WELCOME
B E L G I Ă‹ & I M M I G R AT I E
Pedagogisch dossier
2I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Plan tentoonstelling
1_ 2_ 3_
Een geschiedenis van immigratie in België De gezichten van de immigratie Koffers pakken Migraties zijn universeel De stemmen van de immigratie Wie zijn ze en waarom zijn ze geïmmigreerd? Wist u dat … Banden met ‘het land’ Hindernissenparcours Verschillende codes Talloze steden
4_ 5_
Integratie in de toekomst Hoe denkt u hierover ?
Kunstwerken Muziek van elders
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 3
Editoriaal In de lente van vorig jaar stelt het Atomium in het kader van een samenwerking met het Museum van Europa en een multidisciplinaire wetenschappelijke raad de expositie be.WELCOME voor. Gezien het grote succes dat het initiatief oogstte, zowel in het Atomium als in het Bois du Cazier in Charleroi (waar de tentoonstelling nog tot januari jongstleden liep), hebben we samen met het Museum van Europa besloten om het experiment voort te zetten door van mei tot december 2011 een volledig nieuwe versie van de expositie uit te werken die zich richt tot scholen. Proberen om dit universele fenomeen, zoals we het beleven in ons land, te doorgronden, de nadruk leggen op de ervaring en de menselijke belevenissen van onze getuigen en de vragen bespreken die het migratiefenomeen opwerpen. Dat zijn de doelstellingen van dit pedagogische initiatief dat de modernste museummiddelen inzet. Als tweede luik van deze tentoonstellingscyclus over de realiteit van migratie richt be.WELCOME#2 zich op de kwestie van de verbondenheid en de integratie in het gastland en op het gevoel “noch van hier, noch van ginder” te zijn. Deze expositie luistert vooral naar de kinderen van de mensen die in be.WELCOME#1 voor ons getuigden en die, net als hun ouders, op zoek zijn naar hun identiteit. Hoe beleven zij die spanning tussen de verschillende fundamenten van hun identiteit? Hoe drukken ze die uit? Het antwoord is telkens opnieuw heel persoonlijk. Ook nu weer willen we de bezoeker geen voorgekauwd kader rond migratie voorschotelen maar is het net de bedoeling ieder voor zich te laten nadenken. Door middel van een interactief parcours met de nodige sensibiliteit maar zonder huichelarij helpt be.WELCOME#2 de bezoekers “beter te begrijpen om mekaar beter te begrijpen”.
Henri Simons Directeur van het Atomium Arnaud Bozzini Verantwoordelijke voor tentoonstellingen
4I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
INleiding Deze tentoonstelling gaat over de geschiedenis van de immigratie in België. Die geschiedenis begint in 1830, want voor die datum bestond ons land nog niet als onafhankelijke staat. De oprichting van de Belgische staat, volgend op de Septemberdagen, is de enige reden om bij dit jaartal te beginnen. Want migratie is immers zo oud als de mensheid. Er wordt vandaag van uitgegaan dat de wieg van de mens (homo sapiens) in Afrika staat en dat de mens zich nadien geleidelijk over de vijf continenten heeft verspreid. Via migratie. Reeds in de tijd dat onze voorouders als jagers en verzamelaars leefden, werd veel gereisd. De mensen waren constant op zoek naar nieuwe bestaansmiddelen en ze volgden de trekbewegingen van het wild, die op hun beurt de seizoenen volgden. De eerste mensen waren nomaden. Maar ook na de uitvinding van de landbouw en de bouw van steden was het reizen niet voorbij. Integendeel! In 2005 werd het aantal migranten wereldwijd op bijna 200 miljoen mensen geschat. Dat is ongeveer 3 % van de wereldbevolking. Dit aantal zou elk jaar met een kleine 2 % stijgen. Hieruit kunnen we afleiden dat ook degenen onder ons die in België uit Belgische ouders zijn geboren, voorouders hebben die op een bepaald moment in de geschiedenis hun land van herkomst hebben verlaten op zoek naar een beter leven. We zijn dus eigenlijk allemaal immigranten!
Thema’s om te onderzoeken en over na te denken - Wat is je definitie van een immigrant? Wanneer is iemand een migrant? Vind je het normaal om mensen die zich duurzaam in een land vestigen waarvan ze de nationaliteit niet hebben, als migranten te beschouwen? - Welke personen met een buitenlandse achtergrond ken je in je klas, op school, in je familie of in je wijk? Waar komen ze vandaan? Vergelijk deze gegevens met de Belgische immigratiecijfers die je in de loop van de tentoonstelling zult ontdekken (zie in het bijzonder de rubrieken «Wist je dat…»). - Waarom en in welke zin is een immigrant automatisch ook een emigrant?
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 5
Een geschiedenis van immigratie in België Bij aankomst bij het Atomium zie je een aantal stukken straatmeubilair die samen in het Engels een welkomstwoord vormen: be.Welcome. Als je de letters een voor een spelt, krijg je een overzicht van de geschiedenis van de immigratie in België te zien, verdeeld in zeven stukken.
BE. W: Van 1830 tot 1910 is het migratiesaldo in België negatief: er zijn meer Belgen die het koninkrijk verlaten dan buitenlanders die zich hier komen vestigen.
E : Van 1919 tot 1930 hebben de zware industrie (glas, staal) en de kolenmijnen behoefte aan buitenlandse arbeiders. Deze eerste stroom migranten is afkomstig uit Italië en, vanaf 1925, uit Oost-Europa.
L : Van 1930 tot 1940, de jaren van de Grote Depressie volgend op de crisis van 1929, moet België de immigratie beperken. Om een buitenlandse werknemer aan te werven is toestemming nodig.
C: De jaren van 1946 tot 1974 vormen een periode van grote economische activiteit. België heeft opnieuw buitenlandse arbeidskrachten nodig. ‘Het land’ sluit bilaterale akkoorden met meerdere Zuid-Europese landen en met Marokko.
O: Van 1974 tot 1983 gaan de grenzen opnieuw dicht in de nasleep van de oliecrisis en als gevolg van de inflatie. Er worden wetten aangenomen om de integratie van in België wonende buitenlanders te stimuleren.
M: Van 1983 tot 1999 wordt de economie steeds mondialer van aard. Er ontstaan opnieuw sterke migratiestromen, ondanks de nog altijd geldende beperkingen. Het aantal asielaanvragen stijgt sterk.
E : Van 1999 tot 2010 valt een mengsel van strengheid en openheid in het migratiebeleid waar te nemen: enerzijds worden uitzettingsmaatregelen toegepast tegen illegale vreemdelingen, anderzijds worden veel mensen zonder papieren gelegaliseerd.
Thema’s om te onderzoeken en over na te denken - Heeft een land als België een immigratiebeleid nodig? Hebben staten het recht de instroom van buitenlanders aan regels te onderwerpen? Zijn deze regels normaal of zou iedereen het recht moeten hebben om te gaan en staan waar hij wil? Waarom? - Tijdens bepaalde periodes heeft België geprobeerd de immigratie te bevorderen. Tijdens andere periodes heeft ons land immigratie verboden. Waarom? Zijn dat goede redenen? - Van 1830 tot 1910 zijn 3.680 in België wonende buitenlanders tot Belg genaturaliseerd. Van 1985 tot 2007 waren dat er 707.109. Wat betekenen die cijfers voor je?
6I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Koffers pakken Aan de voet van de roltrap die naar de tentoonstelling leidt, kom je een verzameling koffers tegen. Sommige staan open. Er zitten voorwerpen in die door onze getuigen zijn gekozen omdat ze voor hen een bepaalde betekenis hebben. Op reis neem je praktische zaken mee (kleding, papieren, voedsel, geld…). Maar vaak neem je ook dingen mee die niet veel geld waard zijn, maar die «onbetaalbaar» zijn omdat ze een grote sentimentele waarde hebben. Welke voorwerpen dat zijn, hangt af van je persoonlijke geschiedenis. Ieder heeft een ander levensverhaal, al hebben veel verhalen wel iets met elkaar gemeen.
Thema’s om te onderzoeken en over na te denken - Pak zelf je «koffer». Wat voor persoonlijke voorwerpen zou je meenemen, naast de dingen die je nodig hebt om te overleven, als je morgen voor lange tijd naar een ver land zou vertrekken waar je niemand kent? - Op basis van welke criteria kies je die voorwerpen als je bedenkt dat je om praktische redenen niet alles kunt meenemen wat je dierbaar is? Zijn het nuttige voorwerpen? Foto’s? Een oud stuk speelgoed? Een cadeau dat je ooit hebt gekregen? - Denk je dat zulke voorwerpen voor iedereen van belang zijn, ongeacht de culturele verschillen? Of heeft het met andere individuele kenmerken dan de etnische achtergrond te maken? Denk bijvoorbeeld aan iemands sociale status. Zou een Amerikaan die in Brussel voor een bedrijf komt werken of een Europese ambtenaar uit Spanje of Italië een andere keuze maken dan een Congolese, Marokkaanse of Vietnamese immigrant? Waarom?
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 7
Wie zijn ze en waarom zijn ze geïmmigreerd? Om te laten zien welke weg een immigrant kan afleggen, hebben we met meerdere «getuigen» gesproken die zelf als «buitenlander» in België hebben geleefd. Op basis van die gesprekken hebben we steeds enkele zinnen genoteerd die stof tot nadenken kunnen vormen. Ze zijn gekoppeld aan een reeks portretten in de onthaalruimte van het Atomium. Om de zinnen te beluisteren, gebruik je een hoofdtelefoon die zich bij de installatie bevindt. Via het aanraakscherm kun je de verschillende getuigen op een wereldkaart zien en kun je kiezen naar welke getuigenis je wilt luisteren. Iedere getuige vertelt in de door hem of haar gekozen taal – meestal Frans of Nederlands – zijn of haar verhaal. Elk filmpje van twee à drie minuten is ondertiteld. De keuze is zo gevarieerd mogelijk gemaakt. We hebben met mensen van alle leeftijden en van overal ter wereld gesproken. Sommigen zijn pas kort geleden naar België gekomen, anderen wonen hier al jaren. Sommigen zijn hier gekomen op zoek naar werk of naar een beter leven dan in hun geboorteland. We hebben ook met jongeren van jullie leeftijd gesproken. Ze zijn meestal in België geboren en hebben de Belgische nationaliteit, maar aan hun huidskleur, hun cultuur, hun ideeën of simpelweg aan hun achternaam is te zien dat ze buitenlandse wortels hebben.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Welke getuigenissen spraken je het meest aan of vond je het meest ontroerend? Waarom? Komen onze getuigen sympathiek op je over? Waarom? - Heb je zelf situaties meegemaakt die aan die in de filmpjes doen denken? Of hebben je ouders, vrienden of kennissen dergelijke situaties beleefd? - Hoe voel je je in de nabijheid van iemand met een andere herkomst dan jij? Zijn ze anders dan jij? Een beetje? Een heleboel? Helemaal niet? Zijn er mensen bij met wie je het niet goed kunt vinden? Waarom niet? Heeft dat te maken met het individu – je kunt niet met iedereen bevriend zijn – of heeft het te maken met de categorie waartoe die persoon behoort (land van herkomst, taal, religie…)?
8I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Banden met ‘het land’ Wie immigreert, is eerst geëmigreerd. Dat kan niet anders. Om je ergens duurzaam te kunnen vestigen, moet je eerst ergens anders vertrekken – meestal de plek waar je je wortels hebt. Je laat je familie, je vrienden en je vertrouwde omgeving achter in de hoop een beter bestaan op te kunnen bouwen. Maar de verbondenheid met de vroegere omgeving blijft natuurlijk bestaan. In deze tentoonstelling wordt hier op verschillende manieren en op verschillende plekken aan herinnerd. Via telefoons die op die in telefoonwinkels lijken, kunnen de bezoekers opgenomen telefoongesprekken tussen migranten en achterblijvers beluisteren. De dialogen die je hoort, zijn geschreven door Pie Tshibanda – een Congolese psycholoog, schrijver en verhalenverteller die sinds 1995 in België woont. In de voorstelling Un fou noir au pays des blancs («Een zwarte gek in een wit land») is hij zelf te zien. Hij vertelt zijn eigen verhaal en kijkt kritisch en met humor naar de Belgische «clichés» over zijn landgenoten.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Stel je voor: je bent op duizenden kilometers van huis, ver van iedereen die je dierbaar is – je ouders en je vrienden – in een land waar je niemand kent en waarvan je de taal niet of niet goed spreekt. Wat zou je concreet doen om je goed te voelen? - Heb je vrienden of kennissen die een dergelijke situatie hebben meegemaakt? - Als je zelf Belg bent: heb je vooroordelen over «buitenlanders» van deze of gene nationaliteit? Of als je zelf van buitenlandse afkomst bent: heb je vooroordelen over «de Belgen»? Waar komen die ideeën vandaan? Zit er een objectieve reden achter? - Bevinden alle migranten zich in dezelfde situatie (een Belg in een ander werelddeel, een Afrikaan of een Aziaat in België)? - «Weggaan is een beetje sterven, Sterven aan waar je van houdt. Je laat een stukje van jezelf achter Op elk uur en op elke plek», schreef Edmond Haraucourt in Rondel de l’adieu – het bekendste gedicht van deze een beetje vergeten Franse auteur. Wat denk je hierover, op basis van je eigen ervaring?
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 9
Hindernissenparcours Op verschillende momenten tijdens de tentoonstelling kom je een immigratieambtenaar tegen die je het «soldatenparcours» laat volgen dat elke immigrant moet afleggen. Op een aanraakscherm kun je deze man zien terwijl hij met dossiers bezig is. Als je dichterbij komt, krijgt hij via een aanwezigheidsdetector de melding dat het jouw beurt is om hem om documenten te vragen die je absoluut nodig hebt. Zonder deze documenten ben je zodra je visum verloopt iemand «zonder papieren» – een buitenlander die buiten het systeem valt en ‘het land’ uitgezet kan worden. Je moet binnen de toegekende tijd antwoord geven op de door hem gestelde vragen... . Deze procedures kunnen behoorlijk gecompliceerd zijn, afhankelijk van je persoonlijke situatie. Die kun je bij deze opdracht zelf kiezen. Dit interactieve item is bedoeld om je een beeld te geven van hoe ingewikkeld het administratieve immigratieproces in elkaar zit. Je voelt wat een immigrant die zich in ons land wil vestigen doormaakt.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Wat denk je van dit parcours? Wat denk je van deze ingewikkelde procedures? - Vind je het normaal dat een land de toegang tot en de aanwezigheid van buitenlanders aan regels wil onderwerpen? Vind je dat iedereen het recht heeft om zich te vestigen waar hij of zij wil? Waarom denk je dat landen deze maatregelen nemen? Hebben ze hier geldige redenen voor of zijn er redenen bij die je minder legitiem of zelfs onterecht vindt? - Tijdens bepaalde momenten in de geschiedenis heeft België de immigratie bevorderd – voornamelijk om economische redenen (behoefte aan arbeidskrachten). Op andere momenten heeft ons land de grenzen gesloten, eveneens om economische redenen (werkloosheid). In bepaalde omstandigheden wordt gesproken van «gekozen immigratie». Alleen bepaalde categorieën immigranten worden dan toegelaten. Wat vind je daarvan? - Er bestaan nomadische volkeren, zoals zigeuners. Die hebben geen vaste verblijfplaats. Door die levenswijze komen ze soms in conflict met de gevestigde bevolking. Ze zijn niet overal even welkom. Hoe moeten de overheden volgens jou met deze kwestie omgaan? - Heeft een land bijzondere verantwoordelijkheden tegenover inwoners van voormalige koloniën, zoals Congo, Rwanda en Burundi voor België? Is een bijzondere behandeling van deze mensen gerechtvaardigd? En zo ja, hoe en waarom?
10 I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Verschillende codes De Islamitische hoofddoek. Als binnen onze samenleving één onderwerp voorwerp is van discussie, is het dit stukje stof. Een stukje stof dat zwaarder weegt dan je in eerste instantie zou denken. De kritiek op de hoofddoek komt van twee kanten. Enerzijds kan de hoofddoek worden beschouwd als een «teken van iemands religieuze overtuiging»: een manier om te laten zien dat de draagster deel uitmaakt van de islam – een door de Belgische staat erkende religie. De Belgische grondwet waarborgt de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting, maar garandeert ook het neutraliteitsprincipe van de staat. Hier wordt vaak uit afgeleid dat een overheidsambtenaar in de uitoefening van zijn of haar functie zijn of haar religieuze overtuigingen niet zichtbaar mag maken. Dan zou immers de «neutraliteit» van zijn of haar overheidsfunctie en de afhandeling van de hem of haar toevertrouwde taken in gevaar komen. Anderzijds is er de kritiek dat de hoofddoek als teken van onderwerping van de vrouw zou gelden – een teken van ongelijkheid tussen de geslachten. Meisjes die de hoofddoek dragen, spreken dat dan weer fel tegen, want zij dragen de hoofddoek naar eigen zeggen uit vrije wil: ze willen hun geloof uitdragen. België heeft het dragen van een hoofddoek die het volledige gelaat bedekt, verboden om redenen van veiligheid. Voorstanders van deze beslissing vinden het ook een elementaire vorm van beleefdheid om je gezicht niet voor anderen te verbergen.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Wat is jouw mening hierover? Onder welke omstandigheden kan een samenleving naar jouw mening kledingvoorschriften opleggen? En wat zijn daarbij de grenzen? Sommige mensen zijn aanhanger van het ideaal om naakt te leven. Maar een nudist kan die overtuiging niet in het openbaar in de praktijk brengen. Is dit net zoiets als het dragen van een hoofddoek? - Sommige gemeenschappen vragen om overheidsdiensten die zijn afgestemd op hun overtuigingen of gewoonten (bijvoorbeeld zwemuren voor meisjes in openbare zwembaden). Wat denk je daarvan?
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 11
Talloze steden Een smakelijk ogende installatie van de expositie toont dat de restauratiesector, en meer in het algemeen de voedingsgewoonten van de Belgen, aanzienlijk zijn veranderd door de invloed van buitenlandse bevolkingsgroepen. Een eeuw geleden was er, afgezien van bepaalde stadswijken, nauwelijks ergens Italiaanse voeding in België te vinden. De mondialisering en de maatschappelijke diversiteit hebben hier verandering in gebracht. In België kun je probleemloos culinaire specialiteiten uit vrijwel alle uithoeken van de wereld vinden. Als nieuwsgierige lekkerbekken zijn de Belgen hier uiterst gelukkig mee. De Europese samenlevingen kennen vrijwel geen voedingsverbod meer. (In het verleden gold er voor de Katholieken een verbod op vlees op vrijdag.) Binnen immigrantengemeenschappen gelden er soms nog wel specifieke regels. Dit kan problematisch zijn wanneer bijvoorbeeld op openbare scholen maaltijden worden geserveerd. Maar ook bij privébedrijven kan dit tot problemen leiden (denk bijvoorbeeld aan de commotie toen bekend werd dat bepaalde fastfoodketens uitsluitend halal vlees verkochten – vlees dat aan de Islamitische spijswetten voldoet).
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Hoe ver moet een samenleving gaan om zich op voedingsvlak aan de religieuze overtuigingen van haar leden aan te passen? - Denk aan wat je de afgelopen week hebt gegeten. Heb je de indruk dat de multiculturele samenleving je eetgewoonten beïnvloedt? Of heb je eerder de indruk dat iedereen tegenwoordig internationaal eet – los van subculturen?
12 I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Integratie in de toekomst
De immigrant heeft zich in België gevestigd. Of hij nu wel of niet de Belgische nationaliteit heeft gekregen, de samenleving moet worden georganiseerd of aangepast om de nodige samenhang te weeg te brengen. Zo kan ieder zich op zijn of haar eigen manier thuis voelen in dit land. Niet alleen ‘het land’, maar ook de leefwijze van de immigrant verandert als hij zich hier vestigt. Volgens Julien Freund is het behoud van de harmonie binnen de samenleving naast de internationale veiligheid een van de hoofdfuncties van de politiek. Dit is geen geringe opgave! Simpel weergegeven kunnen de ideeën rond dit onderwerp op een lijn tussen twee extremen worden geplaatst. Aan de ene kant is er de gedachte dat samenlevingen en dus landen stabiele eigenschappen hebben die eeuw in, eeuw uit behouden moeten kunnen blijven. De aanhangers van dit idee vinden dat nieuwkomers in een land zich moeten aanpassen en de gewoonten en gebruiken van ‘het land’ moeten overnemen. Aan het andere uiteinde van de lijn is er de gedachte dat elk individu zijn eigen persoonlijkheid moet kunnen behouden – in alle opzichten. Dat werkt dus omgekeerd: de samenleving moet zich aan alle oude en nieuwe leden aanpassen, zodat die hun eigen karakter kunnen behouden. Deze twee extremen zijn puur theoretisch. In de praktijk botsen ze al snel op tegenstrijdigheden en leveren ze allerlei problemen op. Dat geldt bijvoorbeeld wanneer de nieuwkomers zich al in groepen hebben georganiseerd die met elkaar concurreren. Er is dan sprake van meerdere subculturen die op verschillende wereldbeschouwingen zijn gebaseerd. In zo’n geval ontstaat een nieuwe discussie: er zijn mensen die vinden dat voor iedereen dezelfde regels moeten gelden – de ideologie «één ondeelbare republiek» – en anderen die voorstander zijn van «redelijke aanpassingen», die in extremis kunnen leiden tot een vorm van «communitarisme» – de opvatting dat iedereen binnen een land op basis van de regels van zijn of haar eigen gemeenschap moet kunnen leven. Deze kwestie is onderwerp van veel discussie in de media. Deze tentoonstelling kan je helpen je hierover een mening te vormen.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Het voorgaande is puur theoretisch van aard. We stellen slechts één optie voor, maar je bent uiteraard vrij om andere opties te bedenken. Vind je het gepast om puur theoretisch met dit onderwerp bezig te zijn, dat wil zeggen zuiver op basis van abstracte ideeën? Of lijkt het je beter om naar problemen in de praktijk te kijken en op basis daarvan je ideeën vorm te geven?
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 13
KUNSTWERK: LESSIVE RACIALE Deze tentoonstelling omvat meerdere werken van hedendaagse kunstenaars. Samuel Rousseau is een van hen. Deze in Frankrijk woonachtige kunstenaar heeft een voorkeur voor banale, onbeduidende voorwerpen uit het dagelijks leven. Hij benadert die objecten op een nieuwe manier, waardoor ze in brutale, poëtische, godslasterlijke, bescheiden, magische werken veranderen. Neem bijvoorbeeld een doodgewone wasmachine. De machine wast de kleding waarmee wij onze identiteit tot uitdrukking brengen. De kunstenaar heeft een video gemaakt die een veel voorkomend dilemma voor migranten laat zien: moeten die de kleuren van hun identiteit doen verdwijnen – moeten ze zichzelf «witwassen» – in de wasmachine die onze samenleving is, of moeten ze de kleuren van hun culturele identiteit behouden? Het gezicht achter het venster van de wasmachine verandert van zwart in wit en van wit in zwart – een verbeelding van de dubbele identiteit van de migrant.
Thema’s om over na te denken en in gesprek te gaan - Laat het werk van de kunstenaar op je inwerken. Vind je dat onze beschrijving past bij de indruk die het werk op jou maakt? Je hebt natuurlijk het recht om een andere «lezing» van het werk voor te stellen. Kunst heeft als bijzondere eigenschap dat het een persoonlijke uitwerking heeft op de kijker. - Leggen alle samenlevingen via hun vormgeving een bepaalde wereldbeschouwing aan hun leden op? - Zijn er grenzen (of moeten die er zijn) als het gaat om diversiteit, om tolerantie? En als het om het behoud van de sociale samenhang gaat? Zo ja, welke?
14 I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Besluit: welke «integratie»? Het is bijna tijd om de tentoonstelling te verlaten. We hebben niet de ambitie je de «waarheid» te vertellen over immigratie in België. Wel hopen we je over dit onderwerp aan het denken te zetten en materiaal aan te dragen voor verdere reflectie.
Zijn we daarin geslaagd? Jij mag het zeggen. Immigratie is in elk geval een belangrijk onderwerp. Wij als burger – ook jij bent er een of zult er binnenkort een zijn – hebben ons zegje te doen over de wijze waarop onze samenleving wordt georganiseerd. We willen allemaal een samenleving die harmonieus functioneert en waarbij iedereen in vrede met elkaar en zichzelf kan leven. Dat betekent dat integratie in onze steeds multiculturelere omgeving voor iedereen prioriteit moet hebben. Hoe we dat kunnen realiseren? Daar mag jij over nadenken en met anderen over in gesprek gaan. Succes ermee!
Pedagogisch dossier -
WELCOME #2 I 15
Atomium Atomiumsquare, B-1020 Brussel • Tel : 02/475.47.77 • Fax : 02/475.47.79 • info@atomium.be • www.atomium.be Onvoorwaardelijk symbool van Brussel en België, unieke verwezenlijking in de geschiedenis van de architectuur en getuige van de Wereldtentoonstelling van Brussel (Expo 58), het Atomium blijft tot op heden de meest populaire attractie van de hoofdstad van Europa. Naast een surrealistische wandeling doorheen buizen en bollen en een permanente tentoonstelling gewijd aan de geschiedenis van het gebouw, stelt het Atomium ook tijdelijke tentoonstellingen voor gericht naar een ruim publiek. Het panorama in de bovenste bol biedt een uniek en onovertroffen uitzicht over heel Brussel en omstreken. Bij helder weer, reikt het zicht zelfs tot Antwerpen. ‘s Avonds geven de 2970 dioden een feeërieke dimensie aan het 102m hoge gebouw.
Komende tentoonstelling : In het kader van haar tentoonstellingen gewijd aan de architectuur en design na 1958, stelt het Atomium van december 2011 tot april 2012 Architectonic. Betonnen gevels (1958-1980) voor. Op een ludieke en pedagogische wijze is deze tentoonstelling een uitgesproken gelegenheid om de technische en esthetische aspecten van een essentieel bestanddeel van de Belgische en internationale naoorlogse architectuur te ontdekken.
16 I
WELCOME #2 - Pedagogisch dossier
Deze tentoonstelling is voornamelijk ondersteund door