Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
3αο Η Μετάβαση στη Νεότερη εποχή. (Δρίτσα 1ο) Κεφάλαια Ερμηνείες για την κρίση της φεουδαρχίας ............................................................................ 1 (Δρίτσα 1.1.) ............................................................................................................................. 2 Απαρχές αστικού φαινομένου: Ανάπτυξη Εμπορίου/ πόλεων (Δρίτσα). ............................. 4 Κοινωνική Διαστρωμάτωση και Διακυβέρνηση πόλεων. .................................................... 5 Χρηματοπιστωτικός τομέας (Δρίτσα).................................................................................... 6 Παρακμή Μεσογείου και πρωτοκαθεδρία Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης (Δρίτσα). ....... 7
Μετάβαση στη Νεότερη εποχή: ιστοριογραφικές κατευθύνσεις (Δρίτσα) Ερμηνείες για την κρίση της φεουδαρχίας
Έχουν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες σχετικά με την κρίση της φεουδαρχικής κοινωνίας..
Μία σχολή εντοπίζει το πρόβλημα στη φύση της αγροτικής οικονομίας: από τη μία η μεγάλη δημογραφική επέκταση και από την άλλη η αδυναμία των καλλιεργούμενων εκτάσεων να θρέψουν τον πληθυσμό.
Άλλη σχολή υποστηρίζει ότι η κρίση οφείλεται στην κοινωνική ένταση ανάμεσα στην αριστοκρατία και στους χωρικούς (ταξική σύγκρουση) είτε στην ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων και μικρών οικογενειακών παραγωγικών μονάδων (δομική αντίφαση)
Η κρίση εξαιτίας της πτώσης της αγροτικής παραγωγής ανάγκασε την αριστοκρατία να στραφεί σε πιο προσοδοφόρους H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
τομείς όπως αυτός της κτηνοτροφίας, της ανέγερσης τειχών, της αύξησης της κυκλοφορίας του χρήματος, του δανεισμού και του πολέμου (είτε ανάμεσα σε ευρωπαϊκά κράτη είτε ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη και σε μουσουλμανικούς λαούς)
(Δρίτσα 1.1.) Σταθμός για τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, το έργο του Pirrene. Στο επίκεντρο της μετάβασης: ανάπτυξη εμπορίου και πόλεων. Tα αίτια της κρίσης θα πρέπει να αναζητηθούν στην εμπορική αναγέννηση που σημειώθηκε από τον 11ο στη Β. Ιταλία και τη Φλάνδρα. Με τον Pirrene συμφωνεί και ο Λόπεζ, ο οποίος θα καθιερώσει τον όρο εμπορική επανάσταση. Οι μαρξιστές ιστορικοί δε συμφωνούν με προσεγγίσεις που δίνουν έμφαση στη διεύρυνση της αγοράς. Μορίς Ντόμπ: ταξικός ανταγωνισμός λόγω εντεινόμενης εκμετάλλευσης. Οι εξεγέρσεις επιφέρουν χαλάρωση των δεσμών υποτέλειας και καθιέρωση χρηματικών σχέσεων αντί αγγαρείας Πώλ Σουήζυ, θεωρεί σημαντικό τον εμπορικό ανταγωνισμό και την ανάπτυξη των πόλεων (μαρξιστής). Αλλά και την απομάκρυνση των δουλοπάροικων από τη γη. Επίσης θεωρεί πως η πτώση του φεουδαλισμού οφείλεται στα μειωμένα αντανακλαστικά της φεουδαρχικής αριστοκρατίας να προσφέρουν εναλλακτική προσέγγιση και στην αδυναμία ελέγχου της αριστοκρατίας.(πλέον ο αστικός χώρος προσφέρει εναλλακτικές που δεν μπορεί η ύπαιθρος).
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Wallerstein: υποστηρίζει τη σημαντικότητα της επέκταση σε Αμερική & Αφρική, την οποία και θεωρεί ορόσημα στην ανάπτυξη ενός παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, Το διατλαντικό εμπόριο άνοιξε το δρόμο για την εκβιομηχάνιση των χωρών. Καθιέρωση έμμισθης εργασίας στο κέντρο, επιστροφή/ αναβίωση στη δουλοπαροικία στις περιφέρειες. Με λίγα λόγια λέει πως ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε στην Ευρώπη του 16ου με όχημα το εμπόριο με τις αποικίες. Braudel: o καπιταλισμός δεν έκανε την εμφάνισή του τον 16ο αιώνα. Έχει τις ρίζες του στην Ιταλία του 13ου. Hobsbawm: Η κρίση του 17ου αι. Επιφέρει την τελική αποδιάρθρωση της φεουδαρχίας. Επίσης αντανακλά και την αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας για μετάβαση σε αμιγώς καπιταλιστικό σύστημα. Το δρόμο της ανάπτυξης που θα οδηγήσει στη Βιομηχανική Επανάσταση επέφερε έμμεσα η κρίση με την διευρυμένη ανισοκατανομή του πλούτου σε ταξικό & γεωγραφικό επίπεδο. Η συσσώρευση κεφαλαίου, επέτρεψε επενδύσεις σε γεωργία & βιομηχανία. Hilton: Σημείο κλειδί ο μετασχηματισμός των παραγωγικών σχέσεων και η σταδιακή στροφή της αγροτικής παραγωγής στην αγορά. Ο συνδυασμός των αυξανόμενων αναγκών της αριστοκρατίας με την πίεση των εξεγέρσεων, προώθησαν τεχνολογικές μεταβολές και χαλάρωσαν τις σχέσεις υποτέλειας. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Σημαντικός και ο ρόλος του κράτους: σύμφωνα με τον Νορθ η αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομίας και θεσμών. Η παρέμβαση του κράτους, όπως η κατοχύρωση ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων οδηγεί σε ανάπτυξη.
Απαρχές αστικού φαινομένου: Ανάπτυξη Εμπορίου/ πόλεων (Δρίτσα). Σημαντικές οι αλλαγές στο κοινωνικό επίπεδο. Η αστική ανάπτυξη θα οδηγήσει σε ανάδυση νέων κοινωνικών δυνάμεων. Η παραδοσιακή τριμερής διαίρεση θα ανατραπεί. Θα μπουν και νέες δυνάμεις. (έμποροι/ τραπεζίτες/ ανειδίκευτοι εργάτες πόλεων). Σταδιακά δημιουργούνται νέες κοινωνικές συσσωματώσεις: συντεχνίες εμπόρων και τεχνιτών Τέλος 12ου με την ανάπτυξη εμπορίου, οικογένειες εισέρχονται στην πολιτική ζωή μέσω των συντεχνιών. Μέσω αυτών των μορφών οργάνωσης οι ιταλικές πόλεις θα αποκτήσουν την απαραίτητη αυτονομία. Στην Ιταλία του 13ου, οι πόλεις είχαν αποκτήσει το δικαίωμα να εκλέγουν μόνες τις κυβερνήσεις τους και να θεσπίζουν νόμους. Τον ίδιο αιώνα πολλά από τα αξιώματα σε ιταλικές πόλεις ανήκουν στο popolo (μεσαία και μικρομεσαία αστικά στρώματα. Συνήθως πολιτικά δικαιώματα παραχωρούνται σε μέλη των συντεχνιών 14ο, οι δημοκρατίες μετατρέπονται σε μοναρχίες/ δεσποτείες σταδιακά. Τον 16ο μόνες δημοκρατίες η Βενετία και η Γένοβα. Υπεύθυνη για τις αλλαγές και τις εξελίξεις αυτές, η κρίση του 14ου αιώνα. Ύφεση στην Ιταλία (δημογραφική συρρίκνωση, πτωτικές τάσεις στην αγροτική παραγωγή,, κρίση στον κατασκευαστικό και εμπορικό τομέα). Εξεγέρσεις ανάμεσα στις αστικές ομάδες και τα κατώτερα στρώματα. Κυρίως των ανειδίκευτων εργατών του υφαντουργικού τομέα.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Αιτήματά τους: Συγκρότηση δικών τους συντεχνιών , δικαιότερη φορολογία, συμμετοχή στις πολιτικές αποφάσεις. Οι εξεγέρσεις των κατώτερων στρωμάτων (τεχνίτες και εργάτες) στην Ιταλία θα σημαδέψουν και το τέλος των λαϊκών κινημάτων
Κοινωνική Διαστρωμάτωση και Διακυβέρνηση πόλεων. Σημαντικός ο αντίκτυπος της εμπορικής ανάπτυξης στις πόλεις τόσο για την οικονομίας όσο και για τον αντίκτυπο στο κοινωνικό επίπεδο. Σταδιακά εμφανίζονται νέες κοινωνικές δυνάμεις. Ο 13ος αιώνας στην Ιταλία αποτελεί ορόσημο για τις μετέπειτα εξελίξεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Καθώς άτομα που προηγουμένως αποκλείονταν από το πολιτικό προσκήνιο θα αναδειχθούν εξαιτίας των δραστηριοτήτων τους στον τραπεζικό και εμπορικό τομέα. Σε Ιταλικές πόλεις σταδιακά το popolo καταλαμβάνει την εξουσία, ενώ σε ορισμένες εξ αυτών η αριστοκρατία απομακρύνεται από την εξουσία. Σε αυτή δηλαδή την τάξη δεν περιλαμβάνονται ανειδίκευτοι εργάτες και άποροι. Άρα ούτε αξιώματα κατέχουν, ούτε στη λήψη αποφάσεων μετέχουν. Επίσης δε συμμετείχαν οι μη μόνιμοι κάτοικοι Αλλαγές τον 14ο Σταδιακή εδραίωση μοναρχικών κρατών . Αλλαγές στη διακυβέρνηση και την οικονομία ακόμα και των ιταλικών πόλεων. Οι δημοκρατίες μετατρέπονται σε δεσποτείες και οι κομμούνες σε εδαφικά κράτη. Η εξουσία μεταφέρεται από τα αστικά συμβούλια σε δυναστείες.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Χρηματοπιστωτικός τομέας (Δρίτσα). Εμπορικός και κατασκευαστικός τομέας: η ανάπτυξή τους συνδέθηκε με τη σταδιακή ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μεγάλοι τραπεζικοί οίκοι είχαν ήδη εμφανιστεί στις αρχές του 13ου αιώνα, κυρίως στην Ιταλία με τη Σιένα αρχικά και τη Φλωρεντία στη συνέχεια να φιλοξενούν μεγάλα και σημαντικά τραπεζικά ιδρύματα, που κυριάρχησαν σε ολόκληρη ην Ευρώπη κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Διάφορα οικονομικής φύσεως γεγονότα όμως όπως εκείνο του υπερδανεισμού σε ηγεμόνες αλλά και εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας που οδήγησε την Ευρώπη η πανώλη του 1347 οδήγησαν στην κατάρρευση τους. Ο δανεισμός σε ηγεμόνες ήταν μια ιδιαίτερα επισφαλής πρακτική, δεδομένου ότι οι αυλές απλά κατανάλωναν πολυτελή αγαθά. Στην περίπτωση του δανεισμού των ηγεμονικών αυλών, η συνήθης πρακτική ήταν η υπερτίμηση των προϊόντων ή η υπερκοστολόγηση της προμήθειας. Τον επόμενο αιώνα τη θέση των τραπεζικών οίκων της Σιένα, καταλαμβάνουν εκείνοι της Φλωρεντίας, με γνωστότερο τον οίκο των Μεδίκων. Οι εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα οφείλονταν σε μεγάλο ποσοστό σε κοινωνικές και θρησκευτικές δοξασίες. Επειδή η πρακτική της τοκογλυφίας ήταν καταδικαστέα και οι τραπεζίτες δεν ήθελαν να παρεκκλίνουν από το χριστιανικό δόγμα H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
επινόησαν διάφορες πρακτικές με επικρατέστερη τη συναλλαγματική, που δεν παρέπεμπε άμεσα στην πίστωση με τόκο. Η συναλλαγματική ωστόσο θεωρούνταν υπεύθυνη για τη διαρροή του εθνικού πλούτου σε άλλες χώρες, για αυτό την αντιμετώπιζαν με επιφυλακτικότητα. Άλλη πρακτική ήταν οι συνεταιρισμοί με συμβόλαιο, όπου ο επενδυτής διέθετε τα ¾ του ποσού και ο έμπορος το 1/4 . Τα κέρδη στο τέλος μοιράζονταν στη μέση. Ενώ η επιβολή τόκου ήταν αντίθετη στη χριστιανική ηθική η καταβολή κάποιου τέλους ως αποζημίωση για τον κίνδυνο ήταν πλήρως αποδεκτή. Ο συμβιβασμός των τραπεζικών συμφερόντων έβρισκε απόλυτα σύμφωνη την Καθολική Εκκλησία, η οποία εξαρτιόταν άμεσα από τις υπηρεσίες των τραπεζών. Κατά το 16ο αιώνα στον χρηματοπιστωτικό τομέα κυριαρχούσαν οι τραπεζικοί οίκοι, ενώ το 17ο αιώνα τα ηνία αναλαμβάνει το Άμστερνταμ, Οι τραπεζικοί οίκοι της πρώιμης νεότερης περιόδου αποσκοπούν στο χώρο των επενδυτών
Παρακμή Μεσογείου και πρωτοκαθεδρία Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης (Δρίτσα). Από τον 17ο αι. Κέντρα της Μεσογείου, κυρίως ιταλικές πόλεις που άκμασαν κατά τους προηγούμενους αιώνες, δίνουν τη θέση τους στη Β. Ευρώπη και τον Ατλαντικό (δηλαδή της αποικίες). Γενικά ο 17ος έχει χαρακτηριστεί ως αιώνας παρακμής της Μεσογείου. 16ος: Σημαντικές πόλεις της Ιταλίας (Μιλάνο, Βενετία, Φλωρεντία, Γένοβα), παρουσιάζουν σημάδια οικονομικής ύφεσης. Σταδιακά το επίκεντρο της ευρωπαϊκής οικονομίας μετατοπίζεται από τη Μεσόγειο προς τη Βόρεια Ευρώπη και τον Ατλαντικό. Με τις ανακαλύψεις το εμπόριο τελικά μετατοπίζεται από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό με αποτέλεσμα την εδραίωση του διατλαντικού εμπορίου. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Κατά το δεύτερο μισό 16ου, η καπιταλιστική οικονομία υπαίθρου θα αναπτυχθεί εξαιτίας και της αποδιάρθρωσης του φεουδαλισμού κάτι που θα ενισχύσει την αγροτική οικονομία και παραγωγή της Αγγλίας και των Κάτω χωρών, που θα γνωρίσει πρωτοφανή ανάπτυξη. Μέσω του παραπάνω σχήματος θα διαμορφωθούν νέες παραγωγικές σχέσεις, θα πραγματοποιηθεί η εισαγωγή νέων καλλιεργητικών μεθόδων κάτι που θα οδηγήσει στη στροφή της αγροτικής παραγωγής στην αγορά, με αποτέλεσμα τη συνύπαρξη αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής. Αυτή η ιδιότυπη «Αγροτική Επανάσταση», συνοδεύεται από εκβιομηχάνιση υπαίθρου, τη μείωση του κόστους παραγωγής αλλά και την καλύτερη οργάνωση παραγωγικής διαδικασίας. Ιταλία:
Ισχυρές συντεχνίες, κρατούν υψηλό το κόστος παραγωγής και εμποδίζουν την εκβιομηχάνιση της υπαίθρου.
Είναι επίσης κατακερματισμένη πολιτικά κάτι που δεν της επιτρέπει να οργανώσει εσωτερική αγορά,
Τέλος 16ου τα ιταλικά προϊόντα παύουν να είναι ανταγωνιστικά. Την αγορά κατακλύζουν τα φθηνότερα και χαμηλότερης ποιότητας αγγλικά ολλανδικά΄ και γαλλικά προϊόντα
Σε αντίθεση με Αγγλία και Κάτω Χώρες στην Ιταλία διατηρείται ο ανταγωνισμός υπαίθρου/ πόλεων
Ο Carlo Cipola έχει επισημάνει ως λόγους παρακμής των ιταλικών πόλεων:
Την αυξημένη φορολογία,
Το υψηλό κόστος εργασίας,
Την πολιτική των συντεχνιών που εμποδίζει την ελεύθερη αγορά,
Τη στροφή των Ιταλών εμπόρων και επιχειρηματιών σε επενδύσεις στην απόκτηση γης H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Παράλληλα: (1618-1648) Τριακονταετής πόλεμος, η Ιταλία χάνει τη γερμανική αγορά, ορισμένες ιταλικές πόλεις όπως η Γένοβα και η Βενετία χάνουν ορισμένες από τις κτήσεις τους στην Ανατολή. Μέχρι η Αγγλία να βελτιώσει την υφαντουργία της, τα ιταλικά προϊόντα ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή στην Ανατολή. Ο συνδυασμός: άνοδος αγγλικής υφαντουργίας-απώλεια ιταλικών κτήσεων θα πλήξει την ιταλική υφαντουργία, αφού θα κερδίζουν έδαφος οι αγγλικές απομιμήσεις (φθηνότερων) ιταλικών προϊόντων. Οι ιταλικές εξαγωγές μάλλινων υφασμάτων πλήττονται αγγλικές απομιμήσεις.
από
Τέλος 16ου, οι Ιταλοί χάνουν και το εμπόριο μακρινών αποστάσεων, με τους Άγγλους κυρίως να αποκτούν ισχύ στη Μεσόγειο,. Τέλος 17ου η Ιταλία πλήττεται από επιδημίες και φυσικές καταστροφές.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr