Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Η Ελληνική φιλοσοφία από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, Τόμος Α΄, ΕΠO 22, Πάτρα 2000/2002, σσ.121-157 Πλάτων Ηθική 3.1.1 Πλάτων – Σωκράτης •
Πρωταγωνιστής σχεδόν όλων των πλατωνικών διαλόγων είναι ο Σωκράτης. Αυτό έχει οδηγήσει κάποιους να θεωρούν ότι οι απόψεις που εκφράζει ο Πλάτων σε κάποιους διαλόγους – εκείνους της πρώιμης συγγραφικής του περιόδου (Ιππίας Ελάσσων, Πρωταγόρας, Χαρμίδης, Ευθύφρων, Λάχης, Λύσις κ.ο.κ.) – δεν είναι οι δικές του αλλά εκείνρς του ιστορικού Σωκράτη.
•
Ο Σωκράτης επηρέασε την σκέψη του Πλάτωνα, είναι όμως δύσκολο να πούμε ότι ο Πλάτων σε ένα μέρος του έργου του προσπάθησε να αποτυπώσει τις σωκρατικές θέσεις.
•
Ο Σωκράτης, όπως τα υπόλοιπα πρόσωπα των διαλόγων, είναι λογοτεχνικές φιγούρες τα οποία συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της φιλοσοφικής συζήτησης στου διαλόγους. 3.1.2
Ευδαιμονία •
Για τον Πλάτωνα, όπως και για όλους του αρχαίους, η ηθική αφορά όλη την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και συνδέεται με την ανθρώπινη πράξη και συμβάλει στην βελτίωση της καθημερινής ζωής
•
Στόχος της αρχαίας ηθικής είναι η κατάκτηση της ευδαιμονίας τόσο στην ιδιωτική όσο και την δημόσια ζωή. 3.1.3, 3.1.4 Σωκρατικές ερωτήσεις και σωκρατικός έλεγχος H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr •
Στου πρώιμους διαλόγους ο Σωκράτης θέτει στου συνομιλητές του το ερώτημα «τι είναι το Χ;» όπου Χ είναι κάποιος ηθικός όρος (ανδρεία, σωφροσύνη, οσιότητα κ.ο.κ)
•
Σκοπός του Σωκράτη δεν είναι η αναζήτηση απλώς ενός ορισμού, της ανδρείας για παράδειγμα, αλλά μια ανάλυση τέτοια που θα μας οδηγήσει σε στέρεα γνωσιολογικά θεμέλια για τον ορισμό προς συζήτηση.
•
Ο ίδιος ο Σωκράτης δε γνωρίζει την απάντηση στο εκάστοτε ερώτημα του τύπου «τι είναι το Χ;».
•
Αυτό βέβαια δεν το εμποδίζει να ελέγξει (σωκρατικός έλεγχος) τις απαντήσεις των συνομιλητών του.
•
Μέσω σύντομων ερωτοαποκρίσεων εξετάζει κατά πόσο μπορούν οι συνομιλητές του να υποστηρίξουν τις τυχόν απαντήσεις που έχουν δώσει ως ορισμό σε κάποια από τις έννοιες προς συζήτηση.
•
Ο έλεγχος αποκαλύπτει την άγνοια των συνομιλητών του Σωκράτη και την αδυναμία τόσο του ίδιου όσο και των συνομιλητών του να δώσουν έναν ικανοποιητικό και αποδεκτό ορισμό για την έννοια που προσπαθούν να ορίσουν. 3.1.5 Αρετή •
Η αρετή για τον Σωκράτη δεν είναι η απλή εφαρμογή κάποιων κανόνων για να είναι κάποιος ενάρετος, δεν αρκεί π.χ. κάποιος απλώς να αντιγράφει τις πράξεςι ενός ανδρείου για να είναι και αυτός ανδρείος.
•
Αρετή = μια συγκεκριμένη κατάσταση της ΨΥΧΗΣ. Οι πράξεις είναι ηθικά καλές μόνο εάν αυτός που τις επιτελεί είναι ηθικά καλός.
•
Η αρετή αποκτάται μόνο μέσω της γνώσης.
•
Όλες οι αρετές – ανδρεία, σωφροσύνη, σοφία, δικαιοσύνη – είναι ένα, δεν μπορέι κάποιος να έχει τη μια και να στερείται κάποιας άλλης. 3.1.6, 3.1.7 Ανθρώπινη πράξη - ακράτεια •
Η ανθρώπινη πράξη γίνεται κάποιο λόγο, έχει κάποιο σκοπό.
•
Η γνώση είναι αυτή που καθορίζει τους λόγους για του οποίους γίνεται μια πράξη.
•
Μόνο λοιπόν κάποιος που έχει γνώση θα είναι ηθικά καλός και οι πράξεις του αντίστοιχα ηθικά καλές. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr •
Η γνώση είναι αναγκαία, αλλά και επαρκής συνθήκη για την επιτέλεση της ηθικής πράξης. Οποίος έχει γνώση, θα τη χρησιμοποιήσει εφόσον όλοι, σύμφωνα με τον Σωκράτη, επιθυμούμε το καλό.
•
Ακράτεια = πράττω ενάντια σε αυτό που έχω αποφασίσει να κάνω.
•
Αυτό συμβαίνει γιατί έχω αποφασίσει έχοντας μια γνώμη για το τι πρέπει να κάνω, χωρίς να είναι σίγουρος αν αυτό πρέπει να κάνω ή κάτι άλλο το οποίο επίσης έχω τη γνώμη ότι είναι αυτό που θα πρέπει να κάνω. Έτσι αμφιταλαντεύομαι ανάμεσα σε δύο γνώμες.
•
Εάν έχω γνώση η ακράτεια δεν είναι δυνατή. Εάν γνωρίζω ποιο είναι το γενικό μου καλό αποκλείεται να πράξω ενάντια σε αυτό.
Γνωσιολογία – οντολογία – πολιτική 3.2.1 Ανάμνηση •
Ανάμνηση = η ψυχή πριν εισέλθει στο σώμα έχει αποκτήσει γνώση όλων των θεμάτων των θεωρητικών ερευνών.
•
Ο δούλος στον Μένωνα μπορεί να ανακαλέσει ένα μαθηματικό θεώρημα το οποίο δε έχει μάθει. Η γνώση που έχει η ψυχή του επιτρέπει να βρει τη λύση του προβλήματος.
•
Αυτό που δηλώνει η θεωρία της ανάμνησης είναι ότι η ψυχή πρέπει πρώτα να ευαισθητοποιηθεί προκειμένου να μπορέσει να ανακαλύψει την αλήθεια.
3.2.2 Επιστήμη και δόξα •
Ο Μένων παρόλο που βρίσκει τη λύση του προβλήματος δεν έχει πραγματική γνώση (επιστήμη), αλλά αληθή γνώμη (αληθής δόξα)
•
Τρεις γνωσιολογικές καταστάσεις: απλή γνώμη (δόξα), αληθής γνώμη (αληθής δόξα), γνώση (επιστήμη)
•
Η σωστή γνώμη, αν και δεν είναι γνώση, αποτελεί ένδειξη της αλήθειας.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
3.2.3 Επιχείρημα για την ύπαρξη των Ιδεών •
Η θεωρία της ανάμνησης προϋποθέτει ότι η ψυχή έχει αποκτήσει γνώση πριν εισέλθει στο σώμα. Η απόκτηση αυτής της γνώσης δεν έγινε συνεπώς μέσω των αισθήσεων.
•
Πώς γνωρίζουμε, ρωτά ο Σωκράτης στον Φαίδωνα, ότι δύο πράγματα είναι ίσα; Όχι μέσω των αισθήσεων αφού ότι φαίνεται ίσο σε μια στιγμή φαίνεται άνισο σε κάποια άλλη.
•
Άρα είναι κάτι άλλο που καθορίζει την κρίση μας και με το οποίο έχουμε έρθει σε επαφή και μας παρέχει την γνώση της ισότητας· η Ιδέα της ισότητας.
3.2.4, 3.5.2 Ιδέες και αισθητά – νόηση αίσθηση •
Εφόσον η επαφή μας με την Ιδέα της ισότητας δεν έγινε μέσω των αισθήσεων, αφού η ψυχή ήταν ασώματη σε αυτό το στάδιο, έγινε με τη νόηση. Άρα οι Ιδέες είναι νοητά όντα.
•
Όχι δημιουργήματα της νόησης, αλλά αντικείμενα της γνώσης και του νου,
•
Οι ιδέες έχουν οντολογική προτεραιότητα σε σχέση με τα αισθητά, τα αντικείμενα των αισθήσεων, και αποτελούν αιτία ύπαρξης των αισθητών.
•
Τα αισθητά συνεχώς αλλάζουν (γίγνεσθαι)
•
Οι Ιδέες παραμένουν σταθερές, αναλλοίωτες και αιώνιες (είναι)
•
Επειδή τα αισθητά αλλάζουν δε μπορούμε να έχουμε γνώση για αυτά, μόνο για τις Ιδέες μπορούμε να έχουμε γνώση.
•
Η ανεπάρκεια των αισθήσεων δεν οφείλεται σε κάποια έλλειψη των ίδιων των αισθήσεων, αλλά στην οντολογική ανεπάρκεια των αντικειμένων τους.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
3.6.2. Η ψυχή και το σώμα •
Η ψυχή ως έδρα της νόησης είναι ανώτερη από το σώμα που είναι έδρα των αισθήσεων.
•
Ψυχή = αθάνατη, σώμα = θνητό
•
Αθανασία ψυχής: υπάρχει πριν γεννηθούμε (θεωρία ανάμνησης), η ψυχή, μέσω της νόησης, στρέφεται στις Ιδέες, άρα θα πρέπει να έχει την ίδια ποιότητα με αυτές, άφθαρτη.
•
Το πρόσωπο ταυτίζεται με την ψυχή και όχι με το σώμα. Είμαστε η ψυχή μας όχι το σώμα.
•
Η ψυχή στην Πολιτεία έχει τρία μέρη: λογικό, θυμοειδές και επιθυμητικό. Η διαίρεση της ψυχής αφήνει χώρο για την ακρασία.
3.7.2 Η πλατωνική Πολιτεία. •
Κύριο ερώτημα του διαλόγου: τι είναι δικαιοσύνη.
•
Δικαιοσύνη στην πόλη = αρμονία μεταξύ των τάξεων (φιλοσόφων, φυλάκων, δημιουργών).
•
Δικαιοσύνη στην ψυχή = αρμονία μεταξύ των μερών της ψυχής.
•
Η κάθε τάξη πράττει το δικό της έργο: φιλόσοφοι = κυβερνήτες, φύλακες = προστασία, δημιουργοί = παραγωγή.
•
Τα παιδιά της κάθε τάξης ανάλογα με τις κλίσεις τους και τις ικανότητες τους μπορούν να αλλάξουν τάξη.
•
Τα μέλη της τάξης των φιλοσόφων έχουν περάσει απαιτητική διανοητική εκπαίδευση.
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr