ARCHITECTONIC - Pedagogische Dossier

Atomiumsquare - 1020 Brussel

www.atomium.be/architectonic

© David Marlé

pEdagogISCH dossier

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 1

INTRODUCTION

De tentoonstelling gaat over gevels in architectonisch beton in België en meer in het bijzonder

in Brussel, van 1958 tot 1980.

Deze nieuwe bouwtechniek heeft de vormgeving van de stad veranderd en kon zich verder

ontwikkelen dankzij het idee van de « moderne stad » van de Wereldtentoonstelling van 1958.

Eerbetoon aan beeldhouwer jacque s

moe schal .

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 2

BEGANE GROND

Het kruis, een origineel element van de gevel van het Marnixgebouw (fase 2, 1991), het

gebouw van de ING Bank, geeft ons de kans om op een eenvoudige en zeer visuele manier uit te leggen wat beton is; de ijzeren wapening laat duidelijk zien hoe gewapend beton wordt gemaakt.

Het begrip pat tern (herhaling van een zelfde motief).

thema en onder zoeksoriëntatie s

Lijst met de verschillende architectuurstijlen in de stad. > Staan er in de buurt van jullie school of jullie huis moderne gebouwen? > Definitie van een moderne stad. > Waarom moet beton gewapend zijn? > Voordelen van prefabricatie (productie, opslag en bouw).

MOGELIJKHEDEN VAN BETON VANDAAG DE DAG

Om de verschillende technische mogelijkheden van beton te laten zien, stellen we een bank

tentoon bestaande uit een dunne laag beton van minder dan drie centimeter dik.

Dit beton is gewapend met vezels waardoor een ijzeren wapening niet nodig is en zeer dunne

lagen mogelijk zijn.

De mal maakt het mogelijk om het fabricageproces te begrijpen en hoe een object gegoten

en ontkist wordt.

thema en onder zoeksoriëntatie s

> Begrip van het giet- en ontkistingsproces van het werkstuk. > De ontwikkeling van hoogwaardig beton en vezelbeton. > Studie van de weerstand ondanks de geringe dikte. > Het imago van beton in de collectieve verbeelding, ten opzichte van vooroordelen (lelijk, zwaar, één kleur).

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 3

TIJDSLIJN

Op de tijdslijn zien we de verschillende betonnen gebouwen die werden gebouwd tussen

1890 en het begin van de jaren ‘80.

De tijdslijn geeft ook een overzicht van alle technieken op het gebied van betonconstructies,

bekisting en prefabricatie.

thema en onder zoeksoriëntatie s

De tijdslijn geeft ons een beeld van de evolutie in het gebruik van beton in de verschillende bouw-

wijzen: particuliere woningen, burgerlijke bouwkunde, openbare gebouwen en kantoorgebouwen.

KENMERKEN VAN BETONBEWERKINGEN

De bezoekers wandelen door een betonbos waarin ze kennis maken met de verschillende

oppervlaktebewerkingen die mogelijk zijn voor een zelfde betonsamenstelling.

thema en onder zoeksoriëntatie s

> Tactiele analyse (glad, ruw, schurend). > Verschillende textuurresultaten. > Kleurmogelijkheden.

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 4

ANDRÉ JACQMAIN

België was pionier in de ontwikkeling van geprefabriceerde elementen in architectonisch

beton. Vanaf 1955 ontwikkelde de architect andré

jacq main

al samen met de Nederlandse firma

Schokbeton de portiekelementen in dun beton voor het Foncolin-project (uitgevoerd in 1958 met J. Wabbes en V. Mulpat). Een wereldpremière!

CONSTANTIN BRODZKI

We ontdekken een maquette van het cbr -gebouw uitgevoerd door de architect cons tantin

brodzk i .

Deze laatste ontwikkelde voor de firma CBR de mogelijkheid om van architectonisch

prefabbeton een commercieel product te maken. Hij rationaliseerde de verschillende elementmogelijkheden en dat is duidelijk te zien in de constructie van het hoofdkantoor van CBR met zijn 756 geprefabriceerde gevelelementen.

Constantin Brodzki ging door met het ontwikkelen en perfectioneren van dit constructiesysteem

en vond een oplossing voor het voornaamste gebrek: het isolerende vermogen.

Voor het Project SWIFT 1 creëerde hij het systeem van de dubbele muur met daartussen

isolatiemateriaal (constructiemethode die vandaag de dag door iedereen wordt toegepast).

Met het SWIFT 2-gebouw dat hij uitvoerde in samenwerking met Ricardo Bofill, toonde hij aan

dat zijn constructiesysteem aan elke architectuurstijl kon worden aangepast.

thema en onder zoeksoriëntatie s

> We zien dat België met André Jacqmain een voortrekkersrol vervulde op het gebied van bouwen met gevels uit architectonisch beton. > De ontwikkeling van het procedé is toe te schrijven aan Constantin Brodzki. > CBR Cementbedrijven, dat toen nog een Belgische firma was, richtte een dochteronderneming op genaamd Ergon die volledig gewijd was aan het fabricageprocedé van architectonisch prefabbeton. > Dankzij de maquette van CBR kunnen we de constructie-elementen van de gevel van dichtbij bekijken. Ze lijken allemaal op elkaar, maar als je goed kijkt, zie je dat er 9 verschillende elementen zijn.

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 5

PATTERN

Het fenomeen pattern is terug te vinden op verschillende gebieden, zoals in designobjecten,

mode, meubels en behangpapier.

Een animatie gebaseerd op de gestileerde gevels van 5 gebouwen ( rob ,

swif t 1 en het cultureel centrum van ouderg em )

innovation , cbr ,

laat dit fenomeen heel duidelijk zien: elk van

de gekleurde gevels lijkt zo weggelopen te zijn uit een collectie behangpapier uit de jaren ‘70.

ARCHITECTUUR BEELDHOUWKUNST

Boven ontdekken we losse gevelelementen op verschillende schalen (100 %, 70 % et 50 %).

De elementen worden behandeld als witte academische kunstwerken. Zo op zichzelf staand krijgen ze een ware beeldhouwkundige dimensie.

We herontdekken elementen van gevels die we al niet meer opmerken, zoals die van warenhuis

innovation

(Nieuwstraat en Waterloosesteenweg, Brussel), de gevel van warenhuis rob (Woluwe),

de hangende ster van de gevel van het a slk-gebouw (Brussel) en de 756 vensterelementen die de gevel vormen van het Marnix-gebouw van ING en CBR.

thema en onder zoeksoriëntatie s

> Doordat de elementen geïsoleerd zijn, begrijpen we de beeldhouwkundige waarde ervan, maar het is de herhaling van de elementen (pattern) die ze tot architectuur maakt. > Door de schaal van de modellen worden we ons bewust van de afmetingen van de gebouwen en het belang van de uitvoering ervan.

ATOMIUM | ARCHITECTONIC | PEDAGOGISCH DOSSIER _ 6

MOESCHAL, BETONNEN BEELDHOUWWERKEN

Met de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde kunnen we een eerbetoon brengen aan jacque s

moe schal ,

“de architectonische beeldhouwer”. De eerste foto laat de bouw zien met de stellage

en de voorbereiding van de bekisting waar het beton in wordt gegoten.

Daarna zien we Jacques Moeschal voor de pijl en de pijl bij nacht.

Ten slotte de vernietiging ervan in 1970.

PIJL VAN DE BURGERLIJKE BOUWKUNDE

De Wereldtentoonstelling van 1958 was dé gelegenheid om de knowhow van Belgische

kunstenaars, architecten en ingenieurs tentoon te stellen.

Let vooral op: de buitensporige afmetingen van de pijl, de ongelofelijke stellage die de bekisting

droeg voor het gieten van het beton, de kunstenaar voor zijn kunstwerk, en ten slotte het onbegrip over de vernietiging van het kunstwerk, dat oorspronkelijk dan wel bedoeld was om van kortstondige aard te zijn, maar dat was het Atomium ook!