ژماره‌ 343

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)343‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/9/18‬‬

‫تەمەنیان ‪ 14‬ساڵەو دەبنە دایک‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪11‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫خوێندنی حکومی لەئەهلی زیاتری‬

‫‪812‬‬ ‫تێدەچێت»»»»‬

‫نەخۆشخانەی منداڵبوونی سلێمانی دەڵێت هه‌ر خوێندكارێك سااڵنه‌ ‪ 10‬هه‌زار دۆالر‬ ‫چەندین کەسی تەمەن ‪ 14‬ساڵ بوون بەدایک له‌سه‌ر حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‬

‫دەسەاڵت زمانی کوردی کەرت‌و پەرت‬

‫زمانی کوردی بە دەردی‬ ‫مادەی ‪ 140‬دەبرێت‬

‫‪12‬‬ ‫دەکات»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪18‬‬

‫سێ‌ كوڕ ده‌ستدرێژیی‌ سێكسی‌ ده‌كه‌نه‌ سه‌ر كچێكی‌ ‪ 12‬ساڵ‌‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان‬ ‫ێ كوڕ له‌شارۆچك ‌ه ‌‬ ‫به‌س ‌‬ ‫ده‌ستدرێژیی‌ سێكس���ی‌ ده‌كه‌ن ‌ه سه‌ر‬ ‫ی ته‌م���ه‌ن ‪ 12‬س���اڵ‌‪ ،‬دادوه‌ر‬ ‫كچێك��� ‌‬ ‫ی ده‌س���تگیركردنیان ده‌دات‌و‬ ‫بڕی���ار ‌‬ ‫پۆلی���س به‌ش���وێنیاندا ده‌گه‌ڕێ���ت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ پۆلیس���ی‌ ده‌ربه‌ندیخان‬

‫ده‌ڵێ���ت "لێكۆڵین���ه‌و‌ه له‌ڕووداوه‌ك ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ئاگادار له‌پۆلیس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی شه‌و ‌‬ ‫راگه‌یاند كاتژمێر ‪‌ 12‬‬ ‫رابردوو‪ ،‬كوڕێك كه‌ په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ ‌ڵ‬

‫ی‬ ‫ی ‪ 12‬سااڵندا هه‌بووه‌‪ ،‬له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫كچێك ‌‬ ‫ی یه‌كتربینینی‌ داناوه‌‪،‬‬ ‫مۆبایله‌و‌ه واده‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و كچه‌‪،‬‬ ‫ی چوونیدا بۆ ال ‌‬ ‫به‌اڵم له‌كات ‌‬ ‫ی له‌گه‌ ‌ڵ خۆیدا بردووه‌و ب ‌ه‬ ‫دوو هاوڕێ ‌‬ ‫ی سێكسییان‬ ‫هه‌رسێكیان ده‌ستدرێژی ‌‬ ‫كردووه‌ت ‌ه سه‌ر‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئام���اژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی كه‌س���وكاری‌ كچه‌ك ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه بۆ س���به‌ ‌‬ ‫س���كااڵیان له‌س���ه‌ر ئه‌و س���ێ‌ كوڕ‌ه‬ ‫ی دوانیان‬ ‫تۆمار ك���ردووه‌‪ ،‬كچه‌ك ‌ه ناو ‌‬ ‫ده‌زانێت‌و یه‌كێكیان ناناسێت‪ ،‬پۆلیس‬ ‫ی دادوه‌ر بڕیاریداو‌ه ئه‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر داوا ‌‬

‫ته‌نها "هێرۆخان" پێشوازیی‌ له‌تاڵه‌بانی‌ كرد‬ ‫ی تاڵه‌بانی���دا هی���چ‬ ‫له‌گه‌ڕان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫رێوڕه‌س���مێك له‌الی���ه‌ن یه‌كێتییه‌و‌ه‬ ‫ی رێكنه‌خ���را‪،‬‬ ‫ب���ۆ پێش���وازیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش���بینی‌ ده‌كرێت رێكنه‌خس���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ئه‌و رێوڕه‌سم ‌ه بۆ شاردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ ناوبراو بێ���ت كه‌ جگ ‌ه‬ ‫له‌"هێرۆخان" رێگه‌ به‌كه‌سی‌ تر نه‌درا‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ش���تنیدا بۆ فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاماده‌ب���ێ‌‌و پێش���وازی ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب سیاس ‌‬ ‫لێبكات‪ ،‬كارگێڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی���ش ده‌ڵێ���ت "ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی زۆر باشه‌"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی دوێن ‌‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئێوار‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫‪ ،9/17‬پ���اش به‌س���ه‌ربردنی‌ س��� ‌‬ ‫ی به‌رلین‪،‬‬ ‫مانگ له‌نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆك كۆم���اری‌ عێراق‌و‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌ نیش���تمان ‌‬ ‫س���كرتێر ‌‬ ‫ی تایبه‌ت‬ ‫كوردس���تان به‌فڕۆكه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫گه‌یش���ته‌و‌ه فڕۆكه‌خان ‌هی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌كات���ی‌ گه‌یش���تنیدا رێگ ‌ه‬

‫به‌هی���چ رۆژنامه‌ن���ووس‌و میدیایه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ن���ه‌درا له‌فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئامادەبێ���ت‪ ،‬به‌كه‌ن���اڵ‌‌و میدیاكان ‌‬ ‫یه‌كێتیش���ه‌وه‌‪ .‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ك ‌ه‬ ‫ی ئاشكرا بكات‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫نه‌یویس���ت ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یان���د "تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫له‌كات���ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی���دا له‌ئه‌ڵمانیاو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌و كوردس���تان‪ ،‬عیماد ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ بووه‌‌و له‌كاتی‌ گه‌یشتنیش���یدا‬ ‫ی ته‌نه���ا‬ ‫به‌فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ س���لێمان ‌‬ ‫"هێرۆخان" له‌پێشوازیكردنیدا ئاماد‌ه‬ ‫ی‬ ‫بووه‌‪ .‬س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه هۆكاری‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫گه‌ڕان���ده‌و‌ه ب���ۆ بار ‌‬ ‫ی ده‌كرێت‬ ‫ی ك��� ‌ه پێش���بین ‌‬ ‫تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی له‌فڕۆكه‌كه‌و‬ ‫ی هاتنه‌خواره‌و‌ه ‌‬ ‫توانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌پێ���و‌ه وه‌س���تان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسایی‌ نه‌بووه‌‌و نه‌ویستراوه‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫به‌و باره‌ ته‌ندروستییه‌وه‌ له‌میدیاكاندا‬ ‫ی‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‪ .‬س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه ئاماژه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ێ كه‌س���ه‌ ده‌ستگیربكرێن كه‌ القه‌ ‌‬ ‫س‌‬ ‫كچه‌كه‌ی���ان كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا‬ ‫ده‌س���تگیر نه‌ك���راون‌و هه‌ڵهات���وون‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ روونكرده‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه ئێس���تا كچه‌ك ‌ه له‌ژێ���ر چاودێری‌‌و‬ ‫پشكنینی‌ پزیشكیدایه‌‪.‬‬

‫بۆ به‌دواداچوونی‌ ئه‌م رووداوه‌‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیكرد به‌ به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان "رائید سه‌الم"ه‌وه‌‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ی لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫رایگه‌یاند "له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ڕووداوه‌ك��� ‌ه به‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬ئاماده‌نیم‬ ‫هیچ لێدوانێك بده‌م"‪.‬‬

‫گۆڕان‪ :‬پەنجا بە پەنجا‬ ‫رەخنە بەسەر یەکێتی‌و پارتیدا‬ ‫دابەش ناکەین‪..‬ل‪3‬‬

‫به‌وه‌ش���كرد ك���ه‌ "كاتژمێ���ر ‪7:30‬‬ ‫ی‬ ‫ێ كۆمیته‌ ‌‬ ‫ی دوێن ‌‬ ‫ی ئێ���واره‌ ‌‬ ‫ده‌قیق ‌ه ‌‬ ‫ی له‌مه‌كته‌ب‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاس���ییه‌و‌ه ب���ۆ به‌خێرهاتنه‌وه‌ ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‪ ،‬س���ه‌ردانی‌ ناوبراویان كرد‬ ‫له‌ده‌باشان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫حاكم قادر كارگێڕی‌ مه‌كته‌ب سیاس ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌لێدوانێكی���دا به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫راگه‌یاند "تاڵه‌بانی‌ ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫باشه‌و ك ‌ه چووینه‌ت ‌ه الی‌ له‌ده‌باشان‬ ‫به‌پێ���وه‌ وه‌س���تاوه‌"‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاماده‌نه‌بوونیشیان له‌فڕۆكه‌خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ پێشوازی‌ لێكردنی‌‪ ،‬وت ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی بووه‌و‬ ‫ی مه‌كته‌ب سیاس ‌‬ ‫"ئه‌و‌ه بڕیار ‌‬ ‫نه‌مانویس���توو‌ه قه‌ره‌باڵغی‌ دروست‬ ‫ببێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 79‬ساڵه‌و له‌‪‌ 17‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫حوزه‌یرانی‌ رابردووه‌و‌ه به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ له‌ئه‌ژنۆ ‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫‌ڵمانیا‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌یشت‬ ‫چه‌پیدا گه‬ ‫تاڵەبانی لەکاتی گەڕانەوەیدا‬

‫ئه‌مینداری‌ پێشوی‌ یه‌كگرتوو ئاماده‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ ده‌بێت‬

‫پارتی‪ :‬کەس ناتوانێت لەسلێمانی حسابمان بۆ نەکات ‪..‬ل‪6‬‬

‫له‌كاتێك����دا م����اوه‌ی‌ زیات����ر له‌چوار‬ ‫مانگه‌ ئه‌مینداری‌ پێشوی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌ كوردستان‪ ،‬س����ه‌اڵحه‌دین‬ ‫محه‌مه‌د به‌هادین وازی‌ له‌ئه‌میندارێتی‌‬ ‫ئه‌و حیزب����ه‌ هێناوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ناوبراو‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ ئه‌و‬ ‫حیزبه‌ له‌سلێمانی‌ ئاماده‌بوو‪.‬‬ ‫س����لێمانی‌‪ ،‬ئاوێن����ه‌‪ :‬س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌به‌شداریكردنی‌ سه‌اڵحه‌دین به‌هادین‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‪ ،‬ئاوێنه‌ په‌یوه‌ندیكرد‬ ‫به‌یاری����ده‌ده‌ری‌ ئه‌مینداری‌ گش����تی‌‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیس��ل�امی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫د‪.‬س����ه‌اڵحه‌دین بابه‌ك����ر‪ ،‬ئه‌وی����ش‬

‫الیخۆیه‌وه‌ رایگه‌یاند كه‌ س����ه‌اڵحه‌دین‬ ‫به‌هادی����ن به‌و پێی����ه‌ی‌ دامه‌زرێنه‌ری‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌‌و كه‌سایه‌تییه‌كی‌ شاره‌زا‌و‬ ‫بەئه‌زم����ون‌و لێهات����وو‌ه له‌كاروب����اری‌‬ ‫سیاس����ی یه‌كگرتوی‌ ئیسالمیدا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ندێج����ار وه‌كو ئه‌مینداری‌ پێش����و‬ ‫به‌ش����داری‌ هه‌ندێ����ك كۆبون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ ده‌كات‌و راو بۆچونی‌‬ ‫وه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫س����ه‌اڵحه‌دین محه‌مه‌د به‌هادین دوای‌‬ ‫وازهێنان����ی‌ له‌یه‌كگرت����وو‪ ،‬له‌مانگی‌‬ ‫رابردودا به‌یه‌كجاریی‌ شاری‌ هه‌ولێری‌‬ ‫جێهێشت‌و گه‌ڕایه‌وه‌ شاری‌ سلێمانی‌‪.‬‬

‫پاسه‌وانێکی سلێمانی پااڵس به‌تۆمه‌تی کوشتنی عیرفان ئه‌حمه‌د ده‌ستگیر ده‌کرێت‬ ‫م���اوه‌ی هه‌فته‌یه‌ک ‌ه پاس���ه‌وانێکی‬ ‫هۆتێل سلێمانی پااڵس ب ‌ه تۆمه‌تی‬ ‫کوشتنی عیرفان ئه‌حمه‌دی شاعیر‬ ‫ده‌ستگیرکراوه‪.‬‬ ‫س���لێمانی تایبه‌ت‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ک‬ ‫له‌دادگای سلێمانییه‌و‌ه ب ‌ه رۆژنامه‌ی‬ ‫ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ئه‌و که‌س���ه‌ی ب ‌ه‬

‫تۆمه‌تی کوش���تنی (بێ مه‌به‌ست)‬ ‫له‌س���ه‌ر عیرفان ئه‌حمه‌دی شاعیر‬ ‫گی���راوه "پۆلیس‌و ئاس���ایش نییه‌و‬ ‫س���ه‌ر به‌کۆمپانیایه‌کی ئه‌هلییه‌ ک ‌ه‬ ‫پاسه‌وانیی هۆتێل سلێمانی پااڵس‬ ‫ده‌کات"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ک ‌ه ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ کرد‬

‫ئه‌و که‌سه‌ی به‌تۆمه‌تی لێدانی عیرفان‬ ‫ئه‌حمه‌د ده‌س���تگیرکراو‌ه ب ‌ه ماده‌ی‬ ‫‪ 410‬له‌الی���ه‌ن دادگای لێکۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫س���لێمانییه‌و‌ه تۆمه‌تبارک���راوه‌ ک ‌ه‬ ‫ماده‌ک ‌ه به (کوشتنی بێ مه‌به‌ست‬ ‫ناسراوه‌)‪.‬‬ ‫رۆژی ‪31‬ی ته‌موز له‌به‌رده‌م هۆتێلی‬

‫سلێمانی پااڵس‪ ،‬عیرفان ئه‌حمه‌دی‬ ‫شاعیر به‌مه‌ستیی راده‌ستی پۆلیس‬ ‫ده‌کرێت‌و دوات���ر ده‌گوێزرێته‌و‌ه بۆ‬ ‫بنکه‌ی پۆلیسی گرتن‌و گواستنه‌وه‌و‬ ‫دواتر ده‌برێته‌ نه‌خۆش���خانه‌و پاش‬ ‫پێنج رۆژ گیانی له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫‌وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ بۆ ئ���ه‌م رووداوه‬

‫لیژنه‌یه‌ک���ی ب���ۆ گه‌ڕان ب���ه‌دوای‬ ‫راس���تیه‌کاندا پێکهێن���ا‪ ،‬له‌کات���ی‬ ‫خۆیدا راپۆرتی پزیش���کی دادوه‌ری‬ ‫ک��� ‌ه به‌ش���ێک ب���وو ل���ه‌و لیژ‌نه‌ی ‌ه‬ ‫ئاماژه‌ی ‌بۆ ئه‌وه‌کردبوو ک ‌ه ناوبراو‬ ‫به‌ه���ۆی "لێدان���ی ده‌ره‌وه‌" گیانی‬ ‫له‌ده‌ستداو‌ه‌‪.‬‬ ‫عیرفان ئەحمەد‬ ‫ریکالم‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫"پێویست ‌ه ك ‌ه ناوی ئاسایش دێت خه‌ڵك‬ ‫هه‌ست به‌ئاسایش بكات‪ ،‬نه‌ك ترس‌و تۆقان"‬

‫عه‌بدولقادر محه‌مه‌د‬

‫په‌یوه‌ندی به‌هیچ الیه‌نێكه‌وه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫كاتێك شتێكیشی له‌ئێمه‌ نه‌شاردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم رفاندنی به‌و ش����ێوه‌یه‌ به‌ڕاستیی‬ ‫‪ 15‬رۆژ له‌مه‌وبه‌ر‪ ،‬قوتابیه‌كی دوا‬ ‫هه‌موومانی توشی شۆك كرد"‪.‬‬ ‫قۆناغی كۆلێژی پزیشكی به‌ناوی‬ ‫ئارام ئه‌وه‌شی‌ روونكرده‌وه‌ كه‌ له‌دوای‬ ‫عه‌بدولقادر محه‌مه‌د‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌ستگیركردنی تائێس����تا یه‌كجار رێگه‌‬ ‫هێزێكی چه‌كداری نه‌ناسراو‬ ‫دراوه‌ دایكی سه‌ردانی كوڕه‌كه‌ی بكات‪،‬‬ ‫له‌شه‌قامی پزیشكانی شاری هه‌ولێرو‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئه‌و رۆژه‌ س����ه‌ردانه‌كه‌ ته‌نها‬ ‫له‌شوێنی كاره‌كه‌ی كه‌ كۆگایه‌كی‬ ‫تایبه‌ت به‌ژنان بوو‪ ،‬له‌وێ كاتێك قادر‪،‬‬ ‫ده‌رمانه‌ رفێنرا‪ ،‬دوای چه‌ند رۆژێك‬ ‫له‌بێسه‌روشوێنكردنی‪ ،‬ئاسایشی گشتی دایكم����ی بینیوه‌ ته‌نها ئه‌وه‌ی وتووه‌ كه‌‬ ‫ده‌ستگیر كرام ئاسایش ناوی كه‌سێكیان‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ ناوبراو به‌تۆمه‌تی تیرۆر‬ ‫هێنا وتیان تۆ ئه‌و كه‌س����ه‌ ده‌ناس����ی‬ ‫ده‌ستگیر كراوه‌‪ ،‬برایه‌كی‌ ناوبراو‬ ‫منیش وتم به‌ڵی ده‌یناس����م‪ ،‬پێیانوتووه‌‬ ‫"سه‌رسوڕمانی‌ به‌رامبه‌ر به‌و تۆمه‌ته‌‬ ‫وه‌ره‌ لێره‌ واژۆ بك����ه‌و قادریش ده‌ڵێت‬ ‫ده‌رده‌بڕێت"‪.‬‬ ‫نه‌مزانی وه‌ره‌قه‌كه‌ چی له‌سه‌ر نوسراوه‌‬ ‫ئارام محه‌مه‌د برا گه‌وره‌ی خوێندكاره‌ ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ پێڕاگه‌یش����تم بخوێنمه‌وه‌‬ ‫رفێندراوه‌ك����ه‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ كه‌ له‌سه‌ره‌تاكه‌ی نوس����رابوو تێكدان‌و‬ ‫"ئێمه‌ كێش����ه‌مان له‌گه‌ڵ كه‌س نه‌بووه‌‪ ،‬ش����ێواندنی ئاسایش‪ ،‬ئیتر به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫ته‌نه����ا خه‌ریكی خوێن����دن بووین‪ ،‬ئیتر كه‌ بزانێ چی له‌س����ه‌ره‌‪ ،‬پێی����ان واژۆ‬ ‫ده‌بێ����ت په‌یوه‌ن����دی ئ����ه‌و برایه‌م����ان كردووه‌"‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ راگه‌یاندنه‌كه‌ی ئاسایش‌و‬ ‫به‌تیرۆره‌وه‌ چی بێت؟"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "رۆژێك له‌ڕۆژان براكه‌ی من گه‌ڕاندنه‌وه‌ی هۆكاری ده‌ستگیركردنی‬

‫عه‌بدولقادر بۆ مه‌سه‌له‌ی تیرۆر‪ ،‬براكه‌ی سه‌ردانی خاچی سورمان كرد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ڵێت "بێگومان ئه‌و بابه‌ته‌ی كه‌ باسی سه‌ره‌داوێكمان ده‌س����ت كه‌وێت‌و دواتر‬ ‫ده‌ك����ه‌ن زۆر دور ب����ووه‌ له‌خێزانه‌كه‌ی دوای ئه‌وه‌ی چه‌ند واس����یته‌یه‌كمان كرد‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬ئاس����ایش خۆی باشیش ده‌زانێت بۆمان ده‌ركه‌وت كه‌ له‌ئاسایش����ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ك����ه‌ ئه‌و برای����ه‌ی ئێم����ه‌ زۆر دوره‌ له‌و من ده‌ڵێم پێویس����ته‌ كه‌ ناوی ئاسایش‬ ‫تۆمه‌ت����ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌نه����ا گومانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ دێت خه‌ڵك هه‌س����ت به‌ئاسایش بكات‪،‬‬ ‫‪ 15‬رۆژ تێپه‌ڕی‪ ،‬من له‌ڕێگه‌ی ئاوێنه‌وه‌ نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ناوی ئاسایش ببێته‌‬ ‫به‌ ئاس����ایش ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ئ����ه‌و كوڕه‌ هۆی ترس‌و تۆقان"‪.‬‬ ‫ئه‌و له‌كۆتایی قس����ه‌كانیدا وتی "ئێمه‌‬ ‫به‌به‌ڵگه‌یه‌ك����ی موقنیع التانه‌‌و ش����تێك‬ ‫هه‌ی����ه‌ كه‌ ئه‌وه‌بس����ه‌لمێنێت كه‌ براكه‌م خه‌ون ب����ه‌وه‌وه‌ ده‌بینی����ن‌و چاوه‌ڕوانی‬ ‫شتێكی له‌سه‌ره‌ با بیده‌نه‌ دادگا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ین س����ه‌رۆكی ده‌زگای پاراس����تن‌و‬ ‫هیچی له‌س����ه‌ر نه‌س����ه‌لماوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت سه‌رۆكی هه‌رێم له‌و بابه‌ته‌ بێنه‌ ده‌نگ‌و‬ ‫نازانێت له‌س����ه‌ر چی ده‌س����تگیركراوه‌و كێشه‌كه‌مان بۆ یه‌كالیی بكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌مباره‌ی����ه‌وه‌ ئاوێن����ه‌ په‌یوه‌ن����دی‬ ‫ئیت����ر كه‌ هیچ نییه‌ بۆ ئه‌م ده‌نگه‌ده‌نگه‌‬ ‫بكه‌وێته‌ راگه‌یاندن‌و نێو زانكۆ‌و خه‌ڵكی‌و به‌ئاسایش����ی هه‌ولێره‌وه‌ كرد له‌وه‌اڵمدا‬ ‫وتی����ان "ئه‌م كه‌یس����ه‌ الی ئاسایش����ی‬ ‫بۆ به‌م شێوه‌یه‌ بێت"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌درێ����ژه‌ی قس����ه‌كانیدا ده‌ڵێت گشتییه‌" له‌الیه‌ن خۆیه‌وه‌ رائید ئاشتی‬ ‫ش����ێوازی بردنه‌كه‌ی ناسروشتی بووه‌‌و به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی ئاسایشی گشتی‬ ‫نه‌گونجاو ب����ووه‌ "هه‌موو كه‌س ده‌زانێت له‌هه‌ولێر ته‌نها ئه‌وه‌ی وت "ده‌توانن بۆ‬ ‫ك����ه‌ بێ����ن‌و به‌ئۆتۆمبێل����ی ب����ێ ژماره‌ لێدوانه‌ كۆنه‌كان بگه‌ڕێنه‌وه‌ كه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫بترفێنن‪ ،‬تا ‪ 4-3‬رۆژ سۆراغی نه‌زانرێت ئ����ه‌م بابه‌ت����ه‌ دراون‪ ،‬لێدوانی دیكه‌مان‬ ‫ئه‌مه‌ چی پێده‌گوترێت؟ به‌ڕاستی ئێمه‌ نییه‌"‪.‬‬

‫شاره‌وان ‌ی سلێمانی‬ ‫چینی ‌ه ده‌ستگیركراوه‌كان‪ :‬ك ‌ێ‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ ‌ی ئاگادار ‌ی‬ ‫له‌ڕۆژنامه‌یه‌ك ده‌سه‌نێته‌وه‌ له‌كوردستان سومعه‌ ‌ی ئێم ‌ه ده‌كڕێته‌وه‌‬ ‫دوای‌ تۆمه‌تباركردنیان به‌له‌شفرۆشی‌‌و ئایدز‬

‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گش���تی شاره‌وانیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌بێ ئاگاداركردنه‌و‌ه رۆژنامه‌ی (یاری)‬ ‫ری���كالم ده‌به‌خش���ێت ‌ه دوو رۆژنامه‌ی‬ ‫ی رۆژان���ه‌‪ ،‬خاوه‌ن���ی ئیمتیازی‬ ‫دیك���ه‌ ‌‬ ‫رۆژنامه‌كه‌ش ئه‌و كاره‌ ب ‌ه "گه‌وره‌ترین‬ ‫ی یاسایی‌" ده‌زانێت‪.‬‬ ‫خه‌رق ‌‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌بڕیارێك���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی ش���اره‌وانیه‌كانی‬ ‫س���لێمانی به‌ژم���اره‌ (‪ )323‬ك��� ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫‪ 2012/8/14‬ده‌ركراوه‌‪ ،‬باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ری���كالم له‌ڕۆژنام���ه‌ی (ی���اری)‬ ‫به‌خش���راوه‌ت ‌ه‬ ‫وه‌رگیراوه‌ت���ه‌وه‌‌و‬ ‫ی سیاسی‌ ك ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫ی دیكه‌ ‌‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌رده‌چێت‪.‬‬ ‫خاوه‌ن ئیمتی���ازی رۆژنامه‌ی یاری‪،‬‬ ‫ئیدریس عومه‌ر به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫به‌پێی یاس���ای عێراقی ئاگاداریه‌كانی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت ده‌بێ���ت ل���ه‌دوو رۆژنامه‌ی‬ ‫رۆژان���ه‌دا باڵوبكرێته‌وه‌‌و به‌هیچ جۆرێك‬ ‫دی���اری ناكات ل���ه‌ چ رۆژنامه‌یه‌ك‌و ب ‌ه‬ ‫چ ش���ێوه‌یه‌ك باڵوبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ی شاره‌وانیه‌كان‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫له‌گش���تاندنێكدا به‌دیاریكراوی ده‌یدات ‌ه‬ ‫دوو رۆژنام���ه‌‌و ئه‌م���ه‌ش "خه‌رقێك���ی‬ ‫یاساییه‌"‪ ،‬چونكه‌ نابێت دیاری بكرێت‬

‫ریکالم‬

‫کۆپییه‌کی بڕیاره‌که‌‬ ‫ده‌درێت��� ‌ه چ رۆژنامه‌ی��� ‌هك‌و وتی‌ "ئێم ‌ه‬ ‫ده‌پرس���ین ب��� ‌ه چ پێوه‌رێ���ك ئه‌و دوو‬ ‫پێمانوایه‬ ‫‌‌‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ دیاری كراوه‌؟ بۆیه‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و‌ه له‌ڕێگ���ه‌ی واس���ته‌و په‌یوه‌ند ‌‬ ‫شه‌خسی‌و كێشه‌ی سیاسیه‌و‌ه دراوه‌ ب ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌كی دیكه‌"‪.‬‬ ‫رۆژنام���ه‌ی ی���اری له‌س���اڵی ‪2011‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی رۆژان���ه‌ ده‌رده‌چێ���ت‌و‬ ‫ئاگاداری��� ‌ه حكومییه‌كان باڵوده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌مانگ���ی رابردودا س���ه‌رجه‌م‬ ‫ئاگاداریه‌كانی لێوه‌رگیراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌پێ���ی‌ بڕی���اری‌ دادوه‌ر‪ ،‬خاوه‌ن���كارو‬ ‫سه‌رجه‌م ئه‌و كرێكاره‌ چینیانه‌ ئازادكران‬ ‫كه‌ سه‌ره‌تای‌ ئه‌م مانگه‌ له‌شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌تۆمه‌تی‌ له‌شفرۆش���ی‌ ده‌ستگیركران‌و‬ ‫دواتری���ش له‌الی���ه‌ن پۆلی���س‌و چه‌ن���د‬ ‫راگه‌یاندنێك���ه‌وه‌ باڵوكرایه‌وه‌ كه‌ چه‌ند‬ ‫كه‌سێكیان توشی‌ نه‌خۆشی‌ ئایدز بوون‪،‬‬ ‫چینییه‌كیان ده‌ڵێت "كێ‌ له‌كوردس���تان‬ ‫سومعه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌كڕێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ئێ���واره‌ی‌ دوێنێ‌‬ ‫دووش���ه‌ممه‌‪ ،‬دادگای‌ ش���اری‌ سلێمانی‌‬ ‫بڕی���اری‌ ئازادكردن���ی‌ ‪ 9‬كه‌س���ی‌ بیانی‌‬ ‫به‌كه‌فاله‌ت ده‌ركرد كه‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌م‬ ‫مانگه‌ له‌الیه‌ن پۆلیس���ی‌ به‌ختیارییه‌وه‌‬ ‫به‌تۆمه‌تی‌ له‌شفرۆش���ی‌ ده‌ستگیركران‪.‬‬ ‫ئه‌و ‪ 9‬كه‌س���ه‌ بریتین له‌پێنج ئافره‌ت‌و‬ ‫س���ێ‌ پیاوی‌ چینی‌‌و یه‌كێك���ی‌ نیپاڵی‌‪.‬‬ ‫پێش���تریش دادگا سێ‌ كوردی‌ ئازادكرد‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵیاندا ده‌ستگیر كرابوون‪.‬‬ ‫لی���وی‌ چۆرین���گ‪ ،‬كه‌ خاوه‌ن���كاری‌‬ ‫چینیه‌كان���ه‌‌و هاوكاتی���ش یه‌كێك���ه‌‬ ‫له‌ده‌ستگیركراوه‌كان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك له‌سه‌رمان‬ ‫نه‌بوو دادگا بۆی‌ ده‌ركه‌وت "ئێمه‌ ته‌نها‬ ‫كارده‌كه‌ین‌و له‌الیه‌ن گه‌ش���توگوزاریش‬

‫رێگه‌پێدراوی���ن‪ ،‬بڕیاری‌ ئازدكردنی‌ داین‬ ‫به‌كه‌فاله‌ت"‪.‬‬ ‫پێشتر به‌رپرس���ێكی‌ دیاری‌ پۆلیس‌و‬ ‫چه‌ن���د راگه‌یاندنێ���ك باڵویانكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫گوایه‌ دوان له‌كرێكاره‌كان توشی‌ نه‌خۆشی‌‬ ‫ئایدز بوون‪ ،‬به‌اڵم لیوی‌ چۆرینگ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌تك���رده‌وه‌و رایگه‌یان���د "س���ه‌رجه‌م‬ ‫رێوش���وێنه‌ یاس���اییه‌كان‌و پش���كنیینه‌‬ ‫ته‌ندروس���تییه‌كان ئ���ه‌وه‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ كاری‌ به‌دڕه‌وشتیمان كردبێت‪،‬‬ ‫یاخ���ود نه‌خۆش���ی‌ ئای���دز له‌ناومان���دا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬كێ‌ له‌كوردستان سومعه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌كڕێته‌وه‌؟"‪.‬‬ ‫ناوبراو به‌نیگه‌رانیی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت "كێ‌‬ ‫قه‌ره‌بووی‌ س���ومعه‌ی‌ ئێم���ه‌ ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫كێ‌ قه‌ره‌بووی‌ س���ومعه‌ی‌ ئه‌و شوێنه‌ش‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ ئێم���ه‌ وه‌ك���و بزنس‬ ‫دروس���تمانكردو به‌پاكی‌ كارمان تێكرد"‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا ناوبراو پرس���یاری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كرد "ئای���ا ده‌كرێت پۆلیس به‌قس���ه‌ی‌‬ ‫یه‌كێك بكات‌و دواتر یه‌كس���ه‌ر ئیجرائات‬ ‫بكات‌و ش���وێنی‌ خه‌ڵكی‌ دابخات‌و بڵێت‬ ‫لێره‌ له‌شفرۆش���ی‌ كراوه‌‪ ،‬پۆلیس چۆن‬ ‫گه‌یش���ته‌ ئه‌و خاڵه‌ی‌ كه‌ ئێم���ه‌ ئایدز‬ ‫له‌ناوماندای���ه‌‪ ،‬له‌كاتێك���دا پش���كنینی‌‬

‫ته‌ندروستی‌ وا ناڵێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و خاوه‌نكاره‌ رونیكرده‌وه‌ كاتێك ك ‌ه‬ ‫ته‌له‌فزیۆن باڵویكرده‌وه‌ كه‌ گوایه‌ ئایدز‬ ‫له‌نێوان ئه‌وان���دا بوونی‌ هه‌یه‌ "مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ زیندان له‌گه‌ڵم���ان خراپ بوو‬ ‫نانیش���یان به‌ته‌واوی‌ ب���ۆ دانه‌ئه‌ناین‌و‬ ‫سوكایه‌تییان پێ ده‌كردین"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسا ده‌بێت ئه‌م ‪ 9‬بیانییه‌ ‪36‬‬ ‫كه‌س كه‌فاله‌تیان بكات یاخود كه‌فاله‌تی‌‬ ‫یه‌ك ملیۆن دینار بۆ هه‌ریه‌كێكیان تاوه‌كو‬ ‫كه‌یسه‌كه‌یان به‌ته‌واوی‌ یه‌كالده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێش���تر چه‌ند كه‌س���ێك له‌چینیه‌كان‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م دادوه‌ری‌ دادگای‌ س���لێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ی���ان ب���ه‌ س���لوكی‌ پۆلیس كرد‬ ‫به‌رامبه‌ری���ان‌و چه‌ن���د ش���وێنێكی‌‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دراویان پیشانی‌ دادوه‌ر دا‪.‬‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌كان به‌پێی‌ مادده‌ی‌ ‪4‬ی‌‬ ‫له‌شفرۆشی‌ ده‌ستگیركرابوون كه‌ له‌ ‪11‬‬ ‫بڕگه‌ پێكهاتووه‌‌و ئه‌و بڕگه‌یه‌ی‌ ش���مولی‌‬ ‫ده‌س���تگیركراوه‌كان ده‌كات بریتیی���ه‌‬ ‫له‌بڕگه‌ی‌ ‪ 4‬كه‌ له‌كاتی‌ س���اغبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و تۆمه‌ت���ه‌دا مانگێ���ك بۆ ش���ه‌ش‬ ‫مان���گ زیندان���ی‌ ده‌كرێن‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك‬ ‫لی���وی‌ چۆرینگ وتی‌ "هی���چ ئه‌دیله‌یه‌ك‬ ‫پشتڕاستی‌ ئه‌و تۆمه‌ته‌ ناكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫هه‌ندێك حیزب وه‌ك "دوكانێك ‌ی سیاسی‌"یان لێهاتووه‌!‬ ‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ حیزبی‌‬ ‫ئاینده‌ی‌ كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫هه‌ندێك حیزب له‌كوردستان وه‌كو‬ ‫"دوكانێكی‌ سیاسی‌"یان لێهاتووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ره‌تیده‌كاته‌وه‌ كه‌ خۆیان وایانلێهاتبێت‌و‬ ‫ده‌ڵێت "راسته‌ وه‌كو قه‌واره‌ بچوكین‪،‬‬ ‫به‌اڵم خاوه‌نی‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆمانین"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌كوردس���تاندا ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌حیزب‌و الیه‌نی‌ سیاسی‌ هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای‌ هه‌ڵبژاردن���ه‌ په‌رله‌مانیه‌كه‌ی‌ ‪،2009‬‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ كوردستان به‌سه‌ر پێنج‬ ‫حیزبدا دابه‌شبوو كه‌ دوانیان له‌ده‌سه‌اڵتدان‬ ‫(پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌) س���یانه‌كه‌ی‌ دیكه‌ش‬ ‫له‌ئۆپۆزس���یۆندان (گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌كگرتوو‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ‌)ی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬به‌مدواییانه‌ش حیزبی‌‬ ‫ئاینده‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ قادر عه‌زیز له‌دوای‌‬ ‫راگه‌یاندن���ی‌‪ ،‬به‌كورس���ییه‌كی‌ په‌رله‌مان‬ ‫"ئۆپۆزسیۆن"بونی‌ خۆی‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫زۆرجاریش ئ���ه‌و حیزبانه‌ی‌ كه‌ به‌چه‌ند‬ ‫كورس���ییه‌كی‌ ك���ه‌م له‌نێ���و په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكومه‌تن به‌ "حیزبه‌ بچوكه‌كان" ناوده‌برێن‪،‬‬ ‫ل���ه‌و باره‌ی���ه‌وه‌ م���ه‌ال ئاری���ان ئه‌ندامی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ حیزبی‌ "ئاینده‌" له‌لێدوانێكدا‬ ‫ب���ۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یان���د ك���ه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫به‌حیزبه‌كان ده‌وترێت "حیزبه‌ بچوكه‌كان"‬ ‫كه‌ له‌ڕووی‌ قه‌واره‌ی‌ سیاسییه‌وه‌ بچوكن‌و‬

‫وتی‌ "حیزب���ه‌ بچوكه‌كانی���ش بۆچونیان‬ ‫جی���اوازه‌‪ ،‬هه‌ندێكیان وه‌ك���و دوكانێكی‌‬ ‫سیاس���یین كه‌ له‌پ���اڵ‌ پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌‬ ‫یاخود حیزبه‌كانی‌ دیكه‌وه‌ خۆیان حه‌شار‬ ‫ده‌ده‌ن‌و خاڵی���ن له‌هه‌موو هه‌ڵوێس���تێكی‌‬ ‫سیاسی‌‌و به‌یاننامه‌كانیان له‌مه‌كته‌به‌كانی‌‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ ده‌رده‌چێ‌‪ ،‬هه‌ندێكیشیان‬ ‫راس���ته‌ قه‌واره‌یان بچوك���ه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫نانبڕین���ی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتیی���ه‌وه‌‌و كڕینی‌‬ ‫به‌شێك له‌ئیراده‌ی ئه‌ندامه‌كانیان له‌الیه‌ن‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتییه‌وه‌ بچوك بونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌و باره‌ی���ه‌وه‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ حیزبی‌ زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬د‪.‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ئه‌نوه‌ر له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫ئه‌و حیزبانه‌ "ره‌سه‌نه‌كانن"‪ ،‬چونكه‌ له‌پێش‬ ‫راپه‌ڕیندا به‌ش���داری‌ شۆڕشیان كردووه‌‌و‬ ‫له‌دوای‌ راپه‌ڕینیش له‌به‌ره‌ی‌ كوردستانیدا‬ ‫به‌ش���دار ب���وون‌و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌ش���دا به‌هه‌زاره‌ه���ا ده‌نگ���ی‌‬ ‫هاواڵتیانی���ان كۆكردوه‌ت���ه‌وه‌‌و خاوه‌ن���ی‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریی‌ خۆیانن‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای‌ خولی‌‬ ‫س���ێیه‌می‌ په‌رله‌مان وای‌ لێهاتووه‌ كه‌ رای‌‬ ‫"ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن" نیشان ده‌درێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫حیزب���ی‌ سۆسیالیس���ت‪ ،‬رزگار غه‌ف���ور‬ ‫ده‌س���ته‌واژه‌ی‌ "حیزبی‌ بچ���وك" به‌هه‌ڵه‌‬ ‫ده‌زان���ێ‌‌و ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫تێبین���ی‌ ده‌كرێ���ت ئۆرگان���ی‌ هه‌م���وو‬ ‫حیزبێك وه‌كو یه‌ك���ه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌خوله‌كانی‌‬

‫په‌رله‌مان���دا كورس���ییه‌كانیان جی���اوازی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و به‌پێچه‌وانه‌وه‌ له‌كات���ی‌ خه‌باتدا‬ ‫حیزبی‌ بچوك نه‌بووه‌‌و وتی‌ "ئێمه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫‪ 4500‬ش���ه‌هیدین‌و دوای‌ شۆڕش���ی‌ ن���وێ‌‬ ‫كاریگه‌ریمان هه‌بووه‌‌و له‌ئێستاشدا زۆربه‌ی‌‬ ‫حیزبه‌كان كاریگه‌رییان ماوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو دوباره‌ ده‌س���ته‌واژه‌ی "دوكانی‌‬ ‫سیاسی‌" به‌هه‌ڵه‌ زانی‌‌و وتی‌ "ره‌نگه‌ زیاتر‬ ‫ئه‌و ده‌س���ته‌واژه‌یه‌ بۆ موزایه‌ده‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫به‌كاربهێنرێ���ت‌و بێویژدانییه‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫حیزبانه‌ ده‌كرێت‪ ،‬چونكه‌ ئێس���تاش هه‌ر‬ ‫مه‌ترسییه‌ك له‌س���ه‌ر كوردستان دروست‬ ‫ببێت هه‌ر ئه‌و حیزبانه‌ به‌رگری‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌بۆچونی‌ ئه‌ندام���ی‌ كۆمیته‌ی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ حیزبی‌ ش���یوعی‌ كوردس���تان‪،‬‬ ‫س���وبحی‌ مه‌هدی‌ ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و حیزبانه‌‬ ‫وه‌كو به‌ش���داریكردن یان ژماره‌ی‌ كورسی‬ ‫په‌رله‌مان سه‌یر بكرێن كه‌ كورسییه‌ك یان‬ ‫دوانیان هه‌یه‌ له‌چاو حیزبه‌ گه‌وره‌كاندا به‌‬ ‫"حیزبی‌ بچوك" داده‌نرێن له‌نێو په‌رله‌مان‌و‬ ‫حكوم���ه‌ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێیوای���ه‌ گه‌وره‌یی‌‌و‬ ‫بچوكیی‌ حیزب به‌هه‌ڵوێس���تی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫خه‌باته‌كه‌یه‌تی‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌و كورس���ییانه‌ی‌‬ ‫ئه‌مڕۆ هێناویه‌تی‌‌و وتی‌ "ئه‌گه‌ر وا به‌ئێمه‌‬ ‫بڵێ���ن غ���ه‌دری‌ مێژوییه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌دروش���م‌و ئامانجه‌كاندا دی���اره‌ چۆنین‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها نه‌ دوكان بوین‌و نه‌ دوكانیش���ن‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و هه‌وڵ���ی‌ چه‌س���پاندنی‌ عه‌داله‌تی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و دیموكراسی‌ ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫پف له‌هه‌مووتان‬ ‫سیروان غه‌ریب‬ ‫په‌رله‌مانتاران���ی‌ به‌ڕێزی‌ ئ���ه‌م هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫كه‌ستان خۆتانی‌ لێ‌ ده‌رنه‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌مووتان به‌ش���دارن‪ .‬ئه‌گه‌ر مامۆستای‌‬ ‫ئاینی‌ بومایه‌‌و س���ه‌رم له‌حه‌رام‌و حه‌اڵڵ‬ ‫ده‌ركردای���ه‌‪ ،‬یه‌ك���ه‌م مامۆس���تا ئه‌بوم‬ ‫ده‌موت ئه‌و پاره‌یه‌ی‌ وه‌ریده‌گرن حه‌اڵڵ‬ ‫نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر كۆمۆنیستێكی‌ راسته‌قینه‌ش‬ ‫بومای���ه‌‪ ،‬یه‌ك���ه‌م كۆمۆنیس���ت ده‌بووم‬ ‫پێمده‌وتن‪ :‬ئێوه‌ ته‌نها بیر له‌س���ه‌رمایه‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌و چاوتان له‌كۆش���كی‌ به‌رزه‌و‬ ‫"نیشتیمانتان بیرچۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ی‌ په‌رله‌مانت���اره‌ زاكیره‌ الوازه‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ..‬له‌چه‌په‌وه‌ بۆ راس���تتان‪،‬‬ ‫له‌ئیسالمییه‌وه‌ بۆ مه‌سیحیتان‪ ،‬ئه‌وه‌نین‪..‬‬ ‫به‌ڵێ‌ ئێوه‌ ئه‌وه‌نین نوێنه‌رایه‌تی‌ واڵتێك‬ ‫بك���ه‌ن ك���ه‌ ‪ 24‬كاتژمێ���ر به‌ده‌س���تی‌‬ ‫نوخبه‌یه‌كی‌ فه‌سادچی ش���اخ‌و شاره‌وه‌‬ ‫ئه‌هاڕدرێن‪ ،‬له‌س���ایه‌ی‌ سه‌ری‌ ئێوه‌و بێ‌‬ ‫به‌رنامه‌ییتانه‌وه‌ واڵت بۆته‌ فه‌سادخانه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌نگ���ه‌ ده‌نگه‌و ه���ات‌و هوت‌و‬ ‫ته‌پ���ڵ لێدانه‌ به‌یه‌ك فلس‪ ،‬چونكه‌ ئێوه‌‬ ‫كه‌ پاره‌و ئۆتۆمبێلی‌ گرانبه‌هاتان بینی‌‪،‬‬ ‫منداڵ���ی‌ ش���ه‌هیده‌كانتان بیرچووه‌وه‌‪،‬‬ ‫بێوه‌ژنه‌ پیاو ئه‌نفالكراوه‌كانتان فرۆشت‬ ‫به‌ڤیزه‌ی‌ گه‌شته‌كانتان‪" ،‬مافی‌ هه‌ژاران‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���تان" ب���ه‌ ش���وقه‌و زه‌وی‌‬ ‫گۆڕییه‌وه‌‪.‬‬ ‫بیرتان چ���ووه‌وه‌ له‌كات���ی‌ هه‌ڵمه‌تی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫چ���ۆن پ���ڕ به‌گ���ه‌رو هاوارت���ان ده‌كرد‬ ‫ئێمه‌ین پارێ���زه‌ری‌ مافه‌كانت���ان؟ ئه‌ی‌‬ ‫ك���وا؟ خۆت���ان به‌خۆتان ب���ن! له‌دنیادا‬ ‫په‌رله‌مانت���اره‌كان س���ه‌رقافڵه‌ی‌ هه‌موو‬ ‫خۆپیش���اندان‌و ناڕه‌زایه‌تییه‌كن‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئێوه‌ راگه‌یاندن���ه‌كان بیرتان ده‌خاته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ په‌رله‌مانتارن‪ ،‬چونك���ه‌ ئیمتیازات‬ ‫وایلێكردوون له‌خه‌وێكی‌ خۆش خه‌به‌رتان‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا كوردس���تان به‌دۆخێك���ی‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ترسناكدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬كه‌چی‌ هێشتا ئێوه‌ نیوه‌تان‬ ‫له‌گه‌ش���ت‌و س���ه‌فاومه‌روای‌ خۆتان���ن‪،‬‬ ‫نیوه‌ك���ه‌ی‌ تریش���تان وه‌ك ئه‌كته‌رێكی‌‬ ‫لێزان له‌س���ه‌ر شاش���ه‌كانی‌ ته‌له‌فزیۆن‬ ‫نمایش���ی‌ پاڵه‌وانێكی‌ فریادڕه‌س���مان بۆ‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌دنیای‌ ژیانی‌ په‌رله‌مانیدا په‌رله‌مانتار‬ ‫هه‌موو كاره‌كان���ی‌ رێكخراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێوه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌تێكه‌ڵ‌و پێكه‌ڵی‌و ش���پرزه‌یی‌‬ ‫ده‌تانبینی���ن گومانده‌كه‌ی���ن بتوان���ن‬ ‫ببنه‌ هۆكارێكی‌ به‌هێزی‌ فش���ار له‌س���ه‌ر‬ ‫سیسته‌می‌ سیاسی‌ كه‌ دواجار گۆڕانكاری‌‌و‬ ‫چاكس���ازی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌ لێبكه‌وێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫چاكسازییه‌ك به‌قه‌ده‌ر ئه‌و به‌ڵێنانه‌ بێت‬ ‫كه‌ ل���ه‌دوای‌ لێكردنه‌وه‌ی‌ الفیته‌و وێنه‌ی‌‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌كانت���ان به‌كلیكێ���ك له‌ن���او‬ ‫میمۆری‌ ویژدانتان سڕیتانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌واو ده‌س���ته‌كه‌ به‌ته‌واوی‌ كه‌ش���ف‬ ‫بووه‌‪ ،‬سه‌رده‌می‌ قسه‌ی‌ زل به‌سه‌رچوو‪،‬‬ ‫ئێس���تا هاونیش���تیمانیانی‌ ئ���ه‌م واڵته‌‬ ‫به‌س���ایه‌ی‌ س���ه‌ری‌ ئێ���وه‌وه‌ هه‌م���وو‬ ‫فێڵه‌كان تێگه‌یش���تن‪ ،‬تێگه‌یشتن كاتێك‬ ‫كه‌ په‌رله‌مانتار دێت���ه‌ به‌رده‌می‌ كامێراو‬ ‫له‌شاش���ه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆن���ه‌وه‌ ده‌بینرێت‪،‬‬ ‫یه‌كڕاس���ت ده‌زانن بۆچ���ی‌ هاتووه‌و چی‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت‌و دواتری���ش چۆن مس���اوه‌مه‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ من‪ ،‬ئه‌م قۆناغ���ه‌‪ ،‬قۆناغی‌‬ ‫لێكتێگه‌یشتنێكی‌ ته‌واوی‌ نێوان ده‌نگده‌رو‬ ‫په‌رله‌مانت���ار بوو‪ ،‬قۆناغێك كه‌ درۆكان‌و‬ ‫به‌ڵێنه‌كان هیچی‌ لێ‌ س���ه‌وز نه‌بوو‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌ ئه‌و مه‌ودا دوره‌ی‌ نیش���انداین كه‌‬ ‫له‌نێ���وان په‌رله‌مانت���ارو هاواڵتیانی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬مه‌ودایه‌ك كه‌ دواجار‬ ‫بێجگه‌ له‌بێبڕوای���ی‌‌و بێمتمانه‌یی‌ به‌والوه‌‬ ‫هیچی‌ تری‌ لێ‌ ناكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ئێس���تادا ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫سیاس���ی‌ له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‬ ‫به‌ره‌و دۆخێكی‌ ترس���ناك ب���ردووه‌ ئه‌و‬ ‫بێبه‌رنامه‌یی���ه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران���ه‌ له‌ناو‬ ‫خۆیاندا‪ .‬رووداوه‌كانی‌ دوو ساڵی‌ رابردوو‬ ‫هه‌تاوه‌كو ئێستاشی‌ به‌دواوه‌ بێت ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پیش���انداین كه‌ په‌رله‌مانت���اری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان له‌دیارده‌یه‌ك���ی‌ ده‌نگی���ی‌‬ ‫به‌والوه‌ هیچی‌ ت���ر نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌یری‌ تێكڕای‌ كاره‌كانیان بكات بۆی‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت هه‌موو هه‌ڵوێس���ته‌كانیان‬ ‫كات���ی‌‌و بێبه‌رنامه‌ی���ی‌ ب���ووه‌و دوات���ر‬ ‫سه‌ری‌ قابله‌مه‌ی‌ كێشه‌كانیان ناوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ش هه‌ڵوێس���ته‌كانیان له‌هیچ‬ ‫كاتێكدا نه‌بۆته‌ هۆكارێك بۆ دروستكردنی‌‬ ‫ریس���ك‪ .‬ئه‌و ده‌نگه‌ ده‌نگ‌و هه‌راو زه‌ناو‬ ‫ته‌پڵ لێدانه‌ش ته‌نها ئه‌وه‌ی‌ خسته‌وه‌ كه‌‬ ‫بڵێین "پف له‌هه‌مووتان"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫‪3‬‬

‫گۆڕان‪ :‬ئێمه‌و یه‌کێتی سه‌ر به‌دوو قوتابخانه‌ی سیاسی جیاوازین‬ ‫په‌نجا به‌ په‌نجا ره‌خنه‌ به‌سه‌ر یه‌کێتی‌و پارتیدا دابه‌ش ناکه‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان "د‪.‬شاهۆ‬ ‫سه‌عید" له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "‌ئێم ‌ه بڕیارمان نه‌داوه‌ په‌نجا‬ ‫به‌په‌نجا ره‌خنه‌ به‌سه‌ر یه‌کێتی‌و‬ ‫پارتیدا دابه‌ش بکه‌ین"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدوایی ‌ه وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫تورکیا بانگهێشتی نه‌وشیروان مسته‌فای‬ ‫کرد بۆ تورکیا‪ ،‬ئێو‌ه وه‌ک بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان گرنگی تورکیا له‌چیدا ده‌بینن؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬تورکیا واڵتێکی‬ ‫گرنگ���ه‌و رۆڵێکی میحوه‌ری���ی گرنگی‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌ناوچ���ه‌ی خۆرهه‌اڵت���ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬چه‌ندین جۆر په‌یوه‌ندیی‬ ‫مێژویی‌و جوگراف���ی‌و ئاینی‌و کولتوری‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان ده‌به‌س���تێته‌و‌ه‬ ‫به‌واڵت���ی تورکی���اوه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا ک ‌ه‬ ‫جۆرێک له‌په‌یوه‌ندیی ئابوری‌و سیاسی‬ ‫له‌نێوان هه‌رێمی کوردستان‌و تورکیادا‬ ‫دروس���تبووه‌‪ ،‬ئێم ‌ه الم���ان گرنگ ‌ه ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه له‌سه‌ر زه‌مینه‌یه‌کی پته‌وتر‬ ‫دروستببێ ک ‌ه گوزارشت له‌په‌یوه‌ندیی‬ ‫هاوس���ه‌نگی نێوان دوو گه‌لی هاوس���ێ‬ ‫بکا‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا دیدێکی هاوش���ێو‌ه‬ ‫له‌چه‌ندین ناوه‌ندی سیاس���ی‌و حیزبی‌و‬ ‫کولتوری تورکی���او‌ه ده‌خوێنینه‌و‌ه که‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان وه‌ک هێزێکی سیاسی‬ ‫خاوه‌ن س���ه‌نگ ده‌ناس���ن‌و خوازیارن‬ ‫ئاڵوگ���ۆڕی دیدوبۆچون له‌نێوان ئێمه‌و‬ ‫ئه‌واندا هه‌بێ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫هه‌س���تده‌کات ل���ه‌ڕووی به‌رژه‌وه‌ندی‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تی سیاس���ییه‌و‌ه له‌ئێرانه‌و‌ه‬ ‫نزیکه‌ یان تورکیا؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬به‌رژه‌وه‌ن���دی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان به‌س���تراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌به‌رژوه‌ندی گشتی گه‌لی کوردستانه‌وه‪،‬‬ ‫وات ‌ه له‌نێوان میحوه‌رکانی ئه‌و هاوکێش ‌ه‬ ‫ئیقلیمیه‌دا ک ‌ه هه‌ی ‌ه نامانه‌وێ تیۆریز‌ه‬ ‫ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌ت���ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان بکه‌ن‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر وا بکه‌ین ئه‌و‌ه‬ ‫هه‌مان ئه‌زمونی یه‌کێتی‌و پارتی دووبار‌ه‬ ‫ده‌که‌ین���ه‌وه ک ‌ه ئ���ه‌وه‌ش پێچه‌وانه‌ی‬ ‫سه‌وابیتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌‌‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫پرس���یاره‌ک ‌ه به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه بێ ک ‌ه ئایا‬ ‫چ ج���ۆر‌ه په‌یوه‌ندیی���ه‌ک له‌گه‌ڵ واڵت ‌ه‬ ‫ئیقلیمیه‌کان���دا له‌‌به‌رژوه‌ندیی هه‌رێمی‬ ‫کوردستانه‌؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئایا ئه‌م په‌یوه‌ندیانه‌ی‬ ‫نێوان ئێ���وه‌و ئێ���ران‌و تورکیاش هه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ن���دی حیزبی نی���ن‌؟ ئایا ناچێت ‌ه‬ ‫خان���ه‌ی هه‌مان ج���ۆر له‌په‌یوه‌ندی ک ‌ه‬ ‫ریکالم‬

‫ئێمه‌ هیچ‬ ‫ئومێدێک له‌سه‌ر‬ ‫هیچ به‌ڵێنێکی‬ ‫بێ ناوه‌رۆکی‬ ‫یه‌کێتی‌و پارتی‬ ‫هه‌ڵناچنین‬ ‫ فۆتۆ‪ :‬رێبه‌ر نه‌جم‬ ‫د‪.‬شاهۆ سه‌عید‬ ‫یه‌کێت���ی‌و پارتی له‌گه‌ڵ ئ���ه‌و واڵتان ‌ه‬ ‫هه‌یانه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌و‌ه‬ ‫نه‌خێر‪ ،‬چونک ‌ه ئێم ‌ه له‌و په‌یوه‌ندیانه‌دا‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت���ی خۆم���ان ده‌که‌ین وه‌ک‬ ‫هێزێکی سیاس���ی ن���ه‌ک نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬دووه‌م ئێس���تا له‌یاساو عورفی‬ ‫دیپلۆماس���یدا له‌پ���اڵ ده‌وڵه‌ت���ه‌کان‪،‬‬ ‫دامه‌زراوه‌کان‌و حیزب���ه‌کان‌و رێکخراو‌ه‬ ‫ناحکومیه‌کانیش په‌یوه‌ندیی ده‌گۆڕنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێم��� ‌ه ده‌مان���ه‌وێ پارت���ی‌و یه‌کێتیش‬ ‫هه‌مان ج���ۆر له‌په‌یوه‌ندیی���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ره‌و‌ه هه‌بێ‪ ،‬وات ‌ه ته‌نها نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫خۆی���ان بکه‌ن ن���ه‌ک نوێنه‌رایه‌تی دوو‬ ‫به‌ش���ی جیاوازی هه‌رێمی کوردستان‪.‬‬ ‫پاش���ان په‌یوه‌ندیی ئێم��� ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌دا ئه‌گه‌ر هه‌ب���ێ په‌یوه‌ندییه‌کی‬ ‫سیاس���ی په‌تییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم په‌یوه‌ندیی‬ ‫پارتی‌و یه‌کێتی زۆر ج���ار په‌یوه‌ندیی‬ ‫ئه‌من���ی‌و موخابه‌رات���ی‌و ئابوریی ‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه له‌پس���پۆڕیی ده‌وڵه‌ت‌و دامه‌زراو‌ه‬ ‫ره‌س���میه‌کان ‌ه نه‌ک حیزب���ه‌کان‪ ،‬دیدی‬ ‫ئێم��� ‌ه بۆ په‌یوه‌ن���دی ده‌ره‌و‌ه دیدێکی‬ ‫ته‌واو جیاوازه‌‪ ،‬به‌الی ئێمه‌و‌ه پێویست ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێم له‌س���ه‌فاره‌ته‌کانی‬ ‫عێراقدا وه‌ک نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو گه‌لی‬ ‫کوردس���تان به‌هێز بکه‌ی���ن‌و رۆڵێکی‬ ‫گرنگمان له‌ڕه‌سمی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫عێراقدا هه‌بێ���ت‪ ،‬وات ‌ه لۆبی بۆ هه‌موو‬ ‫گه‌لی کوردس���تان ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه بکه‌ین‬ ‫نه‌ک لۆب���ی حیزبی ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫موخابه‌راتی‌و ئابوریی حیزبه‌کان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر بگه‌ڕێین���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کانتان له‌ناوخۆی کوردستاندا‬

‫یه‌کێتی���دا له‌نوس���ینگه‌ی په‌رله‌م���ان‬ ‫له‌س���لێمانی ئه‌نجامدرا ک ‌ه به‌ڵێنیان دا‬ ‫هه‌نگاو بنێین به‌ئاراس���ته‌ی چاکسازی‬ ‫له‌سیس���تمی سیاس���ی‌و چاککردن���ی‬ ‫حکومه‌ت���ی مه‌حه‌ل���ی له‌پارێ���زگای‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هی���چ هه‌نگاوێکی���ان له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ناوه‌؟‬

‫په‌یوه‌ندیی نێوان ئێ���وه‌و پارتی له‌پڕ‬ ‫گرژییه‌کی زۆری تێکه‌وت‪ ،‬پێش���بینی‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ناک���ه‌ن به‌ه���ۆی ناکۆکیتانه‌و‌ه‬ ‫فشارێکی زیاترتان بخرێته‌سه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫پارتییه‌و‌ه له‌ناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ئه‌واندا؟‬ ‫د‪.‬شاهۆ سه‌عید‪ :‬نازانم‪ ،‬به‌اڵم هیوادارم‬ ‫پارتی‌و یه‌کێتی په‌ندیان له‌ئه‌زمونی سێ‬ ‫ساڵی رابردوو وه‌رگرتبێ‪ ،‬چیتر بیر له‌و‌ه‬ ‫نه‌که‌نه‌و‌ه په‌نا بۆ شێوازی ناشارستانی‬ ‫به‌رن له‌ملمالنێیاندا له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬هه‌م���وو ئه‌و فش���ارانه‌ی ک ‌ه‬ ‫دروس���تیان کرد به‌پێچه‌وان ‌ه له‌زه‌ره‌ری‬ ‫خۆیان شکایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان‌و یه‌کێتی‬ ‫نزیکبونه‌وه‌یه‌کی���ان به‌دیهێن���ا‪ ،‬ئای���ا‬ ‫ئ���ه‌و نزیکبونه‌وه‌ی��� ‌ه چ ده‌ره‌نجامێکی‬ ‫لێکه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌مانایه‌ک���ی ت���ر ئای���ا‬ ‫رێککه‌وتنێک���ی رانه‌گه‌یه‌ندراو له‌نێوان‬ ‫ئێوه‌و یه‌کێتیدا هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬هی���چ ج���ۆر‌ه‬ ‫راگه‌یه‌ن���دراوو‬ ‫رێککه‌وتنێک���ی‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ن���دراو له‌نێ���وان بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان‌و یه‌کێتیدا نیی���ه‌‪ ،‬نزیکایه‌تی‬ ‫نێ���وان ئێمه‌و یه‌کێت���ی به‌پله‌ی یه‌که‌م‬ ‫نزیکایه‌تی نێوان قاعیده‌ی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫هه‌ردوالیه‌ نه‌ک نزیکایه‌تی له‌پێکهاته‌و‬ ‫به‌رنامه‌ی سیاسیدا‌‪ ،‬ئێمه‌و یه‌کێتی سه‌ر‬ ‫به‌دوو قوتابخانه‌ی سیاسی جیاوازین‌و‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬هه‌ن���گاوی‬ ‫دوو جۆر سیس���تمی حیزبایه‌تی ته‌واو‬ ‫جیاواز په‌یڕه‌و ده‌که‌ین‪ ،‬له‌و بڕوایه‌دام مه‌لموس���یان نه‌ناوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێک‬ ‫ئه‌و‌ه پێویس���تی به‌روونکردنه‌و‌ه نییه‌‪ .‬له‌ئیجرائاتی سزای سیاسییان راگرتوو‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌ی ‌ه له‌‌چه‌ن���د مانگی رابردودا ک ‌ه له‌سه‌ره‌تای دروس���تبوونی گۆڕاندا‬ ‫کۆبونه‌وه‌یه‌کی هاوبه‌ش له‌نێوان ئێمه‌و زۆر به‌توندی ده‌ستیان پێکرد‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬وات��� ‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ی ‌ه ئێس���تا‬ ‫که‌متر هێرش ده‌که‌ن ‌ه س���ه‌ر یه‌کێتی‌و‬ ‫زیاتر باسی پارتی ده‌که‌ن؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬ئێم ‌ه ئاراسته‌ی‬ ‫ره‌خنه‌کانمان له‌و که‌س‌و الیه‌نانه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫له‌پێگه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و به‌رپرسیارێتیدان‪،‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می کابینه‌ی پێشودا له‌سنوری‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی یه‌کێتیدا زۆرترین ناهه‌قی‌و‬ ‫کاری نایاسایی‌و ناشارستانی ده‌رهه‌ق‬ ‫به‌هه‌ڵس���وڕاوه‌کانمان ئه‌نج���ام درا‪،‬‬ ‫خراپترین پرۆژ‌ه یاساکان له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیرانه‌و‌ه ره‌وان���ه‌ی په‌رله‌مان کران‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ره‌خنه‌کانمان له‌ده‌س���ه‌اڵت زیاتر‬ ‫رووی له‌یه‌کێت���ی ب���وو‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫ک ‌ه ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‌و ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫ئاسایش���ی هه‌رێم هه‌موی به‌ده‌س���ت‬ ‫پارتیه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئاس���ایی ‌ه هه‌ر ره‌خنه‌یه‌ک‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت به‌پل���ه‌ی یه‌ک���ه‌م ئه‌وان‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬وات��� ‌ه ئێم ‌ه بڕیارمان نه‌داو‌ه‬ ‫په‌نجا به‌په‌نجا ره‌خن ‌ه به‌سه‌ر یه‌کێتی‌و‬ ‫پارتیدا دابه‌ش بکه‌ین‪ ،‬له‌هه‌ر شوێنێک‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌و خ���راپ به‌کارهێنانی‬ ‫به‌رپرس���یارێتی هه‌بوو ئێم��� ‌ه له‌وێین‌و‬ ‫ره‌خنه‌کانمان له‌وێیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم له‌هه‌نگاو‌ه گرنگه‌کاندا‬ ‫یه‌کێتی‌و پارتی پێکه‌و‌ه کار ده‌که‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫نمون ‌ه له‌بێبه‌شکردنی ئێو‌ه له‌کۆمسیۆنی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانی عێراق؟‬

‫سیاسییه‌ی ک ‌ه یه‌کێتی‌و پارتی پێکه‌و‌ه‬ ‫به‌رپرسیارن له‌دروستکردنی‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک‬ ‫وتم ئه‌گه‌ر ئه‌وان به‌سیاس���ه‌تی په‌نجا‬ ‫به‌په‌نجا کوردس���تان به‌ڕێوه‌به‌رن‪ ،‬ئه‌و‌ا‬ ‫ئێم ‌ه له‌به‌رهه‌ڵستکاریدا ئه‌و سیاسه‌ت ‌ه‬ ‫په‌یڕه‌و ناکه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندیتان‬ ‫به‌الیه‌ن��� ‌ه ئیس�ل�امیه‌کانه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫تێبین���ی ده‌ک���رێ ئ���ه‌و گه‌رموگوڕی‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگییه‌ی پێشوتری نه‌ماوه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫سه‌ره‌نجامی ئه‌م دورکه‌وتنه‌وه‌ی ‌ه ناگات ‌ه‬ ‫دابڕان؟‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬ت���ا ئێس���تاش‬ ‫په‌یوه‌ندی���ی‌و هاوئاهه‌نگی له‌نێوانماندا‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫له‌گه‌ڵ دوو هێزه‌که‌ی تری ئۆپۆزسیۆن‬ ‫کۆده‌کاته‌و‌ه دوو ئیلتزام ‌ه ک ‌ه تا ئێستا‬ ‫هه‌ردووکی���ان به‌رده‌وامن‪ ،‬یه‌که‌م‪ :‬هه‌ر‬ ‫س���ێ المان له‌به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆنداین‪،‬‬ ‫دووه‌م هه‌ر س���ێ الم���ان پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫سیاسی هاوبه‌ش کۆمان ده‌کاته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫بریتیی��� ‌ه له‌پاکێجه‌کانی ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫له‌پێناو چاکسازیی ریشه‌یی له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خه‌ریک��� ‌ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫داهات���وی هه‌رێم نزی���ک ده‌که‌ونه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رنامه‌ت���ان چییه‌؟ ئای���ا بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان کاندیدی ده‌بێ بۆ سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫هه‌رێم؟‬

‫په‌یوه‌ندیی ئێمه له‌‌گه‌ڵ تورکیاو ئێران په‌یوه‌ندییه‌کی‬ ‫سیاسی په‌تییه‌‪ ،‬به‌اڵم په‌یوه‌ندیی پارتی‌و یه‌کێتی‬ ‫زۆرجار په‌یوه‌ندیی ئه‌منی‌و موخابه‌راتییه‌‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬حاڵ���ی ح���ازر‬ ‫د‪.‬ش���اهۆ س���ه‌عید‪ :‬به‌ڵ���ی راس���ت‬ ‫ده‌که‌ی‪ ،‬ئێمه‌ش هیچ ئومێدێک له‌سه‌ر له‌‌قۆناغی لێکدانه‌وه‌و خۆئاماده‌کردنداین‬ ‫هی���چ به‌ڵێنێکی بێ ناوه‌رۆکی یه‌کێتی‌و ب���ۆ ئه‌گه‌ره‌کانی چه‌ند مانگی داهاتوی‬ ‫پرس���ی له‌وجۆر‌ه‬ ‫‌رێم‌و ‪1‬عێراق‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫‌وام هه‬ ‫پارت���ی هه‌ڵناچنین‪ ،‬ئێم ‌ه ب���ه‌رده‬ ‫‪Diyari 32x17 K.pdf‬‬ ‫‪7/10/12‬‬ ‫‪2:52 PM‬‬ ‫ده‌بی���ن له‌ملمالنێ دژی ئه‌و سیس���تم ‌ه تاوه‌کو ئێستا تاووتوێ نه‌کراوه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن‪:‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ئه‌وله‌ویاتی حکومه‌تی هه‌رێم بووه‌ به‌ نه‌وت‪ ،‬نه‌ک که‌رکوک‬ ‫ئا‪ :‬نالی‬ ‫له‌سه‌ر رێککه‌وتنی حکومه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫حکومه‌تی به‌غدا‪ ،‬ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق‪ ،‬د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌وله‌ویاتی کورد له‌گه‌ڵ به‌غداد بوو‌ه‬ ‫به‌ کێشه‌ی نه‌وت‌و حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫که‌رکوک‌و ناوچه‌ دابڕاوه‌کانی له‌بیر‬ ‫کردووه"‌‪.‬‬ ‫له‌چاوپێکه‌وتنێکی تایبه‌ت له‌س���ه‌ر دوا‬ ‫رێککه‌وتنی سه‌ره‌تایی نێوان حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و حکومه‌تی به‌غدا له‌سه‌ر کێشه‌ی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬په‌رله‌مانتاری لیس���تی گۆڕان‪،‬‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌س���ه‌ن ده‌ڵێت "له‌کاتێکدا‬ ‫وه‌فدی هه‌رێم به‌و هه‌موو حه‌ماس���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌چن��� ‌ه به‌غ���دا ب���ۆ رێککه‌وتنێک���ی‬ ‫کاتیی له‌سه‌ر کێش���ه‌ی نه‌وت‪ ،‬بۆ به‌و‬ ‫حه‌ماس���ه‌وه ناچ���ن ب���ۆ گفتوگۆکردن‬ ‫له‌س���ه‌ر جێبه‌جێکردنی م���اده‌ی ‪‌140‬و‬ ‫کێش���ه‌ی ناوچ ‌ه دابڕێنراوه‌کان‪ ،‬دیار‌ه‬ ‫هه‌موو ئه‌و کێش���انه‌ی چه‌ن���د مانگی‬ ‫رابردوو دروستکران‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫بووه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئام���اژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌کات ئێس���تا‬ ‫ملمالن���ێ‌و کێش��� ‌ه له‌گ���ه‌ڵ به‌غدا هه‌ر‬ ‫بووه‌ت ‌ه باس���ی نه‌وت‌و ئه‌و کێش���ه‌ی ‌ه‬ ‫به ئه‌وله‌ویاتی کێشه‌ی کورد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کراوه ‌‌‬ ‫پێیوایه‌ "ره‌نگه‌ حکومه‌تی به‌غداش ب ‌ه‬ ‫ئه‌نقه‌ست وا بکات تا کورد به‌ نه‌وته‌و‌ه‬ ‫خه‌ریک بکات‪ ،‬نه‌ک ماده‌ی ‪."140‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه وه‌فدێکی‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم به‌مه‌به‌ستی گه‌یشتن‬ ‫ب���ه‌ رێککه‌وتنێک له‌س���ه‌ر دۆس���یه‌ی‬ ‫نه‌وت���ی هه‌رێ���م‪ ،‬گه‌یش���تنه‌ به‌غ���داو‬ ‫له‌کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا ک ‌ه به‌سه‌رپه‌رش���تی‬ ‫جێگری سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق‪ ،‬د‪.‬ڕۆژ‬ ‫نوری ش���اوه‌یس به‌ڕێوه‌چوو گه‌یشتن ‌ه‬ ‫رێککه‌وتنێک���ی س���ه‌ره‌تایی‌و وا بڕیار‌ه‬ ‫له‌یه‌ک���ه‌م کۆبوون���ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫وه‌زیرانی عێراق که‌ له‌م هه‌فته‌یه‌دا ساز‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬بڕیاری له‌سه‌ر بدرێت‪.‬‬

‫وه‌ف���دی حکومه‌تی هه‌رێ���م پێکهاتبوو‬ ‫له‌وه‌زی���ری س���امانه‌ سروش���تیه‌کان‬ ‫د‪.‬ئاش���تی هه‌ورامی‌و بریکار‌ه نوێکه‌ی‬ ‫(حه‌م ‌ه ج���ه‌زا)‪ ،‬وه‌ف���دی حکومه‌تی‬ ‫عێراقیش پێکهاتب���وو له‌وه‌زیری نه‌وت‬ ‫عه‌بدولکه‌ریم لعێب���ی‌و وه‌زیری دارایی‬ ‫راف���ع عیس���اوی‌و وه‌زی���ری بازرگانی‬ ‫د‪.‬خێ���رواڵ حه‌س���ه‌ن (ک ‌ه ک���ورده‌)و‬ ‫سه‌رۆکی دیوانی چاودێری عه‌بدولباست‬ ‫تورکی‌و س���ه‌رۆکی کۆمپانیای س���ۆمۆ‬ ‫د‪.‬ف���ه‌الح عامری که‌ کاری فرۆش���تنی‬ ‫نه‌وتی عێراقه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج ‌ه‬ ‫جێگری س���ه‌رۆک وه‌زیران بۆ کاروباری‬ ‫ن���ه‌وت د‪.‬حس���ێن شه‌هرس���تانی ک ‌ه‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌سه‌ن‬ ‫واناسراو‌ه دژی گرێبه‌ست ‌ه نه‌وتیه‌کانی‬ ‫هه‌رێمه‪ ‌،‬به‌شداری کۆبونه‌وه‌که‌ نه‌بوو‪.‬‬ ‫کورد له‌‌‌بواری ن���ه‌وت له‌‌گه‌ڵ ‌تورکیادا هه‌روه‌ه���ا رێککه‌وت���وون ک��� ‌ه وه‌زیری‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئه‌نجامدانی ئه‌و کۆبوونه‌وه‌ی‬ ‫دارایی عێراق راس���پارده‌یه‌ک بنوسێت‬ ‫کردویه‌تی"‪.‬‬ ‫‌لیستی‬ ‫د‪.‬بایه‌زید حه‌س���ه‌ن که‌سه‌ر به‬ ‫به‌پێ���ی ئه‌و رێککه‌وتنه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌ی ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بۆئه‌وه‌ی ‪350‬‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫لیژن‬ ‫گۆڕان���ه‌و دوو خول���ه‌ئه‌ندامی‬ ‫نێوان به‌غداو هه‌رێ���م‪ ،‬لیژنه‌یه‌کی بااڵ ملی���ۆن دۆالری تر بدرێ���ت ب ‌ه هه‌رێمی‬ ‫وتی‬ ‫عێراق‪،‬‬ ‫ن���ه‌وت‌و گازه‌ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫له‌وه‌زی���ری نه‌وت���ی عێ���راق‌و وه‌زیری کوردستان ک ‌ه به‌ هه‌ردووکیان ده‌کات ‌ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫فش���اری‬ ‫"حکومه‌تی هه‌رێم له‌ژێر‬ ‫سامان ‌ه سروشتیه‌کانی هه‌رێم‌و وه‌زیری ی���ه‌ک ملی���ار دۆالر‪ .‬ملیاره‌که‌ی تریش‬ ‫‌کوردس���تان‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫کۆمپانی���ا بیانیانه‌دا که‌‬ ‫دارایی هه‌رێم‌و به‌غدا‌و سه‌رۆکی دیوانی له‌ساڵی ‪ 2013‬حکومه‌تی عێراق بیدات‬ ‫‌غدا‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫هاتوون‬ ‫ن���ه‌وت ده‌رده‌هێن���ن‬ ‫چاودێری ه���ه‌ردووال پێکده‌هێنرێت‌ بۆ ب ‌ه حکومه‌‌تی هه‌رێم"‪.‬‬ ‫زۆریان‬ ‫‌کی‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫پار‬ ‫ئ���ه‌و کۆمپانیایان��� ‌ه‬ ‫حکومه‌تی به‌غدا شه‌ش مانگ پاره‌که‌ی جێبه‌جێکردنی رێککه‌وتنه‌که‪ ،‬هه‌روه‌ها خاڵێکی تری رێککه‌وتنه‌که حکومه‌تی‬ ‫‌رج‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫‌کوردستاندا‬ ‫ه‬ ‫له‌ده‌رهێنانی نه‌وت ل‬ ‫دا ک ‌ه ‪ 524‬ملی���ۆن دۆالربوو‪ ،‬له‌مانگی ده‌سه‌اڵتی ده‌درێتێ بۆ چاره‌سه‌رکردنی هه‌رێم رازیبووه‌ به‌وه‌ی ک ‌ه رۆژان ‌ه ئێستا‬ ‫‌بانکیش‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫پارانه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫کردووه‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئ���‬ ‫‪ 2011/7‬تا ‪ 2012/4/1‬حکومه‌تی به‌غدا هه‌ر کێش���ه‌یه‌ک ک ‌ه رووب���دات له‌نێوان ‪ 175‬هه‌زار به‌رمی���ل بنێرێته‌ ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫قازانجێکی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫کۆمپانیایان‬ ‫دانرابای ‌ه ئ���ه‌و‬ ‫پاره‌ی ن���ه‌داو حکومه‌ت���ی هه‌رێمیش ه���ه‌ردووال له‌ئاینده‌دا (ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه له‌مانگی تش���رینی یه‌که‌م بیکات ‌ه ‪200‬‬ ‫‌کرد"‪.‬‬ ‫زۆریان ده‬ ‫ناردنی نه‌وتی له‌مانگی نیس���انی پاردا مایه‌ی دواخستنی یاسای نه‌وت‌و گاز)‪ .‬هه‌زار به‌رمیل‪ ،‬له‌‪ 2013‬بیکات به ‪250‬‬ ‫‌س���تیان‬ ‫ه‬ ‫گرێب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫‌کان‬ ‫ه‬ ‫بیانی‬ ‫ا‬ ‫‌‬ ‫کۆمپانی���‬ ‫راگرت‪.‬‬ ‫ئه‌م رێککه‌وتن ‌ه که‌ ده‌بێت ئه‌نجومه‌نی هه‌زار به‌رمیل له‌ڕۆژێکدا‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌س���‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌رێم���دا‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌لومه‌رجی سیاسی ئه‌م وه‌زیران���ی ه���ه‌ردووال له‌س���ه‌ری خاڵێك���ی ت���ر‪ ،‬له‌س���ه‌ر موش���ته‌قات ‌ه‬ ‫‌رێم‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫حکوم‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫‌گ���‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌وتوون‬ ‫رێککه‬ ‫رێککه‌وتن���ه‌‪ ،‬د‪.‬بایه‌زی���د پێیوایه‌ ک ‌ه رێکبکه‌ون‪‌،‬هه‌موو خاڵه‌کانی به‌یه‌که‌و‌ه نه‌وتییه‌کان رێککه‌وت���وون‪ .‬له‌هه‌‌رێمدا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫بنێردرێت‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌ربێن‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌وت‬ ‫ه‬ ‫ن���‬ ‫ک ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تی یاساش پێویستی به‌وه‌ هه‌ی ‌ه جێبه‌جێده‌کرێ���ت‌و ناکرێ���ت خاڵێکی دوو پااڵوگه‌ی سه‌ره‌کی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌کێکیان‬ ‫‌وه‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ربگرن‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌ک���‬ ‫ه‬ ‫تێچوون‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫پار‬ ‫تا‬ ‫ک ‌ه ئه‌و رێكکه‌و‌تنه‌ سازبکات‪" ،‬چونک ‌ه بکرێ���ت‌و یه‌کێک���ی ت���ری فه‌رامۆش له‌بازی���ان‌و ئ���ه‌وی تری���ان له‌که‌ڵه‌ک‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫حکوم‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌س���اڵێک‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫وا‬ ‫‌اڵم‬ ‫ه‬ ‫ب���‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر‪ ،‬ه���ه‌ردووال رێكکه‌وت���وون‬ ‫په‌یوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ لیس���تی عێراقیه‌و بکرێت‪.‬‬ ‫به‌غ���دا ئ���ه‌و پاره‌یه‌ نادات‪ .‬له‌س���اڵی هاوپه‌یمانیدا خراپه‌و ره‌نگ ‌ه پێویس���تی له‌ڕێککه‌وتنه‌ک���ەدا هاتووه ‌"حکومه‌تی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مهێنانی ئه‌و‬ ‫‪ 2011‬رێککه‌وتنێ���ک هه‌ب���وو له‌نێوان به‌و‌ه هه‌بێت ک ‌ه په‌یوه‌ندیه‌کانی له‌گه‌ڵ هه‌رێ���م داوا ده‌کات ‪ 2‬ملی���ار دۆالری دوو پااڵوگه‌ی ‌ه نه‌گه‌یش���ت ‌ه ‌‪ ،%17‬ئه‌وا‬ ‫حکومه‌ت���ی هه‌رێ���م‌و حکومه‌تی به‌غدا هاوپه‌یمانی کوردستانیدا چاک بکات"‪ .‬له‌الیه‌ن به‌غداوه پێبدرێت بۆ تێچوونی وه‌زاره‌ت���ی نه‌وتی عێراق ئه‌و دواییه‌یان‬ ‫ک ‌ه رۆژان���ه‌ حکومه‌تی هه‌رێم ‪ 60‬هه‌زار ناوب���راو دورت���ر ده‌ڕوات‌و ئام���اژ‌ه بۆ ئه‌و پاره‌یه‌ی ک���ه‌ کۆمپانیا بیانیه‌کانی بۆ ت���ه‌واو ب���کات‪‌.‬وه‌زاره‌ت���ی نه‌وتی‬ ‫به‌رمی���ل بنێرێت��� ‌ه ده‌ره‌و‌ه له‌هێڵ���ی ئه‌و‌ه ده‌کات ک���ه‌ پێده‌چێت ده‌وڵه‌تی بواری نه‌وت له‌کوردس���تان خه‌رجیان عێراق رۆژی ‪ 60‬ه���ه‌زار به‌رمیل نه‌وت‬ ‫جیهانی تورکیا‌وه‌ به‌و مه‌رجه‌ی نیوه‌ی یاس���ا بیه‌وێت ب���ه‌و رێککه‌وتن ‌ه کورد ک���ردووه‪ .‬حکومه‌تی عێراق رازیی بووه ده‌داته‌ وه‌زاره‌تی کاره‌ب���ای عێراق بۆ‬ ‫داها‌ته‌که‌ی بدرێته حکومه‌تی هه‌رێم تا دوور بخات���ه‌و‌ه له‌تورکیاو ببێته‌‌ مایه‌ی به‌وه‌ی ‪ 650‬ملی���ۆن دۆالر له‌بودجه‌ی به‌رهه‌مهێنانی کاره‌با‪ ،‬حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫‌وته‬ ‫خه‌رجییه‌کانی کۆمپانیاکانی لێبده‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی ئ���ه‌و رێککه‌وتن���ه‌ی ساڵی ‪ 2012‬بدات ‌ه هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬داوای���ان ک���ردوو‌ه‌‪%17‬ی ئ���ه‌و نه ‌‌‬

‫حکومه‌تی هه‌رێم تا‬ ‫ئێستا نکۆڵی کردوو‌ه‬ ‫که‌ دۆسی ‌هی‌ نه‌وت‬ ‫بخاته‌ به‌رده‌م به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌ئاینده‌شدا‬ ‫هه‌روا ده‌کات‬

‫خاوه‌ش ک��� ‌ه ده‌کات ‌ه نزیکه‌ی ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل له‌ڕۆژێکدا بدرێت به‌هه‌رێم‪.‬‬ ‫به‌پێی رێککه‌وتنه‌ک ‌ه لیژنه‌یه‌کی دیوانی‬ ‫چاودێری دارای���ی عێراق دێت ‌ه هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان ب���ۆ وردبینیک���ردن له‌و‬ ‫پاره‌ی���ه‌ی خه‌رجیان ک���ردووه‪ .‬به‌پێی‬ ‫زانیاریه‌کان���ی د‪.‬بایه‌زی���د‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫وردبینی له‌گرێبه‌س���ت ‌ه نه‌وتیه‌کانیشدا‬ ‫ب���کات‪ ،‬ئ���ه‌و جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌کاته‌وه‌ که‌ سیاس���ه‌تی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫ش���ه‌فاف نییه‌و داهات���ی نه‌وتی هه‌رێم‬ ‫دیارنیی���ه‌و به‌کارده‌هێنرێ���ت بۆ کاری‬ ‫حیزبی‌و کڕین���ی ده‌نگ بۆ هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫وتی "حکومه‌تی هه‌رێم تا ئێستا نکۆڵی‬ ‫ی ن���ه‌وت بخات ‌ه‬ ‫ک���ردووه‌ ک ‌ه دۆس���ی ‌ه ‌‬ ‫به‌رده‌م به‌غ���دا‪ ،‬له‌ئاینده‌ش���دا هه‌روا‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ئێم��� ‌ه له‌لیژنه‌ی نه‌وت‌و گازی‬ ‫په‌رله‌مان���ی عێراق‪ ،‬هه‌م���وو مانگێک‬ ‫ل ‌هال‌ی���ه‌ن وه‌زاره‌تی نه‌وت���ی عێراقه‌و‌ه‬ ‫راپۆرتێکمان پێده‌گات‪ ،‬چه‌ند نه‌وت‌و گاز‬ ‫ده‌رهێنراوه‌‪ ،‬چه‌ند نێردراوه‌ت ‌ه ده‌ره‌وه‪،‬‬ ‫چه‌ند چوو‌ه ب���ۆ پااڵوگه‌کان‪ ،‬چه‌ند ب ‌ه‬ ‫تانکه‌ر نێردراو‌ه بۆ ئوردن‪‌ ،‬ورده‌کاری‬ ‫هه‌موو به‌رهه‌م ‌ه نه‌وتییه‌کانی تێدایه‌"‪،‬‬ ‫ئه‌و جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ده‌کاته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫هه‌رگیز حکومه‌تی هه‌رێم ئه‌و‌ه ناکات‌و‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئه‌و "رێککه‌وتنه‌ کاتییه"‌‪.‬‬

‫یه‌‌کێتیش روویکردۆته‌ که‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌کان‬

‫پارتی میدیای نووسراوی له‌کوردستاندا داگیر کردووه‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‌‬ ‫زۆربه‌ی میدیاکان‪ ،‬بینراو‌و بیستراو‬ ‫له‌کوردستاندا موڵکی هه‌ردوو حیزبی‬ ‫پارتی‌و یه‌کێتین‪ ،‬ماوه‌یه‌که‌ میدیای‬ ‫نووسراو (گۆڤارو رۆژنامه‌کان)‬ ‫به‌ته‌واوی خه‌ریکه‌ له‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌‬ ‫کۆنترڵ ده‌کرێن‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووسێکی ناسراو که‌ نه‌یویست‬ ‫ن���اوی خ���ۆی ئاش���کرا ب���کات وه‌ک‬ ‫ئام���اژه‌ی بۆ کرد که‌ نایه‌وێت ش���ه‌ڕی‬ ‫ئ���ه‌و هه‌موو میدیا س���ێبه‌ره‌ به‌یه‌که‌وه‌‬ ‫بکات‪ ،‬به‌ ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند ماوه‌یه‌که‌‬ ‫پارتی زۆرێک ل���ه‌و گۆڤارو رۆژنامانه‌ی‬ ‫س���لێمانی‌و هه‌ولێری کڕیوه‌ که‌ به‌ناوی‬ ‫ئ���ازاده‌وه‌ ده‌رده‌چ���ن‌و مانگانه‌ پارتی‬ ‫پاره‌یان پێ ده‌دات‌و گه‌یشتۆته‌ ئاستێک‬ ‫ک���ه‌ ده‌توانین بڵێی���ن پارتی به‌ته‌واوی‬ ‫کۆنترۆڵی میدیای نووس���راوی کردووه‌‬ ‫له‌هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نووس���ه‌ باس���ی له‌وه‌ کرد‬ ‫ک���ه‌ ئه‌و گۆڤاران���ه‌ هه‌ندێکی���ان هه‌یه‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ به‌نهێن���ی پارتی‬ ‫پاره‌یان پێده‌دات‪ ،‬هه‌ندێکیشیان چه‌ند‬ ‫ژماره‌یه‌ک���ی لێده‌رده‌چێ���ت‪ ،‬دوایی که‌‬ ‫خه‌ریکه‌ ئیفالس ده‌که‌ن پارتی ده‌ستیان‬ ‫پێوه‌ده‌گرێت‌و ته‌مویلیان ده‌کات‪.‬‬ ‫سه‌رنووس���ه‌ری رۆژنام���ه‌ی هاواڵت���ی‪،‬‬ ‫که‌م���ال ره‌وف ئاماژه‌ی ب���ۆ ئه‌وه‌ کرد‬ ‫که‌ ئ���ه‌و زانیارییه‌کی ت���ه‌واوی ال نییه‌‬ ‫له‌سه‌ر ژماره‌ی ئه‌و گۆڤارو رۆژنامانه‌ی‬ ‫که‌ ل���ه‌م دواییه‌دا پارتی کڕیونی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م سیاس���ه‌ته‌ی پارتی‌و یه‌کێتی تازه‌‬ ‫نییه‌و وتی "ئه‌م ‌ه سیاسه‌تێکی قێزه‌ونه‌و‬ ‫چه‌ندین ساڵه‌ ئه‌و دوو حیزبه‌ خه‌ریکی‬ ‫کڕین���ی رۆژنامه‌نووس���ان‌و رۆژنام���ه‌و‬ ‫گۆڤاره‌کانن"‪.‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌کانی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌و‬ ‫سه‌ندیکای رۆژنامه‌نووسانی کوردستان‪،‬‬ ‫له‌هه‌رێمدا نزیکه‌ی ‪ 400‬رۆژنامه‌و گۆڤار‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نزیک���ه‌ی ‪ 70‬دانه‌یان‬

‫فۆتۆ‪ :‬رێبەر نەجم‬ ‫ ‬ ‫کۆشکەکانی رۆژنامە فرۆشتن پڕ بوە لەگۆڤارە سێبەرەکانی پارتی‬ ‫هه‌بووه‌ له‌چه‌واش���ه‌کردنی دۆخی میدیا‬ ‫به‌ڕێکوپێک���ی ده‌رده‌چ���ن‪ .‬به‌ژماره‌ی‬ ‫له‌کوردستاندا"‪.‬‬ ‫ته‌له‌فزیۆنه‌ ئاس���مانی‌و لۆکاڵی‌و رادیۆو‬ ‫ئ���ه‌و پێیوایه‌ یارمه‌تیدان���ی حیزبه‌کان‬ ‫وێستگه‌ی په‌خشکردنه‌وه‌ نزیکه‌ی ‪225‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌و میدیایه کارێک���ی باش نییه‌و‬ ‫که‌ناڵن‪.‬‬ ‫خزمه‌ت به‌ ره‌وشی سیاسی کوردستان‌و‌‬ ‫به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی ده‌س���ت ئاوێنه‌‬ ‫رۆڵی میدی���ا له‌هه‌رێمدا ناکات‌و ده‌ڵێت‬ ‫که‌وتووه‪ ‌،‬ماوه‌یه‌که‌ یه‌کێتی نیشتمانی‬ ‫"ئ���ه‌م میدیایه‌ بۆ ئامانجێکی سیاس���ی‬ ‫کوردس���تان ت���ا راده‌یه‌ک���ی به‌رچ���او‬ ‫ده‌س���تی له‌پاره‌دان به‌میدیای س���ێبه‌ر شارێک که‌ناڵێکی ئاسمانی بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ببێت���ه‌ ش���وێنی متمان���ه‌ی‌ خوێنه‌ر‌و به‌کارده‌هێنرێ���ت‪ ،‬ده‌ره‌نجامه‌که‌ش���ی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌پشت‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫‌ش‬ ‫ه‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫الی‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ئ‬ ‫نه‬ ‫‌و‬ ‫ک‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫‌خ‬ ‫‌ندیکای‬ ‫کش���اندۆته‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌چه‌ند گۆڤارێک ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی بااڵی سه‬ ‫ده‌بێته‌‌ ه���ۆی له‌ده‌س���تدانی متمانه‌ی‬ ‫میدیای‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێیوای‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌کات"‪،‬‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫هاوکاری‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌نو‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫نه‌بێت که‌ شه‌ڕی میدیای ئازادو سایتی رۆژنا‌مه‌نووسانی کوردس���تان‪،‬‬ ‫خه‌ڵک‌ به‌ حیزب‌و به‌ میدیا"‪.‬‬ ‫میدیای‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌قین‬ ‫ه‬ ‫راس���ت‬ ‫رووی‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫س���ێب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫بوار‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫(کوردستان پۆس���تی پێده‌کات‪ ،‬به‌اڵم حسێن له‌س���ه‌ر داگیرکردنی ئ‬ ‫ئه‌م ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجوومه‌نی س���ه‌ندیکا‬ ‫ناش���رین‬ ‫‌هلیش���ی‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫میدیای‬ ‫‌و‬ ‫ی‬ ‫حیزب‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫س���ێب‬ ‫ئێس���تا یه‌کێتی پاره‌یه‌کی بێشومارتر له‌الیه‌ن حیزبه‌وه‌ وتی "میدیای‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ ده‌کات که‌ میدیای ئه‌هلی‌و‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫‌قیق‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫‌یتوانیوه‬ ‫ه‬ ‫"ن‬ ‫وت���ی‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫کردوو‬ ‫ناتوانێت‬ ‫له‌دامه‌زراندنی که‌ناڵی ئاسمانیدا خه‌رج میدیایه‌ک���ی واقیعی نیی���ه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ له‌کوردس���تان به‌ په‌نجه‌ی‬ ‫خراپیشی‬ ‫رۆڵی‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫بکات‬ ‫رون‬ ‫‌کان‬ ‫ه‬ ‫شت‬ ‫‌توانێت‬ ‫ه‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫ده‌کات‪ ،‬سیاس���ه‌تی وەهایه‌ که‌ بۆ هه‌ر میدیایه‌کی واقیعی بێ���ت‌‌و ن‬ ‫ده‌ست ده‌ژمێردرێن‌و داوا له‌حیزبه‌کان‌و‬

‫ئه‌و پانتاییه‌ی میدیای سێبه‌ر چه‌ند‬ ‫گه‌وره‌تریش بێت ناتوانێت کێبه‌رکێ‌و‬ ‫ملمالنێی راگه‌یاندنی جدی بکات‬

‫حکوم���ه‌ت ده‌کات پاره‌ له‌و‌میدیایانه‌دا‬ ‫خه‌رج نه‌که‌ن‌و به‌پێی یاس���ا پاڵپشتی‌و‬ ‫کۆمه‌کی میدیای ئه‌هلی بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێم���ی کوردس���تاندا پۆلێنکردنی‬ ‫جی���ا جی���ا ب���ۆ میدی���اکان ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی تێڕوانینی حیزبیی���ان هه‌یه‌‬ ‫پێیانوایه‌ میدی���اکان هه‌موویان موڵکی‬ ‫حیزبن‌و هه‌ندێکیان به‌ن���اوی ئازادەوه‌‬ ‫ده‌رده‌چن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانیش پاره‌ له‌حیزب‬ ‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕای رۆژنامه‌نووس ره‌حمان غه‌ریب‪،‬‬ ‫له‌کوردستاندا س���ێ جۆر میدیا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫میدیای حیزبی‪ ،‬میدیای سێبه‌ر‪ ،‬میدیای‬ ‫ئه‌هل���ی‪ ،‬ئ���ه‌و پێیوایه‌ هێش���تا حیزب‬ ‫ده‌ستبه‌رداری ئه‌و عه‌قڵیه‌ته‌ نه‌بووه‌ که‌‬ ‫پاره‌یه‌کی بێشوومار له‌میدیای سێبه‌ردا‬ ‫خه‌رج ب���کات‌و ب���ه‌ به‌رده‌وامی هه‌وڵی‬ ‫قه‌به‌کردنی ئه‌و میدیایه‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫قه‌یرانی زۆربوونی تۆڕه‌کانی ئینته‌رنێت‌و‬ ‫پشبه‌س���تنی خوێن���ه‌ران ب���ه‌ میدیای‬ ‫ئه‌لکترۆن���ی بۆته‌ه���ۆی نه‌فرۆش���تن‌و‬ ‫دابه‌زینی تی���راژی گۆڤارو رۆژنامه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ بۆچوونی ئه‌و رۆژنامه‌نووسه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌هۆکارێک ده‌زانرێت که‌ ئه‌گه‌ر نیه‌تێک‬ ‫هه‌بووبێت ب���ۆ ده‌رکردن���ی گۆڤارێکی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ره‌نگه‌ س���اغنه‌بوونه‌وه‌ی‬ ‫له‌ب���ازاڕدا بووبێت���ه‌ مای���ه‌ی ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫که‌ گۆڤاره‌که‌ی خس���تبێته‌ باوه‌ش���ی‬ ‫یه‌کێک ل���ه‌دوو حیزب���ه‌ گه‌وره‌که‌وه‌ تا‬ ‫له‌ده‌رنه‌چوون رزگاری بکات‪.‬‬ ‫ره‌حمان غه‌ریب ده‌ڵێت "میدیای سێبه‌ر‬ ‫دیوێک���ی ت���ری راگه‌یاندن���ی حیزبه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م میدیایه‌ گۆڤار بێ���ت یان رۆژنامه‌‬ ‫ی���ان که‌ناڵ���ی ئاس���مانی‪ ،‬هه‌ریه‌که‌ی‬ ‫ئه‌ندامێکی مه‌کته‌بی سیاسی ‌حیزبێکی‬ ‫له‌پش���ته‌وه‌یه‌‪ ،‬یان ده‌زگایه‌کی حیزبی‌و‬ ‫له‌‌ملمالن���ێ سیاس���یه‌کاندا به‌کاری���ان‬ ‫ده‌هێنن"‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نووسه‌ پێیوایه‌ ئه‌و پانتاییه‌ی‬ ‫میدیای سێبه‌ر چه‌ند گه‌وره‌تریش بێت‬ ‫ناتوانێت کێبه‌رکێ‌و ملمالنێی راگه‌یاندنی‬ ‫جدی بکات‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫كۆمه‌ڵه‌و حیزب ‌ی دیموكرات‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئێران پارچه‌ پارچه‌ بكه‌ن!‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫چه‌ندین رێكخراوو كه‌سایه‌تی‌ ناسراوی‌‬ ‫ئێرانی‌ ناڕه‌زایی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕێككه‌وتتنامه‌كه‌ی‌ نێوان حیزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆڕشگێڕی‌ زه‌حمه‌تكێشانی‌‬ ‫كوردستانی‌ ئێران ده‌رده‌بڕن‪،‬‬ ‫به‌و پێیه‌ی‌ دژ به‌یه‌كپارچه‌یی‌‬ ‫خاكی‌ ئێرانه‌‪ .‬به‌رپرسێكی‌ حیزبی‌‬ ‫دیموكراتیش ده‌ڵێت "ئه‌وانه‌‬ ‫شۆڤێنیست‌و پیاوی‌ رژێمی‌ پێشوون‬ ‫یان له‌هه‌لومه‌رجی‌ ئێستای‌ ئێران‬ ‫ئاگادار نین"‪.‬‬ ‫ب���ه‌دوای‌ مۆركردن���ی‌ رێككه‌وتننامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوان حیزبی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تانی‌‬ ‫ئێ���ران‌و كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ زه‌حمه‌تكێش���انی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ ئێران���دا ك���ه‌ به‌مدواییه‌‬ ‫له‌الیه‌ن مس���ته‌فای‌ هیجری‌‌و عه‌بدواڵی‌‬ ‫موهته‌دیی���ه‌وه‌ م���ۆر ك���را‪ ،‬چه‌ندی���ن‬ ‫رێكخ���راوو كه‌س���ایه‌تی‌ ناس���راوی‌‬ ‫ئێرانی‌ ناڕه‌زای���ی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫رێككه‌وتننامه‌یه‌ ده‌ربڕی‌ كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫وه‌ك كه‌س���ایه‌تی‌ دی���اری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌پی‌ ئێ���ران یان ریفۆرمخ���وازه‌كان‬ ‫ناس���راون‪ ،‬ناڕه‌زایی‌ ئ���ه‌وان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌وه‌یه‌ ك���ه‌ رێككه‌وتننامه‌كه‌ی‌ نێوان‬ ‫حیزبی‌ دیموك���رات‌و كۆمه‌ڵ���ه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌"بزوتن���ه‌وه‌ی‌ رزگاریخ���وازی‌ گه‌لی‌‬ ‫ك���ورد" ده‌كات‪ ،‬له‌پێن���او به‌رگ���ری‌‌و‬

‫ره‌خن ‌هی‌ ئه‌وه‌مان‬ ‫لێده‌گیرێت كه‌ گوای ‌ه‬ ‫ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫مۆدیله‌ی‌ ئێستا ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان له‌ئێراندا‬ ‫ی بكه‌ینه‌وه‌‬ ‫كۆپ ‌‬ ‫داكۆكیك���ردن له‌ش���وناس‌و ماف��� ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ گه‌لی‌ ك���ورددا‌و "مافی‌‬ ‫دیاریكردن���ی‌ چاره‌ن���وس ب���ۆ گه‌ل���ی‌‬ ‫كورد"ی���ش به‌مافێك���ی‌ ره‌وا ده‌زانێت‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا "رێكخراوی‌ كۆماریخوازه‌كانی‌‬ ‫ئێران"‌و پاشان گروپێك له‌كه‌سایه‌تییه‌‬ ‫ناس���راوه‌كانی‌ ئێران له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئیمزا‬ ‫خس���تنه‌ نامه‌یه‌كه‌وه‌ ناڕه‌زایی‌ خۆیان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌م رێككه‌وتننامه‌یه‌ ده‌ربڕی‌‪،‬‬

‫ك���ه‌ پێیانوایه‌ دژ به‌یه‌كپارچه‌یی‌ خاك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێرانه‌‪ ،‬گرنگترین ئه‌و كه‌س���ایه‌تییانه‌ی‌‬ ‫ئیمزای���ان له‌س���ه‌ر نامه‌ك���ه‌ كردب���وو‬ ‫بریتی‌ بوون له‌"ماش���ائه‌اڵی‌ جاویدانی‌‪،‬‬ ‫بابه‌ك���ی‌ ئه‌میر خه‌س���ره‌وی‌‪ ،‬مه‌هدی‌‬ ‫خانبابا ته‌هرانی‌‪ ،‬حه‌س���ه‌نی‌ یوس���فی‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌وه‌ری‌‌و ئه‌بولحه‌س���ه‌نی‌ به‌نی‌‬ ‫س���ه‌در"‪ .‬س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م ناڕه‌زاییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ده‌فته‌ری‌ سیاس���ی‌ حیزبی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران "محه‌مه‌دی‌‬ ‫نه‌زیفی‌" به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌وان له‌گه‌ڵ‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ شۆڕش���گێڕی‌‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی‌ كوردستان كردوویانه‌‬ ‫گوزارشت له‌ویس���ت‌و ئیراده‌ی‌ هه‌موو‬ ‫دیموكراسیخوازانی‌ ئێران ده‌كات له‌پێناو‬ ‫به‌دیهێنان���ی‌ ئێرانێكی‌ "دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫س���یكۆالر‌و فیدرال"دا‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ئه‌و‬ ‫كه‌س���ایه‌تییانه‌ ره‌خنه‌ له‌وه‌ ده‌گرن كه‌‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ك���ه‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌ئێران‌و‬ ‫میلله‌تی‌ ئێ���ران نه‌كردووه‌‌و گوایه‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت ئ���ه‌م مۆدیله‌ی‌ ئێس���تای‌‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌ئێراندا‬ ‫كۆپی‌ بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ڕێككه‌وتننامه‌كه‌دا هات���ووه‌ زه‌مینه‌‬ ‫خۆشكردنه‌ بۆ چه‌سپاندنی‌ دیموكراسی‌‬ ‫له‌ئێران‌و هه‌نگاونان به‌ره‌و یه‌كخستنی‌‬ ‫هه‌م���وو هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی���ه‌ بانگه‌ش���ه‌یه‌ ب���ۆ‬ ‫ه���اوكاری‌‌و لێكنزیكبوون���ه‌وه‌ی‌ هه‌موو‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ كوردس���تان‌و ئێرانیش كه‌‬ ‫باوه‌ڕی���ان ب���ه‌و پالتفۆرم���ه‌ هه‌یه‌ كه‌‬

‫ئه‌مه‌ش خزمه‌ت به‌ئێران ده‌كات"‪.‬‬ ‫ناوبراو باسی‌ له‌وه‌ كرد كه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫كه‌سایه‌تییانه‌ش���دا چه‌ندین كه‌سایه‌تی‌‬ ‫دیاری‌ دیكه‌ی‌ ئێرانی‌ پشتیوانی خۆیان‬ ‫بۆ ئه‌م رێككه‌وتننامه‌ی���ه‌ راگه‌یاندووه‌‬ ‫كه‌ "فه‌ی���روزی‌ كه‌له‌كوتی‌‌و عه‌لی‌ ره‌زا‬ ‫نوری‌ زاده‌" به‌نمونه‌ هێنایه‌وه‌ كه‌ "ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌یان به‌رز نرخاندووه‌"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌دی‌ نه‌زیفی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ره‌خنه‌یان له‌ڕێككه‌وتننامه‌كه‌‬ ‫گرتووه‌‪ ،‬زۆربه‌یان له‌واقیعی‌ سیاس���ی‌‬ ‫ئێس���تای‌ ئێران‌و ئاڵوگۆڕه‌كانی‌ ئاگادار‬ ‫نین یاخود "شۆڤێنیست‌و پیاوی‌ رژێمی‌‬ ‫پاشایه‌تی‌ پێشوون"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "سه‌یرم له‌وه‌ دێت كه‌سانێكی‌‬ ‫وه‌ك به‌ن���ی‌ س���ه‌درو بابه‌ك���ی‌ ئه‌میر‬ ‫ئه‌حمه‌دی‌ كه‌ ب���اس له‌ڕوخانی‌ رژێمی‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫دێن ره‌خنه‌ له‌ڕێككه‌وتننامه‌یه‌ك ده‌گرن‬ ‫ك���ه‌ له‌پێناوی‌ ئازادی‌‌و دیموكراس���ی‌‌و‬ ‫به‌دیهێنان���ی‌ دادپه‌روه‌ری���دا له‌ئێ���ران‬ ‫تێده‌كۆشێت!"‪ ،‬وتیشی‌ "ئێران واڵتێكی‌‬ ‫فره‌ نه‌ته‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ كوردو ئازه‌رو عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمان‌و بلوچه‌كان له‌خۆده‌گرێ‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫یه‌كه‌و مافی‌ خۆش���یانه‌ ك���ه‌ له‌یه‌كه‌ی‌‬ ‫جوگرافی���ی‌ خۆیان���دا مافه‌كانی���ان‬ ‫به‌دیبهێن���ن‌و ماف���ی‌ دیاریكردن���ی‌‬ ‫چاره‌نوسی‌ خۆیان هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم دیاره‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ئ���ه‌و نامه‌و ناڕه‌زاییانه‌یان‬ ‫ده‌ربڕیوه‌ چاویان به‌دیتنی‌ مافی‌ كوردو‬ ‫مافی‌ گه‌النی‌ ئێران هه‌ڵنایه‌ت"‪.‬‬

‫قایمقامی‌ سلێمانی‌ به‌ وه‌كاله‌ت‪:‬‬

‫شار گه‌وره‌ بووه‌‌و كێشه‌كانیش زیادیان كردووه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫دوای‌ كۆچی دوایی‌ قایمقامی‌ پێشوی‌‬ ‫سلێمانی‌ "زانا حه‌مه‌ساڵح"‪ ،‬حاكم وشیار‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌ی‌ تانجه‌رۆ له‌جێگای‌‬ ‫دانرا‪ ،‬به‌اڵم له‌پاش ماوه‌یه‌ك به‌پاساوی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ قایمقامی‌ كۆچكرد‌وو هاوڕێی‌‬ ‫نزیكی‌ بووه‌‪ ،‬له‌و پۆسته‌دا نه‌مایه‌وه‌‪،‬‬ ‫پاشان ئاوات محه‌مه‌د قایمقامی‌‬ ‫شارباژێڕ به‌ وه‌كاله‌ت ئه‌و پۆسته‌ی‌‬ ‫پێدرا‌و ئێستاش به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئه‌و له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "قایمقامی‌‬ ‫پێشوو هاوڕێی‌ نزیكی‌ هه‌موومان بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناكرێت ئه‌م پۆسته‌ش به‌ به‌تاڵی‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ من فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫حكومه‌تم‪ ،‬له‌هه‌ر شوێنێك كارم‬ ‫پێبسپێرن‪ ،‬ده‌یكه‌م"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێستادا دوو قایمقامیه‌ت به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌به‌یت‪ ،‬شارباژێڕ‌و سلێمانی‌‪ ،‬چۆن فریا‬ ‫ده‌كه‌ویت‪ ،‬ئایا قورس نییه‌؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬ئیش���ی‌ ه���ه‌ردوو‬ ‫قایمقامیه‌ته‌ك���ه‌ ده‌ك���ه‌م‪ ،‬تائێس���تاش‬ ‫كه‌س���ێك نه‌هاتووه‌ بڵێت ئیشم له‌الی‌ تۆ‬ ‫دواكه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چۆن پۆستی‌ قایمقامی‌ سلێمانیت‬ ‫به‌ وه‌كاله‌ت پێسپێردرا؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬له‌الیه‌ن پارێ���زگاری‌‬ ‫س���لێمانییه‌وه‌ ته‌كلیف كرام ئه‌م پۆسته‌‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت وه‌رگ���رم‪ ،‬منی���ش وه‌ك‬ ‫فه‌رمانبه‌رێكی‌ حكومه‌ت قبوڵم كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌و س���یفه‌ته‌ی‌ قایمقامی‌ پێشوو‬ ‫به‌حاڵه‌تێكی‌ نائاس���ایی‌ له‌م پۆس���ته‌دا‬ ‫نه‌ما‌و كه‌سێكی‌ پێش تۆش وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ی‌ ره‌ت كرده‌وه‌ وتی‌ هاوڕێم بووه‌‪،‬‬ ‫چۆنبوو تۆش ره‌ت���ت نه‌كرده‌وه‌‪ ،‬یان كه‌‬ ‫هاتیته‌ ئێره‌ هه‌س���تت به‌ هیچ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫نائاسایی‌ نه‌كرد؟‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬قایمقامی‌ پێشوو هاوڕێی‌‬ ‫نزیكی‌ هه‌موومان بوو‪ ،‬به‌اڵم ناكرێت ئه‌م‬ ‫پۆس���ته‌ به‌ به‌تاڵی‌ بمێنێته‌وه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌‬ ‫م���ن فه‌رمانب���ه‌ری‌ حكومه‌ت���م‪ ،‬له‌ه���ه‌ر‬ ‫شوێنێك كارم پێبس���پێرن‪ ،‬ده‌یكه‌م‪ ،‬كه‌‬ ‫هاتمه‌ ئێره‌ش هه‌س���تم به‌هیچ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫نائاسایی‌ نه‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ له‌الیه‌ن كه‌سوكاری‌ قایمقامی‌‬ ‫پێش���ووه‌وه‌ رووب���ه‌ڕووی‌ هی���چ ره‌خنه‌‌و‬ ‫گله‌ییه‌ك نه‌بویته‌وه‌؟‬ ‫ئ���اوات محه‌مه‌د‪ :‬نه‌خێر هی���چ گله‌ییه‌كم‬ ‫لێنه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كه‌م كاری‌ گرنگ كه‌ ده‌ستتپێكرد‬ ‫چی بوو؟‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬ئیشكردنبوو له‌سه‌ر لیژنه‌‬ ‫هاوبه‌شه‌كانی‌ قایمقامیه‌ت‪ ،‬له‌ڕووی‌ چاالك‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئاسۆ سەراوی‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‬ ‫ك���ردن‌و زیادكردنی‌ ژم���اره‌ی‌ لیژنه‌كان‪،‬‬ ‫جگه‌له‌وه‌ كاریش���م له‌سه‌ر رێكخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئه‌منی‌ قه‌زای‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوای‌ ده‌س���تبه‌كاربوونت راسته‌‬ ‫لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌كان چاالكییان زیاد بوو‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كێش���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان‌و ته‌ق‌و‬ ‫تۆقیش زیاتر بوو‪..‬‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬لیژنه‌ ها‌وبه‌ش���ه‌كانی‌‬ ‫قایمقامی���ه‌ت ل���ه‌‪2006‬ه‌وه‌ پێ���ش زۆر‬ ‫شوێنی‌ تر ده‌ستبه‌كاربوون‌و چاالكیشیان‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دی���اره‌ راگه‌یاندن وه‌كو‬ ‫پێویس���ت چاالك���ی‌ ئ���ه‌و لیژنانه‌ی‌ باس‬ ‫نه‌ك���ردووه‌‪ .‬ب���اری‌ ئه‌منی‌ ش���اره‌كه‌ش‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌ هه‌م���وو الیه‌كمان���ه‌‪،‬‬ ‫زیادبوونی‌ كێش���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و ئه‌و‬ ‫چه‌ند حاڵه‌ته‌ نه‌خوازراوه‌ش كه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردوودا روویاندا مایه‌ی‌ نیگه‌رانیی‌ گشت‬ ‫الیه‌كمان ب���ووه‌‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك���و حكومه‌ت‬ ‫خۆمان له‌به‌رپرس���یارێتی‌ ئ���ه‌و حاڵه‌تانه‌‬ ‫نادزینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ش���اره‌كه‌ گه‌وره‌ بووه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵیش���یدا كێش���ه‌كانیش زیادی���ان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئه‌و كێشانه‌ش له‌هه‌موو شارێكدا‬ ‫هه‌ر رووده‌ده‌ن‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌شمان له‌به‌ر‬ ‫چاوبێت هێزه‌ ئه‌منیه‌كانیش ئه‌نجامده‌رانی‌‬ ‫زۆرێك له‌و تاوانانه‌یان ده‌ستگیركردووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ وتت دی���اره‌ راگه‌یاندن وه‌كو‬ ‫پێویس���ت چاالك���ی‌ ئ���ه‌و لیژنانه‌ی‌ باس‬ ‫نه‌ك���ردووه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان ل���ه‌‪2006‬ه‌وه‌ هه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم پێموابێ���ت پێش���تر سیاس���ه‌تی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ئه‌وه‌بوو چاالكی‌ ئ���ه‌و لیژنانه‌‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ باس نه‌كرێت‪ ،‬پاساوی‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ئه‌وه‌بوو كه‌ خه‌ڵكی‌ گه‌ش���تیار‬ ‫له‌شاره‌كه‌ دوور ده‌كه‌وێته‌وه‌‪..‬‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬بڕواناكه‌م ئه‌و سیاس���ه‌ته‌‬ ‫هه‌بووبێت‪ ،‬چونكه‌ پێشتریش چاالكی‌ ئه‌و‬ ‫لیژنانه‌ باس كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ب���ه‌م جۆره‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫نه‌بووه‌؟‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬به‌اڵم ئێس���تا س���ه‌ردانی‌‬ ‫ش���وێنه‌كان‌و لیژنه‌كانی���ش زیادی���ان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌شداریكردنی‌ راگه‌یاندنه‌كانیش‬ ‫له‌گواس���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و چاالكیانه‌ گڕوتینی‌‬

‫هیچ ئامارێك نیی ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫بسه‌لمێن ‌ێ ك ‌ه هه‌ولێر‬ ‫له‌ڕوو ‌ی سه‌وزاییه‌و‌ه‬ ‫له‌پێش سلێمانیه‌وه‌ی ‌ه‬

‫باش���تری‌ دایه‌ لیژنه‌كان ب���ۆ كاركردن‪،‬‬ ‫كاری‌ ئ���ه‌م لیژنان���ه‌ وه‌ك���و هه‌ڵمه‌تێك ‌ی‬ ‫نیش���تمانی‌ لێهات���ووه‌ نه‌ك له‌س���لێمانی‌‬ ‫له‌قه‌زا‌و ناحیه‌كانیش چاالكی‌ لیژنه‌كان بۆ‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی‌ خوارده‌مه‌نی‌‌و كااڵی‌‬ ‫به‌سه‌رچو زیادیان كردووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ئه‌و لیژنانه‌‬ ‫چه‌نده‌ها س���ۆپه‌رماركێت‌و ریس���تۆرانتی‌‬ ‫ناسراویان داخستووه‌ رووبه‌ڕووی‌ كێشه‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ نه‌بونه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬ب���ه‌ به‌راورد به‌ گه‌وره‌یی‌‬ ‫كاره‌كه‌ی���ان رووب���ه‌ڕووی‌ كه‌مترین گرفت‬ ‫بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ش���ێك له‌خه‌ڵكیی‌ مه‌ترس���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ كه‌ كاری‌ لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‌‬ ‫قایمقامی���ه‌ت به‌م چاالكییه‌ی‌ ئێس���تایان‬ ‫نه‌مێنێت���ه‌وه‌و ه���ه‌ر ماوه‌ی���ه‌ك بێ���ت‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چی‌ ده‌ڵێت؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬هه‌موو الی���ه‌ك دڵنیا‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ به‌رده‌وام ده‌بین‪ ،‬ژماره‌ی‌‬ ‫لیژنه‌كانیشمان له‌زیادبووندایه‌‪ ،‬له‌تازه‌ترین‬ ‫لیژنه‌كانیش���مان لیژن���ه‌ی‌ چاودێریكردنی‌‬ ‫دایه‌نگا‌و باخچه‌كانی‌ س���اوایان‌و لیژنه‌ی‌‬ ‫چاودێریكردنی‌ فرۆشگای‌ قوتابخانه‌كانیش‬ ‫دروست كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬له‌ئێستادا كێشه‌ سه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ چییه‌؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬زی���اده‌ڕه‌وی‌ كردن���ه‌‬

‫س���ه‌ر موڵكی‌ گش���تی‌ یه‌كێكه‌ له‌گرفته‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كان‪ .‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ پرۆژی‌ گه‌وره‌‌و ستراتیش���ی‌‬ ‫چیتان هه‌یه‌؟‬ ‫ئ���اوات محه‌مه‌د‪ :‬پرۆژه‌ی‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫ش���ه‌قامی‌ ‪ 100‬مه‌تری‌ كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 400‬بۆ‬ ‫‪ 500‬ملیۆن دۆالری‌ تێده‌چێت‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫دیزاینه‌ك���ه‌ی‌ له‌ته‌واوبووندای���ه‌و یه‌كێكه‌‬ ‫له‌پرۆژه‌ گه‌وره‌كان‪ ،‬دروستكردنی‌ شاری‌‬ ‫پیشه‌س���ازی‌ له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش دیزاینه‌كه‌ی‌ ته‌واو بووه‌و یه‌كێكی‌‬ ‫تره‌ له‌پرۆژه‌ گه‌وره‌‌و س���تراتیژیه‌كان به‌‬ ‫ته‌واوبوون���ی‌ هه‌لی‌ كار له‌م ش���اره‌دا زۆر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم وه‌ك ده‌وترێ‌ شه‌قامی‌ ‪100‬‬ ‫مه‌ت���ری‌ له‌به‌رخاتر چه‌ن���د وه‌به‌رهێنێك‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ شوێندا كراوه‌ته‌ ‪ 60‬مه‌تری‌؟‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د‪ :‬له‌به‌رخاتری‌ كه‌س نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌رزی‌‌و نزمی‌ هه‌ندێ‌ له‌شوێنه‌كان‬ ‫وایكردووه‌ ته‌سك بێته‌وه‌ بۆ ‪ 60‬مه‌تری‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌خنه‌یه‌ك كه‌ له‌سلێمانی‌ ده‌گیرێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ رێژه‌ی‌ س���ه‌وزایی‌‌و باخچه‌ی‌‬ ‫كه‌مه‌ به‌ به‌راورد به‌ شاری‌ هه‌ولێر؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬هه‌ولێ���ر پایته‌خته‌‌و‬ ‫پێشمان خۆشه‌ سه‌وزایی‌ زۆر بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ك���ه‌ ده‌ڵێن هه‌ولێر له‌ڕووی‌ س���ه‌وزاییه‌وه‌‬ ‫له‌پێش سلێمانییه‌وه‌یه‌ هیچ ئامارێك نییه‌‬ ‫ئه‌وه‌ بس���ه‌لمێنێ‌‪ ،‬له‌س���لێمانیش ئیشی‌‬ ‫ب���اش كراوه‌‌و رێژه‌ی‌ س���ه‌وزاییش زیادی‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬یه‌كێ���ك له‌پرۆژه‌ گه‌وره‌كان له‌و‬ ‫بواره‌دا دروس���تكردنی‌ پارك���ی‌ هه‌واری‌‬ ‫ش���اره‌ كه‌ به‌ته‌واوبوونی‌ رێژه‌ی‌ سه‌وزایی‌‬ ‫له‌شاره‌كه‌دا زۆر زیاد ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بڕیاربوو له‌ش���وێنی‌ قه‌س���ابخانه‌‬ ‫كۆنه‌كه‌ی‌ س���لێمانی‌ باخچه‌یه‌ك دروست‬ ‫بكرێت‪ ،‬كه‌چ���ی‌ پرۆژه‌یه‌كی‌ وه‌به‌رهێنانی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دروس���ت ده‌كرێت‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌و‬ ‫گۆڕانكاریه‌ چی‌ بوو؟‬ ‫ئ���اوات محه‌م���ه‌د‪ :‬ئه‌و پرۆژه‌ی���ه‌ پاركی‌‬ ‫"مه‌الن"ه‌‪ ،‬ئه‌و پاركه‌ هه‌ر دروستده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌چوارچێوه‌ی‌ پاركه‌كه‌دا كۆمه‌ڵێك‬ ‫وه‌به‌رهێن پرۆژه‌یه‌كی‌ وه‌به‌رهێنانی‌ تیادا‬ ‫دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫لەستایشی پەراوێزدا‬ ‫(‪)1‬‬ ‫یەکێک لەو کێش���ە گرنگان���ەی زۆر کەم‬ ‫سەرەنجی رۆشنبیرانی ئێمەی راکێشاوە‌و‬ ‫کاری لەس���ەر کراوە‪ ،‬کێش���ەی سەنتەر‌و‬ ‫پەراوێزە‪ .‬ئەم کێشەیە گەرچی له‌کۆنەوە‬ ‫تا ئەمڕۆ له‌ئەفالتونەوە تادۆلۆز خولیایەکی‬ ‫س���ەرەکی ت���ەواوی فیکری فەلس���ەفی‌و‬ ‫سیاس���ی بووە‪ ،‬کەچی بەدەگمەن نەبێت‬ ‫بابەت���ی تێڕامان���ی بیریارانی خۆرهەاڵتی‬ ‫نەب���ووە‪ .‬جگە لەوەی جارج���ار له‌دەمی‬ ‫بیری���ارە گەورەکان���ی خۆرهەاڵت���ەوە‬ ‫دەبیس���تین کە ئێمە «بەشی پەراوێزیی‬ ‫دونیای���ن» وەک الی س���ەمیر ئەمی���ن‬ ‫دەیبینین‪ ،‬قس���ەیەکی ئەوت���ۆ گرنگمان‬ ‫دەربارەی پەراوێزەکانی خودی ئەم دونیا‬ ‫پەراوێزییە نەبیستووە‪.‬‬ ‫فیکری خۆرئاوایی هەر لەسەرەتاکانیەوە‪،‬‬ ‫خواستێکی قووڵی تێدایە بۆ جیاکردنەوەی‬ ‫س���ەنتەری دونی���ا له‌دامێنەکان���ی‪،‬‬ ‫س���ەنتەر ئەو جێگایەیە کە پرۆسێس���ە‬ ‫س���ەرەکییەکانی بوونی تێدا روودەدات‪،‬‬ ‫شتە رەسەن‌و هێزە دروستکەرەکان تێیدا‬ ‫کاران‪ ،‬پەراوێزیش ئەو جێگایەیە کە تەنیا‬ ‫له‌ژێرتیشک‌و رۆش���نایی سەنتەردا بوون‌و‬ ‫مانای هەی���ە‪ .‬ئەفالتون یەکەم داڕێژەری‬ ‫ئەو دابەشکردنە گەورەیەیە‪ ،‬بەبڕوای ئەو‬ ‫«کە بە جۆرێک له‌جۆرەکان باوکی تەواوی‬ ‫فیک���ری دینی دوای خۆیەت���ی» جیهان‬ ‫هەمیشە بەس���ەر دوو ئاستی سەرەکیدا‬ ‫دابەشدەبێت‪ ،‬ئاس���تێکی بەرز‌و هەقیقی‌و‬ ‫نەم���ر کە جیهان���ی ئیدیالەکان���ە لەگەڵ‬ ‫ئاستێکی وێنەیی‌و کۆپیکراو‌و ناڕەسەن کە‬ ‫جیهانی ئێمەیە‪ .‬بە تێگەیشتنی ئەفالتونی‬ ‫م���رۆڤ لەس���ەرەتاوە له‌پەراوێزی بووندا‬ ‫له‌دایکدەبێ���ت‪ ،‬جیهانی ئێم���ە پەراوێزە‬ ‫ناڕەسەنەکەیە‌و کارمان ئەوەیە هەوڵبدەین‬ ‫ش���تەکان تابکرێت له‌وێنە راستەقینەکان‬ ‫بچ���ن له‌هەرێمی ئایدی���ا نەمرەکاندا‪ .‬ئەم‬ ‫دابەش���کردنە تەنیا دابەشکردنی گرنگی‬ ‫فیکری یۆنانی نییە‪ ،‬تەنیا جیاکردنەوەی‬ ‫س���ەنتەر‌و پەراوێز نیی���ە‪ .‬فیکری یۆنانی‬ ‫سەرچاوەی زۆر له‌چەمکە سەنتراڵەکانە‪.‬‬ ‫چەمکی لۆگۆس���ی هیراکلیتسی یەکێکە‬ ‫لەو چەمکان���ەی دواتر دەبێتە چەمکێکی‬ ‫س���ەنتراڵ کە دۆزینەوەی پەراوێزەکانی‌و‬ ‫دەرچوون ب���ەرە الکەنارەکان���ی دەبێتە‬ ‫ئامانجی سەرەکی بەریانگەلێکی بێشومار‬ ‫له‌کولتووری خۆرئاوادا‪ .‬دادئییەکان یاخود‬ ‫سوریالییەکان دەبێت چی بن جگە له‌دوو‬ ‫دوژمنی گەورەی لۆگۆسی خوداساالرانەی‬ ‫هیراکلیت���ی؟ هیراکلیت���س س���یفەتێکی‬ ‫سەرتاس���ەری‌و هەمەگی���ر دەبەخش���ێتە‬ ‫لۆگۆس‪ ،‬وەک چەمکێک کە لەس���ەنتەری‬ ‫هەموو ب���وون‌و بیرکردنەوەیەکدایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ یەک لەدیاردەکانی یەکسان نییە بە‬ ‫خ���ودی لۆگۆس‪ ...‬لۆگۆس الی ئەو‪ ،‬ئەو‬ ‫بنەما گەردونییە س���ەنتراڵەیە کە تەواوی‬ ‫شتەکان دەگرێتە خۆی‪.‬‬ ‫چەمک���ی لۆگۆس���ی هیراکلیتس���ی وەک‬ ‫چەمکێک���ی دژ‌و پێچەوان���ەی عەقڵ���ی‬ ‫فەردی لەپاڵ دابەش���کردنی ئەفالتونیدا‬ ‫ب���ۆ جیهانی ئیدیال‌و جیهان���ی مەتریال‪،‬‬ ‫چێن���ەری گەورەترین دوو دابەش���کردنن‬ ‫بۆ «س���ەنتەر»‌و «پەراوێز»‪ ،‬له‌فیکری‬ ‫بەشەریدا‪ .‬سەپاندنی سەنتەر‌و دەرچوون‬ ‫لەسەنتەر‪ ،‬جەوهەری زۆرینەی ئەو ملمالنێ‬ ‫گەوران���ەی فیکری خۆرئ���اوان‪ .‬له‌فیکری‬ ‫خۆرئاوادا هەر چۆنێ���ک بجوڵێینەوە بەر‬ ‫ئەو دوو جەمسەرییە دەکەوین‪ ،‬فیکر یان‬ ‫له‌خزمەتی س���ەنتەردایە یان له‌خزمەتی‬ ‫تێکشکاندنی س���ەنتەردایە‪ ،‬بەردەوامیش‬ ‫مەترس���ی ئەوە هەیە ئەوەی له‌پەراوێزدا‬ ‫بووە ببێتە س���ەنتەر‌و وەک سەنتەرێکی‬ ‫دەرکەرو چەپێنەر رەفتاربکات‪.‬‬ ‫فیک���ری ئەفالتون���ی س���ەنترالیزەکردنی‬ ‫«جیهان���ی نامەتریال���ی ـ میتافیزیک���ی‬ ‫ـ بااڵنش���ین»ـی ک���ردە بەریانێک���ی‬ ‫رۆحی‌و سیاس���ی‌و ئەخالق���ی کە تەواوی‬ ‫دین���ەکان مانای خۆیان���ی لێوەردەگرن‪،‬‬ ‫له‌نی���گای ئەفالتونی���دا دونی���ای واقعی‬ ‫ئێمە دونیایەک���ی پەراوێزییە‪ ،‬دونیایەکی‬ ‫ناڕاس���تە‪ ،‬لێرەوە پشتکردنە پەراوێز‌و بە‬ ‫هیچ تەماشاکردنی له‌بنەڕەتدا ئایدیایەکی‬ ‫هاوبەش���ی ئەفالتون���ی‌و دینییە‪ .‬فیکری‬ ‫دین���ی له‌ڕێ���گای س���ەنتەری خ���وداوە‬ ‫خ���ودی م���رۆڤ دەکات���ە بوونەوەرێکی‬ ‫دامێننش���ینی کەمبەها کە ناکرێت خۆی‬ ‫خۆی بکاتە پێوەری ش���تەکان‪ .‬جیهانی‬ ‫کۆن ب���ە رۆح���ە «سەنتەرپەرس���ت»‌و‬ ‫«خوداس���االر»ـەکەیەوە مۆرکێک���ی‬ ‫تەواو ئەفالتونی هەی���ە‪ ،‬تەواوی دیانەتە‬ ‫تەوحیدییەکان وەک هەندێک زەخرەفەی‬ ‫سیاس���ی وەه���ان له‌ژێ���ر تێکس���تێکی‬ ‫ئەفالتونیدا نوس���رابن‪ .‬بەرامبەر بەم بە‬ ‫هیچکردن���ە «گنوس���ییە»ـی دونیا کە‬

‫ئەفالتون ئااڵ فەلسەفییەکەی هەڵدەگرێت‪،‬‬ ‫هەمیش���ە پەرچەکردارێکی توند هەبووە‪،‬‬ ‫رۆحێکی ئەنتی ئەفالتونی له‌فەلس���ەفەدا‬ ‫گەڕاوە‪ ،‬ئەوە ئ���ەو رۆحەیە کە بەردەوام‬ ‫بۆ پەراوێ���زەکان دەگەڕێتەوە‪ ،‬رۆحێکی‬ ‫یاخییە‪ ،‬ستایشی چەمکە دەرکراو‌و بنەما‬ ‫الکەن���ارەکان دەکات‪ ...‬ئەم رۆحە تەنیا‬ ‫الی «ژان ژینیی���ە»‌و «ئەنتوان ئارتۆ»‬ ‫ب���ەدی ناکرێت‪ ،‬بەڵک���و الی «کانت»‌و‬ ‫«کیرکەجارد»‌و «فرۆید»یش بەشێوەی‬ ‫جیاواز جیاواز دەبینرێت‪.‬‬ ‫له‌ڕۆژگاری بااڵدەس���تی فیک���ری دینیدا‬ ‫ئاس���مان‌و خودا س���ەنتەر بوون‌و زەوی‌و‬ ‫مرۆڤ پەراوێز‪ ،‬لێرەوە بەدرێژایی چەندین‬ ‫س���ەدە گەڕانەوە بۆ مرۆڤ‌و زەوی وەک‬ ‫هەڵهاتن وابووە له‌چەق‌و کۆچکردن بووە‬ ‫بۆ پەراوێز‪ ،‬گەڕانەوە بووە بۆ دەرکراو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی مافی نییە ببێتە پێوەر‪ .‬له‌یۆنانی‬ ‫کۆن���دا سۆفیس���تائییەکان نوێنەری ئەو‬ ‫بەریانە دژە لۆگۆس‌و ئیدیالپەرستە بوون‬ ‫کە بەناو فیکری گریکیدا پەرەیدەس���ەند‪،‬‬ ‫ئ���ەو وت���ە گرنگەیان «م���رۆڤ پێوەری‬ ‫هەم���وو ش���تێکە» لێدانێک���ی توندبوو‬ ‫له‌هەم���وو ئ���ەو س���ەنتەرە میتافیزیکی‌و‬ ‫بڵندبینانەی لەدەرەوەی مرۆڤ بۆ پێوەر‬ ‫دەگەڕان‪ ...‬هەوڵی سۆفس���تائییەکان بۆ‬ ‫بە سەنترالیزەکردنی مرۆڤ‪ ،‬له‌فەرهەنگی‬ ‫ئیس�ل�امیدا بەرابەرەک���ەی له‌هەوڵ���ی‬ ‫موعتەزیل���ەدا خۆی دەبینێتەوە‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫موعتەزیل���ەکان له‌فەزایەک���ی تاریکت���ر‌و‬ ‫دڵڕەقتردا ئیشیانکردووە‪ ،‬بەاڵم پێداگرتنی‬ ‫موعتەزیله‌لەس���ەر ئازادی ئینسان‌و دیوە‬ ‫عەقاڵنی‌و فەردییەکەی مرۆڤ بۆچوونێکی‬ ‫تەواو دژ بەو رۆحە س���ەنتەرخوازەی ناو‬ ‫سوننەتگەراکانی فیکری ئیسالمی بووە‪.‬‬ ‫له‌ئەفالتون���ەوە فەلس���ەفە هەوڵ���دەدات‬ ‫لەئاس���مان دابەزێ���ت‌و بگەڕێت���ەوە ب���ۆ‬ ‫مرۆڤ‪ ...‬واتە لەس���ەنتەرەوە بگوازێتەوە‬ ‫بۆ پەراوێز‪ ،‬له‌چەپێن���ەرەوە بگوازێتەوە‬ ‫بۆ چەپێن���راو‪ .‬لەو ملمالن���ێ گەورەیەدا‬ ‫فەیلەس���وفە گەورەکانی فیکری خۆرئاواو‬ ‫خۆرهەاڵت لەدایکدەبن‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای رۆش���نگەرییەوە گەڕانەوە بۆ‬ ‫ئینسان بەش���ێوەی جۆراوجۆر‌و بەڕێگای‬ ‫جیاواز دەستپێدەکات‪ ،‬فیکری رۆشنگەریی‬ ‫گەرچی له‌کولتووری میتافیزیکی رزگاری‬ ‫نابێت‪ ،‬بەاڵم له‌ناویدا سەنتەری خورافیانەی‬ ‫ئاسمان هەرەسدەهێنێت‪ ...‬ئاسمان وەک‬ ‫ناوەندێکی میتافیزیکی‪ ،‬وەک ماڵی خودا‪،‬‬ ‫وەک بنکەی سەرهەڵدانی هەموو دەسەاڵتە‬ ‫گەورەکان‪ ،‬بەرەو کۆتایی دەڕوات‪ ،‬له‌بری‬ ‫ئەوە ئاس���مانێکی فیزیکی‌و ش���اعیری‌و‬ ‫فەردانی سەرهەڵدەدات کە ئاسمانی مرۆڤە‬ ‫نەوەک ئاسمانی خودا‪ .‬گەڕانەوەی کانت‬ ‫بۆ عەقڵی ئینس���انی سەرەتای هەرەسی‬ ‫دونیای کۆنە بەسەنتەرە پیرۆزەکانیەوە‪،‬‬ ‫پێداگرتنی کانت لەس���ەر عەقڵی فەردی‬ ‫دەس���تبەرداربوونێکی ئاش���کرایە ل���ەو‬ ‫بەپەراوێزکردنە دوورودرێژەی ئینسان کە‬ ‫بە هۆکاری دیانەتە یەکتاپەرس���تەکانەوە‬ ‫چەس���پیبوو‪ ،‬ب���ەاڵم گەڕان���ەوە ب���ۆ‬ ‫عەقڵ���ی م���رۆڤ‌و بەرزنرخاندنی عەقڵ‪،‬‬ ‫مان���ای گەڕان���ەوە نییە بۆ م���رۆڤ وەک‬ ‫بوونەوەرێکی فرەدی���و‪ .‬لەدوای کانتەوە‪،‬‬ ‫مارکس‌و نیتش���ە‌و فرۆید گورزی کوشندە‬ ‫له‌سەنتەرەکانی تری فیکری میتافیزیکی‬ ‫دەدەن‪ ،‬لۆگۆس‌و ئیدیالی هەمەگیر بەرەو‬ ‫نوشوس���تی دەڕۆن‪ ،‬ئیدی ک���ەس نییە‬ ‫نەزانێت نیتش���ە ئەو فەیلەس���وفەیە کە‬ ‫مرۆڤ دەخاتە جێگای خودا‪ ،‬مارکس ئەو‬ ‫فەیلەسوفەیە کە کۆمەڵگا دەخاتە جێگای‬ ‫ئاسمان‪ ،‬فرۆید ئەو دەرونناسەیە کە نەست‬ ‫دەخاتە بری لۆگۆس‌و عەقڵی هوش���یار‪.‬‬ ‫ئەم گورزان���ە چەن���دە له‌بونیادنانەوەی‬ ‫جیهانبینی مرۆڤدا کاریگەربوون‪ ،‬هێندەش‬ ‫له‌هێنانەوەی پەراوێ���ز‌و زیندوکردنەوەی‬ ‫دامێنە تاریکەکاندا بایەخیان هەبووە‪.‬‬ ‫هەم���وو فیکرێکی شۆڕش���گێڕ بەجۆرێک‬ ‫لەجۆرەکان هاوس���ەنگی نێوان سەنتەرو‬ ‫پەراوێ���ز دەلەقێنێ���ت‪ ...‬دوای هەم���وو‬ ‫شۆڕشێکی فیکری‌و زانس���تی‪ ،‬سەنتەرو‬ ‫پەراوێ���ز بەرامب���ەر بەی���ەک دەچنە ناو‬ ‫هاوکێش���ەیەکی ت���ازەوە‪ ...‬بەجۆرێ���ک‬ ‫له‌فیک���ری پۆس���تمۆدێرندا بەتایبەت الی‬ ‫دۆلۆز‌و دێریدا تێکش���کاندن‌و لەناوبردن‌و‬ ‫هەڵوەش���اندەنەوەی هەموو س���ەنتەرێک‬ ‫دەبێتە ئامانجی تەواوی فەلس���ەفە‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەومانایەی لەدیدی پۆستمۆدێرنەکاندا تا‬ ‫سەنتەرێک بمێنێت‪ ،‬رۆحی ئەفالتونییەت‬ ‫وەک ش���ێرپەنجەیەکی فەلس���ەفی ه���ەر‬ ‫زیندووە‌و له‌ژێرەوە کاردەکات‌و نەمردووە‪.‬‬ ‫بۆیە دژایەت���ی هەموو پتەوییەک‪ ،‬هەموو‬ ‫چ���ەق س���ازییەک‪ ،‬یەکێک���ە له‌ئامانجە‬ ‫فەلس���ەفیە س���ەرەکیەکانی فیک���ری‬ ‫پۆستمۆدێرن‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ی چواری‌ پارتی‌‪ ،‬هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪:‬‬ ‫به‌رپرسی‌ لق ‌‬

‫له‌سلێمان ‌ی كه‌س ناتوانێت حسابمان بۆ نه‌كات‬

‫ هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د کورده‌‬ ‫ ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫ی‬ ‫ی چواری‌ پارت ‌‬ ‫به‌رپرسی‌ لق ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ ،‬هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورد‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ هیچ كه‌سێك‬ ‫ناتوانێت له‌سلێمانی‌ حسابیان بۆ‬ ‫نه‌كات‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫هه‌ركاتێك خه‌ڵكانی‌ خۆپیشانده‌ر‬ ‫ی شوبات دران ‌ه‬ ‫ی ‪‌ 17‬‬ ‫له‌ڕووداو ‌‬ ‫دادگا‪ ،‬ئه‌وانیش تۆمه‌تباره‌كانیان‬ ‫ده‌ده‌نه‌ دادگا‪ .‬هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورد‌ه‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ ئاوێنه‌دا باس‬ ‫ی‬ ‫له‌بارودۆخی‌ حیزبه‌كه‌یان له‌سلێمان ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌م ماوه‌یه‌دا به‌رپرس���ێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌گه‌ر پارت ‌‬ ‫ی له‌بادینان وت��� ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫به‌و شێوه‌ی ‌ه مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵدا بكات‪،‬‬ ‫ی ئێو‌ه‬ ‫ده‌بین ‌ه ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬بارودۆخ ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌ چۆنه‌؟‬

‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د كورده‌‪ :‬م���ن كارم‬ ‫ی ئ���ه‌و به‌ڕێ���زه‌و‌ه نیی ‌ه‬ ‫به‌س���ه‌ر وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێم ‌ه له‌س���لێمان ‌‬ ‫چ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ین‌و كارمان رێكخستن ‌‬ ‫حیزبایه‌ت ‌‬ ‫جه‌ماو‌هر‌و شانه‌‌و بنكه‌‌و رێكخراو‌و چین‌و‬ ‫توێژه‌كانه‌‪ ،‬وه‌كو رێكخستن‌و حیزب ن ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیمان به‌حكوم���ه‌ت‌و به‌ئیداره‌‌و‬ ‫پۆس���ته‌‌و ن ‌ه ئیشیش���مان به‌پۆسته‌‪،‬‬ ‫ی ده‌كه‌ین‌و له‌و‬ ‫به‌ڵكو ئێم��� ‌ه حیزبایه‌ت ‌‬ ‫رووه‌شه‌وه‌ هیچ كێشه‌یه‌كمان نییه‌‪.‬‬ ‫ی حیزبییه‌و‌ه‬ ‫ی كاركردن ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ڕوو ‌‬ ‫هیچ گرفتێكتان بۆ دروست ناكرێت؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی خۆم���ان ده‌كه‌ین‪ ،‬ن ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه حیزبایه‌ت ‌‬ ‫كێش���ه‌مان بۆ كه‌س دروستكردووه‌‌و ن ‌ه‬ ‫كه‌سیش كێشه‌مان بۆ دروست ده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌داخ���ه‌و‌ه له‌كوردس���تان كلتورێك��� ‌‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه ك ‌ه ئیش له‌س���ه‌ر‬ ‫حیزبایه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حیزبایه‌ت ‌‬ ‫ی ئیش��� ‌‬ ‫تاك ده‌كه‌ن‪ ،‬خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دوو ش���ته‌‪ ،‬یه‌كێكی���ان خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫گش���تییه‌‌و دووه‌میش���یان ئیش���كردن ‌ه‬ ‫ی ئاساییه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر تاك‪ ،‬دیار‌ه هه‌ردووك ‌‬ ‫ی ئێستا‬ ‫ی حیزبه‌كان ‌‬ ‫ی زۆرب ‌ه ‌‬ ‫به‌اڵم ئیش ‌‬ ‫ئیشكردنه‌ له‌سه‌ر تاك‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدوایی��� ‌ه یه‌كێتی‌‌و پارت ‌‬ ‫بڕیاریان���دا هه‌ندێ���ك پۆس���ت بده‌ن ‌ه‬ ‫ی هیچ‬ ‫ی له‌سلێمان ‌‬ ‫یه‌كتر‪ ،‬تائێستا پارت ‌‬ ‫ی پێدراو‌ه یان هیچ به‌رنامه‌یه‌ك‬ ‫پۆستێك ‌‬ ‫ی پۆست پێی‌؟‬ ‫هه‌یه‌ بۆ پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حم���ه‌د كورده‌‪ :‬من ئاگادار ‌‬ ‫هیچ پۆستێك نیم‌و هیچ پرسیارێكیشم‬ ‫له‌سه‌ر پۆست نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ ‌ڵ یه‌كێت ‌‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حم���ه‌د كورده‌‪ :‬په‌یوه‌ندیمان‬ ‫ی ستراتیژیمان هه‌یه‌‌و‬ ‫باشه‌‌و هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ی ئێم ‌ه له‌ڕوو ‌‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫نیشتمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬له‌و رووه‌شه‌و‌ه‬ ‫ی بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌كو ته‌رازوو س���ه‌یر ‌‬ ‫ی نیش���تمان‌و نه‌ت���ه‌وه‌‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ی حیزب‪ ،‬راس���ت ‌ه ك ‌ه ده‌بێت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌م���وو حیزب���ه‌كان بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���د ‌‬ ‫ی نیش���تمان‌و نه‌ته‌و‌ه بێت‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی عه‌قاڵن ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫بكه‌ین ئه‌وا ده‌بێ���ت هه‌موو حیزبه‌كان‬ ‫ی خۆیان‬ ‫له‌به‌ش���ێك له‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان ‌‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫خۆش ببن بۆ به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ئێم ‌ه ل���ه‌و‌ه باش تێگه‌یش���توین‌و به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ش مامه‌ڵه‌ ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ی تا چه‌ندێك حسابتان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێت ‌‬ ‫بۆ ده‌كات؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬كه‌س ناتوانێت‬ ‫ی وا نییه‌‪،‬‬ ‫حس���ابمان بۆ نه‌كات‌و ش���ت ‌‬ ‫ی دور‌و درێژمان‬ ‫چونك ‌ه ئێم��� ‌ه مێژویه‌ك ‌‬ ‫هه‌یه‌‌و خه‌باتمان كردووه‌‌و ش���ه‌هیدمان‬ ‫داوه‌‪ ،‬من حس���اب بۆ هه‌موو كه‌سێك‬ ‫ده‌كه‌م‌و كه‌س���یش ناتوانێت حسابمان‬ ‫ی‬ ‫بۆ نه‌كات‪ ،‬چونك ‌ه النیكه‌م رابردویه‌ك ‌‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تی‌‌و خه‌باتمان هه‌یه‌‌و كێی ‌ه‬ ‫ی ده‌كه‌ین‬ ‫ی دێت ‌ه پێشه‌و‌ه به‌راورد ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بزانین كاممان زۆرترمان كردووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گرفته‌كانتان چین؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬پێمخۆش��� ‌ه‬

‫ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م ش���ت بڵێ���م له‌ڕۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت‌و كوردس���تانیش‪ ،‬زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی ژی���ان له‌قه‌یراندایه‌‌و یه‌كه‌م‬ ‫بواره‌كان ‌‬ ‫ی به‌وه‌و‌ه هه‌ی ‌ه ك ‌ه دنیا‪،‬‬ ‫شت په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی س���ه‌رمایه‌داری‌‌و جیهانگیرییه‌‪،‬‬ ‫دنیا ‌‬ ‫كه‌واب���وو هه‌موو حیزبێك زۆر یان كه‌م‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌ندام‌و تاكه‌كانی‌و ئه‌و واقیع ‌ه ‌‬ ‫ی پێكدادان ده‌بێت بۆ‬ ‫ك ‌ه هه‌ی ‌ه توش��� ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ئه‌وه‌ش قه‌یران دروس���ت‬ ‫ی دێرین‌و‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئێمه‌ش وه‌كو حیزبێك ‌‬ ‫یه‌كه‌م له‌كوردس���تاندا‪ ،‬ب���ۆ نمون ‌ه ئه‌و‬ ‫ی له‌چله‌كان���دا له‌گه‌ڵمان���دا‬ ‫كه‌س���ان ‌ه ‌‬ ‫بون ئێس���تا به‌گۆچ���ان ده‌ڕۆن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییان له‌گه‌ڵماندا هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م ‌ه بۆ هه‌موو حیزبه‌كان ره‌وا‬ ‫بێت‌و هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا بۆ ئێم ‌ه زیاتر هه‌یه‌‌و‬ ‫داواكاری‌‌و گرفت زۆرتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی له‌سلێمانی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ستناكه‌ن پارت ‌‬ ‫ده‌رفه‌تی گه‌ش���ه‌كردنی له‌ده‌ستداوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی دوای رووداوه‌كان���ی ‪17‬ی‬ ‫شوبات؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د ك���ورده‌‪ :‬ئاس���ت ‌‬ ‫گه‌ش���ه‌كردنمان به‌رده‌وامه‌‌و هه‌میش��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌و ژور ده‌ڕوات‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو شه‌خس ‌‬ ‫خ���ۆم زۆر ك���ه‌م چاوپێكه‌وتن ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫چونك ‌ه خه‌ڵك هه‌ی ‌ه زۆر قس ‌ه ده‌كات‌و‬ ‫ی كه‌م ده‌كات‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیش ‌‬ ‫بۆی ‌ه ئێم ‌ه زۆرتر ئیش ده‌كه‌ین‌و باشترین‬ ‫ی ئه‌یلول بوو‬ ‫ی ‪‌ 11‬‬ ‫نمونه‌ش ئاهه‌نگه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی چوار ك ‌ه ئه‌و ژمار‌ه زۆر‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م لق ‌‬ ‫له‌خه‌ڵك ئاماده‌بون‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم ده‌وترێ���ت ك ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئاهه‌نگه‌كه‌‪ ،‬خه‌ڵكانێك ‌‬ ‫قه‌ره‌باڵغكردن ‌‬ ‫زۆرتان له‌ده‌ره‌و‌هی‌ سلێمانی‌ هێنابوو؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د كورده‌‪ :‬شۆڕش���ی‬ ‫مه‌زن���ی ئه‌یل���ول شۆڕش���ی هه‌م���وو‬ ‫خه‌ڵك���ی كوردس���تان ‌ه به‌هه‌موو چین‌و‬ ‫توێژه‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌هه‌موو الیه‌ن ‌ه سیاسی‌و‬ ‫ئاینیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاهه‌نگه‌كه‌مان‬ ‫بۆ پارێزگای س���لیمانی بووه‌‪ ,‬جه‌نابی‬ ‫پارێزگار‌و الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانیش تیایدا‬ ‫به‌شدار بوون‪ ،‬ئێم ‌ه كه‌سمان نه‌هێناوه‌‌و‬ ‫ه���ه‌ر كه‌س���ێكیش له‌هه‌ر ش���وێنێك‬ ‫هاتبێت له‌سنوری پارێزگای سلێمانی‪،‬‬ ‫ئاهه‌نگه‌ك���ه‌ی به‌هیخ���ۆی زانی���وه‌‌و‬ ‫به‌شداری تیادا كردوو‌ه ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ژماره‌ی‌ ئه‌ندامانتان چه‌نده‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د ك���ورده‌‪ :‬ئه‌و‌ه زیاتر‬ ‫ی رێكخس���تنه‌‌و ئاماره‌‌و‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئیش ‌‬ ‫ی ژمار‌ه ناپرسم‪ ،‬به‌اڵم باوه‌ڕم وای ‌ه‬ ‫هه‌واڵ ‌‬ ‫ی ئه‌ن���دام گرنگ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ك ‌ه رێژ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردندا‬ ‫جه‌ماو‌هر‌و ده‌نگده‌ر له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگه‌‪ ،‬با حیزب په‌نجا هه‌زار ئه‌ندام ‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئایا له‌هه‌ڵبژاردندا چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگ ده‌هێنێت‪ ،‬ئاشكراش ‌ه له‌شارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌هی‌ حكومه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫وه‌كو س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه بێت‪ ،‬خه‌ڵكه‌ك ‌ه زۆرتر لێ ‌‬ ‫نیگه‌ران ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرجار ئه‌و گله‌یی ‌ه له‌پارت ‌‬ ‫ی شوبات‬ ‫ی ‪‌ 17‬‬ ‫ده‌كرێت ك ‌ه تۆمه‌تباران ‌‬ ‫ی‬ ‫نادات��� ‌ه دادگا‪ ،‬له‌مباره‌ی���ه‌و‌ه چ��� ‌‬ ‫ده‌ڵێیت؟‬ ‫ێ‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬ئه‌و‌ه س��� ‌‬

‫كه‌سن ك ‌ه ئه‌و گله‌یی ‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬یه‌كێكیان‬ ‫ی تێكه‌ ‌ڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫بڕیاریانداو‌ه ره‌ش‌و سپ ‌‬ ‫جۆرێكیش���یان پێی���ان خ���ۆش بێت‌و‬ ‫پێیان ناخ���ۆش بێ���ت كه‌وتونه‌ت ‌ه ناو‬ ‫زه‌لكاوێكه‌وه‌‌و دیار‌ه مه‌له‌كردنیش له‌ناو‬ ‫زه‌ل���كاودا هه‌ر به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی فه‌قیر‌و بێئاگان‌و‬ ‫سێیه‌میش خه‌ڵكان ‌‬ ‫ی دیك��� ‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌و‬ ‫چ���او له‌خه‌ڵكان ‌‬ ‫شێوه‌یه‌ش هێش���تا كه‌مایه‌تین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر بێین به‌واقیعییان ‌ه سه‌یر بكه‌ین‪،‬‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌م���وو كارێ���ك كاردان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫بۆی ‌ه ه���ه‌ر كارێك ك���را ده‌بێت بزانین‬ ‫ی شوبات‬ ‫ی چییه‌‪ ،‬ل ‌ه ‪‌ 17‬‬ ‫په‌رچه‌كردار ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆپیشاندان كراوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و كه‌س ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌رگرتو‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ی خۆپیشاندان ‌‬ ‫مۆڵه‌ت ‌‬ ‫به‌رپرس���ه‌‌و دووه‌م به‌رپرسیاریش ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ن ك ‌ه خۆپیشاندانیان هێناوه‌ت ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫به‌رده‌م لق‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌وان ‌ه پێیان ده‌وتر ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫ئاژاوه‌گێ���ڕ‪ ،‬چونك ‌ه كه‌س���ان ‌‬ ‫ی دیاریكراو‬ ‫خۆپیشاندانیان بۆ ئامانجێك ‌‬ ‫ی دیاریك���راو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ك���ردوو‌ه له‌كاتێك ‌‬

‫هه‌ر كاتێك هاند‌هر‌و‬ ‫ده‌ستوه‌شێنه‌كان‬ ‫درانه‌ دادگا‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫تۆمه‌تباره‌كانی‬ ‫‪17‬ی شوبات‬ ‫ده‌ده‌ینه‌ دادگا‬ ‫ی تر له‌الیه‌ن‬ ‫ی بۆ شوێنێك ‌‬ ‫گواس���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تره‌و‌ه ئه‌و‌ه ده‌س���تێك ‌‬ ‫خه‌ڵكانێك��� ‌‬ ‫ئاژاوه‌یه‌‌و ئێم ‌ه ناڵێین هه‌موو میلله‌ته‌‌و‬ ‫ی خۆمان خۆش ده‌وێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه‬ ‫گه‌نج ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵێك كاسبكار‌و گه‌نج‌و خوێندكار ‌‬ ‫به‌س���ته‌زمان پیاوێ���ك ده‌چێت ‌ه س���ه‌ر‬ ‫مه‌نه‌س���ه‌‌و قسه‌یان بۆ ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ده‌وروژێ‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه خه‌ڵكێ���ك تاوانبار‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆپیش���اندانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ك��� ‌ه ئاڕاس���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕی‌‪ ،‬له‌ناو ئه‌و خه‌ڵكانه‌ش���دا كه‌س ‌‬ ‫تیای ‌ه ب���ه‌رد ده‌هاوێژێ‌‌و جنێو ده‌دات‌و‬ ‫ی وێنه‌یان‬ ‫ی چاودێر ‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش به‌كامێرا ‌‬ ‫گیراوه‌‪ ،‬ئه‌مان ‌ه موغریزه‌كانن‌و پێویست ‌ه‬ ‫ێ جۆر‬ ‫بدرێن��� ‌ه دادگا‪ ،‬بۆی��� ‌ه ئه‌و س��� ‌‬ ‫كه‌سان ‌ه پێش ته‌قه‌كه‌ر تاوانبارن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كاتێ���ك لیژنه‌یه‌ك به‌ئه‌م���ری‌ جه‌ناب ‌‬ ‫سه‌رۆك پێكهاتووه‌‌و كۆمه‌ڵێك دادو‌هر‌و‬ ‫ی تیا بووه‌‌و ئه‌و شریتانه‌یان‬ ‫لێكۆڵه‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫لێداوه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئه‌وان لێپێچینه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئیش��� ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كانیان داوه‌ت ‌ه دادوه‌ر‪ ،‬لێر‌ه‬

‫ێ ئ���ه‌و‌ه هانده‌ره‌كانیان‌و‬ ‫ده‌ڵێن به‌ڵ��� ‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش ك ‌ه خۆپیش���اندانیان گۆڕیوه‌‌و‬ ‫ئه‌وانه‌ش ك ‌ه ده‌ستوه‌شێنن‌و ته‌قه‌كه‌ریش‬ ‫ی بد‌ه به‌دادگا‪،‬‬ ‫دیاره‌‪ ،‬فه‌رموو هه‌م���و ‌‬ ‫ی ب���ه‌دادگاو‌ه‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ند ‌‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك س���توننوس‌و‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌نوس هه‌ر له‌خۆیانه‌و‌ه باس��� ‌‬ ‫هیوای‌ ئه‌حمه‌د مسته‌فا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باش��� ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سان ‌ه ‌‬ ‫تۆ باس���تكردن بدرێن ‌ه دادگا‪ ،‬ئێوه‌ش‬ ‫تۆمه‌تباره‌كان ده‌ده‌نه‌ دادگا؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د ك���ورده‌‪ :‬بێگومان‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌میش��� ‌ه جه‌خ���ت له‌س���ه‌روه‌ربوون ‌‬ ‫یاس���ا ده‌كه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه ده‌زانین‬ ‫ی چ���ڕ‌و ئاڵۆزم���ان‬ ‫پێكهاته‌یه‌ك��� ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و دواجاریش یاس���ا پێكه‌وه‌مان‬ ‫ی ‪66‬‬ ‫ده‌به‌ستێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئێم ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی دادپه‌روه‌ریدا كارمان‬ ‫س���اڵ ‌ه له‌پێناو ‌‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌و پێی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارتییه‌‌و ئێوه‌ش به‌رپرس ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی تا‬ ‫ی پارتین له‌س���لێمانی‌‪ ،‬بارزان ‌‬ ‫لقێك ‌‬ ‫چه‌ند سلێمانی‌ به‌الوه‌ گرنگه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی هه‌موو ‬ ‫ی هه‌رێ���م‪ ،‬س���ه‌رۆك ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی هه‌رێمه‌‌و‬ ‫هه‌م���وو ش���ار‌و ناوچه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ پارچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی به‌س��� ‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت گرنگ ‌‬ ‫دیكه‌ش ده‌دات‪.‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم كه‌مترین س���ه‌ردان ‌‬ ‫سلێمانی‌ كردووه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه نیی ‌ه‬ ‫ی هه‌رێم ئیش��� ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫بێت بۆ س���لێمانی‌‪ ،‬س���ه‌یر ‌‬ ‫ی تر بكه‌ن‪ ،‬خ���ۆ هه‌ر رۆژه‌‌و‬ ‫واڵته‌كان��� ‌‬ ‫له‌واڵت‌و ش���اره‌كان نین‪ ،‬هه‌روه‌ها ئێم ‌ه‬ ‫ی جیاوازین‌و هێش���تا نه‌بوینه‌ت ‌ه‬ ‫واڵتێك ‌‬ ‫ی سه‌رۆك‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬جه‌ناب ‌‬ ‫قه‌واره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ستراتیژییه‌‌و‬ ‫ی كاروبار ‌‬ ‫رۆژان ‌ه سه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس���ایی نییه‌‪ ،‬پاشان بۆچ ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫بێت بۆ سلێمانی‌؟‬ ‫ی دام‌و‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بۆ به‌س���ه‌ركردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بزانێت كێشه‌یان‬ ‫ده‌زگاكان‌و خه‌ڵكه‌ك ‌ه ‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬باش��� ‌ه ئ ‌ه ‌‬ ‫چه‌ند چوه‌ت ‌ه دهۆك‪ ،‬زاخۆ‪ ،‬س���ۆران‪،‬‬ ‫تاك���و بڵێی���ن نه‌هاتوه‌ت ‌ه س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫ی بارزانه‌‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی سه‌رۆك خۆ ‌‬ ‫جه‌ناب ‌‬ ‫ی بڵند‌ه ك��� ‌ه ده‌ڕوانێت‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ماڵ ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‪ ،‬باش ‌ه چه‌ند‬ ‫به‌س���ه‌ر ش���ار ‌‬ ‫ده‌چێت ‌ه هه‌ولێر؟ بۆی ‌ه ئه‌م پرس���یاران ‌ه‬ ‫سه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬زۆرجاری���ش ئه‌و قس���ه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ده‌كرێ���ت ك ‌ه ده‌ڵێن بارزان ‌‬ ‫بڵنده‌‌و نایه‌ته‌ خواره‌وه‌؟‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬جه‌ناب ‌‬ ‫ی هه‌ر ش���وێنێك‬ ‫س���ه‌رۆك س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بێگومان ئێم ‌ه حیزبێكین‌و دام‌و ده‌زگا ‌‬ ‫ی سه‌رۆكیش وه‌كو‬ ‫خۆمان هه‌یه‌‌و جه‌ناب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫ی واڵتان شوێن ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌یه‌‌و وه‌فد دێن‌و س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫پاش���ان هه‌ر ش���ارێك به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‌و جگ ‌ه له‌وه‌ش سه‌رۆك سه‌ردان ‌‬

‫ی خۆشه‌ویس���ت‪،‬‬ ‫خوێنه‌ران��� ‌‬ ‫هاوكارم���ان (كاو‌ه محه‌م���ه‌د)‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه نه‌یتوانی��� ‌‬ ‫ی (ته‌ماش���ا) بنوسێت‬ ‫گۆش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دایك ‌‬ ‫ی دوای��� ‌‬ ‫ی كۆچ ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���تاف ‌‬ ‫به‌ڕێزیانه‌وه‌‪ ،‬به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌و‌ه پرس���ه‌و سه‌ره‌خۆش ‌‬ ‫ی كاك كاوه‌و‬ ‫خۆمان ئاڕاس���ت ‌ه ‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌ی���ان ده‌كه‌ی���ن‌و‬ ‫هیوادارین ئه‌م ‌ه دوا ناخۆشییان‬ ‫ی كۆچكردووش ب ‌ه‬ ‫بێت‌و گیان��� ‌‬ ‫به‌هه‌شتی‌ به‌رین شاد بێت‪.‬‬ ‫ستافی‌ ئاوێنه‌ ‬ ‫ی‬ ‫ی ش���وێنه‌كانی كردوو‌ه له‌ماو‌ه ‌‬ ‫زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ێ س���اڵدا‪ ،‬باش��� ‌ه توخوا سه‌رۆكی‌ ‬ ‫س‌‬ ‫ی‬ ‫ی ت���ر ئه‌وه‌ن���د‌ه س���ه‌ردان ‌‬ ‫واڵته‌كان��� ‌‬ ‫شوێنه‌كانی‌ خۆیان كردووه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یوه‌ندیت���ان له‌گه‌ ‌ڵ گۆڕان‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫هه‌ڵ���ۆ ئه‌حم���ه‌د ك���ورده‌‪ :‬ئێم��� ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ ‌ڵ هیچ الیه‌نێك خراپ‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و هه‌ڵوێستان ‌ه ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬گۆڕان به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی به‌مدوایی��� ‌ه په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫كه‌مكردوه‌ت���ه‌وه‌‌و جه‌ناب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی مه‌كۆ ‌‬ ‫هه‌رێ���م س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ك���ردووه‌‌و جه‌ناب ‌‬ ‫گۆڕان ‌‬ ‫ی كردون‌و‬ ‫حكومه‌تیش دووجار سه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌ناب ‌‬ ‫ی گۆڕانیش س���ه‌ردان ‌‬ ‫رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناكاو خۆیان‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫قسه‌یه‌ك ده‌كه‌ن‌و بێگومان ك ‌ه قسه‌ش‬ ‫كرا‪ ،‬كاردانه‌وه‌ش ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گینا ئێم ‌ه‬ ‫قه‌د په‌یوه‌ندیمان خراپ نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ی ئێ���وه‌‌و گۆڕان‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌س���لێمان ‌‬ ‫سه‌ردانی‌ یه‌كترتان كردووه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬نه‌خێر به‌هیچ‬ ‫ی گۆڕان‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك بۆ هیچ ش���وێنێك ‌‬ ‫ی تریش نه‌چوم‪،‬‬ ‫نه‌چ���ووم‪ ،‬بۆ ش���وێن ‌‬ ‫چونك��� ‌ه ت���از‌ه هاتومه‌ت ‌ه ئێ���ره‌‌و بۆ‬ ‫ی س���ه‌ردانم‬ ‫ی هاتوم‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫حیزبایه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���كات ب���ۆ پیرۆزبای���ی‌‪ ،‬س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی نه‌كردوم‬ ‫ی سه‌ردان ‌‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌‌و ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫سه‌ردانم نه‌كردووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش مانا ‌‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه خه‌ڵ���ك دوژمنمن‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ڵك ‌‬ ‫ی خۆش ده‌وێت‪.‬‬ ‫كوردستانم هه‌مو ‌‬ ‫ی حه‌فتا‌و‬ ‫ی له‌سااڵن ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌و پێی ‌ه ‌‬ ‫هه‌شتاكاندا له‌گه‌ ‌ڵ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫كارت كردووه‌‪ ،‬قه‌د سه‌ردانت كردووه‌؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬نه‌خێر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬په‌یوه‌ندی���ت له‌گه‌ ‌ڵ به‌رزان‌و‬ ‫ی ب���رات چۆن��� ‌ه ك��� ‌ه‬ ‫عه‌ت���ا‌و نه‌ب���ه‌ز ‌‬ ‫یه‌كێتین؟‬ ‫هه‌ڵۆ ئه‌حمه‌د كورده‌‪ :‬ئێم ‌ه هه‌ش���ت‬ ‫برای���ن‌و من ب���را گ���ه‌وره‌م‪ ،‬كاك عه‌تا‬ ‫ی حكومه‌ته‌‪،‬‬ ‫ی نییه‌‌و كاربه‌ده‌ست ‌‬ ‫حیزبی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نییه‌‌و پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫كاك جه‌زاش حیزب ‌‬ ‫ش���اخه‌‪ ،‬كاك به‌رزان یه‌كێتییه‌‌و كاك‬ ‫ی نییه‌‌و‬ ‫ئازادمان له‌هۆڵه‌ندای���ه‌‌و حیزب ‌‬ ‫كاك سۆرانیش���مان به‌هه‌مانش���ێوه‌‪،‬‬ ‫كاك نه‌به‌ز پێشمه‌رگ ‌ه بووه‌‌و ئێستاش‬ ‫یه‌كێتییه‌‪ ،‬كاك غه‌مگینیش پارێزه‌ره‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵ���ێ په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫حیزبی��� ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیمان زۆر باشه‌‪.‬‬

‫كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالمی‌ پێشنیار ‌ی دروستكردنی‌ به‌ره‌یه‌ك ‌ی ئیسالم ‌ی ده‌كات‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‬ ‫پێشنیاری‌ دروستكردنی‌ "به‌ره‌یه‌ك"‬ ‫بۆ پارته‌ ئیسالمیه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‌و بزوتنه‌وه‌ش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌‬ ‫پێویستی‌ به‌تاووتوێكردن‌و گفتوگۆی‌‬ ‫زیاتر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌دوایه‌می���ن كۆنفرانس���ی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمیدا كه‌ هه‌فته‌ی‌ رابردوو له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر به‌س���ترا‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫به‌زۆرینه‌ی‌ ده‌نگی‌ ئه‌ندامانی‌ پێشنیاری‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ به‌ره‌یه‌كی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫كردووه‌ بۆ پارته‌ ئیسالمیه‌كان‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا سێ‌ پارتی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ هه‌ن (یه‌كگرت���و‪ ،‬كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌)ی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬یه‌كگرتوو ماوه‌ی‌‬ ‫هه‌ژده‌ س���اڵه‌ دام���ه‌زراوه‌‌و (كۆمه‌ڵ)‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪ 2001‬دوای‌ جیابونه‌وه‌ی���ان‬ ‫له‌بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ دامه‌زران‪،‬‬ ‫به‌اڵم بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ له‌سااڵنی‌‬ ‫حه‌فتاكانه‌وه‌ له‌شاخ دروستبووه‌‪.‬‬

‫یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌ش���ه‌ش كورس���ی‌‌و كۆمه‌ڵ به‌چوار‬ ‫كورس���ی‌‌و بزوتنه‌وه‌ش به‌دوو كورسی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تاندا به‌شدارن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ریه‌ك له‌یه‌كگرت���و‌و كۆمه‌ڵ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان وه‌ك‬ ‫س���ێ‌ هێزی‌ ئۆپۆزس���یۆن كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ش به‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ئه‌وق���اف‬ ‫به‌شداری‌ له‌هه‌ردوو كابینه‌ی‌ شه‌شه‌م‌و‬ ‫حه‌وته‌مدا كردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���ی‌ ئیس�ل�امی‌‪ ،‬عه‌بدولس���تار‬ ‫مه‌جید ب���ۆ ئاوێنه‌ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و پێش���نیاره‌یان بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫به‌ره‌یه‌كی‌ ئیسالمی‌ له‌داوای‌ جه‌ماوه‌ری‬ ‫پارته‌ ئیس�ل�امییه‌كانه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫گرتووه‌ كه‌ داواكارن ئیس�ل�امییه‌كان‬ ‫خۆی���ان "رێكبخه‌ن���ه‌وه‌‌و یه‌كگرتوو"‬ ‫بن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وانیش ئه‌و پێش���نیاره‌یان‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫ناوب���راو جه‌ختیكرده‌وه‌ كه‌ راس���ته‌‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌ی‌ ه���ه‌ر س���ێ‌ پارت���ه‌ ده‌ده‌ن‌و كۆمه‌ڵێ���ك خاڵ���ی‌ هاوبه‌ش‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كه‌ جی���اوازی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم كۆیان ده‌كاته‌وه‌‌و سه‌ره‌نجام به‌گفتوگۆ‬ ‫دواجار هه‌وڵ‌ بۆ ئامانجێكی‌ دیاریكراو ده‌كه‌نه‌ بڕیاری‌ كۆتایی‌‪.‬‬

‫پێڕاگه‌یاندو‌وه‌‌و ئه‌ویش پێی‌ باشبووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌ك���ه‌ی‌ مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵ‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا ك���ه‌ ئه‌وان‬ ‫ئام���اده‌ن بۆ ئ���ه‌و مه‌به‌س���ته‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمیش دانیشتن بكه‌ن‌و‬ ‫له‌و رووه‌وه‌ كێشه‌یان نییه‌‪.‬‬ ‫له‌پاڵ‌ ئ���ه‌و پ���ڕۆژه‌ پێش���نیاره‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵدا‪ ،‬دوو حیزبه‌ ئیس�ل�امییه‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ بۆچونی‌ جیاوازی���ان هه‌یه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ئه‌وان لیژنه‌ی‌ هاوبه‌شیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كۆمه‌ڵدا هه‌یه‌‌و بۆ دروستكردنی‌‬ ‫به‌ره‌یه‌كی‌ له‌و ش���ێوه‌یه‌ش‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئه‌وان وه‌كو یه‌كگرتوو تاووتوێی‌ بكه‌ن‌و‬ ‫دواتر بڕیاری‌ كۆتایی‌ له‌باره‌وه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا وته‌بێ���ژی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیسالمی‌‪ ،‬شوان قه‌اڵدزه‌یی‌ له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌ ئه‌وان هه‌موو‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌یه‌كی‌ نێ���وان الیه‌نه‌كان‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیش ئیس�ل�امیه‌كانیان به‌الوه‌‬ ‫رێككه‌وتون‌و له‌دواهه‌مین سه‌ردانیشیاندا ب���اش‌و گرنگ���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێیانوایه‌ كه‌‬ ‫ی ئه‌و حیزبه‌‪ ،‬دروس���تكردنی‌ ئه‌و به‌ره‌یه‌ پێویستی‌‬ ‫بۆ الی‌ ئه‌مینداری‌ گشت ‌‬ ‫پێشنیاری‌ دروس���تكردنی‌ به‌ره‌كه‌یان به‌گفتوگۆی‌ زیاتر هه‌یه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵ‌‪ :‬پڕۆژه‌كه‌ له‌سه‌ر داوا ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ری ئیسالمیه‌كانه‌‬

‫یه‌كگرتوو‪ :‬پێویسته‌ ئه‌و پڕۆژه‌ی ‌ه‬ ‫تاووتوێ بكه‌ین‬

‫ی‬ ‫بزووتنه‌وه‌‪ :‬پڕۆژه‌كه‌ گفتوگۆی‌ زیاتر ‌‬ ‫ده‌وێت ‬ ‫عه‌بدولس���تار مه‌جید ئاش���كرایكرد‬ ‫ك���ه‌ پێش���تریش له‌گ���ه‌ڵ‌ یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسالمی‌ له‌سه‌ر وه‌ره‌قه‌یه‌كی‌ كاركردن‬

‫عێراق‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬ ‫عێراق له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌دایه‌ كه‌ بڕی‌ ‪ 4‬ملیارد دۆالر ته‌رخان بكات بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ قه‌یرانی‌ نیشته‌جێبوون‌و به‌هێزكردنی‌ ژێرخانی‌ ئابووری‌‪ .‬چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ به‌رپرس رونیانكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ حكومه‌ت دانوستان‌و گفتوگۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك كۆمپانیای به‌ناوبانگدا كردوه‌ كه‌ هه‌ندێكیان له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان كاریانكردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ حكومه‌تدا بكه‌ن بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ ‪ 500‬هه‌زار یه‌كه‌ی‌ نیشته‌جێبوون‪.‬‬

‫به‌هۆی‌ ملمالنێ سیاسییه‌كانه‌وه‌ زۆربه‌ی‌ ئه‌و پرۆژه‌ یاسایانه‌ی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراقدا ده‌خرێنه‌ڕوو په‌كیان ده‌كه‌وێت‌و ناچنه‌پێش‪ .‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫یاسایی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق‪ ،‬خالید شوانی‌‪ ،‬رونیكرده‌وه‌ به‌هۆی‌ كێبه‌ركێی‌‬ ‫سیاسی‌ ماوه‌ی‌ دوو ساڵه‌ هیچ یاسایه‌كی‌ هه‌ستیار‌و چاره‌نوسساز له‌ناو‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ عێراق نەڕۆشتوه‌ته‌پێش به‌تایبه‌ت ئه‌و یاسایانه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫لیستی‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاساوه‌ پێشكه‌ش ده‌كرێت‌و داكۆكی‌ لێده‌كرێت‪.‬‬

‫بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌ ئیخوان هه‌رێم په‌نا ده‌بات بۆ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ ئا‪ :‬ال‪ .‬عێراق‬

‫شیعه‌كان به‌ئیمامی‌ گه‌وره‌ی‌ خۆیانی‌‬ ‫ده‌زانن‌و سوننه‌كانیش به‌یه‌كێك‬ ‫له‌شه‌رعزانه‌ گه‌وره‌كانی‌ ئیسالم‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م كه‌سایه‌تییه‌ هه‌ردووال‬ ‫كۆ بكاته‌وه‌‪ ،‬ساڵیادی‌ له‌دایكبون‌و‬ ‫مردنه‌كه‌ی‌ ده‌بێته‌ بۆنه‌یه‌ك بۆ‬ ‫تۆمه‌تباركردنی‌ یه‌كتر‌و به‌رهه‌مهێنانی‌ رق‌و‬ ‫قینی‌ زیاتر له‌نێوان ئه‌م دوو پێكهاته‌یه‌‪.‬‬

‫ راغیده‌ ده‌رغام‬ ‫یەکێک لەدیدارەکانی شاندی کورد لەواشنتۆن‬ ‫حیزبی‌ كۆماری‌‌و دیموكراته‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ناوه‌نده‌ فیكری‌‌و سیاس���ییه‌كانی‌‬ ‫ئ���ه‌و واڵت���ه‌"‪ .‬راغی���ده‌‪ ،‬ك���ه‌ خه‌اڵت���ی‌‬ ‫باشترین‌و دیبلۆماسیترین رۆژنامه‌نووسی‌‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬جه‌غت‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ په‌یام���ی‌ ك���ورد ب���ۆ‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا هوش���یاریدانه‌ له‌ئاس���ه‌واری‌‬ ‫خراپی‌ رێككه‌وتنی‌ ناڕاس���ته‌وخۆ‌و پشت‬ ‫پ���ه‌رد‌هی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌‌و ئێرانی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫مان���ه‌و‌هی‌ نوری‌ مالیكی‌ له‌پۆس���ته‌ك ‌هی‌‌و‬ ‫ه���ه‌ر له‌ب���ه‌ر ئه‌مه‌ش ش���اندی‌ ك���وردی‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكا س���ووربووه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‌هی‌ كه‌‬ ‫"ره‌تكردن���ه‌و‌هی‌ دیكتاتۆرییه‌تی‌ مالیكی‌‬ ‫به‌قه‌ده‌ر ره‌تكردن���ه‌و‌هی‌ دیكتاتۆرییه‌تی‌‬ ‫سه‌دام گرنگه‌"‪ .‬به‌قس ‌هی‌ راغیده‌ پاساوی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا بۆ پش���تیوانیكردن له‌مالیكی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ به‌دیل���ی‌ مالیكی‌ بۆش���ایی‌‬ ‫یاس���اییه‌‌و بۆش���ایی‌‌و فه‌وزاش له‌مالیكی‌‬ ‫خراپتره‌‪.‬‬ ‫راغیده‌‪ ،‬جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئێران‬ ‫له‌یه‌ك كات���دا له‌دوو رێگاوه‌ س���ه‌روه‌ری‌‬ ‫عێراق‌و یاس���ا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان پێشێل‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌الی���ه‌ك ئاس���مانی‌ ئ���ه‌م واڵته‌‬ ‫پێش���ێل ده‌كات‌و كۆم���ه‌ك ده‌گه‌یه‌نێت���ه‌‬ ‫سوریا له‌كاتێكدا ئه‌مه‌ریكا سووره‌ له‌سه‌ر‬ ‫نه‌مانی‌ ئه‌س���ه‌د له‌سه‌ر حوكم‪ ،‬له‌الیه‌كیتر‬ ‫ئێران به‌رده‌وامه‌ له‌پێشێلكردنی‌ گه‌مارۆی‌‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ چه‌ك له‌س���ه‌ر واڵته‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاش به‌رانب���ه‌ر ئ���ه‌م حاڵه‌ت���ه‌‬ ‫بێده‌نگیی‌ هه‌ڵب���ژاردوه‌‌و هیچ هه‌نگاوێكی‌‬

‫ی‬ ‫ی كورد دروستكردن ‌‬ ‫پێشنیاز ‌‬ ‫چه‌ترێكه‌‪ ،‬کە ئیخوان موسلیمینیش‬ ‫له‌خۆ بگرێت‌و ملكه‌چیشیان نه‌بێت‬

‫كرده‌یی‌ نانێت بۆ به‌رپێگرتنی‌‪.‬‬ ‫راغی���ده‌ باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ش���اند‌ه‬ ‫كوردییه‌ك���ه‌ كه‌ س���ه‌ردانی‌ ئه‌مه‌ریكایان‬ ‫ك���ردوه‌ په‌یام���ی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ گه‌یاندوه‌ته‌‬ ‫واش���نتۆن كه‌ نه‌كات چاوپۆشی‌ له‌ئێران‌و‬ ‫پش���تگیریی‌ له‌ئیخوان موس���لیمین بكات‬ ‫"چونكه‌ ئ���ه‌م دوو حاڵه‌ت���ه‌ ده‌بێته‌هۆی‌‬ ‫وردوخاش بوونی‌ هه‌ڵوێس���تی‌ عه‌لمانی‌‌و‬ ‫میان���ڕه‌وه‌كان‌و لیبراڵ���ه‌كان له‌داهاتووی‌‬ ‫سوریا"‪ .‬به‌قس ‌هی‌ ئه‌م شیكاروانه‌ سیاسییه‌‬ ‫به‌هێزبوون���ی‌ ئێران‌و ئیخوان موس���لیمین‬ ‫س���كپڕه‌ به‌ئه‌گه‌ری‌ پێكدادان‌و په‌رتبوونی‌‬ ‫مه‌زهه‌ب���ی‌ له‌ناوچه‌ك���ه‌‪ .‬هه‌روه‌ه���ا باس‬ ‫له‌وه‌ش ده‌كات به‌پێی‌ بۆچونی‌ كورده‌كان‬ ‫هاوپه‌یمانیی���ه‌ ئایدۆلۆژییه‌كان هه‌نگاویان‬ ‫بڕیوه‌ له‌سوریا‌و كه‌وتنی‌ رژێم به‌م زووانه‌‬ ‫له‌ئارادا نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر پشتیوانی‌ سه‌ربازیی‌‬ ‫ناتۆ نه‌بێت‪ .‬له‌سای ‌هی‌ ئه‌م چه‌ق به‌ستن ‌هی‌‬ ‫دۆخی‌ سوریاشدا كورد خۆیان بۆ "به‌هاری‌‬ ‫كوردی‌" ئاماده‌ ده‌كه‌ن كه‌ واتای‌ راپه‌ڕین‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ���ت‌و ئامانج���ی‌ ئاماده‌كارییه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و‌هی‌ كوردس���تان پێگه‌یه‌ك���ی‌ به‌هێزی‌‬ ‫هه‌بێت ل���ه‌ده‌ره‌و‌هی‌ عێراقی���ش‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ یه‌كه‌مجاره‌ كورد به‌ئاش���كرا‌له‌ناو‬

‫س���وریا خۆی‌ رێكبخات‌و به‌ئاشكرا داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫مافی‌ خۆی‌ بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌كه‌ بۆ‬ ‫دابه‌شبوونی‌ ئه‌و واڵته‌ له‌داهاتوودا‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ راغیده‌ یه‌كێ���ك له‌چه‌كه‌كانی‌‬ ‫ده‌س���تی‌ ك���ورد ب���ۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫قۆرغكاری���ی‌ "ئیخ���وان موس���لیمین"‌و‬ ‫سه‌له‌فییه‌كانی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ سوریا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫چه‌كه‌یه‌ كه‌ كورد به‌الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‬ ‫رابگه‌یه‌نێت كه‌ چیتر كورد ناتوانێت له‌ناو‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی‌ سوریادا به‌رده‌وام بێت ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م ئۆپۆزس���یۆنه‌ تاس���ه‌ر هه‌ر له‌الیه‌ن‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانه‌وه‌ كۆمه‌ك بكرێت له‌سه‌ر‬ ‫حس���ابی‌ هێزه‌ لیبراڵ���ی‌‌و عه‌لمانییه‌كان‌و‬ ‫كه‌مایه‌تیی���ه‌ مه‌س���یحی‌‌و دروزه‌كان���ی‌‬ ‫س���وریا‌و ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ش���ی‌ كورد داوای‌‬ ‫ده‌كات له‌واشنتۆن پێویسته‌ بۆ بنیاتنانی‌‬ ‫دیموكراس���ییه‌ت‌و ب���ه‌ر‌هی‌ میان���ڕه‌وی‌‌و‬ ‫په‌یكه‌رێكی‌ نا ئاینی‌ له‌سوریا به‌ر له‌و‌هی‌‬ ‫كار له‌كار بترازێت"‪ .‬به‌قس ‌هی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫ئۆفیسی‌ نیویۆركی‌ ئه‌لحه‌یات‪ ،‬پێشنیازی‌‬ ‫كورد دروس���تكردنی‌ چه‌ترێكه‌‪ ،‬چه‌ترێكی‌‬ ‫ف���راوان كه‌ ئیخوان موس���لیمینیش له‌خۆ‬ ‫بگرێ���ت‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا ملكه‌چیش���یان‬ ‫نه‌بێ���ت‌و ئه‌م چه‌تره‌ كۆمه‌ك له‌ئه‌مه‌ریكا‌و‬

‫یه‌كێت���ی‌ ئه‌وروپ���ا وه‌رگرێ���ت‌و س���وریا‬ ‫بپارێزێ���ت‌و ده‌ڵێت "ناوه‌ڕۆك���ی‌ په‌یامی‌‬ ‫ك���ورد بۆ ئه‌مه‌ری���كا ئه‌وه‌ی���ه‌ جارێكیتر‬ ‫تێوه‌ نه‌گلێت له‌دروستكردنی‌ ئسوڵییه‌ت‌و‬ ‫په‌ره‌پێدان���ی‌ تون���دڕه‌وی‌ ـ ئاماژه‌ی���ه‌ بۆ‬ ‫ئه‌زموون���ی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ئه‌ه‌فغانس���تان‌و‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و باش���وری‌ عێراق‌و سه‌لماندنی‌‬ ‫ئ���ه‌و بۆچون ‌هی‌ ك���ه‌ پێیوای���ه‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌ئه‌نقه‌ست شه‌ڕ ده‌خوڵقێنێت به‌ئامانجی‌‬ ‫دابه‌شكردنی‌ واڵتانی‌ عه‌ره‌ب"‪.‬‬ ‫به‌بۆچون���ی‌ ئ���ه‌م ش���یكاروانه‌‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫په‌یام ‌هی‌ ك���ورد له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ هه‌ڵقواڵوی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ كورده‪ ‌،‬به‌اڵم ده‌چێته‌‬ ‫خان��� ‌هی‌ به‌رژه‌وه‌ندی���ی‌ عه‌ره‌بیش���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌داهاتووش���دا ب���ۆ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‌و عه‌ره‌ب‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫به‌سووده‌‪.‬‬ ‫راغی���ده‌ درغام تێبینی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ كردوه‌‬ ‫له‌حاڵه‌تێك���ی‌ ن���اوازه‌دا په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ك���ورد‌و تورك كه‌ به‌رده‌وام به‌دوژمنایه‌تی‌‬ ‫ناس���راوه‌ به‌مدواییان���ه‌ به‌ئاراس���ت ‌هی‌‬ ‫هاوپه‌یمانێت���ی‌ هه‌نگاوی‌ ن���اوه‌‪ ،‬هۆكاری‌‬ ‫ئه‌مه‌ش ئاڵۆزبوونی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كورد‌و‬ ‫به‌غدایه‌‌و ئه‌مه‌ش هه‌ر ئاسه‌واری‌ ئاشكرای‌‬ ‫ده‌بێت له‌سه‌ر ئاڵۆزبوونی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ك���ورد‌و ئێران‪ .‬هه‌روه‌ه���ا جه‌غت له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا توركیا پێویستی‌‬ ‫به‌ئاگربه‌ست هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ كورد‌و كوردیش‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیا‪ ،‬هه‌ردووالش به‌رژه‌وه‌ندیی‌‌و‬ ‫مرازی‌ تایبه‌تی‌ خۆیان هه‌یه‌‌‪.‬‬

‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانیان هه‌نگاو ده‌نێن‬ ‫كورد‌و به‌غدا به‌ره‌و ئاساییكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫"ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی‌ له‌سه‌ر نه‌وت كراو‌ه زۆر گرنگه‌‌و ده‌بێت ‌ه ده‌سپێك بۆ رێككه‌وتنی تر"‬

‫بڕیارە هەناردەکردنی نەوت لەکێڵگە نەوتییەکانی هەرێمەوە بەڕۆژانەی ‪ 140‬هەزار بەرمیلەوە دەستپێبکاتەوە‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫شاندی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غدا ده‌گه‌نه‌ رێككه‌وتنێكی‌ سه‌ره‌تای ‌ی‬ ‫له‌بار‌هی‌ دۆسیی ‌هی‌ نه‌وت‌و گازه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك له‌چاودێران‌و په‌رله‌مانتارانیش‬ ‫ئه‌م رێككه‌وتنه‌ به‌ده‌سپێكێكی‌ باش‬ ‫ده‌زانن بۆ رێككه‌وتن له‌سه‌ر دۆسییه‌‬ ‫هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كانیتری‌ نێوان هه‌ردووال‪.‬‬ ‫له‌الی‌ خۆشییه‌وه‌ ره‌وتی‌ سه‌در هوشیاری‬ ‫ده‌دات كه‌ ئه‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫حسابی‌ "پرسه‌ نیشتمانییه‌كان بێت"‪.‬‬

‫ئیمام سادق‬

‫ ئا‪ :‬الپه‌ڕه‌ی‌ عێراق‬

‫گه‌ور‌هی‌ په‌یامنێره‌ دیبلۆماتكاره‌كانی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫شاندی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پشتیوانی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و به‌ره‌نگاربونه‌و‌هی‌‬ ‫ته‌وژمی‌ ئیسالمی‌ له‌ناوچ ‌هی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست سه‌ردانی‌ واڵته‌ یه‌كگرتووه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكای‌ كردوه‌‌و ده‌ڵێت "ئه‌م په‌یام ‌هی‌‬ ‫كوردیش له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ عه‌ره‌ب‌و داهاتوی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‌و رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاسته‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئۆفیسی‌ ئه‌لحه‌یات له‌نیویۆرك‌و‬ ‫گ���ه‌ور‌هی‌ په‌یامنێران���ی‌ دیبلۆماتكار له‌‬ ‫‪ ،UN‬راغی���ده‌ ده‌رغام له‌میان ‌هی‌ وتارێكدا‬ ‫ك���ه‌ له‌پێگ��� ‌هی‌ خ���ۆی‌ له‌ئینته‌رنێ���ت‬ ‫باڵویكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬تیش���ك ده‌خاته‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌رام‌و ئامانجه‌كانی‌ سه‌ردانی‌ ئه‌مدوایی ‌هی‌‬ ‫ش���اندی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان ب���ۆ واڵته‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا كه‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫دیوانی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫د‪ .‬فوئاد حسێن‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ناوبراو كه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ چڕوپڕ‌و به‌رباڵوی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌ به‌رپرسه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌ده‌س���پێكی‌ وت���اره‌ درێژه‌كه‌یدا‬ ‫رونیده‌كات���ه‌وه‌ وادیاره‌ ئی���دار‌هی‌ باراك‬ ‫ئۆباما به‌هیچ جۆرێك ئاماده‌نییه‌ ئێس���تا‬ ‫له‌سه‌ر خواستی‌ ئیسرائیل گورزی‌ سه‌ربازی‌‬ ‫ئاراس���ت ‌هی‌ رژێمی‌ ئێرانی‌ بكات‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌ڕوو كه‌ ئه‌وان��� ‌هی‌ نیگه‌ران‌و راڕان‬ ‫له‌سیاسه‌تی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌پاش هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌كان���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫واڵته‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌كۆمه‌ڵ���گای‌ عه‌ره‌بی‌‌و‬ ‫ئێرانی‌‌و توركی‌‌و ئیس���رائیلییه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫هێ���زه‌ عه‌لمانی‌و لیبراڵ���ه‌كان كه‌ گومان‌و‬ ‫نیگه‌ران���ی‌ زۆریان هه‌ی���ه‌ ئه‌مه‌ریكا هێزه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان (ش���یعه‌‌و سوننه‌) له‌ئامێز‬ ‫بگرێ���ت‪ .‬راغی���ده‌ باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫هه‌ن���دێ له‌كه‌مایه‌تیی���ه‌كان له‌ناوچ���ه‌ی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست كه‌وتونه‌ته‌ جموجوڵ‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌هی‌ متمان ‌هی‌ به‌ئیدار‌هی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ب���كات پش���تیوانی‌ له‌هێ���زه‌ "میانڕه‌و‌و‬ ‫دیموكراتییه‌كان" بكات له‌بری‌ كۆمه‌ككردنی‌‬ ‫هێ���زه‌ ئاینیی���ه‌ ت���ازه‌ ده‌ركه‌وتووه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ له‌وانه‌ش كه‌مایه‌تی‌ كورد‪.‬‬ ‫به‌قس ‌هی‌ راغیده‌‪ ،‬كورد له‌پێشه‌نگی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌مایه‌تییانه‌ن ك���ه‌ له‌گه‌م ‌هی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‬ ‫تێده‌گه‌ن‌و "دوو مانگ به‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫رووی���ان كردوه‌ته‌ ئه‌مه‌ریكا ب���ۆ ئه‌و‌هی‌‬ ‫نیگه‌رانی‌‌و ناڕه‌زایی‌ خۆیان بخه‌نه‌ به‌رده‌م‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاس���ایی‌ له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و ئه‌ندامی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫خالید شوانی‌ ئاشكرایكرد زه‌مینه‌ی‌ باش‬ ‫له‌ئارادایه‌ ب���ۆ گفتوگۆ‌و دیالۆگی‌ جددی‌‬ ‫له‌نێ���وان حكومه‌ت���ی‌ به‌غ���دا‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و وتی‌ "رێككه‌وتنێكی‌ به‌رایی‌‬ ‫كراوه‌ له‌نێوان وه‌فدی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ناوه‌ند كه‌ ده‌ش���ێت ببێته‌‬ ‫پاڵنه‌رێكی‌ به‌هێز بۆ تێپه‌ڕاندنی‌ یاسای‌‬ ‫نه‌وت‌و گاز كه‌ له‌مانگی‌ شوباتی‌(‪)2007‬‬ ‫ەوه‌ تائێس���تا له‌په‌رله‌ماندا وه‌س���تاوه‌‌و‬ ‫په‌كی‌ كه‌وتووه‌"‪.‬‬

‫ئ���ه‌م لێدوانه‌ی‌ ش���وانی‌ هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵێك هه‌نگاوی‌ كرده‌ییدا كه‌ له‌بواری‌‬ ‫بودج���ه‌‌و كه‌رت���ی‌ وزه‌دا هه‌ڵگی���راون‌و‬ ‫سه‌رجه‌میان به‌ئاراسته‌ی‌ هێوركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دۆخه‌كه‌ن له‌وانه‌ش ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌كوردس���تانه‌وه‌‌و‬ ‫ئاماده‌یی‌ ده‌ربڕینی‌ به‌غدا بۆ خه‌رجكردنی‌‬ ‫خه‌رج‌و ده‌رماڵه‌ی‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌كه‌رت���ی‌ نه‌وتدا كارده‌ك���ه‌ن له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان له‌كاتێكدا پێشتر كاری‌ ئه‌م‬ ‫كۆمپانیایانه‌ی‌ به‌ناشه‌رعی‌‌و نا ده‌ستوری‌‬ ‫ده‌دایه‌ قه‌ڵه‌م‪ .‬به‌پێی‌ ئ���ه‌و رێككه‌وتنه‌‬

‫دوو قۆڵیی���ه‌ی‌ ك���راوه‌‌و هه‌ندێك بڕگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌ش���توه‌ به‌ئاوێنه‌‪ ،‬به‌غدا بڕی‌ ملیارێك‬ ‫دۆالر ده‌دات���ه‌ كۆمپانیاكان���ی‌ ن���ه‌وت‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬له‌به‌رانبه‌ریش���دا هه‌رێم‬ ‫داهات���ی‌ نه‌وتی‌ هه‌نارده‌كراو راده‌س���تی‌‬ ‫خەزێن���ه‌ی‌ ناوه‌ندی���ی‌ ده‌كات له‌به‌غدا‪.‬‬ ‫خالید ش���وانی‌ ده‌ڵێت "هه‌رچه‌نده‌ نه‌وت‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌ته‌وه‌ره‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‌ ناكۆكی‌‬ ‫نێوان هه‌ردووال به‌اڵم زۆر پرسیتر هه‌یه‌‬ ‫كه‌ پێویس���ت به‌دانوس���تان‌و گفتوگۆی‌‬ ‫جددی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌رای‌ هه‌ندێك له‌چاودێرانی‌ سیاس���یش‬ ‫ئه‌م رێككه‌وتنه‌ به‌رایی‌‌و كتوپڕه‌ی‌ به‌غدا‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌پاش شه‌پۆلێك‬ ‫له‌یه‌كتر تۆمه‌تباركردن‌و شه‌ڕی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫یاسایی‌‌و ئیعالمی‌ به‌شێكه‌ له‌و رێككه‌وتن‌و‬ ‫نزیكبونه‌وه‌ ژێر به‌ژێره‌ی‌ له‌نێوان مالیكی‌‌و‬ ‫بارزانیدا هه‌یه‌‌و هیچ به‌دووریش نازانرێت‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌كان رۆڵیان هه‌بووبێت تێیدا‪.‬‬ ‫له‌رووی‌ ئابوریش���ه‌وه‌ له‌پاش راگه‌یاندنی‌‬ ‫ئ���ه‌م رێككه‌وتن���ه‌ به‌رایی���ه‌‪ ،‬زۆرێ���ك‬ ‫له‌ناوه‌نده‌ ئابوورییه‌كان گه‌شبینن به‌وه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌ هه‌نارده‌كردنی‌‬ ‫نه‌وت له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌ ده‌بێته‌‬ ‫ه���ۆی‌ زیادبوون���ی‌ هه‌ن���ارده‌ی‌ نه‌وت‌و‬ ‫زیادبون���ی‌ داهاتی‌ عێراق‪ ،‬چونكه‌ هه‌رێم‬ ‫پابه‌ن���د بووه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ رۆژانه‌ ‪140‬‬ ‫هه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت هه‌نارده‌ی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫ب���كات‌و هه‌وڵی���ش ب���دات له‌داهاتوودا‬ ‫بیگه‌یه‌نێته‌ ‪ 200‬هه‌زار به‌رمیل‪ ،‬به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌م هه‌ن���گاوه‌ش هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫دانپێدانانێكی‌ ناڕاس���ته‌وخۆو فیعلی‌ بۆ‬ ‫ئه‌و گرێبه‌س���تانه‌ وه‌رده‌گرێت كه‌ له‌گه‌ڵ‬

‫كۆمپانیا بیانییه‌كان كردوویه‌تی‌ له‌بوار ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬چونكه‌ به‌غ���دا ئاماده‌یه‌ خه‌رج‌و‬ ‫كرێی كاركردنی���ان له‌خه‌زێن ‌هی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫دابین بكات‪ .‬نزیكبونه‌وه‌ی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غ���دا هاوكات���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ كپبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و ده‌نگان���ه‌ی‌ داوای‌ وه‌رگرتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫متمانه‌ ده‌كه‌ن له‌نوری‌ مالیكی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ران‌و له‌م نێوه‌نده‌ش���دا وته‌بێژێك‬ ‫به‌ناوی‌ ره‌وتی‌ س���ه‌دروه‌ رایگه‌یاندووه‌‪،‬‬ ‫پێش���وازی‌ له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌ پرس���ه‌‬ ‫هه‌ڵواس���راوه‌كانی‌ نێوان به‌غدا‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ده‌كات‪ ،‬له‌هه‌م���ان كات���دا‬ ‫هوش���یاری‌ ئ���ه‌وه‌ش ده‌دات "كه‌ نابێت‬ ‫ئ���ه‌و نزیكبونه‌وانه‌ی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌ به‌غدا‌و‬ ‫هه‌رێم س���ازش كردن بێت له‌سه‌ر پرسه‌‬ ‫نیشتمانییه‌كان"‪ .‬بێئه‌وه‌ی‌ دیاریی‌ بكات‬ ‫مه‌به‌ست له‌س���ازش‌و مه‌به‌ست له‌پرسی‌‬ ‫نیشتمانی‌ چییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ گومان���ی‌ بوون���ی‌ نێوانگریی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌كانی‌ له‌م رێككه‌وتنه‌دا دروست‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ه���اوكات بوونی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ه‌ردانی‌ كوردستانی‌ بۆ به‌غدا‌و‬ ‫جگ���ه‌ له‌م���ه‌ش زۆربه‌ی‌ ئ���ه‌و كۆمپانیا‬ ‫نه‌وتییان���ه‌ی‌ له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن كۆمپانی���ای‌ ئه‌مه‌ریكی���ن‬ ‫به‌تایبه‌ت كۆمپانیای‌ ئیكس���ۆن مۆبیل‌و‬ ‫ی زه‌به‌الحی‌‬ ‫ش���یفرۆن كه‌ دوو كۆمپانیا ‌‬ ‫نه‌وت���ن‌و كاتێك كه‌ هاتنه‌ كوردس���تان‬ ‫مالیكی‌ له‌ڕێ���گای‌ نامه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ ئۆباما‬ ‫داوایكرد كاره‌كانیان له‌م به‌شه‌ی‌ عێراقدا‬ ‫رابگرێت‪ ،‬چونكه‌ "وه‌به‌رهێنان له‌نه‌وتی‌‬ ‫كوردس���تان به‌ب���ێ ره‌زامه‌ندیی‌ ناوه‌ند‪،‬‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ ته‌قینه‌وه‌ی‌ ناكۆكییه‌كان"‪.‬‬

‫ئیم���ام جه‌عفه‌ری‌ س���ادق‪ ،‬ك���ه‌ به‌ئه‌بو‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ده‌ناسرێت س���اڵی‌ ‪80‬ی كۆچ ‌ی‬ ‫له‌شاری‌ مه‌دینه‌ له‌دایكبوه‌‌و له‌‪148‬كۆچی‌‬ ‫له‌م شاره‌ كۆچی‌ دواییكردوه‌‪ .‬ناوبراو كوڕی‌‬ ‫محه‌مه‌دی‌ كوڕی‌ عه‌لی‌ كوڕی‌ حوس���ێنی‌‬ ‫ك���وڕی‌ ئیم���ام عه‌لییه‌‪ ،‬به‌م هۆیه‌ش���ه‌وه‌‬ ‫پێگه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌ئیسالمدا هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌هۆی‌ راستگۆیی‌‌و سه‌ر راستیشییه‌وه‌ به‌‬ ‫(صادق) ناسراوه‌‪ .‬به‌الی‌ شیعه‌‌و سوننه‌وه‌‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ سادق چاوگی‌ زانیاری‌و پێشه‌وای‌‬ ‫شه‌رعزانه‌كانی‌ ئیس�ل�امه‌‪ ،‬هه‌ردووال وه‌كو‬ ‫ی���ه‌ك فه‌رموده‌‌و زانی���اری‌ لێ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم شیعه‌كان پێیانوایه‌ ناوبراو مه‌عسوم‌و‬ ‫دووره‌ له‌هه‌ڵ���ه‌‌و ش���وێنكه‌وتنی‌ واجب���ه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ س���وننه‌كان پێیانوای���ه‌ مرۆڤێك‌و‬ ‫شه‌رعزانێكی‌ ئاساییه‌‌و بۆچونه‌كانی‌ قابیلی‌‬ ‫قبوڵك���ردن‌و ره‌تكردنه‌وه‌ن‌و م���ه‌رج نییه‌‬ ‫هه‌مووكات له‌سه‌ر هه‌ق بن‪.‬‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ س���ادق‪ ،‬كه‌ له‌به‌ر رۆش���نایی‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ شیعییه‌كان ئه‌مساڵ ژیاننامه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌كه‌ناڵی‌ ئه‌لعێراقیه‌ كرایه‌ زنجیره‌ دراما‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ خۆی���دا قوتابخانه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫ش���ه‌رعزانی‌ گه‌وره‌ی‌ دامه‌زراندوه‌‌و یه‌كێك‬ ‫له‌دەرکەوترین قوتابی‌‌و خوێندكاره‌كانیشی‌‬ ‫جابری‌ كوڕی‌ حه‌یانی‌ دامه‌زرێنه‌ری‌ زانستی‌‬ ‫كیمیا بووه‌‪ .‬جابر زۆر بۆچون‌و شیكارێكی‌‬ ‫مامۆستاكه‌ی‌ له‌به‌رهه‌مه‌كانیدا تۆماركردوه‌‌و‬ ‫به‌م هۆیه‌ش���ه‌وه‌ بڕوا وایه‌ ناوبراو زانیاریی‌‬ ‫له‌كیمیاگه‌ریش���دا هه‌بووبێت‪ .‬له‌ڕیزبه‌ندیی‌‬ ‫‪ 12‬ئیمامه‌كه‌ی‌ شیعه‌دا كه‌ به‌عه‌لی‌ كوڕی‌‬ ‫ئه‌بو تالیب ده‌س���تپێ ده‌كات‌و به‌مه‌هدی‌‬ ‫مونت���ه‌زه‌ر كۆتای���ی‌ دێ���ت‪ ،‬جه‌عف���ه‌ری‌‬ ‫س���ادق پله‌ی‌ شه‌ش���ه‌می‌ هه‌یه‌‌و به‌هۆی‌‬ ‫هۆگری‌ شیعه‌كانیش���ه‌وه‌ به‌م كه‌سایه‌تییه‌‬ ‫زۆج���ار له‌ب���ری‌ ش���یعه‌ی‌ ‪ 12‬ئیمام���ی‌‬ ‫به‌ش���یعه‌ی‌ جه‌عفه‌ری ده‌ناسرێن‪ .‬هه‌رچی‌‬ ‫سوننه‌كانیش���ه‌ رێزی‌ زۆری‌ لێده‌گرن‌و له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ئه‌بو حه‌نیفه‌ی‌ نوعمان (ئیمامی‌‬ ‫ئه‌عزه‌م) كه‌ گۆڕه‌كه‌ی‌ ئێس���تا له‌گه‌ڕه‌گی‌‬ ‫ئه‌عزه‌میی���ه‌ی‌ س���وننه‌ نش���ینی‌ به‌غدایه‌‬ ‫ده‌ڵێت "له‌جه‌عفه‌ر ش���ه‌رعزانترم له‌ژیانمدا‬ ‫نه‌دیوه‌"‪.‬‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ س���ادق‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می‌ ژیانی‌‬ ‫خۆیدا ‪ 5‬خه‌لیفه‌ی‌ ئومه‌وی‌‌و دوو خه‌لیفه‌ی‌‬ ‫عه‌باسی‌ به‌ڕێكردوه‌‪ ،‬سه‌رده‌می‌ كاركردنی‌‬ ‫ئه‌م ئیمامه‌ به‌س���ه‌رده‌می‌ گه‌ش���ه‌كردنی‌‬ ‫زانیاری‌ ناسراوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌رده‌می‌ سادقدا‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ وه‌رگێڕان ده‌س���تیپێكردوه‌‌و‬ ‫چه‌ندی���ن زانس���ت‌و بیرۆك���ه‌ی‌ جیاجی���ا‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگ‌و زمان���ی‌ یۆنانی‌‌و رۆمانییه‌وه‌‬ ‫وه‌رگێڕدراونه‌ته‌ س���ه‌ر زمان���ی‌ عه‌ره‌بی‌‪،‬‬ ‫له‌م نێوه‌نده‌ش���دا ئیمام جه‌عفه‌ری‌ سادق‬ ‫وه‌ك���و پارێزه‌ری‌ ش���ه‌رع ئه‌رك���ی‌ خۆی‌‬ ‫جێبه‌جێكردووه‌‌و له‌ناودارترین قسه‌كانیشی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێت "هه‌رك���ه‌س به‌رانبه‌ر‬ ‫نه‌فس���ی‌ خۆی‌ به‌ویژدان بێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫خه‌ڵكیتر ب���ه‌ دادوه‌ر ده‌گیرێت"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌گێڕن���ه‌وه‌ ك���ه‌ هه‌میش���ه‌ ئامۆژگاریی‌‬ ‫ش���وێنكه‌وتوانی‌ خۆی‌ ك���ردووه‌ "نه‌كه‌ن‬ ‫به‌توڕه‌كردن���ی‌ خ���ودا‪ ،‬ره‌زامه‌ندیی‌ كه‌س‬ ‫به‌ده‌س���ت بهێنن"‪ .‬له‌مه‌ش گرنگتر به‌الی‌‬ ‫هه‌وادارانیی���ه‌وه‌ وته‌یه‌ك���ی تریه‌ت���ی‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێت "خۆشه‌ویس���ترین برایانم ئه‌وانه‌ن‬ ‫كه‌ عه‌یبه‌كانم به‌دیاریی‌ بۆ دێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سااڵنه‌ شیعه‌كانی‌ عێراق له‌یادی‌ له‌دایكبون‌و‬ ‫مردنی‌ ئیمام س���ادقدا بۆنه‌‌و مه‌راس���یمی‌‬ ‫شادی‌‌و تازێباری‌ ساز ده‌كه‌ن‌و كارنامه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌خه‌نه‌ به‌رباس‪ ،‬به‌اڵم هه‌میش���ه‌ گله‌یی‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ بنه‌ماكانی‌ كاری‌ ناوبراو‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌رزی‌ واقی���ع له‌الیه‌ن ش���یعه‌‬ ‫حوكمڕانه‌كان���ه‌وه‌ زۆر به‌كه‌می‌ جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كرێت‌و به‌هۆی‌ ئه‌وه‌شی‌ ناوبراو له‌ژیانیدا‬ ‫له‌الیه‌ن حوكمڕانه‌كانی‌ س���وننه‌وه‌ تووشی‌‬ ‫ته‌نگه‌تاوكردن‌و هه‌ڕه‌شه‌ بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫شیعه‌كان له‌م بۆنانه‌دا په‌نجه‌ی‌ تۆمه‌ت بۆ‬ ‫س���وننه‌ی‌ عێراق درێژ ده‌كه‌ن‌و به‌تاوانبار‌و‬ ‫س���ه‌به‌بكاری‌ خه‌موژان‌و چه‌وس���انه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رنماكانی‌ ئال‌و به‌یت���ی‌ پێغه‌مبه‌ریان‬ ‫ده‌زانن‌و به‌م ج���ۆره‌ش یاده‌وه‌ریی‌ ئیمام‬ ‫س���ادق هۆیه‌كه‌ بۆ ناكۆكی‌ نه‌ك پێكه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵكردن‪ .‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانی‌و پیشەسازی سلێمانی چاپ‌و باڵودەکرێتەوە‬

‫هه‌ر خوێندكارێك سااڵنه‌ ‪ 10‬هه‌زار دۆالر له‌سه‌ر حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‬

‫نرخی‌ ساڵێك له‌خوێندنی ئه‌هلی‌ له‌نێوان ‪ 3500 - 1300‬دۆالردایه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك‪ ،‬تێچونی‌‬ ‫خوێندنی‌ هه‌ر ساڵێكی‌ خوێندكارێك‪،‬‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 10‬هه‌زار دۆالر له‌سه‌ر حكومه‌ت‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌رزترین كرێی‌‬ ‫خوێندن له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ ئه‌هلی‌‬ ‫سلێمانیدا ‪ 3‬هه‌زار‌و ‪ 500‬دۆالره‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���ی‌ خوێندكارێكی‌‬ ‫ده‌رچ���وی‌ كۆلێژی‌ كارگێ���ڕی‌‌و ئابوور ‌‬ ‫ی‬ ‫زانك���ۆی‌ س���لێمانی‌ (عه‌باس ره‌س���وڵ)‬ ‫ه���ه‌ر خوێندكارێ���ك له‌س���اڵێكدا ك���ه‌‬ ‫له‌خوێندنگایه‌ك���ی‌ حكومی���دا ده‌خوێنێ‌‪،‬‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 11‬هه‌زار دۆالر له‌سه‌ر حكومه‌ت‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا به‌رزترین كرێی‌‬ ‫خوێن���دن له‌س���اڵێكدا له‌خوێندنگایه‌كی‌‬ ‫ئه‌هلی‌ س���لێمانیدا ‪ 3‬هه‌زار‌و ‪ 500‬دۆالره‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ئاس���تی‌ زانس���ت‌و‬ ‫خوێن���دن له‌خوێندگا ئه‌هلیه‌كاندا به‌راورد‬ ‫به‌ خوێندنگا حكومیه‌كان به‌ دانپێدانانی‌‬ ‫قات‬ ‫به‌رپرس���انی‌ په‌روه‌رده‌ش‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫یەکەم رۆژی ساڵی نوێی خوێندن لەخوێندنگەی رەنگینی نمونەیی فۆتۆ‪ :‬پشتیوان جەمال‬ ‫به‌رزتره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌هل‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫خوێندن���‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ش���‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌ب���‬ ‫به‌ڕێوه‬ ‫هێنانی‌ مامۆس���تای‌ بیانی‌‌و بڕوانامه‌ به‌رز خوێندكاره‌كانی���ان بۆ خوێن���دن بنێرنه‌‬ ‫ئه‌مساڵ ‌ی خوێندن‪ ،‬قوتابخانه‌ی سابیسی‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ ده‌بێت له‌سه‌ر جۆری‌ نرخه‌كه‌‌و ئ���ه‌و قوتابخانه‌ ئه‌هلیان���ه‌ "به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫نمونه‌ی���ی‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ گش���تی‌ نێوده‌وڵه‌تیی���ان هه‌یه‌ كه‌ به‌هاوبه‌ش���یی‌‬ ‫ی ئه‌و ده‌رچووه‌ی‌‬ ‫ه���اوكات ج���ۆری‌ بین���ا‌و دابینكردن���ی‌ به‌پێی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬به‌هرۆز مه‌حمود له‌الی���ه‌ن كه‌رت���ی‌ ئه‌هل���ی‌و حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫خواردن‌و گواستنه‌وه‌ی‌ قوتابیان هه‌مووی‌ زانكۆ س���ه‌لمێنراوه‌ كه‌ خوێندنی‌ حكومی‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو كه‌ له‌س���نوری‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێ‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ كرێی‌ خوێندن‬ ‫خاڵی‌ له‌س���ه‌ره‌ بۆ دیاریكردن���ی‌ نرخی‌ پاره‌یه‌كی‌ زۆر له‌سه‌ر حكومه‌ت ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫چاالكیی‌ ئه‌وان���دا ‪ 11‬قوتابخانه‌ی‌ ئه‌هلی‌ ب���ۆ س���اڵێك ل���ه‌م قوتابخانه‌ی���ه‌ش ‪3‬‬ ‫هاوكات ده‌بێت حكوم���ه‌ت چاودێرییه‌كی‌‬ ‫خوێندنه‌كه‌‪.‬‬ ‫هه‌ی���ه‌ كه‌ ته‌نه���ا یه‌كێكیان له‌س���نوری‌ ه���ه‌زار‌و ‪ 500‬دۆالره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ‪ 600‬دۆالر‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ رانیه‌دای���ه‌‪ ،‬ئه‌وان���ی‌ ت���ر له‌خوێندكار وه‌رده‌گیرێ���ت‪ ،‬حكومه‌ت ‪ 2‬پارێ���زگای‌ س���لێمانیدا ‪ 5‬كۆمپانی���ای‌ واته‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ كار‌و ده‌س���تبه‌ری‌ له‌ب���اره‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌ ئ���ه‌و خوێندنگا وردی‌ ئ���ه‌و قوتابخانه‌ ئه‌هلیانه‌ش بكات‪،‬‬ ‫له‌ناوشاری‌ س���لێمانیدان‪ ،‬هه‌ریه‌كێك له‌و ه���ه‌زارو ‪ 900‬دۆالری‌ دابی���ن ده‌كات‪ ،‬بۆ خوێندنی‌ ئه‌هلی‌ هه‌یه‌ كه‌ ‪ 3‬كۆمپانیایان كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ ئه‌و كارمه‌نده‌ ده‌س���ته‌به‌ر ئه‌هلیان���ه‌‪ ،‬ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ڕووی‌ ئاس���تی‌ زانس���تی‌‌و‬ ‫هێمای‌ بۆ ئه‌وه‌كرد كه‌ جگه‌له‌دابینكردنی‌ په‌روه‌رده‌كردن���ی‌ قوتابیه‌كانه‌وه‌ له‌ڕووی‌‬ ‫كرابێت‪.‬‬ ‫قوتابخانان���ه‌ش نزیك���ه‌ی‌ ‪ 800‬بۆ ‪ 1000‬ئه‌مس���اڵی‌ خوێندنیش ‪ 278‬خوێندكاری‌ بیانین‌و دوانه‌كه‌ی‌ تریشیان ناوخۆیین‪.‬‬ ‫قوتابی‌ تێدایه‌‪ ،‬واته‌ له‌سنوری‌ سلێمانیدا ب���ه‌ كێبڕكێی‌ نم���ره‌ وه‌رگرت���ووه‌‪ .‬ئه‌و وه‌رگرتن���ی‌ مۆڵه‌ت���ی‌ كردن���ه‌وه‌ی‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ به‌ش���ی‌ خوێندن���ی‌ ئه‌هلی‌ تاقیگ���ه‌‌و سیس���تمی‌ كۆمپیوت���ه‌ری‌‌و دڵسۆزییان بۆ خاك‌و نه‌ته‌وه‌كه‌یان"‪.‬‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 10‬هه‌زار خوێندكار له‌قوتابخانه‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌ هێمای‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ داهاتی‌ قوتابخانه‌یه‌ك���ی‌ ئه‌هلی‌‪ ،‬جگه‌ له‌ڕێپێدانی‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گش���تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ مامۆستای‌ بڕوانامه‌ به‌رز‪ ،‬هاوكات نابێت عه‌ب���اس ره‌س���وڵ‪-‬یش وه‌ك خاوه‌ن���ی‌‬ ‫ئه‌هلیه‌كاندا ده‌خوێن���ن‌و نرخی‌ خوێندنی‌ به‌كرێدانی‌ فرۆش���گاكانی‌ ئه‌و قوتابخانانه‌ له‌الیه‌ن وه‌زارتی‌ په‌روه‌رده‌وه‌‪ ،‬پێویستیی‌ سلێمانی‌ ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد كه‌ تائێستا ژماره‌ی‌ خوێندكاران له‌پۆلێكدا له‌‪ 25‬كه‌س لێكۆڵینه‌وه‌ك���ه‌‪ ،‬به‌پێویس���تیزانی‌ ب���ه‌‬ ‫هه‌ریه‌كێك ل���ه‌و قوتابخانان���ه‌ش به‌پێی‌ وه‌ك���و قوتابخانه‌ حكومیه‌كان به‌ش���ێكی‌ به‌ڕه‌زامه‌ندی���ی‌ چه‌ندی���ن الیه‌ن���ی‌ وه‌ك چه‌ند قوتابخانه‌ی���ه‌ك له‌و ئه‌هلیانه‌ له‌ژێر زیاتر بێت "تا ‪ 30‬قوتابیش سه‌ماح هه‌یه‌‪ ،‬ره‌چاوكردنی‌ باش���بوون ‌ی ب���اری‌ دارایی‌‬ ‫ئاس���ته‌كه‌ی‌ ده‌گۆڕێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌رزترین ناگه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ په‌روه‌رده‌‪ ،‬به‌ڵكو هه‌موو ته‌ندروستی‌‌و ئاس���ایش‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ ن���اوی‌ جی���اوازدا پاره‌ی���ان له‌خوێندكار به‌اڵم نابێت له‌وه‌ زیاتر بێت"‪ .‬ناوبراو له‌و خه‌ڵ���ك‌و هاوكاریكردن���ی‌ حكوم���ه‌ت‪،‬‬ ‫نشینگه‌ (ئه‌گه‌ر قوتابخانه‌كه‌ بیانی‌ بوو) وه‌رگرتووه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "من ناوی‌ قوتابخانه‌ بڕوایه‌دابوو به‌هۆی‌ به‌رزیی‌ ئاستی‌ ئابوری‌ له‌هه‌رێمیش���دا خوێن���دن ب���ه‌ره‌و كه‌رتی‌‬ ‫نرخی‌ خوێندن‪ ،‬قوتابخانه‌ی‌ ش���وه‌یفاته‌ داهاته‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خۆیان‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‪ ،‬به‌مكاره‌ش‬ ‫كه‌ كرێی‌ س���اڵێكی‌ خوێندن���ی‌ ‪ 3‬هه‌زار‌و هه‌ر به‌وته‌ی‌ به‌هرۆز مه‌حمود‪ ،‬له‌سنوری‌ هه‌ی���ه‌‪ .‬جگه‌له‌وه‌ له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ش���یدا ناهێن���م‪ ،‬ب���ه‌اڵم قوتابخان���ه‌ی‌ ئه‌هل���ی‌ به‌ش���ێك له‌خێزانه‌كان‪ ،‬خوێندنی‌ ئه‌هلی‌ ئه‌هلی‌ ب���ڕوات‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫‪ 500‬دۆالره‌‌و نزمتری���ن نرخی‌ خوێندنیش پارێزگای‌ س���لێمانیدا ‪ 29‬باخچه‌ی‌ ئه‌هلی‌ له‌الی���ه‌ن س���ێ‌ الیه‌ن���ی‌ په‌روه‌رده‌ییه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌نایاس���ایی‌ پاره‌ی‌ له‌خوێندكاران ساڵ له‌دوای‌ س���اڵ له‌بره‌ودایه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها داهاتێكی‌ باش بۆ حكومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫قوتابخان���ه‌ی‌ ئاش���تی‌ ئه‌هلیی���ه‌ كه‌ بۆ هه‌یه‌ كه‌ ته‌نها یه‌ك دانه‌یان له‌س���نوری‌ چاودێ���ری‌ كاره‌كانی‌ ده‌كرێ���ت ئه‌وانیش كۆكردۆته‌وه‌ بۆ كڕی���ن یان چاكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌ رونك���رده‌وه‌ ك���ه‌ له‌س���نوری‌ ئه‌و نمونه‌ی‌ به‌ واڵت���ی‌ كوه‌یت هێنایه‌وه‌‬ ‫س���اڵێكی‌ خوێند ‪ 1‬ملی���ۆن‌و ‪ 600‬هه‌زار په‌روه‌رده‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌دایه‌‌و ئه‌وانی‌ تر له‌ناو بریتی���ن له‌لیژنه‌یه‌ك���ی‌ ب���ااڵی‌ وه‌زاره‌تی‌ ش���تێكی‌ قوتابخانه‌كه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش سلێمانیدا ‪ 9‬خوێندنگای‌ نمونه‌یی‌ حكومی‌ كه‌ له‌ئێستادا زیاتر له‌‪%40‬ی‌ خوێندنه‌كه‌ی‌‬ ‫دیناره‌‪.‬‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ئاس���تیان زۆرباش���ه‌‌و كێبڕكێ‌ له‌الیه‌ن كه‌رتی‌ تایبه‌ته‌و‌ه به‌ڕێوه‌ ده‌برێت‪،‬‬ ‫ش���اری‌ س���لێمانیدان‪ ،‬نرخی‌ خوێندنیش پ���ه‌روه‌رده‌‌و لیژنه‌ی‌ فه‌رعی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ لێپێچینه‌وه‌مان كردووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫رێنمایی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌پێ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌ش‬ ‫ه‬ ‫‌ی���‬ ‫ه‬ ‫پار‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئه‌و بڕ‬ ‫ئه‌و وتی‌ "له‌واڵتی‌ كوه‌یت زیاتر له‌‪%40‬ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاره‌كان‪ .‬له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاخۆ له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك له‌گه‌ڵ قوتابخانه‌ ئه‌هلیه‌كاندا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ل���ه‌و باخچانه‌دا له‌ ‪ 75‬ه���ه‌زار دیناره‌وه‌ گش���تیه‌كان‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬له‌الیه‌ن خوێندكاره‌وه‌ ده‌س���تپێده‌كات ت���ا ‪ 130‬ه���ه‌زار دینار‪ .‬مه‌رجێك���ی‌ تری‌ كاركردنی‌ ئه‌و قوتابخانه‌ نرخی‌ خوێندن���ی‌ ئه‌و قوتابخانه‌ ئه‌هلیانه‌ ئابوریناس‌و س���ه‌رۆكی‌ مونته‌دای‌ ئابوری‌ خوێن���دن‪ ،‬له‌الی���ه‌ن كه‌رت���ی‌ تایبه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌ دوو به‌شی‌ جیاواز ده‌درێته‌ قوتابخانه‌ له‌به‌رامبه‌ردا‌و له‌ناوی‌ ش���اری‌ سلێمانیدا ئه‌هلیان���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ده‌بێ���ت ‪%50‬ی‌ دیاری���ی‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌ه���رۆز مه‌حم���ود كوردس���تان‪ ،‬محه‌مه‌د كه‌ریم پێیباش���ه‌ به‌ڕێوه‌ ده‌برێت‪ ،‬به‌مه‌ش سااڵنه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫ئه‌هلیه‌كان‪.‬‬ ‫كارمه‌نده‌كان���ی‌ له‌كه‌س���انی‌ دانه‌مه‌زراو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا ئه‌گ���ه‌ر قوتابخانه‌كه‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم ل���ه‌ڕووی‌ دابینكردنی‌ ‪ 4‬ملی���ار دیناری‌ كوه‌یت���ی‌ بۆ حكومه‌ت‬ ‫‪ 54‬باخچه‌ی‌ ساوایانی‌ حكومی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ باس له‌وه‌ش ده‌كات كه‌ بۆ ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ له‌سنوری‌ بێت‌و له‌الی‌ حكومه‌تی���ش زه‌مانكراوبن‪ ،‬نێوده‌وڵه‌تی‌ بێت نرخی‌ به‌رزتره‌‪ ،‬پاشان پ���اره‌وه‌ هاوكاری‌ خێزان���ه‌كان بكات‪ ،‬تا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌"‪.‬‬

‫ی ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫له‌سنوری‌ سلێمانیدا نزیك ‌ه ‌‬ ‫خوێندكار له‌قوتابخانه‌ ئه‌هلیه‌كاندا‬ ‫ده‌خوێنن‌‬

‫شكستهێنان ‌ی به‌شێك له‌پڕۆژه‌كان‪ ،‬بودجه‌یه‌ك ‌ی زۆر ب ‌ه فیڕۆ ده‌دات‬

‫وه‌زاره‌تی‌ پالندانان ئاگاداری‌ زۆرێك له‌پرۆژه‌كان نییه‌‬ ‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ .‬هه‌ولێر‬

‫دواكه‌وتن‌و شكستهێنانی‌ به‌شێك‬ ‫له‌پڕۆژه‌كان‪ ،‬به‌بڕوای‌ ئه‌ندامێكی‌‬ ‫پێشووی‌ لیژنه‌ی‌ نه‌زاهه‌ی‌ په‌رله‌مان بۆ‬ ‫چاودێری‌ نه‌كردن‌و ناچاالكی‌‌و بێپالنی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پالندانان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پالندانانیش ئه‌وه‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌و‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ بۆ خراپی‌ پالنی‌ خودی‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫چەند کرێکارێک لەکاتی ئیش کردنیان لەپرۆژەیەکدا فۆتۆ‪ :‬ئەرشیف‬

‫به‌پێ���ی‌ ئاماره‌كانی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ پالندانان‬ ‫ئه‌و پڕۆژانه‌ی‌ كه‌ بۆ س���اڵی‌ ‪ 2012‬بڕیاری‌‬ ‫جێبه‌جێكردنیان ب���ۆ ده‌رچووه‌‌و بودجه‌ی‌‬ ‫ب���ۆ ته‌رخانك���راوه‌‪ ،‬بریتین ل���ه‌‪ 3‬هه‌زار‌و‬ ‫‪ 710‬پ���ڕۆژه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ‪ 1200‬پڕۆژه‌ی‌ تر كه‌‬ ‫بۆ پارێزگاكان دانراوه‌‪ .‬واته‌ كۆی‌ گش���تی‌‬ ‫پڕۆژه‌كان له‌مساڵدا بریتییه‌ له‌‪ 4910‬پڕۆژه‌‪.‬‬ ‫بودج���ه‌ی‌ ته‌رخانكراویش ب���ۆ هه‌موو ئه‌و‬ ‫پڕۆژانه‌ ‪ 4‬ترلیۆن‌و ‪ 500‬ملیار دیناره‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تی‌ بودجه‌ی‌ پڕۆژه‌كان‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ پالندانان‪ ،‬ش���ێروان ئه‌س���عه‌د‬ ‫ب���اس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌‬ ‫سه‌رنه‌كه‌وتنی‌ پڕۆژه‌كان په‌یوه‌ندی‌ به‌پالنی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌كان خۆیان���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫وه‌كو وه‌زاره‌تی‌ پالندانان ئاگاداری‌ زۆرێك‬ ‫له‌پرۆژه‌كان نین‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫كاری‌ ئ���ه‌وان زیاتر بریتییه‌ له‌و بودجه‌یه‌ی‬ ‫كه‌ س���ااڵنه‌ دابه‌ش���ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ به‌شێكی‌‬ ‫بۆ موچ���ه‌ ده‌چێت‌و به‌شه‌كه‌یتریش���ی‌ بۆ‬ ‫پڕۆژه‌كان ته‌رخ���ان ده‌كرێت‪ .‬ئه‌و ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬كه‌ ئه‌و به‌شه‌ی‌ بۆ بودجه‌ی‌‬ ‫پڕۆژه‌كانیش‪ ،‬وه‌زاره‌ته‌كان خۆیان پڕۆژه‌ی‌‬ ‫بۆ پێش���كه‌ش ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وانی���ش له‌الی‌‬

‫كه‌ یه‌كێك له‌كێش���ه‌كانی‌ شكس���تهێنانی‌‬ ‫پڕۆژه‌كان‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ "هه‌ندێكجار‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان ئ���اگاداری‌ كاره‌كانی‌ یه‌كتری‌‬ ‫نین‪ ،‬هاوكاریی‌ یه‌كتریش ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌ پێش���ووی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ ده‌س���تپاكی‌ (نه‌زاهه‌)‌و كاروباری‌‬ ‫یاس���ایی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‪ ،‬د‪.‬زانا‬ ‫ره‌ئوف جه‌خت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ه���ۆكاری‌ شكس���تهێنانی‌ پ���ڕۆژه‌كان‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ك���ه‌ "پالنه‌كانه‌كان‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ستراتیجی‌ نین‪ ،‬یاخود پالنێكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌ب���وون كه‌ دان���راون‌و چاوپۆش���ییان‬ ‫لێكراوه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ لیژنه‌ی‌ لێپرسینه‌وه‌ش‬ ‫نییه‌ بۆیه‌ نه‌توان���راوه‌ كه‌ به‌دواداچونێكی‌‬ ‫خۆیانه‌وه‌ به‌پێی‌ باشی‌‌و پێویستی‌ پڕۆژه‌كان ورد‌و دروس���ت بۆ ئ���ه‌و پرۆژانه‌ بكرێت كه‌‬ ‫ریزبه‌ندی‌ بۆ ده‌ك���ه‌ن‌و بودجه‌ی‌ بۆ دابین فه‌شه‌لیان هێناوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و پڕۆژه‌كانی���ان لێوه‌رده‌گرن‪ ،‬ئه‌و ئه‌و ئام���اژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫وتی‌ "دوای‌ هه‌موو ئه‌وان���ه‌‪ ،‬به‌دواداچوون پالندان���ان‪ ،‬پالنه‌كان���ی‌ دوورمه‌ودا نین بۆ‬ ‫بۆ ش���ێوازی‌ جێبه‌جێكردنی���ان ده‌كه‌ین"‪ .‬پرۆژه‌كان‪ ،‬به‌ڵك���و "زیاتر پالنه‌كان كورت‬ ‫شێروان‪ ،‬تیش���ك ده‌خاته‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كه‌ مه‌ودان‪ ،‬ئه‌مه‌ش مه‌ترس���ییه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌ئێستادا لیژنه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‌و به‌فیڕۆدانی‌ بودجه‌"‪.‬‬ ‫دروس���تكراوه‌ كه‌ وه‌زاره‌ت��� ‌ی پالندانانیش ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ پێش���وو په‌رله‌مان تیش���ك‬ ‫تێی���دا ئه‌ندامه‌‪ ،‬بۆ ئ���ه‌و‌هی‌ به‌دواداچوون ده‌خاته‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كه‌ له‌كارخس���تنی‌‬ ‫بۆ ه���ۆكاری‌ شكس���تهێنانی‌ پ���ڕۆژه‌كان‌و لیژنه‌كان���ی‌ دیوان���ی‌ چاودێ���ری‌‌و نه‌زاهه‌‌و‬ ‫كه‌موكوڕیه‌كانیان بكات‌و دواتریش بكرێته‌ ئیفلیجكردنی���ان‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌ك���ی‌ روون‌و‬ ‫راپۆرتێك ب���ۆ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاش���كرایه‌ كه‌ ده‌س���تێك هه‌یه‌ له‌پش���ت‬ ‫وه‌زیران‪ .‬ئه‌و وتیشی‌ "له‌كوردستان نزیكه‌ی‌ ئه‌مه‌دا‪" ،‬هی���وادارم وه‌زاره‌ت���ی‌ پالندانان‬ ‫‪ 5‬هه‌زار پڕۆژه‌ له‌بواری‌ جێبه‌جێكردندایه‌‪ ،‬به‌شێكی‌ پالنه‌كانی‌ ئه‌وه‌ نه‌بووبێت كه‌ ئه‌و‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌گونجێ‌ له‌و ژماره‌ی���ه‌ هه‌ندێكیان لیژنه‌ گرنگانه‌ له‌كاربخات"‪.‬‬ ‫خراپ بن‌و كه‌موكوڕییان هه‌بێ‌‪ ،‬كاری‌ ئه‌و به‌ب���ڕوای‌ ئه‌ندازیارێكی���ش هۆكاره‌كان���ی‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئ���ه‌و كه‌موكورتیانه‌ شكس���تهێنانی‌ پ���ڕۆژه‌كان ب���ۆ نه‌بوونی‌‬ ‫ده‌ستنیش���یان ب���كات‌و چاره‌س���ه‌ریان بۆ هه‌ماهه‌نگی‌ له‌نێوان وه‌زاره‌ته‌كان‌و رۆتینی‌‬ ‫بدۆزێت���ه‌وه‌"‪ .‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌ گش���تیه‌كه‌ی‌ ناو دائیره‌كان‌و كۆنی‌ سیسته‌می‌ به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پالندانان ئه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ندازیار شنۆ عه‌بدولڕه‌حمان‬

‫پالنه‌كانه‌كان‬ ‫ی‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ستراتیج ‌‬ ‫ی‬ ‫نین‪ ،‬یاخود پالنێك ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بوون كه‌ دانراون‌و‬ ‫چاوپۆشییان لێكراوه‬

‫هه‌ر ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "زۆرجار ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ ده‌كرێن���ه‌ به‌رپ���رس كه‌س��� ‌ی‬ ‫ش���یاونین‌و ئه‌كادیمیش پێنه‌گه‌یش���توون‪،‬‬ ‫جگه‌له‌وه‌ له‌م واڵته‌دا سیته‌می‌ خوێندنیش‬ ‫یه‌كێكی‌ ت���ره‌ له‌كێش���ه‌كان‪ ،‬چونكه‌ هیچ‬ ‫ته‌كنیكێكی‌ تێدانییه‌‌و نه‌یتوانیوه‌ ئه‌ندازیاری‌‬ ‫باش‌و پێگه‌یشتوو به‌رهه‌م بێنێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندازیاره‌ هێما بۆ ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫زۆرجار ئه‌و به‌ڵێنده‌رانه‌ی‌ كه‌ پڕۆژه‌كانیان‬ ‫پێده‌درێت كه‌س���انێكی‌ ده‌سه‌اڵتدارن‌و یان‬ ‫ده‌ستێكی‌ به‌هێز له‌پشتیانه‌‪" ،‬لێپرسینه‌وه‌‬ ‫له‌وانه‌ش كارێكی‌ ئاسان نییه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌ب���ڕوای‌ مامۆس���تایی‌ زانكۆ‌و‬ ‫چاودێری‌ سیاس���ی‌ د‪.‬س���لێمان جه‌عفه‌ر‪،‬‬ ‫هۆكاری‌ دروس���تكردنی‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫پ���ڕۆژه‌كان س���ه‌كه‌وتوو ناب���ن‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "زیاتر بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌‬ ‫پڕۆژه‌كان به‌ به‌رده‌وام���ی‌ هه‌بن‌و جارێكی‌‬ ‫تر بودجه‌یان بۆ ته‌رخان بكرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌‬ ‫الیه‌نیش له‌و كاره‌ سودمه‌ند ده‌بن"‪.‬‬ ‫د‪.‬س���لێمان ئاماژه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌هۆكاره‌كانی‌ س���ه‌رنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫پ���ڕۆژه‌كان بێئاگای���ی‌ وه‌زاره‌ته‌كان���ه‌‬ ‫له‌كاره‌كان���ی‌ یه‌كت���ری‌‪" ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئێمه‌‬ ‫وه‌زاره‌تێك���ی‌ پالندانانیش���مان هه‌یه‌ به‌س‬ ‫دڵنیام كه‌ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ ئاگاداری‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌ره‌ زۆری‌ كاره‌كانی‌ وه‌زاره‌ته‌كان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك كه‌س له‌ناو وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫به‌پێی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ تایبه‌تی‌ خۆیان كاره‌كان‬ ‫ئه‌نج���ام ده‌ده‌ن‪ ،‬ن���ه‌ك ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫گش���تی‌‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌ پالندانانیش ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫داتاكان���ی‌ له‌الیه‌ن���ه‌ وه‌زاره‌ته‌كان���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ناچێ���ت كه‌ پالنیان بۆ‬ ‫دابنێت"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫له‌باکور چ باسه؟‬ ‫ئا‪ :‬سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫چێشته‌نگاوێكی دره‌نگ بوو ئێمه‬ ‫گه‌شتین‪ .‬فڕۆکه‌خانه‌که‌ی ماردین‬ ‫بچوک‌و وشک‌و گه‌رم بوو‪ .‬که هاتینه‬ ‫ده‌ره‌وه چه‌ند شۆفێرێک بانگیان‬ ‫ده‌كرد‪ :‬زاخۆ‪ ،‬وه‌هات هه‌ستده‌كرد که‬ ‫کوردستان بووه به‌یه‌ک واڵت‪.‬‬

‫ئه‌م هه‌س���ته الی پارته سیاسیه‌کانی‬ ‫ت���ر قۆزرای���ه‌وه‪ ،‬له‌کاتێک���دا که رای‬ ‫گشتی تورکی هه‌شتا ساڵه دژ به‌کورد‬ ‫ئاماده‌ده‌کرێ���ت‪ ،‬به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ک‬ ‫ئاماده‌نه‌کراب���وو ب���ۆ وه‌رچه‌رخانێکی‬ ‫وه‌ها‪ .‬بۆی���ه پارتی دادوگه‌ش���ه‌پێدان‬ ‫له‌ترسی له‌ده‌ستدانی ده‌نگ‌و زیادبوونی‬ ‫ده‌نگی پارت���ه نه‌یاره‌کانی یه‌کس���ه‌ر‬ ‫ن���اوی پرۆس���ه‌ی گۆڕی‌و ده‌س���تیکرد‬ ‫به‌پاشه‌کش���ێ‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا هێزی تر‬ ‫له‌هه‌ناوی ئ���اک پارتی خۆیدا له‌ڕێگای‬ ‫دزه‌پێکردنی چه‌ند گرته‌یه‌ک له‌ڤیدیۆی‬ ‫دانیشتنه‌کانی ئۆسلۆ له‌نێوان په‌که‌که‌و‬ ‫میت هه‌وڵی ئه‌وه‌یاندا که فشار بخه‌نه‬ ‫س���ه‌ر ئه‌ردۆغان ب���ۆ ئامانجی تایبه‌تی‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫وه‌ک ده‌زانرێت که ئه‌ردۆغان ئامانجی‬ ‫ئه‌وه‌یه که زۆرترین کات له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش ئاماده‌یه هه‌موو‬ ‫کارێک ئه‌نجامب���دات‪ .‬ملمالنێکانی ئه‌م‬ ‫دواییه‌ی له‌گه‌ڵ هاوڕێی نزیکی عه‌بدواڵ‬ ‫گویل له‌سه‌ر پۆستی سه‌رۆک کۆماری‬ ‫نیشانه‌یه‌کی روونی ئه‌وه‌یه‪ ،‬که له‌پێناو‬ ‫مانه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر کورس���ی ئاماده‌یه‬ ‫نزیکترین که‌سی به‌ره‌و هه‌ڵدێر به‌رێت‪.‬‬ ‫کاتێ���ک دۆخه‌که گ���ۆڕا‪ ،‬به‌جۆرێک‬ ‫له‌خه‌ونه‌کان���ی ئه‌ردۆغان���ی خس���ته‬ ‫مه‌ترس���ییه‌وه‪ ،‬ه���ه‌رزوو ئه‌ردۆغ���ان‬ ‫گه‌ڕای���ه‌وه بۆ دۆخ���ه کۆنه‌که‌ی جاران‬ ‫له‌به‌کارهێنانی ئاگرو ئاس���ن به‌رامبه‌ر‬ ‫کورد‪.‬‬

‫ش���ۆفێره‌که‌مان ن���اوی عه‌ره‌ف���ات‬ ‫ب���وو‪ .‬س���ۆرانیه‌که‌ی ئه‌و ب���اش بوو‪،‬‬ ‫کرمانجیه‌ک���ه‌ی منیش خ���راپ نه‌بوو‪،‬‬ ‫بۆیه ه���ه‌ر زوو که‌وتین���ه ده‌مه‌ته‌قێ‪.‬‬ ‫پرس���یاری س���ه‌ره‌تای من ده‌رباره‌ی‬ ‫بارودۆخ���ی ناوچه‌که ب���وو‪ ،‬ئه‌و خۆی‬ ‫خه‌ڵکی س���لۆپی ب���وو‪ ،‬وه‌ک ده‌یوت‬ ‫ئه‌وه بیس���ت‌و پێنج ساڵه‪ ،‬ئه‌و کاره‌ی‬ ‫ده‌ک���رد‪ .‬هه‌رزوو وا خۆی ناس���اند که‬ ‫دۆس���تی پارتی کرێکارانی کوردستانه‪.‬‬ ‫ئیتر گفتوگ���ۆکان گه‌رم ب���وون‪ .‬هه‌ر‬ ‫زوو له‌س���نوری رۆژئاوای کوردس���تان‬ ‫نزیک بووینه‌وه‪ ،‬جگ���ه له‌ته‌لبه‌ندێکی‬ ‫ده‌س���تکردو کێڵگه‌ی مین هیچ شتێکی‬ ‫تر نه‌بوو ئه‌و دوو پارچه‌ی کوردس���تان‬ ‫له‌یه‌ک جودابکاته‌وه‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ر رێگا جوتی���اران گندۆره‌یان‬ ‫ده‌فرۆشت‪ .‬له‌نسێبیان له‌چێشتخانه‌یه‌کی‬ ‫خۆش المان���دا‪ ،‬رێگاکه نوێ‌و جه‌نجاڵ‬ ‫بوو‪ .‬عه‌ره‌فات وتی‪ :‬گه‌ر سه‌ر له‌ئێوارێ‬ ‫لێره‌وه ب���ڕۆی بۆ ئامه‌د‪ ،‬ئه‌گه‌ری زۆره‬ ‫بکه‌ویته داوی بازگ���ه‌ی گه‌ریالکانه‌وه‬ ‫(مناڵی���م بیرده‌که‌وت���ه‌وه له‌گه‌رمیان‬ ‫ک���ه یه‌کێتی ئ���ه‌و رۆژان���ه به‌هه‌مان‬ ‫کار هه‌ڵده‌س���تا)‪ .‬ماوه‌یه‌که ش���ه‌ڕه‌که‬ ‫چڕبووه‌ته‌وه‪ ،‬وت���ی‪ :‬من حه‌زم ده‌كرد‬ ‫زیاترو زیاتر ببیستم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و چونکه‬ ‫هه‌واداری پارتی کرێکاران بوو‪ ،‬ده‌بوو‬ ‫دیده‌کانی وه‌ک دیدی پارتی کرێکاران‬ ‫یان نزیک له‌ئه‌وانه‌وه وه‌رگرم‪.‬‬ ‫ل���ه‌م چه‌ند س���اڵه‌ی دواییدا باکوری‬ ‫کوردس���تان به‌چه‌ن���د وه‌رچه‌رخانێکی‬ ‫مێژووییدا تێپه‌ڕی‪ .‬ئه‌و رووداوانه‌ی که‬ ‫ده‌كرێت به‌س���اته‌وه‌ختی وه‌رچه‌رخان‬ ‫دابنرێ���ت ل���ه‌م دواییان���ه‌دا‪ ،‬خابورو‬ ‫ئۆلی���ده‌رن‪ .‬ه���ه‌ردوو ئ���ه‌م رووداوانه‬ ‫له‌پاش���خانی ئه‌م دۆخه‌ی ئێس���تاوه‌ن‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕانکاریه‌کانی به‌شی رۆژئاوای‬ ‫کوردس���تان‪ .‬خابور هه‌لێکی زێڕین بوو‬ ‫له‌ده‌ستچوو‪ .‬به‌قسه‌ی موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫هه‌ردووال ب���ه‌ره‌و لێکنزیکبوونه‌وه‌یه‌کی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫ ‬ ‫رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی گه‌نجانی کوردو پۆلیسی تورک‬ ‫زۆر ده‌ڕۆشتن‪.‬‬ ‫چۆن له‌الی���ه‌ن تورک���ه‌وه ده‌بینرێت‪ .‬ب���ااڵکان بۆ م���اوه‌ی چه‌‌ند س���اڵێک له‌کتێبی "نه‌خشه رێگا"دا‪ .‬رۆڵی ئه‌ویتر‬ ‫ئێستا رووداوی خابور‪ ،‬به‌اڵم رووداوێک‬ ‫"هه‌رچی دیدی کوردیه لێکدانه‌وه‌یان له‌ئاش���تیدا گرنگ ئه‌وه‌ی���ه که دیدی له‌باشوری کوردس���تان یان له‌واڵتێکی رۆڵێكی په‌س���یڤی ئازاربه‌خشه‪ .‬کورد‬ ‫بۆ لێکگه‌یشتن به‌سوده‪ .‬کاتێک پاش‬ ‫نزیکه‌ی چوارس���اڵ له‌گفتوگۆ له‌مانگی ب���ۆ رووداوی خاب���ور وه‌های���ه ک���ه ه���ه‌ردووال له‌به‌رچاو بگیرێ���ت‪ ،‬به‌اڵم ت���ر بمێنن���ه‌وه هه‌تا دۆخێک���ی وه‌ها وه‌ک ئه‌ویتر له‌تورکیا رۆڵی بونیادنانی‬ ‫ئۆکتۆبه‌ری س���اڵی ‪ ٢٠٠٩‬س���ی‌و چوار ئاهه‌نگه‌ک���ه پالن بۆ داڕێ���ژراو نه‌بوو‪ ،‬وه‌ه���ا دیاره ک���ه ته‌نانه‌ت ئاش���تیش دێته ئ���اراوه که بتوان���ن بگه‌ڕێنه‌وه‪ .‬تورکی بینیوه له‌پرۆسه‌ی به‌تورککردنی‬ ‫ئه‌ندامی په‌که‌که له‌چیاکان هاتنه‌خوارو به‌ڵک���و رووداوێکی له‌پڕب���وو‪ ،‬ده‌ربڕی س���اته‌وه‌ختێکه ب���ۆ ملمالن���ێ‪ .‬دیاره له‌هه‌مانکات���دا ئاپ���ۆ له‌به‌ندیخان���ه‌وه ئه‌نادۆڵ���دا‪ .‬کاتێک خه‌ڵکێ���ک ده‌بنه‬ ‫له‌خابور په‌ڕینه‌وه بۆ باکور بوو به‌هۆی ئاستی خۆشی خه‌ڵکی کورد ئه‌کات بۆ باشترین لێکدانه‌وه ئه‌وه‌یه که ئه‌زموونی بگوێزرێته‌وه بۆ ده‌ستبه‌سه‌ری‌و پاشان ئه‌‌ویت���ر ئ���ه‌وا رۆڵی���ان به‌‌س���ه‌ردا‬ ‫ده‌س���ه‌پێنرێت‪ :‬ئه‌مه کرۆکی پرۆسه‌ی‬ ‫ئاهه‌نگ‌و ش���ادیه‌کی گ���ه‌وره له‌الیه‌ن کۆتایی جه‌ن���گ"‪ ،‬وه‌ک ره‌مزی کارتال ئاش���تی ک���ورت‌و الوازه‌و ه���ه‌ردووال رزگار بکرێت‪.‬‬ ‫شکستی ئه‌م پرۆسه‌یه پێش هه‌موو ئۆریه‌نتالیزمه (رۆژهه‌اڵتناس���ی)‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌ده‌روون‌و هه‌ستێکی ناسه‌قامگیره‌وه‬ ‫ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫کوردانه‌وه‪.‬‬ ‫ش���تێک ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێ���ت که رای ئه‌وه‌شه که میدیاکانی تورک به‌درێژایی‬ ‫ئ���ه‌م لێدوان���ه‌ی ره‌م���زی له‌جۆرێک به‌ره‌و رووی رۆشتن‪.‬‬ ‫هه‌رالی���ه‌ک به‌دیدێک���ی ج���ودا ئه‌م‬ ‫پ���اش له‌ده‌س���تچوونی ئ���ه‌م هه‌له گش���تی تورکی‪ ،‬میدی���ای تورکی هه‌تا کێش���ه‌ی کورد‪ ،‬کوردی���ان ئۆریه‌نتاڵ‬ ‫ئاهه‌نگسازیه‌یان ده‌بینی‪ .‬الی خه‌ڵکی له‌پاساو ده‌چێت له‌بری ئه‌وه‌ی ده‌ربڕی‬ ‫تورکی وه‌ها لێکدرای���ه‌وه که په‌که‌که هۆکاری راس���ته‌قینه‌ی رووداوه‌که‌بێت‪ .‬که هێن���ده س���اڵی خایان���د جۆرێک ئێس���تا نازانن چۆن به‌ئاش���تی رابێن‪ .‬ک���ردوه‪ .‬ئۆریه‌نتاڵکردن���ی کورد یانی‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی کورد له‌مێژووی کۆماری تورکیادا رۆڵی له‌مرۆڤخس���تنی کورد‪ ،‬وێناکردنی وه‌ک‬ ‫سه‌رکه‌تووبووه‪ ،‬خۆیان به‌سه‌رکه‌وتوو دی���اره گومانی تیادا نیی���ه که کورد له‌نائومێ���دی‌و‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م ئ���ه‌ده‌ن‪ ،‬له‌جه‌نگیاندا له‌گه‌ڵ دڵخۆش���ن به‌کۆتایی جه‌ن���گ‌و بینینی توندوتی���ژی ده‌س���تیپێکرد‪ .‬ئه‌م پالنه ئه‌ویتری پێسپێردراوه‪ .‬رۆڵێکی وه‌ها که شه‌یتانێک‪ ،‬وه‌ک هه‌میشه خراپه‌کارێک‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت���دا ک���ه ئه‌م���ه بۆخ���ۆی یانی گه‌ری�ل�اکان‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگی���ز بیر له‌وه وه‌هابوو که هه‌نگاو هه‌نگاو گه‌ریالکان عه‌بدواڵ ئۆج ئاالن‪ ،‬گۆڕینی‌و سڕینه‌وه‌ی وه‌ک ده‌زانین ش���ه‌یتان پێویس���ته بۆ‬ ‫دۆڕانی ت���ورک‌و حکومه‌ت���ی تورکیا‪‌ .‬نه‌کرابووه‌وه ک���ه ئایا رووداوێکی وه‌ها بهێنرێنه‌وه نێو کۆمه‌ڵ���گاوه‪ ،‬ئه‌ندامه به‌مه‌رجی س���ه‌ره‌کی ئاش���تی دائه‌نێت بونیادنانی ئیمان‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه خراپه‬

‫ئه‌گه‌ر له‌جوگرافیای‬ ‫رووداوه‌کان بنواڕین‬ ‫ده‌بینین ستراتیژی‬ ‫په‌که‌که بریتییه‬ ‫له‌فراوانکردنی‬ ‫به‌ره‌ی نائارامی‌و‬ ‫گۆڕینی شێوازی‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‬

‫‪9‬‬

‫پێویس���ته بۆ چاکه‪ .‬کوردێکی خراپ‪،‬‬ ‫پێویسته بۆ بونیادنانی تورکێکی باش‬ ‫له‌دیدی کۆماره‌وه‪.‬‬ ‫له‌ئولیده‌ردا پرۆسه‌ی ئاشتی گه‌شته‬ ‫کۆتای���ی‪ .‬ئۆلیده‌ر مه‌رگی ‪ ٣٤‬کوردی‬ ‫قاچاخچی کاتێک له‌باشور ده‌په‌ڕینه‌وه‬ ‫ب���ۆ باک���ور‪ .‬ئ���ه‌م رووداوه له‌الی���ه‌ن‬ ‫حکومه‌ت���ی تورکیاوه س���ه‌ره‌تا نکۆڵی‬ ‫لێکرا‪ ،‬پاش���ان هه‌وڵدرا وه‌ک به‌شێک‬ ‫له‌په‌که‌که له‌قه‌ڵ���ه‌م بدرێن‪ .‬ئه‌ردۆغان‬ ‫له‌و رۆژه‌وه هه‌رجارێک به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫زۆر شه‌رمهێنه‌ر ده‌رباره‌ی ئه‌م رووداوه‬ ‫ئه‌دوێت‪ .‬سه‌ره‌تا ده‌یوت ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان نییه به‌په‌که‌که‌وه بۆچی‬ ‫ناکه‌ونه س���ه‌ر مینه‌کان���ی په‌که‌که‌دا‪.‬‬ ‫پاشان له‌ده‌ربڕینێکی تردا‪ ،‬رووداوه‌که‌ی‬ ‫چوان���د ب���ه له‌باربردنی من���اڵ‪ .‬وه‌ک‬ ‫ده‌زانرێ���ت ک���ه ئه‌ردۆغ���ان ل���ه‌ڕووی‬ ‫قس���ه‌کردنه‌وه‪ ،‬ده‌مارگیرو هه‌ڵه‌ش���ه‌و‬ ‫ورژێنه‌ره بۆ نه‌س���ته ئاین���ی‌‌و تایفی‌و‬ ‫ناسیونالیه‌کان‪ .‬قسه‌کردنی ئه‌و له‌سه‌ر‬ ‫کوردو عه‌له‌ویه‌کان به‌ئاش���کرا گه‌واهی‬ ‫ئه‌م دیدانه‌ی منن‪ .‬به‌گه‌شتنی به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بی به‌سنوری تورکیا هه‌موو شتێک‬ ‫گۆڕا‪ .‬له‌وه‌ته‌ی تورکیا هه‌تابێت زیاترو‬ ‫زیاتر تایفه‌گه‌ری ده‌بێت‪ .‬سونیزم بوه‌ته‬ ‫ناسنامه‌ی ده‌سه‌اڵتی تورکیای ئه‌مڕۆ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌پارتی دادو گه‌ش���ه‌پێدان‌و‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان وردبێت���ه‌وه هه‌س���ت‬ ‫به‌س���تراتیژێک ده‌کات ک���ه له‌چه‌ن���د‬ ‫ئاستێکدا پیاده‌ده‌کرێت‪ .‬ئه‌م ستراتیژه‬ ‫بریتییه له‌هه‌ڵهێنانی چه‌ند هه‌نگاوێک‪،‬‬ ‫بۆ نموون���ه له‌بواری کێش���ه‌ی کورد‪،‬‬ ‫ی���ان ده‌وڵه‌ت���ی قووڵ‪ ،‬به‌ب���ێ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئاماده‌بێت چاره‌س���ه‌ری ب���کات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ڕێ���گای میدیاکانیه‌وه وێنایه‌كی وه‌ها‬ ‫دروستبکات که کێشه‌که چاره‌سه‌ر بووه‪،‬‬ ‫چونکه ئامانجی س���ه‌ره‌کی خوڵقاندنی‬ ‫دۆخێکه که پارتی دادو گه‌ش���ه‌پێدان‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵت بمێنێته‌وه‪ .‬ئه‌مه‌شه‬ ‫وه‌هایک���ردووه ک���ه هه‌ندێ���ک بڕوایان‬ ‫وه‌هابێت ک���ه ره‌نگه ئه‌ردۆغان له‌پاش‬ ‫بوونی به‌س���ه‌رۆک کۆم���ار‪ ،‬له‌ده‌وره‌ی‬ ‫دووه‌مدا چه‌ند هه‌نگاوێکی راس���ته‌قینه‬ ‫بنێ���ت‪ ،‬بۆ به‌مێژووییکردنی داس���تانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‪ ،‬به‌اڵم دیدێکی وه‌ها هێنده‬ ‫الوازه که به‌رگه‌ی راس���تیه‌کانی ژیانی‬ ‫ئه‌ردۆغان ناگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ په‌که‌ک���ه له‌س���ه‌روبه‌ری‬ ‫ستراتیژێکی نوێدایه‪ .‬ئه‌م ستراتیژه نوێیه‬ ‫له‌پێناو وه‌ئا‌گابوونه‌وه‌یه که کێش���ه‌ی‬ ‫کورد ته‌واو نه‌بووه‪ ،‬رووبه‌‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت یان به‌ناچارکردنی بۆ گفتوگۆ‬ ‫یان کۆتاییهێن���ان به‌دۆخێک که تیایدا‬ ‫ک���ورد کورتبوه‌ته‌وه ب���ۆ ئامرازێک بۆ‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵت گه‌یش���تنی پارتی دادو‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر له‌جوگرافی���ای‬ ‫رووداوه‌کان بنواڕین ده‌بینین ستراتیژی‬ ‫په‌که‌ک���ه بریتیی���ه له‌فراوانکردن���ی‬ ‫ب���ه‌ره‌ی نائارامی‌و گۆڕینی ش���ێوازی‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‪ .‬گرتنه‌کانی ده‌رسیم‪،‬‬ ‫ته‌قینه‌وه‌کانی گازی‪-‬عینتاب‪ ،‬نیشانه‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ن ک���ه په‌که‌ک���ه ده‌خوازێت که‬ ‫به‌رخ���ودان بگه‌یه‌نێته ئه‌و جێگایانه‌ی‬ ‫ک���ه له‌دیدی ئه‌وه‌وه به‌پێی پێویس���ت‬ ‫چاالک نین‪.‬‬

‫مه‌به‌ستی توركیا له‌داوه‌تکردنی سه‌ركرده‌كان ‌ی هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا بانگهێشت‬ ‫ده‌كات بۆ توركیا‪AKP ،‬ش مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ وه‌ك میوانێكی‌ تایبه‌ت بۆ‬ ‫كۆنگره‌كه‌یان داوه‌ت ده‌كات‪ .‬توركیا‬ ‫خوازیاری‌ دۆستایه‌تییه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫گه‌مه‌كه‌ره‌ سه‌ره‌كی‌و كاراكانی‌‬ ‫سه‌ر گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ل���ه‌ڕووی‌‬ ‫هه‌ڵكه‌وت���ه‌ی‌ جوگراف���ی‌‌و ده‌رفه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئابوری���ی‌و رۆڵبینین���ی‌ له‌هاوكێش���ه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ ئێس���تای‌ ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫گرنگییه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌ بۆ توركیا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌هه‌لومه‌رجێك���دا ك���ه‌‬ ‫سه‌رتاسه‌ری‌ واڵتانی‌ سه‌ر سنووره‌كانی‌‬ ‫باش���وری‌ توركی���ا‪ ،‬به‌هه‌لومه‌رجێكی‌‬ ‫نائارام���دا تێده‌پ���ه‌ڕن‌و رۆژ ب���ه‌ڕۆژ‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئه‌و واڵتانه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ توركه‌كاندا گرژ‌‌و ئاڵۆزتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌شار ئه‌س���ه‌دی‌ س���ه‌رۆكی‌ سوریا‪،‬‬

‫توركی���ا به‌دوژمنی‌ هه‌ره‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫واڵته‌كه‌ی‌ ناوده‌بات‪ .‬مالیكی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران���ی‌ عێ���راق پێیوای���ه‌ توركیا‬ ‫هه‌ڵوێس���تێكی‌ دوژمنان���ه‌ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫عێ���راق گرتووه‌ته‌ب���ه‌رو ئه‌حم���ه‌دی‌‬ ‫نه‌ژادی‌ س���ه‌رۆكی‌ ئێرانیش له‌هه‌موو‬ ‫پ�ل�ان‌و هه‌نگاوه‌كانی‌ توركیا به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌واڵته‌كه‌ی‌ به‌گومانه‌‪ .‬ته‌نها روبه‌رێك‬ ‫له‌و س���نووره‌ دوورودرێژه‌ی‌ باشوری‌‬ ‫توركی���ادا ك���ه‌ وه‌ك دۆس���تی‌ نزیكی‌‬ ‫توركیا ده‌ركه‌وێت‪" ،‬مه‌سعود بارزانی‌"‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌م دۆس���تایه‌تیه‌ی‌ بارزانیشه‌‬ ‫بۆ توركیا ك���ه‌ ‪AKP‬ی‌ هانداوه‌ وه‌ك‬ ‫میوانێكی‌ تایبه‌ت داوه‌تی‌ ناوبراو بكات‬ ‫بۆ كۆنگره‌كه‌ی‌ كه‌ وا بڕیاره‌ له‌كۆتایی‌‬ ‫ئ���ه‌م مانگ���ه‌دا ببه‌س���ترێت‪ .‬توركیا‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت دۆس���ته‌كانی‌ له‌هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تاندا به‌و به‌شه‌وه‌ نه‌وه‌ستێت‬ ‫كه‌ پێش���تر به‌زۆن���ی‌ زه‌رد ناوده‌براو‬ ‫پارت���ی‌ تیایدا ده‌س���ه‌اڵتداره‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫چاوی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش���ه‌ كه‌ ده‌ستی‌‬ ‫دۆس���تایه‌تی‌ بۆ كه‌سایه‌تییه‌كی‌ كاراو‬ ‫گرنگی‌ ئێس���تای‌ گۆڕه‌پانی‌ سیاس���ی‌‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش درێژ بكات‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌ویش نه‌وشیروان مسته‌فای‌ رێكخه‌ری‌‬ ‫گشتی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‪.‬‬ ‫پێده‌چێت له‌ئێس���تادا هه‌م تورك‌و‬ ‫هه‌م عه‌جه‌می���ش‪ ،‬وه‌ك پیاوی‌ هه‌ره‌‬ ‫به‌هێ���زی قۆناغی‌ داهات���ووی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان له‌نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫بڕوان���ن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ ل���ه‌و زۆنه‌دا كه‌‬ ‫پێش���تر به‌زۆن���ی‌ س���ه‌وز ناوده‌براو‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردستان تیایدا‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌‪ .‬ئه‌گه‌رچی‌ ‪ AKP‬له‌دوای‌‬ ‫پارتییه‌وه‌‪ ،‬كه‌ وه‌ك س���ه‌فین دزه‌یی‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ پێشووی‌ ئه‌و حیزبه‌ له‌ئه‌نقه‌ره‌‬ ‫پێش���تر به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د بوو‬ ‫"په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ توندوتۆڵ‌‌و به‌هێزیان‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌"‪ ،‬چاوی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫بووه‌ كه‌ یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌ له‌زۆنی‌‬ ‫زه‌رددا وه‌ك هاوپه‌یمانێكی‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫خۆی‌ به‌هێزتر ب���كات‪ ،‬به‌اڵم ناتوانێت‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ك���ی‌ به‌هێزی‌ وه‌ك گۆڕان‌و‬ ‫رێكخه‌ره‌كه‌ی‌ به‌ئاسانی‌ تێپه‌ڕێنێت‪.‬‬ ‫له‌سایه‌ی‌ ملمالنێی‌ نێوان محوه‌ره‌كانی‌‬ ‫توركیا‌و س���عودیه‌و قه‌ت���ه‌ر له‌الیه‌ك‌و‬ ‫ئێران‌و س���وریا‌و حیزبواڵی‌ لوبنانیش‬

‫له‌الیه‌ك���ی‌ دیك���ه‌وه‌‌و ئه‌و هاوكێش���ه‌‬ ‫سیاس���یانه‌ی‌ به‌دوای‌ س���ه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ه���اری‌ عه‌ره‌ب���ی‌و كش���انه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكادا له‌عێراق‪ ،‬باڵیان‬ ‫به‌سه‌ر ناوچه‌یه‌كی‌ فراوانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و عێراقدا كێشاوه‌‪ ،‬هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان خاوه‌نی‌ سه‌نگ‌و پێگه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاوه‌ له‌ئه‌جندا‌و پڕۆژه‌كانی‌ ئێران‌و‬ ‫توركیادا‪ ،‬كه‌ هه‌ریه‌كه‌‌و ئیش له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن هه‌س���ت‌و س���ۆزی‌ كورد‬ ‫به‌الی‌ خۆیاندا راكێشن‌و ناشتوانن رۆڵی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌سه‌رخس���تنی‌‬ ‫پڕۆژه‌كانی خۆیاندا نادیده‌ بگرن‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ توركیا له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا‬ ‫زیاتر له‌هه‌ر كاتێك په‌ی‌ به‌گرنگی‌ كورد‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و س���ه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫ده‌بات له‌پێشخس���تن‌و سه‌رخس���تنی‌‬ ‫ئه‌جنده‌و پڕۆژه‌كانیدا له‌س���ه‌ر ئاستی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‪ ،‬ك ‌ه جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫رۆڵێكی‌ كارا‌و گرن���گ له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫عێراق���دا ده‌بینن‪ ،‬ناكرێ���ت ئه‌م رۆڵه‌‬ ‫له‌دۆسیه‌ گرنگه‌كانی‌ سوریا‌و په‌كه‌كه‌و‬ ‫نه‌وت‌و كه‌ركوكیش���دا نادیده‌ بگیرێت‬ ‫كه‌ ب���ه‌الی‌ توركیاوه‌ دۆس���یه‌ی‌ هه‌ره‌‬

‫گرنگ‌و چاره‌نوسس���ازن بۆ ئاسایشی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و روانگه‌یه‌وه‌ی كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ی بازرگانی‌‬ ‫ئه‌ڵمانیا ش���ه‌ریكی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫توركیا بێت له‌ئاس���تی‌ جیهاندا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان شه‌ریكی‌ دووه‌می‌‬ ‫بازرگانی‌ ئه‌و واڵته‌یه‌‪ ،‬كه‌ ساڵی‌ رابردوو‬ ‫به‌بڕی‌ زیاتر له‌ ‪ 6‬ملیار دۆالر مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫بازرگانی‌ له‌گه‌ڵ‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬هاوكات به‌سه‌دان كۆمپانیای‌‬ ‫توركی���ش له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‬ ‫خه‌ریكی‌ وه‌به‌رهێنان‌و كاركردنن‪.‬‬ ‫تورك���ه‌كان ب���اش ل���ه‌وه‌ تێده‌گه‌ن‬ ‫كه‌ كورد هه‌میش���ه‌ ره‌گه‌زێكی‌ گرنگ‬ ‫بووه‌ له‌ملمالنێی‌ هێ���زه‌ ركه‌به‌ره‌كانی‌‬ ‫ئه‌م ناوچه‌ی���ه‌دا‪ ،‬هه‌ر له‌س���ه‌رده‌می‌‬ ‫ملمالنێی‌ عوسمانی‌‌و سه‌فه‌وییه‌كانه‌وه‌‬ ‫بگره‌ ت���ا ده‌گات به‌جه‌نگ���ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫جیهانی‌‌و ت���ا ئه‌مڕۆ‪ ،‬كورد له‌گه‌ڵ‌ كام‬ ‫الدا وه‌س���تا بێت‪ ،‬زووتر ئه‌و الیه‌نه‌ی‌‬ ‫له‌ئامانجه‌كانی‌ نزیكخستووه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ل���ه‌م هه‌لومه‌رج���ه‌دا بایه‌خێكی‌ زیاتر‬ ‫به‌س���ه‌ركرده‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ده‌دات‪.‬‬

‫هه‌م تورك‌و‬ ‫هه‌م عه‌جه‌میش‪،‬‬ ‫وه‌ك پیاوی‌ هه‌ر‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌هێزی قۆناغ ‌‬ ‫داهاتووی‌ كوردستان‬ ‫له‌نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڕوانن‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫له‌و زۆنه‌دا ك ‌ه‬ ‫ی سه‌وز‬ ‫پێشتر به‌زۆن ‌‬ ‫ناوده‌برا‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ئه‌و ناونیشانه‌ی‌ سه‌رنجی‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵك ‌ی راكێشاوه‌‬

‫ئه‌ستێره‌یه‌ک‬ ‫له‌کوردستان‬

‫ بڵند بۆ ئاوێنه‌كان‪ :‬ره‌نگ ‌ه وه‌كو پێشكه‌شكار‌و ئه‌كته‌ر ده‌ربكه‌وم‬

‫‪.noc‬فالفل أبو زیاد‪www.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬ ‫یه‌كش���ه‌مم ‌ه ‪ ،‌9/16‬ئه‌نجه‌‌لین���ا‬ ‫ی نوێنه‌ری نیازپاكیی كۆمس���یۆنی‬ ‫جول ‌‬ ‫ب���ااڵی په‌نابه‌رانی س���ه‌ر ب��� ‌ه نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان ‪UNHCR‬و ئه‌س���تێره‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هۆلیوود‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی ناودار ‌‬ ‫سینه‌ماكار ‌‬ ‫ی کوردی سووریای کرد‬ ‫ی ئاواره‌كان ‌‬ ‫كه‌مپ ‌‬ ‫ی دهۆك‪ ،‬سه‌ردانی‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ل ‌ه سنوور ‌‬ ‫ئه‌م ئه‌س���تێره‌ی ‌ه جێی بایه‌خ‌و سه‌رنجی‬ ‫رای گشتی کوردستان بوو‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫له‌شه‌قامی‌ مه‌ال عوزێر له‌شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫دوكانێكی‌ فرۆشتنی‌ فه‌الفل به‌ناوی‌‬ ‫(‪.Noc‬فه‌الفل أبو زیاد‪)Www .‬‬ ‫ده‌بینرێت كه‌ سه‌رنجی‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ به‌الی‌ خۆیدا راكێشاوه‌‌و‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ده‌ڵێت كه‌ هه‌تا ئێستا‬ ‫زۆرترین داواكاری‌ هه‌بووه‌ بۆ‬ ‫فرۆشتنی‌ ناوه‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌ نییه‌‬ ‫بیفرۆشێت‪.‬‬ ‫تاریق مه‌جید مه‌هدی‌ ته‌مه‌ن ‪ 56‬ساڵ‬ ‫كه‌ خه‌ڵكی‌ ش����اری‌ به‌غدای����ه‌‌و خاوه‌نی‌‬ ‫(‪ .Noc‬فالفل أبو زیاد‪)Www .‬ـه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‪30‬ساڵه‌ له‌ش����اری‌ هه‌ولێر نیشته‌جێیه‌‌و‬ ‫ئه‌و دوكانه‌ی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ خۆی‌‬ ‫مامۆس����تای وانه‌ی‌ بیركاری‌ بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ح����ه‌زی‌ له‌دامه‌زراندن نه‌ب����ووه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌میشه‌ كاری‌ ئازادی‌ به‌الوه‌ باشتره‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ كاری‌ ئه‌و خاوه‌ن دوكانه‌‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ عاره‌بان����ه‌وه‌ ب����ووه‌و دواتر‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌دوكانێكی‌ بچوكی‌ ش����ه‌ش‬ ‫مه‌تری‌‌و پاش����انیش به‌ه����ۆی‌ داواكاری‌‬ ‫زۆری‌ هاواڵتی����ان ب����ۆ خواردنه‌كه‌ی����ان‬ ‫ش����وێنه‌كه‌یان فراوانت����ر ك����ردو‌وه‌‌و‬ ‫له‌ئێستاش����دا له‌ڕوبه‌رێكی‌ ‪ 150‬مه‌تریدا‬ ‫ش����وێنێكیان دروس����تكردووه‌‌و چه‌ندین‬ ‫خواردنی‌ تری‌ خێراشی‌ بۆ زیادكردووه‌‪،‬‬ ‫بڕیاریشه‌ له‌داهاتوودا بیكاته‌ رێستۆرانت‌و‬ ‫هۆتێلێكی‌ سێ‌ ئه‌ستێره‌یی‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌ س����ه‌رنجی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ روی‌ تێده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ن����اوی‌ (‪ .Noc‬فالفل أبو زیاد‪)Www .‬‬ ‫ه‌‌و تاری����ق ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا كه‌ خۆی‬ ‫ئه‌و ناوه‌ی‌ هه‌ڵبژاردوه‌‌و گوزارشت له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ “فه‌الفل به‌بێ‌ نۆك نابێت”‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ هه‌وڵیداوه‌ ناوێ����ك به‌كاربهێنێت‬

‫ته‌مه‌نیان ‪ 14‬ساڵه‌و ده‌بن ‌ه دایك‬ ‫ ئا‪ :‬كورده‌‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ منداڵبوونی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئه‌مساڵ‌ ژنانی‌ ته‌مه‌ن ‪14‬‬ ‫ساڵ‌ بچوكترین ژنن له‌ڕووی‌ ته‌مه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ بوونه‌ته‌ دایك‌و به‌رزترین ته‌مه‌نیش‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 50‬ساڵ‌ بووه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫فه‌الفلی ئه‌بو زیاد له‌هه‌ولێر‬ ‫(ك����وردی‌‌و عه‌ره‌ب����ی‌‌و ئینگلیزی‌) بێت‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ل����ه‌‌و رێگه‌ی����ه‌وه‌ بتوانێت‬ ‫س����ه‌رنجی‌ خه‌ڵك����ی‌ ب����ۆ الی خ����ۆی‬ ‫رابكێشێت‌و له‌و رووه‌شه‌وه‌ سه‌ركه‌وتوو‬ ‫بووه‌‌و رۆژانه‌ خه‌ڵكێكی‌ زۆر س����ه‌ردانی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و پرس����یاری‌ ناوه‌كه‌ی‌ لێده‌كه‌ن‌و‬

‫ی بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش ئاماده‌ن قازانجی‌‬ ‫له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان‌و كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫ش����وێنه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ بكه‌نه‌ نیوه‌‪ ،‬یان‬ ‫راگه‌یاندنیش باسی‌ لێوه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ (‪.Noc‬فالف����ل أب����و زیاد‪ .‬مانگانه‌ ی����ه‌ك ده‌فته‌ر دۆالری پێبده‌ن‪،‬‬ ‫‪ )Www‬ئاش����كرایكرد ك����ه‌ تاك����و یاخود هه‌ندێكیان ئاماده‌بوون به‌چه‌ندین‬ ‫ئێس����تا چه‌ندی����ن هۆتێل‌و چێش����تخانه‌ ه����ه‌زار دۆالر ناوه‌ك����ه‌ی‌ لێبكڕن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داوایانكردووه‌ ناونیشانه‌كه‌یان پێبدات‌و تاری����ق ئاماده‌نییه‌ ده‌س����تبه‌رداری‌ ئه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬

‫ناوه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬كه‌ خه‌ڵكی‌ شاری‌ به‌غداده‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵكی‌ هه‌ولێری‌ خۆش����ده‌وێ‪ ،‬چونكه‌‬ ‫رێزێكی‌ زۆری‌ لێده‌گرن‪ ،‬بۆیه‌ بڕیاریداوه‌‬ ‫هه‌ر له‌و ش����اره‌دا بمێنێته‌وه‌‌و له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫مردنیشیدا هه‌ر له‌وێ‌ به‌خاكی‌ بسپێرن‪.‬‬

‫له‌گه‌ڵ‌ زۆربوونی‌ رێژه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا به‌تایبه‌تی���ش‬ ‫ئه‌و ئافره‌تان���ه‌ی‌ ته‌مه‌نیان خوار هه‌ژده‌‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬رێژه‌ی‌ منداڵبوونی‌ ئه‌و ژنانه‌ش‬ ‫له‌زیادبووندایه‌‪ ،‬ئامارێكی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫منداڵبوونی‌ سلێمانیش ئاشكرای‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ئه‌مس���اڵ‌ بچوكتری���ن ژن كه‌ بوه‌ته‌‬ ‫دایك ته‌مه‌نی‌ ‪ 14‬ساڵ‌ بووه‌‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ كارگێڕی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبوونی‌ س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫مه‌هدی‌ حه‌مه‌س���اڵح ئاماری‌ ئه‌مس���اڵی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كه‌یانی‌ بۆ ئاوێنه‌ ئاشكراكرد‬

‫كه‌ له‌ماو‌هی‌ ‪ 8‬مانگی‌ رابردودا ‪ 10‬هه‌زار‌و‬ ‫‪ 798‬منداڵ‌ له‌دایكبوون‌و له‌و رێژه‌یه‌ش ‪5‬‬ ‫هه‌زار‌و ‪ 508‬منداڵ‌ كوڕ بوون‌و ‪ 5‬هه‌زار‌و‬ ‫‪290‬یشیان كچ بوون‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ئه‌مس���اڵ‌‬ ‫بچوكترین ژن كه‌ بوه‌ت���ه‌ دایك ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 14‬ساڵ بووه‌‌و گه‌وره‌ترینیشیان نزیكه‌ی‌‬ ‫په‌نجا س���اڵ‌ بووه‌‌و باسی‌ له‌وه‌شكرد كه‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ له‌چه‌ند حاڵه‌تێكدا س���ێ‌ ژن‬ ‫(چوار منداڵ)یان به‌س���كێك بووه‌‌و هه‌ر‬ ‫چواریشیان ماون‪ ،‬هه‌روه‌ها (حه‌وت ژن)‬ ‫یش سێ منداڵیان بووه‌‌و (‪ )152‬ژنیشیان‬ ‫دوانه‌یان بووه‌‪.‬‬ ‫مه‌ه���دی‌ حه‌مه‌س���اڵح رونیكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ نه‌خۆش���خانه‌كه‌یان ل���ه‌ڕووی‌‬ ‫پاكوخاوێنییه‌وه‌ به‌یه‌كه‌م نه‌خۆش���خانه‌‬ ‫ده‌رچ���ووه‌ له‌س���نوری‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كاریگه‌ری���ه‌ ده‌رون���ی‌‌و‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌كانی‌ ئه‌و ژنانه‌ی‌ له‌ته‌مه‌نی‬

‫كوڕان ‌ی كورت ‌ه بااڵ‬ ‫حه‌زیان له‌كچان ‌ی بااڵ به‌رزه‌‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫‪face book‬‬

‫قوبادی جه‌لیزاده‌‬

‫من ئه‌و باخچه‌یه‌م خۆشده‌وێ‬ ‫كه‌ ناویان ناو ‌ه فێس بووك‬ ‫مه‌نزڵگای ئه‌ویندارانه‌‬ ‫كافێ‪-‬یه‌ بۆ گه‌وره‌و بچووك‬

‫نازانم هێشتا نه‌مدیوی‬ ‫كورتی‪ ،‬كه‌ڵه‌گه‌تی‪ ،‬قه‌ده‌ی‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ی ك ‌ه دێمه‌ ژوانت‬ ‫ماچی شیرینم پێ ده‌ده‌ی!‬

‫پاسوۆرده‌كه‌م ناوی تۆیه‌‬ ‫هه‌رگیز بیرم ناچێته‌وه‌‬ ‫هه‌ر كه‌ ناوی تۆ ده‌هێنم‬ ‫ئه‌كاونتم ئه‌كرێته‌وه‌‬

‫وتم ده‌مه‌وێ بتبینم‬ ‫من دێم تۆ وه‌ر ‌ه المه‌وه‌‬ ‫كه‌چی به‌داخه‌و ‌ه گوڵم‬ ‫وه‌اڵمێكت نه‌دامه‌وه‌‬

‫ده‌ڕوانم ‌ه لیستی هاوڕێیان‬ ‫ك ‌ه له‌وێ نیت له‌ت‌و په‌تم‬ ‫له‌به‌ر خاتری چاوی تۆیه‌‬ ‫شه‌وو رۆژێ هه‌ر له‌خه‌تم‬

‫وتت نا‪..‬تێلت بۆ ده‌كه‌م‬ ‫له‌و ساته‌و ‌ه من چاوه‌ڕێم‬ ‫ماڵ به‌ماڵ‌و كووچه‌ كووچه‌‬ ‫زه‌نگ ‌ه زه‌نگ ‌ه بۆت ده‌گه‌ڕێم‬

‫ك ‌ه ناتبینم به‌ فرمێسك‬ ‫وێنه‌ی نازدارت ده‌كێشم‬ ‫الپتۆپه‌كه‌م ته‌ڕ ته‌ڕ ده‌بێ‬ ‫سه‌د ئاهی سارد هه‌ڵده‌كێشم‬

‫شێتان ‌ه من خۆشم ده‌وێی‬ ‫ئاشكرا دانی پیا ده‌نێم‬ ‫هه‌تا ئه‌و ساته‌ی هاك ده‌كرێم‬ ‫له‌سه‌ر وۆڵه‌كه‌م داتده‌نێم‬

‫من نازانم چۆن ‌ه ره‌نگی‬ ‫پێستت‪ ،‬قژت‪ ،‬چاوی گه‌شت‬ ‫كام رێژن ‌ه بارانی عه‌تر‬ ‫داباریوه‌ته‌ سه‌ر له‌شت‬

‫من فێیس بووكم خۆشده‌وێ‬ ‫چونك ‌ه تۆم تێدا ناسیوه‌‬ ‫رۆژگاری من شه‌و ‌ه زه‌نگ بوو‬ ‫تۆ كردوونت به‌ كازیو ‌ه‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه چه‌ن���د كارێك���ت‬ ‫پێده‌س���پێردرێت‪ ،‬باش���تروای ‌ه بایه‌خ‬ ‫ی خ���ۆت بده‌یت‌و خۆت‬ ‫به‌ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫هی�ل�اك نه‌كه‌ی���ت به‌كارێك���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌توان���ات ده‌ربچێت‪ ،‬گه‌ر به‌نه‌رمیه‌و‌ه‬ ‫كاره‌كانت بك ‌هی‌ باشتره‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی كه‌ش���وهه‌وادا‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕانكارییه‌كان ‌‬ ‫ی زیات���ر ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫هه‌س���ت ب��� ‌ه ئارام ‌‬ ‫ی جه‌سته‌ییت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا هێزێك ‌‬ ‫بۆ دروست ده‌بێت‌و وا هه‌ست ده‌كه‌یت‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه ده‌توانی���ت به‌ره‌ن���گار ‌‬ ‫كێشه‌كان ببیته‌وه‌‪.‬‬

‫خوار هه‌ژده‌ س���اڵیدا بوونه‌ت���ه‌ دایك‪،‬‬ ‫پزیش���كی‌ ژنان‌و منداڵبوون‪ ،‬د‪.‬ش���نیار‬ ‫محه‌مه‌د شێخانی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ ئه‌و ژنانه‌ی‌ ته‌مه‌نیان منداڵه‌‌و‬ ‫منداڵیان ده‌بێت گرفتی فس���یۆلۆجییان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬واته‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ له‌شیان به‌باشی‌‬ ‫گه‌ش���ه‌یان نه‌كردووه‌‌و خۆی���ان ئاماده‌‬ ‫نه‌ك���ردووه‌ بۆ ئ���ه‌و حاڵه‌ته‌‌و ل���ه‌ڕووی‌‬ ‫ده‌رونیش���ه‌وه‌ خۆیان ئام���اده‌ نه‌كردووه‌‬ ‫بۆ پرۆسه‌ی‌ منداڵبوون‪ ،‬بۆیه‌ له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫س���كپڕی‌‌و منداڵبووندا زۆرترین كێش���ه‌‬ ‫بۆ خۆیان‌و ئه‌وانیش دروس���ت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌كاتی‌ منداڵبووندا‪.‬‬ ‫د‪.‬ش���نیار ئاماژه‌یدا ب���ه‌و ژنانه‌ش كه‌‬ ‫ته‌مه‌نیان له‌س���ه‌روو په‌نجا س���اڵه‌وه‌یه‌‌و‬ ‫منداڵیان ده‌بێت كه‌ ئه‌گه‌ری زۆری هه‌یه‌‬ ‫منداڵی‌ كه‌مئه‌ندامیان ببێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ ده‌رونییه‌وه‌ كه‌متر كێش���ه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت زیاتر له‌ژێر چاودێری‌‬ ‫ته‌ندروستیدا بن‪.‬‬

‫فێستیڤاڵی‌ چاالکی قوتابخانه‌کان فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت‬

‫ده‌رهێنه‌ر ‌ی شانۆییه‌كی‌ مندااڵن ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌فێستیڤاڵی‌ ئه‌مساڵ ‌ی مندااڵن ده‌گرێت‬ ‫کۆمه‌ڵێک کورت ‌ه بااڵ له‌گه‌شتێکدا له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫به‌رپرسێكی‌ كۆمه‌ڵ ‌هی‌ كورته‌بااڵكان‬ ‫ی‬ ‫ئاشكرای‌ ده‌كات ك ‌ه كوڕان ‌‬ ‫كورته‌بااڵی‌ رێكخراوه‌كه‌یان حه‌ز‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن ژیانی‌ هاوسه‌ریی‌ له‌گه‌ڵ‌ كچان ‌‬ ‫بااڵبه‌رزدا پێكه‌وه‌ بنێن‌و به‌شێكیشیان‬ ‫ئه‌و خه‌ونه‌یان هاتوه‌ته‌دی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كورته‌بااڵكان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬عومه‌ر جه‌بار له‌لێدوانێكدا‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یان���د ك��� ‌ه زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كوڕه‌كانی���ان ح���ه‌ز ده‌ك���ه‌ن ژیان��� ‌‬ ‫ی بااڵبه‌رزدا‬ ‫ی له‌گ���ه‌ ‌ڵ كچ��� ‌‬ ‫هاوس���ه‌ری ‌‬ ‫پێك���ه‌و‌ه بنێ���ن‌و به‌شێكیش���یان ئه‌و‬ ‫خه‌ونه‌یان هاتۆته‌دی‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرینه‌یان‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كچ ‌ه ب���ااڵ كورت���ه‌كان ژیان ‌‬ ‫هاوسه‌رییان پێكهێناوه‌‌و هه‌ندێكیشیان‬ ‫منداڵه‌كانیان كورته‌بااڵ ده‌رچون‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی���ه‌ چه‌ن���د گرف���ت‌و‬ ‫قورساییه‌كت بۆ دروست ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كێش���انـــــه‌ش به‌گشتی‌ بریتی‌ ده‌بن‬ ‫له‌كێشه‌ خێزانیه‌كــــان‌و كێشه‌كانی‌‬ ‫خ���ۆت ك���ه‌ س���ه‌ره‌كیترینیـــــــان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئــــــــه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه تواناكانت بێوێن ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬س���ــــه‌ركه‌وتن به‌خۆت���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌بینی���ت‌و توانــــــاكان���ت له‌هه‌موو‬ ‫ی رۆژانـــه‌ت یارمه‌تیت‬ ‫بوار‌ه قورسه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ده‌ن‌و هه‌س���ت ب��� ‌ه خـــــۆش��� ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫به‌دڵنیاییــــه‌وه‌ زۆرینه‌ی‌ له‌دایكبوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م بورجه‌ ئه‌م هه‌فته‌یه‌ ده‌ستكه‌وتیان‬ ‫زۆر ده‌بێت‪ ،‬روداوه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫روده‌ده‌ن‬ ‫بنیاتن���ه‌ر‬ ‫ج���وان‌و‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیی���ان‪ .‬س���ود ل���ه‌ڕای‬ ‫ده‌وروبه‌رت ببینه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی باش���ت ده‌بێ���ت‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ختێك��� ‌‬ ‫ی بتوانیت كاره‌كانت‬ ‫ئاماژه‌ی ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌خۆت بك ‌ه‬ ‫ی بكه‌یت‪ ،‬پارێزگار ‌‬ ‫به‌باش ‌‬ ‫له‌هه‌ر روداوێك ك ‌ه دێت ‌ه رێت‌و مه‌هێڵ ‌ه‬ ‫قورساییه‌كان به‌سه‌رتا زاڵ بن‌و له‌ناوت‬ ‫به‌رن‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و كوڕان ‌ه ‌‬ ‫ناوب���راو داواكاری��� ‌‬ ‫ی بااڵب���ه‌رز بۆ‬ ‫ی كچان ‌‬ ‫ب���ۆ خوازبێن��� ‌‬ ‫ی ك���وڕه‌كان” گه‌ڕانده‌وه‌‌و‬ ‫“لوتب���ه‌رز ‌‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا جه‌ختیك���رده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه حكومه‌ت‬ ‫ی ئه‌و موچه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫پێی���ان ده‌دات‌و وه‌ك “زه‌كات” وای��� ‌ه‬ ‫ی كوڕه‌كان بهێنێته‌دی‌‪،‬‬ ‫ناتوانێت خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نمون ‌ه ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌رگیر ‌‬ ‫به‌اڵم بۆ ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێنای���ه‌و‌ه ك ‌ه له‌گ���ه‌ڵ كچێك ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫كورته‌بااڵدا هاوسه‌رگیریی‌ كردووه‌‪.‬‬ ‫ی له‌وه‌كرد ك ‌ه‬ ‫عوم���ه‌ر جه‌بار باس��� ‌‬ ‫ی كورته‌بااڵكان عاش���قن‌و حه‌ز‬ ‫زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی دووه‌م‌و سێهه‌م ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی ژن ‌‬ ‫به‌هێنان ‌‬ ‫ئاشكراش���یكرد ك ‌ه زیاتر له‌‪ 150‬كوڕ‌و‬ ‫كچیان چونه‌ته‌ كه‌ژاو‌هی‌ زێڕینه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێکخ���راوی کورته‌ب���ااڵکان ل��� ‌ه‬ ‫‪ 1994/11/29‬دام���ه‌زراون‌و زیات���ر ل ‌ه‬ ‫‪ 4120‬ئه‌ندامیان له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫هه‌یه‌و زیاترینیان له‌ڕه‌گه‌زی مێن‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫خ���ۆت له‌و كه‌س���ان ‌ه ب���ه‌دور بگر‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌غیلیت پێده‌به‌ن‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه كێشه‌كان‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر بكه‌یت‪ ،‬خۆت‬ ‫به‌بێده‌نگ��� ‌‬ ‫به‌كێش���ه‌یه‌كه‌و‌ه س���ه‌رقاڵ مه‌ك��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نیی���ه‌‌و كاته‌كانت‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫رێكبخه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫ش���انۆیی به‌ش���داریی فێس���تیڤاڵی‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫س���لێمانی‌و قه‌زا‌و ناحیه‌كانیان كردو‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م مانگ ‌ه‬ ‫ی (‪‌ )13-10‬‬ ‫ك��� ‌ه له‌ڕۆژان ‌‬ ‫ی مندااڵن‬ ‫ده‌رهێنه‌ری‌ شانۆییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫له‌شاری‌ سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و “فێس���تیڤاڵه‌ك ‌ه پڕبوو‌ه‬ ‫ی به‌وت ‌ه ‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ شانۆییه‌كه‌یان له‌فێستیڤاڵ ‌‬ ‫له‌كه‌موكوڕی”‪ ،‬بۆیه‌ هیچ پله‌یه‌كیان‬ ‫ی‬ ‫چاالكی‌ قوتابخانه‌كاندا پل ‌هی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫به‌ده‌س���تنه‌هێناوه‌‌و له‌و رووه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌فێستیڤاڵ ‌‬ ‫ی گرت‪.‬‬ ‫ی ره‌خن ‌هی‌ له‌لیژن ‌هی‌ داوه‌ر ‌‬ ‫ی “ناشاره‌زای ‌‬ ‫قه‌زا‌و ناحیه‌كاندا به‌هۆ ‌‬ ‫ش���ادان ده‌ڵێ���ت “رۆژێك ل���ه‌ڕۆژان‬ ‫ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌كه‌وه‌” نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و‬ ‫ی ئ���ه‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫پله‌یه‌ به‌ده‌ست بێنێته‌وه‌‪ .‬نه‌مبینی���و‌ه ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫ له‌ش���انۆییه‌كی مندااڵندا دانیش���تبن‌و‬ ‫ده‌رهێن���ه‌ری ش���انۆیی (به‌یانییه‌ك ئه‌زمونێكی شانۆی منداڵیان هه‌بووبێ‌‪،‬‬ ‫له‌ماڵێك���دا)‪ ،‬ش���ادان عه‌ل���ی ك��� ‌ه بڕواناك���ه‌م بزانن ش���انۆی مندا ‌ڵ چۆن‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیی ‌ه به‌رهه‌مدێ‌”‪.‬‬ ‫ی (بادینان) ‌‬ ‫له‌قوتابخان��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و ده‌رهێنه‌ر‌ه ئاشكرایكرد ك ‌ه ئه‌وه‌ی‬ ‫ی له‌لێدوانێك���دا بۆ‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌ش���ار ‌‬ ‫ی ك���ردوو‌ه ئه‌وه‌بوو‌ه ئه‌و‬ ‫ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وان له‌فێستیڤاڵی زیات���ر بێزار ‌‬ ‫ی بۆ بڕیاردان له‌س���ه‌ر براوه‌ی‬ ‫چاالك���ی قوتابخانه‌كاندا ك ‌ه بۆ نزیكه‌ی لیژنه‌ی ‌ه ‌‬ ‫‪ 20‬قوتابخانه‌ی ناوش���اری س���لێمانی فێستیڤا ‌ڵ كاریان كردوو‌ه “له‌به‌ر چه‌ند‬ ‫ی هۆیه‌كی تایبه‌ت به‌خۆیان‌و نه‌شاره‌زاییان‬ ‫س���ازكرابوو به‌ش���انۆییه‌كه‌یان پل��� ‌ه ‌‬ ‫ی له‌ش���انۆی منداڵ���دا بڕیاریانداوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫یه‌كه‌میان به‌ده‌ستهێنابوو‪ ،‬به‌اڵم دوا ‌‬ ‫چه‌ن���د مانگێك‌و جارێكیت���ر به‌هه‌مان له‌به‌ر جوانی‌و دروستی كاره‌كه‌”‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ كارێكیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ باشترین‬ ‫هه‌فته‌یه‌ بتوانن به‌ڕێكی‌ ته‌واوی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌ڕووی‌ س���ۆزدارییه‌وه‌ به‌خت یاوه‌رت‬ ‫ده‌بێت‌و خاڵی‌ ئیجابیت بۆده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵب���ده‌ خۆت‬ ‫توڕه‌ مه‌كه‌ له‌كاری‌ ئاسان‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی كاره‌كانت‬ ‫ی دێن ‌ه رێگ ‌ه ‌‬ ‫ێ قورسای ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی داخس���تن ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه ببن ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناخۆش ‌‬ ‫ده‌رگاكان له‌به‌رده‌مت‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫له‌نێوان ئێ���وه‌و خۆشه‌ویس���ته‌كانتان‬ ‫ی هه‌فت ‌ه‬ ‫رووده‌دات‪ ،‬باش���تروای ‌ه كۆتای ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانتان گه‌شتێك بكه‌ن‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ند بڵند عه‌بدواڵ رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ره‌نگه‌ له‌ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نزیكدا وه‌كو پێشكه‌شكار‌و ئه‌كته‌ر ده‌ربكه‌وێت‌و ئاشكراشیكرد كه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا بڕیاردانی‌ بۆ بوونی‌ به‌گۆرانیبێژ موجازه‌فه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫بڵند عه‌بدواڵ له‌مانگی‌ رابردودا سێیه‌مین ئه‌لبومی‌ خۆی‌ به‌نێوی‌‬ ‫(‪ Father‬بابه‌) باڵوكرده‌وه‌ كه‌ دوانزه‌ به‌رهه‌می‌ له‌خۆگرتووه‌‌و له‌و‬ ‫رووه‌ش���ه‌وه‌ ده‌ڵێت “ئه‌وه‌ی‌ گوێی‌ لێگرتبێت ده‌زانێت ماندبوونی‌‬ ‫پێوه‌ دیاره‌”‪.‬‬ ‫بڵند دوای‌ باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌لبومه‌ك���ه‌ی‌‌و له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫تایبه‌ت���دا له‌گه‌ڵ‌ گۆڤ���اری‌ (ئاوێنه‌كان) كه‌ ئێس���تا له‌بازاڕدایه‌‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ جیاوازییه‌كی‌ ئ���ه‌و ئه‌لبومه‌ی‌‌و ئه‌لبومه‌كانی‌‬ ‫پێشتری‌ زۆرن‪ ،‬چونكه‌ هه‌وڵیداوه‌ زۆربه‌ی‌ مه‌قامه‌كان به‌كاربهێنێت‬ ‫وه‌كو (به‌یات‌و حیجاز‌و عه‌جه‌م‌و نه‌هاوه‌ند‌و مه‌قام كورد) له‌ڕووی‌‬ ‫موزیكیشه‌وه‌ به‌ته‌كنه‌لۆجیایه‌كی‌ باشتر كاری‌ بۆ كردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ كه‌ پێشتریش موزیسیان بووه‌ جه‌ختیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ره‌تادا بوونی‌ به‌گۆرانیبێژ به‌ “موجازه‌فه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌”‬ ‫زانیوه‌‌و ئاشكراشیكرد كه‌ چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كی‌ له‌به‌رده‌ستدایه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئاینده‌دا وه‌كو “ئه‌كته‌ر‌و پێشكه‌شكار”یش ده‌ربكه‌وێ‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هونه‌رمه‌ن���ده‌ له‌هه‌مانكاتدا ماسته‌ریش���ی‌ هه‌یه‌ له‌بواری‌‬ ‫ده‌رمانسانیشدا كه‌ له‌واڵتی‌ سوید به‌ده‌ستیهێناوه‌‌و دوای‌ چه‌ندین‬ ‫ژیان له‌و واڵته‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا له‌شاری‌ هه‌ولێر نیشته‌جێیه‌‌و له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌سێكدا كۆمپانیایه‌كی‌ تایبه‌ت به‌ده‌رمانیان داناوه‌‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ ته‌واوی‌ چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ له‌گۆڤاری‌ ئاوێنه‌كان بخوێنه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌كان گۆڤارێك���ی‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ���ه‌‌و هه‌م���وو (‪)15‬ی‌ مانگێك‬ ‫كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌ ده‌ریده‌كات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی چاوه‌ڕوانت‬ ‫چه‌ندی���ن به‌رپرس���یارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه پێویست ده‌كات به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوڕێیانت ئه‌نجام ‌‬ ‫باش به‌ه���اوكار ‌‬ ‫ی ته‌ندروستییه‌و‌ه ره‌نگ ‌ه‬ ‫بده‌یت‪ ،‬له‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆگرام ‌‬ ‫ی كێش ‌ه ببیت‪ ،‬ئاگادار ‌‬ ‫توش ‌‬ ‫خۆراكت به‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی فه‌ریك���ت‬ ‫ی بورج��� ‌‬ ‫كاریگه‌ریه‌كان��� ‌‬ ‫ی چه‌ن���د‬ ‫به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬خه‌ریك��� ‌‬ ‫ی دارایی ده‌بی���ت‌و ره‌نگ ‌ه‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی باش���ت بۆ بڕه‌خسێت‪،‬‬ ‫ده‌ستكه‌وتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت راده‌كێشت به‌ال ‌‬ ‫سه‌رنج ‌‬ ‫خۆتدا به‌تایبه‌تی‌ هاوپیشه‌كانت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫شه‌ڕه‌ ته‌قه‌‬

‫ ‬ ‫فه‌ڕه‌زن���ا ئه‌گ���ه‌ر له‌داس���تانه‌كانی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌و قه‌یوان ماوه‌تیش���دا‬ ‫ناوبژیوانی���ت كردب���ێ‪ ،‬ئامم���ان‬ ‫له‌ش���ه‌ڕه‌ته‌قه‌ی ئ���ه‌م موده‌ت���ه‌ی‬ ‫به‌ین���ی ته‌له‌به‌‌و مامۆس���تادا مه‌یكه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ردووالی���ان تازه‌ك���ووره‌ن‪ .‬یه‌عن ‌‬ ‫ی به‌زمه‌ك ‌ه بوون‪.‬‬ ‫ده‌مێك نیی ‌ه فێ���ر ‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌و‌ه هێش���تا خیبره‌یان په‌یدا‬ ‫نه‌كردووه‌‌و الیه‌زال ده‌ستیان خواره‌‪.‬‬ ‫هیچ ب��� ‌ه دوری مه‌زان ‌ه فیش���ه‌كه‌كان‬ ‫یه‌ك یه‌ك به‌ر جه‌نابت بكه‌ون‪ ،‬یه‌عنی‬ ‫ێ‬ ‫ب ‌ه عه‌كس���ی جنێوه‌كانه‌و‌ه ك ‌ه س��� ‌‬ ‫روبع‌و شتێكیان ناوگه‌ڵی وه‌زعه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫كردوو‌ه ب ‌ه ئامانج‪ .‬ئامانجیش به‌پێ ‌‬ ‫شه‌خس���ه‌ك ‌ه ئه‌گۆڕێت‪ .‬مه‌س���ه‌له‌ن‬ ‫ئامانج���ی وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رد‌ه‬ ‫ل���ه‌م قه‌یران ‌ه باروتییه‌دا سیس���تمی‬ ‫س���ویدییه‌‌و جی���اواز‌ه له‌ئامانج���ی‬ ‫قوڕبه‌س���ه‌رێكی وه‌كو تۆ ك ‌ه دایكت‬ ‫خواخوایه‌تی ئێوار‌ه س���ه‌عاتێ زوتر‬ ‫بگه‌یت��� ‌ه ماڵ���ه‌وه‌‌و گ���وێ له‌ئاخرین‬ ‫ی قه‌سفه‌كه‌ی حه‌ڵه‌ب بگریت‪.‬‬ ‫جه‌ول ‌ه ‌‬ ‫ی هیچت‬ ‫كه‌واته‌‪ ،‬ده‌ستم دامێنت‪ ،‬هه‌ق ‌‬ ‫نه‌بێ‪ .‬ه���ه‌ر له‌گه‌ڵ ته‌ق ‌ه دامه‌زرا‪ ،‬تۆ‬ ‫یه‌كسه‌ر ب ‌ه ده‌ما خۆت بد‌ه ب ‌ه عه‌رزا‌و‬ ‫بیر له‌م س���وئال‌و جوابانه‌ی خواره‌و‌ه‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪:‬‬ ‫پ‪ .1‬س���ه‌به‌ب چیی ‌ه ئ���ه‌م هه‌موو‬ ‫ێ خۆش ‌ه له‌هه‌رێمه‌كه‌مانا‬ ‫حادیس��� ‌ه م ‌‬ ‫تیكرار ئه‌بنه‌وه‌؟‬ ‫أ‪ .‬چونكێكون���ێ تیۆرییه‌ك���ه‌ی‬ ‫دارویناغ���ا الی ئێم��� ‌ه لنگه‌وق���وچ‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌عنی ئاژه‌ڵه‌ك ‌ه گه‌شه‌ی‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئینس���انه‌ك ‌ه ورد‌ه‬ ‫ورد‌ه خه‌ریكه‌ ئه‌بێته‌وه‌ ب ‌ه حه‌یوان‪.‬‬ ‫ب‪ .‬سه‌به‌به‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه قیاده‌كه‌مان‬ ‫نه‌رم‌و نیان���ه‌‪ .‬چونكێك���م عاده‌ته‌ن‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی‬ ‫میلله‌ت عه‌كس ‌‬ ‫خۆیه‌تی‪ .‬هه‌تا س���ه‌ره‌و‌ه توندوتیژ‌و‬ ‫ش���ه‌ڕانی بێ���ت‪ ،‬خواره‌و‌ه الش��� ‌هڕ‌و‬ ‫فه‌قیرۆكه‌ ده‌رئه‌چێت‪.‬‬ ‫ج‪ .‬خه‌تای كه‌س نیی ‌ه خه‌تای ئه‌ڵق ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆرییه‌كانه‌‪ .‬مناڵی س���ه‌ر بێشكه‌ش ‌‬ ‫فێ���ر كردوو‌ه له‌س���ه‌ر دایبییه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫شمشێر ببه‌ستێ‪.‬‬ ‫ی قس���ه‌ی ‌ه‬ ‫د‪ .‬ك���وڕ‌ه ئ���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ‌‬ ‫به‌قورب���ان؟! ئه‌گ���ه‌ر ته‌له‌فزی���ۆن‬ ‫ێ بكردینای ‌ه ئێس���تا‬ ‫ته‌ئس���یری ت��� ‌‬ ‫هه‌مومان بوبوین به‌ پاپای‌‪.‬‬ ‫پ‪ .2‬ئه‌م عیالق��� ‌ه جوانه‌ی به‌ینی‬ ‫مامۆستا‌و ته‌له‌به‌ نیشانه‌ی چییه‌؟‬ ‫أ‪ .‬پاره‌ عاله‌مه‌كه‌ی هار كردووه‌؟‬ ‫ب‪ .‬دیموكراس���ییه‌كه‌مان تایه‌یه‌كی‬ ‫په‌نچه‌ره‌؟‬ ‫ج‪ .‬س���اڵێكی ت���ر ئ���ه‌م حه‌ل��� ‌ه‬ ‫ب���ۆڕی ئه‌مری���كاش ده‌ده‌ینه‌و‌ه له‌بێ‬ ‫ئسوڵیدا؟‬ ‫د‪ .‬حوكمه‌ت ده‌س���تی له‌وه‌زعه‌ك ‌ه‬ ‫به‌رداوه‌؟‬ ‫پ‪ .3‬ده‌می هه‌ركه‌سێك ئه‌كه‌یته‌و‌ه‬ ‫ئه‌ڵ���ێ كوردس���تان روی كردۆت��� ‌ه‬ ‫توند‌وتیژی‌‪ .‬باشه‌ ئ ‌هی‌ ته‌گبیر؟‬ ‫أ‪ .‬چوار پاڵه‌وانی ب���اش‪ ،‬له‌وانه‌ی‬ ‫ك ‌ه دۆس���تی كوردن‪ ،‬ده‌عوه‌ت بكه‌ین‬ ‫بێ���ن یه‌ك���ی چمكێكی كوردس���تان‬ ‫بگرن‌و رایكێش���ن ب ‌ه ده‌ستی ئه‌مالدا‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بچێته‌و‌ه س���ه‌ر ئیتیجاه ‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌ی ئه‌وسا‪.‬‬ ‫ی ن���اوێ براده‌رینه‌‪ .‬مادام‬ ‫ب‪ .‬هیچ ‌‬ ‫ع���ه‌رز ئه‌خولێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌وات ‌ه پێش‬ ‫نه‌ورۆزی ئه‌مس���اڵ هه‌رێمه‌كه‌مان روو‬ ‫ئه‌كات ‌ه شوێنێكی تر‌و له‌م توند‌وتیژیی ‌ه‬ ‫دور ئه‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بكه‌ین‪ ،‬بڵێین‬ ‫ج‪ .‬دوعا له‌توندوتیژ ‌‬ ‫ئیشه‌ڵاڵ ئیشه‌ڵاڵ له‌ئه‌خالق خراپترت‬ ‫به‌سه‌ر دێت‌و مه‌جبور ئه‌بیت پشتمان‬ ‫ێ بكه‌یت‪.‬‬ ‫ت‌‬ ‫د‪ .‬زۆر ئیعتیماد مه‌كه‌ن ‌ه سه‌ر دوعا‪.‬‬ ‫چونكێكم دوعا ئه‌گ���ه‌ر گیرا ببوایه‌‪،‬‬ ‫یه‌ك مه‌سئولت به‌ پێوه‌ نه‌ئه‌بینی‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر كارێكت ئه‌نجامدا هه‌وڵبد‌ه خۆش ‌‬ ‫ی خۆپه‌رست مه‌به‌‪،‬‬ ‫بۆ بكه‌یت‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫باشتر وای ‌ه ئه‌م ماوه‌ی ‌ه خۆت سه‌رقاڵ‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ی���ت به‌وه‌رزش���ه‌و‌ه به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫ی س���ۆزداریت‬ ‫ی بار ‌‬ ‫مه‌له‌وانی‌‪ ،‬ئاگادار ‌‬ ‫به‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ئه‌و ناونیشانه‌ی‌ سه‌رنجی‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵك ‌ی راكێشاوه‌‬

‫ئه‌ستێره‌یه‌ک‬ ‫له‌کوردستان‬

‫ بڵند بۆ ئاوێنه‌كان‪ :‬ره‌نگ ‌ه وه‌كو پێشكه‌شكار‌و ئه‌كته‌ر ده‌ربكه‌وم‬

‫‪.noc‬فالفل أبو زیاد‪www.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬ ‫یه‌كش���ه‌مم ‌ه ‪ ،‌9/16‬ئه‌نجه‌‌لین���ا‬ ‫ی نوێنه‌ری نیازپاكیی كۆمس���یۆنی‬ ‫جول ‌‬ ‫ب���ااڵی په‌نابه‌رانی س���ه‌ر ب��� ‌ه نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان ‪UNHCR‬و ئه‌س���تێره‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هۆلیوود‪ ،‬سه‌ردان ‌‬ ‫ی ناودار ‌‬ ‫سینه‌ماكار ‌‬ ‫ی کوردی سووریای کرد‬ ‫ی ئاواره‌كان ‌‬ ‫كه‌مپ ‌‬ ‫ی دهۆك‪ ،‬سه‌ردانی‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ل ‌ه سنوور ‌‬ ‫ئه‌م ئه‌س���تێره‌ی ‌ه جێی بایه‌خ‌و سه‌رنجی‬ ‫رای گشتی کوردستان بوو‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫له‌شه‌قامی‌ مه‌ال عوزێر له‌شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫دوكانێكی‌ فرۆشتنی‌ فه‌الفل به‌ناوی‌‬ ‫(‪.Noc‬فه‌الفل أبو زیاد‪)Www .‬‬ ‫ده‌بینرێت كه‌ سه‌رنجی‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ به‌الی‌ خۆیدا راكێشاوه‌‌و‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ده‌ڵێت كه‌ هه‌تا ئێستا‬ ‫زۆرترین داواكاری‌ هه‌بووه‌ بۆ‬ ‫فرۆشتنی‌ ناوه‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌ نییه‌‬ ‫بیفرۆشێت‪.‬‬ ‫تاریق مه‌جید مه‌هدی‌ ته‌مه‌ن ‪ 56‬ساڵ‬ ‫كه‌ خه‌ڵكی‌ ش����اری‌ به‌غدای����ه‌‌و خاوه‌نی‌‬ ‫(‪ .Noc‬فالفل أبو زیاد‪)Www .‬ـه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫‪30‬ساڵه‌ له‌ش����اری‌ هه‌ولێر نیشته‌جێیه‌‌و‬ ‫ئه‌و دوكانه‌ی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ خۆی‌‬ ‫مامۆس����تای وانه‌ی‌ بیركاری‌ بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ح����ه‌زی‌ له‌دامه‌زراندن نه‌ب����ووه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هه‌میشه‌ كاری‌ ئازادی‌ به‌الوه‌ باشتره‌‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ كاری‌ ئه‌و خاوه‌ن دوكانه‌‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی‌ عاره‌بان����ه‌وه‌ ب����ووه‌و دواتر‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌دوكانێكی‌ بچوكی‌ ش����ه‌ش‬ ‫مه‌تری‌‌و پاش����انیش به‌ه����ۆی‌ داواكاری‌‬ ‫زۆری‌ هاواڵتی����ان ب����ۆ خواردنه‌كه‌ی����ان‬ ‫ش����وێنه‌كه‌یان فراوانت����ر ك����ردو‌وه‌‌و‬ ‫له‌ئێستاش����دا له‌ڕوبه‌رێكی‌ ‪ 150‬مه‌تریدا‬ ‫ش����وێنێكیان دروس����تكردووه‌‌و چه‌ندین‬ ‫خواردنی‌ تری‌ خێراشی‌ بۆ زیادكردووه‌‪،‬‬ ‫بڕیاریشه‌ له‌داهاتوودا بیكاته‌ رێستۆرانت‌و‬ ‫هۆتێلێكی‌ سێ‌ ئه‌ستێره‌یی‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بوه‌ته‌ جێگه‌ی‌ س����ه‌رنجی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌ی‌ روی‌ تێده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ن����اوی‌ (‪ .Noc‬فالفل أبو زیاد‪)Www .‬‬ ‫ه‌‌و تاری����ق ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا كه‌ خۆی‬ ‫ئه‌و ناوه‌ی‌ هه‌ڵبژاردوه‌‌و گوزارشت له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ “فه‌الفل به‌بێ‌ نۆك نابێت”‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ هه‌وڵیداوه‌ ناوێ����ك به‌كاربهێنێت‬

‫ته‌مه‌نیان ‪ 14‬ساڵه‌و ده‌بن ‌ه دایك‬ ‫ ئا‪ :‬كورده‌‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ منداڵبوونی‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬ئه‌مساڵ‌ ژنانی‌ ته‌مه‌ن ‪14‬‬ ‫ساڵ‌ بچوكترین ژنن له‌ڕووی‌ ته‌مه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ بوونه‌ته‌ دایك‌و به‌رزترین ته‌مه‌نیش‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 50‬ساڵ‌ بووه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫فه‌الفلی ئه‌بو زیاد له‌هه‌ولێر‬ ‫(ك����وردی‌‌و عه‌ره‌ب����ی‌‌و ئینگلیزی‌) بێت‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ل����ه‌‌و رێگه‌ی����ه‌وه‌ بتوانێت‬ ‫س����ه‌رنجی‌ خه‌ڵك����ی‌ ب����ۆ الی خ����ۆی‬ ‫رابكێشێت‌و له‌و رووه‌شه‌وه‌ سه‌ركه‌وتوو‬ ‫بووه‌‌و رۆژانه‌ خه‌ڵكێكی‌ زۆر س����ه‌ردانی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و پرس����یاری‌ ناوه‌كه‌ی‌ لێده‌كه‌ن‌و‬

‫ی بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش ئاماده‌ن قازانجی‌‬ ‫له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان‌و كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫ش����وێنه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ بكه‌نه‌ نیوه‌‪ ،‬یان‬ ‫راگه‌یاندنیش باسی‌ لێوه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ (‪.Noc‬فالف����ل أب����و زیاد‪ .‬مانگانه‌ ی����ه‌ك ده‌فته‌ر دۆالری پێبده‌ن‪،‬‬ ‫‪ )Www‬ئاش����كرایكرد ك����ه‌ تاك����و یاخود هه‌ندێكیان ئاماده‌بوون به‌چه‌ندین‬ ‫ئێس����تا چه‌ندی����ن هۆتێل‌و چێش����تخانه‌ ه����ه‌زار دۆالر ناوه‌ك����ه‌ی‌ لێبكڕن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داوایانكردووه‌ ناونیشانه‌كه‌یان پێبدات‌و تاری����ق ئاماده‌نییه‌ ده‌س����تبه‌رداری‌ ئه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬به‌ختیار‬

‫ناوه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و‪ ،‬كه‌ خه‌ڵكی‌ شاری‌ به‌غداده‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵكی‌ هه‌ولێری‌ خۆش����ده‌وێ‪ ،‬چونكه‌‬ ‫رێزێكی‌ زۆری‌ لێده‌گرن‪ ،‬بۆیه‌ بڕیاریداوه‌‬ ‫هه‌ر له‌و ش����اره‌دا بمێنێته‌وه‌‌و له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫مردنیشیدا هه‌ر له‌وێ‌ به‌خاكی‌ بسپێرن‪.‬‬

‫له‌گه‌ڵ‌ زۆربوونی‌ رێژه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا به‌تایبه‌تی���ش‬ ‫ئه‌و ئافره‌تان���ه‌ی‌ ته‌مه‌نیان خوار هه‌ژده‌‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬رێژه‌ی‌ منداڵبوونی‌ ئه‌و ژنانه‌ش‬ ‫له‌زیادبووندایه‌‪ ،‬ئامارێكی‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫منداڵبوونی‌ سلێمانیش ئاشكرای‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ئه‌مس���اڵ‌ بچوكتری���ن ژن كه‌ بوه‌ته‌‬ ‫دایك ته‌مه‌نی‌ ‪ 14‬ساڵ‌ بووه‌‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ كارگێڕی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ منداڵبوونی‌ س���لێمانی‌‪،‬‬ ‫مه‌هدی‌ حه‌مه‌س���اڵح ئاماری‌ ئه‌مس���اڵی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كه‌یانی‌ بۆ ئاوێنه‌ ئاشكراكرد‬

‫كه‌ له‌ماو‌هی‌ ‪ 8‬مانگی‌ رابردودا ‪ 10‬هه‌زار‌و‬ ‫‪ 798‬منداڵ‌ له‌دایكبوون‌و له‌و رێژه‌یه‌ش ‪5‬‬ ‫هه‌زار‌و ‪ 508‬منداڵ‌ كوڕ بوون‌و ‪ 5‬هه‌زار‌و‬ ‫‪290‬یشیان كچ بوون‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ئه‌مس���اڵ‌‬ ‫بچوكترین ژن كه‌ بوه‌ت���ه‌ دایك ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 14‬ساڵ بووه‌‌و گه‌وره‌ترینیشیان نزیكه‌ی‌‬ ‫په‌نجا س���اڵ‌ بووه‌‌و باسی‌ له‌وه‌شكرد كه‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ له‌چه‌ند حاڵه‌تێكدا س���ێ‌ ژن‬ ‫(چوار منداڵ)یان به‌س���كێك بووه‌‌و هه‌ر‬ ‫چواریشیان ماون‪ ،‬هه‌روه‌ها (حه‌وت ژن)‬ ‫یش سێ منداڵیان بووه‌‌و (‪ )152‬ژنیشیان‬ ‫دوانه‌یان بووه‌‪.‬‬ ‫مه‌ه���دی‌ حه‌مه‌س���اڵح رونیكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ نه‌خۆش���خانه‌كه‌یان ل���ه‌ڕووی‌‬ ‫پاكوخاوێنییه‌وه‌ به‌یه‌كه‌م نه‌خۆش���خانه‌‬ ‫ده‌رچ���ووه‌ له‌س���نوری‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كاریگه‌ری���ه‌ ده‌رون���ی‌‌و‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌كانی‌ ئه‌و ژنانه‌ی‌ له‌ته‌مه‌نی‬

‫كوڕان ‌ی كورت ‌ه بااڵ‬ ‫حه‌زیان له‌كچان ‌ی بااڵ به‌رزه‌‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫‪face book‬‬

‫قوبادی جه‌لیزاده‌‬

‫من ئه‌و باخچه‌یه‌م خۆشده‌وێ‬ ‫كه‌ ناویان ناو ‌ه فێس بووك‬ ‫مه‌نزڵگای ئه‌ویندارانه‌‬ ‫كافێ‪-‬یه‌ بۆ گه‌وره‌و بچووك‬

‫نازانم هێشتا نه‌مدیوی‬ ‫كورتی‪ ،‬كه‌ڵه‌گه‌تی‪ ،‬قه‌ده‌ی‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ی ك ‌ه دێمه‌ ژوانت‬ ‫ماچی شیرینم پێ ده‌ده‌ی!‬

‫پاسوۆرده‌كه‌م ناوی تۆیه‌‬ ‫هه‌رگیز بیرم ناچێته‌وه‌‬ ‫هه‌ر كه‌ ناوی تۆ ده‌هێنم‬ ‫ئه‌كاونتم ئه‌كرێته‌وه‌‬

‫وتم ده‌مه‌وێ بتبینم‬ ‫من دێم تۆ وه‌ر ‌ه المه‌وه‌‬ ‫كه‌چی به‌داخه‌و ‌ه گوڵم‬ ‫وه‌اڵمێكت نه‌دامه‌وه‌‬

‫ده‌ڕوانم ‌ه لیستی هاوڕێیان‬ ‫ك ‌ه له‌وێ نیت له‌ت‌و په‌تم‬ ‫له‌به‌ر خاتری چاوی تۆیه‌‬ ‫شه‌وو رۆژێ هه‌ر له‌خه‌تم‬

‫وتت نا‪..‬تێلت بۆ ده‌كه‌م‬ ‫له‌و ساته‌و ‌ه من چاوه‌ڕێم‬ ‫ماڵ به‌ماڵ‌و كووچه‌ كووچه‌‬ ‫زه‌نگ ‌ه زه‌نگ ‌ه بۆت ده‌گه‌ڕێم‬

‫ك ‌ه ناتبینم به‌ فرمێسك‬ ‫وێنه‌ی نازدارت ده‌كێشم‬ ‫الپتۆپه‌كه‌م ته‌ڕ ته‌ڕ ده‌بێ‬ ‫سه‌د ئاهی سارد هه‌ڵده‌كێشم‬

‫شێتان ‌ه من خۆشم ده‌وێی‬ ‫ئاشكرا دانی پیا ده‌نێم‬ ‫هه‌تا ئه‌و ساته‌ی هاك ده‌كرێم‬ ‫له‌سه‌ر وۆڵه‌كه‌م داتده‌نێم‬

‫من نازانم چۆن ‌ه ره‌نگی‬ ‫پێستت‪ ،‬قژت‪ ،‬چاوی گه‌شت‬ ‫كام رێژن ‌ه بارانی عه‌تر‬ ‫داباریوه‌ته‌ سه‌ر له‌شت‬

‫من فێیس بووكم خۆشده‌وێ‬ ‫چونك ‌ه تۆم تێدا ناسیوه‌‬ ‫رۆژگاری من شه‌و ‌ه زه‌نگ بوو‬ ‫تۆ كردوونت به‌ كازیو ‌ه‬

‫کاوڕ‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه چه‌ن���د كارێك���ت‬ ‫پێده‌س���پێردرێت‪ ،‬باش���تروای ‌ه بایه‌خ‬ ‫ی خ���ۆت بده‌یت‌و خۆت‬ ‫به‌ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫هی�ل�اك نه‌كه‌ی���ت به‌كارێك���ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌توان���ات ده‌ربچێت‪ ،‬گه‌ر به‌نه‌رمیه‌و‌ه‬ ‫كاره‌كانت بك ‌هی‌ باشتره‌‪.‬‬

‫گا‬ ‫ی كه‌ش���وهه‌وادا‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڕانكارییه‌كان ‌‬ ‫ی زیات���ر ده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫هه‌س���ت ب��� ‌ه ئارام ‌‬ ‫ی جه‌سته‌ییت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا هێزێك ‌‬ ‫بۆ دروست ده‌بێت‌و وا هه‌ست ده‌كه‌یت‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه ده‌توانی���ت به‌ره‌ن���گار ‌‬ ‫كێشه‌كان ببیته‌وه‌‪.‬‬

‫خوار هه‌ژده‌ س���اڵیدا بوونه‌ت���ه‌ دایك‪،‬‬ ‫پزیش���كی‌ ژنان‌و منداڵبوون‪ ،‬د‪.‬ش���نیار‬ ‫محه‌مه‌د شێخانی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ ئه‌و ژنانه‌ی‌ ته‌مه‌نیان منداڵه‌‌و‬ ‫منداڵیان ده‌بێت گرفتی فس���یۆلۆجییان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬واته‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ له‌شیان به‌باشی‌‬ ‫گه‌ش���ه‌یان نه‌كردووه‌‌و خۆی���ان ئاماده‌‬ ‫نه‌ك���ردووه‌ بۆ ئ���ه‌و حاڵه‌ته‌‌و ل���ه‌ڕووی‌‬ ‫ده‌رونیش���ه‌وه‌ خۆیان ئام���اده‌ نه‌كردووه‌‬ ‫بۆ پرۆسه‌ی‌ منداڵبوون‪ ،‬بۆیه‌ له‌حاڵه‌تی‌‬ ‫س���كپڕی‌‌و منداڵبووندا زۆرترین كێش���ه‌‬ ‫بۆ خۆیان‌و ئه‌وانیش دروس���ت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌كاتی‌ منداڵبووندا‪.‬‬ ‫د‪.‬ش���نیار ئاماژه‌یدا ب���ه‌و ژنانه‌ش كه‌‬ ‫ته‌مه‌نیان له‌س���ه‌روو په‌نجا س���اڵه‌وه‌یه‌‌و‬ ‫منداڵیان ده‌بێت كه‌ ئه‌گه‌ری زۆری هه‌یه‌‬ ‫منداڵی‌ كه‌مئه‌ندامیان ببێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ل���ه‌ڕووی‌ ده‌رونییه‌وه‌ كه‌متر كێش���ه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت زیاتر له‌ژێر چاودێری‌‬ ‫ته‌ندروستیدا بن‪.‬‬

‫فێستیڤاڵی‌ چاالکی قوتابخانه‌کان فۆتۆ‪ :‬تایبه‌ت‬

‫ده‌رهێنه‌ر ‌ی شانۆییه‌كی‌ مندااڵن ره‌خن ‌ه‬ ‫له‌فێستیڤاڵی‌ ئه‌مساڵ ‌ی مندااڵن ده‌گرێت‬ ‫کۆمه‌ڵێک کورت ‌ه بااڵ له‌گه‌شتێکدا له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫به‌رپرسێكی‌ كۆمه‌ڵ ‌هی‌ كورته‌بااڵكان‬ ‫ی‬ ‫ئاشكرای‌ ده‌كات ك ‌ه كوڕان ‌‬ ‫كورته‌بااڵی‌ رێكخراوه‌كه‌یان حه‌ز‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن ژیانی‌ هاوسه‌ریی‌ له‌گه‌ڵ‌ كچان ‌‬ ‫بااڵبه‌رزدا پێكه‌وه‌ بنێن‌و به‌شێكیشیان‬ ‫ئه‌و خه‌ونه‌یان هاتوه‌ته‌دی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كورته‌بااڵكان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬عومه‌ر جه‌بار له‌لێدوانێكدا‬ ‫ی‬ ‫ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یان���د ك��� ‌ه زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كوڕه‌كانی���ان ح���ه‌ز ده‌ك���ه‌ن ژیان��� ‌‬ ‫ی بااڵبه‌رزدا‬ ‫ی له‌گ���ه‌ ‌ڵ كچ��� ‌‬ ‫هاوس���ه‌ری ‌‬ ‫پێك���ه‌و‌ه بنێ���ن‌و به‌شێكیش���یان ئه‌و‬ ‫خه‌ونه‌یان هاتۆته‌دی‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرینه‌یان‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كچ ‌ه ب���ااڵ كورت���ه‌كان ژیان ‌‬ ‫هاوسه‌رییان پێكهێناوه‌‌و هه‌ندێكیشیان‬ ‫منداڵه‌كانیان كورته‌بااڵ ده‌رچون‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی���ه‌ چه‌ن���د گرف���ت‌و‬ ‫قورساییه‌كت بۆ دروست ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كێش���انـــــه‌ش به‌گشتی‌ بریتی‌ ده‌بن‬ ‫له‌كێشه‌ خێزانیه‌كــــان‌و كێشه‌كانی‌‬ ‫خ���ۆت ك���ه‌ س���ه‌ره‌كیترینیـــــــان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئــــــــه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه تواناكانت بێوێن ‌ه‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬س���ــــه‌ركه‌وتن به‌خۆت���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌بینی���ت‌و توانــــــاكان���ت له‌هه‌موو‬ ‫ی رۆژانـــه‌ت یارمه‌تیت‬ ‫بوار‌ه قورسه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ده‌ن‌و هه‌س���ت ب��� ‌ه خـــــۆش��� ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫به‌دڵنیاییــــه‌وه‌ زۆرینه‌ی‌ له‌دایكبوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م بورجه‌ ئه‌م هه‌فته‌یه‌ ده‌ستكه‌وتیان‬ ‫زۆر ده‌بێت‪ ،‬روداوه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫روده‌ده‌ن‬ ‫بنیاتن���ه‌ر‬ ‫ج���وان‌و‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیی���ان‪ .‬س���ود ل���ه‌ڕای‬ ‫ده‌وروبه‌رت ببینه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی باش���ت ده‌بێ���ت‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ختێك��� ‌‬ ‫ی بتوانیت كاره‌كانت‬ ‫ئاماژه‌ی ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌خۆت بك ‌ه‬ ‫ی بكه‌یت‪ ،‬پارێزگار ‌‬ ‫به‌باش ‌‬ ‫له‌هه‌ر روداوێك ك ‌ه دێت ‌ه رێت‌و مه‌هێڵ ‌ه‬ ‫قورساییه‌كان به‌سه‌رتا زاڵ بن‌و له‌ناوت‬ ‫به‌رن‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و كوڕان ‌ه ‌‬ ‫ناوب���راو داواكاری��� ‌‬ ‫ی بااڵب���ه‌رز بۆ‬ ‫ی كچان ‌‬ ‫ب���ۆ خوازبێن��� ‌‬ ‫ی ك���وڕه‌كان” گه‌ڕانده‌وه‌‌و‬ ‫“لوتب���ه‌رز ‌‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش���دا جه‌ختیك���رده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه حكومه‌ت‬ ‫ی ئه‌و موچه‌ی��� ‌ه ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫پێی���ان ده‌دات‌و وه‌ك “زه‌كات” وای��� ‌ه‬ ‫ی كوڕه‌كان بهێنێته‌دی‌‪،‬‬ ‫ناتوانێت خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نمون ‌ه ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌رگیر ‌‬ ‫به‌اڵم بۆ ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێنای���ه‌و‌ه ك ‌ه له‌گ���ه‌ڵ كچێك ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫كورته‌بااڵدا هاوسه‌رگیریی‌ كردووه‌‪.‬‬ ‫ی له‌وه‌كرد ك ‌ه‬ ‫عوم���ه‌ر جه‌بار باس��� ‌‬ ‫ی كورته‌بااڵكان عاش���قن‌و حه‌ز‬ ‫زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی دووه‌م‌و سێهه‌م ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی ژن ‌‬ ‫به‌هێنان ‌‬ ‫ئاشكراش���یكرد ك ‌ه زیاتر له‌‪ 150‬كوڕ‌و‬ ‫كچیان چونه‌ته‌ كه‌ژاو‌هی‌ زێڕینه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێکخ���راوی کورته‌ب���ااڵکان ل��� ‌ه‬ ‫‪ 1994/11/29‬دام���ه‌زراون‌و زیات���ر ل ‌ه‬ ‫‪ 4120‬ئه‌ندامیان له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫هه‌یه‌و زیاترینیان له‌ڕه‌گه‌زی مێن‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫خ���ۆت له‌و كه‌س���ان ‌ه ب���ه‌دور بگر‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌غیلیت پێده‌به‌ن‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه كێشه‌كان‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر بكه‌یت‪ ،‬خۆت‬ ‫به‌بێده‌نگ��� ‌‬ ‫به‌كێش���ه‌یه‌كه‌و‌ه س���ه‌رقاڵ مه‌ك��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی به‌تۆو‌ه نیی���ه‌‌و كاته‌كانت‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫رێكبخه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫ش���انۆیی به‌ش���داریی فێس���تیڤاڵی‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫س���لێمانی‌و قه‌زا‌و ناحیه‌كانیان كردو‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌م مانگ ‌ه‬ ‫ی (‪‌ )13-10‬‬ ‫ك��� ‌ه له‌ڕۆژان ‌‬ ‫ی مندااڵن‬ ‫ده‌رهێنه‌ری‌ شانۆییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫له‌شاری‌ سلێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه‬ ‫ی ئ���ه‌و “فێس���تیڤاڵه‌ك ‌ه پڕبوو‌ه‬ ‫ی به‌وت ‌ه ‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ شانۆییه‌كه‌یان له‌فێستیڤاڵ ‌‬ ‫له‌كه‌موكوڕی”‪ ،‬بۆیه‌ هیچ پله‌یه‌كیان‬ ‫ی‬ ‫چاالكی‌ قوتابخانه‌كاندا پل ‌هی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫به‌ده‌س���تنه‌هێناوه‌‌و له‌و رووه‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌فێستیڤاڵ ‌‬ ‫ی گرت‪.‬‬ ‫ی ره‌خن ‌هی‌ له‌لیژن ‌هی‌ داوه‌ر ‌‬ ‫ی “ناشاره‌زای ‌‬ ‫قه‌زا‌و ناحیه‌كاندا به‌هۆ ‌‬ ‫ش���ادان ده‌ڵێ���ت “رۆژێك ل���ه‌ڕۆژان‬ ‫ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌كه‌وه‌” نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و‬ ‫ی ئ���ه‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫پله‌یه‌ به‌ده‌ست بێنێته‌وه‌‪ .‬نه‌مبینی���و‌ه ئه‌ندامان��� ‌‬ ‫ له‌ش���انۆییه‌كی مندااڵندا دانیش���تبن‌و‬ ‫ده‌رهێن���ه‌ری ش���انۆیی (به‌یانییه‌ك ئه‌زمونێكی شانۆی منداڵیان هه‌بووبێ‌‪،‬‬ ‫له‌ماڵێك���دا)‪ ،‬ش���ادان عه‌ل���ی ك��� ‌ه بڕواناك���ه‌م بزانن ش���انۆی مندا ‌ڵ چۆن‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیی ‌ه به‌رهه‌مدێ‌”‪.‬‬ ‫ی (بادینان) ‌‬ ‫له‌قوتابخان��� ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و ده‌رهێنه‌ر‌ه ئاشكرایكرد ك ‌ه ئه‌وه‌ی‬ ‫ی له‌لێدوانێك���دا بۆ‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌ش���ار ‌‬ ‫ی ك���ردوو‌ه ئه‌وه‌بوو‌ه ئه‌و‬ ‫ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وان له‌فێستیڤاڵی زیات���ر بێزار ‌‬ ‫ی بۆ بڕیاردان له‌س���ه‌ر براوه‌ی‬ ‫چاالك���ی قوتابخانه‌كاندا ك ‌ه بۆ نزیكه‌ی لیژنه‌ی ‌ه ‌‬ ‫‪ 20‬قوتابخانه‌ی ناوش���اری س���لێمانی فێستیڤا ‌ڵ كاریان كردوو‌ه “له‌به‌ر چه‌ند‬ ‫ی هۆیه‌كی تایبه‌ت به‌خۆیان‌و نه‌شاره‌زاییان‬ ‫س���ازكرابوو به‌ش���انۆییه‌كه‌یان پل��� ‌ه ‌‬ ‫ی له‌ش���انۆی منداڵ���دا بڕیاریانداوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫یه‌كه‌میان به‌ده‌ستهێنابوو‪ ،‬به‌اڵم دوا ‌‬ ‫چه‌ن���د مانگێك‌و جارێكیت���ر به‌هه‌مان له‌به‌ر جوانی‌و دروستی كاره‌كه‌”‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ كارێكیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ باشترین‬ ‫هه‌فته‌یه‌ بتوانن به‌ڕێكی‌ ته‌واوی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌ڕووی‌ س���ۆزدارییه‌وه‌ به‌خت یاوه‌رت‬ ‫ده‌بێت‌و خاڵی‌ ئیجابیت بۆده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت‪ ،‬هه‌وڵب���ده‌ خۆت‬ ‫توڕه‌ مه‌كه‌ له‌كاری‌ ئاسان‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی كاره‌كانت‬ ‫ی دێن ‌ه رێگ ‌ه ‌‬ ‫ێ قورسای ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی داخس���تن ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه ببن ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناخۆش ‌‬ ‫ده‌رگاكان له‌به‌رده‌مت‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫له‌نێوان ئێ���وه‌و خۆشه‌ویس���ته‌كانتان‬ ‫ی هه‌فت ‌ه‬ ‫رووده‌دات‪ ،‬باش���تروای ‌ه كۆتای ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانتان گه‌شتێك بكه‌ن‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ند بڵند عه‌بدواڵ رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ره‌نگه‌ له‌ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نزیكدا وه‌كو پێشكه‌شكار‌و ئه‌كته‌ر ده‌ربكه‌وێت‌و ئاشكراشیكرد كه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تا بڕیاردانی‌ بۆ بوونی‌ به‌گۆرانیبێژ موجازه‌فه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫بڵند عه‌بدواڵ له‌مانگی‌ رابردودا سێیه‌مین ئه‌لبومی‌ خۆی‌ به‌نێوی‌‬ ‫(‪ Father‬بابه‌) باڵوكرده‌وه‌ كه‌ دوانزه‌ به‌رهه‌می‌ له‌خۆگرتووه‌‌و له‌و‬ ‫رووه‌ش���ه‌وه‌ ده‌ڵێت “ئه‌وه‌ی‌ گوێی‌ لێگرتبێت ده‌زانێت ماندبوونی‌‬ ‫پێوه‌ دیاره‌”‪.‬‬ ‫بڵند دوای‌ باڵوكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌لبومه‌ك���ه‌ی‌‌و له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫تایبه‌ت���دا له‌گه‌ڵ‌ گۆڤ���اری‌ (ئاوێنه‌كان) كه‌ ئێس���تا له‌بازاڕدایه‌‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ جیاوازییه‌كی‌ ئ���ه‌و ئه‌لبومه‌ی‌‌و ئه‌لبومه‌كانی‌‬ ‫پێشتری‌ زۆرن‪ ،‬چونكه‌ هه‌وڵیداوه‌ زۆربه‌ی‌ مه‌قامه‌كان به‌كاربهێنێت‬ ‫وه‌كو (به‌یات‌و حیجاز‌و عه‌جه‌م‌و نه‌هاوه‌ند‌و مه‌قام كورد) له‌ڕووی‌‬ ‫موزیكیشه‌وه‌ به‌ته‌كنه‌لۆجیایه‌كی‌ باشتر كاری‌ بۆ كردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ كه‌ پێشتریش موزیسیان بووه‌ جه‌ختیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌س���ه‌ره‌تادا بوونی‌ به‌گۆرانیبێژ به‌ “موجازه‌فه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌”‬ ‫زانیوه‌‌و ئاشكراشیكرد كه‌ چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كی‌ له‌به‌رده‌ستدایه‌ بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ئاینده‌دا وه‌كو “ئه‌كته‌ر‌و پێشكه‌شكار”یش ده‌ربكه‌وێ‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م هونه‌رمه‌ن���ده‌ له‌هه‌مانكاتدا ماسته‌ریش���ی‌ هه‌یه‌ له‌بواری‌‬ ‫ده‌رمانسانیشدا كه‌ له‌واڵتی‌ سوید به‌ده‌ستیهێناوه‌‌و دوای‌ چه‌ندین‬ ‫ژیان له‌و واڵته‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا له‌شاری‌ هه‌ولێر نیشته‌جێیه‌‌و له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌سێكدا كۆمپانیایه‌كی‌ تایبه‌ت به‌ده‌رمانیان داناوه‌‪.‬‬ ‫ده‌قی‌ ته‌واوی‌ چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ له‌گۆڤاری‌ ئاوێنه‌كان بخوێنه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌كان گۆڤارێك���ی‌ هه‌مه‌ڕه‌نگ���ه‌‌و هه‌م���وو (‪)15‬ی‌ مانگێك‬ ‫كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌ ده‌ریده‌كات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی چاوه‌ڕوانت‬ ‫چه‌ندی���ن به‌رپرس���یارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه پێویست ده‌كات به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوڕێیانت ئه‌نجام ‌‬ ‫باش به‌ه���اوكار ‌‬ ‫ی ته‌ندروستییه‌و‌ه ره‌نگ ‌ه‬ ‫بده‌یت‪ ،‬له‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرۆگرام ‌‬ ‫ی كێش ‌ه ببیت‪ ،‬ئاگادار ‌‬ ‫توش ‌‬ ‫خۆراكت به‌‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ی فه‌ریك���ت‬ ‫ی بورج��� ‌‬ ‫كاریگه‌ریه‌كان��� ‌‬ ‫ی چه‌ن���د‬ ‫به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬خه‌ریك��� ‌‬ ‫ی دارایی ده‌بی���ت‌و ره‌نگ ‌ه‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی باش���ت بۆ بڕه‌خسێت‪،‬‬ ‫ده‌ستكه‌وتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت راده‌كێشت به‌ال ‌‬ ‫سه‌رنج ‌‬ ‫خۆتدا به‌تایبه‌تی‌ هاوپیشه‌كانت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫شه‌ڕه‌ ته‌قه‌‬

‫ ‬ ‫فه‌ڕه‌زن���ا ئه‌گ���ه‌ر له‌داس���تانه‌كانی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌و قه‌یوان ماوه‌تیش���دا‬ ‫ناوبژیوانی���ت كردب���ێ‪ ،‬ئامم���ان‬ ‫له‌ش���ه‌ڕه‌ته‌قه‌ی ئ���ه‌م موده‌ت���ه‌ی‬ ‫به‌ین���ی ته‌له‌به‌‌و مامۆس���تادا مه‌یكه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ردووالی���ان تازه‌ك���ووره‌ن‪ .‬یه‌عن ‌‬ ‫ی به‌زمه‌ك ‌ه بوون‪.‬‬ ‫ده‌مێك نیی ‌ه فێ���ر ‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌و‌ه هێش���تا خیبره‌یان په‌یدا‬ ‫نه‌كردووه‌‌و الیه‌زال ده‌ستیان خواره‌‪.‬‬ ‫هیچ ب��� ‌ه دوری مه‌زان ‌ه فیش���ه‌كه‌كان‬ ‫یه‌ك یه‌ك به‌ر جه‌نابت بكه‌ون‪ ،‬یه‌عنی‬ ‫ێ‬ ‫ب ‌ه عه‌كس���ی جنێوه‌كانه‌و‌ه ك ‌ه س��� ‌‬ ‫روبع‌و شتێكیان ناوگه‌ڵی وه‌زعه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫كردوو‌ه ب ‌ه ئامانج‪ .‬ئامانجیش به‌پێ ‌‬ ‫شه‌خس���ه‌ك ‌ه ئه‌گۆڕێت‪ .‬مه‌س���ه‌له‌ن‬ ‫ئامانج���ی وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رد‌ه‬ ‫ل���ه‌م قه‌یران ‌ه باروتییه‌دا سیس���تمی‬ ‫س���ویدییه‌‌و جی���اواز‌ه له‌ئامانج���ی‬ ‫قوڕبه‌س���ه‌رێكی وه‌كو تۆ ك ‌ه دایكت‬ ‫خواخوایه‌تی ئێوار‌ه س���ه‌عاتێ زوتر‬ ‫بگه‌یت��� ‌ه ماڵ���ه‌وه‌‌و گ���وێ له‌ئاخرین‬ ‫ی قه‌سفه‌كه‌ی حه‌ڵه‌ب بگریت‪.‬‬ ‫جه‌ول ‌ه ‌‬ ‫ی هیچت‬ ‫كه‌واته‌‪ ،‬ده‌ستم دامێنت‪ ،‬هه‌ق ‌‬ ‫نه‌بێ‪ .‬ه���ه‌ر له‌گه‌ڵ ته‌ق ‌ه دامه‌زرا‪ ،‬تۆ‬ ‫یه‌كسه‌ر ب ‌ه ده‌ما خۆت بد‌ه ب ‌ه عه‌رزا‌و‬ ‫بیر له‌م س���وئال‌و جوابانه‌ی خواره‌و‌ه‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪:‬‬ ‫پ‪ .1‬س���ه‌به‌ب چیی ‌ه ئ���ه‌م هه‌موو‬ ‫ێ خۆش ‌ه له‌هه‌رێمه‌كه‌مانا‬ ‫حادیس��� ‌ه م ‌‬ ‫تیكرار ئه‌بنه‌وه‌؟‬ ‫أ‪ .‬چونكێكون���ێ تیۆرییه‌ك���ه‌ی‬ ‫دارویناغ���ا الی ئێم��� ‌ه لنگه‌وق���وچ‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌عنی ئاژه‌ڵه‌ك ‌ه گه‌شه‌ی‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئینس���انه‌ك ‌ه ورد‌ه‬ ‫ورد‌ه خه‌ریكه‌ ئه‌بێته‌وه‌ ب ‌ه حه‌یوان‪.‬‬ ‫ب‪ .‬سه‌به‌به‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه قیاده‌كه‌مان‬ ‫نه‌رم‌و نیان���ه‌‪ .‬چونكێك���م عاده‌ته‌ن‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی‬ ‫میلله‌ت عه‌كس ‌‬ ‫خۆیه‌تی‪ .‬هه‌تا س���ه‌ره‌و‌ه توندوتیژ‌و‬ ‫ش���ه‌ڕانی بێ���ت‪ ،‬خواره‌و‌ه الش��� ‌هڕ‌و‬ ‫فه‌قیرۆكه‌ ده‌رئه‌چێت‪.‬‬ ‫ج‪ .‬خه‌تای كه‌س نیی ‌ه خه‌تای ئه‌ڵق ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆرییه‌كانه‌‪ .‬مناڵی س���ه‌ر بێشكه‌ش ‌‬ ‫فێ���ر كردوو‌ه له‌س���ه‌ر دایبییه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫شمشێر ببه‌ستێ‪.‬‬ ‫ی قس���ه‌ی ‌ه‬ ‫د‪ .‬ك���وڕ‌ه ئ���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ‌‬ ‫به‌قورب���ان؟! ئه‌گ���ه‌ر ته‌له‌فزی���ۆن‬ ‫ێ بكردینای ‌ه ئێس���تا‬ ‫ته‌ئس���یری ت��� ‌‬ ‫هه‌مومان بوبوین به‌ پاپای‌‪.‬‬ ‫پ‪ .2‬ئه‌م عیالق��� ‌ه جوانه‌ی به‌ینی‬ ‫مامۆستا‌و ته‌له‌به‌ نیشانه‌ی چییه‌؟‬ ‫أ‪ .‬پاره‌ عاله‌مه‌كه‌ی هار كردووه‌؟‬ ‫ب‪ .‬دیموكراس���ییه‌كه‌مان تایه‌یه‌كی‬ ‫په‌نچه‌ره‌؟‬ ‫ج‪ .‬س���اڵێكی ت���ر ئ���ه‌م حه‌ل��� ‌ه‬ ‫ب���ۆڕی ئه‌مری���كاش ده‌ده‌ینه‌و‌ه له‌بێ‬ ‫ئسوڵیدا؟‬ ‫د‪ .‬حوكمه‌ت ده‌س���تی له‌وه‌زعه‌ك ‌ه‬ ‫به‌رداوه‌؟‬ ‫پ‪ .3‬ده‌می هه‌ركه‌سێك ئه‌كه‌یته‌و‌ه‬ ‫ئه‌ڵ���ێ كوردس���تان روی كردۆت��� ‌ه‬ ‫توند‌وتیژی‌‪ .‬باشه‌ ئ ‌هی‌ ته‌گبیر؟‬ ‫أ‪ .‬چوار پاڵه‌وانی ب���اش‪ ،‬له‌وانه‌ی‬ ‫ك ‌ه دۆس���تی كوردن‪ ،‬ده‌عوه‌ت بكه‌ین‬ ‫بێ���ن یه‌ك���ی چمكێكی كوردس���تان‬ ‫بگرن‌و رایكێش���ن ب ‌ه ده‌ستی ئه‌مالدا‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بچێته‌و‌ه س���ه‌ر ئیتیجاه ‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌ی ئه‌وسا‪.‬‬ ‫ی ن���اوێ براده‌رینه‌‪ .‬مادام‬ ‫ب‪ .‬هیچ ‌‬ ‫ع���ه‌رز ئه‌خولێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌وات ‌ه پێش‬ ‫نه‌ورۆزی ئه‌مس���اڵ هه‌رێمه‌كه‌مان روو‬ ‫ئه‌كات ‌ه شوێنێكی تر‌و له‌م توند‌وتیژیی ‌ه‬ ‫دور ئه‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بكه‌ین‪ ،‬بڵێین‬ ‫ج‪ .‬دوعا له‌توندوتیژ ‌‬ ‫ئیشه‌ڵاڵ ئیشه‌ڵاڵ له‌ئه‌خالق خراپترت‬ ‫به‌سه‌ر دێت‌و مه‌جبور ئه‌بیت پشتمان‬ ‫ێ بكه‌یت‪.‬‬ ‫ت‌‬ ‫د‪ .‬زۆر ئیعتیماد مه‌كه‌ن ‌ه سه‌ر دوعا‪.‬‬ ‫چونكێكم دوعا ئه‌گ���ه‌ر گیرا ببوایه‌‪،‬‬ ‫یه‌ك مه‌سئولت به‌ پێوه‌ نه‌ئه‌بینی‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر كارێكت ئه‌نجامدا هه‌وڵبد‌ه خۆش ‌‬ ‫ی خۆپه‌رست مه‌به‌‪،‬‬ ‫بۆ بكه‌یت‪ ،‬كه‌سێك ‌‬ ‫باشتر وای ‌ه ئه‌م ماوه‌ی ‌ه خۆت سه‌رقاڵ‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ی���ت به‌وه‌رزش���ه‌و‌ه به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫ی س���ۆزداریت‬ ‫ی بار ‌‬ ‫مه‌له‌وانی‌‪ ،‬ئاگادار ‌‬ ‫به‌‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫رەخنە له‌نادین‪ ..‬کیرکیجارد دژ بە هیجڵ‬ ‫مەریوان وریا قانیع‬

‫(‪)6‬‬ ‫سەرەتا‬ ‫بۆ هەموو خوێنەرێکی س���ادەی فیکری‬ ‫فەلسەفی ئاشکرایە کە لەدوای هیجڵەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەت���ی الی هیجڵە الوە چەپەکان‪،‬‬ ‫رەخنەکردنی دین بە سەرەتای هەموو‬ ‫رەخنەیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی‌و فیک���ری‬ ‫دەزانرێت‌و رزگاربوونی کۆمەڵگا له‌دین‬ ‫وەک هەن���گاوی یەکەمی گەیش���تن بە‬ ‫ئازادی راس���تەقینە وێنادەکرێت‪ .‬لەم‬ ‫ئاستەدا نووس���ەرانێکی وەک مارکس‌و‬ ‫ئەنجل���س‌و فیورب���اخ بەناوبانگتری���ن‬ ‫رەخنەگ���ری کۆمەاڵیەتین کە پێیانوایە‬ ‫رەخنەکردن���ی کۆمەڵ���گا بەب���ێ‬ ‫رەخنەکردن���ی دی���ن مانایەکی ئەوتۆی‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬یان رەخن���ەی کۆمەاڵیەتی بە‬ ‫رەخن���ە له‌دی���ن دەس���تپێدەکات‪ .‬من‬ ‫له‌بەش���ەکانی پێشووی ئەم نووسینەدا‬ ‫هەوڵمدا هێڵە گشتییەکانی ئەو رەخنانە‬ ‫له‌دین‌و له‌ش���وێن‌و جێ‌و پەیوەندی دین‬ ‫بە پ���رۆژەی مۆدێرن���ەوە بەخوێنەران‬ ‫بناس���ێنم‪ .‬لەمەش���دا بەدرێژی لەسەر‬ ‫تێزەی بە عەلمانیبوونی دونیا وەستام‌و‬ ‫نیش���انمدا کە ئ���ەم تێزەی���ە بەپلەی‬ ‫یەکەم لەناو فیکری کۆمەڵناسی ماکس‬ ‫ڤێبەر‌و دۆرکهایم���ەوە هاتووە‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەبەش���ەکانی ت���ری ئەم نووس���ینەدا‬ ‫دەمەوێت بە خوێنەری نیشانبدەم ئەو‬ ‫بەش���ەی فیکر‌و تێڕامانی فەلس���ەفی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ە ک���ە هەر له‌س���ەدەی‬ ‫نۆزدەهەم خۆیدا بەرگری له‌دین کردوە‌و‬ ‫پێ���ی لەس���ەر گرنگ���ی کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سیاس���ی‌و فەرهەنگی‌و ئینس���انی دین‬ ‫داگرت���ووە‪ .‬جۆرێک له‌فیکر‌و تێڕوانینی‬ ‫فەلس���ەفی‌و کۆمەڵناس���ی کە بە پلەی‬ ‫یەکەم دژە هیجڵین‪ .‬له‌ئاستی فەلسەفیدا‬ ‫فەیلەسوفی دانیمارکی سۆرێن کیرکیجارد‬ ‫ئەو کەس���ەیە ک���ە رەخنەیەکی گەورە‬ ‫له‌عەقاڵنیەت‌و فەلسەفەی سیستماتیکی‬ ‫هیجڵ دەگرێت‌و بەرگری له‌دین دەکات‪،‬‬ ‫لەئاس���تی کۆمەڵناس���ی‌و رەخن���ەی‬ ‫کۆمەاڵیەتیشدا کۆمەڵناسی فەرەنسی‪،‬‬ ‫ئەلیکس���ی دی تۆکفیل‪ ،‬دیدێکی تر بۆ‬ ‫دین گەش���ەپێئەدات ناکۆک بەو دیدە‬ ‫عەلمانیی���ەی له‌بەش���ەکانی رابردوودا‬ ‫باس���مکرد‪ .‬دیدێک داوای ئەوە دەکات‬ ‫دین بۆ س���نوورەکانی ژیانی شەخسی‌و‬ ‫تایبەت���ی تاکەکەس���ەکان پاشەکش���ە‬ ‫بکات‌و بەش���دار نەبێت له‌ژیانی گشتی‬ ‫کۆمەڵ���گادا‪ ،‬بە ژیانی سیاس���ییەوە‪.‬‬ ‫ئەم بەش���ەی ئەمڕۆی ئەم نووس���ینە‬ ‫تەرخانە بۆ باسکردنی هەندێک له‌دیدە‬ ‫سەرەکییەکانی کیرکیجارد بەو هیوایەی‬ ‫له‌نووس���ینی داهاتوودا ب���اس له‌دید‌و‬ ‫تێڕوانینەکانی تۆکفیل بۆ شوێن‌و جێ‌و‬ ‫رۆڵی دی���ن له‌کۆمەڵ���گا مۆدێرنەکاندا‬ ‫بکەم‪.‬‬ ‫جارێکی تریش هیجڵ‬ ‫له‌بەش���ەکانی پێش���وی ئەم باس���ەدا‬ ‫ل���ەوەدوام ک���ە کۆڵەکەی س���ەرەکی‬ ‫له‌فیک���ری مۆدێرندا ب���ۆ بەرگریکردن‬ ‫له‌عەقاڵنی���ەت‌و ماڵئاواییک���ردن له‌دین‬ ‫له‌فیکری هیجڵەوە س���ەرچاوەدەگرێت‪.‬‬ ‫راس���تە ب���ەر له‌هیج���ڵ نووس���ەرانی‬ ‫س���ەردەمی رۆش���نگەری رەخنە له‌دین‬ ‫دەگ���رن‪ ،‬ب���ەاڵم هیجڵ ئ���ەو رەخنانە‬ ‫دەخاتە ناو چوارچێوەیەکی فەلس���ەفی‬ ‫سیس���تماتیکەوە‪ ،‬وات���ە دەیانخاتە ناو‬ ‫سیستمێکی فەلس���ەفی عەقاڵنییەوە‌و‬ ‫ش���ێوازێکی تی���وری رێکخراوی���ان‬ ‫پێدەبەخش���ێت‌و ب���ە قۆناغەکان���ی‬ ‫گەش���ەکردنی فیک���ر‌و بیرکردن���ەوەوە‬ ‫له‌مێژوودا گرێیانئەدات‪ .‬ئەوانەی لەدوای‬ ‫هیجڵەوە دێ���ن بەزۆر ش���ێوە ناچارن‬ ‫بەن���او فیکر‌و چەم���ک‌و تێڕوانینەکانی‬ ‫هیجڵدا تێبپ���ەڕن‪ .‬یەکێک لەوانەی کە‬ ‫بەناو فیکری هیجڵدا تێدەپەڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەکەوێتە جەنگێکی دەس���تەویەخەوە‬ ‫لەگەڵی���دا‪ ،‬فەیلەس���وفی دانیمارک���ی‬ ‫س���ۆرین کیرکیجاردە‪ .‬قسەیەک هەیە‬ ‫دەڵێت ئەگەر هیجڵ شاخێکی فەلسەفی‬ ‫گەورە بێت‪ ،‬ئەوا دووکەس لەس���ەدەی‬ ‫نۆزدەهەم���دا بەم���دی‌و ئەودیوی ئەو‬ ‫شاخەدا دێنەخوارێ‪ ،‬یەکێکیان مارکسە‪،‬‬ ‫ئەویتریان کیرکیجاردە‪ .‬یەکێکیان هیجڵ‬ ‫دەخاتەوە سەرپێکانی خۆی بۆڕۆیشتن‪،‬‬ ‫ئەویتریان لەسەر کۆتاییهاتن بە فیکری‬ ‫هیجڵ کاردەکات‌و دەژی‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا كیركیجارد هێن���ده‌ دژ به‌‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌ی هیجڵ ب���وو‪ ،‬ئەو خۆی‬ ‫وەک دژە فەلس���ەفە‌و نافەیلەس���وف‬

‫دوورە له‌هەقیقەت���ەوە‪ .‬ئەمە وادەکات‬ ‫لەهەندێ���ک ناوەن���ددا کیرکیج���ارد بە‬ ‫”سوکراتی شاری کۆپنهاگن“ ناوببرێت‪،‬‬ ‫کە دەش���مرێت جگ���ە له‌قوتابییەکانی‬ ‫خۆی‌و هەندێک له‌خوێنەری کتێبەکانی‪،‬‬ ‫هیچ کەس���ێکی ئەوتۆ له‌خوێندەواران‌و‬ ‫دەناس���اند‪ ،‬کیرکیجارد بەخۆی دەگوت رۆشنبیرانی سەردەمەکەی خۆی لەسەر‬ ‫کە فەیلەسوف نییە‪ ،‬بەڵکو نووسەرێکی گۆڕەکەی ئامادەنابن‪.‬‬ ‫دینیی���ە‌و هیچیت���ر‪ ،‬ب���ەاڵم ک���ە باس‬ ‫له‌دینیبوون���ی کیرکیجارد دەکرێت باس‬ ‫له‌ئەزموونێکی فیکری‌و حەیاتی هێجگار‬ ‫تایب���ەت دەکرێت‪ .‬دین لێ���رەدا مانای‬ ‫تایبەت‌و ئەرکی تایبەت وەردەگرێت زۆر‬ ‫جیاوازە لەو مانایانەیەی کە کەنیس���ە‌و‬ ‫قەشە‌و پیاوانی رەسمی دین له‌سەدەی‬ ‫نۆزدەهەمدا بە دینیان بەخشیوە‪ .‬ئەم‬ ‫خاڵە دوات���ر بەوردی ش���یدەکەمەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی لێ���رەدا‌و لەپەیوەن���دی نێوان‬ ‫کیرکیج���ارد‌و هیجڵ���دا دەمەوێ���ت‬ ‫باس���یبکەم ئەوەی���ە دینیبوونی فیکر‌و‬ ‫کەسایەتی کیرکیجارد مانای ئەوە نییە‬ ‫کیرکیجارد تەنه���ا رەخنەی له‌ڕەهەندە‬ ‫سیس���تماتیکی‌و عەقاڵنییەکەی فیکری‬ ‫هیجڵ گرت���ووە‪ ،‬تەنها بەگژ ئەو رۆحە‬ ‫دژ بە دینەی فیکری هیجڵدا نەچۆتەوە‪،‬‬ ‫کە دەبێتە بنەمای بەش���ێکی گەورەی‬ ‫رەخنە له‌دین له‌س���ەدەی نۆزدەهەمدا‪،‬‬ ‫بەڵکو رەخنەی توندیش له‌کەنیس���ە‌و‬ ‫پی���اوە دینییەکانی س���ەردەمی خۆی‬ ‫دەگرێ���ت کە بەبۆچوون���ی کیرکیجارد‬ ‫رەخنەی کیرکیجارد له‌هیجڵ‬ ‫دینی���ان کورتکردۆتەوە ب���ۆ هەندێک رەخن���ەی کیرکیجارد له‌هیجڵ له‌س���ێ‬ ‫تقوس���ی س���ادە‌و توێکڵ���ی رووکەش‌و ئاستدا بەرجەستەیە‪ .‬ئاستی یەکەمیان‬ ‫دەرکەوتی دەرەکی‪.‬‬ ‫رەخنەی���ە له‌فیکرێک سیس���تماتیک‪،‬‬ ‫وات���ە رەخنەی���ە له‌فیرکێ���ک دونی���ا‌و‬ ‫ژیانی کیرکیجارد‬ ‫دیاردەکان لەناو یەک سیستمی فیکریدا‬ ‫فەیلەس���وفە‬ ‫ژیانی شەخس���ی ئ���ەم‬ ‫کۆبکاتەوە‌و ش���تەکان خۆش���یان وەک‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫کارەس���ا‬ ‫پڕ‬ ‫دانیمارکیی���ە ژیانێکی‬ ‫سیستمێک ببینێت‌و مامەڵەبکات‪ .‬لەم‬ ‫ساڵیدا‬ ‫‪٤٢‬‬ ‫لەتەمەنی‬ ‫نەهامەتییە‪ ،‬ئەو‬ ‫دۆخەش���دا فیکر دیاردەکان وادەبینێت‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫خۆی���ەوە‬ ‫لەدوای‬ ‫دەمرێ���ت‌و‬ ‫وەک ئ���ەوەی یاس���ای ناوەکیی���ان‬ ‫بەجێدەهێڵێت‪.‬‬ ‫گرن���گ‬ ‫هێجگار‬ ‫کتێبی‬ ‫هەبێت‌و ئینسان بتوانێت ئەم یاسایانە‬ ‫فەلس���ەفەی‬ ‫باوکی‬ ‫ب���ە‬ ‫کیرکیج���ارد‬ ‫بدۆزێتەوە‌و وایلێبێت بتوانێت پێشوەخت‬ ‫وجودی‪ ،‬یان بوونگەرای���ی‪ ،‬دادەنرێت شێوازی جوڵە‌و گۆڕان‌و گەشەکردنیان‬ ‫ک���ە لەنی���وەی دووهەم���ی س���ەدەی ئاش���کرابکات‪ .‬لەم ئاستەدا کیرکیجارد‬ ‫بیستەمدا دەبێت بەیەکێک له‌قوتابخانە جیاوازییەک���ی گەورە‌و بنەڕەتی دەکات‬ ‫فەلس���ەفییە هەرە گرنگەکانی مێژووی لەنێوان فیکر‌و بووندا‪ .‬کیرکیجارد پێوایە‬ ‫فەلس���ەفە له‌خۆرئ���اوادا‪ .‬لەم���ڕووەوە فیکر دەتوانێت هەندێکش���تمان لەسەر‬ ‫کاریگەری کیرکیجارد لەسەر هایدگەر‌و ئینسان‌و لەس���ەر دونیا پێبڵێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کارل یاسپەرز‌و سارتەر‌و کامۆ‌و زۆرانی ناتوانێت هەموو بوونمان نیش���انبدات‌و‬ ‫ت���ری ئ���ەو س���ەردەمە کاریگەرییەکی بۆ شیبکاتەوە‪ .‬بەبۆچوونی کیرکیجارد‬ ‫گەورە‌و بەرچاوە‪.‬‬ ‫ب���وون هەمیش���ە زۆر دەوڵەمەندت���ر‌و‬ ‫لەدایکدەبێت‬ ‫‌خێزانێک���دا‬ ‫کیرکیجارد له‬ ‫چڕتر‌و فرەالیەنترە لەوەی فیکر‌و زمان‬ ‫‌ژیانی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫گەورە‬ ‫رۆڵێکی‬ ‫تیایدا‬ ‫کە دی���ن‬ ‫بتوان���ن بەتەواوی بەرجەس���تەیبکەن‌و‬ ‫منداڵی‬ ‫ئ���ەو‬ ‫دەگێڕێت‪.‬‬ ‫‌ی���دا‬ ‫خێزانەکه‬ ‫نهێنیەکان���ی ئاش���کرابکەن‪ .‬بەکورتی‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫خێزان���ە‬ ‫ئ���ەو‬ ‫حەوتی‬ ‫ژم���ارە‬ ‫الی کیرکیجارد فیکر‌و بوون دووش���تی‬ ‫کەسێکی‬ ‫‌منداڵییەوە‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫هەر‬ ‫کیرکیجارد‬ ‫لەیەکجیاوازن‪ ،‬بوون ناکرێت بکرێت بە‬ ‫خەمبار‌و گۆش���ەگیر‌و بێه���اوڕێ بووە‪ ،‬فیکرێکی سیستماتیک‌و وامامەڵەبکرێت‬ ‫ب���ەاڵم لەقوتابخان���ەدا یەکێ���ک بووە وەک ئ���ەوەی یاس���ایەک هەیە هەموو‬ ‫له‌منداڵە زیرەکەکان‪ ،‬توانایەکی گەورەی ئاس���ت‌و دەرکەوتەکانی بەڕێوەدەبات‪،‬‬ ‫له‌فێربوون���ی زمانی التینی���دا هەبووە‪ .‬بوون دەش���ێت ئەزموونبکرێت‪ ،‬بکرێت‬ ‫لەتەمەن���ی ‪ ٢٨‬س���اڵیدا بڕوانام���ەی بە ژیان‪ ،‬ئینسان بەشێوەیەکی ناوەکی‬ ‫دکتۆرا له‌زانک���ۆی کۆپنهاگن لەبواری لەگەڵیدا ب���ژی‌و بمرێ���ت‪ .‬کیرکیجارد‬ ‫فەلس���ەفە‌و خوداناس���یدا وەردەگرێت‪ .‬لەمەدا دژ بەو ش���ێوازە فەلس���ەفییە‬ ‫لەس���ااڵنی دواییدا کۆمەڵێ���ک کتێبی سیس���تماتیکییەی هیجڵە کە دەیەوێت‬ ‫گرنگ دەنووس���ێت‌و ژمارەیەکیان لەژێر بوون لەنێو کۆمەڵێک چەمک‌و گریمانە‌و‬ ‫ناوی نهێنیدا باڵودەکاتەوە‪ ،‬ئەم کتێب‌و پاس���ادانی فەلس���ەفیدا جێگیربکات‪.‬‬ ‫نووسینانە پڕن له‌ڕەخنە له‌دینی رەسمی‌و بەبۆچوون���ی کیرکیج���ارد رەهەندێکی‬ ‫له‌شێوازی دینداری کەنیسە‌و قەشەکانی تاکەکەس���ی‌و خودیی له‌بیرکردنەوەدا‬ ‫ئەو س���ەردەمە‪ .‬ه���اوکات رەخنەیەکی هەیە کە بەدوای هەقیقەتە بابەتییەکاندا‬ ‫توندیش لەو دی���د‌و تێڕوانیانە دەگرێت ناگەڕێت‪ ،‬بەڵکو لەش���ێوەی کۆمەڵێک‬ ‫ک���ە لەس���ەدەی نۆزدەهەم���دا عەقڵ‌و بەهادا دەردەکەوێت کە ئینسان دەکەنە‬ ‫عەقاڵنیەت‌و بەرگریکردن له‌بابەتیبوونی بوونەوه‌رێکی بەرپرس���یار‌و نیشتەجێی‬ ‫فیکر دەکەن���ە بنەم���ای کارکردنیان‪ .‬ناو کۆمەڵێ���ک پەیوەندی ئینس���انی‪،‬‬ ‫سەرجەمی ئەم نووسینانەی کیرکیجارد کە لەس���ەرێکەوە ئینسان بە توندی بە‬ ‫هێڵە گشتییەکانی ئەو فەلسەفە دینی‌و خودی خۆیەوە گرێئەدات‪ ،‬لەس���ەرێکی‬ ‫وجودییە دادەڕێژن ک���ە دواتر فیکری دیکەوە بەو ژینگە‌و ئینسانەی ترەوە کە‬ ‫کیرکیج���اردی پێدەناس���رێتەوە‪ .‬دوای ژیانیان لەگەڵدا بەشدەکات‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫ئەوەی ئاش���کرادەبێت ک���ە کیرکیجارد کیرکیجارد ئ���ەم رەهەن���دە ناوەکییە‬ ‫نووس���ەری ئەو کتێبانەی���ە کە دژ بە هەرگیز فیکری سیستماتیکی عەقاڵنی‬ ‫دینی رەسمی‌و بە کەنیسەی بااڵدەست ناتوانێت پێیبگات‌و بیدۆزێتەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫نووس���راون‪ ،‬ئیتر کە لەس���ەر شەقام‌و ئینس���ان بوونەوەرێک نییە له‌هەقیقەتە‬ ‫شوێنە گشتییەکان دەردەکەوت خەڵک بابەتی���ەکان دروس���تکرابێت‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫هوهای لێدەکێش���ن‌و قس���ە‌و تەعلیقی کەس���ێکە له‌هەقیقەت���ە شەخس���ی‌و‬ ‫ناش���یرینی پێئەڵێن‪ .‬ئەم���ە وادەکات تاکەکەس���ییەکان دروستبووە‪ .‬ئینسان‬ ‫کیرکیجاردیش لەالی خۆیەوە بڕیاربدات زمانی هەیە بۆ ناس���ینی واقیع‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جگ���ە له‌دژایەتیکردن���ی کەنیس���ەو زمان ش���تێکی بێالیەن‌و بابەتی نییە‪،‬‬ ‫بەگژاچوون���ەوەی دینداری بااڵدەس���ت بەڵک���و پ���ڕە له‌ڕەهەندی شەخس���ی‌و‬ ‫ش���تێکی دیک���ە ن���ەکات‪ .‬بەجۆرێک تاکەکەس���ی‪ ،‬بۆی���ە ئ���ەو وێنەی���ەی‬ ‫کیرکیجارد لەسەر شەقامەکان‌و لەکاتی ئینس���ان لەس���ەر واقیع‌و لەسەر دونیا‬ ‫پیاس���ەکردندا خەڵک رادەوەستێنێت‌و دروس���تیدەکات هەمیش���ە وێنەیەکی‬ ‫رەخنە له‌هەڵس���وکەت‌و ج���ل‌و بەرگ‌و شەخس���ی‌و خودییە‪ ،‬ن���ەک وێنەیەکی‬ ‫بیروباوەڕی دینی‌و شێوازی دیندارییان بابەتی ک���ە بابەتیبوونەکەی کۆڵەکەی‬ ‫دەگرێ���ت‪ .‬لەم���ڕووەوە هەندێک کەس سەرەکی فەلسەفەی هیجڵە‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫کیرکیج���ارد ب���ە س���وکرات ب���ەراورد کیرکیج���ارد ئەم رەهەندە شەخس���ی‌و‬ ‫دەکەن‪ ،‬چونکە س���وکراتیش له‌شوێنە تایبەتییەی هەقیقەتە وادەکات ئینسان‬ ‫گشتییەکانی ش���اری ئەتینادا خەڵکی بتوانێت ببێتە بوونەوەرێکی دەگمەن‌و‬ ‫رادەوەس���تاند‌و پرس���یاری ق���ورس‌و ژیان ببێتە خاوەنی قواڵییەکی بێوێنە‪.‬‬ ‫زەحمەتی لێدەکردن‌و نیش���انی ئەدان رەخن���ەی دووهەم���ی کیرکیج���ارد‬ ‫ک���ە ئەوەی ئەوان بەب���ێ هیچ گومان‌و له‌هیجڵ رەخنەی���ە له‌عەقاڵنیەت وەک‬ ‫بیرکردنەوەی���ەک باوەڕی���ان پێیە‪ ،‬زۆر س���ەرەکیترین ئ���اکاری هەریەکێ���ک‬

‫شێوە ژیانی ئەخالقی‪،‬‬ ‫الی کیرکیجارد‬ ‫ئەو شێوە ژیانەیە‬ ‫کە تیایدا ئینسان‬ ‫هەستێکی گەورە‬ ‫بە بەرپرسیارێتی‌و‬ ‫جێبەجێکردنی ئەرک‬ ‫ئاراستەیدەکات‬

‫له‌فیکر‌و له‌ئینسان‪ .‬رەخنەی کیرکیجارد‬ ‫له‌فیکری سیس���تماتیک‌و هەقیقەتگەرا‬ ‫الی هیجڵ‪ ،‬هاوکات رەخنەیە لەو دیدەی‬ ‫کە عەقڵ وەک تاکە ئامرازی گەیشتنی‬ ‫ئینس���ان بە هەقیقەت دەناس���ێنێت‪.‬‬ ‫کیرکیجارد لێ���رەدا بەرگرییەکی گەورە‬ ‫له‌باوەڕ‌و عەقیدەی دینی دەکات دژ بە‬ ‫لۆژیک‌و کاری عەقاڵنییانە‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫کیرکیج���ارد ئەرک���ی ب���اوەڕ‌و عەقیدە‬ ‫بریتیی���ە له‌گەڕاندن���ەوەی ”مەحاڵ“‌و‬ ‫”نائەگەر“ بۆ ن���او فیکر‪ ،‬گەڕاندنەوەی‬ ‫ئ���ەو رەهەندانەی کە عەق���ڵ ناتوانێت‬ ‫پێیانبگات‌و باسیانبکات‌و بیاندۆزێتەوە‪.‬‬ ‫ه���اوکات یەکێ���ک له‌ئەرکەکان���ی تری‬ ‫بیرکردن���ەوە ئەرک���ی دروس���تکردنی‬ ‫پەیوەندییەک���ی ناوەکی پڕ عیش���ق‌و‬ ‫هەستوس���ۆزە لەگەڵ ناوەوەی ئینسان‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬ن���ەک تەنه���ا بەرهەمهێنانی‬ ‫زانیارییەک���ی بابەتی دەربارەی دونیای‬ ‫دەرەوە‪ .‬ل���ەم ئاس���تەدا کیرکیج���ارد‬ ‫باس له‌خودا دەکات وەک کەس���ێک کە‬ ‫بۆئەوەی بتوانێت بە قووڵی له‌ئینسان‬ ‫تێبگات‌و ببێت بە مامۆستای ئینسان‪،‬‬ ‫خۆی لەڕێ���گای مەس���یحەوە دەخاتە‬ ‫قاڵبی ئینسان‌و دێتە ناو ئینسانەکانەوە‬ ‫بژی‪ .‬بەمانایەکی دیکە خودا بۆئەوەی‬ ‫ئینسان بەباشی بناسێت خۆی لەڕێگای‬ ‫مەس���یحەوە دەکات بە ئینسان‌و دێتە‬ ‫ناو ژیان���ی ئینس���انەکانەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫کردەیەکە گەرچی له‌تێڕوانینی عەقڵیدا‬ ‫وەک مەح���اڵ دەردەکه‌وێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەش���ێکی گرنگ���ە له‌ژی���ان‌و مێژووی‬ ‫مرۆڤ خ���ۆی‪ .‬لەڕاس���تیدا کیرکیجارد‬ ‫له‌پەیوەن���دی نێ���وان عەق���ڵ‌و باوەڕدا‬ ‫هاوکێشەکە پێچەوانەدەکاتەوە‌و عەقڵ‬ ‫دەخاتە خزمەتی باوەڕەوە‪.‬‬ ‫رەخنەی س���ێهەمی کیرکیجارد له‌هیجڵ‬ ‫بریتیی���ە لەو وێنەیەی فیکری هیجڵ بۆ‬ ‫ئینسانی دروستدەکات وەک بوونەوەرێکی‬ ‫عەقاڵنی بێناکۆکی‌و هاوسەنگ‌و گونجاو‬ ‫لەگ���ەڵ خ���ۆی‌و لەگ���ەڵ دەوروب���ەر‌و‬ ‫دونیادا‪ ،‬واتە وێناکردنی ئینس���ان وەک‬ ‫بوونەوەرێکی بێ وەسوەسە‌و بێ گومان‌و‬ ‫پرس���یاری زەحمەت‌و بێوەاڵم‪ .‬گەرچی‬ ‫له‌فیک���ری هیجڵ���دا ناکۆکی چەمکێکی‬ ‫گرنگ���ە‪ ،‬بەاڵم ناکۆکییەکان هەمیش���ە‬ ‫بەشێوەیەکی عەقاڵنی کۆتاییانپێدێت‌و‬ ‫چارەسەردەکرێن‪ .‬لەکاتێکدا کیرکیجارد‬ ‫پێیوای���ە ژیانی ئینس���ان بەگش���تی‌و‬ ‫ب���وون بەتایبەتی پڕیەتی لەو ناکۆکی‌و‬ ‫ناتەبای���ی‌و نەگونجانان���ەی ک���ە هیچ‬ ‫سیس���تمێکی فەلس���ەفی‌و عەقڵ���ی‬ ‫ناتوانێت چارەس���ەریانبکات‪ .‬ئینسان‬ ‫کاتێ���ک دەتوانێت ب���ە قووڵی بژی کە‬ ‫ژیانێک���ی دەوڵەمەند‌و چ���ڕ‌و لێوانلێو‬ ‫له‌لەرزین‌و داچڵەکین‌و سەسوڕمان بژی‌و‬ ‫بەرجەستەبکات‪ ،‬ژیانێک عەقڵ ناتوانێت‬ ‫کۆنترۆڵ‌و ئاراستەی بکات‌و کۆتایی بە‬ ‫ناکۆکی‌و ناتەباییەکانی ناوی بهێنێت‪.‬‬ ‫بە کورت���ی کیرکیج���ارد له‌پەیوەندی‬ ‫نێ���وان ب���اوەڕ‌و عەق���ڵ‪ ،‬ی���ان دین‌و‬ ‫عەقاڵنیەت���دا‪ ،‬باوەڕ‌و دی���ن بە گرنگتر‬ ‫دەزانێ���ت‌و ش���وێنێکی ناوەندیی���ان‬ ‫له‌ئاکار‌و ژیانی ئینساندا پێدەبەخشێت‪.‬‬ ‫ئەگەر فەیلەس���وفێکی گ���ەورەی وەک‬ ‫کانت تەنها لەپاڵ قسەکردنیدا له‌بوونی‬ ‫کۆمەڵێک س���نوور بۆ تواناکانی عەقڵ‪،‬‬ ‫بەرگ���ری له‌دی���ن کردبێ���ت‪ ،‬واتە لەو‬ ‫ش���وێنانەدا بەرگری له‌دین کردبێت کە‬ ‫عەقڵ ناتوانێت دەستی پێیانبگات‪ ،‬ئەوا‬ ‫کیرکیجارد تەنها لەو دۆخانەدا بەرگری‬ ‫له‌عەق���ڵ دەکات ک���ە دی���ن نەتوانێت‬ ‫دەس���تیپێبگات‪ .‬واتە الی کانت عەقڵ‬ ‫بەپل���ەی یەکەم دێت‌و دی���ن بە پلەی‬ ‫دووه���ەم‪ ،‬ب���ەاڵم الی کیرکیجارد دین‬ ‫بە پلەی یەک���ەم دێت‌و عەقڵ بە پلەی‬ ‫دووهەم‪ .‬الی کیرکیجارد ئەوەی ئینسان‬ ‫پێویستی پێیەتی گەیشتن بە دڵنیاییی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ئ���ەوە نییە فیک���ر خەریکبێت‬ ‫”هەقیق���ەت“ی دونی���ا بەگش���تی‌و‬ ‫”هەقیق���ەت“ ی خ���ودا بەتایبەتی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئینسان کەش���فبکات‪ ،‬ئەوەی ئینسان‬ ‫پێویستی پێیەتی متمانەیەکی ریشەییە‪،‬‬ ‫متمانەی���ەک ب���ەالی کیرکیج���اردەوە‬ ‫تەنها دی���ن دەتوانێ���ت بەمانا قووڵ‌و‬ ‫ناوەکییەکەی پێشکەشیبکات‪ .‬بەباوەڕی‬ ‫کیرکیجارد ئەم متمانە ریشەییە کە دین‬ ‫دەیبەخشێت‪ ،‬چاکەکارییەکە لەسەروی‬ ‫هەموو چاکەکارییەکانی ترەوە‪.‬‬ ‫سێ شێواز له‌ژیان‬ ‫یەکێ���ک له‌ڕەهەندە س���ەرەکییەکانی‬ ‫فیک���ری ئەم فەیلەس���وفە دانیمارکییە‬ ‫پێداگرتنە لەسەر توانای ئینسان لەسەر‬ ‫هەڵب���ژاردن‪ ،‬هەڵبژاردنی ش���ێوەژیان‌و‬ ‫ش���وناس‌و عەقیدە‌و باوەڕی شەخسی‌و‬ ‫تایبەت بەخۆی‪ .‬له‌یەکێک له‌کتێبە هەرە‬ ‫گرنگەکانیدا کیرکیجارد س���ێ شێوازی‬ ‫جی���اواز له‌ژیان‪ ،‬یان س���ێ ش���ێوازی‬

‫ئامادەگی ئینسان له‌دونیادا‪ ،‬لەیەکتری‬ ‫جیادەکاتەوە‌و بەهەریەکێکیشین ئاکار‌و‬ ‫مانا‌و نرخ‌و بەهایەکی جیاواز دەبەخشێت‪.‬‬ ‫یەکەمیان ”ش���ێوەژیانی ئیستاتیکی“‪،‬‬ ‫دووهەمیان ”ش���ێوەژیانی ئەخالقی“‌و‬ ‫س���ێهەمیان ”ش���ێوەژیانی دینی“ی���ە‪.‬‬ ‫شێوەژیانی ئیستاتیکی ئەو شێوەیەیە‬ ‫له‌ژیان کە چێژوەرگرتن‌و حەز‌و ئارەزو‌و‬ ‫پەیوەندی راس���تەوخۆ‌و دەس���تبەجێ‬ ‫له‌ئێستا‌و لێرەدا خاڵی هەرە سەرەکی‌و‬ ‫ناوەندی���ن تیای���دا‪ .‬ژیانێک ئینس���ان‬ ‫تیایدا بەدوای تێرکردنی ئارەزوەکانی‌و‬ ‫بەدوای بەدەس���تهێنانی چێژ‌و خۆشیدا‬ ‫دەگەڕێ���ت‪ ،‬چ لەئاس���تە مادییەکەیدا‌و‬ ‫چ لەئاس���تە رەم���زی‌و موفاریقەکەیدا‪.‬‬ ‫بەمانایەک له‌ماناکان ئەم ش���ێوەژیانە‬ ‫نزیکە له‌ژیانێک���ی ”دۆن جوان“یانەوە‪،‬‬ ‫ژیان���ی پیاوێک ک���ە بەئاس���انی لەم‬ ‫ئافرەت���ەوە ب���ۆ ئ���ەو ئاف���رەت‌و لەم‬ ‫ش���ێوازی چێژەوە بۆ ئەو شێوازی چێژ‬ ‫دەگوازێتەوە‪ .‬شێوە ژیانی ئیستاتیکی‬ ‫الی کیرکیجارد کورتنابێتەوە تەنها بۆ‬ ‫ئ���ەم رەهەن���دە دۆن جوانییە‪ ،‬چونکە‬ ‫کیرکیجارد ئەو کەس���ەی کە هەڵگری‬ ‫ئەم ش���ێوە ژیانەیە‪ ،‬وەک کەسێکی پڕ‬ ‫له‌گوم���ان‌و رەش���بینی‌و ناجێگیر وێنا‌و‬ ‫بەرجەستەدەکات‪ ،‬کەسێک کە ناتوانێت‬ ‫پەیوەندی ق���ووڵ بە ژیان خۆیەوە‌و بە‬ ‫ئینس���ان‌و بە مەس���ەله ‌گرنگەکانەوە‬ ‫پەیوەندییەکان���ی‬ ‫دروس���تبکات‌و‬ ‫هەمیش���ە پەیوەن���دی کورتخای���ەن‌و‬ ‫کاتی‌و بێقواڵیین‪ .‬لەڕاس���تیدا ئەمجۆرە‬ ‫پەیوەندیانە پەیوەن���دی ناپەیوەندین‪.‬‬ ‫ئەو جۆرە پەیوەندیی���ەن کە ناتوانێت‬ ‫خۆی ساغبکاتەوە‌و بەبارێکدا بکەوێت‪،‬‬ ‫کە ناتوانێت بەوەفا ی���ان بێوەفابێت‪،‬‬ ‫چونک���ە ه���ەم وەف���اداری تووش���ی‬ ‫نائومێدی دەکات‌و هەم بێوەفایی‪ ،‬هەم‬ ‫گیر بەدەس���تی وەفاوە دەخوات‌و هەم‬ ‫بەدەس���ت بێوەفاییەوە‪ .‬ئەم ش���ێوازە‬ ‫له‌ژی���ان لەزۆر رووەوە‌و لەزۆر ئاس���تدا‬ ‫ش���ێوازێکە بەدەر له‌بەرپرس���یاریەت‪.‬‬ ‫ئەم جۆرە ژیانەیە کە بەردەوام بەدوای‬ ‫ئازادی کورت‌و کۆنکرێت���دا دەگەڕێت‪،‬‬ ‫بەبێ ئەوەی بیر له‌ڕەهەندە ئەخالقی‌و‬ ‫بەرپرس���یارەکانی پیادەکردن���ی ئ���ەم‬ ‫ئازادییانە بکات���ەوە‪ .‬وەک کیرکیجارد‬ ‫دەڵێ���ت ئ���ەم ج���ۆرە بوون���ەوەرە‬ ‫هەمیش���ە‌و ه���ەردەم وەک وێڵگەردێک‬ ‫بەناو مەملەکەت���ی ئەگەرەکاندا دێت‌و‬ ‫دەچێ���ت‪ ،‬بیر له‌ش���تەکان دەکاتەوە‌و‬ ‫له‌دەرەنجامەکانی���ان ورددەبێت���ەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هەرگیز ناتوانێ���ت یان نایەوێت‬ ‫هەڵبژاردنێک���ی بنەڕەت���ی‌و بنچینەیی‬ ‫لەژیانیدا بکات‪.‬‬ ‫ش���ێوازی دووهەم‪ ،‬واتە ش���ێوە ژیانی‬ ‫ئەخالق���ی‪ ،‬الی کیرکیج���ارد ئ���ەو‬ ‫ش���ێوە ژیانەیە ک���ە تیایدا ئینس���ان‬ ‫هەس���تێکی گەورە بە بەرپرسیارێتی‌و‬ ‫جێبەجێکردنی ئەرک ئاراستەیدەکات‪.‬‬ ‫ئەم ش���ێوە ژیان���ە‪ ،‬ژیانە ب���ە بوونی‬ ‫کۆمەڵێک مەرجەوە‪ ،‬ژیانە بە مەرجەوە‬ ‫بۆ ئەنجام���دان‌و ئەنجامنەدانی ئەم یان‬ ‫ئەو ئ���ەرک‌و کارەوە‪ ،‬هەمیش���ە لەپاڵ‬ ‫هەس���تێکی گەورە بە بەرپرسیارێتی‌و‬ ‫هەس���تێکی ق���ووڵ ب���ە نادڵنیای���ی‌و‬ ‫گوماندا پیادەدەکرێت‪ .‬ئەو کەس���انەی‬ ‫کە ئ���ەم ج���ۆرە ژیان���ە هەڵدەبژێرن‬ ‫ئازایەتی ئەوەیان هەیە لەگەڵ گومان‌و‬ ‫دوودڵیەکانیاندا بژین‪ ،‬بەبێئەوەی ئەم‬ ‫ژیانە هەس���تکردنیان بە بەرپرسیارێتی‬ ‫کەمبکات���ەوە‪ .‬گوم���ان‌و دوودڵیی لەم‬ ‫جۆرە ژیان���ەدا گوم���ان‌و دوودڵییەکی‬ ‫س���ادە نییە لەم یان لەو هەڵوێس���ت‌و‬ ‫بابەت‌و مەس���ەلە‪ ،‬بەڵک���و گومانێکی‬ ‫وجودیان���ەی قووڵە تا ئ���ەو رادەیەی‬ ‫دەبێت���ە ئەو چوارچێوە س���ەرەکییەی‬ ‫کە ئینسان تیایدا دەژی‪ .‬ئەم نەبوونی‬ ‫دڵنیاییە ئینسان دەکاتە بوونەوەرێکی‬ ‫ناسک‌و بەرپرسیار لەیەککاتدا‪.‬‬ ‫بەبۆچوون���ی کیرکیج���ارد هیچ یەکێک‬ ‫لەم دوو شێوە ژیانە ناتوانن تاکەکەس‬ ‫بە قووڵ���ی تێربکەن‌و ب���ەدەم هاوار‌و‬ ‫پێداویستییە ناوەکیە زۆرەکانیەوە بچن‪.‬‬ ‫هیچ یەکێکیان وەاڵمی بوونی ئینسانی‬ ‫ناده‌نەوە‪ ،‬کێش���ەی مردن‌و کێش���ەی‬ ‫گوم���ان‌و کێش���ەی نەبوون���ی دڵنیایی‬ ‫چارەس���ەرناکەن‪ .‬بۆی���ە کیرکیج���ارد‬ ‫ش���ێوەژیانێکی تر پێش���نیاردەکات کە‬ ‫پێیوایە دەتوانێت نوقس���انیەکانی ئەو‬ ‫دوو ج���ۆرەی باس���مکرد پڕبکات���ەوە‪،‬‬ ‫ئەو ش���ێوە ژیان���ەش ”ش���ێوەژیانی‬ ‫دینی“ی���ە‪ .‬بەبۆچوون���ی کیرکیج���ارد‬ ‫تەنه���ا له‌ش���ێوەژیانی دینی���دا دین‌و‬ ‫ئەخالق بەیەکدی تێکەڵدەبن‌و ئینسان‬ ‫دەتوانێ���ت بەس���ەر وەسوەس���ەکانی‬ ‫مەس���ەلەی م���ردن‌و کورتبوونی ژیانی‬ ‫س���ەرزەمینیدا زاڵببێت‪ .‬باوەڕبوون بە‬ ‫خودای���ەک دەتوانێت ئینس���ان بەرەو‬

‫ئەودیوی مردن رابکێشێت‌و رەهەندێکی‬ ‫ئەبەدی بێبڕانەوە بە ژیان ببەخشێت‪.‬‬ ‫بەبۆچوونی کیرکیجارد دروس���تکردنی‬ ‫پەیوەندییەک���ی پ���ڕ خۆشەویس���تی‌و‬ ‫ناس���کیی لەگەڵ خودادا تاقە رێگایەکە‬ ‫بۆ سەرکەوتن بەسەر مەسەلەی مردن‌و‬ ‫کۆتاییهاتنی ژیاندا‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی گرنگە لێ���رەدا زۆر بە کورتی‬ ‫هێم���ای پێبکەین ئەوەی���ە کیرکیجارد‬ ‫دیوارێکی ئەس���توور لەنێوان ئەم سێ‬ ‫شێوازە له‌بووندا دروستناکات‪ ،‬چونکە‬ ‫ئینس���ان دەتوانێ���ت تێکەڵێ���ک لەم‬ ‫ش���ێوازانە بەیەک���ەوە هەڵبژێرێت‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە کەس���ێک دەتوانێت لەیەککاتدا‬ ‫هەم ئەخالقی‌و دینی‌و هەم ئیستاتیکی‬ ‫بێت‪ ،‬یان ئیس���تاتیکی‌و ئەخالقی بێت‬ ‫بەبێ دین‪ ،‬یان دینی‌و ئیستاتیکی بێت‪،‬‬ ‫بەبێ ئەخالقی‪ .‬مەسەلەکە پەیوەستە‬ ‫بە هەڵبژاردنی ئینسان خۆیەوە‪.‬‬

‫بەبۆچوونی کیرکیجارد‬ ‫ئەم مانا تایبەتی‌و‬ ‫شەخسییەی هەقیقەتە‬ ‫وادەکات ئینسان‬ ‫بڕیاربدات بداتە پاڵ‬ ‫ئەم یان ئەو مەسەلە‪،‬‬ ‫بەرگری لەم کێشە‬ ‫بکات‌و دژی ئەو‬ ‫کێشەی تر بوەستێتەوە‬ ‫دین‌و رەسەنایەتی‬ ‫بەاڵم کیرکیجارد پێیوایە ئینسان تەنها‬ ‫له‌شێوازی سێهەمدا دەتوانێت ژیانێکی‬ ‫”رەس���ەن“ بژی‪ .‬چەمکی ”رەس���ەن“‬ ‫الی کیرکیج���ارد یەکێک���ە له‌چەمک���ە‬ ‫فەلسەفییە گرنگەکان‪ .‬ئەم چەمکە هێما‬ ‫بۆ ئینس���ان دەکات وەک بوونەورێکی‬ ‫دەگمەن‌و هێما بۆ ژیانیش ژیان دەکات‬ ‫وەک حیکایەتێکی شەخس���ی تایبەتی‬ ‫چڕی پ���ڕ گەرمی‌و پ���ڕ هەڵبەزودابەز‌و‬ ‫قابیلی کۆپینەکردن‪ .‬چەمکی رەس���ەن‬ ‫پەیوەندییەک���ی راس���تەوخۆی ب���ەو‬ ‫پەیوەندیی���ە ناوەکی‌و شەخس���ییانەی‬ ‫ئینس���انەوە هەی���ە کە لەگ���ەڵ بوون‌و‬ ‫واقیع‌و دەوروبەریدا دروس���تیاندەکات‪،‬‬ ‫پەیوەن���دی بەبوونی ئینس���انەوە وەک‬ ‫بوونەوەرێک کە بە بەردەوامی پرسیار‬ ‫له‌خۆی بکات‌و سەربەخۆیانەش بەدوای‬ ‫وەاڵم���ی ئ���ەو پرس���یارانەدا بگەڕێت‪.‬‬ ‫ئەمان���ە وادەک���ەن ئینس���ان له‌هەوڵی‬ ‫ئەوەدابێ���ت بوونی خ���ۆی لەیەککاتدا‬ ‫هەم بکات بەگش���تێکی گەورە‌و هەم بە‬ ‫تاکەکەسێکی کامڵ‪.‬‬ ‫بە گەڕانەوە بۆ ئەو سێ شێوازە ژیانەی‬ ‫کە کیرکیجارد لەیەکتریان جیادەکاتەوە‪،‬‬ ‫ژیانی رەسەن‌و ئینسانی رەسەن‪ ،‬سەر‬ ‫بە ش���ێوە ژیانی ئیستاتیکی‌و ئەخالقی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬چونکە لەیەکەمیاندا ئینس���ان‬ ‫ناتوانێت بداتە پاڵ ئەم یان ئەو مەسەله‌و‬ ‫ناتوانێت بوونەوەرێکی بەرپرسیاربێت‪،‬‬ ‫لەکاتێک���دا له‌دووهەمیاندا وەاڵمێکی بۆ‬ ‫نادڵنیای���ی‌و گومان‌و مەس���ەلەی مردن‬ ‫نییە‪ ،‬ئەگەرچی بشتوانێت بەشێوەیەکی‬ ‫ئەخالقی رەسەن بژی‪ .‬الی کیرکیجارد‬ ‫ئەوەی س���ەرزەمینی ژیانی رەس���ەنە‬ ‫شێوە ژیانی سێهەم‪ ،‬واتە شێوە ژیانی‬ ‫دینیی���ە‪ ،‬ئینس���ان لێ���رەدا دەتوانێت‬ ‫ژیانی بە قەناعەت���ەوە بۆ یەک باوەڕ‌و‬ ‫ب���ۆ خزمەتکردن���ی یەک مەس���ەله‌ کە‬ ‫باوەڕێکی قووڵی پێیەتی‪ ،‬تەرخانبکات‪.‬‬ ‫لەم ش���ێوە ژیانەدا زانیاری‌و مەعریفە‬ ‫بەمانا بابەتیەکانیان گرنگ نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەو مان���ا شەخس���ی‌و تایبەتە گرنگن‬ ‫کە چی بە ئینس���ان‌و تاکەکەس���ەکان‬ ‫دەڵێ���ن‪ .‬هەقیقەت لێ���رەدا گرنگ نییە‬ ‫لەبەرئەوەی هەقیقەتێکی بابەتییە‪ ،‬ئەم‬ ‫یان ئەو زانس���ت دەیسەلمێنێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هەقیقەت بۆی���ە گرنگە کاتێک بتوانێت‬ ‫ببێت بە ”هەقیقەتێکی شەخسی“‪ ،‬کە‬ ‫مانایەکی تایبەت‌و ناوەکی الی ئینسان‬ ‫پەیدابکات‪ .‬بەبۆچوونی کیرکیجارد ئەم‬ ‫مانا تایبەتی‌و شەخس���ییەی هەقیقەتە‬ ‫وادەکات ئینس���ان بڕیارب���دات بدات���ە‬ ‫پاڵ ئ���ەم یان ئەو مەس���ەلە‪ ،‬بەرگری‬ ‫لەم کێش���ە بکات‌و دژی ئەو کێش���ەی‬ ‫تر بوەس���تێتەوە‪ .‬واتە بەش���ێوەیەکی‬ ‫ئەخالقی‌و بەرپرسیارانە‌و شەخسییانە‬ ‫بژی‪.‬‬ ‫»»‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ە ‪2012/9/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫توڕه‌یی‌‌و موقه‌دده‌س‬

‫‪13‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌ مێژوو‬ ‫ رێبین هه‌ردی‬

‫عه‌زیز ره‌ئوف‬

‫‪Azizrauf75@yahoo.com‬‬

‫ئ���ه‌و فلم���ه‌ی‌ ك���ه‌ له‌ئه‌مریكا له‌س���ه‌ر‬ ‫پێغه‌مبه‌ری‌ ئیسالم باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬هیچی‌‬ ‫نه‌س���ه‌لماندبێت ئه‌وه‌ ده‌سه‌لمێنێت كه‌‬ ‫جیهان ئاماده‌یه‌ بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌وی‌‬ ‫تر‌و پێش���ێلكردنی‌ پیرۆزیه‌كانی‌ یه‌كتر‪.‬‬ ‫ئه‌م فلمه‌ ده‌یس���ه‌لمێنێت كه‌ سه‌رباری‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ جیهان له‌سه‌ر چه‌مكه‌كانی‌‬ ‫دیموكراس���ی‌‌و كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ مه‌ده‌ن���ی‌‪،‬‬ ‫سه‌رباری‌ پێشكه‌وتنی‌ كۆمه‌ڵگه‌ به‌هۆی‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیا گه‌وره‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم رۆحێكی‌‬ ‫ش���ه‌ڕانگێزی‌ له‌ناو ئاین���ه‌ جیاوازه‌كاندا‬ ‫بوونی‌ هه‌ی���ه‌‌و له‌چركه‌یه‌ك له‌چركه‌كاندا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ نانه‌وه‌ی‌ ش���ه‌ڕێكی‌ گ���ه‌وره‌‬ ‫له‌ئارادایه‌‪ .‬مرۆڤ سه‌ری‌ ده‌سوڕمێت كه‌‬ ‫ئاینه‌كان له‌جیهاندا ك���ه‌ یه‌ك خودایان‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌م هه‌موو رقه‌ چییه‌ به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫یه‌كتر ده‌ری‌ ده‌بڕن‪ .‬مرۆڤ توشی‌ شۆك‬ ‫ده‌بێت به‌وه‌ی‌ كه‌ ئاینه‌كان هێنده‌ چاالك‬ ‫بن ب���ۆ ره‌تكردن���ه‌وه‌ی‌ پێغه‌مبه‌ره‌كانی‌‬ ‫یه‌كتر‪ ،‬له‌كاتێكدا سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌ران‬ ‫كۆك بن له‌س���ه‌ره‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ یه‌ك خودا‬ ‫له‌سه‌روه‌وه‌ چاودێریمان ده‌كات‪.‬‬ ‫من تا سه‌ر ئێسقان بڕوام به‌ ده‌ربڕینی‌‬ ‫بۆچوونه‌كان تا ئاس���تی‌ ره‌خنه‌گرتنیش‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم نایش���ارمه‌وه‌ گاڵته‌كردن به‌‬ ‫موقه‌ده‌س���اتی‌ ئه‌وی‌ تر شه‌ڕێكی‌ هێنده‌‬

‫نه‌خوازراوه‌ كه‌ پێگه‌ی‌ ئه‌و ئاینه‌ به‌هێزتر‬ ‫ده‌كات ن���ه‌ك الواز‪ .‬م���ن نازانم چ هێز‌و‬ ‫گروپێك ده‌س���تی‌ له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫فلمه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ده‌زانم به‌م جۆره‌‬ ‫له‌ملمالن���ێ تا ئه‌به‌د دوورمان ده‌خاته‌وه‌‬ ‫له‌گفتوگۆیه‌كی‌ عه‌قاڵنی‌ له‌سه‌ر ئاینه‌كان‌و‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی‌ شارستانیه‌ته‌كان‪ .‬سه‌یرم‬ ‫لێ دێت ك���ه‌ ده‌رهێنه‌رێك���ی‌ یه‌هودی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ جه‌نگاوه‌رێكی‌ مس���وڵمان كه‌‬ ‫ی���ه‌ك خودایان هه‌بێت هێن���ده‌ دوژمنی‌‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌كانی‌ یه‌كتر بن‪ .‬ئه‌م رووداوه‌‬ ‫ده‌یس���ه‌لمێنێت ك���ه‌ ئاین���ه‌كان چه‌نده‌‬ ‫پێویس���تییه‌كی‌ رۆحی‌ بن بۆ كۆمه‌ڵگه‌‪،‬‬ ‫بارته‌قای‌ ئه‌وه‌ش بێ ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌ربه‌رز‬ ‫بكه‌ن���ه‌وه‌ بۆ ئاس���مان‌و ئ���ه‌م رووداونه‌‬ ‫بده‌نه‌ ده‌ست خوا‪ ،‬خۆیان جه‌هه‌ننه‌مێك‬ ‫له‌جیهاندا ده‌خوڵقێنن‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ ده‌زانی���ن ك���ه‌ هه‌ن���دێ‌ جار‬ ‫به‌رگریكردن له‌ئاین ده‌بێته‌ مه‌ترسی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‪ .‬واته‌ لێره‌دا هه‌م دژایه‌تی‌ ئاین‬ ‫كاره‌ساته‌‌و هه‌م به‌رگریكردن لێی‌ كێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫دژایه‌تیكردن���ی‌ ئای���ن خ���ۆی‌ له‌خۆیدا‬ ‫هیچ نیی���ه‌ جگ���ه‌ له‌دووركه‌وتنه‌وه‌مان‬ ‫له‌گفتوگ���ۆی‌ عه‌قاڵن���ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی‌ ئاین���ه‌كان‌و به‌رگریكردن‬ ‫له‌ئاینیش خوێن به‌رهه‌م ده‌هێنێت وه‌ك‬

‫ی‬ ‫ئێمه‌ له‌جیهانێك ‌‬ ‫كراوه‌دا ده‌ژین‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مسوڵمانی‌ خودا له‌م‬ ‫جۆره‌ وێنان ‌ه بترسن‪،‬‬ ‫ئه‌وا ده‌بێت خۆیان بۆ‬ ‫زیاد له‌وێنه‌یه‌كی‌ تر‬ ‫ئاماد‌ه بكه‌ن‬

‫كوش���تنی‌ باڵی���ۆزی‌ ئه‌مری���كا له‌لیبیا‪.‬‬ ‫له‌هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا هه‌ر مه‌ترس���ییه‌‪،‬‬ ‫به‌رگ���ری له‌ئاین خوێ���ن به‌رهه‌م دێت‌و‬ ‫دژایه‌تیكردنیشی‌ خوێنێكی‌ تر‪.‬‬ ‫دوور نیی���ه‌ هه‌رزه‌یه‌ك له‌و په‌ڕی‌ دنیاوه‌‬ ‫بیه‌وێت ئاراس���ته‌ی‌ به‌هاری‌ عه‌ره‌بی‌ به‌‬ ‫خوێن كۆتایی پێ بێنێت‪ .‬یان مسوڵمان‬ ‫س���ه‌رقاڵ بكات ب���ه‌ حاڵه‌تێك���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌رئه‌نجام ئیشی‌ نه‌بێت به‌ناوی‌ به‌رگری‌‬ ‫له‌موقه‌ده‌س���ه‌وه‌ خوێن به‌رهه‌م بێنێت‪.‬‬ ‫فلمێك له‌كۆمپانیایه‌كی‌ ئه‌مریكا به‌رهه‌م‬ ‫بێ���ت باڵیۆزێك له‌لیبی���ا تاوانی‌ چییه‌؟‬ ‫هه‌روه‌ك چۆن هه‌ڵه‌ی‌ نوخبه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫له‌كوردس���تان هاواڵتیان لێی‌ به‌رپرسیار‬ ‫نین‪ ،‬به‌هه‌مانش���ێوه‌ ده‌رهێنانی‌ فلمێك‬

‫له‌ئه‌مریكا منداڵێكی‌ قژزه‌ردی‌ ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫تاوانی‌ چییه‌ به‌به‌ر چاوی‌ هه‌موو دنیاوه‌‬ ‫ئااڵك���ه‌ی‌ ده‌س���وتێنیت‪ .‬به‌مانایه‌كی‌ تر‬ ‫ئێمه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كمان نیه‌ به‌ناوی‌ ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌مری���كا بارته‌ق���ای‌ زیات���ری‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ خۆی‌ بیان���ی‌ له‌هه‌ناوی‌ خۆیدا‬ ‫هه‌ڵگرتووه‌‪ .‬س���وتانی‌ ئااڵی‌ منداڵێكی‌‬ ‫ئه‌مریك���ی‌ به‌رامبه‌ر به‌رهه‌مهێنانی‌ فلمی‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ك كه‌ هێشتا ده‌رهێنه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫دیار نییه‌‪ ،‬ره‌فتارێكی‌ هێده‌ جوان نییه‌‬ ‫بۆ به‌رگریكردن له‌پیرۆزی‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ له‌جیهانێكی‌ كراوه‌دا ده‌ژین‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مس���وڵمانی‌ خ���ودا له‌م ج���ۆره‌ وێنانه‌‬ ‫بترس���ن‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت خۆی���ان بۆ زیاد‬ ‫له‌وێنه‌یه‌ك���ی‌ تر ئاماده‌ بك���ه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م پردی‌ په‌یوه‌ندیی���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ ته‌نك‬ ‫بێت فلمێ���ك بتوانێت بیڕوخێنێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫دڵنیام ده‌بێت له‌ئێستاوه‌ خۆمان بۆ ئه‌و‬ ‫رووخانه‌ ئاماده‌ بكه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك چۆن له‌مانگی‌ ئایاری‌ ئه‌مساڵدا‬ ‫گه‌نجێ���ك چه‌ند رس���ته‌یه‌كی‌ نوس���ی‌‌و‬ ‫مس���وڵمانانی‌ كوردی‌ توڕه‌ كرد‌و وه‌خت‬ ‫بوو هه‌موو ش���تێكمان له‌ده‌ست بچێت‪،‬‬ ‫ئ���اواش ئه‌م ج���ۆره‌ وێنان���ه‌ له‌جیهاندا‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‌ ئ���ه‌وه‌ی هه‌ی���ه‌ هه‌رزه‌كارێك‬ ‫له‌وپه‌ڕی‌ دنیاوه‌ وامان لێ بكات له‌پێناوی‌‬ ‫به‌رگریكردن له‌پیرۆزیه‌كانماندا زۆر شت‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆماندا بسوتێنین‪ .‬به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫ئه‌م فلمه‌ش شتێكه‌ له‌م بابه‌ته‌‪ .‬خه‌ریكه‌‬ ‫بۆ به‌رگریكردن له‌پیرۆزی‌‪ ،‬پیرۆزیه‌كانی‌‬ ‫م���رۆڤ‌و كه‌رامه‌تی‌ مرۆڤه‌كان پێش���ێل‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬

‫‪‌ 11‬ی سێپته‌مب ‌هر‌و ‪‌ 11‬ی ئه‌یلول‬ ‫زانكۆ سه‌ردار‬

‫‪ Zanko_sardar@yahoo.com‬‬

‫به‌ر له‌وه‌ی‌ من بچمه‌ سه‌رباسه‌كه‌‪ ،‬ده‌مه‌وێت‬ ‫ئام���اژه‌ به‌وه‌ ب���ده‌م كه‌ ه���ه‌ر میلله‌ت‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪ ،‬ه���ه‌ر ئاین‌و ره‌نگ‌و زوبانێك‬ ‫له‌دنیادا خاوه‌نی‌ ش���تانێكن ك���ه‌ ده‌بنه‌‬ ‫مایه‌ی‌ ناساندن‌و مۆركیان‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌وشته‌‬ ‫بێگومان ئه‌گه‌ر ش���ۆڕش بێ���ت له‌پێناو‬ ‫وه‌ده‌س���تهێنانی‌ هه‌ر ج���ۆره‌ مافێكیاندا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا یه‌كڕاس���ت هه‌ریه‌كه‌و له‌ش���وێنی‌‬ ‫خۆیه‌وه‌ ش���ه‌ره‌فمه‌نده‌ پێ���ی‌‌و به‌رده‌وام‬ ‫شانازی‌ پێوه‌ ده‌كات‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌و شۆڕشه‌‬ ‫هه‌ر كه‌س‌و تاك‌و الیه‌نێك كردبێتی‌ گرنگ‬ ‫نییه‌‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ بكه‌ری‌ ئه‌و ش���انازیه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌یه‌ كه‌ شه‌ره‌فمه‌ند‬ ‫ب���وون‪ ،‬خۆئه‌گه‌ر ش���تانێكیش هه‌بێت‌و‬ ‫تێی���دا دۆڕاندن‌و نس���كۆ بوونی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا جارێكی‌ تر هه‌ر ك���ه‌س‌و الیه‌نێك‬ ‫كردبێتی‌ به‌هه‌مانشێوه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌ك ده‌بێته‌‬ ‫هه‌ڵگره‌وه‌ی‌و بێگومانیش وه‌ك باش���ترین‬ ‫ئه‌زم���ون مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ ده‌كات (دیاره‌‬ ‫جگه‌ له‌خیانه‌ت)‪.‬‬ ‫كه‌وات���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ م���ن لێ���ره‌دا ده‌مه‌وێت‬ ‫قس���ه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌م گرنگی‌ ‪9/11‬یه‌ الی‌‬ ‫دوو نه‌ت���ه‌وه‌ی‌ جی���اوازی‌ وه‌ك (كورد‌و‬ ‫ئه‌مه‌ریكا)‪ ،‬هه‌مووش���مان ب���اش ده‌زانین‬ ‫جیاوازی‌ ئ���ه‌م دوو نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ هێنده‌ی‌‬ ‫زه‌وی‌‌و ئاس���مانه‌‪ ،‬یه‌كێكی���ان ده‌یه‌وێت‬ ‫ئ���ازادی‌ به‌ش���ی‌ دونی���ا ب���دات‌و ئه‌وی‌‬

‫دیكه‌ش���یان ده‌یه‌وێت ئازادی‌ وه‌ده‌س���ت‬ ‫بهێنێت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌مه‌ریكا چه‌نده‌‬ ‫خاوه‌ن ده‌سته‌‪ ،‬هێشتاكه‌ ده‌یهه‌وێت شتی‌‬ ‫دیكه‌ وه‌ده‌س���ت بهێنێت‌ كوردیش چه‌نده‌‬ ‫كه‌م ده‌سته‌ هێش���تاكه‌ ناتوانێت ده‌ست‬ ‫بهاوێ���ت‪ ،‬به‌بۆچوونی‌ من ئه‌گه‌ر بهاتایه‌و‬ ‫‪11‬ی‌ ئه‌یلول موڵكی‌ ئه‌مه‌ریكا بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ته‌نها خودا‌و ئه‌مه‌ری���كا ده‌یانزانی‌ چۆن‬ ‫دنیایان پێ‌ جۆش ده‌دا‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‬ ‫‪11‬ی‌ س���ێپته‌مبه‌ریش به‌س���ه‌ر ك���ورددا‬ ‫بهاتایه‌ هه‌ر هێنده‌ی‌ ئه‌نفال‌و كیمیاباران‬ ‫به‌دنیا ده‌ناسێنرا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ له‌ ‪9/11‬دا‬ ‫بینیمان له‌نێوان شایی‌‌و شیندا هیچ نه‌بوو‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ پێی‌ وتین ئه‌ها ئائه‌مه‌یه‌‬ ‫یه‌كگرتوی���ی‌‌و ئائه‌مه‌ش���ه‌ لێكجوودایی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ لێكجوداییه‌كه‌ی‌ له‌مه‌ڕ خۆشمان‬ ‫هیچ نییه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ حیزبێكی‌ وه‌ك‬ ‫(پارت���ی‌) به‌تایبه‌ت ش���ته‌كان له‌خۆیدا‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‌و له‌مۆرك���ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ بوون‬ ‫دایده‌ماڵێت‪ ،‬ئه‌وه‌تا شۆڕشێكی‌ وه‌ك ‪11‬ی‌‬ ‫ئه‌یل���ول ته‌نها به‌خاتری‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ (مه‌ال‬ ‫مسته‌فا)ی‌ ره‌حمه‌تی‌ رابه‌رایه‌تی‌ كردووه‌‪،‬‬ ‫ئی���دی‌ وه‌های���ان لێكردووه‌ ك���ه‌ ده‌بێت‬ ‫ته‌نه���ا موڵكی‌ ئ���ه‌وان بێ���ت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ خ���ودی‌ (مه‌ال مس���ته‌فا)ش موڵكی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كه‌ نه‌ك ته‌نه���ا حیزبێكی‌ وه‌ك‬ ‫(پارتی‌)‪ ،‬به‌اڵم مخابن الی‌ ئێمه‌ هه‌میشه‌‬

‫ئه‌گه‌ر بهاتایه‌و‬ ‫ی‬ ‫‪11‬ی‌ ئه‌یلول موڵك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ته‌نها خودا‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی چۆن‬ ‫ده‌یانزان ‌‬ ‫ێ جۆش‬ ‫دنیایان پ ‌‬ ‫ده‌دا‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه‬ ‫‪11‬ی‌ سێپته‌مبه‌ریش‬ ‫به‌سه‌ر كورددا بهاتای ‌ه‬ ‫هه‌ر هێنده‌ی‌ ئه‌نفال‌و‬ ‫كیمیاباران به‌دنیا‬ ‫ده‌ناسێنرا‬ ‫گه‌وره‌یی‌ نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك بچوك ده‌كرێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئاس���تی‌ حیزبێك‪ ،‬ئه‌وه‌تا ئێمه‌ یادی‌‬ ‫ئه‌یلولمان ته‌نها له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانی‌ (پارتی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان)ه‌وه‌ بینی‌ كه‌‬ ‫ده‌بوو وانه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ هه‌ر‬ ‫ته‌نها له‌ڕاگه‌یاندن���ه‌ كوردیه‌كانه‌وه‌ له‌مه‌ڕ‬ ‫رووداوه‌ك ‌هی‌ ‪11‬ی‌ سێپته‌مبه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بینیمان‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ پێ‌ وتین كه‌ به‌ڕاس���تی‌‬

‫سیاس���ه‌ت‌و حیزبایه‌تی‌ له‌م مه‌مله‌كه‌ته‌دا‬ ‫هی���چ ش���تێكی‌ ب���ۆ جوانی‌‌و ش���انازی‌‌و‬ ‫س���ودوه‌رگرتن له‌ڕابردوو نه‌هێشتۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ پێ‌ وتین ك���ه‌ به‌ڵێ‌ ئه‌م میلله‌ته‌ ‬ ‫هیچ شتێكی‌ له‌س���ه‌روه‌ری‌‌و نسكۆ نییه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ كه‌ هه‌یه‌ ته‌نها‌و ته‌نها موڵكی‌‬ ‫حی���زب‌و خێڵ���ه‌‪11 ،‬ی‌ س���ێپته‌مبه‌ر‌و‬ ‫‪11‬ی‌ ئه‌یل���ول‌و ‪ 9/11‬پێ���ی‌ وتین كاكه‌‬ ‫گی���ان ئه‌مڕۆ له‌مێژوودا هی���چ نییه‌ جگه‌‬ ‫له‌ناس���اندنی‌ یه‌كگرتوی���ی‌‌و لێكجودایی‌‪،‬‬ ‫من وه‌ك خ���ۆم ئه‌وه‌نده‌ی‌ زانیاری‌ گرنگم‬ ‫وه‌رگرت له‌م���ه‌ڕ ‪11‬ی‌ س���ێپته‌مبه‌ر‪ ،‬به‌‬ ‫نی���وه‌ چاره‌كی‌ ئه‌وه‌ نه‌مزان���ی‌ بۆ یادی‌‬ ‫‪11‬ی‌ ئه‌یل���ول كرای���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫رۆژه‌دا هێنده‌ی‌ نمایش���ی‌ ئه‌زه‌اڵتم بینی‌‬ ‫هیچ ش���تێكی‌ دیكه‌م نه‌بینی‌‪ ،‬به‌هه‌رحاڵ‌‬ ‫من ئومێدی‌ ئه‌وه‌ده‌ك���ه‌م كه‌ حیزبه‌كان‌و‬ ‫له‌پێش���یانه‌وه‌ (پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌‬ ‫كوردستان) باش بیر له‌وه‌بكه‌نه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ڕابردودا روویداوه‌ ئ���ه‌وان خاوه‌نی‌‬ ‫نی���ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ تێیدا ش���ه‌هید‬ ‫بووه‌‌و بیرین���دار بووه‌‌و ماڵ‌‌و حاڵی‌ وێران‬ ‫بووه‌ پارتی‌ نه‌ب���ووه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌ندامێكی‌‬ ‫ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ بووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش���ی‌ ته‌نهاو‬ ‫ته‌نها حیزبه‌كان لێی‌ به‌رپرسیارن‌و ده‌بێت‬ ‫ب���ه‌ موڵك���ی‌ خۆیانی‌ بزان���ن‪ ،‬ته‌نها ئه‌و‬ ‫له‌حزه‌یه‌یه‌ كه‌ تێیدا له‌ئاست میلله‌تدا پاك‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬ئیدی‌ له‌وه‌ب���ه‌دوا ئه‌وه‌ میلله‌ته‌‬ ‫خاوه‌نی‌ س���ه‌رفرازی‌‌و شه‌ره‌فمه‌ندی‌ نه‌ك‬ ‫ته‌نه���ا كه‌س‌و حی���زب‌و الیه‌نێك‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌مانه‌ش قس���ه‌ی‌ من نین‪ ،‬به‌ڵكو قسه‌ی‌‬ ‫‪9/11‬ی‌ هه‌موو س���اڵێكن ك���ه‌ ده‌كرێن‌و‬ ‫ده‌كرێنه‌وه‌‪..‬‬

‫مارکس له‌‪ 18‬برۆمێری لویس بۆناپارت‬ ‫وتب���وی‪" :‬مرۆڤه‌کان مێژوو دروس���ت‬ ‫ئه‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم نه‌ک به‌و ش���ێوه‌یه‌ی ک ‌ه‬ ‫ئه‌یانه‌وێ���ت ی���ان له‌هه‌لومه‌رجێکدا ک ‌ه‬ ‫هه‌ڵیانبژاردووه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌هه‌لومه‌رجێکدا‬ ‫ک ‌ه میراتی راب���ردووه‌‪ ...‬باری نه‌ریتی‬ ‫رابردوو وه‌ک کابوس���ێک وای ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫عه‌قڵی زیندووه‌کان���ه‌وه"‌‪ .‬مرۆڤ له‌ناو‬ ‫مێ���ژوودا ئ���ه‌ژی‪ .‬وات��� ‌ه له‌هه‌لومه‌رج‌و‬ ‫بارودۆخێک���دا ک��� ‌ه که‌س���انی ت���ر‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می تر‌و کاتی تردا دروستیان‬ ‫کردووه‌‪ .‬راس���ت ‌ه ئه‌و‌ه مرۆڤ ‌ه ک ‌ه مێژوو‬ ‫دروس���ت ئه‌کات‪ ،‬به‌اڵم دروستکردنێک‬ ‫ک ‌ه نه‌خش��� ‌ه رێگه‌ک��� ‌هی‌و هه‌لومه‌رجی‬ ‫دروس���تکردنه‌که‌ی له‌ده‌س���تی خۆیدا‬ ‫نییه‌‪ .‬مرۆڤ هه‌میش ‌ه دێت ‌ه سه‌ر جیهان‌و‬ ‫فه‌زایه‌ک���ی سیاس���ی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪،‬‬ ‫ئابوری‪ ،‬کلتوری ک ‌ه نه‌ک خۆی‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫که‌سانی تر له‌ڕۆژگاری تردا دروستیان‬ ‫کردووه‌‪ .‬مرۆڤ بونه‌وه‌رێک ‌ه مه‌حکوم ‌ه‬ ‫ب��� ‌ه مێژوو‪ .‬وات��� ‌ه مه‌حکوم��� ‌ه به‌وه‌ی‬ ‫کار‌و ژی���ان له‌فه‌زایه‌کی پێش���وه‌خت‬ ‫دروس���تکراو‌و ئه‌و پێدراوان���ه‌دا بکات‬ ‫ک ‌ه که‌س���انی تر له‌ڕابردودا دروستیان‬ ‫کردووه‌‪ .‬ب���ه‌م مانای ‌ه م���رۆڤ هه‌رگیز‬ ‫ئازاد نیی��� ‌ه چی ئه‌وێت بیکات‪ ،‬ن ‌ه ئه‌و‬ ‫رۆژگاره‌ی تیا ئه‌ژی خۆی هه‌ڵیبژاردوه‌‌و‬ ‫ن ‌ه ئه‌و پێدراو‌ه سروش���تی‌و مرۆییانه‌ی‬ ‫له‌به‌رده‌س���تیدان له‌الی���ه‌ن خۆی���ه‌و‌ه‬ ‫دانراون‪ .‬نیتچ ‌ه راستی ئه‌کرد کاتێک ب ‌ه‬ ‫سه‌رسوڕمانه‌و‌ه ئه‌یوت‪" :‬مرۆڤ سه‌ری‬ ‫ئه‌س���وڕمێ له‌دۆخی خ���ۆی‌و له‌خۆی‬ ‫ئه‌پرسێ بۆچی توانای فه‌رامۆشکردنی‬ ‫نیی���ه‌‌و ب���ه‌رده‌وام ب��� ‌ه راب���ردووه‌وه‌‬ ‫ئه‌به‌س���ترێته‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه ه���ه‌ر خێرایی‌و بۆ‬ ‫هه‌ر ک���وێ بچێت‪ ،‬هه‌روا ب��� ‌ه رابردوو‬ ‫ئه‌به‌س���ترێته‌وه‌"‪ .‬مردووه‌کان هه‌میش ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵماندان‪ ،‬ن���ه‌ک ته‌نها ب ‌ه خه‌یاڵ‌و‬ ‫ی���اده‌وه‌ری‪ ،‬به‌ڵک���و ب���ه‌و هه‌لومه‌رج‌و‬ ‫بارودۆخ���ه‌ی له‌هه‌نوک���ه‌دا بۆ ئێمه‌یان‬ ‫به‌جێ هێشتووه‌‪ .‬مرۆڤ له‌ناو جیهانێکدا‬ ‫دە‌ژی ک ‌ه هه‌رگیز به‌ته‌واوی ئازاد نیی ‌ه‬ ‫له‌ناویدا‪ .‬ئازاد نییه‌‪ ،‬به‌اڵم بێگومانیش‬ ‫کۆیل���ه‌نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر م���رۆڤ ب ‌ه مێژوو‬ ‫گه‌م���ارۆ دراوه‌‌و ناتوانێ���ت لێی ده‌رباز‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ناچار‌ه له‌س���ه‌ر میراتێک‬ ‫کار بکات ک ‌ه ئه‌و دروس���تی نه‌کردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌و ش���تان ‌ه گه‌مارۆدرابێت ک ‌ه‬ ‫ئ���اره‌زوی ئه‌ک���رد هه‌رگی���ز نه‌بونایه‌‌و‬ ‫بونه‌ت ‌ه رێگرێکی بنه‌ڕه‌تی بۆ به‌دیهاتنی‬ ‫خواس���ته‌کانی‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌ریتی رابردوو‬ ‫باری ش���انی قورس کردووه‌‌و ناتوانێت‬ ‫ب��� ‌ه مه‌یل‌و ئ���اره‌زوی خ���ۆی جوڵه‌ی‬ ‫له‌ن���اودا بکات‪ ،‬ئه‌وا له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش���دا‬ ‫ئه‌توانێ ب ‌ه تێگه‌یش���تن له‌ڕوداوه‌کانی‪،‬‬ ‫ب ‌ه ش���یکردنه‌وه‌ی ئه‌و توانا‌و پێدراو‌ه‬ ‫سروش���تی‌و مرۆییه‌ی له‌به‌رده‌ستیدان‪،‬‬ ‫س���نوری کاره‌کانی خۆی ده‌ستنیشان‬ ‫بکات‌و ده‌س���تبه‌کاربێت ب���ۆ گۆڕینی‬ ‫هه‌لومه‌رج���ی ژیان���ی به‌و ش���ێوه‌یه‌ی‬ ‫ک ‌ه خ���ۆی ئه‌یه‌وێت‪ .‬مێ���ژوو گه‌مارۆی‬ ‫مرۆڤ ئه‌دات‌و س���نوره‌کانی کارکردنی‬ ‫س���نوردار ئه‌کات‪ ،‬به‌اڵم مرۆڤ هێشتا‬ ‫به‌م دۆخه‌ش���ه‌و‌ه ئه‌توانێت ده‌ستکاری‬ ‫ب���کات‌و هوڵ���ی گۆڕانی ب���دات‪ .‬ژیانی‬ ‫مرۆڤ هیچ نیی ‌ه جگ��� ‌ه له‌ملمالنێیه‌کی‬ ‫به‌رده‌وام بۆ گۆڕینی ژیان‌و ده‌وروبه‌ری‬ ‫به‌و ئاراس���ته‌یه‌ی ک ‌ه ئاره‌زوی ئه‌کات‌و‬ ‫ب ‌ه باشی ئه‌زانێت‪.‬‬ ‫راده‌ی سه‌رکه‌وتن‌و نه‌که‌وتنی مرۆڤیش‬ ‫له‌گۆڕینی دنیای خۆیدا‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌کی‬ ‫ته‌نگاوته‌نگی ب ‌ه توانای تێگه‌یش���تنی‬ ‫له‌مێژوو هه‌یه‌‪ ،‬له‌و ئیمکاناته‌ی ئه‌یخات ‌ه‬ ‫به‌رده‌س���تی‪ ،‬له‌و مرۆڤان���ه‌ی له‌گه‌ڵیدا‬ ‫ئه‌ژین‌و نوقمی مێژوون‪ ،‬له‌و به‌ربه‌ست‌و‬ ‫رێگ ‌ه کراوانه‌ی ئه‌کرێت بێن ‌ه سه‌ر رێی‪.‬‬ ‫هه‌موو نه‌خش���ه ‌رێگه‌یه‌ک‪ ،‬نه‌خش��� ‌ه‬ ‫رێگه‌ی ‌ه له‌ناو هه‌لومه‌رجێکی دیاریکراودا‬ ‫ک ‌ه رابردوو دروس���تی کردووه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و مرۆڤانه‌ش���دا ک ‌ه دیس���ان مێژوو‬ ‫کاریگه‌ری له‌س���ه‌ر زیه���ن‌و خه‌یاڵیان‬ ‫داناوه‌‪ .‬له‌س���ه‌رده‌م‌و کاتێکدا ک ‌ه دابڕاو‬ ‫نیی��� ‌ه له‌کاریگه‌ریه‌کان���ی روداوه‌کانی‬ ‫دوێن���ی‌و پێ���رێ‪ .‬ل���ه‌م روانگه‌یه‌و‌ه‬ ‫هه‌میش��� ‌ه تێگه‌یشتن له‌مێژوو به‌شێکی‬ ‫سه‌ره‌کی هه‌موو ئه‌و نه‌خش ‌ه رێگایانه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه بی���ر له‌گۆڕینی دنی���ا‌و بارودۆخی‬ ‫ئه‌که‌نه‌وه‌‪ .‬مرۆڤ به‌رله‌وه‌ی ده‌ستبه‌کار‬ ‫بێت‪ ،‬به‌رله‌وه‌ی نه‌خش���ه‌یه‌کی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌بێ بزانێت له‌کوێ���دا‌و له‌چ کاتێکدا‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ چ���ۆن مرۆڤگه‌لێک���دا کات‬ ‫ئ���ه‌کات‪ .‬بێ زانینی ئه‌مان ‌ه ئه‌س���ته‌م ‌ه‬

‫م���رۆڤ له‌جێبه‌جێکردنی به‌رنامه‌کانیدا‬ ‫سه‌رکه‌وتوو بێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ک ‌ه مێ���ژوو ئه‌وه‌ند‌ه گرنگ بێت‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه تێگه‌یش���تن لێ���ی ده‌روازه‌یه‌کی‬ ‫س���ه‌ره‌کی س���ه‌رکه‌وتنی م���رۆڤ بێت‬ ‫له‌به‌رنامه‌کانیدا‪ ،‬ئه‌وا راس���ته‌وخۆ ئه‌و‬ ‫پرسیار‌ه دێت ‌ه پێش���ێ ئایا تێگه‌یشتن‬ ‫له‌مێژوو مومکینه‌؟ کێن ئه‌وانه‌ی مێژوو‬ ‫ئه‌نوسنه‌وه‌‌و ئه‌گێڕنه‌وه‌؟ ئایا ئه‌وانه‌ی‬ ‫مێ���ژوو ئه‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬بێ نیازن‌و راس���ت‬ ‫ئه‌ڵێن؟‬

‫مرۆڤ له‌ناو جیهانێکدا‬ ‫ده‌ژی که‌ هه‌رگیز‬ ‫به‌ته‌واوی ئازاد نیی ‌ه‬ ‫له‌ناویدا‪ .‬ئازاد نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بێگومانیش‬ ‫کۆیله‌نییه‌‬ ‫گومانی تێدا نیی ‌ه مێژوونوس���ه‌کان یان‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌وان���ه‌ی رابردوو ئه‌گێڕنه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ک هه‌ر مرۆڤێکی تر له‌ژێر کاریگه‌ری‬ ‫رووداوه‌کان���ی ئێس���تادا راب���ردوو‬ ‫ئه‌گێڕنه‌وه‌‪ ..‬هیچک���ه‌س نیی ‌ه بتوانێت‬ ‫خۆی له‌ئێس���تا به‌جۆرێ���ک دابڕێت ک ‌ه‬ ‫رێگ ‌ه نه‌دات کاریگه‌ری له‌سه‌ر شێوازی‬ ‫بینین���ی بۆ رابردوو هه‌بێت‪ .‬وه‌ک چۆن‬ ‫ئێم ‌ه مه‌حکومین ب��� ‌ه مێژوو‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫مێژوونووسه‌کانیش مه‌حکومن ب ‌ه مێژوو‪.‬‬ ‫ئی‪ .‬ئیچ کار راست ئه‌کات‪" :‬مێژوونووس‬ ‫تاکێک ‌ه له‌تاکه‌کان���ی مرۆڤ‪ .‬وه‌ک ئه‌و‬ ‫تاکان���ه‌ش دیارده‌یه‌ک���ی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫هه‌روه‌ها په‌روه‌رده‌‌و قسه‌که‌ری هوشیار‬ ‫یان ناهوشیارانه‌ی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫له‌ناویدا ئه‌ژی"‪" .‬مێژوونووس به‌شێک ‌ه‬ ‫له‌مێژوو‪ .‬گۆش���ه‌نیگای ب���ۆ رابردوو‪،‬‬ ‫به‌ستراو‌ه به‌و پنته‌و‌ه ک ‌ه له‌ڕیزدا داگیری‬ ‫کردووه‌"‪ .‬ئه‌و‌ه پنت‌و پێگه‌ی هه‌نوکه‌ی‬ ‫مێژوونووس ‌ه ک ‌ه گۆشه‌نیگای بۆ رابردوو‬ ‫ده‌ستنیشان ئه‌کات‪ .‬کاریگه‌ری ئێستا‬ ‫له‌س���ه‌ر ئێم���ه‌‪ ،‬هه‌م���ان کاریگه‌ریی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر مێژوونووس���یش‪ .‬چه‌ند ئێم ‌ه‬ ‫له‌ژێ���ر کاریگ���ه‌ری هه‌نوک���ه‌‌و روداو‌و‬ ‫هێزه‌کانیداین‪ ،‬هه‌روا مێژوونووس���یش‬ ‫له‌ژێر هه‌مان کاریگه‌ریدا ئه‌نوسێت‪ .‬بگر‌ه‬ ‫دیدی مێژوونووسیش بۆ رابردوو گۆڕانی‬ ‫به‌سه‌ردا دێت‌و وه‌ک خۆی نامێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئی‪ .‬ئێچ‪ .‬کار راست ئه‌کات‪" :‬وه‌ک چۆن‬ ‫مرۆڤ دووجار پ���ێ ناخات ‌ه ناو هه‌مان‬ ‫رووباره‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا یه‌ک مێژوونووس���یش‬ ‫ناتوانێ���ت دوو کتێب له‌س���ه‌ر هه‌مان‬ ‫به‌سه‌رهات بنوسێت"‪ .‬لێره‌و‌ه ئی‪ .‬ئیچ‬ ‫کار ئامۆژگاریم���ان ئه‌کات هه‌ر کاتێک‬ ‫کتێبێک���ی مێژووییم���ان خوێن���ده‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌ماش���ای مێژووی نوسینه‌که‌ی پێش‬ ‫ناوی نوسه‌ره‌که‌ی بکه‌ین‪ ،‬چونک ‌ه وه‌ک‬ ‫ئه‌و ئه‌ڵێت‪" :‬زۆرجار مێژووی نوسینی‬ ‫کتێبێ���ک‪ ،‬ش���تی زیاترم���ان له‌ناوی‬ ‫نوسه‌ره‌که‌ی پێ ئه‌ڵێت"‪ .‬‬ ‫مێژوو گێڕانه‌وه‌ی ‌ه له‌الیه‌ن که‌سێکه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫به‌شێک ‌ه له‌حیکایه‌تێک ک ‌ه له‌ڕابردووه‌وه‌‬ ‫ده‌ستیپێکردووه‌و ب ‌ه هه‌نوک ‌ه گه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئه‌و‌ه راس���ت بێت ک ‌ه له‌زانست ‌ه‬ ‫فیزیاییه‌کاندا هه‌میش ‌ه تیوره‌یه‌ک هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئه‌وه‌ش راس���ت ‌ه ک ‌ه له‌لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫مێژووییه‌کان���دا چیرۆکێک هه‌یه‌‪ .‬وه‌ک‬ ‫چ���ۆن تی���وره‌کان کاتین‪ ،‬ه���ه‌رواش‬ ‫چیرۆکه‌کان رێنماییه‌کی کاتین"‪ .‬مێژوو‬ ‫زیندووه‌کانی ئێس���تا ئه‌ینوسن‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫رۆش���نایی روداو‌و ئ���اوات‌و هیواکان���ی‬ ‫ئێس���تادا‪ .‬ئه‌و‌ه ئێس���تای ‌ه ده‌ریئه‌خات‬ ‫چۆن‌و ب ‌ه چ شێوه‌یه‌ک سه‌یری رابردو‌و‬ ‫مێژوو بکه‌ی���ن‪ .‬ئێس���تا‌و ملمالنێکانی‬ ‫ئێستایه ک ‌ه رێنمایی سه‌ره‌کی روانینی‬ ‫مێژوونووس یان گێڕه‌‌ره‌وه‌ی مێژوو‌ه بۆ‬ ‫رابردوو‪ .‬رێزگرتن‌و ستایش���ی رابردوو‬ ‫ی���ان ره‌خنه‌ک���ردن‌و ئافه‌رۆزۆکردنی‪،‬‬ ‫له‌و روانگه‌ی ‌ه جیانابێته‌و‌ه ک ‌ه که‌س���ی‬ ‫مێژوون���ووس به‌رامب���ه‌ر ب��� ‌ه هه‌نوک ‌ه‬ ‫هه‌یه‌تی‪ .‬ب ‌ه مانایه‌کی تر ئه‌و‌ه ئێستای ‌ه‬ ‫ب ‌ه ناکۆکی‌و ته‌باییه‌کانیه‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه گرفت‌و‬ ‫چاره‌س���ه‌ریه‌کانیه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه ئه‌و‌ه دیاری‬ ‫ئ���ه‌کات ری���زی راب���ردوو ئه‌گرین یان‬ ‫ئافه‌رۆزه‌ی ئه‌که‌ین‪ .‬ژیان له‌ئێس���تادا‬ ‫کلیل���ی س���ه‌یرکردن‌و روانینمان��� ‌ه بۆ‬ ‫مێژوو‪ .‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫نه‌‌وتناسی‬ ‫لێره‪ ،‬له‌کوردس���تان‪ ،‬هه‌موو له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬که‌چی که‌س هیچ ده‌رباره‌ی نه‌وت‬ ‫نازانێت‪ .‬په‌یوه‌ندییه‌كی تا س���ه‌ر ئێسقان‬ ‫ئاینییه‪ .‬له‌ڕاس���تیدا هه‌موو له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫ناژین‪ ،‬هه‌موو له‌س���ه‌ر کرێی نه‌وت ده‌ژین‪.‬‬ ‫جی���اوازی زۆره له‌نێ���وان کرێی ش���تێک‌و‬ ‫ش���ته‌كه خۆی‪ .‬ک���رێ یان���ی به‌کاربردنی‬ ‫له‌الیه‌ن که‌س���ێکی تره‌وه‌و ئه‌و که‌سه‌ی تر‬ ‫کرێیه‌ک ده‌دات له‌به‌رامبه‌ر به‌کاربردنه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫له‌ئابوریدا قس���ه‌ زۆر له‌م ج���ۆره داهاته‬ ‫کراوه الی ئابوریناس���انی وه‌ک ریکاردۆ‪،‬‬ ‫ئاده‌م سمیس‌و کارل مارکس‪.‬‬ ‫ئه‌م به‌کاربردنه‌ی سامانی سروشتی له‌نێو‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌كی ئاڵۆزدا ده‌گوزه‌رێت‪ .‬رۆژئاوا‬ ‫خاوه‌ن توان���ای به‌کاربردنه‪ ،‬بۆیه رۆژئاوا‬ ‫به‌خش���ه‌ری کرێیه‪ .‬رۆژئاوا هێش���تنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م ش���ێوازه ب���ه‌ رێگای���ه‌ک ده‌زانێت بۆ‬ ‫مس���ۆگه‌رکردنی به‌رده‌وامی ن���ه‌وت‌و غاز‬ ‫بۆ بازاڕه‌کانی‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌ش���ه که واڵتانی‬ ‫به‌کارب���ه‌ری س���امانی سروش���تی‪ ،‬پالنی‬ ‫ورد‌و درش���تی خۆیان هه‌ی���ه‪( ،‬له‌ڕێگای‬ ‫کۆمپانیاکانیان���ه‌وه‪ ،‬که پێکه‌وه به حه‌وت‬ ‫خوشکه‌که ناوده‌برێن)‪ ،‬بۆ مسۆگه‌رکردنی‬ ‫ن���ه‌وت له‌بازاڕه‌کانیاندا‪ .‬ئ���ه‌م پالنه به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌یه‪ :‬واڵتانی خاوه‌ن نه‌وت‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫نه‌وت���ن له‌ژێر خاکه‌که‌یاندا‪ ،‬که له‌دۆخێکی‬ ‫سروشتیدایه‪ ،‬به ئاسانی بۆیان ده‌رنایه‌ت‌و‬ ‫ناگه‌یه‌نرێت���ه بازاڕه‌کان���ی ده‌ره‌وه ب���ۆ‬ ‫س���اغکردنه‌وه‌ی‪ .‬رۆژئاوا قۆرخی زانیاری‌و‬ ‫ته‌کنه‌لۆژیا‌و توانای کردووه له‌‌مباره‌وه‪.‬‬ ‫ده‌كرێت ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫مه‌عریفی���دا قس���ه‌ی له‌س���ه‌ر بکه‌ی���ن‪،‬‬ ‫هاوکێش���ه‌که بریتییه له‌زانیاری به‌رامبه‌ر‬ ‫سروشت‪ .‬زۆربه‌ی واڵتانی خاوه‌ن سامانی‬ ‫سروشتی‪ ،‬سامانه‌که‌یان به‌زۆری له‌دۆخێکی‬ ‫سروش���تیدا ده‌مێنێته‌وه ئه‌گ���ه‌ر رۆژئاوا‬ ‫ده‌س���تی پێنه‌گات‪ .‬ئه‌م دۆخه الی چه‌پ‌و‬ ‫ناسیۆنالیسته‌کان به جۆرێک له‌قۆرخکاری‌و‬ ‫تااڵنک���ردن له‌قه‌ڵه‌م ئه‌درێت‪ .‬ده‌کرێت زۆر‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌مه بدوێین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی لێره‌دا‬ ‫مه‌به‌سته ئه‌و دۆخه ده‌رونیه نیگه‌رانه‌یه که‬ ‫له‌م ناوچه‌دا باوه وه‌ک په‌رچه‌کردارێک بۆ‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‪ .‬ئه‌م دۆخه بواری قسه‌کردنی‬ ‫له‌س���ه‌ر ن���ه‌وت له‌دونی���ای کوردیش���دا‬ ‫گرتوه‌ت���ه‌وه‪ .‬به‌جۆرێک هه‌میش���ه دیدی‬ ‫تیوره‌ی پیالنگێڕیه‌کان زاڵه به‌س���ه‌ر هه‌ر‬ ‫لێکدانه‌وه‌یه‌كدا به سه‌ر راڤه‌كردنی دۆخی‬ ‫گه‌ردوونی په‌یوه‌ندی س���امانی سروشتی‌و‬ ‫بازاڕ‪ .‬شارس���تانی ئه‌مڕۆ شارس���تانییه‌كه‬ ‫که له‌س���ه‌ر وزه بونیادنراوه‪ ،‬مرۆڤی ئه‌م‬ ‫س���ه‌رده‌مه مرۆڤ���ی هایدرۆکاربۆنه‪ .‬ئه‌مه‬ ‫وه‌ها ئه‌کات ک���ه رۆژئاوا وه‌ها له‌کانه‌کانی‬ ‫سامانه سروشتیه‌کان بنواڕێت که بنه‌مای‬ ‫س���ه‌قامگیری شارس���تانی ئه‌مڕۆی���ه‌و به‬ ‫ئاس���انی ده‌س���تبه‌رداری نابێت‪ .‬کاتێک ‌ئه‌ڕۆین مۆدێلێکی نه‌رویژی پیاده‌که‌ین یان‬ ‫ئ���ه‌م راس���تیه‌‌مان وه‌ک گومانلێنه‌کراوێک مۆدێلی شا س���عود یان مۆدیلی نایجیریا‬ ‫وه‌رگ���رت‪ ،‬ئ���ه‌وا وێناک���ه زیات���ر روون یان فه‌نزوێ�ل�ا یان واڵت���ه دیکاتۆره‌کانی‬ ‫ده‌بێته‌وه‪ .‬له‌الیه‌كی ت���ره‌وه ئه‌گه‌ر نه‌وت ئاسیای ناوه‌ند‪ .‬دیاره که‌س گومانی له‌وه‬ ‫نه‌گاته واڵته پیشه‌س���ازیه‌کان‪ ،‬ئه‌وا کۆی نیی���ه که ئێم���ه به‌ره‌و هه‌ر ک���وێ بڕۆین‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی رووب���ه‌ڕووی قه‌یران���ی مان‌و ب���ه‌ره‌‌و مۆدێلی نه‌روی���ژی ناڕۆین‪ .‬کرۆکی‬ ‫نه‌مان ده‌بێته‌وه‪.‬‬ ‫مۆدێلی نه‌رویژی ده‌زگایه‪ .‬بوونی واڵتێکی‬ ‫روانگه‌یه‌کی تری س���ه‌قه‌ت که ده‌رباره‌ی ده‌زگای���ی که خه‌ڵک تیایدا بونێکی کارای‬ ‫نه‌وت له‌دونیای سیاسی‌و میدیای کوردیدا هه‌ی���ه‌‌و ده‌زگاکانی بۆ کارکردنیان پش���ت‬ ‫ته‌ش���ه‌نه‌ی کردووه‪ ،‬روانین له‌نه‌وت وه‌ک به زانیاری ده‌به‌س���تن‪ ،‬کۆمه‌ڵه به‌هایه‌کن‬ ‫ئامرازێک���ی ئه‌فس���انه‌یی ب���ۆ به‌دیهێنانی دووری���ی ئاس���مان دوورن ل���ه‌م هه‌رێمه‬ ‫خه‌ون���ی مێژێنه‌ی مرۆڤی کورد‪ .‬ئه‌م دیده به‌دبه‌خت���ه‌ی ئێم���ه‌وه‪ .‬خراپتر هه‌تا بێت‬ ‫به ئه‌فسانه‌سازی به سامانی سروشتییه‌وه دوورتر ده‌که‌وێته‌وه‪ .‬له‌کوردس���تان جگه‬ ‫ناوده‌به‌ین‪ .‬به‌کاربردنه‌که‌ی هیچ نییه جگه له‌مزگ���ه‌وت‌و خێزان هی���چ ده‌زگایه‌كی تر‬ ‫له‌دروس���تکردنی به‌هانه‌ی���ه‌ک هه‌تا وه‌ک نییه که کارایانه بسوڕێت‪ .‬فینۆمینۆلۆژیای‬ ‫په‌رده‌پۆش���ێک به‌کاربێت‪ ،‬بۆ پرۆس���ه‌ی کارکردنی مزگه‌وت‌و خێزان له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫بردنی نه‌وت‪ .‬په‌یوه‌ندی نه‌وت‌و ده‌وڵه‌ت‪ ،‬باسه‌ی ئێمه‌یه‪.‬‬ ‫هێنده به ساده‌یی‌و ساویلکه‌یی وێناده‌كرێت به نهێنی هێشتنه‌وه‌ی نه‌وت‪ ،‬قسه‌نه‌كردن‬ ‫مای���ه‌ی گرۆتێس���که (پێکه‌نینێک���ی له‌س���ه‌ر ن���ه‌وت‪ ،‬هۆکاره‌ک���ه‌ی ته‌نه���ا‬ ‫گریان���اوی)‪ .‬ئ���ه‌و مۆدێل���ه ‌له‌مباره‌یه‌وه بێش���اره‌زایی نیی���ه‪ ،‬به‌ڵک���و هۆکارێکی‬ ‫له‌به‌رچاوده‌گیرێ���ت مۆدێل���ی واڵتان���ی سیاسییه‪ .‬د‌‌ه‌سه‌اڵت هه‌‌میشه له‌عه‌شقێکی‬ ‫که‌نداوی فارسه‪ .‬کوردس���تان نه له‌ڕووی فه‌رهادیانه‌دای���ه له‌گ���ه‌ڵ ش���اردنه‌وه‌دا‪.‬‬ ‫جوگرافی‌و نه له‌ڕووی مێژوویی‌و نه له‌ڕووی ئه‌وه‌ی دۆخه‌که‌ی ئاڵۆزکردووه میدیایه‌کی‬ ‫جیوپۆله‌تیکه‌وه له‌میرنشینه‌کانی که‌نداوی زۆره‪ .‬ئه‌و س���یانزه ه���ه‌‌زار فه‌رمانبه‌ره‌ی‬ ‫ف���ارس ده‌چێت‪ .‬ئه‌م���ڕۆ خه‌ڵکانێک هه‌ن میدیا له‌کوردس���تان که له‌س���ه‌ر داهاتی‬ ‫له‌کوردستان بڕوایان وایه ئه‌وه‌ی که خه‌باتی خه‌ڵکی مووچه خۆرن‪ ،‬کاری سه‌ره‌كییان‬ ‫کوردی له‌مێژووی���دا ته‌نانه‌ت نه‌یوێراوه به په‌رده‌پۆشکردن‌و فریودانی خه‌ڵکه‪ .‬ئێمه‬ ‫چرپه‌ش���ه‌وه گوزارش���تی لێوه‌بکات‪ ،‬ئه‌و ئه‌مه ناوده‌نێین پیشه‌سازی ژاو‌‌ه‌ژاو‪.‬‬ ‫له‌ڕێگای س���امانی سروشتی کوردستانه‌وه ده‌كرێت س���ه‌ر له‌نوێ بپرس���ین خه‌باتی‬ ‫بۆ کوردی ده‌سته‌به‌رده‌کات‪.‬‬ ‫ک���وردی بۆچ���ی ب���وو؟ ب���ۆ ب���وون به‬ ‫له‌ڕاس���تیدا ئ���ه‌وه‌ی ده‌گوزه‌رێ���ت ته‌واو مووچه‌خۆرێک���ی ناکارای داڕنبوو له‌هه‌موو‬ ‫پێچه‌وانه‌یه‪ .‬سامانی سروشتی کوردستان ماف���ه سیاس���یه‌کان؟ ی���ان مرۆڤێک که‬ ‫چ له‌ئاس���تی ناوخۆ‪ ،‬چ له‌ئاستی ده‌ره‌وه مرۆڤان���ه له‌دۆخێک���ی مرۆیی���دا له‌ڕێگای‬ ‫له‌خزمه‌تی بونیادنانی کۆمه‌ڵگای کوردی‪ ،‬به‌كاربردنی داهات‌و س���امانه‌کانیه‌وه ژیان‬ ‫دیموکراس���ی‪ ،‬ده‌زگا‪ ،‬حکومه‌ت���ی کارادا بگوزه‌رێنێت؟ ده‌کرێت نه‌وت س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫نییه‪ .‬ئه‌مڕۆ س���امانی سروش���تی بوه‌ته ژیانێکی س���ه‌رده‌می پڕ له‌مانابێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئامرازێکی تر که هێزه سیاسیه‌ کوردیه‌کان ئه‌مه پێویس���تی به دانای���ی‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫به‌كاری ده‌به‌ن دژ به‌یه‌كترو له‌هه‌مانکاتدا رێزه بۆ مرۆڤی کورد وه‌ک مرۆڤێکی کارای‬ ‫ب���ۆ کۆنترۆڵکردنی کۆمه‌ڵ���گای کوردی‪ .‬خاوه‌ن توانای شایسته‪.‬‬ ‫سامانی سروشتی به‌م ئاراسته‌ی ئێستا‌ی‬ ‫ته‌نها ده‌بێته هۆی هاتنه‌ئارای ئابورییه‌كی‬ ‫ت���اک ره‌هه‌ن���دی الوازی‪ ،‬دیلی ده‌س���تی‬ ‫واڵتانی دراوس���ێ‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێته هۆی‬ ‫هاتنه‌ئ���ارای کۆمه‌ڵگایه‌ك���ی ناده‌وڵه‌تی‪،‬‬ ‫که‌س���ێکی ناهاواڵت���ی‌و له‌س���ه‌رووی‬ ‫هه‌مووی���ه‌وه کل���ک‌و گوێکردن���ی ئازادی‬ ‫مافه‌کان‪ .‬ئه‌وه لێگه‌ڕێ هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ی‬ ‫به‌ها‌و نه‌ریته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‌و گردبوونه‌وه‌‬ ‫له‌ئۆردوگاکان���ی مووچه‌خۆری���دا‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫به‌س���ه‌ربردنی ژی���ان وه‌ك بوونه‌وه‌رێکی‬ ‫ن���اکارا‪ .‬ده‌كرێت زۆر به‌ئاش���کرا لێره‌دا‬ ‫قسه له‌س���ه‌ر دۆخی ئۆردوگایی بکه‌ین به‬ ‫یارمه‌تی دیده‌کانی جۆرجیۆ ئه‌گامبین‪.‬‬ ‫ئه‌فسانه‌سازییه‌کی تر که له‌ده‌وری سامانی‬ ‫سروشتی ئااڵوه‪ ،‬وه‌ک وێردێک‌و دروشمێکی‬ ‫لێهاتووه له‌سه‌ر زاری سیاسیه‌ کورده‌کان‪،‬‬ ‫گه‌یاندنی هه‌رێمی کوردس���تانه به س���ه‌ر‬ ‫نه‌خشه‌ی وزه‌ی جیهان‪ .‬ئایا چ گرنگییه‌ك‬ ‫هه‌یه بۆ مرۆڤی کورد کاتێک هه‌رێم له‌سه‌ر‬ ‫نه‌خش���ه‌ی جیهانی وزه‌یه‪ .‬زۆربه‌ی زۆری‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ی له‌س���ه‌ر نه‌خش���ه‌ی جیهانی‬ ‫وزه‌ن‪ ،‬واڵتگه‌لێک���ن که دانیش���توانه‌که‌ی‬ ‫به ده‌س���ت سته‌مکاری‌و نه‌داری‌و هه‌ژاری‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی س���ه‌پێنراوه‌وه ده‌ناڵێنن‪ .‬جگه‬ ‫له‌نه‌رویژ له‌هیچ واڵتێکیاندا نه ئازادی‪ ،‬نه‬ ‫دیموکراسی‪ ،‬نه خۆش���گوزه‌رانی له‌ئارادا‬ ‫نییه‪ .‬بۆیه لێره‌‌‌دا پرسی سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه‬ ‫ئایا ئێمه چۆن ئاماده‌ین له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی‬ ‫جیهانی وزه‪ .‬وه‌ک واڵتێک که‌ به‌ره‌و ئه‌وه‬

‫ئه‌و سیانزه هه‌‌زار‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌ی میدیا‬ ‫له‌کوردستان که‬ ‫له‌سه‌ر داهاتی‬ ‫خه‌ڵکی مووچه‬ ‫خۆرن‪ ،‬کاری‬ ‫سه‌ره‌كییان‬ ‫په‌رده‌پۆشکردن‌و‬ ‫فریودانی خه‌ڵکه‬

‫بیروڕا‬

‫گرفتی ئاماده‌بوونی جیهانبینی ‌ه‬ ‫ئاینیه‌کان له‌ناو کایه‌ی گشتیدا‬ ‫د‪.‬دارا محه‌مه‌د‬ ‫مامۆستای فه‌لسه‌فه‌ له‌زانکۆی‬

‫‪king college‬‬

‫له‌به‌شی یه‌که‌می ئه‌م وتاره‌دا (فره‌گه‌ریی‬ ‫جیهانبینییه‌کان‌و ئازادیی بیرکردنه‌وه‪،‬‬ ‫‌ئاوێنه‌‪ ،‬ژمار‌ه ‪ )‌328‬باسمان له‌و‌ دید‌ه‬ ‫ئاینی مۆراڵی‌‪ ،‬لێره‌دا ئیسالمییه‪ ،‬کرد‬ ‫ک ‌ه به‌ چ ش���ێوه‌یه‌ک په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫ئاین‌و کایه‌ی گشتی‌و دواجار سیاسه‌ت‬ ‫که‬ ‫ده‌خوێنێته‌وه‌‪ .‬باس���مان له‌و‌ه کرد ‌‌‬ ‫له‌کاتێکدا ئه‌م دیدگایه‌ پێویس���ته‌‌ ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندیی��� ‌ه له‌چوارچێ���وه‌ی ئازادی‬ ‫بیروڕا‌و قس���ه‌کردن‌و ئایندا بهێڵێته‌وه‌و‬ ‫هه‌وڵی ‌دروستکردنی جۆرێک له‌مه‌ودا‌و‬ ‫سنورێکی ئیپستمۆلۆژی بدات له‌نێوان‬ ‫ئاین‌و کایه‌ دونیایی‌و سروش���تیه‌که‌دا‪،‬‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌م���ه‌وه‌‌ ئه‌م تێڕوانینه‬ ‫ئاینییه ب ‌ه دوو کار هه‌ڵده‌ستێ‪ :‬له‌الیه‌ک‪،‬‬ ‫هه‌وڵی ب ‌ه ئیسالمیکردنی کایه‌ گشتیه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌دات‌و له‌الیه‌کی دیک���ه‌وه‌ هه‌وڵی ب ‌ه‬ ‫سیاس���یکردنی خودی ئاینه‌که‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫خاڵێک���ی گرنگی دیک ‌ه که‌ قس���ه‌مان‬ ‫له‌س��� ‌هر‌ کرد ئه‌وه‌ بوو ک ‌ه په‌یامی ئاین‬ ‫هه‌رگیز په‌یامی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫دام���ه‌زراو‌ه سیاس���یه‌کان نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫په‌یامێکی رۆح���ی مۆراڵیی ‌ه (بێگومان‬ ‫لێره‌دا باس له‌په‌یام ‌ه میتافیزیکیه‌که‌ی‬ ‫ئای���ن ناکه‌م ک���ه‌ ئه‌م ‌ه پت���ر بابه‌تی‬ ‫ئارگیومێنته‌کانی فه‌لس���ه‌فه‌ی ئاینه‌)‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه پتر گرنگ���ی به چۆنێت���ی ئاکار‌و‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت‌و سایکۆلۆژیای مرۆڤه‌کان‬ ‫ده‌دات له‌په‌یوه‌ندی���دا ب��� ‌ه مرۆڤه‌کانی‬ ‫هاوه‌ڵی خۆیه‌وه‌‌و به‌ ده‌وروبه‌رو خوداوه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���ت ل���ه‌م الیه‌نه‌ س���ایکۆلۆژی ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و الیه‌ن���ه‌ رۆح���ی‌و مۆراڵیه‌یه‌ ک ‌ه‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کی ئه‌خالقی بۆ مرۆڤه‌کان‬ ‫دیاریده‌کات له‌په‌یوه‌ندییاندا ب ‌ه دنیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌یان‪ ،‬وات ‌ه ئاین وه‌ک ناوه‌رۆکێک‬ ‫بۆ رێکخس���تنی ژیانی تاکه‌که‌سه‌کان‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگ���ه‌‪ .‬دیاره‌ ئ���ه‌م په‌یوه‌ندیه‌ ب ‌ه‬ ‫چه‌ندین جۆری جی���اواز ده‌رده‌که‌وێت‬ ‫ب ‌ه پێ���ی جی���اوازی ئاین���ه‌کان‌و ئه‌و‬ ‫ره‌هه‌نده‌ رۆحی‌و مۆراڵییه‌ی ناوه‌رۆکی‬ ‫په‌یامه‌کانی���ان پێکده‌هێن���ێ‪ .‬ب���ۆ‬ ‫نمون���ه‌‪ ،‬ئاینی بودیزم هه‌م���وو جۆر‌ه‬ ‫توندوتیژیی���ه‌ک ره‌تده‌کات���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌ک‬ ‫ته‌نها به‌رامبه‌ر ب���ه‌ مرۆڤه‌کان خۆیان‪،‬‬ ‫به‌ڵکو به‌رامبه‌ر به‌ ئاژ‌هڵ‌و سروشتیش‬ ‫که زۆرینه‌ی هه‌ڵگرانی ئه‌م‬ ‫(لێره‌وه‌یه‌ ‌‌‬ ‫ئاینه‌ باوه‌ڕیان به‌ خواردنی گۆشت نییه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئه‌م ‌ه به‌شێکه‌ له‌و توندوتیژیه‌)‪.‬‬ ‫که‌وات ‌ه ئاین به‌ ش���ێوه‌یه‌کی گش���تی‌و‬ ‫ب ‌ه چه‌ندین ج���ۆری جیاواز خۆی له‌ناو‬ ‫کایه‌ی گش���تیدا نمای���ش ده‌کات‌و ئه‌م‬ ‫هه‌وڵی خۆنمایشکردنه‌ش له‌ڕێگه‌ی ئه‌و‬ ‫تاکه‌ک���ه‌س‌و گروپانه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه پێیانوای ‌ه‬ ‫به‌هاکان���ی ئاین ئ���ه‌و فه‌زیله‌تانه‌ن ک ‌ه‬ ‫نه‌ک ب ‌ه ته‌نها رێڕه‌وی تاکه‌که‌س���ه‌کان‬ ‫دیاریده‌کات‪ ،‬به‌ڵکو ده‌کرێ ئه‌م که‌س ‌ه‬ ‫چاکه‌خ���وازو خ���اوه‌ن فه‌زیله‌تانه‌ ببن ‌ه‬ ‫مۆدێلێکی هه‌ڵسوکه‌وتکردن بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگ���ه‌‌و رێکخس���تنه‌وه‌ی ژیان���ی‬ ‫رۆژانه‌ی تاکه‌که‌س���ه‌کان‪ .‬ده‌رکه‌وتن‌و‬ ‫ئاماده‌بوون���ی ئاین له‌کایه‌ی گش���تیدا‬ ‫داب���ڕاو نییه‌ له‌و دی���دو بۆچون‌و به‌ها‬ ‫ئاینیانه‌ی تاکه‌که‌س���ه‌کان هه‌ڵگریانن‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی جیاواز له‌ناو رێکخراوو‬ ‫دامه‌زراوه‌و پله‌ی جیاوازدا ده‌رده‌که‌ون‬ ‫ب ‌ه حوکمی کارکردنیان له‌م شوێنانه‌دا‪.‬‬ ‫تا ئێ���ره هی���چ گرفتێکی سیاس���ی‌و‬ ‫فیکریی‌نیی ‌ه سه‌باره‌ت به‌ ئاماده‌بوونی‬ ‫راوبۆچون ‌ه ئاینیه‌کان له‌کایه‌ی گشتیدا‪.‬‬ ‫له‌م وتاره‌دا له‌سه‌ر ئه‌و گرفت ‌ه ده‌دوێین‬ ‫ک ‌ه رووبه‌ڕووی‌کایه‌ی گشتی ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫که ئه‌ویش‌ ب ‌ه ه���ۆی زاڵبوون‌و هه‌وڵی‬ ‫زاڵکردن���ی جیهانبینییه‌ک���ی ئاینیه‌و‌ه‬ ‫دروستده‌بێت‪.‬‬ ‫واته‌ کاتێک ده‌ڵێین گرفتی سیاسی‌و‬ ‫فیکریی نیی ‌ه له‌ئه‌گ���ه‌ری ئاماده‌بوونی‬ ‫ئاین له‌کایه‌ی گشتیدا‪ ،‬مه‌به‌ستمان له‌و‬ ‫دۆخه‌یه‌ ک ‌ه راوبۆچون���ه‌ ئاینیه‌کانیش‬ ‫وه‌ک هه‌ر جیهانبینییه‌کی دیکه‌ توانای‬ ‫به‌ش���داریکردنیان له‌ناو کایه‌ی گشتیدا‬ ‫هه‌ی���ه ک ‌ه ئه‌م���ه‌ش ته‌نها‌له‌س���ایه‌ی‬ ‫سیس���تمێکی سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫دێته‌ دی که‌له‌سه‌ر بنه‌مای فره‌گه‌ریی‬ ‫جیهانبینی���ه‌ جی���اوازه‌کان‌و رێزگرتنی‬ ‫به‌رامب��� ‌هر‌و دانپیانان���ی ئه‌وی���دی‌و‬ ‫هه‌بوون‌و موماره‌س���ه‌کردنی ئازادیه‌کان‬ ‫دامه‌زرابێت‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان ئاین‌و کایه‌ی گشتی ئاڵۆز ده‌کات‌و‬

‫ده‌یکات ‌ه گرفتێکی سیاس���ی‌و فیکریی‌و‬ ‫پاش���ان مه‌عریف���ی‪ ،‬ب���ه‌ ته‌نها خۆی‬ ‫له‌دروستنه‌کردنی جیاوازیه وه‌زیفیه‌که‌دا‬ ‫نابینێت���ه‌وه‌‪ ،‬وات��� ‌ه تێکه‌ڵنه‌کردن���ی‬ ‫کای���ه‌کان ب ‌ه یه‌کت���ری‪ ،‬به‌ڵک���و پتر‬ ‫خۆی له‌ب���ه‌ ئایدۆلۆژیاکردن���ی ئاین‌و‬ ‫داگیرکردنی کایه‌ی گشتیدا ده‌بینێته‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ کاتێ���ک ئازادی بۆ ئاین‌و بیروڕاکان‬ ‫نامێنێته‌وه‌و به‌ه���ا ئاینییه‌کان ده‌کرێ‬ ‫ب��� ‌ه نۆرمێک یان مۆدێلێک بۆ ئه‌خالق‌و‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وتی سه‌رجه‌م تاکه‌که‌سه‌کانی‬ ‫ناو کۆمه‌ڵگه‌‪ .‬وات���ه‪ ،‬له‌هه‌ندێک باردا‬ ‫ئه‌و هێزان ‌ه یان گروپانه‌ی هه‌ڵگری ئه‌م‬ ‫جۆر‌ه نۆرم‌و جیهانبینیه‌ن به‌ته‌نها په‌نا‬ ‫بۆ یاساو ده‌سه‌اڵت نابه‌ن ب ‌ه مه‌به‌ستی‬ ‫س���ه‌پاندنیان‪ ،‬به‌ڵک���و ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫کاریگه‌رانه‌ت���ر له‌م ‌ه ئه‌وه‌ی��� ‌ه ک ‌ه ئه‌و‬ ‫جۆر‌ه خه‌ی���اڵ‌و بیرکردنه‌وه‌ گش���تی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی کۆمه‌ڵگ ‌ه گۆشبکه‌ن ک ‌ه‬ ‫‌الدان ل���ه‌م نۆرمه‌ بۆ خۆی ببێت ‌ه هۆی‬ ‫دروستبوونی لێپرسینه‌وه‌یه‌کی مۆراڵی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی له‌الیه‌ن تاکه‌که‌سه‌کانه‌وه‌‪.‬‬

‫کاتێک حیزبێکی سیاس���ی ئیس�ل�امی‬ ‫هه‌وڵ���ی به‌ده‌س���تهێنانی ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ده‌دات‪ ،‬یان ده‌گات ‌ه پێگه‌ی ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫ئه‌ندام���ان‌و الیه‌نگ���ران‌و هه‌وادارانیان‬ ‫هه‌میش��� ‌ه له‌هه‌وڵی ب ‌ه گشتاندنی ئه‌و‬ ‫نۆرم‌و مۆدێله ‌ئه‌خالقی‌و س���لوکیانه‌ن‬ ‫ک ‌ه خۆیان به‌پێی به‌ه���ا ئاینیه‌کانیان‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی لێده‌ک���ه‌ن‪ ،‬وات��� ‌ه جۆرێک‬ ‫له‌پۆشاک پۆشین‌و هه‌ڵسوکه‌وتکردن‌و‬ ‫بیرکردن���ه‌و‌ه ک���ه‌ ببێت���ه‌ نمون���ه‌ بۆ‬ ‫سه‌رجه‌م کۆمه‌ڵگه‌‌و دواجار رێکخستنی‬ ‫دام���ه‌زراوه سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و‬ ‫فێرکاری‌و په‌روه‌رده‌یه‌کان ‌ه له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫به‌ه���او مۆراڵه‌‪ .‬خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م دید‌ه‬ ‫ئاینی ‌ه ئیس�ل�امیه‌ بۆ په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫ئاین‌و کایه‌ی گش���تی خوێندنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫پڕ له‌گرفته‌‪ ،‬چونک���ه خوێندنه‌وه‌یه‌ک ‌ه‬ ‫به یه‌کسانی ده‌ربڕینی بیروڕاکان‬ ‫پشت ‌‌‬ ‫له‌م کایه‌یه‌دا نابه‌س���تێ‌و ئازادی ئاین‬ ‫وه‌ک پره‌نس���یپێکی گرن���گ نابینێ بۆ‬ ‫رێکخستنی بنه‌ماکانی ئه‌م په‌یوه‌ندیه‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ئه‌مه‌ش���ه‌ واده‌کات هاواڵتیان���ی‬ ‫خاوه‌ن باوه‌ڕی ئاینی له‌و کۆمه‌‌ڵگایانه‌ی‬ ‫ب ‌ه کۆمه‌ڵگه‌ مس���وڵمانه‌کان ناوده‌برێن‬ ‫مه‌ودای���ه‌ک بۆ هاواڵتیانی س���ێکیوالر‬ ‫ناهێڵنه‌وه‌ ت���ا بیروڕاکانیان به‌ ئازادان ‌ه‬ ‫ده‌ربڕن‌و له‌زۆرب���ه‌ی حاڵه‌ته‌کاندا ئه‌م‬ ‫رایان ‌ه به‌ کوفرو ئیلحادو ناشرینکردنی‬ ‫پیرۆزییه‌کانی ئاین ناوده‌برێن‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ هه‌ندێ���ک بڵێن که‌ ئێس���تا‬ ‫ده‌رکه‌وتن���ی هێ���ز‌ه ئیس�ل�امیه‌کان‌و‬ ‫سه‌رکه‌وتنیان بۆ ده‌سه‌اڵت له‌خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا پاش شه‌پۆله‌کانی ناڕه‌زایی‬ ‫له‌واڵتانی عه‌ره‌بی���دا هه‌وڵێک له‌الیه‌ن‬ ‫ئ���ه‌م هێزان���ه‌و‌ه ب���ۆ جه‌ختکردنه‌و‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئازادی بیروڕاو نه‌س���ه‌پاندنی‬ ‫ئاین به‌س���ه‌ر یاس���اداو رێگ���ه‌دان ب ‌ه‬ ‫پلورالیزمی سیاس���ی له‌کایه‌ی گشتیدا‬ ‫له‌ئارادای���ه‌‪ .‬دی���ار‌ه ئه‌مان ‌ه به‌ش���ێکی‬ ‫بچووک له‌ڕاس���تییان تیادایه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫به‌و مانای���ه‌ی که به‌هاکان���ی ئازادی‌و‬ ‫فره‌گه‌ریی‌و هه‌وڵ���دان بۆ به‌دیهێنانیان‬ ‫له‌س���ایه‌ی ئ���ه‌م جیهانبین���ی‌و هێز‌ه‬ ‫ئاینیانه‌دا هه‌میش ‌ه له‌ژێر مه‌ترسیدان‪.‬‬ ‫‌وه کۆمه‌ڵێ���ک پرس���یاری گرنگ‬ ‫لێ���ره ‌‌‬ ‫رووبه‌ڕووی ئه‌و که‌س‌و هێزانه ده‌بنه‌و‌ه‬ ‫‌ڕوو‬ ‫ک ‌ه ئه‌م ج���ۆر‌ه تێڕوانینانه‌ ده‌خه‌نه ‌‌‬

‫به‌هاکانی ئازادی‌و فره‌گه‌ریی‌و‬ ‫هه‌وڵدان بۆ به‌دیهێنانیان‬ ‫له‌سایه‌ی ئه‌م جیهانبینی‌و هێز‌ه‬ ‫ئاینیانه‌دا هه‌میشه‌ له‌ژێر مه‌ترسیدان‬ ‫ک���ه‌ پێویس���ت ‌ه له‌س���ه‌ریان وه‌اڵمیان دیاریکراوی ژیان نه‌ک���ه‌ن‌‪( .‬بێگومان‬ ‫بده‌ن���ه‌وه‌‪ .‬لێره‌دا ته‌نها دوو پرس���یار ئه‌مان���ه‌و کۆمه‌ڵێک پرس���یاری دیک ‌ه‬ ‫ده‌خه‌ینه‌ڕوو‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه که‌‌ چۆن جێگه‌ی گفتوگۆیه‌ک���ی گه‌وره‌و گرنگن‬ ‫ده‌کرێ باس له‌بێالیه‌ن���ی حوکمڕانی‌و که‌ لێ���ره‌دا ره‌نگه‌ توانای باس���کردنی‬ ‫دامه‌زراو‌ه سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان سه‌رجه‌میانمان نه‌بێت)‪.‬‬ ‫ئه‌م هێز‌ه ئیس�ل�امیانه‌‪ ،‬به تایبه‌تی‬ ‫بک���رێ ئه‌گه‌ر هێزێکی سیاس���ی دینی‬ ‫حوکمڕانی بکات‌و راسته‌وخۆ ئه‌و دید‌ه پ���اش راپه‌ڕینه‌کان���ی خۆرهه‌اڵت���ی‬ ‫ئاینی ‌ه مۆراڵیه‌ی له‌سه‌ره‌و‌ه باسمان کرد ناوه‌ڕاست‌و باکوری ئه‌فریقا‪ ،‬له‌هه‌وڵی‬ ‫تێکه‌ڵ به‌ کایه‌ی سیاس���ی‌و حوکمڕانی نیشاندانی فۆرمێکن له‌ئیسالم‌و ئیسالمی‬ ‫ب���کات‌و دواج���ار وه‌ک دیدێکی زاڵیش سیاس���ی له‌ناوخ���ۆو ده‌ره‌وه‌ی ئ���ه‌م‬ ‫له‌ناو کایه‌ی گش���تیدا نمایشی بکات؟ ناوچه‌یه‌دا که‌ پتر خۆی له‌دروستکردنی‬ ‫ئایا چ���ۆن ده‌توانرێ ئ���ازادی بیروڕا دی���دگاو تێڕوانینێک���ی جی���اوازدا‬ ‫‌وه له‌سه‌ر هێز‌ه ئیسالمیه‌کان‌و‬ ‫بۆ هه‌موو دیدگ���ه‌و تێڕوانین ‌ه دژه‌کان ده‌بینێته ‌‌‬ ‫فه‌راه���ه‌م بک���رێ له‌کاتێک���دا هێزێکی نزیکبوونه‌وه‌ی ئه‌م هێزان ‌ه له‌سیاسه‌ت‌و‬ ‫سیاس���ی به‌رنامه‌داڕێژراو له‌سه‌ر ئاین حوکمکردن‌و یاسا‪ .‬به‌ مانایاکی دیکه‌‪،‬‬ ‫کاریگه‌ری گه‌وره‌ی به‌سه‌ر ناوه‌نده‌کانی هه‌ندێ���ک ل���ه‌م هێزان ‌ه وه‌ک���و ئیخوان‬ ‫بڕیاردانی سیاسیدا هه‌بێت؟ ئه‌مانه ئه‌و موسلمینی میسر‌و حیزبه‌که‌ی غه‌نوشی‬ ‫پرس���یارانه‌ن ک ‌ه راسته‌وخۆ ده‌مانخه‌نه له‌تون���س ده‌یا‌نه‌وێ���ت وا ده‌ربک���ه‌ون‬ ‫ک���ه ئ���ه‌وان به‌ته‌نه‌ا په‌ن���ا نا‌به‌نه‌ به‌ر‬ ‫شه‌ریعه‌تی ئیس�ل�امی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫یاس���اکانی ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬به‌ڵک���و په‌ن���ا‬ ‫ده‌به‌ن ‌ه به‌ر س���ه‌رچاوه‌ مه‌ده‌نیه‌کانیش‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ده‌س���ه‌اڵتدا ب���ن‌و حوکمڕانی‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ده‌کرێ چه‌ندی���ن خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫جیاواز بۆ ئ���ه‌م گۆڕان ‌ه ئه‌نجامبدرێت‌و‬ ‫ره‌نگ ‌ه هه‌ندێک ئه‌مه‌ وه‌ک تاکتیکێکی‬ ‫سیاسی ببینن له‌الیه‌ن ئه‌م هێزانه‌و‌ه بۆ‬ ‫ده‌ستهێنانی ده‌سه‌اڵت‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫ش‬ ‫ئ���ه‌م خوێندنه‌و‌ه خێراو س���ه‌رپێیه‌ ‌‬ ‫راست بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مانا قواڵنه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌پشت ئه‌م دیده‌ جیاوازه‌ی ئه‌م هێزانه‌و‌ه‬ ‫به‌دیده‌کرێت‌و ئه‌وه‌ی پێویست ‌ه گرنگی‬ ‫پێبدرێت ب���ۆ خوێندنه‌وه‌ی جیهانبینی‬ ‫ئ���ه‌م هێ���زه‌ ئیس�ل�امیانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه که‬ ‫به‌کاربردنی ش���ه‌ریعه‌ت‌و دامه‌زراندنی‬ ‫حوکمێکی ئیسالمی له‌الیه‌ن ئه‌‌م هێز‌ه‬ ‫ئیس�ل�امیانه‌وه له‌م واڵتانه‌دا‪ ،‬بێگومان‬ ‫ب��� ‌ه کوردستانیش���ه‌وه‌‪ ،‬رووب���ه‌ڕووی‬ ‫شکس���تێکی گه‌وره‌ی���ان ده‌کاته‌وه‪ .‬ب ‌ه‬ ‫ش���ێوه‌یه‌کی دی‪ ،‬ئ���ه‌و جیهانبینی��� ‌ه‬ ‫ئاینی ‌ه مۆراڵیه‌ی ئه‌م هێزه‌ ئیسالمیان ‌ه‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی ب ‌ه سیاس���یکردنیدان‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫گوێزان���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م تێڕوانین��� ‌ه ئاینی ‌ه‬ ‫بۆ ناو کای���ه‌ی حوکمڕانی‌و سیاس���ی‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای یاس���ایه‌کی ئاینی‪،‬‬ ‫واته‌ شه‌ریعه‌تی ئیس�ل�امی‪ ،‬به‌ مانای‬ ‫په‌ڕگیرک���ردن‌و چه‌پاندن���ی هه‌م���وو‬ ‫تێڕوانی���ن‌و جیهانبینی��� ‌ه جیاوازه‌کانی‬ ‫دیکه‌یه‌ ک ‌ه له‌ناو هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌کدا‬ ‫بوونی هه‌یه‌‪ .‬لێره‌وه‌ شه‌ریعه‌ت توانای‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی پاس���او‌ه فیکری���ی‌و‬ ‫ئارگیومێنته‌‌ سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی‬ ‫نییه‌‌و دواجار توانای به‌خشینی مانای‬ ‫نییه‌ به‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه ئاڵۆزانه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌جیهانی مۆدێرندا م���رۆڤ‌و کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌ یه‌ک���ه‌و‌ه ده‌به‌س���تنه‌وه‌‪ .‬واته‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ته‌فس���یره‌ی ئ���ه‌م ب���ه‌م په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ده‌یبه‌خش���ێ ته‌فس���یرێک ‌ه ب��� ‌ه ته‌نها‬ ‫الی کۆمه‌ڵێ���ک مانا دروس���تده‌کات‌و‬ ‫ته‌فس���یرێکه‌ به‌ پله‌ی یه‌که‌م له‌س���ه‌ر‬ ‫جیاوازیکردن‌و سه‌رکوتکردن دامه‌زراوه‌‪.‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه بتوانین بڵێین که‌ له‌گه‌ڵ هاتنی‬ ‫مۆدێرنیتیدا بۆ ئه‌م کۆمه‌ڵگایانه‌‪ ،‬خه‌ون‌و‬ ‫داواکاریه‌کان���ی مرۆڤ���ه‌کان ره‌هه‌ندو‬ ‫رووبه‌رێک���ی فراوانت���ر له‌خۆده‌گرێ���ت‬ ‫ی هۆیه‌کانی راگه‌یاندن‌و‬ ‫له‌ژێر کاریگه‌ر ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیک���ردن‌و فراوانبوون���ی کایه‌ی‬ ‫ئابوری بۆ ئه‌ودیو سنوره‌کانی ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌‌‌و دواجار له‌س���ه‌ر ئاستی کای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نوێیه پێویست ‌‬ ‫‌‌‬ ‫سیاسیه‌که‌ ئه‌م دۆخ ‌ه‬ ‫ب��� ‌ه ئاماده‌بوونی زیاتر له‌پاس���اوێکی‬ ‫سیاس���ی‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌کی یاسایی‌و‬ ‫زیاتر له‌هۆکارو ئارگیومێنتێکی گشتی‬ ‫هه‌ی ‌ه ب���ۆ رازیکردنی تاکه‌که‌س���ه‌کان‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌م کۆمه‌ڵێ���ک کێش���ه‌و گرفتی به‌رهه‌مهێنانی په‌یمانێکی کۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫خه‌ون���ی دروس���تکردنی (والی��� ‌ه‬ ‫سیاس���ی‌و فیکری سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫چۆن سیستمێکی سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی الفقی���ه) ل���ه‌الی زۆرینه‌ی ئ���ه‌م هێز‌ه‬ ‫داده‌مه‌زرێنرێت ب ‌ه هه‌م���وو دامه‌زراو‌ه ئیس�ل�امیان ‌ه خه‌ونێک���ی م���ردووه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫جیاوازه‌کانیه‌وه‌ که‌ توانای له‌خۆگرتنی تایبه‌تی له‌الی ئیخوان موسلمین‌و ئه‌و‬ ‫بنه‌ماکان���ی پێکه‌وه‌ژیان���ی بی���روڕاو هێزه‌ ئیس�ل�امیانه‌ی دیک ‌ه که‌ رێڕه‌وی‬ ‫کولتور‌ه جیاوازه‌کانی هه‌بێت‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئیخوان هه‌ڵده‌گرن له‌کاری سیاس���ی‌و‬ ‫چۆن ده‌کرێ باس له‌و پرۆسێس ‌ه بکه‌ین دامه‌زراندنی رێکخراوی خێرخوازیدا‪..،‬‬ ‫ک ‌ه به‌هۆیه‌و‌ه ئه‌م دامه‌زراوانه‌ گوزارشت‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫له‌ته‌نه���ا ئایدیاڵێ���ک‌و چه‌مکێک���ی‬

‫سه‌رکه‌وتنی هێز‌ه‬ ‫ئیسالمیه‌کان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی ده‌نگدان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانیه‌کانه‌و‌ه‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ده‌سه‌اڵت ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌رده‌خه‌ن‬ ‫که‌ ئاماده‌یی‬ ‫ئاین وه‌ک‬ ‫ئایدۆلۆژیایه‌‌کی‬ ‫سیاسی بۆ‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایی‬ ‫ئاماده‌ییه‌کی‬ ‫به‌هێزه‌‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫بانيژه‬

‫لیژنه‌كان ‌ی قایمقامیه‌ت یان ته‌ندروستی‌؟‬ ‫سه‌رخێڵ ئاراز‬ ‫پسپۆڕی‌ خۆپاراستنی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك���ه‌ له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌و‌ه‬ ‫گوێبیس���ت‌و بینه‌ری‌ ئه‌و رێستۆرانت‌و‬ ‫چێشتخانه‌و كارگانه‌ ده‌بین كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫لیژن���ه‌ هاوبه‌ش���ه‌كانی‌ قایمقامیه‌ت���ی‌‬ ‫سلێمانییه‌وه‌ به‌هۆی‌ نه‌بوونی‌ مه‌رجی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ س���زاده‌درێن‌و رووبه‌ڕووی‌‬ ‫داخستن ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ چه‌ند جێگه‌ی‌‬ ‫خۆش���حاڵییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ن���ده‌ش جێگ���ه‌ی‌‬ ‫گومان‌و سه‌رسوڕمانه‌ له‌وه‌ی‌ له‌شارێكی‌‬ ‫وه‌ك سلێمانیدا له‌سه‌رجه‌م گه‌ڕه‌كه‌كاندا‬ ‫مه‌ڵبه‌ندو بنكه‌ی‌ ته‌ندروستی‌ هه‌ن كه‌‬ ‫له‌هه‌ر بنكه‌و مه‌ڵبه‌ندێكدا به‌شێك هه‌یه‌‬ ‫به‌ناوی‌ به‌شی‌ (چاودێری‌ ته‌ندروستی‌)‬ ‫كه‌ ئه‌ركی‌ ئه‌م به‌ش���ه‌ بریتییه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫رۆژانه‌ به‌ش���ێوه‌ی‌ لیژنه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫سه‌ردانی‌ س���ه‌رجه‌م فرۆشگاو كارگه‌و‬ ‫رێس���تۆرانت‌و خواردنگه‌و ئه‌و شوێنانه‌‬ ‫بك���ه‌ن ك���ه‌ ده‌كه‌وێته‌ س���نوری‌ ئه‌و گومانی‌ دروستكردووه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌و‬ ‫مه‌ڵبه‌ندو بنكه‌ ته‌ندروستیانه‌‪ ،‬له‌سه‌رو لیژن���ه‌ ته‌ندروس���تیانه‌ ئه‌ركیان چیه‌؟‬ ‫ئه‌مانه‌شه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ك هه‌یه‌ ئایا ئه‌وانیش وه‌ك لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی‌‬ ‫له‌م ش���اره‌ كه‌ ئه‌ركی‌ چاودێریكردنی‌ قایمقامی���ه‌ت چاالكن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫ته‌ندروستییه‌ كه‌ ته‌نها چه‌ند مه‌ترێك راگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ پشتگوێ‌ خراون یان‬ ‫ل���ه‌و دوو كه‌بابخانه‌ی���ه‌وه‌ دوره‌ ك���ه‌ نه‌خێر‪ ،‬ئ���ه‌وان ب���ه‌س ته‌نها خزمه‌ت‬ ‫لیژنه‌كان���ی‌ قایمقامیه‌ت دایانخس���ت‪ ،‬ئه‌ك���ه‌ن‌و بای���ه‌خ به‌ده‌ركه‌وتن ناده‌ن‌و‬ ‫ئه‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ به‌ش���ی چاودێری‌ ئه‌و لیژنانه‌ی‌ دروس���تبووه‌ ده‌ستێكه‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ تێدایه‌ ك���ه‌ ئه‌ركی‌ وه‌ك دژ به‌ ئه‌وان؟ یاخود ئه‌وان پش���تیان‬ ‫ی ئه‌منی‌ پش���تیوانیان‬ ‫ئه‌ركی‌ مه‌ڵبه‌ندو بنكه‌ ته‌ندروستیه‌كان نیی���ه‌و هێ���ز ‌‬ ‫وایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م به‌ش���ه‌ بۆ س���ه‌رجه‌م ن���اكات له‌به‌دواداچونه‌كانیان؟ ئه‌مانه‌و‬ ‫س���نوری‌ پارێزگا س���لێمانییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ده‌یان پرس���یاری‌ تر هه‌ن كه‌ ئێمه‌یان‬

‫‌‬

‫ی‬ ‫له‌كاتی‌ باڵوبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫چی‌ به‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ر نه‌خۆشییه‌كدا‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌و رێژ‌ه‬ ‫الیه‌نی‌ زه‌ره‌رمه‌ند‬ ‫به‌رزه‌ی‌ شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫هاواڵتیان ده‌بێت‌و‬ ‫لەکوردستاندا‬ ‫به‌رپرسیش ده‌زگا‬ ‫ی لیژن ‌ه‬ ‫له‌بێئاگای ‌‬ ‫ته‌ندروستیه‌كانه‌وه‌ نییە ته‌ندروستیه‌كان ده‌بن‬ ‫نیگ���ه‌ران ك���ردووه‌‪ ،‬هه‌رچیه‌ك بێت‌و‬ ‫ه���ه‌ر مه‌رامێك له‌م لیژنه‌ چاودێریانه‌دا‬ ‫هه‌بێت گرنگ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ گرنگه‌‬ ‫بۆ ئێمه‌ی‌ هاواڵتی‌ ئه‌وه‌یه‌ بۆ چاودێری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ ئه‌و هه‌موو ساڵه‌ بێ‌ ده‌نگ‬ ‫بووه‌؟ یاخود كوا كاره‌كانی‌ ئه‌وان‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وانیش له‌ڕاگه‌یاندنه‌كاندا به‌ ئاشكرا‬ ‫باڵوی‌ ناكه‌نه‌وه‌؟ كوا الفیته‌ی‌ داخستنی‌‬ ‫ئه‌و فرۆش���یارانه‌ی‌ ژیان���ی‌ هاواڵتیانی‌‬ ‫ش���اره‌كه‌یان له‌پێن���او چه‌ن���د هه‌زار‬ ‫دینارێكدا ده‌گۆڕن���ه‌وه‌؟ چاودێرییه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ نه‌توان���ێ‌ كه‌بابخانه‌یه‌ك‬

‫ك���ه‌ چه‌ند مه‌ترێ���ك دورب���ێ‌ لێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���زای‌ بدا‪ ،‬ئ���ه‌ی‌ چ ئومێدێك هه‌بێت‬ ‫كه‌ ده‌س���تان ده‌گاته‌ گه‌ڕه‌كه‌ نوێكانی‌‬ ‫ش���ار؟ چی‌ به‌ڵگه‌یه‌ك هه‌یه‌ ئه‌و رێژه‌‬ ‫به‌رزه‌ی‌ ش���ێرپه‌نجه‌ له‌بێئاگایی‌ لیژنه‌‬ ‫ته‌ندروستیه‌كانه‌وه‌ نییه‌ له‌و كه‌لوپه‌ل‌و‬ ‫خواردن���ه‌ به‌س���ه‌رچوانه‌ی‌ له‌ڕه‌ف���ه‌ی‌‬ ‫فرۆشگاكاندا قه‌تیسكراون؟ هه‌رچیه‌ك‬ ‫بێ���ت ئه‌م���ه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ ب���ه‌ ژیانی‌‬ ‫رۆژانه‌ی‌ هاواڵتیانه‌وه‌ هه‌یه‌‌و خواردن‌و‬ ‫خواردنه‌وه‌ش پێویس���تییه‌كی‌ رۆژانه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیانه‌و له‌هه‌مانكاتدا سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌هێزیشه‌ بۆ گواستنه‌وه‌ی‌ نه‌خۆشی‌‌و‬ ‫به‌رزبوون���ه‌وه‌ی‌ رێ���ژه‌ی‌ نه‌خۆش���ی‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویس���ته‌ ده‌زگا ته‌ندروستیه‌كان‬ ‫بوێرانه‌ترو توندتر لێپرس���ینه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫له‌گه‌ڵ فرۆش���یاره‌كانداو ئه‌و ش���وێن‌و‬ ‫فرۆش���یارانه‌ به‌هاواڵتی���ان بناس���ێنن‬ ‫هه‌تاوه‌ك���و ژینگه‌یه‌ك���ی‌ ته‌ندروس���ت‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ بكه‌ین‪ ،‬چونك���ه‌ له‌كاتی‌‬ ‫باڵوبوون���ه‌وه‌ی‌ ه���ه‌ر نه‌خۆش���ییه‌كدا‬ ‫الیه‌نی‌ زه‌ره‌رمه‌ن���د هاواڵتیان ده‌بێت‌و‬ ‫به‌رپرس���یش ده‌زگا ته‌ندروس���تیه‌كان‬ ‫ده‌ب���ن‪ ،‬له‌س���ه‌ر راگه‌یاندن���ه‌كان‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارو خه‌ڵكانی‌ دڵسۆز پێویسته‌‬ ‫ببنه‌ چاودێرێك به‌س���ه‌ر كاره‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫لیژن���ه‌ ته‌ندروس���تیانه‌و ته‌نه���ا مۆرو‬ ‫ئیمزایه‌كی‌ سه‌ر پسوڵه‌یه‌كی‌ چاودێری‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو لێپرس���ینه‌وه‌و س���زای‌‬ ‫بازرگان���ه‌ بێویژدان���ه‌كان بێت‪ ،‬چیتر‬ ‫چاوپۆش���ی‌‌و خ���زم خزمێنه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ هاواڵتی���ان نه‌ك���رێ‌‌و‬

‫د‪ .‬ره‌وشت ره‌شید‬ ‫پسپۆڕی‌ نه‌خۆشی ‌ه ده‌رونیه‌كان‬ ‫رێگه‌ ل���ه‌و بازرگانانه‌ بگیرێ‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ هاواڵتیان پاره‌دارتربن‪،‬‬ ‫هه‌رچییه‌كب���ێ‌ ئه‌و لیژنه‌ هاوبه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫قایمقامیه‌ت چه‌ند شوێنێكی‌ سزادا كه‌‬ ‫جێگه‌ی‌ سه‌رسوڕمان‌و به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیان ب���وو‪ ،‬كارێك بوو له‌م چه‌ند‬ ‫هه‌فته‌یه‌دا ئه‌و ش���وێنانه‌ی‌ كه‌ به‌هۆی‌‬ ‫هه‌بوون���ی‌ پش���ت‪-‬ـه‌وه‌ س���زاكردنیان‬ ‫ئاس���ان نه‌ب���وو‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���ه‌ره‌نجام‬ ‫س���زادران‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م كارو‬ ‫چاالكیانه‌ش ته‌نها بۆ ماوه‌یه‌ك نه‌بێت‪،‬‬ ‫ته‌نها بۆ چاوی‌ كامێ���را نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫جێگه‌ی‌ رێزێك���ی‌ زۆره‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫چه‌ند هه‌فته‌یه‌ی‌ رابردوودا س���ه‌لمێنرا‬ ‫فه‌رامۆش���كردنی‌ ته‌ندروستی‌ هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ركی‌ ئه‌و لیژنانه‌شه‌ كه‌ به‌رده‌وامبن له‌و‬ ‫چاودێریانه‌و بیسه‌لێمنن بۆ هاواڵتیان كه‌‬ ‫به‌رده‌وامده‌بن له‌خزم ‌هت‌و لیژنه‌كانیان‬ ‫جگه‌ له‌خزمه‌ت هی���چ مه‌رامێكی‌ تری‌‬ ‫له‌پش���ته‌وه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬پاراستنی‌ ژیان‌و‬ ‫ته‌ندروستی‌ هاواڵتیان بكه‌نه‌ سیمبولی‌‬ ‫كاره‌كانیان‌و سه‌رپێچیكاران رووبه‌ڕووی‌‬ ‫دادگا بكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬لیژنه‌كانی���ان هه‌موو‬ ‫ئه‌و بابه‌تان���ه‌ بگرێته‌وه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ژیانی‌ هاواڵتیان���ه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫دایه‌نگه‌‌و باخچه‌ی‌ ساوایان‌و فرۆشگای‌‬ ‫خوێندنگه‌كان‌و سۆپه‌رماركێت‌و كارگه‌و‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ ئه‌هلیه‌كان‌و ده‌رمانخانه‌و‬ ‫تاقیگ���ه‌و ئوتێ���ل‌و میوانخان���ه‌كان‌و‬ ‫كافتریاكان‌و ئه‌و ش���وێن‌و جێگایانه‌ی‌‬ ‫رۆژانه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ته‌ندروستی‌ هه‌موو‬ ‫تاكێكی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫سكچون سااڵن ‌ه ملیۆنێك منداڵ ده‌كوژێت‬ ‫ی‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫له‌ڕاپۆرتێكدا باڵویكرده‌وه‌‪ ،‬سااڵن ‌ه زیاتر‬ ‫ی‬ ‫ی كاریگه‌ری ‌‬ ‫له‌یه‌ك ملیۆن منداڵ به‌هۆ ‌‬ ‫س���كچوونه‌و‌ه له‌جیهاندا گیان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ی هه‌واڵێكی‌ س���ایتی‌ ئیسنا‪،‬‬ ‫به‌گوێره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخ���راو ‌‬ ‫یه‌كێ���ك له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌كردووه‌‪ ،‬مندااڵن ‌‬ ‫خ���وار ته‌م���ه‌ن (‪ )5‬س���اڵ له‌زۆرترین‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌خۆش���ییه‌ن‌و‬ ‫قوربانییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاو ‌‬ ‫رونیكردۆته‌و‌ه كه‌ ده‌ستنه‌كه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت‪ ،‬مه‌ترس���ی ‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫توشبوون به‌و جۆر‌ه نه‌خۆشیان ‌ه زیاتر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروست ‌‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرت ‌‬ ‫ی‬ ‫جیهانی (‪ ،)WHO‬سااڵن ‌ه ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی جیهاندا‬ ‫ی من���داڵ له‌سه‌رانس���ه‌ر ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌خۆش���یی ‌ه ده‌بن‪،‬‬ ‫دووچ���ار ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش نه‌ك ته‌نها ژیانی‌ نه‌خۆش���ه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌خات ‌ه مه‌ترس���ییه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌كات ‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردندا گرفتی‌ زۆر بۆ خۆیان‌و‬ ‫خێزانه‌كانیشیان دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫له‌ڕاپۆرته‌كه‌دا هاتووه‌ "س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ناوچه‌ی‌ خۆرهه‌اڵت ‌‬ ‫پێش���كه‌وتنانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسیادا به‌ده‌ستهاتوون‪ ،‬هێشتا نزیكه‌ ‌‬ ‫(‪ )700‬ملی���ۆن ك���ه‌س ئاس���انكاریی ‌ه‬ ‫ته‌ندروستییه‌كانیان بۆ دابین نه‌كراوه‌"‪.‬‬

‫ی (‪ )700‬ملیۆن كه‌س ئاسانكارییه‌ ته‌ندروستییه‌كانیان بۆ دابین نه‌كراوه‬ ‫نزیكه‌ ‌‬

‫باڵ ‌ی مریشك‬ ‫بۆ ژن خراپه‌‬ ‫مریشكی مه‌سڵه‌ح ‌ه ئه‌و مریشكانه‌ن‬ ‫كه‌ هۆرمۆنیان ده‌ده‌نێ به‌ده‌رزی تا‬ ‫گه‌ش ‌ه بكه‌ن‪ ،‬ئه‌و هۆرمۆن ‌ه ناوی‬ ‫(‪ )STEROID‬كه‌ ئه‌م هۆرمۆن ‌ه‬ ‫گه‌شه‌كردنی ئه‌و مریشكان ‌ه خێرا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌خێرایی گه‌ش ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و مریش���كانه‌ش كه‌ ئه‌و ده‌رزییه‌یان‬ ‫لێده‌درێت ئ���ه‌و هۆرمۆنان��� ‌ه له‌باڵیان‬ ‫ی���ان له‌ملی���ان ده‌درێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ ئه‌م‬ ‫دوو جێگ���ه‌ی مریش���ك رێژه‌یه‌كی زۆر‬ ‫ی تیا ده‌بێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ماده‌ی (س���تیرۆید) ‌‬ ‫مادده‌یه‌ش كاریگه‌ری زۆر خراپی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌ندامه‌كانی له‌ش ك ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫ه���ۆی زوو گه‌ش���ه‌كردنیان‌و كاریگه‌ری‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌سه‌ر هۆرمۆن ‌ه‬ ‫زۆر خراپیش��� ‌‬ ‫ئاس���اییه‌كانی ئافره‌ت كه‌ له‌له‌ش���یدا‬ ‫هه‌ی ‌ه ك���ه‌ ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫منداڵدان���ی ئافره‌ت خێرا توش���ی برین‬ ‫(قورحه‌) ببێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ژن زۆر ب ‌ه‬ ‫وریاییه‌و‌ه مریشكی مه‌سڵه‌حه‌ بخوات‪ .‬رۆژان ‌ه ‪ 30‬خوله‌ك له‌شتێك به‌سه‌ر به‌ره‌ ك ‌ه خۆت حه‌زی پێده‌كه‌ی‬

‫شه‌ش هه‌نگاو‬ ‫بۆ ته‌ندروستییه‌ك ‌ی باش‬ ‫هه‌موو مرۆڤێك پێویستی‬ ‫به‌ته‌ندروستییه‌كی باش هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫خااڵنه‌ی خواره‌وه‌ش درێژه‌ ده‌دات به‌و‬ ‫ته‌ندروستییه‌ی ك ‌ه هه‌ر یه‌كێك له‌ئێم ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت به‌باشی بیهێڵێته‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬خ���ۆت له‌چه‌وری بپارێزه‌‪ :‬خۆت له‌و‬ ‫خۆراك���ه‌ س���وره‌وه‌كراوانه‌ بپارێز‌ه ك ‌ه‬ ‫چه‌ورییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌رهه‌مه‌كانی سپیایی‬ ‫وه‌ك په‌نیر‌و ش���یر‌و كرێم با به‌جۆرێك‬ ‫ب���ن چه‌ورییان كه‌م بێ���ت‪ ،‬ناڵێین ئه‌م‬ ‫خۆراكانه‌ نه‌ك ه���ه‌ر نه‌خورێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بڕێكی دیاریكراو هه‌بێت له‌خواردنیان‪.‬‬ ‫‪ -2‬واز له‌جگه‌رەكێشان بێنه‌‪ :‬هه‌موومان‬ ‫ده‌زانین ك��� ‌ه توێژینه‌وه‌ی زۆر له‌باره‌ی‬ ‫جگه‌ره‌وه‌ هه‌ی���ه‌‌و چ زیانێكی هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ته‌ندروستیی مرۆڤ‪.‬‬ ‫‪ -3‬فش���اری ده‌روون���ی له‌خۆتدا كه‌م‬ ‫بك���ه‌ره‌وه‌‪ :‬كه‌مكردن���ه‌وه‌ی فش���اری‬ ‫ده‌روونی له‌زۆر رێگه‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬رۆژان ‌ه‬ ‫‪ 30‬خوله‌ك له‌ش���تێك به‌سه‌ر به‌ر‌ه ك ‌ه‬

‫‪15‬‬

‫خۆت حه‌زی پێده‌كه‌ی‪ ،‬له‌پیاسه‌كردن‬ ‫له‌پارك‪ ،‬خوێندنه‌وه‌ی كتێبێكی باش‪،‬‬ ‫س���ه‌ردانكردنی هاوڕێیه‌ك یا گوێگرتن‬ ‫له‌موزیكێك یا هه‌ر ش���تێكی تر‪ .‬خۆت‬ ‫له‌و كه‌سانه‌ دوور بخه‌ره‌وه‌ ك ‌ه زه‌حمه‌ت ‌ه‬ ‫هاوڕێیه‌تی‌ له‌گه‌ڵیان‪.‬‬ ‫‪ -4‬خۆت له‌ش���وێنی پیس���بوو به‌دوور‬ ‫بگره‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر ناتوانی���ت ژینگه‌یه‌كی‬ ‫بێگه‌ردو باش بدۆزیته‌وه‌‌و تێیدا بژیت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا ده‌توانیت خ���ۆت له‌ژوورێكی پڕ‬ ‫له‌دووكه‌ڵی جگه‌ره‌‪ ،‬ش���وێنی قه‌ره‌باڵغ‬ ‫به‌دوور بگریت‪.‬‬ ‫‪ -5‬ده‌زوی ددان پاككردن���ه‌و‌ه ب���ه‌كار‬ ‫بهێن���ه‌‪ :‬توێژینه‌وه‌كان���ی ئه‌مدوایی��� ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌رخس���توو‌ه ك ‌ه به‌كارهێنانی‬ ‫ده‌زوی ددان پاككردن���ه‌و‌ه كارێكی زۆر‬ ‫ده‌كات ‌ه سه‌ر ددان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م ده‌زو‌ه‬ ‫ده‌گات ‌ه ئه‌و ش���وێنانه‌ی كه‌ فڵچ ‌ه پێی‬ ‫ناگات‪.‬‬ ‫‪-6‬خ���ۆت له‌خواردن���ەوەی كحول���ی‬ ‫بپارێزه‌‪.‬‬

‫ئه‌م حكومه‌ت ‌ه‬ ‫ێ بوو؟‬ ‫له‌كو ‌‬

‫ماوه‌ی‌ چه‌ند رۆژێكه‌ حكومه‌ت هه‌ڵمه‌تێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ پش���كنینی‌ چێش���تخانه‌و یانه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌وانه‌و ده‌رمانخانه‌و س���وپه‌رماركێتی‌‬ ‫ده‌ستپێكردووه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌ دۆزینه‌وه‌ی‌‬ ‫خ���ۆراك‌و كه‌لوپ��� ‌هل‌و ده‌رمان���ی‌ خراپ‌و‬ ‫پیس‌و به‌س���ه‌رچوو‪ ،‬ئی���دی‌ له‌ده‌زگاكانی‌‬ ‫راگه‌یان���دن ده‌بینین ده‌یان چێش���تخانه‌و‬ ‫یانه‌و ماركێت داده‌خرێن‌و ده‌ست ده‌گیرێت‬ ‫به‌س���ه‌ر س���ه‌دان‌و بگره‌ ه���ه‌زاران كیلۆ‬ ‫خۆراك‌و ده‌رمانی‌ بێكه‌ڵك‌و ئێكس���پایه‌ر‪.‬‬ ‫ل���ه‌م یه‌ك دوو هه‌فته‌یه‌ی‌ رابردوو بینیمان‬ ‫چێشتخانه‌كان چ خواردنێكیان ده‌رخواردی‌‬ ‫هاواڵتی���ان ده‌داو ماركێ���ت‌و ده‌رمانخانه‌و‬ ‫دوكانه‌ گ���ه‌وره‌كان چ غه‌درێكی‌ گه‌وره‌یان‬ ‫له‌هاوشارو هاوئاین‌و هاونه‌ته‌وه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫كردووه‌و چ���ۆن بێویژدانانه‌ ئ���ه‌و هه‌موو‬ ‫خۆارك‌و ده‌رمانه‌ بێكه‌ڵك‌و ترس���ناكه‌یان‬ ‫فرۆشتوه‌ به‌ خه‌ڵكی‌ واڵتی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫من س���ه‌ره‌تا ده‌ستخۆش���ی‌ ل���ه‌م كاره‌ی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ده‌كه‌م‌و پێموای���ه‌ ده‌بێت ئه‌م‬ ‫هه‌ڵمه‌ت���ه‌ ب���ه‌رده‌وام بێت‌و كات���ی‌ ئه‌وه‌‬ ‫هاتووه‌ هه‌ڵمه‌تێكی‌ گه‌وره‌ی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫دژ به‌م دیارده‌یه‌ رابگه‌یه‌نرێت‌و سنوور بۆ‬ ‫ئه‌م هه‌موو پیس���ی‌‌و بێویژدانیه‌ دابنرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م دۆخ���ه‌و ئ���ه‌م به‌ئاگاهاتنه‌‬ ‫دره‌ن���گ‌و كتوپڕه‌ی‌ حكوم ‌هت‌و ئه‌م هه‌موو‬ ‫بێویژدانیه‌ی‌ خاوه‌ن چێشتخانه‌و ماركێت‌و‬ ‫ده‌رمانخانه‌كان چه‌ند پرسیارێك الی‌ ئێمه‌‬ ‫دروس���ت ده‌كات ك���ه‌ ه���ه‌وڵ ده‌ده‌م له‌م‬ ‫ستونه‌دا بیانخه‌مه‌ڕوو‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا ده‌پرس���م ئه‌م ك���ورده‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌نده‌ له‌ئاس���ت هاواڵت���ی‌‌و هاوئاین‌و‬ ‫هاونه‌ته‌وه‌كان���ی‌ خ���ۆی‌ خه‌مس���ارد‌و‬ ‫نابه‌رپرس���ه‌؟ بۆچی‌ خه‌م���ی‌ په‌یداكردنی‌‬ ‫پ���اره‌و س���امان وای له‌بازرگان���ی‌ ئێم���ه‌‬ ‫ك���ردووه‌ هه‌رچی‌ ره‌وش���تی‌ ئیش���كردن‌و‬ ‫هه‌رچی‌ بنه‌مای‌ كاس���بكارییه‌ پش���تگوێ‬ ‫بخات‌و ئاوا دوژمنكاران���ه‌ بكه‌وێته‌ گیانی‌‬ ‫هاونیش���تیمانیانی‌ خ���ۆی‌؟ بۆچ���ی‌ ئه‌م‬ ‫س���ه‌رمایه‌داره‌ دڵڕه‌قانه‌ نه‌ئاین‌و نه‌ڕۆحی‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی‌‌و نه‌هیچ بنه‌مایه‌كی‌ مرۆڤایه‌تی‌‬ ‫رێی���ان لێناگرێت له‌وه‌ی‌ له‌ئاس���ت ژیانی‌‬ ‫مرۆڤ ئاوا خه‌مسارد‌و دوژمن بن؟‬ ‫كاتێك ئه‌م دۆخه‌ له‌ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندن‬ ‫ده‌بینین پرسیارێكی‌ تر دێـت به‌خه‌یاڵماندا‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌وه‌یه‌‪ :‬تۆبڵێ���ی‌ له‌كه‌یه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌موو گۆشت‌و خۆراكه‌ ده‌رخواردی‌ ئێمه‌‬ ‫درابێت‌و ئێم���ه‌ش بێخه‌به‌ر پارووی‌ گه‌وره‌‬ ‫گه‌وره‌مان لێدابێ‌‌و ماس���تاوی‌ مێشاویمان‬ ‫كردبێت به‌سه‌ریدا؟ ئه‌ی‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ دوورو‬ ‫درێژه‌ كه‌ ئێم���ه‌ (گه‌نیوخوارد) ده‌كراین‌و‬ ‫چێش���تخانه‌و ماركێ���ت‌و ده‌رمانخانه‌كان‬ ‫له‌پش���تی‌ جامخان���ه‌ دره‌وش���اوه‌و مێزه‌‬ ‫رازاوه‌كان پیسی‌و گه‌نیوییان پێده‌فرۆشتین‪،‬‬ ‫حكومه‌ت له‌كوێ‌ بوو؟‬ ‫له‌هه‌موو فه‌رمانگه‌یه‌كی‌ ته‌ندروستی‌ به‌شێك‬ ‫یان لیژنه‌یه‌ك هه‌یه‌ ئیشی‌ چاودێریكردنی‌‬ ‫پاكوخاوێن���ی‌‌و ش���یاویی‌ چێش���تخانه‌و‬ ‫یان���ه‌و هۆتێ���ل‌و ش���وێنه‌كانی‌ خ���ۆراك‌و‬ ‫ده‌رمانفرش���تنه‌‪ .‬ئه‌م لیژنانه‌ له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌موو ساڵه‌ دورو درێژه‌ به‌حیساب رۆژانه‌‬ ‫سه‌ردانی‌ ئه‌و ش���وێنانه‌یان كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌تێكڕای‌ ‪ 10‬س���اڵی‌ راب���ردوو به‌قه‌د ئه‌م‬ ‫هه‌فته‌یه‌ی‌ رابردووی‌ یه‌ك شار چێشتخانه‌و‬ ‫دوكانیان دانه‌خستووه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا به‌هه‌موو‬ ‫پێوه‌رێك له‌س���ایه‌ی‌ باش���تربوونی‌ باری‌‬ ‫ئابووری‌ هاواڵتیان‌و پێش���كه‌وتنی‌ بواری‌‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و مۆدێرنبوونی‌ شوێنه‌كانی‌‬ ‫خ���واردن‌و فرۆش���تن‪ ،‬ده‌بوایه‌ ئه‌وس���اكه‌‬ ‫پیس���ی‌و گه‌نیوی‌‌و خۆراكی‌ به‌س���ه‌رچوو‬ ‫زیاتربووبێت له‌ئێستا‪ ،‬ئه‌ی‌ كه‌واته‌ ئه‌وسا‬ ‫ئه‌م لیژنه‌ به‌ڕێزان���ه‌ خه‌ریكی‌ چی‌ بوون‌و‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌ ئازیزه‌ی‌ ئێمه‌ له‌كوێ‌ بوو؟‬ ‫ئیالهی‌‪ ...‬تۆبڵێ���ی‌ چه‌ند مه‌نجه‌ڵ برنجی‌‬ ‫مێش���اوی‌‌و چه‌ند شیش گۆش���ت‌و كه‌بابی‌‬ ‫گه‌نیو‌و چه‌ند قاپ ماكه‌رۆنی‌ ئێكسپایه‌رمان‬ ‫خواردبێت‌و پێم���ان نه‌زانیبێت؟! تۆبڵێی‌‬ ‫بێخه‌به‌ران���ه‌ چه‌ند له‌ف���ه‌ جگه‌رو فه‌الفل‌و‬ ‫په‌تاته‌و باینجانی‌ پیس‌و كۆن‌و ژه‌هراویمان‬ ‫ناردبێت بۆ ئه‌م گه‌ده‌و ریخۆڵه‌ داماوانه‌مان؟‬ ‫تۆبڵێی‌ دوكاندارو فرۆش���یاره‌ دڵڕه‌قه‌كان‬ ‫فه‌رمووی‌ چه‌ند ده‌به‌ ماس���تاوی‌ مێشاوی‌‌و‬ ‫ش���ه‌ربه‌تی‌ ترش���اویان لێكردبین‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫بێباك‌و پاشائاسا به‌به‌رچاوه‌ی‌ لیژنه‌كانی‌‬ ‫چاودێری‌ پاكوخاوێن���ی‌ خواردبێتمانه‌وه‌و‬ ‫ده‌س���تمان خس���تبێته‌ س���ه‌ر س���كمان‌و‬ ‫ئۆخه‌یمان بۆكردبێت؟!‬ ‫بێگوم���ان ئ���ه‌م رووداوه‌ له‌ت���ه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بێخه‌به‌ری‌‌و خه‌وخۆش���یی‌ حكومه‌تێكمان‬ ‫بۆ ساغ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ حكومه‌تی‌ كوردییه‌‪،‬‬ ‫پرس���یارێكیش ده‌خاته‌ هزری‌ هه‌موومان‪:‬‬ ‫ئیالهی‌ تۆبڵێ���ی‌ چه‌ند غه‌درو چه‌ند فێڵ‌و‬ ‫چه‌ن���د گه‌نده‌ڵی���ی‌ دیكه‌ی‌ ئ���اوا له‌الیه‌نه‌‬ ‫جۆربه‌جۆره‌كانی‌ ژیانی‌ ئێمه‌ له‌ئارادا بێت‌و‬ ‫ده‌رهه‌ق به‌ئێمه‌ی‌ هاواڵتی‌ بكرێت كه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌ئاستیدا بێئاگاین‌و حكومه‌تیش بێده‌نگ؟‬ ‫خودایه‌ تۆبڵێی‌ چه‌ند؟!‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫یه‌كێتی‌ مامۆستایان‪:‬‬ ‫نابێت به‌ڕێوه‌به‌ر به‌تاقیكردنه‌وه‌ دابنرێت‬ ‫ئا‪ :‬عیسا خدر‬

‫ی رابردوو‬ ‫‪ 90‬مامۆستا ساڵ ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی به‌ڕێوه‌ب ‌هر‌و‬ ‫یاریده‌ده‌رانیان كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ریان پێنه‌دراوه‌‬

‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "تاقیكردنه‌وه‌ به‌س‬ ‫نییه‌ بۆ دانانی‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان‌و نابێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر به‌پێی‌ تاقیكردنه‌وه‌ دابنرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكه‌ كۆمه‌ڵێك بنه‌ما‌و فلته‌ری تری‌‬ ‫پێویسته‌"‪.‬‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬م‪ .‬عه‌بدولواحید حاجی‌‪،‬‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونك����رده‌وه‌ ئه‌وان له‌‪2008‬‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی����ان پێش����كه‌ش به‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ كردووه‌ له‌ب����اره‌ی‌ چۆنیه‌تی‌‬ ‫دیاریكردنی‌ سه‌رپه‌رشتیاران‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫خوێندنگاكان‌و ده‌ڵێت "خۆش����به‌ختانه‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی سه‌رپه‌رش����تیاران به‌هه‌ندێ����ك‬ ‫ده‌س����تكارییه‌وه‌ له‌الی����ه‌ن وه‌زاره‌ت‬ ‫وه‌رگیراو س����ێ وه‌جبه‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌‬ ‫لێده‌رچ����وه‌"‪ .‬ناوبراو وتیش����ی‌ "ئه‌وه‌ی‬ ‫ك����ه‌ تائێس����تا گرفت����ه‌ به‌رێوه‌ب����ه‌ری‬ ‫خوێندنگاكان����ه‌‪ ،‬كه‌ پێم����ان وایه‌ نابێت‬ ‫نابێت ب����ه‌ تاقیكردنه‌وه‌ دابنرێن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫پێویس����ته‌ كۆمه‌ڵێك بنه‌ماو فلته‌ری تر‬ ‫هه‌بێت بۆ دیاریكردنیان"‪ .‬ناوبراو ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بیر هێنایه‌وه‌ كه‌ كۆمه‌ڵێك مامۆستا كه‌‬ ‫نزیك ‌هی‌ ‪ 90‬مامۆستا ده‌بن ساڵی‌ رابردوو‬ ‫له‌په‌روه‌رده‌ی‌ س����لێمانی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر‌و یاریده‌ده‌رانی����ان كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تائێس����تا پۆس����تی به‌ڕێوه‌به‌ریان‬ ‫پێنه‌دراوه‌‌و پرسیاری‌ ئه‌وه‌ ده‌كات "ئه‌گه‌ر‬ ‫ژماره‌یه‌كیتر مامۆستا تاقیكردنه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫له‌پای چییه‌؟ چونكه‌ ئه‌وانه‌ی س����اڵی‬ ‫رابردوو تاقیكردنه‌وه‌یان كردوه‌ تائێستا‬

‫م‪ .‬عه‌بدولواحید حاجی‬ ‫پۆس����ته‌كه‌یان پێن����ه‌دراوه‌و جێبه‌جێ ئه‌گه‌ر هاتوو خه‌سڵه‌ته‌كانی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫نه‌ك����راوه‌‪ ،‬ئه‌مس����اڵیش ژماره‌یه‌كی تر تێدا هه‌بێت‪ ،‬سیاس����ه‌ت ح����ه‌رام نییه‌‪،‬‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یان كردوه‌‌و كه‌ بڕیاره‌كه‌ش هه‌موومان له‌پش����تی په‌رده‌وه‌ سیاسه‌ت‬ ‫جێبه‌ج����ێ نه‌كرێ����ت كێش����ه‌ی ت����ری ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش مانای ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫لێده‌كه‌وێت����ه‌وه‌"‪ .‬م‪ .‬عه‌بدولواحی����د كه‌ كه‌ حیزبی بوون تاكه‌ مه‌رج بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌لیس����تی‌ یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ جێگری‌ ئه‌وه‌شدا ئاساییه‌ كه‌سه‌كه‌ حیزبی بێت‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شی‌ به‌اڵم مواسه‌فاتی باش����ی ئیداره‌كردنی‬ ‫ئاش����كراكرد به‌نیازن له‌داهاتوودا له‌گه‌ڵ هه‌بێت با ده‌ستنیشان بكرێت‪" .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌زاره‌تی پ����ه‌روه‌رده‌ لێكگه‌یش����تنێك ئه‌وه‌شدا ئێمه‌ داواكارین به‌ڕێوه‌به‌رانیش‬ ‫دروس����ت بك����ه‌ن له‌س����ه‌ر داڕش����تنی ب����ه‌ كۆمه‌ڵێك پێ����وه‌ر دابنرێ����ن وه‌كو‬ ‫په‌روه‌رده‌ی����ی‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك بنه‌م����ا ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی ئه‌و سه‌رپه‌رش����تیاری‬ ‫بنه‌مایان����ه‌ ببنه‌ مه‌رجی س����ه‌ره‌كی بۆ به‌رنامه‌یه‌كی زانستیانه‌یان بۆ دابڕێژێت‌و‬ ‫ده‌ستنیش����انكردنی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ره‌كان‌و له‌مه‌ودوا كاری له‌سه‌ر بكرێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫دواتری����ش تاقیكردنه‌وه‌ بك����ه‌ن به‌پێی جه‌غتی‌ له‌وه‌كرده‌وه‌ پێویسته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێویس����ت‪ ،‬كه‌ ئه‌ویش له‌كاتی پێویست په‌روه‌رده‌ خول����ی‌ درێژخایه‌نی ‪ 6‬مانگه‌‬ ‫نه‌وه‌ك له‌هه‌م����وو كاتێك‌و س����اڵێكدا‪ .‬بكات����ه‌وه‌‪ ،‬ن����ه‌وه‌ك خولێك����ی ‪ 3‬ـ ‪4‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ����ه‌و بنه‌مایانه‌ش����ه‌وه‌ ناوبراو رۆژه‌ ك����ه‌ ته‌نها بۆ یه‌كترناس����ین بێت‌و‬ ‫رونیك����رده‌وه‌‪" ،‬به‌ ب����ڕوای خۆم ده‌بێت باس����ی‌ له‌وه‌كرد له‌واڵتێكی‌ وه‌كو سوید‬ ‫به‌رێوه‌به‌ر مواس����ه‌فاتی خۆی هه‌بێت‌و ده‌بێت مامۆس����تا ‪ 6‬مانگ خول ببینێت‬ ‫خه‌سڵه‌تی تایبه‌تی هه‌بێت‪ ،‬هیچ رێگه‌ش ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی بڕوانام����ه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫له‌وه‌ناگرێت ك����ه‌ پیاوێكی حیزبی بێت‪ ،‬وه‌ربگرێت‌و سه‌رباری‌ ئه‌مه‌ش مه‌رج نییه‌‬

‫بكرێت به‌به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر‪ ،‬دواتریش ده‌بێت‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌ی پ����ێ بكرێ����ت‌و به‌پێی‬ ‫بوونی‌ ش����وێنی‌ به‌تاڵ داده‌نرێت ئه‌ویش‬ ‫پاش كێبه‌ركێ كردن‪ .‬هه‌روه‌ها له‌واڵتی‌‬ ‫كۆریا ده‌بێت مامۆستا ‪ 25‬ساڵ خزمه‌تی‬ ‫هه‌بێت‌و ئه‌گه‌ر له‌هه‌موو رویه‌كه‌وه‌ ته‌واو‬ ‫نه‌بێت ئه‌وا ناكرێت به‌به‌رێوه‌به‌ر‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێمه‌ چه‌ند له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت‬ ‫دانیش����ین له‌یه‌كترگه‌یش����تنێك هه‌بێت‬ ‫هێش����تا كه‌مه‌ بۆ دانان����ی میكانیزمێك‬ ‫بۆ دانانی به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر"‪ .‬له‌كۆتاییدا م‪.‬‬ ‫عه‌بدولواحید جه‌غتیك����رده‌وه‌ به‌رده‌وام‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌داین‪ ،‬چۆن سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫په‌روه‌رده‌یی به‌پێ����ی كۆمه‌ڵێك پێوه‌رو‬ ‫بنه‌مای زانس����تی داده‌نرێ����ت‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫ش����ێوه‌ش به‌ڕێوه‌به‌رو یاری����ده‌ده‌ره‌كان‬ ‫به‌پێ����ی پێ����وه‌رو بنه‌م����ای زانس����تی‌و‬ ‫توانست‌و تاقیكردنه‌وه‌ دابنرێن‪" ،‬چونكه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگا ده‌توانێت ئاستی‬ ‫زانس����ت‌و فێركردن ب����ه‌ره‌و پێش ببات‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌"‪.‬‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫تاقیكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان‬ ‫ی یاریده‌ده‌ر‌و‬ ‫دانان ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان‬ ‫به‌پێی‌ سیس���تمی‌ په‌س���ه‌ندكراوی‌ نوێ ‌ی‬ ‫خوێندن‪ ،‬ده‌ب���ێ یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫له‌بواری وانه‌ وتنه‌وه‌دا شاره‌زایی هه‌بێت‪،‬‬ ‫زیاتر له‌‪ 3‬ساڵ ئه‌زمونی كاری مامۆستایی‬ ‫هه‌بێ���ت كه‌ له‌و ماوه‌یه‌دا به‌هره‌‌و توانای‬ ‫زانس���تی‌و فێ���ركاری‌و په‌روه‌رده‌ی���ی‌و‬ ‫رێكخستن‌و كارگێڕی خۆی نیشان دابێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیش ده‌بێ له‌ناو‬ ‫پارێزگا ‪ 5‬س���اڵ یان زیات���ر له‌ناو قه‌زا‌و‬ ‫ناحیه‌‌و كۆمه‌ڵگاكانیش ‪ 3‬ساڵ خزمه‌تی‬ ‫وانه‌ وتن���ه‌وه‌ی هه‌بێت كه‌ له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫به‌ه���ره‌‌و توانای زانس���تی‌و فێ���ركاری‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی���ی خۆی نیش���ان دابێت‪ .‬وا‬ ‫باش���تره‌ كاری یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫كردبێت‪ .‬له‌كاتی زۆر پێویستدا ده‌كرێت‬ ‫له‌ش���وێنه‌ دووره‌ ده‌سته‌كاندا به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫دابنرێت به‌ شێوه‌ی (دانانی كاتی) به‌بێ‬ ‫ره‌چاوكردنی ماوه‌ی راژه‌كه‌ی‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ب���ێ خاوه‌ن به‌هره‌‌و كه‌س���ایه‌تییه‌كی‬ ‫به‌هێ���ز‌و ناوبانگێك���ی باش���ی هه‌بێت‌و‬ ‫باوه‌ڕی به‌ بنه‌ماكانی دیموكراس���یه‌ت‌و‬ ‫ماف���ی م���رۆڤ‌و كۆمه‌ڵ���گای مه‌ده‌نی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬هیچ جۆره‌ سزایه‌كی له‌ئه‌نجامی‬ ‫دادگای���ی‌و لێكۆڵین���ه‌وه‌ی په‌روه‌رده‌یی‬ ‫ئاراس���ته‌ نه‌كرا بێ���ت‪ .‬دوای هه‌بوونی‬ ‫ئ���ه‌و م���ه‌رج‌و پێوه‌رانه‌ی له‌س���ه‌ره‌وه‌‬ ‫ئاماژه‌یان بۆ كراوه‌‪ ،‬مامۆستای پاڵێوراو‬ ‫ب���ه‌ ئه‌نجامدان���ی دوو تاقیكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫نووس���ینه‌كی (تحریری)‌و چاوپێكه‌وتن‬ ‫(مقابله‌)‌و ده‌رچوونی ب���ه‌ پله‌ی ‪%60‬و‬ ‫زیاتر پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری پێده‌درێ‪.‬‬

‫مۆڵه‌تدراوان ‌ی خوێندن ده‌رماڵه‌كانیان بۆ خه‌رجده‌کرێت‬

‫ی به‌یانیانیش به‌موچه‌وه‌ بخوێنن‬ ‫مامۆستایانی‌ هه‌ڵگری‌ دبلۆم ده‌توانن له‌كۆلێژه‌كان ‌‬ ‫ئا‪ :‬عیسا‪ ،‬الپه‌ڕ‌هی‌ خوێندن‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشت ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌روه‌رده‌ رونیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬موچه‌ ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌‌و ده‌رماڵه‌ جێگیره‌كان خه‌رج‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫ده‌كرێت بۆ ئه‌و مامۆستایانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندن وه‌رده‌گرن بۆ به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ به‌رز له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی ‪250‬‬ ‫كوردستان‌و ده‌ڵێت "داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫كورسیمان كردووه‌ له‌كۆلێژ‌و زانكۆكان ‌‬ ‫ی ره‌زامه‌ندیی‌ یه‌كجاریمان‬ ‫به‌یانیان كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ گه‌ڕایه‌وه‌ ده‌یگشتێنین بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌كان پاڵێوراوی‌ خۆیانمان بۆ‬ ‫ره‌وان ‌ه بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی واڵت‬ ‫مۆڵه‌تی‌ خوێندن له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ مۆڵه‌تپێدان له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‪ ‌،‬م‪ .‬عه‌بدولواحید محه‌مه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه له‌هه‌مان كاتدا جێگری‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫حاج ‌‬ ‫ی ماف‌و‬ ‫ی مامۆس���تایان ‌ه له‌باره‌ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ئیمتیازاتی‌ مامۆستایانی‌ مۆڵه‌تدراو بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫خوێندن‪ ،‬رونیكرده‌وه‌ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫خوێندن وه‌رده‌گرن‪ ،‬موچ ‌هی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‌و‬ ‫ده‌رماڵ��� ‌ه جێگیره‌كانی���ان ب���ۆ خه‌رج‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت (ب ‌ه ‪ 150‬ه���ه‌زاری‌ ده‌رماڵه‌ ‌‬ ‫مامۆستایانیشه‌وه‌)‪ ،‬جگ ‌ه له‌م ‌ه سه‌رجه‌م‬ ‫ی خوێندن له‌س���ه‌ر‬ ‫خه‌رجییه‌كانیت���ر ‌‬ ‫خۆیان ده‌بێت‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ مۆڵه‌تپێدان‬ ‫ی‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬ئام���اژه‌ ‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌وه‌شكرد لیژنه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت��� ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ رێنماییه‌كان��� ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی داڕشتوه‌‌و له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫خوێندن ‌‬ ‫رێنماییان���ه‌ش ده‌رفه‌ت ره‌خس���او‌ه بۆ‬ ‫فه‌رمانبه‌ران ك ‌ه له‌نێوان ‪2012/4/15‬‬ ‫تاكو ‪ 2012/6/15‬داواكاریی‌ پێشكه‌ش‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن‌و مه‌رجه‌ سه‌ره‌كییه‌كانیش بریت ‌‬ ‫ی ئه‌و كه‌س���ه‌ی داواكاریه‌ك ‌ه‬ ‫بووه‌ له‌و‌ه ‌‬ ‫پێش���كه‌ش ده‌كات دوو ساڵ خزمه‌تی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬كۆنمره‌ی ل ‌ه ‪ 60‬كه‌متر نه‌بێت‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نی له‌‪ 40‬س���اڵ زیات���ر نه‌بێت بۆ‬ ‫ته‌واوكردنی ماس���ته‌ر‪ ،‬بۆ دكتۆرا له‌‪45‬‬ ‫س���اڵ زیاتر نه‌بێت‌و ده‌ڵێ���ت له‌نێوان‬ ‫‪ 6/20‬ـ ‪ 7/20‬كار له‌سه‌ر داواكارییه‌كان‬ ‫ی ‪ 295‬دراو‌ه‬ ‫كراوه‌‌و سه‌ره‌نجام مۆڵه‌ت ‌‬ ‫ك��� ‌ه مه‌رجه‌كانی���ان تێ���دا ب���وه‌‌و ‪90‬‬ ‫ی‬ ‫داواكاری���ش ره‌تكراوه‌ته‌وه‌ ك ‌ه مه‌رج ‌‬ ‫پێویس���تیان نه‌بووه‌‪ .‬م‪.‬عه‌بدولواحید‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌ جگه‌ له‌مامۆس���تایان‬ ‫ی خوێن���دن ژماره‌ی���ه‌ك‬ ‫مۆڵه‌تدراوان��� ‌‬ ‫ی یاس���ایی‪ ،‬توێژه‌ر‌و‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ری تر ‌‬

‫ی ساڵی‌ نوێی‌ خوێندن قوتابیان سرودی‌ نیشتمانی‌ ده‌خوێننه‌وه‌ ‬ ‫له‌یه‌كه‌م رۆژ ‌‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ی‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬جه‌غت��� ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫‪...‬هتد‪ .‬ده‌گرێته‌وه‌‌و رایگه‌یاند تێكڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫مۆڵه‌تدراوان���ی‌ ئه‌مس���اڵ زیاتر ل ‌ه ‪ 310‬له‌وه‌ش���كرده‌و‌ه زۆرب ‌هی‌ مۆڵه‌تدراوان ‌‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رده‪ ‌،‬زانكۆ نزیكه‌كان‬ ‫كه‌س���ه‌‌و ده‌ڵێت "ئه‌وان���ه‌ی ته‌مه‌نیان وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫تاك���و ‪ 40‬س���اڵ ‌ه موچ���ه‌ی بنه‌ڕه‌تی‌و هه‌ڵده‌بژێ���رن كه‌ هه‌ندێ���ك له‌وانه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ نیش���ان ‌ه ‌‬ ‫ی خوێندن��� ‌‬ ‫ده‌رماڵ���ه‌ جێگیره‌كانی���ان پێده‌درێت‪ .‬وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی ته‌مه‌نیان ل��� ‌ه ‪ 40‬ـ ‪ 45‬دای ‌ه پرسیاری‌ له‌سه‌ریان هه‌یه‌‌و ده‌ڵێت "بۆ‬ ‫ئه‌وان��� ‌ه ‌‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تییان پێده‌درێت‌و ئه‌و حاڵه‌تان ‌ه ئاگاداری���ان ده‌كه‌ینه‌و‌ه‬ ‫ته‌نها موچ���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ی ته‌مه‌نیا ‌ن ‪ 45‬س���اڵ به‌ره‌و ك ‌ه ئه‌و زانكۆیانه‌ نیشانه‌ی پرسیاریان‬ ‫س���ه‌ر‌ه به‌بێ مووچه‌ مۆڵه‌ت ده‌درێن"‪ .‬له‌س���ه‌ره‌و دوای ئ���ه‌وه‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه‬

‫ی‬ ‫ی كورس ‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ كۆتایی‌‌و ژماره‌ ‌‬ ‫ته‌رخانكراو بۆ مامۆستایانی‌‬ ‫ی ‪10‬‬ ‫دیبلۆم ده‌كه‌وێته‌ مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خ���ه‌رج‌و موچه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوس���ه‌ری‌ ئه‌وانه‌ی‌ ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم بۆ خوێن���دن‪ ،‬م‪ .‬عه‌بدولواحید‬ ‫باسی‌ له‌وه‌كرد ئه‌وانه‌ی‌ ده‌چنه‌ ده‌ره‌و‌ه‬ ‫بۆ خوێندن له‌سه‌ر ئه‌ركی‌ خۆیان ئه‌و‌ه‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كانیان مۆڵه‌تیان پێده‌درێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم به‌ب���ێ موچه‌‪ .‬ئه‌م به‌رپرس���ه‌ ‌‬

‫وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ تاقیكردنه‌وه‌یان‬ ‫پێ���ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و كات بڕوانامه‌كانیان‬ ‫هاوتا ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی مامۆستایان‬ ‫‪ 250‬كورسی‌ بۆ خوێندن ‌‬ ‫له‌كۆلێژه‌كانی‌ به‌یانیان‬ ‫ی مۆڵه‌ت‬ ‫له‌الیه‌كیت���ره‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬

‫خوێندن‬

‫فۆتۆ‪ :‬په‌روه‌رده‌ی‌ پشده‌ر‬

‫ئه‌وانه‌ی‌ ته‌مه‌نیان له‌‬ ‫‪ 40‬ـ ‪45‬دایه‌ ته‌نها‬ ‫موچه‌ی‌ بنه‌ڕه‌تییان‬ ‫پێده‌درێت‌و‬ ‫ئه‌وانه‌شی‌ ته‌مه‌نیان‬ ‫‪ 45‬ساڵ به‌ره‌و‬ ‫سه‌ره‌ به‌بێ مووچه‌‬ ‫مۆڵه‌ت ده‌درێن‬

‫له‌وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬م‪ .‬عه‌بدولواحید‬ ‫ی‬ ‫ی رایگه‌یان���د له‌كۆتای���ی‌ مانگ ‌‬ ‫حاج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌رخانكردن ‌‬ ‫ته‌مموزی‌ رابردوه‌و‌ه داوا ‌‬ ‫ی خوێندنیان كردووه‌ له‌به‌ش ‌ه‬ ‫‪ 250‬كورس ‌‬ ‫ی‬ ‫جیاجیاكانی‌ پ���ه‌روه‌رده‌‌و په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫وه‌رزش���ی‌‌و هون���ه‌ر‌و زانس���ته‌كان بۆ‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تایان ‌هی‌ بڕوانام���ه‌ ‌‬ ‫دیبلۆمی���ان هه‌یه‌‌و ده‌یانه‌وێت له‌زانكۆ‌و‬ ‫كۆلێژه‌كان���ی‌ به‌یانی���ان (حكوم���ی‌)‬ ‫ی‬ ‫پ���ه‌ره‌ به‌خوێندن بده‌ن ب���ۆ وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی "به‌اڵم‬ ‫بڕوانام ‌هی‌ به‌كالۆری���ۆس‌و وت ‌‬ ‫ی فه‌رمی‌‌و یه‌كجاریمان‬ ‫تائێس���تا وه‌اڵم ‌‬ ‫م‪.‬عه‌بدولواحی���د‬ ‫وه‌رنه‌گرت���ووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ زانی���ار ‌‬ ‫زاره‌كی‌‌و نافه‌رمی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێك له‌زانكۆكان به‌تایبه‌ت زانكۆ ‌‬ ‫س���ه‌الحه‌دین‪ ،‬ره‌زامه‌ندییان له‌س���ه‌ر‬ ‫ی كورس���ی‌ داواكراو داو‌ه‬ ‫ته‌رخانكردن��� ‌‬ ‫ی فه‌رمی‌‌و‬ ‫بۆ مامۆستایان‪ ،‬به‌اڵم وه‌اڵم ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫ی تشرین ‌‬ ‫كۆتایی‌ ده‌كه‌وێت ‌ه مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪‌)10‬و ملكه‌چ ده‌بێت بۆ رێنماییه‌كان ‌‬ ‫قب���وڵ مه‌رك���ه‌زی‌‌و وت���ی‌ "ه���ه‌ركات‬ ‫وه‌اڵمی‌ فه‌رمی‌‌و كۆتاییمان به‌ده‌س���ت‬ ‫ی كورسییه‌كان‌و‬ ‫گه‌یش���ت ئه‌وه‌ ژمار‌ه ‌‬ ‫ناوی‌ زانكۆكان ده‌گش���تێنین به‌س���ه‌ر‬ ‫ی خۆیان‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌كان تا پاڵێ���وراو ‌‬ ‫دیاری���ی‌ بك���ه‌ ‌ن ب���ۆ پڕكردنه‌وه‌یان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ مۆڵ���ه‌ت له‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬

‫ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ ئاشكراش���یكرد "ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ده‌پاڵێورێن به‌مۆڵه‌ت‌و موچه‌و‌ه ده‌توانن‬ ‫ی به‌یانیان���ی‌ زانكۆكان‬ ‫له‌كۆلێژه‌كان��� ‌‬ ‫ی به‌كالۆریۆس به‌ده‌ستبهێنن"‪.‬‬ ‫بڕوانامه‌ ‌‬ ‫جگه‌ له‌خوێندنی‌ به‌یانیان له‌ئێستادا‬ ‫ی‬ ‫ی كۆیه‌‌و هه‌ولێ���ر فۆرم ‌‬ ‫له‌ش���اره‌كان ‌‬ ‫ی ئێواران بۆ ئه‌و مامۆس���تایان ‌ه‬ ‫خوێندن ‌‬ ‫داب���ه‌ش ده‌كرێ���ت ك���ه‌ به‌نی���ازن‬ ‫له‌خوێندنی‌ ئێواران���ی‌ (كۆلێژ) درێژ‌ه‬ ‫به‌خوێندن بده‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م كۆلێژان ‌ه‬ ‫ی مامۆستایان‌و به‌ش ‌ه‬ ‫ی خانه‌ ‌‬ ‫ده‌رچوان ‌‬ ‫ی‬ ‫پیشه‌ییه‌كان‌و مامۆس���تایانی‌ ده‌رچو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناگرێته‌وه‌‌و مۆڵه‌تی‌ خوێندن ‌‬ ‫ئاماده‌ی ‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا نییه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ سیس���تمی‌ نوێ���ی‌ خوێندن‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ له‌كۆنگ���ر‌هی‌ په‌روه‌رده‌ی��� ‌‬ ‫‪2007‬دا گه‌اڵڵه‌ك���را‪ ،‬پێویس���ته‌ ئ���ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌پاڵێورێن بۆ پله‌كان ‌‬ ‫مامۆستایان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاریی‌‌و پۆست ‌ه ئیدارییه‌كان ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت���ی‌ خوێندن���گاكان ك��� ‌ه‬ ‫ی بڕوانامه‌ی‌ به‌كالۆریۆس���ن‪،‬‬ ‫هه‌ڵگ���ر ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و مامۆس���تایانه‌ش په‌سه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 9،8،7‬بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ده‌كرێ���ن بۆ بازن���ه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫بۆ وان��� ‌ه وتن���ه‌و‌ه كه‌ هه‌ڵگ���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕوانامه‌یه‌ن‌و به‌م هۆیه‌شه‌و‌ه خواست ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر له‌نێو مامۆستایاندا هه‌ی ‌ه بۆ گۆڕین ‌‬ ‫ی دیبلۆم ب���ۆ به‌كالۆریۆس‬ ‫بڕوانام���ه‌ ‌‬ ‫له‌ڕێگای‌ خوێندن له‌زانكۆكاندا‪.‬‬

‫سه‌میر شێخ مه‌موندی‌‬ ‫دوای‌ پێنج ساڵ تێپه‌ڕبوون به‌سه‌ر بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆنگ���ره‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ بۆ دانانی‌‬ ‫یاریده‌ده‌ر‌و به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌كان‌و‬ ‫دوای‌ ده‌ی���ان به‌یاننامه‌‌و پاڵه‌په‌س���تۆی‌‬ ‫كه‌مپینی‌ داكۆكیكردن له‌مافی‌ مامۆستایان‬ ‫له‌شار‌و شارۆچكه‌كانی‌ هه‌رێم‪ ،‬سه‌ره‌نجام‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ هاته‌ ژێ���ر باری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ تاقیكردنه‌وه‌ ب���ۆ دیاریكردنی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان رێك بخات‌و هه‌لی‌ یه‌كسان‬ ‫بۆ سه‌رجه‌م مامۆس���تایان بڕه‌خسێنرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ جێ���گای‌ هه‌ڵوه‌س���ته‌‬ ‫له‌سه‌ركردن‌و تێڕامانه‌ شێوازی‌ ئاماده‌كاری‌‌و‬ ‫پرس���یاره‌كانی‌ ئ���ه‌و تاقیكردنه‌وه‌ی���ه‌‬ ‫پڕاوپڕبوو له‌كه‌موكوڕی‌‌و چه‌واش���ه‌كاری‌‌و‬ ‫ش���اردنه‌وه‌‌و نه‌ڕه‌خساندنی‌ هه‌لی‌ یه‌كسان‬ ‫بۆ سه‌رجه‌م مامۆستایان‪ .‬بۆ نمونه‌ چه‌ند‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌ك ئه‌م زانیاریه‌یان شاردۆته‌وه‌‌و‬ ‫نوسراویان بۆ قوتابخانه‌كانیان نه‌ناردووه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ كه‌مترین مامۆس���تا به‌ش���داری‌‬ ‫ب���كات ل���ه‌و تاقیكردنه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫كارێكی‌ ناپه‌روه‌رده‌ییانه‌‌و ناشارس���تانی‌‌و‬ ‫نامرۆڤانه‌ی���ه‌‌و پێویس���ته‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ وه‌ك پیشاندانی‌ نیاز پاكییه‌ك‬ ‫له‌وپرسه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئه‌و په‌روه‌ردانه‌ی‌‬ ‫كه‌نوس���راوه‌كه‌یان ته‌عمیم نه‌كردووه‌ سزا‬ ‫بدات‪ .‬هه‌روه‌ه���ا پرس���یاری‌ پارێزگاكان‬ ‫له‌یه‌كت���ر جیاوازب���وون‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش خۆی‌‬ ‫له‌خۆیدا جێگای‌ پرس���یاره‌‌و هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫نادیاره‌‪ .‬ناكرێت پرس���یاره‌كان جیاوازبێت‬ ‫له‌نێوان پارێزگاكان به‌ڵكو ده‌بوو پرسیاری‌‬ ‫سه‌رجه‌م پارێزگاكان هاوشێو‌هی‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫به‌كال���ۆری‌ وه‌ك���و ی���ه‌ك بێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر‌و یاری���ده‌ده‌ر له‌هه‌ولێربێت یان‬ ‫له‌س���لێمانی‌ یان له‌دهۆك هه‌مان ئه‌رك‌و‬ ‫پیشه‌ی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌م���ووش س���ه‌یرتر ئه‌وه‌یه‌ ده‌نگۆی‌‬ ‫به‌هێ���ز هه‌یه‌ ك���ه‌ له‌س���نوری‌ پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ چه‌ند رۆژێك پێش تاقیكردنه‌وه‌كه‌‬ ‫پرس���یاره‌كان بۆچه‌ندی���ن به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌‬ ‫حیزبی‌ ئاشكراكرابوون بۆئه‌و‌هی‌ وه‌اڵمه‌كان‬ ‫ئاماده‌بكه‌ن‌و له‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌ ده‌ربچن‌و‬ ‫له‌ش���وێنی‌ خۆیان بمێننه‌وه‌‪ .‬زانیاریه‌كان‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن چه‌ند رۆژێك به‌ر له‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی���ه‌ به‌ش���ێك له‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫حیزبیه‌كانی‌ س���نوری‌ شاری‌ س���لێمانی‌‬ ‫بانگهێش���تی‌ باره‌گای‌ حیزب���ی‌ كرابوون‌و‬ ‫شێوازی‌ پرس���یاره‌كان‌و تاقیكردنه‌وه‌كه‌‌و‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌یان ب���ۆ روونكرابۆوه‌ هه‌ر به‌و‬ ‫هۆیه‌شه‌وه‌ زۆربه‌یان به‌ پێنج خوله‌ك وه‌اڵمی‌‬ ‫پرسیاره‌كانی‌ تاقیكردنه‌وه‌كه‌یان دابۆوه‌‪.‬‬ ‫له‌مه‌ش سه‌یرتر ساڵی‌ رابردوو له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ سه‌دان مامۆستا تاقیكردنه‌وه‌یان‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم تائێس���تا پۆس���تی ئیدارییان‬ ‫پێن���ه‌دراوه‌‌و ئه‌وان���ه‌ی‌ ئه‌مس���اڵیش له‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رده‌چن ئه‌گه‌ر شوێنێكی‌‬ ‫فه‌راغ نه‌بێت بۆیان ده‌بێت ساڵی‌ داهاتوو‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كه‌ دووباره‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ره‌خنه‌ش ئاراس���ته‌ی‌ ئه‌وه‌ بكه‌م به‌شێكی‌‬ ‫ئه‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌ به‌ش���ێو‌هی‌ زاره‌كیه‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌‌و دوو سه‌رپه‌رشتیار‬ ‫داده‌نیش���ن‌و پرس���یار ئاراس���ت ‌هی‌ ئ���ه‌و‬ ‫مامۆس���تایانه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئاره‌زوو ده‌كه‌ن‬ ‫ببنه‌ به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌كان ئه‌مه‌ش‬ ‫خۆ ‌ی له‌خۆیدا سانس���ۆرێكی‌ ئاش���كرایه‌‬ ‫ب���ۆ مامۆس���تایانی‌ ده‌ره‌و‌هی‌ دوو حیزبی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدار چونكه‌ هه‌موو الیه‌ك ده‌زانن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌كان‌و سه‌رپه‌رشتیاری‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ س���نوری‌ په‌روه‌رده‌كان له‌س���ه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ حیزبی‌ دانراون پێوه‌ری‌ حیزبیش‬ ‫له‌الی���ان گرنگه‌‪ ،‬بۆیه‌ ب���ۆ هه‌موو الیه‌ك‬ ‫ڕوون ب���ۆوه‌ ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ تاقیكردن���ه‌وه‌‬ ‫نه‌ب���وو به‌ڵكو چه‌واش���ه‌كارییه‌كی‌ روون‌و‬ ‫ئاش���كرابوو‪ ،‬ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫به‌جددی‌ ده‌یه‌وێت چاره‌س���ه‌ری‌ كێشه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ قوتابخان���ه‌كان بكات ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌ندێ هه‌ن���گاوی‌ گرنگتر بنێت‬ ‫له‌وانه‌ش‪ :‬دامه‌زراندن���ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫كارگێ���ڕی‌ قوتابخان���ه‌كان‪ ،‬دامه‌زراندنی‌‬ ‫په‌یمان���گای‌ كارگێ���ڕی‌ ب���ۆ پێگه‌یاندنی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر‌و یاری���ده‌ده‌ری‌ قوتابخانه‌كان‪،‬‬ ‫به‌هه‌ن���د وه‌رگرتنی‌ پێوه‌ره‌كانی‌ بڕوانامه‌‌و‬ ‫ئاستی‌ رۆشنبیری‌‌و په‌یوه‌ندی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫زمانپ���اراوی‌‌و ش���اره‌زایی‌ له‌كۆمپیوته‌ر‌و‬ ‫ئینته‌رنێت‌و ش���اره‌زایی‌ له‌زمانه‌كان جگه‌‬ ‫له‌زمانی‌ ك���وردی‌‌و راپرس���یه‌كیش له‌نێو‬ ‫مامۆس���تایه‌كانی‌ قوتابخان���ه‌كان بكرێته‌‬ ‫بنه‌مای‌ س���ه‌ره‌كی‌ بۆ ئه‌و پرسه‌‪ .‬دانانی‌‬ ‫سندوقی‌ سكااڵ له‌سه‌رجه‌م قوتابخانه‌كان‌و‬ ‫كارپێكردنی‌ سكااڵكان‪ ،‬له‌گه‌ڵ سوێند دانی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان له‌س���ه‌ر ئه‌و‌هی‌ دڵسۆزبن‬ ‫له‌كاره‌كانیان‌و سزادانی‌ توندی‌ ئه‌وانه‌یان‬ ‫كه‌ له‌گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ گالون‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫د‪.‬عالیە فەرەج‪ :‬سەرجەم رێکخراوەکانی ژنان‬ ‫لەخزمەتی حیزبە سیاسیەکاندا بوون‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬ ‫سەبارەت بە کۆنگرەی شەشەمی‬ ‫ژنانی یەکگرتوو‪ ،‬د‪.‬عالیە فەرەج‬ ‫مامۆستای‌ زانکۆو چاالکوان‌و ئەندام‬ ‫لەخوشکانی‌ یەکگرتووی‌ ئیسالمی‌‬ ‫کوردستان‪ ،‬بۆ ئاوێنە دەدوێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬ئ����ه‌و خااڵنه‌ چ����ی بوون کە‬ ‫له‌کۆنگره‌دا بۆ بەرنامەو پرۆگرامەکان‬ ‫زیادک����ران تا یارمەتی رەوش����ی ژنان‬ ‫بدات؟‬ ‫د‪.‬عالیە فەرەج‪ :‬له‌خاڵە جیاکەرەکانی‌‬ ‫کۆنگ����رەی‌ شەش����ەمی‌ یەکگرت����ووی‌‬ ‫خوشکان‪ ،‬پێکهێنانی‌ لیژنەی تایبەت‬ ‫بە خوێندنەوەی‌ پەی����ڕەوو پڕۆگرامی‌‬ ‫ناوخ����ۆی‌ رێکخراوەک����ە ب����وو‪ ،‬ک����ە‬ ‫ژمارەیەک����ی‌ بەرچاو له‌خوش����کانی‌ بە‬ ‫ئەزمون ل����ه‌ڕووی‌ کاری‌ رێکخراوەیی‌‌و‬ ‫پس����پۆڕی‌ زانستییەوە بەش����داربوون‬ ‫تیای����داو له‌قۆناغی‌ ئامادەس����ازی‌ بۆ‬ ‫سازدانی‌ کۆنگرەی‌ شەشەم‪ ،‬له‌ئەنجامدا‬ ‫جارێکی‌ ت����ر پێناس����ەی‌ رێکخراوەکە‬ ‫داڕش����تنی‌ بۆ کرایەوەو ‪ 31‬ئامانجیش‬ ‫بوونە ‪ 11‬ئامانج‪.‬‬ ‫هەروەها بەشداری‌ نوێنەرانی‌ خوشکان‬ ‫له‌س����ەرجەم ش����ارو ش����ارۆچکەکانی‌‬ ‫کوردس����تانەوە خاڵ����ی‌ جیاکەرەوەی‬ ‫بەدیهێن����ا ک����ە دەرچون����ی‌ نوێنەرانی‌‬ ‫خوش����کانی‌ ئ����ەو ش����ارانە ب����وو بۆ‬ ‫ئەندامێتی‌ ئەنجومەنی‌ بااڵی‌ خوشکان‬ ‫له‌ڕێی‌ پڕۆسەی‌ دەنگدانەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬له‌کۆنگرەدا ئەوە چەس����پێنرا‬ ‫کە له‌سەرکردایەتی‌و مەکتەبی سیاسی‬ ‫یەکگرتوودا ژماره‌ی ئافرەتان له‌چەند‬ ‫که‌متر نه‌بێت؟‬ ‫د‪.‬عالی����ە فەرەج‪ :‬له‌ڕاس����تیدا باس����ی‬ ‫کۆتا نەکرا بە ژمارە‪ ،‬بەاڵم کارکردن‌و‬ ‫بەشداری‌ سیاسیی‌ ژنان له‌جومگەکانی‬ ‫بڕیاردان‌‌و ئاستەکانی‌ ترداو کاراکردنی‌‬ ‫ئ����ەم بەش����دارییە ب����وو ب����ە یەکێک‬ ‫له‌ستراتژییەکانی‌ رێکخراوەکە بۆ کاری‌‬ ‫‪ 3‬ساڵی‌ داهاتوو‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم هەس����تناکەیت دەبوایە‬ ‫ئەم����ە ببێتە خاڵێک����ی جەوهەری کە‬ ‫ژنان له‌ژمارەیەک����ی دیاریکراو کەمتر‬ ‫نەبن له‌سەرکردایەتیدا؟‬ ‫د‪.‬عالیە فەرەج‪ :‬دوو ش����ێواز له‌مامەڵە‬ ‫هەی����ە له‌ب����ەر رۆش����نایی‌ مێ����ژووی‌‬ ‫بزوتنەوەی‌ جیهان����ی‌ ژنان‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫کارکردن����ی‌ رێکخراوەکان����ی‌ ژن����ان بە‬ ‫هاوتەریبی‌ بە حیزبە سیاسیەکان وەکو‬ ‫ئەوەی‌ له‌کوردستاندا بووەتە ئەزمونی‌‬

‫رێکخراوە جەماوەرییەکانی‌ ژنان‪ ،‬یان‬ ‫ش����ێوازی‌ دووەم کە رێکخ����راوی‌ ژنان‬ ‫سەربەخۆ دەبن له‌حیزبە سیاسیەکان‌و‬ ‫داواکاریەکانیش����یان له‌چوارچێ����وەی‌‬ ‫ریککەوتنی‌ سەربەسەر دەبێت له‌گەڵ‬ ‫حیزبە سیاسیەکان‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم هەستناکەیت بەهۆی ئەم‬ ‫هاوتەریبی کارکردنەوە‪ ،‬رێکخراوەکان‬ ‫نەیانتوانی����وە بەج����دی کاری خۆیان‬ ‫بکەن؟‬ ‫د‪.‬عالی����ە ف����ەرەج‪ :‬ن����ەک ئامانجیان‬ ‫نەپێکاوە‪ ،‬بەڵکو ئەوەی‌ له‌کوردستاندا‬ ‫‪ 21‬س����اڵە بەردەوامە بریتیە له‌سوود‬ ‫مه‌ندبوونی‌ حیزبە سیاسیەکان له‌بوونی‌‬ ‫هاوتەریب����ی‌ رێکخراوە جەماوەریەکانی‌‬ ‫ژنان‌و دەس����تکەوتنی‌ ئیس����تیحقاقاتی‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئینتیخابی‌ بە بۆنەی‌ ژنانەوەو‬ ‫تائێستاش پەیوەندی‌ نێوان رێکخراوو‬ ‫حیزب یەک ئاڕاس����تەیەو تەنها حیزبە‬ ‫سیاس����یەکان بەرژەوەندیەکانیان دێتە‬ ‫دی‌‌و گرنگە ژنانی‌ سەرکردە کاربکەن‬ ‫بۆ گۆڕینی‌ ئ����ەم پەیوەندییە تا ببێته‌‬ ‫پەیوەندیەکی‌ ئاڵوگۆڕکاری‌ تا رێکخراوە‬ ‫جەماوەریەکان����ی‌ ژنانی����ش دەرفەتی‌‬ ‫بەرجەس����تەبوونی‌ بەرژەوەندیەکان����ی‌‬ ‫ژنانی����ان له‌چوارچێ����وەی‌ حیزب����ە‬ ‫سیاسیەکاندا بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچی یەکگرتووی خوش����کان‬ ‫له‌کۆنگ����رەی شەش����ەمیدا دەس����تی‬ ‫نەخستۆتە س����ەر ئەو برینە کە خاڵی‬ ‫الوازییە؟‬ ‫د‪.‬عالیە فەرەج‪ :‬یەکگرتووی‌ خوشکان‌و‬ ‫رێکخراوەکانی‌ تری����ش ئەتوانن له‌ڕێی‌‬ ‫بوونیادن����ان‌و بەهێزکردن����ی‌ توان����ای‌‬ ‫رێکخراوەکانی����ان له‌ئاین����دەدا بگەنە‬ ‫قۆناغ����ی س����ەربەخۆیی‌و ئەمەش بە‬ ‫ستراتیژو پالنی‌ گشتگیر دەبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هەس����ت ناکەی����ت لەگەڵ ئەو‬ ‫جۆرە کارکردنانەی کە بەڕێزتان باسی‬ ‫دەکەن‪ ،‬بەاڵم هێشتا عەقڵیەتی ژنانی‬ ‫ئێمە پیاوانەیە‪ ،‬ب����ەو دەلیلەی لەگەڵ‬ ‫ئ����ەوەی رێژەی ژنانی دەنگدەر زۆرترە‬ ‫له‌پیاوان‪ ،‬بەاڵم هێش����تا هیچ ژنێک بە‬ ‫دەنگی خۆی نەدەچووە پەرلەمان گەر‬ ‫کۆتا نەبوایە؟‬ ‫د‪.‬عالیەفەرەج‪ :‬ئەوەی‌ پەیوەستە بەم‬ ‫خاڵەوە رۆڵی‌ ژن‌و پیاوە له‌داڕش����تنی‌‬ ‫عەقڵیەت����ی‌ یەکت����رداو رووب����ەڕوو‬ ‫کاریگ����ەری‌ ئ����ەو رۆڵ����ە ئەتوانێ����ت‬ ‫ریزبەندی����ی‌ بەرژەوەندیەکانی‌ هەردوو‬ ‫رەگەز الی‌ یەکتر بکات‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم رەنگ����ە دایک زۆتر رۆڵ‬ ‫له‌بواری خزمەتگوزاری‌و بەخێوکردنی‬

‫ی لەناو پەیڕەوی‬ ‫‪ 8‬فۆڕم له‌کەسایەت ‌‬ ‫یەکگرتوودا شتێک نییە‬ ‫ژن هەیە کە نە‬ ‫ی‬ ‫بە ناوی یەکگرتوو ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫توانای‌ ئەوە ‌‬ ‫ی خوشکانەوەو هەموو‬ ‫ژنی‌ یەکەم بێت‌و ژن ‌‬ ‫دووەم بێتە ژیانیەوە‪ ،‬حیزبە سیاسیەکانی‬ ‫یان ژنی‌ دووەم بێت‌و دیکەش بەوجۆرەن‪،‬‬ ‫واتە له‌هیچ حیزبێکی‬ ‫ی‬ ‫بچێتە ژیانی‌ ژن ‌‬ ‫یەکەمەوە‪ ،‬هەروەها ‪ 4‬سیاسیدا شتێک نییە‬ ‫ی پیاو بەناوی رێکخراوی‬ ‫فۆڕم له‌کەسایەت ‌‬ ‫جەماوەری ژنانەوە‬ ‫هەیە‬ ‫منداڵ����دا ببینێ����ت بۆی����ە توان����ای‬ ‫پەروەردەیەک����ی دروس����تی نیی����ە کە‬ ‫کاربکاتە سەر زیهنییەتی منداڵەکان؟‬ ‫د‪.‬عالیە ف����ەرەج‪ :‬زۆر راس����تە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویست دەکات دایکان زه‌مینه‌یان بۆ‬ ‫خۆشبکرێت‌و ئامادەباشییان بۆ بکرێت‬ ‫بۆ پەروەردەکردن لەڕووی س����یاغەی‬ ‫ئەقڵ����ی‌و تێڕوانی����ن‌و هۆش����یارییەوە‬ ‫بۆئ����ەوەی دوای بیس����ت س����اڵی تر‬ ‫نەوەکان بە ئاستێکی‌ بەرزی‌ هۆشیاری‬ ‫خۆیانەوە هەوڵبدەن ژنان بەش����داری‬ ‫پێبکەن له‌جومگەکانی بڕیارداندا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویستە ژنە پەرلەمانتارەکان‬ ‫له‌ڕووی داگیرکردن����ی پانتاییان له‌ناو‬ ‫میدیاکاندا کاریگەربن‌و جێدەس����تیان‬ ‫دیار بێت بە چەندبارەبوونەو بینی ئەو‬ ‫ژنانە له‌میدیاکانداو دەرخس����تنی کارو‬ ‫چاالکیەکانی����ان‪ ،‬ئ����ەوکات خەڵک بە‬ ‫هۆشیارییەوە تواناکانی ژنان دەبینێت‌و‬ ‫هاندەدرێت‌و بڕی����اری لێدەدات کە کێ‬ ‫هەڵبژێرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬کەواتە تا چەند خوش����کانی‬ ‫یەکگرتوو سەربەخۆیی خۆی دەپارێزێت‬ ‫له‌ناو پەیڕەوی یەکگرتوودا؟‬ ‫د‪.‬عالی����ە ف����ەرەج‪ :‬لەن����او پەیڕەوی‬

‫یەکگرت����وودا ش����تێک نییە ب����ە ناوی‬ ‫یەکگرتووی‌ خوشکانەوەو هەموو حیزبە‬ ‫سیاسیەکانی دیکەش بەوجۆرەن‪ ،‬واتە‬ ‫له‌هیچ حیزبێکی سیاسیدا شتێک نییە‬ ‫بەناوی رێکخراوی جەماوەری ژنانەوە‪،‬‬ ‫چونکە لەهەر حیزبێک بپرسیت دەڵێت‬ ‫من مامەڵەی رێکخراوێکی‌ سەربەخۆی‬ ‫لەگ����ەڵ دەکەم‪ .‬له‌بەرامب����ەردا ژنانی‌‬ ‫س����ەرکردە دەتوان����ن کاربک����ەن ب����ۆ‬ ‫سەربەخۆبوونی‌ رێکخراوەکانیان له‌سەر‬ ‫ئاستێکی‌ درێژخایەن له‌ئایندەدا‪ .‬دوو‬ ‫ئەزموونی گەورەمان لەبەردەستدایە بۆ‬ ‫سەربەخۆبوونی رێکخراوەکانی ژنان کە‬ ‫سەر بە حیزبە سیاسیەکانن‪ ،‬یەکێکیان‬ ‫واڵتی ئەڵمانیایەو ئەوەی تریان واڵتی‬ ‫فەڵەس����تینە کە هەردووکیان جیاوازن‬ ‫چ����ۆن ل����ه‌ڕووی مێژوویی����ەوە لەگەڵ‬ ‫حیزبە سیاسیەکاندا هاوتەریب کاریان‬ ‫ک����ردووە دواتر چۆن ب����ە موبادەرەی‬ ‫رێکخراوەکان����ی ژن����ان توانیویان����ە‬ ‫ل����ه‌ڕووی هەیکەل����ەوە ب����ە تەواوەتی‬ ‫س����ەربەخۆبن‌و ببێتە ئەو ش����ێوازەی‬ ‫له‌ڕووی رێککه‌وتنه‌وه‌ فشاربخەنە سەر‬ ‫حیزبەکان بۆ ئەوەی هەلی‌ بەشداریی‌‬ ‫کارا له‌س����ەرجەم ئاست‌و بواری‌ کاری‌‬

‫حیزبیدا بکەن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬رۆشنبیران‌و ژنانی رێکخراوەکانی‬ ‫تر رایان جیاوازە له‌ژنانی یەکگرتوو بۆ‬ ‫مەس����ەلەکانی تەاڵق‌و زواج‌و مارەیی‌و‬ ‫میرات‪ ،‬لەم کۆنگرەیەدا چۆن باس لەم‬ ‫بابه‌تانە کرا؟‬ ‫د‪.‬عالیە فەرەج‪ :‬له‌کۆنگرەی‌ یەکگرتووی‌‬ ‫خوش����کاندا ب����اس ل����ەم مەس����ەله‌‬ ‫تەفس����یلیە کۆمەاڵیەتیانە نەکراوە کە‬ ‫راس����تەوخۆ تەعبیر له‌ژیان����ی‌ رۆژانەو‬ ‫جیاوازی‌‌و تایبەتمەن����دی‌ ژیانی‌ تاک‌و‬ ‫خێزان‌و کۆمەڵ����گاکان دەکات‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش����دا دەتوانین له‌ڕووی‌ فیکری‌‌و‬ ‫واقیعیش����ەوە بڵێین دوو قوتابخانەی‌‬ ‫سەرەکی‌ له‌جیهانی‌ ئیسالمیدا هەیە بۆ‬ ‫مامەڵەکردن لەگەڵ ژندا‪ ،‬قوتابخانەی‌‬ ‫یەک����ەم تێڕوانین����ی‌ مرۆییانە بۆ ژنان‬ ‫له‌خۆدەگرێ����ت‌و مرۆڤبوونی‌ ژن الیان‬ ‫زاڵە بەسەر مێینەبوونیدا‪ ،‬یەکگرتووی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌ کوردس����تان س����ەر ب����ەم‬ ‫قوتابخانەیە‪ ،‬بۆیە ژنانی‌ ناو یەکگرتوو‬ ‫کەمتری����ن کێش����ەیان هەی����ە له‌چاو‬ ‫سەرجەم حیزبەکانی‌ تردا‪ ،‬قوتابخانەی‌‬ ‫دووەم ک����ە تێڕوانین����ی‌ مێینەبوون����ی‌‬ ‫ژن زاڵ����ە تیای����داو ژن خزێنراوەت����ە‬ ‫هاوکێشەیەکەوە کە بە فیتنەو موتعە‬ ‫دەورە دراوە‪ ،‬ب����ە مانایەک����ی‌ تر ژنان‬ ‫له‌چونە دەرەوەیان له‌ماڵەکانیان دەبنە‬ ‫مایەی‌ فیتنە بۆ پیاوان‪ ،‬بۆیە زەرورە‬ ‫جوڵەیان رێکبخرێت‌و چوارچێوەی‌ ماڵ‬ ‫ببێت����ه‌ مەملەکەتی‌ ژنان‪ ،‬یان ژنان بۆ‬ ‫موتعە هەن‪ ،‬بۆیە سنوری‌ جوگرافیای‌‬ ‫ماڵ دیاریکەری‌ سنوری‌ جوڵەی‌ ژنانە‪،‬‬ ‫له‌هەرێمی‌ کوردس����تاندا وەکو حیزبی‌‬ ‫سیاس����ی یان رەوتی‌ فیکری‌ سەربەم‬ ‫قوتابخانەیە لەناو ئیسالمیەکاندا نییە‪،‬‬ ‫هەرچەندە له‌س����ەر ئاستی‌ کەسایەتی‌‬ ‫هەڵگری‌ ئ����ەم تێڕوانینە ه����ەن له‌ناو‬ ‫س����ەرجەم حیزب����ە سیاس����یەکاندا بە‬ ‫ئیس��ل�امی‌‌و لیبرالی‌‌و عیلمانیەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر ئەو کەس����انە بە قەدەر ژمارەی‌‬ ‫پەنجەکان����ی‌ دەس����تێکیش بن‪ ،‬دەبنە‬ ‫رێگ����ری‌ راس����تەقینە ب����ۆ کاری‌ ژنان‬ ‫له‌چوارچێوەی‌ کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم له‌کاتی خستنەدەنگدانی‬ ‫فرەژنی مەرج����دارەوە بینیمان ژنانی‬ ‫حیزب����ە ئیس��ل�امیەکان له‌پەرلەماندا‬ ‫دەنگیان نەدا بەوەی فرەژنی نەمێنێت‬ ‫ئەمە بۆ؟‬ ‫د‪.‬عالیە ف����ەرەج‪ :‬ب����ە قەناعەتی‌ من‬ ‫وەک����و کۆمەڵناس����ێکی‌ ئیس��ل�امی‌‪،‬‬ ‫فرەژنی‌ دەقێکی‌ قورئانییەو دەقەکەش‬ ‫دەکاتە ‪3/1‬ی پڕۆس����ەی‌ ئەنجامدانی‌‬

‫‪17‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سارا‬ ‫د‪.‬عالیە فەرەج‬ ‫فرەژنی‌ وەکو پڕۆسەیەکی‌ کۆمەاڵیەتی‌‬ ‫له‌بازنەی‌ هاوسەرگرتندا‪ ،‬دوو بەشەکه‌ی‌‬ ‫تری‌ پڕۆس����ەکە پەیوەستە بەهەریەکە‬ ‫له‌کۆمەڵگاو کەس����ەکان‪ ،‬بە واتایەکی‌‬ ‫رونتر هەڵوێس����تی‌ کلت����وری‌ کۆمەڵگا‬ ‫بەرامبەر ئەنجامدانی‌ فرەژنی‌ بەشەکەی‌‬ ‫‪3/1‬ی پڕۆسەکەیەو ئاشکرایە کلتوری‌‬ ‫کوردی‌ لەم خاڵەدا جیاوازە له‌کلتوری‌‬ ‫واڵتان����ی‌ مەغریبی‌ عەرەب����ی‌‌و واڵتانی‌‬ ‫کەنداوی‌ عەرەبی‌‌و واڵتانی‌ دیکه‌‪.‬‬ ‫هەرس����ێ بک����ەرە کۆمەاڵیەتیەکە کە‬ ‫پی����اوو دوو ژنەکە دەکات‪ ،‬بەش����یان‬ ‫‪3/1‬ی پڕۆسەکەیە‪ ،‬بەواتایەکی‌ رونتر‬ ‫فۆڕم����ی‌ کەس����ایەتی‌ پی����اوو ژنەکان‬ ‫گرنگی‌ بنەڕەتی‌ خ����ۆی‌ له‌ئەنجامدانی‌‬ ‫فرەژنی����داو ل����ه‌ڕووی‌ زانس����تییەوە‬ ‫س����ەلماوە کە ‪ 8‬فۆڕم له‌کەس����ایەتی‌‬ ‫ژن هەیە کە ن����ە توانای‌ ئەوەی‌ هه‌یه‌‬ ‫ژنی‌ یەک����ەم بێت‌و ژن����ی‌ دووەم بێتە‬ ‫ژیانیەوە‪ ،‬یان ژنی‌ دووەم بێت‌و بچێتە‬ ‫ژیانی‌ ژنی‌ یەکەمەوە‪ ،‬هەروەها ‪ 4‬فۆڕم‬ ‫له‌کەسایەتی‌ پیاو هەیە ناتوانێت وەکو‬ ‫بکەرێکی‌ کۆمەاڵیەتی‌ فرەژنی‌ ئەنجام‬ ‫بدات‪.‬‬

‫به‌رنامه‌ خێرخوازیه‌كانی ده‌زگاكانی راگه‌یاندن‪ ،‬له‌نێوان ره‌خنه‌و ده‌ستخۆشیدا‬ ‫ئا‪ :‬فه‌رهه‌نگ قه‌ره‌نی‬ ‫له‌مانگی رەمەزان‌و هەندێک‬ ‫بۆنەی تردا زۆرێک له‌کەناڵەکانی‬ ‫راگەیاندن خێزانە هەژارەکان لەسەر‬ ‫تەلەفزیۆن نمایش دەکەن‪ ،‬بەو‬ ‫بیانوەی هاوکارییان دەکەن‪ .‬زۆرێک‬ ‫له‌چاالکوانانی کۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫ئەمە بە کارێکی دزێو دەزانن‌و‬ ‫پێیانوایە دەبێت رێکبخرێتەوە‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارێکی یەکگرتووش بە‬ ‫ئاسایی ناوی دەبات‪.‬‬ ‫له‌چه‌ند مانگی‌ رابردوودا به‌مه‌به‌س����تی‬ ‫پرۆگرام����ه‌‬ ‫رێكخس����تنه‌وه‌ی‬ ‫خێرخوازیه‌كانی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن‌و‬ ‫پاراس����تنی كه‌س����ایه‌تیی مرۆڤه‌كان‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن رێكخراوی (كوردس����تان) بۆ‬ ‫په‌ره‌پێدان����ی مه‌ده‌نی����ه‌ت‪ ،‬كه‌مپینێك‬ ‫راگه‌یه‌ندرا‪.‬‬ ‫هودا زه‌نگه‌نه‌ ئه‌ندامی لیژنه‌ی پڕۆژه‌كه‬ ‫‌ئاماژەی بەوەدا له‌هه‌فت����ه‌ی ئاینده‌دا‬ ‫س����ه‌ردانی الیه‌ن����ه ‌په‌یوه‌ن����داره‌كان‬ ‫دەکات بەمەبەس����تی رێکخس����تنی‬ ‫پرۆگرامەکان����ی ده‌زگاكانی راگه‌یا‌ندن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش ته‌نانه‌ت ئێس����تا‬ ‫به‌ش����ێك له‌كه‌ناڵه‌كان����ی راگه‌یان����دن‬ ‫ك����ه‌ خۆیان ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌‌یان هه‌یه‪،‬‬ ‫‌گه‌یش����توونه‌ته‌ ئه‌و رایه‌ی كه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌رنامه‌ خێرخوازیه‌كان پێداچوونه‌وه‌ی‬ ‫ب����ۆ بكرێت����ه‌وه‌و به‌میكانیزمی تازه‌وه‌‬ ‫پێش����كه‌ش بكرێن‪ .‬هەرچەندە ‌ئه‌وان‬ ‫دڵنیان له‌وه‌ی ئه‌و خێزانانه‌ی نیش����ان‬

‫ده‌درێ����ن به‌ڕه‌زامه‌ندیی خۆیانه‪‌،‬به‌اڵم‬ ‫ناچارن‪ ،‬چونكه‌پێیان ده‌وترێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌و ش����ێوازه‌ ده‌رنه‌ك����ه‌ون‪ ،‬هاوكاریی‬ ‫ناكرێن‪ .‬بۆیه ‌رازی ده‌بن ده‌موچاویان‬ ‫نیش����ان بدرێ����ت"‪ .‬په‌رله‌مانتارێك����ی‬ ‫یه‌كگرت����ووی ئیس��ل�امی ل����ه‌ڕووی‬ ‫ش����ه‌رعییه‌وه‌ وتی "زانای����ان فەتوایان‬ ‫داوه‌ئ����ه‌م به‌رنامانه‌رێگه‌پێدراون‌ به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ پێشكه‌ش بكرێت‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫خێزانه‌كان ره‌زامه‌ندییان له‌سه‌ر بێت"‪.‬‬ ‫وه‌ك‬ ‫عه‌بدولعه‌زی����ز‬ ‫عوم����ه‌ر‬ ‫ش����ه‌رعزانێكیش به‌جائی����زی نازانێت‬ ‫به‌بێ ره‌زامه‌ندیی كه‌س����ه‌كان نیش����ان‬ ‫بدرێن‌و ده‌كرێت به‌شێوه‌یه‌كی هونه‌ری‬ ‫ده‌موچاوه‌كان بشاردرێنه‌وه‪‌،‬هەرچەندە‬ ‫"به‌شێوه‌یه‌كی گش����تی ئه‌و به‌رنامانه‌‬ ‫كه‌لێنێكی گ����ه‌وره‌ی باری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تانیان پڕكردۆته‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ حكومه‌ت نه‌توانێ����ت به‌دادگه‌ری‬ ‫ئاگای له‌ح����اڵ‌و گوزه‌رانی ئه‌و خه‌ڵكه‬ ‫‌بێت‪ ،‬له‌كاتێك����دا پاره‌یه‌كی زۆر رژاوه‌‬ ‫ب����ۆ چینی س����ه‌ره‌وه‌و ئ����ه‌و خه‌ڵكه‌ی‬ ‫خ����واره‌وه‌ش هی����چ ده‌رگایه‌ك����ی بۆ‬ ‫نه‌ماوه‌ته‌وه ‌جگه‌له‌و به‌رنامانه نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌هه‌ر هه‌وڵێك بۆ نه‌هێشتنی‬ ‫ئه‌و پرۆگرامانه‌به‌هه‌ڵه‌ده‌زانم"‪.‬‬ ‫عه‌ل����ی كه‌ری����م رۆژنامه‌ن����ووس‌و‬ ‫س����ه‌رۆكی ئینس����تیوتی كوردس����تان‬ ‫ب����ۆ مافه‌كان����ی م����رۆڤ پێیوایه‌ئه‌م‬ ‫پڕۆگرام����ه‌خێرخوازیانه‌له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫میكانیزمێك����ی گ����ه‌وره‌‌و گرنگ����ن بۆ‬ ‫پیش����اندانی‌ كه‌مته‌رخه‌می����ی‌ الیه‌ن����ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان‪ ،‬به‌تایبه‌ت حكومه‌ت‬

‫پیشاندان له‌و به‌رنامانه‌دا ده‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ناوبانگ‌و روشاندن ‌ی‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ هه‌موو خێرپێكراوه‌كان‬

‫ئه‌و به‌ڕێزانه‌ی به‌رۆكی ئه‌و به‌رنامانه‬ ‫‌ده‌گرن‪ ،‬ده‌بوایه‌به‌رۆكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیان بگرتایه‬

‫ب����اوه‌‌و م����رۆڤ له‌تۆڕێك����ی‌ فراوان���� ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندیدایه‌‪ ،‬به‌هه‌مانشێوه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌روونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نێگه‌تیڤی‌ ده‌بێت‬ ‫به‌تاییه‌ت له‌س����ه‌ر منداڵه‌كان‌و خه‌ڵكی‌‬ ‫به‌رده‌وام به‌چاویاندا ده‌داته‌وه‌‪..‬‬ ‫بۆیه‌ پیشاندان له‌و به‌رنامانه‌دا ده‌بێته‬ ‫هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ناوبانگ‌و روشاندنی‌‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌ هه‌موو خێرپێكراوه‌كان‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش له‌ڕووی‌ مافه‌كان����ی‌ مرۆڤه‌وه‌‬ ‫پیشاندانیان به‌ ته‌واوی‌ پێشێلكارییه‌‌و‬ ‫ده‌بێ‌ چاره‌ بكرێ‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ رێكخراوی ناوبراو پێشنیاری‬ ‫ب����ۆ ئ����ه‌و پرس����ه‌ به‌چه‌ن����د خاڵێك‬ ‫ده‌ستنیش����انكرد‪ ،‬له‌وانه‌ پیش����اندانی‌‬ ‫كه‌س����ه‌كان‌و ده‌م‌و چاوی����ان به‌ته‌واوی‌‬ ‫نه‌مێن����ێ‌ له‌و به‌رنامانه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌كرێ‌‬ ‫ده‌نگیان بمێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم رویان تارماوی‌‬ ‫بكرێ‌ یان بش����اردرێته‌وه‌‪ .‬پێمانباشه‌‬ ‫هه‌ر به‌رنامه‌یه‌ك كه‌ ده‌كرێ‌ ده‌زگایه‌كی‌‬ ‫بۆدروس����ت بكرێ‌‌و ژماره‌ی‌ حس����ابی‌‬ ‫بانكی‌‌و ستافی‌ رێكخراوی‌ خۆی‌ هه‌بێت‬ ‫تا یارمه‌تیه‌كان ببنه‌ بابه‌تی‌ رێكخراو‌و‬ ‫ده‌قیق‌و دوور له‌گومان‌و دوور له‌بابه‌تی‌‬ ‫كه‌سی‪.‬‬ ‫د‪.‬س����امان ‌هه‌ڵه‌بجه‌ی����ی پس����پۆڕی‬ ‫نه‌خۆش����ی ده‌روون����ی وت����ی "مرۆڤ‬

‫توانیم����ان ته‌نها له‌مانگ����ی ره‌مه‌زاندا‬ ‫نزیكه‌ی (‪ 2‬ملیار) دینار ببه‌خش����ین‌و‬ ‫كه‌متری����ن منداڵیش له‌شاش����ه‌كه‌مان‬ ‫ده‌ركه‌وت"‪ ،‬وتیشی "ئێمه‌پرۆژه‌یه‌كمان‬ ‫گه‌اڵڵه‌ك����ردووه‌و له‌تاووتوێكردن����ی‬ ‫ئه‌وه‌دای����ن ك����ه‌مندااڵن به‌ش����ێوازێك‬ ‫ده‌رخه‌ین كه‌ نه‌ناسرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌ڕێزان����ه‌ی چاودێرن به‌س����ه‌ر‬ ‫به‌رنام����ه‌ خێرخوازیه‌كان����ه‌وه‌ ده‌بوایه‬ ‫‌ده‌ستخۆشیمان لێ بكه‌ن كه‌ هه‌نگاومان‬ ‫ناوه‌و مندااڵن زۆر به‌كه‌می ده‌رده‌خه‌ین‪،‬‬ ‫‌جگه‌ل����ه‌وه‌ی له‌شاش����ه ده‌بینرێ����ت‬ ‫به‌ده‌یان‌و سه‌دان پرۆژه‌ی ترمان هه‌یه‬ ‫‌كه‌ده‌رماننه‌خستووه‌و چه‌ندین منداڵی‬ ‫كه‌مده‌رامه‌ت به‌هۆی ئه‌و به‌رنامه‌یه‌وه‬ ‫‌گه‌ڕاونه‌تە‌وه ‌ب����ه‌ر خوێندن‌و خه‌رجی‬ ‫ت����ه‌واوی خوێندن له‌ئه‌س����تۆ گیراوه‌‪،‬‬ ‫بۆچی باس����ی ئه‌وانه‌ش ناكه‌ن؟ به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانین كه ‌به‌گشتی‌و به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك خه‌ڵك هه‌ر ده‌رنه‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و پێشكه‌ش����كاره‌ وتیش����ی "ئه‌و‬ ‫به‌ڕێزان����ه‌ی به‌رۆك����ی ئ����ه‌و به‌رنامانه‬ ‫‌ده‌گرن‪ ،‬ده‌بوای����ه ‌به‌رۆكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تانیان بگرتایه ‌ئاخۆ‬ ‫له‌پای چی ئه‌و هه‌موو خه‌ڵكه‌ هه‌ژارو‬ ‫نه‌داره‌هه‌یه"‪.‬‬

‫به‌رامب����ه‌ر گ����وزه‌ران‌و ژیان����ی‌ ئ����ه‌و‬ ‫هاواڵتیانه‌ی‌ كه‌ پێویستیان به‌حكومه‌ته‌‌و‬ ‫له‌بیرك����راون‪ ،‬به‌هه‌مانش����ێوه‌ كارێكی‌‬ ‫گرنگ‌و پیرۆزن بۆ ه����اوكاری‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كه‌مده‌رامه‌ت‌و نه‌خ����ۆش‌و له‌بیركراوی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگا‪ ،‬له‌ڕێگای‌ كۆمه‌ڵگا‌و به‌هۆی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا‌و بۆ خزمه‌تی‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێ‌ ئیشكالیه‌تیان هه‌یه‌ هه‌م له‌ڕووی‌‬ ‫پره‌نس����یپه‌كانی‌ ماف����ی‌ م����رۆڤ هه‌م‬ ‫له‌ڕووی‌ په‌روه‌رده‌ی����ی‌و ده‌روونی‌ هه‌م‬ ‫له‌ڕووی‌ میدیایی����ه‌وه‌ ده‌بێت له‌به‌رچاو‬ ‫بگی����رێ‌‌و چ����اره‌ی‌ ب����ۆ بدۆزرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤه‌وه‌ نابێت‬ ‫له‌وانه‌‪ :‬ل����ه‌ڕوو ‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ سوكایه‌تیپێكه‌ر له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫كه‌سێك بكرێ‌‌و كه‌سایه‌تی‌ بشكێنری‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌و به‌رنامانه‌دا خودی‌ كه‌س����ه‌‬ ‫هه‌ژاره‌ك����ه‌ ده‌ش����كێنرێ‌‌و به‌گریانه‌وه‌‬ ‫پیش����انده‌درێ‌ له‌بارێك����دا كه‌ هه‌رگیز‬ ‫حه‌زناكات خه‌ڵكی‌ بیبینن ئه‌گه‌ر فشار‬ ‫نه‌بێت! له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خانه‌واده‌كه‌ی‌‬ ‫یان منداڵه‌كانی‌ به‌ده‌ر له‌ویستی‌ خۆیان‬ ‫ده‌كرێنه‌ بابه‌تی‌ باڵوكردنه‌وه‌‪ .‬به‌مه‌ش‬ ‫كه‌س����ایه‌تییان پرس����یاری‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫سه‌ر‌و بۆ له‌مه‌ودوا كاریگه‌ری‌ نێگه‌تیڤی‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌بێت‪ .‬بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێمه‌ش‬ ‫كه‌ ده‌س����تێوه‌ردان‌و خۆهه‌ڵقورتاندن‬

‫شایسته‌ی رێزه‌نه‌ك به‌زه‌ییپیاهاتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و ج����ۆره‌ به‌رنامان����ه‌ش وا ده‌كه‌ن‬ ‫كۆمه‌ڵگه ‌به‌چاوی به‌زه‌ییه‌وه‌ له‌هه‌ژارو‬ ‫نه‌خۆش����ه‌كان ‌بڕوان����ن‪ .‬ئ����ه‌و جۆره‬ ‫‌به‌رنامانه وه‌ك (یانسیب)ی لێهاتووه‌‬ ‫كه نه‌خۆش����ێك به‌هۆی به‌رنامه‌كه‌وه‬ ‫‌س����ودمه‌ند ده‌بێت‌و چه‌ندین نه‌خۆشی‬ ‫هاوش����ێوه‌ی ئه‌وانی����ش به‌دیاری����وە‬ ‫وه‌زه‌قه‌ی چاویان دێت‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌‬ ‫شێوازێكی نوێ له‌ده‌رۆزه‌كردن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویسته ‌ئه‌و راگه‌یاندكارانه‬ ‫‌له‌ڕێگه‌ی راپۆرته‌ رۆژنامه‌وانیه‌كانیانه‌وه‬ ‫‌فش����ار له‌س����ه‌ر حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵت‬ ‫دروست بكه‌ن تا ئه‌وان یارمه‌تی هه‌ژارو‬ ‫نه‌خۆشه‌كان بده‌ن‪.‬‬ ‫رێب����وار میران����ی پێشكه‌ش����كاری‬ ‫به‌رنام����ه‌ی به‌خش����ین له‌س����ه‌ته‌الیتی‬ ‫په‌ی����ام وتی "خۆم����ان به‌دڵس����ۆزی‬ ‫ه����ه‌ژاران‌و نه‌خۆش����انی ئ����ه‌و هه‌رێمه‬ ‫‌ده‌زانین‌و به‌ئه‌رك����ی خۆمانی ده‌زانین‬ ‫خزمه‌تی����ان بكه‌ین‪‌،‬ئ����ه‌وه‌ش ده‌زانین‬ ‫ك����ه‌حكومه‌ت وه‌ك پێویس����ت به‌ده‌م‬ ‫هه‌ژاران‌و نه‌خۆشانه‌وه‌ نایه‌ت‌و بۆیه‌ش‬ ‫ئه‌و فه‌راغه‌ گه‌وره‌یه‌دروس����تبووه‌كه‬ ‫‌خه‌ڵ����ك ناچار ده‌بێت بچێت له‌ده‌رگای‬ ‫به‌رنامه‌یه‌كی ئاوا بدات‪ ،‬بۆ نمونه‌ئێمه‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫بۆ ئەوەی زمانی کوردیی بەدەردی ماددەی ‪ 140‬نەبردرێت!‬ ‫گۆران عه‌بدوڵال‪ ،‬هه‌ندرێن‪ ،‬‬ ‫یاسین بانیخێاڵنیی‌‪ ،‬کامیار سابیر‬ ‫چوار س���اڵ لەمەوبەر کۆمه‌ڵێک نووسه‌ر‪،‬‬ ‫کەمپەیینێکیان بۆ به‌های بەفه‌رمییکردنو‬ ‫به‌س���تانده‌ردکردنی زمان���ی کوردی���ی‬ ‫ئاراسته‌ی دەسەاڵتی سیاسیی‌و حکومەتی‬ ‫هەرێم بەڕێکرد‪ .‬پرس���ی به‌فه‌رمییکردنی‬ ‫زمانی کوردی���ی بوو به‌بابه‌ت���ی رۆژه‌ڤو‬ ‫میدی���ای کوردیی‌و تا هه‌نووکه‌ش درێژەی‬ ‫هەیە‪ .‬مخابن دوای‌ ئه‌و هه‌موو مش���تومڕە‬ ‫سیاس���ییو کولتووریی���ە‪ ،‬دوای دەی���ان‬ ‫لێکۆڵینەوەی ئەکادیمیی‌و کتێب نووسینو‬ ‫س���ێمینارو چاوپێکەوتنی تەلەفزیۆنیی‌و‬ ‫میدیای جۆراروجۆری تر‪ ،‬کە له‌سه‌ر دۆخی‬ ‫زمانی کوردیی ک���ران‌‌و ده‌کرێن‪ ،‬که‌چیی‬ ‫حکومه‌تی هەرێم‌و حیزبی دەس���ەاڵتدارو‬ ‫الیه‌ن���ی پێوەن���ددار به‌"زم���ان"ەوە نه‌ک‬ ‫ه���ه‌ر هه‌نگاوێکیان بۆ چاره‌س���ه‌ری ئه‌و‬ ‫پرسه سیاس���ییە کولتوورییه‌ نیشتمانییه‌‌‬ ‫نه‌هاویش���تووه‌‪ ،‬به‌ڵکو‌ به‌ه���ۆی چه‌ندین‬ ‫کۆنفرانسی حیزبیی‌و بەئایدیۆلۆژییکردنی‬ ‫پرسی زمان‪ ،‬رەهەندی بەستاندەردکردنی‬ ‫زمانیان به‌ره‌و ئاس���تەنگی زیاتر بردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ خه‌ریکه دۆخ���ی‌ زمانی کوردیی‬ ‫وه‌ک که‌رکوک���و م���ادده‌ی ‪140‬ی لێدێتو‬ ‫ده‌بێت���ه‌ حیکایه‌تێکی بێه���ووده‌‪ .‬ئەگەر‬ ‫حکومه‌تێک نه‌توانێت بڕیارێکی سیاسیی‌‌و‬ ‫قانوونیی بۆ چارەنووسی زمان بدات‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫تێدامانی(‪ )dilemma‬سیاس���یی نییه‌؟‬ ‫ئێستا کۆمەڵێ نووسه‌ر‌‌و سیاسیی وەک‬ ‫"گرۆیەک" بۆ پاراس���تنی زمانی کوردیی‬ ‫بانگه‌وازێکی���ان نووس���یوه‌‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی‬ ‫دەسەاڵتی سیاسیی هانبدەن له‌پاراستنی‬ ‫زمانی کوردییدا بە ئەرکی خۆی هەستێ‪.‬‬ ‫ئێم���ە بەش���ێک له‌داواکارییەکانی���ان بە‬ ‫دروس���ت دەزانی���ن‌‌و حەزیش���مان دەکرد‬ ‫لەگەڵیاندا ئیمزای بکەین ئەگەر سەرنج‌‌و‬ ‫پێشنیارەکانی ئێمەیان لەبەرچاو بگرتایە‪.‬‬ ‫بۆیە لێرەدا وەک جۆشدان‌‌و پاڵپشتییەک‬ ‫ب���ۆ بانگەوازەکەی ئ���ەوان‌‌و وەک هەندێ‬ ‫س���ەرنجی زمانەوانی���ی‌‌و سیاس���یی‌‌و‬ ‫کولتوورییش‪ ،‬دەمانەوێ هەندێ وردەکاریی‬ ‫زمانیی‌‌و سیاسیی باس بکەین‪.‬‬ ‫ئەوانەی له‌ناو کورددا‪ ،‬قس���ە لەسەر‬ ‫فیک���رو مەعریف���ەو فەلس���ەفە دەکەن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها رووناکبیره‌ ناسیۆنالیس���ته‌کان‪،‬‬ ‫کەمترین قس���ەیان لەسەر زمانی کوردیی‬ ‫ک���ردووە‪ .‬له‌کاتێکدا بەزەخی���رەی زمان‬ ‫دەیانەوێ ده‌ق بنووس���ن‪ .‬بەش���ێکی ئەم‬ ‫بێدەربەس���تییە بۆ تێنەگەییشتن له‌ڕۆڵ‌‌و‬ ‫بەه���ای سیاس���یی‌‌و کولتووری���ی زمان‬ ‫دەگەڕێت���ەوە‪ ،‬بەشێکیش���ی پێوەندی���ی‬ ‫ب���ە دەس���ت بەکاڵوگرت���ن‌‌و پاراس���تنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ی تایبه‌تی���ی‌‌و خۆنەک���ردن‬ ‫ب���ە خاوەنی پرس���ێکی زۆر هەس���تیارو‬ ‫کاریگ���ەری وەک "زمان" دەگەڕێتەوە‪ ،‬کە‬ ‫هەموو بوێرییه‌کی سیاس���یی‌‌و مەعریفیی‬ ‫لێ بڕیون‪ .‬هاوکاتیش هه‌ر ئه‌و نووسه‌رانه‌‬ ‫ل���ه‌دوای راپەڕینەوە بەگش���تیی‌‌و له‌چوار‬ ‫س���اڵی رابردوودا بەتایبەتیی کە زۆرترین‬ ‫قس���ەوباس لەس���ەر زمان���ی فەرمی���ی‌‌و‬ ‫پ���ەروەردەو نووس���ین کراوە‪ ،‬کەس���یان‬ ‫نووس���ینێکی ئەوتۆی���ان نەنووس���یوە‪.‬‬

‫له‌کاتێک���دا‪ ،‬دەیان زاناو پس���پۆڕی بوارە‬ ‫جیاوازەکان‌‌و رووناکبیره‌ فرە رەهەندەکانی‬ ‫گەالنی دنیا‪ ،‬کەم تا زۆر قسەیان لەسەر‬ ‫"زم���ان"‌‌و ئ���ەرک‌‌و وەزیف���ە سیاس���یی‌‌و‬ ‫کولتوورییەکەی کردووە‪.‬‬ ‫لەسەر ناوەڕۆکی کەمپەیینی برادەرانی‬ ‫"گ���رۆ"‪ ،‬ناک���رێ زمانی کوردی���ی لەهیچ‬ ‫پارچەیەکی کوردس���تاندا ب���ە رەهەندی‬ ‫نەتەوەیی قس���ەی لەس���ەر بک���رێ‪ ،‬تا‬ ‫رەهەندە نیش���تمانییەکەی لەچوارچێوەی‬ ‫جیۆگرافیای پارچ���ە جیاوازەکاندا بەجیا‬ ‫لەبەرچ���او نەگیردرێ���ت‪ .‬بەواتایەکی تر‪،‬‬ ‫کورد له‌ه���ه‌ر پارچه‌یه‌ک���دا هەلومەرجی‬ ‫سیاس���یی‌‌و کولتووری���ی‌‌و جیۆگرافی���ی‪،‬‬ ‫وایلێ���دەکات بەناچاری���ی له‌هەنووک���ە‌‌و‬ ‫داهاتوویەک���ی نزیک���دا‪ ،‬بی���ر له‌زمانێکی‬ ‫نەتەوەی���ی نەکات���ەوە‪ ،‬بەڵک���و بۆ هەر‬ ‫پارچەیەک‪ ،‬بیر له‌زمانێکی نیش���تمانیی‬ ‫(بەتایب���ەت بۆ کوردس���تانی باش���وور‪-‬‬ ‫هەرێمی کوردستان) بکرێتەوە‪.‬‬ ‫ئێمه‌ جه‌خت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌که‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌‌ زمانی کوردیی له‌ئاس���تی سیاس���یی‌‌و‬ ‫کولتووریی���دا لەجیۆگرافی���ای هەرێم���ی‬ ‫کوردس���تان‌‌و ناوچ���ە کوردییەکان���دا‪،‬‬ ‫دەبێ ل���ەڕووی سیاس���یی‌‌و قانوونییەوە‬ ‫س���اغبکرێتەوە‪ .‬کۆنفران���س‌‌و ئەکادیمیا‌‌و‬ ‫زمان���زان‌‌و زمانەوان‌‌و کوردیی���زان‌‌و کۆڕ‌‌و‬ ‫کۆبوونەوەکان‪ ،‬هەموویان هەڵخەڵەتاندن‌‌و‬ ‫ب���ە الڕێدابردن���ی پرس���ە س���ەرەکییە‬ ‫سیاس���ییەکەیە‪ ،‬کە ئیرادەی نیشتمانیی‬ ‫لەدەسەاڵتی سیاسیی هەرێمی کوردستاندا‬ ‫بوون���ی نییە‪ .‬چۆن دەکرێ دەس���ەاڵتێک‬ ‫بە ئەجێن���دای حیزبی���ی‌‌و ئایدیۆلۆژیی‌‌و‬ ‫بەزیندووکردن���ەوەی عەش���یرەتگەریی‪،‬‬ ‫خوێندن���ەوەی ب���ۆ ئ���ەرک‌‌و مەوداکانی‬ ‫زمانێک���ی فه‌رمی���ی‌‌و س���تاندەرد هەبێ‪،‬‬ ‫تا بەو ش���ێوەیە موجامەلەی سیاس���یی‌‌و‬ ‫زمانەوانی���ی لەگەڵدا بکرێ؟ دەس���ەاڵتی‬ ‫کوردیی بەگش���تیی‌‌و پارتیی بەتایبەتیی‪،‬‬ ‫زمانی کوردی���ی له‌ناوقەدەوە بڕیوەتەوە‪،‬‬ ‫دوو پ���ەروەردە‌‌و دوو زمان���ی جی���اوازی‬ ‫کوردی���ی‪ ،‬لەی���ەک هەرێمی سیاس���یی‬ ‫دیفاکتۆدا‪ ،‬دروس���تکردووە‪ .‬چۆن دەکرێ‬ ‫بەرچاوڕوونیی نیش���تمانیی بۆ پرسێکی‬ ‫چارەنووسسازی وەک زمان هەبێ؟‬ ‫ئێمە هاوڕاین لەگ���ەڵ ئەو بۆچوونەدا‪،‬‬ ‫کە ئەلفوبێ���ی تورکیی‪-‬التینیی زیانێکی‬ ‫سیاسیی‌‌و کولتووریی گەورەی له‌ئەدەب‌‌و‬ ‫زمان���ی کوردی���ی داوە‪ .‬له‌بناغ���ەوە‬ ‫زمان���ی کوردی���ی لێ���ک هەڵتەکاندووە‌‌و‬ ‫ب���ە دوو ئاق���اری جی���اوازدا بردوویەتی‪،‬‬ ‫بەاڵم چ���ۆن ئ���ەو ئەلفوبێی���ە تورکیی‪-‬‬ ‫التینیی���ە بە الس���اییکردنەوەی کەمالیزم‬ ‫بەس���ەر کوردانی کوردس���تانی باکووردا‬ ‫س���اغکرایه‌وه‪ ،‬بەهەم���ان میتۆدیش نابێ‬ ‫سیاسەتی زمانیی تێکەڵ بە ئایدیۆلۆژیای‬ ‫ئیسالمیی‌‌و کۆمۆنیزم‌‌و ناسیۆنالیزم بکرێ‪.‬‬ ‫هاوکات که‌ ده‌ڵێی���ن ئه‌لفوبێی تورکیی‪-‬‬ ‫التینی���ی زیان���ی هەب���ووە‪ ،‬نابێت وه‌ک‬ ‫بێڕێزییکردن به‌ ئاخێوه‌رانی کوردس���تانی‬ ‫باک���وور بخوێندرێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ زۆرێک‬ ‫له‌وان���ه‌ی که خه‌ریکی خۆڕنینه‌وه‌ن بۆ به‌‬ ‫جووتستانده‌ردکردنی زمانی کوردیی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ربڕینانە‌ چه‌واشه‌ده‌که‌ن‪.‬‬

‫دوو منداڵی کورد ده‌ڵێن زمان‌بوون‌و ناسنامه‌ی ئێمه‌یه‌‬

‫دەسەاڵتی سیاسیی لەماوەی بیست‬ ‫ساڵی رابردوودا‪ ،‬زمانی کوردیی له‌بواری‬ ‫پەروەردەو خوێندندا بە ئەجێندای‬ ‫سیاسیی‌‌و ناوچه‌گه‌ریی‌‌و نانیشتمانیی‌‌و‬ ‫تایەفیی‪ ،‬کەرتوپارچە کرد‬ ‫بەواتایەکی تر‪ ،‬عەقاڵنییەت ئەوەیە کە‬ ‫زمانی کوردیی له‌کوردس���تانی باش���وور‌‌و‬ ‫رۆژهەاڵتدا‪ ،‬نیش���تمانییانە ب���ە بناغەی‬ ‫کرمانجی���ی ناوەڕاس���ت س���اغبکرێتەوە‪،‬‬ ‫له‌کوردس���تانی باک���وور‌‌و کوردس���تانی‬ ‫سوریەشدا بە کرمانجیی ژووروو گەشەی‬ ‫پێبدرێ‪ .‬بۆیه‌ ئه‌رکی ده‌سه‌اڵتی کوردیی‌‌و‬ ‫ب���ه‌ تایبه‌تیی���ش وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌‌‌و‬ ‫رۆش���نبیرییه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا وه‌ک هه‌نگاوێک‬ ‫بڕیار له‌سه‌ر به‌ فه‌رمییکردنی رێنووسێکی‬ ‫هاوبه‌ش بدات وه‌ک زمانێکی فه‌رمییش‌ به‌‬ ‫قانوونی���ی بکات‪ ،‬تا چیتر زمانی کوردیی‬ ‫ئەتک نه‌کرێ���ت‌‌و هه‌ر ش���ار‌‌و ده‌ڤه‌رێک‪‌،‬‬ ‫زمان‌‌و رێنووس���ی جیاواز بەکار نەهێنن‪.‬‬ ‫دیارە بەکەڵکوەرگرتن له‌هەموو دایەلێکتە‬ ‫جیاوازەکانی زمانی کوردیی‪ ،‬بەتابەتییش‬ ‫بادینانی���ی‌‌و هەورامی���ی‌‌و کەڵهوڕی���ی‪،‬‬ ‫دەک���رێ الی کەم زمانێکی س���تاندەرد‪،‬‬ ‫لەڕووی سیاسیی‌‌و قانوونییەوە لەهەرێمی‬ ‫کوردستاندا ساغبکرێتەوە‪.‬‬ ‫له‌دوور مەوداشدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر په‌رۆشییه‌کی‬ ‫هاوبه‌شی نه‌ته‌وه‌یی هه‌بێ‪ ،‬زمانی فه‌رمیی‬ ‫هەرێ���م‪ ،‬وه‌ک هەوێنێک ب���ۆ رۆنانی یەک‬ ‫زمانی نووس���ین ب���ۆ ت���ەواوی نەتەوەی‬ ‫کورد به‌کاربهێن���رێ‪ .‬به‌مجۆره‌ له‌مەودای‬

‫نزیک‌‌و دووردا‪ ،‬ئەگەر ئیرادەی نەتەوەیی‌‌و‬ ‫سیاس���یی کاریزما هەبێت‪ ،‬ئەوە به‌ الی‬ ‫کەمه‌وه‌ زمانێکی هاوبەش���ی نووس���ین‌‌و‬ ‫ده‌ق بۆ سەرجەم پارچەکانی کوردستان‪،‬‬ ‫بەدانان���ی ی���ەک دایەلێکت ب���ە بناغەی‬ ‫سەرەکیی رێزمانیی‌‌و بەهاوکاریی تەواوی‬ ‫دایەلێکتەکانی تر ب���ۆ خزمەتکردنی ئەو‬ ‫زمان���ە‪ ،‬بە ئەجێندایەک���ی نەتەوەیی بااڵ‬ ‫دەستنیشان دەکرێ‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەو ئیرادە سیاسییە نەتەوەییە‬ ‫لەناو ک���ورددا نەبێت‪ ،‬گومانی تێدا نییە‪،‬‬ ‫له‌ماوەیەکی نزیکدا‪ ،‬زمانی کوردیی وەک‬ ‫ئاردی ناو دڕكی لێدێت‪ ،‬هەروەک نەتەوە‬ ‫جیاوازەکان���ی "ئۆغ���وز" یان دروس���تتر‬ ‫بگوت���رێ وەک تیرە کۆنەکان���ی "ئۆغوز‬ ‫‪ "oghuz‬یاخود "تیرە تورکەکان‪ -‬ئوغور‬ ‫‪ ،"-Ugor‬بەس���ەر زمان���ە جیاوازەکان���ی‬ ‫(گرووپ���ی زمان���ی تورکی���ی) تورکیی‪،‬‬ ‫عوس���مانیی غاغ���اوز‪ ،Gagauz‬تورک���ە‬ ‫مێس���خەتەکان ‪،Meskhetian Turks‬‬ ‫گرووپی زمان���ە ئازەریی���ەکان‪ ،‬گرووپی‬ ‫زمان���ە تورکمانیی���ەکان‪ ،‬تورکمانەکان‪،‬‬ ‫ئۆزبەکییەکان‪ ،‬تورکە خوراسانییەکان"‪،‬‬ ‫گرووپی ئۆغوزەکانی باش���وور‪ ،‬گرووپی‬ ‫س���االرچەکان "‬ ‫‪ "salar‬و دەیان لقوپۆپی‬ ‫‌‌‬

‫تر لەچەش���نی زمان���ی تەتەریی���ەکان‪،‬‬ ‫قەشقەییەکان‪ ،‬قیپچاکییەکان ‪‌‌Kypchak‬و‬ ‫دەی���ان زمان‌‌و دایەلێکت���ی بچکۆلەی تر‪،‬‬ ‫دابەش دەبێت‪.‬‬ ‫ئەم دایەلێکتانە‪ ،‬دانە بەدانەیان بوونە‬ ‫بەزمانی س���ەربەخۆ‪ ،‬لەواڵتانی جیاوازدا‬ ‫زمانی فەرمیین‪ ،‬تەنیا‌‌و تەنیا پێوەندییەکیان‬ ‫بەیەک���ەوە هەبێ���ت‪ ،‬بەهەمووی���ان‬ ‫دەگوت���رێ گرووپی زمان���ە جیاوازەکانی‬ ‫رەچەڵەک تورک یان ئۆغوزەکان‪ ،‬یاخود‬ ‫ئۆغورەکانی���ان پێدەگوترێ‪ .‬لێرەدا دەبێ‬ ‫بە ئەعس���ابێکی س���اردەوە بەنەوەکانی‬ ‫داهاتووی ک���ورد بگوترێ‪ ،‬ئێوە زمانێکی‬ ‫یەکگرت���ووی کوردیی هەرگی���ز نابینن‪،‬‬ ‫بەهۆی سیاسەتی تایەفیی‌‌و ناوچەگەرایی‬ ‫حیزبە سیاسییەکانی پارچە جیاوازەکانی‬ ‫کوردستانەوە‪.‬‬ ‫ه���اوکات‪ ،‬کەمپەیین���ی ئ���ەو گرۆیە‪،‬‬ ‫جەخ���ت لەوە دەکەنەوە ک���ە "ئەزموونی‬ ‫کوردس���تانی باش���وور بکرێتە بنەمایەک‬ ‫ب���ۆ هەم���وو نەخش���ەکانی پێوەندییدار‬ ‫بەزمان���ی کوردیی���ەوە"‪ .‬لەڕاس���تییدا‬ ‫ئەزموون���ی هەرێ���م له‌ئاس���تانەی زماندا‬ ‫زۆر شکس���تخواردووە‪ .‬دوو پ���ەروەردە‌‌و‬ ‫سیس���تمی خوێندن‪ ،‬لەهیچ گۆش���ەیەکی‬ ‫دنی���ادا بۆ یەک زمان‪ ،‬ب���ۆ یەک نەتەوە‪،‬‬ ‫تەنیا دایەلێکتەکانیان جیاواز بن‪ ،‬بوونی‬ ‫نییە‪ .‬باشترە بگوترێ سیاسەتی زمانیی‌‌و‬ ‫کولتووری���ی (‪language and cultural‬‬ ‫‪ )policy‬بۆ پارچەکانی تری کوردستان‪،‬‬ ‫له‌ناواخنی ئەو زمانە ستاندەردەی هەرێمی‬ ‫کوردس���تانەوە هەڵبهێنجرێ‪ ،‬چونکە‌ئه‌و‬ ‫زمان‌‌و رێنووس���ه‌ی ئه‌مڕۆ له‌کوردستانی‬ ‫باش���وور پێی ده‌نووس���رێت‪ ،‬مێژوویەکی‬ ‫دوورو درێ���ژی هەیە‪ ،‬دەقی مەزنی دەیان‬ ‫شاعیر‌‌و نووسەرو کەسایەتیی کورد لەدوو‬ ‫پارچەی کوردس���تانی باشوور‌‌و رۆژهەاڵت‬ ‫بەم زمانە ستاندەردە نووسراوە‪‌ .‬باشتره‬ ‫‌ئه‌م زمانه ‌له‌ڕووی ئەکادیمیی‌‌و زانس���تی‬ ‫زمانناس���ییەوە دەس���تی پێ���دا بهێنرێ‌‌و‬ ‫بەهاوکاریی س���ەرجەم زاراوەکان بکرێته‬ ‫‌زمان���ی فه‌رمیی‪ ،‬که‌له‌ڕاستییش���دا بەبێ‬ ‫بڕیارێکی سیاسییش‪ ،‬هەر ئێستا زمانێکی‬ ‫تەواو ستاندەردە‪.‬‬ ‫جەختکردن���ەوە لەس���ەر ئەلفوبێ���ی‬ ‫ئارامیی‪-‬عەرەبی���ی‪ ،‬ک���ە له‌کوردس���تانی‬ ‫باشوور‌‌و رۆژهه‌اڵتدا رۆحی زمانی کوردیی‬ ‫پێخه‌مڵێن���راوه‌‪ ،‬خەزێنەیەکی مێژوویی‌‌و‬ ‫کولتووریی س���ەتان "س���ەدان" ساڵەیە‌‌و‬ ‫ناکرێ ب���ە چاولێکەریی له‌کەمالیس���ت‌‌و‬ ‫ناسیۆنالیس���تە تورک���ەکان‪ ،‬ی���ان وەک‬ ‫هەندێ بەناوی مۆدێرنیزمەوە بانگەشەی‬ ‫بۆ ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬پێیانوای���ە به‌التینییکردنی‬ ‫ئه‌لفوبێی کوردیی‪ ،‬به‌مۆدێرن‌‌و ئه‌وروپیی‬ ‫دەبین‪ ،‬رۆحی زمان���ی کوردیی بکوژرێ‪.‬‬ ‫ئەوەی براده‌رانی "گرۆ" ئاماژه‌ی پێده‌که‌ن‪،‬‬ ‫پێوەندیی به‌وه‌وە نییه‌‪ ،‬کە کورد زۆرینه‌ی‬ ‫موسڵمان‌‌و رۆژهه‌اڵتیی بێ‌‪ .‬په‌رۆشیی بۆ‌‬ ‫به‌فه‌رمییکردن‌‌و ده‌ستپێوه‌گرتن به‌زمانی‬ ‫کوردی���ی له‌کوردس���تانی باش���ووردا‪،‬‬ ‫پێوەندیی به‌ئایی���ن‌‌و ئایدیۆلۆژیا‌وه‌ نییه‌‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو‌ پێوەندیی ب���ه‌ به‌های کولتووریی‌‌و‬ ‫نیش���تمانییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬لەهەمانکاتیش���دا‬ ‫ئەلفوبێ ئەو بایەخە سیاس���ییەی نییە‪،‬‬

‫ئەوەن���دەی س���اغکردنەوەی سیاس���یی‌‌و‬ ‫قانوونیی زمانی کوردیی لەالیەن دەسەاڵتی‬ ‫سیاسییەوە‪ ،‬بایەخی مێژوویی‌‌و سیاسیی‌‌و‬ ‫زمانیی هەیە‪.‬‬ ‫زمانێکی ستاندەرد‪ ،‬کۆدێکی نیشتمانیی‬ ‫هاوبه‌شە بۆ کۆی هاوواڵتییانی کوردستانی‬ ‫باشوور‌‌و کوردستانی رۆژهەاڵت‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫هێشتا لەکوردس���تانی باکووردا‪ ،‬بەهۆی‬ ‫نیۆ‪-‬کەمالیس���تەکانەوە‬ ‫هەڕەش���ەی‬ ‫لەسڕینەوەی کورد‪ ،‬زمان ئەو دەرفەتەی‬ ‫بۆ نەڕەخساوە‪ .‬لەئاس���ی هەرێمدا ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌و زمانه‌ هاوبه‌ش���ه‌ نیش���تمانییه‌یه‌ که‌‬ ‫ده‌توانێ���ت ئ���ه‌و جومگ���ه‌ لێکترازاوانه‌ی‬ ‫ده‌ڤه‌ر‌‌و ش���اره‌کانی کوردستان بهێنێته‌وه‌‬ ‫ناو زمان‌‌و دواتریش بۆ ناو رۆحی نیشتمان‌‌و‬ ‫نەت���ەوە ش���ۆڕبکرێتەوە‪ .‬ئه‌و جه‌س���ته‌‬ ‫نیش���تمانییه‌ی که‌ هه‌ر له‌دوای راپه‌ڕینی‬ ‫خه‌ڵکی کوردس���تانه‌وه‪ ‌،‬حیزبی کوردیی‪،‬‬ ‫لەڕێی ش���ه‌ڕی خۆکوژی���ی‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫ناوچەیی‌‌و بنەماڵییەوە‌ به‌س���ه‌ر چه‌ندین‬ ‫ده‌ڤه‌ر‌‌و شار‌‌و ئیداره‌دا دابه‌شیانکردووه‌‪.‬‬ ‫ل���ەدوای کەمپەیینی"س���تاندەرددایزی‬ ‫زمانی کوردیی" ل���ه‌‪٢٠٠٨‬دا‪ ،‬هەر خودی‬ ‫دەس���ەاڵتی بێباک‌‌و ناوچه‌گەریی کوردە‪،‬‬ ‫کە ئەو جۆرە کۆنفراسانە لەسەر ئەلفوبێی‬ ‫تورکیی‪-‬التینیی‪ ،‬لێرەو لەوێ سازدەکات‪،‬‬ ‫ب���ۆ مانۆڕی تایەفی���ی‌‌و ناوچەگەرایی‪ ،‬تا‬ ‫جێپێی خ���ۆی له‌کوردس���تانی باکووردا‬ ‫بکات���ەوە‌‌و ل���ەو رێگەیەش���ه‌وە هەندێ‬ ‫تۆراو‌‌و دڵش���کاو له‌پەکەکە کۆبکرێنەوەو‬ ‫کۆنفراس���یان پێ س���از بک���رێ‌‌و جێپێی‬ ‫حیزبێکی‌‌وابەستەی سیاسیی لەکوردستانی‬ ‫باکوورو کوردس���تانی سوریەدا بکرێتەوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەو جۆرە کۆنفراسانە‪ ،‬کە کەمترین‬ ‫زمانناس‌‌و زمانەوان‌‌و رۆش���نبیرانی کورد‬ ‫لەخۆ دەگرن‪ ،‬بە زیان بۆ زمانی کوردیی‬ ‫دەشکێنەوە‪.‬‬ ‫لەکۆتایی���دا‪ ،‬ئێمە س���ەرەڕای ئەوەی‬ ‫پاڵپش���تیی له‌هەندێ بۆچوونی برادەرانی‬ ‫ئەو گرۆیە دەکەین‪ ،‬سەرنجەکانمان زیاتر‬ ‫لەو ئاقارەدا کۆدەکەینەوە‪ ،‬کە دەسەاڵتی‬ ‫سیاس���یی ناکرێ بە نەبان سەیر بکرێ‪.‬‬ ‫ئەوە دەسەاڵتی سیاسییە ئەو کۆنفراسانە‬ ‫لەسەر زمان بەڕێدەخات‪ ،‬ئەوە مێنتاڵیتی‬ ‫حیزبخوازیی‌‌و ده‌ڤه‌رپه‌رستیی‌‌و شوانکارەیی‬ ‫حیزب���ی کوردییە‪ ،‬کە هاندەرو دەس���ت‬ ‫لەپشتدەری گرووپی جووتساندەردەکانی‬ ‫زمانی کوردییە‪ ،‬ک���ە زۆر ناعەقاڵنییانە‪،‬‬ ‫دوور لەهەم���وو ئەدگارێک���ی ئەکادیمیی‌‌و‬ ‫زمانەوانی���ی‪ ،‬چەلەحانێ���ی زمانناس���یی‬ ‫لەس���ەر ئەوە دەکەن‪ ،‬زمان���ی کوردیی‪،‬‬ ‫بەرەو فرە ستاندەریی یان الی کەم بەرەو‬ ‫جووتستاندەردیی ببەن‪ .‬بڕوای سەرەکیی‬ ‫ئێمە ئەوەیە کە ئەلفوبێی تورکیی التینیی‪،‬‬ ‫وه‌ک براده‌ران���ی ئ���ه‌و گرۆی���ه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫بۆ ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ئەو ش���ێرپەنجەیە نییە کە‬ ‫لەزمانی کوردیی داوەو چارەسەری نەبێ‪،‬‬ ‫بەڵکو ش���ێرپەنجەی س���ەرەکیی ئەوەیە‬ ‫کە خودی دەس���ەاڵتی سیاسیی لەماوەی‬ ‫بیست ساڵی رابردوودا‪ ،‬بەکردەوە زمانی‬ ‫کوردی���ی له‌بواری پ���ەروەردەو خوێندندا‬ ‫ب���ە ئەجێندای سیاس���یی‌‌و ناوچه‌گه‌ریی‌‌و‬ ‫نانیش���تمانیی‌‌و تایەفی���ی‪ ،‬کەرتوپارچە‬ ‫کرد‪.‬‬

‫تا زووە واز له‌پارتی بهێنە!‬ ‫وەاڵمێک بۆ "ئەدهەم بارزانی"‬ ‫جەمال موحسین‬ ‫لەڕۆژنامەی ئاوێنەی ژمارە ‪٣٤٢‬ی رۆژی‬ ‫سێش���ەممە ‪٢٠١٢/٩/١١‬دا گفتوگۆیەک‬ ‫لەگەڵ ئەدهه‌م بارزانی ئامۆزای مەسعود‬ ‫بارزانی‌و ئەندامی سەرکردایەتی پارتیدا‬ ‫س���ازکراوە کە کۆمەڵێک مەس���ەلەی‬ ‫ورروژان���دووە‪ .‬لەڕاس���تیدا زۆرێک لەو‬ ‫مەسەالنە قس���ە هەڵئەگرێ‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫لێرەدا بەپێویستی دەزانم تەنها لەسەر‬ ‫یەک مەسەله‌چەند قسەیەک بکەم‪.‬‬ ‫لەبەشێکی گفتوگۆکەدا دەڵێ "ئەگەر‬ ‫لەهەر ش���وێنێک یەک دینار یان یەک‬ ‫دۆالری کاک مەس���عودت دۆزیی���ەوە‪،‬‬ ‫لەهەر شوێنێک هەر حسابێکی بانکیی‬ ‫کاک مەس���عودت دۆزیی���ەوە بەه���ەر‬ ‫ناوێکیش���ەوە بێت‪ ،‬ئ���ەوە من تەئیدت‬ ‫ئەکەم‌و من ئامادەم لەحیزبەکەی کاک‬ ‫مەسعودیش دەربچم"‪.‬‬ ‫چ عەج���ەب کاک ئەدهه‌م پێی وابێ‬ ‫کاک مەسعود پارەکانی ورد کردۆتەوەو‬ ‫کردوون���ی بەتاک دیناری‌و تاک دۆالری‬ ‫تا ئێم���ە بتوانین بیدۆزینەوە! ناش���ێ‬

‫پێتواب���ێ ک���ە هەرچی داهات���ی ئەم‬ ‫کوردس���تانەیە الی س���ەرانی یەکێتی‌و‬ ‫پارتی کۆبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ناتوانی لەدنیادا‬ ‫تاکە ی���ەک دینار بەناوی ئەمانەوە یان‬ ‫بەناوی ت���رەوە بەدی بک���ەی! مەگەر‬ ‫پێش ئەوەی زەینلعابدین لەسەر حوکم‬ ‫الببرێ ئەتوانرا تاکە یەک دینار لەپارە‬ ‫مۆڵکراوەکانی بدۆزرێتەوە؟ کە حوسنی‬ ‫موب���ارەک بەزەبری شۆڕش���ی خەڵک‬ ‫الب���را کێ پێش ئ���ەوە دەیتوانی تاکە‬ ‫یەک جونەی لەپارەک���ەی بزانێ؟ ئایا‬ ‫داتایەک لەبەردەس���تی خەڵکدا هەبوو‬ ‫کە گەواهی لەسەروەت‌و سامانی ئەوان‬ ‫بدات؟ پاشان لەکوردستان کێ دەستی‬ ‫بەداتاو زانیاری لەسەر دەسەاڵت‌و کون‌و‬ ‫کەلەبەرەکانی رائەگات تا بزانن چەندو‬ ‫لەک���وێ‌و الی کام بەرپرس س���ەرمایە‬ ‫کۆبۆتەوە؟! ئایا کاک ئەدهه‌م دەتوانێ‬ ‫پێمانبڵ���ێ کە داهات���ی کۆمپانیاکانی‬ ‫ئێکس���ۆن مۆبیل‌و چێڤ���رۆن‌و تۆتاڵ‌و‬ ‫کوێ‌و کوێ الی کێ کۆئەبێتەوە؟ رۆژانە‬ ‫بەهەزاران بەرمیل نەوت لەکوردستانەوە‬ ‫بۆ تورکی���او واڵتانی تر بەڕێ دەکرێ‪،‬‬

‫ئەوە بۆ راپۆرتەکانی وەزارەتی نەوت‌و‬ ‫س���امانە سروش���تیەکان راناگەیەنرێ‌و‬ ‫کەس نازان���ێ داهاتی ئ���ەو وەزارەتە‬ ‫چەندەو الی ک���ێ کۆدەبێتەوە؟! هەر‬ ‫چاڵە نەوتێک‌و بەرپرسێک بەدیاریەوە‬ ‫وەس���تاوەو داهاتەکەی لووش ئەدات‪،‬‬ ‫چ���ۆن رێ���ی تێئەچ���ێ ک���ە بارزانی‌و‬ ‫بنەماڵەکەی پش���کی ش���ێریان نەبێ؟‬ ‫ه���ەروەک کاک ئەدهه‌م خ���ۆی ئەڵێ‬ ‫"لەبەرپرس���ێکی پارت���ی‌و یەکێتی تا‬ ‫ئاستی فەرماندە س���ەربازیەکان‪ ،‬هەر‬ ‫کەس���ێک توانیبێتی بۆ خۆی ش���تێک‬ ‫ب���کات‪ ،‬ئیس���تغاللی ک���ردووە"‪ .‬ئەمە‬ ‫راس���تییەکە ک���ە خەڵ���ک وەک ناوی‬ ‫خۆی دەیزانێ���ت‌و ئیعترافک���ردن یان‬ ‫نەکردنی لەالیەن ئەوەوە‪ ،‬الی خەڵکیی‬ ‫نایش���ارێتەوە‪ .‬بۆیە وتنەکەی لەالیەن‬ ‫ئ���ەوەوە هیچ حیکمەتێک���ی تیا نییەو‬ ‫خەڵ���ک خۆیان ئەو راس���تیە دەبینن!‬ ‫ئ���ەی مەگەر ئەو هەموو ش���ەڕەی کە‬ ‫بەئاش���کرا لەنێوان پارت���ی‌و مالیکیدا‬ ‫هەیە لەس���ەر چییە؟ ئای���ا الیەنێکی‬ ‫لەس���ەر قوتدانی داهاتی نەوت نییە؟‬

‫ئایا هی���چ کۆمپانیایەک یان پڕۆژەیەک‬ ‫کە بیەوێت بێتە کوردس���تانەوە‪ ،‬جا چ‬ ‫وەبەرهێن بێت یان بازرگانی‪ ،‬دەتوانێ‌و‬ ‫رێی پێدراوە بەبێ ئەوەی کە پش���کی‬ ‫س���ەرەکی بۆ بەرپرس���ێکی پارتی یان‬ ‫یەکێت���ی بێت کارەکان���ی بکات؟! کێ‬ ‫هەیە ئەوە نەزانێت؟ گەندەڵی تەنانەت‬ ‫کۆمپانی���ا بیانیەکانیش���ی فێری ئەوە‬ ‫ک���ردووە کە بەگەندەڵی داهاتی خۆیان‬ ‫لەکوردس���تاندا بەدەس���تبهێنن‪ .‬ک���ێ‬ ‫هەیە گەندەڵی کۆمپانیا نەرویجیەکەی‬ ‫(‪ )DNO‬کە بەخواردنی سەدان هەزار‬ ‫دۆالر تۆمەتبار کرابوو لەبیر بچێ؟!‬ ‫بۆیە ئ���ەم بەڕێ���زە خۆش���ی باش‬ ‫ئەزانێ کە موش���تەرییەک بۆ قسەکانی‬ ‫پەیدا نابێ‌و ک���ەس ناتوانێ چاوی لەو‬ ‫راس���تیە بنوقێنێ کە سەرانی پارتی‌و‬ ‫بەتایبەتی���ش بنەماڵ���ەی بارزان���ی‬ ‫هەروەک چۆن جومگە س���ەرەکیەکانی‬ ‫دەس���ەاڵتیان قۆرغ ک���ردووە‪ ،‬ئاوهاش‬ ‫هەرچی ژێرخانی ئابوری ئەم واڵتە هەیە‬ ‫لەژێر دەس���تی خۆیاندایە‪ .‬لەبنەڕەتدا‬ ‫دەس���ەاڵت‌و س���وپا‌و زیندانەکانیان بۆ‬

‫پاراس���تنی ئەو س���ەرمایە زەبەالحەیە‬ ‫کە الی���ان کۆبۆتەوە‪ .‬ه���ەر ماوەیەک‬ ‫لەمەوبەر بوو کە بەرپرسێکی ئەمریکی‬ ‫رایگەیاند کە س���ەرانی پارتی لەهەرە‬ ‫دەوڵەمەندەکانی عێراقن‌و بە ملیارەها‬ ‫الی ئ���ەوان کۆبۆت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم تەنها‬ ‫کاتێک داتای واقعی س���ەرمایەکانیان‬ ‫دێتە بەردەس���تی خەڵ���ک کە خەڵک‬ ‫بۆ وەالنانی دەس���ەاڵتەکەیان هاتبێتە‬ ‫مەیدان‌و ئەوانیش���ی لەڕۆیش���تن نزیک‬ ‫کردبێتەوە‪ .‬ئەو کات دەزانرێ کە دەبێ‬ ‫بەملیارەه���ا دۆالری ئەوان له‌بانکەکانی‬ ‫دنیادا بلۆک بکرێ‪.‬‬ ‫م���ن ئەزانم ئەو راس���تییە الی کاک‬ ‫ئەدهەمیش شاراوە نییە‪ ،‬بەاڵم دڵنیاشم‬ ‫کە واز لەپارتی ناهێنێ‪ ،‬چونکە ئەویش‬ ‫بەرهەم���ی لێئەخوات‪ ،‬ب���ەاڵم گەر ئەو‬ ‫راس���تییەش دەرک پ���ێ ب���کات ک���ە‬ ‫دادگاییکردنی دەسەاڵتەکەیان له‌الیەن‬ ‫خەڵکەوە درەنگ ی���ان زوو هەر ئەبێ‬ ‫بکرێ‪ ،‬ئەوا باشترە چ ئەو‌و چ کەسانی‬ ‫تر تا زووە واز لەو پارتە بهێنن!‬ ‫‪jamal_muhsin@yahoo.com‬‬

‫ئایا کاک ئەدهه‌م‬ ‫دەتوانێ پێمانبڵێ‬ ‫کە داهاتی‬ ‫کۆمپانیاکانی‬ ‫ئێکسۆن مۆبیل‌و‬ ‫چێڤرۆن‌و تۆتاڵ‌و‬ ‫کوێ‌و کوێ الی‬ ‫کێ کۆئەبێتەوە؟‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )343‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/9/18‬‬

‫گرفتی ئاماده‌بوونی جیهانبینی ‌ه‬ ‫ئاینیه‌کان له‌ناو‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ک���ه‌ هه‌روه‌ه���ا ئه‌م���ه‌ش یه‌کگرتووی‬ ‫ئیسالمی له‌کوردس���تان ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ له‌هه‌مانکاتدا ب���ه‌ مانای الوازبوونی‬ ‫ئای���ن‌و پوکانه‌وه‌ی خه‌ون���ی ئاماده‌بوونی‬ ‫ئای���ن له‌ن���او کای���ه‌ی گش���تیدا نایه‌ت‪.‬‬ ‫دیاره‌ به‌هێزبوونی ئای���ن له‌م ناوچه‌یه‌دا‌و‬ ‫ده‌رکه‌وتنی به‌ شێوه‌یه‌کی گه‌وره‌ له‌کایه‌ی‬ ‫سیاس���ی‌و گش���تیدا‌و دواجار سه‌رکه‌وتنی‬ ‫هێزه‌ ئیس�ل�امیه‌کان له‌ڕێگ���ه‌ی ده‌نگدان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانیه‌کانه‌وه‌ بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن که‌ ئاماده‌یی‬ ‫ئای���ن وه‌ک ئایدۆلۆژیایه‌‌کی سیاس���ی بۆ‬ ‫فه‌رمانڕه‌وای���ی ئاماده‌ییه‌ک���ی به‌هێ���زه‌‪.‬‬ ‫که‌واته‌ ه���ۆکاری س���ه‌ره‌کی پوکانه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ونی حوکمێکی ئیسالمی په‌یوه‌ندی به‌‬ ‫گه‌وره‌بوونی ئه‌و خه‌ونه‌ جیاوازانه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫مرۆڤه‌کانی ناو ئه‌م کۆمه‌ڵگایانه‌‌ به‌ به‌هاکانی‬ ‫وه‌ک دیموکراس���ی‌و ئازادی‌و یه‌کسانییه‌وه‌‬ ‫هه‌یانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها دروس���تبوونی واقیعێک‬ ‫که‌ تاک���ه‌ جیهانبینییه‌ک توانای زاڵبوونی‬ ‫به‌س���ه‌ر هه‌م���وو ئه‌وانی دیک���ه‌دا نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ک له‌وتاری پێشودا ئاماژه‌مان پێدا‪،‬‬ ‫راپه‌ڕین���ی جه‌ماوه‌ریی له‌م کۆمه‌ڵگایانه‌دا‌‬ ‫هه‌وڵدانێکن بۆ به‌دیهێنانی دیموکراسیه‌ت‌و‬ ‫ده‌س���ته‌به‌رکردنی ئازادیه تاکه‌که‌س���ی‌و‬ ‫سیاس���یه‌کان که‌ ئه‌مه‌ش ب���ه‌ روخاندنی‬ ‫ئه‌م رژێمه‌ دیکتاتۆری‌و سته‌مکارانه‌ ته‌واو‬ ‫ده‌بێت‌‪ ،‬که‌ خۆیان له‌سه‌ر زه‌وتکردنی ئه‌م‬ ‫به‌ه���ا بنه‌ڕه‌تیانه‌ی کۆمه‌ڵگ���ه‌ بنیاتناوه‌‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ هه‌وڵی به‌دیهێنانی دیموکراسیه‌ت‌و‬ ‫ئ���ازادی بی���روڕا‌و ئاین‌و به‌ش���داریکردنی‬ ‫سیاس���ی به‌ هیچ ش���ێوه‌یه‌ک یه‌کس���ان‬ ‫نییه‌ ب���ه‌ زاڵکردنی تاک���ه‌ جیهانبینییه‌ک‬ ‫له‌ش���ێوه‌ی جیهانبینییه‌کی ئاینی مۆراڵی‬ ‫به‌س���ه‌ر ته‌واوی کایه‌ی گش���تیدا‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئ���ه‌م جیهانبینیه‌ ئاینیه‌ ده‌ش���ێت یه‌کێک‬ ‫بێ���ت له‌پێکهاته‌کان���ی‌ کۆمه‌ڵگ���ه‌ ک���ه‌‬ ‫پێویس���ته‌ بنه‌ماکانی هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی‬ ‫کراوه‌و دیموکراس���ی له‌س���ه‌ر فره‌گه‌ریی‬ ‫جیهانبینییه‌کان دا‌مه‌زرابێت‪ .‬ئه‌م شه‌پۆلی‬ ‫راپه‌ڕی���ن‌و خه‌باتکردن���ه‌ ب���ۆ به‌دیهێنانی‬ ‫ئازادیی���ه‌کان نه‌ک هه‌ر دژ ب���ه‌ زاڵبوونی‬ ‫تاکه‌ جیهانبینییه‌که‌‪ ،‬به‌ڵکو س���ه‌رکه‌وتنی‬ ‫ئ���ه‌م راپه‌ڕینانه‌ راس���ته‌وخۆ به‌ن���ده‌ به‌‌‌‬ ‫جیاکردن���ه‌وه‌ی ئه‌م جیهانبینی���ه‌ ئاینیه‌‬ ‫مۆراڵی���ه له‌کایه‌ی حوکمڕانی‌و سیاس���ی‌‪‌.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ نه‌بوون���ی خه‌ون���ی دامه‌زراندنی‬ ‫حوکمێکی ئیس�ل�امی الی ئ���ه‌م هێزانه‌ به‌‬ ‫ت���ه‌واوی په‌یوه‌ندیداره‌ ب���ه‌ به‌هێزی ئه‌و‬ ‫خه‌باته‌ی ئیستا له‌ئارادایه‌ بۆ دیموکراسی‌و‬ ‫ئازادی‌و تێگه‌یش���تنی ئه‌م کۆمه‌ڵگایانه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و راس���تیه‌ی که‌ ئه‌م به‌هایانه‌ به‌ته‌واوی‬ ‫ناکۆکه‌ له‌گه‌ڵ زاڵبوونی تاکه‌ جیهانبینی‌و‬ ‫تێڕوانینێکی ئاینیدا‪.‬‬ ‫دی���اره‌ ده‌نگدانی خه‌ڵک ب���ۆ ئه‌م هێزه‌‬ ‫ئیس�ل�امیانه‌ له‌هه‌ندێ���ک ل���ه‌م واڵتانه‌دا‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌ چه‌ن���د هۆکارێکه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌کێک له‌وانه‌ ئه‌و تێڕوانینه‌ گشتگیرانانه‌یه‌‬ ‫ک���ه‌‌ له‌سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مری���کاو‬ ‫هه‌ن���دێ واڵتانی خۆرئاوادا س���ه‌باره‌ت به‌‬ ‫ئیس�ل�ام هه‌یه‌‪ ،‬که‌ ئه‌مه‌ش ب���ه‌ تایبه‌تی‬ ‫پاش ‪11‬ی س���ێپته‌مبه‌ر به‌ ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫گه‌وره‌ ده‌رک���ه‌وت‪ .‬پاش���ان به‌کاربردنی‬ ‫ئه‌م تێڕوانینه‌ سیاس���یه‌ ئۆرێنتالیستانه‌یه‌‬ ‫به‌ ش���ێوه‌یه‌کی رادیکااڵن���ه‌ له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫فه‌نده‌مێنتالیس���ته‌کانه‌وه‌‬ ‫ئیس�ل�امیه‌‬ ‫وه‌ک گوتارێک���ی دژ ب��� ‌ه خۆرئاوا‌و دواجار‬ ‫قس���ه‌کردن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ کۆمه‌ڵگه‌‬ ‫ئیس�ل�امیه‌کان ده‌بێت توندتر په‌نا به‌رنه‌‬ ‫ب���ه‌ر به‌هاکانی ئیس�ل�ام بۆ پاراس���تنیان‬ ‫له‌و سیاس���ه‌تانه‌‪ .‬به‌ش���ێکی دیکه‌ی ئه‌م‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی ده‌س���ه‌اڵته‌ له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫ئیس�ل�امیه‌کانه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ گۆڕینی‬ ‫گوتاری ئه‌م هێزان���ه‌و میانڕه‌وبوونیان به‌‬ ‫ئاراس���ته‌ی قسه‌کردن له‌س���ه‌ر وااڵکردنی‬ ‫به‌شداری سیاسی‌و فه‌راهه‌مکردنی ئازادی‬ ‫ئای���ن‌و ئاماده‌یی ب���ۆ گوێگرتن له‌ڕای دژ‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانکات���دا ده‌بێ هه‌س���ت به‌و‬ ‫مه‌ترس���ییه‌ بکه‌ی���ن ک���ه‌ له‌ئه‌نجامی ئه‌م‬ ‫راپه‌ڕینان���ه‌وه‌ دروس���ت ده‌ب���ێ‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫مه‌ترس���ی الوازبوونی ئ���ه‌م خه‌باته‌یه‌ بۆ‬ ‫ئازادی‌و دیموکراسی به‌هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی‬ ‫ئاس���تی عه‌س���که‌رتاریه‌تی هه‌ندێک له‌م‬ ‫راپه‌ڕینان���ه‌ (ک���ه‌ ئه‌م���ه‌ش ب���ۆ نمونه‌‬ ‫له‌حاڵه‌تی لیبیا‌و س���وریادا ده‌رده‌که‌وێ)‬ ‫ک���ه‌ هۆکارێک���ی س���ه‌ره‌کییه‌ له‌الیه‌ک بۆ‬

‫ده‌رکه‌وتن���ی نوخبه‌یه‌کی عه‌س���که‌رتاریی‬ ‫تون���دڕه‌و ک���ه‌ ب���ڕوای ب���ه‌ قۆرخکردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و دامه‌زراندن���ی سیس���تمێکی‬ ‫س���ه‌راپاگیر هه‌ی���ه‌‪ .‬له‌الیه‌ک���ی دیکه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رکه‌وتن���ی کۆمه‌ڵگایه‌ک ک���ه‌ بڕوای به‌‬ ‫ماناکانی لێخۆشبوون‌و قبوڵکردنی ئه‌ویدی‬ ‫نابێت‌و له‌بری دا‌مه‌زراندنی سیس���تمێکی‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌ که‌ بڕیاره‌ دامه‌زراوه‌ سیاسی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی ره‌گ له‌س���ه‌ر به‌هاکانی‬ ‫ئازادی‌و یه‌کس���انی دابکوتێت‪ ،‬ئه‌وا خۆی‬ ‫له‌ناو گوتاری ناس���یۆنالیزم‌و ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمه‌ڵێک ئایدۆلۆژیا‌ی دیکه‌دا‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌ که‌ دواجار به‌ زاڵبوونی تاکه‌‬ ‫جیهانبینییه‌ک‌و به‌ نکوڵیکردن له‌فره‌گه‌ریی‬ ‫جیهانبینی���ه‌ جیاوازه‌کانی وه‌ک‌ فره‌گه‌ریی‌‬ ‫کولت���وری‌و ئاین���ی‌و ره‌گه‌زیی‌و سیاس���ی‬ ‫کۆتایی دێت‪ .‬بێگومان ئه‌مانه‌ مه‌ترس���ی‬ ‫گه‌وره‌ن کاتێک ش���ه‌پۆلی ناڕه‌زایه‌تیه‌کان‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌س���تی ئ���ه‌م ئایدۆلۆژیایانه‌ به‌‬ ‫که‌ناڵێکی جیاوازدا ده‌بزوێنرێ‌و ئه‌م به‌ها‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیه گرنگ‌و بنه‌ڕه‌تیانه‌‌‬ ‫ده‌بنه‌ ته‌نها دروش���مێکی حیزبی‌و دواجار‬ ‫بانگه‌ش���ه‌کردنی ئ���ه‌م حیزبانه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ ئازادی‌و عه‌داله‌ت���ی کۆمه‌اڵیه‌تی ته‌نها‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی ئ���ه‌م جیهانبینی���ه‌ ئاینیه‌ یان‬ ‫سه‌راپاگیره‌وه‌ به‌ده‌ستدێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ک له‌س���ه‌ره‌تادا ئاماژه‌م���ان‬ ‫پێ���دا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێ���وان ئاین‌و‬ ‫سیاس���ه‌ت ده‌کاته‌ گرف���ت ئه‌وه‌یه‌ کاتێک‬ ‫جیهانبینییه‌کی ئاینی هه‌وڵی س���ه‌پاندنی‬ ‫سه‌رجه‌می ئه‌م جیهانبینیه‌ به‌سه‌ر کایه‌ی‬ ‫گش���تیدا ده‌دات‪ ،‬ب���ه‌ واتایه‌ک���ی دیکه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵی به‌ ئیس�ل�امیکردنی کایه‌ی گشتی‬ ‫ده‌دات له‌ڕێگه‌ی سیاسه‌تکردن‌و ناساندنی‬ ‫کۆمه‌ڵگه وه‌ک کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئیس�ل�امی‬ ‫چونیه‌ک که‌ هه‌ڵگری جیاوازیه‌کان نییه‌و به‌‬ ‫راده‌یه‌ک تاکه‌که‌سه‌کانیش له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫شوناسێکی ئیسالمیدا پێناسه‌ده‌کات به‌بێ‬ ‫له‌به‌رچاوگرتن���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‌و ئازادیی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی تاکه‌که‌سه‌کان‪ .‬که‌واته‌ کاتێک‬ ‫ئه‌م هێزه‌ ئیس�ل�امیانه به‌ دیدێکی ئاینی‬ ‫مۆراڵیی���ه‌وه‌ دێنه‌ پێش���ه‌وه‌و ئ���ه‌م دیدو‬ ‫جیهانبینیه‌‌ ب���ه به‌ش���ێکی جیانه‌بووه‌وه‌‬ ‫له‌کای���ه‌ی سیاس���ی ده‌بین���ن‌و هه‌وڵی به‌‬ ‫ئیسالمیکردنی کایه‌ی گشتی ده‌ده‌ن‪ ،‬ئیتر‬ ‫چیدی بو‌ارێک نامێنێته‌وه‌ بۆ جیاکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئای���ن له‌کای���ه‌ی سیاس���ی‌و حوکمکردن‪.‬‬ ‫له‌ڕاس���تیدا ئ���ه‌م هێ���زه‌ ئیس�ل�امیانه‌‌و‬ ‫رۆش���نبیره‌کانیان ئ���ه‌م جیاکردنه‌وه‌یه‌ به‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ک بۆ س���ه‌ر ئاین‌و الوازکردنی‬ ‫رۆڵ���ی ئای���ن ده‌بینن له‌ن���او کۆمه‌ڵگه‌دا‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش له‌و گۆش���ه‌نیگایه‌وه‌ ک���ه‌ ئه‌مه‌‬ ‫به‌رهه‌می عه‌لمانیه‌ت یان س���ێکیوالریزمی‬ ‫خۆرئاوایه‌ که‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ ره‌تیده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ خوێندن���ه‌وه‌ی ئه‌م رۆش���نبیره‌‬ ‫ئیسالمیانه‌و الیه‌نگره‌کانیان بۆ په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان ئاین‌و سیاسه‌ت خوێندنه‌وه‌یه‌کی دژ‬ ‫به‌ تێزی س���ێکیوالریزمه‌‌و ئاین‌و سیاسه‌ت‬ ‫به‌ دوو کای���ه‌ی لێکجیانه‌بووه‌وه‌ ده‌بینن‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌م تێڕوانینه بۆ س���ێکیوالریزم‌و‬ ‫بۆ ئ���ه‌م په‌یوه‌ندی���ه‌ هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫تێڕوانینێکی هه‌ڵه‌یه‌‌و له‌س���ه‌ر گوتارێکی‬ ‫ئاین���ی بنیاتنراوه‌ به‌بێ پشتبه‌س���تن به‬ ‫ئارگیومێنتێک���ی فیکری���ی‌و فه‌لس���ه‌فی‌و‬ ‫ته‌نانه‌‌ت به‌بێ تێگه‌یشتنێکی مێژووییش بۆ‬ ‫تێزی سێکیوالریزم‪ .‬له‌وتاره‌کانی داهاتوودا‬ ‫باس له‌م تێ���زه‌و خوێندنه‌وه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫ده‌که‌ی���ن ک���ه‌ عه‌لمانیه‌ت ه���ه‌ر‌ ته‌نها به‌‬ ‫مان���ای جیاکردنه‌وه‌ی ئاین له‌سیاس���ه‌ت‬ ‫نایه‌ت‪ .‬که‌واته‌ ناوه‌رۆکی کێشه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ هه‌و‌ڵ‌و تێکۆشانی ئه‌م کۆمه‌ڵگایانه‌ بۆ‬ ‫هێنانه‌دی کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکراسی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و جیهانبینیه‌ ئاینیه‌ مۆراڵیه‌ی ئه‌م هێزه‌‬ ‫ئیس�ل�امیانه‌ له‌ڕێگه‌ی جیاوازه‌وه‌ هه‌وڵی‬ ‫سه‌پاندنی به‌ سه‌ر کایه‌ی گشتیدا ده‌ده‌ن‬ ‫ناکۆک ده‌وه‌ستێته‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ سیستمێکی‬ ‫دیموکراس���ی به‌بێ فره‌گه‌ریی کولتوریی‌و‬ ‫ئه‌خالقی‌و فیکریی نات���ه‌واوه‌‌و دواجار بۆ‬ ‫سیس���تمێکی س���ه‌راپاگیرو مه‌رجه‌عخواز‬ ‫کورتده‌بێت���ه‌وه‌ که‌ خ���ۆی له‌پاوانکردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و په‌لکێش���انی ده‌س���ه‌اڵت بۆ‬ ‫س���ه‌رجه‌م کایه‌کانی ژیان���دا ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ه‌کانی داهاتوودا هه‌روه‌ها له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و خاڵه‌ ده‌دوێین که‌ نابێت سێکیوالریزم‬ ‫وه‌ک تاک���ه جیهانبینییه‌ک لێی بڕوانرێت‌و‬ ‫‌‬ ‫چۆن ده‌کرێت له‌م تێزه‌ تێبگه‌ین‪‌ ‌ ‌.‬‬

‫ونبوون‬ ‫* مۆڵه‌تێکی شۆفێری تایبه‌ت به‌ناوی‬ ‫(هێ���رۆ محه‌م���ه‌د فه‌یزواڵ)ونب���ووه‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫نوسینگه‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫*پێناسێكی‌ زیندانی‌ سیاسی (هه‌ولێر‌)‬ ‫ی مه‌جید یوسف محه‌مه‌د ونبووه‌‪،‬‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه په‌یوه‌ندیی‌ بكات‬ ‫ب ‌ه ژماره‌ مۆبایلی‌ ‪07501027206‬‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان��� ‌‬ ‫*ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (به‌ختی���ار ئه‌حمه‌د‬ ‫ونب���و‌ه به‌ن���او ‌‬ ‫ێ س���ه‌عید) هه‌رك���ه‌س دۆزییه‌و‌ه‬ ‫فه‌ق ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (س���ادق غه‌ریب بابا ره‌سوڵ‌)‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (عومه‌ر فه‌تحواڵ حه‌مه‌ محمود)‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (س���وار‌ه س���اڵح مس���ته‌فا)‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫به‌ن���اوی‌ (كه‌م���ال الئ���ق مه‌حم���ود)‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (ئاریان س���ه‌اڵح ئیس���ماعیل)‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫ی (بۆتان سه‌ربه‌س���ت كه‌مال)‬ ‫به‌ن���او ‌‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیی���ه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫ژور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارگه‌ی‌ بلۆك ‌‬ ‫ی پیشه‌ساز ‌‬ ‫* ناسنامه‌ ‌‬ ‫ی (تاڵیب حه‌مه‌ ئه‌حمه‌د)‬ ‫سامان به‌ناو ‌‬ ‫ونب���وه‌ هه‌ركه‌س���ێك دۆزیویه‌تی���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیا ‌‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كرین‌و فرۆشتن ‌‬ ‫* مۆڵه‌تی‌ كاركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (ئاله‌ت) به‌ناو ‌‬ ‫ئۆتۆمبێل‪ ،‬پێشانگا ‌‬ ‫(مه‌حم���ود محه‌مه‌د عه‌ب���دواڵ) ونبو‌ه‬ ‫هه‌ركه‌سێك دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫بۆ پرسگه‌ی‌ كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی شاری‌ سلێمانی‌‌و ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫ی گشت هاواڵتیان ‌‬ ‫ی ئاگادار ‌‬ ‫ی شاره‌وانی‌ سلێمان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌كات كه‌‌ پێویست ‌ه پابه‌ندبن به‌یاسا‌و ڕێنماییه‌كانی‌ تایبه‌ت به‌پاراستنی‌ پاك‌و خاوێنی‌‌و‬ ‫ی هاواڵتیانی‌ خۆشه‌یست راده‌كێشین‬ ‫پاراس���تنی‌ ژینگه‌‪ ،‬هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه سه‌رنج ‌‬ ‫ی خواره‌وه‌‪:‬‬ ‫ی ال ‌‬ ‫بۆ ئه‌م خااڵنه‌ ‌‬ ‫ی خاشاك‌و‬ ‫‪ -1‬پێویس���ته‌ له‌سه‌ر خاوه‌ن دوكان‌و پێشانگا‌و گه‌نجینه‌و هه‌رچاالكییه‌كی‌ تری‌ بازرگان ‌‬ ‫ی ئاماده‌بكه‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ هه‌ره‌مه‌كی‌ فرێی‌ نه‌ده‌ن ‌ه سه‌ر‬ ‫ی شارستان ‌‬ ‫پاشماوه‌كانیان به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باڵوده‌بێته‌و‌ه به‌ره‌شه‌باو به‌پێچه‌وانه‌و‌ه تیمه‌كانی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫شۆسته‌كان به‌تایبه‌ت ئه‌و خاشاكانه‌ ‌‬ ‫ی سه‌رپێچی‌ كاران‪.‬‬ ‫سلێمانی‌ هه‌ڵده‌ستێت به‌ غه‌رامه‌كردن ‌‬ ‫ی پێویست ‌ه‬ ‫ی دروس���تكردنی‌ بینا‌و دام ‌هز‌راوه‌كان وه‌رده‌گرنن له‌شاره‌وان ‌‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫‪ -2‬ئه‌و هاواڵتیانه‌ ‌‬ ‫ی بیناس���ازیه‌كانیان بپارێزن له‌باڵوبونه‌‌وه‌ به‌تایبه‌ت چه‌و‌و لم به‌رده‌وام ئه‌و خاشاك‌و‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌ ‌‬ ‫ی كاره‌كانی���ان‌و نابێت به‌هیچ جۆرێك (‪ )1/3‬ش���ه‌قام زیاتر‬ ‫كه‌ره‌س���تانه‌ دوربخه‌نه‌وه‌ له‌ش���وێن ‌‬ ‫ی بیناكه‌ پێویس���ت ‌ه هیچ جۆر‌ه‬ ‫ی بیناس���ازی‌و دوای‌ ته‌واوبوون ‌‬ ‫ی كه‌ره‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫به‌كاربهێنن بۆ دانان ‌‬ ‫ی بیناسازی‌‌و پاشماوه‌یه‌ك له‌سه‌ر شۆسته‌‌و شه‌قامه‌كان به‌جێنه‌هێڵن‪.‬‬ ‫خاشاك‌و كه‌‌ره‌سته‌یه‌ك ‌‬ ‫‪-3‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رێگه‌ نادرێت به‌كاركردن‌و چاكسازی‌ له‌بینا‌و خانوو دامه‌زراوه‌كاندا له‌گه‌ڕ‌هك‌و‬ ‫ی تر ئه‌نجام نه‌درێت‬ ‫ێ به‌ش���ه‌و كه‌كاتی‌ پش���وی‌ هاواڵتیانه‌‌و هه‌رجۆر‌ه كارێك ‌‬ ‫ش���وێنی‌ نیشته‌ج ‌‬ ‫ی ژینگه‌ به‌تایبه‌ت بڕینه‌و‬ ‫ی بێزاركردنی‌ هاواڵتیان‌و پیسكردن ‌‬ ‫له‌كاته‌كانی‌ تردا به‌شێوه‌یه‌ك ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی كاره‌كاندا به‌ڵك‌و پێویست ‌ه پێش���تر ئاماده‌ بكرێت له‌كارگه‌كاندا‌و‬ ‫ی به‌رد له‌شوێن ‌‬ ‫كۆس���ه‌ره‌كردن ‌‬ ‫بگوازرێته‌وه‌ بۆسه‌ر بیناكان بۆ به‌كارهێنانیان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رێوبردن ‌‬ ‫ی ش���اره‌وانی‌ له‌سه‌ر رۆشنایی‌ یاسا ‌‬ ‫‪-4‬هه‌ر هاواڵتییه‌ك پابه‌ند نه‌بێت ب ‌ه رینمایه‌كان ‌‬ ‫ی (‪)1986‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی ژماره‌ (‪‌ )67‬‬ ‫ی (‪‌)53‬و یاسا ‌‬ ‫ی ساڵی‌ (‪ )1993‬ماد‌ه ‌‬ ‫شاره‌وانیه‌كان ژمار‌ه (‪‌ )6‬‬ ‫سزای‌ دارایی‌ ده‌درێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیاده‌ڕۆیی‌‌و خزمه‌ت گوزاری‌ به‌رپرسیارن له‌چاودێری‌‌و رێنمای ‌‬ ‫ی له‌به‌ش��� ‌‬ ‫ی ش���اره‌وان ‌‬ ‫‪-5‬تیمه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنكه‌ی‌ پۆلیسی‌ شاره‌وانی‌ هه‌ر چاوپۆش ‌‬ ‫ی س���ه‌رپێچیكاران به‌هاوكار ‌‬ ‫ی هاواڵتیان سزادان ‌‬ ‫كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لێپرسینه‌وه‌ ده‌كات به‌پێی‌ یاسا ‌‬ ‫ی به‌رپرس دوچار ‌‬ ‫ی هاواڵتیان فه‌رمانبه‌‌ر ‌‬ ‫كردنێك له‌س���ه‌رپێچ ‌‬ ‫ی (‪.)1991‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫به‌رزه‌فتی‌ فه‌رمانبه‌ران ژمار‌ه (‪‌ )14‬‬ ‫ئه‌ندازیار‬ ‫خه‌سره‌و كه‌مال ئه‌حمه‌د‬ ‫ی شاره‌وانی‌ سلێمانی‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫رێكه‌وت‪2012/9/10 :‬‬ ‫به‌پێی‌ ئ���ه‌و داواكاریه‌ی‌ كه‌ له‌الیه‌ن داواكار پێش���كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ كراو‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن (پێش���ه‌وا ئه‌حمه‌د ئه‌مین س���اڵح) ل���ه‌(‪ )2012/9/3‬خاوه‌نی‌ كارگه‌ی‌‬ ‫(هۆز بۆدروس���تكردن‌و بڕینی‌ كاش���ی‌‌و ده‌رگا‌و په‌نجه‌ره‌ی‌ ئه‌له‌منیۆم‌و ‪)p.v.c‬‬ ‫داوای‌ تۆماركردنی‌ ئه‌و ئامێرانه‌ی‌ كردوو‌ه كه‌ له‌ (سلێمانی‌‪ /‬تانجه‌رۆ) دانراون‌و‬ ‫ئامێره‌كانیان له‌خواره‌وه‌ دیاری‌ كراوه‌ به‌پێی‌ په‌یڕه‌وی‌ ئامێری‌ میكانیكی‌ ژماره‌‬ ‫(‪ )65‬س���اڵی‌ (‪ )1952‬باڵوی‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌ هه‌ركه‌س���ێ‌ خ���ۆی‌ به‌په‌یوه‌ندیدار یا‬ ‫خاوه‌نی‌ هه‌ریه‌ك له‌و ئامێرانه‌ داده‌نێ‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )15‬پانزه‌ ڕۆژ س���ه‌ردانی‌ ئه‌م‬ ‫فه‌رمانگه‌یه‌ بكات‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ به‌ناوی‌ داواكاره‌وه‌ تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانامه‌ی‌‬ ‫پێ‌ ده‌درێت‪.‬‬ ‫ئامێره‌كان‪-:‬‬ ‫‪ -1‬ئامێری‌ له‌حیمی‌ دووسه‌ر‪/‬ژماره‌ ‪/474‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -2‬ئامێری‌ برینی‌ ماسیكه‌‪ /‬ژماره‌‪ /2451‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -3‬ئامێری‌ مشاری‌ عه‌دل‌و زاویه‌‪ /‬ژماره‌‪ /2258‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -4‬ئامێری‌ ته‌شریح دیله‌‪ /T‬ژماره‌‪ /1160‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -5‬ئامێری‌ پاكردنه‌وه‌ی‌ له‌حیمی‌ زیاده‌‪ /‬ژماره‌‪ /1789‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -6‬ئامێری‌ ته‌شریح كێلون‪/1845/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪-7‬ئامێ���ر ‌یلیدان ‌یبرنج���ۆب���ۆن���او‪/2140/P.V.S‬توركی‌‪/2007/‬كاره‌بای���ی‬ ‫‪ -8‬ته‌شریح دیله‌ حروف‪/1409/‬توركی‌‪/2007/‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -9‬كۆمپرێسه‌ری‌ هه‌وا‪ 500‬كگم‪ /3011/‬ئه‌وروپی‌ ‪ /2008/‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -10‬ئامێری‌ ته‌شریح كێلون‪/2545/‬توركی‌ ‪ /2007‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -11‬مقه‌ست بۆبڕینی‌ پلێت‪/2545/‬توركی‌ ‪ /2004‬ده‌ستی‌‬ ‫‪ -12‬ئامێری‌ پاكردنی‌ له‌حیمی‌ زیاده‌‪/2439/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -13‬ئامێری‌ له‌حیم‪/2606/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -14‬ئامێری‌ برینی‌ ماسیكه‌‪/2723/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -15‬مشاری‌ عدل‌و زاویه‌‪ /1710/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -16‬ئامێری‌ متری‌ بۆ كونی‌ باران‪ /2055/‬توركی‌ ‪/2007‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -17‬ئامێری‌ ته‌شریح كێلون‪ /13906/‬توركی‌ ‪/2010‬كاره‌بایی‬ ‫‪ -18‬پرێس ‪ 2‬مه‌تری‌‪ /‬بێ ژماره‌‪ /‬محه‌لی‌‪ /‬ده‌ستی‌‬ ‫‪ -19‬مشاری‌ ئاسن بر‪ /‬بێ ژماره‌‪ /‬محه‌لی‌‪ /‬ده‌ستی‌‬ ‫‪ -20‬ئامێری‌ برینی‌ ئه‌له‌منیۆمی‌ بچوك‪ /‬بێ ژماره‌‪ /‬توركی‌‪ /‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -21‬ئامێری‌ ته‌شری ‪ T‬ئه‌له‌منیۆمی‌ پچوك‪ /‬بێ ژماره‌‪ /‬توركی‌‪ /‬كاره‌بایی‌‬ ‫‪ -22‬ئامێری‌ ته‌شریح نه‌رماده‌ ئه‌له‌منیۆم‪ /‬بێ ژماره‌‪ /‬محه‌لی‌‬ ‫‪ -23‬مشاری‌ سینه‌ر ئه‌له‌منیۆم‪ /‬توركی‌‪ /‬بێژماره‌‬ ‫‪ -24‬ته‌شریح كێلون‪ /‬بێژمماره‌‪ /‬توركی‌‬ ‫دادنوس‪/‬دادنوسی‌ سلێمانی‌‪1/‬‬ ‫فاروق كالن شه‌ریف‬

‫رەخنە له‌نادین‪ ..‬کیرکیجارد دژ بە هیجڵ‪ ...‬پاشماوه‌‬

‫الی کیرکج���ارد گەوه���ەری ئ���ەم‬ ‫رەسه‌نایەتییە دینە‪ ،‬دینە کە وادەکات‬ ‫ئینس���ان له‌دۆخ���ی گەڕانەوەیەک���ی‬ ‫بەردەوامدابێ���ت بۆ ن���اوەوەی خۆی‌و‬ ‫لەوێشەوە پەیوەندی بە دونیا‌و دیاردە‌و‬ ‫زانیاریەکان���ەوە دروس���تبکات‪ .‬الی‬ ‫کیرکجارد ئینس���ان بوونەوەرێکە پڕە‬ ‫له‌گومان‌و نادڵنیایی‌و دوودڵی‪ ،‬ئەوەی‬ ‫وادەکات ئینس���ان بتوانێت لەگەڵ ئەم‬ ‫رووبەرە گەورەیەی نادڵنیایی‌و دوودڵیدا‬

‫بژی‌و ئەوەی وادەکات ئینسان بەو هەموو‬ ‫گومانانەوە ببێتە بوونەوەرێکی رەسەن‪،‬‬ ‫باوەڕە‪ .‬بەبێ باوەڕ ئینس���ان ناتوانێت‬ ‫ئینس���انبوونی خۆی بەمانا قووڵەکانی‬ ‫ب���ژی‪ .‬بەکورتی کیرکیجارد دین‌و باوەڕ‬ ‫نەک ناخات���ە هی���چ پەیوەندییەکەوە‬ ‫لەگ���ەڵ عەق���ڵ‌و عەقاڵنیەت���دا‪ ،‬نەک‬ ‫ب���ە زمانی س���یحر‌و خورافەت قس���ە‬ ‫لەس���ەر دین‌و باوەڕی دین���ی ناکات‪،‬‬ ‫نەک بە بەش���ێکی کاتی‌و ناپێویس���تی‬

‫ریکالم‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ژیان���ی تاکەکەس���ی‌و دەس���تەجەمعی‬ ‫نازانێ���ت‪ ،‬بەڵکو دین‌و ب���اوەڕ دەخاتە‬ ‫دەرەوەی رووبەری عەقڵەوە‪ ،‬دەیخاتە‬ ‫ش���وێنێکەوە کە لەدەرەوەی تواناکانی‬ ‫عەقڵدایە ب���ۆ پش���کنین‌و دۆزینەوەی‬ ‫پێکهات���ە ناوەکییەکان���ی ژی���ان‌و مانا‬ ‫نادیار‌و قوڵەکانی بوون‪ .‬بەمش���ێوەیە‬ ‫کیرکیج���ارد مانایەکی دەرونی‌و رۆحی‌و‬ ‫تاکەکەس���ی بە دین دەبەخش���ێت کە‬ ‫دەیکاتە دەرەوەی هەموو ئەو شێوازانە‬

‫‪19‬‬

‫له‌فیکر‌و بیرکردن���ەوە‌و تێڕامانەوە کە‬ ‫بەدوای زانیاری بابه‌تی‌و بەدەستهێنانی‬ ‫دڵنیاییدا دەگەڕێت لەسەر بنەمای ئەو‬ ‫زانیارییە بابەتییان���ە‪ .‬لێرەدا دین یان‬ ‫باوەڕ پەیوەندی بە سەلماندن‌و پاسادان‬ ‫کردنەوە نییە‪ ،‬پەیوەندی بە مەسەله‌و‬ ‫گریمان���ە‌و ئەگ���ەر‌و ئیحتیمالیەت���ی‬ ‫عەقڵیی���ەوە نیی���ە‪ ،‬قبووڵکردنێک���ی‬ ‫عەقاڵنییان���ەی ئ���ەم ی���ان ئ���ەو بیر‌و‬ ‫بۆچ���وون‌و بەرخورد نییە‪ ،‬لەڕاس���تیدا‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستان ‪ /‬عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌ ‬ ‫ ‬ ‫دادگای‌ به‌رایی‌ سلێمانی‌‪5/‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ژماره‌‪/2002:‬ب‪2012/‬‬ ‫به‌روار‪2012/9/9 :‬‬

‫داواكار‪ /‬ساڵح ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د‪ ،‬بریكاره‌كه‌ی‌ پارێزه‌ر سیروان خدر میراودلی‌‬ ‫داوا له‌سه‌ركراو‪ /‬شێركۆ عه‌لی‌ قادر‬ ‫بۆداوا له‌سه‌ركراو به‌ناوی‌ (شێركۆ عه‌لی‌ قادر) داواكار(ساڵح ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د)‬ ‫داوایه‌كی‌ له‌سه‌رت تۆمار كردوه‌ له‌ دادگای‌ به‌رایی‌ سلێمانی‌‪ 5/‬به‌ ژماره‌(‪/2002‬‬ ‫ب‪ )2012/‬كه‌ تێیدا داوا ده‌مكات ‪ -1‬به‌گێرانه‌وه‌ی‌ نرخی‌ شته‌فرۆش���راوه‌كان كه‌‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ )12500000‬دوانزه‌ ملیۆن پێنج سه‌د هه‌زار دینار‬ ‫‪ -2‬ئینزار كردنت به‌دانی‌ قه‌ره‌بووی‌ له‌ په‌ش���مان بونه‌وه‌ی‌ تۆماره‌كردنی‌ موڵكی‌‬ ‫ژماره‌ ‪ 161/69‬م ‪ 18‬ئاباڵخ به‌ناویه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ش���وێنی‌ نیش���ته‌جێبونت نادیاره‌ دادگا بریاری‌ دا به‌ ئاگادار‬ ‫كردن���ه‌وه‌ت ب���ۆ ئاماده‌بوونت ل���ه‌ دادگا ل���ه‌رۆژی‌ دادبین���ی‌ كه‌ده‌كاته‌ رۆژی‌‬ ‫(‪ )2012/9/24‬كاتژمێر (‪ )9‬س���ه‌ر له‌به‌یان���ی‌ له‌رێگه‌ی‌ دوو رۆژنامه‌ی‌ رۆژانه‌ی‌‬ ‫ناوهخۆ وه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌ دادگا ناچار ئه‌بێت به‌نائاماده‌یی‌ داواكه‌ ببینێت‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫عه‌بدواڵ ئیسماعیل ئه‌مین‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ‪ /‬عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری‌ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ دادگای‌ تێهه‌ڵچونه‌وه‌ی‌ ناوچه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫دادگای‌ به‌رایی‌ له‌شارباژێر‬

‫ژماره‌‪/219:‬ب‪2012/‬‬ ‫به‌روار‪2012/9/5 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫داواكار(عه‌تار قادر محه‌مه‌د) وێڕای‌ سه‌رپه‌رش���تیاری‌ به‌س���ه‌ر كوره‌ناكامه‌كه‌ی‌‬ ‫(هه‌ستیار)‬ ‫داوا له‌سه‌ركراو‪ /‬راستگری‌ باری‌ شارستانی‌(شارباژێڕ) سه‌ره‌رای‌ كاره‌كه‌ی‌‬ ‫داواكار (عه‌ت���ار ق���ادر محه‌مه‌د) له‌ب���ری‌ كوڕه‌ناكامه‌كه‌ی‌ (هه‌س���تیار) داوای‌‬ ‫ژماره‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ تۆماركردووه‌ له‌م دادگایه‌ بۆ گۆرینی‌ ناوی‌ كوره‌ناكامه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌(هه‌س���تیاره‌) بۆ(ئ���ارۆ) به‌پێی‌ ماده‌ی‌ (‪ )21‬له‌یاس���ای‌ باری‌ شارس���تانی‌‬ ‫ئ���ه‌م دادگایه‌ بڕی���اری‌ دا به‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگاداری���ه‌ له‌یه‌كێك له‌رۆژنامه‌‬ ‫ناوخۆییه‌كاندا هه‌ركه‌س‌و الیه‌نێك رێگری‌ هه‌یه‌ له‌م داوایه‌ له‌ماوه‌(‪ )10‬ده‌ رۆژدا‬ ‫له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگاداریه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌ بكات به‌م دادگایه‌وه‌ به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫داواكار ده‌بینرێت به‌پێی‌ یاسا‪.‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫جمال سه‌دره‌دین عه‌لی‌‬

‫دین ه���ەر پەیوەن���دی ب���ە عەقڵەوە‬ ‫نیی���ە‪ ،‬لەباتی ئەمان دی���ن پەیوەندی‬ ‫بەبوونی متمانەیەکی ریشەییەوە هەیە‪،‬‬ ‫متمانەیەکی ریشەیی وا کە ئینسان بە‬ ‫ش���ێوەیەکی شەخسی لەگەڵیدا دەژی‌و‬ ‫لەناوەوە ئینسان دەکاتە بوونەوەرێکی‬ ‫ئەخالقی‌و بەرپرسیار‌و دڵنیا‪.‬‬ ‫بەکورتی دین الی کیرکیجارد دیاردەیەکی‬ ‫تاکەکەس���ییە‪ ،‬جۆرێکە له‌سوفیزم کە‬ ‫رووی له‌کۆمەڵگا‌و ئینسانەکای تر نییە‪،‬‬

‫بەڵکو رووی له‌تاکەک���ەس‌و له‌دونیای‬ ‫ناوەوەی تاکەکەسە‪ ،‬بەاڵم سوفیزمێک‬ ‫کیرکیجارد بەبەشێکی هێجگار گرنگ‌و‬ ‫س���ەرەکی ژیانی ئینس���انی دەزانێت‪.‬‬ ‫بەمج���ۆرە ئ���ەو دین���ەی ک���ە هیجڵ‌و‬ ‫نیتش���ە‌و فیورباخ‌و مارکس دەیانەوێت‬ ‫وەک بیکردن���ەوەی هەڵ���ە‌و خورافەت‬ ‫وێنایبک���ەن‪ ،‬الی کیرکیج���ارد دەبێت‬ ‫بە کۆڵەکەی س���ەرەکی دروس���تبوونی‬ ‫ئینسانێکی کامڵ‌و بەرپرسیار‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬ ‫جێگری سەرنوسەر‪ :‬یاسین تەها‬

‫پارتی چی له‌گۆڕان ده‌وێت؟‬

‫ خه‌بات‬

‫‪www.‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫هه‌فته‌ی پێش���و‪ ،‬پارتی دیموکراتی کوردس���تان یادی شۆڕشی ئه‌یلولی کرده‌وه‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای پیش���اندانی هێز له‌میانه‌ی کۆکردن���ه‌وه‌ی ئاپۆراوه‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆش که‌وته‌ گه‌ف لێکردن له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ .‬به‌مه‌‌وه‌ نه‌وه‌س���تان‪،‬‬ ‫پاش���ان له‌زمانی هه‌ندێ���ک ده‌مهه‌ڵه‌وه‌ که‌وتنه‌ تانه‌لێدان له‌هاوپه‌یمانه‌که‌ش���یان؛‬ ‫یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان‪.‬‬ ‫پارتی له‌خه‌یاڵدانێکی ش���مولییه‌وه‌ س���ااڵنه‌ النیکه‌م له‌دو‪ ،‬بۆنه‌دا خۆی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫به‌ن���او ماڵه‌کانماندا؛ یه‌که‌میان یادی له‌دایکبونی بارزانی‌و ئه‌ویدیکه‌یان شۆڕش���ی‬ ‫ئه‌یلول‌‪ .‬له‌غیابی ئۆپۆزسیۆن‌و خه‌مساردیی هاوپه‌یمانه‌که‌یدا‪ ،‬پارتی چه‌ند ساڵێک‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر به‌تۆپزی بۆنه‌ی یه‌که‌میانی کرده‌ پشوی ره‌سمی‌و سااڵنه‌ له‌ڕێی ناوچه‌و‬ ‫لقه‌کانه‌وه‌ به‌ئااڵی زه‌رده‌وه‌ هه‌زاران که‌س به‌فه‌رمانبه‌رانی میریش���ه‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌ڤه‌ره‌‬ ‫جیاجیاکانه‌وه‌ راپێچی سه‌ر مه‌زاری بارزانی ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی په‌س���ن‌و پیاهه‌ڵدانی درۆ‪ ،‬مه‌ال مس���ته‌فای بارزانی س���ه‌رکرده‌یه‌کی‬ ‫مێژویی شۆڕش���گێڕو شۆڕش���ی ئه‌یلولیش ئه‌لگۆی به‌رخۆدانی کورده‌واری بوه‌ دژ‬ ‫به‌داگیرکه‌ری عێراقی‪ .‬ئه‌وه‌ قس���ه‌ی پێناوێت پاش شکس���تی ‪ 1975‬ئه‌سته‌م بو‬ ‫پارتی بیتوانیبا جارێکیتر وه‌کو هێزێک ده‌ربکه‌وتایه‌ته‌وه‌ به‌بێ گه‌ڕانه‌وه‌و کارکردن‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و میراته‌ی که‌ ئه‌م پیاوه‌ وه‌کو پاش���خانێک جێی هێشتبو‪ .‬له‌ڕاستیداو‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی پارتی له‌دوای شکست وه‌کو هێزێکی سیاسی پاشه‌کشه‌یه‌کی گه‌وره‌ی‬ ‫کرد‪ ،‬بۆیه‌ بۆ به‌رده‌وامبون هه‌میش���ه‌ پێویس���تی به‌ده‌ستگرتن به‌میراتی بارزانی‌و‬ ‫شۆڕشی ئه‌یلوله‌وه‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئاشکرایه‌ پارتی وه‌کو حیزبێکی کۆنه‌پارێز‪ ،‬ده‌مێکه‌ له‌وه‌ تێگه‌ێشتوه‌ که‌ مه‌حاڵه‌‬ ‫به‌ب���ێ بونی (حیکایه‌ت)ێک‌و به‌بێ بونی (موقه‌ده‌س)ێک‪ ،‬نه‌وه‌ی نوێ رام بکات‪.‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ته‌ باش���ترین حیکایه‌ت بۆ پارتی شۆڕش���ی ئه‌یلول‌و دیارترین موقه‌ده‌سیش‬ ‫مه‌ال مس���ته‌فایه‌‪ .‬به‌اڵم به‌دبه‌ختی پارتی لێره‌وه‌ ده‌س���ت پێده‌کات که‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫بارزانی‌و شۆڕشی ئه‌یلول ده‌کاته‌وه‌ به‌هی خۆی‪ .‬ئاخر پارتی به‌م کاره‌ی سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی بارزانی وه‌کو سه‌رکرده‌یه‌ک‌و شۆڕشی ئه‌یلولیش وه‌کو کرده‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫له‌هه‌مو ماناکانی خاڵی ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬مێ���ژوی قۆناغێکی گرنگی کورده‌واریش ته‌نها‬ ‫وه‌کو مێژوی خۆی وێناده‌کات‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌م هه‌وڵی ته‌ماهیکردنه‌ی تاکه‌ حیزبێک له‌گه‌ڵ مێژوی میلله‌ته‌که‌یدا‪،‬‬ ‫که‌چی ره‌نگه‌ که‌م حیزب‌و که‌م س���ه‌رکرده‌ی سیاس���ی ئه‌م واڵته‌ هه‌بێت هێنده‌ی‬ ‫پارتی باس له‌یه‌کڕیزی گه‌ل بکات‪ .‬ئه‌وه‌ دروسته‌ که‌ پارتی مه‌به‌ستێتی کورده‌واری‬ ‫بکاته‌ یه‌ک ڕه‌ف‌و یه‌ک ماڵ‪ ،‬به‌اڵم چۆن ڕه‌ف‌و ماڵێک؟ ئه‌ڵبه‌ته‌ ماڵێک که‌ پارتی‬ ‫خۆی تیایدا باوک‌و ئه‌وانیدی هه‌موی ده‌س���نده‌خۆرو فه‌رزه‌ندی گوێ له‌مستی ئه‌و‬ ‫بن‪ .‬راستیه‌که‌ی هۆکاری چاوس���ورکردنه‌وه‌ له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬که‌وی نه‌کردنی‬ ‫گۆڕان���ه‌ له‌الیه‌ن پارتیه‌وه‌‪ .‬ئاخ���ر له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ی پارتی تا ئێس���تا خۆی به‌حیزبی‬ ‫پێش���ڕه‌وو سه‌رۆکه‌که‌شی خۆی به‌س���ه‌رۆکی هه‌مو کورد ده‌زانێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌هه‌مان‬ ‫س���ۆنگه‌وه‌ نه‌قبوڵیه‌تی حیزبێک شان له‌شانی بدات‌و نه‌هیچ الیه‌نێکیش لێی یاخی‬ ‫ببێ���ت‪ .‬ئه‌وه‌تا له‌کاتێکدا پارتی ئیحتیاللی هه‌مو جومگه‌ گرنگه‌کانی ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫پاره‌و پۆستی کوردستانی کردوه‪ ،‬که‌چی ئاماده‌ نیه‌ ره‌خنه‌ له‌که‌س قبوڵ بکات‪.‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ته‌ پارتی له‌وه‌ تێگه‌یش���توه‌ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان پێش���ئه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫سیاس���ی بێت‪ ،‬گوزاره‌یه‌ له‌داواکاریی���ه‌ مه‌ده‌نییه‌کان���ی گروپگه‌لێکی پانوپۆڕی‬ ‫کورده‌واری‪ ،‬ئه‌وانه‌ی سیستمی سیاسی کوردستان‌و له‌پێش هه‌موشیانه‌وه‌ یه‌کێتی‬ ‫نیشتمانی پشتی تێکردن‪ .‬له‌ڕاس���تیدا گۆڕان له‌به‌شێكیدا نائومێدبونی هاواڵتیان‬ ‫بو له‌یه‌کێتی وه‌کو ئه‌لته‌رناتیڤی نه‌وه‌یه‌ک به‌رامبه‌ر به‌پارتی‪ .‬بۆیه‌ ئه‌م توغیانه‌ی‬ ‫پارتی ده‌س���تی داوه‌تێ له‌الیه‌که‌وه‌ به‌رئه‌نجامی زه‌لی���ل بونی یه‌کێتی‌و له‌والکه‌ی‬ ‫دیشه‌وه‌ هی نه‌بونی ئۆپۆزسیۆنێکی کارایه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌چونی یادی شۆڕش���ی ئه‌یلول به‌و ش���ێوه‌یه‌ی که‌ رویدا‪ ،‬شتێک نه‌بو جگه‌‬ ‫له‌ده‌س���تگرتن به‌حیکایه‌ت‌و کارکردن له‌س���ه‌ر یاده‌وه‌ری‪ ،‬که‌ ئه‌مه‌ش له‌باشترین‬ ‫حاڵدا بۆ پارتی قس���ه‌کردنه‌ له‌س���ه‌ر حیزبێک که‌ بۆ ئه‌م���ڕۆ هیچی پێنیه‌ پێمان‬ ‫بڵێت‪ ،‬هه‌ر هیچ‪.‬‬

‫دەتەوێت ئاوێنە چی بکات‪:‬‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Say.awene@gmail.com‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی‬ ‫سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ریکالم‬