ریکالم
www.awene.com
ێ ك مامۆستا ی ساكار كوشت؟
ژماره ()344 سێشەممە 2012/9/25
»» 18
ئێم ه ههر بهبنهماڵ ه یهكێتین
17 512 »»»»
نهبهز ئهحمهد كورده :پلهبهرزكردنهوهی ئهفسهران لهدهسهاڵتی سهرۆكی ههرێمدایه
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
کۆنفرانسی کۆمهڵ هیچی نوێی تیا نهبوو
612 »»»»
بهرپرسێك ی كۆمهڵی ئیسالمی: كۆنفرانس هیچ شتێكی نوێی تێدا نهبوو
کرێکاری بیانی وهک کۆیله مامهڵ ه دهکرێن
17 812 »»»»
كۆمپانیا ههیه بۆ 3ههزار كرێكاری بیانی 3تهوالێتو 4گهرماوی داناوه
یەکێتیو گۆڕان رێککەوتننامەیان ئیمزاکرد ی ی بهرپرس لهیهكێت س���هرچاوهیهك نیش���تمانی كوردس���تان ئ���هو ی راگهیاندنه هاوبهشهی دوێنێ دوا كۆبوونهوهك���هی نێ���وان تاڵهبانیو نهوش���یروان مس���تهفا باڵوكرایهوه، بهئیمزاكردن لهسهر رێككهوتننامهیهك ناودهب���ات ك��� ه «ماوهی ش���هش ی ی لهنێ���وان نوێنهران مانگه بهنهێن ی بزوتنهوهی گ���ۆڕانو یهكێتیدا كار بۆ دهكرێت». ی ئاوێنه ،سلێمانی :س���هرچاوهیهك ی بهرپ���رس لهیهكێت���ی نیش���تمان ی راگهیان���د كوردس���تان بهئاوێن���ه ی نێوان ی دوێنێ ك���ه كۆبوونهوهك���ه تاڵهبانیو نهوش���یروان مس���تهفاو باڵوكردن���هوهی ئ���هو راگهیاندن���ه ی جهغ���ت لهس���هر هاوبهش���ه ی گهڕاندن���هوهو ههمواركردن���هوه ی ی سیستهم دهستوری ههرێمو كردن ی سیاس���ی كوردستان بهسیستهمێك ی پهرلهمان���ی دهكات ،رووداوێك��� چاوهڕوانك���راو بوو ،بهس���هرنجدان ی ی شهش مانگه بهنهێن لهوهی ماوه ی تاڵهبان���یو لهنێ���وان نوێنهران��� نهوش���یروان مس���تهفادا راستهوخۆ گفتوگ���ۆو كاری بۆ دهكرێت ،تا ئهم ی لێكهوتهوه. ئهنجامه ێ ئهو وت���ی «كۆبوونهوهكهی دوێن ی جگ ه لهڕێوڕهس���مێك بۆ ئیمزاكردن ی تر ئ���هو رێككهوتننامهی���ه ،هیچ نهبوو».
ی س���هرچاوه بهرپرس���هكه ئ���هوه ی روونكردهوه ک��� ه مهرجێكی چوون ی نهوش���یروان مس���تهفا ب���ۆ ال ی ی ئهوهبووه س���هردانهكه تاڵهبان��� ی نهبێ���ت ،بهڵكو تهنها تهش���ریفات پێویست ه بهمهبهس���تی كۆبوونهوهو جهغتكردن���هوه بێ���ت لهس���هر ئ���هو خااڵن���هی ك��� ه لهڕاگهیاندن ه ی ئهوهوه هاوبهشهكهدا هاتووهو بهال زۆر جێی بایهخن. ی ئ���هم س���هرچاوهیه ئام���اژه ی ب���هوهش ك���رد ك��� ه لهچوارچێوه ی ئاس���اییكردنهوهی پهیوهندیهكان��� ی نێوان بزوتنهوهی گ���ۆڕانو یهكێت نیشتمانی كوردس���تاندا ،ماوهیهك ه عهس���كهریهكانی ههردووال پێكهوه دادهنیش���نو كۆدهبن���هوه ،كه دوا ی جاری���ان ههینی رابردوو بوو لهقۆپ قهراغ. ئهم��� ه لهکاتێکدای��� ه کۆم���اری ئیس�ل�امی ئێران که پهیوهندییهکی پتهوی لهگهڵ یهکێتی نیش���تیمانی کوردس���تاندا ههی���هو زۆرج���ار وهک پهیوهندییهک���ی س���تراتیژی دهردهکهوێ���ت ،بهمدواییان���هش ک ه نهوشیروان مستهفای بانگهێشتکرد بۆ ئێ���ران ،ئاماژهن ب���ۆ ئهوهی ک ه ئ���هو واڵته پێی خۆش��� ه پهیوهندی یهکێتیو گۆڕان لهئاس���تێکی باشدا بێتو ئاسایی بێتهوه. نهوشیروان مستهفاو وهفدی گۆڕان لهگهڵ کۆسرهت رهسوڵ »»3
نێچیرڤان بارزانی سهردانی ئێران دهکات لهس���هر داوای کۆماری ئیس�ل�امی ئێران ،وابڕیاره کۆتایی ئهم ههفتهی ه نێچیرڤان بارزانی سهردانی کۆماری ئیسالمی ئێران بکات. ههولێر ،تایبهت :س���هرچاوهیهکی ئاگادار لهمهکتهبی سیاس���ی پارتی دیموکراتی کوردستانهوه به ئاوێنهی راگهیاند که لهس���هر داوای کۆماری
ئیس�ل�امی ئێ���ران وابڕی���اره 27ی ئهیلول سهرۆکی حکومهتی ههرێمی کوردس���تان ،نێچیرڤ���ان بارزان���ی بهسهردانێکی رهسمی بگاته تاران. سهرچاوهکهی ئاوێنه ئاماژهی بۆ ئهوه کرد پێدهچێت ئهم سهردانهی نێچیرڤان بارزانی ببێت ه سهرهتایهک بۆ ئاساییبوونهوهی پهیوهندیهکانی
نێوان پارتیو کۆماری ئیس�ل�امیو وت���ی «پهرهس���هندنی پهیوهندی ههردووال بهنده بهوهوه که تا چهند پارتی دوردهکهوێتهوه لهجهمسهری س���وننه لهناوچهک���هدا که ئێس���تا لهالی���هن تورکیاوه س���هرکردایهتی دهکرێت». میدیاکان���ی کوردس���تان لهمانگی
رابردوودا باس���یان ل���هوه کرد ک ه وهفدێک���ی پارتی بهس���هرۆکایهتی ناوب���راو دهچێت���ه ئێ���ران ،ب���هاڵم لهبهرئهوهی پارتی ترس���ی ئهوهی ههبوو وهفدهک ه لهئاس���تێکی بهرزدا پێش���وازیی لێنهکرێت ،نهیهێش���ت نێچیرڤ���ان بارزان���ی ئهو س���هفهر بکات.
فۆتۆ :بڕیار نامیق
سااڵنه 50ملیۆن دۆالر دراوه به كتێب ی خوێندنو فڕێدراوه »» 16
بهرهو ههڵبژاردنی ئهمهریكا.. سیاسهتی دهرهکی یان گیرفان؟
»» 9 ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
دووهم دانیشتنی دادگاییکردنی تۆمهتبارێکی کهیسهکهی ئاسۆس ههردی بهڕێوهدهچێت وا بڕی���اره ئهم���ڕۆ دووهم دانیش���تنی دادگاییکردنی تۆمهتبارێکی دۆس���یهی هێرشکردنهسهر بهڕێوهبهری کۆمپانیای ئاوێنه ،ئاس���ۆس ه���هردی لهدادگای تاوانهکانی سلێمانی بهڕێوه بچێت. سلێمانی ،ئاوێنه :پارێزهری دۆسیهی هێرش���کردنه سهر ئاس���ۆس ههردی، کارزان ف���ازل به ئاوێن���هی راگهیاند،
ئهمڕۆ دووهم دانیشتنی دادگاییکردنی یهکێک لهتۆمهتبارهکانی هێرش���کردنه سهر ئاسۆس ههردی بهڕێوهدهچێت. ئهم تۆمهتباره یهکێکه لهو کهسانهی بهشداریی لههێرشکردنه سهر ئاسۆس ههردیدا ک���ردووهو بهمادهی 31 -406 تۆمهتبار کراوه ک���ه بهمادهی لێدان بهمهبهستی کوشتن ناوزهد دهکرێت.
کارزان ئام���اژهی ب���ۆ ئهوهکرد ک ه لهس���هر ههم���ان دۆس���یه وا بڕی���اره تۆمهتبارێکی تر دادگای بکرێت ،بهاڵم تا ئێستا دۆسیهکهی ئیحاله نهکراوه. لهس���هرهتای كێشهكهوه ،جگه لهچوار تۆمهتب���ار ،بهڕێوهب���هری كۆمپانیای ئاوێنه داوای یاسایی لهسهر كارگێڕی مهكتهبی سیاس���ی یهكێت���ی ،عومهر
فهتاح تۆم���ار كردبوو ،ب���هاڵم دادگا ناوبراوی لهكهیسهكه دهركرد. رۆژی 7/3یهک���هم دانیش���تنی ئ���هم تۆمهتباره لهدادگایی س���لێمانی بهڕێوهچوو قس���هی شاهیدهکانی تێدا وهرگی���راو دادوهر بڕیاری داخس���تنی دا تا ئهمڕۆ دووهم دانیش���تن ئهنجام بدرێت.
ئێ���وارهی 2011/8/29لهنزی���ک کۆمپانای ئاوێنه چهکدارێک بهمهبهستی کوشتن هێرش���ی کرده سهر ئاسۆس ههردیو بهس���هختی برین���داری کرد، پاش چهند رۆژێک چوار کهس لهالیهن ئاسایشو پۆلیس���هوه دهستگیرکرانو ئیحالهی دادگا کران ،ئێس���تا کێشهکه لهسهر دوو تۆمهتبار ماوهتهوه.
سهرۆكی مونتهدا ی ئابوری :رێژه ی بێكار ی %18ی ه ی ئهوه نیی ه ی كوردس���تان ،د.محهمهد كهریم زۆر الوازمان ههی��� ه ك ه ه ی ئابوری كوردستان ،ئابور سهرۆكی مونتهدا د.محهم���هد كهری���م رایدهگهیهنێت ك ه لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند “نازانم بتوانێت داهاتێكی وهها گهوره دروست رێژهی بێكاری لهههرێمی كوردس���تان سهرۆكی ههرێم ئهو زانیاریانهی لهكوێوه بكات”. ی ناوبراو رونیكردهوه كه ئهو نهفهقاته ی ی هێناوه؟ ،چونك ه ئهوهندهی بزانم بهپێ ()%18ی��� ه ن���هك ( )%7وهك ئهوه ی ی دهكهن خۆ ی كورد سهرف ی سااڵنه خێزان تازهترین ئامار كه وهزارهتی پالندانان سهرۆكی ههرێم ئاماژهی پێدا. ی لهدابینكردن���ی (خواردنو نهوتو وزهو ی 2006و 2007ئهنجام ی عێراق لهسااڵن ئاوێنه ،س���لێمانی :بارزانی سهرۆك ههرێم لهكۆنگرهی پارت ه دیموكراتهكان داوهو تازهن ،لهس���اڵێكدا تاكی كورد گواس���تنهوهو گهیاندن)دا دهبینێتهوهو ی ئامارێكیش ك ه لهساڵی ()2002 ی 4ههزارو 380دۆالر دهبێت ،بهپێ ی ئیتاڵیا داهاتهكه ی رۆمای پایتهخت ك ه لهش���ار ی راب���ردوو بهڕێوهچوو ههروهها رێژهی بێكاریش %18یه ،جگ ه دا ئهنجامدراوه ()%67,3ی ئهوبواران ه ی ش���هممه رۆژ ی داهاتهكانی خێزان داهاتی���ان ب���ردووهو له()2005یش���دا رایگهیاند “له2002دا داهاتی تاكهكهس لهوهش له( )%45 ی دهكهوێتو ئ���هو رێژهی ه بهرزبۆت���هوه بۆ (،)%79 لهههرێمی كوردستان تهنها 275دۆالر لهالیهن حكومهتهوه دهست بوو ،بهاڵم ئێستا له2012دا بوهت ه 5000داهاتی پیشهس���ازی تهنها ()%4,8هو بۆی ه ()%50,4ی خێزانهكان س���ااڵن ه كش���توكاڵ ()%12,8هو خانوبهرهش پێویس���تییان بهش���هش ه���هزار دۆالر دۆالر ،رێژهی بێكاریش ”%7ه. ی ی ههی��� ه ب���ۆ پێداویس���تییهكانو بهپێ ی ()%11ی���ه ،بۆی���ه ئێم��� ه ئابورییهك ی مونتهدا ل���هو بارهیهوه س���هرۆك
ئ���هو ئاماران���هش دهردهكهوێ���ت ك ه “بارودۆخیان باش���نییهو خهڵك بهرهو ههژاری دهڕوات”. ی س���هرۆكی مونت���هدای ئاب���ور كوردستان ئاشكرایكرد كه لهكوردستان ههر خێزانێ���ك بهپێنج كهس دانراونو ی كهس���ێكیش مهس���رهفاتی س���ااڵن ه ههزارو 200دۆالره ،ئهوهش لهسهر ئهو ی ی بهتهواو ی كه خۆراكی بایهع بنهمای ه وهردهگرن. ههروهها عهلی حهمهساڵح ،شارهزای ئابوری ب���ۆ ئاوێن هی رونك���ردهوه ك ه تائێستا لێكۆڵینهوهیهكی فراوان نهكراوه ی ی زانست ی بهكۆمهڵێك بنهما ك ه پشت
ی تێكڕایی داهات بهس���تبێت بۆ رێ���ژه ی لهههرێمی كوردس���تان ،جیاوازییهك ی زۆریش ههی ه لهنێوان بهرزترین ئاست ی داهاتو نزمترینی ،ئهم��� ه چ لهكهرت گشتیدا چ لهكهرتی تایبهتیدا. ی ی “ئهگهر كهرتی گش���ت ناوبراو وت ی بهنمون��� ه وهربگری���ن ،ئ���هوا جیاواز ی بهرزتری���نو نزمترین موچ��� ه نزیكه 300ئهوهندهیه ،بۆی ه ئهس���تهمه رێژه تێكڕاییهك��� ه وهربگری���ن ،ب���ۆ كهرتی ی تایبهتیش تا ئێستا هیچ بهدواداچونێك وا نهكراوه س���هبارهت ب ه داهات ،ههر ی بۆی ه دیار نیی ه س���هرۆكی ههرێم پشت به چ داتاو زانیارییهك بهستوه”.
پارێزگاری سلێمانی سێ جار وهزارهتی تهندروستیو سهندیكا داوای دهستلهكاركێشانهوهی كردووه لهسهر دانانی بهڕێوهبهرێك رێكنهكهوتن پارێ����زگاری س����لێمانی ،بهه����رۆز حهمهساڵح تائێستا س����ێ جار داوای دهستلهكاركێش����انهوهی لهپۆستهكهی كردووه بههۆی “دهس����تێوهردان”هوه، ب����هاڵم بهڕێوهب����هری نوس����ینگهكهی دهڵێت “داوای دهستلهكاركێشانهوهی نهكردووه”. سلێمانی ،ئاوێنه :س����هرچاوهیهكی ئاگادار كه نهیویس����ت ناوی ئاش����كرا بكرێ����ت بهئاوێن����هی راگهیان����د ك����ه پارێزگاری سلێمانی ،بههرۆز حهمهساڵح لهكاتی دهس����تبهكاربونیهوه تائێس����تا س����ێجار داوای دهستلهكاركێشانهوهی كردووه لهپۆستهكهی ،ئهوهش بههۆی ”دهستێوهردانی حیزبو سهرمایهداران لهكارهكان����ی” ،ب����هاڵم تائێس����تا س����هرۆكایهتی حكومهت دوایخستووهو هیچ كهس����ێك دی����اری نهك����راوه بۆ
ریکالم
پڕكردنهوهی شوێنهكهی. س����هرچاوهكه ئاماژهی ب����هوهدا ك ه بڕیاردراوه بههرۆز حهمهساڵح پۆستی س����هرۆكی دهزگای وهبهرهێنان����ی پێبدرێت. بهڕێوهب����هری لهبهرامبهریش����دا نوس����ینگهی پارێ����زگاری س����لێمانی، كارزان جیهانبهخ����ش ئهو زانیاریانهی رهتك����ردهوهو بهئاوێن����هی راگهیان����د ”پارێزگار داوای دهست لهكاركێشانهوهی نهكردووه”. بههرۆز حهمهساڵح زیاتر لهدوو ساڵه به “بێ ههڵبژاردن” كراوه بهپارێزگاری سلێمانی ،لهكاتی دانانیشیدا ئهنجومهنی پارێ����زگای س����لێمانی كه لهئێس����تادا زۆرینهی ئهندامهكانی “ئۆپۆزسیۆنن” تێبینیی����ان ههب����وو لهس����هر دانانیو پێیانوابوو كه دانانی “نایاساییه”.
وهزارهتی تهندروس���تیو س���هندیكا ی كارمهندانی تهندروستی لهسهر دانانی بهڕێوهب���هری گش���تی ب���ۆ كاروباری كارمهندانی تهندروستی رێكنهكهوتونو س���هندیكاش دهڵێ���ت كه پێویس���ته دهرچویهكی پهیمانگه بۆ ئهو پۆس���ته دابنرێت. سلێمانی ،ئاوێنه :س���هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند كه وهزارهتی تهندروستی داوای كهسێكی دهرچوی زانكۆیان كردوه بۆ پۆس���تهكه ،بهاڵم س���هندیكای كارمهندانی تهندروس���تی سهر بهدهسهاڵت دهرچوی پهیمانگایان دان���اوه ،لهبهرامبهریش���دا وهزارهت رازی نهبووه ئهو پۆس���تهیان پێبداتو پۆستهكهیان گۆڕیوه به (قایم باعمال) واتا “كارڕاپهڕێن”. س���هرچاوهكه رونیك���ردهوه كه ئهم بڕیارهی سهندیكا ،زهرهرێكی گهورهی بهكارمهن���دان گهیان���دو بوهت���ه هۆی لهدهس���تدانی پۆس���تێكی گرن���گ كه دهتوان���را لهڕێگهیهوه چهندین خزمهت
بهو توێژهی تهندروستی بگهیهنێت. لهمبارهیهوه بهرپرسی لقی سلێمان ی كارمهندان���ی تهندروس���تی ،هاوژی���ن عوس���مان لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه رایگهیان���د ك���ه مهبهس���ت لهدانانی دهرچویهكی پهیمانگا بۆ ئهو ش���وێنه ئهوهی���ه ك���ه زۆرب���هی كارمهندان���ی تهندروس���تی دهرچ���وی پهیمانگانو پێویس���ته ئهو كهس���هی خۆی بۆ ئهو پۆس���ته كاندید ههڵدهبژێرێت 16ساڵ كهمتر خزمهتی نهبێت ،بۆیه دهرچوانی زانك���ۆ هیچی���ان ئ���هو خزمهتهی���ان
نیی���ه .ناوبراو ئاماژهی بهوهش���دا ك ه سهرجهم ئهو كهس���انهی (سیڤی)یان پێشكهش���كردوه نزیكن لهوهوه ،بهاڵم خۆی تهنها دهنگی نهداوه ،بهڵكو ئهو كهس���هی ههڵبژێردراوه ك���ه لهڕێگهی زۆرین���هی دهنگهكان���هوه ب���ووه نهك پهیوهندی بهوهوه ههبێت. هاوژین وتی “ههر كهسێك ئهندامی س���هندیكای كارمهندانی تهندروس���تی نهبێت بۆی نییه بۆ ئهم پۆستهو هیچ پۆس���تێك كه س���هندیكا داوایكردبێت خ���ۆی ههڵبژێرێ���ت ،ب���ا كهس���ێكی چ���االك بێت ی���ان خزمهتیش���ی زۆر بێت ،بهاڵم ئهندامی س���هندیكا نهبێت بۆی نییه خ���ۆی ههڵبژێرێت ،چونكه ئێمه تاك���ه رێكخراوین كه لهناو یهكه تهندروس���تیهكاندا كار ب���ۆ كارمهندان دهكهین ،با ببێت بهئهندامان ئهو كاته دهتوانێت داوای پۆست بكات”. جێ���ی ئاماژهیه ئێس���تا لهههرێمی كوردستان نزیكهی بیستو دوو ههزار كارمهندی تهندروستی ههیه.
رونكردنهوه سهبارهت بهو ههواڵهی كهلهژماره ()342 ی رۆژی سێشهممهی رۆژنامهی بهڕێزی ئاوێن����هدا باڵوكراوهتهوه بهناونیش����انی (به باجییهكانی تهندروستی ههڵمهتی كوتان ئهنجام دهدرێت) ،بهپێویس����تی دهزانین ئهم رونكردنهوهیه بدهین: -1ههڵمهت����ی كوتانهكه بهش����ێوهی قهترهی����ه نهوهك به ش����ێوهی دهرزی، لهجیهانیش����دا ئ����هم ش����ێوه كوتانانه دهكرێت به س����ودوهرگرتن لهكهس����انی جگه لهكارمهندانی تهندروستی ئهنجام بدرێتو وهك ههڵمهتێكی نیش����تمانیش رهچاو دهكرێت تهنها ئهوهنده بهسه كه راهێنان بهو كهسانه بكرێتو كارمهندانی
تهندروستی دهكرێت تهنها سهرپهرشتی پرۆسهكه بكهن. -2لهس����ااڵنی رابردودا ههڵمهتهكان بهس����ودوهرگرتن لهئهندامانی رێكخراوه ناحكومی����هكانو كهس����انی دهرهوهی تهندروس����تی ئهنج����ام دراوه ،ب����هاڵم ئهمس����اڵ بهپێ����ی گش����تاندنی ژماره ( )9828ك����هلهبهرواری ()2012/7/9 ی بهڕێوهبهرایهتی گش����تی تهندروستی س����لێمانیدا هاتوه بڕیاردراوه كه تهنها لهالی����هن كارمهندانی تهندروس����تییهوه ئهنج����ام بدرێ����ت ئهوی����ش ب����ۆ زیاتر رهچاوكردنی الیهنی زانستیو نههێشتنی ه����هر كهموكورتیی����هك كه لهس����ااڵنی
رابردودا بهدیكرابێت. -3ئ����هو تیم����هی ك����ه رۆژنام���� ه بهڕێزهكهت����ان ب����ه باج����ی ناویبردون پهرس����تاری كارامه بووهو سهرپهرشتی پرۆس����هكهی كردووه لهو روانگهشهوه پێویس����ته رۆژنامه بهڕێزهكهتان زیاتر رهچاوی بنهما زانس����تیو جیهانییهكان ب����كات بهمهبهس����تی دڵنیابوونی زیاتر لهكارهكانمان. لهگهڵ رێزدا بهڕێوهبهرایهتی گشتی تهندروست ی سلێمانی
سوپاسنامه بهسوپاسێكی زۆرهوه ،خهمخۆریو پهرۆشیی ههموو ئهو هاوڕێو هاوكارانهم لهڕۆشنبیرانو رۆژنامهنووسان بهرز دهنرخێنم كه لهههولێر یان لهسلێمانی لهپرسهی دایكی رهحمهتیمدا بهشداربوون یان لهڕێگهی تهلهفۆنو ئیمهیلو تۆڕه كۆمهاڵیهتییهكانهوه هاوخهمیی خۆیان دهربڕی .هیوادارم ههموو الیهك بهدووربن لهناخۆشیو ههمیشه لهشساغو كامهران بن. كاوه محهمهد
ئاوێنهی روداوهکان
پهیوهندیی ه دهرهکییهکان فریای پارتی دهکهوێت چاودێرێك یهكێتیو گۆڕان لهبهالغێكدا لهسهر چهند خاڵێ���ك رێككدهك���هون ك���ه پێچهوانهی ههڵوێستی پارتی دیموكراتی كوردستانه، گهر یهكێتی ههڵوێستهكانی بهالی گۆڕاندا بشكێنێتهوه ،ئهوا پارتی لهئاستی ناوخۆدا لهبهرامب���هر ئ���هو دوو هێ���زه لهالیهكو لهبهرامب���هر الیهنه ئیسالمییهكانیش���دا لهالیهكی دیكهوه ،س���هنگی الر دهبێت، بهاڵم ئهزمون سهلماندویهتی كه ههمیشه پارت���ی ئهم س���هنگ الریی���هی ناوخۆی لهڕێگهی پهیوهندیی���ه دهرهكییهكانیهوه رێك كردووهتهوه. بارزانی یهكێكه لهو سیاسهتمهدارانهی ك���ه ه���هر لهههڕهت���ی ههرزهكاریی���هوه كاتێ���ك تێكهڵ بهكاری سیاس���ی بووهو بهرپرس���یارێتی دهزگای "پاراس���تن"ی پێس���پێردراوه ،پهی بهبای���هخو گرنگیی فاكت���هری دهرهك���ی لهدیاریكردن���ی ئاڕاس���تهی رووداوهكان���ی كوردس���تانو لهیهكالییكردنهوهی كێشه ناوخۆییهكانیدا ب���ردووه ،ئ���هو لهبابیهوه فێ���ر بووه كه ههمیش���ه بهردهوامب���وونو بههێز بوون لهئاستی ناوخۆدا ،پێویستی بهچێكردنی رایهڵێك پهیوهندی دهرهكییه ،بهتایبهتی لهگهڵ واڵتانی دهوروبهرو هێزه گهورهكانی دونیاو تهنانهت "ئیسرائیل"یشدا. كهم هێز ههی ه لهئاس���تی كوردستاندا بهئهندازهی پارتی سوودی لهپهیوهندییه دهرهكیهكان���ی وهربگرێ���تو توانیبێت���ی لهئاس���تی ناوخۆدا لهبهرژهوهندی خۆی بهكاریبهێنێت���هوه (چهندی���ن نمون���هی ك���ۆنو نوێ���ش راس���تی ئ���هم بۆچوونه دهسهلمێنن) ،كهم كهسایهتیو بنهماڵهی دهستڕۆشتووی كوردیش ههیه بهئهندازهی ماڵی بارزانی لێزان بووبێت لهبهكارهێنانی پهیوهندیه دهرهكیهكانیدا بۆ چهسپاندنی دهس���هاڵتی خۆیان لهئاس���تی ناوخۆدا، رهنگه ههر ئهم پ���هی بردنهش بهگرنگی پهیوهندی���ه دهرهكی���هكان ه���ۆكاری س���هرهكی ئ���هوه بووبێت ك���ه لهوهتهی حكومهتی كوردس���تان یهكیگرتووهتهوه ئهو وهزارهتهی پهیوهندیداره بهكاروباری دهرهوه لهحكومهتی ههرێمدا الی پارتییهو وا ماوهی 10ساڵیش���ه وهزیری دهرهوهی عێراق یهكێك لهههره متمانهپێكراوهكانی پارتیو بارزانییه ،كه ئهویش "هوش���یار زێباری" خاڵی س���هرۆكی ههرێمه .ئهمه جگه لهوهی بهشێك لهنوێنهرانی حكومهتی ههرێم لهپایتهختو واڵته گرنگهكانی دونیا سهر كهس���ی نزیكی سهرۆكی ههرێم یان سهر بهبنهماڵهی بارزانین ،وێڕای ئهوهش زۆرجار كه س���هرۆكی ههرێم س���هردانی واڵتان���ی دهرهوهو كۆبوون���هوهی لهگهڵ كاربهدهس���تانی ئهو واڵتان���هدا كردووه یهكێك لهكوڕهكانی لهگهڵ خۆی بردووه. تائێس���تا یهكێك لهخاڵه بههێزهكانی پارت���یو ماڵ���ی بارزان���ی ئ���هو رایهڵه پهیوهندییه تۆكمهو چڕو پڕهیه كه لهگ هڵ هێزه دهرهكیهكان���دا ههیانه ،زۆرجاریش ئهم پهیوهندیانهیان وهك كارتێك لهگهمه سیاس���ییهكانی ناوخ���ۆدا بهكارهێناوه، ل���هزۆر قۆناغی ههستیاریش���دا كه باری ئهوان كهوتووهته لێژی ،لهڕێگهی پش���ت ئهس���توربوونیان ب���هو پهیوهندییان���هوه قۆناغی مهترسیداریان تێپهڕاندووه. ئێس���تا لهس���ایهی ئ���هو ملمالنێی���ه گهورهیهدا كه س���ایهی بهسهر ناوچهكهدا كێشاوهو ههردوو میحوهری سوننهو شیعه كێشمهكێش���یانه ،پارتیو بارزانی لهالی میحوهری س���وننهو توركهكان وهستاون، یهكێت���یو ت���ا ئهندازهیهكی���ش گ���ۆڕان لهمیحوهره ركهبهرهكهی س���وننهوه ،واته شیعهو ئێرانهوه نزیكن ،دیاره ههڵكهوتهی جوگرافیو پێگهو دهسهاڵتی ههر یهك لهم هێزانهش رۆڵی گرنگی ههیه لهچوونه نێو ئهو میحوهرانهوه ،ئێستا ئهم هێزانه وهك درێژكراوهی ئهو میحوهرانه ملمالنێكانیان بهرهو توندتربوون���هوه دهچێت .ئهمهش لهكاتێكدایه مێژووی هێزه سیاس���یهكانی ك���ورد ئهوهیان س���هلماندووه ه���هر كه ناكۆكیو ملمالنێ كهوتووهته نێوانیانهوه، نهریتیان وا بووه بۆ پش���ت ئهس���توریی خۆیان هێزی دهرهكییان لهو ناكۆكیانهدا دهرگیرو بهش���دار ك���ردووه ،زۆرجاریش ئهو الیهیان ب���راوهو س���هركهوتوو بووه ك���ه لهبهركارهێنان���ی ئ���هو هێزانهدا بۆ بهرژهوهن���دی خۆی ،لێزانو كارامه بووه، ئای���ا ئهمج���ارهش پارتی س���هنگ الریی ناوخ���ۆی بهپهیوهندی���ه دهرهكیهكان���ی راستدهكاتهوه؟
ههنوکه
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
کۆبوونهوهی دوێنێی یهکێتیو گۆڕان
3
فۆتۆ :بڕیار نامیق
لهپهراوێزی کۆبوونهوهکهی تاڵهبانیو نهوشیرواندا
یهکێتیو گۆڕان بۆچوونیان یهکهو بهرژهوهندییان جیای ه ئا :سان
تاڵهبانی رایگهیاند بیروبۆچونهکانمان یهکه ،سهرچاوهیهکیش دهڵێت "بهاڵم بهرژهوهندیهکانیان جیایه"، نهوشیروان مستهفاش دهڵێت "گرنگ لهجێبهجێکردندایه". لهکۆبونهوهی دوێنێی یهکێتیو گۆڕاندا ،ههردووال رێککهوتن لهسهر گهڕانهوهی دهستور بۆ پهرلهمان، ههروهها رێککهوتن لهسهر ئهوهی سیستهمی سیاسی لهکوردستاندا پهرلهمانی بێت. گۆڕان دهترسێت ئهمجارهش یهکێتی بیفرۆشێ بهپارتی لهبری نهوت سهرچاوهیهکی ئاگادار که نهیویست ناوی ئاشکرا بکرێت ب ه ئاوێنهی راگهیاند "لهن���او کادی���ره دیارهکان���ی گۆڕاندا مهترسی لهوه ههی ه ئهمجارهش یهکێتی گۆڕان بفرۆش���ێتهوه ب��� ه پارتی لهبری ههندێ���ک ئیمتیازات" س���هرچاوهکهی ئاوێن��� ه ئام���اژهی ب���ۆ ئهوهک���رد ک ه پێش���تریش گۆڕان چهند کۆبوونهوهی لهگهڵ یهکێتیدا سازکردبێت لهئهنجامدا یهکێتی ئهو کۆبونهوانهی وهک کارتێکی فش���ار بهکارهێن���اوه لهس���هر پارتیو کۆمهڵێک دهستکهوتی سیاسیو ئابوری
لێ چنگ کهوتووه. لهوردکردنهوهی ئهم دهستکهوتانهدا س���هرچاوهکهی ئاوێن��� ه ئام���اژه ب���ۆ ئهوه دهکات که یهکێتی پێش���تر دوو کۆبونهوهی ئاش���کرای لهگهڵ گۆڕاندا ک���ردووهو ه���هردوو کۆبوونهوهک���هی بهکارهێناوه بۆ وهرگرتنی دهستکهوتی ئابوری لهبواری نهوتو دهس���تکهوتی حکوم���ی وهک وهرگرتن���ی پۆس���تی وهزیری بازرگانی عێراق. کۆبون���هوهی دوێنێی نێوان یهکێتیو گۆڕان ک���ه بهڕاگهیهنراوێ���ک کۆتایی ه���ات،ل���هو راگهیهنراوهدا ه���هردووال داوای گهڕانهوهی دهستور بۆ پهرلهمان دهک هنو جهخت لهس���هر دامهزراندنی سیس���تهمێکی پهرلهمانی دهکهنهوه، سهرچاوهکهی ئاوێنه وتی "ههرچهنده دهرکردنی راگهیهنراوێکی رۆژنامهوانی لهو چهش���نه یهکێتی دهخاته بهردهم ئیلتیزامێکی ئهخالقییهوه ،بهاڵم هێشتا مهرج نیی ه یهکێتی پاش���گهز نهبێتهوه لهپێن���او کۆمهڵێک دهس���تکهوتدا ک ه پارتی پێی بدات ،ههربۆی ه نهوشیروان مس���تهفاش ل���هدوای کۆبونهوهک��� ه بهمیدیاکان���ی راگهیان���د ک��� ه گرنگی لهجێبهجێکردنی ئهو مهسهالنهدای ه ک ه رێککهوتین لهسهری. لهس���اڵی 2009وه ک��� ه بزوتن���هوهی
مهرج نییه یهکێتی پاشگهز نهبێتهوه لهپێناو کۆمهڵێک دهستکهوتدا ک ه پارتی پێی بدات گ���ۆڕان دروس���ت ب���ووه ،تائێس���تا س���هرکردایهتی دهستڕۆیشتوی پارتی، تاڵهبانیو یهکێتی پێباش���تر بووه ک ه هاوپهیمان���ی بێتو مامهڵ���هی لهگهڵدا بکات تا نهوش���یروان مستهفاو گۆڕان، ههرچهن���ده چهن���د دهنگێک���ی وهک نێچیرڤان بارزان���ی لهناو پارتیدا ههی ه ک ه ههوڵدهدات مامهڵهیهکی هاوسهنگ لهگهڵ ههردووالدا بکات ،سهرچاوهکهی ش ئاوێن ه ب���هدوری نهزانی که ئهمجاره سهرکردایهتی پارتی لهبری مامهڵهکردن
تاڵهبانیو نهوشیروان لهگهڵ گۆڕاندا ههندێ سازش���ی تر بۆ یهکێتی بکات. بهپێی ئهو زانیاریانهی دهست ئاوێن ه کهوت���ووه ،ئهوهی ئ���هو گومانهی ناو گۆڕانیش���ی زیادکردووه ئهو زانیاریهی ه ک ه لهدوا کۆبون���هوهی تاڵهبانی لهگهڵ س���هرکردایهتیهکهیدا دزهی ک���ردووه، ک���ه ئام���اژه ب���هوه دهکات ک��� ه لهو کۆبوونهوهیهدا تاڵهبانی زۆر توڕهبووه لهجێگری پێش���وی سهرۆکی حکومهت (عوم���هر فهتاح)و ئ���هوی بهبهرپرس داناوه لهکهمیی پش���کی داهاتی نهوتی یهکێتی بهبهراوردک���ردن بهو داهاتهی پارتی دهیبات بۆخۆی. ئێران کۆبونهوهکهی پێباشه کۆم���اری ئیس�ل�امی ئێ���ران ک��� ه
پهیوهندییهکی پتهوی لهگهڵ یهکێتیدا ههی���هو زۆرج���ار وهک پهیوهندییهکی ستراتیژی دهردهکهوێت ،لهمدواییانهشدا ک ه نهوشیروان مستهفای بانگهێشتکرد بۆ ئێران ،ئام���اژهن بۆ ئهوهی ک ه ئهو واڵت ه پێی خۆش���ه پهیوهندی یهکێتیو گۆڕان لهئاستێکی باشدا بێت. سهرچاوهکهی ئاوێن ه ئاماژه بۆ ئهوه دهکات ک��� ه ئێ���ران دهیهوێت ناوچهی ی س���هوز ئ���ارام بێت ،چونک���ه ئهو ال خۆی وایدان���اوه ک ه ئهگ���هر پارتیش ب���هالی جهمس���هری س���وننهدا بڕوات بهس���هرۆکایهتی تورکیا ،ئ���هوا هێڵی پێش���هوهی جهنگی ئێ���ران لهگهڵ ئهو جهمسهرهدا لهناوچهی سهوزدا دهبێت، ههربۆی���ه دهیهوێ���ت پهیوهندی نێوان الیهن ه سیاس���یهکانی ناوچهی س���هوز
فۆتۆ :بڕیار نامیق
لهگهڵ یهکێتیدا باش بێت. چۆن ئهم کۆبونهوهیه رێکخرا؟ ههرچهنده کۆبونهوهکانی پێش���وی نێوان گۆڕانو یهکێتی لهالیهن کادیری دی���اری نێ���و یهکێتی دلێری س���هید مهجیدهوه ئامادهکاریی بۆدهکرا ،بهاڵم س���هرچاوهکهی ئاوێن ه ئاماژه بۆ ئهوه دهکات ک��� ه کۆبون���هوهی ئهمج���ارهی نهوش���یروانو تاڵهبانی لهئهنجامی ئهو س���هردانه زۆرانهوه دێت ک���ه ههردوو کادی���ری یهکێت���ی (یوس���ف زۆزانیو د.لهتیف رهش���ید) بۆالی نهوش���یروان مستهفا کردویانه لهم ماوهیهی پێشوودا، که جگه لهوهی ئهم دوو کهسه کادیری یهکێتین ،لهڕووی خێزانیش���هوه خزمی بنهماڵهی تاڵهبانین.
بۆچی نهوشیروان مستهفا كۆنه یهكێتیهكانی لهگهڵ خۆ ی برد؟ ئهوهی جێی س���هرنج بوو ،وهفدی گۆڕان جگه لهنهوشیروان مستهفا، پێكهاتبوو له"س���االر عهزیز ،قادری حاجی عهلی ،س���هفین مهال قهره، ج���هالل جهوه���هر" ك���ه ئهمان���ه س���هرجهمیان پێش���تر ئهندام���ی س���هركردایهتی یهكێت���ی ب���وون، س���هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند كه نهوش���یروان مس���تهفا لهبردنی ئهم كهس���انهدا مهبهستو پهیامێك���ی دیاریك���راوی ههبووه، ئهو وتی "س���االر عهزی���زی بردووه لهبهرئهوهی گهر بێته س���هر باسی كۆمهڵهو مێژووی كۆمهڵه ،ئهوا ساالر عهزیز بهرپرس���ی یهكهمی كۆمهڵه بووه ،گهر باس���ی پێشمهرگایهتیو پارتیزان���ی بكرێت ق���ادری حاجی عهلی یهكێك ب���ووه لهوانهی دوای ئهنفال پێشمهرگهی پارتیزان بووه، گهر باس���ی ههولێریش بكرێت ئهوا مهال بهختیارو کۆسرهت رهسوڵو ساالر س���هفینی مهال ق���هره یهكێك بووه لهپێش���مهرگه ه���هره دێرینهكانی کۆن���ه یهكێتیانه بۆ كۆبوونهوهكهی ههولێ���رو ج���هالل جهوههری���ش دوێنێی نێوان یهكێتیو گۆڕان ،ئهو پێش���مهرگهو كادیرێك���ی دی���اری رهخنهیهی لهنێو بزوتنهوهی گۆڕاندا دروس���تكردووه كه بایهخ بهنهوهی كهركوك بووه". بهاڵم لهالیهكی دیكهوه بردنی ئهم نوێ���ی نێ���و بزوتنهوهكه ن���ادات،
د.بهرههم
لهئینتهرنێتهوه
بۆچی دكتۆر بهرههم بهشداری ی كۆبوونهوهكه ی دوێنێی نهكرد؟
عهزیزو نهوشیروان مستهفا س���هرچاوهیهکی نزی���ک لهگ���ۆڕان بهئاوێنهی راگهیاند که "ئهمه کارێکی ههڵهی���ه گۆڕان کردویهتی ،چونکه س���هرباری ئهوهی کادیره تازهکانی ناو گ���ۆڕان ئهم کارهی���ان پێباش
فۆتۆ :بڕیار نامیق نییه ،هاوکات به قازانجی یهکێتیش دهش���کێتهوه ،چونکه ئ���هو وێنهیه دهدات که گۆڕانیش لهبیرکردنهوهو ههڵس���وکهوتو تێڕوانین���دا ههمان یهکێتیهکهی جارانن".
لهكۆبوون����هوهی دوێنێ����ی یهكێتیو دهگهڕێنرێت����هوه بۆ ئ����هو ناکۆکیو گۆڕاندا ،ئهوهی جێی س����هرنج بوو پهیوهندیی����ه س����اردو س����ڕهی که ئامادهنهبوون����ی دكت����ۆر "بهره����هم ماوهیهکی زۆره کهوتۆته نێوان هێرۆ ساڵح"ی جێگری دووهمی سكرتێری خانو دکتۆر بهرههمهوه. ههروهها هۆكارێك����ی دیكهی ئهو گشتی یهكێتی بوو ،ئامادهنهبوونی دكتۆر بهرههم ل����هو كۆبوونهوهیهدا ئامادهنهبوون����هی دكت����ۆر بهرههم چهندی����ن راڤهو ش����یكاری جیاوازی دهگهڕێندرێت����هوه ب����ۆ ئ����هوهی كه ب����ۆ دهكرێت ،بهپێ����ی زانیاریهكانی ناوب����راو یهكێكه لهو س����هركردانهی ئاوێن����ه هۆكارێك����ی ئامادهنهبوونی یهكێتی ك����ه پێیباش����ه لهملمالنێی دهگهڕێت����هوه بۆ بڕی����اری تاڵهبانی نێ����وان ههردوو میحوهری س����وننهو ك����ه خ����ۆی وهفدهك����هی یهكێت����ی ش����یعهكاندا ،یهكێت����ی لهمیحوهری ل����هو كۆبوونهوهی����هدا دیاریكردووهو شیعهو ئێران دوور كهوێتهوهو زیاتر بهمهبهس����تیش ئ����هو نهخراوهت����ه لهمیحوهری س����وننهو توركیا نزیك نێو ئ����هو وهف����دهوه ك����ه ئهمهش بێت����هوه ،كه ئهم����هش یهكێكه لهو ی دكتۆر خااڵنهی ههڵوێس����تی دكتۆر بهرههم جۆرێ����ك لهپهراوێزخس����تن بهرههم����ی لهالی����هن تاڵهبانیی����هوه زیاتر لهههڵوێستی بارزانی سهرۆكی تێ����دا دهخوێندرێت����هوهو ئهم����هش ههرێمو پارتی نزیك دهكاتهوه.
4
هەنوکە
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
ی مالیكی :مالیكی ئامادهیه لهگهڵ بارزانی كۆبێتهوه راوێژكارێك
تاڵهبانیو مالیكی لهسلێمان ی كۆبوونهوه ی تایبهتییان نهكردووه ئا :نالی
راوێژكاری مالیكی ،عهلی موسهو ی رایگهیاند لهكاتی سهردانهكهیدا بۆ سلێمانی ،سهرۆك وهزیرانی عێراق هیچ كۆبوونهوهیهكی تایبهتیی دوو قۆڵی لهگهڵ سهرۆك كۆماری عێراق (تاڵهبانی)دا سازنهكردووه ،ئهوهشی راگهیاند كه مالیكی نه لهكۆنو نه لهئێستاشدا كۆبوونهوهی لهگهڵ كهسدا رهتنهكردۆتهوه. لهچاوپێكهوتنێك���ی تایب���هت لهگهڵ رۆژنامهی ئاوێنه ،راوێژكاری س���هرۆك وهزیرانی عێراق ،عهلی موس���هوی كه هاوڕێی مالیكی بوو لهسهردانهكهیدا بۆ سلێمانی ،جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه كه لهكاتی هاتنی س���هرۆك وهزیراندا بۆ س���لێمانی هی���چ كۆبوونهوهیهكی تایبهتی���ی لهگهڵ س���هرۆك كۆماری عێراق (تاڵهبانی)دا نهكردووهو ههرچی ههبووه لهو كۆبوونهوه گشتییهدا بووه ك���ه وهفدی ه���هردووال بهش���دارییان تێ���دا ك���رد ،راوێژكارهك���هی مالیكی جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه ئهوهی عەلی موسەوی لهههندێك میدیادا باڵوكراوهتهوه لهسهر ئهو كۆبوونهوهیه "راست نین". موس���هوی لهكاتێكدا جهخت لهس���هر ئ���هوه دهكاتهوه كه ئهو س���هردانهی ئهوان بۆ سلێمانی سهردانێكی سیاسی نهب���ووهو هیچ كارنامهیهكی سیاس���ی نهبووهو س���هردانێكی تایب���هت بووه موس���هوی ك��� ه كهس���ێكی نزیك���ه بۆ بهخێرهێنانهوهی س���هرۆك كۆمارو لهمالیكییهوه س���هبارهت به ئامادهیی دڵنیابوون لهباری تهندروس���تی ،بهاڵم مالیكی بۆ ئ���هوهی لهئایندهدا لهگهڵ ی س���هرۆكی ههرێم ئهوهش ناش���ارێتهوه ك���ه ئهودهمهی مهس���عود بارزان��� ی بۆ یهكجاریش تاڵهبانیو مالیكی بهتهنیش���ت یهكهوه كۆببێتهوه ،وتی "مالیك دانیش���توون ب���اس لهبابهت���ی تریش ههرگی���ز كۆبوون���هوهو یهكتربینین���ی ك���راوه ،بهبێ ئهوهی ئام���اژه بۆ ئهو رهتنهكردۆت���هوه ،بهڵك���و ه���هر لهم بابهتانه بكات. ماوهی���هی راب���ردوودا داوای لهههموو
ئەمەریکا هیچ پەیوەندییەکی نییە بەڕێککەوتنی بەغداو هەرێمەوە لەسەر نەوت ملمالنێكانی نێوان كوردو بهغدا ،عهلی موسهوی ئهوه بهبۆچوونێكی ناڕاست ناوزهد دهكاتو ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه دروس���تكردنی قهی���رانو حاڵهتی تون���دڕهوی ،خزمهت���ی حكومهت���ی ناوهندیو حكومهتی ههرێمیش ناكاتو حیزبهكان كردووه كه كۆببنهوه ،ئهم ه وتی "سهرۆك وهزیرانی عێراق ،سهرۆك ی حكومهتێكی ئیئتالفییه كه ههر لهسهرهتاوه ههڵوێستی بووه ،ئهو وهزیران��� نوێنهری ههم���وو عێراقیهكانی تێدایه، ههڵوێستهی هیچ نهگۆڕاوه". ی نێوان لهبهرژهوهندی ئ���هو حكومهتهدایه كه س���هبارهت ب���ه ناكۆكیهكان��� مالیكیو بارزانی ئهو شیكردنهوهیهی كه سهركهوتن بهدهستبهێنێتو كارهكانی باس لهوه دهكات ههردوو سهركردهكه بهئاسانی بڕواتو كۆنترۆڵی بارگرژیهكان بهمهبهس���تی راكێشانی جهماوهر پهنا بكات ،ئیت���ر بۆ كارێكی وهها دهكات، ی توندو تۆخكردنهوهی دروس���تكردنی ههر قهیرانێك خزمهتی دهبەنه بهر گوتار
هاتنی چاودێری دارایی بۆ هەرێم زامنن بۆ شەفافیەتی گرێبەستەکانیان
عێراق ن���اكاتو ل���هو باوهڕهداین ئیتر ی پێبێت، دهبێت ئهم بارودۆخه كۆتای خهڵك���ی عێراقی���ش بهرچاوروون���هو دروش���مهكان دهناسێتهوه كه كامهیان رهنگدان���هوهی واقیعن ،ههروهها گهلی كوردستانیش لهوه تێدهگات". ناوبراو جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه كه رێككهوتنی ئهم دواییهی نێوان ههرێمو بهغدا لهس���هر ن���هوتو باڵوكردنهوهی بۆ رای گش���تی بهرهو ئهوه دهچن كه زۆر ش���ت چارهس���هر بكاتو دهڵێت "شهفافیهت تاكه چارهسهره بۆ گشت ی نهوت ،ئابوری ،سیاس���یو بوارهكان ئهمهش خزمهتی ههرێ���مو حكومهتی
ناوهندیش دهكات". سهبارهت بهو گۆڕانكاریه به پهلهیه ی بهسهر ههڵوێستی حكومهتی ناوهندیدا هات ك���ه تادوێن���ێ گرێبهس���تهكانی ههرێم���ی به ناش���هرعیو نایاس���ایی دادهن���ا ،بهاڵم لهچهند رۆژی رابردوودا ئ���هو رێككهوتن���هی لهگهڵ���دا ئیمزا كرد ،موس���هوی دهڵێت "لهڕاس���تیدا ئێم���ه دژی گرێبهس���ته نهوتیهكان���ی ههرێم نهبووین ،ئهگ���هر ئێوه ئاگاتان لهقسهكانی سهرۆك وهزیران بووبێت، چهندینج���ار لهمیدیاكاندا رایگهیاندووه كه ئێم���ه دژی گرێبهس���تهكان نین، ب���هاڵم ئهمانهوێت بی���ان بینین تا ئهو ئیلتزاماتهی لهسهرمانه بیدهین ،بهاڵم ئ���هو رێككهوتنهی كرا ش���تی گرنگی مس���ۆگهركردو هی���وادارم ه���هردووال پابهندبی���ن پێ���وهی ،چ برایانم���ان لهوهزارهتی نهوتی عێراقو چ برایانمان لهههرێمی كوردستان". دهربارهی ئ���هو زهمانهتهی بهغدا لهو رێككهوتنهدا دهیبینێت ،راوێژكارهكهی مالیكی دهڵێ���ت "هاتن���ی چاودێریی دارایی كه تا ئێستا نههاتووه بۆ ههرێم بۆ پێداچوونهوه بهحس���اباتدا ،بینینی گرێبهس���تهكان ،زانینی بڕی بهرههمی ن���هوتو بڕی نێ���ردراو ب���ۆ دهرهوه، لهژێر سهرپهرش���تی وهزارهتی نهوتی عێراقدا ،زامنن بۆ ئێمهو لهو باوهڕهدام لهڕێگای ئهو شهفافیهتهوه داهاتهكهی لهخزمهتی خهڵكی كوردستاندا دهبێت، ئهم رێككهوتنهی دواییش زهمانی ئهوه دهكات". راوێژكارهكهی مالیك���ی ئهو زانیاریانه بهناڕاست ناوزهد دهكات كه باس لهوه دهكهن ئهمهریكا لهپش���ت رێككهوتنی ئهم دوایی���هی نێوان بهغداو ههرێمهوه بووبێتو دهڵێت "ئ���هو زانیاریانه زۆر دوورن لهڕاستییهوه".
نزیكبوونهوه ی گۆڕانو یهكێتی هاوكێش ه سیاسیهكان ی كوردستان دابهشدهكاتهوه ئا :پشتیوان جهمال ماوهی ههفتهیهكهو دروست لهگهڵ گهڕانهوهی تاڵهبانی لهواڵتی ئهڵمانیاوه، گۆمی سیاسی كوردستان شڵهقاندنێكی گهورهی بهخۆوه بینیوه تا دوێنێ (دووشهممه) بهكۆبونهوهی لوتكهی نێوان (تاڵهبانیو نهوشیروان مستهفا) بهتهواوی بارودۆخه سیاسیهكهی ههژاند، ئێستا هاوكێشه سیاسیهكانی كوردستان بهرهو سێ دهستبهندی جیاواز دهچن، پارتی لهالیهك ،یهكێتیو گۆڕان لهالیهك ،هێزه ئیسالمیهكانیش لهالیهك. لهگهڵ گهڕانهوهی تاڵهبانی بۆ كوردستان، كۆمهڵی ئیسالمی لهدوایین كۆنفرانسیاندا پێش���نیاری دروس���تكردنی (بهرهیهكی ئیس�ل�امی)یان ك���ردو لهكۆبون���هوهی نهوش���یروان مس���تهفاو تاڵهبانیش���دا "رێككهوتن" لهسهر چهند پرسێك كراوه، لهوانه (گهڕانهوهی دهستورو ئهو پڕۆژه یاس���ایانه ك���ه رهههندی نیش���تمانییان ههی���ه بۆ پهرلهمانو داواش���یان كرد كه سیس���تهمی سیاسی كوردس���تان بكرێته پهرلهمان���ی نهك س���هرۆكایهتی) ،بهاڵم لهگ���هڵ نزیكبون���هوهی ئیس�ل�امیهكانو یهكێت���یو گ���ۆڕان ،تهنه���ا الی���هن كه بهتهنها ماوهت���هوه (پارتی)یهو لهدوایین كۆبون���هوهی ئهنجومهنی س���هركردایهتی یهكێتیش���دا داواك���را ك���ه "پێداچونهوه بهڕێككهوتننام���هی س���تراتیژی" نێوان یهكێتیو پارتیدا بكرێت. بهبۆچونی بهشێك لهچاودێرانی سیاسی، ئهو جموجوڵه سیاس���یهی ئهم ههفتهیه لهكوردس���تاندا رویدا بهرهو دروستكرنی (بهرهیهكی سێكچوكهیی) دهڕوات بهوهی "ئیس�ل�امیهكان" لهالی���هكو "یهكێت���یو گ���ۆڕان" لهالیهكی دیك���هو "پارتی"یش بهتهنها .ئهندامی س���هركردایهت ی یهكێتی نیشتمانی كوردستان ،فهرید ئهسهسهرد لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه پێیوانیی���ه ك���ه "بهه���ۆ" ئ���هو جموجواڵن���هوه ئهو بهرهیه دروس���ت ببێ���ت ،بهڵكو ئاماژهی بهوهدا ك���ه ئهو بارودۆخه سیاس���ییهی
محهمهد حهكیم نزیكبونهوهی "یهكێتیو گۆڕان"و تهنانهت گهیشتنیشیان ب ه "رێككهوتن" زیاتر وهكو "پڕوپاگهندهیهك" دهبینێ ئێس���تا كوردس���تان بهخۆوه دهیبینێت خۆئامادهكردنه ب���ۆ ههڵبژاردنی داهاتوو لهگ���هڵ گۆڕانكاریهكان���ی ناوچهك���هو بارودۆخه ئیقلیمییهكه ،رونیشیكردهوه كه نزیكبونهوهی ئیسالمیهكان بۆ ههڵبژاردنی داهات���وه لهگهڵ ئ���هو گۆڕانكاریانهی كه لهواڵته عهرهبیهكاندا تیایدا ئیسالمیهكان بااڵدهست بوون ،بهاڵم ئهسهسهرد دهڵێت "ئهو گۆڕانكاریانه نابێته هۆی دابهشكردنی كوردستان بۆ سێ بهره ،چونكه یهكێتیو گۆڕان بنهمایهكی مێژوییو ئایدۆلۆژییان ههیه ،بهاڵم لهئێس���تادا یهكێتی لهالیهك رێككهوتننامهی ستراتیژی لهگهڵ پارتی ههیهو پهیوهندییهكی مێژووییشی لهگهڵ گۆڕان ههیه ،بۆی���ه ههوڵدهدات ئهو دوو پهیوهندیی���ه بهش���ێوهیهكی هاوس���هنگ رێكخبات". ههروهه���ا بهبۆچون���ی رێكخ���هری ژوری توێژینهوهی سیاس���ی بزوتنهوهی گۆڕان "یوسف محهمهد" پێویس���ته پهیوهندی حیزب���ه كوردس���تانیهكان لهگهڵ واڵتانی دهرهوه ب���ۆ دژایهتیكردنی یهكتر نهبێت،
بهڵكو ئ���هو پهیوهندیه نێودهوڵهتیانه بۆ باش���تركردنی بارودۆخی كوردستان بێت لهگهڵ ئهو چانس���انهی ك���ه لهداهاتودا بۆ ههرێمی كوردس���تان دێنه پێشهوه، نهك پهیوهندیه دهرهكیهكان ،ببێتههۆی دروستبونی بهرهیی لهكوردستانو وتیشی "پێمانوانییه بههۆی ئ���هو جموجواڵنهوه ئهو بهره سێكوچكهییه دروست ببێت". لهالیهك���ی دیك���هوه وتهبێ���ژو ئهندامی مهكتهبی سیاس���ی كۆمهڵی ئیس�ل�امی، محهمهد حهكی���م لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه، جهختیكردهوه كه دروستكردنی "بهرهیهكی ئیس�ل�امی" بۆ ئ���هو مهبهس���ته نییه كه بهرهو "سێكوچكهیی" بڕۆنو وتی "بهاڵم مافی خۆمانه وهكو ئیسالمیهكان لهڕوی كاری ئیسالمییهوه پڕۆژهمان ههبێت یان لهههڵبژاردنهكاندا پێكهوه دابهزین ،ئهگینا لهو روهوهو بۆ دابهش���كردنی كوردستان ناڕوانینه مهس���هلهكان" .محهمهد حهكیم نزیكبونهوهی "یهكێتیو گۆڕان"و تهنانهت گهیشتنیش���یان به "رێككهوت���ن" زیاتر وهكو "پڕوپاگهندهیهك" دهبینێو دهڵێت "نزیكبونهوهی گۆڕانو یهكێتی دهكهوێته س���هر ئهوهی ك���ه ئ���هو پڕوپاگهندانهی ل���هو روهوه دهكرێ���ن تا چهند راس���تن، پڕوپاگهندهی���هك ههی���ه ك���ه تهفاهومی زیاتر ههیه لهنێوان گۆڕانو یهكێتی وهك ئهوهی میدیاكان دهیڵێن ،ههرچهنده ههر الیهنێك ئ���ازاده لهوهی چۆن پهیوهندییه سیاس���ییهكانی دهكات ،بهاڵم ئێمه ئهوه بهپڕوپاگهنده دهزانین". وتهبێژهكهی كۆمهڵ وتیش���ی "چاوهڕوان دهكرێت كوردستان دابهش ببێت بهسهر میحوهرهكان���ی ناوچهكهداو تهس���هوری دروس���تبونی جۆرێ���ك لهمیحوهری���ش دهكرێت لهكوردس���تان ،چونكه ناوچهكه بهسهر دوو میحوهردا دابهشبووه". بۆ وهرگرتنی رای بهرپرسانی پارتی ،ئاوێنه پهیوهندی كرد بهوتهبێژ ی سهركردایهتی پارتیی���هوه لهس���لێمانی "عهبدولوههاب عهلی" ،تهنها ئ���هوهی بهئاوێنه راگهیاند كه "ههر بهرهیهك دروس���تبێت كێشهمان نییه وهكو پارتی ،گرنگ ئهوهیه یهكڕیزیی ماڵی كورد بپارێزرێت". عەلی باپیر
نەوشیروان مستەفا
محەمەد فەرەج
کوردستانی
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
لەستایشی پەراوێزدا
نهبهز ئهحمهد كورده :ئێمه ههر بهبنهماڵه یهكێتین
البردنی سهرا بهبڕیاری حكومهت بوو دیداری :عهبدواڵ گۆران بهرپرسی پشكنینو بهدواداچونی هێزهكانی حهفتای وهزارهتی پێشمهرگه "نهبهز ئهحمهد كورده" لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا ئهوه رهتدهكاتهوه كه لهبنهماڵهكهیاندا تهنها ئهوو بهرزانی برای یهكێتی بن ،ئهو دهڵێت "ئێمه ههر بهبنهماڵه یهكێتی بوین". ئاوێنه :ت���ا ئێس���تا هێزهكانی حهفتا كه تهنها س���نوری یهكێتین ،پێكهاتون لهچهند لیوا ،ژمارهی پێش���مهرگهكانی هێزهكانی حهفتا چهنده؟ نهبهز كورده :ژمارهی پێشمهرگه ناتوانم بڵێم ،بهاڵم تاوهكو ئێستا كه لهو كاتهوه فهرماندهیی گش���تی نهم���اوه كه بووه بههێزهكانی حهفتا ،كه سهربهوهزارهتی پێشمهرگهین ،سهرهكیترین سیاسهتی وهزارهتی پێش���مهرگه ئهوهبووه ههموو هێ���زهكان لهژێ���ر ی���هك چهت���ردا كۆ بكهینهوه بهبێ هی���چ جیاوازیكردنێك، تاوهكو ئێستا توانیومانه دوانزه لیوای هاوبهش دروس���تبكهین ،لهخانهقینهوه تاوهكو زاخۆ بهپارت���یو یهكێتیو ئهو حیزبان���هی تری وهكو سۆشیالیس���تو شیوعیو زهحمهتكێشان. ئاوێن���ه :ئایا دابهش���كردنی پۆس���ته بااڵكانی نێو لیواكان بهههمانش���ێوهی رێكهوتنی س���تراتیژیه ،كه لهس���نوری یهكێتی كهس���ی یهكهم یهكێتیو دووهم پارت���ی بهپێچهوانهش���هوه لهس���نوری پارتی؟ نهبهز كورده :لهئێستادا بێگومان وایه، بهاڵم ئهوهندهی من ئاگاداری سیاسهتی وهزارهت���ی پێش���مهرگهم لهئاین���دهدا گۆڕانكاری بهسهردادێت.
پلهبهرزكردنهوهی ئهفسهران لهدهسهاڵتی وهزارهتی پێشمهرگهدا نییه ،بهڵكو لهدهسهاڵتی سهرۆكی ههرێمدایه ئاوێنه :چ گۆڕانكاریی���هك ،گۆڕانكاری بهئاڕستهو سودی حیزب یان گهل؟ نهبهز كورده :بهتهئكید بهسودی گهلو نیش���تیمان ،چونكه ئهو ههنگاوانه بۆ ئهو خواستهن. ئاوێنه :پلهبهرزكردنهوهی ئهفس���هران ماوهیهكه لهالیهن ئهفسهرانی یهكێتییهوه كێش���هی لهس���هره كه گوایه سهرۆكی ههرێم پلهكانی یهكێت���ی ئیمزا ناكات، بهپێچهوان���هوه پلهبهرزكردنهوهكان���ی پارتی لهماوهیهكی كهمدا ئیمزا دهكات، ئهمه تاچهند راستهو ئێوه چ كارێكتان كردووه بۆ ئهو كێشهیه؟ نهبهز كورده :بوونی ئهو كێش���هیه كه باسدهكرێت گرفتی لهسهره ،ئهفسهرانی ئێمه كهمتر پلهمان بۆ بهرزكراوهتهوه، ب���هاڵم ب���هردهوام لهههوڵ���ی ئهوهداین پلهبهرزكردن���هوه بۆ ئهفس���هرهكانمان بكرێ���ت ،ك���ه لهههفت���هی راب���ردودا نزیكهی پێنچ سهد ئهفسهرمان پلهیان بهرزكراوهتهوه. ئاوێن���ه :بهرزكردنهوهی ئ���هم ههموو
پلهیه بۆچی ،دهگوترێ ئاسانترین شت وهرگرتنی پلهی ئهفسهرییه لهوهزارهتی پێشمهرگهدا ،ئایا وایه؟ نهب���هز ك���ورده :پلهبهرزكردن���هوهی ئهفس���هران لهدهس���هاڵتی وهزارهت���ی پێشمهرگهدا نییه ،بهڵكو لهدهسهاڵتی سهرۆكی ههرێمدایه ،بهو شێوهیه نییه كه باس دهكرێت. ئاوێنه :ئایا پلهبهرزكردنهوهی ئهفسهران بهمیزاجی حیزبییه یان یاسایهك ههیه لهوهزارهتی پێشمهرگه بۆ بهرزكردنهوهی پلهی ئهفسهران؟ نهب���هز ك���ورده :هۆبهیهكم���ان ههیه لههێزهكانی حهفتا پێیدهگوترێت هۆبهی ئهفس���هران ئهو هۆبهیه مهلهفی ههموو ئهفسهرێكی تێدایه ،ئهو ئهفسهرهی كه حهقی خۆی بێت پلهی بهرز بكرێتهوه، بهدوو ج���هدوهل پلهب���هرز دهكرێتهوه ئهوانهش نهورۆزو ئهیلول كامیانی شمول كرد پلهی بهرز دهكرێتهوه بهپێی یاساو رێنماییهكان. ئاوێنه :ئایا ئهم ش���تانهی كه باس���ی دهكهیت تهنها بۆ چاوپۆشیو ئیعالمه، یان لهڕاستیدا حیزب ههموو بڕیارهكان دهدات؟ نهب���هز ك���ورده :ئێمه زۆر بهیاس���ایی كارهكانمان دهكهین ،ئهوهی كاتی یاسایی خۆی تهواو كردبوو لهو دوو جهدوهلهدا بهبڕیاری لیژنهی���هك پلهبهرزكردنهوهی بۆ دهكرێت ،نهك به پرسی حیزب وهك ئهوهی تۆ دهیڵێیت. ئاوێن���ه :نهب���هزی ئهحم���هد ك���ورده تاچهند بڕوای بهبیروڕای جیاواز ههیه، بهكردار؟ نهبهز كورده :ههمیشه لهگهڵ بیروڕای جیاوازدا ب���ووم ،پێش���موایه بیروڕای جیاواز لهناو حیزبهكهی خۆش���مدا كه ههبووهو ههشه كاریگهری باشی ههبووه بۆ دیموكراسی بوونی كۆمهڵگاكهمان. ئاوێن���ه :ئهگ���هر بهو ش���ێوهیه بڕوات بهبیروڕای جی���اواز ههبووه ،بۆچی ئهو ههموو كهسه لههێزهكانی حهفتا لهسهر بیروڕای جیاواز نانبڕاو كران؟ نهب���هز كورده :كهس لهس���هر بیروڕای جیاواز دهرنهكراوه ،ئهگهر دهركرابێت، ه���ۆكاری تری ههبووه ،ب���ۆ نمونه هی وا ههبوه چهكی فرۆش���تووه ،ههشیانه واجب���ی بهتهواوهتی نهگرت���ووه ،ههیه بهبێ مۆڵهت دابهزیوه ،بهكورتی پابهند نهب���وون بهدس���پلینی س���هربازییهوه، ب���هاڵم لهگهڵ ههم���وو ئ���هم هۆكارانه ئ���هوهی لهالیهن س���هرۆكایهتی ههرێمو س���هرۆكایهتی حكوم���هتو وهزارهت���ی پێش���مهرگهوه فهرمانی گهڕانهوهیان بۆ دهرچوبێت ،ئێمه جێبهجێمان كردووه، ب���ۆ نمون���ه زیاتر له( )4000كهس���مان گهڕاندوهتهوه ،بهاڵم ههیه گهڕاوهتهوه جارێكیت���ر وازی هێناوهت���هوه؟ ههیه فهرمانی گهڕان���هوهی بۆ دهرچوه پاش ( )6مان���گ نههاتوه بۆ موباش���هرهو داغڵی هروب بووهو فهسڵ كراوه. ئاوێنه :رێككهوتنی س���تراتیژی پارتیو یهكێت���ی بهب���ڕوای تۆ كه بهرپرس���ی پش���كنینو بهدواداچون���ی هێزهكان���ی حهفت���ای وهزارهتی پێش���مهرگهیت چ گرنگییهكی ههیه؟ نهب���هز ك���ورده :گرنگ���ی رێككهوتنی س���تراتیژی ئهوهی���ه الی م���ن ك���ه هێزێك���ی یهكگرتوی كوردیم���ان ههیه لهچوارچێوهی وهزارهتی پێشمهرگهدا، ئهمه هێزی پارێزگاری كوردس���تانه به ناوچه دابڕێنراوهكانیشهوه ،بوونی ئهم هێزهیه كه پارێ���زگاری لهكیانی كورد دهكات لهئێستادا ،ئهمهش سهرچاوهكهی لهڕێككهوتنی ستراتیژییهوهیه. ئاوێن���ه :تۆ باس���ی هێ���زی یهكگرتوو دهكهی���ت ،بهاڵم لهكات���ی جواڵنی هێز بۆ سنوری س���وریا دهگوترا ئهو هێزانه تهنها هێزی پارتی بوون نهك یهكێتی،
ئهندامی ئهو لیژنە ئهمنییه بووم ك ه ی شوبات لهدوای 17 ی پێكهێنرا ،بڕیار ی دهستگیركردن ی ههموو ئهوانه دهستگیركران ،بڕیاری من نهبوون ،بهڵكو بڕیاری حكومهتی ههرێمی كوردستان بوو یان رونتر ئهو هێ���زه یهكگرتووهی تۆ باسی دهكهیت چی دهكرد؟ نهب���هز ك���ورده :هێ���زی پارت���ی لهو جواڵنهدا بهش���دارییان نهك���رد ،بهڵكو ئ���هوه تهنه���ا لیوا هاوبهش���هكان بوو، ن���هك بهتهنها هێزی ی���هك الیهن وهك ئهوهی لهڕاگهیاندندا باسی لێوه دهكرا، ی ئهس���ناد نهبێ بێجگه لهچهند هێزێك بۆ پشتیوانی لهو هێزه ،ئهگینا ههمووی لیواكان س���هر بهوهزارهتی پێشمهرگه بوون. ئاوێن���ه :بۆچ���ی دهس���هاڵتی وهزیری پێشمهرگه تهنها بۆ سنوری یهكێتییه، به پێچهوانهشهوه جێگرهكهی تهنها بۆ س���نوری پارتی ،بهاڵم تۆ باسی هێزی یهكگرتوو دهكهیت؟ نهبهز ك���ورده :وهزیری پێش���مهرگه، وهزیری پێشمهرگهی ههموو كوردستانهو دهسهاڵتی لهههموو كوردستاندا ههیه، هیچ هێزێك نییه لهژێر فهرمانی وهزیری پێشمهرگهدا نهبێ لهوهزارهتهكهی. ئاوێنه :كهواته جواڵنی هێزی پێشمهرگه به فهرمانی وهزیر دهبێ؟ نهبهز ك���ورده :بێگومان ب���ه فهرمانی وهزیر هێزی پێشمهرگه دهجوڵێنرێت بۆ ههركارێك بێت. ئاوێنه :ئ���هم پرس���یارهم بنهماڵهییه، ماوهیهكه ئهندامانی بنهماڵهكهتان باس لهوه دهكهن ،ئێوه ههمووتان بهگشتی س���هر بهپارتین ،بهدهر لهتۆو بهرزانی برات ،ئهو هۆكاره چی بوو كه وای لهتۆو بهرزانی برات كرد ببن بهیهكێتی؟ نهبهز ك���ورده :داوای لێبوردن دهكهم مهگهر كهس���ێك زۆر ب���ێ ئاگابێ ئهو قس���انه بكات ،رێزم بۆ پرس���یارهكهت ههیه. ئاوێنه :بهاڵم بهپێچهوانهی قس���هكانی تۆوه ،برایهكت���ان پێیوایه بهتهنها تۆو بهرزانی برات لهبنهماڵهكهتاندا یهكێتی بن؟ نهبهز كورده :ئهو قس���انه لهڕاستییهوه دوورن ،ئێمه تهنها برایهكمان پارتییه، ئیت���ر ههمووم���ان كادی���ری یهكێتین، لهوان���ه كاك بهرزانی برام ك���ه دیاره چی���ه ،برایهك���ی ت���رم بهڕێوهب���هری گومرگ���ی پش���دهره ،كاك جهزای برام لهسهدا ههشتای كهمئهندامی سهنگهری یهكێتیی���ه ،دوو ب���رای ت���رم كادیری مهڵبهندی دهرهوهی یهكێتین ،برایهكی تریش���م پارێزهرهو یهكێك���ه لهئهندامی داكۆكیكهری كادیرانی یهكێتی.
ئاوێن���ه :هێزهكان���ی حهفت���ا بڕی���ار لهوهزارهتی پێش���مهرگه ی���ان یهكێتی نیشتیمانی كوردستان یان لهئهنجومهنی ئاسایشی كوردستان وهردهگرن؟ نهب���هز ك���ورده :ههم���وو بڕیارهكانی ئێمه لهوهزارهتی پێش���مهرگهوهیه ،ئهو ئهنجومهن���هی تۆ باس���ی دهكهیت هیچ پهیوهندییهك���ی ب���ه هێزهكانی حهفتاو وهزارهتی پێشمهرگهوه نییه. ئاوێن���ه :ل���هدوای رێپێوانهكهی 17ی شوبات ،لیژنهیهكی ئهمنی پێكهێنرا كه جهنابت بهرپرس���ی ئهو لیژنهیه بویت، دهستگیركردنی زۆربهی ئهو خهڵكانهی لهڕێپێوانهكاندا بهبڕیاری جهنابت بووه بهب���ێ بڕی���اری دادگا ،ههروهها گرتنی سهرای ئازادی البردنیشی بهو شێوهیه فهرمان���ی تۆ بوه ،ئایا ئ���هو زانیاریانه راسته؟ نهبهز كورده :ئهندامی ئهو لیژنهیه بوم نهك بهرپرس���ی یهكهم ،ئ���هو بڕیارانه بڕی���اری من نهب���ون ،بهڵك���و بڕیاری حكومهتی ههرێمی كوردس���تان بوون، البردن���ی س���هرا به بڕی���اری حكومهت بوو ،ئ���هو خۆپیش���اندانانه ماوهیهكی زۆری خایان���د ،بێجگه لهوهش مۆڵهتی یاس���اییان نهبوو ،ئهوانهش كه گیراون بهبڕیاری دادوهر دهستگیركراون ،رهنگه زۆركهس ههبوبێت لهوكاتهدا دهستگیر كرابێت ،بهاڵم دواتر بێ تاوان دهرچوه لهبهردهم دادوهردا ،ئهوهی هاتبێته الی ئێمه تهنها رێزی لێگیراوه. ئاوێنه :بهرپرس���ی لقی چواری پارتی پێیوایه ئهگهر یهكێتیو گۆڕانیش یهك بگرنهوه پارتی ههر هێزی یهكهمه ،ئایا تۆش پێتوایه ئهو وتهیه راست بێ؟ نهبهز كورده :ناتوانم بڵێم پارتی هێزی یهكهمه یان یهكێت���یو گۆڕان ئهبن به هێزی یهك���هم ،ئهگ���هر ههڵبژاردنێكی ئازادانهو دیموكراس���یانهو پاك ههبێ، ئ���هوكات دی���اری ئ���هدات ك���ێ هێزی یهكهمه. ئاوێنه :به قس���هكانتدا وا دهردهكهوێ ئهگهر ههڵبژاردنێكی پاك ههبێ یهكێتی دهبێ به هێزی یهكهم؟ نهبهز كورده :من دهڵێم ههڵبژاردنێكی ئازادو دیموكراسیانه دیاری دهكات كێ هێزی یهكهمه. ئاوێن���ه :كهوات���ه تۆ پێتوای���ه تاوهكو ئێستا ههڵبژاردنی پاكو دیموكراسیانه نهبووه لهكوردستاندا؟ نهبهز كورده :ناڵێم ههڵبژارندی ئازادو چاك نهبووه ،ب���هاڵم بێ كهموكورتیش نهبووه. نهبهز ئهحمهد كورده
لهدایكبووی()1967ە ،لهحهڤده ساڵیدا بووه بهپێشمهرگهی یهكێتی، ساڵی 1985لهالیهن حكومهتی بهعسهوه دهستگیركراوه، لهپێشمهرگایهتیدا دووجار بریندار بووه لهساڵهكانی 1987و .1996 لهساڵی 1991سهرهتا بهپلهی ئهفسهر لهلیوای تایبهتی سكرتاریهت دهستبهكار بووه ،ئێستا بهرپرسی پشكنینو بهدواداچونی هێزهكانی حهفتای وهزارهتی پێشمهرگهیه.
«»2 گەڕان���ەوەی پەراوێ���ز لەفیک���ری ئەوروپیدا ش���ێوەی جۆراوجۆری هەبوو، وەرگێڕان���ی ئینجیل لەالی���ەن لۆتەرەوە ب���ۆ ئەڵمان���ی یەکەم هەن���گاوی گەورە بوو بۆ زیندوکردن���ەوەی زمانە خنکاوو پەراوێزک���راوەکان .هەوڵ���ی لۆت���ەر، رۆحی خەوت���ووی زمانە ئەوروپییەکانی لهخەو هەس���تاند .ئەو زمان���ە کوژراوو فەرامۆش���کراوانەی کە وەک التینی بە موقەدەس سەیرنەدەکران .سەردەمانێکی درێژ التینی زمانی س���ەنتەرو زمانەکانی تر پەراوێز بوون .شکاندنی ئەوسەنتەرە موقەدەسە سەرەتایەک بوو بۆ وەشاندنی گورزی گ���ەورە لهس���ەنتەرە موبارەکو گەورەکان ،بەاڵم مۆراڵی ئەوروپی «وەک مۆراڵی ب���او لەهەموو شارس���تانییەتە گەورەکانی تریشدا» ئامێرێکی گەورەی هەیە بۆ دروس���تکردنو بونیادنانەوەی پەراوێ���ز ،ب���ەاڵم هێن���د هەی���ە فەزای گەڕانەوەی پەراوێز لەشارستانییەتێکەوە بۆ یەکێک���ی دی دەگۆڕێ���ت .لهفیکرو هون���ەری خۆرئ���اوادا لهڕێنیسانس���ەوە بەردەوام پرۆسەیەکی گەورەی گەڕانەوە بۆ پەراوێز هەب���ووە .بۆ نمونە هونەری شێوەکاری ئەوروپی گەورەترین شاهیدە بۆ گەڕان���ەوەی رووبەرە لەبیرکراوەکانی ژیان لەم شارس���تانییەتدا .لەوس���اتەدا ک���ە رامبران���ت لهنیگارکردن���ی تابل���ۆ دینیو رۆحانییەکانەوە بەرەو کێش���انی نی���گاری مرۆڤ���ە س���ادەکان وەرگەڕا، نیش���انەیەکی گ���ەورەی تۆماردەک���رد لەسەر ئامادەگی هونەر بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ پەراوێزدا .ئەم ئیرادە رامبرانتییە سەرەتایەکی گرنگە لەڕێگایەوە هونەرو ئەدەبی���ات دەبن بە پەیامبەری رووکارە فەرامۆشکراوەکانو پێغەمبەری بوونەوەرە نەفرەت لێکراوەکان .لهڕامبرانت بەدواوە گەڕان���ەوە بۆ ئ���ەوەی «گرنگ نییە»، «پیرۆز نیی���ە»« ،هێز نییە» ،دەبێتە نیش���انەی بەش���ی هەرەزۆری وێستگە گرنگەکانی ئەدەبیاتو هونەری ئەوروپی. شۆڕش���ی فەرەنس���ی لەجەوهەری���دا هەڵگێڕانەوەیەک���ی ترس���ناکی لۆژیکی «س���ەنتەرو پەراوێ���ز» ب���وو .مۆراڵو دەس���ەاڵتی ئەو چینە ئەرستۆکراتەی تا ئەوکاتە س���ەنتەر بوو لهناکاو وەرگەڕاو هێزەکانی ژێ���رەوەو عەوامی کۆمەڵگای فەرەنس���ی لهماوەیەکی کورتدا تەواوی سەنتەرەو سەمبولەکانیان شکاند .لەگەڵ شۆڕشی فەرەنس���یدا گوژمی هاتنەوەو زیندووبوون���ەوەی پەراوێ���ز لهفیک���رو هون���ەری ئەوروپی���دا بێوێن���ە پەرەی سەند .گەڕانەوەی فەرامۆشکراو لەدوای شۆڕش���ەوە تا ئەم���ڕۆش دینەمۆیەکی هەمیش���ەیی زیندوێتیو هەس���تانەوەو گەش���ەی فیکری ئەوروپییە .گەورەترین شتێک شۆڕش���ی فەرەنس���ی لههەموو شۆڕش���ەکان جیادەکات���ەوە ،ئەوەی���ە دەرگایەکی گەورەی لەسەر پەراوێزەکان کردەوە ،مەس���ەلەکە هەر ئ���ەوە نەبوو دەسەاڵتی ژێرەوەی کۆمەڵگا بەتەکانێکی گڕکانی بەرەو س���ەرەوە جۆشی سەند، بەڵکو چی ش���تێکیش لهدامێنی رۆحی مرۆڤەکاندا بوو دەرفەتێکیان بۆ رەخسا بێنەوە دەرەوە .واتە مەس���ەلەکە تەنیا گۆڕین���ی فۆرم���ی دەس���ەاڵت نەب���وو، بەڵکو تەواوی ئەو نۆرمە شارس���تانیو کولتووریو رۆحییەی ئەرستۆکراتییەتی ئەوروپ���ی ،بەدرێژایی چەندین س���ەدە دروس���تیکردبوو ،لەگەڵ شۆڕشدا درزو کەلێنی ترس���ناکی تێکەوت .ش���ۆڕش تەنیا مژدەبەخش���ی گەڕانەوەی مرۆڤە پەراوێزک���راوەکان نەبوو بۆ س���ەنتەر، بەڵکو مژدەبەخش���ی هاتنەوەی بابەتە پەراوێزییەکانیش بوو ،ئەوەی س���ەدان ساڵ دینو دەس���ەاڵت دەریانکردبوو بە تی���نو تاوێکی زۆرەوە هاتنەوە س���ەر. لێرەدا چەند نمونەیەکی کەم دەربارەی گەڕانەوەی پەراوێ���زو یادکراو لههونەرو ئەدەبی ئەوروپیدا دەهێنمەوە ،سەرەتا لهمارکیز دی س���ادەوە دەستپێدەکەم. مارکیز کە تا ئەمڕۆ نەفرەت لێکراوترینو بەدناوترین ناوێکە لهمێژووی ئەدەبیاتدا، خ���ودی بەدناوەییەک���ەی دەگەڕێتەوە ب���ۆ هەوڵی نەپس���اوی مارکیز ش���تێک بخاتە س���ەنتەری بیرکردن���ەوەو ژیانو بوونەوە کە پێش���تر بە هێ���زو تینێکی ئەفسانەییەوە دەرکرابوو ،ئەویش لەزەت بوو .گۆڕین���ی لەزەت بۆ ئامانجی ژیانو ئاش���کراکردنی خواستی گەورەی مرۆڤ بۆ لەزەت یەکێک بوو لهپەراوێزکراوترین بابەت���ەکان ،ل���ەش دەرکراوترین بابەت بوو ...لەگەڵ «دی س���اد»دا لەش بە جۆرێکی ترس���ناکو توند دەگەڕێتەوە،
وەک لەش���ێکی تەنی���او ئەبس���تراکت ناگەڕێتەوە ،بەڵکو لەگەڵیدا دوو بابەتی سەرەکی دێنەوە مەیدان کە «لەزەت»و «ئازار»ن .بەر له«دی ساد» چەمکی ئازار هەمیش���ە بەس���زاوە گرێدرابوو... «دی ساد» بۆ یەکەمجار ئازارو لەزەتی پێکەوەبەس���تەوە .ئ���ەو تەنیا لەش���ی نەگێڕایەوە س���ەر ش���انۆ ،تەنیا نەیکرد بەس���ەنتەری هەم���وو ش���تێک ،بەڵکو لەش���ێکی دڕو شەڕانگێزیشی خوڵقاند، لەشێک بەپێچەوانەی مێژووی نوسراوی جەستەوە ،قەوارەیەکی پاسیڤو ملکەچ نەبوو ،بەڵکو تابڵێی توندکار ،لەزەتخوا، ش���ەڕانگێز بوو .بەمانایەکی تر دی ساد دیاردەیەکی تەنی���او الوەکیو ریزپەری فەردانی نیی���ە ،زۆر کەس تا ئەمڕۆ دی س���اد وەک حاڵەتێکی تاقان���ە دەبینن کە بەرهەمی نەخۆش���ییەکی نائاس���ایی دەرونی ب���ووە .هەتا خودی فرۆید ،دی س���اد وەک نەخۆشێکی الدەر دەبینێت، بێئ���ەوەی ئ���ەو رەهەن���دەی فیک���ری دی س���اد رەچاوب���کات ک���ە رەهەندی زیندوکردن���ەوەی ش���تێکی چەپێنراوە، سەرخستنەوەو گەڕانەوەی پەراوێزە بۆ س���ەنتەر .مارکیز بەش���ێکە لهکۆی ئەو کولتوورو ئەدەبیاتەی کە بە «کولتوورو ئەدەبیاتی دیکادێنس» ناو دەبرێت ،واتە کولتوورو ئەدەبیاتی هەرەسو بەدکەوتن «انحطاط» .شۆڕش���ی فەرەنسی تەنیا خواس���تی راپەڕینی بەس���ەر دەسەاڵتدا زیندوونەکردەوە ،بەڵکو دەرگای لەسەر خواس���تی راپەڕین بەڕووی کۆمەڵگاشدا خستە سەر پش���ت ،خودی مارکیزیش کوڕی شۆڕش بوو ،یان کوڕی کۆی ئەو کولت���وورە بوو کە شۆڕش���ی خوڵقاند، کولتوورێ���ک ئ���ازادیو توندوتیژی زۆر توند پێکەوە گرێدەدا .جیاوازی شۆڕشی فەرەنسی لەگەڵ شۆڕشەکانی تردا ئەوەیە کە توڕبوونی لهدەس���ەاڵتو توڕەبوونی لهکۆمەڵ���گا زۆر لێ���ک نزیکک���ردەوە، س���یفەتێک لهشۆڕش���ەکانی دیکەدا بەو دینەمیکییەتو زیندوێتیی���ە نابینرێت. مارکیز بەرهەمی گەیش���تنی شۆڕش���ی فەرەنس���ییە بەو هەرێمان���ەی کە تێیدا نیازی بەرهەمهێنانی مۆراڵو نۆرمی دژە کۆمەڵ���گا دەگاتە ترۆپکی خۆی .نیازی «ئەدەبیات���ی دیکادێن���س ـ هەرەس» دروس���تکردنی هەموو ئەو ئاماژانەیە کە تێیدا س���ەنتەرو موقەدەساتی کۆمەڵگا دەکەون���ە ژێر پرس���یارەوە .مارکیز دی ساد لەم رەوتەدا تەنیا نەخۆشێک نییە کە لەزەت تا هەموو س���نوورە قەدەغەو حەرامەکانی رادەکێشێت ،بەڵکو نەیارێکی گەورەی کۆمەڵگایە ،دوژمنێکی بێوێنەی سەنتەرە ئەستوورو نەگۆڕو ئەبەدییەکانە، وااڵکەری دەرگایەکە لەسەر ئەو پەراوێزە حەرامانەی کە ئەوپەڕی بەدو نامۆراڵی وێناک���راون .دژایەتی مارکیز بۆ دین ،بۆ م���ۆراڵ ،بەرەو ئ���ەوەی دەبات ببێت بە پهیامبەری هەموو بابەتە حەرامو نهێنیو پەراوێزییەکان. «ئەنیکا واکی���وپ» لهوتارێکیدا بەناوی «ئیستاتیکای بەدکاری الی مارکیز دی س���اد» سەبارەت بەسروش���تی ئەدەبی دی س���اد دەنوسێت «ئەدەبی دی ساد هەموو سیفەتەکانی نامۆرالییەتی تێدایە، ئەدەبی ئەو پەرستگای هەموو بێشەرمیو الدانێک���ی ئەخالقیی���ە .لهئەدەبی دی س���اد دا ،ژنەڕەب���ەنو نێرەڕەبەنانێ���ک دەبینی���ن کە هەم���وو ئارەزوویان تەنیا تێرکردنی خواس���تەکانی جەس���تەیانە، فەرمانبەرانێکی بەدی دەوڵەت هەن کە هەروایی فەرمانی زین���دان دەردەکەنو بێباک دەستدەکەن بە قاسەی دەوڵەتدا، باوکانێک ک���ە پاکیزی کچەکانی خۆیان ئەتکدەکەن ،کچانێک دوای ئەوەی لەگەڵ باوەیاندا دەخەون دەیانکوژن ،کوڕانێک کە دەس���تدرێژی سێکسی دەکەنە سەر دایکی خۆیان». ئەم وەسفەی واکیوپ بۆ ئەدەبی مارکیز زۆر نزیکە لهڕاس���تییەوە ،بەاڵم مارکیز تەنی���ا پەیامب���ەری نامۆراڵییەت نییە، تەنیا نوس���ەرێک نییە کە تەواو ئەخالق فەرامۆش���دەکات ،بەڵک���و نوس���ەرێکە زۆر دڕانە پەراوێز دەهێنێتە س���ەرەوە، هەموو ئەو دەمامکانەی کۆمەڵگاو مرۆڤ کردویانەتە سەری خۆیان دایاندەماڵێت. مارکی���ز هەموو ئەو راس���تییە خنکاوو دەرکراوان���ەی زیندوکردەوە کە کۆمەڵگا لەژێ���ر دەمامک���ی ئاب���ڕوو ناموس���دا دەیشاردنەوە .بەجۆرێک ئاسان دەتوانین بڵێین بوونی کەس���انی وەک «فرۆید»و «باتای» ،هەت���ا بوون���ی تەوژمگەلی گرنگی وەک «سوریالیزم» بەبێ بوونی «دی ساد» نامومکین بوو.
6
تایبهت
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
وتهبێژی پارتی :ئهگهر بانگهێشت بكراینای ه بۆ پێشوازیی مالیكی ،ههڵوێست ی خۆمان دهبوو ئا :ئاوێنه وتهبێژی پارتی لهپارێزگای سلێمانی، عهبدولوههاب عهلی رایدهگهیهنێت كه ههرچهنده بانگهێشت نهكرابوون بۆ پێشوازیكردن لهسهرۆك وهزیرانی عێراق (نوری مالیكی) ،بهاڵم ئهگهر بانگهێشتیش بكرانایه ئهوا "بڕیارو ههڵوێستی خۆیان دهبوو". چوارش���هممهی راب���ردوو س���هرۆك وهزیران���ی عێ���راق ،ن���وری مالیك���ی بهس���هرۆكایهتی وهفدێك���ی ب���ااڵی حكومهتهكهی ،لهڕێگهی فڕۆكهخانهی سلێمانییهوه گهیشته شاری سلێمانی بۆ بهخێرهێنانهوهی تاڵهبانی لهواڵتی ئهڵمانیاو لهالیهن یهكێتی نیشتمانییهوه پێشوازییهكی گهرمی لێكرا. س���هبارهت بههاتنهكهی مالیكی بۆ شاری سلێمانی ،وتهبێژی سهركردایهتی پارتی لهسلێمانی ،عهبدولوههاب عهلی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه رایدهگهیهنێت كه ئ���هو س���هردانه ب���ۆ مهبهس���تی بهخێرهاتنهوهی جهالل تاڵهبانی بووهو وهك زۆربهی سهردانی ئهو بهرپرسانهی دیكهی عێراق كه سهردانی تاڵهبانییان ك���ردو لهدیدارهكانی داهات���ودا باس لهقهیرانی سیاسی عێراق دهكرێت. بهو پێیهی لهكاتی گهیشتنی مالیكی بۆ فڕۆكهخانهی نێودهوڵهتی سلێمانی، پێش���وازییهكی گهرم���ی لێكرا لهالیهن جێگری یهكهمی س���كرتێری گش���تی یهكێتیو ئهندامانی مهكتهبی سیاسیو س���هركردایهتی ئهو حیزب���هو تهنانهت زۆرب���هی بهڕێوهب���هری فهرمانگهكانی س���لێمانیش ئامادهب���وونو بهپێی ئهو زانیارییانهشی دهست ئاوێنه كهوتون، ههندێ���ك لهڕۆژنامهنوس���انی پارت���ی لهس���لێمانی نیگهران بوون لهشێوازی ئهو پێشوازیكردنه ،بهاڵم وتهبێژهكهیان ئهو زانیارییهی رهتكردهوهو وتی "هیچ كهناڵێكی راگهیان���دنو میدیاكارانمان نیگ���هران نهب���وون ،چونك���ه ئهگهر وا بوای���ه من ئ���اگادار دهب���م ،جگه لهوهش ئێمه پێش���وازییهكهی مالیكی وهك س���هركردهكانی دیك���هی عێراق دهبینین". رۆژێك پێش گهڕان���هوهی تاڵهبانی لهواڵت���ی ئهڵمانیا ،مهس���عود بارزانی س���هرۆكی ههرێم���ی كوردس���تان كه
مالیکی لهکاتی هاتنی بۆ فڕۆکهخانهی نێودهوڵهتی سلێمانی
نهمبیستووه رۆژنامهنوسهكانمان لهسلێمانی بهو پێشوازیی ه نیگهران بوبن ی پێویستی نهدهكرد سهرۆك حكومهت ئاماده بێت
هاوكات سهرۆكی ههرێمی كوردستانیش ه بهش���ێوهیهكی چاوهڕوان نهكراو بهرهو دهرهوهی واڵت بهڕێكهوت بهمهبهستی سهردانكردنی چهند واڵتێك ،بهاڵم ئهو س���هردانه وا لێكدرایهوه كه لهدژایهتی تاڵهبان���ی كردویهت���ی ،لهبهرئ���هوهی لهمانگهكانی رابردوداو كاتێك نهیارانی مالیكی ویس���تیان متمان���ه لهمالیكی وهربگرن���هوه كه بارزانیش یهكێك بوو لهو نهیارانه ،تاڵهبانی وهك س���هرۆك كۆمار ،شكستی بهو ههوڵه هێنا ،بهاڵم عهبدولوههاب عهلی ئهو بۆچونانهشی
رهتكردهوهو ئاماژهی بهوهدا كه پێشتر بهرنامهڕێژی كرابوو بۆ س���هردانهكه ی س���هرۆكی ههرێ���مو پهیوهن���دی بهگهڕانهوهی تاڵهبانی نهبووه. ب���هو پێیهی لهكات���ی ههوڵهكان بۆ البردنی مالیكیو بهشداربونی بارزانیش ل���هو ههواڵن���هداو جی���اوازی بۆچونی پارتیو یهكێتیش لهو روهوه ،بۆچونێك ههب���وو كه ههوڵهك���هی بارزانی زیاتر "شهخس���ییه" بۆیه بهملمالنێی نێوان "بارزانیو مالیكی" ناوبرا ،س���هبارهت بهوهی كه ئهگهر بانگهێش���تی پارتی
فۆتۆ :زریان محهمهد
بكرایه ب���ۆ پێش���وازیكردن لهمالیك ی ئام���اده دهب���ون ،عهبدولوههاب عهلی ئاش���كرایكرد كه هاتنهك���هی مالیكی تهنه���ا بهمهبهس���تی بهخێرهاتنهوهی تاڵهبان���ی بووهو ئهوانی���ش بهفهرمی بانگهێش���ت نهكرابوون بۆ ئهو هاتنهو وتی "ئهگهریش بانگهێش���ت بكراینایه ئ���هو كاته بڕیارو ههڵوێس���تی خۆمان دهبوو كه ئاماده دهبوین یان نا". لهكات���ی پێش���وازیكردنی مالیكیو ئامادهبونی كۆسرهت رهسوڵ جێگری س���كرتێری یهكێت���ی ك���ه ه���اوكات جێگری سهرۆكی ههرێمیشه ،بهشێك لهپهیجهكان���ی الیهنگران���ی یهكێت���ی لهتۆڕی فهیسبوك ئاماژهیان بهوهدا كه بهو پێیهی سهرۆكی ههرێم لهدهرهوهی واڵته ،بۆیه بهپێی "یاس���ا" لهئێستادا كۆسرهت رهسوڵ س���هرۆكی ههرێمهو ناوبراو بهو سیفهته ئامادهبووه ،بهاڵم پهیجهكانی الیهنگری پارتی ،دژی ئهو بۆچونانه وهس���تانهوه ،لهو بارهیهوه وتهبێژهك���هی پارت���ی لهس���لێمانی رونیكردهوه كه ئامادهبونی كۆس���رهت رهس���وڵ وهك ه���هردوو پۆس���تهكهی بووهو "ئاس���اییه ئهگ���هر بهڕێز كاك
كۆس���رهت وهك���و جێگری س���هرۆكی ههرێمی���ش ئامادهبوبێ���ت ،چونك��� ه لهڕووی یاساییهوه ئهو پۆستهی ههیهو لهههمانكاتیش���دا جێگ���ری یهكهم���ی سكرتێری گشتی یهكێتییه". ش���هوی پێنجش���هممهی راب���ردوو ئهده���هم بارزانی ئامۆزای س���هرۆكی ههرێمو ئهندامی س���هركردایهتی پارتی لهپهیجی خۆی لهفهیسبوك رایگهیاند "ئهوهی دیاره قهیرانێك لهنێوان بهغداو ههولێردا ههیه ،س���هرۆكی حكومهتی كوردس���تان لهس���لێمانی لهپێشوازی س���هرهك وهزیران���ی عێراق���دا نهبو، ب���هاڵم جێگرهكهیو چهن���د وهزیرێكی حكومهتهكهیان ئامادهبون". دهربارهی ئامادهنهبونی س���هرۆكی حكوم���هت ،نێچیرڤ���ان بارزان���ی بۆ پێشوازیكردن لهمالیكی ،وتهبێژهكهی پارتی رهتیكردهوه كه پێویست بووبێت نێچیرڤان ئامادهی ئهو پێشوازیكردنه بوبێتو وتی "هیچ پێویستی نهدهكرد كاك نێچیرڤان بارزانی وهك سهرۆكی حكومهت ئاماده بێت ،چونكه جهنابی مام جهالل سهرۆك كۆماری عێراقه كه ههمانكات سكرتێری گشتی یهكێتییهو مالیكیش س���هرۆك وهزیرانی عێراقهو زیاتر تهش���ریفاتی بوو ،جگه لهوهش ش���ێوازی پێش���وازیكردنهكه زیات���ر سیفهتێكی حیزبییانهی پێوه دیار بوو كه برایانی یهكێت���ی كردیان" ،ناوبراو دوپاتیكردهوه كه ئهو پێشوازیكردنهی لهمالیك���ی كرا ب���ۆ دژایهت���ی ئهوان نهب���ووه لهس���لێمانیو وت���ی "نهخێر ب���ۆ دژایهتیكردن���ی ئێم���ه نهب���وو، چونك���ه رێككهوتن���ی س���تراتیژیمان ههی���هو پهیوهندیمان نێ���وان زۆر لهو پێشوازیكردنه گهورهتره". لهدوایی���ن كۆبون���هوهی ئهنجومهنی س���هركردایهتی یهكێت���یو لهبهالغ���ی كۆتایی���دا ئاماژه ب���هوهدراوه كه داوا دهكرێت "پێداچون���هوه" بهڕێككهوتنی س���تراتیژی پارتیو یهكێت���ی بكرێت، لهو روهش���هوه عهبدولوهه���اب عهلی ئاش���كرایكرد ك���ه پێداچون���هوه بهمان���ای "پوچهڵكردن���هوه"ی ئ���هو رێككهوتننامهیه نییه ،بهڵكو ههندێك لهو بڕگانه جێبهجێكراونو دهكرێت بۆ داهاتوو ههندێك بڕگهی بۆ زیاد بكرێو ههندێكیش���ی گفتوگۆی لهسهر بكرێت بۆ ئهو ئهگهرانهی كه دێنه پێش.
بهرپرسێكی كۆمهڵی ئیسالمی :كۆنفرانس هیچ شتێك ی نوێی تێدا نهبوو ئا :ئیسماعیل حهمهڕهحیم بهرپرسی بهشی چاودێریی مهڵبهندهكانی كۆمهڵی ئیسالمی ،كاوه پێنجوێنی پێیوایه كۆنفرانسی كۆمهڵی ئیسالمی كه لهم مانگهدا لهشاری ههولێر بهسترا "هیچ شتێكی نوێی تێدا نهبووه". بهرپرس���ی بهش���ی چاودێری��� ی مهڵبهندهكانی كۆمهڵی ئیسالمی ،كاوه پێنجوێن���ی لهچاوپێكهوتنێكی ئاوێنهدا بهپێچهوانهی بهرپرسهكانی حیزبهكهیهوه كه رایانگهیاندبوو "كۆنفرانسی كۆمهڵی ئیسالمی سهركهوتو بوو" ،ئاشكرایكرد كه ئهو كۆنفرانس���هیان هیچ ش���تێكی نوێی تێ���دا نهبووهو دهڵێ���ت "بڕواش ناكهم پێشنیارهكانی كۆنفرانس بهههند وهربگیرێت". كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امی لهكوردس���تان لهس���اڵی 2001ل���هدوای جیابونهوهیان لهبزوتنهوهی ئیس�ل�امی بهسهرۆكایهتی عهلی باپی���ر راگهیهندراو لهئێس���تادا سێیهم هێزی ئۆپۆزسیۆنن لهكوردستانو خاوهنی شهش كورسین ،لهئهنجومهنی نوێنهران���ی عێراقیش���دا خاوهنی دوو كورسین. لهناوهڕاس���تی ئهم مانگهدا كۆمهڵی ئیس�ل�امی كوردستان بهبهشداری زیاتر له 400ئهندام ،كۆنفرانس���ی ئاس���ایی خ���ۆی لهش���اری ههولێر س���ازكرد كه بهوتهی بهرپرس���هكانی بۆ پێداچونهوه بووه بهكارهكانی دوو س���اڵی رابردوی كۆمهڵو خستنهڕوی پێش���نیاری نوێ بۆ دوو ساڵی ئایندهیان ،لهو بارهیهوه بهرپرس���ی چاودێری���ی مهڵبهندهكانی
كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امی ،كاوه پێنجوێنی رایگهیان���د "كۆنفرانس���ی ن���وێ هی���چ ش���تێكی نوێی تێدا نهبوو ،بهڵكو تهنها دووبارهكردنهوهی كۆنفرانسهكانی دیكه بوو ،چونكه ئهوهی لهكۆنفرانس���دا كرا لهئاستی چاوهڕوانی ئێمهدا نهبوو وهك ئامادهب���وانو ئهندامان���ی كۆنفرانس، ئهوهی پێی بوترێت ش���تی نوێ تهنها گلهی���یو گازهندهی بهش���داربوان بوو، لهگهڵ كۆمهڵێك پێشنیاری ئامادهبوان كه لهوانهیه بهههندیش وهرنهگیرێت". س���هبارهت ب���هو زانیارییان���هی كه دهوترێ���ت ههندێ���ك ئهن���دام بایكۆتی كۆنفرانس���هكهیان كرد ،ناوب���راو وتی "وهك دهڵێ���ن 450ك���هس بهش���داری كۆنفرانسیان كردووه ،بهاڵم زیاتر له 60 كهس ئامادهی كۆنفرانس نهبووهو رۆژی دووهمی���ش ژمارهیهكی دیكه گهڕانهوهو كۆنفرانس���یان بهجێهێش���ت ،پاش���ان بایك���ۆت چییه؟ ههر ئامادهنهبونی ئهو فۆتۆ :کۆمهڵ نیوز ژماره كهس���ه خۆی بۆ خۆی بایكۆته" ،کۆنفرانسی کۆمهڵی ئیسالمی لهههولێر دهربارهی ئهو كهسانهی بایكۆتیان كرد، كه ل���هالی ئهندامهكان���ی كۆمهڵ بووه پێنجوێنی رونیكردهوه "خهڵك ههبووه لهچ���هكو ش���تی دیك���هو پێویس���ته س���هعات یانزهی شهوی ئهو رۆژهی بۆ لیژنهیهك پێكبهێنرێت بۆ گهڕانهوهیان بهیانی كۆنفرانسه ئاگاداریان كردۆتهوه هاوش���ێوهی لیژن���هی نهزاههو ئهوهش ك���ه بهش���داری ب���كات ،بهتایبهتیش لهڕێگهی فۆرمێك���هوه یهكالبكرێتهوهو زوڵمێك���ی زۆر لهبرایان���ی مهڵبهن���دی كهسهكان شتهكان بگێڕنهوه بۆ حزب"، گهرمیان باڵی (كهمال حهس���هن) كرا س���هبارهت بهههڵوێستی كۆنفرانس یان بهوهی كهس���ێكی كهمیان بهش���داری لیژنهی سهرپهرشتی كۆنفرانس بۆ ئهو كۆنفرانسیان كرد". پێشنیاره ،كاوه پێنجوێنی وتی "ئهوهی عێراقدا، ی ئ���ازاد ی لهكاتی پڕۆس���ه کاوه پێنجوێنی راستی بێت بهپێش���نیارهكه پێكهنین، لهالی���هن هێزهكان���ی ئهمهری���كاوه هێرش���كرایه س���هر بارهگاكانی كۆم هڵ داواك���راوه ئهو موڵكو مومتهلهكاتانهی كۆمهڵ دهڵێ���ت "بهڵێ لهناو كۆنفرانس بهاڵم من بۆ خۆم ئهگهر ئهو پێشنیاره لهناوچ���هی خورماڵو بهو هۆیهش���هوه كۆمهڵ ك���ه ل���هالی ئهندامهكانی دیار پێش���نیارێكی لهو ش���ێوهیه ههبوو بۆ نهكرابێته راس���پاردهی كۆنفرانس ئهوا زیانێك���ی زۆریان پێگهیش���ت ،بهپێی نهماون بگهڕێنرێتهوه ،لهو روهش���هوه گهڕانهوهی ئهو كهرهس���تهو موڵكانهی دادگایان لێدهگرمو گروپی فش���اری بۆ زانیاریهكانیش لهكۆنفرانسهكهی كۆمهڵدا بهرپرس���ی چاودێ���ری مهڵبهندهكانی پێش لێدانی كۆمهڵ لهالیهن ئهمریكاوه دروست دهكهم".
داواكراوه ئهو ماڵو ی مومتهلهكاتانهی لهكات هێرشی هێزهكانی ئهمهریكا ی ئهندامانه ،بگهڕێنرێنهوه ال
گۆچانهكهی مام جهاللو موچهكهی مام فارس كوردس���تان جهنگهڵی سیاسییهكانمانه،ههر رۆژهی بێ پرسی گهل یهكێكیان خۆیان دهك���هن بهبارهگاكانی می���تو ئیتالعاتو موخابهراتدا ،كهسێكیش لهم جهنگهڵستانی ئهم دڕنده سیاسیانه ناتوانێت سنورێكیان بۆ دهستنیش���ان بكات ،نازانم چۆن رێگا بهخۆی���ان دهدهن ب���ێ ئهوهی پۆس���تی تایبهتیان لهحكومهتدا ههبێت س���هفهری ئهم واڵتانه وا به س���وكو سانایی بك هنو جار ج���ارهش رێككهوتننامهی ژێر به ژێر واژۆ بكهن ،مهگهر نازانن مێژوو لهناشرینی زیاتریان بۆ نانووسێت نهوهكانی داهاتووش لێیان خۆش نابێت. ئ���ۆردۆگان س���تاندارد"حیزبەکەیتەنھا س���ەرۆکی ههرێ���م داوەت دەکات"، پارت���ی چۆن 4ملیۆنی خێرو س���هدهقهی یهكگرت���ووی ئیمارات���ی رفان���د ،ئاواش هاوپهیمانه ستراتیجییهكهی توركیای برد، دوو حیزبی محافزهكاری لیبراڵو عهشایهر موبارهكی یهكتر بن ،ئیتر ئێوه بۆ سكتان دێشێت. (ی.ن.ك)و راگهیاندنهكهی گۆچانهكهیم���ام ج���هالل بۆیان ب���ووه بهكێش���هی حوشترهكهی ش���هڕی بهسوس ،جارێ به فۆتۆش���ۆپ دهیسڕنهوه ،جارێكی دی لهبن مێز دهیش���ارنهوه ،لهتاڵهبانی مهترس���ن، تا دهم���ی بجوڵێت رێگا ب���ه كهس نادات لهشوێنهكهی دابنیشێت ،به ههزار گۆچان رێ بكات ههر دهبێت سهرۆك كۆمار بێت. كوڕه خوش���كی مورش���یدی ئیخوانموس���لمینی جیهانی ،محهمهد بهدیع حامد ش���هرید كه دهكات���ه ك���وڕی ئهندامێكی ئهنجومهنی شورای میسری لهسهر لیستی ئیخوان���هكان ،لهكاتێكدا بێ���كاری لهڕیزی الوانی میسر %50ی تێپهڕاندووه ئهو پاش ئهوهی لهیۆنی ئهمساڵ كۆلێجی ههندهسهی شارستانی تهواو كرد ،یهكسهر لهكۆمپانیای نیل بۆ فرۆشتنی نهوت دامهزرێنرا ههروهك الی خۆمان ،زاواو خهزوری دهستڕۆیشتوو بۆ منداڵهكانیان نیعمهتهكهیان دهبڵه. دوای بهش���داریكردنی ههڵبژاردنی مامج���هالل لهكۆنگرهی سۆس���یال دیموكرات بهیهكێك له 31جێگرهكهی س���هرۆكهكهی، كاك مهسعود بارزانیش لهكۆنگرهی پارته دیموكراتهكانی جیهان لهڕۆمای پایتهختی ئیتاڵیا پش���كداری كۆنگرهكهی كرد ،چۆن كوردس���تانیان دابهش���كرد ،ئاواش كوتله حیزبیهكانی جیهانیان بهشكرد. مام فارس كوڕی حوس���ێن مهیاس���یتێكۆشهری ناسراوی جوتیارانی مورتكهی دهڤ���هری ههولێره ،ت���ا لهناوچهی ههولێر م���هال نهفتهو ش���ێخه ش���هلو حوس���ێن مهی���اسو مهحم���ود عهدۆ كاربهدهس���ت ب���وون ،نموونهیهك���ی جوان���ی حوكمڕانی ساسییان پێشكهش به ههژارانی ناوچهكه كرد ،مام فارس رۆژانه به دیار س���ندوقی كۆمهكی رۆژئاوای كوردستان دادهنیشێت، ههر س���ندوقهكان ئیفتاح كران یهكس���هر مانگانهك���هی تێ هاویش���ت ،ههق���ی وایه سیاسیو دهوڵهمهندانو پهرلهمانتاران مام ف���ارس بكهن به نموونهی���هك بۆ خۆیان، قسه ههزاره یهكی بهكاره. ماوهی���هك لهمهوپێش پرس���یاری كێمدهكرد لهسیاس���یهكان دهیانووت چۆتهوه ب���ۆ فاڵن واڵت ،یان س���هفهری كردووه بۆ فاڵنه واڵت ،مانگی تهموزو ئاب ههموویانی راون���ا لهواڵت ،بهاڵم ئێس���تا تێكۆش���هره بههارییهكان یهك ی���هك ئاماده دهبنهوه، ئیتر به وش���ه ئاگراوییهكانیان كهناڵهكانی راگهیاندنمان لێ داگیر دهكهنهوه ،سیاسهت لهترسهكانی سهرشهقامو گهرمای هاوینو س���هرمای زس���تان بۆ ئێم���ه لهفێنكایی ئۆكتۆبهرو شینایی ئازاریش بۆ ئهوان. ستاندارد "بەگوێرەی بەڵگەنامەیەک کەمێژووەکەی دەگەڕێت���ەوە بۆ ١٩٨١/٧/٩ یەکێت���ی فەرمانێک���ی دەرک���ردووە ب���ۆ تیرۆرکردن���ی فوئ���اد مەجی���د میس���ری بەتۆمەت���ی ههبوونی پەیوەن���دی لەگەڵ عی���زەت دوری ...جێ���ی باس���ە فوئ���اد مەجید میس���ری بەیەکێک لەو رۆشنبیرانە دەژمێردرێت کە ھێرشی توند دەکاتە سەر ئیسالمو ئیسالمیەکانی ههرێمی کوردستان، بۆیە بەشێک لەچاودێران وای دەخوێننەوە ئەو بەڵگەنامەیە گورزێکی ئیس�ل�امیەکانە ب���ۆ ناوب���راو بەوپێی���ەی تێی���دا ھاتووە پەیوەندی لەگەڵ بەرپرسێکی بااڵی بەعس ههبووە" .كاك���ی چاودێرهكهی س���تاندار ههڵهی���ت ،چونكه ههر ناوی عیزهت دوری دێت ئیس�ل�امییهكان برینیان دهكولێتهوه، بۆ عی���زهت دوری لهب���هر ناردنی پاره بۆ ئیس�ل�امییهكانی كوردس���تان فریای ئهوه كهوت���ووه مهرحهبای فوئادی بهس���هزمان بكات! حكومهت���ی یۆنان���ی بڕیاری���دا هی���چبهرپرس���ێك ب���ۆی نهبێ���ت كهس���وكاری خ���ۆی دابمهزرێنێت ،لهكوردس���تان ئهمه جێبهجێبكرێ���ت ،ژم���ارهی بهڕێوهب���هری گش���تیو لیوای خانهنش���ینو فهرمانبهری بااڵو سكرتێرو راوێژكارو حیمایهی مهتروكه %95دادهبهزێت!
عێراق
) )344سێشهمم ه 2012/9/25 وهزیری تهندروستی عێراق رایگهیاند ،عێراق هیچ جۆره نهخۆشییهكی ترسناكی وای تێدا نییه كه بگوێزرێتهوه بۆ هاواڵتیانو ئهو نهخۆشیانهشی لهواڵتدا ههن لهجۆری ئاسایینو لهژێر كۆنترۆڵدان. ناوبراو ئهوهشی ئاشكراكرد لهم سااڵنهی دواییدا رێژهی مردن لهنێو منااڵنی ساواو ئهو دایكانهی تازه مناڵیان بووه زۆر كهمی كردووه بههۆی چاودێری تهندروستییهوه.
ی سهرباری ئهو باشبوونه رێژهیی هی كه لهدۆخی ئاسایشدا ههی ه لهشارهكان ی خهڵكانی خاوهن تواناو ناوهڕاستو باشوری عێراق ،هێشتا تیرۆركردن ی پسپۆڕ ههر بهردهوامه .لهم میانهیهشدا بهمدواییان ه شهپۆلێك تیرۆر پزیشكانی خاوهن پسپۆڕیی دهگمهن دهستیپێكردووه كه دواترینیان ی ی وتهبێژی وهزارهت ی لێدوان ی منااڵنی بهناوبانگه ،بهپێ كوشتنێكی پزیشكێك تهندروستیش ئهم تیرۆره بهشێك ه لهههوڵی دهرپهڕاندنی خاوهن تواناكان
"بهغدا دانی نا بهگرێبهسته نهوتییهكانی ههرێمدا" هەرێم و ناوەند
هێشتا تهرازوو ههر بهالی بهغدادا الرهسهنگه ،چونكه فرۆشتنی نهوت لهدهستی ئهودایه ئا :ئاوێنه ئهندامێكی لیژنهی نهوتو گاز رایدهگهیهنێت حكومهتی بهغدا دان ی ناوه بهگرێبهسته نهوتییهكانی ههرێمی كوردستانداو دهڵێت "جگه لهم راستییه ههرچیتر بوترێت كێبهركێی سیاسییهوهو هیچ بههایهكی یاسایی نییه". لهوهاڵمی ههندێك پرس���یاری ئاوێنهدا، ئهندامی لیژنهی نهوتو گاز لهئهنجومهنی نوێنهران ،د .فهرهاد ئهتروشی رایگهیاند "رازییبوون���ی بهغ���دا بهخهرجكردن���ی دهرماڵهو كرێی كۆمپانیا بیانییهكانی نهوت لهكوردستان دانپێدانانی ناڕاستهوخۆیه بهگرێبهس���ته نهوتییهكانی ههرێمو جگه لهوهش ههرێم %17خۆی لهو 700ههزار بهرمیل نهوته خ���اوه وهردهگرێتهوه كه بهغدا ئهینێرێته پاڵێوگاكان".
ئهتروش���ی لهب���ارهی ناوهڕۆك���ی ئ���هو رێككهوتن���ه نوێیهی لهنێ���وان ههرێمی كوردس���تانو حكومهتی بهغ���دا كراوه لهب���ارهی كێش���هكانی نهوت���ی لهنێوان ههرێمو بهغدا رایگهیان���د رێككهوتنهكه "حكومهت���ی ههرێ���م ملك���هچ دهكات بهههناردهكردن���ی 175ه���هزار بهرمیل ن���هوت لهڕۆژێكدا لهڕێ���گای كۆمپانیای نهوت���ی نیش���تمانی عێراق (س���ۆمۆ)و بهرانب���هر بهمهش بهغدا پارهی كۆمپانیا بیانییهكانی نهوت خهرجدهكات" .ناوبراو ئهوهش���ی ئاش���كراكرد جگه لهم خاڵه ههرێمو بهغدا رێككهوت���وون بگهڕێنهوه سهر رێككهوتنهكانی پێشویان لهبارهی نهوتو گازهوهو پشكی ههرێم %17بێت ل���هو 700ههزار بهرمی���ل نهوته خاوهی كه لهههموو عێراقهوه ههنارده دهكرێت بۆ پاڵێ���وگاكان بۆ بهرههمهێنان ی نهوتی س���پیو بهنزی���نو گازۆی���لو ....هتد". ناوبراو باسی لهوهكرد لهمیانهی قهیرانی
ئهمدوایی���هی نێ���وان بهغ���داو ههرێمدا حكومهتی بهغدا لهبری %17ی پش���كی ههرێم لهو 700ههزار بهمیل نهوته خاوه بهپێی سهری دانیشتوان مامهڵهی لهگهڵ سێ پارێزگاكهی ههرێمدا كردووه (نهك حكومهت���ی ههرێم) جاری واش ههبووه، فهزڵی بهغ���داو پارێزگاكانیت���ری داوه بهسهر ش���ارهكانی كوردستانو ئهمهش ههرێمی ناچارك���ردوه بهڕێگای تایبهت نهوت لهبێج���ی بكڕێتو ئهمهش ناونراوه بهئاودیوكردنو شتی لهوبابهته. بهپێی رێككهوتنهك���هی ههولێرو بهغدا حكومهت���ی عێراق رازیی ب���ووه بهوهی 650ملیۆن دۆالر لهبودجهی ساڵی 2012 بداته ههرێم���ی كوردس���تان ،ههروهها رێككهوتوون ك���ه وهزیری دارایی عێراق داوایهك بنوسێت بۆ ئهنجومهنی وهزیران بۆئ���هوهی 350ملیۆن دۆالری تر بدرێت بهههرێمی كوردستان كه بهههردووكیان دهكاته یهك ملیار دۆالر.
لهس���اڵی 2013ش���دا حكومهتی عێراق ملیاردێكیتر ب���دات بهحكومهتی ههرێم. خاڵێك���ی دیكهی رێكهوتنهك���ه ئهوهیه حكومهتی ههرێم رازیبووه بهپێكهێنانی لیژنهی���هك ب���ۆ بهدواداچوون���ی ك���ۆی پرۆس���هی ناردن���ه دهرهوهی نهوت���ی ههرێ���م لهالیهن حكومهتی ناوهندهوه كه لهسااڵنی رابردوودا ئهنجامیداوه. س���هبارهت بهدروس���تیو نادروستی ئهو بۆچونانهش���ی باس لهوه دهكهن كه ئهم رێككهوتنه دانپێدانانێكی ناواخنی تێدایه لهالیهن بهغداوه بهشهرعییهتی گرێبهسته نهوتییهكان���ی ههرێ���م (دهوروبهری 41 گرێبهستی نهوته) ،د .فهرهاد ئهتروشی كه پسپۆڕییهكهی یاسایه جهغتیكردهوه "كه بهغدا پ���اره دهدات بهكۆمپانیاكانو بهرههم���ه نهوتییهكانیان دهفرۆش���ێت، ئیتر دانپێدانان لهوه زیاتر چییه؟ ئهمه دانپێدانانێكی ناواخنداری گهورهی تێدایه لهرووی یاس���اییهوه ك���ه ئیقراركردنه".
ناوب���راو وتیش���ی "ئهگهر بهرپرس���ان ی بهغداههرچیتر بڵێن جگه لهو راس���تییه یاس���اییه ئهوه بۆ كێبهركێی سیاسییهو هیچ بههایهك ی یاسایی نییه". بهپێ���ی ش���یكاری ههندێك ش���ارهزای رۆژئاوایی ه���ۆكاری ملكهچكردنی بهغدا ب���ۆ قبوڵكردنی بهرههم���ه نهوتییهكانی كۆمپانیا بیانیی���هكان لهههرێم كه بهبێ رهزامهندی���ی ئهو گرێبهس���تیان كردوه دهگهڕێت���هوه ب���ۆ ئ���هوهی ژمارهیهك كۆمپانی���ای گهورهی ن���هوت لهوانهش: ئیكسۆن مۆبیلو ش���یفرۆنی ئهمهریكی، تۆتاڵی فهرهنس���ی ،گازبرۆمی روس���ی رویانكردوهت���ه كوردس���تانو ل���هوێ وهبهرهێنان���ی خۆیان دهس���تپێكردووه "چونكه قازانج���ه داراییهكهی زیاتره". د .فهرهاد لهمبارهیهوه باس���ی لهوهكرد زانیاری ئهوهش لهئارادایه كه كۆمپانیای داچ ئۆیڵ���ی بهریتان���ی هۆڵهندیش بێنه كوردس���تانو وتیش���ی "ئ���هم كۆمپانیا گ���هورهو زهبهالحان ه مهجبور نین پارهی خۆیان لهواڵتی بێ یاساو لهدۆخی شڵۆقدا خ���هرج بك هنو تاك���ه ئامانجی ئهوانیش قازان���جو ناوبانگهو هیچ مهجبوریش نین خزمهتی كورد بكهن" .بهبۆچونی ناوبراو ئهگ���هر ئ���هم كۆمپانیایان���ه متمانهیان بهدۆخ���ی یاس���ایی كوردس���تان نهبێت پ���ارهی خۆیان ناخهنه ن���او گێژاوهوه". بهاڵم بهڕێوهب���هری ههواڵنامهی "نهوتی عێراق" ب���ان فان هیوفیلی���ن لهمیانهی راپۆرتێكی رۆژنامهی فاینانش���ل تایمزی بهریتانی���دا ئاماژه بهوه دهكات هێش���تا تهرازوو ههر بهالی بهغدادا الرهس���هنگه چونك���ه فرۆش���تنی س���هرجهم نهوتی عێ���راق لهبازاڕهكانی جیه���ان بهنهوتی دهرهێنراوی ههرێمیش���هوه لهدهس���تی بهغدایهو جگه ل���هوهی بهرههمی نهوتی كوردستان كهمه (دهوروبهری 200ههزار بهرمیل لهڕۆژێكدا) بهبهراورد بهبهرههمی بهغدا ههناردهكردنی نهوتی دهرهێنراوی كوردس���تانیش ههروا كارێكی ساناو پڕ قازانج نییه.
یهكێتیو خورماڵو سهدام لهگێژهنی گهردهلوولی CIAدا ئا :بارام سوبحی سهرۆكی پێشوی دهزگای ههواڵگری ناوهندی ئهمریكا ( )CIAجۆرج تنێیت ،له یاداشتهكانیدا ئاماژه بهوهدهكات بهر لهدهستپێكردنی شهڕی عێراق تیمهكانیان هاتونهته كوردستانو بنكهیان دامهزراندوه، ههروهها ئێران چهكی داوهته یهكێتی نیشتیمانی كوردستان. راشیدهگهیهنێت زهرقاوی لهخورماڵ تاقیگهیهكی كیمایی دامهزراندوه. ج���ۆرج تنێی���ت ك���ه لهس���هروهختی روداوهكان���ی یان���زهی ئهیلولی 2001 ی ئهمریكاو ش���هڕهكانی ئهفغانس���تانو عێ���راق ،س���هرۆكایهتی گهورهتری���ن دهزگای ههواڵگ���ری ئهمریكای كردووه، یاداش���تهكانی بهناونیشانی "لهگێژهنی گهردهلوولدا :ئهو س���ااڵنهی له CIAدا بهسهرم برد" باڵوكردۆتهوه ،كه تیایدا بهوردی باس لهو سێ روداوه گهورهیهی دهیهی یهكهمی ئهم سهدهیه دهكات. بارهگای CIAله كوردستان تنێیت باس لهوهدهكات ئاژانس���هكه ی له فبرایهری ()2002دا دهس���تیكردوه بهژیاندنهوهی ئ���هو تیمانهی ،CIAكه ل���هدهزگای پهیوهندی له كوردس���تانی عێراق كاریان دهكرد ،ئهو ئهفس���هرانه له مانگ���ی تهمم���وزدا گهیش���تونهته كوردستانو دهس���تیان به رێكخستنی "بهكرێگی���راوانو دامهزراندنی چهندین تۆڕ له كهسو خێڵهكان" كردووه. ناوبراو ئاش���كرای دهكات ویس���تویانه ئ���هو بهكرێگیراوان���ه "كاری بوێرانه دژ به شهرعییهتی سهدام لهههر شوێنێك بكهن ك���ه دهتوانرێت ،وێس���تگهكانی ش���همهندهفهر تێكبدهنو ئ���اژاوه لهر ێگهوبان���هكان بنێن���هوه ،هێرش بكهنه سهر بارهگاكانی سهركردایهتیی حیزبی بهع���س ،بهكردهوهكانی���ان زێدهبوونی چاالكییهكانیان به كهس���ه سهربازهكان
رابگهیهنین". گروپهك���هی CIAكارێك���ی تری���ان ئهوهب���ووه توانیویانه گروپێكی عێراقی كه "بههۆی بههۆی ئینتیمای ئاینیهوه یهكگرت���وو ب���وونو له ئاس���تێكی زۆر گرنگ���دا ب���وون" رازی بك���هن كاریان لهگهڵدا بكهن ،بهتایبهتی دوای ئهوهی بۆیان سهلماندون كه ئهمجاره ئهمریكا له روخاندنی سهدام جدییه .پاشان دوو ملیۆن دۆالریان داوهته س���هركردهكانی ئ���هو گروپه ،ئهوانی���ش ههفتانه چوار ئهفس���هری عێراقی���ان هێناوهت���ه الی تیمهكه. یهكێك لهكارهكانی ئهو گروپه ئاینیه ـ بهقسهی ئهحمهد چهلهبی تهریقهتێكی دهروێش���ی بووه لهكوردس���تان ـ ئهوه بووه جارێكیان ئهندامێكیان بهسیدییهك ن���اوی ئهندامان���ی رێكخ���راوی ئهمنی تایبهت بهس���هدامی داوهت���ه تیمهكه، پاش���تر "دهركهوت زانیارییهكه راستهو توانیمان چهندین كهس دیاری بكهین، ك���ه دهزگای ههواڵگری عێ���راق لهناو ئێمهدا داینابوون" .جگهلهوهی ههندێ كهس���ی دیكهی ئهو گروپه "ش���وێنی موشهكهكانی عێراقیان بۆ دیاری كردینو كاتی تاقیكردنهوهیان پێوتین ،لهكاتی دهس���تپێكردنی جهنگهك���ه توانیم���ان بهئاسانی لهناویان ببهین".
ی ئهبو موسعهبی زهرقاو بههۆی بهڕێوهبردن ی تاقیگهیهك ی كیماییو ژههرهكانو دامهزراوهیهك ی مهشقپێكردن لهشارۆچكهی خورماڵ، ناوبانگی دهركردوه
گهورهیهی ئهمریكایه ،ئهوهیه لهشوبات ی ()2003و مانگێك بهر له دهستپێكردنی شهڕهكه ،نوێنهری یهكێتی به "تۆم.س" سهرۆكی تیمهكهی ( )CIAلهسلێمانی وت���وه "ئێوه لێی گهڕێ���ن" .دواتر تۆم سهری سوڕماوه كاتێك لهدوری پهنجا پێ لهبارهگهك���هی بینویهتی بارههڵگر وهس���تاونو "دهیان تۆن چهكیان پێیه ئێران چهك دهداته یهكێتی لهك���ۆگاكان دهیانهێننه خ���وارهوه ،كه تنێی���ت، بهپێ���ی یاداش���تهكانی لهالیهن سوپای پاس���دارانی ئێرانی بۆ مریكا ه ئ عێراقدا لهسهروهختی ش���هڕی كوردهكان نێردرابوو". بهڵێن���ی بهیهكێتیو پارتی داوه بڕێكی زۆر چهكو تهقهمهنیان پێبدات ،تاوهكو تاقیگهی كیمیایی زهرقاوی لهخورماڵ بهجدی بێنه پاڵ ش���هڕهكه ،ههرچهنده س���هرۆكی پێش���وی ( )CIAئام���اژه چهندین فڕۆك���هی بارههڵگریان بهكرێ ب���هوهدهكات دوای دهس���تپێكردنی گرت���ووه ،ب���هاڵم "ت���هواوی واڵت���ان ش���هڕهكهی ئهفغانس���تان ل���ه پاییزی هاوس���ێ رهتیانك���ردهوه بهئاس���مانی ( ،)2001زانیویان���ه نزیك���هی ()200 ئهوان���دا تێپهڕببێت ،بۆی���ه كوردهكان ش���هڕكهری قاعی���ده لهخورم���اڵ لهدواكهوتنهكه ت���وڕه بوونو بهردهوام گیرس���اونهتهوهو رێكخراوێكیان بهناوی پرس���یاریان دهك���ردو ئێم���هش هیچ ئهنس���ارو لئیس�ل�ام دامهزراندوه ،ئهو وهاڵمێكی باشمان پێ نهبوو". س���هربازگهیانهش "توان���ای زیاتری به ه رپرس ه ب م ئهوهی مایهی سهرسوڕمانی ئه زهرق���اوی داوه ،تاوهكو بتوانێت بگاته
جۆرج تنێیت دهرهوهی رۆژههاڵتی ناوهڕاست". بهوتهی ناوب���راو لهنێوان مانگی مایۆی ()2002و س���هرهتای ( ،)2003ئهب���و موسعهبی زهرقاوی بههۆی بهڕێوهبردنی تاقیگهیهك���ی كیمای���یو ژهه���رهكانو مهش���قپێكردن دامهزراوهیهك���ی لهش���ارۆچكهی خورم���اڵ ،ناوبانگ���ی دهركردوه .پێشتریش زهرقاوی "ترسی خۆی بهتاقیكردنهوهی گازی س���یانید كه گهشهی پێدابوو ،بهسهر یهكێك له هاوكارهكانی خۆیدا رشتبوو ،ژههرهكهی س���هركهوتوو ب���وو ،ئهو تون���دڕهوهی تاقیكردنهوهكهیش���ی لهس���هر كردبوو كوژرا". دۆزینهوهی سهدام لهكوردستانهوه تنێی���ت ئاش���كرای دهكات تیمهكهیان لهكوردس���تان توانیویان���ه چاودێ���ری پهیوهندیی���ه تهلهفۆنیهكان���ی گ���هوره بهرپرس���هكانی عێراق به سهدامیشهوه بكهن .ه���هر ئهوهش وایكردوه دوو رۆژ
ب���هر لهو وادهیهی ئهمری���كا بۆ ملدان ی سهدام دیاری كردبوو ،سهرچاوهكانیان ههواڵ���ی كۆبونهوهیهك���ی گرنگی���ان لهكێڵگهیهك���ی دۆره پێ���دهدهن ،ئهو كێڵگهیهش یهكێك بووه له موڵكهكانی ژنهكهی سهدام. دوای گهیش���تنی ئ���هو زانیارییان���ه، بهرپرسانی ئهمریكا بڕیاردهدهن لهرۆژی ( ،)2003/3/19چل موشهكی گهڕۆكو چهندی���ن بۆم���ب لهفڕۆك���هی (بی )2 ئاراس���تهی ئهو كێڵگهیه بكهن ،بهاڵم سهدام لهو هێرش���هدا رزگاری دهبێتو سهرچاوهیهكی CIAدهكوژرێت .تنێیت دهپرس���ێ "چۆن مێژوو دهگۆڕا ،ئهگهر ه���هر لهش���هوی یهكهم���ی جهنگهكهدا سهداممان لهناوبردبایه؟". تنێت رونیدهكاتهوه ،دوای سهرنهكهوتنی ئهو پالنه نهخش���هی ش���هڕهكه وهكو خۆی بهڕێوه چووه ،بهاڵم زۆر كهس���ی نێو س���وپای عێراق پێیانوتون "مادام سهدام زیندوه كارتان لهگهڵدا ناكهین، چونكه زیاتر لهئهمریكیهكان دهترسان بگهڕێتهوه سهر دهسهاڵت". تنێیت لهیاداشتهكانیدا بههۆی سروشتی كاری ههواڵگرییهوه ،خۆی لهوه بواردوه زۆر بچێت���ه ن���او وردهكارییهكان���هوه، بۆی���ه لهچهندین ش���وێندا ناوی كهسو شوێنهكانی بهدیاریكراوی نههێناوه. تنێت ئ���هوهش دهدركێنێت ههر كاتێك قس���هیان لهگهڵ ئهو عێراقیانهدا كردوه ك���ه چونهت���ه ئهمریكا ،ی���ان ئهوانهی هێشتا لهژێر دهسهاڵتی سهدامدا ژیاون، ب���هردهوام وتویانه "ئێ���وه له ()CIA دهڵێن دهمانهوێت له س���هدام رزگارمان بێت .ئێوه یان ههر س���وپایهك؟ ئهگهر لهو ههوڵهتان جددین ،ئێمه دهمانهوێت س���هربازانی ئهمریكی لهس���هر خاكدا ببینین". * ئ���هم یاداش���تانهی ج���ۆرج تنێیت لهالیهن (ئیس���ماعیل كورده) كراوهته كوردیو ل���هدوو توێی ( )620الپهڕهدا لهالیهن خانهی وهرگێڕانهوه لهسلێمانی، ماوهیهك لهمهوبهر چاپو باڵوكرایهوه.
پرۆفایل
7
بههنام مرد
ئا :الپهڕهی عێراق
بهر لهچهند رۆژێكو لهئوردن ،دهستو مهچهكو مێشكێكی كارامهی عێراق ك ه ساڵههای ساڵه نهێنییهكانی ئهم واڵته كۆ دهكاتهوه ،خرایه ناو خاكو بۆ ههتا ههتایه ماڵئاوایی لهشهیدایانی مێژووی شارستارنیی هتو ئاسهواری عێراقو رۆژههاڵتی ناوهڕاست كرد. بههن���ام ئهب���و س���وف ،كه بهش���ێخ ی ئاسهوارناسهكانی عێراق دهناسرا یهكێكه لهوانهی ت���ا كۆتایی تهمهن���ی بهردهوام ب���ووه لهبهخش���شو كنهو پش���كنین بۆ روناككردن���هوهی روب���هره تاریكهكان���ی مێژووی كۆن���ی عێراقو دۆزینهوهی ئهڵقه ونهكانی شارس���تانییهت ل���هم ناوچهیه. ناوبراو ،كه لهمهس���یحییهكانی موس���ڵه لهس���اڵی 1931لهدایكبوهو س���هرهتاییو ناوهندیو ئامادهییش���ی ههر لهم ش���اره ف���ره پێكهاتهی���هی عێ���راق خوێندووهو بهپهروهردهیهكی مهس���یحی گهوره بووه. بۆ تهواوكردنی بهكالۆریۆس لهشوێنهوارو مێ���ژووی شارس���تانییهت ،رویكردوهت���ه زانكۆی بهغداو لهس���اڵی 1955بڕوانامهی زانك���ۆی بهدهس���تهێناوهو لهس���ااڵنی شهستهكان بڕوانام هی ماستهرو دكتۆرای لهزانكۆی كامبردجی بهریتانی وهرگرتوهو پسپۆڕییهكهشی بریتی بووه لهشوێنهوارو س���هرهتاكانی شارس���تانییهتو زانستی مرۆڤ. ی���هك لهخهس���ڵهتهكانی ئهم ن���اودارهی عێراق كارك���ردن بووه لهبواری پراكتیكو سااڵنێكی زۆری تهمهنی لهكنهو پشكنینی شوێنهواره دێرینهكانی عێراق بهسهربردوه، ناوبراو لهحهوزی حهمرینو كهناری دیجله لهموس���ڵ لهكۆتایی حهفتاكانو سهرهتای ههش���تاكاندا چهندین شوێنهوارو توحفهی گرانبهه���ای لهفهوت���ان رزگارك���ردووهو بهشوێنهوارناس���ێكی فریاگ���وزار ن���اوی دهرك���ردووه .بههنام یهكهم كهس���ه كه شارس���تانییهتێكی نوێ���ی لهس���هرهتای چاخی بهردینی نوێ لهناوهڕاستی عێراق ئاش���كراكردبێتو چهندی���ن ئهڵق هی ونی مێ���ژووی س���هدهو س���هردهمه كۆنهكانی عێراقی دۆزیوهتهوه. جگ���ه ل���هكاری مهیدان���یو پراكتیكیش چهندین ساڵ لهزانكۆكانی عێراق وانهبێژو سهرپهرش���تیاری تێ���زی زانس���تی بووه لهمێ���ژووی ه���هره كۆن���ی میزۆپۆتامیا. بههن���ام ك���ه چوارش���هممهی راب���ردوو ( )9/19لهئهنجام���ی جهڵت��� هی دڵ لهعهمم���ان كۆچی دوایی ك���رد لهیهكێك لهدیمان���ه رۆژنامهوانییهكانی���دا ئ���هوهی ئاش���كراكردوه ب���هر ل���هوهی روو بكاته زانس���تی شوێنهوارناس���یو لهسهردهمی الویدا یهكێك بووه لهو گهنجان هی بههۆی گهورهیی قهبارهی جهستهو لهشو الرییهوه سهرۆكایهتی یهكێك لهبانده شهقاوهكانی موس���ڵی كردووه كه كاری���ان رێگهگرتن بهكچانو روتكردنهوهی منااڵن بوهو دهڵێت "بهو عانان���هی لهمنااڵنم���ان وهردهگرت ئایس���كرێممان دهكڕیو ئ���هم حاڵهتهش تهنها ش���ته لهژیانمدا شهرم لهگێڕانهوهو بی���ر لێكردن���هوهی بك���هم" .س���هرباری ئ���هم راب���ردووهش ،كهچ���ی بهمدواییانه بههن���ام وهكو زانایهكی گ���هورهی بواری شارستانییهتو ئهنس���رۆپۆلۆژیا خشتهی كاری رۆژان هی س���یخناخ بوو لهبانگهێشت بۆ پێشكهش���كردنی وت���ارو لێكۆڵینهوه لهزانكۆكان���ی ئهمهریكاو ئهوروپا لهبارهی ش���وێنهواره دێرینهكانی عێراقو ئهنجامی كن���هو پش���كنینهكانی ل���هم واڵت���ه پڕ لهشارستانیی هتو خاوهن دیرۆكه. ههندێ���ك لهدیارترین بهرههم���ی بههنام بهزمان���ی ئینگلیزییه كه بریتیه له "گۆزه گڵهكان���ی س���هردهمی وهركا"و بهزمانی عهرهبی بهرههمه ناوازهكانی "س���ێبهری دۆڵه دێرینهك ه"و "عێراق :یهكێتی خاكو شارس���تانییهتو مرۆڤ"ی نوس���یوه كه لهبواری مێژووی كۆنو شوێنهوارناس���یدا تاقانهو رچهش���كێنو سهرچاوهی چهندین بهدواداچونیترن لهو بواره . بههنام ئهبو س���وف كه باپیرهی گهورهی 300ساڵ بهر لهئێستا لهجهزیرهی توركیاوه كۆچی ك���ردووه بۆ عێ���راقو بهبازرگانی خورییهوه س���هرقاڵ بووه ،سااڵنێكی زۆر بهڕێوهبهری ش���وێنهوارو مۆزهخانهكانی باكوری عێراق بوهو س���هرباری ئهوهشی بهمدواییان���ه خانهنش���ین كراب���وو بهاڵم لهكاركردنو توێژینهوهی شوێنهواری ههر ب���هردهوام بووه بهم هۆیهش���هوه ههواڵی مردنهكهی دڵی زۆرێكی داخورپان.
8
ئابووری
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە
كرێكارانی بیانی لهكوردستان خۆیان به بێپشتوپهناو پهراوێزخراو دهزانن ی داناوه" ی بیان ی 3تهوالێتو 4گهرماو "كۆمپانیا ههی ه بۆ 3ههزار كرێكار ئا :ئاسۆ سهراوی ی 20 ی 20مهتریدا نزیك ه "لهژورێك كهس دهخهوتینو لهنیوه شهودا ئۆكسجین نەدهما بۆ ههڵمژین". سیروان محهمهدی تهمهن 25ساڵ ی رۆژههاڵتهو بۆ ك ه خهڵكی كوردستان كاركردن رووی لهههرێمی كوردستان كردووه ،وهها دهڵێت. ی ئاوێن���هو ی بهدواداچونهكان��� بهپێ��� ی بیناس���ازی، ی كرێكاران��� س���هندیكا ی لهكوردستاندا ی بیان زۆرێك لهكرێكاران ی نالهباردا ژیان دهگوزهرێنن، لهڕهوشێك ی ی پارێزهرێكیش بۆ كهمكردنهوه بهبڕوا بهش���ێك لهگرفتهكانی���ان ،پێویس���ت ه ی 1987 ی س���اڵ ی عێراق ی كار یاس���ا ی ی 6مانگ ههم���وار بكرێت .لهم���اوه ی ی گیانلهدهستدان رابردووش���داو لهكۆ ی ی كاردا لهپارێزگا 15كرێكار لهشوێن سلێمانی 9 ،كرێكاریان بیانی بوون. ی ی بیان ی زۆرێ���ك لهكرێكاران��� گرفت��� لهكوردستاندا ههروهك سیروان محهمهد ی ی پێدهكات ،ئهوهی ه ك ه خاوهن ئاماژه ی نین لهگهڵ ئهو ی فهرم گرێبهس���تێك ی لهگهڵ دهكهن ،ئهو ی كار كۆمپانیای ه ی "ك ه گرێبهستیش���یان نهبوو ،ههر وت ی گرفتێكی���ان بۆبێت ه پێش���هوه لهڕوو یاساییهوه هیچیان بۆ ناكرێت". ی ی كوردس���تان ئهو كرێكاره ك ه خهڵك ی كردووهو رۆژههاڵت ه لهكۆمپانیایهك كار ی كێشهیهكهوه ماوهیهك لهمهوبهر بههۆ ی دهرك���راوه ،لهئێستاش���دا بهئومێ���د ی ی بۆ س���هر كارهك هی ،ناو گهڕانهوه كۆمپانیاك ه نادركێنێو باس لهوه دهكات ی ی نزیك ه ك ه ئهو كۆمپانیای ه بۆ خهوتن ی دابین ی 20مهتری 20كرێكار ،ژوورێك ی شهوان لهنیوه شهودا كردووه "زۆرب ه ههس���تم دهكرد ئۆكس���جین نهدهما بۆ ههڵمژین" .ئهو كرێكاره بیانیی ه ئهوهش ئاش���كرا دهكات ،كۆمپانیا ههی ه بۆ 3 ی 3تهوالێتو 4 ی بیان��� ههزار كرێكار ی ی داناوه "بۆ ئهم قسهی ه بهڵگ ه گهرماو تهواوم ههیه ،ئهگهر 20كرێكار خۆیان ێ بۆ لهگهرماوهكاندا بش���ۆن ئاو نامێن
شوێنی پشودانی کۆمەڵێک کرێکاری بیانی فۆتۆ :عوسمان حەمە سەعید
ی ی 20مهتری 20كرێكار لەژورێك دەخەوتین لەنیوەشەودا ئۆکسجین نەدەما بۆ هەڵمژین خۆشتن". ی زۆرێ���ك ی بێدهنگبوون��� ه���ۆكار ی لهبهرامبهر ئهو ی بیان��� لهكرێكاران��� ی بهرامبهریان دهكرێت، پێش���ێلكاریان ه ی سیروان بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ب ه بڕوا ك ه زۆرینهیان ش���ارهزانینو ههستیش ی گرفتیان ی دروس���تبوون دهكهن لهكات لهگ���هڵ خاوهن���كاردا هی���چ الی���هك پش���تیوانییان ناكات "كرێ���كار ههی ه دهڵێت ناوێرم هیچشتێك بڵێم ،ئهگهر ی یهك شهو دهریانكردم ههر بۆ خهوتن ێ بكهم ،زۆربهیان لهبهر نازانم روو لهكو ئهوه هیچ قسهیهك ناكهن".
ی وهك ی بیان ی كرێكاران ی ت���ر گرفتێك ی بیناس���ازی، ی س���هندیكا س���هرۆك عوس���مان حهمهس���هعید دهیخاتهڕوو ی ی بیان ئهوهی��� ه كاتێ���ك كرێكارێك��� ی ب���هدڵ نابێ���تو دهیهوێت كارهك��� ه ێ ی خۆی ،ههند بگهڕێتهوه بۆ واڵتهك ه ی لهخ���اوهن كۆمپانی���اكان ئاس���انكار ی "نهك ی ب���ۆ ناكهن ،ئهو وت گهڕانهوه ی ی ناكهن ،بگره گرفتیش��� ئاس���انكار ی بۆ دروستدهكهن ،ئێس���تا كرێكارێك ی ی نهشتهرگهری هیندیمان ههیه ،دایك ێ بگهڕێتهوه بۆ دهكرێ���ت ،بۆی ه دهیهو
ی 6ههزار ی سلێمانی نزیكه لهپارێزگا ی ههیه ،زۆرینهیان ی بیان كرێكار ئێرانیو توركین ی ی كۆمپانیاك ه بۆ هیندس���تان ،كهچ��� ی بۆ دروس���تدهكاتو ناهێڵێت كێش��� ه ی بگهڕێت���هوه ،لهئێس���تادا خهریك��� ی ئ���هو گرفتهی���ن" چارهس���هركردن ی لهوهش���كرد ك ه لهم عوسمان باس��� ی ی سلێمان ی رابردوودا پۆلیس��� ماوهی ه ی ی لهشفرۆش��� دوو كرێكاریان بهتۆمهت دهستگیركردووه ،راستهوخۆش وتویان ه ی ی دوا ی "كهچ ئایدزیان ههیه ،ئهو وت پش���كنین دهركهوت ك ه وانهبوو" .ئهو ی ی بیناس���از ی س���هندیكا بهرپرس��� ه ی ی روونكردهوه ك ه لهشهش مانگ ئهوهش ی 15 ی گیانلهدهستدان رابردووداو لهكۆ
ی كاردا 9 ،كرێكاریان كرێكار لهش���وێن بیانی بوون. ی ئای���ا تائێس���تا س���هبارهت ب���هوه ی ی هیچ كرێكارێك ی س���لێمان لهپارێزگا ی ی جنس ی تهحهروش��� ی رووبهڕوو بیان ی بۆت���هوه؟ عوس���مان بهحهزهرێك��� ی دركاند ك ه لهئێس���تادا زۆرهوه ئهوه ی لهو ی 5كهیس ی س���لێمان لهناو دادگا ج���ۆره ههیه ،ب���هاڵم ئامادهنهبوو هیچ وردهكارییهك لهو بارهیهوه بخاتهڕوو. ی ی بهكارخس���تنو راهێنان بهڕێوهب���هر ی سلێمانی ،ئاسۆ ی لهپارێزگا پیش���هی نهجمهدی���ن فهت���اح هاوڕای��� ه لهگهڵ
ی ی ژی���انو گوزهران ی رهوش��� ئ���هوه ی ئهودا، ی لهس���نورهك ه ی بیان كرێكاران ی باش���دا نییه ،ئ���هو بهنمون ه لهحاڵێك ب���اس ل���هوه دهكات ك��� ه مانگێ���ك ی بهدواداچونیان لهمهوبهر دهس���تهیهك ی كرێكاران ی گرفت��� ب���ۆ بهدهمهوهچون ی پێكهێناوه لهو ی گش���ت بهش���ێوهیهك بهدواداچونهدا بۆی���ان دهركهوتووه ك ه ی ی كۆمپانی���اكان گرفت زیاتر ل���ه %80 ی ی نهبوون ههمهجۆریان ههی ه لهڕووهكان ی كرێكار، ی گونجاو بۆ پشودان ش���وێن ی ی ئامێرو كهرهس ه پاكوخاوێنی ،نهبوون ی كاركردندا ی ك ه كرێكار لهكات سهالمهت ی "بۆ زۆرێك بهكاریان بهێنێ ،ئهو وت ی مانگێك ل���هو كۆمپانیایان��� ه م���اوه مۆڵهتمانداوه ك ه گرفتهكانیان چارهسهر ی پهیوهندییان بكهن بهتایب���هت ئهوان ه ی كرێكارهكانیانهوه ب ه ژیانو گوزهران��� ی ئ���هو مانگهدا ههی���ه ،ئهگهر لهماوه چارهس���هریان نهكرد ،لێپێچینهوهیان لهگهڵدا دهكهین". ی ی بیان ی ژم���ارهی كرێ���كار لهب���اره ی س���لێمانی ،ئاسۆ ی پارێزگا لهسنور ی6 ی نزیك ه ی س���لێمان ی "لهپارێزگا وت ی ههیه ،زۆرینهیان ی بیان ههزار كرێكار ئێرانیو توركین". ی ی پارێزهر هیالل ئبیراهیم یهكێك بهڕا ی ی كرێكاران تر لهگرفت ه س���هرهكیهكان ی ی س���اڵ ی عێراق ی كار ی یاس���ا بیان��� ی ئهو لهو یاسایهدا 1987ه ك ه بهبۆچون ی ك���راوه لهنێوان ی رهگهزی جیاوازی��� ی بیانی، ی ع���هرهبو كرێ���كار كرێكار ی ی ئهو یاس���ای ه كرێكار ی "بهپێ ئهو وت ی نیی ه كار ب���كات ،تهنها ب ه ی بۆ بیان ی پهیوهندیدار نهبێت، ی الیهن رهزامهندی ی ههر بۆی ه ئێم ه لهگهڵ كۆمهڵێك الیهن ی بێدهنگكراو"مان ی "ئیشكهر تر كهمپین ی ی كرێكار راگهیاندوه ب���ۆ پش���تیوان بیانی ،كار بۆ ئهوه دهكهین ئهو یاسای ه تهعدیل بكرێت". ی بهوهشدا ،وهك پارێزهر هیالل ئاماژه ی ناو كهمپینهكه ،كار بۆ ئهوهش كهسان ی ی سهندیكاكان دهكهن لهناو ئهنجومهن ی كرێكاراندا ،ئهنجومهنێك بۆ كرێكاران ی دروستبكهن. بیان
لهكوردستاندا كار بۆ پهیڕهوكردنی سیستهمی سۆسیال دهكرێت
له 32ملیۆن هاواڵتی عێراقی نزیكهی 3ملیۆنو 200ههزاریان لهالی حكومهت موچهیان ههیه
فۆتۆ :ئەرشیف خاوەن پێداویستییەکی تایبەت لەکاتی کارکردندا بهاڵم رهشبینه لهوهی لهم ساڵو ساڵی ئهو كهس���انهش كه خاوهن پێداویستی ئا :ئاسۆ سهراوی ئایندهدا ئهو سیستهمه بكهوێته بواری تایبهتن ،یاخود بههۆی نهخۆشییهكهوه توانای كاركردنیان نییه ،بهههمانشێوه جێبهجێكردنهوه. وهزارهتی كاروكاروباری كۆمهاڵیهتی سیس���تهمی سۆس���یال ك���ه بهش���ێك حكومهت مانگانه موچهیهكی باشیان بۆ ههرێم ،كار بۆ جێبهجێكردنی لهواڵت���ان ،بهتایب���هت واڵتانی ئهوروپی دهبڕێتهوه. ی سۆسیال) دهكاتو (سیستهم پهیڕهوی دهكهن ،ئهوهیه كه س���هرهڕای بهپێی فۆڕم���ی خۆراك ،دانیش���توانی رایدهگهیهنێ ئهو سیستهمه یهكێكه دابینكردن���ی زۆرێ���ك لهخزمهتگوزاریه عێراق لهئێس���تادا نزیك���هی 32ملیۆن ی وهزارهتهكهی بۆ لهكارنامه گش���تیهكان بێ بهرامبهر بۆ هاواڵتیان ،كهس دهبن ،بهپێی زانیاریهكانی شۆڕش كابینهی حهوتهم .پهرلهمانتارێكی ه���اوكات ههموو كهس���ێكی بێ���كار تا حاجی پهرلهمانتاری فراكس���ۆنی گۆڕان ئۆپۆزسیۆنیش لهپهرلهمانی عێراق، ئهوكاتهی كارێك دهدۆزێتهوه حكومهت لهپهرلهمانی عێراق ،ژمارهی موچهخۆران ههرچهنده جهغت لهوه دهكاتهوه كه بهجدی كار بۆ ئهو مهسهلهیه دهكهن ،مانگان���ه موچهیهك���ی ب���ۆ دهبڕێتهوه ،لهس���هرجهم عێراقدا نزیكهی 3ملیۆنو
200ههزار كهسه ،لهو ژمارهیهش نزیكهی 1ملیۆن كهسیان موچهی خانهنشینییان ههیه. لهب���ارهی پهیڕهوكردن���ی سیس���تهمی سۆس���یال لهكوردس���تاندا وتهبێ���ژی وهزارهتی كاروكاروب���اری كۆمهاڵیهتی، عهباس ئهك���رهم ئاماژه ب���هوه دهكات كه یهكێك لهكارنام���هی وهزارهتهكهیان ب���ۆ كابین���هی حهوتهم���ی حكومهتی ههرێم ئهوهیه كه سیس���تهمی سۆسیال لهكوردستاندا بچهس���پێنن ،بۆ ئهمهش بهنیازن س���ود لهئهزمونی ئ���هو واڵتانه وهربگرن كه پهیڕهوی ئهو سیس���تهمه دهك���هن ،ئهو دهڵێت "ل���ه23ی ئایاری ئهمساڵ كه كارنامهی وهزارهت پهسهند كرا ،یهكێك لهخاڵه گرنگهكانی ئهوهبوو ك���ه وهزارهت كار ب���ۆ ئ���هوه دهكات سیس���تهمی سۆس���یال لهكوردس���تاندا پهیڕهو بكرێت". عهباس ئهوهش ناش���ارێتهوه كه راسته ئهو سیستهمه پێویستی بهزهمینهسازیو ئامادهس���ازییهكی زۆر ههیه ،بهاڵم وهك دهڵێت "دهمانهوێ لهئێستاوه بناغهیهك بۆ ئهو سیستهمه دابنێینو لهداهاتوشدا وهزارهت وردهكاری���ی زیات���ر لهب���ارهی سیستهمهكهوه دهخاتهڕوو". ه���هر لهمبارهی���هوه پهرلهمانت���اری فراكسیۆنی گۆڕان لهپهرلهمانی عێراق، ش���ۆڕش حاجی باس لهوه دهكات ،كه ئهوان وهكو لیژن���هی دارایی پهرلهمانی ی زۆره لهب���ارهی عێ���راق ماوهیهك��� ئ���هو سیس���تهمهوه قس���هی جدیی���ان ك���ردووهو تاڕادهیهكی���ش كاری���ان بۆ كردووه ،بهاڵم ئهوهش ناش���ارێتهوه كه
دهمانهوێ لهئێستاوه بناغهیهك بۆ ئهو سیستهمه دابنێینو لهداهاتوشدا وهزارهت وردهكاریی زیاتر لهبارهی سیستهمهكهوه دهخاتهڕوو لهكوردستانو لهعێراقیش زۆربهی حیزبه دهس���هاڵتدارهكان جدی نین بۆ ئهوه ی سیستهمی سۆس���یال بكهوێتهوه بواری جێبهجێكردن���هوه ،وهك ئ���هو دهڵێت "دهیانهوێ س���ود لهههم���وو موچهیهك وهربگ���رن ب���ۆ بهرژهوهندی���ی حیزبیی خۆیان" .ئهو جهغت لهوهش دهكاتهوه، س���هرهڕای ههموو ئهو كۆسپانهی دێته رێیان ،بهاڵم بهردهوام كار بۆ هێنانهدی سیستهمێكی لهجۆری سۆسیال دهكهن، ههروهها وتیش���ی "گهشبین نیم بهوهی سیستهمی سۆس���یال لهیهك دوو ساڵی ئایندهدا لهعێراقو كوردستانیش بكهوێته بواری جێبهجێكردنهوه". بهبۆچونی س���هرۆكی لیژنهی كاروباری كۆمهاڵیهتی منداڵو خێزان لهپهرلهمانی
كوردس���تان (عهبدولس���هالم بهرواری) لهئێس���تادا لهكوردس���تان جۆرێ���ك لهسیستهمی سۆسیال ههیه ،ئهویش ئهو جۆره موچ���هو یارمهتیانهیه كه بهناوی جۆراوج���ۆری وهك ت���ۆڕی پاراس���تنی كۆمهاڵیهت���یو كهمئهندام���یو هت���د... دهدرێته چی���نو توێژه جیاجیاكان ،ئهو دهڵێت "لهكوردستاندا زیاتر له 130ههزار كهس بهن���اوی جۆراوج���ۆرهوه لهالیهن حكومهتهوه موچهیان بۆ بڕاوهتهوه ،ئهمه جۆرێكه لهسۆسیال ،یاخود كوردستان ی ب ه 200ههزار فهرمانبهر ههیه، پێویست ی 750ه���هزار فهرمانبهر ب���هاڵم نزیكه ههیه ،ئهمهش بهههمانش���ێوه جۆرێكه لهسیستهمی سۆس���یال" .ههربۆیه ئهو پهرلهمانت���اره جهخت ل���هوه دهكاتهوه كه پێویس���ته لهكورس���تاندا بهتۆڕێكی كۆمپیوتهری س���هرجهم دهمودهزگاكانی حكوم���هت بهیهك���هوه ببهس���ترێنهوه، تابزان���رێ ههرتاكێ���ك داهات���ی لهكوێ ههی���ه ،یاخود ل���هچ دهزگایهكی كهرتی ی ههیه "ب���هو جۆره تایب���هت موچ���ه دهتوانین س���هرجهم ئهوانه دهستنیشان بكهین ك���ه داهاتێكیان ههیه ،ئهوانهش ك���ه داهاتیان نییه ،دهكرێت س���ود لهو سیستهم ه وهربگرن". ئ���هم پهرلهمانت���ارهی فراكس���یۆنی كوردس���تانی ئ���هوهش روون دهكاتهوه كه مهرج نییه ئهو واڵتهی سیس���تهمی سۆسیال پهیڕهو دهكات زۆر دهوڵهمهند بێت ،چونك���ه وهك ئهو دهڵێت "ئهگهر بهباش���ی پهیڕهو بكرێت ئهو سیستهمه ئهوهنده باش���ه نیوهی پارهكهی خۆی ی دهكاتهوه". دابین
تایبهت
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
بهرهو ههڵبژاردنی ئهمهریكا.. ی س���هرۆكایهتی ئهمهریكا ههڵبژاردن��� سات بهسات نزیكو نزیكتر دهبێتهوه، ئهم رووداوه یهكێك���ه لهڕووداوه ههره ی دونیا ،ك ه ئهمهریكییهكان گرنگهكان��� س���هرۆكێك بۆ واڵتهكهیان ههڵدهبژێرن ی ی سیاسیو ئابور گهورهترین كاریگهری ی زهویی ه ی جیهانو ئهم گۆ لهسهر كۆ ههی���ه ،بهگاڵت��� ه نهبووه ك���ه یهكێك ی ی لوبنان وتویهت لهسیاسهتمهدارهكان ی ئهم "ههق وای��� ه ههموو دانیش���توان
ی ئهوهیان ههبێت ك ه ههس���ارهیه ماف ی ئهمهریكادا بهش���داربنو لهههڵبژاردن دهنگبدهن". ههرچهن���ده هی���چ واڵتو هی���چ س���هركردهیهك نیی��� ه ل���هم دونیایهدا متمان���هی بهئهمهری���كا بێ���ت ،بهاڵم ی ێ ههی ه ل���هم گهردونهدا پێویس���ت ك بهئهمهری���كا نهبێ���ت ك��� ه گرنگترینو كاراتری���ن واڵت���ی بهرههمهێنهری دوا ی ی پێشكهوتوو تهكنیكو تهكنهلۆجیا
ئهم سهردهمهی ئێمهیه؟ ی رابردوو، ی ههش���تا س���اڵ بهدرێژای ی ئهمهریكا رۆڵێكی ئێجگار كاراو گهوره ی جیه���انو لهئاڕاس���تهكردنی مێ���ژوو ێ هاوكێشه سیاسییهكاندا ههبووه ،بهب ی ی ئهمهریكا لهجهنگی دووهم بهشدار ی نازی���هكانو جیهانی���دا تێكش���كاندن ی ێ پڕۆژه فاش���یزم زهحمهت بوو ،بهب ی "مارش���اڵ" ههڵس���انهوهی ئهوروپا ی باش���ور خۆرئ���اواو ژاپ���ۆنو كۆریا
لهئاس���هواره وێرانهكانی شهڕ ئهستهم بوو ،بهبێ ههوڵی شێلگیران هی ئهمهریكا ی ی رۆژههاڵت��� ی ب���هره ههرهس���هێنان ی سۆشیالیزمو یهكێتی سۆڤیهت كارێك ئاس���ان نهب���وو .كێ ههی��� ه درك بهو ی راس���تییهش نهكات كه روخانی رژێم ی س���هدامو كۆتاییهێنان بهدهس���هاڵت ی بهعس���ییهكان لهعێراقدا بهبێ هێرش ی چهند سهختو ئهمهریكییهكان كارێك دژوار بوو؟
رۆمنیو ئۆباما ..دوو ركهبهر ی سهرسهخت ئا :ئاوێنه ئۆباما ..وهرچهرخانێك لهمێژووی ئهمهریكادا ب���اراك حس���ێن ئۆبام���ا ،یهكهمی���ن رهشپێس���ته لهمێژووی ئهمهریكادا وهك س���هرۆكی ئهو واڵته دهچێته كۆش���كی س���پییهوه ،دوای بهس���هربردنی چ���وار س���اڵ لهكۆشكی س���پیدا ،هێشتا بهپێی راپرس���ییهكان چانس���ی بردن���هوهی لهڕكهبهرهكهی زیاتره. ئۆبام���ا س���اڵی 1961لهویالیهت���ی هاوای لهدایكبووه ،باوكی موس���ڵمانێكی رهشپێستی بهڕهگهز كینیاییو دایكیشی ئهمهریكی پێستی كنسانسی بوو ،كاتێك ب���اراك تهمهنی دوو س���ااڵن بوو ،ئهوان لهیهكتر جیابوون���هوه ،باوكی گهڕایهوهو ئهمی الی دایكی بهجێهێش���ت .كه باراك پێینایه تهمهنی شهش سااڵنهوه" ،ئان"ی دایك���ی حهزی لهكوڕه ئهندهنوس���ییهك كردو بهه���ۆی هاوس���هرگیرییهوه بهرهو جاكارتا بهڕێككهوتنو ئۆباماشیان لهگ هڵ خۆی���ان ب���رد .ههرچهنده ب���اوكو باوه پیارهكهش���ی موسڵمان بوون ،بهاڵم ئهم لهس���هر نهریتی مهسیحی پهروهرده كراو ههر لهمنداڵییهوه خرایه قوتابخانهیهكی كاس���ۆلیكی .كاتێك ئۆباما گهڕایهوه بۆ ئهمهریكا یهكهمجار له1983دا لهزانكۆی كۆلۆمبیای كالیفۆڕنیا كۆلیجی زانس���ته سیاس���یو پهیوهندییه نێودهوڵهتیهكانی خوێند ،پاش���ان له1991یشدا لهزانكۆی هارڤارد یاسای تهواو كرد. ل���ه2004دا ئۆبام���ا ب���ووه ئهندام���ی ئهنجومهنی پیرانو لهس���اڵی 2005یشدا ناوی لهلیس���تی ئهو 20كهس���ایهتییهدا هاتبوو كه توانیبووی���ان كاریگهرییهكی گهورهی���ان لهكۆمهڵگ���هی ئهمهریكییدا ههبێ���ت .لهكۆتای���ی ههمان ساڵیش���دا رۆژنامهی نیو ستانسمان ناوی خستبووه لیس���تی ئ���هو ده كهس���ایهتییهوه ك���ه توانای ئهنجامدان���ی گۆڕانكارییان ههیه لهجیهاندا. چ���وار س���اڵ لهمهوب���هر ئۆباما وهك یهكهمی���ن رهشپێس���ت بووه س���هرۆكی
"ئان"و "میشێل" كێبڕكێی كهشخهییانه
ئان
ئهمهریكا ،ئهمڕۆ هێزێكی گهردوونییه، ی دونیادا ی واڵتان ی ه���هره زۆر لهزۆربه ی س���هربازیی ئامادهی���ه ،دهریاو بنكه زهریایهك لهم جیهانهدا شك نابهین ك ه ی هێزه سهربازییو ئامێره تهكنیكییهكان ئهمهریكای���ان تی���ا نهب���ێو تهنانهت ئهمهری���كا لهڕێگهی ئ���هو تهكنهلۆجیا ی گهورهیهوه كه بهرههمهێنهرو خاوهنێت ئاسمانیشی تهنیوه. ههڵبژاردن لهواڵتێكدا كه خاوهنی ئهو
9
توانا گهورهی ه بێت ،چۆن جێی بای هخو گرنگیپێدان نابێت؟ ی ئاوێنه ل���هم ژمارهیهوه ت���ا كۆتای ی ئهمهریكا ئهم الپهڕهی ه ههڵبژاردنهكان تهرخان دهكات بۆ ئ���هو رووداوه .ئهو ی دهیانهوێت بهشداری بكهن، بهڕێزان ه دهتوان���ن لهڕێگ��� هی ئ���هم ئیمهیلهوه سهرنجو وتارو راپۆرتی خۆیان بنێرن: newspaper@awene.com
سیاسهتی دهرهکی یان گیرفان؟ شوان شهرعی*
ئۆباما
رۆمنی
ویالیهت���ه یهكگرتووهكان���ی ئهمهریكاو بهتائیفهی مهسیحی توندڕهوی مۆرمۆنن، بهپێ���ی دوا راپرس���ییهكانیش ئۆبام���ا رۆمنی ههڵگ���ری بڕوانام���هی دكتۆرایه چانسی بردنهوهی لهمیت رۆمنی ركهبهری لهب���واری یاس���ادا لهزانك���ۆی هارڤاردو بهڕێوهبهری جێبهجێكاری كۆمپانیای باین بههێزتره. كاپیتاڵو حاكمی ویالیهتی ماساشوستس رۆمنی.. بووه لهنێوان سااڵنی 2003تا .2007 كاندیدێك بۆ دژایهتی ئێران ئهم ركهبهرهی ئۆباما لهههڵمهتهكانیدا میت رۆمنی ركهبهری ئۆباماو كاندیدی رهخن���هی توند ئاڕاس���تهی س���هرۆكی كۆماریخوازهكانی ئهمهریكا بۆ ههڵبژاردنی ئێستای ئهمهریكا دهكاتو بهڵێنی ئهوه سهرۆكایهتی ئهمهریكا ی ،2012یهكێكه دهدات كه ئهگهر ببێت ه سهرۆكی ئهمهریكا لهگ���هوره بزنس���مانو سیاس���هتمهداره ئهوا بهتهواوی كۆتایی بهپڕۆژهی چهكی ناودارهكانی ئهمهریكا ،كه پێیوایه ئۆباما ئهتۆمی ئێران دههێنێت گهر بههێرش���ی پێگهی واڵتهكهیانی لهگۆڕهپانی جیهاندا س���هربازیش بووبێ���ت ،پهیوهندیهكانی الواز كردووه. لهگ��� هڵ ئیس���رائیل بههێزت���ر دهكاو میت رۆمنی ساڵی 1947لهدایكبووه ،فهلهستینییهكانیش سهرزهنشت دهكات كوڕی ج���ۆرج دهبلیو رۆمن���ی "حاكمی لهبهرئ���هوهی خوازی���اری ئاش���تی نین، پێش���ووی ویالیهت���ی میش���یغان"ه ،كه بهچهند مهرجێكی دیاریكراوو تایبهتیش بهبنهماڵه یهكێك لهپیش���هو كارهكانیان كۆمهك بهمیسر دهكاو بهرامبهر بهواڵتانی مژدهدهریی مهس���یحییهت بووه كه سهر روس���یاو چینیش رووبهڕووبوونهوهیهكی
میشێل
توندترو ش���ێلگیرانهتر نیش���ان دهدات، بهاڵم لهبهرامب���هردا ئهوروپا بهگرنگترین هاوپهیمانی ئهمهریكا ناودهبات. رۆمن���ی پێیوایه كه س���هرۆك كۆماری ئێس���تای ئهمهری���كا پێگ���هی ویالیهته یهكگرتووهكان���ی لهگۆڕهپان���ی جیهانیدا الواز ك���ردووه ،گهر لهمانگی نۆڤهمبهری داهاتوودا س���هركهوتن بهدهستبهێنێت، ئهوا وهرچهرخانێكی گرنگ لهسیاس���هتی دهرهوهی ئهمهریكادا ئهنجامدهدات. چاودێ���ران ئام���اژه ب���هوه دهكهن كه ههرچهنده میت رۆمنی ئهزمونێكی ئهوتۆی نییه لهبواری سیاسهتی دهرهوهدا ،بهاڵم كهسێكیشی بهجێگری خۆی ههڵبژاردووه (پۆل رایان) كه بهههمانشێوه لهو بوارهدا بێ ئهزمونه ،ئهمهش خاڵی الوازی میت رۆمنیی���ه لهبهرامب���هر "ئۆبام���ا"و "جۆ بایدن"ی جێگریدا ،كه گهلێك بهئهزمونو كارامهترن لهسیاسهتی دهرهوهدا.
لههی����چ ش����وێنێكی ئ����هم دنیای����هدا، بهئهندازهی ویالیهت����ه یهكگرتووهكانی ئهمهری����كا خانمی یهك����هم جێی بایهخ نیی����ه ،ههربۆی����ه لهههم����وو ههڵمهتی ههڵبژاردنهكاندا "هاوسهر"ی كاندیدهكان سهرنجو تیشكی زۆربهی میدیاكان بهرهو الی خۆیان دهڕفێنن. بهدرێژایی ههڵبژاردنهكانی سهرۆكایهتی ئهمهری����كا ،هاوس����هری كاندی����دهكان رۆڵێك����ی بهرچاوی����ان لهشكس����ت یان س����هركهوتنی دوو ركهبهرهك����هی دیموك����راتو كۆمارییهكان����دا بینیوه، لهم ههڵبژاردنهش����دا ههریهك لهمیشێل ئۆباماو ئان رۆمن����ی كێبڕكێی رفاندنی سهرنجی دهنگدهرانیانه .ئهم كێبڕكێیه ههر بهههڵوێس����تو وت����ارو لێدوانهوه ناوهس����تێ ،بهڵك����و پهلدههاوێ����ت بۆ كێبڕكێی كهشخهییو رێكپۆشیو جوانی س����هلیقهو زهوق����ی خۆڕازاندنهوهیان، بهمهش رهن����گو روویهكی پڕ لهبریقهو باقی زیاتریان بهههڵمهتی ههڵبژاردنهكه بهخشیوه. زۆرێ����ك پێیانوای����ه ك����ه كێبڕكێی راس����تهقینهی ههڵبژاردن����ی ئهمجارهی س����هرۆكایهتی ئهمهری����كا لهنێ����وان "میش����ێل"و "ئان"دایه ك����ه یهكهمیان رهشپێس����تو ب����هژنو ب����ااڵ رێ����كو زراڤهو دووهمیش����یان س����پی پێس����تو كهش����خهو رێكپۆش����ه ،ههردووكیان بۆ رفاندن����ی دڵ����ی دهنگ����دهران خهریكی نمایشكردنی كهش����خهترین جلوبهرگو سهرنجڕاكێش����ترین رهنگ����ی فس����تانو جوانتری����ن بۆیهی نین����ۆكو ناوازهترین دیزاینی پێاڵوو قژ داهێنانن.
لهههڵبژاردنی س���هرۆکایهتی ئهمهریکادا، سیاس���هتی دهرهکی بهتایبهتی لهمانگی ئوگوس���تو نیوهی مانگی سێپتهمبهردا بهش���ێوهیهکی س���هرهکی باس دهکرێت لهکهمپینهکانی باراك ئۆباماو میت رومنی. ئۆبام���ا وهك کاندی���دی دیموکرات���هکان بهشێوهیهکی باشتر توانیویهتی سیاسهتی دهرهک���ی باس���بکاتو رونیبکات���هوهبۆ ئهمهریكیی���هكان وهك لهڕومن���ی ک���ه كاندی���دیكۆمارییهكان���ه .پرس���یارهکه لێرهدا ئهوهیه :ئایا سیاس���هتی دهرهکی دهتوانێت کاریگهرییهکی سهرهکی ههبێت لهس���هر دهنگ���دهرهکان لهههڵبژاردن���ی سهرۆكایهتی ئهمهریكادا؟ شارهزایان لهبواری سیاسیو ئابووریدا، پێیانوای���ه سیاس���هتی دهرهک���ی وا دهرناکهوێت که کاریگهرییهکی سهرهکی ههبێت لهس���هر دهنگدهرهسهربهخۆکان. ئ���هوهی گرن���گ بێت بۆ دهنگ���دهرهکان بهش���ێوهیهکی س���هرهکی بارودۆخ���ی ئاب���ووری ناوخۆی ئهمهریكایه .بهدرێژای مێ���ژووی ئهمهریكیی���هكان بهڵگهیهکی پتهو نییه کهئهوه بس���هلمێنت ،بێجگه لهبارودۆخ���ی ئابووری ناوخ���ۆ ،بابهته الوهکی���هکان وهكو سیاس���هتی دهرهکی کاریگهرییهکی زۆر گهورهی ههبێت لهسهر بڕی���اری دهنگ���دهرهکان ،بهتایبهتی ئهو دهنگدهرانهی که هێشتا بڕیاریان نهداوه دهنگ به چپارتێکی سیاسی دهدهن. رای گش���تی لهئهمهری���کا ل���هڕووی سیاسهتی دهرهکییهوهئۆبامایان پهسهند کردوه ،بهاڵم ل���هڕووی ئابووری ناوخۆی واڵتهوه رومنیان ال پهسهنده. ئهوهی گرن���گ بێت بۆ ئهمهریكییهكان بابهته س���هرهکیهکانیوهکو رهخساندنی ههل���ی کارو بارودۆخی ئابووری ناوخۆی واڵته .بەپێی یەکێک لەڕاپرسیهنوێیهکانی گال���وپ ،ل���هڕووی بهرهنگاربون���هوهی تی���رۆر (ک���ه بهش���ێکه لهسیاس���هتی دهرهکی) %58ی ئهمهریكییهكان دهنگی پهس���هندیان داوه بهباراك ئۆباما ،بهاڵم ل���هڕووی رهخس���اندنی ههل���ی کارهوه، ئۆباما %37ی دهنگهکانی بهدهستهێناوهو ههروهها لهڕووی باری ئابووریشهوه تهنها %36ی دهنگ���هکان ،بهاڵم ئ���هم رێژهیه که ئۆباما بهدهس���تیهێناوه زۆر کهمتره بهبهراورد لهگهڵ جۆرج بۆش���ی کوڕ که %46بوو لهساڵی ،2004بیل کلینتون که %54بوو لهس���اڵی ،1996رۆنالد ریگان که %50بوو لهس���اڵی .1984ئهمه ئهوه پیشان ئهدا ههرچهندهئۆباما توانیویهتی بهشێوهیهکی باشتر دهربکهوێت لهڕووی سیاسهتی دهرهکی،بهاڵم ئهمهناتوانێت قهرهبوی ئهو رێ���ژه کهمهی بکاتهوه که ئۆباما لهڕووی ئابووری بهدهستهێناوه. ئۆبام���او كاندیده دیموکرات���هکان بۆ سیاس���هته دهرهکیاکانیانان زیاتر باسی ئێ���ران ،عێراق ،تی���رۆرو ئهفغانس���تان دهکهن كه ئهمهش بۆته خاڵێکی بههێزی دیموکراتهکان لهدژی كۆماریهكان .شهڕی عێراقو ئهفغانستان بهشهڕێکی پۆپیلهر دانانرێت لهالیهن زۆربهی ئهمهریكییهكان بهتایبهتی ش���هڕی عێ���راق لهبهرئهوهی پێیانوایهکه جۆرج بۆشی کوڕ فریویداون لهب���ارهی ئ���هوهی ک���ه عێ���راق چهکی کۆمهڵک���وژی ههب���وه.ههروهها لهو دوو شهڕهدا ،ئهمهریکا چهند سهربازێکی زۆری لێکوژراوتێچونێکی زۆریشی ههبوو .بۆیه ههرچۆنێک بێ���ت كۆماریهكان نایان هوێت باسی شهڕی عێراقو ئهفغانستان بکهن. بهپێی ئهرچیفێک���ی زانکۆی کالیفۆرنیا، لهكۆنگ���رهی ههردوو حیزبی س���هرهكی ئهمهریكا ،دیموکراتهکان 34جار باس���ی عێراقیان ک���ردووه ،ب���هاڵم كۆماریهكان
ئهوهی زۆرگرنگ بێت بۆ زۆربهی دهنگدهرانی ئهمهریکا، بارودۆخی گیرفانیانه نهك سیاسهتی دهرهوهی واڵتهکهیان تهنها 7جار .ههروهها دیموکراتهکان زۆر باس لهوه دهکهن که چۆن س���هرکهوتو بوون لهکوشتنی ئوسامه بن الدن .جۆن كێ���ری ،کهوا بڕی���ارهببێ���ت بهوهزیری دهرهوهی ئهمهریکا ،وتی "پرسیار بکهن لهئوسامهبن الدن ئایا ئهو ئێستا باشتره یانچوار ساڵ لهوهو پێش" .ئهم وتهیهی جۆن كێری یهکێک بوو لهوته بههێزهکانی دیموکرات���هکان ک���ه س���هرنجێکی زۆری ئهمهریكییهكانی راکێش���ا بۆ سیاسهتی دهرهوهی دیموکراتهکان. روداوهکان���ی ئهمدوایی���ه ،کوش���تنی باڵوێزی ئهمهریکا لهلیبیاو هێرش���کردنه س���هر باڵوێزخانهی ئهمهریکا لهمیس���رو یهم���هن بههۆی ئهو فیلمهی کهلهس���هر پێغهمبهر(د.خ) دهركرابوو ،کاریگهرییهکی باشی نهبوو لهسهر سیاسهتی دهرهوهی دیموکراتهکان .ئهمه ههلێکی باشبوو بۆ رومنی ،بهاڵم رومنی نهیتوانی سوودێکی باش لهم ههله وهربگرێت بههۆی ئهوهی ک���ه رومن���ی زانیارییهکی باش���ی نییه لهس���هر زۆربهی واڵتهکان���ی رۆژههاڵتی ناوهڕاست .بۆنموونه،یهکێک لهههڵهکانی ئهوه بوو ک���ه وایزانی���وه باڵیۆزخانهی ئهمهریکا لهبهنغازییه .لهبهرئهمه رومنی نهیتوانیوهئارگومێنتێکی باش���ی ههبێت ل���هدژی دیموکرات���هکان لهکاتێک���دا که باس���ی سیاس���هتی كۆماریهكان دهکات لهڕۆژههاڵتی ناوهڕاست. رومن���ی ئێس���تا لهکهمپینهکانی���دا ههوڵئ���هدات زیات���ر باس لهباش���کردنی بارودۆخ���ی ئاب���ووری ،کاریگهریهکانی چین لهس���هر مارکێتهکان���ی ئهمهریکا، رهخس���اندنی ههلی کارو پشتگیرکردنی بسنزه بچوکهکان بکات ،نهك سیاسهتی دهرهک���ی .ئهم���هش پالنێک���ی باش���ه که ئێس���تا رومن���ی ئهیهوێ���ت لهڕووی ئابوورییهوه س���هرنجی ئهمهریكییهكانی پێڕابکێش���ێت .ئ���هوهش نابێ���ت لهیاد بکرێ���ت ک���ه رومن���ی خ���ۆی یهکێک���ه لهبسنزمانهس���هرکهوتوهکانی ئهمهریکا. ئهمهش وایکردووه لهناو ئهمهریكیهكاندا باوهڕێکی پتهوتری ههبێت وهك لهئۆباما لهڕووی باش���کردنی بارودۆخی ئابووری ناوخ���ۆی ئهو واڵته .ئ���هوهی زۆرگرنگ بێت بۆ زۆربهی دهنگدهره سهربهخۆکان که ئهویش بارودۆخ���ی گیرفانیانه ،نهك سیاسهتی دهرهوهی واڵتهکهیان. خاڵێک���ی گرن���گ ههیه كه پێویس���ته ئام���اژهی پێبدرێ���ت ئهوهی���ه ئهگ���هر ئهمهریكیی���هكان گرنگ���ی زیات���ر بدهن بهسیاس���هتی دهرهکی ،ئ���هوا بێگومان سیاس���هتی دهرهکی کاریگ���هری ئهبێت لهس���هر دهنگ���دهرهکان .بهمهش رومنی چهند دهنگێکی لهدهستدهچێت. *توێژهری پێشوویبهشی سیاسهتی رۆژههاڵتی ناوهڕاست لهڕێکخراوی ستمسن سهنتر لهواشنتن دیسی.
10
رهنگاڵه
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
فهرهاد پیرباڵ تابلۆکانی دهدات ب ه 3ملیۆن دۆالر
لهئینتهرنێتهوه فهرهاد پیرباڵ لهپێشانگاکهی پێشوویدا
»» دواجار بانو دهركهوت »» ی چهند مانگێك ی بۆ م���اوه ی باس���كردنو چاوپێكهوتن��� دوا ی لهالیهن میدیاكانهوه وهك���و گۆرانیبێژ ،دواجار "بانو" بهگۆران (خهم) دهركهوت. ی بانو ك ه ماوهیهك ه لهالیهن كهناڵهكانهوه پهخش ئهو گۆرانیی ه ی ی زیاتر لهچوار دهقیقهیه ،تیایدا بانو بهستایڵێك دهكرێتو ماوه ی رهشی پۆشیوه. (خاو) گۆرانیهكه دهچڕێتو عهزییهك ی واڵت نیش���تهجێیهو پێش���تریش ئهو گۆرانیبێژه لهدهرهوه ی ئهلبومێكهو لهگه ڵ هونهرمهند (بڵند رایگهیاندبوو ك��� ه بهنیاز ئیبراهیم) كار دهكات.
ئا :رهوا بورهان وا بڕیاره ئهمڕۆ (سێشهممه) نوسهرو هونهرمهند ،د.فهرهاد پیرباڵ پێشانگایهكی شێوهكاری لهشاری ههولێر بكاتهوهو تێیدا 7 تابلۆ نمایشدهكات كه ههر بهوتهی خۆی نرخی ههر تابلۆیهكی 3ملیۆن دۆالرهو بهو پێیهش "نرخی ههر حهوت تابلۆكه 21ملیۆن دۆالره". ئهو پێش���انگایهی فهره���اد پیرباڵ لهكاتژمێ���ر 6ی ئێ���واره لهگهل���هری چوارچ���را دهكرێت���هوهو فهرهاد وهك ههواڵێ���ك لهس���هر پێش���انگاكهی نوس���یویهتی "فهره���اد پیرباڵ���ی (هونهرمهندی ش���ێواز ناشێوهكارو دژ بهو ههموو هونهره قۆڕهی ناویان ناوه هونهری ش���ێوهكاری!) بهئامادهبوونی رێزدار وهزیری رۆش���نبیری حكومهتی
ههرێم���ی كوردس���تان ,ههروهه���ا بهئامادهبوونی كۆمهڵێك هونهرمهندی تابلۆن���اسو كۆمهڵێ���ك كهس���ایهتیی (ئهمما كهسایهتی) پێشانگای سێیهمی خۆی دهكاتهوه". پیرباڵ جگه لهوهی خاوهنی چهندان دیوانو رۆمانو لێكۆڵینهوهیه ،خاوهنی چهندین تابلۆش���ه ،س���هبارهت بهوهی بۆچی ئ���هو نرخ���هی ب���ۆ تابلۆكانی داناوه ،ناوبراو لهلێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه رایگهیان���د "لێره هیچ ك���هس قیمهت بۆ كارهكانی خ���ۆی دانانێت ،بهختیار كاتێ���ك كتێبهكان���ی دهدات ب���ه 20 ههزارو 15ههزار دهبێت دهستخۆش���ی لێبكرێت ،تابلۆكان لهو سێ ملیۆنهش زیاتر دههێنێت". فهرهاد ههر س���هبارهت بهو قسانهی رووبهڕووی بۆتهوه بۆ نرخی تابلۆكهی، وت���ی "ههندێك ك���هس قهش���مهریم پێدهكهنو دهڵێ���ن بۆته بازرگان ،ئهم
لهفهیسبووکهوه
كارهی م���ن باش���ه بیكهم ی���ان بچم دهس���ت لهوهزیرو بهرپرسو ش���تی وا پان بكهمهوه" ،فهرهاد ئهو پێشانگایه پێشكهش���ی ئهو كهس���انه دهكات كه پێیدهڵێن "د.فهرهاد ،نرخی زۆر بهرز بۆ تابلۆكانی دادهنێ ،تا مهسئولهكان لێی بكڕن" لهو رووهش���هوه لهوهاڵمدا دهڵێ���ت "ئهو كهس���انه زۆر بێئهقڵن، چونك���ه نازان���ن هی���چ مهس���ئولێك "بهداخ���هوه" لهكوردس���تاندا نییه كه لههون���هر ،چ ئ���هوهی لههونهری ئهو تێبگهن". سهبارهت بهكارهكهشی باسی لهوكرد كه مهنهفێس���تێكی هونهرییهو دڵنیایه بههاری داهاتوو عهرهب ناوێكی تازهی بۆ دهدۆزێتهوه! فهره���اد وت���ی "ک���ه موخاتهب���هی هونهرمهندان���ی ع���هرهب دهک���همو بهیانێک به عهرهب���ی باڵودهکهمهوهو پۆستهرهکهشم به عهرهبییه".
رهنگاڵه
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
لهههولێر كۆتر ههی ه به 10دهفتهر دۆالر دهفرۆشرێت ێ رێ ههركاتێك بهیانیانی ههینی بتهو بكهیت بۆ مهیدانی كۆتران لهشاری ههولێر ،ئهوا چاوت بهزیاتر لهسهدان كهس دهكهوێ كه روو دهكهنه ئهو مهیدانه بۆمامهڵهی كڕینو فرۆشتنی كۆتر. "مهیدان����ی كۆتران" لهس����هر پردی سهیداوه لهشهقامی چل مهتری لهشار ی ههولێ����ر یهكێكه لهو ش����وێنانهی كه مێژوویهكی كۆنی ههیهو رۆژانه خهڵێكی زۆر رووی تێدهكهن بهمهبهستی كڕینو فرۆشتنی كۆتر كه بژێوی ژیانی سهدان خێزان دابیندهكات ،كه جگه لهخهڵكی ش����ارهكانی كوردس����تان ،خهڵك����ی شارهكانی عێراقیش رووی تێدهكهن. ل����هو مهیدان����ه فرۆش����یارهكان كۆترهكانیان لهنێو قهفهس����دا داناوهو ههندێجاریش جریكهی دهنگی كۆترهكان سهردانكهرهكان مهست دهكات. عادل مهجی����د حهمهدهمین مامهڵهی كڕینو فرۆشتنی كۆتر دهكات لهمهیدانی كۆت����رانو رونیكردهوه ك����ه لهههموو ش����ارهكانی عێراقو كوردستانیش����هوه كۆتر بۆ ئهو شوێنه دێن ،بهپێچهوانهوه لهههولێری����ش دهڕوات ب����ۆ دهرهوه، بهتایبهتی رۆژانی ههین����ی كه بازاڕی كۆتر زۆر خۆش����هو خهڵكێكی زۆریش روو لهو مهیدانه دهكهن بهمهبهس����تی كڕینو فڕۆش����تنی كۆتر ،لهگهڵ وهرزی فۆتۆ :بهختیار ی ههولێر ی كۆتران لهشار زس����تانیش كه وهرزێكی زۆر خۆش����ه مهیدانی با مهیدان بۆ كۆتر بهب����هراورد لهگهڵ وهرزهكانی دیكه ،چونكه كهشوههوا خۆشهو كۆتر ههروهه����ا كۆتری (عهرد)یش ههیه كه زۆر دهكاتو لهبهر خۆشهویستیشی بۆ روی تێدهك����هنو وهك ئهو دهڵێت "لهو داواكاره كه حكومهت هاوكارییان بكات ی باشو نایاب����هو نرخهكهی تا كۆتر ،لهدوكانهكهی خۆیدا ش����وێنێكی ش����وێنانه كۆتری جوانو غهریبی تێدا لهكاتی نهخۆش����كهوتنی كۆترهكانیان، زیات����ر دهفڕێت ،ب����هاڵم لهوهرزهكانی جۆرێك دیك����ه كهش����وههوا بۆ كۆت����ر خۆش ده ه����هزار دۆالر دهڕوات ،ئ����هو جۆره تایبهتی بۆ كۆتر دروستكردووهو ههموو نمایش دهكرێتو كۆتر ههیه به س����هد ههروهها شوێنێكی باشو گونجاویشیان بۆ دروس����ت ب����كات كه تایب����هت بێت نییهو نهخۆش دهكهوێ����ت ،بۆیه كهم كۆتران����هش زیاتر لهالی����هن كۆتر بازه پێداویستیهكانیش����ی بۆ دابینكردوون ،ههزار دۆالر دهفرۆشرێت". عادلی كۆترفرۆش����یش جهختی لهو بهب����ازاڕی كۆت����ر ،لهبهرئ����هوهی ئهو چونكه هیوایهكی گهورهی ئهو كهسهیه كۆنهكانهوه دهست دهكهوێت. دهفڕێت. ههروهها دهرب����از عهلی دوكاندارێكی لهژیان ،ئ����هو دوكان����داره پێیوایه كه قسهیه كردهوهو وتی "لهههندێك شوێنی پیشهیه لهش����اری ههولێر مێژوویهكی عادل باس����ی لهجۆرهكان����ی كۆترو نرخهكانیان كرد لهوانهش كۆتری (تار) تهمهن 28س����اڵهو رۆژان ه س����هردانی لهههولێ����ر ههندێك ش����وێنی تایبهت تایبهت ،كۆتر ههیه نزیكهی سهد ههزار دوورو درێژی ههیهو سهدان خێزانیش كه نرخهك����هی لهپێنج ههزار دینارهوه ئهو مهیدانه دهكات بهمهبهستی كڕینی ههی����ه بهكۆتر فرۆش����تن ك����ه زۆرتر دۆالر دهكات ،بهاڵم زیاتر هی خهڵكانی ب����هو پیش����هیه ژیانی خۆی����انو ماڵو دهستپێدهكات تا سهد دۆالر دهڕوات ،كۆتر ،چونكه ههس����ت بهخۆشییهكی كهس����ه دهوڵهمهندو بهرپرسه بااڵكان دهوڵهمهن����دو بهرپرس����هكانه" ،ناوبراو منداڵیانی پێ دهبهنهسهر.
بچوكترین (حاجی) تهمهن ی 27ساڵه چیرۆكی ئهو مندااڵنه ی بۆ یهكهمجار دهچن ه قوتابخانه ئا :ئاوێنه
ی ی گاگا ك ه هونهرمهندێك ی لید ئهم دوا دهركهوتن ه ی ی پهچهك���ردنو ههڵگرتن��� ی گاگا لهڕێگ��� ه لی���د ی سهیرو ی جلوبهرگ ی ئهمهریكییهو بهپۆش���ین ی لهسهر نووسرا ناودار ی دهس���تییهوه ك ه وشهیهك جانتایهك ی ناباو دهناسرێت ،لهكاتێكدای ه ك ه ی سهمهرهو ئهتهكێت ی مێین ه ی زاووزێ ی بهعهرهب���ی ئهندام ب���وو ماناك ه ی ی ئیس�ل�امیو رهوهند ی گهوره جیهان ناڕهزایهتییهك ی موسڵمانان. دهگهیاند ،بووه مای هی تووڕهی
بهشێك لهو مندااڵنهی یهكهم ساڵیانه دهچنه قوتابخانه وڕك لهدایكو باوكیان دهگرن بۆ ئهوهی بچن لهگهڵیانو ههندێكیشیان بهناچاریی لهپۆلدا لهگهڵیان دادهنیشن.
"لیدی گاگا"ش ی موسڵمانان تووڕ ه كرد
لهئینتهرنێتهوه پیرو گهنج رودهکهن ه ماڵی خوا ئا :ئاوێنه ی ئامارهكانی وهزارهتی ئهوقافو بهپێ ی ی حكومهتی ههرێم كاروباری ئاین كوردستان ،ئهمساڵ بچوكترین ی حهج (حاجی) كه فهریزه ی 27ساڵهو ئهنجام دهدات تهمهن بهتهمهنتریشیان 107ساڵه. ی ح���هجو عهمره ی گش���ت بهڕێوهبهر ی ئاینی، ی ئهوقافو كاروبار لهوهزارهت س���هاڵح ش���ێخ فهتاح لهلێدوانێكدا بۆ
کاوڕ ی بهرجاو بهخۆتانهوه پێش���كهوتنێك ی لهئیشوكارهكانتان، دهبینن بهتایبهت ی زیات���ر دهكهنو ههس���ت بهچاالك��� ی زیات���ر دهكهوێت��� ه بهرپرس���یارێت سهرش���انتان ئهمهش دهگهڕێتهوه بۆ چاالكبوونتان لهكارهكانتان.
گا ی ی باش نابێت بۆ لهدایكبوان ههفتهیهك ئ���هم بورج���ه ،بۆی ه باش���تروای ه هیچ ی ئهو بڕیارێ���ك نهدهی���ت بهتایبهت��� ی بهدواڕۆژتهوه ی پهیوهن���د بڕیاران��� ه ههیهو ههوڵبدهن كارهكانت دواخهن بۆ كاتێكی تر.
دوانه بههاوكاری هاوڕێكانتو كهسه نزیكهكانت كهس���ایهتیت بهباش���ی دهردهكهوێت، كارهكان���ت بهباش���ی دهڕواتو رهنگه ئهم���هش بهه���ۆی ئ���هوهوه بێ���ت كه پهیوهندییهكی باش���ت دروستكردووه لهگهڵ كهسانی دهوروبهرت.
قرژاڵ ی باشت نییهو كاریگهرییان دهوروبهرێك ی بهسهر تۆوه ههیهو رهنگ ه تۆش كار خراپ ئهنج���ام بدهیت ،ههوڵبده لێیان ی ئهم ی بهدرێژای دوربكهویتهوه بهتایبهت ههفتهیه.
شێر ی ی باش لهگهڵ خۆ ئهم ههفتهی ه رۆژانێك ی ئهم بورجه، دێنێت بۆ لهدایكبووان��� ی رهنگ ه ههس���ت بهچاالكیو دڵخۆش��� ی ی خۆشهویست زیاتر بكهیت ،پهیوهند زیاتر دروست دهبێت لهم ماوهیه.
فهریک ی سۆزدارییهوه دڵخۆش ئهم ماوهی ه لهڕوو دهبیتو پهیوهندیی ه سۆزداریهكان زیاتر پتهو دهبێت ،ههوڵب���دهن زیاتر بایهخ بهخۆشهویس���تهكانتان بدهنو الپهڕه كۆنهكان وهالوه بنێن.
ی ئاوێن ه رایگهیاند ك ه ئهمسا ڵ لهههرێم ی كوردستان بچوكترین كهس ك ه فهریزه ی 27ساڵهو حهج ئهنجامدهدات تهمهن بهتهمهنتریشیان 107ساڵه. ی ی وهزارهت ی ئامارهكان��� ه���هر بهپێ ئهوق���اف ،ئهمس���ا ڵ زیات���ر لهچ���وار ی كوردس���تانو ههزار ك���هس لهههرێم ی عێراق 32ههزاری���ش لهسهرتاس���هر ی ح���هج ئهنج���ام دهدهنو وا فهریزه ی ئهم مانگهشدا یهكهم بڕیاره لهكۆتای ی سعودی ه ی حاجییان بهرهو واڵت كاروان بهڕێبكهون.
تهرازوو ی ی كارهكان لهبهرژهوهند پێش���كهوتن ێ تۆدا دهبێ���تو پێویس���ت بهدڵهڕاوك ی باش���ت ب���ۆ ن���اكات ،پاڵپش���تییهك دهردهكهوێت ،لهڕووی كۆمهاڵیهتییهوه زیاتر سهرقاڵ دهبیت.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
خهبهر خهبهر خهبهردار
ئا :بهختیار حسێن ،ههولێر
ی جیهاندا دژ ی گرتووهتهوه لهسهرتاسهر موس���ڵمانان ی ئیسالم دهكاتو ی بهپێغهمبهر ی سوكایهت بهو فیلم ه ی كردووه ی ك ه پێغهمب���هر ئهو گۆڤاره فهرهنس���یی ه بهكاریكاتێر.
11
سااڵنه لهگهڵ كردنهوهی قوتابخانهكاندا بهههزاران منداڵی تهمهن ش���هش ساڵ، دهچنه پۆلی یهكهمی بنهڕهتی ئهمهش دوای دوو ساڵ لهباخچهی ساوایان ،بهاڵم چونی ئهو مندااڵنه بۆ پۆلی یهكهم بهالی زۆربهیانهوه "ناخۆش���ه"و زۆرجاریش تا رادێن لهگهڵ ژیانی قوتابخانهدا ،دهبێت دایكی���ان یاخود باوكیان لهگهڵیان بڕۆن بۆ قوتابخانهو تهنانهت لهنێو پۆلیش���دا لهگهڵی���ان دابنیش���ن ،زۆرجاریش دوای رۆیش���تنهوهی كهس���وكاریان دهس���ت دهكهن بهگریان. رۆژی 10ی ئ���هم مانگ���ه دهرگای لهئینتهرنێتهوه قوتابخان���هكان لهههرێمی كوردس���تان بهشێک لهمندااڵن بهچوونه مهکتهب دڵخۆشنو بهشێکیشیان ترس دایان دهگرێت كران���هوهو بهپێ���ی وتهی بهرپرس���انی ههروهه���ا بهڕێوب���هری پ���هروهردهی ب���هاڵم ههندێك لهدای���كان باس لهوه بهب���ێ جیاوازی لهنێ���وان قوتابییهكاندا پهروهرده ،ئهمساڵ لهسنوری پهروهردهی سلێمانی بهسهدان ههزار منداڵ چونهته دهك���هن ك���ه لهیهك���هم رۆژی بردن���ی كتێبی���ان دهدا بهقوتابیان���ی پۆل���ی مهڵبهن���دی س���لێمانی ،كهم���ال نوری منداڵهكانیان بۆ قوتابخانه ،منداڵهكانیان یهك��� همو وانهی���ان پێدهخوێندن ،بهاڵم لهلێدوانێكی���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند قۆناغی یهكهمی بنهڕهتی. رۆزا بورهان قوتابییهكی پۆلی یهكهمی دهستیان كردووه بهگریان ،لهو رووهوه بهوتهی مامۆس���تایانی قۆناغی یهكهم ،ك���ه ئهوان ههوڵ���ی بایهخدانی���ان داوه بنهڕهتیی���ه لهقوتابخان���هی ئیبراهی���م خهنده جهمال كه فهرمانبهرێكی تهمهن ل���هم س���ااڵنهی دوایی���دا گۆڕانكارییان بهمنداڵ ههرلهتێگهیش���تن لهقسهكردنو ئهحمهد ،لهگهڵ رۆژه س���هرهتاییهكانی 34س���اڵهو لهیهك���هم رۆژی كردنهوهی كردووه لهو قۆناغ���هدا ،چونكه كاتێك گوێگرتن ل���هدهرهوهی خ���ۆیو ماوهی ی ب���ردووه بۆ ئ���هو مندااڵنه روو دهكهنه قوتابخانه ،وا چوار س���اڵه كار بهسیستهمێك دهكهن چون���ی ب���ۆ قوتابخانه باوكی دهس���تی قوتابخان���هدا كوڕهك���ه گرتووهو لهڕۆژهكانی دیكهش���دا بهجانتا قوتابخانهو كاتێك ویستویهت ی بگهڕێتهوه دهزانن زۆر ناخۆش���ه ،بۆیه ئهوانیش تا كه ههفتهی یهكهم پێیدهوترێت ههفتهی پهمهییو قژه بهستراوهكهیهوه دهیویست بۆ ماڵهوه یهكسهر منداڵهكهی پێیوتووه ماوهی چهند رۆژێك قس���هی خۆش���یان پێش���وازیكردن لهومندااڵنه كه لهالیهن بچێت���ه پۆلهكهیهوهو قوتابخانهی بهالوه "دایك���ه دڵم زۆر پ���ڕه لهگریان ،ئهگهر ب���ۆ دهكهن ههتا را دێ���ن لهگهڵ ژیانی مامۆستاو خوێندكارهكانهوه نوقڵو گوڵ قوتابخانهداو دیارییان پێشكهش دهكهن دهبهخشرێتهوه قوتابیانی پۆلی یهكهمو خۆش���هو ئهوهی زیاتریش قوتابخانهی بڕۆیتهوه یهكسهر دهگریم". ههرچهنده لهس���ااڵنی پێشودا كاتێك بۆئهوهی قوتابخانهیان ال خۆشهویس���ت پاش���ان دهس���ت دهكرێت بهخوێندنی بهالوه خۆش ك���ردووه ،لهیهكهم رۆژدا وانه. نوقڵو كێكو مهساسهو گوڵیان پێداون .قوتابخان���هكان دهكرانهوه راس���تهوخۆو بكهن.
دوپشک ی داراییت بۆ دروست دهبێت، كێش��� ه ی رهنگ ه ئهم كێشهی ه لهههموو كارهكان تر زیاتر س���هرقاڵتان بكات ،پێویستت ی ت���ر ههی��� ه بۆ ی كهس���ان بهه���اوكار یارمهتیدانت لهم كێشهیه.
کهوان ی كارێكی ،ئهوا ی وهاڵم ئهگهر چاوهڕوان ی ی دهرئهنجامێك ئهم ههفتهی ه ئهگ���هر ی باش���ت بۆ دهردهكهوێ���ت ،ههفتهیهك پ���ڕ لــــهخۆش���یو بهبهرهكهت دهبێت بۆتان.
گیسک ههوڵب���دهن ئ���هم ماوهی��� ه بهژیران��� ه ی چهند بیربكهن���هوه ،رهنگ��� ه توش��� گرفتێك ببی���تو رووب���هڕووی كارێك ی بهتۆوه ببیتهوه ك ه لهدورهوه پهیوهند ههبێت ،باشتر وای ه لهههڵچونهكاندا دان بهخۆتاندا بگرن.
سهتڵ خ���ۆت ئاماده بك ه بۆ ههموو ش���تێك، ی ی كار خ���ۆت هیالك بك��� ه بۆئ���هوه ب���اش پێش���كهش بكهی���ت ،ههوڵبده ی باش بیت بهرامبهر ئهو بهرپرس���ێك كاران هی ئهنجامی دهدهیت.
ئهمڕۆ(وابو بهپێرێ) لهنهبهردێکی تری هێزهکانی پۆلیسی دارستان ه ب���ێ تهرهزانهکهمان���دا پیالنێکی چهبهڵ لهگۆڕنرا ک ه دهیویست لهم بارودۆخ ه ناسکهی ههرێمو عێراقو ناوچهکهو جیهاندا سامانی پیرۆزی نیشتمان ه س���وتاوهکهمان بهفیرۆ بدات. دهسکهوتهکان: -1نیو فهرده خهڵوزی سپێشهڵ ک ه لهههن���دێ ناوچهدا پێی دهڵێن رهژو. -2دوو عهرهبان ه داری تهڕ. پ /1پیالنگێرهکان کێن؟ أ -مهفرهزهیهک���ی کۆڵۆمبینو ل ه ئهفهریقای التینهوه راسپێردراون؟ ب -جهماعهتێ���ک پۆلی���س ک ه ئێستا ئیجازهن؟ ج -شانهیهکی خهڵوزی قاعیدهن لهناوچهکه؟ د -کۆمهڵێ���ک فهالحی داماو ل ه ئیحتیاجیا وادهکهن؟ پ /2ک ه ئ���هو خهبهرهت بۆ لێ ئ���هدهن ،جهنابعال���ی چ پهندێکت بیرئهکهوێتهوه؟ أ -ت���ۆڕی عهدال���هت ماس���یی ه گهورهکانی پێناگیرێت؟ ب -ک���هر لهک���وێ کهوتوهو کونگه لهکوێ دڕاوه؟ ج -کوردس���تان جێگای بهچک ه شێرانه؟ د -س���هری ش���کاوهو قاچ���ی ئهبهستن؟ پ /3بهمهزهن���هی ئهقڵ���ت دهستهکهوتهکان چی لێ ئهکهن؟ أ-خهڵوزهک ه ب���ۆ نێرگهلهو داره تهڕهک���هش جومع���ان حهمام���ی پێدائهخهن ب-ئهیانخهن��� ه م���هزادهوهو دوا فلس���ی پارهک���هی ئهگێڕنهوه بۆ خهزێنهوهی دوو؟ ج -لهحهوشهی پشتهوهی مهرکهز فڕێی ئهدات ههتا ئیشهڵاڵو رهحمان لیجنهکهی وهزارهت ئهگات؟ د -ک ه معهس���هلهک ه خاوبویهوه ئهیدهنهوه ب ه جهماعهتهکه؟ پ /4سهبهب چی ه ئیعالم ئهوهنده ئیهتیمامی پێ ئهدا؟ أ -مهوزوع���ی تریان نیی ه بیکهن بهخهبهر؟ ب -ئ���هی خهڵکهک��� ه بهچ���ی مهشغوڵ کهن؟ ج -بۆئهوهی کهس ئیتر نهوێرێت تهعدا لهسروشت بکات؟ د -زابتهک ه خزمێکی لهتهلهفزیۆن دهستی ئهڕوات؟ پ /5ئهگ���هر پۆلیس���ی غابات ئهو ش���ت ه موهیم ه بگێڕێتهوه بۆ میلل���هت ،ئهی ئهم پۆلیس���انهی خوارهوه کامیان چی ئهکهن؟ أ -پۆلیس���ی ئهخالق ش���عوری کوردایهتیمان بۆ ئهدۆزێتهوه؟ ب -پۆلیسی نهوت بهتانکهرهکانی حدود ئهڵێ عهجه عهجه عهجه؟ ج -پۆلیس���ی کارهب���ا گڵۆپێک لهویژدان���ی بهع���زه مهس���ئولێکا دائهگیرسێنێ؟ د -پۆلیسی ئهنتهر پوڵ هاشمی ئهگرێت؟
نهههنگ ی ی س���ۆزدارییهوه رۆژانێك��� ل���هڕوو ناخۆش بهس���هر دهبهیت ،باشتروای ه ئهم ماوهی ه خۆتان بهدور بگرن لهههر ی سۆزداریو بههێمنییهوه پهیوهندییهك ی قورس���ت مامهڵهبكهو رهنگ ه مهرج بهسهردا بسهپێنرێت.
CMYK
10
رهنگاڵه
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
فهرهاد پیرباڵ تابلۆکانی دهدات ب ه 3ملیۆن دۆالر
لهئینتهرنێتهوه فهرهاد پیرباڵ لهپێشانگاکهی پێشوویدا
»» دواجار بانو دهركهوت »» ی چهند مانگێك ی بۆ م���اوه ی باس���كردنو چاوپێكهوتن��� دوا ی لهالیهن میدیاكانهوه وهك���و گۆرانیبێژ ،دواجار "بانو" بهگۆران (خهم) دهركهوت. ی بانو ك ه ماوهیهك ه لهالیهن كهناڵهكانهوه پهخش ئهو گۆرانیی ه ی ی زیاتر لهچوار دهقیقهیه ،تیایدا بانو بهستایڵێك دهكرێتو ماوه ی رهشی پۆشیوه. (خاو) گۆرانیهكه دهچڕێتو عهزییهك ی واڵت نیش���تهجێیهو پێش���تریش ئهو گۆرانیبێژه لهدهرهوه ی ئهلبومێكهو لهگه ڵ هونهرمهند (بڵند رایگهیاندبوو ك��� ه بهنیاز ئیبراهیم) كار دهكات.
ئا :رهوا بورهان وا بڕیاره ئهمڕۆ (سێشهممه) نوسهرو هونهرمهند ،د.فهرهاد پیرباڵ پێشانگایهكی شێوهكاری لهشاری ههولێر بكاتهوهو تێیدا 7 تابلۆ نمایشدهكات كه ههر بهوتهی خۆی نرخی ههر تابلۆیهكی 3ملیۆن دۆالرهو بهو پێیهش "نرخی ههر حهوت تابلۆكه 21ملیۆن دۆالره". ئهو پێش���انگایهی فهره���اد پیرباڵ لهكاتژمێ���ر 6ی ئێ���واره لهگهل���هری چوارچ���را دهكرێت���هوهو فهرهاد وهك ههواڵێ���ك لهس���هر پێش���انگاكهی نوس���یویهتی "فهره���اد پیرباڵ���ی (هونهرمهندی ش���ێواز ناشێوهكارو دژ بهو ههموو هونهره قۆڕهی ناویان ناوه هونهری ش���ێوهكاری!) بهئامادهبوونی رێزدار وهزیری رۆش���نبیری حكومهتی
ههرێم���ی كوردس���تان ,ههروهه���ا بهئامادهبوونی كۆمهڵێك هونهرمهندی تابلۆن���اسو كۆمهڵێ���ك كهس���ایهتیی (ئهمما كهسایهتی) پێشانگای سێیهمی خۆی دهكاتهوه". پیرباڵ جگه لهوهی خاوهنی چهندان دیوانو رۆمانو لێكۆڵینهوهیه ،خاوهنی چهندین تابلۆش���ه ،س���هبارهت بهوهی بۆچی ئ���هو نرخ���هی ب���ۆ تابلۆكانی داناوه ،ناوبراو لهلێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه رایگهیان���د "لێره هیچ ك���هس قیمهت بۆ كارهكانی خ���ۆی دانانێت ،بهختیار كاتێ���ك كتێبهكان���ی دهدات ب���ه 20 ههزارو 15ههزار دهبێت دهستخۆش���ی لێبكرێت ،تابلۆكان لهو سێ ملیۆنهش زیاتر دههێنێت". فهرهاد ههر س���هبارهت بهو قسانهی رووبهڕووی بۆتهوه بۆ نرخی تابلۆكهی، وت���ی "ههندێك ك���هس قهش���مهریم پێدهكهنو دهڵێ���ن بۆته بازرگان ،ئهم
لهفهیسبووکهوه
كارهی م���ن باش���ه بیكهم ی���ان بچم دهس���ت لهوهزیرو بهرپرسو ش���تی وا پان بكهمهوه" ،فهرهاد ئهو پێشانگایه پێشكهش���ی ئهو كهس���انه دهكات كه پێیدهڵێن "د.فهرهاد ،نرخی زۆر بهرز بۆ تابلۆكانی دادهنێ ،تا مهسئولهكان لێی بكڕن" لهو رووهش���هوه لهوهاڵمدا دهڵێ���ت "ئهو كهس���انه زۆر بێئهقڵن، چونك���ه نازان���ن هی���چ مهس���ئولێك "بهداخ���هوه" لهكوردس���تاندا نییه كه لههون���هر ،چ ئ���هوهی لههونهری ئهو تێبگهن". سهبارهت بهكارهكهشی باسی لهوكرد كه مهنهفێس���تێكی هونهرییهو دڵنیایه بههاری داهاتوو عهرهب ناوێكی تازهی بۆ دهدۆزێتهوه! فهره���اد وت���ی "ک���ه موخاتهب���هی هونهرمهندان���ی ع���هرهب دهک���همو بهیانێک به عهرهب���ی باڵودهکهمهوهو پۆستهرهکهشم به عهرهبییه".
رهنگاڵه
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
لهههولێر كۆتر ههی ه به 10دهفتهر دۆالر دهفرۆشرێت ێ رێ ههركاتێك بهیانیانی ههینی بتهو بكهیت بۆ مهیدانی كۆتران لهشاری ههولێر ،ئهوا چاوت بهزیاتر لهسهدان كهس دهكهوێ كه روو دهكهنه ئهو مهیدانه بۆمامهڵهی كڕینو فرۆشتنی كۆتر. "مهیدان����ی كۆتران" لهس����هر پردی سهیداوه لهشهقامی چل مهتری لهشار ی ههولێ����ر یهكێكه لهو ش����وێنانهی كه مێژوویهكی كۆنی ههیهو رۆژانه خهڵێكی زۆر رووی تێدهكهن بهمهبهستی كڕینو فرۆشتنی كۆتر كه بژێوی ژیانی سهدان خێزان دابیندهكات ،كه جگه لهخهڵكی ش����ارهكانی كوردس����تان ،خهڵك����ی شارهكانی عێراقیش رووی تێدهكهن. ل����هو مهیدان����ه فرۆش����یارهكان كۆترهكانیان لهنێو قهفهس����دا داناوهو ههندێجاریش جریكهی دهنگی كۆترهكان سهردانكهرهكان مهست دهكات. عادل مهجی����د حهمهدهمین مامهڵهی كڕینو فرۆشتنی كۆتر دهكات لهمهیدانی كۆت����رانو رونیكردهوه ك����ه لهههموو ش����ارهكانی عێراقو كوردستانیش����هوه كۆتر بۆ ئهو شوێنه دێن ،بهپێچهوانهوه لهههولێری����ش دهڕوات ب����ۆ دهرهوه، بهتایبهتی رۆژانی ههین����ی كه بازاڕی كۆتر زۆر خۆش����هو خهڵكێكی زۆریش روو لهو مهیدانه دهكهن بهمهبهس����تی كڕینو فڕۆش����تنی كۆتر ،لهگهڵ وهرزی فۆتۆ :بهختیار ی ههولێر ی كۆتران لهشار زس����تانیش كه وهرزێكی زۆر خۆش����ه مهیدانی با مهیدان بۆ كۆتر بهب����هراورد لهگهڵ وهرزهكانی دیكه ،چونكه كهشوههوا خۆشهو كۆتر ههروهه����ا كۆتری (عهرد)یش ههیه كه زۆر دهكاتو لهبهر خۆشهویستیشی بۆ روی تێدهك����هنو وهك ئهو دهڵێت "لهو داواكاره كه حكومهت هاوكارییان بكات ی باشو نایاب����هو نرخهكهی تا كۆتر ،لهدوكانهكهی خۆیدا ش����وێنێكی ش����وێنانه كۆتری جوانو غهریبی تێدا لهكاتی نهخۆش����كهوتنی كۆترهكانیان، زیات����ر دهفڕێت ،ب����هاڵم لهوهرزهكانی جۆرێك دیك����ه كهش����وههوا بۆ كۆت����ر خۆش ده ه����هزار دۆالر دهڕوات ،ئ����هو جۆره تایبهتی بۆ كۆتر دروستكردووهو ههموو نمایش دهكرێتو كۆتر ههیه به س����هد ههروهها شوێنێكی باشو گونجاویشیان بۆ دروس����ت ب����كات كه تایب����هت بێت نییهو نهخۆش دهكهوێ����ت ،بۆیه كهم كۆتران����هش زیاتر لهالی����هن كۆتر بازه پێداویستیهكانیش����ی بۆ دابینكردوون ،ههزار دۆالر دهفرۆشرێت". عادلی كۆترفرۆش����یش جهختی لهو بهب����ازاڕی كۆت����ر ،لهبهرئ����هوهی ئهو چونكه هیوایهكی گهورهی ئهو كهسهیه كۆنهكانهوه دهست دهكهوێت. دهفڕێت. ههروهها دهرب����از عهلی دوكاندارێكی لهژیان ،ئ����هو دوكان����داره پێیوایه كه قسهیه كردهوهو وتی "لهههندێك شوێنی پیشهیه لهش����اری ههولێر مێژوویهكی عادل باس����ی لهجۆرهكان����ی كۆترو نرخهكانیان كرد لهوانهش كۆتری (تار) تهمهن 28س����اڵهو رۆژان ه س����هردانی لهههولێ����ر ههندێك ش����وێنی تایبهت تایبهت ،كۆتر ههیه نزیكهی سهد ههزار دوورو درێژی ههیهو سهدان خێزانیش كه نرخهك����هی لهپێنج ههزار دینارهوه ئهو مهیدانه دهكات بهمهبهستی كڕینی ههی����ه بهكۆتر فرۆش����تن ك����ه زۆرتر دۆالر دهكات ،بهاڵم زیاتر هی خهڵكانی ب����هو پیش����هیه ژیانی خۆی����انو ماڵو دهستپێدهكات تا سهد دۆالر دهڕوات ،كۆتر ،چونكه ههس����ت بهخۆشییهكی كهس����ه دهوڵهمهندو بهرپرسه بااڵكان دهوڵهمهن����دو بهرپرس����هكانه" ،ناوبراو منداڵیانی پێ دهبهنهسهر.
بچوكترین (حاجی) تهمهن ی 27ساڵه چیرۆكی ئهو مندااڵنه ی بۆ یهكهمجار دهچن ه قوتابخانه ئا :ئاوێنه
ی ی گاگا ك ه هونهرمهندێك ی لید ئهم دوا دهركهوتن ه ی ی پهچهك���ردنو ههڵگرتن��� ی گاگا لهڕێگ��� ه لی���د ی سهیرو ی جلوبهرگ ی ئهمهریكییهو بهپۆش���ین ی لهسهر نووسرا ناودار ی دهس���تییهوه ك ه وشهیهك جانتایهك ی ناباو دهناسرێت ،لهكاتێكدای ه ك ه ی سهمهرهو ئهتهكێت ی مێین ه ی زاووزێ ی بهعهرهب���ی ئهندام ب���وو ماناك ه ی ی ئیس�ل�امیو رهوهند ی گهوره جیهان ناڕهزایهتییهك ی موسڵمانان. دهگهیاند ،بووه مای هی تووڕهی
بهشێك لهو مندااڵنهی یهكهم ساڵیانه دهچنه قوتابخانه وڕك لهدایكو باوكیان دهگرن بۆ ئهوهی بچن لهگهڵیانو ههندێكیشیان بهناچاریی لهپۆلدا لهگهڵیان دادهنیشن.
"لیدی گاگا"ش ی موسڵمانان تووڕ ه كرد
لهئینتهرنێتهوه پیرو گهنج رودهکهن ه ماڵی خوا ئا :ئاوێنه ی ئامارهكانی وهزارهتی ئهوقافو بهپێ ی ی حكومهتی ههرێم كاروباری ئاین كوردستان ،ئهمساڵ بچوكترین ی حهج (حاجی) كه فهریزه ی 27ساڵهو ئهنجام دهدات تهمهن بهتهمهنتریشیان 107ساڵه. ی ح���هجو عهمره ی گش���ت بهڕێوهبهر ی ئاینی، ی ئهوقافو كاروبار لهوهزارهت س���هاڵح ش���ێخ فهتاح لهلێدوانێكدا بۆ
کاوڕ ی بهرجاو بهخۆتانهوه پێش���كهوتنێك ی لهئیشوكارهكانتان، دهبینن بهتایبهت ی زیات���ر دهكهنو ههس���ت بهچاالك��� ی زیات���ر دهكهوێت��� ه بهرپرس���یارێت سهرش���انتان ئهمهش دهگهڕێتهوه بۆ چاالكبوونتان لهكارهكانتان.
گا ی ی باش نابێت بۆ لهدایكبوان ههفتهیهك ئ���هم بورج���ه ،بۆی ه باش���تروای ه هیچ ی ئهو بڕیارێ���ك نهدهی���ت بهتایبهت��� ی بهدواڕۆژتهوه ی پهیوهن���د بڕیاران��� ه ههیهو ههوڵبدهن كارهكانت دواخهن بۆ كاتێكی تر.
دوانه بههاوكاری هاوڕێكانتو كهسه نزیكهكانت كهس���ایهتیت بهباش���ی دهردهكهوێت، كارهكان���ت بهباش���ی دهڕواتو رهنگه ئهم���هش بهه���ۆی ئ���هوهوه بێ���ت كه پهیوهندییهكی باش���ت دروستكردووه لهگهڵ كهسانی دهوروبهرت.
قرژاڵ ی باشت نییهو كاریگهرییان دهوروبهرێك ی بهسهر تۆوه ههیهو رهنگ ه تۆش كار خراپ ئهنج���ام بدهیت ،ههوڵبده لێیان ی ئهم ی بهدرێژای دوربكهویتهوه بهتایبهت ههفتهیه.
شێر ی ی باش لهگهڵ خۆ ئهم ههفتهی ه رۆژانێك ی ئهم بورجه، دێنێت بۆ لهدایكبووان��� ی رهنگ ه ههس���ت بهچاالكیو دڵخۆش��� ی ی خۆشهویست زیاتر بكهیت ،پهیوهند زیاتر دروست دهبێت لهم ماوهیه.
فهریک ی سۆزدارییهوه دڵخۆش ئهم ماوهی ه لهڕوو دهبیتو پهیوهندیی ه سۆزداریهكان زیاتر پتهو دهبێت ،ههوڵب���دهن زیاتر بایهخ بهخۆشهویس���تهكانتان بدهنو الپهڕه كۆنهكان وهالوه بنێن.
ی ئاوێن ه رایگهیاند ك ه ئهمسا ڵ لهههرێم ی كوردستان بچوكترین كهس ك ه فهریزه ی 27ساڵهو حهج ئهنجامدهدات تهمهن بهتهمهنتریشیان 107ساڵه. ی ی وهزارهت ی ئامارهكان��� ه���هر بهپێ ئهوق���اف ،ئهمس���ا ڵ زیات���ر لهچ���وار ی كوردس���تانو ههزار ك���هس لهههرێم ی عێراق 32ههزاری���ش لهسهرتاس���هر ی ح���هج ئهنج���ام دهدهنو وا فهریزه ی ئهم مانگهشدا یهكهم بڕیاره لهكۆتای ی سعودی ه ی حاجییان بهرهو واڵت كاروان بهڕێبكهون.
تهرازوو ی ی كارهكان لهبهرژهوهند پێش���كهوتن ێ تۆدا دهبێ���تو پێویس���ت بهدڵهڕاوك ی باش���ت ب���ۆ ن���اكات ،پاڵپش���تییهك دهردهكهوێت ،لهڕووی كۆمهاڵیهتییهوه زیاتر سهرقاڵ دهبیت.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
خهبهر خهبهر خهبهردار
ئا :بهختیار حسێن ،ههولێر
ی جیهاندا دژ ی گرتووهتهوه لهسهرتاسهر موس���ڵمانان ی ئیسالم دهكاتو ی بهپێغهمبهر ی سوكایهت بهو فیلم ه ی كردووه ی ك ه پێغهمب���هر ئهو گۆڤاره فهرهنس���یی ه بهكاریكاتێر.
11
سااڵنه لهگهڵ كردنهوهی قوتابخانهكاندا بهههزاران منداڵی تهمهن ش���هش ساڵ، دهچنه پۆلی یهكهمی بنهڕهتی ئهمهش دوای دوو ساڵ لهباخچهی ساوایان ،بهاڵم چونی ئهو مندااڵنه بۆ پۆلی یهكهم بهالی زۆربهیانهوه "ناخۆش���ه"و زۆرجاریش تا رادێن لهگهڵ ژیانی قوتابخانهدا ،دهبێت دایكی���ان یاخود باوكیان لهگهڵیان بڕۆن بۆ قوتابخانهو تهنانهت لهنێو پۆلیش���دا لهگهڵی���ان دابنیش���ن ،زۆرجاریش دوای رۆیش���تنهوهی كهس���وكاریان دهس���ت دهكهن بهگریان. رۆژی 10ی ئ���هم مانگ���ه دهرگای لهئینتهرنێتهوه قوتابخان���هكان لهههرێمی كوردس���تان بهشێک لهمندااڵن بهچوونه مهکتهب دڵخۆشنو بهشێکیشیان ترس دایان دهگرێت كران���هوهو بهپێ���ی وتهی بهرپرس���انی ههروهه���ا بهڕێوب���هری پ���هروهردهی ب���هاڵم ههندێك لهدای���كان باس لهوه بهب���ێ جیاوازی لهنێ���وان قوتابییهكاندا پهروهرده ،ئهمساڵ لهسنوری پهروهردهی سلێمانی بهسهدان ههزار منداڵ چونهته دهك���هن ك���ه لهیهك���هم رۆژی بردن���ی كتێبی���ان دهدا بهقوتابیان���ی پۆل���ی مهڵبهن���دی س���لێمانی ،كهم���ال نوری منداڵهكانیان بۆ قوتابخانه ،منداڵهكانیان یهك��� همو وانهی���ان پێدهخوێندن ،بهاڵم لهلێدوانێكی���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند قۆناغی یهكهمی بنهڕهتی. رۆزا بورهان قوتابییهكی پۆلی یهكهمی دهستیان كردووه بهگریان ،لهو رووهوه بهوتهی مامۆس���تایانی قۆناغی یهكهم ،ك���ه ئهوان ههوڵ���ی بایهخدانی���ان داوه بنهڕهتیی���ه لهقوتابخان���هی ئیبراهی���م خهنده جهمال كه فهرمانبهرێكی تهمهن ل���هم س���ااڵنهی دوایی���دا گۆڕانكارییان بهمنداڵ ههرلهتێگهیش���تن لهقسهكردنو ئهحمهد ،لهگهڵ رۆژه س���هرهتاییهكانی 34س���اڵهو لهیهك���هم رۆژی كردنهوهی كردووه لهو قۆناغ���هدا ،چونكه كاتێك گوێگرتن ل���هدهرهوهی خ���ۆیو ماوهی ی ب���ردووه بۆ ئ���هو مندااڵنه روو دهكهنه قوتابخانه ،وا چوار س���اڵه كار بهسیستهمێك دهكهن چون���ی ب���ۆ قوتابخانه باوكی دهس���تی قوتابخان���هدا كوڕهك���ه گرتووهو لهڕۆژهكانی دیكهش���دا بهجانتا قوتابخانهو كاتێك ویستویهت ی بگهڕێتهوه دهزانن زۆر ناخۆش���ه ،بۆیه ئهوانیش تا كه ههفتهی یهكهم پێیدهوترێت ههفتهی پهمهییو قژه بهستراوهكهیهوه دهیویست بۆ ماڵهوه یهكسهر منداڵهكهی پێیوتووه ماوهی چهند رۆژێك قس���هی خۆش���یان پێش���وازیكردن لهومندااڵنه كه لهالیهن بچێت���ه پۆلهكهیهوهو قوتابخانهی بهالوه "دایك���ه دڵم زۆر پ���ڕه لهگریان ،ئهگهر ب���ۆ دهكهن ههتا را دێ���ن لهگهڵ ژیانی مامۆستاو خوێندكارهكانهوه نوقڵو گوڵ قوتابخانهداو دیارییان پێشكهش دهكهن دهبهخشرێتهوه قوتابیانی پۆلی یهكهمو خۆش���هو ئهوهی زیاتریش قوتابخانهی بڕۆیتهوه یهكسهر دهگریم". ههرچهنده لهس���ااڵنی پێشودا كاتێك بۆئهوهی قوتابخانهیان ال خۆشهویس���ت پاش���ان دهس���ت دهكرێت بهخوێندنی بهالوه خۆش ك���ردووه ،لهیهكهم رۆژدا وانه. نوقڵو كێكو مهساسهو گوڵیان پێداون .قوتابخان���هكان دهكرانهوه راس���تهوخۆو بكهن.
دوپشک ی داراییت بۆ دروست دهبێت، كێش��� ه ی رهنگ ه ئهم كێشهی ه لهههموو كارهكان تر زیاتر س���هرقاڵتان بكات ،پێویستت ی ت���ر ههی��� ه بۆ ی كهس���ان بهه���اوكار یارمهتیدانت لهم كێشهیه.
کهوان ی كارێكی ،ئهوا ی وهاڵم ئهگهر چاوهڕوان ی ی دهرئهنجامێك ئهم ههفتهی ه ئهگ���هر ی باش���ت بۆ دهردهكهوێ���ت ،ههفتهیهك پ���ڕ لــــهخۆش���یو بهبهرهكهت دهبێت بۆتان.
گیسک ههوڵب���دهن ئ���هم ماوهی��� ه بهژیران��� ه ی چهند بیربكهن���هوه ،رهنگ��� ه توش��� گرفتێك ببی���تو رووب���هڕووی كارێك ی بهتۆوه ببیتهوه ك ه لهدورهوه پهیوهند ههبێت ،باشتر وای ه لهههڵچونهكاندا دان بهخۆتاندا بگرن.
سهتڵ خ���ۆت ئاماده بك ه بۆ ههموو ش���تێك، ی ی كار خ���ۆت هیالك بك��� ه بۆئ���هوه ب���اش پێش���كهش بكهی���ت ،ههوڵبده ی باش بیت بهرامبهر ئهو بهرپرس���ێك كاران هی ئهنجامی دهدهیت.
ئهمڕۆ(وابو بهپێرێ) لهنهبهردێکی تری هێزهکانی پۆلیسی دارستان ه ب���ێ تهرهزانهکهمان���دا پیالنێکی چهبهڵ لهگۆڕنرا ک ه دهیویست لهم بارودۆخ ه ناسکهی ههرێمو عێراقو ناوچهکهو جیهاندا سامانی پیرۆزی نیشتمان ه س���وتاوهکهمان بهفیرۆ بدات. دهسکهوتهکان: -1نیو فهرده خهڵوزی سپێشهڵ ک ه لهههن���دێ ناوچهدا پێی دهڵێن رهژو. -2دوو عهرهبان ه داری تهڕ. پ /1پیالنگێرهکان کێن؟ أ -مهفرهزهیهک���ی کۆڵۆمبینو ل ه ئهفهریقای التینهوه راسپێردراون؟ ب -جهماعهتێ���ک پۆلی���س ک ه ئێستا ئیجازهن؟ ج -شانهیهکی خهڵوزی قاعیدهن لهناوچهکه؟ د -کۆمهڵێ���ک فهالحی داماو ل ه ئیحتیاجیا وادهکهن؟ پ /2ک ه ئ���هو خهبهرهت بۆ لێ ئ���هدهن ،جهنابعال���ی چ پهندێکت بیرئهکهوێتهوه؟ أ -ت���ۆڕی عهدال���هت ماس���یی ه گهورهکانی پێناگیرێت؟ ب -ک���هر لهک���وێ کهوتوهو کونگه لهکوێ دڕاوه؟ ج -کوردس���تان جێگای بهچک ه شێرانه؟ د -س���هری ش���کاوهو قاچ���ی ئهبهستن؟ پ /3بهمهزهن���هی ئهقڵ���ت دهستهکهوتهکان چی لێ ئهکهن؟ أ-خهڵوزهک ه ب���ۆ نێرگهلهو داره تهڕهک���هش جومع���ان حهمام���ی پێدائهخهن ب-ئهیانخهن��� ه م���هزادهوهو دوا فلس���ی پارهک���هی ئهگێڕنهوه بۆ خهزێنهوهی دوو؟ ج -لهحهوشهی پشتهوهی مهرکهز فڕێی ئهدات ههتا ئیشهڵاڵو رهحمان لیجنهکهی وهزارهت ئهگات؟ د -ک ه معهس���هلهک ه خاوبویهوه ئهیدهنهوه ب ه جهماعهتهکه؟ پ /4سهبهب چی ه ئیعالم ئهوهنده ئیهتیمامی پێ ئهدا؟ أ -مهوزوع���ی تریان نیی ه بیکهن بهخهبهر؟ ب -ئ���هی خهڵکهک��� ه بهچ���ی مهشغوڵ کهن؟ ج -بۆئهوهی کهس ئیتر نهوێرێت تهعدا لهسروشت بکات؟ د -زابتهک ه خزمێکی لهتهلهفزیۆن دهستی ئهڕوات؟ پ /5ئهگ���هر پۆلیس���ی غابات ئهو ش���ت ه موهیم ه بگێڕێتهوه بۆ میلل���هت ،ئهی ئهم پۆلیس���انهی خوارهوه کامیان چی ئهکهن؟ أ -پۆلیس���ی ئهخالق ش���عوری کوردایهتیمان بۆ ئهدۆزێتهوه؟ ب -پۆلیسی نهوت بهتانکهرهکانی حدود ئهڵێ عهجه عهجه عهجه؟ ج -پۆلیس���ی کارهب���ا گڵۆپێک لهویژدان���ی بهع���زه مهس���ئولێکا دائهگیرسێنێ؟ د -پۆلیسی ئهنتهر پوڵ هاشمی ئهگرێت؟
نهههنگ ی ی س���ۆزدارییهوه رۆژانێك��� ل���هڕوو ناخۆش بهس���هر دهبهیت ،باشتروای ه ئهم ماوهی ه خۆتان بهدور بگرن لهههر ی سۆزداریو بههێمنییهوه پهیوهندییهك ی قورس���ت مامهڵهبكهو رهنگ ه مهرج بهسهردا بسهپێنرێت.
CMYK
12
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
رەخنە لهنادین ..تۆکفیلو پەیوەندی نێوان دینو دیموکراسیەت مەریوان وریا قانیع
1ـ7 سەرەتا بۆئ���ەوەی خوێن���ەر لەی���ادی نەچێت مەبەستی من لهنووس���ینی ئەم زنجیرە وتارە چییە ،بەپێویستی دەزانم جارێکی تر ئ���ەو مەبەس���تە روونبکەمەوە .وەک لەبەشەکانی پێشوودا نیشانمدا لهسەدەی نۆزدەهەم���ەوە تێڕوانینێ���ک لهفیکری کۆمەاڵیەت���یو سیاس���یو فەلس���ەفیدا بااڵدەستە کە باس لهکەمبوونەوەی رۆڵی دین لهژیانی گش���تیو پاشەکشەکردنی بۆ ژیان���ی تایبەت���ی تاکەکەس���ەکان، دەکات .ب���اس ل���ەوەدەکات دی���ن نەک ھیچی ئەوتۆی نەماوە لەس���ەر ئینسانو دونی���ای مۆدێرن بیڵێ���ت ،بەڵکو بەرەو ئەوەشدەچێت کۆتاییپێبێتو شوێنی بە بیرکردنەوەی زانستیو میتۆدی عەقاڵنی بگیرێت���ەوە .لەفیکری کۆمەاڵیەتیدا ئەم تێڕوانینە بە تێ���زەی "بەعەلمانیبوونی دونی���ا" ناس���راوەو لەگ���ەڵ خۆش���یدا ئایدیۆلۆژیایەکی گەورەی دروس���تکردوە کە "ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەتە" ،ئەوەی بە ئینگلیزی پێیدەگوترێت "سیکیوالریزم". ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت ،بەپشت بەستن بە تێزەی "بەعەلمانیبوونی دونیا" ،داوای ئەوەدەکات دین ھیچ رۆڵێکی سیاس���ی نەمێنێتو بەش���ێک نەبێت لهبەرخوردو ملمالنێو موناقەش���ەکانی ن���او "فەزای گشتی" ،لەڕاس���تیدا داوای ئەوە دەکات کورتببێتەوە بۆ پەیوەندییەکی شەخسی لەنێوان ئیماندارو خوداوەندا. وەک وتم ئ���ەم ئایدیۆلۆژی���ا مۆدێرنە، پشت بەو تێزی "بەعەلمانیبوونی دونیا" دەبەس���تێت کە لەسەدەی نۆزدەهەمەوە ب���ووە بەبەش���ێکی گ���ەورەی فیک���ری کۆمەاڵیەت���یو فەلس���ەفی ،بەتایبەتی ب���ووە ب���ە ھێڵ���ە ه���ەرە س���ەرەکیو گش���تییەکانی زانس���تی "کۆمەڵناسی"، بەتایبەتی زانس���تی "کۆمەڵناسی دین". کۆمەڵناس���ە بەناوبان���گو گەورەکان���ی س���ەدەی نۆزدەهەمو بیس���تەم رۆڵێکی گەورە دەبین���ن لهباڵوکردنەوەی تێزەی "بەعەلمانیبوون���ی دونیا"و ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت خۆش���یدا ،لەوانەش ئەمیلی دۆرکهایم ،ماکس ڤێبەر ،بریان ویلس���نو زۆران���ی تر .ھێڵە گش���تییەکانی تێزەی "بەعەلمانیبوون���ی دونی���ا" الی ئ���ەم کۆمەڵناسانە باس لهکەمبوونەوەی رۆڵی دین لەسەر ژیانی سیاسیو کۆمەاڵیەتی دەکاتو پێ لەسەر الوازبوونی بەردەوامی ھێ���زی دەزگا دینیی���ەکان دادەگرێ���تو هەوڵئەدات ئەوە بسەلمێنێت کە کاریگەری دی���ن لەس���ەر ئەخالقو هەڵس���وکەوتی ئینسانی بە بەردەوامی بەرەو الوازبوونو کەمبوونەوە دەچێت .لەم رێگەیەوە ئەم تێزەیە پەیوەندییەکی حەتمیو یەکالیەنە لەنێوان تازەبوون���ەوەو الوازبوونی دینو نەمان���ی رۆڵی سیاس���یو کۆمەاڵیەتیو ئەخالقیدا ،پێشنیاردەکات.
ئ���ەوەی ئەم���ڕۆ لهئاس���تی زانس���تیو ئەکادیمی���دا رەخنەیەک���ی گ���ەورەی لێدەگیرێت هەم تێزەی بە "عەلمانیبوونی دونیا"ی���ەو ه���ەم ئایدیۆلۆژی���ای عەلمانیەتیشە .سەرەتا راستەقینەکانی ئەم رەخنەیە دەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕاستی شەستەکانی س���ەدەی بیستەمو یەکەم کەسێک کە راستەوخۆ پەالماری تێزەی "بەعەلمانیبوون���ی دونی���ا"ی دابێ���ت، کۆمەڵناس���ی ئینگلی���زی داڤید مارتنە، بەاڵم بەرلەوەی لهبەش���ەکانی تری ئەم نووس���ینەدا بێمە س���ەر باسکردنی ئەم رەخنانە ،هەوڵئەدەم لێرەدا ھێڵێکی تری بیرکردنەوە نیش���انبدەم کە لهس���ەدەی نۆزدەهەمدا ئامادەیەو لەدەرەوەی تێزەی بە عەلمانیبوونی دونیادا باس لهشوێنو جێو رۆڵی دین لهدونی���ای ھاوچەرخدا دەکات .ش���وێنو ج���ێو رۆڵێ���ک تەواو ناکۆک ب���ەوەی تێزەی "بەعەلمانیبوونی دونی���ا" پێش���نیاریدەکات .لههەفت���ەی راب���ردوودا هەوڵمدا فیک���ری کیرکیجارد وەک نموونەی ئەم شێوازە لهبیرکردنەوە نیشانبدەم کە لهئاستی فیکری فەلسەفیدا ئامادەی���ە ،ویس���تم بڵێ���م لهس���ەدەی نۆزدەهەم���دا ،لهئاس���تی فەلس���ەفیدا، فیکرێک���ی دینی گرنگ لەپ���اڵ فیکری دژەدین���ی فیورباخو مارکسو نیتش���ەدا ئامادەیە .ئەم فیکرە ،کە نموونەکەیم بە فیکری فەیلەسوفی دانیمارکی کیرکیجارد ھێنای���ەوە ،نەک دژە دی���ن نییە ،بەڵکو دین بنەمای س���ەرەکی بی���رو بۆچوونو تێڕوانینەکانیەت���ی ب���ۆ ژی���انو دونیاو ش���وێنی ئینس���ان لەناو تەفاسیلەکانی هەردووکیاندا .فیکرێک دواتر لهسەدەی بیستەمدا فەلس���ەفەی وجودیەت ،واتە بوونگەرایی ،لێدەکەوێت���ەوە .بێگومان رۆڵ���ی دی���ن لهئەدەبیاتی کەس���انێکی وەک دیستۆفس���کیو تۆڵستۆیو ھێرمان ھێس���ەو چەندانی تریش���دا بەئاش���کرا دیارە ک���ە هەموویان لەدەرەوەی تێزەی بە عەلمانیبوونی دونیادا قس���ەدەکەنو ش���وێنێکی گرنگ ب���ۆ دی���ن لهدونیای ھاوچەرخدا دەھێڵنەوە. لهنووس���ینی ئەم���ڕۆدا دەگەڕێمەوە بۆ کایەی کۆمەڵناسی خۆیو دەمەوێت ئەوە نیش���انبدەم کە هەموو کۆمەڵناسەکانی س���ەدەی نۆزدەهەم باوەڕیان بە تێزەی ب���ە "عەلمانیبوونی دونی���ا" نەبووە بەو ش���ێوەیەی من لهبەش���ەکانی پێشووی ئەم نووس���ینەدا باسمکرد .کۆمەڵناسی فەرەنسی ،ئەلێکسی دی تۆکفیل (١٨٠٥ )١٨٥٩نموونەی ئەو کۆمەڵناس���انەیەکە لهس���ەدەی نۆزدەهەم���دا بە زمانی خواراف���ەتو س���یحرو کەنارگیری رۆڵی دینو پاشەکش���ەکردنی بۆ سنوورەکانی "ژیان���ی تایب���ەت" ،قس���ەناکات .ئەم کۆمەڵناس���ە لهکتێبی "دیموکراس���یەت لهئەمریکا"دا باس لهتێگەیشتنو رۆڵێک بۆ دین لهکۆمەڵگا مۆدێرنەکاندا دەکات، ت���ەواو پێچەوانەی ئەوەی ک���ە تێزەی
مەرج نییە بۆ ئەوەی دیموکراسیەت دروستو سەقامگیربکرێت هەموو رۆڵێکی سیاسیو کۆمەاڵیەتی لهدین بسەندرێتەوە "بەعەلمانیبوونی دونیا" گریمانیدەکات. تۆکفی���ل ب���اس لهگرنگ���ی رۆڵ���ی دین لهدروستبوونی ئەزموونی دیموکراسیەت لهئەمری���کادا دەکاتو بەم���ەش رۆڵێکی کۆمەاڵیەتیو فەرهەنگیو سیاسی گرنگ بە دین دەبەخش���ێت ،ک���ە پێچەوانەی کورتکردنەوەیەت���ی ب���ۆ پەیوەندییەکی شەخس���یو تایبەت لەنێوان خوداوەندو تاکەکەسدا. مەبەستی ئەم نووسینانە مەبەس���تی م���ن ل���ەم نووس���ینانە پڕوپاگەندەک���ردن نییە ب���ۆ دین دژ بە عەلمانی���ەت ،یاخ���ود موجامەلەکردنی ئیس�ل�امی سیاس���ی ،یان هەر شتێکی تر کە ئاو بە ئاش���ی ھێ���زە دینییەکانی کوردس���تانو ب���ە ئاش���ی تێڕوانین���ی دینیدا بۆ دونیا بکات ،رای من لەس���ەر نادیموکراس���یبوونی ھێ���زە دینیەکانو نادیموکراس���یبوونی لێکدانەوەی���ان بۆ دین ئاش���کرایە ،هەروەھا بۆچوونی من ب���ۆ پەیوەندی نێوان دینو سیاس���ەتو چۆنیەت���ی ب���ە دیموکراس���یکردنی ئەم پەیوەندییە ئاش���کرایە .ھاوکات رای من لەس���ەر ناوەرۆکی ئەو دینە ئاش���کرایە کە ئەمڕۆ لهکوردس���تاندا زیاد لەھێزێک بەرهەمیدەھێنێ���ت ،دینێ���ک ک���ە پڕە لهقیڕەقی���ڕو رقو توندوتی���ژیو رۆحی تەکفیرکردنو تۆڵەسەندنەوە لهئینسانو س���وکایەتیکردن بە ژیان ،بەاڵم ھاوکات رای من لەسەر ئەو عەلمانیەتە بێفیکرو دۆگماییو سادەگۆو گشتگیرە ئاشکرایە کە بە لۆژیکی کۆمەڵناسەکانی سەدەی نۆزدەه���ەم بیردەکەن���ەوەو هەموو ئەو دۆگمایانە دووبارەدەکەنەوە کە نزیکەی یەک سەدەیە رەخنەدەکرێن. ئەوەی من دەمەوێت لێرەدا ئەنجامیبدەم بەرگریکردن���ە لەو تێ���زە کۆمەاڵیەتیو سیاس���یو فەلس���ەفییانەی کە نایەوێت دیوارێک لەنێوان دینو دیموکراسییەتو دی���نو تازەبوون���ەوەی عەقاڵنیو دینو کران���ەوەی کۆمەاڵیەتیدا دروس���تبکات. دەمەوێت ئەوە نیش���انبدەم کە دەشێت سیس���تمێکی سیاس���ی دیموک���راسو ک���راوە دروس���تببێت بەب���ێ ئ���ەوەی
دی���ن ناچاربکرێت پاشەکش���ەبکات بۆ سنوورەکانی ژیانی تایبەتی ئینسانەکان، دەش���ێت دیموکراسیەت هەبێتو یەکێک لهدروستکەرانو بەشداریکەرەکانی ھێزە سیاس���ییە دینییەکان ب���ن .مەرج نییە بۆ ئ���ەوەی دیموکراس���یەت دروس���تو سەقامگیربکرێت هەموو رۆڵێکی سیاسیو کۆمەاڵیەتی لهدین بس���ێندرێتەوە .واتە مەسەلەکە الی من لهبنەڕەتەوە مەسەلەی بەرگریک���ردنو نەک���ردن لهدی���ن نییە، بەڵکو مەسەلەی چۆنیەتی گەیشتنە بە سیستمێکی دیموکراسی کراوە کە توانای قبووڵکردنی دینو نادینی هەبێت ،بەبێ دووبارەکردن���ەوەی دۆگم���ا دینیەکانو دۆگماکان���ی تێ���زەی "بەعەلمانیبوونی" دونی���ا ،بەب���ێ دووبارەکردنەوەیەک���ی بێتامی پێدراوە دۆگماییەکانی عەلمانیەت وەک ئایدیۆلۆژی���ا .وات���ە ئ���ەوەی من دەمەوێ���ت ئەنجامیب���دەم بیرکردنەوەیە لهدیموکراس���یەت ل���ەدەرەوەی ئ���ەو پەیوەندیی���ە حەتمیان���ەدا ک���ە تێزەی "بەعەلمانیبوون���ی دونیا"و ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت ،ب���ۆ پەیوەندی نێوان دینو مۆدێرنەو دینو سیاسەت گریمانیاندەکات. لەمەشدا پشتئەس���توورم بەو کەلەپورە درێ���ژەی رەخنەکردن���ی عەلمانیەت کە لەناوەڕاستی شەس���تەکانەوە بەشێکی گرنگە لهزانس���تی کۆمەڵناسیو لهبیست ساڵی رابردووشدا بەشێکە لهفەلسەفەی سیاسی. لهئاستی قسەکردن لەس���ەر رۆڵی دین لهدونیای مۆدێرنداو لهموناقەش���ەکردنی تێ���زەی بەعەلمانیبوون���ی دونی���ادا، رۆش���نبیریی ئێم���ە پڕیەت���ی ل���ەو "لەت���ە" فەیلەس���وفو رۆش���نبیرە پێغەمبەرئاس���ا "هەمووش���ت زانانە"ی بێهی���چ س���ڵەمینەوەیەکی مەعریف���یو ئەخالقی لەس���ەر ئەم مەس���ەلهگرنگە قس���ەدەکەنو هەموو ئەو دۆگما سادانە هەزارب���ارە ئەکەن���ەوە ک���ە تەمەنیان نزیکەی دووسەدەیە .جۆرێک لهڕۆشنبیر لهدووبارەکردن���ەوەی ماندووناب���ن س���ەرجەمی ئەو گش���تگیرییە س���ادەو ترس���ناکانەی ه���ەر قوتابییەکی زانکۆ لهوانەی یەکەم���ی خوێندندا فێردەکرێت وازیانلێبهێنێ���ت .کێش���ەکە لەوەدای���ە لەپاڵ ئەم هەژاری���یو داماوییە تیوریو فیکرییەدا ،ئەم رۆشنبیرانەو زۆرانێکی تر س���ەنگەرگیرییەکی گەورە لهکوردستاندا لەنێوان دینو عەلمانیەتدا دروستدەکەنو ئ���ەم دووالیەنە دەکەن ب���ە دووبەرەی دوژمن بەیەک کە ھیچ پردێکی پەڕینەوە لەنێوانیان���دا بوون���ی نەمێنێت .ئەمەش پشتئەس���تور بەو دۆخە ناهەموارەی کە پێشوەخت دروس���تبووە ،دۆخێک ھێزە دینییەکان عەلمانیەت بە کوفرو بێدینیو بێئەخالقی ناوببەنو بەناوی موقەدەسی دینیی���ەوە لەکایەی سیاس���ەتو لەناو دەرکەوتە جیاوازەکانی ژیانی گش���تیدا ئامادەبنو کاربک���ەن ،ھاوکات لههەوڵی ئەوەدابن کۆمەڵگا بگۆڕن بۆ رووبەرێکی داگیرکراو بە دینێکی نادیموکراس���ی پڕ لههەڕەش���ەو رقو توندوتی���ژی رەمزیو م���ادی .بەمەش هەم���وو ئەگەرێکی بە دیموکراسیبوون هەم لهدینو هەم لەخۆیان وەک ھێزی سیاس���ی دینی بسەندنەوەو
زۆربەی مەترسییە گەورەکانی ئەزموونە دەسەاڵتگەرو تۆتالیتێریەکانی ناوچەکە دووبارەبکەنەوە .عەلمانیەکانیش سەری زمانو بنی زمانیان دووبارەکردنەوەیەکی بێتامی ئ���ەو دۆگمایەیە ک���ە دەیەوێت دی���ن بگەڕێنێتەوە بۆناو س���نوورەکانی ژیانی شەخس���یو نایەوێ���ت ھیچ رۆڵی سیاس���یو کۆمەاڵیەتی لهژیانی گشتیدا هەبێت .ئەمە جگە لهیەکسانکردنی دین بە خورافەتو ج���ەھلو گەمژەییو جگە لهدانان���ی دین وەک دژەدیوی زانس���تو کردنی زانس���ت ب���ە ئەلتەرناتیڤی دین. ئ���ەم دووبەرەی���ە هەردووکی���ان هەڵەو ترس���ناکن ،هەردووکیان جگ���ە لەوەی لەس���ەر هەژارییەکی فیک���ریو تیوری گەورە دەژین ،ھاوکات نادیموکراس���نو لەسەر نەفیکردنی یەکتری دەژین .واتە سەرەڕای کێشانی ئەو هەموو شیرو تیرە لەیەکتری ،هەردووکیان لەوخاڵەدا یەکن ک���ە ھێزی نادیموکراسو دەس���ەاڵتگەرو ترس���ناکن .مەبەس���ت ل���ەم زنجی���رە نووسینە بەجێهێش���تنی ئەو دۆخە دوو فاقە ترسناکو بێفیکرەیە کە مەسەلەی دی���نو عەلمانیەت���ی لهدونی���ای ئێمەدا گەمارۆداوە. ئێس���تا ب���ا بگەڕێین���ەوە س���ەر بیرو بۆچوونەکان���ی تۆکفی���ل لەس���ەر رۆڵی گرنگی دین لهدیموکراسیەتی کۆمەڵگای ئەمریکی���دا وەک یەکێک لهمۆدێرنترینی کۆمەڵگاکان���ی دونی���ا لەس���ەدەی نۆزدەهەم���دا .وەک وتم ئەوەی تۆکفیل لەم بارەی���ەوە دەیڵێت ت���ەواو ناکۆکە بەو دیدەی کە تێزەی "بەعەلمانیبوونی دونیا" گریمانو پێشنیاری دەکات. تۆکفیل کێیە؟ ئ���ەم پیاوە فەرەنس���ییە لهس���ەرەتای س���ەدەی نۆزدەهەم���دا لەدایکدەبێ���تو لەناوەڕاس���تی س���ەدەکەدا لهتەمەن���ی پەنجاو چوار س���اڵیدا دەمرێت .تۆکفیل وەک کۆمەڵناسو فەیلەسوفێکی سیاسی ناس���راوە ،یەکێکە لهتیوریستە گرنگو سەرەکییەکانی تیورەی دیموکراسییەتو لیبرالیزمی سیاس���ی لهدونی���ای نوێدا. بڕێک���ی زۆری کەس���و کاری تۆکفی���ل دژی شۆڕش���ی فەرهنس���ی ب���وونو لههەوادارانی لویسی چواردەهەم بوون، بۆیە زۆربەی���ان لەکات���ی رووداوەکانی شۆڕش���ەکەدا دەگیرێ���نو دەکوژرێ���ن، دای���کو باوک���ی تۆکفیل ب���ە رێکەوت لهکوش���تن رزگاریاندەبێت .س���ەرەڕای ئ���ەو هەموو کارەس���اتە شەخس���ییانە کە شۆڕش���ی فەرەنس���ی ب���ۆ تۆکفیلی دروستدەکات ،بەاڵم ئەو ئەو دووربینییە لەدەستنادات کە سیستمی دیموکراسی تازە دامەزراو سیستمێک نییە کاتیبێتو بکرێت البچێت ،بەڵکو سیستمی ئایندە دەبێ���تو فەرەنس���ا ناتوانێت چیدی بۆ دواوە بگەڕێت���ەوەو ئەرس���تۆکراتییەت زیندووبکاتەوە .بەبۆچونی تۆکفیل هەر هەوڵێک���ی ل���ەو بابەتە دژ بە ویس���تی س���ەردەمەکەیەو خوێنێک���ی زۆری���ش دەڕێژێ���ت .ئەم���ە وادەکات بەش���ێکی گرنگی فیکری ئەم پیاوە تەرخانبێت بۆ دۆزینەوەی وەاڵم بۆ پرسیارگەلێکی لەم بابەتە :چۆن ئەو بیرۆکەی یەکسانییەی
ک���ە شۆڕش���ی فەرەنس���ی دەیهێنێتو چۆن ئەو قازانجو مەس���ڵەحەتانەی کە ھێزە ئەرس���تۆکراتەکان لەدەستیانداوە، بەش���ێوەیەک رێکبخرێنو بڕۆنبەڕێوە کە ئ���ازاری زۆر بە کۆمەڵگای فەرەنس���ی نەگەیەنێ���ت .لهدۆزین���ەوەی وەاڵمدا بۆ ئەم پرسیارە ئەزموونی دیموکراسییانەی ئەمری���کاو چۆنیەت���ی کارکردن���ی ئەو سیس���تمە ،دەبێت���ە ئ���ەو روانگەیە کە تۆکفی���ل پەنایبۆدەب���ات بۆئ���ەوەی لهئەزموونی بونیادنانی دیموکراس���ییەت لهفەرەنسادا بڕوانێت .بەباوەڕی تۆکفیل سیس���تمی دیموکراس���ی ،سیس���تمی ئایندەیەو رێگرتن لێی کارێکی زەحمەتو توندوتیژو پ���ڕ ناڕەحەتی دەبێت ،بەاڵم ئەم���ە واناکات تۆکفیل ھێما بۆ رەهەندە خراپو ترس���ناکەکانی دیموکراس���یەت ن���ەکاتو باس لەوە ن���ەکات کە دەبێت چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە ،لەوانەش بۆ نموونە چۆنیەتی رێکخستنی پەیوەندی نێ���وان بیرۆکەی یەکس���انیو بیرۆکەی ئازادی ک���ە دوو بیرۆک���ەی گرنگی ناو سیستمی دیموکراسین ،چونکە دەشێت ئازادی زۆر زیان بە مەسەلەی یەکسانی بگەیهنێ���تو س���ەپاندنی یەکس���انیش ب���ەزۆر ،زیان ب���ە ئ���ازادی بگەیەنێت. بۆی���ە دۆزین���ەوەی پەیوەندییەک���ی ھاوسەنگ لەنێوان یەکس���انیو ئازادیدا یەکێکە لهتەحەدا گەورەکانی سیستمی دیموکراس���یەت .مەترس���ییەکی ت���رو ھێجگار گەورە کە تۆکفیل لهسیس���تمی دیموکراس���یەتدا دەیبینێت دروستبوونی "دیکتاتۆریەتی زۆرینە" ،یان "ستەمگەری زۆرینە"یە ،واتە ستەمگەریی ئەو ھێزەی ک���ە دەتوانێت لەهەڵبژاردن���دا زۆرینەی دەنگەکان بهێنێ���ت ،بەرامبەر بەهەموو ئەوانەی کە کەمینەن لهکۆمەڵگادا .الی تۆکفی���ل دیکتاتۆریەت���ی زۆرینە مانای بێنرخکردنو بێمافک���ردنو ئیهانەکردنی بەردەوام���ی کەمینەکانە ،ئیتر لهکەمینە سیاس���ییەکانەوە بیگ���رە ب���ۆ کەمینە ئەتنیو دین���یو کولتورییەکان .ئەمەش لەدیدی تۆکفیلدا نووقسانییەکی گەورەی ناو سیس���تمی دیموکراسییەو پێویستە ئەم سیستمە لەگەشەکردنیدا بەسەریدا س���ەربکەوێت .مەترس���ییەکی ت���ری دیموکراسیەت لەدیدی تۆکفیلدا بریتییە لهمەترسی گوێش���لکردنێکی ناڕەخنەیی ھێزە دەسەاڵتدارەکان بۆ کۆمەڵگاو وتنو دووبارەکردنەوەی ئەو شتانەی کە زۆرینە بەدڵیانە ،ب���ا ئەو ش���تانەش خراپبنو لەس���ەر بێمافکردنی ئەم یان ئەو ھێزی کۆمەاڵیەتی تر دروس���تبووبن .بەکورتی مەترس���ی دروس���تبوونی پۆپۆلیسم .بۆ رێگرتن لهبڕێکی زۆری ئەم مەترسییانە تۆکفیل باس لهگرنگی بوونی رێکخراوی س���ەربەخۆی مەدەنیو ب���اس لهئازادی میدیاو باس لهبوون���ی دەزگای داوەری سەربەخۆ دەکات .تۆکفیل خۆی بەچاالکی بەشداری لهژیانی سیاس���ی کۆمەڵگای فەرەنسی سەردەمەکەی خۆیدا دەکاتو بۆ ماوەیەکیش وەک ئەندامی پەرلەمان دەستبەکاردەبێت .ھاوکات تۆکفیل رۆڵێک بە دین لهدیموکراس���ییەتدا دەبەخشێت کە وادەکات سیستمەکە بتوانێت بەسەر بڕێک لەم کێشانەدا زاڵببێت.
لهنێوان پهیمانگای دادوهری ههرێمو پهیمانگای دادوهری عێراقدا مافناس :عهبدولقادر ساڵح پاش ئهوهی له 22/6/2011به بڕیارێك پهیمانگای دادوهری كوردستان دامهزرا، لهم س���اڵی خوێندن���ی 2013 -2012دا خول���ی یهكهمی پێگهیاندن���ی دادوهرو ئهندامان���ی داواكاری گش���تی كردهوه كه ب���ۆ ئ���هم س���اڵ ( )48خوێندكار وهرگیراون .لهبهرامبهریشدا پهیمانگای دادوهری عێ���راق بۆ ئهم س���اڵ خولی ()35ههمینی خۆی كردهوه و لهساڵی ()1977هوه خولهكان���ی ب���هردهوام تا ئێستا كردۆتهوهو سااڵنه دهیان دادوهرو ئهندامی داواكاری گشتی پێدهگهیهنێتو ئامادهیان دهكات. بێگوم���ان گ���هر بمانهوێت ب���هراورد لهنێوان ههردوو پهیمانگاكهدا بكهین ئهوا كارێكی ئهستهمه كه بهیهك چاو سهیری ههردووكیان بكهینو یهك حوكم بدهین بهسهریاندا ،چونكه پهیمانگای دادوهری عێراق بهو تهمهنهی كه ههیهتی خاوهنی ئهزموونێكی زۆره ،بهاڵم ئهمهش ناكاته ئهوهی كه كارهكانی پهیمانگای دادوهری كوردس���تان ب���هدهر بێ���ت لهتێبینیو رهخنه ،چونكه ئ���هم پهیمانگایه دهبو كهڵكو س���وودی بهرچاوی وهربگرتایه
لهپهیمان���گای دادوهری عێ���راق ،وهك وتم���ان ئ���هو پهیمانگای���ه خاوهن���ی ئهزمونێكی زیاتر لهسیو پێنج ساڵهیهو ههروهها دادوهرهكانیشی گهر لهدادوهره بهڕێزهكان���ی الی خۆمان به ئهزموونتر نهبن ،ئهوا بێگومان كهمتر نین. س���هرهتا دهمهوێ���ت لهمهرجهكان���ی ههردوو پهیمانگاكهوه دهس���تپێبكهم.. بهڕاس���تی گ���هر س���هرنجی مهرج���ی ه���هردوو پهیمانگاكه بدهین ئهوا بۆمان دهردهكهوێت ك���ه پهیمانگای دادوهری عێراق مهرجگهلێكی ئاس���انو سادهی داناوه بۆ وهرگرتنی خوێندكارو چانسی بهشداریكردنی تاقیكردنهوه بهراییهكانی به زۆرترین پێشكهش���كار داوه ،بهاڵم بهپێچهوانهوه پهیمانگای دادوهری ههرێم دهستی زۆر توند كردووه لهمهرجهكانو س���نوری وهرگرتنی بۆ پێشكهشكردنی به ت���هواوی بهرتهس���ك كردۆتهوه ،بۆ نمون���ه لهپهیمان���گای دادوهری عێراق ئهو كهس���هی كه پێشكهش دهكات بۆ پهیمانگاكه دهبێت س���ێ ساڵ خزمهتی یاس���ایی یا دادوهری ههبێتو مهرجیش نییه س���ااڵنه داوای یاس���ایی بینیبێت، كهچ���ی لهپهیمان���گای دادوهری ههرێم مهرجی ههشت س���اڵ خزمهتی داناوهو
ههروهك پێویس���تی كردووه كه دهبێت ئ���هو كهس���هی پێشكهش���ی دهكات س���ااڵنه النی كهم (پێنج) داوا زیاتری بینیبێتو یهكال كرابێتهوه ئهوكات مافی پێشكهشكردنی ههیه بۆ ئهم پهیمانگایه. لێ���رهدا دهڵێم گهر پهیمانگای دادوهری عێراق به ئهزمونێكی ( )35س���اڵییهوه ئ���هم مهرجان���هی دانابێ���ت ،بۆدهبێت پهیمان���گای دادوهری ههرێ���م ئهوهنده دهس���تی لهمهرجهكان تون���د كردبێت، خۆ گهر مهس���هله كوالیتیو توانس���تی پێشكهشكاران بێت ،ئهوا دهبێت پاش ئ���هوهی داوای وهرگرت���ن پێش���كهش دهكهن چهن���د تاقیكردنهوهیهكی دیكه به نووس���ینو زارهكی ئهنجام دهدهن، خۆ ئهگ���هر خوێندكارێ���ك توانی ئهو تاقیكردنهوه نووسینو زارهكیانه ببڕێت كه پهیمانگاكه دهیكات ،كهواته پیرۆزی بێت ،ئیتر بۆ دهبێت ههر لهس���هرهتاوه مافی پێشكهشكردنی لێ زهوتبكرێت. س���هبارهت به باڵوكردن���هوهی نمرهی بهشداربووان ،پهیمانگای دادوهری عێراق لهدوایین باڵوكراوهیدا لهوێبسایتهكهیدا ناوی سهرجهم ئهوانهی باڵوكردهوه كه بهش���داریی تاقیكردنهوهی نووسینیان كردب���وو ك���ه ژمارهیان زیات���ر بوو له
رۆڵی حیزب رهگ ی داكوتاوه كه مرۆڤ سڵو گومان لهههموو شتێك بكات به تایبهت بۆ وهرگرتن لهپهیمانگایهكی لهم چهشنه ههستیارو گرنگهدا ( )1300خوێندكار لهگهڵ باڵوكردنهوهی نمرهكانیان ب���ه ش���ێوهیهكی ریزبهند ت���هواو ،ئیت���ر ئ���هو خوێن���دكارهی تاقیكردن���هوهی ئهنجامداب���وو دهیزانی چهندی هێن���اوهو ئایا نمرهكهی تهواو بهپێ���ی ئهوهی���ه كه خۆی پێش���بینی
كردووه یا ن���ا؟ ههروهك مافی تانهدان لهنمرهكانیش درابوو به خوێندكاران كه ماوهی زیات���ر لهههفتهیهك بوو ،كهچی لهپهیمان���گای دادوهری ههرێ���م تهنها ناوی ئ���هو خوێندكارانه ئاش���كرا كران ك���ه دهرچووبوون ،ب���ێ باڵوكردنهوهی نمرهكانی���ان ئهوی���ش به دهس���تخهت نووس���رابوو كه هیچ جۆره ئهتهكێتێكی تێدا رهچ���او نهكرابوو ،ئهوهی جێگهی سهرس���وڕمان ب���وو كاتێك ن���اوهكان لهیهكێك لهوێبسایتهكان باڵوكرابووهوه به تێبین���ی لهههواڵهكهدا نووس���رابوو نم���رهی خوێن���دكارهكان الی س���ایتی ( )...پارێ���زراوهو تهنه���ا ناوهكانیان ب�ڵ�او دهكهین���هوه ،بێ ئ���هوهی مافی تان���هدان ههبێت یا ش���هفافانه تهواوی نمرهكان ئاشكرا بكرێن به وانهیشی كه دهرنهچووبون ت���ا ههموو خوێندكارێك بزانێ���ت ك���ه نمرهكهی چهن���دهو ئایا ئ���هو نمرهی ب���ۆی دانراوه ت���هواوه یا ش���تێكی دیكهیه ،كه ئهمهش گومانو دوودڵی الی زۆرێك لهوانه دروس���تكرد تاقیكردنهوهیان ئهنج���ام دابوو ،بهاڵم دهرنهچووب���وون نهیاندهزانی چهندیان هێن���اوه وا دهرنهچوون ئایا بهڕاس���ت وهاڵمهكهی���ان لهئاس���تی دهرچوون���دا
نهبووه یا شتی دیكهیه؟ م���ن بڕوام وایه كه ههم���وو كارێك ب ه تایب���هت گهر س���هرهتا بوو ئ���هوا بێ كهموكورتی نابێت ،بهاڵم ئهمهش ناكاته ئهوهی كه سهرهتای ههنگاوهكان بهم چهش���نه دهس���تیپێبكاتو لهم دونیای ش���هفافیهتو تهكنهلۆژی���ای زانیاریهدا بهو ش���ێوهیه مافی خوێندكار نهدرێت لهزانین���ی نمرهو توانس���تی خۆی ،من ب���ڕوام وای���ه ئ���هم كارهی پهیمانگای دادوهری ههرێ���م گومان دروس���تكردنه لهس���هر میس���داقیهتی ههنگاوهكان���ی خۆیو دهبو زۆر به ش���هفافی كارهكان ئهنج���ام بدایهو گرێو گۆڵ���ی لهناخی پێشكهشكارانیدا بڕهواندایهتهوه ،نهك بهم چهشنه خوێندكاران بێ هیوا بكات.. هیودارام بۆ س���ااڵنی ئاینده پهیمانگای دادوهری ههرێ���م س���وود لهئهزموونی پهیمانگای دادوهری عێراق وهربگرێتو ئ���هو ش���هفافیهته به خهرجب���دات كه پهیمانگای دادوهری عێراق به خهرجی دهدات ،چونكه لهههرێم ئهوهنده رۆڵی حیزب رهگی داكوتاوه كه مرۆڤ س���ڵو گومان لهههموو شتێك بكات به تایبهت بۆ وهرگرتن لهپهیمانگایهكی لهم چهشنه ههستیارو گرنگهدا.
بیروڕا
) )344سێشهمم ە 2012/9/25
birura.awene@gmail.com
ههرێمێكی ژههراوی..
خۆراكو دهرمانی بهسهرچوو ،ههرێم لهمهرگ نزیك دهكاتهوه محهمهد رهئوف
mrkurd76@yahoo.com
رهنگه هیچ زهمهنێك هێندهی ئێستا ژیانی تاك���ی كوردی لهمهترس���یو دڵهڕاوكێدا نهبوبێ���ت ،ئهگهر دوێنێ ترسهكه لهلهشكركێش���ی دهرهكیو ش���هڕی ناوخۆ بوبێت ،ئ���هوا ئهمڕۆ كۆمهڵگ���هی ك���وردی بهس���هرجهم بێجی���اوازیو پێكهاتهكانی���هوهو لهب���هردهم مهرگێكی ش���اراوهدایهو بهدهس���تی خ���ۆی خ���ۆی ژهه���ر خ���وارد دهكات ،كۆمهڵگهی كوردی لهالیهك قوربانی دهس���تی ملمالنێی سیاس���یو شكس���تی دیپلۆماسیهتی بهرپرس���انیهتیو لهالیهك بهدهست كێش���ه كۆمهاڵیهتیهكانی كۆمهڵگای كوردییهوه بووه به جهالدو قهسابخانه بۆ مرۆڤهكانی دروستدهكاتو رۆژانه كارهساتی سهربڕینو سوتاندن تۆمار دهكات ،ئهم���ڕۆش هاوردهكردن���ی خ���ۆراكو دهرمان���ی ئێكس���پایهرو ماوهبهسهرچوو ،كۆمهڵگهی كوردی لهلێ���واری مهرگ نزی���ك دهكاتهوه، رۆژانه دهستبهسهراگرتنی دهیان تهن خۆراكو دهرمانی بهسهرچوو بهگوێی هاواڵتیانی ئ���هم ههرێمهدا دهدرێتو وهك س���هركهوتنو دهس���تكهوت مامهڵ���هی لهگهڵدهكرێت بێ ئهوهی بپرسن ئهو ماده خۆراكیانه چۆنو به چ میكانیزمێك دێنه ئهم ههرێمهوه، كێ بهرپرسه لههێنانو خستنه بازاڕی ئهو ك���هلو پهالنهوه ..هاواڵتیان یان بازرگانان یاخود ئهوانهی سیاسهتو
بازرگانییان كۆنترۆڵكردووه؟ ئ���هوهی ئهمڕۆ دهخرێت���ه روو جگ ه لهكارهس���اتێكی مرۆیی گ���هوره كه رهنگ���ه لهداهات���ودا دهرئهنجام���ه مهترسیدارهكانی ببینین هیچی دیكه نییه .تهنها لهیهك رۆژدا ،2012/7/19 ( )40ت���هن دهرمان���ی بهس���هرچوو لهههولێر سوتێنرا ،لهشارۆچكهیهكی وهك كۆیه دهس���ت بهسهر ()1500 تۆن خۆراكی بهس���هرچوودا گیراوه، تهنه���ا لهس���نوری مهرزی باش���ماخ ( )8ههزار تهن خۆراكی بهسهرچوو گهڕێنراوهت���هوه ،لهم���اوهی چ���وار مانگی رابردوودا لهناوشاری سلێمانی ( )110تهن خ���واردنو خواردنهوهی ماوهبهس���هرچوو لهناوبراوهو ()348 شوێن غرامه كراوه )37( ،شوێنیش داخ���راوه كه لهكاتێكدا لهس���لێمانی تهنها ( )5700فرۆش���گاو ش���وێنی فرۆش���تنی خواردهمهن���ی ههیه ،كه سااڵنه بایی دوو ملیۆن دۆالر مادهی خراپو بهسهرچوو لهناودهبرێن تهنها لهس���لێمانیدا ،لهس���اڵی راب���ردوودا لهههولێر ( )279شوێنو لهسلێمانی ( )104ش���وێنو لهدهۆكیش ()111 ش���وێن داخ���راون ،ههم���وو ئهمانه ئاماژهگهل���ی مهترس���یدارنو ئ���هوه دهخهنهڕوو كه ئ���هوهی دهخورێتو دهخورێت���هوه لهم ههرێم���هدا جگه لهژههرێكی مهترس���یدار هیچی دیكه نییه ،ئهمڕۆ بهبێ ئهوهی بهرپرسانی
لهنێوان سااڵنی ()2012 -2007 لهنهخۆشخانهی هیوای سلێمانی ()8500 نهخۆشی شێرپهنج ه تۆماركراوه ك ه ()5000 نهخۆشی پارێزگای سلێمانیو ()3500 نهخۆشی شارهكانی دیكهی ههرێمی كوردستانو عێراقن ئ���هم ههرێم���ه حاڵهتی نائاس���ایی رابگهیهنن ،ئاسایش���ی خۆراك نهك ههر لهمهترس���یدایه ،بهڵكو ههرێمی كوردستانی گهیاندۆته لێواری مهرگ، ههموو ئهو مادهخۆراكیه بهسهرچوانه دهبنههۆی باڵوبوونهوهی نهخۆش���یه
مهترسیدارهكان بهتایبهتیش نهخۆشی شێرپهنجه ئهمڕۆ رێژهكهی زۆر زیادی كردووه ،ههروهك لهنێوان س���ااڵنی ( )2012 -2007لهنهخۆش���خانهی هیوای س���لێمانی ( )8500نهخۆشی ش���ێرپهنجه تۆماركراوه كه ()5000 نهخۆش���ی پارێ���زگای س���لێمانیو ( )3500نهخۆشی شارهكانی دیكهی ههرێمی كوردس���تانو عێراقن ،تهنها لهس���هرهتای ئهمس���اڵهوه ()1453 نهخۆشی ش���ێرپهنجه داخڵكراوه كه ()1000ی هی ش���اری س���لێمانییه، ئهم���ه س���هرهڕای دهیانو س���هدان نهخۆش���ی جۆراوج���ۆری دیك���ه كه رهنگه لهداهات���وودا كاریگهریهكانی بهدهرك���هون بهتایبهتی���ش لهس���هر من���دااڵن ،ه���هروهك لهڕاپۆرت���ی نهتهوهیهكگرتووهكاندا هاتووه سااڵنه ( )177ملیۆن منداڵ بههۆی خواردنی بهس���هرچووهوه توش���ی نهخۆشی جۆراوجۆر دهبن لهجیهاندا. بهرپرس���انی ئ���هم ههرێم���ه بهب���ێ گرتنهبهری رێوش���وێنی پێویس���ت لهخاڵ���ه س���نوریهكانهوه ،خهریكه راس���تهوخۆ ئۆباڵهك���هی دهخهن���ه ئهس���تۆی كاسبكارو خهڵكی ههژاری ئهم واڵت���ه ،ئهوان چاو لهههموو ئهو بازرگان���انو كۆمپانیایانه دهپۆش���ن ك���ه مۆڵك���ی حیزب���یو كارهكتهره حیزبیهكانن كه به ئارهزووی خۆیان مهوادی كوالێتی نزمو ماوهبهسهرچوو دێننه ئهم ههرێمهوهو لهبازاڕدا ساغی دهكهنهوه ،دواتریش دوكانداره سادهو كاسبكاره ههژارهكان دهگرنو خۆیان دهكهن���ه پاڵهوانی سهرشاش���هكانو ب ه چاالكیو س���هركهوتن لهقهڵهمی دهدهن.
گهر ئهم قایمقامه نهبوایه؟! ئهنوهر حسێن (بازگر)
ی ی نوێ پاش دهستبهكاربوونی قایمقام ی ی ب ه وهكالهت ،دیاردهیهك س���لێمان ئینسانی ،ئهخالقیو ش���هرهفمهندان ه ی دهستیپێكرد، لهناو شاری س���لێمان كه شهڕێكه لهگهڵ گهندهڵی ،فهساد، ی نهفس نزم. ێ ویژدانیو خهڵكان ب ی شهڕێكه لهگهڵ ههموو ئهو كهسانه لهپش���ت ئ���هم خهڵكان���هوهن ك��� ه خهریك���ی بازرگانی خۆراك ،دهرمانو كهلوپهلن. ی بهرگرت���ن بهو ههموو ش���ەڕێكه دژ ی لهكوردستان باڵوبۆتهوه، نهخۆشیه ی ههڵكش���انی رێ���ژهی بهتایبهت��� ی شێرپهنجهو توش���بووان ب ه نهخۆش سهدان نهخۆشی تر. دهكرێ���ت بپرس���ین ،بۆچی پێش���تر لهس���هردهمی قایمقام���ی پێش���وو، پارێ���زگاری پێش���وو ئ���هم ههڵمهت ه ی نهكراو كه ئێستا كراوه ئایا لهقازانج خهڵكو هاواڵتیاندا نییه؟ ك ه بێگومان بهڵێ.. جێگهی گومان نییه .گهر بڵێین گهر ی ئهم قایمقام ه نههاتایه چهند كهس��� ی دهبوونو دهمردن تر توشی نهخۆش بهدهس���تی ئهم دوكاندارو كاس���بو بازرگانه نهفس نزمو بێ ویژدانانه؟ ئاخ���ر چ عهیب���ه ب���ۆ حكومهتێكو حیزبێكو بهرپرس���ێك نهك لهپشت ئ���هم خهڵكانهوهبێ���ت ،بهڵك���و ێ بكات لهژێر ههر ناوو چاوپۆشییان ل ی لهكهس بیانویهكدابێت كه چاوپۆش ن���هكاتو بهرپرس���یار بێت باش���تر گرانتریان بداتێ. بهسهرهاتهك ه ئاوایه: ی یهكێك رۆژێك یهكێك لهشاگردهكان لهو كهبابخانانهی كه داخراون دهچێت ه الی دكتۆرو دهڵێ ،دكتۆر قاچم توشی نهخۆشی بوه.. ی ێ كوڕم تۆ ئیش دكتۆرهك ه دهپرس��� ی ئهم ڤایرۆس ه چی دهكهی وا توش���
لهشارێكی وهكو سلێمانیدا چهندین فهرمانگهو بهڕێوهبهرایهتیو دامودهزگا ههن خهڵك گیری خواردوه ب ه دهستیانهوهو ئیشو ی خهڵكی ناكهن كار مهترسیداره بووی. ی كهبابخانهمو ب ه ئهڵێ من ش���اگرد قاچ قیمهكه دهشێلین. بهداخهوه كهبابخانهی���هك كه رۆژان ه چهندین ملیۆن دیناری ئاوا خس���تۆت ه ی ئهم ش���وێنهو گیرفانی دهبێ خاوهن ش���وێنهكانی ت���ر چۆن بتوان���ن ئاوا منداڵو خێزانهكانیان بژێنن. دڵنیام خۆشیان ب ه مسوڵمان دهزاننو رهنگ ه باسی ویژدانت لهگهڵدا بكهن.
بهداخ���هوه ك���ه حكوم���هت زۆرجار لهبهرئ���هوهی ئیجرائ���ات ن���اكات ب ه بیان���ووی سیاس���ی ،كۆمهاڵیهتی... ی ێ دهنگییه هتد ب���هاڵم دڵنیام لهم ب ێ سیق ه دهبن ی ب زهرر دهكاتو خهڵك ی ناكرێت. لهوهی كه كهس دادگای نموونهیهكی تر: ی هاوڕێك���هم وتی بزان��� ه تهندهرێك ێ دهرم���ان وهربگرهو عیالق���هت نهب چ خێرێ���ك دهكهین .ك��� ه وتم چۆن، وت���ی عیالق���هت نهبێ ب���هس رێگام ب���دهن دهرمان بێن���م ،دهیان دهفتهر ی خێردهك���هم ،دواتر چ���ۆن دهرمان خراپو ئێكسپایهر ئهدهن به خهڵكو ی نهخۆشییان دهكهن. توش بهداخهوه زۆرج���ار دهوترێت ههندێك لهبهرپرس ه حیزبیو حكومیهكان لهگهڵ ئهم كهسانه ش���هریكن ..مهترسیهك ه لهوهدای ه كاتێك بهرپرس���ێك شهریك ێ بگرێتو ی ك ب���ێ ئیتر دهبێ ئێخ���ه ی ی ههس���ت بهئاس���ودهی چۆن بتوان بكهیت؟ ی وهكو سلێمانی، بێگومان لهش���ارێك ی ی مهترس ك ه خهریكه دهبێته جێگه ب���ۆ دانیش���توانهكهی ،لهمانگێك���دا چهندین ك���هس دهكوژرێ���نو خۆیان دهك���وژنو دهفڕێندرێن ...ئایا ئهمان ه ئاس���ایینو دیاریدهی شارن ،بێگومان ی نهخێر ،بهڵكو پێویست ه یاسا بهتوند جێبهج���ێ بكرێ���ت ،ئای���ا دهكرێت كهس���ێك دایكو باوكی س���هرببڕێو ێ ی بۆ دهربچێت؟ دهكرێت س لێبوردن ك���هس بكوژیو پۆلی���س لهمیدیاكان ی كۆمهاڵیهتییهو ناتوانین بڵێ كێش���ه رێگری لهو كاران ه بكهین. ی ی دونیاش وههایه پاس���او لهكوێ��� ی بۆ ئاژاوهو نائارامی كوشتنو نامهنتق دزیو فرۆش���تنی م���وادی خراپ بۆ ی خهڵكی بهێنن���هوه؟ دهبێت خهڵكان شیاو لهپۆس���ته حكومیهكان دابنرێن ی خهڵكن. ی متمانه ك ه جێگه ی وهكو س���لێمانیدا چهندین لهشارێك فهرمانگهو بهڕێوهبهرایهتیو دامودهزگا ه���هن خهڵك گی���ری خ���واردووه ب ه ی دهس���تیانهوهو ئی���شو كاری خهڵك ناكهن.
ی زۆر پێچهوانهكهشی راس���ت ه خهڵك رازی���ن لهچهندی���ن دهزگاو دامهزراوه وهكو قایمقامی ئێس���تا ،پاس���پۆرت، فڕۆكهخانه ،تاپۆ... كهوات��� ه خهڵ���ك لهك���ێ رازیی���ه با ی ل���ێ بكرێ���تو لهكێش پش���تیوانی ی ناڕازیی���ه با الی بدهن .دڵنیام ئهوه لهكوردس���تان روودهداتو ئهم ماوهی ه ی تر لهسلێمانی رویداوه گهر لهواڵتێك ێ سێو دوو وهزیری ناوخۆو رووبدات ب ی دهست لهكار دهكێشنهوه. بازرگان ی دیس���انیش دهیڵێم ئ���هم ههنگاوانه ی قایمقامو پارێزگار بۆ س���لێمانی كار باش���ن ،بهاڵم خراپیهك���هی لهوهدای ه كهس���ێك ئهوكاره نائینسانیه بكات، ی ب���هاڵم س���ێ رۆژ ش���وێنی كارهكه دادهخرێ���ت .ئهمه ئیجرائ���ات نییه، بهڵكو دهبێ ههموویان بدرێنه دادگاو ی النی ك���هم ش���هش مان���گ زیندان بكرێت تا ببێته پهندو خهڵكی تریش فێربن لێیانهوه ،ئهگ���هر قهراره ههر داخس���تنی دوكانو ش���وێنی كاریان ێ ب���ۆ چهند رۆژ دڵنیام ك ه هاتنهوه ب ی چهند رۆژ س���هر كارهكانیان تۆڵ���ه ی داخس���تنی دوكانهكانی���ان لهخهڵك ههژار دهستێننهوه. بهداخ���هوهم ك���ه دهبیس���تم كاتێك كۆگایهك���ی دهرمان���ی خ���راپو ی ئێكسپایهرو بهسهرچو یان شوێنێك تر دادهخرێن ،بهش���ێك لهبهرپرس��� ه حیزبیو حكومیهكان تهلهفون دهكهن بۆ الیهنی بهرپرس���ی كه فاڵن كهس ی خۆمان ه برادهرمانهو فاڵن ك���ۆگا ه یان... ئ���هم كاران��� ه بهش���ێكه لهتاوانهكهو ی یاس���او رێگرتن��� ه لهجێبهجێكردن��� ی ك ه پش���تگیرییه ل���هم خهڵكان���ه دهس���تیان داوهته بێ ویژدانی ،بۆی ه دهبێ ئهم ههڵمهته دژی ئهم خهڵكو ی كهسان ه بهردهوام بێت ،شهڕێكه دژ ی گهندهڵ���یو نهفس نزمیو بێ ویژدان كه دهیهوێت كۆمهڵگا توش���ی داڕمان ی ی به پش���تیوان بكاتهوه ،پێویس���ت ههموو الیهكه بۆ تهفروتوناكردنی ئهم دیارده مهترس���یدارهو خهڵكه نهفس نزمانه.
ئاراس فەتاح
13
هاوڕێیەتی
بەتایبەت لهسۆفیزمدا دەچێتە دواپلەی کەماڵ���ەوە .لهس���ەردەمی مۆدێرن���دا جارێکی تر چەمک���ی هاوڕێیەتی دێتە ناو باسی سۆس���یۆلۆگیاو فەلسەفەوەو ل���ەم سۆنگەیەش���دا گەڕانەوەیەک���ی بەرچاو بۆ فەلس���ەفەی یۆنانیو رۆمی لهتاوتوێکردن���ی بابەت���ی هاوڕێیەتیدا دەبینین. ئەرستۆ سێ فۆرمی جیاواز لههاوڕێتی دەستنیشاندەکات .یەکەمیان هاوڕێیەتی بەرژەوەندیی���ە ،دووهەمیان هاوڕێیەتی چێژەو سێهەمیشیان هاوڕێیەتی چاکە یان فەزیڵەتە ( )Virtueکە بە بۆچونی ئەو دۆخ���ی کەماڵی پەیوەندییەکانمان بەرجەس���تەدەکات .چاکە الی ئەرستۆ بەپێچەوانەی ئەفالتوونەوە ئایدیایەکی میتافیزیکی نییە ،بەڵکو بەختەوەرییە یان کامەرانیی���ە .کامەرانیی بۆخودی خۆی باش���ەیە ،چونکی پێویس���تی بە ش���تێکی تر نییە بۆئ���ەوەی مانایەکی بداتێ؛ ش���تێک نییە ل���ەدەرەوە بۆی بگەڕێین ،بەڵکو جەوهەرێکە لەناوەوەڕا بوون���ی هەی���ە .کامەرانی���ی بۆخودی خ���ۆی باش���ەیە ،چونک���ە ھۆکارێک نیی���ە بۆئ���ەوەی چاک بێ���ت ،بەڵکو ھۆکارەکەی لەناو خۆیدایە .بەم چەشنە کامەرانی���ی ب���ۆ ئەرس���تۆ فەزیڵەتە، چاکەیەک���ە لهحاڵەت���ی کەماڵدا .ئەم ئاس���تەش لهکامەرانیی مرۆڤ کاتێک پێی���دەگات ک���ە ئ���ەو بەختەوەرییە لەگەڵ هاوڕێیەکی دابەش���بکات .دیارە کاتێک باس لهدابەشبوون دەکەین مانا پێوەرییەکەیمان مەبەست نییە ،بەڵکو مەبەست له”تیاداژیان“ـە.
یەکێ���ک لهخەس���ڵەتەکانی م���رۆڤ، وەک���و هەم���وو بوونەوەرەکان���ی تر، کۆمەاڵیەتیبوونێت���ی ،ب���ەاڵم ئ���ەوەی تایبەتمەندێت���ی م���رۆڤ دیاریدەکات، چەشنی ئەو رێکخس���تنە عەقاڵنییەیە کە بە پەیوەندیی���ە کۆمەاڵیەتییەکانی دەبەخش���ێت .ب���ۆ نموون���ە م���رۆڤ لەڕێگای دەس���توورو یاس���او رێساوە پەیوەندییەکانی خ���ۆی لەگەڵ ئەوانی ت���ردا رێکدەخاتو لەس���ەر فۆرمێکی دیاریک���راو لهپەیمان���ی کۆمەاڵیەت���ی رێکدەکەوێ���ت بۆ دەستنیش���انکردنی چەش���نی پێکەوەژیان .ئەم رێککەوتنە دەشێت لهفۆرمی نووسراودا بێتو سزای یاسایی بۆ سەرپێچیکردنی هەبێت ،یان رێککەوتنێک���ی ئێتیکیی بێتو لەکاتی س���ەرپێچیکردنیدا رووبەڕووی س���زای کۆمەاڵیەتی بێتەوە .ئەو پرس���یارەی لێرەدا رووبەڕوومان دەبێتەوە ئەمەیە: هاوڕێیەت���ی دەکەوێت���ە کوێ���ی ئەم کۆمەاڵیەتییبوونەوەو دەبێت ئەو سزایە چی بێت کە لهنێوان هاوڕێیاندا هەیە؟ هاوڕێیەت���ی بەپێچەوان���ەی هەم���وو پەیوەندییەکان���ی ترمان���ەوە بڕیارێکی ئازادانەی���ە ب���ۆ پەیوەندییەک���ی چڕ. بەم پێی���ە هاوڕێیەت���ی دوو رەگەزی هەیە ،یەکەمی���ان ئازادییە لهبڕیاردانو دووەمیش���یان چڕیی���ە ()Intensity لهپەیوەندی���دا .ئ���ازادی بڕیارێک���ی کەس���ییەو چڕێتیش تایبەتمەندییەکی کۆمەاڵیەتییە .لهڕاستیدا ناکۆکی نێوان بڕیاردان���ی ئازادان���ە ب���ۆ هاوڕێیەتیو چڕێتی���ی پەیوەندی���ی ،ک���ە رەنگ���ە لەگەڵ ئ���ازادی کەس���ییدا ناتەبابێت، هاوتەریبە بە پەیوەندی نێوان ئازادیو دادپەروەری���ی .بەمانایەکی تر چەندە ئازادی مانای نەبوونی جەبرە ،ئاوهاش بۆ پاراس���تنی ئازادی شتێک پێویستە ک���ە بتوانێ���ت پەیوەندییەکانم���ان بپارێزێ���ت ،ئەوی���ش دادپەروەری���یو بوون���ی یاس���ایە .هاوڕێیەتیش چەندە پەیوەندییەک���ی ئازادانەی���ە کە مرۆڤ بڕیاری گرتنی دەدات ،ئاوهاش پابەندە بە هەندێک رێسای ئێتیکییەوە کە نەک تەنه���ا بەردەوامیی پێ���دەدات ،بەڵکو دەشیپارێزێت .بە پێچەوانەوە پەیوەندی خێزانی لەوێن���ەی دایکو باوک لەگەڵ منداڵ یان پەیوەندی نێوان خوش���کو برا یاخ���ود پەیوەندییەکانی تر لەگەڵ بەهەم���ان ترادیس���یۆنی یۆنانی وەکو کەس���وکاردا ،ئەمانەو چەندین فۆرمی الی ئەرس���تۆ دەیبینی���ن ،رۆم���ەکان تری پێکەوەژیان ،ک���ە پەیوەندییەکی دێژە بەو مش���تومڕە دەدەن لەس���ەر قەدەریین ،مرۆڤ کاریگەریی بەس���ەر هاوڕێیەتی” .س���یزێرۆ“ی فەیلس���وف بڕیاردانیانەوە نیی���ە ،بەاڵم پەیوەندی هاوڕێیەت���ی ب���ە دیارییەک���ی خودایی نێ���وان دوو ه���اوڕێ هەروەک���و چۆن وێن���ادەکات .هاوتابوونی خەس���ڵەتە قەدەری���ی نیی���ە ،ئاوهاش س���ەرەتاو خوداییو ئینسانییەکانە کە لهباشییو کۆتاییەک���ی روون���ی نیی���ە ،چونکی خۆشەویستیو رێزدا بەرجەستەدەبن. هاوڕێیەت���ی پەیمانێکی نوس���راو نییە هەر ئەمەش���ە وادەکات کە بە رای ئەو وەک���و لهنێوان دوو ک���ەس یان الیەندا هاوڕێیەت���ی لهخزمایەتی بەنرختربێت، دەبەس���ترێت ،لەوێن���ەی گرێبەس���تی چونک���ی پەیوەن���دی هاوڕێیەت���ی هاوس���ەرییو کارو بازرگانییو ھتد .وە بەپێچەوانەی پەیوەندی خزمایەتییەوە، بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو گرێبەستەش لەگەڵ نەمانی باش���ەدا ماناکانی خۆی لەدەس���تدەداتو جەوه���ەری خ���ۆی کۆتایی بە پەیوەندییەکە بێت. هاوڕێیەت���ی ئاڵۆزتری���ن چەش���نی دەدۆڕێنێت. پەیوەندیی مرۆییمانە .ئەم پەیوەندییە ،ئەرس���تۆ گوتەن���ی هاوڕێیەت���ی لەناو پەیوەندییەک���ی دووفاقەی���ی ناکۆکە ”سروشتی مرۆییماندایە“و پابەند نییە ( ،)Ambivalenceپڕە لهچاوەڕوانیو بە بڕی ئەو چاکەیەی بەرامبەر بە یەکێک بەرپرس���یارێتی لههەم���ان کاتیش���دا دەیکەین .هاوڕێیەتی خۆشەویستییەکی قانگ���دراوە بە دڵش���کانو نائومێدی .بێئامانجە ،کەرەسەیەک نییە بۆ گەشتن هاوڕێیەت���ی مێ���ژووی پەیوەندییەکی ب���ە ئامانجێکی دیاریکراو ،بەڵکو خۆی دژوارە ،چیرۆک���ی متمان���ەو خیانەتە ،ئامانجە .دەتوانی���ن بڵێین هاوڕێیەتی حیکایەت���ی دیارییەک���ی خودای���یو ئەو خۆشەویستییە ئەفالتونییەیە کە نە نەعلەتێکی ئینس���انییە .پڕە لهترسی چێژی ئیرۆتیکی لەپشتییەوە وەستاوەو لەدەس���تدانو چێژی متمان���ە .ئێمەی نە خواس���تی ئاب���ووریو بەرژەوەندی م���رۆڤ پێویس���تمان ب���ە هاوڕێی���ە ،کاتیی .هاوڕێیەتی چەمکێکی ئابووریی نەک لەبەرئ���ەوەی دوژمنم���ان هەیە ،نییە کە لەنێوان سودو قازانجدا بەهاکانی بەڵک���و لەبەرئەوەی لەن���او کۆمەڵگادا دابەش���بکەین؛ الی کێ خواستەکانمان کەس���انێکمان دەوێ���ت ک���ە متمانەی تێر ب���وو بەرژەوەندییەکانمان پارێزرا، پێبکەین ،متمانەی���ەک کە نە خێزانو ئەو کەس���ە بکەی���ن بە ه���اوڕێو بە ن���ە دڵداریو نە برادەرێت���ی ئەو نرخو تێپەڕبوون���ی ئامانجەکانی���ش کۆتایی هەس���تەمان نادات���ێ ک���ە هاوڕێیەک پێبێت .هاوڕێیەتی نە دەستکەوتەو نە پێماندەبەخشێت .ئێمە کەی دەتوانین دۆڕان ،بەڵکو فەزیلەتە لەناو ژیاندا. بە یەکێک بڵێین هاوڕێمەو بە یەکێکی پاراس���تنی هەمیش���ەیی هاوڕێیەت���ی الی (س���یزێرۆ) کارێکی ئاسان نییە. تر بلێین هاوڕێم نییە؟ گ���ەر لهفەلس���ەفەی یۆنان���ی کۆن���دا ئەو ھۆکارانەی ک���ە دەبنە الوازبوونو خۆشەویستیی هاوڕێیانە شوێنگەیەکی تێکشکانی هاوڕێیەتی زۆرن ،بۆنموونە تایبەتی هەبێتو وەکو چاکەو فەزیلەت هاوسەرگیریی یان جیابوونەوە دەشێت وێناکرابێ���ت ،ئ���ەوا لهس���ەدەکانی ببن بە ھۆکاری ش���ێوانی هاوڕێیەتی، ناوەڕاستدا کە ئایین دەبێت بە رێکخەری هەندێکج���ار کاراکتەری ئینس���انەکان پەیوەندییەکانم���ان ،ئ���ەم چەش���نی لەڕێ���گای هەندێک دۆخ���ی تایبەتەوە خۆشەویس���تییە گۆڕان���کاری قووڵ���ی دەگۆڕێ���ن ،بۆنموون���ە پیرب���وون یان بەس���ەردا دێتو دەگۆڕێت بۆ عەشقی نەخۆشکەوتن. خودای���ی .الی خۆمان ئ���ەم ئەزموونە »»19
ھاوڕێیەتی ئەو خۆشەویستییە ئەفالتونییەیە کە نە چێژی ئیرۆتیکی لەپشتییەوە وەستاوەو نە خواستی ئابووریو بەرژەوەندی کاتیی
14
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
birura.awene@gmail.com
تێڕوانینی كردهیی مسوڵمانانو ناوهرۆكی فیلمی "براء ة المسلمین "Innocence of Muslims
دهینوسێت
دیپلۆماسیهتی کوردی ئێمه لێرهدا باس لهنهبوو ئهکهین .شتێک نیی���ه ،نهبووه ،ئهگهر وهها بڕوات نابێت، ناوی دیپلۆماسیهتی کوردی بێت .سهرهتا ب���ا لهزاراوهس���ازییهوه دهس���تپێبکهین. دیپلۆماس���یی کوردی ،وهها دهرئهکهوێت مهبهس���ت لێی دیپلۆماس���یی نهتهوهیهک بێ���ت ،ی���ان خهڵکێ���ک یان کێش���هیهک ی���ان خهباتێک .دی���اره ب���ه دڵنیاییهوه دهبێت ههم���وو ئهمانه پێکهوهبێت ،بهاڵم ئای���ا لهواقیع���دا ئهوهی لهژێ���ر گوزارهی دیپلۆماس���یهتی کوردی���دا دهگوزهرێت، چی���ه؟ ئامانجی چیه؟ چۆن دهگوزهرێتو لهڕاستیدا دهبێت چۆن بێت؟ با به سادهیی ههوڵی پێناسهیهکی کاری دیپلۆماسی بدهین :دیپلۆماسیهت بریتییه لههون���هری بهرههمهێن���انو بهکاربردنی هێ���ز ،لهالیهن خهڵکانێکهوه که لهس���هر پانتاییهکی دیاریک���راوی ئهم گۆی زهویه نیش���تهجێن ،لهگ���هڵ ئهوانیت���ردا ،ب���ه مهبهستی هێش���تنهوهو پهرهپێدانی دیدو خواستو بهرژهوهندییان. کهوات���ه به گش���تی دیپلۆماس���یهت دوو رهههن���دی ههی���ه :رهههن���دی ناوهکیو رهههن���دی دهرهک���ی .پهیوهن���دی نێوان ناوهوهو دهرهوه لهسیاس���هتی دهرهوهدا پهیوهندییهك���ی ئۆرگانیی���ه .دهرهوه تهواوکهرو درێژهپێدهری ناوهوهیه .کهواته گهرچی دیپلۆماسیهت وهها دهرئهکهوێت که زیاتر کاروباری دهرهوهبێت ،بهاڵم هیچ نییه جگه لهڕهنگدانهوهی ناوهوه. ئ���هم پێکهوهگرێدانهی ن���اوهوهو دهرهوه لهمیانهی کاری دیپلۆماسیدا یانی سهرجهم کایهو پێکهاتهکانی نێو کۆمهڵگا بهشدارن لهبهرههمهێنان���ی دیپلۆماس���یدا .کاتێک دیپلۆماسی کاری س���هرهکی پهیوهندییه لهگ���هڵ دهرهوهدا ب���ۆ نوێنهرایهتیکردنی ناوهوه ،ئهوا دیپلۆماسیهت وهک کردهیهک هیچ نییه جگه لهکهناڵێك که لێیهوه ،هێز، کهلتور ،بهها ،دید ،خواست ،بهرژهوهندی هاتووچۆ ئهکات. لێرهوه با قس���ه لهس���هر ئ���هو دۆخهی ئێستای دیپلۆماس���یهتی کوردی بکهین. ک���ه دهڵێی���ن دیپلۆماس���یهتی ک���وردی مهبهس���تمان لهدیپلۆماس���یهتی ههرێمی کوردس���تانه .یهکێ���ک لهخهس���ڵهته سهرهکیهکانی ئهم دیپلۆماسیهته ئهوهیه که کهسانی نزیکو خزمو جێگای باوهڕی چینی بااڵی دهسهاڵتدار لهکوردستان لهم جێگایانهدان .یهکهم مانای ئهم ش���ێوازه لهدیپلۆماس���یهت یانی دهس���هاڵتێکی نا س���هردهمیانه لهکوردس���تاندا ئامادهیه، ک���ه لهس���هر بنهمای خزمو ک���هسوکارو دۆس���ت بونیادنراوهو دهخوازێت لهس���هر ئهم بنهمایه پهیوهن���دی بهدهرهوهبکات. کهواته نوێنهرایهتی دهرهوه ،درێژکراوهی ناوهوهیهو بۆ هێش���تنهوهو خزمهتکردنی شێوازی دهسهاڵتی ناوهوهیه. دووهم خهسڵهتی ئهم ش���ێوازه ئهوهیه: ک���ورد تیای���دا وهک حکومهتێ���ک ،وهک گهلێ���ک ،وهک خهڵکێ���ک ،لهدونی���ادا دهرناکهوێ���ت ،بهڵکو ههر کهس���ێک که نوێن���هری ههر الیهکه ،لهدیدی تهس���کی ئ���هو الیهنهوه مێژووی کورد باس ئهکاتو کوردس���تان به دهرهوه دهناس���ێنێت .به جۆرێ���ک ئهگهر بێتو گ���وێ لهنوێنهرێکی سهر به پارتیو نوێنهرێکی سهر بهیهکێتی بگریت ،وائهزانی باس���ی دوو جێگای زۆر جیاواز ئهکهن. سێیهم خهسڵهتی ئهم شێوازه ئهوهیه که ئهوهی تیایدا به دونیا دهناسێنرێت گهلێک نیی���ه ،خهباتێک نییه ،کێش���هیهک نییه، خواستێک نییه ،بهڵکو کۆمهڵێک کهسه. ئێس���تا ههتا بێت پهیوهندی���هکان زیاترو زیاتر بهرهو ئهوه ئهڕۆن که زیاتر ئابوری بن لهوهی سیاس���ی بن ،ئیتر نوێنهرایهتی حکومهت���ی ههرێ���م ل���هدهرهوه جێگای بزنیسمان زیاتره لهسیاسهتمهدار. کهوات���ه ئهمان���ه ههم���وو ئام���اژهن ک���ه دیپلۆماس���یهت هی���چ نیی���ه جگه لهڕهنگدان���هوهی ناوهوه ل���هدهرهوه .ئهم ش���ێوازه لهدیپلۆماس���یهت لهزۆر رووهوه بۆ کوردو ههرێمی کوردس���تانو خهباتی کوردیو کێش���هی کورد زیانبهخشه .ئهم زیانانه لهم رێگایانهوهن: ئهوهی نوێنهرایهتی دهکات کهس���ی کارا نییه .کهس���ی دیپلۆمات نییه که توانای ناس���اندنی گهلێکی ههبێ���ت ،که خاوهن ئاڵۆزترین کێش���هیه لهس���هر گۆی زهوی. کهس���ی به نوێنهرکراو ،لهس���هر بنهمای لێهاتووییو زمانزانیو شارهزاییو سهلیقهی تی���وره نێودهوڵهتیهکان دانهنراوه ،بهڵکو ههبوون���ی ئهم خهس���ڵهتانه لهدیپلۆماتی کوردیدا ،لهنێو ئهم ش���ێوازه سیاسهتهی
بیروڕا
ئێستادا ،به زیانبهخش تهماشا دهكرێت، لهالیهن چینی دهس���هاڵتداری کوردییهوه. ئهرک���ی س���هرهکی نوێنهرایهت���ی کورد ل���هدهرهوه زامنکردن���ی پهیوهن���دیو بهرژهوهن���دی خێزانه دهس���هاڵتدارهکانی کوردس���تانن .دروس���تکردنی پهیوهندیی شهخسییه بۆ ئهوان. ب���هاڵم دیپلۆماس���یهتی ک���وردی رووی ترس���ناکتری ههیه .گهر ئێستا لهههندێک ب���اردا بریتییه لهپاراس���تنی بهرژهوهندی چین���ه تهس���کهکانی س���هرهوه ،ئهم���ه بهتایبهت لهواڵتانی دوور لهکوردس���تان؛ ئهوا دیپلۆماس���یهتی ک���وردی لهواڵتانی دراوس���ێی کوردس���تان به ش���ێوهیهکی ج���ودا دهگوزهرێ���ت .ب���ه ش���ێوازێکی هێج���گار ترس���ناک .دیپلۆماس���یهتی کوردی لهگهڵ واڵتانی دراوس���ێدا بریتییه لهپهیوهندیکردن بهدهرهوه بۆ کوش���تنی ناوهوه ،بۆ بهکارهێنان���ی ئهو پهیوهندیه ب���ۆ خۆس���هپاندنو زاڵبوون لهن���اوهوه. لێرهوه ههموو هاوکیش���هکان تێک دهچن. ئایا مهبهستی هێزی کوردی لهپهیوهندی لهگ���هڵ هێزی دراوس���ێیدا مهبهس���تێکی دیپلۆماسی نیشتمانییه یان به مهبهستی گۆڕینی هاوس���هنگی هێزهکانی ناوهوهیه. ب���ه مانایهکی تر کورد بۆی���ه پهیوهندی
نوێنهرایهتی دهرهوهی ههرێمی کوردستان، درێژکراوهی ناوهوهیهو بۆ هێشتنهوهو خزمهتکردنی شێوازی دهسهاڵتی ناوهوهیه ب���هدهرهوهی دهکات بۆئ���هوهی دژایهتی ناوهوهی بکات .ئهگهر لهس���هرهوه باسی ئهوهم���ان کرد که پهیوهن���دی بهدهرهوه رهنگدانهوهی ناوهوهیه ئهوا لێرهدا هێنانی دهرهوهیه بۆ ناوهوه ،کردنی دهرهوهیه به بهشدارو بڕیاردهر لهسهر ناوهوه .ئهم دۆخه سهیره سهرجهم بنهماکانی دیپلۆماسیهت لنگهوقوچ دهکات .ئهگهر ئهرکی سهرهکی دیپلۆماس���یهت داکۆکیکردن���ه لهس���هر س���هربهخۆییو مان���هوهو گهش���هپێدانی بهرژهوهندیهکان���ی خهڵکێ���ک لهدهرهوه، ئهوا لهم دۆخهی کوردیدا دیپلۆماس���یهت دهبێته هێزێک دژ به بهشێک لهخۆی .ئهم خهسڵهته بهش���ێکه لهدیدیو تێگهیشتنو نهرێت���ی کورد لهمێژووی پێنج س���هدهی رابردوی���دا .لهدهرئهنجام���ی ئهمهدا کورد ههرگیز وهک گهلێ���ک ،وهک نهتهوهیهک، وهک خاوهن نیشتمانێک ،وهک گهلێک که حاکمی خۆی بێت ،رۆڵی نهبینیوه. لهس���هرجهم تیورهکان���ی ش���ێوازهکانی پهیوهن���دی نێودهوڵهتی���دا ه���هر واڵتێک داکۆکیکهری بهرژهوهندی خۆیهتی ،بۆیه ههمیشه ئهرکی حکومهته که ناوهوه وهها رێکبخات که ببێته مایهی هێز بۆ ملمالنێی دهرهوهی ،بهاڵم الی کورد به پێچهوانهیه، عهقڵی سیاسی کوردی هێنده ساویلکهیه وهها دهزانێت که دهتوانێت به پاڵپش���تی دهرهوه دهتوانێت ناوهوه سهقامگیربکات. ئ���هوهی مای���هی گری���انو پێکهنینه لهم دۆخهدا ئهوهیه که ب���هردهوامو بهردهوام دووبارهو سهد باره دهبێتهوه. ئهگ���هر بههانه بۆ راب���ردوو ئهوهبێت که کورد پێکهاتهیهكی نهبووه ،ئهوا لهبوونی حکومهت���ی ههرێم ئ���هم بههانهیه الوازه، ب���هاڵم حکومهت���ی ههرێ���م لهبهرئهوهی وهک حکومهتێ���ک بهڕێوهناچێ���ت ،ئهوا لهئهنجامدا وهک واڵتێک س���ود لهپێکهاته ناوخۆییو پێگ���ه دهرهکیهکهی نابینێت. گ���هر حکومهتی ههرێ���م حکومهت بوایه، ئهوا یهکهم بنهمای جیۆپۆلهتیکی لهسهر ئهوه بونیاد دهنا که دهرهوه لهس���هرتاپا مێ���ژوودا نهیاربووه ،بۆیه بۆ مامهڵهکردن لهگهڵ ئهم نهیاریهدا دهبێت ناوهوه وهها رێکبخرێت که دهرفهت ب���ۆ ئهم نهیارانه نهخوڵقێ���ت ک���ه درێژه ب���ه نهیارێتییان بدهن .ئهمه س���هرهتای پرسێکی گهورهی فهلس���هفهی سیاس���ی کوردیی���ه :چۆن به ئاش���تیو وهک خ���ۆت بژیت لهههناوی نهیاراندا؟
خوێندنهوهیهك بۆ كاریگهریو كاردانهوهكان لهسهر ئاستی جیهان د .هێمن عهزیز برایم مامۆستای زانكۆ
Hemin.azez@yahoo.com
ئیسالمو پهیامبهری ئیسالم تهنها لهڕێگهی زهبرو زهنگو هێزو توندوتیژییهوه مامهڵه لهگ���هڵ دهوروب���هر دهكاتو ههر ئهوهش بناغهی سهرهتای بووه بۆ تێڕوانینهكانی حوكمڕان���ی ،بینهری ئهو فیلمه ههس���ت ب���هوه ئهكات كه مس���وڵمانان لهكاتێكدا نهرمونیانن كه هێزی���ان نهبێتو بواریان بۆ نهڕهخس���ابێت ،ب���هاڵم دوای بوونی دهرفهت���ی گونجاو تهنها ش���مێرو چهكو بهیداخ ئهبینن ،چونكه به ئهركی خۆیانی ئهزانن كه جیهان لهش���ركو بتپهرستیو خراپ���هكاری پاك بكهن���هوه .تاكو ئێره ناوهرۆك���ی ئ���هو فیلمهیه ك���ه بهرههم هێنراوه به گوژم���هی پێنج ملیۆن دۆالر س���هبارهت به ژیانی پهیامبهری ئیسالمو چۆنیهتی جواڵنهوهی مس���وڵمانی پێشوو لهحوكمڕان���یو بهڕێوهبردن���ی كاروباری دهوڵ���هت ،ئ���هو فیلم���ه كۆمپانیایهكی ئیس���رائیلی بهرههمی هێناوهو ئاماژهیه به بنچین���هی توندوتیژی لهئیس�ل�امدا، لهڕێگهی ئهو فیلمهوه مێژووی ئیس�ل�ام به سهرخانێكی دوور لهمافو ئازادییهكان لهقهڵهم دهدهن. بهاڵم دوای ئهوه كه بهشێك لهفیلمهكه لهههن���دێ ج���ۆری دهزگا راگهیاندنهكان پهخ���ش كرا ،كاردان���هوهی توندی واڵته
عهرهبیهكانی لێ كهوتهوه ،س���هرئهنجام "كریس" كه باڵوێزی ئهمریكابوو لهلیبیا لهگهڵ دوو هاوهڵهكهی كوژرانو لهزۆربهی واڵتانی تریش وهكو میسرو یهمهن هێرش كرای���ه س���هر قونس���وڵخانهی ئهمریكاو لهڕۆژی ههینیش وا چ���اوهڕوان دهكرێت كه لهزۆربهی واڵتانی عهرهبیو ئیسالمی خۆپیش���اندان بكرێ���تو لهبهرژهوهندی ئهمری���كا بدرێ���ت ،ئهمری���كاش لهالیهن خۆیهوه لهس���هر زاری چهندین بهرپرسی بااڵی ئهو واڵته ئیدان���هی بهرههمهێنانی ئهو فیلمهی كردو دانی بهوه ناوه كه ئهو پهیوهندی به بهرههمهێنانی ئهم فیلمهوه نییه ،ئهوهی لێرهدا به الی منهوه جێگای س���هرنجو تێڕامانه بریتی���ن لهو خااڵنهی خوارهوه: -1بهرههمهێنان���ی فیلمێكی لهو جۆره كه سوكایهتی به پیرۆزی ئاینو پهیامبهر بكات ،ش���تێكی ناسازه لهگهڵ سروشتی توێژینهوهی زانس���تیو سۆس���یۆلۆژیو ئینترۆپۆلۆژیای مرۆڤایهتی به گشتی ،به تایبهتی بۆ واڵتانی خۆرههاڵتی ناوهڕاست، به تایبهتتر واڵت���ه عهرهبیهكان ،چونكه هێش���تا ئهندازهی تێگهیشتنی جهوههری ل���هو واڵتانه بۆ وات���ای پیرۆزییهت كامڵ نهبوهو نهگهیش���تۆته رادهی پێویس���ت،
ب���ه واتایهكی ت���ر خهڵكی ئ���هو واڵتان ه مسوڵمانو ئیس�ل�ام پهروهرنو دڵسۆزن به ئاستێكی كهمی تێگهیشتنهوه ،تهنها رووه عاتفیهكهیان وهرگرتوهو نهچوونهته كرۆكی دهقهكانو مهبهسته سهرهكیهكانی ئاین ،بێگومان ئهو جۆرهش لهتێگهیشتن باوهڕترینیان���ه لهالیهن ش���وێنكهوتوانی زۆربهی ئاینهكانی تر ،چونكه زۆرجار به الی ش���وێنكهوتوانی ئاینی راگرتن روحو جێبهجێكردنی فهرمانهكان دوور لهواقعو ژینهوهری س���هردهمی تاك���ه رێگهیه بۆ تێركردنو پڕكردنهوهی بۆشایی دهرونیو عاتفی. -2ئ���هو كۆمپانیایهی ك���ه فیلمهكهی بهرههمهێن���اوه چاك ئ���هوهی زانیوه كه مس���وڵمان ئهو جۆره سوكایهتییه قبوڵ ناكهنو لهبهرژهوهندییان دهدرێت ،بهاڵم ئایا بۆچی ئهو پاره زۆرهی لێ س���هرف كردووهو بهرههمی هێناوه؟! لهڕاس���تیدا ئهوه جێگای سهرسوڕمانو پرسیارگهلی زۆره ،رهنگ���ه چهن���د خوێندنهوهی���هك ههڵبگرێت ،لهوانه: رهنگه مهبهستیان پێی سهرقاڵكردنیواڵتان���ی عهرهب���یو ئیس�ل�امی بێت بهو بابهت���ه ب���ۆ ماوهیهكی زۆر ،لهپش���تی ئهوهشهوه پهیوهندییهك ههبێت لهنێوان بهرههمهێنهرانی فیلمو سیاس���هتمهدارانی ههن���دێ واڵت ،ب���ۆ ئ���هوهی چهن���د ئۆپراسیۆنێكی سیاس���ی دهستپێبك هنو ئهو واڵتانه لێی بێ ئاگا بن. رهنگه مهبهس���تیان ئ���هوه بێت بهكردهی���ی ئهوه ب���ه جیه���انو ئهمریكاو
دیموكراسی ب ه گهنیوی هێنرای ه ئهو واڵتانه ،چونك ه زهوی لهبارو كهشی پێویستی بۆ نهڕهخسابوو روسیا نیش���ان بدهن كه پشتیوانیكردن ل���هو واڵتانه هێش���تا زووه ،فهرموون ب ه تاكه فیلمێك ههرچی كونسوڵخانهو ئااڵی ئهمری���كا ههیه خرایه نێو ئاگرو كهوتۆته ژێر ههڕهشهو گوڕهشهی خۆپیشاندهران، لهڕێگهی ئهو فیلم���هوه وتیان فهرموون ئهوه ئهو كهسانهن كه ئێوه پشتیوانیتان لێ كردوونو یارمهتیت���ان دان بۆ الدانی حوكمڕان���ی دیكتات���ۆری واڵتهكانی���ان، بزانن چۆن وهاڵمت���ان دهدهنهوهو بهرهو رووتان دهوهس���تنو هێرش دهكهنه سهر بهرژهوهندییهكانتان.
»» 19
راستكردنهوهی بۆچوونێكی ههڵه كهریم قادر
ئ���هوهی لهن���او رێكخس���تنهكانی پارتی دیموكراتی كوردس���تان كاری نهكردبێتو بهرنامهو ئامانجو شێوازی كاركردنهكهی ه���هزم نهكردبێ���ت ،بۆچوونهكانی تهنها لهسهر ههواڵو راپۆرته رۆژنامهوانییهكانی ئێ���رهو ئهوێ ههڵبچنێ ،كه الی زۆرینهی هاوواڵتیان���ی كوردس���تان مهبهس���تو دهست ئاش���كران ،وهك شوان محهمهدی سهرنووس���هری پێش���ووی ئاوێنهی لێ بهس���هر دێت ،كه به ناوونیشانی (پارتی لهتهنیاییدا) لهالپ���هڕه 2ی ژماره 341ی 2012/9/4ی ههفتهنامهی ئاوێنهدا باڵوی كردۆتهوه ،چونكه ئهمڕۆ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ بهدیهێنانی ئهو ئامانجهی لهپێناویدا دامهزراوه لهوپهڕی درهوشاوه دایه ،كاتێك سهرۆك بارزانی لهنهورۆزی ئهمساڵدا جهوههری بهرنامهكهی ئاشكرا كرد ،بهاڵم پارتی نه لهكاتی شكست بێ ئومێد دهبێت ،نه لهكاتی س���هركهوتنیش لهخۆبایی دهبێت ،كه پێموایه لهڕۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت كهم پارتی سیاسی ههیه بهو شێوهیه كار بكات. وات���ه دوای ئ���هو ههم���وو ه���هورازو نشێوانهی بهسهر پارتیدا هاتوون ،لهپاڵ ئهو ههموو كۆس���پو لهمپهرانهی لهسهر رێگهو جێبهجێكردن���ی بهرنامهكهی بۆی دروس���ت دهكرێ ،بهاڵم ئهو ئامانجو ئهو قوتابخانهیه ،كه بۆ خۆی داناوهو لهسهری دهڕوات به زیندوویی هێشتۆتهوه .لهگهڵ رێزم بۆ خهباتی حیزبهكانی دیكه ،بهاڵم ئهمهیان ال نادۆزیتهوه. ش���ێوازێكی دیكهی پارت���ی ،كه بۆته هۆی ههمیش���ه خۆڕاگریو لهس���هر پێ راوهستانی ،لهوانهشه ئهوانهی دهرهوهی پارتی س���هریان لێ دهر نهچێ ،ئهوهیه ههركاتێ���ك بینی كۆس���پێكی لهبهردهم ههڵچن���راوه ،یهكهمج���ار ب���ه دوای لهمپهردانهرهكه دهگهڕێ ،دواتر به نهرمی كار بۆ نهویكردن یا تهختكردنی دهكات، ك���ه لهوانهیه لهههندێ كات���دا ئهم كاره پێویس���ت بكات راستهوخۆ بۆی نهچێت، بهڵكو به تهنیش���تی پێچ بكات بۆئهوهی لهكاروان���ی خ���ۆی ب���هردهوام بێت .ئهم سیاسهته نهرمو مكوڕبوونه لهسهر ئامانج وایكردووه لههیچ دهورو زهمانێكدا پارتی تهنیا نهبێ���ت ،ههركات پێویس���ت بێت هێزهكان بۆی دێنهوهو هاوبهشی دهكهن. نس���كۆی ،1975كه ب���ه الی زۆربهمان كارهساتێكی گهوره بوو بۆ نهتهوهكهمان، چونكه ل���هدهرهوهی توانای خۆیی بوو،
هیچ كاتێك پارتی ریسكی به كوردستان نهكردووهو ناكات، ئهگهر لهجێپێی خۆی دڵنیا نهبێت داینانێ ههروهه���ا زیاتر ل���هدوو واڵت لهو پیالن ه بهش���دار بوو ،ناخۆش���ترین س���هردهمی خهبات���ی سیاس���یو س���هربازی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو ،بهو حوكمهی س���هركردایهتی گهورهتری���ن شۆڕش���ی رزگاریخوازی كورد بوو .لهگهڵ ئهوهشدا تهنیا نهمایهوهو پهیوهندیه سیاسییهكانی به شێوهیهكی نوێ بهردهوام بوو. راسته ،سیاس���هت بهپێی بهرژهوهندی دهگۆڕێ ،ئهوهی بۆ دوێنێ لهبارو گونجاو ب���وو ،رهنگه بۆ ئهم���ڕۆ دژ بێتو لهگهڵ بهرژهوهن���دی نهیهت���هوه ،پێویس���ت به گۆڕین یا ههڵوهش���انهوه بكات ،چونكه ئهگهر لهههڵوێستێكی نهتهوهیی هاوكارم نهبێت ،ئهدی ئهو رێككهوتنهم بۆ چییه، ب���ۆ ب���ه ههڵگرتنی ب���اری ئهویش باری خۆشم قورس بكهم. پارتی لههی���چ كاتێكدا كاری بۆ ئهوه نهكردووه به تهنێ خۆی حاكم بێت ،ههموو الیهكیش ئهوه باش دهزانن ،ئهگهر ئهوه مهبهس���تی پارتی بوایه ئ���هو دهرفهتهی لهپێش بوو ،بهاڵم لهسۆنگهی باوهڕییهوه، كه كوردستان بێ جودایی هی ههمووانه، ههمیشه ویستوویهتی بچوكترین هێزیش لهبهڕێوهبردنو بڕیارهكاندا بهشداری پێ بكات .ئهمهش هێزێكی دیكهی به پارتی داوه ،كه ههمیشه لهههوڵی كۆكردنهوهی هێزهكان���ی كوردس���تانه ،چونكه بڕوای ت���هواوی ب���ه یهكخس���تنو یهكگرتوویی هێزهكانی كوردس���تان ههیه .واته بڕوای
ب���ه كارو خهباتی دهس���تهجهمعی ههیه، ههر لهو پێناوهشدا قوربانی به مافهكانی خۆی داوه ،ئهوهش لهالی ههموو هێزێك بهدی ناكرێ .به مانایهكی دیكه ههردهم ئهو بهرهیهی پارتی كاری لهناو كردووهو دهكات فراوانت���رو بهرچ���او روونتره ،بێ ئهوهی سازش لهسهر س���ادهترین مافی نهتهوهیی بكات .ه���هر بۆیه ئهو كاتهی راوێژو راگۆڕینهوه پێویس���ت بێت ههولێر دهبێت���ه چهقهك���هو بڕیارهكانیش دهبنه بهشێك لهبهرنامهكان. ههرچهن���ده چهندجارێك ئهوه لهالیهن بهرپرس���انی ب���ااڵو پهیوهندیداران���هوه راگهیهندراوه ،ههوڵی متمانه س���هندنهوه لهس���هرۆكی ئهنجوومهن���ی وهزیران���ی عێراقی فیدراڵ مهبهستی پارتی نهبووه، بهڵك���و لهو كۆدهنگیی���ه دهرنهچوو ،كه لهكۆبوونهوه فراوانهكهی ههولێر ههبوو، ب���هاڵم مكوڕبوونی ههندێ لهنووس���هرو سیاس���هتمهداران لهس���هر ئ���هوه ،ك���ه بیكهنه ههوڵی پارتی یا سهرۆكی پارتی دیموكرات���ی كوردس���تان مهبهس���تێكی ئاش���كرایه ،بۆئهوهی دههۆڵ بكوتن ئهها پارتی شكستی هێناو ئیتر ئهمه كۆتاییه. نهخێ���ر ،ههرگی���ز نه ئ���هوه دهبینن نه ئهوهاش���ه ،بهڵكو ههر بۆزانین سهدامی دیكتات���ۆر به ههموو ش���ۆڤینی خۆیهوه ههوڵیدا ش���هڕی نێوان شۆڕش���ی كوردو رژێم���ی بهغ���دا بكاته ش���هڕی عهرهبو كورد ،بۆ سهركهوتنی ئهو سیاسهتهشی هانای بۆ چهتهو خۆفرۆش���انیش دهبرد، بهاڵم شكس���تی هێنا .ئێوه به نووسینی دوو وشهی نادروست دهتانهوێ لهخهڵكی بگهیهنن ش���هڕی نێوان ش���یعهو كورده، ك���ه ئهمه زۆر لهڕاس���تی دووره ،چونكه پهیوهندی مێژوویی نێوان پارتیو ش���یعه لهالیهكو نێوان ماڵباتی بارزانیو رابهرو سهركرده ئایینیو سیاسیهكانی شیعه زۆر لهوه تۆكمهتره به ههوڵی چهند كهسێك بگۆڕێ .ئهوه به تهن���ێ كورد نییه دژی سیاسهتو رهفتاری مالیكیه ،بهڵكو هێزه دێرینهكانی شیعه زۆر لهپێش كورد لێی ناڕازیبوون ،بهاڵم كورد دهستپێش���خهری ك���ردو پ���هردهی لهس���هر ئ���هو مینگه مینگو مقۆیانه ههڵدای���هوه كه لهژووره داخ���راوهكان دهكران .ههر بۆیه ههر زوو دایانه پاڵ كوردو یهك لهدوای یهك هاتنه ههولێ���ر .متمانه لێس���هندنهوهكهش ههر بهردهوامه ،بهاڵم رووداوهكانی س���وریاو ههندێ مهسهلهی دیكه دوایان خستووه، كه ئ���هوهی ئ���اگاداری بارودۆخهكه بێت دهتوان���ی ریزیان ب���كات .ئهگهرنا ئهمڕۆ قورس���ایی پارت���ی ب���ه گش���تیو رۆڵی س���هرۆك بارزانی زۆر لهسهردهمی پێش رووخانی رژێ���م گرانت���ره ،وهك ئهوهی دیپلۆماتێك���ی ئهمهریك���ی لهتوركی���ا
لهوهاڵمی رۆژنامهنووس���اندا گوتی :بهڕێز بارزانی دۆس���تێكی ئهمهریكاو فیگهرێكی گرنگی بنیادنانهوهی عێراقه. ئهمڕۆ نییه ،بهڵكو دهمێكه خهڵكانێك پێوهن س���هنگی پارتی سووك بكهن ،كه خۆش���یان دهزانن بۆیان ناك���رێ ،بهاڵم فهرمان���هو جێبهجێی دهك���هن ،چونكه ئ���هوهش دهزان���نو ئهزموونی���ان ههیه، لهبهرئهوهی كوردن ههر رۆژێك بادهنهوه پارت���ی لێیان خ���ۆش دهبێ���تو وهریان دهگرێتهوه ،بهاڵم بێئاگان لهوهی زهمهن گ���ۆڕاوهو پارتی���ش ئهوه قب���وڵ بكات، میللهت ئهوهی قبوڵ نییه. پارتی لهس���هر بنهم���ای بهرژهوهندیو رێزگرتنی بهرامبهر مامهڵه لهگهڵ واڵتانی دراوس���ێ دهكات ،ههمیش���هش ئهوهی راگهیان���دووه ،كه ههرێمی كوردس���تان ههڕهش���ه نییه ب���ۆ هیچ الی���هك ،بهاڵم ئهگ���هر واڵتێ���ك ب���ۆ بهرژهوهندی خۆی بهبێ لهبهرچاوگرتنی بهرژهوهندی الیهنی بهرامبهر ش���هڕی ش���اراوه دژت بهڕێوه بباتو بشیهوێ ههرێمی كوردستان ببێته پرد بۆ گهیشتن به مهبهستهكانی چی لێ چاوهڕوان دهكهی ،ه���هر ئهوه نهبێ ئهو راپ���ۆرتو بۆچوونه ههاڵنه باڵو بكاتهوه. ئهگهر نا ههم���وو ئهو هێزو دهوڵهتانهش دهزان���ن ئهمڕۆ ن���هك ه���هر لهههرێمی كوردس���تان ،بهڵكو لهتهواوی ناوچهكهدا پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان هێزێكه كهس ناتوانێ فهرامۆشی بكات. ئهو دژایهتییهی پارتی كه لهحیزبایهتی تهس���كو ناوچهگهرێت���ی س���هرچاوهی گرتووه بۆ ئهو سیاس���هته س���هركهوتوو دهگهڕێت���هوه ،ك���ه پارتی به دهس���تی هێناوه .دهنا هیچ كاتێك یهك بڕیاریش، ك���ه پهیوهندی ب���ه ئاین���دهی نهتهوهوه ههبێت به تهنێ نهی���داوه ،بهڵكو راوێژو پرس���ی به ههموو الیهك كردووه ،بهاڵم ئهگهر خۆیانی لێ نهبان دهكهن ،ئهوهیان شتێكی دیكهیهو پێویسته قسهی لهسهر بكرێ .دهنا هیچ كاتێك پارتی ریس���كی به كوردس���تان نهكردووهو ناكات ،ئهگهر لهجێپێ���ی خۆی دڵنیا نهبێ���ت داینانێ. پارتی ئهگ���هر بیویس���تبوایه خهتهر به كوردس���تانو هاوواڵتیانیهوه بكات ،دوای نس���كۆی 1975دهیكرد ،كه خهڵكێكی زۆر ئام���ادهی درێژهدان به ش���هڕ بوون، ههرچهنده بهرژهوهندی حیزبی لهدرێژهدان به ش���هڕ ههب���وو ،بهاڵم بۆ پاراس���تنی كوردستانو هاوواڵتیانی لهههردوو هێزی ئێ���رانو عێراق���ی ئهو س���هردهم ئهمهی نهك���ردوو قوربانی به شۆڕش���هكهی دا لهپێن���اوی میللهت���ی كورد .ئێس���تاش هاوواڵتیان لهوه دڵنیان كه كوردس���تان لهدهس���تێكی ئهمیندایهو چارهنووس���ی خۆیان به پارتییهوه گرێداوه.
تەندروستی
) )343سێشهمم ه 2012/9/25
نۆ هۆكار سهرئێشهكهت زیاد دهكات سهرئێشه یهكێكه لهو گرفتانهی ك ه روبهڕوی ههموو كهسێك دهبێتهوهو بهپێی كهسهكان دهگۆڕێت ،بۆی ه شارهزایانی بواری پزیشكی چهند هۆكارێكیان داناوه كه دهبن ه هۆی زیادبوونی سهرئێشه.
-1كێ���ش :بهپێ���ی توێژینهوهیهكی نوێ دۆزراوهتهوه كه ئهو ئافرهتانهی كهمێك قهڵهون ترس���ی توشبوونیان ب ه سهرئێشه به رێژهی %٣٥زیاترهو ئهوانهش���ی كه زۆر قهڵ���هون رێژهك ه بهرز دهبێتهوه بۆ .%٨٠ -2كهسایهتی مرۆڤ :ههندێك سیفهتی مرۆڤ وهك ئهو كهس���انهی كه رهقن لهمامهڵهكردن یان ئهو كهس���انهی ك ه زۆر كات بێدهنگ���نو خۆیان دهپارێزن لهتێكهڵب���وون ب ه كۆمهڵ���گا یان ئهو كهسانهی ك ه خوو دهگرن بهشتێكهوه كه ههموو بیریان داگیر دهكات ئهگهری توشبوونیان ب ه سهرئێشه زیاتره.
-٣جۆرێك لهسهرئێشه ههی ه ك ه بههۆی شكاندنی رۆتینی رۆژانهوهیه ،بۆی ه وا باشتره كه لهكاتی پشووی ههفتانهدا كاتی نوستنتان نهگۆڕن یاخود زیاتری مهك���هن ،چونكه بهو هۆی���هوه زیاتر ههست بهئارامی دهكهنو دهحهسێنهوه ئهگ���هر لهكاتی پش���ووهكاندا تاوهكو كاتی نیوهڕۆ نهخهون. -٤وشكبوونهوه. -٥نهخواردن���ی ژهم���ه خۆراك��� ه سهرهكییهكان :دهشێ زۆرتان ههندێ كات س���هرقاڵ ب���ن ،بهاڵم برس���ێتی هۆیهكی باوی سهرئێشهیه. -٦كافایین كه لهقاوهدا ههیه :بڕێكی ك���هم یارمهت���ی سهرئێش���ه دهدات، بهاڵم زۆر خواردن���هوهی دهبێت ه هۆی دروس���تبوونی .ئهگهر دهزانی زۆركات ئێش���ی س���هرت ههیهو ق���اوهش زۆر دهخۆیتهوه ،ئهوا ههوڵبده ورده ورده كهمی بكهیتهوه ت���ا دهگاته ههفتهی دووجار.
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
کوردستان مێژوو دووبارە دەکاتەوە؟
-7ناچاالكیو سستی :توێژینهوهیهكی نوێ لهواڵتی س���وید رونیدهكاتهوه ك ه ئهو كهس���انهی چاالكن كهمتر تووشی سهرئێشه دهبن. -٨لێكۆڵینهوهیهكی فراوان دهریخستوه كه ئهو كهس���انهی تێك���ڕا لهڕۆژیكدا ( )٦كاتژمێر دهخهون زیاتر تووش���ی سهرئێش���ه دهبنو سهرئێشهكانیشیان زۆر بههێزتره لهو كهسانهی زیاتر لهو ماوهیه دهخهون. -٩ههرچهنده لهكهسێكهوه بۆ كهسێكی ت���ر جیاوازه ،ب���هاڵم خواردنی مرۆڤ كاریگهری ههی ه لهس���هر تووش���بوون بهئێش���ی س���هر .ههندێك خ���واردن دهبنههۆی سهرئێش���ه ب���ۆ زۆر كهس یاخود زیاتری دهكات ،ئهو خۆراكانهی كه باش���ن لهكاتی سهرئێش���هدا وهك رۆنی ماسی ،رۆنی زهیتون ،فاسۆلیای سپی ،گوڵهبهڕۆژه ،ئهو خۆراكانهی ك ه خراپن وهك شهراب ،بیره ،چوكلێت، پهنیری كۆنو گۆشتی سور.
ترسو دڵهڕاوكێ هۆكار ی نینۆك خواردنن الی منداڵ خواردنی نینۆك یان نینۆك قرتاندن یهكێكه لههۆكاره دهرونیهكانی سهردهمی منداڵی كهلهتهمهنی 4بۆ 5ساڵی دهستپێدهكاتو كارناسان لهم بوارهدا هۆكاری جیاواز دهخهنهڕوو، بهاڵم ههموویان لهیهك بۆچوندا یهكدهگرنهوه كه هۆكاری نینۆك خواردن لهو تهمهنهدا دهگهڕێتهوه بۆ ترسو دڵهڕاوكێ لهمنداڵدا.
لهكاتی چونی منداڵهكهت بۆ قوتابخانه ئهم رێنماییانه پهیڕهو بكه سهرهتای كردنهوهی قوتابخانه زۆرینهی دایكانو باوكان گرفتی تێكچونی پڕۆگرامی خواردنی منداڵهكانیان بۆ دروست دهبێت، بۆ ئهم مهبهسته پسپۆڕانی بواری خۆراك ئاماژه بهچهند ئامۆژگارییهك دهكهن كه پێویسته دایكانو باوكان پهیڕهوی بكهن لهكاتی چونی منداڵهكانیان بۆ قوتابخانه. رۆڵی خێزان لهدهستكهوتنی خواردنی تهندروستو پێویست پێویس����ته خێ����زان رۆڵێك����ی گرنگی ههبێ����ت لهدهس����تكهوتنی خۆراك����ی پێویست بۆ منداڵهكانیانو ئهوه بزانن كه منداڵهكانی����ان كام خواردنیان ال خۆش����هو حهز بهچی دهك����هن بۆیان ئاماده بكهن ،پێویسته پێش چونیان ب����ۆ قوتابخان����ه دوو ت����ا س����ێ جۆر خواردن لهسهر س����فرهو خوانهكانیان ههبێت بۆئ����هوهی بتوانن ههر نهبێت جۆرێكی����ان كه منداڵهك����ه بهدڵیهتی بیخوات ،ههروهها پێویس����ته دایكان زوو منداڵهكانی����ان ئام����اده بكهن بۆ قوتابخانه بۆئهوهی بتوانن ماوهیهكی تهواوی����ان ههبێ����ت بۆ نانخ����واردنو چێژوهرگرتن لهخواردنهكهو پهلهپهل نهكهن لهخواردنی.
ی باشترین ژهمی بچوك خۆراك بۆ منداڵ بریتییه لهشیرو ێ بهرههمهكانی ههند جۆری دانهوێڵهو ی گوێزو بادهمو قهیس وشكو بیبهرو میوهكان بهگشتی
ئهویش ئهوهی����ه كاتێك منداڵهكانیان دهچ����ن ب����ۆ قوتابخان����ه خواردن����ی ئامادهكراو وهك چپسی پهتاتهو چهند خواردنێكی س����وێرو چ����هور دهخهنه جانتای مهكتهبی منداڵهكانیان بۆئهوهی لهكاتی رێستهكانه بیخۆن ،لهڕاستیدا پێویسته ههوڵبدرێت جۆرێكی میوه كه خۆیان حهزی پێدهكهن یان كیسێكی بچوك لهیهكێك لهجۆرهكانی دانهوێڵه وهك گهنمهشامی بخهنه جانتاكانیان بۆئهوهی منداڵهكان كهمترین چهوریو سوێری بخۆن. ئهو ژهمه بچوكانه چین ك ه پێویسته منداڵ بیخوات؟ باش����ترین ژهمی بچوك����ی خۆراك بۆ منداڵ بریتییه لهش����یرو بهرههمهكانی ههندێ جۆری دانهوێڵهو گوێزو بادهمو قهیس����ی وش����كو بیبهرو می����وهكان بهگشتی.
باشترین ئهو خواردنهوانه چین بۆ منداڵ؟ بهگش����تی ش����هربهتی میوهی فرێشو شیر لهخواردنهوه باش����هكانن ،بهاڵم ئهو ههاڵنه چین كه دایكان ئهنجامی باش����ترینیان ئ����اوه ك����ه بهیهكێ����ك لهخواردن����هوه زۆر بهس����ودهكان دهدهن بهرامبهر منداڵهكانیان؟ زۆرجار دای����كان ههڵهیهكی����ان ههی ه دادهنرێت بۆ منداڵ.
ههروهها لهوانهیه هۆكارێك بێت بۆ نیش����اندانی دڵگیریو تۆرانو ترسو سهرنجڕاكێش����انی دهوروب����هر بهالی خۆیدا. ئهم كارهش زیان����ی زۆر دهدات لهو مندااڵن����هی ك����ه ئ����هم كاره دهكهن بهتایبهت����ی كه لهتهمهن����ی منداڵیدا دهس����تپێدهكاتو لهقۆناغهكان����ی س����هرهتاییو ناوهندی����دا زیاتر پهره دهسێنێتو نیشانهكانی دهردهكهوێت كه دهبێته هۆی دواكهوتن لهخوێندنو دووركهوتن����هوه لهكۆمهڵ����گاو وهك (تێكهڵ نهبوونی خهڵكو حهزكردن به تهنهایی). لێ����رهدا دایكو باوكو مامۆس����تایان دهبێ����ت زۆر وردبین ب����ن بهرامبهر ب����ه من����دااڵنو س����هرنجیان بدرێت ت����ا بزانن ئایا ئ����هو منداڵه نینۆكی دهخوات یان نا ،یاخ����ود رێگرییان لێبكهن لهو كاره ،چونكه لهتهمهنی منداڵی����دا زۆر ئاس����انتره كه تهرك بكرێ����ت تا گهورهی����ی ،چونكه ئهم كاره لهوانهی����ه لهگهورهیی����دا ببێته خوو ی����ان تهرككردنی مهحاڵ بێت. بۆیه كارناس����ان لهم ب����وارهدا چهند رێگایهكیان داناوه: دۆزینهوهی هۆكاری نینۆك خواردن: هی����چ كات چ����اوهڕوان مهب����ن لهمنداڵهكهتان كه وهاڵمێكی ههبێت سهبارهت بهخواردنی نینۆكیو هیچ كات منداڵهكهت سهرزهنش����ت مهكه بههۆی ئهنجامدانی ئهو كاره ،بهڵكو ههوڵب����ده هۆكارهك����هی بدۆزیتهوهو چارهسهری بكهیتو سهرنج بده بزانه منداڵهك����هت لهچ كاتێك����دا نینۆكی دهخ����وات ،ههوڵب����دهو بزانه هۆكار چییه كه ئارامی منداڵهكهت دهخاته مهترس����ییهوهو مێش����كی بهچیهوه س����هرقاڵهو دهبێته هۆكاری نینۆك خواردنهكهی.
كورتكردن����هوهی نین����ۆك :ههوڵبده چهند رۆژ جارێك نینۆكی منداڵهكهت بقرتێنه. لهمنداڵهكهت مهده لهس����هر نینۆك خواردن :لێدانو شكاندنی كهسایهتی من����داڵ نهك رێگریی من����داڵ ناكات ل����هو كاره ،بهڵكو كارئاس����انییه بۆ منداڵ تا زیاتر نینۆكهكانی بخوات، بۆیه دهبێ����ت ههوڵی لهگ هڵ بدرێتو زیانهكان����ی ب����ۆ روون بكرێتهوه كه توشی دهبێت لهسهر بهردهوامبوون
15
ی لێدانو شكاندن كهسایهتی منداڵ نهك رێگریی منداڵ ناكات لهو كاره ،بهڵكو كارئاسانیی ه بۆ منداڵ تا زیاتر نینۆكهكانی بخوات ،بۆیه دهبێت ههوڵی لهگه ڵ بدرێتو زیانهكانی بۆ روون بكرێتهوه لهئهنجامدانی ئهو كارهی. سهرقاڵكردنی دهستی منداڵ :ههركات بینیت كه منداڵهكهت نینۆكی دهكات بهدهمیدا ،ئهوا ههوڵبده كارێكی پێ ئهنجام بدهیت كه دهس����تی لهدهمی دهربهێنێتو سهرقاڵی بكه.
مێژووی سیاس���ەتی تەندروس���تی لهدوای جەنگ���ی جیهان���ی دووەم���ەوە مێژووی ملمالنێو بێنەو بەردەیەکی بەردەوامبووە لهنێ���وان دوو جەمس���ەری کاریگەری ئەم ب���وارەدا .جەمس���ەری یەک���ەم دنیابینی پزیش���کیو بایۆلۆژیی���ە ب���ۆ رەهەن���دە تەندروستیەکان .جەمس���ەری دووەمیش تێگەیشتنی کۆمەاڵیەتیو ئابوریو سیاسیە بۆ ئەو رەهەندانە .لهکۆتایی هەش���تاکانی س���ەدەی راب���ردوودا ئ���ەم ملمالنێی���ە لهبەرژەوەندی جەمس���ەری دووەم کۆتایی پێ دێت .پرس���یارەکە لێرەدا ئەوەیە کە ئایا لهکوردستاندا ملمالنێیەکی لەو جۆرە لهئارادایەو دەشێت لهبەرژەوەندی کامەیان کۆتایی پێ بێت. لهسەدەی نۆزدەهەمەوە رەوتێکی زانستی توندڕەو باڵدەکێش���ێت بەس���ەر تەواوی کایە کۆمەاڵیەتیو سیاسیو ئابوریەکانداو زانس���ت دەبێت بە وەاڵمدەرەوەی تەواوی کێش���ە چارەس���ەرنەکراوەکانی رابردوو. دڵنیاب���وون لهزانس���تو متمانەبەس���تن ب���ە زانای���انو ئەوانەی کە پل���هو پایەی زانستییان بەدەس���تدەهێنا بە جۆرێکبوو کە زۆربەی پۆستە کارگێڕیو سیاسیەکان لهالیەن پسپۆڕی بوارە پەیوەندیدارەکانەوە پڕدەکرایەوە .لهسیستمە تەندروستیەکانی ئەوروپ���ادا ئەمە بە زەقی لهبااڵدەس���تی پزیش���كان لهسیاس���ەت ب���ۆ داڕش���تنو بەڕێوەبردن���ی ئەو سیس���تمانەدا رەنگی دایەوە .پێش هەشتاکانی سەدەی رابردوو، زۆربەی هەرە زۆری وەزیرە تەندروستیەکان لهپزیش���کان بوونو لهناو پزیشکانیش���دا وەزی���رو پێش���ڕەوە بااڵدەس���تەکانی سیس���تمی تەندروس���تی س���ەر بە هەرە بااڵترین پس���پۆڕیە پزیش���کیەکان بوون. بااڵدەس���تبوونی پزیشكان لهناو سیستمی تەندروس���تیدا لەو ماوەیەدا دەرئەنجامی متمانەیەک���ی فراوان ب���وو بەوانەی دوایی لهالیەن خەڵک بە گش���تیو سیاس���یەکان ب���ە تایبەت���ی .سیاس���یەکان دڵنیا بوون لەوەی کە ئەو زانس���تو زانیاریە فراوانەی کە پزیش���کان هەڵیانگرت���ووە دەتوانێت وەاڵم���ی هەم���وو پرس���یارە ئاڵۆزەکانی سیس���تمی تەندروس���تیو سیاس���ەتی تەندروس���تی بداتەوە .لهپاڵ ئەوەش���دا، هێش���تا بنەما مۆراڵ���یو مرۆڤایەتیەکانی پیش���ەی پزیش���کی توندوتۆڵ���ی خ���ۆی لهدەس���تنەدابوو متمانەیەکی تاڕادەیەک کوێران���ە هەبوو بەوەی کە پزیش���کان بێ گوێدانە بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی خۆیان لهبەرژەوەندی نەخ���ۆشو هاواڵتیان بڕیار دەدەنو بەو جۆرە سیس���تمی تەندروستی هاواڵتیو نەخۆش لهچەقی گرنگیدانی خۆیدا دادەنێ���ت .پەیوەن���دی هەنگوینیی نێوان دەوڵەتو سیاسیەکان لهالیەکو پزیشكان لهالیەکی ترەوە تا هەتایە بەردەوام نابێتو لهکۆتایی هەش���تاکانی سەدەی رابردوودا ئەم پەیوەندیە ئاڵۆزدەبێت .کاریگەربوونو خێرابوون���ی ئامرازەکان���ی پەیوەن���دیو داهێنانە تەکنەلۆژی���ەکان ،نابەرابەرایەتی زانس���تیی نێ���وان خەڵک���ی ئاس���اییو سیاسیەکان لهالیەکو پزیشکان لهالیەکی ت���رەوە کەمترکردەوە .ئەم���ە وایکرد کە نیشانەی پرسیار لەسەر بڕیارو راسپاردەو پێشنیارەکانی پزیشکان بۆ کێشە ئابوریو کۆمەاڵیەت���یو سیاس���یەکانی سیس���تمی تەندروستی دابنرێت .کۆمەڵێک سکانداڵو هەواڵی دڵتەزین دەربارەی هەڵەی پزیشکی ئەوەندەی ت���ر ئەو متمان���ە کوێرانەیەی کە لهڕاب���ردوودا هەبوو هەڵوەش���اندەوەو لهجێگایدا سیس���تمی دڵنیایی داهێنا بۆ متمانەکردن بە ئاس���تی کواڵیتی خزمەتی پزیش���کیی .ئەمانە بەیەکەوە وایانکرد کە خەڵکی تر لهپاڵ پزیش���کاندا بەش���داری لهگفتوگ���ۆ تایبەتەکانی بواری سیس���تمو سیاسەتی تەندروستیدا بکەنو بااڵدەستی پزیشکان کۆتایی پێ بێت .لهحاڵی حازردا لهزۆربەی واڵتە ئەوروپیو ئەمریکایەکاندا، وەزیر تەندروس���تیو کارمەن���دە بااڵکانی وەزارەتە تەندروستیەکان لهپزیشکان نین بەڵکو لهپسپۆڕییو شارەزاییە جیاجیاکانی ئابوریناس���یو کۆمەڵناسیو دەرووناسیو یاساو زانستە سیاسیەکانن. لهکوردستاندا ،سەرەتاکانی ملمالنێی نێوان ئەو دوو جەمس���ەرەی سەرەوە بە روونی هەستیان پێ دەکرێت .دنیابینی پزیشکی بۆ کێش���ە تەندروس���تیەکان ،بە رەهەندە ئابوریو کۆمەاڵیەتیو سیاس���یەکانی ئەو کێشانەشەوە ،هێشتا دنیابینی بااڵدەستە، ب���ەاڵم یەکالکردن���ەوەی ئ���ەم ملمالنێیە خەریکە مەودایەکی توندوتیژ وەردەگرێت. بەرژەوەن���دی هەموو الی���ەک لەوەدایە کە ئەم گفتوگ���ۆو ملمالنێیە بە ش���ێوازێکی مەدەنییان���ە بەڕێوەبچێ���تو هاواڵت���یو نەخۆش سەنگی مەحەک بێت.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
خوێندن
بهرپرس ه سزادراوهكانی پهروهرده سوپاسو ئیفادكراون
ئاوێنه وردهكاریی گهندهڵیهكانی گرێبهستهكانی چاپكردنی كتێبی خوێندن ئاشكرا دهكات لهم جۆره حاڵهتانهدا "یهكس���هر جۆرهها گوم���ان قوت دهبنهوه كه س���هرجهمیان لهدهوری دۆزینهوهی پاساو بۆ خستنهالی سامانی گشتی دهسوڕێنهوه".
ئا :الپهڕهی خوێندن "نزیكهی 200تهن كتێبی چاپكراو لهتۆپزاواو كانی قرژاڵهی نزیك ههولێر، بهشۆفڵ كراون بهژێر خۆڵهوهو لهگۆڕی بهكۆمهڵدا ئهسپهردهكراون ،كهسیش نازانێت هۆكاری ئهم ئهسپهردهكردنهی زانست چییه لهالیهن وهزارهتی پهروهردهوه ،تاكو ئێستاشی لهگهڵدابێت لێپێچینهوه لهگهڵ ئهو كهسانه نهكراوه كه هۆكاری بهههدهردانی ئهم ههموو پارهیهو زیندهبهچاڵكردنی ئهم كتێبانه بوون". بهدهربڕینی سهرس���وڕمانو نیگهرانی لهم حاڵهته ئهندامی لیژنهی پهروهردهی پهرلهم���ان ،د.س���هروهر عهبدولڕهحمان دهستیكرد بهخس���تنهڕووی ئهو سهرنجو رهخنانهی كه لهسهر دۆسییهی چاپكردنی كتێبی پرۆگرامهكانی خوێندن لهههرێمی كوردستاندا كهڵهكهبوونو "تائێستا بهشی زۆریان بهبێ وهاڵم ماونهتهوه".
هیچ ساڵێك لهكاتی خۆیدا خوێندكاران كتێبیان بهدهست نهگهیشتووه
سهرپێچیهكان 4ساڵ بهردهوام بوونی د.س���هروهر كه لهمیان���هی دیدارێك ئاوێنهدا زوو زوو بۆ پشتڕاس���تكردنڕایههووههو وردبینیكردن���ی قس���هكانی دهگه بۆ س���هر ئهو بهڵگهنامهو گرێبهستان س���ههیر كه وهزارهتی پهروهرده ئیمزای له ك���ردوون لهس���ااڵنی 2007ت���ا ،2011 جهغتیكردهوه كهمتهرخهمیو سهرپێچ ی ئ���هم گرێبهس���تانه دهگهن���ه ئاس���تی فهزیحهو "چیرۆكی شكس���تێكی گهورهی وهزارهت���ی پ���هروهرده كهمتهرخهم���ی وهزی���ره ی���هك ل���هدوای یهكهكانی ئهم وهزارهت���هن لهس���ااڵنی راب���ردوودا". ناوب���راو ئهوهی بیرهێنای���هوه ههرچهنده لهیهكهم گرێبهس���تهوه كه لهساڵی 2007 ئهنجام���دراوه ،ئهندامان���ی پهرلهم���انو ئهنجومهنی وهزیران س���هرنجیان ههبووه لهس���هریو پێیانوابووه س���امانی گشتی تێدا بهههدهر دهدرێتو گهندهڵی تێدایهو خهڵكێ���ك تۆمهتبارن تێیدا ،بهاڵم لهبری ئهوهی وهزارهت بهدواداچوون بكاتو رێگه بهم كاره نایاساییو بهههدهردانه بگرێت، كهچی گرێبهس���تیتری هاوشێوهی لهگهڵ كۆمپانیاك���ه ئیمزاك���ردووهو ههمان ئهو كهسانهی گومانلێكراو بوون ،بهشدارییان تیادا كردۆتهوهو گرێبهس���تهكان تا 2011 درێژهیان كێشاوه.
جیاوازی نرخ لهبهندێك كاغهزدا 100 دۆالر بووه د.س���هروهر رونیك���ردهوه "ل���هو گرێبهس���تانهدا 145دۆالر دراوه بهیهك بهند كاغهز لهدهرهوهی ههرێم ،لهكاتێكدا نرخی ئهم بهنده كاغ���هزه لهبازاڕهكانی كوردس���تان له 40دۆالر تێپ���هڕ ناكات". ههروهها ئاماژهی بهوهش���كرد كارهساتی ئهم جیاوازی نرخ���ه ههر لهوهدا قهتیس نابێت كه ملیۆنهها دۆالر بهههدهر دراوه، بهڵك���و پهلدههاوێ���ت ب���ۆ ئاودیوكردنی
كتێب ههی ه دراوه به كۆمپانیا ی بیانیهكهو ئهویش لهچاپخانهیهك ههرێم چاپی كردووه ههتاههتای���ه ههر بۆ ئ���هو كۆمپانیایهیه، ئهمهش پاش���كۆیهتی وهزارهت پیش���ان ئهدات بۆ كۆمپانیای ناوبراوو وهزارهت كه بااڵترین دهزگای پهیوهندیداره لهههرێمداو خاوهنی مهسهلهكهیه سهربهخۆیی خۆی لهدهس���تداوه .د.س���هروهر ،ئهوهشی بۆ ئاوێنه رونكردهوه لهو كۆمهڵه گرێبهستهی كه الی ئهو ههیهو هی ههردوو كۆمپانیای جیۆ پرۆجێگت���سو ماكمیالن ی بهریتانین بههیچ جۆرێك ج���ۆری كاغهز ،قهبارهی كاغهزو سهنگو قورس���اییهكهی دیاریی نهك���راوه" ،كهمكردن���هوه ملیمێكی���ش لهئهس���توریی ی���ان گرامێك لهقورس���ی لهالیهن ئهو چاپخانه بیانیانهوه ههزاران دۆالر زیان دهدات لهههرێمو قازانج دهست كۆمپانی���اكان دهخاتو كهس لهوهزارهتی پ���هروهرده بیری لهم���ه نهكردوهتهوه". جگ���ه لهمان���ه بهپێ���ی گرێبهس���تهكان كۆمهڵێ���ك ئهرك ههن كه لهسهرش���انی كۆمپانیاكهی���ه جێبهجێی���ان بكات وهك تایپو ههڵهبڕیو پێداچوونهوهی زانستیو زمانهوانیو دیزای���نو وهرگێڕانو ...هتد، ب���هاڵم ئهم كاران���ه ههمووی���ان لهالیهن كارمهندانی وهزارهتهوه كراونو حكومهت جێبهجێ���ی ك���ردوون .ئایا ه���ۆكار چیه حكومهت بهپارهی خۆیو بهفهرمانبهری خ���ۆی خزمهت���ی كۆمپانیایهك���ی بیانی بكات؟ ئهم چاوپۆشیه لهپای چیه ئهگهر ش���تی ژێربهژێر نهبێت چ تهفسیرێكی تر دهگهیهنێت؟! پاشاگهردانیو بێسهروبهریی وهزارهت
چهندین گوژم ه لهدراوی قورس (دۆالر)و لهكیسدانی چهندین ههلی كار لهبازاڕهكانی ناوخۆداو دهڵێت "بیهێننه بهرچاوی خۆتان ئهگهر سااڵنه ئهو 40ـ 50ملیۆن دۆالرهی كه نێ���ردراوه بۆ لوبنان بۆ چاپی كتێب، بدرایه بهچاپخانهكانی ههولێرو سلێمانیو دهۆك ئ���هوه چهند كارمهن���دو كرێكارو فرۆش���یار لێی س���ودمهند دهب���وون؟". لهكاتێك���دا ئێمه بهدواداچوونمان كردووه لهگهڵ چاپخان��� ه خۆماڵییهكانو ههندێك لهو چاپخانان���ه لهتوانایاندا ههیه ههمان كتێبو بهههمان كوالیتیو بهنرخێكی زۆر ههرزانت���رو كهمتر لهوه بهچاپ بگهیهنن، س���هرباری ئ���هوه نزی���كو لهناوخۆن.. زوتریش كتێبهكان بهدهستی خوێندكاران دهگ���هن .لهههمانكاتدا بهڵگهی ئهوهمان لهبهردهس���ته كه كتێب ههی���ه نهدراوه بهچاپخانه خۆماڵیهكانو بهكۆمپانیایهكی بیان���ی دراوه ،بهاڵم كۆمپانی���ا بیانیهكه لهچاپخانهیهك���ی ناوخ���ۆی ههرێم چاپی ك���ردووه ،لێرهدا پرس���یار ئهوهیه بۆچی دهبێ���ت راس���تهوخۆ وهزارهت نهی���دات بهچاپخان���هی خۆماڵ���یو لهڕێگ���هی كۆمپانیایهكی بیانیی���هوه لهههرێم چاپ بكرێت؟! گرێبهستهكان پڕن لهخاڵی الواز د.س���هروهر عهبدولڕهحمان ،ئاماژه ی بهوهش���كرد ك���ه گرێبهس���تهكان خاڵی الوازی���ان زۆر تیای���ه ،بۆ نمون���ه :مافی چاپكردن���هوه نهك���ڕدراوهو ئ���هم مافه
فۆتۆ :ئاوێنه
بهبۆچونی ئهم پهرلهمانتاره یهكێكیتر لهخاڵ���ه الوازهكان���ی ئهو گرێبهس���تانه لهوهدای���ه كه س���هرباری گرانی نرخیان (كتێبی وایان ههیه یهك دانهی 12دۆالر لهسهر حكومهت كهوتووه) ،جگه لهمهش ه���هزاران كتێب ك���ڕدراون ك���ه تایبهتن بهچاالكیو راهێنانو بایی ملیۆنهها دۆالرن، كهچ���ی لهخوێندنگاكان���دا ناخوێنرێنو لهكۆگاكاندا تۆزیان لهس���هر دهنیشێتو دواتر یان دهس���وتێنرێن ی���ان دهخرێنه ژێر خۆڵهوه" .س���هرباری ئهمانه پارهی زیادیش بۆ كۆمپانیاكه س���هرفكراوه كه سهدان ههزار دۆالر ئهبێتو نازانرێت بهچ پاساوێكی یاسایی ئهم پارهیه سهرفكراوه! ج���اری واههبووه ،یا دهتوانم بڵێم ههموو جارێ���ك كتێبهكان دواكهوت���وون لهكاتی خۆیدا نهگهیشتوونو بهپێی گرێبهستهكه پێویس���ته غهرامهی كۆمپانیاكه بكرێت، بهاڵم هیچ غهرامهیهك نهك���راون ،نازانم ئهم چاوپۆش���یو پهردهپۆش���ییه لهپای چی! ههروهها جهغتیكردهوه "بهڕاس���تی ئهوهی ههستی پێدهكهین لهم وهزارهتهدا پاش���اگهردانی ههب���ووه ،ك���هس ئاگای لهكهس نهبووه ،كتێب ههبووه بهفهرمانێك پوچ���هڵ كراوهت���هوهو دوای بڕی���اری پوچهڵكردنهوهكهی چاپكراوهو گهیشتۆته كوردس���تان ،نمونهش ئهو دووسهد تهنه كتێبه زیندهبهچاڵكراوهیه". ئهم پهرلهمانتارهی لیژنهی پهروهرده، ئهوهشی بهئاوێنه راگهیاند بۆ لیژنهكهیان دهركهوت���ووه لهوهزارهتی پ���هروهردهوه بهههڵه CDكۆن رهوانهی چاپخانهكانی لوبن���ان كراوهو پ���اش بهههڵهچاپكردنی دهی���ان ه���هزار كتێ���ب ،هی���چ كهسو بهرپرسێك لێپێچینهوهی یاسایی لهگهڵ ئهنجامدهران���ی نهك���ردووه "ئایا ئهكرێت CDبهههڵه لهژێر دهستی دهیان كهسی وهزارهت دهربچێت؟ یان ئهم ماس���تهش مویهك���ی تێدایه!" .بهبۆچون���ی ناوبراو
ملیۆنان دۆالر بۆ كۆمپانیا بیانیهكان ههروهه���ا ئ���هم پهرلهمانتاره باس��� ی لهوهكرد دهسهاڵتی خهرجكردن ههمیشه بۆ كۆمپانی���ا بیانیهكان كراوهو وااڵ بووه "ج���ار ههبووه بهی���هك گوژم���ه دهیان ملی���ۆن دۆالریان بۆ خهرجك���راوه ،بهاڵ لهبهرامب���هردا دهبینین لهس���هرفكردنی پاره بۆ چاپخان���ه ناوخۆییهكان جۆرهها بڕو بیان���و دهدۆزن���هوهو دوایاندهخهنو رۆتینیات���ی زۆریان دهخهن���ه بهردهم". بهپێی ئهو خهماڵندنه بهراییانهش���ی كه د.سهروهر كردوویهتی لهبایی ئهو نزیكهی 50ملیۆن دۆالرهی سااڵنه بۆ چاپكردنی كتێ���ب خهرجك���راوه ،بهش���ێكی زۆری بهفیڕۆ چوهو الدراوهو "ئهمهش تاوانێكی گهورهی���ه بهرانب���هر كهرتی پ���هروهرده ك���ه ئاین���دهی واڵت���ی پێ���وه بهنده". د.س���هروهر عهبدولڕهحم���ان ،رهخنهی ئهوهش���ی لهوهزارهتی پ���هروهرده گرت كه ئهو كاتانهش���ی كتێبی پرۆگرامهكانی خوێندنیان داوهته چاپخانه ناوخۆییهكان تهنها دوو مانگیان پێداون بۆ چاپكردنو تهواوكردنی���انو لهمانگ���ی حوزهیران���دا رادهس���تیان ك���ردوونو لهمانگ���ی ئابدا داوایانكردوهت���هوه ،هیچ چاپخانهیهكیش ئهوهی پ���ێ ناكرێت "ئهم���هش كراوهته پاساو بۆ پهراوێزخس���تنی چاپخانهكانی ناوخۆو روكردنه چاپخانهكانی دهرهوه". لهمهش سهیرتر "جاری وا ههبووه هێشتا رهزامهندی���ی لهئهنجومهن���ی وهزیرانهوه ن���هدراوه بۆ خهرجكردن���ی پارهی چاپی كتێبهكان ،كهچی كتێبهكان گهیهنراونهته كوردس���تانو ك���راون بهم���اڵ بهس���هر حكومهت���هوه" .ئهمه جگه لهوهی دهیان چاپخان���هی كهرتی تایب���هت لهناوخۆی ههرێم���دا ه���هن ،وهزارهتی پ���هروهرده دوو چاپخانهی تایبهتی خۆیش���ی ههیه لهههردوو ش���اری ههولێرو س���لێمانی كه دوو لهگهورهتری���نو پێش���كهوتووترین چاپخانهكان���ی كوردس���تانن ،بهاڵم نهك ه���هر كتێبی پ���ێ چاپ ناك���هن ،بهڵكو خوێن���دكاران لهقۆناغهكان���ی 7و 8و 9 پێویس���ته بۆ تاقیكردنهوهكانیان خۆیان دهفتهر بكڕن. سوپاسكردنی تێوهگالوهكان ئهندامهك���هی لیژن���هی پ���هروهرده ی پهرلهم���ان رونیك���ردهوه لهدوو س���اڵی راب���ردوودا چهن���د یاداش���تێكیان داوه بهس���هرۆكایهتی پهرلهمان تا بۆ الیهنی پهیوهندی���داری بنێرێ���ت بهمهبهس���تی بهدواداچ���وونو لێپچینهوهكردنو دهڵێت "ئهوهندهی من ئاگاداربم داواكاری گشتیش كهیس���هكهی جواڵن���دووهو لهئهنجومهنی وهزیرانی���ش لیژنهیهك ب���ۆ لێكۆڵینهوه پێكهێنراوهو چهند بڕیارێكیان داوه ،بهاڵم
بهداخ���هوه ئهوهندهی ئێم���ه ئاگاداربین وهزارهتی پهروهرده نهك ههر راسپاردهو بڕیارهكان���ی ئ���هم لیژنهی���هی جێبهجێ نهك���ردووه ،ب���ه پێچهوان���هوه ئهوانهی تۆمهتباربوون لهم كهیسهداو بهپێی بڕیاری لیژنهكه سزایان بۆ دهرچووه ههندێكیان سوپاس���نامهیان وهرگرت���ووهو ههندێكی تریشیان بۆ ههمان مهبهست ئیفادكراون ب���ۆ دهرهوه" .ناوبراو وتیش���ی "داواكارم وهزیری پهروهرده ئیجرائاتی پێویس���ت بكاتو ئێمه پێش���تر داوام���ان لهبهڕێزی كردبوو بهڵێنیش���ی پێدابوین كاری جدی لهس���هر بكات .لهبهرنامهش���ماندایه لهم چهن���د رۆژهدا لهگهڵی���دا دانیش���ینهوهو هۆكاری جێبهجێنهكردنی ئهم بڕیارهمان بۆ روون بكاتهوه".
ی هێشتا رهزامهندی لهحكومهتهوه ی نهدراوه بۆ پاره ی كتێبهكان ،كهچ گهیهنراونهت ه كوردستانو كراون بهماڵ بهسهر حكومهتهوه لهكۆتاییش���دا ئهم ئهندام���هی لیژنه ی پ���هروهردهو خوێندن���ی ب���ااڵ جهخت���ی لهوهكردهوه ،سهرپێچیو كهموكوڕیهكان لهكابینهی پێنجهمو شهش���همو لهئاستی وهزیرهكانهوه تا بهڕێوهبهره گش���تیهكان رویانداوهو وتی "ئێم���ه لهگهڵ ئهوهداین یهك بهیهكی ئهو بهرپرسانه بهجیاوازیی ئینتیمای سیاس���ییو پل���هو پایهیانهوه بخرێن���ه ژێ���ر لێكۆڵین���هوهوه ،چونكه ناكرێ���ت س���ااڵنه دهیان ملی���ۆن دۆالر لهبودجهی گش���تی بۆ چاپكردنی كتێب تهرخان بكرێتو لهبهرامبهریشدا دهبینین مناڵهكانمان لهقوتابخانهكاندا كتێب نییه لهسهری بخوێنن" .ههروهها وتیشی "هیچ ساڵێك لهكاتی خۆیدا خوێندكاران كتێبیان بهدهست نهگهیشتووه ،بهاڵم لهبهرامبهردا لهسهر ئهم بودجهیه كهسانێك خهریكی ئیفادو گهش���تو گ���هڕانو بهناش���هرعی زیادكردنی سهرمایهكانیان بن".
"سهرۆكایهت ی ههرێم بهڵێنیداوه لهوهزارهت ی دهرهوه كار بۆ پشتڕاستكردنهوه ی بڕوانام ه ی زانكۆ ئههلیهكان بكات" ی ئا :راسان قهرهداغ ی ی زانكۆی گهشهپێدان سهرۆك ی مرۆیی ،رایدهگهیهنێت مهسهله ی زانكۆ پهسهند نهكردنی بڕوانامه ی ئههلیهكانیان لهالیهن حكومهت ی عێراقهوه گهیاندوهت ه سهرۆكایهت ههرێمو ئهوانیش بهڵێنیانداوه كار بۆ ئهو مهسهلهی ه بكهنو دهڵێت "ئهمساڵ ی بااڵ نرخی خوێندن وهزارهتی خوێندن دیاریی دهكات". لهچاوپێكهوتنێك���دا لهگ���هڵ ئاوێنه، ی ی گهشهپێدانی مرۆی س���هرۆكی زانكۆ (ق���هرهداغ) ،د.مهری���وان ئهحم���هد رهش���ید رونیكردهوه ،زانكۆكهی ئهوان ی پڕفیس���ۆر ك ه خ���اوهن ئیمتیازهك ه ی ی قهرهداغی-ی��� ه خزمهتێك��� د.عهل��� ی ی مرۆی���یو ئاوهدان گ���هورهی لهبوار پێشكهشكردووهو ههر لهم میانهیهشدا بڕیاری���داوه ك���ه زانكۆكهم���ان قازانج ی نهویس���ت بێت ،وات ه ئهو بڕه پارهیه خوێن���دكار دهیدات ب��� ه زانكۆ كهمتره
لهزانك���ۆ ئههلیهكانیت���رو پارهك���هش دهگهڕێت���هوه ب���ۆ خزمهت���ی زانكۆو ناگهڕێتهوه بۆ خ���اوهن ئیمتیاز ،نهك ی ههر ئهوه بهڵك ه خاوهن ئیمتیاز پاره ی زیات���ر دهدات ب���ه زانكۆ ب���ۆ ئهوه كارهكانی بهباشی بهڕێوهبچێت. ی یاریدهدهره د.مهریوان كه پڕۆفیسۆر ی 4س���اڵ ه ی گهردونزانیو ماوه لهبوار ی س���هرۆكی ئ���هم زانكۆیهی ه ئهوهش��� ی رونك���ردهوه ،ههموو زانكۆ ئههلیهكان ههرێم لهالی���هن ئهنجومهنی وهزیرانو ی ی ب���ااڵوه مۆڵهت ی خوێندن وهزارهت��� فهرمیی���ان پێ���دراوهو لهههرێ���م هیچ ی گرفتێكیان نییه ،بهاڵم لهالیهن وهزارهت خوێندنی بااڵی بهغداوه كێش���هیان بۆ دروس���تكراوهو بڕوانامهكانیان پهسهند ی ناكرێتو رایگهیاند "لهسهردانی د.عهل ی ههرێم من قهرهداغی بۆالی س���هرۆك وهك س���هرۆكی زانكۆ باسم لهوه كرد، ی ئههلی لهههرێم پێویست ناكات زانكۆ ی بگهڕێت���هوه ب���ۆ وهزارهت���ی خوێندن ی جارێكیتر ب���ااڵی عێراق ب���ۆ ئ���هوه ی پێ ببهخش���ێت ،چونك ه رهزامهن���د
ی قازانج داوا دهكهین زانكۆ ی نهویست لهزانكۆ ی جیا بكرێتهوه وهبهرهێنهك ی بهفهرم���ی مۆڵهت���هی لهحكومهت��� ی ههرێم وهرگرتووه" .ناوبراو ئهوهش��� رونكردهوه "ئهو دهستپێشخهریهشمان خس���تهڕوو كه ئهو بڕوانامان ه لهالیهن ی عێراقهوه تهسدیق وهزارهتی دهرهوه بكرێت ت���ا خوێندكارهكانم���ان بتوانن ل���هدهرهوهی ههرێ���م بخوێن���نو ئهم ی پێش���نیازهش رهزامهندی سهرۆكایهت ههرێمی بهدهستهێنا". ی نرخ���ی س���هبارهت بهدیاریكردن��� خوێندن���ی زانكۆكانی���ش د.مهری���وان ی لهوهكرد ،زانكۆ ئهحمهد رهشید باس ی خوێندكار ئههلی���هكان پێش ئ���هوه
ی 2013 - 2012 وهربگرن بۆ ئهمس���اڵ ی دهكرێت، نرخی خوێندنی���ان بۆ دیار "بهپێی رێنمایی���هكان زانكۆكان بۆیان ههی���ه س���ااڵن ه %10نرخ���ی خوێندن زیادبكهن لهس���هر خوێندكارهكانیان، بهاڵم پێمان خۆش���ه ئهم كاره لهالیهن ی ی خوێندنی بااڵوه بهشێوازێك وهزارهت رێنمایی راستو رهوان بۆ ههر بهشێكو ی بۆ ههر پسپیۆڕییهك نرخهكان دیاری بكرێت". ی ی گهش���هپێدان س���هرۆكی زانك���ۆ ی ی ئهوهش دهكات لهیاسا ی داوا مرۆی ی قازانج زانك���ۆ ئههلیهكان���دا زانك���ۆ
ی نهویست لهگهڵ زانكۆی وهبهرهێنهك جیابكرێتهوه "ئومێدمانوای ه لهپهرلهمان ی ی گفتوگۆكردن ئهو تێبینیانه لهكات��� پڕۆژه یاس���اك ه بهههن���د وهربگیرێت، ی ی گهورهی ه كه بوار ئهوهش خزمهتێك قازانج نهویس���تی بۆ زانك���ۆكان ببێت ه كارێ���ك كه ههندێك لهس���هرمایهداران ی لهو ش���ێوهی ه بك هنو بتوان���ن كارێك ی بكهن". ی كاری زانست خزمهت د.مهریوان جهغتیك���ردهوه چهندین ی "بهپێی ی جۆراوجۆریان ههیهو وت چاالك ی بۆمان هاتووه لهالیهن ئهو رێنمایی��� ه وهزارهتی خوێندنی بااڵوه س���اڵی پارو ئهمس���اڵ ،بهرانبهر وهرگرتنی فۆڕمێك د.مهریوان ئهحمهد رهشید ی دهبهخش���رێت ،چهن���د بۆمان ههی��� ه 60ه���هزار لهخوێندكار لهپارهك���ه ی ی بااڵیان ههبێت %25 وهربگری���ن ،بهاڵم ئێم��� ه 30ههزارمان خوێندكار پل ه ی وهرگرت���ووهو پارهی خوێندنیش���مان پارهكانیان لێ وهرناگیرێتو ئهوانهش ی ی دایكو باویكان ئهنفال ه %50لهقیست كردووه بهقیس���ت" .ههروهها ئهوهش خس���تهڕوو ههر خوێندكارێك لهس���هر خوێندنهكهیان خ���ۆش دهبنو دهڵێت ی زۆره بۆ زانكۆ، ئاستی بهش���هك هی (13بهشیان ههیه) "ئهمهش مهبلهغێك��� ی ی بهدهس���تهێنان ی بهاڵم ب���ۆ هاندان��� یهك���هم بوو ،ئهوا لهههم���وو پارهكان ی ی ههر پیاده ی دهبهخشرێت ،دووهم نمرهو ئهركی نیش���تمان ی داهاتو س���اڵ ل���ه %50دهبهخش���رێت ،س���ێیهم %40ئهكات".
کۆمەاڵیەتی
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
ژنانی سەروو ٣٧ساڵ زۆرتر منداڵیان لەبار دەچێت ئا :سارا قادر ئەوەی بەرچاوو دیارە ئەمڕۆ رێژەیەکی زۆری کچان لهتەمەنی پێش هەژدە ساڵدا شوو دەکەنو بەشێکی تریشیان تاڕادەیەک تەمەنی شووکردنیان دوادەخەن بۆ سەروو سیو پێنج ساڵ ،بەاڵم لەهەردوو حاڵەتەکەدا بەشێکیان رووبەڕووی مردنی منداڵەکانیان دەبنەوە لەسەرەتای سکپڕییاندا، بۆ زانینی هۆکارەکانی لەبارچوونو زیانەکانی ،ئاوێنە چاوپێکەوتنی لەگەڵ د.مریەم بەکر مامۆستای زانکۆو پسپۆڕی بواری ژنانو منداڵبووندا کرد. ئاوێنە :لهکوردستانداو بە دیاریکراوی لهشاری سلێمانیدا منداڵ لەبارچوون لهچ ئاستێکدایە؟ د.مریەم :سەرەتا لەبارچوون بریتییە لەکۆتاییهاتن���ی س���کپڕی پێش 24 هەفتە( 6مان���گ) لههەموو جیهاندا منداڵ لەبارچوونی لهخۆوە (واتە کە بە ویس���تی خۆی نییە) دیاردەیەکی زۆر باوە .هەرچەندە لهکوردس���تاندا داتایەکی تەواوو ورد لهبەر دەس���تدا نییە ،بەاڵم ب���ە نزیکی دەگاتە %15 بۆ %20ی سکپڕی لههەشت هەفتەی یەکەمدا (بە مەرجێک ئەو سکپڕیە بە کلینیکی دەستنیشان کرابێت) ،چونکە بەشێک لەسکپڕیی پێش دەرکەوتنی یان دەستنیش���انکردنی لەناو دەچن، بۆیە ئەگەر ئەم ژمارەیەش���ی بچێتە سەر ئەوا رێژەکەی زۆرترە. ئاوێن���ه :لەبارچوون چەن���د جۆری هەیە؟ د.مری���ەم :بەش���ێوەیەکی گش���تی لهبارچ���وون دوو ج���ۆری هەی���ە، لهبارچ���وون بەبێ ویس���تی نەخۆش (لهخۆوە ی���ان کتوپ���ڕ) ،ههروهها لهبارچ���وون ب���ە ویس���تی نەخۆش (دروس���تکراو) .لهج���ۆری یەکەمدا
دوو ژنی سکپڕ
لهکوردستاندا لەبارچون لەهەشت هەفتەی یەکەمدا بە نزیکی دەگاتە %15بۆ %20
سکپڕیی کۆتایی پێدێت بە شێوەیەکی لەناکاو ،ئەمیش نیش���انەکانی بەپێ ی جۆرەکان���ی دەگۆڕێ���ت ،لەوانەی���ە تەنه���ا خوێنبەربوونێکی کەم ببینیت لهدەرچ���ەی کۆئەندام���ی زاووزێ لەگەڵیدا لەوانەیە هەست بە ئازار بکات لهبەشی خوارەوەی سکی یان پشتی، %90چەند رۆژێکی کەم دەخایەنێتو چاکدەبن ،بەاڵم بەشی کەمی دەڕوات ب���ەرەو لەبارچوون���ی تەواوەتی کە لێرەدا خوێنبەربوونو ئازارەکانی زۆر زیاتر دەبێتو پێویستی بە چاودێریی
پزیش���کی جۆراوجۆرو مانەوە هەیە لهنەخۆشحانە. ئاوێنە :مەبەست چییە له لهباربردنی دەستکرد؟ د.مریەم :لەم جۆرەدا نەخۆشەکە بە ویس���تی خۆی منداڵەکە لەباردەبات لەبەر ه���ۆکاری تایبەت ک���ە رەنگە ئابووری ی���ان کۆمەاڵیەتی بێت .ئەم جۆرە لهزۆرب���ەی واڵتانی رۆژهەاڵت رێگەی پێن���ەدراوە ،چونک���ە ئەمە چەمک���ی کۆمەاڵیەت���یو ئاین���یو پزیشکیو تەندروس���تی هەیە ،تەنها
لهچەند حاڵەتێک���ی تایبەتدا نەبێت بۆ نموون���ە کاتێک دایکەک���ە باری تەندروس���تی ن���ە گونج���اوە یاخود دەردەکەوێ���ت کۆرپەک���ە ناتەواویی زکماکی هەیە کە چارەسەر ناکرێت، ئەمەش لهڕێگەی راپۆرتی پزیش���کی تایبەت دەبێت. ئاوێنە :هۆکارەکانی منداڵ لەبارچوون کامانەن؟ د.مریەم -1 :بەشێکی زۆری ()%80 لهس���ێ مانگی یەکەمدا روو دەدات، ئەمی���ش ب���ەزۆری بەه���ۆی هەڵەی کرۆمۆس���ۆمییەوەیە ،وات���ە ئ���ەو کۆرپەیە لهبنەڕەتدا تەواو نییە بۆیە ناتوانێ بەردەوامبێت لهگەشەو لەناو دەچێت ،یەکێک لههۆکارە گرنگەکانی تێکچوون���ی کرۆمۆس���ۆمی گەورەی
د.مریەم بەکر تەمەن���ی دایکە ب���ە تایبەتی لهدوای تەمەنی 37ساڵیو زیاتر. -2نەخۆش���یە درێژخایەنەکانی وەکو شەکرەو دڵو غوودە ئەگەر بە باشی چارەسەر نەکرێت ،ئەوا دەبێتە هۆی لەبارچوون. -3خواردن���ی هەندێ���ک ج���ۆری دەرمانو کێشانی جگەرەو خواردنەوە کهولی���ەکانو بەرکەوتنی تیش���کی سینی (مەبەس���تم لەو تیشکەیە کە لهنەخۆش���خانە بەکاردەهێنرێ���ت بۆ دیاریکردنی نەخۆشی). -4هەوک���ردن ب���ە هەندێ���ک ج���ۆر لهڤایرۆسو بەکتریا. ئاوێنە :ئایا زوو بەش���وودانی کچان رۆڵی نییە لەو لەبارچوونەدا؟ د.مری���ەم :بێگومان چ���ۆن تەمەنی
17
گ���ەورەی دای���ک کاریگ���ەری هەیە، بەهەمانش���ێوە کەمی���ی تەمەنی���ش هۆکارە. ئاوێن���ە :زۆرێک لەو ژنان���ەی دوای مەنعێکی زۆر دووگیان دەبن هەر زوو منداڵەکانیان لەبار دەچێت ،بۆ؟ د.مری���ەم :مەرج نیی���ە ئەمە وابێت، بەاڵم دواخستنی منداڵ دروستکردن بۆ تەمەنێکی درەنگ ئەم چانسە زیاد دەکات. ئاوێن���ە :بەڕێزت���ان لەگ���ەڵ هی���چ الیەنێکدا کارتان کردووە بۆ بەرگرتن لەم دیاردەیە؟ د.مری���ەم :بەداخەوە بەش���ێوەیەکی فەرمی نەخێر ،بەاڵم لهڕێگەی چەند چاوپێکەوتنو بەشداریکردن لهچەند کۆڕێک هەوڵم���داوە رێنمایی خانمان بکەم. ئاوێن���ە :تا چەن���د هەفتەیی ئەگەر منداڵ لەبارچوو ژنان پێویستیان بە کورتاج���ە؟ ئەی گەر کورتاج نەکرێن زیانی چییە؟ د.مری���ەم :م���ەرج نیی���ە هەم���وو لەبارچونێک چارەسەرەکەی کورتاج بێت ،بەپێچەوانەوە ئێس���تا بەشێکی زۆری لهڕێگ���ەی پێدان���ی جۆرێ���ک دەرمانی تایبەت چارەسەر دەکریت. لههەندێک کاتدا س���کەکە بەتەواوی لەب���ار دەچێتو هیچ چارەس���ەرێکی ناوێت .ئەمە لهالیەک ،لەالیەکی ترهوه نەشتەرگەری کورتاج کاتێک دەکرێت کە نەخۆشەکە تووشی نەزیفێکی زۆر دەبێتو بەو کورتاجە دەوەستێتەوە. بۆیە تاڕادەی���ەک پەیوەندی نییە بە هەفتەکان���ەوە هەرچەن���دە کورتاج لهدوای 12هەفتەوە مەترسی زۆرەو باشترە نەکرێت. ئەگەر یەکێک پێویس���تی بە کورتاج بێتو نەیکات ،مەترسی لهناوچوونی ژیان���ی هەیە بەه���ۆی نەزیفەوە یان توشی هەوکردنی مەترسیدار دەبێت بە ه���ۆی مانەوەی پارچەی کۆرپەکە لهمنداڵدانیدا.
%4ی ژنانی گەنج لهڕووی سێکسییەوە هەراسان کراون ئەلکساندراتۆپینگ لهئینگلیزییەوە :دارا ئەحمەد
توێژینەوەی (یو -گۆڤ) لەسەر ژنان لهلەندەن ئاستی هەراسانکردن ئاشکرا دەکات بانگەوازەکانی هەڵمەتی هۆشیارکردنەوەی گشتیی بەرزکردەوە. هەراس���انیی سێکس���یی یەک گرفتی هەمیش���ەییو مەترس���یداری نێ���و ش���ەقامەکانی بەریتانیایە ،رێکخراوی خێرخوازیی ژنان هۆش���داریی دا ،وەک راپرس���ییەکە نیش���انی دەدا لهماوەی س���اڵی راب���ردوو لهپایتەخ���ت پتر له %٤ی ژنانی گەنج لهڕووی سێکسییەوە هەراسان کراون. لهڕاپرس���ییەکی (یو -گۆڤ) لهنێوان ١٠٤٧ک���ەس لهلەن���دەن ک���ە لهالیەن هاوپەیمانی کۆتاییهێنانی توندوتیژیی دژ ب���ە ژن���ان (ئی ڤی ئ���ەی دەبلیو) سەرپەرشتیی کرابوو ،دەریدەخات کە لهساڵی رابردوودا ٪٤٣ی ژنانی تەمەن نێوان ١٨بۆ ٣٤لهشوێن ه گشتییەکان دووچ���اری هەراس���انیی سێکس���یی بوونەتەوە. هۆڵی دۆستن (بەڕێوەبەری هاوپەیمانی کۆتاییهێنان���ی توندوتیژی���ی دژ ب���ە ژنان) وتی "س���ەرەڕای بەرزبوونەوەی دەمارگیری���ی لهس���ەرنجی سێکس���ی نەخواس���تە ،هێش���تا هەراس���انکردن زۆر باوەو ژنان والێدەکات هەس���ت بە ناپارێزراوی���ی بکەن بە تایبەتییش لەو دەمانەی بە تەنها هاتوچۆ دەکەن". هەراس���انکردنی سێکس���یی ریشەکەی زۆر قوڵ رۆچووە کە ئەمە رووکەشانە س���ەرنجی دەدەین ،وەلێ کاتێک ژنان دەدوێنی زۆربەی زۆری���ان هەر یەکەو چیرۆکێک���ی بێزراوی هەیە تا بگوترێ: هەنووکە دەمی ئەوەیە کۆمەڵ رابپەڕێو ئاستێک بۆ ئەوە دابنێ.. زارۆکان���ی قوتابخان���ە وەک گەنج���ی ١٢س���ااڵن ئامانجیان���ە ،وتی :بەپێی (لێکۆڵینەوەكان���ی پێش���ترى ئ���ەو
هەراسانکردنی سێکسیی کارتێکردنێکی تەواوی لەسەر ژیانی ژنان هەیە ،جا چ ئەوەی رەوشتیان دەگۆڕێ یان لهنێو شەقامەکان هەست بە پارێزرایی دەکەن دەس���تەیە ،دەردەکەوێت کە سێیەکی کی���ژان لهقوتابخانەکان���ی بەریتانی���ا س���ەربوردەی پەیوەندیی سێکس���یی نەخواستەیان هەیە. رەتکردنەوەی هەراسانکردنی سێکسیی لهقس���ەی نەخواس���تەی نێو شەقاملهپێن���او خۆنواندن بۆ دەس���تبازیی- وەک "س���ەرگەرمییەکی بێ زیان" یان پەسنکاریی مەترسیدارە. وت���ی "هەراس���انکردنی سێکس���یی کارتێکردنێکی تەواوی لەس���ەر ژیانی ژنان هەیە ،جا چ ئەوەی رەوش���تیان دەگۆڕێ یان لهنێو شەقامەکان هەست بە پارێزرایی دەکەن". ئەوە ترسی دەستدرێژیو توندوتیژیی سێکس���یی پ���ەروەردە دەکا ،ه���ەروا کارتێکردنێکی زیانبەخشی هەیە لەسەر فروانترین پرسەکانی یەکسانیی. هەروەها ئەو راپرسییە نیشانیدا ٪٣١ی ژنانی تەمەن ٢٤ - ١٨س���اڵو ٪٢١ی ژنان���ی تەم���ەن ٣٤ - ٢٥دووچ���اری سەرنجی سێکسیی نەخواستە بوونەتەوە لهنێو هۆیەکانی گواستنەوەی گشتیی. بەشێوەیەکی گشتیی ٪٥ی ئەو ژنانەی توێژینەوەیان لەس���ەر کرا سەربوردەی
پەیوەندیی سێکس���یی نەخواس���تەیان هەی���ە لهنێو هۆیەکانی گواس���تنەوەی گشتیی. فیۆنا ئێلڤاینس له(قەیرانی دەستدرێژیی باش���ووری لەندەن) وت���ی بە دەگمەن ژنێ���ك دەبینیت بە هەراس���انکردنی نێو ش���ەقام ئازاری نەچەشتبێ "ژنان رۆژانه لههەڵسوکەوتی رۆژانەو ئاسایی خۆیاندا ئەو هەراسانییە دەگوزەرێنن، وەل���ێ ئ���ەوە کارتێکردن���ی لەس���ەر ش���کۆمەندییو ئاکاری���ان هەیە ،ژنان دەڵێن ئەوە ئەنجامگەلێکی بهدوادادێ، هەروهه���ا کاتی ئەوەیە دەس���تبکرێ بەوەی گوێیان لێبگیرێ". له(دوا پەروەندە)دا( ،لیی رید)ی ٢٣ س���اڵە پاش ئەوەی دەس���تی بۆ چوار ژنو کیژێکی تەمەن ١١س���اڵە بردبوو بۆ م���اوەی ٢٨مان���گ زیندانیی کرا. پێش ئ���ەوەی پڕبداتە لنگ���ی ژنەکان چاکەتەکەی بەس���ەر کۆش���ی خۆیدا دا .لهسەرس���ەختترین هێرشیدا ،لهنێو میترۆی لەن���دەن پڕیدایه لنگی ژنێکی تەم���ەن س���ەرەتاکانی بیس���تەکان.. پێش ئەوەی ب���ە تۆبزیی پڕ بداتە نێو لنگانی. بە وت���ەی چاالکوانان���ی هەڵمەتەکانی ژنان لەسەر ئاس���تی جیهانیی ،دژ بە س���ەرنجی سێکس���یی نەخواستە پتر پ���ەرە دەس���تێنێ ..ب���ە بەکاربردنی میدی���ای کۆمەاڵیەتی هەراس���انکەران راپێچ���ی لێپێچینەوە دەک���ەن .ڤیکی سیمستەر (بەڕێوەبەری دامەزرێنەری ئ���ەی ئێ���س ئێ���ک -هەڵمەتی دژەهەراسانکردنی نێو شەقام لهبەریتانیا) وتی ئەو پرسە سنووردارنییە بە لەندەن ه���ەروا بانگ���ەوازی توێژینەوەیەک���ی نیشتیمانیی کرد .ئەوەشی خستەسەر کە دەس���ەاڵتداران دەتوانن هەنگاو بۆ دروس���تکردنی کهش���ێکی پڕ بایەخ بۆ پاراستنی ژنان بنێن. "پێویس���تە ئەنجومەنە ناوخۆییهکانو پۆلی���س پەیامێک���ی بەهێز ئاراس���تە بکەن کە ئ���ەو رەفت���ارەی تاوانباران بەخش���ینی بۆ نییە .نموونە باش���ەکە دەس���تبازیی /هەراس���ان بوو ،پیاوی
جوامێر جیاوازییەکە دەزانێ ،هەڵمەتی پۆس���تەر لهالیەن ئەنجومەنی المبێس بە هاریکاریی پۆلیس���ی پایتەخت کە پەیامی نەبەخشینی ئاراستە کرد". هۆاڵباک –یەکێکە لەو ماڵپەڕانەى كە ئەو ژنانەی دووچاری سەرنجی سێکسیی نەخواس���تە بوون یان هەراس���انکراون دەتوانن بەسەرهاتەکانیان یان وێنەی هەراس���انکەرەکانیانی تێدا بگۆڕنەوە- چاالکوانان���ی له ٥٠ش���ار ل���ه ١٧واڵت لهسەرتاسەری جیهان هەیە. بێرۆن���ی بەین���ۆن -هاوبەڕێوەب���ەری هۆاڵباکی لەندەن -وتی "هەراسانکردنی نێو شەقام پەتایەکە لهلەندەن ..جا چ
تانەوتەشەری سوکو چروکی نەخواستە ب���ێ ی���ان دەس���تدرێژیی توندوتیژیی سێکسیی ،وەلێ بەبێ گومان الفاوێک لهخەڵ���ک هەیە دەڵێن ئەوە ناش���ێو پەسند ناکرێ .ژنان وا هەست دەکەن گەڕاندنەوەی دەسەاڵت لەو بارودۆخەی هەراسانکردن دوورە لێیان". رێکخراوەکان بانگ���ەوازی هەڵمەتێکی هۆشیارکردنەوەی گشتیی لهنێو تۆڕی گواستنەوە دەکەن .وەک ئەو هێمایانەی کە گەش���تکەران لهخواردنی بۆگەنیی یان پێ خستنەسەر کورسییەکان سارد دەکەن���ەوە .دۆس���تن له(هاوپەیمانی کۆتاییهێنان���ی توندوتیژی���ی دژ ب���ە
ژنان) وتی "ئێمە راهێنان بۆ دەستەی کارمەندانی گواس���تنەوە دەخوازین تا یارمەتییان بدا لەت���ەک ئەو رووداوانە بەرخورد بکەنو ئەگەر پێویستیش���ی کرد پۆلیس راش���کاوانە دەست بخاتە ن���اوی ،بەڵکو ئەمە ب���ۆ بەرفراوانترین کۆمەڵیش���ی دەخوازین ت���ا دانی پێدا بنێن کە ئەوە پەس���ند ناکرێو لهدژی بئاخڤن کاتێک کە دەبینن روودەدا".
سەرچاوە:
www.guardian.co.uk
لەندەن ـ ٢٠١٢\٩\١٥
daraehmed@yahoo.com
18
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
تاوانێك لهتاریكیدا
ك ێ مامۆستا ساكار ی كوشت ئا :ئاوێنه "لهدهنگی تهقهو هاوارو ناڵهی ساكار لهخهو راچڵهكیم ،گڵۆپهكان كوژابوونهوهو ماڵ تاریكو نوتهك بوو، ساكار بهدهم گیانكێشانهوه دهیوت كوشتمی! رامكرد بزانم كێیه ،بینیم باوكیهتی! نهڕاندی بهسهرماو وتی: نهگهڕێیتهوه دهتكوژم"..
؟
ئهم���ه گێڕانهوهی زوڵهیخ���ای دایكی مامۆستا ساكاره سهبارهت بهكوشتن ی كچهكهی بۆ یهكێ���ك لهچاالكوانهكانی ب���واری مافهكان���ی ژنان ك���ه ئهویش "روناك فهرهج"ه. مامۆستا ساكار حهمهئهمین ،ئهو كچه تهمهن 28س���اڵهی دانیشتووی گوندی "دهاڵاڵن"ی سهر بهناحیهی سهركهپكانه كه لهنیوهشهوێكی درهنگی 4ی شوباتی ئهمساڵدا كوژرا ،روناك فهرهج هۆكاری كوش���تنهكهیو ونكردنی جێ پهنجهی بكوژهكهی ،دهخاته ئهس���تۆی كلتوری دواكهتووی كۆمهڵگهو دهزگای پۆلیسو كارا نهبوونی دادگاكان.
ساكار حهمهئهمین
»
كچان ..قوربانیی كلتوری دواكهتووی كۆمهڵگان رون���اك ف���هرهج ك���ه بهمدوایی���ه بهمهبهستی كهیسی س���اكار سهردانی س���هركهپكانو دهڤ���هری رانی���هی كردووه ،باس ل���هوه دهكات زوڵهیخای دایك���ی س���اكار ماوهی ح���هوت مانگه س���هری نهكردووهتهوه بهماڵی خۆیانو لهماڵی براكهی نیش���تهجێیه ،ئهو دڵی بهرایی نادات ئهو ژوورو حهوش���هو بهر پهنجهران���ه ببینێت كه س���اكاری تیا كوژرا ،ئێس���تا بهڕهشپۆشیو كزو ماتی رۆژانی خۆی بهسهردهباو بهم رۆژگاره خهندهو پێكهنینی س���اكاری لهبهرچاو ون ناب���ێو بهكوڵ بۆ بهدبهختی خۆیو كچهكهی دهگری ،گریانێك كه گوزارشت لهههستی شاراوهی ئهو دهكات بهرامبهر بهوهی كچانو ژن���ان تا چ ئهندازهیهك لهم كۆمهڵگایهدا قوربانی توندوتیژییه كۆمهیهاڵیهتیهكانن ،روناك وتی "زوڵهیخا ههمیش���ه ئهو شهوهی لهیادهوهریدا لێ ون نابێت ك���ه ماڵی خاڵی زهنگیان بۆ ساكار داو پێیانوت :سبهیو دووسبهی مارهدهكرێی���ت ،چونكه پێش دوومانگ خاڵی بهڵێنی لهباوكی ساكار وهرگرتبوو بیدات بهو كوڕهی چوار ساڵه پهیوهندی خۆشهویستییان پێكهوه ههبوو". بهپێی گێڕانهوهی ئ���هم چاالكوانهی بواری ژنان ،دایكی س���اكار زۆر لهگهڵ هاوس���هرهكهیدا خهریك بووه كه بیدات ب���هو ك���وڕهی لهگ���هڵ س���اكار دڵیان بهیهكهوه بوو ،ب���هاڵم بهردهوام باوكی وهك گوندییهكی س���ادهو ساكاری ئهو ناوچهیه وهاڵمی ئهوه بووه كه "نایناسمو نامناسێت ،كهیفم پێی نایه"! بهاڵم سهرهنجام بههۆی ماڵه خاڵوانی س���اكارهوه ،باوكی رازی دهكهن بهوهی "ش���وو بهكوڕه ب���كات" ،روناك فهرهج ل���هزاری زوڵهیخ���اوه ئهوه ب���ۆ ئاوێنه دهگێڕێت���هوه ،كه "ئهو ش���هوهی بابی رازی ب���ووه ،س���اكار زۆر دڵخ���ۆشو بهكهی���ف بوهو ت���ا درهنگانێك زهنگی بۆ هاوڕێكان���ی داوهو خهریكی البتۆپو كامێرا بووه". بهاڵم ئهم رۆژه خۆش���انهی س���اكار زۆری���ان نهخایاند ،بهپێ���ی گێڕانهوهو بهدواداچوون���ی رون���اك ف���هرهج ،مام حهمهدهمینی باوكی ،كابرایهكی سادهو ساكاری گوندنش���ین بووه كه زۆربهی رۆژهكانی ژیانی بهئ���اژهڵ بهخێوكردن لهك���هژو كێوهكان���ی دۆڵ���ی ئاكۆیاندا بهس���هر بردووه ،وهك ههر كهس���ێكی دیكهی هاوتهمهنی لهو ناوچهیهدا لهژێر كاریگ���هری دابونهریت���ی دواكهوتووی خزمایهتیو عهش���ایریی دهرباز نهبووه، ئهم كاریگهرییه رۆڵێكی گهورهی لهدیدو روانی���نو جیهانبینی ئهودا ههبووه ،كه ئ���هم كاریگهرییهش لهس���اتهوهختێكدا لهخۆشهویس���تی م���ام حهمهدهمین بۆ كچهكهی گهورهتر بووه ،روناك فهرهج لهزاری زوڵێخاوه باس لهوه دهكات كه "حهمهدهمین زۆر كهم دهكهوته ماڵهوه، ئهو كاتانهشی لهئاژهڵداری دهگهڕایهوه، س���اكار بهپیری���هوه دهچ���وو ،ئهوان خۆشهویستییان بهرامبهر یهك بێسنوور بوو ،كه حهمهدهمین دههاتهوهو ساكار لهماڵ نهبوای���ه ،وایدهزانی ئ���هو ماڵه چۆڵو ههواری خاڵییه".
لهدهنگی تهقهو هاوارو ناڵهی ساكار لهخهو راچڵهكیم ،ساكار بهدهم گیانكێشانهوه دهیوت :كوشتمی!
تایبهت
ئهنستیتۆ ی كورد لهڕۆما ی ی زانیار "پردێك بۆ گۆڕینهوه لهنێوان ئیتاڵیاو كوردستان"
ئاكۆی���ان بۆ ئهوهی ئهو چهكه بێنن كه پێیك���وژراوه ،دهچن چهكهكه دههێنن، ب���هاڵم ئهوهی جێی تێبینیو س���هرنجه كاتێك دادوهری رانیه دهربارهی جۆری چهكهكهی پرس���یار لهباوكی س���اكار دهكات ،ئهو جۆری چهكهی ئهو دهیڵێت ئهو چهكه نییه كه لهدادگا بووه! ئهو وتی "ئهمه جێی گومانو پرسیاره كه ئهو چهكه چی لێهات که س���اكاری پێك���وژراوه؟ مهس���هلهكه رووبهڕووی بنكهی پۆلیسی سهركهپكان دهكرێتهوهو دۆسیه بۆ بهرپرسی بنكهكه دهكرێتهوه، بهاڵم دواتر ئهم دۆس���یهیه دادهخرێت، بهو بیانووی كه بهر لێبوردنه گشتیهكه دهكهوێت ،خهڵكیش تا ئێستا لهنێوان گومانو یهقین���ی گۆڕینی چهكهكهدان، بهاڵم ئهوهی جێی تێبنییه پاش���ان ئهم لێپرس���راوی بنكهیه پلهكهی دههێنرێته خوارهوهو دهگواسترێتهوه بۆسلێمانیو لهوێش دهوام ناكات ،ئێستا لهڕانیهیه!
»
گلهیی لهدادگا.. ئێستا زۆرێك لهچاالكوانانو خهڵكی مهدهن���ی رووی رهخن���هو گلهیی���ان ئاڕاستهی زوڵهیخای دایكی ساكاره كه "چۆن دهبێت كاتێك دۆسیهكه دهچێته س���لێمانی ئهو لهدادگادا سوێند بخوات باوك���ی نهیكوش���توه بهم���هش ههموو راستییهكان ئاوهژوو ببهنهوه"؟ بهاڵم روناك فهرهج پێیوایه بهش���ێک لهگلهییهکه پێویس���ته ئاڕاستهییاساو دادگا بکرێت ،ئهو وتی "زوڵهیخای دایكی س���اكار زۆر توڕهو نیگهرانه لهدادگای س���لێمانی ،چونك���ه دادوهر خۆی لێ توڕهكردووهو قسهی ناخۆشی بهرامبهر ك���ردوهو پێیوت���ووه ئهم���ه دیوهخان نیی���ه ،زوڵهیخا پێداگری لهس���هر ئهوه دهكات كه لهو سوێندخواردنهدا فشارو توندوتیژییهك���ی زۆری لهس���هر بووه، زوڵهیخ���ا پێیوایه كه ئ���هو حكومهتی تێگهیاندووه كاتێك دادوهر لێیپرسیوه: چۆن نازانیت كێ كچی تۆی كوشتووه؟ ئهم بهئاش���كرا پێیوت���ووه :بابی خۆی دهزانێت". رون���اك ف���هرهج باس ل���هوه دهكات ك���ه دایكی س���اكار پێیوت���ووه "وهره س���كت بس���وتێتو درۆش���ت پێبکهن، س���وێندت پێبخۆنو دادوهریش خۆیت ل���ێ توڕهبكاتو خهڵكی���ش بڵێ بۆچی لهخوێن���ی كچهك���هی خۆش ب���وو؟!" ئهم���هش ش���هوو رۆژ ژیانی ل���هو تاڵو تاریك كردووه. روناك وت���ی "ل���هدادگادا ،دادوهری س���لێمانی زۆر بهجوان���یو توڕهییهوه بهدایكی س���اكاری وت چ���ۆن نازانیت ك���ێ كچهكهت���ی كوش���تووه؟ ئهم���ه جێگهی دڵخۆشی زۆرێك لهئامادهبوانی دادگاییكردنهكهی س���اكار بوو ،ئهوان دهم���اودهم دهیانگێڕای���هوه كه دادوهر زۆری لێكردووه راس���تیی بڵێت ،بهاڵم دیاره خهڵكی ئهس���ڵی مهس���هلهكهیان بیرچۆتهوهو لهوه تێناگهن كاتێك ساكار تهقهی لێكراوهو براوهته نهخۆشخانهی رانی���ه لهن���او ئ���هو ههم���وو خهڵكهو بهئامادهبوونی پۆلیس ،بهدهم گریانهوه دایكی هاواری كردووه :لهدهنگی تهقهو هاوارو ناڵهی ساكار لهخهو راچڵهكیم، گڵۆپهكان كوژابوون���هوهو ماڵ تاریكو نوتهك بوو ،ساكار بهدهم گیانكێشانهوه دهیوت كوش���تمی! رامكرد بزانم كێیه، بینی���م باوكیهتی! نهڕاندی بهس���هرماو وت���ی :نهگهڕێیتهوه دهتك���وژم ،فایلی پۆلیسی نهخۆش���خانهش ئهمهی تۆمار نهكردووه!". ئێس���تا ههروهك چ���ۆن ئازادكردنی حهمهدهمینی باوكی س���اكار پرسیارو سهرس���وڕمانی الی زۆرێ���ك لهخهڵكی دروس���تكردووه ،ئ���اواش س���هرلهنوێ دهس���تگیركردنهوهی گهلێك پرسیاری ورژاندووه .دامودهزگا پهیوهندیدارهكانی تایبهت بهم دۆس���یهیه كهوتونهته ژێر پرسیارو رهخنهی خهڵكی ناوچهكهوه، ئ���هوان دهپرس���ن :ئهم���ه چ دادگاو حكومهتێكه بهدوو رۆژ ئهم دۆس���یهیه دابخات؟ هێشتا تروس���كاییهك بهدیناكرێت بۆ هێنانهدهری ئهم تاوانه لهو تاریكییهی تێیكهوتووه ،لهم نێوهش���دا بنهماڵهی دایكی ساكار بێدهنگنو تهنها دڵنهوایی زوڵهیخا دهكهن ،لهوالش���هوه بنهماڵهی باوكی ساكار ههڕهش���هو خۆپیشاندان دهكهن.
ب���هاڵم س���هرهڕای ئ���هو ههم���وو خۆشهویس���تییهش بهه���ۆی كلت���ور ی دواكهوتووی كۆمهڵگهی كوردهوارییهوه، حهمهدهمین ئاماده نهبووه ساكار بدات بهكهسێك كه نایناسێت ،ئهو پێیخۆش بوو بیدات بهكهسێكی خزمو كهسوكاری خۆی ،بهالی ئ���هم پیاوهوه زۆر قورس بوو س���اكار كوڕێكی خ���ۆش دهوێت، بۆیه ماوهی چوار س���اڵ ئ���هو كوڕهی س���اكاری خۆشدهویس���ت چهندینجار ناردیه خوازبێنی ،كهچی باوكی ساكار ههر رازی نهبوو ،تهنانهت پاش ئهوهی لهسهر تكاو تهكلیفكردنی خاڵی ساكار، مام حهمهدهمی���ن رازی دهبێت ،خاڵی دهكات���ه وهكیل ب���ۆ مارهبڕینیو پێی گران دهبێت خ���ۆی لهوی ئاماده بێت، تا سهرهنجام بهرلهوهی ساكار بهئاواتی دڵ���ی بگاو جل���ی بوكێنی بپۆش���ێت، لهنیوهش���هوێكی زس���تانی س���هرهتای ئهمس���اڵی 2012دا بهچهن���د گوللهیهك دهكوژرێت. پۆلیسو جێ پهنجهی بكوژهكه! روناك فهرهج ئاماژه بهخاڵێكی گرنگ دهكات لهكهیس���ی كوش���تنی ساكاردا، كه ئهویش داتاش���ینی س���یناریۆیه بۆ بێتاوانكردن���ی بكوژهك���هی ،لهڕێگهی ش���اردنهوهو گۆڕینی ئ���هو چهكهوه كه ساكاری پێكوژراوه .ئهو دهڵێت "خهریكه بهه���ۆی س���یناریۆیهكی زۆر جوانهوه
لێكۆڵینهوه لهدۆسیهی كوشتنی ساكار، س���هرهداوی تاوانهك���هو بكهرهكهیمان لێ ون دهكهن ،س���اكار كوژراو ههموو ناوچهكهش دهزانن كێ كوش���تویهتی، كهچ���ی ئێس���تا ههم���وان خهریك���ی پاس���اوهێنانهوهن بۆ ئهم كوش���تنهو داپۆشینیش���ی بهئهرك���ی خزمایهتیو عهشیرهتی خۆیان دهزانن". ناوبراو ه���ۆكاری ئهمه دهگهڕێنێتهوه بۆ ئ���هوهی "خوێنڕش���تنی مێینهكان بهدهس���تی نێرینهكانیان پێ رهوایه"، ئهو وت���ی "تهنانهت ههم���وو ئهو ژنو كچان���هی لهناوچهكه دیمانن پێیانوابوو مادهم باوكی خۆیهت���ی قهیدی ناكا با بیش���ی كوژێت ،ئهم ج���ۆره روانینهش تهنها بهو ئاس���تهوه ناوهستێت ،بهڵكو پهلدههاوێت بۆ ههڵسوڕێنهرانی ناوهندو دامودهزگاكانی حكومهتیش". وتیشی "هێش���تا مانگێك تێنپهڕیبوو بهسهر كوشتنی س���اكاردا لهكهسێكی پلهداری سهربازی ناوچهكهم بیست كه ئاغایهك ههواڵ���ی حهمهدهمینی باوكی س���اكاری پرس���یوه ،ئهمیش وتویهتی دهبێت لهزینداندا بڕزێت ،كهچی ئاغاكه وتویهتی خراپ لێیتێگهیش���تویت ههر بهر دهبێت"! روناك ئاماژه بهوه دهكات كه كاتێك س���اكار دهكوژرێت ،لێپرسراوی بنكهی پۆلیس���ی س���هركهپكان مهفرهزهیهك دهنێرێ���ت بۆ گوندی س���ارتكهی دۆڵی
ئا :ئاوێنه ئهنستیتۆی كورد لهڕۆما كرایهوه، سكرتێری ئهنستیتۆكه دهڵێت ی "بهنیازین ئهرشیفێكی دۆكۆمێنتار ی گهوره دروست بكهین دهرباره مێژووی كوردو بیخهینه ئۆن الینهوه". ی ك���ورد ی ئهنس���تیتۆ ی ئ���هوه دوا ی چهندی���ن بهه���اوكاریو ههماههنگ��� ی ی ئیتاڵ رێكخ���راوو گ���روپو زانك���ۆ ی ی باب���ان ،رێكخ���راو وهك "كۆمهڵ��� ه ی "دۆن ئهوروپ���ا الڤێنتێ ،ئهنس���تیتۆ ی ی ستورس���ۆ" ك��� ه دامهزرێنهر لویج ی بوو، ی دیموك���رات مهس���یح پارت��� ی ك ه 10 ی ناپۆل��� ی ئۆرینتال��� زانك���ۆ ی ی مێژووی س���اڵ ه كۆرسو لێكۆڵینهوه ی لین لهسهر كوردس���تان ههیه ،زانكۆ ی رۆمایهو بایهخ كامپوس ك ه زانكۆیهك ی دهدات، ی نێودهوڵهت��� بهسیاس���هت ی ئیتاڵی، ی ش���ارهوانیهكان كۆمهڵ��� ه ی س���ێنا ك��� ه زیاتر ی ش���ار كۆمهڵ��� ه ل���ه 140منداڵیان تا ئێس���تا بردووه بۆ ی نهش���تهرگهریو ئیتاڵیا بهمهبهس���ت ی نهخۆش���ی ،سیالورا چارهس���هركردن ی 6كتێب��� ه ش���رایدهر ك��� ه نوس���هر ی ك ه 400 لهس���هر كورد ،میالرا گهلێت ی لهس���هر كورد نووسیوه" لێكۆڵینهوه ی رۆما ی ش���ارهوان دامهزرا ،لهكۆمهڵ ه دوو ژووریان دراوهتێو ئێس���تا لهالیهن ی دیالر" ك��� ه كچ ه ههری���هك له"هێڤ��� ی باكورهو س���ۆران یاس���ین ك ه كورد كوردی باشوره بهڕێوه دهبرێت. ی س���ۆران یاس���ین ك��� ه س���كرتێر ی راگهیاند ئهنیس���تۆتهكهیه ،بهئاوێن ه ی س���هرهكییان ههی��� ه ێ ئامانج��� س��� ی ئهم ئهنس���تیتۆیهدا، لهدامهزراندن��� ی ی گ���هوره "یهك���هم ،ئهرش���یفێك ی ی دروست بكات دهرباره دۆكۆمێنتار ی ك���ورد .دووهم ،لهههم���وو مێ���ژوو كتێبخان��� ه ئهوروپییهكاندا ههرچییهك ی ی ك���ورد نوس���رابێت كۆ دهرب���اره دهكهن���هوهو دهیخهین��� ه ئۆنالینهوه بۆ ی ههم���وو كهس���ێك بیانبینێتو ئهوه ی لێببینن ،ههر لهئێستاشهوه س���وود ی ی زانكۆ ههم���وو ئ���هو نووس���راوان ه ئۆرینتالیو سیالورا ش���رایدهرو میالرا ی بخرێن ه ی ئاماده كراون بۆ ئهوه گهلێت ی وهرگێڕانی ئۆن الینهوه .سێههم ،ههوڵ ههموو ئهو كتێبو لێكۆڵینهوان ه دهدهن ی لهس���هر كورد ی ئیتاڵ ك��� ه بهزمان��� نووسراون. ی ئهم ی كردنهوه س���هبارهت بهگرنگ ی ئهنیستۆتۆیهش لهڕۆما ،سۆران ئاماژه ی سهدان ساڵه، بهوه كرد ك ه "بهدرێژای ڤاتیكان ههرچهند س���اڵێكو قهش��� ه ی جیهان دهنێرێت ب���ۆ چهند ناوچهیهك ی لهس���هر بنوس���ێت ،لهم تا راپۆرتێك چوارچێوهیهشدا دهیان قهش ه نێردراون ی زمانو ب���ۆ كوردس���تانو دهرب���اره ی سیاس���یو ی كوردو ههلومهرج مێژوو پهیوهندییان لهگه ڵ مهس���یحییهكاندا ی ههڵس���هنگاندووه ،یهك���هم فهرههنگ ی ی ئیتاڵ ی چاپكراویش قهشهیهك كورد ی چاپیك���ردووه، داین���اوهو لهناپۆل��� ی بهڤاتیكانهوه ێ پهیوهن���د دهمان���هو بكهی���نو چهندی���ن لێكۆڵین���هوه ی كوردس���تان ی دهرباره باڵونهك���راوه ی ئهوان���دا بهێنین ه دهرهوه لهئهرش���یف ك ه ئهو قهش��� ه نێردراوان��� ه هاتوونهت ه كوردستانو نووسیویانه". ی ئهم ی دیك ه ی "گرنگییهك��� وتیش��� ی ئهنیس���تیتۆی ه ئهوهی��� ه ك ه لهئاس���ت ئیتاڵی���ا دهبێت بهس���هرچاوهیهك بۆ ی لێكۆڵینهوه لهسهر كوردستان ئهوان ه ێ زانیارییان ی دهیانهو دهكهن یان ئهوان ه لهسهر كوردستان ههبێت". ی روونكردهوه ك ه س���ۆران ئهوهش��� ی ی ئ���هوهدان زانكۆكان ئێس���تا لهههوڵ كوردس���تان ببن���ن بهبهش���ێك ل���هم ێ رێگ ه بۆ ئهوه ئهنستیتۆیهو دهشیانهو ی خۆشكهن زۆرێك لهقوتابیو خوێندكار ك���ورد بچن��� ه ئیتاڵی���ا ب���ۆ خوێندنو ێ ماس���تهرو دكت���ۆرا بخوێنن .ئهو لهو ی ی "ههر ئێس���تاش چهندین چاالك وت جۆراوجۆرم���ان بهدهس���تهوهیهو كار ی ی زمان ی كۆرس��� دهكهین بۆ كردنهوه ی ی ئیتاڵیاداو یارمهت ی لهزانكۆكان كورد ی كوردیش دهدهین ی سینهما ڤیستیڤاڵ ی ێ س���از ی ئهوروپا الڤانت ك ه رێكخراو ی دهكات .ههروهه���ا بهنیازین لهنهورۆز ی بۆ مۆسیقا داهاتوودا ههفتهی كلتوری
سۆران یاسین
ی ێ پهیوهند دهمانهو بهڤاتیكانهوه بكهینو چهندین ی لێكۆڵینهوه باڵونهكراوه ی دهرباره كوردستان ک ه ی لهئهرشیف ئهواندایه بهێنین ه دهرهوه ،ئهو قهشانه نوسیویانه که ب ه مهبهستی لێکۆڵینهوه نێردراون بۆ كوردستان ی پهیوهندیش س���از بكهی���نو پردێك��� ی ی ئیتاڵ���یو ئیداره لهنێوان ئی���داره كوردیدا ساز بكهین". ی 32ساڵ ه س���ۆران یاسین ك ه ماوه ی پهنابهران لهئیتاڵیا دهژی لهفهرمانگ ه ی ی بهش ی یاس���ای كار دهكاو بهرپرس��� ی سۆس���یالو دادوهره لهس���هر مانهوه ی ی لهفهلس���هف ه ی ماس���تهر پهناب���هر ی بهوه ئیتاڵی���دا خوێندووه ،ئام���اژه كرد ك ه ئێستا هاتووهتهوه كوردستان ی ب ه رۆش���نبیرانو ی پهیوهند بۆ ئهوه ی هونهرمهندانو زانكۆو س���هرمایهداران ی ئهم كوردستانهوه بكات ك ه پشتگیر ی یارمهتیو ئهنس���تیتۆی ه بكهنو دهست ی بۆ درێژ بكهن تا لهئهركو هاوكاریكردن كارهكانیدا سهركهوتوو بێت.
تایبهت
) )344سێشهمم ه 2012/9/25
ئاگاداری
ریکالم
ی ی سلێمانیو دهوروبهر ی شار ی ئاگاداری گشت هاواڵتیان ی شارهوانی سلێمان سهرۆكایهت كه پێویست ه پابهندبن بهیاساو ڕێنماییهكانی تایبهت بهپاراستنی پاكو خاوێنیو دهكات ی خۆشهیست رادهكێشین ی هاواڵتیان ی ژینگه ،ههر بۆ ئهم مهبهسته سهرنج پاراس���تن ی خوارهوه: ی ال بۆ ئهم خااڵنه ی خاشاكو ی تری بازرگان -1پێویس���ت ه لهسهر خاوهن دوكانو پێشانگاو گهنجینهو ههرچاالكییهك ی شارستانی ئامادهبكهنو بهشێوهیهكی ههرهمهكی فرێی نهدهن ه سهر پاشماوهكانیان بهشێوهیهك ی شۆستهكان بهتایبهت ئهو خاشاكان هی باڵودهبێتهوه بهرهشهباو بهپێچهوانهوه تیمهكانی شارهوان ی سهرپێچی كاران. ی ههڵدهستێت به غهرامهكردن سلێمان ی پێویست ه ی دروس���تكردنی بیناو دام هزراوهكان وهردهگرنن لهشارهوان ی مۆڵهت -2ئهو هاواڵتیانه كهرهس���ت هی بیناس���ازیهكانیان بپارێزن لهباڵوبونهوه بهتایبهت چهوو لم بهردهوام ئهو خاشاكو ی كارهكانی���انو نابێت بههیچ جۆرێك ( )1/3ش���هقام زیاتر كهرهس���تانه دوربخهنهوه لهش���وێن ی بیناس���ازیو دوای تهواوبوونی بیناك ه پێویس���ت ه هیچ جۆره ی كهرهس���ت ه بهكاربهێنن بۆ دانان ی بیناسازیو پاشماوهیهك لهسهر شۆستهو شهقامهكان بهجێنههێڵن. خاشاكو كهرهستهیهك ی لهبیناو خانوو دامهزراوهكاندا لهگهڕهكو -3بههیچ شێوهیهك رێگه نادرێت بهكاركردنو چاكساز ی تر ئهنجام نهدرێت ێ بهش���هو كهكاتی پش���وی هاواڵتیانهو ههرجۆره كارێك ی نیشتهج ش���وێن ی ژینگه بهتایبهت بڕینهو ی بێزاركردنی هاواڵتیانو پیسكردن لهكاتهكانی تردا بهشێوهیهك ببێت ه هۆ كۆس���هرهكردنی بهرد لهشوێنی كارهكاندا بهڵكو پێویست ه پێش���تر ئاماده بكرێت لهكارگهكانداو بگوازرێتهوه بۆسهر بیناكان بۆ بهكارهێنانیان. ی ی بهرێوبردن ی یاسا ی ش���ارهوانی لهسهر رۆشنای -4ههر هاواڵتییهك پابهند نهبێت به رینمایهكان ی ساڵی ()1986 ی ژماره ( )67 ی ()53و یاسا ی ساڵی ( )1993ماده شارهوانیهكان ژماره ( )6 سزای دارایی دهدرێت. ی ی بهرپرسیارن لهچاودێریو رێنمای ی زیادهڕۆییو خزمهت گوزار ی لهبهش��� ی ش���ارهوان -5تیمهكان ی ی پۆلیسی شارهوانی ههر چاوپۆش ی بنك ه ی س���هرپێچیكاران بههاوكار ی هاواڵتیان سزادان كردن ی ی یاسا ی لێپرسینهوه دهكات بهپێ ی بهرپرس دوچار ی هاواڵتیان فهرمانبهر كردنێك لهس���هرپێچ ی (.)1991 ی ساڵ بهرزهفتی فهرمانبهران ژماره ( )14 ئهندازیار خهسرهو كهمال ئهحمهد ی شارهوانی سلێمانی سهرۆك
تێڕوانینی كردهیی...پاشماوه لهڕێگهی ئ���هو فیلمهوه ب���ه رۆژئاوایان وت كه دانیش���توانی ئهو واڵتانه ش���ایهنی دیموكراسیو دهستهبهری مافو ئازادیهكان نین. پێدهچێت مهبهستیش���یان ئهوه بێتلهم واڵتانهی ك��� ه رۆژئاوا یارمهتی دان بۆ روخانی فكری دیكتاتۆری ،دیموكراسی پێش ئهوهی دهستپێبكات كۆتایی هات ،ههر زوو بهرهو نهمانو داڕمان چوو ،دیموكراسی ب ه گهنیوی هێنرای ه ئهو واڵتانه ،چونك ه زهوی لهبارو كهشی پێویستی بۆ نهڕهخسابوو. -3لهو خۆپیش���اندانو هێرشكردن ه سهر بهرژهوهندی رۆژئاوا ل���هو واڵتانه چهندین لێكدانهوه ههیه ،لهوانه: رهنگه بهش���ێكی زۆری خۆپیشاندهرانلهش���وێنكهوتوانی سیس���تمی راب���ردوی روخاوی ئ���هو ناوچان ه بێتو لهو رێگهیهوه ویس���تبێتیان ئاژاوهو پشێوی بنێنهوهو وا دهرخ���هن ك ه حكومهت بێ هێ���زو الوازهو سیس���تمی نوێی واڵت س���یتمێكی فاشلو سهرنهكهوتووه. لههێرشی سهر كونسوڵخانهكانی ئهمریكالهلیبیاو یهم���هن ب ه تایبهتی ،بێهێزیی ئهو سیستم ه سیاسیهی ئهو واڵتان ه دهركهوت، ك��� ه ناتوانن خهڵك���ی خۆی���ان جڵهوگیر بكهنو ناشتوانن پارێزگاری لهبهرژهوهندی رۆژئ���اوا بكهن ،واڵتانی رۆژئ���اوا لهیهكهم كاردانهوهیان���دا به رای من لهوه ئهترس���ن كه كونس���وڵخانه لهو واڵتانه دابنێنو بیر لهپهیوهندیو دیپلۆماتی بكهنهوه. -4دهبوای���ه وتارخوێن���انو بیری���ارانو كاربهدهستانی ئهو واڵت ه عهرهبیانه رۆڵیان ههبوای ه لهدامركانهوهو گهورهنهكردنی ئهو كێش���هیه ،چونكه لهچهندین الوه زیانمان لێی كردو لێشی دهكهین ،لهوانه: خۆم���ان ب���ه كردهی���ی ناوهرۆكی ئهوفیلمهم���ان س���هلماند ك���ه توندوتیژی���نو دهگرینو دهكوژینو گ���وێ نادهین به هیچ ك���هسو الیهنێك ،باوهڕمان ب��� ه گفتوگۆو دانیش���تن نییهو بیانیو می���وان دهكوژینو جێ���گای رێز نین لهالی ئێم���ه ،كهچی ب ه پێچهوانهوه میوان لهئیس�ل�امدا پایهیهكی گهورهی ههی���هو مرۆڤ دوور لهبیروباوهڕی ئاینی خوڵقاوێك���ی بهرزو بهڕێزهو جێگهی خزمهتكردنو شایس���تهی ههم���وو مافو ئازادییهكه ،لهئیس�ل�امدا لێب���وردن ههیهو گفتوگ���ۆش بههایهك���ی گرینگ���ی ههی��� ه لهدهقهكانی قورئانو سوننهتدا. ل���هڕووی پهیوهن���دی دیپلۆماس���یونێودهوڵهتییهوه ناش���رینی كردین ،چونك ه ب���هو كردهوانه ب���ه رۆژئاوام���ان وت ئێم ه
پهیمان نابهینهس���هرو ئاسایش���تان لهالی ئێمه دهس���ت ناكهوێ ،كهچی لهئیسالمدا دهبێ مس���وڵمان دوور بێت لهتوندوتیژیو ههموو كهس لهدهس���تو زبانی ئهمینو بێ ترس بێت. ل���هڕووی پهیوهندی���ه ئابوریهكانهوهواڵتانی پێش���كهوتوو توشی شۆك دهبنو ناوێرن كۆمپانی���ا گهورهكانی وهبهرهێنان بنێرن ه ئهو واڵتانهی كه ب ه تهنها رستهیهك ههڵدهچنو كۆنترۆڵ لهدهست دهدهن. لهڕووی مۆراڵی ئیس�ل�امیو پهیڕهویبانگهوازییهوه توشی داڕمان دهبین ،چونك ه لهئێس���تادا چهندین الیهنو كهس���ایهتیو رێكخراو بانگهواز بۆ ئیس�ل�امو مس���وڵمان بوون دهك���هن لهخۆره���هاڵتو خۆرئاوادا، ب���هاڵم كاتێ���ك لهجیهان ئهو كارهس���ات ه ناخۆش���انهو كوشتنی كونسوڵو سوتاندنو گرتنو كوش���تن دهبینین ،ئهوا راستهوخۆ كاریگ���هری دهبێت لهس���هر بێكهڵكبوونی بانگهوازهك���هو دووركهوتن���هوهی خهڵكی لهئهخالقیاتی ئیسالمی ،نابێ ئهوهش لهبیر بكهین كه بانگهوازكردن بۆ دین لهئیسالمدا یهكێكه لهفهرزو پێویستهكانی شهریعهت. -5لهئیس�ل�امدا زانس���تێك ههی���ه باس لهچۆنیهت���ی بهراوردك���ردنو هاوكێش���ی خراپ���هو بهرژهوهن���دی دهكات ك���ه پێی دهگوترێ���ت "فق������ه الموازن ه بی������ن المصالح والمفاسد" واته زانستی كێشكردن لهنێوان بهرژوهندیهكانو خراپهكان ،لهو زانس���تهدا زۆر ب ه ئاش���كرا لهڕێگ���هی چهندین بنهماو قاعی���دهوه باس لهوه ك���راوه كه نابێ بۆ الدانی خراپهكاریی���هك ،چهند خراپهیهكی تر ئهنج���ام بدهیت ،بهڵكو پێویس���ته بۆ الدانو نههێش���تنی ههر خراپهو فهسادێك دهبێ رهچاوی ئهنجامهكهی بكهیت ،ئهگهر لهو رێكارانهی ك���ه دهخرێنه بهر خراپهی زیات���رو زیانی زیاتری ل���ێ كهوتهوه ،ئهوا واجب دهبێت ك ه ئهو رێوشوێنان ه نهگرین ه ب���هر ،واته بۆ ئیدانهكردنی ئهو فیلمه -ك ه خراپهیهكه لهدینی ئیس�ل�امو دهبێ بهرهو رووی بوهستینهوه -لهڕێگهی توندوتیژیو كوش���تنو س���وتانی بارهگا ،ئهوا چهندین دهستكهوتی سیاسیو ئابوریو ههمهالیهن لهدهس���ت دهدهی���نو توش���ی داب���ڕانو خراپنیش���اندانی ئیسالم دهبین به جیهان، بێگومان لهدهس���تدانی ئهو دهستكهوتان ه خراپ���هی زۆر زیات���ره ل���هو فیلم���هی ك ه بهرههمهاتووهو دهكرا لهڕێگهی پهیوهندیو گفتوگۆوه دوور بخرێتهوهو دابپۆش���رێتو نهگهیشتایه بهو ئهندازهیهی ك ه خهڵكی ب ه تێكڕا بزاننو نهتوانرێت كۆنترۆڵ بكرێت.
هاوڕێیەتی... پاشماوه زۆرینەی کاتەکانیش شەڕی پلەوپایەو ناوبان���گو ناکۆک���ی بەرژەوەندییەکان دەبنە ھۆکاری تێکشکانی هاوڕێیەتیو دروستبوونی تەنانەت دوژمنایەتییش. لەهەمووی کارەس���اتتر بۆ هاوڕێیەتی ئەوەیە ک���ە لەو پەیوەندیی���ەدا داوای پاڵپش���تیی بکرێت بۆ شتێکی ناهەق. هاوڕێیەتیو ناهەقیی دوو شتن کە نەک هەر ناکۆک���ن بەیەکت���ر ،بەڵکو نەفی یەکتر دەکەن .بۆئەوەی هاوڕێیەتییەک بپارێزین دەبێ���ت ل���ەو پەیوەندییەدا ناهەقیی نەکەین ،راستگۆو سەرڕاستبینو نیفاقکاری���ی نەکەین .بەش���ێوەیەکی گش���تی ئەمە راوێژەکانی سیزێرۆیە بۆ هاوڕێیان .ئەو رای وایە کە ئاکارباشیو سەرڕاستیی دوو خەسڵەتن کە ناتوانین لههاوڕێیەتی جیایان بکەینەوە. دەشێت یەکێک لهچیرۆکە بەناوبانگەکانی مێ���ژووی هاوڕێیەت���ی ،چیرۆک���ی هاوڕێیەتی چوارساڵەی نێوان (میشێل دی مۆنتێن) بێت لەگەڵ (ئێتین دو ال بۆتی) ،کە دی مۆنتێن دوای مەرگی دو ال بۆتی لهوتارێکدا بەناوی (دەربارەی هاوڕێیەت���ی) بەرجەس���تەیدەکات. مۆنتێن پشتئەس���توور ب���ە تێزەکانی ئەرس���تۆ رای وایە گەر مرۆڤ بخرێتە دۆخێک���ی نالەب���اری ئەوت���ۆوە ک���ە لەنێوان هاوڕێکەیو خۆشەویس���تەکەی هەڵبژێرێت ،ئەوا بڕی���ار بۆ هاوڕێکەی دەدات .ئ���ەو ل���ەڕووی ئێتیکیی���ەوە هاوڕێیەتی لههەموو چەش���نەکانی تری پەیوەندی پێ پەس���ەندترو گرنگترە، چونک���ی هاوڕێیەت���ی پەیوەندییەکی تێپەڕ نییەو لەسەر بناغەی ئازادبڕیاریی دروس���تکراوە .هاوڕێیەت���ی بۆ مۆنتێن خواستی ئاوێتەبوونێکی ئازادانەیە کە ئەو بە بەزمانی ئەرستۆوە دەدوێتو بە ئاوێتەبوونی دوو رۆح لهجەس���تەیەکدا ناودێڕی���دەکات .هاوڕێیەتی بازرگانیی نیی���ە ب���ە پەیوەندیی���ەوە ،بۆئەوەی بگەیت بە ئامانج یان دەس���تکەوتێکی دیاریک���راو ،بەڵک���و خ���ۆی ئامانجە. مۆنتێن ئەم چەش���نە کەسە ناونانێت هاوڕێ ،بەڵکو ه���اوکار .هاوڕێیەتی بە پێچەوانەی ه���اوکارەوە تا ئەو کاتەی رۆح���ی هاوڕێ���کان پێویس���تی پێبت، کۆتایی پێنایەت.
19 ریکالم
VACANCY ANNOUNCEMENTS Mercy Corps is an international NGO implementing programs in Iraq. Mercy Corps is a non-profit humanitarian, relief and development organization. In partnership with two international development organizations and three national non-governmental Organizations, Mercy Corps will implement a three-year Civil Society Program and it is currently recruiting for the following positions: Quantity Based Location
Basra Office and Baghdad office Basra Office and Baghdad Office 11 governorates Baghdad Office Basra Office and Baghdad Office Basra Office Baghdad Office Baghdad Office Baghdad Office Basra Office
2 2 11 1 2 1 1 1 1 1
Position
CSO Capacity Building Officer CSO Training Officer Junior Grants Monitor Monitoring & Evaluation Manager Monitoring & Evaluation Officer Head of Office/Program Manager Senior Program Manager Marla Fund & Administrative Officer Marla Fund Program Manager Marla Fund Program Officer
L# 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Qualifications and Experiences: Successful candidates should meet the education and experience requirements in each of the position or Job descriptions for the vacant positions and should have a strong and demonstrated knowledge of good written and spoken English, computer skills, and local languages. Please find more details in the position/job descriptions attached. S/he must be self- motivated, creative, tolerant, and able to work in difficult, stressful environments and follow procedures. S/he must respect diversity and gender equality at the workplace. Mercy Corps team members are expected to support all efforts towards accountability and transparency to program beneficiaries and to international standards guiding relief and development work. All Positions are subject to funding. The expected start date is October 1, 2012 You can visit the NCCI website: http://www.ncciraq.org or http://www.alliraqjobs.com for the detailed position descriptions. Interested persons should submit their CV, references and application letter to the email address: mcbaghdadhr@gmail.com . Submission should include a copy of Iraqi national ID card and education certificates. Please note that only shortlisted applicants will be contacted and documents submitted to MC may not be returned. Short list will be done progressively and the positions can be filled before the application deadline if suitable candidates are identified. Please send your applications in time. Mercy Corps is an equal opportunity employer. Females and people with disabilities are highly encouraged to apply. DEADLINE for ALL APPLICATIONS: October 8, 2012 – 4 PM local time.
ونبوون ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك ی (عهب���اس ئهحم���هد فهرهج) بهناو ههركهس دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ی بازركانی. ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك بهناوی (دلێر مهحمود قادر) ههركهس ی دۆزیی���هوه بیگهڕێنێت���هوه ب���ۆ ژور بازركانی. ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك بهن���اوی (لهتی���ف رهئوف س���دیق) ههركهس دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ی بازركانی. ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك ی رهفیق عهلی) ههركهس بهناوی (هێم ی دۆزیی���هوه بیگهڕێنێت���هوه ب���ۆ ژور بازركانی. ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك بهن���اوی (فاروق مس���تهفا رهس���وڵ) ههركهس دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ی بازركانی. ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك ی حهسهن) بهناوی (ئاری فهرهیدون عهل ههركهس دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ی بازركانی. ژور ی ژوری بازرگانی ونبوه *ناس���نامهیهك بهن���اوی (تهها عهلی كهریم) ههركهس ی دۆزیی���هوه بیگهڕێنێت���هوه ب���ۆ ژور بازرگانی. ی ی ژوری بازرگان��� *ناس���نامهیهك ی (جهم���ال ئهحمهد ونب���وه بهن���او محهم���هد عهزیز) ههرك���هس دۆزییهوه ی بازرگانی. بیگهڕێنێتهوه بۆ ژور * باجێكی كۆلیژی تهكنیكی سلێمانی- ی ی ئهندازیار ی شار -بهش��� پمان ساز ونبوه بهناوی (چیا ئهسعهد مهحمود) ههركهسێك دۆزیویهتیهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی كۆمپانیای ئاوێنه. ی سهرچنار * ناس���نامهیهكی كۆمپانیا بۆ دروس���تكردنی كارتۆن/س���نوردار بهن���اوی (نهجمهدین حاجی رهش���ید) ونب���وه ههركهس���ێك دۆزیویهتی���هوه ی ی كۆمپانیا بیگهڕێنێتهوه بۆ پرس���گه ئاوێنه.
ئاگاداری
ژماره653: بهروار 2012/9/18 لهبهڕێوهبهرایهتی رادیۆی نهورۆز /سلێمانی ی (ی .كارگێر) بۆ بهرێز /ئیسماعیل ئیسماعیل زاده بهناونیشان بابهت /ئاگاداری كردنهوه ی ( )2012/8/1لهرێی ئهم ئاگاداریهوه ی مۆڵهتهكهت لهب���هروار ی تهواوبون��� دوا ی ههفتهیهكدا گ���هر لهناو ههرێمدایتو ئ���اگادارت دهكهین���هوه كهدهبێت لهماوه ی ههرێمدایت پهیوهن���دی بكهیتهوه ب ه ی مانگێك���دا ئهگهر ل���هدهرهوه لهم���اوه بهڕێوهبهرایهتییهكهمان���هوه بهپێچهوانهوه بهپێی یاس���ا لێپێچینهوهی ئیداریت لهگهڵ دهكرێت.
ئاگاداری ی ی خێاڵن) داوا ی (بان��� ی كارگ ه بهرێ���ز (زهردهش���ت ئهحمهد ع���ارف) خاوهن ی كردووه ك ه ل ه (دهربهنیخان) دانراونو ئامێرهكانیان ی ئهو ئامێرانه تۆماركردن ی لهخوارهوه دیاری كراوه بهپێی پهیڕهوی ئامێری میكانیكی ژماره ( )65س���اڵ ی ههریهك ێ خۆی بهپهیوهندیدار یا خاوهن ( )1952باڵوی دهكهینهوه ههركهس��� ی ئهم فهرمانگهیه بكات، لهو ئامێران ه دادهنێ لهماوهی ( )15پانزه ڕۆژ سهردان بهپێچهوانهوه بهناوی داواكارهوه تۆمار دهكرێتو بڕوانام هی پێ دهدرێت. ئامێرهكان-: -1كۆمپرێسهر ،كاری كردوه ،ئیتاڵی ،كارهبا.3face ، -2كۆمپرێسهر ،2009 ،فهرهنسی ،كارهبا.3face ، دادنوس سهباح عهلی فهرهج ههرێمی كوردستان /عێراق ی ئهنجومهنی دادوهر ی سلێمانی دادگای تێههڵچونهوهی ناوچه دادگایی بهرایی دوكان
ئاگاداری
ژماره/368 :ب2012/ بهروار2012/9/23 :
ی (خهلهكان) داواكار( /دڵنیا نادر محهمهد ئهمین) دانیشتو ی ی شارس���تانی ل ه (چن���اران) وێرا ی بار داوا لهس���هركراو /راس���تگری تۆمار كارهكهی ی لهدادگاكهمان داواكار (دڵنی���ا نادر محهمهد ئهمین) داوای ژمارهی س���هرهوه ی (ناوی خ���ۆی) له(دڵنیا)وه بۆ (دییه) بۆیه بریاماندا تۆماركردووه بۆ گۆرین ی دا بهپێی مادهی/ ی ناوخۆی بهبڕیارماندا بهباڵوكردنهوهی لهرۆژنامهیهكی رۆژانه ی ههی ه ی رێگرتن (أعتراض) ێ ماف ی باری شارستانی ،جا ههركهس 21لهیاس���ا ی دادگاكهمان بكات ی 10رۆژدا لهباڵوبونهوهی ئهم ئاگانامهی ه س���هردان لهم���اوه ی یاسا بهپێچهوانهوه داواك هی ئهبینرێت بهپێ دادوهر جهبار رهزا ئهحمهد
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد جێگری سەرنوسەر :یاسین تەها
رێککەوتنی ستراتیژیو یۆتۆپیای تێکهەڵکێشکردنی تخوبەکان! سلێمان عهبدوڵاڵ یونس
دەتەوێت ئاوێنە چی بکات:
www.
awene.com
لەمێژووی رێککەوتنی ستراتیژییەوە بۆ ئێستا ،هەرگیز یەکێتیو پارتی نەیانتوانیوە بەئەندازەی ئێس���تا ،رێککەوتنی ستراتیژی بەناو جومگە سەرەکیەکانی حکومەتدا ش���ۆڕبکەنەوە ،کەچی س���ەیرەکە لەوەدایە ،ئالەو سەردەمەدا ،بەشێک لەمەکتەب سیاسیە دەستڕۆیش���توەکانی ئەو دوو حیزبە ،پرسی پێداچوونەوە بەڕێککەوتنی ستراتیژی ،لەپێناو بەپاڵەوانکردنی خۆیاندا دەکەن بەبابەتی رۆژ! لەم کابینەیەدا متمانەی نێوان س���ەرۆکی حکومەتو جێگرەکەی لەئاس���تێکدایە، کە هەندێک لەناوەندەکانی میدیای ئەهلی نوس���ییان سەرۆک وەزیرانی ناو خەڵکو بەرچ���اوی میدیا ،جێگرەکەیەت���ی .لەڕاس���تیدا هەماهەنگیەکە ل���ەم کابینەیەدا بەجۆرێکە لەمێژووی دەسەاڵتدارێتی یەکێتیو پارتیدا ،کە بەزەمەنی شەڕو ئاشتیو رێککەوتنیش���دا گوزەری کردووە ،هەرگیز حکومەتی ئ���ەو دوو حیزبە نەیتوانیوە گیانی وەکو تیم کارکردنی خۆی لەچەشنی ئێستایدا بەرجەستە بکات. کێش���ەی یەکێتیو پارتی لەڕێککەوتنی ستراتیژیدا لەوەدایە ،کە ناتوانن داشەکان لەکاتی خۆیدا لەبەرامبەر یەکتری بجوڵێنن .ئاخر لەکاتێکدا ئەو دوو حیزبە داشیان خوراوە ،هەمیش���ە ئەوان وانیشانیان داوە ،کە داش���یان سوارەو لەکاتێکیشدا کە ئەوان داش���یان س���وارە ،وا پڕوپاگەندەیان کردووە کە داش���ی یەکتریان بەغەدر خواردووە! راس���تە پارتی پۆس���تی س���ەرۆکی حکومەتی لەیەکێتی وەرگرتۆتەوە ،بەاڵم خۆ س���ەرۆکی حکومەت لەبەردەمی مەکتەبی سیاسی یەکێتیو پارتیدا دەسەاڵتەکانی خۆی بەشێوەیەکی ئارەزوومەندانە رادەستی جێگرەکەی کردەوە .بۆیە لەم دۆخەدا هەر بەڕاستی من تێناگەم گرفتەکەی یەکێتیو پارتی لەگەڵ حکومەتو رێککەوتنی س���تراتیژی لەکوێدایە؟ من تێناگەم کە یەکێتی خ���ۆی ئارەزوومەندانە حکومەتی رادەس���تی پارتی کردۆتەوە ،ئیدی بۆچی دەبێت لەئێس���تادا واهەستبکات کە ئەو بااڵنس���ی ناو حکومەتی لەدەس���تداوە؟ لەوەش تێناگەم پارتی بۆچی دوای س���ێ ساڵو دوومانگ لەسەردەمی ،٧/٢٥ئێستا لەپڕ واهەستدەکات یەکێتی بۆتە هێزی سێهەمو ئەو لەکابینەی شەشەمدا خێری پێکردووە؟ رێککەوتن���ی س���تراتیژی لەوەزیاتر توانای ش���ۆڕکردنەوەی نیی���ەو تخوبە زەردو س���ەوزەکانیش لەم قۆناغەی حیزب���ی کوردیدا لەوە زیات���ر تێکهەڵکێش ناکرێن. کابینەی حەوتەمیش وێڕای ئەوەی حکومەتی س���ەردەمی متمانەیەکی پۆزەتیڤە، بەاڵم دیس���ان توان���ای وێناکردن���ی تخوبە خۆڵەمێش���یەکە بەگوێرەی ئاس���تی گەش���ەکردنی ئێس���تای حیزبی کوردی تیایدا نزیکی یۆتۆپیایە .لێرەدا کێش���ەکە لەالی ئەو دووحیزبە لەوەدایە کە ئەوان لەگەرمەی ئەزمە قوڵەکانی ناو حکومەتدا دەستخۆش���ی لەیەکت���ری دەک���ەنو داوای مکۆمترکردن���ی رێککەوتنەکە دەکەنو لەگەرمەی سەرکەوتنو هەڵمەتە گەورەکانی خزمەتگوزاریو بنیاتنانیشدا نیگەرانی دەوروژێننو دەخوازن بەڕێککەوتنی نێوانیاندا بچنەوە! لەبنەڕەتەوە چارەسەر بۆ رێککەوتنی ستراتیژی پێداچوونەوە نییە ،چونکە هەرگیز مومکین نییە لەوەزیاتر ،یەکێتیو پارتی ،بتوانن بەزەبری رێککەوتنی س���تراتیژی، هاوپەیمانێتیەکەیان بۆ خوارەوە ش���ۆڕ بکەنەوە ،مەگ���ەر ببن بەیەک حیزب ،کە ئەم���ەش مەحاڵە ،بەاڵم مومکینیش نییە بتوانن رێککەوتنەکە هەڵبوەش���ێننەوە، لەکاتێک���دا ئەوان خاوەن���ی داهاتو حکومەتو دوو گەورەتری���ن هێزی چەکدارن. لێرەدا ئەوەی کە دەش���ێت بکرێت ئەوەیە کە ئەم رێککەوتنە لەئاس���تە سیاسیو کۆمەاڵیەتیو حیزبیەکانیدا بەرفراوانتر بکرێت .ئەمەش کاتێک روودەدات کە ئەم دوو حیزبە بتوانن مرونەت بنوێننو بەتەنیش���ت دەستو گوڵە مێالقەکەی یەکێتییەوە، مۆمەکەی گۆڕان بهێننو گومانەکانی ناو تاریکایی رێککەوتنی ستراتیژی پێ رۆشن بکەنەوەو بەتەنیشت ئەوەشەوە بتوانن لەودیوی تخوبە گوماناویەکانی ئایدلۆژیاوە دەستە قاوەییەکانی یەکگرتوو بۆڕێککەوتنێکی بەرفراوانتر بگوشن. slemanyunes@yahoo.co.uk
چاپخانەی ئاوێنە بۆ چاپکردنی: کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
07701471518 )053(3210501 )053(3210502
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Say.awene@gmail.com
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ریکالم