ژماره‌ 347 by Awene Newspaper

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)347‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/10/16‬‬

‫تیرۆرکردنی قاسملۆ‬

‫‪17‬‬ ‫‪512‬‬ ‫»»»»‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫ئه‌و خوێندکاره‌ی دیواری مه‌کته‌ب رما‬

‫»»‪12‬‬ ‫به‌سه‌ریدا»»‬ ‫‪17‬‬

‫ئایا تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا هاوكاریی‌ ئاواتی ئه‌وه‌ بوو خوێندن ته‌واو بكاو‬ ‫ببێت به‌ "دكتۆر"‬ ‫ئیتاڵعاتی ئێرانیان كردووه‌؟‬

‫یاسین مه‌جید بۆچی وا قس ‌ه ده‌كات؟‬

‫براو برازایه‌کی له‌ ‪31‬ی ئابدا له‌هه‌ولێر‬ ‫به‌ ده‌ستی به‌عس کوژراون‬

‫‪17‬‬ ‫‪312‬‬ ‫»»»»‬

‫دوو سه‌ركرده‌ی‌ په‌كه‌كه‌ به‌نهێنی‌ له‌گه‌ڵ‌ مالیكی‌ كۆده‌بنه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی رابردو به‌پێ��ی‌ لێدوان��ی‌ س��ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫تایب��ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬هه‌فت��ه‌ ‌‬ ‫دوو س��ه‌ركرده‌ی‌ ب��ااڵی‌ په‌كه‌ك�� ‌ه‬ ‫ی ئاگادار بۆ ئاوێن ‌ه "بارودۆخی‌ س��وریا‌و‬ ‫ی بااڵی‌ په‌كه‌ك ‌ه له‌رێگه‌ ‌‬ ‫ی سلێمانییه‌و‌ه ده‌برێن ‌ه دوو سه‌ركرد‌ه ‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ش��ار ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان توركیا‌و عێراق"‬ ‫ی یه‌كێت�� ‌‬ ‫به‌غداو له‌گه‌ڵ‌ مالیكی‌ كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌و س��لێمانییه‌وه‌و به‌ه��اوكار ‌‬ ‫ی گفتوگۆكانی‌ نێوان‬ ‫ی ئه‌وه‌یان نیشتمانی‌ كوردس��تان ده‌برێن ‌ه به‌غدا‌و بابه‌تی‌ س��ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی به‌ڵێن ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌دا مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌ك��ه‌و مالیك ‌‬ ‫ی كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬دوو به‌رپرس��ه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‌ ن��وری‌ مالیك�� ‌‬ ‫پێده‌دات ك ‌ه "هاوكارییان بكات"‪.‬‬

‫بارزان ‌ی داواكان ‌ی تاڵه‌بانی‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌‬

‫ناكۆكییه‌كانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌رده‌وامه‌‬ ‫له‌میانه‌ ‌ی كۆبونه‌وه‌ی‌ نێ��وان تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫بارزانی��دا له‌هه‌ولێ��ر‪ ،‬س��ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم‬ ‫چه‌ند داوایه‌كی‌ س��ه‌رۆك كۆمار ‌ی عێراق‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌كۆبونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‌ مالیكی‌‌و‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ ده‌س��تور ب��ۆ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ ،‬پارتی‌‌و یه‌كێتیش چه‌ندین‬ ‫هه‌ڵوێست‌و لێدوان ‌ی ناكۆك ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫تایب��ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ زانیاریه‌كان ‌ی‬ ‫ئاوێن��ه‌ تاڵه‌بان��ی‌ له‌كۆبون��ه‌و‌ه دوو‬ ‫قۆڵییه‌ك��ه‌ی‌ هه‌ولێریدا له‌گ��ه‌ڵ‌ بارزانی‌‪،‬‬ ‫داوای‌ له‌س��ه‌رۆك ‌ی هه‌رێ��م ك��ردوه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌س��تی‌ كۆتایهێنان به‌كێش��ه‌كان ‌ی‬ ‫نێوان هه‌ولێر‌و به‌غدا راس��ته‌وخۆ چاو ‌ی‬ ‫به‌مالیك�� ‌ی بكه‌وێ��ت‪ ،‬ب��ه‌اڵم ناوب��راو‬ ‫ئه‌و داوای��ه‌ ‌ی تاڵه‌بان��ی‌ ره‌تكردۆته‌وه‌و‬ ‫وتویه‌تی‌ "ئێمه‌ جارێكیتر له‌گه‌ڵ‌ مالیك ‌ی‬ ‫دانانیشین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تاڵه‌بانی‌ داوا ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی له‌بارزان ‌ی‬ ‫ك��ردوه‌ ك��ه‌ پش��تیوانی‌ له‌گه‌ڕانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌س��تور بكات بۆ په‌رله‌مان به‌مه‌به‌ست ‌ی‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم بارزان ‌ی وتویه‌ت ‌ی‬ ‫"ده‌س��تور له‌الیه‌ن په‌رله‌مان��ه‌وه‌ بڕیار ‌ی‬ ‫له‌س��ه‌ر دراوه‌‪ ،‬ئێوه‌‌و گ��ۆڕان تێبینی‌‌و‬ ‫س��ه‌رنجه‌كانتان بكه‌ن به‌نوسراو ئه‌وسا‬ ‫ده‌كرێت گفتوگۆی‌ له‌سه‌ر بكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م��ه‌ له‌كاتێكدای��ه‌ ك��ه‌ به‌پێ�� ‌ی‬ ‫زانیارییه‌كان��ی‌ ئاوێن��ه‌ وا بڕی��ار ب��و‌ه‬ ‫تاڵه‌بان��ی‌ بۆ ماوه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌ك له‌هه‌ولێر‬ ‫بمێنێته‌و‌ه به‌اڵم دوا ‌ی س�� ‌ێ رۆژ مانه‌و‌ه‬ ‫له‌پایته‌خت�� ‌ی هه‌رێ��م گه‌ڕای��ه‌وه‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بڕیار بوو پ��اش كۆبونه‌وه‌كه‌ ‌ی‬ ‫نێوان بارزانی‌‌و تاڵه‌بانی‌‪ ،‬كۆبونه‌وه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫هاوبه‌ش له‌نێوان هه‌ردو مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌ی‬

‫ی‬ ‫ی له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا به‌ڵێن ‌‬ ‫بووه‌‪ ،‬مالیك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌په‌كه‌ك��ه‌ داو‌ه ك ‌ه "به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ك هاوكارییان بكات له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ی سوریا"‪.‬‬ ‫پشتیوانیكردنیان له‌رژێم ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدایه‌ ك ‌ه حكومه‌ت ‌‬

‫ی‬ ‫به‌یه‌كێك له‌پاڵپشت ‌ه س��ه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی س��وریا داده‌نرێ‌‌و‬ ‫ی رژێم�� ‌‬ ‫ئێس��تا ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانیش��ی‌ له‌گ��ه‌ ‌ڵ توركیا‬ ‫ی گ��رژی‌‌و ئاڵۆزیدایه‌‌و چه‌ندین‬ ‫له‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ج��ار ئه‌ردۆغان��ی‌ س��ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬

‫ی‬ ‫ی توندی‌ ئاراس��ت ‌ه ‌‬ ‫توركیا ره‌خن��ه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ئه‌و ملمالن ‌‬ ‫"مالیك��ی‌" كردوه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫ی له‌نێوان ش��یعه‌و س��وننه‌دا‬ ‫تون��د‌ه ‌‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫"ئه‌زمون ‌ی حوكمڕان ‌ی كورد ‌ی كۆپییه‌كی‌ به‌عسه‌"‬ ‫ف��اروق ره‌فیق ئام��اژه‌ ب��ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ پڕۆژه‌یاس��ای "پاراس��تنی پیرۆزیە‬ ‫ئاینی��ەکان" پڕۆژه‌یه‌كه‌ بۆ کۆیله‌کردنی‬ ‫ئینس��انی ک��وردو مەرگ��ی عەق��ڵ‌و‬ ‫ئازادییەکان��ە‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ��ت "ئه‌زمونی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ كوردی‌ كۆپی‌ به‌عسه‌"‪.‬‬

‫س��لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬نوسه‌رو توێژه‌ری‌ هێزە س��تەمکارانە دەک��ەون‪ ،‬ئەو تازە‬ ‫بواری‌ فه‌لسه‌فه‌ "د‪.‬فاروق ره‌فیق" جه‌غت دەیەوێت خەونی بەعس دوبارە بکاتەوە‪،‬‬ ‫له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئازادی‌ مه‌كره‌مه‌ نییه‌ رژێمێکی بەعس ئاس��ا لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت به‌هاواڵتیانی‌ ببه‌خشێت‪ ،‬ئه‌و دروس��ت ب��کات‪ ،‬یان درێ��ژە بەبەعس‬ ‫ده‌ڵێت "گەمژەیی ده‌س��ه‌اڵت لەوەدایە بدات"‪.‬‬ ‫وتیش��ی "من ئەزمون��ی حکومرانیی‬ ‫لەس��ەردەمێکدا کە لەچ��واردەوری ئەو‬

‫ک��وردی بەکۆپیەک��ی ت��ەواوی بەعس‬ ‫لەقەڵ��ەم دەدەم‪ ،‬ئ��ەوەی رودەدات‬ ‫لەکوردس��تاندا درێژکراوەی بەعس��ە‪،‬‬ ‫ئەوەی بەعس بیری لێنەکردبوەوە ئەمان‬ ‫دیانەوێت تەواوی بکەن"‪.‬‬ ‫»» ‪18‬‬

‫یه‌كێتی‌‌و پارتیدا بكرێ��ت به‌ئاماده‌بون ‌ی‬ ‫ه��ه‌ردوو س��ه‌ركرده‌كه‌‪ ،‬دوای‌ ئ��ه‌وه‌ش‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ كۆبونه‌وه‌ك ‌ه جێبهێڵن‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ مه‌كته‌ب سیاسی‌ هه‌ردوالش‬ ‫به‌رده‌وام بێت به‌مه‌به‌س��ت ‌ی یه‌كخستن ‌ی‬ ‫هه‌ڵوێس��ته‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس��تاش‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ‌ی نێوان هه‌ردو مه‌كته‌ب سیاسی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارت ‌ی نه‌كراوه‌‪ .‬له‌كاتێكدا رۆژێك‬ ‫دوای‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ ‌ی هه‌ردو سه‌ركرده‌كه‌‪،‬‬ ‫مه‌كت��ه‌ب سیاس�� ‌ی یه‌كێت��ی‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتی‌ تاڵه‌بان ‌ی كۆبۆوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان نه‌چونی‌ نێچیرڤان‌و‬ ‫مه‌س��رور‌و ف��ازڵ‌ میران��ی‌ ب��ۆ چله‌ ‌ی‬ ‫شه‌مس��ه‌دین موفتی‌ ك��ه‌ تاڵه‌بانی‌ تێیدا‬ ‫ئاماده‌ب��و‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌ی به‌و ناكۆكیانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه كه‌وتووه‌ته‌ نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا ئ��ه‌وه‌ی‌ جێ��ی‌ س��ه‌رنجی‌‬ ‫چاودێران بوو وتاره‌ك��ه‌ی‌ مه‌ال به‌ختیار‬ ‫له‌كۆنگره‌ی‌‪BDP‬دا كه‌ له‌الیه‌ن راگه‌یاندن ‌ی‬ ‫یه‌كێتیی��ه‌وه‌ بایه‌خێك��ی‌ زۆری‌ پێ��درا‪،‬‬ ‫خاڵ ‌ی پێچه‌وان��ه‌ی‌ وتاره‌ك��ه‌ی‌ بارزان ‌ی‬ ‫بوو له‌كۆنگ��ره‌ ‌ی ‪AKP‬دا‪ ،‬ك ‌ه هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫له‌وتاره‌كه‌یان��دا پش��تیوانی‌ خۆی��ان بۆ‬ ‫الیه‌نێك ده‌ربڕی‌ ك ‌ه به‌ركه‌به‌ر ‌ی ئه‌ویتریان‬ ‫داده‌نرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ��ی‌ زانیارییه‌كان�� ‌ی ئاوێنه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ناڕه‌زای��ی‌ ده‌ربڕینێك به‌رامب��ه‌ر به‌وه‌ ‌ی‬ ‫‪ BDP‬خوێندن��ه‌وه‌ی‌ وتاره‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫م��ه‌ال به‌ختی��اری‌ خس��توه‌ته‌ پێ��ش‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ وتاره‌كه‌ی‌ پارتییه‌وه‌‪ ،‬پارت ‌ی‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوو وتاره‌كه‌ ‌ی بخوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫»»‬

‫ریکالم‬

‫‪3‬‬

‫ریکالم‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫كارگه‌كان ‌ی سلێمانی‌ هه‌ڕه‌شه‌ ‌ی داخستن ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌هۆی‌ دابین نه‌كردنی‌ بڕی‌ سوته‌مه‌نی‌‬ ‫پێویست بۆیان‪ ،‬كارگه‌كانی‌ سنوری‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ داخستن‬ ‫ده‌كه‌ن‌و سه‌ره‌تای‌ ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌شیان‬ ‫به‌مانگرتن ده‌ستپێكرد‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پیشه‌سازیش چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌كه‌‬ ‫ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌‬ ‫سروشتییه‌كان‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌تای‌ ئ��ه‌م هه‌فته‌ی��ه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫خاوه‌ن كارگه‌كانی‌ كوردس��تان له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫دابی��ن نه‌كردن��ی‌ س��وته‌مه‌نی‌ بۆیان‌و‬ ‫گرانكردنی‌ كاره‌با بڕی��اری‌ مانگرتنیان‬ ‫دا‌و ئه‌گ��ه‌ر له‌م��اوه‌ی‌ مانگێك��دا ئه‌و‬ ‫كێشه‌یه‌ش��یان بۆ چاره‌س��ه‌ر نه‌كرێت‬ ‫ئه‌وا په‌نا بۆ هه‌ڵوێستی‌ توندتر ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ لیژنه‌ی‌ پیشه‌س��ازی‌‌و‬ ‫س��امانه‌ سروش��تییه‌كان پێیوای��ه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێت ئه‌و كێش��ه‌یه‌ له‌نێوان پارێزگا‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت��ی‌ س��امانه‌ سروش��تییه‌كاندا‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ ‬ ‫به‌هۆی دابین نه‌کردنی سوته‌مه‌نییه‌وه‌ به‌رهه‌می کارگه‌کان له‌پاشه‌کشه‌دان‬ ‫له‌سنوری‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 1400‬كارگه‌ی‌ گ��ه‌وره‌‌و بچوك هه‌ن كه‌ له‌ئێستادا ‪%60‬ی‌ ئه‌و كارگانه‌ داخراون‪ ،‬پیشه‌س��ازی‌ وه‌ك یه‌كێك له‌كاره‌كانی‌ ب��ۆ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یاند ك��ه‌ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆره‌ كه‌رت��ی‌ تایب��ه‌ت به‌تایبه‌تی��ش‬ ‫هه‌یانه‌ ‪ 20‬كرێ��كار كاری‌ تێدا ده‌ك ‌هن‌و ئ��ه‌وه‌ش له‌كاتێكدا ك��ه‌ چه‌ند مانگێك كابینه‌ی‌ حكومه‌ت راگه‌یاند‪.‬‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ خاوه‌ن كارگه‌كانی‌ له‌پیشه‌س��ازیدا ب��ه‌ره‌و دواوه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫هه‌ش��یانه‌ ‪ 3000‬كرێكار‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌ له‌مه‌وبه‌ر س��ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫ی كه‌رتی‌ كوردستان‪ ،‬به‌ختیار ئه‌حمه‌د له‌لێدوانێكدا چونكه‌ حكومه‌ت پالنێكی‌ ته‌واوی نییه‌‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ خ��اوه‌ن كارگه‌كان نێچیرڤان بارزان��ی‌ بوژاندنه‌وه‌ ‌‬

‫تائێستا له‌دادگاكان ‌ی كوردستان‬ ‫نوسراوه‌ فه‌رمییه‌كان به‌عه‌ره‌بین‬ ‫له‌كاتێك��دا به‌پێ��ی‌ ده‌س��توری‌ عێراق كۆپییه‌كی‌ ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‌و واژۆی‌‬ ‫زمان��ی‌ عه‌ره‌ب��ی‌‌و ك��وردی‌ دوو زمانی‌ سه‌رۆكی‌ داگا سه‌باح عه‌لی‌ هرزانی‌ پێوه‌یه‌و‬ ‫فه‌رمی‌ واڵتن‪ ،‬به‌اڵم تائێستا له‌سه‌رجه‌م ئاراسته‌ی‌ یه‌كێك له‌دادگاكان كراوه‌ داوا‬ ‫دادگاكانی‌ هه‌رێمدا نوسراوه‌ فه‌رمییه‌كان ده‌كات كه‌ نوسراوه‌ فه‌رمییه‌كانی‌ دادگاكه‌‬ ‫به‌عه‌ره‌بی‌ بنوسرێن‪.‬‬ ‫به‌زمانی‌ عه‌ره‌بین‪.‬‬ ‫ئه‌و نوسراوه‌ كه‌ له‌به‌رواری‌‪29‬ـ‪1‬ـ‪2012‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ نوسراوێكی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ دادگای‌ پێداچونه‌وه‌ی‌ هه‌رێمی‌ ده‌رچوه‌‌و ئاراسته‌ی‌ یه‌كێك له‌دادگاكانی‌‬ ‫كوردس��تان‪ -‬ده‌سته‌ی‌ شارس��تانی‌ ك ‌ه سلێمانی‌ كراوه‌ دادگاكه‌ ئاگادار ده‌كاته‌وه‌‬

‫عیماد ئه‌حمه‌د‬ ‫چه‌ند به‌ڵێنێك‬ ‫به‌سێ‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ده‌دات‬

‫كه‌ نوسراوه‌ فه‌رمییه‌كانی‌ دادگا به‌زمان ‌ی‬ ‫عه‌ره‌بی‌ بنوسرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدایه‌ كه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس��تان نزیكه‌ی‌ ‪ 22‬س��اڵه‌‬ ‫ئازادكراوه‌‌و خاوه‌ن��ی‌ دادگای‌ خۆیه‌تی‌‪،‬‬ ‫هاوكات له‌ده‌س��توری‌ عێراقیشدا زمانی‌‬ ‫ك��وردی‌ وه‌ك زمانی‌ عه‌ره‌ب��ی‌ به‌زمانی‌‬ ‫فه‌رمی‌ نه‌ك ه��ه‌ر هه‌رێم بگره‌ عێراقیش‬ ‫ناسێنراوه‌‪.‬‬

‫بۆ باش��تركردنی‌ ئه‌و الیه‌نه‌‌و ئه‌وانیش محه‌مه‌د جه‌ب��ار له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫كێشه‌ی‌ نه‌بونی‌ سوته‌مه‌نی‌‌و گرانكردنی‌ رونیكرده‌وه‌ كه‌ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و كێشه‌یه‌‬ ‫كاره‌بایان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا به‌پله‌ی‌ الی‌ وه‌زاره‌تی‌ س��امانه‌ سروشتییه‌كانه‌‌و‬ ‫جه‌ختیك��رده‌وه‌ كه‌ م��اوه‌ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪9‬‬ ‫یه‌كه‌م نه‌بونی‌ سوته‌مه‌نییه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا كه‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ مانگه‌ س��وته‌مه‌نی‌ بۆ كارگه‌كان دابین‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ شاره‌كانی‌ هه‌ولێر‌و دهۆكیشی‌ نه‌كراوه‌ بۆیه‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌‌و‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م ش��اری‌ وتی‌ "به‌پێی‌ یاسا نوسراومان بۆ كردون‬ ‫س��لێمانی‌‌و ده‌وروبه‌رێتی‌‌و كێشه‌شیان كه‌ ئه‌وه‌ پێداویس��تی‌ كارگه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتییه‌كانه‌ ئه‌گ��ه‌ر له‌ب��ازاڕ نه‌وت��ی‌ ره‌ش بكڕن‬ ‫ئ��ه‌وكات ناتوانن به‌نرخێك��ی‌ هه‌رزانتر‬ ‫كه‌ سوته‌مه‌نی‌ لێبڕیون‪.‬‬ ‫به‌ختی��ار جه‌ختیك��رده‌وه‌ ك��ه‌ بۆ به‌رهه‌مه‌كانی��ان بفرۆش��ن‌و كێبڕكێی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و گرفته‌یان چه‌ند جارێك بازاڕ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫الی‌ خۆی��ه‌وه‌ ئه‌ندام��ی‌ لیژن��ه‌ی‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ حكومه‌ت داوایان له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫س��امانه‌ سروش��تییه‌كان ك��ردوه‌ كه‌ پیشه‌س��ازی‌‌و س��امانه‌ سروشتییه‌كان‬ ‫چاره‌س��ه‌ری‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان كاری‌ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪ ،‬ناسك تۆفیق‬ ‫له‌لێدوانێك��دا بۆ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫پێناكه‌ن‪.‬‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ خاوه‌ن كارگه‌كان ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ئه‌و خاوه‌ن كارگانه‌‬ ‫ئاش��كرایكرد ك��ه‌ ئه‌وان هه‌ڵوێس��تی‌ سه‌ردانی‌ نوسینگه‌ی‌ سلێمانی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫یه‌كه‌میان مانگرتنی‌ هێمنانه‌یه‌‌و بۆ ئه‌و كوردس��تانیان كردوه‌ ك��ه‌ جگه‌ له‌وان‬ ‫مه‌به‌سته‌ش ماوه‌ی‌ مانگێكیان داناوه‌ بۆ هه‌ندێ��ك له‌خ��اوه‌ن كارگه‌كانی‌ كۆیه‌‌و‬ ‫حكومه‌ت‌و وا بڕیاریشه‌ له‌گ ‌هڵ‌ سه‌رۆكی‌ مه‌خموریش هه‌مان گرفتیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ی ئه‌وانیش له‌م هه‌فته‌یه‌دا كۆده‌بنه‌وه‌‌و داوا‬ ‫حكومه‌ت‌و جێگره‌كه‌ی‌ كۆببنه‌وه‌‌و وت ‌‬ ‫"حكومه‌ت نیازی‌ وایه‌ الیه‌نی‌ پیشه‌سازی‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌و كێشه‌یه‌ له‌نێوان وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ی خۆشه‌‪ ،‬س��امانه‌ سروش��تییه‌كان‌و پارێزگاكاندا‬ ‫ببوژێنێته‌وه‌‌و ئێمه‌ش دڵمان پێ ‌‬ ‫به‌اڵم خۆ ده‌بێت ئه‌و كێشانه‌ش��مان بۆ چاره‌س��ه‌ر بكرێ‪ ،‬چونكه‌ به‌وته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌‪ ،‬س��امانه‌ سروشتییه‌كان‬ ‫چاره‌سه‌ر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌و روه‌وه‌ به‌رێوه‌به‌ری‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت رایگه‌یاندوه‌ كه‌ پارێزگا س��وته‌مه‌نی‌ بۆ‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت��ی‌ بازرگانی‌‌و پیشه‌س��ازی‌‪ ،‬ئه‌و كارگانه‌ دابین بكات‪.‬‬

‫هه‌فته‌ ‌ی ئایند‌ه زیانلێكه‌وتوان ‌ی‬ ‫سه‌رده‌می‌ به‌عس قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌وه‌‬ ‫ی زیات��ر ل ‌ه ‪ 3‬ملی��ار دینار ئه‌و‬ ‫به‌ب��ڕ ‌‬ ‫ی له‌سه‌رده‌می‌ رژێمی‌ به‌عسدا‬ ‫كه‌س��ان ‌ه ‌‬ ‫تا س��اڵی‌ (‪ )1991‬زیانیان لێكه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بو ده‌كرێنه‌وه‌‌و هه‌فته‌ی‌ داهاتوش‬ ‫ی‬ ‫ێ پارێزگاك ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و پرۆس��ه‌یه‌ له‌هه‌ر س ‌‬ ‫كوردستان ده‌ست پێده‌كات‪.‬‬ ‫س��لێمانی‌‪ ،‬ئاوێن��ه‌‪ :‬له‌وباره‌ی��ه‌و‌ه‬

‫به‌رێوه‌ب��ه‌ری ده‌س��ته‌ی داواكاری‬ ‫ی‬ ‫موڵكداری‪ ،‬ت��ارا ئه‌ن��وه‌ر قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌و‬ ‫كه‌س��انه‌ی‌ زیانیان لێكه‌وتوه‌‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌وانه‌ی زه‌ویی��ان داگیركراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی (‪-1968‬‬ ‫حیزبی به‌عس��ه‌وه‌ له‌سااڵن ‌‬ ‫‪ )1991‬له‌هه‌فت��ه‌ی ئاین��ده‌و‌ه به‌بڕی‬

‫‪ 3‬ملی��ار‌و ‪ 400‬ملیۆن دین��ار قه‌ره‌بو‬ ‫ده‌كرێن��ه‌وه‌‌و قه‌ره‌بوه‌ك��ه‌ش دابه‌ش‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌شدا ك ‌ه ژماره‌ی‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ئه‌و كه‌سان ‌هی‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ سكااڵیان‬ ‫تۆماركردوو‌ه ‪ 29‬كه‌سن‌و به‌شێكیشی‬ ‫وه‌ره‌سه‌یه‌‪.‬‬

‫له‌سێ‌ مانگ ‌ی داهاتودا سندوقی‌ كۆمه‌ك‬ ‫بۆ نه‌خۆشخانه‌ی‌ شێرپه‌نج ‌ه داده‌نرێت‬ ‫وا بڕیاره‌ له‌گه‌ڵ‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ له‌وه‌قایع ‌ی‬ ‫كوردس��تاندا‪ ،‬س��ندوقی‌ كۆم��ه‌ك ب��ۆ‬ ‫نه‌خۆش��انی‌ (ش��ێرپه‌نجه‌‌و قورسه‌كان)‬ ‫بكه‌وێت��ه‌ ب��واری‌ جێبه‌جێكردن��ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌س��ه‌رجه‌م ماركێت‌و شوێنه‌ گشتییه‌كان‬ ‫ئه‌و سندوقه‌ دابنرێت‪.‬‬ ‫س��لێمانی‌‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬دوێنێ‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاسایی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستاندا پڕۆژه‌یاسای‌‬ ‫سندوقی‌ كۆمه‌ك بۆ نه‌خۆشانی‌ شێرپه‌نجه‌‌و‬ ‫قورسه‌كان په‌سه‌ندكرا‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌ وه‌زیری‌‬ ‫ته‌ندروس��تی‌‪ ،‬د‪ .‬رێكه‌وت حه‌مه‌ڕه‌ش��ید‬

‫جێگری‌ س��ه‌رۆكی‌ حكوم��ه‌ت‪ ،‬عیماد‬ ‫ی‬ ‫ی به‌س��ێ‌ په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ئه‌حمه‌د به‌ڵێن ‌‬ ‫ئۆپۆزس��یۆن داوه‌ ك��ه‌ به‌دواداچون‬ ‫بۆ داواكارییه‌كانی��ان بكات ك ‌ه چه‌ند‬ ‫كێشه‌یه‌كی‌ ناوچه‌كانی‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬له‌س��ه‌ر داوای‌ س ‌‬ ‫په‌رله‌مانت��اری‌ ئۆپۆزس��یۆن‪ ،‬دوێن ‌ێ ریکالم‬ ‫جێگری‌ س��ه‌رۆكی‌ حكوم��ه‌ت‪ ،‬عیماد‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حم��ه‌د له‌گ ‌هڵ‌ هه‌ریه‌ك له‌ عه‌بدواڵ ‌‬ ‫م��ه‌ال ن��وری‌ په‌رله‌مانت��اری‌ گۆڕان‌و‬ ‫ناسك تۆفیق په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كگرتوو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫س��ه‌رگوڵ‌ قه‌ره‌داغ�� ‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ كۆبۆوه‌‪.‬‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی��ان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌مانت��اری‌ گ��ۆڕان‪ ،‬عه‌ب��دواڵ ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫مه‌ال ن��وری‌ به‌ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب��ۆ خس��تنه‌ڕوی‌ چه‌ند كێش��ه‌یه‌ك ‌‬ ‫ناوچ��ه‌ جیاوازه‌كان��ی‌ كوردس��تان‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‌ جێگری‌ س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆبونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌ش (یه‌كسانكردن ‌‬ ‫ی فه‌رمانبه‌رانی‌ هه‌رێم وه‌ك‬ ‫ده‌رماڵ��ه‌ ‌‬ ‫ی به‌غ��داو‬ ‫فه‌مانب��ه‌ران له‌حكومه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ یاسای‌ ماف‌و ئیمتیاز ‌‬ ‫ی‬ ‫زیندانیانی‌ سیاسی‌‪ ،‬قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاواره‌كانی‌ توركیا‌و ئێران‌و كێشه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫نوس��ینگه‌ی‌ كۆچ‌و كۆچبه‌ران‪ ،‬منحه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كی‌ كیمیای��ی‌‌و زه‌و ‌‬ ‫برینداران�� ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج��ه‌‪،‬‬ ‫خ��اوه‌ن ش��ه‌هیده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دۆسێی‌ بێسه‌روشوێنه‌كان‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نانب��ڕاوه‌كان‪ ،‬كێش��ه‌ی‌ چاكس��از ‌‬ ‫زیندانییه‌كانی‌ سنوری‌ سلێمانی‌)‪.‬‬ ‫ناوب��راو ئاماژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌دا كه‌ عیماد‬ ‫ئه‌حم��ه‌د به‌ڵێنی��داوه‌ به‌دواداچ��ون‬ ‫بكات بۆ ئه‌و كێشانه‌‌و جه‌ختیكرده‌و‌ه‬ ‫ك��ه‌ ئه‌وانی��ش وه‌ك په‌رله‌مانت��اران‬ ‫ی‬ ‫به‌دواداچ��ون بۆ ئه‌و به‌ڵێنه‌ی‌ جێگر ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رۆك ‌‬

‫له‌لێدوانێك��دا ب��ۆ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫ئامانج له‌و سندوقه‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌كه‌‬ ‫له‌بودج��ه‌ی‌ حكوم��ه‌ت‌و ته‌ندروس��تی‌‌و‬ ‫خه‌ڵكانی‌ خێرخواز له‌ن��اوه‌وه‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت‌و ئ��ه‌و غه‌رامه‌یه‌ی‌ به‌هۆی‌ كه‌لوپه‌لی‌‬ ‫زیانبه‌خش كه‌ ده‌بنه‌هۆی‌ ئه‌و نه‌خۆشییه‌‬ ‫كۆده‌كرێت��ه‌وه‌‌و بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و س��ندوقه‌‬ ‫رۆڵ��ی‌ هه‌بێ��ت له‌كردنه‌وه‌ی‌ س��ه‌نته‌ری‌‬ ‫ن��وێ‌‌و پێشكه‌ش��كردنی‌ خزمه‌تگ��وزاری‌‬ ‫ته‌ندروس��تی‌‌و چاره‌سه‌ری‌ ئه‌و نه‌خۆشانه‌‬ ‫له‌ناوه‌وه‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫ی بارزانی‌ وه‌اڵمده‌داته‌وه‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌بر ‌‬

‫‪3‬‬

‫هه‌وڵ ‌ی كۆكردنه‌وه‌ ‌ی الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان په‌كده‌خرێت‬

‫لێدوانه‌ تونده‌كانی‌ یاسین مه‌جیدی‌‬ ‫نزیك له‌مالیكی‌‌و كڕینی‌ چه‌كی‌‬ ‫هێرشبه‌ر له‌روسیا‌و چیك‌و پێكهێنانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌ له‌الیه‌ك‌و‬ ‫مكوڕیی‌‌و سه‌رسه‌ختی‌ بارزانی‌ له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كانی‌ به‌رامبه‌ر به‌مالیكی‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵه‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌ بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‌ عێراق خه‌ریكه‌‬ ‫به‌یه‌كجاری‌ په‌كده‌خات‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ یاس��ین مه‌جی��دی‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ دیاری‌ ئیتیالفی‌ "ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫یاسا"‌و نزیك له‌مالیكی‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌‬ ‫رۆژنامه‌وانی��دا به‌تون��دی‌ هێرش��ی‌‬ ‫كرده‌ س��ه‌ر بارزانی‌ س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫به‌گه‌وره‌ترین "مه‌ترسی‌" ناوبرد له‌سه‌ر‬ ‫ئاسایش��ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ئابوری‌ عێراق‪،‬‬ ‫دوێنێ‌ ‪ 10/15‬تاڵه‌بانی‌ له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا‬ ‫به‌تون��دی‌ وه‌اڵمی‌ دایه‌وه‌و قس��ه‌كانی‌‬ ‫ناوبراوی‌ به‌"هه‌ڵه‌شه‌و جاڕدانی‌ جه‌نگ"‬ ‫ناوب��رد‪ ،‬له‌كاتێكدا كه‌ ئه‌و س��ه‌رقاڵی‌‬ ‫هێوركردن��ه‌وه‌ی‌ دۆخه‌كه‌‌و هه‌وڵدانه‌ بۆ‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌ ناكۆكه‌كانی‌ عێراق‌و‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ پێكهێنانی‌ وه‌فدێكی‌ كوردیشه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ س��ه‌ردانیكردنی‌ به‌غدا بۆ‬ ‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫دوێنێش یاس��ین مه‌جید سه‌رسوڕمانی‌‬ ‫خۆی‌ به‌رامبه‌ر به‌به‌یننامه‌كه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫ده‌ربڕی‌‌و به‌به‌یاننامه‌ی��ه‌ك ناویبرد كه‌‬ ‫"له‌جێ��ی‌ خۆیدا نییه‌و پڕه‌ له‌وش��ه‌ی‌‬ ‫نه‌ش��یاو"‪ ،‬ناوبراو سه‌رسوڕمانی‌ خۆی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌وه‌ش ده‌ربڕی‌ كه‌ "تاڵه‌بانی‌‬ ‫بۆچی‌ له‌بری‌ بارزان��ی‌ وه‌اڵمده‌داته‌وه‌و‬ ‫خۆی‌ ده‌خاته‌ ئه‌و مشتومڕانه‌وه‌؟"‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ده‌یه‌وێت بارزانی‌ بكاته‌وه‌‬ ‫به‌"دۆست"‬ ‫دوای‌ ئ��ه‌و ساردوس��ڕییه‌ی‌ كه‌وت��ه‌‬ ‫نێ��وان تاڵه‌بانی‌‌و بارزانیی��ه‌وه‌ به‌هۆی‌‬ ‫جیاوازی‌ هه‌ڵوێس��تیانه‌وه‌ س��ه‌باره‌ت‬ ‫به‌متمانه‌س��ه‌ندنه‌وه‌ له‌مالیك��ی‌‌و چه‌ند‬ ‫مانگێكیشه‌ به‌رده‌وام له‌دوو هه‌ڵوێستی‌‬ ‫جی��اوازدان ك��ه‌ ئه‌می��ان خوازیاری‌‬ ‫هێوركردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌رێ��م‌و به‌غ��دا‌و رێككه‌وتن��ه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مالیكی‌‌و شیعه‌كان‪ ،‬بارزانیش به‌رده‌وام‬ ‫به‌هۆی‌ مكوڕبونییه‌وه‌ له‌سه‌ر هه‌ڵوێسته‌‬ ‫تونده‌كان��ی‌ به‌رامب��ه‌ر به‌مالیك��ی‌‬

‫►‬

‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌ نێ��وان هه‌ولێ��ر‌و‬ ‫به‌غ��دای‌ زیاتر به‌ره‌و گ��رژی‌‌و ئاڵۆزی‌‬ ‫ب��ردوه‌‪ .‬تاڵه‌بانی‌ ب��ه‌دوای‌ بێهیوابونی‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ‌ بارزانیدا له‌هه‌ولێر‬ ‫له‌وه‌ی‌ س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێ��م رازی‌ بكات‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‌ مالیكی‌ كۆبێت��ه‌وه‌‪ ،‬جارێكیتر‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ وه‌اڵمه‌ تونده‌كه‌یه‌وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌"یاس��ین مه‌جی��د"‌و داكۆكیكردن��ی‬ ‫له‌"بارزان��ی‌" ده‌یه‌وێ��ت‪ ،‬هاوس��ۆزی‌‬ ‫بارزان��ی‌ به‌الی‌ خۆیدا رابكێش��ێ‌‌و ئه‌و‬ ‫به‌س��ته‌ڵه‌كه‌ به‌یه‌كج��اری‌ بتوێنێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ كه‌وتوه‌ت��ه‌ نێوانیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی بایه‌خێكی‌ زۆر ده‌دات به‌وه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ بكاته‌وه‌ به‌"دۆست"‌و زۆریشی‌ ال‬ ‫گرنگه‌ كه‌ ناوبراو به‌ره‌و "به‌غدا" ببات‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێر‌و به‌غداش‬ ‫له‌وه‌ گ��رژ‌و ئاڵۆزتر ن��ه‌كات‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س��ته‌ش چه‌ن��د په‌یامێكی‌‬ ‫به‌ش��ێوه‌ی‌ ناراس��ته‌وخۆ ئاراس��ته‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ كردوه‌‪.‬‬

‫تاڵه‌بانی بایه‌خێكی‌‬ ‫زۆر ده‌دات به‌وه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌ بكاته‌وه‌‬ ‫به‌"دۆست"‌و‬ ‫زۆریشی‌ ال گرنگه‌‬ ‫كه‌ ناوبراو به‌ره‌و‬ ‫"به‌غدا" ببات‬ ‫"مه‌ال مسته‌فا له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڵگیرسانی‌‬ ‫شۆڕشی‌ ئه‌یلول نه‌بوو"‬ ‫ئه‌م��ه‌ یه‌كێك بوو ل��ه‌و په‌یامانه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌فته‌ی‌ راب��ردو تاڵه‌بانی‌ له‌بۆنه‌یه‌كدا‬ ‫له‌هه‌ولێر ئاراس��ته‌ی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌و كه‌ ئه‌م رسته‌یه‌ی‌ تێهه‌ڵكێشی‌‬ ‫قسه‌كانی‌ له‌چله‌ی‌ شه‌مسه‌دین موفتیدا‬ ‫كرد‌و به‌الی‌ زۆرێك له‌چاودێرانه‌وه‌ جێی‌‬ ‫سه‌رنج بوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌دوو توێی‌ ئه‌م‬ ‫رسته‌یه‌دا ش��اراوه‌ بوو‪ ،‬بیرخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بوو‌ كه‌ "باوكیش��ت‬

‫كه‌س پێشوازی‌ له‌تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫نه‌كرد له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ هه‌ولێر‬

‫كاتی‌ خۆی‌ الیه‌نگری‌ پێكه‌وه‌بون له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌غ��داو دژ به‌گ��رژی‌‌و ئاڵ��ۆزی‌ بوو"‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ویس��تی‌ به‌ناراسته‌وخۆ ئه‌وه‌‬ ‫به‌س��ه‌رۆكی‌ هه‌رێم بڵێت كه‌ "باشترین‬ ‫رێگه‌ بۆ ده‌رچون له‌م كێشه‌و قه‌یرانانه‌‪،‬‬ ‫ته‌نهاو ته‌نها گفتوگۆیه‌"‪.‬‬ ‫"كاری‌ تاڵه‌بانی‌ قورسه‌"‬ ‫هه‌ڵكش��انی‌ گ��رژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كان�� ‌‬ ‫ی‬ ‫نێ��وان هه‌ولێر‌و به‌غدا‪ ،‬ئ��ه‌رك‌و كاری‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌پێن��او كۆكردنه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌ ناكۆكه‌كانی‌ عێراقدا قورس‌و‬ ‫گرانت��ر ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌ له‌كۆی‌‬ ‫تابلۆی‌ سیاس��ی‌ عێراقدا "كێش��ه‌كانی‌‬ ‫نێ��وان به‌غداو هه‌ولێ��ر" زۆر گه‌وره‌تر‌و‬ ‫ئاڵۆزكاوت��ره‌ له‌ملمالنێكان��ی‌ نێ��وان‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ یاس��ا‌و عێراقییه‌‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غداو مالیكی‌‌و ده‌وڵه‌تی‌ یاسا "بارزانی‌"‬ ‫به‌بنه‌مای‌ كێشه‌كه‌ ده‌زانن‌و "بارزانی"ش‬ ‫پێیوایه‌ "كۆبونه‌وه‌و دانیش��تن له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مالیكیدا بێس��ودو بێ‌ ئه‌نجامه‌"‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ ك��ه‌ ئێران‌و توركیاش دوو‬ ‫یاریزانی‌ پشت په‌رده‌ی‌ ئه‌م گه‌مه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ عێراق‌و سیاس��ه‌تمه‌داری‌‬ ‫ناس��راوی‌ ك��ورد "دكت��ۆر مه‌حم��ود‬ ‫عوس��مان" له‌لێدوانێكی��دا ب��ۆ ئاوێنه‌‬ ‫ئام��اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێس��تا‬ ‫روده‌دات‌و ده‌وترێت هه‌رچی‌ زیاتر كارو‬ ‫ئه‌ركی‌ تاڵه‌بانی‌ قورس��تر ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت��ی‌ "بڕواناكه‌م ب��ه‌م زووانه‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫بتوانێ��ت الیه‌ن��ه‌ ناكۆكه‌كان��ی‌ عێراق‬ ‫پێك��ه‌وه‌ كۆبكات��ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ كارێكی‌‬ ‫هه‌روا ئاسان نییه‌‌و دوو الیه‌نی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ركه‌به‌ری‌ مالیكیش كه‌ پارتی‌‌و لیس��تی‌‬ ‫عێراقییه‌یه‌ بڕوایان به‌كۆبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مالیكی‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫دكت��ۆر مه‌حم��ود له‌بایه‌خ��ی‌ لێدوانه‌‬ ‫تونده‌كانی‌ یاسین مه‌جیدی‌ كه‌مكرده‌وه‌و‬ ‫وت��ی‌ "راس��ته‌ ناوب��راو له‌مالیكییه‌وه‌‬ ‫نزیكه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و قس��انه‌ گوزارش��ت‬ ‫له‌ڕای‌ ده‌وڵه‌تی‌ یاسا ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌گه‌ر ئه‌م كێشانه‌ به‌مشێوه‌یه‌‬ ‫ب��ه‌رده‌وام بێت‌و الیه‌ن��ه‌كان گفتوگۆو‬ ‫دانیشتن نه‌كه‌ن‪ ،‬زیانی‌ بۆ هه‌موو الیه‌ك‬ ‫ده‌بێت به‌هه‌رێمی‌ كوردستانیشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دكتۆر مه‌حمود ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫"چاره‌سه‌ر گفتوگۆیه‌‪ ،‬به‌مجۆره‌ به‌هیچ‬ ‫ناگه‌ین‪ ،‬ئه‌م جۆره‌ قس��ه‌و هه‌ڵوێستانه‌‬ ‫ب��ه‌ره‌و قۆناغێك��ی‌ مه‌ترس��یدارترمان‬ ‫ده‌باو دۆخه‌كه‌م��ان لێئاڵۆزتر ده‌كات‌و‬ ‫تێكده‌دات"‪.‬‬

‫یاسین مه‌جید كێیه‌و بۆچی وا قس ‌ه ده‌كات؟‬

‫یاس��ین مه‌جید ك ‌ه ‪ 58‬س��ا ‌ڵ‬ ‫ی میس��ان‬ ‫له‌مه‌وب��ه‌ر له‌ش��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌دایكب��ووه‌‪ ،‬لێدوان�� ‌ه تونده‌كان ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"بارزانی‌" ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی براكه‌ی به‌ده‌س��ت ‌‬ ‫بۆ كوش��تن ‌‬ ‫سوپای‌ عێراق ل ‌ه ‪ 31‬ئابدا‪.‬‬ ‫ی عێراق ل ‌ه‬ ‫ی په‌رله‌مان�� ‌‬ ‫ئه‌ندام�� ‌‬ ‫ی یاس��ا یاسین مه‌جید ك ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی به‌مه‌ترس��یدار بۆ س��ه‌ر‬ ‫بارزان�� ‌‬ ‫ی عێراق ناوبرد‌و‬ ‫سه‌روه‌ری‌و ئاسایش ‌‬ ‫ی دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی وه‌اڵم ‌‬ ‫ی به‌توند ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی مه‌جید به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و رق�� ‌ه زۆر‌ه ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی په‌یوه‌ن��د ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ت�� ‌‬ ‫بارزان�� ‌‬ ‫ی برایه‌ك ‌و ئامۆزایه‌كییه‌و‌ه‬ ‫كوژران ‌‬ ‫ی ‪ 1996‬دا‬ ‫ی ئاب�� ‌‬ ‫هه‌ی�� ‌ه ل�� ‌ه ‪‌ 31‬‬ ‫له‌هه‌ولێر‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئاگادار به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه به‌ش��ێك ل��ه‌و رق ‌ه ‌‬ ‫ی مالیكی یاسین‬ ‫ی نزیك ‌‬ ‫كه‌س��ایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رامبه‌ر بارزان ‌‬ ‫مه‌جید هه‌یه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 31‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ب��ۆ روداوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1996‬ك�� ‌ه ئه‌وده‌م ‌ه بارزان ‌‬ ‫ئاب ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی ب��رد‌ه به‌ر س��وپا ‌‬ ‫په‌نا ‌‬ ‫ی له‌هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ی یه‌كێت�� ‌‬ ‫بۆ ده‌ركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و په‌الماردانه‌دا باره‌گا ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆن كه‌وتن ‌ه به‌ر‬ ‫هێزه‌كان ‌‬ ‫ی عێراق له‌نێویشیاندا‬ ‫ی سوپا ‌‬ ‫هێرش ‌‬ ‫ی حیزب ‌ه شیعه‌كان‌و ناوبراو‬ ‫باره‌گا ‌‬ ‫ی‬ ‫ل��ه‌و روداوه‌دا برایه‌ك‌و ئامۆزایه‌ك ‌‬ ‫ی یه‌كێكیان‬ ‫كوژراوه‌‌و تا ئێستا ته‌رم ‌‬ ‫نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫یاس��ین مه‌جی��د ك�� ‌ه پێش��تر‬

‫ی بوو‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی راگه‌یاندن ‌‬ ‫راوێ��ژكار ‌‬ ‫ی‬ ‫تا ئێس��تا چه‌ند جارێك هێرش�� ‌‬ ‫ی كردۆت ‌ه سه‌ر بازرانی‌‪ .‬یه‌كه‌م‬ ‫توند ‌‬ ‫ی ئه‌و ده‌م ‌ه ده‌ستیپێكرد ك ‌ه‬ ‫هێرش ‌‬ ‫ی هه‌ڵهات بۆ كوردس��تان‌و‬ ‫هاش��م ‌‬ ‫ی له‌هه‌رێ��م‬ ‫ی عێ��راق داوا ‌‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كرد تا راده‌س��ت ‌‬ ‫ی ره‌تیكرده‌وه‌‌و رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی كورد رێ��گا نادات‬ ‫" خوره‌وش��ت ‌‬ ‫ی بكه‌ینه‌وه‌"‪ ،‬له‌و‬ ‫ی به‌غدا ‌‬ ‫راده‌س��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌مه‌دا یاس��ین مه‌جی��د له‌بارزان ‌‬ ‫هات ‌ه ده‌ن��گ‌و رایگه‌یاند " ك ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫ی چۆن ل ‌ه‬ ‫ی ئێو‌ه بێت ئ ‌ه ‌‬ ‫ره‌وش��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆپۆزس��یۆن ‌‬ ‫‪ 31‬ئابدا هێزه‌كان ‌‬ ‫ی پێشو‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫عێراقتان راده‌س��ت ‌‬ ‫كرد؟"‪.‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪čîė ŏčíōôŋ ôĿ óĎŔ øēôë þňŔ û ŐŀŔ ÷Ŏë ŏóċåĎû‬‬ ‫ ‪ ŏčôñōōč ôĻ ĺ‬‬ ‫‪œčæÿôñ íĉôĻôğōîŇ ō ŅîøēĉčŎĻ Őń œčôŋ ôĿ Őœíďōôē ŏôğōîŇ ņœĎøŇíōíĎĳčôñ ôø Ŕòñ óōíĎŇíĉ æñ ŐŇŜû ôĻ čîė ŏčíōôŋ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ŏčîœĉ łŇåĉ ŏôļœĐŇ ĕóčôñōōč Łôë ŏæĻôĿ ŏčîŔøėôģ ō Őœíďōôē ŐĻôœôğōîŇ ôø‬‬ ‫‪Ŕòñ ŏóōôë æñ óōíĎļœčîœĉ łŇåĉ ŏôļœĐŇ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ŐŇîň Ŕŋčôñóō ŐøĘģ Ő÷ôœíčôñŎ œčôñ ŅôœśôĿ ō Ņîň‬‬ ‫‪Ŕŋčôñóō ŏîēîœ Őœîňėåč čôñôĿôĻ íĉčæÿ ōíčæÿ ŐĻśîğ ôĿ Ņîň Ŕŋčôñóō ŏóċåĎû æñ óōíĎĻ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ óōíčČ œčíĉ óōôŔŇîŔñ ŏčîĻČ‬‬ ‫ ‪œōíč ŐĻôœîŔŇîüŃæĻ ŅôœśôĿ ôĻ ōíĎĻĊŇôēôû ŐŇŜûčôøēîŃ ŏ‬‬ ‫ ‪Őûôñ ö‬‬ ‫‪œĎĻóĉ æñ ŏčîĻ óōôŔŔŇîń Ŕŀē‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫تاڵه‌بانی‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ردانه‌كه‌یدا بۆ هه‌ولێر ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫پایته‌ختی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫ی‬ ‫كام له‌به‌رپرس‌و كاربه‌ده‌ستانی‌ پارت ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان نه‌چوون بۆ‬ ‫ی سه‌رۆك‬ ‫پێشوازی‌ كردن له‌تاڵه‌بان ‌‬ ‫كۆماری‌ عێراق‪.‬‬ ‫ی بۆ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫س��ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبوون��ه‌وه‌و بینین�� ‌‬ ‫به‌مه‌به‌س��ت ‌‬ ‫ی هه‌رێم ب��وو‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی س��ه‌رۆك ‌‬ ‫بارزان�� ‌‬ ‫ی زیات��ر له‌چ��وار مان��گ بوو‬ ‫م��او‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌یه‌ك��ه‌و‌ه كۆنه‌ببوون��ه‌وه‌‪ ،‬له‌كات�� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س�� ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانیش��دا بۆماو‌ه ‌‬ ‫مانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ڵمانیا بارزان ‌‬ ‫مانگ له‌نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌كرد له‌گه‌ڵ باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫س��ه‌ردان ‌‬ ‫ی هاتنه‌وه‌یشیدا به‌ر له‌یه‌ك رۆژ‪،‬‬ ‫ده‌نگۆ ‌‬ ‫ی جێهێشت‌و به‌ره‌و‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬كوردستان ‌‬ ‫ی واڵت به‌رێكه‌وت‪ .‬ئه‌م یه‌كتری‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بینینه‌ش له‌كاتێك��دا بوو‌ه كه‌تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی یه‌ك رۆژ له‌هه‌ولێ��ر ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫م��او‌ه ‌‬ ‫ی ك��ردووه‌‌و‬ ‫ی س��ه‌ردان ‌‬ ‫ئینج��ا بارزان ‌‬ ‫كۆبونه‌ته‌وه‌‪ .‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ل��ه‌و باره‌ی��ه‌و‌ه ئه‌ندام�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و به‌رپرس ‌‬ ‫سیاس ‌‬

‫ ‪ Ďò‬‬ ‫‪ æñ ŐŇîŔñ ō ŐŇîńøĘŔŇ ŐŇíčôň Ŕŋčôñóō öĘģ æñ óōôŇĉĎĻčíŎñ ō ŐĻ‬‬ ‫ ‪ ŔĻ ŏîŃôňñ čôēôĿ ôŇíċåĎû Łôë æñ ŅĉĎĻ þœōčô÷ ŐøēôñôŃôñ‬‬

‫ی ئه‌حمه‌د پیر‌ه‬ ‫ی یه‌كێتی‌‪ ،‬سه‌عد ‌‬ ‫هه‌ولێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی راگه‌یاند ك ‌ه تاڵه‌بان ‌‬ ‫به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی گه‌یش��تنیدا‬ ‫ی نه‌كردوو‌ه له‌كات ‌‬ ‫قبوڵ ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫بۆ فڕۆكه‌خان�� ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ سازبكرێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫مه‌راسیم ‌‬ ‫ی پارتی‌‌و یه‌كێتیش‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫هیچ به‌رپرسێك ‌‬ ‫ئاماد‌هی‌ هاتنه‌وه‌ك ‌هی‌ نه‌بوون‪.‬‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ئ��ه‌م س��اردی‌‌و س��ڕ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س�� ‌‬ ‫له‌كاتێك��دا رووده‌ده‌ن كه‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت�� ‌‬ ‫مانگ�� ‌ه په‌یوه‌ندییه‌كان�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس��تان‌و بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫نیش��تیمان ‌‬ ‫ی به‌خۆیانه‌و‌ه بینیوه‌و‬ ‫گۆڕان گه‌رم‌و گوڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و چوارچێوه‌ش��دا چه‌ندی��ن دیدار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی نهێنی‌‌و ئاشكرا ‌‬ ‫لوتك ‌ه ‌‬ ‫هه‌ردوال ئه‌نجامدراو‌ه گرنگترینیان جگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌باشان‪ ،‬كۆبونه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌رێكه‌وتنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نێوان ه��ه‌ردوو س��ه‌ركرده‌‪،‬‬ ‫نهێن�� ‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وش��یروان مس��ته‌فا بوو‬ ‫ی‬ ‫ی سوپا ‌‬ ‫ی به‌رپرس ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ قاسم سلێمان ‌‬ ‫قودس‪.‬‬ ‫ئه‌م�� ‌ه له‌کاتێکدای�� ‌ه ک�� ‌ه له‌کات��ی‬ ‫گه‌ڕان��ه‌وه‌ی تاڵه‌بانی��دا له‌ئه‌ڵمانیاو‌ه‬ ‫بۆ س��لێمانی جگ ‌ه ل ‌ه هێرۆ ئیبراهیمی‬ ‫هاوس��ه‌ری که‌س��ی تر له‌پێش��وازیدا‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬له‌س��لێمانی‌و هه‌ولێریش رێگ ‌ه‬ ‫به‌رۆژنامه‌نووسان نه‌درا ئاماده‌ بن‪‌.‬‬

‫ ‬ ‫ ‪ ôĿ ŏčíĊėôñ ŅîŔŇîĻôøĔœîė óċåĎû ôñ ôĻ ŏôŇíčôň Ŕŋčôñóō ōôë ôĻ ņŔŇôœôģóĊœíč i íĉôŇíċåĎû ōôë ŐŇĉĎĻ‬‬ ‫ ‪Őÿôò‬‬ ‫‪Ŕÿ ôĿ ŅĉĎļœčíĊėôñ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ æñ óōíĉ ŐŃîĀŇôë õôŃŎļă ôĻ ŅĎģóĊĿôŋ ôŇîŔÿčôć ōôë Őň÷ĎģæøēôëôĿ ŏčîŔēĎûčôñ ŅôĻóĉ íĉôœôğōîŇ Łôë ŏóōôŇĉĎļŇíĉóōîë‬‬ ‫‪ ö œčĉóĉ ŅîŔ Ŕû ôĻ ŏôŇîŔœōóď óčôñōōč ōôë ŏîŃôňñ čôēôĿ ō ôĻôğōîŇ ŐŇĉĎļŇíŎÿ ō ŅĉĎĻďōôē‬‬ ‫ ‬ ‫‪ iŅîŃôĻôŔøĘģ ôŔŔ÷ôœíčôñóŎ œčôñ æñ óōôœíĎň œčôģôŇ æ÷ōôë ŏčîĻíōíĉ íĉôŇíċå‬‬ ‫‪Ďûō ôë ŐŇĊŇîœôģíč ŐŃôĻôœ ŐįîŇæķ ôĿ ôĻ ŏóōôë ĕîû‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ŅîĻóċåĎû ŐŇĊŇîœôģíč‬‬ ‫‪ŏŎŇôĿ čôēôñ ôñ íĊŇîŃčîœ‬‬ ‫‪Ďñ óōôëčôñôĿ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ õôòœî÷ ŐŃčæĳ Őň÷Ďģčóō æñ õîļñ óōóčíŎć ŏôŇîĘŔŇōîŇ Łôë ŐŇíĉčôē õîļñ íĉôŇíċåĎû ŁôĿ ŏčíĊėôñ ö œďíŎćóĉ ĺ œčôň Ŕŋčôñóō čôŋ‬‬ ‫‪ ôĿ ôĻóċåĎû ŐŇîĻôŔœčîĻóĉčōō čôēôĿ ōíōô÷ ŏčîŔŇíď Őň÷Ďģčóō ōóĎ Ŕøēôë þň Ŕû Őļ Ŕŀ Ŕ÷Ŏë ŐŇĉĎļøēōčĉ ŏóċåĎû ôĿ ŅĉĎĻ ŏčíĊėôñôñ‬‬ ‫‪ ōíĎĻóĉîŃîë Őļ Ŕøň ŔŃæŔĻåĉ ŏóŎ ŔğčíŎğ‬‬

‫‪ŐŇîňŔŋčôñóō ŐøĘģ Ő÷ôœíčôñŎ‬‬ ‫‪œ čôñ‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‪ ŅĊŇîœôģíč Őėôñ ŐŇîńŔŀē‬‬ ‫ ‬ ‫‪ ôĈĘŃ Ő÷ōôģĐŃ čôòŃíčôñ čîňğčôē ŐĻóčôģ‬‬ ‫‪Ņś‬‬ ‫ ‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ به‌رامبه‌ر به‌غدا یه‌كهه‌ڵوێستن‬ ‫►‬

‫ئا‪ :‬سان‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌ی‌ هه‌ینی‌‬ ‫رابردوی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫ناڕۆشن‌و ته‌مومژاوین‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ دوقوڵی‌ نێوان هه‌ردو‬ ‫سه‌كرده‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ كه‌‬ ‫به‌بێ‌ به‌شداری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫به‌رێوه‌چوه‌‌و نزیكه‌ی‌ كاتژمێرو نیوێكی‌‬ ‫خایاندوه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ك رایگه‌یاند‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا بڕیاردراوه‌ "كورد‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌غدا یه‌ك هه‌ڵوێست بێت"‪.‬‬ ‫س��ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار كه‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی‌ خۆی‌ ئاش��كرا بكات به‌ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان��د ل��ه‌ كۆبون��ه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس��ی‌ هه‌ردوالدا كه‌ به‌ ئاماده‌بونی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ ل��ه‌ هه‌ولێر رێكخرا‪،‬‬ ‫هه‌ردو سه‌ركرده‌كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫زیاتر له‌ كاتژمێرو نێویك كۆبونه‌ته‌وه‌‌و‪،‬‬ ‫بڕیاریان��داوه‌ به‌رامب��ه‌ر به‌غ��دا یه‌ك‬ ‫هه‌ڵوێس��ت بن‪ ،‬ه��اوكات بڕیاریانداوه‌‬ ‫وه‌فدێ��ك بنێ��رن بۆ دانیش��تن له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‌ شیعه‌دا‪ ،‬به‌مه‌ش كۆتایی‌‬ ‫به‌و ماوه‌ درێژه‌ دێت كه‌ هه‌ردو سه‌ركرده‌‬ ‫كورده‌كه‌ به‌رامبه‌ر به‌غدا دوو هه‌ڵوێستی‌‬ ‫جیایان هه‌بوو‪.‬‬ ‫كورد دوا وه‌فد ده‌نێرێت بۆ به‌غدا‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌ی��ه‌ی‌ هه‌ولێردا هه‌ردوال‬ ‫گه‌یش��تنه‌ ی��ه‌ك هه‌ڵوێس��ت به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌غدا‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ كرد كه‌ هه‌ست به‌ گۆڕانكارییه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو ده‌كرا له‌ تێڕوانین‌و هه‌ڵوێس��تی‌‬ ‫تاڵه‌بانیدا به‌رامبه‌ر به‌غدا‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ی‌ ئاوێنه‌ باسی‌ له‌وه‌‬ ‫ك��رد كه‌ ه��ه‌ردوال رێككه‌وتن له‌س��ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وه‌فدێكی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌‬ ‫ره‌وانه‌ی‌ به‌غدا بك��ه‌ن بۆ گفتوگۆكردن‬ ‫له‌گه‌ڵ لیس��تی‌ هاوپه‌یمانی‌ ش��یعه‌‌و‪،‬‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ جه‌ختیان له‌س��ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫كردۆت��ه‌وه‌ كه‌ ئ��ه‌وه‌ دوا وه‌فد ده‌بێت‬ ‫بینێرنه‌ به‌غدا بۆ گفتوگۆ‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ئه‌گه‌ری‌ نه‌گه‌یشتنی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌فده‌ به‌هی��چ ئه‌نجامێكی‌ باش له‌گه‌ڵ‬ ‫شیعه‌دا‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ ل��ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫جه‌ختیان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫دوا وه‌فد ده‌بێ��ت‌و له‌حاڵه‌تی‌ نه‌رێنیدا‬ ‫س��ه‌ركردایه‌تی‌ كورد " بی��ر له‌ رێگای‌‬ ‫تر " ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌‬

‫ی‬ ‫پێش هه‌ر بڕیارێك ‌‬ ‫تر‪ ..‬كورد دوا‬ ‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫شیعه‌دا ده‌كات‬ ‫تاڵه‌بانی ئه‌مجاره‌ ده‌یه‌وێت تۆپه‌که‌ بخات ‌ه ساحه‌ی مالیکییه‌وه‌ ‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی‌ به‌دور گرت جارێكی‌ تر بارزانی‌‬ ‫بی��ر له‌كش��انه‌وه‌ی‌ متمان��ه‌ له‌مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫بكاته‌وه‌‌و سه‌رله‌نوێ‌ خۆی‌ بخاته‌وه‌ نێو‬ ‫ئه‌و گه‌مه‌ ئاڵ��ۆزه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌هه‌ردوال‬ ‫بی��ر له‌ ئه‌گه‌ری‌ تر ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ره‌نگه‌‬ ‫یه‌كێك له‌ئه‌گه‌ره‌كان "ریفراندۆم بێت بۆ‬ ‫دیاریكردنی‌ چاره‌نوسی‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و هه‌وااڵنه‌ی‌ له‌میدیاكاندا‬ ‫ده‌رب��اره‌ی‌ ئ��ه‌و هه‌واڵن��ه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫باڵوكراونه‌ته‌وه‌ كه‌ بۆ به‌یه‌كگه‌یش��تنی‌‬ ‫مالیكی‌‌و بارزانی‌ ده‌یدات‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌ باس��ی‌ له‌وه‌ كرد ك��ه‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫هیچ داواو پێش��نیارێكی‌ له‌و چه‌شنه‌ی‌‬ ‫نه‌ك��ردوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێس��تا كێش��ه‌كان‬ ‫له‌ج��اران قوڵتر بونه‌ته‌وه‌‌و س��ازدانی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی‌ له‌و چه‌ش��نه‌ پێش هه‌ر‬ ‫ش��تێكی‌ تر پێویستی‌ به‌زه‌مینه‌ سازی‌‌و‬ ‫ئاس��اییكردنه‌وه‌ی‌ بارودۆخ‌و په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ه��ه‌ردوال هه‌یه‌ كه‌ ئێس��تا له‌خراپترین‬ ‫دۆخیدایه‌‪.‬‬ ‫سروشتی‌ مالیكی‌ گۆڕاوه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫كرد كه‌ كێش��ه‌كانی‌ عێراق به‌گش��تی‌‌و‬ ‫كێش��ه‌ی‌ نێوان به‌غداو كورد به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌و ده‌مه‌ قوڵتربۆته‌وه‌ كه‌ س��ێ‌ الیه‌نه‌‬ ‫به‌هێزه‌كه‌ی‌ عێ��راق( عێراقییه‌‪ ،‬كورد‪،‬‬ ‫ته‌وژم��ی‌ س��ه‌در) داوای‌ كش��انه‌وه‌‬ ‫متمانه‌یان له‌مالیك��ی‌ ده‌كرد‪ ،‬ئه‌وده‌مه‌‬

‫كورد كێش��ه‌ی‌ (شه‌راكه‌‌و ماده‌ی‌ ‪‌140‬و‬ ‫دۆس��ێی‌ پێشمه‌رگه‌و كێش��ه‌ی‌ نه‌وتی‌)‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا مالیكی‌ جگه‌ له‌مانه‌‬ ‫به‌حوكمی‌ به‌هێزبونی‌ پێگه‌كه‌ی‌ كێشه‌ی‌‬ ‫جۆراوج��ۆری‌ نوێی‌ بۆ ك��ورد‌و نه‌یاره‌‬ ‫عێراقییه‌كانی‌ تری‌ دروستكردووه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و شێوازه‌ نوێیه‌ی‌ مالیكی‌‬ ‫پیاده‌ی‌ ده‌كات دژی‌ كورد‌و ئه‌و فشاره‌‬ ‫س��ه‌ربازییه‌ ك��ه‌ ده‌یخاته‌ س��ه‌ر كورد‬ ‫له‌ناوچ��ه‌ جێناكۆكه‌كان��ی‌ كه‌رك��وك‌و‬ ‫خانه‌قی��ن‪ ،‬س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێن��ه‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆ دامه‌زراندنی‌ ئۆپه‌راس��یۆنی‌‬ ‫دیجل��ه‌و هێنانی‌ ئه‌و س��وپا زۆره‌ كرد‬ ‫ب��ۆ كه‌ركوك‌و ناوچه‌كان��ی‌ خانه‌قین‌و‪،‬‬ ‫گوێنه‌دان به‌هه‌ڵوێس��تی‌ ك��ورد له‌مه‌ڕ‬ ‫ئه‌م جموجوڵه‌ سه‌ربازییانه‌‪ .‬هاوكات پر‬ ‫چه‌ككردنی‌ س��وپای‌ عێراق كه‌ ئه‌ویش‬ ‫مایه‌ی‌ نیگه‌رانی‌ كورده‌‪.‬‬ ‫س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ باسی‌ له‌وه‌كرد‬ ‫كه‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ زۆر به‌جدی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م كێش��ه‌یه‌ هه‌ڵوێس��ته‌یان كردوه‌‌و‬ ‫به‌یه‌كێك له‌كێش��ه‌ هه‌س��تیاره‌كانیان‬ ‫داوه‌ت��ه‌ قه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵ به‌غداد كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫مالیكی‌ چاره‌سه‌ی‌ نه‌كات " ره‌نگه‌ كورد‬ ‫رێگای‌ تر بگرێته‌ به‌ر"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وت��ون پێده‌چێت ئه‌و یه‌كخس��تنی‌‬ ‫هه‌ڵوێس��ته‌ به‌رامب��ه‌ر به‌غ��دا ته‌نه��ا‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬

‫له‌پارتی‌‌و یه‌كێتی��دا نه‌مێنێته‌وه‌‌و هه‌وڵ‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ الیه‌نه‌كانی‌ ئۆپۆزس��یۆن بده‌ن‬ ‫تا كورد هه‌مویان یه‌ك هه‌ڵوێس��ت بن‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌غدا‪.‬‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌م هه‌ڵوێس��ته‌ نوێیه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و ئه‌گه‌ری‌ پاشه‌كشه‌كردن لێی‌‬ ‫وه‌ك ئ��ه‌وه‌ی‌ له‌ كش��انه‌وه‌ی‌ مالیكیدا‬ ‫كردی‌‪ ،‬س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب��ۆ ئه‌وه‌ كرد ك��ه‌ له‌ س��ه‌رنه‌كه‌وتنی‌‬ ‫كشانه‌وه‌ی‌ متمانه‌ له‌مالیكی‌ خه‌ریك بوو‬ ‫گۆزه‌كه‌ به‌ته‌واوی‌ له‌س��ه‌ری‌ تاڵه‌بانیدا‬ ‫بش��كێت كه‌ ئ��ه‌و له‌ هه‌ڵوێس��ته‌كه‌ی‌‬ ‫پاشگه‌زبۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫وه‌های‌ پێشان بدات كه‌ كێشه‌كه‌ هه‌موی‌‬ ‫مالیكیی��ه‌ تا گۆزه‌كه‌ له‌س��ه‌ری‌ ئه‌ودا‬ ‫ده‌شكێت‪.‬‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ به‌قسه‌ی‌‬ ‫سه‌عدی‌ پیره‌ ده‌كه‌ن‬ ‫به‌رێككه‌وتن��ی‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت‬ ‫س��تراتیژی‌ نێوان پارت��ی‌‌و یه‌كێتی‌ كه‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ نێوان هه‌ردو مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ به‌ئاماده‌بونی‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‬ ‫باس��كراوه‌‪ ،‬ئ��ه‌و لێدوان��ه‌ی‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس��ی‌ یه‌كێتی س��ه‌عدی‌‬ ‫پیره‌ی��ان كردۆته‌ بنه‌ما ب��ۆ كاركردنی‌‬ ‫هه‌ردوال كه‌ له‌وه‌وبه‌ر رایگه‌یاندبو كێشه‌‬ ‫له‌ رێككه‌وتنی‌ ستراتیژیدا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬

‫له‌ جێبه‌جێكردنی رێككه‌وتنه‌كه‌دایه‌‪.‬‬ ‫س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یان��د‬ ‫"كۆبونه‌وه‌ك��ه‌ س��ه‌رباری‌ پابه‌ندبونی‌‬ ‫هه‌ردوال به‌ رێككه‌وتنی‌ س��تراتیژییه‌وه‌‪،‬‬ ‫لیژنه‌یه‌كیان پێكهێناوه‌ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك��ه‌‌و‬ ‫جێبه‌جێكردن��ی‌‬ ‫پێداچونه‌وه‌ی‌"‪.‬‬ ‫پارتی‌ له‌گه‌ڵ پێداچونه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ستوردایه‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت ب��ه‌ كێش��ه‌ی‌ پ��رۆژه‌ی‌‬ ‫ده‌س��توری‌ هه‌رێم‌و داوای‌ هه‌موو الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ كوردستان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ده‌س��توره‌ بۆ په‌رله‌مان‌و سوربونی‌‬ ‫پارتی‌ له‌سه‌ر ڕای‌ خۆی‌‌و پێشنیاركردنی‌‬ ‫ب��ۆ رایفراندۆم‪ ،‬س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ كرد كه‌ له‌ كۆبونه‌وه‌كه‌دا‬ ‫تاڵه‌بانی‌ باسی‌ له‌وه‌ كردوه‌ كه‌ پێویسته‌‬ ‫ئێمه‌ ته‌واف��وق بكه‌ین له‌گه‌ڵ هیزه‌كانی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی‌ كوردس��تاندا‌و‪ ،‬وتویه‌تی‌‬ ‫"چۆن ئێم��ه‌ داوای‌ ته‌واف��وق ده‌كه‌ین‬ ‫له‌س��ه‌ر ئاستی‌ عێراق له‌سه‌ر هه‌رێمیش‬ ‫خۆمان پیاده‌ی‌ ناكه‌ین؟"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتون له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا پارتی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ كردوه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ پێداچونه‌وه‌و‬ ‫ده‌ستكاریكردنی‌ پرۆژه‌ی‌ ده‌ستوردایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پاش ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم‪.‬‬

‫یه‌كگرتوو‪ :‬په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ ئێران توندو تۆڵه‌‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‌‬ ‫ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتووی‌‬ ‫ئیسالمی‌ كوردستان "فه‌رهاد مه‌ال‬ ‫ساڵح" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "یه‌كه‌م واڵتی دراوسێ‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ هه‌بووبێت كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێران بووه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌و كاته‌وه‌ی‌ مامۆستا محه‌مه‌د‬ ‫فه‌ره‌ج بووه‌ به‌ئه‌مینداری‌ یه‌كگرتوو چ‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك��ی‌ له‌سیاس��ه‌تی‌ ئێوه‌‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانتاندا ئه‌نجامداوه‌؟‬ ‫فه‌رهاد مه‌ال ساڵح‪ :‬له‌دوای كۆنگره‌ی‬ ‫شه‌ش��ه‌می یه‌كگرت��ووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس��تان‪ ،‬توانی هه‌ندێك ستراتیجی‬ ‫ن��وێ بێنێته‌ كای��ه‌وه‌ كه‌ له‌راس��تیدا‬ ‫له‌هی��چ كۆنگره‌یه‌ك��ی یه‌كگرت��ووی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردس��تان گرنگی ئه‌وانه‌‬ ‫به‌و راده‌یه‌ نه‌بوو‪ ،‬یه‌كێ له‌وانه‌ پرس��ی‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تبون��ی كوردس��تان ب��وو بۆ‬ ‫خه‌ڵكی كوردس��تان ك��ه‌ به‌ئه‌ركێكی‬ ‫نیش��تمانی‌و هه‌روه‌ه��ا له‌وه‌ده‌چێ��ت‬ ‫به‌ش��ه‌ره‌فێكی موقه‌ده‌سیشی بزانین‪.‬‬ ‫ئه‌مان��ه‌ ئ��ه‌و گۆڕانكارییان��ه‌ن ك��ه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌ ئ��اراو ئه‌مڕۆ یه‌كگرتوو به‌رێز‬ ‫ئه‌مینداری گشتی‌و ئه‌و ستافه‌ نوێیه‌ی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی له‌به‌رده‌می به‌رپرسیارن‪.‬‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ :‬به‌مدوایی��ه‌ هه‌س��ت‬ ‫به‌نزیكبونه‌وه‌ی��ه‌ك له‌نێ��وان ئێ��وه‌و‬ ‫پارتیدا ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ پێشتر له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫س��ه‌الحه‌دین به‌هادین��دا هه‌س��ت‬ ‫به‌نزیكبونه‌وه‌یه‌ك��ی‌ به‌وجۆر‌ه نه‌ده‌كرا‪،‬‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌مه‌ چییه‌؟‬ ‫فه‌رهاد مه‌ال س��اڵح‪ :‬نزیكبونه‌وه‌و‬ ‫نانزیكبونه‌وه‌ پرسێكه‌ ره‌نگه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ل��ه‌دوره‌وه‌ وێن��ه‌كان ده‌خرێن��ه‌ پاڵ‬ ‫یه‌ك��ه‌وه‌‪ ،‬له‌راس��تیدا له‌س��ه‌ر ئه‌رزی‬ ‫واقیع هه‌ن��گاوه‌كان وه‌كو رابردون‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ ئێمه‌ وه‌كو یه‌كگرتووی ئیسالمی‬

‫كوردستان له‌ماوه‌ی هه‌ژده‌ ساڵی رابردو‬ ‫تا ئه‌و س��اته‌وه‌خته‌ش نه‌چوینه‌ته‌ هیچ‬ ‫شه‌ڕێكه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هیچ هێزێكی سیاسی‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا خه‌ڵكانێك هه‌بوون‬ ‫ش��ه‌ڕیان به‌ئێمه‌ فرۆشتووه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫س��وتاندنی باره‌گاكان��ی یه‌كگرتووی‬ ‫ئیسالمی‌و شه‌هیدكردنی چوار ئه‌ندام‌و‬ ‫س��ه‌ركرده‌ی یه‌كگرت��وو ل��ه‌‪2005‬و‬ ‫دوباره‌بونه‌وه‌ی له‌ ‪ 2011‬ئه‌مه‌ له‌راستیدا‬ ‫یه‌ك الیه‌ن��ه‌ بووه‌‪ .‬وات��ا یه‌كگرتووی‬ ‫ئیس�ل�امی هه‌نگاوه‌كانی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫نانه‌وه‌ی ئه‌و ئاش��وبه‌ نه‌بووه‌‪ ،‬بڕیاری‬ ‫س��ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس��تان هه‌ر له‌مانگ��ی ‪2‬و ‪ 4‬به‌ر‬ ‫له‌كۆنگ��ره‌ی شه‌ش��ه‌م‌و دواتری��ش‬ ‫له‌كۆنگره‌ی ش��ه‌ش ب��ه‌دواوه‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫بووه‌ كه‌وا له‌رێگه‌ی گفتوگۆو‌ه سه‌رجه‌م‬ ‫ماف��ه‌كان به‌ده‌س��تبێنین‪ ،‬هه‌روه‌ه��ا‬ ‫هاتنه‌ پێش��ه‌وه‌ی پارتی قبوڵ بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و گفتۆگۆیه‌ وابزانم ش��تێكی نوێیه‌‬ ‫به‌قه‌د ئه‌وه‌ش ده‌بێ��ت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ل‬ ‫ئه‌و رووداوه‌ بكه‌ین‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌توانین‬ ‫بڵیین وه‌ك ئه‌وه‌ی به‌رێ��ز ئه‌مینداری‬ ‫گشتیش له‌یه‌ك دوو ش��وێن رایگه‌یاند‬ ‫ئێمه‌ راسته‌ قۆناغی شه‌ڕمان تێپه‌راند‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌گه‌یش��توینه‌ته‌ ئه‌و ئاشتییه‌ی‬ ‫كه‌ خواستی هه‌موو الیه‌كمانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ له‌سه‌رده‌می‌ سه‌الحه‌دین‬ ‫به‌هائه‌دین دا ئاماده‌ نه‌بوون له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫س��وتانی‌ باره‌گاكانت��ان له‌بادین��ان‬ ‫قه‌ره‌بوی‌ مادی‌ وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫له‌س��ه‌رده‌می‌ محه‌مه‌د فه‌ره‌ج دا واتان‬ ‫كرد‪ ،‬تۆ ه��ۆكاری‌ ئه‌مه‌ ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌‬ ‫بۆچی‌؟‬ ‫فه‌ره��اد مه‌ال س��اڵح‪ :‬لێ��ره‌ ئه‌وه‌‬ ‫رێگه‌یه‌ك��ه‌ تۆزێ��ك دورو درێ��ژه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬ئێم��ه‌ ئاماده‌نه‌بوین قه‌ره‌بوی‬ ‫م��ادی به‌ته‌نها وه‌ربگری��ن‪ ،‬قه‌ره‌بوی‬ ‫مه‌عنه‌ویش��مان وه‌رگرت��ه‌وه‌‪ ،‬به‌نمونه‌‬ ‫هاتن��ی به‌رێز نێچیرڤان بارزانی بۆ الی‬

‫فه‌رهاد مه‌ال ساڵح‬

‫كاتێك وه‌كو وه‌فدی‌‬ ‫یه‌كگرتوو چووین‬ ‫بۆ ئه‌نقه‌ره‌و تاران‪،‬‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌میندارمان وه‌كو‬ ‫هاوڕێیه‌ك له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بوو‬

‫به‌رێز ئه‌مینداری گشتی به‌ر له‌كۆنگره‌ی‬ ‫شه‌ش��ه‌می یه‌كگرت��وو له‌س��ه‌رده‌می‬ ‫مامۆس��تا س��ه‌الحه‌دین‪ ،‬راگه‌یاندن��ی‬ ‫له‌نێو مه‌كته‌بی سیاس��ی یه‌كگرتوو بۆ‬ ‫سه‌رجه‌م راگه‌یاندنه‌كانی كوردستانی‌و‬ ‫عێراق��ی‌و ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ك��ه‌ هاتنه‌ك��ه‌ی‬ ‫له‌لێبوردن گه‌وره‌تره‌‪ .‬ئه‌وكاته‌و ئێستاش‬ ‫لێبوردنه‌ك��ه‌ی له‌الیه‌ن س��ه‌ركردایه‌تی‬ ‫یه‌كگرتوو قبوڵكراو به‌رێزیش��ه‌وه‌ ئێمه‌‬ ‫كۆتاییم��ان ب��ه‌و فایله‌ هێن��ا له‌رووی‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌وه‌‪ ،‬دواتر له‌رووی مادیشه‌وه‌‬ ‫وه‌كو یه‌كێك له‌بڕیاره‌ س��ه‌ره‌كیه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مان��ی كوردس��تان ك��ه‌ به‌كۆی‬ ‫ده‌ن��گ له‌نێ��و په‌رلمانی كوردس��تان‬ ‫بڕی��اری لێ��درا ‪ 9‬خاڵ ب��وو پێنجیان‬ ‫په‌یوه‌ست بوون به‌روداوه‌كانی بادینان‌و‬ ‫س��وتاندنی باره‌گاكان��ی یه‌كگرتووی‬ ‫ئیسالمی كوردستان‌و قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌و‬ ‫ئیدانه‌كردن��ی ئ��ه‌و روداوان��ه‌و ئه‌وانه‌‬ ‫هه‌م��ووی ده‌چن��ه‌ ئ��ه‌و خانه‌ی��ه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌راس��تیدا یه‌كگرت��ووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردستان ئه‌و هه‌نگاوه‌ له‌و روانگه‌یه‌وه‌‬ ‫سه‌یرده‌كات هه‌ر پانتایی‌و به‌رفراونبونی‬

‫ئ��ازادی‌و فره‌یی له‌ده‌ڤ��ه‌ری بادینان‬ ‫خزمه‌تی ته‌واوی كایه‌ی دیموكراس��ی‬ ‫ده‌كات له‌كوردس��تاندا‪ .‬ئه‌گ��ه‌ر ئ��ه‌و‬ ‫راستییه‌ش بنێینه‌ پاڵ ئه‌و نمایشه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی وێناكه‌ ته‌واو رۆشن بێت‪ ،‬كاتێك‬ ‫كه‌ ده‌بینی له‌پانتای��ی بادیناندا وه‌كو‬ ‫هێزێك��ی كێبڕكێكاری ده‌س��ه‌اڵته‌ له‌و‬ ‫ده‌ڤه‌ره‌دا‪ ،‬له‌راس��تیدا هه‌ر هه‌نگاوێك‬ ‫بۆ گه‌شه‌كردنی ئه‌وه‌ وابزانم به‌خزمه‌تی‬ ‫دیموكراسی‌و ئازادی ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌مدواییه‌ ئه‌مینداری‌ یه‌كگرتوو‬ ‫س��ه‌ردانی‌ ئێرانی‌ ك��رد‪ ،‬ئایا محه‌مه‌د‬ ‫فه‌ره‌ج به‌نیازه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانتان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئێ��ران تۆندوتۆڵ‌ ب��كات به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫سه‌رده‌می‌ سه‌الحه‌دین به‌هادینه‌وه‌؟‬ ‫فه‌ره��اد م��ه‌ال س��اڵح‪ :‬ده‌بێت ئه‌و‬ ‫راس��تییه‌ بڵێی��ن ك��ه‌ یه‌كگرت��ووی‬ ‫ئیس�ل�امی یه‌كه‌م واڵتی دراوس��ێ‌ یان‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی خۆمان كه‌ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌بووبێ��ت واڵتی ئێران بووه‌‪ .‬زیاتر له‌‬ ‫‪ 16‬بۆ ‪ 17‬س��اڵه‌ ئێم��ه‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵیدا هه‌یه‌‪ ،‬ئ��ه‌و هه‌نگاوه‌ی به‌رێز‬ ‫ئه‌مین��داری گش��تی هه‌ر ل��ه‌و چوار‬

‫چێوه‌یه‌دا بۆ تۆكمه‌كردن‌و س��ه‌رله‌نوێ‬ ‫رێكخس��ته‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانم��ان‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆماری ئیس�ل�امی ئێران بووه‌‪،‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌وانی��ش به‌چ��اوی‌ بایه‌خه‌وه‌‬ ‫ده‌ڕوانن��ه‌ هێزێكی وه‌ك��و یه‌كگرتووی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردس��تان ك��ه‌ خاوه‌نی‬ ‫س��ه‌نگ‌و قورسایی‌و راس��تكۆیی زۆره‌‬ ‫له‌كوردستاندا‪ .‬مه‌به‌س��تیانه‌ كه‌ دیدو‬ ‫بۆچونه‌كانی‌ یه‌كگرتوو بزانن له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كوردستان‌و هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندیه‌كانمان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێ��ران‌و په‌یوه‌ندیكانمان له‌گه‌ڵ‬ ‫عێ��راق‌و تێڕوانینه‌كانم��ان به‌رامب��ه‌ر‬ ‫كۆی روداوه‌كانی ناوچه‌كه‌‪ .‬ئه‌وه‌شمان‬ ‫له‌بیرنه‌چێت كه‌ یه‌كگرتووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس��تان وه‌كو الیه‌نێكی ئیس�ل�امی‬ ‫میان��ڕه‌و ل��ه‌م به‌ه��اری عه‌ره‌بییه‌دا‬ ‫كاریگه‌ری زیاتری هه‌یه‌و ره‌نگه‌ قسه‌كانی‬ ‫بیستراوتر بن به‌راورد به‌رابردو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌كرێ��ت روونكردنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫بده‌یـت سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌مینداری‌‬ ‫یه‌كگرتوو به‌ چ س��یفه‌تێك كوڕه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ‌ خۆی‌ برد بۆ ت��اران‌و ئه‌نقه‌ره‌‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ بۆ به‌شداریكردن له‌كۆنگره‌ی‌‬ ‫ئاكه‌په‌؟‬ ‫فه‌رهاد مه‌ال س��اڵح‪ :‬دیاره‌ بۆ تاران‪،‬‬ ‫مامۆس��تا وه‌فدێكی له‌گ��ه‌ڵ بوو ته‌نها‬ ‫ل��ه‌دوو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس��ی‌و‬ ‫نوێنه‌ری یه‌كگرتوو له‌تاران پێكهاتبوو‪.‬‬ ‫بۆ توركیاش ئه‌وانه‌ی كه‌ ئه‌ندامی وه‌فد‬ ‫بوون دوو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس��ی‬ ‫بوون‪ ،‬كوڕه‌كه‌ش��ی وه‌ك��و هاوڕێیه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵم��ان بووه‌ نه‌ك وه‌ك��و ئه‌ندامی‬ ‫وه‌فد هه‌روه‌ه��ا ئه‌ندامی كۆنگره‌كه‌ش‬ ‫نه‌بووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ شتێكی ئاساییه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ هه‌ركه‌س��ێك خواستی سه‌فه‌ری‬ ‫هه‌بێ��ت ده‌توانێت س��ه‌فه‌ر بكات جا‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ركه‌س��ێكدا بێ��ت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رێزی��ان مافێكی ئه‌وت��ۆی هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانێ‌ خانه‌واده‌ به‌رێزه‌كه‌ی خۆش��ی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی ببات‪.‬‬

‫با ره‌حم‬ ‫به‌یه‌كێتی‌ نه‌كه‌ین‬ ‫شوان محه‌مه‌د‬

‫ئه‌و گه‌مه‌ی��ه‌ی‌ یه‌كێتی‌ له‌گ��ه‌ڵ ئێراندا‬ ‫ده‌یكات‪ ،‬هیچی‌ كه‌متر نییه‌ له‌وه‌ی‌ پارتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیادا ده‌یكات‪ ،‬به‌اڵم ماوه‌یه‌كه‌‬ ‫پش��كی‌ ش��ێری‌ زۆرێ��ك له‌ره‌خنه‌كانی‌‬ ‫میدی��اكاران‌و رۆش��نبیرانی‌ س��ه‌ربه‌خۆ‬ ‫ئاراسته‌كه‌ی‌ رووی‌ له‌پارتییه‌!‪.‬‬ ‫هه‌م��ووان له‌س��ه‌ر ئ��ه‌وه‌ كۆكین كه‌‬ ‫بارودۆخ��ی‌ ناوچه‌ك��ه‌ به‌هه‌لومه‌رجێكی‌‬ ‫زۆر مه‌ترس��یداردا تێپه‌رده‌بێ��ت‪ ،‬ئ��ه‌و‬ ‫ملمالنێیه‌ی‌ له‌س��ه‌ر ئاس��تی‌ ناوچه‌كه‌‬ ‫له‌نێوان ش��یعه‌‌و سونه‌دایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر دوای‌‬ ‫س��وریا چه‌قه‌كه‌ی‌ نه‌كه‌وێته‌ ناو عێراق‬ ‫به‌كوردستانیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا پشكێكی‌ شێری‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫پێدراوه‌ سیاسییه‌كان ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن‬ ‫ل��ه‌م ملمالنێی��ه‌ی‌ له‌ ئارادای��ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ك��ورد بتوانێ‌ بێالیه‌ن‌و س��ه‌ربه‌خۆبێت‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن��ی‌ له‌گ��ه‌ڵ دوو الیه‌ن��ی‌‬ ‫هاوكێش��ه‌كه‌دا‪ ،‬ئ��ه‌وا قازان��ج ده‌كات‌و‬ ‫به‌الیه‌نی‌ كه‌مه‌وه‌ پرس��ی‌ كورد له‌سوریا‬ ‫هه‌نگاوی‌ گه‌وره‌ بۆ پێشه‌وه‌ ده‌نێت‪.‬‬ ‫پیاده‌كردن��ی‌ سیاس��ه‌تی‌ بێالیه‌ن��ی‌‬ ‫له‌الی��ه‌ن ه��ه‌ردو هێ��زی‌ حوكمڕان��ی‌‬ ‫كوردس��تان ( پارتی‌‌و یه‌كێتی‌) له‌سه‌ر‬ ‫ئاس��تی‌ هه‌رێمایه‌ت��ی‌ كارێكی‌ ئاس��ان‬ ‫نییه‌‪ ،‬ب��ۆ هه‌رێمێك كه‌ حوكمڕانییه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ ناوخۆ به‌ده‌ست گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ناشه‌فافییه‌ت‌و نه‌بوونی‌ دیموكراسییه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێ��ت‪ ،‬ل��ه‌وه‌ش خراپت��ر ئ��ه‌م‬ ‫حوكمڕانیی��ه‌ كۆمه‌ڵگایه‌ك��ی‌ ل��ه‌رووی‌‬ ‫ئابوریی��ه‌وه‌ به‌رهه‌مهێن��اوه‌ ك��ه‌ هیچ‬ ‫داهاتێكی‌ نییه‌‌و به‌ته‌واوی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌‬ ‫به‌كاربه‌رو به‌رخۆره‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ل��ه‌م روانگه‌ی��ه‌وه‌ ش��تێكی‌‬ ‫چاوه‌روانكراوه‌ كه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ بكه‌ونه‌‬ ‫ژێر كاریگه‌ری‌ هه‌ژمونی‌ ئێران‌و توركیاوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاره‌ساته‌كه‌ ئه‌وده‌مه‌ قوڵده‌بێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌م دوو الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندی‌‌و رێككه‌وتنی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و ئابوری‌ شاراوه‌یان هه‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م دوو هێ��زه‌ هه‌رێمایه‌تییه‌ گه‌وره‌یه‌دا‬ ‫كه‌ دوو جه‌مس��ه‌ری‌ به‌هێزی‌ كێشه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاش��كرایه‌ هه‌موو پێدراوه‌ سیاس��ی‌‌و‬ ‫ئابوریی��ه‌كان ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫پارتی‌ زۆر رۆش��تووه‌ له‌گه‌ڵ توركیادا‌و‬ ‫گه‌یشتۆته‌ ئاس��تێك ئه‌گه‌ر رێككه‌وتنی‌‬ ‫نوسراویش��یان نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا رێككه‌وتنی‌‬ ‫نهێن��ی‌ ئابوری‌‌و ئه‌من��ی درێژخایه‌نیان‬ ‫له‌نێواندا هه‌یه‌‪ ،‬له‌م بواره‌شدا میدیاكاران‌و‬ ‫رۆشنبیران مافی‌ خۆیانه‌ چی‌ ده‌نوسن بۆ‬ ‫فشار خستنه‌ س��ه‌ر پارتی‌‌و ده‌رهێنانی‌‬ ‫له‌باوه‌ش��ی‌ توركی��ا‪ ،‬به‌اڵم ئای��ا ئه‌وان‬ ‫ئه‌و پرس��یاره‌یان له‌خۆی��ان كردوه‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ئێران‌و یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس��تان له‌ چ ئاستێكدایه‌‌و پێشبینی‌‬ ‫چی‌ له‌و په‌یوه‌ندییانه‌ ده‌كرێت؟‬ ‫ئایا ئ��ه‌و قس��انه‌ی‌ به‌رپرس��ه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێتیی��ان له‌ی��اده‌ ك��ه‌ ل��ه‌ بۆن��ه‌‬ ‫تایبه‌تییه‌كاندا ده‌یڵێن‌و هه‌میشه‌ جه‌خت‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ هاوپه‌یمانێتی‌‬ ‫نێوان ئه‌وان‌و ش��یعه‌‌و كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێران هاوپه‌یمانێتییه‌كی‌ ستراتیژییه‌؟‬ ‫ل��ه‌وه‌ش دوورت��ر بڕۆی��ن‪ ،‬ئای��ا‬ ‫رۆشنبیرانی‌ ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ راڤه‌ی‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫كردووه‌ كه‌ هاتنی‌ ناوبه‌ناوی‌ به‌رپرس��ه‌‬ ‫گه‌وره‌كانی‌ ئێران وه‌ك قاسمی‌ سلێمانی‌‬ ‫چ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ق��وڵ‌و رێككه‌وتنێكی‌‬ ‫سیاس��ی‌‌و ئه‌منی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و ئێرانی‌‬ ‫له‌پشته‌وه‌یه‌؟‬ ‫با دوورتر بڕۆین ك��ه‌ ئه‌وه‌ش جێگای‌‬ ‫راڤه‌یه‌ ئایا دانیش��تنی‌ نێوان تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫نه‌وشیروان مس��ته‌فا‌و بڕیاردانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌ نێوانگیری‌ ئێران نه‌بووه‌؟‬ ‫ئایا ئ��ه‌م بابه‌تانه‌ هه‌مووی��ان جێگه‌ی‌‬ ‫شیكردنه‌وه‌و ره‌خنه‌ی‌ رۆشنبیران نین؟‬ ‫ك��ورد كۆمه‌ڵێ��ك كێش��ه‌ی‌ ناوخۆی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ده‌ستور‌و پرسی‌‬ ‫چاكس��ازی‌‌و كه‌مكردن��ه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫به‌رفراوانكردن��ی‌ مه‌وداكان��ی‌ ئ��ازادی‌‌و‬ ‫پاراس��تنی‌ مافی‌ مرۆڤ‪ ،‬ئه‌مانه‌ كێشه‌ی‌‬ ‫ناوخۆی‌ هه‌رێمن‪ ،‬هه‌ق نییه‌ رێگا به‌هیچ‬ ‫هێزێك��ی‌ هه‌رێمایه‌ت��ی‌ بدرێ��ت به‌هه‌ر‬ ‫بیانویه‌ك بێت ده‌ست له‌هه‌رێم وه‌ربدات‪.‬‬ ‫هێ��زی‌ راس��ته‌قینه‌و نیش��تمانییش‬ ‫له‌ده‌س��ه‌اڵتدا بێت‪ ،‬یان ئۆپۆزس��یۆن‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و هێزه‌یه‌ كه‌ ب��ۆ هه‌رگۆڕانكارییه‌ك‬ ‫بیه‌وێت بیكات باوه‌ش به‌جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫خۆیدا بكات‌و له‌رێگای‌ ئه‌وانه‌وه‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫بدات‪ ،‬نه‌ك ده‌س��ت له‌گ��ه‌ڵ توركیا یان‬ ‫ئێران تێك ‌هڵ‌ بكات ب��ۆ خۆبه‌هێزكردن‌و‬ ‫الوازكردنی‌ الیه‌نی‌ به‌رامبه‌ر‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫نه‌هێڵی��ن په‌یوه‌ندی‌ یه‌كێت��ی‌‌و پارتی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌ هه‌رێمایه‌تییه‌كاندا بگاته‌وه‌‬ ‫ئه‌و ئاس��ته‌ی‌ كه‌ س��ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كان‬ ‫باجه‌ك��ه‌ی‌ ق��ورس له‌س��ه‌ر خه‌ڵك��ی‌‬ ‫كوردستان كه‌وت‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫ئایا تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا هاوكاریی‌‬ ‫ئێرانیان كردووه‌ له‌تیرۆركردنی قاسملودا؟‬

‫فه‌رمانده‌یه‌كی‌ سوپای‌ پاسداران چۆنێتی‌ تیرۆركردنه‌كه‌ی‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‬

‫فه‌رمانده‌یه‌كی سوپای پاسدارانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران له‌‬ ‫نامه‌یه‌كدا ورده‌كارییه‌كانی تیرۆری‬ ‫عه‌بدولره‌حمانی قاسملو ده‌خاته‌ ڕوو‬ ‫ده‌ڵێ "تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی هاوكارییان له‌گه‌ڵ "محه‌مه‌د‬ ‫جه‌عفه‌ر سه‌حراڕوودی" بۆ ئه‌نجامدانی‬ ‫ئه‌و تیرۆره‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫"محه‌مم��ه‌دی ن��وری زاد" كه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ كه‌س��ه‌ نزیكه‌كانی"عه‌لی خامنه‌یی"‬ ‫رێب��ه‌ری ب��ااڵی كۆم��اری ئیس��ل�امی‬ ‫ئێران ب��وو‪ ،‬به‌مدوایی��ه‌ نامه‌ی یه‌كێك‬ ‫له‌ فه‌رمان��ده‌ ده‌ركراوه‌كانی س��وپای‬ ‫پاسدارانی باڵوكردۆته‌وه‌ كه‌ تێیدا باسی‬ ‫ورده‌كاریی��ه‌كان‌و چۆنێتی تیرۆركردنی‬ ‫دكت��ۆر "عه‌بدولره‌حمان��ی قاس��ملو"‬ ‫س��كرتێری حیزبی دیموك��رات ده‌كات‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی‌ ل��ه‌م نامه‌یه‌دا جێی‌ س��ه‌رنجه‌‬ ‫ئاماژه‌دانه‌ به‌ رۆڵی "تاڵه‌بانی" سكرتێری‬ ‫گشتیی یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان‌و‬ ‫"نه‌وشیروان مسته‌فا"‪ ،‬جێگری ئه‌و كاتی‬ ‫تاڵه‌بانی له‌و تیرۆركردنه‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌و نامه‌یه‌ كه‌ به‌ناونیشانی‌ "دووه‌مین‬ ‫نامه‌ی فه‌رمانده‌یه‌كی ده‌ركراوی سوپای‬ ‫پاس��داران بۆ محه‌ممه‌دی نوری زاد"ه‌‌و‬ ‫له‌ ماڵپ��ه‌ڕی فه‌رمی ن��وری زاد خۆیدا‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬تێیدا باس��ی"محه‌مه‌دی‬ ‫جه‌وادی" ناسراو به‌"محه‌مه‌د جه‌عفه‌ری‬ ‫س��ه‌حراڕوودی" ده‌كات ك��ه‌ ئێس��تا‬ ‫به‌رپرسی نووسینگه‌ی "عه‌لی الریجانی"‬ ‫س��ه‌رۆكی پارله‌مانی ئێرانه‌‌و پێشتریش‬ ‫چه‌ندین پۆس��تی له‌ كۆماری ئیسالمیدا‬ ‫هه‌بووه‌و زۆربه‌ی پۆسته‌كانیشی ئه‌منی‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ناوبراو یه‌كێك ل��ه‌ ئه‌ندامانی وه‌فدی‬ ‫كۆماری ئیس��ل�امی ئێران ب��ووه‌ كه‌ بۆ‬ ‫وتووێژ له‌گه‌ڵ دكتۆر قاس��ملو ره‌وانه‌ی‬ ‫نه‌مسا ده‌كرێ‌و له‌كاتی وتووێژدا قاسملو‬ ‫ده‌كوژێت‪ .‬له‌م نامه‌یه‌دا ناوی فه‌رمانده‌‬ ‫نه‌هێن��راوه‌و ته‌نی��ا له‌كۆتای��ی نامه‌ی‬ ‫یه‌كه‌م��دا بۆ نوریزاد نووس��راوه‌ "ئه‌لف‬ ‫ـ میم"‪ ،‬فه‌رمانده‌ی ده‌ركراوی س��وپای‬ ‫پاسداران‪.‬‬ ‫زامی ال ملی سه‌حراڕوودی‬ ‫ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌ی س��وپای‌ پاسداران‬ ‫له‌س��ه‌ره‌تای نامه‌كه‌ی��دا ب��ۆ نوریزاد‬ ‫ده‌نووسێ‪ :‬ئه‌گه‌ر رۆژێك به‌هه‌ڵكه‌وتیش‬ ‫ب��وو رێ��ت كه‌وته‌ نووس��ینگه‌ی عه‌لی‬ ‫الریجان��ی حه‌تم��ه‌ن چ��او ل��ه‌ الملی‬ ‫به‌رپرس��ی نووسینگه‌كه‌ی بكه‌‪ .‬شوێنی‬ ‫زامێ��ك به‌ الملیه‌وه‌یه‌‪ .‬ئ��ه‌و جێی زامه‌‬ ‫دكتۆر قاسملو رێبه‌ری حیزبی دێموكرات‬ ‫چه‌ن��د چركه‌ پێش كوژران��ی به‌ الملی‬ ‫سه‌حراڕوودییه‌وه‌ به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌ سوپای پاسداران به‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ كه‌ له‌ساڵی كۆتایی شه‌ڕی‬ ‫هه‌شت س��اڵه‌ی نێوان ئێران‌و عێراقدا‪،‬‬ ‫ئێران له‌ باش��ور تووشی شكستی زۆر‬ ‫له‌به‌رامب��ه‌ر عێراقدا ده‌ب��ێ‪ ،‬ده‌ڵێ كه‌‬ ‫به‌ش��ێكی فه‌رمانده‌كان��ی س��وپا دژی‬ ‫موحس��ینی‌ ره‌زایی بوون‪ ،‬شه‌ڕكردنیان‬ ‫له‌ ناوچه‌ شاخاوییه‌كانی رۆژئاوای ئێران‬ ‫(خۆرهه‌اڵت��ی كوردس��تان) پێباش��تر‬ ‫بوو‪ ،‬بۆی��ه‌ خۆیان ل��ه‌ په‌راوێز ده‌رباز‬ ‫كردو به‌هاوكاری "یه‌كێتیی نیش��تمانی‬ ‫كوردس��تانی عێراق" به‌ س��ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ج��ه‌الل تاڵه‌بانی‌و "پارت��ی دیموكراتی‬ ‫كوردس��تانی عێراق" توانیان تاكتیك‌و‬ ‫ستراتیژییه‌كانی شه‌ڕه‌كه‌ بگۆڕن‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندی سه‌حراڕوودی له‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ل��ه‌ نامه‌ك��ه‌دا هاتووه‌ "مه‌س��ه‌له‌ی‌‬ ‫س��ه‌ره‌كی له‌ناوبردن��ی س��ه‌دام بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ش��دا ب��ه‌دوای چه‌ند‬ ‫ئامانجێك��ی ئه‌من��ی‌و ئابوریش��ه‌وه‌‬ ‫بووی��ن‪ .‬قه‌رارگای"ئارام��ی حه‌مزه‌" به‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی"هیدایه‌توڵ��ڵ�ا لوتفی��ان"و‬ ‫"ئه‌حم��ه‌دی موق��ه‌ده‌م" له‌س��ه‌ره‌تاوه‌‬ ‫راپه‌ڕاندن��ی كاره‌كانیان گرته‌ ئه‌س��تۆ‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌و بۆنه‌وه‌ كه‌ توانای پێویستیان‬ ‫بۆ س��ه‌ركه‌وتن نه‌بوو قه‌رارگایه‌كی نوێ‬ ‫به‌ناوی"قه‌رارگای ره‌مه‌زان" دامه‌زرا‪ .‬ئه‌م‬ ‫قه‌رارگایه‌ هه‌م كاره‌كانی سوپای "به‌در"ی‬ ‫ئاراس��ته‌ ده‌كردو ه��ه‌م په‌یوه‌ندییه‌كی‬ ‫به‌رده‌وام��ی له‌گ��ه‌ڵ "تاڵه‌بان��ی"و‬ ‫جێگره‌ك��ه‌ی "نه‌وش��یروان"ه‌وه‌ هه‌بوو‪.‬‬ ‫"محه‌مه‌د جه‌وادی" كه‌ به‌ناوی خوازراوی‬

‫محه‌مه‌دی نوریزاد‬

‫"محه‌مه‌د جه‌عفه‌ر" له‌ س��وپای قودسدا‬ ‫كاری ده‌ك��رد‪ ،‬له‌ قه‌رارگای ره‌مه‌زانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستیكرد به‌ كاری تیرۆریستی‌و ئه‌منی‪.‬‬ ‫ناوب��راو به‌هۆی ئ��ه‌و نزیكایه‌تییه‌ی كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك له‌ گه‌وره‌ به‌رپرسانی‬ ‫سوپای پاس��داران‌و كۆماری ئیسالمی‬ ‫له‌ تاران هه‌یبوو‪ ،‬ب��وو به‌ناوێك له‌ ناو‬ ‫ناوانداو هه‌ر ئه‌مه‌ش بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ببێته‌ به‌رپرس‌و ڕازداری په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫قه‌رارگای ره‌مه‌زان له‌گه‌ڵ نه‌وشیروان"‪.‬‬ ‫له‌ به‌ش��ێكی دیكه‌ی‌ ئ��ه‌و نامه‌یه‌دا‬ ‫ئاماژه‌ ب��ه‌وه‌ كراوه‌ ك��ه‌ دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێران به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌چوو كه‌ شكس��تی‬ ‫ش��ه‌ڕ له‌به‌رامبه‌ر عێراقدا قبووڵ بكات‪،‬‬ ‫ره‌فس��ه‌نجانی س��ه‌ركۆماری ئه‌وكاتی‬ ‫ئێران نیگه‌رانی ئه‌وه‌ بوو كه‌ دوای شه‌ڕ‬ ‫هێزه‌كانی ئۆپۆزس��یۆن‌و سه‌ركرده‌كانی‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ كێش��ه‌ بۆ كۆماری ئیسالمی‬ ‫دروس��تبكه‌ن‪ .‬بۆیه‌ ژوورێكی عه‌مه‌لیات‬ ‫پێكهات كه‌ تێیدا "عه‌لی خامنه‌یی‪ ،‬ره‌ی‬ ‫شه‌هری‪ ،‬حوسێن شه‌ریعه‌تمه‌داری‪ ،‬عه‌لی‬ ‫ئه‌كبه‌ر ویالیه‌ت��ی‪ ،‬مه‌نوچێهر موته‌كی‪،‬‬ ‫عه‌لی ئاقا محه‌مه‌دی‌و له‌الیه‌ن س��وپای‬ ‫پاسدارانیش��ه‌وه‌ موحس��ینی‌ ره‌زایی‪،‬‬ ‫زوڵقه‌در‌و له‌تیفیان" ئه‌ندام بوون‪.‬‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫قاسملۆ‬

‫ئیتالعات چه‌ند‬ ‫كرده‌یه‌كی‬ ‫خه‌ڵه‌تێنه‌رانه‌ی کرد‬ ‫به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ قاسملو‪،‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان‬ ‫هاوكارییان كرد‬ ‫ئه‌م ژووره‌ لیس��تی ‪ 100‬كه‌س��ی له‌‬ ‫دژبه‌ران��ی كۆم��اری ئیس��ل�امی ئاماد‌ه‬ ‫ده‌كات ك��ه‌ ن��اوی دكت��ۆر قاس��ملو‌و‬ ‫مه‌س��عود ره‌جه‌وی تێدا ده‌بێ‪ .‬بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌س��ته‌ گروپێ��ك ب��ۆ تیرۆركردنی‬ ‫قاس��ملو ب��ه‌ س��ه‌رۆكایه‌تی"محه‌مه‌د‬ ‫جه‌عفه‌ر سه‌حراڕوودی" پێكده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو جگه‌ ل��ه‌ كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری‬ ‫ل��ه‌ رێ��گای تاڵه‌بانی‌و نه‌وش��یروانه‌وه‌‬ ‫به‌ش��ێوه‌یه‌ك كه‌ گونج��او بایه‌ ده‌بوو‬ ‫ده‌رفه‌تێ��ك ب��ۆ چاوپێكه‌وت��ن له‌گه‌ڵ‬ ‫قاس��ملو به‌بیانوی وتووێژی ئاش��تی‌و‬ ‫پێدان��ی چه‌ن��د ئیمتیازێ��ك به‌حیزبی‬ ‫دیموكراتی كوردستانی ئێران پێكبێنێ‪.‬‬ ‫چه‌ند كرده‌یه‌كی خه‌ڵه‌تێنه‌رانه‌ كه‌ به‌هه‌ق ‬ ‫تاڵه‌بانی‌و نه‌وشیروان بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‬ ‫ئه‌وپ��ه‌ڕی هاوكاریی��ان ك��ردو دواتر‬ ‫به‌هاوكاری دارایی‌‌و نیش��ته‌جێ بوون له‌‬ ‫كۆشكێكی بچوكدا له‌"دروس"ی تاران له‌‬ ‫شه‌قامی یار محه‌مه‌دی بنبه‌ستی تاهیر ـ ‬

‫كوژراون‪ .‬ده‌ستی شامێهری ده‌گرێ‌و له‌‬ ‫ش��وقه‌كه‌ ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬هێش��تا زۆر‬ ‫ساڵی ‪ 1951‬له‌‌دایكبووه‌‪ .‬خاوه‌نی‬ ‫دورنه‌كه‌تبوون��ه‌وه‌ كه‌ ده‌نگ��ی ئاژیری‬ ‫بڕوانامه‌ی دكتۆرایه‌ له‌ هونه‌ردا‪.‬‬ ‫پۆلیس دێت‪ ،‬بزۆرگیان ده‌ستی شامێهری‬ ‫سیناریست‌و رۆژنامه‌نوسێكی‬ ‫ب��ه‌رده‌دات‌و خ��ۆی ده‌گه‌ێنێته‌ ماڵێكی‬ ‫به‌ناوبانگی ئێرانه‌‌و چه‌ندین كتێبی‬ ‫متمانه‌ پێكراو‪.‬‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌دوای شۆڕشی ساڵی‬ ‫س��ه‌باره‌ت به‌م رووداوه‌ ئه‌و فه‌رمانده‌‬ ‫‪1979‬ی ئێرانه‌وه‌ تا ساڵی ‪2009‬‬ ‫ده‌ركراوه‌ ده‌نووسێ‌ چیرۆكێكی دیكه‌ش‬ ‫یه‌كێك له‌الیه‌نگران‌و متمانه‌پێكراوانی‬ ‫ده‌ڵێ "هاوكات له‌گه‌ڵ ش��ه‌ڕه‌ قس��ه‌ی‬ ‫عه‌لی خامنه‌یی بوو‪ .‬بۆ ماوه‌ی‬ ‫قاس��ملو‌و س��ه‌حراڕوودی ك��ه‌ خ��ۆی‬ ‫چه‌ندین ساڵ یه‌كێك بووه‌ له‌‬ ‫جۆرێك سیگناڵ بووه‌ بۆ ده‌ستپێكردنی‬ ‫نووسه‌رانی دیاری رۆژنامه‌ی "كه‌یهان"‬ ‫ده‌رگیری‪ ،‬بزۆرگیان‌و شامێهری سه‌ره‌تا‬ ‫كه‌ راسته‌وخۆ سه‌ر به‌ عه‌لی‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌كان��ی قاس��ملوو ده‌كوژن‪.‬‬ ‫خامنه‌ییه‌‪ .‬چه‌ند فیلم‌و دۆكیۆمێنتی‬ ‫ش��امێهری به‌ ته‌قه‌ی قاس��ملو بریندار‬ ‫دروستكردوه‌ به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێ‌و س��ه‌حراڕوودی قاس��ملو تیرۆر‬ ‫فه‌رمانده‌كانی ئێران‪.‬‬ ‫ده‌كاو بزۆرگیانیش ده‌س��ت‌و القی خۆی‬ ‫ون ده‌كات‌و به‌هه‌ڵ��ه‌ له‌ س��ه‌حراڕوودی‬ ‫ئه‌و جێگه‌ی كه‌ ئێستا"عه‌لی شه‌مخانی" ده‌دات‌و برینداری‌ ده‌كات‌و به‌په‌له‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و كۆش��كه‌ی روخان��دوه‌و بینایه‌كی شامێهری له‌ شوقه‌كه‌ هه‌ڵدێن‪.‬‬ ‫چوار نهۆمی تێدا كردۆته‌وه‌ ـ پاداش��تی‬ ‫دوای تیرۆره‌كه‌‬ ‫خیانه‌ته‌كه‌ی خۆیان وه‌رگرت‪.‬‬ ‫س��ه‌باره‌ت ب��ه‌ دوای رووداوه‌ك��ه‌ له‌‬ ‫دانوستان‌و پالنی تیرۆركردنی قاسملو درێژه‌ی نامه‌كه‌دا هاتووه‌ "ئیتالعاتییه‌كان‬ ‫له‌ درێژه‌ی‌ نامه‌كه‌یدا ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌ی ل��ه‌ باڵوێزخان��ه‌ی ئێ��ران ب��ه‌رده‌وام‬ ‫سوپای پاس��داران ده‌ڵێ‪ :‬قاسملو به‌و به‌دواداچ��وون بۆ رووداوه‌ك��ه‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫بۆنه‌وه‌ كه‌ مرۆڤێكی وشیار‌و زیره‌ك بوو زانیاریی��ه‌كان ده‌ده‌نه‌وه‌ ب��ه‌ مه‌نوچێهر‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوو وتووێژ له‌گه‌ڵ سوپادا بكاو موته‌كی‪ .‬س��ه‌ره‌تا هه‌واڵه‌كان باس��یان‬ ‫رایگه‌یان��د كه‌ ئاماده‌یه‌ به‌ش��ێوه‌یه‌كی ل��ه‌ كوژران��ی س��ه‌حراڕوودی‌و ونبونی‬ ‫دیپلۆماتیك له‌ ڤیه‌ننای پایته‌ختی نه‌مسا ش��امێهری ده‌كرد‪ .‬چه‌ند كاتژمێر دواتر‬ ‫له‌گه‌ڵ دیپلۆماته‌كانی كۆماری ئیسالمی ته‌له‌فزیۆنی نه‌مسا راپۆرتێكی سه‌باره‌ت‬ ‫وتووێژ بكا‪ .‬ئه‌م بابه‌ته‌ له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌ ب��ه‌ رووداوه‌ك��ه‌ باڵو ك��رده‌وه‌ كه‌ تێدا‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌رێنی وه‌رگرت‌و سه‌حراڕوودی‌و دیار بوو كه‌ س��ه‌حراڕوودی بێهۆش��ه‌‌و‬ ‫دوو ئه‌ندامی دیكه‌ی سوپای پاسداران‌و له‌ نه‌خۆش��خانه‌یه‌‪ .‬له‌كاردانه‌وه‌یه‌كیشدا‬ ‫دوو ئه‌ندام��ی وه‌زاره‌تی ئیتالعات وه‌ك ژووری عه‌مه‌لیات��ی‌ ئێ��ران هه‌واڵێك��ی‬ ‫دیپلۆمات ره‌زامه‌ندی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی به‌ناوی وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ باڵوكرده‌وه‌‬ ‫نه‌مسایان بۆ وه‌رده‌گیرێت‌و ره‌وانه‌ی ئه‌و كه‌ گوایه‌ به‌مه‌به‌س��تی چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫كێش��ه‌كان وتووێژێكی گرن��گ له‌نێوان‬ ‫واڵته‌ ده‌كرێن‪.‬‬ ‫س��ه‌حراڕوودی دوای ئه‌وه‌ی ده‌گاته‌ دیپلۆماته‌كانی ئێ��ران‌و عه‌بدولره‌حمانی‬ ‫ئۆتری��ش به‌ بڕیاری "عه‌ل��ی ئه‌كبه‌ری قاسملودا له‌ئارادا بووه‌‪ ،‬به‌اڵم رێكخراوی‬ ‫ویالیه‌تی" (وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وكاتی موجاهیدینی خه‌لق كه‌ پێیخۆش نه‌بووه‌‬ ‫ئێران) هه‌وڵ��ده‌دات به‌ته‌نیا بۆ خۆی‌و ئ��ه‌م رێككه‌وتن��ه‌ بك��رێ‪ ،‬هێرش��یان‬ ‫دكتۆر قاسملو له‌ویالیه‌تێكی ده‌وروبه‌ری كردۆته‌ س��ه‌ر نووس��ینگه‌ی قاس��ملو‌و‬ ‫ڤیه‌نن��ا كۆببنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم قاس��ملو ئه‌م ناوب��راو‌و یاریده‌ده‌ره‌كان��ی‌و دیپلۆماته‌‬ ‫پێشنیاره‌ ره‌تده‌كاته‌وه‌و نووسینگه‌كه‌ی ئێرانییه‌كانی��ان كوش��تووه‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫خۆی كه‌ له‌ ش��وقه‌یه‌كدا له‌ ڤیه‌ننا بوو ده‌ره‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌گیانی دیپلۆماته‌كانی‪،‬‬ ‫وه‌ك شوێنی دانیشتنه‌كه‌ دیاریده‌كات‌و ده‌وڵه‌تی نه‌مسا به‌ به‌رپرسیار ده‌زانێ‪.‬‬ ‫چه‌ن��د كاتژمێ��ر پ��اش رووداوه‌كه‌‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌كانیشی ئاماده‌ی دانیشتنه‌كه‌‬ ‫ده‌ب��ن‪ .‬دوای ئ��ه‌وه‌ی قاس��ملو ئ��ه‌و شامێهری به‌برینداری ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستی‬ ‫ش��وێنه‌ بۆ وتووێژ دیاری��ده‌كا‪ ،‬پالنی پۆلیسی نه‌مسا‌و ده‌رده‌كه‌وێ كه‌ كێیه‌‌و‬ ‫تیرۆره‌كه‌ داده‌رێژرێت‪ .‬س��ه‌حراڕوودی‌و ناس��نامه‌كه‌ی چیی��ه‌‪ .‬رۆژێ��ك دواتر‬ ‫كه‌س��ی دووهه‌م به‌ن��اوی "بزۆرگیان"و وه‌فدێك��ی وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ی ئێران‬ ‫كه‌س��ی س��ێیه‌م به‌ ناوی "شا مێهری" ده‌گاته‌ نه‌مسا‌و له‌گه‌ڵ "كۆرت والدهایم"‬ ‫دوای نی��وه‌ڕۆی رۆژی ‪13‬ی ته‌م��وز له‌ راوێژكاری ئه‌وكاتی نه‌مس��ا كۆده‌بنه‌وه‌و‬ ‫باڵوێزخانه‌ی ئێرانه‌وه‌ ده‌چنه‌ ش��وێنه‌ داوای گواستنه‌وه‌ی‌ برینداره‌كان بۆ تاران‬ ‫دیاریكراوه‌كه‌ی‌ قاس��ملو‪ .‬هه‌ر كام له‌و ده‌كه‌ن‪ .‬یانزه‌ رۆژ دواتر سه‌حراڕوودی‌و‬ ‫س��ێ‌ دیپلۆمات��ه‌ ده‌مانچه‌یه‌كی جۆری ش��امێهری ده‌گوازرێنه‌وه‌ ب��ۆ تاران‌و له‌‬ ‫‪ 65/7‬میلیمتری��ان پ��ێ ده‌بێت‪ .‬له‌وێ نه‌خۆش��خانه‌ی س��وپا چاره‌سه‌ریان بۆ‬ ‫س��ه‌حراڕوودی داوا ده‌كات ك��ه‌ خۆی‌و ده‌كرێ‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م رووداوه‌دا ئه‌و‬ ‫قاسملو دوو قۆڵی قسه‌ بكه‌ن‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێ‬ ‫"په‌یامی تایبه‌تی پێیه‌و ئه‌وه‌نده‌ پێداگری فه‌رمانده‌یه‌ی سوپای پاسداران ده‌نووسێ‬ ‫ده‌كات كه‌ قاسملو رازی ده‌بێ‌و ده‌چنه‌ "ئه‌گه‌رچی دوای س��كااڵی بێوه‌ژنه‌كه‌ی‬ ‫ژوورێك��ی دیك��ه‌‌و دوو دیپلۆماته‌كه‌ی قاس��ملو دادگا داوای راده‌ستكردنی ئه‌و‬ ‫دیكه‌ش له‌گه‌ڵ یاریده‌ده‌ره‌كانی قاسملو دوو دیپلۆمات��ه‌ ئێرانیی��ه‌ی كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان��ی نێ��وان ڤیه‌ننا‌و تاران‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌بن"‪.‬‬ ‫رێگای له‌مه‌ گرت‌و هێشتا ئه‌م دۆسێیه‌ی‬ ‫رووداوه‌كه‌ له‌زمانی سه‌حراڕوودییه‌وه‌ به‌ هه‌ڵواسراوی ماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌ی سوپا له‌ نامه‌كه‌یدا‬ ‫بۆ"نوری��زاد" ده‌ڵێ كه‌ راس��ته‌وخۆ له‌ تاڵه‌بانی سه‌حراڕوودی ده‌رباز ده‌كات‬ ‫خودی"س��ه‌حراڕوودی"م بیس��ت ك��ه‌ ل��ه‌ درێژه‌ی ئه‌و نامه‌ی��ه‌دا ئاماژه‌ به‌‬ ‫وتی‪":‬له‌گه‌ڵ قاس��ملو چووینه‌ ژوورێكی پۆس��ته‌ جۆربه‌جۆره‌كانی سه‌حراڕوودی‬ ‫دیكه‌‪ .‬وتووێژه‌كان كورت بوون‪ .‬كاره‌كه‌م له‌ ماوه‌ی س��ااڵنی رابردوودا له‌ كۆماری‬ ‫گه‌یانده‌ شوێنێكی باریك‪ .‬به‌جۆرێك كه‌ ئیس��ل�امی كراوه‌و هه‌روه‌ها باسی رۆڵی‬ ‫وتووێژه‌ كورته‌كه‌مان خێرا بوو به‌شه‌ڕه‌ ناوبراو له‌ س��وپای به‌در‌و دروستكردنی‬ ‫قس��ه‌و ده‌نگم��ان به‌رزك��رده‌وه‌‪ .‬من س��وپای مه‌هدی ل��ه‌ عێ��راق ده‌كات‌و‬ ‫(سه‌حراڕوودی) ده‌ستم بۆ ده‌مانچه‌كه‌م هاتووه‌ كه‌ له‌و سااڵنه‌شدا له‌گه‌ڵ دۆسته‌‬ ‫بردو ته‌قه‌م له‌ قاس��ملو كرد‪ .‬ته‌قه‌كه‌م دێرینه‌كان��ی ل��ه‌ یه‌كێتی نیش��تمانی‪،‬‬ ‫مێش��كی نه‌پێكاو نه‌یكوشت‪ .‬بریندارم وات��ه‌ تاڵه‌بانی‌و جێگره‌ك��ه‌ی ئه‌وكاتی‬ ‫كرد‌و له‌ س��ه‌ر ئه‌رز كه‌وت‪ .‬په‌شۆكام‌و (نه‌وش��یروان مس��ته‌فا) په‌یوه‌ن��دی‬ ‫نه‌متوانی دواتر به‌دروستی ته‌قه‌ بكه‌م‪ .‬به‌رده‌وامی هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫قاس��ملوش ده‌مانچه‌ی پێبو‪ .‬ئێس��تا له‌كۆتایی ئه‌و نامه‌یه‌دا به‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ی‬ ‫ن��ۆره‌ی ئه‌و ب��وو كه‌ یه‌ك��ه‌م گولله‌‌و كه‌ س��ه‌حراڕوودی له‌ ده‌وڵه‌تی پێشووی‬ ‫دووه‌می��ن گولله‌ له‌ بن باڵم‌و ال ملم بدا‪ .‬ئه‌حم��ه‌دی نه‌ژاددا جێگری به‌رپرس��ی‬ ‫دواجار یه‌كێك له‌ گولله‌كانی من مێشكی بااڵی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش��ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ئێران بووه‌‪ ،‬هاتووه‌ كه‌ "له‌‪11‬ی ته‌موزی‌‬ ‫قاسملوی پێكا‌و كوشتی"‪.‬‬ ‫ه��اوكات به‌هه‌م��ان ش��ێوه‌ ل��ه‌ ساڵی ‪2007‬دا ناوبراو له‌ هه‌ولێر له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش دوو دیپلۆماته‌ك��ه‌ ته‌ق��ه‌ له‌ هێزه‌كانی ئه‌مری��كاوه‌ گه‌مارۆ ده‌درێ‪،‬‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌كانی قاس��ملو ده‌كه‌ن‪ .‬له‌م به‌اڵم ده‌س��تبه‌جێ تاڵه‌بان��ی دێته‌ ناو‬ ‫ده‌رگیریی��ه‌دا "ش��امێهری"ش گولله‌ی مه‌س��ه‌له‌كه‌وه‌و به‌په‌له‌ ئازادی ده‌كات‌و‬ ‫به‌رده‌كه‌وێ‌و یاریده‌ده‌ره‌كانی قاسملوش ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌ ئێران‪ ،‬كه‌چ��ی‌ ئه‌و چه‌ند‬ ‫له‌ خوێن��دا ده‌ك��ه‌ون‪" .‬بزۆرگیان" كه‌ كه‌س��ه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵی ب��وون له‌و رۆژه‌دا‬ ‫په‌ش��ۆكا ب��وو ده‌چێت��ه‌ ژووره‌ك��ه‌ی ده‌ستگیر كران‌و بۆ ماوه‌ی چه‌ند مانگێك‬ ‫قاسملو ده‌بینێ قاسملو‌و سه‌رحراڕوودی دیلی ئه‌مریكییه‌كان بوون"‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫لەستایشی پەراوێزدا "‪"5‬‬ ‫بۆدلێر ‪2‬‬ ‫لەش��وێنێکی کتێبیەکەیدا لەسەر بۆدلێر‪،‬‬ ‫س��ارتەر دەڵێت "دەرونی ت��ا ئەندازەی‬ ‫تۆڤان پرە لە خۆی‪ ،‬بەاڵم ئەم خودە جگە‬ ‫لەوەی غەمۆکییەک داگیریکردوە‌و پتەوی‌و‬ ‫خۆگری لێ سەندۆتەوە‪ ،‬هیچی تری نییە‪...‬‬ ‫هوش��یارییەکی زۆربڵێی��ە ک��ە بەچپەی‬ ‫بەردەوام خۆی فریودەدات‪ ،‬بەشێوەیەکی‬ ‫وەه��ا توندی��ش بەخۆیەوە دەنوس��ێت‪،‬‬ ‫ڕێگای ئ��ەوەی لێدەگرێت بتوانێت جڵەوی‬ ‫خۆی بکات‪ ،‬بیبات بەڕێوە یان بیبینێت"‪.‬‬ ‫ئەمجۆرە سروش��تە بۆدلێرییە‪ ،‬ئەستەمە‬ ‫بتوانێت بڕێک��ی زۆر لە خۆی نەخاتە ناو‬ ‫ئەدەبەکەیەوە‪ ،‬ئەس��تەمە هیچ ڕێبازێکی‬ ‫ئەدەب��ی یان هون��ەری بەر ب��ەو خودە‬ ‫دوودڵ‌و ئازارکێشە بگرێت‪ .‬ڕێبازی هونەر‬ ‫بۆ هونەر خۆی لە بنەڕەتدا بۆئەوە هاتبوو‪،‬‬ ‫شتێکی پەراوێزی‌و فەرامۆشکراو بهێنێتەوە‬ ‫س��ەرەوە‪ ،‬ک��ە ف��ۆرم‌و س��تاتیکایەکی‬ ‫سەربەخۆ بوو‪ .‬جوانی فۆرم‌و شیعرییەتی‬ ‫پەتی کوژراو بوون‪ ،‬هێنانەوەیان بریتی بوو‬ ‫لە زیندوکردنەوەی بابەتێکی گرنگ کە لە‬ ‫ژێرباری وەزیفەکانی دیکەی هونەردا بێ نرخ‬ ‫بوو بوو‪ .‬ئارەزووی بۆدلێر بۆ برناسییەکان‬ ‫گرێ��دراوی ئەو خواس��تە هونەرییە بوو‪،‬‬ ‫هونەر لەداواکارییەکانی دین‌و سیاس��ەت‌و‬ ‫عاتیفەی مردوو دەربهێنن‌و کایەیەکی خۆی‬ ‫پێببەخشن‪ .‬ئەوە بۆ بۆدلێر گرنگ بوو تا‬ ‫لەستایش��ی ئازادی هونەرەوە‪ ،‬ستایش��ی‬ ‫ئ��ازادی خۆی بکات‪ .‬بەاڵم بۆدلێر ڕۆحێک‬ ‫نییە بتوانێت هەموو شتە پەراوێزییەکانی‬ ‫تر نەبینێت‪ ،‬لەوانە گرنگترینیان پەراوێزی‬ ‫رۆح��ی خ��ۆی‪ .‬ئ��ەو لەقوواڵی��ی ناخی‬ ‫خۆی��دا پەراوێزێکی تاری��ک دەدۆزێتەوە‪،‬‬ ‫پەراوێزێ��ک ئ��ازار‌و گوناه��ـ‌و جوانی زۆر‬ ‫لەنزیک یەک دانیشتوون‌و سێ گۆشەیەکی‬ ‫ئەهریمەنیان دروس��تکردوە‪« .‬مارکیز دی‬ ‫س��اد» لەگەڵ ئارەزووە بەدەکانیدا خۆی‬ ‫وەک بوونەوەرێک��ی سروش��تی دەبینی‌و‬ ‫دین‌و شارستانییەتی بە دوژمنی سروشتی‬ ‫مرۆڤ حیساب دەکرد‪ ،‬بەاڵم بۆدلێر خۆی‬ ‫وەک کەس��ێک دەبینێت کە جگە لەوەی‬ ‫گوناهـ بکات چارەی ت��ری نییە‪ .‬لێرەدا ‬ ‫ب��ەر دوو وێنەی ناکۆکی بۆدلێر دەکەوین‪،‬‬ ‫بەسەرێک کەسێکی خۆڕازێن‌و نمایشکەرە‪،‬‬ ‫ک��ە پ��ارەی زۆر خ��ەرج دەکات‌و حەزی‬ ‫لەدەرکەوتنە‪ ،‬واتە داندییە‪ ،‬بەس��ەرێکی‬ ‫دیش ڕۆحێکی غەمگین‌و تەنها‌و نەگونجاوە‬ ‫ک��ە فەرهەنگەکەی پڕە لە وش��ەی وەک‬ ‫«وەڕزی‪ ،‬تەنهای��ی‪ ،‬مەس��تی‪ ،‬م��ردن‪،‬‬ ‫تاریکی‪ ،‬برین‪ ،‬ئەهریمەن‪ ،‬خراپە»‪ .‬بەاڵم‬ ‫ه��ەردوو ئەم بەش��ە تەواوک��ەری یەکن‪،‬‬ ‫خۆدەرخس��تنی بۆدلێ��ر‪ ،‬هەوڵێ��ک نییە‬ ‫بۆ ش��اردنەوەی دیوە خراپەکەی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫نمایش��کردنی ئاش��کرای ئەو دیوەیەتی‪.‬‬ ‫بۆدلێر س��ڵ لەوە ناکات��ەوە خۆی وەک‬ ‫بەره��ەم‌و دەس��تکەوتێکی ش��ەیتانی‬ ‫تەماش��ابکات‪ .‬گەڕانەوەی بۆدلێر بۆ الی‬ ‫شەیتان گەڕانەوە نییە لە مەسیحییەتەوە‬ ‫ب��ەرەو گنوس��ییەت‪ ،‬گەڕان��ەوە نییە بۆ‬ ‫دینێک��ی ت��ر‪ ،‬یاخ��ود پەیوەندییەکی بە‬ ‫س��اتانیزمەوە نییە‪ ،‬بەڵکو گەڕانەوەیەکە‬ ‫بۆ ئەو هێزە یاخی‌و خنکاوانەی ناو خۆی‪،‬‬ ‫شەیتان هیچ نییە جگە لە هێزێک کۆمەکی‬ ‫پێدەکات بەش��ە تاری��ک‌و نەبینراوەکەی‬ ‫خۆی ببینێت‌و ب��ژی‪ .‬هێزێکی گەردونییە ‬ ‫کە دەرک��راو‌و بریندار‌و دڵش��کاوەکان لە‬ ‫خۆی دەگرێت‌و ئەمیش دەیەوێت لە پاڵیدا‬ ‫ئاس��وودەبێت‪ ،‬بەجۆرێک دەتوانین بڵێین‬ ‫ش��ەیتان لە پەرس��تنی هەموو ئەو مانا‌و‬ ‫چەمک‌و بروایانە دەیپارێزێت کە کۆمەڵگای‬ ‫فەرەنس��ی کردونی بە قیبلەگای خۆی‪ .‬لە‬ ‫قەس��یدەی «نوێژێک بۆ ش��ەیتان» دا‪،‬‬ ‫تەعبیرێکی ورد لە تێگەیش��تنی خۆی بۆ‬ ‫ش��ەیتان دەکات‪ ،‬وێناکردنێک��ە تەواوی‬ ‫ش��تە پەراوێزییەکانی گ��ەردون لەخۆی‬ ‫دەگرێت «تۆ ئەی جوانترین‌و قەشەنگترین‬ ‫فریشتەی ناو فریش��تان‪ /‬ئەی خودایەک‬ ‫بەخت خیانەت��ی لێکردی‌و بێبەش بوویت‬ ‫لەس��تایش‪ /‬ئەی ئەهریم��ەن‪ ،‬بەزەیت بە‬ ‫غەم��ی درێژم��دا بێتەوە‪ /‬ئ��ەی ئەمیری‬ ‫غوربەت‪ ،‬ئەی ستەم لێکراو‪ /‬ئەی ئەوەی‬ ‫هەر جارێ تووش��ی نوشوس��ت بوویت‪،‬‬ ‫جوانت��ر‌و بەهێزتر هەڵدەس��تیتەوە‪ /‬ئەی‬ ‫ئ��ەوەی هەم��وو ش��تێک دەزانیت‪ /‬ئەی‬ ‫ش��اهی مەزنی نهێنییەکان‪ /‬ئەی ئەوەی‬ ‫مرۆڤایەت��ی لەدوودڵ��ی وسەرس��وڕمان‬ ‫ڕزگاردەکەیت‪ /‬ئەی ئەوەی گەڕ‌و دەرکراو‌و‬ ‫نەف��رەت لێکراو‪ ،‬فێردەکەی��ت‪ /‬بەڕێگای‬ ‫عەش��قدا تامی بەهەش��ت بکەن‪ /‬تۆ ئەی‬ ‫ئ��ەوەی ل��ە "بەدبەختی" دڵ��دارە پیرە‬ ‫بەهێزەکەت‪ /‬ئومێدی دلبەر‌و ش��ێتت بوو‬ ‫‪ ...‬تۆ ئەی ئ��ەوەی دەزانیت خودا لە چ‬ ‫گۆشەیەک خاکی دڵخوازدا‪ /‬خشڵ‌و زێڕی‬ ‫خۆی دەش��ارێتەوە» تادەگاتە دوا بەشی‬

‫قەسیدەکە کە دەڵێت "ئەی ئەو خودایەی‬ ‫هەم��وو ئەوانەی گرتە خ��ۆی کە خودای‬ ‫باوک‪ /‬بەڕقی ڕەش��ی خۆی‪ ،‬لە بەهەشت‬ ‫دەریکردن‪/‬ئ��ەی ئەهریم��ەن‪ ،‬بەزەیت بە‬ ‫بەدبەختی دوورودرێژمدا بێتەوە‪ /‬ستایش‬ ‫ودرود بۆت��ۆ ئ��ەی ئەهریم��ەن‪ /‬دەمێک‬ ‫ک��ە لەمەلەکوت بووی��ت‌و‪ /‬دەمێک لەبنی‬ ‫دۆزەخدایت‪ /‬لەوێ دوای شکس��تی خۆت‬ ‫بێدەنگ خەون دەبینی‪ /‬لێگەڕی با ڕۆژێک‬ ‫ڕۆحم لەنزیکتەوە بێ��ت‪ /‬لەژێر "درەختی‬ ‫زانین"دا‪ /‬دەمێک وەک پەیکەرێکی تازە‪/‬‬ ‫لق وپۆی خۆی باڵودەکاتەوە"‪.‬‬ ‫بۆدلێر لە شەیتاندا باوەشێکی گەرم بۆ‬ ‫هەموو دڵشکاوان‪ ،‬بەدبەختان‪ ،‬مرۆڤەکانی‬ ‫پەراوێ��ز دەدۆزێت��ەوە‪ .‬ئ��ەوەی بەوردی‬ ‫تەواوی دیوانی گوڵە بەدەکان‌و یاداشتەکانی‬ ‫بۆدلێر بخوێنێت��ەوە‪ ،‬دەگاتە ئەو بڕوایەی‬ ‫ک��ە مرۆڤ��ەکان الی بۆدلێ��ر دوو جۆرن‬ ‫«ش��ێوا‌و دەرکراو‌و نەفرەت لێکراوەکان»‬ ‫کەخودای��ان ئەهریمەنە‪ ،‬لەگ��ەڵ مرۆڤە‬ ‫ئاس��اییەکان‪ .‬ئەو خۆی ب��ە یەکێک لە‬ ‫گروپی یەکەم دەبینێت‪ .‬لەسەرەتاوە خۆی‬ ‫بە نەف��رەت لێکراو دەبینێت‪ ،‬هۆکەش��ی‬ ‫ناگێرێتەوە بۆ یاخیبوونێکی ئایدۆلۆژی لە‬ ‫بیرکردنەوەی خۆیدا‪ ،‬بەڵکو بۆ نەفرەتێکی‬ ‫سروش��تی‌و شەخس��ی‪ ،‬هەت��ا بەجۆرێک‬ ‫لەج��ۆرەکان دایک‌و باوکی ب��ە هۆی ئەو‬ ‫نەفرەت��ە دەزانێ��ت‪ .‬لەنامەیەکی��دا ب��ۆ‬ ‫هاوڕێیەکی کە لەس��اڵی ‪ 1864‬ناردوێتی‪،‬‬ ‫دەنوس��ێت "م��ن مرۆڤێک��ی نەخ��ۆش‌و‬ ‫بەدئەخالقم‪ ،‬گوناهـ لەوەدا گوناهی دایک‌و‬ ‫باوکمە‪ ،‬بەهۆی ئەوانەوە بەدبەختی تیامدا‬ ‫دەگ��ەڕێ‪ ،‬لێکمدەکاتەوە‌و الوازم دەخات‪.‬‬ ‫کەسێک لەدایکێکی تەمەن بیست وحەوت‬ ‫ساڵ‌و باوکێکی شەست‌و دووساڵ بوو بێت‪،‬‬ ‫هەروا دەبێت‪ .‬بڕوانە‪ ،‬س��ی‌و پێنج س��اڵ‬ ‫جیاوازی تەمەنیان��ە"‪ .‬بۆدلێر لە تەمەنی‬ ‫باوانیش��یدا بۆ بەهانەی بەدبەختی خۆی‬ ‫دەگەڕێ��ت وخۆی وەک میوەی درەختێکی‬ ‫کلۆر تەماشادەکات‪.‬‬

‫بۆدلێر کاراکتەرێکە‬ ‫لەیەک کاتدا دەیەوێت‬ ‫هەم خۆی ببینێت‪،‬‬ ‫خودە راستەقینەکەی‪،‬‬ ‫هەم لەخۆشی رابکات‪.‬‬ ‫بەاڵم خۆ بینین‬ ‫هێندە ئاسانە؟‬ ‫بۆدلێر کاراکتەرێکە لە یەک کاتدا دەیەوێت‬ ‫هەم خۆی ببینێت‪ ،‬خودە ڕاستەقینەکەی‪،‬‬ ‫ه��ەم لە خۆش��ی ڕاب��کات‪ .‬ب��ەاڵم خۆ‬ ‫بینین هێندە ئاس��انە؟ س��ارتەر دەڵێت‬ ‫کە لەگەڕانی بەردەوامی��دا لە ناو خۆیدا‪،‬‬ ‫لەخواس��تی گەورەیدا بۆ تەماش��اکردنی‬ ‫خ��ود‪ ،‬نەش��تەرێک هەڵدەگرێ��ت‌و خۆی‬ ‫دەکۆڵێ��ت‌و دەکۆڵێت‪ ،‬خ��ۆی دەبێت بە‬ ‫جەالدی خۆی‪ ،‬هەم خ��ۆی ئازار دەدات‌و‬ ‫هەم خۆی دەپش��کنێت‪ .‬بۆدلێر هەمیشە‌و‬ ‫تامردن خۆی وەک بوونەوەرێکی ش��ێواو‬ ‫بینی��وە‪ ،‬بەاڵم زۆر مەبەس��تی بووە ئەو‬ ‫بوونەوەرە شێواوە قس��ەبکات ‪ ...‬بەڵکو‬ ‫مەبەس��تی بووە بیهێنێتە دەرێ‌و تابکرێت‬ ‫ڕۆشن دەریبخات‪ ،‬بەاڵم کاتێک دەیهێنێتە‬ ‫دەرێ هەڵوێس��تی بەرامب��ەری هەم پرە‬ ‫لەبەزەی��ی‌و خۆشەویس��تی ه��ەم پڕە لە‬ ‫نەفرەت‌و بێزاریش‪.‬‬ ‫نەف��رەت لێک��راو الی ئ��ەو هێمایەکی‬ ‫ئەبەدیی��ە ب��ۆ ئ��ەو بوونەوەران��ەی لە‬ ‫پەرواێزدان‌و لەوێدا دەژین‪ ،‬ئەوانە الی ئەو‬ ‫پۆڵی پێچەوانەی هەموو شتێکن‪ ،‬هەرچی‬ ‫ش��تێک کۆمەڵ��گا ب��ەرز دەینرخێنێت‌و‬ ‫ستایش��ی دەکات ئەوان نیانە‪ .‬لە کاتێکدا‬ ‫کۆمەڵگا ستایش��ی پاک��ی دەکات ئەوان‬ ‫ستایشی پیسی دەکەن‪ ،‬کۆمەڵگا ستایشی‬ ‫چاک��ە دەکات ئ��ەوان ستایش��ی خراپە‬ ‫دەکەن‪ ،‬کۆمەڵ��گا خودا دەپەرس��تێت‪،‬‬ ‫ئەوان شەیتان‪ .‬خودی بۆدلێر نیشانەیەکە‬ ‫بۆ هاتنەس��ەرەوەی تەواوی ئەو بیرۆکە‌و‬ ‫خەیاڵ‌و بۆچوونان��ەی وەک کوفر‌و الدان‌و‬ ‫تاوان سەیردەکران‪ .‬بۆدلێر هەموو شتێک‬ ‫دەکات ب��ۆ ستایش��ی خراپەکانی خۆی‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بەدیوێکی تریش��دا هەم��وو ئەو‬ ‫ئەخالقە بە تاوانکارانە‌و پیسکار دەبینێت‪،‬‬ ‫ل��ە کاتێکدا دیوانەک��ەی دەدرێت بەدادگا‬ ‫دەڵێ��ت نەمدەتوانی بەوجۆرە نەنوس��م‪،‬‬ ‫چونکە دەرونم خۆی پڕبوو لە پیسی‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫"‌وته‌بێژه‌كان‪ ،‬بون‌و نه‌بونیان وه‌ك یه‌كه‌"‬ ‫له‌مه‌ودوا گۆڕان وته‌بێژی نابێت‬

‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی‬ ‫"كه‌ خۆم وته‌بێژ بوم‪ ،‬ل ‌ه خۆم راز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بز‌وتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پێشوتر ‌‬ ‫نه‌بوم"‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫گۆڕان محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وایوت‪.‬‬ ‫به‌شێك ل ‌ه رۆژنامه‌نوسان به‌گله‌یین‬ ‫ی حیزب‌و‬ ‫له‌ هه‌ندێ‌ له‌و كه‌سان ‌ه ‌‬ ‫داموده‌زگا‌و الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫كه‌ وه‌ك "وته‌بێژ" دانراون‌و وه‌ك‬ ‫رۆژنامه‌نوسێك ده‌ڵێت "هه‌ندێ‌ ل ‌ه‬ ‫وته‌بێژه‌كان‪ ،‬بون‌و نه‌بونیان وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫یه‌ك وایه‌"‪ .‬ب ‌ه ڕا ‌‬ ‫ی راگه‌یاندنیش تا ئێستا ل ‌ه‬ ‫بوار ‌‬ ‫كوردستاندا كاری‌ وته‌بێژیی‌ وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌یر نه‌كراوه‌ "هه‌ندێ‌ له‌وان ‌ه ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و پۆسته‌یان پێدراوه‌‪ ،‬شاره‌زاییه‌ك ‌‬ ‫باشیان ل ‌ه كاره‌كه‌یاندا نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژ ‌‬ ‫ده‌ست له‌كار كێش��انه‌و‌ه ‌‬ ‫ی گۆڕان د‪ .‬شاهۆ سه‌عید ل ‌ه‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راب��ردودا گه‌لێك لێكدانه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌فت ‌ه ‌‬ ‫ی خۆیدا هێنا‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫ی به‌دوا ‌‬ ‫جیاجیا ‌‬ ‫ی ئ��ه‌و‌ه بوو‌ه ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ده‌ڵێن هۆكاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫س��ه‌رو خۆیه‌و‌ه زانیارییان پێنه‌داوه‌‌و‬ ‫ی پێنه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ێ باریش��دا راوێژ ‌‬ ‫ل ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌ت ب��ۆ ه��ه‌ردو كۆبونه‌وه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی گ��ۆڕان له‌گ��ه‌ڵ پارتی‌‌و‬ ‫بز‌وتن��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ ده‌چن‬ ‫ی تریش وا ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی د‪ .‬ش��اهۆ بێزار بوبێت ل ‌ه كار ‌‬ ‫خود ‌‬ ‫ی دیاریكراو‬ ‫ێ هۆكارێك�� ‌‬ ‫وته‌بێژی‌‌و ب�� ‌‬ ‫ی له‌كار كێشابێته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن�� ‌ه چه‌ند جارێك هه‌وڵیدا له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی د‪.‬‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫ده‌ستله‌كاركێش��انه‌وه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ش��اهۆ وه‌ربگرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵه‌كان ب ‌‬ ‫ئه‌نجام بون‪ .‬ه��ۆكاره‌كان هه‌رچییه‌ك‬ ‫ێ‬ ‫بن تا هه‌نوكه‌ش ئ��ه‌و بز‌وتنه‌وه‌ی ‌ه ب ‌‬ ‫ی محه‌مه‌د تۆفیق‬ ‫وته‌بێژه‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫ی رێكخ��ه‌ر ‌‬ ‫ره‌حیم ‌‬ ‫ی گۆڕان‪،‬‬ ‫ی بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫دیپلۆماس��ییه‌كان ‌‬ ‫بۆ له‌مه‌دوا گۆڕان هیچ كه‌س��ێك وه‌كو‬ ‫ی ن��اكات‪ ،‬به‌ڵكو وه‌ك‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫وته‌بێ��ژ ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "وامان بڕیارداو‌ه وته‌بێژمان‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬هه‌ر یه‌كه‌‌و له‌بوار ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫خۆیدا لێدوان بدات"‪ .‬له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی گۆڕان تا چ‬ ‫ئ��ه‌وان وه‌كو بز‌وتن��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژه‌ك ‌ه ‌‬ ‫راده‌یه‌ك ل�� ‌ه كار‌و ئه‌دا ‌‬ ‫ی بوون؟‪ ،‬محه‌مه‌د تۆفیق‬ ‫پێشویان راز ‌‬ ‫ی بز‌وتنه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫ی پێشوتر وته‌بێژ ‌‬ ‫ك ‌ه خۆ ‌‬ ‫بو‌ه ده‌ڵێت "ك�� ‌ه خۆم وته‌بێژ بوم‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫خۆم رازی‌ نه‌بوم"‪.‬‬ ‫ی كوردستانیش‪،‬‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی شه‌ش��ه‌میه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی كۆنگر‌ه ‌‬ ‫ل��ه‌دوا ‌‬ ‫ی ئه‌مس��اڵدا به‌س��تی‌‪،‬‬ ‫ی ئایار ‌‬ ‫له‌مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ی وته‌بێژ ‌‬ ‫تا ئێس��تا ب ‌ه فه‌رم�� ‌‬

‫وته‌بێژ ‌ی پێشو ‌ی‬ ‫گۆڕان‪ :‬ك ‌ه خۆم‬ ‫وته‌بێژ بوم‬ ‫له‌كاره‌كانم راز ‌ی‬ ‫نه‌بوم‬

‫میکرۆفۆنه‌کان له‌چاوه‌ڕوانی لێدوانی وته‌بێژێکدان فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬ ‫ی ئ��ه‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫نه‌ك��ردوه‌‌و ه��ۆكار ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫حیزبه‌‪ ،‬د‪ .‬سه‌اڵحه‌دین بابه‌كر‪ ،‬ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی دیاریكراو نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫پێده‌كات‪ ،‬هۆیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆنگره‌كه‌یانه‌و‌ه س��ه‌رقاڵی ‌‬ ‫ل��ه‌دوا ‌‬ ‫زۆریان هه‌بوه‌‌و پێڕانه‌گه‌یشتون وته‌بێژ‬ ‫ی بكه‌ن‪ .‬د‪ .‬س��ه‌اڵحه‌دین ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫دی��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ی ئه‌میندار ‌‬ ‫ئێستادا یاریده‌ده‌ر ‌‬ ‫ی وته‌بێژ بۆ حیزب‬ ‫حیزبه‌كه‌یه‌تی‌‪ ،‬بون ‌‬ ‫ب�� ‌ه پێویس��تییه‌ك ده‌زان��ێ‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی‬ ‫"پێویس��ت ‌ه هه‌موو حیزبێك وته‌بێژێك ‌‬ ‫ی پێویس��تدا‬ ‫ی هه‌بێت‪ ،‬تا له‌كات ‌‬ ‫فه‌رم ‌‬ ‫ی حی��زب‬ ‫هه‌ڵوێس��ت‌و بۆچونه‌كان�� ‌‬ ‫رابگه‌یه‌نێ‌"‪.‬‬ ‫ی وته‌بێژ‬ ‫ی ئیس�ل�امیش بون�� ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫به‌پێویس��ت ده‌زان��ن‪ ،‬ه��ه‌ر بۆی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ندام ‌‬ ‫ئێس��تادا محه‌مه‌د حه‌كیم�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��ییان كردۆت ‌ه وته‌بێژ ‌‬ ‫مه‌كته‌ب ‌‬ ‫حیزبه‌كه‌ی��ان‪ .‬عه‌بدولس��تار مه‌جی��د‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس�� ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی پێش��و ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ده‌خات ‌ه روو‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالمیدا كاره‌كان ‌‬ ‫ك ‌ه له‌ناو كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌سه‌ندكراو ‌‬ ‫ی ب ‌ه كارنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫وته‌بێژی ‌‬ ‫ی رێكخ��راوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫ی سیاس�� ‌‬ ‫مه‌كته‌ب�� ‌‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه پێویست ‌ه‬

‫ی‬ ‫ی باش�� ‌‬ ‫هه‌موو وته‌بێژێك داتا‌و زانیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وته‌بێژه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌به‌رده‌ست بێت‪ .‬ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫خۆش��یان ده‌ڵێت "دیار‌ه ئ��ه‌و به‌ڕێز‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس��ییه‌‌و زانیار ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی الیه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌رجیش نیی ‌ه هه‌موو‬ ‫باش ‌‬ ‫ی البێت"‪.‬‬ ‫زانیارییه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر ل��ه‌و باره‌ی��ه‌و‌ه رۆژنامه‌نوس‌و‬ ‫ی میترۆ‪ ،‬ره‌حمان‬ ‫ی س��ه‌نته‌ر ‌‬ ‫رێكخه‌ر ‌‬ ‫غه‌ری��ب رونیكرده‌و‌ه ك ‌ه به‌ش��ێك ل ‌ه‬ ‫وته‌بێژه‌كان ل ‌ه ئاست ئه‌و ئه‌ركه‌دا نین‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه پێیان س��پێرراوه‌‌و ده‌ڵێت "زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی ته‌له‌فون ناده‌نه‌و‌ه یان‬ ‫كات یان وه‌اڵم ‌‬ ‫ته‌له‌فونه‌كانیان داخ��راوه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ێ ل�� ‌ه وته‌بێژه‌كان بون‌و نه‌بونیان‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫وه‌كو یه‌ك وایه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ك ‌ه وه‌ك رۆژنامه‌نوس��ێكیش‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه وه‌اڵم‬ ‫كار ده‌كات ئام��اژ‌ه ‌‬ ‫ێ ل�� ‌ه وته‌بێژه‌كان‪،‬‬ ‫ی هه‌ند ‌‬ ‫نه‌دان��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كێش��ه‌ی ‌ه ك ‌ه ب��ه‌رده‌وام روبه‌رو ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس��ان ده‌بێت��ه‌و‌ه "زۆرج��ار‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه س��كااڵ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس��ان له‌ال ‌‬ ‫ئ��ه‌و‌ه ده‌ك��ه‌ن ك�� ‌ه وته‌بێ��ژه‌كان‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌كانی��ان ناده‌نه‌وه‌‌و‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫ێ ل ‌ه‬ ‫هاوكارییان ناكه‌ن"‪ .‬هاوكات هه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ل ‌ه به‌شێك‬ ‫به‌رپرس��انیش گله‌ی ‌‬

‫ل ‌ه رۆژنامه‌نوس��ان ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬ك ‌ه نه‌ك‬ ‫ی ناگه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫په‌یامه‌كانی��ان وه‌ك خ��ۆ ‌‬ ‫ێ جار په‌یامه‌كانیش��یان‬ ‫به‌ڵك��و هه‌ند ‌‬ ‫ده‌شێوێنن‪.‬‬ ‫ی پارت��ی‌‪،‬‬ ‫ی س��ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌ندام�� ‌‬ ‫ی رونكرده‌و‌ه‬ ‫ی بۆ ئاوێن�� ‌ه ‌‬ ‫ی عه‌ون ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ك�� ‌ه رۆژنامه‌ن��وس هه‌ب��وه‌‪ ،‬لێدوان ‌‬ ‫لێوه‌رگرت��وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوات��ر به‌جۆرێك‬ ‫ی‬ ‫ی خ��ۆ ‌‬ ‫ی قس��ه‌كان ‌‬ ‫ش��ێواندویه‌ت ‌‬ ‫ێ‬ ‫نه‌ناس��یوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ��ه‌و ده‌ڵێت "هه‌ند ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس لێدوانت لێوه‌رده‌گرن دواتر‬ ‫ی ده‌هێننه‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫ی خۆت به‌كار ‌‬ ‫ل ‌ه دژ ‌‬ ‫ی خۆت‬ ‫به‌جۆرێك ده‌یشێوێنن قسه‌كان ‌‬ ‫ناناسیته‌وه‌"‪.‬‬ ‫جگ�� ‌ه له‌حیزب��ه‌كان‪ ،‬ل ‌ه ئێس��تادا‬ ‫ی‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫ی هه‌رێمیش وته‌بێژ ‌‬ ‫حكومه‌ت�� ‌‬ ‫نه‌م��اوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن��د د‪ .‬كاو‌ه مه‌حمود‬ ‫ی رۆش��نبیری‌‪ ،‬ل ‌ه راب��ردودا‬ ‫وه‌زی��ر ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ب��وو‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫وته‌بێ��ژ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵگ��ورد عه‌بدولوه‌ه��اب جوندیان ‌‬ ‫ی گش��تی‌‌و راگه‌یاندن ل ‌ه‬ ‫به‌رێوه‌ب��ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆش��نبیری‌‌و الوان ئاماژ‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رقاڵ ‌‬ ‫پێده‌كات‪ ،‬ل ‌ه ئێستادا به‌هۆ ‌‬ ‫ی ئ��ه‌و وه‌زی��ره‌و‌ه كه‌مت��ر وه‌ك‬ ‫زۆر ‌‬ ‫وته‌بێ��ژ ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬س��ه‌باره‌ت ب ‌ه‬

‫هه‌ند ‌ێ له‌وانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و پۆسته‌یان‬ ‫پێده‌درێت‪،‬‬ ‫شاره‌زاییه‌ك ‌ی باشیان‬ ‫له‌‌و كاره‌دا نییه‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ساڵ ‌‬ ‫ی حكومه‌تیش وت ‌‬ ‫وته‌بێژه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌ڵمان ‌‬ ‫ی وانه‌بێژێك ‌‬ ‫پێشو به‌هاوكار ‌‬ ‫ی كردبو‪،‬‬ ‫ی وته‌بێ��ژ ‌‬ ‫ك�� ‌ه پێش��تر كار ‌‬ ‫ی راگه‌یاندن‌و‬ ‫خولێكم��ان بۆ به‌رێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی حكومه‌ت كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ی وه‌زاته‌كان ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی ئه‌و هه‌موو‬ ‫به‌اڵم له‌یه‌كه‌م رۆژدا ل ‌ه كۆ ‌‬ ‫ی دو‌و وه‌زارت‬ ‫وه‌زاره‌ت��ه‌‪ ،‬ته‌نها نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیحراجییه‌ك ‌‬ ‫ی توش ‌‬ ‫هاتبون‪ ،‬به‌راست ‌‬ ‫زۆر بووی��ن‪ ،‬ت��ا دوات��ر توانیمان ب ‌ه‬ ‫ی تریان ببه‌ین ‌ه‬ ‫ی زۆر به‌شێك ‌‬ ‫ته‌كلیفێك ‌‬ ‫خوله‌كه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر له‌و باره‌یه‌و‌ه مامۆستا ل ‌ه به‌ش ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪ ،‬د‪ .‬هه‌ڤاڵ‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب��ه‌وه‌دا ك ‌ه كار ‌‬ ‫ئه‌بوبه‌كر‪ ،‬ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه كوردس��تاندا وه‌ك خۆ ‌‬ ‫وته‌بێ��ژ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی "هه‌ند ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ نه‌كراوه‌‌و وت ‌‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و پۆس��ته‌یان پێده‌درێت‪،‬‬ ‫له‌وان�� ‌ه ‌‬ ‫ی باش��یان ل��ه‌‌و كاره‌دا‬ ‫ش��اره‌زاییه‌ك ‌‬ ‫ی له‌وه‌ش كرد كه‌ زۆرجار‬ ‫نییه‌"‌و باس ‌‬ ‫ل ‌ه كورس��تاندا رۆژنامه‌نوس��ان پێش‬ ‫وته‌بێژه‌كانی��ش زانیارییان پێده‌گات‌و‬ ‫ی "مه‌رجیش نیی�� ‌ه وته‌بێژه‌كان ل ‌ه‬ ‫وت ‌‬ ‫كۆبونه‌و‌ه فه‌رمیه‌كاندا ئاماده‌بن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی‬ ‫ی له‌بار‌ه ‌‬ ‫ئه‌وان راده‌س��پێررێن زانیار ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانه‌و‌ه بده‌ن ‌ه رۆژنامه‌نوسان"‪.‬‬

‫پێشبینی‌ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ یاسای‌ "پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان" ده‌كرێت‬ ‫ ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ ئێستادا پرۆژ‌ه یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫(پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان) خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كه‌می‌ بۆ كراوه‌‌و بوه‌ت ‌ه موڵك ‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم په‌رله‌مانتارێك‬ ‫ی ره‌تكردنه‌و‌هی‌ ده‌كات‬ ‫پێشبین ‌‬ ‫له‌كاتی‌ خوێندنه‌و‌هی‌ دوه‌مدا بۆی‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكیش كه‌ ئیمزای‌ له‌ پرۆژ‌ه‬ ‫كشانده‌و‌ه ره‌تیده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌ژێر‬ ‫"فشار"دا ئیمزاك ‌هی‌ كشاندبێته‌وه‌‪.‬‬

‫»»‬ ‫»»‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ماو‌ه ‌ی چه‌ند مانگێك‌ه پرۆژ‌ه یاسا ‌ی ‬

‫"پیرۆزیی�� ‌ه ئاینیی��ه‌كان" له‌الیه‌ن ‪13‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌و‌ه پێشكه‌ش ‌‬ ‫په‌رله‌مان كراو‌ه ك ‌ه پرۆژه‌كه‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ‌‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی (د‪ .‬به‌ش��یر خه‌لی��ل حه‌دداد)‬ ‫ئاین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێت‌و هه‌فت ‌ه ‌‬ ‫ه‌و‌ه سه‌رپه‌رش��ت ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫راب��ردوش خوێندن��ه‌و‌ه ‌‬ ‫كرا‪ ،‬به‌اڵم دواتر یه‌ك‪ ،‬دوو په‌رله‌مانتار‬ ‫ی‬ ‫ك�� ‌ه ئیمزای��ان كردب��و‪ ،‬كش��انه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیمزاكانیان راگه‌یاند‪ .‬پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه هات ك ‌ه‬ ‫ئه‌و پرۆژ‌ه یاس��ای ‌ه دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مس��اڵدا‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی ئایار ‌‬ ‫ل�� ‌ه مانگ ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی ئاین�� ‌‬ ‫ی بابه‌تێك�� ‌‬ ‫باڵوكردن��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫گۆڤارێكدا ك ‌ه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ‌‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی كوردس��تان‪ ،‬د‪.‬‬ ‫ی ل ‌ه په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئاین�� ‌‬ ‫به‌ش��یر خه‌لیل حه‌دداد ل ‌ه لێدوانێكدا‬ ‫ی‬ ‫ب��ۆ ئاوێن�� ‌ه رایگه‌یان��د ك ‌ه ل��ه‌دوا ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م بۆ پرۆژ‌ه یاس��ای‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ‌‬

‫د‪.‬به‌شیر‪ :‬ئه‌وان ‌هی‌ به‌ ته‌له‌فۆن فشاریان خستوه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ر په‌رله‌مانتاران‌و وایانكرد په‌شیمانببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دره‌نگ كه‌وتون‌و ده‌بوو پێشتر به‌گه‌ڕ بكه‌ون‬ ‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬له‌ژێر هیچ فشارێكدا ئیمزام‬ ‫نه‌كشانده‌وه‌‌و ئه‌و قسه‌یه‌ ئه‌سڵ‌‌و ئه‌ساسی‌ نییه‌‬

‫پیرۆزیی ‌ه ئاینییه‌كان‪ ،‬له‌ئێس��تادا ئه‌و‬ ‫ی په‌رله‌مان‌و‬ ‫پرۆژ‌ه یاسای ‌ه بوه‌ت ‌ه موڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مپینیان له‌دژ ‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و كه‌سان ‌ه ‌‬ ‫دروس��ت كرد‌و فش��اریان خست ‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌ندێك په‌رله‌مانتار بۆ پاشگه‌زبونه‌وه‌‪،‬‬ ‫دره‌نگ كه‌وتن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و پرۆژ‌ه یاسای ‌ه‬ ‫پێشكه‌ش��كردن ‌‬ ‫ی واژویان‬ ‫ی ئه‌و په‌رله‌مانتاران ‌ه ‌‬ ‫ب ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه ده‌ق ‌ه‬ ‫ك��ردوو‌ه بۆ رێزگرتن�� ‌‬ ‫ئاس��مانی‌‌و پیرۆزیی�� ‌ه ئاینیی��ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی ل��ه‌دژ ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌‌و ئه‌وانه‌ش�� ‌‬ ‫ده‌وه‌س��تنه‌و‌ه پێیانوای ‌ه ك�� ‌ه پرۆژه‌ك ‌ه‬ ‫ی ئازادیی��ه‌كان به‌رته‌س��ك‬ ‫"س��نور ‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌"‪ .‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ‌‬ ‫ی لیژن ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی كوردس��تان‪ ،‬د‪.‬‬ ‫ی ل ‌ه په‌رله‌مان ‌‬ ‫ئاین�� ‌‬ ‫به‌ش��یر خه‌لیل حه‌دداد ل ‌ه لێدوانێكدا‬ ‫ی‬ ‫ب��ۆ ئاوێن�� ‌ه رایگه‌یان��د ك ‌ه ل��ه‌دوا ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م بۆ پرۆژ‌ه یاس��ای‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ‌‬

‫پیرۆزیی ‌ه ئاینییه‌كان‪ ،‬ل ‌ه ئێس��تادا ئه‌و‬ ‫ی په‌رله‌مان‌و‬ ‫پرۆژ‌ه یاسای ‌ه بوه‌ت ‌ه موڵك ‌‬ ‫ی كه‌مپینیان‬ ‫ده‌ڵێت "ئ��ه‌و كه‌س��ان ‌ه ‌‬ ‫ی دروس��ت كرد‌و فشاریان خست ‌ه‬ ‫له‌دژ ‌‬ ‫س��ه‌ر هه‌ندێك په‌رله‌مانتار بۆ پاشگه‌ز‬ ‫بونه‌وه‌‪ ،‬دره‌نگ كه‌وتن"‪.‬‬ ‫ناوبراو رونیكرده‌و‌ه ك ‌ه هه‌ر كه‌سێك‬ ‫ی "ئه‌م‬ ‫ئازاد‌ه ئیمزا بكش��ێنێته‌وه‌‌و وت ‌‬ ‫پرۆژ‌ه یاس��ای ‌ه ب ‌ه فشار ب ‌ه كه‌س ئیمزا‬ ‫ی په‌شیمانببنه‌وه‌‌و پێشم‬ ‫نه‌كراو‌ه تا لێ ‌‬ ‫ی په‌شیمان‬ ‫س��ه‌یر‌ه په‌رله‌مانتاران لێ ‌‬ ‫ده‌بنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫د‪ .‬به‌شیر ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی په‌رله‌م��ان هه‌ر‬ ‫ی ناوخ��ۆ ‌‬ ‫په‌ی��ڕه‌و ‌‬ ‫ی بۆ كرا‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی "ل ‌ه‬ ‫ی په‌رله‌مان‌و وت ‌‬ ‫ئه‌وا ده‌بێت ‌ه موڵك ‌‬ ‫ئێس��تادا‌و ب ‌ه ئیمزا كێشانه‌وه‌ش هیچ‬ ‫ی لێناگۆڕێت‪ ،‬چونك ‌ه پرۆژه‌ك ‌ه‬ ‫ش��تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان‌و ئاراس��ت ‌ه ‌‬ ‫بوه‌ت�� ‌ه موڵك ‌‬

‫لیژن��ه‌كان ك��راوه‌‌و ت��از‌ه راناگیرێت‌و‬ ‫ی كه‌مپینیان دروس��ت كردووه‌‌و‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ب ‌ه ته‌له‌ف��ۆن فش��اریان خس��توه‌ت ‌ه‬ ‫س��ه‌ر په‌رله‌مانت��اران‌و وای��ان ك��رد‬ ‫په‌شیمانببنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ئه‌وان ‌ه‬ ‫دره‌نگ كه‌وتون‌و ده‌بوو پێش��تر به‌گه‌ڕ‬ ‫بكه‌ون"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی شكستهێنان ‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت ب ‌ه ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی "ئێم�� ‌ه‬ ‫پرۆژه‌ك��ه‌ش‪ ،‬ناوب��راو وت�� ‌‬ ‫نه‌مانوتو‌ه هه‌ر ده‌بێ��ت ب ‌ه زۆر ده‌نگ‬ ‫بهێنێت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه پرۆژ‌ه یاس��ایه‌‌و‬ ‫ی هێنا باش��تر‌و ئه‌گه‌ریش‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌نگ ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران‬ ‫نه‌یهێنا رێز ل ‌ه ده‌نگدان ‌‬ ‫ده‌گرین"‪.‬‬ ‫ی س��ه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم په‌رله‌مانت��ار ‌‬ ‫ی ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫عه‌بدولره‌حمان زاخۆی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیمزاك ‌ه ‌‬ ‫ی كشانه‌و‌ه ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و پرۆژ‌ه یاسای ‌ه راگه‌یاندو‌ه ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی ئیمزاكردنیدا ‬ ‫به‌وه‌دا ك�� ‌ه ئه‌وان له‌كات ‌‬

‫ی‬ ‫وای��ان زانیو‌ه پرۆژه‌ك ‌ه بۆ پاراس��تن ‌‬ ‫ی‬ ‫خ��وا‌و ئاین‌و پێغه‌مبه‌رانه‌‪ ،‬به‌اڵم دوا ‌‬ ‫ی زانیویان ‌ه ك ‌ه قس��ه‌كردن له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و پیرۆزییان ‌ه "زیندانیكردن‌و سزا"دان ‌‬ ‫تێدای��ه‌‪ ،‬بۆی�� ‌ه ئ��ه‌وان ئیمزاكانی��ان‬ ‫كشاندۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ره‌تیش��یكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌ژێر‬ ‫زاخۆی�� ‌‬ ‫فش��اردا ئیمزای��ان كش��اندبێته‌وه‌‌و‬ ‫ی "له‌ژێر هیچ فش��ارێكدا ئیمزامان‬ ‫وت�� ‌‬ ‫نه‌كش��اندۆته‌وه‌‌و ئه‌و قس��ه‌ی ‌ه ئه‌سڵ‌‌و‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬به‌ڵك��و خۆمان به‌و‬ ‫ئه‌ساس�� ‌‬ ‫قه‌ناعه‌ت ‌ه گه‌یشتین‪ ،‬چونك ‌ه زانیمان ل ‌ه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ گه‌لی‌ كورددا نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی لیژن�� ‌ه ‌‬ ‫هه‌روه‌ها س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی كوردس��تان‪،‬‬ ‫م��رۆڤ ل�� ‌ه په‌رله‌مان ‌‬ ‫ساالر مه‌حمود ل ‌ه لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫رایگه‌یان��د ك ‌ه زۆرب�� ‌هی‌ تێڕوانینه‌كان‬ ‫ی ره‌تكردنه‌وه‌ی پرۆژ‌ه‬ ‫به‌ره‌و ئاراس��ت ‌ه ‌‬ ‫ی پیرۆزیی ‌ه‬ ‫یاساكه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه بۆ پاراستن ‌‬ ‫ئاینییه‌كان كۆمه‌ڵێك یاسامان هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و بۆشایی ‌ه یاساییانه‌یان پڕكردۆته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه رێگرن ل ‌ه س��وكایه‌تیكردن به‌خوا ‌‬ ‫گه‌وره‌‌و پێغه‌مب��ه‌ران‌و ئاینه‌كان‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫ی گه‌وره‌‪،‬‬ ‫له‌وه‌ش پیرۆزیی ئاینی‌‌و خوا ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و كلتورییه‌‌و‬ ‫مه‌س��ه‌له‌یه‌ك ‌‬ ‫ی خه‌ڵكدای��ه‌‌و هه‌م��وو الیه‌ك‬ ‫له‌دڵ�� ‌‬ ‫پارێزه‌رێتی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه ناوه‌ڕۆك ‌‬ ‫ناوبراو ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫پرۆژه‌ك ‌ه به‌ش��ێك ‌ه ل ‌ه پێش��ێلكردن ‌‬ ‫ی ئه‌وان‬ ‫ئازادییه‌كان‌و ئازادییه‌كانیش ال ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و پێشبینیش��ی كرد ك ‌ه‬ ‫پیرۆزی ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و پڕۆژ‌ه یاس��ای ‌ه ل�� ‌ه خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫دوه‌مدا ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌اڵتن‬ ‫بۆ پێشه‌وه‌‬

‫‪34‬‬

‫هه‌رچه‌ن��د‌ه ل�� ‌ه س��ه‌رۆكی هه‌رێ��م‬ ‫به‌ته‌مه‌نتره‌‪ ،‬پۆسته‌كه‌ی له‌و به‌رزتره‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر باری ته‌ندروستیی‪ ،‬توانای جوڵه‌ی‬ ‫كه‌متره‌‪ ،‬ل ‌ه سه‌فه‌ری عیالج گه‌ڕایه‌وه‌و‬ ‫نه‌هاتب��وو‌ه به‌خێرهاتنه‌وه‌ی‪ ،..‬به‌اڵم‬ ‫كارێكی باش��بو ك ‌ه م��ام جه‌الل بۆ‬ ‫كۆبون��ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ س��ه‌رۆكی هه‌رێم‪،‬‬ ‫س��ه‌ردانی هه‌ولێ��ری ك��رد‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫دوای كۆبونه‌وه‌كه‌ی یه‌كێتی‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫پارتی خۆی ل ‌ه ته‌نیاییدا ده‌بینییه‌وه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌رزو له‌ئاس��تی قاعیده‌كه‌ی‬ ‫ره‌نگیدایه‌وه‌‪ .‬ئه‌م هه‌س��ته‌ی پارتی‬ ‫ره‌هه‌ن��دی عیراقیش��ی هه‌ب��ووه‌‌و‬ ‫پێ��ش رێككه‌وتنه‌ك��ه‌ی ده‌باش��ان‪،‬‬ ‫شكس��تهێنانی متمانه‌س��ه‌ندنه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫مالیكی‪ ،‬ب ‌ه شكس��تی به‌ره‌ی هه‌ولێر‬ ‫دان��را ك�� ‌ه بارزان��ی سه‌رپه‌رش��تی‬ ‫ده‌ك��رد‪ ،‬پارتی ‪ -‬ش م��ام جه‌الل ‪-‬‬ ‫ی وه‌ك رێگ��ری س��ه‌ره‌كی به‌رده‌م‬ ‫متمانه‌سه‌ندنه‌وه‌ك ‌ه وێنا كرد‪ .‬هاوكات‬ ‫یه‌كێت��ی‌و م��ام جه‌الل ‪ -‬ی��ش به‌و‬ ‫لێدوانان��ه‌ی بارزان��ی دڵگرانبون ك ‌ه‬ ‫بێ پرس‌و ڕاكردن به‌وان‪ ،‬تا س��نوری‬ ‫هه‌ڕه‌ش��ه‌ی جیابوونه‌وه‌شی گه‌یاند‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌م دۆخه‌‪ ،‬ساردوسڕیی خست ‌ه‬ ‫نێوانیان��ه‌وه‌‌و ره‌خن��ه‌‌و تێبینیی��ان‬ ‫له‌س��ه‌ر یه‌كت��ر ال دروس��ت ب��وو‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش زیاتر ب��ۆ بێهێزیی پایه‌كانی‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك��ه‌‌و ه��ه‌روا ب��ۆ ئ��ه‌و‬ ‫تێگه‌یش��تن ‌ه هه‌ڵه‌ی ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌ر ل ‌ه س��ه‌ره‌تاو‌ه بۆ رێككه‌وتنه‌ك ‌ه‬ ‫هه‌یانبووه‌و كاریان له‌س��ه‌ر كردووه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ��ه‌وه‌ی ده‌ب��ێ هاوپه‌یمانێتی‬ ‫هه‌م��وو جیاوازییه‌كان بس��ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و جۆر‌ه هاوپه‌یمانێتییه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێ بۆ حوكمڕانییه‌ك بێت ك ‌ه ته‌نیا‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ندێ خاڵ‪ ،‬هاوڕابن‌و له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌ماكه‌ی حكومه‌ت پێكده‌هێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هاوكات ل ‌ه چه‌ندی��ن الیه‌نی دیكه‌و‌ه‬ ‫جیاواز‌و ره‌نگ ‌ه ناكۆكیش بن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫دوو حیزبی جی��ان‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫نێوان��ی یه‌كێتی‌و پارت��ی هه‌یه‌؛ یان‬ ‫هی��چ جیاوازییه‌كی��ان نه‌بووه‌و وه‌ك‬ ‫یه‌ك حی��زب سیاس��ه‌تیان كردووه‌‪،‬‬ ‫یانیش ك�� ‌ه جیاوازو ناكۆك بوون‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫پرس ‌ه ده‌ره‌كیی ‌ه ستراتیژییه‌كاندا ئه‌و‬ ‫جیاوازییان ‌ه سه‌ریان هه‌ڵداوه‌‪ ،‬نه‌ك ل ‌ه‬ ‫پرسه‌ ناوخۆییه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی�� ‌ه ئه‌گه‌رچی ئه‌و س��ه‌ردانه‌ی‬ ‫سه‌رۆك تاڵه‌بانی بۆ هه‌ولێر به‌جێ بوو‬ ‫له‌پێناویدا به‌س��ه‌ر كۆسپ ‌ه سیاسی‌و‬ ‫ده‌رونی‌و ته‌ندروس��تییه‌كاندا زاڵبو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی راگه‌یه‌نراوی كۆبونه‌وه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئامانجی س��ه‌ره‌كی ئه‌وه‌ب��و‪ ،‬نێوانی‬ ‫هه‌ردو ال وه‌ك دۆخی جاران پیش��ان‬ ‫بداته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێموای ‌ه گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫دۆخ ‌ه زۆر زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌سته‌م‬ ‫نه‌بێ‪ .‬لێره‌و‌ه ئیتر گرنگ ‌ه كۆبونه‌وه‌و‬ ‫یه‌كتربینینه‌كان بخرێن ‌ه قاڵبێكی رون‌و‬ ‫راش��كاوانه‌و‌ه ك ‌ه ن ‌ه جیاوازیه‌كانیان‬ ‫خه‌فه‌بكه‌ن‌و ن ‌ه هاوپه‌یمانێتیش بكه‌ن‬ ‫ب ‌ه ته‌وه‌ربه‌ندییه‌كی هه‌میش��ه‌یی ك ‌ه‬ ‫پرۆس��ه‌ی سیاس��ی‌و دیموكراس��یی‬ ‫هه‌رێ��م‪ ،‬وه‌ك ئێس��تا‪ ،‬بخات�� ‌ه ژێر‬ ‫پرس��یاره‌وه‌‪ .‬له‌راس��تیدا ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫ل��ه‌(‪)9/24‬دا یه‌كێتی ك��ردی‪ ،‬نابێ‬ ‫ن ‌ه پش��تكردن ‌ه پارتی‌و نه‌سازش��یش‬ ‫بێ��ت بۆ گ��ۆڕان‪ ،‬به‌ڵكو پێویس��ت ‌ه‬ ‫بخرێت ‌ه خزمه‌ت چاكس��ازیی پرۆسه‌ی‬ ‫سیاس��ی ‪ -‬ه‌وه‌‪ ،‬ك�� ‌ه جێگه‌ی خۆی‬ ‫بوو به‌رێككه‌وتن له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌و‬ ‫هه‌موار كردنه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌س��تور‬ ‫ده‌س��تیپێكرد‪ ،‬له‌وه‌ش باشتر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه س��ه‌ره‌نجام پارتی‪-‬ش هه‌نگاوێك‬ ‫هاته‌پێ��ش‌و رازیبون��ی خ��ۆی ب�� ‌ه‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستوره‌ك ‌ه ده‌ربڕی‪.‬‬ ‫چونك�� ‌ه ئه‌گه‌رچ��ی ئێس��تا هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌كان‪ ،‬جگ ‌ه ل ‌ه پارتی‪ ،‬كه‌وتونه‌ت ‌ه‬ ‫به‌ره‌ی چاكسازییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم نابێ ئه‌و‬ ‫راس��تییه‌ش نادید‌ه بگرین؛ ك ‌ه به‌بێ‬ ‫پارتی ‪ -‬ش سه‌رخستنی چاكسازیی‪،‬‬ ‫ناچێت ‌ه سه‌ر‪ .‬بۆی ‌ه ئێستا ل ‌ه زه‌مه‌نی‬ ‫ئه‌و دابه‌ش��بون ‌ه مه‌زهه‌بییه‌ی ته‌واوی‬ ‫ناوچه‌كه‌ی گرتۆته‌وه‌و ده‌س��ته‌كان تا‬ ‫ناو جه‌رگه‌ی ماڵه‌كه‌مان درێژبونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫چاری دیكه‌مان نییه‌‪ ،‬غه‌یری كۆبونه‌و‌ه‬ ‫له‌س��ه‌ر مێزی چاكس��ازیی‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫ره‌نگ ‌ه بكه‌وین ‌ه دۆخێكه‌و‌ه ك ‌ه هه‌موو‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی كردومان��ه‌‌و ده‌یكه‌ین‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫وه‌ك هه‌اڵتنێك��ی بێهوده‌ی لێبێت بۆ‬ ‫پێشه‌وه‌‌و به‌س‪.‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫ی عێراق‬ ‫پڕ چه‌ك كردن ‌‬

‫ی عێراق‬ ‫سوپا ‌‬ ‫ی وش��كانی‌‌و ده‌ریایی‌‌و ئاس��مانی‌‌و پێش��مه‌رگ ‌ه‬ ‫* له‌ (‪ )1921/1/6‬دامه‌زراوه‌و ل ‌ه ئێس��تادا له‌ هێز ‌‬ ‫پێكدێت‪.‬‬ ‫ی ئاسمانی‌‌و ل ‌ه (‪ )1937‬هێزی‌ ده‌ریایی‌ دامه‌زراوه‌‪.‬‬ ‫ی (‪ )1931‬هێز ‌‬ ‫*له‌ساڵ ‌‬ ‫ی به‌سه‌ر حكومه‌تدا ل ‌ه ساڵه‌كانی‌ (‪،1963 ،1958 ،1936‬‬ ‫* تا ئێستا سوپا چوار كوده‌تای‌ سه‌ركه‌وتو ‌‬ ‫‪ )1968‬ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫ی كردووه‌‪ .‬له‌ (‪1980‬‬ ‫ی ئیسرائیل شه‌ڕ ‌‬ ‫* ل ‌ه س��ااڵنی‌ چله‌كاندا ل ‌ه دژی‌ به‌ریتانیا‌و له‌ شه‌س��ته‌كاندا دژ ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال ‌‬ ‫ ‪ )1988‬له‌گه‌ڵ ئێران ش��ه‌ڕی‌ كرد‪ .‬هه‌ر ل��ه‌ (‪ )1988‬په‌الماره‌كان ‌‬‫(‪ )1990‬په‌الماری‌ كوه‌یتی‌ دا‌و داگیری‌ كرد‪.‬‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌ ئه‌مریكا پۆڵ بریمه‌ر س��وپای‌ هه‌ڵوه‌ش��انده‌وه‌و ناوه‌كه‌ی‌ كرد ب ‌ه‬ ‫* ل ‌ه (‪ )2004/4/23‬حاكم ‌‬ ‫پاسه‌وانی‌ نیشتیمانی‌‪.‬‬ ‫* له‌ ئێستادا سوپای‌ عێراق له‌ (‪ )17‬فیرقه‌‌و زیاتر ل ‌ه ملیۆنێك سه‌رباز پێكدێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی دروستكردنی‌ عێراق‌و دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی عێراق هه‌ر ل ‌ه سه‌ره‌تا ‌‬ ‫چه‌كداركردن‌و راهێنانی‌ هێز‌ه سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫ی جیاوازدا تێپه‌ڕیوه‌‪:‬‬ ‫ی ‪1920‬دا‪ ،‬ب ‌ه چه‌ند قۆناغێك ‌‬ ‫سوپاكه‌یه‌وه‌ له‌ ده‌یه‌ ‌‬ ‫ی پاشایه‌تیی ‌ه له‌ عێراقدا‪ ،‬به‌ریتانیا ئه‌ركی‌ پڕچه‌ككردن‌و‬ ‫ی ‪ 1921‬تا ‪ ،1958‬ك ‌ه سه‌رده‌م ‌‬ ‫*له‌نێوان سااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زراندنی‌ بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ بۆ پشتیوانیكردن ‌‬ ‫ی عێراقی‌ له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت‪ ،‬وێڕا ‌‬ ‫ی سوپا ‌‬ ‫راهێنان ‌‬ ‫ی سه‌ربازیی‌ له‌ عێراقدا جێگیر ده‌كات‪.‬‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫هێز‌ه چه‌كداره‌كان‪ ،‬سه‌دان شاره‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م دێت ل ‌ه پڕچه‌ككردنی‌ هێزه‌ سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫ی ‪ 1958‬تا ‪ 2003‬روسیا به‌پل ‌ه ‌‬ ‫*له‌نێوان س��ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فڕۆك ‌ه ‌‬ ‫ی ل ‌ه رێگ ‌هی‌ فرۆشتن ‌‬ ‫عێراقدا‌و له‌دوای‌ ئه‌ویش��ه‌وه‌ فه‌ره‌نس��ا به‌ پل ‌هی‌ دووه‌م دێت به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی روس ‌‬ ‫ی گرنگ ل ‌ه جه‌نگی‌ عێراق ئێراندا ده‌بینێت‪ ،‬سه‌دان شاره‌زا ‌‬ ‫میراجه‌و‌ه ك ‌ه رۆڵێك ‌‬ ‫مه‌شقپێكردنی‌ هێز‌ه سه‌ربازییه‌كانی‌ دێن ‌ه عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی به‌عسدا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ی روخان ‌‬ ‫ی نوێ‌ ده‌س��تپێده‌كات به‌دوا ‌‬ ‫*له‌‪ 2003‬به‌دواوه‌ قۆناغێك ‌‬ ‫ی عێراق‪.‬‬ ‫ی سه‌ره‌كی‌ پڕچه‌ككردنی‌ سوپا ‌‬ ‫سه‌رچاو‌ه ‌‬

‫"بۆ پشتیوانی‌ له‌ئه‌سه‌د‪،‬مالیكی‌ به‌رتیل ده‌داته‌ روسیا"‬ ‫ێ‬ ‫پارله‌مانتارێكی‌ كورد رایده‌گه‌یه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روس ‌‬ ‫ی بازاڕ بۆ چه‌كی‌ خراپ ‌‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یدا ده‌كات‌و پشتیوانی‌ ل ‌ه رژێمه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌سه‌د ده‌كات‪ ،‬لیستی‌ هاوپه‌یمان ‌‬ ‫كوردستانیش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد ترسی ل ‌ه‬ ‫ی چه‌كی‌ نێوان‬ ‫گرێبه‌سته‌كانی‌ كڕین ‌‬ ‫عێراق‌و روسیا‌و چیك هه‌یه‌‌و داواش‬ ‫ده‌كات (‪ )%17‬ئه‌و چه‌كانه‌ بدرێت ‌ه‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫ی س��ه‌رۆك‬ ‫ی راب��ردو مالیك ‌‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی ژماره‌یه‌ك‬ ‫ی عێ��راق ب ‌ه یاوه‌ر ‌‬ ‫وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زی��ر‌و پارله‌مانتار له‌وان�� ‌ه وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ (پارتی‌)‌و وه‌زی��ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روسیا‌و چیك ‌‬ ‫(یه‌كێتی‌)‪ ،‬س��ه‌ردان ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ روس��یا رێكه‌وت‬ ‫ك��رد‪ .‬مالیك ‌‬ ‫بای��ی‌ چوار ملیار‌و (‪ )230‬ملیۆن دۆالر‬ ‫ی هێرش��ب ‌هر‌و‬ ‫فڕۆك��ه‌ی‌ میگ‌و كۆپته‌ر ‌‬ ‫ێ بكڕێت‪ .‬هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ‬ ‫یل‌‬ ‫تانك‌و چه‌ك ‌‬ ‫ی ملیارێك دۆالر‬ ‫چیكیش رێك��ه‌وت بای ‌‬ ‫فۆتۆ‪AFP :‬‬ ‫ ‬ ‫ی جۆری‌ (ئێڵ سوپای عێراق رۆژ ب ‌ه رۆژ به‌هێزتر ده‌بێت‬ ‫ی شه‌ڕكه‌ر ‌‬ ‫(‪ )28‬فڕۆكه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مریكاش‬ ‫‪ )159‬بكڕێت‪ .‬حكومه‌ت�� ‌‬ ‫چی��ن هه‌ی��ه‌‌و "پێویس��ت ‌ه حكومه‌ت‬ ‫میلله‌تان بكرێت‪.‬‬ ‫رایگه‌یان��د (‪ )467‬رێكه‌وتنیان له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ناوه‌ڕۆكی ئه‌و گرێبه‌س��تانه‌ ئاش��كرا‬ ‫ی ناوبراو سه‌قامگیری‌ ئه‌من ‌‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوكاری‌ سه‌رباز ‌‬ ‫عێراق له‌بواره‌كان ‌‬ ‫ی ب��كات‌و هێزی پێش��مه‌رگه‌ش بێبه‌ش‬ ‫ی نیشتیمانی‌‌و دادگه‌ری ‌‬ ‫ی ئاشته‌وای ‌‬ ‫به‌بون ‌‬ ‫ی هه‌مویان ده‌گاته‌ (‪)13‬‬ ‫واژوكردوه‌‌و كۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارو ن��ه‌كات"‪ .‬له‌به‌رانب��ه‌ردا پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی هه‌ل ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌‌و دابینكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ملیار دۆالر‪ .‬ك ‌ه كڕینی‌ س��ه‌د فڕۆكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫ی قانون‌و س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریی�� ‌ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان به‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێف ش��انزه‌ له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬كه‌ نرخ ‌‬ ‫ی پارله‌مان حه‌سه‌ن‬ ‫ی ئاس��ایش‌و به‌رگر ‌‬ ‫دێ��ت‪ ،‬نه‌ك ب ‌ه چه‌ك كڕی��ن‪ .‬له‌باره‌ ‌‬ ‫ی (‪ )150‬ملیۆن دۆالره‌‌و‬ ‫هه‌ر دانه‌یه‌ك�� ‌‬ ‫ی سنه‌ید‪ ،‬رایگه‌یاند گرێبه‌سته‌كانی‌ عێراق‬ ‫ی كوردیش��ه‌وه‌ وت�� ‌‬ ‫مه‌ترس��ییه‌كان ‌‬ ‫بڕی��ار وای ‌ه ل��ه‌ (‪ )2014‬هه‌ژد‌ه فڕۆك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫"تائێستا (‪ )%17‬بۆ كورد نه‌چه‌سپاوه‌‪" ،‬بۆ پاراستنی‌ خه‌ڵكی‌ عێراقه‌‌و ئامانج ‌‬ ‫وه‌كو وه‌جبه‌ی‌ یه‌كه‌م بگاته‌ عێراق‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هاوسێ‌‌و رۆڵه‌كان ‌‬ ‫ی دوژمنایه‌تی‌ واڵتان ‌‬ ‫روس��یاش مه‌رجی‌ نیی ‌ه بۆ ئه‌و واڵته‌ ‌‬ ‫ی "هیچ بوارێك‬ ‫ی عێ��راق نییه‌"‪ ،‬وتیش�� ‌‬ ‫ی پێده‌فرۆش��ێت‪ ،‬ك ‌ه نابێت دژ ‌‬ ‫چه‌ك ‌‬ ‫ی مالیكی‌‬ ‫به‌رتیله‌كان ‌‬ ‫ی له‌و گرێبه‌س��تانه‌دا نییه‌‪،‬‬ ‫بۆ گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫میلله‌ته‌كه‌ی‌ به‌كاری‌ بهێنێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانت��اری‌ عێ��راق ل ‌ه لیس��ت ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫لیژنه‌كه‌ش��مان چاودێری‌‌و به‌شدار ‌‬ ‫ی كوردستان (پارتی‌) حه‌مید‬ ‫هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرێبه‌سته‌كان ‌‬ ‫هه‌موو دانوس��تانه‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫ناكۆك ‌‬ ‫باڤی‌‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ هه‌ندێك‬ ‫ی چه‌كدا ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی رۆژنامه‌وانیدا پارله‌مانتار كڕین ‌‬ ‫له‌ لێدوانێك ‌‬ ‫ی رێككه‌وتو‌ه‬ ‫ل��ه‌و چه‌كان��ه‌ی‌ مالیك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‪ ،‬پارله‌مانتار ‌‬ ‫حه‌سه‌ن جیهاد (یه‌كێتی‌) رایگه‌یاندبو‬ ‫ل�� ‌ه روس��یای‌ بكڕێ��ت "زۆر بێكه‌ڵك‌و‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی ناكه‌ن‌و عێراقیی�� ‌ه عیت��اب دوری‌‪ ،‬ره‌خنه‌ ‌‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫ی گرێبه‌سته‌كان ‌‬ ‫دژایه‌ت ‌‬ ‫ه��ه‌رزان‌و پوچه‌"‪ ،‬پێش��یوای ‌ه ئامانج‬ ‫ی گرت‌و ب ‌ه‬ ‫ی نازانن بۆ سه‌ر كورد‪ .‬هه‌ڵوێس��تی‌ الیه‌نی‌ ك��ورد ‌‬ ‫ب ‌ه هه‌ڕه‌شه‌ش�� ‌‬ ‫له‌و رێكه‌وتنه‌ ب��ۆ "په‌یداكردنی‌ بازاڕو‬ ‫له‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌ش��دا ئایا ئه‌م لێدوان ‌ه "نه‌گونج��او" ناوی‌ برد‪ ،‬داواش��ی كرد‬ ‫ی‬ ‫ی روس��ییه‌"‪ .‬وتیش ‌‬ ‫رزگاركردنی‌ چه‌ك ‌‬ ‫ی مالیكی‌ بكات بۆ‬ ‫ی پارله‌مان میوان��دار ‌‬ ‫ی بۆچون ‌‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ له‌س��ه‌ر جی��اواز ‌‬ ‫"ره‌نگ��ه‌ (‪ )%10‬ئه‌و پاره‌یه‌ بۆ به‌رتیل‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬حه‌مید رونكردن��ه‌وه‌ی‌ چۆنێت��ی‌‌و جۆری‌ ئه‌و‬ ‫پارله‌مانتاران ‌‬ ‫ی‬ ‫بێت ل ‌ه هه‌ردو الوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و كه‌س��ان ‌ه ‌‬ ‫ی چه‌كانه‌ی‌ ده‌یكڕێ‌‪.‬‬ ‫باڤی‌ وتی‌ "هه‌ڵوێستمان له‌گه‌ڵ یه‌كێت ‌‬ ‫گرێبه‌سته‌كان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫یه‌كه‌‌و ل ‌ه پارله‌مان پێكه‌وه‌ به‌یاننامه‌مان‬ ‫ی‬ ‫ی ئ��ه‌م رێكه‌وتن ‌ه ‌‬ ‫ی باڤ�� ‌‬ ‫به‌ب��ڕوا ‌‬ ‫ی چه‌ك كڕین‬ ‫گه‌نده‌ڵیه‌كان ‌‬ ‫خوێنده‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "وه‌كو به‌رتیلێكه‌ بۆ روسیا‪ ،‬تا‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی پارله‌مانتاران بۆ میدیا‬ ‫ی لێدوان ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ت��ره‌وه‌‪ ،‬هاوپه‌یمان�� ‌‬ ‫له‌الیه‌ك�� ‌‬ ‫پشتیوانی‌ رژێمی‌ به‌شار ئه‌سه‌د بكات"‪ ،‬فرۆشتوه‌"‪ .‬ئه‌م پارله‌مانتاره‌ ب ‌ه "كارێكی‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵن ‌‬ ‫ێ حكومه‌تی‌ عێراق بچێت ‌ه كوردستان له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا رایگه‌یاند ناوخۆیی‌‌و بیانییه‌كان‪ ،‬له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌"ی‌ ده‌زان ‌‬ ‫ی "قس��ه‌یه‌كی‌ وا هه‌یه‌ مالیك ‌‬ ‫وتیش�� ‌‬ ‫ی په‌نج��ا ملی��ار‬ ‫ی روسیا‪ -‬ئێران‪ -‬سوریاوه‌و داواش سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد ترسی ل ‌ه (‪ )2012 - 2003‬ب��ڕ ‌‬ ‫ی داوه‌ت ‌ه روس��یا‪ ،‬به‌ره‌ ‌‬ ‫(‪ )400‬ملیۆن دۆالر ‌‬ ‫ی چ��ه‌ك ته‌رخانكراوه‌‪،‬‬ ‫ی ل ‌ه گرێبه‌س��ته‌كانی‌ نێوان عێراق‌و روسیا‌و دۆالر بۆ كڕین ‌‬ ‫ی رژێمه‌كان‪ ،‬پشتیوان ‌‬ ‫ی ده‌كات له‌بر ‌‬ ‫ی ب ‌ه س��وریا ‌‬ ‫له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و چه‌كانه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی سااڵن ‌‬ ‫له‌ماوه‌ ‌‬ ‫(‪)2012 - 2003‬‬ ‫بڕی‌ په‌نجا ملیار‬ ‫ی‬ ‫دۆالر بۆ كڕین ‌‬ ‫چه‌ك ته‌رخانكراوه‌‬

‫خورماتو‪ )1800( :‬خێزان ‌ی كورد قه‌زاك ‌ه جێده‌هێڵن‬ ‫ی‬ ‫ی هاواڵتیان�� ‌‬ ‫ی بارودۆخ�� ‌‬ ‫له‌ب��اره‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬بارام‬ ‫ك��وردی‌ ئ��ه‌و قه‌زای��ه‌ له‌ئێس��تادا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫راپۆرته‌ك ‌ه ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دو ساڵ ‌‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرتێك له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاس��ایش له‌الیه‌ك‌و به‌هۆ ‌‬ ‫ی بارودۆخ ‌‬ ‫رابردودا (‪ )1800‬خێزانی‌ كورد قه‌زا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫"كه‌مته‌رخه‌می‌‌و سارد‌و سڕ ‌‬ ‫خورماتویان به‌جێهێشتوه‌و (‪)2000‬‬ ‫كوردییه‌وه‌‪ ،‬ماڵ‌و موڵك‌و خانوه‌كانیان‬ ‫خێزانی‌ عه‌ره‌ب رویان كردۆته‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڕاج ده‌ك ‌هن‌و بۆ ش��اره‌كانی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫قه‌زایه‌‪ ،‬نزیكه‌ی‌ هه‌زار خانوش‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫كوردستان كۆچ ده‌كه‌ن"‪ .‬هۆكار ‌‬ ‫ی زۆری‌ ئه‌و‬ ‫فرۆشراون‌و به‌شێك ‌‬ ‫كۆچكردن��ه‌ش بۆ خراپی‌ باری‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫خانوانه‌ش توركمانی‌ شیعه‌ ده‌یكڕن‪.‬‬ ‫كه‌م��ی‌ خزمه‌تگ��وزاری‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چوار به‌رێوه‌به‌ری‌ كوردیش ل ‌ه‬ ‫ی ترس��ان‬ ‫به‌جۆرێك وایلێهاتوه‌ "به‌هۆ ‌‬ ‫پۆسته‌كانیان البراون‪.‬‬ ‫له‌ ته‌قینه‌وه‌و تیرۆر‪ ،‬شاره‌ك ‌ه زیاتر ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچ ‌ه زیندان ده‌چێت‌و هه‌م��وو ده‌روازه‌كان ‌‬ ‫ئه‌و راپۆرت ‌ه كه‌ له‌الیه‌ن ژور ‌‬ ‫ی گۆڕان��ه‌و‌ه داخراون"‪.‬‬ ‫دابڕاوه‌كان��ی‌ بزوتن��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس��تا ‌‬ ‫ل��ه‌ راپۆرته‌ك��ه‌دا دۆخ ‌‬ ‫ئاماده‌ك��راون‌و وێنه‌یه‌ك��ی‌ دراوه‌ت�� ‌ه‬ ‫ی ترسناك‬ ‫ی حه‌مرین ب ‌ه "زه‌نگێك ‌‬ ‫ی حه‌وز ‌‬ ‫ئاوێن��ه‌‪ ،‬رونیده‌كات��ه‌و‌ه له‌س��ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌یه‌ك��ی‌ گرنگ ‌‬ ‫(‪ )2003 -1963‬پرۆس��ه‌ی‌ ته‌عری��ب بۆ له‌ده‌س��تدان ‌‬ ‫ی كوردس��تان" ناوده‌ب��ات‌و ره‌خنه‌ش ل ‌ه‬ ‫ل��ه‌ خورمات��و پیاده‌ك��راوه‌و كورد ‌‬ ‫ێ ده‌رب��ه‌ده‌ر ك��راوه‌و زه‌وی‌‌و زاریان س��ه‌ركردایه‌تی‌ كورد ده‌گرێت‌و ده‌ڵێت‬ ‫ل‌‬ ‫ی رژێمیش "مه‌ترسییه‌ك ‌ه تادێت زیاتر له‌ كه‌ركوك‬ ‫ی روخان�� ‌‬ ‫داگیرك��راوه‌‪ .‬دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی نزیك ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ ،)2003‬خورماتو به‌دۆخێك ‌‬ ‫ی‬ ‫"زۆر دژوار‌و نائارام��دا تێده‌په‌ڕێت‌و بۆ كورد بێده‌نگه‌‌و تا ئێس��تا هه‌نگاوێك ‌‬ ‫ی ئه‌و شار‌ه ئارام‌و ئه‌رێنی‌ نه‌ناوه‌"‪.‬‬ ‫رۆژێكیش هاواڵتیان ‌‬ ‫ی‬ ‫دوا ‌‬ ‫راپۆرته‌ك��ه‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسوده‌ نه‌ژیاون‪ ..‬كه‌س له‌مان‌و ژیان ‌‬ ‫ی (‪)140‬‬ ‫ی م��ادده‌ ‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردن�� ‌‬ ‫خۆی‌ دڵنیا نییه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ل�� ‌ه (‪)2007/12/31‬و نه‌گه‌ڕان��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئ��ه‌و ناوچان ‌ه بۆ س��ه‌ر كوردس��تان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی خورماتو زۆر زیاد ‌‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫نیگه‌ران ‌‬ ‫ی پێچه‌وان ‌ه‬ ‫كردوه‌و له‌و‌ه به‌دواوه‌ كۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێكردوه‌‪ ،‬به‌ڕاده‌یه‌ك له‌سااڵن ‌‬ ‫ده‌ست ‌‬ ‫ی كورد‌و‬ ‫(‪2008‬و ‪)2009‬دا سه‌دان خێزان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫"له‌ناویاندا به‌رپرسه‌كان به‌ پله‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ش��اره‌یان به‌جێهێش��ت"‪ .‬له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪)2010‬ش ب��ه‌دواوه‌ تائێس��تا به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )1800‬خێزان ‌‬ ‫ێ ئاماری‌ نافه‌ڕم ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد خورماتویان به‌جێهێشتوه‌و نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد فرۆشراون‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫هه‌زار خانو ‌‬ ‫ی ئه‌و خانوانه‌ش توركمانی‌ ش��یع ‌ه‬ ‫زۆر ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ ل ‌ه به‌غداوه‌ سه‌د‬ ‫ده‌یكڕن به‌هۆ ‌‬ ‫موچه‌یان بۆ خه‌رج ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫راپۆرته‌كه‌ ئاشكرای‌ ده‌كات ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مامۆستا ‌‬ ‫شاره‌كه‌ داوای‌ نزیكه‌ی‌ س ‌‬ ‫ك��وردی‌ ب��ۆ جێهێش��تنی‌ ش��اره‌ك ‌ه‬ ‫ره‌تكردۆته‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا‬ ‫ی ل��ه‌ ش��اره‌كه‌دا‬ ‫"خوێندن��ی‌ ك��ورد ‌‬ ‫ی زۆر خراپدای��ه‌‌و رۆژ‬ ‫ل��ه‌ ئاس��تێك ‌‬ ‫به‌رۆژ به‌ره‌و هه‌ڵوه‌ش��انه‌وه‌ ده‌چێت‪،‬‬ ‫ی كوردس��تانیش هیچ‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و شاره‌ له‌ زانكۆكان ‌‬ ‫خوێندكارێك ‌‬ ‫ی وه‌رناگرێت‪ ،‬ئێس��تا له‌ (‪)34‬‬ ‫خ��ۆ ‌‬

‫ی (‪)%50‬‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ ك��وردی‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی كوردییان‬ ‫قوتابیی ‌ه كورده‌كان خوێندن ‌‬ ‫به‌جێهێشتوه‌و روویان كردۆته‌ خوێندنگ ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بییه‌كان"‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ك��ه‌ ئاش��كرای‌ ده‌كات ل�� ‌ه‬ ‫ی رابردودا زیاتر ل ‌ه (‪)2000‬‬ ‫دوو س��اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��ه‌س له‌ به‌غداو‌ه دام��ه‌زراوه‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیادا نییه‌‪ ،‬س��ه‌ربار ‌‬ ‫یه‌ك ك��ورد ‌‬ ‫ی هه‌ریه‌ك�� ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئه‌وان��ه‌ به‌رپرس��یارێت ‌‬ ‫ی پۆلیس‌و پ��ه‌روه‌رده‌و‬ ‫فه‌رمانگه‌كان�� ‌‬ ‫كش��توكاڵ‌و ئاوو ئ��اوه‌ڕۆ ل�� ‌ه كورد‬ ‫ی‬ ‫س��ه‌نراوه‌ته‌وه‌‪ .‬جگ ‌ه له‌وانه‌ به‌بیانوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شاره‌كانی‌ باشور‌و ناوه‌ڕاست ‌‬ ‫نائارام ‌‬ ‫عێراق��ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ن��د س��اڵێك ‌ه زیاتر ل ‌ه‬ ‫(‪ )2000‬خێزانی‌ عه‌ره‌ب روویان كردۆت ‌ه‬ ‫ئه‌م شاره‌‪.‬‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری‌ گرفته‌كان‪ ،‬راپۆرته‌ك ‌ه‬ ‫پێش��نیار ده‌كات هه‌وڵبدرێ��ت ب��ۆ‬ ‫ی‬ ‫ره‌خساندنی‌ ده‌رفه‌تی‌ كار‌و یه‌كخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌ه كوردییه‌كان‌و دروستكردن ‌‬ ‫هێز ‌‬ ‫نه‌خۆش��خانه‌‌و زانكۆ‌و هاوكاریكردنیان‬ ‫ی هه‌رێم��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌الی��ه‌ن حكومه‌ت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پڕۆژه‌ی‌ ئاودێری‌‌و كارگه‌ ‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی په‌ل��ه‌وه‌ری‌‌و‬ ‫ش��یره‌مه‌نی‌‌و پ��ڕۆژه‌ ‌‬ ‫دابینكردنی‌ پڕۆژه‌ خزمه‌تگوزارییه‌كان‪.‬‬

‫پرسیار‌و به‌راورد‬ ‫ی‬ ‫ی پێش��وی‌ س��ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاری‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫عێراق‌و سه‌ركرده‌ ‌‬ ‫بااڵی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬عادل عه‌بدولمه‌هدی‌ ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫وتارێكدا ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات له‌ بودج ‌ه ‌‬ ‫ی پیشه‌سازی‌‌و‬ ‫(‪)2012‬دا بۆ كه‌رته‌كان ‌‬ ‫كشتوكاڵ‌و گواس��تنه‌وه‌و ئاو‌و ئاوه‌ڕۆ‬ ‫ێ تێكڕا‬ ‫ته‌ندروس��تی‌‌و ژینگه‌‌و نیشته‌ج ‌‬ ‫(‪ )15.5‬ترلی��ۆن دین��ار دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌نها ب��ۆ به‌رگری‌‌و ناوخۆ بڕ ‌‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫(‪ )17‬ترلیۆن دینار دابینكراوه‌‪.‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی گرێبه‌س��ته‌كانی‌ مالیك ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی چه‌ك‪ ،‬مه‌هدی‌ ده‌پرسێت‪" :‬ئایا‬ ‫كڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ك ‌ه بۆ كه‌س��بكردن ‌‬ ‫ئامانج كڕین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراو‌و به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تانێك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیس��تم ‌‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬یان بۆ بیناكردن ‌‬ ‫سه‌ربازییه‌؟"‪.‬‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫به‌اڵم "به‌هه‌ده‌ردانی‌ س��امانی‌ گشتی‌‌و‬ ‫ی تیادا ك��راوه‌و دراوه‌ ب ‌ه‬ ‫دزی‌ گ��ه‌وره‌ ‌‬ ‫ێ كه‌ڵ��ك"‪ .‬جگ ‌ه له‌وان ‌ه بڕیار‬ ‫چه‌كی‌ ب ‌‬ ‫بووه‌ ئه‌و پاره‌ی ‌ه ل ‌ه س��ندوقێكدا بوای ‌ه‬ ‫ی هێز‌ه‬ ‫ی فه‌رمانده‌ی‌ گشت ‌‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫چه‌ك��داره‌كان‪ ،‬به‌اڵم تائێس��تا "كه‌س‬ ‫ی ئه‌و سندوق ‌ه‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ورده‌كاری‌‌و چۆنێت ‌‬ ‫نازانێ‌"‪.‬‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫دیارتری��ن نمون��ه‌ی‌ گه‌نده‌ڵ�� ‌‬ ‫ی كابینه‌ك��ه‌ی‌ ع��ه‌الوی‌ ل ‌ه‬ ‫س��ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪)2005‬دا بوو‪ ،‬ك ‌ه تیایدا حازم شه‌عالن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رگری‌ ئه‌وكات به‌ ئیختالس ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ملیارێ��ك‌و ‪ 300‬ه��ه‌زار دۆالر‌و دزین ‌‬ ‫‪ 800‬ملی��ۆن دۆالر كاش تۆمه‌تباركرا‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دا‪ ،‬ده‌زگا ‌‬ ‫دادگاش به‌غیاب��ی‌ حوكم ‌‬ ‫نه‌زاه��ه‌ش به‌ "یه‌كێك ل��ه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫ی برد‪.‬‬ ‫ی دنیا" ناو ‌‬ ‫دزییه‌ گه‌وره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌ی‌ نیویۆرك تایمز ‌‬ ‫راپۆرتێك ‌‬ ‫ئه‌مریكیش ئاشكرای‌ كرد عێراق‌و سربیا‬ ‫ی (‪)833‬‬ ‫ی نهێنیان به‌ بڕ ‌‬ ‫رێكه‌وتنێك�� ‌‬ ‫ی چ��ه‌ك واژو‬ ‫ملی��ۆن دۆالر ب��ۆ كڕین ‌‬ ‫ێ ئ��ه‌وه‌ی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ب ‌‬ ‫ی ره‌خنه‌كردنیه‌و‌ه‬ ‫بكرێت‪ ،‬پاشان به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق ناچاربون قه‌باره‌ ‌‬ ‫به‌رپرس��ان ‌‬ ‫كڕینه‌كان بۆ (‪ )236‬ملیۆن دۆالر كه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ره‌ڤان ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ .‬كه‌چ�� ‌‬ ‫عێ��راق رایگه‌یاند "ئه‌و گرێبه‌س��ت ‌ه ل ‌ه‬ ‫باش��ترین رێكه‌وتنه‌كان بووه‌و زۆریش‬ ‫ش��ه‌فاف ب��ووه‌"‪ .‬پارله‌مانتارێكی��ش‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی‌ راگه‌یاندب��و عێ��راق پێن��ج‬ ‫ی‬ ‫رێكه‌وتنی‌ له‌گه‌ڵ سربیا كردو‌ه ب ‌ه بڕ ‌‬ ‫(‪ )450‬ملی��ۆن دۆالر بۆ هێنانی‌ چه‌ك‌و‬ ‫ی‬ ‫ی چاالكییه‌ مه‌ده‌نییه‌كان‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫ئامێر ‌‬ ‫ی تاجی‌ فڕێدراون‪.‬‬ ‫ئێستا ل ‌ه سه‌ربازگ ‌ه ‌‬

‫قه‌زای‌ خورماتو‬

‫* ‪ 1925‬كراوه‌ به‌ ناحیه‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ركوك بووه‌‬ ‫ی كفری‌‪.‬‬ ‫* ‪ 1929‬خراوه‌ت ‌ه سه‌ر قه‌زا ‌‬ ‫* ‪ 1947‬خراوه‌ت ‌ه سه‌ر قه‌زای‌ داقوق‪.‬‬ ‫* ‪ 1948‬خورماتو كراوه‌ته‌ قه‌زا‪.‬‬ ‫* ‪ 1976‬به‌عس خورماتوی‌ خست ‌ه‬ ‫سه‌ر تكریت‪.‬‬ ‫* له‌په‌الماره‌كانی‌ ئه‌نفالدا‬ ‫ی خورماتو‬ ‫ی كوردنشین ‌‬ ‫(‪ )135‬گوند ‌‬ ‫روخێنران‪ ،‬ك ‌ه ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌ ئه‌و‬ ‫گوندان ‌ه (‪ )41696‬كه‌س بوون‬

‫ی ئه‌و ن��ه‌وت‌و نه‌فتای ‌هی‌ ل ‌ه‬ ‫جگه‌ له‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌زا ‌‬ ‫ی كۆروم��ۆر ‌‬ ‫س��نوری‌ گون��د ‌‬ ‫خورمات��و ده‌رده‌كرێ��ت‪ ،‬هی��چ خێرو‬ ‫ی‬ ‫بێرێكی‌ نه‌بۆ خورماتو نه‌بۆ گونده‌كان ‌‬ ‫ئه‌و سنوره‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫پرۆفایل‬

‫‪7‬‬

‫به‌غداو مۆسكۆ‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ (‪ )2548‬كیلۆمه‌تر له‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫دورن‪ ،‬ب��ه‌اڵم چه‌ك‌و پاره‌و دۆس��تایه‌ت ‌ی‬ ‫ئێران‌و سوریا‪ ،‬به‌غدای‌ گه‌رم‌و رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫كردۆت��ه‌ دۆس��تی‌ مۆس��كۆی‌ به‌فراوی‌‪،‬‬ ‫حكومه‌ته‌ ش��یعه‌كه‌ی‌ عێراقیش بووه‌ته‌‬ ‫دۆستی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌ پۆتین‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌ عێراق‌و روس��یا له‌‬ ‫سه‌رده‌می‌ هاوچه‌رخدا‪ ،‬بۆ (‪)1944/9/9‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌‪ ،‬ك��ه‌ تیای��دا ه��ه‌ردوال‬ ‫رێككه‌وتن له‌سه‌ر بیناكردنی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫دیپلۆماتییه‌كانیان‌و كردنه‌وه‌ی‌ باڵێوزخانه‌‬ ‫له‌ به‌غدا‌و مۆس��كۆ‪ ،‬ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ش‬ ‫زۆر درێژه‌ی‌ نه‌كێش��ا‌و له‌ (‪)1955/1/4‬‬ ‫پچڕا‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ه��ۆی‌ په‌یمانی‌ به‌غداوه‌‬ ‫كه‌ س��ۆڤیه‌ت به‌ هاوپه‌یمانییه‌كی‌ دوژمن‬ ‫به‌خۆی‌ ده‌زانی‌‪.‬‬ ‫دوای‌ شۆڕش��ی‌ (‪/14‬ته‌مموز‪)1958 /‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌ستیپێكرده‌وه‌‪ ،‬دیارترین‬ ‫هه‌نگاوی‌ ئ��ه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ش له‌وكاته‌دا‬ ‫واژوكردن��ی‌ په‌یماننامه‌ی‌ دۆس��تایه‌تی‌‌و‬ ‫هاوكاری‌ بوو له‌ (‪ ،)1972/4/9‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌ میانی‌ س��ه‌ردانێكی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫سۆڤێتی‌ ئه‌وكات ئه‌لێكسی‌ كۆسیگین دا‬ ‫بوو بۆ به‌غداد‪.‬‬ ‫له‌ (‪ )1990 - 1958‬له‌بواری‌ ته‌كنیكی‌‌و‬ ‫س��ه‌ربازیدا په‌یوه‌ندیی��ه‌كان زۆر به‌هێز‬ ‫ب��ون‌و قه‌باره‌ی‌ فرۆش��ی‌ كه‌ره‌س��ته‌ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ بۆ عێراق له‌و ماوه‌یه‌دا به‌به‌های‌‬ ‫(‪ )30.5‬ملی��ار دۆالر مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ش��اره‌زا سۆڤێتییه‌كان هاوكاری‌‬ ‫عێراقی��ان ك��رد‪ ،‬له‌ب��واری‌ دامه‌رزاندنی‌‬ ‫كارگ��ه‌ی‌ دروس��تكردنی‌ كه‌لوپه‌ل��ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌‌و ده‌رمان‌و ئه‌نجامدانی‌ پڕۆژه‌ی‌‬ ‫ئابوری‌‌و په‌ره‌دان به‌ كێڵگه‌ نه‌وتییه‌كان‌و‬ ‫دروس��تكردنی‌ وێس��تگه‌ی‌ كارۆگه‌رمی‌‌و‬ ‫كارۆئاوی‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )1990‬روسیا سه‌دان تانك‌و‬ ‫فڕۆكه‌و جێبی‌ به‌ عێراق فرۆشت‪ ،‬پاشان‬ ‫به‌هۆی‌ گه‌مارۆ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی‌ س��ه‌ر‬ ‫عێراق��ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نه��ا په‌یوه‌ن��دی‌ ئابوری‌‬ ‫له‌نێوانیان��دا مای��ه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێ��ك به‌ر‬ ‫ل��ه‌ ش��ه‌ڕه‌كه‌ی‌ (‪ )2003‬ته‌نه��ا (‪)39‬‬ ‫كۆمپانیای‌ روسی‌ له‌عێراقدا بون‌و پشكیان‬ ‫له‌ ده‌رهێنانی‌ نه‌وتدا ده‌گه‌یشته‌ (‪.)%40‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی‌ شه‌ڕه‌كه‌شدا هه‌موو‬ ‫گرێبه‌سته‌كان هه‌ڵپه‌سێرران‪.‬‬ ‫دوای‌ روخانی‌ سۆڤیه‌ت له‌نه‌وه‌ده‌كاندا‪،‬‬ ‫عێراق له‌ (‪ )1992/1/1‬دانی به‌ روسیای‌‬ ‫فیدراڵدا ن��ا وه‌كو میراتگری‌ ش��ه‌رعی‌‌و‬ ‫قانون��ی‌ یه‌كێتی‌ س��ۆڤیه‌ت‌و په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫دیپلۆماسییه‌ هاوبه‌شه‌كانیش له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫بنه‌مایه‌ به‌رده‌وام بوو‪ .‬دوای‌ روخانی‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس له‌ (‪ )2003‬عێراق ده‌ستپێشخه‌ری‌‬ ‫كرد ل��ه‌ زیندوكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س��ته‌ش له‌ كانونی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫(‪ )2003‬وه‌فدێك��ی‌ ئه‌نجومه‌ن��ی‌ حوكم‬ ‫به‌ س��ه‌رۆكایه‌تی‌ عه‌بدولعه‌زی��ز حه‌كیم‬ ‫سه‌ردانی‌ مۆسكۆی‌ كرد‪ .‬له‌هه‌مان مانگی‌‬ ‫ساڵی‌ داهاتودا سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئه‌وكاتی‌‬ ‫عێراق ئه‌یاد عه‌الوی‌ س��ه‌ردانی‌ مۆسكۆی‌‬ ‫ك��رد‪ .‬له‌كۆتاییه‌كانی‌ (‪)2004‬دا روس��یا‬ ‫بڕیاریدا له‌ (‪ )%93‬قه‌رزه‌ كه‌ڵه‌كه‌بوه‌كانی‌‬ ‫س��ه‌ر عێراق خ��ۆش بێت ك��ه‌ بڕه‌كه‌ی‌‬ ‫(‪ )12.9‬ملیار دۆالر بوو‪.‬‬ ‫له‌مانگی‌ ش��وباتی‌ (‪ )2008‬سه‌رله‌نوێ‌‬ ‫كاری‌ هاوبه‌ش��ی‌ لیژنه‌ی‌ عێراقی‌ روسی‌‬ ‫بۆ هاوكاری‌ بازرگانی‌‌و ئابوری‌‌و زانستی‌‌و‬ ‫ته‌كنه‌ل��ۆژی‌ زیندوكرای��ه‌وه‌‪ .‬له‌ (‪/11-9‬‬ ‫نیسان‪ )2009/‬مالیكی‌ سه‌ردانی‌ روسیای‌‬ ‫كرد‪ ،‬له‌به‌رانبه‌ریش��دا جگه‌ له‌س��ه‌ردانی‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫خاوه‌ن كۆمپانی��اكان‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫روسیا سێرگی‌ الڤرۆڤ له‌ مایسی‌ (‪)2011‬‬ ‫سه‌ردانی‌ به‌غدای‌ كرد‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا كۆمپانیا گه‌وره‌كانی‌ روسیای‌‬ ‫وه‌كو (لویك ئۆی��ڵ‌و گازبرۆم)ی‌ نه‌وتی‌‌و‬ ‫كۆمپانی��ای‌ (ته‌خنۆبرۆم ئێكس��پۆرت)‬ ‫ی‌ پس��پۆڕ له‌كه‌رتی‌ كاره‌ب��ا له‌عێراقدا‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ .‬له‌بواری‌ رۆشنبیریشدا نزیكه‌ی‌‬ ‫چ��وار ه��ه‌زار خوێن��دكاری‌ عێراقی‌ له‌‬ ‫په‌یمانگاو زانكۆكانی‌ روسیادا ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌ی��اده‌وه‌ری‌ كورددا ده‌رباره‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ س��ۆڤێت مابێته‌وه‌‪ ،‬سه‌ردانی‌‬ ‫بارزانی‌‌و یاوه‌ره‌كانێتی‌ بۆ مۆسكۆ له‌دوای‌‬ ‫له‌ناوبردن��ی‌ كۆماری‌ مه‌هاب��اد‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫س��ه‌ردانی‌ چه‌ندی��ن كه‌س��ایه‌تی‌ دیاری‌‬ ‫كورده‌ بۆ مۆسكۆ له‌ سااڵنی‌ شه‌سته‌كاندا‬ ‫بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌ بڕوانامه‌ی‌ دكتۆرا‪ .‬له‌م‬ ‫رۆژگاره‌ش��دا ب ‌ه هه‌وڵ‌و ته‌قه‌الی‌ هۆشیار‬ ‫زێب��اری‌ وه‌زی��ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ عێ��راق له‌‬ ‫(‪ )2007/11/28‬كونس��ڵگه‌ری‌ روسیا له‌‬ ‫هه‌ولێ��ر كرایه‌وه‌‪ .‬له‌ئێستاش��دا باڵێوزی‌‬ ‫عێراق له‌ روس��یا فایه‌ق نێروه‌یی‌ (‪)66‬‬ ‫س��اڵه‌ كه‌ دۆس��تێكی‌ نزیك��ی‌ بارزانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ریکالم‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫ه ‪80,000‬‬ ‫ی هیالل گه‌یشت ‌‬ ‫ی دانه‌ غاز‌و نه‌وت ‌‬ ‫ی كوردستانی‌ كۆمپانیا ‌‬ ‫به‌رهه‌م ‌‬ ‫به‌رمیل له‌یه‌ك رۆژدا له‌‌چواره‌مین ساڵوه‌گه‌ڕی‌ ده‌ست به‌كاربوونیدا‬ ‫هه‌ش��ته‌میدایه‌‌و‬ ‫له‌س��اڵی‌‬ ‫بازرگان��ی‌‬ ‫پێش��انگایه‌كی‌‬ ‫هه‌مه‌چه‌ش��نه‌‪ ،‬ك��ه‌ زیات��ر ل��ه‌‌‬ ‫‪ 850‬كۆمپانی��ای‌ ‪ 22‬واڵت��ی‌‬ ‫جیاواز به‌ش��داری‌ تێ��دا ده‌كه‌ن‌و‬ ‫به‌رفراوان��ی‌‬ ‫گوڵبژێرێك��ی‌‬ ‫به‌روب��ووم‌و خزمه‌تگوزاریه‌كانیان‬ ‫نمایش��ده‌كه‌ن‪ .‬ئ��ه‌و كه‌رتانه‌ی‌‬ ‫به‌رش��داریان ك��ردووه‌ بریتی��ن‬ ‫له‌ئه‌ندازی��اری‌‌و ئه‌لیكترۆنی��ات‌و‬ ‫بیناس��ازی‌‌و وزه‌‌و په‌روه‌رده‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫پیشانگایه‌ گه‌وره‌ترین پیشانگای‌‬ ‫بازرگانیه‌ كه‌ له‌عێراق سازده‌كرێت‌و‬ ‫پێشبینی‌ ده‌كرێت نزیكه‌ی‌ ‪75000‬‬ ‫میوان سه‌ردانی‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫گوژمه‌ی‌ وه‌به‌رهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌یشته‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 1‬ملیار دۆالر‬ ‫كه‌ ده‌كاته‌ به‌رزترین داهاتی‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان له‌‌پرۆژه‌كانی‌ نه‌وت‌و‬ ‫گاز له‌‌عێراق‪ .‬تائێستا كۆی‌‬ ‫‪ 67‬ملیۆن به‌رمیل غازی‌ شلی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌ له‌‌وه‌ته‌ی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ – 2008‬كه‌ ئه‌مه‌ش به‌رزترین‬ ‫وه‌به‌رهێنانه‌ له‌‌الیه‌ن كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌ت له‌‌عێراق‬ ‫ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ بای‌ ‪ 5.4‬ملیار‬ ‫دۆالر خه‌رجی‌ سووته‌مه‌نی‌ بۆ‬ ‫حكومه‌ت پاشه‌كه‌فت كردووه‌‪.‬‬ ‫ده‌زگای‌ راگه‌یاندنی‌ ئه‌لشاریقه‌‪:‬‬ ‫‪2012 / 10/14‬‬ ‫دان��ه‌ غاز‪ ،‬یه‌كه‌می��ن كۆمپانیای‌‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌تی‌ غازی‌ سروش��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌‌ناوچه‌كه‌‌و نه‌وتی‌ هیالل‪ ،‬كۆنترین‬ ‫كۆمپانیای‌ تایبه‌ت��ی‌ نه‌وت‌و گاز‬ ‫له‌‌رۆژهه‌اڵت��ی‌ ناوه‌ڕاس��ت‪ ،‬ك��ه‌‬ ‫به‌یه‌ك��ه‌وه‌ پ��رۆژه‌ی‌ كۆرم��ۆر‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌ب��ه‌ن‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نن كه‌‬ ‫ك��ۆی‌ به‌رهه‌مهێنانی��ان ل��ه‌‌گاز‬ ‫له‌‌هه‌رێمی‌ كوردس��تان گه‌یش��ته‌‬ ‫‪ 80,000‬به‌رمی��ل له‌‌ڕۆژێك��دا‬ ‫س��اڵوه‌گه‌ڕی‌‬ ‫له‌‌چواره‌می��ن‬ ‫كاركردنیان له‌‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫تائه‌م��ڕۆ‪ ،‬ك��ۆی‌ وه‌به‌رهێن��ان‬ ‫گه‌یش��ته‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 1‬ملیار دۆالر‌و‬ ‫ك��ۆی‌ كه‌ڵه‌كه‌ب��ووی‌ به‌رهه‌م��ه‌‬ ‫نه‌وتیه‌كان��ی‌ زیاتره‌ له‌‪ 67‬ملیۆن‬ ‫به‌رمیل‪ ،‬ك��ه‌ ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین‬ ‫به‌رهه‌مهێنان��ه‌ له‌الی��ه‌ن كه‌رتی‌‬ ‫تایب��ه‌ت له‌بواره‌كانی‌ نه‌وت‌و گاز‬ ‫له‌‌عێراق‪.‬‬ ‫به‌رهه‌می‌ رۆژانه‌ ئه‌مانه‌ ده‌گرێته‌وه‌‬ ‫‪ 340‬ملیۆن پێ‌ سێجا گاز‌و ‪15000‬‬ ‫به‌رمی��ل گازی‌ ش��لی‌ چڕك��راو‌و‬ ‫پالن هه‌یه‌ بۆ فراوانكردنی‌ زیاتر‪.‬‬ ‫به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌ گش��تی‌ تائێستا‬ ‫كۆمپانی��ا توانیویه‌تی‌ ‪ 279‬ملیار‬ ‫پێ‌ سێجا غاز‌و ‪ 13‬ملیۆن به‌رمیل‬ ‫غ��ازی‌ چڕك��راوه‌ به‌رهه‌مبهێنێت‬ ‫له‌‌وه‌ت��ه‌ی‌ ده‌س��ت به‌كارب��ووه‌‬ ‫له‌مانگی‌ تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ ‪‌2008‬و‬ ‫بۆت��ه‌ ه��ۆكاری‌ به‌رهه‌مهێنان��ی‌‬ ‫‪ 1,750‬مێ��گا وات كاره‌ب��ا ب��ه‌‬ ‫دابینكردنی‌ گاز بۆ وێس��تگه‌كانی‌‬ ‫وزه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م��ه‌ بووه‌هۆی‌ مس��ۆگه‌ركردنی‌‬ ‫گه‌یاندن��ی‌ وزه‌ تاراده‌ی��ه‌ك‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام بۆ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 4‬ملی��ۆن هاواڵت��ی‌ له‌‌هه‌رێم��ی‌‬ ‫كوردس��تان‪ ،‬ب��ه‌ پێچه‌وان��ه‌ی‌‬ ‫قه‌یرانی‌ كاره‌ب��ا كه‌ له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫ت��ری‌ عێ��راق‌و ب��ووه‌ مای��ه‌ی‌‬ ‫پاش��ه‌كه‌فت كردن��ی‌ ‪ 5,4‬ملیار‬ ‫دۆالری‌ ئه‌مریكی‌ له‌‌ خه‌رجیه‌كانی‌‬ ‫س��ووته‌مه‌نی‌ بۆ حكومه‌ت‪ ،‬واته‌‬ ‫پاش��ه‌كه‌فتكردنی‌ ‪ 2,5‬ملی��ار‬ ‫دۆالر س��ااڵنه‌ جگه‌ له‌‌سووده‌كانی‌‬ ‫ژێنواری‌ له‌كه‌مكردن��ه‌وه‌ی‌ گازه‌‬ ‫قه‌تیس��كراوه‌كانی‌ گه‌رمای��ی‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان ئه‌و كات��ه‌ی‌ كه‌ په‌ره‌ی‌‬ ‫ب��ه‌ گۆڕان��كاری‌‌و به‌هێزكردن��ی‌‬ ‫بواره‌كانی‌ ئابووری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬

‫ته‌واوی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫به‌ڕێ��ز مه‌جی��د جه‌عف��ه‌ر‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌ جێبه‌جێ��كاری‌‬ ‫س��ه‌ره‌كی‌ نه‌وتی‌ هیالل‌و ئه‌ندامی‌‬ ‫ده‌س��ته‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ران��ی‌ دان��ه‌‬ ‫غاز ده‌ڵێت‪" :‬ئێمه‌ خۆش��حاڵین‬ ‫ك��ه‌ كۆمپانیاكه‌م��ان گه‌وره‌ترین‬ ‫وه‌به‌رهێنه‌ره‌ له‌‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌كه‌رت��ی‌ ن��ه‌وت‌و گاز‌و هه‌روه‌ها‬ ‫ب��ه‌ تواناتری��ن كۆمپانیاكان��ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنان��ی‌ ب��واری‌ ن��ه‌وت‌و‬ ‫گاز‌ه له‌‌و چوار ساڵه‌ سه‌ره‌تایه‌ی‌‬ ‫كاردنم��ان‪ ،‬ك��ه‌ بۆته‌ ه��ۆكاری‌‬ ‫دابینكردنی‌ كاره‌ب��ا بۆ ملیۆنه‌ها‬ ‫عێراقی‌‌و ب��ه‌ ملیاره‌ها دۆالری‌ بۆ‬ ‫حكومه‌ت گه‌ڕاندۆته‌وه‌"‌و هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌ڵێت "ئێمه‌ ب��ه‌ یه‌كه‌وه‌ له‌‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ سامانه‌ سروشتیه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌ت��ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس��تان‬ ‫كار ده‌كه‌ین ب��ۆ قۆناغی‌ دواتری‌‬ ‫په‌ره‌پێ��دان‌و فراوان ك��ردن‪ ،‬بۆ‬ ‫گه‌شه‌دان به‌ كاره‌كانمان‌و بره‌ودان‬ ‫به‌ پێشكه‌وتن‌و خۆشگوزه‌رانی بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ ناوخۆ"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا به‌ڕێز راش��د الجروان‪،‬‬ ‫جێبه‌جێ��كار‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌ جێبه‌جێ��كاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ به‌ وه‌كاله‌‌ی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫دانه‌‌ غاز ده‌ڵێت "ئێمه‌ توانیمان ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ گرن��گ‌و گه‌ورانه‌ ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین له‌‌سۆنگه‌ی‌ كاری‌ هاوبه‌ش‌و‬ ‫هه‌ماهه‌نگیكردن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و هاوبه‌شه‌كان‌و‬ ‫كار‌مه‌ن��ده‌‬ ‫به‌ڵێن��ده‌ران‌و‬ ‫ناوخۆییه‌كانم��ان‪ .‬جگه‌ له‌‌مه‌ش‬ ‫ئێمه‌ له‌‌گ��ه‌ڵ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬

‫كوردس��تان كارده‌كه‌ی��ن له‌‌پێناو‬ ‫باش��تركردن‌و چاره‌س��ه‌ركردنی‌‬ ‫گوژم��ه‌ هه‌ڵپه‌س��ێردراوه‌كان‌و‬ ‫ئێم��ه‌ زۆر ج��ۆش دراوی��ن به‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌ی‌ ئه‌م دواییه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫ب��ه‌ ده‌س��تپێكردنه‌وه‌ی‌ پاره‌دان‬ ‫له‌‌الیه‌ن حكومه‌تی‌ فیدراڵه‌وه‌ "‪.‬‬ ‫تاكۆتای��ی‌ مانگی‌ ئه‌یلولی‌ ‪،2012‬‬ ‫الیه‌نه‌ هاوبه‌شه‌كانی‌ پرۆژه‌كه‌ بڕی‌‬ ‫‪ 975‬ملیۆن دۆالریان وه‌به‌رهێناوه‌‬ ‫له‌‌ژێر رۆشنایی‌ ئه‌و گرێبه‌ستانه‌ی‌‬ ‫كه‌وا له‌‌گ��ه‌ڵ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان ئه‌نجامیداوه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ بلۆكه‌كانی‌ كۆر مۆر‌و چه‌مچه‌ماڵ‬ ‫له‌نیس��انی‌ ‪ .2007‬ده‌س��تكه‌وته‌‬ ‫س��ه‌ره‌كیه‌كانی‌ پڕۆژه‌كه‌ تائێستا‬ ‫بریتی��ه‌ له‌‌مان��ه‌ی‌ خ��واره‌وه‪:‬‬ ‫دامه‌زراندنی‌ تۆڕی‌ ب��ۆڕی‌ غازی‌‬ ‫ش��ل به‌ درێ��ژی‌ ‪ 180‬كم به‌ نێو‬ ‫ناوچه‌یه‌كی‌ س��ه‌ختی‌ ش��اخاوی‌‬ ‫كه‌ پێویس��تی‌ به‌ پاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێڵگه‌كان��ی‌ مین هه‌بوو توانیمان‬ ‫غازی‌ ش��ل به‌رهه‌مبهێنین دوای‌‬ ‫ته‌نه��ا ‪ 16‬مانگ‌و بیرلێ��دان به‌‬ ‫س��ه‌ركه‌وتوویی‌‌و گه‌یش��تن ب��ه‌‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ عه‌مباری‌ نه‌وت‌و گاز‬ ‫له‌‌ قوواڵیی‌ (‪2300‬م)‌و هێنانی‌ بڕی‌‬ ‫‪ 64000‬ت��ه‌ن كه‌لوپ��ه‌ل له‌‌ ‪3500‬‬ ‫بارهه‌ڵگر‌و بۆڕی‌ ك��ه‌ له‌‌تایله‌‌ند‌و‬ ‫چین هێن��راون‌و هه‌روه‌ها كارگه‌ی‌‬ ‫گازی‌ هه‌ره‌نایابی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‪.‬‬ ‫له‌‌ماوه‌ی‌ قۆناغی‌ دروس��تكردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌كه‌دا نزیكه‌ی‌ ‪ 2000‬كرێكاری‌‬ ‫عیراقی‌ هه‌لی‌ كاریان بۆ ره‌خسا‪،‬‬ ‫له‌هه‌م��وو گروپ��ه‌ نه‌ته‌وه‌ی��ی‌و‬ ‫تایه‌فه‌ی��ه‌ك‌و ب��ه‌ پش��تیوانی‌‬

‫كرێكاری‌ بیانی‌ له‌‌پتر له‌‌ ‪ 20‬نه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌‌ناوچه‌كه‌‌و سه‌رتاسه‌ری‌ جیهان‪.‬‬ ‫كۆمپانیاك��ه‌ به‌ س��ه‌ركه‌وتوویی‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ خۆماڵیكردنی‌ ئه‌نجامدا‌و‬ ‫توانیویه‌ت��ی‌ بگاته‌ رێژه‌ی‌ ‪%80‬ی‌‬ ‫ئامانج��ی‌ خۆی‌ له‌به‌كارخس��تنی‌‬ ‫كارمه‌ندانی‌ ناوخۆی��ی‌ تاكۆتایی‌‬ ‫س��اڵی‌ ‪ ،2011‬ئه‌م��ه‌ له‌‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ ئێس��تا خه‌ریكی‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ مه‌ش��قه‌ ب��ۆ كارمه‌نده‌‬ ‫ناوخۆییه‌كان‪.‬‬ ‫كۆمپانیاكانی‌ دانه‌ غ��از‌و نه‌وتی‌‬ ‫هی��ل�ال به‌رنامه‌یه‌ك��ی‌ هاریكاری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی��ان جێبه‌جێك��ردووه‌‬ ‫له‌پێناو یارمه‌تیدان��ی‌ كۆمه‌ڵگا‌و‬ ‫دابینكردن��ی‌‬ ‫له‌‌نێویان��ه‌وه‌‬ ‫كه‌لوپه‌ل��ی‌ قوتابخان��ه‌‌و ئ��اوی‌‬ ‫خواردن��ه‌وه‌‌و مولی��ده‌ی‌ كاره‌با‌و‬ ‫س��ووته‌مه‌نی‌‌و پێدانی‌ ‪ 24‬كاژێر‬ ‫وزه‌ی‌ كاره‌با‌و دابینكردنی‌ یه‌كه‌ی‌‬ ‫پزیش��كی‌ گه‌ڕۆك‌و پێداویس��تیه‌‬ ‫وه‌رزش��یه‌كانی‌ الوان‪ .‬ئه‌م كارانه‌‬ ‫ده‌بنه‌ مایه‌ی‌ یارمه‌تیدانی‌ كۆمه‌ڵگا‬ ‫نێوخۆیی��ه‌كان به‌ باش��تركردنی‌‬ ‫ئاس��تی‌ ژی��ان‌و ته‌ندروس��تی‌‌و‬ ‫گوزه‌ران‌و ئه‌من‌و س��ه‌قامگیریان‌و‬ ‫پ��ه‌ره‌دان به‌ س��ه‌رمایه‌ی‌ مرۆیی‌‬ ‫له‌‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫پێشانگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌ولێر‪:‬‬ ‫بۆئ��ه‌وه‌ی‌ ئاس��تی‌ په‌یوه‌ندی�� ‌ه‬ ‫بازرگانی��ه‌كان له‌س��ه‌ر ئاس��تی‌‬ ‫نێو ده‌وڵه‌تی‌ گه‌ش��ه‌ بكات‌و پتر‬ ‫پرۆژه‌كان له‌سه‌ر ئاستی‌ جیهانی‌‬ ‫بناسرێن‪ ،‬دانه‌ غاز‌و نه‌وتی‌ هیالل‬ ‫به‌ش��داری‌ ده‌كه‌ن له‌پێش��انگای‌‬

‫نێ��و ده‌وڵه‌تی‌ هه‌ولێر ‪ 2012‬وه‌ك‬ ‫ئه‌ندامێك��ی‌ وه‌ف��دی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ش��ارقه‌ به‌ س��ه‌رۆكایه‌تی‌ رێزدار‬ ‫شێخ سوڵتان بن أحمد القاسمی‌‪،‬‬ ‫جێگ��ری‌ س��ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نه‌وتی‌ شارقه‌‌و ئه‌ندامی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫كارگێ��ڕی‌ دانه‌ غ��از له‌ئیماراتی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌‪.‬‬ ‫كۆمپانیا له‌‌گه‌ڵ ‪ 30‬كۆمپانیای‌ تری‌‬ ‫ئیماراتی‌ له‌‌پێشانگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫هه‌ولێر به‌ش��داری‌ ده‌كه‌ن كه‌ له‌‌‬ ‫‪ 18 – 15‬تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ ‪2012‬‬ ‫له‌‌هه‌ولێر ئه‌نجام ده‌درێت‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س��ته‌ به‌ڕێز راش��د‬ ‫الجروان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ جێبه‌جێكار‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌ جێبه‌جێ��كاری‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ به‌ وه‌كاله‌ی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫دانه‌ غاز ده‌ڵێت‪" :‬ئێمه‌ به‌ چاوی‌ پڕ‬ ‫بایه‌خ‌و گرنگی‌ سه‌یری‌ پێشانگای‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت��ی‌ هه‌ولێر ده‌كه‌ین‌و به‌‬ ‫ده‌رفه‌تێكی‌ گرنگی‌ ده‌زانین وه‌كو‬ ‫گه‌وره‌ترین پێشانگا له‌‌سه‌ر ئاستی‌‬ ‫عێراق‪ .‬ئه‌و پێشانگایه‌ ده‌رفه‌تێكی‌‬ ‫وااڵ ب��ۆ بینین��ی‌ به‌رپرس��انی‌‬ ‫حكوم��ی‌‌و كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌ خ��اوه‌ن‬ ‫كاران دروس��تده‌كات بۆ تیش��ك‬ ‫خستنه‌ سه‌ر ده‌ستكه‌وته‌كانمان‌و‬ ‫گ��ه‌ڕان ب��ه‌ دوای‌ ده‌رف��ه‌ت‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان��ی‌ نێوان حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم��ی‌ كوردس��تان‌و ئیماراتی‌‬ ‫عه‌ره‌ب��ی‌ پته‌وتر ده‌بێت‌و ئێمه‌ش‬ ‫چاومان بڕیوه‌ت��ه‌ به‌رده‌وام بوون‬ ‫له‌‌سه‌ر ئه‌نجامدانی‌ رۆڵێكی‌ به‌رچاو‬ ‫له‌ئایینده‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس��تانی‌‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫پێش��انگای‌ نێوده‌ڵه‌ت��ی‌ هه‌ولێر‬

‫سه‌باره‌ت به‌ نه‌وتی‌ هیالل‬ ‫نه‌وتی‌ هی��ل�ال یه‌كێكه‌ له‌‌كۆنترین‬ ‫كۆمپانیاكان��ی‌ كه‌رت��ی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس��ت له‌بواری‌‬ ‫پش��كنین‌و به‌رهه‌مهێن��ان‪ ،‬ب��ه‌‬ ‫ئه‌زموونێك��ی‌ پت��ر له‌ ‪ 40‬س��اڵ‬ ‫وه‌ك كارگه‌ڕێك��ی‌ نێودوڵه‌ت��ی‌‬ ‫له‌چه‌ندی��ن واڵت‌و له‌نێویان��ه‌وه‌‬ ‫میسر‌و پاكستان‌و یه‌مه‌ن‌و كه‌نه‌دا‌و‬ ‫یوگوسالفیا‌و تونس‌و ئه‌رجه‌نتین‪،‬‬ ‫جگ��ه‌ ل��ه‌كاره‌ به‌رده‌وامه‌كان��ی‌‬ ‫له‌‌ئیم��ارات‌و عێ��راق‪ .‬ب��اره‌گای‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ كۆمپانیاكه‌ له‌‌ میرنشینی‌‬ ‫ش��اریقه‌یه‌ له‌ئیمارات‌و ئۆفیس��ی‌‬ ‫هه‌ی��ه‌ له‌‌هه‌ری��ه‌ك له‌به‌ریتانیا‌و‬ ‫ئێ��ران‌و هه‌روه‌ها ‪ 3‬شوێنیش��ی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌‌عێراق‌و هه‌روه‌ها ئۆفیسی‌‬ ‫تری‌ په‌یوه‌نداری‌ هه‌یه‌ له‌‌میس��ر‌و‬ ‫س��عودیه‌‌و به‌حرێن‪ .‬نه‌وتی‌ هیالل‬ ‫خ��اوه‌ن گه‌وره‌تری��ن پش��كه‌ له‌‌‬ ‫كۆمپانیای‌ دانه‌غاز كه‌ یه‌كه‌مین‌و‬ ‫كۆمپانی��ای‌‬ ‫به‌رفراوانتری��ن‬ ‫به‌رهه‌مهێنان��ی‌ غازی‌ سروش��تی‌‬ ‫كه‌رتی‌ تایبه‌تیه‌ له‌‌ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪www.crescent.ae‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌ دانه‌غاز‬ ‫یه‌كه‌م كۆمپانی��ای‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫غ��ازی‌ سروش��تیه‌ له‌‌ڕۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس��ت‌و له‌‌الی��ه‌ن ‪300‬‬ ‫گ��ه‌وره‌ وه‌به‌رهێنی‌ كه‌ن��داوه‌وه‌‬ ‫دامه‌زرێنراوه‌ هه‌روه‌ها ‪ 300‬هه‌زار‬ ‫وه‌به‌رهێن له‌ ‪ 100‬واڵتی‌ دونیاوه‌‌و‬ ‫ئۆفیس��ی‌ س��ه‌ره‌كی‌ كۆمپانیاكه‌‬ ‫له‌‌میرنشینی‌ شاریقه‌یه‌ له‌ئیمارات‌و‬ ‫له‌لیستی‌ بازاڕی‌ دراوی‌ ئه‌بوزه‌بی‌‬ ‫تۆم��ار ك��راوه‌‌و ئۆفیس��ی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌‌هه‌ریه‌ك له‌س��عودیه‌‌و میس��ر‌و‬ ‫به‌ریتانی��ا‌و عێ��راق‌و خاوه‌ن��ی‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌ له‌‌ئیمارات‌و عێراق‌و پالنی‌‬ ‫له‌‌به‌رده‌س��تدایه‌ بۆ فراوانكردنی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنان��ی‌ غازی‌ سروش��تی‌‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس��ت‌و باكوری‌‬ ‫ئه‌فریقیا‌و باشوری‌ ئاسیا‪.‬‬ ‫‪www.danagas.ae‬‬

‫بۆ زانیاری‌ زیاتر په‌یوه‌ندی‌ بكه‌ن‬ ‫به‌‪:‬‬ ‫مریم كیبالوی‬ ‫‪00971- 4 - 329 8996‬‬ ‫‪00971 - 50 - 240 3357‬‬ ‫‪wajih@saharagcc.com‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪9‬‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌مه‌ریكا‪..‬‬

‫مه‌وداکانی نێوان ئۆباماو رۆمنی‬ ‫له‌ویالیەتەکانی ئه‌مه‌ریکادا‬

‫ئاماده‌کردنی‪:‬‬ ‫نوێنه‌ر فاتیح‬ ‫ ‬ ‫به‌همه‌ن حه‌سه‌ن‬ ‫ ‬

‫ تینسی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪6,346,105 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١١ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٢‬رۆمنی‪%٥٢‬‬

‫ ئەلەباما‬

‫ تاکساس‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪25,145,561 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣٨ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٣٩‬رۆمنی‪%٥٥‬‬

‫ژمارەی دانیشتوان‪4,779,736 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٩ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%٥٨‬‬ ‫ئۆباما ‪%٣٨‬‬ ‫ ئاالسکا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪710,231 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣ :‬‬ ‫رۆمنی‪%‬‬ ‫الیەنگری‪ :‬ئۆباما‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ یوتا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪2,763,885 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٢٨‬رۆمنی‪%٦٧‬‬

‫ ئەریزۆنا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪6,392,017 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١١ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%٥٢‬‬ ‫ئۆباما ‪%٤٢‬‬

‫ ڤێرمۆنت‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪625,741 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٦٥‬رۆمنی‪%٢٩‬‬

‫ ئارکنساس‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪2,915,918 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٣٤‬رۆمنی ‪%٦٠‬‬

‫ ئایداهۆ‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,567,582 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%‬‬ ‫ئۆباما ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ ماینی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,328,361 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪% ٣٩‬‬ ‫ئۆباما ‪%٥٥‬‬

‫ نیبرسکا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,826,341 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٥ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٤٠‬رۆمنی ‪%٥٤‬‬

‫ ئۆهایۆ‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪11,536,504 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٨ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٨‬رۆمنی‪%٤٥‬‬

‫ ڤێرجینیا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪8,001,024 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٣ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٧‬رۆمنی‪%٤٧‬‬

‫ کالیفۆرنیا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪:‬‬ ‫‪37,253,956‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٥٥ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی‪%٣٩‬‬ ‫ئۆباما ‪%٥٦‬‬

‫ ئیندیانا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪6,483,802 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١١:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٤٢‬رۆمنی‪%٥٢‬‬

‫ ماریالند‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪5,773,552 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٠ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%٣٨‬‬ ‫ئۆباما ‪%٥٦‬‬

‫ نیڤادا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪2,700,551 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٤٩‬رۆمنی‪%٤٧‬‬

‫ ئۆکالهۆما‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪3,751,351 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٧ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٢٩‬رۆمنی‪%٥٦‬‬

‫ واشنتن‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪6,724,540 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٢:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٥٤‬رۆمنی‪%٤٠‬‬

‫ کۆلۆرادۆ‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪5,029,196 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٩ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٤٧‬رۆمنی‪%٤٧‬‬

‫ ئایوا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪3,046,355 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%٤٥‬‬ ‫ئۆباما ‪%٤٩‬‬

‫ ماسچیویتس‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪6,547,629 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١١ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%٣٧‬‬ ‫ئۆباما ‪%٥٧‬‬

‫ نیو هامشایەر‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,328,361 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٥٠‬رۆمنی‪%٤٥‬‬

‫ ئۆرگەن‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪3,831,074 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٧ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٩‬رۆمنی‪%٤٥‬‬

‫ وێست ڤێرجینیا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,852,994 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٥ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٣٨‬رۆمنی‪%٥٦‬‬

‫ کۆنێکتکیوت‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪3,574,097 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٧ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٥٣‬رۆمنی ‪%٤٢‬‬

‫ کانسس‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪2,853,118 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %‬رۆمنی ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ مێشیگان‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪9,883,640 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٦:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫‪%٤٣‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٥٠‬رۆمنی‬

‫ نیو جێرسی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪8,791,894 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٥٢‬رۆمنی‪%٤١‬‬

‫ پەنسیلڤانیا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪12,702,379 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٢٠ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی‪%٤٣‬‬ ‫ئۆباما‪%٥٠‬‬

‫ ویسکۆنسین‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪5,686,986 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٠ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٩‬رۆمنی ‪%٤٦‬‬

‫ داڵوێر‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪900,877 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی ‪%‬‬ ‫ئۆباما ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ کنتاکی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪4,339,367 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٨ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٣٨‬رۆمنی ‪%٥٦‬‬

‫ مینسۆتا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪5,303,925 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٠ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٥١‬رۆمنی‪%٤٣‬‬

‫ نیویورک‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪19,378,102 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٢٩ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٥٩‬رۆمنی‪%٣٥‬‬

‫ رۆد ئایسلەند‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,052,567 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٦٠‬رۆمنی‪%٣٤‬‬

‫ ویمینگ‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪563,626 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %‬رۆمنی ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ کۆلۆمبیا‬

‫ لویسیانا‬

‫ژمارەی دانیشتوان‪:‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣:‬‬ ‫رۆمنی ‪%‬‬ ‫الیەنگری‪ :‬ئۆباما ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ژمارەی دانیشتوان‪4,533,372 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٨ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٣٦‬رۆمنی ‪%٥٧‬‬

‫ میسیسپی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪2,967,297 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٦ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی‪%‬‬ ‫ئۆباما ‪%‬‬ ‫هێشتا یه‌کالینه‌بووه‌ته‌وه‌‬

‫ نۆرس کارۆلینا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪9,535,483 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٥ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٦‬رۆمنی‪%٤٩‬‬

‫ ساوس کارۆالینا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪4,625,364 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٩ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤١‬رۆمنی‪%٥٣‬‬

‫ فلۆریدا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪18,801,310 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٢٩ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٧‬رۆمنی‪%٤٨‬‬

‫ هاوای‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪1,360,301 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٤ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ %٦٢‬رۆمنی‪%٣٢‬‬

‫ ئیلنۆی‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪12,830,632 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٢٠ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫رۆمنی‪%٣٧‬‬ ‫ئۆباما ‪%٥٧‬‬

‫ مۆنتانا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪989,415 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما ‪ % ٤٢‬رۆمنی‪%٥٢‬‬

‫ نۆرس داکۆتا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪672,591 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣:‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٠‬رۆمنی‪%٥٣‬‬

‫ ساوس داکۆتا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪814,180 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪٣ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤٢‬رۆمنی‪%٥٢‬‬

‫ جۆرجیا‬ ‫ژمارەی دانیشتوان‪9,687,653 :‬‬ ‫دەنگ بۆ هەڵبژادنی سەرۆک‪١٦ :‬‬ ‫الیەنگری‪:‬‬ ‫ئۆباما‪ %٤١‬رۆمنی‪%٥٤‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫"قه‌ره‌" که‌ڕواڵڵه‌کانی که‌رکوک به‌ یه‌کده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫كه‌ڕواڵڵه‌كانی‌ شاری‌ كه‌ركوك چه‌ندین‬ ‫خه‌ون‌و داواكارییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌رجه‌م ئه‌و خه‌ونانه‌یان به‌ ته‌نها‬ ‫كۆبونه‌وه‌ له‌ چایخانه‌یه‌كدا كۆبوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ندێكیشیان ده‌ڵێن "له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫مافمان پێشێل ده‌كرێت‪ ،‬بڕیارمانداوه‌‬ ‫ی واڵت"‪.‬‬ ‫برۆینه‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫چایخان��ه‌ی (قه‌ره‌) ك��ه‌ یه‌كێكه‌ له‌‬ ‫چایخانه‌ دێرینه‌كانی ش��اری‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫مێژویه‌ك��ی درێ��ژی هه‌ی��ه‌‌و ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ش��ه‌قامی باوه‌گوڕگوڕ‪ ،‬ئه‌و چایخانه‌یه‌‬ ‫تایبه‌ت��ه‌ ب��ه‌ كه‌ڕواڵاڵنی ئه‌و ش��اره‌‌و‬ ‫رۆژان��ه‌ زۆرب��ه‌ی كه‌ڕواڵڵ��ه‌كان به‌بێ‬ ‫جیاوازی ئاینی‌و نه‌ته‌وه‌یی له‌و ش��وێنه‌‬ ‫كۆده‌بنه‌وه‌و ب��ه‌ زمانی تایبه‌تی خۆیان‬ ‫كه‌ (زمانی هێما)یه‌ گفتوگۆ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫په‌یامنێری ئاوێنه‌ له‌ كه‌ركوك سه‌ردانی‬ ‫ش��وێنه‌كه‌ی كرد‌و له‌نزیكه‌وه‌ له‌ رێگای‬ ‫كه‌سێكه‌وه‌ كه‌ ده‌یتوانی تێیانبگه‌ێنێت‪،‬‬ ‫كه‌مێك گفتوگۆی‌ له‌گه‌ڵدا كردن‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬سۆران‬ ‫ ‬ ‫ئه‌و مرۆڤان��ه‌ له‌كاتی‌ قس��ه‌كردنیان چایخانه‌ی قه‌ره‌ له‌که‌رکوک‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ باس��یان ل��ه‌ چه‌ندین خه‌ون‬ ‫ك��رد كه‌ هه‌یانه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌وانیش وه‌ك كچ��ه‌ كه‌ڕواڵڵه‌كانیش ده‌بون��ه‌ ئه‌ندام‌و تایبه‌ت به‌ كه‌ڕواڵڵه‌كان‌و كه‌مئه‌ندامانیان ئه‌وروپ��ا‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك خ��ۆی‌ ده‌ڵێت‬ ‫بۆ دروس��ت بك��ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس��تا "له‌وێ رێز له‌ مرۆڤ ده‌گیرێت به‌تایبه‌تی‬ ‫زۆربه‌ی‌ مرۆڤه‌ ئاس��اییه‌كان گله‌ییان له‌ هاوسه‌رگیریشمان ئاسان ده‌بو"‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئه‌و شاره‌ هه‌بوو كه‌ وه‌كو‬ ‫واڵم��ی داواكه‌یان نه‌دراوه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ كه‌مئه‌ندام��ان‪ ،‬ش��وێن‌و خزمه‌تگوزاری‬ ‫پێویس��ت پێداویستییه‌كانی‌ بۆ فه‌راهه‌م‬ ‫ته‌واو نائومێد بوه‌‌و بڕیاریداوه‌ بڕوات بۆ تایبه‌تی��ان هه‌ی��ه‌‌و ژیانیان ل��ه‌ هه‌موو‬ ‫ئاشورییه‌ك‪ :‬ده‌ڕۆم بۆ ئه‌وروپا‬ ‫نه‌كردون‪.‬‬ ‫رویه‌كه‌وه‌ بۆ دابینكراوه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی دیك��ه‌ له‌و كه‌ڕواڵاڵنه‌ به‌ناوی ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪.‬‬ ‫سائیر له‌ بواری‌ وه‌رزشدا كار ده‌كات‌و‬ ‫كه‌ڕواڵڵه‌كان��ی كه‌ركوك وه‌ك خۆیان‬ ‫(س��ائیر ش��لێمون) ك��ه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪36‬‬ ‫ساڵه‌‌و به‌ره‌گه‌ز ئاش��ورییه‌‌و تائێستاش ئاماژه‌یان پێ��دا له‌ هه‌م��وو رویه‌كه‌وه‌ تا ئێستا چه‌ندین جار داوای‌ له‌ حكومه‌ت‬ ‫كوردێك‪ :‬جێیه‌كی‌ تایبه‌تیمان نییه‌‬ ‫كه‌ریم محه‌مه‌د وه‌ك كه‌سێكی‌ كه‌ڕواڵڵ‌ نه‌چوه‌ته‌ ژیانی‌ هاوس��ه‌رییه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ بێبه‌شكراون‌و مافیان پێشێلكراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی وه‌رزشی‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونك��رده‌وه‌ كه‌ هه‌رچه‌نده‌ به‌نی��از نییه‌ تاهه‌تایه‌ ل��ه‌م واڵته‌ ژیان داوایان كرد كه‌ سه‌ندیكایه‌كی تایبه‌تیان تایبه‌ت به‌ كه‌ڕواڵڵه‌كان‌و كه‌مئه‌ندامانیان‬ ‫بۆ دروس��ت بك��ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس��تا‬ ‫خ��ۆی‌ كورده‌‪ ،‬به‌اڵم هاوس��ه‌ره‌كه‌ی‌ له‌ به‌س��ه‌ر بب��ات‌و خه‌ون ‌ی گه‌یش��تنه‌ به‌ هه‌بێت تا خزمه‌تیان بكات‪.‬‬ ‫واڵم��ی داواكه‌یان نه‌دراوه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی توركمانه‌‌و س��ێ منداڵیشیان ئه‌وروپ��ا‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك خ��ۆی‌ ده‌ڵێت‬ ‫ته‌واو نائومێد بوه‌‌و بڕیاریداوه‌ بڕوات بۆ‬ ‫ئاشورییه‌ك‪ :‬ده‌ڕۆم بۆ ئه‌وروپا‬ ‫هه‌یه‌‌و هی��چ كێش��ه‌یه‌كیان نییه‌‪ ،‬ئه‌و "له‌وێ رێز له‌ مرۆڤ ده‌گیرێت به‌تایبه‌تی‬ ‫یه‌كێكی دیك��ه‌ له‌و كه‌ڕواڵاڵنه‌ به‌ناوی ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪.‬‬ ‫مرۆڤه‌ ته‌نها گله‌یی له‌ ده‌س��ه‌اڵتدارانی كه‌مئه‌ندام��ان‪ ،‬ش��وێن‌و خزمه‌تگوزاری‬ ‫كه‌ڕواڵڵه‌كان��ی كه‌ركوك وه‌ك خۆیان‬ ‫كه‌رك��وك‪ ،‬حیس��اب نه‌كردنیان بوو بۆ تایبه‌تی��ان هه‌ی��ه‌‌و ژیانیان ل��ه‌ هه‌موو (س��ائیر ش��لێمون) ك��ه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪36‬‬ ‫ساڵه‌‌و به‌ره‌گه‌ز ئاش��ورییه‌‌و تائێستاش ئاماژه‌یان پێ��دا له‌ هه‌م��وو رویه‌كه‌وه‌‬ ‫"كه‌ڕواڵڵه‌كان"ی‌و وتی‌ "ته‌نانه‌ت جێیه‌كی رویه‌كه‌وه‌ بۆ دابینكراوه‌"‪.‬‬ ‫سائیر له‌ بواری‌ وه‌رزشدا كار ده‌كات‌و نه‌چوه‌ته‌ ژیانی‌ هاوس��ه‌رییه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ بێبه‌شكراون‌و مافیان پێشێلكراوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫تایبه‌تیش��یان بۆمان ته‌رخان نه‌كردوه‌‬ ‫تاكو لێی كۆببینه‌وه‌ وه‌كو (رێكخراوێك تا ئێستا چه‌ندین جار داوای‌ له‌ حكومه‌ت به‌نی��از نییه‌ تاهه‌تایه‌ ل��ه‌م واڵته‌ ژیان داوایان كرد كه‌ سه‌ندیكایه‌كی تایبه‌تیان‬ ‫ب��ۆ كه‌ڕواڵڵ��ه‌كان)‪ ،‬چونك��ه‌ ئه‌وكات كردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی وه‌رزشی به‌س��ه‌ر بب��ات‌و خه‌ون ‌ی گه‌یش��تنه‌ به‌ هه‌بێت تا خزمه‌تیان بكات‪.‬‬

‫(شیرین) شوان‌و به‌یان عوسمان كۆده‌كاته‌وه‌‬ ‫هه‌ردو هونه‌رمه‌ند ش��وان عه‌توف‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌یان عوس��مان ل�� ‌ه یه‌كه‌مین فیلم ‌‬ ‫ی (شیرین)‬ ‫ی كوردیدا به‌ناو ‌‬ ‫رۆمانس�� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكده‌گه‌ن��ه‌وه‌‌و ل ‌ه یه‌كه‌می��ن رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌الر ‌‬ ‫ی قوربان��دا ل ‌ه هۆڵ�� ‌‬ ‫جه‌ژن�� ‌‬

‫ی‬ ‫ی ل ‌ه دوو كات ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫هونه‌ر ل ‌ه شار ‌‬ ‫جیاوازدا نمایشده‌كرێت‌و رۆژانی‌ دوایش‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی فیلمه‌ك ‌ه‬ ‫ی ده‌رهێنه‌ر ‌‬ ‫حه‌سه‌ن عه‌ل ‌‬ ‫ل ‌ه لێدوانێك��دا بۆ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یاند‬

‫بێجگ�� ‌ه ل��ه‌و دوو هونه‌رمه‌ن��ده‌‪،‬‬ ‫چه‌ن��د هونه‌رمه‌ندێكی‌ ت��ری‌ به‌توانا‬ ‫به‌ش��دارییان تی��ادا ك��ردووه‌‪ ،‬له‌وان ‌ه‬ ‫نه‌رمین كاوانی‌‪ ،‬دڵش��اد‪ ،‬زاهیر عه‌لی‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م فیلم ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ه��ا وتی"دیمه‌نه‌كان ‌‬

‫نه‌ریمان بۆ رۆژنامه‌نوسان ده‌دوێ‌‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫‪11‬‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬ ‫ی كوردستان‬ ‫له‌ سروش��ت ‌ه جوانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گیراوه‌‌و له‌ پاریسی‌ پایته‌ختی‌ جوانی ‌‬ ‫كۆتایی‌ به‌ وێنه‌گرتن هێنراوه‌"‪.‬‬ ‫ی رونیك��رده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫حه‌س��ه‌ن عه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م فیلمه‌ هه‌وڵێك ‌ه بۆ دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ل ‌ه پراكتیزه‌كردن ‌‬ ‫هه‌ڵوێس��تێك ‌‬ ‫ی له‌نێوان یاخیبون ل ‌ه‬ ‫خۆشه‌ویس��ت ‌‬ ‫داب‌و نه‌ریته‌كاندا‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه فیلمه‌ك ‌ه بانگه‌شه‌ی ‌ه بۆ گه‌ڕانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆمانس��یه‌ت ب��ۆ ژیان ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫به‌ها ‌‬ ‫ی ژیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ست كاریگه‌ره‌ مادییه‌كان ‌‬ ‫له‌ده‌ستدراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر له‌سه‌ر چیرۆك ‌‬ ‫حه‌سه‌ن عه‌ل ‌‬ ‫فیلمه‌كه‌ رۆیشت‌و وتی‌"فیلمی‌ شیرین‬ ‫ی ك�� ‌ه‬ ‫داكۆكیی�� ‌ه ل��ه‌ خۆشه‌ویس��ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئ��ه‌و ژیان هه‌موو س��یحرێك ‌‬ ‫به‌ب ‌‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌"‪.‬‬ ‫ی ئه‌م ده‌رهێنه‌ر‌ه‬ ‫فلیمه‌كانی‌ پێشتر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫له‌ زیاتر ل ‌ه ‪ 25‬فیستیڤاڵ ‌‬ ‫ی (په‌ڕینه‌و‌ه‬ ‫نمایشكراوه‌‪ ،‬له‌وان ‌ه فیلم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داهۆڵه‌كان‌و بۆن ‌‬ ‫له‌ غوبار‪ ،‬گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫س��ێو) كه‌ له‌ رێگه‌ی��ه‌و‌ه توانیویه‌ت ‌‬ ‫بگات ‌ه پێشبڕكێی‌ خه‌اڵته‌كان‌و خه‌اڵت‬ ‫به‌ده‌ست بهێنێت‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی عێراق‬ ‫له‌ نوسراوێكدا كه‌ ئاراسته‌ی‬ ‫سه‌رجه‌م فه‌رمانگه‌كانی ته‌ندروستی‬ ‫پارێزگاكانی عێراقی كردوه‌‪ ،‬داوا‬ ‫ده‌كه‌ن رێگا نه‌درێت كه‌ڵه‌شاخ‬ ‫ئه‌نجام بدرێت بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ندێك‬ ‫نه‌خۆشی ڤایرۆسی باڵو نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫به‌رازیل به‌هه‌زار حاڵ گۆڵی له‌عێراق کرد!‬

‫وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندروس��تی عێ��راق‬ ‫ه��ۆكاری قه‌ده‌غه‌كردنی كه‌ڵه‌ش��اخ‬ ‫ده‌گێڕن��ه‌وه‌ بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئه‌نجامدانی‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی باڵوبونه‌وه‌ی نه‌خۆش��ی‬ ‫هه‌وكردنی ڤایرۆس��ی ل��ه‌ جۆره‌كانی‬ ‫(‪ )B,C‬له‌نێوان مرۆڤه‌كاندا‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫نه‌خۆشییه‌كی ڤایرۆسی گوازراوه‌یه‌‪.‬‬ ‫كه‌ڵه‌شاخ به‌ یه‌كێك له‌ چاره‌سه‌ره‌‬ ‫میللییه‌كان داده‌نرێ��ت كه‌ له‌ زۆرێك‬

‫پاشئەوەی هەڵبژاردەی عێراق بەشەش گۆڵ لەالیەن بەرازیلەوە داخکرا چەندین نوکتەی لەفەیسبووک دروستکرد‪:‬‬ ‫*یەکێک لەو نوکتانە بەناوی ئەحۆلەوە کراوەو دەڵێت لەو شەش گۆڵەی لەعێراق کرا ‪ %17‬بەر هەرێمی کوردستان دەکەوێت‪.‬‬ ‫ ‬ ‫* یاریزانانی عێراق‌و گۆڵچییەکەیان کەناوی (نور سەبری) بوو‪ ،‬ئەوەندەی تۆپی بەركەوت‪ ،‬دەڵێن لە ئه‌شیعە دەركەوتووە هەریەكەو‬ ‫ ‬ ‫دووپەراسویان ئێكسپایەر بووە‪.‬‬ ‫ ‬ ‫* دەوترێت گۆڵچی بەرازیل خەریکی فرۆشتنی کارتی ئاسیا‌و کۆرەک بووە‪.‬‬ ‫ ‬

‫ی شكس��تێك ده‌بیته‌و‌ه ك ‌ه بۆ‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫ماوه‌ی��ه‌ك پرۆژه‌كان��ت دوا ده‌كه‌ون‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش ماوه‌یه‌ك بێزارت ده‌كات‪ .‬بڕوا‬ ‫ی خه‌یاڵیت‬ ‫به‌و كه‌سان ‌ه مه‌كه‌ ك ‌ه به‌ڵێن ‌‬ ‫پێده‌ده‌ن‪.‬‬

‫رابردو به‌ته‌واوی‌ داگیری‌ كردوی‌‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌و یادگارییانه‌ بێزارت ده‌كه‌ن‌و كار ده‌كه‌ن ‌ه‬ ‫س��ه‌ر په‌یوه‌ندیی�� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانت‪،‬‬ ‫ب��ۆ كه‌س��انێك ده‌گه‌ڕێیت ك��ه‌ هه‌مان‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ خۆتانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫لیك‌و‬ ‫زانست‬

‫(كه‌ڵه‌شاخ)یش قه‌ده‌غه‌كرا‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫کاوڕ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ێ (چوارشه‌ممه‌)‬ ‫وابڕیاره‌ سبه‌ین ‌‬ ‫ی‬ ‫هونه‌رمه‌ند نه‌ریمان بابان ل ‌ه شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌وان ‌‬ ‫ی كۆنگره‌یه‌ك ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫سازبكات‪.‬‬ ‫ی ئاگادارینامه‌ی��ه‌ك ك�� ‌ه‬ ‫به‌پێ�� ‌‬ ‫ی راگه‌یاندن‬ ‫ئاراس��ته‌ی‌ كه‌ناڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ك��راو‌ه كاتژمێ��ر (س��ێی‌) ‌‬ ‫پاش��نیوه‌رۆی‌ س��به‌ینێ‌ له‌ هۆڵی‬ ‫ته‌الری خێزانی له‌س��ه‌ر گرده‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ی س��لێمان ‌‬ ‫س��ه‌رچنار له‌ ش��ار ‌‬ ‫كۆنگره‌یه‌ك��ی رۆژنامه‌وان��ی ب��ۆ‬ ‫ی گۆرانیبێژ (نه‌ریمان‬ ‫هونه‌رمه‌ن��د ‌‬ ‫بابان) ساز ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی ب��ۆ‬ ‫ی رۆیش��تن ‌‬ ‫نه‌ریم��ان دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نزیك�� ‌ه ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬م��اوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دوو هه‌فته‌یه‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ش��ار ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬نوێترین به‌رهه‌می‌ بابان‬ ‫ی ( ‪days‬‬ ‫ئه‌لبومێك��ه‌ به‌نێ��و ‌‬ ‫‪ )1440‬ك ‌ه ئه‌مس��ا ‌ڵ باڵوكرایه‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی باش��ی‌ به‌دوا ‌‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌یه‌ك�� ‌‬ ‫خۆیدا هێنا‪.‬‬

‫زۆرێک له‌خه‌ڵکی عێراق باوه‌ڕیان به‌ که‌ڵه‌شاخه‌ ‬

‫گا‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫دوانه‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه گه‌ش��بین ده‌بیت‪ ،‬به‌هۆ ‌‬ ‫س��ه‌ركه‌وتنت له‌ زۆرینه‌ی‌ كاره‌كانت‪،‬‬ ‫ره‌نگ�� ‌ه ئ��ه‌م ماوه‌یه‌ زۆر س��ه‌رقاڵ‬ ‫ی باش��یان ده‌بێت‌و‬ ‫بیت‪ ،‬به‌اڵم ئامانج ‌‬ ‫دڵخۆشت ده‌كات‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫ئازایان ‌ه هه‌س��تت ده‌رده‌بڕیت‪ ،‬هه‌ست‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر ده‌كه‌یت‌و په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫به‌چاالك ‌‬ ‫باش��ت ب ‌ه ده‌وروبه‌ت ده‌بێ��ت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كورت بكه‌یت بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫سه‌فه‌رێك ‌‬ ‫كارێك‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ی‬ ‫مه‌رج نیی ‌ه هه‌ر كارێك ده‌یكه‌ن ئامانج ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬هه‌میش��ه‌ چاوه‌ڕوان��ی‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌په‌ل�� ‌هی‌‪ ،‬هه‌وڵبده‌ خ��ۆت خه‌ریك ‌‬ ‫ی به‌خت��ت‬ ‫خوێندن��ه‌و‌ه بكه‌ی��ت‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫سێشه‌ممه‌یه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ی ب��اش ده‌بێ��ت ب��ۆ‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك�� ‌‬ ‫له‌دایكبووان��ی‌ بورج��ی‌ فه‌ری��ك‌و‬ ‫ی ب��اش‬ ‫كاره‌كانت��ان پێش��كه‌وتنێك ‌‬ ‫به‌خۆو‌ه ده‌بینن‌و ماوه‌یه‌ك هه‌س��ت ب ‌ه‬ ‫ی ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫دڵخۆش ‌‬

‫ل��ه‌ ش��اره‌كانی عێراق به‌ گش��تی‌و‬ ‫هه‌رێم��ی كوردس��تان به‌تایبه‌ت��ی‬ ‫سه‌نته‌ر‌و كلینكی‌ تایبه‌تی بۆ دانراوه‌و‬ ‫ژماره‌یه‌كی زۆر خه‌ڵك به‌ش��ێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رده‌وام ئه‌نجام��ی ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ لێده‌رهێنانی بڕێكی زۆر له‌ خوێنی‬ ‫خه‌س��ت له‌پشت‌و چه‌ند ش��وێنێكی‬ ‫دیكه‌ی جه‌س��ته‌‪ ،‬وه‌كو چاره‌سه‌رێكی‬ ‫سروش��تی بۆ نه‌خۆش��ی ش��ه‌قیقه‌‌و‬ ‫ئازاری پش��ت‌و چه‌ند نه‌خۆشییه‌كی‬ ‫دیكه‌ داده‌نرێت‪.‬‬ ‫ل��ه‌و باره‌یه‌وه‌ وته‌بێ��ژی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ عێراق‪ ،‬د‪ .‬خاڵس قادر له‌‬ ‫لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌ ئه‌و‬ ‫نوس��راوه‌یان پێگه‌یشتووه‌‌و ئه‌وانیش‬ ‫هه‌وڵی‌ ته‌واو ده‌ده‌ن بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی‌‌و‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ ئه‌وان پێشتریش‬ ‫رێگه‌یان نه‌داوه‌ ب��ۆ ئه‌نجامدانی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌‪ ،‬به‌اڵم كردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و ش��وێنانه‌‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫ی گ��ه‌ور‌ه له‌ش��وێن ‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك�� ‌‬ ‫كاره‌ك��ه‌ت رووده‌دات ك��ه‌ ره‌نگ ‌ه زۆر‬ ‫ی‬ ‫ب��اش نه‌بێت ب��ۆ ئێ��وه‌‪ ،‬خه‌ڵكانێك ‌‬ ‫ێ ده‌ناسن ك ‌ه ره‌نگ ‌ه كاره‌كانتان بۆ‬ ‫نو ‌‬ ‫قورس بك ‌هن‌‪.‬‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫له‌هه‌ندێ��ك ش��وێنی‌ نادی��اردان‪،‬‬ ‫ئاشكراشی كرد كه‌ ئاگاداری‌ پارێزگا‌و‬ ‫قه‌زاكان ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ نابێت رێگه‌ به‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ كه‌ڵه‌شاخ بده‌ن‪.‬‬ ‫كه‌ڵه‌ش��اخ ل��ه‌ بنه‌ڕه‌ت��دا ب��ۆ‬ ‫چاره‌س��ه‌ركردنی‌ هه‌ندێ‌ نه‌خۆش��ی‌‌و‬ ‫له‌الیه‌ن ئاش��ورییه‌كان (‪ )3300‬ساڵ‌‬ ‫پێش له‌دایكبونی‌ مه‌س��یح به‌كاریان‬ ‫هێناوه‌‌و دواتری��ش فیرعه‌ونییه‌كان‌و‬ ‫پاشان چینییه‌كان به‌كاریان هێناوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن��ده‌ له‌روی‌ پزیش��كییه‌وه‌ له‌‬ ‫هی��چ كتێبێكدا باس��ی‌ س��ودی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌ڵه‌ش��اخه‌ نه‌كراوه‌‌و وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریك��ی‌ ب��ۆ نه‌خۆش��ییه‌كانی‌‬ ‫ش��ێرپه‌نجه‌ باسی‌ لێده‌كات كه‌ڵه‌شاخ‬ ‫هی��چ س��ودێكی‌ پزیش��كیی‌ نیی��ه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ زۆرب��ه‌ی‌ كۆمه‌ڵگاكاندا وه‌ك‬ ‫نه‌ریتێك به‌كارهێنراوه‌ به‌مه‌به‌س��تی‌‬ ‫ی هه‌ندێ نه‌خۆشی‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ركردن ‌‬

‫دوپشک‬ ‫ل��ه‌م ماوه‌ی�� ‌ه په‌یوه‌ندیت��ان ب�� ‌ه‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كانتان پته‌و ده‌بێت‌و زیاتر‬ ‫ێ‬ ‫بایه‌خیان پێده‌د‌هن‌و س��ۆزداریتان نو ‌‬ ‫ده‌بێت��ه‌وه‌ خۆشه‌ویس��ته‌كه‌تان زیاتر‬ ‫په‌یوه‌ست ده‌بێت به‌ ئێوه‌وه‌‪.‬‬

‫ێ‬ ‫نیلیسا بۆ ئاوێنه‌كان‪ :‬جار ‌‬ ‫كاتم بۆ هاوسه‌ری ‌ی دانه‌ناوه‌‬ ‫كچ��ه‌ گۆرانیبێژ نیلیس��ا پێیوای ‌ه ك ‌ه تێگه‌یش��تن گرنگ ‌ه‬ ‫ی هاوس��ه‌ریی‌‪ ،‬به‌اڵم راش��یده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫بۆ چون ‌ه نێو ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هه‌تا ئێس��تا كات��ی‌ بۆ چون ‌ه نێو ژیانی‌ هاوس��ه‌ری ‌‬ ‫دانه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫نیلیس��ا له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گ��ه‌ ‌ڵ گۆڤاری‌ ئاوێنه‌كان‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ئێس��تا له‌ بازاڕدای ‌ه رایگه‌یان��دوه‌ كه‌ یه‌كه‌م هه‌نگاو ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ستایڵی تایبه‌ت به‌خۆی‌ بووه‌ له‌گه‌ڵ موزیسیان‬ ‫(هه‌ڵكه‌وت زاهیر)‌و بڕیاریانداو‌ه (ڕۆمانتیك) ببێت ‌ه فۆرمی‬ ‫ی لێكردووه‌‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫س��ه‌ره‌كی كاره‌كانی‌‌و خۆیش��ی‌ حه‌ز ‌‬ ‫له‌وه‌ش چه‌ند گۆرانییه‌كی له‌ ستایڵ ‌ه جیاجیاكانی دیكه‌دا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم زیاتر حه‌ز ب ‌ه رۆمانتیك (ته‌كنۆ) ده‌كات ل ‌ه‬ ‫ی زیاتری‌ له‌سه‌ر ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌رهه‌می داهاتوشیدا كار ‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫ته‌ندروس��تیتان پێویستی‌ به‌ چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م ماوه‌یه‌ ته‌ندروستیتان‬ ‫ب��اش نابێت‪ ،‬باش��تر وایه‌ ئ��اگاداری‌‬ ‫خۆتان بن‌و پێویس��تیت به‌ پش��ویه‌ك‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫(‪I love‬‬

‫ئه‌و گۆرانیبێژه‌ ل�� ‌ه ئه‌لبومی‌ دوه‌میدا به‌نێوی‌‬ ‫ی جیاوازتر‬ ‫‪ )you‬به‌تایبه‌تیش له‌و گۆرانییه‌دا ب ‌ه ستایڵێك ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌و گۆرانییه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫ی وتوه‌‌و سه‌باره‌ت به‌وه‌ ‌‬ ‫گۆران ‌‬ ‫ی "هه‌موو‬ ‫(‪ )I love you‬ئایا كێی‌ خۆش��ده‌وێت؟ ئه‌و وت ‌‬ ‫كه‌س��ێكی ناخ جوانم خۆش��ده‌وێت‌و ئه‌و كه‌سه‌ش��م زۆر‬ ‫خۆش ده‌وێت ك ‌ه كوردس��تان ئاوه‌دان ده‌كاته‌وه‌‌و جوانی‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫س��ه‌باره‌ت ب ‌ه چون ‌ه نێو ژیانی‌ هاوس��ه‌رییه‌وه‌‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ده‌ڵێ��ت "جارێ خه‌ریكی كاره‌كانم��م‌و زۆر ماوه‌م بۆ ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ دانه‌ناوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مه‌ره‌نگه‌‌و هه‌م��وو (‪‌ )15‬‬ ‫ئاوێن��ه‌كان گۆڤارێك�� ‌‬ ‫مانگێك كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌ ده‌ریده‌كات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی زۆر خه‌رج ده‌كه‌یت‌و ره‌نگ ‌ه‬ ‫پاره‌یه‌ك�� ‌‬ ‫ی دارایی‌ ببیته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی كێش��ه‌یه‌ك ‌‬ ‫روبه‌رو ‌‬ ‫ی زیاتره‌‪،‬‬ ‫پێویس��تیت ب�� ‌ه ماندوبون�� ‌‬ ‫ی نزیكت ده‌بینیت ئه‌مه‌ش زیاتر‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫سه‌رقاڵت ده‌كات‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ده‌بێت خۆت ده‌س��تبه‌رداری‌ كۆمه‌ڵیك‬ ‫م��اف‌و ئیمتی��ازات بكه‌ی��ت‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫ی‬ ‫ناتوانی��ت س��ه‌ركه‌وتو بی��ت‪ ،‬له‌ڕو ‌‬ ‫س��ۆزدارییه‌و‌ه به‌خت یاوه‌رتان نابێت‌و‬ ‫ی شكست ده‌بیت‪.‬‬ ‫توش ‌‬

‫نه‌قڵ��ی درۆ درۆ نیی��ه‌‪ ،‬ئه‌ڵێ��ن‬ ‫تیلیس��كۆبێكی كوێره‌م��وش ل��ه‌و‬ ‫سه‌ره‌نوێلكی گه‌ردونه‌ قاچی هه‌ڵنوساو‌ه‬ ‫له‌هه‌ساره‌یه‌كی پیسكه‌ی ره‌نگ زه‌ردو‬ ‫كه‌ وه‌ختێك دائه‌نه‌وێته‌و‌ه ته‌ماش��ای‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌بین��ێ كۆمپلێت ئه‌ڵماس��ی‬ ‫روته‌‪ .‬كۆمپلی��ت نا‪ .‬پی��او موباله‌غ ‌ه‬ ‫نه‌كات باش��ه‌‪ ،‬خۆ ئیعالم��ی وه‌زاره‌ت‬ ‫نییه‌‪ .‬له‌سێ به‌ش دوو به‌شی ئه‌ڵماسی‬ ‫ئه‌سڵه‌ و ماباقییه‌كه‌ی شاخ‌و داخه‌‪ .‬جا‬ ‫گوایه‌ قه‌راریان فه‌رمووه‌ داخه‌كه‌ی دانێن‬ ‫بیده‌ن به‌ئێمه‌ومانان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ڵماسه‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌‪ ،‬فه‌قیرانه‌ تیاماون نازانن‬ ‫چی لێبكه‌ن‪.‬‬ ‫فه‌له‌به‌ر ئه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ��ه‌ر جه‌ناب عالی‬ ‫پێتخۆش�� ‌ه ل��ه‌م مه‌س��ه‌ل ‌ه فیكرییه‌دا‬ ‫قسه‌یه‌كی خێر بكه‌یت‌و جێگه‌ی په‌نج ‌ه‬ ‫توته‌ت دیار بێت ئه‌وه‌ڵجار وه‌ر‌ه به‌لوعه‌ی‬ ‫خه‌یاڵت بكه‌ره‌وانێ‌و سۆنده‌ی كلۆراوه‌ك ‌ه‬ ‫بخه‌ر‌ه س��ه‌ر چیمه‌نه‌ وشكه‌كه‌ی فیكر‪.‬‬ ‫پاش��ان له‌س��ه‌ر الیه‌كی هین دانیشه‌و‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌م س��وئاالن ‌ه ته‌ئجیل بك ‌ه بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ه موسته‌حیله‌كه‌ی په‌رله‌مان‪:‬‬ ‫پ ‪ .1‬ئه‌مه‌ری��كا ئه‌گ��ه‌ر نه‌توانێت‬ ‫ئه‌ڵماسه‌كه‌ حه‌په‌لوش بكات چی قه‌رار‬ ‫ئه‌دات؟‬ ‫أ‪ .‬به‌ئیسرائیل ئه‌ڵێ ئاده‌ی حه‌نتوش‬ ‫بچۆ بڕێ فیشه‌ك‌و میشه‌كی پێوه‌نێ‬ ‫ب‪ CNN .‬رائه‌سپێرێت بڵێ هه‌ساره‌ی‬ ‫چی به‌قورب��ان به‌قه‌ب��ری باوكم پڕ‌ه‬ ‫له‌تیرۆریست‬ ‫ج‪ .‬له‌ژێره‌و‌ه سوڵحی له‌گه‌ڵدا ئه‌كات‬ ‫د‪ .‬ب�� ‌ه جه‌ماعه‌تی ئیخ��وان و ئه‌وان‬ ‫ئه‌ڵێ بڕۆن موزاهه‌ره‌ی تیابكه‌ن‬ ‫پ‪ .2‬ئه‌گ��ه‌ر خوانه‌خواس��ته‌‪،‬‬ ‫خوانه‌خواست ‌ه ‪%17‬ی ئه‌و ئه‌ڵماسه‌ بۆ‬ ‫هه‌رێمی كوردستان بێت چی ئه‌قه‌وێ؟‬ ‫أ‌‪ .‬به‌سه‌ری هه‌موو الیه‌ك هیچ‪ .‬وه‌زعی‬ ‫ناوبازاڕ له‌ئێستا قۆڕتر ئه‌بێت‪.‬‬ ‫ب‌‪ .‬له‌جیاتی قرمید ئه‌یكه‌ن به‌خانوی‬ ‫مه‌سئوله‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ت‌‪ .‬هه‌رس��ات ‌ه نه‌س��اتێك وه‌زی��ری‬ ‫دارایی دێت�� ‌ه س��ه‌ر ته‌له‌فزیۆن ئه‌ڵێ‬ ‫گوژمه‌ی ئه‌مجاره‌ی ئه‌ڵماسه‌كه‌ عادییه‌‪،‬‬ ‫شوشه‌ی په‌نجه‌ر‌ه نابڕێت‪.‬‬ ‫پ‌‪ .‬قه‌ع��ده‌ی مناڵ��ی لێ دروس��ت‬ ‫ئه‌ك��ه‌ن‌و ته‌وزیع��ی ئه‌كه‌ن به‌س��ه‌ر‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌و گه‌رمیانا‪.‬‬ ‫ج‌‪ .‬حه‌فته‌ی دوو س��ێ جار له‌و رێی‬ ‫باش��ماخ ‌ه ته‌نكه‌رێك وه‌رئه‌گه‌رێت پڕ‌ه‬ ‫له‌ئه‌ڵماسی قاچاخ‪.‬‬ ‫پ‪ .3‬باش��ه‌ ئه‌گ��ه‌ر كوردێك بكه‌ن‬ ‫به‌ره‌ئیس��ی ئ��ه‌و هه‌س��اره‌یه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫ئیشی چی ئه‌بێت؟‬ ‫أ‌‪ .‬پشتێنێكی ئه‌ڵماس بۆ ماڵه‌وه‌‬ ‫ب‌‪ .‬خزمێك��ی خزمی خ��ۆی ئه‌كات‬ ‫به‌مه‌ئمور مه‌خزه‌ن‬ ‫ت‌‪ .‬به‌و په‌ڕی ئه‌مانه‌ته‌وه‌ ته‌سلیمی‬ ‫مالیكی ئه‌كات‬ ‫پ‌‪ .‬پرس و را به‌ ئه‌ردۆغان ئه‌كات‬ ‫ج‌‪ .‬نق��ه‌ له‌خۆی ئه‌بڕێ بزانێ ئێران‬ ‫مه‌وقیفی چۆنه‌‬ ‫پ‪ .4‬سه‌به‌ب چیی ‌ه زاناكان ناو به‌ناو‬ ‫خه‌به‌ری وامان پێ رائه‌گه‌یه‌نن؟‬ ‫أ‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی ئیسپاتی بكه‌ن سوكانی‬ ‫عیلم هێشتا هه‌ر به‌ده‌ست خۆیانه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌یانه‌وێ پێمان بڵێن زه‌مین‬ ‫ب‌‪ .‬‬ ‫له‌چاو گه‌ردوندا وه‌كو حزبی ئایند‌ه وای ‌ه‬ ‫له‌چاو یه‌كگرتوودا‬ ‫ت‌‪ .‬الس��ایی ته‌له‌فزیۆنه‌ كوردییه‌كان‬ ‫ئه‌كه‌ن��ه‌وه‌‪ ،‬حه‌ز ئه‌كه‌ن مه‌ش��غوڵمان‬ ‫بكه‌ن‬ ‫پ‌‪ .‬ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی لی��ك به‌ده‌م��ی‬ ‫سیاسه‌تبازه‌كانا بێته‌ خواره‌وه‌‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی خ��ۆش ده‌بیس��تیت ك ‌ه‬ ‫هه‌واڵێك�� ‌‬ ‫هه‌رگی��ز چاوه‌ڕێ��ت نه‌ده‌ك��رد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌ی�� ‌ه دڵخۆش ده‌بیت‪ ،‬به‌اڵم له‌رو ‌‬ ‫ته‌ندروس��تییه‌و‌ه كێشه‌ت بۆ دروست‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه زۆر ناخایه‌نێت‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫نه‌ریمان بۆ رۆژنامه‌نوسان ده‌دوێ‌‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫‪11‬‬

‫‪6‬‬

‫به‌رازیل به‌هه‌زار حاڵ گۆڵی له‌عێراق کرد!‬

‫لیك‌و‬ ‫زانست‬

‫(كه‌ڵه‌شاخ)یش قه‌ده‌غه‌كرا‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫کاوڕ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫زۆرێک له‌خه‌ڵکی عێراق باوه‌ڕیان به‌ که‌ڵه‌شاخه‌ ‬

‫گا‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫(‪I love‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫رەخنە لەعەلمانیەت‪...‬‬

‫جۆزێ کازانۆفاو رۆڵی دین لەکۆمەڵگاکانی ئەمڕۆدا‬ ‫مەریوان وریا قانیع‬

‫سەرەتا‬ ‫ج��ۆزێ کازانۆڤا پرۆفیس��ۆری بواری‬ ‫کۆمەڵناس��ییە لە زانکۆی جۆرج تاون‬ ‫لە ئەمری��کا‌و یەکێکە لەو کەس��انەی‬ ‫کە لە س��ەرەتای نەوەدەکانی سەدەی‬ ‫بیستەمەوە‪ ،‬وەک یەکێک لە ڕەخنەگرە‬ ‫گەورەکان��ی تێ��زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا‪ ،‬ناسراوە‪ .‬ئەم پیاوە لەیەککاتدا‬ ‫هه‌م شارەزای فەلسەفە‌و هه‌م شارەزای‬ ‫بواری خوداناسی‌و هه‌م کۆمەڵناسیشە‪.‬‬ ‫کازانۆڤ��ا لە س��اڵی ‪١٩٩٤‬دا کتێبێک‬ ‫بە ناونیش��انی "دینە گش��تییەکان لە‬ ‫دونی��ای مۆدێرن"دا دەنووس��ێت‪ ،‬ئەم‬ ‫کتێب��ە یەکێکە لە کتێب��ە گرنگەکانی‬ ‫ب��واری کۆمەڵناس��ی دی��ن‌و تیای��دا‬ ‫ڕەخنە ل��ە تێزەی ب��ە عەلمانیبوونی‬ ‫دونی��ا دەگرێت‪ .‬پازدە س��اڵێک دواتر‬ ‫نووس��ینێکی تر باڵودەکات��ەوە تیایدا‬ ‫هه‌م ڕەخنە لەهه‌ندێک لە بۆچوونەکانی‬ ‫کتێبەکەی ساڵی ‪ ١٩٩٤‬دەگرێت‌و هه‌م‬ ‫گەش��ە بەهه‌ندێک تێزی ن��وێ ئەدات‬ ‫س��ەبارەت بە ڕۆڵی سیاس��ی دین لە‬ ‫کۆمەڵگا دیموکراسییەکاندا‪ .‬من لێرەدا‬ ‫هه‌وڵئەدەم بە کورتی لەس��ەر هه‌ردوو‬ ‫نووس��ینەکەی کازانۆڤا قسەبکەم‌و ئەو‬ ‫ڕەخنانە بناس��ێنم کە ئەم کۆمەڵناسە‬ ‫لە تێ��زەی بەعەلمانیبوون��ی دونیای‬ ‫دەگرێت‪.‬‬ ‫دینە گشتییەکان لە دنیای مۆدێرندا‬ ‫کازانۆڤا ل��ە پێش��ەکی کتێبەکەی‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٩٤‬باس لەوە دەکات کە دین‬ ‫لە س��ەرەتای سااڵنی هه‌شتاوە دەبێت‬ ‫بە دینێکی بەش��دار لە ژیانی گش��تی‬ ‫کۆمەڵگادا‪ ،‬دینێک ڕازینابێت کورتبێتەوە‬ ‫بۆ دیاردەیەکی ناو ژیانی تاکەکەس��ی‌و‬ ‫تایبەتی ئیماندارەکان بەتەنها‪ .‬کازانۆڤا‬ ‫ئەم گۆڕانە بەسەر شوێن‌و ڕۆڵی دیندا‬ ‫وەک دیاردەیەک��ی دونگەردونییای��ی‬ ‫دەبینێ��ت‪ ،‬واتە پابەس��تی ناکات بەم‬ ‫بەش یان بەو بەش��ی دونیاوە بەتەنها‪.‬‬ ‫بۆ دروس��تبوونی ئەم گۆڕانەش چوار‬ ‫ھۆکاری س��ەرەکی دەستنیشاندەکات‪.‬‬ ‫یەکەمیان بەرپابوونی شۆڕشی ئێرانی‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٧٩‬یە‪ .‬دووهه‌م‪ ،‬سەرهه‌ڵدانی‬ ‫بزوتن��ەوەی "س��ۆڵیدارێتی"یە ل��ە‬ ‫پۆڵەندا‪ .‬سێهه‌م‪ ،‬ڕۆڵی کاتۆلیکیەتە لە‬ ‫شۆڕشی ساندینیستییەکانی نیکاراگوا‬ ‫ل��ە ئەمری��کای التین��دا‪ .‬چوارەمیش‬ ‫ڕۆڵی ئوس��وڵیەتی پرۆتس��تانییەتە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی ب��ە ئینگلی��زی پێیدەڵێ��ن‬ ‫‪ Moral Majority‬ل��ە ژیانی سیاس��ی‬ ‫ئەمریکی��دا‪ .‬وەک ئاش��کرایە ئ��ەم‬ ‫ڕووداوانە بەس��ەر شوێنە جیاوازەکانی‬ ‫دونیادا دابەش��بوون‪ ،‬ل��ە خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ناوەڕاس��ت‌و دونیای ئیسالمەوە بیگرە‬ ‫بۆ ئەوروپای خۆرهه‌اڵتی کۆمۆنیزم‌و لە‬ ‫ئەمریکای التینی س��ەرقاڵ بە شۆڕشی‬ ‫سۆسیالیستییەوە‪ ،‬بۆ ئەمریکا خۆی کە‬ ‫نەک تەنه��ا کۆمەڵگایەکی دینی هه‌یە‪،‬‬ ‫بەڵکو ڕۆڵی دین لە سیاسەتیش��دا بە‬ ‫خەس��تی ئامادەیە‪ .‬کازانۆڤا لەهه‌مان‬ ‫دی��دەوە دەنووس��ێت ھی��چ کێش��ە‌و‬ ‫ملمالنێیەک��ی سیاس��ی گ��ەورە ل��ە‬ ‫دونیای س��ااڵنی هه‌ش��تادا نادۆزینەوە‬ ‫دی��ن بەش��ێوەیەک ل��ە ش��ێوەکان‬ ‫لەپشتییەوە نەوەستابێت‪ .‬لەسەرەتای‬ ‫هه‌ش��تاکاندا لە ڕۆژهه‌اڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫ئوس��وڵەیتی ئیس�ل�امی‌و مەس��یحی‌و‬ ‫یەھودی لەپێکدادان��دان‪ ،‬لە ئیرلەندای‬ ‫باکور‌و یۆگۆس�ل�اڤیا‌و لە ھیندس��تان‌و‬ ‫یەکێت��ی س��ۆڤیەتدا‪ ،‬بەریەکكەوتنی‬ ‫دین��ی‌و تێکەڵبوون��ی ڕاس��تەوخۆی‬ ‫دین‌و سیاس��ەت بەیەکت��ری دەبینین‪.‬‬ ‫هاوکات دین‌و "خوداناسی ڕزگاربوون"‪،‬‬ ‫‪ Libreration theology‬وەک بەش��ێک‬ ‫لەو ھێزانەی بۆ ئازادی‌و دیموکراسیەت‌و‬ ‫مافپ��ەروەری خەباتیاندەک��رد‪ ،‬لەزۆر‬ ‫شوێنی دونیادا ئامادەیە‪.‬‬ ‫جگ��ە لەم��ە کازانۆڤ��ا دەڵێ��ت لە‬ ‫س��ەرەتای هه‌ش��تاکانەوە دین تەنها‬ ‫بەش��داری ل��ە خەبات��ی سیاس��ی‌و‬ ‫پێکدادان��ە سیاس��ییەکاندا ن��اکات‪،‬‬ ‫بەڵکو دین بە ڕووخس��اری جیاوازەوە‬ ‫لە ژیان��ی گش��تیدا ئامادەی��ە‪ ،‬هه‌م‬ ‫ئەو ڕوخس��ارانەی دین کە ش��ەڕانی‌و‬ ‫دابەش��کەر‌و پەراوێزخ��ەر‌و تائیفیی��ە‬ ‫ئامادەی��ە‪ ،‬هه‌م ئەو ڕووخس��ارانەش‬

‫ک��ە کۆک��ەرەوە‌و ئامێزان��کار‌و ھێمن‌و‬ ‫گەردونیی��ە‪ .‬لەیەککات��دا ه��ه‌م‬ ‫ئوس��وڵیەتێکی تون��دڕەو‌و چەپێنەر‬ ‫دروس��تدەبێت‪ ،‬هه‌م دینێک کە خەبات‬ ‫لە دژی چەوس��اندنەوە‌و سەرکوتکردن‬ ‫دەکات‪ .‬هاوکات دین لەهه‌ندێک ئاستی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرهه‌نگی تریشدا‌و وەک‬ ‫بەش��ێک لەژیان��ی گش��تی ئامادەیە‪،‬‬ ‫لەوان��ەش لەدایکبوون��ی بزوتن��ەوە‬ ‫دینییەکان��ی وەک "س��ەردەمی نوێ"‪،‬‬ ‫‪ ،New Age‬پەیدابوون��ی قەش��ە‌و‬ ‫ئیمام��ی تەلەفیزۆنی‪ ،‬دروس��تبوونی‬ ‫گروپ��ی دین��ی داخ��راو ب��ە دەوری‬ ‫س��ەرکردەیەکی کاریزمیدا‪ ،‬ئەوەی بە‬ ‫ئینگلی��زی پێیدەڵێ��ن ‪ ،cult‬هه‌روەها‬ ‫بەھێزبوون��ی س��ەرلەنوێی بزوتنەوەی‬ ‫تەبش��یری پرۆتس��تانی لە ئەمریکای‬ ‫التین‌و لە باڵوبوونەوەی ئیسالمیش لە‬ ‫کۆمەڵگای ئەمریکی��دا‪ .‬هه‌موو ئەمانە‬ ‫نیش��انی ئەدەن کە دین لە سەرەتای‬ ‫هه‌ش��تاکانەوە بەھیچ مانای��ەک تەنها‬ ‫بەشێک نەبوو لە ژیانی تایبەتی کەسە‬ ‫ئیماندارەکان بەتەنها‪.‬‬

‫ئەم هاتنە‬ ‫دەرەوەیەی‬ ‫دین لەمەجالی‬ ‫تایبەتەوە بۆ‬ ‫مەجالی گشتی‪،‬‬ ‫نابێت سنوورەکانی‬ ‫کۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫تێبپەڕێنێت‌و‬ ‫وابکات دین‌و‬ ‫دەوڵەت بەیەکتری‬ ‫تێکەڵببن‬ ‫هاتنە دەرەوەی دین‬ ‫بۆ ناو ژیانی گشتی‬ ‫تێزەی سەرەکی کتێبەکەی کازانۆڤا‬ ‫ئەوەی��ە کە دین ب��ەرەو ئەوە دەچێت‬ ‫"ژیانی تایب��ەت" بەجێبھێڵێت‌و ببێت‬ ‫بە بەش��ێکی گرنگی "ژیانی گش��تی"‪،‬‬ ‫کازانۆڤ��ا ئ��ەم پرۆس��ەیە ناودەنێت‬ ‫‪ ،deprivatization‬ب��ە ک��وردی‬ ‫پرۆسەی "بەگش��تیبوون"ی دین‪ ،‬واتە‬ ‫دەرچوونی دین لە سنوورەکانی ژیانی‬ ‫تایبەتی ئیمان��داران‌و تێکەڵبوونی بە‬ ‫ژیان��ی گش��تی کۆمەڵگا‪ .‬مەبەس��تی‬ ‫کازانۆڤا لەم پرۆس��ەیەش ڕازینەبوونی‬ ‫دینەکان��ە ب��ەوەی ک��ە ڕۆڵێک��ی‬ ‫پەراوێزی‌و الوەک��ی لە ژیانی کۆمەڵگا‬ ‫مۆدێرنەکان��دا بگێ��ڕن‌و کورتببن��ەوە‬ ‫ب��ۆ پەیوەندییەک��ی ڕۆح��ی لەنێوان‬ ‫ئینس��ان‌و خوداوەن��دا‪ .‬ئەمەش مانای‬ ‫ڕازینەبوون بەو ڕۆڵەی کە "تیورەکانی‬ ‫مۆدێرنە‌و تیورەکان��ی عەلمانیەت" بۆ‬ ‫دینیان دەستنیش��انکردبوو‪ .‬هاوکات‬ ‫قبووڵنەکردن��ی دەزگا‌و ڕێکخ��راوە‬ ‫دینییەکانی��ش بۆ ئ��ەوەی ڕۆڵەکانیان‬ ‫کورتبکەن��ەوە بۆ مش��ورخواردنێکی‬ ‫ڕۆحی تاکەکەس��ەکان بەتەنها‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کەوتن��ە هه‌وڵدان ب��ۆ گرێدانی ژیانی‬ ‫تاکەکەسی‌و ژیانی گشتی کۆمەڵگاکان‬ ‫بەیەک��ەوە‪ .‬هه‌موو ئەمان��ەش بوونە‬ ‫ھۆی ب��ە سیاس��یبوونی زیاتری دین‌و‬ ‫بەسیاس��یبوونی مەجال��ی تایب��ەت‌و‬ ‫بەسیاسیبوونی ژیانی ئەخالقی‌و دینی‪،‬‬ ‫ئەمە جگە لە داواکردنی دروس��تبوونی‬ ‫کۆمەڵێک نۆرم‌و بەهای دینی کە بتوانێت‬ ‫وەک پێوەرێکی ئەخالقی بەسەر ژیانی‬

‫سیاس��ی‌و ئابورییەوە ئامادەبێت‪ .‬ئەم‬ ‫هه‌موو گۆڕانە گەوارانەیە لە ڕۆڵی دیندا‬ ‫کازانۆڤا بە پرۆس��ەی "بەگشتیبوونی‬ ‫دین" ناویدەبات‪ .‬وەک پێش��تریش وتم‬ ‫کازانۆڤا ئەم دیاردەی بە گشتیبوونەی‬ ‫دین‪ ،‬وەک دیاردەیەک تایبەت بەم یان‬ ‫بەو دین بەتەنها‌و بەم یان بەو بەش��ی‬ ‫دونی��ا بەتەنها نابینێ��ت‪ ،‬بەڵکو وەک‬ ‫دیاردەی��ەک دەیبینێت لەیەککاتدا هه‌م‬ ‫دینەکانی وەک ئیس�ل�ام‌و کاتۆلیکیەت‌و‬ ‫پرۆتیستانیزم‌و یەھودیەت‌و ھیندویزم‌و‬ ‫بودی��زم دەگرێت��ەوە‪ ،‬ه��ه‌م بەش��ە‬ ‫جیاوازەکان��ی دونیاش‪ ،‬وەک ئەمریکا‌و‬ ‫ئەمری��کای التین‌و ئەوروپا‌و ئاس��یا‌و‬ ‫ئەفریقاش‪.‬‬ ‫جۆزێ کازانۆڤا لە بەشە تیوریەکەی‬ ‫کتێبەکەی ساڵی ‪ ١٩٩٤‬دا پێ لەسەر ئەوە‬ ‫دادەگرێت کە پرۆس��ەی بەگشتیبوونی‬ ‫دین‌و بەش��داربوونی لە "ژیانی گشتی"‬ ‫کۆمەڵگادا‪ ،‬ناچارمان دەکات بە تێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوون��ی دونی��ادا بچینەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەم پێداچوونەوەی��ە مانای‬ ‫ئەوە نییە واز لەس��ەرجەمی ئەم تێزە‬ ‫بھێنین‪ .‬کازانۆڤا لێرەدا سێ پێکهاتی‬ ‫سەرەکی تیورەی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫لەیەکتری جیادەکات��ەوە‪ ،‬بەبۆچوونی‬ ‫ئەو تیورەکان��ی بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫گریمانی س��ێ ش��ت دەکەن‪ .‬یەکەم‪،‬‬ ‫بەعەلمانیب��وون مان��ای پرۆس��ەی‬ ‫الوازب��وون‌و بچووکبوون��ەوەی دی��ن‪.‬‬ ‫دووهه‌م‪ ،‬بەعەلمانیبوون وەک پرۆسەی‬ ‫دروستبوون‌و لەدایکبوونی جیاوازی زۆر‬ ‫کە نەکرێت یەک دین یان یەک ئایۆلۆژیای‬ ‫دینی بەس��ەر هه‌موویاندا بسەپێنرێت‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ ،‬بەعەلمانیبوون وەک پرۆسەی‬ ‫بە تایبەتیبوونی دین‌و پاشەکشەکردنی‬ ‫ل��ە "ژیانی گش��تی"یەوە ب��ۆ "ژیانی‬ ‫تایبەتی"‪ .‬کازانۆڤا ل��ەم کتێبەدا ڕای‬ ‫وایە گریمانەی ئەوەی دین لە پرۆسەی‬ ‫تازەبوون��ەوەی کۆمەاڵیەتیدا بەردەوام‬ ‫الوازدەبێت‌و دەشێت لە خاڵێکدا‌و زانست‬ ‫ش��وێنی بگرێتەوە‌و کۆتای��ی پێبێت‪،‬‬ ‫گریمانەیەک��ە ھیچ پێدراوێکی مێژویی‌و‬ ‫واقیع��ی نایس��ەلمێنێت‪ ،‬ئەگەرچی لە‬ ‫هه‌ندێک بەش��ی ئەوروپ��ای خۆرئاوادا‬ ‫رەنگە دەرکەوتی ئەم تێزە بدۆزینەوە‪.‬‬ ‫س��ەبارەت بە مەسەلەی بەرهه‌مھێنانی‬ ‫مۆدێرن��ە ب��ۆ جی��اوازی ب��ەردەوام‌و‬ ‫پەکخستنی دین لەوەی ببێت بە خاڵی‬ ‫هاوبەش لەنێوان هه‌موو جیاوازییەکاندا‪،‬‬ ‫کازانۆڤا ئەم گریمانەیەیان بە ڕاس��ت‬ ‫دەزانێت‌و پێیوایە دەکرێت تا ئێستاش‬ ‫بەرگ��ری لێبکرێ��ت‪ ،‬بەاڵم ه��اوکات‬ ‫پ��ێ لەس��ەر ئ��ەوەش دائەگرێت کە‬ ‫دروستبوونی ئەم جیاوازییانە لە دونیای‬ ‫مۆدێرندا مانای ئەوە نییە وادەکەن دین‬ ‫بە حەتمی لەم دونیای��ەدا الوازببێت‪.‬‬ ‫هه‌رچی گریمانەی پاشەکش��ەی دینە‬ ‫ب��ۆ مەجال��ی تایب��ەت‌و دەرچوون��ی‬ ‫لەژیانی گشتی‪ ،‬گریمانەیەکی ناڕاستە‌و‬ ‫دەبێت س��ەرلەنوێ هه‌ڵبسەنگێرێتەوە‪.‬‬ ‫ه��اوکات کازانۆڤا لەم کتێبەدا بەرگری‬ ‫ل��ەو بۆچوونە دەکات ک��ە ئەم هاتنە‬ ‫دەرەوەیەی دی��ن لەمەجالی تایبەتەوە‬ ‫بۆ مەجالی گشتی‪ ،‬نابێت سنوورەکانی‬ ‫کۆمەڵ��گای مەدەن��ی تێبپەڕێنێ��ت‌و‬ ‫واب��کات دی��ن‌و دەوڵ��ەت بەیەکتری‬ ‫تێکەڵبب��ن‪ .‬وات��ە کازانۆڤ��ا ھێش��تا‬ ‫بەرگ��ری لەو دی��دە عەلمانییە دەکات‬ ‫کە ڕۆڵی سیاسی ڕاس��تەوخۆ لە دین‬ ‫دەسێنێتەوە‌و ڕۆڵی دین لە کۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی��دا س��نوورداردەکات‪ .‬هاوکات‬ ‫پێیوایە دین لەناو کۆمەڵگای مەدەنیدا‪،‬‬ ‫تەنه��ا بەرگ��ری ل��ە دی��د‌و بۆچوونە‬ ‫دینییەکان ن��اکات‪ ،‬بەڵکو بەرگری لە‬ ‫بەها ئینسانییە نادینییەکانیش دەکات‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا کازانۆڤا تا ئەو شوێنە دەڕوات‬ ‫کە بڵێت دین لە دۆخێکی لەو بابەتەدا‬ ‫ن��ەک دژ بە پرۆس��ەی تازەبوونەوەی‬ ‫کۆمەاڵیەت��ی‌و فەرهه‌نگی نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫یارمەت��ی لەدایکبوونی پرۆس��ەکانی‬ ‫مۆدێرنە ئەدات‪ .‬بەاڵم دینێک بۆئەوەی‬ ‫بتوانێت ببێت بەبەشێک لە پرۆسەکانی‬ ‫مۆدێرنە‪ ،‬پێویس��تە پێش��وەخت دانی‬ ‫تەواوەتی ب��ە توان��ا مەعریفییەکانی‬ ‫زانس��تدا نابێت‪ ،‬وازی ل��ەوە ھێنابێت‬ ‫خۆی ب��ە س��ەرچاوەی ش��ەرعیەتی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بزانێ��ت‪ ،‬هه‌روەها هه‌وڵی‬ ‫ئەوە نەدات ئینس��ان ب��ە ژیانێکی پڕ‬ ‫زوھد‌و تەقەش��وفی دین��ی مەحک��وم‬ ‫بکات بەجۆرێک ببێتە ھۆکاری ڕێگرتن‬ ‫لە گەش��ەدان بە ھێز‌و توان��ا‌و بەھرە‬ ‫ئینسانییەکان‪.‬‬ ‫ئاش��کرایە ئەم دی��دەی کازانۆڤا بۆ‬

‫ڕۆڵ��ی دین لە کۆمەڵ��گا مۆدێرنەکاندا‬ ‫تەواو ناکۆکه بەو دیدە ڕۆش��نگەرییە‬ ‫عەلمانییە کە دین بە سیحر‌و خورافەت‌و‬ ‫جەھل یەکس��اندەکات‌و ھی��چ ڕۆڵێکی‬ ‫پۆزەتیڤ��ی لە ژیان��ی کۆمەاڵیەتیدا بۆ‬ ‫ناھێڵێتەوە‪.‬‬

‫ئەو ڕۆڵە تایبەته‌ی‬ ‫دین لە دونیای‬ ‫ئەمڕۆدا لەژیانی‬ ‫گشتیدا دەیبینێت‪،‬‬ ‫ڕۆڵێک نییە تەنها‬ ‫تایبەت بێت بە‬ ‫کۆمەڵگاکانی‬ ‫دەرەوەی خۆرئاوا‬ ‫ڕەخنەکردنی هه‌مەالیەنەی تێزەی‬ ‫بەعەلمانیبوونی دونیا‬ ‫ل��ە کتێبێک��ی گرنگ��دا بەن��اوی‬ ‫"دی��ن لەس��ەدەی بیس��ت‌و یەکەمدا‪:‬‬ ‫تەح��ەداکان‌و گۆڕانکاریی��ەکان"‪ ،‬کە‬ ‫بەشی یەکەمی کتێبەکە جۆزێ کازانۆڤا‬ ‫نووس��یویەتی‪ ،‬ئەم کۆمەڵناس��ە هه‌م‬ ‫ڕەخنە لە هه‌ندێک لە بۆچوونەکانی ناو‬ ‫کتێبەکەی ساڵی ‪ ١٩٩٤‬خۆی دەگرێت‌و‬ ‫هه‌م هه‌ندێک بۆچوونی نوێ دەربارەی‬ ‫ڕۆڵی دین لە دونیای ئەمڕۆدا نیش��ان‬ ‫ئەدات(‪ .)2010 Casanova‬ئەم کتێبە‬ ‫لەساڵی ‪٢٠١٠‬دا چاپ‌و باڵوکراوەتەوە‪.‬‬ ‫لەسەرەتای نووس��ینەکەیدا کازانۆڤا‬ ‫باس لەوە دەکات کە لە دووسەد ساڵی‬ ‫ڕابردوودا دین لەدۆخ��ی بەرگریکردندا‬ ‫بووە‪ ،‬چونکە دین لەالیەن مۆدێرنەیەکی‬ ‫عەلمانییەوە ب��ەردەوام تەحەداکراوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوەی ئەم��ڕۆ ل��ە دونیادا‬ ‫ڕوودەدات‪ ،‬ب��ە خۆرئاوا خۆش��یەوە‪،‬‬ ‫تەحەداکردنی دینە ب��ۆ مۆدێرنەیەکی‬ ‫عەلمانییان��ە‪ .‬ئ��ەم تەحەدای��ەش‬ ‫ه��ه‌م تەحەدایەک��ی ڕۆش��نبیریی‌و‬ ‫ه��ه‌م تەحەدایەک��ی سیاس��ییە‪ .‬ئەو‬ ‫چوارچێوەی��ەش کە ئ��ەم تەحەدایانە‬ ‫دەگرێتەخۆی‪ ،‬چوارچێوەکانی پرۆسەی‬ ‫بەجیهانیبوون��ە‪ ،‬کە هه‌م دەس��کاری‬ ‫ماناکانی دینی کردوە‌و هه‌م دەسکاری‬ ‫ماناکانی عەلمانیەت‪.‬‬ ‫کازانۆڤا لەم نووسینەدا دەگەڕێتەوە‬ ‫ب��ۆ ئەو تێ��زەی لەکتێبەکەی س��اڵی‬ ‫‪١٩٩٤‬دا بەرگ��ری لێدەکرد‪ ،‬ئەو تێزەی‬ ‫کە دەڵێت ئەم��ڕۆ لەهه‌موو کات زیاتر‬ ‫بەڵگ��ەی واقیعیمان لەبەردەس��تدایە‬ ‫ک��ە دەیس��ەلمێنێت دین ن��ەک تەنها‬ ‫پاشەکش��ەی نەک��ردوە ب��ۆ "مەجالی‬ ‫تایب��ەت"‪ ،‬بەڵکو بووە بە بەش��ێکی‬ ‫گرنگی ژیان‌و بەشێکی گرنگی مەجالی‬ ‫گش��تی لەهه‌موو دونی��ادا‪ ،‬بەخۆرئاوا‬ ‫خۆش��ییەوە‪ .‬کازانۆڤ��ا جارێک��ی تر‬ ‫گرنگی ئەم تێزەیە دەس��ەلمێنێتەوە‌و‬ ‫دەڵێ��ت گرنگی ئ��ەم تێ��زە تەنها لە‬ ‫ئاس��تە واقیعیەکەیدا نیی��ە کە بەپێی‬ ‫داتا سەلماندوویەتی دین لە زۆر شوێنی‬ ‫دونیادا لەباتی پاشەکشە لە پرۆسەیەکی‬ ‫بەرفراوان��ی بەگش��تیبووندایە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ل��ەو تەح��ەدا تی��وری‌و تەحلیل��ی‌و‬ ‫معیارییەش��دایە کە ڕووب��ەڕووی ئەو‬ ‫تێزە عەلمانییەی دەکاتەوە کە پێیوایە‬ ‫دی��ن لە دونیای مۆدێرندا ڕووی لەوەیە‬ ‫ببێت ب��ە دیاردەی��ەک لەدیاردەکانی‬ ‫ن��او ژیانی تایبەتی‌و داب��ڕاو لە ژیانی‬ ‫گش��تی‪ .‬کازانۆڤ��ا دەڵێت ئ��ەم دیدە‬ ‫عەلمانییە بۆ ڕۆڵی دین بەھیچ جۆرێک‬ ‫قابیلی بەرگریلێکردن نییە‪ ،‬نە لەڕووی‬ ‫تەجریبییەوە قابیل��ی بەرگریلێکردنە‪،‬‬ ‫چونک��ە ھیچ بەڵگەیەک��ی مێژوویی بۆ‬ ‫ڕاستی‌و دروستی ئەو تێزە نادۆزینەوە‪،‬‬ ‫نە ل��ەڕووی معی��اری‌و ئەخالقییەوە‪،‬‬ ‫وات��ە لەڕووی نۆرماتیڤیی��ەوە‪ ،‬قابیلی‬ ‫بەرگریلێکردنە‪ ،‬چونکە ھیچ پاساوێکی‬ ‫قابیلی قبووڵکردن نادۆزینەوە بۆ کردنە‬ ‫دەرەوەی دی��ن لە "مەجالی گش��تی"‬

‫کۆمەڵگایەکی دیموکراس‪ .‬دیموکراسی‬ ‫وەک شوێن بە نادین ئەدات ئامادەبێت‪،‬‬ ‫دەبێ��ت بتوانێت ش��وێن ب��ە دینیش‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫لەم نووسینە تازەیەدا کازانۆڤا جارێکی‬ ‫تر ئەو خاڵە دووبارە دەکاتەوە کە ئەو‬ ‫ڕۆڵە تایبەته‌ی دین لە دونیای ئەمڕۆدا‬ ‫لەژیانی گشتیدا دەیبینێت‪ ،‬ڕۆڵێک نییە‬ ‫تەنه��ا تایبەت بێت ب��ە کۆمەڵگاکانی‬ ‫دەرەوەی خۆرئ��اوا‪ ،‬بەڵکو ڕۆڵێکە لە‬ ‫کۆمەڵگا هه‌رە سەرەکییەکانی ئەوروپای‬ ‫خۆرئاواشدا دەبینرێت‪ .‬کازانۆڤا دەڵێت‬ ‫پرسیارەکە چیتر ئەوە نییە ئایا دین لە‬ ‫مەجالی تایبەت��دا دەمێنێتەوە یان نا‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەوەیە چ��ۆن تێکەڵبوونی دین‬ ‫بە ژیانی گشتی ڕێکبخرێت‌و وایلێبکرێت‬ ‫نەبێت بە هه‌ڕەشەیەکی گەورە بۆ سەر‬ ‫دیموکراسیەتی لیبرالی لە خۆرئاوادا‪.‬‬ ‫کازانۆڤ��ا ئامەدەگی دی��ن لە ژیانی‬ ‫گشتی کۆمەڵگاکانی ئەوروپای خۆرئاوادا‬ ‫تەنها بە ڕووداوەکانی ‪ ١١‬س��ێپتمبەر‌و‬ ‫تەقینەوەکان��ی مەدری��د‌و لەندەنەوە‪،‬‬ ‫لەالیەن ئیس�ل�امییە جیهادییەکانەوە‪،‬‬ ‫نابەس��تێتەوە‪ ،‬بێگومان ئەو ڕووداوانە‬ ‫کاریگەریان لەس��ەر ئ��ەوە هه‌بوو دین‬ ‫جارێکی ت��ر ببێتەوە بە بەش��ێک لە‬ ‫بەرخورد‌و دیال��ۆگ‌و ڕاگۆڕکێکانی ناو‬ ‫مەجالی گشتی کۆمەڵگا ئەوروپییەکان‪،‬‬ ‫ه��اوکات کازانۆڤ��ا ئ��ەم ئامادەگییە‬ ‫نوێیەی دی��ن تەنها بەو دیالۆگەكانەوە‬ ‫نابەس��تێتەوە ک��ە دوای تێزەک��ەی‬ ‫س��امۆئێل ھینتگتۆن لەس��ەر جەنگ‌و‬ ‫پێکدادان��ی نێوان شارس��تانییەتەکان‬ ‫هاتەکایەوە‪ ،‬هه‌روەها تەنها سایسەتی‬ ‫"جەن��گ دژ ب��ە تێرۆر"ی س��ەرۆکی‬ ‫پێش��ووی ئەمریکا ل��ەم گەڕاندنەوەی‬ ‫دین بەرپرسیار نازانێت‪ ،‬کە ڕەگەزێکی‬ ‫دین��ی گرنگی هه‌یە‌و بە زمانێکی دینی‬ ‫ملمالنێ��کان نمایش��دەکات‪ .‬کازانۆڤا‬ ‫بوون��ەوەی دین بە بەش��ێک لە فەزای‬ ‫گش��تی کۆمەڵ��گا ئەوروپیی��ەکان‪،‬‬ ‫بەکۆمەڵێ��ک ھۆکار‌و گۆڕان��کاری‬ ‫ناوەکی ئ��ەو کۆمەڵگایان��ە خۆیانەوە‬ ‫گرێئەدات‪ ،‬نەک تەنها بەو کێش��انەوە‬ ‫کە ئیس�ل�امی جیهادی لە دونیای دوای‬ ‫‪ ١١‬س��ێپتێمبەرەوە دروستیان دەکات‪.‬‬ ‫لەم ئاس��تەدا کازانۆڤا باس لە پرۆسە‬ ‫گشتییەکانی بەجیهانیبوون دەکات وەک‬ ‫بەشێک لە پاڵنەرەکانی بەگشتیبوون‌و‬ ‫چاالکبوونەوەی دین لە ژیانی گشتیدا‪.‬‬ ‫لەوانەش بۆ نموونە فروانبوونی مەودای‬ ‫کۆچکردن��ی جیهان��ی‌و باڵوبونەوەی‬ ‫کۆچبەرانێک��ی زۆر ب��ە دونیادا‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگ��ە ل��ە پرۆس��ەی یەکگرتن��ەوەو‬ ‫گەورەبوونی س��نوورەکانی ئەوروپای‬ ‫یەکگرتو" خۆش��ی‪ ،‬بەتایبەتی ئەگەری‬ ‫بوونی تورکیا بە بەش��ێک لە ئەوروپا‪.‬‬ ‫لەهه‌م��وو ئ��ەو دۆخانەدا مەس��ەلەی‬ ‫سەرلەنوێ پێناسەکردنەوەی شوناسی‬ ‫ئەوروپا دەبێتە مەسەلەیەکی سەرەکی‌و‬ ‫داوای داڕشتنەوەیەکی نوێ دەکات‪ .‬لە‬ ‫بەشێکی گەورەی ئەو موناقەشەتانەدا‬ ‫کە لە بیست س��اڵی ڕابردوودا لەسەر‬ ‫شوناسی کۆمەڵگا ئەوروپییەکان کراوە‪،‬‬ ‫چ لە ئاس��تی دەوڵەتە ئەوروپییەکاندا‬ ‫بەتەنها‌و چ لە ئاستی ئەوروپا خۆشیدا‬ ‫وەک گش��تێک‪ ،‬پێداگرتنێکی بەرچاو‬ ‫هه‌بووە لەسەر مەسیحیەت‌و یەھودیەت‬ ‫وەک دوو ڕەگی گەورە‌و س��ەرەکی ئەو‬ ‫شوناسە‪.‬‬ ‫دین‌و سیاسەت‬ ‫لەدرێژەی نووسینە تازەکەیدا کازانۆڤا‬ ‫باس ل��ەوەدەکات کە ل��ە کتێبەکەی‬ ‫س��اڵی ‪ ١٩٩٤‬بەرگری لەو دیدە کردوە‬ ‫کە دین دەتوانیێت تەنها لەناو فەزاکانی‬ ‫"کۆمەڵ��گای مەدەن��ی"دا ئامادەبێت‪،‬‬ ‫وات��ە دەتوانێ��ت بەش��ێک بێ��ت لە‬ ‫دیالۆگە کۆمەاڵیەتی‌و فەرهه‌نگییەکانی‬ ‫ن��او ف��ەزای گش��تی‪ ،‬ب��ەاڵم نابێت‬ ‫بەشێک بێت لە کایەی سیاسەت‪ .‬دین‬ ‫دەکرێ��ت بچێتە ناو "فەزای کۆمەڵگای‬ ‫مەدەنیی��ەوە" بەاڵم نابێ��ت بھێڵرێت‬ ‫بچێتە ناو "کۆمەڵگای سیاس��ییەوە"‪.‬‬ ‫بەاڵم لەم نووسینە تازەیەدا باس لەوە‬ ‫دەکات کە ئەو دیدە دیدێکی ناڕاس��ت‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژییە‪ .‬چونکە کاتێک دین فەزای‬ ‫تایب��ەت‌و شەخس��ی بەجێدەھێڵێت‌و‬ ‫دەچێت��ە ف��ەزای گش��تییەوە‪ ،‬واتە‬ ‫کاتێک پرۆس��ەی بەگش��تیبوونی دین‬ ‫دەستپێدەکات‪ ،‬ئیتر ناتوانرێت‌و ناکرێت‬ ‫تەنه��ا لەفەزای کۆمەڵ��گای مەدەنیدا‬ ‫بهێڵرێتەوە‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫بیروڕا‬

‫مـــاڵـــی‌ شــا‪،‬‬ ‫یان‬ ‫ماڵی‌ مێژوو؟‬ ‫ئاسۆ حسێن‪ ،‬رانیه‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌م��ه‌و نیوه‌رۆیه‌ك ئ��ه‌و كاته‌ ‌‬ ‫ی داره‌كان ئاوێت��ه‌ی‌ خه‌زان‬ ‫گ��ه‌اڵ ‌‬ ‫بب��ون‪ ،‬رێمان كرد بۆ س��ه‌عد ئاباد‬ ‫ی ئێران‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ئه‌و جێگه‌ی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی بیانی‌ ڕووی‌ تێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫گه‌شتیاران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫س��ه‌عد ئاباد ناوێكی‌ دیار ‌‬ ‫تارانه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ئێرانییه‌كانیش‬ ‫له‌سه‌ر ش��ه‌قامه‌كان لێت ده‌پرسن‬ ‫ئه‌م رێگه‌ی ‌ه ده‌چێت ‌ه سه‌عد ئاباد؟‬ ‫ی ئێران‌و‬ ‫كاتێك باس��ی‌ س��ه‌فه‌ر ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت تاران ده‌كه‌یت راسته‌وخۆ‬ ‫ی شا؟ هه‌ڵبه‌ت‬ ‫ده‌پرسن چویته‌ ماڵ ‌‬ ‫ی شا له‌ خه‌یاڵماندا‬ ‫ك ‌ه ده‌وترێت ماڵ ‌‬ ‫ی ئاس��ایی‌ خۆمانه‌مان‬ ‫ی ماڵێك ‌‬ ‫وێنه‌ ‌‬ ‫دێت�� ‌ه به‌رچ��او‪ ،‬ب��ه‌اڵم كاتێ��ك‬ ‫ی پارك ‌ه گ��ه‌وره‌و‬ ‫ده‌چیت�� ‌ه نزیك�� ‌‬ ‫ی (شا) ئیتر له‌و‌ه‬ ‫یانز‌ه كۆش��كه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ش��ا به‌و س��اده‌یی ‌ه‬ ‫تێده‌گ ‌هی‌ ماڵ ‌‬ ‫نیی ‌ه ك ‌ه ب ‌ه بیرمان��دا دێت‪ ،‬كاتێك‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌وانه‌وه‌‌و ماڵه‌كان ‌‬ ‫سه‌یری‌ شوێن ‌‬ ‫ی ئێرانییه‌كانت‬ ‫ده‌كه‌یت ‪ ،‬ئه‌و رسته‌ ‌‬ ‫بی��ر ده‌كه‌وێته‌و‌ه ك�� ‌ه ده‌ڵێن "تاك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گوناه‌و تاوانی‌ ش��ا له‌ س��ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س��ه‌اڵتیدا خۆش��گوزه‌رانییه‌كه‌ ‌‬ ‫بووه‌"‪.‬‬ ‫ی ش��ا بینیم‬ ‫ئه‌و‌هی‌ م��ن ل ‌ه ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش��ا نه‌بوو‪ ،‬كۆكراوه‌ ‌‬ ‫ته‌نها ماڵ ‌‬ ‫ته‌واوی‌ مێژوو بوو ل ‌ه چه‌ند ژوورێكدا‬ ‫ێ ماڵی‌ مێژوو‬ ‫بۆیه‌ پێم وایه‌ بوت��ر ‌‬ ‫نه‌ك ماڵی‌ ش��ا‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وه‌ی‌ تۆ‬ ‫نه‌تبینیوه‌ له‌ س��ه‌رده‌می‌ سه‌فه‌وی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ش��او دوا ‌‬ ‫قاج��اری‌‌و س��ه‌رده‌م ‌‬ ‫ئینقیالب‪ ،‬ئه‌وا له‌م ماڵه‌دا به‌رچاوت‬ ‫ده‌كه‌وێ ‪.‬‬ ‫ده‌گونجێ‌ ئافه‌رینێ��ك له‌م واڵت ‌ه‬ ‫خ��اوه‌ن شارس��تانیی ‌ه بكه‌ی��ن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كلتورو مێژوو ‌‬ ‫چۆن پارێ��زگار ‌‬ ‫ی شا‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه ده‌چیت ‌ه ماڵ ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی پاكی‌‌و‬ ‫دنیایه‌ك ل ‌ه بێده‌نگی‌‌و هه‌وا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئارام��ی‌ ده‌بینی‌‪ ،‬له‌گ��ه‌ڵ وه‌رین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پایز‌و جریوه‌یه‌ك ‌‬ ‫گه‌اڵ زه‌رده‌كان�� ‌‬ ‫نه‌رم��ی‌ باڵن��ده‌كان ئاوێته‌ ده‌بیت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ژووره‌كانیش جگه‌ ل��ه‌و ده‌نگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێتده‌ڵێت " بب��ور‌ه ناتوانی‌ وێنه‌ ‌‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫كه‌لوپه‌ل��ه‌كان بگری‌‪ ،‬چی�� ‌‬ ‫نابیس��تی‌"‪ ،‬ئ��ه‌وان پێیان ش��ه‌رم‬ ‫ی‬ ‫نیه‌ پێ�ڵ�اوو جلوبه‌رگ��ه‌ دڕاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫شۆرشگێڕانیان هه‌ڵبواسن‌و شاناز ‌‬ ‫ب ‌ه به‌رگ��ه‌ خوێناوییه‌كه‌یان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌گ��ه‌ر مێ��ژووش ش��اره‌زا نه‌بیت‬ ‫ی س��ه‌ر تابلۆكان‬ ‫ته‌نها ب ‌ه نوس��راو ‌‬ ‫ش��اره‌زاییه‌كی‌ باش��ت ده‌س��ت‬ ‫ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ده‌م��ه‌وێ‌ ئ��ه‌و‌ه بڵێ��م ن��ه‌ك‬ ‫ی بیان��ی‌‪،‬‬ ‫گه‌ش��تیاران‌و كه‌س��ان ‌‬ ‫ی ك��ورد نازانن ل ‌ه‬ ‫به‌ڵك��و تاكه‌كان ‌‬ ‫ی پاش��ماو‌ه دێرین‌و‬ ‫ك��وێ‌ س��ه‌یر ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌سیه‌ت‌وده‌س��تنوس‌و سیس��تم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��ۆن‌و چه‌كه‌كان ‌‬ ‫پێش��مه‌رگایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی " ق��از ‌‬ ‫جه‌ن��گ‌و جل��و به‌رگ�� ‌‬ ‫ی‬ ‫محمد‪ ،‬ش��ێخ مه‌حمود‪ ،‬س��مكۆ ‌‬ ‫ی پیران‪ ،‬پیره‌مێرد‪،‬‬ ‫شكاك‪ ،‬ش��ێخ ‌‬ ‫مه‌ح��وی‌‪ ،‬مه‌وله‌وی‌‪ ،‬نالی‌‪ ،‬س��الم‪،‬‬ ‫ی كۆیی‌‌و هتد"‬ ‫ی قادر ‌‬ ‫كوردی‌‪ ،‬حاج ‌‬ ‫بكات؟ پێمان بڵێن كامه‌ی ‌ه گرنگی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت بۆ ئاس��ه‌وار ‌‬ ‫خه‌مخۆری ‌‬ ‫كورد‌و پاشماو‌ه مێژووییه‌كان‪ ،‬كام ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بودجه‌ی‌ حكومه‌ت هه‌ی ‌ه بۆ كڕینه‌وه‌ ‌‬ ‫تابلۆ مێژووییه‌كان‌و خه‌اڵتكردنی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫كه‌س��ان ‌هی‌ كه‌لوپه‌لی‌ ئاس��ه‌واری ‌‬ ‫ی مۆزه‌خانه‌ ده‌كه‌ن؟ پێم‬ ‫راده‌س��ت ‌‬ ‫ی كۆتایم وه‌كو‬ ‫خۆش�� ‌ه ئه‌و وتان��ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 2012‬ته‌ماش��ا بكه‌ن‪،‬‬ ‫نوكته‌یه‌ك�� ‌‬ ‫ی مێژوو‬ ‫چونك ‌ه من وه‌كو مامۆس��تا ‌‬ ‫ی‬ ‫كاتێ��ك قوتابییه‌ك��م تابلۆیه‌ك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫مێژوویی‌ دۆزیی��ه‌و‌ه ك ‌ه مێژووه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشور ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕایه‌و‌ه بۆ س��ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاس��ت ‪ ،‬كاتێك ب ‌ه مۆزه‌خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشتیمانیمان به‌خشی‌ هه‌موو دیار ‌‬ ‫مۆزه‌خان��ه‌ ب��ۆ قوتابییه‌ك ‌ه (‪)200‬‬ ‫دۆالر ب��وو ك ‌ه ده‌كات�� ‌ه ‪ 250‬هه‌زار‬ ‫ی بریمه‌ر‪ ،‬ئیت��ر چۆن مێژوو‬ ‫دینار ‌‬ ‫ی دروست ده‌بێت؟‬ ‫شارستانی ‌‬ ‫نه‌ك گه‌شتیاران‌و كه‌سانی‌ بیانی‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك��و تاكه‌كانی‌ كوردی��ش نازانن‬ ‫ێ ته‌ماش��ای‌ پاشماو‌ه دێرین‌و‬ ‫له‌ كو ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌س��یه‌ت‌و ده‌س��تنوس‌و سیستم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��ۆن‌و چه‌كه‌كان ‌‬ ‫پێش��مه‌رگایه‌ت ‌‬ ‫ی محمد‪،‬‬ ‫ی " قاز ‌‬ ‫جه‌ن��گ‌و جلوبه‌رگ ‌‬ ‫ش��ێخ مه‌حمود‪ ،‬س��مكۆی‌ شكاك‪،‬‬ ‫شێخی‌ پیران‬ ‫‪Aso_rebwar@yahoo.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )346‬سێشه‌مم ‌ە ‪2012/10/9‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫مه‌نعه‌ ته‌جه‌ولی‌ ساڵی‌ ‪1985‬‬ ‫ كامیل عه‌بدولكه‌ریم‬

‫ك��ردن‪ .‬كه‌س��وكاره‌كانیان ب��ران بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ل�� ‌ه گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌وار ‌‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫ب��اره‌گا ‌‬ ‫چوارباخ ژن‌و پیاویان لێك جیاكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ی موسڵ گواسته‌وه‌و‬ ‫پیاوانیان بو زیندان ‌‬ ‫ژنانیش بۆ باقوب ‌ه ك ‌ه له‌ژێر قورسترین‬ ‫ی جه‌سته‌یی‌‌و ده‌رونیدا‬ ‫ئازار‌و ئه‌شكه‌نج ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نال ‌‬ ‫ی دواتر ل ‌ه فولك�� ‌ه ‌‬ ‫ب��ون‪ .‬رۆژ ‌‬ ‫ی خه‌ڵكه‌و‌ه‬ ‫ی تر ب�� ‌ه به‌رچاو ‌‬ ‫نۆ گه‌نج ‌‬ ‫ی‬ ‫گولله‌بارانك��ران‪ .‬پ��اش راپه‌ڕین�� ‌‬

‫ی شارێك ‌ه لێوانلێو ل ‌ه كۆڵنه‌دان‌و‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫به‌رگ��ری‌‪ ،‬ل ‌ه كاتێكدا ك�� ‌ه زۆر واڵت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی س��ه‌رزه‌مین ناو ‌‬ ‫زۆرێك ل ‌ه كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫فڕۆكه‌ی��ان نه‌بیس��تبو ل ‌ه س��ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌الیه‌ن فڕۆك ‌ه ‌‬ ‫بیس��ته‌كاندا سلێمان ‌‬ ‫ئینگلیزه‌و‌ه بۆردوم��ان ئه‌كرا‪ ،‬زۆرێك‬ ‫ی ئه‌م دنیای�� ‌ه نه‌یانزانیو‌ه‬ ‫ل�� ‌ه كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆپیش��اندان چۆن��ه‌‪ ،‬ل ‌ه س��ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی پێشو گه‌وره‌ترین‬ ‫ی س��ه‌د‌ه ‌‬ ‫سییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه سلێمان ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫خۆپیش��اندان ‌‬ ‫ی خۆینك��راوه‌‪،‬‬ ‫به‌رپاب��ووه‌‌و خه‌ڵتان�� ‌‬ ‫ی عێراق مه‌نع ‌ه ته‌جه‌ول‌و‬ ‫هیچ ش��ارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫گولله‌بارانكردن�� ‌‬ ‫ره‌ش��بگیریی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌سته‌كان ‌‬ ‫نه‌بیستبو‪ ،‬ل ‌ه س��ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشو ئه‌و‌ه به‌شێك ل ‌ه مێژوو ‌‬ ‫سه‌د‌ه ‌‬ ‫سلێمانی‌ پێك ئه‌هێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی شار ‌‬ ‫یه‌كێك له‌و مه‌نع ‌ه ته‌جه‌والن ‌ه ‌‬ ‫ی ل ‌ه ‪ 1985 - 10-17‬دا كرا ل ‌ه‬ ‫س��لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژێك پێشتر رژێم ‌‬ ‫س��ه‌ر له‌ئێوار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی به‌ع��س هێزێك ‌‬ ‫ئ��ه‌و كات ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێنا چوارده‌ور ‌‬ ‫ی بۆ سلێمان ‌‬ ‫پڕچه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ێ ته‌نی‌‪ .‬سوپایه‌ك ‌‬ ‫ی پ‌‬ ‫ش��ار ‌‬ ‫زه‌ب��ه‌الح‌و پڕچ��ه‌ك ك�� ‌ه پێده‌چو بۆ‬ ‫ی هێنرابێ��ت‪.‬‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫ش��ه‌ڕێك ‌‬ ‫ی كۆماری‌‌و س��وپا‌و‬ ‫ی گارد ‌‬ ‫له‌وان ‌ه هێز ‌‬ ‫جه‌یش شه‌عبی‌‌و ئه‌من‌و ئیستیخبارات‌و‬ ‫ته‌واری‌‪ .‬ئیتر ب ‌ه هیچ ش��ێوه‌یه‌ك بوار‬ ‫بۆ كه‌س نه‌مایه‌و‌ه ك ‌ه شار جێبهێڵێت‪،‬‬ ‫ی دواتر هیزه‌ك ‌ه له‌ناو‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫سه‌رله‌به‌یان ‌‬ ‫ی پێكرا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا ب ‌ه‬ ‫ش��اردا باڵو‌ه ‌‬ ‫بڵندگۆ ك ‌ه ب ‌ه هێلیكۆپته‌ره‌و‌ه دانرابو و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ش��اردا ئه‌سوڕایه‌و‌ه داوا ‌‬ ‫ب ‌ه ئاسمان ‌‬ ‫ل ‌ه هاواڵتی��ان ئه‌كرد ك ‌ه ل ‌ه ماڵه‌كانیان‬ ‫ی هه‌ڵمه‌ته‌ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫نه‌چن ‌ه ده‌ر‪ .‬س��ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ته‌قه‌كردن له‌ناو ش��ار ده‌س��تیپێكرد‬ ‫تا خه‌ڵ��ك بتۆقێن��ن‌و ت��رس بخه‌ن ‌ه‬ ‫ناخیانه‌وه‌‪ .‬پاشتر ماڵ ب ‌ه ماڵ‌و كۆاڵن‬ ‫به‌كۆاڵن كه‌وتن ‌ه پشكنین‌و ره‌شبگیری‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌س��ێك له‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا بگیرای ‌ه‬ ‫ی هه‌ندێك له‌و‬ ‫ی كوردستان گۆڕ ‌‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی (پارك ‌‬ ‫ی س��لێمان ‌‬ ‫ب��ه‌ره‌و حامی�� ‌ه ‌‬ ‫ی ئێس��تا) راپێچ ئه‌ك��را‪ .‬دواتر ئیعدامكراوان ‌ه ل ‌ه مه‌عه‌س��كه‌ر سارداو‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ی گیراوه‌كان ئه‌گیران‪ ،‬پاشتر ك ‌ه ئه‌كه‌وێت ‌ه س��ه‌رو ‌‬ ‫كه‌سوكارو ‌‬ ‫ماڵه‌كانیان ب ‌ه بیلدۆزه‌ر ئه‌ڕوخێنران‪ .‬ل ‌ه دۆزرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تاوان ‌‬ ‫ئ��ه‌م تاوان ‌ه هه‌موو بنه‌ماكان ‌‬ ‫ی ئیعدامكردن‬ ‫ی ستون ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫حامی ‌ه ‌‬ ‫ی دژ‌ه‬ ‫ی تیادای��ه‌و تاوانێك ‌‬ ‫ئاماده‌كرابو سه‌رله‌ئێوار‌ه گه‌نجه‌كانیان نێوده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫ی به‌رفراوان‌و‬ ‫به‌و ستونانه‌و‌ه به‌سته‌وه‌و گولله‌بارانیان ئینسانیی ‌ه ك ‌ه ب ‌ه هێرشێك ‌‬

‫داوایه‌كم‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫شاره‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫باخچه‌كان هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ناوو وێن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌حامی ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (پارك ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ئازادی‌ ئێستا)‬ ‫گولله‌بارانكراون‬ ‫دابنرێت كه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌شێكه‌ له‌مێژو ‌‬ ‫ئه‌و شوێنه‌‬

‫به‌رنام�� ‌ه بۆ داڕێ��ژراو ك��راو‌ه دژ ب ‌ه‬ ‫ی سلێمانی‌‪ .‬ك ‌ه‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ی س��ڤیل ‌‬ ‫خه‌ڵكان ‌‬ ‫گولل ‌ه بارانكردن‌و كوشتن‌و زیندانیكردن‌و‬ ‫ێ‬ ‫ی زۆره‌مل ‌‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دان‌و گواستنه‌و‌ه ‌‬ ‫گیراوان‌و بێبه‌ش��كردنیان ل ‌ه بچوكترین‬ ‫ی ماڵ‌و‬ ‫ی و‌ه روخاندن ‌‬ ‫ی ئینس��ان ‌‬ ‫ماف�� ‌‬ ‫موڵكیان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك ك ‌ه نوسراوێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی سلێمانیی ‌ه ب ‌ه ژمار‌ه ‪ 15486‬ل ‌ه‬ ‫ئه‌من ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫‪ 1989-6-14‬بۆ به‌رێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناردوو‌ه هاوپێچ ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی به‌غدا ‌‬ ‫عام ‌ه ‌‬ ‫چلوچوار (تاوانب��ار) ك ‌ه ئیعدامكراون‬ ‫ی لێكۆڵین��ه‌و‌ه له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫یان له‌كات�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پش��كنین ‌‬ ‫م��ردون ك ‌ه ل�� ‌ه هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 1985‬گیراون‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌رگیراو‌ه دۆس��ی ‌ه ‌‬ ‫ك�� ‌ه ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌تی��ان بۆبكرێت��ه‌وه‌‌و بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫مردنیان بۆ ده‌ربهێنرێت‪.‬‬ ‫ی بااڵ ل ‌ه سه‌ره‌تادا‬ ‫ی تاوانه‌كان ‌‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ی دان��ا ك�� ‌ه هه‌موو‬ ‫چه‌ن��د كه‌یس��ێك ‌‬ ‫ی له‌وه‌دا كۆبكرێته‌و‌ه له‌وان ‌ه (‬ ‫كاره‌كان ‌‬ ‫ئه‌نفال‪ ،‬دوجێل‪ ،‬ك��ورد‌ه فه‌یلییه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌بج��ه‌‪ ،‬ه��ۆڕه‌كان‪ ،‬بازرگان�� ‌ه‬ ‫ئیعدامكراوه‌كان‪ ،‬پارت ‌ه عیلمانییه‌كان‪،‬‬ ‫ی ‪،1991‬‬ ‫پارت ‌ه ئیسالمییه‌كان‪ ،‬راپه‌ڕین ‌‬ ‫ی كه‌سایه‌تیی ‌ه‬ ‫ی نه‌ژادی ‌‬ ‫گوێبڕین‪ ،‬پاكتاو ‌‬ ‫س��ه‌ربه‌خۆكان‪ ،‬س��ه‌رباز‌ه ك��وژراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ریتانیی��ه‌كان) دی��ار‌ه كۆكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫تاوان��ه‌كان ته‌نه��ا ل��ه‌و كه‌یس��انه‌دا‬ ‫ی لێناكه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی دروس��ت ‌‬ ‫ئه‌نجامێك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س��ت ‌ه ‌‬ ‫له‌كاتێك��دا ك ‌ه س��ه‌رۆك ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫لێكۆڵینه‌و‌ه بووم ل ‌ه كه‌یس�� ‌‬ ‫ی به‌عس پێش��تر‬ ‫بینیم ك�� ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر ئه‌و شار‌ه كردبو‬ ‫ی تر ‌‬ ‫تاوانێك ‌‬ ‫ی عاشقا ن)‬ ‫ی (كان ‌‬ ‫ك ‌ه دواتر ب ‌ه كه‌یس ‌‬ ‫ی وه‌ربگرم‬ ‫ناس��ێنرا‪ ،‬توانیم ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی تیادا‬ ‫وه‌كو كه‌یس��ێك لێكۆڵین��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كرا گه‌یه‌نرای�� ‌ه دادگایكردن‪ .‬بۆ تاوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س��لێمان ‌‬ ‫ی مه‌نع ‌ه ته‌جه‌ول ‌‬ ‫گ��ه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی تاوانه‌كان‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫ی ئه‌و كات ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئ��ه‌و تاوان ‌ه بكرێت ‌ه‬ ‫ڕێگربو له‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌یس��ێك‪ .‬به‌اڵم توانیمان بیكه‌ین ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌یس��ێك‌و لێكۆڵینه‌وه‌م ب ‌ه هاوكار ‌‬ ‫ی ك�� ‌ه له‌گه‌ڵمدا له‌كار‬ ‫ئه‌و لێكۆڵه‌ران ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بوون ته‌واوكرد‪ ،‬س��ودمان ل ‌ه به‌ش�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادگا‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌‌و ئارشیف ‌‬ ‫ی عێ��راق وه‌رگ��رت‌و توانیمان‬ ‫به‌رگر ‌‬ ‫ی زۆرێك ل ‌ه تۆمه‌تباران بدۆزینه‌وه‌و‬ ‫ناو ‌‬

‫وێنەیەک لەبێسەروشوێنکردن!‬ ‫شوان حەمە‬

‫هەفتەی رابردو س��کرتێری یاس��ایی‬ ‫ئەنجومەن��ی وەزی��ران‪ ،‬محەم��ەد‬ ‫قەرەداغی‪ ،‬بە خوێنساردییەکی زۆرەوە‬ ‫مەرگ��ی ‪ ٢٦٨‬ئینس��انی ڕاگەیان��د‪،‬‬ ‫ئەگەرچ��ی دواتر ب��ۆ کەمکردنەوەی‬ ‫توڕەیی خێزانی بێسەروشوێنکراوەکان‌و‬ ‫ڕێکخراوەکان‪ ،‬قەردەاغی لە قس��ەکانی‬ ‫پێشوی پەشیمان بوەوە‪ ،‬بەاڵم نەیتوانی‬ ‫ڕاستی لێدوانەکە بشارێتەوە کاتێک وتی‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫ی شه‌ر ‌‬ ‫"بێسەروشوێنکراوەکان ‌‬ ‫کەسیان لەژیاندا نەماون‌و هەریەکێکیان‬ ‫دەتوانن لەرێگەی حیزبەکانی خۆیانەوە‬ ‫بەدواداچونی بۆ بکەن"‪.‬‬ ‫خاڵێک کە لە لێدوانەکەی قەرەداغیدا‬ ‫شارراوەتەوە‪ ،‬بێسەروشوێنکردنی ئەو‬ ‫کەس��انەیە کە لە بنەڕەت��دا هاواڵتی‬ ‫ئاس��ایی بوون‌و ئەندامی هیچ حیزبێک‬ ‫نەبون! ئەو هاواڵتیان��ە یان بە هەڵە‪،‬‬ ‫بەگومانی کەس��انی تر‪ ،‬ی��ا بە هۆی‬ ‫دژایەتی تاکەکەسیەوە زیندانی دەکران‌و‬ ‫لەژێر ئەشکەنجەداند‌ا گیانیان دەسپاردو‬ ‫دواتر تەرمەکانیان دەشارراونەوە؟‬ ‫بەداخەوە ئەم پرسەش وەک زۆربەی‬ ‫پرسەکانی تری کۆمەڵگەی ئێمە تەواو‬ ‫بە حیزبی دەکرێت‪.‬‬ ‫م��ن یەکێک��م ل��ەو کەس��انەی لە‬ ‫زیندانەکانی ش��ەڕی ناوخۆدا نەمردم‌و‬ ‫ژی��ام! بێئەوەی ئەندام‌و الیەنگری هیچ‬ ‫حیزب‌و ڕێکخراوی سیاس��ی بم‪ ،‬دەیان‬ ‫ش��ەو لە زیندانەکانی پاراس��تنی لقی‬ ‫چوار‌‌و لەزیندانی س��ەرەکی پاراستنی‬ ‫پارت��ی لەس��ەاڵحەدین ب��ە ئومێدی‬ ‫سبەینێ ڕۆژم کردوەتەوە‬ ‫باوکم پێشمەرگەی شەهیدی شۆڕشی‬ ‫ئەیلولە‪ .‬بەاڵم لە پاداشتی شەهیدبونی‬ ‫باوکم��دا‪ ،‬پارت��ی بێ هی��چ هۆیەکی‬ ‫دیاریک��راو (ک��ە تا ئێس��تاش نازانم‬ ‫بۆچی‌؟) هەوڵی بێسەروش��وێنکردنی‬

‫کادیرەکانی حیزبەکان پاکتاو کرابێتن‪.‬‬ ‫دۆخ��ی ئەوکاتەی ش��ەڕی ناوخۆ‬ ‫بەشێوەیەک بوو هەر ئەندامێکی پارتی‬ ‫ی��ا یەکێتی پەنج��ەی نەیاریبوونی بۆ‬ ‫هەرکەسێکی تر ڕابکێشایە‪ ،‬ڕاستەوخۆ‬ ‫ڕاپێچی لێکۆڵینەوەی زیندانە نهێنییەکان‬ ‫دام‪ .‬لە نێوان زیندانەکانی پاراس��تن‌و دەکراو دەخرایە بەر پرۆسەی بەرنامە‬ ‫نەخۆشخانەکان لە هەولێرو سەالحەدین‌‪ ،‬داڕێژراوی ئەشکەنجەدان‪.‬‬ ‫چەندین جار بە نهێنی گواستراومەتەوە‪.‬‬ ‫پێش س��ەردانی نوێنەرانی ڕێکخراوی‬ ‫خاچی س��وری نێودەوڵەت��ی بۆ ئەو‬ ‫زیندانان��ەی منی تێدا ب��وم‪ ،‬چەندین‬ ‫جار بە پەلەو بە نهێنی‪ ،‬بە دەس��ت‌و‬ ‫چاوی بەستراوەوە جێگۆڕکێم پێکراوە‪.‬‬ ‫ئ��ەوەش ئاماژەیەک��ی بەهێزب��وو بۆ‬ ‫بێسەروشوێنکردنم‪ .‬لەگەل ئەشکەنجەی‬ ‫بەردەوامدا پرس��یاردەربارەی بیروڕای‬ ‫خ��ۆم‌و تەنانەت دەربارەی یەکێتیبون‌و‬ ‫کۆمۆنیس��تبون‌و ئیسالمیبونیش��م‬ ‫ئاڕاستە دەکرا! ئامانجی ئه‌وان ئەوەبوو‬ ‫هەرچۆنێک بێت‌و لەس��ەر هەر پرسێک‬ ‫بێت س��ەرەداوێکیان دەس��تبکەوێت‪،‬‬ ‫ت��ا دانپیانانەکان وەک س��ەرکەوتنی‬ ‫خۆی��ان تۆماربک��ەن‌و ل��ە بەرانبەردا‬ ‫پاداش��تی حیزب وەربگ��رن‪ ،‬خۆ گەر‬ ‫هەوڵە یەک ل��ەدوای یەکەکانی خاچی‬ ‫سوری نێودەوڵەتی‌‌و کۆکردنەوەی ‪٦٧‬‬ ‫ئیمزای بەش��داربوانی مەراسیمی یادی‬ ‫سەدس��اڵەی ڕۆژنامەگ��ەری ک��وردی‬ ‫ێ نوس��ەرو‬ ‫نەبوایە‪ ،‬ک��ە تیایدا هاور ‌‬ ‫ڕۆش��نبیرەکانم داوای ئازادکردنی��ان‬ ‫ک��ردم‪ ،‬زۆر نزی��ک بووئەم��ڕۆ منیش‬ ‫ژمارەیەکی ت��ر بومایەو لەس��ەر ئەو‬ ‫ژم��ارە گوماناویی��ەی لەچەن��د ڕۆژی‬ ‫ڕابردودا ڕەگەیەندرا‪.‬‬ ‫تا ئەمڕۆش چەندی��ن خێزان نازانن‬ ‫ک��وڕو مێ��ردو براکانیان بەدەس��تی‬ ‫چەتەی سنورەکان بێسەروشوێنکراون‬ ‫یا لە ڕێ��ی قاچاخ بەرەو هەندەران بێ‬ ‫ه��ەواڵ ماونەتەوە؟ گوم��ان لەوەدایە‬ ‫دەس��ەاڵتپێدانی حیزب��ەکان ب��ە‬ ‫کە بێسەروش��وێنکردنی بەش��ێک لەو جەالدەکانی خۆیان‌و پاداش��تکردنیان‪،‬‬ ‫ب��ازرگان‌و کۆچبەران��ەی س��ااڵنێکە هێندەی ت��ر جەالدەکان��ی دڵڕەقترو‬ ‫بێهەواڵن‪ ،‬دەستی حیزبە شەڕکەرەکانی ئەشکه‌نجەدانیشی س��ەختتر کردبوو‪.‬‬ ‫تێ��دا بێت‪ ،‬یا لێرەو لەوێ بەدەس��تی بەوهۆیەوە بەش��ێک ل��ە زیندانییەکان‬

‫باوکم پێشمەرگەی‬ ‫شەهیدی شۆڕشی‬ ‫ئەیلولە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەپاداشتی‬ ‫شەهیدبونی‬ ‫باوکمدا‪ ،‬پارتی‬ ‫بێ هیچ هۆیەکی‬ ‫دیاریکراو (کە‬ ‫تائێستاش نازانم‬ ‫بۆچی‌؟) هەوڵی‬ ‫بێسەروشوێنکردنی‬ ‫دام‬

‫ی‬ ‫ی دادگا ‌‬ ‫ی (‪ )12‬ل ‌ه یاسا ‌‬ ‫ی ماد‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی عێ��راق ژمار‌ه (‪)10‬‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫تاوانه‌كان ‌‬ ‫ی گرتنی��ان بۆ‬ ‫ی ‪ 2005‬یاداش��ت ‌‬ ‫س��اڵ ‌‬ ‫ی خواره‌وه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ده‌ركرا ك�� ‌ه ئه‌مان ‌ه ‌‬ ‫زیان نه‌گه‌یاندن ب ‌ه كه‌یس��ه‌ك ‌ه خۆم ل ‌ه‬ ‫ناوهێنانی‌ هه‌ندێكیان ئه‌بوێرم‪:‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -1‬ئامری‌ ئیستخباراتی‌ سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ -2‬جه‌عفه‌ر عه‌بدولكه‌ریم پارێزگا ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و سه‌رۆكی‌ لیژن ‌هی‌ ئه‌منی‌‬ ‫ی‬ ‫‪-3‬به‌رێوه‌به‌ری‌ ئیستخبارات ‌‬ ‫ی شه‌رقی‌‬ ‫مه‌نزوم ‌ه ‌‬ ‫‪ -4‬قائیدی‌ فه‌یله‌قی‌ یه‌ك‬ ‫ی جه‌حفه‌لی‌ پێنج‬ ‫‪ -5‬ئامر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئامری‌ قووه‌ ته‌واری‌ ‪ - 6‬محسن عل ‌‬ ‫محسن ناسراو ب ‌ه مالزم موحسین‬ ‫‪ -7‬عه‌قیدی‌ ئه‌منی‌ سلێمانی‌‬ ‫‪ -8‬رائید ته‌ها‬ ‫ی‬ ‫ی ئامر ‌‬ ‫‪ -9‬عبدالكریم خلف العبید ‌‬ ‫ی جه‌یش شه‌عبی‌ سلێمانی‌‬ ‫كه‌رت ‌‬ ‫ی‬ ‫پاش گشتاندنی‌ یاداشت ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنیان تۆمه‌تبارێكیان‬ ‫كه‌ له‌ناو هیزێكی‌ سوپای‌ عیراقدا‬ ‫بو له‌ ناوچ ‌هی‌ دیاله‌ توانی‌ هه‌ڵبێت‬ ‫ئه‌وانیتر هه‌تا ئێستا ل ‌ه روی‌ عه‌داله‌ت‬ ‫هه‌ڵهاتون‪.‬‬ ‫ی (‪ )20‬سكااڵكار‌و‬ ‫ئه‌م كه‌یس ‌ه ب ‌ه وت ‌ه ‌‬ ‫(‪ )5‬شایه‌ت ب ‌ه به‌ڵگه‌نامه‌‌و دۆكیۆمێنت‌و‬ ‫ی روخێن��راو نوس��راو‌و‬ ‫ی ماڵ�� ‌‬ ‫وێن�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ئارش��یف‌و نوسراو ‌‬ ‫زانیار ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار ده‌وڵه‌مه‌نده‌‪ .‬لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫ی دڵسۆزییه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌و تاوان ‌ه ل ‌ه س��ۆنگ ‌ه ‌‬ ‫ی س��لێمانی‌‪ ،‬ئ��ه‌و رۆژ‌ه زۆر‬ ‫بۆ ش��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫دور نیی ‌ه ك ‌ه ئه‌وان ‌ه ب ‌ه س��زا ‌‬ ‫خۆیان بگه‌ن هه‌روه‌ها هه‌موو ئه‌وانه‌ش‬ ‫ی س��لێمانیان ب ‌ه كۆمه‌ڵ ب ‌ه‬ ‫ك ‌ه گه‌نجان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ئیعدامك��ردن ئه‌دا‌و ئه‌وان�� ‌ه ‌‬ ‫ی سلێمانییان بۆ ئیعدامكردنیان‬ ‫منااڵن ‌‬ ‫گه‌وره‌ ئه‌كرد‪.‬‬ ‫ل��ه‌م ده‌رفه‌ت��ه‌دا داوایه‌ك��م ل�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی س��لێمان ‌‬ ‫ی ش��اره‌وان ‌‬ ‫س��ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی باخچه‌كان هه‌ی ‌ه ك ‌ه ناو‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س��لێمان ‌‬ ‫ی ل ‌ه حامی ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫وێن ‌ه ‌‬ ‫ی ئێستا) گولله‌بارانكراون‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫(پارك ‌‬ ‫ی‬ ‫دابنرێت ك ‌ه ئه‌و‌ه به‌ش��ێك ‌ه ل ‌ه مێژو ‌‬ ‫ئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫ی بااڵی‬ ‫* دادوه‌ر له‌دادگا ‌‬ ‫تاوانه‌كانی عێراق ‪-‬پێشو‬

‫بەرگەی ئەو هەموو ئازارەیان نەدەگرت‌و‬ ‫گیانی��ان دەس��پارد‪ .‬ب��ۆ نمونە لە‬ ‫زیندانەکانی پارتیدا کەسانێک هە بوون‬ ‫ل��ە تورکیاوە س��نورداش کرابوون‪ ،‬یا‬ ‫لەسەر کێشەی پارە‪ ،‬یا لەسەر کێشەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی خزێنرابونە زیندانەکانەوە‪.‬‬ ‫ه��ۆی زیندانیکردنی ه��ەر یەکێک لەو‬ ‫کەس��انە‪ ،‬بەرپرس��ێک یا ئەندامێکی‬ ‫حیزبی لە پشتەوە بوو‬ ‫بەشێک لەوانەی گیانیان دەسپارد لە‬ ‫پشتی شەقامی س��ەد مەتری هەولێر‌و‬ ‫لێرەو ل��ەوێ هەر بە بەرگ‌و الش��ەی‬ ‫خوێناوییەوە دەکران ب��ە ژێر گڵەوە‪.‬‬ ‫ئێستاش ئەو ئۆتۆمبێلە رەنگ سورەم‬ ‫بیرە کە چەندین جار بە چاوبەستراوی ‬ ‫منیان پێ دەگواستەوە‪ ،‬ئەو (بەرزایلییە‬ ‫رەنگ سورەی)بەڕۆژ لەبەردەم بارەگای‬ ‫پاراستنی لقی چوار لە هەولێر ڕادەگیراو‪،‬‬ ‫بەشەویش پاش ماندوبونی جەالدەکان‬ ‫لە ئەش��کەنجەدان‪ ،‬هەر خودا بۆ خۆی‬ ‫دەزان��ێ چەن��د الش��ەی نیوەمردو‌‌و‬ ‫تەواومردوی پێ دەگواسترایەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی من لێی دڵنیابم‌و بەچاوی خۆم‬ ‫بینیومن‪ ،‬ئەو جەالدانەی ڕاس��تەوخۆ‬ ‫دەستیان لە دەستگیرکردن‌و ئازاردانی‬ ‫زیندانیەکانی ش��ەڕی ناوخ��ۆ هەبوو‪ ،‬‬ ‫بریتیب��ون لەبەرپرس��ی پاراس��تنی‬ ‫ئەوکاتەی لقی چوار‪ ،‬کادری پاراستنی‬ ‫لق��ی چ��وار‌‌و لێکۆڵ��ەری پاراس��تن‬ ‫لەس��ەاڵحەدین‪ .‬بەو پێەی ئازادکردنی‬ ‫من بە بڕیاری خودی سەرۆکی پارتی‪،‬‬ ‫مەسعود بەرزانی بوو‪ ،‬دەردەکەوێت کە‬ ‫خودی بارزانییش ئاگاداری پرۆس��ەکە‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫ئەگەر دیوێکی ئەم پرسە ئاشکراکردنی‬ ‫بێسەروش��وێنکردنی‬ ‫چۆنێت��ی‬ ‫قوربانی��ەکان‌و قەرەبوکردن��ەوەی‬ ‫خێزانەکانیان بێت‪ ،‬ئەوا بە دڵنیاییەوە‬ ‫دی��وە گرنگەک��ەی تری ئەم کەیس��ە‬ ‫بەرپرس��یارێتی یاس��ایی‌و ئەخالق��ی‬ ‫حیزبە ش��ەڕکەرەکان‌و دادگاییکردنی‬ ‫ئ��ەو بەرپرس‌و هەواڵگ��رو جەالدانەیە‬ ‫کە بەشداربوون لە بێسەروشوێنکردنی‬ ‫بێسەروشوێنکراوەکان‪.‬‬

‫گه‌نجێتی له‌سیاسه‌تدا‬ ‫ رێبین هه‌ردی‬ ‫پرسی گه‌نج‪ ،‬به‌رده‌وام پرسێکی گرنگی‬ ‫کۆمه‌لگا‌‌و کلیلی تێگه‌یش��تنه‌ له‌بڕێکی‬ ‫زۆر له‌و گرفت‌‌و ئاڵۆزیانه‌ی کۆمه‌ڵگایه‌ک‬ ‫له‌ناوی��دا ئ��ه‌ژی‪ .‬وه‌ک له‌ش��وێنێکی‬ ‫تردا نوسیم كێش��ه‌ی‌ گه‌نج له‌ كێشه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا جیا نابێته‌وه‌‪ .‬خه‌س��ڵه‌تێكی‌‬ ‫هه‌میش��ه‌یی‌‌و نه‌گۆڕمان ب��ۆ گه‌نج نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك��و ب��ه‌ پێ��ی‌ كلت��ور‌‌و زه‌مینه‌ی‌‬ ‫جیاواز‪ ،‬گه‌نج��ی‌ جیاواز‌‌و خه‌س��ڵه‌تی‌‬ ‫جیاوازمان هه‌یه‌‪ .‬راسته‌ ئه‌مڕۆ به‌ هۆی‌‬ ‫جیهانگی��ری‌‌و ك��ۆی‌ ئه‌و پێش��كه‌وتنه‌‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیانه‌ی‌ جیهانگیری‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆیدا‬ ‫هێناونی‌‪ ،‬گه‌لێك له‌ سیفه‌تی‌ گه‌نجان له‌‬ ‫ئاستی‌ دنیادا له‌یه‌ك نزیكده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫گۆرانیانه‌ی‌ حه‌زی‌ لێده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و مۆدی‌‬ ‫جل‌‌و س��یمایه‌ی‌ الس��اییده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫س��ینه‌ماو فیلم‌‌و پاڵه‌وانانه‌ی‌ سه‌ر‌سامن‬ ‫پێی‪ ،‬ئه‌و تیپه‌ وه‌رزشیانه‌ی هانی ئه‌ده‌ن‬ ‫هه‌ر هه‌موو ئه‌مان��ه‌ به‌هۆی‌ جیهانگیریه‌‬ ‫لێكده‌چ��ن‪ ،‬بگره‌ جۆریک هه‌س��تیاری‬ ‫هاوب��ه‌ش ل��ه‌ دروس��تبوندایه‌ ک��ه‌ وا‬ ‫ئه‌کات کاردانه‌وه‌کانی گه‌نجان به‌رامبه‌ر‬ ‫ب��ه‌ روداو‌‌و پێش��هاته‌کان له‌یه‌ک بچن‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ش��دا ئه‌و س��ه‌رقاڵی‌‌و‬ ‫كێش��انه‌ی‌ گه‌نجان روب��ه‌روی‌ ده‌بنه‌وه‌‬ ‫ل��ه‌ كۆمه‌ڵگایه‌كه‌وه‌ ب��ۆ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌‬ ‫دی‌ ده‌گۆڕێ��ت‪ .‬كلت��ور‌‌و كۆمه‌ڵگاكانن‬ ‫ده‌ستنیش��انیده‌كه‌ن چ گه‌نجانێ��ك‌‌و چ‬ ‫جۆره‌ خه‌سڵه‌تگه‌لێكیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گه‌نج��ان هێزێک��ی کۆمه‌اڵیه‌تین که‌ له‌‬ ‫هه‌ندێ��ك كلتوردا ئه‌وه‌نده‌ خوازراون كه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت پیره‌كانی��ش ده‌یانه‌وێت گه‌نج‬ ‫بنوێنن‪ .‬له‌ هه‌ندێك كلتوری‌ دیشدا هێنده‌‬ ‫په‌راوێزخراون كه‌ ته‌نانه‌ت گه‌نجه‌كانیش‬ ‫ده‌یانه‌وێ��ت پیر بنوێنن‪ .‬ل��ه‌ هه‌ندێك‬ ‫كلتوردا گه‌نجێتی‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ زیندویه‌تی‌‌و‬ ‫چاالكی‌‌و ژیان‪ ،‬له‌ هه‌ندێكیش��دا بریتیه‌‬ ‫له‌ هه‌ڵه‌ش��ه‌یی‌‌و بێعه‌قڵ��ی‌‌و نه‌گونجان‪.‬‬ ‫بیركردنه‌وه‌یه‌كی‌ زۆری‌ ناوێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بزانین وێنه‌ی‌ گه‌نج له‌ جیهانی‌ ئێمه‌دا پتر‬ ‫له‌ وێن��ه‌ی‌ دوهه‌مه‌وه‌ نزیكه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێم��ه‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ پیر س��االریه‌ كه‌‬ ‫به‌شداریكردن‌‌و به‌ده‌ستهێنانی‌ پله‌یه‌كی‌‬ ‫شایسته‌ تیایدا‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌كی‌ نزیكی‌ به‌‬ ‫ته‌مه‌نه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬گه‌نجێتی‌ له‌ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫ئێمه‌دا جۆرێك��ه‌ له‌ كه‌موكوڕی‌ عه‌قڵی‌‌و‬ ‫بونه‌وه‌رێكی‌ ئیحساس��اتی‌ ك��ه‌ توانای‌‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی‌ نی��ه‌ كارێ��ك ی��ان پله‌یه‌كی‌‬ ‫شایسته‌ی‌ پێ بسپێرێت‪ .‬له کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌دا کاتێک ناوی که‌س��انێک به‌ گه‌نج‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬ئه‌وا راس��ته‌وخۆ به‌مانای که‌‬ ‫ئه‌زمون��ی‪ ،‬پینه‌گه‌یش��تن‌‌و کامڵنه‌بون‬ ‫دێ��ت‪ .‬ئه‌م دی��ده‌ وایک��ردووه‌ گه‌نجان‬ ‫به‌رده‌وام هه‌س��تی ئه‌وه‌یان ال دروس��ت‬ ‫بێت که‌ په‌راویز ئه‌خرێن‌‌و وه‌ک پێویست‬ ‫رێز له‌ توانا‌‌و کار‌‌و ئه‌رکه‌کانیان ناگیرێت‪.‬‬ ‫به‌وه‌ش��دا که‌ گه‌نجان ژماره‌یه‌کی زۆری‬ ‫کۆمه‌ل��گا پێک ئه‌هێنن‪ ،‬ئ��ه‌وا ناڕه‌زایی‬ ‫ئه‌م هێزه‌‪ ،‬س��ه‌رجه‌م کۆمه‌ڵگا روبه‌ڕوی‬ ‫کێش��ه‌‌و گرفت ئه‌کات��ه‌وه‌‪ .‬یه‌کێک له‌‬ ‫گرنگترین ئه‌و بوارانه‌ی گه‌نجان له‌ناویدا‬ ‫هه‌س��ت به‌ ئارامی ناکه‌ن یان هه‌س��ت‬ ‫ئه‌که‌ن وه‌ک پێویس��ت بونیان هه‌س��ت‬ ‫پیکراو نیه‌‌و جێگه‌ی شایسته‌ی خۆیانی‬ ‫تیادا ناگرن‪ ،‬بواری سیاسیه‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌رده‌وام‌‌و ناوه‌ ناوه‌ پرس��یاری بونی‬ ‫گه‌نج��ان له‌ناو بواری سیاس��ی‌‌و پێگه‌‌و‬ ‫کاریگه‌ری��ان له‌س��ه‌ر ئاس��تی بریاری‬ ‫سیاسی دێته‌ پێشێ‪ .‬گه‌نجان له‌ کوێن‌‌و‬ ‫بۆچ��ی بونیان نیه‌؟ بۆچ��ی له‌ زوربه‌ی‬ ‫کاته‌کاندا وه‌ک ره‌گه‌زێکی گرنگ‌‌و خاوه‌ن‬ ‫بڕیار ده‌رناکه‌ون‪ .‬له‌ کاتێکدا که‌ هه‌ست‬ ‫ئه‌ک��ه‌ن ئه‌وان بڕبڕه‌ی پش��تی زوربه‌ی‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌کان پێک ئه‌هێنن؟‬ ‫قس��ه‌کردن له‌ بونی گه‌نج وه‌ک هه‌میشه‌‬ ‫ئام��اژه‌ ب��ۆ ملمالنێی��ه‌ک ئ��ه‌کات که‌‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ب��ووه‌‌و ده‌مێنێ‪ :‬ملمالنێی‬ ‫نه‌وه‌کان‪ .‬هه‌ر نه‌وه‌ی��ه‌ک دید‌‌و ته‌ماع‌‌و‬ ‫چاوه‌روانی خ��ۆی به‌رهه‌مدێنێت که‌ له‌‬ ‫زۆر رووه‌ ناک��ۆک یان النیک��ه‌م ته‌واو‬ ‫جی��اوازه‌ به‌ نه‌وه‌ی پێ��ش خۆی‪ .‬هه‌ر‬ ‫نه‌وه‌یه‌کیش تێڕوانین‌‌و دید‌‌و بۆچونه‌کانی‬ ‫خۆی به‌راس��ت ئه‌زانێت‌‌و دیدی نه‌وه‌ی‬ ‫پێ��ش خۆی به م��ردوو ئه‌زانێت که‌ بۆ‬ ‫س��ه‌رده‌می ئه‌و ناش��ێن‪ .‬بگره‌ نه‌وه‌ی‬ ‫پێش��وو وه‌ک رێگرێک له‌به‌رده‌م ته‌ماع‌‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانیه‌کانی خۆی��دا ئه‌بینێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫ملمالنێیه‌ له‌ خێزانه‌وه‌ ده‌ست پیئه‌کات‌‌و‬ ‫ئه‌گوێزرێته‌وه‌ ب��ۆ زوربه‌ی پێکهاته‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‌‌و له‌ زیاد له‌ ئاس��ت‌‌و بوارێکدا‬ ‫به‌ش��ێوه‌ی جیاواز روو ئه‌دات‪ .‬یه‌کێک‬ ‫له‌ دیارترین ئه‌و بوارانه‌ی ئه‌م ملمالنێیه‌‬ ‫به‌ ش��ێوه‌ی جیاواز تی��ا ده‌رئه‌که‌وێت‬

‫بواری سیاس��ی‌‌و رێکخراوه‌ سیاسیه‌کانه‌‬ ‫که‌ ب��ه‌رده‌وام روبه‌ڕوی گرفتی ملمالنێی‬ ‫نه‌وه‌کان ئه‌بێته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌مان قه‌بوڵ‬ ‫بێت که‌ زۆریک له‌ رێکخراوه‌ سیاسیه‌کانی‬ ‫کوردس��تان له‌ قه‌یران��دان‌‌و پڕ گرفت‌‌و‬ ‫کێشه‌ی ئاڵۆزن‪ ،‬ئه‌وا ئه‌توانین به‌ئاسانی‬ ‫ئه‌وه‌ ببینین که‌ جه‌مسه‌رێکی ئه‌م قه‌یرانه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ نه‌توانینی رێکخستنی ئه‌م‬ ‫ملمالنێیه‌وه‌ هه‌یه‌ به‌جۆرێک که‌ ش��تێک‬ ‫له‌ هارمۆنیه‌ت‌‌و سازان‌‌و رێکه‌وتنی له‌سه‌ر‬ ‫پرنسیپه‌ سه‌ره‌کیه‌کانی یاریه‌که‌ی تیادا‬ ‫بێت‪ .‬زوربه‌ی رێکخراو‌ه سیاس��یه‌کانی‬ ‫کوردس��تان له‌دۆزین��ه‌وه‌ی رێگه‌یه‌کدا‬ ‫سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون که‌ بتوانێت مالنێی‬ ‫ن��ه‌وه‌کان به‌جۆرێ��ک رێکبخ��ات بکات‬ ‫ک��ه‌ نه‌گاته‌ دژایه‌تی‌‌و داب��ڕان‌‌و پێکه‌وه‌‬ ‫کارنه‌کردن‪ .‬له‌کۆنگره‌ی زۆربه‌ی حیزبه‌‬ ‫سیاس��یه‌کاندا ئه‌م ملمالنێ‌‌و س��اردیه‌‬ ‫هه‌ستی پێئه‌کریت که‌ زۆربه‌ی جار (ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌ڵێ��ن هه‌مووجار) ب�� ‌ه ناکامی گه‌نجان‬ ‫کۆتاییان دێ��ت‪ .‬یه‌کیک له‌ ده‌رئه‌نجامه‌‬ ‫نه‌گۆڕه‌کان��ی زۆرب��ه‌ی کۆنگره‌کان��ی‬ ‫حیزب��ه‌ سیاس��یه‌کان‪ ،‬نائومێ��دی ئه‌و‬ ‫هێز‌‌و که‌سانه‌ی لێئه‌که‌وێته‌وه‌ که‌ پێیان‬ ‫ئه‌وترێ��ت "گه‌ن��چ"‪ .‬پێی��ان ئه‌وترێت‬ ‫"گه‌ن��ج"‪ ،‬به‌اڵم ئایا به‌راس��تی گه‌نجن؟‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ئایا راسته‌ له‌بواری سیاسیدا‬ ‫باس له‌گه‌نچ‌‌و پیر بکه‌ین؟ که‌ باسی ئه‌م‬ ‫پۆلێنه‌ش ئه‌که‌ین چ مانایه‌کی هه‌یه‌‌و چ‬ ‫ش��تێک هێڵی جیاکه‌ره‌وه‌ی نێوان ئه‌م‬

‫له‌بواری سیاسه‌تد‌ا‬ ‫گه‌نجێتی‌‌و پیرێتی‬ ‫به‌ لێزانین‌‌و‬ ‫داهێنان‌‌و تازه‌بونه‌وه‌‬ ‫له‌ته‌کنیک‌‌و‬ ‫به‌رنامه‌کانی‬ ‫گه‌مه‌که‌دا ئه‌پیورێت‪،‬‬ ‫نه‌ک ب ‌ه ته‌مه‌ن‬ ‫دوان��ه‌ پێک ئه‌هێنێ��ت‌؟ ئه‌گه‌ر وه‌اڵمی‬ ‫ئه‌م پرسیاره‌ له‌ بواره‌کانی تردا ئاسان‌‌و‬ ‫دی��ار بێت‪ ،‬ئ��ه‌وا له‌ بواری سیاس��یدا‬ ‫ئاڵۆزه‌‌و په‌یره‌وی‌ ل��ه‌و جیاکاریه‌ ناکات‬ ‫که‌ ل��ه‌ بواره‌کانی ت��ردا هه‌یه‌‪ .‬ئاڵۆزی‬ ‫بنه‌ره‌تی په‌یوه‌ندی به‌ ته‌مه‌نه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گه‌ر ل��ه‌ هه‌ندێک بواردا جیاوازی ته‌مه‌ن‬ ‫خاڵیک��ی جیاکه‌ره‌وه‌ی گه‌نچ‌‌و پیر بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا له‌ بواری سیاس��یدا ئه‌سته‌مه‌ ئه‌م‬ ‫پێوه‌ره‌ هه‌مان مانا‌‌و ئاراسته‌ی هه‌بێت‪.‬‬ ‫بواری سیاسی به‌ر له‌هه‌ر شتێک بواری‬ ‫بیرکردنه‌وه‌‌و داڕشتنی به‌رنامه‌یه‌‪ .‬بواری‬ ‫ته‌کنی��ک‌‌و گه‌م��ه‌ی سیاس��ی‌‌و بواری‬ ‫ملمالنێیه‌‪ .‬جێگه‌یه که‌ لێزانی‌‌و ئه‌زمونی‬ ‫تایبه‌ت��ی خ��ۆی‌‌و یاریک��ه‌ری تایبه‌تی‬ ‫خۆی ئه‌وێت‪ .‬هه‌موو تێگه‌یش��تنێکیش‬ ‫ب��ۆ گه‌نجێت��ی‪ ،‬ل��ه‌ په‌یوه‌ندیه‌ک��ی‬ ‫ته‌نگاوته‌نگدایه‌ ب��ه‌م بوارانه‌وه‌‪ .‬واته‌ له‌‬ ‫بواری سیاس��ه‌تدا‌ گه‌نجێتی‌‌و پیرێتی به‌‬ ‫لێزانین‌‌و داهێنان‌‌و تازه‌بونه‌وه‌ له‌ ته‌کنیک‌‌و‬ ‫به‌رنامه‌کانی گه‌مه‌که‌دا ئه‌پیورێت‪ ،‬نه‌ک‬ ‫به‌ ته‌مه‌ن‪ .‬له‌م رووه‌ هه‌موو گشتاندێک‬ ‫له‌س��ه‌ر بنه‌مای ته‌م��ه‌ن وردبین نیه‌‌و‬ ‫ئ��ه‌و ده‌رئه‌نجامانه‌ دروس��ت ناکه‌ن که‌‬ ‫بڕی��اره‌ داکۆکی له‌ گه‌نجێتی دروس��تی‬ ‫ب��کات‪ .‬گه‌نجانێکی زۆرم��ان هه‌ن‪ ،‬زۆر‬ ‫زوو پی��ر بوون‌‌و هه‌ڵگری هه‌مان خه‌ون‌‌و‬ ‫به‌رنامه‌‌و داخوازیه‌ کۆنانه‌ن که‌ پیره‌کان‬ ‫دایانڕشتووه‌‪ ،‬پیرانێکی زۆریشمان هه‌ن‬ ‫که‌ هه‌ڵگری خه‌ون‌‌و به‌رنامه‌ی گه‌نجانه‌ن‌‌و‬ ‫ب��ه‌ لێزانی��ه‌وه‌ داهێنان ل��ه‌ به‌رنامه‌ی‬ ‫سیاسی‌‌و تازه‌بونه‌وه‌‌و ته‌کنیکی سیاسیدا‬ ‫ئه‌که‌ن‪ .‬له‌م روانگه‌یه‌و‌ه کاتیک قسه‌ له‌‬ ‫بون‌‌و نه‌بونی گه‌نجان ل ‌ه بواری سیاسیدا‬ ‫ئه‌که‌ین‪ ،‬به‌ پله‌ی یه‌که‌م ئه‌بێت چاومان‬ ‫نه‌ک له‌س��ه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌و که‌سانه‌ بێت‬ ‫که‌ له‌سه‌ر ش��انۆکه‌ ده‌رئه‌که‌ون‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ئه‌بێ��ت چاوم��ان له‌و به‌رنامه‌‌و قس��ه‌‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ بێت که‌ یاریکه‌ره‌کان پێشکه‌شی‬ ‫ئه‌که‌ن‪ .‬له‌ بواری سیاسیدا گه‌نجێتی له‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ به‌رنامه‌ی سیاسی‌‌و به‌ڵێن‌‌و‬ ‫گفته‌کاندا ئه‌ناسرێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ک به‌ ته‌مه‌نی‬ ‫یاریکه‌رانی سه‌ر شانۆکه‌‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ئۆباما وه‌ك دۆڕاوێک‬

‫بتوانێت بێزاری‌و رقی خۆی بشارێته‌وه‪.‬‬ ‫کاتێ��ک که له که‌س��ێک ی��ان دۆخێک‬ ‫بێزاره ئه‌وا به ئاش��کرا ل��ه روومه‌تی‌و‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وتیه‌وه به روونی ده‌رئه‌که‌وێت‪.‬‬ ‫به ئاش��کرا دیار بوو که ئۆباما بێزاربوو‬ ‫له که‌س��ایه‌تی رۆمنی‌و روبه‌روبونه‌وه‌ی‪،‬‬ ‫ئه‌مه ل��ه دوو الوه بوو به مایه‌ی الوازی‬ ‫بۆ ئه‌و‪.‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫كوردستان له‌پرۆسه‌ ‌ی تێكشكاندن ‌ی‬ ‫هاوسه‌نگ ‌ی هێز له‌ڕۆژهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاستدا‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ ئه‌گه‌ر‌‌و پێشهاته‌كان‬

‫باراک ئۆباما له‌یه‌ک��ه‌م روبه‌روبونه‌وه‌ی‬ ‫ته‌له‌‌فزیونیدا له‌گ��ه‌ڵ میت رۆمنی وه‌ك‬ ‫دۆراوێ��ک ده‌رکه‌وت‪ .‬ئای��ا ئۆباما دۆڕا‬ ‫یان نه‌یتوانی به‌باش��ی ش��ه‌رحی حاڵی‬ ‫د‪.‬كامه‌ران مه‌نتك‬ ‫خۆی ب��کات؟ ل��ه‌م روبه‌روبونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫‪2012-10-9‬‬ ‫چه‌ن��د راچه‌نینێ��ک‌و سه‌رس��ورمانێک‬ ‫ده‌رکه‌وتن‪ ،‬ده‌رباره‌ی که‌سایه‌تی ئۆباما‌و‬ ‫سیاسه‌تکردن به‌گش��تی‪ .‬وه‌ک زۆربه‌ی‬ ‫گه‌النی‌ بنده‌ستی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ گه‌وره‌و‬ ‫به‌فیڕۆدانی‌‬ ‫چاودێ��ران ده‌ڵێن‪ ،‬ئۆبام��ا ماندوو بێ‬ ‫گه‌وره‌تر كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌لی‌ چاره‌سه‌ری‌ ئاشتییانه‌!‬ ‫تاقه‌ت‌و الواز دیاربوو‪ .‬به جۆرێک به‌هیچ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێستا له‌ ئاسیا به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫دوای‌ ش��ه‌ڕی‌ كوێ��ت‌و راگه‌یاندن��ی‌‬ ‫شێوه‌یه‌‌ک له‌و که‌سایه‌تییه نه‌ده‌‌چوو که‬ ‫سیس��ته‌می‌ نوێ��ی‌ دنی��ا‪ ،‬ئه‌مری��كا گشتی‌‌و رۆژهه‌اڵت‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫له‌که‌مپه‌ین��ی جاری پێش��وودا ده‌بینرا‪.‬‬ ‫ده‌رفه‌تێكی‌ له‌باری‌ بۆ ره‌خسا بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌تایبه‌تی‌ رووده‌دا‪ ،‬ملمالنێیه‌ له‌س��ه‌ر‬ ‫پرس��یار لێ��ره‌دا ئه‌وه‌یه ئای��ا ئۆباما‪،‬‬ ‫خۆی‌ س��ه‌ركردایه‌تی‌ جیهان بكات‪ ،‬له‌ چه‌سپاندنی‌ هاوسه‌نگی‌ هێز‪ ،‬هه‌ر الیه‌نێك‬ ‫له‌م شکس��ته‌یه‌وه زیاتر که‌س��ایه‌تی بۆ‬ ‫لێدان��ی‌ عێراق‌و ده‌ركردن��ی‌ له‌ كوێت‪ ،‬هه‌وڵده‌دات به‌گوێره‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ده‌نگده‌ران روون بوه‌وه‪ ،‬به جۆرێک که‬ ‫زۆرینه‌ی‌ زلهێزه‌كان پاڵپش��تییان كرد‪ ،‬خ��ۆی‌ ئه‌و هاوس��ه‌نگییه‌ دابڕێژێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بتوانین بڵێین ئه‌و وێنایه‌ی که له‌وه‌وپێش‬ ‫له‌و كاته‌دا ده‌كرا‪ ،‬له‌رێگای‌ سیاسه‌ته‌وه‌ ئه‌م��ه‌ش بێگوم��ان ناوچه‌ك��ه‌ به‌ره‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئۆباما هه‌مانبوو وێنایه‌كی ساخته‬ ‫ئه‌مری��كا هه‌ژمون‌و بااڵده‌س��تی‌ خۆی‌ ش��ه‌ڕێكی‌ ئێجگار مه‌ترس��یدار ده‌بات‪،‬‬ ‫یان ته‌واو نه‌بوو‪.‬‬ ‫به‌س��ه‌ر هه‌م��وو جیهاندا بس��ه‌پێنێ‌‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ی‌ ئه‌مری��كا دوای‌ لێدانی‌ عیراق‬ ‫ل��ه‌م رووداوه‌وه چه‌ن��د روخس��ارێکی‬ ‫هه‌رچه‌ن��ده‌ زۆر ل��ه‌ س��ه‌ركرده‌كانی‌ ده‌یتوان��ی‌ به‌ سیاس��ه‌ت بیهێنێته‌دی‌‪،‬‬ ‫دیموکراسی ئه‌م س��ه‌رده‌مه فێرده‌بین‪.‬‬ ‫ئه‌مری��كا ل��ه‌و كات��ه‌دا به‌ قوڵ��ی‌ له‌ ئێس��تا ته‌نها له‌رێ��گای‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬خه‌ڵك توان��ای بیرکردنه‌وه‌یان‬ ‫گرنكی‌ ئ��ه‌و ده‌رفه‌ته‌ تێگه‌یش��تبون‪ ،‬هێزه‌وه‌ بۆی‌ مه‌یس��ه‌ر ده‌بێت‪ ،‬له‌كاتی‌‬ ‫الوازه‪ ،‬بۆی��ه وه‌ه��ا بیرده‌که‌ن��ه‌وه که‬ ‫كه‌چی‌ ئه‌مریكا نه‌یتوانی‌ سیاس��ه‌تێكی‌ به‌كارهێنانی‌ هێزیش��دا‪ ،‬كه‌س نازانێت‬ ‫که‌س��ایه‌تیه‌كان ده‌بێ��ت هه‌میش��ه‬ ‫س��ه‌ركه‌وتوانه‌ پی��اده‌ ب��كات‪ ،‬ئ��ه‌و په‌رچه‌ك��رداری‌ الیه‌ن��ه‌ ركابه‌ره‌كانی‌‬ ‫س��ه‌رکه‌وتوو‪ ،‬براوه‌‌و پاڵه‌وان ده‌رکه‌ون‪.‬‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌‌و الیه‌نگیریی��ه‌ی‌ بۆ لێدانی‌ چی‌ ده‌بێت‪ ،‬كه‌ ئێس��تا له‌ رووی‌ هێز‌‌و‬ ‫ئه‌م ئه‌فس��انه‌یه دیموکراس��ی کردوه‌ته‬ ‫كوێ��ت به‌ده‌س��تی‌ هێن��ا‪ ،‬ورده‌ ورده‌ ئابوریی��ه‌وه‌ ئێج��گار پێش��كه‌وتوون‪،‬‬ ‫زۆرانب��ازی‪ .‬وه‌ک له‌پاڵه‌وانی وه‌رزش��دا‬ ‫بووه‌ ناڕه‌زایی‌‌و ره‌وین��ه‌وه‌ لێی‌! دوای‌ له‌وان��ه‌ش روس��یا‌‌و چین‪ ،‬كه‌ ئێس��تا‬ ‫ده‌یبینی��ن پاڵه‌وان��ه‌کان ته‌نها له‌کاتی‬ ‫‪ 11‬س��ێپته‌مبه‌ر‪ ،‬ئه‌مری��كا تۆبزه‌كه‌ی‌ كاریگه‌ریی��ان به‌س��ه‌ر رووداوه‌كانه‌وه‌‬ ‫بردن��ه‌وه‌دا خۆشه‌ویس��تن‪ .‬دوو‪ ،‬ره‌نگه‬ ‫به‌رزكرده‌وه‌و به‌ره‌و رووی‌ دنیای‌ كرده‌وه‌‪ ،‬دی��اره‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت��ی‌ ل��ه‌ رووداوه‌كانی‌‬ ‫له‌م دۆڕانه‌ی ئۆباماوه ئه‌وه روون بێته‌وه‬ ‫جیهانی‌ كرد به‌دوو به‌ش��ه‌وه‌‪ ،‬جیهانی‌ س��وریا‌‌و به‌كارهێنان��ی‌ ڤیتۆكانیان بۆ‬ ‫که دیدی‌و تێروانینه‌کان ده‌رباره‌ی ئۆباما‬ ‫شه‌ڕ‪ ،‬كه‌ رێكخراوی‌ قاعیده‌و الیه‌نگرانی‌ رێگریكردن ل ‌ه سیاسه‌ته‌كانی‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫هه‌میش��ه هه‌ڵه‌بوون‪ ،‬به‌اڵم چونکه ئه‌و‬ ‫هه‌میش��ه وه‌ک به‌هێزێ��ک ده‌رئه‌که‌وت‪ ،‬جۆرێکی تر ل��ه روبه‌روبون��ه‌وه که له بوو‪ ،‬جیهانی‌ ئاش��تی‌‌و دیموكراس��ی‌‪،‬‬ ‫نه‌ئه‌توانرا الیه‌ن��ه الوازه‌کانی ببینرێت‪ .‬دیداره‌که‌دا ب��ه روون��ی ده‌رنه‌ئه‌که‌وت ك��ه‌ ئه‌مری��كا‌‌و هاوپه‌یمانه‌كانی‌ بوو‪،‬‬ ‫خێرابوونی‌ گۆڕانكارییه‌كان‬ ‫به‌هێ��زی ئۆبام��ا روپۆش��ێک ب��وو بۆ روبه‌روبون��ه‌وه‌ی هه‌ری��ه‌ک ل��ه دوو له‌و نێوه‌ن��ده‌دا‪ ،‬بوار بۆ ره‌نگه‌كانی‌ تر‬ ‫ساڵی‌ ‪ ،2011‬كه‌ به‌ ساڵی‌ ده‌ستپێكردنی‌‬ ‫کاندیده‌كه‌ب��وو له خ��ودی خۆیاندا‪ .‬نه نه‌ما‪ ،‬ئه‌مه‌ش دانپیانانێكی‌ راشكاوانه‌ی‌ به‌هاری‌ عه‌ره‌بی‌ ناوده‌برێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌‬ ‫شاردنه‌وه‌ی الوازیه‌کانی‪.‬‬ ‫الیه‌كیتر الیه‌نی وێنه‌یه‪ .‬ده‌ڵێن له‌یه‌كه‌م ئۆباما ئه‌و که‌س��ه‌ بوو‪ ،‬ی��ان ده‌یتوانی ئه‌مریكایی��ه‌كان بوو‪ ،‬به‌ الیه‌نی‌ كه‌م له‌ ئه‌و ته‌قینه‌وه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ ده‌رئه‌نجامی‌‬ ‫روبه‌روبون��ه‌وه‌ی ته‌له‌فزیونی له‌مێژووی وه‌ک ئ��ه‌و که‌س��ه ده‌رکه‌وێ��ت ک��ه رووی‌ هزریه‌وه‌‪ ،‬له‌ پاشه‌كشه‌ كردن له‌ زوڵم‌و س��ه‌ركوتكاری‌ ده‌س��ه‌اڵتداران‬ ‫ئه‌مه‌ریکا که له‌نێوان نیکسۆن‌و کێندیدا ده‌خوازێ��ت‪ .‬چاودێران ده‌لێ��ن ئۆباما كرۆك��ی‌ دیموكراس��یه‌ت هێنانه‌ ئارای‌ بوو‪ ،‬به‌اڵم ل��ه‌ كۆتاییدا به‌ پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫بوو ئه‌وانه‌ی ک��ه‌ له‌رادیۆ گوێیان لێبوو زۆر له‌وه لیبراڵ تر که دۆخی سیاس��ی‌و جیهانبینیه‌كی‌ دوالیزمیانه‌‪..‬كه‌ بنه‌مای‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ خه‌ڵك ش��كایه‌وه‌‪،‬‬ ‫نیکس��ۆنیان به دڵ ب��وو‪ ،‬ئه‌وانه‌ی که‌ کۆمه‌اڵیه‌ت��ی ئێس��تای ئه‌مری��کا رێ سه‌ره‌كی‌ هزری‌ توتالیتارییه‌!‬ ‫واڵت��ه‌كان وێران ب��وون‪ ،‬دیكتاتۆر‪ ،‬به‌‬ ‫هاوكات له‌پاڵ ئ��ه‌و گۆڕانكارییانه‌دا‪ ،‬دیكتات��ۆری‌ ترس��ناكتر گۆڕرای��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ته‌له‌فزیون بینیان که‌نه‌دیان به‌دڵ بوو‪ .‬پێئه‌دات‪ .‬بۆ نموونه چاکس��ازیه‌کانی له‬ ‫ته‌له‌فزی��ون ئه‌و ئامێره‌یه که هۆش��مان بواری مافی ئافره‌ت‪ ،‬پاڵپشتی هه‌ژاران‪ ،‬ده‌رفه‌تێكیش بۆ ركابه‌ره‌كانی‌ ئه‌مریكا س��ه‌رباری‌ ئه‌م��ه‌ش‪ ،‬ناوچه‌كه‌ی‌ كرده‌‬ ‫له‌کار ئه‌خات‪ .‬وێنه ئه‌مانکاته بینه‌رێکی وه کێش��ه‌ی ت��ر له‌م بواران��ه‌دا هه‌موو ره‌خسا بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌ستێك به‌ خۆیاندا گۆڕه‌پانی‌ ملمالنیێه‌كی‌ سه‌ختتر‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫به کێش��ه‌ی چ��ه‌پ‌و لیبرال��ی توندره‌و بهێنن��ه‌وه‌و س��ه‌رله‌نوێ‌ هێزه‌كانیان س��ه‌رله‌نوێ‌ داڕش��تنه‌وه‌ی‌ هاوسه‌نگی‌‬ ‫حه‌په‌ساوی شڵه‌ژاوی بێ رامان‪.‬‬ ‫س��ه‌رباری هه‌موو ئه‌مان��ه هه‌موو ئه‌و دائه‌نرێن ل��ه ئه‌مریکا‪ .‬ل��ه هه‌مانکاتدا گردبكه‌ن��ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ وایك��رد له‌ الیه‌نی‌ هێز‪ ،‬هه‌موو الیه‌ن��ه‌ ركابه‌ره‌كان‪ ،‬واته‌‬ ‫گۆڕانکاریانه‌ی که رووئه‌دات ته‌نها له‌نێو رۆمنی له راس��تیدا زۆر ل��ه‌وه لیبرالتره ه��زری‌و س��ه‌ربازییه‌وه‌‪ ،‬بااڵده‌س��تی‌ هه‌موو جه‌مس��ه‌ره‌كان ل��ه‌ رۆژهه‌اڵت‌و‬ ‫که‌مینه‌یه‌ك��ی زۆر که‌م��ی ده‌نگ��ده‌ری که ده‌رئه‌که‌وێت‪ .‬رۆمنی حاکمی والیه‌تی ئه‌مری��كا تاراده‌یه‌ك��ی‌ زۆر‪ ،‬درزی‌ رۆژئاوا كه‌وتنه‌ هه‌ڵپه‌ی‌ داڕش��تنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریکادایه‪ ،‬چونکه زیاتر له‌س��اتێکی ماس��ه‌چویتس که به گشتی والیه‌‌تێکی تێبكه‌وێ!‬ ‫هاوس��ه‌نگی‌ هێز‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئاڵۆزییه‌كی‌‬ ‫دیاره‌ یه‌كێك له‌ ده‌رئه‌نجامه‌ گرنگ‌و زۆری‌ له‌گ��ه‌ڵ خۆیدا هێنا‪ ،‬كه‌ له‌ كاتی‌‬ ‫تر‪ ،‬ئه‌مه‌ریکا ئێستا دابه‌شبووه به سه‌ر ره‌ن��گ ش��ینه ی��ان دیموکرات��ه زیاتر‬ ‫دوو به‌ره‌ی ئایدۆلۆژیدا‪ .‬هۆکاری ئه‌مه‌ش کراوه‌یه به‌رامبه‌ر به‌ها لیبراڵه‌كان به‌اڵم كاریگه‌ره‌كان��ی‌ بااڵده‌س��ت بوون��ی‌ ئێستادا گه‌یشتۆته‌ ترۆپك‌و چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ گه‌شه‌ی جۆری خه‌ڵكی‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ده‌نگی پارێزه‌ره توندره‌وه‌کان ئه‌مری��كا‪ ،‬به‌هێزكردن‌و چه‌س��پاندنی‌ یه‌كالی��ی‌ كردنه‌وه‌یه‌ك��ی‌ خێ��رای‌‬ ‫دیموگرافی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬که‌لتوری‌و هه‌روه‌ها بۆخۆی رابکێشێت خۆی وه‌ك که‌سێکی ج��ێ‌ پێی‌ خۆی‌ ب��وو ل��ه‌ رۆژهه‌اڵتی‌ لێده‌كرێ��ت! به‌ تایبه‌تیش دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس��تدا‪ ،‬دانانی‌ ناوچه‌ی‌ پارێزراو گه‌رمه‌ی‌ رووداوه‌كان گه‌یش��ته‌ سوریا‪،‬‬ ‫کۆنه‌پاریز نیشان ئه‌دات‪.‬‬ ‫هۆکاری تر‪.‬‬ ‫له‌پ��اش روبه‌روبونه‌وه‌ک��ه ئۆبام��ا له‌ڕووی نواندنه‌وه ئۆباما له‌گه‌ڵ کلینتۆندا ب��ۆ كورد‪ ،‬دوای‌ راپه‌ڕی��ن‌و كۆڕه‌كه‌ی‌ واته‌ ئه‌ڵقه‌ی‌ ناوه‌ڕاس��ت‌و س��تراتیژی‌‬ ‫خ��ۆی‌و تیمه‌ک��ه‌ی وه‌ك دانپیانانێ��ک به‌راورد ده‌كرێت‪ .‬کلنتۆن ئه‌و سیاسیه‌یه ‪ ،1991‬س��ه‌ره‌تای‌ چه‌قاندن��ی‌ پڕگالی‌ هاوپه‌یمانییه‌تی‌ دژه‌ ئه‌مریكا!‬ ‫به شکس��تیاندا قسه له س��ه‌ر گۆرینی ک��ه هه‌ر که‌س��ێک ده‌بینێت وه‌ها خۆی ئه‌مریكا بوو‪ ،‬بۆ سه‌رله‌نوێ‌ داڕشتنه‌وه‌ی‌‬ ‫س��وریا ره‌ن��گ بێت ئه‌گ��ه‌ر خاڵی‌‬ ‫ش��ێوازی روبه‌روبونه‌وه‌که‌ی��ان ئه‌که‌ن‪ ،‬ده‌رئه‌خات که پ��ڕ به دڵ حه‌زی کردوه نه‌خشه‌ی‌ سیاسی‌‌و جوگرافی رۆژهه‌اڵتی‌ كۆتایی��ش نه‌بێت‪ ،‬ئ��ه‌وا خاڵی‌ به‌ر له‌‬ ‫له‌الی��ه‌ک‌و له الیه‌كی ت��ره‌وه ئۆباما له ئه‌و که‌س��ه ببینێت‌و ئه‌و که‌س��ه تاقه ناوه‌ڕاس��ت‪ ،‬كه‌ ئه‌گه‌ر خه‌مس��اردی‌‌و كۆتایی بێت! هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ سوریا‪،‬‬ ‫جۆرێک له وه‌اڵمدانه‌وه‌دا ده‌ستی کرد به که‌سه‌ له‌دونیا که ئه‌و له‌و ساته‌وه‌خته‌دا رێ��ز نه‌گرتن��ی‌ كات له‌خۆبایی‌ بوونی‌ واته‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ گرنگترین زنجیره‌‬ ‫هێرش کردنه س��ه‌ر رۆمنی وه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵیدابێت‪ .‬سیاس��ه‌تکردن ئه‌مریكاییه‌كان نه‌بوایه‌‪ ،‬ئێستا ره‌نگ بوو له‌ نێو كه‌وانه‌ی‌ ش��یعی‌‪ ،‬كه‌ له‌ الیه‌ك‬ ‫له‌سه‌رده‌می میدیادا بڕێکی زۆر نواندنه‪ .‬باره‌كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‌ تر وه‌رچه‌رخابوا! ده‌بێته‌ هۆی‌ الته‌ریك بوونی‌ حیزبواڵی‌‬ ‫که‌سێکی درۆزنه‪.‬‬ ‫با س��ه‌ره‌تا قس��ه له س��ه‌ر که‌سایه‌تی بۆیه ئه‌كته‌ری س��ه‌رکه‌وتوو سیاس��ی پیاده‌كردنی‌ سیاس��ه‌تی‌ ئه‌س��په‌كه‌ی‌ لوبنان��ی‌‌و له‌ ناوچون��ی‌‪ ،‬له‌ الیه‌كی‌ تر‬ ‫ئۆباما بکه‌ین‪ .‬دوو هۆکار وه‌ها دائه‌نرێت سه‌رکه‌وتووه‪ .‬له‌م رووه‌وه ئه‌گه‌ر ئێستێک ت��ه‌رواده‌‌‌و پێ��ش خۆ خس��تنی‌ هێزی‌ وا ده‌كات ش��ه‌ڕه‌كان راسته‌وخۆ بگه‌نه‌‬ ‫که هۆکاری شکستی ئۆباما بوو‪ ،‬یه‌که‌م بکه‌ین‪ .‬ئه‌و که‌سه‌ی‌ که ده‌توانێت باشتر بێگانه‌‌‌و به‌كارهێنانیان له‌ ش��ه‌ڕه‌كان‪ ،‬ن��اوه‌وه‌ی‌ ئێ��ران‪ ،‬كه‌ چه‌ندین س��اڵه‌‬ ‫دڕ نه‌بوون‪ .‬به‌مانایه‌كی تر ئۆباما هێشتا وه‌ك ئه‌كته‌رێک ده‌رکه‌وێت ئه‌ وکه‌سه‌یه ك��ه‌ ل��ه‌ ئه‌زموون��ی‌ رۆمانیه‌كان��ه‌وه‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران‪ ،‬كار له‌سه‌ر‬ ‫ب��ه ش��ێوازێکی نه‌رم‌و نی��ان مامه‌ڵه‌ی که له رووی مه‌عریفه‌ی قووڵه‌وه الوازه‪ .‬وه‌ریانگرتبوو‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌ی‌ مه‌به‌ست ئه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬س��ه‌نته‌ری‌ شه‌ڕه‌كان له‌‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆمنیدا ده‌كرد‪ .‬له هه‌وڵی ئه‌وه‌دا که‌سی که‌م مه‌عریفه‪ ،‬به گشتی که‌سێکه ش��كایه‌وه‌ س��تراتیژی‌ وه‌س��تاندن‌و خاك��ی‌ خۆی‌ دوربخات��ه‌وه‌و گۆڕه‌پانی‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی وه‌ه��ا ده‌رنه‌که‌وێت که هێمن‌و ک��ه خ��اوه‌ن هه‌ڵوێس��تێکی دیاریکراو كۆسپ خس��تنه‌ به‌ر ته‌ش��ه‌نه‌كردنی‌ ش��ه‌ڕه‌كه‌ بخاته‌ ناو ئ��ه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌رخۆ‌و سه‌قامگیر نییه‪ .‬ره‌نگه ئۆباما نی��ه به‌ڵک��و زیاتر خ��اوه‌ن ئامانجێکی ئێرانی‌ س��ه‌فه‌وییه‌ نوێیه‌كان له‌ دوای‌ هاوپه‌یمان��ی‌ ئه‌مری��كان‪ ،‬یاخود ئه‌و‬ ‫له‌م بواره‌دا زیاتر له‌پێویست خۆی ساده‌ دیاریکراوه‪ ،‬وه ئاماده‌یه هه‌موو ش��تێک شۆڕش��ی‌ ئیس�ل�امی‌ ئێران (‪ ،)1979‬ش��وێنانه‌ی‌ ئه‌مریكا ده‌ی��ه‌وێ‌ دزه‌یان‬ ‫کرده‌وه‪ .‬کاتێ��ک له‌زمانی خۆیه‌وه وتی ئه‌نجام ب��دات له پێن��اوی به‌دیهێنانی توركیایه‌ك��ی‌ بچووك‌و داخراوی‌ كرد به‌ تیادا بكات! چه‌ق به‌س��تنی‌ شه‌ڕه‌كان‬ ‫ئیمپراتۆریایه‌كی‌ عوسمانی‌ نوێ‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌س��وریا‪ ،‬له‌ دواجاردا له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫من سه‌رۆکێکی کامڵ یان پێرفێکت نیم‪ .‬ئامانجه‌که‌یدا‪.‬‬ ‫ئه‌م س��تراتیژیه کاتێک س��ه‌رکه‌وتووه هه‌رچ��ی ده‌رب��اره‌ی کاریگ��ه‌ری هاوكێشه‌كه‌ی‌ ئاڵۆزتر كردو هاوسه‌نگی‌ ئێران‌و هاوپه‌یمانه‌كانیدا ناش��كێته‌وه‌‪،‬‬ ‫که به زمان خۆت س��اده‌ ده‌که‌یته‌وه به شکس��ته‌که‌ی ئۆبامای��ه ڕاو بۆچون��ی هێزی‌ به‌ شێوه‌یه‌ك له‌ ناوچه‌كه‌ هێنایه‌ بۆیه‌ له‌كاتی‌ ئێس��تا ئێران هه‌وڵده‌دات‬ ‫ش��ێوازه‌کانی تری ده‌ربرین خۆت تۆکمه‌ جودا هه‌ی��ه‪ .‬هه‌ندێک پێی��ان وایه که ئ��اراوه‌‪ ،‬ك��ه‌ له‌جیاتی‌ داڕش��تنه‌وه‌ی‌ بنكه‌ی‌ شه‌ڕه‌كان فراوان بكات‌و له‌جیاتی‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌ له‌س��ه‌ر بنه‌مای‌ ئه‌وه‌ی‌ چاوه‌ڕێ‌ بكات‪ ،‬تا ئه‌و كاته‌ی‌ له‌‬ ‫که‌یت‪ ،‬به پێکه‌وه گرێدانی ئه‌م دوو دژه وه‌رچه‌رخانێک روویدا‪ ،‬وه رۆمنی ئێستا نه‌خش��ه‌ ‌‬ ‫جۆرێک له‌خۆ نواندنێکی ده‌س��ه‌اڵتیانه وه‌ک کاندیدێک��ی به‌هێ��ز ده‌رئه‌که‌وێت شۆڕش��ی‌ گه‌یاندن‌و په‌یڕه‌وكردنه‌وه‌ی‌ پڕۆژه‌ ئه‌تۆمییه‌كه‌ی‌ ده‌درێت‪ ،‬ده‌یه‌وێت‬ ‫دێته ئاراوه‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی مایه‌ی قه‌یران که چانس��ی بردنه‌وه‌ی هه‌یه‪ .‬هه‌ندێکی قه‌واره‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌ شار‌‌و بچوككردنه‌وه‌ی‌ شه‌ڕێكی‌ ده‌ستپێشخه‌رانه‌ دابسه‌پێنێ‌‌و‬ ‫بوو له‌روبه‌روبونه‌وه‌ک��ه‌دا کاتێک ئۆباما تر بۆ پش��تگیری ئه‌م رایه ئه‌و به‌هانه‌یه س��نوری‌ جوگرافیای‌ ده‌وڵه‌ته‌كان‪ ،‬به‌ ئه‌مریكا بخاته‌ زه‌لكاوێكی‌ س��ه‌خته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئاسیا‌‌و جیهان‪،‬‬ ‫‌رده‌بڕی له‌هه‌مانکاتدا ده‌هێنن��ه‌وه که ئ��ه‌و وه‌رچه‌رخانه‌ی له شێوه‌یه‌ك كه‌ له‌گه‌ڵ دنیای‌ دوای‌ شه‌ڕی‌ له‌مه‌شدا هه‌ردو زلهێز ‌‬ ‫س��اده‌یی خۆی ده ‌‌‬ ‫له‌ڕێگای‌ شێوازه ده‌ربرینه‌کانی تره‌وه به ئه‌نجام��ی ئ��ه‌م روبه‌روبونه‌وه‌یه روویدا سارددا بگونجێت‪ ،‬ره‌نگدانه‌وه‌یه‌ك بێت روسیاو چین له‌ژێره‌وه‌ یارمه‌تی‌ ده‌د‌هن‌و‬ ‫هه‌مان شێوه‌ ماندویی‌و بێزاری ده‌نواند‪ .‬گه‌وره‌ترین وه‌رچه‌‌رخانه له مێژوی نوێی بۆ شۆڕش��ی‌ گه‌یاندن‌و بنه‌مایه‌ك بێت هه‌وڵ��ده‌ده‌ن بااڵده‌س��تی‌ خۆیان له‌و‬ ‫ب��ۆ دامه‌زراندنی‌ حكومه‌تێكی‌ جیهانی‌‌و ناوچه‌یه‌ بگه‌ڕێنن��ه‌وه‌‪ ،‬یاخود به‌هێزی‌‬ ‫بۆی��ه س��اده‌ ده‌ربرێنه‌كه چووه س��ه‌ر ئه‌مریکادا‪.‬‬ ‫ماندویی‌و الوازیه‌که هێنده‌ی تر یه‌کتریان ب��ه‌اڵم له راس��تیدا ره‌نگ��ه ئه‌مه ته‌نها چه‌س��پاندنی‌ بااڵده‌س��تی‌ ئه‌مریك��ی‌‪ ،‬بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬دی��اره‌ ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫تۆخک��رده‌وه‪ .‬ره‌نگ��ه ئه‌مه‌ری��کاش تا رای دۆس��ت‌و الیه‌نگره‌کان��ی رۆمن��ی س��تایلی‌ ئیمپراتۆریاكان��ی‌ س��ه‌ده‌ی‌ په‌ڕینه‌وه‌ی‌ پریش��كی‌ شه‌ڕه‌كه‌ بۆ زۆر‬ ‫هێندێ��ک وه‌ک الی خۆم��ان که‌لتوری بێت‪ .‬به‌تایبه‌ت زۆرێک له س��توننوس‌و نۆزده‌هه‌م��ی‌ س��ه‌رده‌می‌ مۆدێرنیته‌ی‌ شوێنی‌ تر!‬ ‫قیڕه‌بێ��ت‪ .‬ل��ه کوردوس��تان ئ��ه‌وه‌ی رۆشنبیرانی سه‌ر به باڵی کۆماریه‌کان له به‌چه‌كێكی‌ پۆست مۆدێرنیته‌ هێنایه‌وه‌‬ ‫پێگه‌ی‌ كوردستان‌و ملمالنێكان‬ ‫ئ��ارا‪ ،‬ك��ه‌ ئه‌م��ه‌ گه‌ڕاندنه‌وه‌یه‌ك��ی‌‬ ‫بێهیواییه‌كی زۆردا ده‌ژیان‪.‬‬ ‫بقیڕێنێت براوه‌یه‪.‬‬ ‫كوردس��تان ده‌كه‌وێت��ه‌ چه‌قی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌بوون��ی توانای ئۆبام��ا بۆ خۆ نواندن پاش ئه‌وه‌ی بایدن براوه‌بوو له دیداره‌که‌ی سیاس��ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ زۆر گه‌وره‌ بوو‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ك��ی تره‌وه بوو ب��ه مایه‌ی الوازی له گ��ه‌ڵ رایاندا وه رێ��ژه‌ی بێکاری بۆ رۆژهه‌اڵت��ی‌ ب��ۆ نزیكه‌ی‌ یه‌ك س��ه‌ده‌ ملمالنێی��ه‌ ترس��ناكه‌‌‌و ناتوانێ��ت له‌و‬ ‫ئۆبام��ا‪ .‬له‌روبه‌روبونه‌وه‌که‌دا ده‌رکه‌وت یه‌كه‌مجار دابه‌زیه ژێر هه‌ش��تی سه‌دی‪ ،‬گه‌ڕان��ده‌وه‌ دواوه‌و مه‌ترس��ییه‌كانی‌ گۆڕانكاریانه‌ دووره‌ په‌رێز بوه‌س��تێت‪،‬‬ ‫که ئۆباما له‌و جۆره سیاسیانه نییه که هێشتا ئۆباما چانسی بردنه‌وه‌ی زیاتره‪ .‬بۆ س��ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌مریكا‌‌و باش��وری‌ كوردس��تان ب��ه‌ عێراقه‌وه‌‬

‫سیاسه‌تکردن‬ ‫له‌سه‌رده‌می میدیادا‬ ‫بڕێکی زۆر نواندنه‪.‬‬ ‫بۆیه ئه‌كته‌ری‬ ‫سه‌رکه‌وتوو‬ ‫سیاسی‬ ‫سه‌رکه‌وتووه‬

‫بیروڕا‬

‫لكاوه‌‪ ،‬دیاره‌ سیس��ته‌می‌ سیاس��ی‌ له‌‬ ‫عێراق ئێس��تا ل��ه‌ ئاینزای‌ ش��یعه‌یه‌‌‌و‬ ‫هاوپه‌یمانێكی‌ به‌هێزی‌ ئێرانه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫به‌شێكی‌ گرنگه‌ له‌ نێو كه‌وانه‌ی‌ شیعی‌‪،‬‬ ‫بۆی��ه‌ رووداوه‌كانی‌ س��وریا كاریگه‌ری‌‬ ‫گرنگیان له‌س��ه‌ر عێراق هه‌یه‌‪ ،‬روخانی‌‬ ‫رژێمی‌ س��وریا چۆن ده‌بێت نه‌هێشتنی‌‬ ‫حیزب��واڵی‌ لوبنانی‌‪ ،‬به‌هه‌مان ش��ێوه‌‬ ‫بااڵده‌ستی‌ شیعه‌ش له‌ عیراق ناهێڵێت‪،‬‬ ‫یاخود زۆر الوازی‌ ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بینین‬ ‫مالیك��ی‌ ژێ��ر به‌ژێر هاوكاری‌ س��وریا‬ ‫ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت ته‌نگژه‌كه‌ نه‌په‌ڕێته‌وه‌‬ ‫عێ��راق‪ ،‬وات��ه‌ مالیكی��ش وه‌ك ئێران‬ ‫هه‌وڵده‌دات له‌ سوریادا شه‌ڕی‌ ئه‌مریكاو‬ ‫رۆژئاوا بكات‪ ،‬س��وڕانه‌وه‌ی‌ مالیكی‌ له‌‬ ‫م��ه‌داری‌ ئێران‪ ،‬وای‌ ل��ه‌ مالیكی‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌جیاتی‌ ئه‌مریكا‪ ،‬كه‌ هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫بوو بۆ بااڵده‌ستبونی‌ شیعه‌‪ ،‬هه‌وڵبدات‬ ‫له‌ روسیا‌‌و چین نزیكبێته‌وه‌‪ ،‬سه‌ردانی‌‬ ‫مالیكی‌ بۆ ئه‌و دوو واڵته‌‌‌و كڕینی‌ چه‌ك‬ ‫ل��ه‌و واڵتانه‌ راس��تیی‌ ئ��ه‌و گریمانه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ ده‌سه‌لمێنێت‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ جێگای‌‬ ‫سه‌رنجه‌ له‌ كوردستانیش باڵێكی‌ كورد‪،‬‬ ‫واته‌ ده‌ڤه‌ری‌ سه‌وز ‪ ،‬هاوپه‌یمانی‌ ئێرانه‌‌‌و‬

‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫سوریا‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫گرنگترین زنجیر‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ نێو كه‌وانه‌ ‌‬ ‫شیعی‌‪ ،‬كه‌ ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ك ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫الته‌ریك بوون ‌‬ ‫حیزبواڵی‌ لوبنانی‌‌و‬ ‫له‌ ناوچونی‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ی تر وا‬ ‫الیه‌ك ‌‬ ‫ده‌كات شه‌ڕه‌كان‬ ‫راسته‌وخۆ بگه‌ن ‌ه‬ ‫ناوه‌و‌هی‌ ئێران‬

‫پشتگیری‌ سیاسه‌ته‌كانی‌ مالیكی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێس��تیان به‌رامبه‌ر به‌ سه‌ندنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان��ه‌ له‌ مالیكی‌ باش��ترین به‌ڵگه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌و خوێندنه‌وه‌ی��ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ جێگای‌‬ ‫مه‌ترسیش��ه‌‪ ،‬پێش��خانه‌ مێژوییه‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن ده‌ڤه‌ری‌‬ ‫زه‌ردی‌‪ ،‬به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌ ترس��ناك ب��ه‌‬ ‫میح��وه‌ری‌ توركیاو س��وننه‌و رۆژئاوا‬ ‫به‌س��تۆته‌وه‌‪ ،‬به‌ هه‌مان شێوه‌ ده‌ڤه‌ری‌‬ ‫س��ه‌وزیش به‌ میحوه‌ری‌ شیعه‌و ئێران‬ ‫به‌ستراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ ده‌سته‌واژه‌یه‌كی‌ تر‪،‬‬ ‫بزاڤی‌ كوردی‌ له‌باشور ئیراده‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫به‌ ته‌واوی‌ له‌ده‌ست داوه‌و بۆته‌ پاشكۆی‌‬ ‫رووداوه‌كان‪ ،‬ئه‌م��ه‌ش چه‌ند كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر دابه‌ش بوونی‌ كوردستان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ هه‌مان شێوه‌ كاریگه‌رییه‌كی‌ ترسناكی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌گه‌ری جه‌وله‌یه‌كی‌ تری‌ شه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆدا هه‌ی��ه‌‪ ،‬واته‌ ش��ه‌ڕێكی‌ تری‌‬ ‫ناوماڵ��ی‌ كوردی‌‪ ،‬به‌ نماینده‌گی‌ هه‌ردو‬ ‫ده‌وڵه‌ت��ی‌ ئێران‌وتوركی��ا له‌رێگادایه‌!‬ ‫ه��اوكات زوڵم وزۆری‌ توركیش‪ ،‬وای‌ له‌‬ ‫به‌ش��ێكی‌ گه‌وره‌ی‌ باكوری‌ كوردستان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬بێده‌س��تی‌ خۆی‌ بئاخنرێته‌ ناو‬ ‫هاوپه‌یمانییه‌تی‌ ئێرانی‌ شیعییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬

‫له‌سه‌ر ئاستی‌ س��تراتیژی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‪،‬‬ ‫مه‌ترسییه‌كان له‌سه‌ر كورد‌‌و كوردستان‬ ‫زیاتر ده‌كات!‬ ‫ئه‌و سیناریۆیانه‌ی‌ له‌ كوردستان‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ روودانیان هه‌یه‌!‬ ‫وه‌ك ئام��اژه‌ی‌ پێك��را‪ ،‬ئێ��ران كار‬ ‫له‌س��ه‌ر فراوانكردنی‌ ش��ه‌ڕی‌ س��وریا‬ ‫ده‌كات ‪،‬له‌م رۆژان��ه‌ی‌ دوایدا ده‌بینین‬ ‫س��وریا هه‌وڵ��ده‌دات توركی��ا بێنێته‌‬ ‫ن��او ش��ه‌ڕه‌كه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ��ی‌ له‌كاتی‌‬ ‫ئێس��تادا توركی��ا هه‌وڵ��ده‌دا دان‬ ‫به‌خۆیدا بگرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و هه‌ڵوێس��ته‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ له‌ مه‌ترس��ی‌ ئاگری‌ شه‌ڕێكی‌‬ ‫هه‌رێم��ی‌ دورناخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌رێگای‌‬ ‫س��وریاوه‌ توركیا په‌لكێش��ی‌ ناو شه‌ڕ‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا له‌ رێگای‌ عێراقه‌وه‌ ناچار‬ ‫ده‌بێت بخزێته‌ ناو ئه‌و ش��ه‌ڕه‌ی‌ ئێران‬ ‫پالنی‌ ب��ۆ داده‌ڕێ��ژت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وانه‌كات‪ ،‬ئ��ه‌و كاته‌ ناوچه‌كانی‌ نفوزی‌‬ ‫له‌ باشوری‌ كوردس��تان‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ له‌‬ ‫ده‌ڤه‌ری‌ زه‌رد له‌ده‌ست ده‌دات‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫تای‌ هاوس��ه‌نگی‌ هێز ل��ه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫ئێراندا ده‌شكێنێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركاتێك‬ ‫ئاڵۆزیی��ه‌كان كه‌وته‌ ده‌ڤ��ه‌ری‌ زه‌ردی‌‬ ‫باشوری‌ كوردستانه‌وه‌‪ ،‬توركیا به‌ناچاری‌‬ ‫دێته‌ ناو شه‌ڕه‌كه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ له‌الیه‌ك‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ دورخس��تنه‌وه‌ی‌ نیگاكان‬ ‫له‌سه‌ر س��وریا‌‌و پاراس��تنی‌ گرنگترین‬ ‫زنجیره‌ له‌ نێو كه‌وانه‌ی‌ شیعی‌‪ ،‬له‌الیه‌كی‌‬ ‫تر ده‌بێته‌ هۆی‌ فراوانبونی‌ ش��ه‌ڕه‌كه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ كات زیاتر ده‌خاته‌ به‌رده‌ست‬ ‫ئێران تاوه‌ك��و پ��ڕۆژه‌ ئه‌تۆمییه‌كه‌ی‌‬ ‫ته‌واو بكات‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تر ئه‌مه‌ ده‌بێته‌‬ ‫سۆنگه‌ی‌ شكس��ت پێهێنانی‌ ستراتیژی‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬دیاره‌ روس��یا‌‌و‬ ‫چینیش له‌مه‌دا سودمه‌ندی‌ یه‌كه‌م ده‌بن‪،‬‬ ‫سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌ قازانجێكی‌ زۆر ده‌كه‌ن‬ ‫له‌ فرۆشتنی‌ چه‌ك‌و جبه‌خانه‌كانیان له‌‬ ‫چه‌كی‌ كۆن‌و نوێ‌ خاوێ��ن ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوكات الوازبونی‌ نفوزی‌ ئه‌مه‌ریكاش‪،‬‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ زیادبون��ی‌ نفوزی‌ ئه‌وان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش روس��یا‪ ،‬كه‌ پێشینه‌یه‌كی‌‬ ‫مێژوی��ی‌ فراوان��ی‌ هه‌یه‌ ل��ه‌ ملمالنێی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ دا!‬ ‫دیاره‌ مالیكیش رۆڵێكی‌ گرنگ ده‌بینێت‬ ‫بۆ راكێشانی‌ توركیا بۆ ناو ئه‌و شه‌ڕه‌‪،‬‬ ‫جواڵندنی‌ هێزه‌كانیش��ی‌ له‌م دواییه‌دا‪،‬‬ ‫له‌ ه��ه‌ردو ده‌ڤه‌ری‌ خانه‌قی��ن‌و زومار‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ چوارچێوه‌ی‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ��ه‌و هه‌واڵنه‌ له‌ رابردودا ته‌نها‬ ‫پێواندنێك��ی‌ لێدان��ی‌ دڵ��ی‌ پارت��ی‌‌و‬ ‫توركی��ا بوو بێـت‪ ،‬ئه‌وا ل��ه‌ داهاتودا‪،‬‬ ‫پالنه‌كه‌ی‌ ب��ه‌ ش��ێوه‌یه‌كی‌ پراكتیكی‌‬ ‫جێبه‌ج��ێ‌ ده‌بێت‪ ،‬ئ��ه‌و بیانوانه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئێس��تا مالیكی‌ بانگه‌ش��ه‌ی‌ بۆ ده‌كات‬ ‫ب��ه‌ گێڕان��ه‌وه‌ی‌ گومرگ��ی‌ ئیبراهیم‬ ‫خه‌لی��ل بۆ ژێر ده‌س��ه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫مه‌ركه‌زی‌‌و توندكردن��ی‌ ملمالنێیه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌گ��ه‌ڵ پارت��ی‌‪ ،‬به‌ش��ێكی‌ گرنگ��ه‌‬ ‫له‌م س��تراتیژه‌‪ ،‬بێگوم��ان پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌ر راس��ته‌‪ ،‬وات��ه‌ توندبونی‌‬ ‫هه‌ڵوێس��تی‌ پارتیش به‌رامبه‌ر مالیكی‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌ست له‌ پشدان‌و هاندانی‌ توركیایه‌‪،‬‬ ‫س��ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌ڵوێسته‌ توند‌‌و‬ ‫شۆفینیستییه‌كانی‌ مالیكی‌ به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫كورد‌‌و خۆدزینه‌وه‌ی‌ له‌ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫كێش��ه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێمدا‬ ‫هه‌رگیز فه‌رامۆش ناكرێن!‬ ‫ئه‌و له‌یه‌كت��ر نزیكبون��ه‌وه‌ی‌ نێوان‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتیش‪ ،‬له‌و ئان‌و س��اته‌دا‌‌و‬ ‫دانیشتیان له‌ ژێر چه‌تری‌ ئاغای‌ قاسمی‌‪،‬‬ ‫به‌شێكه‌ له‌م س��تراتیژه‌ مه‌ترسیداره‌‪،‬‬ ‫جا ئه‌مه‌ به‌نه‌زانی‌ بێ��ت یا به‌زۆرزانی‌‬ ‫!هه‌رچه‌ن��ده‌ ل��ه‌ رواڵه‌ت��دا كۆمه‌ڵێك‬ ‫بابه‌تی‌ سیاسی‌ ده‌كرێته‌ بیانوو‪ ،‬وه‌كو‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ پڕۆژه‌ی‌ ده‌ستوری‌ هه‌رێم‬ ‫بۆ په‌رله‌مان‌و دیاریكردنی‌ سیسته‌مێكی‌‬ ‫په‌رله‌مان��ی‌ بۆ كوردس��تان‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫راستیدا كێش��ه‌كه‌ له‌سه‌ر تێكشكاندنی‌‬ ‫هاوسه‌نگی‌ هێزه‌ له‌ هه‌موو ده‌ڤه‌ره‌كه‌دا‪،‬‬ ‫له‌ ناویشیاندا‪ ،‬باشوری‌ كوردستان!‬ ‫جا كاتێك یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬به‌حوكمی‌‬ ‫جوگرافیا‌‌و پاش��خانی‌ مێژوویی‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫مالیكی��دا له‌ ژێر هه‌مان چه‌تری‌ ئێراندا‬ ‫بن‪ ،‬ئه‌گه‌ر مالیك��ی‌ په‌الماری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس��تان بدات‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ ئه‌و دوو‬ ‫هێزه‌ چی‌ ده‌بێت؟‬

‫»» ‪19‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫‌سلێمانی‪ 7500‌:‬که‌س سه‌ردانی به‌شی ده‌رونیان کردووه‌‬ ‫ ‬

‫ئا‪ :‬كورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ نه‌خۆشخانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راوێژكاری‌ عه‌لی‌ كه‌مال له‌‌ ماوه‌ی‌ نۆ‬ ‫مانگی‌ ئه‌مساڵدا زیاتر له‌‌(‪)7‬هه‌زار‌و‬ ‫پێنجسه‌د كه‌س به‌هۆی‌ نه‌خۆشییه‌‬ ‫ده‌رونییه‌كانه‌وه‌ سه‌ردانی‌ پزیشكی‌‬ ‫ده‌رونی‌ نه‌خۆشخانه‌كه‌یان كردوه‌‌و‬ ‫به‌رێوه‌به‌ره‌كه‌شی‌ رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫ساڵ‌ به‌ساڵ‌ نه‌خۆشه‌ ده‌رونییه‌كان له‌‌‬ ‫زیادبوندان‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ راوێژكاری‌‬ ‫عه‌ل��ی‌ كه‌م��ال‪ ،‬د‪.‬س��ه‌روه‌ر ع��ارف‬ ‫ل��ه‌‌ لێدوانێك��دا بۆ ئاوێن��ه‌ رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ نه‌خۆش��خانه‌كه‌یان پێن��چ رۆژ له‌‌‬ ‫هه‌فته‌یه‌كدا پزیشكی‌ ده‌رونی‌ نه‌خۆش‬ ‫ده‌بینێت‌و به‌پێی‌ ئاماره‌كانیشیان ساڵ‬ ‫به‌ساڵ س��ه‌ردانیكردنی‌ خه‌ڵك بۆ الی‌‬ ‫پزیشكی‌ ده‌رونی‌ نه‌خۆشخانه‌كه‌یان له‌‌‬ ‫زیادبوندایه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه��ا پس��پۆری‌ نه‌خۆش��ییه‌‬

‫ده‌رونیی��ه‌كان‪ ،‬د‪.‬ه��ه‌ژار مه‌ع��روف‬ ‫رونیك��رده‌وه‌ كه‌ یه‌كێك له‌‌ گرفته‌كانی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ توشی‌ نه‌خۆشی‌ ده‌رونی‌‬ ‫ده‌بن ئه‌وه‌یه‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ س��ه‌ردانی‌‬ ‫پزیش��ك‌و كه‌سی‌ پس��پۆری‌ ده‌رونی‌‬ ‫بك��ه‌ن ده‌چنه‌ الی‌ كه‌س��انێك كه‌ به‌‬ ‫ناوی‌ ئاین��ه‌وه‌ بازرگانی‌ به‌و خه‌ڵكانه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و چه‌ندین توندوتیژی‌ جه‌سته‌یی‌‬ ‫به‌رامبه‌ریان به‌كارده‌هێنرێت ئه‌وه‌ش به‌‬ ‫بیانوی‌ «جنۆكه‌»‌و چه‌ندین شتی‌ دیكه‌‌و‬ ‫وتی‌ «ئه‌وه‌ش كێش��ه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‌و‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ده‌بێته‌ ه��ۆی‌ كۆس��پ له‌‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌یان هه‌یه‌»‪.‬‬ ‫له‌‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ به‌بۆچونی‌ پسپۆرانی‌‬ ‫بواری‌ ده‌رونی‌ تائێس��تاش نه‌خۆشییه‌‬ ‫ده‌رونیی��ه‌كان له‌‌ كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌ ئێمه‌دا‬ ‫به‌ ش��ه‌رم یان عه‌یبه‌ س��ه‌یر ده‌كرێت‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌‌ ره‌گ��ه‌زی‌ مێینه‌دا كه‌‬ ‫زۆرجار له‌‌ ماڵه‌وه‌ ده‌یهانێڵنه‌وه‌و به‌ند‬ ‫ده‌كرێن‌و ته‌نانه‌ت وشه‌ی‌ «شێت»یان‬ ‫بۆ به‌كار ده‌هێنرێت‪.‬‬

‫زۆرب��ه‌ی هاواڵتی��ان پێیانوای��ه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌‌س��ه‌ره‌تای‌ س��پیبونی‌ ق��ژدا نابێت‬ ‫تاڵه‌ مووه‌ س��پییه‌كان هه‌ڵبكێشرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ كارده‌كاته‌ سه‌ر خێرا سپیبونی‌‬ ‫ق��ژ‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و پرس��یاره‌یه‌ كه‌ زۆر‬ ‫دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌و كه‌سانه‌ به‌دوای‌‬ ‫چاره‌سه‌ردا ده‌گه‌ڕێن‪.‬‬ ‫س��ه‌رچاوه‌ پزیش��كییه‌كان ئ��ه‌و‬ ‫بۆچونانه‌ به‌ناڕاست له‌‌ قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‌و‬ ‫جه‌خت ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ئ��ه‌و بۆچونانه‌‬ ‫هیچ بنه‌مایه‌كی زانستییان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماژه‌یان ب��ه‌وه‌دا كه‌ چه‌ند هۆكارێك‬ ‫كار ده‌كاته‌ س��ه‌ر خێرا سپیبونی‌ قژ‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش به‌پله‌‌ی سه‌ره‌كی‪ :‬كه‌شوهه‌وا‪،‬‬

‫پیس��بونی ژینگه‌‪ ،‬مادده‌ كیمیاییه‌كان‬ ‫وه‌ك بۆی��ه‌ یاخود ئ��ه‌و ماددانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ب��ۆ جوانكردنی ق��ژ به‌كارده‌هێنرێن‪،‬‬ ‫هۆرمۆن��ه‌كان‪ ،‬ته‌م��ه‌ن‪ ،‬بۆم��اوه‌‪،‬‬ ‫كاریگ��ه‌ری ئه‌و هۆكاران��ه‌ وا ده‌كات‬ ‫مرۆڤه‌كان به‌هه‌ڵه‌دا بچن‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ پزیشكییه‌كان ئاشكرایان‬ ‫كردووه‌ كه‌ چاره‌س��ه‌ره‌كان بریتین له‌‌‬ ‫خۆراكی ته‌ندروس��ت‪ ،‬یان ئاوی پیاز‬ ‫(وه‌ك له‌‌ هه‌ندێك سه‌رچاوه‌دا ئاماژه‌ی‬ ‫پێك��راوه‌) بدرێت ل��ه‌‌و ناوچانه‌ی كه‌‬ ‫قژی س��پی لێ دروس��تبووه‌‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫پێویس��تی به‌ئارامگرتنه‌ ب��ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌نجامی ببێت‪.‬‬

‫پێستت له‌‌پایزدا بپارێزه‌‬ ‫وه‌رزی‌ پای��ز یه‌كێكه‌ له‌‌و وه‌رزانه‌ی‌‬ ‫كه‌ پێس��ت تێیدا زۆر وش��ك ده‌بێت‬ ‫به‌تایبه‌تیش پێس��تی‌ وش��ك ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێت��ه‌وه‌ بۆ گۆڕان��كاری كه‌ش‌و‬ ‫ه��ه‌وا‪ ،‬هه‌ندێك جاری��ش خه‌ڵكی‌ بۆ‬ ‫ئه‌م كێش��ه‌یه‌ س��ه‌ردانی‌ پزیش��كی‌‬ ‫پێس��ت ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ش��اره‌زایانی‌‬ ‫ب��واری‌ جوان��كاری‌ رونیده‌كه‌نه‌و‌ه كه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ پێكهاته‌ی‌ سروش��تی‌ ده‌موچاو‬ ‫له‌‌ وش��كبون ده‌پارێزن‌و پێویستی‌ به‌‬ ‫هیچ مادده‌یه‌ك��ی‌ كیمیایی‌ ناكات بۆی‌‬ ‫به‌كاربهێنرێت‪.‬‬ ‫گیراوه‌كه‌‪:‬‬ ‫سێ‌ كه‌وچك‌و نیو هه‌نگوینی‌ شلكراوه‌‬ ‫له‌‌گه‌ڵ سێ‌ كه‌وچك‌و نیو زه‌یتی‌ زه‌یتون‬ ‫واتا هه‌ردو گیراوه‌كه‌ به‌هه‌مان پێوانه‌‪،‬‬ ‫پاشان له‌‌ شوش��ه‌یه‌كدا هه‌ڵده‌گیرێت‌و‬ ‫ب��ۆ م��اوه‌ی‌ ‪ 24‬كاتژمێ��ر ده‌خرێته‌‬ ‫س��ه‌الجه‌وه‌‪ ،‬پاشان هه‌فته‌ی‌ سێ‌ جار‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت‪.‬‬

‫د‪ .‬ره‌وشت ره‌شید‬ ‫پسپۆڕی‌ نه‌خۆشی ‌ه ده‌رونیه‌كان‬

‫رۆژی‌ جیهانی‌ ده‌روندروستی‬

‫له ‪10‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ری‌ هه‌موو ساڵێك یاد ‌ی‬ ‫‌‌‬ ‫رۆژی‌ جیهانی‌ ده‌روندروس��تیی‌ ده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫ل��ه‌‌و رۆژه‌دا خه‌ڵكانی‌ په‌یوه‌ندیدار قس��ه‌‬ ‫له‌‌س��ه‌ر ته‌ندروس��تی‌ ده‌رون��ی‌ ده‌ك��ه‌ن‌و‬ ‫چاو ب��ه‌ خزمه‌تگوزاریی��ه‌ ده‌روونییه‌كان‌و‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كانی‌ ئه‌م بواره‌ ده‌خشێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ جاری‌ یه‌كه‌م ئه‌م یاده‌ له‌‌س��اڵی‌ ‪1992‬‬ ‫له‌‌الی��ه‌ن كۆمه‌ڵه‌ی‌ جیهانیی‌ ته‌ندروس��تی‌‬ ‫ده‌رونیی‌ كرایه‌وه‌و له‌‌و رۆژه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ب��ه‌رده‌وام ئه‌م یاده‌ ده‌كرێـته‌وه‌و له‌‌ هه‌ندێ‌‬ ‫واڵت ل��ه‌‌م ی��اده‌دا هه‌فته‌ی‌ ته‌ندروس��تی‌‬ ‫ده‌رونی��ی‌ راده‌گه‌یه‌نرێ��ت‌و ئامانج��ی‌‬ ‫س��ه‌ره‌كیش بریتیی��ه‌ له‌‌به‌رزكردن��ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاس��تی‌ رۆش��نبیری‌ هاواڵتیان ده‌رباره‌ی‌‬ ‫نه‌خۆش��ی‌‌و گرفته‌ ده‌رونیی��ه‌كان هه‌روه‌ها‬ ‫ئاگاداركردنه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و‬ ‫ده‌س��ه‌اڵته‌ جۆراوجۆره‌كان له‌‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫ده‌رونی‌‌و له‌‌و راس��تییه‌ی‌ كه‌ ته‌ندروس��تی‌‬ ‫ده‌رونییش به‌ش��ێكی‌ گرنگی‌ ته‌ندروس��تی‌‬ ‫ئاده‌میزاده‌‌و پێویس��تی‌ به‌ چاودێری‌‌و ئاوڕ‬ ‫ ‬ ‫نه‌خۆشی ده‌رونی ته‌شه‌نه‌ ده‌سێنێت‬ ‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌ لێدانه‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام هه‌یه‌‪ .‬له‌‌م یاده‌دا وه‌كو‬ ‫پسپۆڕێكی‌ ده‌رونی‌ ده‌ڵێم بواری‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫ده‌رونی‌ له‌‌ كوردستان به‌ به‌راورد له‌‌گه‌ڵ ده‌‬ ‫ساڵی‌ رابردو پێشكه‌وتنێكی‌ باشی‌ به‌خۆوه‌‬ ‫بینیوه‌‪ .‬یه‌ك��ه‌ی‌ ده‌رونی‌ تازه‌ كراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش��ه‌ ده‌رونیی��ه‌ درێژخایه‌ن��ه‌كان له‌‌‬ ‫به‌ندیخانه‌كان��ه‌وه‌ گواس��تراونه‌ته‌وه‌ ب��ۆ‬ ‫ناو نه‌خۆش��خانه‌كان‌و ژماره‌ی‌ پزیش��كانی‌‬ ‫ده‌رون��ی‌ ب��ه‌ رێژه‌یه‌كی‌ به‌رچ��او زیادیان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬چاره‌س��ه‌ری‌ به‌ كاره‌با چیدی‌ به‌‬ ‫شێوازه‌ نازانستی‌‌و كۆنه‌كان ئه‌نجام نادرێت‪.‬‬ ‫من هه‌موو ئ��ه‌م گۆڕانكاریانه‌م له‌‌به‌رچاوه‌و‬ ‫ده‌ستخۆش��ی‌ ل��ه‌‌و كه‌س��انه‌ ده‌ك��ه‌م كه‌‬ ‫رۆڵی��ان بینیوه‌ ل��ه‌‌ به‌دیهێنانی��ان‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هێش��تا خزمه‌تگوزارییه‌كانی‌ ته‌ندروس��تی‌‬ ‫پسپۆرانی‌ پزیشكیی‌ رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ هه‌ندێ‌ خۆراك‌و‬ ‫له‌‌مباره‌یه‌وه‌ پس��پۆرانی‌ بواری‌ خۆراك ئاماژه‌یان به‌ چه‌ند ده‌رونی‌ له‌‌ كوردس��تان له‌‌ ئاس��ت ویستی‌‬ ‫خواردنه‌وه‌ رۆڵێكی‌ گرنگ ده‌بینن له‌‌ توشبون یان‬ ‫خۆراكێ��ك داوه‌ كه‌ ئافره‌تان له‌‌ توش��بوون به‌ نه‌خۆش��ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس��تان‌و له‌‌ ئاس��ت بودجه‌‌و‬ ‫توان��ا ئابورییه‌كانی‌ هه‌رێ��م نییه‌‌و چه‌ندین‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك ده‌پارێزێت‪ ،‬خۆراكه‌كان بریتین له‌‌‪-:‬‬ ‫پێچه‌وانه‌كه‌ی‌ توشنه‌بون به‌هه‌ندێ‌ نه‌خۆشی‌‪.‬‬ ‫كه‌موكوڕی��ی‌‌و كه‌مته‌رخه‌م��ی‌ گ��ه‌وره‌‬ ‫له‌‌ئارادان كه‌ پێویس��تیان به‌ چاره‌س��ه‌ره‌‪.‬‬ ‫ی زه‌رد‌و شه‌مامه‌‬ ‫‪-1‬بیبه‌ر ‌‬ ‫لێ��ره‌دا هه‌وڵده‌ده‌ی��ن گرنگترین��ی‌ ئ��ه‌و‬ ‫كه‌موكوڕییان�� ‌ه بخه‌ین��ه‌ روو به‌و ئومێده‌ی‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و میوه‌‌و سه‌وزانه‌ ‌‬ ‫به‌گش��ت ‌‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان هه‌وڵی‌ چاككردنیان‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ زه‌رد‌و پرته‌قاڵین سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫ی بێتاكارۆتین ك ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن ب ‌ه مادده‌ ‌‬ ‫‪-1‬تائێس��تا له‌‌ كوردستان س��ه‌نته‌رێكی‌‬ ‫ی گرنگ ده‌بینن‬ ‫دژ‌ه ئۆكس��انن‌و رۆڵێك ‌‬ ‫تایبه‌ت ب��ه‌ ئاڵوده‌بون به‌ ئه‌لكهول‌و مادده‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و گه‌ردیالن ‌ه ‌‬ ‫له به‌ره‌نگاربون��ه‌و‌ه ‌‬ ‫‌‌‬ ‫هۆش��به‌ره‌كان بوونی‌ نیی��ه‌ له‌‌كاتێكدا ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫زوو كارلێك ده‌كه‌ن له‌‌ له‌‌ش��دا‌و زیان ‌‬ ‫گرفته‌ رۆژ به‌رۆژ له‌‌ زیادبوندایه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌كه‌ن‬ ‫پێده‌گه‌یه‌نن‌و توش��ی‌ نه‌خۆش ‌‬ ‫‪-2‬له‌‌چه‌ندی��ن ش��وێنی‌ كوردس��تان‬ ‫به‌تایبه‌تی��ش ش��ێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌م��ك‪،‬‬ ‫خه‌ڵكانێ��ك به‌ناوی‌ ئایین‌و ش��اره‌زایی‌ له‌‌‬ ‫ی‬ ‫بۆی ‌ه ش��اره‌زایان ئام��اژه‌ به‌خواردن ‌‬ ‫نه‌خۆش��یه‌ ده‌رونییه‌كان ش��وێنی‌ بینینی‌‬ ‫ئ��ه‌و خۆراكانه‌ ده‌كه‌ن كه‌ رۆژانه‌ چه‌ند‬ ‫نه‌خۆش��ی‌ ده‌رونییان كردۆت��ه‌وه‌و به‌ناوی‌‬ ‫جارێك بخورێت‪.‬‬ ‫چاره‌س��ه‌رییه‌وه‌ خه‌ڵك هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن‪،‬‬ ‫چه‌ندی��ن ج��ار ل��ه‌‌ راگه‌یاندن‌و ل��ه‌‌ كۆڕو‬ ‫كۆبون��ه‌وه‌كان حكوم��ه‌ت ل��ه‌‌م دی��ارده‌‬ ‫ی ماسی‌‬ ‫‪ -2‬خواردن ‌‬ ‫نایاس��ایی‌‌و نائه‌خالقییه‌ ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌ندی‌ جۆری‌ ماس��ی‌ وه‌ك سالمۆن‌و‬ ‫كه‌چی‌ هیچ هه‌ڵوێس��تێكی‌ جیدی‌ له‌‌الیه‌ن‬ ‫س��اكرین زۆر به‌س��ودن بۆ مرۆڤ‌و له‌‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ پیش��ان ن��ه‌دراوه‌و رۆژ به‌رۆژ‬ ‫توشبون به‌ نه‌خۆشی‌ شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك‬ ‫دیارده‌كه‌ له‌‌ زیادبوندایه‌‪..‬‬ ‫به‌دوری‌ ده‌گرن‪ ،‬به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌كانیش‬ ‫‪ -3‬خزموتگوزاریی‌ له‌‌ یه‌كه‌‌و نه‌خۆشخانه‌‬ ‫ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ ئه‌م نه‌خۆش��ییه‌ له‌‌ناو‬ ‫ده‌رونییه‌كان له‌‌ ئاس��تێكی‌ نزمدایه‌‌و له‌‌ زۆر‬ ‫ئه‌سكیمۆكان به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو كه‌می‌‬ ‫حاڵه‌تدا پێش��ێلكردنی‌ مافه‌كانی‌ نه‌خۆش‌و‬ ‫كردوه‌‌و ئ��ه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫مافه‌كان��ی‌ م��رۆڤ به‌ئاش��كرا هه‌س��تی‌‬ ‫ماس��ی‌ زۆر ده‌خۆن‌و ئ��ه‌م خواردنه‌ش‬ ‫پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫‌‪،‬‬ ‫بڕێكی‌ باش (ئۆمیگای‌ س��ێ‌)ی‌ تێدایه‬ ‫‪-4‬تا ئێستا شتێكمان نییه‌ به‌ناوی‌ یاسای‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ئه‌م ماده‌یه‌ به‌وه‌ ناس��راوه‌ كه‌ گه‌شه‌‬ ‫مافه‌كانی‌ نه‌خۆش��ی‌ ده‌رونی‌ كه‌ له‌‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫خانه‌ ش��ێرپه‌نجه‌ییه‌كان ده‌وه‌ستێنێ‬ ‫واڵتان بوونی‌ هه‌یه‌‌و به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌ یاسایی‌‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫‌كا‬ ‫كۆئه‌ندامی‌ به‌رگری‌ له‌‌ش به‌هێز ده‬ ‫ئه‌رك‌و مافه‌كانی‌ نه‌خۆشی‌ ده‌رونی‌ له‌‌ چه‌ند‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫گه‌شه‌ی‌ خانه‌كانی‌ له‌‌ش به‌ فه‌رمان‬ ‫بڕگه‌یه‌كی‌ یاسایی‌ رێكده‌خات‪.‬‬ ‫‌كات‪.‬‬ ‫ده‌بێت‌و به‌باشی‌ گه‌شه‌یان پێده‬ ‫‪-5‬راگه‌یاندنی‌ كوردی‌ به‌گشتی‌‌و راگه‌یاندنی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس��تی‌ به‌تایبه‌تی‌ كه‌مترین‬ ‫بایه‌خی‌ به‌ ته‌ندروس��تی‌ ده‌رونی‌‌و كێش��ه‌‌و‬ ‫ی ره‌ش‬ ‫‪ -3‬پاقله‌‌مه‌نییه‌كان‌و نان ‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌ ده‌رونییه‌كان داوه‌‌و نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫رۆڵ ببین��ن له‌‌ ب��ه‌رز كردنه‌وه‌ی‌ ئاس��تی‌‬ ‫ئ��ه‌م خواردنانه‌ ریش��اڵیان تێدایه‌ كه‌‬ ‫هۆش��یاری‌ ده‌رونی‌ تاكی‌ كورد‌و پیشاندانی‌‬ ‫یارمه‌تی‌ رێكخس��تنی‌ ده‌ردانی‌ هۆرمۆنی‌‬ ‫قه‌ب��اره‌ی‌ گرفت��ه‌كان‌و پێش��نیاركردنی‌‬ ‫ئیسترۆجین ده‌دات‪ .‬هه‌روه‌ها توێژینه‌وه‌كان‬ ‫چاره‌سه‌ری‌‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی��ان به‌وه‌ ك��ردوه‌ ك��ه‌ زیادبونی‌‬ ‫‪-6‬له‌‌هه‌ندێ‌ كه‌ناڵی‌ راگه‌یاندن سوكایه‌تی‌‬ ‫رش��تنی‌ هۆرمۆنی‌ ئیس��ترۆجین ده‌بێته‌‬ ‫به‌ نه‌خۆش��ی‌ ده‌رون��ی‌ ك��راوه‌و دوور له‌‌‬ ‫هۆی‌ دابه‌شبونی‌ خانه‌ شێرپه‌نجه‌ییه‌كان‪،‬‬ ‫ره‌وش��تی‌ راگه‌یان��دن ئه‌و نه‌خۆش��انه‌ بۆ‬ ‫رونیش��یان كردۆته‌وه‌ ك��ه‌ خواردنی‌ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌ستی‌ ره‌واجی‌ میدیایی‌‌و وه‌كو ماده‌یه‌ك‬ ‫خۆراكانه‌ی‌ ریش��اڵیان تێدایه‌ به‌س��وده‌‬ ‫بۆ پێكه‌نین به‌كارهێنراون‌و جارجاره‌ لێره‌‌و‬ ‫بۆ گ��ه‌ده‌‌و زوو ده‌توێنه‌وه‌‌و به‌كتریایه‌كی‌‬ ‫له‌‌وێ‌ ئ��ه‌م حاڵه‌ت��ه‌ دوب��اره‌ ده‌بێته‌وه‌و‬ ‫به‌سود دروست ده‌كه‌ن‌و به‌ره‌نگار ده‌بنه‌وه‌‬ ‫حكومه‌ت‌و یاساش له‌‌ ئاستی‌ بێده‌نگن‪.‬‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ به‌كتریای‌ زیانبه‌خش‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫‪ -7‬ج��ۆر‌و بڕی‌ ده‌رمان��ی‌ ده‌رونی‌ وه‌كو‬ ‫ده‌بێت��ه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ل��ه‌‌ش بپارێزێت له‌‌‬ ‫پێویست نییه‌‌و به‌شێكی‌ زۆری‌ ئه‌و ده‌رمانه‌‬ ‫توشبون به‌ شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫ده‌رونییانه‌ی‌ كه‌ پێویس��تن‌و پزیش��كانی‌‬ ‫ده‌رون��ی‌ بۆ نه‌خۆش��ه‌كان ده‌ینوس��ن له‌‌‬ ‫نه‌خۆش��خانه‌ ده‌س��تناكه‌ون‌و نه‌خ��ۆش‌و‬ ‫خانه‌واده‌كانی��ان ناچار ده‌ب��ن له‌‌ بازاڕ ئه‌و‬ ‫‪ -4‬بروكلی‌‌و قه‌رنابیت‬ ‫ده‌رمانانه‌ په‌یدا بكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫تێدای‬ ‫ی‬ ‫ی دژه‌ئۆكس��ان ‌‬ ‫پێكهات��ه‌ ‌‬ ‫‪ -8‬تا ئێس��تا سیس��ته‌می‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫‌(اندول‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ناسراو‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نج‬ ‫دژی‌ ش��ێرپه‬ ‫ده‌رون��ی‌ ته‌نها پزیش��كی‌ ده‌رونی‌ ده‌گرێته‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هۆرمۆن‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ئیش��‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫_كربین��ول_‪)3‬‬ ‫خۆ‪ ،‬له‌‌كاتێكدا سیس��ته‌می‌ چاره‌س��ه‌ری‌‬ ‫ئیسترۆجین په‌كده‌خات‌و دواتر ده‌بێت ‌ه‬ ‫مۆدێرن پێویست به‌ هه‌بوونی‌ چاره‌سه‌ركاری‌‬ ‫ی كه‌مكردن��ه‌وه‌ی‌ ش��ێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫ه��ۆ ‌‬ ‫ده‌رونی‌‌و توێ��ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و چه‌ندین‬ ‫توێژینه‌وه‌كان باس��یان ل��ه‌‌و‌ه كردو‌ه‬ ‫پسپۆری‌ تر ده‌كات‪.‬‬ ‫‪ -9‬له‌‌ب��واری‌ ئه‌كادیمییش ته‌ندروس��تی‌‬ ‫له‬ ‫‪ « sulphurophanes‬ئه‌م مادده‌ی ‌ه ‌‌‬ ‫ده‌رون��ی‌ له‌‌كوردس��تان یه‌كج��ار هه‌ژاره‌و‬ ‫برۆكلیدا هه‌ی ‌ه ك�� ‌ه ئه‌نزیمه‌كان چاالك‬ ‫هه‌رگی��ز له‌‌ ئاس��ت ئ��ه‌و هه‌م��وو گرفته‌‬ ‫ده‌كات به‌تایبه‌ت��ی‌ له‌‌ جگه‌ردا‌و ده‌بێت ‌ه‬ ‫ده‌رونیی��ه‌و ئه‌و هه‌موو فه‌وزایه‌ی‌ نێو ژیانی‌‬ ‫له ژه‌هر‪.‬‬ ‫ی رزگار بونی‌ له‌‌ش ‌‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫تاكی‌ كوردی‌ دا نییه‌‪.‬‬

‫چوار خۆراك‬ ‫له‌ شێرپه‌نجه‌ی‌ مه‌مك ده‌تپارێزێت‬

‫ئایا هه‌ڵكیشانی‌ تاڵه‌‬ ‫سپییه‌كانی‌ قژ كار‬ ‫ده‌كاته‌ سه‌ر زیادبونیان؟‬

‫بانيژه‬

‫‪15‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫"له‌قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كاندا‬ ‫ئاین‌و نیشتمانپه‌روه‌ر ‌ی فه‌رامۆش ده‌كرێت"‬ ‫ ئا‪ :‬الپه‌ڕ‌هی‌ خوێندن‬ ‫ی‬ ‫به‌پێی‌ هه‌ڵسه‌نگاندنێكی‌ فه‌رم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬له‌به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌ ئه‌هلی‌‌و نمونه‌ییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا كه‌موكورت ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر هه‌یه‌ له‌وانه‌ش فه‌رامۆشكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندنی‌ وان ‌هی‌ ئاین‌و پشتگوێخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیشتمانپه‌روه‌ری‌‌و به‌كارهێنان ‌‬ ‫هه‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومی‌‌و كه‌موكورتی‌ پشكنین ‌‬ ‫بینا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌فته‌ری‌ تاقیكردنه‌وه‌‌و نه‌بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫رابه‌ری‌ په‌روه‌رده‌یی‌‌و وه‌رگرتنی‌ پار‌ه ‌‬ ‫زیاده‌‌و نایاسایی‌ له‌خوێندكاران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی فه‌رم ‌‬ ‫ی نوسراوێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫پ��ه‌روه‌رد‌ه ك�� ‌ه له‌كۆتاییه‌كان�� ‌‬ ‫ی خوێندن��دا ‪ 2011‬ـ ‬ ‫ی راب��ردوو ‌‬ ‫س��اڵ ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی�� ‌ه‬ ‫‪ 2012‬ئاراس��ت ‌ه ‌‬ ‫ی پ��ه‌روه‌رد‌ه ك��راو‌ه‬ ‫گش��تییه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ولێ��ر‌و س��لێمانی‌‌و‬ ‫له‌ش��اره‌كان ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی بێسه‌روبه‌ره‌ی ‌‬ ‫دهۆك‪ ،‬كه‌موكورت ‌‬ ‫ی سه‌ر‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ئه‌هلی‌‌و نمونه‌ییه‌كان ‌‬ ‫ی پ��ه‌روه‌رده‌دا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ب ‌ه وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫نوسراو‌ه ك ‌ه پشت ئه‌ستور‌ه له‌كۆنوس ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫ی هه‌ڵسه‌نگاندن ‌‬ ‫لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵسه‌نگاندن ‌‬ ‫ئاشكرا ده‌كات له‌میان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر به‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫قوتابخان ‌ه ئه‌هلییه‌كان ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌دا چه‌ندین كه‌موكورتی‌‌و هه‌ڵ ‌ه‬ ‫ده‌ركه‌وت��وون‪ ،‬له‌هه‌موو ئه‌و هه‌اڵنه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌س��ت ‌‬ ‫زه‌قت��ر فه‌رامۆش��كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫نیش��تمانپه‌روه‌ری‌‌و گرنگیدان به‌ئااڵ ‌‬ ‫ی ئاین�� ‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫كوردس��تان‌و وان ‌ه ‌‬ ‫له‌خوێندنگا بیانییه‌كان‪ .‬‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ك ‌ه‬ ‫ئه‌م هه‌ڵس��ه‌نگاندن ‌ه ‌‬ ‫ی پایته‌خته‌و‌ه‬ ‫ی هه‌ولێر ‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ده‌ست پێده‌كات‪ ،‬ته‌نها ستایش ‌‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی به‌رچاو هاتو‌ه‬ ‫چونك ‌ه "گۆڕانكارییه‌ك ‌‬ ‫له‌م قوتابخانه‌یه‌‌و س��ه‌رپێچییه‌كان زۆر‬ ‫ی‬ ‫كه‌م بونه‌ته‌وه‌"‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌ڵسه‌نگاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌كانیتردا چه‌ندین كه‌موكوڕی ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماژ‌ه پێده‌كات له‌وانه‌ش داگیركردن ‌‬ ‫ی له‌كاتێكدا ك ‌ه ئه‌م‬ ‫ی حكوم ‌‬ ‫باڵه‌خان�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانان�� ‌ه ئه‌هلین‌و س��ه‌ر به‌كه‌رت ‌‬ ‫ی ره‌گ ‌هز‌و‬ ‫تایبه‌تن‪ ،‬له‌گ��ه‌ڵ تێكه‌ڵكردن ‌‬ ‫ی پار‌ه وه‌رگرتن له‌قوتابیان‌و‬ ‫ی بڕ ‌‬ ‫نادیار ‌‬ ‫ی ته‌ندروس��تی‌‌و‬ ‫ی فریاگوزار ‌‬ ‫نه‌بوون�� ‌‬ ‫ی كوردس��تان‪.‬‬ ‫ی ئااڵ ‌‬ ‫به‌رزنه‌كردن��ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه‌دا ئاماژ‌ه به‌وه‌كراو‌ه‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ی روناك ‌‬ ‫ی ئیشق ‌‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌رگیراون‌و‬ ‫ی ب��ه‌ده‌ر له‌رێنمای ‌‬ ‫قوتاب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تدا ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی الرا ‌‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫میدیا ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاین وه‌كو خۆ ‌‬ ‫ناخوێنرێت‬ ‫ی‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫دانیال میته‌ران‬ ‫ی‬ ‫سرودی‌ ئ ‌ه ‌‬ ‫ره‌قیب ناوترێت‌و‬ ‫هیچ ئاینێك‬ ‫ناخوێنرێت‬

‫ی‬ ‫ی پار‌ه ‌‬ ‫وه‌رنه‌گیراو‌ه ب��ۆ كۆكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫جلوب��ه‌رگ ‪ .‬هه‌روه‌ه��ا له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شوبات ‌‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫ی له‌دوا ‌‬ ‫الژه‌دا ‪ 14‬قوتاب ‌‬ ‫‪ 2012‬وه‌رگیراون به‌ده‌ر له‌رێنماییه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی جلوب��ه‌رگ به‌بێ ئ��اگادار ‌‬ ‫پ��ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫پ��ه‌روه‌رد‌ه كۆكراوه‌ت��ه‌وه‌‪ .‬له‌میان ‌ه ‌‬ ‫ی دانیال‬ ‫ی قوتابخان�� ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵس��ه‌نگاندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆژكردو ‌‬ ‫ی ژن ‌‬ ‫میته‌رانیشدا ك ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی فه‌ره‌نساو‌ه ناونراو‌ه‬ ‫ی پێشتور ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی كورد بووه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ر نزیك ‌‬ ‫ك ‌ه دۆس��تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌گی��راو‌ه ك ‌ه پاكوخاوێن ‌‬ ‫ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ وان ‌ه‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬پ��ه‌ڕاو ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م نییه‌‪،‬‬ ‫نیشتمانییه‌كان بۆ وه‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫جگ�� ‌ه له‌مه‌ش ‪ 500‬دۆالر زیاتر له‌نرخ ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیاردراو وه‌رئه‌گرن بۆ خوێندن‪ ،‬وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاین ناخوێنن‌و سه‌رپۆش بۆ قوتابیان ‌‬ ‫ی خوێندن‬ ‫ك��چ قه‌ده‌غه‌ی��ه‌‌و ره‌وش�� ‌‬ ‫ی له‌خوێندنگاك ‌ه باش نییه‌‌و ئه‌و‬ ‫به‌گشت ‌‬ ‫ی تێیدای ‌ه حكومییه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫بینایه‌ش ‌‬ ‫ی تاقیگ ‌ه‬ ‫ی بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی الن�� ‌ه ‌‬ ‫له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 500‬ه��ه‌زار دینار‬ ‫به‌كارنای��ه‌ت‌و بڕ ‌‬ ‫ی بڕیارلێدراو له‌قوتابیان‬ ‫زیاتر له‌پ��ار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگی��راوه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌م��ه‌ش خواردن ‌‬ ‫ماو‌ه به‌سه‌رچوو هه‌بو‌ه له‌قوتابخانه‌كه‌و‬

‫پۆلێكی خوێندنی خوێندنگای گشتی لەچەمچەماڵ ‪ 64‬خوێندكاری تێدایە لەفەیسبوكەوە‬ ‫ی‬ ‫ی الن ‌ه ‌‬ ‫به‌هه‌مانش��ێوه‌ش له‌ئاماده‌ی�� ‌‬ ‫ی ‪ 500‬ه��ه‌زار دینار زیاتر‬ ‫ئێ��واران بڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگی��راو‌ه له‌قوتابیان‌و له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 250‬هه‌زار زیاتر‬ ‫ی بنه‌ڕه‌ت ب��ڕ ‌‬ ‫ب��ااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫وه‌رگی��راوه‌‌و له‌قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫ی ‪200‬‬ ‫ی ب��ااڵ بڕ ‌‬ ‫بن��ه‌ڕه‌ت‌و كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫ه��ه‌زار زیاتر وه‌رگی��راو‌ه له‌قوتابیان‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ن��دێ له‌قوتابخانه‌كانیش خواردن ‌‬ ‫ماو‌ه به‌سه‌رچوو فرۆشراو‌ه به‌قوتابیان‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێكیش��یان رێزی��ان له‌ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی هه‌ڵس��ه‌نگاندن نه‌گرتوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫لیژن ‌ه ‌‬ ‫ی زۆربه‌ی��ان مۆڵه‌تیان‬ ‫جگ�� ‌ه ل��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ت��از‌ه نه‌كردوه‌ت��ه‌وه‌‪ .‬له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌هل�� ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫كامبریدج�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند مامۆستایه‌ك پسپۆڕی ‌‬ ‫بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫ی خوێن��دن به‌ئاش��كرا‬ ‫نیی��ه‌‌و نرخ�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵنه‌واس��راوه‌‪ .‬هه‌رچ�� ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تیش ‌ه ك ‌ه گرانترین‬ ‫شوه‌یفات ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌كوردس��تان‪،‬‬ ‫ی خوێندن ‌‬ ‫نرخ ‌‬ ‫ی لێگی��راو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ره‌خن�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌و‌ه ك�� ‌ه جیاوازی ‌‬ ‫لیژنه‌ك�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرێت‌و پار‌ه ‌‬ ‫ی تێدا به‌د ‌‬ ‫چینایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاد له‌قوتابی��ان وه‌رده‌گیرێت‌و نرخ ‌‬ ‫خوێندنیشی‌ به‌رزه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫به‌قوتابخانه‌كان�� ‌‬ ‫س��ه‌باره‌ت‬ ‫ی ش��وه‌یفات‬ ‫س��لێمانیش له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاقیكردنه‌وه‌كان ‌‬ ‫له‌م ش��ار‌ه پ��ه‌ڕاو ‌‬ ‫ی نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی بابه‌ت ‌‬ ‫وه‌رزێك�� ‌‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیش‬ ‫ی جونێ��ر ‌‬ ‫له‌قوتابخان�� ‌ه ‌‬ ‫قوتابی��ان ب��ه‌ده‌ر له‌رێنمایی��ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگی��راون‪ .‬هه‌روه‌ه��ا له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی ره‌قیب‬ ‫ی ئ ‌ه ‌‬ ‫دانیال میته‌ران س��رود ‌‬ ‫ی ئیسالم‌و هیچ ئاینێكیتر‬ ‫ناوترێت‌و وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ‌‬ ‫ناخوێنرێ��ت‪ .‬له‌كۆلێ��ژ ‌‬ ‫ی بێ‬ ‫ی هاوب��ه‌ش مامۆس��تا ‌‬ ‫ش��ه‌هید ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ریتان ‌‬ ‫ئه‌زموون هه‌یه‌‌و له‌قوتابخان ‌ه ‌‬ ‫ی كوردس��تان به‌رز‬ ‫ی ئااڵ ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫ی ئای��ن له‌الی��ه‌ن‬ ‫ناكرێت��ه‌وه‌‌و وان�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئینگلیزیی��ه‌و‌ه به‌زمان�� ‌‬ ‫مامۆس��تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وترێت��ه‌وه‌‪ .‬هه‌رچ�� ‌‬ ‫ئینگلی��ز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت�� ‌‬ ‫ی میدی��ا ‌‬ ‫قوتابخان�� ‌ه ‌‬ ‫ی پ��ار‬ ‫ی هه‌ی�� ‌ه ك�� ‌ه س��اڵ ‌‬ ‫س��لێمان ‌‬ ‫ی تێدا كوژرا‪،‬‬ ‫ی ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫مامۆس��تایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌و‌ه ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫له‌الیه‌ن لیژنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ئاین تێیدا‬ ‫ی لێده‌گرێت ك ‌ه وان ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناخوێنرێت‌و به‌باش�� ‌‬ ‫وه‌ك��و خ��ۆ ‌‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه‬ ‫پش��كنین بۆ په‌ڕاوه‌كان ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪.‬‬

‫قوتابخان�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ڵس��ه‌نگاندن ‌‬ ‫ی دهۆكیش��دا ك ‌ه‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ژماره‌ی��ان ‪ 5‬خوێندنگای�� ‌ه لیژنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه به‌هه‌مانش��ێو‌ه ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ئه‌گرێت‬ ‫پارێزگاكانیت��ر ره‌خن ‌ه ‌‬ ‫ی كوردس��تان ه��ه‌ڵ ناكه‌ن‌و‬ ‫ك�� ‌ه ئااڵ ‌‬ ‫ی گونجاو‬ ‫ی حكومیدان‌و به‌شێواز ‌‬ ‫له‌بینا ‌‬ ‫پاره‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ی كوردس��تاندا ‪ 5‬هه‌زار‌و‬ ‫له‌هه‌رێم�� ‌‬ ‫ی حكومی‌‌و ‬ ‫‪ 565‬قوتابخانه‌‌و خوێندنگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌هل��ی‌‌و نمونه‌ی ‌‬ ‫‪ 165‬خوێندن��گا ‌‬ ‫ه��ه‌ن‌و له‌كۆتایی هه‌ڵس��ه‌نگاندنه‌كه‌دا‬ ‫ی وه‌زاره‌ت پێش��نیاز ده‌كات‬ ‫لیژنه‌ك�� ‌ه ‌‬ ‫ی زی��اد له‌قوتابیان‬ ‫ی وه‌رگیراو ‌‬ ‫پ��ار‌ه ‌‬ ‫ی كه‌مت��ر‬ ‫بگه‌ڕێنرێت��ه‌وه‌‌و ئه‌وانه‌ش�� ‌‬ ‫ی ‪ %59‬یان له‌هه‌ڵس��ه‌نگاندا‬ ‫له‌نم��ر‌ه ‌‬ ‫به‌ركه‌وت��وو‌ه مۆڵه‌تی��ان ل��ێ‬ ‫ی‬ ‫وه‌ربگیرێت��ه‌وه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌مه‌ش ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی حكومیدان گرێبه‌س��ت له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌بینا ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت بك��ه‌ن یان بیناكان بگێڕنه‌و‌ه‬ ‫ی قوتابخان ‌ه‬ ‫ی پرسیار ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌هلیی ‌ه ناوخۆییه‌كان‌و یه‌كالكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دوو سه‌رپه‌رش��تیار بۆ چاودێریكردن ‌‬ ‫ئه‌و قوتابخانانه‌‪.‬‬

‫له‌كوردستان ملیۆن‌و نیوێك‬ ‫خوێندكار ‪ 1500‬توێژه‌ریان هه‌یه‌‬ ‫ له‌فه‌یسبوكه‌وه‬ ‫له‌مه‌وال مامۆستایانی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌توانن له‌كۆلێژی‌ ئێواران بڕوانامه‌كانیان به‌رز بكه‌نه‌وه‬

‫بڕوانامه‌ی‌ كۆلێژی‌ مامۆستایان ئه‌كادیمی‌ ده‌بێت یان فێركاری‌؟‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆستایان رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫له‌میانه‌ی‌ گفتوگۆكانیاندا له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌ بااڵ‪ ،‬باس له‌وه‌كراوه‌‬ ‫هه‌ر مامۆستایه‌ك بڕوانامه‌ی‌ ‪12‬‬ ‫ئاماده‌یی‌ هه‌بێت‌و له‌كۆلێژی‌ ئێوارانی‌‬ ‫مامۆستایان بخوێنێت له‌داهاتودا مافی‌‬ ‫پێشكه‌شكردنی‌ بۆ خوێندنی‌ بااڵ ده‌بێت‌‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گ��ه‌ڵ كردن��ه‌وه‌ی‌ كۆلێژی‌‬ ‫ئێواران��ی‌ مامۆس��تایاندا‌و له‌میان��ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ پێشمه‌رجییه‌كانی‌ وه‌رگرتن‬ ‫ل��ه‌م كۆلێ��ژه‌ ده‌نگۆی‌ ئ��ه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ له‌م كۆلێ��ژه‌ وه‌رده‌گیرێن دواتر‬ ‫ناتوانن له‌خوێندنی‌ بااڵ درێژه‌ به‌خوێندن‬ ‫ب��ده‌ن‪ .‬له‌باره‌ی‌ ئ��ه‌م ده‌نگۆیه‌ش��ه‌وه‌‬ ‫جێگری‌ س��ه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایان‪،‬‬ ‫عه‌بدولواحی��د محه‌م��ه‌د‌ حاج��ی‌ ‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاوێنه‌نی��وزی‌ رونك��رده‌وه‌‪ ،‬له‌میان��ه‌ی‌‬

‫گفتوگۆك��ردن له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫بااڵ له‌باره‌ی‌ كردنه‌وه‌ی‌ كۆلێژی‌ ئێواران ‌ی‬ ‫مامۆس��تایان‪ ،‬وه‌ه��ا رێككه‌وتوون‪ ،‬هه‌ر‬ ‫مامۆس��تایه‌ك بڕوانام��ه‌ی‌ ‪ 12‬ئاماده‌یی‌‬ ‫(وێژه‌یی‌ ـ زانستی‌) هه‌بێت‌و له‌م كۆلێژه‌‬ ‫وه‌ربگیرێت ئه‌وه‌ بڕوانامه‌كه‌ی‌ ئه‌كادیمییه‌‌و‬ ‫له‌داهات��وودا مافی‌ وه‌رگرتنی‌ له‌خوێندنی‌‬ ‫بااڵ (ماس��ته‌ر‌و دكتۆرا) هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫مامۆس��تایانه‌ی‌ كه‌ ده‌رچ��وی‌ ئاماده‌ییه‌‬ ‫پیش��ه‌ییه‌كانن یان خانه‌ی‌ مامۆستایان‌و‬ ‫ئاماده‌ییه‌كانیت��ری‌ هه‌بێ��ت وه‌ك��و‬ ‫بازرگان��ی‌ یان مامۆس��تایانی‌ خول ئه‌وه‌‬ ‫بڕوانامه‌كه‌یان بۆ به‌رزركردنه‌وه‌ی‌ ئاستی‌‬ ‫خوێندنه‌ له‌دیبلۆم��ه‌وه‌ بۆ به‌كالۆریۆس‌و‬ ‫وتی‌ "ئه‌م��ه‌ش رێس��ایه‌كی‌ كارپێكراوی‌‬ ‫چه‌ندین س��اڵه‌ی‌ خوێندنه‌‌و ده‌مێكه‌ هه‌ر‬ ‫وه‌هابووه‌‌و بڕوانامه‌ی‌ ده‌رچوانی‌ ئاماده‌یی‌‬ ‫پیشه‌یی‌ بۆ زانكۆ نابێته‌ ئه‌كادیمی‌"‪.‬‬ ‫ل��ه‌الی خۆش��ییه‌وه‌ س��ه‌رچاوه‌یه‌ك‬ ‫له‌لیژن��ه‌ی‌ پ��ه‌روه‌رده‌‌و فێركردنی‌ بااڵی‌‬

‫په‌رله‌مان‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ له‌كوێی‌‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ به‌كالۆریۆس��دا جێگه‌ی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌كرێت��ه‌وه‌ كه‌ خاوه‌نه‌ك��ه‌ی‌ بۆی‌ نییه‌‬ ‫له‌ماس��ته‌ر بخوێنێت‪ .‬ئه‌م س��ه‌رچاوه‌یه‌‬ ‫وتیش��ی‌ "هه‌رك��ه‌س ب��ووه‌ خاوه‌ن��ی‌‬ ‫به‌كالۆریۆس ئه‌وه‌ ئیستیحقاقی‌ خۆیه‌تی‌‬ ‫خوێندن��ی‌ بااڵش بخوێنێت‌و جارێك ئێمه‌‬ ‫س��ه‌رقاڵی‌ دامه‌زراندن��ی‌ كۆلێژه‌كه‌ی��ن‌و‬ ‫دواتر ئه‌چین��ه‌ ورده‌كاریی‌ ئه‌و بابه‌تانه‌‌و‬ ‫نامانه‌وێ��ت له‌ئێس��تاوه‌ ئ��ه‌وه‌ بكه‌ی��ن‬ ‫به‌كێشه‌‪.‬‬ ‫كۆلێ��ژی‌ ئێواران��ی‌ مامۆس��تایان‬ ‫له‌س��ه‌ر داوای‌ یه‌كێت��ی‌ مامۆس��تایان‌و‬ ‫له‌س��ه‌ر بڕی��اری‌ وه‌زاره‌ت��ی‌ خوێندنی‌‬ ‫ب��ااڵ له‌ش��اره‌كانی‌ هه‌ولێ��ر‪ ،‬كۆی��ه‌‌و‬ ‫س��لێمانی‌‌و گه‌رمیان ده‌كرێته‌وه‌‌و بڕیاره‌‬ ‫له‌س��ااڵنی‌ داهاتوو بگاته‌ ش��اره‌كانیتری‌‬ ‫كوردس��تان‌و بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ ئاس��ت‌و‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ مامۆس��تایانی‌ له‌دیبلۆمه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌كالۆریۆس‪.‬‬

‫دادگاكانیش��دا توێ��ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫نیی��ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش��كرد‬ ‫پێویس��ت ده‌كات له‌ق��ه‌زاو ناحیه‌كان‬ ‫سه‌دان قوتابخانه‌ بێ‌ توێژه‌رن‌و‬ ‫س��ه‌نته‌ری‌ راوێژكاریی‌ ده‌روونی‌ هه‌بێت‬ ‫هه‌زاران قوتابخانه‌ش ‪ 700‬بۆ ‪1300‬‬ ‫به‌اڵم ل��ه‌ ‪ 14‬ش��ارۆچكه‌ی‌ س��نوری‌‬ ‫قوتابی‌ تێدایه‌‌و هه‌ر قوتابخانه‌‌و‬ ‫س��لێمانی‌‌و گه‌رمیاندا ئه‌م دامه‌زراوانه‌‬ ‫ته‌نها یه‌ك توێژه‌ریان تێدایه‌‌و بۆ‬ ‫هه‌ر نین یان ه��ه‌ن‌و بێ توێژه‌رن بۆیه‌‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م پێداویستیانه‌ش‬ ‫پێویست ده‌كات حكومه‌تی‌ هه‌رێم ئاوڕ‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ كۆمه‌ڵناسان‌و ده‌رونناسان‬ ‫له‌م بواره‌ بداته‌وه‌‪.‬‬ ‫داوای‌ دامه‌زراندن‌و خه‌رجكردنی‌‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ كۆمه‌ڵناس��ان‌و‬ ‫ده‌رماڵه‌ی‌ تایبه‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌رونناسانی‌ كوردس��تان‪ ،‬راشیگه‌یاند‬ ‫س��ه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ كۆمه‌ڵناس��ان‌و داواكاری‌ كۆمه‌ڵه‌كه‌ی��ان ئه‌وه‌ی��ه‌‬ ‫ده‌رونناس��انی‌ كوردستان‪ ،‬جه‌زا حه‌مه‌ ده‌رچووانی به‌ش��ه‌كانی كۆمه‌ڵناس��ی‌و‬ ‫س��اڵح بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‌ ده‌روونناس��ی وه‌ك توێ��ژه‌ری‬ ‫سیسته‌می‌ نوێی‌ خویندن ده‌بێت هه‌موو كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌و ده‌روون��ی دابمه‌زرێ��ن‬ ‫قوتابخانه‌‌و خوێندنگه‌یه‌ك دوو توێژه‌ری‌ چونكه‌ پێداویس��تییه‌كی‌ س��ه‌ره‌كی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ و ده‌روونی‌ تێدا بێت‌و هه‌ر مه‌ده‌نییه‌ له‌گه‌ڵ خه‌رجكردنی ده‌رماڵه‌ی‬ ‫‪ 250‬قوتابی‌ توێژه‌رێكیان هه‌بیت‪ ،‬به‌اڵم پیش��ه‌یی‌و تایب��ه‌ت ب��ۆ توێژه‌ران��ی‬ ‫تائێستا له‌كوردستاندا زیاتر له‌ ‪ 7‬هه‌زار كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌‌و ده‌روون��ی به‌بڕی ‪%100‬‬ ‫ی ساوایان موچه‌كانیان چونكه‌ توێژه‌ران هیچ جۆره‌‬ ‫قوتابخانه‌و خویندنگه‌و باخچه‌ ‌‬ ‫هه‌ن كه‌ زیاتر له‌ ملیۆن‌و نیوێك قوتابی‌‌و ده‌رماڵه‌یه‌كی پیشه‌یی تایبه‌تیان نییه‌ بۆ‬ ‫خوێندكاریان تێدایه‌ كه‌چی‌ ته‌نها هه‌زاو راپه‌ڕاندنی كاری رۆژانه‌یان كه‌ زۆربه‌یان‬ ‫‪ 500‬توێژه‌ر دامه‌زراون‌و ده‌س��تبه‌كارن‪ .‬پراكتیكین ‪ .‬ناوبراو وتیشی‌ "ئاوڕدانه‌وه‌‬ ‫جه‌زا حه‌مه‌ساڵح‪ ،‬باسی‌ له‌وه‌شكرد نه‌ك له‌توێ��ژه‌ران رێگرییه‌كان��ی‌ به‌رده‌میان‬ ‫هه‌ر له‌قوتابخانه‌كاندا به‌ڵكه‌ پێویس��ته‌ كه‌مت��ر ده‌كاته‌وه‌ له‌چاره‌س��ه‌ركردنی‌‬ ‫له‌بنكه‌كان��ی‌ پۆلی��س‌و دادگاكان��دا كێش��ه‌ هه‌نووكه‌ییه‌كانی‌ وه‌كو تاوانی‬ ‫توێ��ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ده‌روونی‌ هه‌بن كوش��تن‪ ،‬خۆكوشتن‪ ،‬خۆس��وتاندن‪،‬‬ ‫ب��ۆ ره‌چاوكردن��ی‌ بارودۆخ��ی‌ ژنان‌و نایه‌كس��انی‪ ،‬توندوتیژی‪ ،‬پێشێلكردنی‬ ‫منااڵن به‌اڵم به‌س��ه‌دان بنكه‌ی‌ پۆلیس ماف‪ ،‬كێش��ه‌كانی ژنان‌و منااڵن‌و كۆی‌‬ ‫له‌كوردس��تان بێ توێژه‌رن‌و له‌زۆربه‌ی‌ ئه‌و كێشانه‌ی‌ له‌كۆمه‌ڵگاكه‌ماندا هه‌ن‪.‬‬

‫خوێندن‬

‫ته‌خته‌ره‌ش‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫چیتر نابێت زه‌مه‌ن‬ ‫له‌ده‌ست بچێت‬ ‫ عه‌بدولواحید محه‌مه‌د*‬ ‫له‌وه‌ته‌ی پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ به‌شێوازه‌‬ ‫تازه‌كه‌ی ده‌ستی پێكردووه‌ له‌م واڵته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێم��ه‌‪ ،‬ناڕۆش��نی له‌فه‌لس��ه‌فه‌كه‌یدا‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬س��ه‌ره‌تا ره‌نگه‌ هه‌ندێك به‌الی‬ ‫هه‌بوونی جۆرێك له‌فه‌لسه‌فه‌دا چووبێت‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم له‌گۆش��ه‌نیگایه‌كی ته‌س��ك‌و‬ ‫تریسك‪ ،‬ئه‌وپه‌ڕه‌كه‌ی خزمه‌ت به‌تێزێكی‬ ‫تایبه‌تی‌ ده‌سه‌اڵت‌و حكومڕانیه‌وه‌ بێت‪،‬‬ ‫وات��ه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ب��ه‌الی ره‌گاژۆكوتانی‬ ‫سیس��ته‌می مه‌له‌كیه‌ت‌و به‌سونبلكردنی‬ ‫كه‌س��ایه‌تی‌و ملكه‌چی ب��ۆ داگیركاری‬ ‫چاره‌كی‌ ئه‌وه‌نده‌ به‌الی خۆشه‌ویس��تی‬ ‫خ��اك‌و نیش��تیمان‌و نه‌ته‌وایه‌ت��ی‌و‬ ‫ئازادیدا نه‌بووه‌‪ ،‬له‌راس��تیدا له‌فه‌زایه‌كی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی له‌و ش��ێوه‌یه‌دا‪ ،‬مرۆڤه‌كان‬ ‫ئه‌گه‌ر ئینتماكانی��ان پاڵی پێوه‌نابن بۆ‬ ‫ئاش��نابوون به‌و چه‌مكه‌ هاوچه‌رخیانه‌ی‌‬ ‫له‌پێشه‌وه‌ ئاماژه‌مان پێدا‪ ،‬ده‌نا شتێكی‬ ‫ئه‌وتۆ نه‌بوو‌ه بۆ خه‌ماڵندنی‌‪.‬‬ ‫دی��اره‌ دوای ئ��ه‌و قۆناغ��ه‌ش واته‌‬ ‫له‌كۆتایی‌ په‌نجاكانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی هه‌شبوو‬ ‫سڕایه‌وه‌ به‌جارێك پڕۆسه‌كه‌خرایه‌ خزمه‌ت‬ ‫تێزێكی‌ شۆڤینیستانه‌ی‌ دژ به‌ ئیراده‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ به‌گشتی‌و تاكه‌كان به‌تایبه‌تی‪،‬‬ ‫هه‌موو هه‌وڵه‌كان به‌و ئاراسته‌یه‌ بوو كه‌‬ ‫دواجار مرۆڤێكی ش��ێوه‌ رۆبۆت به‌رهه‌م‬ ‫بێت‪ .‬شیاوی ئاماژه‌ پێدانه‌ په‌روه‌رده‌‌و‬ ‫فه‌لس��ه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌ هه‌لی‬ ‫به‌رهه‌ڤب��وون بۆ هه‌م��ووان وه‌ك یه‌ك‬ ‫فه‌راه��ه‌م بكرێت‌و زانس��تیانه‌‌و به‌پێی‬ ‫خواس��ته‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌و نیشتمانیه‌كان‪،‬‬ ‫نه‌وه‌كان پێ بگه‌یێنرێن‪ .‬دوای راپه‌ڕینه‌‬ ‫پیرۆزه‌كه‌ی گه‌له‌كه‌مان زه‌مینه‌ ره‌خس��ا‬ ‫بۆئ��ه‌وه‌ی ئیتر بی��ر ل��ه‌وه‌ بكرێته‌وه‌‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ به‌دیوه‌ راس��ته‌كه‌ی بخرێته‌‬ ‫سه‌ر ش��اڕێگه‌ی‌ هه‌روه‌ها فه‌لسه‌فه‌یه‌كی‬ ‫دیاریكراوی��ش بۆ به‌ڕێوه‌چوونی هه‌بێت‪،‬‬ ‫مخابن كێشمه‌كێشی سیاسی هه‌لومه‌رجی‬ ‫پڕ له‌هه‌وراز‌و نشێو‪ ،‬نه‌ ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌‬ ‫نه‌ ئه‌و فه‌لسه‌فه‌ی پێویست بوو نه‌خرایه‌‬ ‫ن��او چوارچێوه‌ی فۆرمێ��ك دواجاریش‬ ‫بخرێت��ه‌ ب��واری پڕاكتیزه‌كردن��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌س��تی ب��ه‌ ده‌س��تی به‌ پڕۆس��ه‌كه‌‬ ‫كرا‪ ،‬ه��ه‌ر الیه‌نه‌و بۆخۆی رایده‌كێش��ا‬ ‫ئامان��ج‌و بۆچون�� ‌ه سیاس��ی‌و چه‌مكه‌‬ ‫په‌سندكراوه‌كانی‌ خۆیان تێدا ده‌ئاخنی‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌سه‌ر ش��ته‌ زۆر ساده‌كانیش‬ ‫خیالف هه‌بوو‪ ،‬هه‌وڵده‌درا به‌زۆر له‌سه‌ر‬ ‫ئ��ه‌رزی واقیعدا پیاده‌بك��رێ‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫كێش��ه‌ له‌س��ه‌ر قوتاب��ی‌‌و قوتابخانه‌‌و‬ ‫خوێندكار‌و خوێندنگا بوو‪ ،‬ش��ه‌ڕ له‌سه‌ر‬ ‫ژن‌و ئاف��ره‌ت بوو‪ ،‬له‌ن��او هۆڵی تاقی‬ ‫كردنه‌وه‌ش ب��ۆ كۆنتڕۆڵكردنی‪ ،‬الیه‌نێك‬ ‫به‌ كه‌رت ن��اوی ده‌برد ئه‌ویتر به‌ناوچه‌‪،‬‬ ‫له‌راس��تیدا ئ��ه‌و كێشمه‌كێش��ه‌ وێڕای‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی زه‌مه‌نێكی زۆری له‌ده‌س��تداین‬ ‫ك��ه‌ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌ زۆر ئه‌س��ته‌مه‌‬ ‫بۆ ئه‌م س��ه‌رده‌مه‌ كه‌ ه��ه‌ر چركه‌یه‌ك‬ ‫داهێنانێكی ت��ازه‌ی پێوه‌یه‌‪ ،‬كۆمه‌اڵنی‬ ‫خه‌ڵكیش��ی‌ زۆر بێ هیواكرد له‌وه‌ی به‌‬ ‫ئاسانی هه‌رس��ی گرنگی فه‌لسه‌فه‌یه‌كی‌‬ ‫گش��تگیری‌ په‌روه‌رده‌ی��ی‌ بكه‌رێ��ت‪،‬‬ ‫راس��ته‌ له‌كۆنگره‌ی په‌روه‌رده‌یی ( ‪-22‬‬ ‫‪ )2007/5/24‬بناغه‌یه‌ك بۆ گه‌اڵڵه‌كردنی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌یی دانرا‪ ،‬به‌اڵم بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی هێله‌ گشتیه‌كان به‌ڕونی‌‌و ئاشكرا‬ ‫دیاربێ��ت‪ ،‬هه‌ر به‌ كه‌موك��وڕی مایه‌وه‌‬ ‫ت��ا هه‌نوكه‌ش��ی له‌گه‌ڵدابێ��ت‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫بوترێ ئه‌وه‌تا پڕۆسه‌یه‌ك به‌ڕێوه‌ده‌چێ‬ ‫فه‌لسه‌فه‌یه‌كیش هه‌یه‌ ته‌وه‌ره‌ گشتیه‌كانی‬ ‫فۆڕمه‌ل��ه‌ كردووه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ده‌بێ بوترێ‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ چیه‌؟ كوا فه‌لس��ه‌فه‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌یی‌؟ كوان��ێ بنه‌ماكانی؟ ئایا‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی��ه‌‪ ،‬یان س��كوالریزمه‌‪ ،‬یان‬ ‫ئیسالمیه‌؟ ئێس��تاش خوێندكاری ئێمه‌‬ ‫كه‌ ده‌رده‌چ��ێ نازانێ بۆچی خوێندووه‌‪،‬‬ ‫دڵنیام ئه‌گه‌ر خ��ۆی له‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی ‬ ‫ب��ه‌ ئاگابێ��ت‌و به‌پێ��ی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫تایبه‌ت ره‌س��می ئامانجێك��ی دیاریكراو‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌نا له‌بارودۆخێكی‌ له‌مش��ێوه‌یه‌‬ ‫شتێكی‌ ئه‌وتۆی‌ لێوه‌ هه‌ڵناكڕێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌ڕاس��تی ده‌بێ درك به‌وه‌ بكرێت چیتر‬ ‫نابێ زه‌مه‌ن له‌ده‌ست بچێت‪ ،‬به‌دیوێكیتر‬ ‫چیتر نابێت پڕۆس��ه‌ی په‌روه‌رده‌ له‌نێو‬ ‫فه‌وزایه‌كدا بێت‌و هێڵه‌ س��ه‌ره‌كیه‌كانی‬ ‫لێ��ك هه‌اڵوێ��ر نه‌كرێت‪ ،‬چیت��ر نابێت‬ ‫بێ پ��ه‌رده‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ له‌س��ه‌ر ته‌وه‌ره‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی��ه‌كان به‌دیاریه‌وه‌ س��ه‌ره‌تاتكێ‌‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬ده‌بێ به‌ئاش��كرا‌و ئازایانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌ك جێگیر بكرێ��ت‪ ،‬نه‌ته‌وایه‌تی‬ ‫یان دیموكراتی‪ ،‬ی��ان دیوه‌كه‌یتر‪ .،‬هه‌ر‬ ‫كامێكیش هه‌ڵبژێرێ ده‌ب��ێ‌ دوائه‌نجام‬ ‫قبوڵ بێ‌و ئۆباڵه‌كه‌شی هه‌ڵبگیرێ‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫‪17‬‬

‫دانا‪ ،‬ئاواتی ئه‌و‌ه بوو خوێندن ته‌واو بكاو ببێت ب ‌ه "دكتۆر"‬ ‫ی وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ ده‌كرێت‬ ‫داوای‌ ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‬ ‫ی‬ ‫هاوڕێیه‌كی‌ دانا ده‌ڵێت كه‌ ئه‌و‪ ،‬ئاوات ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ بوو ببێته‌ "دكتۆر"‪ ،‬باوكیش ‌‬ ‫له‌پرسه‌دا هه‌واڵی‌ ئه‌و روداوه‌ی‌ بیست‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌شڵێت كه‌ ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی بكردنایه‌ ل ‌ه‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ ئاگادار ‌‬ ‫حاڵه‌تی‌ دیواره‌ك ‌ه خۆیان چاكیان‬ ‫ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬به‌رێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌ش‬ ‫ده‌ڵێت "به‌رامبه‌ر ئه‌و روداوه‌ ئاماده‌م‬ ‫له‌سێدار‌ه بدرێم"‪.‬‬ ‫كورته‌یه‌ك له‌روداوه‌كه‌‪...‬‬ ‫ی‬ ‫دان��ا له‌گ��ه‌ڵ‌ چه‌ن��د هاوڕێیه‌ك�� ‌‬ ‫ی له‌په‌نا‬ ‫ی كڕیبو‌و ویس��تبو ‌‬ ‫پسكیتێك ‌‬ ‫دیواره‌ك��ه‌دا وچانێك ب��دات‌و بیخوات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب��ه‌اڵم ن��ه‌ك ه��ه‌ر نه‌یتوان��ی‌ تام ‌‬ ‫پسكیته‌ك ‌ه بكا‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و دیواره‌ بو‌ه‬ ‫هۆی‌ لێسه‌ندنه‌وه‌ی‌ ته‌واوی‌ ژیانیشی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئێواره‌ی‌ ش��ه‌ممه‌ی‌ راب��ردو به‌هۆ ‌‬ ‫ی "ئاالن"‬ ‫ی دی��واری‌ خوێندنگه‌ ‌‬ ‫داڕمان ‌‬ ‫ی تازه‌ دوو قوتابی‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج��ه‌ ‌‬ ‫له‌قه‌زا ‌‬ ‫برینداربون‌و دوای گواس��تنه‌وه‌یان بۆ‬ ‫نه‌خۆشخانه‌‪ ،‬هه‌مان شه‌و "دانا جه‌مال"‪.‬‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫خوێندنگ��ه‌ی ئ��االن له‌س��اڵی‬ ‫‪ 1989‬دروس��تكراوه‌و ته‌نه��ا یه‌كجار‬ ‫نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌‌و قه‌زای ش��اره‌زوریش‬ ‫خاوه‌ن��ی‌ ته‌نها ئ��ه‌م ئاماده‌ییه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌ئێس��تادا نزیكه‌ی ه��ه‌زار خوێندكار‬ ‫تێیدا ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫"دانا ئاواتی‌ ئه‌وه‌ بوو ببێته‌ دكتۆر"‬ ‫یه‌كێ��ك له‌هاورێكان��ی كه‌ ئێس��تا‬ ‫له‌پۆل��ی یازده‌یه‌‌و له‌وكات��ه‌دا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی "له‌گ��ه‌ڵ داناو هێمن‬ ‫دانا ب��ووه‌‪ ،‬وت ‌‬ ‫پێم��ان باش��بو بچینه‌ س��ێبه‌ری ئه‌و‬ ‫دیواره‌ی ك�� ‌ه رووداوه‌كه‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌تا دان��ا پس��كیتێكی كڕیبو له‌گه‌ڵ‬ ‫س��اردییه‌ك تا له‌و سێبه‌ره‌دا بیخوات‪،‬‬ ‫به‌اڵم من نزیكه‌ی پێنج مه‌ترێك دوربوم‬

‫»‬ ‫»‬ ‫»‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌‪ :‬پێده‌چێت نیو كاتژمێری دیك ‌ه‬ ‫ته‌له‌فۆنم بۆ بكه‌ن كه‌ دیوارێكی تر روخاوه‌‬ ‫ ‬

‫به‌رێوه‌به‌ری خوێندنگه‌كه‌‪ :‬ئاماده‌م له‌سه‌ر ئه‌و روداو‌ه‬ ‫له‌سێداره‌ بدرێم‬ ‫ ‬ ‫باوكی‌ دانا‪ :‬بمزانیایه‌ خۆم دیواره‌كه‌م چاك ده‌كرده‌وه‌‬

‫له‌دیواره‌ك�� ‌ه پاش��ان رۆیش��تم‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه بڵێی��ت بینیم دیواره‌ك ‌ه روخا‬ ‫به‌س��ه‌ر ئه‌و دوو هاورێیه‌م��داو هێمن‬ ‫هه‌ردو قاچی بوو به‌ژێره‌وه‌و لوتی زامار‬ ‫بوو‪ ،‬یه‌كسه‌ر توانیمان هه‌ر چۆن بێت‬ ‫ئ��ه‌و ده‌ربهێنین‪ ،‬به‌اڵم دان��ا نزیكه‌ی‬ ‫شه‌ش بلۆكێك به‌سه‌ر جه‌سته‌یه‌وه‌ بوو‬ ‫وات ‌ه ئه‌و له‌ژێر ئه‌و قورس��اییه‌دا بوو‪،‬‬ ‫له‌وكاته‌دا مامۆس��تاكان له‌په‌نجه‌ره‌ی‬ ‫مه‌كته‌به‌كه‌وه‌ س��ه‌یریان ده‌كردو ته‌واو‬ ‫په‌شۆكابون"‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و خوێن��دكاره‌ی هاوڕێ��ی‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌حه‌س��ره‌ته‌وه‌ باس��ی رووداوه‌كه‌ی‬ ‫ده‌كردو وتی‌ "چاوی دانا ره‌شایی تێدا‬ ‫نه‌مابو‪ ،‬سه‌ری ته‌واو تێكچوبو‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫ل ‌ه ئه‌ندامه‌كانی ناو هه‌رس��ی هاتبون ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌ر چۆن بێ��ت ده‌رمانهێنا‌و‬ ‫ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌مان كرد"‪.‬‬ ‫ی ئاش��كرایكرد كه‌ دانا‬ ‫ئه‌و هاوڕێیه‌ ‌‬ ‫هه‌م��وو ئاوات��ی ئه‌وه‌ ب��وو خوێندنی‬ ‫ئاماده‌یی ته‌واو بكات‌و ببێته‌ "دكتۆر"‌و‬

‫ی من ببێت ‌ه قوربانی؟"‪.‬‬ ‫چه‌ن��د جارێكی��ش ئ��ه‌و قس��ه‌یه‌ ‌‬ ‫جه‌مال حه‌م��ه‌ عه‌زیز جه‌ختیكرده‌و‌ه‬ ‫دوباره‌كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ سكااڵی یاسایی له‌سه‌ر به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫ئاماده‌یی ئاالن‌و به‌رێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی‬ ‫باوكی‌ له‌پرسه‌دا هه‌واڵه‌ك ‌هی‌ بیست‬ ‫جه‌مال حه‌مه‌عه‌زیزی ته‌مه‌ن ‪ 36‬ساڵ‪ ،‬شاره‌زور تۆماركردوه‌‪.‬‬ ‫باوكی دان��ا‪ ،‬له‌وكاته‌دا ك ‌ه ئه‌و روداو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌سه‌ر كوڕه‌كه‌یدا هاتووه‌ له‌پرسه‌یه‌كدا "خوێندنگه‌ك ‌ه هیچ مه‌رجێكی‌ خوێندن ‌‬ ‫تێدا نییه‌"‬ ‫ب��ووه‌‌و مامۆس��تایه‌كی خوێندنگه‌ك ‌ه‬ ‫له‌و باره‌ی��ه‌وه‌ به‌رێوه‌به‌ری ئاماده‌یی‬ ‫له‌رێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌و‌ه ئاگاداریكردۆته‌و‌ه‬ ‫ی ئاگاداركردۆته‌وه‌‌و تا ئاالن��ی كوڕان‪ ،‬ئ��ازاد حاجی ئه‌حمه‌د‬ ‫ئه‌ویش خێزانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا نا ك ‌ه‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن ‌ه دان ‌‬ ‫گه‌یشتنیان بۆ قه‌زا ‌‬ ‫ی تێدایه‌‌و‬ ‫دانا گواس��تراوه‌ته‌وه‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌ی خوێندنگه‌كه‌ی��ان كه‌موكورتی ‌‬ ‫س��لێمانی‌و نزیك ‌ه كاتژمێر یانزه‌ی ئه‌و وت��ی‌ "خوێندنگه‌كه‌مان هیچ مه‌رجێكی‬ ‫خوێندنی تێدا نییه‌‪ ،‬ئێمه‌ ب ‌ه نوسراوی‬ ‫شه‌وه‌ گیانی له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫باوك��ی دان��ا خاوه‌ن��ی‌ ئۆتۆمبێلی فه‌رمی داوای ته‌نها تانكییه‌كی ئاومان‬ ‫ی ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر كردو‌ه ل ‌ه په‌روه‌رده‌ی ش��اره‌زور‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بارهه‌ڵگره‌‌و وه‌ك خۆ ‌‬ ‫به‌رێوه‌ب��ه‌ری ئه‌و خوێندنگه‌ی ‌ه باس��ی پێمان ده‌ڵێن پاره‌مان نییه‌"‪.‬‬ ‫ی "له‌به‌رامب��ه‌ر ئه‌و‬ ‫ناوب��راو وتیش�� ‌‬ ‫گرفتی ئه‌و دیواره‌ی بكردای ‌ه ئاماده‌بوین‬ ‫چه‌ن��د گه‌اڵبه‌یه‌ك بل��ۆك ببه‌ینه‌ ئه‌و روداوه‌دا ئاماده‌م ئه‌گه‌ر كه‌مته‌رخه‌میی‬ ‫خوێندنگه‌ی��ه‌و له‌س��ه‌ر ئه‌ركی خۆمان له‌الی منه‌وه‌ بوو‌ه له‌سێدار‌ه بدرێم‪ ،‬ئه‌و‬ ‫چاكمان ده‌كرد‪ ،‬ئیتر بۆچی كوڕه‌كه‌ی ماڵ��ه‌ش مافی یاس��ایی خۆیانه‌ داوای‬

‫یاسایی تۆماربكه‌ن‌و كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك ‌ه‬ ‫دوات��ر ده‌رده‌كه‌وێت ل ‌ه ئه‌س��تۆی كێ‬ ‫بووه‌"‪.‬‬ ‫"با وه‌زیر ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‬ ‫ی‬ ‫ی دیك��ه‌و‌ه ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌و خوێندن ‌‬ ‫كوردس��تان‪ ،‬عه‌زیم�� ‌ه نه‌جمه‌دین‪ ،‬بۆ‬ ‫ی رونكرده‌وه‌ ك�� ‌ه خوێندنگ ‌ه‬ ‫ئاوێن��ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 22‬س��اڵ ‌ه دروستكراوه‌و‬ ‫هه‌یه‌ ماو‌ه ‌‬ ‫نۆژه‌ن نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پێویست ‌ه‬ ‫چوار س��اڵ جارێك نۆژه‌ن بكرێنه‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫وت��ی‌ "وه‌زی��ری‌ پ��ه‌روه‌رده‌ ئه‌رك�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جێبه‌جێنه‌ك��ردو‌ه له‌دابینكردن ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی خوێندنی‌ ش��یاو‪ ،‬بۆیه‌ پێویست ‌ه‬ ‫بینا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‪ ،‬یان بانگهێشت ‌‬ ‫په‌رله‌مان بكرێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫په‌روه‌رد‌ه خه‌تاكه‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆ ‌‬ ‫بیناسازیی‌ سلێمانی‌‬ ‫ی ئ��ه‌و روداوه‌ خوێن��دكاره‌كان‬ ‫دوا ‌‬ ‫خۆپیشاندانیان ئه‌نجامداوه‌‌و دواتریش‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د به‌رێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی‬ ‫ش��اره‌زور په‌یوه‌ندی ب�� ‌ه به‌رێوه‌به‌ری‬ ‫بیناس��ازیی س��لێمانییه‌و‌ه كردو‌ه بۆ‬ ‫وه‌رگرتنی بین��ا نوێیه‌كه‌یان‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫ره‌زامه‌ندییان ده‌ربڕیوه‌‌و وا بڕیار‌ه له‌م‬ ‫هه‌فته‌یه‌دا وه‌ریبگرنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم محه‌مه‌د‬ ‫ی "ئه‌گ��ه‌ر خوێندنگه‌كه‌ش‬ ‫ئه‌حمه‌د وت ‌‬ ‫وه‌ربگرین‪ ،‬هی��چ خزمه‌تگوزارییه‌كی ل ‌ه‬ ‫ئاو كاره‌باو ره‌حله‌ی تێدا نییه‌"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌مسا ‌ڵ نۆ نوسراوی‬ ‫ناوبراو وتیش ‌‬ ‫جیاوازم��ان به‌ب��ه‌رواری جی��اوازه‌و‌ه‬ ‫ئاراس��ته‌ی به‌رێوه‌به‌رایه‌ت��ی گش��تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی سلێمانی به‌شی بیناسازی‬ ‫كردو‌ه له‌بارودۆخی ئ��ه‌و خوێندنگه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه به‌كه‌ڵكی خوێندن نایه‌ت"‪ ،‬وتیش ‌‬ ‫"دیواری یه‌ك مه‌كته‌ب نیی ‌ه له‌س��نوری‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ش��اره‌زور ك�� ‌ه له‌و دیوار‌ه‬ ‫باش��تر بێت‪ ،‬پێده‌چێت نیو كاتژمێری‬ ‫ت��ر ته‌له‌فۆنم ب��ۆ بكه‌ن ك�� ‌ه دیواری دانا جه‌مال‬ ‫خوێندنگه‌یه‌كی تر داڕماوه‌"‪.‬‬

‫كەلوەكان لەدیدی دینەوە جادون الی ئەستێرەناسەكانیش خێرو چاكەن‬ ‫ئا‪ :‬چرۆ حسێن‪ ،‬هەولێر‬ ‫"كەلوەكان تەنها بۆ سەرقاڵكردنی‬ ‫خەڵكییه ئەگینا چۆن دەگونجێت‬ ‫من‌و ئەوانەی لە یەك مانگدا لە‬ ‫دایكبوین هەمومان چاوەڕوانی یەك‬ ‫داهاتو بین" ئەمە قسەی نێرگز‬ ‫محەمەد‪ 30 ،‬ساڵ‪ ،‬ماوەی ‪ 5‬ساڵ‬ ‫بەبەردەوامی كەلوەكانی خوێندۆتەوەو‬ ‫بروای تەواوی پێهەبووە هەر رۆژنامەو‬ ‫گۆڤارێكی ببینیایە راستەخۆ دەچووە‬ ‫سەر ئەو الپەڕانەی كە كەلوەكانی‬ ‫تێدابووە ‪،‬تەنانەت كەلوی هەموو‬ ‫ئەندامانی خێزانەكەشی دەخوێندەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم نێرگز چەند سالێكە بڕوای بە‬ ‫كەلوەكان نەماوەو نایانخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫بەب��روای زانایانی ئایینی زانس��تی‬ ‫ئەستێرەناس��ی لەروانگ��ەی ئایین��ی‬ ‫ئیس�ل�ام دەچێت��ە چوارچێ��وەی‬ ‫"جادوگ��ەری"‪ ،‬كە ئەویش زانس��تێكە‬ ‫مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی‬ ‫فیرعەونەكان��ی میس��ر لەوكاتەدا زۆر‬ ‫باو ب��ووە ‪،‬ه��ەروەک ش��ەڕی نێوان‬ ‫جادوگەرەكان‌و موس��ا پێغەمبەر كە‬ ‫قورئ��ان لەچەند ش��وێنێكدا ئاماژەی‬ ‫پێكردووە لەتەوراتیشدا هاتووە‪.‬‬ ‫مەال عومەر چنگیانی س��ەبارەت بە‬ ‫كەلوەكان دەڵێت "لەناو ئاینی ئیسالمدا‬ ‫زانستێك نییە كە پێی بوترێت زانستی‬ ‫كەلوەكان "‪.‬‬ ‫هەروەها گوتیش��ی "ئاینی ئیس�ل�ام‬ ‫بەهەمو ش��ێوەیەك كەل��ووەكان رەت‬ ‫دەكات��ەوە‪ ،‬ئەگەر بە پێی تەفس��یری‬ ‫دین��ی س��ەیری ئاس��مان بكەی��ن‬

‫ئەستێرەكان دەكش��ێن‪ ،‬ئەو ئەستێرە‬ ‫كش��انە وەك خوای گەورە لە سورەتی‬ ‫(الج��ن) دا باس��ی دەكات كە جنۆكە‬ ‫دەرۆن بۆ ئاس��مان بۆ هەواڵ دزین لە‬ ‫ێ‬ ‫الی فریشتەكان ئەوانیش تیشكیان ت ‌‬ ‫دەگرن‌و كە خۆیان دەلێن (فمن یستمع‬ ‫االن یجد له شهابا رصدا)‬ ‫ئای��ار فەلەكی وەك ئەس��تێرەناس‬ ‫دەربارەی كەلوەكان دەڵێت "كەلوەكان‬ ‫واتا مانگەكان ئەمانە راس��تن‪ ،‬چونكە‬ ‫هەریەكەمان لەمانگێك لەدایكبوین‪ ،‬من‬ ‫دەتوانم سیفەتی كەسەكان دیاری بكەم‬ ‫تارادەیەك دڵیان بخوێنمەوە لە رێگەی‬ ‫كەلوەكانیان"‪.‬‬ ‫ئایار ئەستێرەگەری بەدایكی هەموو‬ ‫زانستەكان دادەنێت‌و دەڵێت هەر لەوێوە‬ ‫هەموو زانستەكانی تر سەر هەڵدەدەن‪،‬‬ ‫هەروەه��ا دەڵێت ئەوان��ەی لە مانگە‬ ‫گەرمەكان لە دایكبون هەڵسوكەوتیان‬ ‫جیاوازترە لەو كەس��انەی كە لە مانگە‬ ‫ساردەكان لە دایك دەبن‪ ،‬بۆیە سیفەتی‬ ‫كەسەكان راستن كە بورجەكان دیارییان‬ ‫دەكەن"‪.‬‬ ‫ئایار گوتیشی‪:‬زۆر كەس دێن بەناوی‬ ‫زانس��تی فەلەك باسی غەیب‌و جنۆكە‬ ‫دەكەن‪ ،‬بەاڵم ئەمانە هیچ پەیوەندییان‬ ‫بە فەلەكناسییەوە نییە"‪.‬‬ ‫هەروەه��ا دەڵێ��ت" ئەس��ترۆلۆجی‬ ‫زانستێكی جێگیرەو هیچ فەلەكناسێك‬ ‫ناتوانی��ت كەل��وەكان رەت بكات��ەوە‬ ‫‪،‬چونكە بەس س��ەیری ئاسمان بكات‬ ‫‪ 88‬كەل��وی بەس��ەرەوەیە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دەكرێت خەڵكی راوبۆچونی جیاوازیان‬ ‫هەبێت"‪.‬‬ ‫ئای��ار پێ��ی وای��ە ل��ەرووی ئاینی‬

‫ئیسالمەوە كەلوەكان پیرۆزن‪ ،‬چونكە‬ ‫خوای گەورە خۆی سوێندی بە شوێنی‬ ‫كەلوەكان خواردوەو سورەتێكی بەناوی‬ ‫كەلوەكان ن��اردوە "من بۆ كاری چاكە‬ ‫كەلوەكان بەكاردەهێنێم‪ ،‬ئیس�ل�امیش‬ ‫كاری چاكە رەت ناكاتەوە‪".‬‬ ‫سەبارەت بە بەكارهێنەرانی كەلوەكان‬ ‫ئای��ار دەلێت "ئەوكەس��انە كەلوەكان‬ ‫دەخوێننەوە كەرادەی تێگەیش��تنیان‬ ‫ب��ەرزەو‌و ب��ە تەنگ ژیان��ی داهاتوی‬ ‫خۆیانەوەن ‪".‬‬ ‫ئەژی چەتۆ سەرۆكی ئارەزومەندانی‬ ‫فەلەكناسی كوردس��تان بەم شێوەیە‬ ‫ب��اس لەكەل��وەكان دەكات‌و دەلێ��ت‬ ‫"ئێمە وەكو كۆمەڵ��ەی ئارەزومەندانی‬ ‫فەلەكناس��یی هەر لەناوەكەمان دیارە‬ ‫ك��ە بڕوامان بە كاری ئەستێرەناس��ی‬ ‫نییە "‪.‬‬ ‫ئەژی هۆكاری باوەڕ پێنەكردنەكەیان‬ ‫دەگەرێنێت��ەوە ب��ۆ ئ��ەوەی ك��ە‬ ‫ئەستێرەناس��ەكان دەڵێن هەسارەكان‬ ‫تیشكیان لێ‌ دەردەچێت‌و ئەو تیشكانە‬ ‫كار دەكەن��ە س��ەر م��رۆڤ‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫پێچەوانەوە زانست ئەوەی سەلماندوە‬ ‫بە هیچ جۆرێك هەس��ارەكان تیشكیان‬ ‫لێوە دەرناچێ‪.‬‬ ‫ئ��ەژی الیەنێكی ت��ری الوازیی ئەم‬ ‫بورجانە لەوەدا دەبینێت كە هەریەكەیان‬ ‫بە رای خۆیان قسە دەكەن واتا هەمویان‬ ‫بۆ یەك بورج هەمان شت ناڵێن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فەلەكناس��ەكان هەمویان یەك ش��ت‬ ‫دەڵێن "ئەگەر فەلەكناسیی زانستێكی‬ ‫س��تانداردی ت��ەواو بێت ئ��ەوا نابێت‬ ‫جیاوازی هەبێت لە پێشبینییەكاندا"‪.‬‬ ‫ئ��ەژی ب��اس لەجی��اوازی نێوان(‬

‫لەزانستی‬ ‫دەرونناسیدا‬ ‫كەلوەكان بەشێكن‬ ‫لەپاراسایكۆلۆجی‪،‬‬ ‫كەسانێك‬ ‫هەن بەهرەی‬ ‫پێشبینیكردنی‬ ‫داهاتویان هەیە‬ ‫فەلەكن��اس‌و ئەستێرەناس��ی) دەكات‬ ‫بەوەی ك��ە ئەستێرەناس��ی باس��ی‬ ‫كاریگ��ەری ئەس��تێرەو هەس��ارەكان‬ ‫لەس��ەر مرۆڤ دەكات لە س��ەرەتاوە‬ ‫هۆكارێك بووە بۆ گەیشتن بە زانستی‬ ‫فەلەكناسیی‪ ،‬بەاڵم فەلەكناسیی گرنگی‬ ‫بە الیەنی زانستی دەدات لە گەردوندا‪.‬‬ ‫ئەژی دەلێت " ئەستێرەناس��ەكانی‬ ‫كوردستان كەسیان نەخشەی ئاسمانیان‬ ‫لەب��ەر نییە‌و ئەس��ڵەن ئاگاداریش��ی‬

‫نی��ن‪ ،‬ش��وێنی هەس��ارەكان نازانن‬ ‫ئەوان��ە هەر خۆیان ئەستێرەناس��یش‬ ‫نین ئەس��تێرەناس هەی��ە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫كوردس��تاندا ش��تێك نیی��ە بەناوی‬ ‫ئەستێرەناس بەتایبەتی ئەو بورجانەی‬ ‫كە لە گۆڤ��ارو رۆژنامەكاندا دەبینرێت‬ ‫هەمویان لە راستییەوە دورن "‪.‬‬ ‫دكت��ۆر س��یروان عەب��دواڵ جیاوك‬ ‫پسپۆڕی چارەسەری دەرونی سەبارەت‬ ‫ب��ە كەل��وەكان دەڵێت "لەزانس��تی‬ ‫دەرونناس��یدا كەل��وەكان بەش��ێكن‬ ‫لەپاراس��ایكۆلۆجی‪ ،‬كەس��انێك هەن‬ ‫بەه��رەی پێش��بینیكردنی داهاتویان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئ��ەم كەس��انەش رێژەیان زۆر‬ ‫كەمە لەجیهاندا ل��ە یەك ملیار كەس‬ ‫تەنها یەك كەس ئەو بەهرەیان هەیە"‪.‬‬ ‫ناوب��راو رونیش��ی ك��ردەوە ك��ە‬ ‫ئەستێرەناس��ەكان ناتوان��ن داهاتوی‬ ‫تاك��ەكان بخوێنن��ەوە‪ ،‬بەڵك��و‬ ‫بەش��ێوەیەكی گش��تی خوێندن��ەوە‬ ‫ب��ۆ داهات��و دەك��ەن‪ ،‬ئەگ��ەر هاتو‬ ‫كاریان لەس��ەر خوێندنەوەی داهاتوی‬ ‫تاك��ەكان كرد ئەوە ل��ە چوارچێوەی‬ ‫"پاراسایكۆلۆجی" دەردەچێت‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫كەلوەكان بنەمایەكی زانستییان نییە‪.‬‬ ‫هەروەه��ا س��ەبارەت بە نوس��ینی‬ ‫كەلوەكان لەكوردستاندا‪ ،‬دکتۆر جیاوك‬ ‫دەڵێت "لەكوردستان ئەستێرەناسەكان‬ ‫كەل��وەكان بە بی��رو ه��زری خۆیان‬ ‫دادەڕێژن ئەم��ەش پاش خوێندنەوەی‬ ‫چەندەه��ا بورج��ی تر ل��ە رۆژنامەو‬ ‫گۆڤارو ماڵپ��ەرە بیانیی��ەكان‪ ،‬دواتر‬ ‫بەجۆرێك دەینوسن كە لەگەڵ ژینگەی‬ ‫كوردستاندا بگونجێت"‪.‬‬ ‫دکتۆر جیاوك بەپێچەوانەی بیروڕای‬

‫ئایار فەلەكی لەبارەی ئەو كەس��انەی‬ ‫پەنا دەبەن��ە بەر كەل��وەكان دەڵێت‬ ‫"زیاتر ئەو كەس��انەن كە ترس‌و دڵە‬ ‫راوكێی��ان هەی��ە‌و ی��ان دەكەونە ژێر‬ ‫كاریگ��ەری خەڵك��ی ت��رەوە پالن‌و‬ ‫بەرنامەیان نییە ب��ۆ داهاتوی خۆیان‪،‬‬ ‫ئاس��تی رۆش��نبیرییان مامناوەند‌و بۆ‬ ‫خوارەوەیە"‪.‬‬ ‫نەبەز حەمەئەمین‪ 41 ،‬ساڵ‪ ،‬كاسبە‬ ‫پلەی خوێندەواری دەرچوی ناوەندییە‬ ‫لەبارەی پشت بەس��تن بە بورجەكان‬ ‫دەڵێت "زۆر دەمێكە پشت بە پێشبینی‬ ‫بورجەكان دەبەس��تم‪ ،‬بیرمە لە رادێوە‬ ‫زانیم بورجەكەم چیی��ە‪ ،‬رۆژانە گوێم‬ ‫لێدەبو‪ ،‬بەاڵم لەگ��ەڵ تێپەڕبونی كات‬ ‫رۆژنامەكانیش ئەو بەشەیان زیادكرد"‪.‬‬ ‫نەبەز لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا‬ ‫وتی "بورجەكان بەشێكی گرنگی ژیانی‬ ‫منن‪ ،‬ناتوان��م دەس��تبەرداریان ببم‪،‬‬ ‫ژنهێنانەكەش��م بەهۆی بورجەكەمەوە‬ ‫بوو‪ ،‬شوكور ئێستا مناڵێكیشم هەیە"‪.‬‬ ‫نەب��ەز بەپێكەنین��ەوە باس لەوەش‬ ‫دەكات بورجەك��ەی دایكیش��ی‬ ‫دەستنیش��انكردوە‪ ،‬رۆژان��ە ب��ۆی‬ ‫ی‬ ‫دەخوینێنتەوە‪ ،‬ب��ەاڵم دایكی بەهۆ ‌‬ ‫پابەندبون��ی بەئاین��ەوە گوێ��ی ب��ۆ‬ ‫ناگرێت‪.‬‬ ‫نەبەز بەجۆرێك بڕوای بە بورجەكانە‬ ‫دەڵێت "ناتوانم وازی لێبهێنم"‪.‬‬ ‫ئەمەش بەپێچەوانەی بیرورای نێرگز‬ ‫محەمەدە كە ت��ا ئامادەیی خوێندوە‪،‬‬ ‫ب��ڕوای بە كەل��وەكان نەماوەو دەڵێت‬ ‫"ئەوەن��دەی م��ن بزانم تەنه��ا خوای‬ ‫گەورە دەتوانێت داهاتوی كەس��ەكان‬ ‫دیاری بكات"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫فاروق رەفیق‪ :‬پڕۆژه‌یاسای پاراستنی پیرۆزییە ئاینییەکان‬ ‫کۆیله‌کردنی ئینسانی کوردو مەرگی عەقڵ‌و ئازادییەکانە‬ ‫رۆشنبیری ناسراوو توێژەری بواری‬ ‫فەلسەفە‪ ،‬د‪ .‬فاروق رەفیق لەم‬ ‫گفتوگۆیەی‌ ئاوێنەدا دەربارەی‬ ‫پرۆژەیاسای "پاراستنی پیرۆزییە‬ ‫ئاینییەکان"و چەند مەسەلەیەكی‌‬ ‫هەنووكەیی‌ دیكە دەدوێت‪.‬‬ ‫ئاوێن��ە‪ :‬به‌ب��روای ت��ۆ ه��ۆکاری‬ ‫پێشکەش��کردنی پ��رۆژە یاس��ای‬ ‫پاراس��تنی پیرۆزییە ئاینیی��ەکان چییە‌و‬ ‫مەترسییەکانیشی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌‌ چین؟‬ ‫د‪.‬ف��اروق رەفی��ق‪ :‬بەب��روای م��ن‪،‬‬ ‫هەندێکجارگوێمان لەوە دەبێت کە دەوترێت‬ ‫ئەم پ��رۆژە یاس��ایەی پێشکەش��کراوە‬ ‫ب��ۆ بەرتەس��ککردنەوەی ئازادییەکان��ە‪،‬‬ ‫نەخێ��ر م��ن رام وای��ە لەبنه‌ڕه‌ت��دا بۆ‬ ‫رێگرتنە لەس��ەرهەڵدانی ئازادیی‪ ،‬چونکە‬ ‫بەخوێندن��ەوەی م��ن لەم واڵت��ەی ئێمە‬ ‫ئازادی نییە‪ ،‬بەتایبەت��ی ئازادی بیرورا‪،‬‬ ‫بەتایبەتتر ئ��ازادی خوێندنەوەی نەقدیی‬ ‫ئاین‪ ،‬تائێستا ش��تێک نییە بەو ناوەوە‪،‬‬ ‫بەبروای من تائێس��تا ئای��ن موحەرەماتە‬ ‫تائێستا تابۆیەکە کە ناتوانیت قسە لەسەر‬ ‫ئاین بکەیت‌‪ ،‬ش��تێک بڵێیت لەدەرەوەی‬ ‫ئەوەی پیاوان��ی ئاینی دەرب��ارەی ئاین‬ ‫دەیڵێن‪ ،‬لەبەرئەوە حەسر کراوە تایبەتە بۆ‬ ‫پیاوانی ئاینی‪ ،‬پیاوانی ئاینیش قۆرخیان‬ ‫کردوە بۆ خۆیان‪ ،‬کەسی دیکە‪ ،‬موفەکیر‪،‬‬ ‫روناکبی��ر‪ ،‬کەس��ی ش��ارەزا لەکایەکانی‬ ‫ئەخالق‪ ،‬کۆمەڵناسی فەلسەفەی سیاسی‪.‬‬ ‫ئێمە ئ��ەم کایانەمان نیی��ە‪ ،‬هیچ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئای��ن قۆرخ کراوە ب��ۆ پیاوانی ئاینی کە‬ ‫تەنه��ا پیاوانی ئاین لەس��ەر ئاین قس��ە‬ ‫بکەن‪ ،‬ئەم پرۆژەیاس��ایە بەقەناعەتی من‬ ‫رێگە گرتنە لەسەرهەڵدانی ئەو ئازادییە‪،‬‬ ‫ئازادی گفتوگۆکردن‌ لەسەر ئاین‌و لەسەر‬ ‫موقەدەس��ات‪ ،‬لەبەرئەوە ن��ەک ئازادی‬ ‫بەرتەس��کدەکاتەوە‪ ،‬لەبەرئ��ەوەی خۆی‬ ‫لەئێس��تادا ئێمە ئ��ەو ئازادییەمان نییەو‬ ‫لەئێس��تایەکدا کە ئاین بۆ هیچ کەس��ێک‬ ‫نییە قسەی لەسەر بکات‪ ،‬خوێندنەوەیەکی‬ ‫نەق��دی بۆ ئای��ن لەواڵتی ئێم��ەدا نییە‪،‬‬ ‫لەگەڵ رێزمدا بۆهەندێک هەوڵی متەوازیع‬ ‫لێرەو لەوێ‪ ،‬ب��ەاڵم کە من دەڵێم رەخنە‬ ‫لەئاین لەس��ەرەوەی هەم��وو رەخنەکان‬ ‫دەبێت‪ ،‬لەراستیدا لەپشتی ئێمەوە‪ ،‬پێنج‬ ‫سەد ساڵی میراتی فیکری بەشەری هەیە‪،‬‬ ‫لەرێنیسانسەوە تاکو ئەمرۆ‪ ،‬واڵتی ئێمەو‬ ‫نوسین‌و کلتوری ئێمە ئاگا‌و خەبەری نییە‬ ‫لەم میراتە دەوڵەمەندە کە لەرێنیسانسەوە‬ ‫دەس��تپێدەکات‪ ،‬تادەگات بەفەلس��ەفەی‬ ‫مۆدێرن لەوانە هۆبز لەگەڵ س��پینۆزا تا‬ ‫دواتر دەگات بەرۆش��نگەری هەر هەمووی‬ ‫دید‌و تەس��ەوری خۆی هەب��وە بۆ ئاین‌‪،‬‬ ‫ئاینی مەسیحی لەئێستادا کە بەو فیلتەرە‬ ‫نەقدی‌و عەقاڵنییەدا رۆیشتوە‪ .‬به‌اڵم ئەو‬ ‫ئاینەی هەتا ئێس��تا ئێمە قس��ە دەکەین‬ ‫رێگەی ن��ەداوە خوێندنەوەیەکی نەقدی‌و‬ ‫ئەقاڵن��ی بۆ بکرێ��ت‪ ،‬ئاینی ئیس�ل�امە‪.‬‬ ‫ئەم پرۆژەیاس��ایە دەچێتە چوارچێوه‌ی‬ ‫رێگەگرتن لەه��ەر پرۆژەیەک کە بیەوێت‬ ‫ئاینی ئیسالم بخوێنێتەوە‪ ،‬خوێندنەوەیەکی‬ ‫نەق��دی‌و عەقڵ��ی‪ ،‬کەواتە ک��ە کۆیەک‬ ‫بریتییە لەرێگەگرتن لەس��ەرهەڵدانی ئەم‬ ‫ئازادی گفتوگۆکردنه لەسەر موقەدەسات‪،‬‬ ‫ئینجا ئ��ازادی رەخنەگرتن لەئاین‪ ،‬ئینجا‬ ‫سەرهەڵدانی عەقڵ‪ ،‬چونکە عەقڵ‌و ئازادی‬ ‫دوڕووی دراوێکن پێکەوە گەش��ە دەکەن‪،‬‬ ‫کاتێک کە تۆ بەربەست دروست دەکەیت‬ ‫لەبەردەم ئازادیدا بێگومان عەقڵ گەش��ە‬ ‫ن��اکات‪ ،‬عەق��ڵ کاتێک گەش��ەدەکات‌و‬ ‫دەچێت توان��اکان‌و مەهارەتەکانی خۆی‬ ‫تاقیدەکات��ەوە کەئازادییەکی هەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەم مەشقکردنە‪ ،‬ئەم هێزەی کە دێت ئەم‬ ‫کارە دەکات دەیەوێ��ت رێبگرێت عەقڵی‬ ‫ئینسانی ئێمە گەش��ەبکات ئازادییەکانی‬ ‫ق��ۆرخ دەکات ناهێڵێت ئازادبێت ناهێڵێت‬ ‫ئازادییەکان��ی بەکار بهێنێ��ت‌و ناهێڵێت‬ ‫هیچ خوێندنەوەیەک��ی عەقڵی (بۆ ئاین‌و‬ ‫پیرۆزیی��ەکان) بکات‪ ،‬ئەو هێزەی کە ئەم‬ ‫پرۆژەیاس��اییەی تەرحکردوە‪ ،‬ش��تێکی‬ ‫تریش��ی کردوە کە دەبێت هەموو الیەک‬ ‫ش��ارەزا بین کە وەک پێویس��ت قسەی‬ ‫لەسەر نەکراوە ئەویش یاسای ئەنجومەنی‬ ‫ئاسایش��ی دەرکردوە‪ ،‬لەسەریش��ییەوە‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌ک��ی دروس��تکردوە بەن��اوی‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایش‪ ،‬ئەنجومەنی ئاسایش‬ ‫رەچەتەیەک��ە بۆ دامەزراندن��ی رژێمێکی‬ ‫تۆتالیتاری بەمانای وشە‌و بەپلەی ئیمتیاز‪،‬‬ ‫ئەو دامه‌زراوه‌یه‌کی دروس��تکردوە ئێستا‬ ‫دێت یاسایەکت بۆ دەردەکات کە نایەڵێت‬ ‫تۆ قسە بکەیت‪ .‬هیچ رەخنەیەکت هەبێت‬ ‫لەس��ەر ئای��ن ئەمە راگەیاندن��ی مەرگی‬ ‫ئینس��انی کوردە‪ ،‬مەرگ��ی ئازادییەکانە‪،‬‬ ‫مەرگ��ی عەقڵ��ە‪ ،‬هه‌تا ناهێڵێ��ت عەقڵ‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫لەواڵتی ئێمەدا لەس��اکارترین ش��ێوەیدا‬ ‫گەشە بکات‪.‬‬ ‫ئاوێن��ە‪ :‬ئای��ا پیرۆزیی��ە ئاینییەکان‬ ‫پێویستیان بەیاسایەک هەیە بۆ پارێزگاری‬ ‫لێکردنیان؟‬ ‫د‪.‬فاروق رەفیق‪ :‬ئەو هێزەی ئەوە دەکات‬ ‫قۆرخی ئاین دەکات‪ ،‬لەراستیدا ئاین وەکو‬ ‫کایەیەکی گرنگ موڵکی هەموومرۆڤایەتیە‪،‬‬ ‫هی ئیمانداریش‌و بێ ئیمانیش‪ ،‬هی هەموو‬ ‫الیەنەکانە‪ ،‬کاتێک ئاین گەش��ە دەکات‪،‬‬ ‫بەمانایەک لەماناکان ک��ە حەزدەکەم بۆ‬ ‫خوێنەرانی رۆژنامەکەتانی رون بکەمەوە‪،‬‬ ‫ئەو هێزەی کە ئەمە دەکات خۆی هێزێکە‬ ‫گ��ورز دەدات لەئاین‪ ،‬چونکە ئاین کاتێک‬ ‫گەش��ەدەکات کە رەخن��ەی لێدەگیرێت‪،‬‬ ‫ئاینێک رەخن��ەی لێنەگیرێ��ت‪ ،‬ئاینێک‬ ‫دۆگماکانی تاقی نەکرێت��ەوە‪ ،‬ئەم ئاینە‬ ‫گەش��ه‌ناکات ئەم ئاینە دەپوکێتەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫ئاین��ە لەدواجاردا تەنه��ا بەزەبرو زەنگی‬ ‫یاس��او بەپۆلیس‌و بەزیندان خەڵک قانیع‬ ‫دەکات ئەرگۆمێنتەکانی ئەم ئاینە چوە بۆ‬ ‫کوێ؟ ئاینێک کە ڕێگە نەدات بخوێنرێتەوە‪،‬‬ ‫ئاینێ��ک دەبێت لەدواج��اردا خاڵی خاڵی‬ ‫دەبێت لەرۆحیانەت‪ ،‬هەموو ئەو قودرەت‌و‬ ‫تاقە رۆحییەی کەهەیەتی لەدەستیدەدات‪،‬‬ ‫دەبێ��ت بەئاینێک��ی س��ەرکوتکەر‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئەم هێزەی لەدواجاردا ئەوە‬ ‫دەکات لەراس��تیدا لەخزمەتی ئایندا ئەمە‬ ‫ن��اکات‪ ،‬بەڵکو خزمەتی گروپێک دەکات‪،‬‬ ‫ک��ە پیاوانی ئاینی��ن‪ ،‬کۆمەڵیک خەڵک‌و‬ ‫چەند موئەسەس��ەیەکی کۆمه‌اڵیه‌تین کە‬ ‫ئەو موئەسەس��ەیە لەس��ەر ئاین دەژین‪،‬‬ ‫دەیانەوێ��ت ئەو ئاینە ب��ەم فۆرمەی کە‬ ‫ئێستا هەیەتی بخوێنرێتەوە بەبێ ئەوەی‬ ‫ئەم ئاینە گەش��ەبکات بەبێ ئەوەی ئەم‬ ‫ئاینە هەنگاوێک برواتە پێشەوە کە لەگەڵ‬ ‫دنیاو ئازارەکان‌و لەگەڵ موعاناتی ئینسانی‬ ‫مۆدێرندا بێ��ت‪ ،‬لەگەڵ ئازادییەکاندا بێت‬ ‫دەستی بگرێت‪ ،‬گەشەی رۆحی بەئینسان‬ ‫بکات‪ .‬خەریکە ئەو سەرەوەی لێدەگرێت‪،‬‬ ‫رێگ��ەی لێدەگرێت هەم بیربکاتەوە‪ ،‬رێگە‬ ‫لەئازادییەکانی دەگرێت‪ ،‬کەواتە گروپێک‬ ‫هەی��ە س��ودمەندە لەمە‪ .‬ئەگین��ا ئاین‬ ‫دەبێت خۆی ئ��ەو تاقەیەی هەبێت لەناو‬ ‫خۆیدا گەش��ەبکات‪ ،‬ئ��ەو وزه‌یه‌ هەبێت‬ ‫خۆی داکۆک��ی لەخۆی بکات‪ ،‬نەک هێزی‬ ‫بۆدروست بکەی نەک یاسای بۆ دابرێژی‪،‬‬ ‫هەرکاتێک یاسات بۆئاین دارشت لەپرێکدا‬ ‫دەع��م دەبێ��ت بەهێزێک��ی س��تەمکار‪،‬‬ ‫لەمێژوش��دا ئەو لەحزاتان��ە کەم نین کە‬ ‫ئای��ن تێی��دا بووه‌تە هێزێکی س��تەمکار‬ ‫ئەم یاس��ایە لەراس��تیدا بۆ پاراس��تنی‬ ‫پییرۆزیی��ەکان نیی��ە بەق��ەدەر ئەوەی‬ ‫لەرویەکدا پێچەوان��ەی هەموو مافەکانی‬ ‫مرۆڤ��ە ئەم��ە ی��ەک‪ ،‬دووه��ەم دەبێت‬ ‫بەئامرازێک بەدەس��تی دەس��ەاڵتەوە بۆ‬ ‫سەرکوتکردنی هەموو بۆچونێکی جیاواز‪،‬‬ ‫ئەم��ە زۆر گرنگە لەیادم��ان بێت‪ .‬ئەمە‬ ‫شێوازێک لەش��ێوازه‌کانی ئەم یاسایەیە‌و‬ ‫ئای��ن لێ��رەدا دەبێ��ت بەئامرازێ��ک بۆ‬ ‫راوه‌دونانی ئایینی‪ ،‬بەمانایی هەرکەسێک‬ ‫بیرو بۆچونێکی جیاوازی هەبوو لەس��ەر‬ ‫ئاینێکی دیاریکراو یان لەس��ەر دۆگمایەک‬ ‫یان موقەدەسێک ئەم پرۆژە یاسایە ئەوە‬ ‫دەخاتە بەردەم ئاین کە لەروی ئاینییەوە‬ ‫ئەو کەس��ە راوه‌دوبنرێت‌و س��زا بدرێت‪،‬‬ ‫لەروی کۆمه‌اڵیه‌تیش��ەوە س��زا دەدرێت‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی لەکۆمەڵگادا ئاین هەژمونێکی‬ ‫تایبەتی هەیە‪ ،‬کاتێک کەسێک بەوە ناسرا‬ ‫ل��ەروی ئاینییەوە ئەم��ە کوفری کردوە‪،‬‬ ‫تۆ لەڕووی کۆمەاڵیەتیش��ەوە لێیدەدەیت‪،‬‬ ‫وات��ا ت��ۆ له‌ناوبانگ��ی دەدەی��ت‪ ،‬جگە‬ ‫لەوەی ئازادییەکان��ی لێپایماڵ دەکەیت‪،‬‬ ‫دەشیشکێنیت‪ ،‬لەکۆمەڵگایەکدا دەبێت کە‬ ‫ئیت��ر ناتوانێت تێیدا بژی‪ ،‬لەبەرئەوە ئەم‬ ‫پرۆژەیاسایە هەڵگری کۆمەڵیک رەهەندی‬ ‫ترسناکە بۆ لێدان‪ ،‬لەکەرامەتی ئینسان‪،‬‬ ‫ئینجا ئازادییەکانی‌و بونی ئینسان خۆی‪.‬‬ ‫ئاوێن��ە‪ :‬ئایا لەهیچ ش��وێنێکی دنیادا‬ ‫یاسایەکی لەم شێوەیە هەیە بۆ "پاراستنی‬ ‫پیرۆزییە ئاینییەکان"؟‬ ‫د‪.‬ف��اروق رەفی��ق‪ :‬لەهەندێ��ک واڵتی‬ ‫ئەوروپ��ی هەیە‪ ،‬لەئەمریکا نییە‪ ،‬باوکانی‬ ‫دامەزرێن��ەری ئەمریکی‪ ،‬لەب��ەر ئەوەی‬ ‫خۆی��ان‌و خەڵ��ک راوه‌دون��راون لەڕووی‬ ‫دینیی��ەوە‪ ،‬پرۆس��تانتەکان رایانکردوە‪،‬‬ ‫بەهۆی ش��ەری مەزهەبیی��ەوە‪ ،‬باوکانی‬ ‫دامەزرێنەری ئەمریکی زۆر لەوە ترس��اون‬ ‫ک��ە س��تەمکاری ئاین��ی بێتە ئ��اراوە‪،‬‬ ‫لەبەرئ��ەوە بەپێی دەس��توری ئەمریکی‬ ‫تۆ ئازادی ت��ەواوت هەیە‪ ،‬ئازادی ئاینیت‬ ‫هەیە ل��ەرووی ئ��ەوەی ت��ۆ چ دینێکی‬ ‫دیاریک��راوت هەبێت‪ ،‬لەهەمان کاتدا رێگر‬ ‫نییە لەوەی تۆ خوێندنەوی نەقدید هەبێت‬ ‫بۆ ئاین‌و موقەدەسات‪ ،‬بەاڵم لەئەوروپا بۆ‬ ‫نمونە لەبەریتانیا‪ ،‬لەهندس��تان‪ ،‬سوید‪،‬‬ ‫لەنەرویج یاسایەک هەیە بەناوی (‪BLAS‬‬

‫‪ )PHEMY LOW‬یاسای کفر‪ ،‬گرنگترین‬ ‫شت دەربارەی ئەم یاسایە بیڵێین لەواڵتە‬ ‫ئەوروپییەکان‪ ،‬ئەوەیە بەکارناهێنرێت‪ ،‬لە‬ ‫‪ 1924‬لەبەریتانی��ا بەکارهاتوە‪ ،‬لەنەرویج‬ ‫ل��ە ‪ 1936‬ئ��ەم یاس��ایە بەکارهاتوە بۆ‬ ‫حوکمکردن��ی کەس��ێک‪ ،‬لەوکاتەوە ئیتر‬ ‫بەکارنەهات��وە‪ ،‬تارادەی��ەک یاس��ایەکی‬ ‫خەوت��وە‪ ،‬لەوێ��ش ک��ە ئ��ازادی وت��ن‬ ‫بەموقەدەس��ات لەس��ەری س��ەرەوەیە‪،‬‬ ‫لەس��وید وابزانم هەر البرا‪ ،‬لەدەس��توردا‬ ‫دەرهێنرا‪ ،‬بەاڵم لەواڵتی دیکەی ئیسالمی‬ ‫هەیە کە کارەساتی ناوەتەوە‪ ،‬ئەم یاسایە‬ ‫گەورەترین کێشه‌ی بۆ پاکستان ناوەتەوە‪،‬‬ ‫مانگ نییە دەنگ‌و باس��ێک نەخوێنیتەوە‬ ‫دەرب��ارەی بەکارهێنان��ی ئەم یاس��ایە‪،‬‬ ‫پاکستانی کردوە بە واڵتێک کە بەراستی‬ ‫خەریکی تیرۆری ئاینییە‪ ،‬لەبەرئەوە ئەم‬ ‫یاس��ایە کە ئێمە نیمانە ئێس��تا دەبێت‬ ‫هەم��وو خەباتێکمان ئەوەبێ��ت نەهێڵین‬ ‫هەم��ان بێ��ت‪ ،‬لەواڵتە ئیس�ل�امییەکانی‬ ‫تریش��دا هەوڵێک هەیە ب��ۆ هێنانی ئەم‬ ‫یاسایە‪ ،‬لەواڵتە ئیس�ل�امییەکاندا کە ئەم‬ ‫یاس��ایە هەی��ە‪ ،‬وەک س��عودیە‌و ئێران‬ ‫راوه‌دونان ئینس��ان هەیە لەس��ەر بیروڕا‬ ‫ئاینییەکان��ی‪ ،‬ئێران باش��ترین نمونەیە‪،‬‬ ‫بەهایی��ەکان دەگیرێ��ن‪ ،‬بەهایی��ەکان‬ ‫دەکوژرێ��ن لەزیندان��دا‪ ،‬هەرکەس��ێک‬ ‫بۆچونێکی پێچەوان��ەی ویالیەتی فیقهی‬ ‫هەبێت لەروی دینییەوە لەئێراندا شوێنی‬ ‫نابێتەوە‪ ،‬لەس��عودیە خەڵک لەسەر کوفر‬ ‫لەسێدارە دەدرێت‪ ،‬ئینسانی ئێمە دەبێت‬ ‫ئاگاداری ئەوە بێت لەواڵتە ئیسالمییەکاندا‬ ‫ئ��ەم یاس��ایە تراژیدیای دروس��تکردوە‪،‬‬ ‫مان��ای نییە ک��ە ئێمە بێین یاس��ایەکی‬ ‫لەم ش��ێوەیەمان نییە‪ ،‬بەزۆر یاس��ایەک‬ ‫بۆخۆمان دروستبکەین‪.‬‬

‫فاروق ره‌فیق‬

‫من ئەزمونی حوكمرانیی‬ ‫کوردی بەکۆپییەکی‬ ‫تەواوی بەعس لەقەڵەم‬ ‫دەدەم‪ ،‬ئەوەی‬ ‫رودەدات لەکوردستاندا‬ ‫درێژکراوەی بەعسە‪،‬‬ ‫ئەوەی بەعس بیری‬ ‫لێنەکردبوەوە ئەمان‬ ‫ده‌یانەوێت تەواوی بکەن‬ ‫ئاوێن��ە‪ :‬پێش��بینی دەک��ەن گه‌ر ئەم‬ ‫پرۆژە یاس��ایە په‌س��ه‌ندبکرایه‌‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەو دەرکەوتانەی لەو واڵتە ئیس�ل�امییانە‬ ‫هەیەتی بگوازرایه‌تەوە بۆ کوردستان؟‬ ‫د‪.‬فاروق رەفیق‪ :‬بۆ ئەوەی راستگۆبین‬ ‫کاتێ��ک ئەمە ئەو ئه‌نجام��ەی دەبێت کە‬ ‫الی ئێمە عەقڵێک��ی بزێو هەبێت بیەوێت‬ ‫قس��ە بکات‪ ،‬لەحاڵی ئێستادا ئاین وەکو‬ ‫وتم حەسانەی هەیە لەوەی کەسێک قسە‬ ‫لەسەر ئاین ناکات‪ ،‬هێزە ئاینییەکان هەن‬ ‫بەئیس��راحەتی خۆیان چ تەسەوراتێکیان‬ ‫هەی��ە ئازادانە لەتەلەفزیۆن��ەوە دەیڵێن‪،‬‬ ‫کۆمەڵێ��ک خەڵک بەن��اوی بانگخوازەوە‪،‬‬ ‫ش��تگه‌لێک دەڵێن کە کۆمەڵ��گای ئێمە‬ ‫دژەکەی ئەوی دروست نەکردوه‪ ،‬دژە ئەو‬ ‫ک��ە پێی بڵێن کاکە زۆر رۆیش��تیت‪ .‬من‬ ‫ش��تی زۆر بێمانام لەو بانگخوازانە گوێ‬ ‫لێبوە لەتەلەفزوێنه‌کاندا‪ ،‬هێرشکردنە سەر‬ ‫ئاینی یەهودی‌‪ ،‬هێرش��کردنە سەر ئاینی‬ ‫مەسیحی‪ ،‬هێرشکردنە سەر خەڵکێک کە‬ ‫بیر‌وب��اوەڕی لەگەڵ ئەوان��دا ناگونجێت‪،‬‬ ‫دیاره‌ ناون��ان لەخەڵکێک ب��ە کافر‪ ،‬کە‬ ‫وشەی کافر خۆی س��وکایه‌تی‌و ئیهانەیە‬

‫بە مرۆڤ‪ ،‬بەو ئاسانییە نابێت ئەو وشەیە‬ ‫بەکاربێت‪ ،‬ئەوەی تۆ بەکەس��ێک دەڵێیت‬ ‫کافر‪ ،‬تۆ هەموو مافەکانی پایماڵ‌و پێشێل‬ ‫دەکەی��ت‪ ،‬چونکە تۆ کێیت بەکەس��ێک‬ ‫بڵێی��ت کافر؟ ئەوە بیروبۆچونی هەیە تۆ‬ ‫دەبێت لەگەڵ ئ��ەو بۆچونەدا هەڵکەیت‪.‬‬ ‫لێبورده‌یی��ت هەبێت‪ ،‬گفتوگ��ۆی لەگەڵ‬ ‫بکەی��ت ن��ەک تەکفی��ری بکەی��ت‪ ،‬ئەو‬ ‫هێزانە ئەو هەموو ئازادییەی هەیە کەچی‬ ‫موقەدەساتی ئاینەکانی تریش دەخاتە ژێر‬ ‫پێیەوە‪ ،‬ئێس��تا دێت دەیەوێت یاسایەک‬ ‫دابرێژێ��ت‪ ،‬لەدی��دی من��ەوە رێگەگرتنە‬ ‫لەسەرهەڵدانی هەر دیدێک بۆ رەخنەگرتن‬ ‫لەئاین‪ ،‬پرس��یارەکەت ئەوەب��و ئایا الی‬ ‫ئێمەش ئەو کێش��انە دروس��ت دەکات‪،‬‬ ‫بێگوم��ان ئەگ��ەر کەس��ێک هەبێت بیر‬ ‫بکاتەوە‪ ،‬بێگومان ئەگەر کەسێک بیەوێت‬ ‫ئازادییەکانی مەشق بکات‪ ،‬ئەگەر کەسێک‬ ‫بزێوانه‌ قسەی هەبێت‪ ،‬قسەی جدی بکات‬ ‫لەس��ەر ئاین هەمان بەاڵی کە لەپاکستان‬ ‫هەیە بەس��ەر ئێمەش��دا دێت‪ ،‬بەس��ەر‬ ‫مەس��یحییەکان‌و رۆشنبیران‌و ئەدیبەکان‪،‬‬ ‫یەکێک لەکێش��ه‌کانی ئەم پرۆژەیاس��ایە‬ ‫بەراستی رێگەگرتنە لەداهێنان‪ ،‬داهێنانی‬ ‫ئەدەبی ئێمە هەموو دەزانین شاعیر هەیە‬ ‫دادگایی کراوە تەنها لەسەر ئەوەی وشەی‬ ‫خوای بەکارهێناوە‪ ،‬هێش��تا ئەم یاسایە‬ ‫نەبووە‪ ،‬گەر ئەو یاس��ایە بووایە ئێس��تا‬ ‫ئەو ش��اعیرە لەزینداندابوو‪ ،‬بەسێ ساڵ‬ ‫س��زادەدرا‪ ،‬ئەم پرۆژەیاس��ایە هەر ئەوە‬ ‫نیە رێگەبگرێ��ت لەئازادی‪ ،‬هەرئەوە نییە‬ ‫رێگەبگرێت لەسەرهەڵدانی عەقڵ رێگەش‬ ‫دەگرێت لەداهێنان��ی ئەدەبی‌و هونەری‌‪،‬‬ ‫ئەم��ەش گرنگە چونک��ە کاری هونەری‪،‬‬ ‫پیاوی ئاینی بەئارەزوی خۆی بریار دەدات‬ ‫ئەو تابلۆیەی ئەو هونەرمەندە دەگونجێت‬ ‫لەگ��ەڵ پیرۆزیی��ە ئاینییەکان��دا یان نا‪،‬‬ ‫کە بریاریدا ناگونجێت ئ��ەو هونەرمەندە‬ ‫دەگیرێت‪ ،‬من تکا دەکەم هەموو کەسێک‬ ‫بزانێت کە ئەمە رەهەندی زۆرە‪ ،‬روبه‌رێک‬ ‫ناهێڵێتەوە بۆ داهێنان لەبواری ئەدەبی‌و‬ ‫هونەری‌و فیکریدا‪ ،‬ئەگەر تۆ مومارەسەی‬ ‫ئازادییەکانت بکەی بەڵێ هەمان ئەنجامی‬ ‫بەنگالدیش‌و پاکس��تان‌و سعودییە‌و ئێران‬ ‫لەم واڵتەش دەبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن��ە‪ :‬که‌وات��ه‌ پێتوانیی��ه‌‬ ‫ئازادی��ش موقەدەس��ە‌و پێویس��تی‬ ‫بەپارێزگاریلێکردنه‌؟‬ ‫د‪.‬فاروق رەفیق‪ :‬ئەوەی جێی س��ه‌رنجه‌‬ ‫ئێمە پێویس��تمان بەیاس��ایەک هەبوو بۆ‬ ‫بەرفراوانکردن��ی مەودای ئ��ازادی‪ ،‬نەک‬ ‫بەرتەسکی بکەینەوە‪ ،‬لەرووی سیاسییەوە‬ ‫کێش��ەی گەورەمان هەیە‪ ،‬ئەویش بەهۆی‬ ‫ئەم ئەزمونی حوكمرانییە کە ئەزمونێکی‬ ‫شکستخواردوە‪ ،‬بەره‌و هەرەسێکی گەورە‬ ‫دەروات لەرووی ئەخالقییەوە‪ ،‬یەعنی هیچ‬ ‫ئەخالقی تێدانەماوە‪ ،‬ئەزمونێکە ناتوانیت‬ ‫بەرگری لێبکەیت‪ ،‬ئەزمونێکە هیچ شتێکی‬ ‫تێدا نەماوە شکس��تی خواردوە‪ ،‬لەرووی‬ ‫سیاس��ییەوە لەخزمەتی ئینس��انەکانیدا‬ ‫نییە‪ ،‬لەخزمەت��ی ئاین��دەی نەوەکانیدا‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو مافیایەکە هەرچی سەروەت‌و‬ ‫س��امانی ئەم واڵتەیە بەتااڵن��ی دەبات‪،‬‬ ‫ئنجا ئەنجومەنێکی ئاسایش��ی بۆ دروست‬ ‫کردویت کە رێک دنیایەکی (جۆرج ئۆرویل)‬ ‫یت بۆ دروس��ت دەکات‪ ،‬ئێستا سەرباری‬ ‫ئەوە هاتوە یاس��ایەکی ئاینیش دادەنێت‬ ‫تا تۆ نەش��توانیت لەرووی ئاینییەوە هیچ‬ ‫حەرفێک یان وشیەک بڵێیت‪.‬‬ ‫ئێمە پێویستمان بەفراوانکردنی مەودای‬ ‫ئازادییە بۆئ��ەوەی عەقڵ گەش��ەبکات‪،‬‬ ‫چونک��ە پێنانە ن��او دنی��ای مۆدێرنەوە‬ ‫لەرێگەی ئۆتۆمبێلی دوا مۆدێل‌و لەرێگەی‬ ‫ش��ەقامەوە نیی��ە‪ ،‬بەڵك��و لەرێگ��ەی‬ ‫دیبەی��ت‌و مون��ازەرە کردن��ی عەقڵییە‬ ‫لەس��ەر ئەو کێش��ە گەورانە یەعنی ئێمە‬ ‫کاتێک دەتوانین بڵێین لەدنیای مۆدێرندا‬ ‫دەژی��ن‪ ،‬ن��ەک ئ��ەوەی ئینتەرنێتم��ان‬ ‫هەی��ە‪ ،‬بەڵک��و ئەوکاتەی ک��ە ئەقڵمان‬ ‫بەکاردەهێنین‪ ،‬ئەقڵمان گەشە دەکات کە‬ ‫داهێنانی ئەدەب��ی‌و فیکری دەکەین‪ ،‬ئەم‬ ‫پرۆژەیاسایە هەمووی لێدانە لەو ئازادییە‪،‬‬ ‫لێدانە لەخەونی ئینسانی کورد کە بیەوێت‬ ‫بیربکاتەوە‌و ببێت بەخۆی‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئەو‬ ‫هێزەی کە ئەوە دەکات ئێس��تا سروشتی‬ ‫ئەو هێ��زەش دیاریدەکەی��ن‪ .‬هێزێکە دژ‬ ‫بەئازادییە‪ ،‬دەیەوێ��ت خۆڵ بکاتە چاوی‬ ‫کۆمەڵگاوە‌و پییبڵێت ئەوەی من دەیکەم‬ ‫بریتییە لەپارێزگاریکردن لەموقەدەساتی‬ ‫تۆ‪ ،‬وات��ا هێزێکی ش��ەعبەوی‪ ،‬هێزێکی‬ ‫دیماگۆگ��ە‪ ،‬ک��ە دەیەوێت هەس��تەکانی‬ ‫حەشامات بجوڵێنێت‪ ،‬پێیبڵێت لەخزمەتی‬ ‫ت��ۆدام‌‪ ،‬لەو رێگەیەش��ەوە حەش��اماتت‬ ‫تێبەرب��دات‪ ،‬حەش��امات بەرب��دات‬ ‫لەئازادیخ��وازەکان‪ ،‬لەموفەکیرەکان��ت‪،‬‬ ‫روناکبیرەکانت‌ بۆئەوەی کە بیرنەکەنەوە‪،‬‬ ‫بەمەبەستی ئەم چاوپێکەوتنە کتێبەکەی‬

‫من شتی زۆر بێمانام‬ ‫لەو بانگخوازانە‬ ‫گوێ لێبوە‬ ‫لەتەلەفزیۆنه‌کاندا‪،‬‬ ‫پێویسته‌ کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمە دژەکەیان‬ ‫دروست بکا‌و پێیان‬ ‫بڵێت‪ :‬کاکە زۆر‬ ‫رۆیشتیت‬ ‫(جۆرج س��تیوار میل)م‌‌هێن��اوە بەناوی‬ ‫دەربارەی ئ��ازادی‪ ،‬گرنگترین تێکس��تە‬ ‫دەرب��ارەی ئەم مه‌س��ه‌له‌یه‌ لێ��رەدا من‬ ‫یەک ئیقتیباس حەزدەکەم بیهێنمەوە کە‬ ‫ئەمەی لێرە رودەدات بەخش��کەیی بریتی‬ ‫دەبێت لەس��ەپاندنی س��تەمکاری‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارە ستەمکاری کۆمەڵگا‪ ،‬ستەمکاری‬ ‫هەمووی‪ ،‬کۆمەڵ��گا بەناوی ئەوەی گوایە‬ ‫موقەدەس��ەکانی لێیدراوە‪ ،‬ل��ەم ماوەدا‬ ‫بینیمان بەهۆی فیلمێکەوە‪ ،‬چ غەوغایەک‪،‬‬ ‫چ حەش��اماتێک ڕژای��ە س��ەرجادە‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا ئەو هێزەی کە خۆی فیلمەکەی‬ ‫دروس��تکردوە دەیویست وا پیشانی بدات‬ ‫موس��وڵمانەکان تەحەمولی هیچ ناکەن‌و‬ ‫ئەمانە غەوغان ئەوانیش رێک قس��ەکەی‬ ‫ئەوانیان جێبەجێک��رد‪ .‬لەکاتێکدا ئاینی‬ ‫ئیسالم ئاینێکە ملیارێک خەڵک پەیرەوی‬ ‫هەیە‪ ،‬مێژویەکی هەیە ب��روا ناکەم ئەوە‬ ‫ئاس��تی لێبورده‌ی��ی‌و تەس��اموحی بێت‬ ‫لەو ئاس��تە نزمەدا بەرامبەر فیلمێک یان‬ ‫رۆمانێک‪ ،‬ئەم ئاینە کێشەی هەیە‪ ،‬دەبێت‬ ‫کەس��ە دڵس��ۆزەکەی ئەم ئاین��ە‪ ،‬ئاین‬ ‫پەروەرەکان��ی چاوێک بخش��ێننەوە بەم‬ ‫ئاینەدا‪ ،‬لەوەی نەهێڵن ئەو وێنانە لەو ئاینە‬ ‫بێتە دەرەوە‪ ،‬بەڵکو ئەگەر ش��ەحنەیەکی‬ ‫تەساموحی تێدایە ئەوە بێتە دەرەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫هێزەی ئەو پرۆژە یاس��ایە تەرح دەکات‪،‬‬ ‫دەیەوێ��ت ختوک��ه‌ی جەم��اوەر بدات‪،‬‬ ‫ختو‌که‌ی هه‌ست‌و شعوری حەشامات بدات‪،‬‬ ‫لەدواجاریشدا سستەمکاریەک دروستبکات‬ ‫ک��ە س��تەمکاریی کۆمەڵگای��ە‪ ،‬ج��ۆرج‬ ‫ستیوارت میل لەپێش��ەکی ئەو کتێبەیدا‬ ‫باس لەترسناکترین جۆرەکانی ستەمکاری‬ ‫دەکات‪ ،‬کە دەڵێت س��تەمکاری کۆمەڵگا‬ ‫ترسناکترینیانە‪ ،‬کاتێک کە کۆمەڵگا دێت‌‌‌و‬ ‫تۆ بەناوی پاراستنی یان بیرو بۆچونەکانی‬ ‫ئەوەوە قس��ە دەکەیت‪ ،‬ئەم رسته‌ جوانە‬ ‫دەڵێ��ت "ئ��ەم ج��ۆرە رەفتارکردنە هیچ‬ ‫دەروازەیەک ب��ۆ دەربازبون ناهێڵێتەوە"‪،‬‬ ‫وات��ه‌ ئەگەر ئەم��ە زاڵبو س��بەینێ تۆ‬ ‫ناتوانی��ت رابکەی��ت‪ ،‬هی��چ دەروازەیەک‬ ‫ناهێڵێت‪ ،‬ئەم راوه‌دونانه‌ سیاس��ییە‪ ،‬ئەم‬ ‫س��تەمکاریی کۆمەڵگایە‪ ،‬رۆدەچێتە ناو‬ ‫قوڵترین‌و هەموو وردەکارییەکانی ژیانەوە‬ ‫لەدواجاردا "رۆح خۆی کۆیلە دەکات" ئەم‬ ‫کتێبە کتێبێکی گرنگە پێویستە لەهەموو‬ ‫کاتێک زیاتر ئ��ەم کۆمەڵگایە ئەو کتێبە‬ ‫بخوێنێت��ەوە‪ ،‬بەداخ��ەوە بەکوردی نییە‬ ‫لەبەرئەوەی رێک دەربارەی ئەم بابەتەیە‪،‬‬ ‫ئەم هێ��زەی ئەمە دەکات دوایی بەهانەی‬ ‫دەس��ەاڵتەکەی خۆی ئەمجارە لەرێگەی‬ ‫پاراستنی هەس��تی جەماوەرەوە دەکات‪،‬‬ ‫کە لەدواجاردا دەبێتە مایەی وەک جۆرج‬ ‫س��تیوارت میل دەیڵێ��ت بەکۆیلەکردنی‬ ‫خودی رۆحیش"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەوترێت نەک هەر لەکوردستاندا‬ ‫بەڵک��و لەناوچەکەدا هەوڵێ��ک هەیە بۆ‬ ‫لەقاڵبدان��ی ئازادی��ی‪ ،‬ئایا ئ��ەو هێزانە‬ ‫کامانەن ک��ە ئازادی س��نوردار‌‌و لەقاڵب‬ ‫دەدەن؟‬ ‫د‪.‬ف��اروق رەفیق‪ :‬ناوچ��ەی ئێمە بەوه‬ ‫ناناسرێتەوە کە ئەوهێزانەی تێدان ئازادی‬ ‫خوازن‪ ،‬بەڵکو بەوە دەناس��رێتەوە هێزی‬ ‫زۆرە ب��ۆ لێدان لەئ��ازادی‌و دژە ئازادی‪،‬‬ ‫هێزی لیبراڵی هەر نییە‪ ،‬هێزی ئازادیخواز‬ ‫زۆر الوازە‪ ،‬ئەم��ە خاڵ��ی ناس��ینەوەی‬ ‫کۆمەڵگاکان��ی ئێمەیە‪ ،‬ئ��ەو هێزانەی کە‬ ‫ئەمرۆ لەدەس��ەاڵتدان هێزێک نین هاتبن‬ ‫ب��ۆ بەرفراوانکردنی ئ��ازادی‪ ،‬لەخزمەتی‬ ‫ئینس��انی ک��ورددا بن‌و بۆگەش��ەکردنی‬ ‫عەقڵ��ی بەڵکو هاتون‪ ،‬چەند کۆیلە بووە‪،‬‬ ‫زیاتر بەکۆیلەی بک��ەن‪ ،‬لەبەر ئەوە ئەم‬ ‫هێزانە هەموو رێگایەک دەگرنە بەر‪ ،‬وەک‬

‫وتم نەک ئازادییەکان بەرتەس��کبکەنەوە‪،‬‬ ‫‪،‬چونک��ە توانیویان��ە لەماوەی بیس��ت‬ ‫س��اڵی رابردودا ئەمانە توانیویانە هەموو‬ ‫ئازادییەکان بەرتەسک بکەنەوە‪ ،‬ئەمەمان‬ ‫پێنەفرۆش��ن ئێس��تا کە م��ن‌و بەرێزت‬ ‫دانیشتوین لێرەدا قسە دەکەین‌و ئێوە ئەو‬ ‫چاوپێکەوتنە باڵودەکەن��ەوە‪ .‬بڵێن ئەوە‬ ‫ئازادیی��ە‪ ،‬نا ئەوە نییە‪ ،‬هاوش��ێوەکانی‬ ‫ئێوە قوربان��ی داوە‌و لێدراوە‪ ،‬دوای ئەوه‬ ‫ئەم ئازادییە مەکرەمە نییە‪ ،‬ئەم دەسەاڵتە‬ ‫دەیەوێت هی��چ مەنفەزێ��ک نەهێڵێت بۆ‬ ‫بیرکردنەوە‪ ،‬بۆ ئازادی‪ ،‬لەپێناوی ئەوەی‬ ‫نوخبەیەک هەیە‪ ،‬غەباوەت‌و گەمژەیەکەی‬ ‫لەوەدایە لەسەردەمێکدا کە لەچواردەوری‬ ‫ئ��ەو هێزە س��تەمکارانە دەک��ەون‪ ،‬ئەو‬ ‫ت��ازە دەیەوێ��ت خەونی بەع��س دوبارە‬ ‫بکاتەوە‪ ،‬رژێمێکی بەعس ئاس��ا لەواڵتی‬ ‫ئێمەدا دروست بکات‪ ،‬یان درێژە بەبەعس‬ ‫بدات‪ ،‬من ئەزمون��ی حوكمرانیی کوردی‬ ‫بەکۆپییەکی ت��ەواوی بەع��س لەقەڵەم‬ ‫دەدەم‪ ،‬ئەوەی رودەدات لەکوردس��تاندا‬ ‫درێژکراوەی بەعسە‪ ،‬ئەوەی بەعس بیری‬ ‫لێنەکردبوەوە ئەم��ان ده‌یانەوێت تەواوی‬ ‫بکەن‪ .‬لەبەر ئ��ەوە تەبیعەتی ئەو هێزانە‬ ‫هێزی ئازادیخوازنین‪ ،‬ئیدیعای ئەوە دەکەن‬ ‫بۆنمونە دەوترێت لەواڵتی ئێمە هەڵەیەکی‬ ‫گ��ەورەی مەنهەج��ی‌و فیک��ری گ��ەورە‬ ‫دەکرێت کە بەهێزێ��ک دەوترێت عەلمانی‬ ‫بۆنمون��ە بەپارتی دەوترێت عەلمانی‪ ،‬یان‬ ‫بەیەکێتی‪ ،‬لەراستیدا ئەمە هەڵەیە‪ ،‬چونکە‬ ‫هێزی عەلمانی نین لەکوردستاندا‪ ،‬پارتی‌و‬ ‫یەکێتی عەلمانیی نی��ن‪ ،‬پارتی‌و یەکێتی‬ ‫س��ەلماندیان لەبیست ساڵی رابردودا ئەو‬ ‫هێزە نین کە لەبیری مەدەنیەتدا بن و ئەو‬ ‫هێزە عەقاڵنییەش نین لەبیری بەکارهێنانی‬ ‫عەقڵداب��ن لەش��ێوازی حوكمڕانیدا‪ ،‬ئەو‬ ‫هێ��زە ئازادیخوازەش نین هاتبن بیانەوێت‬ ‫پەرە بەئازادییەکانی ئینسانی کورد بدەن‪،‬‬ ‫هێزیش لەناو ئیس�ل�امییەکاندا کە ئەوانە‬ ‫لەبنەرەتدا هێ��زی دژ بەعەقڵ‌و بەئازادین‬ ‫ئەوانیش لەپش��تی ئەم پرۆژە یاسایەوە‬ ‫هەن‪ .‬ئێمە قەتیسماوین لەنێوان کۆمەڵێک‬ ‫عادات‌و تەقالیدا کۆمەڵگایەکی دواکەوتوی‬ ‫سەدەکانی پێشو‌و دێرین کە لەگەڵ خواست‌و‬ ‫ئازادییەکانی ئینسانی هاوچەرخدا نایەن‪،‬‬ ‫بۆئەوەی ئەمە بکەین پێویستمان بەبوێری‬ ‫هەیە‪ ،‬پێویس��تمان بە ئازایەتی‌و ئازادی‬ ‫هەیە بۆ ش��کاندنی هەموو ئەو تەوقانەی‬ ‫لەملمانە‪ .‬لەنێویاندا بوێری بۆ رەخنەگرتن‬ ‫لەهەموو ئەو دابونه‌ریتانه‌ی کەوەک کۆت‌و‬ ‫زنجیر کراونەتە دەس��ت‌و مل‌و عەقڵمان‪،‬‬ ‫ئەو حیجابەی کە لەسەر ئەقڵمان دانراوە‬ ‫پێویس��تمان بەبوێری هەی��ە الی ببەین‪،‬‬ ‫رێبدەین عەقڵ گەشەبکات‪ ،‬لێرەوە عەقڵ‬ ‫گەش��ە ناکات گەر هەموو ئازادییەکانمان‬ ‫نەبێت تادوا س��نوری ئازادی��ی‪ ،‬لێرەوە‬ ‫ئەگەر ش��تێک هەبێت موق��ەدەس بێت‬ ‫ئازادییە‪ ،‬ئەمەیە ک��ە دەبێت پارێزگاری‬ ‫لە موقەدەس��ی ئەم ئازادیی��ە بکەین کە‬ ‫نەهێڵی��ن پایماڵ بکرێت‪ .‬ئ��ەو هێزانەی‬ ‫ئەم واڵتە بەرێوە دەبەن‪ ،‬ئەوهێزانەی کە‬ ‫لەملمالنێدان لەگەڵیدا‪ ،‬بەداخەوە خاوەنی‬ ‫ئەم هۆشیارییە نین‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن خاوەنی‬ ‫ئەو هۆش��یارییە نییە کە بەراس��تی ئەم‬ ‫کۆمەڵگایە چ��ی دەوێت؟ ئ��ەو گفتوگۆ‬ ‫حەزاریانەی کە پێویس��تە بیکەین کورت‬ ‫بۆتەوە‪ ،‬کە رۆژانە س��ەرنج لەس��ەر ئەم‬ ‫ش��ێوازی حوكمرانییە‪ ،‬ئەمە بنەماڵەییە‪،‬‬ ‫نازان��م چیی��ە؟ ئەمانە قس��ە نین‪ ،‬ئێمە‬ ‫پێویس��تمان بەوەیە گفتوگۆ لەسەر هەرە‬ ‫شتە گەورەکان بکەین‪ ،‬رێگەنەدەین بەهیچ‬ ‫هێزێک تەوق‌و زنجیری نوێ دروست بکات‪،‬‬ ‫ئێستا هاتوینەتە دنیایەکەوە لەدوای ئەو‬ ‫هەموو س��تەمکارییە لەرابردودا لە گێژێک‬ ‫دەچین‪ ،‬کە پێویس��تە هۆش��یاربینەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەم هێزە دێت دەیەوێت بڵێت تۆ دەبێت‬ ‫گێژ بیت‪ ،‬ب��ەو گێژییەی خۆت بۆ ئەوەی‬ ‫م��ن حوکمت بکەم بۆ ئەب��ەد‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫هێزەی ئەم یاس��ایە دادەرێژێت‌و یاس��ای‬ ‫ئەنجومەن��ی ئاس��ایش دادەرێژێت‪ ،‬دژی‬ ‫لەدایکبون��ی تاکێکی س��ەربەخۆیە‪ ،‬ئەم‬ ‫پرۆژەیاس��ایە دەچێت��ە چوارچێ��وه‌ی‬ ‫پرۆژەیەکەوە کە بەکۆیلەکردنی ئینسانی‬ ‫ک��وردە‪ ،‬لەواڵتی ئێم��ە ئەمجارە لەالیەن‬ ‫هێزی کوردی خۆیەوە‪ ،‬ئەم پرۆژەیاس��ایە‬ ‫دەبێت ئێمە بەهەموو شێوەیەک دژایەتی‬ ‫بکەین‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئەوەی من دەیبینم‬ ‫کەمترین کەس قسە لەسەر ئەمە دەکات‪،‬‬ ‫کەمترین کەس قسەی لەسەر پرۆژەیاسای‬ ‫دروس��تکردنی ئەنجومەنێکی تۆتالیتاری‬ ‫بەن��اوی ئەنجومەنی ئاسایش��ەوە کرد‪،‬‬ ‫رۆش��نبیرەکانی ئێمە لەکوێن؟ نوسەرانی‬ ‫ئێم��ە لەکوێ��ن؟ ئایا ئەمە جێهێش��تنی‬ ‫مەی��دان نیی��ە بۆکۆمەڵێ��ک خەڵک کە‬ ‫بەئیس��راحەتی خۆیان تەراتێن دەکەن؟‬ ‫دێن هەم��وو ئازادییەکان‌و کەرامەتی ئێمە‬ ‫دەروشێنن؟‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )347‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/10/16‬‬

‫رەخنە لەعەلمانیەت‪ ...‬جۆزێ کازانۆفاو‬ ‫رۆڵی دین لەکۆمەڵگاکانی ئەمڕۆدا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫کازانۆڤا دەربارەی ئەمه دەنووسێت‪:‬‬ ‫"بۆئەوەی بتوانین قسە لە سیاسەتێکی‬ ‫دینی دیموکراس��ییانە بکەین‪ ،‬دەبێت‬ ‫هه‌م ئەو گوتارە عەلمانییە تێپەڕێنین‬ ‫کە ب��اس ل��ە جیاکردن��ەوەی دین‌و‬ ‫سیاسەت دەکات‌و هه‌م ئەو گوتارەش‬ ‫کە ب��اس ل��ە س��نووردارکردنی دین‬ ‫دەکات ب��ە س��نوورەکانی کۆمەڵگای‬ ‫مەدەن��ی"‪ .‬ب��ۆ ڕوونکردن��ەوەی ئەم‬ ‫بۆچوون��ە کازانۆڤ��ا ھێما ب��ە تێزەی‬ ‫"لێبوردنی دووجەمس��ەر"ی نووسەری‬ ‫ئەمریکی ئەلفرێد ستێپمان دەکات کە‬ ‫باس لە پێداویستی یەکتر قبووڵکردنی‬ ‫دوالیەنەی دەوڵ��ەت‌و دین بۆ یەکتری‬ ‫دەکات‪ ،‬دەوڵ��ەت دەبێ��ت ئ��ەوە لە‬ ‫دی��ن قبووڵبکات کە ڕۆڵی سیاس��ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی گش��تی هه‌بێت‌و دینیش‬ ‫دەبێت ئەوە لە دەوڵ��ەت قبووڵبکات‬ ‫کە ئازادی عەقیدە‌و مافی یەکسان بۆ‬ ‫دین‌و نادین مەیسەربکات‪ .‬لە دۆخێکی‬ ‫لەو بابەتەدا هه‌م دین دەکرێت تێکەڵ‬ ‫بە سیاس��ەت ببێت‌و هه‌م سیاسەتیش‬ ‫بەدین‪.‬‬ ‫کازانۆڤا لەدرێژەی ڕەخنەکردنیدا بۆ‬ ‫تێ��زەی بەعەلمانیبوونی دونیا دەڵێت‬ ‫شوناس��ی ئەوروپ��ا لەمڕۆدا لەس��ەر‬ ‫دوو ئەفس��انە بونیادنراوە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ئەفسانەی ئەوەی دەوڵەت لە ئەوروپادا‬ ‫سروشتێکی عەلمانیانەی هه‌یە‪ .‬دووهه‌م‬ ‫ئەفس��انەی ئەوەی کە دیموکراسیەتی‬ ‫دیموکراس��یەتێکی‬ ‫ئەوروپ��ی‬ ‫عەلمانیانەی��ە‪ .‬کازانۆڤا ئەفس��انەی‬ ‫ه��ه‌ردوو حیکایەتەک��ە بەمش��ێوە‬ ‫تەنزئامێزە دەگێڕێتەوە‪" :‬هه‌بوو نەبوو‬ ‫لە س��ەدەکانی ناوەڕاس��تی مێژووی‬ ‫ئەوروپ��ادا‪ ،‬وەک ل��ە دۆخ��ی هه‌موو‬ ‫کۆمەڵگاکانی بەر لە مۆدێرنەدا‪ ،‬دین‌و‬ ‫سیاس��ەت بەیەک��دی تێکەڵبووبوون‪.‬‬ ‫ئ��ەم تێکەڵبوون��ەش ب��ەھۆی‬ ‫چاکسازییەکانی پرۆتستانیزمەوە بووە‬ ‫ھۆی دروس��تبوونی دابەشبوونی دینی‬ ‫پەڕگیر‌و دروستبوونی ملمالنێی توند‪،‬‬ ‫کە دەرەنجام جەنگێکی ئاینی قێزەون‌و‬ ‫بەربەریان��ەی درێژخایەنی لێکەوتەوە‬ ‫ک��ە لەس��ەرەتاکانی لەدایکبوون��ی‬ ‫دونی��ای مۆدێرن��دا ب��ووە ھۆکاری‬ ‫وێرانبوونی کۆمەڵ��گا ئەوروپییەکان‪.‬‬ ‫بەعەلمانیکردنی دەوڵەت وەاڵمێکی ورد‌و‬ ‫حیس��اب بۆکراوبوو بۆ ئەم ئەزموونە‬ ‫کارەساتئامێزە‪ ".‬کازانۆڤا دەڵێت ئەم‬

‫ڕوانین��ە ھێجگار س��ادەیە بۆ مێژووی‬ ‫ئەوروپ��ا یادەوەری گش��تی کۆمەڵگا‬ ‫ئەوروپییەکان��ی بەش��ێوەیەکی بەھێز‬ ‫ڕەنگڕێژک��ردوە‪ .‬کازانۆڤ��ا لە درێژەی‬ ‫کێشانی ئەم وێنە سادەیەدا بۆ مێژووی‬ ‫ئەوروپا دەپرس��ێت‪ :‬ئایا بەڕاس��تی‬ ‫ت��ا چەن��د دەوڵەت��ە ئەوروپییەکانی‬ ‫ئەمڕۆکەی س��ەدەی بیس��ت‌و یەکەم‬ ‫دەوڵەتی عەلمانین؟ ئایا ئەو دیوارانەی‬ ‫ک��ە دەوڵەتی نەتەوەیی‌و کەنیس��ەی‬ ‫نەتەوەیی لەالیەکەوە‌و دین‌و سیاسەت‬ ‫لەالیەکی ترەوە‪ ،‬لە ئەوروپادا‪ ،‬لەیەکتر‬ ‫جیادەکەنەوە چەن��د بەرز‌و جێگیرن؟‬ ‫ئایا دامەزراندن‌و سەرکەوتنی سیستمە‬ ‫دیموکراس��ییەکانی ئەوروپ��ا لەدوای‬ ‫جەنگی جیهانی دووهه‌مەوە پەیوەندیان‬ ‫بە س��ەرکەوتنی عەلمانیەت بەس��ەر‬ ‫دین��ەوە هه‌ی��ە‪ ،‬وەک بەبەردەوام��ی‬ ‫باس دەکرێت‪ ،‬یان س��ەرچاوەی تری‬ ‫هه‌ی��ە؟ کازانۆڤ��ا لەوەاڵم��دا دەڵێت‬ ‫ئەگەر ئێمە تەماشای واقیعی دەوڵەتە‬ ‫دیموکراسییەکانی ئەمڕۆکەی ئەوروپا‬ ‫بکەی��ن‪ ،‬نەک گ��وێ ل��ەو حیکایەتە‬ ‫سادەیە بگرین کە گوتاری عەلمانیەت‬ ‫پێماندەڵێت‪ ،‬ئەوەمان بۆدەردەکەوێت‬ ‫ک��ە زۆرب��ەی ه��ه‌رە زۆری دەوڵەتە‬ ‫ئەوروپیی��ەکان "بەھی��چ جۆرێ��ک نە‬ ‫عەلمانیی��ن‪ ،‬ن��ە لەگەڵ ئەفس��انەی‬ ‫بێالیەنبوون��ی دین��ی عەلمانییان��ەدا‬ ‫دەگونجێ��ن"‪ .‬بەبۆچوون��ی کازانۆڤا‬ ‫فەرەنس��ا تاق��ە واڵتێک��ی ئەوروپایە‬ ‫کە عەلمانییە بە مانا رەس��مییەکەی‬ ‫عەلمانی��ەت‪ .‬ب��ەاڵم بەپێچەوان��ەی‬ ‫فەرەنس��اوە چەن��دان واڵت��ی ت��ری‬ ‫ئەوروپا هه‌ن کە خاوەنی سیستمێکی‬ ‫دیموکراسی تەمەندرێژ‌و دێرینن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاوکات خاوەنی کەنیسەی تایبەت بە‬ ‫خۆیانن‪ ،‬ئەمەش نەک لەس��ەدەکانی‬ ‫ڕابردوودا بەڵکو تەنانەت لەمڕۆش��دا‪.‬‬ ‫وات��ە لەم ئەزموونە دیموکرس��ییانەدا‬ ‫دەوڵ��ەت‌و کەنیس��ە لەیەکت��ری‬ ‫جیانەکراونەت��ەوە‪ ،‬بەڵک��و دەوڵەت‬ ‫کەنیس��ەی تایبەت بەخ��ۆی هه‌بووە‌و‬ ‫هه‌یە‪ .‬نموون��ەی ئ��ەو دەوڵەتانەش‬ ‫کە کەنیس��ەی نەتەوەی��ی تایبەتیان‬ ‫هه‌ی��ە ئینگلتەرە‌و س��کۆتلەندا‪ ،‬واڵتە‬ ‫ئەسکەندەناڤییە لۆس��ەریەکانی وەک‬ ‫دانیمارک‪ ،‬نەرویج‪ ،‬ئایسالند‪ ،‬فیلەندا‌و‬ ‫تا ساڵی دوو هه‌زاریش واڵتی سویدە‪،‬‬ ‫ئەمانە هه‌موویان کەنیسەی نەتەوەییان‬

‫هه‌بووە‌و هه‌یە‌و بەشێوەیەکی ڕەسمیش‬ ‫ئەو کەنیسانە وەک کەنیسەی دەوڵەت‬ ‫ناس��راون‪ .‬هه‌روەها ئەو واڵتانەی کە‬ ‫سیستمە دیموکراسییەکەیان بەڕادەی‬ ‫ئەوانی س��ەرەوە تەم��ەن درێژ نییە‌و‬ ‫خاوەن��ی دیموکراس��ییەتێکی نوێن‪،‬‬ ‫ئەوانیش دەوڵەت‌و کەنیس��ە تیایاندا‬ ‫لەیەکت��ر جیانەکراوەت��ەوە‪ ،‬لەوان��ە‬ ‫یۆنان‌و پورتوگال‌و ئیسپانیا‪ ،‬هه‌روەها‬ ‫لە واڵتانی ئەوروپای خۆرهه‌اڵتیش��دا‪،‬‬ ‫لەوانە پۆڵەندا‌و هه‌نگاریا‌و س��لۆڤانیا‌و‬ ‫کۆم��اری چی��ک‌و کرواتی��ادا‪ ،‬دین‌و‬ ‫دەوڵەت لەیەکت��ری جیانەکراوەتەوە‪.‬‬ ‫لەهه‌م��وو ئەو ئەزموونانەش��دا بوونی‬ ‫دین ب��ۆ دەوڵەت‪ ،‬ی��ان تێکەڵبوونی‬ ‫دی��ن بە دەوڵ��ەت‪ ،‬ڕێگ��ری نەکردوە‬ ‫لەوەی ئەو دەوڵەتانە ببن بە دەوڵەتی‬ ‫دیموکراس��ی تازە‪ .‬کازانۆڤا دیوی ئەو‬ ‫دیوی ئەم وێنەیەش نیش��ان ئەدات‌و‬ ‫باس لەوە دەکات لە ئەوروپادا دەوڵەت‬ ‫هه‌ی��ە عەلمانییە‪ ،‬ب��ەاڵم دیموکراس‬ ‫نیی��ە‪ ،‬واتە دەوڵەت هه‌یە تیایدا دین‌و‬ ‫دەوڵ��ەت زۆر بە تون��دی‌و بەوردی لە‬ ‫یەکت��ری جیاکراونەت��ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫جیاکردنەوەیە نەبۆتە ھۆی ئەوەی ئەو‬ ‫دەوڵەتانە ببنە دەوڵەتی دیموکراسی‪.‬‬ ‫لەوانەش یەکێتی س��ۆڤیەتی جاران‌و‬ ‫واڵتە سۆسیالیستییەکانی تر‪.‬‬ ‫بەکورت��ی کازانۆڤ��ا پێیوای��ە‬ ‫لێكجیاکردنەوەیەک��ی عەلمانیی��ەی‬ ‫کەنیس��ە‌و دەوڵەت ل��ە یەکتری‪ ،‬نە‬ ‫مەرج��ی کامڵ‌و نە مەرجی پێش��ینی‬ ‫دروس��تبوونی دیموکراس��یەتە‪ .‬وەک‬ ‫چۆن دەش��ێت دەوڵەتی دیموکراسی‬ ‫هه‌بێت خاوەنی کەنیس��ەی نەتەوەیی‬ ‫بێت‪ ،‬ئاواش دەشێت دەوڵەتی عەلمانی‬ ‫هه‌بێ��ت بەاڵم نادیموک��رات بێت‪ .‬بەم‬ ‫مانایە عەلمانیبوون پێشمەرجی بوون‬ ‫یان نەبوونی دیموکراسیەت نییە‪.‬‬ ‫ئازادی دینی وەک پێشمەرجی‬ ‫دیموکراسیەت‬ ‫بەاڵم ئایا دیموکراسیەت پێشمەرجی‬ ‫تایبەتی نییە؟ کازانۆڤا لە وەاڵمی ئەم‬ ‫پرس��یارەدا‌و لەپەیوەندیدا بە دینەوە‬ ‫دەڵێت ئەوەی لە ئەزموونی ئەوروپادا‬ ‫پێشمەرجی دیموکراسیەتە عەلمانیەت‬ ‫نییە‪ ،‬وات��ە ئەوە نییە ک��ە دەوڵەت‬ ‫دینی نەبێ��ت‪ ،‬بەڵکو ئەوەیە دەوڵەت‬ ‫"ئازادی دین" مەیس��ەربکات‪ ،‬ئازادی‬

‫ئەوەی ئینس��ان بتوانێت دینی هه‌بێت‬ ‫یان نەیبێت‪ ،‬ئازادی ئەوەی ئینس��ان‬ ‫بتوانێت ئەم دین��ی هه‌بێت‌و ئەویتری‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەم ب��اوەڕی دینی وەرگرێت‌و‬ ‫ئەویتری��ان ڕەتبکات��ەوە‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫کازانۆڤا ئینس��ان ناتوانێت سیستمی‬ ‫دیموکراسی هه‌بێت بەبێ بوونی ئازادی‬ ‫دین‪ ،‬ئازادی دین یەکێکە لە پێشمەرجە‬ ‫سەرەکییەکانی دیموکراسیەت‪.‬‬ ‫هاوکات کازانۆڤا پێیوایە ئەم بۆچوونە‬ ‫مانای ئەوە نییە لە ھیچ کۆمەڵگایەکەدا‬ ‫نابێ��ت داوای جیاکردن��ەوەی دین لە‬ ‫دەوڵ��ەت بکرێت‪ .‬بەبۆچوونی کازانۆڤا‬ ‫پرنسیپی جیاکردنەوەی دین‌و دەوڵەت‬ ‫لەیەکتری‪ ،‬دەکرێت داوایەکی شەرعی‬ ‫بێت‪ ،‬کاتێک لە کۆمەڵ��گادا دەوڵەت‬ ‫بیەوێت هه‌م دینێکی تایبەتی هه‌بێت‌و‬ ‫هه‌م ئازادی دینی دەس��تەبەرنەکات‪.‬‬ ‫واتە دەوڵەت بیەوێت دینێک بەس��ەر‬ ‫کۆمەڵ��گادا بس��ەپێنێت‪ .‬لەدۆخێکی‬ ‫لەو بابەتەدا داواکردنی جیاکردنەوەی‬ ‫دی��ن ل��ە دەوڵ��ەت‪ ،‬دەبێ��ت ب��ە‬ ‫هه‌وڵدانێک ب��ۆ ناچارکردنی دەوڵەت‬ ‫بۆ دەس��تەبەرکردنی ئ��ازادی دینی‌و‬ ‫مافی یەکسان بۆ هه‌مووان‪ ،‬بە دیندار‌و‬ ‫بێدین��ەوە لەیەککات��دا‪ .‬ناچارکردنی‬ ‫دەوڵ��ەت بۆئەوەی لەڕێ��گای دەزگا‌و‬ ‫توانا مادەی‌و مرۆییەکانییەوە بەرگری‬ ‫لەم دین بەرامب��ەر بەو دینی تر‪ ،‬یان‬ ‫بەرگری ل��ە دین بەرامب��ەر بە نادین‬ ‫نەکات‪ .‬مەبەستیش لە ڕێگرتن لەوەی‬ ‫دین‌و دەوڵەت لەو دۆخانەدا بەیەکەوە‬ ‫ببەس��ترێنەوە پاراس��تنی عەلمانیەت‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ئەوەیە ڕێ لە ئازادی دینی‬ ‫نەگیرێت‌و بە هه‌موو کەسێک‪ ،‬دیندار‌و‬ ‫بێدین‪ ،‬هه‌مان ماف ببەخشرێت‪.‬‬ ‫وەک وتم کازانۆڤا تەنها لەو شوێنەدا‬ ‫پ��ێ لەس��ەر جیاکردن��ەوەی دین لە‬ ‫دەوڵ��ەت دادەگرێ��ت ک��ە یەکێک لە‬ ‫دین��ەکان بیەوێت لەڕێگای دەوڵەتەوە‬ ‫هه‌م��وو کایەی دی��ن مۆنۆپۆڵ بکات‌و‬ ‫خۆی بەس��ەر هه‌م��وو دینەکانی تر‌و‬ ‫بەس��ەر بێدینەکاندا بسەپێنێت‪ .‬واتە‬ ‫جۆرێک لە سیاسەتی دینی ئامادەبێت‬ ‫ک��ە لەس��ەر بێمافکردن��ی دینەکانی‬ ‫تر‌و بێمافکردنی کەس��ە نادینییەکان‬ ‫کارب��کات‪ .‬بەکورت��ی ئ��ازادی دین‪،‬‬ ‫ن��ەک دابڕانی دین لە سیاس��ەت‪ ،‬ئەو‬ ‫پرنس��یپە معیاریی‌و ئەخالقییەیە کە‬ ‫دیموکراسیەت پێویستی پێیەتی‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫پیرۆزبایی‌‬

‫ی رابردوو (‪ )10-14‬هاوكارمان (ئاسۆ سه‌راوی‌)‬ ‫یه‌كش��ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌و خاتوو‬ ‫ی نوس��ینی‌ رۆژنام�� ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئه‌ندام�� ‌‬ ‫ی كچێكی‌ چاوگه‌ش‪،‬‬ ‫ی بوون ‌ه باوك‌و دایك�� ‌‬ ‫ی خێزان ‌‬ ‫(لی��ره‌) ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه جوانترین پیرۆزباییان لێده‌كات‌و ده‌خوازێت‬ ‫س��تاف ‌‬ ‫ی بكه‌ن‪.‬‬ ‫ب ‌ه نازی‌ دایه‌‌و بابه‌ گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ستافی‌ ئاوێنه‌‬

‫ونبوون‬

‫*ناسنامه‌یه‌کی باری شارستانی ونبووه‌ به‌ناوی (بێرون ناسر عه‌بدواڵ)هه‌رکه‌س‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ نوسینگه‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (بركات ابراهیم عبدالله‌) هه‌ركه‌س‬ ‫*ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌(زبیر حه‌مه‌د امین صالح ) هه‌ركه‌س‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازرگانی‌‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی (سۆران علی‌ سلیمان) هه‌ركه‌س‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫*ناس��نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بازركانی‌‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ژور ‌‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌(هه‌ل��ۆ غالب عبید) هه‌ر كه‌س‬ ‫ی بازرگان�� ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫*ناس��نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دۆزیه‌ه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه برسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (ره‌نج وریا محمد)‬ ‫ی ددان ونبووه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی پزیش��ك ‌‬ ‫ی سه‌ندیكا ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بۆ پرسگه‌ی‌ كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌سێك دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌ ناوی (محمد هیوا محمود) نبووه‌‪ ،‬هه‌ركه‌سێك‬ ‫ی سلیمان ‌‬ ‫* فۆرمبێكی‌خۆراك ‌‬ ‫ی بۆ پرسگه‌ی‌ كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕینێته‌وه‌ ‌‬ ‫ی یاساو رامیاری ونبو‌ه به‌ناوی (رێژین‬ ‫ی – كۆلیج ‌‬ ‫ی زانكۆی‌ س��لێمان ‌‬ ‫* باجێك ‌‬ ‫احمد فایه‌ق)هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ پرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی (هه‌ڵۆ غالب عبید) هه‌ركه‌س‬ ‫ی ڤانێست ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی كۆمپانیا ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌وه‌ پرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كارگێری‌و ئابوری‌ –به‌ش�� ‌‬ ‫ی – كۆلیژ ‌‬ ‫ی مرۆی ‌‬ ‫*باجێكی‌ زانكۆی‌ گه‌ش��ه‌پێدان ‌‬ ‫ی حسن)‬ ‫ی (شادمان عل ‌‬ ‫زانستی‌ دارایی‌ و بانك ونبوه‌ به‌ناو ‌‬

‫كوردستان له‌پرۆس ‌ه ‌ی تێكشكاندنی‌ هاوسه‌نگ ‌ی هێز له‌ڕۆژهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاستدا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ی ئه‌م پرسیاره‌ ل ‌ه چه‌ند‬ ‫وه‌اڵم ‌‬ ‫سیناریۆیه‌ك به‌ده‌ر نییه!‬ ‫‪-1‬یاخود هه‌ماهه‌نگی‌ مالیكی‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی‬ ‫ركاب��ه‌ره‌ سه‌رس��ه‌خته‌كه‌یان‪ ،‬پارت ‌‬ ‫ی كوردس��تان (هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫دیموكرات�� ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ په‌یوه‌ندی‌ ستراتیژیی له‌گه‌ڵیدا‬ ‫هه‌یه‌!!!)‪ ،‬له‌ كوردستان وه‌ده‌رده‌نێن!‬ ‫‪ -2‬ی��ان وه‌ك ته‌ماش��اكه‌رێك‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌‌و بیهه‌ڵوێس��تیی‌ خۆیان ب ‌ه‬ ‫ی میانگیری‌ داده‌پۆشن؟‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روبه‌رو ‌‬ ‫‪ -3‬یاخود شانبه‌شانی‌ پارت ‌‬ ‫مالیكی‌ ده‌بنه‌وه‌؟!‬ ‫ی‬ ‫ی روودان ‌‬ ‫سیناریۆی‌ س��ێیه‌م ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك ئاماژه‌ ‌‬ ‫زۆر الوازه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێكرا‪ ،‬ئه‌وان‪ ،‬ب ‌ه پله‌ی‌ یه‌كه‌م یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫به‌ ته‌واوی‌ ته‌س��لیمی‌ ئی��راد‌هی‌ ئێران‬ ‫ی‬ ‫بووه‌و مانه‌وه‌ی‌ خۆی‌ ل ‌ه هاوس��ه‌نگ ‌‬ ‫ی ن��اوه‌وه‌ی‌ هه‌رێم‌و به‌غ��دا ل ‌ه‬ ‫هێ��ز ‌‬ ‫چاوی‌ ئه‌وان ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌رگیز‬ ‫ی‬ ‫ناتوانێت بكه‌وێت ‌ه ش��ه‌ڕ دژی‌ دوژمن ‌‬ ‫دوژمنێكی‌‌و پی��اوی‌ یه‌كه‌می‌ ئێران ل ‌ه‬ ‫عێ��راق‪ ،‬هه‌رچی‌ ده‌رب��اره‌ی‌ گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌باتێك ‌‬ ‫ئه‌وان تاكو ئێستا بانگه‌شه‌ ‌‬ ‫مه‌ده‌نییان كردوه‌‪ ،‬وا نیش��ان ده‌ده‌ن‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه هێ��زی‌ چه‌كداریان نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ك��دار ‌‬ ‫ل��ه‌ راستیش��دا هێزێك�� ‌‬ ‫ئام��اده‌و ش��اراوه‌یان هه‌ی��ه‌‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێس��ته‌كه‌یان به‌رامبه‌ر ئێران وه‌كو‬ ‫یه‌كێتی‌ س��ه‌خت‌و ته‌نگه‌ت��او نه‌بێت‌و‬ ‫توانای‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌بێت ده‌ست ب ‌ه خه‌بات ‌ه‬ ‫ی خۆی��ه‌و‌ه بگرێت‪ ،‬له‌و‬ ‫مه‌ده‌نییه‌ك��ه‌ ‌‬ ‫حاڵه‌ته‌دا بۆ ماوه‌یه‌ك چه‌ند هه‌نگاوێك‬ ‫ره‌ن��گ بچێته‌ دواوه‌‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه دوارۆژدا‬ ‫ی زیاتر ده‌كات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫قازانجی‌ سیاس�� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس��تادا كه‌وتن ‌ه داو ‌‬ ‫ل��ه‌و قۆناغ ‌ه ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬له‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گۆڕاندا نییه‌ !‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ناكرێت ئه‌وه‌ش له‌یاد بكه‌ین‬

‫ی‬ ‫ك�� ‌ه گۆڕانیش ده‌كه‌وێت��ه‌ ژێر حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫جوگرافیا‌‌و ناتوانێت هه‌موو بڕیاره‌كان ‌‬ ‫ئازادان ‌ه بدات! ل ‌ه هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا‪،‬‬ ‫ی هاوپه‌یمانێت��ی‌ له‌گ��ه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵبژاردن�� ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬دوچاری‌ هه‌مان چاره‌نوس�� ‌‬ ‫ئه‌و ده‌بێته‌وه‌!‬ ‫ی دووه‌میش‬ ‫ی سیناریۆ ‌‬ ‫هاوكات ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫الوازه‌‪ ،‬چونك ‌ه یه‌كیتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬ناتوانن‬ ‫بێالی��ه‌ن ب��ن‌و میانگیری‌ بك��ه‌ن‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌تی��ش ل ‌ه خاڵه‌كانی‌ س��ه‌ره‌تای ‌‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌یه‌ك��ی‌ له‌و ش��ێوه‌یه‌دا‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئێران ئه‌مه‌یان لێ‌ قبووڵ ناكات‌و‬ ‫ی‬ ‫دواجار له‌ خێڵ‌و هۆز‌‌و كه‌سایه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ی كوردس��تان ئه‌لته‌رناتیڤیان بۆ‬ ‫ت��ر ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس��ت ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مه‌ش مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و دوو هێز‌ه ل��ه‌ گۆڕه‌پانه‌ك ‌ه ده‌خت ‌ه‬ ‫گومان‌و ژێر پرسیاره‌وه‌!‬ ‫ی‬ ‫ی روودان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫سیناریۆ ‌‬ ‫ی تر به‌هێزتر‌ه‬ ‫ل ‌ه هه‌موو س��یناریۆكان ‌‬ ‫‪،‬ئه‌مه‌ش واتای‌ ئه‌وه‌ی ‌ه یه‌كێتی‌ س��ود‬ ‫له‌ مێژوو وه‌رناگرێ‌و ده‌كه‌وێته‌ هه‌مان‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ ل ‌ه س��ااڵن ‌‬ ‫ئه‌و هه‌ڵ ‌ه سیاس��یی ‌ه ‌‬ ‫ی ب��وه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ناوخ��ۆدا دوچار ‌‬ ‫ش��ه‌ڕ ‌‬ ‫ی تری‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ‬ ‫به‌مه‌ش جه‌وله‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌س��تپێده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ب�� ‌ه واتایه‌كی‌ تر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 31‬ئاب‪ ،‬ب ‌ه ‪ 31‬یه‌ك ‌‬ ‫ی وه‌اڵم ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ی تردا ده‌داته‌وه‌‪ .‬له‌م حاڵه‌ته‌شدا‪،‬‬ ‫ئابێك ‌‬ ‫كاره‌ساته‌كه‌ له‌وه‌یه‌ كوردستان ده‌بێت ‌ه‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی هه‌رێمی�� ‌‬ ‫ی ش��ه‌ڕێك ‌‬ ‫گۆڕه‌پان�� ‌‬ ‫مه‌ترس��یدار‪ ،‬ك ‌ه ته‌ڕ‌‌و وشك به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی یه‌ك��ه‌م‬ ‫ده‌س��وتێنێت‌و زه‌ره‌رمه‌ن��د ‌‬ ‫ی ك��ورد ده‌بێ��ت‪ ،‬ره‌نگ‬ ‫تیای��دا گه‌ل ‌‬ ‫ی ئێران‪،‬‬ ‫بێت له‌س��ه‌ره‌تادا‪ ،‬ب ‌ه پاڵپشت ‌‬ ‫ی تێكبش��كێنرێت‌و ل ‌ه‬ ‫بتوانرێ��ت پارت ‌‬ ‫گۆڕه‌پانه‌ك�� ‌ه دوربخرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ناخایه‌ن��ێ‌‌و به‌یارمه‌ت ‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌گه‌ڕێنرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫توركیا‌‌و ئه‌مریكا پارت ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانن سه‌ركه‌وتنێكی‌ خێرا به‌سه‌ر‬

‫ئێران به‌ده‌س��تبێنن! ل��ه‌م قه‌یرانه‌دا‪،‬‬ ‫براوه‌ی‌ یه‌كه‌م هێز‌ه ئیسالمییه‌كان‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ی ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫تایبه‌تیش یه‌كگرتوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتن ‌ه پێش��ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌دا هه‌ل ‌‬ ‫زیاتر بۆ ده‌ره‌خس��ێت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و ل ‌ه‬ ‫ی ئایدیۆلۆژیی��ه‌و‌ه زیاتر ل ‌ه توركیا‬ ‫روو ‌‬ ‫ی پارتیش‪،‬‬ ‫نزیكه‌‪ ،‬هاوكات دوای‌ الوازبون ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و زیاتر ده‌توانێت به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی هێمنانه‌تر‬ ‫توركی��ا‪ ،‬ب��ه‌ ش��ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫بپارێزێ��ت‪ ،‬ه��اوكات مه‌ترس��ی‌ بیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ناسیونالیس��تانه‌ی‌‪ ،‬یاخ��ود به‌الیه‌ن ‌‬ ‫ی ناسیونالیس��تان ‌هی‌ ل ‌ه‬ ‫كه‌م دروش��م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌متره‌و نابێت ‌ه هۆی‌ بێزاركردن ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی كه‌مالیس��ته‌ نوێیه‌كان‪ .‬له‌و‬ ‫ناوه‌ناوه‌ ‌‬ ‫هێنان‌و بردنه‌ش��دا‪ ،‬دیار‌ه كوردستان‬ ‫ی ماڵوێرانییه‌ك��ی‌ زۆر ده‌بێت‪،‬‬ ‫دوچار ‌‬ ‫ی‬ ‫چونك ‌ه كوردس��تان ده‌بێته‌ گۆڕه‌پان ‌‬ ‫شه‌ڕ‌ه مه‌ترسیداره‌كان‪.‬‬ ‫ی بكرێت؟‬ ‫پێویست ‌ه چ ‌‬ ‫ل��ه‌م خوێندنه‌وه‌ی��ه‌دا ئه‌وه‌مان بۆ‬ ‫ی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ ئێران‪ ،‬وه‌ك شه‌ڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ بنك��ه‌ ‌‬ ‫ده‌ستپێش��خه‌ری‌‪ ،‬ده‌ی��ه‌و ‌‬ ‫ی له‌گ��ه‌ڵ رۆژئاوایی��ه‌كان‌و‬ ‫ش��ه‌ڕه‌كان ‌‬ ‫به‌تایبه‌تی��ش ئه‌مریكا ف��راوان بكات‪،‬‬ ‫ی جوگرافیای‌ ئه‌و فراوانكردنه‌ش‪،‬‬ ‫سنور ‌‬ ‫ی كوردستانه‌وه‌ به‌ستراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ سنوره‌كان ‌‬ ‫چ له‌ سوریا‪ ،‬یاخود عێراق‪ ،‬یا توركیا‬ ‫ی ئێران ل ‌ه‬ ‫ی ئ��ه‌و هه‌وڵه‌ ‌‬ ‫بێت‪ ،‬راگرتن ‌‬ ‫ی هێزه‌ بچوك ‌ه ناوخۆییه‌كان نییه‌‪،‬‬ ‫توانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زلهێزێكی‌ هه‌رێمی ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ توانا ‌‬ ‫وه‌كو توركی��اش دا نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت‬ ‫ی گه‌وره‌تره‌وه‌ مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئاس��تێك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و كێش��ه‌ی ‌ه بكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر چه‌ند ئاستێكدا‪:‬‬ ‫ی ناوخۆی‌ كورد‪:‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫كوردس��تان له‌ چه‌قی‌ رووداوه‌كانه‌‪،‬‬

‫بۆی ‌ه كورد‌‌و خه‌ڵكی‌ كوردستان ناتوانن‬ ‫خۆیان له‌و روداوان ‌ه ب��ه‌دور بگرن ‪،‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی��ش مه‌ترس��ییه‌ك ‌ه له‌وه‌دای�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ئه‌مڕۆ كوردس��تان به‌ش��ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ترس��ناك به‌س��ه‌ر دوو هاوپه‌یمانێت ‌‬ ‫دژه‌ب��ه‌ر داب��ه‌ش ب��ووه‌‪ ،‬حیزب�� ‌ه‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی‌ كوردس��تان‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫حیزب��ه‌ بچوكه‌كانیش ! به‌س��ه‌ر ئه‌و‬ ‫دوو باڵه‌دا داب��ه‌ش بوون‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫سیاس��ه‌تی یاریكردن له‌سه‌ر دوو په‌ت‬ ‫پیاده‌ بكرێت‪ ،‬ده‌كرێت سود له‌و دابه‌ش‬ ‫ی كورد‬ ‫بوون�� ‌ه وه‌ربگیرێ��ت‌و به‌خێ��ر ‌‬ ‫ی كوردستان ل ‌ه‬ ‫بشكێنرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ژێركه‌وتن‌و سوتماكبونێكی‌ به‌دڵنیایی‌‪،‬‬ ‫ی زۆر دوربخرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫تا راده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی شاراوه‌و ژێر‬ ‫ی به‌ رێكه‌وتنێك ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫به‌ژێ��ری‌ كوردی‌‪-‬كورد ‌‬ ‫ی هه‌موو الیه‌ك دیاربكرێت‪،‬‬ ‫رۆڵ‌و ئه‌رك ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوكات ل ‌ه كاریگه‌ری‌ ئه‌و پاشكۆبون ‌ه ‌‬ ‫هێزه‌ س��ه‌ره‌كییه‌كانی‌ كوردستان كه‌م‬ ‫بكرێت��ه‌وه‌! ئه‌م هه‌وڵ ‌ه پێویس��تی‌ ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫له‌خۆبوردوی��ی‌‌و ئازایه‌تییه‌ك�� ‌‬ ‫ی كورد هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس��تادا ئه‌وه‌یان تیادا به‌د ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ب��ه‌اڵم ده‌بێ��ت به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌م��وو‬ ‫كوردس��تان له‌س��ه‌رو ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ تره‌و‌ه ببینرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر كورد به‌ ناچارییش خرای ‌ه‬ ‫ی‬ ‫شه‌ڕه‌وه‌ ‪،‬ئه‌وا شه‌ڕه‌ك ‌ه ل ‌ه پێناو خۆ ‌‬ ‫ی تر‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بكات‪ ،‬نه‌ك له‌پێناو خه‌ڵكان ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕانیش ب ‌ه پشتبه‌س��تن ب ‌ه‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌‌و سیاس��ییانه‌‪،‬‬ ‫ملمالنێیه‌ك�� ‌‬ ‫ی هێز ل ‌ه كوردستان‬ ‫هه‌وڵبده‌ن هاوسه‌نگ ‌‬ ‫بگۆڕن‪ ،‬كه‌ ئه‌م ‌ه ل��ه‌ خزمه‌تی‌ هه‌موو‬ ‫ی كورددا یه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پرس ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫هه‌مدیس هه‌وڵبده‌ن ب ‌ه راجیمه‌ ‌‬ ‫ئه‌و هاوس��ه‌نگیی ‌ه تێكبشكێنن‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫كوردستان ب ‌ه ده‌یان ساڵ ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه‬

‫دواوه‌و ده‌یخات ‌ه دۆخێكی‌ وه‌هاو‌ه ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی ناوخۆ(‪،)1996-1994‬‬ ‫قۆناغی‌ شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر مه‌ترسیدارتر ده‌بێت‌و ئاقیبه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫زۆر خراپتر ده‌بێت!!!‬ ‫ی سیاسه‌تی‌ ئه‌مریكا‪:‬‬ ‫ له‌سه‌ر ئاست ‌‬‫ی‬ ‫پێویسته‌ ئه‌مریكا هه‌ڵویست ‌‬ ‫ ‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌موو ك��ورد یه‌كبخات‌و واز‬ ‫ی‬ ‫ی ك��وردی‌ باش‌و كورد ‌‬ ‫له‌ پۆلێنكردن ‌‬ ‫خ��راپ بهێنێ��ت‪ ،‬به‌م��ه‌ش ده‌توانێت‬ ‫هه‌موو ئه‌و كوردان ‌ه بۆ خۆی‌ رابكێشێت‬ ‫ك ‌ه له‌ میح��وه‌ری‌ دژه‌ ئه‌مریكادان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ل��ه‌ ئه‌نجام ‌‬ ‫زۆرینه‌ی��ان ب�� ‌ه ناچار ‌‬ ‫ی ئه‌مریكای��ی‌‌و‬ ‫سیاس��ه‌تی‌ هه‌ڵ�� ‌ه ‌‬ ‫رۆژئاوایی��ه‌كان ئ��ه‌و رێگایه‌ی��ان‬ ‫ێ‬ ‫ی س��ه‌رله‌نو ‌‬ ‫گرتوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌رێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی هاوپه‌یمانێتییه‌كان ‌‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ب��ۆ وێنه‌ پارت��ی‌ كرێكاران ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان (‪ ،)PKK‬وه‌كو (رێكخراو ‌‬ ‫موجاهیدین��ی‌ خه‌ڵق��ی‌ ئێران��ی‌ ) ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫لیس��تی‌ تی��رۆر ده‌ربهێن��ێ‌‌و ناوبژ ‌‬ ‫ی كرێكاراندا‬ ‫له‌نێ��وان توركیا‌‌و پارت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات له‌پێناو چاره‌س��ه‌ركردنی‌ پرس ‌‬ ‫ك��ورد‪ ،‬ه��اوكات دڵنیاییه‌كیش بدات ‌ه‬ ‫ی كوردس��تان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌و هێزانه‌ی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئێران‪،‬‬ ‫كه‌وتونه‌ت�� ‌ه ناوچه‌ی‌ نف��وز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫به‌و‌هی‌ نایانخاته‌ ژێر ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬واته‌ كار له‌سه‌ر‬ ‫دیموكرات ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه له‌ هه‌رێم ‌‬ ‫ی سیاسی‌ وا بێت ‌ه ئارا بااڵ‬ ‫سیس��ته‌مێك ‌‬ ‫ی سه‌ره‌كی‌ بنه‌بڕبكات‌و‬ ‫ده‌ستی‌ دوو حزب ‌‬ ‫ی فره‌ حیزبی‌ راسته‌قینه‌‪،‬‬ ‫سیس��ته‌مێك ‌‬ ‫ی ئه‌مریكایی��ه‌كان بێت ‌ه‬ ‫به‌ده‌ستخۆش�� ‌‬ ‫كایه‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تیی‌‪:‬‬ ‫پێویس��ته‌ هاوكێش��ه‌كان‬ ‫ ‬ ‫پێچه‌وان�� ‌ه بكرێن��ه‌وه‌‪ ،‬وات�� ‌ه هه‌موو‬

‫رووداوه‌كان ل�� ‌ه س��وریا قه‌تی��س‬ ‫ی رووداوه‌كان‬ ‫نه‌كرێن‌و ده‌بێت ریزبه‌ند ‌‬ ‫تێكبش��كێنرێت‪ ،‬چاوه‌روان��ی‌ ك��ردن‬ ‫ی‬ ‫ی س��وریا‌‌و دوا ‌‬ ‫ب��ۆ روخانی‌ رژێم�� ‌‬ ‫ی تر‪،‬‬ ‫ئه‌و گواس��تنه‌وه‌ ب��ۆ ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی باش بۆ ئێران‬ ‫له‌وانه‌ ئێ��ران‪ ،‬هه‌لێك ‌‬ ‫ی بتوانێت‬ ‫ده‌ڕه‌خس��ێنێت ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی باشتر بكات‌و زۆرتر بمێنێته‌وه‌!‬ ‫یارییه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ش له‌وه‌دایه‌‪ ،‬ك ‌ه دواجار‪،‬‬ ‫مه‌ترس ‌‬ ‫ی–‬ ‫ی تورك�� ‌‬ ‫ی نوێ�� ‌‬ ‫هاوپه‌یمانییه‌ك�� ‌‬ ‫ی بێته‌ ئاراوه‌‪ ،‬ك��ه‌ ئه‌مریكایی‌‌و‬ ‫ئێران�� ‌‬ ‫ێ‬ ‫رۆژئاواییه‌كانی��ش هه‌رگی��ز بیریان ل ‌‬ ‫نه‌كردۆت��ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئیس��تا ئێران‌و‬ ‫ی‬ ‫توركیا هه‌مان عوس��مانی‌‌و س��ه‌فه‌و ‌‬ ‫ی ئێس��تادا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كۆن نی��ن‪ ،‬ل ‌ه قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه ئابوری‌و سیاس��ییانه‌ ‌‬ ‫به‌یه‌كه‌و‌ه ده‌یانبه‌س��تێته‌وه‌ بۆ وێنه‌(‬ ‫ی‬ ‫ی پرس��ی‌ ك��ورد‌‌و پڕۆژه‌ ‌‬ ‫وه‌كو لێدان ‌‬ ‫ی ناڤۆك��ۆ) زۆر ل��ه‌و هۆكاران�� ‌ه‬ ‫گاز ‌‬ ‫زیات��ره‌ كه‌ له‌یه‌كی��ان دورده‌خاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ی س��تراتیژ ‌‬ ‫بۆی ‌ه س��ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ره‌ن��گ بێت ده‌وڵه‌تیك ‌‬ ‫ێ هیوا بكات‌و‬ ‫وه‌كو توركیا له‌ رۆژئاوا ب ‌‬ ‫ی كردن‬ ‫بكه‌وێت ‌ه هه‌ڵپ��ه‌ی‌ هاوپه‌یمانێت ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران‌و روسیا‌‌و چین‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و‬ ‫سیناریۆیه‌یه‌ ك ‌ه بریجنسكی‌ باسی‌ لێو‌ه‬ ‫ك��ردووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌رله‌وه‌ی‌ ئه‌و ئه‌گه‌ران ‌ه‬ ‫ببنه‌ راس��ته‌قینه‌‪ ،‬پێویس��ت ‌ه ئه‌مریكا‬ ‫ی له‌گه‌ل ئێران‬ ‫ی ده‌ستپێش��خه‌ر ‌‬ ‫شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س��ت پێبكات‌و چاوه‌ڕوانی‌ روخان ‌‬ ‫ی س��وریا نه‌كات‪ ،‬ره‌نگ بێت بۆ‬ ‫رژێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ماوه‌یه‌ك ناوچه‌كه‌ دوچاری‌ ئاڵۆزییه‌ك ‌‬ ‫پاش��اگه‌ردانییه‌ك‬ ‫مه‌ترس��یدار‌‌و‬ ‫ببێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌كۆتاییدا نه‌خش��ه‌ی‬ ‫ی وا‬ ‫سیاس��ی‌ ناوچه‌كه‌ به‌ش��ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫داده‌رێژرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ زیاتر ره‌نگدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌ت ‌‬ ‫پێشكه‌وتنه‌كان ‌‬ ‫بێت له‌كاتی‌ ئێستادا؟‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪...‬‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌حكامه‌كان ‌ی شه‌ڕدا‬

‫ عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف‬

‫‪www.‬‬

‫‪awene.com‬‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ی تادێ فراوانتر ده‌بێ‪ ،‬روونتر‬ ‫ی نێوان پارت��ی‌‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌راڵی جیاوازییه‌كان ‌‬ ‫ی گرتب��و ده‌ڕه‌وێته‌وه‌و وه‌ك‬ ‫ی نێوانیان ‌‬ ‫ی ده‌ربه‌نده‌ك ‌ه ‌‬ ‫بڵێین ئه‌و گه‌واڵه‌ی�� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر‪ ،‬ده‌رده‌كه‌ون‪ .‬ریزبه‌ندی‌‌و جه‌مسه‌رگیریی ‌ه سیاسییه‌كان‬ ‫دوو ستون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ��ه‌م دوانه‌ی ‌ه ‌‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت��دا‪ ،‬به‌ئاش��كرا هه‌ڵوێس��ت‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جی��اواز بۆ رووداوه‌كان ‌‬ ‫دوڕه‌نگ ك��ردوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش وایكردوه‌‪ ،‬خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه بكه‌ن‪ ،‬پاشه‌ڕۆژ ‌‬ ‫ی كێش��ه‌و گرفته‌كان ‌‬ ‫سه‌رده‌م‌و ئایند‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانیش به‌و كێبڕكێ‌و گره‌و‌ه بسپێرن ك ‌ه هه‌ریه‌ك پێی وایه‌‪ ،‬په‌نجه‌ر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دی��د و روانینه‌كان ‌‬ ‫ی گه‌ل‌و نیش��تیمان‪ ،‬له‌باڵه‌خان ‌ه ‌‬ ‫ی ئایند‌ه ‌‬ ‫خه‌ونه‌كان�� ‌‬ ‫خۆیه‌وه‌ ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بكردایه‌‪ ،‬بێ س��ێ‌و‬ ‫ی ئه‌م هه‌رێم ‌ه ‌‬ ‫گه‌ر هه‌ریه‌ك له‌وان تاك الیه‌ن ‌ه حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ی رووخاندن ‌‬ ‫ی بۆ سه‌روه‌خت ‌‬ ‫دوو‪ ،‬یه‌كه‌میان له‌به‌غدا ده‌كشایه‌وه‌و خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران ئاماد‌ه ده‌كرد‪ ،‬به‌و مه‌به‌سته‌ش رێككه‌وتنێك ‌‬ ‫ی ئارام ‌‬ ‫سوریا و تێكچون ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی نه‌وت‌و غاز ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ توركیا مۆرده‌كرد‪ ،‬ك ‌ه تیایدا خێروبێر ‌‬ ‫كۆنكرێت�� ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر (پش��تیوانیكردن له‌س��ه‌ربه‌خۆیی كوردس��تان)‪ ،‬ته‌سلیم‬ ‫واڵت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ هه‌تایه‌‪ ،‬س��ه‌روه‌رییه‌ك بۆ ماڵبات ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌توركی��ا ده‌كرد‪ .‬به‌ئومێد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داهاتو ‌‬ ‫ی كوردستان بۆ نه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی تۆمار بكات‪ ،‬ك ‌ه زامن ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫(بارزانی‌) مسۆگه‌ر بكات‪.‬‬ ‫ی گشت كێش ‌ه‬ ‫ی چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫ی دووه‌میش��ه‌‪ ،‬بێ سێ‌و دوو‪ ،‬ئاهه‌نگ ‌‬ ‫هه‌رچ ‌‬ ‫ی (به‌كه‌رك��وك‌و ناوچ ‌ه دابڕاوه‌كانیش��ه‌وه‌) له‌گه‌ڵ به‌غدا‬ ‫هه‌ڵپه‌س��ێراوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ شیعه‌كاندا‪ ،‬شه‌راكه‌ت ‌‬ ‫ی كۆنكرێت ‌‬ ‫ده‌گێڕا‪ ،‬به‌رێككه‌وتنێك ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی به‌خێرو بێر ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫تاهه‌تایی له‌عێراقدا مس��ۆگه‌ر ده‌كرد‪ .‬به‌ئومێ��د ‌‬ ‫ی ئایند‌ه بپارێزێ‌و حه‌دیسی‬ ‫ی كوردستان له‌گشت مه‌ترسییه‌كان ‌‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬هه‌رێم ‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆییش بخاته‌ دوای‌ حادیسه‌كانی‌ ئاینده‌وه‌‪.‬‬ ‫ی فش��ارو‬ ‫ی ئه‌م دوو س��تراتیژه‌و به‌رداش�� ‌‬ ‫له‌نێ��وان هێڵ�� ‌ه تاك وكۆكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئایند‌ه ‌‬ ‫ی مه‌ترس��ییه‌كان ‌‬ ‫ی هێ��ز‌ه ده‌ره‌كی��ه‌كان‌و ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان�� ‌‬ ‫ی ئیداری‌‌و‬ ‫ی جه‌مس��ه‌رگیری‌و په‌رتبون ‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌دا‪ ،‬تادێ‪ ،‬مه‌ترس��ییه‌كان ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه‬ ‫ی خاك‌و نه‌ت��ه‌و‌ه زیاتر ده‌بێت‪ ،‬گڕكان�� ‌‬ ‫سیاس��ی‌‌و جوگراف ‌‬ ‫ی ئێمه‌و‌ه له‌كواڵندایه‌‪ ،‬به‌گوفتارو‬ ‫ی دنیا‪ ،‬ال ‌‬ ‫ی زلهێزه‌كان ‌‬ ‫سیاسی‌‌و ئابورییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌مانه‌و جارێك ‌‬ ‫ی هه‌وراز ‌‬ ‫ره‌فتار‌ه جیاوازه‌كانمان‪ ،‬میلله‌ته‌كه‌مان به‌هه‌ڵدێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژویه‌ك ئه‌س��پێرین‪ ،‬ك�� ‌ه جگ ‌ه له‌ماڵوێران ‌‬ ‫ی كۆمیدیا ‌‬ ‫تر دوباره‌بونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تر‬ ‫ی ئه‌و ‌‬ ‫ی شكس��ت له‌مل ‌‬ ‫ی لێناكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬دواتریش هه‌ریه‌ك ئۆباڵ ‌‬ ‫چیت��ر ‌‬ ‫ده‌ئاڵێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆپۆزیسیۆنه‌‪ ،‬ده‌توانێ ئاراست ‌ه ‌‬ ‫(گۆڕان)‪ ،‬ك ‌ه هێز‌ه خۆماڵی‌‌و كاریگه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سازدان ‌‬ ‫گه‌مه‌ك ‌ه به‌چه‌ند الیه‌كدا‪ ،‬وه‌رچه‌رخێنێ‪ .‬باش��ترینیان رێكخس��تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی روون‌و ئاشكرا‪ ،‬به‌رێككه‌وتنێك ‌‬ ‫نیشتیمانییه‌‪ ،‬سازدان له‌سه‌ر س��تراتیژێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب��كات به‌و تاوێر‌ه گه‌وره‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی نوس��راو و مۆركراو‪ ،‬ده‌توانێ خۆ ‌‬ ‫كۆنكرێت ‌‬ ‫ی پڕ بكاته‌وه‌‪ .‬دواجاریش سێ كوچكه‌یه‌كی‬ ‫ك ‌ه بۆشایی نێوان پارتی‌‌و یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ترس��ییه‌كان‪ ،‬رووداو‌ه نه‌خوازراوه‌كان‪ ،‬له‌پێناو ‌‬ ‫پته‌و بۆ روبه‌روبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردستاندا دروست بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئایند‌هی‌ گه‌ل ‌‬ ‫ی كوردستان‌و‬ ‫ی (ش��ه‌ڕ و نائارامی‪ ،‬تێوه‌گالن‌و ته‌ره‌فگیر ‌‬ ‫ئێس��تا مه‌ترس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكۆكییه‌كانمان به‌قۆناغه‌كان ‌‬ ‫دابه‌شبونی كورد) له‌پێشماندایه‌‪ ،‬س��پاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئایند‌ه ڕه‌وا نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه ك ‌ه ڕوویدا‪ ،‬له‌ئه‌حكامه‌كانیدا‪ ،‬گوتار‌ه جیاجیاكان ‌‬ ‫ی بۆ عێراقیبون‪ ،‬گۆڕان بۆ ره‌خنه‌و دڕدۆنگی‪،‬‬ ‫ی بۆ سه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬یه‌كێت ‌‬ ‫پارت ‌‬ ‫دادی هیچ الیه‌كیان نادات‌و جێگه‌ی‌ قه‌بوڵكردن نییه‌‪.‬‬

‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ریکالم‬

‫‪ƹŠƨŝ ŹŠƟŠſ šŒų ƽƹƹŻşŹŚŗ Šŝ‬‬

‫‪ŢǀÈ ŝ ŢƿÈ ŹÊ ƹŚƷ ŢƃŠƧŠŤǀÈ ƳŹŠŤƴǀŗ Śŝ‬‬

‫‪ ƲǀƯŠƧŠƿ Œŝ ƹ şƹŠƬÈ ǀÈ ſŚǀſŚŗŠƫ ŚƸƳŠţ‬‬ ‫‪ŶƿŠŨƿźŧ ƾƳřƹƺŝŹřŶƃŠŝ Œŝ ŹŚū‬‬

‫‪ƾŤǀÈ ƳŹŠŤƴǀŗ‬‬ ‫‪ƱřŹÊ ŠƏ‬‬