ΕΛΠ 10 4.2 Ζωγραφική Τόμος Β

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr 4.2 Ζωγραφική 4.2.1 Πρωτογεωμετρικός και γεωμετρικός ρυθμός Μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ. η αρχαία ελληνική ζωγραφική είναι γνωστή μόνο μέσα από την αγγειογραφία, που χαρακτηρίζεται από μία στερεότυπη και αφηρημένη γεωμετρική τεχνοτροπία, η οποία πέρασε από δύο μεγάλες διαδοχικές φάσεις: τον πρωτογεωμετρικό και γεωμετρικό ρυθμό. Έτσι, μέχρι τα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα η έμφαση δόθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε ένα θεματολόγιο από γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα. Όμως, στα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα επέρχεται μία σημαντική αλλαγή στη γεωμετρική αγγειογραφία που σηματοδοτεί μία επανάσταση στην αρχαία ελληνική ζωγραφική. Την αλλαγή αυτή τη διαπιστώνουμε στα αγγεία του ζωγράφου του Διπύλου (760 – 735 π.Χ.), που έπαιζαν τον ρόλο επιτάφιων μνημείων και σηματοδοτούν τη γένεση της μνημειακής τέχνης στην Ελλάδα. Με τα αγγεία του Διπύλου επιτυγχάνεται μία πρώτη σοβαρή και συστηματική προσπάθεια ανάπτυξης μιας εικονιστικής και αφηγηματικής θεματολογίας στην αρχαία ελληνική τέχνη, μέσα από τις πολυπρόσωπες αφηγηματικές παραστάσεις που απεικονίζουν. Επίσης, με αυτά επιτυγχάνεται μία πρώτη εμφάνιση των βασικών αρχών της συμμετρίας, του ρυθμού και της ακρίβειας που, στο εξής, χαρακτηρίζουν την αρχαία ελληνική τέχνη στο σύνολό της.

4.2.2 Ανατολίζουσα περίοδος Τον 7ο π.Χ. αιώνα παρατηρούνται δύο σημαντικές αλλαγές, από άποψη θεματολογίας και τεχνοτροπίας, στην αγγειογραφία: ✓ Μία σειρά από νέα, ανατολίζοντα, διακοσμητικά θέματα, όπως ζώα, φυτά και αφηρημένα κοσμήματα δανεισμένα από την Ανατολή, προσδίδουν στην αγγειογραφία του 7ου π.Χ. αιώνα ένα εξαιρετικά διακοσμητικό και πληθωρικό χαρακτήρα. ✓ Μία πρώτη αξιόλογη προσπάθεια μίμησης, δηλαδή φυσιοκρατικής απόδοσης των μορφών.

4.2.3 Ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός [49] H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός πήρε τη χαρακτηριστική τελική μορφή του γύρω στο 570 π.Χ. Τα κυριότερα επιτεύγματα του ρυθμού αυτού από το 570 π.Χ. και μετά είναι: o Ένα θεματολόγιο ανεξάρτητο από τα διακοσμητικά στοιχεία της Ανατολής και αφιερωμένο στο εξής αποκλειστικά στην αφήγηση. o Μία όλο και μεγαλύτερη δεξιοτεχνία στη φυσιοκρατική απόδοση των μορφών. o Μία εντελώς πρωτοπόρα προσπάθεια από τον εξαίρετο αγγειογράφο Εξηκία να αποδοθεί η συναισθηματική κατάσταση των μυθικών ή ηρωικών μορφών σε συγκεκριμένες δραματικές στιγμές της ζωής τους.

4.2.4 Η ελεύθερη ζωγραφική κατά τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ. Την περίοδο αυτή εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα της μεγάλης ή ελεύθερης ζωγραφικής. Από τα έργα αυτά άλλα φιλοτεχνούνται σε ψημένο πηλό και άλλα σε ξύλο ή σε μάρμαρο. Τα τελευταία παρουσιάζουν μεγαλύτερη πολυχρωμία από τα πρώτα. Ωστόσο, αυτά τα πρώιμα έργα της ελεύθερης ζωγραφικής ακολουθούν πιστά την αγγειογραφία, σχέση που αλλάζει οριστικά τον 5ο π.Χ. αιώνα.

4.2.5 Ο ερυθρόμορφος ρυθμός Περί το 525 π.Χ. η ανακάλυψη του ερυθρόμορφου ρυθμού (η αντιστροφή του μελανόμορφου) απετέλεσε πραγματική επανάσταση. Χάρη στον ερυθρόμορφο ρυθμό, η αρχαία ελληνική ζωγραφική άρχισε να κάνει τα πρώτα της βήματα προς τον «ιλουζιονισμό», δηλαδή την απεικόνιση ή μίμηση της φύσης σε μία επίπεδη επιφάνεια με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργείται η εντύπωση της τρισδιάστατης πραγματικότητας. Τα κυριότερα επιτεύγματα των αγγειογράφων του ερυθρόμορφου ρυθμού ήταν: ➢ Ο εμπλουτισμός του θεματολογίου με μία σειρά καινούργιων θεμάτων, όπως μυθολογικές ή επικές σκηνές, διονυσιακές και άλλες θρησκευτικές σκηνές, σκηνές από την καθημερινή ζωή των ανδρών, μία μεγάλη ποικιλία σκηνών από την καθημερινή ζωή των γυναικών, κ.λπ. ➢ Μεγάλες πρόοδοι στη φυσιοκρατική απόδοση των μορφών. Μέχρι το 480 π.Χ. οι αγγειογράφοι έχουν πλέον κατακτήσει τη δομή του ανθρώπινου [50] H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr σώματος αλλά και τη φυσική του κίνηση στον τρισδιάστατο χώρο. Από το 480 π.Χ. και μετά σημειώνονται περαιτέρω πρόοδοι: ✓ το ανθρώπινο σώμα σχεδιάζεται με ακόμα μεγαλύτερη επιδεξιότητα, ✓ οι αγγειογράφοι της «κλασικιστικής» σχολής δημιουργούν με εμφανή την επίδραση των γλυπτών του Παρθενώνα, ✓ άλλοι αγγειογράφοι, στοχεύοντας την απόδοση του βάθους, προσπαθούν να μιμηθούν να μεγάλα επιτεύγματα που λάμβαναν χώρα στον τομέα της ελεύθερης ζωγραφικής.

4.2.6 Η ελεύθερη ζωγραφική από τον 5ο π.Χ. αιώνα και μετά Η ελεύθερη ζωγραφική από τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα αποτελεί μία μείζονα τέχνη για την Ελλάδα, ακολουθώντας την κατεύθυνση του ιλουζιονισμού και πραγματοποιώντας νέες μεγάλες προόδους. Ο Πολύγνωτος από τη Θάσο θεωρείται ως ο πρώτος μεγάλος Έλληνας ζωγράφος που φημίζεται για την πρώτη αξιόλογη προσπάθεια να αποδώσει το βάθος του καλλιτεχνικού χώρου και για την πρώτη προσπάθεια να αποδώσει τον χαρακτήρα και τα συναισθήματα στις εικονιζόμενες μορφές μέσα από την έκφραση του προσώπου. Στα τέλη του 5ου π.χ αιώνα ο Παρράσιος ανέπτυξε περαιτέρω την ψυχογραφική απόδοση των μορφών, κάνοντας παράλληλα επιδέξια χρήση των καμπύλων περιγραμμάτων για την απόδοση του πλαστικού όγκου τους. Στα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα χρησιμοποιείται η φωτοσκίαση και οι χρωματικοί τόνοι για την απόδοση του πλαστικού όγκου των αντικειμένων. Τον 4ο π.Χ. αιώνα χρησιμοποιείται η γραμμική προοπτική για να δοθεί η εντύπωση του βάθους του χώρου. Τον 2ο π.Χ. αιώνα γίνεται χρήση της χρωματικής (ή ατμοσφαιρικής) προοπτικής, ώστε να δοθεί η εντύπωση του ατμοσφαιρικού χώρου.

[51] H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr