Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
9ο όψεις οικονομικής κοινωνικής εξέλιξης μεταπολεμική Ευρώπη
και στη
Κεφάλαια Φορντισμός-Κεϋνσιανισμός (Δριτσα 9.1.) ............................................................................ 1 Κεϋνσιανό Κράτος ................................................................................................................... 2 9.1.2 Το τέλος της χρυσής εποχής του καπιταλισμού .......................................................... 3 Χρυσή εποχή» του κοινωνικού κράτους (1944-1969) ......................................................... 3 Η μεταβιομηχανική πραγματικότητα_ Δρίτσα 9.2................................................................ 5 Η ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη μετά το 1945 (Δρίτσα 9,3).............. 5 9.4 Προκλήσεις και νέες κατευθύνσεις .................................................................................. 7
Μαργαρίτα Δρίτσα (επιμ.), Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης, ΕΑΠ, Πάτρα 2008
Φορντισμός-Κεϋνσιανισμός (Δριτσα 9.1.) 1913: η απαρχή του φορντισμού
Εφαρμογή της συνεχούς γραμμής παραγωγής για τη συναρμολόγηση του «μοντέλου Τ» από τον Henry Ford (Η.Π.Α.)
Σύμβολο της μαζικής παραγωγής & της μαζικής κατανάλωσης (360 δολάρια)
Συνδύασε ορθολογικά και αποδοτικά τις ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες & τον ήδη εφαρμοζόμενο κατακερματισμό εργασίας
Ο φορντισμός ως τρόπος οργάνωσης της παραγωγής βασίζεται:
Στη συνεχή γραμμή παραγωγής
στην τυποποίηση
Στη χρήση ιδιαίτερα εξειδικευμένων μηχανημάτων
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
στη χρήση ανειδίκευτου ή λίγο ειδικευμένου εργατικού δυναμικού
Ο φορντισμός ως πρότυπο κοινωνικής ανάπτυξης στηρίζεται:
Στη μαζική παραγωγή
Στις οικονομίες κλίμακας που εξασφαλίζουν συνεχή αύξηση της παραγωγικότητας
σε αυξανόμενους μισθούς, ώστε να συντηρείται και να διευρύνεται η ζήτηση
σε υψηλά κέρδη, τα οποία επενδύονται προκειμένου να επιτευχθεί ακόμα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα
Κεϋνσιανό Κράτος ανάγκη παρέμβασης του κράτους προκειμένου να λύσει συγκυριακά προβλήματα τόνωση της ζήτησης
Κράτος εταίρος της κοινωνικής ζωής
ελέγχει καίριους τομείς της οικονομίας
εξασφαλίζει ανεργία.
μακροπρόθεσμη
σταθερότητα,
ελέγχει
την
Εφαρμογή
Πρωταρχικοί στόχοι: πλήρης απασχόληση – άμβλυνση των ανισοτήτων
Δημόσιες επενδύσεις σε διάφορους τομείς
Αύξηση δαπανών για εκπαίδευση, υγεία, κοινωνική ασφάλιση, στέγαση
συνεργασία
εργοδοτών
–
εργαζομένων
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
9.1.2 Το τέλος της χρυσής εποχής του καπιταλισμού 2 περίοδοι οικονομικές:
α) μέχρι αρχές ’70 «χρυσή εποχή του καπιταλισμού», της ανάπτυξης και του «κεϋνσιανισμού» β) από τέλη ’70 νεοφιλελευθερισμός αμφισβήτηση του κράτους κοινωνικής πρόνοιας
Χρυσή εποχή» του κοινωνικού κράτους (1944-1969) Τα χρυσά χρόνια του καπιταλισμού ήταν μια περίοδος οικονομικής ευημερίας στα μέσα του εικοστού αιώνα, η οποία ακολούθησε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και διήρκησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 (1945-1975) Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρχε μία μεγάλη οικονομική ανάπτυξη συνδυασμένη με χαμηλά ποσοστά ανεργίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η ανάπτυξη περιέλαβε χώρες, οι οποίες είχαν ισοπεδωθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως η Ελλάδα (ελληνικό οικονομικό θαύμα), η Δυτική Γερμανία, η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Ιταλία. Μεταξύ των αιτιών μπορεί να αναφερθεί η ταχεία ομαλοποίηση των πολιτικών σχέσεων μεταξύ των πρώην δυνάμεων του Άξονα και των Δυτικών Συμμάχων. Θετικά της περιόδου:
Ετήσια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ: 3,8%
Αποαποικιοποίηση
Είχαν τεθεί οι βάσεις για συνεργασία & συνεννόηση
Τεχνολογική πρόοδος
Πρωτότυπη ιδιαιτερότητα της εποχής
Επί 25 συνεχόμενα έτη υπήρχε συνεχής οικονομική μεγέθυνση
Το «μυστικό»: σταθερές εξωτερικές οικονομικές σχέσεις με δυνατότητα κρατικής παρέμβασης στην εσωτερική οικονομία. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Ευρωπαϊκή οικονομία μετά το 1973 Χαρακτηριστικά: Πληθωρισμός (με διψήφια ποσοστά) Αύξηση των τιμών (9,4% ετήσια αύξηση ως το 1983 – 18,4% στη Μεσόγειο) Υψηλή ανεργία 2%-4%΄ως το 1984-’93 στασιμότητα της παραγωγικότητας και της μεγέθυνσης -0,1% ρυθμός μεγέθυνσης ως το 1987 20% η πτώση του εμπορίου 13% η πτώση της βιομηχανία
Πετρελαϊκές κρίσεις δεκαετίας 1970
Το καρτέλ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών διπλασίασε δύο φορές διαδοχικά την τιμή του αυτή υπήρξε η αιτία για τις δύο κρίσεις
Συνέπειες: άνοδος των τιμών παγκοσμίως & στασιμότητα της παραγωγής
Στασιμοπληθωρισμό
Περίοδος 1977-1989
Στασιμοπληθωρισμός, μείωση των ρυθμών ανάπτυξης & παραγωγικότητας ανεργία λόγω της εισαγωγής νέων τεχνολογιών
Ανασφάλεια στο διεθνές εμπόριο λόγω των διακυμάνσεων στις ισοτιμίες & τον αναπροσανατολισμό των εθνικών οικονομικών πολιτικών
Πολιτικές καταπολέμησης του πληθωρισμού στηριζόμενες στους νόμους της αγοράς
Ελλάδα: με μίγματα πολιτικής ανέβασε τον πληθωρισμό της H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Η μεταβιομηχανική πραγματικότητα_ Δρίτσα 9.2 1976: Daniel Bell, κάνει λόγο για έναν κόσμο που στηρίζεται στην τεχνολογία. Για την ακρίβεια στην οικονομία της τεχνολογίας. Οι υπηρεσίες και όχι τα αγαθά, μονοπωλούν την οικονομική πραγματικότητα. Στη μεταβιομηχανική κοινωνία του Bell η κοινωνική τάξη της γνώσης, η οποία εξασφαλίζει την προνομιακή της θέση μέσω του ελέγχου της επιστημονικής γνώσης και της πρόσβασης στην πληροφορία. Στο κοινωνικό επίπεδο, κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ού, κυριαρχούν: η αστυφιλία, η αύξηση της γυναικείας εργασίας αλλά και η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης. Έντονες και οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στο κοινωνικό επίπεδο. Στη μεταβιομηχανική κοινωνία η τεχνολογική επανάσταση οδήγησε στη μείωση των θέσεων εργασίας.
Η ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη μετά το 1945 (Δρίτσα 9,3) Μετά το Β Π.Π δημιουργείται στην Ευρώπη ευρεία συναίνεση ανάμεσα σε
σοσιαλιστές
συντηρητικούς και
φιλελεύθερους
με σκοπό τη θεμελίωση ενός κράτος που θα εξασφάλιζε την κοινωνική ευημερία των πολιτών. Στήθηκε με βάση την έκθεση Beverige, στην Αγγλία, ο οποίος μίλησε για τη διασφάλιση του εισοδήματος, την αντιμετώπιση της ανεργίας, την προστασία της υγείας, την εξασφάλιση της παιδείας και την προστασία της τρίτης ηλικίας. Η οικοδόμηση του κοινωνικού κράτους είναι άμεσα συνυφασμένη με την ανάπτυξη της Ευρώπης κατά τη διάρκεια των χρόνων της χρυσής εποχής του καπιταλισμού. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
έχει γίνει λόγος για την παρουσία 3 μοντέλων προνοιακών επιδομάτων, τα οποία έχουν επηρεαστεί από τις τρέχουσες κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες: σοσιαλιστικό μοντέλο, συντηρητικό και φιλελεύθερο. Σοσιαλδημοκρατικό Βασικές αρχές του: Η καθολική πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές Η εκτεταμένη παρέμβαση του κράτους πέρα από την υγεία και την εκπαίδευση, στους τομείς της φροντίδας των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ανήμπορων Η χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους από τα γενικά δημόσια έσοδα Η κρατική δέσμευση για διατήρηση συνθηκών πλήρους απασχόλησης. Βασικά προβλήματα: η χρηματοδότησή του σε συγκυρίες οικονομικής κρίσης, η χρηματοδότησή του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Συντηρητικό μοντέλο
Η διόρθωση όπου και όταν χρειάζεται των μηχανισμών της αγοράς
Η αρχή της επικουρικότητας, γεγονός που εναποθέτει μεγάλο μέρος της κοινωνικής φροντίδας στην οικογένεια και την κοινωνία των πολιτών'
Η πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση και τα επιδόματα μέσω της απασχόλησης, ενώ οι παροχές αποδίδονται βάσει της αρχής της ανταποδοτικότητας.
Φιλελεύθερο μοντέλο
Η πρωτοκαθεδρία της αγοράς και η ανεξαρτησία της οικογένειας H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Η παρέμβαση του κράτους ανάλογα με το εισόδημα των δικαιούχων μόνο όταν η αγορά και η οικογένεια αποτυγχάνουν
η χρηματοδότηση των παροχών από τα γενικά κρατικά έσοδα.
9.4 Προκλήσεις και νέες κατευθύνσεις Οι προσεγγίσεις για τα κυρίαρχα μοντέλα του κοινωνικού κράτους, διατυπώθηκαν κάτω από τελείως διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες: Οικονομική ανάπτυξη συνεχής Σταθερός εργασιακός βίος Ξεκάθαροι έμφυλοι ρόλοι. Σταθερά ποσοστά των γεννήσεων. Οι παραπάνω συνθήκες δεν ισχύουν πλέον. Αυτό που ισχύει είναι: Η διεθνοποίηση της οικονομίας Οι συχνές οικονομικές κρίσεις Η γήρανση του πληθυσμού Οι επισφαλείς αγορές εργασίας. Η αποβιομηχάνιση. Πιο συγκεκριμένα: Διεθνοποίηση της οικονομίας: Αναφέρεται συχνά ως παράγοντας που επηρέασε το κοινωνικό κράτος. Η κινητικότητα του κεφαλαίου επηρεάζει, έμμεσα, τα επίπεδα της απασχόλησης ειδικά σε ευάλωτους τομείς. Η διεθνοποίηση του εμπορίου και οι τεχνολογικές αλλαγές επηρεάζουν τις δυνατότητες απασχόλησης των ανειδίκευτων. Σημαντική παράμετρος της διεθνοποίησης η Ε.Ε. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Γήρανση Πληθυσμού. Επηρεάζει όλες τις ανεπτυγμένες χώρες Κυριότερα προβλήματα οι χώρες του νότου. Η γήρανση δυσκολεύει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης Τα χαμηλά ποσοστά ατόμων που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία μειώνουν τα κρατικά έσοδα Αυξημένες δαπάνες ιατρικής φροντίδας. Στην ουσία το πρόβλημα δεν είναι η γήρανση αλλά η υπογεννητικότητα Συμπέρασμα στόχος είναι/ πρέπει να είναι η αύξηση της γεννητικότητας και της απασχόλησης Αλλαγές στις οικογενειακές δομές Οι γυναίκες επιλέγουν την αγορά εργασίας από την οικογένεια. Το κόστος της γέννησης παιδιού είναι μεγάλο. Αποτέλεσμα η μείωση των γεννήσεων. Ασταθείς οικογενειακοί δεσμοί. Οι οικογένειες με ένα μόνο μέλος πιο κοντά στο όριο της φτώχειας. (λιγότερα εισοδήματα κ.λπ.)
Αλλαγές στην αγορά εργασίας Η
ανεργία είναι το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα των
περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών. Η προοπτική της πλήρους απασχόλησης έχει εγκαταλειφθεί το οικονομικό σύστημα αδυνατεί να εγγυηθεί συνθήκες συνεχούς εργασίας με ικανοποιητικές αμοιβές. Παράλληλα, η αγορά εργασίας διευρύνεται κυρίως από γυναίκες αλλά και μετανάστες. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr