Montessori Magazine Nr. 38 - Thema ICT

montessori MAGAZINE

Jaargang 38 nummer 2 Februari 2015

Van leerfabriek naar inspirerende leeromgeving Thema: ICT

Het jonge kind Basisonderwijs Voortgezet onderwijs

Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie Kijkje over de schutting: Onderwijs voor de Nieuwe Tijd Technisch talentvolle leerlingen doen inspiratie op in bedrijfsleven

Logisch, leerzaam en leuk!

Leren met Bokabox Verkeer gaat effectiever! volgens Universiteit van Utrecht

nederlandse Gecertificeerd mon tes montessori door de NMV sori vereniging

www.bokabox.nl

Inhoud

Van de redactie 2

Column: Kennis maken in 2015

Bob Molier

Floor Vermeulen

Hoofdredacteur Montessori Magazine

3

Homo Zappiëns en ‘competente rebellen’

Paula Leideritz

6

Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie

kunnen dragen aan de samenleving? Bijdragen, dat is een

Erica Dirven en Joke Werver

positieve veronderstelling. Niet iedereen draagt bij: som-

Waar leiden wij kinderen toe op? Welke kennis en kunde zijn belangrijk voor ze om verantwoordelijk en volwaardig bij te

migen graaien, anderen plegen aanslagen. Gelukkig is er een 9

Piazza Montessori: ‘Kinderen goed toerusten op toekomst

overgrote meerderheid van mensen die in onze ingewikkelde

met machines’

en snel veranderende samenleving sociaal functioneert, met

Bertiene Janssen-van der Zande

in het hart ruimte voor anderen.

10

‘Onderwijs voor de nieuwe tijd hedendaagse vorm van

Montessori wilde kinderen opvoeden tot vredelievend we-

montessorionderwijs’

reldburger. En zij wilde ze goed toerusten ‘om deel te nemen aan een beschaving die geheel op machines is gebaseerd’.

11

Vijf vragen aan Hans Theeboom over O4NT

De revolutionaire machinerie van toen werd eind negentiger

O4NT Beloften aan het kind

jaren informatie- en communicatietechnologie: ICT. Inmid-

12

‘Eerst de apps, dan de materialen’

dels is ons hele leven daarmee doordrenkt. Wat betekent

dat voor het onderwijs? De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid wil af van de ‘leerfabriek’, en toe naar

13

Column: Mijn digiknappe digimaatjes

een inspirerende leeromgeving. Digitale technologie moet

Femke Cools

ruimte maken voor maatwerk en gepersonaliseerd onderwijs.

14

‘Kinderen die schrijven, leren beter’

15

Apps kunnen intensieve ervaring met materialen niet vervangen

van leerlingen vol kennis proppen die we fijn kunnen toetsen,

Fred Kelpin

dat is onderwijs van vroeger. De nieuwe generatie haalt infor-

Rekenspecialisten helpen medeleerlingen

gesproken: het Montessori Lyceum Amsterdam ontwikkelde

Maarten Stuifbergen

het project ICT in de Wolken, waarbij leerlingen informatica-

16

De Kwestie: ICT, zorg of zegen?

kinderen die meer willen dan de doorsnee leerling.

18

Werkopdrachten NMV-bestuur aan Montessori Kenniscentrum

Ook in het basisonderwijs vraagt ICT om keuzes. Maurice

Martine Lammerts

de Hond gaf de aanzet tot Onderwijs voor een Nieuwe Tijd

19

Werkgroep Taal presenteert lesideeën beginnende en

hen vooral begeleiden. Hé, dat lijkt herkenbaar, kijkt u even

gevorderde geletterdheid

mee over de schutting? Omdat steeds meer scholen werken

Debbie van der Burgh

met tablets, dringt zich ook een andere vraag op: leren kinde-

‘Kinderen van nu worden geboren met de muis in de hand en met het beeldscherm als venster op de wereld’, betoogt Wim Veen. Hij noemt deze generatie de homo zappiëns. Hoofden

matie bij anderen, netwerkt en deelt kennis. Over netwerken

opdrachten uitvoeren bij bedrijven, maar dat is nog wel voor

(O4NT), waarbij kinderen veel zelfstandig werken en leraren

ren beter met schrijven of met typen? Henk Schweitzer pleit 20 Werken met het mkvs en de zorgmodule van EDUscope

– onder voorwaarden - voor schrijflessen.

Monika Niehot

21

Parel: Doe maar

inhoudelijk en technisch ook inrichten, het valt wat mij betreft

Mike Louwman

niet los te zien van een vraag die socioloog Sietske Waslander

22

ICT in de Wolken broedplaats voor Amsterdams ICT-talent

Hakan Akkas en Bob Molier

23

Piazza: Erdkinderheim

Fred Kelpin

Maar hoe we ook met ICT omgaan, hoe we ons onderwijs

zich stelt: ‘Wat staat ons te doen opdat leraren meer echte en persoonlijke aandacht aan kinderen kunnen geven?’1

Professor Sietske Waslander, rede ‘Zwijgen kan niet meer’ ter gelegenheid van de opening van de Onderwijsweek in Groningen, 29 september 2014: http://www.jespecialecollega.nl/file/52503/waslander_lezing_onderwijsweek.pdf 1

24

Hildi Glastra van Loon nieuw redactielid Montessori Magazine

Voorblad: Leerling Montessori College Twente - Foto Rolf van Koppen

nummer 2 | jaargang 38

1

Column

ICT

k

Kennis maken in 2015

h

Homo Zappiens en ‘competente rebellen’ Paula Leideritz

Politici, beroepsvertegenwoordigers,

Floor Vermeulen

belangenorganisaties en andere institutioneel erkende raden die zich bezig houden met onderwijs hebben weer eieren gelegd: nieuw curriculum (roept

Een prachtig nieuw jaar ligt voor ons open. Thuis en op school is de rust na een drukke en feestelijke december-

u maar), samen leren en verbetercul-

maand weergekeerd. Voor u ligt een nieuwe editie van Montessori Magazine, de eerste van 2015. De eerste editie met

tuur, ICT-revolutie, digitale geletterd-

een voorwoord van mij als nieuwe voorzitter van de vereniging.

heid en 21e-eeuwse vaardigheden, gepersonaliseerd onderwijs, nieuwe

De afgelopen twee maanden heb ik al kennis kunnen maken binnen de NMV. Ik hoop ook u het komende jaar tegen

onderwijsstructuren, nieuwe didactiek,

te mogen komen. Bij voorkeur op een van de vele scholen, of bij een van onze activiteiten. Want kennis maken doen

nieuwe pedagogiek.

we samen. In een volgende editie van Montessori Magazine leest u meer over mij en mijn kennismaking met de

Competente rebel

NMV en ‘onze’ scholen.

Het rapport van de Wetenschappelijke

2

Graag maak ik van de gelegenheid gebruik om mijn voorganger Cor Hoffmans te danken voor zijn zes jaar onafge-

Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)

broken inzet als voorzitter van de vereniging. Onder zijn leiding is een aantal structurele veranderingen in gang gezet

Naar een lerende economie omschrijft

waar ik samen met het bestuur graag op voortbouw.

de hedendaagse werkelijkheid van ons onderwijs zo1:

Onlangs deed staatssecretaris Sander Dekker een prikkelende oproep om mee te denken over de toekomst van het

‘Ons onderwijs vertoont nog veel

onderwijs in Nederland. Een mooi initiatief, dat meteen de eerste uren al tot veel verschillende reacties leidde. Dat

trekken van een industriële aanpak.

toont ook meteen de verscheidenheid van het onderwijs in Nederland aan.

3

Het lijkt nog sterk op een leerfabriek in plaats van een inspirerende leerom-

Wat mij betreft mogen we best wat trotser zijn op ons Nederlandse onder-

geving, is sterk locatiegebonden, met

wijs, en dan juist op al die verscheidenheid. Het antwoord op de vraag hoe

vaste tijden en met vaste jaarschema’s.

ons onderwijs in de toekomst eruit zal zien, kan wat mij betreft dan ook

Het lesrooster is nog steeds een

nooit eenduidig zijn.

afgeleide van het feit dat huismoeders tussen de middag thuis op hun kroost

Ruimte laten aan nieuwe ontwikkelingen vanuit het onderwijs zelf zal gedre-

wachten en dat kinderen in de zomer-

ven door de professionaliteit van leerkrachten en docenten en de nieuwsgie-

maanden thuis gehouden worden om

kennis- en netwerksamenleving. Lag de

staatssecretaris Sander Dekker vraagt

righeid van leerlingen leiden tot de beste vooruitgang. Want kennis maken

de oogst binnen te halen. Onderwijzers

nadruk in het onderwijs in de industrië-

zich analoog af welke rol augmented

we samen. Montessorischolen zijn daar klaar voor!

staan nog steeds voor een klas en

le samenleving op de ontwikkeling van

reality, serious gaming en de maker

besteden veel van hun energie aan het

feitelijke kennis en procedurele kennis,

movement over een paar jaar zullen

overdragen van de lesstof.’

de kennis- en netwerksamenleving

spelen in het onderwijs. Hij gaat er

vraagt om andere kennis, vaardigheden

Binnen de NMV hebben we ons eigen Montessori Kenniscentrum. Binnen en het formuleren van antwoorden en organiseren van cursussen. Via onze

Dat moet dus anders, schrijft ook de

en focus van het onderwijs: andere

in ieder geval mee aan de slag via het Doorbraakproject Onderwijs en ICT4.

site www.montessori.nl leest u meer over het MKC.

VO-raad in haar sectorakkoord Klaar voor de Toekomst!2: ‘Het onderwijs

inhouden, andere didactische principes

De boodschap is unisono dat digitale

en andere – meer actieve - betrokken-

technologie ruimte maakt voor maatwerk

Bent u overigens al in Noordwijk bij de bijzondere tentoonstelling ‘Door het

moet jongeren beter toerusten voor

heid van de leerlingen.’

en gepersonaliseerd onderwijs, dat er

kind naar een nieuwe wereld’ geweest, in het kader van het Maria Montes-

de samenleving van straks. Dat kan al-

sori Memoriejaar in Museum Noordwijk? Dat kan nog tot 22 februari a.s. Ik

leen als scholen ook de blik meer naar

En voor je het weet bazuint minister

maximaal kan ontwikkelen. Bovendien

raad u een bezoek van harte aan.

buiten richten. Technologische ontwik-

Bussemaker overal een van de conclu-

‘oefenen zij hiermee ook de vaardighe-

kelingen hebben onze samenleving

sies van de WRR rond: onderwijs moet ‘competente rebellen’ afleveren.3 En

den conceptueel denken, brede patroon-

het MKC wordt hard gewerkt aan het inventariseren van vragen van scholen

veranderd van een industriële in een

Ik wens u veel leesplezier toe.

voor zorgt dat iedereen zijn of haar talent

herkenning en complexe communicatie.

Naar een lerende economie, Investeren in het verdienvermogen van Nederland, WRR Den Haag 2013 Klaar voor de toekomst! Samen werken aan onderwijskwaliteit, Sectorakkoord VO 2014-2017, pagina 3 3 Pagina 266 rapport WWR, Den Haag 2013 4 Beleidsbrief Sander Dekker aan Tweede Kamer, 28 mei 2014: Onderwijs persoonlijker maken met moderne leermiddelen.

1

2

voorzitter@montessori.nl

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

ICT

ICT

We moeten niet trainen op routine, maar

ook allemaal wel zijn, maar het grap-

Kinderen komen in aanraking met

op het onverwachte; creatief analyse-

pige is ze werken er al mee en het lukt.

digitale spellen en werken dan in mo-

ren en niet de feiten’, aldus minister

Dat stelt de vraag of we op school nog

dellen, want al die spellen zijn eigenlijk

Lodewijk Asscher in zijn robotlezing die

diezelfde didactiek voor rekenen moe-

systemen, modellen.

met deze omschrijving eveneens verwijst

ten handhaven als kinderen buiten die

naar de ‘competente rebel’.

school in aanraking komen met andere

Ze kennen die modellen nog niet, ze

leermogelijkheden.

kennen alleen de buitenkant, maar

Homo Zappiens

4

werken er wel mee en raken gewend

In een interview dat ik had met Wim

Door de nieuwe technologieën

aan modellen met een heleboel

Veen, emeritus hoogleraar Educatie

verwerkt men veel meer informatie

variabelen en factoren. En meer nog.

en Technologie aan de TU Delft, wordt

en op een andere wijze, omdat die

Kinderen kunnen nu zelf een model

mij duidelijk wat het verschil is tussen

kennis voor een groot deel gevangen

ontwerpen en manipuleren bijvoor-

het leren van vroeger en van nu (zie

zit in beeldmateriaal dat ook nog eens

beeld het zonnestelsel. Vroeger keek je

kaders/dia’s).

beweegt. Zij kunnen wel uit bewegende

naar een tellurium om het zonnestel-

beelden informatie leren opnemen en

sel te begrijpen. Nu kan het kind door

‘Op basis van de boekdrukkunst van

daar zijn ze zeer bedreven in geraakt.

het simpel schuiven van icoontjes de

vroeger werd je gedwongen alle leerstof

En daar houdt het analoge onderwijs

baan van de maan bepalen, de maan

praktisch altijd lineair door te werken,

geen rekening mee. Dat is geen ver-

ten opzichte van de zon en hij kan dat

want de boeken waren lineair geschre-

wijt, maar het onderwijs is niet zover

model manipuleren. Dat is een hogere

ven. Dat heeft er toe geleid dat de

gekomen omdat het deze nieuwe tech-

cognitieve vaardigheid dan alleen het

generatie in de klas die op een andere

maar is wel cruciaal. Hij moet hoog

eindelijk ook eens aansluiten bij de

didactiek ook lineair is geworden. Wij

nologieën en de wijze waarop het leren

zonnestelsel uit je hoofd leren.

manier met informatie omgaat. Een

opgeleid zijn om in eerste instantie een

vaardigheden die de leerlingen al heb-

wagen het niet om een kind van zes te

verandert, niet heeft kunnen integre-

generatie die met de muis in de hand

verwijzer te kunnen zijn; hij moet inte-

ben. Als je kinderen op een andere ma-

vermoeien met getallen van boven de

ren, omdat het onderwijs voornamelijk

Je kunt een kind laten simuleren wat er

en het beeldscherm als venster op de

ressante bronnen kunnen klaarzetten

nier zou laten leren, heb je bovendien

honderd, maar een kind van drie speelt

nog steeds op boeken gebaseerd is.

gebeurt als de wereldbevolking binnen

voor opdrachten die de leerling interes-

meer tijd om andere onderwijstaken te

al spelletjes waar ze moeten tellen

Ik zeg tegen het onderwijs: let wel er

twintig jaar verdriedubbelt. Zo’n kind

wereld geboren is: de homo zappiens.5 In het onderwijs van vroeger is het

seert. De docent stelt de kerndoelen

realiseren. Neem Rekentuin.

boven de honderd. En dat gaat goed.

zit inmiddels een generatie op school

van tien jaar gaat bedenken welke vari-

denkbeeld dat kennis in individuele

samen en de leerling bekijkt zelf hoe

Je kunt wel zeggen dat kinderen geen

die op een andere manier is groot

abelen in het geding zijn zoals voedsel-

hoofden zit en dat zij daarop afgere-

deze te bereiken en als hij dat niet weet

Dat is een ouderwetse rekentuin om

getalsbegrip hebben voor hun

geworden nog voordat ze naar school

productie. Congestie en luchtvervuiling

kend moeten worden met individuele

is de docent er om hem te helpen. Als

ouderwetse sommetjes te leren, maar

zesde, en dat kan

gaan en terwijl zij op school zitten op

rond de steden? Dan kunnen ze zelf

toetsen en examens. Maar de realiteit

hij of zij iets wil weten over het Midden

ze doen dat in de schil van een game.

een heel andere manier met infor-

berekenen en een logische verklaring

is dat jongeren net als bedrijven net-

Oostengebied dan kiest de leerling een

Dat vinden leerlingen leuk en het werkt

geven voor het feit waarom er nu tien-

werken via Instagram of WhatsApp en

baanswegen rond Amsterdam liggen.

hun vragen voorleggen aan internet-

Dat is leren anno 21e-eeuw. Dit gaat

fora. (NB e-mailen is voor opa’s en

verder dan leren zoals de dingen zijn.

oma’s.) Ze zoeken kennis bij anderen

matiegaring, informatieselectie en reflectie op die informatie omgaan.

Er zit nu gewoon een andere

motiverend. Gebleken is dat je met

achter hun computer te gaan zitten.

‘Gamen blijkt veel positieve effecten te hebben op creativiteit, doorzettingsvermogen, geduld, patroonher­ kenning, het doorzien van problemen en het vinden van oplossingen.

Dat zijn management­ kwaliteiten voor later.’

We halen uit onderzoek hoe volwasse-

land, zijn eigen search tools, perfor-

nen leren in bedrijven. Niet individueel

mance, design- en assessment tools.

dus, maar in netwerken. Die kennis zit

Dat houdt in dat de docent de leerling

dus in dat netwerk. Je moet dus leren

meeneemt in een virtuele wereld die

in netwerken en dat is wat kinderen

gepersonaliseerd is.

en delen hun kennis.

Stel je komt te werken bij Achmea, IBM, Shell of waar dan ook. Het leren gaat daar ook in netwerken. Als ik iets niet weet gebruik ik mijn sociale netwerk om erachter te komen. En dat doen de digital natives ook en wel instant (=smart phone) en niet door

zo’n spel 30 tot 40% tijdwinst haalt om de leerlingen dezelfde rekenvaardigheden te leren.6 Dan kan de docent de tijdwinst gebruiken voor onderwijstaken zoals het bespreken van de morele afwegingen bij het besluit om een tienbaansweg aan te leggen. Door de nieuwe manier van kinderen te laten leren, komt er juist meer ruimte voor de docent om intensieve gesprekken te voeren met de leerling, meer tijd dus voor Bildung.’

Waar wachten we eigenlijk nog op?

ook levenslang gaan doen.’

Aansluiten bij de belangstelling van

Meer tijd om te onderwijzen

de leerling is een oud en nog steeds

‘De rol van de docent wordt anders,

geldend verhaal, maar onderwijs moet

5 5

Wim Veen, Homo Zappiens, opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk, Pearson Education NL,1e druk 2009

Montessori Magazine

6

nummer 2 | jaargang 38

Wim Veen, Homo Zappiens, opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk, Pearson Education NL,1e druk 2009 Zie ook Vier in balans monitor 2013, De laatste stand van zaken van ICT en onderwijs, Kennisnet

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

5

ICT

ICT

Moderne media en het jonge kind: een gevalletje adaptatie

Met het woord adaptatie bedoelt Montessori niet het aanpassingvermogen van een volwassene die in een ander land moet wennen aan een nieuwe omgeving en aan een andere cultuur.

De adaptatie van het kind verschilt wezenlijk van die van een volwassene.

Het kind wordt gevormd door de wereld die het om zich heen aantreft bij de geboorte. Het kind incarneert die wereld als het ware en wordt lid van

Erica Dirven en Joke Werver

zijn gemeenschap en cultuur.

Wij leven tegenwoordig volgens de Canadese mediavisionair Marshall

6

We zijn tegenwoordig verrukt als we

McLuhan op ‘electric speed’. Het is

een dreumes vaardig met mama’s iP-

een spannende tijd om in te leven

hone in de weer zien. Mama zelf is su-

voor ons, volwassenen. Wij zijn vol-

pertrots en denkt dat haar kind hoog-

groeid en hebben ervaring op tal van

begaafd is. Maar als we er Montessori

gebieden. Het kind is nog bezig zich te

op nalezen is hier eigenlijk gewoon

ontwikkelen en ervaringen op te doen.

niet, zelfs niet als de programmeur

aan de hand van de programmeur

sprake van een gevalletje adaptatie. De

Ondanks de elektronische snelheid

gebruik maakt van de fascinatie voor

meegenomen naar een steeds hoger

tablets en smartphones die het kind

waarin het leven om ons heen zich

details en dit in een game inbrengt. Er

niveau. Eigenlijk is alleen het brein

om zich heen in gebruik ziet zijn de

afspeelt, groeit het lichaam nog steeds

is dan nog steeds geen diepte-ervaring

van de programmeur echt creatief

hulpmiddelen van de volwassenen. Zij

op biologische snelheid. De ontwikke-

en je kunt niets vastpakken.

geweest. Er zit veel verborgen sturing

horen bij het dagelijks leven dat het

lingsprocessen die een jong kind moet

kind om zich heen waarneemt. Kinde-

doormaken gaan niet sneller. Een jong

Parallel aan de ontwikkeling van het

leerdoelen te bereiken. In die zin lijken

ren van nu weten niet beter. Wij weten

kind moet zijn bewegingsapparaat nog

oog loopt de ontwikkeling van de

ze op het gebruik van methodes. Zelfs

dat het nieuwe communicatiemid-

steeds met vallen en opstaan opbou-

hand. In de bovenstaande gevoelige

als die geïndividualiseerd zijn liggen

delen zijn en hebben de ontwikkeling

wen en zijn zintuigen leren gebruiken

periode voor details maakt de hand

de paden voor het ontdekken vast.

ervan meegemaakt. Maar het kind is

en scherpen.

een ontwikkeling door om kleine

Montessorimaterialen daarentegen,

voorwerpen te kunnen grijpen. De

mits juist gebruikt, reiken kinderen het

in deze nieuwe wereld geboren en er-

in een educatieve app om vastgelegde

vaart en accepteert deze zoals hij hem

Het oog moet bijvoorbeeld leren

pincetgreep ontwikkelt zich. Deze ver-

gereedschap aan om de paden zelf te

bij zijn geboorte heeft aangetroffen.

gericht te kijken. Beeldschermen

fijnde greep stimuleert op zijn beurt

kiezen. Ze geven begrippen en maken

zijn daar niet geschikt voor. Op een

weer de ontwikkeling van de tastzin.

processen inzichtelijk, maar laten het

Hoe spreekt Montessori eigenlijk over

scherm ervaar je geen diepte en op

De samenhang tussen de ervaringen

verkennen, combineren en toepassen

de aanpassing van het kind aan alles

het scherm leert het oog niet te ac-

van het oog, de hand en de tastzin

over aan het kind. Een mooi voorbeeld:

wat hij in zijn omgeving tegenkomt? In

commoderen. Accommoderen leer

leggen op verschillende plekken en op

we bieden de letters van het alfabet

‘Aan de basis van het leven’ (hoofd-

je door te bewegen in de ruimte en

verschillende wijzen eenzelfde concept

aan, maar bij het woordjes leggen

stuk 7, blz. 76) schrijft zij: ‘Er is in

te schakelen tussen veraf en dichtbij.

vast. Een beeldscherm kan dat nooit

bepaalt het kind zelf welke woorden en

het kind een absorberende gevoelig-

Binnen de ontwikkeling komt er een

bieden. Het gehele lichaam is niet

zinnen hij op het kleedje legt.

heid voor al wat zich voordoet in zijn

gevoelige periode waarin het oog in

meer bij het exploreren betrokken.

omgeving. En door te aanschouwen

de grote ruimte ineens aangetrokken

Alleen de hand en het brein zijn bij

Wat moeten we nu met bijvoorbeeld

en te absorberen wat hem omringt,

wordt door details. Vanaf de leeftijd

nieuwe media actief, op een totaal

de iPad op school? Met de ontwikke-

past hij zich aan. Deze functie wijst op

van negen maanden intrigeren kleine

eenzijdige manier.

ling van het gehele kind in gedachten,

een onbewuste kracht die alleen in het

voorwerpen het jonge kind. Steentjes

kind optreedt. De eerste levensperiode

in het grind zijn interessant. Luizen

Nog een punt om over na te denken

conclusie komen. Natuurlijk moeten

is juist de periode van de adaptatie.’

op een plant zijn een ontdekking en

bij het inzetten van deze nieuwe

deze nieuwe media als hulpmiddelen

worden ademloos bestudeerd. Zo

hulpmiddelen is de creativiteit. Het

op scholen aan het kind aangeboden

Erica Dirven: ‘Dit werk is van een jongen van bijna vier. Hij kwam ‘vers’ uit Rio waar hij een montessorischool had bezocht. Na aankomst

leert het oog spelenderwijs schakelen

kind volgt op bijvoorbeeld een iPad

worden. Maar hoe? Met een lesje en

in Nederland heeft hij de eerste weken hele ochtenden gewerkt met alleen de roze toren en bruine trap. Bekend terrein. Veilig. Deze zelf

en scherp te stellen. Beeldschermen

niet zijn eigen ideeën als hij met een

in beperkte mate, zonder het hele cur-

gekozen beperking gaf hem een duwtje richting steeds verdergaande verkenning van zwaartekracht en evenwicht. De rest van de klas was

helpen deze ontwikkeling van het oog

educatief spel bezig is, maar wordt

riculum op zijn kop te zetten.

kunnen we eigenlijk maar tot één

compleet in de ban van zijn creaties en regelmatig zaten kinderen om zijn kleedje heen stil te kijken.’

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

7

Piazza

Bertiene Janssen is

Piazza

gecertificeerd montessori­ leerkracht (afstudeeropdracht: digitale voorbereide omgeving). Zij studeert onderwijswetenschappen

Montessori: ‘Kinderen goed toerusten op beschaving met machines’

aan de Open Universiteit en geeft advies aan leraren en teams over de inzet van multimedia in

Waar mogelijk wordt mechanische apparatuur geïntroduceerd voor ieder onderdeel

het onderwijs.

van het praktische leven, zodat onze kinderen goed toegerust zijn om deel te nemen aan een beschaving die geheel op machines is gebaseerd.’ Dat schreef Maria Montessori 1 en ik herken het: ICT is een verrijking voor het montessorionderwijs in de 21ste eeuw. Ik pleit voor inrichting van de ‘digitale voorbereide omgeving’ (dvo).

U kent het wel: kinderen zoeken informatie op via Google, surfen het internet af voor filmpjes en nemen deel aan social media. Er zijn vele voorbeelden te bedenken die kinderen - en leerkrachten - helpen om het eindeloze aanbod aan informatie te ordenen, zoals: - Pinterest voor het ordenen en delen van lesideeën - Symbaloo als startpagina voor websites - Kennisclips voor online lesinstructie - Digitale portfolio’s - Prezi voor dynamische presentaties De kinderen zoeken actief naar antwoorden op het internet, zijn nieuwsgierig naar wat er allemaal gebeurt in hun directe en wijde omgeving en vragen online hulp aan vriendjes. Deze onderzoekende houding van het kind en het proces van zelfontwikkeling herken ik duidelijk in het montessorionderwijs. En thuis: ik zie dat mijn drie kinderen veel tijd doorbrengen met hun tablet en smartphone. Als gezin gaan we volop mee in de digitalisering: digitale agenda, digitale leeromgeving, leerresultaten in Magister2, schoolnieuwtjes via de app van Klasbord3, en zelf ben ik distance learner aan de Open Universiteit.

Wat betekenen deze technologische ontwikkelingen voor het onderwijs? Volgens Kennisnet 4 raken leerlingen meer gemotiveerd, verbeteren zij hun leerresultaten, en kunnen zij efficiënter werken. Een welkome verbetering van het onderwijs dus. Het is alleen de vraag: hoe ordenen we het aanbod van digitale middelen in het onderwijs?

Net zoals een goede inrichting van de taal- en de rekenkast, is het belangrijk om het digitale aanbod op orde te hebben. Ik noem dat de ‘digitale voorbereide omgeving’ (dvo). Maar de dvo is geen fysieke kast in de klas. Het is een omgeving die kinderen en leerkrachten inspireert kennis te vergaren die verder reikt dan het klaslokaal. Leren is niet plaats- en tijdgebonden. De dvo is oneindig. Dit houdt in dat er nagedacht moet worden over aanschaf van digitale middelen, cloud-toepassingen, apps, beveiliging en lessen in mediawijsheid. Een goed ingerichte dvo stimuleert de onderzoekende houding van kinderen in het montessorionderwijs. Elk kind gaat zélf aan de slag op het eigen niveau en naar eigen interesse. En de leerkrachten bereiden de kinderen voor op een toekomst waarin technologie een belangrijk onderdeel is van hun dagelijks leven.

Ik word blij van leraren en kinderen die zelfstandig aan de slag gaan en met trots laten horen en zien wat ze

Vereniging Openbaar Onderwijs Vereniging Openbaar Onderwijs

geleerd hebben. Maar de werkelijkheid is dat kinderen hun tijd verspillen met wachten op instructie van de leerkracht. En dat leraren hun tijd verdoen met nakijken van stapels schriften. Dit kan echt effectiever! Ik geloof dat leren in het digitale tijdperk effectief en leuk is!

Bertiene Janssen-van der Zande bertiene.janssen@artistsoflearning.com

Montessori, M. (1998). Onderwijs en het menselijk potentieel. Vierhouten, Nederland. Rovandek.

App: Communicatieplatform voor het onderwijs 3 Leerplatform voor het Voortgezet Onderwijs en Beroeps-en volwasseneducatie 4 Kennisnet (2014). Trendrapport 2014-2015. Technologiekompas voor het onderwijs, zie http://innovatie.kennisnet.nl/wp-content/uploads/trendrapport/Trendrapport.pdf 1

2

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

9

o ICT

10

ICT

‘Onderwijs voor de nieuwe tijd hedendaagse vorm van montessorionderwijs’ Bob Molier

5

Vijf vragen aan Hans Theeboom over O4NT

Waar praten we over: iPadschool, Steve

gaans hooguit 2 tot 2,5 uur aan hun

met de vaardigheden voor de 21e eeuw.

Jobsschool of O4NT?

iPad, en dat is minder dan zij in het

Daarbij maakt O4NT veel gebruik van

‘De onderwijsconcepten van O4NT en

regulier onderwijs achter boeken en

adaptieve software, zoals de Rekentuin,

de Steve JobsSchool zijn gelijk, maar

schriften zitten. Zij werken veel samen,

Taalzee (zie oefenweb.nl) en Muiswerk

O4NT kent gewone schooltijden en is

overleggen, zijn creatief bezig.’

(zie muiswerk.nl).’

School is 47 weken per jaar open van

Wat vinden leraren die ermee werken

Informatie en contact: www.o4nt.nl,

7.30 tot 18.30 uur. In deze scholen is

van O4NT?

www. o4ntsources.nl of mail direct

de iPad een middel, geen doel.’

‘99 procent van de leraren die met de

naar h.theeboom@o4nt.nl.

in vakanties gesloten. De Steve Jobs-

Maurice de Hond vindt Onderwijs

de leerkracht, gebruik van boeken en

regelt ondersteuning bij het implemen-

voor de nieuwe tijd (O4NT) een

papier. Samen met enkele mensen uit

teren van het concept en bemiddelt

Wat is O4NT?

de oude manier van werken. Leraren

‘hedendaagse vorm van montessori-

het onderwijs stelde hij het manifest

bij O4NT-scholing. In augustus 2013

‘O4NT is een stichting. Doel van de

verzuchten dat zij eindelijk hun vak

onderwijs’. ‘Mijn oudste vier kinderen

Onderwijs voor een Nieuwe Tijd

startten zeven basisscholen met O4NT

stichting: zoveel mogelijk scholen

terug hebben en dat zij nu weten wat

hebben op een montessorischool ge-

(O4NT) op. Bij deze initiatiefnemers

of als Steve JobsSchool, verspreid over

laten werken volgens O4NT of Steve

kinderen wel kunnen, in plaats van wat

zeten. Maria Montessori was geniaal,

sloot ook Hans Theeboom (clusterdi-

het hele land. In augustus 2014 kwa-

Jobsmodel. Het credo: O4NT bereidt

zij niet kunnen.’

ik sta volledig achter haar basisfiloso-

recteur Openbaar onderwijs Almere

men daar zestien scholen bij en met

kinderen voor op de toekomst, met de

fie. Zij keek naar wat kinderen nodig

Stad-Oost) zich aan. Inmiddels is

negen scholen zijn gesprekken gaande.

middelen van vandaag, gericht op hun

Kan O4NT een bijdrage leveren aan

hebben voor hun ontwikkeling en

Theeboom directeur O4NT-sources,

individuele talenten en mogelijkheden.

goed montessorionderwijs?

ontwikkelde leermiddelen die bij haar

dat het gedachtegoed van O4NT ver-

Blog Maurice de Hond

Wij hebben dat uitgewerkt in beloften

‘Ja. Vernieuwingsscholen hebben een

tijd pasten. Maar dat was wel 100 jaar

spreid over scholen in Nederland. Hij

http://bit.ly/o4nt-impact

aan de kinderen.’ (Zie kader)

voorsprong bij de invoering van O4NT,

iPad werken, wil niet meer terug naar

geleden, binnen de mogelijkheden van

11

omdat leraren in deze scholen al de

toen. Veel leermiddelen vragen veel

Wat is het grootste misverstand over

rol van begeleider hebben. De O4NT-

instructie van leraren en kosten veel

O4NT?

beloften aan het kind passen volgens

nakijkwerk.

‘Dat kinderen de hele dag achter hun

mij goed bij de uitgangspunten van

iPad zitten. Kinderen werken door-

het montessorionderwijs, aangevuld

Voor een belangrijk deel overbodig.

We zijn nu honderd jaar verder. Programma’s als Rekentuin en Taalzee helpen de kinderen op stimulerende

O4NT Beloften aan het kind

wijze en op hun eigen niveau door de leerstof heen. Dat kost de leraar vrijwel geen tijd. Als een deel van de kinderen

Wij beloven je:

buiten de klas met hun iPad op een

1. goed te kijken hoe jij het beste leert; als je zegt wat je wilt leren zullen we goed naar je luisteren

stilteplein werkt, kan de leraar aan de overgebleven kinderen individueel

2. je te helpen goede vragen te stellen, zodat je zelf kunt bepalen wat je wilt leren

meer aandacht besteden of gerichte

3. je te helpen ontdekken wat je talenten zijn en nog beter te worden in datgene waar je al goed in bent

workshops geven. En bij O4NT kennen we reken-, taal- en andere ateliers, die

4. je steeds uit te dagen om ook moeilijkere dingen te proberen en nieuwe dingen te leren

een deel van de dag open zijn. Dan

5. dat jij zoveel mogelijk zelf mag kiezen wat en wanneer je iets gaat doen; als dat nodig is, helpen we je daarbij

blijft een leraar in één atelier, waar-

6. ons uiterste best te doen om te voorkomen dat je gepest wordt; natuurlijk hoort daarbij dat je zelf ook niet pest

schijnlijk dat van de eigen voorkeur.

Dat geeft ruimte voor vakdifferentiatie

7. je te leren hoe je goed kunt omgaan en samenwerken met anderen

en ook dat spaart tijd.’

8. steeds de nieuwste techniek te gebruiken, om je voor te bereiden op de wereld van morgen

Op 26 maart 2012 sprak Maurice de

9. je te leren om je fantasie te gebruiken om betere ideeën te bedenken en mooiere dingen te kunnen maken

Hond bij De Wereld Draait Door over

10. dat we er alles aan zullen doen dat je met plezier zult terugkijken op je tijd bij ons op school.

zijn dochter, die thuis spelenderwijs

Zo ben je goed voorbereid op je volgende school en je verdere leven.

leerde op de iPad terwijl op school alles bij het oude bleef: instructie door

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

ICT

Column

Mijn digiknappe digimaatjes

e

nappe digimaatjes. Ik laat hen uitzoeken hoe een app werkt en er mij verslag van doen. Ik laat ze de klas vertellen hoe ze een website hebben gemaakt, zodat anderen er ook mee aan de slag kunnen. Ik laat een ouder samen met een groepje leerlingen de beginselen

Femke Cools

van programmeren ontdekken, zodat ik daarna Scratch-ambassadeurs in de klas heb die anderen en mij kunnen

‘Juf, kijk eens wat een mooie steen ik in

het zelf te doen in onze snel verande-

de vakantie gevonden heb?’

rende digitale wereld.

‘Ja, Niels, die is bijzonder. Waar heb je

Bob Molier

‘Eerst de apps, dan de materialen’

12

zijn de specialisten. Zij zijn onze digik-

helpen het zelf te doen.

Wat is mijn eigen digitale leer-plicht

hem gevonden?’

Mijn taak is aan te sluiten bij de leef-

als leerkracht dan nog? Ik moet de

‘In de bergen in Oostenrijk. Mag ik hem

wereld van onze kinderen. Mijn taak

basisvaardigheden zelf beheersen. Ik

nu verder onderzoeken?’

is de gevoelige perioden te herkennen

moet weten hoe de meest gangbare

plenaire instructies met verwerking. Die

‘Natuurlijk mag dat, goed idee. Laat me

en daarop in te spelen. We moeten de

programma’s werken, hoe ik mijn

worden niet op leeftijd, maar op niveau

straks zien wat je geleerd hebt.’

digitale leermogelijkheden dus omar-

digipen activeer en kabels controleer. Ik

aangeboden. Het ene kind kiest veel voor

‘Juf, kijk eens wat een handige app ik in

men. Niet omdat ze er nu eenmaal zijn,

moet daarnaast vooral heel mediawijs

workshops, het andere werkt liever zelf

de vakantie ontdekt heb?’

‘O, Saar, die ken ik niet. Wat kun je ermee?’

maar omdat veel kinderen aangeven

zijn, zodat ik de kinderen mediawijs

de stof door. Alle lokalen staan open voor

het prettig te vinden digitaal te werken,

kan maken en essentiële gesprekken

alle leeftijden, al is het spelatelier alleen

‘Je kunt de tafels handig oefenen. Mag ik

leren, samen te werken en te commu-

kan voeren over online gedrag, veilig

open voor de kleintjes.

ze nu oefenen met mijn smartphone?’

niceren. Het is hun wereld, dus ook de

surfen, privacy, auteurs- en portretrecht

‘Natuurlijk mag dat, goed idee. Laat

mijne. Ik ben het als hun leerkracht aan

en handig zoeken. Maar bovenal wil ik

Leraren hebben op De Ontplooiing geen

me straks zien welke vorderingen je

ze verplicht om mij te verdiepen in hun

gewoon van de kinderen leren en open

Het lijkt directeur Tijl Rood van Steve

de appstore. Er zijn nog apps in ontwik-

nakijkwerk. Zij analyseren de ontwikkelin-

gemaakt hebt.’

wereld. Om ervoor open te staan. Om

staan voor dat wat hen bezighoudt in

JobsSchool de Ontplooiing in Amster-

keling. Waar kinderen dat nodig hebben

gen van de kinderen en kijken wat ze no-

mee te bewegen. Om zelf te leren.

hun dagelijkse leven. En bij een groot

dam Nieuw-West wel een interessante

kan de leraar montessorimateriaal

dig hebben. De apps tonen de resultaten

Ik stimuleer kinderen om te komen met

combinatie: een Steve Jobsschool

inzetten. In de Ontplooiing hebben wij in

in een dashboard voor leerkrachten. Na

dat wat ze willen leren of onderzoeken.

Moet ik dan zelf alles kunnen op gebied

zich ook digitaal af. Zéker in de boven-

die werkt met montessorimaterialen.

onze taal- en rekenateliers een keur aan

schooltijd bereiden zij ateliers en work-

Dat wat op dat moment hun leerbe-

van ICT? Moet ik dan zelf alles weten

bouw: de digitale gevoelige periode.

Kindgericht werken volgens het O4NT-

materialen. Ook al wat montessorimate-

shops voor. Elke leraar is vakspecialist en

hoefte is. Ik ben een gelukkige leerkracht

over het aanbod van allerlei apps? Moet

concept sluit volgens Rood goed aan

rialen. Kosmische educatie geven wij met

hoeft maar één atelier voor te bereiden.

als die intrinsieke motivatie er is, als het

ik zelf per se gebruikmaken van sociale

bij de uitgangspunten van Montessori.

de methode Da Vinci.’

En eens in de zes weken voeren de leraren

leren als vanzelf gaat, omdat het beteke-

media? Nee, dat hoeft niet. Want juist de kinderen kunnen mij daarbij helpen. Zij

leergesprekken van een half uur of langer

nis heeft en als zinvol wordt ervaren

JobsSchool komt, hangt af van het

Een montessorischool heeft vrije

met kind en ouders over de resultaten en

door het kind. Die leerbehoefte kan

bestuur.

werktijd. Rood: ‘Ook op de Ontplooi-

de plannen voor de komende tijd.

werkelijk van alles inhouden. Naast een

Of er echt een montessoriaanse Steve

De Ontplooiing opende haar deuren

werkkeuze. Zij kiezen dan voor lezen of

Tijl Rood is het eens met Maurice

natuurlijk ook een variatie aan leerstijlen.

begin dit schooljaar, in augustus 2014.

werken met de iPad in de stilteruimte,

de Hond: ‘Als zij nu zou leven, zette

Ik houd rekening met de meervoudige

Toen waren er 45 leerlingen, na de Kerst-

of voor werken in het taal- of reken- of

Maria Montessori de iPad onmiddel-

intelligentie en denk dat het de hoogste

vakantie waren dat er al meer dan 80 en

wereldatelier. Soms zit meer dan de helft

lijk in. De mogelijkheden van de iPad

tijd is om - naast de nieuwste negende

de belangstelling is groot. Niet alleen

van alle leerlingen in de stilteruimte en

passen uitstekend bij het montes-

intelligentie: filosofeerknap – ook oog te

ouders komen kijken, ook leraren uit

zijn er in de ateliers gemiddeld zes kin-

sorionderwijs, waar kinderen in eigen

hebben voor een tiende: digiknap.

scholen door het hele land.

deren. De leraar in elk atelier heeft dan

tempo en zelfstandig leren werken.

echt tijd voor ze.’ De kinderen bepalen

Montessorischolen hadden bij de eerste

Ik werk volgens het principe van bring

Tijl Rood, die als jongetje na een paar

zelf wanneer ze hun fruit eten, maar

digitale leermiddelen vooral last van

your own device en kinderen krijgen de

jaar klassikaal onderwijs opbloeide in de

lunchen gezamenlijk. Er is ook gezamen-

de beperkingen en haperingen van de

vrijheid om op hun device te werken

bovenbouw van de Arnhemse Montes-

lijke leestijd. De kringgesprekken vinden

windowscomputers met hun falende

tijdens werktijd. Tijdens mijn ronde

sorischool, ziet O4NT en montessorion-

plaats in de stamgroep. Dat zijn dagelijks

servers. Om nog maar te zwijgen over

bevraag ik hen op wat ze doen, hoe het

derwijs wel bij elkaar passen. ‘Eerst richt

twee gesprekken van een half uur over

het digitale schoolbord: dat is vooral

werkt, welk doel de app, tool of sociaal

je de digitale omgeving in. Je kunt apps

het leren, voor sociaal-emotionele

geschikt is voor frontaal onderwijs.’

medium heeft, wat ze ervan leren en

kopen die passen bij het montessorion-

vorming en voor vieringen. Verder kun-

derwijs - via de zoekterm ‘montessori’ in

nen zij zich inschrijven voor workshops:

blog http://juffemke.nl

variatie aan leerinhouden betekent het

ing hebben onze leerlingen veel vrije

Montessori Magazine

deel van de kinderen speelt hun leven

hoe. In wezen geven ze mij dan een http://www.deontplooiing.nu/

nummer 2 | jaargang 38

lesje en niet andersom. Zij helpen mij

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

13

k ICT

ICT

‘Kinderen die schrijven, leren beter’ Bob Molier

Fred Kelpin ‘Ik heb niets tegen iPads. Computers in

van de roze toren is niet alleen kleiner

verantwoordelijk kan gedragen. Dat zie ik

de klas heb ik altijd intensief gebruikt.

dan kubus tien, maar ook lichter. Je leert

met de iPad niet zomaar gebeuren.

Maar als apps het materiaal zouden gaan

dus met meerdere zintuigen tegelijk.

vervangen – en dat zie ik wel eens - dan

Intensiever. Een indrukwekkender manier

vind ik dat een verarming.

om te ervaren hoeveel duizend is dan het tellen van de kralen van de duizend-

Waarom zou je leren schrijven als je la-

schrijfexpert hoor ik vaak: je zult wel tegen al

Waarom? Materialen vormen samen een

ketting bestaat er niet. Om maar een

ter woorden veegt en teksten inspreekt

die digitale middelen zijn, maar ik polariseer

structuur. Het ene materiaal versterkt

voorbeeld te noemen. Waarom zou je

op je tablet en telefoon? Vijf vragen aan

niet. Laat kinderen ook kennismaken en

de werking van het andere, vult het aan,

dit allemaal terzijde schuiven voor een

schrijfexpert Henk Schweitzer. Hij ziet:

spelen met een computer, tablet, telefoon.

Terug naar bewegen: bied kinderen op school

bouwt voort op een ander. Materiaal

zak hondenbrokken? Bovendien leidt

zie ik als een organisme, apps als een

werken met het materiaal tot ‘polarisatie

bewegingstussendoortjes. Ik ontwikkelde

zak vol hondenbrokken zonder onder-

van aandacht’, een diepe concentratie

Is leren schrijven belangrijk?

Ja. De Amerikaanse psychologe Vir-

in opdracht van Nienhuis Educational het

ling verband. De beleving van de omgang

op het werk waar je mee bezig bent.

Kwinto Stereobord en Motokistje. Dat wordt

met materiaal spreekt meer zintuigen

En zo wordt de weg vrijgemaakt voor

ginia Berninger heeft aangetoond dat

nog steeds verkocht, ook in het buitenland.

aan dan wanneer je met een vingertje

‘normalisatie’. Het genormaliseerde kind

leerlingen die opdrachten uitschrijven

De moderne term voor deze bewegingstus-

over een schermpje gaat. De kubus één

is een geordend kind dat zich zelfstandig

significant beter scoren dan leerlingen

sendoortjes is energizers. Het zijn sleutelmo-

die taken uittypen1. Wie een letter schrijft

menten voor hersenontwikkeling.

‘Kinderen die schrijven, leren beter.’

maakt een aantal bewegingen en dat acti-

14

Apps kunnen intensieve ervaringen met materialen niet vervangen

veert hersengebieden van denken, taal en

Kan tekenen schrijven vervangen?

Henk Schweitzer (57)

werkgeheugen.

Nee. Juist de koppeling van de geschreven

Directeur bij OPO IJmond

Uit een recente studie bleek dat in grades

letter met de klank, van letters met woor-

Trainer aan Schreibmotorik

two, four and six (bij ons: groep 4, 6

den, is essentieel. Ook al leren kinderen

Institut Heroldsberg, Duitsland

en 8) kinderen die schrijven dat sneller

een potlood vasthouden, ik ken geen on-

Voorheen schrijfdocent en

deden, meer woorden gebruikten en cre-

derzoek dat laat zien dat kinderen evenveel

docent motorische remedial

atiever waren dan kinderen die typen. In

leren door tekenen als door schrijven.

teaching Hogeschool InHolland

Rekenspecialisten helpen medeleerlingen

in opvoedkundige psychologie kinderen

Tazelaar of blokletters?

onderwijs in Beverwijk en

met dyslexie in een MRI-scan met de

Blokletters. De montessorivereniging heeft

Aerdenhout

duim langs de andere vingers gaan en

een foto of een verslag, en neemt dat bewijs op in het eigen portfolio. We plannen, monitoren en evalueren de leerprocessen met het mkvs. We zouden graag werken met een digitaal portfolio en wij hebben het MKC gevraagd om na te gaan of meer scholen hier behoefte aan hebben.

Wij hebben montessorimaterialen aan de leerlijnen gekoppeld omdat veel kinderen baat hebben bij het

‘Welk online rekenprogramma kunnen wij combine-

ervaren van concreet materiaal. Daarna zetten zij de

een tijd geleden gekozen voor de schuine

ren met het montessorikindvolgsysteem?’ Het team

stappen tot symbolisch en abstract werk. Met materiaal

dat veroorzaakte grote activiteit in de

letters van Tazelaar, maar kinderen zien

van de Montessorischool Leidschenveen ging op

doen de kinderen zintuiglijke ervaring op: zij voelen

taalgebieden van de hersenen. Dat komt

overal blokletters in hun omgeving. Die

op zichzelf betrokken en leren vooral

zoek en vond Exova Math 2.0. Leerlingen kunnen in

kleine en grote hoeveelheden, ervaren verschillen in ge-

volgens haar omdat de mensheid in de

hebben betekenis voor ze en daar willen ze

individueel. Kinderen die samen een

het programma aangeven waarin zij zich specialist

wichten en afstanden. Een roze toren-app is onzin, want

prehistorie communiceerde met gebaren.

mee experimenteren. Geef ze de ruimte.

spelletje ganzenborden leren rekening te

voelen. Maarten Stuifbergen geeft nog meer rede-

daarbij voelen de kinderen geen verschil in formaat en

Misschien heeft daarom de schrijfmetho-

Bovendien schrijven losse letters makke-

houden met elkaar, op hun beurt wach-

nen voor de keuze en licht de werkwijze toe.

gewicht en daarmee vervalt de zintuiglijke eigenschap.

de ‘Zo leer je kinderen lezen en spellen’

lijker. Als kinderen sneller gaan schrijven,

ten en ontwikkelen uitgestelde aandacht.

van José Schraven aantoonbaar goede

gaan ze vanzelf de letters verbinden. In

Vaardigheden die onmisbaar zijn voor

Bij Exova Math 2.0, een softwareprogramma voor

doordraven in de zoektocht naar digitale toepassingen,

resultaten2. Hierbij koppelen kinderen de

het meest efficiënte handschrift staan in

hun ontwikkeling. Ook de educatieve

rekenen/wiskunde, zijn de leerlijnen gesplitst. Dat

maar ons steeds afvragen: waartoe dient het?

geleerde blokletters aan een gebaar.

een woord hooguit twee of drie letters aan

uitgeverijen kiezen voor beide: die geven

bood ons de gelegenheid om er lesjes met montes-

Laten we in het montessorionderwijs niet modieus

elkaar geschreven. De lastige verbindingen

mooie houten spelletjes uit en daarnaast

sorimaterialen aan te koppelen. Exova Math heeft

Wij werken nu in de bovenbouw met Exova Math,

Leren bewegende kinderen beter?

bij Tazelaar leveren kinderen veel proble-

een app met het spel.

pop-up filmpjes met instructie en zelf hebben wij

een aantal andere montessorischolen doet een

Ja. Mijn motto is: eerst bewegen en dan

men. Mooi is: er bestaan schuurpapieren

bij de leerlijnen mindmaps gemaakt die de keuze-

pilot. Exova ontwikkelt een taalmodule, T-world,

schrijven. Kinderen die van jongs af aan veel

blokletters, al lang.

mogelijkheden tonen. Kinderen kunnen dus kiezen.

die gekoppeld is aan wereldoriëntatie. Daar willen

http://www.schrijvenleerjezo.nl/depro-

Zij kunnen aangeven wat zij beheersen en of zij

wij meer van weten.

bewegen en gevarieerde motorische uitda-

15

Maarten Suifbergen

Drie kinderen op montessori­

een ander onderzoek liet deze professor

de leerstof beheerst bewijst dat met een werkje,

gingen aangaan, ontwikkelen zich beter dan

Digitale of bordspelletjes?

ducten/overigeproducten.php

zich bij dit onderwerp specialist voelen. Andere

stilzitters. Ik zie mijn eigen kinderen nog

Allebei. Ik ben heel erg voor beteke-

http://www.wsj.com/articles/SB1000142

kinderen kunnen dan voor hulp bij ze terecht. Wie

oefenen met het zintuiglijk montessorima-

nisvol en uitdagend spel. Kinderen

4052748704631504575531932754922518

teriaal. En ik liet ze veel buiten spelen. Als

die spelletjes doen op computers zijn

http://wij-leren.nl/lezen-spellen.php

www.montessorileidschenveen.nl

Maarten Stuifbergen is groepsleraar bovenbouw aan de Montessorischool Leidschenveen, montessori-opleider aan de Handwriting boosts the brain’, artikel in de New York Times in 2012 2 Verwijzing naar onderzoek Anna Bosman, Instituut neurocognitie Radbouduniversiteit Nijmegen 1

Montessori Magazine

Haagse Hogeschool en studiebegeleider aan de Hogeschool Leiden.

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

De Kwestie

De Kwestie

k

ICT, zorg of zegen?

Persoonlijk ben ik dol op technologie. Ik vind het leuk om ontwikkelingen te volgen en om zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden die het me biedt.

Daarin maak ik wel keuzes. Ik heb Twitter geprobeerd maar is niet echt iets voor mi.

Social media trekken steeds minder mijn interesse, maar werken in de cloud en de mogelijkheden om zonder papier te werken vind ik erg interessant. Ik kijk uit naar een nieuw mobieltje en recent zijn alle computers in huis vervangen. Kortom: mijn leven is behoorlijk vol van technologie en eerlijk gezegd, zou ik ook niet graag meer zonder zijn.

ICT: in mijn functie kan ik het niet meer wegdenken. Een euvel is dat ik urenlang mail beantwoord en continu het gevoel hebben dat het nooit afkomt. Het is fijn documenten te delen op Dropbox of Google Drive en te weten dat collega’s die zonder moeite kunnen openen, lezen en aanpassen. En we hebben een prachtig uithangbord: Casa Tweetalige Montessorischool informeert belangstellenden middels een volledige, aantrekkelijke website. We hoeven geen advertenties te plaatsen of brochures af te drukken, iedereen die interesse heeft kan kijken op casaschool.nl.

Ook de nieuwsbrief wordt digitaal gelezen.

Tessa Wessels Medeoprichter Tweetalige Montessorischool Casa in Pijnacker

Els Wasmann-Peters Montessoriopleider aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

16

Maar er is wel een schaduwkant. Want ik werk steeds vaker, ook tussen andere bezigheden door. Het is zo makkelijk op mijn tablet mijn schoolmail te checken, dat ik het automatisch doe. Ook op de dag dat ik met mijn kinderen thuis aan het spelen ben. Mijn dochter klaagt er ook wel eens over. Ik ben altijd overal bereikbaar en dat heeft me in zijn greep. Ik merk dat ook bij mijn teamleden. Werken heeft een vlucht genomen naar huis. Werkdruk verplaatst zich nu ook, van school naar huis. Want dezelfde druk als op school heb je nu ook thuis. Daarom zeg ik ook regelmatig dat na 17.00 uur mijn werk mijn hobby is geworden. Ik mag ook een andere liefhebberij kiezen. Maar ik ben bang dat ik daar niet veel mee opschiet, want een van mijn hobby’s is technologie. Ik dwaal in een vicieuze zorgzegencirkel.

En dat is nog niet alles: een derde systeem verbindt kindinformatie met DUO. ICT is dus een zegen omdat dit het leven makkelijker maakt door processen te automatiseren, centraal toegang te verlenen aan leerkrachten, ouders en kinderen en de mogelijkheid biedt gegevens bij te houden, analyses te draaien en rapporten te maken. Maar ICT is ook een zorg. Op sociale media kunnen mensen ongeremd hun mening uiten zonder daar de verantwoordelijkheid voor te hoeven dragen. Het menselijk contact wordt hierdoor verminderd.

Ruim twintig jaar geleden hoorde ik dat het mogelijk was elektronisch berichten te versturen. Het woord e-mail was nog niet ingeburgerd en ik had geen idee wat voor impact e-mail op mijn dagelijks leven zou krijgen. Ik zat toen in Lublin, Polen. De communicatie met Lublin verliep telefonisch en via brieven met postzegels. Niet altijd kwam de post aan. Nu is contact in enkele seconden mogelijk, dat is een zegen. Terug in Nederland sprak ik in de trein een student van de TU Delft. Ik vroeg hem of hij al ‘elektronische berichten’ verstuurde. Hij vertelde mij dat hij via e-mail de uitslag van zijn tentamen had gekregen, hij was geslaagd. Bij mij ging toen een lampje branden: dit zou een fantastisch middel zijn voor de opleiding! Snel communiceren, geen pakken papier meer in je tas en eindeloos stukken door het kopieerapparaat halen.

Egbert de Jong Algemeen directeur

Nu is ICT niet meer weg te denken uit de opleiding. Ik hoef niet meer te werken met een overheadprojector en een projectiescherm. Mijn studenten en ik versturen van alles via e-mail: roosters, powerpointpresentaties, schriftelijke werkstukken, pdf-bestanden. Op de iPad maken we filmpjes van de lessen. Prachtige websites en documentaires verschijnen op het digibord. Studenten maken opnames uit de onderwijspraktijk en die bespreken we. En natuurlijk Dropbox: ik maak mappen aan voor studenten en werkgroepen. Er is een keur aan mogelijkheden, dat is een zegen.

Montessorivereniging Haarlemmermeer

ICT maakt veel mogelijk, misschien wel téveel. Er zit geen grens meer aan het aantal foto’s, filmpjes, woorden, documenten, dat we produceren en delen met anderen.

Maar wie zit daar eigenlijk op te wachten? Wanneer moeten we dat allemaal lezen en bekijken? Hoe leren we nog om te doseren, om onderscheid te maken tussen zin en onzin? Hoe leren we kinderen (en onszelf) om onze communicatieve behoeften via smartphone of internet even uit te stellen? Om aandacht en concentratie te kunnen hebben voor het hier en nu? Wie helpt de jongeren van nu om al die schermafleiders als games, Facebook, Instagram, WhatsApp en dagelijks vele nieuwe apps even te laten voor wat ze zijn?

Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen

nummer 2 | jaargang 38

ICT heeft de productiviteit en de kwaliteit van de communicatie op veel gebieden enorm verbeterd. Dat geldt ook voor het onderwijs, waar het internet toegang tot eindeloos veel leermiddelen mogelijk heeft gemaakt. Sommige zijn fantastisch, andere van bedenkelijke kwaliteit. Maar hoe en met wie maak je de juiste keuzes?

ICT is een zegen als de leraar beschikt over de bekende ‘4inBalans’: visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ICT-infrastructuur. Wanneer één van deze pijlers ontbreekt, stort het hele bouwwerk in. Daarom zorg ik in mijn lessen altijd voor een plan-B. Ik neem altijd mijn pennen, boeken, whiteboardmarkers, schriftjes of flapovers mee naar de les. Want ook al heb ik digitaal voorwerk gedaan, het kan altijd misgaan. Op mijn school laat vooral de ICT-infrastructuur het afweten. En dan sta ik machteloos toe te kijken. Want computers blijven een vorm van magic: prachtige apparaten, die tot veel extra gewin, gemak, genot kunnen leiden áls alles werkt.

Zijn er ook nadelen of zorgen? Ja, voor dat ik het weet zit ik al weer een uur achter de computer. Ik moet opletten voldoende te bewegen. Ik zag ooit dat het mogelijk is al ‘fietsend’ een computer te bedienen, de pedalen waren aan een stoel en computertafel bevestigd. Misschien voor sommigen een zegen. Maar het gaat maar door, overal vind ik het nodig om mijn e-mails bekijken. Iemand zou eens een afspraak kunnen afzeggen. Het geeft mij regelmatig het gevoel dat ik in een vierentwintiguursbedrijf werk. Daarom ben ik ervoor om af en toe een rustdag in te bouwen. Maak ruimte om te ontspannen, laat de computer uit, relax en doe een stilteles.

Montessori Magazine

Verder hebben we niet minder dan drie computersystemen. Casaschool is geïntegreerd met Casaopvang, dus we koppelen gegevens over personeelsplanning, kindplanning, financiële administratie, incassering, etc. Ook nemen we deel aan een pilot met flexibilisering van onderwijstijden: kinderen kunnen vakanties nemen wanneer ze willen en wij moeten de schooluren trouw bijhouden. Dat doen de kinderen: zij checken elke ochtend in op een iPad en de gegevens worden automatisch verwerkt. Ouders kunnen door een ouderportal aangeven of een kind door oma of opa opgehaald wordt. In het digitaal kindvolgsysteem registreren wij activiteiten van de kinderen en volgen we hun ontwikkeling. Het systeem ondersteunt ons bij analyses en we kunnen automatische rapporten uitdraaien. Ook ouders kunnen gegevens ophalen, in een ouderportal.

Maar zonder inspirerende leraar, zonder gids in de werkelijke en de virtuele digitale wereld, wordt het onderwijs er niet beter op.

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

17

w Vereniging

Vereniging

Werkopdrachten NMVbestuur aan Montessori Kenniscentrum

w

Martine Lammerts

Werkgroep Taal presenteert lesideeën beginnende en gevorderde geletterdheid

Het bestuur van de NMV heeft voor het MKC een aantal werkopdrachten vastgesteld. Deze vallen onder de taakvelden van het MKC (zie kader).

Debbie van der Burgh

Taakvelden MKC Het Montessori Kenniscentrum (MKC) helpt verbinding te leggen tussen scholen onderling, tussen de werkgroepen van de NMV en tussen scholen en werkgroepen. Het MKC richt zich op zes verschillende taakvelden: kwaliteit, professionaliteit, internationalisering, ontwikkeling, onderzoek en helpdesk. Zij bewaakt en actualiseert de montessorivisie en is eerste aanspreekpunt voor ex-

Werkgroep Taal

terne onderzoekers, opleiders en organisaties op het terrein van alle taakvelden.

In 2009 richtte het Montessori Kenniscentrum (MKC) de NMV-

Zij coördineert alle activiteiten op de diverse taakvelden en draagt zorg voor

werkgroep Taal op, voor het basisonderwijs. Deze werkgroep

verantwoording van de activiteiten aan het bestuur van de Nederlandse Mon-

ontwikkelde lesideeën voor beginnende en gevorderde gelet-

tessori Vereniging en aan alle secties.

terdheid, in de vorm van didactische bijsluiters. Die hebben

Zij ontwikkelt beleid op de taakvelden en adviseert het bestuur hierover.

hetzelfde format als de didactische bijsluiters bij het wiskunde montessori basisonderwijs (wmbo).

18

Werkopdracht Professionaliteit

waarbij basisscholen een verant-

voor deelname in de klankbordgroep

Het MKC bedankt de ontwikkelaars voor hun inzet van de afge-

Opdracht: werk de notitie van ‘her-

woordelijkheid krijgen om de stu-

vanuit de sectie Basisonderwijs als

lopen jaren: Jacqueline Bentlage, Heleen van Berkel, Rita Harder,

ontwerp montessori opleiden primair

denten tot competentiebeheersing

directielid, mail dan naar

Bea Koekenbier, Marjan Smid en Mirjam Stefels. De map met

onderwijs’ uit tot een opleidingsplan.

op te leiden.

martine.kenniscentrum@montessori.nl.

dit taalmateriaal is te bestellen bij uitgeverij De Arend (www. dearend.nl) en kost €29,90.

Op basis van de uitwerking kunnen vanaf 1 augustus 2015 opleidingstrajec-

De trajecten moeten opleiden en een

Andere werkopdrachten

ten voor het montessoribasisonderwijs

leven lang leren met elkaar verbinden.

Werkopdracht Schoolkenmerken: deze

worden ingericht.

Zij mogen verschillen in tempo en

opdrachtmoet een overzicht opleveren

Leraren basisonderwijs die lessen

vastgelegd in de vorm van didactische

les. Op de bijsluiter staat onder het

vormgeving. De certificering/diplome-

van gebruikte methodieken, materia-

zoeken voor beginnende en gevorderde

bijsluiters (zie afbeelding).

kopje ‘gebruikte materialen’ bestaand

Om de uitwerking van de notitie te

ring moet zich in de toekomst gaan

len, volgsystemen en ontwikkelingen.

geletterdheid, kunnen bij uitgeverij

Op de didactische bijsluiter staat wat

en aanvullend materiaal voor de taal/

realiseren stelt het MKC het project-

richten op het bereiken van compe-

Dat willen we aan het einde van het

De Arend een katern bestellen met

een kind vooraf moet kunnen, plus de

leesactiviteit. Er staan ook adviezen

plan op. Hierin onderscheidt het de

tenties, los van hoe, waar of in welk

schooljaar opnemen op de montessori-

‘didactische bijsluiters’ voor onder-

gewenste opbrengst van de aanbie-

over de werkvorm met suggesties voor

volgende fases:

tempo deze worden bereikt. Het MKC

site. Momenteel vindt de inventarisatie

en middenbouw, plus enkele voor de

ding. Hij verwijst naar het montessori-

mogelijke aanbiedingen.

- ontwikkeling en vaststelling docu-

coördineert de uitwerking van de noti-

plaats. Het MKC neemt het overzicht

bovenbouw. De NMV-werkgroep Taal

kindvolgsysteem (maar de lessen zijn

Compleet is het nooit. Er blijven kan-

tie herontwerp.

mee naar de regio’s. Daar brengen wij

heeft het katern ontwikkeld. Dit kost

ook zonder het mkvs te gebruiken) en

sen en mogelijkheden om de didacti-

schoolkenmerken in kaart waardoor

dankzij belangeloze inzet van de ont-

naar het lusmodel. Door het lusmo-

sche bijsluiters te verbeteren en aan

wikkelaars nog geen dertig euro.

del te gebruiken kan de leraar goed

te passen aan nieuwe gezichtspunten.

aansluiten bij de onderwijsbehoefte

Om die reden is er ruimte gelaten in

ment ‘montessori-onderwijs 21ste eeuw en skills’ - dit document beschrijft minimaal vijf richtinggevers

Wij willen het veld nauw betrekken

directeuren uiteindelijk makkelijker in

van het montessori-onderwijs

bij de inhoudelijke vormgeving. We

staat zijn te kiezen bij welke collega-

richten twee klankbordgroepen in: een

scholen zij met inhoudelijke vragen

De lesideeën zijn bedoeld om leer-

van het kind (verdiepen, verbreden en

de didactische bijsluiter voor eigen

dingen in de vorm van gewenste

voor de sectie Basisonderwijs en een

terechtkunnen.

krachten te ondersteunen en hun

versnellen, maar ook verkleinen, ver-

aantekeningen. De leden van de werk-

competenties (in fasen)

voor de sectie Ontwikkeling, begelei-

leesonderwijs meer vorm en inhoud

smallen en vertragen) en zorgpunten

groep Taal hebben met veel enthousi-

- formulering eindtermen van oplei-

ding en opleiding (OBO). Het MKC

Een mogelijke nieuwe werkopdracht

te geven. Het katern bevat lessen om

formuleren.

asme geschreven aan de didactische

postinitieel, zij-instromers, opleiden

nodigt de leden van de klankbord-

ligt op het gebied van het Integraal

aan leerlingen individueel of in kleine

In het montessorionderwijs staat lees-

bijsluiters en zij hopen dat er in het

in de school e.d.) waarbij er een

groepen in het voorjaar uit voor een

Kindcentrum (IKC). Deze wordt verder

groepjes aan te bieden. De lessen

onderwijs niet op zichzelf. De lessen

veld met evenveel enthousiasme ge-

aanbod is om montessoribasisbe-

gezamenlijke studiedag op woensdag

uitgewerkt na de volgende bijeenkomst

zijn ontwikkeld op basis van SLO-

worden aangeboden vanuit bijvoor-

werkt zal worden aan het montessori-

kwaam te kunnen worden opgeleid

4 maart. Heeft u belangstelling en tijd

van de sectie Basisonderwijs.

tussendoelen (zie www.slo.nl/tule) en

beeld de context van een algemene

leesonderwijs.

- uitwerking in varianten (initieel,

1

Fred Kelpin ‘Het Montessori Prentenboek’ blz 17

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

19

w

Vereniging

Montessorischool Maassluis werkt al zeven jaar met het digitale mkvs, waarin de

Werken met het montessori­kindvolg­ systeem (mkvs) en de zorgmodule van EDUscope

Sinds drie jaar gebruiken wij naast het

in het groepsoverzicht te plaatsen en

een leerling ook weer uit het groeps-

mkvs de zorgmodule van EDUscope.

te bekijken in de zorgmodule. Dit over-

plan tillen en uitprinten, zodat in een

Die combinatie maakt het niet alleen

zicht helpt ons om ons onderwijs beter

oudergesprek informatie over andere

makkelijker om de overeenkomsten en

te analyseren en evalueren. Het leidt tot

leerlingen niet zichtbaar is.

verschillen tussen onze eigen bevin-

antwoorden op vragen: Wat zeggen al

dingen (de dagelijkse signaleringen)

deze gegevens over de leerling en over

Helder en overzichtelijk

en de toetsgegevens boven water te

de groep? Wat zegt het over ons als

Alle gegevens van een leerling zijn in

halen, maar ook om een deel van ons

leerkracht en over ons onderwijs? Zit

het leerlingengedeelte direct oproep-

zorgplan makkelijker en overzichtelijker

er een groot verschil in deze gegevens

baar: observaties, signaleringen, in welk

tot uitvoering te brengen. De zorgmo-

en wat is dan onze vervolgstap? We ge-

groepsplan de leerling is ingedeeld, de

dule van EDUscope, die is gekoppeld

bruiken de antwoorden op deze vragen

individuele plannen, oudergesprekken,

aan ons toetsprogramma (Cito), zet de

bij het opstellen van een groepsplan

verslaggesprekken en externe contac-

toetsgegevens om in een grafiek met

binnen de zorgmodule.

ten. Omdat alle gegevens nu in één

levert tijdwinst op voor bijvoorbeeld

Vanuit het systeem kunnen we elke

op onze eigen onderwijsontwikkeling

bovenbouwleerkrachten, als zij ontwik-

leerling direct vanuit het groepsover-

en kwaliteit en leren wij als team beter

kelingsprofielen met een leerrendement

zicht toevoegen aan een groepsplan,

analyseren en evalueren. Wij ervaren

lingen. Sinds drie jaar gebruikt het team

moeten schrijven. De leraren gebruiken

op drie niveaus: gemiddeld, onderge-

rendement van dit systeem en dat

ook de zorgmodule van EDUscope. Deze

de grafieken uit de zorgmodule ook bij

middeld en bovengemiddeld. Dit kan

geeft enthousiasme. We willen ook nog

twee modules zijn met elkaar verbonden

oudergesprekken in voorbereiding op

ook groeps– of bouwoverstijgend. De

onontgonnen mogelijkheden in de zorg-

waardoor gegevens van verschillende

het voortgezet onderwijs.

hierbij passende aanbiedingen en lesjes

module verkennen, zoals de mogelijk-

bieden wij individueel aan, aansluitend

heid tot het aangeven van zorgniveaus

leraren op gestructureerde wijze dagelijks

Monika Niehot

ontwikkelingen beschrijven van hun leer-

volgsystemen naast elkaar gelegd kunnen worden. Monika Niehot, leerkracht en

Dit jaar hebben we de stap gemaakt om

aan de leerstrategie en het niveau van

en het opstellen van handelingsgerichte

intern schoolbegeleider en buiten school

onze signaleringen en toetsgegevens

de leerling. We kunnen de gegevens van

aanpak.

lid van de expertisegroep Mkvs, is enthousiast over de combinatie van de twee modules. Zij beschrijft hoe het werkt.

20

systeem zitten krijgen wij beter zicht

dle-scores1 en leerrendementen. Dat

De leerlingen zijn aan het werk in de klas

matie die we uit deze signaleringen halen.

gegevens ook vergelijken met andere

en de leerkrachten lopen met de signale-

We krijgen de lusmomenten van elke leer-

bronnen, zoals de toetsen die wij afnemen

ringslijst hun ronde. Zij besteden veel tijd

ling in beeld en we volgen de vooruitgang

in januari en in juni. Met die informatie

aan observeren en signaleren. De leraren

of teruggang met betrekking tot de zeven

willen wij het onderwijs aan individuele

noteren in het mkvs de waardevolle infor-

domeinen. Het team wil deze leerlingen-

leerlingen en groepen verbeteren.

d

Parel

Doe maar Mike Louwman

Het lesuur in de brugklas begint traditiegetrouw met een

in. Omdat de leerlingen naast elkaar zitten en ikzelf – tussen

Nederlandstalig liedje. Ik ben daarmee begonnen toen bleek

mijn opengeslagen boeken door – ook niet precies weet wie

dat ik in eerste klassen na het verzamelen van de aandacht

ik aankijk, steken ze beiden van wal. De ene leerling vraagt

dikwijls geen energie meer had om datgene te vertellen waar-

of ze een ander Nederlandstalig liedje mag opzetten, de

voor ik de aandacht nodig had. Het liedje heeft dankzij de taal

andere leerling vraagt naar de naam van de band. Ik versta

waarin het gezongen wordt altijd met het vak (Nederlands)

alleen de vraag van de andere leerling. Omdat ik graag wil

te maken maar is vooral bedoeld om de van energie overlo-

beginnen met de les antwoord ik kort: ‘Doe Maar.’

pende brugklassers de gelegenheid te geven om in het lokaal een beetje stoom af te blazen. Ook ik heb wat extra tijd om bijvoorbeeld, voordat ik mijn spullen pak, nog even met een

http://mikelouwman.blogspot.nl/

paar leerlingen te kletsen; om te vragen naar Harry de parkiet, die nog geen drie weken oud is en nu al een kuif heeft.

Idealiter worden tijdens het liedje de boeken gepakt en de telefoons weggelegd, maar als na drie minuten de storm is gaan liggen en ik me zonder stemverheffing verstaanbaar kan maken, ben ik dik tevreden. Vandaag horen we een nummer dat de meeste leerlingen niet kennen. De klas vindt de clip maar raar en daar heeft de klas een punt. Aan het einde steken twee leerlingen hun vinger zo hoog mogelijk de lucht

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

21

Vereniging

i

Piazza

ICT in de Wolken broedplaats voor Amsterdams ICT-talent

Piazza Fred Kelpin

Hakan Akkas (h.akkas@msa.nl) en Bob Molier heeft van de montessorikarakteristieken van de NMV3. Zoals bij ‘binnen school/ leerlingen van vmbo, havo en vwo

buiten school’: leerlingen leren in de

Wiebe Brouwer schrijft een mooi artikel over het voortgezet montessorionderwijs in het Montessori Magazine 38-1.

Over het Erdkinderheim lijkt hij niet helemaal compleet geïnformeerd te zijn.

hebben de strenge intakegesprekken

‘echte’ wereld; leerlingen leren in relatie

Montessori beschrijft haar idee voor opvoeding van kinderen na de lagere school in 1935. Het Erdkinderheim is een

goed doorstaan. Zij doen het goed op

met volwassenen die niet aan de school

combinatie van een boerderij, een werkplaats, een hotel en een winkel. De winkel is in de stad en verkoopt de produc-

school, delen een bovengemiddelde

verbonden zijn. En bij ‘hoofd, hart en

ten van de boerderij en de werkplaats die inderdaad op het platteland gesitueerd zijn. In het hotel logeren ouders die

aanleg voor ICT en zijn gemotiveerd

handen’: leerlingen krijgen de kans hun

hun kinderen bezoeken. Het idee erachter is dat kinderen zelf boerderij, werkplaats, winkel en hotel beheren om zo in

om extra tijd te steken in ICT-opdrach-

talenten te ontplooien; leerlingen voelen

een soort van minimaatschappij ervaringen op te doen die in hun latere leven van pas kunnen komen. Die ervaringen

ten in de ‘echte’ wereld.

zich betrokken bij leeractiviteiten.

komen gedurende twee jaar in de plaats van een school. In Door het Kind naar een Nieuwe Wereld staat dit uitge-

ICT in de Wolken wil leerlingen laten

Resultaten

ervaren hoe het is om in de ICT-

Van de eerste 25 leerlingen koos ruim 70

Op diverse plaatsen in de wereld is geprobeerd om dit idee van Maria Montessori in de praktijk te brengen. In Neder-

praktijk te werken. Zij leren daarbij

procent voor een informatica-opleiding.

land bijvoorbeeld door de Delftse Montessorischool toen minister Pais in 1983 de nota Ontwikkelingsplan Voortgezet

verschillende vaardigheden, afhankelijk

Nu, ruim een jaar later, doen 53 leerlingen

Onderwijs (OPVO) uitbracht. Het leek mogelijk de lagere school met een aantal jaren te verlengen en dat schiep

Een select gezelschap van technisch

van het bedrijf waar ze aan de slag

mee. Het project is ook een proeftuin

ruimte om met dit idee te experimenteren. Helaas trok Pais de nota al spoedig weer in. In de Verenigde Staten heeft

talentvolle leerlingen van de Montes-

gaan. Tot de mogelijkheden behoren

voor vernieuwend onderwijs, met flipping

David Kahn zich ingezet voor farmschools. ‘Dure privé-internaten met 15 leerlingen’ schrijf Brouwer er wat gering-

sori Scholengemeenschap Amsterdam

het ontwerpen van een website, een

the classroom (online instructie), badges

schattend over. 15 leerlingen leek mij erg weinig, daarom heb ik Kahn even gemaild. Hij antwoordde dat nu zo’n 55

(MSA) mag inspiratie opdoen in het

app of een programma voor een robot.

in het onderwijs (motiverende vorm van

kinderen de Hershey farmschool bezoeken en dat dit aantal binnenkort groeit (www.hershey-montessori.org).

bedrijfsleven. Het MSA wil samen met

Doel en doelgroep worden hierbij

erkenning voor vaardigheden), de docent

55 kinderen op een school, dat lijkt me nog wat elitair. In België is het OPVO idee overigens wel uitgevoerd. De Inter-

bedrijven als KLM, IBM, XS4all en

specifiek omschreven. Terwijl zij stap

die coacht en met heterogene groepen

nationale Montessorischool te Woluwe heeft naast een Casa dei Bambini en een lagere school ook een highschool-

de gemeente Amsterdam het aantal

voor stap werken aan hun opdracht

met leerlingen van verschillende leeftijden

afdeling.(www.international-montessori.org).

afgestudeerde technici opkrikken. Het project heet ICT in de Wolken1.

ervaren de leerlingen beperkingen:

uit verschillende scholen en van verschil-

tekort aan mankracht, tijdsdruk. Ze

lende opleidingsniveaus.

breid beschreven.

22

Uit Wiebe Brouwers artikel lees ik de suggestie dat Maria Montessori ‘achtervolgd door Lex Osterkamp’ in 1935 maar wat in elkaar draaide om van het gezeur af te zijn. Als dit zo is, dan heeft haar maaksel aanzienlijk meer opgeleverd dan

leren tot het beste resultaat te komen In 2013 steken docenten Mark Souwer

door planmatig en systematisch te

Inmiddels tonen ook andere (niet-

verwacht mocht worden. Als het klopt wat Brouwer - en ook Marjan Schwegman - suggereert, dan is het idee van de

en Martin Rodermans (van respectieve-

werken. Beter gezegd: door daar aan

montessori)scholen interesse. Het

boerderij het gevolg van het leven op een boerderij dat haar zoon Mario apart van haar leidde, ‘verstopt’ op het platte-

lijk het Montessori College Oost en het Montessori Lyceum Amsterdam2) de

samen te werken. Want een goede ICT-

Amsterdamse Calandlyceum en het

land. ‘Montessori wilde hem daar niet zien’, schrijft Brouwer. Dat het wat genuanceerder ligt is te lezen in het dagboekje

toepassing op tijd afleveren kost meer

Helen Parkhurst uit Almere zijn al

dat Maria Montessori in 1913 bijhield op haar eerste reis

koppen bij elkaar met de vraag hoe ta-

inspanning en meer expertise dan één

aangehaakt. Alle scholen die aan ICT

naar Amerika: Maria Montessori sails to America. En in de

lentvolle jongeren extra geprikkeld kun-

persoon kan opbrengen. De leerlingen

in de Wolken willen deelnemen mogen

inleiding die haar achterkleindochter Carolina Montessori

nen worden. De vraag groeit uit naar de

kunnen laten zien wat zij waard zijn,

het lesmateriaal gebruiken.

voor dit boekje schreef. Tussen 1913 en 1935 liggen meer dan

wens om jong ICT-talent op te sporen

door het tonen van zelfstandigheid,

20 jaren. Mij lijkt het sterk dat Maria Montessori het Erdkin-

en verder te ontwikkelen. En dan om

initiatief en door kansen aan te grijpen.

derheim bouwt op een situatie van 20 jaar geleden.

niet alleen een broedplaats te vormen

Dit ondernemerschap hoeft niet altijd

voor jong talent, maar ook een laborato-

commercieel te zijn, maar dat kan wel.

Er zijn boeken (boekjes) waarin het Nederlandse onder-

rium te realiseren voor nieuwe vormen

De leerlingen worden gestimuleerd om

wijsmodel voor een montessorilyceum beschreven staat.

van digitaal onderwijs. Het MSA zoekt

het maximale uit zichzelf te halen: the

Herman Jordan schreef in 1953 Wat is een Montessori

samenwerking met bedrijven en met de

sky is the limit. Het verklaart de naam

Lyceum, in 1968 gevolgd door Een Montessori-Lyceum van

gemeente Amsterdam en samen werken

van het project. En bij ICT in de Wolken

de hand van Jan Koning. Daarna is het stil gebleven. Wel

de partners de plannen uit.

zinspeelt het MSA ook op werken in

deelaspecten, verzamelingen van stukjes van verschillende

de cloud.

auteurs, maar geen beschrijvingen meer van een model dat

In januari 2014 verzamelen zich 25

een huidige montessorischolengemeenschap nastreeft. De

leerlingen van het MSA bij het Metis

Het project past uitstekend bij de

leidende filosofie van het voortgezet montessorionderwijs

Montessori Lyceum. Deze bovenbouw-

uitwerkingen die het MSA gemaakt

blijft onduidelijk.

http://www.ictindewolken.nl/wp-content/uploads/2013/01/ICTindeWolkenHAVO-VWO.pdf Deze scholen vallen, net als het Metis Montessori Lyceum, onder het MSA 3 Zie Montessori Magazine 37-2, blz 9: Docenten definiëren de montessorikarakteristieken, door Johanna Beneden 1

2

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

23

Thema

Hildi Glastra van Loon nieuw redactielid Montessori Magazine

Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.

Hildi Glastra van Loon is sinds januari redactielid

Redactie

van Montessori Magazine, voor het basisonderwijs.

Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Hildi Glastra van Loon,

Haar eerste bijdrage zal zij leveren in Montessori

Bob Molier (eindredactie)

Magazine 38-3. Zij stelt zich alvast aan u voor.

Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) ‘Met mijn man en onze twee kinderen woon ik

E-mail: mm@montessori.nl

in Amstelveen. Ik ben geboren in Amsterdam en

parel@montessori.nl

zat als klein meisje op de 7e Montessorischool

piazza@montessori.nl

op het Surinameplein. De middelbare schooltijd

Roghorst 184, 6708 KS Wageningen

bracht ik door buiten het montessorionderwijs,

Telefoon: (070) 331 52 82

om er in 2004 als bovenbouwleerkracht op de 2e Amstelveense Montessorischool terug te komen.

Grafische vormgeving en advertentieverkoop E Media Groep B.V.

24

Ik was 22 toen ik mijn diploma Beeldend Therapeut

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

behaalde. Een aantal jaren werkte ik met mensen

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk

met een verstandelijke beperking. Mede dankzij

Telefoon: (0226) 331600

die ervaring werd ik aangenomen als redacteur

Fax: (0226) 331601

en producer bij ‘Knoop in je zakdoek’, een tv-

E-mail: info@elma.nl

programma voor mensen met een verstandelijke

Website: www.elma.nl

beperking. Ik leerde veel in deze prachtige baan.

Na acht jaar kwam de sterke wens naar boven dat

Abonnementen

ik op een school wilde werken, met kinderen. In

Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

2004 startte ik met de verkorte deeltijdopleiding

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

aan de montessoripabo en ging ik werken op de 2e

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is

Amstelveense Montessorischool. Ik heb daar negen

mogelijk voor studenten.

jaar gewerkt. Het mooiste van het onderwijs vind ik

Aanmelding:

de dynamiek. Geen dag is hetzelfde, alle kinderen

Per fax: (070) 381 42 81

zijn anders en hebben allemaal iets anders nodig.

Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

Tijdens mijn jaren als leraar heb ik mij gespeciali-

Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

seerd in hoogbegaafdheid. In 2011 heb ik samen

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

met een compagnon een eigen bedrijf opgericht: deDNKRS. Wij organiseren verrijkingsklassen, coa-

Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen)

chingstrajecten en verschillende soorten trainingen

Bezuidenhoutseweg 251-253

voor hoogbegaafde kinderen en we geven advies

2594 AM ’s Gravenhage

en cursussen aan ouders en leerkrachten. Ook nu

Telefoon: (070) 331 52 82

geniet ik weer van

E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

alle afwisseling in mijn werk. Als coach,

Websites NMV:

beeldend therapeut,

www.montessori.nl

adviseur en team-

www.montessorinet.nl

trainer komt alles mooi bij elkaar. Er

Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 38-3 (april 2015):

ontbrak voor mij nog

7 maart 2015

één ding: schrijven.

Kopij aanleveren: mm@montessori.nl

Als redacteur van het Montessori Magazine

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na

kan ik nu mijn passie voor schrijven en het

schriftelijke toestemming van de uitgever.

De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen.

montessorionderwijs

Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen.

combineren.’

ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623 Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 38

Schoolvaardigheidstoetsen:

kies voor het andere leerlingvolgsysteem

3

Op elk moment in het jaar af te nemen

3

Toegelaten door de Onderwijsinspectie

3

In te zetten voor indicatiestelling LWOO en PrO

Bent u ge誰nteresseerd? Bestel een gratis informatiepakket of maak een afspraak met ons bij u in huis!

www.boomonderwijs.nl

Alles uit de kast voor Montessori Onderwijs!

Totaallever ancier Montessor i Onder wijs w w w.heutink.nl

www.nienhuis.nl

Het Cilinderblok

Nienhuis Montessori. The global standard.

Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl