1|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Ερωτήσεις εξεταστικής ΕΠΟ 33
1. Ποια η συμβολή της ΕΕΠ στη θεσμική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής ενοποίησης; Μια σειρά από παράγοντες συνθέτουν τις προϋποθέσεις που οδηγούν στην τροποποίηση της Συνθήκης της Ρώμης του 1957. Σε εσωτερικό επίπεδο καταγράφεται η επικείμενη (τότε) διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την ένταξη της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, η οποία επιβάλλει την προσαρμογή των θεσμών για τη λήψη των αποφάσεων. Στους εξωσυστημικούς παράγοντες περιλαμβάνονται οι οικονομικές δυσχέρειες από την κατάρρευση του Bretton Woods, οι ενεργειακές κρίσεις των ετών 1973 και 1979 και ο στασιμοπληθωρισμός που δεν μπορούν να επιλυθούν αποτελεσματικά με τα υφιστάμενα εργαλεία οικονομικής πολιτικής των ευρωπαϊκών χωρών. Επιπλέον, η εμφάνιση νεοεκβιομηχανιζόμενων κρατών, καθώς και η διεθνής πολιτική που ήταν εγκλωβισμένη στη λογική του διπολισμού και της ηγεμονίας των ΗΠΑ στη δυτική Ευρώπη. Οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών των Ε.Κ., αντί να διολισθήσουν σε καθαρά εθνικές στρατηγικές, αποφάσισαν να επιδοθούν σε συντονισμένες ευρωπαϊκές λύσεις, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική θέση της δυτικής Ευρώπης. Η προσπάθεια αυτή έπρεπε να συνοδευτεί από την αντίστοιχη προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό σύστημα των Ε.Κ. προκειμένου να H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
2|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
ολοκληρωθεί η εσωτερική αγορά και αφορούσε την διακίνηση των προϊόντων, τα οποία θα έπρεπε να μπορούν να πουληθούν σε μία άλλη χώρα χωρίς να επιβαρύνονται με δασμούς. Τα προϊόντα θα έπρεπε να μην έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από τα εγχώρια, μέσα από τις τελωνειακές διαδικασίες των κρατών μελών. Ακόμη δεν θα έπρεπε να υπάρχουν διαφορετικές τεχνικές προδιαγραφές που συχνά δημιουργούν εμπόδια στο ενδοκοινοτικό εμπόριο και τέλος να υπάρχει η ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων αλλά και κεφαλαίου μέσα στην Κοινότητα. Η
Ενιαία
Ευρωπαϊκή
Πράξη
(ΕΕΠ)
που
υπογράφηκε
στο
Λουξεμβούργο το 1986 θεωρείται πολύ σημαντική τόσο για τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε όσο και για το γεγονός ότι αποτελεί την πρώτη αναθεώρηση της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ρώμης. Ανάμεσα στα θέματα που κυριάρχησαν στις διαπραγματεύσεις ήταν η διεύρυνση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
για
την
οποία
απαιτείτο
η
σύμφωνη
γνώμη
του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ακόμη ορίζονταν η επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας, η εξουσιοδότηση του Συμβουλίου για την ίδρυση ενός πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και ο προσδιορισμός της 31ης Δεκεμβρίου 1992 ως καταληκτικού χρονικού ορίου για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. Πιο συγκεκριμένα: H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
3|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
• Θεσπίστηκε μια νέα η «ειδική πλειοψηφία» που βασίζεται στην αρχή της στάθμισης των ψήφων των κρατών μελών ανάλογα με το πληθυσμιακό τους βάρος. • Ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο συμμετέχει ενεργά στη λήψη των αποφάσεων είτε τροποποιώντας είτε απορρίπτοντας μια νομοθετική πρόταση οπότε το Σ.Υ. μπορεί να την υιοθετήσει μόνο με ομοφωνία «διαδικασία συνεργασίας», αφού ακολουθηθεί η «διαδικασία συνεργασίας» να μπλοκάρει με απόλυτη πλειοψηφία μια νομοθετική πρόταση «διαδικασία συναπόφασης». • Θεσπίστηκε μια νέα «διαδικασία σύμφωνης» γνώμης που προέβλεπε την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του για την αποδοχή νέων μελών στην Κοινότητα, αλλά και για τη σύναψη συμφωνιών σύνδεσης μεταξύ της Κοινότητας και τρίτων χωρών. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ) αποκτούσε νομική βάση έχοντας ως αντικείμενο την εφαρμογή μιας ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. • Επέκτεινε επίσης τις αρμοδιότητες του Δικαστηρίου και • Θεσμοθετούνται οι συναντήσεις των 12 αρχηγών κρατών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
4|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Η ΕΕΠ τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ή Συνθήκη του Μάαστριχτ) που υπογράφηκε στην ομώνυμη πόλη της Ολλανδίας το 1992.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
5|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
2. Πως εξηγείτε την αντίθεση ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και στη σύσταση της Ευρωπαϊκής ένωσης (γιατί στην οικονομική πολιτική τα κράτη – μέλη της Ευρώπης “πάνε μόνα τους” ενώ στην αμυντική θέλουν τους Αμερικανούς). Η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε διακηρύξει το 1947 με το Δόγμα Τρούμαν ότι θα ενισχύσει στρατιωτικά κάθε χώρα που αντιστέκεται απέναντι σε «οπλισμένες μειονότητες ή εξωτερικές πιέσεις». Η διακήρυξη αυτή είναι αφορμή με τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα, αλλά σήμαινε γενικότερα την ανάληψη από τις ΗΠΑ ενός ηγετικού ρόλου στα υπαρκτά ή δυνητικά μέτωπα αντιπαράθεσης στα υπό διαμόρφωση μπλοκ. Η διαίρεση της Ευρώπης κι ο νέος ηγετικός ρόλος των ΗΠΑ αποσαφηνίστηκαν με την ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949. Το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε βάσει της Συνθήκης των Βρυξελών και αργότερα προστέθηκαν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Ιταλία, η Δανία, η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Πορτογαλία. Το 1952 έγιναν δεκτές η Ελλάδα και η Τουρκία, ενώ η Γερμανία το 1955. Κύριος σκοπός του ΝΑΤΟ ήταν η κοινή άμυνα σε περίπτωση που ένα ή περισσότερα μέλη δεχτούν ένοπλη επίθεση και η συνεργασία τους στην προετοιμασία για το ενδεχόμενο τέτοιας επίθεσης. Σύμφωνα με τον Βρετανό λόρδο Ismay το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε για να κρατάει τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω. Ωστόσο, πάντα υπήρχε σχέση της Ευρώπης με τις ΗΠΑ. Άλλωστε όταν H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
6|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
τα εμπορικά ελλείμματα των ευρωπαϊκών χωρών αυξάνονταν συνεχώς, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ευρώπης άρχισαν να εξανεμίζονται και το μέλλον των διεθνών εμπορικών συναλλαγών διαγράφονταν αβέβαιο παρενέβησαν οι ΗΠΑ με το Σχέδιο Μάρσαλ ή το «πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη» όπως ήταν η επίσημη ονομασία του. Το πρόγραμμα περιλάμβανε
αποστολές
αγαθών
και
κυρίως
την
παροχή
δανείων.
Αποτελούσε μια ισχυρή οικονομική δέσμευση από την πλευρά των ΗΠΑ. Οι λόγοι που επέβαλαν το Σχέδιο Μάρσαλ ήταν η ανοιχτή μεταπολεμική διεθνής οικονομία στην οποία προσέβλεπαν οι ΗΠΑ, η αποτροπή της αύξησης της κομμουνιστικής επιρροής στις κατεστραμμένες από τον πόλεμο χώρες της Ευρώπης και η στήριξη των ευρωπαϊκών κρατών. Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και το γεγονός ότι η Δυτικοευρωπαϊκή ένωση (ΔΕΕ) που ιδρύθηκε το 1955 γρήγορα μπήκε στο περιθώριο καθώς η λογική του Ψυχρού Πολέμου και τους διπολισμού στις διεθνείς σχέσεις ευνόησαν τον κυρίαρχο ρόλο του ΝΑΤΟ. Η «ειδική σχέση» μεταξύ ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας που αναφέρεται στις ποικίλες διπλωματικές, στρατιωτικές, πολιτιστικές και πολιτικές διασυνδέσεις που χαρακτήρισαν την εξέλιξη της συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Η συνεργασία αυτή εδραίωση την παρουσία του ΝΑΤΟ και δεν ενθάρρυνε τα σχέδια της Ευρώπης που H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
7|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
απέβλεπαν σε μια πιο αυτόνομη ευρωπαϊκή πολιτική και αμυντική παρουσία στη διεθνή σκηνή. Το ΝΑΤΟ αποτέλεσε «παράλληλο θεσμό» με τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Δεν μπορεί να ασκηθεί πραγματική εξωτερική πολιτική χωρίς το υπόβαθρο κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας. Για την άμυνα και την ασφάλεια η ΕΕ εξακολουθεί να βασίζεται για το ΝΑΤΟ και στις στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Με αυτόν τον τρόπο καλύπτει τα κενά που δημιουργούνται από τις εσωτερικές διαφορές στο πλαίσιο της ΕΕ. Αναμφίβολα,
η
διατλαντική
εταιρική
σχέση
με
τις
ΗΠΑ είναι
αποφασιστικής σημασίας για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Οι λόγοι είναι οικονομικοί και πολιτικοί. Το διατλαντικό εμπόριο και οι επενδύσεις ανέρχονται σε 1 δις ευρώ την ημέρα. Συνεπώς η οικονομική αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι απόλυτη. Από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ και τα μέλη-κράτη της ΕΕ είναι σύμμαχοι στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά οι δύο πλευρές αρκούνται να προωθούν τις σχέσεις τους μέσα από διεθνείς οργανισμούς όπως είναι το ΝΑΤΟ, ο ΟΟΣΑ και ο ΠΟΕ είτε με επιμέρους συμφωνίες. Είναι γεγονός ότι πάντα οι ΗΠΑ ήταν τα «δεκανίκι» της Ευρώπης στο θέμα της άμυνας. Το κομμάτι της οικονομικής πολιτικής δεν αφορά τις ΗΠΑ γιατί είναι υπερδύναμη είναι οι πλανητάρχες. Η Ευρώπη υστερεί στην άμυνα. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
8|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
9|Σελίδα
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
3. Πως οι αλλαγές στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΕΕ από τη συνθήκη του Μάαστριχ και τη συνθήκη του Άμστερνταμ επηρέασαν τη σχέση μεταξύ των κρατών; Η προσπάθεια να ενισχυθεί η οικονομική θέση της ΕΕ συνδυάστηκε με μια προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό της σύστημα. Από τις πιο σημαντικές Συνθήκες είναι η Συνθήκη του Μάαστριχτ ή Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η οποία υπογράφηκε στην ομώνυμη ολλανδική πόλη το 1992. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναδιαμορφώνεται οργανωτικά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι απλώς μια νέα ονομασία για την Κοινότητα αλλά, ένα σύνθετο θεσμικό οικοδόμημα που αποτελείται από τρεις πυλώνες: ➢ Την Ευρωπαϊκή Κοινότητα ➢ Την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και ➢ Την
Συνεργασία
στους
τομείς
Δικαιοσύνης
και
Εσωτερικών
Υποθέσεων (ΣΔΕΥ)
Οι διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων που εισήγαγε η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι οι κάτωθι: ➢ Ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμμετέχοντας H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
10 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
ενεργά στη λήψη αποφάσεων είτε προτείνοντας τροποποιήσεις είτε απορρίπτοντας εξ ολοκλήρου μια νομοθετική πρόταση, οπότε το ΣΥ μπορεί
να
την
υιοθετήσει
μόνο
με
ομοφωνία
(διαδικασία
συνεργασίας) ➢ Αφού ακολουθηθεί η «διαδικασία συνεργασίας» να μπλοκάρει με απόλυτη πλειοψηφία μια νομοθετική πρόταση για την οποία είναι αδύνατη η συμφωνία με το ΣΥ «διαδικασία συναπόφασης». ➢ Ενισχύεται ο ρόλος της ειδικής πλειοψηφίας εφαρμοζόμενη σε περισσότερες περιπτώσεις (στάθμιση των ψήφων των κρατών-μελών). ➢ Θεσπίζονται νέοι τομείς πολιτικής (προστασία του περιβάλλοντος). ➢ Δημιουργείται η Επιτροπή των Περιφερειών η οποία αντιπροσωπεύει τα περιφερειακά και τοπικά σώματα αυτοδιοίκησης και έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. ➢ Εισάγεται η ευρωπαϊκή ιθαγένεια που έχει συμβολική σημασία ➢ Εισάγεται η αρχή της επικουρικότητας που τονίζει ότι εν χρειάζονται κοινοτικές πολιτικές για τα πάντα. Η ίδια η Συνθήκη του Μάαστριχτ περιλάμβανε διάταξη για την αναθεώρησή της. Οι λόγοι που επέβαλαν την αναθεώρηση αυτή είναι τόσο οικονομικοί όσο και πολιτικοί: H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
11 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
➢ Η πορεία προς την ΟΝΕ που αποτελούσε ένα ανεξερεύνητο πεδίο ➢ Η κατάρρευση των διαχωριστικών γραμμών σε δυτική και ανατολική Ευρώπη οδήγησε σε ένα νέο κύμα αιτήσεων για ένταξη στην Κοινότητα. ➢ Ο τρόπος πρόσληψης της Συνθήκης του Μάαστριχτ από τους πολίτες της ΕΕ που έδειχνε αδιαφορία και επιφυλακτικότητα. Άλλωστε η επικύρωση της Συνθήκης του Μάαστριχτ σε ορισμένα κράτημέλη
έλαβε
τη
μορφή
δημοψηφίσματος
και
συνεπώς
ανοικτής
αντιπαράθεσης και πολιτικοποίησης. Τα δημοψηφίσματα επιβεβαίωσαν την κρίση νομιμοποίησης των θεσμών στην ΕΕ. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ η οποία υπογράφηκε το 1997 ξεχωρίζει για τον αμφίρροπο χαρακτήρα της, καθώς ορισμένα στοιχεία προωθούν την εμβάθυνση όπως: ➢ Η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την ενίσχυση της «διαδικασίας συναπόφασης» ➢ Η ενίσχυση του Προέδρου της Επιτροπής προσδίδοντας του νέες πολιτικές και συμβολικές εξουσίες. Η τοποθέτηση των Επιτρόπων γίνεται με την κοινή συμφωνία κυβερνήσεων και προέδρου, η τοποθέτηση του Προέδρου προϋποθέτει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αναγνωρίζεται
συμβολικά
στον
Πρόεδρο
ο
ρόλος
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
του
πολιτικού
12 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
καθοδηγητή της Επιτροπής. ➢ Η θέσπιση της ΚΕΠΠΑ ως κανονικού τομέα δράσης της ΕΕ. Η ΚΕΠΠΑ αποκτά κάποια υπερεθνικά στοιχεία χωρίς να αλλάξει ο βασικός χαρακτήρας της ως δεύτερου πυλώνα. Όμως η εξωτερική και αμυντική πολιτική της ΕΕ αποκτά για πρώτη φορά έναν εκπρόσωπο, έναν θεσμό που θυμίζει Υπουργείο Εξωτερικών. Κάποια στοιχεία της Συνθήκης όμως υποδεικνύουν την διακυβερνητική της όψη: ➢ Η θεσμοθέτηση του «ζωτικού εθνικού συμφέροντος» για τη χρήση του βέτο σε ορισμένες περιπτώσεις ➢ Η αδυναμία επέκτασης της ειδικής πλειοψηφίας ➢ Η ενισχυμένη συνεργασία στην εξέλιξη της ενοποίησης. Ουσιαστικά πρόκειται για το παλαιότερο αίτημα ευελιξίας στην ανάπτυξη στενότερης συνεργασίας μεταξύ ορισμένων μελών σε επιμέρους πεδία πολιτικών. Κάποια κράτη που θέλουν και μπορούν προχωρούν με γρηγορότερα βήματα. Ανησυχία από τις μικρές και νέες χώρες. Η σχέσεις των κρατών επηρεάστηκαν αφού ενισχύθηκαν η διεύρυνση και η εμβάθυνση. Για το λόγο αυτό εκφράζονταν φόβοι για την Ευρώπη των 2 ταχυτήτων.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
13 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
14 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
4. Σε ποιο βαθμό εκτιμάται ότι ανταποκρίθηκε η συνθήκη της Λισσαβόνας στις ανάγκες διαχείρισης που προέκυψε από τις διευρύνσεις του 21ου αιώνα; (Στην απάντηση θα συμπεριλάβουμε ποιες ήταν οι διευρύνσεις και πότε έγιναν καθώς και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που προέκυψαν. Επίσης θα αναφερθεί ότι η διεύρυνση απασχόλησε όλες τις συνθήκες και ειδικότερα τη Συνθήκη της Νίκαιας και της Λισσαβόνας (Λίγα λόγια για την κάθε συνθήκη, τα πιο σημαντικά). Εκτός από τα σημεία που αναφέρονται ανωτέρω θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλες οι συνθήκες γίνονταν μετά ή πριν από τη διεύρυνση προκειμένου να δώσουν αρμοδιότητες στα θεσμικά όργανα και ιδιαίτερα η συνθήκη της Νίκαιας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία από τον Ιούλιο του 2013 αριθμεί 28 κράτημέλη με πάνω από 500 εκατομμύρια πολίτες, αποτελεί ένα πολυδιάστατο οικοδόμημα. Στη σημερινή εικόνα της συνέβαλε η διαδικασία της διεύρυνσης. Ως «διεύρυνση» ορίζεται η ανάπτυξη της οριζόντιας ολοκλήρωσης και η αυξανόμενη γεωγραφική εξάπλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των προσχωρήσεων νέων κρατών-μελών. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 είχε αρχικά 6 μέλη: τη Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο.
Διευρύνσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τον 21ο αιώνα
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
15 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
2004: Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχική Δημοκρατία, 2007:Βουλγαρία και Ρουμανία Η απαγκίστρωση της Ανατολικής Ευρώπης από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η νέα εποχή που αναδύονταν μετά το τέλος του Ψυχρού πολέμου και ο τερματισμός της διαίρεσης της Ευρώπης με την κατεδάφιση του τείχους του Βερολίνου, την ενοποίηση των δύο Γερμανιών (1990) και τη διάλυση του Συμφώνου Βαρσοβίας αποδείχτηκαν ελκυστικοί λόγοι για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την ένταξη στην ΕΕ χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ). Ως
προς
τη
μεγαλύτερη
διεύρυνση
που
πραγματοποιήθηκε
ποτέ
παρατηρούνται σημαντικές εισοδηματικές διαφορές μεταξύ των νέων προς ένταξη κρατών και της Ευρώπης των 15. Οι χώρες αυτές υπάγονται σε μια πιο «παραδοσιακή» οικονομική ανάπτυξη. Στόχος της ΕΕ είναι η βέλτιστη ομογενοποίηση
όλων
των
κρατών-μελών
για
την
αποφυγή
«παρασιτοποίησης» των νεοεισερχόμενων. Για τη συγκεκριμένη διεύρυνση ήταν αναγκαία η προηγούμενη εμβάθυνση της ολοκλήρωσης, καθώς δεν ήταν εφικτή με τους υφιστάμενους μηχανισμούς οικονομικής συνεργασίας. Οι ΧΚΑΕ ήταν πρόθυμες να εφαρμόσουν τα προαπαιτούμενα προκειμένου να ξεφύγουν από την πολιτική επιρροή της Ρωσίας. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
16 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
2013: Κροατία Η Κροατία έγινε το 28ο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιουλίου 2013. Η Κροατία έχει εναρμονιστεί πλήρως στην οικονομία και τη νομοθεσία της ΕΕ ως προς την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, τις δημόσιες συμβάσεις, την κοινωνία της πληροφορίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την άμυνα.
Συνθήκη της Νίκαιας Στον απόηχο της Συνθήκης του Άμστερνταμ υπογράφηκε η Συνθήκη της Νίκαιας το 2001. Ωστόσο, η Συνθήκη της Νίκαιας αποτέλεσε ένα κείμενο το ίδιο προσωρινό όσο και αυτό του Άμστερνταμ. Η νέα Συνθήκη έδωσε κάποιες λύσεις σε επιμέρους τεχνικά ζητήματα που αφορούσαν την προσαρμογή της Ένωσης, ενόψει της μεγάλης διεύρυνσης του 2004, άφησε όμως αναπάντητα ερωτήματα, συνταγματικής υφής, που αφορούν το πολιτικό σύστημα της Ευρώπης. Κυριάρχησε το ζήτημα της διεύρυνσης. Τα νέα που έφερε η Συνθήκη της Νίκαιας συνοψίζονται ως εξής: ➢ Ορίζεται ότι από το 2005 η Ευρωπαϊκή Ένωση θα απαρτίζεται από έναν Επίτροπο από κάθε κράτος-μέλος (άρα οι μεγάλες χώρες χάνουν το δικαίωμα αποστολής 2 Επιτρόπων). ➢ Η ειδική πλειοψηφία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εφαρμόζεται σε H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
17 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
περισσότερα πεδία, εκτός της κοινωνικής πολιτικής και της φορολογίας. ➢ Σε αντιδιαστολή με το Άμστερνταμ, ρυθμίζονται οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις μετάβασης σε «ενισχυμένες συνεργασίες» και επεκτείνεται η δυνατότητα εφαρμογής της στο επίπεδο της ΚΕΠΠΑ, με την προϋπόθεση η συνεργασία αυτή να μην αφορά θέματα που έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή θέματα άμυνας. Συνθήκη της Λισαβόνας Η Συνθήκη της Λισαβόνας ρυθμίζει τη δομή και τη λειτουργία της Ε.Ε., αντικαθιστώντας τη Συνθήκη της Νίκαιας του 2001. Υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2007, αλλά τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου του 2009, ύστερα από την καθυστερημένη κύρωσή της από τις χώρες Ιρλανδία, Γερμανία, Τσεχία και Πολωνία το 2009. Στόχος της Συνθήκης είναι η αποτελεσματικότητα, η συνοχή και η δημοκρατική νομιμοποίηση της Ε.Ε. Η διεύρυνση του 2004 με την ένταξη 10 νέων κρατών-μελών κατέστησε επιτακτική ανάγκη την θεσμική μεταρρύθμιση προκειμένου να συνεχιστεί η εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης με τα 27 ή περισσότερα μέλη μελλοντικά. Στις πιο σημαντικές θεσμικές ρυθμίσεις συγκαταλέγονται: ➢ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: αυξήθηκαν σημαντικά οι αρμοδιότητές του καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοκρατικότερη. Η «διαδικασία συναπόφασης» του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο μετονομάστηκε σε H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
18 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
«συνήθη νομοθετική διαδικασία» και εφαρμόστηκε και σε νέους τομείς όπως είναι η δικαιοσύνη, και οι εσωτερικές υποθέσεις. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών ανέρχονταν σε 751 και οι έδρες θα κατανέμονταν μεταξύ των χωρών σύμφωνα με την «φθίνουσα αναλογικότητα». ➢ Εθνικά κοινοβούλια: απόκτησαν μεγαλύτερες δυνατότητες να δρουν και να συμμετέχουν με τα ευρωπαϊκά όργανα στις δραστηριότητες της Ένωσης. ➢ Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο:
αναγνωρίζεται
ως
θεσμικό
όργανο
με
αποσαφηνισμένο ρόλο και δομή. Δημιουργείται η θέση μόνιμου προέδρου, αντί του εναλλασσόμενου κάθε 6 μήνες προέδρου, ο οποίος εκλέγονταν για 2,5 χρόνια και η θητεία του δεν ανανεώνεται. Ο πρόεδρος προετοιμάζει τις συνόδους κορυφής και εκπροσωπεί διεθνώς την Ένωση. ➢ Συμβούλιο Υπουργών: επήλθε αλλαγή στο σύστημα ψηφοφορίας το οποίο βασίζονταν στην «ειδική πλειοψηφία» και από το 2014 θα βασίζονταν στη διπλή πλειοψηφία των κρατών και του πληθυσμού διευκολύνονταν τη λήψη αποφάσεων στη διευρυμένη Ευρώπη. Το Συμβούλιο Υπουργών διαχωρίζεται σε Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων ➢ Θεσμοθετείται η ευρωομάδα δηλαδή οι άτυπες συναντήσεις των H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
19 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Υπουργών Οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης. ➢ Επιτροπή: διατηρείται το σύστημα του ενός Επιτρόπου ανά κράτος-μέλος. Η Συνθήκη προέβλεπε τη μείωση του αριθμού των Επιτρόπων, όμως προκειμένου να υπερψηφίσουν οι Ιρλανδοί τη Συνθήκη η κατάσταση παρέμεινε ως έχει. ➢ Το δικαιοδοτικό σύστημα της ΕΕ αναβαθμίζεται με αποτέλεσμα η πρώην ΔΕΚ και νυν ΔΕΕ να έχουν μεγαλύτερη νομική ισχύ και να επεκτείνεται η αρμοδιότητά τους και σε άλλες δραστηριότητες της ΕΕ.
Από τα ανωτέρω είναι κατανοητό ότι τα δεκαπέντε κράτη-μέλη της Κοινότητας εκπόνησαν τη Συνθήκη της Νίκαιας με σκοπό να επιτραπεί στην ευρωπαϊκή Κοινότητα να λειτουργήσει προσωρινά μετά την ένταξη δέκα νέων μελών. Η Συνθήκη της Νίκαιας δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την διεύρυνση, αναθεωρώντας μέχρι κάποιο σημείο το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ. η Συνθήκη της Λισαβόνας έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη διαδικασία της διεύρυνσης και της εμβάθυνσης, καθώς αποτέλεσε σταθμό για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ. Έδωσε πολιτική υπόσταση στην ΕΕ, περιόρισε το δημοκρατικό έλλειμμα ενισχύοντας τον ρόλο των θεσμικών οργάνων (και κυρίως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) και επέτρεψε στους πολίτες της Ένωσης να έχουν μεγαλύτερη ανάμειξη στα ευρωπαϊκά ζητήματα. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
20 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Εκτός από τα σημεία που αναφέρονται ανωτέρω θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλες οι συνθήκες γίνονταν μετά ή πριν από τη διεύρυνση προκειμένου να δώσουν αρμοδιότητες στα θεσμικά όργανα και ιδιαίτερα η συνθήκη της Νίκαιας.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
21 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
5. Ποια συνθήκη έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση; Η προσπάθεια να ενισχυθεί η οικονομική θέση της ΕΕ συνδυάστηκε με μια προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό της σύστημα. Από τις πιο σημαντικές Συνθήκες είναι η Συνθήκη του Μάαστριχτ ή Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η οποία υπογράφηκε στην ομώνυμη ολλανδική πόλη το 1992. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναδιαμορφώνεται οργανωτικά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι απλώς μια νέα ονομασία για την Κοινότητα αλλά, ένα σύνθετο θεσμικό οικοδόμημα που αποτελείται από τρεις πυλώνες: ➢ Την Ευρωπαϊκή Κοινότητα ➢ Την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και ➢ Την
Συνεργασία
στους
τομείς
Δικαιοσύνης
και
Εσωτερικών
Υποθέσεων (ΣΔΕΥ) Οι διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων που εισήγαγε η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι οι κάτωθι: ➢ Ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμμετέχοντας ενεργά στη
λήψη
αποφάσεων
είτε
προτείνοντας
τροποποιήσεις
είτε
απορρίπτοντας εξ ολοκλήρου μια νομοθετική πρόταση, οπότε το ΣΥ μπορεί να την υιοθετήσει μόνο με ομοφωνία (διαδικασία συνεργασίας) ➢ Αφού ακολουθηθεί η «διαδικασία συνεργασίας» να μπλοκάρει με απόλυτη πλειοψηφία μια νομοθετική πρόταση για την οποία είναι αδύνατη η συμφωνία με το ΣΥ «διαδικασία συναπόφασης». ➢ Ενισχύεται
ο
ρόλος
της
ειδικής
πλειοψηφίας
εφαρμοζόμενη
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
σε
22 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
περισσότερες περιπτώσεις (στάθμιση των ψήφων των κρατών-μελών). ➢ Θεσπίζονται νέοι τομείς πολιτικής (προστασία του περιβάλλοντος). ➢ Δημιουργείται η Επιτροπή των Περιφερειών η οποία αντιπροσωπεύει τα περιφερειακά και τοπικά σώματα αυτοδιοίκησης και έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. ➢ Εισάγεται η ευρωπαϊκή ιθαγένεια που έχει συμβολική σημασία ➢ Εισάγεται η αρχή της επικουρικότητας που τονίζει ότι εν χρειάζονται κοινοτικές πολιτικές για τα πάντα. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ρυθμίζει τη δομή και τη λειτουργία της Ε.Ε., αντικαθιστώντας τη Συνθήκη της Νίκαιας του 2001. Υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2007, αλλά τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου του 2009, ύστερα από την καθυστερημένη κύρωσή της από τις χώρες Ιρλανδία, Γερμανία, Τσεχία και Πολωνία το 2009. Στόχος της Συνθήκης είναι η αποτελεσματικότητα, η συνοχή και η δημοκρατική νομιμοποίηση της Ε.Ε. Στις πιο σημαντικές θεσμικές ρυθμίσεις συγκαταλέγονται: ➢ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: αυξήθηκαν σημαντικά οι αρμοδιότητές του καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοκρατικότερη. Η «διαδικασία συναπόφασης» του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο μετονομάστηκε σε «συνήθη νομοθετική διαδικασία» και εφαρμόστηκε και σε νέους τομείς όπως είναι η δικαιοσύνη, και οι εσωτερικές υποθέσεις. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών ανέρχονταν σε 751 και οι έδρες θα κατανέμονταν μεταξύ των χωρών σύμφωνα με την «φθίνουσα αναλογικότητα». ➢ Εθνικά κοινοβούλια: απόκτησαν μεγαλύτερες δυνατότητες να δρουν και να συμμετέχουν με τα ευρωπαϊκά όργανα στις δραστηριότητες της Ένωσης. ➢ Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο:
αναγνωρίζεται
ως
θεσμικό
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
όργανο
με
23 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
αποσαφηνισμένο ρόλο και δομή. Δημιουργείται η θέση μόνιμου προέδρου, αντί του εναλλασσόμενου κάθε 6 μήνες προέδρου, ο οποίος εκλέγονταν για 2,5 χρόνια και η θητεία του δεν ανανεώνεται. Ο πρόεδρος προετοιμάζει τις συνόδους κορυφής και εκπροσωπεί διεθνώς την Ένωση. ➢ Συμβούλιο Υπουργών: επήλθε αλλαγή στο σύστημα ψηφοφορίας το οποίο βασίζονταν στην «ειδική πλειοψηφία» και από το 2014 θα βασίζονταν στη διπλή πλειοψηφία των κρατών και του πληθυσμού διευκολύνονταν τη λήψη αποφάσεων στη διευρυμένη Ευρώπη. Το Συμβούλιο Υπουργών διαχωρίζεται
σε
Συμβούλιο
Γενικών
Υποθέσεων
και
Συμβούλιο
Εξωτερικών Υποθέσεων ➢ Θεσμοθετείται η ευρωομάδα δηλαδή οι άτυπες συναντήσεις των Υπουργών Οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης. ➢ Επιτροπή: διατηρείται το σύστημα του ενός Επιτρόπου ανά κράτος-μέλος. Η Συνθήκη προέβλεπε τη μείωση του αριθμού των Επιτρόπων, όμως προκειμένου να υπερψηφίσουν οι Ιρλανδοί τη Συνθήκη η κατάσταση παρέμεινε ως έχει. ➢ Το δικαιοδοτικό σύστημα της ΕΕ αναβαθμίζεται με αποτέλεσμα η πρώην ΔΕΚ και νυν ΔΕΕ να έχουν μεγαλύτερη νομική ισχύ και να επεκτείνεται η αρμοδιότητά τους και σε άλλες δραστηριότητες της ΕΕ. Από τα ανωτέρω είναι κατανοητό ότι οι αναθεωρήσεις των ιδρυτικών συνθηκών άλλοτε στέφονταν από επιτυχία και άλλοτε όχι. Ωστόσο η Συνθήκη του Μααστριχτ μετέβαλε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα σε Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ η Συνθήκη της Λισαβόνας απλοποίησε τις θεσμικές διαδικασίες και έφερε τους ευρωπαίους πολίτες πιο κοντά στις δράσεις της ΕΕ μειώνοντας παράλληλα το δημοκρατικό έλλειμμα. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
24 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
25 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
6. Παρουσιάστε συνοπτικά το ρόλο ενός διακυβερνητικού και ενός υπερεθνικού θεσμού της ΕΕ. Αν εξαιρέσουμε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι κύριοι θεσμοί των ΕΚ έχουν παραμείνει κατά βάση οι ίδιοι από τότε που υπογράφηκαν οι Συνθήκες της Ρώμης. Παράλληλα όμως έχουν τροποποιηθεί οι λειτουργίες τους όσο και οι σχέσεις μεταξύ τους. Από τα πρώτα χρόνια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος έπαιζαν τον ρόλο των κατάλληλων μέσων για την επίτευξη της ενοποίησης και ακόμη έπειτα από αναθεωρήσεις πάντα παρέμενε ανοικτό το ενεχόμενο περαιτέρω αναθεωρήσεων και βελτιώσεών τους. Το Συμβούλιο Υπουργών είναι το κύριο νομοθετικό όργανο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Οι αντιπρόσωποί του είναι υπουργοί των εθνικών κυβερνήσεων. Κάθε κράτος-μέλος αντιπροσωπεύεται από έναν υπουργό ή υφυπουργό σε περίπτωση κωλύματός του. Το ΣΥ είναι ο ισχυρότερος και σημαντικότερος θεσμός των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Είναι ένα όργανο καθαρά διακυβερνητικό με την έννοια ότι οι υπουργοί εκτός από τις κοινές αποφάσεις που λαμβάνουν φροντίζουν να υποστηρίζουν τις θέσεις και τα συμφέροντα των κρατών τους. Τα κράτη-μέλη εναλλάσσονται κάθε 6 μήνες στην προεδρία του Συμβουλίου. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
26 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Στην πραγματικότητα το Συμβούλιο Υπουργών είναι μια σειρά Συμβουλίων των οποίων η σύνθεση εξαρτάται από τα θέματα που συζητιόνται. Έτσι όταν πρόκειται να συζητηθούν θέματα αγροτικής πολιτικής συμμετέχουν οι Υπουργοί γεωργίας κοκ. Η Επιτροπή είναι κυρίως εκτελεστικό όρανο που ασκεί το δικαίωμα της νομοθετικής πρωτοβουλίας. Επικεφαλής της Επιτροπής είναι 20 Επίτροποι οι οποίοι διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής είναι επικεφαλής αυτών των Επιτρόπων και ο ρόλος που διαδραματίζει στην πολιτική ζωή της Κοινότητας είναι σημαντικός. Οι Επίτροποι οφείλουν να είναι εντελώς ανεξάρτητοι από τις εθνικές κυβερνήσεις που τους υπέδειξαν και να εκπροσωπούν τα κοινά συμφέροντα της Κοινότητας. Οι υπάλληλοι της Επιτροπής εργάζονται στα κεντρικά γραφεία της Επιτροπής στις Βρυξέλλες και είναι επιφορτισμένοι με αναρίθμητες ευθύνες που αφορούν κάθε πτυχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Η Επιτροπή είναι οργανωμένη σε 23 Γενικές Διευθύνσεις, μία για κάθε τομέα. Στην Επιτροπή ανήκουν η Νομική Υπηρεσία και η Στατιστική Υπηρεσία Eurostat. Η Επιτροπή είναι ένα όργανο κατεξοχήν υπερεθνικό. Το Δικαστήριο των ΕΚ κρίνει σε τελικό στάδιο την ερμηνεία και την εφαρμογή των συνθηκών και των διατάξεων των ΕΚ και ελέγχει τις πράξεις H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
27 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
όσο και τις παραλήψεις των ευρωπαϊκών θεσμών και των κρατών-μελών. Καλείται να αποφανθεί για διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών ή μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και κρατών-μελών. Η έδρα του είναι στο Λουξεμβούργο και αποτελείται από 28 δικαστές έναν για κάθε κράτος. Είναι υπερεθνικό όργανο και οι δικαστές οφείλουν να λειτουργούν και να διαβουλεύονται ως δικαστές και ως ευρωπαίοι και όχι ως Έλληνες κοκ. Το Δικαστήριο των ΕΚ απαρτίζεται από επιφανείς νομομαθείς, οι οποίοι συνήθως είναι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί ή πανεπιστημιακοί καθηγητές της νομικής.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αριθμεί σήμερα 751 μέλη τα οποία εκλέγονται από το 1979 με άμεσες εκλογές σε όλες τις χώρες της Ένωσης κάθε 5 χρόνια.
Τα
κράτη
εκπροσωπούνται
στο
Κοινοβούλιο
από
αριθμό
ευρωβουλευτών που αντιστοιχεί στον πληθυσμό τους. Πρόκειται για έναν θεσμό
που
δημιουργήθηκε
στα
πρώτα
χρόνια
της
ενοποίησης
με
περιορισμένες αρμοδιότητες που όμως σταδιακά μέσω των αναθεωρήσεων των συνθηκών εξελίχθηκε και ενισχύθηκε. Δεν είναι πραγματικό νομοθετικό όργανο και σήμερα μόνο εν μέρει παίζει το ρόλο ενός κοινοβουλίου.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
28 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι οι θεσμοθετημένες συναντήσεις των πρωθυπουργών των κρατών-μελών. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους θεσμούς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απέκτησε τη σημερινή του μορφή με την ΕΕΠ το 1986. Μέχρι το 1986 πραγματοποιούνταν τουλάχιστον 3 συναντήσεις ετησίως. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενοποίηση και δίνει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
29 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
7. Γιατί τα κράτη–μέλη της ΕΕ δημιούργησαν θεσμικά όργανα και ποια είναι η λογική που τους έχει ανατεθεί; Το θεσμικό σύστημα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων έχει υιοθετήσει στοιχεία τόσο από την κρατική οργάνωση όσο και από τους διεθνείς οργανισμούς. Οι ευρωπαϊκές κοινότητες έχουν μια ιδιοτυπία καθώς δεν θεωρούνται ούτε κρατικό μόρφωμα ούτε και διεθνής οργανισμός. Πολλοί αναλυτές την χαρακτηρίζουν sui generis Βασίζεται σε αναθέσεις εξουσιών στους ευρωπαϊκούς θεσμούς από τις Συνθήκες. Έχει ένα ευρύτατο πεδίο λειτουργικών δραστηριοτήτων. Το δίκαιο των ευρωπαϊκών κοινοτήτων υπερισχύει των εθνικών κανόνων δικαίου των κρατών-μελών, σε περίπτωση σύγκρουσης. Η σταδιακή ενίσχυση θεσμών, όπως το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο οδηγεί στην δημιουργία πολιτικών κομματικών οικογενειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα θεσμικά όργανα μετά τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957 έπαιζαν τον ρόλο των κατάλληλων μέσων προς την επίτευξη των σκοπών της ενοποίησης και της εμβάθυνσης και με αυτή την έννοια ακόμα και έπειτα από τις αναθεωρήσεις
παρέμενε
πάντα
ανοικτό
το
ενδεχόμενο
περαιτέρω
αναθεωρήσεων και βελτιώσεων των θεσμικών ρυθμίσεων. Αν εξαιρέσουμε το ευρωπαϊκό συμβούλιο, οι κύριοι θεσμοί των ευρωπαϊκών κοινοτήτων έχουν H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
30 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
παραμείνει ίδιοι από τότε που υπογράφηκαν οι συνθήκες της Ρώμης, αλλά ταυτόχρονα έχουν τροποποιηθεί σημαντικά τόσο οι λειτουργίες τους όσο και οι μεταξύ τους σχέσεις. Το Συμβούλιο Υπουργών είναι το κύριο νομοθετικό όργανο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Οι αντιπρόσωποί του είναι υπουργοί των εθνικών κυβερνήσεων. Κάθε κράτος-μέλος αντιπροσωπεύεται από έναν υπουργό ή υφυπουργό σε περίπτωση κωλύματός του. Το ΣΥ είναι ο ισχυρότερος και σημαντικότερος θεσμός των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Είναι ένα όργανο καθαρά διακυβερνητικό με την έννοια ότι οι υπουργοί εκτός από τις κοινές αποφάσεις που λαμβάνουν φροντίζουν να υποστηρίζουν τις
θέσεις
και
τα
συμφέροντα
των κρατών τους.
Τα
κράτη-μέλη
εναλλάσσονται κάθε 6 μήνες στην προεδρία του Συμβουλίου. Στην πραγματικότητα το Συμβούλιο Υπουργών είναι μια σειρά Συμβουλίων των οποίων η σύνθεση εξαρτάται από τα θέματα που συζητιόνται. Έτσι όταν πρόκειται να συζητηθούν θέματα αγροτικής πολιτικής συμμετέχουν οι Υπουργοί γεωργίας κοκ. Η Επιτροπή είναι κυρίως εκτελεστικό όργανο που ασκεί το δικαίωμα της νομοθετικής πρωτοβουλίας. Επικεφαλής της Επιτροπής είναι 20 Επίτροποι οι οποίοι διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής είναι επικεφαλής αυτών των Επιτρόπων και ο ρόλος που διαδραματίζει στην πολιτική ζωή της Κοινότητας είναι σημαντικός. Οι Επίτροποι οφείλουν να είναι εντελώς ανεξάρτητοι από τις εθνικές κυβερνήσεις που τους υπέδειξαν και να εκπροσωπούν τα κοινά συμφέροντα της Κοινότητας. Οι υπάλληλοι της Επιτροπής εργάζονται στα κεντρικά γραφεία της Επιτροπής στις Βρυξέλλες και είναι επιφορτισμένοι με H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
31 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
αναρίθμητες ευθύνες που αφορούν κάθε πτυχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Η Επιτροπή είναι οργανωμένη σε 23 Γενικές Διευθύνσεις, μία για κάθε τομέα. Στην Επιτροπή ανήκουν η Νομική Υπηρεσία και η Στατιστική Υπηρεσία Eurostat. Η Επιτροπή είναι ένα όργανο κατεξοχήν υπερεθνικό. Το Δικαστήριο των ΕΚ κρίνει σε τελικό στάδιο την ερμηνεία και την εφαρμογή των συνθηκών και των διατάξεων των ΕΚ και ελέγχει τις πράξεις όσο και τις παραλήψεις των ευρωπαϊκών θεσμών και των κρατών-μελών. Καλείται να αποφανθεί για διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών ή μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και κρατών-μελών. Αποτελείται από 28 δικαστές έναν για κάθε κράτος. Είναι υπερεθνικό όργανο και οι δικαστές οφείλουν να λειτουργούν και να διαβουλεύονται ως δικαστές και ως ευρωπαίοι και όχι ως Έλληνες κοκ. Το Δικαστήριο των ΕΚ απαρτίζεται από επιφανείς νομομαθείς, οι οποίοι συνήθως είναι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί ή πανεπιστημιακοί καθηγητές της νομικής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αριθμεί σήμερα 751 μέλη τα οποία εκλέγονται από το 1979 με άμεσες εκλογές σε όλες τις χώρες της Ένωσης κάθε 5 χρόνια. Τα κράτη εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο από αριθμό ευρωβουλευτών που αντιστοιχεί στον πληθυσμό τους. Πρόκειται για έναν θεσμό που δημιουργήθηκε στα πρώτα χρόνια της ενοποίησης με περιορισμένες
αρμοδιότητες
που
όμως
σταδιακά
μέσω
των
αναθεωρήσεων των συνθηκών εξελίχθηκε και ενισχύθηκε. Δεν είναι πραγματικό νομοθετικό όργανο και σήμερα μόνο εν μέρει παίζει το ρόλο ενός κοινοβουλίου. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
32 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι οι θεσμοθετημένες συναντήσεις των πρωθυπουργών των κρατών-μελών. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους θεσμούς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απέκτησε τη σημερινή του μορφή με την ΕΕΠ το 1986. Μέχρι το 1986 πραγματοποιούνταν τουλάχιστον 3 συναντήσεις ετησίως. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενοποίηση και δίνει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
33 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
8. Ποια η σχέση μεταξύ οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης και πως αυτή επηρέασε την πορεία της ΕΕ; Ποια είναι η σχέση της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης στην ΕΕ και πως αυτή η σχέση έχει επηρεάσει την εξέλιξη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος; Πως η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς συνέβαλε στην προώθηση της πολιτικής ολοκλήρωσης της ΕΕ;
Η επικείμενη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την ένταξη της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, επέβαλε την προσαρμογή των θεσμών για τη λήψη των αποφάσεων. Επίσης, η κατάρρευση του Bretton Woods,
οι
ενεργειακές
κρίσεις
των
ετών
1973
και
1979,
ο
στασιμοπληθωρισμός, η εμφάνιση νεοεκβιομηχανιζόμενων κρατών, καθώς και η διεθνής πολιτική που ήταν εγκλωβισμένη στη λογική του διπολισμού και της ηγεμονίας των ΗΠΑ στη δυτική Ευρώπη επέβαλαν νέους όρους στην ευρωπαϊκή πολιτική. Ετσι οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών των Ε.Κ., αντί να διολισθήσουν σε εθνικές στρατηγικές, αποφάσισαν να επιδοθούν σε συντονισμένες ευρωπαϊκές λύσεις, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική θέση της δυτικής H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
34 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Ευρώπης. Η προσπάθεια αυτή έπρεπε να συνοδευτεί από την αντίστοιχη προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό σύστημα των Ε.Κ. προκειμένου να ολοκληρωθεί η εσωτερική αγορά και αφορούσε την διακίνηση των προϊόντων, τα οποία θα έπρεπε να μπορούν να πουληθούν σε μία άλλη χώρα χωρίς να επιβαρύνονται με δασμούς. Τα προϊόντα θα έπρεπε να μην έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από τα εγχώρια, μέσα από τις τελωνειακές διαδικασίες των κρατών μελών. Ακόμη
δεν
θα
έπρεπε
να
υπάρχουν
διαφορετικές
τεχνικές
προδιαγραφές που συχνά δημιουργούν εμπόδια στο ενδοκοινοτικό εμπόριο και τέλος να υπάρχει η ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων αλλά και κεφαλαίου μέσα στην Κοινότητα.
Η πρώτη απόπειρα ενίσχυσης του θεσμικού οικοδομήματος έγινε με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) που υπογράφηκε στο Λουξεμβούργο το 1986 θεωρείται πολύ σημαντική τόσο για τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε όσο και για το γεγονός ότι αποτελεί την πρώτη αναθεώρηση της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ρώμης. Πιο συγκεκριμένα: o Θεσπίστηκε η «ειδική πλειοψηφία» που βασίζεται στην αρχή της στάθμισης των ψήφων των κρατών μελών ανάλογα με το H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
35 | Σ ε λ ί δ α
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
πληθυσμιακό τους βάρος. ➢ Θεσπίζεται η αποδοχή της αρχής της ομοφωνίας και υιοθετείται η αρχή της πλειοψηφίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων από τους κοινοτικούς θεσμούς. ➢ Επίσης δημιουργήθηκε η ανάγκη ενίσχυσης του δημοκρατικού χαρακτήρα του κοινοτικού πλαισίου και αναβάθμισης του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η οικονομική ολοκλήρωση θα γινόταν με την ΟΝΕ η οποία εξασφαλίζει σταθερές τιμές και χαμηλό πληθωρισμό το χρήμα διατηρεί την αγοραστική του αξία Η πολιτική αλλαγή συνέβαλαν στην ενιαία εσωτερική αγορά και η σχέση προχώρησε περισσότερο καθώς Τα κράτη μέλη θεωρούν τις οικονομικές πολιτικές θέμα κοινού ενδιαφέροντος και τις συντονίζουν στο πλαίσιο του Συμβουλίου Το Συμβούλιο παρακολουθεί τις οικονομικές εξελίξεις σε κάθε κράτοςμέλος Το Συμβούλιο απευθύνει τις αναγκαίες συστάσεις σε κάθε κράτος-μέλος για συμμόρφωση Με το 3ο στάδιο της ΟΝΕ H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr