van leerlingen tussen basisscholen in

15

Column ‘Onderwijs is topsport’

Zweden en Venlo.

Jules Omdat wij montessorianen vinden dat meer kinderen mon16

Nieuw reken-wiskundecurriculum voor

tessorionderwijs en –opvoeding verdienen, ging tijdens de

montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus

landelijke Montessoridag op 12 maart de montessorivlag

Bob Molier

uit. Een groot aantal scholen en kinderdagverblijven deed mee. Weken daarvoor al waren mensen met een montes-

18

De Kwestie: ‘Blij met passend onderwijs’

sorihart actief in de social media, zoals wij in deze editie

Egbert de Jong, Tessa Wessels, Els Wasmann-Peters

laten zien. We zien op montessorinet graag wat dat bij u in de buurt heeft opgeleverd. En ondertussen zijn de

20

Montessoriconferentie:

voorbereidingen voor de grote Montessoriconferentie op

inspiratie, glazen klas en MOT

24 september in Noordwijk in volle gang. De inschrijving is

Annette de Deken en Debbie van der Burgh

geopend. Laat u inspireren door het programma en wellicht kunt u zelf een bijdrage leveren.

23

Column Bas

parel@montessori.nl: vertel over dat mooie onderwijsmoment, waarop u denkt: hier doe ik het voor!

24

Artikelen op montessorinet.nl

piazza@montessori.nl: vertel wat u kwijt wilt over de

Colofon

montessorionderwijs.

De redactie behoudt zich het recht voor om deze bijdragen te redigeren en/of in te korten.

Voorblad: Montessori Kinderdagverblijf Arnhem. Foto Jorn van Eck

8442_v01.indd 1

31-03-14 15:10

M

aria Montessori Memoriejaar in Noordwijk geopend met lezing Marjan Schwegman

Marjan Schwegman vertelde over het leven van Maria Montessori in het fraaie centrum voor cultuur en geloof Maria ter Zee, op vrijdagavond 28 februari 2014 in Noordwijk. De lezing was het startsein van het ‘Maria Montessori Memoriejaar’ in Noordwijk.

Historica Schwegman , auteur van de biografie ‘Maria Montessori 1870-1952 Kind van haar tijd, vrouw van de wereld’ (1999) vertelde haar gehoor van 150 belangstellenden over het bijzondere levensverhaal van de inspirator, over haar vele reizen en invloed op opvoeding en onderwijs. Maria Montessori heeft over de hele wereld in veel steden gewoond. Ook in Noordwijk, waar zij stierf in 1952. Omdat Montessori als wereldburger begraven wilde worden waar zij stierf, ligt haar graf in dezelfde kustplaats.

2

Marjan Schwegman in Noordwijk. Foto Willem Krol

Musical ‘Maar weinig mensen weten dat Montessori hier begraven ligt’, zegt Marjolijn van der Jagt, initiatiefnemer van het Maria Montessori Memoriejaar in Noordwijk. ‘Zelf ben ik een montessorikind en daar pluk ik nog elke dag de vruchten van.’ Met het memoriejaar wil Van der Jagt meer bekendheid aan te geven aan de band die Montessori had met de kustplaats. ‘Vijf fotografen gaan een bijzondere foto te maken van haar graf op de begraafplaats aan de Gooweg, onder het motto “Verrassende beelden van het graf van Maria Montessori”. Het publiek bepaalt welke foto de mooiste is en die krijgt een plek op de montessoritentoonstelling in Museum Noordwijk. Martine Zeeman van Theater Zeep maakt over leven en werk van Maria Montessori een musical die door scholen kan worden opgevoerd. De Noordwijkse Montessorischool bestaat dit jaar tien jaar en zij krijgt de primeur om de musical uit te voeren.’

Van der Jagt helpt ook bij de organisatie van de Montessoriconferentie op 24 september. Het wordt, zegt zij vol vuur, ‘een jaar vol evenementen en vele hoogtepunten. En dat lukt allemaal dankzij de bereidwillige medewerking van de AMI, NMV, Nienhuis en ook van de huidige bewoonster van de villa aan zee waar Montessori heeft gewoond!‘ Alle activiteiten uit het memoriejaar, waaronder lezingen door Fred Kelpin de villa aan zee waar Montessori heeft gewoond, staan op www.mariamontessorimemoriejaar.tk.

Montessori Magazine

8442_v01.indd 2

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

H

Column

et is altijd lente in de ogen van… een montessoriaan Cor Hoffmans, voorzitter NMV

Vandaag stond de thermometer in mijn tuin op 21 graden. Het is lente ook al klopt het klimatologisch niet helemaal. Maar toch. De wereld ziet er meteen mooier uit en het geeft energie en optimisme. Zoals ogenschijnlijk de vogels anders dan verwacht hun vleugels uitslaan en zich laten horen. Ik moest er aan denken toen ik me boog over deze column. Zeker ook vanwege het thema ‘Wij zijn het materiaal’.

De afgelopen weken heb ik op twee

Steeds meer onderzoek toont aan dat

de leerlingen uit tot het bereiken van

scholen een audit (visitatie) uitgevoerd.

de leraar er toe doet. Theorieën van

verdere doelen, vertelt spannende ver-

Dat is onderdeel van mijn werk en het

Laevers over betrokkenheid en die van

halen en verkent de ‘zone van de naaste

waren geen montessorischolen. De ene

Stevens over de psychologische basis-

ontwikkeling’.

school was een juweeltje, de andere niet.

behoeften (autonomie, competentie en

Het verschil zat hem in mensen: leraren,

relatie) geven in de lijn van Montessori

En verder geeft een goede leraar binnen

directeur en intern begeleider. De kern?

de basiseisen voor goed onderwijs en

het montessoriconcept goed onderwijs:

Gedrevenheid en professionaliteit.

ontwikkeling. Maar er is geen onder-

individueel, in groepjes of in de hele

zoek nodig om in een groep de twinke-

groep. Dat betekent effectief onderwijs

Het zijn wat mij betreft ook de twee

lingen in de ogen van kinderen en hun

met veel feedback naar leerlingen en

kenmerken van onze inspiratiebron.

concentratie op een taak te zien.

opbrengstgericht. En opbrengstgericht

Maria Montessori combineerde haar

3

betekent dan een maximale bijdrage le-

wetenschappelijke kennis met haar

Dat moeten we kunnen zien in montes-

gedrevenheid om de ontwikkeling

sorigroepen. Maar dat kunnen kinderen

van kinderen te bevorderen in haar

niet altijd en niet vanzelf. Daar is een

Dat betekent: spannend en uitdagend

persoon. Zij was net zo benieuwd en

rijke omgeving voor nodig, leerbronnen.

onderwijs en een beroep doen op wat

leergierig naar wat kinderen konden als

Voor mij is de leraar de belangrijkste

kinderen nog niet kunnen maar wel heel

de kinderen zelf. Zij was zich bewust

leerbron. ‘Kinderen helpen het zelf te

graag willen (leren). Leraren die daartoe

dat ontwikkeling niet vanzelf gaat. Zij

doen, is daarbij de leidraad’. De leraar

in staat zijn, zullen het zien: dan wordt

was niet van ‘Wachsenlassen’ ook al

dus als coach en regisseur. Dat is al

het lente in de ogen van de kinderen.

bestaat dat beeld soms over montes-

mooi. Het betekent dat kinderen niet

sorionderwijs. Wat mij betreft zijn er

worden geremd in hun ontwikkeling.

tussen haar theorie en de opvattingen

Het betekent ook dat leraren de ontwik-

van bijvoorbeeld Vygotsky over de zone

keling van hun leerlingen goed in kaart

van de naaste ontwikkeling dan ook veel

brengen met observaties, leerling-

raakpunten. De eigen ontwikkeling als

volgsysteem, evaluatiegesprekken en

uitgangspunt voor het inrichten van het

toetsen.

veren aan de ontwikkeling van kinderen.

onderwijs. Binnen het montessorionderwijs vulde zij het in door het belang

Maar dat is niet genoeg. De goede

van een uitdagende leeromgeving als

leraar heeft voor mij passie. Zij/hij leeft

stimulerende leerbron te benadrukken.

voor, is een inspiratiebron, vormt een

Maar steeds met de leraar als coach,

rolmodel, is daadwerkelijk betrokken

regisseur, met een onderzoekende en

bij de leerlingen, is steeds beschikbaar

professionele houding en met passie.

wanneer een leerling verder wil, daagt

Montessori Magazine

8442_v01.indd 3

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

W Thema

Paula Leideritz

ij zijn het materiaal

In tegenstelling tot het basisonderwijs

sorischool, moesten er eigen wegen

is er geen afgeronde montessorimetho-

gezocht worden, omdat Maria Montes-

Daan Lockhorst, leraar en leerling in samenspraak

de voor het voortgezet montessorion-

sori wel algemene richtlijnen voor het

Op een conferentiedag van het Mon-

derwijs (vmo). De rol van de docent is

voortgezet onderwijs heeft aange-

tessori Lyceum Amsterdam eind jaren

in het vmo mogelijk anders dan in het

geven, maar geen duidelijk omlijnd

negentig zorgde Daan Lockhorst 4 - voor velen de montessorikenner bij

basisonderwijs, waar bepaalde functies

programma.’

2

uitstek - voor een aangename verras-

geacht worden zich langs natuurlijke Uit de verschillende bijdragen in dit

sing. In klassikale setting informeerde

boekje blijkt dat – vanaf de oprichting

hij docenten, leerlingen en schoollei-

De canon van de observerende begelei-

van het MLA - door eigenzinnige en

ding over de nieuwste inzichten over

der die de ontwikkelingen van het kind

creatieve persoonlijkheden min of

de rol van de leraar bij het leerproces

stimuleert door hem een inspirerende

meer praktische oplossingen aan-

van de leerling.

voorbereide omgeving te bieden, gaat

gedragen zijn die zowel recht deden

echter voorbij aan het feit dat de ont-

aan de pedagogische opvattingen van

wikkeling van de hogere functies zoals

Montessori als aan de eisen van het

denken, de wil en gerichte aandacht

eindexamen.

lijnen te ontwikkelen.

door interactie van de leerling met zijn

4

sociale omgeving plaats vindt. 1 Daarnaast is er het voortdurende

Het was de schoolpsycholoog van deze

dilemma op vmo-scholen tussen eigen

van, die principieel stelling nam in de

materiaal maken of een methode ge-

discussie eigen materiaal of methode.

bruiken. Hoe materiaal op een school

In zijn bijdrage ‘Waarom Montessori

voor voortgezet montessorionderwijs

Lycea’ vroeg hij zich of de eigenlijke

eruit moest zien, heeft in verleden en

kern van de bijdrage van Maria Mon-

heden vaak geleid tot verhitte debatten

tessori niet verloren is gegaan door de

tussen de rekkelijken (bovenbouw do-

nadruk op materiaal en vrijheid in de

centen) en de preciezen (onderbouw-

montessorimethode leggen.

school, Mario Montessori, kleinzoon

docenten). Anno 2014 is dit dilemma ‘opgelost’ in de zes montessorikarak-

‘Het enige doel van de montessori-

teristieken.

aanpak in de opvoeding is bij te dragen tot de ‘Vorming van de Mens’. Vrijheid

Mario Montessori: Liefde en begrip

en materiaal zijn slechts twee van de

Bij het bereiken van de pensioenge-

bij zijn eigen vorming’. En even later

rechtigde leeftijd in 1961 van mevrouw

schrijft hij dat niet het materiaal zorg-

Lex Osterkamp, de eerste rectrix van

de voor een liefde en lust in het werk

het Montessori Lyceum Amsterdam

bij leerlingen: ‘Geenszins! Het is het

(MLA), verscheen een alleraardigst

begrip en de liefde van volwassenen

boekje getiteld Montessori Perspec-

die hun eigen houding als opvoeders

tieven. ‘Zij had de moed om 30 jaar

wijzigden en in plaats van hun wil op

geleden de leiding op zich te nemen

te leggen de positieve neigingen en

van het eerste montessorilyceum in

mogelijkheden van de kinderen eerbie-

ons land. Hoewel de school voortkwam

digden en erop ingingen’. 3

vele middelen die het kind gebruikt

en steunde op de lagere montesFoto Rien Walrave 1 Zie o.a. professor C.F. van Parreren, Ontwikkelend onderwijs, ACCO Leuven/Amersfoort 1988 2 Montessori Perspectieven, J.H. De Bussy Amsterdam 1961.

3 Montessori Perspectieven pagina 15 -19

Montessori Magazine

8442_v01.indd 4

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Vereniging

Wat is leren? Hoe doe je dat? Wat is

ideeën mee te geven, waarmee ze zelf

stig gedraagt, wekt deze tegenstelling

nadenken? Hoe leer je dat?

verder kunnen werken.

conflicten in de ziel van het kind, dat

Voor de antwoorden op deze vragen

in zijn geloof aan de volwassene een

moeten wij niet bij Montessori zijn,

Waar komt de motivatie van de leerling

zei Lockhorst, althans als het gaat om

nu vandaan? In de eerste plaats uit de

zedelijk houvast vond’ 6 In het voortgezet onderwijs is de meest

leerlingen op de middelbare school.

constatering dat het kind een absolute

voorkomende beroepsopvatting van

De aanwezigen kregen dan ook niets

wens heeft om te presteren, groot te

leraren de leerling voor te bereiden en

te horen over het paradigma van het

groeien, te worden zoals de volwasse-

op te leiden tot deelname aan een vol-

actief lerende kind dat via uitnodigend,

nen aan wie hij zich spiegelt. Daar-

wassen cultuur. Onderwijs is vorming

zelf-instruerend materiaal aandachtig

naast heeft hij de positieve ervaring dat

en opvoeding met vakken die instru-

in zijn leeractiviteit opgaat. Niets over

hij verder komt met zijn ontwikkeling:

menten bieden om te reflecteren, om

de leraar die door observatie vaststelt

hij heeft een nieuwe denkvaardigheid

het verleden te onderzoeken en naar

of de concentratie, de polarisatie van

verworven die ook in andere situa-

de betekenis van menselijk handelen

de aandacht, aanwezig is. Integendeel,

ties bruikbaar is. De motivatie wordt

te vragen, om kritisch naar systemen

de rol van de leraar is een actieve. Zijn

versterkt als hem ook wordt duidelijk

van normen en waarden te kijken, om

taak is zelf een model van leren te zijn,

gemaakt wat hij met de nieuwe kennis

ethische vraagtekens te plaatsen bij

een stimulans te zijn voor de activiteit

in de praktijk kan. Lockhorst riep dan

vanzelfsprekendheden, om nieuwe

van de leerling door te laten zien hoe

ook de leraar op om te laten zien hoe

werelden open te leggen en nieuwsgie-

hij een probleem zou onderzoeken,

je met de opgedane, abstracte (vak)

righeid te stimuleren. Op een montes-

analyseren, onderbouwen, hoe hij

kennis de werkelijkheid kunt begrijpen,

sorischool is deze waarde vertaald in

met teksten omgaat, hoe hij zich laat

wat je er mee kunt doen.

de gevleugelde zin van Maria: door het

W kind naar een nieuwe wereld.

verrassen, hoe hijzelf geboeid raakt.

Niet de leraar die zich afzijdig houdt

Voorbeeldfunctie en flow

en afwacht tot het kind met zijn vragen

Docenten worden in hun doen en laten

Ondanks de vakkennis van de leraar,

bij hem komt, maar de leraar als

geobserveerd door de leerlingen met

slaagt hij alleen in deze gecompli-

steunpilaar, die samen met de leerling

wie zij vele uren interacteren. In de ver-

ceerde taak als hij zelf een onafhan-

opwerkt, die in dialoog (explorative dis-

houding leraar-leerling heeft de docent

kelijke persoon is die zijn hartstocht

cours) met de leerling denkvaardighe-

dan ook een voorbeeldfunctie en is zijn

voor leren toont. Als hij vertrouwen

den overbrengt. De meest succesvolle

gedrag ten opzichte van de leerling

blijft houden in de ontwikkeling van

manier om leerlingen te leren denken

een voortdurend gespreksonderwerp

de leerling, hem als individu positieve

is de onderdompeling. De leraar geeft

op het schoolplein. Zijn manier van

aandacht, belangstelling en instructie

handelingsgericht onderwijs, d.w.z.

lesgeven bepaalt tevens de graad van

op maat blijft geven. Het gaat er niet

hij legt niet de leerstof uit maar vraagt

saaiheid en verveling bij de leerlingen.

alleen om dat de leerling een bepaalde

zich samen met de leerling af welke

‘Het is van wezenlijk belang voor

hoeveelheid leerstof verwerkt, maar dat

denkvaardigheden ingezet moeten wor-

de spontane ontwikkeling van de

de leerling tenminste een aantal malen

den om een probleem aan te pakken

kinderen, dat zij bij de volwassene

de gelukzalige flow van ‘ik kan het zelf’

en op te lossen. 5

werkelijk leiding en hulp vinden. Hij

aan den lijve ervaart. Dat motiveert en

moet hun belangstelling opwekken,

leidt tot persoonlijke groei.

Essentieel in deze visie van ‘ontwik-

hen aanmoedigen en de leerstof op

kelend onderwijs ‘ - want daar gaat het

grootse wijze aanbieden, hij moet

Op deze manier is de leraar verant-

hierover - is dat deze denkvaardighe-

een persoonlijkheid en een mens zijn,

woordelijk voor de soort ervaring

den niet uit het kind zelf voortkomen,

gevoelig en vol belangstelling voor zijn

die een leerling met onderwijs en

maar cultuurbezit zijn, die hem worden

leerlingen. De leraar moet wel degelijk

leren krijgt. En juist deze ervaring is

overgedragen met behulp van volwas-

een intelligente, levende persoon zijn,

bepalend voor de wens van de leerling

senen. Hoe decodeer je bijvoorbeeld

met rijkdom aan kennis en ervaring

om meer te leren en zich verder te

een tekst, hoe los een je vergelijking

en de leerlingen moeten dit zelf ook

ontwikkelen.

op, hoe vind je uit of een bouwtekening

voelen. Ook de zedelijke kracht van de

ook een geschikt gebouw oplevert,

volwassene is van groot belang, want

Anders geformuleerd: de leraar is het

welke vragen stel je je dan? Het is de

als hij iets onderwijst, maar zich in zijn

materiaal.

taak van de volwassene om kinderen

eigen optreden niet dienovereenkom-

5

4 Daan Lockhorst overleed januari 2012 5 In 2003 verdedigde Daan Lockhorst zijn proefschrift over op dit onderwerp: Leerling en leraar in samenspraak.

De betekenis van onderwijsleerdialogen voor zelfstandigheidsontwikkeling van leerlingen in het voortgezet onderwijs.

6 Beginselen van de opvoeding als hulp voor het leven, uit Door het kind naar een nieuwe wereld pagina 67, Dr. Maria Montessori NMV, 1952 in de vertaling van A.M.Joosten.

ave

Montessori Magazine

8442_v01.indd 5

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

V Thema

De leidster als observatiemateriaal

oorleven

6

In een montessorigroep speelt de leid-

Bovenstaande anekdote illustreert

die je ‘even snel’ doet, zoals het stoel

ster een bepalende rol. Ze is niet alleen

prachtig hoe niet alleen het materiaal,

recht duwen met je knie, de grond

degene die de omgeving voorbereidt

maar ook de persoon van de leidster

droog maken met de voet op de dweil

en de link vormt tussen het kind en het

door de kinderen geïncorporeerd wordt.

of het meerdere doosjes tegelijk dra-

materiaal. Haar houding leert de kinde-

Montessori heeft de fascinatie voor

gen ongezien blijft. Dan blijkt dat het

ren hoe je je gedraagt ten opzichte van

het handelen van de volwassene goed

gedrag dat je eigenlijk niet gekopieerd

elkaar en de leeromgeving. We begin-

begrepen en draagt de leidster daarom

wilt zien zich juist prominent toont.

nen met een voorbeeld uit de praktijk.

ook op om zich zo mooi en gracieus

Tijdens het voorleven laat ons gedrag

Amber van drie is geïntrigeerd door

mogelijk te bewegen door de ruimte en

ook de bijpassende emoties zien. Bij

de smaakflesjes en krijgt een lesje. Ze

zich zo correct mogelijk sociaal op te

het lesje ‘sorry zeggen’ etaleren we de

kijkt oplettend toe en begrijpt precies

stellen. ‘Hoe heurt het eigenlijk?’ speelt

juiste houding: we tonen aandacht voor

waar het om gaat. Als een ware ana-

op jonge leeftijd een belangrijke rol. Het

het verdriet van het kind, spreken op

liste in een laboratorium herhaalt ze de

vormt de kinderen. En omgangsregels

een teleurgestelde toon de veroorzaker

handelingen. Ze opent een smaakfles-

geven de kinderen zekerheid bij het

aan en we doen voor hoe we meeleven

je, met de pipet doet ze één druppel

functioneren in de groep.

en hoe we excuses maken. Zo leren

boven op de hand, ze plaatst voorzich-

kinderen ook empathie voor een ander

tig de pipet terug in het flesje, ze sluit

Montessori heeft daarom ook de wel-

ontwikkelen. Door zich de omgangs-

het flesje terwijl de druppel nog op de

levendheidlesjes in het leven geroepen.

vormen eigen te maken krijgt een kind

hand balanceert. Daarna proeft ze de

Kleine rollenspelletjes waarin de leid-

waardering terug van de groep en wordt

druppel, neemt een slokje water uit het

ster voorleeft hoe je je in het sociale

een geaccepteerd lid van de klas.

glaasje om de smaak te neutraliseren

verkeer gedraagt. Ademloos kijken

en in alle rust de smaaksensatie tot

kinderen tijdens zulke groepslesjes

Niet alleen kinderen observeren de

je laten doordringen. Systematisch

toe hoe je een schaar draagt, hoe je

houding van de volwassene in de groep.

gaat ze het rijtje af om dezelfde smaak

vraagt of je er langs mag of hoe je een

Ook voor studenten is het leerzaam de

te vinden. Zo ervaart ze zoet, zout,

hand geeft. Het is ook een hele pret-

attitude van de leidster te bestuderen.

zuur en bitter. Dit lesje blijkt op het

tige, positieve manier om zulke kennis

In de wereld van het jonge kind, de

juiste moment voor Amber te komen,

aangereikt te krijgen. Volwassenen

kindercentra en peutergroepen, werken

aangezien ze in de weken daarna

zijn vaak blij verrast als kinderen deze

veel jonge mensen die een sociaal

deze activiteit talloze malen herhaalt.

omgangsvormen op een natuurlijke

pedagogische opleiding aan een roc vol-

Vele observerende ogen volgen haar

manier toepassen.

gen. Dus ook in montessorikindcentra.

bij haar ‘experimenten’ en niet lang

Dit voorleven heeft tot gevolg dat we

Deze jonge mensen worden opgeleid

daarna vraagt een ander kind ook dit

ons als volwassene er constant bewust

voor ‘cliënten’ van nul tot tachtig jaar.

lesje. Maar juf is bezig en zij verwijst

van moeten zijn hoe we ons bewegen

Tijdens hun opleiding gaat er veel aan-

naar Amber. Die juf ziet vervolgens tot

in de klas. We denken dat de kinderen

dacht naar de persoonlijke ontwikkeling

haar eigen verbijstering een kopie van

alles opnemen als je het maar netjes

binnen het beroep. Het protocollen

zichzelf in actie, compleet met mimiek

voordoet, maar ze zijn wel heel selec-

leren volgen en opstellen heeft tevens

en woordkeus. Zelfs de ‘juf versus

tief in het opnemen van informatie.

een belangrijke plaats. Er wordt relatief

kind’ houding openbaart zich.

Vaak hoop je als leidster dat de dingen

weinig tijd besteed aan pedagogiek en

Montessori Magazine

8442_v01.indd 6

Erica Dirven en Joke Werver

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Thema

didactiek. Voor deze studenten is het

hoe de leidsters met hun kind omgaan

standig én vlug leert aantrekken. Toch

aanschouwen hoe een leidster voorleeft

en handelingen rustig voordoen. Maar

horen we ook gemompel over het feit

essentieel voor hun eigen functioneren.

ze kunnen zich vaak niet voorstellen

dat daarvoor de jas op de grond gelegd

Vaak zien we hen veranderen in echte

hoe ze dat thuis moeten inpassen in

wordt, vooral als er een merklabel aan

montessorianen, zeker als de onderlig-

hun drukke bestaan. Neem bijvoor-

het kledingstuk hangt.

gende theorie ook besproken wordt.

beeld het aantrekken van de jas dat als één van de eerste wellevendheidlesjes

‘Help mij het zelf te doen’ gaat dus

Ouders daarentegen beschouwen de

in de crèche, peutergroep en onder-

niet alleen via het tastbare materiaal.

school en crècheomgeving als een an-

bouw wordt aangeboden. Ouders zijn

De leidster functioneert als spiegel.

dere wereld. Ze kijken aandachtig naar

verheugd dat hun kroost de jas zelf-

7

Foto Jorn van Eck Montessori Magazine

8442_v01.indd 7

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Montessorionderwijs echt van deze tijd

n nú: Montessori!

De bibliotheek over montessorionderwijs is uitgebreid met ‘En nú: Montessori!’ van Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom. Wat voegt deze uitgave toe, vroeg Annemieke Wijma aan de auteurs.

In de inleiding van ’En nú: Montessori!’

zoveel mogelijk aan te sluiten op de

leerkracht en opvoeder mee omgaan,

zeggen jullie dat dit boek geschreven

praktijk, hebben wij met een klank-

dat speelt wel een rol. Ooit zagen we

moest worden. Wat voegt het toe aan

bordgroep gewerkt.’

een kind een Citotoets maken gewoon als werkje. Dat is toch heel mooi!

de bestaande literatuur over montes-

8

sorionderwijs?

Jullie stellen dat wij als opvoeders deel

‘Wij vonden dat het tijd werd om de

uitmaken van de omgeving van het

prachtige teksten van Maria Montes-

kind. Hoe doen wij dat?

sori te ‘hertalen’, als koppeling naar

‘Jouw houding als opvoeder, jouw

het heden. In ons boek laten wij zien

manier van iemand aanspreken, jouw

dat montessorionderwijs echt van

manier van omgang met anderen, met

deze tijd is. ‘Montessori Concreet’ van

dat alles creëer je een sfeer. Je bent

Moorman was actueel toen het in 1979

een voorbeeld. Dit alles noemen wij de

verscheen, inmiddels zijn er nieuwe

geestelijk voorbereide omgeving, die jij

theorieën over onderwijs en opvoeding

als opvoeder bepaalt.’

ontwikkeld. Hoe kijken wij als montes-

‘Je creëert een sfeer, je bent een voorbeeld; dit is de geestelijk voorbereide omgeving, die jij als opvoeder bepaalt.’

sorianen aan tegen de hedendaagse

In hoofdstuk vijf lees ik: ‘Kinderen zijn

theorieën over onderwijs en opvoeding

niet klaar als ze de werkjes af hebben

van bijvoorbeeld Sitskoorn (2006),

van hun planning, ze zijn klaar als ze

Jutten (2008), Hattie (2009), Jolles

hun doel bereikt hebben.’ Hoe zien jul-

Als het gaat om het eenzijdig toetsen van

(2012) en Marzano (2013)? Om daarbij

lie dat in de praktijk? Hoe breng je dat

rekenen, lezen en spelling, zijn we al over

kinderen bij?

de piek heen. Tegenbewegingen komen

‘Je kunt de planning van het werk met

op en ook de PO-raad spreekt over het

het kind bespreken. Wat ga je leren? En

belang van een algehele ontwikkeling.

na het werken is het niet ‘klaar, want ik

Wij vinden het goed om hoge verwach-

heb vijf werkjes af”, maar “klaar want

tingen te hebben, zo spreek je de vitale

ik snap hoe stam + t werkt, ik kan uit-

kracht van het kind aan.’

leggen hoe het werkt en ook volgende week kan ik dat nog”.’

Scholen moeten van de overheid per 1 augustus 2014 passend onderwijs

Er ligt tegenwoordig veel nadruk op

invoeren. Wat betekent dat voor het

presteren. De verwachtingen zijn hoog

montessorionderwijs?

en Citotoetsen worden verplicht. Hoe

‘Montessorionderwijs is natuurlijk op

moet een opvoeder/leraar hier mee

het individuele kind afgestemd. Sta als

omgaan? In het boek zag ik op deze vraag geen antwoord, maar ik ben wel benieuwd hoe jullie daar tegenaan kijken.

‘Wij zijn niet tegen toetsen.

Meten waar je staat, meten wat het kind weet,

Montessori Magazine

8442_v01.indd 8

leraar in je eigen kracht, kijk naar wat een kind nodig heeft en vraag jezelf af: wat kan onze school dit kind bieden?

We zien dat passend onderwijs voor iedere leerkracht een uitdaging zal zijn.

Observeer en kijk naar de mogelijkheden van ieder kind. Montessori sprak

daar is niets mis mee.

over een cohesiemaatschappij die

Maar hoe wij daar als

kan ontstaan in een genormaliseerde

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

groep. Daarbij hoort ook het begrenzen

bij ons boek passen. De mooie statige

van de omgeving. Soms kan dat bete-

oude grachtenpanden kan je zien

kenen dat die deur van het lokaal eerst

als de oorspronkelijke woorden

maar eens dicht is. En wellicht kan dat

van Maria Montessori en de

ook op een gegeven moment gelden

weerspiegeling ervan in het

voor de deur van de school.

water staat voor onze hertaling

Blijf werken aan cohesie en richt je

van Montessori’s woorden

eerst op wat goed gaat. Geef je aan-

naar het heden.’

dacht aan het genormaliseerde kind, dan kan dat als voorbeeld werken voor de rest.’

Heeft de afbeelding op de kaft van het boek een speciale betekenis?

‘We liepen toevallig aan tegen deze kindertekening uit de Arnhemse Montessorischool en we vonden die goed

Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom

Voorbeeld hertaling Tekst Maria Montessori, uit ‘Geheim van een kinderleven’, 1937 ’Het gevoel van eigenwaarde is van ontzaglijk belang voor ieders gevoel van vrijheid.’

Hertaling ‘En nú: Montessori!

‘Veertje is 11, ze zit in de bovenbouw. Op maandagochtend zegt ze tegen haar vader: Ik ga het helemaal anders doen vandaag. Ik ga niet meer iedere dag taal, rekenen en kosmisch doen. Daar raakt mijn hoofd van in de war. Ik doe gewoon op maandag een taaldag, op dinsdag een rekendag enzovoort. Dan doe ik wel gewoon mee met de grote dingen want lezen doen we gewoon altijd en ook nieuwsbegrip enzo, Mag dat wel? Vraagt vader. Dat weet ik nog niet ik denk het wel. Ik ga er met mijn juf over praten, dan fix ik het wel.’

9

Toelichting Pelgrom en Hendriksen ‘Veertje weet wat ze wil en ze weet ook dat dit niet zo maar kan. Haar keuze, haar beslissing zal ze wel moeten bespreken met de leerkracht. Zoals een leerkracht zei: montessorionderwijs is onderhandelen, we onderhandelen de hele dag door.

Of de onderhandelingen nu positief of negatief uitvallen, in het gesprek wordt duidelijk dat de eigenwaarde van het kind gerespecteerd wordt.’

De auteurs Jacqueline Hendriksen (1956) werd eerst montessorileerkracht, daarna pedagoge en is docente montessoripedagogiek aan de Pabo Saxion in Hengelo. Zij heeft diverse publicaties op haar naam staan.

Esther Pelgrom (1969) werd begin jaren ‘90 montessorileerkracht, vervolgens intern begeleider en werd later directeur.

Daarna werd zij docent en studieloopbaanbegeleider op hogeschool Saxion.

In 2006 richtten Hendriksen en Pelgrom het bureau AVE-ik op, gericht op ‘het versterken van goed en hedendaags montessorionderwijs’. Hun motto is, in navolging van Montessori (‘Zelfopvoeding’, 1937): ’Wij geven de sleutel, de ander moet zelf de deur openen.’

Annemieke Wijma over ‘En nú: Montessori!’

‘En nú: Montessori!’ is een handzaam boek, met hedendaagse inzichten gekoppeld aan de visie van Maria Montessori. Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom zijn dicht bij de woorden van Maria Montessori gebleven door regelmatig citaten van Montessori te gebruiken. Jammer is het wel dat de verwijzingen in de bronnenlijst naar deze theorieën niet verder gaan dan de naam van de schrijver en de titel van het boek. Doordat de woorden van Montessori nieuw leven ingeblazen krijgen, komt haar gedachtengoed voor een groot publiek binnen handbereik. Als montessorileidster kan ik dit boek aan ouders aanbevelen. De praktijkvoorbeelden maken het aansprekend, ook voor diegenen die niet in het montessorionderwijs werken. Het boek geeft inzicht in de link tussen de actuele theorieën over onderwijs en het montessorionderwijs waardoor ‘En nú: Montessori!’ ook van waarde kan zijn voor hen die Maria’s boeken kennen.

Montessori Magazine

8442_v01.indd 9

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Rubriek

Piazza Wij zijn het materiaal!

Safrien van de Leemkolk, docent NLT en aardrijkskunde aan het Montessori Lyceum Herman Jordan, Zeist

10

Ik word jaloers als ik de klas van mijn

onderwijs ontberen. Maar bij de pakken

vel papier. Daarop moeten zij het leng-

vriendin betreed in een montessori-

neerzitten is er niet bij, daar is mijn vak

teprofiel van een rivier tekenen en de

basisschool in Amersfoort. Wat een

aardrijkskunde veel te rijk voor. Dus:

vijftien begrippen van het hoofdstuk op

goed gevulde materiaalkasten voor de

stenenpracticum. Ik geef twintig minu-

de juiste plaats in de doorsnede zetten:

kleuters: kralenkisten, muziekinstru-

ten instructie en zet dan een enorme

teken, kleur, schets en leg uit. En dan

menten, puzzels, klei, blokkendozen.

kist gevuld met stenen in het midden

gaan we er opuit: grondboring, weer

Wat een rijkdom voor de kinderen. Ze

van het lokaal. De opdracht: er zijn drie

meten, fietsen door het rivierengebied,

hebben elke dag keuze uit drie werkjes

hoeken in het lokaal, voor iedere hoofd-

wandelen door Rotterdam. Ik heb het

die allen inwerken op alle zintuigen van

groep gesteente een, en ik wil dat de

leukste vak en het leukste beroep van

de leerlingen: reuk, tast, horen, zien,

kist helemaal leeg is en verdeeld wordt

de wereld. Als wij niet over zulk mooi

smaak. Een waar eldorado.

over de drie hoeken. Voel, kijk, ruik en

materiaal kunnen beschikken als het ba-

Tja, dat moeten wij in het voortgezet

deel in. Elk tweetal leerlingen krijgt een

sisonderwijs, dan zijn wij het materiaal!

Parel Aandachtig kijken naar gaten in het plafond We zitten in de kring en ik zeg: ‘Kijk rustig om je heen en

hobby’s: paarden, hutten bouwen en

noem, als ik je naam zeg, één ding dat je nog niet eerder

tekenen. Maar ook gedrag in de klas,

hebt gezien.’ Ik ben echt nieuwsgierig hoe ze de opdracht

zoals opruimen, een ander kind helpen

gaan beleven; spannend of saai of te moeilijk. Tot mijn ge-

of gedrag thuis, zoals tafeldekken, mijn

noegen vinden ze de opdracht boeiend en weten ze allemaal

broertje troosten.

wat te noemen: gaten in het plafond, putten op de vloer, doppen in de stopcontacten, schroeven in de stoelen en nog

Omdat sindsdien de kinderen in mijn klas echte kunste-

veel meer hele gewone dingen, waar je normaal niet naar

naars willen zijn, kunnen ze ook zelf oplossingen vinden.

kijkt. En ze luisteren aandachtig naar elkaar.

Als een kind zegt: ‘Ik weet niet wat ik moet doen’ of ‘Juf, ik verveel me’, dan antwoord ik tegenwoordig: ‘Een echte

Echte kunstenaars vinden zelf een oplossing *)

kunstenaar vindt zelf een oplossing voor dat probleem. Kijk

Een week later vertel ik wat een kunstenaar is: ‘Dan zie je

eens goed rond in de klas, zie wat andere kinderen doen en

heel goed hoe iets moet, weet je er veel van af en kan je

kies dan iets.’ En dat werkt…

er veel verschillende dingen aan zien.’ Vervolgens vraag ik: ‘Waar ben jij een echte kunstenaar in?’ Weer zijn de

Annemarie Roël-Looijenga,

kinderen heel geboeid en noemen ze allemaal iets. Vaak

Leidster groep 1/2 op de Christelijke Montessorischool, Den Haag

*) Vooraf heb ik voorgelezen: ‘Een kunstenaar verveelt zich nooit en onderzoekt en bewaart alles. Hij/zij verwerpt niets en stelt zich kritiekloos op. Als hij/zij op een probleem stuit, doorzoekt de kunstenaar alles wat verzameld is en bekijkt wat in deze situatie van pas kan komen. Dat wordt dan op een nieuwe manier gebruikt en zo komt er een oplossing.’ Dit staat in het inspirerende boek ‘How to be an explorer of the world’ (Nederlandse editie) geschreven door Keri Smith, ISBN 9789000308194.

De eerste opdracht sluit aan op ontdekkingstocht nr. 1. De tweede opdracht sluit aan op de beschrijving van het creatieve proces van een kunstenaar (blz. 38).

Montessori Magazine

8442_v01.indd 10

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

K

Blog

ies nú: montessori!

Femke Cools

Vol verwachting klopten onze montes-

Century Skills en de invoering van pas-

ons onderwijs verder vorm te geven in

soriharten op de landelijke Montes-

send onderwijs. Op bovengenoemde

de huidige maatschappij. Want we zijn

soridag, 12 maart jongstleden. Wat zou

site geeft de NMV zeven mooie redenen

nooit klaar.

deze dag, waarop we trots onze deuren

om te kiezen voor montessorionder-

openden, ons brengen? Ouders die zich

wijs. Voor mij is de reden simpel: ons

Dus tot besluit een oproep: ‘En nú:

laten rondleiden door onze zelfstandige

onderwijs doet recht aan de talenten

Montessori!’ naar het gelijknamige

leerlingen? Belangstellenden die zich

en behoeften van het kind en maakt

boek van Hendriksen en Pelgrom (AVE.

laten inspireren door ons kleurrijk ma-

het kind – en daarmee ook ouders en

IK, 2013). Montessori voor hen die nog

teriaal? Bezoekers die zich verwonderen

leerkrachten – gelukkig.

gaan kiezen, maar vooral ook voor ons

over de rust in de school?

11

montessorianen. Wij, die regelmatig Dat mensen zich gelukkig hebben

pas op de plaats moeten maken, ons

Aan de voorbereidingen zal het in elk

gevoeld in ons onderwijs, werd ook

onderwijs voortdurend onder de loep

geval niet gelegen hebben. Arne Keu-

duidelijk op de open dag. Oud-

moeten nemen en zo ons gouden

ning (monterssorinet) deed meerdere

leerlingen bezochten hun school om

montessorihart gepassioneerd kunnen

oproepen om de dag te promoten

mooie herinneringen op te halen. Een

laten kloppen!

via sociale media. De website kiezen-

oudere dame bracht zelfs prachtig

voormontessori werd druk bezocht en

handgeschreven rapporten mee. Ze

ludieke acties als een speciaal vervaar-

genoot ons onderwijs toen Montessori

digde montessoritaart zette de Delfste

Nijmegen nog een meisjesschool was

Montessorischool Jan Vermeer op de

en de zusters aan het roer stonden. Ze

kaart. Ook de lokale pers werd erbij

had pas later in de gaten hoe bijzonder

gehaald. De montessoribasisscholen

dat onderwijs eigenlijk was. Een andere

uit Nijmegen vroegen in de Gelderlan-

bezoeker beaamde dit: zij ontdekte op

der aandacht voor montessori: ‘Dit is

het voortgezet onderwijs hoe groot haar

écht wat onderwijs moet zijn,’ aldus

voorsprong was in vergelijking met

directeur Annet van Summeren van

klasgenoten.

Montessori Nijmegen.

Ons montessorionderwijs ís bijzonder.

En zo is het maar net. Want ook al

En het is belangrijk ons daar bewust

weten wij montessorianen dit natuurlijk

van te blijven en niet te vervallen in

al lang, het lijkt erop dat steeds meer

vanzelfsprekendheid door de onder-

(onderwijs)mensen in de gaten krijgen

wijsdrukte van alledag. We moeten ons

dat montessori zo goed past in deze

blijven verwonderen en kritisch zijn.

21e eeuw met de noodzaak van de 21st

Zoeken naar nieuwe mogelijkheden om

Montessori Magazine

8442_v01.indd 11

Femke Cools is bovenbouwleerkracht en ICT-coördinator op Montessori Nijmegen. Ze blogt en twittert over onderwijs op www.juffemke.nl en @CoolsFemke.

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Vereniging

ool

sorisch

en e, Leusd ‘t Rond Montes

Cosmicu Montessori

Lyceum Amsterdam

Fotoalbum Cosmicus Montessori Lyceum Amsterdam

ol

Montessorischo

gvliet De Schakel, Hoo

12

Montessori Magazine

8442_v01.indd 12

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Vereniging

L

ool

isch

ssor

gvliet

o l, Ho hake c S De te Mon

andelijke Montessoridag slaat aan

Meer kinderen verdienen montessorion-

Facebook

Uiteindelijk deden in het hele land, van

derwijs en –opvoeding, montessoriop-

Een paar maanden

Hoogeveen tot Maastricht en van Hen-

voeding en -onderwijs verdient meer

geleden al, op 27

gelo tot Goes, zestig basisscholen mee,

aandacht. Daarom organiseerde de

oktober, zag de

een aantal kindcentra en kinderdagver-

NMV op 12 maart de landelijke Montes-

facebookpagina

blijven en enkele scholen voor voortge-

soridag. Dat sloeg aan: meer dan zestig

voor de landelijke

zet montessorionderwijs (vmo). Voor

montessori-instellingen namen deel.

Montessoridag het licht. Montesso-

het vmo is 12 maart laat om ouders en

rischool Aan de Basis in Veenendaal

kinderen te informeren, daar zijn de

Het evenement begon als landelijke

meldde zich daar als eerste deelnemer,

open dagen vooral in januari, maar dat

Montessori Open dag, maar niet alle

gevolgd door Montessorischool Jacob

hoeft geen bezwaar te zijn. Het Cosmi-

deelnemende scholen houden een

Maris in Rotterdam en Montessori

cus Montessori Lyceum in Amsterdam

open dag dus is de naam gewijzigd in

Kindcentrum Mozaïek in Dordrecht.

ontwikkelde een digitale fotopresentatie

Montessoridag. De NMV-commissie

Gaandeweg toonde een groeiend aantal

en hing op 12 maart tussen de kleurrijke

Communicatie opende de website

deelnemers activiteiten, foto’s en posters

ballonnen de vlag uit.

kiezenvoormontessori.nl en ontwikkelde

op de facebookpagina van montes-

een promotiepakket met een vlag, fly-

sorinet. The Association Montessori

Via montessorinet hopen wij vanuit het

ers, posters, boekenleggers en pennen.

Internationale organiseerde op 12 maart

hele land opbrengsten van deze dag in

De NMV nam een deel van de kosten

bezoeken met een gids aan de studeerka-

beeld te krijgen.

van het pakket voor haar rekening. Alle

mer van Maria Montessori in Amster-

honderd pakketten zijn verkocht en

dam, aan de Koninginneweg 161.

13

verspreid door het hele land.

Montessori Magazine

8442_v01.indd 13

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Rubriek

J

Parel Lesjesavond

14

Het is dinsdag 17.00 uur, de jaarlijkse

dat ze haar vader een lesje wilde geven

leerwijze van hun kind en ik verwon-

lesjesavond gaat van start, school-

met de korte kettingen. Samen lopen

der me over mijn eigen spiegeling in

breed. Kinderen geven lesjes aan hun

ze naar het kralenrek. Karin laat zien

het handelen van het kind, denkend

ouders. Zo ook de kinderen in mijn

hoe je de korte ketting van 1, 2 etc.

aan het boek: ‘Door het kind naar een

middenbouwgroep. Een traditie waar ik

aan de haakjes vasthoudt en op een

nieuwe wereld’ van Maria Montessori.

me jaarlijks op verheug en steeds met

kleedje legt: links boven, met ruimte

Hoe toepasselijk is deze titel.

genoegen op terugkijk.

tussen de kettingen, recht onder elkaar. Geconcentreerd tellen ze samen

Het is 17.30 uur. Van Judith krijg ik

Het begint al een beetje schemerig te

en leggen ze de kaartjes erbij. Als een

mijn lesjeskruk terug. Bij de deur geef

worden als de ouders en hun kinderen

bekwaam leidster hoor ik Judith een

ik de ouders en de kinderen een hand

binnenkomen en ik op mijn kruk de

4-trapslesje geven: rustig, bedacht-

en groet: “Fijne avond nog en tot

kinderen met hun ouders een goe-

zaam, geordend en met respect. Kijk

morgen.” Morgen zal ik weer actief zijn

denavond wens. Daarna is mijn taak

ik verder om me heen, dan zie ik de

als leidster. Maar eerst ga ik nagenie-

voorbij, mijn ‘toko’ wordt overgenomen

moeder van Maarten (hij is 6) met

ten van de mooie dingen die ik om me

door 6-, 7- en 8-jarige kinderen, die in

een dienblad lopen om voorwerpen

heen gezien heb. En dat in een half

de startblokken staan om als leid(st)er

te verzamelen voor de zelfstandige

uur tijd!

te laten zien wat zij zelf geleerd hebben.

naamwoorden.

Stilletjes ga ik op een rustige plek zit-

Wat een verscheidenheid aan materi-

Montessorischool ’t Heem

ten en observeer de taferelen, die om

alen en activiteiten: het gouden mate-

Hengelo (OV)

mij heen zich afspelen. Mijn lesje-

riaal, het fichesspel, de inlegkaart met

kruk is al ingenomen door Judith (8

de werelddelen. Wat een mooie inter-

jaar) die haar moeder de deelbak laat

actie tussen ouder en kind: leergierig,

klaarzetten op een leeggemaakte tafel.

respectvol, samen handelend bezig

Compleet met een grote telraamlijst,

zijn om zo tot leren te komen. Rollen

gum, liniaal en geslepen potloden:

worden omgedraaid, ouder wordt kind

rood, groen en blauw. IJverig werkt

en kind wordt ouder. Verwondering is

haar moeder aan een staartdeling, die

merkbaar aan alle kanten: de kinderen

alsmaar langer wordt. Links van me

verwonderen zich over hun eigen ken-

wordt door de vader van Karin, 7 jaar,

nis en kunde en hoe leuk het is om aan

op aanwijzing van zijn dochter, een

hun eigen ouder een lesje te geven,

kleedje uitgerold. Karin heeft bedacht

ouders verwonderen zich over de

Henriëtte Browne

Parel Eigen boek Yves is een oudste kleuter die de laatste tijd graag zelf verhaaltjes maakt.

Meestal legt hij de verhalen met letters uit de letterdoos op een kleedje. Maar deze keer werd het een boekje. ‘Zelf geschreven juf!’ Hij las het vol trots aan mij voor. Aan het eind van de dag was Yves snel klaar met plantje, kleedje en taakje en omdat hij nog wat tijd over had, pakte hij zijn zelf geschreven boek en begon het al spellend aan zichzelf voor te lezen. Ik bekeek het tafereel en genoot! Hij keek op, zag mij kijken en zei: ‘Zo leuk juf, ik lees mijn eigen boek!’

Annemieke Wijma Montessori Magazine

8442_v01.indd 14

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

s l e u J

Column

Onderwijs is topsport …. en dat vraagt een topsportklimaat .… vruchtbaar contact houden met ouders

jongeren is dankbaar, leerzaam en soms

enzovoort. Dat vraagt een uitstekende

ingewikkeld. Jongeren helpen hun weg

opleiding. Maar ontwikkelen aanko-

te vinden in hun toekomst: het blijft

mende docenten voldoende competen-

ontwikkelen; geen cursussen van

geweldig. Veel collegae zullen dit onder-

ties? En ben je eenmaal docent, heb

een dag(deel) maar de ruimte om

schrijven. Maar uit allerlei onderzoek

je dan voldoende ruimte om je echt te

bijvoorbeeld je een maand ergens

blijkt dat onderwijs ook topsport is.

verbeteren? Om topsporter te worden

in te verdiepen en te oefenen. Met

moet je over een goede basis beschik-

vast aan school verbonden coaches,

Zo publiceerde de Dienst Uitvoering

ken en vervolgens hard blijven trainen,

die docenten een korte intensieve

Onderwijs in maart 2012 de resultaten

steeds je techniek verbeteren. In het

van onderzoek naar werkdruk in het

onderwijs verhindert de ervaren werk-

Onderwijs is topsport en dat moet het

primair en voortgezet onderwijs. Van de

druk dit ‘trainen’ te vaak. Onderwijs

ook zijn, in belang van de leerlingen.

docenten in het voortgezet onderwijs

is ook topsport omdat de lat steeds

Maar als docenten topsport moeten

ervaart 78 procent de werkdruk hoog

hoger komt te liggen. Er is een grote

bedrijven dan moet er ook ruimte

tot zeer hoog: gemiddeld 3,9 op een

maatschappelijke druk op resultaten.

komen om topsport te kunnen bedrij-

schaal van 1 tot 5, waarbij 5 zeer hoge

Maatschappelijke problemen komen

ven. En dat topsportklimaat is er nu

werkdruk is. De belangrijkste genoemde

op het bord van het onderwijs.

onvoldoende.

oorzaken zijn de niet-lesgebonden ta-

Om een topsportklimaat te krijgen

ken, de beperkte mogelijkheden om het

moeten er op drie terreinen werk verzet

Jules Jansen

werk zelf te plannen en vorm te geven

worden:

Directeur IVKO Amsterdam

en de fysieke, mentale en emotionele

s de lerarenopleidingen zorgen voor

j.jansen@ivko.msa.nl

belasting van het werk. Je kunt van alles

meer inhoudelijke bagage; zorgen

opmerken bij dergelijke onderzoeken,

voor een groter repertoire aan

maar nu dit al jaren het beeld is van

activerende didactiek met aandacht

de ervaren werkdruk in het onderwijs,

voor het effectief gebruik van ICT;

waarom verandert het dan niet?

zorgen voor voldoende kennis van

Onderwijs is topsport. Er wordt veel

en vaardigheden in het begeleiden

van een docent gevraagd, zowel in-

van leerlingen (met leer- en/of

houdelijk als organisatorisch. Je moet efficiënt kunnen registreren, afwisse-

docenten over te nemen; s docenten moet zich echt kunnen

15

periode, volgen en vooruit helpen.

gedragsproblemen); s de randvoorwaarden van het lesge-

lende lessen verzorgen, omgaan met

ven moeten verbeteren: van kleinere

verschillen, werken met problematie-

groepen en een andere verhouding

ken van zeer uiteenlopende aard, re-

contact- en voorbereidingstijd

sultaatgericht overleggen met collegae,

tot extra handen voor de klas om

Montessori Magazine

8442_v01.indd 15

bepaalde werkzaamheden van

Onderwijs is leuk. De omgang met

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Vereniging Inhoud

N

ieuw rekenwiskundecurriculum voor montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus Bob Molier

De rekenmaterialen van de werkgroep Wiskunde montessoribasisonderwijs (Wmbo) voldoen aan alle eisen van de overheid. Dat bleek uit een bekroond onderzoek van Annelies Ruissen. En kinderen kunnen zelf kiezen waar ze mee

16

gaan werken.

Binnen het landschap rekenen zijn nog niet

kaart hoort – het doet even denken aan de

alle bakens (lees rekenvaardigheden) uit-

apotheker - een didactische bijsluiter. Dat

gewerkt, maar dit rekencurriculum van de

is wat Ruissen betreft geen bittere pil, maar

werkgroep Wmbo sluit naadloos aan bij de

juist van groot belang: ‘Elke les staat en valt

referentiekaders en de kerndoelen, bleek uit

bij wat de leraar er mee doet. En daarvan

onderzoek door Annelies Ruissen. Zij deed

hangt ook af of dit curriculum de resultaten

dat onderzoek ter afronding van de master

van het montessorirekenonderwijs gaat

Special Educational Needs, haar opleiding

verhogen.’

tot rekenspecialist. ‘Jarenlang leefden montessorileerkrachten met de zorg of bij vrije

Volgens Ruissen kunnen leerkrachten ‘die

werkkeuze met montessorimaterialen het

boven de leerstof staan’ wellicht zelf met

rekenonderwijs wel voldeed aan kerndoelen

de nieuwe materialen aan de slag. Toch kan

en referentiekaders. Die zorg heb ik bij het

zij zich de invoering niet voorstellen zonder

materiaal van de werkgroep Wmbo nu weg-

goede begeleiding. ‘De leraar moet weten

genomen’, zegt de onderzoeker die in 2012

waar de leerling aan toe is, bij het materiaal

aantrad tot de werkgroep. Voor wie twijfelt:

een heldere eerste aanbieding geven, de

in het katern staan naast elk afzonderlijk

leerlingen los durven laten en kunnen wer-

referentiekader verwijzingen naar werk-

ken met het montessoriaanse lusmodel.

kaarten voor de kinderen. En bij elke werk-

Dat is het fundament van deze methodiek.’

Annelies Ruissen Leeftijd: 26 jaar Opleiding: Master ‘SEN’, uitstroomprofiel rekenspecialist en remedial teacher Werkervaring: leerkracht (diverse bouwen), onderzoeker & auteur projectgroep Wmbo en zelfstandig remedial teacher.

Montessori Magazine

8442_v01.indd 16

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

Vereniging

Werkgroep Wiskunde montessori basisonderwijs (Wmbo) s In 2007 startte een groep begeleiders en opleiders met een ontwerp voor een vernieuwde aanpak Montessori wiskundeonderwijs. Het project kreeg de naam: Wiskunde Montessori Basisonderwijs (Wmbo). Het SLO ondersteunde bij het schrijven van de visie, de methodiek en didactiek. Het accent lag vanaf het begin op de verbetering van de begeleiding door de leraar. s Toen de PO-raad gesubsidieerde trajecten startte om het rekenonderwijs te verbeteren nam de werkgroep Wmbo hier twee jaar lang met tien scholen aan deel. s Inmiddels is de Sectie Basisonderwijs van de NMV de opdrachtgever. Zij draagt financieel bij aan de afronding van het project. s De werkgroep onderging in de loop der jaren wat wijzigingen. Zij bestaat nu uit Els Mattijssen, Dick Huntink, Annelies Ruissen, Zillah de Groot, Annouschka de Jong-Hoevers, Maaike Kramer en Maaike Verschuren. s Bij aanvang was Jos Werkhoven lid van de werkgroep. Zijn uitgeverij De Arend brengt de wmbo-rekenmethode uit, zie www.dearend.nl. Verschillende onderdelen zijn al leverbaar. s Meer informatie over het project staat op www.montessorinet.nl onder het kopje Groepen. s De eerstvolgende gebruikersbijeenkomst is op 10 september in Utrecht. Nadere informatie volgt. s Vragen aan de projectgroep kunt u mailen naar: pgrekenen@montessori.nl.

Ze gaat rechtop zitten: ‘Laat je montes-

zeker! Naast het handelend werken wordt

voor zoveel scholen dat aansluit bij de

soribloed stromen en geef de kinderen

dit onderwerp ook op abstract en formeel

actuele ontwikkelingen in leerdoelen,

zelf keuze waar ze mee willen werken!’

niveau aangeboden. Waar opbouw ontbrak

leerlijnen en leerstof. (…) Inhoudelijk is

De werkkaarten op nummer afwerken is

gaf ik advies tot aanpassing of aanvulling

het onderzoeksverslag sterk omdat in dit

dus niet de bedoeling. Overigens loopt de

aan de werkgroep. En na de aanpassing

onderzoek twee werelden bij elkaar komen:

registratie bij de leerlijnen een op een met

onderzocht ik of alles compleet was. Dat

de wereld van de vastomlijnde doelen

het montessorikindvolgsysteem (mkvs), al

is het geval bij alle leerlijnen die nu zijn

en de wereld van ervaren en ontdekken.’

kan je er ook mee werken zonder mkvs.

uitgegeven.’

Ruissen is verguld met de prijs. ‘Het was

Hoe deed Ruissen het onderzoek? Zij geeft

Voor haar onderzoek kreeg Ruissen

mij voor gewaarschuwd. Maar ik denk ook:

een voorbeeld: ‘Een van de referentiekaders

de PGO-prijs Midden-Nederland, van

wauw, die prijs bevestigt dat er nu echt een

is “uit het hoofd kunnen vermenigvuldigen

Hogeschool Utrecht. Als motivatie gaf de

goed montessoriaans rekencurriculum is!’

met nullen”, sommen zoals 4 x 50 en 100

jury: ‘Student draagt met dit onderzoek

De onderzoeker hoeft zich

x 23. Bij deze sommen is het vermenigvul-

niet alleen bij aan de kwaliteit van het

de komende jaren niet te

digbord cruciaal om te komen tot goede

rekenonderwijs op de eigen montes-

vervelen: zij heeft genoeg

begripsvorming. Daarbij stelde ik de vraag:

sorischool, maar het onderzoek is van

monnikenwerk voor de

is er bij dit referentiekader voldoende

betekenis voor alle montessorischolen

boeg bij ontwikkeling van

herhaling, zijn er praktische toepassingen

van Nederland. Nog niet eerder heb ik een

de laatste onderdelen.

en is er een goede opbouw? Ja, die is er

onderzoek gezien met zoveel betekenis

17

monnikenwerk, en daar hebben docenten

Welke rekenonderdelen zijn klaar en welke in ontwikkeling?

De werkgroep gaat voor de onderbouw twee onderdelen ontwikkelen: begrip van getallen en begrip van grootheden/meten.

Voor de midden- en bovenbouw is s gereed: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen, breuken en zeer binnenkort decimale getallen s in ontwikkeling: verhoudingen, procenten, verbanden en machten De werkgroep verwacht dat alle onderdelen eind 2014 klaar zijn.

Montessori Magazine

8442_v01.indd 17

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:10

k Rubriek

Els Wasmann-Peters

18

Egbert de Jong

Montessori Magazine

8442_v01.indd 18

De Kwestie: ‘Blij met passend onderwijs’ De term passend onderwijs moet iedere montessoriaan goed in de oren klinken, omdat wij kunnen omgaan met verschillen. Ons handelen is altijd gebaseerd op signaleren, observeren en afstemmen op dat wat een kind op dat moment nodig heeft.

Bij passend onderwijs gaat het ook om kinderen die extra zorg nodig hebben. Dat vraagt om specifieke kennis over de problematiek die bij een kind speelt. De vaardigheden van de leraar zijn belangrijk om effectieve begeleiding te geven en natuurlijk moet het hele team in staat zijn die begeleiding te dragen. Daarnaast zal de voorbereide omgeving soms aangepast moeten worden aan de specifieke behoefte van het kind.

En om alles tot een succesvol geheel te maken moet de samenwerking met de ouders optimaal zijn.

Vooral de heterogene groep, het werken in eigen tempo en vrijheid van beweging bieden voor veel kinderen een uitkomst. Denk aan hoogbegaafde kinderen die sprongen maken in de leerstof of kinderen die kleine stappen nodig hebben of meer behoefte aan beweging. Niet altijd zal de vrije keuze voor ieder kind vanzelfsprekend of haalbaar zijn, hulp bij het plannen van activiteiten zal dan uitkomst bieden.

In de opleiding zien we dat het examenonderdeel - het maken van een theoretisch werkstuk - bijna altijd gaat over problematiek die met passend onderwijs te maken heeft. Vaak valt op dat montessorionderwijs veel te bieden heeft als het om passend onderwijs gaat. Dat een kind op een montessorischool soms beter uit de verf komt, heeft vaak te maken met de persoonlijke benadering van de leraar en de kinderen uit de groep die spontaan laten merken dat zij bewondering voor het kind hebben en dat vind ik hartverwarmend. Het kind wordt eindelijk begrepen.

Als ik denk aan passend onderwijs, dan gaan mijn eerste gedachten uit naar een kleuter in een busje. Zijn voeten raken de vloer nog niet en hij is op weg naar een school, een stad verderop. Want deze school heeft passend aanbod.

Dat roept vragen bij mij op. Wat doen ze daar dan zo anders? Hoe graag willen we dat kinderen in hun directe omgeving kunnen opgroeien en naar school kunnen gaan, in hun eigen sociale context, met vriendjes van school die ze ook op straat zien? En hoe graag willen we dat kinderen leren hoe ze om moeten gaan met verschillen en dat iedereen er mag zijn? Waar kunnen kinderen het beste leren en wat kunnen wij doen om dit mogelijk te maken?

In mijn regio, Haarlem, zijn we al in augustus 2013 officieel begonnen met passend onderwijs. We hoefden niet meer te wachten. En zie: het effect van passend onderwijs in onze regio is schokkend. Iedere dag gaan we naar school, we werken met kinderen en iedere dag gaan we weer naar huis. We hadden een bushokje geplaatst voor de enorme toestroom leerlingen van andere scholen, maar het blijft er iedere dag angstvallig stil.

We hebben wel al heel veel leuk en geïnspireerd overleg met andere scholen, cursussen van Weer Samen Naar School, een betrokken medezeggenschapsraad, bestuurders die wat willen weten. We houden een ouderavond over communicatie. We hebben veel minder te maken met papieren kinderen maar zijn nu gewoon in overleg met ouders over wat onze school kan bieden, wat niet en welke hulp we eventueel van een andere school kunnen gebruiken. We weten veel beter wat de kosten zijn van een verwijzing en blijven beter in contact met kinderen die we hebben verwezen. Er komt daadwerkelijk geld bij om een breder onderwijsaanbod te organiseren in de school.

Onderwijs blijft een zwaar vak. Werken met kinderen is intensief, maar de komst van passend onderwijs lijkt er niet voor te zorgen dat we geen onderwijs meer kunnen geven. We hebben meer last van de toets-cultuur dan van passend onderwijs! Ik raad iedereen aan om goed in de gaten te houden hoe passend onderwijs in zijn of haar regio wordt vorm gegeven. Blijft alles bij het oude of wordt er echt gekeken naar een manier om uit het papierwerk te komen en te zorgen voor een passend aanbod voor iedereen? Ik gun ieder samenwerkingsverband een geïnspireerde invoering en tegen een ieder zou ik zeggen: passend onderwijs, gewoon doen. Je wordt er echt blij van.

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

Rubriek

Tessa Wessels

Kunnen montessorischolen kinderen met een handicap opnemen? Voor ik op vraag in ga, duik ik eerst terug in de tijd. In 1897 werkte Maria Montessori als arts met gehandicapte kinderen in een inrichting. Hier zaten ook volwassen mensen met een handicap. Montessori bemerkte fenomenale veranderingen nadat zij bepaalde materialen introduceerde. Zij meende de toename van volwassen delinquentie terug te kunnen dwingen, als kinderen met een handicap hun eigen pedagogische instellingen zouden krijgen. Hiermee kreeg Montessori voor het eerst de aandacht van de pers.

Materialen die Montessori gedurende die jaren introduceerde, zijn nog steeds in montessorischolen terug te vinden. Haar uitgangspunt dat de zintuigen eerst gestimuleerd en verfijnd moeten worden voordat verdere cognitieve ontwikkelingen plaats kunnen vinden, geldt nog steeds binnen de montessorimethodiek. Lessen sluiten aan bij de behoeften van kinderen. Montessoriponderwijs richt zich op het individu, waarbij kinderen begrip ontwikkelen vanuit concrete ervaringen. Dat kunnen ook gehandicapten. Daarom denk ik dat montessorionderwijs en passend onderwijs goed samen kunnen gaan.

Maar voordat passend onderwijs geïmplementeerd kan worden in Nederland, moet er in mijn ogen voldaan worden aan een paar voorwaarden. Allereerst moeten de begeleiders die de montessorimethodiek toepassen zeer goed opgeleid zijn. Zij behoren de details van alle lessen heel goed in de vingers te hebben en de theorie erachter goed te begrijpen, zodat ze weten wat ze zien, weten hoe ze kunnen ingrijpen of moeten afwachten. Ik betwijfel sterk of dit in Nederland al het geval is. Ten tweede vraag ik mij af of montessorionderwijs mogelijk is met maar één begeleider voor de groep. Hoe kunnen leraren lessen aanbieden zonder afgeleid te worden, voorkomen dat kinderen elkaar afleiden, en ruimte hebben voor observaties als ze alléén op de groep staan?

Als aan deze voorwaarden voor effectief montessorionderwijs wordt voldaan, staat er in mijn optiek niets in de weg voor invoering van passend onderwijs. En dan kunnen kinderen met een handicap prima geïntegreerd worden.

19

Groepsverblijven

Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig!

• Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

36 groepsverblijven door heel Nederland Montessori Magazine

8442_v01.indd 19

Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

I

Vereninging

Montessoriconferentie open voor inschrijving

nspiratie, glazen klas en MOT

Er komt een ‘glazen’ klas, een Montes-

(AMI), Nienhuis Montessori en met

sorionderwijstentoonstelling (MOT), u

PR Bureau van der Jagt uit Noordwijk.

heeft keuze uit vier programma’s en de gelegenheid om uit het hele land andere

Glass classroom

mensen met een montessorihart te ont-

Tijdens de conferentie komt, midden op

moeten. Het zijn stuk voor stuk prach-

de boulevard van Noordwijk, een grote

tige redenen om u in te schrijven voor de

‘glazen’ tent waar kinderen van 4 tot 12

Montessoriconferentie op woensdag 24

jaar aan het werk zijn. De inspiratie voor

september in Noordwijk. De inschrijving

dit evenement komt van Maria Montes-

via nmvconferentie@hotmail.com is in

sori zelf. Tijdens haar tweede bezoek aan

volle gang en u vindt de programma’s

Amerika in 1915 was zij uitgenodigd om

op het inlegvel in dit magazine.

mee te doen in de World’s Fair PanamaPasific International Exhibition in San

20

In 1914 begon met het eerste

Francisco. Zij liet daar een groep van 21

montessoriklasje in Den Haag de groei

kinderen vier maanden lang in een

en bloei van het montessorionderwijs

glass classroom werken. De kinderen

in Nederland. Reden voor de NMV om

waren totaal onbekend met de montes-

nu, 100 jaar later, een inspirerende

sorimethode. Al die maanden konden

conferentie te organiseren. Onze

bezoekers dit experiment bekijken vanaf

vereniging doet dat samen met de

de andere zijde van de glazen wand.

ments, and were in disbelief that even in such a public venue children were focused and working as normal! Trainers and guides were on hand to assist viewers with questions.’ (Glenn Goodfellow, Congress Article 2013)

Montessori Association Internationale De glazen klas uit San Francisco kreeg al eerder navolging, zoals tijdens het

Kennis delen

International Montessori Congress in

Niet alleen Maria Montessori ontwik-

Portland, Oregon in 2013.

kelde mooie materialen. Na haar deden en doen veel leraren dat. De organisatie

Glass classroom ‘Thousands of people passed by the model classrooms to watch the children work in their beautifullyprepared environ-

komt in verband met de tentoonstelling graag in contact met mensen die mooie producten en/of diensten gemaakt hebben waarvan zij denken dat dit een grote meerwaarde voor het montessorionderwijs kan bieden. Naast enkele grote schoolleveranciers, zoals Nienhuis Montessori, presenteert ook een aantal werkgroepen hun materiaal. Ook zijn er leerkrachten die hun product op de markt willen brengen. Heeft u zo’n fraai product, dat ook nog eens snel leverbaar is voor de andere scholen, mail dan uw informatie naar debbie.kenniscentrum@montessori.nl.

Organisatoren Peter Warnders Debbie van der Burgh Annette de Deken Joke Verheul

Montessori Magazine

8442_v01.indd 20

ambtelijk secretaris NMV Montessori Kenniscentrum, directeur Montessorischool Maassluis Montessori Kenniscentrum, directeur Montessorischool De Schakel, Rotterdam Communications staff AMI

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

Vereniging

Glazen klas, Portland

Variaties De dag kan naar believen worden ingevuld. U kunt kiezen voor een inspirerende middag vanaf 13.30 uur met een borrel en/of een hapje toe, voor een verlengde middag waarbij Fred Kelpin u vanaf 12.00 uur langs historische montessoriplaatsen gidst of voor een teamdag waarbij activiteiten op het strand

21

in overleg met het team invulling krijgen. Zoals gezegd: u kunt kiezen voor een dag vol strand, boulevard, glazen klas, MOT en mooie ontmoetingen, kiezen voor montessori. Tot 24 september!

R

ectificatie

In zijn artikel Communiceren: de kunst van het samen doen, beschreef Cor Hoffmans in Montessori Magazine 37-2 de relatie tussen Maria Montessori en Noordwijk. Daarbij putte hij uit een verkeerde bron. Fred Kelpin stuurde ons de feiten.

‘In 2014 kwam Montessori voor het eerst naar Nederland. Ze gaf een lezing in Den Haag, waar ze verbleef. Van daaruit bezocht ze Rotterdam en misschien ook nog Amsterdam. Van een bezoek aan Noordwijk is niets bekend.

Montessorischolen bestonden toen nog niet. De eerste werd gesticht in 1915 in Den Haag. (Al vermeldt die school op haar website ‘sinds 1916’). In 1946 ging Montessori in Amsterdam wonen, aan de Koninginneweg 161. Daar is nu het kantoor van de Association Montessori Internationale gevestigd. Rond die tijd verbleef Montessori ook regelmatig voor langere tijd in India en wat later Pakistan is gaan heten. Montessori overleed in 1952 in Noordwijk, in ‘Het Huis aan Zee’ aan de Koningin Astridboulevard 54. In deze stad is zij begraven.’

Wilt u meer weten over het leven van Maria Montessori en haar familie?

Zie de stamboom op http://www.kelpin.nl/fred/artikelen/montessoris.pdf

Montessori Magazine

8442_v01.indd 21

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

Passend Onderwijs Edux Onderwijsadvies maakt het graag inzichtelijk. Samen zorgen we ervoor dat uw team is opgewassen tegen alle veranderingen binnen Passend Onderwijs. De kwaliteit van uw leerkrachten is tenslotte een vereiste om problemen met kinderen op verschillende leerniveaus de baas te zijn. Kijk voor onze inspirerende aanpak op www.edux.nl

Is uw organisatie daadwerkelijk klaar voor Passend Onderwijs..?

Edux Onderwijsadvies: • Op orde brengen van de basisorganisatie; • Ondersteuning bij ontwikkeling van visie/strategie en schoolplan; • Kritisch oog voor de kwaliteit van organisatie en leerkrachten; • Creëren van ouderbetrokkenheid.

Stadionstraat 20 4815 NG Breda Tel. 076 524 55 00

Bel nu voor een afspraak met een van onze adviseurs!

morgen kunt u haar gerust weer een vraag stellen

Bel de gratis KWF Kanker Infolijn 0800 - 022 66 22 Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord Bel met een van onze deskundige medewerkers of ga voor meer info naar kwfkankerbestrijding.nl/vraag.

De KWF Kanker Infolijn is geopend van maandag tot en met vrijdag van 09.00 tot 18.00 uur.

8442_v01.indd 22

31-03-14 15:11

Vereniging Column

Verdwalen Buiten de gebaande paden treden, iets

behulp van een handig hulpmiddel

sing formuleren en herformuleren. In

nieuws zoeken, je horizon verbreden.

zoals een kaart. Ik ben dol op kaarten

onderwijsland heet dat didactiek. De

Zo’n houding hoort in mijn ogen bij

en moet me inhouden om er tijdens

onderwijsinspectie heeft er een aparte

het montessorionderwijs. We doen het

de wandeling niet voortdurend op

indicator voor geformuleerd en op

allemaal een beetje anders dan bij de

te kijken. Daarnaast hebben we nog

veel scholen wordt geroepen: wij doen

buren en we zoeken niet voor ieder

overal paddenstoelen van de Algemene

aan het directe instructiemodel of wij

kind dezelfde weg. Dat houdt ons werk

Nederlandsche Wielrijders Bond,

hanteren de opvolger, het igdi-model

spannend en avontuurlijk.

richtingaanwijzers en tegenwoordig

(individueel gerichte directe instruc-

ook google-maps op onze smartphone!

tie). Al die manieren van uitleg zijn

Echt verdwalen zit er dus niet in.

natuurlijk mooi beschreven, liefst met

In mijn vrije dagen en in de vakantie ga ik graag de stad uit. Bij wandelingen,

23

schema’s erbij.

fietstochten, maar ook bij autotoch-

Kun je in ons onderwijs verdwalen?

ten word ik niet gehinderd door enig

Kun je de weg kwijt raken? In onze

Ook binnen ons montessorionderwijs

gevoel van richting. Dat vind ik niet

groepen wordt heel wat uitgelegd,

proberen we greep te krijgen op wat

echt erg, dan kom je nog eens op on-

waarbij ik mij oprecht wel eens afvraag

dat is: een goede uitleg. We hebben

verwachte paden terecht. Uiteindelijk

of al die goed bedoelde aanwijzingen

een heuse Kijkwijzer opgesteld waar de

wil ik natuurlijk wel weer weten waar

wel begrepen en onthouden worden.

commissie Toelating en erkenning mee

ik ben. Maar ik heb afgeleerd de weg

Maria gaf ons het advies: ‘Laat uw

experimenteert dit jaar en die te vinden

te vragen, mijn ervaring is dat ik dan

woorden geteld zijn’. Vrij vertaald:

is op de site van onze vereniging. Ik

meestal verder van huis raak. Mensen

zoek liever zelf de weg, dan dat een

denk dat daar een aantal duidelijke

kunnen niet uitleggen en ik kan, ben

ander dat voor je doet. Ook in de klas

kenmerken en voorwaarden in staan

ik bang, niet goed luisteren. Ik vind

hebben we daarbij hulpmiddelen. We

die passen bij ons concept en die

het moeilijk om de vele stappen te

maken kaarten met werkoverzichten

hopelijk, indien goed toegepast voor

onthouden als iemand mij de weg naar

en we hebben natuurlijk het materiaal

de kinderen, leidt tot het vinden van

het doel vertelt: tweede weg links, dan

om ontdekkend mee te leren. Soms

de juiste weg. Misschien neem ik hem

na een flauwe bocht rechts af en bij het

is een goede en korte uitleg dan wel

wel mee, de eerstvolgende keer dat

tweede stoplicht links af, vervolgens

instructie daarbij echt essentieel. Die

ik op reis ga. Dan geef ik hem aan de

links aanhouden en de eerste rechts,

moet wel verder gaan dan eerst links

vertegenwoordiger van de plaatselijke

dan bent u er! Dat is bij mij een regel-

en dan rechts af: we willen met kinde-

lokale bevolking voor ik de weg vraag:

recht recept om verder te verdwalen.

ren in gesprek gaan over oplossingen,

‘Kijk, als je dit nou doet dan probeer ik

Toch kom ik uiteindelijk altijd wel weer

spellingregels en aanpak strategieën.

goed te luisteren en kom ik weer waar

op mijn bestemming. Meestal met

De kinderen leren hun eigen oplos-

ik naar toe wil.’

Joep Dohmen

Montessori Magazine

8442_v01.indd 23

nummer 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

A

rtikelen op montessorinet.nl Het aanbod van artikelen is groter dan Montessori Magazine kan plaatsen. Gelukkig is er plaats op montessorinet. U kunt de artikelen vinden via de QR-code of via de zoektermen op montessorinet.

c

Thema

Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.

Redactie Annemieke Wijma, Bob Molier, Erica Dirven Joke Werver, Paula Leideritz

De schaduwzijde van talentenonderwijs

Eindredactie

Zoektermen op montessorinet: talentonderwijs,

Bob Molier

talent Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) We leven in een prestatiemaatschappij met een toetscultuur. Zijn we op de goede weg als we talenten belonen met een focus op becijfering

E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl piazza@montessori.nl

en toetsing? Wordt het onderwijs vooral een

Roghorst 184, 6708 KS Wageningen

springplank voor een kleine bovenklasse? Vragen

Telefoon: (070) 331 52 82

als deze stelde Leonie Groen zich toen zij zich

24

voor haar studie Wijsgebeerte verdiepte in het

Grafische vormgeving en advertentieverkoop

thema talent, onderwijs en samenleving. Waarom

E Media Groep B.V.

zouden goed vakmanschap, kritisch denken,

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

creativiteit of doorzettingsvermogen geen talenten

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk

zijn? En waar gaat het in de klas eigenlijk om? Om

Telefoon: (0226) 331600

ontdekken, oefenen, fouten maken en opnieuw

Fax: (0226) 331601

proberen.

E-mail: info@elma.nl

Leonie Groen is docent lichamelijke opvoeding en

Website: www.elma.nl

docent filosofie op scholengemeenschap Piter Jelles in

Abonnementen

Leeuwarden en student Master

Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

Wijsbegeerte aan de Rijksuni-

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

versiteit Groningen

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor studenten.

Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

Venlose en Zweedse montessorischolen wisselen leerlingen uit

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

Zoektermen op montessorinet: Venlo, Zweden

Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253

De komst van een jongen naar de Venlose

2594 AM ’s Gravenhage

Montessorischool inspireerde tot een bijzonder

Telefoon: (070) 331 52 82

project. De negenjarige nieuweling kwam van

E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

de Zweedse montessorischool Trilobiten, in het stadje Trolhättan. Hij vond de overgang naar de

Websites NMV:

Venlose school niet groot: ‘Alles is eigenlijk het-

www.montessori.nl

zelfde omdat het montessorionderwijs is, de ma-

www.montessorinet.nl

terialen, de lesjes. Het enige verschil is de taal en het gebouw.’ In 2011 maakte

Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 37-4 (juni 2014):

de directie van de Venlose

6 mei 2014

school kennis in Zweden en in

Kopij aanleveren: mm@montessori.nl

2013 bezochten zeven achtste-

8442_v01.indd 24

groepers Trilobiten. De school

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na

maakte twee reisverslagen.

schriftelijke toestemming van de uitgever.

Montessori Magazine

ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: nummer ISSN 2352-2623 3 | jaargang 37

31-03-14 15:11

www.nienhuis.nl

De Binomische Kubus

Nienhuis Montessori. The global standard.

Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl

1_1_stA4_fc_S.indd 1

31-03-14 09:18

1_1_stA4_AVS_fc_A.indd 1

1000-21-4000-0698 NMV MM 37-3

Kleur: fc

31-03-14 09:21