Προτεινόμενα θέματα 2020 επο 33

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr

Προτεινόμενες Ερωτήσεις

1. Πόσο σημαντικό είναι το σχέδιο Μάρσαλ στην ανοικοδόμηση και ανασυγκρότηση της Ευρώπης; Λάβδας κεφάλαιο 1 και κυρίως σελ. 33-37. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το στοίχημα της ανοικοδόμησης ήταν μεγάλο τόσο για τους νικητές όσο και για τους ηττημένους. Πολλοί παράγοντες διαμόρφωσαν μια ιδιαίτερα δύσκολη μεταπολεμική οικονομική κατάσταση. Τα εμπορικά ελλείμματα των ευρωπαϊκών χωρών αυξάνονταν διαρκώς. Σε μεγάλο βαθμό, αυτά τα ελλείμματα αφορούσαν συναλλαγές με τις ΗΠΑ – από τις οποίες οι Ευρωπαίοι εισήγαγαν αγαθά και πρώτες ύλες σε μεγάλες ποσότητες ήδη από τα χρόνια του πολέμου. Καθώς το άνοιγμα του ισοζυγίου εισαγωγών και εξαγωγών συνέχισε να διευρύνεται το 1947 με ταχύτερους ρυθμούς, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ευρώπης άρχισαν να εξανεμίζονται και το μέλλον των διεθνών εμπορικών συναλλαγών διαγράφονταν αβέβαιο. Σε αυτή τη φάση – το καλοκαίρι του ’47 – η κυβέρνηση των ΗΠΑ παρενέβη με το λεγόμενο Σχέδιο Μάρσαλ. Το «Πρόγραμμα για την Ευρωπαϊκή Ανάκαμψη» περιλάμβανε αποστολές αγαθών αλλά και κυρίως οικονομική βοήθεια, καθώς επίσης και παροχή δανείων. Το «Πρόγραμμα» αποτελούσε μια πολύ σημαντική οικονομική δέσμευση από την πλευρά των ΗΠΑ. Η οικονομική και πολιτική επένδυση ήταν τέτοια, ώστε η κυβέρνηση Τρούμαν ουσιαστικά δημιούργησε ένα κρίσιμο αντικίνητρο για κάθε μελλοντικό απομονωτισμό – προς αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων. Γιατί λοιπόν αποφάσισε η αμερικανική κυβέρνηση αυτή τη σημαντικότατη μεταφορά πόρων προς την Ευρώπη; -

Η οικονομική κατάσταση είχε γίνει τόσο δύσκολη που κάποια αμερικάνικη

παρέμβαση ήταν αναγκαία, αν οι συναλλαγές στην Ευρώπη επρόκειτο να συνεχιστούν.

-

Οι ΗΠΑ προσέβλεπαν σε μια ανοιχτή μεταπολεμική διεθνή οικονομία. Η

αμερικανική κυβέρνηση επιθυμούσε να επηρεάσει τις διεθνείς εξελίξεις έτσι ώστε να επικρατήσει μακροπρόθεσμα η φιλελεύθερη προσέγγιση στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και να εξασφαλιστούν οι συνθήκες απρόσκοπτης λειτουργίας και επέκτασης της διεθνούς αγοράς.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr -

Η σημαντικότερη παράμετρος ήταν η επιθυμία της κυβέρνησης των ΗΠΑ να

αποτραπεί το ενδεχόμενο αύξησης της κομμουνιστικής επιρροής στις κατεστραμμένες από τον πόλεμο χώρες της Ευρώπης. Το Σχέδιο Μάρσαλ είχε κύριο σκοπό την στήριξη και σταθεροποίηση των φιλελεύθερων πολιτικών καθεστώτων στη μεταπολεμική Ευρώπη.

-

Τέλος, η αμερικανική κυβέρνηση θέλησε να στηρίξει τα ευρωπαϊκά κράτη με τρόπο

που θα ενίσχυε ταυτόχρονα και τη μεταξύ τους συνεργασία, αφενός γιατί επιθυμούσαν να αποφύγουν το ενδεχόμενο επανεμφάνισης του εθνικισμού (και των συνακόλουθων εκείνων τάσεων που οδήγησαν την Ευρώπη στο αιματοκύλισμα και τη διεθνή πολιτική σκηνή σε δραματικές κρίσεις), αφετέρου ήταν προτιμότερη και πιο εύκολη η διαπραγμάτευση με τη δυτική Ευρώπη, η οποία τελευταία μιλούσε ως σύμμαχος με μια φωνή. Ποια ήταν λοιπόν η σημασία του Σχεδίου Μάρσαλ για τα πρώτα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης; Η σημασία του με όρους οικονομικούς, με όρους θεσμικούς, καθώς επίσης και με όρους που αφορούσαν την διαίρεση της Ευρώπης είναι οι εξής: -

Από τη σκοπιά της ευρωπαϊκής οικονομίας το «Πρόγραμμα για την Ευρωπαϊκή

Ανάκαμψη» έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία της οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης και σταθεροποίησης.

-

Το «Πρόγραμμα» έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία θεσμών συνεργασίας

μεταξύ των κρατών της δυτικής Ευρώπης και είχε ιδιαίτερη σημασία για τη μελέτη των απαρχών της ενοποίησης στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ κατέστησαν σαφές ότι το Σχέδιο Μάρσαλ μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο ως αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών κρατών ώστε να καθοριστεί το είδος των προγραμμάτων που επρόκειτο να χρηματοδοτηθούν σε κάθε χώρα και ο τρόπος διανομής των πόρων. [Για τον σκοπό αυτό ιδρύθηκε το 1948 ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας] -

Δεδομένου ότι το «Πρόγραμμα» οδηγούσε σε μεγάλη μεταφορά πόρων από τις

ΗΠΑ στις ευρωπαϊκές χώρες, ήταν αναμενόμενο ότι θα επηρεαζόταν και η μελλοντική κατεύθυνση της οικονομικής εξέλιξης των χωρών που συμμετείχαν. [Το αν η ενίσχυση θα δινόταν στη βαριά βιομηχανία, ή την ελαφριά βιομηχανία, ή τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας κ.ο.κ. επρόκειτο να παίξει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της μελλοντικής θέσης της ενδιαφερόμενης χώρας στη διεθνή οικονομία]

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr -

Τέλος, το Σχέδιο Μάρσαλ συνέβαλε και στη διαίρεση της Ευρώπης. Οι ανατολικές

χώρες προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν, αλλά δεν αποδέχθηκαν ύστερα από πιέσεις της ΕΣΣΔ. Είχε καταστεί άλλωστε σαφές ότι το «Πρόγραμμα» σηματοδοτούσε μια διαφορετική λογική εξέλιξης από αυτή που διαμορφώνονταν στη ζώνη επιρροής της ΕΣΣΔ.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 2. Αναλύστε τους λόγους που κατέστησαν τη Γαλλία και τη Γερμανία τις πιο σημαντικές χώρες στη δρομολόγηση της ενοποιητικής διαδικασίας ολοκλήρωσης. Λάβδας κεφάλαιο 1 Οι πληγές που άφησε ο Β’ Παγκόσμιος δεν ήταν μόνο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής φύσης. Όλη αυτή η αστάθεια είχε πλήξει σε πολύ μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη για αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία σε διάφορους τομείς. Οι οικονομίες πολέμου είχαν δοκιμαστεί στο έπακρο κι έπρεπε να επαναπροσδιοριστούν και να μετασχηματιστούν σε οικονομίες ειρήνης. Το πρόβλημα όμως δεν ήταν μόνο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό. Υπήρχε έντονη καχυποψία κι τεράστια έλλειψη εμπιστοσύνης. Κάθε προσπάθεια συνεννόησης προσέκρουε στα τείχη της εθνικής κυριαρχίας, της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, με αποτέλεσμα κάθε πολιτική προσπάθεια προσέγγισης, συνεννόησης και συνεργασίας να πέφτει στο κενό. Το καθεστώς της ηττημένης Γερμανίας δημιούργησε τριβές τόσο στις σχέσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, όσο και της ΕΣΣΔ και των χωρών που είχαν περιέλθει στη σφαίρα επιρροής της. Στα χρόνια μετά την κρίση του Βερολίνου (1948) η Ομοσπονδιακή Γερμανία έγινε αιτία για ένα άλλο πρόβλημα, αυτή τη φορά μέσα στο δυτικό μπλοκ. Η Δυτική Γερμανία αντιπροσώπευε μια χώρα δυνητικά ισχυρή από άποψη τόσο οικονομική όσο και στρατιωτική. Ανέκυψε το ερώτημα λοιπόν τι πολιτικές θα έπρεπε να υιοθετήσουν οι σύμμαχοι αναφορικά με την εξέλιξη της Γερμανίας, χωρίς να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος (όταν οι επαχθείς όροι οδήγησαν την χώρα στην εσωστρέφεια και ακόλουθη την κυριαρχία του ναζισμού). Η Γερμανία θα έπρεπε να βοηθηθεί με τρόπο ο οποίος θα της επέτρεπε να ανοικοδομήσει και να αναπτύξει την οικονομία της, αλλά και να αποκαταστήσει μια περιορισμένη αλλά αξιόμαχη στρατιωτική οντότητα – στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και των εξελισσόμενων θεσμών της ευρωπαϊκής συνεργασίας – χωρίς να αποτελέσει εκ νέου δυνητική απειλή για την ειρήνη. Αφήνοντας λοιπόν κατά μέρος, τους ευαίσθητους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και των αμυντικών σχεδιασμών, οι ευρωπαίοι πολιτικοί επιχείρησαν να βρουν έναν κοινό τόπο συνεννόησης και συνεργασίας. Τον βρήκαν στον τομέα της οικονομίας. Εν μέσω του ψυχρού πολέμου λοιπόν, έκανε την εμφάνισή του το πρώτο φιλόδοξο σχέδιο που επιχείρησε να απεγκλωβίσει και να αναστήσει την Ευρώπη. Το σχέδιο Σουμάν* επιχείρησε αφενός μετατοπίσει το ενδιαφέρον από τις αδιέξοδες πολιτικές αντιπαραθέσεις

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr και αφετέρου να δώσει στον οικονομικό τομέα – που βρισκόταν ήδη σε οριακό σημείο - μια νέα ώθηση προς μια νέα κατεύθυνση. Το σχέδιο Σουμάν έθετε ως προϋπόθεση τη συνεργασία Γαλλίας και Γερμανίας. Η βαρύτητα προς την κατεύθυνση της γαλλογερμανικής προσέγγισης δόθηκε διότι το μεγαλύτερο ‘αγκάθι’ στην πραγμάτωση της ιδέας της ευρωπαϊκής συνεργασίας και ολοκλήρωσης, εκείνη την περίοδο, ήταν η Γερμανία. Η βασική φιλοσοφία και φιλοδοξία του σχεδίου Σουμάν ήταν να δημιουργηθεί μια «κοινότητα ειρηνικών συμφερόντων» που θα ξεπερνούσε οριστικά τις καταστροφικές αντιπαλότητες του παρελθόντος και θα άνοιγε ένα νέο δημιουργικό δρόμο ευημερίας και ανάπτυξης για ολόκληρη την Ευρώπη. Το σχέδιο απλό, όσο και επαναστατικό, και το μήνυμα ηχηρό και ξεκάθαρο. Με τη Διακήρυξη της 9ης Μαΐου του 1950 ο Ρομπερ Σουμάν, διεμήνυε ότι η Γαλλία ήταν έτοιμη να αφήσει πίσω της τον γαλλογερμανικό ανταγωνισμό και θεμελίωνε ουσιαστικά μια νέα Ευρώπη. Η de facto ευρωπαϊκή αλληλεγγύη που επιθυμούσε ο Σουμάν θα χτίζονταν πάνω στην αμοιβαία συμφωνία Γαλλίας και Γερμανίας, για κοινή διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, με τη συμμετοχή όσων χωρών συμμερίζονταν το όραμα για μια ενωμένη και ειρηνική Ευρώπη. Η πεποίθηση της Γαλλίας ότι η συνεργασία στο πλαίσιο της ΕΚΑΧ αποτελούσε μονόδρομο για την επιτυχία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν τόσο μεγάλη, που δήλωνε αποφασισμένη να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου ακόμη κι αν δεν συμμετείχε καμία άλλη χώρα στο εγχείρημα. Το επαναστατικό σχέδιο Σουμάν όχι μόνο έβγαζε τη Γερμανία από το περιθώριο, αλλά της πρόσφερε την ευκαιρία να αναγεννηθεί και να διεκδικήσει τη θέση της στο νέο ευρωπαϊκό χάρτη. Επιπλέον η ίδια η Γερμανία έβλεπε σε αυτή τη συνεργασία, εκτός από την ευκαιρία για ανοικοδόμηση, έναν σύμμαχο απέναντι στην απειλή του ανατολικού μπλοκ. Από την πλευρά της η Γαλλία ένιωθε ασφάλεια από το γεγονός ότι γειτνίαζε πλέον με χώρα συνεργάτη-σύμμαχο κι όχι αντίπαλο. Παράλληλα αυτή η εγγύτητα της έδινε μια νέα δυνατότητα για οικονομική ανάπτυξη μέσα από την πρόσβαση στις αγορές και τις πρώτες ύλες της Γερμανίας. *Ο Ρομπέρ Σουμάν - υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας από το 1948 έως το 1952 - ήταν υπέρμαχος της ευρωπαϊκής ενότητας. Τον προβλημάτιζε όμως η θέση και ο ρόλος της Γερμανίας στο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό τοπίο, ιδιαίτερα μετά την επικράτηση του Ανατολικού μπλοκ και την πολιτική και γεωγραφική διαίρεσή της. Την ίδια αγωνία

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr συμμεριζόταν και ο Ζαν Μονέ (Γάλλος πολιτικός σταθερά προσανατολισμένος σε πολιτικές συνεργασίας και επίλυσης διαφορών), ο «πατέρας της Ευρώπης», αυτός δηλαδή που εμπνεύστηκε και συνέταξε ουσιαστικά το σχέδιο Σουμάν. Ο Ζαν Μονέ αντιλήφθηκε πολύ νωρίς ότι η μονόπλευρη, αδιάλλακτη και άκαμπτη προσέγγιση σε πολιτικό επίπεδο άφηνε πολύ μικρά περιθώρια συνεννόησης και συνεργασίας στις χώρες που είχαν μάθει μέχρι τότε να περιχαρακώνονται στην ασφάλεια υπεράσπισης των εθνικών τους συμφερόντων. Έστρεψε λοιπόν το ενδιαφέρον και τις προσπάθειές του σε έναν τομέα, που τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή χρειαζόταν επειγόντως αναζωογόνηση καθώς επηρέαζε άμεσα την ευημερία των λαών, την οικονομία.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 3. Εξηγήστε συνοπτικά τη διακυβερνητική και τη λειτουργική προσέγγιση και αναφέρετε παραδείγματα στην ιστορική εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λάβδας κεφάλαιο 2 Στη δεκαετία του ’60 οι κυβερνήσεις 5 εκ των 6 κρατών – μελών της τότε Κοινότητας ήταν πρόθυμες να δεχτούν, ακόμη και να ενθαρρύνουν, κάποια υπερεθνικά βήματα. Ωστόσο, ο Γάλλος Πρόεδρος Ντε Γκολ, που επιθυμούσε να διατηρήσει «την αδιαίρετη κυριαρχία του έθνους-κράτους», δεν συμφωνούσε. Προκειμένου να προλάβει ορισμένες υπερεθνικές εξελίξεις που επρόκειτο να θεσπιστούν στην Κοινότητα, απέσυρε το 1965 τους Γάλλους εκπροσώπους από τα κύρια όργανα λήψης αποφάσεων της Κοινότητας. Αποτέλεσμα της επακόλουθης κρίσης ήταν ο Συμβιβασμός του Λουξεμβούργου το 1966, ο οποίος, μολονότι δεν είχε νομική ισχύ, είχε ως συνέπεια να επικρατήσουν τα διακυβερνητικά στοιχεία στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της Κοινότητας: οι εξουσίες της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιορίστηκαν και οι αποφάσεις του Συμβουλίου άρχισαν πλέον να λαμβάνονται ομόφωνα – ακόμη και στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες οι Συνθήκες επέτρεπαν τη λήψη αποφάσεων με πλειοψηφία. Λειτουργική προσέγγιση θα μπορούσε να αποτελεί η περίπτωση της ΕΚΑΧ, η οποία είχε διαδραματίσει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία του εδάφους για την ΕΟΚ, καθώς η ολοκλήρωση σε έναν τομέα θεωρούνταν ότι προωθούσε την περαιτέρω ολοκλήρωση. Ωστόσο, η επιβράδυνση του ρυθμού της διαδικασίας ολοκλήρωσης μετά την κρίση του 1965-1966 στην ΕΟΚ και την ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας στις αρχές της δεκαετίας του 1970 κλόνισε τις θέσεις των υποστηρικτών του νεολειτουργισμού. Αυτό συνέβη επειδή, αντί η ολοκλήρωση της πολιτικής να προχωρήσει γοργά και αντί η πολιτική συμπεριφορά και η λήψη αποφάσεων να αποκτήσουν ολοένα και περισσότερο υπερεθνικό χαρακτήρα, η ολοκλήρωση των πολιτικών δεν εξελίχθηκε με τον τρόπο που ανέμεναν, ενώ η λήψη αποφάσεων συνέχισαν να έχουν εθνικά ερείσματα και να υπακούν σε εθνικές επιταγές. Ως εκ τούτου ο νεολειτουργισμός απώλεσε μεγάλο μέρος της αίγλης και της απήχησής του. Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν η ολοκλήρωση ξαναβρήκε το ρυθμό της, ο νεολειτουργισμός αξιολογήθηκε εκ νέου και επανήλθε σε κάποιο βαθμό στο

προσκήνιο.

Αποδείξεις

που

υποστηρίζουν

τις

θέσεις

του

νεολειτουργισμού σχετίζονται τόσο με τη λειτουργική όσο και με την πολιτική εκχείλιση. Όσον αφορά τη λειτουργική εκχείλιση, γίνεται συνήθως αναφορά στην εσωτερική αγορά, όπου οι αρχικές ‘απαιτήσεις’ για εγκαθίδρυση της εσωτερικής αγοράς επεκτάθηκαν

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr σταθερά ώστε να συμπεριλάβουν, μεταξύ άλλων, την κοινωνική διάσταση, το ενιαίο νόμισμα και κάποιο βαθμό δημοσιονομικής εναρμόνισης. Όσον αφορά την πολιτική εκχείλιση, αναφέρονται συχνά οι μεγάλες πρόοδοι στη λήψη αποφάσεων σε υπερεθνικό επίπεδο από τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Ο «κινητήριος ρόλος» της Επιτροπής, η συχνή χρησιμοποίηση της ειδικής πλειοψηφίας στο Συμβούλιο και η υποστήριξη που παρείχαν τα δικαστήρια της Ε.Ε. σε μεγάλο μέρος των ενεργειών ολοκλήρωσης θεωρούνται στοιχεία που εμπίπτουν στο νεολειτουργικό πλαίσιο. (Nugent 583-588) φορολογία – εξωτερική πολιτική – άμυνα = διακυβερνητικά

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 4. Ποιες είναι οι τρεις θεωρίες προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης; Λάβδας κεφάλαιο 2. ΦΕΝΤΕΡΑΛΙΣΜΟΣ: Υποδεικνύει ότι τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη κινούνται προς μια μορφή πολιτικής ένωσης. Ο φεντεραλισμός δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συγκρότηση πολιτικών θεσμών ομοσπονδιακού τύπου. Για να πραγματοποιηθούν τα σχέδια του φεντεραλισμού απαιτείται μια βασική πολιτική συμφωνία για ένα Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Προτείνεται έτσι η συγκρότηση ενός συστήματος διακυβέρνησης με δύο βασικά επίπεδα – ομοσπονδία και κράτη – και θεσμικές σχέσεις τέτοιες που να επιτρέπουν την εξισορρόπηση μεταξύ των εξουσιών των διαφορετικών επιπέδων. Το ομοσπονδιακό (υπερεθνικό) επίπεδο αποκτά σημαντικούς ρόλους στον καθορισμό των κοινών πολιτικών και εξωτερικών σχέσεων της ομοσπονδιακής Ευρώπης. ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: Οι διακυβερνητικές σχέσεις ως βασική έννοια μπορούν να συσχετιστούν με τη συνεργασία μεταξύ των κρατών. Η προσέγγιση αυτή επιχειρεί να εξηγήσει τις εξελίξεις και τα χαρακτηριστικά της ενοποίησης μέσα από τις διαπραγματεύσεις, τη συνεργασία, τη συνύπαρξη αλλά και τις διαφορές και τις διαφωνίες μεταξύ των κρατών – μελών. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση τα κράτη (και οι κυβερνήσεις τους) είναι αυτά που ελέγχουν αποφασιστικά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Αποτελούν τους κύριους πρωταγωνιστές και η εθνική κυριαρχία δεν υφίσταται σημαντικές αλλοιώσεις. Οι κυβερνήσεις δρουν με βάση το εθνικό συμφέρον των χωρών τους, υιοθετώντας πολιτικές ευνοϊκές προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση εφόσον αυτές δεν προσκρούουν στα εθνικά τους συμφέροντα. Διαφορετικά είναι σε θέση να ανακόψουν την πορεία της ενοποίησης. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΣΜΟΣ: Ο δρόμος που ακολούθησαν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες στην πρώτη δεκαετία τους. Το μοντέλο της λειτουργικής προσέγγισης δίνει έμφαση στις οικονομικές διαδικασίες. Δεν ξεκινά από τους πολιτικούς θεσμούς – όπως ο φεντεραλισμός – αλλά από έναν ή περισσότερους σημαντικούς τομείς της οικονομίας. Ο λειτουργισμός ερμηνεύει την πρόοδο της ευρωπαϊκής ενοποίησης ως αποτέλεσμα σταδιακών επιτευγμάτων, τα οποία βασίζονται σε επιτυχίες στην περιοχή της οικονομικής ολοκλήρωσης και επεκτείνονται κατόπιν και στην πολιτική ολοκλήρωση. Η πρόοδος αυτή επιτυγχάνεται χάρη σε έναν μηχανισμό που μπορούμε να ονομάσουμε διάχυση των λειτουργικών αποτελεσμάτων (π.χ. όταν επιτευχθεί ένα προχωρημένο επίπεδο ολοκλήρωσης σε έναν τομέα, τότε γίνεται

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr αισθητή η ανάγκη αυξημένης συνεργασίας ή ολοκλήρωσης και σε άλλους τομείς που συνδέονται με τον πρώτο).

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 5. Με ποια κριτήρια και γιατί θα κατατάσσατε τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε υπερεθνικά και σε διακυβερνητικά; (και γιατί το έκαναν;) Λάβδας κεφάλαιο 4 Στις Ε.Κ. η νομοθετική εξουσία ασκείται από ένα διακυβερνητικό όργανο το Συμβούλιο των Υπουργών (Σ.Υ.) που αποτελείται από αντιπροσώπους των κρατών – μελών που είναι οι υπουργοί των εθνικών κυβερνήσεων. Είναι ο ισχυρότερος και ο σημαντικότερος θεσμός των Ε.Κ. Είναι όργανο καθαρά διακυβερνητικό. Οι αντιπρόσωποι των κρατών – μελών συμμετέχουν σε αυτό όχι μόνο για να πάρουν κοινές αποφάσεις, αλλά για να υποστηρίξουν τις θέσεις και τα συμφέροντα των κρατών τους. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την Επιτροπή, στην οποία ανήκει και η νομοθετική πρωτοβουλία η οποία ασκείται με εισηγήσεις στο Συμβούλιο των Υπουργών. Επικεφαλής της Επιτροπής είναι 27 Επίτροποι, οι οποίοι διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής είναι επικεφαλής αυτών των Επιτρόπων και έχει τη δυνατότητα να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της Κοινότητας. Οι Επίτροποι οφείλουν να είναι εντελώς ανεξάρτητοι από τις εθνικές κυβερνήσεις που τους υπέδειξαν. Ρόλος τους είναι να εκπροσωπούν τα κοινά συμφέροντα της Κοινότητας – κι όχι αυτά των επί μέρους κρατών – μελών. Η Επιτροπή είναι ένα κατεξοχήν υπερεθνικό όργανο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παίζει ένα συνεχώς διευρυνόμενο ρόλο τόσο ως προς τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων όσο και ως προς τον πολιτικό έλεγχο του Σ.Υ. και της Επιτροπής. Τα διάφορα κράτη εκπροσωπούνται στο Ευρ. Κ. από αριθμό Ευρωβουλευτών ο οποίος αντιστοιχεί χονδρικά στον πληθυσμό τους. Αρχικά η κύρια λειτουργία του ήταν να γνωμοδοτεί για τις προτάσεις που υπέβαλλε η Επιτροπή στο Σ.Υ. – έπειτα από αίτημα του Συμβουλίου. Σταδιακά απέκτησε μια σειρά από σημαντικές λειτουργίες μέσα από τις αναθεωρήσεις των Συνθηκών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι μακράν το θεσμικό όργανο που επωφελήθηκε περισσότερο από τις μεταρρυθμίσεις των Συνθηκών, καθώς κάθε Συνθήκη από την ΕΕΠ και έπειτα ενίσχυε σημαντικά τις εξουσίες του [δημιουργώντας νέες νομοθετικές διαδικασίες προς όφελός του – διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω διαδικασιών – αυξάνοντας τις εξουσίες του σε σχέση με πολλές αποφάσεις οι οποίες δεν λαμβάνονται μέσω κανονικών νομοθετικών διαδικασιών π.χ. το δικαίωμα να εκλέγει τον Πρόεδρο της Επιτροπής βάσει πρότασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τον υποψήφιο να απηχεί το αποτέλεσμα των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – την εφαρμογή της διαδικασίας συναπόφασης σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες ισχύει η λήψη αποφάσεων

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο – το μέγεθος και η σύνθεση των πολυετών δημοσιονομικών πλαισίων και των ετήσιων προϋπολογισμών] Σύνοδος Κορυφής και Σ.Υ

= διακυβερνητικά – Επιτροπή και Ευρωκοινοβούλιο =

υπερεθνικά.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 6. Αναλύστε τους λόγους που το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρείται ένα δύσκολο κράτοςμέλος. Δικαιολογείστε το. Λάβδας κεφάλαιο1, 4 και 5 αλλά και κριτική σκέψη Η στάση των τριών μεγάλων δυνάμεων της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας υπήρξε καθοριστική για τη μεταπολεμική διεθνή σκηνή. Ωστόσο, οι αποφάσεις της Μεγάλης Βρετανίας είχαν ιδιαίτερο αντίκτυπο στο ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Η Μεγάλη Βρετανία από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 επανακαθορίζοντας τις διεθνείς υποχρεώσεις της βάσει των νέων μειωμένων οικονομικών και στρατιωτικών δυνατοτήτων της δημιουργεί μια ιδιαίτερα στενή σχέση της με τις ΗΠΑ, τη γνωστή «ειδική σχέση». Ο όρος αυτός, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1951 σε μια αναφορά του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, αφορά τις ποικίλες διπλωματικές, πολιτικές, στρατιωτικές αλλά και πολιτισμικές διασυνδέσεις που χαρακτήριζαν τη συνεργασία μεταξύ Βρετανίας και ΗΠΑ. Στη συνεργασία αυτή εδραιώθηκε η σταθερότητα και η λειτουργικότητα του ΝΑΤΟ. Όμως, θεωρείται και παράγοντας ακύρωσης διάφορων σχεδίων που κατά καιρούς απέβλεπαν στην αυτονομία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σε πολιτικό και αμυντικό επίπεδο. Η Μεγάλη Βρετανία, αν και συμμετείχε αρχικά στην Επιτροπή Spaak, δεν θέλησε να συμμετάσχει στη δημιουργία των τριών ΕΚ (ΕΚΑΧ, ΕΥΡΑΤΟΜ και ΕΟΚ). Οι κύριοι λόγοι για τη βρετανική αποχή αφορούσαν αρχικά αποκλειστικά την ίδια τη Μεγάλη Βρετανία και όχι τη Γαλλία ή τη Γερμανία. (Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η Γαλλία στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 θεωρούσε πλεονέκτημα τον εξισορροπητικό ρόλο της Βρετανίας στις Κοινότητες, καθώς θα ασκούσε μεγάλη επιρροή η Γερμανία, και παράγοντα οικονομικής σταθερότητας και βιομηχανικής ευρωστίας). Ωστόσο, η Βρετανία προτίμησε τη δεκαετία του 1950 να τηρήσει αρχικά επιφυλακτική στάση στις πρωτοβουλίες ενοποίησης αμφιβάλλοντας για την επιτυχή έκβασή τους. Πιστεύοντας ότι θα διασφάλιζε τα πλεονεκτήματα μιας μεγάλης αγοράς χωρίς να εκχωρήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα πρωτοστάτησε με 7 χώρες (Βρετανία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία, Ελβετία, Νορβηγία και Πορτογαλία) στην ίδρυση μιας εναλλακτικής και χαλαρότερης Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) το 1960 με τη Συνθήκη της Στοκχόλμης. Η διαφορετικές προσεγγίσεις ανάμεσα στην ΕΟΚ και την ΕΖΕΣ ήταν ότι η ΕΟΚ είχε ισχυρούς υπερεθνικούς θεσμούς, ενώ η ΕΖΕΣ χαλαρούς διακυβερνητικούς θεσμούς, η ΕΟΚ είχε βιομηχανικά και αγροτικά προϊόντα, ενώ η ΕΖΕΣ μόνο βιομηχανικά, η ΕΟΚ είχε

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr κοινούς εξωτερικούς δασμούς προς τις τρίτες χώρες, ενώ στην ΕΖΕΣ κάθε κράτος-μέλος ακολουθούσε τη δική του εξωτερική οικονομική πολιτική. Η στάση της Βρετανίας στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και η υποστήριξη της ΕΖΕΣ υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς 

άφησε στη Γαλλία και στις Γαλλογερμανικές σχέσεις να καθορίσουν τις μετέπειτα εξελίξεις



διαμόρφωσε συνθήκες διαίρεσης μέσα στη δυτική Ευρώπη, ανάμεσα στους «6» και στους «7»



παγίωσε στην εσωτερική πολιτική της Βρετανίας μια γενικά επιφυλακτική προσέγγιση σε ότι αφορά την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Το επιτυχημένο «πείραμα» των ευρωπαϊκών κοινοτήτων, οι εξασθενισμένες σχέσεις της Βρετανίας με την Κοινοπολιτεία καθώς και ο εξευρωπαϊσμός στην οικονομία και το εμπόριο της Βρετανίας συνέβαλαν, ώστε η Βρετανία να «πάρει το τρένο της Ευρώπης» και κατά τα έτη 1961 και 1967 (με το κόμμα των Εργατικών) η βρετανική κυβέρνηση (μαζί με την Δανία και την Ιρλανδία) να υποβάλλει αιτήσεις για ένταξή της στις Κοινότητες. Η γαλλική κυβέρνηση του De Gaulle και τις δύο φορές άσκησε βέτο. Σύμφωνα με αναλυτές η απόρριψη της Μεγάλης Βρετανίας έγκειται στην συστηματική προσπάθεια του De Gaulle να παγιώσει την γαλλική ηγεμονία στη δυτική Ευρώπη, την προσκόλληση της Βρετανίας στην χαλαρή εναλλακτική κοινότητα, την ανοικτά φιλο-αμερικανική πολιτική της. Σε περίπτωση που η Βρετανία γίνονταν μέλος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θα εξελισσόταν σε μόνιμο συνήγορο των ΗΠΑ διευκολύνοντας τη διείσδυσή τους στην κοινή αγορά δηλ. ο «Δούρειος Ίππος» των ΗΠΑ στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Με την έλευση του Pompidou στην προεδρία της Γαλλίας το 1969 και την ανάληψη της καγκελαρίας στη Γερμανία από τον Willy Brandt δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την νέα φάση του ενοποιητικού εγχειρήματος. Εγκαινιάζεται το πρώτο κύμα διεύρυνσης με την εισδοχή της Βρετανίας, της Δανίας και της Ιρλανδίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1973. Αναγνωρίζεται η διεύρυνση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως μια σημαντική διαδικασία στο εγχείρημα της ολοκλήρωσης. Η Βρετανία συχνά ήταν διατεθειμένη να επικαλεστεί τον Συμβιβασμό του Λουξεμβούργου και την ομοφωνία δημιουργώντας προβλήματα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Η κυβέρνηση Θάτσερ ήταν θερμός υποστηρικτής της ιδέας της πλήρους ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς την οποία αντιλαμβάνονταν ως προέκταση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που ήδη εφάρμοζε στην Βρετανία, αλλά ήταν αντίθετη με την ενίσχυση των ευρωπαϊκών θεσμών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και με την εγκατάλειψη της ομοφωνίας και του βέτο. Η Βρετανία είναι ένα δύσκολο κράτος-μέλος, που εντός της ΕΕ χαράσσει τη δική του πορεία: η Μεγάλη Βρετανία δεν έχει υπογράψει τη Συμφωνία του Schengen για την κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, δεν έχει ενταχθεί στην ευρωζώνη. Στις 23 Ιουνίου 2016 διεξήγαγε δημοψήφισμα προκειμένου να αποφασίσουν οι Βρετανοί πολίτες την παραμονή ή όχι της χώρας τους στην ΕΕ. Το αποτέλεσμα ήταν να αποχωρήσει και αυτό πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2020.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 7. Οι καθοριστικοί παράγοντες που οδήγησαν στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη το 1986. Λάβδας κεφάλαιο 6 σελ. 101-104 Οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες που επιδεινώθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 οδήγησαν στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1980 με αρκετά αντίξοες συνθήκες. Οι πετρελαϊκές κρίσεις – ιδιαίτερα με οι δύο του ’73 & ‘79 – ενέτειναν τις δυσκολίες διαμόρφωσης συντονισμένων ευρωπαϊκών πολιτικών, έμοιαζε να απουσιάζει μια κοινή ευρωπαϊκή

προοπτική

αντιμετώπισης

των

δυσχερειών.

Μια

άλλη

κατάσταση

παρατεταμένης κρίσης, γνωστή ως στασιμοπληθωρισμός, έτεινε να παγιωθεί στη δυτική Ευρώπη. Ο στασιμοπληθωρισμός αποτέλεσε μια σημαντική απειλή καθώς δεν ήταν δυνατόν να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά με τα δεδομένα εργαλεία οικονομικής πολιτικής. Επιπλέον ο ανταγωνισμός που αντιμετώπιζαν τα ευρωπαϊκά προϊόντα στις διεθνείς αγορές έλαβε νέες διαστάσεις από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ο ανταγωνισμός ήταν οξύτατος τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από τις λεγόμενες «νέες βιομηχανικές χώρες» της νοτιοανατολικής Ασίας. Σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι ευρωπαϊκές χώρες παρέμεναν εγκλωβισμένες στη λογική του διπολισμού των δύο κυρίαρχων μπλοκ. Οι αλλαγές που επέφερε η διακυβέρνηση Γκορμπατσόφ επηρέασαν και τις διεθνείς εξελίξεις αρχίζοντας να διαφαίνεται σιγά-σιγά η δυνατότητα ανάδειξης της Ευρώπης ως ενός σημαντικού παράγοντα στη διεθνή σκηνή. Στο πεδίο της ευρωπαϊκής πολιτικής, οι Κοινότητες αντιμετώπιζαν και πάλι την πρόκληση της διεύρυνσης, αυτή τη φορά από τη νότια Ευρώπη, που η ένταξη στις Ε.Κ. σήμαινε τόσο οικονομική ενίσχυση όσο και εγγύηση πολιτικής σταθερότητας και δημοκρατίας. Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80 έφεραν μαζί τους ένα συνδυασμό σταδιακά σωρευμένων οικονομικών και πολιτικών προκλήσεων για τις Ε.Κ. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) αντανακλά την απόφαση των κρατών – μελών να ξεπεραστεί η στασιμότητα με τρόπους οι οποίοι αξιοποιούν την ύπαρξη του Κοινοτικού πλαισίου. Πως δραστηριοποιήθηκαν οι Ε.Κ. για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις. Η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η Ευρώπη βρισκόταν σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι δημιούργησε προβληματισμό για την ανάγκη εξεύρεσης εθνικών ή συντονισμένων ευρωπαϊκών λύσεων σε δύο πεδία που αφορούσαν: 

την οικονομική αναζωογόνηση και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 

τη θεσμική μεταρρύθμιση και τη βελτίωση της λειτουργίας των ευρωπαϊκών οργάνων.

Η προσπάθεια να ενισχυθεί η οικονομική θέση της δυτικής Ευρώπης διεθνώς αποτέλεσε μια καθοριστικής σημασίας παράμετρο για τις εξελίξεις της δεκαετίας του ’80. Η βασική ιδέα που κυριάρχησε σε αυτή την προσπάθεια εξηγεί και τις συγκεκριμένες στρατηγικές που ακολουθήθηκαν, οι οποίες είχαν αποτέλεσμα να επιλεγεί η λύση της πλήρους ολοκλήρωσης της ενιαίας εσωτερικής αγοράς. Έτσι, οι κυβερνήσεις των κρατών – μελών των Ε.Κ. αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα που τους προσέφερε το για ξεπέρασμα της ευρωπαϊκής στασιμότητας η ύπαρξη του Κοινοτικού πλαισίου. Αντί να διολισθήσουν και πάλι σε καθαρά εθνικές στρατηγικές αποφάσισαν να επεκτείνουν, να εμβαθύνουν και να ολοκληρώσουν πλήρως την κοινή αγορά που είχε ιδρυθεί με τη Συνθήκη της Ρώμης. Να δημιουργήσουν δηλαδή μια πραγματική ενιαία αγορά με την κατάργηση κάθε είδους διαχωριστικού φραγμού στο εσωτερικό των Κοινοτήτων. Η προσπάθεια να ενισχυθεί η διεθνής οικονομική σχέση της δυτικής Ευρώπης γρήγορα συνδυάστηκε με μια αντίστοιχη προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό σύστημα των Ε.Κ. Τρία ήταν τα κύρια ζητήματα που κυριάρχησαν στις σχετικές διαπραγματεύσεις: η διεύρυνση της Ε.Κ., οι ιδιαίτερες απαιτήσεις της Βρετανίας, η θεσμική μεταρρύθμιση. Η θεσμική διάσταση επικεντρώθηκε σε δύο σημεία: α) Στην αποδοχή της ομοφωνίας ή στην υιοθέτηση πρόσθετων μορφών πλειοψηφίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων από Κοινοτικούς θεσμούς. [οι πιο ένθερμοι ‘ευρωπαϊστές’ επιθυμούσαν την υιοθέτηση κάποιας μορφής αυξημένης πλειοψηφίας, επιχειρηματολογώντας ότι διαφορετικά η Κοινότητα θα παραλύσει], β) Στην ανάγκη ενίσχυσης του δημοκρατικού χαρακτήρα του Κοινοτικού πλαισίου και αναβάθμισης του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [σταδιακά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέκτησε μια σειρά από σημαντικές λειτουργίες, κύριοι σταθμοί σε αυτή την πορεία ήταν η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη 1986) και η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (1992)] Τα ζητήματα αυτά εξετάστηκαν στη Διακυβερνητική Διάσκεψη του 1985 η οποία αποδείχθηκε μία από τις σημαντικότερες: κατέληξε στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη που αποτέλεσε σημαντικό αναθεωρητικό σταθμό τόσο σε σχέση με την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς όσο και με θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 8. Σε ποιο βαθμό εκτιμάται ότι ανταποκρίθηκε η συνθήκη της Λισσαβόνας στις ανάγκες διαχείρισης που προέκυψαν από τις διευρύνσεις του 21ου αιώνα; Διευρύνσεις και Φραγκονικολόπουλος ΕΔΥ (Στην απάντηση θα συμπεριλάβουμε ποιές ήταν οι διευρύνσεις και πότε έγιναν καθώς και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που προέκυψαν. Επίσης θα αναφερθεί ότι η διεύρυνση απασχόλησε όλες τις συνθήκες και ειδικότερα τη Συνθήκη της Νίκαιας και της Λισαβόνας (Λίγα λόγια για την κάθε συνθήκη, τα πιο σημαντικά). Εκτός από τα σημεία που αναφέρονται ανωτέρω θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλες οι συνθήκες γίνονταν μετά ή πριν από τη διεύρυνση προκειμένου να δώσουν αρμοδιότητες στα θεσμικά όργανα και ιδιαίτερα η συνθήκη της Νίκαιας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία από τον Ιούλιο του 2013 αριθμεί 28 κράτη-μέλη με πάνω από 500 εκατομμύρια πολίτες, αποτελεί ένα πολυδιάστατο οικοδόμημα. Στη σημερινή εικόνα της συνέβαλε η διαδικασία της διεύρυνσης. Ως «διεύρυνση» ορίζεται η ανάπτυξη της οριζόντιας ολοκλήρωσης και η αυξανόμενη γεωγραφική εξάπλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των προσχωρήσεων νέων κρατών-μελών. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 είχε αρχικά 6 μέλη: τη Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο. Διευρύνσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τον 21ο αιώνα 2004: Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχική Δημοκρατία, 2007:Βουλγαρία και Ρουμανία Η απαγκίστρωση της Ανατολικής Ευρώπης από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η νέα εποχή που αναδύονταν μετά το τέλος του Ψυχρού πολέμου και ο τερματισμός της διαίρεσης της Ευρώπης με την κατεδάφιση του τείχους του Βερολίνου, την ενοποίηση των δύο Γερμανιών (1990) και τη διάλυση του Συμφώνου Βαρσοβίας αποδείχτηκαν ελκυστικοί λόγοι για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την ένταξη στην ΕΕ χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ). Ως προς τη μεγαλύτερη διεύρυνση που πραγματοποιήθηκε ποτέ παρατηρούνται σημαντικές εισοδηματικές διαφορές μεταξύ των νέων προς ένταξη κρατών και της Ευρώπης

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr των 15. Οι χώρες αυτές υπάγονται σε μια πιο «παραδοσιακή» οικονομική ανάπτυξη. Στόχος της ΕΕ είναι η βέλτιστη ομογενοποίηση όλων των κρατών-μελών για την αποφυγή «παρασιτοποίησης» των νεοεισερχόμενων. Για τη συγκεκριμένη διεύρυνση ήταν αναγκαία η προηγούμενη εμβάθυνση της ολοκλήρωσης, καθώς δεν ήταν εφικτή με τους υφιστάμενους μηχανισμούς οικονομικής συνεργασίας. Οι ΧΚΑΕ ήταν πρόθυμες να εφαρμόσουν τα προαπαιτούμενα προκειμένου να ξεφύγουν από την πολιτική επιρροή της Ρωσίας.

2013: Κροατία Η Κροατία έγινε το 28ο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιουλίου 2013. Η Κροατία έχει εναρμονιστεί πλήρως στην οικονομία και τη νομοθεσία της ΕΕ ως προς την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, τις δημόσιες συμβάσεις, την κοινωνία της πληροφορίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την άμυνα. Συνθήκη της Νίκαιας Στον απόηχο της Συνθήκης του Άμστερνταμ υπογράφηκε η Συνθήκη της Νίκαιας το 2001. Ωστόσο, η Συνθήκη της Νίκαιας αποτέλεσε ένα κείμενο το ίδιο προσωρινό όσο και αυτό του Άμστερνταμ. Η νέα Συνθήκη έδωσε κάποιες λύσεις σε επιμέρους τεχνικά ζητήματα που αφορούσαν την προσαρμογή της Ένωσης, ενόψει της μεγάλης διεύρυνσης του 2004, άφησε όμως αναπάντητα ερωτήματα, συνταγματικής υφής, που αφορούν το πολιτικό σύστημα της Ευρώπης. Κυριάρχησε το ζήτημα της διεύρυνσης. Τα νέα που έφερε η Συνθήκη της Νίκαιας συνοψίζονται ως εξής: Ορίζεται ότι από το 2005 η Ευρωπαϊκή Ένωση θα απαρτίζεται από έναν Επίτροπο από κάθε κράτος-μέλος (άρα οι μεγάλες χώρες χάνουν το δικαίωμα αποστολής 2 Επιτρόπων). Η ειδική πλειοψηφία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εφαρμόζεται σε περισσότερα πεδία, εκτός της κοινωνικής πολιτικής και της φορολογίας. Σε αντιδιαστολή με το Άμστερνταμ, ρυθμίζονται οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις μετάβασης σε «ενισχυμένες συνεργασίες» και επεκτείνεται η δυνατότητα εφαρμογής της στο επίπεδο της ΚΕΠΠΑ, με την προϋπόθεση η συνεργασία αυτή να μην αφορά θέματα που έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή θέματα άμυνας.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Συνθήκη της Λισαβόνας Η Συνθήκη της Λισαβόνας ρυθμίζει τη δομή και τη λειτουργία της Ε.Ε., αντικαθιστώντας τη Συνθήκη της Νίκαιας του 2001. Υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2007, αλλά τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου του 2009, ύστερα από την καθυστερημένη κύρωσή της από τις χώρες Ιρλανδία, Γερμανία, Τσεχία και Πολωνία το 2009. Στόχος της Συνθήκης είναι η αποτελεσματικότητα, η συνοχή και η δημοκρατική νομιμοποίηση της Ε.Ε. Η διεύρυνση του 2004 με την ένταξη 10 νέων κρατών-μελών κατέστησε επιτακτική ανάγκη την θεσμική μεταρρύθμιση προκειμένου να συνεχιστεί η εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης με τα 27 ή περισσότερα μέλη μελλοντικά. Στις πιο σημαντικές θεσμικές ρυθμίσεις συγκαταλέγονται: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: αυξήθηκαν σημαντικά οι αρμοδιότητές του καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοκρατικότερη. Η «διαδικασία συναπόφασης» του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο μετονομάστηκε σε «συνήθη νομοθετική διαδικασία» και εφαρμόστηκε και σε νέους τομείς όπως είναι η δικαιοσύνη, και οι εσωτερικές υποθέσεις. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών ανέρχονταν σε 751 και οι έδρες θα κατανέμονταν μεταξύ των χωρών σύμφωνα με την «φθίνουσα αναλογικότητα». Εθνικά κοινοβούλια: απόκτησαν μεγαλύτερες δυνατότητες να δρουν και να συμμετέχουν με τα ευρωπαϊκά όργανα στις δραστηριότητες της Ένωσης. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: αναγνωρίζεται ως θεσμικό όργανο με αποσαφηνισμένο ρόλο και δομή. Δημιουργείται η θέση μόνιμου προέδρου, αντί του εναλλασσόμενου κάθε 6 μήνες προέδρου, ο οποίος εκλέγονταν για 2,5 χρόνια και η θητεία του δεν ανανεώνεται. Ο πρόεδρος προετοιμάζει τις συνόδους κορυφής και εκπροσωπεί διεθνώς την Ένωση. Συμβούλιο Υπουργών: επήλθε αλλαγή στο σύστημα ψηφοφορίας το οποίο βασίζονταν στην «ειδική πλειοψηφία» και από το 2014 θα βασίζονταν στη διπλή πλειοψηφία των κρατών και του πληθυσμού διευκολύνονταν τη λήψη αποφάσεων στη διευρυμένη Ευρώπη. Το Συμβούλιο Υπουργών διαχωρίζεται σε Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων Θεσμοθετείται η ευρωομάδα δηλαδή οι άτυπες συναντήσεις των Υπουργών Οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Επιτροπή: διατηρείται το σύστημα του ενός Επιτρόπου ανά κράτος-μέλος. Η Συνθήκη προέβλεπε τη μείωση του αριθμού των Επιτρόπων, όμως προκειμένου να υπερψηφίσουν οι Ιρλανδοί τη Συνθήκη η κατάσταση παρέμεινε ως έχει. Το δικαιοδοτικό σύστημα της ΕΕ αναβαθμίζεται με αποτέλεσμα η πρώην ΔΕΚ και νυν ΔΕΕ να έχουν μεγαλύτερη νομική ισχύ και να επεκτείνεται η αρμοδιότητά τους και σε άλλες δραστηριότητες της ΕΕ. Από τα ανωτέρω είναι κατανοητό ότι τα δεκαπέντε κράτη-μέλη της Κοινότητας εκπόνησαν τη Συνθήκη της Νίκαιας με σκοπό να επιτραπεί στην ευρωπαϊκή Κοινότητα να λειτουργήσει προσωρινά μετά την ένταξη δέκα νέων μελών. Η Συνθήκη της Νίκαιας δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την διεύρυνση, αναθεωρώντας μέχρι κάποιο σημείο το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ. Η Συνθήκη της Λισαβόνας έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη διαδικασία της διεύρυνσης και της εμβάθυνσης, καθώς αποτέλεσε σταθμό για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ. Έδωσε πολιτική υπόσταση στην ΕΕ, περιόρισε το δημοκρατικό έλλειμμα ενισχύοντας τον ρόλο των θεσμικών οργάνων (και κυρίως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) και επέτρεψε στους πολίτες της Ένωσης να έχουν μεγαλύτερη ανάμειξη στα ευρωπαϊκά ζητήματα. Εκτός από τα σημεία που αναφέρονται ανωτέρω θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλες οι συνθήκες γίνονταν μετά ή πριν από τη διεύρυνση προκειμένου να δώσουν αρμοδιότητες στα θεσμικά όργανα και ιδιαίτερα η συνθήκη της Νίκαιας.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 9. Δημοκρατικό έλλειμμα. Να οριστεί και να περιγραφούν οι θεσμικές πρωτοβουλίες που πήρε η ΕΕ για να καλύψει αυτό το έλλειμμα; Λεοντίδου κεφάλαιο 4, ειδικά ενότητα 4.8 Η ΕΕ κατηγορείται για μη δημοκρατικές πρακτικές και ανεπαρκή εκπροσώπηση των Ευρωπαίων πολιτών στα θεσμικά όργανα. Υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στις απαιτήσεις της σύγχρονης δημοκρατίας και στον τρόπο με τον οποίο χαράσσεται η πολιτική στην ΕΕ. Ως Δημοκρατικό Έλλειμμα ορίζεται το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στα κοινοτικά όργανα και τη λειτουργία της ΕΕ, που δεν λαμβάνει υπόψη της τους λαούς που εκπροσωπεί. Οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι αποξενωμένοι από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τελικά αγνοούν το ρόλο τους. Το δημοκρατικό έλλειμμα έχει 2 διαστάσεις τη θεσμική (ως προς την εκπροσώπηση των ευρωπαίων πολιτών στα όργανα) και την κοινωνικο-ψυχολογική (ως προς την δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας). Οι θεσμοί δεν είναι επαρκώς νομιμοποιημένοι και δεν αποτελούν δείγμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, καθώς η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση αποτελεί εγχείρημα των ελίτ. Οι εξουσίες συγκεντρώνονται σε όργανα που δεν έχουν εκλεγεί από τους λαούς της Ευρώπης και δεν είναι υπόλογα σε αυτούς. Πιο συγκεκριμένα: Tο Συμβούλιο των Υπουργών συνεδριάζει κεκλεισμένων των θυρών χωρίς να γίνονται αντιληπτές οι διαδικασίες που ακολουθούνται. Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής το Συμβούλιο ούτε που συμβουλεύεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Επιτροπή αποτελείται από άτομα που δεν εκλέγονται από το λαό, αλλά διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες δεν ασκούν επαρκή έλεγχο. Το Δημοκρατικό Έλλειμμα εδράζεται κυρίως στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μοναδικό ευρωπαϊκό όργανο που είναι εκλεγμένο από τους λαούς της Ευρώπης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απλά υιοθετεί ή απορρίπτει νομοθετικές αποφάσεις. Η δράση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι γνωστή στους ευρωπαίους πολίτες και οι ευρωβουλευτές δεν έχουν ενσωματωθεί στην πολιτική συνείδησή τους. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι εφάμιλλος με εκείνο των εθνικών κοινοβουλίων καθιστώντας το απόμακρο όργανο που δεν εκπροσωπεί τους πολίτες. Επίσης το δημοκρατικό έλλειμμα οφείλεται στην έλλειψη ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Οι ευρωεκλογές για τους ψηφοφόρους είναι εκλογές «δεύτερης κατηγορίας»,

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr υποκινούμενες από τις προεκλογικές καμπάνιες των εθνικών πολιτικών κομμάτων, οι οποίες εστιάζουν σε εθνικά ζητήματα και δεν αναφέρονται σε κοινοτικές συζητήσεις. Ένα άλλο σημείο είναι η απουσία μηχανισμών που θα επιτρέψουν την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικής. Συγκρίνοντας το περιορισμένο μοντέλο της ΕΕ με το μη περιορισμένο της δημοκρατίας καταλήγουμε ότι στη δημοκρατία εκτός από τους πολιτικούς εκπροσώπους και οι πολίτες εκφέρουν πολιτικό λόγο, ο ρόλος του πολίτη είναι συμμετοχικός και δεν εξαντλείται σε αν απλό «ναι» και ότι η δημοκρατία είναι η διαδικασία και όχι ο τελικός σκοπός. Από ότι φαίνεται η ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα δεν υπάρχει και οι πολίτες δεν συζητούν με την ιδιότητα του Ευρωπαίου, άλλωστε ψηφίζουν ως πολίτες του έθνους και όχι ως ευρωπαίοι πολίτες. Με εξαίρεση τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και το Σύνταγμα που ήταν μια ανοικτή διαδικασία ο πολίτης καλείται μόνο να επικυρώσει αποφάσεις. Οι 3 συνθήκες που υπογραφήκαν τη δεκαετία του 1990 προσπάθησαν, εκτός των άλλων, να μειώσουν το δημοκρατικό έλλειμμα και την αίσθηση της ελλιπούς σύνδεσης του Ευρωπαίου πολίτη με τα κοινοτικά όργανα. Έτσι: Η Συνθήκη του Μάαστριχτ σε μια απόπειρα να αμβλύνει το δημοκρατικό έλλειμμα ενίσχυσε σημαντικά τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επεκτείνοντας τον θεσμό της συνεργασίας (η οποία μπορεί «μπλοκάρει» με απόλυτη πλειοψηφία, μια νομοθετική πρόταση για την οποία εξακολουθεί να είναι αδύνατη μια συμφωνία με το Συμβούλιο των Υπουργών) και εισάγοντας τον θεσμό της συναπόφασης σύμφωνα με τον οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφασίζουν από κοινού. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέχει ισότιμη θέση με το Συμβούλιο. Ενισχύονται έτσι τα στοιχεία δημοκρατικού ελέγχου στο πολιτικό σύστημα της Κοινότητας και αντιστοίχως μειώνεται το δημοκρατικό έλλειμμα. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αφενός απλοποιώντας τη διαδικασία της συναπόφασης και αφετέρου προσδίδοντάς του το δικαίωμα να απορρίπτει τον Πρόεδρο της Επιτροπής που πρότειναν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Παράλληλα επέκτεινε τον θεσμό της συναπόφασης σε νέους τομείς. Κατοχύρωσε την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στα κοινοτικά έγραφα. Ενίσχυσε το ρόλο του προέδρου της Επιτροπής (παρέχοντάς του τη δυνατότητα να συμμετέχει πιο ουσιαστικά στην επιλογή των επιτρόπων και την κατανομή των

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr χαρτοφυλακίων). Ωστόσο η Συνθήκη του Άμστερνταμ αντιμετώπισε επιμέρους θέματα και δεν κατάφερε να ενσωματώσει τη συμμετοχή των πολιτών στο ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι. Η Συνθήκη της Νίκαιας επέκτεινε τις αποφάσεις της Συνθήκης του Άμστερνταμ και έδωσε κάποιες λύσεις σε επιμέρους τεχνικά ζητήματα που αφορούσαν κυρίως την προσαρμογή της Ένωσης ενόψει της διεύρυνσης της με νέα μέλη. Η αρχή της ειδικής πλειοψηφίας εφαρμόζεται σε περισσότερες περιπτώσεις στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα αντικρουόμενα συμφέροντα επισκίασαν και απέτρεψαν την προώθηση ενός ευρύτερου πολιτειακού οράματος. Οι δυο τελευταίες συνθήκες έδωσαν έμφαση στην παραγωγή πολίτικων και όχι στη δημιουργία μιας πολιτείας. Στην αποτελεσματικότητα και όχι στη δημοκρατία. Η Συνταγματική Συνθήκη προσπάθησε να επιλύσει τα εναπομείναντα προβλήματα και να καταστήσει την ευρωπαϊκή πολιτική πιο διαφανή διευκολύνοντας την συμμετοχή των πολιτών σε αυτή. Έτσι πρότεινε νέες θεσμικές διατάξεις στα θεσμικά όργανα με τις διαβουλεύσεις με την κοινωνία τη διαφάνεια το άνοιγμα της διαδικασίας στη λήψη των αποφάσεων. Βέβαια, υπάρχει και η δεύτερη άποψη ότι η ΕΕ είναι δημοκρατική με νομιμοποιημένη εξουσία. Αυτό εδράζεται στο γεγονός ότι τα δημοκρατικά κράτη αυτόβουλα εντάχθηκαν στην ΕΕ. Οι πρωθυπουργοί των κρατών-μελών που εκπροσωπούν τα κράτη τους καθώς και το Συμβούλιο των Υπουργών αποδεικνύουν δημοκρατικοποίηση και όχι δημοκρατικό έλλειμμα. Η περαιτέρω δημοκρατικοποίηση θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη εμβάθυνση. Επομένως αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί έλλειμμα. Ακόμη η ενίσχυση της εξουσίας του Κοινοβουλίου δείχνει δημοκρατική λειτουργία, επίσης το Κοινοβούλιο αποτελεί σημαντικό forum συζητήσεων και ακροάσεων. Η ΕΕ συντίθεται από τα κράτη-μέλη και από αυτά αντλεί την νομιμότητα. Μια διαφορετική άποψη είναι ότι η Ένωση και τα θεσμικά όργανα δεν πρέπει να είναι δημοκρατικοί με την έννοια που αντιλαμβανόμαστε στη λειτουργία των κρατών-μελών. Η ΕΕ νομιμοποιείται από την αποτελεσματικότητα της και όχι από την εκλογή της από το λαό. Όσο

η

ΕΕ

δεν

μεταβάλλεται

σε

ομοσπονδιακή

οντότητα

δεν

τίθεται

δημοκρατικότητας.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

θέμα

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Η απευθείας εκλογή των επιτρόπων θα αύξανε το ενδιαφέρον των πολιτών και θα οδηγούσε σε δημοκρατική νομιμοποίηση της Επιτροπής. Κάτι τέτοιο όμως θα έφερνε αντιδράσεις στις εθνικές κυβερνήσεις, καθώς διατηρούν έναν Επίτροπο από κάθε χώρα. Μια άλλη πρόταση είναι η δημιουργία ενός δεύτερου κοινοβουλίου που θα αποτελείται από τους εκπροσώπους των εθνικών κοινοβουλίων. Επίσης να υπάρχει διαφάνεια στις νομοπαραγωγικές διαδικασίες και τα κοινοτικά όργανα να παίρνουν αποφάσεις δημόσια και όχι πίσω από κλειστές πόρτες. Η ενίσχυση του Κοινοβουλίου θα συνεισέφερε στην δημοκρατικοποίηση της ΕΕ, καθώς αυτό αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στα λαούς και Ένωση. Θα πρέπει να απλοποιηθεί ο περίπλοκος ρόλος του Κοινοβουλίου, οι ευρωεκλογές να διενεργούνται στη βάση των ευρωπαϊκών ζητημάτων και όχι των εθνικών.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 10. Πως οι εκάστοτε διαδικασίες επικύρωσης των συνθηκών έχουν επηρεάσει την πορεία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης; (ΚΡΙΣΕΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ) Στο βαθμό που οι πολιτικές και διοικητικές ελίτ καθορίζουν συνήθως τα προγράμματα των δημόσιων πολιτικών και στο βαθμό που συνήθως λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς να συμβουλεύονται τους ψηφοφόρους τους, η πολιτική δραστηριότητα σε όλα τα κράτη – έθνη μπορεί να θεωρηθεί υποκινούμενη από τις ελίτ. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ε.Ε. καθώς σε αυτή δεν υπάρχουν άμεσες διαδικασίες λογοδοσίας μεταξύ των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και των πολιτών. Δεν προβλέπεται η δυνατότητα εκλογής μιας ευρωπαϊκής κυβέρνησης ή ενός ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με πλήρη εξουσία λήψης αποφάσεων. Προφανώς αυτό δεν θα είχε πολύ μεγάλη σημασία αν μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι οι περισσότεροι πολίτες υποστηρίζουν θερμά τη διαδικασία ολοκλήρωσης ή ότι συμφωνούν να λαμβάνονται αποφάσεις για την ολοκλήρωση από τις αρμόδιες ελίτ. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο η διαδικασία ολοκλήρωσης υποκινείται από τις ελίτ και ο βαθμός στον οποίο οι ελίτ δεν εκφράζουν πάντοτε τις ανησυχίες των λαών φάνηκε σαφώς από τις δυσκολίες στην κύρωση των Συνθηκών. Τα προβλήματα ξεκίνησαν όταν η διαδικασία κύρωσης των Συνθηκών – αρχής γενομένης με αυτή του Μάαστριχτ (ΣΕΕ) – βασιζόταν σε εσωτερικά δημοψηφίσματα των χωρών – μελών. [Το δημοψήφισμα των Δανών ήταν αρνητικό για τη ΣΕΕ, των Γάλλων οριακά θετικό και οι δημοσκοπήσεις της περιόδου δείχνουν ότι Βρετανοί και Γερμανοί αν είχαν την ίδια δυνατότητα θα είχαν απορρίψει κι εκείνοι την κύρωση της ΣΕΕ]. Ωστόσο, παρά τα όσα λέχθηκαν – μετά το Μάαστριχτ – για την προώθηση του ανοίγματος και της δημοκρατίας στην Ε.Ε., δεν υπήρξε καμία κίνηση προς την κατεύθυνση ανοίγματος της διαδικασίας κατάρτισης των Συνθηκών κατά τρόπο ώστε να συμμετέχουν σε αυτή και οι πολίτες. Η εντονότερη εκδήλωση αυτής της υποκινούμενης από τις ελίτ φύσης της διαδικασίας ολοκλήρωσης – και αυτή που είχε τις σημαντικότερες συνέπειες – παρουσιάστηκε όταν αρκετά κράτη – μέλη αποφάσισαν να διεξάγουν δημοψηφίσματα σχετικά με τη Συνταγματική Συνθήκη. [Οι λαοί της Γαλλίας και των Κάτων Χωρών απέρριψαν τη συνθήκη, για λόγους που δεν σχετίζονταν άμεσα με τη Συνθήκη, αλλά για ανησυχίες σχετικά με τις πτυχές ολοκλήρωσης, την ενδεχόμενη ένταξη της Τουρκία, την θεωρητικά αυξανόμενη επίδραση των αρχών της φιλελεύθερης αγοράς και – για τους Ολλανδούς κυρίως – τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της Ε.Ε.] Τα δημοψηφίσματα αυτά έδειξαν ότι

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr ορισμένες πτυχές της διαδικασίας ολοκλήρωσης δεν υποστηρίζονταν τόσο σθεναρά από τους πολίτες όσο από τις ελίτ. Οι συνεχόμενες δυσκολίες που αντιμετώπισε η Κοινότητα με την κύρωση πολλών Συνθηκών, με τελευταία αφορμή την κύρωση της Συνταγματικής Συνθήκης, υπήρξαν εφαλτήριο ώστε να επιδιωχθεί η τροποποίηση στην διαδικασίας κύρωσης των Συνθηκών. Οι ηγέτες της Ε.Ε., όχι μόνο δεν αφουγκράστηκαν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων των Ευρωπαίων πολιτών που δεν ήθελαν τη Συνταγματική Συνθήκη, κι επομένως να πάρουν την απόφαση να την αφήσουν κατά μέρος, αντίθετα προχώρησαν αφενός με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της Συνθήκης μπορούσαν, αφετέρου πράττοντας ό, τι ήταν αναγκαίο προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η ανάγκη για περαιτέρω δημοψηφίσματα κύρωσης. Οι ηγέτες της ΕΕ έσπευσαν να παρακάμψουν τον σκόπελο «γνώμη κι επιθυμία των πολιτών» επιχειρώντας μια ευρεία συναίνεση μεταξύ των κρατών-μελών ώστε να αποφευχθεί η διενέργεια δημοψηφισμάτων. (Nugent, 158-159)

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 11. Η σχέση πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης και πως έχει επηρεάσει την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης ή Αφού προσδιορίσετε τη σημασία της πολιτικής ολοκλήρωσης να παραθέσετε τους παράγοντες που έχουν ανασχέσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ή Γιατί έχει προχωρήσει λιγότερο η πολιτική ολοκλήρωση από την οικονομική ολοκλήρωση; Στοιχεία και από Λάβδα και από Λεοντίδου – Θέμα 4ης εργασίας 2019-2020 Η οικονομική ολοκλήρωση πριν από την πολιτική Τα σημαντικότερα βήματα προόδου στον τομέα της ολοκλήρωσης είχαν αρχικά τη μορφή συμφωνιών για την ολοκλήρωση είχαν αρχικά τη μορφή συμφωνιών για την ολοκλήρωση πτυχών της οικονομικής δραστηριότητας. Στην πορεία έγινε κατανοητό ότι οι συμφωνίες αυτές απαιτούν και πολιτική ολοκλήρωση, ώστε να υπάρχει πολιτική καθοδήγηση και έλεγχος. Όπως είναι φυσικό στην πράξη υπήρξε σημαντική επικάλυψη και σύγχυση μεταξύ του οικονομικού και του πολιτικού στοιχείου, αλλά από το 1950-51, όταν ιδρύθηκε η ΕΚΑΧ, το οικονομικό στοιχείο συνήθως υπερίσχυε του πολιτικού. Το γεγονός αυτό αποτυπώθηκε και μέσα από της Συνθήκες, με την ενίσχυση των οργάνων της Ε.Ε., συνέπεια αναγκαία προκειμένου να επιτευχθεί η ανάπτυξη της οικονομικής κυρίως πολιτικής. Ο βαθμός στον οποίος μεγάλο μέρος των μεταρρυθμίσεων των Συνθηκών αφορά τη συμπόρευση με την οικονομική ολοκλήρωση και τις οικονομικές ανάγκες προκύπτει εμφανώς από το γεγονός ότι κάθε Συνθήκη περιλάμβανε επεκτάσεις της διαδικασίας λήψης αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία (η επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας αποτελούσε προαπαιτούμενο για την έγκριση και την πρόοδο του Προγράμματος της ΕΕΑ). Με εξαίρεση την φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση, όλες οι Συνθήκες υπαγόρευαν για όλα τα ουσιαστικά θέματα οικονομικής πολιτικής στα οποία καταρτίζεται νομοθεσία να υπάγονται πλέον στην ειδική πλειοψηφία. Ευελιξία - Η πολιτική ολοκλήρωση και η σημασία της Όταν τα κράτη – μέλη ήθελαν να ενεργήσουν από κοινού σε έναν τομέα πολιτικής και οι καθιερωμένοι μηχανισμοί κρίνονταν ακατάλληλοι για το σκοπό αυτό, αναζητούνταν συνήθως εναλλακτικοί τρόποι λειτουργίας [αυτό συνέβη για παράδειγμα στην περίπτωση της εγκαθίδρυσης και της ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας (ΕΠΣ), της καθιέρωσης του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος, και του συστήματος Σένγκεν] Από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και μετά, όλες οι Συνθήκες, στηρίχθηκαν και επέκτειναν σε

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr μεγάλο βαθμό την παράδοση της προσαρμοστικότητας και της καινοτομίας όσον αφορά την ανάπτυξη των πολιτικών. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ συνέβαλε σε αυτό θεσπίζοντας δύο μη κοινοτικούς πυλώνες, ενώ προέβλεψε για πρώτη φορά τη μη ένταξη κρατών – μελών σε τομείς πολιτικής ρητά προσδιοριζόμενους στις Συνθήκες (οι ρήτρες εξαίρεσης του Η.Β. και της Δανίας). Η Συνθήκη του Άμστερνταμ συμπεριέλαβε κι άλλες ρήτρες εξαίρεσης και ‘συνταγματοποίησε’ περαιτέρω την αρχή της ευελιξίας με τις διατάξεις περί ενισχυμένης συνεργασίας , επιτρέποντας την ανάπτυξη μερικών πολιτικών χωρίς τη συμμετοχή όλων των κρατών – μελών, καθώς και με την πρόβλεψη για ‘εποικοδομητική αποχή’. Η Συνθήκη της Νίκαιας ενοποίησε τις διαδικασίες ενισχυμένης συνεργασίας, καθιστώντας ευκολότερη την εφαρμογή τους. Η Συνθήκη της Λισαβόνας συνέχισε την παράδοση διεύρυνσης της βάσης της Συνθήκης για μεγαλύτερη ευελιξία, επιτρέποντας σε μη προσδιοριζόμενο αριθμό κρατών – μελών να συμμετέχουν σε ‘μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία’ στον τομέα της αμυντικής πολιτικής και αναγνωρίζοντας σε ορισμένα κράτη – μέλη ρήτρες προαιρετικής συμμετοχής και ρήτρες εξαίρεσης σε σχέση με ορισμένα θέματα. Πολιτική σταδιακής εξέλιξης Η διαδικασία ολοκλήρωσης χαρακτηρίζεται από συνεχή σημάδια εξέλιξης και κάθε «πρόοδος» ακολουθείται από πιέσεις για περαιτέρω βήματα προόδου. Για τη διαμόρφωση της φύσης της εν λόγω εξέλιξης, οι συντάκτες των Συνθηκών ανέπτυξαν ένα σχεδόν ιδανικό μοντέλο εξέλιξης της ολοκλήρωσης σε τρία στάδια. Στην πρώτη φάση, οι κυβερνήσεις συνειδητοποιούν τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας με άλλες χώρες της Ε.Ε. σε έναν συγκεκριμένο τομέα πολιτικής και επιχειρούν να αναπτύξουν την εν λόγω συνεργασία σε πολύ χαλαρή διακυβερνητική βάση, συχνά το περιθώριο, η ακόμη κι εκτός, του πλαισίου της Ε.Ε. Όταν αυτή η μορφή συνεργασίας αποδεικνύεται ανεπαρκής, οι κυβερνήσεις προχωρούν στην δεύτερη φάση, στην οποία ο τομέας πολιτικής αναγνωρίζεται με σαφήνεια στη Συνθήκη και εντάσσεται ρητά στο οργανωτικό πλαίσιο της Ένωσης, μολονότι ακόμη κυρίως σε διακυβερνητική βάση, καθώς ο ρόλος της Επιτροπής είναι περιορισμένος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαθέτει μόνο δικαιώματα διαβούλευσης, οι αποφάσεις του Συμβουλίου λαμβάνονται ομόφωνα και το Δικαστήριο διαθέτει ελάχιστές – ή καθόλου – εξουσίες. Στην τρίτη φάση, οι κυβερνήσεις συνειδητοποιούν ότι πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή ισχυρότερες διαδικασίες λήψης αποφάσεων εάν επιθυμούν την επίτευξη των στόχων τους και έτσι ξεκινά η υπερεθνική πορεία με την ανάθεση περισσότερων

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr αρμοδιοτήτων και ρόλων στην Επιτροπή, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Δικαστήριο, και κυρίως με τη δυνατότητα αποφάσεων από το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 12. Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να ενταχθεί ένα κράτος στην Ευρώπη; Αυτές οι προϋποθέσεις ευνοούν περισσότερο τη διεύρυνση ή την εμβάθυνση; Λεοντίδου κεφάλαιο 2 Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-μελών και των πάνω από 500 εκατομμυρίων πολιτών, αποτελεί ένα πολυδιάστατο οικοδόμημα. Στην επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνέβαλαν οι διαδικασίες τόσο της διεύρυνσης όσο και της εμβάθυνσης. Ως «διεύρυνση» ορίζεται η ανάπτυξη της οριζόντιας ολοκλήρωσης και η αυξανόμενη γεωγραφική εξάπλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των προσχωρήσεων νέων κρατών-μελών. Ενώ ως «εμβάθυνση» ορίζεται η ανάπτυξη της κάθετης ολοκλήρωσης, και η ολοένα πιο στενές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των κρατών-μελών μέσω της επέκτασης των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 η ΕΕ γνώρισε 4 διευρύνσεις χωρίς να υπάρχει σαφές θεσμικό πλαίσιο που να θέτει τις συγκεκριμένες προδιαγραφές που θα πρέπει να έχει κάποιο κράτος για να γίνει μέλος της ΕΕ. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 θέτει ένα γενικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο κάθε χώρα μπορεί να υποβάλλει αίτηση. Οι γενικές διατυπώσεις, η ασάφεια που άφησε η 5η διεύρυνση, οι εξελίξεις στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και η δυναμική που γεννούσε το ενδεχόμενο μιας νέας διεύρυνσης ώθησαν την ΕΕ να καθορίσει κάποια κριτήρια με τα οποία πρέπει να συμμορφώνεται κάθε χώρα που επιθυμεί να γίνει μέλος της ΕΕ. Αυτά τα κριτήρια (γνωστά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης) καθιερώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993 και ενισχύθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης το 1995. Γίνεται φανερό, κυρίως στις ανατολικές χώρες που τη συγκεκριμένη περίοδο χαρακτηρίζονται από έναν ιδιαίτερο ενθουσιασμό για γρήγορη ένταξη στην ΕΕ, πως η τελευταία δεν είναι υποχρεωμένη σε καμία περίπτωση να δεχτεί όλες τις αιτήσεις που υποβάλλονται ούτε πως η ένταξη είναι μια αυτόματη διαδικασία που επιτυγχάνεται χωρίς την ύπαρξη αυστηρών δεσμευτικών πλαισίων. Τα κριτήρια αυτά αφορούν 4 διαφορετικά πεδία: I.

την σταθερότητα των θεσμών, που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των μειονοτήτων διασφαλίζοντας τη δημοκρατική λειτουργία

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr II.

την απρόσκοπτη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς στο πλαίσιο της ΕΕ

III.

ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους, που υφίστανται για τα παλαιά μέλη συμπεριλαμβανομένης της προσήλωσης στους στόχους της πολιτικής, οικονομική και νομισματικής ένωσης

IV.

την υιοθέτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου που περιλαμβάνει τους κανόνες, τα πρότυπα και τις πολιτικές που συνθέτουν το σύνολο της νομοθεσίας της ΕΕ (το «κεκτημένο»).

Επιπρόσθετα: V.

τη δυνατότητα της ΕΕ να απορροφήσει τα νέα μέλη χωρίς να επιβραδύνει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που είναι σημαντικό τόσο για το συμφέρον της Ένωσης όσο και των υποψήφιων χωρών.

Ο σκοπός της διεύρυνσης συνίσταται στην υλοποίηση ενός κοινού οράματος που βασίζεται σε κοινές αρχές, πολιτικές και θεσμούς. Η ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι μπορεί να υλοποιήσει τους στόχους της. Υπάρχει μια ποσοτική και ποιοτική διάσταση. Ποσοτική διότι οι συνεχείς διευρύνσεις δημιουργούν προβλήματα στην ομαλή λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών, καθώς οι διαδικασίες είναι πιο χρονοβόρες και κουραστικές. Άλλο ήταν οι ΕΚ των 6 κρατών-μελών και άλλο η σημερινή ΕΕ των 27 κρατών-μελών. Ποιοτική διότι από την πορεία των πραγμάτων φάνηκε ότι η εξέλιξη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος στηρίχτηκε στη λογική της υπερχείλισης. Δηλαδή ξεκινάμε δοκιμαστικά από ένα συγκεκριμένο πεδίο και στη προχωράμε σε νέους τομείς. Η μέθοδος αυτή θα οδηγήσει σε πολλαπλασιασμό του εύρους και του βάθους. Ενώ εκ πρώτης όψεως τα κριτήρια της Κοπεγχάγης αρχικά ευνοούν τη διαδικασία της διεύρυνσης, τελικά φαίνεται ότι οι δύο έννοιες είναι αλληλένδετες καθώς δεν υπάρχει διεύρυνση χωρίς εμβάθυνση και εμβάθυνση χωρίς διεύρυνση. Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτέλεσε ένα επιτυχημένο εγχείρημα

διασφαλίζοντας τη

σταθερότητα, τη δημοκρατία και την ευημερία των μελών-κρατών. Βέβαια, παρόλο που οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες ιδρύθηκαν με την προοπτική να συμπεριλάβουν στους κόλπους τους όσα ευρωπαϊκά κράτη επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στο ενοποιητικό εγχείρημα και συγκέντρωναν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, η διαδικασία της διεύρυνσης συνιστά

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr δοκιμασία για την Ευρώπη, αφού από την προσχώρηση ολοένα περισσότερων κρατώνμελών δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον. Λειτουργίες όπως οι τρεις Πυλώνες, η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και το Ενιαίο Ευρωπαϊκό Νόμισμα αποτελούν την επιτυχή έκβαση της διαδικασίας της εμβάθυνσης και της τροποποίησης των Συνθηκών. Άλλωστε, ήταν ή ίδια η προοπτική μιας τόσο μεγάλης διεύρυνσης του 2004 που ώθησε την ΕΕ να καθορίσει συγκεκριμένα κριτήρια ένταξης. Η θέσπιση κανόνων καθολικής αποδοχής αποτελεί ενοποιητικό βήμα που ενισχύει την εμβάθυνση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 13. Πως η διαρθρωτική πολιτική, η πολιτική συνοχής συμβάλλει στο Ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα; Λεοντίδου κεφάλαιο 8 Η αξιολόγηση της συνεισφοράς της διαθρωτικής συνοχής στην ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη υπόθεση για τους κάτωθι λόγους: Πρώτον η οικονομική και κοινωνική συνοχή είναι μια ασαφής και νεφελώδης έννοια. Ο τίτλος της συνθήκης δίνει έμφαση στην οικονομική διάσταση του όρου δηλ. στη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων ανάμεσα στις περιφέρειες της ΕΕ, αφήνοντας αδιευκρίνιστο το περιεχόμενο της κοινωνικής διάστασης του όρου. Δεύτερον επειδή η έννοια της συνοχής συνδέεται στενά με τις επιπτώσεις της οικονομικής ολοκλήρωσης στον ευρωπαϊκό χώρο είναι αμφίβολο κατά πόσο συμβάλλει πάντα στην αρμονική ανάπτυξη της Ένωσης. Αυτό αφορά την ΕΕ τόσο σε οικονομικό όσο και χωρικό επίπεδο. Τρίτον οι οικονομικές επιδόσεις των ευρωπαϊκών περιφερειών επηρεάζονται από τις εθνικές και κοινοτικές πολιτικές που ακολουθούνται, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν εξίσου τη γεωγραφική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων και την κατανομή του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Έτσι, η αξιολόγηση της διαθρωτικής πολιτικής θα πρέπει να διαχωρίζει τις περιφερειακές επιπτώσεις από τις επιπτώσεις άλλων εθνικών και κοινοτικών πολιτικών. Τέταρτον, η σύγκλιση θα πρέπει να αφορά το εισόδημα τα επίπεδα απασχόλησης, την ποιότητα ζωής και τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας στην ΕΕ. Όμως μια τόσο διευρυμένη ανάλυση περιορίζει την ακόλουθη αποτίμηση της οικονομικής συνοχής στη σύγκλιση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Στόχος της διαθρωτικής πολιτικής είναι η μεταβολή των μακροχρόνιων ανισορροπιών σε έναν κινούμενο στόχο. Γεωγραφικά η ΕΕ των 15 διέπεται από το πρότυπο «κέντρουπεριφέρειας» ή πρότυπο «Βορρά-Νότου». Η ανάπτυξη συγκεντρώνεται σε έναν άξονα που ξεκινά από το Λονδίνο στο Βορρά και καταλήγει στη Βόρεια Ιταλία στον Νότο περιλαμβάνοντας τις δυναμικές βιομηχανικές και μητροπολιτικές περιφέρειες της Ολλανδίας, του Βελγίου και της Γερμανίας. Στον αντίποδα βρίσκεται μια διαχρονική εικόνα αυτή των περιμετρικών περιοχών της ΕΕ με χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Από την άλλη πλευρά ενώ η φύση των ανισοτήτων παραμένει σταθερή η έντασή τους παρουσιάζει διαφοροποιήσεις. Κατά την τελευταία 15ετία, η θέση των φτωχότερων και των πλουσιότερων περιφερειών παρέμεινε ίδια, ενώ το αντίστοιχο χάσμα των χωρών μειώθηκε αισθητά κυρίως λόγω του γεγονότος ότι οι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης στην Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία ξεπέρασαν τον μέσο ρυθμό μεγέθυνσης της Κοινότητας. Υπάρχουν χώρες που προσεγγίζουν το μέσο όρο της ΕΕ, ενώ άλλες μένουν στο περιθώριο των οικονομικών εξελίξεων. Επίσης, το αναπτυξιακό χάσμα των περιφερειών στο εσωτερικό κάθε χώρας διευρύνεται. Εντούτοις, πρέπει να τονιστεί ότι στην πραγματικότητα οι ενδο-εθνικές εισοδηματικές ανισότητες είναι αισθητά μικρότερες χάρη στην αναδιανεμητική παρέμβαση των εθνικών προϋπολογισμών. Σε κάθε περίπτωση δεν είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε με βεβαιότητα ποιες είναι οι αναπτυξιακές επιδόσεις των περιφερειών και των χωρών της ΕΕ λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 14. Ποιο θεωρείτε σημαντικότερο επίτευγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το Μάαστριχτ, τη δημιουργία της ΟΝΕ ή τη θεσμική αναδιάρθρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης; ΚΡΙΣΕΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ με στοιχεία από Λάβδα κεφάλαιο 7 και Λεοντίδου κεφάλαιο 6 Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς δεν αποτέλεσε το τελικό στάδιο της οικονομικής ενοποίησης. Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε και επεκτάθηκε με τη λεγόμενη Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Ο στόχος της ΟΝΕ είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά στη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Χάγη το 1969 ως ένας μακροπρόθεσμος στόχος. Ο προβληματισμός για την ΟΝΕ εξελίχθηκε σε στενή σχέση με τη γενικότερη συζήτηση στο πλαίσιο της Κοινότητας για τη μετεξέλιξη της στην κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. [Η πρώτη αναφορά στην ‘Ένωση’ βρισκόταν βέβαια στο Προοίμιο της Συνθήκης της Ρώμης (1957). Επόμενος σταθμός σε αυτή την πορεία υπήρξε η διάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Παρίσι (1972), ενώ το 1977 η Επιτροπή επανέφερε στο προσκήνιο το στόχο της ΟΝΕ, παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες της δεκαετίας του ’70. Ο στόχος της Ένωσης παρέμεινε ζωντανός και τον επιβεβαίωσε και πάλι η Διακήρυξη της Στουτγάρδης το 1983. Γενική αναφορά στο στόχο της Ένωσης υπάρχει και στο Προοίμιο της ΕΕΠ]. Οι συγκεκριμένες παράμετροι που ορίζουν την οικονομική ένωση των χωρών της Κοινότητας αποκρυσταλλώθηκαν το 1989, στην αναφορά για την ΟΝΕ της Επιτροπής υπό την προεδρεία του Ζακ Ντελόρ. Η αναφορά αυτή έθεσε τις βάσεις για τη συμφωνία για την ΟΝΕ στο πλαίσιο της Διακυβερνητικής Διάσκεψης και τελικά της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστή και ως Συνθήκη του Μάαστριχτ (ΣΕΕ, 1992). Κύριες παράμετροι της ΟΝΕ: -

σύγκλιση των οικονομιών των χωρών – μελών

-

σύγκλιση των κρατικών πολιτικών τους στο οικονομικό πεδίο

-

νομισματική ένωση με την υιοθέτηση ενός κοινού νομίσματος, του ευρώ, και την ίδρυση μιας κεντρικής νομισματικής αρχής – της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Συνεπώς, οι χώρες της Κοινότητας προχωρούν πέρα από την παγίωση της εσωτερικής αγοράς στη δημιουργία μιας συνολικά ενοποιημένης οικονομίας. Αυτή η ενοποιημένη οικονομία δημιουργεί με τη σειρά της νέες συνθήκες και επηρεάζει την πολιτική και τους όρους άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας στα κράτη – μέλη. Η ΣΕΕ θέσπισε μια σειρά

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr «κριτηρίων οικονομική σύγκλισης» στη βάση των οποίων τα κράτη – μέλη της Ε.Κ. θα μπορούσαν να ενταχθούν στην ΟΝΕ και με απώτερο στόχο την αντικατάσταση μέσα σε βάθος τριετίας την αντικατάσταση των εθνικών νομισμάτων με το ευρώ. Το πρόγραμμα της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς έτυχε σχεδόν γενικής αποδοχής από τους πολίτες της Κοινότητας. Ωστόσο, οι αντιδράσεις σχετικά με την ΟΝΕ ποικίλλουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Σε αρκετές χώρες οι πολίτες εμφανίζονται διστακτικοί απέναντι στο ενδεχόμενο εγκατάλειψης του εθνικού νομίσματος, ενώ σε ορισμένες η πλειοψηφία εμφανίζεται προς το παρόν αρνητική. Ως αποτέλεσμα της ΣΕΕ – συνδυασμό με την ΕΕΠ που προηγήθηκε - οι θεσμικές διαστάσεις της Κοινότητας τροποποιούνται σημαντικά: -

Ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων: α) συμμετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων είτε προτείνοντας τροποποιήσεις είτε απορρίπτοντας εξολοκλήρου μια νομοθετική πρόταση – οπότε το Σ.Υ. μπορεί να την υιοθετήσει μόνο με ομοφωνία (διαδικασία συνεργασίας) και β) μπορεί αφού ακολουθηθεί η «διαδικασία συνεργασίας» να μπλοκάρει, με απόλυτη πλειοψηφία, μια νομοθετική πρόταση για την οποία εξακολουθεί να είναι αδύνατη μια συμφωνία με το Σ.Υ. (διαδικασία συναπόφασης).

-

Ενισχύεται

ο

ρόλος

του

Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου

στον

κοινοβουλευτικό έλεγχο του Σ.Υ. και της Επιτροπής καθώς επίσης και στη διαδικασία διορισμού της τελευταίας. Ενισχύονται έτσι τα στοιχεία δημοκρατικού ελέγχου στο πολιτικό σύστημα της Κοινότητας και μειώνεται αντίστοιχα το λεγόμενο «δημοκρατικό έλλειμμα».

-

Ενισχύεται ο ρόλος της ειδικής πλειοψηφίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο Σ.Υ. έτσι οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία, ειδική πλειοψηφία ή απλή πλειοψηφία. [Η ειδική πλειοψηφία άρχισε να εφαρμόζεται σε ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις με την ΕΕΠ και

σήμερα

καλύπτει

τα

περισσότερα

πεδία

πολιτικής,

περιλαμβανομένης της εσωτερικής αγοράς] -

Τίθενται υπό το Κοινοτικό καθεστώς – με τη δημιουργία αντίστοιχων ρυθμίσεων – νέοι τομείς πολιτικής, όπως η προστασία του περιβάλλοντος.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr -

Δημιουργείται ένας νέος θεσμός η Επιτροπή των Περιφερειών, με συμβουλευτικό κυρίως ρόλο. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ισχυρός θεσμός, ωστόσο εκφράζει μια σημαντική πραγματικότητα της Ε.Ε. καθώς αναγνωρίζει τη σημασία της πολιτικής στα ‘υποεθνικά’ επίπεδα και κυρίως σε αυτό της περιφέρειας.

-

Εισάγεται η έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, με καθαρά συμβολική σημασία, καθώς υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι πολίτες ανήκουν, πέρα από τις εθνικές-κρατικές κοινότητες και σε μια ευρωπαϊκή κοινότητα.

-

Εισάγεται η αρχή της επικουρικότητας που τονίζει τον ρόλο των κρατών για την ανάληψη δράσης που ταιριάζει καλύτερα στο επίπεδο των κρατών και όχι το υπερεθνικό. Η εισαγωγή της έννοιας της επικουρικότητας είχε διπλό στόχο. Αφενός να υπογραμμιστεί ο συνεργατικός και συμπληρωματικός χαρακτήρας των σχέσεων μεταξύ των κρατών της Κοινότητας ως διακριτών επιπέδων ενός ενοποιημένου συστήματος. Αφετέρου, να καθησυχαστούν οι φόβοι όσων προέβλεπαν ότι η συνεχής ανάπτυξη και επέκταση της δράστης της Ε.Κ. περιορίζει ασφυκτικά τα πεδία των κυβερνήσεων.

(η ΟΝΕ είναι σημαντική κυρίως για συμβολικούς λόγους, αλλά το δεύτερο είναι πιο σημαντικό γιατί έγινε σε κάποιο βαθμό πιο δημοκρατική η Ε.Ε.)

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 15. Τρείς πυλώνες. Εξηγήστε τη σημασία του κάθε πυλώνα. Λάβδας κεφάλαιο 7 και Λεοντίδου κεφάλαιο 12 Η Συνθήκη του Μάαστριχτ επιχείρησε να ανταποκριθεί στον στόχο του μετασχηματισμού των Κοινοτικών σχέσεων. Έθεσε τα θεμέλια της ΟΝΕ και δημιούργησε επίσης μια νέα οργανωτική μορφή με συμβολική σημασία – την Ευρωπαϊκή Ένωση – βασισμένη τρεις πυλώνες: -

η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (που περιλαμβάνει και τις τρεις Ε.Κ.)

-

η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ)

-

η Συνεργασία στους τομείς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (ΣΔΕΥ)

Ο πρώτος πυλώνας, ο σημαντικότερος και νομικά περισσότερο έδραιος, αφορά τις γνώριμες Ευρωπαϊκές Κοινότητες με τις δομές, τα πεδία πολιτικής και τις λειτουργίες τους, δηλ. τις κοινοτικές διατάξεις και τις διατάξεις για την ΟΝΕ. Υιοθετήθηκαν δύο σημαντικές νέες αρχές. Πρώτη η αρχή της επικουρικότητας – είχε την έννοια ότι οι πολιτικές πρέπει να αποφασίζονται σε εθνικό επίπεδο, ίσως ακόμη και σε περιφερειακό ή τοπικό, όποτε αυτό ήταν δυνατό. Η δεύτερη αρχή αφορούσε την ιθαγένεια της Ένωσης. Οι λοιπές αναθεωρήσεις που έφερε η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν θεσμικές και πολιτικές. (ξεκίνησε από λειτουργισμό και κατέληξε σε φεντεραλισμό) Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τις διατάξεις για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. Σύμφωνα με την ΕΕΠ τα κράτη – μέλη «προσπαθούν να διατυπώνουν και να εφαρμόζουν από κοινού μια ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική». Η ΣΕΕ προσδιόρισε πιο αυστηρά αυτό τον στόχο ορίζοντας ότι τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. «καθορίζουν και εφαρμόζουν μια κοινή εξωτερική πολιτική ασφάλειας, η οποία καλύπτει όλους τους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας […] συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής διαμόρφωσης κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει σε κοινή άμυνα». Ο δεύτερος πυλώνας της ΣΕΕ ενέταξε την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία στο ευρύτερο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ. Ο πυλώνας αυτός ήταν εξαιρετικά σημαντικός επειδή εισήγαγε δύο νέα σημαντικά στοιχεία στην διαδικασία ολοκλήρωσης της Δυτικής Ευρώπης. Πρώτον, μολονότι η εξωτερική πολιτική διατήρησε ουσιαστικά τον διακυβερνητικό χαρακτήρα της, δημιουργήθηκε η δυνατότητα να λαμβάνονται ορισμένες σχετικές

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr αποφάσεις με ειδική πλειοψηφία. Δεύτερον, η άμυνα περιλήφθηκε για πρώτη φορά στο πρόγραμμα πολιτικής. Ο τρίτος πυλώνας επικεντρώνεται στην διακυβερνητική συνεργασία στους τομείς της δικαιοσύνης και της αστυνόμευσης, της πολιτικής του ασύλου και του ελέγχου της μετανάστευσης από τρίτες χώρες προς την Ε.Ε. Όλα τα μέτρα που θα λαμβάνονταν σε σχέση με τα θέματα αυτά έπρεπε να συμμορφώνονται με τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ο θεσμός στον οποίο ανατίθεται ο κρίσιμος ρόλος του συντονισμού του όλου οικοδομήματος και της εξέλιξής του. Δηλαδή, μπορούσε να υιοθετεί κοινές θέσεις, να προωθεί κάθε ενδεδειγμένη μορφή συνεργασίας και να καταρτίζει συμβάσεις τις οποίες θα συνιστούσε στα κράτη – μέλη προς αποδοχή – σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς κανόνες. Όσον αφορά τις συνέπειες στον τομές των πολιτικών, δημιουργήθηκε νομική βάση για συνεργασία σε τομείς δραστηριότητας που στο παρελθόν αντιμετωπίζονταν είτε σε αμιγώς εθνική βάση είτε σε μία χαλαρή και άτυπη συνεργασία μεταξύ των κρατών – μελών. Όσον αφορά τις συνέπειες σε θεσμικά θέματα, μολονότι το διακυβερνητικό στοιχείο εξακολουθούσε να κυριαρχεί, εμφανίστηκε αμυδρά και το υπερεθνικό στοιχείο λόγω της δυνατότητας λήψης αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένους τομείς υλοποίησης πολιτικών. Είναι γεγονός ότι οι τρεις πυλώνες δεν καλύπτονται πάντα από τις ίδιες αρχές λειτουργίας, ούτε ακολουθούν την ίδια διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας ακολουθούν περισσότερο διακυβερνητικά πρότυπα, αποφεύγοντας σε κάποιο βαθμό την ‘εμβάθυνση’ της θεσμικής ενοποίησης – που χαρακτήρισε την πορεία των Κοινοτήτων. Ο δεύτερος και ο τρίτος αφορούν τομείς και πεδία συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών που εξελίχθηκαν σε σχέση με τις Ε.Κ. αλλά χωρίς να ανήκουν τυπικά σε αυτές.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 16. Σε ποιο βαθμό οι απόπειρες ανάπτυξης μιας κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής έχουν ενισχύσει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λειτουργεί στο παγκόσμιο σύστημα ως μια ενιαία οντότητα; Λεοντίδου Κεφάλαιο 12 Τα πεδία της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής εξελίχθηκαν στη δυτική Ευρώπη ως στενά συνδεόμενα, αλλά διακριτά πεδία. Από το 1970 τα κράτη των Ε.Κ. κατέβαλαν προσπάθειες να συγκροτηθεί ένα πλαίσιο συνεργασίας στην εξωτερική πολιτική, το οποίο δεν θα αμφισβητούσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ΝΑΤΟ και τη σημασία των ευρωατλαντικών σχέσεων στα ζητήματα άμυνας και κοινής ασφάλειας. Διαμορφώθηκαν λοιπόν στο πεδίο άμυνας και εξωτερικής πολιτικής θεσμοί που είτε συνδέονται με τις Ε.Κ. είτε είναι εντελώς διακριτοί και αναπτύσσονται παράλληλα, χωρίς βέβαια αυτή η παράλληλη πορεία να σημαίνει έλλειψη συνεργασίας και ενδεχομένως έλλειψη κοινών στόχων. Συνδεόμενοι θεσμοί: η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασίας (ΕΠΣ) – τέθηκε σε λειτουργία το 1970 – είχε σκοπό τη δημιουργία ενός πλαισίου μέσα στο οποίο οι χώρες των Ε.Κ. θα επιχειρούσαν τη διαμόρφωση κοινών θέσεων εξωτερικής πολιτικής. Παράλληλοι θεσμοί: η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ) – ιδρύθηκε το 1955 – με σκοπό την παροχή ενός πλαισίου δυτικοευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας. Το ΝΑΤΟ, και η Συνδιάσκεψη για την Ασφάλεια και τον Αποκλεισμό στην Ευρώπη ή το Συμβούλιο της Ευρώπης. Οι εξελίξεις στη διεθνή πολιτική σκηνή της δεκαετίας του ’80 και του ’90 – κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, διάλυση της ΕΣΣΔ, τέλος της διπολικής αντιπαράθεσης – έδωσε την ευκαιρία στη δυτική Ευρώπη να κάνει κάποιες απόπειρες προς την κατεύθυνση μιας περισσότερο ενιαίας και αυτόνομης παρουσίας στη διεθνή πολιτική. Παρά το γεγονός ότι οι εξελίξεις ευνόησαν τη σταδιακή συγχώνευση στο δεύτερο πυλώνα (ΚΕΠΠΑ) της Ε.Ε. των συνδεόμενων ΕΠΣ αλλά και κάποιων παράλληλων ΔΕΕ θεσμών η εμπειρία έδειξε – ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία – ότι η ΚΕΠΠΑ συναντά ουσιαστικές δυσκολίες όταν έρχεται αντιμέτωπη με κρίσεις. Πρώτα, πρώτα, δεν μπορεί να ασκηθεί πραγματική εξωτερική πολιτική χωρίς κάποιο υπόβαθρο κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας. Όμως, για την άμυνα και την ασφάλεια η Ε.Ε. εξακολουθεί να βασίζεται στο ΝΑΤΟ και στις στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Έτσι, η κυριαρχία του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη παραμένει. Κατά δεύτερο λόγο η παρουσία του ΝΑΤΟ και του ηγετικού ρόλου των ΗΠΑ κάποιες φορές επισκιάζει, αλλά συχνά έρχεται και να καλύψει τα κενά που δημιουργούνται από τις εσωτερικές διαφορές

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr στο πλαίσιο της Ε.Ε. [Στην περίπτωση της γιουγκοσλαβικής κρίσης, στην πρώτη φάση (19911992) οι ΗΠΑ απέφυγαν κάποια ενεργητική συμμετοχή, αναμένοντας να πάρουν την πρωτοβουλία οι χώρες της Ε.Κ. Ωστόσο, οι διακυβερνητικές διαφορές και οι διαφορετικές προσεγγίσεις των κρατών – μελών εμπόδισαν την Κοινότητα να παίξει έναν ισχυρό και ξεκάθαρο ρόλο στην κρίση. Ο παράγοντας δηλαδή των σχέσεων ΝΑΤΟ – Ε.Ε. δεν επαρκεί για την εξήγηση των εσωτερικών δυσκολιών της Ευρώπης στα πεδία της ΚΕΠΠΑ]

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 17. Ποια συνθήκη έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση; ΚΡΙΣΕΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ με στοιχεία από Λάβδα κεφάλαιο 7 και ΕΔΥ Φραγκονικολόπουλου Η προσπάθεια να ενισχυθεί η οικονομική θέση της ΕΕ συνδυάστηκε με μια προσπάθεια να βελτιωθεί το θεσμικό της σύστημα. Από τις πιο σημαντικές Συνθήκες είναι η Συνθήκη του Μάαστριχτ ή Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η οποία υπογράφηκε στην ομώνυμη ολλανδική πόλη το 1992. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναδιαμορφώνεται οργανωτικά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι απλώς μια νέα ονομασία για την Κοινότητα αλλά, ένα σύνθετο θεσμικό οικοδόμημα που αποτελείται από τρεις πυλώνες: 

Την Ευρωπαϊκή Κοινότητα



Την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και



Την Συνεργασία στους τομείς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (ΣΔΕΥ)

Οι διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων που εισήγαγε η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι οι κάτωθι: 

Ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμμετέχοντας ενεργά στη λήψη αποφάσεων είτε προτείνοντας τροποποιήσεις είτε απορρίπτοντας εξ ολοκλήρου μια νομοθετική πρόταση, οπότε το ΣΥ μπορεί να την υιοθετήσει μόνο με ομοφωνία (διαδικασία συνεργασίας).



Αφού ακολουθηθεί η «διαδικασία συνεργασίας» να μπλοκάρει με απόλυτη πλειοψηφία μια νομοθετική πρόταση για την οποία είναι αδύνατη η συμφωνία με το ΣΥ «διαδικασία συναπόφασης».



Ενισχύεται ο ρόλος της ειδικής πλειοψηφίας εφαρμοζόμενη σε περισσότερες περιπτώσεις (στάθμιση των ψήφων των κρατών-μελών).



Θεσπίζονται νέοι τομείς πολιτικής (προστασία του περιβάλλοντος).



Δημιουργείται η Επιτροπή των Περιφερειών η οποία αντιπροσωπεύει τα περιφερειακά και τοπικά σώματα αυτοδιοίκησης και έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα.



Εισάγεται η ευρωπαϊκή ιθαγένεια που έχει συμβολική σημασία

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 

Εισάγεται η αρχή της επικουρικότητας που τονίζει ότι εν χρειάζονται κοινοτικές πολιτικές για τα πάντα.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας ρυθμίζει τη δομή και τη λειτουργία της Ε.Ε., αντικαθιστώντας τη Συνθήκη της Νίκαιας του 2001. Υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2007, αλλά τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου του 2009, ύστερα από την καθυστερημένη κύρωσή της από τις χώρες Ιρλανδία, Γερμανία, Τσεχία και Πολωνία το 2009. Στόχος της Συνθήκης είναι η αποτελεσματικότητα, η συνοχή και η δημοκρατική νομιμοποίηση της Ε.Ε. Στις πιο σημαντικές θεσμικές ρυθμίσεις συγκαταλέγονται: 

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: αυξήθηκαν σημαντικά οι αρμοδιότητές του καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοκρατικότερη. Η «διαδικασία συναπόφασης» του Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο μετονομάστηκε σε «συνήθη νομοθετική διαδικασία» και εφαρμόστηκε και σε νέους τομείς όπως είναι η δικαιοσύνη, και οι εσωτερικές υποθέσεις. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών ανέρχονταν σε 751 και οι έδρες θα κατανέμονταν μεταξύ των χωρών σύμφωνα με την «φθίνουσα αναλογικότητα».



Εθνικά κοινοβούλια: απόκτησαν μεγαλύτερες δυνατότητες να δρουν και να συμμετέχουν με τα ευρωπαϊκά όργανα στις δραστηριότητες της Ένωσης.



Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: αναγνωρίζεται ως θεσμικό όργανο με αποσαφηνισμένο ρόλο

και

δομή.

Δημιουργείται

η

θέση

μόνιμου

προέδρου,

αντί

του

εναλλασσόμενου κάθε 6 μήνες προέδρου, ο οποίος εκλέγονταν για 2,5 χρόνια και η θητεία του δεν ανανεώνεται. Ο πρόεδρος προετοιμάζει τις συνόδους κορυφής και εκπροσωπεί διεθνώς την Ένωση. 

Συμβούλιο Υπουργών: επήλθε αλλαγή στο σύστημα ψηφοφορίας το οποίο βασίζονταν στην «ειδική πλειοψηφία» και από το 2014 θα βασίζονταν στη διπλή πλειοψηφία των κρατών και του πληθυσμού διευκολύνονταν τη λήψη αποφάσεων στη διευρυμένη Ευρώπη. Το Συμβούλιο Υπουργών διαχωρίζεται σε Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων



Θεσμοθετείται η ευρωομάδα δηλαδή οι άτυπες συναντήσεις των Υπουργών Οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr 

Επιτροπή: διατηρείται το σύστημα του ενός Επιτρόπου ανά κράτος-μέλος. Η Συνθήκη προέβλεπε τη μείωση του αριθμού των Επιτρόπων, όμως προκειμένου να υπερψηφίσουν οι Ιρλανδοί τη Συνθήκη η κατάσταση παρέμεινε ως έχει.



Το δικαιοδοτικό σύστημα της ΕΕ αναβαθμίζεται με αποτέλεσμα η πρώην ΔΕΚ και νυν ΔΕΕ να έχουν μεγαλύτερη νομική ισχύ και να επεκτείνεται η αρμοδιότητά τους και σε άλλες δραστηριότητες της ΕΕ.

Από τα ανωτέρω είναι κατανοητό ότι οι αναθεωρήσεις των ιδρυτικών συνθηκών άλλοτε στέφονταν από επιτυχία και άλλοτε όχι. Ωστόσο η Συνθήκη του Μααστριχτ μετέβαλε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα σε Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ η Συνθήκη της Λισαβόνας απλοποίησε τις θεσμικές διαδικασίες και έφερε τους ευρωπαίους πολίτες πιο κοντά στις δράσεις της ΕΕ μειώνοντας παράλληλα το δημοκρατικό έλλειμμα.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr