Montessori magazine 40 3 - Thema: 100 jaar NMV

montessori MAGAZINE

Jaargang 40 nummer 3 juni 2017

Thema:

100 jaar NMV

Extra ALV kritisch over visitaties, kennis delen en het merk montessori Hoe Maria Montessori de staatssecretaris influistert Mediatheek is kloppend hart in 100-jarige ENMS

ave.ik

ave.ik

inspiratie in educatie

inspiratie in creatie

.......................

.......................

t r e e t i

AVE.IK

c i l fe

Feliciteert de NMV

Een verfrissend moderne taallijn voor groep 3 tot en met 8.

Kerngedachten: zelfstandigheid differentiatie plezier

www.taal-doen.nl info@taal-doen.nl

Een volledige lijn voor alle kinderen van de basisschool om Engels te leren, te doen en te ervaren Inspirerend voor kind en leerkracht.

www.exploring-english.nl info@exploring-english.nl

Inhoud

2

100 jaar, er blijft werk aan de winkel Floor Vermeulen

Van de redactie

3

Schaduwonderwijs en onze eigen schaduw Quincy Elvira

Bob Molier

4

Montessori op de historische golven Paul Op Heij

6

100 jaar NMV: kleine terugblik en gedeelde uitdagingen Bob Molier

9

Extra ALV kritisch over visitaties, kennis delen en het merk montessori Bob Molier

10

Hoe de levens van Maria Montessori en Helen Parkhurst elkaar kruisten René Berends

12

Hoe Maria Montessori de staatssecretaris influistert Paul Op Heij (Bernie Drop)

15

Weg met die trui Femke Cools

16

‘Ik heb dat nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan’ Bob Molier

18

De Kwestie Egbert de Jong, Maarten Stuifbergen, Gabriël Enkelaar

19

Artikelen op montessorinet

Hoofdredacteur Montessori Magazine

Hoera: de NMV bestaat 100 jaar! En zoals het een levendige vereniging betaamt is er altijd wel wat aan de hand: er zijn discussies over wat goed montessorionderwijs is en wie dat bepaalt, over de doorgaande lijn en hoe montessorionderwijs overeind kan blijven als de wet niet meewerkt.

Onderliggend probleem: hét montessorionderwijs bestaat niet. Maria Montessori was inspirerend, vooruitstrevend en vernieuwend. Zij keek met een scherp oog naar de noden van kinderen, ontwikkelde materialen, schreef boeken en leefde over de hele wereld montessorionderwijs voor. Maar inzichten en tijden veranderen en hoe montessorischolen van nu Montessori’s ideeën in de praktijk uitwerken hangt af van kennis en opleiding van de professionals, van hoe zij de wet interpreteren en ook van minder verheven zaken zoals geld en gebouwen. En toch: stap een montessorischool binnen en als montessoriaan herken je de sfeer.

Hoera, de NMV bestaat 100 jaar! Twee oud-voorzitters van de NMV, Wim Ruijsendaal en Cor Hoffmans, schetsen een beeld van de vereniging in hun tijd.

Paul Op Heij beschrijft hoe het montessorionderwijs wettelijk gezien soms de wind mee heeft en soms tegen. Gastschrijver René Berends, hoofdredacteur van Dalton Visie, beschrijft wat Maria Montessori en Helen Parkhurst voor elkaar betekenden. De eveneens 100 jaar oude Eerste Nederlandse Montessori School toont trots haar mediatheek. En de redactie dankt Femke Cools: zij schrijft haar laatste column voor ons magazine en ze neemt afscheid van het montessorionderwijs, maar niet van haar montessori- hart - of trui, zo u wilt.

20 Mediatheek is kloppend hart in 100-jarige ENMS

Nicoline van Ginkel en Yvonne Schüller

22

MOC ontwikkelnieuws Martine Lammerts

Colofon

Voorblad: Uitnodiging voor oprichtingsbijeenkomst ‘Nederlandsche Vereeniging tot bevordering van het Montessori-Onderwijs’, de voorloper van de NMV, @Archief.Amsterdam954 / 9 A31903000001

nummer 3 | jaargang 40

1

Column

1

100 jaar, er blijft werk aan de winkel Floor Vermeulen

Een eeuw bestaan is tijd om met plezier terug te blikken op successen en ook om vooruit te blikken naar de toekomst.

25 jaar geleden schreef mijn voorganger Wim Ruijsendaal over de verworvenheden van de (toen) driekwart eeuw.

Tegelijk wees hij op de bedreigingen die op de loer liggen vanuit de voorschriften die de politiek stelde aan roosters en lespakketten enerzijds en de samenvoeging van scholen anderzijds. Juist als vereniging moeten we ons blijven organiseren om door kennisuitwisseling en onderlinge verbondenheid op te kunnen trekken in het belang van montessori. En Ruijsendaal had natuurlijk gelijk.

De afgelopen 25 jaar hebben we montessorionderwijs en onze vereniging weten te versterken. Dat is een groot compliment waard aan al diegenen die daaraan hebben bijgedragen. Tijdens onze feestelijke Algemene Ledenvergadering in november staan we hier uitgebreid bij stil. Overigens een mooi moment, omdat wij samen met het jaarlijkse congres van Montessori Europe (ME) in Den Haag ons 100 jarig gaan vieren. Als gastland hebben wij samen met ME een

2

mooi programma voorbereid, waarbij de congresdeelnemers ook scholen zullen bezoeken.

Verbondenheid blijft van groot belang, ook als in 2018 alle festiviteiten achter de rug zijn. Tijdens de afgelopen Algemene Ledenvergadering is hierbij ook uitgebreid stilgestaan. Onder leiding van Dick van Hennik gingen we het gesprek aan over de toekomst van onze NMV. Eigenlijk heel goed om te doen op dit moment in ons bestaan. Hoewel de inrichting van onze vereniging nog heel recent gewijzigd is, kan die toch weer aan vernieuwing toe zijn.

Als bestuur hebben we op basis van deze ALV besloten om samen met Dick van Hennik verder te verkennen welke verbeteringen we kunnen doorvoeren.

Tijdens de ALV is een nieuwe penningmeester gekozen. Met veel kennis en enthousiasme neemt Miguel Delcour het stokje over van Walther Kahn die jarenlang ons financieel geweten was. Met veel geduld bouwde Walther een financieel gezonde vereniging op. Gelukkig blijft hij tot de komende ALV bestuurslid bij de NMV om zijn kennis over te dragen en de begroting van ons 100 jarig bestaan in de gaten te houden.

Verbondenheid is in dit lustrumjaar een leidend thema. Via ons online platform montessorinet bieden we die verbondenheid en kennisuitwisseling aan. De doorontwikkeling hiervan is dan ook een doel waar we hard aan werken op dit moment. Een ander terugkerend thema is de ontwikke-

Miguel Delcour

ling van de nieuwe opleiding in het basisonderwijs. Daar is de afgelopen twee jaar enorm hard aan gewerkt en alle documenten zijn inmiddels vastgesteld door het bestuur. Een mijlpaal die gevierd mag worden. Complimenten aan Martine Lammerts van ons MOC die hieraan samen met de vereniging heel hard gewerkt heeft.

De zomervakantie staat voor de deur. De laatste weken zo vlak voor die tijd van rust en reflectie zijn vaak de drukste van het jaar. Het vooruitzicht om na hard werken toch ook te kunnen genieten en voldaan te kunnen terugkijken op het afgelopen schooljaar is iets om te koesteren. Hopelijk heeft u een fijne tijd en zien we elkaar gezond en wel weer terug in het nieuwe school- en verenigingsjaar. voorzitter@montessori.nl

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

s

Column

Schaduwonderwijs en onze eigen schaduw

Quincy Elvira Docent management & organisatie en economie aan het Montessori Lyceum Amsterdam; lerarenopleider en onderzoeker aan de Radboud Docenten Academie in Nijmegen

‘Meneer, ik ga vandaag niet te veel doen,

niet meer nodig hebben? Veranderen

ken ik de kritiek op het register, maar

want ik heb straks huiswerkbegeleiding.

inderdaad, want niemand is perfect en wij

ik zou zeggen: maak van de nood een

En dan heb ik daar niets meer te doen.’

docenten ook niet. Want waarom krijgen

deugd, zie het als een kans in plaats van

Menig docent herkent dit. Ouders betalen

we onze leerlingen niet gemotiveerd in de

een bedreiging. Dat doen de landelijke

meer dan 150 miljoen euro aan wat scha-

klas of hoe komt het dat onze klassen zo

pedagogische centra (CPS, KPC, APS) en

duwonderwijs wordt genoemd: aanvullen-

onordelijk en rumoerig zijn, zoals gesteld

andere nascholingsaanbieders ook. Die

de onderwijsactiviteiten. En in het zwarte

spelen handig in op de nieuwe situatie en

circuit gaan nog vele miljoenen meer om.

in het laatste OESO rapport uit 2016?2 Sommige antwoorden zijn te makkelijk

Buiten kijf staat: schaduwonderwijs is boo-

en te oppervlakkig: leerlingen willen niet,

aanbod binnen het register. Docenten

ming. Schiet ons reguliere onderwijs dan

ze hebben nergens zin, het komt door

zelf zouden dit scholingsaanbod moeten

echt tekort? Of leidt ons hiërarchisch en

de smartphones. Nee, it takes two to

domineren en hun eigen schaduwonder-

competitief georganiseerd onderwijs tot

tango. Wij moeten bereid zijn om door te

wijs moeten creëren. Binnen het register

kansenongelijkheid waarop schaduwon-

vragen, te blijven zoeken naar de wereld

is daar alle ruimte voor. Dus stap over

derwijs een antwoord is? Er zijn mensen

hierachter. Dat vraagt om (zelf)reflectie.

de schaduw heen en kruip uit je schulp.

die het steunonderwijs noemen en wijzen

Hoewel bij dit woord de haren bij menig

Creëer binnen de context van de school

op de extra kansen voor kinderen.

docent(-in-opleiding) te berge rijzen, is

een eigen leeromgeving met materiaal dat

Ik denk vooral aan de verwachtingen en

(zelf)reflectie noodzakelijk om uiteinde-

ontwikkeling, diepe concentratie en in-

de druk die dit steunonderwijs met zich

lijk een goede in plaats van een ervaren

spanning aanwakkert voor je collega’s met

meebrengt voor leerlingen. Immers, wie

docent te worden.

slechts één uitgangspunt: het bevorderen

investeert, wil rendement. En leg dan als

Vanuit zowel praktijk als wetenschap is

van het leren van onze leerlingen. Dat is

docent maar uit dat de leerling ondanks

bekend dat docenten geleefd worden door

dan ons antwoord op de wildgroei aan het

het steunonderwijs nog steeds onvol-

de waan van de dag. Zij ervaren niet de

schaduwonderwijs van onze leerlingen.

doende resultaat haalt. Wetenschappelijke

rust om de lessen terug te halen en na te

onderzoeken naar effecten van scha-

denken over wat er nou goed en/of fout

duwonderwijs laten geen eenduidig en

ging. Bovendien is goed nadenken over

overtuigend resultaat zien. Niet vreemd:

de eigen onderwijspraktijk niet een-

het effect van huiswerkbegeleiding en

voudig. Verschillende onderzoek bevestigen dat.3, 4 Maar er gloort hoop met de

toetstrainingen (Cito voor groep 8 of eindexamens) is moeilijk te meten en te isoleren.1 Voorlopig wordt er dan ook

komst van het lerarenregister. Immers, de

maar van uitgegaan dat deze vorm van

ren voor de docent om in zichzelf te kun-

onderwijs bijdraagt en scholen sluiten zich

nen investeren. De registratie loopt nog

daarbij aan. Hun antwoord op schaduw-

niet echt storm. Als ik dit schrijf zijn er

onderwijs is de gratis tegenhanger zoals

360 docenten uit montessori-instellingen

lente- en zomerscholen.

(po en vo) geregistreerd. En vijf montes-

De vraag blijft: wat kunnen wij als do-

soricursussen, niet van de Montessori

centen in de klas veranderen waardoor

Academie overigens, zijn gevalideerd in

leerlingen deze vormen van onderwijs

het professionaliseringsaanbod. Natuurlijk

domineren het gevalideerde scholings-

werkgever moet (financiële) ruimte creë-

1 Ministerie van OCW (2016, 14 juni). Antwoorden op de feitelijke vragen over het Onderwijsverslag 2014/2015 van de Inspectie van het Onderwijs alsmede de beleidsreactie hierop.

2 OECD (2016), Netherlands 2016: Foundations for the Future, Reviews of National Policies for Education, OECD Publishing, Paris.

3 Gulikers, J. (2008). Professionalisering op het gebied van competentiebeoordeling. Onderwijsinnovatie, 10, 4, 17-25 4 Eekelen, I.M. van. (2005). Teachers’ will and way to learn: Studies on how teachers learn and their willingness to do so. Proefschrift Universiteit Maastricht.

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

3

Thema

M 4

Montessori op de historische golven Paul Op Heij

Het montessorigedachtegoed heeft

John Locke en de Fransman Jean-

‘pedagogen’ als Pestalozzi en Fröbel

een lange voorgeschiedenis. De 19e en

Jacques Rousseau die in invloedrijke

populair. Volgens de Zwitser Pestalozzi

de 20e eeuw laten in het Nederlandse

boeken als ‘Some thoughts concerning

moest het kind teruggegeven worden

onderwijs allerlei golfbewegingen zien

education’ (1693) en ‘Emile’ (1762) het

aan zichzelf, moest de docent zich

waarin de ene keer kinderen, dan weer

kind centraler stelden in opvoeding en

terughoudend opstellen en uitgaan van

het curriculum het belangrijkste zijn;

onderwijs. Zij wilden kinderen vooral

de ervaringen van het kind.

golven waaruit montessori telkens

opleiden tot goede staatburgers voor

weer opduikt en inmiddels meer inspi-

de bestaande samenleving. Bij Rous-

Herbatianisme

reert dan ooit tevoren.

seau ging het om opvoeding en on-

Johan Friedrich Herbart, in de eerste

derwijs afgeschermd van een samen-

decennia van de 19e eeuw hoogleraar

Het is boeiend de historische golfbewe-

leving die volgens hem niet deugde.

Wijsbegeerte in Göttingen en later in

gingen in het Nederlandse onderwijs

Het romanpersonage Emile wordt in

Koningsbergen (toenmalig Pruisen),

te onderkennen: het kind centraal

feite in quarantaine opgevoed, schrijft

wordt vaak de eerste academische pe-

stellen in het onderwijs rond 1800;

Jeanne-Marie Noël in de uitstekende

dagoog en didacticus genoemd. Her-

door priesters, dominees en meesters

inleiding bij het boek – volgens haar

bart wilde meer systeem aanbrengen

gestuurd vaderlandlievend onderwijs

een reden waarom latere pedagogen

in de veelheid van onsamenhangende

eind 19e eeuw; meer aandacht voor

de geest van het boek toch niet goed

opvoed- en onderwijsideeën. Onge-

het kind via de reformpedagogiek rond

begrepen hebben.

wild leidden Herbarts denkschema’s en begrippen in de laatste decennia

1917; een door pedagogen en overheid volgestouwd curriculum (dat vooral de

Die pedagogen konden met elemen-

van de 19e eeuw overal in Europa tot

economie moet dienen) eind 20e begin

ten uit Emile echter wel hun voordeel

‘verschoolsing’ van het onderwijs, met

21e eeuw; kinderen en scholen meer de

doen. Rousseau wordt wel de peetoom

de docent als centrale figuur en dociele

ruimte laten via een nieuw programma

van reformpedagogen als Maria Mon-

kindertjes die moesten opzitten en

Onderwijs2032 vanaf 2020. Wie zou er

tessori genoemd, eentje die dienst kan

luisteren. De lesstof was belangrijker

niet verdrinken met zoveel op elkaar

doen bij het bewaken en ontwikkelen

geworden dan de kinderen die het al-

botsende golven? En zo is ook nog

van de authenticiteit van het kind (‘na-

lemaal moesten ondergaan.

bij de huidige regering niet duidelijk

tuurmens’), zeker in een samenleving

In Duitsland hebben verschillende

wat ze precies wil met het onderwijs.

die van alles en nog wat van dat kind

steden nog een Herbart Gymnasium. In

Enerzijds wil ze leerlingen en scholen

wil en aan dat kind wil dringen. Emile

meer de vrijheid laten. Zo rekte de

bevat veel behartenswaardigs, maar

liberale staatssecretaris Sander Dekker

het vuistdikke boek is moeilijk samen

ook de vrijheid van onderwijs nog eens

te vatten omdat het nu eenmaal een

op om nog meer onderwijssmaken (ict-

ontwikkelingsroman betreft waarin elke

scholen) mogelijk te maken (en het zint

leeftijd of ontwikkelingsfase weer een

hem natuurlijk ook niet dat er in ont-

andere pedagogische aanpak krijgt.

kerkelijkt Nederland nog steeds 60%

De eerste Duitse ‘pedagogen’ aan het

confessionele scholen zijn). Anderzijds

eind van de 18e eeuw, Philantropijnen,

legt Dekker met het aangekondigde

Campe en Salzmann bijvoorbeeld,

programma Onderwijs2032 aan scho-

pasten Lockes en Rousseaus ideeën in

len toch weer nieuwe voorwaarden op.

onderwijssituaties toe. Salzmanns eigen boek ‘Conrad Kiefer’ (1796) is een

Verlichtingsfilosofen

variatie op Rousseaus ‘Emile’. Verta-

Terug naar het begin van de golven. Na

lingen van met name Salzmanns werk

de Franse denker Michel de Mon-

maakten Rousseaus denken toeganke-

taigne in de 16e eeuw waren het vooral

lijk in Nederland. Tegelijk werden in die

verlichtingsfilosofen als de Engelsman

tijd, begin 19e eeuw, hier te lande ook

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Thema

Rudolf Steiner en de Duitser Peter Pe-

en inmiddels telt Nederland 163

tersen kregen kinderen op die scholen

montessoribasisscholen en 17 scholen

meer de ruimte voor het ontwikkelen

voor voortgezet montessorionderwijs.

van een eigen aanpak en daarmee van

En vele dalton-, vrije en jenaplanscho-

creativiteit, verantwoordelijkheid en

len dus. Maar een bijeffect van al die

zelfstandigheid, om zo volwaardiger

reformpedagogiek was een wildgroei

burgers binnen de democratie te kun-

aan pedagogisch onderzoek in de 20e

nen worden. Dat was de gedachte.

eeuw. Met weer als gevolg, aldus de

Vooral de reformpedagogen en de

Groningse ontwikkelingspsycholoog

Zwitserse ontwikkelingspsycholoog

Gerrit Breeuwsma in zijn boek ‘Het

Jean Piaget loodsten Rousseaus op-

vreemde kind’ (2009), dat kinderen op

voedideeën dus de 20e eeuw binnen.

de meeste Nederlandse scholen, mede

Rousseau beschrijft in Emile vier ont-

door toenemende overheidsbemoeie-

wikkelingsfasen die het kind zou door-

nis, een steeds voller programma

Nederland drukte het Herbartianisme

maken. Piaget kwam met een bijna

kregen en het curriculum weer bijna

de verlichtingsidealen van het begin

kopie, overigens zonder dat hij verwees

heilig werd verklaard.

van de 19e eeuw naar de achtergrond

naar Rousseau. Maria Montessori’s

Wat Breeuwsma niet onderzocht is wat

en werd onderwijs, mede onder invloed

idee van ‘gevoelige perioden’ kwam

wel tegelijkertijd gebeurde: de peda-

van een calvinistische pedagogiek, meer

dus niet uit de lucht vallen. Anderen

gogische en didactische manier van

ziel- of zedenkunde. En omdat daar

hebben er later nog weer variaties

werken werd op veel scholen geleidelijk

aan het eind van de eeuw ook nog eens

op bedacht, zoals een, populair bij

beïnvloed werd door die op reformpe-

het nationalisme bij kwam, ontstond er

historici, die de ontwikkeling van het

dagogiek-scholen. Een ontwikkeling

een doods curriculum dat opleidde tot

individu een afspiegeling laat zijn van

die wellicht als voorlopig hoogtepunt

brave, vaderlandslievende burgers.

de menselijke geschiedenis als geheel.

krijgt de invoering van het nieuwe

Met die erfenis van het Herbartianisme

(Zie kader Ontwikkelingsfasen.)

onderwijscurriculum 2032 in 2020 (zie

wilden de reformpedagogen graag

In het jaar 1914 opende de eerste mon-

in dit magazine ook het interview met

afrekenen, want niet het curriculum

tessorischool in Den Haag haar deuren

Berni Drop).

maar het kind behoorde centraal te staan, vonden zij. Voorlopig eiste in

Ontwikkelingsfasen

Nederland echter het debat over het

Rousseau

gelijk financieren van openbaar en

0 tot 2 jaar 2 tot 12 jaar 12 tot 15 jaar 15 tot 18 jaar

bijzonder onderwijs de aandacht op.

De zogenaamde Schoolstrijd werd pas beslecht met de Pacificatie van 1917, door het liberale kabinet Cort van der Linden (1913-1918). Via een grondwetswijziging werd toen zowel de gelijke financiering van openbaar en bijzonder onderwijs (inclusief reformpedagogiekscholen) geregeld als de vrijheid van

ruimte voor zintuiglijke ontwikkeling ruimte voor voeten, handen en ogen ruimte voor denken, voelen en handelen ruimte voor relaties met mensen i.p.v. met dingen

Piaget 0 tot 2 jaar 2 tot 7 jaar 7 tot 12 jaar vanaf 12 jaar

kinderen denken vooral sensomotorisch denken egocentrisch denken van concreet maar logisch denken formeel logisch en hypothetisch

Montessori

onderwijs (art. 23).

0 tot 6 jaar

Reformpedagogiek In het boek ‘De nieuwe school. Gisteren en Vandaag’ (1986) behandelen

6 tot 12 jaar 12 tot 18 jaar

Wilna Meijer en Jan Dirk Imelman de onderwijsvormen die doorgaans de ‘reformpedagogiek’ worden genoemd: montessori, dalton, freinet, vrijeschool en jenaplan. Bijbehorende scholen noemen zichzelf ook wel vernieuwingsscholen, waar vanaf begin 20e eeuw het kind weer centraal werd gesteld.

Geïnspireerd door praktijkmensen als de Italiaanse Maria Montessori, de Amerikaanse Helen Parkhurst, de Française Celestine Freinet, de Oostenrijker

Montessori Magazine

5

periode van schepping (tot het derde jaar onbewust, daarna bewust) periode van verkenning (6-9) en wetenschap (9-12 jaar) periode van organiseren (12-15) en maatschappelijke gerichtheid (15-18 jaar)

Egan Persoonsontwikkeling/denkwijzen als afspiegeling van de menselijke geschiedenis als geheel 0 tot 7 jaar 7 tot 15 jaar 15 tot 18 jaar vanaf 18 jaar

mythische fase; het kind houdt van fantastische verhalen over goed en fout romantische fase; het kind heeft optimale geheugencapaciteit wil alles beleven filosofische fase; het kind wil al abstraherend lessen trekken voor het leven ironische fase; het kind kan kennis relativeren als werkafspraken

nummer 3 | jaargang 40

1 Thema

6

100 jaar NMV: korte terugblik en gedeelde uitdagingen Bob Molier

De NMV bestaat 100 jaar. Dat vieren we op 3 november bij de start van het

die strijd niet zo productief: ‘Ik zag het

montessoricongres in Den Haag. De NMV organiseert het congres samen

als idealisten tegen pragmatici en ik

met Montessori Europe (ME). Tijd voor een kleine terugblik door de blik van

ben zelf pragmatisch idealist. Montes-

oud-voorzitters Wim Ruijsendaal en Cor Hoffmans: hoe stond de NMV er

sori had in haar tijd revolutionaire

voor in 1992 en in 2014? Waarom is de NMV eigenlijk opgericht? En voor

ideeën, waarvan sommige niet meer bij

welke uitdagingen staan zowel de NMV als ME in 2017?

onze tijd passen. De precieze montessorianen vonden dat het montessorionderwijs verwaterde. Bijvoorbeeld

1992

zag dat er uit toen de vereniging 75 jaar

als je kinderen ging toetsen. Ik vond

Tijdens de ALV van de NMV van 6

was, in 1992?2

het niet verstandig om je daartegen

april jongstleden vroegen leden zich af

Wim Ruijsendaal was voorzitter van de

te verzetten, zeker ook omdat toetsen

wat de vereniging zoal voor hen doet en wat beter kan.1 Het kan altijd beter

NMV tussen 1988 en 1996.3 Toen hij

leraren helpen om hun eigen visie over

aantrad heerste er al geruime tijd een

de leerlingen te spiegelen. Wees altijd

en de vereniging zal altijd moeten mee-

stammenstrijd tussen rekkelijke mon-

kritisch op je eigen functioneren en

bewegen op de golven van de tijd. Hoe

tessorianen en preciezen. Wim vond

durf met open ogen te kijken naar wat wel en wat niet werkt.’

De stammenstrijd speelde zich vooral af binnen het basisonderwijs en Ruijsendaal kwam vanuit het voortgezet montessorionderwijs. ‘Daardoor was ik geen onderdeel van het probleem. Ik was wel goed montessoriaans opgeleid en geïnformeerd en ik onderhield intensieve contacten met Mario Montessori jr. En er was veel in beweging in de vereniging. De commissie Opleidingen, met onder anderen opleider Nico van Ewijk, werkte aan verbetering

Wim Ruijsendaal

Montessori Magazine

1 Zie pag. 9 in dit magazine: ‘Extra ALV kritisch over visitaties, kennis delen en het merk montessori’ 2 Zie de toespraak tot de NMV: http://bit.ly/NMV75jaar-WimRuijsendaal 3 Destijds was Wim Ruijsendaal schoolleider binnen het voortgezet montessorionderwijs Amsterdam. Nu is hij schoolleider van het Montessori Bildungshaus in Hannover, een Integrierte Gesammtschule mit Gymnasialer Oberstufe.

nummer 3 | jaargang 40

Thema

van de montessoriopleidingen en het NMV-bestuur met Els van Ewijk als vicevoorzitter was tevreden over de kwaliteit. Bij het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS) ontwikkelden montessorianen onder leiding van Eegje Schoo, Carel Boerlijst en Levina Schüller verschillende materialen.4 Maar de overheidssubsidie stopte en toen vroeg de NMV de aangesloten scholen of die zelf een bijdrage wilden leveren om de ontwikkeling van materialen centraal in stand te houden.

Te weinig scholen wilden dat, wellicht omdat het erop leek dat de NMV deze activiteit naar zich toe ging trekken, en de APS-werkgroep ging ter ziele.’

Tijdens zijn bestuursperiode propageerde Ruijsendaal om in te voeren dat scholen aan de NMV een redelijke contributie per leerling gingen betalen.

‘Om de vereniging financieel stabiel te maken en te laten professionaliseren.

Vooraf gaf niemand een cent voor dat

Cor Hoffmans

plan maar het is wel gelukt.’

2014

onderwijs en het onderwijsbeleid leken

vernieuwers: de agenda blijft vol en de

Nog maar drie jaar geleden nam

aan de NMV voorbij te zijn gegaan.

gedrevenheid even groot. Inmiddels

voorzitter Cor Hoffmans afscheid.

Deze scheefgroei is met de inspanning

Hij beschreef in zijn column 'Zes jaar NMV: Mooi!’5 hoe de vereniging er in

van velen inmiddels rechtgetrokken.

is het Montessori Kenniscentrum6 heringericht en aan de slag. Naast pro-

De NMV staat er nu goed voor. Dankzij

jecten komen er eigentijdse en flexibele

zijn ogen voor stond: ‘Dit jaar is op-

de passie en activiteiten van de com-

opleidingstrajecten, in samenwerking

nieuw een montessorileraar de “Leraar

missie Communicatie heeft de NMV

met leden van de sectie Opleiding,

van het jaar”. De montessorischolen

een eigentijds gezicht. De integratie

ontwikkeling en begeleiding. De secties

stonden vorig jaar in het nieuws als

van de websites van de NMV en

Het jonge kind en Basisonderwijs

de beste scholen in Nederland. Ik

montessorinet is daarvan een recent

zijn op weg naar integratie. En zo

zou zo door kunnen gaan: wij maken

voorbeeld. Maar ook hoe de NMV erin

zijn er diverse initiatieven die worden

klaarblijkelijk mooi en goed onderwijs.

is geslaagd om de landelijke Montes-

opgepakt.’

Toch waren leden zes jaar geleden

soridag nieuw leven in te blazen en om

niet tevreden over de vereniging. Zij

een Montessoriconferentie met 750

1917

hadden gelijk. De vereniging was een

bezoekers te organiseren in Noordwijk.

Een eeuw geleden waren er veel

vereniging in de zin van een sportver-

Bravo, en dat moet ieder jaar kunnen!

initiatieven om montessorischolen te

eniging: er gebeurt weinig, maar het

En dat moeten we ook willen samen!

starten. ‘De opmars van het montes-

houdt zichzelf in stand. Het bestuur

Op de conferentie zag ik de resultaten

sorionderwijs in Nederland verliep in

heeft daar de afgelopen jaren flink

van de werkgroep Wiskunde montesso-

achteraan gezeten. Twee perioden met

ri basisonderwijs als één van de mooie

ambities als basis, een jaarlijks keurige

producten van de inspanningen van de

begroting en jaarrekening en een her-

sectie Basisonderwijs. Ik vergeet ook

ziening van de structuur om iedereen

niet de initiatieven van de sectie Het

met een hart voor montessori bij de

jonge kind en Korein om samen met

vereniging te betrekken.

de NMV de montessoriopvoeding een

Er was tegelijkertijd veel achterstallig

impuls te geven en de ontwikkeling van

onderhoud: in de administratieve en

montessorikindcentra op te pakken.

financiële organisatie, in de sfeer van

En wat te denken van de doorvertaling

het aanbod van opleidingen en in de

van de montessorigedachte naar het

kwaliteitsbewaking en de visitatiesys-

voortgezet onderwijs? Ook daar bruist

tematieken. Ontwikkelingen in het

het. Zoals het past bij een club van

Montessori Magazine

Lees verder op volgende pagina

4 Zie artikel Fred Kelpin, ‘Mario Montessori junior, kwaliteitsverbetering en verdere ontwikkeling van materialen’ in Montessori Magazine, jaargang 37, nummer 4, pag. 8,9.

5 Montessori Magazine, jaargang 38, nummer 1, pag. 9 6 Dat heet inmiddels Montessori Ontwikkelcentrum (MOC). Montessori Kenniscentrum (MKC) gaf verwarring met montessorikindcentra (mkc).

nummer 3 | jaargang 40

7

Thema

een snel tempo. Op tal van plaatsen

op, en verscheen vanaf 1918 om de

op verzoek van het hoofdbestuur tot

verschenen montessorischolen en

veertien dagen het tijdschrift Montes-

dat bestuur toe. ‘Zij ontwikkelde een

-klasjes. Daardoor ontstond er grote

sori Opvoeding.’ Zo beschreef Maartje

opleiding voor montessorileidsters. De

behoefte aan onderling overleg en

eerste startte in 1918, in 1919 gevolgd

samenwerking. Om in deze behoefte

Hazenoot de start van de NMV.7 Kitty Siewertsz van Reesema, dochter

te voorzien richtten in 1917 J.J. Werker,

van Henriëtte die Maria Montessori

Zo werd voorzien in de dringende

E.C. Prins en J.L. Vleming de NMV

naar Nederland wist te halen, trad

behoefte aan opgeleide leidsters.’

montessorieurope

CHILDREN’S RIGHTS

Photo: © Rolf van Koppen

The Hague - The Netherlands 3 - 5 November 2017

8

door een spoedcursus in Amsterdam.

2017 Precies 100 jaar na haar oprichting

Engels - Guidelines. Deze werkgroep

organiseert de NMV samen met

formuleert richtlijnen voor goed mon-

Montessori Europe (ME) het 18th

tessorionderwijs, maar schrijft niets

Montessori Europe Congress in

voor.

Den Haag, over kinderrechten. Het

Dat kan ook niet, vindt Mirjam Stefels,

congres vindt plaats van 3 tot en met

sinds 2014 voorzitter van ME: ‘We

5 november in Den Haag en start met

gaan géén discussie voeren over wat

de viering van het 100 jarig jubileum

de enige echte montessorischool is.

van medeorganisator NMV. Tijdens

Wij willen mensen met elkaar in con-

het congres spreken onder meer Philip

tact brengen en elkaar laten inspireren.

O’Brien, en Patrick Sins. Er zijn 25

Kijk eens buiten je eigen grenzen. Ik

workshops en er is volop gelegenheid

hoop dat deelnemers aan dit congres

andere montessorianen te ontmoeten.8

in Den Haag meer gaan deelnemen aan de uitwisseling, niet omdat het el-

ME is nog maar 14 jaar oud, maar staat

ders per se beter is maar het zet je wel

voor vergelijkbare uitdagingen als de

weer even op scherp.’ En daarbij vindt

NMV: hoe organiseer je je zo goed

Stefels het prima om te kijken waar een

mogelijk met een relatief kleine groep

school staat. ‘We kunnen dan vanuit

actieven en hoe activeer je meer leden?

ME mee kijken waar die school heen

Hoe ga je om met verschillen tussen

wil en vanuit de vereniging steunen

montessorischolen en wat is goed

we je daarbij. En kijken we mee wat

montessorionderwijs?

in een land haalbaar is. De wetgeving verschilt enorm, in sommige Europese

Mirjam Stefels

ME wil de band tussen montessori-

landen moet je schipperen met je

professionals in Europa versterken

montessorionderwijs. Voor mij is en

door ontmoetingen, samenwerking,

blijft de essentie: we willen elk kind

wederzijdse steun en uitwisseling te

begeleiden tot beter mens in mooiere

stimuleren. Een manier is jaarlijks

wereld. We bieden vredesonderwijs.

congressen te organiseren. En er zijn

Het is mooi als ook montessoriprofes-

werkgroepen, zoals - de voertaal is

sionals respectvol met elkaar omgaan.’

http://bit.ly/MontessoriMagazine37-4

http://bit.ly/MontessoriMagazine38-1

7 Maartje Hazenoot, ‘Innerlijke stem’ trok Maria Montessori naar Nederland’, Montessori Magazine jaargang 38, nummer 1, pag. 12.

8 Meld je aan: https://montessori-europe.net

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

e

Vereniging

Extra ALV kritisch over visitaties, kennis delen en het merk montessori Bob Molier

Veertig leden komen op 6 april bijeen

een taalmethodiek te ontwikkelen en

structuur. Oké, dat is een gaapwoord,

in Utrecht voor de speciale Algemene

als het commercieel wordt uitbesteed

maar niet onbelangrijk: dient de vorm

Ledenvergadering (ALV) van de NMV.

gaat het opeens snel. Als ik producten

van de organisatie de inhoud wel?

Samen stellen zij kritische vragen over

wil dan moet ik die kopen. De NMV

nut en toekomst van de 100-jarige

is een vrijwilligersbeweging, wat mag

Aan de slag

montessorivereniging. Zij willen mee-

je daarvan verwachten? Ik betaal veel

Het NMV-bestuur besluit tijdens

denken over het vervolg. Het NMV-

contributie voor een mooi tijdschrift.

haar bijeenkomst in mei om met de

bestuur pakt de handschoen op.

Ik vind het verkeerd dat een school

aanbevelingen van de ALV aan de slag

die een aparte groep 3 heeft ingericht

te gaan. De kern moet nog nauwkeuri-

‘Wij willen betrokken worden bij het

en zeer montessoriaans werkt niet

ger worden geformuleerd, maar er zijn

vervolg.’ Maaike Kramer, directeur van

door de visitatie komt. Ik wil af van

zeker drie terreinen waarop actie volgt:

de EWMM in Monster, verwoordt aan

de term: ‘Dat is niet montessoriaans’.

– Communicatie

het slot van de ledenvergadering de

Hoe versterken we het merk montes-

– Inhoud: doorlopende leerlijnen,

gevoelens van veel leden in de zaal.

sori? Alle scholen werken aan modern

Vervolg op wat? De leden zoeken

montessorionderwijs, maar ik heb

antwoorden op de vragen: Passen de

niet het gevoel dat veel scholen elkaar

regels van de visitatie wel bij onze tijd?

daarbij ondersteunen. We hebben een

Wat is de positie van de opleidingen?

boegbeeld nodig, iemand die de bood-

Het bestuur heeft Dick van Hennik de

Is het hoofdbestuur er alleen om de

schap van het montessorionderwijs in

opdracht gegeven om na de zomer-

secties te dienen of heeft het een over-

deze tijd goed kan vertellen. Informatie

vakantie in gesprek te gaan met de

koepelende verantwoordelijkheid? Hoe

is niet te vinden, ik zocht vergeefs het

secties. Er komt geen klankbordgroep

delen we de rijkelijk aanwezige kennis

Visiestuk op montessori.nl.

maar desgewenst kunnen ook regio’s

en afspraken in de vereniging beter?

Positief is, zeggen leden: Er zit veel

Dick uitnodigen en ideeën meegeven.

energie in de vereniging, die moeten

Vanaf september informeert het be-

Vrijwilligersbeweging

we niet indammen. Passie. Creati-

stuur de leden over de voortgang in de

Maar wie zijn we? Avondvoorzitter Dick

viteit. Een van de resultaten van die

NMV-nieuwsbrief. En het presenteert

van Hennik (oud-voorzitter van de Dal-

creativiteit is het promotiefilmpje over

de resultaten bij de volgende ALV, in

tonvereniging) merkt dat daar verschil-

montessorionderwijs dat de NMV liet

het najaar.

lende beelden bij bestaan. De ene keer

ontwikkelen ter ere van haar 100-jarig

zijn we de secties, de andere keer alle

bestaan (zie montessori.nl en Face-

leden van de NMV en dan weer zijn we

book). Er zijn veel meer goede ideeën

de leden van het hoofdbestuur. Er zijn

om te gebruiken en te delen: dat staat

ook verschillende doelgroepen: dat zijn

vooral op montessorinet, al kan dat wel

om te beginnen de leerlingen van 0-18.

beter worden ingedeeld. Ook veel van

Maar ook ouders en vanavond vooral

wat in de NMV is ontwikkeld - visie,

de leden van de vereniging, die zoeken

materialen, vormen van samenwerking

naar hoe de NMV hen kan ondersteu-

- is maar moeilijk te vinden.

nen bij hun missie en werk: wat heb ik

Het bestuur krijgt de opdracht mee te

aan de NMV?.

onderzoeken hoe alle aanwezige kennis

Er komen kritische geluiden uit de

beter gedeeld kan worden. De leden

zaal: Het kost de NMV veel tijd om

willen daarover meedenken. En over de

Montessori Magazine

visitaties en kwaliteitsborging – ook van de opleidingen – Structuur NMV: minder losse groepen en meer kruisbestuiving

nummer 3 | jaargang 40

9

h Thema

Hoe de levens van Maria Montessori en Helen Parkhurst elkaar kruisten René Berends

Aanhangers van het montessori- en daltononderwijs oordelen vaak over elkaars onderwijspedagogische uitgangspunten en praktijken. Daarbij baseren ze zich vaak op niet-onderbouwde overtuigingen en soms op halve waarheden en hardnekkige misverstanden, maar zelden op adequate

10

informatie. In dit artikel beschrijft René Berends hoe de grondleggers van beide vormen van traditioneel vernieuwingsonderwijs, Maria Montessori en Helen Parkhurst, elkaars levens kruisten.

Op 3 december 1913 legt de oceaanstomer Cincinnati na een reis van twaalf dagen aan bij een pier in de haven van New York. De komst van Montessori (1870-1952) is in de dagen daarvoor breed uitgemeten in de pers. Het montessorionderwijs is een hype en naar Amerikaans gebruik is Montessori een ster. Haar ideeën en haar experimenten

tijd om zelf het land te bezoeken.

een eigen experiment op een school op

vinden in Amerika een rijke voedings-

In Carnegie Hall houdt Montessori in

het platteland van Wisconsin. Dat expe-

bodem. Duizenden mensen staan dan

New York een lezing, die zij onder-

riment herhaalt ze in de jaren daarna,

ook aan de kade ‘la dottoressa’ op te

steunt met filmbeelden van haar Casa

waarbij ze haar onderwijsideeën door-

wachten. Fototoestellen flitsen. Jour-

dei Bambini. De bekende Amerikaanse

ontwikkelt. Het nieuws van het bezoek

nalisten verdringen zich om een eerste

pedagoog Dewey introduceert haar als

van Montessori aan Amerika dringt ook

reactie op te tekenen als Montessori,

‘de grootste vrouwelijke pedagoog in

door op de campus in Stevens Point.

met gevoel voor theater, de loopplank

de geschiedenis’. Vanwege het succes

Later schrijft Parkhurst daarover:

van het schip afloopt.

wordt er zelfs in allerijl een tweede

‘I wondered what Montessori knew about

Verschillende Amerikanen hebben

lezing gearrangeerd.

children that I did not know!’ Parkhurst

Montessori al eerder in Rome bezocht

neemt studieverlof op om in Rome

en in 1913 haar eerste internationale

Helen Parkhurst (1886-1973) is dan

deel te nemen aan de tweede inter-

cursus gevolgd; nadien zijn er in Ame-

net aangesteld aan de universiteit van

nationale cursus.

rika verschillende experimenten ont-

Stevens Point in Wisconsin. Parkhurst

Parkhurst reist al in het begin van de

staan. Montessori maakt zich daarover

is geen onbekende in het vernieuwings-

kerstvakantie van 1913 Montessori

zorgen en vindt het dan ook de hoogste

onderwijs. Als 18-jarige start ze in 1904

achterna. Ze leest zich terdege in en

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Thema

neemt zich voor Montessori open-

ze de financiële belangen van Mon-

Parkhurst in Nederland

minded aan te horen, om daarna te

tessori. Liefkozend noemt Montes-

In 1952 bezoekt Parkhurst Nederland.

proberen haar ideeën en concepten te

sori Parkhurst ‘Margherita’, naar een

Ze is bij de opening van de Helen

weerleggen vanuit haar eigen expertise.

prachtig schilderij van Rafael van een

Parkhurstschool in Rotterdam en geeft

Maar daarvan komt weinig terecht.

madonna met kind.

drie lezingen in het land. Bij een van de lezingen is Mario Montessori aanwe-

Parkhurst valt als een blok voor het genie en de persoon van de zestien

Verwijdering

zig. Hij kent Parkhurst nog uit 1915,

jaar oudere Montessori. Ze houdt

De afstanden in het land zijn echter te

toen hij – als jongen – aan de zijde van

nauwgezet aantekeningen bij van de

groot, de ideeën te divers. Er ontstaan

moeder mee was naar Amerika. Van

bijeenkomsten met Montessori en

meningsverschillen tussen de verschil-

hem hoort zij dat Maria Montessori op

bouwt al gauw een vertrouwensband

lende initiatiefgroepen. Bovendien

sterven ligt. Een bezoek zit er niet meer

met Montessori op. Na haar verblijf

is Montessori zelf weinig flexibel en

in. Parkhurst moet een vlucht halen op

in Rome reist Parkhurst in de zomer

strak in haar aansturing. Parkhurst

Schiphol. Ze stuurt nog een boeket.

van 1914 Europa door. Maar als de

vindt haar zelfs te dogmatisch. Een

Concluderend zou je kunnen zeggen

Eerste Wereldoorlog uitbreekt, gaat ze

aantal keren is zij ook teleurgesteld dat

dat de ontmoeting met Montessori van

halsoverkop terug naar Amerika.

Montessori een bezoek aan Amerika

Parkhurst een leerling van haar maakt,

afzegt. In 1917 gaat Amerika deelne-

een discipel, haar vertegenwoordiger.

Glass class in Panama

men aan de Eerste Wereldoorlog en

Maar evenzo kan je concluderen dat

Terwijl in 1915 in Europa de oorlog

wordt het Italië van Montessori een

de kennismaking ervoor zorgt dat

woedt, bezoeken in San Francisco

vijand van het land. Ook financieel zijn

Parkhursts zelfstandige ontwikkeling

maar liefst 21 miljoen mensen bezoe-

er problemen.

er tijdelijk door wordt verstoord en wel

ken de wereldtentoonstelling ‘Panama

Parkhurst loopt tegen haar grenzen

door wat Marjan Schwegman noemt

Pacific International Exposition’ (PPIE).

aan. Ze is inhoudelijk deskundig, een

‘een hevige verliefdheid’. Parkhurst zelf

In het Palace of Education houdt

geweldige leraar en een groot inspira-

noemt zich, aan het eind van haar leven

Montessori verschillende lezingen en

tor, maar niet een geweldige organi-

en terugkijkend op haar carrière, toch

geeft zij scholingen. Parkhurst helpt

sator. Langzamerhand glipt haar de

vooral een discipel van Montessori.

Montessori bij de inrichting van een

organisatie uit handen en droomt ze

montessorimodelklasje. Als blijkt dat

ervan om haar eigen onderwijsexperi-

Montessori het klasje zelf niet kan

menten weer op te zetten. In 1918 klapt

leiden - ze spreekt onvoldoende Engels

de zaak. Veel gulle gevers stoppen hun

11

- verzoekt ze Parkhurst opnieuw verlof

bijdrages aan de experimenten en Park-

aan te vragen om leiding te gaan geven

hurst neemt ontslag, wat verkeerd valt

aan de demonstratieklas.

bij Montessori. De hype van het

The ‘glass class’ op de PPIE is een

montessorionderwijs in Amerika is

enorm succes. Dagelijks zijn er hon-

over. De experimenten stoppen. In

derden bezoekers, die op een tribune

1919 pakt Parkhurst in New York, in

het montessoriklasje achter glas kun-

een van de voormalige montessori-

nen aanschouwen. Door een open dak

schooltjes, de draad van haar eigen

dat slechts met doek is afgezet, kan

experimenten weer op. Deze ‘Child-

iedereen de interactie tussen de leid-

ren’s University’ zal uitgroeien tot de

ster en de kinderen volgen.

latere New York Dalton School. Vanuit

René Berends is docent aan de

Na afloop van de tentoonstelling gaat

deze school zal het daltononderwijs

pabo van Saxion in Deventer

Parkhurst terug naar Stevens Point.

zich in de jaren twintig en dertig over

en onderzoeker in het lectoraat

Montessori moet terug naar Europa.

de wereld verspreiden.

Vernieuwingsonderwijs. Hij is

Ze is echter bang dat het enthousi-

In de jaren ‘40 – Parkhurst is dan al

daltonopleider voor de Nederlandse

asme voor haar ideeën in Amerika zal

directeur-af op haar daltonschool –

Dalton Vereniging (NDV) en als

wegebben. Montessori vraagt daarom

verschijnen er artikelen in de Ameri-

docent betrokken bij de montes-

aan Parkhurst ontslag te nemen en om

kaanse pers over de oprichting van

sori- en daltontrack van de master

haar vervanger in Amerika te worden.

de ‘eerste’ montessorischolen in de

Leren & Innoveren bij Saxion. In het

Parkhurst stort zich met volle energie

VS. Parkhurst klimt in de pen. Het is

verleden was hij schoolbegeleider

op de verspreiding van het gedach-

haar eer te na, dat er over de ‘eerste’

op verschillende montessorischolen

tegoed. Ze reist het immense land

montessorischolen gesproken wordt

in regio Oost. Berends heeft onder

door om de stichting van scholen te

en ze vertelt over haar betrokkenheid

andere een biografie over Helen

ondersteunen, nieuwe initiatieven te

bij montessori van zo’n twintig jaar

Parkhurst geschreven.

begeleiden en nieuwe leidsters op te

daarvoor. Ze pakt dan ook weer het

NB Dit artikel verschijnt ook in de

leiden. Daarvoor zet ze ook een mon-

advieswerk op bij scholen die het mon-

Nieuwsbrief van de NDV.

tessorilerarenopleiding op en beheert

tessorigedachtegoed willen invoeren.

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Thema

H

Hoe Maria Montessori de staatssecretaris influistert Paul Op Heij

Berni Drop noemt Maria Montessori gekscherend de geheim adviseur van staatssecretaris Sander Dekker, want het nieuwe onderwijsprogramma 2032 lijkt op veel onderdelen een kopie van uitgangspunten en opzet van montessorionderwijs.

12

Berni Drop is enthousiast over Onder-

van de gezondheidszorg. Onderwijs

stenkader, wat mij betreft, teveel op

wijs2032. Dat programma streeft met

gaat niet over wat mogelijk is, meent

excellentie. De individualisering is

inkrimping van het curriculum en met

Biesta, maar over wat (moreel) wen-

doorgeschoten, waardoor je het risico

meer samenhang een moderniserings-

selijk is. Kinderen zijn geen patiënten

loopt teveel prinsen en prinsesjes met

slag na van het basis- en voortgezet

die zo efficiënt mogelijk behandeld

narcistische trekjes op te leiden.’

onderwijs. Zodat scholen meer ruimte

moeten worden en docenten zijn geen

krijgen eigen keuzes te maken. Drop:

ingenieurs van de geest. Onderwijs is

Verantwoordelijkheid

‘Decennialang is er vanuit de overheid,

niet het vullen van een emmer, maar

Onderwijsfilosoof Gert Biesta noemt

ook via de Onderwijsinspectie, vooral

het ontsteken van een vuur. En niet

dat geïndividualiseerde onderwijs,

ingezet op kennis- en vaardighedenont-

dienstbaar maken van leerlingen voor

eenzijdig gericht op kwalificatie, het

wikkeling en meer efficiency en meer

de samenleving moet centraal staan,

resultaat van een neoliberale manier

meten. Dat leidde tot meer bureau-

maar persoonsvorming.

van denken en tegelijk afspiegeling en bevestiging van de sociale ongelijkheid

cratisering. In Onderwijs2032 worden juist persoonlijk leiderschap, nieuws-

Berni Drop daarover: ‘Honderd jaar

in de samenleving. Het advies Onder-

gierigheid en creativiteit - aardig, vaar-

geleden kwamen jenaplan-, dalton

wijs2032 zoekt meer een balans tussen

dig en waardig, hoger aangeslagen. En

en het montessorionderwijs op, een

vrijheid en verantwoordelijkheid,

die drie waarden passen goed bij de

reactie op de toenemende grip van de

meent Drop. ‘Vrijheid in gebondenheid

drie kerndoelen van het montessorion-

overheid op het onderwijs. Al die on-

heet dat in montessoriland. Met regels

derwijs: creativiteit, zelfstandigheid en

derwijsvormen streefden meer ruimte

dwing je af, verantwoordelijkheid moet

maatschappelijke betrokkenheid.’

na voor de ontwikkeling van het kind,

uit jezelf komen. Daar heeft de over-

meer persoonsvorming dus. Persoon-

heid nu meer oog voor, net als voor

Persoonsvorming

lijke eigenheid en creativiteit hebben

meer samenhang in het curriculum en

Maar moet onderwijs wel zo in dienst

alles te maken met persoonlijk leider-

het weghalen van de schotten tussen

staan van de samenleving? Zou

schap, leren de regie te nemen over je

de vakken. Het zijn typische montes-

onderwijs naast kennisontwikkeling

eigen leven, leren proactief te hande-

sorikarakteristieken: verantwoordelijk-

(kwalificatie) en maatschappelijke vor-

len en niet alleen te reageren op wat

heid, vakoverstijgend en meer buiten-

ming (socialisatie) niet vooral moeten

anderen doen. Dat je je eigen talenten

wereld. In Onderwijs2032 wordt alleen

inzetten op meer persoonsvorming

en grenzen kent en daar vanuit durft

het bewust en kritisch leren kiezen

(subjectificatie), zoals onderwijsfilo-

te gaan. Maar mensen worden ook

niet expliciet genoemd. Terwijl het veel

soof Gert Biesta meent? In zijn boek

gelukkiger wanneer ze iets kunnen be-

mensen veel stress oplevert, omdat ze

‘Goed onderwijs en de cultuur van het

tekenen voor anderen. Vandaar dat op

dat nooit goed geleerd hebben.’

meten’ (2012) bekritiseert Biesta de

montessorischolen ook sociaal leren,

eenzijdige meet- en afrekencultuur. Hij

het samen leren en leren van elkaar,

Als het gaat om keuzes maken, denkt

maakt duidelijk hoe die efficiencycul-

belangrijk zijn. Het huidige toets- en

Berni Drop ook aan zaken als ver-

tuur voortkwam uit het oude idee van

waarderingskader van het ministerie

sneld examen doen en vakken op

‘verheffen’ en hoe ze gekopieerd werd

richt zich naast het reguliere opbreng-

een verschillend niveau. Zaken die

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Thema

Berni Drop is bestuurslid van de NMVsectie Voorgezet montessorionderwijs (Vmo). Zij is sinds begin dit jaar rectorbestuurder van het Montessori College Nijmegen. Daarvoor was zij rector van het Montessori College Arnhem.

uiteraard ook ouders aangaan. Een

van klassen, in feite tegengesteld aan

risico, meent Biesta, voor leerling en

reden te meer om ook ouders meer

maatwerk en aan oog hebben voor

leraar, om al samenwerkend spontaan

bij het onderwijs te betrekken, vindt

het individuele kind. ‘Ik denk dat het

ontdekkingen te kunnen doen – risico

zij, om denken over montessori ook

praten over gemiddeldes snel zal afne-

omdat je daarbij opbrengstresultaten

aan de keukentafel te brengen: ‘Het

men. Je zult als school samen met de

niet (vooraf ) kunt garanderen.

voortgezet montessorionderwijs (vmo)

inspectie op andere manieren moeten

heeft een reeks boekjes uitgebracht

gaan meten of je het goed doet. De

Drop gelooft niet dat de Angelsaksisch

over vmo waarin ook een boekje met

traditionele meetinstrumenten zijn

georiënteerde leer- en afrekencultuur

als titel ‘Je kind op het montessori’

niet meer passend. Daarom moet ook

op korte termijn grondig kan verande-

wel zou passen. Waarin we ouders

het opbrengstenkader van de Onder-

ren, maar wel op langere termijn. Blijft

uitleggen wat we doen en waarom we

wijsinspectie veranderen en treedt al

die andere prangende vraag: waarmee

ouders daarbij nodig hebben. Net als

op 1 augustus aanstaande het nieuwe

onderscheiden montessorischolen zich

in Arnhem geven we in Nijmegen een

toezichtkader in werking. En er ligt een

nog als ze straks toch links en rechts

paar keer per week keuzecursussen

wetsvoorstel dat kinderen het recht

worden ingehaald door andere scholen

waarin ook ouders participeren, als

geeft op maatwerk, wat scholen zal

die hetzelfde zijn gaan werken? Nou,

vrijwilliger of als zzp’er: journalisten,

verplichten dat ook te leveren.’

zo’n vaart zal dat niet lopen, lacht

filosofen, straatacrobaten en sterren-

Berni Drop: ‘Op vrijwel elke montes-

kundigen, om er maar eens een paar

Ruimte voor risico

sorischool waar ik kom, voel ik een be-

te noemen.’

Zo’n koerswijziging in het onderwijs

paalde rust, een pedagogisch klimaat

is complex, weet ook onderwijsfilo-

van even waardigheid, van relatie,

Op het Montessori College in Arnhem

soof Gert Biesta. Hij zoekt al jaren

waar leerlingen je als persoonlijkheid

leren leerlingen ook hun eigen rappor-

naar een betere balans tussen de drie

tegenmoet treden en waar je ziet dat

tagegesprekken vorm te geven. Ze le-

kerndoelen van onderwijs: kwalifica-

ze samen en in groepjes aan het werk

ren in feite hoe ze zelf de regie kunnen

tie, socialisatie en persoonsvorming.

zijn. Ik ben er van overtuigd dat dat

nemen over het leerlingvolgsysteem,

In zijn laatste boek ‘Het prachtige

de afgelopen 100 jaar zo in het DNA

om zo eigenaar te worden van eigen

risico van onderwijs’ (2015) draagt

van die scholen is gaan zitten dat het

succes en falen. ‘Wij zijn gewend van-

hij bouwstenen aan voor een nieuwe

nog heel lang zal duren voordat andere

uit het kind te denken en de ruimtes op

onderwijstaal waarmee we duidelijker

scholen zo ver zijn. En dat montes-

te zoeken. Wij denken met leerlingen

kunnen maken wat we willen met ons

sorischolen die eenmaal zo’n instelling

mee en zijn niet bezig ze in te persen

onderwijs en waarom. Die nieuwe on-

hebben, voortdurend blijven inspelen

in dat ene stramien. Zoals we ook het

derwijstaal zal ons ook moeten helpen

op veranderingen in de samenleving

maatwerk en het gepersonaliseerd

ons los te rukken uit de Angelsaksische

en bij kinderen. Onze kracht is dat

leren niet nu pas hoeven uit te vinden.’

houdgreep; de Engelse term pedagogy

we traditionele vernieuwingsscholen

Toch vindt Drop dat ook binnen mon-

bijvoorbeeld reduceert onderwijs tot in-

zijn geworden. En we zijn voldoende

tessorischolen nog te veel gesproken

formatieoverdracht, tot louter learning.

waardengedreven om altijd de vraag te

wordt over cijfers en gemiddeldes

Onderwijs moet ook ruimte bieden aan

beantwoorden: what’s next?’

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

13

Herstart montessoriopleiding regio midden-nederland Met genoegen delen we u mee dat de Post-HBO montessori-opleiding Utrecht, verbonden aan de Hogeschool Utrecht, opnieuw gaat starten in de regio Utrecht, Midden Nederland en ‘t Gooi.

U kunt bij ons zowel de basisopleiding “montessoribasisbekwaam incl. praktijkbegeleiding” volgen, als de verdiepende opleiding “montessorivakbekwaam incl. praktijkbegeleiding”.

Mét praktijkbegeleiding wordt de opleiding afgerond met een NMV-montessoridiploma “basisbekwaam” of “vakbekwaam”, zonder praktijkbegeleiding wordt de opleiding afgerond met een certificaat.

Vraag de informatieflyer aan Via ctt@Hu.nl

1_2_liA4_fc_A.indd 1

1000-21-7000-1190 NMV 40-3

Kleur: fc

12-06-17 15:00

Samen dichtbij groen

Eénjarige Montessori-opleiding Basisbekwaam!

• Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 16,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig!

• Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

START 19 SEPTEMBER 2017 24 BIJEENKOMSTEN DINSDAG 17:30 - 21:00 2 X PRAKTIJKBEGELEIDING + MONTESSORI MINOR MEER INFORMATIE

44 groepsverblijven door heel Nederland

Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

Martine Lammerts m.j.m.lammerts@hhs.nl 06-45626070

NMV GECERTIFICEERD!

Column

Weg met die trui?

Femke Cools Femke Cools is leerkracht en ICT-coördinator aan de Montessorischool Nijmegen, maar nu is zij gedetacheerd bij de Onderwijscoöperatie waar zij werkt aan curriculumontwikkeling.

Wisdrift. Een mooi, zelfbedacht woord

teugen wanneer hij weer even lesgeeft.

weg. Geen behoudzucht. Al heb ik daar

waarmee oud-leraar klassieke talen Wol-

Ik miste het lesgeven zelf al een tijdje.

af en toe ook last van: dat hemd kan

ter Kassies tijdens de Revius reünie in

Ik voelde het al enkele maanden sterk,

echt niet weg, want dat had ik aan toen

Doorn een hedendaags fenomeen aan

maar het komt tijdens deze les heel

mijn eerste geboren werd. Maar dat is

de orde stelt. Hij ziet te veel verdwijnen:

duidelijk binnen: het is voor mij echt tijd

eigenlijk een mooie vorm van koeste-

veel van het oude, van het goede en

om de school weer in te gaan, met kin-

ren. Van warm herinneren. Het hoeft

ook van het slechte. De neiging ons

deren te werken, te doen waar ik goed

niet meer gedragen te worden, maar het

slavernijverleden uit te willen poetsen

in ben én waar ik gelukkig van word.

zal er altijd zijn.

bijvoorbeeld; te wissen, deleten, alsof

Er is regelmatig sprake van wisdrift in

het niet bestaan heeft. Maar het maakt

mijn leven. Heel praktisch is mijn kle-

Ik heb een nieuwe baan. Ik geef weer

onderdeel uit van ons verleden en

dingkast dan slachtoffer van zo’n bui, of

les. In een nieuwe stad, op een school

ook van ons heden. Een last die we

spullen in huis. Onrust in mijn hoofd,

die géén montessorischool is. En dus

moeten dragen wellicht, maar ook ons

in mijn lijf en dan de behoefte om te

doe ik na ruim tien jaar mijn montes-

noodzakelijk blijvend bewustzijn van

ruimen en te herordenen. Wisdrift. Om

soritrui uit. Niet weg. Ik houd hem in

een gemaakte fout die niet te herstel-

een punt te zetten achter een bepaalde

mijn kast. Het blijft stiekem toch mijn

len valt, maar wel een tweede maal te

levensfase. Maar geen complete ver-

lievelingstrui. Als het nodig en passend

voorkomen is. Het uitwissen van een

nieuwingsdrang. Altijd ook het goede

is, trek ik hem aan. Geen wisdrift, geen

onderdeel van ons verkeerde verleden is

van het oude behouden. En niet in de

behoudzucht, maar de prachtige mid-

onnodige wisdrift, stelt Kassies. Onno-

zin van: deze trui is nog goed, dus ik

denweg: richting mijn nieuwe levens-

dig, en het tast onze culturele identiteit

doe hem niet weg. Het kan kwalitatief

fase als leraar en schoolleider in oplei-

aan. Het kan natuurlijk ook doorschie-

goed zijn, maar het moet ook passen

ding, buiten het montessorionderwijs,

ten naar de andere kant en dan spreekt

in een nieuwe situatie, een nieuwe fase.

maar met warm en liefdevol behoud van

Kassies over behoudzucht: koste wat

Past het niet, dan mag het heus wel

al het goede.

kost vasthouden aan het oude. Natuurlijk ligt de juiste weg – zoals vaker – in het midden.

Het is bijzonder om een les bij te wonen van deze docent, ruim 90 jaar oud, zeer belezen, een wandelende encyclopedie der klassieken en nog altijd scherp; met humor lesgevend, de oudleerlingen op de vingers tikkend als ze de gevraagde vertalingen of feiten niet snel paraat hadden. Wat fantastisch, denk ik, zo’n bevlogen man die hier nog steeds vol passie zijn verhaal vertelt en hóe: alles uit het hoofd en uit het hart, met een duidelijke liefde voor zijn vak en voor de mens.

Het ontroert me ook. Wisdrift. Bij Kassies is er geen sprake van gewis. Alles is er nog, even belangrijk om te vertellen, even sterk gevoeld als toen hij lesgaf.

Hij heeft het goede altijd behouden; is de passie voor het vak blijven voelen en geniet op zijn leeftijd nog met volle

Montessori Magazine

Met deze bijdrage neemt Femke Cools van Montessori Magazine afscheid als columniste

nummer 3 | jaargang 40

15

i Vereniging

16

‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan’ Bob Molier

Lekkere uitspraak van Pippi Langkous:

startte in 2015 kleinschalig met mon-

dingen kunt leren of kom je niet verder

‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik

tessorikinderopvang en een montes-

dan je aangeboren talenten? Zitten

denk dat ik het wel kan’. Faalkundige

soripeutergroep. Inmiddels is het een

wij vast in ons IQ of kunnen we ons

(de f klopt) Remko van der Drift is

montessorikindcentrum (mkc) voor

verder ontwikkelen?’ Het is maar hoe

groot fan van Pippi. Hij opent met een

kinderen van 3 maanden tot 12 jaar.

je er tegenover staat, vindt Van der

pleidooi dat ‘fouten maken moed’ op

Derksen geniet van de onbevangenheid

Drift: ‘Als je denkt dat je niks bij kunt

30 maart de 24-uursconferentie voor ruim 60 leidinggevenden en

waarmee jongere en oudere kinderen

leren kom je ook niet verder. Maar als

met elkaar omgaan. ‘Het geeft een

je mindset op groei staat dan ligt er een

IB-ers in Landgoed Huize Bergen in

nieuwe dynamiek: oudere kinderen

wereld voor je open. Vooral als je durft

Vught. Thema: ‘Montessori 0-13, de

helpen de jongeren graag, stoere

te falen.’ Van der Drift is groot fan van

doorgaande lijn’. Hoe vergemakkelij-

bovenbouwers geven de peuters een

Pippi Langkous, vooral van haar woor-

ken wij het samengaan van montes-

high-five omdat zij elkaar kennen. En

den: ‘Ik heb het nog nooit gedaan dus

sorikinderdagverblijven en montes-

ouders vinden het geweldig dat kinde-

ik denk dat ik het wel kan’.

sorischolen? Drie deelnemers vertellen

ren naar dezelfde plek gaan. Ik zoek

over hun wensen en opbrengsten.

op deze conferentie mogelijkheden

Hij vraagt de zaal: wat is een fout?

om ons concept verder te ontwikkelen:

Herbie Hancock speelde So what met

Voor paviljoen Pauw van Huize Bergen

Kunnen we het kwd ook voor jongere

Miles Davis en maakte daarin een

staat de ontvangsttafel, fraai rood

kinderen invoeren? En hoe kan ik nog

grote fout. Maar door de muzikale

omplooid, in de volle zon met de vijf

beter omgaan met de regelgeving?

reactie van Davis werd de ‘fout’ van

organisatoren eromheen. Een van hen

We voelen ons soms gevangen in de

Hancock een bijdrage aan een mooi

is René Derksen, directeur-bestuurder

regels, maar er zit ruimte in. Daar kom

muziekstuk. ‘Een fout is een negatief

van montessorikindcentrum Aan

ik als directeur voor. En als medeor-

woord voor een mooie kans om te

de Basis in Veenendaal. De vorige

ganisator ben ik tevreden als iedereen

leren.’ Van der Drift ziet graag kansen

conferentie, eind november 2014 in

morgen opgewekt en blij weer naar

voor kinderen om glansrijk te falen.

Leusden, was hij nog deelnemer. Nu

huis gaan.’

En voor volwassenen. De zaal krijgt in

organiseert hij mee omdat hij iedereen

Na de conferentie schrijft Derksen een

tweetallen lastige opdrachten: steek

zo’n goede ervaring gunt. Wat bracht

concept-visiestuk over invoering van

van je linkerhand je duim op en van

het hem toen? ‘Die conferentie leverde

een kwd in zijn school. ‘De workshop

je rechterhand je wijsvinger vooruit,

de 7 Beloftes op. Wij hebben ze in

over het kwd gaf mij voldoende theo-

wissel dat vervolgens zo snel mogelijk

Veenendaal doorgevoerd in Schoolplan

retische achtergrond en invoeringstips

om (moeilijk moeilijk); sta tegenover

en Schoolgids. De kinderen horen ons

mee. Verder heb ik 24 uur genoten van

elkaar en kies vier bewegingen die je

de beloftes niet vaak uitspreken, maar

het gezelschap van bevlogen montes-

kunt maken; maak de bewegingen

we toetsen er wel de inrichting van ons

soricollega’s en waardevolle contacten

tegelijk en maar maak geen symmetri-

onderwijs aan. We geven de beloftes

gelegd. En ik durf beter fouten te

sche beweging met de ander. Gaat het

ook een plaats in het kindwerkdos-

maken, wat betekent dat ik meer durf

fout dan ben je af, maar nu gaan we je

sier (kwd) dat we gaan invoeren. “Ik

uit te proberen.’

falen vieren: feliciteer elkaar! Fouten

blijf nieuwsgierig” staat steeds meer

maken vraagt moed. ‘Fouten maken

centraal in onze werkwijze.’

Daarvoor zorgt faalkundige Remko

moet moed’ heet zijn boek waaruit

Dit jaar is het thema de doorgaande

van der Drift. Hij creëert ruimte in

Van der Drift rijkelijk voorbeelden in

montessorilijn van 0 tot 13 jaar. Ook

de hoofden van de deelnemers met

uitvoering brengt, tot plezier van de

dat spreekt Derksen aan. Zijn school

vragen als: ‘Denk je dat je nieuwe

deelnemers.

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Vereniging

Resultaat: ‘De conferentie is echt top!

aanstaande inclusief inschrijvingen

Wij zitten nu boordevol ideeën over

116. ‘We groeien vooral omdat we van

hoe we kinderen vanaf een heel jonge

onze eigen kracht uitgaan: veiligheid,

leeftijd volgens de visie van montessori

respect en verantwoordelijkheid. En bij

kunnen helpen om zichzelf te ontwik-

ouders valt de rust op. Als startende

kelen. Ik ben ervan overtuigd dat je bij

locatieleider kom ik inspiratie opdoen

kinderen van 0-4 jaar de basis legt voor

en contacten leggen. We zijn bezig met

de verdere ontwikkeling in de geest

het opstellen van een nieuw verslag in

van montessori. Ik heb geleerd dat een

combinatie met een portfolio voor elk

mkc daar prima het voortouw in kan

kind. Ik kom kijken naar de ontwikke-

nemen. Alle partijen in een kindcen-

lingen rond het kindwerkdossier en of

trum - kinderopvang, peutergroep

wij op de goede weg zijn en misschien

en basisschool - kunnen samen het

dingen over het hoofd zien. Verder

Helmi Limburg, hoofdleidster bij

montessoriconcept dragen. Overal is

hebben we een lokaal beschikbaar dat

montessoripeutergroep de Peutertuin

dan de montessoriwerkwijze zichtbaar.

we wellicht willen inrichten voor beel-

in Enkhuizen, schrapt met dank aan

Zo kunnen wij de doorgaande ontwik-

dend werken, muziek en/of drama.’

de groeimindset van Van der Drift de

kelingslijnen garanderen voor kinderen

De locatieleider is na afloop enthou-

woorden ‘niet lukken’ uit haar woor-

van 0-13 jaar. Én in Enkhuizen staat een

siast over de conferentie: ‘Ik vind het

denboek. Wat brengt haar naar Vught?

oude mavoschool leeg. Daarin zouden

ontzettend prettig om met zoveel ge-

‘De Peutertuin startte in 2005 met één

we een volwaardig mkc kunnen ver-

lijkgestemden 24 uur samen te werken.

groep en groeide door naar zes goed

wezenlijken. We gaan zeker in gesprek

En om te weten dat er zoveel collega’s

bezochte peutergroepen. Daar kwam

met de gemeente van Enkhuizen. Je

in het land werken met een gelijke pet

in februari een groep bij voor vroeg- en

merkt wel: we zijn flink geïnspireerd!’

op en de neuzen dezelfde kant op. Ver-

voorschoolse educatie. We zouden in Enkhuizen, samen met montessori-

der heb ik zoveel inspiratie opgedaan Nora ten Haaf is locatieleider van de

door met verschillende mensen te

school De Wegwijzer, graag een mon-

Montessorischool Venlo. Een school

praten. Het geeft me een boost.’

tessorikindcentrum oprichten. Ik kom

in ontwikkeling. Met in 2015 89

met twee collega’s ideeën opdoen.’

leerlingen, in 2016 98 en op 1 oktober

Montessori Magazine

bit.ly/MOCterugblikopconferentie

nummer 3 | jaargang 40

17

De Kwestie

d

De leden maken de NMV De Nederlandse Montessori Vereniging verenigt montessorischolen. Samen zijn we sterker. We leren van elkaar. Samen omdat we met elkaar duidelijker kunnen zijn in wat ons onderwijs zo mooi maakt en bijzonder. Samen omdat we elkaar als montessorianen kunnen vinden. We verenigen omdat we dat willen.

Van oudsher zijn verenigingen opgericht omdat een groep mensen dezelfde doelen nastreeft en vanuit het principe dat vele handen licht werk maken. Tegenwoordig lijkt het alsof we verwachten dat een vereniging iets voor je doet. We gedragen ons als een klant bij de vereniging en zijn minder bereid om zelf iets te doen. Een paar mensen dragen de vereniging.

Egbert de Jong

In april hield de NMV een Algemene Ledenvergadering (ALV). Over de NMV. Daar hoorde ik enkele mensen praten over onze vereniging alsof ze er zelf geen deel van uitmaken. Alsof de vereniging bestaat uit het bestuur en een aantal werkgroepen. Alsof de structuur van de vereniging de vereniging is.

Algemeen directeur Montessorivereniging Haarlemmermeer

Voor mij is dat niet zo. Ik ben voor een heldere organisatie en duidelijke besluitvorming, maar nog belangrijker vind ik dat we beseffen waarom de NMV er is. Dat we daar meerwaarde in zien en dat iedereen op zijn manier mee mag doen. Gelukkig hoorde ik ook dat op deze ALV: scholen die elkaar opzoeken, die ideeën delen, studiedagen organiseren en zo nog meer. Ik draag in de vereniging graag mijn steen bij als ik zie hoe enthousiast mensen op montessorischolen samen werken. We kunnen ons nog beter profileren en mogen trots zijn op dat wat we hebben. En samen bedenken wat we echt willen en ons daarop richten. Ja dus: wij maken de vereniging want wij zijn de vereniging.

18

Maarten Stuifbergen Groepsleraar Montessorischool Leidschenveen Montessoriopleider Haagse Hogeschool Studiebegeleider Hogeschool Leiden Student onderwijswetenschappen Open Universiteit

Montessori Magazine

Meer dan 100 jaar geleden kwam Maria Montessori naar Nederland en werd in Den Haag de eerste school opgericht vanuit haar revolutionaire visie. Geen eenzijdige visie op rechtlijnige kaders waarbinnen de ontwikkeling van kinderen plaatsvindt, maar een brede visie op menswording. Gericht op het kind én op de leidster in dat complexe leerlandschap. Naast didactische en pedagogische taken onderscheidt Montessori voor de leraar ook de morele taak om kinderen in te wijden in een ‘oude’ wereld, zodat die een referentiekader ontwikkelen waar vanuit een nieuw wereldbeeld gevormd kan worden: ‘door het kind naar een nieuwe wereld’.

Ik was onlangs te gast op een montessorischool in Amsterdam waar twee kinderen een conflict oplosten in samenspraak met de leidster. De kinderen stonden recht tegenover elkaar met armen over elkaar. De leidster gaf hen ruimte om zelf oplossingen aan te dragen maar keek wel toe en toonde betrokkenheid. Ze was gericht op harmonie en op de les die te leren viel uit het conflict. Ze deed daarbij een sterk beroep op de morele ontwikkeling van kinderen. In het nagesprek verwoordde de leidster dat als ‘de moraal van het verhaal’.

Om de moraal van ‘het verhaal’ van Maria Montessori in ere te houden zijn de leden van de NMV gebaat bij een goede samenwerking tussen montessorischolen, waarbij we open staan voor elkaars ideeën. Een samenwerking waarbinnen verschillen niet verworden tot tegenstellingen maar de bron zijn van professionele uitwisseling. Laten we ons ook openstellen voor de creatieve denkkracht van kinderen. Montessori verwoordt het scherp in haar boek ‘Door een kind naar een nieuwe wereld’: ‘Wij zijn ervan overtuigd, dat het kind zelf ons grote steun kan verlenen, bij het verwerven van een beter inzicht in de kwestie der moraal.’ Ik stel voor om samen met een groep kinderen na te denken over de toekomst van onze vereniging, want de leden maken de vereniging maar onze kinderen zijn de oorsprong van ons lidmaatschap.

nummer 3 | jaargang 40

De Kwestie

Een vereniging is geen statisch gegeven maar heeft een doel waar alle betrokkenen met elkaar naar toe werken. Voor de sectie voortgezet montessorionderwijs (vmo) is dat een uitdagend doel, omdat Maria Montessori zelf maar weinig geschreven heeft over hoe montessorionderwijs voor pubers en adolescenten er uit zou moeten zien.

Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen

Haar zogenaamde Erdkinderplan biedt wel aanknopingspunten, maar is internationaal gezien voortdurend inzet van intensieve discussies. Ik bezoek nu zo’n tien jaar de jaarlijkse Montessori Europe-conferenties, waar ik regelmatig meemaak hoe ‘montesauriërs’ en ‘montesomething’-adepten met elkaar in discussie gaan. Ik heb in die jaren ook de nodige ontmoetingen gehad en georganiseerd, waarbij we niet alleen verbaal met elkaar het gesprek aangingen, maar ook bij elkaar op bezoek gingen: kijken en luisteren hoe voortgezet montessorionderwijs vorm krijgt. Dat doen we in Nederland, in zogenaamde kenniskringen die dit jaar nieuw leven zijn ingeblazen, en in Europees verband door uitwisseling.

Ik heb ervaren dat het organiseren van dergelijke ontmoetingen heel waardevol en stimulerend zijn, ook voor de verdere ontwikkeling van voortgezet montessorionderwijs waarin leerlingen ‘leren voor het leven’. Daarom heb ik besloten om de laatste jaren van mijn loopbaan werk te maken van het organiseren van tal van uitwisselingen tussen vmo-scholen in Europa in het project Montessori Express 2020. Daarvoor hebben al tientallen vmo-scholen in Europa - en ook in Nederland - hun belangstelling laten blijken. Op het Montessori Europe-congres in november in Den Haag werken we de plannen hiervoor verder uit. Een mooie kans om de vmo-leden van de NMV in beweging te brengen en ook bij onze vereniging nieuw ‘leven en ontmoeting’ in te blazen.

19

Artikelen op montessorinet

Column Katja Rakic

Piazza Joke Werver

Om haar schoolleiders opleiding vakbekwaam bij het

Els Mattijssen en Ward van de Vijver schreven in Monters-

Centrum voor Nascholing Amsterdam af te ronden moest

sori Magazine 40-2 (pag. 14, 15): ‘Het kiezen van werk

Katja Rakic op papier zetten hoe zij dacht over haar per-

gebeurt in eerste instantie min of meer toevallig’. Joke

soonlijke ontwikkeling. Het werd een column.

Werver denkt aan Maria Montessori die zei: ‘De keuze van

Katja zag haar dochter met zorg, aandacht, liefde en

het kind weerspiegelt de intrinsieke motivatie.’ Volgens

geholpen door een beetje zonlicht moestuintjes van AH

Joke kunnen we alleen door het voorbereiden van de om-

in bloei brengen en vergeleek dat met haar ontwikkeling

geving en observatie de ontwikkelingsbehoeftes van het

tot schoolleider. Naar sommige bakjes was ze al jaren

kind leren kennen en onze handelingen daarop aanpas-

op zoek, andere zijn vreselijk lastig van hun wikkel te

sen. Zij denkt ook heel anders over het lesje kleurspoelen

ontdoen.

dan Els en Ward.

http://montessorinet.ning.com/profiles/blogs/

http://montessorinet.ning.com/profiles/blogs/

moestuintjes-en-leiderschapsontwikkeling

piazza-joke-werver

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

m Vereniging

Mediatheek is kloppend hart in 100-jarige ENMS Nicoline van Ginkel en Yvonne SchĂźller1

Niet alleen de NMV bestaat in 2017 100 jaar, ook de Eerste Nederlandse Montessorischool (ENMS) viert haar eeuwfeest. Tijdens de viering in januari bleek hoofdgast Nicolien Montessori, achterkleindochter van Maria, blij verrast om te zien hoe het gedachtegoed van Maria Montessori op de ENMS springlevend is. Met de mediatheek als kloppend hart van de school.

20

In de mediatheek heeft onderwijsassis-

leidsters en leraren op vele manieren.

wordt over de groepen. De kinderen en

tent Astrid Plaetinck de leiding. Samen

Voor de teamleden staat alles klaar op

leidsters mogen aan het eind van elk

met een team van vrijwilligers ontvangt

het gebied van de kosmische onder-

schooljaar aangeven met welke boeken

zij er dagelijks 50 tot 100 kinderen.

werpen. Astrid zoekt uit welke boeken

zij de mediatheek willen verrijken. Ook

Astrid beheert de boeken, zorgt voor

bij welk onderwerp passen en zorgt

Engelse boeken. Er is een grote selectie

een leerrijke omgeving en ondersteunt

ervoor dat alles evenredig verdeeld

van onder meer Engelse luisterboeken die kinderen kunnen meelezen.

Er is ook veel keus voor kinderen die moeite met lezen hebben of een vorm van dyslexie. Kleuters mogen met de mediatheekkaart van de klas komen en in de speciale kleuterbakken boeken uitzoeken voor de klas. Als zij naar groep 3 gaan beleven zij het magische moment een eigen mediatheekkaart te krijgen.

Elke ochtend ontmoeten kinderen uit alle klassen elkaar op de eerste verdieping aan het einde van de lange gang.

Wanneer daar in de ochtend de deur van de mediatheek opengaat worden de kinderen ontdekker, onderzoeker en uitvinder. Kinderen die dat willen mogen samenwerken, ze mogen lezen, voorlezen of zich laten voorlezen en aan de lange tafel maken zij muurkranten, werkstukken of boekbesprekingen.

Aanvullende informatie vinden de kinderen op de computers. De meeste kinderen vinden zelf hun weg en als zij een vraag hebben dan kunnen zij terecht bij Astrid en haar team.

Astrid Plaetinck

Montessori Magazine

1 Nicoline van Ginkel en Yvonne SchĂźller geven beiden les in de bovenbouw

nummer 3 | jaargang 40

Vereniging

Evenementen De mediatheek staat centraal bij landelijke boekenfeesten en bij schoolprojecten. Een groot evenement is de Kinderboekenweek. De mediatheek krijgt dan een feestelijke versiering die past bij het thema. De school koopt voor alle leeftijden nieuwe leesboeken en informatieve boeken en stelt die tentoon in de mediatheek. Alle kinderen mogen er komen kijken. Op de tweede woensdag in de Kinderboekenweek organiseren wij een grote boekenmarkt. Ieder kind mag zelf boekjes kopen. Beneden in de grote hal staat een boekhandel met veel nieuwe boeken. Wanneer kinderen hier een boek kopen krijgen ze ook het Kinderboekenweek geschenk.

Naast dit grote boekenfeest in oktober doen we mee met de Nationale Voorleesdagen in januari en aan de Kinderjury. Tijdens de Kinderjuryperiode lijkt het bij ons een beetje op de Kinderboekenweek, want dan schaffen

21

we weer nieuwe boeken aan.

Zelf organiseren we voor groep 6 het project ‘Maak je eigen boek’. Hierbij leren de kinderen om zelf een boek in te binden en de omslag te maken. Ze schrijven en illustreren hun eigen boek.

En de oudste kinderen, in groep 7 en

Benieuwd geworden naar de media-

mail aan Astrid: a.plaetinck@enms.nl.

8, krijgen in de mediatheek de cursus

theek van de ENMS of zelf van plan iets

Kinderen van de ENMS geven samen

mediawijsheid.

dergelijks op te zetten? Stuur dan een

met Astrid graag een rondleiding.

Wat vinden leerlingen Yitte en Anne van de mediatheek?

Ik ben Yitte en ik zit in groep 4. Ik vind lezen heel erg leuk. Ik zit al in AVI E5.

In de mediatheek zoek ik spannende boeken en informatieboeken voor mijn muurkranten. Ik werk graag aan de lange tafel in de mediatheek. Ik heb daar veel rust en kan mij goed concentreren. Ik maak graag muurkranten over dieren. Als ik boeken uit ga zoeken ben ik er vaak lang omdat het er zo fijn is.

Op donderdag werkt mijn oma er dan ga ik altijd even gedag zeggen.

Ik ben Anne en ik zit in groep 8. Ik ben dyslectisch en vind lezen niet altijd even leuk. In de mediatheek zoek ik boeken uit en ik werk geregeld aan de lange werktafel. Ik heb moeite met een leuk boek uit kiezen. Wanneer Astrid er is, helpt zij mij een boek uitkiezen. In de mediatheek kom ik andere kinderen tegen waar ik dan even mee kan kletsen. Ik vind de sfeer in de mediatheek heel erg fijn. Als ik straks naar de middelbare school ga hoop ik ook dat er een ruimte is zoals onze mediatheek.

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Vereniging

M

MOC ontwikkelnieuws Martine Lammerts

Kindwerkdossier digitaal?

Na de oplevering van het kindwerkdossier (kwd) in november 2016 zijn al 700 leerlingendossiers en 250 handleidingen afgenomen. Er is niet alleen interesse van montessorischolen maar ook van andere basisscholen.

De eerste druk van de handleiding is uitverkocht. De tweede druk volgt binnenkort, na doorvoering van enkele aanpassingen. De wensen hiertoe komen van gebruikers. Die geven ook feedback op de vormgeving. Zo kwam

22

het bericht binnen dat opname van gebruikte tabbladen in een fysiek portfolio de map behoorlijk zwaar maakt voor jonge kinderen. Verder komen

werkplekcoaches zijn er medeverant-

studenten die nog worden opgeleid

verzoeken vanuit het veld, de regio’s

woordelijk voor dat de student de mon-

volgens het reglement uit 2012 is er

en de 24-uurs con-

tessoribasisbekwaamheden ontwikkelt

een overgangsregeling.

ferentie om het kwd

en beheerst. Er is keuzeruimte voor de

De aanbieders van de opleidingen

te digitaliseren.

studenten hoe zij hun basisbekwaam-

staan op http://bit.ly/NMV-erkende-

Het MOC gaat de

heden bewijzen.

opleiders. Zij vermelden elk op hun

mogelijkheden on-

De secties Opleiding, begeleiding en

eigen site informatie over de prijs,

derzoeken, samen

ontwikkeling (Obo) en Bao vinden

duur en vorm van de opleiding.

met de auteurs

deze werkwijze beter aansluiten bij de

Inmiddels heeft het MOC ook een

Patty Petri en Maaike Verschuren en

montessorivisie dan het oude NMV-

werkgroep in het leven geroepen

met de sectie Basisonderwijs (Bao).

examenreglement uit 2012. Daarbij

om in schooljaar 2017-2018 het

De papieren versie blijft in elk geval

presenteerde de student tijdens het

reglement Montessorivakbekwaam te

beschikbaar.

examen een ontwikkelingslijn, een

ontwikkelen, met leden van de secties

werkstuk en een algemene les. Voor

Bao en Obo.

Opleiding montessoribasisbekwaam

Het Montessori Ontwikkelcentrum (MOC) helpt verbinding te leggen

Het NMV-bestuur heeft op 18 mei twee

tussen scholen onderling, tussen secties van de NMV en tussen scholen

belangrijke documenten vastgesteld:

en werkgroepen.

het Reglement NMV diploma montes-

Het MOC richt zich op zes verschillende taakvelden: kwaliteit, professionali-

soribasisbekwaam en de NMV-criteria

teit, ontwikkeling, onderzoek, internationalisering en helpdesk.

Eindgesprek montessoribasisbekwaam.

Zij bewaakt en actualiseert de montessorivisie en is eerste aanspreekpunt

Alle montessoriopleidingen gebruiken

voor externe onderzoekers, opleiders en organisaties op het terrein van alle

deze documenten bij hun opleiding tot

taakvelden. Het MOC coĂśrdineert alle activiteiten op de diverse taakvelden

montessoribasisbekwaam.

en draagt zorg voor verantwoording van de activiteiten aan het bestuur van

De studenten leveren bewijzen van hun

de NMV en aan alle secties. Zij ontwikkelt beleid op de taakvelden en advi-

kunnen in hun portfolio en sluiten de

seert het bestuur hierover. Het MOC geeft gestalte aan ontwikkelwensen van

basisopleiding af met een eindgesprek

de secties en van de leden.

volgens de NMV-criteria. Opleiders en

Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Vereniging

VIS V SITTA ATIE NIE N EUWE W STIJJLL vast wat de sterke en zwakke punten binnen een organisatie zijn en welke gebieden verbeterd kunnen worden (= bril voor veraf ). Een auditor spiegelt de organisatie. Het eindrapport van een auditor heeft een beschrijvend en constaterend karakter: wat loopt wel/ niet goed.

1. Vier dime ensies van kwaliiteit Hande elen en e ge edrag g van 2. H Mo ontesssori prrofesssionall

Afstemming secties basis- en voortgezet onderwijs Truus Bakker en Martine Lammerts werken beiden voor het MOC. Martine krijgt werkopdrachten vanuit de secties

3. Au udits

Bao en Obo, Truus verzorgt er onder meer de opleidingen voor het vmo.

Martine en Truus bespreken in het kader van de doorgaande lijn maandelijks wat er speelt in de verschil-

Bijeenkomst vervolgtraject Visitatie nieuwe stijl

voorbeelden en casussen. Tijdens

lende secties. Mogelijk leidt dat in de

haar laatste bijeenkomst, op 21 juni,

toekomst tot verdere afstemming of

De ontwikkelgroep Visitatie nieuwe stijl

heeft de ontwikkelgroep gewerkt aan

gezamenlijke acties. Het overleg biedt

(Vns) vraagt de sectie Bao regelmatig

visitatiecriteria en aan de profielschets

daartoe in ieder geval inspiratie.

om mee te denken. Ook op 17 mei:

voor visiteurs.

toen presenteerden procesbegeleiders

De nieuwe visitaties beschrijven

Angelique Sterken en Sascha Brasz het

4 dimensies van kwaliteit:

concept voor van de nieuwe visitatie-

– Opvoedwaarden

brochure.

– Inhoudelijke kwaliteit

De visitaties koppelen de uitgangspun-

– Omgeving

ten van visiestuk Innovatief montes-

– Professionele kwaliteit

sori onderwijs (NMV 2016), de NMV

Deze opbouw faciliteert ontwikke-

bekwaamheden (2016) en de pijlers

lingsgericht onderwijs en past bij een

duurzaamheid, medeburgerschap en

waardegedreven organisatie. Hij biedt

individualiteit. In de brochure staan

ruimte voor reflectie en verbetering, tegelijk vraagt deze werkwijze nieuwe

Vanaf september start een pilot met scholing van de auditoren en bezoeken aan scholen. Heb je interesse in de rol van auditor? Meld je dan aan voor de informatiebijeenkomst op 20 september in Domstad Utrecht middels een mail aan nmv-secretariaat@montessori.nl.

Montessori Magazine

vaardigheden van de visiteur, van wie de rol verandert naar auditor. Waarin verschillen een audit en een visitatie?

Visitatoren vormen een oordeel en doen uitspraken over de goede en

Heeft u vragen, opmerkingen of

minder goede kanten van een organi-

ideeën voor het MOC? Mail ze

satie (= leesbril). Auditoren luisteren

aan martine.ontwikkelcentrum@

naar hoe een onderwijsorganisatie

montessori.nl

het in de praktijk doet, zij stellen

nummer 3 | jaargang 40

23

Thema

Colofon De redactie van Montessori Magazine zoekt

Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt drie keer per jaar.

een REDACTIELID HET JONGE KIND en een REDACTIELID BASISONDERWIJS

Redactie Erica Dirven, Joke Werver, Hildi Glastra van Loon, Paul Op Heij,

Ben je nieuwsgierig naar ontwikkelingen in mon-

Bob Molier (hoofdredactie en eindredactie)

tessoriopvoeding en –onderwijs? Schrijf je graag over je vak en heb je een vlotte pen? Dan wil jij

Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen)

wellicht onze redactie komen versterken.

E-mail: mm@montessori.nl

Wil je meer weten,

parel@montessori.nl

zie http://bit.ly/NMV-vacature-redactie

piazza@montessori.nl Roghorst 184, 6708 KS Wageningen Telefoon: (070) 331 52 82

Grafische vormgeving en advertentieverkoop Elma Media BV Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk Telefoon: (0226) 331600 Fax: (0226) 331601 E-mail: info@elma.nl

24

Website: www.elma.nl

Wil je nog eens iets nalezen uit een eerder magazine?

Abonnementen

Zie de magazines op montessori.nl: onder het

De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De

kopje Vereniging staat Montessori Magazine.

abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is

De link: http://bit.ly/MontessoriMagazines

mogelijk voor studenten.

Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis.

Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM ’s Gravenhage Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Websites NMV: www.montessori.nl www.montessorinet.nl Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 41-1 (november 2017): 1 oktober 2017 Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever.

De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen.

Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen.

ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623 Montessori Magazine

nummer 3 | jaargang 40

Aansluiting PO-VO hoe adviseert Ăş ?

Motivatie

Nieuwsgierigheid

Discipline

Reflecteren

Humor

Kritisch denken

Doorzettingsvermogen Leiderschap

Daadkracht Creativiteit Inlevingsvermogen

Moed

Verantwoordelijkheid Ondernemen

Verdraagzaamheid

Flexibiliteit

Aansluiting PO-VO: als ondersteuning voor het schooladvies in het PO ĂŠn als start voor het loopbaanleren in het VO. Gratis bij de AMN Eindtoets.

Scholen die Aansluiting al gebruikt hebben zijn erg enthousiast.

Sluit aan bij deze scholen. Bel 026 3557332.

www.amn.nl

Opleiding Montessori Basisbekwaam

Gecert ificeerd NMV d iploma

Start: jaarlijks in september Omvang: 15 bijeenkomsten 14.00 - 20.00 uur Meer informatie: posthbo.hr.nl

Vanaf 2018 start ook de vervolgopleiding Montessori Vakbewaam Voor meer informatie kun je ook een mail sturen naar Joelle de Groot (specialist Montessori van Hogeschool Rotterdam): j.s.de.groot@hr.nl

‘’Indoor de praktijk had ik er Leren te doen en te ervaren. meteen iets aan.’’

In de praktijk heb ik er direct iets aan.

‘’Ik vond praktijkbijeenkomsten het inspirerende Inspirerende praktijkbijeenkomsten met inspirerende montessori-opleiders. met inspirerende montessoriElkeopleiders.’’ bijeenkomst staat een ander onderwerp centraal.

‘’Er was veel aandacht voor

Veelmateriaallessen.’’ aandacht voor materiaallessen.