montessori MAGAZINE
Nummer 3 Jaargang 37
Thema: Wij zijn het materiaal Landelijke Montessoridag slaat aan
Nieuw reken-wiskundecurriculum voor montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus ‘Onderwijs is topsport’ Inschrijving montessoriconferentie geopend
8442_POM1.indd 1
31-03-14 14:19
ALLES UIT DE KAST VOOR MONTESSORI ONDERWIJS
Totaalleverancier Montessori Onderwijs
w w w. h e u t i n k . nl
1_1_stA4_fc_A.indd 1
31-03-14 09:15
Inhoud 1
Van de redactie Bob Molier
2
Aftrap Montessori-jaar Noordwijk Bob Molier
3
Column
Van de redactie
‘Het is altijd lente in de ogen van… een montessoriaan’ Cor Hoffmans
Bob Molier Hoofdredacteur Montessori Magazine
4
Wij zijn het materiaal Paula Leideritz Geef kinderen vertrouwen, laat ze hun vragen stellen, bied
6
Voorleven
ruimte om te experimenten en van fouten te leren. Op
Joke Werver en Erica Dirven
school zijn het de leraren die de kinderen helpen ‘het zelf te doen’ en daarmee zijn zíj het belangrijkste materiaal, nog
8
En nú: Montessori!
belangrijker dan montessorimaterialen.
Annemieke Wijma Montessori Magazine kruipt dit keer in het hart van de lera10
Piazza
ren met het thema: ‘Wij zijn het materiaal’. Begrip en liefde
Safrien van de Leemkolk
van volwassenen, die als opvoeders ingaan op de positieve neigingen en mogelijkheden van de kinderen, motiveren de
Parel
leerlingen om te werken. Dat is de overtuiging van Mario
Annemarie Roël-Looijenga
Montessori, zie het artikel ‘Wij zijn het materiaal’. In het artikel ‘Voorleven’ vertelt een leidster hoe zij ‘tot haar eigen
11
Kies nú: montessori!
verbijstering een kopie van zichzelf in actie ziet, compleet
Femke Cools
met mimiek en woordkeus’. In de Parels en de Piazza staan andere smakelijke praktijkvoorbeelden uit het montesso-
12
Landelijke Montessoridag slaat aan
rionderwijs. Daar kunnen wij niet genoeg van krijgen! Uw
Bob Molier
bijdragen blijven welkom (zie onder) en als niet alles in
1
ons magazine past, dat komen ze op montessorinet.nl. Dat 14
Parels
geldt ook voor artikelen. U vindt verwijzingen naar artikelen
Henriëtte Browne en Annemieke Wijma
op de site over de schaduwzijde van talentenonderwijs en over uitwisseling van leerlingen tussen basisscholen in
15
Column ‘Onderwijs is topsport’
Zweden en Venlo.
Jules Omdat wij montessorianen vinden dat meer kinderen mon16
Nieuw reken-wiskundecurriculum voor
tessorionderwijs en –opvoeding verdienen, ging tijdens de
montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus
landelijke Montessoridag op 12 maart de montessorivlag
Bob Molier
uit. Een groot aantal scholen en kinderdagverblijven deed mee. Weken daarvoor al waren mensen met een montes-
18
De Kwestie: ‘Blij met passend onderwijs’
sorihart actief in de social media, zoals wij in deze editie
Egbert de Jong, Tessa Wessels, Els Wasmann-Peters
laten zien. We zien op montessorinet graag wat dat bij u in de buurt heeft opgeleverd. En ondertussen zijn de
20
Montessoriconferentie:
voorbereidingen voor de grote Montessoriconferentie op
inspiratie, glazen klas en MOT
24 september in Noordwijk in volle gang. De inschrijving is
Annette de Deken en Debbie van der Burgh
geopend. Laat u inspireren door het programma en wellicht kunt u zelf een bijdrage leveren.
23
Column Bas
parel@montessori.nl: vertel over dat mooie onderwijsmoment, waarop u denkt: hier doe ik het voor!
24
Artikelen op montessorinet.nl
piazza@montessori.nl: vertel wat u kwijt wilt over de
Colofon
montessorionderwijs. De redactie behoudt zich het recht voor om deze bijdragen te redigeren en/of in te korten.
Voorblad: Montessori Kinderdagverblijf Arnhem. Foto Jorn van Eck
8442_v01.indd 1
31-03-14 15:10
M
aria Montessori Memoriejaar in Noordwijk geopend met lezing Marjan Schwegman
Marjan Schwegman vertelde over het leven van Maria Montessori in het fraaie centrum voor cultuur en geloof Maria ter Zee, op vrijdagavond 28 februari 2014 in Noordwijk. De lezing was het startsein van het ‘Maria Montessori Memoriejaar’ in Noordwijk. Historica Schwegman , auteur van de biografie ‘Maria Montessori 1870-1952 Kind van haar tijd, vrouw van de wereld’ (1999) vertelde haar gehoor van 150 belangstellenden over het bijzondere levensverhaal van de inspirator, over haar vele reizen en invloed op opvoeding en onderwijs. Maria Montessori heeft over de hele wereld in veel steden gewoond. Ook in Noordwijk, waar zij stierf in 1952. Omdat Montessori als wereldburger begraven wilde worden waar zij stierf, ligt haar graf in dezelfde kustplaats.
2
Marjan Schwegman in Noordwijk. Foto Willem Krol
Musical ‘Maar weinig mensen weten dat Montessori hier begraven ligt’, zegt Marjolijn van der Jagt, initiatiefnemer van het Maria Montessori Memoriejaar in Noordwijk. ‘Zelf ben ik een montessorikind en daar pluk ik nog elke dag de vruchten van.’ Met het memoriejaar wil Van der Jagt meer bekendheid aan te geven aan de band die Montessori had met de kustplaats. ‘Vijf fotografen gaan een bijzondere foto te maken van haar graf op de begraafplaats aan de Gooweg, onder het motto “Verrassende beelden van het graf van Maria Montessori”. Het publiek bepaalt welke foto de mooiste is en die krijgt een plek op de montessoritentoonstelling in Museum Noordwijk. Martine Zeeman van Theater Zeep maakt over leven en werk van Maria Montessori een musical die door scholen kan worden opgevoerd. De Noordwijkse Montessorischool bestaat dit jaar tien jaar en zij krijgt de primeur om de musical uit te voeren.’ Van der Jagt helpt ook bij de organisatie van de Montessoriconferentie op 24 september. Het wordt, zegt zij vol vuur, ‘een jaar vol evenementen en vele hoogtepunten. En dat lukt allemaal dankzij de bereidwillige medewerking van de AMI, NMV, Nienhuis en ook van de huidige bewoonster van de villa aan zee waar Montessori heeft gewoond!‘ Alle activiteiten uit het memoriejaar, waaronder lezingen door Fred Kelpin de villa aan zee waar Montessori heeft gewoond, staan op www.mariamontessorimemoriejaar.tk.
Montessori Magazine
8442_v01.indd 2
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
H
Column
et is altijd lente in de ogen van… een montessoriaan Cor Hoffmans, voorzitter NMV
Vandaag stond de thermometer in mijn tuin op 21 graden. Het is lente ook al klopt het klimatologisch niet helemaal. Maar toch. De wereld ziet er meteen mooier uit en het geeft energie en optimisme. Zoals ogenschijnlijk de vogels anders dan verwacht hun vleugels uitslaan en zich laten horen. Ik moest er aan denken toen ik me boog over deze column. Zeker ook vanwege het thema ‘Wij zijn het materiaal’. De afgelopen weken heb ik op twee
Steeds meer onderzoek toont aan dat
de leerlingen uit tot het bereiken van
scholen een audit (visitatie) uitgevoerd.
de leraar er toe doet. Theorieën van
verdere doelen, vertelt spannende ver-
Dat is onderdeel van mijn werk en het
Laevers over betrokkenheid en die van
halen en verkent de ‘zone van de naaste
waren geen montessorischolen. De ene
Stevens over de psychologische basis-
ontwikkeling’.
school was een juweeltje, de andere niet.
behoeften (autonomie, competentie en
Het verschil zat hem in mensen: leraren,
relatie) geven in de lijn van Montessori
En verder geeft een goede leraar binnen
directeur en intern begeleider. De kern?
de basiseisen voor goed onderwijs en
het montessoriconcept goed onderwijs:
Gedrevenheid en professionaliteit.
ontwikkeling. Maar er is geen onder-
individueel, in groepjes of in de hele
zoek nodig om in een groep de twinke-
groep. Dat betekent effectief onderwijs
Het zijn wat mij betreft ook de twee
lingen in de ogen van kinderen en hun
met veel feedback naar leerlingen en
kenmerken van onze inspiratiebron.
concentratie op een taak te zien.
opbrengstgericht. En opbrengstgericht
Maria Montessori combineerde haar
3
betekent dan een maximale bijdrage le-
wetenschappelijke kennis met haar
Dat moeten we kunnen zien in montes-
gedrevenheid om de ontwikkeling
sorigroepen. Maar dat kunnen kinderen
van kinderen te bevorderen in haar
niet altijd en niet vanzelf. Daar is een
Dat betekent: spannend en uitdagend
persoon. Zij was net zo benieuwd en
rijke omgeving voor nodig, leerbronnen.
onderwijs en een beroep doen op wat
leergierig naar wat kinderen konden als
Voor mij is de leraar de belangrijkste
kinderen nog niet kunnen maar wel heel
de kinderen zelf. Zij was zich bewust
leerbron. ‘Kinderen helpen het zelf te
graag willen (leren). Leraren die daartoe
dat ontwikkeling niet vanzelf gaat. Zij
doen, is daarbij de leidraad’. De leraar
in staat zijn, zullen het zien: dan wordt
was niet van ‘Wachsenlassen’ ook al
dus als coach en regisseur. Dat is al
het lente in de ogen van de kinderen.
bestaat dat beeld soms over montes-
mooi. Het betekent dat kinderen niet
sorionderwijs. Wat mij betreft zijn er
worden geremd in hun ontwikkeling.
tussen haar theorie en de opvattingen
Het betekent ook dat leraren de ontwik-
van bijvoorbeeld Vygotsky over de zone
keling van hun leerlingen goed in kaart
van de naaste ontwikkeling dan ook veel
brengen met observaties, leerling-
raakpunten. De eigen ontwikkeling als
volgsysteem, evaluatiegesprekken en
uitgangspunt voor het inrichten van het
toetsen.
veren aan de ontwikkeling van kinderen.
onderwijs. Binnen het montessorionderwijs vulde zij het in door het belang
Maar dat is niet genoeg. De goede
van een uitdagende leeromgeving als
leraar heeft voor mij passie. Zij/hij leeft
stimulerende leerbron te benadrukken.
voor, is een inspiratiebron, vormt een
Maar steeds met de leraar als coach,
rolmodel, is daadwerkelijk betrokken
regisseur, met een onderzoekende en
bij de leerlingen, is steeds beschikbaar
professionele houding en met passie.
wanneer een leerling verder wil, daagt
Montessori Magazine
8442_v01.indd 3
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
W Thema
Paula Leideritz
ij zijn het materiaal
In tegenstelling tot het basisonderwijs
sorischool, moesten er eigen wegen
is er geen afgeronde montessorimetho-
gezocht worden, omdat Maria Montes-
Daan Lockhorst, leraar en leerling in samenspraak
de voor het voortgezet montessorion-
sori wel algemene richtlijnen voor het
Op een conferentiedag van het Mon-
derwijs (vmo). De rol van de docent is
voortgezet onderwijs heeft aange-
tessori Lyceum Amsterdam eind jaren
in het vmo mogelijk anders dan in het
geven, maar geen duidelijk omlijnd
negentig zorgde Daan Lockhorst 4 - voor velen de montessorikenner bij
basisonderwijs, waar bepaalde functies
programma.’
2
uitstek - voor een aangename verras-
geacht worden zich langs natuurlijke Uit de verschillende bijdragen in dit
sing. In klassikale setting informeerde
boekje blijkt dat – vanaf de oprichting
hij docenten, leerlingen en schoollei-
De canon van de observerende begelei-
van het MLA - door eigenzinnige en
ding over de nieuwste inzichten over
der die de ontwikkelingen van het kind
creatieve persoonlijkheden min of
de rol van de leraar bij het leerproces
stimuleert door hem een inspirerende
meer praktische oplossingen aan-
van de leerling.
voorbereide omgeving te bieden, gaat
gedragen zijn die zowel recht deden
echter voorbij aan het feit dat de ont-
aan de pedagogische opvattingen van
wikkeling van de hogere functies zoals
Montessori als aan de eisen van het
denken, de wil en gerichte aandacht
eindexamen.
lijnen te ontwikkelen.
door interactie van de leerling met zijn
4
sociale omgeving plaats vindt. 1 Daarnaast is er het voortdurende
Het was de schoolpsycholoog van deze
dilemma op vmo-scholen tussen eigen
van, die principieel stelling nam in de
materiaal maken of een methode ge-
discussie eigen materiaal of methode.
bruiken. Hoe materiaal op een school
In zijn bijdrage ‘Waarom Montessori
voor voortgezet montessorionderwijs
Lycea’ vroeg hij zich of de eigenlijke
eruit moest zien, heeft in verleden en
kern van de bijdrage van Maria Mon-
heden vaak geleid tot verhitte debatten
tessori niet verloren is gegaan door de
tussen de rekkelijken (bovenbouw do-
nadruk op materiaal en vrijheid in de
centen) en de preciezen (onderbouw-
montessorimethode leggen.
school, Mario Montessori, kleinzoon
docenten). Anno 2014 is dit dilemma ‘opgelost’ in de zes montessorikarak-
‘Het enige doel van de montessori-
teristieken.
aanpak in de opvoeding is bij te dragen tot de ‘Vorming van de Mens’. Vrijheid
Mario Montessori: Liefde en begrip
en materiaal zijn slechts twee van de
Bij het bereiken van de pensioenge-
bij zijn eigen vorming’. En even later
rechtigde leeftijd in 1961 van mevrouw
schrijft hij dat niet het materiaal zorg-
Lex Osterkamp, de eerste rectrix van
de voor een liefde en lust in het werk
het Montessori Lyceum Amsterdam
bij leerlingen: ‘Geenszins! Het is het
(MLA), verscheen een alleraardigst
begrip en de liefde van volwassenen
boekje getiteld Montessori Perspec-
die hun eigen houding als opvoeders
tieven. ‘Zij had de moed om 30 jaar
wijzigden en in plaats van hun wil op
geleden de leiding op zich te nemen
te leggen de positieve neigingen en
van het eerste montessorilyceum in
mogelijkheden van de kinderen eerbie-
ons land. Hoewel de school voortkwam
digden en erop ingingen’. 3
vele middelen die het kind gebruikt
en steunde op de lagere montesFoto Rien Walrave 1 Zie o.a. professor C.F. van Parreren, Ontwikkelend onderwijs, ACCO Leuven/Amersfoort 1988 2 Montessori Perspectieven, J.H. De Bussy Amsterdam 1961. 3 Montessori Perspectieven pagina 15 -19
Montessori Magazine
8442_v01.indd 4
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Vereniging
Wat is leren? Hoe doe je dat? Wat is
ideeën mee te geven, waarmee ze zelf
stig gedraagt, wekt deze tegenstelling
nadenken? Hoe leer je dat?
verder kunnen werken.
conflicten in de ziel van het kind, dat
Voor de antwoorden op deze vragen
in zijn geloof aan de volwassene een
moeten wij niet bij Montessori zijn,
Waar komt de motivatie van de leerling
zei Lockhorst, althans als het gaat om
nu vandaan? In de eerste plaats uit de
zedelijk houvast vond’ 6 In het voortgezet onderwijs is de meest
leerlingen op de middelbare school.
constatering dat het kind een absolute
voorkomende beroepsopvatting van
De aanwezigen kregen dan ook niets
wens heeft om te presteren, groot te
leraren de leerling voor te bereiden en
te horen over het paradigma van het
groeien, te worden zoals de volwasse-
op te leiden tot deelname aan een vol-
actief lerende kind dat via uitnodigend,
nen aan wie hij zich spiegelt. Daar-
wassen cultuur. Onderwijs is vorming
zelf-instruerend materiaal aandachtig
naast heeft hij de positieve ervaring dat
en opvoeding met vakken die instru-
in zijn leeractiviteit opgaat. Niets over
hij verder komt met zijn ontwikkeling:
menten bieden om te reflecteren, om
de leraar die door observatie vaststelt
hij heeft een nieuwe denkvaardigheid
het verleden te onderzoeken en naar
of de concentratie, de polarisatie van
verworven die ook in andere situa-
de betekenis van menselijk handelen
de aandacht, aanwezig is. Integendeel,
ties bruikbaar is. De motivatie wordt
te vragen, om kritisch naar systemen
de rol van de leraar is een actieve. Zijn
versterkt als hem ook wordt duidelijk
van normen en waarden te kijken, om
taak is zelf een model van leren te zijn,
gemaakt wat hij met de nieuwe kennis
ethische vraagtekens te plaatsen bij
een stimulans te zijn voor de activiteit
in de praktijk kan. Lockhorst riep dan
vanzelfsprekendheden, om nieuwe
van de leerling door te laten zien hoe
ook de leraar op om te laten zien hoe
werelden open te leggen en nieuwsgie-
hij een probleem zou onderzoeken,
je met de opgedane, abstracte (vak)
righeid te stimuleren. Op een montes-
analyseren, onderbouwen, hoe hij
kennis de werkelijkheid kunt begrijpen,
sorischool is deze waarde vertaald in
met teksten omgaat, hoe hij zich laat
wat je er mee kunt doen.
de gevleugelde zin van Maria: door het
W kind naar een nieuwe wereld.
verrassen, hoe hijzelf geboeid raakt.
Niet de leraar die zich afzijdig houdt
Voorbeeldfunctie en flow
en afwacht tot het kind met zijn vragen
Docenten worden in hun doen en laten
Ondanks de vakkennis van de leraar,
bij hem komt, maar de leraar als
geobserveerd door de leerlingen met
slaagt hij alleen in deze gecompli-
steunpilaar, die samen met de leerling
wie zij vele uren interacteren. In de ver-
ceerde taak als hij zelf een onafhan-
opwerkt, die in dialoog (explorative dis-
houding leraar-leerling heeft de docent
kelijke persoon is die zijn hartstocht
cours) met de leerling denkvaardighe-
dan ook een voorbeeldfunctie en is zijn
voor leren toont. Als hij vertrouwen
den overbrengt. De meest succesvolle
gedrag ten opzichte van de leerling
blijft houden in de ontwikkeling van
manier om leerlingen te leren denken
een voortdurend gespreksonderwerp
de leerling, hem als individu positieve
is de onderdompeling. De leraar geeft
op het schoolplein. Zijn manier van
aandacht, belangstelling en instructie
handelingsgericht onderwijs, d.w.z.
lesgeven bepaalt tevens de graad van
op maat blijft geven. Het gaat er niet
hij legt niet de leerstof uit maar vraagt
saaiheid en verveling bij de leerlingen.
alleen om dat de leerling een bepaalde
zich samen met de leerling af welke
‘Het is van wezenlijk belang voor
hoeveelheid leerstof verwerkt, maar dat
denkvaardigheden ingezet moeten wor-
de spontane ontwikkeling van de
de leerling tenminste een aantal malen
den om een probleem aan te pakken
kinderen, dat zij bij de volwassene
de gelukzalige flow van ‘ik kan het zelf’
en op te lossen. 5
werkelijk leiding en hulp vinden. Hij
aan den lijve ervaart. Dat motiveert en
moet hun belangstelling opwekken,
leidt tot persoonlijke groei.
Essentieel in deze visie van ‘ontwik-
hen aanmoedigen en de leerstof op
kelend onderwijs ‘ - want daar gaat het
grootse wijze aanbieden, hij moet
Op deze manier is de leraar verant-
hierover - is dat deze denkvaardighe-
een persoonlijkheid en een mens zijn,
woordelijk voor de soort ervaring
den niet uit het kind zelf voortkomen,
gevoelig en vol belangstelling voor zijn
die een leerling met onderwijs en
maar cultuurbezit zijn, die hem worden
leerlingen. De leraar moet wel degelijk
leren krijgt. En juist deze ervaring is
overgedragen met behulp van volwas-
een intelligente, levende persoon zijn,
bepalend voor de wens van de leerling
senen. Hoe decodeer je bijvoorbeeld
met rijkdom aan kennis en ervaring
om meer te leren en zich verder te
een tekst, hoe los een je vergelijking
en de leerlingen moeten dit zelf ook
ontwikkelen.
op, hoe vind je uit of een bouwtekening
voelen. Ook de zedelijke kracht van de
ook een geschikt gebouw oplevert,
volwassene is van groot belang, want
Anders geformuleerd: de leraar is het
welke vragen stel je je dan? Het is de
als hij iets onderwijst, maar zich in zijn
materiaal.
taak van de volwassene om kinderen
eigen optreden niet dienovereenkom-
5
4 Daan Lockhorst overleed januari 2012 5 In 2003 verdedigde Daan Lockhorst zijn proefschrift over op dit onderwerp: Leerling en leraar in samenspraak. De betekenis van onderwijsleerdialogen voor zelfstandigheidsontwikkeling van leerlingen in het voortgezet onderwijs. 6 Beginselen van de opvoeding als hulp voor het leven, uit Door het kind naar een nieuwe wereld pagina 67, Dr. Maria Montessori NMV, 1952 in de vertaling van A.M.Joosten.
ave
Montessori Magazine
8442_v01.indd 5
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
V Thema
De leidster als observatiemateriaal
oorleven
6
In een montessorigroep speelt de leid-
Bovenstaande anekdote illustreert
die je ‘even snel’ doet, zoals het stoel
ster een bepalende rol. Ze is niet alleen
prachtig hoe niet alleen het materiaal,
recht duwen met je knie, de grond
degene die de omgeving voorbereidt
maar ook de persoon van de leidster
droog maken met de voet op de dweil
en de link vormt tussen het kind en het
door de kinderen geïncorporeerd wordt.
of het meerdere doosjes tegelijk dra-
materiaal. Haar houding leert de kinde-
Montessori heeft de fascinatie voor
gen ongezien blijft. Dan blijkt dat het
ren hoe je je gedraagt ten opzichte van
het handelen van de volwassene goed
gedrag dat je eigenlijk niet gekopieerd
elkaar en de leeromgeving. We begin-
begrepen en draagt de leidster daarom
wilt zien zich juist prominent toont.
nen met een voorbeeld uit de praktijk.
ook op om zich zo mooi en gracieus
Tijdens het voorleven laat ons gedrag
Amber van drie is geïntrigeerd door
mogelijk te bewegen door de ruimte en
ook de bijpassende emoties zien. Bij
de smaakflesjes en krijgt een lesje. Ze
zich zo correct mogelijk sociaal op te
het lesje ‘sorry zeggen’ etaleren we de
kijkt oplettend toe en begrijpt precies
stellen. ‘Hoe heurt het eigenlijk?’ speelt
juiste houding: we tonen aandacht voor
waar het om gaat. Als een ware ana-
op jonge leeftijd een belangrijke rol. Het
het verdriet van het kind, spreken op
liste in een laboratorium herhaalt ze de
vormt de kinderen. En omgangsregels
een teleurgestelde toon de veroorzaker
handelingen. Ze opent een smaakfles-
geven de kinderen zekerheid bij het
aan en we doen voor hoe we meeleven
je, met de pipet doet ze één druppel
functioneren in de groep.
en hoe we excuses maken. Zo leren
boven op de hand, ze plaatst voorzich-
kinderen ook empathie voor een ander
tig de pipet terug in het flesje, ze sluit
Montessori heeft daarom ook de wel-
ontwikkelen. Door zich de omgangs-
het flesje terwijl de druppel nog op de
levendheidlesjes in het leven geroepen.
vormen eigen te maken krijgt een kind
hand balanceert. Daarna proeft ze de
Kleine rollenspelletjes waarin de leid-
waardering terug van de groep en wordt
druppel, neemt een slokje water uit het
ster voorleeft hoe je je in het sociale
een geaccepteerd lid van de klas.
glaasje om de smaak te neutraliseren
verkeer gedraagt. Ademloos kijken
en in alle rust de smaaksensatie tot
kinderen tijdens zulke groepslesjes
Niet alleen kinderen observeren de
je laten doordringen. Systematisch
toe hoe je een schaar draagt, hoe je
houding van de volwassene in de groep.
gaat ze het rijtje af om dezelfde smaak
vraagt of je er langs mag of hoe je een
Ook voor studenten is het leerzaam de
te vinden. Zo ervaart ze zoet, zout,
hand geeft. Het is ook een hele pret-
attitude van de leidster te bestuderen.
zuur en bitter. Dit lesje blijkt op het
tige, positieve manier om zulke kennis
In de wereld van het jonge kind, de
juiste moment voor Amber te komen,
aangereikt te krijgen. Volwassenen
kindercentra en peutergroepen, werken
aangezien ze in de weken daarna
zijn vaak blij verrast als kinderen deze
veel jonge mensen die een sociaal
deze activiteit talloze malen herhaalt.
omgangsvormen op een natuurlijke
pedagogische opleiding aan een roc vol-
Vele observerende ogen volgen haar
manier toepassen.
gen. Dus ook in montessorikindcentra.
bij haar ‘experimenten’ en niet lang
Dit voorleven heeft tot gevolg dat we
Deze jonge mensen worden opgeleid
daarna vraagt een ander kind ook dit
ons als volwassene er constant bewust
voor ‘cliënten’ van nul tot tachtig jaar.
lesje. Maar juf is bezig en zij verwijst
van moeten zijn hoe we ons bewegen
Tijdens hun opleiding gaat er veel aan-
naar Amber. Die juf ziet vervolgens tot
in de klas. We denken dat de kinderen
dacht naar de persoonlijke ontwikkeling
haar eigen verbijstering een kopie van
alles opnemen als je het maar netjes
binnen het beroep. Het protocollen
zichzelf in actie, compleet met mimiek
voordoet, maar ze zijn wel heel selec-
leren volgen en opstellen heeft tevens
en woordkeus. Zelfs de ‘juf versus
tief in het opnemen van informatie.
een belangrijke plaats. Er wordt relatief
kind’ houding openbaart zich.
Vaak hoop je als leidster dat de dingen
weinig tijd besteed aan pedagogiek en
Montessori Magazine
8442_v01.indd 6
Erica Dirven en Joke Werver
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Thema
didactiek. Voor deze studenten is het
hoe de leidsters met hun kind omgaan
standig én vlug leert aantrekken. Toch
aanschouwen hoe een leidster voorleeft
en handelingen rustig voordoen. Maar
horen we ook gemompel over het feit
essentieel voor hun eigen functioneren.
ze kunnen zich vaak niet voorstellen
dat daarvoor de jas op de grond gelegd
Vaak zien we hen veranderen in echte
hoe ze dat thuis moeten inpassen in
wordt, vooral als er een merklabel aan
montessorianen, zeker als de onderlig-
hun drukke bestaan. Neem bijvoor-
het kledingstuk hangt.
gende theorie ook besproken wordt.
beeld het aantrekken van de jas dat als één van de eerste wellevendheidlesjes
‘Help mij het zelf te doen’ gaat dus
Ouders daarentegen beschouwen de
in de crèche, peutergroep en onder-
niet alleen via het tastbare materiaal.
school en crècheomgeving als een an-
bouw wordt aangeboden. Ouders zijn
De leidster functioneert als spiegel.
dere wereld. Ze kijken aandachtig naar
verheugd dat hun kroost de jas zelf-
7
Foto Jorn van Eck Montessori Magazine
8442_v01.indd 7
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Montessorionderwijs echt van deze tijd
n nú: Montessori! De bibliotheek over montessorionderwijs is uitgebreid met ‘En nú: Montessori!’ van Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom. Wat voegt deze uitgave toe, vroeg Annemieke Wijma aan de auteurs.
In de inleiding van ’En nú: Montessori!’
zoveel mogelijk aan te sluiten op de
leerkracht en opvoeder mee omgaan,
zeggen jullie dat dit boek geschreven
praktijk, hebben wij met een klank-
dat speelt wel een rol. Ooit zagen we
moest worden. Wat voegt het toe aan
bordgroep gewerkt.’
een kind een Citotoets maken gewoon als werkje. Dat is toch heel mooi!
de bestaande literatuur over montes-
8
sorionderwijs?
Jullie stellen dat wij als opvoeders deel
‘Wij vonden dat het tijd werd om de
uitmaken van de omgeving van het
prachtige teksten van Maria Montes-
kind. Hoe doen wij dat?
sori te ‘hertalen’, als koppeling naar
‘Jouw houding als opvoeder, jouw
het heden. In ons boek laten wij zien
manier van iemand aanspreken, jouw
dat montessorionderwijs echt van
manier van omgang met anderen, met
deze tijd is. ‘Montessori Concreet’ van
dat alles creëer je een sfeer. Je bent
Moorman was actueel toen het in 1979
een voorbeeld. Dit alles noemen wij de
verscheen, inmiddels zijn er nieuwe
geestelijk voorbereide omgeving, die jij
theorieën over onderwijs en opvoeding
als opvoeder bepaalt.’
ontwikkeld. Hoe kijken wij als montes-
‘Je creëert een sfeer, je bent een voorbeeld; dit is de geestelijk voorbereide omgeving, die jij als opvoeder bepaalt.’
sorianen aan tegen de hedendaagse
In hoofdstuk vijf lees ik: ‘Kinderen zijn
theorieën over onderwijs en opvoeding
niet klaar als ze de werkjes af hebben
van bijvoorbeeld Sitskoorn (2006),
van hun planning, ze zijn klaar als ze
Jutten (2008), Hattie (2009), Jolles
hun doel bereikt hebben.’ Hoe zien jul-
Als het gaat om het eenzijdig toetsen van
(2012) en Marzano (2013)? Om daarbij
lie dat in de praktijk? Hoe breng je dat
rekenen, lezen en spelling, zijn we al over
kinderen bij?
de piek heen. Tegenbewegingen komen
‘Je kunt de planning van het werk met
op en ook de PO-raad spreekt over het
het kind bespreken. Wat ga je leren? En
belang van een algehele ontwikkeling.
na het werken is het niet ‘klaar, want ik
Wij vinden het goed om hoge verwach-
heb vijf werkjes af”, maar “klaar want
tingen te hebben, zo spreek je de vitale
ik snap hoe stam + t werkt, ik kan uit-
kracht van het kind aan.’
leggen hoe het werkt en ook volgende week kan ik dat nog”.’
Scholen moeten van de overheid per 1 augustus 2014 passend onderwijs
Er ligt tegenwoordig veel nadruk op
invoeren. Wat betekent dat voor het
presteren. De verwachtingen zijn hoog
montessorionderwijs?
en Citotoetsen worden verplicht. Hoe
‘Montessorionderwijs is natuurlijk op
moet een opvoeder/leraar hier mee
het individuele kind afgestemd. Sta als
omgaan? In het boek zag ik op deze vraag geen antwoord, maar ik ben wel benieuwd hoe jullie daar tegenaan kijken. ‘Wij zijn niet tegen toetsen. Meten waar je staat, meten wat het kind weet,
Montessori Magazine
8442_v01.indd 8
leraar in je eigen kracht, kijk naar wat een kind nodig heeft en vraag jezelf af: wat kan onze school dit kind bieden? We zien dat passend onderwijs voor iedere leerkracht een uitdaging zal zijn. Observeer en kijk naar de mogelijkheden van ieder kind. Montessori sprak
daar is niets mis mee.
over een cohesiemaatschappij die
Maar hoe wij daar als
kan ontstaan in een genormaliseerde
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
groep. Daarbij hoort ook het begrenzen
bij ons boek passen. De mooie statige
van de omgeving. Soms kan dat bete-
oude grachtenpanden kan je zien
kenen dat die deur van het lokaal eerst
als de oorspronkelijke woorden
maar eens dicht is. En wellicht kan dat
van Maria Montessori en de
ook op een gegeven moment gelden
weerspiegeling ervan in het
voor de deur van de school.
water staat voor onze hertaling
Blijf werken aan cohesie en richt je
van Montessori’s woorden
eerst op wat goed gaat. Geef je aan-
naar het heden.’
dacht aan het genormaliseerde kind, dan kan dat als voorbeeld werken voor de rest.’ Heeft de afbeelding op de kaft van het boek een speciale betekenis? ‘We liepen toevallig aan tegen deze kindertekening uit de Arnhemse Montessorischool en we vonden die goed
Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom
Voorbeeld hertaling Tekst Maria Montessori, uit ‘Geheim van een kinderleven’, 1937 ’Het gevoel van eigenwaarde is van ontzaglijk belang voor ieders gevoel van vrijheid.’
Hertaling ‘En nú: Montessori! ‘Veertje is 11, ze zit in de bovenbouw. Op maandagochtend zegt ze tegen haar vader: Ik ga het helemaal anders doen vandaag. Ik ga niet meer iedere dag taal, rekenen en kosmisch doen. Daar raakt mijn hoofd van in de war. Ik doe gewoon op maandag een taaldag, op dinsdag een rekendag enzovoort. Dan doe ik wel gewoon mee met de grote dingen want lezen doen we gewoon altijd en ook nieuwsbegrip enzo, Mag dat wel? Vraagt vader. Dat weet ik nog niet ik denk het wel. Ik ga er met mijn juf over praten, dan fix ik het wel.’
9
Toelichting Pelgrom en Hendriksen ‘Veertje weet wat ze wil en ze weet ook dat dit niet zo maar kan. Haar keuze, haar beslissing zal ze wel moeten bespreken met de leerkracht. Zoals een leerkracht zei: montessorionderwijs is onderhandelen, we onderhandelen de hele dag door. Of de onderhandelingen nu positief of negatief uitvallen, in het gesprek wordt duidelijk dat de eigenwaarde van het kind gerespecteerd wordt.’
De auteurs Jacqueline Hendriksen (1956) werd eerst montessorileerkracht, daarna pedagoge en is docente montessoripedagogiek aan de Pabo Saxion in Hengelo. Zij heeft diverse publicaties op haar naam staan. Esther Pelgrom (1969) werd begin jaren ‘90 montessorileerkracht, vervolgens intern begeleider en werd later directeur. Daarna werd zij docent en studieloopbaanbegeleider op hogeschool Saxion. In 2006 richtten Hendriksen en Pelgrom het bureau AVE-ik op, gericht op ‘het versterken van goed en hedendaags montessorionderwijs’. Hun motto is, in navolging van Montessori (‘Zelfopvoeding’, 1937): ’Wij geven de sleutel, de ander moet zelf de deur openen.’
Annemieke Wijma over ‘En nú: Montessori!’ ‘En nú: Montessori!’ is een handzaam boek, met hedendaagse inzichten gekoppeld aan de visie van Maria Montessori. Jacqueline Hendriksen en Esther Pelgrom zijn dicht bij de woorden van Maria Montessori gebleven door regelmatig citaten van Montessori te gebruiken. Jammer is het wel dat de verwijzingen in de bronnenlijst naar deze theorieën niet verder gaan dan de naam van de schrijver en de titel van het boek. Doordat de woorden van Montessori nieuw leven ingeblazen krijgen, komt haar gedachtengoed voor een groot publiek binnen handbereik. Als montessorileidster kan ik dit boek aan ouders aanbevelen. De praktijkvoorbeelden maken het aansprekend, ook voor diegenen die niet in het montessorionderwijs werken. Het boek geeft inzicht in de link tussen de actuele theorieën over onderwijs en het montessorionderwijs waardoor ‘En nú: Montessori!’ ook van waarde kan zijn voor hen die Maria’s boeken kennen.
Montessori Magazine
8442_v01.indd 9
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Rubriek
Piazza Wij zijn het materiaal! Safrien van de Leemkolk, docent NLT en aardrijkskunde aan het Montessori Lyceum Herman Jordan, Zeist
10
Ik word jaloers als ik de klas van mijn
onderwijs ontberen. Maar bij de pakken
vel papier. Daarop moeten zij het leng-
vriendin betreed in een montessori-
neerzitten is er niet bij, daar is mijn vak
teprofiel van een rivier tekenen en de
basisschool in Amersfoort. Wat een
aardrijkskunde veel te rijk voor. Dus:
vijftien begrippen van het hoofdstuk op
goed gevulde materiaalkasten voor de
stenenpracticum. Ik geef twintig minu-
de juiste plaats in de doorsnede zetten:
kleuters: kralenkisten, muziekinstru-
ten instructie en zet dan een enorme
teken, kleur, schets en leg uit. En dan
menten, puzzels, klei, blokkendozen.
kist gevuld met stenen in het midden
gaan we er opuit: grondboring, weer
Wat een rijkdom voor de kinderen. Ze
van het lokaal. De opdracht: er zijn drie
meten, fietsen door het rivierengebied,
hebben elke dag keuze uit drie werkjes
hoeken in het lokaal, voor iedere hoofd-
wandelen door Rotterdam. Ik heb het
die allen inwerken op alle zintuigen van
groep gesteente een, en ik wil dat de
leukste vak en het leukste beroep van
de leerlingen: reuk, tast, horen, zien,
kist helemaal leeg is en verdeeld wordt
de wereld. Als wij niet over zulk mooi
smaak. Een waar eldorado.
over de drie hoeken. Voel, kijk, ruik en
materiaal kunnen beschikken als het ba-
Tja, dat moeten wij in het voortgezet
deel in. Elk tweetal leerlingen krijgt een
sisonderwijs, dan zijn wij het materiaal!
Parel Aandachtig kijken naar gaten in het plafond We zitten in de kring en ik zeg: ‘Kijk rustig om je heen en
hobby’s: paarden, hutten bouwen en
noem, als ik je naam zeg, één ding dat je nog niet eerder
tekenen. Maar ook gedrag in de klas,
hebt gezien.’ Ik ben echt nieuwsgierig hoe ze de opdracht
zoals opruimen, een ander kind helpen
gaan beleven; spannend of saai of te moeilijk. Tot mijn ge-
of gedrag thuis, zoals tafeldekken, mijn
noegen vinden ze de opdracht boeiend en weten ze allemaal
broertje troosten.
wat te noemen: gaten in het plafond, putten op de vloer, doppen in de stopcontacten, schroeven in de stoelen en nog
Omdat sindsdien de kinderen in mijn klas echte kunste-
veel meer hele gewone dingen, waar je normaal niet naar
naars willen zijn, kunnen ze ook zelf oplossingen vinden.
kijkt. En ze luisteren aandachtig naar elkaar.
Als een kind zegt: ‘Ik weet niet wat ik moet doen’ of ‘Juf, ik verveel me’, dan antwoord ik tegenwoordig: ‘Een echte
Echte kunstenaars vinden zelf een oplossing *)
kunstenaar vindt zelf een oplossing voor dat probleem. Kijk
Een week later vertel ik wat een kunstenaar is: ‘Dan zie je
eens goed rond in de klas, zie wat andere kinderen doen en
heel goed hoe iets moet, weet je er veel van af en kan je
kies dan iets.’ En dat werkt…
er veel verschillende dingen aan zien.’ Vervolgens vraag ik: ‘Waar ben jij een echte kunstenaar in?’ Weer zijn de
Annemarie Roël-Looijenga,
kinderen heel geboeid en noemen ze allemaal iets. Vaak
Leidster groep 1/2 op de Christelijke Montessorischool, Den Haag
*) Vooraf heb ik voorgelezen: ‘Een kunstenaar verveelt zich nooit en onderzoekt en bewaart alles. Hij/zij verwerpt niets en stelt zich kritiekloos op. Als hij/zij op een probleem stuit, doorzoekt de kunstenaar alles wat verzameld is en bekijkt wat in deze situatie van pas kan komen. Dat wordt dan op een nieuwe manier gebruikt en zo komt er een oplossing.’ Dit staat in het inspirerende boek ‘How to be an explorer of the world’ (Nederlandse editie) geschreven door Keri Smith, ISBN 9789000308194. De eerste opdracht sluit aan op ontdekkingstocht nr. 1. De tweede opdracht sluit aan op de beschrijving van het creatieve proces van een kunstenaar (blz. 38).
Montessori Magazine
8442_v01.indd 10
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
K
Blog
ies nú: montessori! Femke Cools
Vol verwachting klopten onze montes-
Century Skills en de invoering van pas-
ons onderwijs verder vorm te geven in
soriharten op de landelijke Montes-
send onderwijs. Op bovengenoemde
de huidige maatschappij. Want we zijn
soridag, 12 maart jongstleden. Wat zou
site geeft de NMV zeven mooie redenen
nooit klaar.
deze dag, waarop we trots onze deuren
om te kiezen voor montessorionder-
openden, ons brengen? Ouders die zich
wijs. Voor mij is de reden simpel: ons
Dus tot besluit een oproep: ‘En nú:
laten rondleiden door onze zelfstandige
onderwijs doet recht aan de talenten
Montessori!’ naar het gelijknamige
leerlingen? Belangstellenden die zich
en behoeften van het kind en maakt
boek van Hendriksen en Pelgrom (AVE.
laten inspireren door ons kleurrijk ma-
het kind – en daarmee ook ouders en
IK, 2013). Montessori voor hen die nog
teriaal? Bezoekers die zich verwonderen
leerkrachten – gelukkig.
gaan kiezen, maar vooral ook voor ons
over de rust in de school?
11
montessorianen. Wij, die regelmatig Dat mensen zich gelukkig hebben
pas op de plaats moeten maken, ons
Aan de voorbereidingen zal het in elk
gevoeld in ons onderwijs, werd ook
onderwijs voortdurend onder de loep
geval niet gelegen hebben. Arne Keu-
duidelijk op de open dag. Oud-
moeten nemen en zo ons gouden
ning (monterssorinet) deed meerdere
leerlingen bezochten hun school om
montessorihart gepassioneerd kunnen
oproepen om de dag te promoten
mooie herinneringen op te halen. Een
laten kloppen!
via sociale media. De website kiezen-
oudere dame bracht zelfs prachtig
voormontessori werd druk bezocht en
handgeschreven rapporten mee. Ze
ludieke acties als een speciaal vervaar-
genoot ons onderwijs toen Montessori
digde montessoritaart zette de Delfste
Nijmegen nog een meisjesschool was
Montessorischool Jan Vermeer op de
en de zusters aan het roer stonden. Ze
kaart. Ook de lokale pers werd erbij
had pas later in de gaten hoe bijzonder
gehaald. De montessoribasisscholen
dat onderwijs eigenlijk was. Een andere
uit Nijmegen vroegen in de Gelderlan-
bezoeker beaamde dit: zij ontdekte op
der aandacht voor montessori: ‘Dit is
het voortgezet onderwijs hoe groot haar
écht wat onderwijs moet zijn,’ aldus
voorsprong was in vergelijking met
directeur Annet van Summeren van
klasgenoten.
Montessori Nijmegen. Ons montessorionderwijs ís bijzonder. En zo is het maar net. Want ook al
En het is belangrijk ons daar bewust
weten wij montessorianen dit natuurlijk
van te blijven en niet te vervallen in
al lang, het lijkt erop dat steeds meer
vanzelfsprekendheid door de onder-
(onderwijs)mensen in de gaten krijgen
wijsdrukte van alledag. We moeten ons
dat montessori zo goed past in deze
blijven verwonderen en kritisch zijn.
21e eeuw met de noodzaak van de 21st
Zoeken naar nieuwe mogelijkheden om
Montessori Magazine
8442_v01.indd 11
Femke Cools is bovenbouwleerkracht en ICT-coördinator op Montessori Nijmegen. Ze blogt en twittert over onderwijs op www.juffemke.nl en @CoolsFemke.
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Vereniging
ool
sorisch
en e, Leusd ‘t Rond Montes
Cosmicu Montessori
Lyceum Amsterdam
Fotoalbum Cosmicus Montessori Lyceum Amsterdam
ol
Montessorischo
gvliet De Schakel, Hoo
12
Montessori Magazine
8442_v01.indd 12
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Vereniging
L
ool
isch
ssor
gvliet
o l, Ho hake c S De te Mon
andelijke Montessoridag slaat aan
Meer kinderen verdienen montessorion-
Uiteindelijk deden in het hele land, van
derwijs en –opvoeding, montessoriop-
Een paar maanden
Hoogeveen tot Maastricht en van Hen-
voeding en -onderwijs verdient meer
geleden al, op 27
gelo tot Goes, zestig basisscholen mee,
aandacht. Daarom organiseerde de
oktober, zag de
een aantal kindcentra en kinderdagver-
NMV op 12 maart de landelijke Montes-
facebookpagina
blijven en enkele scholen voor voortge-
soridag. Dat sloeg aan: meer dan zestig
voor de landelijke
zet montessorionderwijs (vmo). Voor
montessori-instellingen namen deel.
Montessoridag het licht. Montesso-
het vmo is 12 maart laat om ouders en
rischool Aan de Basis in Veenendaal
kinderen te informeren, daar zijn de
Het evenement begon als landelijke
meldde zich daar als eerste deelnemer,
open dagen vooral in januari, maar dat
Montessori Open dag, maar niet alle
gevolgd door Montessorischool Jacob
hoeft geen bezwaar te zijn. Het Cosmi-
deelnemende scholen houden een
Maris in Rotterdam en Montessori
cus Montessori Lyceum in Amsterdam
open dag dus is de naam gewijzigd in
Kindcentrum Mozaïek in Dordrecht.
ontwikkelde een digitale fotopresentatie
Montessoridag. De NMV-commissie
Gaandeweg toonde een groeiend aantal
en hing op 12 maart tussen de kleurrijke
Communicatie opende de website
deelnemers activiteiten, foto’s en posters
ballonnen de vlag uit.
kiezenvoormontessori.nl en ontwikkelde
op de facebookpagina van montes-
een promotiepakket met een vlag, fly-
sorinet. The Association Montessori
Via montessorinet hopen wij vanuit het
ers, posters, boekenleggers en pennen.
Internationale organiseerde op 12 maart
hele land opbrengsten van deze dag in
De NMV nam een deel van de kosten
bezoeken met een gids aan de studeerka-
beeld te krijgen.
van het pakket voor haar rekening. Alle
mer van Maria Montessori in Amster-
honderd pakketten zijn verkocht en
dam, aan de Koninginneweg 161.
13
verspreid door het hele land.
Montessori Magazine
8442_v01.indd 13
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Rubriek
J
Parel Lesjesavond
14
Het is dinsdag 17.00 uur, de jaarlijkse
dat ze haar vader een lesje wilde geven
leerwijze van hun kind en ik verwon-
lesjesavond gaat van start, school-
met de korte kettingen. Samen lopen
der me over mijn eigen spiegeling in
breed. Kinderen geven lesjes aan hun
ze naar het kralenrek. Karin laat zien
het handelen van het kind, denkend
ouders. Zo ook de kinderen in mijn
hoe je de korte ketting van 1, 2 etc.
aan het boek: ‘Door het kind naar een
middenbouwgroep. Een traditie waar ik
aan de haakjes vasthoudt en op een
nieuwe wereld’ van Maria Montessori.
me jaarlijks op verheug en steeds met
kleedje legt: links boven, met ruimte
Hoe toepasselijk is deze titel.
genoegen op terugkijk.
tussen de kettingen, recht onder elkaar. Geconcentreerd tellen ze samen
Het is 17.30 uur. Van Judith krijg ik
Het begint al een beetje schemerig te
en leggen ze de kaartjes erbij. Als een
mijn lesjeskruk terug. Bij de deur geef
worden als de ouders en hun kinderen
bekwaam leidster hoor ik Judith een
ik de ouders en de kinderen een hand
binnenkomen en ik op mijn kruk de
4-trapslesje geven: rustig, bedacht-
en groet: “Fijne avond nog en tot
kinderen met hun ouders een goe-
zaam, geordend en met respect. Kijk
morgen.” Morgen zal ik weer actief zijn
denavond wens. Daarna is mijn taak
ik verder om me heen, dan zie ik de
als leidster. Maar eerst ga ik nagenie-
voorbij, mijn ‘toko’ wordt overgenomen
moeder van Maarten (hij is 6) met
ten van de mooie dingen die ik om me
door 6-, 7- en 8-jarige kinderen, die in
een dienblad lopen om voorwerpen
heen gezien heb. En dat in een half
de startblokken staan om als leid(st)er
te verzamelen voor de zelfstandige
uur tijd!
te laten zien wat zij zelf geleerd hebben.
naamwoorden.
Stilletjes ga ik op een rustige plek zit-
Wat een verscheidenheid aan materi-
Montessorischool ’t Heem
ten en observeer de taferelen, die om
alen en activiteiten: het gouden mate-
Hengelo (OV)
mij heen zich afspelen. Mijn lesje-
riaal, het fichesspel, de inlegkaart met
kruk is al ingenomen door Judith (8
de werelddelen. Wat een mooie inter-
jaar) die haar moeder de deelbak laat
actie tussen ouder en kind: leergierig,
klaarzetten op een leeggemaakte tafel.
respectvol, samen handelend bezig
Compleet met een grote telraamlijst,
zijn om zo tot leren te komen. Rollen
gum, liniaal en geslepen potloden:
worden omgedraaid, ouder wordt kind
rood, groen en blauw. IJverig werkt
en kind wordt ouder. Verwondering is
haar moeder aan een staartdeling, die
merkbaar aan alle kanten: de kinderen
alsmaar langer wordt. Links van me
verwonderen zich over hun eigen ken-
wordt door de vader van Karin, 7 jaar,
nis en kunde en hoe leuk het is om aan
op aanwijzing van zijn dochter, een
hun eigen ouder een lesje te geven,
kleedje uitgerold. Karin heeft bedacht
ouders verwonderen zich over de
Henriëtte Browne
Parel Eigen boek Yves is een oudste kleuter die de laatste tijd graag zelf verhaaltjes maakt. Meestal legt hij de verhalen met letters uit de letterdoos op een kleedje. Maar deze keer werd het een boekje. ‘Zelf geschreven juf!’ Hij las het vol trots aan mij voor. Aan het eind van de dag was Yves snel klaar met plantje, kleedje en taakje en omdat hij nog wat tijd over had, pakte hij zijn zelf geschreven boek en begon het al spellend aan zichzelf voor te lezen. Ik bekeek het tafereel en genoot! Hij keek op, zag mij kijken en zei: ‘Zo leuk juf, ik lees mijn eigen boek!’ Annemieke Wijma Montessori Magazine
8442_v01.indd 14
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
s l e u J
Column
Onderwijs is topsport …. en dat vraagt een topsportklimaat .… vruchtbaar contact houden met ouders
jongeren is dankbaar, leerzaam en soms
enzovoort. Dat vraagt een uitstekende
ingewikkeld. Jongeren helpen hun weg
opleiding. Maar ontwikkelen aanko-
te vinden in hun toekomst: het blijft
mende docenten voldoende competen-
ontwikkelen; geen cursussen van
geweldig. Veel collegae zullen dit onder-
ties? En ben je eenmaal docent, heb
een dag(deel) maar de ruimte om
schrijven. Maar uit allerlei onderzoek
je dan voldoende ruimte om je echt te
bijvoorbeeld je een maand ergens
blijkt dat onderwijs ook topsport is.
verbeteren? Om topsporter te worden
in te verdiepen en te oefenen. Met
moet je over een goede basis beschik-
vast aan school verbonden coaches,
Zo publiceerde de Dienst Uitvoering
ken en vervolgens hard blijven trainen,
die docenten een korte intensieve
Onderwijs in maart 2012 de resultaten
steeds je techniek verbeteren. In het
van onderzoek naar werkdruk in het
onderwijs verhindert de ervaren werk-
Onderwijs is topsport en dat moet het
primair en voortgezet onderwijs. Van de
druk dit ‘trainen’ te vaak. Onderwijs
ook zijn, in belang van de leerlingen.
docenten in het voortgezet onderwijs
is ook topsport omdat de lat steeds
Maar als docenten topsport moeten
ervaart 78 procent de werkdruk hoog
hoger komt te liggen. Er is een grote
bedrijven dan moet er ook ruimte
tot zeer hoog: gemiddeld 3,9 op een
maatschappelijke druk op resultaten.
komen om topsport te kunnen bedrij-
schaal van 1 tot 5, waarbij 5 zeer hoge
Maatschappelijke problemen komen
ven. En dat topsportklimaat is er nu
werkdruk is. De belangrijkste genoemde
op het bord van het onderwijs.
onvoldoende.
oorzaken zijn de niet-lesgebonden ta-
Om een topsportklimaat te krijgen
ken, de beperkte mogelijkheden om het
moeten er op drie terreinen werk verzet
Jules Jansen
werk zelf te plannen en vorm te geven
worden:
Directeur IVKO Amsterdam
en de fysieke, mentale en emotionele
s de lerarenopleidingen zorgen voor
j.jansen@ivko.msa.nl
belasting van het werk. Je kunt van alles
meer inhoudelijke bagage; zorgen
opmerken bij dergelijke onderzoeken,
voor een groter repertoire aan
maar nu dit al jaren het beeld is van
activerende didactiek met aandacht
de ervaren werkdruk in het onderwijs,
voor het effectief gebruik van ICT;
waarom verandert het dan niet?
zorgen voor voldoende kennis van
Onderwijs is topsport. Er wordt veel
en vaardigheden in het begeleiden
van een docent gevraagd, zowel in-
van leerlingen (met leer- en/of
houdelijk als organisatorisch. Je moet efficiënt kunnen registreren, afwisse-
docenten over te nemen; s docenten moet zich echt kunnen
15
periode, volgen en vooruit helpen.
gedragsproblemen); s de randvoorwaarden van het lesge-
lende lessen verzorgen, omgaan met
ven moeten verbeteren: van kleinere
verschillen, werken met problematie-
groepen en een andere verhouding
ken van zeer uiteenlopende aard, re-
contact- en voorbereidingstijd
sultaatgericht overleggen met collegae,
tot extra handen voor de klas om
Montessori Magazine
8442_v01.indd 15
bepaalde werkzaamheden van
Onderwijs is leuk. De omgang met
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Vereniging Inhoud
N
ieuw rekenwiskundecurriculum voor montessoribasisscholen voldoet aan referentieniveaus Bob Molier
De rekenmaterialen van de werkgroep Wiskunde montessoribasisonderwijs (Wmbo) voldoen aan alle eisen van de overheid. Dat bleek uit een bekroond onderzoek van Annelies Ruissen. En kinderen kunnen zelf kiezen waar ze mee
16
gaan werken.
Binnen het landschap rekenen zijn nog niet
kaart hoort – het doet even denken aan de
alle bakens (lees rekenvaardigheden) uit-
apotheker - een didactische bijsluiter. Dat
gewerkt, maar dit rekencurriculum van de
is wat Ruissen betreft geen bittere pil, maar
werkgroep Wmbo sluit naadloos aan bij de
juist van groot belang: ‘Elke les staat en valt
referentiekaders en de kerndoelen, bleek uit
bij wat de leraar er mee doet. En daarvan
onderzoek door Annelies Ruissen. Zij deed
hangt ook af of dit curriculum de resultaten
dat onderzoek ter afronding van de master
van het montessorirekenonderwijs gaat
Special Educational Needs, haar opleiding
verhogen.’
tot rekenspecialist. ‘Jarenlang leefden montessorileerkrachten met de zorg of bij vrije
Volgens Ruissen kunnen leerkrachten ‘die
werkkeuze met montessorimaterialen het
boven de leerstof staan’ wellicht zelf met
rekenonderwijs wel voldeed aan kerndoelen
de nieuwe materialen aan de slag. Toch kan
en referentiekaders. Die zorg heb ik bij het
zij zich de invoering niet voorstellen zonder
materiaal van de werkgroep Wmbo nu weg-
goede begeleiding. ‘De leraar moet weten
genomen’, zegt de onderzoeker die in 2012
waar de leerling aan toe is, bij het materiaal
aantrad tot de werkgroep. Voor wie twijfelt:
een heldere eerste aanbieding geven, de
in het katern staan naast elk afzonderlijk
leerlingen los durven laten en kunnen wer-
referentiekader verwijzingen naar werk-
ken met het montessoriaanse lusmodel.
kaarten voor de kinderen. En bij elke werk-
Dat is het fundament van deze methodiek.’
Annelies Ruissen Leeftijd: 26 jaar Opleiding: Master ‘SEN’, uitstroomprofiel rekenspecialist en remedial teacher Werkervaring: leerkracht (diverse bouwen), onderzoeker & auteur projectgroep Wmbo en zelfstandig remedial teacher.
Montessori Magazine
8442_v01.indd 16
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
Vereniging
Werkgroep Wiskunde montessori basisonderwijs (Wmbo) s In 2007 startte een groep begeleiders en opleiders met een ontwerp voor een vernieuwde aanpak Montessori wiskundeonderwijs. Het project kreeg de naam: Wiskunde Montessori Basisonderwijs (Wmbo). Het SLO ondersteunde bij het schrijven van de visie, de methodiek en didactiek. Het accent lag vanaf het begin op de verbetering van de begeleiding door de leraar. s Toen de PO-raad gesubsidieerde trajecten startte om het rekenonderwijs te verbeteren nam de werkgroep Wmbo hier twee jaar lang met tien scholen aan deel. s Inmiddels is de Sectie Basisonderwijs van de NMV de opdrachtgever. Zij draagt financieel bij aan de afronding van het project. s De werkgroep onderging in de loop der jaren wat wijzigingen. Zij bestaat nu uit Els Mattijssen, Dick Huntink, Annelies Ruissen, Zillah de Groot, Annouschka de Jong-Hoevers, Maaike Kramer en Maaike Verschuren. s Bij aanvang was Jos Werkhoven lid van de werkgroep. Zijn uitgeverij De Arend brengt de wmbo-rekenmethode uit, zie www.dearend.nl. Verschillende onderdelen zijn al leverbaar. s Meer informatie over het project staat op www.montessorinet.nl onder het kopje Groepen. s De eerstvolgende gebruikersbijeenkomst is op 10 september in Utrecht. Nadere informatie volgt. s Vragen aan de projectgroep kunt u mailen naar: pgrekenen@montessori.nl.
Ze gaat rechtop zitten: ‘Laat je montes-
zeker! Naast het handelend werken wordt
voor zoveel scholen dat aansluit bij de
soribloed stromen en geef de kinderen
dit onderwerp ook op abstract en formeel
actuele ontwikkelingen in leerdoelen,
zelf keuze waar ze mee willen werken!’
niveau aangeboden. Waar opbouw ontbrak
leerlijnen en leerstof. (…) Inhoudelijk is
De werkkaarten op nummer afwerken is
gaf ik advies tot aanpassing of aanvulling
het onderzoeksverslag sterk omdat in dit
dus niet de bedoeling. Overigens loopt de
aan de werkgroep. En na de aanpassing
onderzoek twee werelden bij elkaar komen:
registratie bij de leerlijnen een op een met
onderzocht ik of alles compleet was. Dat
de wereld van de vastomlijnde doelen
het montessorikindvolgsysteem (mkvs), al
is het geval bij alle leerlijnen die nu zijn
en de wereld van ervaren en ontdekken.’
kan je er ook mee werken zonder mkvs.
uitgegeven.’
Ruissen is verguld met de prijs. ‘Het was
Hoe deed Ruissen het onderzoek? Zij geeft
Voor haar onderzoek kreeg Ruissen
mij voor gewaarschuwd. Maar ik denk ook:
een voorbeeld: ‘Een van de referentiekaders
de PGO-prijs Midden-Nederland, van
wauw, die prijs bevestigt dat er nu echt een
is “uit het hoofd kunnen vermenigvuldigen
Hogeschool Utrecht. Als motivatie gaf de
goed montessoriaans rekencurriculum is!’
met nullen”, sommen zoals 4 x 50 en 100
jury: ‘Student draagt met dit onderzoek
De onderzoeker hoeft zich
x 23. Bij deze sommen is het vermenigvul-
niet alleen bij aan de kwaliteit van het
de komende jaren niet te
digbord cruciaal om te komen tot goede
rekenonderwijs op de eigen montes-
vervelen: zij heeft genoeg
begripsvorming. Daarbij stelde ik de vraag:
sorischool, maar het onderzoek is van
monnikenwerk voor de
is er bij dit referentiekader voldoende
betekenis voor alle montessorischolen
boeg bij ontwikkeling van
herhaling, zijn er praktische toepassingen
van Nederland. Nog niet eerder heb ik een
de laatste onderdelen.
en is er een goede opbouw? Ja, die is er
onderzoek gezien met zoveel betekenis
17
monnikenwerk, en daar hebben docenten
Welke rekenonderdelen zijn klaar en welke in ontwikkeling? De werkgroep gaat voor de onderbouw twee onderdelen ontwikkelen: begrip van getallen en begrip van grootheden/meten. Voor de midden- en bovenbouw is s gereed: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen, breuken en zeer binnenkort decimale getallen s in ontwikkeling: verhoudingen, procenten, verbanden en machten De werkgroep verwacht dat alle onderdelen eind 2014 klaar zijn.
Montessori Magazine
8442_v01.indd 17
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:10
k Rubriek
Els Wasmann-Peters
18
Egbert de Jong
Montessori Magazine
8442_v01.indd 18
De Kwestie: ‘Blij met passend onderwijs’ De term passend onderwijs moet iedere montessoriaan goed in de oren klinken, omdat wij kunnen omgaan met verschillen. Ons handelen is altijd gebaseerd op signaleren, observeren en afstemmen op dat wat een kind op dat moment nodig heeft. Bij passend onderwijs gaat het ook om kinderen die extra zorg nodig hebben. Dat vraagt om specifieke kennis over de problematiek die bij een kind speelt. De vaardigheden van de leraar zijn belangrijk om effectieve begeleiding te geven en natuurlijk moet het hele team in staat zijn die begeleiding te dragen. Daarnaast zal de voorbereide omgeving soms aangepast moeten worden aan de specifieke behoefte van het kind. En om alles tot een succesvol geheel te maken moet de samenwerking met de ouders optimaal zijn. Vooral de heterogene groep, het werken in eigen tempo en vrijheid van beweging bieden voor veel kinderen een uitkomst. Denk aan hoogbegaafde kinderen die sprongen maken in de leerstof of kinderen die kleine stappen nodig hebben of meer behoefte aan beweging. Niet altijd zal de vrije keuze voor ieder kind vanzelfsprekend of haalbaar zijn, hulp bij het plannen van activiteiten zal dan uitkomst bieden. In de opleiding zien we dat het examenonderdeel - het maken van een theoretisch werkstuk - bijna altijd gaat over problematiek die met passend onderwijs te maken heeft. Vaak valt op dat montessorionderwijs veel te bieden heeft als het om passend onderwijs gaat. Dat een kind op een montessorischool soms beter uit de verf komt, heeft vaak te maken met de persoonlijke benadering van de leraar en de kinderen uit de groep die spontaan laten merken dat zij bewondering voor het kind hebben en dat vind ik hartverwarmend. Het kind wordt eindelijk begrepen.
Als ik denk aan passend onderwijs, dan gaan mijn eerste gedachten uit naar een kleuter in een busje. Zijn voeten raken de vloer nog niet en hij is op weg naar een school, een stad verderop. Want deze school heeft passend aanbod. Dat roept vragen bij mij op. Wat doen ze daar dan zo anders? Hoe graag willen we dat kinderen in hun directe omgeving kunnen opgroeien en naar school kunnen gaan, in hun eigen sociale context, met vriendjes van school die ze ook op straat zien? En hoe graag willen we dat kinderen leren hoe ze om moeten gaan met verschillen en dat iedereen er mag zijn? Waar kunnen kinderen het beste leren en wat kunnen wij doen om dit mogelijk te maken? In mijn regio, Haarlem, zijn we al in augustus 2013 officieel begonnen met passend onderwijs. We hoefden niet meer te wachten. En zie: het effect van passend onderwijs in onze regio is schokkend. Iedere dag gaan we naar school, we werken met kinderen en iedere dag gaan we weer naar huis. We hadden een bushokje geplaatst voor de enorme toestroom leerlingen van andere scholen, maar het blijft er iedere dag angstvallig stil. We hebben wel al heel veel leuk en geïnspireerd overleg met andere scholen, cursussen van Weer Samen Naar School, een betrokken medezeggenschapsraad, bestuurders die wat willen weten. We houden een ouderavond over communicatie. We hebben veel minder te maken met papieren kinderen maar zijn nu gewoon in overleg met ouders over wat onze school kan bieden, wat niet en welke hulp we eventueel van een andere school kunnen gebruiken. We weten veel beter wat de kosten zijn van een verwijzing en blijven beter in contact met kinderen die we hebben verwezen. Er komt daadwerkelijk geld bij om een breder onderwijsaanbod te organiseren in de school. Onderwijs blijft een zwaar vak. Werken met kinderen is intensief, maar de komst van passend onderwijs lijkt er niet voor te zorgen dat we geen onderwijs meer kunnen geven. We hebben meer last van de toets-cultuur dan van passend onderwijs! Ik raad iedereen aan om goed in de gaten te houden hoe passend onderwijs in zijn of haar regio wordt vorm gegeven. Blijft alles bij het oude of wordt er echt gekeken naar een manier om uit het papierwerk te komen en te zorgen voor een passend aanbod voor iedereen? Ik gun ieder samenwerkingsverband een geïnspireerde invoering en tegen een ieder zou ik zeggen: passend onderwijs, gewoon doen. Je wordt er echt blij van.
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
Rubriek
Tessa Wessels
Kunnen montessorischolen kinderen met een handicap opnemen? Voor ik op vraag in ga, duik ik eerst terug in de tijd. In 1897 werkte Maria Montessori als arts met gehandicapte kinderen in een inrichting. Hier zaten ook volwassen mensen met een handicap. Montessori bemerkte fenomenale veranderingen nadat zij bepaalde materialen introduceerde. Zij meende de toename van volwassen delinquentie terug te kunnen dwingen, als kinderen met een handicap hun eigen pedagogische instellingen zouden krijgen. Hiermee kreeg Montessori voor het eerst de aandacht van de pers. Materialen die Montessori gedurende die jaren introduceerde, zijn nog steeds in montessorischolen terug te vinden. Haar uitgangspunt dat de zintuigen eerst gestimuleerd en verfijnd moeten worden voordat verdere cognitieve ontwikkelingen plaats kunnen vinden, geldt nog steeds binnen de montessorimethodiek. Lessen sluiten aan bij de behoeften van kinderen. Montessoriponderwijs richt zich op het individu, waarbij kinderen begrip ontwikkelen vanuit concrete ervaringen. Dat kunnen ook gehandicapten. Daarom denk ik dat montessorionderwijs en passend onderwijs goed samen kunnen gaan. Maar voordat passend onderwijs geïmplementeerd kan worden in Nederland, moet er in mijn ogen voldaan worden aan een paar voorwaarden. Allereerst moeten de begeleiders die de montessorimethodiek toepassen zeer goed opgeleid zijn. Zij behoren de details van alle lessen heel goed in de vingers te hebben en de theorie erachter goed te begrijpen, zodat ze weten wat ze zien, weten hoe ze kunnen ingrijpen of moeten afwachten. Ik betwijfel sterk of dit in Nederland al het geval is. Ten tweede vraag ik mij af of montessorionderwijs mogelijk is met maar één begeleider voor de groep. Hoe kunnen leraren lessen aanbieden zonder afgeleid te worden, voorkomen dat kinderen elkaar afleiden, en ruimte hebben voor observaties als ze alléén op de groep staan? Als aan deze voorwaarden voor effectief montessorionderwijs wordt voldaan, staat er in mijn optiek niets in de weg voor invoering van passend onderwijs. En dan kunnen kinderen met een handicap prima geïntegreerd worden.
19
Groepsverblijven
Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig! • Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen
36 groepsverblijven door heel Nederland Montessori Magazine
8442_v01.indd 19
Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
I
Vereninging
Montessoriconferentie open voor inschrijving
nspiratie, glazen klas en MOT
Er komt een ‘glazen’ klas, een Montes-
(AMI), Nienhuis Montessori en met
sorionderwijstentoonstelling (MOT), u
PR Bureau van der Jagt uit Noordwijk.
heeft keuze uit vier programma’s en de gelegenheid om uit het hele land andere
Glass classroom
mensen met een montessorihart te ont-
Tijdens de conferentie komt, midden op
moeten. Het zijn stuk voor stuk prach-
de boulevard van Noordwijk, een grote
tige redenen om u in te schrijven voor de
‘glazen’ tent waar kinderen van 4 tot 12
Montessoriconferentie op woensdag 24
jaar aan het werk zijn. De inspiratie voor
september in Noordwijk. De inschrijving
dit evenement komt van Maria Montes-
via nmvconferentie@hotmail.com is in
sori zelf. Tijdens haar tweede bezoek aan
volle gang en u vindt de programma’s
Amerika in 1915 was zij uitgenodigd om
op het inlegvel in dit magazine.
mee te doen in de World’s Fair PanamaPasific International Exhibition in San
20
In 1914 begon met het eerste
Francisco. Zij liet daar een groep van 21
montessoriklasje in Den Haag de groei
kinderen vier maanden lang in een
en bloei van het montessorionderwijs
glass classroom werken. De kinderen
in Nederland. Reden voor de NMV om
waren totaal onbekend met de montes-
nu, 100 jaar later, een inspirerende
sorimethode. Al die maanden konden
conferentie te organiseren. Onze
bezoekers dit experiment bekijken vanaf
vereniging doet dat samen met de
de andere zijde van de glazen wand.
ments, and were in disbelief that even in such a public venue children were focused and working as normal! Trainers and guides were on hand to assist viewers with questions.’ (Glenn Goodfellow, Congress Article 2013)
Montessori Association Internationale De glazen klas uit San Francisco kreeg al eerder navolging, zoals tijdens het
Kennis delen
International Montessori Congress in
Niet alleen Maria Montessori ontwik-
Portland, Oregon in 2013.
kelde mooie materialen. Na haar deden en doen veel leraren dat. De organisatie
Glass classroom ‘Thousands of people passed by the model classrooms to watch the children work in their beautifullyprepared environ-
komt in verband met de tentoonstelling graag in contact met mensen die mooie producten en/of diensten gemaakt hebben waarvan zij denken dat dit een grote meerwaarde voor het montessorionderwijs kan bieden. Naast enkele grote schoolleveranciers, zoals Nienhuis Montessori, presenteert ook een aantal werkgroepen hun materiaal. Ook zijn er leerkrachten die hun product op de markt willen brengen. Heeft u zo’n fraai product, dat ook nog eens snel leverbaar is voor de andere scholen, mail dan uw informatie naar debbie.kenniscentrum@montessori.nl.
Organisatoren Peter Warnders Debbie van der Burgh Annette de Deken Joke Verheul
Montessori Magazine
8442_v01.indd 20
ambtelijk secretaris NMV Montessori Kenniscentrum, directeur Montessorischool Maassluis Montessori Kenniscentrum, directeur Montessorischool De Schakel, Rotterdam Communications staff AMI
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
Vereniging
Glazen klas, Portland
Variaties De dag kan naar believen worden ingevuld. U kunt kiezen voor een inspirerende middag vanaf 13.30 uur met een borrel en/of een hapje toe, voor een verlengde middag waarbij Fred Kelpin u vanaf 12.00 uur langs historische montessoriplaatsen gidst of voor een teamdag waarbij activiteiten op het strand
21
in overleg met het team invulling krijgen. Zoals gezegd: u kunt kiezen voor een dag vol strand, boulevard, glazen klas, MOT en mooie ontmoetingen, kiezen voor montessori. Tot 24 september!
R
ectificatie
In zijn artikel Communiceren: de kunst van het samen doen, beschreef Cor Hoffmans in Montessori Magazine 37-2 de relatie tussen Maria Montessori en Noordwijk. Daarbij putte hij uit een verkeerde bron. Fred Kelpin stuurde ons de feiten. ‘In 2014 kwam Montessori voor het eerst naar Nederland. Ze gaf een lezing in Den Haag, waar ze verbleef. Van daaruit bezocht ze Rotterdam en misschien ook nog Amsterdam. Van een bezoek aan Noordwijk is niets bekend. Montessorischolen bestonden toen nog niet. De eerste werd gesticht in 1915 in Den Haag. (Al vermeldt die school op haar website ‘sinds 1916’). In 1946 ging Montessori in Amsterdam wonen, aan de Koninginneweg 161. Daar is nu het kantoor van de Association Montessori Internationale gevestigd. Rond die tijd verbleef Montessori ook regelmatig voor langere tijd in India en wat later Pakistan is gaan heten. Montessori overleed in 1952 in Noordwijk, in ‘Het Huis aan Zee’ aan de Koningin Astridboulevard 54. In deze stad is zij begraven.’ Wilt u meer weten over het leven van Maria Montessori en haar familie? Zie de stamboom op http://www.kelpin.nl/fred/artikelen/montessoris.pdf
Montessori Magazine
8442_v01.indd 21
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
Passend Onderwijs Edux Onderwijsadvies maakt het graag inzichtelijk. Samen zorgen we ervoor dat uw team is opgewassen tegen alle veranderingen binnen Passend Onderwijs. De kwaliteit van uw leerkrachten is tenslotte een vereiste om problemen met kinderen op verschillende leerniveaus de baas te zijn. Kijk voor onze inspirerende aanpak op www.edux.nl
Is uw organisatie daadwerkelijk klaar voor Passend Onderwijs..? Edux Onderwijsadvies: • Op orde brengen van de basisorganisatie; • Ondersteuning bij ontwikkeling van visie/strategie en schoolplan; • Kritisch oog voor de kwaliteit van organisatie en leerkrachten; • Creëren van ouderbetrokkenheid.
Stadionstraat 20 4815 NG Breda Tel. 076 524 55 00
Bel nu voor een afspraak met een van onze adviseurs!
morgen kunt u haar gerust weer een vraag stellen
Bel de gratis KWF Kanker Infolijn 0800 - 022 66 22 Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord Bel met een van onze deskundige medewerkers of ga voor meer info naar kwfkankerbestrijding.nl/vraag. De KWF Kanker Infolijn is geopend van maandag tot en met vrijdag van 09.00 tot 18.00 uur.
8442_v01.indd 22
31-03-14 15:11
Vereniging Column
Verdwalen Buiten de gebaande paden treden, iets
behulp van een handig hulpmiddel
sing formuleren en herformuleren. In
nieuws zoeken, je horizon verbreden.
zoals een kaart. Ik ben dol op kaarten
onderwijsland heet dat didactiek. De
Zo’n houding hoort in mijn ogen bij
en moet me inhouden om er tijdens
onderwijsinspectie heeft er een aparte
het montessorionderwijs. We doen het
de wandeling niet voortdurend op
indicator voor geformuleerd en op
allemaal een beetje anders dan bij de
te kijken. Daarnaast hebben we nog
veel scholen wordt geroepen: wij doen
buren en we zoeken niet voor ieder
overal paddenstoelen van de Algemene
aan het directe instructiemodel of wij
kind dezelfde weg. Dat houdt ons werk
Nederlandsche Wielrijders Bond,
hanteren de opvolger, het igdi-model
spannend en avontuurlijk.
richtingaanwijzers en tegenwoordig
(individueel gerichte directe instruc-
ook google-maps op onze smartphone!
tie). Al die manieren van uitleg zijn
Echt verdwalen zit er dus niet in.
natuurlijk mooi beschreven, liefst met
In mijn vrije dagen en in de vakantie ga ik graag de stad uit. Bij wandelingen,
23
schema’s erbij.
fietstochten, maar ook bij autotoch-
Kun je in ons onderwijs verdwalen?
ten word ik niet gehinderd door enig
Kun je de weg kwijt raken? In onze
Ook binnen ons montessorionderwijs
gevoel van richting. Dat vind ik niet
groepen wordt heel wat uitgelegd,
proberen we greep te krijgen op wat
echt erg, dan kom je nog eens op on-
waarbij ik mij oprecht wel eens afvraag
dat is: een goede uitleg. We hebben
verwachte paden terecht. Uiteindelijk
of al die goed bedoelde aanwijzingen
een heuse Kijkwijzer opgesteld waar de
wil ik natuurlijk wel weer weten waar
wel begrepen en onthouden worden.
commissie Toelating en erkenning mee
ik ben. Maar ik heb afgeleerd de weg
Maria gaf ons het advies: ‘Laat uw
experimenteert dit jaar en die te vinden
te vragen, mijn ervaring is dat ik dan
woorden geteld zijn’. Vrij vertaald:
is op de site van onze vereniging. Ik
meestal verder van huis raak. Mensen
zoek liever zelf de weg, dan dat een
denk dat daar een aantal duidelijke
kunnen niet uitleggen en ik kan, ben
ander dat voor je doet. Ook in de klas
kenmerken en voorwaarden in staan
ik bang, niet goed luisteren. Ik vind
hebben we daarbij hulpmiddelen. We
die passen bij ons concept en die
het moeilijk om de vele stappen te
maken kaarten met werkoverzichten
hopelijk, indien goed toegepast voor
onthouden als iemand mij de weg naar
en we hebben natuurlijk het materiaal
de kinderen, leidt tot het vinden van
het doel vertelt: tweede weg links, dan
om ontdekkend mee te leren. Soms
de juiste weg. Misschien neem ik hem
na een flauwe bocht rechts af en bij het
is een goede en korte uitleg dan wel
wel mee, de eerstvolgende keer dat
tweede stoplicht links af, vervolgens
instructie daarbij echt essentieel. Die
ik op reis ga. Dan geef ik hem aan de
links aanhouden en de eerste rechts,
moet wel verder gaan dan eerst links
vertegenwoordiger van de plaatselijke
dan bent u er! Dat is bij mij een regel-
en dan rechts af: we willen met kinde-
lokale bevolking voor ik de weg vraag:
recht recept om verder te verdwalen.
ren in gesprek gaan over oplossingen,
‘Kijk, als je dit nou doet dan probeer ik
Toch kom ik uiteindelijk altijd wel weer
spellingregels en aanpak strategieën.
goed te luisteren en kom ik weer waar
op mijn bestemming. Meestal met
De kinderen leren hun eigen oplos-
ik naar toe wil.’
Joep Dohmen
Montessori Magazine
8442_v01.indd 23
nummer 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
A
rtikelen op montessorinet.nl Het aanbod van artikelen is groter dan Montessori Magazine kan plaatsen. Gelukkig is er plaats op montessorinet. U kunt de artikelen vinden via de QR-code of via de zoektermen op montessorinet.
c
Thema
Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.
Redactie Annemieke Wijma, Bob Molier, Erica Dirven Joke Werver, Paula Leideritz
De schaduwzijde van talentenonderwijs
Eindredactie
Zoektermen op montessorinet: talentonderwijs,
Bob Molier
talent Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) We leven in een prestatiemaatschappij met een toetscultuur. Zijn we op de goede weg als we talenten belonen met een focus op becijfering
E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl piazza@montessori.nl
en toetsing? Wordt het onderwijs vooral een
Roghorst 184, 6708 KS Wageningen
springplank voor een kleine bovenklasse? Vragen
Telefoon: (070) 331 52 82
als deze stelde Leonie Groen zich toen zij zich
24
voor haar studie Wijsgebeerte verdiepte in het
Grafische vormgeving en advertentieverkoop
thema talent, onderwijs en samenleving. Waarom
E Media Groep B.V.
zouden goed vakmanschap, kritisch denken,
Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk
creativiteit of doorzettingsvermogen geen talenten
Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk
zijn? En waar gaat het in de klas eigenlijk om? Om
Telefoon: (0226) 331600
ontdekken, oefenen, fouten maken en opnieuw
Fax: (0226) 331601
proberen.
E-mail: info@elma.nl
Leonie Groen is docent lichamelijke opvoeding en
Website: www.elma.nl
docent filosofie op scholengemeenschap Piter Jelles in
Abonnementen
Leeuwarden en student Master
Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.
Wijsbegeerte aan de Rijksuni-
De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De
versiteit Groningen
abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor studenten. Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.
Venlose en Zweedse montessorischolen wisselen leerlingen uit
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.
Zoektermen op montessorinet: Venlo, Zweden
Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253
De komst van een jongen naar de Venlose
2594 AM ’s Gravenhage
Montessorischool inspireerde tot een bijzonder
Telefoon: (070) 331 52 82
project. De negenjarige nieuweling kwam van
E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl
de Zweedse montessorischool Trilobiten, in het stadje Trolhättan. Hij vond de overgang naar de
Websites NMV:
Venlose school niet groot: ‘Alles is eigenlijk het-
www.montessori.nl
zelfde omdat het montessorionderwijs is, de ma-
www.montessorinet.nl
terialen, de lesjes. Het enige verschil is de taal en het gebouw.’ In 2011 maakte
Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 37-4 (juni 2014):
de directie van de Venlose
6 mei 2014
school kennis in Zweden en in
Kopij aanleveren: mm@montessori.nl
2013 bezochten zeven achtste-
8442_v01.indd 24
groepers Trilobiten. De school
Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na
maakte twee reisverslagen.
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Montessori Magazine
ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: nummer ISSN 2352-2623 3 | jaargang 37
31-03-14 15:11
www.nienhuis.nl
De Binomische Kubus
Nienhuis Montessori. The global standard. Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl
1_1_stA4_fc_S.indd 1
31-03-14 09:18
1_1_stA4_AVS_fc_A.indd 1
1000-21-4000-0698 NMV MM 37-3
Kleur: fc
31-03-14 09:21