tekst
ks.
Stanisław Majkowski fotografie Rafał Monita
swarzewo
Sanktuarium Matki Bożej Królowej Polskiego Morza Wydawnictwo astraia Kraków 2017 1
Copyright © 2017 by Oficyna Artystyczna Astraia, Kraków for this edition Copyright © 2017 by Stanisław Majkowski for the text Copyright © 2017 by Rafał Monita for the photographs Tekst: stanisław majkowski Fotografie: rafał monita Redakcja i korekta: katarzyna wiwer, marcin romeyko-hurko Projekt graficzny i typografia: rafał monita Druk i oprawa: Drukarnia Skleniarz, Kraków
Parafia Narodzenia nmp w Swarzewie Królowej Polskiego Morza ul. ks. Pronobisa 6, Swarzewo 84-100 Puck www.parafiaswarzewo.pl Wydawnictwo składa serdeczne podziękowania Księdzu Proboszczowi ze Swarzewa Stanisławowi Majkowskiemu za pomoc w przygotowaniu tej książki. Żadna część tej publikacji nie może być w jakikolwiek sposób reprodukowana, powielana, publikowana bez pisemnej zgody wydawcy. © Wszystkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Wydanie i, Kraków 2017 isbn 978-83-65686-13-8 Wydawnictwo Astraia ul. Niewodniczańskiego 120 30-698 Kraków tel./faks 12 654 95 86 e-mail: astraia@astraia.pl www.astraia.pl 2
Sanktuarium Matki Bożej Królowej Polskiego Morza W połowie drogi kolejowej Puck – Wielka Wieś – Hallerowo leży nad Zatoką Pucką ładna wieś gburska i rybacka, Swarzewo; jest tam plaża mała, lecz czysta i wygodna. Kościół z r. 1880, neogotyk, zbudowany według projektu Frosbego przez arch. B urmeistra z Lubeki, kosztem 120 tys. marek. W wielkim ołtarzu tego kościoła znajduje się obraz św. Rodziny, daru Wilhelma i, a także słynąca cudami rzeźba Matki Boskiej. Rzeźba ta, według tradycji, ma pochodzić ze starego kościoła w Helu, skąd ją usunięto po opanowaniu Helu przez ewangelików. Według podania przypłynęła do Swarzewa morzem. Na miejscu jej znalezienia wybudowano kaplicę, w której znajduje się wiersz w języku polskim z r. 1775 z opisem całego zdarzenia. Ze Swarzewa droga prowadzi przez wyżynę do Pucka. Stąd roztacza się piękny widok na Puck i całą zatokę. Gdynia, Wybrzeże i Kaszuby, 1935 3
S
warzewo jest jedną z najbardziej na północ wysuniętych parafii w Polsce. Leży na Kępie Swarzewskiej, oddzielonej doliną Płutnicy i Kamieńskimi Błotami od sąsiednich jednostek geograficznych, tworzących Pojezierze Kaszubskie. Nazwę wsi wymienia dokument osadczy z 16 października 1340 roku, wydany przez komtura krzyżackiego Winricha von Kniprode, albowiem zakon panował od 1309 roku nad tą częścią Pomorza, stanowiącą w strukturach kościelnych archidiakonat pomorski przynależny do diecezji włocławskiej. Nie wiemy dzisiaj, czy wieś Swarzewo istniała już wcześniej, czy została założona dopiero w roku 1340. Ks. Jerzy Więckowiak w książce Królowa Polskiego morza sugeruje, że chociaż wieś wymieniona jest w dokumentach historycznych stosunkowo późno, to jednak istnieje domniemanie, że Swarzewo jest starszą osadą, stanowiącą od wieków wieś królewską, a Krzyżacy wspomnianym dokumentem z roku 1340 nadali jej jeszcze inne przywileje jako osadzie w pełni rozwiniętej. Według ówczesnych procedur dokumenty te wystawiano dla wsi, która posiadała kościół lub w najbliższym czasie miał być on wystawiony. Z powyższego można wysunąć wniosek, że skoro dokument osadczy milczy o kościele i plebanie, to kościoła w Swarzewie jeszcze nie było.
Widok na kościół od strony zachodniej (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, NAC)
4
8
9
W
latach 1877–1880 wzniesiono nowy, obecnie istniejący, kościół. Jest to budowla w stylu neogotyckim z bardzo solidnej cegły licowej i murami wzmocnionymi dookoła przyporami dwuuskokowymi. Smukła wieża, o bardzo charakterystycznym, neogotyckim zwieńczeniu, wtopiona jest w bryłę kościoła, którą od strony wschodniej zamyka trójboczne prezbiterium. Nowy kościół został uroczyście konsekrowany 14 września 1930 r. przez biskupa Konstantyna Dominika z okazji 50-lecia ukończenia budowy. Nie wiadomo, czy wezwanie kościoła – Narodzenia Najświętszej Marii Panny – jest tytułem pierwotnym, czy też nadanym dopiero drugiej świątyni, tej zbudowanej na przełomie xvi i xvii wieku. Budowla, długa na 43 metry i szeroka na 16 metrów, mieści około 1500 osób. Jej wieża o wysokości 40 metrów widoczna jest z drogi łączącej Puck z Władysławowem z odległości około 10 kilometrów. Wnętrze ma neogotycki charakter. Jednonawowa hala kościoła rozpina się wewnątrz na sześciu przęsłach z otwartą, zdobioną więźbą dachową. Światło daje piętnaście okien, a dwie blendy nad bocznymi wejściami i dwie w prezbiterium uzupełniają ich rytm. Prezbiterium z pięknym, wywołującym wrażenie sfery nieba, sklepieniem gwiaździstym oraz posadzką wyłożoną łamanym marmurem, wypełnione jest bogatymi malowidłami z licznymi ornamentami, które stanowią też obramienia pięciu ostrołukowych otworów okiennych. Malowidła w blendach w prezbiterium
10
25
Bibliografia: Gdynia Wybrzeże i Kaszuby, Gdynia 1935. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Województwo Gdańskie, Puck, Żarnowiec i okolice; , tom v, zeszyt 2, opr. T. Chrzanowski i M. Kornecki oraz B. Rol i I. Strzelecka, Warszawa 1989. Opisy konserwatorskie zabytków ruchomych w kościele parafialnym Narodzenia nmp w Swarzewie. J. Ceynowa, Swarzewska legenda, w: S. Jończyk, Pogłosy ziemi, Warszawa 1972. B. Chrzanowski, Na kaszubskim brzegu, Poznań 1910. A. Fridrich, Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w diecezji chełmińskiej i warmińskiej, Pelplin 1914. S. Kujot, Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej, Toruń 1903. S. Majkowski, Sanktuarium Maryjne Królowej Polskiego Morza w Swarzewie, Gdańsk 2003. K. Mellin, Rzeźba nmp Swarzewskiej (opis konserwatorski), Gdańsk 1964. E. Rydz, Sanktuarium Matki Boskiej Swarzewskiej jako miejsce kultu religijnego, „Peregrinus Cracoviensis”, Zeszyt 23, 2012. J. Samp, Ksiądz Biskup Konstantyn Dominik jego służba w Kościele a kultura rodzima, „Studia Pelplińskie” 1984, t. xv. W. Szołdrski, Z dziejów parafii swarzewskiej, „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, nr 3, 1932. J. Więckowiak, Królowa Polskiego Morza, Gdynia 1992.
Witraż z wieży kościoła
56