montessori MAGAZINE
Jaargang 38 nummer 2 Februari 2015
Van leerfabriek naar inspirerende leeromgeving Thema: ICT
Het jonge kind Basisonderwijs Voortgezet onderwijs
Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie Kijkje over de schutting: Onderwijs voor de Nieuwe Tijd Technisch talentvolle leerlingen doen inspiratie op in bedrijfsleven
Logisch, leerzaam en leuk! Leren met Bokabox Verkeer gaat effectiever! volgens Universiteit van Utrecht
nederlandse Gecertificeerd mon tes montessori door de NMV sori vereniging
www.bokabox.nl
Inhoud
Van de redactie 2
Column: Kennis maken in 2015
Bob Molier
Floor Vermeulen
Hoofdredacteur Montessori Magazine
3
Homo Zappiëns en ‘competente rebellen’
Paula Leideritz
6
Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie
kunnen dragen aan de samenleving? Bijdragen, dat is een
Erica Dirven en Joke Werver
positieve veronderstelling. Niet iedereen draagt bij: som-
Waar leiden wij kinderen toe op? Welke kennis en kunde zijn belangrijk voor ze om verantwoordelijk en volwaardig bij te
migen graaien, anderen plegen aanslagen. Gelukkig is er een 9
Piazza Montessori: ‘Kinderen goed toerusten op toekomst
overgrote meerderheid van mensen die in onze ingewikkelde
met machines’
en snel veranderende samenleving sociaal functioneert, met
Bertiene Janssen-van der Zande
in het hart ruimte voor anderen.
10
‘Onderwijs voor de nieuwe tijd hedendaagse vorm van
Montessori wilde kinderen opvoeden tot vredelievend we-
montessorionderwijs’
reldburger. En zij wilde ze goed toerusten ‘om deel te nemen aan een beschaving die geheel op machines is gebaseerd’.
11
Vijf vragen aan Hans Theeboom over O4NT
De revolutionaire machinerie van toen werd eind negentiger
O4NT Beloften aan het kind
jaren informatie- en communicatietechnologie: ICT. Inmid-
12
‘Eerst de apps, dan de materialen’
dels is ons hele leven daarmee doordrenkt. Wat betekent
dat voor het onderwijs? De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid wil af van de ‘leerfabriek’, en toe naar
13
Column: Mijn digiknappe digimaatjes
een inspirerende leeromgeving. Digitale technologie moet
Femke Cools
ruimte maken voor maatwerk en gepersonaliseerd onderwijs.
14
‘Kinderen die schrijven, leren beter’
15
Apps kunnen intensieve ervaring met materialen niet vervangen
van leerlingen vol kennis proppen die we fijn kunnen toetsen,
Fred Kelpin
dat is onderwijs van vroeger. De nieuwe generatie haalt infor-
Rekenspecialisten helpen medeleerlingen
gesproken: het Montessori Lyceum Amsterdam ontwikkelde
Maarten Stuifbergen
het project ICT in de Wolken, waarbij leerlingen informatica-
16
De Kwestie: ICT, zorg of zegen?
kinderen die meer willen dan de doorsnee leerling.
18
Werkopdrachten NMV-bestuur aan Montessori Kenniscentrum
Ook in het basisonderwijs vraagt ICT om keuzes. Maurice
Martine Lammerts
de Hond gaf de aanzet tot Onderwijs voor een Nieuwe Tijd
19
Werkgroep Taal presenteert lesideeën beginnende en
hen vooral begeleiden. Hé, dat lijkt herkenbaar, kijkt u even
gevorderde geletterdheid
mee over de schutting? Omdat steeds meer scholen werken
Debbie van der Burgh
met tablets, dringt zich ook een andere vraag op: leren kinde-
‘Kinderen van nu worden geboren met de muis in de hand en met het beeldscherm als venster op de wereld’, betoogt Wim Veen. Hij noemt deze generatie de homo zappiëns. Hoofden
matie bij anderen, netwerkt en deelt kennis. Over netwerken
opdrachten uitvoeren bij bedrijven, maar dat is nog wel voor
(O4NT), waarbij kinderen veel zelfstandig werken en leraren
ren beter met schrijven of met typen? Henk Schweitzer pleit 20 Werken met het mkvs en de zorgmodule van EDUscope
– onder voorwaarden - voor schrijflessen.
Monika Niehot
21
Parel: Doe maar
inhoudelijk en technisch ook inrichten, het valt wat mij betreft
Mike Louwman
niet los te zien van een vraag die socioloog Sietske Waslander
22
ICT in de Wolken broedplaats voor Amsterdams ICT-talent
Hakan Akkas en Bob Molier
23
Piazza: Erdkinderheim
Fred Kelpin
Maar hoe we ook met ICT omgaan, hoe we ons onderwijs
zich stelt: ‘Wat staat ons te doen opdat leraren meer echte en persoonlijke aandacht aan kinderen kunnen geven?’1
Professor Sietske Waslander, rede ‘Zwijgen kan niet meer’ ter gelegenheid van de opening van de Onderwijsweek in Groningen, 29 september 2014: http://www.jespecialecollega.nl/file/52503/waslander_lezing_onderwijsweek.pdf 1
24
Hildi Glastra van Loon nieuw redactielid Montessori Magazine
Voorblad: Leerling Montessori College Twente - Foto Rolf van Koppen
nummer 2 | jaargang 38
1
Column
ICT
k
Kennis maken in 2015
h
Homo Zappiens en ‘competente rebellen’ Paula Leideritz
Politici, beroepsvertegenwoordigers,
Floor Vermeulen
belangenorganisaties en andere institutioneel erkende raden die zich bezig houden met onderwijs hebben weer eieren gelegd: nieuw curriculum (roept
Een prachtig nieuw jaar ligt voor ons open. Thuis en op school is de rust na een drukke en feestelijke december-
u maar), samen leren en verbetercul-
maand weergekeerd. Voor u ligt een nieuwe editie van Montessori Magazine, de eerste van 2015. De eerste editie met
tuur, ICT-revolutie, digitale geletterd-
een voorwoord van mij als nieuwe voorzitter van de vereniging.
heid en 21e-eeuwse vaardigheden, gepersonaliseerd onderwijs, nieuwe
De afgelopen twee maanden heb ik al kennis kunnen maken binnen de NMV. Ik hoop ook u het komende jaar tegen
onderwijsstructuren, nieuwe didactiek,
te mogen komen. Bij voorkeur op een van de vele scholen, of bij een van onze activiteiten. Want kennis maken doen
nieuwe pedagogiek.
we samen. In een volgende editie van Montessori Magazine leest u meer over mij en mijn kennismaking met de
Competente rebel
NMV en ‘onze’ scholen.
Het rapport van de Wetenschappelijke
2
Graag maak ik van de gelegenheid gebruik om mijn voorganger Cor Hoffmans te danken voor zijn zes jaar onafge-
Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)
broken inzet als voorzitter van de vereniging. Onder zijn leiding is een aantal structurele veranderingen in gang gezet
Naar een lerende economie omschrijft
waar ik samen met het bestuur graag op voortbouw.
de hedendaagse werkelijkheid van ons onderwijs zo1:
Onlangs deed staatssecretaris Sander Dekker een prikkelende oproep om mee te denken over de toekomst van het
‘Ons onderwijs vertoont nog veel
onderwijs in Nederland. Een mooi initiatief, dat meteen de eerste uren al tot veel verschillende reacties leidde. Dat
trekken van een industriële aanpak.
toont ook meteen de verscheidenheid van het onderwijs in Nederland aan.
3
Het lijkt nog sterk op een leerfabriek in plaats van een inspirerende leerom-
Wat mij betreft mogen we best wat trotser zijn op ons Nederlandse onder-
geving, is sterk locatiegebonden, met
wijs, en dan juist op al die verscheidenheid. Het antwoord op de vraag hoe
vaste tijden en met vaste jaarschema’s.
ons onderwijs in de toekomst eruit zal zien, kan wat mij betreft dan ook
Het lesrooster is nog steeds een
nooit eenduidig zijn.
afgeleide van het feit dat huismoeders tussen de middag thuis op hun kroost
Ruimte laten aan nieuwe ontwikkelingen vanuit het onderwijs zelf zal gedre-
wachten en dat kinderen in de zomer-
ven door de professionaliteit van leerkrachten en docenten en de nieuwsgie-
maanden thuis gehouden worden om
kennis- en netwerksamenleving. Lag de
staatssecretaris Sander Dekker vraagt
righeid van leerlingen leiden tot de beste vooruitgang. Want kennis maken
de oogst binnen te halen. Onderwijzers
nadruk in het onderwijs in de industrië-
zich analoog af welke rol augmented
we samen. Montessorischolen zijn daar klaar voor!
staan nog steeds voor een klas en
le samenleving op de ontwikkeling van
reality, serious gaming en de maker
besteden veel van hun energie aan het
feitelijke kennis en procedurele kennis,
movement over een paar jaar zullen
overdragen van de lesstof.’
de kennis- en netwerksamenleving
spelen in het onderwijs. Hij gaat er
vraagt om andere kennis, vaardigheden
Binnen de NMV hebben we ons eigen Montessori Kenniscentrum. Binnen en het formuleren van antwoorden en organiseren van cursussen. Via onze
Dat moet dus anders, schrijft ook de
en focus van het onderwijs: andere
in ieder geval mee aan de slag via het Doorbraakproject Onderwijs en ICT4.
site www.montessori.nl leest u meer over het MKC.
VO-raad in haar sectorakkoord Klaar voor de Toekomst!2: ‘Het onderwijs
inhouden, andere didactische principes
De boodschap is unisono dat digitale
en andere – meer actieve - betrokken-
technologie ruimte maakt voor maatwerk
Bent u overigens al in Noordwijk bij de bijzondere tentoonstelling ‘Door het
moet jongeren beter toerusten voor
heid van de leerlingen.’
en gepersonaliseerd onderwijs, dat er
kind naar een nieuwe wereld’ geweest, in het kader van het Maria Montes-
de samenleving van straks. Dat kan al-
sori Memoriejaar in Museum Noordwijk? Dat kan nog tot 22 februari a.s. Ik
leen als scholen ook de blik meer naar
En voor je het weet bazuint minister
maximaal kan ontwikkelen. Bovendien
raad u een bezoek van harte aan.
buiten richten. Technologische ontwik-
Bussemaker overal een van de conclu-
‘oefenen zij hiermee ook de vaardighe-
kelingen hebben onze samenleving
sies van de WRR rond: onderwijs moet ‘competente rebellen’ afleveren.3 En
den conceptueel denken, brede patroon-
het MKC wordt hard gewerkt aan het inventariseren van vragen van scholen
veranderd van een industriële in een
Ik wens u veel leesplezier toe.
voor zorgt dat iedereen zijn of haar talent
herkenning en complexe communicatie.
Naar een lerende economie, Investeren in het verdienvermogen van Nederland, WRR Den Haag 2013 Klaar voor de toekomst! Samen werken aan onderwijskwaliteit, Sectorakkoord VO 2014-2017, pagina 3 3 Pagina 266 rapport WWR, Den Haag 2013 4 Beleidsbrief Sander Dekker aan Tweede Kamer, 28 mei 2014: Onderwijs persoonlijker maken met moderne leermiddelen. 1
2
voorzitter@montessori.nl
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
ICT
ICT
We moeten niet trainen op routine, maar
ook allemaal wel zijn, maar het grap-
Kinderen komen in aanraking met
op het onverwachte; creatief analyse-
pige is ze werken er al mee en het lukt.
digitale spellen en werken dan in mo-
ren en niet de feiten’, aldus minister
Dat stelt de vraag of we op school nog
dellen, want al die spellen zijn eigenlijk
Lodewijk Asscher in zijn robotlezing die
diezelfde didactiek voor rekenen moe-
systemen, modellen.
met deze omschrijving eveneens verwijst
ten handhaven als kinderen buiten die
naar de ‘competente rebel’.
school in aanraking komen met andere
Ze kennen die modellen nog niet, ze
leermogelijkheden.
kennen alleen de buitenkant, maar
Homo Zappiens
4
werken er wel mee en raken gewend
In een interview dat ik had met Wim
Door de nieuwe technologieën
aan modellen met een heleboel
Veen, emeritus hoogleraar Educatie
verwerkt men veel meer informatie
variabelen en factoren. En meer nog.
en Technologie aan de TU Delft, wordt
en op een andere wijze, omdat die
Kinderen kunnen nu zelf een model
mij duidelijk wat het verschil is tussen
kennis voor een groot deel gevangen
ontwerpen en manipuleren bijvoor-
het leren van vroeger en van nu (zie
zit in beeldmateriaal dat ook nog eens
beeld het zonnestelsel. Vroeger keek je
kaders/dia’s).
beweegt. Zij kunnen wel uit bewegende
naar een tellurium om het zonnestel-
beelden informatie leren opnemen en
sel te begrijpen. Nu kan het kind door
‘Op basis van de boekdrukkunst van
daar zijn ze zeer bedreven in geraakt.
het simpel schuiven van icoontjes de
vroeger werd je gedwongen alle leerstof
En daar houdt het analoge onderwijs
baan van de maan bepalen, de maan
praktisch altijd lineair door te werken,
geen rekening mee. Dat is geen ver-
ten opzichte van de zon en hij kan dat
want de boeken waren lineair geschre-
wijt, maar het onderwijs is niet zover
model manipuleren. Dat is een hogere
ven. Dat heeft er toe geleid dat de
gekomen omdat het deze nieuwe tech-
cognitieve vaardigheid dan alleen het
generatie in de klas die op een andere
maar is wel cruciaal. Hij moet hoog
eindelijk ook eens aansluiten bij de
didactiek ook lineair is geworden. Wij
nologieën en de wijze waarop het leren
zonnestelsel uit je hoofd leren.
manier met informatie omgaat. Een
opgeleid zijn om in eerste instantie een
vaardigheden die de leerlingen al heb-
wagen het niet om een kind van zes te
verandert, niet heeft kunnen integre-
generatie die met de muis in de hand
verwijzer te kunnen zijn; hij moet inte-
ben. Als je kinderen op een andere ma-
vermoeien met getallen van boven de
ren, omdat het onderwijs voornamelijk
Je kunt een kind laten simuleren wat er
en het beeldscherm als venster op de
ressante bronnen kunnen klaarzetten
nier zou laten leren, heb je bovendien
honderd, maar een kind van drie speelt
nog steeds op boeken gebaseerd is.
gebeurt als de wereldbevolking binnen
voor opdrachten die de leerling interes-
meer tijd om andere onderwijstaken te
al spelletjes waar ze moeten tellen
Ik zeg tegen het onderwijs: let wel er
twintig jaar verdriedubbelt. Zo’n kind
wereld geboren is: de homo zappiens.5 In het onderwijs van vroeger is het
seert. De docent stelt de kerndoelen
realiseren. Neem Rekentuin.
boven de honderd. En dat gaat goed.
zit inmiddels een generatie op school
van tien jaar gaat bedenken welke vari-
denkbeeld dat kennis in individuele
samen en de leerling bekijkt zelf hoe
Je kunt wel zeggen dat kinderen geen
die op een andere manier is groot
abelen in het geding zijn zoals voedsel-
hoofden zit en dat zij daarop afgere-
deze te bereiken en als hij dat niet weet
Dat is een ouderwetse rekentuin om
getalsbegrip hebben voor hun
geworden nog voordat ze naar school
productie. Congestie en luchtvervuiling
kend moeten worden met individuele
is de docent er om hem te helpen. Als
ouderwetse sommetjes te leren, maar
zesde, en dat kan
gaan en terwijl zij op school zitten op
rond de steden? Dan kunnen ze zelf
toetsen en examens. Maar de realiteit
hij of zij iets wil weten over het Midden
ze doen dat in de schil van een game.
een heel andere manier met infor-
berekenen en een logische verklaring
is dat jongeren net als bedrijven net-
Oostengebied dan kiest de leerling een
Dat vinden leerlingen leuk en het werkt
geven voor het feit waarom er nu tien-
werken via Instagram of WhatsApp en
baanswegen rond Amsterdam liggen.
hun vragen voorleggen aan internet-
Dat is leren anno 21e-eeuw. Dit gaat
fora. (NB e-mailen is voor opa’s en
verder dan leren zoals de dingen zijn.
oma’s.) Ze zoeken kennis bij anderen
matiegaring, informatieselectie en reflectie op die informatie omgaan.
Er zit nu gewoon een andere
motiverend. Gebleken is dat je met
achter hun computer te gaan zitten.
‘Gamen blijkt veel positieve effecten te hebben op creativiteit, doorzettingsvermogen, geduld, patroonher kenning, het doorzien van problemen en het vinden van oplossingen. Dat zijn management kwaliteiten voor later.’
We halen uit onderzoek hoe volwasse-
land, zijn eigen search tools, perfor-
nen leren in bedrijven. Niet individueel
mance, design- en assessment tools.
dus, maar in netwerken. Die kennis zit
Dat houdt in dat de docent de leerling
dus in dat netwerk. Je moet dus leren
meeneemt in een virtuele wereld die
in netwerken en dat is wat kinderen
gepersonaliseerd is.
en delen hun kennis. Stel je komt te werken bij Achmea, IBM, Shell of waar dan ook. Het leren gaat daar ook in netwerken. Als ik iets niet weet gebruik ik mijn sociale netwerk om erachter te komen. En dat doen de digital natives ook en wel instant (=smart phone) en niet door
zo’n spel 30 tot 40% tijdwinst haalt om de leerlingen dezelfde rekenvaardigheden te leren.6 Dan kan de docent de tijdwinst gebruiken voor onderwijstaken zoals het bespreken van de morele afwegingen bij het besluit om een tienbaansweg aan te leggen. Door de nieuwe manier van kinderen te laten leren, komt er juist meer ruimte voor de docent om intensieve gesprekken te voeren met de leerling, meer tijd dus voor Bildung.’ Waar wachten we eigenlijk nog op?
ook levenslang gaan doen.’ Aansluiten bij de belangstelling van
Meer tijd om te onderwijzen
de leerling is een oud en nog steeds
‘De rol van de docent wordt anders,
geldend verhaal, maar onderwijs moet
5 5
Wim Veen, Homo Zappiens, opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk, Pearson Education NL,1e druk 2009
Montessori Magazine
6
nummer 2 | jaargang 38
Wim Veen, Homo Zappiens, opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk, Pearson Education NL,1e druk 2009 Zie ook Vier in balans monitor 2013, De laatste stand van zaken van ICT en onderwijs, Kennisnet
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
5
ICT
ICT
Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie
Met het woord adaptatie bedoelt Montessori niet het aanpassingvermogen van een volwassene die in een ander land moet wennen aan een nieuwe omgeving en aan een andere cultuur. De adaptatie van het kind verschilt wezenlijk van die van een volwassene. Het kind wordt gevormd door de wereld die het om zich heen aantreft bij de geboorte. Het kind incarneert die wereld als het ware en wordt lid van
Erica Dirven en Joke Werver
zijn gemeenschap en cultuur. Wij leven tegenwoordig volgens de Canadese mediavisionair Marshall
6
We zijn tegenwoordig verrukt als we
McLuhan op ‘electric speed’. Het is
een dreumes vaardig met mama’s iP-
een spannende tijd om in te leven
hone in de weer zien. Mama zelf is su-
voor ons, volwassenen. Wij zijn vol-
pertrots en denkt dat haar kind hoog-
groeid en hebben ervaring op tal van
begaafd is. Maar als we er Montessori
gebieden. Het kind is nog bezig zich te
op nalezen is hier eigenlijk gewoon
ontwikkelen en ervaringen op te doen.
niet, zelfs niet als de programmeur
aan de hand van de programmeur
sprake van een gevalletje adaptatie. De
Ondanks de elektronische snelheid
gebruik maakt van de fascinatie voor
meegenomen naar een steeds hoger
tablets en smartphones die het kind
waarin het leven om ons heen zich
details en dit in een game inbrengt. Er
niveau. Eigenlijk is alleen het brein
om zich heen in gebruik ziet zijn de
afspeelt, groeit het lichaam nog steeds
is dan nog steeds geen diepte-ervaring
van de programmeur echt creatief
hulpmiddelen van de volwassenen. Zij
op biologische snelheid. De ontwikke-
en je kunt niets vastpakken.
geweest. Er zit veel verborgen sturing
horen bij het dagelijks leven dat het
lingsprocessen die een jong kind moet
kind om zich heen waarneemt. Kinde-
doormaken gaan niet sneller. Een jong
Parallel aan de ontwikkeling van het
leerdoelen te bereiken. In die zin lijken
ren van nu weten niet beter. Wij weten
kind moet zijn bewegingsapparaat nog
oog loopt de ontwikkeling van de
ze op het gebruik van methodes. Zelfs
dat het nieuwe communicatiemid-
steeds met vallen en opstaan opbou-
hand. In de bovenstaande gevoelige
als die geïndividualiseerd zijn liggen
delen zijn en hebben de ontwikkeling
wen en zijn zintuigen leren gebruiken
periode voor details maakt de hand
de paden voor het ontdekken vast.
ervan meegemaakt. Maar het kind is
en scherpen.
een ontwikkeling door om kleine
Montessorimaterialen daarentegen,
voorwerpen te kunnen grijpen. De
mits juist gebruikt, reiken kinderen het
in deze nieuwe wereld geboren en er-
in een educatieve app om vastgelegde
vaart en accepteert deze zoals hij hem
Het oog moet bijvoorbeeld leren
pincetgreep ontwikkelt zich. Deze ver-
gereedschap aan om de paden zelf te
bij zijn geboorte heeft aangetroffen.
gericht te kijken. Beeldschermen
fijnde greep stimuleert op zijn beurt
kiezen. Ze geven begrippen en maken
zijn daar niet geschikt voor. Op een
weer de ontwikkeling van de tastzin.
processen inzichtelijk, maar laten het
Hoe spreekt Montessori eigenlijk over
scherm ervaar je geen diepte en op
De samenhang tussen de ervaringen
verkennen, combineren en toepassen
de aanpassing van het kind aan alles
het scherm leert het oog niet te ac-
van het oog, de hand en de tastzin
over aan het kind. Een mooi voorbeeld:
wat hij in zijn omgeving tegenkomt? In
commoderen. Accommoderen leer
leggen op verschillende plekken en op
we bieden de letters van het alfabet
‘Aan de basis van het leven’ (hoofd-
je door te bewegen in de ruimte en
verschillende wijzen eenzelfde concept
aan, maar bij het woordjes leggen
stuk 7, blz. 76) schrijft zij: ‘Er is in
te schakelen tussen veraf en dichtbij.
vast. Een beeldscherm kan dat nooit
bepaalt het kind zelf welke woorden en
het kind een absorberende gevoelig-
Binnen de ontwikkeling komt er een
bieden. Het gehele lichaam is niet
zinnen hij op het kleedje legt.
heid voor al wat zich voordoet in zijn
gevoelige periode waarin het oog in
meer bij het exploreren betrokken.
omgeving. En door te aanschouwen
de grote ruimte ineens aangetrokken
Alleen de hand en het brein zijn bij
Wat moeten we nu met bijvoorbeeld
en te absorberen wat hem omringt,
wordt door details. Vanaf de leeftijd
nieuwe media actief, op een totaal
de iPad op school? Met de ontwikke-
past hij zich aan. Deze functie wijst op
van negen maanden intrigeren kleine
eenzijdige manier.
ling van het gehele kind in gedachten,
een onbewuste kracht die alleen in het
voorwerpen het jonge kind. Steentjes
kind optreedt. De eerste levensperiode
in het grind zijn interessant. Luizen
Nog een punt om over na te denken
conclusie komen. Natuurlijk moeten
is juist de periode van de adaptatie.’
op een plant zijn een ontdekking en
bij het inzetten van deze nieuwe
deze nieuwe media als hulpmiddelen
worden ademloos bestudeerd. Zo
hulpmiddelen is de creativiteit. Het
op scholen aan het kind aangeboden
Erica Dirven: ‘Dit werk is van een jongen van bijna vier. Hij kwam ‘vers’ uit Rio waar hij een montessorischool had bezocht. Na aankomst
leert het oog spelenderwijs schakelen
kind volgt op bijvoorbeeld een iPad
worden. Maar hoe? Met een lesje en
in Nederland heeft hij de eerste weken hele ochtenden gewerkt met alleen de roze toren en bruine trap. Bekend terrein. Veilig. Deze zelf
en scherp te stellen. Beeldschermen
niet zijn eigen ideeën als hij met een
in beperkte mate, zonder het hele cur-
gekozen beperking gaf hem een duwtje richting steeds verdergaande verkenning van zwaartekracht en evenwicht. De rest van de klas was
helpen deze ontwikkeling van het oog
educatief spel bezig is, maar wordt
riculum op zijn kop te zetten.
kunnen we eigenlijk maar tot één
compleet in de ban van zijn creaties en regelmatig zaten kinderen om zijn kleedje heen stil te kijken.’ Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
7
Piazza
Bertiene Janssen is
Piazza
gecertificeerd montessori leerkracht (afstudeeropdracht: digitale voorbereide omgeving). Zij studeert onderwijswetenschappen
Montessori: ‘Kinderen goed toerusten op beschaving met machines’
aan de Open Universiteit en geeft advies aan leraren en teams over de inzet van multimedia in
Waar mogelijk wordt mechanische apparatuur geïntroduceerd voor ieder onderdeel
het onderwijs.
van het praktische leven, zodat onze kinderen goed toegerust zijn om deel te nemen aan een beschaving die geheel op machines is gebaseerd.’ Dat schreef Maria Montessori 1 en ik herken het: ICT is een verrijking voor het montessorionderwijs in de 21ste eeuw. Ik pleit voor inrichting van de ‘digitale voorbereide omgeving’ (dvo). U kent het wel: kinderen zoeken informatie op via Google, surfen het internet af voor filmpjes en nemen deel aan social media. Er zijn vele voorbeelden te bedenken die kinderen - en leerkrachten - helpen om het eindeloze aanbod aan informatie te ordenen, zoals: - Pinterest voor het ordenen en delen van lesideeën - Symbaloo als startpagina voor websites - Kennisclips voor online lesinstructie - Digitale portfolio’s - Prezi voor dynamische presentaties De kinderen zoeken actief naar antwoorden op het internet, zijn nieuwsgierig naar wat er allemaal gebeurt in hun directe en wijde omgeving en vragen online hulp aan vriendjes. Deze onderzoekende houding van het kind en het proces van zelfontwikkeling herken ik duidelijk in het montessorionderwijs. En thuis: ik zie dat mijn drie kinderen veel tijd doorbrengen met hun tablet en smartphone. Als gezin gaan we volop mee in de digitalisering: digitale agenda, digitale leeromgeving, leerresultaten in Magister2, schoolnieuwtjes via de app van Klasbord3, en zelf ben ik distance learner aan de Open Universiteit. Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor het onderwijs? Volgens Kennisnet 4 raken leerlingen meer gemotiveerd, verbeteren zij hun leerresultaten, en kunnen zij efficiënter werken. Een welkome verbetering van het onderwijs dus. Het is alleen de vraag: hoe ordenen we het aanbod van digitale middelen in het onderwijs? Net zoals een goede inrichting van de taal- en de rekenkast, is het belangrijk om het digitale aanbod op orde te hebben. Ik noem dat de ‘digitale voorbereide omgeving’ (dvo). Maar de dvo is geen fysieke kast in de klas. Het is een omgeving die kinderen en leerkrachten inspireert kennis te vergaren die verder reikt dan het klaslokaal. Leren is niet plaats- en tijdgebonden. De dvo is oneindig. Dit houdt in dat er nagedacht moet worden over aanschaf van digitale middelen, cloud-toepassingen, apps, beveiliging en lessen in mediawijsheid. Een goed ingerichte dvo stimuleert de onderzoekende houding van kinderen in het montessorionderwijs. Elk kind gaat zélf aan de slag op het eigen niveau en naar eigen interesse. En de leerkrachten bereiden de kinderen voor op een toekomst waarin technologie een belangrijk onderdeel is van hun dagelijks leven. Ik word blij van leraren en kinderen die zelfstandig aan de slag gaan en met trots laten horen en zien wat ze
Vereniging Openbaar Onderwijs Vereniging Openbaar Onderwijs
geleerd hebben. Maar de werkelijkheid is dat kinderen hun tijd verspillen met wachten op instructie van de leerkracht. En dat leraren hun tijd verdoen met nakijken van stapels schriften. Dit kan echt effectiever! Ik geloof dat leren in het digitale tijdperk effectief en leuk is!
Bertiene Janssen-van der Zande bertiene.janssen@artistsoflearning.com
Montessori, M. (1998). Onderwijs en het menselijk potentieel. Vierhouten, Nederland. Rovandek. App: Communicatieplatform voor het onderwijs 3 Leerplatform voor het Voortgezet Onderwijs en Beroeps-en volwasseneducatie 4 Kennisnet (2014). Trendrapport 2014-2015. Technologiekompas voor het onderwijs, zie http://innovatie.kennisnet.nl/wp-content/uploads/trendrapport/Trendrapport.pdf 1
2
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
9
o ICT
10
ICT
‘Onderwijs voor de nieuwe tijd hedendaagse vorm van montessorionderwijs’ Bob Molier
5
Vijf vragen aan Hans Theeboom over O4NT
Waar praten we over: iPadschool, Steve
gaans hooguit 2 tot 2,5 uur aan hun
met de vaardigheden voor de 21e eeuw.
Jobsschool of O4NT?
iPad, en dat is minder dan zij in het
Daarbij maakt O4NT veel gebruik van
‘De onderwijsconcepten van O4NT en
regulier onderwijs achter boeken en
adaptieve software, zoals de Rekentuin,
de Steve JobsSchool zijn gelijk, maar
schriften zitten. Zij werken veel samen,
Taalzee (zie oefenweb.nl) en Muiswerk
O4NT kent gewone schooltijden en is
overleggen, zijn creatief bezig.’
(zie muiswerk.nl).’
School is 47 weken per jaar open van
Wat vinden leraren die ermee werken
Informatie en contact: www.o4nt.nl,
7.30 tot 18.30 uur. In deze scholen is
van O4NT?
www. o4ntsources.nl of mail direct
de iPad een middel, geen doel.’
‘99 procent van de leraren die met de
naar h.theeboom@o4nt.nl.
in vakanties gesloten. De Steve Jobs-
Maurice de Hond vindt Onderwijs
de leerkracht, gebruik van boeken en
regelt ondersteuning bij het implemen-
voor de nieuwe tijd (O4NT) een
papier. Samen met enkele mensen uit
teren van het concept en bemiddelt
Wat is O4NT?
de oude manier van werken. Leraren
‘hedendaagse vorm van montessori-
het onderwijs stelde hij het manifest
bij O4NT-scholing. In augustus 2013
‘O4NT is een stichting. Doel van de
verzuchten dat zij eindelijk hun vak
onderwijs’. ‘Mijn oudste vier kinderen
Onderwijs voor een Nieuwe Tijd
startten zeven basisscholen met O4NT
stichting: zoveel mogelijk scholen
terug hebben en dat zij nu weten wat
hebben op een montessorischool ge-
(O4NT) op. Bij deze initiatiefnemers
of als Steve JobsSchool, verspreid over
laten werken volgens O4NT of Steve
kinderen wel kunnen, in plaats van wat
zeten. Maria Montessori was geniaal,
sloot ook Hans Theeboom (clusterdi-
het hele land. In augustus 2014 kwa-
Jobsmodel. Het credo: O4NT bereidt
zij niet kunnen.’
ik sta volledig achter haar basisfiloso-
recteur Openbaar onderwijs Almere
men daar zestien scholen bij en met
kinderen voor op de toekomst, met de
fie. Zij keek naar wat kinderen nodig
Stad-Oost) zich aan. Inmiddels is
negen scholen zijn gesprekken gaande.
middelen van vandaag, gericht op hun
Kan O4NT een bijdrage leveren aan
hebben voor hun ontwikkeling en
Theeboom directeur O4NT-sources,
individuele talenten en mogelijkheden.
goed montessorionderwijs?
ontwikkelde leermiddelen die bij haar
dat het gedachtegoed van O4NT ver-
Blog Maurice de Hond
Wij hebben dat uitgewerkt in beloften
‘Ja. Vernieuwingsscholen hebben een
tijd pasten. Maar dat was wel 100 jaar
spreid over scholen in Nederland. Hij
http://bit.ly/o4nt-impact
aan de kinderen.’ (Zie kader)
voorsprong bij de invoering van O4NT,
iPad werken, wil niet meer terug naar
geleden, binnen de mogelijkheden van
11
omdat leraren in deze scholen al de
toen. Veel leermiddelen vragen veel
Wat is het grootste misverstand over
rol van begeleider hebben. De O4NT-
instructie van leraren en kosten veel
O4NT?
beloften aan het kind passen volgens
nakijkwerk.
‘Dat kinderen de hele dag achter hun
mij goed bij de uitgangspunten van
iPad zitten. Kinderen werken door-
het montessorionderwijs, aangevuld
Voor een belangrijk deel overbodig. We zijn nu honderd jaar verder. Programma’s als Rekentuin en Taalzee helpen de kinderen op stimulerende
O4NT Beloften aan het kind
wijze en op hun eigen niveau door de leerstof heen. Dat kost de leraar vrijwel geen tijd. Als een deel van de kinderen
Wij beloven je:
buiten de klas met hun iPad op een
1. goed te kijken hoe jij het beste leert; als je zegt wat je wilt leren zullen we goed naar je luisteren
stilteplein werkt, kan de leraar aan de overgebleven kinderen individueel
2. je te helpen goede vragen te stellen, zodat je zelf kunt bepalen wat je wilt leren
meer aandacht besteden of gerichte
3. je te helpen ontdekken wat je talenten zijn en nog beter te worden in datgene waar je al goed in bent
workshops geven. En bij O4NT kennen we reken-, taal- en andere ateliers, die
4. je steeds uit te dagen om ook moeilijkere dingen te proberen en nieuwe dingen te leren
een deel van de dag open zijn. Dan
5. dat jij zoveel mogelijk zelf mag kiezen wat en wanneer je iets gaat doen; als dat nodig is, helpen we je daarbij
blijft een leraar in één atelier, waar-
6. ons uiterste best te doen om te voorkomen dat je gepest wordt; natuurlijk hoort daarbij dat je zelf ook niet pest
schijnlijk dat van de eigen voorkeur. Dat geeft ruimte voor vakdifferentiatie
7. je te leren hoe je goed kunt omgaan en samenwerken met anderen
en ook dat spaart tijd.’
8. steeds de nieuwste techniek te gebruiken, om je voor te bereiden op de wereld van morgen
Op 26 maart 2012 sprak Maurice de
9. je te leren om je fantasie te gebruiken om betere ideeën te bedenken en mooiere dingen te kunnen maken
Hond bij De Wereld Draait Door over
10. dat we er alles aan zullen doen dat je met plezier zult terugkijken op je tijd bij ons op school.
zijn dochter, die thuis spelenderwijs
Zo ben je goed voorbereid op je volgende school en je verdere leven.
leerde op de iPad terwijl op school alles bij het oude bleef: instructie door
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
ICT
Column
Mijn digiknappe digimaatjes
e
nappe digimaatjes. Ik laat hen uitzoeken hoe een app werkt en er mij verslag van doen. Ik laat ze de klas vertellen hoe ze een website hebben gemaakt, zodat anderen er ook mee aan de slag kunnen. Ik laat een ouder samen met een groepje leerlingen de beginselen
Femke Cools
van programmeren ontdekken, zodat ik daarna Scratch-ambassadeurs in de klas heb die anderen en mij kunnen
‘Juf, kijk eens wat een mooie steen ik in
het zelf te doen in onze snel verande-
de vakantie gevonden heb?’
rende digitale wereld.
‘Ja, Niels, die is bijzonder. Waar heb je
Bob Molier
‘Eerst de apps, dan de materialen’
12
zijn de specialisten. Zij zijn onze digik-
helpen het zelf te doen. Wat is mijn eigen digitale leer-plicht
hem gevonden?’
Mijn taak is aan te sluiten bij de leef-
als leerkracht dan nog? Ik moet de
‘In de bergen in Oostenrijk. Mag ik hem
wereld van onze kinderen. Mijn taak
basisvaardigheden zelf beheersen. Ik
nu verder onderzoeken?’
is de gevoelige perioden te herkennen
moet weten hoe de meest gangbare
plenaire instructies met verwerking. Die
‘Natuurlijk mag dat, goed idee. Laat me
en daarop in te spelen. We moeten de
programma’s werken, hoe ik mijn
worden niet op leeftijd, maar op niveau
straks zien wat je geleerd hebt.’
digitale leermogelijkheden dus omar-
digipen activeer en kabels controleer. Ik
aangeboden. Het ene kind kiest veel voor
‘Juf, kijk eens wat een handige app ik in
men. Niet omdat ze er nu eenmaal zijn,
moet daarnaast vooral heel mediawijs
workshops, het andere werkt liever zelf
de vakantie ontdekt heb?’ ‘O, Saar, die ken ik niet. Wat kun je ermee?’
maar omdat veel kinderen aangeven
zijn, zodat ik de kinderen mediawijs
de stof door. Alle lokalen staan open voor
het prettig te vinden digitaal te werken,
kan maken en essentiële gesprekken
alle leeftijden, al is het spelatelier alleen
‘Je kunt de tafels handig oefenen. Mag ik
leren, samen te werken en te commu-
kan voeren over online gedrag, veilig
open voor de kleintjes.
ze nu oefenen met mijn smartphone?’
niceren. Het is hun wereld, dus ook de
surfen, privacy, auteurs- en portretrecht
‘Natuurlijk mag dat, goed idee. Laat
mijne. Ik ben het als hun leerkracht aan
en handig zoeken. Maar bovenal wil ik
Leraren hebben op De Ontplooiing geen
me straks zien welke vorderingen je
ze verplicht om mij te verdiepen in hun
gewoon van de kinderen leren en open
Het lijkt directeur Tijl Rood van Steve
de appstore. Er zijn nog apps in ontwik-
nakijkwerk. Zij analyseren de ontwikkelin-
gemaakt hebt.’
wereld. Om ervoor open te staan. Om
staan voor dat wat hen bezighoudt in
JobsSchool de Ontplooiing in Amster-
keling. Waar kinderen dat nodig hebben
gen van de kinderen en kijken wat ze no-
mee te bewegen. Om zelf te leren.
hun dagelijkse leven. En bij een groot
dam Nieuw-West wel een interessante
kan de leraar montessorimateriaal
dig hebben. De apps tonen de resultaten
Ik stimuleer kinderen om te komen met
combinatie: een Steve Jobsschool
inzetten. In de Ontplooiing hebben wij in
in een dashboard voor leerkrachten. Na
dat wat ze willen leren of onderzoeken.
Moet ik dan zelf alles kunnen op gebied
zich ook digitaal af. Zéker in de boven-
die werkt met montessorimaterialen.
onze taal- en rekenateliers een keur aan
schooltijd bereiden zij ateliers en work-
Dat wat op dat moment hun leerbe-
van ICT? Moet ik dan zelf alles weten
bouw: de digitale gevoelige periode.
Kindgericht werken volgens het O4NT-
materialen. Ook al wat montessorimate-
shops voor. Elke leraar is vakspecialist en
hoefte is. Ik ben een gelukkige leerkracht
over het aanbod van allerlei apps? Moet
concept sluit volgens Rood goed aan
rialen. Kosmische educatie geven wij met
hoeft maar één atelier voor te bereiden.
als die intrinsieke motivatie er is, als het
ik zelf per se gebruikmaken van sociale
bij de uitgangspunten van Montessori.
de methode Da Vinci.’
En eens in de zes weken voeren de leraren
leren als vanzelf gaat, omdat het beteke-
media? Nee, dat hoeft niet. Want juist de kinderen kunnen mij daarbij helpen. Zij
leergesprekken van een half uur of langer
nis heeft en als zinvol wordt ervaren
JobsSchool komt, hangt af van het
Een montessorischool heeft vrije
met kind en ouders over de resultaten en
door het kind. Die leerbehoefte kan
bestuur.
werktijd. Rood: ‘Ook op de Ontplooi-
de plannen voor de komende tijd.
werkelijk van alles inhouden. Naast een
Of er echt een montessoriaanse Steve
De Ontplooiing opende haar deuren
werkkeuze. Zij kiezen dan voor lezen of
Tijl Rood is het eens met Maurice
natuurlijk ook een variatie aan leerstijlen.
begin dit schooljaar, in augustus 2014.
werken met de iPad in de stilteruimte,
de Hond: ‘Als zij nu zou leven, zette
Ik houd rekening met de meervoudige
Toen waren er 45 leerlingen, na de Kerst-
of voor werken in het taal- of reken- of
Maria Montessori de iPad onmiddel-
intelligentie en denk dat het de hoogste
vakantie waren dat er al meer dan 80 en
wereldatelier. Soms zit meer dan de helft
lijk in. De mogelijkheden van de iPad
tijd is om - naast de nieuwste negende
de belangstelling is groot. Niet alleen
van alle leerlingen in de stilteruimte en
passen uitstekend bij het montes-
intelligentie: filosofeerknap – ook oog te
ouders komen kijken, ook leraren uit
zijn er in de ateliers gemiddeld zes kin-
sorionderwijs, waar kinderen in eigen
hebben voor een tiende: digiknap.
scholen door het hele land.
deren. De leraar in elk atelier heeft dan
tempo en zelfstandig leren werken.
echt tijd voor ze.’ De kinderen bepalen
Montessorischolen hadden bij de eerste
Ik werk volgens het principe van bring
Tijl Rood, die als jongetje na een paar
zelf wanneer ze hun fruit eten, maar
digitale leermiddelen vooral last van
your own device en kinderen krijgen de
jaar klassikaal onderwijs opbloeide in de
lunchen gezamenlijk. Er is ook gezamen-
de beperkingen en haperingen van de
vrijheid om op hun device te werken
bovenbouw van de Arnhemse Montes-
lijke leestijd. De kringgesprekken vinden
windowscomputers met hun falende
tijdens werktijd. Tijdens mijn ronde
sorischool, ziet O4NT en montessorion-
plaats in de stamgroep. Dat zijn dagelijks
servers. Om nog maar te zwijgen over
bevraag ik hen op wat ze doen, hoe het
derwijs wel bij elkaar passen. ‘Eerst richt
twee gesprekken van een half uur over
het digitale schoolbord: dat is vooral
werkt, welk doel de app, tool of sociaal
je de digitale omgeving in. Je kunt apps
het leren, voor sociaal-emotionele
geschikt is voor frontaal onderwijs.’
medium heeft, wat ze ervan leren en
kopen die passen bij het montessorion-
vorming en voor vieringen. Verder kun-
derwijs - via de zoekterm ‘montessori’ in
nen zij zich inschrijven voor workshops:
blog http://juffemke.nl
variatie aan leerinhouden betekent het
ing hebben onze leerlingen veel vrije
Montessori Magazine
deel van de kinderen speelt hun leven
hoe. In wezen geven ze mij dan een http://www.deontplooiing.nu/
nummer 2 | jaargang 38
lesje en niet andersom. Zij helpen mij
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
13
k ICT
ICT
‘Kinderen die schrijven, leren beter’ Bob Molier
Fred Kelpin ‘Ik heb niets tegen iPads. Computers in
van de roze toren is niet alleen kleiner
verantwoordelijk kan gedragen. Dat zie ik
de klas heb ik altijd intensief gebruikt.
dan kubus tien, maar ook lichter. Je leert
met de iPad niet zomaar gebeuren.
Maar als apps het materiaal zouden gaan
dus met meerdere zintuigen tegelijk.
vervangen – en dat zie ik wel eens - dan
Intensiever. Een indrukwekkender manier
vind ik dat een verarming.
om te ervaren hoeveel duizend is dan het tellen van de kralen van de duizend-
Waarom zou je leren schrijven als je la-
schrijfexpert hoor ik vaak: je zult wel tegen al
Waarom? Materialen vormen samen een
ketting bestaat er niet. Om maar een
ter woorden veegt en teksten inspreekt
die digitale middelen zijn, maar ik polariseer
structuur. Het ene materiaal versterkt
voorbeeld te noemen. Waarom zou je
op je tablet en telefoon? Vijf vragen aan
niet. Laat kinderen ook kennismaken en
de werking van het andere, vult het aan,
dit allemaal terzijde schuiven voor een
schrijfexpert Henk Schweitzer. Hij ziet:
spelen met een computer, tablet, telefoon. Terug naar bewegen: bied kinderen op school
bouwt voort op een ander. Materiaal
zak hondenbrokken? Bovendien leidt
zie ik als een organisme, apps als een
werken met het materiaal tot ‘polarisatie
bewegingstussendoortjes. Ik ontwikkelde
zak vol hondenbrokken zonder onder-
van aandacht’, een diepe concentratie
Is leren schrijven belangrijk? Ja. De Amerikaanse psychologe Vir-
in opdracht van Nienhuis Educational het
ling verband. De beleving van de omgang
op het werk waar je mee bezig bent.
Kwinto Stereobord en Motokistje. Dat wordt
met materiaal spreekt meer zintuigen
En zo wordt de weg vrijgemaakt voor
ginia Berninger heeft aangetoond dat
nog steeds verkocht, ook in het buitenland.
aan dan wanneer je met een vingertje
‘normalisatie’. Het genormaliseerde kind
leerlingen die opdrachten uitschrijven
De moderne term voor deze bewegingstus-
over een schermpje gaat. De kubus één
is een geordend kind dat zich zelfstandig
significant beter scoren dan leerlingen
sendoortjes is energizers. Het zijn sleutelmo-
die taken uittypen1. Wie een letter schrijft
menten voor hersenontwikkeling.
‘Kinderen die schrijven, leren beter.’
maakt een aantal bewegingen en dat acti-
14
Apps kunnen intensieve ervaringen met materialen niet vervangen
veert hersengebieden van denken, taal en
Kan tekenen schrijven vervangen?
Henk Schweitzer (57)
werkgeheugen.
Nee. Juist de koppeling van de geschreven
Directeur bij OPO IJmond
Uit een recente studie bleek dat in grades
letter met de klank, van letters met woor-
Trainer aan Schreibmotorik
two, four and six (bij ons: groep 4, 6
den, is essentieel. Ook al leren kinderen
Institut Heroldsberg, Duitsland
en 8) kinderen die schrijven dat sneller
een potlood vasthouden, ik ken geen on-
Voorheen schrijfdocent en
deden, meer woorden gebruikten en cre-
derzoek dat laat zien dat kinderen evenveel
docent motorische remedial
atiever waren dan kinderen die typen. In
leren door tekenen als door schrijven.
teaching Hogeschool InHolland
Rekenspecialisten helpen medeleerlingen
in opvoedkundige psychologie kinderen
Tazelaar of blokletters?
onderwijs in Beverwijk en
met dyslexie in een MRI-scan met de
Blokletters. De montessorivereniging heeft
Aerdenhout
duim langs de andere vingers gaan en
een foto of een verslag, en neemt dat bewijs op in het eigen portfolio. We plannen, monitoren en evalueren de leerprocessen met het mkvs. We zouden graag werken met een digitaal portfolio en wij hebben het MKC gevraagd om na te gaan of meer scholen hier behoefte aan hebben. Wij hebben montessorimaterialen aan de leerlijnen gekoppeld omdat veel kinderen baat hebben bij het
‘Welk online rekenprogramma kunnen wij combine-
ervaren van concreet materiaal. Daarna zetten zij de
een tijd geleden gekozen voor de schuine
ren met het montessorikindvolgsysteem?’ Het team
stappen tot symbolisch en abstract werk. Met materiaal
dat veroorzaakte grote activiteit in de
letters van Tazelaar, maar kinderen zien
van de Montessorischool Leidschenveen ging op
doen de kinderen zintuiglijke ervaring op: zij voelen
taalgebieden van de hersenen. Dat komt
overal blokletters in hun omgeving. Die
op zichzelf betrokken en leren vooral
zoek en vond Exova Math 2.0. Leerlingen kunnen in
kleine en grote hoeveelheden, ervaren verschillen in ge-
volgens haar omdat de mensheid in de
hebben betekenis voor ze en daar willen ze
individueel. Kinderen die samen een
het programma aangeven waarin zij zich specialist
wichten en afstanden. Een roze toren-app is onzin, want
prehistorie communiceerde met gebaren.
mee experimenteren. Geef ze de ruimte.
spelletje ganzenborden leren rekening te
voelen. Maarten Stuifbergen geeft nog meer rede-
daarbij voelen de kinderen geen verschil in formaat en
Misschien heeft daarom de schrijfmetho-
Bovendien schrijven losse letters makke-
houden met elkaar, op hun beurt wach-
nen voor de keuze en licht de werkwijze toe.
gewicht en daarmee vervalt de zintuiglijke eigenschap.
de ‘Zo leer je kinderen lezen en spellen’
lijker. Als kinderen sneller gaan schrijven,
ten en ontwikkelen uitgestelde aandacht.
van José Schraven aantoonbaar goede
gaan ze vanzelf de letters verbinden. In
Vaardigheden die onmisbaar zijn voor
Bij Exova Math 2.0, een softwareprogramma voor
doordraven in de zoektocht naar digitale toepassingen,
resultaten2. Hierbij koppelen kinderen de
het meest efficiënte handschrift staan in
hun ontwikkeling. Ook de educatieve
rekenen/wiskunde, zijn de leerlijnen gesplitst. Dat
maar ons steeds afvragen: waartoe dient het?
geleerde blokletters aan een gebaar.
een woord hooguit twee of drie letters aan
uitgeverijen kiezen voor beide: die geven
bood ons de gelegenheid om er lesjes met montes-
Laten we in het montessorionderwijs niet modieus
elkaar geschreven. De lastige verbindingen
mooie houten spelletjes uit en daarnaast
sorimaterialen aan te koppelen. Exova Math heeft
Wij werken nu in de bovenbouw met Exova Math,
Leren bewegende kinderen beter?
bij Tazelaar leveren kinderen veel proble-
een app met het spel.
pop-up filmpjes met instructie en zelf hebben wij
een aantal andere montessorischolen doet een
Ja. Mijn motto is: eerst bewegen en dan
men. Mooi is: er bestaan schuurpapieren
bij de leerlijnen mindmaps gemaakt die de keuze-
pilot. Exova ontwikkelt een taalmodule, T-world,
schrijven. Kinderen die van jongs af aan veel
blokletters, al lang.
mogelijkheden tonen. Kinderen kunnen dus kiezen.
die gekoppeld is aan wereldoriëntatie. Daar willen
http://www.schrijvenleerjezo.nl/depro-
Zij kunnen aangeven wat zij beheersen en of zij
wij meer van weten.
bewegen en gevarieerde motorische uitda-
15
Maarten Suifbergen
Drie kinderen op montessori
een ander onderzoek liet deze professor
de leerstof beheerst bewijst dat met een werkje,
gingen aangaan, ontwikkelen zich beter dan
Digitale of bordspelletjes?
ducten/overigeproducten.php
zich bij dit onderwerp specialist voelen. Andere
stilzitters. Ik zie mijn eigen kinderen nog
Allebei. Ik ben heel erg voor beteke-
http://www.wsj.com/articles/SB1000142
kinderen kunnen dan voor hulp bij ze terecht. Wie
oefenen met het zintuiglijk montessorima-
nisvol en uitdagend spel. Kinderen
4052748704631504575531932754922518
teriaal. En ik liet ze veel buiten spelen. Als
die spelletjes doen op computers zijn
http://wij-leren.nl/lezen-spellen.php
www.montessorileidschenveen.nl
Maarten Stuifbergen is groepsleraar bovenbouw aan de Montessorischool Leidschenveen, montessori-opleider aan de Handwriting boosts the brain’, artikel in de New York Times in 2012 2 Verwijzing naar onderzoek Anna Bosman, Instituut neurocognitie Radbouduniversiteit Nijmegen 1
Montessori Magazine
Haagse Hogeschool en studiebegeleider aan de Hogeschool Leiden.
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
De Kwestie
De Kwestie
k
ICT, zorg of zegen? Persoonlijk ben ik dol op technologie. Ik vind het leuk om ontwikkelingen te volgen en om zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden die het me biedt. Daarin maak ik wel keuzes. Ik heb Twitter geprobeerd maar is niet echt iets voor mi. Social media trekken steeds minder mijn interesse, maar werken in de cloud en de mogelijkheden om zonder papier te werken vind ik erg interessant. Ik kijk uit naar een nieuw mobieltje en recent zijn alle computers in huis vervangen. Kortom: mijn leven is behoorlijk vol van technologie en eerlijk gezegd, zou ik ook niet graag meer zonder zijn.
ICT: in mijn functie kan ik het niet meer wegdenken. Een euvel is dat ik urenlang mail beantwoord en continu het gevoel hebben dat het nooit afkomt. Het is fijn documenten te delen op Dropbox of Google Drive en te weten dat collega’s die zonder moeite kunnen openen, lezen en aanpassen. En we hebben een prachtig uithangbord: Casa Tweetalige Montessorischool informeert belangstellenden middels een volledige, aantrekkelijke website. We hoeven geen advertenties te plaatsen of brochures af te drukken, iedereen die interesse heeft kan kijken op casaschool.nl. Ook de nieuwsbrief wordt digitaal gelezen.
Tessa Wessels Medeoprichter Tweetalige Montessorischool Casa in Pijnacker
Els Wasmann-Peters Montessoriopleider aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
16
Maar er is wel een schaduwkant. Want ik werk steeds vaker, ook tussen andere bezigheden door. Het is zo makkelijk op mijn tablet mijn schoolmail te checken, dat ik het automatisch doe. Ook op de dag dat ik met mijn kinderen thuis aan het spelen ben. Mijn dochter klaagt er ook wel eens over. Ik ben altijd overal bereikbaar en dat heeft me in zijn greep. Ik merk dat ook bij mijn teamleden. Werken heeft een vlucht genomen naar huis. Werkdruk verplaatst zich nu ook, van school naar huis. Want dezelfde druk als op school heb je nu ook thuis. Daarom zeg ik ook regelmatig dat na 17.00 uur mijn werk mijn hobby is geworden. Ik mag ook een andere liefhebberij kiezen. Maar ik ben bang dat ik daar niet veel mee opschiet, want een van mijn hobby’s is technologie. Ik dwaal in een vicieuze zorgzegencirkel.
En dat is nog niet alles: een derde systeem verbindt kindinformatie met DUO. ICT is dus een zegen omdat dit het leven makkelijker maakt door processen te automatiseren, centraal toegang te verlenen aan leerkrachten, ouders en kinderen en de mogelijkheid biedt gegevens bij te houden, analyses te draaien en rapporten te maken. Maar ICT is ook een zorg. Op sociale media kunnen mensen ongeremd hun mening uiten zonder daar de verantwoordelijkheid voor te hoeven dragen. Het menselijk contact wordt hierdoor verminderd.
Ruim twintig jaar geleden hoorde ik dat het mogelijk was elektronisch berichten te versturen. Het woord e-mail was nog niet ingeburgerd en ik had geen idee wat voor impact e-mail op mijn dagelijks leven zou krijgen. Ik zat toen in Lublin, Polen. De communicatie met Lublin verliep telefonisch en via brieven met postzegels. Niet altijd kwam de post aan. Nu is contact in enkele seconden mogelijk, dat is een zegen. Terug in Nederland sprak ik in de trein een student van de TU Delft. Ik vroeg hem of hij al ‘elektronische berichten’ verstuurde. Hij vertelde mij dat hij via e-mail de uitslag van zijn tentamen had gekregen, hij was geslaagd. Bij mij ging toen een lampje branden: dit zou een fantastisch middel zijn voor de opleiding! Snel communiceren, geen pakken papier meer in je tas en eindeloos stukken door het kopieerapparaat halen.
Egbert de Jong Algemeen directeur
Nu is ICT niet meer weg te denken uit de opleiding. Ik hoef niet meer te werken met een overheadprojector en een projectiescherm. Mijn studenten en ik versturen van alles via e-mail: roosters, powerpointpresentaties, schriftelijke werkstukken, pdf-bestanden. Op de iPad maken we filmpjes van de lessen. Prachtige websites en documentaires verschijnen op het digibord. Studenten maken opnames uit de onderwijspraktijk en die bespreken we. En natuurlijk Dropbox: ik maak mappen aan voor studenten en werkgroepen. Er is een keur aan mogelijkheden, dat is een zegen.
Montessorivereniging Haarlemmermeer
ICT maakt veel mogelijk, misschien wel téveel. Er zit geen grens meer aan het aantal foto’s, filmpjes, woorden, documenten, dat we produceren en delen met anderen. Maar wie zit daar eigenlijk op te wachten? Wanneer moeten we dat allemaal lezen en bekijken? Hoe leren we nog om te doseren, om onderscheid te maken tussen zin en onzin? Hoe leren we kinderen (en onszelf) om onze communicatieve behoeften via smartphone of internet even uit te stellen? Om aandacht en concentratie te kunnen hebben voor het hier en nu? Wie helpt de jongeren van nu om al die schermafleiders als games, Facebook, Instagram, WhatsApp en dagelijks vele nieuwe apps even te laten voor wat ze zijn? Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen
nummer 2 | jaargang 38
ICT heeft de productiviteit en de kwaliteit van de communicatie op veel gebieden enorm verbeterd. Dat geldt ook voor het onderwijs, waar het internet toegang tot eindeloos veel leermiddelen mogelijk heeft gemaakt. Sommige zijn fantastisch, andere van bedenkelijke kwaliteit. Maar hoe en met wie maak je de juiste keuzes? ICT is een zegen als de leraar beschikt over de bekende ‘4inBalans’: visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ICT-infrastructuur. Wanneer één van deze pijlers ontbreekt, stort het hele bouwwerk in. Daarom zorg ik in mijn lessen altijd voor een plan-B. Ik neem altijd mijn pennen, boeken, whiteboardmarkers, schriftjes of flapovers mee naar de les. Want ook al heb ik digitaal voorwerk gedaan, het kan altijd misgaan. Op mijn school laat vooral de ICT-infrastructuur het afweten. En dan sta ik machteloos toe te kijken. Want computers blijven een vorm van magic: prachtige apparaten, die tot veel extra gewin, gemak, genot kunnen leiden áls alles werkt.
Zijn er ook nadelen of zorgen? Ja, voor dat ik het weet zit ik al weer een uur achter de computer. Ik moet opletten voldoende te bewegen. Ik zag ooit dat het mogelijk is al ‘fietsend’ een computer te bedienen, de pedalen waren aan een stoel en computertafel bevestigd. Misschien voor sommigen een zegen. Maar het gaat maar door, overal vind ik het nodig om mijn e-mails bekijken. Iemand zou eens een afspraak kunnen afzeggen. Het geeft mij regelmatig het gevoel dat ik in een vierentwintiguursbedrijf werk. Daarom ben ik ervoor om af en toe een rustdag in te bouwen. Maak ruimte om te ontspannen, laat de computer uit, relax en doe een stilteles.
Montessori Magazine
Verder hebben we niet minder dan drie computersystemen. Casaschool is geïntegreerd met Casaopvang, dus we koppelen gegevens over personeelsplanning, kindplanning, financiële administratie, incassering, etc. Ook nemen we deel aan een pilot met flexibilisering van onderwijstijden: kinderen kunnen vakanties nemen wanneer ze willen en wij moeten de schooluren trouw bijhouden. Dat doen de kinderen: zij checken elke ochtend in op een iPad en de gegevens worden automatisch verwerkt. Ouders kunnen door een ouderportal aangeven of een kind door oma of opa opgehaald wordt. In het digitaal kindvolgsysteem registreren wij activiteiten van de kinderen en volgen we hun ontwikkeling. Het systeem ondersteunt ons bij analyses en we kunnen automatische rapporten uitdraaien. Ook ouders kunnen gegevens ophalen, in een ouderportal.
Maar zonder inspirerende leraar, zonder gids in de werkelijke en de virtuele digitale wereld, wordt het onderwijs er niet beter op.
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
17
w Vereniging
Vereniging
Werkopdrachten NMVbestuur aan Montessori Kenniscentrum
w
Martine Lammerts
Werkgroep Taal presenteert lesideeën beginnende en gevorderde geletterdheid
Het bestuur van de NMV heeft voor het MKC een aantal werkopdrachten vastgesteld. Deze vallen onder de taakvelden van het MKC (zie kader).
Debbie van der Burgh
Taakvelden MKC Het Montessori Kenniscentrum (MKC) helpt verbinding te leggen tussen scholen onderling, tussen de werkgroepen van de NMV en tussen scholen en werkgroepen. Het MKC richt zich op zes verschillende taakvelden: kwaliteit, professionaliteit, internationalisering, ontwikkeling, onderzoek en helpdesk. Zij bewaakt en actualiseert de montessorivisie en is eerste aanspreekpunt voor ex-
Werkgroep Taal
terne onderzoekers, opleiders en organisaties op het terrein van alle taakvelden.
In 2009 richtte het Montessori Kenniscentrum (MKC) de NMV-
Zij coördineert alle activiteiten op de diverse taakvelden en draagt zorg voor
werkgroep Taal op, voor het basisonderwijs. Deze werkgroep
verantwoording van de activiteiten aan het bestuur van de Nederlandse Mon-
ontwikkelde lesideeën voor beginnende en gevorderde gelet-
tessori Vereniging en aan alle secties.
terdheid, in de vorm van didactische bijsluiters. Die hebben
Zij ontwikkelt beleid op de taakvelden en adviseert het bestuur hierover.
hetzelfde format als de didactische bijsluiters bij het wiskunde montessori basisonderwijs (wmbo).
18
Werkopdracht Professionaliteit
waarbij basisscholen een verant-
voor deelname in de klankbordgroep
Het MKC bedankt de ontwikkelaars voor hun inzet van de afge-
Opdracht: werk de notitie van ‘her-
woordelijkheid krijgen om de stu-
vanuit de sectie Basisonderwijs als
lopen jaren: Jacqueline Bentlage, Heleen van Berkel, Rita Harder,
ontwerp montessori opleiden primair
denten tot competentiebeheersing
directielid, mail dan naar
Bea Koekenbier, Marjan Smid en Mirjam Stefels. De map met
onderwijs’ uit tot een opleidingsplan.
op te leiden.
martine.kenniscentrum@montessori.nl.
dit taalmateriaal is te bestellen bij uitgeverij De Arend (www. dearend.nl) en kost €29,90.
Op basis van de uitwerking kunnen vanaf 1 augustus 2015 opleidingstrajec-
De trajecten moeten opleiden en een
Andere werkopdrachten
ten voor het montessoribasisonderwijs
leven lang leren met elkaar verbinden.
Werkopdracht Schoolkenmerken: deze
worden ingericht.
Zij mogen verschillen in tempo en
opdrachtmoet een overzicht opleveren
Leraren basisonderwijs die lessen
vastgelegd in de vorm van didactische
les. Op de bijsluiter staat onder het
vormgeving. De certificering/diplome-
van gebruikte methodieken, materia-
zoeken voor beginnende en gevorderde
bijsluiters (zie afbeelding).
kopje ‘gebruikte materialen’ bestaand
Om de uitwerking van de notitie te
ring moet zich in de toekomst gaan
len, volgsystemen en ontwikkelingen.
geletterdheid, kunnen bij uitgeverij
Op de didactische bijsluiter staat wat
en aanvullend materiaal voor de taal/
realiseren stelt het MKC het project-
richten op het bereiken van compe-
Dat willen we aan het einde van het
De Arend een katern bestellen met
een kind vooraf moet kunnen, plus de
leesactiviteit. Er staan ook adviezen
plan op. Hierin onderscheidt het de
tenties, los van hoe, waar of in welk
schooljaar opnemen op de montessori-
‘didactische bijsluiters’ voor onder-
gewenste opbrengst van de aanbie-
over de werkvorm met suggesties voor
volgende fases:
tempo deze worden bereikt. Het MKC
site. Momenteel vindt de inventarisatie
en middenbouw, plus enkele voor de
ding. Hij verwijst naar het montessori-
mogelijke aanbiedingen.
- ontwikkeling en vaststelling docu-
coördineert de uitwerking van de noti-
plaats. Het MKC neemt het overzicht
bovenbouw. De NMV-werkgroep Taal
kindvolgsysteem (maar de lessen zijn
Compleet is het nooit. Er blijven kan-
tie herontwerp.
mee naar de regio’s. Daar brengen wij
heeft het katern ontwikkeld. Dit kost
ook zonder het mkvs te gebruiken) en
sen en mogelijkheden om de didacti-
schoolkenmerken in kaart waardoor
dankzij belangeloze inzet van de ont-
naar het lusmodel. Door het lusmo-
sche bijsluiters te verbeteren en aan
wikkelaars nog geen dertig euro.
del te gebruiken kan de leraar goed
te passen aan nieuwe gezichtspunten.
aansluiten bij de onderwijsbehoefte
Om die reden is er ruimte gelaten in
ment ‘montessori-onderwijs 21ste eeuw en skills’ - dit document beschrijft minimaal vijf richtinggevers
Wij willen het veld nauw betrekken
directeuren uiteindelijk makkelijker in
van het montessori-onderwijs
bij de inhoudelijke vormgeving. We
staat zijn te kiezen bij welke collega-
richten twee klankbordgroepen in: een
scholen zij met inhoudelijke vragen
De lesideeën zijn bedoeld om leer-
van het kind (verdiepen, verbreden en
de didactische bijsluiter voor eigen
dingen in de vorm van gewenste
voor de sectie Basisonderwijs en een
terechtkunnen.
krachten te ondersteunen en hun
versnellen, maar ook verkleinen, ver-
aantekeningen. De leden van de werk-
competenties (in fasen)
voor de sectie Ontwikkeling, begelei-
leesonderwijs meer vorm en inhoud
smallen en vertragen) en zorgpunten
groep Taal hebben met veel enthousi-
- formulering eindtermen van oplei-
ding en opleiding (OBO). Het MKC
Een mogelijke nieuwe werkopdracht
te geven. Het katern bevat lessen om
formuleren.
asme geschreven aan de didactische
postinitieel, zij-instromers, opleiden
nodigt de leden van de klankbord-
ligt op het gebied van het Integraal
aan leerlingen individueel of in kleine
In het montessorionderwijs staat lees-
bijsluiters en zij hopen dat er in het
in de school e.d.) waarbij er een
groepen in het voorjaar uit voor een
Kindcentrum (IKC). Deze wordt verder
groepjes aan te bieden. De lessen
onderwijs niet op zichzelf. De lessen
veld met evenveel enthousiasme ge-
aanbod is om montessoribasisbe-
gezamenlijke studiedag op woensdag
uitgewerkt na de volgende bijeenkomst
zijn ontwikkeld op basis van SLO-
worden aangeboden vanuit bijvoor-
werkt zal worden aan het montessori-
kwaam te kunnen worden opgeleid
4 maart. Heeft u belangstelling en tijd
van de sectie Basisonderwijs.
tussendoelen (zie www.slo.nl/tule) en
beeld de context van een algemene
leesonderwijs.
- uitwerking in varianten (initieel,
1
Fred Kelpin ‘Het Montessori Prentenboek’ blz 17
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
19
w
Vereniging
Montessorischool Maassluis werkt al zeven jaar met het digitale mkvs, waarin de
Werken met het montessorikindvolg systeem (mkvs) en de zorgmodule van EDUscope
Sinds drie jaar gebruiken wij naast het
in het groepsoverzicht te plaatsen en
een leerling ook weer uit het groeps-
mkvs de zorgmodule van EDUscope.
te bekijken in de zorgmodule. Dit over-
plan tillen en uitprinten, zodat in een
Die combinatie maakt het niet alleen
zicht helpt ons om ons onderwijs beter
oudergesprek informatie over andere
makkelijker om de overeenkomsten en
te analyseren en evalueren. Het leidt tot
leerlingen niet zichtbaar is.
verschillen tussen onze eigen bevin-
antwoorden op vragen: Wat zeggen al
dingen (de dagelijkse signaleringen)
deze gegevens over de leerling en over
Helder en overzichtelijk
en de toetsgegevens boven water te
de groep? Wat zegt het over ons als
Alle gegevens van een leerling zijn in
halen, maar ook om een deel van ons
leerkracht en over ons onderwijs? Zit
het leerlingengedeelte direct oproep-
zorgplan makkelijker en overzichtelijker
er een groot verschil in deze gegevens
baar: observaties, signaleringen, in welk
tot uitvoering te brengen. De zorgmo-
en wat is dan onze vervolgstap? We ge-
groepsplan de leerling is ingedeeld, de
dule van EDUscope, die is gekoppeld
bruiken de antwoorden op deze vragen
individuele plannen, oudergesprekken,
aan ons toetsprogramma (Cito), zet de
bij het opstellen van een groepsplan
verslaggesprekken en externe contac-
toetsgegevens om in een grafiek met
binnen de zorgmodule.
ten. Omdat alle gegevens nu in één
levert tijdwinst op voor bijvoorbeeld
Vanuit het systeem kunnen we elke
op onze eigen onderwijsontwikkeling
bovenbouwleerkrachten, als zij ontwik-
leerling direct vanuit het groepsover-
en kwaliteit en leren wij als team beter
kelingsprofielen met een leerrendement
zicht toevoegen aan een groepsplan,
analyseren en evalueren. Wij ervaren
lingen. Sinds drie jaar gebruikt het team
moeten schrijven. De leraren gebruiken
op drie niveaus: gemiddeld, onderge-
rendement van dit systeem en dat
ook de zorgmodule van EDUscope. Deze
de grafieken uit de zorgmodule ook bij
middeld en bovengemiddeld. Dit kan
geeft enthousiasme. We willen ook nog
twee modules zijn met elkaar verbonden
oudergesprekken in voorbereiding op
ook groeps– of bouwoverstijgend. De
onontgonnen mogelijkheden in de zorg-
waardoor gegevens van verschillende
het voortgezet onderwijs.
hierbij passende aanbiedingen en lesjes
module verkennen, zoals de mogelijk-
bieden wij individueel aan, aansluitend
heid tot het aangeven van zorgniveaus
leraren op gestructureerde wijze dagelijks
Monika Niehot
ontwikkelingen beschrijven van hun leer-
volgsystemen naast elkaar gelegd kunnen worden. Monika Niehot, leerkracht en
Dit jaar hebben we de stap gemaakt om
aan de leerstrategie en het niveau van
en het opstellen van handelingsgerichte
intern schoolbegeleider en buiten school
onze signaleringen en toetsgegevens
de leerling. We kunnen de gegevens van
aanpak.
lid van de expertisegroep Mkvs, is enthousiast over de combinatie van de twee modules. Zij beschrijft hoe het werkt.
20
systeem zitten krijgen wij beter zicht
dle-scores1 en leerrendementen. Dat
De leerlingen zijn aan het werk in de klas
matie die we uit deze signaleringen halen.
gegevens ook vergelijken met andere
en de leerkrachten lopen met de signale-
We krijgen de lusmomenten van elke leer-
bronnen, zoals de toetsen die wij afnemen
ringslijst hun ronde. Zij besteden veel tijd
ling in beeld en we volgen de vooruitgang
in januari en in juni. Met die informatie
aan observeren en signaleren. De leraren
of teruggang met betrekking tot de zeven
willen wij het onderwijs aan individuele
noteren in het mkvs de waardevolle infor-
domeinen. Het team wil deze leerlingen-
leerlingen en groepen verbeteren.
d
Parel
Doe maar Mike Louwman
Het lesuur in de brugklas begint traditiegetrouw met een
in. Omdat de leerlingen naast elkaar zitten en ikzelf – tussen
Nederlandstalig liedje. Ik ben daarmee begonnen toen bleek
mijn opengeslagen boeken door – ook niet precies weet wie
dat ik in eerste klassen na het verzamelen van de aandacht
ik aankijk, steken ze beiden van wal. De ene leerling vraagt
dikwijls geen energie meer had om datgene te vertellen waar-
of ze een ander Nederlandstalig liedje mag opzetten, de
voor ik de aandacht nodig had. Het liedje heeft dankzij de taal
andere leerling vraagt naar de naam van de band. Ik versta
waarin het gezongen wordt altijd met het vak (Nederlands)
alleen de vraag van de andere leerling. Omdat ik graag wil
te maken maar is vooral bedoeld om de van energie overlo-
beginnen met de les antwoord ik kort: ‘Doe Maar.’
pende brugklassers de gelegenheid te geven om in het lokaal een beetje stoom af te blazen. Ook ik heb wat extra tijd om bijvoorbeeld, voordat ik mijn spullen pak, nog even met een
http://mikelouwman.blogspot.nl/
paar leerlingen te kletsen; om te vragen naar Harry de parkiet, die nog geen drie weken oud is en nu al een kuif heeft. Idealiter worden tijdens het liedje de boeken gepakt en de telefoons weggelegd, maar als na drie minuten de storm is gaan liggen en ik me zonder stemverheffing verstaanbaar kan maken, ben ik dik tevreden. Vandaag horen we een nummer dat de meeste leerlingen niet kennen. De klas vindt de clip maar raar en daar heeft de klas een punt. Aan het einde steken twee leerlingen hun vinger zo hoog mogelijk de lucht
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
21
Vereniging
i
Piazza
ICT in de Wolken broedplaats voor Amsterdams ICT-talent
Piazza Fred Kelpin
Hakan Akkas (h.akkas@msa.nl) en Bob Molier heeft van de montessorikarakteristieken van de NMV3. Zoals bij ‘binnen school/ leerlingen van vmbo, havo en vwo
buiten school’: leerlingen leren in de
Wiebe Brouwer schrijft een mooi artikel over het voortgezet montessorionderwijs in het Montessori Magazine 38-1. Over het Erdkinderheim lijkt hij niet helemaal compleet geïnformeerd te zijn.
hebben de strenge intakegesprekken
‘echte’ wereld; leerlingen leren in relatie
Montessori beschrijft haar idee voor opvoeding van kinderen na de lagere school in 1935. Het Erdkinderheim is een
goed doorstaan. Zij doen het goed op
met volwassenen die niet aan de school
combinatie van een boerderij, een werkplaats, een hotel en een winkel. De winkel is in de stad en verkoopt de produc-
school, delen een bovengemiddelde
verbonden zijn. En bij ‘hoofd, hart en
ten van de boerderij en de werkplaats die inderdaad op het platteland gesitueerd zijn. In het hotel logeren ouders die
aanleg voor ICT en zijn gemotiveerd
handen’: leerlingen krijgen de kans hun
hun kinderen bezoeken. Het idee erachter is dat kinderen zelf boerderij, werkplaats, winkel en hotel beheren om zo in
om extra tijd te steken in ICT-opdrach-
talenten te ontplooien; leerlingen voelen
een soort van minimaatschappij ervaringen op te doen die in hun latere leven van pas kunnen komen. Die ervaringen
ten in de ‘echte’ wereld.
zich betrokken bij leeractiviteiten.
komen gedurende twee jaar in de plaats van een school. In Door het Kind naar een Nieuwe Wereld staat dit uitge-
ICT in de Wolken wil leerlingen laten
Resultaten
ervaren hoe het is om in de ICT-
Van de eerste 25 leerlingen koos ruim 70
Op diverse plaatsen in de wereld is geprobeerd om dit idee van Maria Montessori in de praktijk te brengen. In Neder-
praktijk te werken. Zij leren daarbij
procent voor een informatica-opleiding.
land bijvoorbeeld door de Delftse Montessorischool toen minister Pais in 1983 de nota Ontwikkelingsplan Voortgezet
verschillende vaardigheden, afhankelijk
Nu, ruim een jaar later, doen 53 leerlingen
Onderwijs (OPVO) uitbracht. Het leek mogelijk de lagere school met een aantal jaren te verlengen en dat schiep
Een select gezelschap van technisch
van het bedrijf waar ze aan de slag
mee. Het project is ook een proeftuin
ruimte om met dit idee te experimenteren. Helaas trok Pais de nota al spoedig weer in. In de Verenigde Staten heeft
talentvolle leerlingen van de Montes-
gaan. Tot de mogelijkheden behoren
voor vernieuwend onderwijs, met flipping
David Kahn zich ingezet voor farmschools. ‘Dure privé-internaten met 15 leerlingen’ schrijf Brouwer er wat gering-
sori Scholengemeenschap Amsterdam
het ontwerpen van een website, een
the classroom (online instructie), badges
schattend over. 15 leerlingen leek mij erg weinig, daarom heb ik Kahn even gemaild. Hij antwoordde dat nu zo’n 55
(MSA) mag inspiratie opdoen in het
app of een programma voor een robot.
in het onderwijs (motiverende vorm van
kinderen de Hershey farmschool bezoeken en dat dit aantal binnenkort groeit (www.hershey-montessori.org).
bedrijfsleven. Het MSA wil samen met
Doel en doelgroep worden hierbij
erkenning voor vaardigheden), de docent
55 kinderen op een school, dat lijkt me nog wat elitair. In België is het OPVO idee overigens wel uitgevoerd. De Inter-
bedrijven als KLM, IBM, XS4all en
specifiek omschreven. Terwijl zij stap
die coacht en met heterogene groepen
nationale Montessorischool te Woluwe heeft naast een Casa dei Bambini en een lagere school ook een highschool-
de gemeente Amsterdam het aantal
voor stap werken aan hun opdracht
met leerlingen van verschillende leeftijden
afdeling.(www.international-montessori.org).
afgestudeerde technici opkrikken. Het project heet ICT in de Wolken1.
ervaren de leerlingen beperkingen:
uit verschillende scholen en van verschil-
tekort aan mankracht, tijdsdruk. Ze
lende opleidingsniveaus.
breid beschreven.
22
Uit Wiebe Brouwers artikel lees ik de suggestie dat Maria Montessori ‘achtervolgd door Lex Osterkamp’ in 1935 maar wat in elkaar draaide om van het gezeur af te zijn. Als dit zo is, dan heeft haar maaksel aanzienlijk meer opgeleverd dan
leren tot het beste resultaat te komen In 2013 steken docenten Mark Souwer
door planmatig en systematisch te
Inmiddels tonen ook andere (niet-
verwacht mocht worden. Als het klopt wat Brouwer - en ook Marjan Schwegman - suggereert, dan is het idee van de
en Martin Rodermans (van respectieve-
werken. Beter gezegd: door daar aan
montessori)scholen interesse. Het
boerderij het gevolg van het leven op een boerderij dat haar zoon Mario apart van haar leidde, ‘verstopt’ op het platte-
lijk het Montessori College Oost en het Montessori Lyceum Amsterdam2) de
samen te werken. Want een goede ICT-
Amsterdamse Calandlyceum en het
land. ‘Montessori wilde hem daar niet zien’, schrijft Brouwer. Dat het wat genuanceerder ligt is te lezen in het dagboekje
toepassing op tijd afleveren kost meer
Helen Parkhurst uit Almere zijn al
dat Maria Montessori in 1913 bijhield op haar eerste reis
koppen bij elkaar met de vraag hoe ta-
inspanning en meer expertise dan één
aangehaakt. Alle scholen die aan ICT
naar Amerika: Maria Montessori sails to America. En in de
lentvolle jongeren extra geprikkeld kun-
persoon kan opbrengen. De leerlingen
in de Wolken willen deelnemen mogen
inleiding die haar achterkleindochter Carolina Montessori
nen worden. De vraag groeit uit naar de
kunnen laten zien wat zij waard zijn,
het lesmateriaal gebruiken.
voor dit boekje schreef. Tussen 1913 en 1935 liggen meer dan
wens om jong ICT-talent op te sporen
door het tonen van zelfstandigheid,
20 jaren. Mij lijkt het sterk dat Maria Montessori het Erdkin-
en verder te ontwikkelen. En dan om
initiatief en door kansen aan te grijpen.
derheim bouwt op een situatie van 20 jaar geleden.
niet alleen een broedplaats te vormen
Dit ondernemerschap hoeft niet altijd
voor jong talent, maar ook een laborato-
commercieel te zijn, maar dat kan wel.
Er zijn boeken (boekjes) waarin het Nederlandse onder-
rium te realiseren voor nieuwe vormen
De leerlingen worden gestimuleerd om
wijsmodel voor een montessorilyceum beschreven staat.
van digitaal onderwijs. Het MSA zoekt
het maximale uit zichzelf te halen: the
Herman Jordan schreef in 1953 Wat is een Montessori
samenwerking met bedrijven en met de
sky is the limit. Het verklaart de naam
Lyceum, in 1968 gevolgd door Een Montessori-Lyceum van
gemeente Amsterdam en samen werken
van het project. En bij ICT in de Wolken
de hand van Jan Koning. Daarna is het stil gebleven. Wel
de partners de plannen uit.
zinspeelt het MSA ook op werken in
deelaspecten, verzamelingen van stukjes van verschillende
de cloud.
auteurs, maar geen beschrijvingen meer van een model dat
In januari 2014 verzamelen zich 25
een huidige montessorischolengemeenschap nastreeft. De
leerlingen van het MSA bij het Metis
Het project past uitstekend bij de
leidende filosofie van het voortgezet montessorionderwijs
Montessori Lyceum. Deze bovenbouw-
uitwerkingen die het MSA gemaakt
blijft onduidelijk.
http://www.ictindewolken.nl/wp-content/uploads/2013/01/ICTindeWolkenHAVO-VWO.pdf Deze scholen vallen, net als het Metis Montessori Lyceum, onder het MSA 3 Zie Montessori Magazine 37-2, blz 9: Docenten definiëren de montessorikarakteristieken, door Johanna Beneden 1
2
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
23
Thema
Hildi Glastra van Loon nieuw redactielid Montessori Magazine
Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.
Hildi Glastra van Loon is sinds januari redactielid
Redactie
van Montessori Magazine, voor het basisonderwijs.
Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Hildi Glastra van Loon,
Haar eerste bijdrage zal zij leveren in Montessori
Bob Molier (eindredactie)
Magazine 38-3. Zij stelt zich alvast aan u voor. Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) ‘Met mijn man en onze twee kinderen woon ik
E-mail: mm@montessori.nl
in Amstelveen. Ik ben geboren in Amsterdam en
parel@montessori.nl
zat als klein meisje op de 7e Montessorischool
piazza@montessori.nl
op het Surinameplein. De middelbare schooltijd
Roghorst 184, 6708 KS Wageningen
bracht ik door buiten het montessorionderwijs,
Telefoon: (070) 331 52 82
om er in 2004 als bovenbouwleerkracht op de 2e Amstelveense Montessorischool terug te komen.
Grafische vormgeving en advertentieverkoop E Media Groep B.V.
24
Ik was 22 toen ik mijn diploma Beeldend Therapeut
Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk
behaalde. Een aantal jaren werkte ik met mensen
Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk
met een verstandelijke beperking. Mede dankzij
Telefoon: (0226) 331600
die ervaring werd ik aangenomen als redacteur
Fax: (0226) 331601
en producer bij ‘Knoop in je zakdoek’, een tv-
E-mail: info@elma.nl
programma voor mensen met een verstandelijke
Website: www.elma.nl
beperking. Ik leerde veel in deze prachtige baan. Na acht jaar kwam de sterke wens naar boven dat
Abonnementen
ik op een school wilde werken, met kinderen. In
Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.
2004 startte ik met de verkorte deeltijdopleiding
De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De
aan de montessoripabo en ging ik werken op de 2e
abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is
Amstelveense Montessorischool. Ik heb daar negen
mogelijk voor studenten.
jaar gewerkt. Het mooiste van het onderwijs vind ik
Aanmelding:
de dynamiek. Geen dag is hetzelfde, alle kinderen
Per fax: (070) 381 42 81
zijn anders en hebben allemaal iets anders nodig.
Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl
Tijdens mijn jaren als leraar heb ik mij gespeciali-
Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.
seerd in hoogbegaafdheid. In 2011 heb ik samen
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.
met een compagnon een eigen bedrijf opgericht: deDNKRS. Wij organiseren verrijkingsklassen, coa-
Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen)
chingstrajecten en verschillende soorten trainingen
Bezuidenhoutseweg 251-253
voor hoogbegaafde kinderen en we geven advies
2594 AM ’s Gravenhage
en cursussen aan ouders en leerkrachten. Ook nu
Telefoon: (070) 331 52 82
geniet ik weer van
E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl
alle afwisseling in mijn werk. Als coach,
Websites NMV:
beeldend therapeut,
www.montessori.nl
adviseur en team-
www.montessorinet.nl
trainer komt alles mooi bij elkaar. Er
Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 38-3 (april 2015):
ontbrak voor mij nog
7 maart 2015
één ding: schrijven.
Kopij aanleveren: mm@montessori.nl
Als redacteur van het Montessori Magazine
Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na
kan ik nu mijn passie voor schrijven en het
schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen.
montessorionderwijs
Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen.
combineren.’ ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623 Montessori Magazine
nummer 2 | jaargang 38
Schoolvaardigheidstoetsen:
kies voor het andere leerlingvolgsysteem
3
Op elk moment in het jaar af te nemen
3
Toegelaten door de Onderwijsinspectie
3
In te zetten voor indicatiestelling LWOO en PrO
Bent u ge誰nteresseerd? Bestel een gratis informatiepakket of maak een afspraak met ons bij u in huis!
www.boomonderwijs.nl
Alles uit de kast voor Montessori Onderwijs!
Totaallever ancier Montessor i Onder wijs w w w.heutink.nl
www.nienhuis.nl
Het Cilinderblok
Nienhuis Montessori. The global standard. Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl