Montessori Magazine - Thema evalueren en verantwoorden by Montessorinet

montessori MAGAZINE

Jaargang 39 nummer 2 Maart 2016

Thema:

evalueren en verantwoorden Van wie is het onderwijs? Inspectievoorschriften be誰nvloeden vrijheid van inrichting montessorikinderdagverblijf Wat moet en wat mag in het primair onderwijs

PABO De Haagse Hogeschool verzorgt in de avonduren een montessori opleiding voor het primair onderwijs Wij verzorgen op de dinsdagavond een tweejarige cursus die opleidt tot het montessoridiploma. De opleiding is modulair opgezet. De cursist kan naar keuze beginnen met de pedagogiek en didactiek van het jonge kind of die van het oude(re) kind. De opleiding besteedt aandacht aan: ■ de theorie achter het montessori-concept; ■ de methodiek van het werken in een montessori-groep; ■ de didactiek van de verschillende montessori-werkvormen in onder-, middenen bovenbouw; ■ kosmische opvoeding en kosmisch onderwijs. Desgewenst kunnen we de cursisten ook begeleiden in de (eigen) praktijk, zodat na afronding een volledig diploma wordt verworven. Ook degenen die al in het bezit zijn van een montessori-diploma, maar hun kennis willen verdiepen of het werken in hun groep willen verbreden, kunnen losse modulen volgen. Zij ontvangen een certificaat.

Voor inlichtingen en inschrijvingen: Haagse Hogeschool: Sector Onderwijs, Sport en Talen, PABO Johanna Westerdijkplein 75 Postbus 13336 2501 EH Den Haag Telefoon: (070) 445 86 30

Montessori Coördinator: M. Lammerts Lammerts35@gmail.com Telefoon: 06-45 626 070 Coördinator nascholing: W.F.J. de Looze wfjdelooze@ziggo.nl Telefoon: 06 28911156

Inhoud

Van de redactie 2

Column: Ontwikkelen

Bob Molier

Floor Vermeulen

Hoofdredacteur Montessori Magazine Het thema van Montessori Magazine is dit keer: evalueren en verantwoorden.

Van wie is het onderwijs? Paula Leideritz

‘De magie van het montessorionderwijs’,

interview met Wilke Vos Hildi Glastra van Loon

Parel Mike Louwman

Wat moet en wat mag in het primair onderwijs Manny Moerman

Inspectievoorschriften beïnvloeden vrijheid van inrichting montessorikinderdagverblijf Erica Dirven en Joke Werver

Met triband kan het team van De Plotter zich

goed verantwoorden Bob Molier

‘Montessorikindvolgsysteem als evaluatie- en verantwoordingsinstrument de ruggengraat van ons cyclisch handelen’ Bob Molier

LeerKRACHT leidt Deventer montessoriteams de weg door ‘alles wat moet’ Bob Molier

De Kwestie

20 Column: Verantwoord experimenteren

Femke Cools

Column: 6- voor de leraar? Quincy Elvira

MKC wordt MOC - ‘Wie samen gaat komt verder’ in de nieuwe montessoriopleidingen Martine Lammerts

MOC biedt overzicht eindtoetsen basisonderwijs Debbie van der Burgh

Artikelen op montessorinet

Colofon

Leraren zuchten onder administratieve druk. Zij zitten ‘klem in schema’s, toetsen en protocollen’, zoals een leraar het noemt in een uitzending van De Monitor1 (10 januari). Inspecteur Eric van Baarschot zegt in dezelfde uitzending: ‘De kwaliteit van onderwijs staat voorop. En de kwaliteit van de leraar. De school moet aantoonbaar maken dat leerlingen de begeleiding en ondersteuning krijgen die zij nodig hebben.’ Van Baarschot noemt dat geen administratie. En staatssecretaris Dekker zegt: ‘Wat zijn al die plannen die scholen moeten maken? Het is een hardnekkig probleem dat er fantoomregels bestaan waarvan onderwijs zegt: dat moeten wij vanuit inspectie en ministerie. Als administratie geen enkele bijdrage levert aan goed onderwijs adviseer ik: doe het niet.’2 Wat moet er nu wel en wat niet? Wat moet en waar zit ruimte? Juridisch schooladviseur Sascha Brasz legt uit wat de wet hierover zegt. Paula Leideritz vraagt zich af van wie het onderwijs is. Zij zet uiteen hoe de macht van de inspectie is gegroeid doordat die kwaliteitsaspecten ging beoordelen die niet op de wet gebaseerd zijn. Er is inmiddels een ondoorzichtige wildgroei aan eigen inspectieregels ontstaan die botst met de grondwettelijke vrijheid van onderwijs. Maar dankzij inzet en deskundigheid van drie leden van de Tweede Kamer ligt er nu een initiatiefwetsvoorstel om de macht van de inspectie in de dammen. Eind goed al goed? Nee: nu dreigen de bewindslieden op onderwijs te komen met gedifferentieerd toezicht dat weer leidt tot verscherpt toezicht. Laat het niet gebeuren, trek massaal aan de bel! Inmiddels loopt de inspectie al vooruit op de nieuwe wijze van toezichthouden – nog zonder dat gedifferentieerde toezicht. Egbert de Jong toont zich in De Kwestie enthousiast over het recente inspectiebezoek in de Haarlemmermeer. Hoe evalueren montessorischolen de opbrengsten en de kwaliteit van hun onderwijs en hoe verantwoorden zij zich? In dit magazine vertellen betrokkenen over tribant verantwoorden, over werken met LeerKRACHT en over het mkvs. En het MKC, dat vanaf nu Montessori Ontwikkelcentrum (MOC) heet, zet aspecten op een rij van de drie eindtoetsen waar basisscholen uit kunnen kiezen.

Foto voorblad: Rolf van Koppen Leerlingen op de Eerste Westlandse Montessorischool in Monster (EWMM) bewijzen hun kennis van bladvormen

http://demonitor.ncrv.nl/uitzendingen/werkdruk-leerkrachten-basisonderwijs-nog-hoger-geworden 2 Na deze oproep van de staatssecretaris kreeg De Monitor ruim 150 mails van leerkrachten die aangaven dat ze graag willen weten wat dan precies ‘overbodige administratie’ is en zich afvragen of ze met hun schooldirectie in conflict komen als ze inderdaad minder administratie gaan bijhouden. De staatssecretaris gaat - naar verwachting op 9 maart - met een aantal van deze leraren in gesprek om oplossingen te vinden. De redactie houdt u op de hoogte.

nummer 2 | jaargang 39

O Column

Ontwikkelen Floor Vermeulen

Voor u ligt een nieuwe editie van ons magazine. Een van onze professionele communicatiemogelijkheden. Van de vereniging naar onze leden en de buitenwereld, maar ook nadrukkelijk voor onze leden onderling. De NMV kiest er bewust voor om met onze communicatie niet enkel te ‘zenden’ maar juist een platform te creëren en op die manier met elkaar het gesprek aan te gaan. De website www.montessorinet.nl is een mooi voorbeeld hiervan. En we willen als NMV daar meer gebruik van gaan maken. Daarom houden we al onze communicatiemogelijkheden nog eens goed tegen het licht. De commissie Communicatie onder leiding van Wilke Vos is daar op dit moment mee bezig. Als u ideeën hebt, kunt u die bij deze commissie kwijt via het secretariaat. Ik ben trots op de grote opkomst tijdens onze jaarlijkse ledenvergadering in Utrecht in november. Het was goed om te zien dat er zóveel mensen kwamen dat er stoelen bij moesten. Er was ook veel met elkaar te bespreken, nieuwe bestuursleden werden benoemd en zittende herbenoemd, onze lector Patrick Sins sprak boeiend over zijn onderzoek en

het boek ‘Kiezen voor Montessori’ van Els Wasmann werd overhandigd aan alle aanwezigen. Het is mooi om te zien dat veel actieve leden de meerwaarde ervaren van een jaarlijkse bijeenkomst, waarbij ik mij wel afvraag of één bijeenkomst – los van de formele besluitvorming – niet te weinig is. Als bestuur zullen we in ieder geval kijken of we nog een ander moment in het jaar kunnen vinden waarop we met leden kunnen bijpraten over ontwikkelingen in de vereniging. Binnenkort staat het jaargesprek met de inspectie op het programma. De inspecteur-generaal heeft de goede gewoonte om ieder jaar met vertegenwoordigers van de verschillende scholen waarmee ook wij als NMV samenwerken te spreken over de resultaten in het jaarrapport ‘De Staat van het Onderwijs’. Volgens mij is ons onderwijs in Nederland sterk, juist door de diversiteit. Dat moeten we behouden en nog verder versterken. Natuurlijk is er altijd mogelijkheid tot verbetering. Binnen de NMV zijn wij continu met scholen in gesprek over de kwaliteit. De commissie Toelating en erkenning doet enorm goed werk door scholen te visiteren en aanbevelingen te doen voor wat beter kan. Juist door onze eigen visitaties kunnen we extra letten op kwaliteit van het onderwijs, maar wel vanuit onze eigen ideeën. Het denken over onze eigen ideeën staat gelukkig niet stil. Met het lectoraat, maar ook met ons kenniscentrum blijven we nadenken. Momenteel ronden we de adviezen over een nieuwe opleiding voor leerkrachten af. Het kenniscentrum heet voortaan Montessori Ontwikkelcentrum (MOC). Dat is niet alleen omdat de afkorting MKC van het kenniscentrum verwarring opleverde met de afkorting van Montessori Kindcentra, maar ook omdat ontwikkelen van nieuwe inzichten tot de key business van het MOC behoort. De medewerkers van het MOC praten u in deze editie graag weer bij. Ik wens u veel leesplezier.

voorzitter@montessori.nl

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

Van wie is het onderwijs? Paula Leideritz

We kunnen ons het nauwelijks voorstellen, maar begin 19e eeuw werd de inspecteur van Onderwijs bij een bezoek aan school hartelijk toegezongen door leraren en leerlingen. Nu brengt een bezoek van de inspectie behoorlijk wat stress en veel administratie met zich mee. Bovendien blijkt uit verschillende onderzoeken dat een meerderheid van schoolleiders, schoolbesturen en leraren uit primair en voortgezet onderwijs vindt dat de onderwijsinspectie zich met teveel zaken bemoeit waardoor het be-

ginsel van onderwijsvrijheid aangetast wordt. Hoe is dat zo gekomen en wat gaat en moet er binnenkort veranderen in het toezicht?

De boosdoener: ‘Naar andere aspecten van kwaliteit’

bindende eisen noemt men ook wel

niveau en de uitvoering van de toetsen,

Loek Hermans heeft in 2002 als VVD-

deugdelijkheideisen. Dat zijn in wezen

tests, opdrachten of examens en over de

minister van Onderwijs de Onderwijsin-

al kwaliteitseisen. Voorbeelden hiervan

kwaliteit van het onderwijspersoneel. De

spectie verzelfstandigd en de taken van

zijn de urennorm, de bevoegdheid van

concrete inhoud wordt niet vastgesteld

de inspectie uitgebreid. De inspectie

de leraren, de kerndoelen, het school-

bij of krachtens wettelijk voorschrift,

moest zich volgens hem ontwikkelen

plan. De deugdelijkheidseisen zijn te-

maar door de inspectie in een bij ‘beleids-

van ‘oog en oor van de minister van

vens bekostigingsvoorwaarden. Binnen

regel vast te stellen toezichtkader’. Als aan

Onderwijs naar een spiegel van de

deze wetten en regels mogen scholen

de kwaliteitseisen niet voldaan is, dan

samenleving, van instrument van de

wel zelf bepalen op welke manier zij

kan dat niet leiden tot een sanctie van het

minister naar hulpmiddel voor scholen,

lesgeven of hun zorg willen vormgeven.

ministerie, maar wel tot een openbaar

ouders en leerlingen’. De inspectie

Ook mogen ze binnen deze voorwaar-

gemaakt, negatief oordeel over de school.

kreeg ook ruimere bevoegdheden en

den zelf kiezen welke onderwerpen zij

de beoordelingen van scholen worden

voor hun leerlingen belangrijk vinden

Principiële discussie

sindsdien openbaar gemaakt op

en welke methodes en materialen ze

De kwaliteitsaspecten hebben van meet

www.onderwijsinspectie.nl.

daarvoor willen gebruiken.

af aan ter discussie gestaan. Zowel de

Op zich is het vanzelfsprekend dat er

Maar, en nu komt het, de WOT maakt het

hebben afwijzend gereageerd op deze

toezicht wordt gehouden op de kwaliteit

mogelijk dat de inspectie via de categorie

uitbreiding in 2002. Beide adviesorga-

van scholen. Maar sinds de Wet op het

kwaliteitsaspecten ook een oordeel kan

nen betwijfelden of leraren en school-

Onderwijstoezicht (WOT) van 2002 is

vellen over het pedagogisch klimaat, het

leiders het onderscheid weten aan te

het toezicht gericht op (1) de naleving

schoolklimaat, de gebruikte lesmetho-

brengen tussen deugdelijkheidseisen en

van juridisch bindende eisen, die

den, de effectiviteit van het didactisch

kwaliteitsaspecten. Het oordeel van de

vastliggen in de Wet PO en VO en op

handelen van het onderwijspersoneel,

Raad van State was scherp: ‘Systeem en

(2) overige kwaliteitsaspecten. Juridisch

de leerlingenzorg, over de inhoud, het

praktijk van het onderwijstoezicht staan,

Onderwijsraad als de Raad van State

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

waar het betreft kwaliteitsoordelen in

In de praktijk hebben de niet op de wet

Monitor. De geïnterviewde inspecteur

aanvulling op deugdelijkheidseisen,

gebaseerde aspecten van kwaliteit bo-

zei uiteindelijk dat ‘er geen boekwerken

ver af van de tekst en de bedoeling van

vendien een ongewenste normerende en

aan administratie nodig zijn, als er

artikel 23 van de Grondwet’.

sturende werking. Niet voor niets wordt

maar een goed verhaal is’.

wel eens gezegd dat onderwijsland de Bijzondere scholen met een religieuze/

Sovjetzone in Nederland is.

En laten we eerlijk zijn: ook het onder-

grondslag en de oppositie in het parle-

Fantoomwetgeving en actie

wijsveld draagt schuld aan het ontstaan van fantoomwetgeving.2 Wie kent niet

ment trokken krachtig aan de bel. Deze

In de tv-uitzending Monitor van Johan

de riedel: Het schoolbestuur zegt: het

zogenaamde kwaliteitseisen waren

van der Keuken van 11 januari 2016 over

moet van de inspectie. De directie zegt:

immers niet gebaseerd op de wet en

de alarmerend hoge werkdruk in het

het moet van het bestuur. De docenten

betekenden een enorme inperking van

basisonderwijs, zei Sander Dekker, de

zeggen: het moet van de directie? De

de vrijheid van onderwijs en de professi-

VVD-staatssecretaris van Onderwijs,

betrokkenen in het onderwijs zouden

onele ruimte van de leraren. Oud-minis-

dat de uitgebreide administratie die

veel meer moeten opkomen voor de

ter Hermans was totaal ongevoelig voor

scholen bijhouden voor de inspectie

identiteit van hun school door meer in-

deze principiële argumenten.

en het ministerie helemaal niet nodig

tellectuele ongehoorzaamheid te tonen.

levensbeschouwelijke/onderwijskundige

is: ‘Dat hoeft niet van ons!’ En hij riep Inmiddels is het Toezichtkader van de In-

tijdens de uitzending de leraren in het

spectie uitgewerkt in een waarderingska-

basisonderwijs zelfs op om te stoppen

der met ruim 90 indicatoren die afgevinkt

met overbodige administratie.

Vla en soep in één bord? Op naar een eigen kwaliteitszorg van de school Dankzij de enorme inzet en deskun-

worden om te beoordelen of de school basiskwaliteit heeft. Het onderscheid

Hij zei ook dat hij juist probeert de re-

digheid van drie ex-leraren Tweede

tussen de controlerende en stimulerende

geldruk in het onderwijs te verminderen,

Kamerleden Bisschop (SGP), Van

taak van de Inspectie is geheel verwaterd.

maar helaas op allerlei ‘fantoomwetge-

Meenen (D66) en Rog (CDA), is hun

ving en –regels’ stuit. Dat begrip heeft hij

initiatiefwetsvoorstel om de uitdijende

niet van zichzelf, maar leidt rechtstreeks

invloed van de inspectie in te dammen

terug naar de conclusies van het rapport

met overgrote meerderheid aangeno-

van de commissie Dijsselbloem Tijd

men. Het voorstel ligt nu bij de Eerste

voor Onderwijs (2008). In dit eindrapport

Kamer en zal naar verwachting per 1

wordt het risico van fantoomwetgeving

augustus 2017 van kracht worden. Kern

omschreven: ‘Mensen in het onderwijs

van de wet is dat vla en soep niet meer

denken dat bepaalde regels wettelijk

op één bord liggen, het worden twee

verplicht zijn, terwijl dat niet het geval is.’

aparte porties. De primaire taak van

In de eindconclusies bakende de com-

de Inspectie wordt het toezicht op de

missie de verantwoordelijkheden van

naleving van de deugdelijkheidseisen

overheid en school af: ‘De overheid gaat

tevens bekostigingsvoorwaarden die de

over het wat: de onderwijsinhoud, de

overheid kan stellen. Zij vormen de rug-

scholen gaan over het hoe: de inrichting

gengraat van de onderwijskwaliteit. De

van het onderwijs en het pedagogisch

secundaire taak wordt het adviseren van

didactische klimaat. Het toezicht van

scholen hoe zij hun onderwijs kunnen

de Inspectie moet zich dan ook primair

verbeteren, maar dan niet op basis van

beperken tot wettelijke deugdelijkheidsei-

kwaliteitsaspecten en indicatoren die

sen zoals onderwijstijd en bevoegdheid

de inspectie ontwikkeld heeft, maar op

van leraren, maar de inspectie ging

basis van de eigen visie van de school

aanvullende kwaliteitseisen aan scholen

zoals neergelegd is in het schoolplan.

stellen met een eigen visie op didactiek, zonder dat hiervoor een wettelijke basis

Immers ‘goed onderwijs ligt niet de han-

is. Daarmee trad en treedt de Inspectie

den van de overheid, maar in de handen

in de onderwijsvrijheid van scholen.’ Op dit moment is de inspectie zijn

van docenten, schoolleiders, ouders en leerlingen’.3 De ‘overige kwaliteitsaspec-

imago van boeman al aan het veran-

ten’ uit de WOT worden dus geschrapt.

deren. Dat zag en hoorde je ook bij

In het schoolplan moet de school helder

1 Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen. 2 Fantoomwetgeving: Onderwijsopbrengsten en schoolprestaties van de leerlingen; klassenmanagement en eisen van groepsplannen; individuele handelingsplannen voor elk kind; kleutertoetsen; vastleggen en verantwoorden van aanwezigheid van sociale competenties met genormeerde instrumenten. Genoemd in publieke optredens van hoofdinspecteur primair onderwijs Arnold Jonk en tijdens debat TK 25 juni 2015.

nummer 2 | jaargang 39

Foto: Rien Walrave

Thema

beschrijven: hier staan wij voor en daar

mee, maar om het ‘verbeterpotentieel’

willen we op beoordeeld worden. De

van scholen inzichtelijk te maken, gaat

inspectie moet controleren of de school

de inspectie elke school een predicaat

een verhaal heeft en of ze dit waar

geven. Er komt in dit voorstel een set

maakt. Is er een verschil tussen verhaal

wettelijke standaarden (breed kwaliteits-

en werkelijkheid dan kan de inspectie

begrip) om de afzonderlijke scholen te

adviseren hoe dit te verbeteren, maar

kunnen kwalificeren als ‘voldoende’,

de school richt zich op wat zij zelf als

‘goed’ en ‘excellent. Ook de scholen die

een verbetering ziet en niet op wat de

voldoende of goed zijn, moeten zich

inspectie belangrijk vindt. De eigen keu-

verbeteren en ‘kunnen daarbij onder-

zes van de school kunnen afwijken van

steund worden door OCW om de gerichte

de adviezen van de inspectie zonder dat

feedback van de inspectie te vertalen naar

dit tot (bekostigings)sancties leidt.

concrete verbeteracties’. Het kwaliteitsprofiel van de inspectie wordt om reden

Aan de inhoud van de Schoolgids wordt

van transparantie eveneens openbaar

daarom een extra element toegevoegd:

gemaakt.

de kwaliteitszorg van de school. Aan

Dit type gedifferentieerd toezicht leidt

de ouders moeten zowel de conclusies

helaas weer tot een verscherping van het

die de school op basis van haar eigen

toezicht van de inspectie en staat haaks

kwaliteitszorg trekt als de eventuele

op het initiatiefvoorstel van Bisschop

vervolgacties worden medegedeeld.

e.a. Het aantal indicatoren waarop scho-

Kortom: met dit wetsvoorstel wordt de

len beoordeeld worden is in het voorstel

professionele vrijheid van leraren en

van OCW aanzienlijk uitgebreid.

schoolleiders beter beschermd door beperkingen van de vrijheid van onder-

Uit de pilots gedifferentieerd toezicht

wijs alleen mogelijk te maken op basis

waaraan scholen in het schooljaar

van de deugdelijkheidseisen. Nu maar

2014-2015 meededen, komt niet alleen

hopen dat het ministerie en de politiek

een aantal voordelen van dit andere

zich verre weten te houden van een

toezicht naar voren – bredere en gelijk-

uitbreiding van de deugdelijkheidseisen.

waardige dialoog met inspectie, beter

Het is immers tijd dat het onderscheid

maatwerk, meer ruimte voor je eigen

tussen het wat (overheid) en het hoe

verhaal - maar ook de kritiek dat het aan

(scholen) van het onderwijs nu eindelijk

de scholen zelf is om te bepalen welke

eens vorm en inhoud krijgt.4

maatstaven voor goed onderwijs zij

hanteren. Dat is primair niet een zaak

Actie tegen de Oliebollentest!

van de inspectie.

Foto: Rien Walrave

Ben je net enthousiast geworden over het herstel van de professionele vrijheid

De Tweede Kamerleden zijn evenmin

van onderwijs door het wetsvoorstel

enthousiast. Aan de voorgestelde fijn-

top tussen scholen’. Bovendien is de

Bisschop e.a., blijken de huidige be-

mazige beoordeling door de Inspectie

aanname verkeerd dat scholen koekjes-

windslieden van onderwijs ook bezig te

hebben zij geen behoefte. Zij stellen

fabrieken zijn die via een oliebollentest

om het Onderwijstoezicht te verande-

opnieuw dat het aan de scholen zelf is

met elkaar moeten concurreren.

ren. Uit hun brief Toezicht in transitie

om te bepalen wat het beste onderwijs

Het antwoord op de vraag Van wie is dat

van maart 2014 staat dat zij toe willen

is en niet aan de overheid.

onderwijs? is dus nog steeds niet helder.

naar een gedifferentieerd toezicht. Net

Maar als de professionele ruimte van le-

als in het wetsvoorstel Bisschop gaan

Voor de SP zijn de plannen ‘een nieuwe

raren en scholen je lief is, als je niet wilt

de bewindslieden uit van de autono-

dimensie van de heersende toetsgekte

dat de overheid zich via de inspectie

mie van scholen en het afleggen van

die veel bureaucratie met zich mee-

gaat bemoeien met allerlei aspecten die

publieke verantwoording. Niks mis

brengt en leidt tot een race naar de

de identiteit van jouw school betreffen, als je niet wilt dat de vechteconomie

3 Tweede Kamerverslag van de behandeling initiatiefvoorstel naar een doeltreffender regeling van onderwijstoezicht, 25 juni 2015 4 ‘De rolverdeling tussen overheid en onderwijsveld is niet wezenlijk veranderd. Nog steeds bemoeit de overheid zich intensief met het onderwijs op de scholen’. Advies Onderwijspolitiek na de commissieDijsselbloem , Onderwijsraad, Den Haag, 2014. 5 Het voorstel van minister Melanie Schultz om meer bebouwing langs de kust mogelijk te maken heeft zij na massaal protest gelukkig ingetrokken. 6 http://www.hetroermoetom.nu/

Montessori Magazine

zich verplaats naar het onderwijsveld, ga dan onmiddellijk in de actiemodus. Trek massaal aan de bel bij de politieke partijen en de onderwijsbonden. Start desnoods een petitie,5 maar zorg dat dit voorstel ingetrokken wordt of ingrijpend geamendeerd. Het roer moet om!6

nummer 2 | jaargang 39

Thema

De magie van het montessorionderwijs Hildi Glastra van Loon

Het montessorionderwijs heeft de af-

gaat om de magie, dat klinkt raar, maar

gelopen jaren flink onder druk gestaan

daar zit volgens mij wel de essentie.

Ben je tevreden over het huidige visitatietraject?

van de inspectie. De inspectie wilde

Die magie zit vooral in het pedagogisch

‘Op dit moment niet helemaal. Tijdens

lesroosters zien, had bezwaar tegen de

klimaat, dat vorm krijgt doordat wij

een visitatie bekijkt de commissie of er

flexibele fruitpauze of verwachtte dat er

meerdere leeftijdsgroepen bij elkaar

heterogene groepen zijn, of er vrijheid in

dagelijks op vaste tijden groepsinstruc-

zetten. Maar ook door de vrijheid van

werkkeuze en werktempo is, of kinderen

ties werden gegeven.

werkkeuze en werktempo en de keuze

kunnen kiezen uit een variatie aan

Welke rol speelt de NMV-commissie

in materiaal. In een montessorischool

materiaal en taakgericht aan het werk

Toelating en erkenning in de ondersteu-

zit zelfstandigheid in het DNA. Iedereen

zijn. Ook beoordeelt de commissie of

ning van montessorischolen, zodat zij

die binnenkomt kent en herkent de cul-

de aanspreektoon van de leerkrachten

hun identiteit kunnen bewaren? Ik vroeg

tuur. Op reguliere scholen is zelfstandig

gelijkwaardig en respectvol en de voorbe-

het Wilke Vos, hij was lid van de NMV-

werken onderdeel van de werkwijze

reide omgeving in orde is. Als een school

commissie Toelating en erkenning die

gemaakt; een aangeleerd trucje.

onvoldoende voldoet aan de indicatoren

het huidige visitatietraject opzette.

Een aantal gewoontes op montessori-

van de NMV, dan volgt er na twee jaar

scholen is essentieel voor de sfeer: ’s

een hervisitatie. Dit geeft de scholen het

Klopt het beeld dat er nu nog weinig verschil is tussen sommige montessorischolen en het reguliere onderwijs?

ochtends ruilt ieder kind zijn schoenen

gevoel dat er geen gesprek met de NMV

om voor pantoffels, geeft de leerkracht

mogelijk is over hoe zij zich verder kun-

een hand, verzorgt zijn plantje en

nen ontwikkelen. Er zijn teveel scholen

ruimt het kleedje op. Hierdoor is er een

die een hervisitatie krijgen en als we niet

‘Nee, dat beeld klopt niet! Als ik een

duidelijke overgang van de thuissitu-

beter met de scholen in gesprek gaan

school binnen kom, dan voel ik direct

atie naar school en deze rituelen zijn

en een ander soort document voor de

of het een montessorischool is. Het

bepalend voor de sfeer.’

visitaties ontwikkelen, gaan we montessorischolen verliezen. Het Montessori Kenniscentrum wil samen met de commissie Toelating en erkenning een nieuw traject vormgeven dat meer gericht is op het samen met scholen ontwikkelen van de montessoriwerkwijze.’

Wat kunnen scholen doen om hun montessori-identiteit te bewaren? ‘De inspectie heeft nog steeds een aantal standaarden. Je moet als school bijvoorbeeld voldoen aan de kerndoelen, maar scholen moeten ook duidelijk aangeven waar zij voor staan, welke ontwikkelingen zij hebben doorgemaakt en welke ontwikkelpunten er nog liggen. De werkwijze en gemaakte keuzes moeten onderbouwd worden met argumenten Een aantal gewoontes op montessorischolen is essentieel voor de sfeer

Montessori Magazine

gebaseerd op de montessorivisie. Wij

nummer 2 | jaargang 39

Thema

hebben vanuit het NMV-bestuur contact

nen verantwoorden op alle lagen die het

nog eens in de montessoritheorie, weet

met een werkgroep bij de inspectie die

onderwijs kent. Die van de leerling, de

wat het is en verbind het met moderne

zich bezighoudt met vernieuwingsscho-

school en de inspectie. Het MKC laat

inzichten. We weten niet wat kinderen

len. Deze werkgroep wilde van ons weten

op dit moment een kindwerkdossier

straks nodig hebben, maar we weten

wat een inspecteur kan verwachten

ontwikkelen dat los gebruikt kan worden

wel dat we de waarden van toen ook nu

als hij op een montessorischool komt.

en in combinatie met bijvoorbeeld Cito.

kunnen gebruiken. Zoals samenwerken,

Onze informatie is verwerkt in een intern

Het is gebaseerd op triband verant-

respectvol met elkaar omgaan, maar

document, waardoor inspecteurs bekend

woorden, een instrument om onderwijs

ook het verzorgen van de omgeving

horen te zijn met de montessorivisie,

te verantwoorden én trouw te blijven

belangrijke waarden blijven. Ik denk dat

werkwijze en de laatste ontwikkelingen.

aan het montessoriconcept. Naar ver-

het tijd wordt om de kosmische educatie

Veel scholen hebben ook met hun be-

wachting is het kindwerkdossier in de

weer als hart van ons onderwijs te gaan

stuur te maken, vaak geen montessori-

tweede helft van 2016 beschikbaar.

vormgeven. Het is de laatste tijd een ondergeschoven kindje geweest. De

besturen, bij wie zij zich helder moeten

nadruk ligt nu teveel op rekenen en taal.’

Directeuren moeten uitleggen wat het

Heb je verder nog tips voor scholen?

voor een bestuur betekent als zij een

‘Blijf in de maatschappij staan, want

Wilke Vos is directeur van montessori-

montessorischool willen.

in feite is montessori helemaal het

school De Kleine Prins, bestuurslid van de

We willen in de montessorischool kun-

onderwijs van de 21e eeuw. Verdiep je

NMV en voorzitter van de sectie Bao.

profileren als montessorischool.

Inspectiebrochure montessorionderwijs De onderwijsinspectie geeft inspecteurs die montessorischolen bezoeken al vele jaren de brochure ‘Het montessoribasisonderwijs’ mee: ‘Deze notitie wil een referentiekader zijn voor inspecteurs en andere inspectiemedewerkers voor een zorgvuldige beoordeling van de onderwijskwaliteit en een kwaliteitsbevorderende dialoog met de besturen en personeelsleden van de montessorischolen.’ Vanuit de NMV hebben Janneke Geluk en Els Westra hier aan meegewerkt. De brochure, met achtergrondinformatie over het montessorionderwijs en een aantal aandachtspunten bij de verschillende kwaliteitsstandaarden, is in 2015 (weer) vernieuwd door een ‘expertgroep conceptscholen’ van de inspectie. De inspectie moet de nieuwe brochure nog vaststellen, maar eerst vraagt zij het NMV-bestuur om advies. De conceptbrochure wordt wel al gebruikt bij inspectiebezoeken aan montessorischolen.

7 Parel Mike Louwman docent Scholengemeenschap Pantarijn Wageningen

‘Moet je per se een dagdeel vrij zijn?’

Op de plek waar normaal gesproken

aanbod is gevarieerd en de sfeer op

vraagt een mentorleerling. Normaal

lessen staan, verschijnen namen van

school hooggespannen. Leerlingen

gesproken vraagt ze waarom uren van

workshops: ecodorp bouwen, Islam

zijn benieuwd naar de workshops en

zieke docenten opgevangen worden.

voor beginners, tweedehands kleding

de docenten naar de reacties van de

Nu is het anders. ‘Ik wil heel veel

maken, dialect spreken, hit compone-

leerlingen. Maar bovenal is het voor

doen’, zegt ze. Het recht om een

ren. De workshops maken deel uit van

iedereen duidelijk waarom er geleerd

dagdeel vrij te houden moet daarvoor

de Pantarijnweek. In de Pantarijnweek

wordt: omdat iedereen wil.

wijken. Ik kijk met haar mee naar

zijn de leerlingen aan zet; zij bepalen

het rooster voor de volgende week.

wat ze gaan doen en gaan leren. Het

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

w Thema

Wat moet en wat mag in het primair onderwijs? Manny Moerman

Het is een jaarlijks terugkerend feno-

wetten van belang, zoals de Wet op

deel van de inspectie, dan adviseer ik:

meen waar maar weinig scholen naar

het primair onderwijs en de Wet op het

ga in gesprek. Vraag aan welk wettelijk

uitkijken: het bezoek van de inspectie.

onderwijstoezicht. Deze wetten regelen

aspect je niet voldoet. Wist je dat het

De voorbereiding op zo’n bezoek

zaken die betrekking hebben op de

afnemen van jaarlijkse Cito-toetsen

wordt veelal als enerverend ervaren

minimumeisen waaraan onderwijs moet

geen wettelijke eis is? Ook de kleuter-

en soms is er zelfs sprake van enige

voldoen. Denk daarbij aan wettelijke

toets is niet verplicht. En dat tussenre-

paniek. Hoe komt dat toch? En is dat

kerndoelen, eisen aan taal en rekenen.’

sultaten op taal en rekenen voldoende

wel terecht? Juridisch adviseur voor het

moeten zijn is ook geen wettelijke eis.’

onderwijs Sascha Brasz vindt van niet.

Wat is binnen dit kader de rol van de

Zij ziet voor scholen vooral alle ruimte

Inspectie?

Wat kan je doen als je het oneens blijft

om hun eigenheid vorm te geven.

‘Goede vraag. Een inspectierapport is

met een inspecteur?

wel degelijk van waarde. Het is alleen

‘Kom je er nu niet uit met de inspec-

Wat moet en wat mag van de inspectie

belangrijk te beseffen wat die waarde

teur, dien dan een klacht in. Of ga

Sascha Brasz: ‘Regelmatig stellen

precies is. De inspectie houdt toezicht

naar de rechter. Bezwaar en beroep

besturen uit het primair onderwijs mij

op de wettelijke deugdelijkheidseisen.

tegen een oordeel van de inspectie

deze vraag en die intrigeert mij. Want

De kwaliteitsaspecten, die de basis vor-

wordt straks mogelijk, net zoals bij

hiermee maakt de vragensteller mij

men voor het toezichtskader, omvatten

beslissingen van de gemeente en de

duidelijk dat de focus vooral daarop

deels deze wettelijke deugdelijkheidsei-

belastingdienst. Dit is voor scholen erg

ligt: op het toezicht door de inspectie.

sen en deels eigen inzichten van de

belangrijk. Want juist daardoor komt er

Maar daar begint de kwaliteit van ons

inspectie. De afgelopen jaren is door

duidelijkheid en meer diversiteit, wat

onderwijs niet mee. Als ik dat aangeef,

deze vermenging ten onrechte de in-

cruciaal is voor de kwaliteit van ons

zie ik vrijwel altijd verraste blikken.’

druk ontstaan dat je als school aan alle

onderwijs. Dan is het wel belangrijk dat

normen van het toezichtkader moet

scholen hun ruimte pakken en dat zij

voldoen. Maar dat is dus niet zo.’

zich over hun keuzes verantwoorden.’

onderwijs is primair geregeld in de

Welke ruimte heeft een school dan

Een uitgebreide versie van dit artikel

Grondwet. Daarin staat dat de overheid

precies?

staat op montessorinet:

moet zorgen voor onderwijs. Tegelijker-

‘Heel veel. Het gaat erom dat je zelf

http://bit.ly/20NVEOn

tijd mag de overheid zich niet te veel met

als school nadenkt over wat voor jou

het onderwijs bemoeien: de vrijheid van

kwaliteit van onderwijs is hoe je die

onderwijs. De Grondwet onderscheidt

kwaliteit wilt borgen. Je kunt dus prima

daarnaast drie deugdelijkheidseisen:

je eigen visie volgen, zolang je aan

je personeel moet bekwaam zijn, het

de minimum kwaliteitseisen voldoet.

moet zedelijk zijn en je moet toezicht

Kinderen moeten bijvoorbeeld een on-

toestaan op de naleving van de wettelijke

onderbroken ontwikkeling doormaken.

(minimum)eisen. De gedachte erachter

Die ontwikkeling moet je dan wel kun-

is: als je personeel bekwaam en zedelijk

nen volgen, vastleggen en rapporteren.

is, dan komt het met de kwaliteit wel

In het toezichtkader van de inspectie

goed. En dat is eigenlijk iets heel moois.

staan indicatoren waarnaar de inspec-

De Grondwet zegt feitelijk: Jullie zijn de

teurs kijken en waarop ze beoordelen.

professionals, jullie weten hoe je kwalita-

In datzelfde toezichtkader staat ook:

tief onderwijs vormgeeft.’

“Pas toe of leg uit”. Dit betekent dat je

Hoe zit het dan precies? ‘Het is vrij eenvoudig. De kwaliteit van

áls je wilt afwijken proactief uitlegt dat Is dat alles?

een indicator niets kan zeggen over de

‘Nee, zou eenvoudig is het nu ook weer

kwaliteit van jouw onderwijs.’

niet. Aanvullend zijn nog enkele lagere

Als je het niet eens bent met een oor-

Montessori Magazine

Sascha Brasz

nummer 2 | jaargang 39

Mastertrack montessorionderwijs ADV Master Leren & Innoveren Onderzoekende PAG Ontwerper (MLI OO) 9 Wil jij een master halen en je tegelijkertijd verder professionaliseren in montessorionderwijs? Neem je graag het voortouw in het verbeteren van het montessorionderwijs op jouw school? Schrijf je in voor de Master Leren en Innoveren Onderzoekende Ontwerper van Saxion in Deventer. Deze master heeft een speciale en unieke track montessorionderwijs. De master MLI OO leidt je op tot onderzoekende ontwerper. Ondertussen verruim je door middel van de mastertrack je montessorikennis en -vaardigheden. De mastertrack montessorionderwijsonderwijs bestaat uit vier modulen: 1

Het waartoe van het montessorionderwijs

Observeren

Zelfsturing kun je leren

Het onderwijs voorbij

REDENEN OM TE KIEZEN VOOR DEZE MASTERTRACK : >

De competenties die je opdoet zijn praktisch en direct toepasbaar in je onderwijspraktijk.

Vanaf de eerste bijeenkomst ben je bezig met een eigen project, binnen jouw school.

Je wordt begeleid door een onderzoeker van het lectoraat Vernieuwingsonderwijs.

Je studeert samen met studenten die werkzaam zijn in het montessorionderwijs.

Er is ruime aandacht voor het ontwerpen van montessorionderwijs.

Meer informatie vind je op: saxion.nl/montessori

saxion.nl/apo

i Thema

Inspectievoorschriften beïnvloeden vrijheid van inrichting montessori kinderdagverblijf Erica Dirven en Joke Werver

Al bladerend door het boek The Child

druisen tegen Montessori’s visie. Som-

veren en het kind uit bed kan vallen.

is father of the man1 zien we op foto’s

mige regels hebben met de Arbowet te

Het kind is op deze wijze volkomen

hoe Montessori de omgeving voor het

maken en dienen ter bescherming van

afhankelijk van de volwassene. Volgens

jonge kind inricht. De teksten naast

de medewerkers, andere regels dienen

Montessori moet je juist het gevaar uit

elke foto verduidelijken wat we zien en

de veiligheid en gezondheid van kinde-

de omgeving verwijderen of afscher-

geven inzicht in Montessori’s keuzes

ren. Ze zijn regelmatig in conflict met

men, zodat het kind onbelemmerd

voor materiaal en meubilair. Hoe an-

de vrijheid van het kind.

ders is de werkelijkheid in de huidige

kan exploreren zodra het wakker is. Trouwens, wat voor wereldbeeld geeft

montessorikinderdagverblijven. Waar

Hoe wordt de vrijheid aangetast? Mon-

een bed met spijlen voor het kind? Wij

ligt dit aan? Is het onze interpretatie

tessori plaatst bijvoorbeeld het bed van

reserveren spijlen in onze maatschap-

van Montessori’s aanwijzingen of spe-

het kind, een matrasje, op de grond,

pij voor dieren en gevangenen.

len de richtlijnen van de GGD’s en hun

zodat het kind naar de omgeving toe

inspecteurs een rol?

kan bewegen. In de meeste kinderdag-

Een ander voorbeeld: het zitmeubilair.

verblijven slaapt het kind hoog voor de

Het eerste stoeltje en tafeltje hebben

Feit is dat de inrichting aan stringente

rug van de leidster en achter een hek,

een bijzondere functie: het kind kan

regels is gebonden. Regels die vaak in-

omdat de omgeving gevaar kan ople-

onafhankelijk, niet in de armen van de

Foto: www.howwemontessori.com

1 Silvana Quattrocchi Montanaro, The Child is Father of the Man is verkrijgbaar bij Nienhuis

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

Foto: www.howwemontessori.com

moeder, zelfstandig eten. In veel cul-

is nog wel een commode nodig. Deze

werk over allerlei banken moet klaute-

turen wordt deze psychologische stap,

draaien we een kwartslag voor de

ren. Dan geef je op, of je leert volwasse-

het loskomen van de moeder en deel

taalontwikkeling. We leggen de baby zo

nen voor je karretje te spannen. Vrijheid

worden van de gemeenschap, gevierd

neer dat er direct oogcontact mogelijk

van beweging is de motor onder alle

door een kleine feestelijke maaltijd

is en het zicht op de mond, het spraak-

ontwikkelingsprocessen.

aan te bieden. Montessori beschrijft

apparaat, gewaarborgd is. Zo kan de

hoe een lage tafel en stoel op kinder-

verzorger alle handelingen, lichaams-

Zien we daarom tegenwoordig zoveel

maat dit onafhankelijke eten mogelijk

delen en kledingstukken benoemen.

passieve jonge kinderen die zich aan

maken. De volwassene zit in eerste

Zodra het kind zelfstandig het potje

volwassenen vastklampen? Een kind

instantie ten dienste van het kind op

of toilet kan gebruiken, dus kan staan,

verhuist tegenwoordig in veel kinder-

een krukje ernaast om te begeleiden en

verschonen we het op de grond. Wij

dagverblijven van wipstoeltje naar box

voor te doen hoe men eet. Later wordt

zitten dan op een krukje, recht voor

en van hoog meubilair naar slaapkooi-

de eetactiviteit uitgebreid met het tafel-

het kind. Het kind heeft zo zicht op

tje. We geven de nieuwe media vaak de

dekken en afruimen door het kind zelf.

de handelingen, het ziet de lichame-

schuld dat kinderen lichamelijk inactief

De inspectie vraagt verhoogde kinder-

lijke processen en kan waar mogelijk

zijn, maar misschien ligt de oorzaak van

stoelen, -banken en verhoogde tafels,

meehelpen. En we laten het product,

dit probleem wel veel vroeger: in het

die vervolgens vaak voor de veiligheid

de poepluier, ook even zien.

vastpinnen van babyâ&#x20AC;&#x2122;s en dreumesen.

en tuigjes. Zo blijft er weinig van de

Hoog meubilair kan op vele manieren

Wordt het niet tijd harder te werken

zelfstandigheid over.

invloed hebben op de ontwikkeling.

aan de realisatie van een op vrijheid

Het beperkt de bewegingsruimte en de

van bewegen gebaseerde kinderop-

Ook bij het verschonen moeten we zo

werkkeuze. Stel je toch eens voor dat

vang? Inspectie kan overtuigd worden

min mogelijk meubilair gebruiken, ten

je in een fantastische omgeving in een

van de montessoriprincipes. Ook ou-

behoeve van de zelfstandigheid van het

hoge bank geplaatst wordt met juist dat

ders kunnen helpen door bijvoorbeeld

kind. Op de grond kan een kind zich

doosje materiaal dat je niet interessant

toestemming te geven voor het slapen

veilig en zelfstandig bewegen en wij

vindt. Je wordt opstandig of apathisch.

op de grond. Wij moeten duidelijker

begeleiden het daarbij. In de babyfase

Of stel je voor dat je met je zelfgekozen

vertellen waar wij voor staan.

van het kind zijn uitgerust met trapjes

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

m Thema

Met triband kan het team van De Plotter zich goed verantwoorden Bob Molier

motivatie van kinderen oproepen. Zo

montessorischool in spagaat,’ vertelt

lesdoelen en leerlijnen1 weer centraal. En de school werkt weer met het drie-

directeur Irma Pieper. ‘We besloten

jaarklassensysteem. Pieper: ‘Met het

ei van papier-maché in een klas gezet,

om weer een echte montessorischool

schaamrood op de kaken overtuigden

je kon horen dat daar wat in zat. Na

te worden. We formuleerden montes-

we de ouders dat dit toch beter is.’ Zelf-

een paar dagen brak dat ei en kwam er

soriaanse kernwaarden als basis voor

standig werken is onze basis. We geven

een dino uit. Tijdens een thema krijgen

ons dagelijks werk. Maar we vonden de

daarbij ook groepslessen als gymnas-

kinderen algemene lessen en verwerken

woorden nog niet om ons te verant-

tiek en kosmisch. Bij kosmisch willen

ze onderzoeksvragen en leervragen die

woorden, uit te leggen wat we precies

we verwondering opwekken, intrinsieke

zij zelf hebben bedacht. Al met al ben ik

‘In 2006 was De Plotter een

hebben we een paar dagen een soort

deden. En dat lukte met behulp van triband verantwoorden.’ Twee scholen op één plein in Zutphen.

Tegen het oudere gebouw van Christelijke basisschool De Wegwijzer steekt het felrode Montessorikindcentrum de Plotter fris, groot (350 leerlingen, 25 teamleden) en helder af. Achter

Bewijs van leerling op de EWMM

de ramen van de speelzaal naast de ingang krioelen peuters, enkele kijken nieuwsgierig naar buiten. Het gebouw

De kernwaarden van de Plotter

met 13 lokalen was oorspronkelijk bedoeld door twee scholen, maar De

Wij zijn een erkend montessorikindcentrum.

Plotter is zo gegroeid dat nu, vier jaar

Wij zetten onderwijsleermiddelen in vanuit de richtlijnen van Maria

na de opening, zelfs de teamkamer

Montessori, afgestemd op individuele onderwijsbehoeften en leerdoelen

dienst doet als onderbouwlokaal.

van kinderen. Wij geven op eigen wijze vorm aan de oriëntatie op onszelf en de wereld.

Tien jaar geleden stond De Plotter

Hierbij zijn wij voortdurend op zoek naar onderlinge relaties en verbanden.

er heel anders voor. De praktijk was

Wij betrekken ouders in onze visie op het uitdagen van montessoriopvoe-

afgedreven van de montessorivisie. De

ding en -onderwijs.

leraren gaven veel methodegebonden

Wij maken gebruik van elkaars talenten en zijn als team trots op ons

groepslessen. Om meer groepslessen

kindcentrum.

mogelijk te maken was het tweejaarklas-

Wij maken bewust keuzes, genieten van ons werk en delen dit met elkaar.

sensysteem ingevoerd. Dit leverde niet

Wij bouwen de facetten rondom de 21th century skills (samenwerken,

op wat wij wilden, namelijk een goede

probleemoplossend vermogen, ict-geletterdheid, creativiteit, kritisch

montessorischool zijn. Toen zijn we

denken, communiceren, sociale en culturele vaardigheden, samenwerken)

om de tafel gaan zitten en we stelden

verder uit binnen onze montessorivisie.

ons de vraag: ‘Willen we een montes-

Wij leggen verantwoording af over ons onderwijs door een continue inter-

sorischool blijven en hoe doen we dat?’

actie tussen leerling en leerkracht binnen de context van kindcentrum en

Het team koos voor montessori en

samenleving.

stelde tien kernwaarden op. Nu staan

Naast de montessorimaterialen, zoals ook het nieuwe Taal: Doen! werkt de school met Taalzee en Rekentuin, met Handschrift, Nieuwsbegrip XL en de Leeslijn van Kees de Baar.

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

op alle leerstofonderdelen de doelen omschreven. Passend daarbij is de voorbereide omgeving ingericht, zodat de kinderen binnen leerlijnen zelfstandig hun werk kunnen kiezen. Pieper: ‘Als kinderen aan een doel werken dan bewijzen zij uiteindelijk dat ze het doel behaald hebben. Dat kan een gymles zijn, een presentatie, een dictee, een toets. Het kan bij de leerkracht, bij ouders of bij mij. Mijn collega’s weten dat ik mijn werk veel leuker vind als soms kinderen langskomen met bewijzen. Het gaat steeds om eigenaarschap. Kinderen willen zich verantwoorden over een doel wat zij zich Bewijzen van leerlingen op de Eerste Westlandse Montessorischool Monster (EWMM)

gesteld hebben, leraren en ik ook.’ De werkwijze leidt ook tot een andere omgang met toetsen en registreren.

heel trots op ons team: de regie is terug

ook montessorianen aan van andere

De Plotter werkt in de onderbouw met

bij de leraar en bij de kinderen.’ Haar

montessorischolen uit Regio Oost.’

leerlingvolgsysteem Bosos. Pieper:

gevoel past bij de kernwaarde van de

Bij triband worden opbrengsten verant-

‘We beraden ons op hoe we ons naast

Plotter: het team geniet en straalt trots

woord op drie niveaus, de zogeheten

Bosos nog moeten bewijzen richting

uit over de manier van werken.

‘banden’. Dat gaat op De Plotter als

externen. Is de citotoets een wenselijke

volgt: In band 1 verantwoordt de directie

aanvulling? Het leerlingvolgsysteem dat

Bewijzen aan de wand

zich naar inspectie en bestuur met

de leerkrachten invullen is nu leidend

Een stagiaire onderzocht in de school

landelijke toetsen, met de onderwijs-

om kinderen goed te volgen vanuit de

of de kernwaarden in de klassen terug

kundige rapporten naar het voortgezet

leerdoelen en leerlijnen. We zoeken een

te vinden waren. De bevindingen waren

onderwijs en ook met zoiets als het

goed leerlingvolgsysteem voor de groe-

positief. Pieper: ‘Maar een vraag bleef

verkeersexamen. In band 2 verantwoor-

pen 3 tot en met 8 waarin wij ons kunnen

nog open staan: hoe kunnen we ons

den leraren zich naar directie, ouders

verantwoorden over de leerdoelen en

breed verantwoorden, naar kinderen,

en kinderen. Hierbinnen vallen de

leerlijnen. We werken met ParnasSys en

ouders, bestuur, inspectie? We zochten

gesprekscyclussen met de directeur, de

we onderzoeken met Bert Dijksma van

daarbij naar de juiste woorden en hoe

gesprekken met de ib-er, collegiale con-

de mogelijkheden van leerlingvolgsys-

we dat konden inrichten. In februari 2014 nodigden we Annemieke Zwart2 uit die

sultaties, kindgesprekken met ouders

teem Center montessori. Daarin kan je

én kinderen, en de ‘vertraagde week’:

zelf je leerdoelen invullen. En triband

ons vertelde over triband verantwoorden.

dat is de laatste week in een periode van

biedt een verantwoordingskader waarvan

Dat sloot helemaal aan bij onze vraag.

tien weken, waarin elke leraar individu-

wij en onze kinderen zelf eigenaar zijn en

Ook omdat wij de regie bij leraren en bij

eel met de leerlingen de doelen van de

dat was precies wat we zochten.’

kinderen wilden leggen. Elf teamleden

afgelopen periode doorspreekt en die

volgden de masterclass Triband verant-

voor de komende periode. En dat gaat

woorden in de eigen school. Er haakten

niet alleen om leerinhoud, maar – in lijn met de ideeën van Gert Biesta3 –

Bewijs van leerling op De Plotter

naast kwalificatie ook om socialisatie en

persoonsvorming. In band 3 verantwoorden de kinderen zich aan ouders, leerkrachten en directie. Die bewijzen hangen in school aan de wanden in en buiten de lokalen en de kinderen nemen

Achtergrondartikelen op montessorinet

ze op in hun portfolio’s voor taal, spel-

Irma Pieper: ‘Zie mij en geef mij de ruimte en tijd,

ling, rekenen en kosmisch.

dan neem ik mijn verantwoordelijkheid’; http://bit.ly/1QSmkoW

Leerlingvolgsysteem

Annemieke Zwart: Triband verantwoorden,

Het team heeft - dat was wel even een

ontwikkeling en betekenis;

klus - voor elke periode van tien weken

http://bit.ly/1Ldnhnx

Hogeschool Leiden Biesta, G.J.J. (2011) Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Ethiek, politiek en democratie. Den Haag: Boom Lemma

2 3

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

‘Montessorikindvolg systeem als evaluatie- en verantwoordingsinstrument de ruggengraat van ons cyclisch handelen’ Bob Molier

‘Het montessorikindvolgsysteem

Mattijssen: ‘Het mkvs is het enige

de gelegenheid krijgen kennis op te

(mkvs) is het enige monitoringsysteem

monitoringsysteem voor het volledige

nemen, te onthouden en op te slaan in

voor het volledige montessoricurricu-

montessoricurriculum en het beslaat

het geheugen, anderzijds - en dit is het

lum’, zegt Els Mattijssen, die het mkvs

zeven ontwikkelingsgebieden: perioden

belangrijkste - kunnen ze op een psy-

heeft ontwikkeld. Waarom zijn dan niet

van groei, waarneming, motoriek, taal,

chologisch niveau de dieperliggende

alle montessorischolen in het basison-

rekenen-wiskunde, geometrie en ken-

betekenissen ontdekken en onder-

derwijs daarop overgestapt? De meest

nisgebieden. De kracht is: het bestrijkt

zoeken.” De taxonomie van Bloom is

gehoorde reden: het mkvs is te bewer-

zowel feitenkennis - de kerndoelen

goed bruikbaar om gericht verdiepende

kelijk. Maar er zijn ook scholen die er

en referentieniveaus zijn herkenbaar

vragen te stellen aan kinderen en om

naar grote tevredenheid mee werken.

opgenomen - als vaardigheden en

te analyseren hoe kinderen hun kennis

Directeur Maaike Kramer van de Eerste

begrip. We hebben hiervoor bewust

opbouwen (construeren) en ontwikke-

Westlandse Montessorischool in Monster (EWMM) noemt het mkvs ‘als

gekozen, op basis van teksten van Maria Montessori1. Zij zei over het

len tot de hogere ordes in denken.’2 Het mkvs leent zich ook goed voor

evaluatie en verantwoordingsinstru-

specifieke kenmerk van haar educatie:

reflectie op persoonlijke en schoolon-

ment de ruggengraat van ons cyclisch

“We bieden de kinderen academische

twikkeling. Mattijssen: ‘Leraren delen

handelen’.

kennis en geven die kennis vervolgens

op teamniveau kennis, vaardigheden

betekenis. Het specifieke van mijn

en toepassingsmogelijkheden van

onderwijs is dat kinderen enerzijds

curriculuminhoud. Ondersteund door

Kramer: ‘Het mkvs biedt ons team een gezamenlijke taal waarmee we ons handelen op het kind en elkaar kunnen afstemmen. Het is een middel waarmee we intern en extern communiceren over de ontwikkeling van onze kinderen en de ontwikkeling van ons als school. Het is, na een enorme en inhoudelijke zoektocht de ruggengraat geworden van ons cyclisch handelen. In het kader van triband verantwoorden is het mkvs voor de EWMM nu ook onmisbaar op band 2 (schoolniveau) en 3 (landelijk niveau). We volgen en waarderen de unieke prestaties van het individuele kind in de volle breedte. En we hebben een mindmap ontwikkeld waarop we de vier niveaus van het gebruik van het mkvs in één keer

Els Mattijssen

weergeven.’

1 1

M. Montessori Gesammelte Werke, deel 11: Psychoarithmetik; en deel 12: Psychogeometrie; Herder Bloom, B. S. (ed). (1985). Developing Talent in Young People. New York: Ballantine Books.

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

helpteksten kunnen zij bepalen welke

is organisch en concentrisch en niet

riopleidingen. De Expertisegroep-mkvs

doelen zij zich op bouwen teamni-

bedoeld als een lineair aftekenpro-

van de NMV gaat het mkvs evalueren

veau binnen het curriculum willen

gramma. Bij goed gebruik geeft het

en plaatsen in de discussie over het

stellen en vervolgens kunnen zij die

een breed beeld van hoe de leraar het

onderwijs in 2032.

zelf uitwerken en evalueren. Elke leraar

ontwikkelingsproces heeft gevolgd en

kan voor zichzelf concreet formuleren

begeleid. Leraren die met het mkvs

In opdracht van de NMV heeft Unilogic

wat hij nodig heeft om deze doelen te

werken, handelen planmatig en doelge-

een digitale versie gemaakt van het

bereiken.’

richt, ze nemen beslissingen over hun

mkvs. In het kader van de eisen van het

begeleidingsrollen: gericht afwachten,

ministerie van onderwijs met betrek-

Niet alle hokjes zwart

gericht observeren, gericht begeleiden

king tot het Passend Onderwijs heeft

Ellen Peulen, leraar onderbouw op

en gericht evalueren; dit op basis van

Unilogic een programma ontwikkeld

basisschool Nova Montessori in Venlo,

de analyse van hun observaties (signa-

waarmee men op geheel eigen wijze

vond het aanvankelijk lastig om met

leringen).’

‘groepsplannen’ kan inrichten. Dat kan

het mkvs te werken. ‘Ik ben begonnen

gaan over alle individuele kinderen in

met het invoeren van signaleringen en

De NMV is mede-eigenaar van het

één overzicht en/of over groepen die

het plannen van lesjes. Daarna heb ik

mkvs. 35 Nederlandse montessorischo-

op een bepaald criterium bij elkaar zijn

geprobeerd te registreren. Ik had veel

len werken ermee en het mkvs heeft

gezet. Er staat een instructiefilm op de

moeite met de taal, wat betekenen al

een vaste plek in de erkende montesso-

site van Unilogic.4

die termen? Zelfs als je de uitleg leest is het lastig. Ook de doelen zijn niet concreet. Het kind kan tellen, akoestisch. Tot hoe ver dan? Ik had 2 jaar gewerkt met KIJK dat heel duidelijke onderwijsdoelen heeft. Dus dat was even schrikken. Ik ben gaan zoeken in de handleiding3 en daar staat letterlijk: “Het mkvs is géén registratiemiddel om onderwijsleerdoelen vast te leggen”. Je volgt de ontwikkeling. Dus niet alle hokjes hoeven zwart gekleurd te worden. Dat was een geruststelling. Ik vraag me wel af hoe dat in de middenen bovenbouw werkt. In de onderbouw zijn de onderwijsdoelen veel beperkter en beter te overzien.’ Els Mattijssen bevestigt: ‘Het mkvs Handleiding mkvs, Unilogic.nl http://www.eduscope.nl/modules/mkvs/

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

l 16

LeerKRACHT leidt Deventer montessoriteams de weg door ‘alles wat moet’ Bob Molier

De leraren van montessorischool De

‘Na lesbezoeken bij elkaar, feedback en

zich erin en werden enthousiast. De

Ontdekking willen na een jaar door-

experimenten verloopt het begin van de

Vries: ‘Bij schoolontwikkeling móet er

gaan met LeerKRACHT, directeur Inge

schooldag beter’, vertelt Inge Bokel-

zoveel en ik merkte dat we processen

Bokelmann ervaart dat haar team meer

mann. ‘De kinderen gaan nu, nadat ze

oppakten waarvan de effecten later

betrokken is bij de schoolontwikke-

de leraar een hand hebben gegeven,

wegsijpelden. Ik zocht naar samen-

ling en de resultaten komen ten goede

vlot en effectief aan het werk. Niet alle

hang en structuur. Dat leek Leer-

aan de kinderen. Montessorischool

leraren pakken dit op dezelfde manier

KRACHT te bieden. Daarom heb ik het

l’Ambiente klom dankzij goede resul-

aan, maar het effect is overal zichtbaar.

aan het team voorgelegd.’

taten met LeerKRACHT in een jaar

Door LeerKRACHT zijn de leraren meer

tijd uit het dal van zwakke school tot

betrokken bij de ontwikkeling in De Ont-

Inge Bokelmann deed dat ook. ‘Want

basisarrangement. Directeur Wyneke

dekking en onze slagkracht neemt toe.’

LeerKRACHT biedt een aanpak om tot

de Vries: ‘Wij gaan nu anders om met

Twee jaar geleden zette een directeur

de kern te komen en het handelen van

alles wat moet en ook de inspectie is

van een andere basisschool in De-

de leerkracht staat centraal. Die krijgt

positief over LeerKRACHT.’ Leerkracht

venter Bokelmann en De Vries op het

duidelijk voor ogen waar we samen

Truus Neutel is ‘absoluut enthousiast’.

spoor van LeerKRACHT. Zij verdiepten

aan werken en wat daarbij de eigen

V.l.n.r. Wyneke de Vries, Inge Bokelmann en Truus Neutel

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

Leerkracht Truus Neutel (De Ontdekking) over LeerKRACHT ‘Ik ben absoluut enthousiast. Het team heeft dankzij LeerKRACHT een grote invloed op de agenda. Het onderling vertrouwen is gegroeid. We hebben geleerd elkaar feedback te geven en we merken dat iedereen het beste met elkaar voor heeft. We delen de visie dat niet een hoge Citoscore het doel is, maar dat leerlingen vaardigheden beheersen. En wij bedenken wat wij moeten kunnen om een kind die te leren. Dat betekent voor ons: zelfreflectie en zelfontwikkeling. En bij bordsessies verdelen we taken. Soms blijkt dat een collega onverwachte vaardigheden heeft; we leren elkaar beter kennen. Wie een opdracht gaat uitwerken vraagt alleen hulp aan het team als dat nodig is. Ik heb daardoor niet bij alles het overzicht, maar heb er vertrouwen in dat het loopt. LeerKRACHT geeft energie, want we praten over ons werk. Ik zit er nog te kort voor in het onderwijs, maar ik hoor leraren – ook van andere scholen - zeggen: door LeerKRACHT krijgen we ons vak terug.’

rol is. Vooral het woord eigenaarschap

ding.’ De Vries: ‘De lesvoorbereiding

Na de eerste periode kan het hele team

spreekt mij aan: de verantwoordelijk-

doen wij op montessorischolen anders

meedoen. Net als de Vries ervaart Bo-

heid voor de eigen en de schoolontwik-

dan op de reguliere school. Het kan

kelmann enthousiasme bij de leraren.

keling komt bij leerkrachten te liggen.

een kosmische les zijn, les voor groepje

‘Vooral bij lesbezoeken en feedback-

Dat past uitstekend bij montesso-

of voor een kind alleen. De leraren be-

gesprekken hebben zij baat. Feedback

rionderwijs, want wij willen ook de

spreken de lesdoelen en hoe zij de les

oefenen wij op teamniveau. Het is

kinderen leren verantwoordelijkheid

opbouwen. Waar past het in de leerlijn?

makkelijker om positieve dingen te

over hun werk te dragen.’ De teams

Ik zie dat leraren dit prettig vinden

benoemen dan leerpunten. Dat moet

van beide scholen werden enthousiast,

want nu spreken zij over hun vak.’

veilig voelen en daarvoor is vertrouwen

vooral toen leraren en LeerKRACHT-

nodig.’

coaches van andere scholen erover

De start

kwamen vertellen. Beide scholen start-

Bokelmann en de Vries ervaren werken

Pizzasessies

ten in augustus 2014 met LeerKRACHT

met LeerKRACHT als een proces

In Deventer doen veel scholen mee

en zij werken nauw samen.

van cultuurverandering dat goede

met LeerKRACHT. In ‘pizzasessies’,

begeleiding vraagt. Vanuit de Stichting

een uitnodigende term, spreken

Werkwijze

LeerKRACHT krijgt elke school een ‘ex-

deelnemers uit Deventer elkaar. Boke-

Het motto van LeerKRACHT is: ‘Elke

pert-coach’, die het proces begeleidt,

lmann: ‘Het is prettig uit te wisselen

dag samen een beetje beter’. Leer-

input en feedback geeft. En elke school

wat goed gaat en wat beter kan. Som-

KRACHT kent drie kerninterventies:

stelt zelf een coach aan, liefst een

mige teams moesten een drempel over

bord- en teamsessies, lesbezoeken en

eigen personeelslid, die uren krijgt om

om bij elkaar in de groep te kijken. Ook

feedbackgesprekken na de lesbezoeken

het proces goed te laten verlopen. De

horen we in deze sessies het vervolg

en tenslotte gezamenlijke lesvoorbe-

coaches worden intensief geschoold.

van het programma.’

reidingen.

De Vries werd coach op de andere school: De Ontdekking. Voorafgaand

Deelnemers van LeerKRACHT gaan

Een bordsessie duurt een kwartier. Het

aan het schooljaar waarin De Ontdek-

ook op bezoek bij bedrijven die werken

team staat (letterlijk ook) voor een

king en l’Ambiente startten kreeg zij in

volgens het ‘lean-principe’. Daarbij

bord kort stil bij de afgesproken doe-

augustus 2014 drie dagen ‘bootcamp’

luisteren de managers heel goed naar

len. Er kan een langere teamsessie op

vol informatie over het programma

de mensen op de werkvloer. De Vries:

volgen, waarbij één doel centraal staat.

van LeerKRACHT. Daarna kreeg van

‘Een manager heeft zijn kantoor zelfs

Leraren gaan eens per twee à drie

elk deelnemend team een deel (vier

letterlijk op werkvloer gezet. Die vroeg

weken bij elkaar kijken. De bezochte

tot zes leraren) twee dagen bootcamp,

zich af hoe hij iets van het werk kon

leraar bepaalt zelf waar zij feedback op

met op De Ontdekking De Vries als

zeggen als hij er ver vanaf zat. Ook op

vraagt. Bokelmann: ‘Bij een lesbezoek

schoolcoach en met de eigen directeur

school werkt het als de directie goed

gaat het niet over wat een kind kan

Bokelmann. Vervolgens startte een

luistert naar het team. Ons doel is de

maar over hoe je als leraar handelt. Je

klein deel van het team onder begelei-

kwaliteit van het onderwijs te verbe-

leert nadenken: waarom denk je dat

ding van De Vries. Bokelmann: ‘Niet

teren, de werkdruk te verminderen en

je wat moet, hoe ga je daar mee om?

alle leraren kunnen meteen meedoen,

het plezier in het werk te verhogen. De

Welke keuzes heb je daarbij? Weet je er

dus ik moest goed nadenken hoe ik

bedrijven die we bezochten werken al

genoeg van of wil je bijleren? Je kunt

ging organiseren. Ik moest ook tijdig

jaren zo en gaan er niet mee stoppen.

ook van collega’s leren, bijvoorbeeld

de bordsessies plannen.’ LeerKRACHT

Ook wij willen dit doorzetten. De lera-

tijdens de gezamenlijke lesvoorberei-

werkt met periodes van acht weken.

ren zeggen: “We gaan niet terug hè?”’

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

De Kwestie

Met het vernieuwde inspectietoezicht kunnen wij beter montessoriaans werken Zie beknopte informatie over de nieuwe Wet op het onderwijstoezicht op montessorinet, http://bit.ly/1Q9g2yc, en uitgebreide informatie op de site van de inspectie, http://bit.ly/1QY1XGU.

Het is goed dat de inspectie de gulden middenweg zoekt tussen enerzijds cijfermatig afrekenen van scholen (toezicht) en anderzijds stimuleren dat scholen hun eigen verbeterplannen voor het voetlicht brengen. Elke professionele organisatie wil dat de onderwijsresultaten op orde blijven of verbeteren.

Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen

In de vorige editie over de vrijeschool verscheen een foute bijdrage van Gabriël Enkelaar. De juiste tekst staat op montessorinet: http://bit.ly/1Jucda4

Maar achter ieder getal, percentage of statistiek zit een verhaal. Het gaat niet alleen om ‘tellen’, maar ook om ‘vertellen’. Het gaat zowel om ‘rekenschap afleggen’ als om ‘verantwoorden’ waar die cijfers vandaan komen en hoe de school daarmee om wil gaan. Wat mij betreft moet daarbij het accent meer liggen op verantwoording dan op rekenschap afleggen. Wie te sterk focust op het getal in plaats van op het verhaal erachter, kweekt eerder angst en verlamming dan een school die wil leren van gemaakte fouten en vol inspiratie een andere koers in wil slaan. In het voortgezet montessorionderwijs bestaat al een lange traditie van onderlinge collegiale visitatie. De school beschrijft zelf hoe de brede montessoridoelen en de vmo-karakteristieken gerealiseerd worden. Deze reflectie nodigt de teams uit om aan te geven waar ze trots op zijn en welke punten verbetering behoeven. NMV-visitatiecommissies onderzoeken in hoeverre dit zelfbeeld van vmo-scholen overeenkomt met de praktijk. En zij doen ook aanbevelingen. Het zou doodzonde zijn als de inspectie dit soort processen en eigen verbeterplannen niet zou meenemen. Scholen worden al steeds meer opgezadeld met formats en protocollen. We moeten ervoor oppassen dat toezicht en controle niet het onbedoelde effect krijgen dat ze gaan verstikken en een rem zetten op onderwijsvernieuwing. De inspectie lijkt zich met het nieuwe toezichtkader hiervan bewust te zijn. Wij moeten ervoor zorgen dat systematische kwaliteitszorg en de aangeleverde kwaliteitsinformatie goed op orde zijn. Dan biedt het nieuwe inspectiekader inderdaad meer mogelijkheden voor montessoriaans werken.

Ik had nooit zo veel moeite met een inspectiebezoek. Natuurlijk hoort er wel een soort gezonde spanning bij. Maar het beeld van mijn school werd door het bezoek versterkt of aangescherpt. Ik heb ook geen probleem gehad met een inspecteur die bijvoorbeeld moeite had met het montessorisysteem of die er afwijzend tegenover stond, al hoorde ik om mij heen soms andere geluiden. Recent verwelkomde ik de eerste inspecteur die werkte volgens het nieuwe toezichtkader. Voorafgaand aan het bezoek moesten wij een flinke zelfanalyse maken, met een kritischer blik dan voorheen. Deze analyse was de basis voor het bezoek. Samen met de inspecteur bezocht de directie verschillende groepen, waren er gesprekken. De inspectie sprak met ouders, kinderen en met het team en was hier een mooie dag mee bezig. Aan het einde van de dag gaf de inspecteur zijn terugkoppeling, gespiegeld aan onze eigen analyse. In deze terugkoppeling herkende het team zich. Omdat deze terugkoppeling aansluit bij de eigen ontwikkeling van de school kon het team zich ook vinden in de aanbevelingen voor verdere ontwikkeling. Ik had sterk het gevoel dat de inspecteur als een kritische partner meekijkt naar de organisatie en helpt om inzicht te krijgen in wat we aan kunnen pakken. Het is krachtig dat de inspecteur hierbij aansluit op de ontwikkeling van de school zelf. En we kregen het basisarrangement weer toegekend. Ik was al best tevreden over de inspectiebezoeken maar nu ben ik zelfs enthousiast. Omdat het toezicht echt aansluit bij waar de school mee bezig is, krijgt het een meerwaarde. De inspecteur gaf ons sterk het gevoel dat we worden gezien en dat de hij meedenkt. In het verslag van de inspectie mag het bestuur dan ook nog haar eigen zienswijze op het bezoek weergeven en dat maakt het helemaal compleet. Al heb ik de ervaring dat wetten regelmatig worden aangepast, ik hoop dat dit nog een tijd zo blijft.

Egbert de Jong Algemeen directeur Montessorivereniging Haarlemmermeer

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

De Kwestie

Margot Schreurs Lid NMV-sectie Het jonge kind Werkzaam bij Korein

De montessorikinderdagverblijven en -peuterspeelzalen krijgen jaarlijks een inspectie van de GGD. De laatste jaren komt ook de onderwijsinspectie op bezoek, bij peutergroepen met doelgroepkinderen en met een vve-programma. Vanuit het werkveld hoor ik dat beide inspecties een belemmering zijn voor het werken vanuit de visie van Maria Montessori. Ik heb dit zelf nooit zo ervaren. Uiteraard vraagt alles wat ‘vreemd’ en ‘anders’ is voor inspecties om verdere verduidelijking en uitwerking in pedagogisch beleid, werkplannen, arbo-verantwoording etc. Dat je daarbij een goede kwaliteitscyclus opzet waarin je zaken verduidelijkt, evalueert en borgt is voor mij niet meer dan logisch. Op de montessorikinderdagverblijven waar ik in het verleden als leidinggevende heb mogen werken, slapen de kinderen in open bedjes, staat alleen laag meubilair, staan materialen als schaartjes, porselein servies en glaswerk in vrij toegankelijke open kasten en maken de kinderen zelf de keuze of ze in de buitenruimte willen spelen. Dit hoeft dus niet altijd met de hele groep. We hebben dit en andere montessoriwerkwijzen prima kunnen verantwoorden naar de inspecteurs van de GGD. De eerste keer dat we de GGD en onderwijsinspectie mochten ontvangen voor de voorschoolse educatie kregen we uiteraard ook te horen dat een gecertificeerde methode voorwaarde was voor de voorschoolse educatie op de peutergroepen. De begeleidsters op de groep, ervaren montessoripeuterleidsters, zijn aan de slag gegaan en hebben vve-indicatoren en -doelen gekoppeld aan de montessoriwerkwijze. Dit heeft geresulteerd in een montessoribronnenboek en werkboek. Daarin laten we zien wat we doen en hoe we dat doen en hoe dat aansluit bij onze eigen doelen en bij de kaders van de inspectie. Het was een mooi compliment voor iedereen toen we bij de daaropvolgende inspectie oprechte waardering kregen voor de montessoriwerkwijze en de erkenning als vve-locatie. Ondertussen hebben meerdere gemeentes de erkenning van montessori als werkwijze in de voorschool overgenomen en werken deze locaties met het montessori vve-bronnenboek en werkboek. Mail mij als je hierover meer wilt weten: m.schreurs@korein.nl.

De onderwijsinspectie gaat met haar tijd mee en lanceert, naast een uitgebreide notitie, een modern animatiefilmpje waarin de belangrijkste veranderingen op het toezicht worden uitgelicht. Iedere verandering is welkom in een stoffig landschap van toezicht waarin de leerresultaten (de scores op de toets) zogenaamd de afspiegeling vormen van het onderwijsproces. Een dubbelzinnig mantra dat al enige jaren resoneert in onderwijsland is ‘toezicht houden op afstand’. In het kort komt het er op neer dat ‘goede scholen’ minder bezocht worden, maar dat schoolleiding of bestuur de vereiste documenten per post verstuurt en dat de inspectie op basis daarvan vertrouwen houdt in de onderwijskwaliteit. Maarten Stuifbergen Groepsleraar Montessorischool Leidschenveen Montessoriopleider Haagse Hogeschool Studiebegeleider Hogeschool Leiden Student onderwijswetenschappen Open Universiteit

Montessori Magazine

Op dit moment vindt er op de Montessorischool in Leidschenveen een project plaats over Leonardo da Vinci. In alle groepen, van onder- tot bovenbouw, wordt er met hart en ziel gewerkt rond deze homo universalis. De veelkleurigheid van dit project geeft leraren handvatten om materialen te bedenken en algemene lessen voor te bereiden. Kinderen vergapen zich aan zijn cartografische superioriteit die in de stadsplattegrond van Imola is te zien. Een andere groep kinderen verdiept zich in het kleurgebruik en perspectief in ‘La Gioconda’. Een leraar uit de bovenbouw heeft zich verdiept in de symboliek van ‘Het laatste avondmaal’ en maakt op een knappe manier de verbinding met de Nederlandse tijdgenoot Hieronimus Bosch. De kinderen schrijven in spiegelschrift, maken uitvindingen na en voeren filosofische gesprekken. Als je de school nu binnenkomt waan je jezelf in Florence en adem je Leonardo Da Vinci. De komende twee weken brandt dit vuur een paar tandjes lager, door de afname van de tweejaarlijkse Cito-toetsen. Deze toetsen geven een beeld van de prestaties van kinderen op de vaste gebieden van Cito en vanuit de vraagstelling van Cito. Deze toetsen worden afgenomen omdat de school dit belangrijk vindt, net zoals het belangrijk gevonden wordt dat kinderen zich kunnen verliezen in een machtig project. Enerzijds is het prachtig dat we in een land leven waar het bovenstaande samen kan gaan, toch zou ik de inspecteur van harte rondleiden door Florence en anders zou ik graag wat foto’s en filmpjes willen sturen. En dan sturen we de Cito-scores mee.

nummer 2 | jaargang 39

Column

Verantwoord experimenteren Femke Cools Femke Cools is leerkracht en ICT-coördinator aan de Montessorischool Nijmegen, maar nu is zij gedetacheerd bij de Onderwijscoöperatie waar zij werkt aan curriculumontwikkeling.

Zaterdag 23 januari jl. presenteerde de

nominatie, maar door de manier waarop

VVD’er Karin Straus met ons bestuur

Commissie Schnabel het eindrapport

ik toen met de kinderen werkte: ik

bij ons wilde komen kijken, was ze van

Onderwijs2032. Ik mocht daar als leraar

pakte veel ruimte om samen met hen te

harte welkom. We deden van alles wat

spreken in het kader van curriculum-

experimenteren. Ik voelde de behoefte

nergens beschreven stond: het was

ontwikkeling en zei: ‘Ik zag dat ik veel

om kinderen veel meer ruimte te geven

niet terug te vinden in de kerndoelen,

kinderen niet werkelijk kon bereiken als

voor hun eigen ideeën en werd daarbij

niet beschreven in het schoolplan of

ik me aan de methodes hield. Had het

geholpen door mijn Training Excellente

stichtingsdocument, niet toetsbaar,

gevoel dat ik geen betekenisvol onder-

Leerkracht Sociale media (TELS). Er

niet zichtbaar op het afvinklijstje van

wijs gaf. Dus ik begon te experimenteren

ging een prachtige digitale wereld open

de inspectie. Maar ons verhaal was

met vakgebieden waarin mijn expertise

voor mij en de kinderen. Wilde ik daar

goed. We konden ons verantwoorden.

en passie lagen: taal, kunst, Engels,

ook écht wat mee doen, dan moest ik

Experimenteren is zo waardevol. Ex-

geschiedenis. En ik was heel blij dat

mijn onderwijs veranderen. Mijn school-

perimenteren met ICT is noodzakelijk.

ik vlot aan de slag kon in het montes-

leider gaf mij de vrijheid om buiten de

Zorg dat het verantwoord gebeurt, dat

sorionderwijs, waarin het streven is om

basisvakken om te experimenteren en

je doelen stelt en deelt met je kinderen

zelf inhoud te geven aan je onderwijs,

volledig het initiatief neer te leggen bij

en hun ouders. Dat je gelukkig bent

kijkend naar het individuele kind. Dat

de kinderen. We leerden en werkten

in je klas en je iedereen wilt laten zien

was wat ik wilde, al was het niet gemak-

onderzoekend vanuit meervoudige intel-

wat jullie samen bereiken elke dag.

kelijk. Je hebt veel kennis nodig en moet

ligentie en we experimenteerden met

Inspecteur: kom maar binnen!

jezelf blijven ontwikkelen.’

zoveel mogelijk ICT en sociale media.

Bij de curriculumherijking in het kader

Wat was ik een gelukkige leraar. En met

van Onderwijs2032 zijn nu de leraren

Wil je als leraar de ruimte pakken om je

mij de kinderen. We waren enthousiast,

aan zet. Wil je meewerken aan nieuwe

onderwijs zelf vorm en inhoud te geven,

leergierig en konden vertellen wat we de-

kerndoelen en keuzeruimte die scho-

dan is dat niet eenvoudig. Je hebt niet

den, waarom we het deden, wat we leer-

len zouden moeten hebben? Houd dan

alleen veel kennis nodig, je moet ook

den en hoe belangrijk het voor ons was

www.onsonderwijs2032.nl en www.

voortdurend nadenken over de vraag

dat we konden gaan voor onze eigen

onderwijscooperatie.nl in de gaten. We

of wat je doet nog steeds het juiste is.

ideeën. We hadden een heerlijk jaar, een

hebben leraren met goede ideeën over

Niet alleen voor jezelf, maar in de eerste

fijne groep, een goed verhaal. Dus toen

het curriculum hard nodig!

plaats voor je kinderen. En daarnaast heb je natuurlijk te maken met ouders, collega’s, schoolleider, bestuurder, de inspectie en de politiek. Er is alleen een verschil tussen rekening houden met deze partijen en je er te veel op focussen. En het verschil in afweging - in welke mate je rekening houdt met welke partij - zit hem in het kunnen verantwoorden van de keuzes die je maakt. Elke dag weer moet je als leraar kunnen beargumenteren waarom je de dingen zo doet zoals je ze doet. Je moet je keuzes kunnen uitleggen aan elke willekeurige partij die bij jou in de klas komt kijken. Van kind tot politicus. Toen ik werd genomineerd als Leraar van het Jaar, beleefde ik mijn gelukkigste werkjaar ooit. Niet vanwege de

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Column

6- voor de leraar? Quincy Elvira Docent management & organisatie en economie aan het Montessori Lyceum Amsterdam; lerarenopleider en onderzoeker aan de Radboud Docenten Academie in Nijmegen

‘Je focust je volledig op dat ene examen

is de titel van de documentaire, 6- voor

of proefwerk dat je hebt en dat je het dan

de leraar. Is de 6- terecht? Vertonen we

goed kent en dat heb je liever dan dat je

hetzelfde gedrag als onze leerlingen?

het erna nog goed kent.’ ‘Ik leer alleen

Doceren we enkel en alleen voor de

maar voor testjes. Dan ben ik het een

toets? En wie beoordeelt de leraar in

week later weer vergeten.’ Twee uitspra-

het voorgezet onderwijs met deze 6-?

ken van leerlingen in de documentaire

In de documentaire wijst de universiteit

‘6- voor de leraar’ van 27 januari 2016. Ik

met het vingertje naar het voortgezet

vrees dat deze twee uitspraken indica-

onderwijs over het gemis aan basis-

tief zijn voor het voortgezet onderwijs.

vaardigheden, doet Beter Onderwijs

Maar eigenlijk wil ik het in deze column

Nederland ook nog een duit in het zakje

niet te veel hebben over het toetsen van

en natuurlijk is de AOb van de partij.

leerlingen. Nou, even dan. Een Kamerbrief1 stemde mij vanuit mijn montesso-

De rest van documentaire gaat weinig

riperspectief niet optimistisch. Belangrijke vaardigheden en houdingen als

die 6- nou terecht? Als ik het onderwijsverslag 2013/20145 opensla, lijkt het op

samenwerken, plannen, creatief denken,

het eerste oog mee te vallen. Vanuit de

een kritische houding en doorzettings-

percepties van de inspecteurs blijkt dat

vermogen kunnen niet of niet goed met

de basisvaardigheden van docenten in

schriftelijke toetsen worden getoetst en

het voortgezet onderwijs uitgedrukt in

dat is ook niet nodig, aldus Dekker. Dat

duidelijke/begrijpelijke uitleg, doelgerich-

klinkt sympathiek, geen verantwoording via schriftelijke toetsen. Boud2 (1990)

te opbouw, of leerlingen actief betrokken

wijst op een effect van de inhoud van

een goed krijgt: een 8+. Daarnaast geeft

toetsing op het leren. Zowel leerlingen

72% van de leerlingen en 73% van de ou-

als docenten hebben de gewoonte om hun leren of doceren, door de conse-

ders een ruime voldoende tot goed voor de kwaliteit van het onderwijs6, geen 6-.

schoolexamens/centrale examens (met

quenties die aan de toetsing verbonden

De afgelopen vijf jaar zijn er procentueel

1 goed antwoord, 1 oplossingsstrategie)

zijn, te richten op die onderwerpen en

minder zwakke scholen in het voortgezet

waar docenten hun lessen op afstemmen

verwerkingsniveaus die aan bod komen

onderwijs. De eindexamencijfers verto-

weinig ruimte behoeven tot differenti-

in de toetsing. Het zogenaamde preevaluatie-effect3 bij leerlingen en teaching

nen een stabiel verloop. Ook niet echt

atie? Wordt er rekening gehouden met

indicatoren van een 6-.

differentiatie bij het centraal schriftelijke

over de kwaliteit van de docent. Want, is

zijn bij de les, en het geven van feedback

voldoende? Zou het zo kunnen zijn dat de

for the test bij docenten. Als je zaken als

Het is niet alleen goud dat er blinkt.

eindexamen? Zit in het gebrek van dif-

kritisch en creatief denken niet expliciet

Docenten in het vo hebben moeite met

ferentiëren de 6- voor de leraar? Dat lijkt

in eindexamenprogramma’s terug laat

het afstemmen van hun onderwijs op spe-

me te kort door de bocht. Deze 6- voor

komen, is het niet vreemd dat lessen

cifieke leerlingen of leerlinggroepen. Daar

de leraar roept emotie op, maar de vraag

zich daar niet op richten. Maar ik ging

scoren ze volgens de inspectie onvol-

hoe van een 6- naar een 8 te komen, blijft

het niet over toetsen hebben.

doende op. Maar waaróm differentiëren

helaas achterwege. 6- voor de leraar, wat

Nee, waar ik me vooral op wil richten

docenten in het voortgezet onderwijs on-

meet dat cijfer nou eigenlijk écht?

1 2 3

Brief van Staatssecretaris Sander Dekker d.d. 13 juni 2014 aan de voorzitter van deTweede Kamer der Staten Generaal. Verkregen op 27 januari 2015 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2014/06/13/kamerbrief-over-nut-en-waarde-van-toetsing-in-het-funderend-onderwijs Boud, D. (1990). Assessment and the promotion of academic values. Studies in Higher Education, 15(1), 101-111. Segers, M., Nijhuis, J., & Gijselaers, W. (2006). Redesigning a learning and assessment environment: The influence on students’ perceptions of assessment demands and their learning strategies. Studies in Educational Evaluation, 32(3), 223-242. 4 Popham, W. J. (2001). Teaching to the test. Educational Leadership, 58(6), 16-20. 5 Inspectie van het onderwijs. (2015). De staat van het onderwijs. Onderwijsverslag 2013/2014. Utrecht: Inspectie van het onderwijs. 6 Smit, F., Wester, M., Craenen, O. & Schut, K. (2011). De visie van leraren, ouders en leerlingen op de kwaliteit van het onderwijs. Onderzoek naar kwaliteitsaspecten van het onderwijs onder leraren, ouders en leerlingen. Nijmegen: ITS, Radboud Universiteit Nijmegen en OIG.

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

w Vereniging

‘Wie samen gaat komt verder’ in de nieuwe montessoriopleidingen

Toekomstgericht opvoeden vraagt van montessoriprofessionals een visie op de drie pijlers Martine Lammerts duurzaamheid, medeburgerschap en individualiteit. De montessoriprofessional kan hiermee werken vanuit de omgeving, met alle factoren daarom heen, en kan zich verantwoorden. ‘Wie alleen gaat komt ver, wie samen De koppeling van de nieuwe monteshebben daarin allemaal een even grote Hierbij nemen de vaardigheden observeren, signaleren, afwachten en toepassen van gaat komt verder’. Dit Afrikaans soribasisbekwaamheden en de nieuwe verantwoordelijkheid. De werkplek neemt interventes een basale plaats in. gezegde vormt de start in het visiestuk manier van bewijzen zijn onderdeel namelijk een belangrijke plaats in bij het De montessoribekwaamheden zijndat ingedeeld opdedrie niveaus: startbekwaam, basisbekwaam ‘Visie op montessori-educatie’ het van montessoriopleiding. ontwikkelen van bekwaamheden. En vanen montessorivakbekwaam. Inhoudelijk beslaat de montessoriomscholing en -opleiding desamen gaat komt verder’. MOC aan het uitwerken is. Het doel is Toekomstgericht opvoeden vraagt van daar ook: ‘Wie terreinenom vakinhoudelijk bekwaam, vakdidactsch bekwaam en pedagogisch bekwaam. de montessoriopleidingen in een montessoriprofessionals een visie op de Na vaststelling door het NMV-bestuur, De montessoriopleiding werkt vanuit hedendaagse, onderbouwde nieuwe vorm te gieten. drie pijlerswetenschappelijk duurzaamheid, medeburgernaar verwachting eind maart, verspreidt inzichten. Het individuele leerproces van deschap cursist staat centraal, zodat cursisten en individualiteit. De montessorihet MOC de stukken onder het basisonIn Montessori Magazine 39-1 beschreef het professional kan hiermee werken vanuit derwijs en de verschillende competentes kunnen ontwikkelen door verschillen in keuze, cyclus, duur enopleidingen en worden zij MOC de uitgangspunten van het nieuwe de omgeving, met alleDe factoren daarom geplaatst tempo. De opleiding sluit nauw aan bij de praktjkomgeving. cursist, de opleider en op demontessorinet. DirectieIn december hebben heen, en kan zich verantwoorden. Hierleden kunnen deze nieuwe bekwaamdirecteuropleidingsplan. hebben daarin allemaal eendeeven grote verantwoordelijkheid. De werkplek neemt en deplaats sectie Bao bij nemen devan vaardigheden observeren,En vandaar heden danook: gebruiken bij bijvoorbeeld namelijk klankbordgroep een belangrijke in de bijinhoud het ontwikkelen bekwaamheden. van Visie montessori-educatie ‘Wie samen gaatopkomt verder’. en de be- signaleren, afwachten en toepassen van loopbaan- en functioneringsgesprekken.

schrijvingen van de montessoribekwaam-

interventies een basale plaats in.

heden verfijnd. verzamelt het MOCnaar verwachtng eind maart, verspreidt het MOC de Na vaststelling door En hetnuNMV-bestuur, ideeën voor manieren waarop studenten De montessoribekwaamheden zijn inge- op stukken onder het basisonderwijs en de opleidingen en worden zij geplaatst kunnen aantonen dat zij aan gestelde deeld op drie niveaus: startbekwaam, bamontessorinet. Directeleden kunnen deze nieuwe bekwaamheden dan gebruiken bij competenties voldoen. Het MOC stemt dit sisbekwaam en montessorivakbekwaam. bijvoorbeeld loopbaan- en functoneringsgesprekken. af met de opleiders en sectie Bao. Nog even kort de uitgangpunten op een

Inhoudelijk beslaat de montessoriomscholing en -opleiding de terreinen

MKC heet vanaf nu Montessori Ontwikkelcentrum (MOC)

rij. ‘Visie op montessori-educatie’ be-

vakinhoudelijk bekwaam, vakdidactisch

Vanaf nu gaat het Montessori Kenniscentrum

schrijft het kader van waaruit opleidingen

bekwaam en pedagogisch bekwaam.

(MKC) verder onder de naam Montessori

verbindend met elkaar werken en waar-

De montessoriopleiding werkt vanuit he-

Ontwikkelcentrum (MOC). Dat heeft het

toe de montessorileraar wordt opgeleid.

dendaagse, wetenschappelijk onderbouw-

NMV-bestuur in goed overleg met het MOC

De beschrijving van de montessori-

de inzichten. Het individuele leerproces

besloten. De afkorting MKC riep in toene-

bekwaamheden biedt een overzicht

van de cursist staat centraal, zodat cursis-

mende mate verwarring op met montessori-

van relevante en actuele montes-

ten verschillende competenties kunnen

kindcentra, die ook de afkorting MKC voeren.

soribekwaamheden waarmee we het

ontwikkelen door verschillen in keuze,

En er komen steeds meer montessorikind-

vaardigheidsniveau en de ontwikkeling

cyclus, duur en tempo. De opleiding

centra.

van zittende en toekomstige leraren in

sluit nauw aan bij de praktijkomgeving.

beeld kunnen brengen.

De cursist, de opleider en de directeur

De nieuwe naam MOC heeft invloed op de emailadressen. Voortaan zijn de medewerkers te bereiken onder: Annette.ontwikkelcentrum@montessori.nl Martine.ontwikkelcentrum@montessori.nl Debbie.ontwikkelcentrum@montessori.nl Het algemene e-mailadres is Het post- en bezoekadres blijft onveranderd: Nederlandse Montessori Verenigingontwikkelcentrum@montessori.nl Bezuidenhoutseweg 251 - 253 2594 AM ‘s-Gravenhage

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Vereniging

Eindtoetsen basisonderwijs Debbie van der Burgh

Alle basisscholenscholen moeten

meer afnamedata, voorbeelden van

Het MOC zal binnenkort op montes-

opbrengsten verantwoorden met een

antwoord geven, facultatieve toetsen,

sorinet in het document ‘Kenmerken

eindtoets. Zij kunnen kiezen uit drie

scoringswijze en mogelijkheden tot

van scholen’ de keuzes publiceren die

eindtoetsen. Om de scholen bij de

extra ondersteuning) staat op

de verschillende montessorischolen

keuze ter wille te zijn heeft het MOC

montessorinet: http://bit.ly/20oEyRM.

hebben gemaakt. Dat maakt het mak-

gegevens van de websites hierover in schema gezet.1 Dit is een korte versie,

Alle drie de toetsen zijn in te zien bij

kelijker om ervaringen te delen.

een uitgebreider schema (met onder

vers opvragen.

het MOC. U kunt ze ook bij de uitge-

Centrale eindtoets (CITO)

ROUTE 8 (A-VISION B.V.)

IEP Eindtoets (bureau ICE)

Website

www.cito.nl

http://route8.nl

www.toets.nl

Afname

Toetsboekjes met antwoorden-

Digitaal: adaptief (ieder kind

Werken in boekjes. Optionele

blad en digitaal.

maakt een unieke toets, af-

plustoets is digitaal.

hankelijk van de antwoorden) en leerlingen kiezen zelf de volgorde van de onderdelen. Afnameduur

Drie dagdelen

2 à 3 klokuren

Op 2 ochtenden in maximaal 2 uur

Onderdelen

Extra ondersteuning

Taal

lezen

luistervaardigheid

lezen

schrijven

leesvaardigheid

woordenschat

grammatica

taalverzorging

schrijven

taalverzorging

woordenschat

taalverzorging

woordenschat

begrippenlijst

Rekenen

Opgaven met en zonder context

(zo min mogelijk taal)

getallen

verhoudingen

meten en meetkunde

verbanden

braille-versie

kinderen kunnen zelf tekst

gesproken versie via cd

audio-versie

vergroten

vergrote versie

pdf voor tekst-naar-spraak

aparte versie voor kinderen

versie in zwart-wit

software

met dyslexie

braille-versie

vergrote versie

aparte versie voor kinderen

zwart-witversie

met dyscalculie

De school kan naar eigen in-

aparte versie voor dyslexie

kinderen met auditieve

zicht ondersteuning bieden in:

aparte versie voor dyscalculie

beperking kunnen onderdelen

tijdsduur

mogelijkheid tot aanvragen

overslaan

toestaan in stellen van vragen

extra tijd

aparte mogelijkheden voor kinderen met visuele beperking

Aan dit schema kunnen geen rechten worden ontleend.

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Thema

Montessorinet

Colofon

Vanwege de enthousiaste aanvoer van (lange) artikelen voor Montessori Magazine heeft de redactie besloten een paar artikelen onverkort te plaatsen

Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori

op montessorinet. Daarvan zijn – met vermelding

Vereniging en verschijnt drie keer per jaar.

van de links naar montessorinet - verkorte versies opgenomen in dit magazine.

Redactie Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Hildi Glastra van Loon,

Voor enkele artikelen was geen ruimte en die zijn in

Bob Molier (hoofdredactie en eindredactie)

hun geheel geplaatst op montessorinet: Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen)

http://bit.ly/1o209TF

Vanaf 2015 werkt Patrick Sins voor de

E-mail: mm@montessori.nl

NMV als lector vernieuwingsonderwijs.

parel@montessori.nl

Hij is al langer actief voor vernieu-

piazza@montessori.nl

wingsscholen. Sins: ‘In 2014 kwamen

Roghorst 184, 6708 KS Wageningen

er door diverse veranderingen in het

Telefoon: (070) 331 52 82

werkveld van het vernieuwingsonderwijs nieuwe relevante

thema’s aan het licht die vragen om praktijkgericht we-

Grafische vormgeving en advertentieverkoop

tenschappelijk onderzoek: onderwijseffectiviteit, het leren

E Media Groep B.V.

van leraren, brede vorming en zelfsturend leren (zoals

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

21ste eeuw vaardigheden). Daarom is de samenwerking

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk

binnen het lectoraat uitgebreid naar de vernieuwings-

Telefoon: (0226) 331600

scholen die zijn aangesloten bij de Nederlandse Jenaplan

Fax: (0226) 331601

Vereniging, de Nederlandse Montessori Vereniging de be-

E-mail: info@elma.nl

weging voor Freinet pedagogiek en Vereniging Bijzondere

Website: www.elma.nl

Scholen.’ Waar komt Sins vandaan en wat drijft hem?

Abonnementen Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

http://bit.ly/1Q9g2yc

De stand van zaken van de nieuwe Wet

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

op het onderwijstoezicht (WOT).

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is

De Tweede Kamer heeft op 29 sep-

mogelijk voor studenten.

tember ingestemd met het initiatief-

Aanmelding:

wetsvoorstel ‘Naar een doeltreffend

Per fax: (070) 381 42 81

onderwijstoezicht’. Dit wetsvoorstel maakt een scherp

Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

onderscheid tussen de toezichtstaak en de adviserende/

Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

stimulerende taak van de Inspectie. Het stelt dat het

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

oordeel van de Inspectie gebaseerd moet zijn op wettelijk vastgestelde deugdelijkheidseisen. Het wetsvoorstel

Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen)

gaat nu naar de Eerste Kamer voor behandeling en de

Bezuidenhoutseweg 251-253

verwachting is dat het in 2016 wordt aangenomen. Dan

2594 AM ’s Gravenhage

treedt de wet per 1 augustus 2017 in werking.

Telefoon: (070) 331 52 82

Op montessorinet staan de hoofdlijnen van deze wet

E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl

(overgenomen van de site van de onderwijsinspectie). Een van deze hoofdlijnen: ‘Wij willen in ons toezicht

Websites NMV:

nauwer aansluiten bij eigen informatie van besturen en

www.montessori.nl

scholen. Naarmate zij een beter proces van aansturing

www.montessorinet.nl

hanteren en betere informatie beschikbaar hebben, zal de inspectie meer ruimte en vertrouwen kunnen geven.’

Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 39-3 (juni 2016): 14 mei 2016 Kopij aanleveren: mm@montessori.nl

Annemieke Zwart beschrijft de ontwikkeling van triband verantwoorden en

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na

de betekenis hiervan.

schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen.

http://bit.ly/1Ldnhnx

Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen. ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623

Montessori Magazine

nummer 2 | jaargang 39

Groepsverblijven

NIEUW: safarikampe n in Blaricum en Vierhouten!

Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 16,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag

én

MKVS-Digitaal

Handig! • Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

42 groepsverblijven door heel Nederland

EDUscope

www.eduscope.nl Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

Schoolvaardigheidstoetsen:

kies voor het andere leerlingvolgsysteem Op elk moment in  het jaar af te nemen door de  Toegelaten Onderwijsinspectie

 COTAN-ok Nieuw: SVT Spelling  (100% dictee) Vijf Schoolvaardigheidstoetsen  verkrijgbaar als voordelig totaalpakket

Bestel een gratis informatiepakket of maak een afspraak met ons bij u in huis!

www.boomtestuitgevers.nl

Logisch, leerzaam en leuk! Leren met Bokabox Verkeer gaat effectiever! Nu ook met het Bokabox Kwartet!

nederlandse Gecertificeerd mon tes montessori door de NMV sori vereniging