ΕΠΟ 20 Α' Μισό 20ου by arnos93

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Ο 20ος αιώνας: Πρώτο μισό 20ου αι 1: Σε γενικές γραμμές ο 20ος αιώνας θα πρέπει να τον αντιλαμβάνεστε ως εικονοκλαστικό, ειδικότερα με τις βάσεις που έθεσε ο 19ος. Το τελευταίο σημαίνει ότι για τη παραγωγή της τέχνης του 20ου αι, κι ειδικότερα του πρώτου μισού οι προϋποθέσεις είχαν θεμελιωθεί μέσα στο δεύτερο μισό του 19ου κι ειδικότερα το τελευταίο τέταρτο του αιώνα. Για παράδειγμα ο Εξπρεσιονισμός είναι κίνημα το οποίο αναπτύσσεται αντιθετικά από τον Ιμπρεσιονισμό, δηλαδή το πρώτο εκφράζει την εντύπωση του καλλιτέχνη (εσωτερικό προς εξωτερικό) ενώ το δεύτερο κίνημα προγενέστερο (19ος αι) αφορά τη εντύπωση που προσλαμβάνει ο καλλιτέχνης από το εξωτερικό περιβάλλον (εξωτερικό προς εσωτερικό) Σημαντικό, ειδικά για τη ζωγραφική, να μπορώ να τη συνδέσω με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, κι ειδικότερα με τις ραγδαίες εξελίξεις στη πολιτική ζωή της Ευρώπης (Κομμουνισμός, άνοδος σοσιαλιστικών κομμάτων στην Ευρώπη), με τον αιματηρό πρώτο παγκόσμιο πόλεμο αλλά και με τη άνοδο του φασισμού και του ναζισμού σε Ιταλία και Γερμανία. Ειδικότερα, στην Ιταλία το κίνημα του Φουτουρισμού με τον φασισμό, ενώ η σχολή του Bauhaus αποτέλεσε θύμα της ναζιστικής κατασταλτικής πολιτικής που είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση της. Επίσης, θα πρέπει να θυμάστε ότι τα επιτεύγματα της ψυχιατρικής αποτέλεσαν ένα τεράστιο πεδίο έμπνευσης για τους ζωγράφους, ειδικά το πεδίο των ονείρων αλλά και η θεωρίες για τη σεξουαλική libido. Τα κινήματα τα οποία περισσότερο επηρεάστηκαν ήταν η Μεταφυσική ζωγραφική όπως την βλέπουμε στο έργο του de Chiricoαλλά και τα έργα των Σουρεαλιστών Ζωγράφων. Επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάτε το γεγονός ότι τα κινήματα αυτά, συνήθως, αποτελούν ενιαίες προσπάθειες που παρατηρούνται τόσο στις εικαστικές τέχνες όσο και στη λογοτεχνία και στη Μουσική. Να συμπληρώσουμε δε, ότι τα περισσότερα κινήματα είναι αλληλεπικαλυπτόμενα στη γραμμή του χρόνου, δηλαδή είτε συνυπάρχουν για μερικό διάστημα είτε το νεότερο αρχίζει εκεί που ολοκληρώνεται το προηγούμενο, αλλά πάντοτε με κάποιες αποκλίσεις. Παράλληλα με τη μελέτη της ζωγραφικής θα πρέπει να δώσετε έμφαση στην αρχιτεκτονική των αρχών του 20ου αιώνα, η οποία πλέον δίνει προτεραιότητα στη πολεοδομική αντίληψη του χώρου, δηλαδή στην ανάγκη αναγνώρισης του δομημένου με τον ελεύθερο χώρο. Ο ελεύθερος χώρος μπορεί να είναι η ίδια η πόλη η οποία συνεχίζεται ανάμεσα – και διαμέσου – των οικοδομημάτων, αλλά μπορεί να είναι και το φυσικό τοπίο

Gombrich, κεφ.27, ΕΑΠ, τ. Β. μέρος Α΄ κεφ. 2 (ζωγραφική) και μέρος Β΄ ενότητες 6.1-6.2. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι κάθε εικαστικό κίνημα του 20 ου αιώνα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τα δικά του χαρακτηριστικά, αλλά με ένα ενιαίο κοινωνικό πλαίσιο. Στο κεφάλαιο 27 του Gombrichη μοντέρνα τέχνη αντιμετωπίζεται συνολικά, επομένως εντοπίστε τις αντίστοιχες παραγράφους ανάλογα με το κάθε κίνημα. 1

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

το οποίο δεν παρεμποδίζεται από τα οικοδομήματα, τα οποία πλέον ακουμπούν απαλά πάνω στο έδαφος, αλλά ούτε και η φυσική τάση του ανθρώπου για πρόοδο από τη φύση. Επίσης δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής σας, στην ανάπτυξη θεμάτων που σχετίζονται με τον 20ο αι , ότι ήδη από τη εποχή του Ρομαντισμού (τέλη 18ου /αρχές 19ου αι) η θέση του καλλιτέχνη έχει πλέον αρχίσει να διαφοροποιείται σε προς τη κατεύθυνση της χειραφέτησης, αυτονομίας και ελευθερίας των καλλιτεχνών ως προς την επιλογή των θεμάτων τους, αλλά και του τρόπου που τα αντιμετωπίζουν. Ειδικότερα με τον ρεαλισμό – αλλά και λίγο πιο πριν - στα μέσα του 19ου αι κι εξής θα ακολουθήσει μια περίοδος όπου τα καλλιτεχνικά κινήματα θα συνδέονται στο εξής με τη καθημερινότητα, τα ιστορικά γεγονότα, τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τέχνης αλλά πάνω από όλα την ανάγκη των καλλιτεχνών αφενός να είναι ελεύθεροι και πρωτότυποι! Τέλος για τη μελέτη σας, αλλά και για το πρακτικό θέμα του των εξετάσεων θα πρέπει να δώσετε μεγάλη έμφαση στο κεφάλαιο 27 στο Χρονικό της Τέχνης επειδή εκεί ο συγγραφέας ασχολείται ολιστικά με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης, δίχως να επιμερίζει το κείμενο του σε υποενότητες. Έτσι θα πρέπει να εξοικειωθείτε με αυτό ώστε να μπορείτε να εντοπίζεται γρήγορα και με ασφάλεια τα τμήματα που θα πρέπει να επιλέξετε σε περίπτωση που ερωτηθείτε. Ειδικότερα δε ως προς το εγχειρίδιο του ΕΑΠ, τ. Β΄, μέρος Α΄, θα σας φανεί χρήσιμο να εντοπίσετε τα κοινά σημεία με τον Gombrich αλλά και να εμπλουτίστε τις γνώσεις σας με μερικά έργα τα οποία δεν υπάρχουν στο Χρονικό. Το Ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο ➢ Β’ Βιομηχανική Επανάσταση (μεταξύ 1870-1914) -

Αγώνας κατάκτησης Αφρικής και Ασίας: άνοδος ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη

νέες τεχνολογίες σε ηλεκτρισμό, χημική βιομηχανία, μεταλλουργία → νέα προϊόντα = νέοι καταναλωτές

άνοδος βιοτικού επιπέδου → αύξηση παραγωγής → αύξηση κεφαλαίων → εργατική τάξη

➢

αστική τάξη: φορέας προόδου(;) του ανθρώπινου γένους

➢

μεταμόρφωση πόλεων: η πόλη ως παραγωγικός οργανισμός (κοινωνική, υγιεινή (σωματική και ψυχικής), πολιτική, τεχνολογική)

➢

άνοδος του Σοσιαλισμού: ανακηρύττει τον καπιταλισμό ως απειλή για την ανθρωπότητα

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

➢

Νέες επιστημονικές θεωρίες: α)εξέλιξης των ειδών, ο παράγοντας τύχη, β) ψυχολογία: η ανακάλυψη του υποσυνειδήτου, το παράλογο της ανθρώπινης φύσης , η ανακάλυψη της αδυναμίας της ανθρώπινης φύσης

➢ η Τέχνη για την Τέχνη, κι όχι για την διαπαιδαγώγηση των αστών: θέτει σε αμφισβήτηση την ηθική της αστικής τάξης, τις οικονομικές προτεραιότητές της και το δόγμα της συνεχούς υλικής προόδου ➢ Η αναζήτηση της Διεθνούς Σταθερότητας (1870-1914) → συνεχιζόμενη εκβιομηχάνιση → συνεχής αύξηση βιοτικού επιπέδου για όλες (σχεδόν) τις τάξεις: ➢

- δημιουργία κοινωνικής πρόνοιας = ωφέλειες για εργατική τάξη και οικογένειες τους = νομιμοφροσύνη

➢

η παγίωση του έθνους κράτους φορέας μελλοντικών συγκρούσεων

➢

εκδημοκρατισμός: μια υπόθεση που ακόμη υστερεί στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη / πολιτικά δικαιώματα και γυναικείο κίνημα / εσωτερικές διαμάχες μεταξύ παλαιών αριστοκρατικών τάξεων και αστών / δημοκρατίας και απολυταρχίας

➢

Σοσιαλισμός εναντίον αστικού φιλελευθερισμού

➢

Στρατιωτικοί συνασπισμοί στην Ευρώπη: η γενικευμένη σύγκρουση που είχε αποφευχθεί από το 1815 ήταν πλέον προ των πυλών

➢

ο πόλεμος του 1914-1919

➢

Η Οκτωβριανή Επανάσταση 1917

Ζωγραφική: Κυβισμός Pablo Picasso, Κιθάρα, φύλλο μετάλλου και σύρμα, 1912.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

➢ Το ζητούμενο του κυβισμού ήταν η αναπαράσταση ενός πολυδιάστατου αντικειμένου πάνω σε μια δισδιάστατη επιφάνεια – η μεταφορά όμως ενός κυβιστικού έργου σε τρεις διαστάσεις αποτελούσε πρόκληση για τους δημιουργούς. ➢

Η συμβολή του ΡΡ στη γλυπτική ήταν καθοριστική για τη δημιουργία κυβιστικών έργων όπως φαίνεται και από το παράδειγμα της Κιθάρας (1912) – συνθετικός κυβισμός , αρχικά κατασκευή από χαρτόνι την οποία ο καλλιτέχνης μπορούσε να αποδομήσει και να την αποθηκεύσει, πριν τη κατασκευή από μέταλλο και σύρμα – η ιδέα της διάλυσης ενός έργου σε επιμέρους κομμάτια το οποία μπορούσαν να τοποθετηθούν οπουδήποτε και ανασυντεθούν εκ νέου – δηλαδή μια σειρά από αφηρημένα στοιχεία μπορούσαν να αποτελέσουν ένα έργο τέχνης υπακούοντας σε εντελώς δικούς του κανόνες.

Paul Klee, Fairy tale of the dwarf,1925, 42Χ35, Ιδιωτική Συλλογή.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

➢ Για τους κυβιστές θεωρείται ως δεδομένο πως εκείνο το οποίο έχει σημασία στην τέχνη είναι να βρίσκονται λύσεις για τα προβλήματα της φόρμας . Για του κυβιστές η φόρμα είναι το ζητούμενο και μετά το θέμα. ➢ Ο Paul Klee επηρεάζεται από τους κυβιστές και τα πειράματα τους, τα οποία θεωρεί ότι πρόκειται για νέους τρόπους απόδοσης της φόρμας - κι όχι ως μια νέα μέθοδο απόδοσης της πραγματικότητας ➢

θεωρεί ότι το «παιχνίδι» με τις φόρμες προκειμένου να καταφέρει την ισορροπία επιτυγχάνει τελικά να βγει ένα φανταστικό ή πραγματικό θέμα – αυτόν τρόπο δε θεωρεί και τον πιο σωστό (παρά μια δουλική μίμηση) για τη δημιουργία εικόνων, αφού άλλωστε κάπως έτσι δημιουργήθηκαν - κάτω από τη επίδραση της φαντασία και του μυστηρίου- τα παράξενα σχήματα προϊστορικών ζώων αλλά και τα πλάσματα του παραμυθόκοσμου.

➢

Στο έργο Μια μικρή ιστοριούλα φαίνεται τελικά ότι ο ΡΚ διαχειρίζεται το τέχνασμα της ελευθερίας, του τυχαίου της στιγμής, τα οποία όμως για ένα καλλιτέχνη αποτελεί μια πού σοβαρή υπόθεση , προσπαθώντας όχι απαραίτητα να επιβάλλει κάποιους νόμους, αλλά να ανακαλύψει τους νόμους από τους οποίους διακατέχεται το έργο από μόνο του καθώς αποκαλύπτεται

Dada

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

➢ Ίσως το πιο βίαιο και αμφιλεγόμενο κίνημα του 20ου αιώνα είναι ο ντανταϊσμός (dadaisme). Σύμφωνα με τον κυριότερο θεωρητικό του Ρουμάνο Tristan Tzara, πρόκειται για μια κατάσταση του νου παρά για μια τεχνική ή κάποιο στιλ. ➢ αντίδραση, απόρριψη των παραδοσιακών αξιών, κοινωνικών συμβάσεων ακόμη και για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. ➢ Θεωρητικά πρώτη εμφάνιση του dada 1916, Hugo Beil, Cabaret Voltaire Ζυρίχη – η ανταπόκριση στο κάλεσμα του Hugo Beil καταξίωσε το Cabaret Voltaire, ως το χώρο που θύμιζε ότι υπήρχαν και «ανεξάρτητοι άνθρωποι» πέρα από τους πολέμους και τους εθνικισμούς, ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ζουν για άλλα ιδανικά. ➢ Dada: Ναι! Ναι! (Ρουμάνικα) Παιδικό ξύλινο αλογάκι (Γαλλικά). Ανοησία και αφέλεια (Γερμανικά), ερμηνείες που θεωρήθηκαν αποδεκτές από του εκπροσώπους του νέου κινήματος: παιδικό ένστικτο, διάθεση για παιχνίδι. ➢ Τα περισσότερα μέλη του ντανταϊσμού θα στραφούν προς τον σουρεαλισμό

Marcel Duchamp, Fountain 1917-1964. Readymade_porcelain urinal. 23.5 x 18 cm, hight 60 cm. Private collection ➢

Κυριότερος εκπρόσωπος του Dada το έργο του οποίου θα επηρεάσει τα κινήματα του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα είναι ο Γάλλος, Marcel Duchamp,

➢ Ready-mades : τα «έτοιμα αντικείμενα» εισηγούνται τη νέα αισθητική για τη οποία θα χαρακτηριστεί το δεύτερο μισό του 20ου αι: πρόκειται για αντικείμενα καθημερινής χρήσης, τα οποία τοποθετούνται έξω από το φυσικό τους περιβάλλον, συχνά με διαφορετική λειτουργία κι έγιναν έργα τέχνης μέσω τη υπογραφής του καλλιτέχνη. ➢

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η λεκάνη αποχωρητηρίου που επιγράφεται ως Κρήνη - η απόρριψή του από την έκθεση των ανεξάρτητων της Ν.Υ. του 1917 με την υπογραφή R. Mutt δείχνει την ενόχληση που προκάλεσε - δεν πρόκειται για γλυπτό αλλά για ένα αντικείμενο όπως αυτό είχε πάψει πλέον να είναι χρηστικό γιατί με τη διαφορετική τοποθέτηση του ανάγκαζε τον παρατηρητή να ανακαλύψει νέες ιδιότητες.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Σουρεαλισμός Max Ernst. Ελέφας της Κελέβης, 1921,Λάδι σε μουσαμά, Tate Gallery, Λονδίνο.

➢ Θεωρείτε ο καλλιτέχνης ο οποίος έφτασε στα μυστικά του φυσικού κόσμου με την αποκάλυψη του υποσυνειδήτου και έφτασε στη δημιουργία ενός νέου κόσμου όπου το όνειρο ταυτίζεται με την πραγματικότητα. ➢

Οι πειραματισμοί του τον οδήγησαν να ανακαλύψει νέες τεχνικές όπως το καλάζ ή το στάξιμο του χρώματος στη ζωγραφική, το φροτάζ (παιδική τεχνική αποτύπωσης) ενώ πειραματίστηκε με την κίνηση του εκκρεμούς

➢

Ο Ελέφας του Κελεβή, έργο επηρεασμένο από τη μεταφυσική ζωγραφική του de Chirico : ετερόκλητα εικονογραφικά στοιχεία συνθέτουν το πίνακα, που παραπέμπουν σε μια εικόνα ενός εφιαλτικού οράματος, ενώ η τεχνική του θυμίζει κολάζ.

➢ Το έργο του ΜΕ αποτελεί μια από τις πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες του σουρεαλισμού: συνδυασμός μεταφυσικών ή ονειρικών και πραγματικών στοιχείων αλλά και ο τρόπος της εκτέλεσης τους αποτελούν από τις πιο αντιπροσωπευτικές εκφράσεις του 20ου αιώνα.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Salvador Dali, Εμφάνιση προσώπου και φρουτιέρας σε παραλία, 1938, Λάδι, μουσαμάς, Wadsworth Κοννέκτικατ

➢ Το παράξενο όνειρο του σουρεαλιστή καλλιτέχνη, μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον παρατηρητή αρκεί να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του αφήνοντας εκτός τις προκαταλήψεις του. Στα όνειρα άλλωστε έχουμε την αίσθηση της σύγχυσης ή της συγχώνευσης ανθρώπων με ζώα ή αντικείμενα, παίρνοντας το ένα τη θέση του άλλου. ➢ Από τους σημαντικότερους Σουρεαλιστές ο S. Dali σε μερικούς πίνακες του ανακάτεψε παράξενα και ασύνδετα κομμάτια από τον πραγματικό κόσμο ζωγραφισμένα με τελειότητα, πείθοντας τελικά ότι υπάρχει αρκετή δόση αλήθειας σε αυτό το οποίο φαίνεται εντελώς τρελό. ➢ Κοιτάζοντας καλύτερα το πίνακα Εμφάνιση προσώπου … ανακαλύπτουμε το ονειρτικό τοπίο όταν παρατηρούμε για παράδειγμα ότι το κολάρο του σκύλου είναι ένα γεφύρι το οποίο περνάει πάνω από θάλασσα, ενώ το κεντρικό μέρος του σώματος του σκύλου σχηματίζετια από μι αφρουτιέρα με αχλάδια που με τη σειρά της συμπίπτει με το πρόσωπο ενός κοριτσιού που γι αμάτια έχει αχιβάδες, σε μι ερημικλή παραλία γεμάτη φαντάσματα κλπ ➢ Ο καλλιτέχνης του 20ου αι δεν είναι ικανοποιημένος να παραστήσει αυτό που βλέπει γύρω του… για να παραστήσει ένα φανταστικό ή πραγματικό αντικείμενο, χτίζει ξεκινώντας πρώτα ε τα χρώματα και τις φόρμες. Αυτή η αλήθεια διαφοροποιεί τη μοντέρνα τέχνη από τη παράδοση όπου κάθε πινελιά χρώματος δήλωνε αυτομάτως και κάτι μοναδικό

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

De Stijl P. Mondrian, Σύνθεση Ι, 19212.

➢ Αφηρημένη τέχνη = ένα έργο που δεν έχεις σχέση με την αντικειμενική πραγματικότητα, ένα έργο μια μη αντικειμενικής τέχνης, ➢ μεταξύ άλλων όρων για τη αφηρημένη τέχνη χρησιμοποιούνται όροι όπως «μη αντικειμενική», «μη παραστατική», «ανεικονική» ➢

πρόκειται για έργα στα οποία τα σχήματα που εντάσσονται σε αυτό μπορούν να έχουν συλληφθεί ή και να παρατηρούνται και ανεξάρτητα από το θέμα στο οποίο εντάσσονται

➢ Ο P. Mondrian είναι ο κυριότερο εκπρόσωπος του De Stijl και της Γεωμετρικής Αφαίρεσης – θα επηρεαστεί από τους κυβιστές, αλλά και από τον Εμπρεσιονισμό και τον Φωβισμό – από το 1908 και μετά το έργο του Mondrian, αρχίζει και ξεφεύγει υποσυνείδητα από όλο και περισσότερο από τις φυσικές αξίες του πραγματικού: πνεύμα – ύλη, αφηρημένο – πραγματικό, θετικό –αρνητικό, κίνηση – ηρεμία, κάθετο – οριζόντιο, ενώ στις σχέσεις αυτές παρεμβάλλεται η ψυχολογική λειτουργία του χρώματος.

Gombrich, κεφ. 27 ειδικότερα σ. 582, εικ. 381.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Φουτουρισμός Umberto Boccioni, Ψυχικές Καταστάσεις - Αποχαιρετισμός, 1911, New York, Museum of MA

➢ U. Boccioni, πρόκειται για τον θεωρητικό του Φουτουρισμού – ζωγράφος και γλύπτης, οπαδός του Bergson και της θεωρίας του «χωροποιημένου χρόνου» σύμφωνα με την οποία ένα σταθερό σώμα δεν κινείται λιγότερο από ένα που αλλάζει θέση γιατί μετέχει στο δυναμισμό του σύμπαντος. ➢

Στο έργο Ψυχικές καταστάσεις, ο κυβισμός θα του δώσει τα μέσα για τη «ταυτοχρονικότητα» μέσω της εσωτερικής αποσύνθεσης της μορφής και της μετατόπισης των μερών της – εδώ επιχειρείται η αποτύπωση της αίσθησης ενός νυχτερινού ταξιδιού με τρένο – ενοποίηση δεδομένων ανάμνησης, διαίσθησης αντίληψης, κοινός παρανομαστής ο χρόνος

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Αρχιτεκτονική3 Εισαγωγή στη Μοντέρνα Αρχιτεκτονική του 20ου αι ➢ Το 1900 είναι ένα πραγματικό και ιδεολογικό ορόσημο το οποίο στη τέχνη και στην αρχιτεκτονική σηματοδοτεί το νέο, το οποίο έρχεται με μια τεράστια αλλαγή στη καθημερινότητα των αστικών κοινωνιών – πλειάδα καινοτομιών, εφευρέσεων και εφαρμογή επιστημονικών ανακαλύψεων σε τεχνολογικές εφαρμογές. ➢ Παράλληλα με την έλευση του 1900 ξεκινάει μια περίοδος ενός νέου αρχιτεκτονικού λεξιλογίου το οποίο απορρίπτει εντελώς τις κατακτήσεις και τις αντιλήψεις της παράδοσης, δηλαδή από τη περίοδο της Αναγέννησης και μετά . ➢ Το μοντέρνο είχε ξεκινήσει μέσα στον 19ο αι με την αντίληψη της Art Nouveau με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τις κατασκευές από χυτοσίδερο με μοτίβα που παραπέμπουν στο φυσικό κόσμο, όπως τα έργα των Victor Horta και Hector Guimard.

Victor Horta Tessel House, Stairway ➢ Συνοπτικά να τονίσουμε ότι το Art Nouveau ήταν μια συλλογική έκρηξη επιτηδευμένου γούστου το οποίο δημιούργησε αφενός τις προϋποθέσεις κι αφετέρου τη διάθεση για το «νέο» το οποίο τελικά βρήκε διαφορετικές διεξόδους. ➢ Μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το κοινωνικό, αισθητικό, τεχνολογικό περιβάλλον είχε πλέον ανατραπεί: βασική προϋπόθεση υπήρξε η κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού των πόλεων, αλλά και μέσα από τη νεά αντίληψη που έδιναν οι τα

Gombrich, κεφ.27. ΕΑΠ: τ.Β΄ ενότητες 6.1-6.2.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

καλλιτεχνικά κινήματα αλλά και η τεράστια ποικιλία τεχνολογικών επιτευγμάτων που ανέτρεπαν τις αισθητικές αντιλήψεις του παρελθόντος. ➢ Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινήθηκε η Μοντέρνα αρχιτεκτονική – προκειμένου να μπορέσουμε να αντιληφθούμε το θεωρητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο κινήθηκε η αρχιτεκτονική στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα – είναι : -Κοινωνική διάσταση ερμηνεύεται μέσα από το πρίσμα της κάλυψης των καθημερινών αναγκών του διευρυμένου πληθυσμού των πόλεων

Le Corbusier, Unite l' Habitation V, Berlin

- Τεχνολογική διάσταση: η εισαγωγή των νέων υλικών (κυρίως του οπλισμένου σκυροδέματος) προσέφερε τη δυνατότητα κατασκευής υψηλών οικοδομημάτων με βατούς οριζόντιους ορόφους, μεγαλύτερη αντοχή, οικονομία υποστυλωμάτων άρα και οικονομία κίνησης εντός του κτηρίου, επομένως και έμφαση στη λειτουργικότητα.

Gropius _ Hauptgebaeude - Αισθητική διάσταση: η νέα αντίληψη της αρχιτεκτονικής η οποία αναπτύσσεται μέσα από τους άξονες της κοινωνικής και τεχνολογικής διάστασης δεν μπορεί να

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

συμβαδίσει μέσα από τις μορφές του παρελθόντος και τα νοήματα που αυτές παραπέμπουν , μια νέα αρχιτεκτονική μορφολογία ήταν επιβεβλημένη τα χαρακτηριστικά της οποίας ήταν: το εντελώς νέο, απλό, ορθολογικό, αμιγώς λειτουργικό. Γερμανικός Φονξιοναλισμός ➢ Το κτίριο του BAUHAUS σχεδιάζεται με τη συνεργασία δασκάλων – σπουδαστών, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του γερμανικού ρασιοναλισμού και ένα από αριστουργήματα της στην ιστορία της αρχιτεκτονικής

Βάλτερ Γκρόπιους, άποψη του κτηρίου του Bauhaus στο Ντεσάου, 1925-26

➢

η σχεδιαστική λογική του βασίζεται στην εφαρμογή της επιπεδομετρίας σε συνάρτηση με τη πολεοδομική κατάσταση του χώρου:

Δρασκελίζει ένα δρόμο

Ακολουθεί παράλληλα ένα άλλο,

Το κτίριο συμμετέχει με τη συναρμογή του στα δρώμενα της πόλης

Καταλαμβάνεται από τεράστιες τζαμωτές επιφάνειες : φως / αέρας

Η αμεσότητα του φωτός και του αέρα – εκτός από τη πρακτική τους σημασία έχει και ένα ιδεολογικό συμβολισμό: σε μια δημοκρατική κοινωνία τα σπίτια είναι γυάλινα γιατί δεν υπάρχει τίποτα που θα πρέπει να κρυφτεί! Στη Σχολή – ο γενεσιουργός πυρήνας - τα πάντα επικοινωνούν

➢

Ο σχεδιασμός συντίθεται πάνω σε παραλληλίες και σε ορθογώνιες - ενός σχήματος L το οποίο μπορεί να θεαθεί και σε όρθια θέση– ενώ περικλείει μέσα του τη

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

μονιμότητα της συσχέτισης μια πλήρους κυκλικής περιστροφής ενώ μέσο της όρθιας αντίληψης περικλείει μέσα του τη σφαίρα! Γαλλικός Ρασιοναλισμός ➢ Ο Γαλλικός Φουνξιοναλισμός εκπροσωπείται από τον ρασιοναλισμός του Λε Κορπιζιέ ➢

Η φιλοσοφία του Κορπιζιέ είναι καρτεσιανή / μαθηματική, - τις κοινωνίες υγιείς, το δεσμό τους με τη φύση αυθεντικό, δυναμικό και απεριόριστο

➢

Σκοπός του αρχιτέκτονα – πολεοδόμου είναι να εξασφαλίσει τη σχέση αυτή χωρίς να εμποδίσει τη φυσική ροπή του ανθρώπου προς τη τεχνολογική ανάπτυξη και τη πρόοδο → φυσική ομορφιά της κατασκευής είναι η λειτουργία της = δεν υπάρχει αντίθεση μεταξύ του αντικειμένου /οικοδόμημα και του αντικειμένου / φύση.

Λε Κορμπιζιέ, άποψη του Plan Voisin, Παρίσι,1925.

➢ Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το οικοδόμημα δεν επιβάλλεται στη φύση / πόλη → τοποθετείται απλά πάνω σε «πασσάλους» και η φύση/πόλη και κάτω από αυτή συνεχίζεται η ζωή της φύσης / πόλης. ➢

Η ιδέες και η λογική του Λε Κορπυζιέ ανάγονατι στην κυβιστική λογική δηλαδή στην αντίληψη του συνεχούς πλαστικού (=πλάσιμο) προς όλες τις κατευθύνσεις.

Η μοντέρνα αρχιτεκτονική ως καλλιτεχνική πρωτοπορία ➢ Σε αντίθεση με την πολιτική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής - με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον – κατασκευάζονται ιδανικές βίλλες προορισμένο για προνομιούχους αστούς – εντούτοις γενούν μια συλλογική συνείδηση ως προς τη νεωτερική αντίληψη.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

➢

Επαναφορά με άλλους όρους του προτύπου των επαύλεων με άλλους όρους,

-κτίζονται στα προάστια των πόλεων – σε κατάφυτο περιβάλλον, ενώ ορισμένες από αυτές αγγίζουν τα όρια του έργου τέχνης, -άλλες αποτελούν πραγματικά δοκίμια πειραματικής αρχιτεκτονικής, σε μια κοινωνία που κυριαρχεί η μηχανή. ➢ Καταλυτική ήταν η συμβολή ειδικά του Le Corbusier με τις βίλλες που δημιούργησε στα προάστια του Παρισιού τη δεκαετία του 1920, όπως η villa Savoye στο Poissy που αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αρχιτεκτονικού ρασιοναλισμού:

Le Corbusier , Villa Savoye, Paris, 1929

Λευκό παραλληλόγραμμο, υπερυψωμένο σε λεπτά υποστυλώματα κι πένα σκούρο όγκο στο κέντρο – συνεχής γραμμή υαλοπινάκων που αφήνουν που «αφήνουν το τοπίο να διεισδύει» στο εσωτερικό του οικοδομήματος- τοποθετημένο στο φυσικό τοπίο δίχως να παρεμποδίζει την ανάπτυξη του φυσικού τοπίου ούτε το τοπίο να παρεμποδίζει τη ανάπτυξη της ανθρώπινης τεχνολογικής ανάπτυξης.

Μουσική:

Είδος: Μπαλέτο και συναυλιακό για ορχήστρα

Χρονολογία: 1913,

Στραβίνσκυ, Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης

Machlis, σ.368-372.

Αρχιτεκτονική:

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

Βάλτερ Γκρόπιους, άποψη του κτηρίου του Bauhaus στο Ντεσάου, 1925-264 ➢ Το κτίριο του BAUHAUS σχεδιάζεται με τη συνεργασία δασκάλων – σπουδαστών, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του γερμανικού ρασιοναλισμού και ένα από αριστουργήματα της στην ιστορία της αρχιτεκτονικής ➢

Δρασκελίζει ένα δρόμο

Ακολουθεί παράλληλα ένα άλλο,

Το κτίριο συμμετέχει με τη συναρμογή του στα δρώμενα της πόλης

Καταλαμβάνεται από τεράστιες τζαμωτές επιφάνειες : φως / αέρας

➢ Ο σχεδιασμός συντίθεται πάνω σε παραλληλίες και σε ορθογωνίες - ενός σχήματος L το οποίο μπορεί να θεαθεί και σε όρθια θέση– ενώ περικλείει μέσα του τη μονιμότητα της συσχέτισης μια πλήρους κυκλικής περιστροφής ενώ μέσο της όρθιας αντίληψης περικλείει μέσα του τη σφαίρα! Μουσική: Είδος: Μπαλέτο και συναυλιακό για ορχήστρα Χρονολογία: 1913, Στραβίνσκυ, Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης Machlis, σ.368-372.

Gombrich, κεφ. 27 ειδικότερα σ.559-561,εικ. 365.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr