ژماره‌ 352

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژمار‌ه (‪)352‬‬ ‫سێشەممە ‪2012/11/20‬‬

‫شەرەفپارێزیی کورد لەفیلمێکی بەریتانیدا‬

‫چیرۆکی ئەو فلیمە باسی ژیانی‬ ‫بەناز مەحمودو خێزانەکەی لەخۆدەگرێت‬

‫‪912‬‬ ‫»»»»‬

‫ ‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫عەلی باپیرو ئازادی بیروڕا‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪16‬‬

‫رێگریی له‌بێڕێزیی كردن به‌پیرۆزییه‌كان‪،‬‬ ‫رێگریی نییه‌ له‌ئازادیی بیروڕا‬

‫كێ‌ مێژو ‌ی سلێمان ‌ی ده‌شێوێنێ‌؟‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪6‬‬

‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ مێژوی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫شاره‌كان‌و زمانیشیان شێواندوه‌‬

‫شه‌ڕ له‌نێوان پێشمه‌رگه‌و سوپا ‌ی عێراق روده‌دات‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬كه‌ شه‌ڕ به‌رۆكمان بگرێت خوا بمانگرێت ئه‌گه‌ر نه‌یكه‌ین‬ ‫ش����ه‌وی‌ راب����ردو له‌چه‌ن����د ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوان كه‌رك����وك‌و تكریت هێرش كرایه‌‬ ‫س����ه‌ر س����وپای‌ عێراق‪ ،‬به‌ب����ێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌ به‌رپرسیارێتی‌ ئه‌و‬ ‫هێرش����انه‌ له‌ئه‌س����تۆ بگرێت‪ ،‬هاوكات‬ ‫وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان ده‌ڵێت "كه‌ شه‌ر به‌رۆكمان‬ ‫بگرێت خوا بمانگرێت ئه‌گه‌ر نه‌یكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬ش����ه‌وی‌ رابردو‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌و س����وپای‌ عێراق به‌درێژایی‌‬ ‫هێڵی‌ ته‌ماسی‌ نێوانیان كه‌ له‌كه‌ركوكه‌وه‌‬ ‫درێ����ژ ده‌بێته‌وه‌ تا داق����وق‌و له‌وێوه‌ بۆ‬ ‫دوزو له‌وێش����ه‌وه‌ بۆ قه‌ره‌ته‌په‌و زنجیره‌‬ ‫چیاكانی‌ حه‌مری����ن تا ده‌گاته‌ خانه‌قین‬ ‫په‌یتا په‌یتا هێزی����ان له‌به‌رامبه‌ر یه‌كدا‬ ‫كۆكرده‌وه‌‌و سه‌نگه‌ریان له‌یه‌كتر گرت‪،‬‬ ‫له‌میانه‌ی‌ ئه‌م جموجۆڵ����ه‌دا هێزه‌كانی‌‬ ‫س����وپای‌ عێ����راق دوای‌ به‌ڕێكه‌وتنیان‬ ‫له‌تكریت����ه‌وه‌ ب����ه‌ره‌و كه‌رك����وك‌و‪،‬‬ ‫له‌تكریت����ه‌وه‌ ب����ه‌و خورماتو له‌س����ه‌ر‬ ‫رێ����گای‌ عجیل س����ه‌ر به‌س����ه‌الحه‌دین‌و‬ ‫هاوكات له‌خوار ناحیه‌ی‌ ره‌شادی‌ سه‌ر‬ ‫به‌پارێ����زگای‌ كه‌ركوكیش هێرش كرایه‌‬ ‫س����ه‌ریان‪ ،‬كه‌ له‌ئه‌نجام����دا ژماره‌یه‌ك‬ ‫كوژراوو برینداری‌ لێكه‌وته‌وه‌و ش����ه‌ش‬ ‫زریپۆش����یان له‌ قوڵێكیانه‌وه‌ سوتێنرا‪،‬‬

‫»» ‪5‬‬

‫»» ‪13‬‬

‫ ‬ ‫هێزێکی پێشمەرگە لەدەوروبەری دوزخورماتو‬ ‫به‌اڵم هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫فه‌ڕمی‌ به‌رپرس����یارێتی‌ ئه‌و هێرشانه‌ی‌‬ ‫له‌ئه‌ستۆ نه‌گرت‪.‬‬ ‫هاوكات حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ هێزێكی‌‬ ‫زۆری‌ هێناوه‌ت����ه‌ ناوچه‌ی‌ س����ه‌عدیه‌‌و‪،‬‬

‫مالیکی هێرش ناکاتە سەر‬ ‫کوردستانی ئاشتی هەورامی‌و شێخ‬ ‫جەعفەر بەڵکو هێرشدەکاتە سەر‬ ‫کوردستانە ئەبەدییەکەی ئێمە‬ ‫چ درامایەکی سیاسیی گەورەیە‬ ‫کوردستان جارێکی تر‬ ‫لەپەالماری دەوڵەتی‬ ‫عێراق بترسێت‬

‫هاوكات مه‌حمود س����ه‌نگاوی‌ ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ به‌هێزێكی‌‬ ‫زۆری‌ پێشمه‌رگه‌وه‌ به‌ره‌و ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫رۆیشتوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌م روداوان����ه‌‪ ،‬وه‌زیری‬

‫پێش����مه‌رگه‌ی حكومه‌ت����ی هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستان "شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا"‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت له‌گه‌ڵ‌ ئاوێنه‌‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ " قی����اده‌ی عه‌مه‌لیاتمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌مو شوێنه‌كان‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬

‫حكومه‌تی عێراق هه‌یه‌تی"‪.‬‬ ‫ناوب����راو وت����ی‌ "هه‌وڵده‌ده‌ی����ن‬ ‫كێشه‌كانمان نه‌گه‌نه‌ هێزو چه‌ك‪ ،‬هه‌مو‬ ‫رێگه‌كان ده‌گرینه‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ش����ه‌ڕ‬ ‫رونه‌دات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ش����ه‌ر به‌رۆكمان‬

‫فۆتۆ‪ :‬هەرێم جاف‬

‫بگرێت خوا بمانگرێت ئه‌گه‌ر نه‌یكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر گه‌یشته‌ شه‌ڕ ئێمه‌ش له‌مه‌یدانی‬ ‫شه‌ڕدا حیسابی خۆمان ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫»» ‪4 ، 3‬‬

‫په‌كه‌كه‌‪ :‬له‌شكركێش ‌ی‬ ‫بكرێته‌ سه‌ر كوردستان بێده‌نگ نابین‬ ‫پارتی‌ كرێكارانی‌ كوردس����تان رایگه‌یاند كرێكارانی‌ كوردس����تان "ئه‌حمه‌د ده‌نیز"‬ ‫له‌هه‌ر ش����وێنێك له‌شكركێش����ی‌ بكرێته‌ له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی‌ تایب����ه‌ت له‌گ����ه‌ڵ‌‬ ‫س����ه‌ر كورد بێده‌نگ نابن‌و هه‌ڵوێستیان رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌ "ئێس����تا‬ ‫ده‌بێ����ت‪ ،‬وته‌بێژی‌ ئ����ه‌و پارته‌ ده‌ڵێت‪ :‬ئێمه‌ له‌ساته‌وه‌ختێكی‌ زۆر هه‌ستیارو ‌و‬ ‫هیوادارین حكومه‌تی‌ عێراق له‌توندوتیژی‌ دیرۆكیدای����ن‪ ،‬له‌هه‌مو الیه‌كه‌وه‌ هێرش‌و‬ ‫له‌شكركێشی‌ ده‌كرێته‌ سه‌ر كوردستان‪،‬‬ ‫دوركه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی له‌باكورو رۆژئاواو باشوره‌وه‌ شه‌ڕ به‌كورد‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬وته‌بێ����ژی‌ پارت ‌‬

‫ده‌فرۆشرێت‌و هێرشیان بۆ ده‌هێنرێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ری‌ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌‬ ‫ش����ه‌ڕ له‌نێوان پێش����مه‌رگه‌و س����وپای‌‬ ‫عێراقیش����دا‪ ،‬وت����ی‌ "هیواداری����ن ئه‌وه‌‬ ‫رون����ه‌دات‌و كێش����ه‌ی‌ ئێس����تای‌ نێوان‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫شه‌ڕی‌ لێنه‌كه‌وێته‌وه‌و حكومه‌تی‌ عێراق‬

‫له‌توندوتیژی‌ دوركه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌شكركێشی‌‬ ‫روبدات‌و هێرش بكرێته‌ سه‌ر كورد ئێمه‌‬ ‫وه‌ك په‌كه‌كه‌و گه‌ری��ل�ا بێده‌نگ نابین‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌ستكه‌وتی‌ كورد بۆ ئێمه‌ هێڵی‌‬ ‫سوره‌"‪.‬‬

‫»» ‪2‬‬

‫ریکالم‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬‬

‫ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات‬

‫نرخی ‪ 1000‬دینار ‬

‫تیراژ ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫په‌كه‌كه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر له‌شكركێشی‬ ‫بكرێته‌ سه‌ر كوردستان‪ ،‬ئێم ‌ه بێده‌نگ نابین‬

‫ئه‌حمه‌د ده‌نیز‬ ‫ئا‪ :‬کاردۆ حەسەن‬ ‫به‌رپرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ پارت ‌ی‬ ‫كرێكارانی‌ كوردستان(په‌كه‌كه‌)‪،‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ده‌نیز رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌شكركێشی‌ بكرێته‌ سه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان ئه‌وان "بێده‌نگ نابن"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌و بارگرژیی����ه‌ تونده‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ له‌نێ����وان هێزه‌كانی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و‬ ‫سوپای‌ عێراقدا له‌ناوچه‌ جێناكۆكه‌كاندا‬ ‫دروستبوه‌‌و ئه‌گه‌ری‌ "به‌رپابونی‌ شه‌ڕ"ی‌‬ ‫لێده‌كرێت‪ ،‬به‌رپرسی‌ (په‌كه‌كه‌)‪ ،‬ئه‌حمه‌د‬

‫ده‌نی����ز له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند له‌شكركێشییه‌ك بۆ سه‌ر كورد بێده‌نگ‬ ‫"ئێس����تا ئێم����ه‌ له‌س����اته‌وه‌ختێكی زۆر نابی����ن‪ ،‬چونكه‌ ده‌س����تكه‌وتی كورد بۆ‬ ‫هه‌ستیارو دیرۆكیداین‪ ،‬له‌هه‌مو الیه‌كه‌وه‌ ئێمه‌ هێڵی سوره‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هێرش‌و له‌شكركێش����ی ده‌كرێته‌ س����ه‌ر‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌باكورو رۆژئاواو باشوره‌وه‌ په‌كه‌ك����ه‌‪ ،‬ره‌تیده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫شه‌ڕ به‌كورد ده‌فرۆشرێت‌و هێرشیان بۆ به‌شێك بێت له‌ستراتیجی "روسیا‌و چین‌و‬ ‫ده‌هێنرێ����ت‪ ،‬بۆیه‌ پێویس����ته‌ به‌ر له‌هه‌ر ئێران"‌و دۆس����تایه‌تی "رژێمی س����وریا"‬ ‫ش����تێك كورد له‌ه����ه‌ر چ����وار پارچه‌ی ب����كات‪ ،‬به‌ڵكو هه‌مو ئه‌وان����ه‌ به‌ "درۆ"‬ ‫كوردس����تان بیر له‌یه‌كێت����ی نه‌ته‌وه‌یی ناو ده‌ب����ات‌و ده‌ڵێت "كورد پێویس����ت‬ ‫خۆی بكاته‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ ناكات نه‌ له‌گه‌ڵ‌ توركیا بێت‌و نه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫هه‌ریه‌ك����ه‌و الی خ����ۆی ده‌ی����ه‌وێ‌ كورد ئێ����ران‪ ،‬چونك����ه‌ به‌رژه‌وه‌ن����دی له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ده‌ستكه‌وت‌و ئازادی نه‌بێت‌و مافی خۆی هیچ الیه‌كیاندا نییه‌‌و نابێت به‌ش����ێكبن‬ ‫به‌ده‌س����تنه‌هێنێت‪ ،‬بۆیه‌ زۆر پێویس����ته‌ له‌ستراتیجی ئه‌وان"‪ ،‬وتیشی‌ "په‌كه‌كه‌و‬ ‫كورد هێزێكی مه‌زنن ده‌توانن سیاسه‌ت‬ ‫كورد هێزی خۆی دروست بكات"‪.‬‬ ‫ده‌نیز جه‌ختیكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان وه‌كو بكه‌ن‌و رۆڵیان هه‌بێت‪ ،‬ئێمه‌ سیاس����ه‌ت‬ ‫په‌كه‌كه‌ ئه‌گه‌ر هێرش بكرێته‌ سه‌ر كورد له‌سه‌ر حیسابی پرس����ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‬ ‫بێده‌ن����گ نابن‌و وتی‌ "ئێم����ه‌ له‌به‌رامبه‌ر ناكه‌ی����ن"‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیش����دا ره‌خنه‌ی‌‬ ‫هه‌ر پرسێكی كورد هه‌س����تیارین‌و هه‌ر له‌ئه‌مه‌ری����كا گرت ك����ه‌ له‌كاتێكدا كورد‬ ‫ئاس����ته‌نگ‌و كێش����ه‌‌و له‌شكركێشییه‌ك بۆ مافی خۆی تێده‌كۆش����ێت‪ ،‬كه‌چی به‌‬ ‫له‌هه‌ر شوێنێك به‌رامبه‌ر به‌كورد هه‌بێت "تی����رۆر" ناوی ده‌بات‌و وتی‌ "كورد وه‌ك‬ ‫تورك‌و ع����ه‌ره‌ب‌و وه‌ك ئه‌مه‌ریكا مافی‬ ‫بێده‌نگ نابین‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ی‌ كورد‬ ‫گه‌لێك����ی ئاش����تیخوازین‌و دژی ژیان‌و ئازادی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو هه‌ر ل����ه‌و لێدوانه‌یدا بۆ ئاوێنه‌‬ ‫هی����چ میلله‌تێك نی����ن‪ ،‬هیواداریش����ین‬ ‫بارگرژییه‌كان����ی‌ نێ����وان هه‌رێم����ی‌ به‌پێویس����تی‌ زان����ی‌ كورد سیاس����ه‌تی‌‬ ‫كوردس����تان‌و س����وپای‌ عێ����راق نه‌گاته‌ خۆی‌ رێكبخاته‌وه‌‌و وت����ی‌ "ئه‌گه‌ر كورد‬ ‫ش����ه‌ڕ‪ ،‬به‌ڵك����و جارێكیت����ر حكومه‌تی سیاسه‌تی خۆی رێكنه‌خات‌و كه‌ڵك له‌م‬ ‫عێراق چاو به‌بڕیاره‌كانیدا بخشێنێته‌وه‌و ده‌رفه‌ت‌و هه‌له‌ وه‌ربگرێت كه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫له‌توندوتی����ژی دوربكه‌وێت����ه‌وه‌‪ ،‬جگ����ه‌ ره‌خس����اوه‌‌و سیاس����ه‌تی نه‌ته‌وه‌ی����ی‬ ‫له‌وه‌ش بانگه‌وازی الیه‌نه‌ كوردییه‌كانیش دابمه‌زرێنێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌وا ئه‌ویش وه‌ك هه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ یه‌كده‌نگ‌و یه‌كهه‌ڵوێس����تبن‪ ،‬میلله‌تێك مافی خۆیه‌تی س����ه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫به‌اڵم دوپات����ی‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌ ك���� ‌ه له‌هه‌ر ئازادی خ����ۆی وه‌ربگرێت"‪ ،‬به‌اڵم ده‌نیز‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫بڤه‌ ‌ی‬ ‫سیاسی‌‬ ‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‬

‫چه‌ند گه‌ریالیه‌کی په‌که‌که‌ ‬ ‫پێیوایه‌ كورد له‌هه‌مو الیه‌كه‌وه‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫هێرش����دایه‌ له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی یه‌كده‌ن����گ‌و‬ ‫یه‌كگرتو نییه‌‌و وت����ی‌ "یه‌كێتی كوردان‬ ‫وه‌ك نان‌و ئاو پێویسته‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا جه‌ختی له‌وه‌ ك����رده‌وه‌ كه‌‬ ‫توركیا رۆڵێكی خ����راپ ده‌بینێ‌ به‌وه‌ی‌‬ ‫له‌باكور له‌شكركێشی ده‌كاته‌ سه‌ر كورد‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ‌ باش����وری كوردس����تان‬ ‫په‌یوه‌ن����دی ئابوری كۆنت����ڕۆڵ‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌یه‌وێ‌ له‌كوردستانی رۆژئاواش شه‌ڕی‬ ‫كورد‌و عه‌ره‌ب هه‌ڵبگیرسێنێ‌‌و په‌یه‌ده‌‬ ‫ره‌تبكات����ه‌وه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ توركی����ا نایه‌وێ‌‬ ‫ك����ورد له‌رۆژهه‌اڵت����ی ناوه‌ڕاس����تدا هیچ‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬

‫ده‌ستكه‌وتێكی ده‌ستبكه‌وێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫ئامانجی‌ س����ه‌ره‌كی‌ سیاس����ه‌تی توركیا‬ ‫به‌تایبه‌تی����ش ئاكه‌پ����ه‌ كۆنتڕۆڵكردنی‬ ‫ك����ورده‌"‪ .‬ده‌نیز جه‌ختیش����یكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌تا كورد له‌باكوری‌ كوردس����تان رزگار‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬توركیا قبوڵی ناكا كورد له‌هه‌ر‬ ‫شوێنێك ببێت به‌ش����ت‌و به‌ردێك بخاته‌‬ ‫سه‌ر به‌رد‪.‬‬ ‫ده‌نیز ئاشكرایكرد "حكومه‌تی‌ ئاكه‌په‌‬ ‫بۆ هێرشكردنه‌ سه‌ر (سه‌ری كانێی) كه‌‬ ‫ناوچه‌یه‌كه‌ كه‌ له‌رۆژئاوای‌ كوردستان دو‬ ‫ملی����ۆن دۆالری داوه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ی له‌دژی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ كورد ئیش بكه‌ن"‪.‬‬

‫دادگاكانی‌ سلێمانی‌ چه‌ند حوكمێك‬ ‫له‌سه‌ر چه‌ند دۆسیه‌یه‌كی‌ گرنگ ده‌ده‌ن‬ ‫ئا‪ :‬شوان محه‌مه‌د‬ ‫دادگاكان���ی‌ س���لێمانی‌ له‌چه‌ن���د رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫رابردودا چه‌ند حوكمێكی‌ گرنگ له‌س���ه‌ر‬ ‫دۆسیه‌ی‌ س���وتاندنی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ نالیا‪،‬‬ ‫ته‌قه‌كردن له‌خۆپیشانده‌رانی‌ ‪ 17‬شوبات‪،‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ گرێبه‌س���ته‌كه‌ی‌ كاره‌بای‌ ته‌ق‬ ‫ته‌ق ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ یاس���ایی‌ ئ���اگادار‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌ ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫داواكاری‌ گش���تی‌ له‌سلێمانی‌ هه‌ر فریای‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ون ته‌میزی‌ ئه‌و دۆس���ییه‌یانه‌‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‌و دۆس���یه‌ی‌ وه‌ه���ای‌ تێدایه‌ كه‌‬ ‫داواكاری‌ گش���تی‌ تا ئێس���تا س���ێ‌ جار‬ ‫ته‌میزی‌ كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ 15‬ملی���ۆن دۆالر ده‌درێ���ت به‌كه‌ناڵی‌‬ ‫نالیا‬ ‫یه‌كێك له‌و بڕیاره‌ سه‌یرو سه‌مه‌رانه‌ی‌‬ ‫داگای‌ سلێمانی‌ له‌سه‌ر دۆسیه‌ی‌ سوتانی‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنی‌ نالیایه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌‬

‫ریکالم‬

‫ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ ك���رد كه‌ ته‌له‌فزیۆن ‌ی‬ ‫نالیا مافی‌ خۆیه‌ت���ی‌ قه‌ره‌بوبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم " كێ‌ س���وتاندویه‌تی‌ با ئه‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌ قه‌ره‌بوی‌ بكاته‌وه‌ نه‌ك له‌پاره‌ی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ئه‌و ب���ڕه‌ زۆره‌( ‪ )15‬ملیۆن‬ ‫دۆالر بدرێ���ت به‌ خاوه‌نی‌ ئه‌و كه‌ناڵه‌ كه‌‬ ‫حكوم���ه‌ت وه‌ك خۆیان باس���ی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫پاره‌یان نییه‌ قوتابخانه‌ی‌ پێویس���ت بۆ‬ ‫قوتابیانی‌ كوردستان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئام���اژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ كرد كه‌ نه‌ له‌كارنامه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫حكوم���ه‌ت كه‌ناڵ س���وتانی‌ تێدایه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪ ،‬نه‌ وه‌زیر‌و بریكاری‌‬ ‫وه‌زیری‌ ناوخ���ۆ بڕیاریانداوه‌ ئه‌و كه‌ناڵه‌‬ ‫بس���وتێنرێت‪ ،‬ب���ه‌ چ هه‌قێ���ك دادگا‬ ‫بڕیارده‌دات له‌قوت���ی‌ ده‌می‌ خه‌ڵك ئه‌و‬ ‫پاره‌ی���ه‌ بدرێته‌ ئه‌و كه‌ناڵ���ه‌‪ ،‬دادوه‌ری‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‌و ئازاد لێكۆڵینه‌وه‌ ده‌كات بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ تۆمه‌تباران‌و ئاش���كراكردنی‌‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ی‌ كه‌ناڵه‌كه‌ی‌ سوتاندوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ده‌ركردنی‌ بڕیارێكی‌ له‌و چه‌شنه‌‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئام���اژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ك���رد كه‌ هێش���تا تاوانب���ار دیار‬ ‫نییه‌‌و حوكمی‌ به‌س���ه‌ردا نه‌دراوه‌ كه‌چی‌‬ ‫بریاری‌ قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ ده‌درێت‪ ،‬ئاوێنه‌‬ ‫زانیویه‌تی‌ ئه‌و بڕیاره‌ش له‌الیه‌ن داواكاری‌‬ ‫گشتییه‌وه‌ ته‌میز ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تۆمه‌تبارانی‌ ته‌قه‌كه‌ران‬ ‫له‌خۆپیشانده‌ران‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌دۆس���ییه‌ی‌ ته‌قه‌كردن‬ ‫له‌خۆپیش���انده‌ران‌و ش���ه‌هیدكردنی‌ ‪10‬‬ ‫هاوالتی‌ له‌خۆپیش���اندانه‌كه‌ی‌ شوبات‪،‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ك���رد كه‌ ئ���ه‌وه‌ دوج���اره‌ دادگا بڕیاری‌‬ ‫ئیفراج بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پۆلیس���ی‌ كاره‌با‬ ‫ده‌رده‌كات كه‌ له‌رۆژانی‌ خۆپیشاندانه‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن پۆلیسه‌كانی‌ هێزه‌كه‌یه‌وه‌ ته‌قه‌‬ ‫له‌خۆپیشانده‌ران كراو لێیان شه‌هیدكرا‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئام���اژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ك���رد ك���ه‌ داواكاری‌ گش���تی‌ ئه‌م‬ ‫دۆسییه‌ش ته‌میز ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ێ‌ كاره‌باك���ه‌ی‌ ته‌قت���ه‌ق‬

‫س���ه‌رچاوه‌ یاس���اییه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ له‌سه‌ر‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ وێس���تگه‌كه‌ی‌ كاره‌بای‌ ته‌ق‬ ‫ته‌ق كه‌ به‌وێستگه‌ی‌ ‪ 488‬ناسراوه‌‌و بڕی‌‬ ‫‪18‬ملیۆن‌و حه‌وت سه‌د‌و په‌نجا دۆالر درابو‬ ‫به‌كۆمپانیایه‌ك به‌بێ‌ ختاب زه‌مان‌و به‌بێ‌‬ ‫دروستكردنی‌ وێس���تگه‌كه‌ له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫كابینه‌ی‌ شه‌شه‌می‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫دادگا بڕی���اری‌ تۆمه‌تباركردنی‌ جێگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ كابینه‌ی‌ شه‌شه‌می‌ ده‌ركرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫رایگه‌یاند ك���ه‌ پاره‌كه‌ی‌ گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ‬ ‫خه‌زێنه‌ی‌ حكومه‌ت‪ ،‬دادگای‌ س���لێمانی‌‬ ‫دوج���ار تا ئێس���تا ئ���ه‌م دۆس���ییه‌ی‌‬ ‫داخستوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ یاساییه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ جه‌ختی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫داوای‌ س���ه‌رله‌نوێ‌ ته‌میزكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌شی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گشتی‌ داوا ده‌كات‬ ‫دژی‌ خۆپیش���انده‌ران رێكاری‌ یاس���ایی‌‬ ‫بگیرێته‌به‌ر س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گشتی‌‬

‫هه‌رێم سازگاری‌ عه‌لی‌ ناجی‌ له‌نوسراوێكدا‬ ‫داوا ده‌كات رێ���كاری‌ یاس���ایی‌ دژی‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكانه‌ بگیرێته‌به‌ر كه‌ خۆپیش���اندان‬ ‫ده‌كه‌ن‌و رێگا ده‌گرن‪.‬‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ نوس���راوێكی‌‬ ‫فه‌ڕمی‌ كه‌ دانه‌یه‌كی‌ ده‌س���ت رۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‌و ب���ه‌رواری‌ ‪2012-8-28‬‬ ‫پێوه‌یه‌و ئیم���زای‌ س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌‬ ‫گش���تی‌ س���ازگار عه‌لی‌ ناجی‌ له‌سه‌ره‌و‬ ‫ئاراس���ته‌ی‌ فه‌رمانگه‌كان���ی‌ داواكاری‌‬ ‫گش���تی‌ له‌هه‌ولێر‌و س���لێمانی‌‌و دهۆك‌و‬ ‫گه‌رمیان كراوه‌‪ ،‬داوا ده‌كات رێوشوێنی‌‬ ‫یاس���ایی‌ بگرنه‌ به‌ر دژی‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی‌‬ ‫خۆپیش���اندان ده‌كه‌ن‌و رێگا داده‌خه‌ن‌و‬ ‫تایه‌ ده‌سوتێنن‌و ئاگر ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌نوس���راوه‌كه‌دا هات���وه‌ ئ���ه‌و‬ ‫خۆپیش���اندانانه‌ ده‌بن���ه‌ مای���ه‌ی‌ "‬ ‫زیانگه‌یان���دن به‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌‌و‬ ‫پیس���بونی‌ ژینگه‌‌و زیانگه‌یاندن به‌دارو‬ ‫دره‌خ���ه‌ت‌و باخچ���ه‌كان‌و به‌رژوه‌ن���دی‌‬ ‫خه‌ڵك"‪.‬‬

‫به‌هۆی‌ ته‌كه‌توالت جێگری‌ فه‌رمانگه‌ ‌ی‬ ‫رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان ده‌ستنیشان ناكرێت‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ دو س���اڵی‌ راب���ردو یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ جێگ���ری‌ فه‌رمانگ���ه‌ی‌‬ ‫رێكخ���راوه‌ ناحكومیی���ه‌كان به‌ه���ۆی‌‬ ‫ته‌كه‌توالته‌وه‌ دیاری بكات‪ ،‬ئێستاش‬ ‫دو كاندید دیاریكراون بۆ ئه‌و پۆس���ته‌‬ ‫هه‌ردوكیان مه‌رجی یاساییان تێدا نییه‌‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و پۆسته‌‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی‌ ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می د‪ .‬به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح‬ ‫چه‌ند كاندیدێك بۆ ئه‌و پۆسته‌ هه‌بون‬ ‫كه‌ ده‌بو به‌پێی‌ س���ی‌ ڤی‌ دیاریبكرێن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی‌ ده‌س���تێوه‌ردان و‬ ‫ته‌كه‌توالته‌وه‌ س���ه‌رینه‌گرت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫چه‌ن���د كاندیدێ���ك هه‌ن ك���ه‌ دوانیان‬ ‫مه‌رج���ی وه‌رگرتنی‌ ئه‌و پۆس���ته‌یان‬ ‫هه‌یه‌ به‌پێی‌ یاساو خزمه‌تی‌ مه‌ده‌نی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوانی دیكه‌ كه‌ مه‌رجی ته‌واوی‌‬ ‫وه‌رگرتن���ی‌ ئ���ه‌و پۆس���ته‌یان نیی���ه‌‬ ‫به‌رزكراونه‌ت���ه‌وه‌ تاوه‌ك���و یه‌كێكیان‬ ‫هه‌ڵبژێررێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫رونیك���رده‌وه‌ یه‌كێكیان به‌ناوی‌ (ش)‬ ‫كوتله‌ی‌ كۆس���ره‌ت ره‌س���ول عه‌لییه‌و‬

‫ئێستا هه‌وڵدراوه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ هێرۆخانه‌وه‌‬ ‫كاندی���د بكرێ���ت‪ ،‬ئه‌ویتری���ان (س‪.‬‬ ‫ع) كه‌ ئێس���تا له‌هۆڵه‌ن���دا هاتۆته‌وه‌و‬ ‫خانه‌نش���ینی‌ حیزبییه‌و هیچ خزمه‌تی‌‬ ‫وه‌زیف���ی نیی���ه‌ ئه‌م���ه‌ش پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫یاسایه‌‪ ،‬ئه‌ویش كاندیدی‌ مه‌ال به‌ختیار‬ ‫به‌رپرسی ده‌سته‌ی‌ كارگێڕی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسییه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ وتی‌ به‌پێی‌ رێنمایی‌‬ ‫كه‌ پێش���تر ده‌رچوه‌ پێویسته‌ كه‌سی‬ ‫كاندید بۆ پۆستی‌ جێگری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬

‫گش���تیی‌ النیك���ه‌م ‪ 15‬س���اڵ بۆ ‪17‬‬ ‫س���اڵ خزمه‌تی‌ هه‌بێت كه‌چی ئه‌و دو‬ ‫كاندیده‌ یه‌كێكی���ان له‌كابینه‌ی‌ رابردو‬ ‫دامه‌زراوه‌و یه‌كێكیشیان هیچ خزمه‌تی‌‬ ‫نییه‌ ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی‌ یاسایه‌‪.‬‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان‬ ‫به‌پێی‌ یاسا له‌كابینه‌ی‌ رابردو یاسای‌‬ ‫بۆ ده‌رچو له‌ئێستادا فازیڵ‌ عومه‌ر كه‌‬ ‫پارتییه‌ لێپرسراوێتی‌‌و ژماره‌یه‌كی زۆر‬ ‫خه‌ڵكی ل���ه‌وێ‌ دامه‌زران���دوه‌ به‌پله‌ی‌‬ ‫شاره‌زا خزمی‌ خۆیه‌تی‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی نوێنه‌ری‌ كورده‌ له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫مالیك ‌‬ ‫عێراقدا‪ ،‬له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌ك‪ ،‬یه‌كه‌م‪:‬‬ ‫ی‬ ‫كورد گۆڕییه‌وه‌ ب ‌ه جه‌عفه‌ری‌‌و ئه‌و ‌‬ ‫ی دوه‌م له‌هه‌ولێر‬ ‫دانا‪ .‬دوه‌م‪ :‬بۆ جار ‌‬ ‫متمانه‌مان پێبه‌خش���ییه‌وه‌و هه‌مو‬ ‫جارێكی���ش ده‌یده‌ینه‌و‌ه به‌ چاویدا‪.‬‬ ‫سێ‌‪ :‬تاز‌ه به‌تازه‌ موحسین سه‌عدون‬ ‫ی‬ ‫پێمانده‌ڵێت بریمه‌ر حیزبی‌ ده‌عوه‌ ‌‬ ‫ی كه‌وتن ‌ه تكا‪.‬‬ ‫قه‌بوڵ نه‌بو كورد بۆ ‌‬ ‫چ���واره‌م‪ :‬ئه‌و‌ه كورد‌ه تا ئێس���تا‬ ‫ی به‌رن���ادا ته‌نانه‌ت‬ ‫ی مالیك ‌‬ ‫پش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫له‌گه‌رم���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌گ���ه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كانیدا‬ ‫ی متمان ‌ه‬ ‫سه‌رگه‌رمی‌ لێس���ه‌ندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بون ل���ه‌و پیاوه‌‪ ،‬هوش���یار زێبار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌و ئه‌ندام ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارتی‌‌و دكتۆر رۆژ نور ‌‬ ‫سیاس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مالیكی‌‌و زۆر ‌‬ ‫شاوه‌یس���ی‌ جێگر ‌‬ ‫ی مالیكیان‬ ‫دیكه‌ بۆ ساتێكیش پشت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رن���ه‌دا‪ .‬گه‌لۆ مالیك���ی‌ نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی ‪140‬‬ ‫كورده‌ ی���ان نا؟ ك ‌ه م���اده‌ ‌‬ ‫ێ نه‌كرا له‌گوڵ‬ ‫ی خۆیدا جێبه‌ج ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی نه‌گوت���را‪ ،‬كه‌ل ‌ه‬ ‫كاڵتر ب��� ‌ه مالیك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2008‬له‌پارله‌مان ‌‬ ‫ی ته‌م���وز ‌‬ ‫‪‌ 22‬‬ ‫ی ‪ 140‬كراو‬ ‫عێراق گه‌له‌كۆم ‌ه له‌ماده‌ ‌‬ ‫ی تایب���ه‌ت به‌ كه‌ركوك‬ ‫ی ‪‌ 24‬‬ ‫ماد‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫خرای���ه‌ نێ���و یاس���ا ‌‬ ‫پارێزگاو قه‌زاو ناحییه‌كانه‌وه‌ كه‌س‬ ‫ێ‬ ‫هیچ���ی‌ ب ‌ه مالیكی‌ نه‌گ���وت‪ ،‬كات ‌‬ ‫ئێم���ه‌ی‌ نوس���ه‌رو رۆژنامه‌ن���وس‌و‬ ‫داخدار هه‌رزو گوتم���ان ئه‌م پیاو‌ه‬ ‫ی پێنه‌كردین‌و‬ ‫بڤه‌یه‌‪ ،‬كه‌س ب���اوه‌ڕ ‌‬ ‫ی كورد ئامێزیان بۆ‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ده‌كرده‌وه‌و رایانده‌موس���ی‌‪ ،‬ش���ه‌ڕ‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیاكان��� ‌‬ ‫گه‌یش���ته‌ ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ن���ه‌وت‌و ش���ه‌ڕی‌ كه‌مكردن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بودجه‌و ش���ه‌ڕی‌ كاركه‌ن���ار كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫پله‌دار‌ه س���ه‌ربازییه‌كان‌و ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ هێزی‌ دیجله‌‪ ،‬ئه‌وسا‬ ‫ی ئێم ‌ه نییه‌!‬ ‫زانیمان مالیكی‌ نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2004‬وه‌ هه‌زاران خێزان ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫كورد له‌موس���ڵ‌و زومارو جه‌له‌والو‬ ‫س���ه‌عدییه‌و قه‌ره‌ته‌پ���ه‌و حه‌ویجه‌و‬ ‫ی تر‬ ‫ریازو عه‌باس���ییه‌و ش���وێنه‌كان ‌‬ ‫ده‌ركراون‪ ،‬س���ه‌دان كورد كوشت‌و‬ ‫ی‬ ‫بڕ كراون‪ ،‬هه‌ندێك ش���وێن له‌رو ‌‬ ‫ی فڕی���ان‬ ‫دانیش���توانه‌و‌ه به‌ت���ه‌واو ‌‬ ‫به‌سه‌ر كوردستانه‌وه‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬ده‌ڵێین‬ ‫ی س���ته‌مكارو دیكتاتۆره‌و‬ ‫مالیك��� ‌‬ ‫ی س���ه‌دام ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئاخر‬ ‫الس���ای ‌‬ ‫ی ‪2003‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر دیكتات���ۆری‌ دوا ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ل ‌ه عێراق���دا هه‌بێ���ت تارمای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2005‬و‌ه به‌د ‌‬ ‫دیكتاتۆریی ‌ه له‌ساڵ ‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و‌ه خێر‌ه تازه‌ خه‌به‌رمان‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬یان ئه‌و ده‌م شه‌ڕ شه‌ڕ ‌‬ ‫پل���ه‌و پۆس���ت و پاره‌و پاش���قول‬ ‫له‌یه‌كگرت���ن بوو! من تێناگه‌م ئه‌م ‌ه‬ ‫چ سیاس���ه‌تێكه‌ ئێم��� ‌ه ده‌یكه‌ین‪،‬‬ ‫ی ده‌ڵێین فریشته‌و‬ ‫رۆژێ‌ ب ‌ه مالیك ‌‬ ‫ده‌یخه‌ین ‌ه جێی‌ جه‌عفه‌ری‌‪ ،‬رۆژێكیش‬ ‫ی‬ ‫ده‌ڵێین دیكتاتۆرو داوا له‌جه‌عفه‌ر ‌‬ ‫ده‌كه‌ین ئاشتمان بكاته‌و‌ه له‌گه‌ڵی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫میوانداریی‌ زه‌یدی‌ ده‌كه‌ین‌و وێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌گرین‌و ده‌ست ده‌كه‌ین ‌ه مل ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی له‌والشه‌وه‌ هێز ‌‬ ‫كه‌چ ‌‬ ‫ی دایده‌نه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌به‌ین���ه‌ به‌رانب���ه‌ر ‌‬ ‫ی ده‌رونیم���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی ترسناك‬ ‫ده‌كات‌و بۆ ناو گه‌مه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫رامانده‌كێشێت‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌ساڵ ‌‬ ‫‪2004‬و‌ه ئه‌و ناوچان��� ‌ه داوا ده‌كه‌ن‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه له‌سنوره‌كانیان‬ ‫هێز ‌‬ ‫جێگیر بكرێت‪ ،‬من ده‌زانم له‌عێراقدا‬ ‫له‌دو ئه‌گه‌ر زیاترمان له‌به‌رده‌س���ت‬ ‫نییه‌‪ :‬یان پێكه‌وه‌ژیانی‌ ئاشتییانه‌و‬ ‫ی عێراقی‌‪ ،‬یان‬ ‫رازیبون به‌ناس���نامه‌ ‌‬ ‫جیابونه‌وه‌و دراوسێیه‌تی‌ باش‪ .‬ئه‌م‬ ‫دوو رێگایه‌ش هیچیان پێویس���تیان‬ ‫ی مرۆڤ به‌كوشتدان نییه‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه شه‌ڕ ‌‬ ‫ی ش���ه‌ڕ‬ ‫له‌ش���ه‌ڕدا هه‌ر بازرگانه‌كان ‌‬ ‫خێ���رو بێری���ان چن���گ ده‌كه‌وێت‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ تر ده‌بن��� ‌ه قوربانی‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی ش���ه‌ڕ‬ ‫ێ له‌و بازرگانانه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت ڕ ‌‬ ‫ی ده‌توانن‬ ‫بگرین ك ‌ه زۆر ب ‌ه ئاس���ان ‌‬ ‫ئاگره‌كه‌ به‌رپابكه‌ن‌و خۆشیان وه‌ك‬ ‫به‌رزه‌كی‌ بانان بۆی‌ ده‌ربچن‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫‪3‬‬

‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬وابڕوات عێراق بەرەو پارچە پارچە بوون دەچێت‬ ‫وه‌زیری پێشمه‌رگه‌ی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان "شێخ جه‌عفه‌ر‬ ‫شێخ مسته‌فا" له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ئاماژه‌ به‌مه‌ترسییه‌كانی‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌ ده‌كاو ده‌ڵێت‬ ‫"ئێمه‌ش قیاده‌ی عه‌مه‌لیاتمان هه‌یه‌‬ ‫له‌هه‌مو شوێنه‌كان‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫حكومه‌تی عێراق هه‌یه‌تی"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا هێزی پێشمه‌رگه‌ له‌ڕوی‬ ‫سه‌ربازی‌و پێداویستی چه‌كه‌وه‌ له‌ئاستی‬ ‫سه‌ربازی عێراقدایه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫ته‌نها ئ���ه‌و چه‌كه‌ كۆنان���ه‌ی هه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌ڕوخانی حكومه‌تی پێش���وی عێراقدا‬ ‫ده‌س���تیكه‌وتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌توانین ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌ به‌باش���ی به‌كاربهێنین‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل���ه‌ڕوی چه‌ك���ه‌وه‌ ب���ه‌راوردی بكه‌ین‬ ‫به‌س���ه‌ربازی عێراق���ی نه‌خێ���ر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێزێكی تۆكم���ه‌و پ���ڕ له‌بیروباوه‌ڕه‌‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ له‌ب���واری راهێنان���ه‌وه‌ له‌پێش‬ ‫سه‌ربازه‌كانی عێراقه‌وه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی ئێوه‌ تاوه‌كو ئێس���تا‬ ‫بیرت���ان نه‌كردۆت���ه‌وه‌ ی���ان كارت���ان‬ ‫نه‌كردوه‌ ب���ۆ كڕینی چه‌ك���ی باش بۆ‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی به‌رپرسه‌‬ ‫بااڵكانی عێراق كه‌ كوردن؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه‌‬ ‫تاوه‌كو ئێس���تا به‌شێكین له‌عێراق هیچ‬ ‫ده‌وڵه‌تێك به‌فه‌ڕمی هیچ گرێبه‌ستێكی‬ ‫چه‌كفرۆش���تنمان له‌گه‌ڵ ن���اكات به‌بێ‬ ‫حكومه‌تی عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌ش عێراقه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫پێیبكرێت ناهێڵێت نینۆكیشمان هه‌بێ‬ ‫س���ه‌ری خۆمان���ی پێبخورێنین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌س���تور ئه‌وه‌ش���ی رونكردوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر چه‌كێك ده‌فرۆشرێت به‌حكومه‌تی‬ ‫عێراقی به‌شی هه‌رێمه‌كانیشی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ تاوه‌كو ئێس���تا هیچ‬ ‫چه‌كێكیان به‌هێزی پێشمه‌رگه‌ نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئۆپه‌راسیۆنی دیجله‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫مه‌ترسی هه‌یه‌ بۆ سه‌ر كوردستان‪ ،‬یان‬ ‫رونتر ب���ۆ ناوچه‌ دابڕاوه‌كان‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌ كه‌ باسی لێوه‌ ده‌كرێت‬ ‫له‌الیه‌ن پارتی‌و یه‌كێتییه‌وه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬سه‌ربازه‌كانی عێراق‬ ‫به‌سه‌ربازی خۆمان ده‌زانین‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫رابردویه‌كی تاڵمان له‌گه‌ڵ س���ه‌ربازانی‬ ‫عێراق���دا هه‌یه‌‪ ،‬دروس���تكردنی دیجله‌‬ ‫ئامانجی سیاسی له‌پش���ته‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ به‌خه‌ته‌ری ده‌زانین‪ ،‬ئه‌م قیاده‌ی‬ ‫قواتی دیجله‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ دروس���تكراوه‌‬ ‫به‌فشاری هێزی س���ه‌ربازی هه‌مو ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی ناوی ناوچه‌ دابڕاوه‌كانه‌ یان‬ ‫پێ���ش روخانی حكومه‌ته‌كه‌ی س���ه‌دام‬ ‫سه‌ربازه‌كانی له‌كوێدا بون بخاته‌ ژێری‬

‫شێخ جەعفەر‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬عه‌بدواڵ گۆران‬

‫فه‌رمانی دیجله‌ ی���ان رونتر حكومه‌تی‬ ‫مه‌رك���ه‌ز‪ ،‬ئه‌م���ه‌ رێگ���ه‌ی یه‌كه‌میانه‌‪،‬‬ ‫رێگ���ه‌ی دوه‌می���ان كه‌ كاری له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌ك���ه‌ن گه‌ڕانه‌وه‌یانه‌ بۆ س���نوره‌كانی‬ ‫هه‌مو عێراق له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوس���ێ‪،‬‬ ‫خه‌ته‌ری دروستكردنی دیجله‌ له‌وه‌دایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌و قس���انه‌ی ت���ۆ ته‌نها‬ ‫بۆچونی خۆته‌‪ ،‬یان ئه‌وه‌ راس���تییه‌كه‌و‬ ‫حكومه‌ت���ی عێ���راق به‌پراكتیكی كاری‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كات؟‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬ئه‌وه‌ راستییه‌كه‌ ئه‌وان‬ ‫كاری له‌س���ه‌ر ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬فه‌رمانێكیان‬ ‫ده‌ركردوه‌ بۆ ئه‌و بازگانه‌ی له‌س���نوری‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ن ده‌بێ موخابه‌رات‌و ناوخۆو‬ ‫دیجله‌و ‪...‬هتد تێدا بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ پالنتان چییه‌ بۆ رێگرتن‬ ‫له‌و به‌رنام���ه‌و پیالنان���ه‌ی حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ند به‌رامبه‌ر هه‌رێم؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬ئێمه‌ هه‌مو رێگه‌كان‬ ‫ده‌گرینه‌به‌ر بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانمان‬ ‫به‌اڵم له‌چوارچێوه‌ی ده‌ستوری عێراقدا‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ی���ن كێش���ه‌كانمان نه‌گه‌ن���ه‌‬ ‫هێزو چه‌ك‪ ،‬ئێمه‌ پێمانوایه‌ ش���ه‌ڕیش‬ ‫ببێت س���ه‌رئه‌نجام ده‌بێت له‌سه‌ر مێز‬ ‫دابنیش���ین بۆ چاره‌س���ه‌ر‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫عێراق له‌ئێس���تادا پێویستی به‌ئه‌من‌و‬ ‫ئاس���ایش‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ش���ه‌ڕ‪ ،‬هه‌مو رێگه‌كان ده‌گرینه‌به‌ر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ش���ه‌ڕ رونه‌دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ش���ه‌ڕ به‌رۆكمان بگرێت خوا بمانگرێت‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر نه‌یكه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر كار گه‌یش���ته‌‬ ‫شه‌ڕ ئێمه‌ش له‌مه‌یدانی شه‌ڕدا حیسابی‬ ‫خۆمان ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دیجل���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ خه‌ته‌ری بۆ‬ ‫سه‌ر هه‌رێم هه‌یه‌‪ ،‬له‌راستیدا دو فیرقه‌ی‬ ‫به‌ناوه‌كانی پێنج‌و دوانزه‌ كوردن‪ ،‬بۆچی‬ ‫ئه‌و دو فیرقه‌یه‌ ناكێش���نه‌وه‌ كه‌ له‌ژێر‬ ‫فه‌رمانی دیجله‌دایه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬ئێم���ه‌ خه‌ت���ه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ربازیدا نابینی���ن‪ ،‬به‌ڵكو خه‌ته‌ر‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت‌و بیروبۆچون���ی مه‌ركه‌زی‬ ‫بڕیاردای���ه‌‪ ،‬س���ه‌رباز فه‌رمان جێبه‌جی‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبونی‬ ‫دیجله‌ یه‌كێتی بێده‌نگب���و‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫سه‌رۆك كۆمار كه‌ سكرتێری یه‌كێتییه‌‬ ‫زۆر بێهه‌وڵوێست بو‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬له‌سه‌ره‌تاوه‌ كه‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆم���ار له‌ئه‌ڵمانیا له‌نه‌خۆش���خانه‌ بو‬ ‫خه‌ڵكی به‌نامه‌وه‌ بۆ عێراق ناردوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ الی مالیكی به‌اڵم پێویستی نه‌كردوه‌‬ ‫له‌راگه‌یاندن باس���ی بكرێت‪ ،‬یه‌كێتی‌و‬ ‫جه‌نابی مام جه‌الل له‌گه‌ڵ هه‌مو گه‌لی‬ ‫كوردو حیزبه‌ كوردییه‌كان یه‌ك ره‌نگ‌و‬ ‫ی���ه‌ك ده‌نگن به‌رامبه‌ر به‌دروس���تبونی‬ ‫دیجله‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ زانیاریم���ان‬

‫هێزی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ته‌نها ئه‌و چه‌ك ‌ه‬ ‫كۆنانه‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ له‌ڕوخانی‬ ‫حكومه‌تی‬ ‫پێشوی عێراقدا‬ ‫ده‌ستیكه‌وتوه‌‬ ‫هه‌بێت كورد له‌هه‌وڵی‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنی‌ حه‌مریندای���ه‌ ب���ۆ‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ ئۆپه‌راس���یۆنی‌ دیجله‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ وایه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬ئێم���ه‌ قی���اده‌ی‬ ‫عه‌مه‌لیاتمان هه‌یه‌ له‌هه‌مو شوێنه‌كان‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق هه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬قسه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ كارتی فش���اری كورد له‌ئێس���تادا‬ ‫كش���انه‌وه‌ی وه‌زیره‌كانێتی‪ ،‬دوا كارتی‬ ‫فش���اریش س���ه‌رۆك كۆماره‌‪ ،‬ئایا به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌یه‌؟‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬تا ئێستا هیچ بڕیارێكی‬ ‫وا نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌داهاتودا پێویس���ت‬ ‫بكات‪ ،‬هیچ كوردێك نامێنێت له‌عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌س���ه‌ش بمێنێته‌وه‌ كوردبێت له‌و‬ ‫كاته‌دا به‌خائین حیساب ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا بونی ئه‌م كێشانه‌ی ئێستا‬ ‫حكومه‌تی عێراق دروستیكردون‪ ،‬هه‌لێك‬ ‫نییه‌ بۆ كورد بڕیاری چاره‌نوسس���ازی‬ ‫خۆی بدات؟‬ ‫شێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬بۆچونێكم هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫عێراق‪ ،‬پێموایه‌ ئه‌من‌و ئاسایش به‌رقه‌رار‬ ‫نابێت ئه‌گ���ه‌ر عێراق به‌م ش���ێوه‌یه‌ی‬ ‫ئێس���تا بێت‪ ،‬ئه‌بێت عێراق ده‌وڵه‌تێكی‬ ‫فیدراڵ بێت‪ ،‬س���ێ هه‌رێمی فیدراڵ له‌م‬ ‫عێراقه‌دا دروس���ت بێ���ت‪ ،‬دواتر عێراق‬ ‫ئه‌من‌و ئاسایشی ده‌بێت‪ ،‬یاخود پارچه‌‬ ‫پارچه‌ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ناوه‌ند عاقاڵنه‌‬ ‫بجوڵێته‌وه‌ عێراقێكی فیدراڵ دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌م ش���ێوه‌یه‌ی ئێستا‬ ‫بێت عێراق پارچه‌پارچه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ا س���ه‌باره‌ت به‌چه‌ن���د‬ ‫دۆس���یه‌یه‌كی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬

‫بدوێی���ن‪ ،‬ه���ۆكاری نه‌بون���ی ئام���ار‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌ ی���ا ژماره‌ی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ناگوت���رێ ی���ان نازانرێ‪،‬‬ ‫پێمانبڵێ‌ بۆ چییه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬بۆیه‌ تاوه‌كو ئێستا‬ ‫ژماره‌ی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ نه‌زانراوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌مو پێش���مه‌رگه‌ نه‌هاتوه‌ته‌وه‌‬ ‫ژێر فه‌رم���ان‌و ته‌ش���كیالتی وه‌زاره‌تی‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ئه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی له‌ژێر‬ ‫فه‌رمان���ی وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌دان‬ ‫ژماره‌یان زانراوه‌‪ ،‬ئه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی‬ ‫الی حیزبه‌كان ی���ان هێزه‌كانی حه‌فتاو‬ ‫هه‌شتان ژماره‌یان الی خۆیانه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬قس���ه‌كانی خ���ۆت ئ���ه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نن وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌ یه‌كی‬ ‫نه‌گرتوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬پێموانیی���ه‌ هیچ‬ ‫وه‌زاره‌تێك وه‌ك وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫یه‌كیگرتبێته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كگرتنه‌وه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌ پێویس���تی‬ ‫به‌پێداویس���تی تایبه‌ت‌و میزانییه‌یه‌كی‬ ‫یه‌كجار گه‌وره‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و میزانییه‌یه‌ش‬ ‫ده‌بو حكومه‌ت���ی ناوه‌ند دابینی بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫توانای ئه‌و میزانییه‌ی نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كێشه‌كانی حكومه‌تی ناوه‌ندو‬ ‫هه‌رێم گرنگترینیان پێشمه‌رگه‌یه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌و كێش���ه‌یه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ گه‌وره‌یه‌ یان‬ ‫ته‌نها بۆ موزایه‌ده‌ی سیاس���ی باس���ی‬ ‫لێوه‌ ده‌كرێت؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬كێش���ه‌ی گرنگی‬ ‫هه‌رێ���م‌و عێراق هێزی پێش���مه‌رگه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی ده‌ستور هه‌مو هه‌رێمێك‬ ‫مافی هه‌یه‌ پاس���ه‌وانی خ���ۆی هه‌بێ‪،‬‬

‫له‌ئێستادا ته‌نها هه‌رێمی‌ كوردستانه‌ كه‌‬ ‫هێ���زی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ن���د ده‌بێ به‌پێی ده‌س���تور هه‌مو‬ ‫پێداوێستییه‌كی پاسه‌وانی هه‌رێم دابین‬ ‫بكات‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك هێزی پێشمه‌رگه‌ هه‌مو‬ ‫ئیلتیزامێكمان به‌ ده‌س���توره‌وه‌ هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ له‌الی���ه‌ن حكومه‌تی‬ ‫عێراقه‌وه‌ هیچ كارێكی ده‌س���توری بۆ‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ وه‌ك وه‌زیری پێش���مه‌رگه‌‬ ‫داواكاری وه‌زاره‌ته‌ك���ه‌ت چیب���وه‌‬ ‫له‌حكومه‌ت���ی عێراق���ی ك���ه‌ بۆت���ان‬ ‫نه‌كرابێت؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬هێزی پێش���مه‌رگه‌‬ ‫هێزێك���ی ده‌س���تورییه‌ له‌س���نوری‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬عێ���راق له‌س���ه‌رێتی ك���ه‌‬ ‫میزانیی���ه‌ی هێزه‌كان���ی هه‌رێم به‌هه‌مو‬ ‫پێداویس���تییه‌كانییه‌وه‌ دابی���ن بكات‪،‬‬ ‫تاوه‌كو هێزی پێش���مه‌رگه‌ له‌هه‌مو روه‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كانه‌وه‌و له‌چوارچێ���وه‌ی‬ ‫یاسادا خۆی رابهێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هۆكار چییه‌ به‌رپرسه‌ بااڵكانی‬ ‫عێراق باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ده‌بێ هێزی‬ ‫پاس���ه‌وانه‌كان له‌ژێر فه‌رمانی ناوه‌نددا‬ ‫بێت‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ ده‌ستوریی نییه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬ئه‌وه‌ قس���ه‌یه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌پێی ده‌س���تور هێزه‌كانی هه‌رێم نابن‬ ‫به‌ به‌شێك له‌وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراق‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێ���ت به‌ به‌ش���ێك له‌قیاده‌ی‬ ‫هێ���زی‌ چه‌كداری���ی‌ عێراق���ی‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌س���ت ده‌بێته‌وه‌ به‌عێ���راق نه‌ك‬ ‫له‌رێگه‌ی وه‌زاره‌تی به‌رگریه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌توانی به‌ڕونی پێمانبڵێیت‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ هی هه‌مو گه‌له‌ یان‬

‫ته‌نها هی‌ دو حیزبی ده‌سه‌اڵتداره‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عفه‌ر‪ :‬هێزی پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای دروس���تبونیه‌وه‌ هێ���زی‬ ‫گه‌ل بوه‌‪ ،‬چونك���ه‌ رۆڵه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه‌‬ ‫ب���وه‌ هاتوه‌ ب���وه‌ به‌پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وتانه‌ی ئه‌مڕۆ كه‌ هاتونته‌ دی‬ ‫به‌خوێن‌و قوربانیدانی هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م���ڕۆ ك���ه‌ په‌رله‌مان‌و‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و حكومه‌تمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫نابێ هێزی حیزب بمێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ه���ۆكار چییه‌ ك���ه‌ زۆربه‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك هێزی پێش���مه‌رگه‌ ب���ه‌ هێزی‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی ده‌زانن؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬له‌ن���او هێ���زی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌دا ئه‌وه‌ی یه‌كیگرتوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێت���ی‌و سۆشیالیس���ت‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێ���ش‌و زه‌حمه‌تكێش���ێكی ترو‬ ‫بێالیه‌ن‌و مه‌سیحی‌و ئاشوری‌و عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمان���ی تێدای���ه‌‪ ،‬بڕواناكه‌م له‌یه‌ك‬ ‫كه‌س���مان پرس���یبێت له‌ چ حیزبێكی‪،‬‬ ‫له‌میدیاكانه‌وه‌ ئه‌وانه‌ی كه‌ قسه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫گومانی تێ���دا نییه‌ كه‌ یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫نین‪ ،‬هێزی پێش���مه‌رگه‌ هێزی پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتی نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گه‌ڕاوه‌كانی گۆڕان به‌ كوێ‬ ‫گه‌یش���تن‪ ،‬ئای���ا هه‌م���و نانبڕاوه‌كانی‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن گه‌ڕاونه‌ت���ه‌وه‌ س���ه‌ر‬ ‫كاره‌كانیان؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬هه‌رك���ه‌س داوای‬ ‫ك���ردوه‌ گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ب���وه‌ هی���چ‬ ‫نه‌ب���وه‌ دو س���اڵ پێش دروس���تبونی‬ ‫ئ���ه‌و حیزبان���ه‌ فه‌س���ڵكراوه‌ ئه‌وانه‌ش‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان رایانگه‌یاند‬ ‫كێ نانبڕاو كراوه‌ ب���ا بێت ناوی خۆی‬ ‫بنوس���ێت به‌ه���ه‌زاران خه‌ڵ���ك ناوی‬ ‫خۆیان نوسی‪ ،‬ئه‌مانه‌ هه‌مویان خۆیان‬ ‫رۆیشتون كاره‌كانیان جێهێشتوه‌‪ ،‬چون‬ ‫به‌شدارییان له‌كاری توندوتیژیدا كردوه‌‪،‬‬ ‫چه‌ندین مانگ نه‌هات���ون موچه‌كانیان‬ ‫وه‌ربگرن‪ ،‬ی���ان له‌ژورێكه‌وه‌ یان له‌الی‬ ‫كه‌س���ێكه‌وه‌ گواس���تراونه‌ته‌وه‌ بۆ الی‬ ‫كه‌س���ێكی تر نه‌چوه‌ په‌یوه‌ندی بكات‬ ‫به‌كاره‌كه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ بێ منه‌ت بوه‌‬ ‫له‌كاره‌كه‌ی‪ ،‬لیستی گه‌ڕاوه‌ی وامان هه‌یه‌‬ ‫(‪ )700‬كه‌سه‌ تا ئێستا په‌نجا كه‌سیان‬ ‫په‌یوه‌س���ت بونه‌ته‌وه‌ به‌كاره‌كه‌یانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ كه‌ باس���ی نانبڕاوی���ی ده‌كه‌ن‬ ‫له‌سه‌دا هه‌شتای دوره‌ له‌راستییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌قس���ه‌كانته‌وه‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت ك���ه‌ كه‌س���تان نانبڕاو‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬به‌ڵكو خۆی���ان كاره‌كانیان‬ ‫جێهێشتوه‌؟‬ ‫ش���ێخ جه‌عف���ه‌ر‪ :‬م���ن وه‌ك وه‌زیر‬ ‫فه‌رمانێكم ده‌رنه‌ك���ردوه‌ به‌بڕینی نانی‬ ‫كه‌سێك له‌س���ه‌ر فاڵنه‌ حیزب‪ ،‬بۆخۆم‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بڕوام به‌نانبڕین نییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی نانی منداڵی خه‌ڵك‪.‬‬

‫ ‬ ‫هێزەکانی پێشمەرگە لەسنووری شارۆچکەی دوزخورماتوو‬

‫فۆتۆ‪ :‬هەرێم جاف‬

‫له‌دوزخورماتو‪ ...‬هه‌رێم پێشمه‌رگ ‌ه جێگیر ده‌كات‌و به‌غداش هێز ده‌هێنێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌نوێترین په‌ره‌سه‌ندنی‌ مه‌یدانی‌‬ ‫ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان حكومه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫ی به‌غدا‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ند ‌‬ ‫هه‌رێم هێزێكی‌ گه‌وره‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫له‌باكور‌و رۆژهه‌اڵتی‌ شارۆچكه‌ی‌‬ ‫دوزخورماتو جێگیركردوه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقیش رۆژی‌ دوشه‌ممه‌‬ ‫هێزێكی‌ زۆری‌ له‌عوزێمه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫حه‌مرین هێناوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ����اگادار به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫به‌غ����دا له‌حه‌مری����ن بێت����ه‌ ئه‌مدیوه‌وه‌‌و‬ ‫له‌دوزخورمات����و نزیكبێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا هێزی‌‬

‫پێشمه‌رگه‌ به‌قورسی‌ روبه‌ڕوی‌ ده‌بێته‌وه‌‌و‬ ‫له‌م����ڕوه‌وه‌ له‌س����ه‌ركردایه‌تی‌ كورده‌وه‌‬ ‫بڕیار به‌ به‌پرس����ه‌ مه‌یدانییه‌كانی‌ هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ كراوه‌ كه‌ له‌كاتی‌ شكاندنی‌‬ ‫ئه‌م سنوره‌دا له‌الیه‌ن هێزه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ روبه‌ڕویان ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ جه‌ختی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ پڕكێشی‌ بكات‪ ،‬هیچ رێگه‌یه‌ك‬ ‫له‌ب����ه‌رده‌م حكومه‌تی‌ هه‌رێم����دا نامێنێ‌‬ ‫به‌رگرت����ن له‌پێش����ڕه‌ویی‌ ئه‌و س����وپایه‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر ئ����ه‌و هێزه‌ بێنه‌‬ ‫ن����او دوز‌و ش����ارۆچكه‌ كورده‌كان����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه‌ فش����ار ده‌خه‌نه‌سه‌ر‬ ‫هاواڵتیان����ی‌ ك����ورد‌و هێزه‌ سیاس����ییه‌‬ ‫كورده‌كان‌و ش����وێن پێ����ی‌ خۆیان قایم‬

‫ده‌كه‌ن‌و "به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ش ش����وێن پێی‌‬ ‫كورد الواز ده‌بێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ك����رد‬ ‫كه‌ ئێس����تا هێزێكی‌ زۆری‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫له‌چیاكان����ی‌ ده‌وری‌ دوزخورمات����و‬ ‫جێگیرك����راون‌و هه‌روه‌ه����ا باره‌گاكانی‌‬ ‫ناوش����اریش توندوتوڵ‌ كراون‌و هێزێكی‌‬ ‫زۆری����ان لێ جێگیرك����راوه‌‪ ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دوزخورمات����وش ب����ه‌ڕوی‌ هه‌رێم����دا‬ ‫هێزێك����ی‌ زۆری‌ پێش����مه‌رگه‌ له‌ه����ه‌ردو‬ ‫ناوچه‌ی‌ (زینانه‌‌و ناوچه‌ی‌ قادركه‌ره‌م)‬ ‫جێگیركراون‪.‬‬ ‫به‌رامب����ه‌ر ئه‌و هێزان����ه‌ش حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق له‌دوا هه‌نگاویدا به‌پێی‌ سه‌رچاوه‌‬ ‫كوردیی����ه‌كان دو لی����وا ك����ه‌ زیات����ر له‌‬ ‫‪ 6‬ه����ه‌زار س����ه‌رباز ده‌ب����ن‌و ‪ 70‬تانك‌و‬

‫زرێپۆش����یان پێیه‌ له‌عوزێم����ه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫حه‌مری����ن به‌ڕێكه‌وت����ون‌و رێگه‌ی‌ نێوان‬ ‫به‌غدا كه‌ركوكیان گرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك����ی‌ ت����ره‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ربازیی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د ك����ه‌ زێده‌ڕۆیی‌‬ ‫له‌ق����ه‌واره‌ی‌ ئ����ه‌و هێ����زه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندیدا ده‌كرێت كه‌ هێنراون" ئه‌و هێزه‌‬ ‫دو لیوا نییه‌‌و ته‌نها چوار فه‌وجه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م په‌ره‌س����ه‌ندنانه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ی‌ هێ����زی‌ پیاده‌ی‌ س����وپای‌‬ ‫عێراق‪ ،‬فه‌ریق روك����ن (عه‌لی‌ غه‌یدان)‬ ‫نامه‌یه‌كی‌ نهێن����ی‌‌و به‌په‌له‌ی‌ ناردوه‌ بۆ‬ ‫ئۆپه‌راس����یۆنه‌كانی‌ دیجله‌‌و خستونیه‌ته‌‬ ‫حاڵه‌تی‌ ئاماده‌باش����ییه‌وه‌‌و داوا له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌فس����ه‌ر‌و پله‌داره‌كانی‌ ئۆپه‌راس����یۆنی‌‬

‫دیجل����ه‌ ده‌كات ك����ه‌ به‌مۆڵ����ه‌ت‬ ‫رۆیش����تونه‌ته‌وه‌ په‌یوه‌ن����دی‌ بكه‌ن����ه‌و‌ه‬ ‫به‌یه‌كه‌ سه‌ربازییه‌كانیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوكات رۆژی‌ دوش����ه‌ممه‌ نوسینگه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ گشتی‌ هێزه‌كانی‌ عێراق كه‌‬ ‫به‌بڕیاری‌ مالیكی‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‬ ‫جموج����وڵ‌ ده‌كه‌ن ل����ه‌دوا راگه‌یاندنیدا‬ ‫داوا له‌ئۆپه‌راس����یۆنی‌ دیجل����ه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ئاگادارب����ن‌و هۆش����دارییان ده‌داتێ‌‬ ‫له‌جموجوڵی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێن����ه‌ ئام����اژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ك����رد ك����ه‌ زۆرب����ه‌ی‌ زۆری‌ ئ����ه‌و‬ ‫هێزانه‌ی‌ براونه‌ت����ه‌ زینانه‌‌و قادركه‌ره‌م‌و‬ ‫دوزخورمات����و پێش����مه‌رگه‌ی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردس����تانن‪ ،‬هاوكات پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانیش هێزێكی‌ زۆری‌‬

‫له‌ناوچه‌كانی‌ خۆیه‌وه‌ بۆ س����ه‌ر رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫(ئاڵتون كۆپری‌) كه‌ركوك ناردوه‌‌و دور‬ ‫له‌رێگه‌ گش����تییه‌كه‌ی‌ نێوان كه‌ركوك‌و‬ ‫هه‌ولێر‪ ،‬بنكه‌‌و باره‌گایان داناوه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪)16‬ی‌ مانگ له‌س����ه‌ر هه‌وڵی‌‬ ‫ده‌س����تگیركردنی‌ ئه‌فس����ه‌رێكی‌ هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ له‌الی����ه‌ن پۆلیس����ی‌ دوز‌و‬ ‫پۆلیس����ی‌ فیدراڵییه‌وه‌ شه‌ڕێكی‌ قورس‬ ‫له‌نێوان هێزی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و هێزه‌كانی‌‬ ‫س����ه‌ر به‌حكومه‌تی‌ ناوه‌ندیدا دروستبو‪،‬‬ ‫له‌ئه‌نجامدا هاواڵتییه‌كی‌ توركمان گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س����تدا‌و ‪ 10‬چه‌كدار ك����ه‌ یه‌كێكیان‬ ‫پێش����مه‌رگه‌‌و نۆی‌ دیكه‌ش كه‌ پۆلیس‌و‬ ‫سه‌ربازی‌ سوپای‌ عێراق بون بریندار بون‬ ‫به‌مه‌ش كێشه‌یه‌كی‌ گه‌ور‌ه له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫دروستبوه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫كێشه‌كه‌ ‌ی دوزخورماتو چۆن‌و بۆچی‌ سه‌ریهه‌ڵدا؟‬

‫قایمقامی دوزخورماتو‪ :‬هیچ گه‌ره‌نتییه‌ك نییه‌ كێشه‌كان سه‌رهه‌ڵنه‌ده‌نه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی له‌‪16‬ی‌ ئه‌م مانگ ‌ه‬ ‫به‌هۆی كێشه‌یه‌كی شه‌خسییه‌وه‌‪،‬‬ ‫شه‌ڕ له‌نێوان هێزی‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی فیدراڵ ‌‬ ‫له‌الیه‌ك‌و سوپا‌و پۆلیس ‌‬ ‫حكومه‌تی به‌غدا دروستبو‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫بارودۆخه‌ك ‌ه ل ‌ه دو رۆژی‌ رابردوه‌و‌ه‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك هێوربوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كان حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌غدا رۆژی‌ دوشه‌ممه‌ هێزێكی‌ نوێ ‌‬ ‫له‌سوپای‌ عێراق هێناوه‌ بۆ ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی دوزخورماتوش ده‌ڵێت‬ ‫قایمقام ‌‬ ‫"هیچ گه‌ره‌نتیه‌ك نییه‌ كێشه‌كان‬ ‫سه‌رهه‌ڵنه‌ده‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫چەند سەربازێکی ئۆپەراسیۆنی دیجلە روبەڕوی هێزی پێشمەرگە ‬ ‫بریندارك���ردوه‌‪ ،‬دوات���ر رایانك���ردوه‌و‬ ‫هه‌ڵهات���ون‌و تائێس���تاش ده‌س���تگیر‬ ‫نه‌كراون‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ هۆكاری‌ سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫ی دوزخورماتو‬ ‫روداوه‌كه‌‪ ،‬قایمقامی قه‌زا ‌‬ ‫ش���ه‌الل عه‌بدول به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"پاش ئه‌وه‌ی لیژنه‌یه‌كیان دروس���تكرد‬ ‫ده‌رك���ه‌وت كێش���ه‌یه‌كی‌ شه‌خس���ی‌و‬ ‫به‌ه���ۆی به‌نزینه‌وه‌ ب���وه‌و هیچ كه‌س‌و‬ ‫هێزو الیه‌نێ���ك له‌پش���تییه‌وه‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئاكامی لێكتێنه‌گه‌یشتنه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫كێش���ه‌ی ‌ه كرایه‌ كێشه‌ی‌ كوردو به‌غداو‬ ‫گه‌وره‌و فراوان كرا"‪.‬‬ ‫هاوكات سه‌رچاو‌ه س���ه‌ربازییه‌كه‌ی‬ ‫ئاوێن���ه‌ به‌هه‌مانش���ێو‌ه ده‌ڵێ���ت "ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌ی ‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌كێشه‌ی‌ كوردو عه‌ره‌ب‌و هێزی دیجله‌و‌ه‬ ‫نه‌بوه‌و نییه‌و كێش���ه‌كه‌ له‌و گه‌نجه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬به‌اڵم راگه‌یاندنه‌كان‌و‬ ‫چه‌ند به‌رپرسێك له‌دوزخورماتو راستی‬ ‫روداوه‌كه‌یان ش���ێواندو خه‌ریك ‌ه شه‌ڕی‬ ‫كوردو عه‌ره‌ب هه‌ڵده‌گیرسێنن"‪.‬‬

‫سه‌ره‌تا كێشه‌ك ‌ه‬ ‫چۆن ده‌ستیپێكرد؟‬ ‫فه‌رمانده‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ربازیی‌ ك���ورد‬ ‫ی دوزخورماتو ك ‌ه نه‌یویس���ت‬ ‫له‌ناوچ ‌ه ‌‬ ‫ناوی باڵوبكرێته‌و‌ه به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫ی‬ ‫ی كێش���ه‌كه‌ به‌هۆی گه‌نجێك ‌‬ ‫سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ك���ورده‌و‌ه درس���تبو ك ‌ه ن���اوی‌ (گ)‌ه‬ ‫پێشتر كێشه‌ی هه‌بو‌ه له‌دادگاو داواكراو‬ ‫بوه‌‪ .‬رۆژێك پێش روداوه‌ك ‌ه وات ‌ه ‪11/15‬‬ ‫پۆلیس ویس���تویان ‌ه ده‌ستگیری بكه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم گه‌نجه‌ك��� ‌ه خۆی به‌ده‌س���ته‌و‌ه‬ ‫ن���ه‌داوه‌و ش���ه‌ڕه‌ ته‌ق��� ‌ه له‌نێوانیاندا‬ ‫دروس���تبوه‌و ته‌قه‌ی له‌پۆلیس كردوه‌و‬ ‫هه‌ڵهاتوه‌‪ .‬بۆ رۆژی دواتر‪ ،‬وات ‌ه ‪،11/16‬‬ ‫پۆلیس به‌ته‌نها نه‌یانتوانیوه‌ بچنه‌ سه‌ر‬ ‫ماڵ���ی ئه‌و كوڕه‌و ده‌س���تگیری بكه‌ن‪،‬‬ ‫داوایان له‌پۆلیس���ی فیدراڵ���ی كردو‌ه‬ ‫هاوكارییان بكه‌ن له‌ده‌س���تگیركردنیدا‪،‬‬ ‫كاتێك هێز‌ه هاوبه‌شه‌ك ‌ه چونه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫ماڵی���ان‪ ،‬دیس���ان خۆی به‌ده‌س���ته‌و‌ه‬ ‫ن���ه‌داوه‌و ئه‌مج���اره‌ داواكراوه‌ك ‌ه چه‌ند‬ ‫كه‌س���ێكی تری له‌گه‌ڵدا بوه‌‌و له‌نێوان‬ ‫هه‌ردوالدا شه‌ڕ دروستبوه‌‪ ،‬له‌و كاته‌دا‬ ‫بارودۆخه‌كه‌ به‌كوێ‌ ده‌گات؟‬ ‫ئه‌مان له‌س���ه‌ربانه‌و‌ه ته‌قه‌یان كردوه‌و‬ ‫ئ���ه‌م روداوه‌ كێش���ه‌كانی‌ نێ���وان‬ ‫ئاڕبیجییه‌كی���ان ن���او‌ه به‌هه‌مه‌رێك���ی‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌رێم‌و حكومه‌ت ‌‬ ‫پۆلیسه‌وه‌و پێنج سه‌ربازو دو پۆلیسیان حكومه‌ت��� ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬دەشتی ئەنوەر‬

‫بۆی نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه ئیدارییه‌ك ‌هی‌ دوزخورماتو‬ ‫راش���یده‌گه‌یه‌نێت ك��� ‌ه ئه‌گ���ه‌ر هێزی‬ ‫دیجله‌ نه‌بوایه‌ كێش���ه‌كه‌ به‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫نه‌ده‌ته‌قیی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌م���اوه‌ی‌ پێش���ودا‬ ‫له‌كه‌رك���وك ته‌قینه‌وه‌یه‌ك ‪ 40‬قوربانی‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌و نه‌گه‌یش���ته‌ ئ���ه‌وه‌ی هێز‬ ‫بجوڵێنرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌راس���تیدا له‌نێوان‬ ‫به‌غداو هه‌رێم‌و الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان شتی‬ ‫ی‬ ‫ترو ناڕونی هه‌ی���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ره‌نگدانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دوزخورماتو گه‌ور‌ه‬ ‫هه‌بو ك ‌ه كێشه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���ار‌هی‌ گرنگی ئ���ه‌و ناوچه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫كوردو به‌غداش‪ ،‬ش���ه‌الل عه‌بدول وت ‌‬ ‫ی دوزخورمات���و گرنگی‌ خۆی‬ ‫"ناوچ���ه‌ ‌‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌روی س���تراتیژی‌و س���نوری‌‌و‬ ‫جیوپۆلیتیكیی���ه‌وه‌و هه‌مو ناوچه‌كانی‬ ‫باكورو باش���وری‌ عێراق ده‌به‌ستێته‌و‌ه‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌"‪.‬‬

‫به‌غدا ئاڵۆزتركرد‪ ،‬له‌روی‌ سه‌ربازییشه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ هێزو سه‌نگه‌ر له‌یه‌كگرتن ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌و ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌‌و‬ ‫هێز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوز ‌‬ ‫پێكهه‌ڵپژانی���ان له‌ن���او ق���ه‌زا ‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌گه‌ر كێشه‌كانیش بۆ‬ ‫ی هێورببنه‌وه‌‪ ،‬چاودێران‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرژبون���ه‌وه‌ی‌‌و توندوتیژ ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫زیات���ر ب���ه‌دور نازانن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر بێت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی چاره‌سه‌رێك ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی‌ سیاس ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییان نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ی بارودۆخه‌كه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئایند‌ه ‌‬ ‫قایمقامی‌ دوزخورماتو وتی "له‌ئێستادا‬ ‫بارودۆخه‌ك ‌ه تاڕاده‌یه‌ك ئارامه‌و سه‌باره‌ت‬ ‫به‌هێنانی هێزیش تا ئێستا هیچ هێزێكی‬ ‫ده‌ره‌كی نه‌هاتوه‌ته‌ س���نوره‌كه‌و ته‌نها‬ ‫زانیارییه‌‪ ،‬هه‌موش���مان كۆكین له‌سه‌ر‬ ‫ی ك��� ‌ه بارودۆخه‌كه‌ ئارام بێته‌وه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫هیچ روداوێك رونه‌داته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌گه‌ره‌نت���ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی كێشه‌كه‌ له‌ماو‌ه ‌‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵنه‌دانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و تۆمه‌تبار‌ه‬ ‫ی "هیچ گه‌ره‌نتییه‌ك‬ ‫داهاتودا‪ ،‬ناوبراو وت ‌‬ ‫پێشتر داواكراو بوه‌‬ ‫نیی ‌ه كێش���ه‌كان س���ه‌رهه‌ڵنه‌ده‌نه‌وه‌و‬ ‫ی وته‌كانی���دا به‌رپرس��� ‌ه‬ ‫له‌درێ���ژ‌ه ‌‬ ‫بۆچون���ی ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌ناو ش���اره‌و‌ه‬ ‫ی س���ه‌ربازییه‌كه‌ی دوزخورماتو باس���ی‬ ‫هیچ رونه‌دات‪ ،‬ئه‌گه‌ر هێز له‌شوێنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫تره‌و‌ه به‌مه‌به‌ستێك ره‌وان ‌ه بكرێت ئه‌وا له‌وه‌ش كرد ئه‌و گه‌نجه‌ ك ‌ه ش���ه‌ڕه‌كه‌ ‌‬ ‫ش���تێكی تره‌و هیچ خوێندنه‌وه‌یه‌كمان دروس���تكردوه‌ ده‌یان كێشه‌و فه‌رمانی‬

‫نەخشەی هێڵی تەماسی نێوان هێزی پێشمەرگەو ئۆپەراسیۆنی دیجلە‬ ‫گرتنی‌ هه‌م له‌هه‌رێمی كوردستان‌و هه‌م‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ دوزخورماتو له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ساڵی پار له‌ناو دوزخورماتو به‌تۆمه‌تی‬ ‫ی ‪ 656‬ملی���ۆن دینار‬ ‫دزین���ی نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫فه‌رمانی گرتنی بۆ ده‌ركراو هاوڕێیه‌كیان‬ ‫به‌ن���اوی (ح) ده‌س���تگیركراو دان���ی‬ ‫به‌تاوانه‌كه‌دا نا‪ ،‬ماوه‌یه‌ك له‌ئاسایش���ی‬ ‫ك���ه‌الر زیندانی‌ كراو گواس���تیانه‌وه‌ بۆ‬ ‫ی ماوه‌یه‌ك ئازادكرا‪.‬‬ ‫دوزو دوا ‌‬ ‫ه���ه‌ر س���ه‌باره‌ت ب���ه‌و كه‌س���ه‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسه‌ س���ه‌ربازیی ‌ه زانیاری دیكه‌ ‌‬ ‫دركاندو وتی ئه‌و كه‌س��� ‌ه به‌ته‌نها خۆی‬ ‫ی ‪ 10‬كه‌س���ن‌و‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و نزیكه‌ ‌‬ ‫هه‌مویان بكوژن‌و دۆس���یه‌ی كوشتن‌و‬ ‫تی���رۆرو دزییان له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌م‬ ‫كه‌س ‌ه پێش���وتر به‌هۆی كێشه‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫له‌تكریت ده‌س���تگیركراوه‌و دو س���اڵ‬ ‫ی پێش���ودا‬ ‫ی كرا‪ ،‬له‌چه‌ند مانگ ‌‬ ‫زیندان ‌‬ ‫ی له‌ئاسایش���ێك ك���رد‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ته‌قه‌ ‌‬ ‫ی مالزم (ع) به‌رپرسی‬ ‫چو‌ه س���ه‌ر ماڵ ‌‬ ‫پێشوی پۆلیسی دوزخورماتوو كێشه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ دروس���تكرد‪ ،‬به‌اڵم بۆی چوه‌ت ‌ه‬ ‫ی ده‌كرێت‌و به‌رپرسێكی‬ ‫س���ه‌رو هاوكار ‌‬ ‫له‌پشته‌‪ ،‬ئه‌و قسه‌یه‌ دور‌ه له‌راستییه‌و‌ه‬ ‫ی به‌نزینه‌و‌ه‬ ‫كه‌ ده‌وترێت به‌هۆی سه‌ر‌ه ‌‬ ‫كێشه‌ك ‌ه دروست بوه‌‪.‬‬

‫چۆن‌و بۆچی هێز جوڵێنرا؟‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه س���ه‌ربازییه‌كه‌ باس���ی‬ ‫له‌وه‌شكرد كه‌ (گ گ) كه‌سێك ‌ه نزیك‬ ‫ی كێشه‌ك ‌ه‬ ‫له‌به‌رپرسێك‌و نیوه‌ڕۆی دوا ‌‬ ‫داوای‌ له‌هه‌موم���ان ك���رد ك��� ‌ه به‌هه‌ر‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك بێ���ت ده‌بێت ئه‌و كه‌س��� ‌ه‬ ‫ده‌رباز بكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه پێمان باش‬ ‫نه‌بو خۆمان به‌كێش���ه‌ی كه‌س���ێكه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫تێوه‌بگلێنین ك ‌ه ده‌یان كێشه‌ی دیكه‌ ‌‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬كه‌چ���ی دوات���ر هه‌مو‬ ‫هێ���زه‌كان كه‌وتن ‌ه ئاماده‌باش���ییه‌وه‌و‬ ‫ئه‌ویش خۆی ده‌ربازكردو كێشه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫خه‌ڵكی ئه‌م شاره‌ جێهێشت‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هێنانی‌ هێ���ز له‌پاش‬ ‫دروس���تبونی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله‌ ئه‌و‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه ره‌تیك���رده‌وه‌و وتی به‌هیچ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ پێش���وتریش هێ���زی تاز‌ه‬ ‫ی دیجله‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫نه‌هاتوه‌و هه‌ر ئه‌و هێزه‌ ‌‬ ‫ی ‪14‬و ‪ 15‬پێكهاتوه‌‌و ده‌مێك ‌ه‬ ‫له‌فیرق ‌ه ‌‬ ‫ی حه‌مرین‌و‬ ‫له‌و س���نوره‌یه‌‪ ،‬له‌س���نور ‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین‌و كه‌ركوك ك��� ‌ه لیوایه‌ك‬ ‫ل���ه‌و فیرقه‌ی ‌ه لیوا به‌ختیار كه‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتیی��� ‌ه به‌رپرس���ێتی‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌و‬ ‫هێز‌ه كۆنه‌ی ‌ه ل���ه‌و ناوچه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ك ‌ه‬ ‫عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی كرای ‌ه به‌رپرس���ی‬ ‫كێشه‌كه‌ گه‌ور‌ه كرا‪.‬‬

‫تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‌و نه‌وشیروان بۆ میدیا بیانییه‌كان ده‌دوێن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئاماده‌ی‌ چاوپێكه‌وتن ‌ی میدیا ‌ی كورد ‌ی نین‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ (میللییه‌ت)ی‌ توركی‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چوار رۆژدا چاوپێكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌‌و نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ تا ئێستا كه‌مترین‬ ‫چاوپێكه‌وتنیان بۆ میدیای‌ كوردی‌‬ ‫كردوه‌ یان هه‌ر نه‌یانكردوه‌‪.‬‬ ‫له‌سێش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردو ت���ا رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌ممه‌ی‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئ���ه‌م هه‌فته‌یه‌‬ ‫رۆژنام���ه‌ی‌ (میللیی���ه‌ت)ی‌ تورك���ی‌‬ ‫ی له‌گ ‌هڵ‌ هه‌ریه‌ك‬ ‫چاوپێكه‌وتنی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫له‌ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫عێ���راق‌و مه‌س���عود بارزانی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‌و نه‌وش���یروان مسته‌فا رێكخه‌ری‌‬ ‫گش���تی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ ئۆپۆزس���یۆن له‌كوردس���تان‬ ‫ئه‌نجامدا ك���ه‌ كاردان���ه‌وه‌ی‌ گه‌وره‌یان تاڵەبانی‬ ‫نەوشیروان مستەفا‬ ‫بارزانی‬ ‫به‌دوای‌ خۆیاندا هێنا‪.‬‬ ‫ی بچوك‌و بێ كاریگه‌ره‌"‪،‬‬ ‫چاوپێكه‌وتنی‌ ئه‌و س���ێ‌ سه‌ركرده‌یه‌ ئه‌و سه‌ركردانه‌ نه‌ك هه‌ر چاوپێكه‌وتن ئه‌حمه‌د می���ره‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ میدیای‌ لۆكاڵ ‌‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ میدی���ای‌ بیانیدا هاوكاته‌ له‌گ ‌هڵ‌ له‌گ ‌هڵ‌ میدیای‌ ك���وردی‌ ناكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌نجامدان���ی‌ چاوپێكه‌وتنی‌ ئه‌و س���ێ‌ له‌و روه‌ش���ه‌وه‌ وتی‌ "به‌داخه‌وه‌ جاران‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ چه‌ندین میدی���ای‌ كوردی‌ ئاماده‌نین مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ ته‌ندروستیشیان س���ه‌ركرده‌یه‌ی‌ بۆ میدیای بیانی‌ به‌وه‌ ئ���ه‌م كلت���وره‌ ته‌نه���ا الی‌ بارزان���ی‌‌و‬ ‫به‌ (حیزبی‌‌و حكومی‌‌و ئۆپۆزیس���یۆن‌و له‌گه‌ڵ‌ بكه‌ن‌و زانیارییان پێبده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ لێكدایه‌وه‌ كه‌ ئه‌و سه‌ركردانه‌ به‌شێكی‌ تاڵه‌بانی‌ هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ دروستبونی‌‬ ‫ئه‌هل���ی‌) هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و س���ه‌ركردانه‌ زۆرجار میدی���ا كوردیی���ه‌كان زانیاری‌ زۆری‌ میدی���ای‌ كوردیی���ان له‌نێوخۆی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬نه‌وش���یروان‬ ‫كه‌مترین چاوپێكه‌وتنیان له‌گ ‌هڵ‌ میدیای‌ له‌میدی���ا بیانییه‌كان���ه‌وه‌ وه‌رده‌گ���رن خۆیان���دا قۆرخك���ردوه‌‌و پێیانوای��� ‌ه مس���ته‌فاش فێری‌ ئه‌و كلت���وره‌ بوه‌‌و‬ ‫كوردیدا ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ ك���ه‌ ئ���ه‌وه‌ش جێ���ی‌ داخ���ه‌و به‌هه‌ند ئه‌گ���ه‌ر په‌یامێكیان هه‌بێ���ت ده‌توانن له‌هیچ كه‌ناڵێكه‌وه‌ ده‌رنه‌كه‌وتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌مانگی‌ شوباتی‌ ئه‌مساڵدا بۆ وه‌رنه‌گرتنی‌ رۆڵی‌ میدی���ای‌ كوردییه‌‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ی‌ میدی���ا حیزبییه‌كانیان���ه‌وه‌ پێموایه‌ ئه‌وه‌ نه‌خۆشی‌ خۆبه‌كه‌مزانینه‌‬ ‫یه‌كه‌مجار ب���ۆ هه‌فته‌نامه‌ی‌ (هاواڵتی‌) ناوب���راو وتی‌ "ره‌نگه‌ س���ه‌ركرده‌كان وا بیگه‌یه‌نن‪ ،‬الیه‌نێكی‌ دیكه‌ش په‌یوه‌ندی‌ كه‌ له‌نێو سه‌ركرده‌كاندا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری‌ لڤین له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌دایه‌‬ ‫دوا‪ ،‬نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش دوای‌ بیربكه‌ن���ه‌وه‌ كه‌ ئه‌گ���ه‌ر چاوپێكه‌وتن به‌ناته‌ندروس���تی‌ میدی���اوه‌ هه‌ی���ه‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان له‌ له‌گه‌ڵ‌ میدیایه‌كی‌ ك���وردی‌ یان ئه‌هلی‌ له‌كوردس���تان كه‌ تا ئێستاش به‌شێكی‌ كه‌ سه‌ركرده‌كان بۆ میدیای‌ ده‌ره‌وه‌ش‬ ‫(‪)2009‬دا تا ئێس���تا جگ���ه‌ له‌كه‌ناڵی‌ بكه‌ن ئ���ه‌وا ئ���ه‌و میدیای���ه‌ گه‌وره‌تر زۆری‌ میدی���ا له‌ژێ���ر ده‌س���تی‌ هێزی‌ قس���ه‌ بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم رونیك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ مۆدێلی‌ قسه‌نه‌كردن بۆ‬ ‫(ك���ه‌ی‌ ئێ���ن ئێ���ن)ی‌ بزوتنه‌وه‌كه‌ی‌‪ ،‬ده‌بێت‪ ،‬له‌كاتێكدا ئێس���تا به‌شایه‌تیی‌ فه‌رمانڕه‌وا‌و ئۆپۆزیسیۆندایه‌‪.‬‬ ‫میره‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌نجامدانی‌ كوردی‌‌و به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌‬ ‫چاوپێكه‌وتن���ی‌ ب���ۆ هی���چ میدیایه‌ك هه‌مو الیه‌ك میدیای‌ ئه‌هلی‌ توانیویه‌تی‌‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬بارزانیش تا ئێس���تا ته‌نها زیاتر خۆی‌ بس���ه‌لمێنێ‌ ك���ه‌ بێگومان چاوپێكه‌وتن���ی س���ه‌ركرده‌ كورده‌كانی‌ پێ���ش ئه‌وه‌ی‌ نه‌نگی‌ بێ���ت بۆ میدیای‌‬ ‫ی گه‌وره‌یه‌‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكی‌ بۆ كه‌ناڵی‌ كوردستان هه‌ڵه‌ش���ی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌نجامنه‌دانی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ میدیاكانی‌ بیانی‌ ب���ۆ كلتوری‌ كوردی‌‪ ،‬نه‌نگییه‌كی‌ سیاس��� ‌‬ ‫ی حیزبه‌كه‌ی‌ كه‌ پارتییه‌ چاوپێكه‌وتنی‌ ئه‌و سه‌ركردانه‌ بۆ میدیا ئه‌و سه‌ركردانه‌ گه‌ڕانده‌وه‌ كه‌ پێیانوایه‌ بۆ سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كان‪.‬‬ ‫تیڤی‌ زمانحاڵ ‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ی‌ رۆژنامه‌نوس���ان‬ ‫كوردیی���ه‌كان بایكۆتكردن���ه‌‌و جۆرێكه‌ كاتێك له‌میدی���ای‌ ده‌ره‌وه‌دا ده‌ربكه‌ون‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌بنه‌ "پیاوێكی‌ گه‌وره‌‌و سه‌رنجی‌ دنیا ئه‌نجامنه‌دان���ی‌ چاوپێكه‌وتن���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری‌ رۆژنامه‌ی‌ (هاواڵتی‌)‪ ،‬له‌بڕیاری‌ سیاسی‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌رنوسه‌ری‌ گۆڤاری‌ لڤین‪ ،‬به‌الی‌ خۆیاندا راده‌كێش���ن‌و پێیانوایه‌ سه‌ركردانه‌ بۆ میدیای‌ كوردی‌ بۆ چه‌ند‬ ‫كه‌مال ره‌وف بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌‬

‫►‬

‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬

‫مۆدێلی‌ قسه‌نه‌كردن‬ ‫بۆ میدیای كوردی‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ نه‌نگی‌‬ ‫بێت بۆ میدیای‌‬ ‫كوردی‌‪ ،‬نه‌نگییه‌كی‌‬ ‫سیاسی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫بۆ سه‌ركرده‌‬ ‫سیاسییه‌كان‬ ‫هۆكارێ���ك ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ری‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ (روداو)‪ ،‬ئاكۆ‬ ‫محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ ئه‌و رۆژنامه‌نوس���ه‌ی‌ چاوپێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و سێ‌ س���ه‌ركرده‌یه‌ی‌ كورددا‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌رۆژنامه‌نوس���ه‌‬ ‫به‌نێوبانگه‌كان���ی‌ توركی���ا‌و ته‌نان���ه‌ت‬ ‫جیهانیش‪ ،‬بۆیه‌ سه‌ركرده‌ كورده‌كانیش‬ ‫مه‌به‌س���تیانه‌ ئ���ه‌و رۆژنامه‌نوس���انه‌‬ ‫ببینن‪ ،‬جگه‌ ل���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ئه‌و میدیایانه‌ له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌و س���ه‌ركردانه‌‬ ‫له‌ئاستێكی‌ به‌رزدایه‌‪ ،‬ئاكۆ وتی‌ "به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ میدیای‌ كوردی تا ئێس���تا‬ ‫ئه‌و پڕۆفیش���ناڵییه‌ی‌ لێی‌ داوا ده‌كرێت‬ ‫نه‌یب���وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ك���ورد به‌هاواڵتی‌‬ ‫ئاس���ایی‌‌و سه‌ركرده‌كانیشه‌وه‌ كه‌سانی‌‬ ‫بیانی‌ له‌خ���ۆی‌ پێگه‌وره‌تره‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫حاڵه‌ته‌ دروستبوه‌‌و سه‌ركرده‌كان كه‌متر‬ ‫چاوپێكه‌وتنی���ان بۆ میدی���ای‌ كوردی‌‬ ‫ئه‌نجامداوه‌"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ كه‌ناڵی‌ ئاسمانی‌‬ ‫(په‌ی���ام)‪ ،‬فاروق عه‌لی‌ ك���ه‌ زمانحاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امییه‌‌و س���ێیه‌م پارتی‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنه‌‪ ،‬باس���ی‌ له‌وه‌ك���رد‬ ‫ك���ه‌ زۆرب���ه‌ی‌ جار ئ���ه‌و س���ه‌ركردانه‌‬ ‫لێدوان‌و چاوپێكه‌وتنی���ان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كانی‌ خۆیانه‌وه‌ باڵویده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ش نیگه‌رانی‌ میدیاكانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬هۆیه‌كی‌ دیكه‌ش ره‌نگه‌‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سكرتێر‌و كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و سه‌ركردانه‌ كه‌ رێگرن له‌وه‌ی‌ میدیا‬ ‫كوردیی���ه‌كان بتوان���ن چاوپێكه‌وتنیان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجام ب���ده‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یام ده‌ڵێت "زۆرجاریش‬ ‫هه‌ر میدی���ا كوردییه‌كان رۆڵیان هه‌بوه‌‬ ‫له‌ناس���اندنی‌ ئه‌و سه‌ركردانه‌ به‌جیهانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وان ئاماده‌نی���ن‬ ‫چاوپێكه‌وتنیان له‌گه‌ڵ ئه‌نجام بده‌ن"‪.‬‬ ‫ی پسپۆری‌ بواری‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫به‌بۆچون ‌‬ ‫مامۆستا له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌‪ ،‬د‪.‬شێركۆ‬ ‫مه‌نگ���وڕی‌‪ ،‬س���ه‌ركرده‌ ك���ورده‌كان‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی���ش ئه‌و س���ێ‌ س���ه‌ركرده‌یه‌‬ ‫ئاماده‌بونێكی‌ به‌رده‌وامیان له‌نێو میدیای‌‬ ‫كوردیدا هه‌یه‌ وه‌كو هه‌واڵ‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌‬ ‫وه‌ك���و چاوپێكه‌وتنی‌ فراوان له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫نه‌كرابێت‌و وت���ی‌ "میدیا ئه‌هلییه‌كانیش‬ ‫به‌و پێی���ه‌ی‌ زیاتر كار له‌س���ه‌ر هه‌واڵ‬ ‫ده‌كه‌ن‌و پێویس���تییان به‌لێدوان هه‌بوه‌‬ ‫وه‌ریانگرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌ هه‌ندێكجاریش‬ ‫پێویس���تیان به‌چاوپێكه‌وتن���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫مه‌نگ���وڕی‌ ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا ك���ه‌‬ ‫به‌ئه‌نجامدان���ی‌ چاوپێكه‌وتن بۆ میدیای‌‬ ‫بیان���ی‌‪ ،‬س���ه‌ركرده‌كان ده‌یانه‌وێ‌ ئه‌و‬ ‫لێدوانان���ه‌ی‌ ده‌ی���ده‌ن ره‌هه‌ندێك���ی‌‬ ‫هه‌رێمایه‌ت���ی‌ وه‌ربگرێ���ت‌و ره‌نگ���ه‌‬ ‫میدیاكانی‌ خۆم���ان ئه‌و ره‌هه‌نده‌ له‌خۆ‬ ‫نه‌گرن‌و وتیش���ی‌ "ب���ه‌اڵم پێویس���ته‌‬ ‫له‌مه‌ودوا س���ه‌ركرده‌كانیش ئاماده‌ییان‬ ‫هه‌بێ���ت وه‌كو چاوپێكه‌وت���ن بۆ میدیا‬ ‫كوردییه‌كان"‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫"عه‌بدوڵاڵ حه‌سه‌ن زاده‌"و‬ ‫"مسته‌فا هیجری" كلیلی چاره‌سه‌رن‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫له‌په‌راوێزی دانیشتنه‌كانی نێوان هه‌ردو حیزبی دێموكراتدا‬ ‫ئا‪ :‬مادح ئه‌حمه‌دی‬

‫ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه‌ به‌سته‌ڵه‌كی‬ ‫نێوان هه‌ردو حیزبی دێموكراتی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردستان (واته‌ حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردستانی ئێران‌و‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستان)‬ ‫تواوه‌ته‌وه‌و هه‌ردوك له‌و حاڵه‌تی‬ ‫یه‌كتر نه‌دواندنه‌ هاتونه‌ته‌ده‌رو‬ ‫چه‌ندجار پێكه‌وه‌ دانیشتون‌و قسه‌یان‬ ‫له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوانیان‌و‬ ‫یه‌كخستنه‌وه‌ی هه‌ردو حیزبه‌كه‌‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌م دانیش���تنانه‌ له‌خۆیدا‬ ‫كارێكی باش���ه‌و ره‌نگه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫كاتی كاریگ���ه‌ری پۆزه‌تیڤ���ی هه‌بێ‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم پێموایه‌ ناكرێ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫درێژخایه‌ن چاو له‌م دانیشتنانه‌ بكه‌ین‌و‬ ‫وای لێكبده‌ینه‌وه‌ كه‌ وا ئه‌م كۆبونه‌وانه‌‬ ‫ده‌بێت���ه‌ هۆی یه‌كخس���تنه‌وه‌ی هه‌ردو‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌و كۆتایی ب���ه‌و دوبه‌ره‌كییه‌‬ ‫دێن���ێ كه‌ چه‌ن���د س���اڵه‌ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كورد له‌خۆرهه‌اڵتی كوردس���تان توشی‬ ‫هاتوه‌‪ .‬بۆ سه‌لماندنی ئه‌م راستییه‌ش‬ ‫پێویس���ته‌ ئاوڕێك له‌رابردو بده‌ینه‌وه‌و‬ ‫ل���ه‌و س���ۆنگه‌یه‌وه‌ بڕوانین���ه‌ ره‌وتی‬ ‫دانیشتنه‌كانی نێوان هه‌ردو حیزبه‌كه‌و‬ ‫له‌ئاكامدا تێكه‌ڵبونه‌وه‌یان‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌یری مێ���ژووی حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردس���تانی ئێران بكه‌ین‬ ‫ده‌بینین ل���ه‌دوای تیرۆری "د‪.‬س���ادق‬ ‫شه‌ره‌فكه‌ندی"ه‌وه‌‪ ،‬واته‌ له‌ساڵی ‪1992‬دا‬ ‫به‌م�ل�ا ورده‌ ورده‌ دو ب���اڵ له‌حیزبی‬ ‫دێموكرات���دا به‌ناوی باڵ���ی "عه‌بدوڵاڵ‬ ‫حه‌سه‌ن زاده‌"و باڵی "مسته‌فا هیجری"‬ ‫فۆرم ده‌گرن‪ .‬ئه‌م دو باڵه‌ زیاتر له‌دوای‬ ‫كۆنگره‌ی ده‌یه‌مه‌وه‌ له‌س���اڵی ‪1994‬دا‬ ‫ده‌ر ده‌ك���ه‌وێ‌و هه‌ت���ا دێ زیاتر لێك‬ ‫دورده‌كه‌ون���ه‌وه‌‪ .‬به‌تایبه‌تی هه‌میش���ه‌‬ ‫له‌ده‌روروبه‌ری كۆنفرانس‌و كۆنگره‌كاندا‬ ‫ناكۆكییه‌كان���ی نێوانیان قوڵتربۆته‌وه‌و‬ ‫ملمالنێی‌ توندی لێكه‌تۆته‌وه‌‪ .‬به‌جۆرێك‬ ‫كه‌ ئه‌م ملمالنێیانه‌ ده‌بنه‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫زیاتر ئه‌و دو باڵه‌ له‌حیزبی دێموكراتدا‬ ‫قوڵببن���ه‌وه‌و تاڕاده‌یه‌كی���ش رق‌و قین‬ ‫له‌ناو هه‌ردو باڵه‌كه‌دا دژی یه‌كتری ریشه‌‬ ‫دائه‌كوت���ێ‪ .‬ئه‌م حاڵه‌ت���ه‌ له‌كۆنگره‌ی‬ ‫‪13‬دا له‌س���اڵی ‪ 2004‬ده‌گات���ه‌ لوتكه‌و‬ ‫باڵی كه‌مینه‌ی پێش���و به‌سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫"مسته‌فا هیجری" ده‌بێته‌ زۆرینه‌و باڵی‬ ‫زۆرین���ه‌ش به‌س���ه‌رۆكایه‌تی"عه‌بدوڵاڵ‬ ‫حه‌س���ه‌ن زاده‌" ده‌بێت���ه‌ كه‌مین���ه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای هه‌مو ناكۆكییه‌كان له‌دوای‬ ‫تیرۆری "د‪.‬س���ادق شه‌ره‌فكه‌ندی"یه‌وه‌‬ ‫ت���ا دوای كۆنگره‌ی ‪ 13‬هه‌ر دو باڵه‌كه‌‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئۆرگانه‌كان���ی حیزبی‬ ‫دێموكراتدا به‌شداربون‪ .‬دوای كۆنگره‌ی‬ ‫‪ 13‬باڵی كاك مسته‌فا هیجری زۆربه‌ی‬ ‫ئۆرگان���ه‌كان له‌حیزب���ی دێموكرات���دا‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌ ده‌گرن‌و باڵی كه‌مینه‌ش‬ ‫پێوایه‌ غه‌دری لێكراوه‌‪ .‬بۆیه‌ كێشه‌كانی‬ ‫نێوان هه‌ردو باڵه‌كه‌ له‌په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫كاروب���اری رێكخراوه‌ی���ی‌و چۆنیه‌ت���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی حیزب���دا قوڵب���وه‌وه‌و‬ ‫له‌ئاكامدا ساڵی ‪ 2006‬ریزه‌كانی حیزبی‬ ‫دێموك���رات لێكترازاو له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئ���ه‌و دو باڵییه‌ كه‌ له‌س���ه‌ر ش���ه‌خس‬ ‫پێكهاتبو ئ���ه‌و حیزب بو به‌دو حیزب‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێ "حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردس���تان" هه‌ر به‌الیه‌نی‬ ‫عه‌بدوڵاڵ حه‌سه‌ن زاده‌ ناسراوه‌و "حزبی‬ ‫دێموكرات���ی كوردس���تانی ئێرانی"ش‬ ‫به‌الیه‌نی مسته‌فا هیجری ناسراوه‌‪.‬‬ ‫به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئ���ه‌م ئاوڕدانه‌وه‌‬ ‫مێژویی���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر بڕیارب���ێ حیزب���ی‬ ‫دێموكرات س���اغ بكرێت���ه‌وه‌و ببێته‌وه‌‬ ‫به‌ی���ه‌ك حی���زب ئ���ه‌وا پێویس���ته‌‬ ‫به‌ڕێزان"مامۆس���تا عه‌بدوڵاڵ حه‌سه‌ن‬ ‫زاده‌"و كاك"مس���ته‌فا هیجری" پێكه‌وه‌‬ ‫دابنی���ش و كار بۆ دروس���تكردنه‌وه‌ی‬ ‫حیزبی دێموكراتی یه‌كگرتو بكه‌ن‪ .‬به‌‬ ‫واتایه‌كی دیكه‌ عه‌بدوڵاڵ حه‌سه‌ن زاده‌‬ ‫و مس���ته‌فا هیجری كلیلی چاره‌سه‌ری‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫دانیش���تنه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی نێوان‬ ‫وه‌ف���دی ه���ه‌ردوال‪ ،‬له‌چ���او س���ااڵنی‬ ‫رابردودا كه‌ هه‌ر دو حیزبه‌كه‌ یه‌كتریان‬ ‫نه‌ده‌دواند‪ ،‬ده‌كرێ بڵێین زۆر باش بو‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌و بۆنه‌ كه‌ ده‌وترێ س���ه‌رۆكی‬

‫مسته‌فای هیجری‬

‫وه‌فدی هه‌ردوال‬ ‫كاتی خۆی‬ ‫كاری زۆریان بۆ‬ ‫له‌تبونی حیزبی‬ ‫دێموكرات كردو‌ه‬ ‫و ئێستاش به‌و‌ه‬ ‫ناسراون ك ‌ه‬ ‫هه‌ردوكیان دژی‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫ناكرێ زۆر‬ ‫دڵخۆشبین به‌م‬ ‫دانیشتنانه‌‬ ‫وه‌ف���دی ه���ه‌ردوال كاتی خ���ۆی كاری‬ ‫زۆریان ب���ۆ له‌تبونی حیزبی دێموكرات‬ ‫كردوه‌ و ئێس���تاش به‌وه‌ ناسراون كه‌‬ ‫هه‌ردوكیان دژی یه‌كگرتنه‌وه‌ن‪ ،‬ناكرێ‬ ‫زۆر دڵخۆش���بین ب���ه‌م دانیش���تنانه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌وان بڕیارده‌رنین‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها زۆر ئاسانیش ده‌توانن كار بۆ‬ ‫ئه‌و‌ه بكه‌ن كه‌ وا ئه‌م دانیشتانه‌ نه‌گاته‌‬ ‫هیچ ئه‌نجامێك‌و زیاتر خاڵه‌ ناكۆكه‌كان‬ ‫زه‌ق بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م ب���اره‌وه‌ پێویس���ته‌ عه‌بدوڵاڵ‬ ‫حه‌س���ه‌ن زاده‌و مس���ته‌فا هیج���ری‬ ‫به‌به‌رپرس���یاره‌تییه‌وه‌ بڕوانن���ه‌ مێژوو‬ ‫په‌یام���ی خه‌ڵك له‌ناوخۆی خۆرهه‌اڵتی‬ ‫كوردس���تان وه‌ربگ���رن‌و دیالۆگێك���ی‬ ‫بنیاتنه‌ر بۆ یه‌كخستنه‌وه‌و داڕشتنه‌وه‌ی‬ ‫حیزبی دێموكرات ده‌س���تپێبكه‌ن‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌س���ته‌ش نابێ الیه‌ك هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌ ب���دا الیه‌نه‌كه‌ی دیك���ه‌ دۆڕاوی‬ ‫گه‌مه‌ك���ه‌ بێ‌و خۆی ببێت���ه‌ پاڵه‌وان‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و پێویس���ته‌ به‌وپه‌ڕی س���ینگ‬ ‫فراوانییه‌ چاو ل���ه‌م بابه‌ته‌ بكه‌ن هه‌ر‬ ‫كامی���ان ئیمتیازی زیاتر بده‌ن‌و مایه‌ی‬ ‫زیاتر دابنێن بۆ ئه‌م بابه‌ته‌ ئه‌وا براوه‌ی‬ ‫یه‌كه‌م ده‌بێ‪.‬‬ ‫بێگوم���ان ل���ه‌م ب���اره‌وه‌ ته‌ن���گ‌و‬ ‫چه‌ڵه‌م���ه‌كان زۆرن‌و له‌ئاس���تی‬ ‫سه‌ركرایه‌تی هه‌ردوالدا كه‌سانێك دژی‬ ‫یه‌كبونه‌وه‌ی حیزب���ی دێموكراتن‌و كار‬ ‫بۆ قوڵكردنه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫عه‌بدوڵ�ڵ�ا حه‌س���ه‌ن زاده‌و مس���ته‌فا‬ ‫هیج���ری ده‌بێ گه‌وره‌تر ل���ه‌و بازنه‌یه‌‬

‫دەیانەوێت چ کوردستانێک داگیربکەن؟‬

‫لەسااڵنی ڕابوردوودا پارتی و یەکێتی‬ ‫سەرکەوتووبوون لەوەدا ئەو ئەفسانەیە‬ ‫بچێنن کە کوردس���تان موڵکی ئەوانە‪.‬‬ ‫زەوی موڵک���ی ئەوانە‪ ،‬ه���ەوا موڵکی‬ ‫ئەوان���ە‪ ،‬باغ���ەکان موڵک���ی ئەوانن‪،‬‬ ‫پ���ارە موڵکی ئەوان���ە‪ ،‬نەوت و هەموو‬ ‫سامانەکانی تریش هەر موڵکی تاک و‬ ‫تەنهای ئەوانن‪ .‬کوردستان بەو مانایەی‬ ‫کە یەکەی هاوبەشی نێوان هەموومانە‪،‬‬ ‫کە تاکە ش���تێکە موڵکییەتی گشتییە‪،‬‬ ‫هێ���دی هێ���دی وەرگ���ەڕا و ب���وو بە‬ ‫موڵکییەتی تایبەت���ی هەندێک کەس‪.‬‬ ‫گۆڕینی هەموو نیشتیمان بۆ موڵکییەتی‬ ‫تایبەتی‪ ،‬بەشێکی ئۆرگانی و سروشتی‬ ‫ئەوجۆرە کەپیتالیزمەیە کە لەس���ایەی‬ ‫دەوڵ���ەت و حیزب���ە توتالیتارەکان���ی‬ ‫خۆرهەاڵت���ەوە پیادەب���ووە‪ .‬ئەمجۆرە‬ ‫ل���ە کەپیتالی���زم ک���ە موڵکییەت���ە‬ ‫تایبەتییەک���ەی کارگەکان و کێڵگەکان‬ ‫و کەرەس���تەکانی بەرهەمهێنان نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو هەموو نیش���تیمانە‪ ،‬لەسایەیدا‬ ‫هەم���وو کەس���ەکان وەک بەردەی���ان‬ ‫لێدێت‪ ،‬لەبەرئەوەی لە نیش���تیمانێکدا‬ ‫موڵک���ی تایبەتی کەمینەی���ەک بێت‪،‬‬ ‫مرۆڤ���ەکان نابن���ە هاواڵت���ی کە مافی‬ ‫خۆی���ان وەردەگرن‪ ،‬بەڵک���و بەردە و‬ ‫عه‌بدوڵاڵی حه‌سه‌ن زاده‌‬ ‫ڕەعییەتن مەکرەمەیان پێدەبەخشرێت‬ ‫و بەخشش���یان پێ���ڕەوا دەبینرێت‪ .‬لە‬ ‫بیست س���اڵی ڕابوردووشدا کوردستان‬ ‫لە خاکی گش���تی هەموومانەوە بوو بە‬ ‫موڵکییەت���ی توێژێکی ئەرس���تۆکراتی‬ ‫ب���ااڵ‪ ،‬کە چەمکی ماف و هاواڵتیبوونی‬ ‫کوش���ت و لەگەڵیش���یدا ئینتیمای بۆ‬ ‫*له‌‪15‬ی ئابی ساڵی ‪ 1945‬له‌الیه‌ن کوردس���تان گەیاندە نزمترین پلەکانی‬ ‫خۆی‪ .‬بەبڕوای من الوازبوونی ئینتیما‬ ‫"قازی محه‌ممه‌د" له‌شاری مه‌هاباد‬ ‫بۆ کوردس���تان «کوردس���تان بە مانا‬ ‫دامه‌زراوه‌‪.‬‬ ‫ناسیونالیستییە تەسکەکەی نا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫*دوای كۆماری كوردستان‬ ‫ب���ە مانا ئینس���انییەکەی‪ ،‬ب���ە مانای‬ ‫گه‌وره‌ترین‌و دیارترین چاالكی حیزبی‬ ‫ئینتمای مرۆڤ بۆ ماڵی خۆی‪ ،‬بە مانای‬ ‫دێموكرات خه‌باتی چه‌كدارانه‌ی‬ ‫خۆشەویس���تی مرۆڤ بۆ ئەو ڕەهەندە‬ ‫ساڵه‌كانی ‪1967‬و ‪ 1968‬بو ك ‌ه‬ ‫سروش���تی و کولتووریی و ژینگەییەی‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌ئه‌ندامانی كۆمیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندی ئه‌و حیزبه‌ وه‌ك‪ :‬مه‌ال ئاواره‌‪ ،‬تیای���دا گەورە بووە» دۆخێکی ڕۆحی‬ ‫ڕووت نییە کە لە نائومێدی سیاسییەوە‬ ‫سلێمان موعینی‪ ،‬سمایل شه‌ریف‬ ‫هاتبێت‪ ،‬بەڵکو دۆخێک���ی ئۆبێکتیڤە‬ ‫زاده‌و چه‌ند كه‌سێكی دیكه‌ گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫ناوخۆی رۆژهه‌اڵتی كوردستان‌و ساڵێك ک���ە پەیوەندی ب���ە نامۆبوونی قووڵی‬ ‫مرۆڤی کوردەوە هەیە لە سیس���تمێکدا‬ ‫به‌شێوه‌ی چه‌كداران ‌ه دژی رژێمی‬ ‫پاشایه‌تی ئه‌وكاتی ئێران شه‌ڕیانكردو کە نیش���تیمان تێیدا ل���ەوە کەوتووە‬ ‫فەزایەک���ی گش���تی بێت و ب���ووە بە‬ ‫دواتر هه‌مویان شه‌هیدبون‌و‬ ‫موڵکییەتێک کە بەشێکی زۆری خەڵک‬ ‫جواڵنه‌وه‌كه‌یان كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫دەکات���ە دەرەوەی خ���ۆی‪ ،‬نامۆبوون‬ ‫* له‌ساڵی ‪1970‬دكتۆر قاسملو‬ ‫لێ���رەدا ت���ەواو وەک نامۆبوون وایە لە‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ به‌غداو حیزبی دێموكرات‬ ‫پێناس���ە کالسیکییە مارکس���ییەکەدا‬ ‫رێكده‌خاته‌وه‌و له‌كۆنفراسی سێیه‌مدا‬ ‫ده‌بێت ‌ه سكرتێری گشتیی ئه‌و حیزبه‌‪ .‬لەبەرهەمی کار‪ ،‬وەک پچڕانی پەیوەندی‬ ‫وای���ە لە نێوان م���رۆڤ و فەزای ئیش‬ ‫* پاش سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی‬ ‫و جێ���گا و دەرکەوتەی ئیش���ەکەیدا‪.‬‬ ‫گه‌النی ئێران له‌ساڵی ‪1979‬دا‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ناو رۆژهه‌اڵتی كوردستان‌و ب���ە کورتی ئەم نوخبە ئەرس���تۆکراتە‬ ‫مش���ەخۆرە ئەو ئەفسانەیەی چەسپاند‬ ‫له‌مانگی ئازاری هه‌مان ساڵ‬ ‫کە کوردستان موڵکی هەموومان نییە‪،‬‬ ‫له‌مێتینگێكدا له‌مه‌هاباد تێكۆشانی‬ ‫هەمووش بەجۆرێ���ک لە جۆرەکان ئەو‬ ‫ئاشكرای خۆی راده‌گه‌ێنێت‪.‬‬ ‫ئەفس���انەیەمان قەبووڵکرد‪ .‬ڕیشەکانی‬ ‫* دوای شۆڕشی گه‌النی ئێران‬ ‫ئ���ەم قەبووڵکردن���ە دەگەڕێت���ەوە بۆ‬ ‫حیزبی دێموكرات له‌رێگای دانیشتن‬ ‫بیر بكه‌نه‌وه‌و گوێ ب���ه‌و ناڕه‌زایه‌تی‌و له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی هه‌وڵی ئه‌و‌ه ئەوەی کوردس���تان لە نیشتمانەوە‪ ،‬لە‬ ‫ژینگەوە‪ ،‬لە فەزای ژیان و کولتوورەوە‬ ‫دژایه‌تییان���ه‌ ن���ه‌ده‌ن‪ .‬پێویس���ت ‌ه بیر ده‌دات كه‌ كورد له‌خۆرهه‌اڵتی‬ ‫بووە ب���ە کەپیتال‪ ،‬بووە بە ش���تێک‬ ‫له‌وه‌ بكه‌نه‌وه‌ ك���ه‌ چه‌ند ده‌یه‌ی دیكه‌‬ ‫كوردستان به‌مافه‌كانی خۆی بگا‪،‬‬ ‫له‌مێژوی حیزبی دێموكرات‌و بزوتنه‌وه‌ی به‌اڵم له‌م قۆناغه‌شدا شكستی به‌سه‌ردا وەک کەرەس���تەی بەرهەمهێنان‪ ،‬واتە‬ ‫كورددا چۆن باس���یان ده‌ك���رێ‪ ،‬بۆیه‌ ده‌سپێنن‌و له‌دانوستانه‌كان ناگات ‌ه هیچ تەواو ڕەهەندە مرۆڤانە و ڕۆحییەکەی‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌زاران كه‌س له‌وانه‌ی كه‌ دژی ئه‌نجامێك‌و له‌ئاكامی هێرشی ده‌وڵه‌تدا لەدەستداوە و بووە بە مەتریال‪ ،‬بۆتە‬ ‫«ش���ت»‪ ،‬بۆت���ە کارخان���ە ‪ ...‬واتە‬ ‫یه‌كبونه‌وه‌ی حیزبی دێموكراتن بكه‌نه‌ بۆ سه‌ر كوردستان به‌ره‌و الی سنور‬ ‫قوربانی‪ ،‬دیسان هه‌ر قازانجیانكردوه‌و ده‌كشێته‌وه‌و ساڵی ‪ 1985‬به‌مال هه‌مو لەسەرمایەیەکی ڕەمزییەوە وەرگەڕاوە‬ ‫بۆ سەرمایەیەکی مادی‪ ،‬لە هەقیقەتکی‬ ‫بۆ هه‌میشه‌ له‌مێژودا ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫بنكه‌كانیان ده‌گوازرێنه‌و‌ه بۆ ناو‬ ‫مێژوویی و جوگرافی و ڕۆحییەوە بووە‬ ‫له‌كۆتایی���دا پێویس���ته‌ بوت���رێ كه‌ باشوری كوردستان‪.‬‬ ‫بە هەقیقەتێکی ئابوری ڕووت‪.‬‬ ‫راسته‌ ده‌بێ له‌مێژو ئه‌زمون وه‌ربگرین‌و‬ ‫* له‌‪ 1986‬تا ‪ 1992‬بۆ ماوه‌ی‬ ‫دەرەنجام���ە ترس���ناکەکانی ئ���ەو‬ ‫به‌واتایه‌كی دیك���ه‌ رابردو ببێته‌ چرای شه‌ش ساڵ بنكه‌كانی‌ له‌قه‌ندیل جێگیر‬ ‫بەتایبەتیکردن���ە‪ ،‬ئەمڕۆ دەردەکەوێت‪.‬‬ ‫رێگای داهاتو‪ ،‬به‌اڵم نابێ له‌مێتۆده‌كانی ده‌بێ‪.‬‬ ‫لە ساتێکدا کە کوردستان دەکەوێتەوە‬ ‫رابردو بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی ئێستا‬ ‫* له‌ساڵی ‪1989‬دا وتووێژێك‬ ‫ب���ەر هەڕەش���ەیەکی دەرەک���ی‪ .‬لەو‬ ‫كه‌ڵك وه‌ربگرین‪ .‬چونكه‌ كێش���ه‌كانی له‌نێوان نوێنه‌رانی كۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫ئێس���تا جیاوازییان له‌گه‌ڵ كێشه‌كانی دكتۆر قاسملودا له‌ڤییه‌ننای پێته‌ختی س���اتەدا ت���ەواوی ناکۆکییەکان���ی ناو‬ ‫مێژووی سیاس���ی ئێمە دێتەوە پێشێ‪.‬‬ ‫راب���ردو هه‌ی���ه‌و مێتۆده‌كان���ی رابردو نه‌مسا رێكخراو له‌رۆژی ‪ 13‬ته‌موزدا‪،‬‬ ‫ئەم���ڕۆ ژم���ارەی ئ���ەو دەنگانەی کە‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاڵوگۆڕه‌كانی ئێس���تا ناێنه‌وه‌و دكتۆر عه‌بدولڕه‌حمانی قاسملویان‬ ‫دەڵێن کوردس���تان موڵکی کێیە و کێ‬ ‫واڵمده‌ر نین‪ .‬بۆ وێنه‌ كێشه‌ی ئێستای تیرۆركرد‪.‬‬ ‫خواردوێتی ب���ا ئەوانە بەرگری لێبکەن‬ ‫نێوان هه‌ردو حیزبی دێموكرات جیاوازه‌‬ ‫* پاش دكتۆر قاسملو "دكتۆر‬ ‫کەم نین‪ .‬ئەمانە بەرهەمی ئەو هەستە‬ ‫ل���ه‌ جیابون���ه‌وه‌ی كۆنگ���ره‌ی چوارو سادق شه‌ره‌فكه‌ندی" ك ‌ه جێگری بو‬ ‫قووڵەن بە نامۆیی کە بیس���ت س���اڵە‬ ‫كۆنگره‌ی هه‌ش���ت‌و ئه‌و مێتۆده‌ی كه‌ ده‌بێت ‌ه سكرتێری حیزبی دێموكرات‪،‬‬ ‫س���ەوزدەکرێت‪ .‬هەستێکە دەریدەخات‬ ‫ب���ۆ یه‌كگرتنه‌وه‌ی حیزب���ی دێموكرات به‌اڵم ئه‌ویش رۆژی ‪17‬ی ئه‌یلولی‬ ‫ئەو نوخبە دەس���ەاڵتدارەی کوردستان‬ ‫له‌س���اڵی ‪1996‬دا به‌كارهات بۆ ئێستا ساڵی ‪ 1992‬له‌ به‌رلینی پایته‌ختی‬ ‫و لەگەڵیش���یدا ئۆپۆزس���یۆن تا چەند‬ ‫چاره‌س���ه‌ر نیی���ه‌‪ .‬بۆی���ه‌ هه‌وڵدان بۆ ئه‌ڵمانیا له‌ریستورانتی میكۆنوس‬ ‫س���ڕینه‌وه‌ی یه‌كت���ری ب���ێ ئه‌نجامه‌و له‌الیه‌ن كۆماری ئیسالمییه‌وه‌ تیرۆكرا‪ .‬بەشداربوون لە دروستکردنی وێنەیەکدا‬ ‫بۆ کوردستان وەک خاکێک کە موڵکی‬ ‫له‌جێی‌ ئه‌وه‌ ده‌بێ رۆحییه‌تی دیالۆگ‌و‬ ‫* دوای تیرۆری قاسملوو‬ ‫کەس���انێکە و سەر زەمینی کەسانێکی‬ ‫كولت���وری تولیران���س به‌هێ���ز بكرێ‌و شه‌ره‌فكه‌ندی حیزبی دێموكرات‬ ‫دی نییە‪.‬‬ ‫له‌ئاكامیشدا كار له‌سه‌ر رێگاچاره‌یه‌كی توشی داڕمانێكی دیكه‌ ده‌بێت‌و‬ ‫کێشەی س���ەرەکی لەم ساتانەدا کە‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ بكرێ‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش عه‌بدوڵاڵ له‌ژێر گوشاری تۆپخانه‌كانی كۆماری‬ ‫دوژمنێکی فاشیس���تی ناسیونالیس���ت‬ ‫حه‌سه‌ن زاده‌و مسته‌فا هیجری ده‌توانن ئیسالمیدا‪ ،‬قه‌ندیل چۆڵ ده‌كات‌و ل ‌ه‬ ‫هێ���رش دەهێنێت‪ ،‬ئەوەیە ئەم دوژمنە‬ ‫رێخۆشكه‌ربن‪.‬‬ ‫ده‌شتی كۆیه‌ جێگیر ده‌بێ‬

‫حیزبی‬ ‫دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان‬

‫هه‌وڵدان بۆ‬ ‫سڕینه‌وه‌ی یه‌كتری‬ ‫بێ ئه‌نجامه‌و‬ ‫له‌جێی‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێ رۆحییه‌تی‬ ‫دیالۆگ‌و كولتوری‬ ‫تولیرانس‬ ‫به‌هێز بكرێ‌و‬ ‫له‌ئاكامیشدا‬ ‫كار له‌سه‌ر‬ ‫رێگاچاره‌یه‌كی‬ ‫سه‌رده‌میان ‌ه بكرێ‬

‫‪5‬‬

‫هێرش ناکاتە سەر ئەو کوردستانە کە‬ ‫موڵکییەتی تایبەتی پارتی و یەکێتییە‪،‬‬ ‫پەالم���اری ئەو کوردس���تانە نادات کە‬ ‫کارخان���ە و کەپیتال و بی���رە نەوتە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەر لە هەر ش���ت هێرش دەکاتە‬ ‫سەر ئەو کوردس���تانەی کە سەمبولی‬ ‫ژیانە بۆ هەمووم���ان‪ ،‬ئەم هێزە تەنیا‬ ‫پەالم���اری ئەو کوردس���تانە نادات کە‬ ‫رەهەندێک���ی ئابووری هەی���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پەالماری کوردستانی زمان‪ ،‬کوردستانی‬ ‫خەی���اڵ‪ ،‬کوردس���تانی ی���ادەوەری‪،‬‬ ‫کوردستانی ژینگە دەدات ‪ .‬گەورەترین‬ ‫هەڵە بیکەی���ن ئەوەیە وابزانین کاتێک‬ ‫ناسیونالیستێک پەالماری نەتەوەیەکی‬ ‫تر دەدات‪ ،‬تەماعی تەنیا لە سەر سامانە‬ ‫ئابوورییەکانە‪ ،‬بە پێچەوانەوە ش���ەڕی‬ ‫ناسیونالیس���تەکان هەمیشە شەڕێکی‬ ‫س���ەمبولیکە‪ ،‬هەمیش���ە تێکشکاندنی‬ ‫هێزی ئەوی ترە لەسەر ئازادبوون ‪...‬‬ ‫کاتێ���ک نازییەکان لە جەنگی جیهانیدا‬ ‫پەالماری میللەتانی تریان دەدا‪ ،‬لە بەر‬ ‫سامان و سەروەتەکانیان نەبوو‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەب���ەر ئەوەبوو بیس���ەلمێنن دەتوانن‬ ‫هەم���وو میللەتانی دونیا بکەنە کۆیلە‪،‬‬ ‫بیس���ەلمێنن مرۆڤ���ی ئەڵمانی بااڵتر و‬ ‫ئەوانی تر بچوکترن‪.‬‬

‫مالیکی هێرش‬ ‫ناکاتە سەر‬ ‫کوردستانی‬ ‫ئاشتی هەورامی‌و‬ ‫شێخ جەعفەر‬ ‫بەڵکو هێرشدەکاتە‬ ‫سەر کوردستانە‬ ‫ئەبەدییەکەی ئێمە‬ ‫کێش���ەی س���ەرەکی ناو عەقڵییەتی‬ ‫ناسیونالیس���تی کێش���ەی بەهێ���ز و‬ ‫بێهێزی‪ ،‬گ���ەورە و بچوکییە‪ ،‬تەماحە‬ ‫ئابووریی���ەکان لێ���رەدا بەپلەی دووەم‬ ‫دێن‪ .‬ناسیونالیس���ت هەمیشە بە ناوی‬ ‫س���ەروەریی نەتەوەوە ش���ەڕدەکات‪،‬‬ ‫ی کالسیکی و‬ ‫ش���ەڕەکەی ئەو ش���ەڕ ‌‬ ‫هەمیش���ەییەیە‪ ،‬ک���ە دەرەنجامەکەی‬ ‫ب���ە دروس���تکردنی «ئاغای���ەک» و‬ ‫«کۆیلەیەک» کۆتاییدێت‪.‬‬ ‫لە دەوڵەتێکی وەک عێراقدا بونیادی‬ ‫ئەم دەوڵەتە لەس���ەر هەمان هاوکێشە‬ ‫دروس���تبووە‪ ،‬هاوکێش���ەی «ئاغا» و‬ ‫«کۆیلە»‪ .‬کۆیلە مەرج نییە ئیشبکات‬ ‫و بەرهەمێک���ی م���ادی و ئابووری بۆ‬ ‫ئاغا هەبێت‪ ،‬ئاغایەت���ی و کۆیلەبوون‬ ‫دوو دۆخی س���ایکۆلۆژییە‪ ،‬لە بنەڕەتدا‬ ‫س���ایکۆلۆژیای دەوڵەت���ی عێراق���ی‪،‬‬ ‫س���ایکۆلۆژیای ئەو هێزەی لەسەنتەردا‬ ‫کاردەکات‪ ،‬ناتوانێت خۆی وەک دەوڵەت‬ ‫و دەس���ەاڵت ببینێت‪ ،‬گەر دوو بەرەی‬ ‫ئاغا و کۆیلە زیندوو نەکاتەوە‪ .‬چەمکی‬ ‫«بەدەوڵەتبوون» لە بەغداد بە چەمکی‬ ‫کۆیلەکردنی پەراوێزەکانەوە وەستاوە‪،‬‬ ‫بە دروستکردنی مرۆڤێکی بااڵ لەوێ و‬ ‫مرۆڤێکی نزم لێرەدا گرێدراوە‪ .‬دەبێت‬ ‫ئەوە بزانی���ن بناغ���ەی دەوڵەت هیچ‬ ‫کات تەنیا ئابووری و س���ەربازی نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو ژێرخان���ی هەرە گرنگی بونیادە‬ ‫سایکۆلۆژیەکەیەتی کە لە ڕابوردووەوە‬ ‫بۆی ماوەتەوە‪ ،‬دەوڵەت لەخۆرهەاڵتدا‬ ‫هێندەی ترادسیۆن و داب و نەریتێکی‬ ‫دەرونی دەیبات بەڕێوە زانس���تەکانی‬ ‫ئی���دارە و میکانیزمەکان���ی نوێگەری‬ ‫کاریگەرییان لەسەر بڕیارە گرنگەکانی‬ ‫نییە‪ .‬بۆئەوەی لەدەوڵەتی خۆرهەاڵتی‬ ‫تێبگەی���ن‪ ،‬تەفس���یری ئاب���ووری یان‬ ‫لێکدان���ەوەی ڕەگەزگ���ەرا «عرق���ی»‬ ‫یان تایفی س���ووودێکی ڕاستەقینەیان‬ ‫نابێت‪ ،‬چونکە لە بنەڕەتدا دەوڵەت لە‬ ‫خۆرهەاڵتدا گرێدراوی ئەو وێنەیەیە کە‬ ‫وەک دەوڵەت بۆ خۆی دروستدەکات ‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫كێ‌ مێژو ‌ی سلێمان ‌ی ده‌شێوێنێ‌؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ له‌هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك قبوڵ‬ ‫ناكه‌ن مێژوی‌ سلێمانی‌ "بشێوێنێ‌"‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ گۆڕانیش ده‌ڵێت‬ ‫"نه‌ده‌بو سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌سیفه‌ته‌ ره‌سمییه‌كه‌ی‌‌و له‌سلێمانی‌‬ ‫ئه‌و قسه‌یه‌ بكات"‪ ،‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاش ده‌ڵێت‬ ‫"سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ده‌بێت هه‌وڵی‌‬ ‫نه‌شێواندنی‌ ئه‌و مێژوه‌ بدات"‪.‬‬ ‫له‌س���اڵیادی‌ (‪ )228‬س���اڵه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بنیاتنانی‌ ش���اری‌ س���لێمانی‌ كه‌ رۆژی‌‬ ‫چوارشه‌ممه‌ی‌ رابردو بۆ ماوه‌ی‌ دو رۆژ‬ ‫به‌ڕێوه‌چو تیایدا چه‌ندین فیس���تیڤاڵی‌‬ ‫جۆراوج���ۆر به‌ڕێوه‌چ���ون‪ ،‬ل���ه‌دوه‌م‬ ‫رۆژی‌ فیس���تیڤاڵه‌كه‌دا‌و له‌شانزه‌یه‌مین‬ ‫فیستیڤاڵی‌ بنكه‌ی‌ ئه‌ده‌بی‌‌و روناكبیری‌‬ ‫گه‌الوێژدا‪ ،‬سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزان���ی‌ جه‌ختیك���رده‌وه‌‬ ‫كه‌ رێگ���ه‌ به‌هی���چ ك���ه‌س‌و الیه‌نێك‬ ‫ناده‌ن مێژوی‌ س���لێمانی‌ "بشێوێنێ‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ "قه‌د خه‌ڵكی‌ س���لێمانی‌‬ ‫نه‌بوه‌ بێڕێزی‌ به‌رامبه‌ر سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌ خه‌ڵكی‌ سلێمانی‌ حه‌زی‌‬ ‫له‌نوێگه‌ریی���ه‌‌و له‌هیچ كه‌س���یش قبوڵ‌‬ ‫ن���اكات بۆ هی���چ مه‌رامێ���ك له‌مێژوی‌‬ ‫خ���ۆی‌‌و كوردس���تانی‌ داببڕێ���ت یان‬ ‫به‌ناوی‌ خه‌ڵكی‌ سلێمانییه‌وه‌ مێژوی‌ پڕ‬ ‫له‌قوربانی‌‌و شۆڕش���ی‌ كوردستانییه‌تی‌‬ ‫بشێوێنێ‌"‪.‬‬ ‫الیه‌ن���ه‌ سیاس���ییه‌كان بۆچون���ی‌‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌و لێدوانه‌ی‌‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ كارگێڕی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪ ،‬حاكم قادر به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ناكرێ‌ ئه‌وان ش���یكردنه‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌و رس���ته‌یه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو پرسیار له‌خۆی‌ بكرێ‌ كه‌‬ ‫مه‌به‌ستی‌ له‌چ كه‌س‌و الیه‌نێكه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارتیش‬ ‫له‌س���لێمانی‌‪ ،‬عه‌بدولوه‌ه���اب عه‌ل���ی‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫پارتی‌‌و سلێمانی‌ مێژوی‌ دور‌و درێژیان‬ ‫هه‌یه‌‌و خه‌ڵكی‌ رۆشنبیر‌و ئاسایی له‌گه‌ڵ‌‬

‫پارتی‌ بون‌و وتی‌ "له‌رابردودا زۆر هه‌وڵ‬ ‫هه‌ب���وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ پارتی‌ له‌س���لێمانی‌‬ ‫داببڕن‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ری‌ نه‌گرتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێمانوایه‌ ئه‌و خه‌ڵكه‌ی‌ ئێس���تاش ئه‌و‬ ‫هه‌وڵه‌ ده‌ده‌ن له‌په‌نجه‌ی‌ ده‌ست زیاتر‬ ‫نی���ن‌و س���ه‌ركه‌وتوش ناب���ن"‪ ،‬ناوبراو‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌و كه‌س‌و الیه‌نه‌ی‌ بیه‌وێ‌‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌ س���لێمانی‌‬ ‫داببڕێ‌ له‌كوردستان‌و په‌رله‌مانی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌بێت‌و ده‌عمی‌ ئه‌و نه‌فه‌سه‌ بكات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئیشی‌ حكومه‌ته‌ كه‌ نه‌هێڵێت ئه‌وه‌ رو‬ ‫بدات"‪ ،‬وته‌بێژه‌كه‌ی‌ پارتی‌ ره‌تیكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ نێچیرڤان له‌و رس���ته‌یه‌دا مه‌به‌ستی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ "هاوپه‌یمان"ی���ان بێت‌و وتی‌‬ ‫"كاك نێچیرڤان مه‌به‌س���تی‌ له‌یه‌كێتی‌‬ ‫نه‌ب���وه‌‌و قس���ه‌كه‌ش رون‌و ئاش���كرایه‌‬ ‫كه‌ خه‌ڵك‌و الیه‌ن هه‌ی���ه‌ هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌بۆچونی‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ ئه‌و حیزبه‌‬ ‫له‌س���لێمانی‌‪ ،‬د‪ .‬محه‌م���ه‌د ئه‌حمه‌د بۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ی‌ رونكرده‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌وان وه‌كو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن نه‌یانبیستوه‌ كه‌س بێڕێزی‌‬ ‫كردبێت به‌رامبه‌ر س���لێمانی‌‌و وه‌ك ئه‌و‬ ‫وتی‌ "مه‌گه‌ر پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌ خۆیان‬ ‫به‌رامبه‌ر یه‌كتر كردبێتیان"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���دا كه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆوه‌ هه‌تا ئێس���تاش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و دو حیزبه‌ به‌رامبه‌ر مێژوی‌‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌‌و شاره‌كان‌و سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫كردویانه‌ كه‌س���ی‌ تر نه‌یك���ردوه‌‌و وتی‌‬ ‫"ته‌نان���ه‌ت پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ نه‌ك مێژو‪،‬‬ ‫به‌ڵكو زمانیش���یان ش���ێواندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫خۆیانن له‌پێناوی‌ پاراستنی‌ ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫مێ���ژوی‌ س���ه‌ركرده‌‌و ش���ار‌و هه‌رێم‌و‬ ‫زمانه‌كه‌یان شێواندوه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمیش‪ ،‬محه‌مه‌د حه‌كیم له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌ ره‌نگه‌ مه‌به‌ستی‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ له‌و قسه‌یه‌ "یه‌كێتی‌‬ ‫یان گۆڕان یان ئۆپۆزسیۆن" بوبێت كه‌‬ ‫"مێژوی‌ سلێمانی‌ نه‌شێوێنن"‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫وتیشی‌ "به‌اڵم خۆ ش���ێواندن به‌هێزی‌‬ ‫چه‌كدار ده‌بێت‪ ،‬خۆ ئۆپۆزس���یۆنیش‬ ‫هێزی‌ چه‌كداری‌ نییه‌"‪.‬‬

‫فلسێك‬

‫سلێمانی‪ ،‬ئه‌و شاره‌ی هه‌میشه‌ ل ‌ه ملمالنێ سیاسیه‌کاندا پشکی شێری به‌رکه‌وتوه‌‬

‫‌‬ ‫گۆڕان‪ :‬نه‌ده‌بو‬ ‫پارتی‌‪ :‬كاك‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫نێچیرڤان مه‌به‌ست ‌‬ ‫حكومه‌ت‬ ‫یه‌كێتی‌ نه‌بوه‌‌و‬ ‫خه‌ڵك‌و الیه‌ن هه‌ن به‌سیفه‌ت ‌ه‬ ‫هه‌وڵی شێواندنی ره‌سمییه‌ك ‌هی‌ ئه‌و‬ ‫سلێمانی ده‌ده‌ن قسه‌ی ‌ه بكات‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌رله‌مانتارێك���ی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان ره‌خن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫توند له‌و رسته‌یه‌ی‌ نێچیرڤان ده‌گرێ‌‌و‬ ‫پێیوایه‌ كه‌ نه‌ده‌بو ناوبراو به‌س���یفه‌ته‌‬ ‫"حكومییه‌كه‌"ی‌ ئه‌و قسه‌یه‌ی‌ بكردایه‌‪.‬‬ ‫ئاش���تی‌ عه‌زیز په‌رله‌مانتاری‌ گۆڕان‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫ده‌ب���و س���ه‌رۆكی‌ حكوم���ه‌ت له‌وتاره‌‬ ‫سیاس���ییه‌كه‌یدا "جیاكار"ی‌ نه‌كردایه‌‬ ‫له‌نێوان الیه‌نه‌ سیاسییه‌كاندا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫باش ده‌زانێت له‌سلێمانی‌ ئۆپۆزسیۆنێكی‌‬ ‫چاالك هه‌ی���ه‌ به‌تایبه‌تیش بزوتنه‌وه‌ی‌‬

‫یه‌كگرتو‪ :‬پارتی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی مێژو ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫هه‌رێم‌و‬ ‫شاره‌كان‌و‬ ‫زمانیشیان‬ ‫شێواندوه‌‬

‫گ���ۆڕان‌و خه‌ڵكانی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‪ ،‬بۆیه‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند ك ‌ه‬ ‫ده‌بو له‌وتاره‌كه‌یدا بااڵنسی‌ الیه‌نه‌كانی‌ پێویس���ته‌ ئه‌و پرس���یاره‌ ئاڕاس���ته‌ی‌‬ ‫رابگرتای���ه‌‌و وت���ی‌ "ئ���ه‌و بۆنه‌یه‌ی‌ كه‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت بكرێ‪ ،‬چونكه‌ "زۆر‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت وتاره‌ك���ه‌ی‌ تێدا ده‌مێكه‌ سلێمانی‌ شێوێنراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو باس���ی‌ له‌وه‌كرد ك���ه‌ له‌و‬ ‫پێشكه‌ش���كرد بۆ پش���تگیریكردن بو‬ ‫له‌به‌پایته‌ختبون���ی‌ س���لێمانی‌ وه‌ك كاته‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ حی���زب زاڵ‌ بو‬ ‫پایته‌خت���ی‌ رۆش���نبیری‌‪ ،‬بۆیه‌ نه‌ده‌بو به‌سه‌ر یاسادا‪ ،‬س���لێمانی‌ شێوێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گوماناوی‌ موخاته‌به‌ی‌ له‌به‌رئه‌وه‌ بۆ رێگرتن‌و چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫س���لێمانی‌ ب���كات‪ ،‬چونك���ه‌ خه‌ڵكی‌ ئه‌و ش���ێواندنه‌ش پێویس���ته‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫سلێمانی‌ شایسته‌ی‌ ئه‌و رسته‌یه‌ نین"‪ .‬حكوم���ه‌ت به‌حوكم���ی‌ پۆس���ته‌كه‌ی‌‬ ‫ی نه‌هێڵێ "بش���ێوێنرێ‌"‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫پارێ���زگای‌ س���لێمانی‌‪ ،‬كاوه‌ عه‌بدواڵ به‌جێبه‌جێكردنی‌ یاسا ده‌بێت‪.‬‬

‫شه‌قام‪ ،‬دروستبونی‌ شه‌ڕ له‌نێوان پێشمه‌رگه‌‌و سوپا به‌دور ده‌زانێت‬

‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫كات‪ ،‬نزیكده‌بێته‌وه‌ له‌كاتژمێژ چوار‪،‬‬ ‫میدیاكان سه‌رقاڵن به‌گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌واڵی‌ پێكدادانی‌ نێوان هێزه‌كانی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‌و پۆلیسی‌ عێراق له‌قه‌زای‌‬ ‫خورماتو‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌شی‌ له‌نێو‬ ‫دوكان‌و گازینۆكاندان‌و مه‌یلی‌‬ ‫باسكردنی‌ سیاسه‌تیان هه‌یه‌‬ ‫گوێقواڵخی‌ بیستنی‌ هه‌واڵی‌ نوێن‪.‬‬ ‫م����ام ق����ادر ك����ه‌ گۆچانه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫به‌ده‌ستییه‌وه‌ گرتبو س����ات به‌ساتیش‬ ‫چ����اوی‌ له‌ته‌له‌فزیۆنه‌ك����ه‌ی‌ به‌رامب����ه‌ر‬ ‫نه‌ده‌تروكاند ده‌یوت "هه‌مومان دۆعامانه‌‬ ‫ئه‌مجاره‌ شه‌ڕ دروست نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ته‌نها میلله‌ت‌و ك����وڕه‌ گه‌نجه‌كان ده‌بنه‌‬ ‫قوربانی‌"‪.‬‬ ‫مام ق����ادر عه‌بدولڕه‌حمان كه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫خ����ۆی‌ ده‌دات له‌نزیكه‌ی‌ حه‌فتا س����اڵ‪،‬‬ ‫خوێنده‌واری‌ نییه‌‌و ماوه‌ی‌ زیاتر له‌بیست‬ ‫س����اڵه‌ دوكانی‌ فرۆشتنی‌ خوارده‌مه‌نی‌‬ ‫وش����كه‌ی‌ هه‌ی����ه‌‌و بی����ره‌وه‌ری‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ عێراقییه‌كان����ی‌ له‌بیره‌ كه‌‬ ‫به‌رامب����ه‌ر كورد به‌كاریانهێن����اوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫زۆر ل����ه‌دژی‌ مالكی‌ س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌‬ ‫عێراق قسه‌ی‌ ده‌كرد‌و وتی‌ "ئه‌و كابرایه‌‬ ‫زۆر دیكتات����ۆره‌‪ ،‬ئاخ����ر له‌پێناو چیدا‬

‫وا له‌ئێمه‌ی‌ ك����ورد ده‌كات؟ هه‌ر كورد‬ ‫بو خستییه‌ ئه‌و پۆس����ته‌‪ ،‬به‌اڵم داخی‌‬ ‫گرانم ك����ورد له‌ئه‌وه‌ڵ‌ تا ئه‌خیری‌ هه‌روا‬ ‫نه‌گبه‌ت بوه‌"‪.‬‬ ‫م����اوه‌ی‌ چه‌ن����د مانگێك����ه‌ پرس����ی‌‬ ‫دروس����تبونی‌ ئۆپه‌راس����یۆنی‌ دیجل����ه‌‬ ‫هاتۆته‌ كایه‌وه‌ كه‌ به‌وته‌ی‌ به‌رپرس����انی‌‬ ‫عێراق بۆ "پاراس����تنی‌ ئه‌منیه‌تی‌ ناوچه‌‬ ‫داب����ڕاوه‌كان"ه‌‌و به‌وت����ه‌ی‌ به‌رپرس����انی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش بۆ "دروستكردنی‌‬ ‫له‌مپه‌ڕه‌ بۆ ئه‌و ناوچانه‌"‪ ،‬به‌اڵم كۆتایی‌‬ ‫هه‌فت����ه‌ی‌ رابردو له‌گه‌ڵ‌ جموجوڵی‌ ئه‌و‬ ‫هێزه‌‌و هێزه‌كانی‌ پێش����مه‌رگه‌ له‌ناوچه‌‬ ‫دابڕاوه‌كانی‌ سه‌ر به‌پارێزگای‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ی بوه‌ باس‌و خواسی‌‬ ‫ئه‌و پرسه‌ به‌ته‌واو ‌‬ ‫هاواڵتی����ان‪ ،‬به‌تایبه‌تی����ش له‌حاڵه‌ت����ی‌ ده‌س����ته‌ی‌ كارگێڕی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫دروستبونی‌ "ش����ه‌ڕ‌و پێكدادان" له‌نێوان یه‌كێتیش رایگه‌یاند ك����ه‌ مه‌حاڵه‌ رێگه‌‬ ‫ب����ده‌ن هی����چ هێزێ����ك ته‌ج����اوز بكاته‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‌و سوپای‌ عێراقدا‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕاس����تی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردو بارزانی‌ س����ه‌ر ماف����ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان����ی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌په‌یامێكدا رایگه‌یاند كوردستان‪.‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ قس����ه‌ی‌ سیاس����ییه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌وان هه‌ڵوێستی‌ جددی‌ ده‌گرنه‌به‌ر‬ ‫ی كوردیش بۆچونی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر جموجوڵه‌كانی‌ ئۆپه‌راس����یۆنی‌ هاواڵتیانی‌ ش����ه‌قام ‌‬ ‫دیجل����ه‌‪ .‬پێنجش����ه‌ممه‌ی‌ راب����ردوش خۆیان هه‌یه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و پرسه‌ سیاسی‌‌و‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت ئه‌منییه‌‪ ،‬به‌شێكیان بۆ "كه‌مته‌رخه‌می‌‌و‬ ‫له‌فیس����تیڤاڵی‌ گه‌الوێ����ژدا رایگه‌یاند كه‌ په‌رتبون"ی‌ هێزه‌ كوردییه‌كان‌و هه‌ندێكی‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ‌ سه‌رجه‌م كێشه‌كانی‌ هه‌ولێر‌و دیكه‌ش بۆ هه‌وڵ����ی‌ به‌"دیكتاتۆربونی‌"‬ ‫به‌غدا به‌شێوه‌ی‌ ئاش����تییانه‌ چاره‌سه‌ر مالیك����ی‌ ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم جه‌ختیش‬ ‫بكرێ‌‪ .‬هه‌ر له‌و فیس����تیڤاڵه‌دا به‌رپرسی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‌ "به‌رپابونی‌ شه‌ڕ"دا‬

‫►‬

‫به‌شێک له‌ سوپای عێراق‬

‫به‌شێک له‌هێزی پێشمه‌رگه‌‬

‫ئه‌گه‌ری‌ پێكدادان‬ ‫ته‌نها وه‌كو كارتێكی‌‬ ‫فشار وایه‌ كه‌ مالیكی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌رێم‬ ‫به‌كاری‌ دێنێت‬

‫نی����ن‌و پێش����یانوایه‌ كه‌ "پێش����مه‌رگه‌"‬ ‫ناتوانێ����ت به‌ره‌نگاری‌ س����وپای‌ عێراق‬ ‫بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچونی‌ رزگار محێدینی‌ ته‌مه‌ن سی‌‌و‬ ‫شه‌ش سا ‌ڵ كه‌ مامۆستایه‌كی‌ ئاماده‌ییه‌‪،‬‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ی‌ ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا ب����ۆ چه‌ن����د س����اڵێك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و س����ه‌ركردایه‌تی‌ كوردیش‬ ‫"خه‌مسارد" بون له‌چاره‌سه‌ركردنیاندا‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ ده‌ستكه‌وتی‌ "ماددی‌‌و‬ ‫حیزبی‌"یان به‌الوه‌ گرن����گ بوه‌‪ ،‬هێنده‌‬ ‫ب����ه‌الی‌ ده‌س����كه‌وته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان����دا‬ ‫نه‌ڕۆیشتون "ئێستا كه‌ ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنه‌‬ ‫دروستبوه‌ خه‌مس����اری‌ كورده‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وان ئێستاش����ی‌ له‌گه‌ڵ‌ بێت له‌شاری‌‬ ‫كه‌رك����وك دو ئاسایش����یان هه‌ی����ه‌‪ ،‬جا‬ ‫ئه‌گه‌ر یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ وا بن‪ ،‬ئیتر چۆن‬ ‫مالیكی‌ ده‌نگی‌ زاڵ‌ نابێت؟"‪.‬‬ ‫ناوبراو هه‌رگیز له‌گه‌ڵ‌ دروستبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ش����ه‌ڕدا نییه‌‌و ده‌ڵێت "ئێمه‌ له‌ش����ه‌ڕی‌‬ ‫ناوخ����ۆوه‌ په‌ندمان وه‌رگ����رت كه‌ ئیتر‬ ‫توخنی‌ ش����ه‌ڕ نه‌كه‌وینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ خۆ‬ ‫كوڕی‌ به‌رپرسه‌كان ناڕۆن بۆ ئه‌و شه‌ڕه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ته‌نها كوڕی‌ خه‌ڵكه‌ هه‌ژاره‌كانن‪،‬‬ ‫جگ����ه‌ له‌وه‌ش ق����ه‌د له‌و بڕوای����ه‌دا نیم‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ بتوانێت به‌ره‌نگاری‌ سوپا‬ ‫بێت����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ تائێس����تاش دو هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬

‫ب����ه‌اڵم هه‌ندێك����ی‌ دیك����ه‌ له‌گه‌نجان‌و‬ ‫خوێندكارانی‌ زانك����ۆ له‌و باوه‌ڕه‌دان كه‌‬ ‫مالیكی‌ دروس����تكردنی‌ ئۆپه‌راس����یۆنی‌‬ ‫دیجل����ه‌ وه‌ك����و كارتێكی‌ فش����ار له‌دژی‌‬ ‫هه‌رێم به‌كارده‌هێنێت‪.‬‬ ‫س����ه‌رخێڵ جه‌باری‌ ته‌مه‌ن بیست‌و دو‬ ‫س����اڵ‌ كه‌ خوێن����دكاری‌ قۆناغی‌ دوه‌می‌‬ ‫زانكۆی����ه‌ پێیوای����ه‌ كه‌ دروس����تكردنی‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌‌و ئه‌گه‌ری‌ پێكدادان‬ ‫ته‌نها وه‌ك����و كارتێكی‌ فش����ار وایه‌ كه‌‬ ‫مالیكی‌ له‌به‌رامبه‌ر هه‌رێم به‌كاری‌ دێنێت‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌ه����ۆی‌ ملمالنێیه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بارزانی‌ كه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ گۆڕانكارییه‌كاندا چوه‌ته‌‬ ‫به‌ری‌ توركیاوه‌‌و له‌الیه‌كی‌ دیكه‌ش����ه‌وه‌‬ ‫ئه‌مساڵ‌ بارزانی‌ هه‌وڵیدا له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫دوریبخاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌ركه‌وتو نه‌بو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و خوێندكاره‌ پێیوایه‌ كه‌ ش����ه‌ڕ‬ ‫له‌نێوان پێشمه‌رگه‌‌و سوپادا رونادات‪.‬‬ ‫به‌هه‌مان ش����ێوه‌ی‌ ئ����ه‌و خوێندكاره‌‪،‬‬ ‫ژیان مه‌ه����دی‌ كه‌ ژن����ه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن س����ی‌‌و شه‌ش س����اڵه‌ پێشبینی‌‬ ‫ناكات كه‌ پێكدادان له‌نێوان پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫س����وپادا بێته‌ كایه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌بڕوای‌‬ ‫ئه‌و "پێشمه‌رگه‌ نه‌ ئه‌و توانایه‌یان هه‌یه‌‌و‬ ‫ن����ه‌ ئه‌و چه‌كانه‌ش����یان پێیه‌ كه‌ بتوانن‬ ‫روب����ه‌ڕوی‌ س����وپا ببنه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ هه‌تا ئێس����تا هێزێكی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌كوردستاندا نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ش له‌هاواڵتیان جه‌خت‬ ‫ده‌كه‌ن����ه‌وه‌ ك����ه‌ ناكۆكییه‌كان����ی‌ نێوان‬ ‫ه����ه‌رێ‌و به‌غداد ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫نێوان بارزانی‌‌و مالكی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌و روه‌وه‌ محه‌مه‌د حه‌مه‌ڕه‌شید میره‌‬ ‫ك����ه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ ته‌مه‌ن چل س����اڵه‌‬ ‫رونیكرده‌وه‌ كه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌ك ش����ه‌ڕ‌و‬ ‫پێكدادان له‌نێوان پێش����مه‌رگه‌‌و سوپادا‬ ‫روونادات‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و بارگرژییانه‌ش����ی‌‬ ‫له‌نێوان هه‌رێم‌و به‌غ����داد هاتۆته‌ ئاراوه‌‬ ‫به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‬ ‫نێ����وان "بارزانی‌‌و مالكی‌"ی����ه‌وه‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌شێكی‌ دیكه‌ش����ی‌ بۆ له‌باربردنی‌ ئه‌و‬ ‫چاكس����ازییانه‌یه‌ ك����ه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫بانگه‌شه‌ی‌ بۆ ده‌كات‪.‬‬

‫ پاش هه‌وڵدانێك���ی زۆر‪ ،‬هاتوچون‬‫و خۆ دزین���ه‌وه‌ له‌ ئی���ش‪ ،‬ته‌نانه‌ت ‪1‬‬ ‫رۆژیش له‌و مانگه‌ پشوه‌ی وه‌رمگرت بۆ‬ ‫نه‌ش���ته‌رگه‌ری دڵ له‌ماڵه‌وه‌ ئیسراحه‌تم‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێكانم هه‌ر خه‌ریك‬ ‫بوی���ن‪ ،‬مام فارس رۆژان���ه‌ به‌ ته‌له‌فۆن‬ ‫له‌ ناو جێگا ده‌رم���ی ده‌هێنایه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫به‌ره‌و پاركی ش���ار غلۆرمی ده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫تا رێگامان پێدرا ژماره‌ بانكێك له‌ بانكی‬ ‫فیدراڵ به‌ ئه‌ژم���اری ‪ 360‬بكه‌ینه‌وه‌ بۆ‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌ی كۆمه‌ك ب���ۆ هاواڵتیانی‬ ‫كوردم���ان له‌ رۆژئ���اوای كوردس���تانی‬ ‫خۆشه‌ویست‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی چه‌ندین جار‬ ‫و له‌ چه‌ندین كه‌ناڵی راگه‌یاندن و چه‌ندین‬ ‫جاری دی���ش له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی‬ ‫ئه‌نته‌رنێت ژماره‌كه‌م���ان باڵو كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌م كوردس���تانه‌ پ���ان و به‌رینه‌‪ ،‬به‌م‬ ‫هه‌مو ملیاردێر و بۆرژوازی و بۆرژوادزی‬ ‫و ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌وه‌‪ ،‬پ���اش دو مان���گ‪،‬‬ ‫ئه‌وجا هیچاو هیچ لۆی ده‌رچوین‪ ،‬دوای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كاك ره‌نج���ده‌ر گه‌ڕاوی‬ ‫رۆیش���تین بۆ بانكی فی���دراڵ تا بزانین‬ ‫خێره‌و مه‌ندانی ش���اری خێرو به‌ره‌كه‌تی‬ ‫هه‌ولێر و ده‌وروبه‌ری‌‪ ،‬چییان پێشكه‌ش‬ ‫كردوه‌و چه‌ندیان خستۆته‌ حیسابه‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫بزانین چه‌ندی تێدایه‌ ژماره‌ حیس���ابه‌كه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی به‌ مه‌راس���یمێكی شایس���ته‌‬ ‫بیكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬خوشكی فه‌رمانبه‌ر رایگه‌یاند‬ ‫یه‌ك فلس نه‌هاتۆته‌ سه‌ری‪ ،‬وتم چی ؟!‬ ‫وتی فلسێك!! وتم لۆۆۆۆۆۆۆۆۆۆۆ؟! وتی‬ ‫لۆییییه‌‪ ،‬لێ كوڕینه‌ هێشتا كۆڵم نه‌دایه‌‬ ‫چونك���ه‌ ئێمه‌ ده‌ڵێین‪ :‬باكور‪ ،‬باش���ور‪،‬‬ ‫رۆژهه‌اڵت ـ یه‌ك ئامانج‌و یه‌ك خه‌بات‪،‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی رۆژئاوا له‌ دروش���مه‌كه‌‬ ‫ده‌رهێن���راوه‌ بۆی���ه‌ خه‌ڵك���ی ش���اری‬ ‫هه‌ولێر كۆمه‌كی ب���ه‌ هاواڵتیانی رۆژئاوا‬ ‫نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬ئاخر توخ���وا ده‌وڵه‌مه‌ندێك‬ ‫ت���ا رێكخراوێك���ی خێرخوازی س���ه‌ر به‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت به‌و هه‌مو ته‌ن���ده‌رو زه‌وی‬ ‫پ���ان‌و به‌رین‌و ده‌فت���ه‌رو بلۆكه‌ دۆالره‌‬ ‫وه‌س���تابێت‪ ،‬كو پاره‌ ب���ه‌ خه‌ڵكی الت‌و‬ ‫لوت لۆ خێرخوازیش ده‌دات!‬ ‫له‌ش���ه‌ریعه‌تدا ئ���ه‌وه‌ی دزی‬ ‫ ‬‫ب���كات ده‌س���تی ده‌بڕرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كانی هه‌نوك���ه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫كۆمپانیاو فڕت‌و فێڵی داراییان زۆربوه‌و‬ ‫ریبا ده‌كه‌ن به‌ پێداویس���تی‌و هه‌ندێكجار‬ ‫جب���ه‌ی بانك���ی ئیسالمیش���ی له‌ب���ه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬وازی���ان له‌ ده‌س���تبڕینه‌وه‌ ی‬ ‫دزان هێناوه‌‪ ،‬به‌ش���ه‌ریعه‌تی ئه‌وان له‌و‬ ‫واڵتان���ه‌ی ئه‌وان ده‌س���ه‌اڵتدارین‪،‬له‌بری‬ ‫ده‌ستبڕینه‌وه‌ ئه‌وه‌ی قسه‌ بكات زمانی‬ ‫ده‌بڕنه‌وه‌‪ ،‬ده‌زان���ن حه‌مورابی بیزانیانه‌‬ ‫ش���ه‌ریعه‌ته‌كه‌ی وای به‌س���ه‌ردێت قه‌ت‬ ‫نه‌یده‌نوسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫خدر مۆڵ ده‌ڵێ���ت‪ :‬باوكم یه‌كێك بو‬‫ل���ه‌ ‪ 3‬نه‌س���یر موته‌قه‌دیمه‌كه‌ی به‌عس‬ ‫له‌ش���اری قه‌اڵدزێ���ی النكه‌ی ش���ۆڕش‌و‬ ‫به‌رخودان‪ ،‬كه‌چی ئێستا ئه‌و ‪ 300‬هه‌زار‬ ‫موچه‌ی خانه‌نشینییه‌كه‌ی زیاتره‌ له‌وه‌ی‬ ‫من ! خ���در گیان یه‌كێت���ی خۆش بێت‬ ‫دی���اره‌ خزمه‌تی به‌عس���ییه‌تییه‌كه‌ی به‌‬ ‫ده‌بڵ بۆیان هێناوه‌ته‌وه‌ !‬ ‫خوناوی كچم وت���ی‪ :‬عه‌لی ده‌زانیت‬‫هه‌ولێ���ر پایته‌خت نیی���ه‌‪ ،‬وتم لۆ كچم‪،‬‬ ‫له‌ وه‌اڵمدا وتی‪ :‬له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ولێر‬ ‫قه‌س���ری ش���اهانه‌ی لێ نییه‌‪ ،‬له‌ فیلمه‌‬ ‫كۆرییه‌كان قه‌سری شاهانه‌ له‌كوێ بێت‬ ‫ئ���ه‌وێ پایته‌ختی نیش���تمانه‌! وتم رۆڵه‌‬ ‫باوكت چه‌ندین س���اڵه‌ ئ���ه‌م حه‌كایه‌ته‌‬ ‫لێده‌داته‌وه‌‪ ،‬تۆش فێربویت ئاخرت خێر‬ ‫بێت‪ ،‬باوكی منیش ب���ۆ هه‌مان خه‌ون‬ ‫سه‌رینایه‌وه‌‪ ،‬منداڵی منداڵی تۆش‪ ،‬كاكه‌‬ ‫مه‌س���عودو وه‌چه‌ له‌دوای وه‌چه‌ی ئه‌وان‬ ‫به‌سه‌رۆكی له‌س���ه‌ری ڕه‌ش ده‌بیننه‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌ت له‌هه‌ولێر كۆش���كی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئ���اوا ناكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬تكایه‌ ئه‌گ���ه‌ر فیلمی‬ ‫كۆری وه‌رده‌گێ���ڕن بۆ ئه‌وه‌ی هاواڵتیان‬ ‫له‌هه‌واڵ���ه‌كان‌و سیاس���ه‌ت دوربخه‌نه‌وه‌‬ ‫ئه‌وا به‌ قسه‌ش���یان بك���ه‌ن‪ ،‬هه‌ولێر به‌‬ ‫قه‌سری سه‌رۆكه‌وه‌ ده‌بێت به‌پایته‌خت‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك ب���ه‌ مه‌كته‌بێك���ی الت‌و لوت���ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ گه‌ل���ۆ ده‌زان���ن مامۆس���تا حه‌مید‬‫ده‌روێ���ش‪ ،‬هه‌ق���ی وایه‌ ن���اوی بچێته‌‬ ‫گینزی كوردییه‌وه‌‪ ،‬له‌س���اڵی ‪ 1965‬ه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێزی سه‌رۆكی پارتی پێشكه‌وتنخوازی‬ ‫دیموكراتی كوردییه‌ له‌س���وریا تائیستا‬ ‫كورسییه‌كه‌ی بۆ كه‌س به‌رنادات‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫دیموكرات‌و پێشكه‌وتنخوازه‌ وا ‪ 47‬ساڵی‬ ‫له‌س���ه‌ر كورس���ییه‌كه‌ به‌ڕێكرد‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫دواكه‌وتنخوازبوای���ه‌ ئه‌وا به‌ بزمار خۆی‬ ‫به‌ كورسییه‌كه‌وه‌ كه‌پس ده‌كرد!‪.‬‬ ‫ ئه‌میری قه‌ته‌ر باڵویكرده‌وه‌ سه‌رۆكه‌‬‫نوێكانی میسرو تونس به‌بێ بڕیاری من‬ ‫ك���ه‌س نابینن‪ ،‬بوكه‌شوش���ه‌ بینینی بۆ‬ ‫چییه‌؟ ته‌نها كاری هه‌ڵپه‌ڕاندنه‌‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )352‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/11/20‬‬

‫پرۆفایل‬

‫جێگری‌ پارێزگاری‌ سه‌اڵحه‌دین بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫ئه‌گه‌ر شه‌ڕ روبدات كورد تا حه‌مرین راناوه‌ستێ‌‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‬ ‫جێگری‌ پارێزگاری‌ سه‌اڵحه‌دین‬ ‫د‪.‬ئه‌مین عه‌زیز جه‌واد‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئه‌گه‌ر شه‌ڕ روبدات كورد ده‌توانێت‬ ‫تاحه‌مرین رانه‌وه‌ستێ‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێیوایه‌ به‌مه‌به‌ستێكی‌ سیاسی‌‬ ‫عه‌مه‌لیاتی‌ دیجله‌ دروستكراوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ پارێزگای‌ سه‌اڵحه‌دین‌و‬ ‫خه‌ڵك‌و عه‌شایه‌رو نوێنه‌ره‌كانیان‬ ‫له‌پارله‌مان دژی‌ ده‌وه‌ستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ (‪ )2012/11/16‬ش���ه‌ڕ‌و‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ له‌نێ���وان چه‌ن���د‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌كی س���ه‌ر به‌یه‌كێت���ی‬ ‫نیتشمانی‌و هێزه‌كانی پۆلیسی‌ فیدراڵی‌‬ ‫له‌خورمات���و دروس���تبو‪ ،‬له‌ئه‌نجام���دا‬ ‫كه‌سێك كوژرا‌و‌ ده‌ كه‌سیش برینداربون‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و روداوه‌ش ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ نه‌ماب���و‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ ك���وردو س���وپای‌ عێراق���ی‌‬ ‫لێبكه‌وێت���ه‌وه‌‪ .‬به‌بۆچون���ی‌ جێگ���ری‌‬ ‫پارێزگاری‌ سه‌اڵحه‌دین د‪.‬ئه‌مین عه‌زیز‪،‬‬ ‫ئه‌و روداوه‌ "بۆ تێكدانی‌ ره‌وشی‌ ئه‌منی‌‬ ‫دروستكرا‪ ،‬تا پاساوێك بێت بۆ هاتنی‌‬ ‫زه‌یدی‌ ب���ۆ ناو ش���اره‌كه‌‪ ،‬ش���ته‌كان‬ ‫دروس���تكراون‌و كێش���ه‌ نییه‌و كێش���ه‌‬ ‫دروستده‌كه‌ن‪ ،‬تا پۆلیسی‌ فیدراڵی‌ یان‬ ‫دیجله‌ بهێنن"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ناوبراو تائێستا‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ دیجله‌ نه‌چونه‌ته‌ ناو قه‌زای‌‬ ‫دوزه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم رۆژی‌ هه‌ین���ی‌ رابردو‬ ‫نوسراوێك ئاراس���ته‌ی‌ فیرقه‌ی‌ چواری‌‬ ‫سوپای‌ عێراق كراوه‌و پێیان راگه‌یه‌نراوه‌‬ ‫خراونه‌ت���ه‌ چوارچێ���وه‌ی‌ فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫دیجله‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ق���ه‌زای‌ دوزخورمات���و‪ ،‬هێزه‌كانی‌‬ ‫پۆلیس‌و ئاسایش‌و لیوای‌ شانزه‌ی‌ سوپای‌‬ ‫عێراق هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ "زۆرێك له‌ئه‌فس���ه‌رو‬ ‫س���ه‌ربازه‌كانی‌ ك���وردن"‪ ،‬به‌وت���ه‌ی‌‬ ‫د‪.‬ئه‌مین په‌یوه‌ن���دی‌‌و هه‌ماهه‌نگییه‌كی‌‬ ‫باش له‌نێوان ئ���ه‌و ده‌زگایانه‌و خه‌ڵكی‌‬ ‫شاره‌كه‌و ئیداره‌ی‌ پارێزگای‌ سه‌اڵحه‌دین‬ ‫هه‌یه‌و تائێس���تا هیچ كێشه‌یه‌كی‌ ئه‌وتۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ سوپای‌ عێراقی‌ روینه‌داوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ ناوبراو ئه‌وه‌ی‌ ره‌وش���ه‌كه‌ی‌‬ ‫تێك���داوه‌ "هاتنی‌ فه‌وجێكی‌ پۆلیس���ی‌‬ ‫ئیتحادیی���ه‌ له‌به‌غداوه‌‪ ،‬ك���ه‌ هه‌مویان‬ ‫له‌یه‌ك نه‌ته‌وه‌ن‪ .‬كێش���ه‌ی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و هێزه‌ ده‌ره‌كیانه‌دایه‌ كه‌ له‌شاره‌كانی‌‬ ‫تره‌وه‌ ده‌هێنرێن"‪.‬‬ ‫دوای‌ روداوه‌كه‌ی‌ خورماتو‪ ،‬هێزێكی‌‬ ‫زۆری‌ پێشمه‌رگه‌ به‌فه‌رمانده‌یی‌ وه‌زیری‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌ده‌وروبه‌ری‌ شارۆچكه‌ی‌‬ ‫خورماتو جێگیركران‪ ،‬له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌وه‌شدا‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتو شه‌ڕ رویدا كێ‌ زه‌ره‌رمه‌ندی‌‬ ‫یه‌كه‌م ده‌بێت‪ ،‬د‪.‬ئه‌مین ده‌ڵێت "هه‌مو‬

‫قه‌زای خورماتو فۆتۆ‪ :‬فه‌یسبووک‬

‫دۆخی‌ ئێستا ‌‬ ‫ی‬ ‫خورماتو ئارامه‌و‬ ‫جاریتر كێش ‌هی‌ وا‬ ‫روناداته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ "زانییان‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌خورماتو‬ ‫نزیكبۆته‌وه‌‌و‬ ‫ئاماده‌ن به‌ره‌نگاری‌‬ ‫هه‌ر هێزێك ببنه‌وه‌‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ن���د ده‌بین‪ ،‬به‌اڵم ك���ێ‌ زیاتر‬ ‫دان به‌خۆیدا بگ���رێ‌ زه‌ره‌رناكا‪ .‬وه‌كو‬ ‫ئه‌وانیش وێنای‌ ده‌ك���ه‌ن زه‌ره‌رمه‌ندی‌‬ ‫یه‌كه‌م كورد نابێت"‪ .‬له‌باره‌ی‌ س���وپای‌‬ ‫عێراقیشه‌وه‌ وتی‌ "ئه‌گه‌ر شه‌ڕ له‌نێوان‬ ‫نه‌ته‌وه‌كان���دا روبدات‪ ،‬س���وپای‌ عێراق‬ ‫ئه‌و سوپایه‌ نییه‌ پشتی‌ پێببه‌سترێت‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ پێ‌ بكرێت"‪ .‬سه‌باره‌ت به‌توانای‌‬ ‫هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ش وت���ی‌ "ئه‌گه‌ر‬ ‫خوانه‌خواس���ته‌ شه‌ڕ رویبدایه‌‪ ،‬كورد تا‬ ‫حه‌مرین رانه‌ده‌وه‌ستا‌و هه‌موی‌ له‌هێزه‌‬ ‫ده‌ره‌كییه‌كان پاكده‌كره‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا جگه‌ له‌جێگری‌ پارێزگاری‌‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬هه‌ریه‌ك���ه‌ له‌قایمق���ام‌و‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك به‌رپرس���ی‌ دیك���ه‌ی‌‬ ‫خورمات���و ك���وردن‪ ،‬ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫داهات���وی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگا كه‌‬

‫بڕیاروایه‌ له‌نیس���انی‌ س���اڵی‌ داهاتودا‬ ‫ئه‌نج���ام بدرێ���ت‪ ،‬س���ه‌رجه‌م الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫كوردییه‌كان بڕیاریانداوه‌ به‌یه‌ك لیست‬ ‫به‌ش���داری‌ بك���ه‌ن‪ .‬د‪.‬ئه‌می���ن ئاماژه‌‬ ‫ب���ه‌وه‌ده‌كات له‌ئێس���تادا هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫نێ���وان پارته‌ كوردییه‌كان زۆرباش���ه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "له‌ن���او خورمات���و حیزبه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ كوردایه‌تی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌‬ ‫حیزبایه‌تی‌ ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫جێگری‌ پارێ���زگار‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫دۆخی‌ ئێستای‌ خورماتو ئارامه‌و جاریتر‬ ‫كێش���ه‌ی‌ وا روناداته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫"زانییان هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌خورماتو‬ ‫نزیكبۆت���ه‌وه‌‌و ئاماده‌ن به‌ره‌نگاری‌ هه‌ر‬ ‫هێزێك ببن���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش بوه‌ په‌ند بۆ‬ ‫خه‌ڵكی‌‌و ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ هاتن"‪ .‬سه‌رباری‌‬ ‫ئه‌وانه‌ داواده‌كات هه‌ر كێشه‌یه‌ك رویدا‬ ‫"زو ئیحیتوای‌ بكه‌ن‌و گه‌وره‌ی‌ نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر كێش���ه‌یه‌كی‌ بچوك كێشه‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ دروس���ت نه‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ دۆخی‌‬ ‫عێراق خراپ���ه‌و پێویس���ته‌ زیاتر دان‬ ‫به‌خۆدا بگری���ن‌و ته‌حه‌مولی‌ زیاترمان‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫د‪.‬ئه‌مین ناوچه‌ كێش���ه‌ له‌سه‌ره‌كان‬ ‫به‌ "ناوچه‌ داگیرك���راوه‌كان" ناوده‌بات‪،‬‬ ‫داواده‌كات له‌ڕێگه‌ی‌ مادده‌ی‌ (‪ )140‬یان‬ ‫هه‌ر چاره‌سه‌رێكی‌ سیاسی‌ تر كێشه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ چاره‌س���ه‌ر بكرێت‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌و هه‌نگاوانه‌ش���ی‌ تائێس���تا نراون به‌‬ ‫"چاره‌سه‌ری‌ كاتی‌‌و ته‌خدیر" ده‌زانێت‌و‬ ‫ده‌ڵێت "تا ئه‌وكاته‌ی‌ پێش���نیاره‌كه‌ی‌‬ ‫مام جه‌الل ب���ۆ دیاریكردنی‌ س���نوری‌‬ ‫پارێ���زگاكان جێبه‌ج���ێ‌ ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫پێویستمان به‌دان به‌خۆداگرتنه‌"‪.‬‬ ‫دیجله‌ له‌سه‌اڵحه‌دین‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ هێ���زه‌ چه‌ك���داره‌كان‌و‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق نوری‌ مالیكی‌‪،‬‬ ‫له‌ (‪ )2012/7/3‬فه‌رمانده‌یی‌ عه‌مه‌لیاتی‌‬ ‫دیجله‌ی‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ لیوا عه‌بدولئه‌میر‬ ‫زه‌یدی‌ بۆ پارێزگاكانی‌ كه‌ركوك‌و دیاله‌‬ ‫پێكهێن���ا‪ ،‬ل���ه‌رۆژی‌ (‪ )10/31‬بڕیاردرا‬ ‫سه‌اڵحه‌دین ـ یش بخرێته‌ چوارچێوه‌ی‌‬

‫كاره‌كان���ی‌ دیجل���ه‌وه‌‪ .‬هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك‌و دیاله‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین دژایه‌ت���ی‌ خ���ۆی‌ بۆ ئه‌و‬ ‫بڕی���اره‌ راگه‌یاند‪ .‬د‪.‬ئه‌مین هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ "ئه‌زمونێكی‌‬ ‫ناخۆش���مان له‌گه‌ڵ عه‌مه‌لیاتدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا عه‌مه‌لیات���ی‌ س���امه‌ڕا هه‌یه‌و‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ ئه‌زی���ه‌ت ده‌ده‌ن‌و ره‌فتاریان‬ ‫خراپ���ه‌‌و له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ پارێزگارو‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگادا نی���ن‌و چه‌ندین‬ ‫جاریش داوامانكردوه‌ هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه‌‬ ‫یان بخرێته‌ ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ پۆلیسه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێمه‌ وه‌ك���و ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاو‬ ‫پارێزگاریش دیجله‌مان ره‌تكرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگای‌ س���ه‌اڵحه‌دین‬ ‫له‌(‪ )28‬كورس���ی‌ پێكدێت‌و ئه‌ندامانی‌‬ ‫به‌سه‌ر ده‌ كوتله‌ی‌ جیاوازدا دابه‌شبون‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ چ الیه‌نێك له‌پارێزگاكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پێكهێنانی‌ دیجله‌دایه‌‪ ،‬د‪.‬ئه‌مین‬ ‫ك���ه‌ خۆی‌ ئه‌ندامی‌ یه‌كێتییه‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستانه‌ له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )2009‬ئ���ه‌و پۆس���ته‌ی‌ وه‌رگرت���وه‌‪،‬‬ ‫وتی‌ "ته‌نه���ا دو ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن‬ ‫كه‌ س���ه‌ر به‌لیس���تی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانونن‬ ‫پش���تیوانی‌ دیجله‌ ده‌كه‌ن"‪ .‬وتیش���ی‌‬ ‫"وه‌كو هه‌ڵوێس���تی‌ فه‌رمی‌ ئه‌نجومه‌ن‪،‬‬ ‫وه‌ك���و خه‌ڵك���ی‌ پارێزگاك���ه‌‪ ،‬وه‌ك���و‬ ‫عه‌شایه‌ری‌ سه‌اڵحه‌دین‪ ،‬به‌هیچ جۆرێك‬ ‫به‌دروستكردنی‌ دیجله‌ رازی‌ نین"‪.‬‬ ‫پارێزگای‌ سه‌اڵحه‌دین (‪ )12‬نوێنه‌ری‌‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ عێراق هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ هه‌شتیان‬ ‫سه‌ر به‌ لیس���تی‌ عێراقییه‌ن‌و ئه‌وانیتر‬ ‫س���ه‌ر به‌حیزب���ی‌ ئیس�ل�امی‌ عێراقین‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ هه‌ڵوێستی‌ ئه‌وان له‌پێكهێنانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ی‌ دیجل���ه‌‪ ،‬د‪.‬ئه‌می���ن وتی‌‬ ‫"قسه‌یان له‌گه‌ڵ كراوه‌و ئه‌وانیش دیجله‌‬ ‫به‌باش نازانن‪ ،‬پێشتریش چه‌ندین جار‬ ‫سكااڵیان له‌عه‌مه‌لیاتی‌ سامه‌ڕا كردوه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌هیچ جۆرێك دیجله‌یان پێ‌ باش‬ ‫نییه‌و له‌گه‌ڵ ئێمه‌ هاوده‌نگن"‪.‬‬ ‫جێگری‌ پارێ���زگاری‌ س���ه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ هیچ هۆكارێك بۆ‬ ‫دروس���تبونی‌ دیجله‌ نییه‌و ده‌ڵێت "هه‌ر‬ ‫سێ‌ پارێزگاكه‌ پێویس���تیان به‌و هێزه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونكه‌ مه‌به‌س���تێكی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌پش���ته‌و بۆ تێكدانی‌ ره‌وشی‌ ئه‌منی‌‌و‬ ‫سیاس���ی‌ ئه‌م ناوچانه‌ دروس���تكراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ ناوبراو كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ هه‌مو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كان له‌ده‌ستی‌ یه‌ك كه‌سدا‪،‬‬ ‫وه‌كو "ئه‌حكامی‌ عورفی‌ وایه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ده‌بێت حوكمی‌ عورفی‌ له‌كاتی‌ نه‌مانی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدا بێ���ت‌و ده‌زگا ئه‌من���ی‌‌و‬ ‫ئیداریی���ه‌كان توان���ای‌ به‌ڕێوه‌بردن���ی‌‬ ‫پارێزگاكه‌یان نه‌بێت"‪.‬‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ عه‌مه‌لیات���ی‌ دیجله‌ لیوا‬ ‫عه‌بدولئه‌میر زه‌یدیی���ه‌‪ ،‬كه‌ تۆمه‌تباره‌‬

‫قه‌زای‌ خورماتو‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1925‬كراوه‌ ب���ه‌ ناحیه‌و‬ ‫له‌سه‌ر كه‌ركوك بوه‌‪.‬‬ ‫ساڵی‌ (‪ )1929‬خراوه‌ته‌ سه‌ر قه‌زای‌‬ ‫كفری‌‪.‬‬ ‫ساڵی‌ (‪ )1947‬خراوه‌ته‌ سه‌ر قه‌زای‌‬ ‫داقوق‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1948‬خورمات���و كراوه‌ته‌‬ ‫قه‌زا‪.‬‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1976‬به‌عس خورماتوی‌‬ ‫خسته‌ سه‌ر تكریت‪.‬‬ ‫دانیش���توانه‌كه‌ی‌ له‌ كوردو عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمانی‌ شیعه‌ پێكدێت‪.‬‬ ‫له‌په‌الماره‌كان���ی‌ ئه‌نفال���دا (‪)135‬‬ ‫گون���دی‌ كوردنش���ینی‌ خورماتو كه‌‬ ‫ژماره‌ی‌ دانیش���توانه‌كه‌ی‌ (‪)41696‬‬ ‫كه‌س بو روخێنران‪.‬‬ ‫‪)2003‬‬ ‫(‪-1963‬‬ ‫له‌س���ااڵنی‌‬ ‫پرۆس���ه‌ی‌ ته‌عری���ب له‌خورمات���و‬ ‫پیاده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ هه‌ن���دێ‌ ئام���اری‌ نافه‌رمی‌‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )2010‬به‌دواوه‌ تائێس���تا‬ ‫(‪ )1800‬خێزانی‌ ك���ورد خورماتویان‬ ‫جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ هه‌زار خانوی‌ كورد فرۆشراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ ئ���ه‌و خانوان���ه‌ش‬ ‫توركمانی‌ ش���یعه‌ ده‌یك���ڕن به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌به‌غداوه‌ س���ه‌د موچه‌یان بۆ‬ ‫خه‌رج ده‌كرێت‪.‬‬ ‫له‌دو ساڵی‌ رابردودا زیاتر له‌ (‪)2000‬‬ ‫كه‌س له‌به‌غداوه‌ دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫یه‌ك كوردی‌ تێدا نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌ك���ه‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌‬ ‫له‌فه‌رمانگه‌كانی‌ پۆلیس‌و په‌روه‌رده‌و‬ ‫كش���توكاڵ‌و ئ���اوو ئ���اوه‌ڕۆ له‌كورد‬ ‫سه‌نراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌بیان���وی‌ نائارام���ی‌ ش���اره‌كانی‌‬ ‫باش���ورو ناوه‌ڕاس���تی‌ عێراق���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند ساڵێكه‌ زیاتر له‌(‪ )2000‬خێزانی‌‬ ‫عه‌ره‌ب رویان كردوه‌ته‌ خورماتو‪.‬‬ ‫به‌به‌ش���داری‌ له‌تاوانی‌ ئه‌نفال‌و له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ لێپرس���ینه‌وه‌و دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫داواكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم د‪.‬ئه‌مین رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫"وه‌كو خۆم زانیارییه‌كی‌ ئه‌وتۆم له‌سه‌ر‬ ‫كه‌س���ایه‌تی‌ زه‌یدی‌ نیی���ه‌"‪ ،‬ده‌رباره‌ی‌‬ ‫پێدانی‌ ئه‌و هه‌مو ده‌س���ه‌اڵت ‌ه به‌زه‌یدی‌‪،‬‬ ‫د‪.‬ئه‌مین ده‌ڵێت "به‌داخه‌وه‌ قانون وه‌كو‬ ‫الس���تیكی‌ لێهاتوه‌و چۆنیان بوێت به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ به‌كاریده‌هێن���ن‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌به‌ستێكی‌ سیاسی‌ له‌پشته‌ بۆیه‌ گوێ‌‬ ‫به‌ رابردوی‌ عه‌بدولئه‌میر نادرێت"‪.‬‬

‫ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌‪ :‬ئه‌مه‌ریكییه‌كان دروستیانكردو مالیكی‌ په‌كیخست‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌و ده‌سته‌ی ‌هی‌ ئه‌مریكییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربونه‌و‌هی‌ گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫دایانمه‌زراند‪ ،‬ئێستا مالیكی‌ به‌ته‌واو ‌‬ ‫په‌كیخستوه‌و راپۆرته‌كانی‌ كردو‌ه‬ ‫به‌چه‌كێك دژی‌ نه‌یارو ركابه‌ر‌ه‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ به‌كاریده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ی عێ���راق له‌الیه‌ن‬ ‫ی نه‌زاه ‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمانان به‌فه‌رمان ‌‬ ‫ی كات ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی (‪)2004‬‬ ‫ی دووه‌م ‌‬ ‫ژمار‌ه (‪ )55‬له‌كانون ‌‬ ‫ی بریتبون ل ‌ه‬ ‫دام���ه‌زرا‪ ،‬ئه‌ركه‌كانیش��� ‌‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‪ ،‬لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵی‌‌و راده‌ستكردن ‌‬ ‫له‌دۆسیه‌كان ‌‬ ‫ی تادوا‬ ‫ی تاوانكار ‌‬ ‫ی ناوه‌ن���د ‌‬ ‫ب���ۆ دادگا ‌‬ ‫بڕیاری‌ له‌سه‌ربدات‪.‬‬ ‫ی میدیا عێراقییه‌كان‪،‬‬ ‫ی راپۆرت ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )2007‬ب���ه‌دواو‌ه مالیك��� ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌وڵیداو‌ه ده‌سته‌ك ‌ه بخات ‌ه ژێر چنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ ،‬ل��� ‌ه (‪)2011‬دا ئه‌و مه‌رام ‌ه ‌‬ ‫ی كرد‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی نزیك ‌‬ ‫به‌دیهات‌و كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی ده‌س���ته‌كه‌‪ ،‬له‌ئێستاشدا‬ ‫به‌س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی ده‌س���توه‌رده‌دات ‌ه ه���ه‌ر‬ ‫مالیك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫دۆسێیه‌كه‌و‌ه ك ‌ه له‌سه‌ر الیه‌نگران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌س���ته‌كه‌ش دژ ‌‬ ‫بێت‌و راپۆرته‌كان ‌‬ ‫نه‌یارو ركابه‌ره‌كانی‌ به‌كارده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (‪)2007‬دا مالیك��� ‌‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی ئاگاداركرده‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا ‌‬ ‫به‌رپرسان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی ‌ه ده‌س���ت ‌ه سه‌ربه‌خۆكان‬ ‫كه‌دژ ‌‬

‫ی ئه‌وه‌شدا‬ ‫ی بپێچنه‌وه‌‪ ،‬به‌دوا ‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرت له‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ركرد رێگ ‌ه ‌‬ ‫فه‌رمانێك ‌‬ ‫ی لێپێچینه‌و‌ه‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫ێ ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫به‌ب��� ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ وه‌زیره‌كان بكرێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی ل ‌ه (‪ )1023‬كه‌س خۆش���بو ك ‌ه‬ ‫مالیك ‌‬ ‫ی لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا‬ ‫له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رده‌شه‌و‌ه فه‌رمانێك ‌‬ ‫ده‌كرا‪ .‬له‌پشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌زاه ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ركرد‌و له‌ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫نهێن ‌‬ ‫ی‬ ‫قه‌ده‌غ ‌ه كرد‪ ،‬ئه‌و دۆس���ێیان ‌ه ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫دادگا بكات ك ‌ه به‌رپرس��� ‌ه گه‌وره‌كان ‌‬ ‫تێوه‌گالون‪.‬‬ ‫ی كاركردنیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫ی نه‌زاه ‌ه روب���ه‌ڕو ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫گرفت بونه‌وه‌‪ ،‬به‌نمون ‌ه ئه‌مه‌ریكییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫پش���تگیریان نه‌ك���ردن‌و ت���ا م���او‌ه ‌‬ ‫ی نه‌هات سه‌رۆكیان‬ ‫ده‌سه‌اڵتیان كۆتای ‌‬ ‫ی نه‌كرد‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫بۆ ده‌س���ته‌ك ‌ه دیار ‌‬ ‫عێراقی���ان جێهێش���ت ته‌نه���ا (‪)11‬‬ ‫ی‬ ‫ی كادران ‌‬ ‫ملیۆن دۆالریان ب���ۆ راهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌و پش���كنه‌ران ‌‬ ‫ته‌رخانكرد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ه‌رده‌م كاره‌كان ‌‬ ‫ی ت���ر ‌‬ ‫رێگرێك ‌‬ ‫ی (‪)136‬‬ ‫ی نه‌زاهه‌‪ ،‬م���ادد‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی عێراقی بو‪ ،‬مادده‌ك ‌ه‬ ‫ی س���زادان ‌‬ ‫قانون ‌‬ ‫ی‬ ‫رێگ ‌ه به‌وه‌زیر ده‌دات رێگربێت له‌چون ‌‬ ‫دۆس���ێكان ب���ۆ دادگا‪ .‬هه‌رچه‌ن���د‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریكیی���ه‌كان ئ���ه‌و ماده‌یه‌ی���ان‬ ‫هه‌ڵپه‌س���ارد‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫ی پێك���رده‌وه‌‪ .‬له‌نێ���وان‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ع���ه‌الو ‌‬ ‫ی (‪)2008 - 2005‬دا (‪ )210‬جار‬ ‫سااڵن ‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌م مادده‌ی ‌ه به‌كارهاتوه‌‪ ،‬تا له‌نیسان ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪)2011‬دا پارله‌م���ان ئ���ه‌و مادده‌ی ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‪.‬‬ ‫ی (‪)2007 - 2004‬‬ ‫له‌نێ���وان س���ااڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫ی تێكچون��� ‌‬ ‫دا‌و له‌كات��� ‌‬ ‫ی ده‌س���ته‌كه‌و‬ ‫عێراق���دا‪ )31( ،‬ئه‌ندام ‌‬ ‫ی خێزانه‌كانیان كوژران‪.‬‬ ‫(‪ )21‬ئه‌ندام��� ‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ل���ه‌و هێرش���انه‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫ی حكومه‌ته‌و‌ه بوه‌‪ ،‬به‌نمون ‌ه‬ ‫كارمه‌ندان ‌‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫ی وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌رگی���ان هه‌بو‪ .‬به‌رپرس���ان ‌‬ ‫تیم��� ‌‬ ‫ی نه‌وتیش ك ‌ه س���ه‌ر ب ‌ه پارت ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان ب���ون هه‌ڕه‌ش���ه‌یان‬ ‫ی ده‌س���ته‌ك ‌ه ده‌كرد‪ ،‬تا‬ ‫له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌ك ‌ه نزیك‬ ‫خۆیان له‌دۆسێكان ‌‬ ‫نه‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كاركردن ‌‬ ‫ی میكانیزم��� ‌‬ ‫به‌گوێ���ر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ته‌كه‌‪ ،‬ده‌ب���و پش���ت به‌راپۆرت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ببه‌س���تن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫پش���كنه‌ران ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و راپۆرتان��� ‌ه پێی���دا‬ ‫گه‌یش���تن ‌‬ ‫ی زیاتری���ان‬ ‫ده‌چون���ه‌وه‌و زانی���ار ‌‬ ‫ی دادگای���ان‬ ‫كۆده‌ك���رده‌وه‌و ره‌وان��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬پاش���تریش ده‌ب���و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی گرت���ن بۆ تۆمه‌تباران‬ ‫ناوخۆ فه‌رمان ‌‬ ‫ده‌ربكات‪ .‬به‌اڵم گرفته‌ك ‌ه لێره‌دا ئه‌وه‌بو‬ ‫پشكنه‌ره‌كان سه‌ر به‌وه‌زاره‌ته‌كان بون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی گرتن ‌‬ ‫ی ناوخ���ۆش فه‌رمان ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راپۆرتێك ‌‬ ‫ده‌رنه‌ده‌كرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌پێ ‌‬ ‫ی (‪)2007‬‬ ‫ی ئه‌مریكا له‌ساڵ ‌‬ ‫باڵێوزخان ‌ه ‌‬ ‫دا‪ ،‬راپۆرته‌ك��� ‌ه ده‌ڵێ���ت "هه‌ندێكجار‬

‫ی دۆس���ێكان‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ر داخس���تن ‌‬ ‫ی له‌تۆمه‌تباران‬ ‫ی ناوخۆ به‌رتیل ‌‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫ی لێب���وردن‬ ‫ی بڕی���ار ‌‬ ‫ده‌ركردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاش���ته‌وای ‌‬ ‫ی پرۆس��� ‌ه ‌‬ ‫له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی (‪،)2008‬‬ ‫ی له‌ش���وبات ‌‬ ‫نیش���تیمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ره‌واند‌ه كاره‌كان ‌‬ ‫ی توند ‌‬ ‫زه‌برێك ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی نه‌زاهه‌‪ ،‬چونك ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی تایب���ه‌ت‬ ‫بڕی���ار‌ه (‪ )1721‬دۆس���ی ‌ه ‌‬ ‫ی داخ���را‪ .‬ئه‌م���ه‌ش به‌ڵگ ‌ه‬ ‫به‌گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ردو ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫بو له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫یاسادانان‌و راپه‌ڕاندن ده‌سه‌اڵته‌كانیان‬ ‫ی نه‌زاه ‌ه‬ ‫ی ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫بۆ رێگرتن له‌كاره‌كان ‌‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌و گرفت‌و رێگریانه‌شدا‪،‬‬ ‫ی هه‌ژد‌ه‬ ‫ی نه‌زاه��� ‌ه له‌م���او‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاركردنی���دا‪ ،‬توان ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م��� ‌‬ ‫مانگ ‌‬ ‫ی دادگا بكات‪،‬‬ ‫(‪ )541‬دۆس���ی ‌ه ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌زیرو‬ ‫ك ‌ه (‪ )42‬دۆس���یه‌یان ل���ه‌دژ ‌‬ ‫بریكارو به‌ڕێوه‌به‌ر گشتیه‌كان بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی نه‌كرد‪ .‬له‌نێوان‬ ‫ی قه‌زا هیچ ‌‬ ‫ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی (‪)2007 - 2004‬دا‪ ،‬دادگا‬ ‫س���ااڵن ‌‬ ‫ی بۆ (‪ )241‬دۆس���ی ‌ه ده‌ركرد‪.‬‬ ‫حوكم��� ‌‬ ‫ی (‪)2008‬دا (‪ )97‬حوكم‌و ل ‌ه‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫(‪)2009‬دا (‪ )296‬حوك���م‌و ل ‌ه (‪)2010‬‬ ‫ی هیچ‬ ‫ی ده‌ركرد‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫دا (‪ )481‬حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫كام له‌و دۆسێیان ‌ه به‌رپرسێك ‌‬ ‫نه‌گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫ی راز ‌‬ ‫دادوه‌ر قاز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی (‪ )2007‬سه‌رۆك ‌‬ ‫تا ئه‌یلول ‌‬

‫ی‬ ‫نه‌زاه ‌ه بو‪ ،‬رایگه‌یاند ئه‌و دۆس���ێیان ‌ه ‌‬ ‫ی لێیانكۆڵیته‌و‌ه‬ ‫ی گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫به‌گومان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌شتا ملیۆن دۆالره‌‪ .‬سه‌ربار ‌‬ ‫به‌ها ‌‬ ‫ی چوار ملی���ار دۆالر‬ ‫ی به‌به‌ه���ا ‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی به‌رگری‌‌و دو‬ ‫ی له‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ هه‌یه‌‪ .‬دوا ‌‬ ‫ملیار له‌وه‌زاره‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م زانیارییان ‌ه په‌المار ‌‬ ‫ئاشكراكردن ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی پ‌‬ ‫ی درا‪ ،‬ئه‌وی���ش حكومه‌ت ‌‬ ‫ماڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی "حكومه‌ت رێگربو‌ه‬ ‫تۆمه‌تباركردو وت ‌‬ ‫ی لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫ی دژ ‌‬ ‫له‌كاركردن���م‌و مالیك ‌‬ ‫ی ئه‌ویش���دا‬ ‫ی بوه‌"‪ .‬به‌دوا ‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ش���وێن ‌‬ ‫ی جێگر ‌‬ ‫موس���ا فه‌ره‌ج��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌نده‌ڵییه‌ك��� ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دان���را‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی نه‌وت ئاشكراكرد‪،‬‬ ‫ی له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی البرا‪.‬‬ ‫له‌كاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك��� ‌ه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ره‌حی���م عگێل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كانون ‌‬ ‫ی پارله‌مان‌و له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ره‌زامه‌ند ‌‬ ‫ی (‪)2011‬‬ ‫ی (‪ )2008‬ت���ا ئه‌یلول ‌‬ ‫دوه‌م ‌‬ ‫ی نه‌زاهه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫كرای��� ‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی گش���تی‌‌و‬ ‫ی پش���كنه‌ران ‌‬ ‫به‌ه���اوكار ‌‬ ‫ی ئاش���كرایكرد‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی چاودێر ‌‬ ‫دیوان ‌‬ ‫س���ه‌دان كۆمپانیا هه‌ن ك ‌ه به‌رپرسان‌و‬ ‫حیزب ‌ه سیاس���ییه‌كان دروستیانكردوه‌‌و‬ ‫ی زه‌به‌الحی���ان ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ه���ه‌ر گرێبه‌س���تێك ‌‬ ‫ی حكومی���دا‪ ،‬ژماره‌ی���ه‌ك له‌و‬ ‫گ���ه‌ور‌ه ‌‬ ‫كۆمپانیایان ‌ه به‌ش���داربون‪ ،‬به‌اڵم دادگا‬ ‫ره‌تیكرده‌و‌ه هیچ رێوشوێنێك به‌رانبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كه‌س���ان ‌ه بگرێت ‌ه به‌ر‪ ،‬بۆی ‌ه عگێل ‌‬ ‫ده‌ستی‌ له‌كاركێشایه‌وه‌‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫زه‌یدی‌‪..‬‬ ‫دوژمن ‌ه سه‌رسه‌خته‌كه‌ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‌و حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ عێراق له‌لێواری‌ هه‌ڵگیرس���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ڕێكی‌ دژواردان‪ ،‬شه‌ڕێك كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ سیاس���ی‌‌و ناوه‌ندی‌ بڕیارداندا‬ ‫مالیكی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كاو له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ مه‌یدانیی���ش فه‌رمانده‌یه‌ك���ی‌‬ ‫كه‌ته‌ی‌ س���مێڵ‌ زلی‌ به‌رگ زه‌یتونی‌ كه‌‬ ‫ئه‌س���تێره‌و شمش���ێره‌كانی‌ سه‌رشانی‌‌و‬ ‫بێرییه‌ك���ه‌ی‌ زه‌مانی‌ به‌عس بیری‌ كورد‬ ‫ده‌خاته‌وه‌‌و كارنامه‌ی‌ ئه‌و پڕه‌ له‌شه‌ڕی‌‬ ‫دژ به‌پێشمه‌رگه‌‪ :‬عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی‌ كه‌ ئێستا زۆربه‌ی‌‬ ‫كورد ده‌یناس���ێت‌و س���ه‌رله‌نوێ‌ خۆی‌‬ ‫بۆ له‌شكركێش���ی‌ بۆ سه‌ر كورد ئاماده‌‬ ‫ده‌كات له‌ڕێگه‌ی‌ ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌وه‌‪،‬‬ ‫پیاوێكی‌ س���وننه‌ مه‌زهه‌به‌و سااڵنێكی‌‬ ‫زۆری‌ ته‌مه‌نی‌ به‌وپه‌ڕی‌ دڵس���ۆزییه‌وه‌‬ ‫له‌س���لكی‌ س���ه‌ربازیی‌‌و خزمه‌تكردن���ی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراقدا به‌س���ه‌ربردوه‌‪ ،‬ساڵی‌‬ ‫(‪ )1980‬كۆلێ���ژی‌ س���ه‌ربازی‌ له‌به‌غدا‬ ‫ته‌واوك���ردووه‌و له‌س���اڵی‌ (‪)1981‬دا‬ ‫به‌هۆی‌ به‌شدارییه‌وه‌ له‌جه‌نگی‌ عێراق‌و‬ ‫ئێران���دا یه‌ك���ه‌م "نه‌وت ش���وجاعه‌"ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌دامه‌وه‌ پێبه‌خشراوه‌‪ ،‬ناوبراو‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1982‬كراوه‌ته‌ ئه‌فسه‌ری‌‬ ‫كه‌تیبه‌ی‌ زرێپۆش تا س���اڵی‌ (‪،)1983‬‬ ‫دواتر له‌ساڵی‌ (‪ 1983‬تا ‪ )1985‬كراوه‌‬ ‫به‌ئه‌فس���ه‌ری‌ ڕابه‌ر سیاس���ی‌ له‌هه‌مان‬ ‫كه‌تیبه‌و له‌س���اڵی (‪ 1985‬تا س���اڵی‌‬ ‫‪ )1989‬ك���راوه‌ به‌فه‌رمان���ده‌ی‌ هه‌مان‬ ‫كه‌تیبه‌و به‌ش���داری‌ پرۆس���ه‌ی‌ ئه‌نفالی‌‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌به‌ه���اری‌ (‪ 1987‬تا‬ ‫ئاب���ی‌ ‪ )1989‬ئه‌نجام���درا‪ ،‬زه‌یدی‌ له‌و‬ ‫كاته‌دا فه‌رمانده‌ی‌ كه‌تیبه‌ی‌ زرێپۆش���ی‌‬ ‫(حه‌ماد شه‌هاب) بو له‌كه‌ركوك‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌ئه‌یلولی‌(‪ 1989‬تا ‪ )1991‬ئه‌فسه‌ری‌‬ ‫ئیس���تیخباراتی‌ س���ه‌ربازی‌ بو له‌لیوای‌‬ ‫(‪)25‬ی‌ سه‌ر به‌ فیرقه‌ی‌ پیاده‌ی‌ (‪)51‬‬ ‫تا دواتر كرا به‌سه‌رۆكی‌ ئه‌ركانی‌ فیرقه‌‬ ‫له‌باره‌گای‌ فه‌رمانده‌یی‌ فیرقه‌ی‌ پیاده‌ی‌‬ ‫(‪ )51‬له‌كه‌ركوك له‌و پۆسته‌دا مایه‌وه‌و‬ ‫تا ڕوخانی‌ ڕژێمی‌ به‌عس‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ لێدوان���ی‌ ئه‌ندامێك���ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌‬ ‫كوردس���تان بۆ ئاوێن���ه‌‪ ،‬عه‌بدولئه‌میر‬ ‫زه‌یدی‌ وێڕای‌ به‌شداریكردنی‌ له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫ئه‌نفال���دا‪ ،‬ل���ه‌‪31‬ی‌ ئابی‌ ‪1996‬یش���دا‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ ئه‌و هێزه‌ی‌ سوپای‌ عێراقی‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ شاری‌ هه‌ولێری‌ گرت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ش فه‌ریق‬ ‫ڕوك���ن (عه‌بدولئه‌میر زه‌ی���دی‌) به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌ ئه‌نف���ال‌و جه‌نگی‌‬ ‫كوه‌یت‌و سه‌ركوتكردنی‌ ڕاپه‌رینی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان له‌ش���اری‌ كه‌ركوك رۆڵێكی‌‬ ‫كارای‌ هه‌ب���و‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ له‌ڕوی‌‬ ‫هه‌واڵگری���ی‌‌و خزمه‌تكردنی‌ به‌عس���ه‌وه‌‬ ‫ئه‌فس���ه‌رێكی‌ دڵس���ۆزی‌ به‌ع���س بوه‌‪،‬‬ ‫حه‌وت جار خه‌اڵتكراوه‌‪ ،‬خه‌اڵتی‌ یه‌كه‌م‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1981‬به‌گوێره‌ی مه‌رسومی‌‬ ‫ژماره‌ (‪)707‬ی‌ پێیدراوه‌‪ ،‬خه‌اڵتی‌ دوه‌م‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1985‬به‌گوێره‌ی مه‌رسومی‌‬ ‫ژماره‌ (‪ )349‬پێیدراوه‌‪ ،‬خه‌اڵتی‌ سێیه‌م‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1986‬به‌گوێره‌ی مه‌رسومی‌‬ ‫(‪ )780‬پێ���دراوه‌و س���اڵی‌ (‪)1994‬‬ ‫به‌گوێره‌ی مه‌رس���ومی‌ ژماره‌ (‪)31455‬‬ ‫نیشانه‌ی‌ ئازایه‌تی‌‌و به‌عسییه‌كی‌ كارایی‌‬ ‫پێ���دراوه‌‪ ،‬س���اڵی‌ (‪ )1995‬مه‌دالیای‌‬ ‫(ئ���وم المعارك)ی‌ پێ���دراوه‌ كه‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس ده‌ی���دات ب���ه‌و ئه‌فس���ه‌رانه‌ی‌‬ ‫به‌ش���دارییان له‌داگیركردن‌و وێرانكردنی‌‬ ‫كوه‌یت���دا كردبو‪ ،‬س���اڵی‌ (‪)1998‬یش‬ ‫دو مه‌دالیای‌ ئازایه‌ت���ی‌ له‌الیه‌ن رژێمی‌‬ ‫به‌عس���ه‌وه‌ به‌ژماره‌ (‪ )120‬كه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌وانه‌ له‌ (‪)17‬ی‌ ته‌مموزی (‪)1998‬دا‬ ‫بوه‌و له‌یادی‌ كوده‌تاكه‌ی‌ رژێمی‌ به‌عسدا‬ ‫پێیدراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌رای‌ ئه‌و رابردوه‌ نزیكه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫رژێمی‌ پێشوی‌ به‌عسدا‪ ،‬له‌ساڵی‌ (‪)2009‬‬ ‫دا له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌ مالیكییه‌وه‌‬ ‫كرای���ه‌ فه‌رمان���ده‌ی‌ فیرق���ه‌ی‌ (‪)12‬ی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراق له‌س���نوری‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌ خه‌ڵك���ی‌ پارێ���زگای‌ دیاله‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌لێدوانه‌كانیدا رك‌و كین‌و دژایه‌تی‌ خۆی‌‬ ‫بۆ پێش���مه‌رگه‌ نه‌ش���اردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌دوا‬ ‫لێدوانی���دا بۆ رۆژنامه‌ی‌ لۆس ئه‌نجلۆس‬ ‫تایمز ده‌ڵێت "نابێت هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫پێبخاته‌ كه‌ركوكه‌وه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫بونی‌ هه‌بێت"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )352‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/11/20‬‬

‫ئه‌وه‌ ‌ی گومرگ ‌ی سلێمان ‌ی ده‌ستی‌ به‌سه‌رداگرت‪،‬‬ ‫چه‌ور ‌ی بوو یان دوگ؟!‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 10‬ته‌ن دوگی‌ ئاژه‌ڵ‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌پێی‌ یاسا هێنانی‌ قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌قاچاخ ده‌هێنرێته‌ سلێمانی‌‌و‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌الیه‌ن مه‌فره‌زه‌یه‌كی‌‬ ‫گومه‌رگه‌وه‌ ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا ده‌گیرێ‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی‌ چه‌ند زانیارییه‌ك كه‌‬ ‫ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌ "به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫نایاسایی‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و حاڵه‌ته‌دا‬ ‫كراوه‌‌و جگه‌ له‌وه‌ی‌ دوگه‌كه‌ گۆڕراوه‌‬ ‫بۆ شتێكی‌ تر ته‌له‌فیش نه‌كراوه‌‌و‬ ‫دراوه‌ته‌وه‌ به‌خاوه‌نه‌كه‌ی‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئێران"‪ .‬به‌اڵم له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كیاندا‬ ‫گومرگی‌ سلێمانی‌ ره‌تی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ نایاسایی‌ مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و بابه‌ته‌دا كردبێت‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ چه‌ن����د زانیاریی����ه‌ك ك���� ‌ه‬ ‫له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ نزیك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫گومرگ����ی‌ س����لێمانی‌‪ ،‬ده‌س����ت ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌ناوه‌ڕاس����تی‌ مانگ����ی‌ ئابی‌‬ ‫ئه‌مس����اڵدا‪ ،‬له‌ناو ئۆتۆمبیلێكی‌ لۆریدا‬ ‫‪10‬ت����ه‌ن دوگ����ی‌ حه‌ی����وان له‌ئێرانه‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن بازرگانێكه‌وه‌ به‌ره‌و س����لێمانی‌‬ ‫ده‌هێن����رێ‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێش گه‌یش����تنی‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن مه‌فره‌زه‌یه‌كی‌ گومرگی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌ستیبه‌س����ه‌ردا ده‌گی����رێ‌‌و ده‌برێت����ه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌ گومرگی‌ س����لێمانی‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل����ه‌وێ‌ له‌جیاتی‌ پش����كنین بۆ‬ ‫دوگه‌ك����ه‌‌و خاوێنی‌ ناو لۆرییه‌كه‌ بكرێ‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ لۆرییه‌كه‌ پێش����تر چه‌ندین جۆر‬ ‫ش����تی‌ تری‌ پێگواس����تراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ وتی‌ "هه‌ر له‌ناو‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی‌ گومرگ����دا ئۆتۆمبیلێكی‌‬ ‫به‌ڕادیان هێناو دوگه‌كه‌یان گواستۆته‌وه‌‬ ‫بۆ ن����او به‌ڕاده‌كه‌‪ ،‬جگه‌ ل����ه‌وه‌ له‌كاتی‌‬ ‫كه‌ش����فكردنی‌ به‌ش����ی‌ (كه‌ش����ف)ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌ گومرگی‌ س����لێمانی‌‪،‬‬ ‫دوگه‌ك����ه‌ ك����را به‌ چ����ه‌وری‌ ناوس����كی‌‬

‫ئاژه‌ڵ ئه‌مه‌ش له‌پێناوی‌ س����وك كردنی‌‬ ‫غه‌رامه‌كه‌‪ ،‬چونكه‌ غه‌رامه‌ی‌ یه‌ك كیلۆ‬ ‫دوگ ‪2‬هه‌زار دیناره‌‪ ،‬به‌اڵم هی‌ ناوسكی‌‬ ‫ئ����اژه‌ڵ ته‌نه����ا ‪ 750‬دین����اره‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی‌ له‌جیاتی‌ غه‌رامه‌یه‌كی‌ زۆر‪،‬‬ ‫غه‌رامه‌یه‌كی‌ كه‌متر ك����را"‪ .‬هه‌ر به‌پێی‌‬ ‫ئ����ه‌و زانیارییانه‌ی‌ له‌و س����ه‌رچاوه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌كاتی‌ سزادانی‌‬ ‫خاوه‌نی‌ دوگه‌كه‌ كێش����ه‌كه‌ گۆڕراوه‌ بۆ‬ ‫ن����اوی‌ كه‌س����ێكی‌ تر‪ ،‬چونكه‌ پێش����تر‬ ‫خاوه‌ن����ی‌ باره‌ك����ه‌ چه‌ن����د جارێكی‌ تر‬ ‫به‌هه‌مان كێشه‌وه‌ گیراوه‌‌و غه‌رامه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش وه‌ك س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫وت����ی‌ "له‌پێناوی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و غه‌رامی‌‬ ‫ده‌كرێ����ت دو قات نه‌بێت‪ ،‬ناوی‌ خاوه‌نه‌‬ ‫راسته‌قینه‌كه‌یان گۆڕی‌ به‌كه‌سێكی‌ تر‪،‬‬ ‫به‌م ج����ۆره‌ش غه‌رامه‌كه‌ س����وك كرا"‪.‬‬ ‫له‌ كۆتایی‌ قس����ه‌كانیدا س����ه‌رچاوه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا ك����ه‌ دوای‌‬ ‫غه‌رامه‌یه‌ك����ی‌ ك����ه‌م‪ ،‬به‌بێ‌ پش����كنین‬ ‫دوگه‌كه‌ گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه‌ بۆ ئێران‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئێرانیش به‌هیچ‬ ‫جۆرێك دوگه‌كه‌ وه‌رناگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫گوم����ان ده‌كرێت دوب����اره‌ هێنرابێته‌وه‌‬ ‫سلێمانی‌"‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫گومرگی‌ سلێمانی‌‪ ،‬رونكردنه‌وه‌یه‌كی‌ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ناردوه‌ له‌سه‌ره‌تادا باسیان له‌وه‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬كه‌ له‌‪8/13‬دا ده‌ستیان به‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫لۆرییه‌ باره‌دا گرتوه‌‌و دوای‌ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫بۆیان ده‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬خاوه‌نه‌كه‌ی‌ كه‌سێكه‌‬ ‫به‌ناوی‌ (م‪.‬ع‪.‬م)‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كێشه‌كه‌‬ ‫كراوه‌ ب����ه‌ كێش����ه‌یه‌كی‌ گومرگی‌ وه‌ك‬ ‫ فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬ ‫ئه‌وان نوسیویانه‌ "كه‌شفی‌ بۆ كراوه‌ به‌ بەشێکی کەمی دوگ لەناوخۆدا بەرهەم دەهێنرێت‪ ،‬زۆربەی لەئێرانەوە دەهێنرێت‬ ‫دوگی‌ ئاژه‌ڵ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‬ ‫ش����اره‌زاییان له‌جیاكردن����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و نمون����ه‌ی‌ بابه‌ته‌كه‌یان ب����رد بۆ بازاڕ بۆ یه‌ك كلیۆ‪ ،‬كه‌مكرایه‌وه‌ بۆ ‪ 750‬دینار"‪ .‬خاوه‌ن باره‌كه‌ بوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ بابه‌ته‌كه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ ته‌ل����ه‌ف كردنیش ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ پیسبونی‌ ژینگه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌دا نییه‌‪ ،‬خاوه‌نه‌ك����ه‌ی‌ ئیعترازی‌ پرسیاركردن‪ ،‬سێ‌ پسوڵه‌یان وه‌رگرتوه‌ سه‌بارت به‌گواستنه‌وه‌ی‌ بۆ ناو به‌ڕادێك بۆگه‌ن نه‌كات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ هۆكاری‌ ته‌له‌ف نه‌كردنیشی‌ بابه‌ته‌ له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫ی جیاواز به‌ واژۆی‌ "له‌ن����او لۆری‌ بێت یان له‌ناو به‌ڕاد‪ ،‬هه‌ر‬ ‫گرت‪ ،‬ت����ا پێداچونه‌وه‌ی‌ ب����ۆ بكرێت‪ ،‬له‌سێ‌ گوشتفرۆش���� ‌‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ لیژنه‌ی����ه‌ك پێكهێن����را خۆیان‪ ،‬كه‌ ئ����ه‌م بابه‌ت ‌ه چه‌ورییه‌ نه‌ك قه‌ده‌غه‌ی����ه‌ ئه‌و گواستنه‌وه‌ش����ی‌ له‌ناو نوس����یویانه‌ "خاوه‌نه‌كه‌ی‌ ب����ۆی‌ هه‌یه‌ گوم����رگ گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه‌ ب����ۆ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫به‌سه‌رپه‌رشتی‌ به‌ڕێز جێگری‌ به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ،‬دوگ‪ ،‬بۆیه‌ به‌هاكه‌ی‌ له‌‪2‬هه‌زار دینار بۆ لۆرییه‌وه‌ بۆ ناو به‌ڕاده‌كه‌‪ ،‬له‌سه‌ر داوای‌ بابه‌ته‌كه‌ بگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ سه‌رچاوه‌كه‌ی‌‪ ،‬هه‌رێم"‪.‬‬

‫به‌ش ‌ه خۆراك بۆ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان‬

‫"پرۆگرامی به‌ش ‌ه خۆراك نه‌خۆشه‌و زه‌ره‌ر ده‌كه‌ین له‌ به‌رده‌وامبونی‪ ،‬به‌اڵم شیفاكه‌ی دابه‌شكردنی پاره‌ نییه‌"‬ ‫ د‪.‬نیاز نه‌جمه‌دین*‬ ‫له‌م رۆژانه‌ی رابردودا به‌ش��� ‌ه خۆراكی‬ ‫مانگانه‌ی خێزانه‌كان هه‌رایه‌كی گه‌وره‌ی‬ ‫لێكه‌وت���ه‌وه‌‌و بڕیاربو ببێ���ت ب ‌ه پانز‌ه‬ ‫هه‌زار‪ .‬هه‌ر ل ‌ه س���ه‌ره‌تاو‌ه رایده‌گه‌یه‌نم‬ ‫پرۆگرامی به‌ش��� ‌ه خۆراك نه‌خۆش���ه‌و‬ ‫زه‌ره‌ر ده‌كه‌ین ل ‌ه به‌رده‌وامبونی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شیفاكه‌ی دابه‌شكردنی پاره‌ نییه‌‪.‬‬ ‫به‌ش��� ‌ه خۆراك���ی مانگان��� ‌ه چه‌ن���د‬ ‫گرفتێكی گه‌وره‌ی دروستكردو‌ه ك ‌ه زۆر‬ ‫زیاترن له‌باشییه‌كانی‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌یبێت‪.‬‬ ‫هه‌ر كاتێكیش تێچون زۆرتربو له‌قازانج‬ ‫ل ‌ه ماوه‌ی درێژخایه‌ن���دا‪ ،‬ئه‌و پڕۆژه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌بێت بوه‌ستێت یان له‌باشترین باردا‬ ‫فۆڕمێك���ی دیك��� ‌ه وه‌ربگرێت‪ .‬له‌س���ێ‬ ‫سیناریۆدا داتای گریمانه‌یی ده‌خه‌مه‌رو‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی له‌یه‌كێ���ك له‌زیانه‌كانی ئه‌م‬ ‫پڕۆگرامه‌ تێبگه‌ین‪.‬‬ ‫گریم���ان یه‌ك ملیۆن كه‌س له‌عێراقدا‬ ‫پێویس���تی به‌م به‌ش��� ‌ه خۆراك ‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ه���ای بازاڕی ئ���ه‌و زه‌میله‌ی ‌ه‬ ‫له‌كااڵ (به‌ش��� ‌ه خۆراك���ی مانگانه‌) ك ‌ه‬ ‫ئێستا دابه‌شده‌كرێت دابشكێنینه‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫مانگی (‪ )10‬د‌ه هه‌زار دیناری عێراقی‬ ‫ب���ۆ هه‌ر تاكێ���ك (ئه‌م نرخ��� ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌متریش بێت له‌باسه‌ك ‌ه ناگۆڕێت!)‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌كات ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ $8‬وات ‌ه كاتێك سه‌د‬ ‫دۆالر بكات ‌ه سه‌دوبیست هه‌زار دیناری‬ ‫عێراقی‪ ،‬یه‌ك ملیۆن كه‌س مانگی یه‌كی‬ ‫(‪ )$8‬وه‌ربگرێ���ت له‌رێگای خۆراكه‌و‌ه‬ ‫ده‌كات��� ‌ه مانگی هه‌ش���ت ملیۆن دۆالر‪،‬‬ ‫له‌س���اڵێكدا ده‌كات��� ‌ه (‪)96,000,000‬‬ ‫نه‌وه‌دو ش���ه‌ش ملی���ۆن دۆالر‪ .‬بۆ ئه‌م‬ ‫پاره‌ی��� ‌ه بدرێت به‌وانه‌ی پێویس���تیان‬ ‫پێی نیی���ه‌؟ بۆ هه‌ر تاكێ���ك پاره‌ك ‌ه‬ ‫هی���چ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه ك���ۆ بۆ كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫زۆر زۆره‌‪ .‬له‌سیناریۆی دوه‌مدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نیا دو ملیۆن كه‌س پێویس���تی به‌م‬ ‫به‌ش��� ‌ه خۆراك ‌ه نه‌بێت‪ ،‬سااڵن ‌ه ده‌كات ‌ه‬ ‫دو ئه‌وه‌ن���د‌ه (‪ .)192,000,000‬ل��� ‌ه‬ ‫سیناریۆی سێیه‌مدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر سێ ملیۆن‬

‫ فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬ ‫کۆڵبەرێک خەریکی بارکردنی ئاردە‬ ‫كه‌س پێویس���تی به‌م به‌ش��� ‌ه خۆراك ‌ه‬ ‫نه‌بێت ده‌كات ‌ه (‪ )288,000,000‬ملیۆن‬ ‫دۆالر له‌س���الێكدا ك ‌ه له‌رێگای به‌ش��� ‌ه‬ ‫خۆراكه‌و‌ه ده‌چێت بۆ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫پێویس���تیان پێی نییه‌‪ .‬چ پاس���اوێك‬ ‫هه‌ی ‌ه س���ااڵن ‌ه زیاتر له‌دوس���ه‌د دۆالر‬ ‫له‌رێگای كۆپۆنی خۆراكه‌و‌ه بدرێت به‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی ك ‌ه پێویس���تیان پێی نییه‌؟‬ ‫ئه‌وانه‌ی هه‌لومه‌رجی بژێوییان باش��� ‌ه‬ ‫ده‌بێت باجی زیاتر بده‌ن نه‌ك له‌س���ه‌ر‬ ‫حیسابی خه‌ڵكی كه‌مده‌رامه‌ت كۆمه‌ك‬ ‫بكرێن‪ .‬ب ‌ه چه‌ند وشه‌یه‌كی دیكه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌بنه‌ماكان���ی دابه‌ش���كردنی داه���ات‌و‬ ‫س���امان ره‌چاوكردن���ی پێداویس���تیی ‌ه‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك به‌ش���ی زۆر ده‌بێت بۆ‬ ‫ئه‌وان��� ‌ه بێت ك ‌ه چانس���ی هه‌لومه‌رجی‬

‫ژیانێكی شایس���ت ‌ه ب ‌ه مرۆڤیان نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵب���ه‌ت ئه‌م��� ‌ه له‌گۆش���ه‌نیگایه‌كی‬ ‫چینایه‌تییه‌و‌ه ناڵێم‪ ،‬به‌ڵكو خودی ئه‌و‬ ‫ئابوریناسانه‌ی به‌رگری له‌سه‌رمایه‌داری‬ ‫ده‌ك���ه‌ن هه‌میش��� ‌ه بانگه‌ش���ه‌ی ترس‬ ‫له‌ئاگری نایه‌كسانی ده‌كه‌ن ك ‌ه دره‌نگ‬ ‫یان زو سیستمه‌ك ‌ه ب ‌ه سوتماك ده‌كات‪.‬‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌م���ه‌‪ ،‬به‌پێی پره‌نس���یپێكی‬ ‫ئابوری‪ ،‬گرفته‌ك ‌ه ب ‌ه ته‌نیا له‌وه‌دا نیی ‌ه‬ ‫ك ‌ه پاره‌ك ‌ه له‌سه‌ر چی خه‌رج ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌وه‌دای��� ‌ه ك��� ‌ه ده‌كرا له‌س���ه‌ر چی تر‬ ‫خه‌رج بكرێت‪ .‬ئابوریناسان به‌م ‌ه ده‌ڵێن‬ ‫"تێچونی هه‌لی له‌كیسچو"‪ .‬ته‌نیا به‌پێی‬ ‫س���یناریۆی یه‌ك���ه‌م‪ ،‬ده‌ك���رێ مانگی‬ ‫(‪ )$167‬بدرێت ب ‌ه (‪ )48‬سه‌د هه‌زار‬ ‫كه‌س بۆ ماوه‌ی یه‌ك ساڵ‪ ،‬ده‌توانرێت‬

‫ل ‌ه ئێستادا (‪ )384‬قوتابخانه‌ی شه‌ش‬ ‫پۆلی دروس���ت بكرێت‪ .‬تۆش ده‌توانی‬ ‫تێچونی نه‌خۆش���خان ‌ه یان له‌كیسچونی‬ ‫چاندن���ی دره‌خ���ت به‌هه‌م���ان رێ���گا‬ ‫ده‌ربهێنی‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌و به‌فی���ڕۆدان‬ ‫ ‬ ‫له‌دیارییه‌كانی دیك���ه‌ی پرۆگرامه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه مرۆڤ نیی ‌ه ب ‌ه سروشت گه‌نده‌ڵه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و سیس���تم ده‌رگای گه‌نده‌ڵ���ی‬ ‫لێده‌كاته‌وه‌‌و توشی ده‌كات‪ .‬به‌ش ‌ه خۆراك‬ ‫له‌میكانیزمه‌كانی ئه‌و سیس���تمه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌رگای گه‌نده‌ڵی وااڵكردوه‌‪ .‬به‌ده‌یان‌و‬ ‫س���ه‌دان ژن‌و مێ���رد لێكجیابونه‌ته‌وه‌و‬ ‫هێش���تا فۆڕمی خێزانیان هه‌یه‌‌و به‌ش ‌ه‬ ‫خۆراك وه‌رده‌گرن‪ .‬ب ‌ه ده‌یان‌و س���ه‌دان‬ ‫ك���ه‌س‌و خێ���زان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵتن‌و‬

‫هێشتا كه‌س���وكاریان به‌ش ‌ه خۆراكیان‬ ‫بۆ وه‌رده‌گرن‪ .‬جگ ‌ه له‌مه‌ش‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر رێژه‌یه‌ك له‌و كه‌س‌و خێزانانه‌ی‬ ‫پێویس���تیان به‌م به‌ش��� ‌ه خۆراك ‌ه نیی ‌ه‬ ‫وه‌رینه‌گ���رن‪ ،‬ئ���ه‌ی كه‌وات��� ‌ه بۆ كوێ‬ ‫ده‌چێ���ت‌و الی كێ ده‌مێنێته‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫بگه‌ڕێت���ه‌و‌ه ب���ۆ وه‌زاره‌ت���ی بازرگانی‬ ‫تێچونێك���ی گ���ه‌ور‌ه ده‌خات��� ‌ه س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت‪ .‬ئه‌گه‌ر نه‌ش���گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه زۆربه‌ی كاته‌كاندا ئه‌مه‌یان چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬چ���ی لێدێ���ت؟ به‌فیڕۆدان‬ ‫باشترین وه‌اڵمه‌‪ .‬‬ ‫ئه‌گه‌ر واز له‌خراپی برنجه‌ك ‌ه بهێنین‬ ‫ك ‌ه دیس���انه‌و‌ه ب��� ‌ه فیڕۆدانه‌‪ ،‬له‌مانه‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌و‌ه به‌ئازارت���ر ئه‌وه‌ی ‌ه به‌ش��� ‌ه‬ ‫خۆراك ده‌رهاویش���ته‌ی سیس���تمێكی‬ ‫سیاس���یی ‌ه ك ‌ه له‌رێگای دابه‌ش���كردنی‬ ‫س���امانی ئابورییه‌و‌ه هه‌میش��� ‌ه توانای‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆبون الواز ده‌كات له‌س���ه‌ر‬ ‫حیس���ابی به‌هێزكردنی پاش���كۆیه‌تی‪،‬‬ ‫هه‌میش��� ‌ه ده‌مانكات ب��� ‌ه كاراكته‌رێك‬ ‫ب���ێ حكومه‌ت نه‌توانی���ن بژین‪ .‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌م سیاس���ه‌تان ‌ه وایكردبێت له‌وه‌اڵمی‬ ‫پرس���یارێك ك ‌ه ماڵپه‌ڕی گۆڤاری لڤین‬ ‫ده‌رباره‌ی "به‌ش��� ‌ه خۆراك یان پاره‌؟"‬ ‫له‌مانگ���ی (‪ )2013/11‬دایبه‌زان���دوه‌‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی ‪ %80‬له‌كۆی ‪ 1500‬كه‌س بڵێن‬ ‫"حكوم���ه‌ت ده‌بێت پاره‌ش‌و خۆراكیش‬ ‫ب���دات ب ‌ه خه‌ڵك"‪ .‬خ���ۆراك بۆ خه‌ڵك‬ ‫دیس���انه‌و‌ه مانای ئ���ه‌وه‌ی خۆراك بۆ‬ ‫هه‌موان‌و بۆ هه‌میشه‌‪ ،‬نه‌ك بۆ ئه‌وانه‌ی‬ ‫پێویستیانه‌‌و ب ‌ه كاتی‪ .‬‬ ‫ئاڵته‌رناتیڤ���ی وه‌زاره‌ت���ی بازرگانی‬ ‫عێراق‪ ،‬ك��� ‌ه بریتیی��� ‌ه له‌خه‌رجكردنی‬ ‫پان���ز‌ه هه‌زار دینار بۆ هه‌ر كه‌س���ێك‪،‬‬ ‫وات��� ‌ه ب���ۆ ه���ه‌ر كه‌س���ێك نزیك���ه‌ی‬ ‫(‪ ،)$12,5‬شیفایه‌ك ‌ه ل ‌ه نه‌خۆشییه‌ك ‌ه‬ ‫خراپتره‌‪ .‬پشتبه‌س���تو به‌س���یناریۆی‬ ‫دوه‌م‪ ،‬ئه‌گه‌ر گریمان بكه‌ین دو ملیۆن‬ ‫ك���ه‌س له‌هه‌لومه‌رجێك���ی باش���دابن‌و‬ ‫پێویس���تیان به‌م پاره‌ی ‌ه نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫س���ااڵن ‌ه ده‌وڵه‌ت (‪ )300,000,000‬سێ‬

‫س���ه‌د ملیۆن دۆالر ده‌نێرێ���ت بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی پێویس���تیان ب���ه‌م پاره‌ی ‌ه‬ ‫نییه‌‪ .‬له‌سه‌رو ئه‌مانه‌شه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م شێو‌ه‬ ‫دابه‌شكردنه‌ی داهات ته‌نیا ده‌توانێت گڕ‬ ‫بنێت ب ‌ه بازاڕی كااڵوخزمه‌تگوزارییه‌وه‌‌و‬ ‫گرانی بخات���ه‌وه‌‪ .‬به‌كورتی‪ ،‬خراپترین‬ ‫ئاڵته‌رناتیڤ س���ه‌باره‌ت ب ‌ه پڕۆگرامی‬ ‫به‌شه‌خۆراك پێش���نیاره‌كه‌ی وه‌زاره‌تی‬ ‫بازرگانی بو‪.‬‬ ‫له‌نێوان ه���ه‌ردو پڕۆگرامه‌كه‌دا‪ ،‬پار‌ه‬ ‫ی���ان كااڵ‪ ،‬باش���تر وای��� ‌ه له‌ماوه‌یه‌كی‬ ‫دیاریكراودا له‌بنه‌ڕه‌ت���ه‌و‌ه پڕۆگرامه‌ك ‌ه‬ ‫بگۆڕرێ���ت‪ .‬یه‌كه‌مین هه‌ن���گاو ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئاستێكی داهات دابنرێ‌و به‌شه‌خۆراك‬ ‫بدرێت ب ‌ه خه‌ڵك‪ .‬ئه‌م ئاست ‌ه ده‌كرێـت‬ ‫ب ‌ه كۆكردن���ه‌وه‌ی زانیاری‌و راپرس���ی‬ ‫دیاریبكرێت تا بزانرێت له‌چ ئاس���تێكی‬ ‫داهاته‌و‌ه خواس���ت ده‌كرێت ‌ه سه‌ر ئه‌م‬ ‫به‌ش��� ‌ه خۆراك���ه‌‪ .‬دوات���ر پرۆگرامه‌ك ‌ه‬ ‫بۆ نمون��� ‌ه هه‌م���و ئه‌وان��� ‌ه بگرێته‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه داهاتیان ل��� ‌ه ‪ 2000‬دۆالر كه‌متره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و دامه‌زراوانه‌ی زانیارییان له‌س���ه‌ر‬ ‫موڵكوماڵ���ی تاك‌و خێزان���ه‌كان هه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌توان���ن له‌دیاریكردن���ی داهات���دا‬ ‫هاوكارب���ن‪ .‬هه‌ن���گاوی دوه‌م بریتیی ‌ه‬ ‫له‌به‌كارهێنانی به‌ش���ێك له‌و پاره‌ی ‌ه بۆ‬ ‫باش���كردنی كوالیتی‌و بڕی ئه‌و به‌ش��� ‌ه‬ ‫خۆراكه‌ی به‌تاك‌و خێزانه‌كان ده‌گات‪.‬‬ ‫له‌كورتكردنه‌وه‌دا‪ ،‬به‌چه‌ند قۆناغێك‌و‬ ‫پ���اش ئ���ه‌وه‌ی هه‌وڵده‌درێ���ت كه‌رتی‬ ‫كش���توكاڵی ببوژێت���ه‌و‌ه كۆتای���ی ب ‌ه‬ ‫پڕۆگرامه‌ك��� ‌ه بهێنرێت تا خه‌ڵك فێری‬ ‫به‌رخۆری وته‌مبه‌ڵی ن���ه‌كات‌و هه‌وڵ‌و‬ ‫كۆشش���ی جوتیاره‌كان بێنرخ نه‌كات‪.‬‬ ‫یان ستانداردی خاڵی یه‌كه‌م بهێنرێت ‌ه‬ ‫خ���واره‌و‌ه ب���ۆ (‪ )$1000‬ب���ۆ نمونه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌یان قسه‌یه‌ك ‌ه كاتی نه‌هاتوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م پڕۆگرام ‌ه كاتێ���ك ئامانجی خۆی‬ ‫ده‌پێكێت ك ‌ه ته‌نیا ب���ۆ تاك‌و خێزانی‬ ‫كه‌مده‌رامه‌ت بێت بۆ ماوه‌یه‌ك نه‌ك بۆ‬ ‫تاهه‌تایه‌‪.‬‬ ‫*مامۆستای زانكۆ‪ /‬به‌شی ئابوری‬

‫تایبه‌ت‬

‫چه‌ند دیمه‌نێک ل ‌ه فیلمی کەناڵی‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫‪ITV‬‬

‫‪ -‬به‌ناز له‌کاتی لێکۆڵینه‌وه‌ی پۆلیسدا‬

‫گۆره‌که‌ی به‌ناز‬

‫‪9‬‬

‫ده‌ستگیرکردنی بکوژه‌که‌ی به‌ناز‬

‫شەرەفپارێزیی کورد لەفیلمێکی بەریتانیدا‬ ‫ئا‪ :‬کاوە رەش‪ ،‬بەریتانیا‬ ‫کەناڵی ‪ ITV‬بەریتانی‪،‬‬ ‫فیلمێکی دیکۆمێنتاری دەربارەی‬ ‫کچە کوردێک‪ ،‬کە بەناوی‬ ‫شەرەفپارێزییەوە کوژراوە دەخاتە‬ ‫رو‪ .‬ماوەی فیلمەکە چل و هەشت‬ ‫دەقیقەیەو چوار ساڵی خایاندوە بۆ‬ ‫بەرهەمهێنانی‪.‬‬ ‫ناوەرۆکی چیرۆکی ئەو فلیمە باسی‬ ‫تەواوی ژیانی بەناز مەحمودو‬ ‫خێزانەکەی لەخۆدەگرێت‪،‬‬ ‫هەرلەسەرەتای هاتنیان‬ ‫لەباشوری کوردستانەوە تاکۆتایی‬ ‫هێنان بەژیانی بەناز لەبەریتانیا‪.‬‬ ‫ئامادەکاری ئەو فیلمە دیکۆمێنتارییە‬ ‫کچێکە بەن���اوی‪ deeya khan:‬خۆی‬ ‫گوتەنی لەکۆمەڵگایەکی هاوش���ێوەی‬ ‫بەن���ازدا گەورەبوەو دەڵ���ێ بۆیە من‬ ‫دەمەوێ ئەم چیرۆکەتان بۆ بگێرمەوە‬ ‫چونک���ە دەزانم تاچەند پاڵەپەس���تۆ‬ ‫دەخرێتە س���ەر کچان و ژن���ان لەناو‬ ‫خێزانەکانماندا بەه���ۆی بەکارهێنانی‬ ‫ترس و زەبرو زەنگ کاتێک پێیەکانمان‬ ‫بخەینە ئەودیوو ئەو س���نورو هێاڵنەی‬ ‫خێزان���ەکان بۆم���ان دی���اری دەکەن‪.‬‬ ‫لەهەم���ان کاتدا چەن���د کارەکتەرێکی‬ ‫گرینگ و س���ەرەکی نێو ئەو روداوەش‬ ‫بەش���داری و گفتوگ���ۆو روداوەکان‬ ‫دەگێرنەوە کە پەیوەندیان بەکەیس���ی‬ ‫ئ���ەو قوربانییەی ش���ەرەفپارێزییەوە‬ ‫هەی���ە‪ Caroline Goode .‬پۆلیس���ی‬ ‫تایبەت���ی لێکۆڵین���ەوەو بەدواداچونی‬ ‫کەیس���ی بەناز دەڵ���ێ‪ ،‬خێزانی بەناز‬ ‫بەه���ۆی لەناوب���ردن و کۆتایی هێنان‬ ‫بەژیان���ی کچەکەیان‪ ،‬ویس���تویانە ئەو‬ ‫لەبی���رەوەری و زەین���ی خێزانەکیاندا‬ ‫بسڕنەوە‪ .‬پێویستە هەمیشە بەنازمان‬ ‫لەیادبێ���ت چونک���ە هێش���تا کچان و‬ ‫ژنان���ی زیاتر لەنێو بەریتانیادا لەئازارو‬ ‫کوێرەوەری���دان‪ ..‬بەن���از مەحم���ود‬ ‫لەدایکبوی کوردستانی عێراق‪ ،‬کاتێک‬ ‫من���داڵ ب���وە لەگ���ەڵ خێزانەکەی���ان‬ ‫لەدەس���ت رژێمی س���ەددام حوسەین‪،‬‬ ‫وەک پەنابەر رویان لەبەریتانیا کردوە‪.‬‬ ‫ژیانی منداڵی‌و گەورەبونی لەباش���وری‬ ‫لەندەن بوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو کچێکی ئارام و لەس���ەرخۆبو‪،‬‬ ‫هەمیش���ە ئ���ارەزوی دەک���رد خەڵکی‬ ‫بەدڵخۆش���ی ببینێت‪ ،‬مەیلی گفتوگۆی‬ ‫زۆری نەدەکرد‪ ،‬تەنها ژیانێکی خۆش‌و‬ ‫خێزانێکی بەختەوەری دەویس���ت‪ .‬ئەو‬ ‫برۆکانی درێ���ژو چاوەکانی هەنگوینی‪،‬‬ ‫روم���ەت و کوڵمی وەک س���ێو‪ ،‬بەناز‬ ‫بەراس���تی شۆخ و ش���ەنگ بو‪ ،‬جگە‬ ‫لەناوی راس���تەقینەی خۆی‪ ،‬نازناوی‬ ‫(ناسکە)ی بەکارهێناوە‪ ،‬ئەمە ئامانە‬ ‫وەسفی‌و قس���ەکانی بێخاڵ مەحمود‪،‬‬ ‫خوش���کی گ���ەورەی بەن���ازن‪ ،‬کە بۆ‬ ‫یەکەمجار بەروپۆش���ەوە لەس���کرینی‬ ‫تەلەفزیۆنەوە دەردەکەوێت‪ .‬بێخاڵ کە‬ ‫ئێس���تا لەناونیش���انێکی نهێنی و دور‬ ‫لەک���ەس و کاری ژیان بەس���ەر دەبات‬ ‫دەڵێ���ت‪ ،‬بەویس���تی خ���ۆم نییە کە‬ ‫نەتوانم دەم و چاوم بش���ارمەوە لەژێر‬ ‫پەچەو روپۆشدا‪ ،‬بەڵکو ئەوە خێزان‌و‬ ‫دەوروبەرەکەم���ە وام لێ���دەکات ب���ۆ‬ ‫پاراستنی سەالمەتی گیانم ئەمە بکەم ‪.‬‬ ‫بێخاڵ پاش چەندین کێشەو پێکهەڵپژان‬ ‫لەگەڵ باوکی ماڵ���ەوە جێدێڵێت‪ ،‬ئەو‬ ‫دەڵێت بۆم نەبو نینۆکەکانم درێژبێت‪،‬‬ ‫یان بۆن لەخۆم بدەم‪ ،‬یان بەئارەزوی‬ ‫خ���ۆم جل و بەرگ بپۆش���م‪ ،‬زۆر جار‬ ‫بەتوندوتی���ژی و لێ���دان و جنێ���وی‬ ‫ناش���یرین باوکم روبەروم بۆتەوە‪ .‬بۆیە‬

‫به‌ناز مه‌حمود‬

‫هاوسەرەکەم‬ ‫بیرکردنەوەی پەنجا‬ ‫ساڵ لەمەوبەری‬ ‫هەیە‪ ،‬پیاوێکی‬ ‫توندوتیژە‪،‬‬ ‫هەرکاتێک بیەوێت‬ ‫لەگەڵم بخەوێت‬ ‫ئامادەو لەسەر‬ ‫پێیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫جارێک بڵێم نا‬ ‫لێم قبوڵ ناکات‬ ‫من کاتێک لەخوار تەمەنی شازدەساڵیدا‬ ‫ب���وم ماڵ���ەوەم بەجێ هێش���ت‪ .‬هەر‬ ‫لەبەر ئەوەش لەس���اڵی ‪ 2002‬بەهۆی‬ ‫هەڵهاتنم لەماڵ���ەوە هەوڵی لەناوبردنم‬ ‫لەالی���ەن خێزانەکەمەوە دراوە‪ .‬براکەم‬ ‫پرس���یاری کرد کە دەیەوێت بمبینێت‪،‬‬ ‫ناوچەیەک���ی دیاریک���رد منیش چومە‬ ‫ئەوێ جانتایەکی دایەدەس���تم و گوتی‬ ‫هەڵیبگرەو لەپێش���مەوە ب���رۆ نابێت‬ ‫ئاور بەچواردەوردا بدەیتەوە‪ ،‬سەیری‬ ‫من مەکە چی دەک���ەم‪ ،‬لەپر بەپارچە‬ ‫تەنێکی قورس کێش���ای بەس���ەرمدا‪،‬‬ ‫قۆڵی خس���تە س���ەرملمەوەو پێکانی‬ ‫گرتم‪ ،‬منیش هەوڵ���ی خۆدەربازکردنم‬ ‫دەدا لەژێری‪ ،‬بەتوندی دەستیم گەست‌و‬ ‫چەن���د جارێک ش���ەقم لەئەژنۆکانیدا‪،‬‬ ‫بۆیە لێ���م دورکەوتەوە‪ .‬دەس���تمکرد‬ ‫بەهاوارک���ردن بەس���ەریداو قیژاندم بۆ‬ ‫هەوڵدەدی بمکوژی؟ ئەویش دەقەیەک‬ ‫بێدەنگ بوو دەس���تیکرد بەگریانێکی‬ ‫قوڵ وەک ئاف���رەت‪ .‬دواتر زۆر داوای‬ ‫لێبوردن���ی لێکردم‪ .‬گوت���ی‪ :‬بەاڵم من‬ ‫کورێکی گەورەم لەدوای باوکم‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئەوە بکەم بۆ پاراس���تنی ش���ەرەفی‬ ‫خێزانەکەم���ان‪ ،‬ئەوەش���ی گ���وت کە‬ ‫باوکم پارەی داوەتێ بۆ ئەوەی لەناوم‬ ‫بەرێت‪ .‬هەمو ئەو روداوانەی بەس���ەر‬ ‫بێخ���اڵ هاتون پێ���ش روداوەکانن کە‬

‫بەسەر بەناز دێت‪.‬‬ ‫بەناز لەتەمەنی حەڤدە ساڵی و لەساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 2003‬دەچێتە ژیانی هاوس���ەرییەوە‪،‬‬ ‫پالن���ی هاوس���ەرگیرییەکەش لەالیەن‬ ‫خێزانەکەی���ەوە رێکدەخرێ���ت‪ ،‬تەنها‬ ‫یەک جار بەناز ئەو کەس���ەی بینیوەو‬ ‫دە س���اڵ لەخ���ۆی بەتەمەنتر دەبێت‪.‬‬ ‫پاش���ان هاوس���ەرەکەی بەناز دەبات‬ ‫بۆ ش���اری (کۆڤەنت���ری)و ژیان لەوێ‬ ‫بەسەردەبەن‪ .‬دوس���اڵ دواتر لە‪2005‬‬ ‫بەن���از هاوس���ەرەکەی جێدەهێڵێ���ت‬ ‫و دەگەرێت���ەوە ماڵ���ەوە لەلەن���دەن‪.‬‬ ‫لەئۆکتۆبەری هەمان س���اڵدا سەردانی‬ ‫بنکەی پۆلیسی ‪ Croydon‬دەکات‪ ،‬تا‬ ‫سکااڵ تۆمار بکات دەربارەی مامەڵەی‬ ‫هاوس���ەرەکەی لەگەڵیدا‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫لەش���اری کۆڤەنتری روی���داوە لەالیەن‬ ‫کارمەندانی پۆلیس���ی ناوچەی ‪west‬‬ ‫‪ midlands‬وتوێ���ژی لەگەڵ دەکرێت‪،‬‬ ‫تۆم���اری ڤیدی���ۆی گفتوگ���ۆی نێوان‬ ‫بەنازو کارمەن���دەکان بۆ یەکەم جارە‬ ‫لەرێ���ی ئ���ەو فیلم���ەو تەلەفزێۆنەوە‬ ‫نیش���اندەدرێت‪ ،‬کە لەبنکەی پۆلیس‬ ‫ئەنجام���دراوە‪ .‬کارمەن���دی پۆلی���س‬ ‫پرس���یار لە بەناز دەکات کە سەرەتای‬ ‫کێش���ەکان چۆن سەریهەڵداوە؟ بەناز‪:‬‬ ‫هاوسەرەکەم بیرکردنەوەی پەنجا ساڵ‬ ‫لەمەوبەری هەیە‪ ،‬پیاوێکی توندوتیژە‪،‬‬ ‫هەرکاتێ���ک بیەوێ���ت لەگەڵم بخەوێت‬ ‫ئامادەو لەس���ەر پێیە‪ ،‬ئەگەر جارێک‬ ‫بڵێم نا ئەوهەرگی���ز لێم قبوڵ ناکات‪،‬‬ ‫بەزۆرەملی و هەرچی ئارەزوی بکات و‬ ‫بیەو‌ێ���ت لەگەڵم دەکات‪ .‬هەندێک کات‬ ‫هەوڵم���داوە لێم دورکەوێت���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەلێدان لە دەموچاوو سەرو راکێشانی‬ ‫پرچم بەرەنگارم بۆتەوە‪ .‬چەندین جار‬ ‫پێی دەگوتم ئەگەر الی کەس باس���ی‬ ‫بکەیت کۆتایی بەژیانت دێنم‪ .‬من تەنها‬ ‫‪ 17‬س���ااڵن بوم‪ ،‬ش���ارەزایی کولتورو‬ ‫داب و نەریتی خۆمان یان ئێرە نەبوم‪،‬‬ ‫من پیاڵوەکانی ئەو ب���وم‪ ،‬هەرکاتێک‬ ‫ئارەزوی بکردای���ە لەپێیەکانی دەکرد‪.‬‬ ‫وای لەخێزانەکەمان کردبو کە ئەویان‬ ‫لەمن خۆشتر بوێت و بروایان زیاتر بە‬ ‫ئەو بو‪ ،‬زۆربەی کەس���وکارم دور لەمن‬ ‫دەژیان‪ ،‬بۆیە هەمو ش���تێکی بەرامبەر‬ ‫دەکردم‪ .‬بەشێک لەرۆژانی دەستدرێژی‌و‬ ‫لێدان وناخۆشییەکانم بەوێنەو نوسین‬ ‫تۆمارکردب���و‪ ،‬بەاڵم هەس���تی پێکردو‬ ‫هەموی لەناوبرد‪ .‬لەدابونەریت و ئاینی‬ ‫ئێمەدا جیابونەوەی ژن و مێرد سەخت‌و‬ ‫ناخۆشەو هەروا ئاسان نییە‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫دواج���ارو دوای چەندین جار گەرانەوە‬ ‫ماڵی بوکم ئێمە لێکجیابوینەوە‪.‬‬

‫باوکی بەخۆی‌و‬ ‫جانتایەکی‬ ‫گەورەو چەند‬ ‫خواردنەوەیەکی‬ ‫جۆری ‪brandy‬‬ ‫کە هاوشێوەی‬ ‫ویسکییە دەچێتە‬ ‫ماڵەکەو‪ ،‬زۆر‬ ‫لەکچەکەی دەکات‬ ‫تا ئەو بخواتەوەو‬ ‫سڕو بێهۆش بێت‬ ‫بازدان بۆ ژیانیکی ترسناکتر‬ ‫دوای جیابونەوەی لەهاوسەرەکەی‪،‬‬ ‫بەناز ژیانی خۆی خستە مەترسییەکی‬ ‫گەورەترەوە بەهۆی بینینی "رەحمەت"‬ ‫ک���ە خێزانەکەی پێی رازی نابن‪hello،‬‬

‫‪you doing‬‬

‫‪my prince how‬؟‪i‬‬

‫‪. .love you "rahmat" you my life‬‬ ‫ئەمانە چەند پەیامێکن بەناز لەرێگای‬ ‫مۆبایلەکەیەوە بۆ "رەحمەت"ی ناردوە‪.‬‬ ‫ئەوان خۆشەویس���تییەکەیان بەنهێنی‬ ‫هێشتبۆوە چونکە دەیانزانی کۆمەڵەگا‬ ‫چاودێرییان دەکەن‪ .‬بەناز لەسەردانێکی‬ ‫دیکەدا بۆ بنکەی پۆلیس ئەوە دەخاتەرو‬ ‫کە چەند کەسێک بەئوتۆمبیل بەدوای‬ ‫کەوتون‪ ،‬بانگیانکردوە بەزمانی خۆیان‬ ‫تا لەگەڵیان سەربکەوێت و بیگەیەننە‬ ‫ماڵ���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو س���ەردادەخات و‬ ‫دەروات‪ .‬دومانگ دوات���ر بەناز لەگەڵ‬ ‫رەحم���ەت دەبینرێت‪ ،‬ئەوان یەکترماچ‬ ‫دەک���ەن ل���ەدەرەوەی وێس���تگەی‬ ‫‪ Morden tube‬چەند کەسێکی ناسیاو‬ ‫راستەوخۆ ماڵەوەیان ئاگاداردەکەنەوە‬ ‫کە ئەوان چ���ی دەکەن لێرە‪ .‬مەحمود‬ ‫باوکی بەن���از‪ ،‬کە برا گەورەی براکانی‬ ‫دیکەیەتی خ���ۆی وچەند برایەکی تری‬ ‫لەلەن���دەن دەژین‪ ،‬لەماڵ���ی ئاری برا‬ ‫گەنجەکەیان کە دەس���ەاڵتی بەس���ەر‬ ‫هەمو خێزانەکەیان���دا هەبوە‪ ،‬بەهۆی‬

‫بون���ی س���امانێکی زۆرەوە‪ ،‬پالن���ی‬ ‫کوشتنی بەناز دادەنرێت‪ ،‬بۆ هەفتیەک‬ ‫دواتر بەناز نامەیەک بۆ بنکەی پۆلیس‬ ‫دەب���ات‪ ،‬ناوی پێنج کەس لەئەندامانی‬ ‫خێزانەکەی تێدایە کە بەنیازن کۆتایی‬ ‫بەژیانی بهێنن‪.‬‬ ‫‪ victor temple‬داواکاری گش���تی‬ ‫دەڵێ‪ ،‬بەن���از ل���ەدوای جیابونەوەی‬ ‫لەهاوس���ەرەکەی لەپ���ر کەوتۆت���ە‬ ‫ئازادییەکی فراوانەوە‪ ،‬لەگەڵ رەحمەت‬ ‫یەکتر دەبینین و پەیوەندی تەلەفۆنیان‬ ‫هەبوە‪ .‬هەربۆی���ە دوای ئەوە خێزانی‬ ‫بەناز پالنی کوشتنی دادەرێژن لەالیەن‬ ‫کەس���ی یەکەم���ەوە ئ���اری مەحمود‬ ‫مامی بەنازو کەس���ایەتی دەسەاڵتداری‬ ‫خێزانەکەی���ان و باوک���ی بەناز خۆی‪.‬‬ ‫گەنجەکانی بنەماڵەکەیان رادەس���پێرن‬ ‫تا بەناز لەناوبەرن‪ .‬لەئێوارەی سەری‬ ‫ساڵی نوێدا‪ ،‬باوکی بەناز بانگ دەکات‬ ‫بۆ ماڵی کەس���ێکی خزمیان تا گفتۆگۆ‬ ‫بک���ەن دەربارەی کێش���ەکەی‪ ،‬باوکی‬ ‫بەخ���ۆی و جانتایەکی گ���ەورەو چەند‬ ‫خواردنەوەیەک���ی ج���ۆری ‪brandy‬‬ ‫ک���ە هاوش���ێوەی ویس���کییە دەچێتە‬ ‫ماڵەکەو لەگەڵ بەناز دادەنیشێت‪ ،‬زۆر‬ ‫لەکچەکەی دەکات تا ئ���ەو خوارنەوە‬ ‫کحولییان���ە بخواتەوەو س���ڕو بێهۆش‬ ‫بێت‪ .‬بەناز دەڵێت باوکم پاش کەمێک‬ ‫لەژورەک���ەی ترەوە بە دەستکێش���ی‬ ‫الس���تیک و پێ�ڵ�او کاالوە دەرکەوت‪،‬‬ ‫من ویستم لەس���ەر قەنەفەکان هەستم‬ ‫دەس���تی گرتم و گوتی دانیشە خەوت‬ ‫دێت بۆ خۆت لێرە راکش���ێ‪ ،‬چاوەرێی‬ ‫دەک���رد تا من بێهۆش ی���ان بخەوم بم‬ ‫کوژێت‪ .‬چەند جارێک بەناو ژورەکاندا‬ ‫دەهات و چو‪ ،‬منیش سەیری دەرگای‬ ‫پش���تەوەم کرد کلیلی پێ���وە بو ئەو‬ ‫لەژورەک���ەی تر بو م���ن لەپر رامکردە‬ ‫دەرەوە بەبێ پێاڵو بەن���او جادەکەدا‬ ‫رامک���رد‪ ،‬ت���ا گەیش���تمە دوکانیکی‬ ‫کۆفی‪ ،‬دواتر س���تافی نەخۆش���خانەو‬ ‫پۆلی���س هاتن بەاڵم پۆلی���س بروایان‬ ‫پێنەک���ردم گوتیان تۆ سەرخۆش���ی‪،‬‬ ‫بەڵکو س���زای پێژماردنی ش���کاندنی‬ ‫شوشەی پەنجەرەی دەرگای پشتەوەی‬ ‫ماڵەکەیان خستە ئەستۆی من‪( .‬دینا‬ ‫نامی) بەرپرس لەرێکخراوی مافەکانی‬ ‫ئافرەتانی ک���وردی و ئێرانی‪ ،‬ئاگادار‬ ‫لەت���ەواوی کەیس���ی قوربانییەکەیە‪.‬‬ ‫دەڵێ بەن���از ئەگەرچی جارێک هەوڵی‬ ‫کوش���تنی دراوە ب���ەاڵم دەگەرێتەوە‬ ‫ماڵەوە‪ .‬لەمانگی یەکی ‪ 2006‬رەحمەت‬ ‫س���کااڵ الی پۆلی���س دەکات کە بەناز‬ ‫بێسەروش���وێنە‪ ،‬کارمەن���دی تایبەت‬ ‫بەکەیس���ی بەناز ‪Caroline Goode‬‬ ‫دەڵێ ئێمە دەستمانکرد بە لێکۆڵینەوە‬ ‫بەاڵم تەنها کەسێکیش یارمەتیدەرمان‬ ‫نەبو لەرەوەندی کوردی لەدەستکەوتنی‬ ‫سەرەداوێک دەربارەی بەناز‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫زیاد لەسەد کەس لەکوردەکان دەیانزانی‬ ‫بەناز چی بەس���ەرهاتوە‪ .‬لەسەرەتای‬ ‫مانگی س���ێی ‪ 2006‬کەس���ێکی کورد‬ ‫تەلەف���ۆن بۆ بێخاڵی خوش���کی بەناز‬ ‫دەکات و پێی دەڵێت کەسی دوەم کە‬ ‫دەبێت بکوژرێت ت���ۆ دەبێت‪ .‬پۆلیس‬ ‫پێشترو بەر لەدیارنەمانی بەناز زانیاری‬ ‫بەدەستی بەناز خۆی درابوە دەستیان‬ ‫کە ن���اوی پێنج ک���ەس لەخێزانەکەی‬ ‫تێ���دا ب���وە‪( .‬ع‪ .‬ح‪ ،‬م‪.‬ع‪ ،‬م‪.‬ح)‪،‬‬ ‫هەرس���ێکیان ئامۆزای یەکترو ئامۆزای‬ ‫بەنازبون‪ .‬موحەمەد حەمە تاوانبارکرا‬ ‫به کوشتن و سزادرا‪ ،‬ئەگەرچی هێشتا‬ ‫تەرم���ی بەناز نەدۆزراب���وەوە‪ .‬بەهۆی‬ ‫بون���ی ‪ GPS‬لەمۆدێلی ئۆتۆمبیلەکەی‬ ‫موحەم���ەد حەم���ەدا‪ ،‬هەم���و ئ���ەو‬ ‫ش���وێنانە تۆمارکرابون لەنێوان هەردو‬

‫ئامادەکاری ئەو‬ ‫فیلمە کچێکە‬ ‫خۆی گوتەنی‬ ‫لەکۆمەڵگایەکی‬ ‫هاوشێوەی‬ ‫بەنازدا گەورەبوەو‬ ‫دەڵێ بۆیە من‬ ‫دەمەوێ ئەم‬ ‫چیرۆکەتان بۆ‬ ‫بگێرمەوە چونکە‬ ‫دەزانم تاچەند‬ ‫پاڵەپەستۆ‬ ‫دەخرێتە سەر‬ ‫کچان و ژنان لەناو‬ ‫خێزانەکانماندا‬ ‫کاتێک پێیەکانمان‬ ‫بخەینە ئەودیوو‬ ‫ئەو سنورو‬ ‫خەتانەی‬ ‫خێزانەکان بۆمان‬ ‫دیاری دەکەن‬ ‫ش���اری لەندەن و بێرمینگهام‪ ،‬پۆلیس‬ ‫هەلیکۆپەت���ەری بەکارهێنا بۆ گەران‬ ‫بەش���وێن جێگاکانی���دا بۆی���ە توانرا‬ ‫لەوخان���وەی بێرمینگهام���دا هەندێک‬ ‫زانیارییان بەه���ۆی بینینی بەفرگرێک‬ ‫لەن���او باخچەی پش���تەوەدا دەس���ت‬ ‫بکەوێ���ت‪ ،‬کە ژێ���ری کرابێت بەگۆری‬ ‫بەن���از‪ .‬چەن���د پس���پۆرێکی تایبەت‬ ‫بەشوێنەوارناسی و کارمەندی پۆلیس‬ ‫‪ caroline goods‬دوای گەران لەقواڵیی‬ ‫ش���ەش پێ و لەدیمەنێک���ی تراجیدیی‬ ‫سەختدا‪ ،‬الشەی بەناز لەناو جانتایەکدا‬ ‫دەدۆزنەوە‪ .‬سێ کەس لەئامۆزاکانی و‬ ‫ب���اوک و مامی بەناز تاونبارو س���زای‬ ‫هەت���ا هەتایی���ان بەس���ەردا س���ەپا‪،‬‬ ‫ئێس���تا لەزینداندا ژیان بەسەردەبەن‪.‬‬ ‫پۆلیس���ی بەریتانی دەڵێت‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫بەناز لەناومان���دا نەمابو‪ ،‬بەاڵم نەمان‬ ‫هێهش���ت بکوژەکان���ی لەدەس���تمان‬ ‫دەربچن‪ .‬بۆ دواجار دو لەبکوژەکانمان‬ ‫لەکوردستانی عێراقەوە‪ ،‬لەالیەن تیمی‬ ‫تایبەت���ی پۆلیس���ی بەریتان���ی و ئەو‬ ‫کارمەندانەی کاریان لەکەیسی بەنازدا‬ ‫دەکرد هێنایە بەردەم دادوەر‪ ،‬چونکە‬ ‫بەناز بەش���ێک بو لەئێمە ‪ .‬لەناوخۆی‬ ‫بەریتانیاش���دا نۆ کارمەن���دی پۆلیس‬ ‫بەهۆی کەمتەرخەمیان لەبارەی کەیسی‬ ‫بەناز‪ ،‬لێپرسینەوەیان لەگەڵ کرا‪.‬‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫به‌كوردی‌ گۆران ‌ی ده‌ڵێت‬

‫(‪)%60‬ی‌ بینه‌ران ‌ی "شیرین" ئافره‌ت بون‬ ‫ئا‪ :‬شه‌نگ ‌ه حه‌سه‌ن‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫كچ ‌ه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌سنا‬ ‫مه‌ته‌ر كه‌ ئێستا له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر‌ه به‌نیاز‌ه له‌ئاینده‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫گۆرانییه‌ك به‌زمان ‌‬ ‫ی‬ ‫بڵێت‌و راشیگه‌یاند كه‌ له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر هه‌ست به‌خۆشحاڵ ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫حه‌سنا مه‌ته‌ر له‌سه‌ر داواكاری‬ ‫ده‌س���ته‌ی راگه‌یاندن���ی عێراقی‌و‬ ‫به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ باڵیۆزخانه‌ی‬ ‫ی‬ ‫عێراق له‌لوبنان س���ه‌ردانی‌ شار ‌‬ ‫ی كردوه‌‌و سه‌ره‌تا وابڕیار‬ ‫هه‌ولێر ‌‬ ‫بو‌ه ك���ه‌ پێن���ج رۆژ بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی پێدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ك خ���ۆی‌ ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫خۆشه‌ویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشته‌جێبونی‌ خه‌ڵكانێكی‌ زۆر ‌‬ ‫لوبنان���ی‌‌و بیان���ی‌‪ ،‬هانیانداوه‌ ك ‌ه‬ ‫ی نوێ‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫هه‌تا سه‌ر ‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫حه‌سنا مه‌ته‌ر له‌چاوپێكه‌وتنێكدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ گۆڤ���اری‌ ئاوێن���ه‌كان‬ ‫ی داهات���ودا‬ ‫ك��� ‌ه له‌ژم���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫باڵوده‌كرێته‌و‌ه خۆش���حاڵ ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ب���ه‌و پێش���وازییه‌ ‌‬ ‫ده‌ربڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر لێیانك���ردوه‌‪ ،‬ئامانج ‌‬ ‫ی س���ازدانی چه‌ند‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ش ‌‬ ‫دیمانه‌یه‌كی تیڤی‌و رۆژنامه‌وانییه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ پاڵپش���تی له‌گۆرانی‬ ‫ی‬ ‫(الخبر) ك��� ‌ه گۆرانییه‌كی عێراق ‌‬ ‫ره‌س���ه‌نه‌و هی (د‪.‬ف���ازڵ عه‌واد)‬ ‫ی "به‌ڕاس���تی ئه‌و گۆرانییه‌م‬ ‫‌ه وت ‌‬ ‫جێگه‌ی باش���ی له‌دڵ���ی خه‌ڵكی‬ ‫عێراق���دا كردۆته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫وام لێ���ده‌كات له‌ئێس���تادا بی���ر‬ ‫له‌گۆرانییه‌كی كوردیش بكه‌مه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ت ‌ه قس���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاوازدانه‌رێكی كورد كراوه‌"‪.‬‬ ‫جێگ���ه‌ی ئاماژه‌پێدان��� ‌ه دوا‬ ‫ی گۆرانیبێژ حه‌سنا مه‌ته‌ر‬ ‫ئه‌لبوم ‌‬ ‫هه‌ش���ت تراك له‌خۆی ده‌گرێت‌و‬ ‫له‌نێویاندا گۆران���ی (الخبر)ه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌زاری عێراق وتویه‌تی‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬بەختیار حسێن‬

‫کاوڕ‬ ‫ئەم هـــــــەفتەییە کۆمەڵێک چاالکی‬ ‫گرنگ����ت ب����ۆ دێنـــــــەپێش����ەوە‪،‬‬ ‫کۆمەڵێ����ک روداو لەبواری کارەکەتدا‬ ‫رودەدات‪ ،‬ل����ەروی سۆزداریش����ەوە‬ ‫هەڵەش����ەیانە‬ ‫بەش����ێوەیەکی‬ ‫هەڵسوکەوت مەکە‪.‬‬

‫گا‬ ‫کارەکان���ت کۆنترۆڵ دەکەت‌و بەس���ەر‬ ‫ئەو گی���رو گرفتانەدا س���ەردەکەویت‬ ‫کەلەبوای���ری کارەکەت���دا دێنەپێش‪،‬‬ ‫بی���ر لەوەدەکەیتەوە کەهاوبەش���ێکی‬ ‫گونجاو دەستنیش���ان بکەیت بۆژیانی‬ ‫هاوسەرگیریت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫گــــــەش���ەدەکەن‌و‬ ‫کارەکان���ت‬ ‫ف���راوان دەب���ن ئەم���ەش دەبێتــە‬ ‫هۆی س���ەرقاڵیت‌و دەسکەوتت زیاد‬ ‫دەکات‪ ،‬کاتێک���ی گونجـــــاوە رازی‬ ‫دڵت بۆئەو کەسە بدرکێنیت کـــــــە‬ ‫خۆشتەوێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫بیر لەدامەزراندن���ی کارێکی تایبەت‬ ‫بەخ���ۆت دەکەیتەوە‌و تا چیتر لەگەڵ‬ ‫کەسدا کارنەکەیت‪ ،‬خۆشەویستەکەت‬ ‫هەراس���ان مەکە‌و هەوڵبدە کارەکانت‬ ‫بەهێمن���ی لەگەڵی���دا بەئەنج���ام‬ ‫بگەیەنە‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی سینه‌مای ‌‬ ‫ی فیلم ‌‬ ‫ی بینه‌ران ‌‬ ‫رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌زاری‌ تێپه‌ڕاند‌و به‌پێ ‌‬ ‫"شیرین" س ‌‬ ‫ی (‪)%60‬‬ ‫ئامار‌ه نافه‌رمییه‌كانیش رێژه‌ ‌‬ ‫ی "ئافره‌ت" بون‪.‬‬ ‫ی بینه‌ره‌كان ‌‬ ‫‌‬ ‫ی قوربانه‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م رۆژی‌ جه‌ژن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سینه‌مایی‌ "ش���یرین" له‌ته‌الر ‌‬ ‫فیلم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌دو كات ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫هونه‌ر له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫جیاوازدا نمایشكرا‌و رۆژانه‌ خه‌ڵكانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر بین���ه‌ری‌ ئ���ه‌و فیلم���ه‌ن‪ ،‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌تا ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ده‌رهێنه‌ره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی هه‌زار‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫ی رابردو‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫ی فیلمه‌كه‌یان كردوه‌‌و‬ ‫بینه‌ر ته‌ماش���ا ‌‬ ‫ی ئافره‌تان‌و‬ ‫ل���ه‌و رێژه‌ی���ه‌ش (‪‌ )%60‬‬ ‫خێزانه‌كان بون‪.‬‬ ‫ی (ش���یرین)‬ ‫ی س���ینه‌مای ‌‬ ‫فیلم��� ‌‬ ‫ی هونه‌رمه‌ند (حه‌س���ه‌ن‬ ‫له‌ده‌رهێنان��� ‌‬ ‫عه‌لی‌)ی���ه‌‌و ژماره‌ی���ه‌ك ئه‌كته‌ر رۆڵیان‬ ‫ی ك���ه‌ س���ه‌ره‌كیترینیان‬ ‫تێ���دا ده‌بین ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان (ش���وان عه‌توف‌و به‌یان‬ ‫عوسمان‌و نه‌رمین كاوانی‌)ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫فیلم���ی‌ (ش���یرین) چیرۆكێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆمانسییه‌‌و باس له‌كێشه‌‌و ئازاره‌كان ‌‬ ‫ی ك���ورد ده‌كات‪ ،‬چه‌ن���د‬ ‫ئافره‌تان��� ‌‬ ‫ی له‌كوردس���تان وێنه‌گیراوه‌‌و‬ ‫دیمه‌نێك ‌‬

‫ی‬ ‫ی پایته‌خت ‌‬ ‫ی له‌پاریس ‌‬ ‫ی كۆتاییش ‌‬ ‫به‌ش ‌‬ ‫ی فه‌ڕه‌نسا وێنه‌ گیراوه‌‪.‬‬ ‫واڵت ‌‬ ‫ی س���ه‌رنج ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌و فیلمه‌دا جێ ‌‬ ‫ی بینه‌ره‌كان ئافره‌ت‬ ‫ك ‌ه به‌ش���ێكی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوه‌ڕۆك ‌‬ ‫ب���ون ئه‌وه‌ش له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فیلمه‌كه‌ ب���اس له‌كێش���ه‌‌و ئازاره‌كان ‌‬ ‫ئه‌وان ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن بیست‌و‬ ‫هێڤا شۆڕش كچێك ‌‬ ‫ی تایبه‌تدا كارده‌كات‪،‬‬ ‫پێنج ساڵه‌‌و له‌كه‌رت ‌‬ ‫ی گه‌نم ره‌نگه‌‌و یه‌كێك ‌ه‬ ‫ئه‌و‪ ،‬بااڵبه‌رزێك ‌‬ ‫ی زانیو‌ه‬ ‫ی به‌پێویس���ت ‌‬ ‫ل���ه‌و ئافره‌تان ‌ه ‌‬ ‫ی له‌و رێگه‌یه‌و‌ه‬ ‫فیلمه‌ك ‌ه ببینێت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بزانێت‪،‬‬ ‫ی سینه‌ما‌و فیلمی‌ كورد ‌‬ ‫ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ چیرۆك ‌‬ ‫ی دیكه‌ش��� ‌‬ ‫هۆكارێك��� ‌‬ ‫ی بوه‌‌و‬ ‫فیلمه‌كه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ كه‌ رۆمانس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌‌و ئ���ه‌دا‌و رۆڵ ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی به‌الو‌ه‬ ‫كاره‌كته‌ر‌ه سه‌ره‌كییه‌كانیش��� ‌‬ ‫گرنگ بوه‌‪.‬‬ ‫ی ئامار‌ه نافه‌رمییه‌كان‌و‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئافره‌ت���ان‪ ،‬چیرۆك ‌‬ ‫ی زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئافره‌ت‬ ‫فیلمه‌ك��� ‌ه باس له‌كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكی‌ دیك��� ‌ه له‌و‬ ‫ی ك ‌ه فیلمه‌كه‌ی���ان بینیوه‌‪،‬‬ ‫ئافره‌تان���ه‌ ‌‬ ‫پێیانوای ‌ه ك ‌ه هه‌ندێج���ار "زیاده‌ڕۆیی‌"‬ ‫ی ئافره‌تدا كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌پرس ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن بیس���ت‌و دو‬ ‫دێهات ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چواره‌م ‌‬ ‫س���اڵ‌ خوێندكاری‌ قۆناغ��� ‌‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫حیكمه‌ت ‌ی‬ ‫كورد‬

‫زانكۆیه‌‌و ئه‌سمه‌رێكی‌ بااڵ مامناوه‌نده‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ ده‌سپێكی‌ نیشاندانی‌ فیلمه‌كه‌دا‬ ‫ی‬ ‫بینیویه‌تی‌‌و رونیكرده‌وه‌ ك ‌ه مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫بو‌ه بزانێ���ت ئایا له‌و فیلم���ه‌دا هه‌ق ‌‬ ‫ی ئافره‌تی‌ كورد‪،‬‬ ‫ته‌واو دراوه‌ به‌باس��� ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و وت���ی‌ "به‌داخه‌وه‌ وا‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پرس��� ‌‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵك���و زیاده‌ڕۆی ‌‬ ‫ئافره‌تدا هه‌بو"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ده‌رهێن���ه‌ری‌ فیلم ‌‬ ‫ی له‌لێدوانێكدا‬ ‫"شیرین"‪ ،‬حه‌سه‌ن عه‌ل ‌‬ ‫بۆ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یاند ك��� ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی ته‌واویان ال نییه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫ئامارێك ‌‬ ‫ی فیلمه‌كه‌یان بینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌تا ناوه‌ڕاستی‌ هه‌فت ‌هی‌ رابردو به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س‌‬ ‫ی فرۆشتویان ‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌و بلیتانه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌زار بینه‌ریان هه‌بوه‌‌و له‌و رێژه‌یه‌ش‬ ‫(‪)%60‬یان ئافره‌ت‌و خێزان بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوبراو جه‌ختیكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كێش���ه‌‌و‬ ‫ی فیلمه‌كه‌ باس��� ‌‬ ‫چیرۆك��� ‌‬ ‫ی كردوه‌‪،‬‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ‌‬ ‫ئازاره‌كان��� ‌‬ ‫بۆیه‌ زۆرب��� ‌هی‌ بینه‌ره‌كانیش ئافره‌تان‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وابڕی���ار‌ه فیلمی‌ (ش���یرین) له‌ڕۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫(‪ )12-9‬له‌فیس���تیڤاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نمایش���بكرێت‌و له‌ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫دوب���ه‌ ‌‬ ‫ی نمای���ش‬ ‫نزیكیش���دا له‌س���لێمان ‌‬ ‫بكرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ترشیات خواردن به‌شه‌كری‌ كڵۆو‌ه‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند ناخۆشه‌‪ ،‬گوێگرتن له‌خوتبه‌ ‌‬ ‫ی خوێنشیرین‬ ‫به‌عزه‌ مه‌س���ئولێك ‌‬ ‫س���ه‌د ئه‌وه‌نده‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫خوتبه‌ك ‌ه ئیرتیجالی‌ بێت‌و كابراش‬ ‫ی‬ ‫زو زو‪ ،‬عه‌ی���ب نه‌ب���ێ‌‪ ،‬س���ه‌ر ‌‬ ‫مه‌وزوعه‌ك��� ‌هی‌ ل���ێ‌ ون نه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوا ناله‌بار ‌‬ ‫دی���اره‌ له‌بارودۆخ ‌‬ ‫قه‌ومی‌‌و چینایه‌تیدا دو حادیس��� ‌ه‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫رو ئ���ه‌ده‌ن‪ .‬حادیس���ه‌ ‌‬ ‫ی كابرا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ده‌ست‌و پێوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫گورج دێنه‌ ده‌ست‌و به‌چه‌پڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بۆ له‌حیم‬ ‫قایم‌و ناوه‌خت شته‌كه‌ ‌‬ ‫ی دوه‌میش‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬حادیس���ه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه پرسیارێك ‌ه‬ ‫چه‌كه‌ره‌كردن ‌‬ ‫له‌ناخی‌ میوان��� ‌ه ناعیالجییه‌كاندا‬ ‫كه‌ ئه‌م چ���واره‌ی‌ خواره‌وه‌ هه‌ر‌ه‬ ‫ئاسانه‌كانیانن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• چاره‌نوسی‌ وه‌زع ‌ه قرچۆكه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا به‌چییه‌وه‌ به‌نده‌؟‬ ‫ی مالكی‌‪.‬‬ ‫ئه‌لف‪ -‬بێ‌ ئه‌قڵی ‌‬ ‫بێ‌‪ -‬حیكمه‌تی‌ كورد‪.‬‬ ‫جیم‪ -‬شه‌قی‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫دال‪ -‬خواهیشی‌ ئێران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه���ێ‌‪ -‬كۆتای���ی‌ فیلمه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫دیمه‌شق‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫• به‌نیس���به‌ت ك���ۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورده‌وه‌‪ ،‬خه‌ته‌رتری���ن هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫چاپ كامه‌یه‌؟‬ ‫ی بكات‬ ‫ئه‌لف‪ -‬سیستمی‌ سوید ‌‬ ‫به‌سیسه‌می‌ سویدی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خزمه‌تگ���وزار ‌‬ ‫ب���ێ‌‪ -‬له‌بات��� ‌‬ ‫ێ خزمگوزاریی‌‪.‬‬ ‫بنوسر ‌‬ ‫ی‬ ‫جی���م‪( -‬خه‌بات���ی‌ گه‌ل��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان)ی‌ لێ ببێت ب ‌ه خه‌بات ‌‬ ‫گه‌لێ كوردستان‪.‬‬ ‫ی كابینه‌ی‌ حه‌وت‬ ‫دال‪ -‬له‌جیات��� ‌‬ ‫ی خه‌وت‪.‬‬ ‫ێ كابین ‌ه ‌‬ ‫بنوس ‌‬ ‫هێ‌‪ -‬رێكه‌وتنی‌ ستراتیجی‌ بكات‬ ‫به‌رێك كه‌وتنی‌ ستراتیجی‌‪.‬‬

‫ژه‌هریان بۆ گورگ دانا‪ ،‬كه‌چی پڵنگ به‌ركه‌وت خالقی‌ چی‌ بۆ مه‌رگ ‌ی‬ ‫"شوكرواڵ ‌ی بابان" ده‌ڵێت؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬

‫ی سۆران‪،‬‬ ‫ی سه‌ر به‌قه‌زا ‌‬ ‫له‌گوندێك ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك بۆ تۆڵه‌كردنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌كوشتنی‌ "گۆلك‪ ،‬وات ‌ه جوانه‌گا"كه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ند گورگێك بكوژێ‌‪،‬‬ ‫ویستویه‌ت ‌‬ ‫به‌اڵم پڵنگێك به‌ته‌ڵه‌كه‌و‌ه بوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تیشدا هه‌ر پڵنگه‌كه‌ گۆلكه‌كه‌ ‌‬ ‫كوشتوه‌‪.‬‬

‫چه‌ن���د رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر هاواڵتییه‌كی‬ ‫دانیش���توی گوندی س���یتكانی س���ه‌ر‬ ‫به‌ناحیه‌ی دیانای قه‌زای سۆران الشه‌ی‬ ‫"گۆلك‪ ،‬وات ‌ه جوان���ه‌گا" كوژراوه‌كه‌ی‬ ‫ژه‌هراوی كرد‌و پاش���ان ب���ه‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫پڵنگێ���ك به‌كوژراوی ل���ه‌الی گۆلكه‌ك ‌ه‬ ‫دۆزرای���ه‌وه‌‪ ،‬هاواڵتییه‌ك���ه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫"ئێم ‌ه چ���اوه‌ڕوان بوین چه‌ند گورگێك‬ ‫بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ س���ه‌ر الش���ه‌ی گۆلكه‌ك ‌ه‬ ‫ت���ا ژه‌ه���راوی ببن‪ ،‬كه‌چ���ی پڵنگێك‬ ‫گه‌ڕایه‌وه‌و ژه‌هراوی بو"‪.‬‬ ‫ی "مۆفه‌ق‬ ‫ئ���ه‌و هاواڵتیی��� ‌ه ك ‌ه ن���او ‌‬ ‫محه‌مه‌د"‌ه ب���ۆ ئاوێنه‌ی رونكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌یزانیبو پڵنگی له‌و‬ ‫ج���ۆر‌ه له‌ناوچه‌كه‌یاندا ه���ه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ش���اره‌زای ئه‌و ج���ۆره‌ ئاژه‌اڵن ‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌وه‌رزی به‌هاریشه‌وه‌ "گۆلك‌و‬ ‫گا"یه‌كانی‌ له‌چیان‌و كێش���ه‌یان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر بیزانیای ‌ه پڵنگ ئه‌و گۆلكه‌ی‬ ‫مراندوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئه‌و‬ ‫ی ژه‌هراوی نه‌ده‌كرد‪.‬‬ ‫گۆلكه‌ ‌‬ ‫ناوبراو رونیشیكرده‌وه‌ كاتێك له‌شی‬ ‫ی‬ ‫ی بینوه‌‪ ،‬پڵنگه‌ك ‌ه ته‌نها گاز ‌‬ ‫گۆلكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی گرتبو‪ ،‬به‌اڵم هیچ ش���وێنێكی‬ ‫له‌قوڕگ ‌‬ ‫دیكه‌ی برین���دار نه‌كردب���و‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫نزیكه‌ی س���ێ كیل���ۆی له‌ڕانی دواوه‌ی‬ ‫خواردبو‪ ،‬پاشان الشه‌كه‌ی جێهێشتبو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ الش���ه‌ ‌‬ ‫ی "دوا ‌‬ ‫مۆف���ه‌ق وت ‌‬ ‫گۆلكه‌كه‌م ژه‌هراوی كرد‪ ،‬دواتر خه‌ڵكی‬ ‫گوند پێیانوتم كه‌ ئه‌و‌ه گورگ نه‌بوه‌ ئه‌و‬ ‫گۆلكه‌ی خواردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر گورگ‬ ‫بوایه‌‪ ،‬هه‌موو الشه‌كه‌ی ده‌خوارد‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ش به‌ته‌نه���ا گورگێك نه‌یده‌توانی‬ ‫كارێكی له‌و ش���ێوه‌ی ‌ه بكات"‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی "گ���ورگ به‌ته‌نها ناتوانێت‬ ‫مۆفه‌ق وت ‌‬ ‫كارێكی وه‌ها ئه‌نجامبدات له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بو‌و‬ ‫ئه‌و گۆلكه‌‪ ،‬گای جوتكردن ‌‬ ‫به‌رگرییان ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‬

‫شێر‬ ‫زی���اد لەرێگەی���ەک دەگریت���ە بەر بۆ‬ ‫روبەروبون���ەوەی رکەبەرەکەت لەبواری‬ ‫کارکردنتدا ئەمەش دەبێتە هۆی بێزاریت‪،‬‬ ‫عین���ادی لەگ���ەڵ خۆشەویس���تەکەتدا‬ ‫مەک���ە‌و هەلێک���ی دیک���ەی پێبدە بۆ‬ ‫راستکردنەوەی هەڵەکانی‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫مامۆستا شوكوراڵی‌ بابان به‌یه‌كێك‬ ‫له‌بێژه‌ر‌و ده‌نگ ‌ه ره‌سه‌نه‌كانی نێو‬ ‫رادیۆی كرماشان‌و رادیۆی به‌شی‬ ‫ی‬ ‫كوردی تاران داده‌نرا شه‌و ‌‬ ‫ی ‪89‬‬ ‫شه‌ممه‌ی‌ رابردوو له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاران كۆچ ‌‬ ‫ساڵیدا له‌شار ‌‬ ‫دواییكرد‪.‬‬

‫ ‬ ‫بەرپرسان‌و ھاواڵتیان لەپڵنگە مردووەکە دەڕوانن‬ ‫پڵنگه‌ك��� ‌ه له‌ڕاده‌ب���ه‌ده‌ر به‌هێ���ز بو‌ه‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه به‌رگری بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و پڵنگه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كوش���تن ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ڤێتێرن���ه‌ری س���ۆران‪،‬‬ ‫د‪.‬س���ه‌یده‌وان عوم���ه‌ر به‌ئاوێن���ه‌ی‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه زۆر ش���ێوه‌و جۆری پڵنگ‬ ‫هه‌ن‌و له‌ناوچه‌یه‌ك بۆ ناوچه‌یه‌كی دیك ‌ه‬ ‫جیاوازن‪ .‬ئه‌و پڵنگه‌ی ك ‌ه ژه‌هراوی بوه‌و‬ ‫الشه‌كه‌یان بۆ ڤێرتێنه‌ری سۆران هێنا‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی‪ 40‬چل تا په‌نجا ساڵێك ده‌بێت‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌م جۆر‌ه پڵنگانه‌ له‌كوردس���تان‬ ‫نه‌ماون‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌و‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ‌‬ ‫پڵنگ ‌ه هه‌یكه‌له‌كه‌ی ته‌واو گه‌ور‌ه بوو‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه مردبو‪ ،‬به‌اڵم ته‌ندروستیه‌كه‌ی‬ ‫كێش���ه‌ی نه‌بوه‌و هه‌م���و ئه‌ندامه‌كانی‬ ‫ته‌واوبون‌و هه‌روه‌ه���ا الوازیش نه‌بوه‌و‬ ‫هیچ ئاس���ه‌وارێكی برین���داری‌و لێدان‌و‬ ‫خنكان���ی پێو‌ه نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم الش���ه‌ك ‌ه‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫رێگ���ری لەبەهرەکانت مەکەو هەوڵبدە‬ ‫هاوکاری لەکەس���انی ت���ر وەربگریت‬ ‫بۆ پێشخس���تنی کارەک���ەت‪ ،‬لەبواری‬ ‫کارەکەشتدا هەست بەئارامی دەکەیت‌و‬ ‫هەس���تناکەیت هی���چ رکەبەرێک���ت‬ ‫هەبێت‪.‬‬

‫بۆگه‌ن‌و كرمێ‌ بوبو‪ ،‬چونكه‌ دوای سێ‬ ‫رۆژ چونه‌ت ‌ه سه‌ر الشه‌كه‌و هێناویانه‌ت ‌ه‬ ‫الی ئێمه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌یده‌وان ئاش���كرایكرد ك��� ‌ه‬ ‫پڵنگه‌ك��� ‌ه نێر ب���وه‌و درێژییه‌كه‌ش���ی‬ ‫‪110‬س���انتیم‌و به‌رزییه‌كه‌شی ‪70‬سانتیم‬ ‫بوه‌‪ ،‬ته‌مه‌نیش���ی له‌نێوان ش���ه‌ش تا‬ ‫هه‌شت سااڵندا بوه‌‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی ئه‌نجامدانی پشكنینی‬ ‫زیاتر بۆ ئه‌و پڵنگه‌‪ ،‬ئێس���تا الشه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫دراوه‌ت ‌ه ده‌س���ت رێكخراوێك بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتری له‌س���ه‌ر بكه‌ن‌و‬ ‫پێده‌چێت ئه‌گه‌ر بۆگه‌نبونه‌كه‌ی نه‌بێت ‌ه‬ ‫رێگر‪ ،‬ئه‌و رێكخراوه‌ الش���ه‌كه‌ی مۆمیا‬ ‫بكه‌ن‌و له‌مۆزه‌خان��� ‌ه دایبنێن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫جۆره‌ك���ه‌ی زۆر ده‌گمه‌ن���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫مۆمیاش نه‌كرا‪ ،‬ئه‌وا ورگ‌و ڕیخۆڵه‌كانی‬ ‫ده‌رده‌كه‌ن‌و پێسته‌كه‌ش���ی ده‌هێڵنه‌و‌ه‬ ‫بۆ مۆزه‌خانه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫هاتن���ی‬ ‫کۆتای���ی‬ ‫بەه���ۆی‬ ‫هەس���ت‬ ‫تاقیکردنەوەکانت���ەوە‬ ‫بەئاسودەیی دەکەیت‌و دەتەوێت پشوو‬ ‫بدەیت‪ ،‬هەوڵبدە قەرەبووی ئەو کارانە‬ ‫بکەیتەوە کەبەهۆی تاقیکردنەوەکانتەوە‬ ‫نەوتوانیوە بەئەنجامیان بگەیەنیت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬

‫►‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫پڵنگەکە جۆره‌كه‌ی‬ ‫زۆر ده‌گمه‌نه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مۆمیاش نه‌كرا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ورگ‌و ڕیخۆڵه‌كانی‬ ‫ده‌رده‌كه‌ن‌و‬ ‫پێسته‌كه‌شی‬ ‫ده‌هێڵنه‌و‌ه بۆ‬ ‫مۆزه‌خانه‌‬ ‫دوپشک‬ ‫کۆمەڵێک هۆکاری دەرەکی دەبنەهۆی‬ ‫نائومێدب���ون‌و قەلەق���ی‌و نائارام���ی‪،‬‬ ‫هەوڵبدە بەس���ەریاندا س���ەربکەویت‪،‬‬ ‫لەروی کۆمەاڵیەتیەوە چەند کەس���ێک‬ ‫دەناس���یت کەدەبنە ه���ۆی دەوڵەمەند‬ ‫کردنی بیر‌وراکانت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ش���وكروڵاڵی بابان ساڵی‌ (‪)1923‬‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫له‌شاری سنه‌ ‌‬ ‫له‌دایكبوه‌‌و چه‌ندین ساڵ له‌ڕادیۆكانی‬ ‫(كرماشان‪ ،‬سنه‌و تاران) وه‌كو بێژ‌هر‌و‬ ‫توێژه‌ری ئه‌ده‌بی‪ ،‬ش���اعیر‪ ،‬وه‌رگێڕ‌و‬ ‫نوسه‌ر كاریكردوه‌‪ ،‬دواجار له‌كاتژمێر‬ ‫ی‬ ‫(‪ )12:50‬خوله‌كی ش���ه‌وی شه‌ممه‌ ‌‬ ‫راب���ردوو له‌ماڵه‌كه‌ی خ���ۆی له‌تاران‬ ‫ی‬ ‫كۆچ���ی دوایی كرد‌و پێش���نیوه‌ڕۆ ‌‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ له‌گۆڕس���تانی به‌هه‌شتی‬ ‫زارای تاران له‌به‌ش���ی هونه‌رمه‌نداندا‬ ‫به‌خاكسپێردرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه هونه‌رمه‌ندی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی خالقی‌)‬ ‫كورد مامۆس���تا (مه‌زهه‌ر ‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ‌ه به‌م چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫دێ���ڕه‌ باس���ی‌ له‌باب���ان ك���رد‌و وت ‌‬ ‫ی بابان یه‌كێك‬ ‫"مامۆستا ش���وكورواڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بوو له‌ئوده‌با‌و فه‌رهه‌نگ په‌روه‌ره‌كان ‌‬ ‫كورد له‌س���ه‌ده‌ی‌ رابردودا‪ ،‬بۆ كورد‬ ‫ی‬ ‫وجودی‌ ئه‌و كه‌س���ایه‌تییان ‌ه هه‌رچ ‌‬ ‫زیاتر بێت پێویسته‌‪ ،‬ده‌توانین بڵێین‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و مامۆستای ‌ه جێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌كۆچ ‌‬ ‫هه‌ره‌ مه‌زن خاڵی‌ ده‌ب���ێ‌و به‌مزوان ‌ه‬ ‫ناتوان���رێ‌ پڕبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫ی‬ ‫ئه‌دیب‌و بێژه‌ر‌و ش���اعیر‌و ئینسانێك ‌‬ ‫مرۆڤپ���ه‌رو‌هر‌و راس���تپه‌روه‌ر ب���وو‪،‬‬ ‫ناتوانی���ن به‌چه‌ن���د ده‌قیقه‌‌و وتارێك‬ ‫ی بكه‌ین‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه ده‌توانین‬ ‫باس ‌‬ ‫بڵێین كه‌‬ ‫ی بابان وه‌ك���و بێژه‌ر‬ ‫ش���وكورواڵ ‌‬ ‫له‌هه‌موو ماڵێك هه‌یه‌‌و وه‌كو نوسه‌رێك‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كتێبخانه‌ی‌ كوردیدا جێگ ‌ه ‌‬ ‫ی كوردپه‌ره‌ست له‌هه‌موو‬ ‫وه‌كو مرۆڤێك ‌‬ ‫ی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫كوردستاندا جێی‌ تایبه‌ت ‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫سەرپێچی لەیاساکانی کارەکەت مەکەو‬ ‫ئەم هەفتەی���ە پابەندبە پێوەی چونکە‬ ‫رکابەرەکانت چاویان لەش���وێنەکەتە‪،‬‬ ‫لەگەڵ خۆشەویس���تەکەتدا زیاتر لێک‬ ‫نزیک دەبن���ەوە‌و ئەمەش دەبێتە هۆی‬ ‫ئارامیت‪.‬‬

‫ی كورد‌و‬ ‫• له‌خورماتو‪ ،‬ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی تیا ك���وژرا‪،‬‬ ‫ع���ه‌رب زه‌المێك��� ‌‬ ‫زه‌المه‌ك��� ‌ه توركم���ان ب���و‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫مه‌عنای‌ وایه‌‪:‬‬ ‫ئه‌ل���ف‪ -‬ق���ه‌زای‌ گ���ۆز‌ه كه‌وت‬ ‫له‌دیزه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆز‌ه قایمقام ‌‬ ‫بێ‌‪ -‬ق���ه‌زا ‌‬ ‫نییه‌؟‬ ‫جی���م‪ -‬زۆر غه‌ڵه‌ت���ه‌ ئینس���ان‬ ‫ته‌ره‌فی‌ سێیه‌م بێت؟‬ ‫ی‬ ‫ی بێتاوان ‌‬ ‫دال‪ -‬شه‌ڕ به‌س خه‌ڵك ‌‬ ‫تیا تیا ئه‌چێ‌؟‬ ‫هێ‌‪ -‬سیروان لێشت نه‌ده‌م هه‌ر‬ ‫ئه‌مبه‌ی‌‪.‬‬

‫شوكرواڵی‌ بابان‬

‫گیسک‬ ‫بریارەکان���ت بەخێرای���ی م���ەدە‌و‬ ‫هەوڵب���دە ب���اش بی���ری لێبکەیتەوە‬ ‫چونکە دەبێتە هۆی شکس���ت هێنانت‬ ‫لەکارەکەت���دا‪ ،‬ئارام���ی‌و ئاس���ودەی‬ ‫دەگەرێتەوە بۆ پەیوەندیەکەتان لەگەڵ‬ ‫خۆشەویستەکەتدا‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫خ���ۆت لەکاریخەڵ���ک هەڵمەقورتێنەو‬ ‫بەبێدەنگی کارەکان���ت بکە‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بەخۆشەویس���تەکەت بگەیت پێویستە‬ ‫ل���ە دۆس���تەکانی نزی���ک ببیت���ەوە‬ ‫بەمەش س���ەرنجی خۆشەویس���تەکەت‬ ‫رادەکێشیت‪.‬‬

‫ی‬ ‫• عاده‌ته‌ن ك���ورد بۆچی‌ پێ ‌‬ ‫ناخۆش ‌ه مرور رایگرێت؟‬ ‫ی‬ ‫ئه‌لف‪ -‬چونكه‌ هیچ موخاله‌فه‌ ‌‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬مرور شه‌ڕ ئه‌فرۆشێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئیش��� ‌‬ ‫ب���ێ‌‪ -‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫عه‌جه‌له‌ی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌هۆڵه‌كه‌‪.‬‬ ‫جیم‪ -‬چونكێكم ئه‌گه‌ر ئێس���تا‬ ‫رایگرێ���ت‪ ،‬س���به‌ینێش جورئه‌ت‬ ‫ئ���ه‌كات ئه‌ڵێ ئاده‌ی‌ كوا ئیجازه‌‌و‬ ‫سه‌نه‌وییه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫دال‪ -‬ه���ی‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ نه‌ختێ���ك‬ ‫ی تر وا‬ ‫خه‌یاڵ���ه‌‪ ،‬ئه‌گین���ا وه‌خت ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هێ‌‪ -‬واڵته‌كه‌م هه‌زار موخاله‌فه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌تری‌ تیایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر راس���ت‬ ‫ئه‌كه‌ن با بچن ئه‌وان ‌ه حه‌ل كه‌ن‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫دوای���ی خەیااڵتەکان���ت مەک���ەوە‌و‬ ‫واقیعیان���ە لەکارەکان���ت بروان���ە‪،‬‬ ‫چونکە ئەوە دەبێتە هۆی نائومێدیت‬ ‫بەه���ۆی ب���ەدی نەهاتنیان���ەوە‪،‬‬ ‫لەبواری س���ۆزداریدا زیات���ر گرنگی‬ ‫بەخۆشەویستەکەت بدە‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫به‌كوردی‌ گۆران ‌ی ده‌ڵێت‬

‫(‪)%60‬ی‌ بینه‌ران ‌ی "شیرین" ئافره‌ت بون‬ ‫ئا‪ :‬شه‌نگ ‌ه حه‌سه‌ن‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‪ ،‬هه‌ولێر‬ ‫كچ ‌ه گۆرانیبێژی لوبنانی حه‌سنا‬ ‫مه‌ته‌ر كه‌ ئێستا له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر‌ه به‌نیاز‌ه له‌ئاینده‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫گۆرانییه‌ك به‌زمان ‌‬ ‫ی‬ ‫بڵێت‌و راشیگه‌یاند كه‌ له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر هه‌ست به‌خۆشحاڵ ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫حه‌سنا مه‌ته‌ر له‌سه‌ر داواكاری‬ ‫ده‌س���ته‌ی راگه‌یاندن���ی عێراقی‌و‬ ‫به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ باڵیۆزخانه‌ی‬ ‫ی‬ ‫عێراق له‌لوبنان س���ه‌ردانی‌ شار ‌‬ ‫ی كردوه‌‌و سه‌ره‌تا وابڕیار‬ ‫هه‌ولێر ‌‬ ‫بو‌ه ك���ه‌ پێن���ج رۆژ بمێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی پێدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم وه‌ك خ���ۆی‌ ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫خۆشه‌ویس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫نیشته‌جێبونی‌ خه‌ڵكانێكی‌ زۆر ‌‬ ‫لوبنان���ی‌‌و بیان���ی‌‪ ،‬هانیانداوه‌ ك ‌ه‬ ‫ی نوێ‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫هه‌تا سه‌ر ‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫حه‌سنا مه‌ته‌ر له‌چاوپێكه‌وتنێكدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ گۆڤ���اری‌ ئاوێن���ه‌كان‬ ‫ی داهات���ودا‬ ‫ك��� ‌ه له‌ژم���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫باڵوده‌كرێته‌و‌ه خۆش���حاڵ ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ب���ه‌و پێش���وازییه‌ ‌‬ ‫ده‌ربڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ولێ���ر لێیانك���ردوه‌‪ ،‬ئامانج ‌‬ ‫ی س���ازدانی چه‌ند‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ش ‌‬ ‫دیمانه‌یه‌كی تیڤی‌و رۆژنامه‌وانییه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ پاڵپش���تی له‌گۆرانی‬ ‫ی‬ ‫(الخبر) ك��� ‌ه گۆرانییه‌كی عێراق ‌‬ ‫ره‌س���ه‌نه‌و هی (د‪.‬ف���ازڵ عه‌واد)‬ ‫ی "به‌ڕاس���تی ئه‌و گۆرانییه‌م‬ ‫‌ه وت ‌‬ ‫جێگه‌ی باش���ی له‌دڵ���ی خه‌ڵكی‬ ‫عێراق���دا كردۆته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫وام لێ���ده‌كات له‌ئێس���تادا بی���ر‬ ‫له‌گۆرانییه‌كی كوردیش بكه‌مه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ت ‌ه قس���ه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاوازدانه‌رێكی كورد كراوه‌"‪.‬‬ ‫جێگ���ه‌ی ئاماژه‌پێدان��� ‌ه دوا‬ ‫ی گۆرانیبێژ حه‌سنا مه‌ته‌ر‬ ‫ئه‌لبوم ‌‬ ‫هه‌ش���ت تراك له‌خۆی ده‌گرێت‌و‬ ‫له‌نێویاندا گۆران���ی (الخبر)ه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌زاری عێراق وتویه‌تی‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬بەختیار حسێن‬

‫کاوڕ‬ ‫ئەم هـــــــەفتەییە کۆمەڵێک چاالکی‬ ‫گرنگ����ت ب����ۆ دێنـــــــەپێش����ەوە‪،‬‬ ‫کۆمەڵێ����ک روداو لەبواری کارەکەتدا‬ ‫رودەدات‪ ،‬ل����ەروی سۆزداریش����ەوە‬ ‫هەڵەش����ەیانە‬ ‫بەش����ێوەیەکی‬ ‫هەڵسوکەوت مەکە‪.‬‬

‫گا‬ ‫کارەکان���ت کۆنترۆڵ دەکەت‌و بەس���ەر‬ ‫ئەو گی���رو گرفتانەدا س���ەردەکەویت‬ ‫کەلەبوای���ری کارەکەت���دا دێنەپێش‪،‬‬ ‫بی���ر لەوەدەکەیتەوە کەهاوبەش���ێکی‬ ‫گونجاو دەستنیش���ان بکەیت بۆژیانی‬ ‫هاوسەرگیریت‪.‬‬

‫دوانه‌‬ ‫گــــــەش���ەدەکەن‌و‬ ‫کارەکان���ت‬ ‫ف���راوان دەب���ن ئەم���ەش دەبێتــە‬ ‫هۆی س���ەرقاڵیت‌و دەسکەوتت زیاد‬ ‫دەکات‪ ،‬کاتێک���ی گونجـــــاوە رازی‬ ‫دڵت بۆئەو کەسە بدرکێنیت کـــــــە‬ ‫خۆشتەوێت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫بیر لەدامەزراندن���ی کارێکی تایبەت‬ ‫بەخ���ۆت دەکەیتەوە‌و تا چیتر لەگەڵ‬ ‫کەسدا کارنەکەیت‪ ،‬خۆشەویستەکەت‬ ‫هەراس���ان مەکە‌و هەوڵبدە کارەکانت‬ ‫بەهێمن���ی لەگەڵی���دا بەئەنج���ام‬ ‫بگەیەنە‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی سینه‌مای ‌‬ ‫ی فیلم ‌‬ ‫ی بینه‌ران ‌‬ ‫رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌زاری‌ تێپه‌ڕاند‌و به‌پێ ‌‬ ‫"شیرین" س ‌‬ ‫ی (‪)%60‬‬ ‫ئامار‌ه نافه‌رمییه‌كانیش رێژه‌ ‌‬ ‫ی "ئافره‌ت" بون‪.‬‬ ‫ی بینه‌ره‌كان ‌‬ ‫‌‬ ‫ی قوربانه‌و‌ه‬ ‫له‌یه‌ك���ه‌م رۆژی‌ جه‌ژن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سینه‌مایی‌ "ش���یرین" له‌ته‌الر ‌‬ ‫فیلم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌دو كات ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫هونه‌ر له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫جیاوازدا نمایشكرا‌و رۆژانه‌ خه‌ڵكانێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر بین���ه‌ری‌ ئ���ه‌و فیلم���ه‌ن‪ ،‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌تا ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ده‌رهێنه‌ره‌كه‌ش��� ‌‬ ‫ی هه‌زار‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫ی رابردو‪ ،‬نزیكه‌ ‌‬ ‫هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫ی فیلمه‌كه‌یان كردوه‌‌و‬ ‫بینه‌ر ته‌ماش���ا ‌‬ ‫ی ئافره‌تان‌و‬ ‫ل���ه‌و رێژه‌ی���ه‌ش (‪‌ )%60‬‬ ‫خێزانه‌كان بون‪.‬‬ ‫ی (ش���یرین)‬ ‫ی س���ینه‌مای ‌‬ ‫فیلم��� ‌‬ ‫ی هونه‌رمه‌ند (حه‌س���ه‌ن‬ ‫له‌ده‌رهێنان��� ‌‬ ‫عه‌لی‌)ی���ه‌‌و ژماره‌ی���ه‌ك ئه‌كته‌ر رۆڵیان‬ ‫ی ك���ه‌ س���ه‌ره‌كیترینیان‬ ‫تێ���دا ده‌بین ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان (ش���وان عه‌توف‌و به‌یان‬ ‫عوسمان‌و نه‌رمین كاوانی‌)ین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫فیلم���ی‌ (ش���یرین) چیرۆكێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆمانسییه‌‌و باس له‌كێشه‌‌و ئازاره‌كان ‌‬ ‫ی ك���ورد ده‌كات‪ ،‬چه‌ن���د‬ ‫ئافره‌تان��� ‌‬ ‫ی له‌كوردس���تان وێنه‌گیراوه‌‌و‬ ‫دیمه‌نێك ‌‬

‫ی‬ ‫ی پایته‌خت ‌‬ ‫ی له‌پاریس ‌‬ ‫ی كۆتاییش ‌‬ ‫به‌ش ‌‬ ‫ی فه‌ڕه‌نسا وێنه‌ گیراوه‌‪.‬‬ ‫واڵت ‌‬ ‫ی س���ه‌رنج ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌و فیلمه‌دا جێ ‌‬ ‫ی بینه‌ره‌كان ئافره‌ت‬ ‫ك ‌ه به‌ش���ێكی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوه‌ڕۆك ‌‬ ‫ب���ون ئه‌وه‌ش له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫فیلمه‌كه‌ ب���اس له‌كێش���ه‌‌و ئازاره‌كان ‌‬ ‫ئه‌وان ده‌كات‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن بیست‌و‬ ‫هێڤا شۆڕش كچێك ‌‬ ‫ی تایبه‌تدا كارده‌كات‪،‬‬ ‫پێنج ساڵه‌‌و له‌كه‌رت ‌‬ ‫ی گه‌نم ره‌نگه‌‌و یه‌كێك ‌ه‬ ‫ئه‌و‪ ،‬بااڵبه‌رزێك ‌‬ ‫ی زانیو‌ه‬ ‫ی به‌پێویس���ت ‌‬ ‫ل���ه‌و ئافره‌تان ‌ه ‌‬ ‫ی له‌و رێگه‌یه‌و‌ه‬ ‫فیلمه‌ك ‌ه ببینێت بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بزانێت‪،‬‬ ‫ی سینه‌ما‌و فیلمی‌ كورد ‌‬ ‫ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ چیرۆك ‌‬ ‫ی دیكه‌ش��� ‌‬ ‫هۆكارێك��� ‌‬ ‫ی بوه‌‌و‬ ‫فیلمه‌كه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ كه‌ رۆمانس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوه‌‌و ئ���ه‌دا‌و رۆڵ ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی به‌الو‌ه‬ ‫كاره‌كته‌ر‌ه سه‌ره‌كییه‌كانیش��� ‌‬ ‫گرنگ بوه‌‪.‬‬ ‫ی ئامار‌ه نافه‌رمییه‌كان‌و‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئافره‌ت���ان‪ ،‬چیرۆك ‌‬ ‫ی زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌وت��� ‌ه ‌‬ ‫ی ئافره‌ت‬ ‫فیلمه‌ك��� ‌ه باس له‌كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكی‌ دیك��� ‌ه له‌و‬ ‫ی ك ‌ه فیلمه‌كه‌ی���ان بینیوه‌‪،‬‬ ‫ئافره‌تان���ه‌ ‌‬ ‫پێیانوای ‌ه ك ‌ه هه‌ندێج���ار "زیاده‌ڕۆیی‌"‬ ‫ی ئافره‌تدا كراوه‌‪.‬‬ ‫له‌پرس ‌‬ ‫ی ته‌مه‌ن بیس���ت‌و دو‬ ‫دێهات ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چواره‌م ‌‬ ‫س���اڵ‌ خوێندكاری‌ قۆناغ��� ‌‬

‫د‪.‬شێرکۆ عه‌بدواڵ‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫حیكمه‌ت ‌ی‬ ‫كورد‬

‫زانكۆیه‌‌و ئه‌سمه‌رێكی‌ بااڵ مامناوه‌نده‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ ده‌سپێكی‌ نیشاندانی‌ فیلمه‌كه‌دا‬ ‫ی‬ ‫بینیویه‌تی‌‌و رونیكرده‌وه‌ ك ‌ه مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫بو‌ه بزانێ���ت ئایا له‌و فیلم���ه‌دا هه‌ق ‌‬ ‫ی ئافره‌تی‌ كورد‪،‬‬ ‫ته‌واو دراوه‌ به‌باس��� ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و وت���ی‌ "به‌داخه‌وه‌ وا‬ ‫ی‬ ‫ی له‌پرس��� ‌‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵك���و زیاده‌ڕۆی ‌‬ ‫ئافره‌تدا هه‌بو"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا ده‌رهێن���ه‌ری‌ فیلم ‌‬ ‫ی له‌لێدوانێكدا‬ ‫"شیرین"‪ ،‬حه‌سه‌ن عه‌ل ‌‬ ‫بۆ ئاوێن��� ‌ه رایگه‌یاند ك��� ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی ته‌واویان ال نییه‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫ئامارێك ‌‬ ‫ی فیلمه‌كه‌یان بینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌تا ناوه‌ڕاستی‌ هه‌فت ‌هی‌ رابردو به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س‌‬ ‫ی فرۆشتویان ‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌و بلیتانه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌زار بینه‌ریان هه‌بوه‌‌و له‌و رێژه‌یه‌ش‬ ‫(‪)%60‬یان ئافره‌ت‌و خێزان بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ناوبراو جه‌ختیكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كێش���ه‌‌و‬ ‫ی فیلمه‌كه‌ باس��� ‌‬ ‫چیرۆك��� ‌‬ ‫ی كردوه‌‪،‬‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫ی ئافره‌ت ‌‬ ‫ئازاره‌كان��� ‌‬ ‫بۆیه‌ زۆرب��� ‌هی‌ بینه‌ره‌كانیش ئافره‌تان‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وابڕی���ار‌ه فیلمی‌ (ش���یرین) له‌ڕۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت��� ‌‬ ‫(‪ )12-9‬له‌فیس���تیڤاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نمایش���بكرێت‌و له‌ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫دوب���ه‌ ‌‬ ‫ی نمای���ش‬ ‫نزیكیش���دا له‌س���لێمان ‌‬ ‫بكرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ترشیات خواردن به‌شه‌كری‌ كڵۆو‌ه‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند ناخۆشه‌‪ ،‬گوێگرتن له‌خوتبه‌ ‌‬ ‫ی خوێنشیرین‬ ‫به‌عزه‌ مه‌س���ئولێك ‌‬ ‫س���ه‌د ئه‌وه‌نده‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫خوتبه‌ك ‌ه ئیرتیجالی‌ بێت‌و كابراش‬ ‫ی‬ ‫زو زو‪ ،‬عه‌ی���ب نه‌ب���ێ‌‪ ،‬س���ه‌ر ‌‬ ‫مه‌وزوعه‌ك��� ‌هی‌ ل���ێ‌ ون نه‌بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئاوا ناله‌بار ‌‬ ‫دی���اره‌ له‌بارودۆخ ‌‬ ‫قه‌ومی‌‌و چینایه‌تیدا دو حادیس��� ‌ه‬ ‫ی یه‌كه‌م‬ ‫رو ئ���ه‌ده‌ن‪ .‬حادیس���ه‌ ‌‬ ‫ی كابرا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ده‌ست‌و پێوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫گورج دێنه‌ ده‌ست‌و به‌چه‌پڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بۆ له‌حیم‬ ‫قایم‌و ناوه‌خت شته‌كه‌ ‌‬ ‫ی دوه‌میش‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬حادیس���ه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه پرسیارێك ‌ه‬ ‫چه‌كه‌ره‌كردن ‌‬ ‫له‌ناخی‌ میوان��� ‌ه ناعیالجییه‌كاندا‬ ‫كه‌ ئه‌م چ���واره‌ی‌ خواره‌وه‌ هه‌ر‌ه‬ ‫ئاسانه‌كانیانن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• چاره‌نوسی‌ وه‌زع ‌ه قرچۆكه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم‌و به‌غدا به‌چییه‌وه‌ به‌نده‌؟‬ ‫ی مالكی‌‪.‬‬ ‫ئه‌لف‪ -‬بێ‌ ئه‌قڵی ‌‬ ‫بێ‌‪ -‬حیكمه‌تی‌ كورد‪.‬‬ ‫جیم‪ -‬شه‌قی‌ ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫دال‪ -‬خواهیشی‌ ئێران‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه���ێ‌‪ -‬كۆتای���ی‌ فیلمه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫دیمه‌شق‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫• به‌نیس���به‌ت ك���ۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورده‌وه‌‪ ،‬خه‌ته‌رتری���ن هه‌ڵه‌ ‌‬ ‫چاپ كامه‌یه‌؟‬ ‫ی بكات‬ ‫ئه‌لف‪ -‬سیستمی‌ سوید ‌‬ ‫به‌سیسه‌می‌ سویدی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خزمه‌تگ���وزار ‌‬ ‫ب���ێ‌‪ -‬له‌بات��� ‌‬ ‫ێ خزمگوزاریی‌‪.‬‬ ‫بنوسر ‌‬ ‫ی‬ ‫جی���م‪( -‬خه‌بات���ی‌ گه‌ل��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان)ی‌ لێ ببێت ب ‌ه خه‌بات ‌‬ ‫گه‌لێ كوردستان‪.‬‬ ‫ی كابینه‌ی‌ حه‌وت‬ ‫دال‪ -‬له‌جیات��� ‌‬ ‫ی خه‌وت‪.‬‬ ‫ێ كابین ‌ه ‌‬ ‫بنوس ‌‬ ‫هێ‌‪ -‬رێكه‌وتنی‌ ستراتیجی‌ بكات‬ ‫به‌رێك كه‌وتنی‌ ستراتیجی‌‪.‬‬

‫ژه‌هریان بۆ گورگ دانا‪ ،‬كه‌چی پڵنگ به‌ركه‌وت خالقی‌ چی‌ بۆ مه‌رگ ‌ی‬ ‫"شوكرواڵ ‌ی بابان" ده‌ڵێت؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬

‫ی سۆران‪،‬‬ ‫ی سه‌ر به‌قه‌زا ‌‬ ‫له‌گوندێك ‌‬ ‫هاواڵتییه‌ك بۆ تۆڵه‌كردنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌كوشتنی‌ "گۆلك‪ ،‬وات ‌ه جوانه‌گا"كه‌ ‌‬ ‫ی چه‌ند گورگێك بكوژێ‌‪،‬‬ ‫ویستویه‌ت ‌‬ ‫به‌اڵم پڵنگێك به‌ته‌ڵه‌كه‌و‌ه بوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تیشدا هه‌ر پڵنگه‌كه‌ گۆلكه‌كه‌ ‌‬ ‫كوشتوه‌‪.‬‬

‫چه‌ن���د رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر هاواڵتییه‌كی‬ ‫دانیش���توی گوندی س���یتكانی س���ه‌ر‬ ‫به‌ناحیه‌ی دیانای قه‌زای سۆران الشه‌ی‬ ‫"گۆلك‪ ،‬وات ‌ه جوان���ه‌گا" كوژراوه‌كه‌ی‬ ‫ژه‌هراوی كرد‌و پاش���ان ب���ه‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫پڵنگێ���ك به‌كوژراوی ل���ه‌الی گۆلكه‌ك ‌ه‬ ‫دۆزرای���ه‌وه‌‪ ،‬هاواڵتییه‌ك���ه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫"ئێم ‌ه چ���اوه‌ڕوان بوین چه‌ند گورگێك‬ ‫بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ س���ه‌ر الش���ه‌ی گۆلكه‌ك ‌ه‬ ‫ت���ا ژه‌ه���راوی ببن‪ ،‬كه‌چ���ی پڵنگێك‬ ‫گه‌ڕایه‌وه‌و ژه‌هراوی بو"‪.‬‬ ‫ی "مۆفه‌ق‬ ‫ئ���ه‌و هاواڵتیی��� ‌ه ك ‌ه ن���او ‌‬ ‫محه‌مه‌د"‌ه ب���ۆ ئاوێنه‌ی رونكرده‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌یزانیبو پڵنگی له‌و‬ ‫ج���ۆر‌ه له‌ناوچه‌كه‌یاندا ه���ه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ش���اره‌زای ئه‌و ج���ۆره‌ ئاژه‌اڵن ‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌وه‌رزی به‌هاریشه‌وه‌ "گۆلك‌و‬ ‫گا"یه‌كانی‌ له‌چیان‌و كێش���ه‌یان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر بیزانیای ‌ه پڵنگ ئه‌و گۆلكه‌ی‬ ‫مراندوه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئه‌و‬ ‫ی ژه‌هراوی نه‌ده‌كرد‪.‬‬ ‫گۆلكه‌ ‌‬ ‫ناوبراو رونیشیكرده‌وه‌ كاتێك له‌شی‬ ‫ی‬ ‫ی بینوه‌‪ ،‬پڵنگه‌ك ‌ه ته‌نها گاز ‌‬ ‫گۆلكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی گرتبو‪ ،‬به‌اڵم هیچ ش���وێنێكی‬ ‫له‌قوڕگ ‌‬ ‫دیكه‌ی برین���دار نه‌كردب���و‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫نزیكه‌ی س���ێ كیل���ۆی له‌ڕانی دواوه‌ی‬ ‫خواردبو‪ ،‬پاشان الشه‌كه‌ی جێهێشتبو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ الش���ه‌ ‌‬ ‫ی "دوا ‌‬ ‫مۆف���ه‌ق وت ‌‬ ‫گۆلكه‌كه‌م ژه‌هراوی كرد‪ ،‬دواتر خه‌ڵكی‬ ‫گوند پێیانوتم كه‌ ئه‌و‌ه گورگ نه‌بوه‌ ئه‌و‬ ‫گۆلكه‌ی خواردوه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر گورگ‬ ‫بوایه‌‪ ،‬هه‌موو الشه‌كه‌ی ده‌خوارد‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ش به‌ته‌نه���ا گورگێك نه‌یده‌توانی‬ ‫كارێكی له‌و ش���ێوه‌ی ‌ه بكات"‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی "گ���ورگ به‌ته‌نها ناتوانێت‬ ‫مۆفه‌ق وت ‌‬ ‫كارێكی وه‌ها ئه‌نجامبدات له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بو‌و‬ ‫ئه‌و گۆلكه‌‪ ،‬گای جوتكردن ‌‬ ‫به‌رگرییان ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‬

‫شێر‬ ‫زی���اد لەرێگەی���ەک دەگریت���ە بەر بۆ‬ ‫روبەروبون���ەوەی رکەبەرەکەت لەبواری‬ ‫کارکردنتدا ئەمەش دەبێتە هۆی بێزاریت‪،‬‬ ‫عین���ادی لەگ���ەڵ خۆشەویس���تەکەتدا‬ ‫مەک���ە‌و هەلێک���ی دیک���ەی پێبدە بۆ‬ ‫راستکردنەوەی هەڵەکانی‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫مامۆستا شوكوراڵی‌ بابان به‌یه‌كێك‬ ‫له‌بێژه‌ر‌و ده‌نگ ‌ه ره‌سه‌نه‌كانی نێو‬ ‫رادیۆی كرماشان‌و رادیۆی به‌شی‬ ‫ی‬ ‫كوردی تاران داده‌نرا شه‌و ‌‬ ‫ی ‪89‬‬ ‫شه‌ممه‌ی‌ رابردوو له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاران كۆچ ‌‬ ‫ساڵیدا له‌شار ‌‬ ‫دواییكرد‪.‬‬

‫ ‬ ‫بەرپرسان‌و ھاواڵتیان لەپڵنگە مردووەکە دەڕوانن‬ ‫پڵنگه‌ك��� ‌ه له‌ڕاده‌ب���ه‌ده‌ر به‌هێ���ز بو‌ه‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه به‌رگری بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و پڵنگه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كوش���تن ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ڤێتێرن���ه‌ری س���ۆران‪،‬‬ ‫د‪.‬س���ه‌یده‌وان عوم���ه‌ر به‌ئاوێن���ه‌ی‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه زۆر ش���ێوه‌و جۆری پڵنگ‬ ‫هه‌ن‌و له‌ناوچه‌یه‌ك بۆ ناوچه‌یه‌كی دیك ‌ه‬ ‫جیاوازن‪ .‬ئه‌و پڵنگه‌ی ك ‌ه ژه‌هراوی بوه‌و‬ ‫الشه‌كه‌یان بۆ ڤێرتێنه‌ری سۆران هێنا‪،‬‬ ‫نزیكه‌ی‪ 40‬چل تا په‌نجا ساڵێك ده‌بێت‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌م جۆر‌ه پڵنگانه‌ له‌كوردس���تان‬ ‫نه‌ماون‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌دا كه‌ ئه‌و‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ‌‬ ‫پڵنگ ‌ه هه‌یكه‌له‌كه‌ی ته‌واو گه‌ور‌ه بوو‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه مردبو‪ ،‬به‌اڵم ته‌ندروستیه‌كه‌ی‬ ‫كێش���ه‌ی نه‌بوه‌و هه‌م���و ئه‌ندامه‌كانی‬ ‫ته‌واوبون‌و هه‌روه‌ه���ا الوازیش نه‌بوه‌و‬ ‫هیچ ئاس���ه‌وارێكی برین���داری‌و لێدان‌و‬ ‫خنكان���ی پێو‌ه نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم الش���ه‌ك ‌ه‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫رێگ���ری لەبەهرەکانت مەکەو هەوڵبدە‬ ‫هاوکاری لەکەس���انی ت���ر وەربگریت‬ ‫بۆ پێشخس���تنی کارەک���ەت‪ ،‬لەبواری‬ ‫کارەکەشتدا هەست بەئارامی دەکەیت‌و‬ ‫هەس���تناکەیت هی���چ رکەبەرێک���ت‬ ‫هەبێت‪.‬‬

‫بۆگه‌ن‌و كرمێ‌ بوبو‪ ،‬چونكه‌ دوای سێ‬ ‫رۆژ چونه‌ت ‌ه سه‌ر الشه‌كه‌و هێناویانه‌ت ‌ه‬ ‫الی ئێمه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ه‌یده‌وان ئاش���كرایكرد ك��� ‌ه‬ ‫پڵنگه‌ك��� ‌ه نێر ب���وه‌و درێژییه‌كه‌ش���ی‬ ‫‪110‬س���انتیم‌و به‌رزییه‌كه‌شی ‪70‬سانتیم‬ ‫بوه‌‪ ،‬ته‌مه‌نیش���ی له‌نێوان ش���ه‌ش تا‬ ‫هه‌شت سااڵندا بوه‌‪.‬‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی ئه‌نجامدانی پشكنینی‬ ‫زیاتر بۆ ئه‌و پڵنگه‌‪ ،‬ئێس���تا الشه‌كه‌ی‬ ‫ی‬ ‫دراوه‌ت ‌ه ده‌س���ت رێكخراوێك بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتری له‌س���ه‌ر بكه‌ن‌و‬ ‫پێده‌چێت ئه‌گه‌ر بۆگه‌نبونه‌كه‌ی نه‌بێت ‌ه‬ ‫رێگر‪ ،‬ئه‌و رێكخراوه‌ الش���ه‌كه‌ی مۆمیا‬ ‫بكه‌ن‌و له‌مۆزه‌خان��� ‌ه دایبنێن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫جۆره‌ك���ه‌ی زۆر ده‌گمه‌ن���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫مۆمیاش نه‌كرا‪ ،‬ئه‌وا ورگ‌و ڕیخۆڵه‌كانی‬ ‫ده‌رده‌كه‌ن‌و پێسته‌كه‌ش���ی ده‌هێڵنه‌و‌ه‬ ‫بۆ مۆزه‌خانه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫هاتن���ی‬ ‫کۆتای���ی‬ ‫بەه���ۆی‬ ‫هەس���ت‬ ‫تاقیکردنەوەکانت���ەوە‬ ‫بەئاسودەیی دەکەیت‌و دەتەوێت پشوو‬ ‫بدەیت‪ ،‬هەوڵبدە قەرەبووی ئەو کارانە‬ ‫بکەیتەوە کەبەهۆی تاقیکردنەوەکانتەوە‬ ‫نەوتوانیوە بەئەنجامیان بگەیەنیت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاکۆ‬

‫►‬

‫‪10‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫پڵنگەکە جۆره‌كه‌ی‬ ‫زۆر ده‌گمه‌نه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مۆمیاش نه‌كرا‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ورگ‌و ڕیخۆڵه‌كانی‬ ‫ده‌رده‌كه‌ن‌و‬ ‫پێسته‌كه‌شی‬ ‫ده‌هێڵنه‌و‌ه بۆ‬ ‫مۆزه‌خانه‌‬ ‫دوپشک‬ ‫کۆمەڵێک هۆکاری دەرەکی دەبنەهۆی‬ ‫نائومێدب���ون‌و قەلەق���ی‌و نائارام���ی‪،‬‬ ‫هەوڵبدە بەس���ەریاندا س���ەربکەویت‪،‬‬ ‫لەروی کۆمەاڵیەتیەوە چەند کەس���ێک‬ ‫دەناس���یت کەدەبنە ه���ۆی دەوڵەمەند‬ ‫کردنی بیر‌وراکانت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ش���وكروڵاڵی بابان ساڵی‌ (‪)1923‬‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫له‌شاری سنه‌ ‌‬ ‫له‌دایكبوه‌‌و چه‌ندین ساڵ له‌ڕادیۆكانی‬ ‫(كرماشان‪ ،‬سنه‌و تاران) وه‌كو بێژ‌هر‌و‬ ‫توێژه‌ری ئه‌ده‌بی‪ ،‬ش���اعیر‪ ،‬وه‌رگێڕ‌و‬ ‫نوسه‌ر كاریكردوه‌‪ ،‬دواجار له‌كاتژمێر‬ ‫ی‬ ‫(‪ )12:50‬خوله‌كی ش���ه‌وی شه‌ممه‌ ‌‬ ‫راب���ردوو له‌ماڵه‌كه‌ی خ���ۆی له‌تاران‬ ‫ی‬ ‫كۆچ���ی دوایی كرد‌و پێش���نیوه‌ڕۆ ‌‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ له‌گۆڕس���تانی به‌هه‌شتی‬ ‫زارای تاران له‌به‌ش���ی هونه‌رمه‌نداندا‬ ‫به‌خاكسپێردرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌و باره‌یه‌و‌ه هونه‌رمه‌ندی‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی خالقی‌)‬ ‫كورد مامۆس���تا (مه‌زهه‌ر ‌‬ ‫له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ‌ه به‌م چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫دێ���ڕه‌ باس���ی‌ له‌باب���ان ك���رد‌و وت ‌‬ ‫ی بابان یه‌كێك‬ ‫"مامۆستا ش���وكورواڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بوو له‌ئوده‌با‌و فه‌رهه‌نگ په‌روه‌ره‌كان ‌‬ ‫كورد له‌س���ه‌ده‌ی‌ رابردودا‪ ،‬بۆ كورد‬ ‫ی‬ ‫وجودی‌ ئه‌و كه‌س���ایه‌تییان ‌ه هه‌رچ ‌‬ ‫زیاتر بێت پێویسته‌‪ ،‬ده‌توانین بڵێین‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و مامۆستای ‌ه جێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫به‌كۆچ ‌‬ ‫هه‌ره‌ مه‌زن خاڵی‌ ده‌ب���ێ‌و به‌مزوان ‌ه‬ ‫ناتوان���رێ‌ پڕبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫ی‬ ‫ئه‌دیب‌و بێژه‌ر‌و ش���اعیر‌و ئینسانێك ‌‬ ‫مرۆڤپ���ه‌رو‌هر‌و راس���تپه‌روه‌ر ب���وو‪،‬‬ ‫ناتوانی���ن به‌چه‌ن���د ده‌قیقه‌‌و وتارێك‬ ‫ی بكه‌ین‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه ده‌توانین‬ ‫باس ‌‬ ‫بڵێین كه‌‬ ‫ی بابان وه‌ك���و بێژه‌ر‬ ‫ش���وكورواڵ ‌‬ ‫له‌هه‌موو ماڵێك هه‌یه‌‌و وه‌كو نوسه‌رێك‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كتێبخانه‌ی‌ كوردیدا جێگ ‌ه ‌‬ ‫ی كوردپه‌ره‌ست له‌هه‌موو‬ ‫وه‌كو مرۆڤێك ‌‬ ‫ی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫كوردستاندا جێی‌ تایبه‌ت ‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫سەرپێچی لەیاساکانی کارەکەت مەکەو‬ ‫ئەم هەفتەی���ە پابەندبە پێوەی چونکە‬ ‫رکابەرەکانت چاویان لەش���وێنەکەتە‪،‬‬ ‫لەگەڵ خۆشەویس���تەکەتدا زیاتر لێک‬ ‫نزیک دەبن���ەوە‌و ئەمەش دەبێتە هۆی‬ ‫ئارامیت‪.‬‬

‫ی كورد‌و‬ ‫• له‌خورماتو‪ ،‬ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی تیا ك���وژرا‪،‬‬ ‫ع���ه‌رب زه‌المێك��� ‌‬ ‫زه‌المه‌ك��� ‌ه توركم���ان ب���و‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫مه‌عنای‌ وایه‌‪:‬‬ ‫ئه‌ل���ف‪ -‬ق���ه‌زای‌ گ���ۆز‌ه كه‌وت‬ ‫له‌دیزه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ۆز‌ه قایمقام ‌‬ ‫بێ‌‪ -‬ق���ه‌زا ‌‬ ‫نییه‌؟‬ ‫جی���م‪ -‬زۆر غه‌ڵه‌ت���ه‌ ئینس���ان‬ ‫ته‌ره‌فی‌ سێیه‌م بێت؟‬ ‫ی‬ ‫ی بێتاوان ‌‬ ‫دال‪ -‬شه‌ڕ به‌س خه‌ڵك ‌‬ ‫تیا تیا ئه‌چێ‌؟‬ ‫هێ‌‪ -‬سیروان لێشت نه‌ده‌م هه‌ر‬ ‫ئه‌مبه‌ی‌‪.‬‬

‫شوكرواڵی‌ بابان‬

‫گیسک‬ ‫بریارەکان���ت بەخێرای���ی م���ەدە‌و‬ ‫هەوڵب���دە ب���اش بی���ری لێبکەیتەوە‬ ‫چونکە دەبێتە هۆی شکس���ت هێنانت‬ ‫لەکارەکەت���دا‪ ،‬ئارام���ی‌و ئاس���ودەی‬ ‫دەگەرێتەوە بۆ پەیوەندیەکەتان لەگەڵ‬ ‫خۆشەویستەکەتدا‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫خ���ۆت لەکاریخەڵ���ک هەڵمەقورتێنەو‬ ‫بەبێدەنگی کارەکان���ت بکە‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بەخۆشەویس���تەکەت بگەیت پێویستە‬ ‫ل���ە دۆس���تەکانی نزی���ک ببیت���ەوە‬ ‫بەمەش س���ەرنجی خۆشەویس���تەکەت‬ ‫رادەکێشیت‪.‬‬

‫ی‬ ‫• عاده‌ته‌ن ك���ورد بۆچی‌ پێ ‌‬ ‫ناخۆش ‌ه مرور رایگرێت؟‬ ‫ی‬ ‫ئه‌لف‪ -‬چونكه‌ هیچ موخاله‌فه‌ ‌‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬مرور شه‌ڕ ئه‌فرۆشێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئیش��� ‌‬ ‫ب���ێ‌‪ -‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫عه‌جه‌له‌ی‌ هه‌یه‌ له‌سه‌هۆڵه‌كه‌‪.‬‬ ‫جیم‪ -‬چونكێكم ئه‌گه‌ر ئێس���تا‬ ‫رایگرێ���ت‪ ،‬س���به‌ینێش جورئه‌ت‬ ‫ئ���ه‌كات ئه‌ڵێ ئاده‌ی‌ كوا ئیجازه‌‌و‬ ‫سه‌نه‌وییه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫دال‪ -‬ه���ی‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ نه‌ختێ���ك‬ ‫ی تر وا‬ ‫خه‌یاڵ���ه‌‪ ،‬ئه‌گین���ا وه‌خت ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هێ‌‪ -‬واڵته‌كه‌م هه‌زار موخاله‌فه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌تری‌ تیایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر راس���ت‬ ‫ئه‌كه‌ن با بچن ئه‌وان ‌ه حه‌ل كه‌ن‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫دوای���ی خەیااڵتەکان���ت مەک���ەوە‌و‬ ‫واقیعیان���ە لەکارەکان���ت بروان���ە‪،‬‬ ‫چونکە ئەوە دەبێتە هۆی نائومێدیت‬ ‫بەه���ۆی ب���ەدی نەهاتنیان���ەوە‪،‬‬ ‫لەبواری س���ۆزداریدا زیات���ر گرنگی‬ ‫بەخۆشەویستەکەت بدە‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ڕەخنە لەعەلمانیەت‪ ...‬دیموکراسیەت یان عەلمانیەت؟‬

‫ڤایت بادەر‌و جیاکردنەوەی دیموکراسیەت‌و عەلمانیەت لەیەکتری‬ ‫کام داواکاری لەدین؟‬ ‫بەخش���ینی ئەولەوی���ەت ب���ە‬ ‫دیموکراس���یەت‪ ،‬ی���ان دانان���ی‬ ‫دیموکراس���یەت لەپل���ەی یەکەم���دا‪،‬‬ ‫کۆمەڵێ���ک داواکاری ه���ەم لەدی���ن‌و‬ ‫دینداران هەیە‪ ،‬ه���ەم لەکەس‌و ھێزە‬ ‫نادینی‌و بێدین‌و دژە دینەکانیش‪ .‬ڤایت‬ ‫بادەر ئەو داواکارییانە لەدین لەم پێنج‬ ‫خاڵەدا کورتدەکاتەوە‪:‬‬ ‫‪-١‬وازھێنان لەو دی���دەی کە پێیوایە‬ ‫پێویس���تە ئەخالق هەمیشە بنەمایەکی‬ ‫دین���ی هەبێت‪ ،‬وات���ە وازھێن���ان لەو‬ ‫بۆچوونەی کە پێیوایە گەر دین نەبێت‬ ‫شتێک بەناوی ئەخالقەوە نامێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئینس���ان دەش���ێت دین���ی هەبێ���ت‌و‬ ‫بەدئەخالقبێت‪ ،‬دەشێت بێدینیش بێت‬ ‫بەاڵم بە ئەخالق بێت‪ .‬واتە پێویس���تە‬ ‫دین وەک بنەمایەک���ی رەھای ئەخالق‬ ‫نەبینرێ���ت‪ .‬ئەمەش مان���ای کرانەوە‬ ‫ب���ەڕووی ئەگ���ەری بیناکردنی ئەخالق‬ ‫لەسەر دید‌و بۆچوونی نادینی‌و تەنانەت‬ ‫دژە دینیش‪ .‬کێشەکە لەوەدایە زۆرێک‬ ‫لەئیمناداران‌و پیاوان���ی دین پێیانوایە‬ ‫س���ەرەتا‌و کۆتایی ئەخالق لەدیندایە‪،‬‬ ‫ئەگەر یاس���ایەکی دین���ی موقەدەس‌و‬ ‫ئەگەر خودایەکی دینی نەبێت لەوەدونیا‬ ‫لەئینس���ان بپرسێتەوە‪ ،‬ئینسان ترسی‬ ‫لەھیچش���تێک نامێنێ���ت‌و هەموو ئەو‬ ‫ش���تانە ئ���ەکات کە نابێ���ت بیانکات‪.‬‬ ‫ئەمە وادەکات هەم دین‌و هەم پیاوانی‬ ‫دی���ن‌و زۆرێک لەئیماندارانیش ش���تێک‬ ‫بەناوی ئینسانیەت لەدەرەوەی دیندا‪،‬‬ ‫ی���ان بەناوی بوونی بنەمای ئینس���انی‬ ‫نادینییەوە بۆ ئەخالق‪ ،‬نەبینن‪ .‬وازھێنان‬ ‫ل���ەم تێڕوانینە‌و گرێنەدانەوەی ئەخالق‬ ‫بەتەنھا بە دینەوە‪ ،‬پێداویس���تییەکی‬ ‫گرنگ���ی دروس���تکردنی ژینگەیەک���ی‬ ‫دیموکراسە‪.‬‬ ‫دووهەم‪ :‬وازھێن���ان لەو دیدەی کە‬ ‫پێیوای���ە عەلمانیب���وون‌و دونیاییبوون‬ ‫مان���ای نووقمبوونێک���ی حەتم���ی‌و‬ ‫بێس���نوور لەن���او بەرخ���ۆری‌و گەڕان‬ ‫ب���ەدوای ل���ەزەت‌و س���ەرقاڵبوون بە‬ ‫رابورادن���ی بەردەوام���ەوە‪ ،‬ه���ەروەھا‬ ‫وازھێنان لەیەکسانکردنی عەلمانیبوون‌و‬ ‫دونیاییبوون بە بەھێزکردنی ئەنانیەت‌و‬ ‫بااڵدەس���تکردنی غەری���زەی م���ادی‌و‬ ‫وێرانکردنی رۆحانیەت ھتد‪ ...‬ئەمەش‬ ‫مانای وازھێن���ان لەبەرگریکردن لەدین‬ ‫وەک تاکە ئەلتەرناتیڤێکی گش���تی بۆ‬ ‫ئەو دۆخە‪.‬‬ ‫سێهەم‪ :‬وازھێنان لەو فیکرەیەی کە‬ ‫پێیوایە بۆ رووبەڕووبونەوەی دەسەاڵت‌و‬ ‫جەبروتی دەوڵەت‌و بۆ رێگەگرتن لەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتی رێکخراوی دەوڵەت ببێتە‬ ‫دەعبایەکی گەورە ر زەبەالح‪ ،‬بەردەوام‬ ‫گەڕاندنەوە بۆ دین‌و بۆ خودا پێویستە‪.‬‬ ‫چونکە بۆ دانانی بەربەس���ت لەبەردەم‬ ‫بوونی دەوڵەت بە دەعبایەک کە توانای‬ ‫هەڵلوشینی کۆمەڵگای هەبێت‪ ،‬دەکرێت‬ ‫ئینس���ان بێجگ���ە لەداواکردن���ی دین‌و‬ ‫خ���ودا‪ ،‬داوای بەھێزکردنی کۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی‪ ،‬داوای بەھێزکردنی پلورالیزم‌و‬ ‫لیبرالیزمی زیاتر بکات‪ .‬واتە تێگەیشتن‬ ‫ل���ەو راس���تییەی ک���ە لەدۆخێکی لەو‬ ‫بابەت���ەدا دین ش���تێکی نیی���ە زیاتر‌و‬ ‫باش���تربێت ل���ەو ئامرازە سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و فەرهەنگیان���ەی تر کە‬ ‫دەکرێ���ت بەھۆیان���ەوە رێ لەدیاردەی‬ ‫دەوڵەتگەرایی‌و دەس���ەاڵتگەرایی رەھا‬ ‫بگیرێت‪.‬‬ ‫چواره���ەم‪ :‬وازھێن���ان ل���ەو دیدەی‬ ‫کە مافەکانی م���رۆڤ‌و بیرۆکەکانی تر‬ ‫دەربارەی ئازادی لیبراالنە بە "خۆرئاوا"‌و‬ ‫"دین���ی مەس���یحی"‌و " جولەک���ەوە"‬ ‫گرێبدرێ���ن‪ .‬وازھێن���ان لەنیش���اندانی‬ ‫ئ���ەم مافان���ە‪ ،‬لەس���ەرێکەوە وەک‬ ‫دەرکەوتی دینی مەس���یحی‌و جولەکە‬ ‫و‪ ،‬لەس���ەرێکی دیک���ەوە گرێنەدانیان‬ ‫ب���ە "کولتور"ێکی گریمانک���راوەوە بۆ‬ ‫خۆرئاوا‪ .‬نەبەستنەوەی ئەم دەسکەوتە‬ ‫مۆدێرنانەی مێژووی ئینس���ان بەم یان‬ ‫بەو دینی تایبەت‌و بێبەش���کردنی ئەم‬ ‫یان ئەو دینی تر لێی هەنگاوێکی گرنگی‬ ‫خۆگونجاندنە لەگەڵ دیموکراس���یەتدا‪.‬‬ ‫ئەم���ەش مان���ای دوورکەوتنەوە لەدوو‬ ‫ئەرگومێنێت‪ .‬یەکەمیان نەبەستنەوەی‬

‫کام داواکاری لەفیکری نادینی؟‬ ‫لەپاڵ ئەو داواکارییانەی س���ەرەوەدا‬ ‫لەدی���ن‪ ،‬ڤای���ت ب���ادەر پێیوای���ە کە‬ ‫بەخشینی ئەولەویەت بە دیموکراسیەت‬ ‫کۆمەڵێ���ک داواکاریش���ی لەفیک���ری‬ ‫نادینی هەیە بۆئ���ەوەی بتوانێت ببێت‬ ‫بە بەش���ێک لەدونیایەک���ی دیموکرات‪.‬‬ ‫ڤایت ب���ادەر کە باس لەفیکری نادینی‬ ‫دەکات دەس���تەواژەی "فەلەسەفە" بۆ‬ ‫ناس���اندنی ئەم فیکرە بەکاردەھێنێت‪،‬‬ ‫باس ل���ەو ش���ێوازە لەفیک���ر دەکات‬ ‫ک���ە عەقاڵنییە‌و بەرخ���ورد‌و گریمانە‌و‬ ‫پاس���ادانەکانی بەن���اوی عەق���ڵ‌و‬ ‫زانستەوە پێشکەش���دەکات‪ .‬بۆئەوەی‬ ‫دیموکراس���یەتی لیبرال���ی بتوانێ���ت‬ ‫لەدونیای ئەمڕۆدا بەشێوەیەکی گونجاو‬ ‫کاربکات‪ ،‬پێویس���تە فیکر لەو ش���تە‬ ‫رزگاریببێ���ت کە بادەر ن���اوی دەنێت‬ ‫"ئیمپریالیزمی فەلس���ەفی"‪ .‬مەبەستی‬ ‫بادەر ل���ەم بۆچوون���ە پەیڕەویکردنی‬ ‫کۆمەڵێک خاڵە‪ ،‬لەوانە بۆ نموونە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬لەکۆمەڵگای دیموکراس���یدا‬ ‫پرنس���یپەکانی‬ ‫هەڵس���وکەوت‌و‬ ‫دیموکراس���یەت لەهەموو ئ���ەو تیورە‬ ‫"فەلسەفییە گەورانە" گرنگترە کە هەر‬ ‫یەکێکیان بەشێوەیەکی تایبەت‌و زۆرجار‬ ‫ناک���ۆک بەویتری���ان ب���اس لەچییەتی‬ ‫کۆمەڵ���گا دەکات‌و هەریەکێکی���ان‬ ‫"بنەم���ا"‌و "جەوه���ەر"‌و "کۆڵەک���ە"ی‬ ‫تایبەت بە بنچینەی ژیانی کۆمەاڵیەتی‬ ‫دادەنێ���ن‪ .‬لەبات���ی ئەمان���ە ئ���ەوەی‬ ‫گرنگە دس���تەبەرکردنی ئەخالقیاتێکی‬ ‫گش���تی ئازاد‌و دادپەروەری سیاسییە‪،‬‬ ‫فراوانکردنی ئ���ەو جۆرەیە لەپراکتیکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و دامەزراندنی ئەو رستەیە‬ ‫ل���ەدەزگا کە دەتوانن دیموکراس���یەت‬ ‫بپارێ���زن‪ .‬ل���ەم رووەوە وەکچ���ۆن‬ ‫دەستەبەرکردنی مافەکان پێش هەموو‬ ‫تیورەی���ەک دەکەوێت دەربارەی ماف‪،‬‬ ‫ئاواش دەس���تەبەرکردنی هەڵسوکەتی‬ ‫دیموکراسییانە‌و پاراس���تنی پرنسیپە‬ ‫س���ەرەکییەکانی‪ ،‬پێش هەر تیورەیەک‬ ‫دەکەوێ���ت پێمانبڵێت کۆمەڵگا چییە‌و‬ ‫ئینس���ان چۆن هەڵس���وکەوت دەکات‪.‬‬ ‫ئەمەش مانای ئەوە نییە دیموکراسیەت‬ ‫سیس���تمێکی ناتیوریی���ە‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫بەدۆخێکە دژ بە تیورە‌و تیوریزەکردن‪،‬‬ ‫واتە مانای دروستبوونی دۆخێک نییە‬ ‫ک���ە دژی تیوریزەکردن بێ���ت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مانای ھێنانەکای���ەی دۆخێکە تیورەی‬ ‫تەماح گ���ەورەی تێدانەبێت‪ ،‬فیکرێک‬ ‫تیایدا بااڵدەستنەبێت هەڵگری رۆحێکی‬ ‫ئیمپریالییەن���ە بێت‪ ،‬تیورەیەک نەیەت‬ ‫بەناوی فیکر‌و فەلس���ەفە‌و زانس���تەوە‬ ‫دەس���تبخاتە ناو هەموو رەهەندەکانی‬ ‫ژیانی ئینس���ان‌و هەم���وو "جەوهەر"ە‬ ‫گریمانکراوەکانم���ان بۆ ش���یبکاتەوە‪.‬‬ ‫لەباتی ئەمە دیموکراس���یەت پێویستی‬

‫►‬

‫به‌شی دووه‌م‌‬

‫ئەم دەسکەوتە ئینسانییە گرنگانە بە‬ ‫مەسیحیەت‌و دینی جولەکە‌و کولتوری‬ ‫گریمانک���راوی خۆرئ���اواوە‪ .‬دووه���ەم‬ ‫وازھێنان لەو دی���دەی کە پێیوایە ئەم‬ ‫دەسکەوتانە لەگەڵ ئەم یان ئەو دیندا‬ ‫ناگونجێن‪ ،‬یان بنەما ئەخالقییەکانیان‬ ‫بەم ی���ان ب���ەو کولت���وری تایبەتەوە‬ ‫گرێدراوە‌و بەکەڵک���ی کولتورەکانی تر‬ ‫نایەت‪ .‬بەمانەیەکی دیکە دوورکەوتنەوە‬ ‫لەکولتورگەرایی‌و مامەڵەنەکردنی دیاردە‬ ‫سیاسییەکان وەک دیاردەی کولتوری‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬هەموو ئەوانەی دەیانەوێت‬ ‫لەکۆمەڵگایەکی دیموک���راس‌و پلورالدا‬ ‫بژین دەبێت ئامادەبن هەندێک تەنازوالت‬ ‫بکەن‪ ،‬قوربانی بەبەش���ێک لەویست‌و‬ ‫چاوەڕوانییەکانی���ان بدەن‪ ،‬باجی ئەوە‬ ‫بدەن کە بەتەنھا لەکۆمەڵگادا ناژین‌و‬ ‫ئ���ەوەی ئەوان بە هەقیقەتی دەزانن بۆ‬ ‫هەمووان هەقیقەت نییە‪ .‬واتە تێگەیشتن‬ ‫لەو راستییەی کە هەموو کۆمەڵگایەک‬ ‫کۆمەڵگایەکی پلورال���ە‪ ،‬فرەبۆچوون‌و‬ ‫فرەدی���ن‌و فرەچاوەڕوانی‌و فرەتەماحە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش مانای ئەوەی هەموو ئەوانەی‬ ‫دەیانەوێت لەکۆمەڵگایەکی دیموکراسدا‬ ‫بژین پێویستە هەندێک شت قبووڵبکەن‬ ‫کە قبووڵکردن���ی لەناچارییەوەیە نەک‬ ‫لەح���ەزەوە‪ ،‬باجی ئەوەبدەن کە دونیا‬ ‫لەگەڵ کەسانیتردا دابەشدەکەن‪ ،‬نەک‬ ‫لەدونیایەک���ی یەکدەن���گ‌و یەکڕەنگ‌و‬ ‫یەکباوەڕ‌و یەکبۆچووندا دەژین‪.‬‬

‫ناکرێت چاوەڕوانی‬ ‫دروستبوونی‬ ‫سیستمێکی‬ ‫دیموکراسیبین‬ ‫بەوەی تەنها‬ ‫داوای گۆڕانکاری‬ ‫بکەین لەدین‌و‬ ‫ھێزە دینییەکاندا‬ ‫بەبێئەوەی چاوەڕوانی‬ ‫دروستبوونی هەمان‬ ‫گۆڕانبین لەالی‬ ‫نادین‌و کولتورگەرا‌و‬ ‫هەقیقەتفرۆش‌و‬ ‫زانستچی‌و‬ ‫عەلمانییەکان‬ ‫چ���وارەم‪ :‬ئ���ەوەی ک���ە دەبێ���ت‬ ‫چاوەڕوانبکرێ���ت ئەوە نییە زانس���ت‌و‬ ‫فیکر‌و فەلس���ەفە یارمەتیم���ان بدەن‬ ‫بەس���ەر زۆرێ���ک لەناکۆکییەکانمان���دا‬ ‫زاڵببین‌و خۆم���ان لەجیاوازییەکانمان‬ ‫رزگاربکەی���ن‪ .‬جیاوازیی���ەکان ه���ەن‌و‬ ‫دەمێن���ن‌و فیک���ر‌و زانس���ت ناتوان���ن‬ ‫بنبڕیانبکەن‌و بیانسڕنەوە‪ .‬ئەمە مانای‬ ‫ئ���ەوەی چاوەڕوانی ئەوەنەبین زانیاری‬ ‫گشتی‌و زانس���ت‌و فەلسەفەی ئەخالقی‬ ‫بەرەوە ئەوەمان بب���ەن لەگەڵیەکتریدا‬ ‫ناکۆکییەکانم���ان‬ ‫رێبکەوی���ن‌و‬ ‫لەبیربکەی���ن‪ .‬لەباتی ئەمە پێویس���تە‬ ‫خەریکی دۆزینەوەی شێواز‌و رێگچارەی‬ ‫شارس���تانی‌و رێزبەخش���انەبین ب���ۆ‬ ‫رێکخستنی ژیانمان لەگەڵ یەکتریدا بە‬ ‫هەموو جیاوازییەکانمانەوە‪ .‬دۆزینەوەی‬

‫دیموکراسیەت یان عەلمانیەت‬ ‫کتێب���ی "دیموکراس���یەت ی���ان‬ ‫عەلمانی���ەت" لەڕەوت���ی ئ���ەو گفتوگۆ‬ ‫فیکرییانەدا نووسراوە کە لەسەر تێزەی‬ ‫"بەعەلمانیبوونی دونیا" وەک بابەتێکی‬ ‫تیوری‌و لەس���ەر چۆنیەتی رێکخستنی‬ ‫پەیوەندیی���ە کۆمەاڵیەتییەکان���ی ناو‬ ‫کۆمەڵ���گا فرەکولتورییەکانی خۆرئاوا‬ ‫ھاتۆتەکایەوە‪ .‬دین لەدیالۆگ لەس���ەر‬ ‫کۆمەڵگای فرەکولتوریدا وەک بەشێک‪،‬‬ ‫زۆرجار بەش���ێکی گرنگی‪ ،‬کولتورەکان‬ ‫مامەڵەکراوە‪ .‬ئەو رەهەندە کردەییەش‬ ‫کە کتێبکە ئاراس���تەدەکات مەسەلەی‬ ‫چۆنیەت���ی ئامێزانبوونی گروپە دینییە‬ ‫جیاوازەکان���ە لەن���او کۆمەڵگایەک���ی‬ ‫دیموکراس���ی فرەکولتوریدا‪ .‬لەئاس���تە‬ ‫تیورییەکەی���دا کتێبەکە دەیەوێت ئەوە‬ ‫ئاش���کرابکات چ جۆرە سیاس���ەت‌و چ‬ ‫جۆرە دەزگا‌و چ ج���ۆرە ئەخالقیاتێک‬ ‫پێویس���تە بۆئ���ەوەی بکرێ���ت دین‌و‬ ‫دیموکراس���یەت پێک���ەوە بژی���ن‪ .‬ئەم‬ ‫کتێب���ە لەبنەڕەتدا بەرگریەکی تیوری‌و‬ ‫سیاس���ی‌و فەرهەنگیی���ە لەپلورالیزمی‬ ‫ئەخالق���ی‪ ،‬پلورالیزمێ���ک ک���ە هەم‬ ‫پێویس���تی بە تیورەیەکی سیاس���ی‌و‬ ‫ئەخالق���ی هەی���ە‪ ،‬ک���ە ڤای���ت بادەر‬ ‫ناویدەنێت "النیکەمی ئەخالقیات"‌و هەم‬ ‫پێویستی بە رێکخس���تنێکی دەزگایی‬ ‫هەیە کە ناویدەنێت "دەزگاگەرایی"‪ .‬من‬ ‫لەکۆتایی ئەم نووسینەدا لەسەر تێزەی‬ ‫"النیکەمی ئەخالقیات" دەوەستم‌و ھێڵە‬ ‫گش���تییەکانی بە خوێنەر دەناس���ێنم‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم لەڕەهەن���دە دەزگاییەک���ەی‬ ‫بێدەنگدەبم چونکە هەم کات‌و شوێنێکی‬ ‫زۆری دەوێ���ت‪ ،‬ه���ەم ئ���ەو رەهەندە‬ ‫دەزگایی���ە ناتوانرێت بەگش���تیبکرێت‌و‬ ‫لەهەمووشوێنێکدا داوای دروستکردنی‬ ‫هەمان دەزگا بکرێت‪.‬‬ ‫کتێبەک���ەی ڤای���ت ب���ادەر ب���ە‬ ‫رەخنەکردن���ی تێزەی "بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا" دەس���تپێدەکات‌و لەم ئاستەشدا‬ ‫بەش���ی هەرەزۆری ئ���ەو ئەرگومێنت‌و‬ ‫بەھانان���ە دووبارەدەکات���ەوە ک���ە‬ ‫لەس���ەردەمی نووس���ینەکانی داڤی���د‬ ‫مارتین���ەوە باس���دەکرێن‪ .‬ڤایت بادەر‬ ‫بەتایبەت���ی ب���ۆ رەخنەکان���ی جۆزێ‬ ‫کازانۆڤ���ا لەتێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونیا دەگەڕێتەوە‪ .‬لەم ئاس���تەدا ڤایت‬ ‫بادەر ئەو تێ���زە دووبارەدەکاتەوە کە‬ ‫دین نەک تەنھا لەدەرەوەی خۆرئاوادا‬ ‫رۆڵ‌و کارگەری سیاسی هەبووە‌و هەیە‌و‬ ‫لەسیاس���ەت جیانەبووە‪ ،‬بەڵکو لەناو‬ ‫خۆرئاوا خۆش���یدا دی���ن بەبەردەوامی‬ ‫بەش���ێکبووە لەسیاس���ەت‌و کاریگەری‬ ‫لەسەر ژیانی گش���تی هەبووە‌و هەیە‪.‬‬ ‫بۆ س���ەلماندنی ئ���ەم بۆچوونە ڤایت‬ ‫ب���ادەر باس لەوەدەکات کە ش���ێوازی‬ ‫رێکخس���تنی دەزگایی دین لەخۆرئاوادا‬ ‫فرەج���ۆرە‌و زی���اد لەڕێکخس���تنێکی‬ ‫دەزگایی‌و رێکخراوانەی دین لەئارادایە‬ ‫ب���ۆ دەستنیش���انکردنی پەیوەن���دی‬ ‫نێوان دی���ن‌و دەوڵ���ەت لەخۆرئاوادا‪.‬‬ ‫بادەر تا ئەو ش���وێنە دەڕوات کە بڵێت‬ ‫ناتونین لەهەموو دونیادا یەک دەوڵەت‬ ‫بدۆزینەوە عەلمانیبێ���ت‪ ،‬بەو مانایەی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت باس���یدەکات‪.‬‬

‫►‬

‫مەریوان وریا قانیع‬

‫ب���ە تیورەی کەم تەماحە‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫ب���ە زانیارییەک���ە لەڕێژەییبوونی خۆیا‬ ‫ئاگاداربێت‪ ،‬موتڵەقگەرا‌و هەمووشتزان‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬وات���ە دیموکراس���یەت ئ���ەو‬ ‫جۆرە تیوران���ەی ناوێت کە دەیانەوێت‬ ‫هەمووش���تێک لێکبدەن���ەوە‌و بەدوای‬ ‫"بنەم���ا س���ەرەکییەکان"‌و "جەوهەرە‬ ‫قووڵەکان"‌و دەستەواژەی گشتی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ترسناکی لەم بابەتەدا‪ ،‬بگەڕێت‪.‬‬ ‫دووه���ەم‪ :‬دانان���ی دیموکراس���یەت‬ ‫لەپل���ەی یەکەم���دا مان���ای ت���ەنھا‬ ‫خۆڕزگارک���ردن نییە لەپاش���ماوەکانی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت‪ ،‬بەڵکو مانای‬ ‫دەرگاکردنەوەش���ە بۆ سەرجەمی ئەو‬ ‫بەرخ���ورد‌و ئەرگومێنت���ە دینییانەش‬ ‫کە لەگەڵ دیموکراس���یەتی لیبراالنەدا‬ ‫دەگونجێ���ن‪ .‬ئیت���ر گرن���گ نییە ئەم‬ ‫ئەرگومێنتە لەئاینی مەسیحییەوە یان‬ ‫دین���ی بوزا یان جولەکە یان ئیس�ل�ام‬ ‫ی���ان هەر ئاینێکی ت���رەوە ھاتووە یان‬ ‫ن���ا‪ .‬ئەم ئەرگومێنتان���ەش مەرج نییە‬ ‫هەمیشە دەرەنجامی بیرا‌و را‌و زانیاری‬ ‫عەقاڵن���ی‌و پاس���ادانکراوبن‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫دەشێت جۆرێک لە"زانیاری عەمەلی"‌و‬ ‫تەنان���ەت جۆرێ���ک لەحەز‌و هەس���تی‬ ‫تایبەتیش بێ���ت‪ .‬بەکورتی ئەوەی کە‬ ‫دەبێت وازیلێبھێنرێت دوورکەوتنەوەیە‬ ‫لەپێناس���ەیەکی نوخب���ەوی بۆ ئەوەی‬ ‫چی عەقاڵنی‌و چ���ی ناعەقاڵنییە‪ ،‬چی‬ ‫دەکرێت بەش���ێکبێت لەعەقڵی گشتی‌و‬ ‫چی نابێت بەشێکبێت لەو عەقڵە‪.‬‬ ‫س���ێهەم‪ :‬رێنەگرت���ن لەه���ەر جۆرە‬ ‫گفتوگ���ۆ‌و دیالۆگ‌و موناقەش���ەیەکی‬ ‫گشتی بەناوی ئەوەوە گوایە نازانستین‌و‬ ‫لەگ���ەڵ فیک���ر‌و فەلس���ەفە‌و عەقڵ‌و‬ ‫عەقاڵنیەتدا یەکناگرنەوە‪ .‬واتە لەباتی‬ ‫ئەوەی بەناوی فەلسەفە‌و فیکر‌و عەقڵ‌و‬ ‫عەقاڵنیەتەوە رێ لەموناقەش���ەکردنی‬ ‫گشتی زۆر بابەت بگیرێت‌و نەھێڵدرێت‬ ‫هەندێ���ک را‌و بۆچ���وون دەرببڕدرێن‪،‬‬ ‫دەبێت گفتوگۆ گش���تییەکان کراوەبن‬ ‫ب���ەڕووی هەم���وو هەقیقەتەکاندا‪ ،‬بە‬ ‫مەرجێ���ک ئەو گفتوگۆیان���ە بەزمانێک‬ ‫بکرێت خەڵک بتوانێ���ت تێیبگات‌و بە‬ ‫ش���ێوەیەکی مەدەنی‌و شارس���تانیش‬ ‫ئەنجامبدرێن‪.‬‬

‫رێگاچارەی تایب���ەت بۆئەوەی بتوانین‬ ‫ب���ە جیاوازی���ی‌و رێنەکەوتنەکانمانەوە‬ ‫لەگەڵیەکدا بژین‪ .‬بۆئەم مەبەس���تەش‬ ‫ئ���ەوەی گرنگ���ە پەروەردک���ردن‌و‬ ‫دەس���تەبەرکردنی فەرهەنگ���ی لیبرال‬ ‫دیموکراسی‌و بەھێزکردنی مەیل‌و عادەت‌و‬ ‫کەلەپوری نرخاندنی باش‌و هەوڵدانە بۆ‬ ‫تێگەیشتن لەیەکتری‪ .‬ئەمەش دەکرێت‬ ‫لەڕێگای خوێندن‌و پەروەردە‌و پرۆسەی‬ ‫بەکۆمەاڵیەتیبوون���ەوە ئەنجامبدێ���ت‪،‬‬ ‫ی���ان لەڕێگای ژیان‌و هەڵس���وکەوتەوە‬ ‫لەناو رس���تێک دەزگای دیموکراسیدا‪.‬‬ ‫ب���ە کورت���ی واتێنگەی���ن ک���ە فیکر‌و‬ ‫زانست‌و فەلس���ەفە‌و ئەدەبیات ئینسان‬ ‫رزگاردەک���ەن‌و کۆتایی ب���ە ناکۆکی‌و‬ ‫ململنێ‌و جیاوازییەکان دەھێنن‪.‬‬ ‫ب���ە کورت���ی ئ���ەوەی ڤای���ت بادەر‬ ‫باس���یدەکات دروس���تبوونی کۆمەڵێک‬ ‫گۆڕانی دیموکراسییانەی دووسەرەیە‪،‬‬ ‫ه���ەم الی ھێ���زە دینیی���ەکان‌و ه���ەم‬ ‫الی ھێ���زە نادینیی���ەکان‪ .‬ناکرێ���ت‬ ‫چاوەڕوانی دروس���تبوونی سیستمێکی‬ ‫دیموکراس���یبین بەوەی ت���ەنھا داوای‬ ‫گۆڕان���کاری بکەی���ن لەدی���ن‌و ھێ���زە‬ ‫دینییەکان���دا بەبێئ���ەوەی چاوەڕوانی‬ ‫دروس���تبوونی هەمان گۆڕانبین لەالی‬ ‫نادین‌و کولتورگ���ەرا‌و هەقیقەتفرۆش‌و‬ ‫زانستچی‌و عەلمانییەکان‪.‬‬

‫واتە ناتوانین یەک ئەزموون بدۆزینەوە‬ ‫تیای���دا دی���ن‌و دەوڵ���ەت بەتەواوەتی‬ ‫لەیەکتری جیاکرابن���ەوە‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫ب���ادەر تەنان���ەت ئ���ەو دەوڵەتان���ەی‬ ‫کە کەنیس���ەی رەس���مییان نییە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموون���ە ئەمریکا‌و فەرەنس���ا‪ ،‬چەندان‬ ‫ئیجرائات‌و رێکخستنی تایبەتیان هەیە‬ ‫ک���ە بوونەت���ەھۆی ئەوەی کەنیس���ە‌و‬ ‫رێکخراوە دینیی���ەکان‪ ،‬بۆ نموونە باج‬ ‫نەدەن‌و سود لەپارەی گشتی وەربگرن‪،‬‬ ‫تەنان���ەت لەواڵتێکی وەک فەرەنس���ادا‬ ‫چەن���دان قوتابخانەی دین���ی هەن کە‬ ‫یارمەتی م���ادی لەدەوڵەت وەردەگرن‪.‬‬ ‫لەخەنەکردنی تێ���زەی بەعەلمانیبوونی‬ ‫دونی���ا‌و ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەت ڤایت‬ ‫بادەر ئەمانە ب���ە یەکێک لە"حیکایەتە‬ ‫گ���ەورەکان" ناودەب���ات‌و بەرگ���ری‬ ‫ل���ەوەدەکات ک���ە پێویس���تە تیورەی‬ ‫دیموکراسیەت‌و لیبرالیزم لەئایدیۆلۆژیای‬ ‫عەلمانی���ەت جیابکرێتەوە‪ .‬بەبۆچوونی‬ ‫ئەم کۆمەڵناس���ە فەیەلسوفە بۆئەوەی‬ ‫دیموکراس���یەتمان هەبێت‪ ،‬مەرج نییە‬ ‫عەلمانیەتم���ان هەبێ���ت‪ ،‬عەلمانی���ەت‬ ‫پێشمەرجی دروستبوونی دیموکراسیەت‬ ‫نییە‌و پەیوەندی نێوان دیموکراسیەت‌و‬ ‫عەلمانیەت پەیوەندییەکی حەتمی نییە‪.‬‬ ‫ب���ەم مانایە کتێبکە چەن���دە رەخنەیە‬ ‫ل���ەو پراکتی���ک‌و دەزگا دینییان���ەی‬ ‫ک���ە ناتوان���ن لەگەڵ دیموکراس���یەتدا‬ ‫بژین‌و بەھا س���ەرەکی‌و بنەڕەتییەکانی‬ ‫دیموکراسیەت قبووڵبکەن‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫رەخنەیە لەو دیدانەی کە دروستبوونی‬ ‫دیموکراس���یەت ب���ە عەلمانیەت���ەوە‬ ‫گرێئەدەن‪ .‬کتێبەکە هەوڵدانە بۆ گەڕان‬ ‫بەدوای ھاوکێش���ەیەکی دیموکراس���یدا‬ ‫ک���ە بتوانێت ژیان���ی پێکەوەیی دین‌و‬ ‫نادی���ن لەدونیای مۆدێرندا بۆ هەمووان‬ ‫فەراھام بکات‪ .‬لێرەش���دا بادەر هەمان‬ ‫ئەو تێزەی فێربوونی فرەجەمس���ەرییە‬ ‫دووبارەدەکاتەوە کە داای ئەوەدەکات‬ ‫ه���ەم دین‌و هەم عەلمانیەت زۆر ش���ت‬ ‫لەس���ەر مەس���ەلەی پێکەوەژیانێک���ی‬ ‫دیموکراسییانە فێرببن‪.‬‬ ‫لەبەش���ی دووهەم���ی کتێبەکەی���دا‬ ‫ڤایت بادەر دێتە س���ەر باسکردنی ئەو‬ ‫فەلسەفە سیاس���ییەی کە ئەولەویەت‬ ‫بە دیموکراسیەت ئەدات‌و ئەم تیورەیە‬ ‫ل���ەوە رزگاردەکات ب���ە حەتم���ی بە‬ ‫ئایدیۆلۆژیای عەلمانیەتەوە گرێبدرێت‪.‬‬ ‫ب���ادەر لێ���رەدا تێ���زەی "ئەخالقیاتی‬ ‫‪differentiated‬‬ ‫لێکجیاوازی���ی"‪،‬‬ ‫‪ morality‬پێش���نیاردەکات‌و لەمڕووەوە‬ ‫چوار ش���ێوازی ئەخالقیات لەیەکتری‬ ‫جیادەکاتەوە‪ .‬یەکەمیان "ئەخالقیاتی‬ ‫النیکەم"ە کە مافی پاراس���تنی ژیان‌و‬ ‫بژێ���و‌و ئاس���ایش دەس���تەبەردەکات‪،‬‬ ‫دووهەم "ئەخالقیاتی زیاتر لەالنیکەم"‬ ‫ک���ە دەس���تەبەری هەم���وو ماف���ە‬ ‫مەدەنییەکان‌و سیاسییەکانیش دەکات‪،‬‬ ‫س���ێهەم "ئەخالقیاتی یەکس���انی" کە‬ ‫مافی ئابوری‌و کۆمەاڵیەتی‌و کولتوریی‬ ‫یەکسان بۆ هەمووان دەستبەردەکات‌و‬ ‫چوارەم "ئەخالقیاتی یەکس���انی زیاتر"‬ ‫کە بادەر بە ئەخالقیاتی سیس���تمێکی‬ ‫دیموکراس���ی لیبرال���ی پێرفێک���ت‌و‬ ‫بێهەڵ���ەی ناودەب���ات‪ .‬ئ���ەوەی ئ���ەم‬ ‫ئەخالقیاتان���ە لەیەکتری جیادەکاتەوە‬ ‫ئەوەی���ە لەیەکەمیاندا ماف���ی کەمتر‌و‬ ‫لەچوارەمیاندا مافی زۆر زیاتر بۆ ئینسان‬ ‫دەس���تەبەردەکرێت‪ .‬بادەر پێیوایە بۆ‬ ‫دروستبوونی دیموکراس���ییەت ئەوەی‬ ‫پێویس���تە پەیڕەویکردنی "ئەخالقیاتی‬ ‫النیک���ەم"ە‪ .‬وات���ە پێش���مەرجی‬ ‫دروس���تبوونی دیموکراس���یەت لەباتی‬ ‫عەلمانیەت "ئەخالقیات���ی النیکەم"ە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ئەخالقیات���ە کۆمەڵێ���ک مافی‬ ‫بنەڕەت���ی دەرگێتەخۆی ک���ە دەکرێت‬ ‫وەک النیکەمی مافەکان پێناسبکرێن‪.‬‬ ‫شێوازەکانی تری ئەخالقیات مافی زیاتر‌و‬ ‫دەسکەوتی زیاتر دەستەبەردەکەن کە‬ ‫دیموکراس���یەت لەدوای دروس���تبوون‌و‬ ‫لەڕێگای گەشەکردن‌و پێشکەوتنییەوە‬ ‫دەتوانێت دەستەبەریانبکات‪ .‬من لێرەدا‬ ‫ش���وێن‌و کاتی ئەوەم نیی���ە بەدرێژیی‬ ‫باس���ی ه���ەر چ���وار ش���ێوەکەی ئەو‬ ‫ئەخالقیاتانە بک���ەم‪ ،‬بۆیە تەنھا باس‬ ‫لە"ئەخالقیاتی النیک���ەم" ئەدوێم‪ ،‬کە‬ ‫ب���ادەر ئامادەبوون‌و رەچاوکردنی وەک‬ ‫پێشمەرجی دروستبوونی دیموکراسیەت‬ ‫مامەڵەدەکات‪.‬‬

‫بکرێت سیستمێکی دیموکراسی لیبرالی‬ ‫دروس���تبکرێت‌و بپارێزێرێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫لەڕێ���گای فێرب���وون‌و گەش���ەکردنەوە‬ ‫بتوانێ���ت ب���ەرەو دەس���تەبەرکردنی‬ ‫دەسکەوت‌و مافی زیاتر بۆ تاکەکەس‌و‬ ‫گروپ���ەکان گەش���ەبکات‪ .‬ئەخالقیاتی‬ ‫النیک���ەم ی���ان النیکەم���ی ئەخالقیات‬ ‫دەستەبەرکردنی ئەم مافە بنەڕەتییانە‬ ‫دەگرێتەوە‪:‬‬ ‫‪ -١‬مافی هەبوونی ئاسایش‌و بژێو‬ ‫‪-٢‬مافی ژی���ان‌و مافی ئازادی‌و مافی‬ ‫پاراستنی جەستە لەتوندوتیژی‬ ‫‪-٣‬مافی دابینکردنی بژێو‌و خوێندن‌و‬ ‫خزمەتگوزاری بنەڕەتی‬ ‫‪ -٤‬ماف���ی النیکەمی مامەڵەکردنێکی‬ ‫مافپەروەرانە‬ ‫‪-٥‬مافی النیکەمی رێزگرتن‬ ‫‪ -٦‬ماف���ی ئازادی وی���ژدان کە مافی‬ ‫ب���وون‌و نەبوونی دی���ن‌و مافی گۆڕینی‬ ‫دین‌و دەرچوون لەدینیش دەگرێتەوە)‪.‬‬ ‫‪-٧‬ماف���ی مامەڵەکردن���ی ئینس���ان‬ ‫وەک بکەر‌و کەس���ایەتییەکی یاس���ایی‬ ‫سەربەخۆ‪.‬‬

‫ئەوەی دەبێت‬ ‫هەوڵی بۆبدرێت‬ ‫دروستکردنی‬ ‫ناکۆکی نییە‬ ‫لەنێوان دینیبوون‌و‬ ‫عەلمانیبووندا‪،‬‬ ‫بەڵکو رازیکردن‌و‬ ‫ئامادەکردنی هەموو‬ ‫الیەنەکانە‪ ،‬بە‬ ‫دینی‌و نادینییەوە‪،‬‬ ‫بۆ قبووڵکردنی‬ ‫ئەو النیکەمی‬ ‫ئەخالقیاتە‌و ئەو مافە‬ ‫دیموکراسییانەی‬ ‫بەو ئەخالقیاتەوە‬ ‫گرێدراوە‬

‫ئەوەی لەو لیستی مافدا ئاشکرایە ھێما‬ ‫نەکردنە نە بۆ دین‌و نە بۆ عەلمانیەت‪.‬‬ ‫ئەم مافانە کە دەستەبەرکردنیان بنەمای‬ ‫دروس���تبوونی دیموکراسیەتە‪ ،‬دەکرێت‬ ‫هەم لەڕێگای دین���ەوە‌و هەم لەڕێگای‬ ‫فیکری نادینیی���ەوە بەرگریانلێبکرێت‌و‬ ‫رەوایەتییان پێببەخشرێت‪ .‬مەسەلەی‬ ‫س���ەرەکی لەم مافانەدا بوونی ناکۆکی‬ ‫نییە لەنێوان دین‌و عەلمانیەتدا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بریتیی���ە لەبوون���ی ناکۆک���ی لەنێوان‬ ‫دیموکراس���بوون‌و نادیموکراس���بووندا‪،‬‬ ‫لەنێ���وان لیبرالب���وون‌و نالیبرالبووندا‪،‬‬ ‫لەنێوان دەس���تەبەرکردنی ئەو مافانە‌و‬ ‫دەس���تەبەرنەکردنیاندا‪ .‬ئەوەی دەبێت‬ ‫هەوڵی بۆبدرێت دروستکردنی ناکۆکی‬ ‫نییە لەنێوان دینیبوون‌و عەلمانیبووندا‪،‬‬ ‫بەڵکو رازیکردن‌و ئامادەکردنی هەموو‬ ‫الیەنەکانە‪ ،‬ب���ە دینی‌و نادینییەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫قبووڵکردنی ئەو النیکەمی ئەخالقیاتە‌و‬ ‫ئ���ەو ماف���ە دیموکراس���ییانەی ب���ەو‬ ‫ئەخالقیات���ەوە گرێدراوە‪ .‬مەس���ەلەی‬ ‫چۆنیەت���ی مامەڵەکردن���ی دەوڵەت بۆ‬ ‫کەس���انێک ک���ە دینین‌و کەس���انێکی‬ ‫ت���ر ک���ە نادین���ی‪ ،‬ی���ان دژە دینین‪،‬‬ ‫مەس���ەلەی چۆنیەت���ی مامەڵەکردنی‬ ‫بوونی جیھانبینی‌و شێوەژیانی جیاواز‬ ‫لەکۆمەڵ���گادا‪ ،‬بەوە نابێ���ت دەوڵەت‬ ‫بڵێ���ت نابێ���ت ش���ێوەژیانی دین���ی‌و‬ ‫بیکردنەوەی دینی‌و ئەرگومێنتی دینی‬ ‫بەش���ێکبێت لەژیانی گشتی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ب���ەوە نابێ���ت داوای جیاکردن���ەوەی‬ ‫دین‌و سیاس���ەت لەیەکت���ری بکرێت‪،‬‬ ‫بەڵکو بەوەدەبێت دەوڵەت پێ لەسەر‬ ‫قبووڵکردن‌و سەلماندنی ئەو النیکەمی‬ ‫ئەخالقیات���ە الی هەم���ووان دابگرێت‌و‬ ‫ئەخالقیاتی النیکەم مانای چی؟‬ ‫ئ���ەم النیکەمی ئەخالقیات���ە مانای بەرگ���ری لەبەخش���ینی ئەولەویەت بە‬ ‫دابینکردن‌و پاراستنی کۆمەڵێک مافی دیموکراسیەت بکات‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫س���ەرەتایی‪ ،‬بەاڵم بنەڕەتی‪ ،‬بۆئەوەی‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )352‬سێشه‌مم ‌ه ‪2012/11/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫ئه‌مه‌ش وێنه‌ی‌ ئه‌ردۆگانه‌!‬ ‫كێ‌ بێشه‌ره‌فه‌؟‬ ‫له‌كاتی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ گشتی‌ حوزه‌یران ‌‬ ‫ی‬ ‫پ���اردا‪ ،‬ره‌ج���ه‌ب ته‌ی���ب ئه‌ردۆگانی‌‬ ‫سه‌رۆكوه‌زیرانی‌ توركیا‪ ،‬له‌مه‌یدانه‌كانی‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كان���دا نكۆڵی‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫ده‌كردو ده‌یگوت‪ " :‬ئه‌و كه‌سه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاپۆدا كۆبونه‌وه‌ ده‌كا‪ ،‬بێش���ه‌ره‌فه‌"‪.‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت ده‌یگوت گه‌ر له‌كاتی‌ گرتنی‌‬ ‫ئۆجه‌الندا له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت بومایه‌ ئه‌وا‬ ‫له‌سێداره‌م ده‌دا‪ .‬ئه‌م وتانه‌ی‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫له‌پاش وته‌كانی‌ كه‌مال كڵچدارئۆغڵوی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ پارتی‌ ئۆپۆزیسیۆنی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫توركیا ب���و‪ .‬كڵچدارئۆغڵو رایگه‌یاندبو‬ ‫ك���ه‌ حكوم���ه‌ت له‌گ���ه‌ڵ پ‪.‬ك‪.‬ك دا‬ ‫به‌ش���اره‌وایی‌ كۆبونه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ب���و‬ ‫له‌پاش تێپه‌ڕبونی‌ س���ێ‌ مانگ تۆماری‌‬ ‫ده‌نگی‌ نێوان به‌رپرسانی‌ ئۆرگانه‌كانی‌‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك‌و سه‌رۆكی‌ میت باڵوكرایه‌وه‌و‬ ‫ده‌ركه‌وت ك���ه‌ س���ه‌رۆكی‌ میت وه‌ك‬ ‫نوێنه‌ری‌ ئه‌ردۆگان بۆ ئۆسلۆ نێردراوه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا كڵچدارئۆغڵو ده‌پرسێت‪ ،‬كێ‌‬ ‫بێشه‌ره‌فه‌؟‬ ‫وا ده‌رك���ه‌وت ك���ه‌ نی���ازی‌ ئ���اك‬ ‫پارت���ی‌ له‌ئه‌نجامدان���ی‌ كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫ئۆسلۆدا ره‌خس���اندنی‌ كه‌شێكی‌ ئارام‬ ‫ب���وه‌ له‌واده‌ی‌ هه‌ڵبژاردن���دا‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌وكاته‌ش���دا پ‪.‬ك‪.‬ك ب���ۆ س���ێجار‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س���تی‌ ئۆجه‌الن ئاگربه‌ستی‌‬ ‫درێژك���رده‌وه‌‪ .‬به‌اڵم حكومه‌تی‌ توركیا‬ ‫راسته‌وخۆ له‌پاش هه‌ڵبژاردنی‌ گشتی‌‬ ‫‪ 2011‬ملی‌ به‌ئۆپه‌راسیۆنی‌ سه‌ربازی‌‌و‬ ‫مه‌ده‌ن���ی‌ دایه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ش���اره‌وانییه‌كاندا‪،‬‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫چه‌ن���د رۆژێك���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ توركیا‬ ‫ب���اس له‌دانیش���تنه‌وه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌كان‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌مه‌ش���دا‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك هه‌وڵه‌كان���ی‌ ئه‌مج���اره‌ ب���ۆ‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌ كۆبون���ه‌وه‌كان‬ ‫به‌گومان ده‌بینێ به‌وه‌ی‌ له‌رابردوش���دا‬ ‫گفت���ی‌ له‌وج���ۆره‌ی‌ داوه‌‪ .‬ش���ایه‌نی‌‬ ‫باس���ه‌ حكومه‌تی‌ ئاك پارتی‌ تائێستا‬ ‫پالن‌و به‌رنامه‌یه‌ك���ی‌ رونی‌ بۆچۆنێتی‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ پرسه‌كه‌ نه‌خستۆته‌ڕو‪.‬‬

‫ژمار‌هی‌ گیراوان‬ ‫له‌شه‌ش هه‌زار‬ ‫كه‌س تێپه‌ڕیوه‌‪.‬‬ ‫له‌ناویاندا ‪96‬‬ ‫رۆژنامه‌نوس‪،‬‬ ‫سه‌دان سه‌رۆك‬ ‫شاره‌وانی‌‪ ،‬شه‌ش‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانتار ‌‬ ‫ب‪.‬د‪.‬پ‪ ،‬هه‌زاران‬ ‫چاالكوان ك ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫زۆربه‌یان به‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫بونی‌ به‌ڵگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌وتۆ به‌ندكراون‬

‫داو ئێس���تاش له‌س���ه‌ر ویستی‌ ته‌ییب‬ ‫ئه‌ردۆگان���ی‌ س���ه‌رۆكوه‌زیران كار بۆ‬ ‫لێس���ه‌ندنه‌وه‌ی‌ ماف���ی‌ پارله‌مانتاری‌‬ ‫له‌س���ه‌باحه‌ت تونجه‌ل���ی‌‌و دو ئه‌ندامی‌‬ ‫تری‌ ئ���ه‌و پارته‌ ده‌ك���رێ‪ ،‬ئه‌ردۆگان‬ ‫له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ پارته‌كه‌ی���دا وت���ی‌‪":‬‬ ‫به‌دادگامان وتوه‌ كار بۆ لێسه‌ندنه‌وه‌ی‌‬ ‫متمان���ه‌ ل���ه‌و پارله‌مانتاران���ه‌ بكا كه‌‬ ‫باوه‌ش���یان به‌ چه‌كداران���ی‌ پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫كردوه‌!" به‌مه‌ش بۆمان ده‌ركه‌وت كه‌‬ ‫سیس���تمی‌ دادگا له‌توركیا سه‌ربه‌خۆ‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫‌شكستی‌ له‌چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫پرسه‌ ناوخۆییه‌كان‪:‬‬ ‫له‌دروس���تبونی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌ كۆماری‌‬ ‫توركیاوه‌ زۆر پرس���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ خۆیدا‬ ‫هێناوه‌‪.‬له‌كاتی‌ هاتنه‌س���ه‌ر ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫ئ���اك پارتی‌ گفتی‌ چ���اره‌ی‌ زۆری‌ له‌و‬ ‫پرسانه‌ دابو‪ .‬سه‌ره‌ڕای‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���اك پارتی‌ بۆ س���ێ‌ خ���ول كه‌چی‌‬ ‫به‌شێكی‌ هه‌ره‌ زۆر له‌و پرسانه‌ تائێستا‬ ‫به‌زیندویی ماونه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬گرنگترینیان‬ ‫پرسی‌ كورده‌ كه‌ راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ به‌پرس���ی‌ دیموكراس���ییه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دواتریش پرسه‌كانی‌ تری‌ وه‌ك‪ :‬پرسی‌‬ ‫دین‪ ،‬پرسی‌ عه‌لمانی‌‪ ،‬پرسی‌ عه‌له‌وی‌‪،‬‬ ‫پرس���ی‌ ئه‌رمه‌نی‌‪ ،‬پرس���ی‌ سۆسیال‌و‬ ‫دادپه‌روه‌ری‌‪ ،‬پرسی‌ قوبروس‪ ،‬پرسی‌‬ ‫مافی‌ مرۆڤ‪ ،‬پرس���ی‌ یه‌كس���انی‌ ژن‌و‬ ‫پیاو‪ ،‬پرسی‌ یاسا‌و هتد‪....‬‬

‫ناكۆكی‌ له‌گه‌ڵ واڵتانی‌ دراوسێیدا‬ ‫یه‌كێ���ك له‌دروش���م‌و به‌رنامه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ورد ده‌س���تگیركران‌و تائه‌م���ڕۆش ئ���اك پارتی‌ ئه‌وه‌بوه‌ كه‌ س���ه‌رله‌نوێ‌‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنی‌ مه‌ده‌ن���ی‌ درێ���ژه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ واڵتان���ی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬ژم���اره‌ی‌ گیراوان له‌ش���ه‌ش دراوس���ێیدا به‌ش���ێوه‌ی‌ س���فر كێشه‌‬ ‫هه‌زار كه‌س تێپه‌ڕی���وه‌‪ .‬له‌ناویاندا كه‌ په‌یڕه‌وبكات‪ .‬كه‌چ���ی‌ له‌مڕۆدا توركیا‬ ‫‪ 96‬رۆژنامه‌نوس‪ ،‬س���ه‌دان س���ه‌رۆك په‌یوه‌ندی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ له‌گ���ه‌ڵ واڵتانی‌‬ ‫ش���اره‌وانی‌‪ ،‬ش���ه‌ش پارله‌مانت���اری‌ دراوس���ێیدا وه‌ك ئێ���ران‪ ،‬روس���یا‪،‬‬ ‫ب‪.‬د‪.‬پ‪ ،‬ه���ه‌زاران چاالك���وان ك���ه‌ عێ���راق‪ ،‬س���وریا‪ ،‬ئه‌رمه‌نس���تان‪،‬‬ ‫زۆربه‌ی���ان به‌بێ‌ بون���ی‌ به‌ڵگه‌یه‌كی‌ ‌یۆن���ان ناكۆك���ه‌‌و بگ���ره‌ له‌گرژیدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وتۆ به‌ندكراون‪ .‬له‌هه‌ڵبژاردنی‌ گشتی‌ ته‌نان���ه‌ت له‌گ���ه‌ڵ هه‌ن���دێ‌ واڵتیت���ر‬ ‫‪ 2011‬كات���ی‌ ب‪.‬د‪.‬پ توان���ی‌ ‪%6،6‬ی‌ له‌وان���ه‌ فه‌ڕه‌نس���ا‪ ،‬ئیس���رایل‬ ‫ده‌نگه‌كان ببا‌و ژماره‌ی‌ پارله‌مانتارانی‌ ‌په‌یوه‌ندییه‌كانیان ئاس���ایی‌ نه‌بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ‪ 20‬وه‌ گه‌یش���ته‌ ‪ ،36‬دادگا بڕیاری‌ ‪....‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ پێن���ج پارله‌مانتاری‌‬

‫ ئاكۆ حه‌مه‌ خه‌سره‌و‬ ‫ئه‌و چركه‌س���اته‌ی هه‌واڵ���ی مه‌رگی‬ ‫خوێن���دكار "دانا جه‌مال"مان بیس���ت‪،‬‬ ‫به‌ه���ۆی روخان���ی دی���واری یه‌كێ���ك‬ ‫له‌خوێندنگاكان���ه‌وه‌ ش���ه‌رمم ك���رد كه‌‬ ‫من كاره‌كته‌رێك���ی كه‌رتی په‌روه‌رده‌م‪.‬‬ ‫ناكرێت مه‌رگی ئه‌م خوێندكاره‌ ته‌واوی‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان نه‌هه‌ژێنێ‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ناكرێت به‌ خوێنس���اردییه‌وه‌ له‌مه‌رگی‬ ‫ئ���ه‌م گه‌نجه‌ بڕوانین‪ ،‬ك���ه‌ دنیایه‌ك له‌‬ ‫خه‌ونی له‌پێش بو‪.‬‬ ‫پێویسته‌ مه‌رگی دانا دنیای په‌روه‌رده‌‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬ده‌بێ���ت حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‬ ‫له‌و خ���ه‌وه‌ قوڵه‌ی���ان به‌خه‌به‌ربێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫زو چاوبكه‌ن���ه‌وه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی ن���ه‌وه‌‬ ‫فه‌رامۆشكراوه‌كانی خۆیان ببینن‪ .‬ئاخر‬ ‫له‌چ شوێنێكی ئه‌م گه‌ردونه‌دا‪ ،‬بودجه‌ی‬ ‫واڵتێك مانگی ده‌ی ساڵی دارایی ده‌گاته‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كان‪ ،‬دواتریش ده‌ڵێن بودجه‌كه‌‬ ‫ڕاگرن به‌ش���تان ناكات‪ ،‬كه‌مته‌رخه‌میش‬ ‫به‌م راده‌یه‌؟‬ ‫پێویسته‌ ئازایانه‌ ده‌ست بخه‌ینه‌ سه‌ر‬ ‫برین���ه‌كان‪ ،‬نابێت له‌ب���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫كورس���ی‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی كه‌س���ی‬ ‫بێده‌نگبین‪ .‬ناكرێ���ت بودجه‌ی واڵتێك‬ ‫كه‌سانێك دایبنێن كه‌ مناڵه‌كانی خۆیان‬ ‫له‌ئه‌وروپ���ا‪ ،‬یان النیك���ه‌م له‌خوێندنگه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان���ی كوردس���تان ده‌خوێنن!‬ ‫به‌رپرس���ێك كه‌ له‌بواری پ���ه‌روه‌رده‌دا‬ ‫باوه‌ڕی به‌ كه‌رت���ی حكومی نه‌بێ هه‌تا‬ ‫مناڵه‌ك���ه‌ی بكاته‌ ن���اوی‪ ،‬ئیدی خه‌ڵك‬ ‫مافی خ���ۆی نییه‌ باوه‌ڕی ب���ه‌م جۆره‌‬ ‫خوێندنگه‌ حكومییانه‌ نه‌مێنێ‌و هه‌میشه‌‬ ‫به‌ناچاری په‌لی مناڵه‌كه‌ی بگرێ بۆ ئه‌و‬ ‫قوتابخانانه‌ی ته‌نها فێری خوێنده‌واری‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئایا به‌م جۆره‌ سیس���ته‌می س���ویدی‬ ‫له‌ناوه‌نده‌كان���ی خوێندن���دا جێبه‌ج���ێ‬ ‫ده‌كرێت؟ چون سیسته‌مێكی هاوچه‌رخ‬ ‫ته‌نها به‌ قس���ه‌ جێبه‌جێ نابێ‪ ،‬به‌ڵكو‬

‫►‬

‫با مه‌رگ ‌ی دانا بكه‌ینه‌ سه‌ره‌تای‌ ژیانێك ‌ی نوێ‌‬ ‫پێویست ‌ه حكومه‌ت‬ ‫مه‌رگی ئه‌م گه‌نج ‌ه‬ ‫بكاته‌ هه‌ستانه‌وه‌ی‬ ‫كه‌رتی په‌روه‌رده‌و‬ ‫پالنێكی تۆكمه‌و‬ ‫به‌هێزی‌ بۆ دابنێت‬ ‫هه‌نگاوی كرداره‌كی پێویس���ته‌‪ .‬كاتێك‬ ‫بودج���ه‌ی ئه‌م واڵت���ه‌ داده‌نرێت‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌بێت حس���ابی ئ���ه‌وه‌ نه‌كرێ���ت كه‌‬ ‫ملیۆن‌و نیوێك خوێندكار له‌ناوه‌نده‌كانی‬ ‫خوێندندان؟ دنیای په‌روه‌رده‌ وه‌كو ئه‌و‬ ‫دیواره‌ كۆن‌و داڕزیوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ری ڕوخانی‬ ‫به‌س���ه‌ر بونه‌وه‌ره‌كان���ی كۆمه‌ڵ���گادا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌و دیواره‌ كۆن���ه‌ كه‌ كه‌مێك‬ ‫بۆیاخی ده‌كه‌ن‪ ،‬زو یان دره‌نگ مه‌رگی‬ ‫كۆمه‌ڵگاكانی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ااڵنه‌ ژم���اره‌ی خوێن���دكاره‌كان‬ ‫له‌پۆله‌كاندا به‌ره‌و هه‌ڵكش���ان ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫س���ااڵنه‌ ژم���اره‌ی خوێندنگ���ه‌ س���ێ‬ ‫ده‌وامیی���ه‌كان زی���اد ده‌كات‪ ،‬س���ااڵنه‌‬ ‫قه‌یران���ی‌ كه‌می میالك له‌ مامۆس���تاوه‌‬ ‫بیگره‌ هه‌تا پاسه‌وان‌و خزمه‌تگوزار ڕوی‬ ‫له‌زیادبون���ه‌‪ ،‬ئیدی هه‌ر كه‌س���ێك له‌م‬ ‫كه‌رتی په‌روه‌رده‌ی���ه‌دا كار بكات ئه‌مه‌‬ ‫ده‌بین���ێ‪ ،‬مه‌گه‌ر خۆی له‌ئاس���تی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌موكوڕییانه‌دا چاو بنوقێنێ‌‪.‬‬ ‫پێشتر له‌وتارێكدا نووسیبوم كه‌ بۆچی‬ ‫ده‌ب���ێ به‌رێوه‌ب���ه‌ری خوێندنگه‌یه‌ك بۆ‬ ‫پێداویستی خوێندنگه‌كه‌ی بۆ په‌روه‌رده‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و حكوم���ه‌ت بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌دی‬

‫بۆچی‌ خۆی ده‌س���ه‌اڵتی ئه‌وه‌ی نه‌بێ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و دیواره‌ كۆنه‌ چ���اك بكاته‌وه‌ هه‌تا‬ ‫به‌س���ه‌ر خوێندكاره‌كه‌یدا نه‌ڕوخێ؟ ئه‌م‬ ‫رۆتینات���ه‌ دامه‌زراوه‌ دروس���ت ناكات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌ڵیده‌وشێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ته‌نه���ا كات به‌رێده‌كه‌ین‪ ،‬زیاتر‬ ‫پینه‌ی ش���ته‌كان ده‌كه‌ین‪ ،‬كێشه‌كان بۆ‬ ‫كاتێك���ی تر هه‌ڵده‌گری���ن‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ڕه‌گه‌وه‌ كێش���ه‌و گرفته‌كان چاره‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ین‪ .‬بۆیه‌ لێره‌وه‌ پێشنیار ده‌كه‌م كه‌‬ ‫بینای شیاوو هاوچه‌رخ بۆ ناوه‌نده‌كانی‌‬ ‫خوێندن دروس���ت بكرێت‪ ،‬ژینگه‌یه‌كی‬ ‫جوان بۆ مامۆستاو خوێندكاران فه‌راهه‌م‬ ‫بكرێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا له‌ كه‌رتی‬ ‫په‌روه‌رده‌وه‌ دروس���تده‌بێ‌و نه‌ش���ونما‬ ‫ده‌كات‪ ،‬په‌روه‌رده‌ شاده‌ماری‌ كۆمه‌ڵگایه‌و‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌ری‌ تاكه‌كانێتی‌‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ كه‌سانێك هه‌ن واته‌ماشای‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌و فێرك���ردن ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌‬ ‫كه‌رتێكی به‌كاربه‌ره‌‪ ،‬هه‌ر بودجه‌ی تێدا‬ ‫خه‌رجده‌كرێ���ت‪ ،‬كه‌چی بێئاگان له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ ئه‌م كه‌رته‌ مرۆڤ به‌رهه‌م ده‌هێنێت‪،‬‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و دیده‌ بگۆڕین‪ ،‬تاوه‌كو ئه‌و‬ ‫دنیایه‌ بێته‌ ئاراوه‌ كه‌ ش���یاوی كه‌رتی‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ی قوتابیی���ه‌ك له‌بینایه‌كی‬ ‫كۆندا به‌كه‌ره‌س���ته‌یه‌كی كۆن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫مامۆس���تایه‌ك كه‌ دونیایه‌ك كێش���ه‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬وانه‌كان���ی‌ ده‌خوێنێ���ت‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ب���ه‌و خوێن���دكاره‌ ده‌ڵێی���ن ت���ۆ له‌مه‌‬ ‫زیات���رت شایس���ته‌ نیی���ه‌‪ .‬بۆی���ه‌ ئه‌و‬ ‫خوێندكاره‌ هه‌س���ت به‌ كه‌می ده‌كات‪،‬‬ ‫هی���چ ئینتیمایه‌ك���ی ب���ۆ واڵته‌ك���ه‌ی‌‌و‬ ‫خوێندنگه‌ك���ه‌ی نابێت‪ ،‬هه‌میش���ه‌ ڕقی‬ ‫له‌قوتابخانه‌ ده‌بێت‌و به‌زیندانی‌ ده‌زانێ‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ هه‌میش���ه‌ حه‌ز ب���ه‌ دنیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و بینایه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫بینای���ه‌ك ك���ه‌ ل���ه‌ ه���ه‌ر مه‌رجێكی‬ ‫خوێندن به‌دوربێ‪ ،‬چۆن ده‌بێ‌ چاوه‌ڕوان‬ ‫بین ژینگه‌یه‌كی‌ ش���یاوو خوێندكارێكی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوی‌ تی���ادا به‌رهه‌مبێ���ت؟‬

‫ده‌ب���ێ چاوه‌ڕوانی چ س���ایكۆلۆژیایه‌ك‬ ‫له‌خوێندكاره‌كان���ی بكه‌ین؟ ژینگه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ ش���یاو نه‌بێ‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ كه‌سی‬ ‫ش���یاو به‌رهه‌م ناهێن���ێ‪ .‬ده‌بێت له‌وه‌‬ ‫زیات���ر چاوه‌ڕوانی مه‌رگ���ی مرۆڤه‌كانی‬ ‫ن���او پ���ه‌روه‌رده‌ نه‌كه‌ی���ن‪ ،‬ده‌بێ ژیان‬ ‫له‌ناوه‌نده‌كان���ی خوێندن���دا ئه‌گه‌رێكی‬ ‫چاوه‌ڕوانك���راو بێ‪ ،‬نه‌ك م���ه‌رگ‪ .‬ئێمه‌‬ ‫ده‌زانین له‌كه‌رتی پ���ه‌روه‌رده‌دا هه‌نگاو‬ ‫ن���راوه‌‪ ،‬بین���ای ن���وێ دروس���تكراوه‌‪،‬‬ ‫پرۆگرام���ه‌كان گ���ۆڕاون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌مو‬ ‫ئه‌وان���ه‌ هه‌رگی���ز بارته‌ق���ای گه‌وره‌یی‬ ‫كه‌رتی په‌روه‌رده‌ نیین‪.‬‬ ‫رۆژان���ه‌ له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندا ده‌یان‬ ‫خوێندكار له‌ڕوی ده‌رونییه‌وه‌ هه‌س���ت‬ ‫ب���ه‌ ڕوخان ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ژیانی مامۆس���تا‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ���گادا ژیانیك���ی پ���ڕ له‌خه‌م‌و‬ ‫ئاس���ته‌نگه‌‪ .‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ حكومه‌ت‬ ‫مه‌رگی ئه‌م گه‌نجه‌ بكاته‌ هه‌ستانه‌وه‌ی‬ ‫كه‌رتی پ���ه‌روه‌رده‌و پالنێك���ی تۆكمه‌و‬ ‫به‌هێزی‌ بۆ دابنێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و گه‌نجه‌ی دیواره‌كه‌ی به‌س���ه‌ردا‬ ‫ڕوخا‪ ،‬ئه‌گه‌ر خودا ژیانی پێبدایه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ببوایه‌ به‌یه‌كێك له‌داهێنه‌ره‌كان‪ ،‬ببوایه‌‬ ‫به‌سه‌رۆكی حكومه‌ت‪ ،‬یان مامۆستایه‌ك‬ ‫له‌الدێیه‌ك���دا وان���ه‌ی به‌قوتابب���ان‬ ‫بگوتایه‌ته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌و گه‌نجه‌ له‌هه‌مومان‬ ‫رۆشت‪ ،‬ناكرێت مرۆڤه‌كانی ئه‌م نیشتمانه‌‬ ‫به‌كه‌م سه‌یر بكه‌ین‌و پێداویستییه‌كانی‬ ‫ژیانیان بۆ دابین نه‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌مانه‌وێ���ت واڵته‌كه‌مان بینا‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌مانه‌وێ���ت نه‌وه‌یه‌كی‬ ‫ته‌ندروس���ت‌و هۆشیارو رۆش���نبیرمان‬ ‫هه‌ب���ێ‪ ،‬ده‌ب���ێ ژینگه‌یه‌كی ش���یاو به‌‬ ‫ژیانیان ب���ۆ دابین بكه‌ین‪ ،‬هه‌تا هه‌رگیز‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی هه‌واڵی دڵته‌زێ���ن نه‌بین‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت چاوه‌ڕوانی هه‌واڵێ���ك بین كه‌‬ ‫شانازی پێوه‌بكه‌ین‪ ،‬نه‌ك هه‌واڵی مه‌رگی‌‬ ‫خوێندكارێك به‌ه���ۆی‌ روخانی‌ دیواری‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ی‌ به‌سه‌ریدا شه‌رمه‌زارمان‬ ‫بكات‪.‬‬

‫سیاسەت و ترس‬ ‫ ئاراس فه‌تاح‬ ‫سیاس���ەت ترس نیی���ە‪ ،‬بەڵکو خەمە‪.‬‬ ‫سیاس���ەت لە دونیای ئێمەدا ھێندەی‬ ‫بە ترس���ەوە بەس���تراوەتەوە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫بە خەمەوە گرێنەدراوە‪ .‬گەر سیاسەت‬ ‫خەمیشی ھەبێت ئەوە لەشێوەی ترسدا‬ ‫وێنایدەکات‪ .‬ترس���ێکی قووڵ چەمکی‬ ‫سیاس���ەتی ک���وردی داگیرک���ردووە‪،‬‬ ‫بەچەش���نێک ک���ە سیاس���ەت و ترس‬ ‫بوون بە دوو کایەی ئاڵۆزکاو بەیەکترو‬ ‫جیاکردنەوەیان کارێکی ئاس���ان نییە‪.‬‬ ‫ترس ل���ە پیالنگێڕان و لەدەس���تدانی‬ ‫دەس���ەاڵت و ڕووخانی دەسەاڵتدارێتی‪،‬‬ ‫سیاس���ەتی کوردی تەنی���وە‪ .‬ھەموو‬ ‫کردەیەک���ی سیاس���یی بە ترس���ەوە‬ ‫گرێدراوە و مەترسییەکانیش ھەموویان‬ ‫بوون بە مەترسیی سیاسی‪.‬‬ ‫حیزب���ەکان کاتێ���ک ئام���ادەن لەگەڵ‬ ‫ی���ەک دابنیش���ن و گفتوگۆبک���ەن کە‬ ‫ترس یان فش���اری دەرەکییان لەسەر‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ھەرکاتێکی���ش مەترس���ییە‬ ‫دەرەکیی���ەکان کەمبن���ەوە دووب���ارە‬ ‫ترس���ەکانییان لەیەکتر زی���اددەکات‪.‬‬ ‫ترس لەسیاسەتدا ھاوڕێ دروستناکات‪،‬‬ ‫بەڵکو دوژمن بەرھەمدەھێنێت‪ .‬دوژمن‬ ‫ئەو مەترس���ییەیە کە سیاسەت کاتێک‬ ‫پێویستی پێیەتی کە نەمریی دەسەاڵت‬ ‫و پاوانخوازیی تاکە خەمی بێت‪ .‬ھەموو‬ ‫ئەو دەس���ەاڵتدارێتییانەی لەسەر ترس‬ ‫بەندن‪ ،‬زیاد لە دوژمنێکیان ھەیە‪ .‬مەرج‬ ‫نییە ئەو دوژمنانە دوژمنی ھەقیقی بن‪،‬‬ ‫بەڵکو ھەندێکی���ان دوژمنی وەھمین و‬ ‫دروس���تدەکرێن‪ .‬سیاس���ەتی ترس و‬ ‫ئایدیۆلۆژی���ای بەرھەمھێنان���ی دوژمن‬ ‫رۆحی ئیستیخباراتی و عەسکەرتارییەت‬ ‫لەن���او کۆمەڵگادا گ���ەورەدەکات و بە‬ ‫یاساش پاسەوانیی خۆی دەکات‪.‬‬ ‫دەرکردنی یاساگەلی وەکو ئەنجومەنی‬ ‫ئاس���اییش و دژە تی���رۆر و ھەوڵ���ی‬ ‫تێپەڕاندن���ی یاس���ای پاراس���تنی‬ ‫پیرۆزیی���ەکان و ئامادەنەب���وون ب���ۆ‬ ‫گەڕانەوەی دەستووری ھەرێم و ھەموو‬ ‫ئەو یاس���ایانەی کە بەن���او رەھەندی‬ ‫نیش���تیمانییان ھەیە ب���ۆ پەرلەمان و‬ ‫لەم کۆتاییەش���دا دەرکردنی نووسراوی‬ ‫ژم���ارە (‪)1170-5‬ی س���ەرۆكایەتی‬ ‫داواكاری گش���تیی كە لە ‪2012-9-24‬‬ ‫دا بەناونیش���انی (رێكاری یاس���ایی)‬ ‫یەوە دەرچوو و بەس���ەر وەزارەتەكانی‬ ‫حكومەت���ی هەرێ���م و فەرمانگەكان���ی‬ ‫داواكاری گشتیدا گشتێنرا‪ ،‬ئەمە جگە‬ ‫لەچەندین بڕیارو یاسای تر کە ھەردوو‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتییەکە بێگوێدانە ئازادی‬ ‫و مافەکان���ی م���رۆڤ تێیانپەڕاندووە‪،‬‬ ‫گەواھی ئەو راس���تییەن عەقڵییەتێک‬ ‫لە پشت ئەم س���تراتیژەوە کاردەکات‪،‬‬ ‫کە دەیەوێت دەسەاڵتدارێتی تاکحیزبیی‬ ‫لۆکاڵی لە کوردس���تاندا ب���ە ئەبەدیی‬ ‫بکات‪ ،‬گەرچی باجەکەی لەدەس���تدانی‬ ‫س���ەرەوەریی نەتەوەی���ی و کۆدەنگیی‬ ‫نیشتیمانیش بێت‪.‬‬ ‫چ درامایەک���ی سیاس���یی گەورەی���ە‬ ‫کوردستان جارێکی تر لەوە بترسێت کە‬ ‫دەوڵەتی عێراق خەریکی پڕچەککردنی‬ ‫خۆیەتی و ئەم چەکانەش���ی بۆئەوەیە‬ ‫لە ھێرشی سەربازییدا دژ بە گەلەکەی‬ ‫بەکاریانبھێنێ���ت! ئەمە ل���ە کاتێکدا‬ ‫ڕوودەدات ک���ە س���ەرۆکی دەوڵەت���ی‬ ‫عێ���راق و جێگری س���ەرۆکوەزیران و‬ ‫وەزی���ری دەرەوە و وەزیری بەرگری و‬ ‫چەندی���ن پلەوپایەی ب���ەرزی تری ناو‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتیی حکومەت���ی عێراقی‬ ‫کوردن‪ ،‬یان ڕاستتر وایە بڵێین سەر بە‬ ‫یەکێک ل���ە دوو حیزبەکەن و ئاگاداری‬ ‫وردودرش���تی داڕش���تنی سیاس���ەتی‬ ‫حکومەتەکەن! ئەم ترس خس���تنە دڵە‬ ‫کتوپ���ڕەی ھاواڵتیان���ی ک���ورد چیمان‬ ‫پێدەڵێت؟ ھەر چاودێرێک تەماش���ای‬ ‫ئ���ەم واقیعە سیاس���ییەی واڵتی ئێمە‬ ‫ب���کات‪ ،‬دەگات���ە ئ���ەو دەرئەنجامەی‬ ‫کە سیاس���ەتی کوردی ل���ە دۆخێکی‬ ‫زۆر دراماتیکی���دا دەژی‪ .‬ج���ەوھەری‬ ‫ئەم دراما سیاس���ییەش کە سیاسەتی‬ ‫ئ���ەم دوو حیزب���ە بەرھەمیانھێناوە‪،‬‬ ‫دەرئەنجامی نەبوونی ئەو بەھایانەیە کە‬ ‫دەبوایە دەوڵەتی نوێی عێراقی لەسەر‬ ‫بنیاتبکرابایەت���ەوە؛ ئەوی���ش دانەنانی‬ ‫گەرەنتیی دەس���توورییە ب���ۆ ئەگەری‬ ‫سەرھەڵدانی ھەر چەشنە ھەڕەشەیەک‬ ‫‌لەسەر بوونی کورد لە چوارچێوەی ئەم‬

‫►‬

‫ هێژا دڵشاد‬ ‫بڕوا به‌رزنجی‌‬

‫ره‌وشی‌ توركیا له‌ده‌ساڵی‌ رابردودا‬ ‫پرس���ی‌ ك���ورد له‌پێ���ش ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���اك پارتی‌ ل���ه‌‪ 2002‬دا ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫بگرێته‌ده‌س���ت‪ ،‬ئاگربه‌س���تێكی‌ درێژ‬ ‫له‌الی���ه‌ن پ‪.‬ك‪.‬ك ‌و توركی���اوه‌‬ ‫له‌ئاراداب���و‪ .‬به‌اڵم دواتر ئ���اك پارتی‌‬ ‫ئه‌و ئاگربه‌سته‌ی‌ به‌هه‌ڵگیرساندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ له‌گه‌ڵ پ‪.‬ك‪.‬ك په‌كخس���ت‌و‬ ‫له‌‪ 2004‬دا بێده‌نگی‌ چه‌كه‌كانی‌ شكاند‪.‬‬ ‫له‌سی‌ ساڵی‌ شه‌ڕی‌ پ‪.‬ك‪.‬ك و سوپای‌‬ ‫توركیدا زۆرترین ئاگربه‌ستی‌ پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫له‌م ده‌ ساڵه‌ی‌ دوایدا رایگه‌یه‌نراوه‌‪ .‬واته‌‬ ‫له‌كۆی‌ ‪ 16‬ئاگربه‌ست‪ 11 ،‬یان له‌خولی‌‬ ‫ئاك پارتیدا ب���وه‌‪ .‬كه‌چی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئاك پارتی‌ نه‌یتوانیوه‌ رێگه‌ چاره‌یه‌كی‌‬ ‫دروست بۆ پرسه‌كه‌ بدۆزێته‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش���دا له‌سیاس���ه‌تی‌ فاشیستی‌‌و‬ ‫توانه‌وه‌ی‌ ك���ورد به‌رده‌وامبوه‌‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫رێگه‌ن���ه‌دان به‌خوێن���دن به‌زمان���ی‌‬ ‫دایك‌و پێناس���ی‌ كورد‌و تاكو ئێستاش‬ ‫پیته‌كانی‌ (‪ ) Q,W,X‬به‌قه‌ده‌غه‌كراوی‌‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ .‬كردنه‌وه‌ی‌ كه‌نالێ‌ كوردی‌‬ ‫ته‌ره‌ته‌ شه‌ش‌و خوێندنی‌ وانه‌ی‌ كوردی‌‬ ‫به‌ئیختی���اری‌ به‌خه‌بات���ی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫چه‌ك���داری‌ كوردانی‌ توركی���ا هاتۆته‌‬ ‫كایه‌وه‌‪ .‬له‌دیدارێكی‌ نوسه‌ری‌ ئیسالمی‌‬ ‫روش���ه‌ن چه‌كر ب���ۆ رۆژنامه‌ی‌ چاودێر‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ ":‬گ���ه‌ر خه‌بات���ی‌ چه‌كداری‌‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك نه‌بوایا ئه‌وا له‌مڕۆدا ئه‌و مافه‌‬ ‫سه‌ره‌تاییانه‌ به‌كورد نه‌ده‌دران"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ كش���انی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫ك���ورد له‌و واڵت���ه‌‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ ئاك‬ ‫پارتی‌ كه‌وتۆته‌ دژایه‌تی‌ كوردان هیچ‬ ‫قورس���اییه‌ك ب���ۆ پارتێكی‌ سیاس���ی‌‬ ‫رێگه‌پێ���دراوی‌ وه‌ك ب‪.‬د‪.‬پ دانان���ێ‌و‬ ‫به‌بیان���وی‌ جۆراوج���ۆر له‌زه‌مین���ه‌ی‌‬ ‫سیاس���ی‌ دوریانده‌خات���ه‌وه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‬ ‫له‌پ���اش هه‌ڵبژاردنی‌ گش���تی‌ ‪ ،2007‬‬ ‫لێسه‌ندنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتارێتی‌ له‌ ئه‌حمه‌د‬ ‫تورك‌و ئایس���ه‌ل توگلوكی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ش���اره‌وانییه‌كانی‌ ‪2009‬‬ ‫دا كات���ێ‌ كوردان ده‌نگێكی‌ به‌رچاویان‬ ‫هێناو توانیان ‪ 18‬شاره‌وانی‌ ببه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیسان حكومه‌تی‌ ئاك پارتی‌ له‌رێگه‌ی‌‬ ‫دادگاوه‌ به‌كردن���ه‌وه‌ی‌ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫ك‪.‬ج‪.‬ك‪ ،‬كه‌ دۆس���یه‌یه‌كی‌ سیاسییه‌‬ ‫ده‌س���به‌جێ‌ سه‌دان سیاس���ه‌تمه‌داری‌‬

‫►‬

‫یه‌کگرتوو به‌پای‌ گورگ ‌ه بێ كه‌ڵپه‌ك ‌ه ناگات!‬

‫پارتی دەیەوێت‬ ‫کوردستان بکات‬ ‫بە فارگۆنێک‬ ‫لەشەمەندەفەری‬ ‫تورکی‌و‬ ‫یەکێتیش تاوەکو‬ ‫ئێستا نایەوێت‬ ‫دەستبەرداری‬ ‫پڕۆژەی ھێڵی‬ ‫ئاسنی نێوان‬ ‫بەغداو سلێمانی‌و‬ ‫تاران بێت‬ ‫دەوڵەتەدا‪ .‬چ کارەس���اتێکی سیاسییە‬ ‫پارت���ی و یەکێتی ھەش���ت س���اڵە لە‬ ‫بەغدا خەریک���ی دوبارەبیناکردنەوەی‬ ‫ئ���ەو دەوڵەتەن‪ ،‬کەچ���ی نەیانتوانیوە‬ ‫بچووکتری���ن زەمانەت���ی دەس���تووری‬ ‫ب���ۆ دواڕۆژی میللەتێک���ی ئەنفالک���راو‬ ‫دابینبک���ەن‪ .‬لە ئێستاش���دا جگە لەو‬ ‫خەتەسوورە ریتۆریکییانەی ناو وتاری‬ ‫س���ەرکردەکان ھیچ زمانێکی تریان بۆ‬ ‫گفتوگۆکردن نییە‪ .‬کوردستان بە چەک‬ ‫بەرگریی لێناکرێت‪ ،‬مەترسیی جەنگیش‬ ‫ب���ە ھەڕەش���ەی ش���ەڕ دانامرکێتەوە‪.‬‬ ‫لەم���ڕۆدا ھەر مەترس���ییەک بۆس���ەر‬ ‫کوردس���تان ھێن���دەی بەرئەنجام���ی‬ ‫ئ���ەو بێئاراس���تەییە سیاس���ییەیە کە‬ ‫کۆمەڵگای سیاسیی کوردستان پێوەی‬ ‫دەناڵێ���ت‪ ،‬ئەوەندە پەیوەس���ت نییە‬ ‫بە ھێ���ز و سیاس���ەتی دوژمنکارانەی‬ ‫بەغ���دا دژ بە ھەولێ���ر‪ .‬بێگومان ئەمە‬ ‫مانای ئەوە نیی���ە کە مالیکی یان ھەر‬ ‫سیاس���ەتمەدارێکی عێراقی تر خەونی‬ ‫کۆنترۆڵکردن���ەوەی خاک و س���امانی‬ ‫کوردستانی نەبێت و بەناوی پاراستنی‬ ‫س���ەروەریی نیش���تیمانییەوە دەوڵەت‬ ‫پڕچەکنەکاتەوە‪ .‬ب���ەاڵم تیژبوونەوەی‬ ‫ناکۆکییەکانی نێوان مالیکی و بارزانی‬ ‫و ھەڵکش���انیان بۆ رووبەرووبوونەوەی‬ ‫سەربازیی‪ ،‬لە خزمەتی ئەو ھێزانەدایە‬ ‫کە ناسیۆنالیزمی ئەتنی و شەڕانگیزیی‬ ‫مەزھەب���ی دەک���ەن ب���ە چەکێ���ک بۆ‬ ‫دروس���تکردنی جەماوەر و حەماسەتی‬ ‫سیاس���یی‪ .‬پارتی دەتوانێت ش���ەڕ بۆ‬ ‫کوردستان دروستبکات‪ ،‬بەاڵم ناتوانێت‬ ‫بەتەنھا بەرگریی لێبکات‪ .‬ھەر ئەمەشە‬ ‫وادەکات کە بەرگریی لە کوردس���تان و‬ ‫داڕشتنی بەرژەوەندییە نیشتیمانییەکانی‬ ‫ئ���ەرک و وەزیفەی یەک حیزب نەبێت‪،‬‬ ‫بەڵکو بەرپرسیارێتی ھەموو ئەو ھێزانە‬ ‫بێت کە کۆمەڵگای سیاسی و مەدەنی‬ ‫کوردستان پێکدەھێنن‪ .‬بەاڵم ئەوەی لە‬ ‫واقیعدا دەیبینین خەمێکی سیاس���یی‬ ‫ترە؛ پارتی دەیەوێت کوردستان بکات‬ ‫بە فارگۆنێک لە شەمەندەفەری تورکی‬ ‫و یەکێتی���ش تاوەکو ئێس���تا نایەوێت‬ ‫دەس���تبەرداری پڕۆژەی ھێڵی ئاسنی‬ ‫نێوان بەغدا و سلێمانی و تاران بێت‪.‬‬ ‫ترس ل���ە سیاس���ەتدا پەیوەندییەکی‬ ‫قووڵی بە ھاوکێشەی دۆست و دوژمنەوە‬ ‫ھەیە‪ .‬پرس���ی ئەوەی کێ دۆستمانە‪،‬‬ ‫پرس���ێکە تاوەکو ئەمڕۆ لە سیاسەتی‬ ‫کوردیدا ن���ەک تەنھا پێناس���ێکی بۆ‬ ‫نادۆزینەوە‪ ،‬بەڵک���و بەتەواوی غائیبە‪.‬‬ ‫دەستنیش���انکردنی دۆست و دوژمن لە‬ ‫سیاسەتی کوردیدا ھێندەی بەرئەنجامی‬ ‫بەرژەوەندیی���ە کاتی���ی و ھاوکێش���ە‬ ‫ھەرێمییەکانە‪ ،‬ئەوەن���دە بەرئەنجامی‬ ‫داڕش���تنی سیاس���ەتێکی نەتەوەی���ی‬ ‫نییە‪ .‬ئاراس���تەی سیاسەتی دەرەکیی‬ ‫ھێ���زە سیاس���ییەکانی کوردس���تان‬ ‫ت���ەنھا لەیەکتر جیاواز نی���ن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫‌لە زۆر ش���وێندا ناک���ۆک و دژبەیەکن‪.‬‬ ‫‪....‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫ماف ‌ی مرۆڤ له‌كوێی‌ ئه‌كادیمیاكان ‌ی خوێندندایه‌؟‬ ‫ئیکسۆن مۆبایل‪:‬‬

‫►‬

‫بۆچ����ی کۆمپانیای����ه‌ك نیه وه‌ک کڵێس����ا‪،‬‬ ‫به‌رگه‌ی س����ه‌دان س����اڵ بگرێت له مێژوو‪.‬‬ ‫هه‌‌میش����ه ده‌نگ‌و ره‌نگ‌و شێوازیم له یاده‪.‬‬ ‫من خوێندکاری قۆناخی دووی زانکۆ بووم‬ ‫ئه‌ویش مامۆس����تای کارگێ����ری کۆمپانیا‪.‬‬ ‫ن����اوی جیم وڵش ب����وو‪ ،‬خریله‌یه‪ ،‬توکنی‪،‬‬ ‫ورگ����ن‪< .‬ئه‌گ����ه‌ر کۆمپانیای����ه‌ک هه‌بێت‬ ‫که هه‌تا ئێس����تا به‌رگه‌ی چه‌ندین ده‌یه‌ی‬ ‫گرتبێت‌و هێش����تا به‌هێزبێت ئه‌وا ئێکسۆن‬ ‫مۆبایله‪ ،‬وه‌ک ستیڤ کول‪ ،‬رۆژنامه‌‌نوسی‬ ‫ناوبانگی رۆژنامه‌ی واش����نتون پۆست‪ ،‬له‬ ‫کتێبه‌ نوێکه‌یدا ئیمپراتۆریه‌تێکی تایبه‌ت‪:‬‬ ‫ئیکس����ۆن مۆبایل‌و ده‌س����ه‌اڵتی ئه‌‌مریکی‬ ‫ده‌نوس����ێت‪ .‬ئێکسۆن له ئه‌فسانه ئه‌چێت‪،‬‬ ‫گه‌وره‌تری����ن کۆمپانیای نه‌وت����ی جیهان‪.‬‬ ‫شێوازی کاری وه‌ك کۆمپانیا‪ ،‬جوگرافیای‬ ‫کاری‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ له گه‌ڵ ده‌س����ه‌الته‌کاندا‪،‬‬ ‫وه هه‌روه‌ها له هه‌مووی‌ ئاڵۆزتر په‌یوه‌ندی‬ ‫له گه‌ڵ حکومه‌تی ئه‌مریکی‌و یاسادا‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م س����تونه بۆی����ه‌ ده‌نوس����م چونکه‬ ‫ئیکسۆن ئێس����تا له س����ه‌ره‌‌‌تای ئه‌وه‌دایه‬ ‫که ببێته به‌ش����ێک له پێکهاته‌ی سیاسی‌و‬ ‫ئاب����وری‌و ته‌نان����ه‌ت کۆمه‌اڵیه‌تی ئێمه‌ش‪.‬‬ ‫(ئه‌م کۆمپانیایه پالنی وایه گرێبه‌سته‌که‌ی‬ ‫له قورنه‪ ،‬به کۆمپانیایه‌كی تر بفرۆشێت‪،‬‬ ‫ئێستا لوکئۆیلی روس����ی خواستی کرینی‬ ‫هه‌یه)‪ ،‬وه بنکه‌ی سه‌ره‌كی له کوردستان‬ ‫دانێ����ت‪ .‬ئ����ه‌م رووداوه وه‌ک هاتنی جه‌ژن‬ ‫لێکدراوه‌ته‌وه له ناو سیاس����یه کورده‌کان‌و‬ ‫میدیاکان����دا‪ .‬به‌اڵم ئای����ا چ جه‌ژنێکه‪ ،‬یان‬ ‫له راس����تیداجه‌ژنی کێیه؟ کاتێک ئێکسۆن‬ ‫ده‌بێته هێزێکی کاریگه‌‌ر‪ ،‬ده‌بێ بزانین ئه‌م‬ ‫هێزه کێیه‪ ،‬رۆڵی چیه؟ سه‌ره‌تا کۆمه‌ڵیک‬ ‫دوفاق����ی‪ .‬هه‌ندێ����ک ده‌ڵێ����ن ئیکس����ۆن‬ ‫کۆمپانیایه‌کی که‌رت����ی تایبه‌ته په‌یوه‌ندی‬ ‫نیه به سیاسه‌ته‌وه‪ ،‬له هه‌مانکاتدا هه‌ندێک‬ ‫بروایان وایه هاتنی ئیکس����ۆن ده‌بێته هۆی‬ ‫بوونی کورد ب����ه خاوه‌نی ده‌وڵه‌تی خۆی‪.‬‬ ‫ئه‌م دوفاقیه نیشانه‌ی الوازی بیری کۆلکه‬ ‫سیاس����ه‌تمه‌دارانی ک����ورده له‌م ب����واره‌دا‪،‬‬ ‫ئێکس����ۆن زۆر له‌وه گه‌وره‌تره له ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سیاس����ه‌تبێت‪ ،‬زۆر له‌وه کاریگه‌رتره ته‌نها‬ ‫سه‌ر به که‌رتی تایبه‌ت بێت‪ .‬ئه‌وه‌ی لێره‌دا‬ ‫ئاش����کرایه که ئێمه به‌م پێوه‌ره سادانه‌وه‬ ‫ناتوانی����ن له پێگ����ه‌ی کۆمپانیایه‌كی وه‌ها‬ ‫بگه‌ین له ئاس����تی سیاس����ی‌و یاس����اییدا‪.‬‬ ‫ئێکس����ۆن له هه‌موو کۆمپانی����ا‌و الیه‌نێکی‬ ‫تر زیاتر پاره له لۆبیکردندا س����ه‌رفده‌کات‬ ‫بۆئ����ه‌وه‌ی یاس����ای حکومه‌ت����ی ئه‌مریکی‬ ‫ل����ه قازانجی بێ����ت‪ .‬گ����ه‌ر کۆمپانیایه‌كی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیه چ پێویس����تی ب����ه‌م هێنده‬ ‫لۆبیکردنه هه‌یه بۆ ئاراسته‌کردنی سیاسه‌ت‬ ‫ویاس����ا؟ با واقیعێکی س����اده وێنابکه‌ین‪،‬‬ ‫ئێکسۆن لەهه‌ره ناسه‌قامگیرتین جێگاکانی‬ ‫دونی����ادا خه‌ریکی ن����ه‌وت ده‌رهێنانه‪ .‬له‌م‬ ‫جوگرافیا پڕ ل����ه توندتیژیه‌دا‪ ،‬بۆ نموونه‬ ‫وه‌ك خۆرئ����اوای ئه‌فریق����ا‪ ،‬که کۆمه‌ڵه به‬ ‫ناو واڵتێکی لێن‪ ،‬ک����ه له الیه‌ن کۆمه‌ڵێک‬ ‫چه‌ته‌وه ده‌ستیان به‌سه‌را گیراوه‪ ،‬سه‌رتاپا‬ ‫داهاته‌که‌ی����ان تااڵن ده‌كرێ����ت به‌به‌رچاوی‬ ‫خه‌ڵکه برسی‌و هه‌ژاره‌که‌یه‌وه‪ ،‬له دۆخێکی‬ ‫وه‌هادا ئێکسۆن پالنی هه‌یه که بۆ ماوه‌ی‬ ‫چل س����اڵ له‌م جێگایانه‌دا بمێنێته‌وه‪ ،‬له‬ ‫راستیدا له زۆر جێگا‪ ،‬له هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‬ ‫که راهێنه‌‌ری ئیسرائیلی بهێنێت بۆئه‌وه‌ی‬ ‫حیمای����ه‌ی ده‌س����ه‌اڵتداره ناوخۆیی����ه‌کان‬ ‫رابهێنێت هه‌تا له سه‌ر ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه‌و‬ ‫ئیکس����ۆن له ده‌رهێنانی نه‌وت به‌رده‌وام‬ ‫بێت‪ .‬به‌بێ پاڵپش����تی سیاسه‌ت‪ ،‬ته‌نات له‬ ‫ئاس����تی جیهانیش����دا‪ ،‬ئه‌م هه‌موو ئاڵۆزیه‬ ‫نایه‌ته‌ بوون ‪.‬‬ ‫له هه‌مانکاتدا ئه‌‌م واقیعه ئاڵۆزه‪ ،‬چه‌ند‬ ‫راس����تیه‌کی زۆر تاڵمان پێده‌ڵێت‪ :‬یه‌كه‌‌م‪،‬‬ ‫ئێکس����ۆن خه‌می به‌رد‌ه‌وام����ی نه‌وته‪ ،‬له‬ ‫پێناوی ئ����ه‌وه‌دا ئاماده‌یه هه‌موو ش����تێک‬ ‫ب����کات‪ ،‬ته‌نان����ه‌ت دابینکردن����ی هێ����ز بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره سته‌مکاره‪ ،‬چه‌ته‪ ،‬الوازه‌کان‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه ئاماژه‌ی����ه روونه که ئێکس����ۆن له‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سیاس����ه‌ت نیه‪ ،‬نه له ئه‌مریکا‌و‬ ‫له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا‪ .‬به‌اڵم ئێکس����ۆن له‬ ‫سه‌ره‌وه‌ی سیاس����ه‌ته‪ ،‬ئه‌و سیاسه‌ته که‬ ‫خزمه‌تکاری ئیکس����ۆنه‪ .‬بۆی����ه په‌یوه‌ندی‬ ‫ئێکس����ۆن له گه‌ڵ سیاسه‌تدا بریتی نیه له‬ ‫په‌یوه‌ندی تایبه‌ت یان گش����تی‪ ،‬سه‌ربه‌خۆ‬ ‫یان ناسه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫گه‌ر له رووی یاس����اییه‌وه له‌مه بنوارین‪،‬‬ ‫ئێکۆس����ن له ئه‌مریکا‪ ،‬ک����ه بنکه‌که‌ی له‬ ‫ته‌کساس����ه‪ ،‬ده‌خوازێت ئه‌‌مریکایی نه‌بێت‪.‬‬ ‫چه‌ند بوونه‌وه‌رێک����ی ئه‌گامبیانانه‌یه به‌اڵم‬ ‫به پێچه‌وانه‌‌وه‪ .‬ئێکس����ۆن له ناویاسادایه‬ ‫که یاس����ا ل����ه قازانجیه‌تی‪ ،‬ل����ه ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫یاسادایه که یاسای رێگریه‌تی‪ ،‬وه هه‌میشه‬ ‫له هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه که یاس����ا به‌الی خۆیدا‬ ‫بچه‌مێنێته‌وه‪.‬‬

‫هه‌ڵس����ه‌نگاندنی په‌یوه‌ن����دی کۆمپانیای‬ ‫نه‌وت به واڵتانیانه‌وه هه‌میشه به دوو شێوه‬ ‫بووه‪،‬هه‌ندێک ب����روای وایه که کۆمپانیای‬ ‫ن����ه‌وت په‌یوه‌ندیان نیه ب����ه واڵتانیانه‌وه‪،‬‬ ‫که‌رتی تایبه‌ت‌و سه‌ربه‌‌خۆن‪ ،‬شێوه‌ی دووه‌م‬ ‫بروای وایه که کۆمپانیاکان هیچ نین جگه‬ ‫له ده‌سکه‌الیه‌کی حکومه‌ته‌کانیان‪ .‬هاوینی‬ ‫رابووردوو ل����ه جێگایه‌كی قه‌راخ ئه‌‌نقه‌ره‌ی‬ ‫پایته‌خت����ی تورکیا‪ ،‬له بااڵخانه‌یه‌كی نوێ‪،‬‬ ‫له نهۆم����ی ده‪ ،‬له ئۆفیس����ێکی میانبه‌نی‬ ‫فراوانی روناکدا‪ ،‬میوانی ئۆسمان گۆکسیل‬ ‫بووم‪ .‬ئۆس����مان یه‌كیکه له به‌رێوبه‌ره‌کانی‬ ‫کۆمپانی����ای بۆت����اش‪ ،‬ک����ه گه‌وره‌تری����ن‬ ‫کۆمپانیای بۆری گواس����تنه‌وه‌ی نه‌وته له‬ ‫ئاس����یای ناوه‌نده‌وه بۆ به‌ن����ده‌ری جیهان‪.‬‬ ‫بۆتاش دێت بۆ کوردس����تانیش‪ .‬ئۆس����مان‬ ‫چه‌ندجارێک ئه‌وه‌ی ب����ۆ دووباره‌كردمه‌وه‬ ‫که کۆمپانیای نه‌وت‌و غاز س����ه‌ربه‌‌خۆییان‬ ‫له ب����ه‌ر کۆمه‌‌ڵیک ه����ۆکاره‪ ،‬یه‌که‌م باش‬ ‫به‌رێوه‌بردنی کاره‌کانیان‪ ،‬دوورگرتنیان له‬ ‫قه‌یرانه‌کانی حکوم����ه‌ت وه تایبه‌تکردنیان‬ ‫به چینێكی کۆمه‌اڵیه‌ت����ی تایبه‌ت‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫له هه‌موو ش����تێکی تری کۆمه‌ڵ����گا زیاتر‬ ‫س����ه‌ر به حکومه‌تن‪ .‬که‌واته گ����ه‌ر بڵێین‬ ‫کۆمپانی����ای نه‌وت س����ه‌ر ب����ه حکومه‌ته‬ ‫هه‌ڵه‌ین‪ ،‬گه‌ر بڵیین س����ه‌ر ب����ه حکومه‌ت‬ ‫نی����ه هه‌ڵه‌ی����ن‪ .‬دۆخه‌كه به‌م ش����ێوه‌یه‌یه‬ ‫حکوم����ه‌ت ده‌س����توه‌رناداته کاره‌کان����ی‬ ‫کۆمپانیا بۆ ئه‌وه‌ی به‌باشی به‌ریوه‌بچێت‪،‬‬ ‫له راستیدا له سه‌ره‌تادا ئێکسۆن کراوه به‬ ‫که‌رتی تایبه‌ت ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌باشی‬ ‫کاره‌کانی به‌ریوه‌به‌رێ����ت‪ .‬به‌اڵم به هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌‌ك پش����تگیری کۆمپانیا ده‌کات له‬ ‫به‌رێوه‌چوون����ی کاره‌کانی����دا به‌تایبه‌تی له‬ ‫ده‌ره‌وه‪ .‬ئاسایش����ی وزه ئه‌مرۆ گرنگترین‬ ‫جۆری ئاسایشی ده‌وڵه‌تیه‪ ،‬کاتێک بوارێکی‬ ‫وه‌ها به ده‌ست کۆمپانیایه‌که‌وه‌یه حکومه‌ت‬ ‫ناتوانێ����ت لیی به دووربێت‪ .‬له هه‌مانکاتدا‬ ‫کۆمپانیاکانیش ناتوانن له حکومه‌ته‌کانیان‬ ‫ب����ه دوور بن‪ .‬هه‌م����وو ئه‌مانه ب����ه مانای‬ ‫دابینکردنی ئازادیه‌کی زۆر‌و پێویس����ت بۆ‬ ‫کۆمپانیا‪.‬‬

‫ئێکسۆن خه‌می‬ ‫به‌رد‌ه‌وامی نه‌وته‪،‬‬ ‫لەپێناوی ئه‌وه‌دا‬ ‫ئاماده‌یه هه‌موو‬ ‫شتێک بکات‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫دابینکردنی هێز بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره سته‌مکاره‪،‬‬ ‫چه‌ته‪ ،‬الوازه‌کان‬ ‫گه‌ر ل����ه‌م روانگه‌یه‌وه هاتنی ئێکس����ۆن‬ ‫ببینین بۆ کوردستان چه‌ند ده‌رئه‌نجامێکی‬ ‫تێکه‌ڵمان ده‌ست ده‌که‌وێت‪ .‬یه‌كه‌م‪ :‬خه‌می‬ ‫ئێکسۆن به‌رده‌وامی رۆشتنی نه‌وت‪ ،‬گرنگ‬ ‫نی����ه له چ دۆخێکی سیاس����یدا‪ .‬که‌واته بۆ‬ ‫ئیکس����ۆن‪ ،‬خه‌م����ی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ک����وردی هه‌رگی����ز ناچێت����ه نێ����و بازنه‌ی‬ ‫بایه‌خه‌کانیه‌وه‪ .‬به‌الی ئیکسۆنه‌وه کێشه نیه‬ ‫چه‌ن����د کوده‌تا له واڵتانی ئه‌‌فریقا رووئه‌دا‪،‬‬ ‫چونک����ه کود‌‌تاچی����ان هه‌میش����ه ئاماده‌ن‬ ‫نه‌وته‌که‌یان بفرۆش����ن‪ .‬به‌م پێوه‌ره‌بێت به‬ ‫الی ئێکس����ۆنه‌وه گرن����گ نی����ه کێ‌و چۆن‬ ‫حاکمی کوردس����تانه‪ ،‬گرن����گ به‌رده‌وامی‬ ‫نه‌وته‪.‬دوو‪ ،‬هاتنی ئیکس����ۆن نابێته هۆی‬ ‫هاتنه ئارای دونیایه‌كی س����ه‌رده‌میانه‪ ،‬له‬ ‫راس����تیدا پێچه‌وانه‌که‌ی راسته‪ ،‬وه‌ك کۆل‬ ‫له کتێبه‌که‌یدا به‌باشی روونی ده‌کاته‌وه وه‬ ‫بۆ هه‌موو چاودێران ئاشکرایه که ئیکسۆن‬ ‫له الیه‌ن که‌س����انێکه‌وه به‌رێوه‌ده‌برێت که‬ ‫سه‌ر به باڵه ئاینیه‌که‌ی کۆماریه‌کانن‪ ،‬نه‌ک‬ ‫هه‌ر بروایان به ژینگه‌‌و ژینگه پاراستن نیه‬ ‫به‌ڵکو چاالکانه دژایه‌تی ده‌که‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له س����ه‌رده‌می لی ئه‌ندرس����ن‪ ،‬ناسراو به‬ ‫قوون یان پاش����ه‌ل ئاسنین‪ .‬له هه‌مانکاتدا‬ ‫ئیکسۆن یه‌كێکه له‌و کۆمپانیانه‌ی که هه‌تا‬ ‫ئێستا ئاماده‌نیه داهاتی خۆی بداته ده‌ست‬ ‫ئه‌و رێکخ����راوه نیوده‌وڵه‌تیه ناحکومه‌یه‌ی‬ ‫که له نه‌رویج دام����ه‌زراوه بۆ داکۆکیکردن‬ ‫له سه‌ر شه‌‌فافیه‌تی داهاتی نه‌وت‪ .‬که‌واته‬ ‫پیس����کردنی ژینگ����ه‌و گه‌نده‌ڵ����ی به الی‬ ‫ئیکسۆنه‌وه جێی بایه‌خ نیه‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی واڵت��� ‌ه پێش���كه‌وتووه‌كان ‌‬ ‫له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ی مرۆڤ‌و‬ ‫ی ماف��� ‌‬ ‫دونی���ا ك���ه‌ بنه‌ماكان ‌‬ ‫ی‬ ‫پره‌نس���یپ ‌ه مه‌ده‌نییه‌كان‪ ،‬تا ئاستێك ‌‬ ‫ی ك���ردوه‌‪.‬‬ ‫ب���اش پارێزراوه‌و گه‌ش���ه‌ ‌‬ ‫هێشتا پرسی‌ مافه‌كان‌و په‌ره‌پێدانیان‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ پێش���ه‌كه‌وتنه‌كانی‌ ته‌كنه‌لۆژیاو‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌رم ‌‬ ‫ئه‌زمون‌و عه‌قاڵنییه‌ت بابه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توێژین���ه‌وه‌و خوێندن ‌‬ ‫ن���او كایه‌كان ‌‬ ‫ناوه‌ن���ده‌ ئه‌كادیمییه‌كانی‌ وه‌ك زانكۆو‬ ‫په‌یمانگاكان���ن‪ .‬ئه‌م���ه‌ش له‌به‌ر یه‌ك‬ ‫ی جه‌وهه‌ری‌ ئه‌وی���ش ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫راس���تی ‌‬ ‫م���رۆڤ‌و مافه‌كان���ی‌ م���رۆڤ به‌هایان‬ ‫ی هه‌مو پرس���ه‌كانی‌ تره‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌رو ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ پێش���كه‌وتنه‌كانی‌ دونی���ادا‬ ‫ئه‌م پرس��� ‌ه له‌گه‌ش���ه‌كردندای ‌ه له‌چه‌ند‬ ‫ئاس���تێكدا‪ ،‬له‌وانه‌ ئاستی‌ تاكه‌كه‌سی‌‌و‬ ‫گروپ‌و ئینجا ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌م س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاراس���تن ‌‬ ‫ی هه‌مه‌الیه‌نه‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازێك ‌‬ ‫مافه‌كان‌و روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ پێشێلكاریی ‌ه‬ ‫مه‌ترس���یداره‌كان بو‪ .‬به‌تایبه‌تیش ك ‌ه‬ ‫ی یه‌كه‌م‌و دوه‌م‪،‬‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫ه���ه‌ردو جه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڕه‌ش��� ‌هی‌ راس���ته‌قینه‌یان له‌ك���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���رد‪ .‬كاتێ���ك زۆربه‌ ‌‬ ‫مرۆڤایه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی‌ عه‌قڵ‌و ده‌ستكه‌وته‌كان ‌‬ ‫خودی‌ م���رۆڤ ب���ۆ له‌ناوبردنی‌ مرۆڤ‬ ‫به‌خه‌رج���دران‪ .‬ه���ه‌ر له‌م س���ه‌ده‌یه‌دا‬ ‫چه‌ندی���ن رێكخ���راوی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌و ناوه‌ن���دی‌ جیاجی���ا ب���ۆ‬ ‫هوش���یاریی‌‌و ئاش���نابون به‌ماف���ه‌كان‬ ‫ده‌ركه‌وتن‌و كه‌وتنه‌ شیكردنه‌وه‌و گه‌ڕان‬ ‫ی‬ ‫ی دۆزینه‌وه‌ی‌ س���ه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی چاره‌سه‌رو‬ ‫توندوتیژیی‌‌و میكانیزمه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارێزه‌ران ‌‬ ‫ی بازن��� ‌ه ‌‬ ‫به‌رفراوانكردن��� ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫مافه‌كانی‌ مرۆڤ له‌ئاست ‌‬ ‫ناوخۆیی‌ واڵتاندا‪.‬‬ ‫له‌وێ���و‌ه پرس���ی‌ مافه‌كان���ی‌ مرۆڤ‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫ب���وه‌ داوایه‌كی‌ جیهان���ی‌‌و چید ‌‬ ‫ی نه‌مای���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی تاكه‌كه‌س��� ‌‬ ‫خواس���تێك ‌‬ ‫هه‌روه‌ها بایه‌خدان به‌م پرس ‌ه بو‌ه یه‌كێك‬ ‫له‌پێوه‌ر‌ه دیموكراس���یی‌‌و مه‌ده‌نییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫بۆ ه���ه‌ر واڵت‌و كۆمه‌ڵگای���ه‌ك‪ .‬دوا ‌‬ ‫ی مافه‌كانی‌ مرۆڤ وه‌ك‬ ‫ج���اڕی‌ گه‌ردون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی‌ بۆ پابه‌ندبون ‌‬ ‫بنه‌مایه‌ك ‌‬

‫واڵتان به‌پره‌نس���یپه‌كانه‌وه‌ له‌ئاس���ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫جیاجیاكان���دا ناوه‌ن���دو رێكخ���راو ‌‬ ‫تایب���ه‌ت به‌مافه‌ مه‌ده‌نی‌‌و سیاس���یی‌و‬ ‫كه‌لتوریی���ه‌كان دروس���تكران‌و رۆڵ‌و‬ ‫بایه‌خییان به‌دیار كه‌وت‪.‬‬ ‫كوشت‌و كوش���تاره‌كان‌و جینۆسایدو‬ ‫ی گروپ ‌ه ئیتنی‌‌و‬ ‫هه‌وڵه‌كان���ی‌ قڕكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ بنده‌س���ته‌كان له‌الیه‌ن واڵتان ‌‬ ‫سته‌مكارو تۆتالیتاره‌وه‌ وایكرد چه‌ندین‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‌و په‌یماننام��� ‌ه ‌‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ی گه‌ردونیدا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ له‌پاڵ جاڕنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ازو واژۆ بكرێ���ن‪ ،‬ب���ۆ پابه‌ن���د ‌‬ ‫ی بڕیار به‌ رێزگرتن‬ ‫واڵتان‌و ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫له‌به‌هاكانی‌ مرۆڤ به‌هه‌مو ره‌نگ‌و ره‌گه‌زو‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانه‌وه‌و په‌یوه‌ستبونیان به‌یاساو‬ ‫میس���اق ‌ه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كانه‌وه‌‪ .‬له‌پێناو‬ ‫به‌دیهێنانی‌ ئاشتی‌‌و ئاسایش له‌دونیاداو‬ ‫ی ژینگه‌یه‌كی‌ ئارام بۆ مرۆڤ‪.‬‬ ‫زامنكردن ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫چونك ‌ه كۆمه‌ڵ���گای‌ مرۆڤایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌شه‌كردنه‌كانیدا زیاتر ئه‌و راستیی ‌ه ‌‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌كرد كه‌ مرۆڤایه‌تی‌ بریتیی ‌ه‬ ‫له‌خێزانێ���ك‌و ئ���ه‌رك‌و ماف���ی‌ هابه‌ش‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌ر یه‌كترییه‌و‌ه هه‌ی���ه‌و جومگه‌ ‌‬ ‫هاوبه‌ش پێكیانه‌وه‌ ده‌به‌ستێت‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ژیانێك ‌‬ ‫دواج���ار م���رۆڤ شایس���ته‌ ‌‬ ‫ئاس���وده‌و ش���ه‌ره‌فمه‌ندانه‌و ئازادانه‌ی ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیدا‪ .‬نابێت ئه‌و‬ ‫راستییه‌ش فه‌رامۆش بكرێت كه‌به‌ر له‌و‬ ‫ی تاكه‌كه‌سی‌‌و‬ ‫س���ه‌رده‌مه‌ش هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ب���ون ب���ۆ به‌رگریك���ردن‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ی مافه‌كان‪ .‬وات ‌ه‬ ‫له‌ئازادییه‌كان‌و پاراستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مرۆڤ بۆ به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫ی مافه‌كان‬ ‫توندوتیژییه‌كان‌و پاراس���تن ‌‬ ‫دێرینن‪ ،‬یاس���ا ئاس���مانییه‌كان‌و ده‌ق‌و‬ ‫ی مرۆڤیش به‌شێكن‬ ‫رێساكانی‌ به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و هه‌واڵنه‌‪ ،‬له‌و روه‌و‌ه چه‌ندین نمون ‌ه ‌‬ ‫به‌رجه‌سته‌ی‌ مێژویی‌ هه‌ن‪.‬‬ ‫ڤۆلتێ���ر نمون��� ‌هی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی ‌ه‬ ‫ی خۆیدا (‪)1778_1694‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی ك���ردو‌ه‬ ‫به‌رگرییه‌ك���ی‌ س���ه‌خت ‌‬ ‫له‌مافه‌كان���ی‌ مرۆڤ‌و ئازادییه‌كانی‌ تاك‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌بیروباوه‌ڕدا‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كان���ی‌ به‌یه‌كێك له‌هه‌وێنه‌كان ‌‬ ‫ی داده‌نرێت‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ی فه‌ره‌نس��� ‌‬ ‫شۆڕش ‌‬

‫►‬

‫ده‌ینوسێت‬

‫ساالر مه‌حمود‬ ‫ی مرۆڤی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫ ‬

‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ش��� ‌ه وه‌ك یه‌كێك له‌سیمبوله‌كان ‌‬ ‫ئازادی‌ ناوزه‌د ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ج���ان ج���اك رۆس���ۆ ده‌ركه‌وتو ‌‬ ‫س���ه‌رده‌می‌ عه‌قاڵنیی���ه‌ت له‌ئه‌ورپ���ا‬ ‫ی‬ ‫(‪ )1778_1712‬جگ��� ‌ه له‌په‌یمان��� ‌‬ ‫ی كه‌ تێزێك ‌ه ته‌واو پش���ت‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌‬ ‫به‌س���تو‌ه به‌ رێ���ز ل��� ‌ه جیاوازییه‌كان‌و‬ ‫ی م���رۆڤ‌و پاراس���تن‌و‬ ‫ئازادییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماف���ه‌كان‪ ،‬به‌بنه‌م���ا ‌‬ ‫په‌ره‌پێدان��� ‌‬ ‫ی هاوبه‌ش‬ ‫پێكهاتن له‌سه‌ر ئه‌رك‌و ماف ‌‬ ‫داده‌نرێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫هێشتا بابه‌ت ‌‬ ‫ی مرۆڤ‌ به‌هه‌ند‬ ‫ماف ‌‬ ‫وه‌رنه‌گیراوە‪،‬‬ ‫ئه‌گینا هه‌ر هیچ‬ ‫نه‌بێت له‌ناو یه‌كێك‬ ‫له‌و هه‌شت زانكۆ‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تیی ‌ه ‌‬ ‫كوردستان‌و ئه‌و‬ ‫ده‌یان په‌یمانگایه‌دا‬ ‫ی‬ ‫لقێكی‌ خوێندن ‌‬ ‫ی مرۆڤ ده‌بوو‬ ‫ماف ‌‬

‫ی‬ ‫مونتیس���كۆ خاوه‌ن���ی‌ تی���ۆر‌ه ‌‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵته‌كان)‌و‬ ‫(جیاكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌نێوانیان���دا‬ ‫ی هاوس���ه‌نگ ‌‬ ‫پاراس���تن ‌‬ ‫ی به‌س���توه‌ته‌و‌ه‬ ‫هه‌م���و پایه‌كانیش��� ‌‬ ‫به‌ئ���ازادی‌ مرۆڤ���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ل��� ‌ه‬ ‫ی یاساكان)دا به‌رفراوانتر به‌دیار‬ ‫(رۆح ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ .‬هه‌ڵكه‌توترین داكۆكیاره‌كان ‌‬ ‫ی م���رۆڤ ب���و‌ه‬ ‫ئازادیی���ه‌كان‌و ماف��� ‌‬ ‫ی خۆیدا (‪)1755_1689‬و‬ ‫له‌س���ه‌رده‌م ‌‬

‫ی‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫ی فه‌ره‌نس ‌‬ ‫ی زانست ‌‬ ‫له‌ئه‌كادیمیا ‌‬ ‫مافی‌ خوێندوه‌‪.‬‬ ‫ی جاڕدان���ی‌ جاڕنامه‌ جیهانییه‌ك ‌ه‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاش���نابون ب ‌ه رۆشنبیری ‌‬ ‫هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫ی م���رۆڤ‪ ،‬ب���و به‌یه‌كێ���ك‬ ‫مافه‌كان��� ‌‬ ‫له‌به‌دیهێنان���ی‌ ئامانجه‌كان���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫په‌یماننامه‌ی��� ‌ه له‌الی���ه‌ن نه‌ت���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانه‌وه‌‪ .‬له‌وێ���وه‌ بنه‌ماكان ‌‬ ‫ی خوێندنه‌وه‌و‬ ‫خرای ‌ه ن���او پرۆگرامه‌كان ‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ ئاش���انبون‪ ،‬له‌وه‌ش زیاتر‬ ‫ی خوێندن���ی‌ زانكۆیی‌‌و‬ ‫له‌ناوه‌نده‌كان��� ‌‬ ‫ئه‌كادیمی���دا به‌ره‌ به‌ر‌ه پ���ه‌ره‌ی‌ پێدرا‬ ‫ی‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌الی���ه‌ن ئ���ه‌و واڵتانه‌ ‌‬ ‫ی خۆیان بۆ‬ ‫پابه‌ندبون���ی‌ راس���ته‌قین ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌نده‌كان ‌‬ ‫به‌ش���ێوازه‌ زانس���تییه‌ مه‌عریفییه‌ك��� ‌ه‬ ‫ی ئه‌و بنه‌مایان ‌ه‬ ‫بتوانرێت به‌رجه‌س���ت ‌ه ‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫بكرێ���ت له‌ناو سیس���ته‌م ‌‬ ‫خوێندن���داو ئاش���نابونی‌ دروس���ت‌و‬ ‫زانس���تییان ‌ه به‌و بیرۆك���ه‌و بنه‌مایانه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئاشنابون به‌مافه‌كان به‌یه‌كێك‬ ‫ی پاراس���تن‌و‬ ‫له‌پێ���وه‌ره‌ زامنكه‌ره‌كان ‌‬ ‫په‌ره‌پێدانی���ان داده‌نرێ���ت‪ .‬كاتێ���ك‬ ‫ی‬ ‫ی كرد له‌واڵتان ‌‬ ‫ی گ���ه‌الن داوا ‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ئه‌ندام زیاتر په‌ر‌ه به‌و بنه‌مایانه‌ بده‌ن‬ ‫ی‬ ‫له‌ناو واڵتان‌و كۆمه‌ڵگاكانیاندا ئاماژه‌ ‌‬ ‫به‌وه‌دا ك��� ‌ه ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫سه‌ره‌كیترین سه‌رچاو‌ه بۆ به‌دیهێنان ‌‬ ‫ئ���ه‌و ئامانجان��� ‌ه به‌كاربهێن���ن‪ .‬ل���ه‌م‬ ‫چوارچێوه‌ش���دا یۆنسكۆ وه‌ك به‌شێك‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رنامه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ گه‌الن له‌س���اڵ ‌‬ ‫‪1951‬ه‌و‌ه كه‌وت��� ‌ه به‌رنامه‌دان���ان ل��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئاستی‌ جیهاندا بۆ چونێتی‌ ره‌خساندن ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێن���دی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤ‌و كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌رنام���ه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫خول‌و ئاش���ناكردن ‌‬ ‫ی لێهات جگ ‌ه‬ ‫مه‌به‌س���ته‌‪ .‬به‌ره‌به‌ره‌ وا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ندین س���ه‌نته‌رو رێكخراو ‌‬ ‫ل���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی دروس���تبون‪ ،‬زانكۆو‬ ‫لۆكاڵی‌‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ی مرۆڤیان بۆ‬ ‫په‌یمان���گاكان لقی‌ ماف��� ‌‬ ‫خوێن���دن تێ���دا كرایه‌وه‌‪ ،‬پاش���تریش‬ ‫ی تایبه‌ت‬ ‫چه‌ندی���ن كۆلێژو په‌یمان���گا ‌‬ ‫ی م���رۆڤ كران���ه‌وه‌‪ .‬ب ‌ه‬ ‫به‌م���اف‌و ماف ‌‬ ‫جۆرێك له‌ئێس���تا ده‌بینی���ن ده‌گمه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫واڵتێك هه‌بێت بایه‌خ نه‌دات به‌به‌ش��� ‌‬ ‫ی یاس���او‬ ‫ی م���رۆڤ له‌به‌ش���ه‌كان ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و زانسته‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان‪ ،‬یان‬ ‫ی‬ ‫كۆلێژو په‌مانگای‌ خ���اوه‌ن كتێبخانه‌ ‌‬ ‫ی نه‌بێت س���ه‌باره‌ت به‌و پرس ‌ه‬ ‫گه‌وره‌ ‌‬ ‫پیرۆزه‌‪... .‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫وته‌بێژه‌كانی خوا‬

‫ستۆپ "كاك دڵشاد" ئێره‌ واڵتی ئۆمییه‌كان نییه‌؟!‬ ‫سه‌لمان نادر‬ ‫له‌مانگ���ی راب���ردودا به‌ڕێز "دڵش���اد‬ ‫گه‌رمیان���ی" له‌دو كاتی جی���اوازدا دو‬ ‫لێدوان‌و بابه‌تی جیاوازه‌و‌ه س���ه‌رنجی‬ ‫میدیاكان���ی به‌الی خۆیدا راكێش���ا‪ ،‬تا‬ ‫ئێ���ر‌ه هه‌م جێ���گای ده‌ستخۆش���ییه‌و‬ ‫هه‌م به‌ش���ێك ‌ه له‌ئازادی مرۆڤه‌كان ك ‌ه‬ ‫بیروباوه‌ڕی خۆی���ان ده‌ربڕن‪ ،‬جێگای‬ ‫ده‌ستخۆش���ییه‌ چونكه‌ سیاس���ییه‌ك‬ ‫به‌ئاش���كرا پێچه‌وانه‌ی ره‌وتی گشتی‌و‬ ‫ئاراس���ته‌ی ب���اوه‌و‌ه راكان���ی خ���ۆی‬ ‫ده‌رده‌بڕێت و بانگه‌ش���ه‌یان بۆ ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت من باوه‌ڕم ب ‌ه دیموكراس���ییه‌ت‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌ڵێت من باوه‌ڕم به‌ ئازادی نییه‌‪،‬‬ ‫ده‌شڵێت نابێت ئافره‌ت بێته‌ سه‌ركه‌ناڵی‬ ‫راگه‌یاندن‪ ،‬ئه‌م ده‌ستخۆش���ییه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫باوه‌ڕان���ه‌ نییه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه واده‌بینم ئه‌م‬ ‫بۆچونانه‌ شایسته‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ نین‌و‬ ‫مومكنیش نییه‌ مرۆڤه‌كان ئاماده‌گییان‬ ‫تێدا بێ���ت ئازادیی���ان زه‌وت بكرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم جێ���ی ده‌ستخۆش���ییه‌ چونك ‌ه‬ ‫وه‌ك به‌ش���ێك ل ‌ه هاوكاره‌ سیاس���ی‌و‬ ‫ه���اوڕێ سیاس���ییه‌كانی له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫حیزبه‌كاندا خه‌ریكی توقییه‌و روپامایی‬ ‫نییه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه به‌ش���ێك له‌م بابه‌تان ‌ه‬ ‫دافیعی سیاسیش���یان له‌پش���ته‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫كاك دڵش���اد تا ئه‌و كات���ه‌ش ئازاد‌ه‬ ‫ك ‌ه ئ���ه‌م باوه‌ڕان���ه‌ی نه‌كات ‌ه كرده‌یی‌و‬ ‫ته‌نها بانگه‌ش���ه‌یان بۆ بكات‪ ،‬له‌یه‌كه‌م‬ ‫هه‌نگاوی به‌عه‌مه‌لیكردن‌و س���ه‌پاندنی‬ ‫به‌سه‌ر كه‌سه‌كانی دیكه‌دا ئیدی ده‌بێت‬ ‫راوه‌ستێنرێت‪.‬‬ ‫قسه‌كردنمان له‌س���ه‌ر بۆچونه‌كانی‬ ‫كاك دڵش���اد ل���ه‌و روانگه‌وه‌ی��� ‌ه ك��� ‌ه‬ ‫ئه‌ندام���ی مه‌كته‌بی سیاس���ی حزبێكی‬ ‫كاریگه‌ره‌ له‌س���ه‌ر پرۆس���ه‌ی سیاسی‬ ‫له‌كوردس���تاندا‪ ،‬ئه‌گه‌رنا به‌شێكی زۆر‬ ‫له‌خه‌ڵكان���ی دیكه‌ش هه‌مان بۆچونیان‬

‫هه‌یه‌و وه‌اڵمیش���یان نادرێته‌وه‌‪ .‬لێره‌و‌ه‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌م���ان له‌روانگه‌ی ئیعتباری‬ ‫سیاس���یبونی كاك دڵش���اده‌وه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫شتێكی دیكه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا ده‌بێت دان به‌و راس���تیی ‌ه‬ ‫بنێی���ن ئێم��� ‌ه وه‌اڵم���ی بابه‌تێك���ی‬ ‫فیك���ری ناده‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���و له‌به‌رده‌م‬ ‫تێكس���تێكداین ك��� ‌ه تێكه‌ڵه‌یه‌ك���ه‌ ل ‌ه‬ ‫وه‌عزی دینی‌و بانگه‌ش���ه‌ی سیاس���ی‌و‬ ‫دروستكردنی فشار له‌س���ه‌ر ته‌رزێكی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵ���ی ئیس�ل�امی‌و ئامانج لێی‬ ‫یه‌كخس���تنی هێ���ز‌ه س���ه‌له‌فییه‌كه‌ی‬ ‫ن���او كۆمه‌ڵ���ی ئیس�ل�امییه‌‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫ناكرێت وه‌اڵمی ت���ه‌واوی بۆچونه‌كانی‬ ‫ئه‌م تێكس���ته‌ بدرێت���ه‌وه‌‪ .‬ته‌نها چه‌ند‬ ‫په‌ره‌گرافێكی وه‌رده‌گرین‌و تێبینیه‌كانی‬ ‫خۆمانی له‌سه‌ر ده‌ڵێین‪.‬‬ ‫گه‌رمیان���ی له‌په‌ره‌گرافێكدا ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌كات كه‌ (به‌شێك له‌ئیسالمیی ‌ه‬ ‫عه‌قی���د‌ه له‌رزۆك���ه‌كان ش���انازی ب ‌ه‬ ‫دیموكراتیبون���ی خۆیان���ه‌و‌ه ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ئه‌مانه‌ش ده‌شوبهێنی به‌ گوڵه‌ به‌رۆژه‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌ر رۆژ‌ه رو له‌الیه‌كن‌و سه‌رده‌مێك ك ‌ه‬ ‫شیوعییه‌ت باوی هه‌بو باسی ئیسالمی‬ ‫سۆشیالیس���تییان ده‌كردو ئێس���تاش‬ ‫ئیس�ل�امی دیموكراسی) ب ‌ه سه‌رنجێكی‬ ‫س���ه‌رپێی ئه‌م په‌ره‌گراف ‌ه ده‌گه‌ینه‌ ئه‌و‬ ‫ب���اوه‌ڕه‌ی خاوه‌نی ئه‌م نوس���ینه‌ هه‌م‬ ‫ناتوانێت ده‌ركی ئه‌و‌ه بكات ئیس�ل�ام‌و‬ ‫موسڵمان لێكجیاوازن هه‌م ناشیه‌وێـت‬ ‫ئه‌و راستییه‌ بڵێت ك ‌ه ئه‌وان موسڵمانن‬ ‫نه‌ك ئیسالم‪ ،‬له‌الیه‌كه‌و‌ه ناتوانێت ئه‌و‬ ‫ده‌ركه‌ی بۆ دروس���ت ببێ���ت‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫بێئاگای��� ‌ه له‌مه‌عریفه‌ی ده‌ره‌وه‌ی دین‌و‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش ق���وڵ نیی��� ‌ه له‌مه‌عریفه‌ی‬ ‫ن���او دیندا تا بتوانێـت ئه‌و ده‌ركه‌ی بۆ‬ ‫دروس���ت ببێت‪ ،‬نوسه‌ری ئه‌م تێكست ‌ه‬ ‫كه‌مترین ش���اره‌زایی له‌كۆمه‌ڵناس���ی‬ ‫ئایین���ی‌و فه‌لس���ه‌فه‌ی ئایین���دا نییه‌‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر شاره‌زایی له‌و بابه‌تانه‌دا هه‌بوای ‌ه‬ ‫خۆی‌و هه‌مو ئه‌وانه‌ش باسی ئیسالمی‬ ‫سۆشیالیس���تی‌و دیموكرات���ی ده‌كه‌ن‬ ‫نه‌یانده‌توانی ئیدعای خاوه‌ندارییه‌تی‌و‬ ‫وته‌بێژی ئیس�ل�ام بك���ه‌ن‪ .‬به‌ڕێز كاك‬ ‫دڵش���اد ئێمه‌ موسڵمانمان هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ئیس�ل�ام‪ .‬ئیس�ل�ام جگه‌ له‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫تێكس���تی بێده‌نگ ش���تێكی تر نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و تێكس���تانه‌ ناتوانن ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ش‬ ‫ته‌ئوی���ل بكرێ���ن ده‌س���تی ته‌ئویلكار‬ ‫(موئه‌ویل)ه‌ك��� ‌ه بگ���رن‌و نه‌یه‌ڵن به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ ته‌ئویلیان بكات‪ .‬تێكس���ت ‌ه‬ ‫ئیس�ل�امییه‌كان (ئایینی���ه‌كان) ته‌نها‬ ‫كاتێك مان���ا وه‌رده‌گرن ك ‌ه ته‌فس���یر‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬هیچ ده‌قێكیش هێند‌ه داخراو‬ ‫نیی ‌ه ته‌نها یه‌ك ته‌فس���یر وه‌ربگرێت‌و‬ ‫هی���چ مرۆڤێكیش هێن���د‌ه زاناو عه‌لیم‬ ‫نیی���ه‌ بتوانێ���ت ئیدعای ئ���ه‌و‌ه بكات‬ ‫توانیویه‌ت���ی په‌ی ب ‌ه هه‌م���و نهێنی‌و‬ ‫واتا ش���اراوه‌كانی ده‌قێ���ك به‌رێـت ك ‌ه‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی خودایه‌ك���ی زاناو خاوه‌ن‬ ‫عیلمی بێس���نور دایناوه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ دین‬ ‫ش���تێكه‌و تێگه‌ش���تنی مرۆڤه‌كانی���ش‬ ‫شتێكی دیكه‌‪ .‬په‌یوه‌ندی نێوان تێكستی‬ ‫ئایینی‌و ته‌فس���یری ئه‌و تێكس���تانه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك جی���اوازی نێوان عیلم‌و مه‌علومه‌و‬ ‫ئێمه‌ش ته‌نه���ا خاوه‌نی مه‌علومه‌كانین‬ ‫نه‌ك تێكڕای عیلمه‌كان‪ .‬له‌والشه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫نایه‌وێت دان به‌و راس���تییه‌دا بنێین ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان موسڵمانن نه‌ك ئیسالم‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ش���ێكی زۆر ل���ه‌كاری ئ���ه‌م هێزان ‌ه‬ ‫خۆپڕكردن���ه‌ له‌قودس���ییه‌تی دین���ی‌و‬ ‫سیاس���ه‌تكردن‌و هه‌ڵه‌كردنه‌كانیان ب ‌ه‬ ‫ئایین پڕ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌شێكی دیكه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا به‌ڕێز‬ ‫ی ده‌ڵێت‪( :‬س���ه‌ره‌تا كورت ‌ه‬ ‫گه‌رمیان��� ‌‬ ‫باسێكی هه‌ردو سیس���تمی ئیسالمی‌و‬ ‫دیموكراتی ده‌كه‌م) ئالێره‌دا پرسیارێكی‬ ‫ساده‌ له‌كاك دڵشاد ده‌كه‌م ئایا شتێك‬

‫►‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سوێندت ده‌ده‌م ب ‌ه‬ ‫خوا سه‌پاندنی له‌چك‬ ‫به‌سه‌ر كه‌مینه‌یه‌ك‌و‬ ‫حه‌رامكردنی مه‌شروب‬ ‫له‌كه‌مینه‌یه‌ك‌و‬ ‫رێگریكردنی مۆسیقا‬ ‫له‌هونه‌رمه‌ندی نه‌بو‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌هێنی (‪)850‬‬ ‫كه‌سی بۆ بدرێته‌‬ ‫كوشت‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌ن���اوی سیس���تمی سیاس���ی‬ ‫ئیس�ل�امییه‌وه‌؟ هه‌ڵبه‌ت ‌ه من جارێكی‬ ‫دیكه‌ش ده‌ڵێم ئیس�ل�ام‌و موس���ڵمان‬ ‫لێكجیاوازن‪ .‬ناكرێت ش���تێك ناوبنێین‬ ‫سیسته‌م ته‌نانه‌ت شێوازی دیاریكردنی‬ ‫س���ه‌رۆك (خه‌لیفه‌)ی���ش دیاریك���راو‬ ‫نه‌بێت‪ .‬نه‌ك له‌هیچ ده‌قێكی ئیسالمیدا‬ ‫ئه‌و‌ه دیارینه‌كراوه‌‪ ،‬چۆن هه‌ڵده‌بژێرێت‬ ‫له‌مێژوی موسڵمانانیشدا كۆده‌نگییه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ نییه‌‪... ،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫زیاتر ل ‌ه ‪ 346‬ملیۆن كه‌س شه‌كره‌یان هه‌یه‌‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ رێكخراوی‌ ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫جیهانی‌ رێژه‌ی‌ توش���بون به‌نه‌خۆش���ی‌‬ ‫شه‌كره‌ له‌جیهاندا گه‌یشتۆته‌ زیاتر له‌‪346‬‬ ‫ملیۆن كه‌س‌و به‌نه‌بونی‌ چاره‌س���ه‌ریش‬ ‫ئ���ه‌م ژماره‌یه‌ زیاتر ده‌بێت‪ ،‬هه‌ر به‌پێی‌‬ ‫ئاماری‌ رێكخراوه‌كه‌ زیاتر ‪%80‬ی‌ مردوان‬ ‫به‌نه‌خۆشی‌ شه‌كره‌ له‌واڵتانی‌ دواكه‌وتو‌و‬ ‫مامناوه‌ندو كه‌مده‌رامه‌تن‪.‬‬

‫رێژه‌یه‌كی‌ ك���ه‌م یان هیچ ئه‌نس���ۆلین‬ ‫دروست ده‌كات‪ .‬جۆری‌ دووه‌می‌ بریتیی ‌ه‬ ‫له‌ش���ه‌كره‌ی‌ جۆری‌ دوه‌م‪ ،‬ئه‌مه‌ش���یان‬ ‫زیات���ر باوت���ره‌و خانه‌كان���ی‌ له‌ش له‌م‬ ‫جۆره‌ زیاتر هه‌س���تیارتر ده‌بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌نسۆلین یان ئه‌نسۆلینی‌ پێویست بۆ‬ ‫هێشتنه‌وه‌ی‌ ئاستی‌ شه‌كره‌ له‌خوێندا‪.‬‬ ‫جۆری‌ س���ێیه‌میش بریتییه‌ له‌شه‌كره‌ی‌‬ ‫دوگیانی‌ ئه‌م ج���ۆره‌ش له‌ژنی‌ دوگیان‬ ‫روده‌دات‌و به‌نه‌مانی‌ ماوه‌ی‌ س���كپڕێكه‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كه‌ نامێنێت‪.‬‬

‫ی شه‌كره‌ چییه‌؟‬ ‫ نه‌خۆش ‌‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كی‌ درێژخایه‌نه‌‌و كاتێك‬ ‫روده‌دات ك���ه‌ په‌نكری���اس نه‌توانێ���ت‬ ‫به‌باش���ی‌ هۆرمۆنی‌ ئه‌نسۆلین دروست نیشانه‌كانی‌‪:‬‬ ‫* زۆر تینوب���ون‌و چونه‌س���ه‌رئاو‪،‬‬ ‫ب���كات‪ ،‬ی���ان كاتێك ل���ه‌ش نه‌توانێت‬ ‫هۆرمۆنی‌ ئه‌نس���ۆلین به‌باشی‌ دروست برس���ێتییه‌كی‌ زۆر‪ ،‬دابه‌زین���ی‌ كێش‪،‬‬ ‫ب���كات له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و هۆرمۆن���ه‌ هه‌س���تكردن به‌ماندوێت���ی‌‪ ،‬ره‌ش���كه‌و‬ ‫به‌رپرس���ه‌ له‌ رێكخستنی‌ ئاستی‌ شه‌كر پێش���كه‌ له‌بینین‪ ،‬دره‌نگ چاكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫برینی‌ جه‌سته‌‪.‬‬ ‫له‌خوێندا‪.‬‬ ‫به‌گش���تی‌ به‌پێ���ی‌ پۆلێنكردن���ی‌‬ ‫ئه‌م نه‌خۆش���ییه‌‌و به‌پێ���ی‌ رێكخراوی‌ خۆپاراستن له‌نه‌خۆشییه‌كه‌‪:‬‬ ‫* وه‌رزش���كردن‪ ،‬خۆپاراس���تن‬ ‫ته‌ندروستی‌ جیهانی‌ بۆ سێ‌ جۆر پۆلێن‬ ‫كراوه‌‪ .‬ش���ه‌كره‌ی‌ ج���ۆری‌ یه‌كه‌م به‌وه‌ له‌خواردنی‌ ش���یرینی‌‌و چ���ه‌وری‌ زۆر‪،‬‬ ‫ناس���راوه‌ كه‌ زیاتر له‌منداڵدا روده‌دات‌و دابه‌زاندن���ی‌ كێ���ش گه‌ر هاتو كێش���ت‬ ‫هه‌ندێجار له‌ته‌مه‌نه‌كانی‌ تریشدا دروست كه‌مبو‪ ،‬زو س���ه‌ردانكردنی‌ پزیشك گه‌ر‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬كه‌س���ه‌كه‌ پابه‌نده‌ له‌س���ه‌ر هه‌ستت به‌نیش���انه‌كانی‌ نه‌خۆشییه‌كه‌‬ ‫ئه‌نسۆلین به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه‌ په‌نكریاس كرد‪.‬‬

‫دڵه‌ڕاوكێ‌ له‌شوێن ‌ی كار‬ ‫چ خۆراكێك ئاستی دودڵی‌‌و‬ ‫پاڵه‌په‌ستۆی خوێن كه‌م ده‌كاته‌وه‌؟ هۆكارێك ‌ی دیكه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ نه‌وبه‌ ‌ی دڵ‬

‫ئه‌و خۆراكانه‌ی كه‌ ئاس����تی دودڵی‌و‬ ‫پاڵه‌په‌س����تۆی خوێن ك����ه‌م ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ن كه‌ پ����ڕن له‌ڤیتامینات‌و ماده‌ی‬ ‫سروش����تی به‌سود بۆ جه‌سته‌و یارمه‌تی‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی ئاس����تی دودڵی‌و فشاری‬ ‫خوێ����ن ده‌ده‌ن له‌ن����او خوێن����دا ك����ه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ن‪-:‬‬ ‫پرته‌ق����اڵ‪ :‬لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی ئه‌ڵمانی‬ ‫ل���� ‌ه ‪ Psychopharmacology‬ده‌ڵێت"‬ ‫ڤیتامین "ج" یارمه‌ت����ی كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵچوون‌و فش����اری خوێن و هۆرمۆنی‬ ‫كورتیزۆڵ ده‌دات بۆ ئاستێكی سروشتی‌و‬ ‫ئه‌م ڤیتامینه‌ به‌ناوبانگه‌ به‌چاالككردنی‬

‫كۆئه‌ندامی به‌رگری جه‌سته‌ ‪.‬‬ ‫په‌تاته‌‪ :‬یارمه‌تی كه‌مكردنه‌وه‌ی ئاستی‬ ‫دودڵ����ی ده‌دات‪ ،‬چونكه‌ تێربونی ئاره‌زو‬ ‫به‌ نیشاس����ته‌و ش����ه‌كره‌ به‌ رێگه‌یه‌كی‬ ‫سروش����تی دابی����ن ده‌كات ك����ه‌ له‌بیتا‬ ‫كارۆتین‌و ڤیتامینات پێكهاتوه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش‬ ‫یارمه‌ت����ی چاره‌س����ه‌ری كاربۆهی����درات‬ ‫ده‌ده‌ن به‌شێوه‌یه‌كی له‌سه‌رخۆ‪.‬‬ ‫قه‌یسی وشككراو‪ :‬قه‌یسی ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫به‌مه‌گنس����یۆم ك����ه‌ ئه‌م����ه‌ش یارمه‌تی‬ ‫كه‌مكردن����ه‌وه‌ی ئاس����تی هه‌ڵچ����ون‌و‬ ‫ش����لكردنه‌وه‌ی ماس����ولكه‌كان ده‌دات‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی سروشتی ‪.‬‬ ‫باده‌م‌و فستق‌و گوێز‪ :‬باده‌م ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬

‫به‌ڤیتامین "‪ B‬و ‪ "A‬كه‌ ئه‌مه‌ش یارمه‌تی‬ ‫به‌رزكردن����ه‌وه‌ی سیس����ته‌می به‌رگ����ری‬ ‫ده‌دات‪ ،‬له‌الیه‌ك����ی تریش����ه‌وه‌ گوێ����زو‬ ‫فس����تق ئاستی پاڵه‌په‌ستۆی خوێن كه‌م‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫گۆش����تی ق����ه‌ل‪ :‬گۆش����تی ق����ه‌ل‬ ‫له‌ترش����ی ئه‌مین����ی ناس����راو ب����ه‌ "‬ ‫‪ "tryptophan‬پێكهات����وه‌ ك����ه‌ ئه‌م‬ ‫ترش����ه‌ هۆكاری به‌رهه‌مهێنانی هۆرمۆنی‬ ‫" ‪"serotonin‬ه‌ ك����ه‌ ماده‌یه‌ك����ی‬ ‫كیمی����اوی به‌س����وده‌و مێش����ك ده‌ری‬ ‫ده‌دات‪.‬‬ ‫س����پێناغ‪ :‬كه‌می ئاس����تی مه‌گنسیۆم‬ ‫ده‌كرێ����ت ببێت����ه‌ ه����ۆی توش����بون به‌‬ ‫سه‌رئێش����ه‌‪ ،‬ب����ۆ خۆپاراس����تنیش له‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ پێویس����ته‌ رۆژان����ه‌ یه‌ك كوپ‬ ‫له‌ئاوی سپێناغ بخۆینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ‪%40‬‬ ‫پێویستی رۆژانه‌ی جه‌ست ‌ه له‌مه‌گنسیۆم‬ ‫دابین ده‌كات ‪.‬‬ ‫ئه‌ف����ۆكادو‪ :‬ئ����ه‌و چه‌وری����ه‌ ناتێره‌و‬ ‫پۆتاس����یۆمه‌ی له‌ناو ئه‌فۆكادودا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئاس����تی پاڵه‌په‌س����تۆی خوێ����ن ك����ه‌م‬ ‫ده‌كات����ه‌وه‌‌و توێ����ژه‌ران له‌په‌یمان����گای‬ ‫نیشتیمانی بۆ دڵ‌و س����ییه‌كان ده‌ڵێن"‬ ‫ئه‌مه‌ باشترین رێگایه‌ بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫پاڵه‌په‌ستۆی خوێن"‪.‬‬ ‫گه‌اڵس����ه‌وزه‌كان‪ :‬قه‌ڕنابی����ت گه‌اڵی‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی هێ����زی ڤیتامینه‌كانه‌ كه‌‬ ‫یارمه‌ت����ی دوباره‌ به‌خش����ینی هێزو وزه‌‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌پێ����ی‌ توێژینه‌وه‌یه‌كی‌ لێكۆڵه‌ره‌وانی‌ توێژه‌ره‌وه‌كان پرسیاریان له‌به‌شداربوان‬ ‫به‌ریتانی����ا جگ����ه‌ ل����ه‌ ك����ه‌م جوڵه‌یی‌‌و كرد كه‌ ئایا له‌ش����وێنی‌ كاره‌كه‌یان رازین‬ ‫جگه‌ره‌كێش����ان‪ ،‬قه‌له‌ق����ی‌‌و دڵه‌ڕاوك����ێ‌ یاخود دڵخۆشن؟ توێژینه‌وه‌كه‌ گه‌یشتنه‌‬ ‫هۆكارێكن بۆ توش����بون به‌كێشه‌كانی‌ دڵ ئ����ه‌و ئه‌نجام����ه‌ی‌ ‪%3.4‬ی‌ نه‌وبه‌ی‌ دڵ‬ ‫په‌یوه‌ن����دی‌ به‌په‌س����تانه‌ ده‌رونییه‌كان‌و‬ ‫وه‌ك نه‌وبه‌ی‌ دڵ‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌كه‌ ئه‌و شوێنه‌ی‌ كاری دڵه‌ڕاوك����ێ‌ هه‌ی����ه‌ له‌ش����وێنی‌ كار‪،‬‬ ‫لێده‌كه‌یت گه‌ر له‌روی‌ ده‌رونییه‌وه‌ هه‌ست هه‌روه‌ه����ا ‪%36‬ی‌ نه‌وبه‌ی‌ دڵ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ئارام����ی‌ بكه‌یت ئه‌وه‌ ئه‌گ����ه‌ری‌ هه‌یه‌ به‌جگه‌ره‌كێش����انه‌وه‌ هه‌ب����وه‌‪%12 ،‬ی‌‬ ‫كه‌متر توشی‌ نه‌وبه‌ی‌ دڵ ببیت به‌به‌راورد په‌یوه‌ن����دی‌ به‌كه‌مجوڵه‌ی����ی‌‌و نه‌كردن����ی‌‬ ‫به‌شوێنی‌ كارێك كه‌ هیچ خۆشحاڵ نیت وه‌رزشه‌وه‌ هه‌بوه‌‪ .‬توێژینه‌وه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌كاركردن تێیدا‪ .‬توێژینه‌وه‌كه‌ كه‌ له‌سه‌ر به‌وه‌شكردوه‌ ره‌نگه‌ رێژه‌كه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫دوهه‌زار كه‌س له‌حه‌وت واڵتی‌ ئه‌وروپادا به‌په‌ستانی‌ ده‌رونییه‌وه‌ هه‌یه‌ زۆر نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌نجام����دراوه‌‪ ،‬پ����اش پرس����یاركردن ب����ه‌اڵم به‌تێپه‌ڕبونی‌ كات ئه‌و په‌س����تانه‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ جگه‌ره‌كێشان‌و وه‌رزش‌و چه‌ند ده‌رونییانه‌ كه‌ له‌كاتی‌ ئیشدا زۆر ده‌بێت‬ ‫جوڵه‌ی����ه‌ك له‌كاتی‌ ئیش����كردندا‪ ،‬دواتر ره‌نگه‌ ببێته‌ هۆی‌ نه‌خۆشی‌ دڵ‪.‬‬

‫سااڵن ‌ه ‪ 134‬هه‌زار كه‌س به‌هۆی شێوازی‬ ‫ناته‌ندروستی ژیانه‌وه‌ توشی شێرپه‌نج ‌ه ده‌بن‬ ‫س���اڵ به‌س���اڵ رێژه‌ی توشبوانی ش���ێرپه‌نجه‌ زیاد‬ ‫ده‌بێت‌و شاره‌زایانیش هۆكاری ئه‌و زیادبونه‌ بۆ گۆڕانی‬ ‫ش���ێوازی ژیان ده‌گێڕن���ه‌وه‌‪ .‬ده‌زگای لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی به‌ریتانی له‌دوای لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی وردو‬ ‫گش���تگیر ئاشكرایكرد ك ‌ه س���ااڵن ‌ه ‪ 134‬هه‌زار كه‌س‬ ‫به‌هۆی ش���ێوازی ناته‌ندروس���تی ژیانیانه‌وه‌ توش���ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌ك���ه‌دا ‪ 14‬كاراكت���ه‌ر دیاریك���راو‌ه‬ ‫ك���ه‌ په‌یوه‌ندییان به‌ش���ێوازی ژیان���ه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫جگه‌ره‌كێش���ان‌و كه‌م���ی جوڵ���ه‌و نه‌بون���ی چاالكی‪،‬‬ ‫زۆر خواردن���ی خوێ‪ ،‬نه‌هێش���تنی منداڵب���ون‌و زۆر‬ ‫خواردنه‌وه‌ی كحول‪ ،‬زیادبونی كێشی له‌ش بۆ ئاستی‬ ‫قبوڵنه‌كراو ‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هۆكاران ‌ه ل���ه‌‪%40‬ی هۆكاری توش���بونن به‌و‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌ ش���ێرپه‌نجه‌ییانه‌ی س���ااڵن ‌ه له‌به‌ریتانیا‬ ‫دیاریده‌كرێن‪ ،‬جگه‌ره‌كێش���انیش هۆكاری توشكردنی‬ ‫شێرپه‌نجه‌یه‌ ب ‌ه رێژه‌ی ‪.%20‬‬ ‫هێرباڵ كۆم���ار‪ ،‬س���ه‌رۆكی ده‌زگای لێكۆڵینه‌وه‌ی‬

‫ش���ێرپه‌نجه‌ی به‌ریتان���ی رایگه‌یان���د خه‌ڵ���ك نازانێ‬ ‫ك ‌ه ده‌توان���رێ ‪ %25‬رێژه‌ی ش���ێرپه‌نجه‌ جیاوازه‌كان‬ ‫رێگه‌ی لێبگیرێت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ده‌كرێ رێگ ‌ه ل ‌ه ‪%50‬ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی قۆڵۆن بگیرێت كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ شێرپه‌نج ‌ه‬ ‫زۆر باوه‌كان‪.‬‬ ‫كۆمار ده‌ش���ڵێت پیاده‌كردنی ژیانێكی ته‌ندروست‬ ‫گرنتی توش���نه‌بون به‌نه‌خۆشی ش���ێرپه‌نجه‌ ناكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ری روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی شێرپه‌نجه‌ به‌ریژه‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ زیاد ده‌كات‪.‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ك��� ‌ه دیاریكردو‌ه ك ‌ه كحول لێپرس���راو‌ه‬ ‫ل��� ‌ه ‪%6.5‬ی ش���ێرپه‌نجه‌كانی مه‌م���ك و ‪%10‬ی‬ ‫شێرپه‌نجه‌كانی جگه‌ر‪ ،‬ده‌شتوانرێت رێگه‌ ل ‌ه توشبون‬ ‫ب ‌ه نه‌خۆش���ییه‌كانی گه‌ده‌ بگیرێ���ت به‌ڕێژه‌ی ‪،%75‬‬ ‫ئه‌ویش به‌نه‌كێش���انی جگه‌ره‌و به‌كارنه‌هێنانی خوێی‬ ‫زۆرو هه‌روه‌ها زیادكردنی خواردنی سه‌وزه‌و میوه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه لێكۆڵینه‌وه‌كه‌دا ئه‌وه‌ش دیاریكراو‌ه ‪ 8500‬كه‌س‬ ‫به‌هۆی زۆر خواردنی گۆشتی سور‪ 18 ،‬هه‌زار كه‌سیش‬ ‫به‌هۆی قه‌ڵه‌وییه‌و‌ه توشی شێرپه‌نجه‌ ده‌بن‪.‬‬

‫نه‌شته‌ر‬

‫‪15‬‬

‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بۆچی توشی کۆلێرا‬ ‫بوین؟ زانیاری‬ ‫تەندروستی‪:‬‬ ‫باڵوبوون���ەوەی نەگبەتی���ی کۆلێ���را لە‬ ‫کوردس���تاندا‪ ،‬ب���ە تەنه���ا دەرئەنجامی‬ ‫ناکارامای���ی ل���ە حوکمڕانی سیس���تمی‬ ‫تەندروستی‌و کەمیی داهات‌و ناعەقاڵنیەت‬ ‫ل���ە خەرجکردنی ئ���ەو داهات���ەدا نیە‪.‬‬ ‫داخ���وران‌و داڕمان���ی پێکهاتەیەک���ی‬ ‫تری سیس���تمی تەندروس���تی ئێمە‪ ،‬کە‬ ‫سیس���تمی زانیارییە‪ ،‬وەکو هۆکارێک بۆ‬ ‫باڵوبوون���ەوەی کۆلێ���را هیچی لە گرنگی‬ ‫پێکهاتەکانی تر کەمتر نیە‪ .‬کێش���ەکانی‬ ‫سیس���تمی زانیاری تەندروستی دەشێت‬ ‫بۆ سەر س���ێ جەمس���ەر پۆلێن بکرێن؛‬ ‫کۆکردن���ەوە‌و هەڵس���ەنگاندن‌و کارکردن‬ ‫لەسەر داتا‪.‬‬ ‫ل���ە کۆکردن���ەوەی دات���ا‌و ژم���ارەدا‪،‬‬ ‫سیستمی تەندروستی ئێمە لە تاریکیەکی‬ ‫کوێرک���ەردا دەژی���ت‪ .‬سیس���تمەکە لە‬ ‫بۆش���ایەکی زانیاریی���دا دەگوزەرێت کە‬ ‫ڕاس���تەوخۆ هۆکارێکی سەرەکی شکستە‬ ‫ی���ەک ل���ە دوا یەک���ەکان‌و کارەس���اتە‬ ‫گەورەکان���ی وەکو کۆلێرایە‪ .‬سیس���تمی‬ ‫تەندروس���تی ئێم���ە وەکو جەس���تەیەک‬ ‫وایە کە قاچێکی یا دەس���تێکی یا هەموو‬ ‫لەش���ی لە ژێر ئاگردای���ە‌و ئەو ئاگای لێ‬ ‫نیە‪ .‬لەشی مرۆڤ سیستمێکی کۆئەندامی‬ ‫دەم���اری هەی���ە کە زانی���اری زۆر ئاڵۆز‬ ‫لەس���ەر دەروبەری لەش���ەکە بۆ میشک‬ ‫دەگوازێت���ەوە‌و لەش ل���ە هەموو گەورە‌و‬ ‫بچووکێکی دەوروبەری ئاگاداردەکاتەوە‪.‬‬ ‫بەو پێودانگ���ەی کە زۆرب���ەی ئەوانەی‬ ‫سەرپەرشتی سیستمی تەندروستی دەکەن‬ ‫لە توێژی پزیشکانن‌و پزیشکانیش گرنگی‬ ‫کۆئەندام���ی دەمار باش دەزانن‪ ،‬دەبوایە‬ ‫سیس���تمی تەندروس���تیش کۆئەندامێکی‬ ‫کارای دەماری هەبووایە بۆ کۆکردنەوەی‬ ‫داتا‪ .‬جودا لە پێوەرە س���ەرەتاییەکانی‬ ‫وەکو ڕێژەی مردنی منداڵ‌و مردنی دایک‬ ‫لە کاتی منداڵبوون‌و تەمەنی مەزەنەکراو‪،‬‬ ‫کە نازانین چەن���دن‪ ،‬کۆمەڵە زانیاریەکی‬ ‫گرنگی تری وەکو ژم���ارەی ئەوانەی کە‬ ‫ئاوی پاک���ی خواردنەوەیان نیە‪ ،‬زانیاری‬ ‫لەس���ەر ئەوان���ەی ک���ە توش���ی کۆلێرا‬ ‫ب���وون (تەمەنیان‪ ،‬ڕەگەزیان‪ ،‬ش���وێنی‬ ‫دانیشتنیان‪ ،‬جۆری بەکتیریای کۆلێرا کە‬ ‫تووشی بوون‪...‬هتد) بەردەست نیە‪.‬‬ ‫بەاڵم کێش���ەکە تەنه���ا لەوێدا کۆتایی‬ ‫نایەت کە سیس���تمی تەندروس���تی ئێمە‬ ‫داتا کۆناکاتەوە‪ .‬کێشەکە لەوە قووڵتر‌و‬ ‫ئاڵۆزترە‌و پەیوەندی بەو عەقلیەتەوە هەیە‬ ‫ک���ە مامەڵە لەگەڵ ئەو داتا کەمە دەکات‬ ‫کە کۆدەکرێتەوە‪ .‬زۆربەی جارەکان داتا‬ ‫تەنها بۆ یەک مەبەس���ت کۆکراوەتەوە‌و‬ ‫ڕاگەیان���دراوە‪ ،‬ک���ە ئەوی���ش هەڵنان‌و‬ ‫بە ش���ان‌و ب���اڵ پیاهەڵدان���ی وەزارەتی‬ ‫تەندروس���تی‌و دەزگا تەندروس���تیەکان‬ ‫ب���ووە‪ .‬پێش باڵوبوون���ەوەی کۆلێرا‪ ،‬بۆ‬ ‫نموون���ە‪ ،‬ڕاگەیەندرا کە هەزاران نەخۆش‬ ‫ب���ۆ س���کچوون‌و ڕش���انەوە س���ەردانی‬ ‫نەخۆشخانەکانیان کردووە‪ .‬هەر لە تۆنی‬ ‫هەواڵەکەوە ئەوەت ب���ۆ دەردەکەوت کە‬ ‫بەشە گرنگەکەی ئەم هەواڵە بەالی دەزگا‬ ‫تەندروستیەکانەوە ئەو ڕاستیە نەبوو کە‬ ‫هەزاران هاواڵتی نەخۆش کەوتوون‌و ئەمە‬ ‫زەنگێکی مەترس���یدارە‪ ،‬بەاڵم ئەوە بوو‬ ‫کە دەزگا تەندروستیەکان پێشوازیان لە‬ ‫هەزاران نەخۆش ک���ردووە‌و گوایە ئەمە‬ ‫دەبێت جێگای دەستخۆش���ی‌و دڵخۆشی‬ ‫بێت‪ .‬ئەوە بوو دوای ماوەیەکی کەم زانرا‬ ‫کە کۆلێرا هۆکاری بەش���ێکی زۆری ئەو‬ ‫سکچوونەیە‪ .‬ئەم نموونەیە پێمان دەڵێت‬ ‫تێگەیش���تن‌و هەڵس���ەنگاندنی جیاواز بۆ‬ ‫هەمان زانیاری چی کاریگەریەکی لەسەر‬ ‫هەن���گاوی داهاتوو هەیە ک���ە کارکردنە‬ ‫لەسەر ئەو داتایانە‪.‬‬ ‫کۆکردن���ەوە‌و هەڵس���ەنگاندنی دات���ا‬ ‫بە ب���ێ ئەوەی کاری ب���ە دوادابێت هیچ‬ ‫س���وودێکی نی���ە‪ .‬ئەگەر جەس���تەیەک‬ ‫بزانێت کە قۆڵێکی لەسەر ئاگرە‌و هەست‬ ‫بە ئازارەک���ەی بکات‪ ،‬ب���ەاڵم نەتوانێت‬ ‫ی���ا نەزانێت چ���ۆن قۆڵی ڕابکێش���ێت‪،‬‬ ‫کۆکردنەوەو هەڵس���ەنگاندنی داتاکە هیچ‬ ‫ل���ەو دەرئەنجامە ناگۆڕێ���ت کە قۆڵەکە‬ ‫دەسووتێت‪ .‬سیستمی تەندروستی ئێمە‬ ‫وەکو ئەو برادەرەی���ە کە زۆر بە وردی‌و‬ ‫هەموو س���ەرە کاتژمێرێک فشار‌و لێدانی‬ ‫دڵی نەخۆش���ێکی ماندووی دەگرت‪ ،‬کە‬ ‫نەخۆش���ەکە مرد‪ ،‬پێی���ان وت بۆ هیچت‬ ‫نەکرد کە بینیت فش���اری هاتەخوارەوە؟‬ ‫وتی‪ :‬پێیان وتم فشار‌و لێدانی دڵی بگرە‪،‬‬ ‫پێیان نەوتم هیچی بۆ بکە!‬ ‫گرنگین���ەدان ب���ە کۆکردن���ەوەو‬ ‫هەڵسەنگاندن‌و کارکردن لەسەر زانیاری‬ ‫ئەگەر هیچمان پ���ێ نەڵێت ئەوەمان پێ‬ ‫دەڵی���ت کە پەتایەکی تری کۆلێرا یا هەر‬ ‫پەتایەکی کوشندەی تر بەڕێوەیە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫‌رێگریی له‌بێڕێزیی كردن به‌پیرۆزییه‌كان‪،‬‬ ‫رێگریی نییه‌ له‌ئازادیی بیروڕا‬ ‫عه‌لی باپیر‬

‫جۆراوجۆره‌كان���ی خ���ۆی ده‌ربب���ڕێ‌و‬ ‫بخاته‌ڕو‪ ،‬بێئه‌وه‌ی هیچ سانس���ۆرێكی‬ ‫له‌سه‌ربێ‪ ،‬به‌اڵم به‌دور له‌زمانی جنێوو‬ ‫وش���ه‌ی بێ نه‌زاك���ه‌ت‌و گاڵته‌پێكردن‪،‬‬ ‫چونكه‌ بێگوم���ان تاقیكرانه‌وه‌ی مرۆڤ‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌وی په‌كی له‌س���ه‌ر ئازادیی‬ ‫كه‌وت���وه‌و س���ه‌ره‌كییترین ج���ۆری‬ ‫ئازادییش���ی ئازادی���ی بیركردن���ه‌وه‌و‬ ‫ده‌ربڕین���ه‌‪ ،‬كه‌واته‌‪ :‬ده‌بێ ئ���ه‌و ماف ‌ه‬ ‫ده‌سته‌به‌ر بكرێ‪ ،‬به‌اڵم بێگومان مرۆڤ‬ ‫هیچ پێویستی به‌جنێودان‌و گاڵته‌پێكردن‬ ‫نیه‌و‪ ،‬هیچ په‌كی له‌سه‌ریان نه‌كه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ش خ���وای كاربه‌جێ هاوكات‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی ك��� ‌ه خه‌ڵك���ی ئازادو‬ ‫سه‌رپش���ك ك���ردو‌ه له‌نێ���وان ئیمان‌و‬ ‫ُ‬ ‫���ل ْال َح ُّق ِم ْن‬ ‫كوفرداو فه‌رمویه‌تی‪َ ( :‬وق ِ‬

‫به‌پێویستی ده‌زانم له‌باره‌ی مه‌سه‌له‌ی‪:‬‬ ‫(بێڕێزیی ك���ردن به‌پیرۆزییه‌كان)ه‌و‌ه‬ ‫له‌چه‌ند خاڵێكدا بیروڕاو هه‌ڵوێستی خۆم‬ ‫بنووسم‪ ،‬به‌تایبه‌ت پاش ئه‌وه‌ی له‌ڕۆژانی‬ ‫ڕاب���ردودا مش���تومڕێكی گه‌رم‌وگوڕی‬ ‫له‌س���ه‌ر په‌یدابو‪ ،‬ك ‌ه م���ن تێپه‌ڕاندن‌و‬ ‫به‌زای���ه‌دان (إف���راط و تفری���ط)ی‬ ‫زۆرم تێ���دا به‌دیكرد له‌هه‌موالیه‌كه‌وه‌و‪،‬‬ ‫پێشموای ‌ه هۆكاری سه‌ره‌كیی تێپه‌ڕاندن‌و‬ ‫تێكگیرانه‌كه‌‪ ،‬بریتیی��� ‌ه له‌باش له‌یه‌ك‬ ‫تێنه‌گه‌یش���تن‌و تێكه‌ڵكردن���ی هه‌ندێ‬ ‫ش���ت ك ‌ه ناب���ێ تێكه‌ڵ بكرێ���ن‪ ،‬ئنجا‬ ‫من هه‌وڵده‌ده‌م له‌م نوس���ینه‌مدا (كا)و‬ ‫(دان)ی ئ���ه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ له‌ی���ه‌ك‬ ‫جی���ا بكه‌م���ه‌وه‌و تێكه‌ڵی���ی‌و له‌یه‌ك‬ ‫َرب ُِّك ْم َف َم ْن َشا َء َف ْلي ُْؤ ِم ْن َو َم ْن شا َء َف ْلـي َْك ُفرْ)‬ ‫تێنه‌گه‌یش���تن ی���ان خ���راپ له‌ی���ه‌ك الكه���ف ‪ ،-29-‬وات���ه‌‪ :‬ده‌بڵ���ێ هه‌ق‬ ‫تێگه‌یش���تنێك ك���ه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬نه‌یهێڵم‪ :‬له‌په‌روه‌ردگارته‌وه‌ی ‌ه جا كێ حه‌زده‌كات‬ ‫‌كات‬ ‫با ئیم���ان بێنێ وه‌كێش ح���ه‌زده‬ ‫عه‌لی باپیر‬ ‫با بێبڕوابێ‪ ...‬ه���اوكات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‪ :‬سێ بنچینه‌ی گرنگ‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬رونكردن���ه‌وه‌ی چه‌مك‌و واتای بێڕێزیی ك���ردن‌و جنێوپێدانی ته‌نانه‌ت‬ ‫بت‌و صه‌نه‌م‌و په‌رستراوه‌كانی هاوبه‌ش له‌بێڕێزییكردن به‌رانبه‌ر به‌پیرۆزییه‌كان‪،‬‬ ‫وشه‌كان‪:‬‬ ‫گه‌لێك جار جیاواز تێگه‌یشتن له‌وشه‌و بۆ خوا دانه‌ره‌كانیشی‪ ،‬قه‌ده‌غه‌كردوه‌و مایه‌ی به‌رته‌س���ك كردنه‌وه‌ی مه‌ودای‬ ‫ال َتسُ ب ْ‬ ‫ُّوا الَّ ِذينَ َي ْدعُ ونَ ئازادیی بیروڕا ده‌ربڕین‌و‪ ،‬خس���تنه‌ژێر‬ ‫زاراوه‌ی���ه‌ك‪ ،‬ه���ۆكاری س���ه‌ره‌كیی فه‌رمویه‌تی (‪َ ...‬و َ‬ ‫ُّوا هّ‬ ‫ِمن ُدون هّ‬ ‫للاِ َفيَسُ ب ْ‬ ‫للاَ عَ ْدوًا ِب َغي ِْر ِع ْلم ‪ )...‬پرس���یاری ڕێ���زو حورمه‌ت���ی مرۆڤه‌‪،‬‬ ‫تێكگیران‌و مشتومڕێكی زۆره‌‪ ،‬بۆی ‌ه بۆ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫نه‌یانپێكاوه‌‪ ،‬چونكه‌‪:‬‬ ‫رێگرتن له‌تێكگیران‌و مشتومڕی بێ جێ االنعام ‪.-108-‬‬ ‫به‌ر له‌هه‌رشتێك‪ ،‬پێویسته‌ ڕێككه‌وتن‌و هۆكاری ئه‌مه‌ش وه‌ك ئاماژه‌مان پێدا‪ ،‬یه‌ك‪ :‬هیچ مرۆڤێ���ك ك ‌ه خاوه‌نی ڕێزو‬ ‫لێكتێگه‌یش���تن (تفاهم) هه‌بێ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ مرۆڤ به‌ب���ێ بوار پێدانی حورمه‌ت بێ‌و‪ ،‬بی���ه‌وێ ڕێز له‌خه‌ڵكی‬ ‫چه‌مك‌و واتای وش���ه‌و زاراوه‌كان‪ ،‬ئنجا به‌وه‌ كه‌ ئیماندار ی���ان بێبڕوابێ‪ ،‬هیچ بگرێ‌و ڕێزی لێ بگیرێ‪ ،‬نه‌پێویس���تی‬ ‫با س���ه‌رنج بده‌ینه‌ چه‌مك‌و واتای ئه‌و مانایه‌ك بۆ ئازادیییه‌كه‌ی نامێنێته‌وه‌و‪ ،‬پێیه‌ت���ی‌و‪ ،‬نه‌به‌ڕه‌واش���ی ده‌زان���ێ‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه ئازادی���ش نه‌ب���و حیكمه‌ت���ی كه‌جنێو نه‌ك هه‌ر به‌پیرۆزییه‌كانی هیچ‬ ‫سێ وشه‌یه‌‪:‬‬ ‫دروستكردنه‌كه‌یشی نامێنێ‪ ،‬ك ‌ه بریتیی ‌ه كه‌س بڵ���ێ‌و گاڵته‌یان پێبكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫‪ -1‬بێڕێزییكردن‬ ‫له‌تاقیكرانه‌وه‌ی له‌ژیانی س���ه‌ر زه‌ویدا‪ :‬به‌ڕه‌های���ی جنێو به‌هی���چ كه‌س‌و هیچ‬ ‫‪ -2‬پیرۆزییه‌كان‬ ‫���ق المَ���وْ َت َو ْال َحيَ���ا َة لِ َيبْلُ َو ُك ْم شتێك بڵێ‌و گاڵته‌ی پێبكات‪.‬‬ ‫( الَّ ِذي َخلَ َ‬ ‫‪ -3‬ئازادیی بیروڕا‬ ‫���ن عَ َم ً‬ ‫�ل�ا‪ )...‬المل���ك ‪ ،-2-‬دوو‪ :‬ئایا به‌ڕێگریی كردن له‌مرۆڤه‌كان‬ ‫‪(-1‬بێڕێزییك���ردن) وات���ه‌‪ :‬به‌س���ووك أَي ُُّك��� ْم أَحْ َس ُ‬ ‫ته‌ماشاكردن‪ ،‬ك ‌ه ئه‌میش له‌جنێودان‌و ب���ه‌اڵم بێگومان نه‌ك ه���ه‌ر هیچ په‌كی كه‌جنێ���و به‌پیرۆزییه‌كان���ی یه‌ك���دی‬ ‫سب له‌س���ه‌ر ئه‌و‌ه نه‌كه‌وت���و‌ه كه‌ ده‌رفه‌تی بڵێن‌و‪ ،‬گاڵته‌ی���ان پێبكه‌ن‪ ،‬چ زیانێك‬ ‫قس���ه‌ی ساردو س���وك پێگوتن ( ّ‬ ‫وش���تم)و گاڵت���ه‌و جه‌فه‌ن���گ پێكردن جنێ���ودان‌و گاڵته‌پێك���ردن‌و بێڕێزیی به‌ڕێ���زو كه‌ڕامه‌ت���ی م���رۆڤ ده‌گات؟‬ ‫(سخرية وإستهزاء)دا خۆی ده‌نوێنێ‪ .‬نواندن���ی به‌پیرۆزییه‌كانی هیچ كه‌س‌و به‌ڵك���و به‌پێچه‌وان���ه‌و‌ه بێڕێزیی كردن‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كانی یه‌ك���دی‪ ،‬گه‌وره‌ترین‬ ‫كه‌واته‌‪ :‬هه‌ركه‌س پێیوابێ قسه‌وباسكردن‬ ‫پێشێلكردنی ڕێزو حورمه‌ت‌و كه‌سایه‌تیی‬ ‫له‌ب���اره‌ی بابه‌تێكه‌وه‌‪ ،‬ی���ان ته‌نانه‌ت‬ ‫مرۆڤه‌كانه‌‪ ،‬چونك ‌ه مرۆڤه‌كان‌و عه‌قیده‌و‬ ‫ره‌خن ‌ه لێگرت���ن‌و ره‌تكردنه‌وه‌یش���ی‪،‬‬ ‫به‌رنامه‌و پیرۆزییه‌كانیان پێ له‌خۆیان‬ ‫بێڕێزی���ی نوان���دن ده‌گه‌یه‌ن���ێ‪،‬‬ ‫به‌رزو به‌ڕێزت���ره‌و‪ ،‬ئاماده‌ن فیداكاریی‬ ‫به‌هه‌ڵه‌داچ���ووه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫له‌پێن���او پاراس���تنیاندا بك���ه‌ن‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ب���اس‌و لێكۆڵینه‌وه‌ك���ردن له‌ب���اره‌ی‬ ‫له‌دنیادا بینیومانه‌و ده‌یبینین!‬ ‫ش���تێكه‌وه‌و ته‌نانه‌ت هه‌ڵسه‌نگاندنی‌و‬ ‫كه‌واته‌‪ :‬له‌پێناوی پاراس���تنی ئازادیی‌و‬ ‫ره‌خنه‌ لێگرتنیشی‪ ،‬نیشانه‌ی گرنگیی‬ ‫مافه‌كان‌و ڕێزو كه‌سایه‌تیی مرۆڤه‌كاندا‪،‬‬ ‫پێدان‌و به‌هه‌ندگرتنه‌!‬ ‫پێویست ‌ه له‌كۆمه‌ڵگادا یاساو ڕێسایه‌ك‬ ‫‪(-2‬پیرۆزیی���ه‌كان) ئ���ه‌م وش���ه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌ب���ێ ب���ۆ ڕێگرت���ن له‌بێڕێزیی كردن‬ ‫ته‌رجه‌م���ه‌ی وش���ه‌ی (مق ّدس���ات)ی‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كان���ی یه‌ك���دی‪ ،‬كه‌به‌هۆی‬ ‫عه‌ره‌بییه‌‪ ،‬وشه‌یه‌كی تاڕادده‌یه‌ك نامۆی ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌وه‌‪ ،‬ئاش���تی‌و ته‌بای���ی كۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگی ئیس�ل�امیی داو‪ ،‬پێموای ‌ه‬ ‫تێكده‌چ���ێ‌و‪ ،‬پێكهاته‌كان���ی كێش���ه‌و‬ ‫زیات���ر له‌فه‌رهه‌نگ���ی نه‌صرانییه‌و ‌ه‬ ‫ئ���اژاوه‌و هه‌رایان له‌به‌یندا په‌یدا ده‌بێ‪،‬‬ ‫په‌ڕیوه‌ته‌ نێو مسوڵمانانه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رباره‌ی برینداركردنی هه‌ست‌و نه‌ستی‬ ‫ئنج���ا ئه‌گ���ه‌ر مه‌به‌س���ت له‌وش���ه‌ی‬ ‫یه‌كدی‌و یه‌كدی بێزارو تووڕه‌كردن‪.‬‬ ‫به‌پیرۆزگرت���ن (تقدی���س) ئه‌وه‌ب���ێ‬ ‫سێ یه‌م‪ :‬له‌سایه‌ی ده‌وڵه‌تی ئیسالمییدا‬ ‫كه‌پێچه‌وانه‌ك���ه‌ی ـ واته‌‪ :‬بێڕێزییكردن‬ ‫ئازادیی بیروڕا ده‌س���ته‌به‌ركراوه‌و ڕێی‬ ‫ـ ببێت��� ‌ه مای���ه‌ی له‌بازن���ه‌ی ئیمان‌و‬ ‫وتووێژی ئ���ازادو ڕه‌خنه‌گرتن له‌كه‌س‬ ‫ئیس�ل�ام بردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی خاوه‌نه‌كه‌ی‪،‬‬ ‫نه‌گیراوه‌‪:‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌ڵێین‪ :‬له‌ئیس�ل�ام ته‌نیا خوا‬ ‫به‌داخه‌و‌ه زۆرێك له‌نووسه‌رو ڕۆشنبیر‌ه‬ ‫ئایه‌ته‌كان���ی‌و‪،‬‬ ‫س���بحانه‌وتعالی‌‌و‪،‬‬ ‫سیكۆالریس���ته‌كان به‌هۆی نه‌شاره‌زایی‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی موحه‌ممه‌د صلی‌ الله‬ ‫ی���ان له‌ئیس�ل�ام‌و قیاس���ی ئیس�ل�ام‌و‬ ‫علی ‌ه وس���لم به‌تایبه‌ت‌و‪ ،‬پێغه‌مبه‌رانی‬ ‫مس���وڵمانان كردن له‌نه‌صرانییه‌ت‌و‬ ‫پێش���وو كتێبه‌كانیان علیهم الس�ل�ام‬ ‫ڕۆژئاوا‪ ،‬بۆیه‌ به‌و‌ه قه‌ڵس‌و س���ه‌غڵه‌ت‬ ‫به‌گشتی‪ ،‬بێڕێزیی نواندن به‌رامبه‌ریان‬ ‫ده‌بن‪ ،‬كه‌ باسی پیرۆزییه‌كان ده‌كرێ‪،‬‬ ‫ه���ۆكاری كافربون���ی مرۆڤه‌‪ ،‬وه‌ك له‌م‬ ‫چونك��� ‌ه پێیانوای ‌ه ك ‌ه له‌ئیسالمیش���دا‬ ‫ئایه‌ت��� ‌ه موباڕه‌كانه‌و‌ه دیاره‌‪ ،‬كه‌ خوای‬ ‫وه‌ك نه‌صڕانییه‌ت هه‌موو شتێك پیرۆز‬ ‫كاربه‌جێ له‌باره‌ی كۆمه‌ڵێك له‌مونافیق‌و‬ ‫(مُق َّدس)ه‌‪.‬‬ ‫دڵنه‌خۆشه‌كانه‌وه‌ فه‌رمونی‪:‬‬ ‫نازانن كه‌ له‌ئیسالمدا به‌س خوا (عزوجل‬ ‫( َولَ ِئ ْن َس���أَ ْل َت ُه ْم لَي َُقولُ َّن إِنَّ َم���ا ُكنَّا َن ُخ ُ‬ ‫وض‬ ‫َو َن ْل َع ُب ُق ْ‬ ‫���ل أَب هَّ‬ ‫( ُق��� ُّدوس)ه‌و‪ ،‬ئایه‌ته‌كان���ی ب���ێ هه‌ڵه‌و‬ ‫���اللِ َوآيَا ِت ِه َو َرسُ ���ولِ ِه ُكنتُ ْم‬ ‫ِ‬ ‫ال َت ْع َت ِذرُ ْ‬ ‫په‌ڵه‌ن‌و‪ ،‬پێغه‌مبه‌ره‌كه‌یش���ی (محمد)‬ ‫َتسْ َتهْزئُونَ ! َ‬ ‫وا َق ْد َك َفرْ تُم َب ْع َد إِي َما ِن ُك ْم‬ ‫ِ‬ ‫ی الل ‌ه علیه‌ وسلم له‌وه‌دا كه‌ وه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵێكی هه‌بێ‪ ،‬بگره‌ به‌و س���یفه‌ت‌و صل��� ‌‬ ‫‪ )...‬التوب ‌ه – ‪.-66-65‬‬ ‫واته‌‪ :‬وه‌ئه‌گه‌ر لێیان بپرس���ی ده‌ڵێن‪ :‬ره‌فتاران��� ‌ه ئازادیی‌و ڕێ���زو حورمه‌تی وه‌حی خوا فه‌رموویه‌تی‌و ڕایگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ته‌نیا قسه‌ی ڕێگا بڕین‌و گاڵته‌مان خۆی‌و خه‌ڵكیش ده‌خاته‌ مه‌ترسییه‌وه‌و‪ ،‬له‌هه‌ڵ ‌ه پارێزراو (معصوم)ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫یو‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬بڵ���ێ ئایا گاڵته‌ت���ان به‌خواو به‌پێچه‌وان���ه‌ی ئه‌وه‌ش���ه‌و‌ه ك��� ‌ه خوا ن���ا غه‌یری خ���وا س���بحان ‌ه وتعال ‌‬ ‫ی الل ‌ه علی ‌ه وسلم‬ ‫ئایه‌ته‌كان���ی‌و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ده‌كرد؟ ڕایگه‌یاندوه‌‪ -‬ك ‌ه رێزگرتنی مرۆڤه‌كانه‌‪ -‬پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی صل ‌‬ ‫عوزر مه‌هێننه‌و‌ه پ���اش ئیمانه‌كانتان ره‌فتاری كردوه‌‪( :‬ولقد كرمنا بنی آ‌دم) و ئ���ه‌و وه‌حییه‌ی ك���ه‌ ڕایانگه‌یاندوه‌‪،‬‬ ‫االسرا‌و ‪ ،-70-‬واته‌‪ :‬وه‌ بێگومان رێزمان له‌ئیس�ل�امدا‪ ،‬هیچ كه‌س‌و هیچ شتێكی‬ ‫كافر بون!‬ ‫دیكه‌ له‌س���ه‌رووی ڕه‌خن���ه‌و تێبینی‌و‬ ‫كه‌واته‌‪ :‬ناگونجێ بازنه‌ی پیرۆزییه‌كانی له‌وه‌چه‌ی ئاده‌م گرتوه‌‪...‬‬ ‫ئایین هێنده‌ فراوان بكرێ‪ ،‬كه‌ هه‌رچی دووه‌م ‪ :‬كه‌وات��� ‌ه به‌ڕێگریی له‌بێڕێزیی س���ه‌رنجه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬وه‌ك ئیم���ام مالیك‬ ‫په‌یوه‌ندیی به‌ئیسالمه‌وه‌ هه‌یه‌ بیگرێته‌و ‌ه ك���ردن به‌پیرۆزییه‌كان‪ ،‬نه‌ك هه‌ر زیان گوتوویه‌تی‪( :‬يؤخذ من���ه ويرد عليه اال‬ ‫با پیرۆزیش نه‌ب���ێ‪ ،‬وه‌ك مرۆڤه‌كان‌و به‌ئازادی���ی مرۆڤ و ڕێ���زو حورمه‌تی صاحب ه���ذا القبر) ك ‌ه مه‌به‌س���تی پێ‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ری خ���وا صل���ی‌ الل ‌ه علی ‌ه‬ ‫ئیجتیه���ادو بیروڕایه‌كانیان‌و‪....‬هت���د‪ ،‬ناگات‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ده‌بێ‪:‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د‌ه بێگوم���ان هه‌م���و جۆر‌ه به‌ڵ���ێ پ���اش دیاریك���ردن (تحدید)ی وسلم بووه‌‪.‬‬ ‫بێڕێزی���ی نواندنێك له‌خ���ودی خۆیدا چه‌م���ك‌و واتای هه‌ركام له‌وش���ه‌كانی‪ :‬به‌تایب���ه‌ت له‌ئیس�ل�امدا حوكمڕان���ان‬ ‫گوناه���و قه‌ده‌غه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم مه‌رج نی ‌ه بێڕێزیی كردن‌و‪ ،‬پیرۆزییه‌كان‌و‪ ،‬ئازادیی ‪ -‬به‌ڵ���ێ وه‌ك ه���ه‌ر مرۆڤێك���ی دیك ‌ه‬ ‫هه‌م���و گوناهێ���ك مای���ه‌ی كافربونی بیروڕا‪ ،‬به‌و ش���ێوه‌ی ك ‌ه ش���ه‌ریعه‌ت پێویس���ت ‌ه ڕێزیان لێ بگی���رێ ‪ -‬به‌اڵم‬ ‫فه‌رمویه‌تی‌و عه‌قڵی سه‌لیم‌و فیطڕه‌تی به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك به‌پی���رۆز ناگیرێن‪،‬‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌ی بێ‪.‬‬ ‫‪(-3‬ئازادیی بیروڕا) ئه‌میش پێویس���ت ‌ه س���اغ ده‌یخوازن‌و‪ ،‬له‌خاڵ���ی یه‌كه‌مدا جا چۆن به‌پی���رۆز ده‌گیرێن له‌كاتێكدا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی راس���ت‌و دروس���ت ئاماژه‌م���ان پێی���دا‪ ،‬زۆر ب���اش دڵنیا كه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صل���ی‌ الله علی ‌ه‬ ‫لێ���ی تێبگه‌ی���ن‪ ،‬كه‌ بریتیی��� ‌ه له‌وه‌ی ده‌بی���ن كه‌ ئه‌و بۆچونان���ه‌ی پێیانوای ‌ه وسلم به‌گش���تی له‌باره‌ی مرۆڤه‌كانه‌و‌ه‬ ‫م���رۆڤ بتوان���ێ قه‌ناعه‌ت��� ‌ه فیكریی ‌ه ده‌ركردنی بڕیارو یاس���ایه‌ك بۆ ڕێگرتن فه‌رموویه‌تی‪( :‬كل بني آدم خطاء وخير‬

‫بێڕێزیی كردن‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كانی‬ ‫یه‌كدی‪ ،‬گه‌وره‌ترین‬ ‫پێشێلكردنی‬ ‫ڕێزو حورمه‌ت‌و‬ ‫كه‌سایه‌تیی‬ ‫مرۆڤه‌كانه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه مرۆڤه‌كان‌و‬ ‫عه‌قیده‌و به‌رنامه‌و‬ ‫پیرۆزییه‌كانیان‬ ‫پێ له‌خۆیان به‌رزو‬ ‫به‌ڕێزتره‬

‫له‌سایه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسالمییدا‬ ‫ئازادیی بیروڕا‬ ‫ده‌سته‌به‌ركراوه‌و‬ ‫ڕێی وتووێژی‬ ‫ئازادو ڕه‌خنه‌گرتن‬ ‫له‌كه‌س نه‌گیراوه‬

‫الخطائي���ن التوابون) رواه الترمذي‪ .‬وات ‌ه‬ ‫س���ه‌رجه‌م وه‌چه‌ی ئ���اده‌م هه‌ڵه‌كارن‌و‬ ‫باش���ترین هه‌ڵه‌كارانیش ب���ۆ الی خوا‬ ‫گه‌ڕاوانن‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه مه‌س���ه‌له‌ی (داڕنین���ی پیرۆزیی‬ ‫له‌ده‌سته‌اڵت) له‌ئیسالمدا پاساوی هه‌ر‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌ئیسالمدا حوكمڕانان هه‌ر‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا پیرۆز نین‪ ،‬هه‌تا پێویس���ت‬ ‫بێ پیرۆزییان لێدابڕنرێ‪ ،‬وه‌ ئه‌و وشه‌و‬ ‫زاراوه‌ی���ه‌ش كاتی خ���ۆی له‌ڕۆژئاوادا‬ ‫سه‌ریهه‌ڵدا‪ ،‬ك ‌ه حوكمڕانه‌كان به‌پیرۆزو‬ ‫بگ���ر‌ه به‌س���ێبه‌رو نوێن���ه‌ری خ���وا‬ ‫ده‌زانران!‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌ماش���ای مێ���ژووی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسالمیش بكه‌ین به‌تایبه‌ت له‌ڕۆژگاری‬ ‫پێغه‌مبه‌ری خواو چوار جێنشینه‌كانیدا‪،‬‬ ‫ده‌بینین پڕیه‌تی له‌وتووێژو شه‌ڕ‌ه قس ‌ه‬ ‫(حوار وجدال) له‌نێوان مس���وڵمانان‌و‬ ‫نه‌ی���ار‌ه فیكری���ی‌و دینییه‌كانیان���دا‪،‬‬ ‫له‌جووله‌كه‌و نه‌صڕانی���ی‌و هاوبه‌ش‬ ‫دانه‌رو ‪ ...‬هت���د‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌مزگه‌وتی‬ ‫پێغه‌مبه‌ری خواش���دا له‌مه‌دین ‌ه وه‌فدی‬ ‫ی‬ ‫نه‌صڕانییه‌كانی نه‌جڕان (نصار ‌‬ ‫نجران) چه‌ند ڕۆژێك ماونه‌وه‌و ئه‌وان‬ ‫پڕ به‌زار باس���ی كوڕایه‌تیی عیس���ایان‬ ‫ده‌ك���رد ب���ۆ خوا (بُن��� َّو‌ه عیس���ی‌ لهلِ ِ) –‬ ‫پاكیی بۆ خوا‪ -‬ك ‌ه به‌و بۆنه‌یه‌ش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌وری هه‌ش���تا (‪ )80‬ئای���ه‌ت‬ ‫له‌سه‌ره‌تای س���ووڕه‌تی ( ا‌ل عمران)‬ ‫دابه‌زین‪ ،‬بێ ئ���ه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا‬ ‫صل���ی‌ الل���ه علی ‌ه وس���لم و هاوه‌اڵنی‬ ‫هی���چ هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كیان لێبك���ه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫گوش���ارێكیان ل���ه‌دژ به‌كاربێن���ن‪،‬‬ ‫جگ��� ‌ه له‌قس���ه‌و به‌ڵگ���ه‌ی مه‌نتیقیی!‬ ‫به‌ش���ی دووه‌م‪ :‬وه‌اڵمی سێ پرسیارو‬ ‫ئیشكال‪:‬‬ ‫به‌پێویس���تی ده‌زانم له‌به‌شی دووه‌می‬ ‫وتاره‌كه‌م���دا وه‌اڵمێك���ی كورتی چه‌ند‬ ‫پرسیارو ئیشكالێك بده‌مه‌وه‌‪:‬‬ ‫یه‌ك ‪ :‬خۆ خوا عزوجل بێ ده‌سته‌اڵت‬ ‫نیه‌‪ ،‬تاكو ئێم��� ‌ه به‌رگریی لێبكه‌ین ك ‌ه‬ ‫بێڕێزیی به‌رامبه‌ر بنوێنرێ!‬ ‫به‌ڵێ بێگومان خوای به‌رزو مه‌زن‌و بێ‬ ‫وێنه‌‪ ،‬س���یفه‌ته‌كانی له‌قه‌ده‌ر خۆینی‌و‬ ‫سنووریان نیه‌‪ ،‬بۆی ‌ه خاوه‌نی ئه‌وپه‌ڕی‬ ‫تواناو ده‌س���ته‌اڵته‌و‪ ،‬هیچ كه‌س‌و هیچ‬ ‫ش���تێك له‌ژێر ڕكێف���ی ده‌رناچێ وه‌ك‬ ‫فه‌رموویه‌ت���ی‪َ ( :‬و َم���ا َكانَ هَّ‬ ‫للاُ لِيُع ِْج َ‬ ‫���ز ُه‬ ‫أْ َ‬ ‫ِم ْن َش ْي ٍء ِفي السَّ ��� َما َو ِ لاَ‬ ‫ض‬ ‫ات َو ِفي الرْ ِ‬ ‫إِنَّ��� ُه َكانَ عَ لِيماً َق ِديراً) فاطر ‪ ،-44-‬وات ‌ه‬

‫و‌ه هیچ شتێك له‌ئاسمانه‌كان‌و له‌زه‌ویدا‬ ‫خوا ده‌سته‌وستان ناكات (له‌به‌رده‌ستی‬ ‫خوا قوتار ناب���ێ) بێگومان ئه‌و زانای‬ ‫توانایه‌‪...‬‬ ‫ب���ه‌اڵم بێگوم���ان خ���وا ژیانی س���ه‌ر‬ ‫زه‌وی ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌ی ئێمه‌ داناوه‌و‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌و پاداش���ت‌و سزاشمانی‬ ‫هه‌ڵگرت���وه‌ ب���ۆ ڕۆژی دوای���ی‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ور ُك ْم‬ ‫فه‌رموویه‌تی‪َ ...( :‬وإِنَّ َما تُ َو َّفوْ نَ أُجُ َ‬ ‫يَوْ َم ْال ِقيَا َم��� ِة‪ )..‬ال عمران ‪ .-185-‬واته‌‪:‬‬ ‫وه‌به‌دڵنیاییه‌وه‌ پاداشت‌و سزایه‌كانتان‬ ‫ڕۆژی قیامه‌ت به‌ته‌واوی وه‌ره‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئنجا به‌ش���ێك له‌تاقیكردن���ه‌وه‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئایا تا چ ڕاده‌یه‌ك ئاماده‌ین‬ ‫به‌رگریی له‌خ���واو ئاینه‌كه‌ی بكه‌ین؟!‬ ‫للاُ‬ ‫وه‌ك فه‌رموویه‌ت���ی‪َ ( :‬ولَ���وْ ي َ​َش���ا ُء هَّ‬ ‫ص َر ِم ْنهُ��� ْم‪َ .‬ولَ ِك ْن لِ َيبْلُ َو َبع َ ُ‬ ‫ْض‬ ‫ال ْن َت َ‬ ‫ْضك ْم ِب َبع ٍ‬

‫) محم���د ‪ ،-4-‬وه‌ ئه‌گ���ه‌ر خوا بیه‌وێ‬ ‫تۆڵ���ه‌ی لێده‌س���تاندن (له‌كافره‌كان)‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌یه‌وێ هه‌ندێكتان به‌هه‌ندێكتان‬ ‫تاقیبكاته‌وه‌‪.‬‬

‫دوو‪ :‬به‌پێی بڕیاری یاس���ای پاراستنی‬ ‫پیرۆزییه‌كان‪ ،‬نابێ مسوڵمانیش باسی‬ ‫عیس���ا بكه‌ن كه‌ كوڕی خوا نیه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫نه‌صڕانییه‌كان ده‌ڵێن‪ ،‬هه‌روه‌ها نابێ‬ ‫باسی شه‌یتان بكه‌ن له‌به‌ر یه‌زیدییه‌كان‬ ‫و ‪ ...‬هتد !!‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌و ئیشكاله‌ش ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌به‌پێی‬ ‫فه‌رمان���ی خ���وا‪ ،‬مس���وڵمانان لێیان‬ ‫قه‌ده‌غه‌كراو‌ه كه‌جنێو به‌په‌رستراوه‌كانی‬ ‫هه‌موو ئه‌وانه‌ ب���ده‌ن كه‌له‌جیاتی خوا‬ ‫ال َتسُ ب ْ‬ ‫ده‌یانپه‌رستن ‪َ ( :‬و َ‬ ‫ُّوا الَّ ِذينَ َي ْدعُ ونَ‬ ‫للاَ‪َ )...‬‬ ‫ُّوا هّ‬ ‫ِمن ُدون هّ‬ ‫للاِ َفيَسُ ب ْ‬ ‫األنعام ‪،-108-‬‬ ‫ِ‬ ‫كه‌واته‌‪ :‬ئه‌وه‌ی قه‌ده‌غه‌یه‌ له‌مسوڵمانان‬ ‫و نا مس���وڵمانان‪ ،‬جنێودان و بێڕێزیی‬ ‫پێكردن���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌و ش���ێواز‌ه‬ ‫نه‌بێ و ب ‌ه پاڵنه‌رو مه‌به‌س���ته‌وه‌ نه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌رامنبه‌ره‌ك���ه‌ی بۆ نی���ه‌ بیكاته‌ جێی‬ ‫ڕه‌خنه‌و گله‌یی‪ ،‬بۆ وێنه‌‪ :‬مس���وڵمانان‬ ‫ك ‌ه ده‌ڵێ���ن ‪ :‬خوا ت���اك و ته‌نیاو بێ‬ ‫وێنه‌و بێ هاوه‌ڵه‌و كه‌س���ی لێ نه‌بووه‌و‬ ‫للاُ‬ ‫للاُ أَ َح ٌد هَّ‬ ‫له‌ك���ه‌س نه‌بووه‌ ‪ُ ( :‬قل ُه���و هَّ‬

‫حقوقهم في شؤون العقيدة وممارسة طقوس‬ ‫الشعائر الدينية‌)‪.‬‬

‫ڕێزگرتن���ی‬ ‫ماف���ی‬ ‫وات���ه‌‪:‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كان‪ :‬مسوڵمانان به‌هۆی‬ ‫كاركردنیانه‌و‌ه به‌ئاڕاس���ته‌كانی ئایین‬ ‫و ش���ه‌ریعه‌ته‌كه‌یانه‌وه‌و له‌ژێر سایه‌ی‬ ‫بنچین���ه‌ی‪( :‬فه‌رمانم���ان پێك���راو‌ه‬ ‫كه‌وازی���ان لێ بێنین چ���ۆن دینداریی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بیكه‌ن) به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رز‬ ‫مامه‌ڵه‌ی���ان له‌گه‌ڵ نا مس���وڵمانان دا‬ ‫ك���ردو‌ه له‌واڵتان���ی ئیس�ل�امی دا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫وازایان لێهێناون ئازاد بن له‌عه‌قیده‌یان‬ ‫و دینداری���ی و هه‌ڵس���وكه‌وتیان دا و‪،‬‬ ‫ڕێی هیچ ش���تێكیان لێ نه‌گیراوه‌‪ ،‬و‌ه‬ ‫له‌ب���واری عه‌قی���ده‌و موماره‌س���ه‌كرنی‬ ‫س���رووتی دروشمه‌ ئاینییه‌كان دا ڕێزی‬ ‫مافه‌كانیانیان گرتوون‪...‬‬ ‫س���ێ‪ :‬ئایا س���زادان بۆ كه‌سانێك ك ‌ه‬ ‫بێڕێزی���ی به‌پیرۆزییه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫ناگه‌یه‌ن���ێ كه‌بێڕێزیی كردنه‌كانی دیك ‌ه‬ ‫ئاسایین؟!‬ ‫الص َم��� ُد لَ ْم َيلِ ْد َولَ ْم يُولَ��� ْد َولَ ْم ي َُكن لَّ ُه ُك ُفوًا له‌وه‌اڵمی ئه‌م پرس���یاره‌ش دا ده‌ڵێین‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫أَ َح ٌد) ئه‌وه‌ ته‌عبیر له‌گه‌وره‌ترین به‌ش���ی نه‌خێر له‌شه‌ریعه‌تی ئیسالمدا جنێوگوتن‬ ‫ئیم���ان و عه‌قیده‌ی خۆی���ان ده‌كه‌ن‪ ،‬و گاڵته‌و گه‌م ‌ه پێكردن و بێڕێزیی كردن‬ ‫كه‌خ���وا به‌یه‌كگرت���ن (توحید)ه‌‪ ،‬نه‌ك به‌هیچ كه‌س ڕه‌وا نیه‌‪ ،‬وه‌ك ئایه‌ته‌كانی‬ ‫مه‌به‌ستیان بێ قس ‌ه به‌نه‌صرانیه‌كان قوڕئان و ده‌قه‌كانی سوننه‌ت به‌ڕوون و‬ ‫ڕاشكاویی ده‌یگه‌یه‌نن‪ ،‬بۆ وێنه‌‪:‬‬ ‫یان غه‌یری وان بڵێن‪.‬‬ ‫‪(-1‬يَا أَ ُّي َها الَّ ِذينَ آ َمنُوا َ‬ ‫ال يَسْ َخرْ َقوْ ٌم مِّن َقوْ ٍم‬ ‫هه‌روه‌ها كه‌ده‌ڵێت (أَعُ ُ‬ ‫الشي َ‬ ‫وذ باهلل ِمنَ َّ‬ ‫ان‬ ‫ْط‬ ‫ِ‬ ‫َْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫س‬ ‫اب ِب ْئ َ‬ ‫الرَّ ِجيم) په‌نا به‌خوا ده‌گرم له‌ش���ه‌یتانی ‪ ...‬ال َتل ِم ُزوا أنف َسك ْم َوال َت َناب َُزوا ِباألل َق ِ‬ ‫ِ‬ ‫ا ِ ُْ ُ‬ ‫ان) الحجرات ‪،-11-‬‬ ‫اإلي َم ِ‬ ‫السْ ُم الفسُ وق َب ْع َد ِ‬ ‫دورخ���راو‌ه له‌به‌زه‌یی خ���وا‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێو‌ه موماره‌س���ه‌ی دووعاو زیكرێك وات���ه‌ ‪ :‬ئه‌وانه‌ی ئیمانت���ان هێناوه‌! با‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬نه‌ك جنێ���و به‌یه‌زیدییه‌كان و كۆمه‌ڵێك گاڵت ‌ه به‌كۆمه‌ڵێك نه‌كه‌ن ‪...‬‬ ‫وه‌ عه‌یب له‌خۆت���ان (واته‌ له‌یه‌كدی)‬ ‫مه‌له‌ك طاووسه‌كه‌یان بده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌به‌رامبه‌ری���ش دا كاتێ���ك مه‌گ���رن و‪ ،‬ن���اوو نات���ۆر‌ه له‌یه‌ك���دی‬ ‫نه‌صڕانییه‌ك پڕ به‌زاری ده‌ڵێ عیسا هه‌ڵم���ه‌ده‌ن‪ ،‬خراپتری���ن ن���او ن���اوی‬ ‫كوڕی خوایه‌‪ ،‬ی���ان یه‌زیدییه‌ك مه‌له‌ك فاس���قێتی ی ‌ه پاش ئیم���ان‪ ..‬كه‌وات ‌ه‬ ‫طاوس (ئیبلی���س) به‌پیرۆز ده‌گرێ‪ : ،‬ئه‌و ڕه‌فتارانه‌ مایه‌ی فاس���ق بوونی‬ ‫یان هیندییه‌كی گاپه‌رست‪ ،‬گا به‌پیرۆز مرۆڤن!‬ ‫ده‌گ���رێ‪ ،‬م���ادام وه‌ك موماره‌س���ه‌ی ‪(-2‬إن الذين يؤذون هللا ورسوله لعنهم هللا‬ ‫به‌شێك له‌دینداریی و عه‌قیده‌ی خۆیان في الدنيا واآلخرة وأع���د لهم عذابا مهينا‪.‬‬ ‫والذين ي���ؤذون المؤمنين والمؤمنات بغير‬ ‫ما اكتس���بوا فقد احتملوا بهتانا وإثما مبينا)‬

‫له‌پێناوی‬ ‫پاراستنی ئازادیی‌و‬ ‫مافه‌كان‌و ڕێزو‬ ‫كه‌سایه‌تیی‬ ‫مرۆڤه‌كاندا‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگادا‬ ‫یاساو ڕێسایه‌ك‬ ‫هه‌بێ بۆ ڕێگرتن‬ ‫له‌بێڕێزیی كردن‬ ‫به‌پیرۆزییه‌كانی‬ ‫یه‌كدی‬ ‫ئه‌و‌ه بك���ه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ مس���وڵمانان‬ ‫ئه‌و شتان ‌ه به‌هه‌ڵه‌و ئه‌فسانه‌و ناڕاست‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم ش���ه‌ریعه‌ت ڕێی نه‌داون‬ ‫كه‌ڕێگریی ئه‌و شتان ‌ه له‌و جۆر‌ه كه‌سان ‌ه‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌شوێن ‌ه تایبه‌ته‌كانی‬ ‫خۆیان دا‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ڕاس���تییه‌ك ‌ه له‌مێژووی ئیسالم‬ ‫دا وه‌ك ڕۆژی ڕوون دی���اره‌و‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫وانه‌بووای��� ‌ه ئێس���تا هی���چ جووله‌كه‌و‬ ‫ی‬ ‫نه‌صڕانی���ی و مه‌جووسیی و بووذای ‌‬ ‫و یه‌زیدیی���ه‌ك له‌واڵتان���ی ئیس�ل�امی‬ ‫دا نه‌ماب���وو! (د‪.‬وهب��� ‌ة الزحیل���ي)‬ ‫له‌كتێبی (آ‌ث���ار الحرب) ص ‪ 756‬دا‬ ‫له‌ژێ���ر ناوونیش���انی (ح���ق احترام‬ ‫الخصوصی���ات) دا گوتوویه‌ت���ی‬ ‫ً‬ ‫عم�ل�ا بتوجيه���ات دينهم‬ ‫‪( :‬المس���لمون‬ ‫وش���ريعتهم في مظلة قاعدة "أُ ِمرنا بتركهم‬ ‫وم���ا يدين���ون" يعا ِملون غيره���م معاملة‬ ‫س���امية‪ ،‬فيتركون لهم في ديار اإلس�ل�ام‬ ‫الحرية في معتقداتهم وديانتهم ومعامالتهم‪،‬‬ ‫فال يحجرون عليهم شيئاً منها‪ ،‬ويحترمون‬

‫االح���زاب ‪ ،-57،58-‬وات���ه‌ بێگوم���ان‬ ‫ئه‌وانه‌ی ئ���ازاری خواو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی‬ ‫ده‌ده‌ن‪ ،‬خوا له‌دونیاو دواڕۆژدا نه‌فرینی‬ ‫لێكردوون و ئازارێكی ڕیس���واكه‌ری بۆ‬ ‫ئاماده‌ك���ردوون‪ ،‬وه‌ ئه‌وان���ه‌ی به‌هۆی‬ ‫شتێكی هه‌ڵبه‌ستراوه‌وه‌ كه‌نه‌یانكردوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ازاری پیاوانی ب���ڕوادارو ئافره‌تانی‬ ‫ب���ڕوادار ده‌ده‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ بوخت���ان و‬ ‫گوناهێكی ئاشكرایان هه‌ڵگرتوه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك ده‌بینین خ���وای كاربه‌جێ پاش‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌كردنی له‌وان���ه‌ی بێڕێزی���ی‬ ‫به‌رانب���ه‌ر به‌خ���ۆی و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ ك ‌ه نه‌فرینیان لێ ده‌كات‬ ‫و ڕیسوایان ده‌كات له‌دونیاو دواڕۆژدا‪،‬‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ی له‌و كه‌س���انه‌ش ك���ردو‌ه‬ ‫كه‌به‌ناهه‌ق بوختان و درۆو ده‌له‌سه‌ بۆ‬ ‫بڕوادارانی پیاوو ئافره‌ت ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ئه‌و‬ ‫ڕه‌فتاره‌ی���ان به‌ بوخت���ان و گوناهێكی‬ ‫ئاشكرا له‌سه‌ریان حیساب ده‌كرێ!‬ ‫‪(-3‬ليس المؤم���ن الطعان وال باللعان وال‬ ‫الفاحش وال ال َب ِذيّ ) رواه الترمذي‪،1977 :‬‬ ‫وقال‪ :‬حديث حسن‪.‬‬

‫وات���ه‌ ب���ڕوادار تان ‌ه له‌خه‌ڵ���ك ده‌رو‪،‬‬ ‫نه‌فری���ن لێك���ه‌رو‪ ،‬جنێوف���رۆش و‪،‬‬ ‫زمانش���ڕنیه‌‪ .‬كه‌وات���ه‌‪ :‬هی���چ ج���ۆر‌ه‬ ‫ئازاردانێكی هیچكه‌س به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك‬ ‫بێ ‪ :‬جنێودان‪ ،‬گاڵته‌پێكردن‪ ،‬بوختان‬ ‫پێك���ردن‪ ،‬ناوو ناتۆر‌ه لێهه‌ڵدان‪ ،‬لێدان‬ ‫‪ ...‬هت���د‪ ،‬ڕه‌وا نی���ه‌و هه‌م���ووی هه‌ر‬ ‫به‌گوناهو تاوان داده‌نرێ‪ ،‬به‌اڵم عاده‌ت‬ ‫وای ‌ه مرۆڤه‌كان له‌نێو خۆیان دا له‌هه‌ق و‬ ‫مافه‌كانیان ده‌پێچنه‌وه‌و قبووڵی سته‌م‬ ‫و ده‌ستدرێژیی ناكه‌ن‪ ،‬یان جاری واش‬ ‫هه‌ی ‌ه یه‌كدی ده‌به‌خش���ن و چاوپۆشیی‬ ‫له‌یه‌ك���دی ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫پاراستنی پیرۆزییه‌كان – به‌و چه‌مك و‬ ‫واتایه‌ی كه‌له‌خاڵی یه‌كه‌م دا هێنامان‪-‬‬ ‫له‌بێڕێزی���ی پێكران‪ ،‬مافێكی گش���تی‬ ‫هه‌م���وو الیه‌ك���ه‌و به‌رژه‌وه‌ندیی هه‌موو‬ ‫الیه‌كیش���ی تێدایه‌و‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بێت��� ‌ه مایه‌ی تێكچوون���ی هێمنیی و‬ ‫ئاسایش���ی كۆمه‌ڵ���گاو باڵوبوونه‌وه‌ی‬ ‫ئ���اژاوه‌و ئاش���ووب و س���ه‌ره‌نجام‬ ‫زیانباربوونی هه‌مووالیه‌ك‪.‬‬ ‫بۆیه‌ جێ���ی خۆیه‌تی هیچ كۆمه‌ڵگایه‌ك‬ ‫قبووڵی نه‌كات بێڕێزیی به‌پیرۆزییه‌كانی‬ ‫هی���چ كام له‌پێكهاته‌كانی بكرێ‪ ،‬وه‌ك‬ ‫كۆتا ش���ه‌ریعه‌تی خ���وای كاربه‌جێ و‬ ‫دادگه‌ر فه‌رمانی پێكردوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ولێر ‪/29‬ذوالحجة‌‪1433/‬‬ ‫‪2012/11/13‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫تاکژنی‌و فره‌ژنی الی یه‌کگرتوو کۆمه‌ڵ‬

‫‪17‬‬

‫ئیس��ل�امییه‌كانی‌ كوردس����تان( یه‌كگرتوی‌ ئیس��ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌) له‌روی‌ بیروڕاو پراكتیزیش����ه‌وه‌ له‌سه‌ر مه‌س����ه‌له‌ی‌ فره‌ژنی‌ دو ڕای‌ جیاوازیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچی‌ یه‌كگرتوه‌ بڕوای‌ پێی‌ نییه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌ له‌گه‌ڵ فره‌ژنیدایه‌‪ ،‬ئاوێنه‌ بۆ ده‌رخس����تنی‌ ڕای‌ هه‌ردو حیزب‪ ،‬ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كگرتو‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كۆمه‌ڵ عه‌بدولستار مه‌جید سازكرد‬

‫یه‌كگرتوو‪ :‬دانبه‌خۆداگرتن له‌م دونیا باشتره‌ كۆمه‌ڵ‪‌:‬یه‌کگرتوو فره‌ژنییان کردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬سارا قادر‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هێنان���ه‌وه‌ی‌ ژنی‌ دوه‌م یان‬ ‫س���ێیه‌م زۆر نائارامی‌ به‌ ژنێك ده‌دات‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ به‌ڕێزت���ان بونی‌ فره‌ژنی‌ گه‌ر‬ ‫به‌م���ه‌رج ب���ێ‌ وه‌ك ئێس���تا هه‌یه‌ یان‬ ‫بێمه‌رجیش بێت ڕه‌وایه‌؟‬ ‫ئه‌بو به‌كر هه‌ڵه‌دنی‌‪ :‬سه‌ره‌تا فره‌ژنی‌‬ ‫له‌ئیسالمدا رێگه‌ پێدراوه‌‪ ،‬واجب‌و ئه‌رك‬ ‫نییه‌ كه‌ هه‌مو كه‌س���ێ‌ ئه‌نجامیبدات‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ب���ۆ چاره‌س���ه‌ری‌ حاڵه‌تێكی‌‬ ‫دیاریكراوی‌ كه‌س���انێكه‌‪ ،‬باوه‌ڕبون به‌‬ ‫شتێك جیایه‌ له‌جێبه‌جێكردنی‌ له‌واقعدا‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪ :‬تۆ باوه‌ڕت به‌ زه‌كات‌و حه‌ج‬ ‫هه‌یه‌ وه‌ك دو كۆڵه‌كه‌ی‌ ئیسالم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌وانه‌یه‌ به‌هه‌م���و ته‌مه‌نت ئه‌وه‌نده‌ت‬ ‫پاره‌ نه‌بێت زه‌كاتی‌ لێبدیت یان توانای‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ حه‌جت هه‌بێت‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ وه‌ك ده‌قێك ك���ه‌ له‌قورئانی‌‬ ‫پی���رۆزدا هاتوه‌و ب���ه‌و مه‌رجانه‌ش كه‌‬ ‫ب���ۆی‌ دان���راوه‌ ده‌بێ‌ باوه‌ڕم���ان پێی‌‬ ‫هه‌بێت ‪...‬كه‌ خ���وای‌ میهره‌بان‌و داناو‬

‫هه‌ر شه‌ش‬ ‫ی یه‌كگرتو‬ ‫كۆنگره‌كه‌ ‌‬ ‫ی وای‌ تێدا‬ ‫به‌ندێك ‌‬ ‫نیی ‌ه به‌ڵكو ئه‌و‌ه‬ ‫ئیجرائاتێك بو بۆ‬ ‫كاتێكی‌ دیاریكراو‪.‬‬ ‫وه‌ك وتم حاڵه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫له‌ناو یه‌كگرتودا‬ ‫ده‌گمه‌نه‌و‬ ‫زانا به‌ حاڵی‌ به‌نده‌كانی‌ ئه‌م رێگایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كردۆته‌وه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‌ هه‌ندێ‌ گرفتی‌‬ ‫كه‌س���انێك ك���ه‌ بیان���وی‌ هێنانی‌ ژنی‌‬ ‫دوه‌میان هه‌بێت‌و ده‌بێ‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫راوێژو قه‌ناعه‌تپێكردن بێت ‪..‬ئاس���ایی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ یه‌ك ژن هه‌بێ‌‪ ،‬واته‌ حاڵه‌ته‌كه‌‬ ‫ره‌ها نییه‌ به‌ڵكو په‌یوه‌س���ته‌ به‌ دۆخی‌‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ كه‌س���انێك‌و ده‌ب���ێ‌ توانای‌‬ ‫هێنانه‌دی‌ مه‌رجه‌كانی���ان هه‌بێت‌و من‬

‫ئه‌بوبه‌كر عومه‌ر عه‌بدواڵ ‪..‬ناسراوه‌ ب ‌ه‬ ‫(ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌)‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌كته‌بی‌ سیاسییه‌و به‌رپرس ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كگرتو ‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ یه‌كی‌ سلێمان ‌‬ ‫ئیسالمی‌ كوردستانه‌‬ ‫قه‌ناعه‌تی‌ ته‌واوم به‌و رایه‌ی‌ بیرمه‌ندی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌( محمد عه‌بده‌) هه‌ی ‌ه كه‌ ده‌ڵ ‌‬ ‫ێ‬ ‫خێزان‌و ئاسوده‌یی‌ خێزان بناغه‌ی‌ هه‌ره‌‬ ‫پیرۆزه‌و ده‌بێ‌ پارێزگاری‌ لێبكرێت هه‌ر‬ ‫ش���تێ‌ ئاس���وده‌یی‌‌و ئۆقره‌یی‌ خێزانی‌‬ ‫تێك ب���دات ته‌نانه‌ت به‌ هێنانی‌ ژنێكی‌‬ ‫تری���ش بێت ده‌بێ‌ رێگری���ی‌ لێبكرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌ ژینگه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫كاریگه‌ری‌ خ���ۆی‌ هه‌یه‌ ك���ه‌ پێموایه‌‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ت���ه‌ له‌كۆمه‌ڵگای‌ كورده‌واریدا‬ ‫نامۆو ده‌گمه‌ن���ه‌و زۆرت���ر له‌كۆمه‌ڵگا‬ ‫عه‌ره‌بییه‌كاندا جێ‌ به‌جێ‌ ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئاین���ی‌ ئیس�ل�امدا رێگه‌‬ ‫پێدراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر پیاوه‌كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ر دو ژنه‌كه‌دا وه‌ك یه‌ك دادپه‌روه‌رانه‌‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ ن���ه‌كات‪ .‬هیچ مرۆڤ���ێ‌ هه‌یه‌‬ ‫بتوانێت حه‌زو ئ���اره‌زوی‌ بۆ مرۆڤێكی‌‬ ‫تازه‌ وه‌ك مرۆڤێك بێت كه‌ س���ااڵنێكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵی���دا هات���وه‌؟ ئای���ا ده‌توانێ���ت‬ ‫له‌سێكس���دا دادپ���ه‌روه‌ری‌ بكات؟ گه‌ر‬ ‫وانه‌بێ‌ نیكاح هه‌ڵناوه‌شێته‌وه‌؟‬ ‫ئه‌بو به‌كر هه‌ڵه‌دنی‌‪ :‬دروس���تكردنی‌‬ ‫دادگ���ه‌ری‌ له‌نێ���وان هاوس���ه‌ره‌كاندا‪،‬‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ل���ه‌ ش���ته‌ ڕواڵه‌ت���ی‌‌و‬ ‫هه‌ستپێكراوه‌كاندا له‌مامه‌ڵه‌و ده‌ربڕینی‌‬ ‫خۆشه‌ویستی‌‌و خوێندنه‌وه‌و ئیداره‌دان‌و‬ ‫خزمه‌تكردنیان‌و مان���ه‌وه‌ له‌الیان‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌وانه‌یه‌ هه‌مو كه‌سێك نه‌توانێت ئه‌مانه‌‬ ‫به‌ دادپه‌روه‌ری‌ ی���ه‌وه‌ جێبه‌جێ‌ بكات‬ ‫به‌تایبه‌ت ئ���ه‌و نمونانه‌ی‌ له‌كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫ئێمه‌دا بینیومانه‌و بیس���تومانه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫جار هاوسه‌ری‌ پێش���و پشتگوێخراوه‌و‬ ‫حیس���ابی‌ بۆ نه‌كراوه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ هه‌ر‬

‫پیاوێك ئه‌گه‌ر ترسی‌ خوای‌ له‌دڵدابێت‌و‬ ‫به‌نیازی‌ پاداش���تی‌ رۆژی‌ دوایی‌ بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێ‌ حیس���اب بۆ ئ���ه‌م حاڵه‌ته‌ بكات‬ ‫چونكه‌ فه‌رمایش���تی‌ پێغه‌مبه‌ر(صلی‌‬ ‫الله علی ‌ه وس���لم)ی‌ له‌س���ه‌ره‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫پیاوێ���ك دادگ���ه‌ر نه‌بێت ل���ه‌ قیامه‌تا‬ ‫الیه‌كی‌ جه‌سته‌‌و الشه‌ی‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫به‌ڕای‌ م���ن ئارامگرتن‌و دانبه‌خۆداگرتن‬ ‫ی كه‌ مرۆڤ‬ ‫له‌م دونیا باش���تره‌ ل���ه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌توانێ‌ دادپه‌روه‌ری‌ دروس���ت بكات‌و‬ ‫به‌مه‌ش ئاسوده‌یی‌ دونیاو شه‌رمه‌زاریی‌‬ ‫ئه‌و دونیای‌ ده‌ستكه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ دو‬ ‫حیزبی‌ ئیس�ل�امین‪ ،‬بۆچ���ی‌ الی‌ ئێوه‌‬ ‫فره‌ژنی‌ قه‌ده‌غه‌كراوه‌و الی‌ ئه‌وان رێگه‌‬ ‫پێدراوه‌ ؟ به‌پێ���ی‌ چ ده‌قێك ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێكراوه‌؟‬ ‫ئه‌ب���و به‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی‌‪ :‬الی‌ ئێمه‌‬ ‫فره‌ژن���ی‌ قه‌ده‌غ���ه‌ نه‌ك���راوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫موماره‌سه‌‌و ئه‌نجامدانی‌ له‌ناو ئه‌ندامانی‌‬ ‫ڕێكخستن‌و ئه‌نداماندا ئه‌وه‌نده‌ ده‌گمه‌نه‌‬ ‫ته‌نان���ه‌ت به‌په‌نجه‌كان���ی‌ ده‌س���ت‬ ‫ده‌ژمێ���ررێ‌‌و كه‌ ئه‌مه‌ش ب���ۆ هۆكاری‌‬

‫ی‬ ‫الی‌ ئێمه‌ فره‌ژن ‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم موماره‌سه‌‌و‬ ‫ی له‌ناو‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ڕێكخستن‌و‬ ‫ئه‌نداماندا ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ده‌گمه‌نه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌په‌نجه‌كانی‌ ده‌ست‬ ‫ده‌ژمێررێ‌‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ س���وپاس بۆ خوا‬ ‫پرۆسه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌ له‌سه‌ر بنه‌ما ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆشیاری‌‌و خۆشه‌ویستی‌ بوه‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫خێزانه‌كان ئاسوده‌ن‌و كه‌مترین كێشه‌و‬ ‫گیرگرف���ت له‌ن���او خێزانه‌كان���دا هه‌یه‌‬ ‫‪..‬له‌الیه‌ك���ی‌ تره‌وه‌ ده‌ب���ێ‌ دان به‌وه‌دا‬ ‫بنێین كه‌ ئه‌مه‌ حاڵه‌ته‌و له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫(ئازادی‌)دا ده‌بێ‌ ڕێگه‌ به‌ كه‌س���انێك‬ ‫بده‌ین موماره‌س���ه‌ی‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ بكه‌ن‬

‫به‌اڵم ب���ه‌ كۆمه‌ڵێك مه‌رج هه‌ر س���ێ‌‬ ‫الیه‌نی‌ پیاوو ژن���ی‌ یه‌كه‌م‌و ژنی‌ دوه‌م‬ ‫له‌سه‌ری‌ رێكده‌كه‌ون ‪ ..‬هه‌روه‌ها به‌ڕای‌‬ ‫من ئ���ه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ گه‌وره‌كردنێكی‌‬ ‫تێدای���ه‌ له‌ڕاده‌به‌ده‌ر چونك���ه‌ ڕێژه‌ی‌‬ ‫فره‌ژنی‌ له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كورده‌واریدا‬ ‫كه‌م���ه‌‪ ..‬وه‌ له‌الیه‌كی‌ ت���ر ده‌بێت دان‬ ‫به‌ راستییه‌كیشدا بنێین كه‌ رۆژ به‌رۆژ‬ ‫ژماره‌ی‌ قه‌یره‌یی‌ له‌زۆربوندایه‌ ‪..‬ئایا چ‬ ‫به‌رنامه‌و پالنێ‌ هه‌یه‌ بۆ چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫گرفته‌كانی���ان ك���ه‌ ته‌نها مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫س���ێكس ناگرێته‌وه‌ به‌ڵك���و ره‌هه‌ندی‌‬ ‫له‌وه‌ گه‌وره‌تر هه‌یه‌ ‪...‬پاش���ان خۆتان‬ ‫ئه‌و ڕاس���تییه‌ش ده‌زانن كه‌ كه‌س���ێك‬ ‫به‌ رێگه‌ی‌ شه‌رعی‌‌و به‌ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫مه‌رج���ه‌كان ژنێ���ك بهێنێ‌ باش���تره‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ به‌ رێگای‌ ناش���ه‌رعی‌ په‌نا بۆ‬ ‫تێركردن���ی‌ ئاره‌زوه‌كانی‌ ببات ‪..‬ده‌بێ‌‬ ‫له‌هه‌م���و بواره‌كانه‌وه‌ ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌‬ ‫بخوێنینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬الی‌ ئێوه‌ رێگ���ه‌ پێنه‌دراوه‌‬ ‫هه‌ندێك ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ له‌په‌یڕه‌و الیانداوه‌ بۆچی‌‬ ‫هیچ ئیجرائاتێكیان به‌رانبه‌ر نه‌كراوه‌؟‬ ‫ئه‌ب���و به‌كر هه‌ڵه‌دن���ی‌‪ :‬كاتی‌ خۆی‌‬ ‫له‌نه‌وه‌ده‌كاندا بڕیارێكی‌ وامان هه‌بو كه‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌بو به‌رپرس���ه‌كان ژنی‌ تر بهێنن‬ ‫ئه‌ویش له‌س���ێ‌ روانگه‌وه‌ بو ‪..‬یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫ده‌بێ‌ به‌رپرس���ی‌ ئێمه‌ هم���وم‌و خه‌م‌و‬ ‫ئامانج���ی‌ گه‌وره‌یان هه‌بێ���ت‌و خۆیان‬ ‫داڕنیبێ���ت له‌ حه‌زه‌ شه‌خس���ییه‌كان‌و‬ ‫ده‌بێ‌ له‌ئاس���ت چاوه‌ڕوان���ی‌ ئه‌ندام‌و‬ ‫كادی���رو جه‌ماوه‌ریان���دا ب���ن‪ .‬دوه‌م‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ هی���چ كه‌س ئیس���تیغاللی‌‬ ‫ناووناوبان���گ‌و پێگ���ه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌كات‪ ،‬س���ێهه‌م‪ ،‬با بچین خه‌می‌ كچ‌و‬ ‫كوڕه‌كان���ی‌ خۆمان‌و خه‌ڵ���ك بخۆین‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ل���ه‌و كاته‌دا بڕیارێكی‌ بوێرانه‌ بو‪.‬‬ ‫بڕیاری‌ سه‌ركردایه‌تی‌ بو ئه‌گینا له‌هیچ‬ ‫شوێنێكی‌ په‌یڕه‌و پڕۆگرامی‌ هه‌ر شه‌ش‬ ‫كۆنگره‌ك���ه‌ی‌ یه‌كگرت���و به‌ندێكی‌ وای‌‬ ‫تێدا نییه‌ به‌ڵكو ئه‌وه‌ ئیجرائاتێك بو بۆ‬ ‫كاتێكی‌ دیاریكراو‪ .‬وه‌ك وتم حاڵه‌ته‌كه‌‬ ‫له‌ناو یه‌كگرتودا ده‌گمه‌نه‌و من ئێستاش‬ ‫قه‌ناعه‌ت���م هه‌ی���ه‌ ئه‌وانه‌ی‌ له‌ئاس���تی‌‬ ‫به‌رپرس���یارێتی‌‌و پۆستی‌ بااڵدان له‌ناو‬ ‫یه‌كگرتو ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی‌ ئه‌ركه‌كانیان‬ ‫ڕاپه‌ڕێن���ن فریای‌ ئه‌م بواره‌ ناكه‌ون بۆ‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ به‌رپرسیارێتی‌ حزبی‌‌و پۆستی‌‬ ‫حكومییان له‌سه‌ر شانه‌ ده‌بێ‌ گه‌وره‌تر‬ ‫بیربكه‌نه‌وه‌ چونك���ه‌ ئه‌ركه‌كان زیاترن‬ ‫له‌كاته‌كان‌و به‌ده‌س���تهێنانی‌ متمانه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكیش به‌رپرس���یارێتیه‌و بۆیه‌ ده‌بێ‌‬ ‫خولیاو خه‌ممان گه‌وره‌ بێت‌و بۆ خه‌ڵك‬ ‫بێت نه‌ك ته‌نها له‌ده‌وری‌ زاتی‌ خۆمان‬ ‫بخولێینه‌وه‌ ‪...‬‬

‫قورئان باسی‬ ‫چه‌ند ژنیی كردوه‌‌و‬ ‫سوننه‌تی‌ پێغه‌مبه‌ریش‬ ‫ی‬ ‫به‌ كرده‌و‌ه رون ‌‬ ‫ی‬ ‫كردۆته‌وه‌‌و واقیع ‌‬ ‫گه‌النیش ئه‌و‬ ‫ی‌ سه‌لماندوه‌‬ ‫زه‌روره‌ته‌ ‌‬ ‫عه‌بدولستار مه‌جید‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ئیسالمیی‌ كوردستان‬ ‫ی دوه‌م یان‬ ‫ی ژن ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هێنان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫س���ێیه‌م زۆر نائارامی‌ ب ‌ه ژنێك ده‌دات‪،‬‬ ‫ی فره‌ژنی‌ گه‌ر‬ ‫به‌بڕوای‌ به‌ڕێزتان بون��� ‌‬ ‫ێ وه‌ك ئێس���تا هه‌ی ‌ه یان‬ ‫ب ‌ه م���ه‌رج ب ‌‬ ‫بێمه‌رجیش بێت ڕه‌وایه‌؟‬ ‫عه‌بدولستار مه‌جید‪ :‬وه‌ك بیرخستنه‌و‌ه‬ ‫بۆ گشت الیه‌ك فره‌ژنی‌ له‌پێش ئیسالمدا‬ ‫هه‌بوه‌‌و ژماره‌ی‌ خه‌یاڵی‌ بوه‌‪ ،‬ئیس�ل�ام‬ ‫ی نه‌هێن���اوه‌‪ ،‬به‌ڵكو رێكیخس���توه‌‌و‬ ‫دا ‌‬ ‫مه‌رج‌و قه‌یدی‌ بۆ داناوه‌‌و له‌(فر‌ه ژنی)‬ ‫یه‌وه‌ كردویه‌ت���ی‌ ب ‌ه (چه‌ند ژنی‌) وات ‌ه‬ ‫ی كردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌می‌ كردۆته‌وه‌‌و س���نوردار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی من له‌ناو سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی قه‌ده‌غ ‌ه نییه‌‪،‬‬ ‫یه‌كگرتوش چه‌ندژنی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ندێ له‌ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ب ‌ه به‌ڵگه‌ ‌‬ ‫ی سیاسییان دو‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا‬ ‫هاوسه‌ر ‌‬ ‫هیچ جیاوازییه‌كمان نییه‌‪ ،‬هیچ كه‌سیش‬ ‫ناتوانێ به‌ناوی‌ دینه‌و‌ه قس ‌ه بكا‌و چه‌ند‬ ‫ژنی���ی‌ قه‌ده‌غ���ه‌ بكا‪ ،‬چونك ‌ه راس���ت‬ ‫ی قورئانه‌‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫ی ده‌ق��� ‌‬ ‫پێچه‌وان ‌ه ‌‬ ‫كاتدا كه‌س���یش ناتوانێ ف���ه‌رزی‌ بكا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو رێگ ‌ه پێدراو (مباح)ه‌‪ ،‬نه‌ك فه‌رز‬ ‫كراب���ێ‪ ،‬وێڕای‌ ئه‌م���ه‌ش وه‌ك گوتمان‬ ‫ی ئیسالمدا كۆمه‌ڵێك بنه‌ما‌و‬ ‫له‌شه‌ریعه‌ت ‌‬ ‫ی دانراوه‌‪ ،‬هه‌ر كه‌س‬ ‫مه‌رج بۆ چه‌ند ژنی ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌توان���ێ پێیانه‌و‌ه پابه‌ن���د بێ رێگ ‌ه ‌‬ ‫پێنادرێ ل ‌ه ژنێك زیاتر بهێنێ‪.‬‬ ‫ی ئیس�ل�امدا رێگ ‌ه‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ئاین��� ‌‬ ‫پێدراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر پیاوه‌ك ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ردو ژنه‌كه‌دا وه‌ك یه‌ك دادپه‌روه‌ران ‌ه‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ ن���ه‌كات‪ ،‬هیچ مرۆڤ���ێ‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ مرۆڤێك ‌‬ ‫بتوانێت حه‌زو ئ���اره‌زو ‌‬ ‫تاز‌ه وه‌ك مرۆڤێك بێت ك ‌ه س���ااڵنێك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵی���دا هات���وه‌؟ ئای���ا ده‌توانێ���ت‬

‫له‌سێكسدا دادپه‌روه‌ری‌ بكات ؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫ێ نیكاح هه‌ڵناوه‌شێته‌و‌ه ؟‬ ‫وانه‌ب ‌‬ ‫عه‌بدولس���تار مه‌جی���د‪ :‬به‌ڵ���ێ من‬ ‫ب���ڕوام پێیه‌ت���ی‌‪ ،‬چونك��� ‌ه قورئ���ان‬ ‫ی پێغه‌مبه‌ریش‬ ‫باسیكردوه‌‌و س���وننه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردۆت���ه‌وه‌‌و واقیع ‌‬ ‫ب��� ‌ه كرده‌و‌ه رون ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌النی���ش زه‌روره‌ت���ی‌ چه‌ن���د ژنی��� ‌‬ ‫س���ه‌لماندوه‌‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ قسه‌م زۆر‌ه‬ ‫به‌اڵم لێ���ر‌ه ده‌رفه‌ت وه‌ك پێویس���ت‬ ‫ی‬ ‫نییه‌‪ ،‬یاسای‌ چه‌ند ژن ‌ه بۆ چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫كێش���ه‌ دانراوه‌ جا چ په‌یوه‌ست بێ ب ‌ه‬ ‫ی هه‌مو‬ ‫تاكه‌و‌ه ی���ان كۆمه‌ڵگاوه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی ژنان له‌پیاوان زیاتره‌‪،‬‬ ‫ئاماره‌كان رێژ‌ه ‌‬ ‫ئه‌مان ‌ه ده‌ب���ێ بڵێین س���ێ رێگه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌رع ‌‬ ‫له‌به‌رده‌مدایه‌‪ ،‬یا ب ‌ه رێگایه‌ك ‌‬ ‫ش���وبكه‌ن‌و ببن ‌ه خاوه‌نی‌ هاوسه‌ر‪ ،‬یان‬ ‫ی ره‌فتاربكه‌ن‪،‬‬ ‫ی ناش���ه‌رع ‌‬ ‫ب ‌ه رێگایه‌ك ‌‬ ‫یاخود هیچ كامیان نه‌كه‌ن‌و له‌مه‌ش���دا‬ ‫ی‬ ‫مه‌حروم دێن ‌ه ده‌رێ‪ ،‬بۆی ‌ه چه‌ند ژنی ‌‬ ‫ی‬ ‫چاره‌س���ه‌ره‌‪ ،‬ش���ه‌ریعه‌ت دو مه‌رج ‌‬ ‫ی بۆ چه‌ند ژنیی‌ داناوه‌‪ :‬یه‌كه‌م‬ ‫سه‌ره‌ك ‌‬ ‫دادگه‌ری‌‪ ،‬دوه‌م توانای‌ مادیی‌‪ ،‬مه‌به‌ست‬ ‫له‌ دادگ���ه‌ری‌ هه‌مو روه‌كان ده‌گرێته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه بۆ ‌‬ ‫ی مه‌عن���ه‌و ‌‬ ‫بێجگ��� ‌ه له‌الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی��� ‌ه ل���ه‌دڵ‌و ده‌رون���ه‌و‌ه یه‌كێكیان ‌‬ ‫خۆش���تربوێت به‌اڵم نابێ نادادگه‌ر بێ‌و‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ‌ه رابگه‌یه‌نێ‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌توانا ‌‬ ‫مادیی���ش ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر له‌توانای‌ نه‌بێ‬ ‫به‌ ژیانێك���ی‌ مامناوه‌ند‌و ئاس���ایی‌ دو‬ ‫ماڵ به‌ڕێوه‌به‌رێ ئه‌وا رێگه‌ی‌ پێنادرێ‬ ‫چونكه‌ مه‌سه‌له‌ك ‌ه هه‌ر ژن هێنان نیی ‌ه‬ ‫به‌ڵك���و دروس���تكردنی‌ خانه‌واده‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ی بۆ س���ه‌ر‬ ‫ل���ه‌ كۆمه‌ڵ���گا‌و كاریگه‌ر ‌‬ ‫من���داڵ‌و ن���ه‌وه‌‌و بگ���ر‌ه كۆمه‌ڵ���گاش‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێ‪ ،‬ه���ه‌ر كاتێكیش ئه‌و كه‌س���ه‌ ‌‬ ‫له‌نێوان هاوس���ه‌ره‌كانی‌ س���ته‌می‌ كرد‬ ‫ی ش���ه‌رعییه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئ���ه‌وا ل���ه‌رو ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ده‌كر ‌‬ ‫دادگاو‌ه لێپرس���ینه‌وه‌ ‌‬ ‫ت���ا ده‌گات ‌ه ئ���ه‌وه‌ی‌ حاك���م (قاچی‌)‬ ‫ی هه‌ی ‌ه گرێبه‌س���تی‌ هاوس���ه‌رێتی‌‬ ‫ب���ۆ ‌‬ ‫هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫‌بەهۆی پشتگوێخستنیانەوە‪،‬‬ ‫کەمئەندامان مان لەخواردن دەگرن‬ ‫ئا‪ :‬رەوا بورهان‬ ‫بریارە ئەمرۆ ژمارەیەک کەمئەندام‬ ‫مان لەخواردن بگرن‌و داوای‬ ‫زیادکردنی موچەکانیان دەکەن بۆ‬ ‫پێنجسەد هەزار دینار‪.‬‬

‫که‌مئه‌ندامان داوای زیادکردنی موچه‌ ئه‌که‌ن‬

‫لەهەرێمی کوردستان زیاتر لە ‪150‬‬ ‫هەزار کەمئەندام هەیە کە بەش����ێکی‬ ‫کەمی����ان موچ����ە لەحکومەتی هەرێم‬ ‫وەردەگ����رن‪ ،‬بەمەس����تی زیادکردنی‬ ‫موچەکانیان لە‪ 150‬ه����ەزار دینارەوە‬ ‫بۆ ‪500‬هەزار بەش����ێک لەکەمئەندامان‬ ‫بریاریان����داوە ئەم����رۆ (سێش����ەممە)‬ ‫م����ان لەخواردن‌و خواردن����ەوە بگرن‪،‬‬ ‫ل����ەو بارەی����ەوە س����ەرۆکی گروپ����ی‬ ‫کەمئەندام����ان‪ ،‬ئ����اری محەمەد باس‬ ‫ل����ەوە دەکات حکومەتی هەرێم هیچی‬

‫بۆ کەمئەندامان نەکردوە‪ ،‬وتی کەس‬ ‫لەروی نایەت بێتە سەر تەلەفیزیۆن‌و‬ ‫بڵێت ئەوەم ب����ۆ کەمئەندامان کردوە‬ ‫چونک����ە هیچی����ان ب����ۆ کەمئەندامان‬ ‫نەک����ردوە‪ ،‬هەروەه����ا باس����ی ل����ەوە‬ ‫ک����رد ل����ەروی کۆمەاڵیەتیی����ەوە هیچ‬ ‫هۆش����یارکردنەوەیەک نەک����راوە ب����ۆ‬ ‫ئەوەی خەڵک لەماف����ی کەمئەندامان‬ ‫ئاگاداربکرێنەوەو‪ ،‬خەڵک هاوکارییان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ناوبراو جەختی لەوە کردەوە پێویستە‬ ‫لەقوتابخانەو ش����وێنە گش����تییەکان‬ ‫هەڵمەتی هۆش����یارکردنەوەی خەڵک‬ ‫دەس����تپێبکات‪ ،‬وت����ی "لەئێس����تادا‬ ‫هۆشیاری خەڵک بەرامبەر کەمئەندامان‬ ‫لەش����وێنی خۆی����دا وەس����تاوە‌و کار‬ ‫ب����ۆ کەمئەندام����ان ناکرێ����ت‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫هۆشیارییەش کە ئێستا هەیە بەهۆی‬

‫رێکخراوەکانی کەمئەندامانەوەیە"‪.‬‬ ‫ئاری ئەوەش����ی رونکردەوە رەنگە‬ ‫لەهەرێم����ی کوردس����تاندا کۆمەڵێک‬ ‫رێنمایی هەبێت بۆ کەمئەندامان بەاڵم‬ ‫گوێی پێنادرێ����ت‌و جێبەجێ ناکرێن‪،‬‬ ‫وتیش����ی بەمەبەس����تی زیادکردن����ی‬ ‫موچەکانیان بەش����ێک لەکەمئەندامان‬ ‫بریاریانداوە ئەمرۆ لەبەردەم نوسینگەی‬ ‫س����لێمانی پەرلەمان����ی کوردس����تان‬ ‫ژیان����ی خۆیان بخەنە مەترس����ییەوە‌و‬ ‫مان لەخ����واردن‌و خواردنەوە بگرن تا‬ ‫داواکارییەکانیان جێبەجێ بکرێت‪.‬‬ ‫وتیش����ی یەکێک����ی دیک����ە‬ ‫لەداواکارییەکانیان ئەوەیە کە لەناوچە‬ ‫جێناکۆکەکانی����ش کەمئەندام����ان‬ ‫س����ودمەندبن لەو ب����رە موچەیەی کە‬ ‫بۆیان براوەت����ەوە‪ ،‬هەروەها رەخنەی‬ ‫ئەوەشی گرت کە خەڵک هەیە موچەی‬

‫دو س����ێ ملوێنەو کەچی کەمئەندامان‬ ‫موچەکەی����ان تەنها ‪ 150‬هەزاردینارەو‬ ‫دەپرس����ێت "توخ����وا کەمئەندام����ان‬ ‫دەتوانن بەو موچەیە بژین؟"‬ ‫ئاری ئ����ەوەش روندەکاتەوە لەبینا‬ ‫حکومی‌و شوێنە گشتییەکاندا شوێنی‬ ‫تایبەت بە کەمئەندامان دابین نەکراوە‪،‬‬ ‫وتیش����ی لەفەرمانگەکان����دا رەچاوی‬ ‫بارودۆخی کەمئەندامان ناکرێت‌و هیچ‬ ‫هاوکارییەکیان ناکرێت‪.‬‬ ‫لەهەرێمی کوردس����تان تائێستا هیچ‬ ‫ئامارێک����ی فەرم����ی نییە ک����ە رێژەی‬ ‫کەمئەندامان لەهەرێ����م دیاری بکات‪،‬‬ ‫ئ����اری ل����ەو بارەی����ەوە وت����ی" بەاڵم‬ ‫بەگوێرەی زانیارییەکانی ئێمە رێژەی‬ ‫کەمئەندامان بەبێ ناوچە دابراوەکان‬ ‫لەنێ����وان ‪ 100‬ه����ەزار ب����ۆ ‪ 150‬هەزار‬ ‫فەرمانبەردایە"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫"یەکێتی‌و پارتی حیزب نین‪ ،‬دو خێڵ‌و دو عەشرەتن"‌‬

‫کچان کە حیجاب دەکەن‌و دەیانەوێت پاکیزەبن بۆمن مانایەکی زۆر گەورەی هەیە‪،‬‬

‫بەاڵم ئەوە دیدگای منی پیاوە کە حەزدەکەم دایپۆشم‌و بیخەمە تاریکایی‌‬ ‫ئا‪ :‬رەوا بورهان‬ ‫بەشی دوەم‌و کۆتایی‬ ‫لەبەشی دوەمی چاوپێکەوتنەکەیدا‪،‬‬ ‫چیرۆکنوس‌و رۆماننوس‌و شارەزای‬ ‫بواری پەروەردە‪ ،‬شێرزاد حەسەن‪،‬‬ ‫دەربارەی ئاستەنگەکانی نێوان‬ ‫تێکەڵکردنی کور‌و کچ دەدوێت لە‬ ‫ناوەندەکانی خوێندنداو پێشیوایە‬ ‫یەکێتی‌و پارتی دڵداریيەکی ترسناک‬ ‫لەگەڵ هێزە سەلەفیيەکانی کۆمەڵگای‬ ‫کوردی دەکەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬لەکابین���ەی پێنجەمدا پاش‬ ‫بەس���تنی کۆنگ���رەی پەروەردەيی زۆر‬ ‫ب���اس لەتێکەڵکردنەوەی کوران‌و کچان‬ ‫کرا لە ‪6‬ى بنەرەتی تاپۆلی ‪ ،12‬هۆکار‬ ‫چيیە کە تا ئێستا ئەو کارە نەکراوە؟‬ ‫ش���ێرزاد حەسەن‪ :‬ئەمە دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ س���ەرەوە‪ ،‬م���ن بەپێ���ی ئەزمونی‬ ‫خۆم لەو ‪ 21‬س���اڵەدا لەس���ەر ئاستی‬ ‫هەموو حیزبەکان لەس���ەری سەرەوە‪،‬‬ ‫یەکێتی‌و پارتی دڵداریيەکی زۆر سەیر‌و‬ ‫ترس���ناک لەگەڵ هێزی کۆنزەرڤاتیڤ‌و‬ ‫س���ەلەفیيەکان دەک���ەن‪ ،‬ئێم���ە زۆر‬ ‫هەوڵماندا لەهەم���وو قوتابخانەکان لە‬ ‫پۆلی ش���ەش‌و حەوت‪ ،‬ئەوەی پێشتر‬ ‫پێیدەوترا ش���ەش‪ ،‬یەکی ناوەندی کە‬

‫سێ مانگ تێپەریوە ئەگەر بەیەکەوەبن‬ ‫ک���وڕ‌و کچان چ���ی رودەدات‪ ،‬کە کورد‬ ‫ه���ەزاران س���اڵ خەریکی کش���توکاڵ‬ ‫بوە ی���ان بابڵێم ش���وانکارەیی ژیاوەو‬ ‫نێر‌و مێ ق���ەت لەگوندەکان لەیەکتری‬ ‫جیانەکراونەت���ەوە‪ ،‬هەت���ا مانت���ۆ کە‬ ‫بااڵپۆش���ی پێدەوترێت کچ���ەکان یان‬ ‫خەڵک خۆ موس���وڵمان ب���وون بەاڵم‬ ‫لەبەرنەک���راوە‪ ،‬خەڵ���ک لەگوندەکان‌و‬ ‫ش���ار‌و ش���ارۆچکەکان موس���وڵمان‬ ‫بووە بەراس���تی بەاڵم ق���ەت نەهاتۆتە‬ ‫پ���ای ئ���ەوەی ک���چ‌و ک���ور لەیەکتری‬ ‫جیابکەنەوە‪ ،‬لەب���ەر ئەوەی زۆر کاری‬ ‫ه���ەرەوەزی لەکاتی کش���توکاڵکردن‌و‬ ‫ئەوەی پێیدەوترێت ش���وانکارەیی ژن‌و‬ ‫پیاو‌‪ ،‬ک���چ‌و کوڕبەیەک���ەوە کردویانە‪،‬‬ ‫جێگەی سەرسورمانە کە تۆ لەپۆلێکدا‬ ‫کە فیزیاو کیمیاو زیندەورزانی‌و مێژوی‬ ‫تێدا دەخوێنرێ���ت‪ ،‬بەحەرامی بزانیت‬ ‫کوڕ‌و ک���چ بەیەکەوە دابنیش���ن‪ ،‬ئەمە‬ ‫پرسیارە؟‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئ���ەی رۆڵ���ی حیزب���ە‬ ‫ئیس�ل�اميیەکان لەم نێوەن���دەدا چی‬ ‫بووە؟‬ ‫شێرزاد حەسەن‪ :‬حیزبە ئیسالمیيەکان‬ ‫لەرادێو‌و تەلەفیزیۆنەکانیاندا گوتارێکی‬ ‫زۆر راستەقینەو راس���تەوخۆیان هەیە‬ ‫رو لەکۆمەڵگای���ە کە وابک���ەن ئەقڵی‬

‫شێرزاد حەسەن‬ ‫لەھەولێر لەگەرەکی خانەقا‬ ‫لەدایکبوە‪ .‬ساڵی لە دایکبون دیار‬ ‫نییە وەک خۆی دەڵێت "چونکە‬ ‫دایک و باوکی ناکۆک بون لەسەر‬ ‫ساڵی لەدایکبونی‪ ،‬ھەموجار‬ ‫دەبوە شەڕیان لە سەر بەرواری‬ ‫لە دایکبون‪ ،‬یەکێکیان دەیوت‬ ‫کە (شێرۆ) لە دایکبو‌ جولەکە‬ ‫لەھەولێر ڕۆيشتبو‪ ،‬ئەوی دیکەیان‬ ‫بەرپەرچی دەدایەوە دەیوت نەخێر‬ ‫جولەکەکان نەڕۆيشتبون‪ ،‬ھەر‬ ‫"لەبەر ئەوە ساڵی لەدایکبون‬ ‫دەکرێت ‪ ١٩٥١‬بێت یان ‪.١٩٥٢‬‬ ‫لەشاری ڕەواندز چوار ساڵی‬ ‫قۆناغی سەرەتایی لەقوتابخانەی‬ ‫پاشای گەورە خوێندوە‪ ،‬پاشان‬ ‫پۆلی شەشی سەرەتایی چونەتەوە‬ ‫ھەولێر لەقوتابخانەی (ئیبن‬ ‫خەلەکان) بوە‪ ،‬تا قۆناغی بەر‬

‫لەزانکۆ خوێندنی لەھەولێر‬ ‫تەواوکردوە‪ .‬پلەی زانستیی‬ ‫بەکالۆریس لەزمان و ئەدەبی‬ ‫ئینگلیزی‪ /‬زانکۆی بەغداد ساڵی‬ ‫‪ ١٩٧٥-١٩٧٤‬خاوەنی چوار کۆمەڵە‬ ‫چیرۆکه بەناوی ( تەنیایی‪ ،‬گوڵی‬ ‫ڕەش‪ ،‬گەڕەکی داھۆڵەکان‪ ،‬پیرە‬ ‫پەپولەکانی ئێواران) و دو ڕۆمان و‬ ‫سێ نۆڤلێت ( پێدەشتی کارمامزە‬ ‫کوژراوەکان‪ ،‬تەمی سەر خەرەند‪،‬‬ ‫حەسار و سەگەکانی باوکم‪،‬‬ ‫خەونی جاڵجاڵۆکەکان‪ ،‬ژنێکی‬ ‫منگن‪ ،‬ژنێک بەسەر منارەوە) و‬ ‫پتر لە بیست کتێبی وەرگێڕان‬ ‫لەبواری شیعر‪ ،‬چیرۆک‪ ،‬ڕۆمان‪،‬‬ ‫شانۆگەری‪ ،‬دەرونناسی‪ ،‬ھونەر‪،‬‬ ‫ڕاگەیاندن‪ ،‬کۆمەڵناسی و سیاسەت‬ ‫ھەیە کە لەئینگلیزیەوە کراون بە‬ ‫کوردی‪.‬‬

‫پیرۆزبایی‬

‫دی���ن‌و ئیس�ل�امی بەس���ەر کۆمەڵگادا‬ ‫زاڵبێت‪ ،‬لەبەرامبەر ئ���ەوەدا یەکێتی‌و‬ ‫پارتی هیچ خیتابێکی راس���تەقینەیان‬ ‫نیی���ە ک���ە ب���اس ل���ە ناس���یۆنال‌و‬ ‫نەتەوەپەرس���تی‌و عەلمانیبونی خۆیان‬ ‫دەکەن‪ ،‬بەپێچەوانەوە یەکێتی‌و پارتی‬ ‫بەعەقڵیەتێک���ی زۆر کۆنزەرڤاتیڤانە‌و‬ ‫س���ەلەفیش دەژی���ن‪ ،‬خیتابێک���ی‬ ‫راس���تەقینەو مۆدێرنی���ان نیيە‪ ،‬هەتا‬ ‫لەبواری پەروەردەش عەقڵێکی کراوە‌و‬ ‫تازەیان نییە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬مامۆس���تا ش���ێرزاد هۆکاری‬ ‫ئەوە بۆچ���ی دەگەڕێنیتەوە کە حیزبە‬ ‫کورديی���ەکان گرنگ���ی بە پ���ەروەردە‬ ‫نادەن؟‬ ‫ش���ێرزاد حەس���ەن‪ :‬لەب���ەر ئەوەی‬ ‫لەجەوه���ەردا حیزبی کوردی حیزبێکی‬ ‫مۆدێرن نییە‪ ،‬بەڵکو خێڵێکە‪ ،‬یەکێتی‌و‬ ‫پارت���ی جگە لە دوو خێ���ڵ زیاتر هیچ‬ ‫نین‪ ،‬هەتا ئێستا ئەقڵیيەتی ناو ئەو دو‬ ‫حیزبە خێڵەکییە‪.‬‬ ‫بەپێی قیاس���ات‌و پێوانەی حیزبی‬ ‫مۆدێرن���ی دونی���ا‪ ،‬یەکێت���ی‌و پارتی‬ ‫حیزب نین‪ ،‬دو خێڵ‌و دو عەش���رەتن‪،‬‬ ‫تەنانەت شایس���تەی ئ���ەوەش نەبون‬ ‫فیدراسیۆنێکی راستەقینەیان هەبێت‪،‬‬ ‫ئەوەی پێیدەوترێت رێکەوتنی ستراتیژی‬ ‫دابەش���کردنی دو بازار‌و دو س���ەرمایە‬ ‫لەنێوانیاندا‪ ،‬ئەوان بیرە نەوتی خۆیان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەمانیش بی���رە نەوتی خۆیان‪،‬‬ ‫ئەوان ب���ازاری خۆیان هەیە‪ ،‬ئەمانیش‬ ‫بازاری خۆیان‪ ،‬هیچ شتێک نیيە ئێستا‬ ‫لەنێوان یەکێتی‌و پارتی رەنگی سەوز‌و‬ ‫زەردی نەبێت‪ ،‬لەرئەوە بەهیچ شێوەیەک‬ ‫پەروەردەیەکی یەکگرتو لەکوردستاندا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ئەمانە نە نەتەوەپەرس���تن کە‬ ‫دەڵێن نەتەوەپەرس���تین‪ ،‬نەعەلمانین‬ ‫کە دەڵێن عەلمانین‪ ،‬ناخۆشترین نوکتە‬ ‫ئەوەیە بەو دو هێزە بگوترێت عەلمانی‌و‬ ‫نەتەوەپەرس���ت‪ ،‬حەس���ەن زی���رەک‬ ‫لەهەردوکی���ان نەتەوەپەس���تتر بوە‪،‬‬ ‫ئەوەندەی من کوردایەتی لەحەس���ەن‬ ‫زیرەک‌و لەش���وکرڵاڵی باب���ان فێربوم‪،‬‬ ‫ئەوەندە لەیەکێت���ی‌و پارتی فێرنەبوم‪،‬‬ ‫نەوەی من کە عومری ‪ 60‬ساڵەو نەوەی‬ ‫تۆ کە تەمەنی ‪ 20‬س���اڵە هەمو ئیشی‬ ‫پارت���ی‌و یەکێتی ئەوە ب���وە لەخاک‌و‬ ‫خەڵکی نیش���تیمان بمانتۆرێنێت‪ ،‬من‬ ‫ئەوەندەی قەرزاری حەس���ەن زیرەک‌و‬ ‫ش���وکرڵاڵی بابانم ئەوەن���دە قەرزاری‬ ‫یەکێتی‌و پارتی نیم‪.‬‬ ‫یەکێت���ی‌و پارتی وایان لەمن کرد کە‬ ‫نائومێدم کە م���ن لە پەروەردەدا ئیش‬ ‫دەکەم‪ ،‬لەبواری سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫هیچ ئومێدێکیان نەهێشتوە‪ ،‬نەوەی تۆ‬ ‫کە ئينتیمایان نیی���ە خەتای یەکێتی‌و‬ ‫پارتییە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬کەوات���ە پێتانوای���ە‬ ‫ك ئ���ەم واڵتە‬ ‫پەروەردەیەک���ی تاری��� ‌‬ ‫دەگرێتەوە؟‬ ‫ش���ێرزاد حەس���ەن‪ :‬بێگومان وایە‪،‬‬ ‫ب���ەم ئەقڵیيەتە ناتوانی���ن چاوەروانی‬ ‫ئایندەیەکی گەش بکەین‪ ،‬سااڵنە ‪%20‬‬ ‫ى ئەوان���ەی دەچن���ە قوتابخانە زیاد‬ ‫دەکات ‪ ،‬واتا ئەگەر ئەمس���اڵ س���ەد‬ ‫هەزار بێت ئەوە س���اڵی ئایندە س���ەدا‬ ‫بیس���ت ئەو رێژەیە زیاد دەکات‪ ،‬هیچ‬ ‫ئامادەگیيەکی���ان نیيە ن���ەک لەبواری‬ ‫رۆحی‌و دەرونی‪ ،‬لەبواری بینادا هیچيان‬ ‫بۆ نەکراوە‪ ،‬هەت���ا کە دیزاینێکی تازە‬ ‫بۆ خوێندنگاکان دەکرێت ئەندازیارەکە‬ ‫عەقڵ���ی پێناش���کێت کە پێویس���تە‬ ‫مەلەوانگ���ەی تێ���دا بێت‪ ،‬پێویس���تی‬ ‫بە وەرزش���ی هاوینەو زس���تانە هەیە‪،‬‬ ‫پیوس���تی بەتاقیگ���ە هەیە‪ ،‬راس���تە‬ ‫هەندێ���ک قوتابخانەی نوێ دروس���ت‬ ‫دەکەن‪ ،‬باش���ترین مەکتەب کە ئەمرۆ‬ ‫دروست دەکرێت بەدیدی من شێوەیەکی‬

‫پیرۆزباییه‌كی گه‌رم ئاراس���ته‌ی برای خۆشه‌ویستم كازم زرار گزالی ده‌كه‌م به‌ بۆنه‌ی به‌ده‌ستهێنانی بروانامه‌ی‬ ‫ماسته‌ر له‌بواری ده‌رونزانی گه‌ش ‌ه له‌زانكۆی شه‌فیڵد هااڵم له‌واڵتی به‌ریتانیا‌و گه‌رانه‌وه‌ی بۆ باوه‌شی كوردستان‌و‬ ‫هیوادارم سه‌ركه‌وتو بێت‌و نوخشه‌ له‌دكتۆراش بێت‪.‬‬ ‫برات نزار گزالی‬

‫من کوردایەتی لەحەسەن زیرەک‌و‬ ‫شوکرڵاڵی بابان فێربوم نه‌ک ل ‌ه‬ ‫یه‌کێتی‌و پارتییه‌وه‌‬

‫زیندان���ی تێدای���ە‪ ،‬بەقەناعەت���ی من لەقۆناغی باخچە یان سەرەتاییەوە ئەو‬ ‫دیزاینێکی زۆر زۆر تازە نییە کە بۆ ‪ 50‬وزە‌و عیش���قەی ال گەورە بکرایە رەنگە‬ ‫ساڵێکی تر بر بکات‪.‬‬ ‫بلیمەتێکی لێدەربچوایە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەبۆچونی تۆ پاش ئەو هەمو‬ ‫ئەوەی بۆ من گرنگە نەک لەکوردستان‬ ‫رەخنەیەی ئاراستەی بواری پەروەردە بەڵکو لەخۆرئاواش پەروەردە پایەکانی‬ ‫دەکرێ���ت‪ ،‬چاوەرێی ئایندەیەکی گەش لەس���ەر باوکس���االری بەن���دە‪ ،‬وەک‬ ‫دۆخێ���ک باوکس���االری وەک رۆحێک‬ ‫دەکەیت؟‬ ‫شێرزاد حەسەن‪ :‬من ناتوانم فاڵچی باوکس���االری‪ ،‬من لەم ماوەیەدا شتێکم‬ ‫ب���م‪ ،‬بڵێم بەیانی ب���اش دەبێت‪ ،‬بەاڵم خوێندەوە زۆرینەی س���ەرمایەدارەکان‬ ‫تا ئەم س���اتەی من قسەی تێدا دەکەم لەئێس���تادا نێرن‪ ،‬کەمیان مێن‪ ،‬ئەمە‬ ‫گۆرانکاریيەک���ی مۆدێ���رن و تازەگەر‌و یەک مانای هەیە ک���ە خۆرئاوا گومان‬

‫دڵشاد گەرمیانی‬ ‫کە دەڵێت نابێت‬ ‫کچان بچنە سەر‬ ‫تەلەفیزیۆن‪،‬‬ ‫حەقە تۆ‬ ‫حیجاب بکەیت‬ ‫مادام تۆ ئەوەندە‬ ‫وێرانیت‬

‫سەردەمیيانە کە لەگەڵ دنیادا بروات‪،‬‬ ‫لەکوردستاندا نەهاتۆتە پای کارکردن‪.‬‬ ‫مندااڵن هێشتا دەترسن‪ ،‬شەرم دەکەن‪،‬‬ ‫ت���ا ئێس���تا دێوەزم���ەی قوتابخانە‌و‬ ‫ئ���ەوەی پێیدەوترێ���ت تاقیکردنەوە‪،‬‬ ‫بەش���ێوە ه���ەرە کالس���یکێکەی ماوە‬ ‫کە ش���وورەییە‪ ،‬وەرزش‌و هونەرەکان‬ ‫فەرامۆش دەکرێن‪ ،‬تائێس���تا منداڵێکی‬ ‫گومانکەر‌و پرسیارکەر دروست نەکراوە‬ ‫‪ ،‬هەروەها قوتابخانەیەکی تەقلیدیيە کە‬ ‫پتر لەسەر تەڵقین ئیش دەکات‪ ،‬نەک‬ ‫تەقاندنەوەی هەمو وزە ش���اراوەکان‪،‬‬ ‫هەمو منداڵی���ک بلیمەتە کە دێتە الی‬ ‫تۆ‪ ،‬تۆی نایەڵی���ت بلیمەت بێت‪ ،‬من‌و‬ ‫تۆ کە لێرە دانیش���توین دەبینین چەند‬ ‫گەنجێک مۆسیقا لێدەدەن‪ ،‬ئەگەر ئەمانە‬

‫کۆت���ە‪ ،‬کە قژی دی���ارە قاچی دیارە‪،‬‬ ‫کە دەچیتە زانکۆ هەس���تدەکەیت باڵی‬ ‫کۆنەپارێز‌و کۆنزەرڤاتی���ف توانیویانە‬ ‫زانک���ۆ داگیربک���ەن‪ ،‬م���ن بەالم���ەوە‬ ‫زۆر س���ەیرە لەس���ەدەی بیست‌و یەک‬ ‫کۆمەڵێک برادەری من کە مس���وڵمانن‪،‬‬ ‫هەمویان لەو دانیشگایانە دەرچون کە‬ ‫من لێی دەرچوم‪ ،‬قەناعەتيان وابێت قژ‬ ‫حەرامە ببینرێت‪ ،‬کەسێکی وەک دڵشاد‬ ‫گەرمیان���ی ک���ە دەڵێ���ت نابێت کچان‬ ‫بچنە س���ەر تەلەفیزی���ۆن‪ ،‬ئەی بۆچی‬

‫یەکێتی‌وپارتی‬ ‫دڵداریيەکی‬ ‫زۆر سەیر‌و‬ ‫ترسناک‬ ‫لەگەڵ هێزە‬ ‫کۆنزەرڤاتیڤ‌و‬ ‫سەلەفیيەکان‬ ‫دەکەن‬

‫لەخۆی دەکات‪ ،‬بانگەش���ەی ئەو هەمو‬ ‫یەکس���انیيەی نێرو م���ێ دەکات بەاڵم‬ ‫هێشتا لەسیاس���ەتدا نێر زاڵە‪ ،‬هێشتا‬ ‫لەنێو کایەی ئاین���دا نێر زاڵە‪ ،‬کەواتە‬ ‫دەبێت یەکێ���ک لەگرنگترین کارەکانی‬ ‫پ���ەروەردە بیکات یەکس���انی نێر‌و مێ‬ ‫بێت‪ ،‬جیاوازی فیزیکی‌و فەس���لەجیيان‬ ‫هەیە‪ ،‬ئ���ەو مەمکی گەورەت���رە‪ ،‬ئەو‬ ‫منداڵ���ی دەبێ���ت تۆ منداڵ���ت نابێت‪،‬‬ ‫کێش���ەکە ئەوەیە ئەگەر تۆ بانگەشەی‬ ‫یەکس���انی دەکەیت دەبێ���ت لەماوەی‬ ‫پێنج س���اڵدا‪ ،‬ئەگەر سەلەفیيەکانیش‬ ‫بێنە ن���او حکومرانی دەبێت قەناعەتی‬ ‫پێبکەی���ت کچەکەی ت���ۆ بەحیجابەوە‬ ‫لەتەنیش���ت کورەکەی من دابنیش���ێت‬ ‫ی���ان لەتەنیش���ت کچەکە کە س���ەری‬

‫تۆی پی���او خۆت ناش���اریتەوە‪ ،‬هەقە‬ ‫تۆحیج���اب بکەیت م���ادام تۆ ئەوەندە‬ ‫وێرانیت‪ ،‬س���ەیری کچێ���ک بکەیت کە‬ ‫ق���ژی بەدەرەوەی���ە‪ ،‬ک���ە کچێک بێتە‬ ‫س���ەر تەلەفزێۆن زەوقت هەڵدەستێت‪،‬‬ ‫وێرانييەکە لەپیاوەکەدایە‪.‬‬ ‫کچان کە حیجاب دەکەن‌و دەیانەوێت‬ ‫پاکیزەبن بۆمن مانایەکی زۆر گەورەی‬ ‫هەیە کە ئەو کچە بۆچونی وایە ئازادە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئ���ەوە دیدگای من���ی پیاوە کە‬ ‫حەزدەکەم دایپۆشم‌و بیخەمە تاریکایی‪،‬‬ ‫بەس خۆم لەزەتی لێبکەم‪ ،‬ئەوە بۆ من‬ ‫وەک موڵکداری وایە‪ ،‬وەک بزن‌و مەڕ‪،‬‬ ‫واتا تۆ ژنەکەت کڕیوە‪ ،‬بۆیە بەموڵکی‬ ‫خۆت���ی دەزانیت نەیەتە دەرەوە‪ ،‬بەس‬ ‫چێشتت بۆ لێبنێ‪.‬‬

‫سوپاسنامه‌‬ ‫ی به‌ڕێز (ئه‌ركان س���ه‌ید نور) ده‌كه‌م كه‌ هه‌س���تا ب ‌ه‬ ‫ی پزیش���ك ‌‬ ‫زۆر سوپاس��� ‌‬ ‫ی نه‌ش���ته‌رگه‌رییه‌ك بۆم ئه‌ویش به‌گۆڕینی‌ جومگه‌یه‌كم‪ ،‬بۆیه‌ دوبار‌ه‬ ‫ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی زۆر بێت‪.‬‬ ‫سوپاسی‌ ده‌كه‌م‌و هیوادارم نمون ‌ه ‌‬ ‫نیهایه‌ت محه‌مه‌د ئه‌مین‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )352‬سێشه‌ممه‌ ‪2012/11/20‬‬

‫ڕەخنە لەعەلمانیەت‪ ...‬دیموکراسیەت یان عەلمانیەت؟‪ ...‬پاشماوە‬ ‫ڤایت بادەر پێیوایە کە هەڕەش����ەکردن‬ ‫لەو مافانەی سەرەوە‪ ،‬یاخود پێشێلکردن‌و‬ ‫پەراوێزخس����تنیان‪ ،‬دەکرێت هەم لەالیەن‬ ‫ھێزی دینییەوە رووبدات‪ ،‬هەم لەالیەن ھێزی‬ ‫عەلمانیی����ەوە‪ .‬واتە نە عەلمانیەت‌و نە دین‬ ‫ناتوانن وەک پارێزەر‌و دەس����تەبەرکەرێکی‬ ‫ئۆتۆماتیک����ی‌و خۆبەخ����ۆ‌و پێش����ینی ئەو‬ ‫مافان����ە ببینرێ����ن‪ ،‬بەڵک����و ه����ەم ھێ����زە‬ ‫دینییەکان‌و هەم ھێزە عەلمانییەکان دەبێت‬ ‫خۆیان لەگ����ەڵ ئەو مافان����ەدا بگونجێنن‪،‬‬ ‫فێربب����ن رێزیانبگرن‌و بیانکەن بەبەش����ێک‬ ‫لەبیرکردن����ەوە‌و هەڵس����وکەوتی خۆی����ان‪.‬‬ ‫ئەم����ەش مانای ئەوەی ه����ەردووال ببن بە‬ ‫دیموکرات‪ ،‬ه����ەردووال فێری رێزگرتنی ئەو‬ ‫مافانەببن‌و بیکەن بەبەشێک لەبیرکردنەوە‌و‬ ‫پراکتیکی سیاس����ی خۆیان‪ .‬بادەر پێیوایە‬ ‫هەم مێژووی دین‌و هەم مێژووی عەلمانیەت‬ ‫پڕیەتی لەھێرش����بردن بۆس����ەر ئەزموون‌و‬ ‫فیک����ری دیموکراس����ی‪ ،‬هەم پڕیش����یەتی‬ ‫لەنموونەی پاڵپشتیکردن لەدیموکراسیەت‌و‬ ‫هەوڵدان بۆ بەرقەرارکردنی‪( .‬دەبێت لێرەدا‬ ‫ئەو خاڵەمان لەبەرچاوبێت کە بادەر باس‬ ‫لەناوچەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس����ت ناکات‪،‬‬ ‫چونک����ە ل����ەم ناوچەیەدا نە دی����ن لەگەڵ‬ ‫دیموکراس����یەتدا تەبایە‌و نە عەلمانیەتیش‪،‬‬

‫لەم ناوچەیەدا پێویس����تە هەردوو بەرەکە‬ ‫فێری ئەوەببن ببن بە دیموکرات)‪.‬‬ ‫دواهەمی����ن خاڵێ����ک بمەوێ����ت لێ����رەدا‬ ‫باس����یبکەم هەڵوێس����تی دەوڵەت خۆیەتی‬ ‫لەدین‪ .‬ئایا دەوڵەت لەم پرۆسەی فێربوون‌و‬ ‫پاراس����تنەی "النیکەم����ی ئەخالقیات"دا چ‬ ‫هەڵوێس����تێکی لەدین هەبێت؟ ڤایت بادەر‬ ‫ب����اس لەگرنگی س����ەربەخۆبوونی دەوڵەتە‬ ‫بەرامبەر بە دین دەکات‪ ،‬باسی ئەوەدەکات‬ ‫ک����ە دەوڵ����ەت دەبێت لەیەک مەس����افەوە‬ ‫بەرامبەر بە هەموو دین����ەکان‌و نادینەکان‬ ‫بوەس����تێت‪ .‬ئەمەش بە مەبەستی رێگرتن‬ ‫لەوەی دەوڵەت هەوڵی سەپاندنی ئەم یان‬ ‫ئەو دین بەس����ەر هەموو کۆمەڵگادا بدات‪،‬‬ ‫یان بیەوێت فەزڵی دیندار بەسەر بێدیندا‪،‬‬ ‫ی����ان ھێ بێدین بەس����ەر دین����داردا بدات‪.‬‬ ‫دەوڵەت دەش����ێت خاوەن����ی دینی تایبەت‬ ‫بەخ����ۆی بێ����ت‪ ،‬وەک لەبەش����ێکی زۆری‬ ‫دەوڵەتە ئەوروپییەکاندا‪ ،‬بەاڵم ئەمە نابێت‬ ‫ببێت����ە ھۆی ئەوەی ئازادی دینی‌و ئازادییە‬ ‫دەس����تورییەکانی ت����ر س����نوورداربکات‌و‬ ‫پرۆسەی دەرکردنی یاساکان ئاراستەبکات‪.‬‬ ‫بوون����ی دین ب����ۆ دەوڵەت نابێ����ت ئازادی‬ ‫وی����ژدان‌و بیرکردنەوە تێکبدات‪ ،‬نابێت ئەو‬ ‫یاسایانەی کە دەردەکرێن‌و روویان لەهەموو‬

‫کۆمەڵگایە یاس����اکانی ئەم ی����ان ئەو دین‬ ‫بن‪ .‬بەکورتی ئەوەی ش����ێوازی کارکردنی‬ ‫دەوڵەتێکی دیموکراس����ی ئاراستەدەکات‪،‬‬ ‫دی����ن نیی����ە‪ ،‬بەڵک����و ئ����ەو النیکەم����ی‬ ‫ئەخالقیاتەیە کە لەس����ەرەوە باس����مکرد‪.‬‬ ‫لەم دۆخەدا نە دەوڵەت دەس����تدەخاتە ناو‬ ‫کاروباری دینییەوە نە دینیش دەستدەخاتە‬ ‫ن����او کاروباری دەوڵەتەوە‪ .‬ئەوەی دەوڵەت‬ ‫بە ھێزە دین����ی‌و نادینییەکانەوە گرێئەدات‬ ‫رێزگرتن����ی ئەو النیکەم����ی ئەخالقیاتەیە‪.‬‬ ‫ئەو ئەخالقیاتەیە بنەمای پەیوەندییەکانی‬ ‫دەوڵ����ەت لەناو خۆی‌و بەدەرەوەی خۆیەوە‬ ‫رێکدەخ����ات‪ .‬بەکورت����ی مەس����ەلە لێرەدا‬ ‫مەس����ەلەی جیاکردنەوەی دین‌و سیاسەت‬ ‫نیی����ە لەیەکتری بەو مانای����ەی دین نابێت‬ ‫بەش����ێکبێت لەژیان����ی سیاس����ی‌و لەژیانی‬ ‫گش����تی‪ ،‬بەڵکو مەس����ەلەی رێزگرتنی ئەو‬ ‫مافانەی����ە کە وەک النیکەم����ی ئەخالقیات‬ ‫ئامادەی����ە‌و وەک بنەم����ای دروس����تبوون‌و‬ ‫کارکردن����ی سیس����تمێکی دیموکراس����ی‬ ‫کاردەکەن‪ .‬وەک پێش����تریش ھێمامپێکرد‬ ‫هەڕەشە بۆس����ەر ئەم مافانە دەشێت هەم‬ ‫لەالیەن ھێزە دینییەکانەوە دروستببێت هەم‬ ‫لەالیەن ھێزە عەلمانییەکانەوە‪ .‬مەسەلەکە‬ ‫هەر لەبنەڕەتەوە پەیوەندی بە دینیبوون‌و‬

‫عەلمانیبوون����ەوە نیی����ە‪ ،‬بەڵکو پەیوەندی‬ ‫ب����ە دیموکراتب����وون‌و دیموکراتنەبوونەوە‬ ‫هەیە‪ .‬دی����ن‌و عەلمانی����ەت دەواتنن دین‌و‬ ‫عەلمانیەتێکی سیاس����ی بن‪ ،‬بەاڵم بوونیان‬ ‫ب����ە دی����ن‌و عەلمانیەتێک����ی دیموک����راس‬ ‫پێویس����تی بە پاراس����تن‌و جێبەجێکردنی‬ ‫ئ����ەو مافانە هەیە کە باس����کران‪ .‬هەموو‬ ‫ئەمانە لەچوارچێوەی هەستێکی مێژوویی‌و‬ ‫عەمەل����ی ق����ووڵ ب����ە پێداویس����تییەکانی‬ ‫ئەو س����اتەوەختە مێژوویی����ەی لەئارادایە‌و‬ ‫ب����ە خۆڕزگارک����ردن لەگ����ەڕان ب����ەدوای‬ ‫فیکر‌و پراکتیک����ی فریادڕەس����دا‪ .‬ھاوکات‬ ‫لەپ����اڵ گرنگ����ی وێناکردن����ی کۆمەڵ����گادا‬ ‫وەک ش����وێنێک پڕ لەملمالن����ێ‌و تەماحی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و سیاسی جیاواز کە پێویستی‬ ‫بە دانوس����انی بەردەوام‌و بە س����ەرلەنوێ‬ ‫نرخاندنەوەی بەردەوام����ی مافەکان هەیە‪.‬‬ ‫دەشێت لەس����اتێکدا پاراستنی ئەم مافیان‬ ‫لەویتریان گرنگتربێ����ت‪ ،‬زاڵکردنی فەزڵی‬ ‫ئەمیان بەس����ەر ئەویتریان����دا ناچاریبێت‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی گرنگە بزانرێ����ت ئەوەیە تیوریەک‬ ‫نییە پێمانبڵێت چۆن لەس����یاقە مێژووییە‬ ‫تایبەت‌و ئاڵۆزەکاندا هەڵس����وکەوتبکەین‪،‬‬ ‫ئ����ەوەی هەیە کۆمەڵێک ھێڵ‌و ئاراس����تەی‬ ‫گشتییە‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ونبوون‬

‫*ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه بەناوی (منیره عمر امین) هەرکەس‬ ‫دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه بەناوی( هەڵگورد خلیل ابراهیم)‬ ‫هەرکەس دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه بەناوی(علی امین فتاح) هەرکەس‬ ‫دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه بەناوی(علی قادر کاکه)هەرکەس‬ ‫دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه بەناوی(میران کمال رووف)هەرکەس‬ ‫دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*دەفتەری چوون���ەدەرەوەی ئۆتۆمبێ���ل ونبوه بەناوی (جەزا دەروێش حس���ن)‪،‬‬ ‫هەرکەس دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنه‪.‬‬ ‫*ونبونی "کارتی مانەوه(ئیقامە) لەکوردستان‪ ،‬کارتی ڤیزەی عەمەلی بەریتانی‪،‬‬ ‫دوو كارتی پولی (بارکلیس)‪ ،‬مۆڵەتنامەی ش���ۆفێری بەریتانی" به ناوی (ئارمان‬ ‫جان س���پار‪ )Arman jansepar -‬هەرکەس���ێک دۆزییەوە پەیوەندی بکات بە ژمارە‬ ‫مۆبایلی (‪.)07704639860‬‬ ‫ ‬ ‫فەرمانگەی دادنوسی سلێمانی‪1/‬‬

‫ئاگاداری‬

‫بەرواری‪2012/11/11 :‬‬

‫بەپێی ئەو داوایەی کە لەالیەن داواکار پێش���کەش ب���ەم فەرمانگەیە کراوە لەالیەن‬ ‫(عبداللە علی عبداللە) لە(‪ )2012/10/21‬خاوەنی کارگەی (هەژار صاڵح حەمە امین‬ ‫بۆکاری بالنصو میزانیەی س���ەیارە) داوای تۆمارکردنی ئ���ەو ئامێرانەی کردووە کە‬ ‫لە (س���لێمانی‪ /‬ن پ‪)1/‬دنراون‌وئامێرەکان لەخ���وارەوە دیاریکراوە بەپێی پەیڕەوی‬ ‫ئامێری میکانیکی ژمارە (‪ )65‬س���اڵی (‪ )1952‬باڵوی دەکەینەوە هەرکەسێ خۆی‬ ‫ب���ە پەیوەندیدار ی���ا خاوەنی هەریەک لەو ئامێرانە دادەنێ���ت لەماوەی (‪ )15‬پانزە‬ ‫رۆژ س���ەردانی فەرمانگەیە بکات‪ .‬بە پێچەوانەوە بەناوی داواکارەوە تۆمار دەکرێت‌و‬ ‫بڕوانامەی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫به‌هه‌ندوه‌گرتنی‌ پرس���ی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤ‪ .‬لەگەڵ رێزدا‪....‬‬ ‫بێگومانم ره‌نگدان���ه‌وه‌ی‌ بنه‌ماكانی‌ مافی‌‬ ‫دادنوس‪ /‬دادنوسی سلێمانی‪1/‬‬ ‫ ‬ ‫م���رۆڤ به‌مانا گش���تییه‌كه‌ی‌ له‌مه‌نهه‌جی‌‬ ‫فاروق کالن شریف‬ ‫ ‬ ‫خوێن���دن‌و پرۆگرامه‌كاندا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئامێرەکان‬ ‫به‌رفراوان‌و كردنه‌وه‌ی‌ ناوه‌ندی‌ ئه‌كادیمی‌ ‪ .1‬ئامێری بالنص ‪ / GTE/ 003410‬المانی‪ /‬کارەبایی‬ ‫تایبه‌ت به‌م پرس���ه‌ یه‌كێكه‌ له‌پێویستییه‌ ‪ .2‬ئامێری میزانیە ‪ / 232187 /‬المانی‪ /‬کارەبایی‬ ‫گرنگه‌كان���ی‌ ئه‌م قۆناغ���ه‌ی‌ كورده‌واریی‪.3 .‬کۆمپرێسەری هەوا ‪ 230‬لیتر‪ /‬بێ ژمارە‪ /‬ایطالی‪ /‬کارەبایی‬ ‫نه‌بونی‌ ئه‌كادیمیای‌ خوێندنی‌ مافی‌ مرۆڤ‬ ‫له‌كوردستاندا ده‌رخه‌ری‌ راستییه‌كی‌ تاڵه‌!‬ ‫وه‌ك چۆن ئه‌وه‌ی‌ پێویسته‌ رێز له‌پێگه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و ناوه‌ندانه‌ ناگیرێت كه‌ كار له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و پرس���ه‌ ده‌كه‌ن به‌نمونه‌ی‌ (ده‌سته‌ی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆی‌ مافه‌كانی‌ م���رۆڤ) كه‌ وه‌ك‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ مافی‌ مرۆڤ هه‌م���و رێگایه‌كمان بەداوی لێبوردنەوە‪ ،‬لەبەر نەبوونی ش���وێن پاشماوەی وتاری وتەبێژەکانی خوا‬ ‫گرت���ه‌ به‌ر ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌ لەژمارەی داهاتوودا باڵودەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئاكتیڤ بكرێت به‌اڵم هه‌وڵه‌كانمان به‌هه‌ند‬ ‫بەشی بیروڕا‬ ‫وه‌رنه‌گی���راوه‌‪ .‬ئاوه‌ه���اش به‌نادیده‌گرتن‌و‬ ‫بێبه‌ها ته‌ماشاكردنی‌ غیابی‌ ئه‌كادیمیاكانی‌‬ ‫ماف ‌ی مرۆڤ به‌شێكه‌ له‌و خه‌مساردییه‌ی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ گشتیدا بۆ پرسه‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌و دیموكراسییه‌كان ده‌بینرێت‪.‬‬

‫مافی‌ مرۆڤ له‌كوێی‌ ئه‌كادیمیاكانی‌ خوێندندایه‌؟‪ ...‬پاشماوە‬ ‫چونكه‌ هه‌مو زانست‌و مه‌عریفه‌و لقه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌ده‌ب‌و هون���ه‌رو فیكرو فه‌لس���ه‌فه‌ گه‌ر‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ مرۆڤ‌و مرۆڤایه‌تیدا نه‌بن ئه‌بێت‬ ‫چ بایه‌خێكیان هه‌بێت! ل���ه‌و روانگه‌یه‌وه‌‬ ‫كاتێك پێڕس���تی‌ ناوه‌نده‌ ئه‌كادیمییه‌كانی‌‬ ‫خوێندن له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا ده‌بینین‬ ‫توشی‌ شۆك ده‌بین كه‌ تائێستا سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و هه‌مو زانكۆو په‌یمانگایانه‌‬ ‫له‌شارو ش���ارۆچكه‌كانی‌ كوردستان نه‌ك‬ ‫كۆلێژێ یان په‌یمانگایه‌ك‪ ،‬به‌ڵكو به‌شێك‬ ‫له‌و هه‌م���و زانك���ۆو په‌یمانگایانه‌ به‌ناوی‌‬ ‫به‌شی‌ مافی‌ مرۆڤه‌وه‌ به‌دی‌ ناكه‌یت!؟‬ ‫گه‌لی‌ ك���ورد له‌ئه‌نجامی‌ پێش���ێلكردنی‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌‌و زه‌وتكردن���ی‌ ئازادییه‌كان���ی‌‬ ‫به‌درێژای���ی‌ مێ���ژوو ئێستاش���ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫بێ���ت كه‌ جگ���ه‌ له‌هه‌وڵه‌كان���ی‌ قڕكردن‌و‬ ‫س���ڕینه‌وه‌ی‌ بون‌و كه‌ینونه‌ی‌‪ .‬س���ه‌رباری‌‬ ‫چه‌ش���تنی‌ چه‌نده‌ه���ا ج���ۆری‌ ده‌گمه‌نی‌‬ ‫له‌ناوبردن���ی‌ له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تانی‌ ناوچه‌كه‌و‬ ‫به‌چاوپۆش���ی‌ زلهێزه‌كانی‌ دونیا‪ .‬هێش���تا‬ ‫وه‌ك پێویس���ت ئه‌م بابه‌ته‌ی‌ مافی‌ مرۆڤی‌‬

‫به‌هه‌ن���د وه‌رنه‌گرتوه‌‪ .‬ئه‌گین���ا هه‌ر هیچ‬ ‫نه‌بێ���ت له‌ناو یه‌كێك له‌و هه‌ش���ت زانكۆ‬ ‫حكومه‌تییه‌ی‌ كوردس���تان‌و ئ���ه‌و ده‌یان‬ ‫په‌یمانگای���ه‌دا لقێك���ی‌ خوێندن���ی‌ مافی‌‬ ‫مرۆڤ ده‌بو‪ .‬جگه‌ له‌بایه‌خی‌ ئاش���نابونی‌‬ ‫تاكی‌ كورد به‌مافه‌كانی‌ مرۆڤ به‌گش���تی‌‌و‬ ‫مافه‌كان���ی‌ خ���ۆی‌‪ ،‬ئاش���نابون ب���ه‌و بێ‌‬ ‫مافییه‌ی‌ كه‌ چه‌نده‌ها ده‌یه‌یه‌ ده‌رهه‌ق به‌‬ ‫كورد پیاده‌ ده‌كرێت‪ .‬له‌كۆمه‌ڵكوژییه‌كانی‌‬ ‫سه‌ره‌تای‌ سه‌ده‌ی‌ بیست‌و كاولكارییه‌كانی‌‬ ‫نێوان هه‌ردو جه‌نگی‌ جیهانی‌‌و كیمیاباران‌و‬ ‫ئه‌نف���ال‌و كۆڕه‌وی‌ س���اته‌وه‌خت ‌ی كه‌وتنی‌‬ ‫بلۆك���ی‌ رۆژه���ه‌اڵت‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ چه‌ندی���ن‬ ‫نمونه‌ی‌ ت���ری‌ تاوانی‌ دژب���ه‌ مرۆڤایه‌تی‌‌و‬ ‫تاوان���ی‌ جه‌نگ‌و جینۆس���اید‪ .‬ده‌بو ببنه‌‬ ‫كه‌ره‌س���ته‌ی‌ خوێندن ب���ۆ له‌بیرنه‌كردنی‌‬ ‫پێشێلكارییه‌ ترسناكه‌كانی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و‬ ‫كاركردن بۆ به‌دیهێنان���ی‌ ژیانێكی‌ ئارام‌و‬ ‫ئاسوده‌ له‌پێناو ساڕێژكردنی‌ برینه‌كاندا‪.‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و نه‌ته‌وه‌و واڵتانه‌ی‌ كوش���تارو‬ ‫كۆمه‌ڵكوژیی���ان به‌س���ه‌ردا هات���وه‌ دوای‌‬

‫ده‌ربازبون پرس���ی‌ مافه‌كان���ی‌ مرۆڤ له‌‬ ‫پڕبایه‌خترین بابه‌ته‌كانی‌ به‌رنامه‌ی‌ ژیانیان‬ ‫بوه‌‪ .‬ئه‌ڵمانیاو بۆسنه‌و بۆرما‌و فه‌له‌ستین‌و‬ ‫یابان‌و جه‌زائیرو پۆلۆنی���ا نمونه‌یه‌كن كه‌‬ ‫به‌چڕی‌ مافی‌ مرۆڤ وه‌ك س���ه‌ره‌كیترین‬ ‫بابه‌تی‌ سیس���ته‌می‌ په‌روه‌رده‌ی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫خوێندن له‌هه‌مو ئاس���ته‌كانی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی‌ بااڵدا ره‌نگی‌ داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌م وتاره‌وه‌ به‌گرنگی‌ ده‌زانم‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆر دره‌نگه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان بۆ س���اڵی‌ ئاینده‌ له‌ئاستی‌‬ ‫په‌یمانگاو كۆلێژه‌كاندا به‌ش���ی‌ خوێندنی‌‬ ‫مافی‌ مرۆڤ بكاته‌وه‌‪ .‬هه‌م بۆ پێگه‌یاندنی‌‬ ‫كادیری‌ ئه‌كادیمی‌ له‌م بواره‌ گرنگه‌دا هه‌م‬ ‫بۆ پێگه‌یاندنی‌ هوش���یارییه‌كی‌ ئه‌كادیمی‌‬ ‫بۆ ماف���ه‌كان‪ .‬بون���ی‌ توندوتیژی‌ له‌هه‌مو‬ ‫ئاس���ته‌كانداو كه‌می‌ رێزگرت���ن له‌پێوه‌ره‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���ی‌ م���اف‪ .‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫به‌پیره‌وه‌چون���ی‌ داخ���وازی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫به‌ ش���ۆڕكردنه‌وه‌ی‌ به‌هاكان‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫ل���ه‌و پاڵنه‌ران���ه‌ ب���ن ك���ه‌ ببن���ه‌ مایه‌ی‌‬

‫وته‌بێژه‌كانی خوا‪...‬‬

‫ئه‌مه‌ش وێنه‌ ‌ی ئه‌ردۆگانه‌!‪ ...‬پاشماوە‬

‫سیاسەت‌و ترس‌‪ ...‬پاشماوە‬ ‫ئەم ناتەباییەش لە چەشنی داڕشتنی‬ ‫سیاسەت‌و پەیوەندی دەرەکیدا‪ ،‬ھێندەی‬ ‫پابەن����دی ئ����ەو دۆخ����ە بونیادییەیە کە‬ ‫ھەر ھێزە لەناوچەی خۆیدا س����ەروەریی‬ ‫لۆکاڵ����ی خ����ۆی دەپارێزێ����ت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫پابەندیی پاراستنی سەروەریی نەتەوەیی‬ ‫نییە‪ .‬س����ەروەریی نەتەوەی����ی بەتەنھا‬ ‫لەسەر س����نوورە دەرەکی‌و ناوەکییەکانی‬ ‫کوردستان بەدەست دەوڵەتە دراوسێکان‌و‬ ‫عێراق ووردوخاش نابێ����ت‪ ،‬بەڵکو لەناو‬ ‫سنوورە ناوەکییەکانی ھێزە سیاسییەکانی‬ ‫خودی کوردستان ھەالھەال دەبێت‪.‬‬ ‫ب����ەم چەش����نە چەمک����ی دۆس����ت بۆ‬ ‫دەس����ەاڵتدارێتی ک����وردی بەگش����تی‌و‬ ‫بەتایب����ەت ب����ۆ پارتی ئ����ەو الیەنەیە کە‬ ‫زەرەری ب����ۆ دەس����ەاڵت‌و ھەیبەتی نییە‪،‬‬ ‫ئەو یاس����ایانەیە ک����ە بەرژەوەندییەکانی‬

‫دەپارێ����زن‌و ئەو ھێزانەی����ە کە جورئەتی‬ ‫ئەوەناک����ەن رەخنەیبکەن‌و دەس����ەاڵتی‬ ‫راس����تەقینەو رەم����زی ئ����ەو بخەنە ژێر‬ ‫پرس����یارەوە‪ .‬ل����ە باش����ترین حاڵەت����دا‬ ‫دۆس����ت ئەو ھێزەی����ە ک����ە بارەگاکانی‬ ‫بس����وتێنرێت‌و پاش����ان بە پارەی ماڵی‬ ‫گشتیی بێدەنگ‌و ڕازیبکرێت‌و قەرەبووی‬ ‫زیانە مادییەکانی بکرێت����ەوە‪ .‬ئەمە لەو‬ ‫چەشنە جەنگە دەچێت کە تیایدا تەنھا‬ ‫تەرازووی ھێز دۆڕاو‌و براوە دیاریدەکات‪.‬‬ ‫کورد نە پێویس����تی بەو ج����ۆرە جەنگە‬ ‫ناوەکییانە ھەیەو نە بە ئامادەس����ازییش‬ ‫بۆ جەنگی دەرەکیی‪ .‬ئەوەی کوردستان‬ ‫پێویس����تێتی ئاش����تییەکی راستەقینەی‬ ‫سیاس����ییە لەناو ھێزە سیاسییەکاندا کە‬ ‫ھیچیان بە ئارەزووی خۆی ڕێگریی یاسا‬ ‫دروس����تنەکات‌و یاساش����کێنیی نەکات‌و‬

‫بڕی����اری پەرلەمان نەش����ارێتەوە‪ ،‬وەکو‬ ‫لەگەڵ بڕیاری ژمارە ‪٢‬ی س����اڵی ‪٢٠١١‬دا‬ ‫کرا‪.‬‬ ‫ئەوەی ئێمە دەبێت لێیبترسین خودی‬ ‫ترس نییە‪ ،‬بەڵکو ئەو مەترسییانەیە کە‬ ‫بۆ سەر ئازادی‌و ئارامیی کۆمەاڵیەتیمان‬ ‫دروس����تدەبن‪ .‬ھەم����وو ئەو مەترس����ییە‬ ‫سیاسییانەی بۆ کۆمەڵگا دروستدەبن‪ ،‬لە‬ ‫ترسێکی ئایدیۆلۆژییەوە سەرھەڵدەدەن‪،‬‬ ‫ک����ە س����ەرەتا دەرەوە تیای����دا تاوانبار‬ ‫دەکرێ����ت‌و بە کۆنترۆلکردن����ی ناوەوەش‬ ‫کۆتاییدێ����ت‪ .‬ئەوەی ئێمە پێویس����تمان‬ ‫پێیەت����ی دەس����تکاریکردنێکی قووڵە لە‬ ‫تێگەشتنمان بۆ چەمکی ترس‌و گۆڕینێتی‬ ‫ل����ە ترس����ی نەتەوەیی����ەوە ب����ۆ خەمی‬ ‫نەتەوەیی‪ .‬ھەم����وو ئەو ھێزانەی باس لە‬ ‫مەترس����ی دەرەکیی‌و ناوەکیی دەکەن بۆ‬

‫س����ەر گەل‌و نیش����تیمان بە پلەی یەکەم‬ ‫دروس����تکەری خودی مەترسین بۆ سەر‬ ‫کۆمەڵگا‌و ئازادی‌و مافەکانی ھاواڵتیان‪.‬‬ ‫ل����ە ھەر واڵتێک����دا ترس سیاس����ەتی‬ ‫بەرھەمھێنا لەو شوێنەدا سیاسەت دەبێتە‬ ‫کردەیەکی مەترس����یدار‪ .‬ئەم جۆرە ھێزە‬ ‫سیاس����ییانە ھێزگەلێکی بێدۆستن‪ ،‬تاکە‬ ‫ھاوڕێیەک ھەیانبێت چەک‌و پارەو یاسایە‬ ‫کە بەرژەوەندییەکانیان دەپارێزێت‪ .‬واقیعی‬ ‫سیاسیی کوردس����تان ئەوەمان پێدەڵێت‬ ‫کە ھێزەکان لەیەکتردەترسن‌و متمانەیان‬ ‫بەیەکتر نییە‪ .‬ھەر ئەمەشە وامانلێدەکات‬ ‫بڵێین‪ :‬کێشەی سیاسەت لە کوردستانی‬ ‫ئەم����ڕۆدا ن����ە کورتبینی سیاس����ییەو نە‬ ‫نەبوون����ی دووربینی سیاس����ییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئامادەبوونی بێئاراستەییەکی کوشندەی‬ ‫ھەمەالیەنەی سیاسییە‪.‬‬

‫دەیانەوێت چ کوردستانێک داگیربکەن؟‪ ...‬پاشماوە‬ ‫دەوڵ���ەت ب���ەر ل���ەوەی میکانیزم���ی‬ ‫بەرێوەبردن‌و دەسەاڵت بێت‪ ،‬جۆرە نیگار‌و‬ ‫وێنەیەکی سایکۆلۆژییە لەسەری حاکماندا‪.‬‬ ‫ئەو وێنەیەش تا ئێستا وێنەیەکی کالسیکی‬ ‫چەق بەس���تووە‪ ،‬دەوڵەت جۆرە قاڵبێکی‬ ‫خەیاڵییە‪ ،‬لەو قاڵبەشدا هەمیشە سەنتەر‬ ‫ئاغا‌و کوردس���تان کۆیلە بووە‌و دەبێت وا‬ ‫بمێنێتەوە‪ .‬هەموو ئەو سیاسەتمەدارانەی‬ ‫لە بەغداد بە پاش���خانێکی ناسیونالیستی‌و‬ ‫دینیی���ەوە دێن خاڵی نی���ن لەوجۆرە وێنە‬ ‫کالسیکییە سەنتراڵە بۆ دەوڵەت‪ .‬مەرجی‬ ‫دەس���ەاڵت لێرەدا ئەوەیە ش���تێک هەبێت‬ ‫بچوکتر‌و نزمتر لەخۆی بیبینێت‌و ڕەفتاری‬ ‫لەگەڵ بکات‪ ،‬بەبێ بوونەوەرێکی پەراوێزیی‬ ‫پێش���ێلکراو دەوڵەت ناتوانێت خۆی وەک‬ ‫دەوڵەت ببینێ���ت‪ ،‬دەوڵەت ل���ە خەیاڵی‬ ‫دەستەجەمعی عێراقیدا هێزێکە کە هێزێکی‬ ‫تر دەپلیش���ێنێتەوە‪ ،‬لە مێ���ژووی عێراقدا‬ ‫ش���تێک نییە ناوی دەوڵ���ەت بێت‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی شتێک هەبێت ناوی قوربانی بێت‪.‬‬ ‫ئەم قاڵبەیە وادەکات کە دەوڵەتی عێراقی‬ ‫هەمیش���ە دەوڵەتێکی ناسیونالیس���ت یان‬ ‫تایەفی بێت‪ ،‬لە عێراقدا دروس���تبوونەوەی‬ ‫دەوڵەت بەبێ شوناس���ێکی ناسیونالیستی‬ ‫ی���ان تایفی کاری نەکردەیە‪ .‬مەس���ەلەکە‬ ‫تەنیا گرێ���دراوی خواس���ت‌و ئایدۆلۆژیای‬ ‫ئەوانە نییە کە دەوڵ���ەت دەبەن بەرێوە‪،‬‬

‫بەڵکو دەوڵ���ەت خۆی وەک دەزگایەک کە‬ ‫خەیاڵێک���ی تایبەتی دەس���ەپێنێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫دیاری���دەکات کە فەرمانڕەوایان چیدەکەن‪.‬‬ ‫لێرەدا حوکم���ی ئۆبێکتیڤی بونیاد نەوەک‬ ‫ئایدۆلۆژیا‌و بڕوای تاکەکان قس���ەدەکات‪.‬‬ ‫ه���ەر لێرەدا جیاوازی س���ەرەکی لە نێوان‬ ‫گووت���اری ناسیونالیس���تی‌و گووت���اری‬ ‫هیومانیستیدا زیاتر ئاشکرادەبێت‪ ،‬سیفەتی‬ ‫س���ەرەکی گووتاری ناسیونالیستی ئەوەیە‬ ‫کە ڕوو لەدروس���تکردنی کۆیل���ە دەکات‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو سیستمی کۆیالیەتییەی ستەمی‬ ‫نەتەوەیی دروس���تیدەکات کوشندەترە لەو‬ ‫کۆیالیەتییانەی ستەمی دینی یان چینایەتی‬ ‫دروستیدەکەن‪ .‬چونکە ستەمی نەتەوەیی‌و‬ ‫ناسیونالیستی هەمیشە جگە لەوەی هەموو‬ ‫جۆرە چەوساندنەوە چینایەتییەکان لەگەڵ‬ ‫خۆیدا هەڵدەگرێت لە پاڵیدا دەستبردنیشە‬ ‫بۆ ش���تە ه���ەرە تایبەتییەکان���ی نەتەوە‬ ‫الوازەکان‪ ،‬ب���ۆ زمان‪ ،‬بۆ ی���ادەوەری‪ ،‬بۆ‬ ‫خەیاڵ‪ ،‬بۆ رابوردوو‪ ،‬بۆ داهاتوو‪ .‬بەبڕوای‬ ‫من دەوڵەتی عێراقی ئێس���تا گەیشتۆتەوە‬ ‫ئەو قۆناغەی ببێتەوە هەڵگری شوناس���ە‬ ‫ناسیونالیستییە دێرین‌و ترادسیۆنییەکەی‪،‬‬ ‫بۆئەوەی ئەو شوناسە بەرقەراربێت دەبێت‬ ‫کۆیلەی���ەک هەبێت‪ ،‬دەبێ���ت نەتەوەیەکی‬ ‫ن���زم هەبێت‪ ،‬دەبێت ش���تێکی بچوکتر لە‬ ‫خ���ودی نەت���ەوەی سەردەس���ت هەبێت‪،‬‬

‫بکرێت بە ئارامی تێکبش���کێنرێت ‪ ...‬بۆیە‬ ‫ئەوانەی پێیانوایە ئەم���ە جەنگی پارتی‌و‬ ‫یەکێتییە‌و دەبێت ئەوان بیکەن لە مەودای‬ ‫درێژخایەندا دەکەونە هەڵەیەکی ستراتیژی‬ ‫گ���ەورەوە‪ .‬ئ���ەو کوردس���تانەی مالیکی‬ ‫دەیەوێ���ت داگیریبکات‪ ،‬ئەو کوردس���تانە‬ ‫نییە کە ب���ووە بە موڵک���ی تایبەتی دوو‬ ‫نوخبەی فاسید‌و ئەرستۆکرات لە هەولێر‌و‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬بەڵکو کوردستانە گشتییەکەی‬ ‫ئێمەی���ە‪ ،‬کوردس���تانی ئەوانەیە کە دژی‬ ‫کۆیلەیەت���ی بوون‪ ،‬کوردس���تانی ئەوانەیە‬ ‫کە بۆ ئازادی‌و یەکس���انی ش���ەڕیانکردوە‪،‬‬ ‫کوردس���تانی ش���اعیرەکانە‪ ،‬کوردستانی‬ ‫ئەوانەیە کە دژی ناس���یونالیزمی عەرەبی‬ ‫جەنگی���ون‌و لەگەڵ مرۆڤدۆس���تیدا بوون‪،‬‬ ‫کوردس���تانی ئەوانەیە کە ئەفس���انەکانی‬ ‫پارت���ی‌و یەکێتی���ان قەب���ووڵ نیی���ە‌و‬ ‫کوردستان وەک ماڵی هەموومان دەبینن‪.‬‬ ‫مالیکی هێرش ناکاتە س���ەر کوردس���تانی‬ ‫ئاش���تی هەورامی‌و ش���ێخ جەعفەر بەڵکو‬ ‫هێرشدەکاتە سەر کوردستانە ئەبەدییەکەی‬ ‫ئێمە‪ ،‬ئەو کوردستانە ئیدیالەی کە ڕۆحی‬ ‫وەک مەح���وی‌و گۆران���ی دروس���تکردوە‪،‬‬ ‫کوردس���تانێک ک���ە بیردەکات���ەوەو‬ ‫هەستدەکات‪ ،‬کوردستانێک کە ئاماژە نییە‬ ‫بەتەنیا بۆ سەرزەمینی نەتەوەیەک‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئاماژەیە بۆ مرۆڤێکی بریندار کە دەیەوێت‬

‫لە ژێر تەپوتۆزی س���ەدەکانەوە هەستێت‌و‬ ‫ئازاد بێت‪ ،‬کوردستانێک کە سەمبول نییە‬ ‫بۆ ئازادی نەتەوەیەک‪ ،‬بەڵکو سەمبولە بۆ‬ ‫ئازادی ئینسان‌و رەتکردنەوەی کۆیلەیەتی‪.‬‬ ‫مالیکی دەش���ێت لەگەڵ بارزانی‌و تاڵەبانی‬ ‫ڕێکبکەوێت بەاڵم پرۆژەی بە کۆیلەکردنی‬ ‫مرۆڤی کورد لە خەیاڵی دەوڵەتی سەنتراڵدا‬ ‫کۆتایی نایەت ‪ ...‬ئ���ەوە خەیاڵێکە تەنیا‬ ‫لەگەڵ کۆتاییهاتنی ناسیونالیزم‌و بیرۆکەی‬ ‫دەوڵەتی ناسیونالیس���تیدا تەواو دەبێت‪.‬‬ ‫ئەم ش���ەڕەی مالیکی لەجەوهەردا شەڕی‬ ‫ئاغایەکە کە بۆ کۆیلە دەگەڕێت‪ ،‬بۆیە هەر‬ ‫دەبێت بە ناوی ئازادی مرۆڤێکیشەوە بکرێت‬ ‫ک���ە نایەوێت کۆیلە بێ���ت‪ .‬ئەمە جەنگێک‬ ‫نییە بکرێت بە دروش���می ناسیونالیس���تی‬ ‫بەرامب���ەر دروش���می ناسیونالیس���تی‬ ‫بەڕێوەببرێ���ت‪ ،‬بەڵکو ش���ەڕێکە قووڵ بە‬ ‫ن���اوی ئازادبوونی خۆرهەاڵت���ەوە لە دیوە‬ ‫تاریک‌و نامرۆڤانەکەی دەکرێت‪.‬‬ ‫مەترسی هەرە گەورەش لێرەدایە‪ ،‬ئایا دوو‬ ‫هێزی وەک پارتی‌و یەکێتی کە نەیانتوانی‬ ‫خۆیان لە کولتووری دروس���تکردنی کۆیلە‬ ‫پاکبکەنەوە‪ ،‬کە نەیانتوانی وێنەی کوردیش‬ ‫وەک بوونەوەرێک���ی ئ���ازاد بچەس���پێنن‪،‬‬ ‫دەتوانن بەرگری لە مانا قووڵەکانی پشت‬ ‫ئەم هەڕەشە‌و جەنگە بکەن? ئەوە شتێکە‬ ‫من گومانی گەورەم لێی هەیە‪.‬‬

‫ئاماره‌كان ده‌دوێن‬ ‫تائیس���تا توركی���ا كار به‌ده‌س���تورێك ‌ی‬ ‫سه‌ربازی‌ ده‌كات‪ .‬به‌پێی‌ ئاماره‌كان ئه‌وه‌مان‬ ‫ب���ۆ ده‌رده‌خات ك���ه‌ له‌ماوه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫ئ���اك پارتیدا توركی���ا نه‌بۆت���ه‌ مۆدێلێكی‌‬ ‫دیموكراس���ی‌ له‌رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌نددا‪ ،‬سااڵنه‌‬ ‫ده‌ی���ان راپۆرتی‌ یه‌كێت���ی‌ ئه‌وروپا‌و نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌گرتوه‌كان س���ه‌باره‌ت به‌پێش���ێلكاریی‌‌و‬ ‫خراپی‌ ره‌وش���ی‌ مافی‌ مرۆڤ له‌سه‌ر توركیا‬ ‫تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ توركیا س���ه‌باره‌ت به‌وه‌رگرتنی‌‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ ئه‌وروپا نه‌چۆته‌ قۆناغێكی‌ نوێوه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ملدانی‌ به‌ش���ه‌ڕ له‌گه‌ڵ پ‪.‬ك‪.‬ك دا‬ ‫له‌خزمه‌تگ���وزاری‌ زیاتر گرنگی‌ به‌ره‌وش���ی‌‬ ‫ئه‌منی‌ دراوه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ نۆ س���اڵی‌ رابردودا‬ ‫رێژه‌ی‌ دامه‌زراندنی‌ مامۆستا له‌توركیا‪24،7‬‬ ‫‪ %‬بوه‌‪ .‬به‌اڵم پۆلیس‌و ئاسایش‪ %88.5‬بوه‌‪.‬‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی تر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دادگا له‌توركیا‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ كار ن���اكا‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و چه‌ند‬ ‫گروپێك تێیدا بااڵده‌ستن‪ .‬ئازادی‌ راده‌ڕبڕین‬ ‫له‌ئارادا نییه‌‪ ،‬به‌جۆرێك سه‌دان خوێندكاری‌‬ ‫زانكۆ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ خۆپیش���اندانیان كردوه‌‬ ‫به‌دروش���می‌ خوێندی���ان به‌خۆڕای���ی‌ ده‌وێ‌‬ ‫به‌ندن‪ .‬ره‌وشی‌ دیموكراسی‌ توركیا رۆژ به‌رۆژ‬ ‫خراپتر ده‌بێ‌ له‌‪ 2005‬رێژه‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫له‌به‌ندیخانه‌ گیراون ‪ 55870‬كه‌سه‌‪ .‬له‌‪2011‬‬ ‫ئ���ه‌و رێژه‌یه‌ گه‌یش���تۆته‌ ‪ 127،042‬كه‌س‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئاس���تی‌ بوژان���ه‌وه‌ی‌ ئابوریش‪،‬‬ ‫قه‌رزی‌ توركیا له‌بانكی‌ ئه‌وروپی‌ به‌بڕی‌ پێنج‬ ‫ملی���ار دۆالره‌‌و له‌واڵتانی‌ تری���ش ‪ 30‬ملیار‬ ‫دۆالره‌‪ .‬له‌ئامارێ���ك كه‌ له‌رۆژنامه‌ی‌ ته‌ره‌فی‌‬ ‫تورك���ی‌ باڵوكراوه‌ت���ه‌وه‌ رێ���ژه‌ی‌ بێكاریی‌‬ ‫له‌ساڵ ‌ی ‪2012‬دا گه‌یشتۆته‌ ‪ .% 8،4‬ئه‌مه‌ش‬ ‫رێژه‌یه‌كی‌ زۆره‌ بۆ واڵتێكی‌ گه‌ش���تییاری‌‌و‬ ‫نیمچ���ه‌ پیشه‌س���ازیی‪ .‬زۆرتری���ن رێ���ژه‌ی‌‬ ‫بێكاری له‌ش���اره‌كانی‌ كوردستانی‌ توركیادا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌ ئاك‬ ‫پارتی‌ پرۆژه‌و وه‌به‌رهێنان بۆ رۆژئاواو رادارو‬ ‫جه‌ندرم���ه‌ی‌ بۆ رۆژهه‌اڵت���ی‌ توركیا بردوه‌‪.‬‬ ‫دیارترینیشیان جێبه‌جێنه‌كردنی‌ پڕۆژه‌كانی‌‬ ‫گاپه‌ له‌باشوری‌ رۆژهه‌اڵتی‌ توركیا‪.‬‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌‪ ،‬رو له‌كه‌مالیزمی‌ نوێ‌‌و‬ ‫پشت له‌شوناسی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫له‌ئێس���تادا یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌‪ ،‬خۆی‌‬ ‫وه‌ك حزبێكی‌ ئیخوان ‌ی له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ده‌رده‌خ���ات‪ .‬مه‌به‌س���تێتی‌ حكومه‌ت���ه‌‬ ‫ئیخوانییه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌ردۆگان وه‌ك فریادڕ‌هس‌و‬ ‫پارێزه‌ری‌ مافی‌ كورده‌كانی‌ باكوری‌ كوردستان‬ ‫له‌توركی���ا وێنا بكات‪ .‬بڵێت ئه‌وه‌ی‌ رویداوه‌‬ ‫له‌م چه‌ند ساڵه‌دا له‌قه‌ناعه‌ت‌و عه‌داله‌تخوازی‌‬ ‫ئیخوانه‌كان���ه‌وه‌ بوه‌‪ ،‬ئیت���ر ئه‌وه‌یان له‌بیر‬ ‫ده‌چێ كه‌ نزیكه‌ی‌ سی‌ س���اڵه‌ كورد له‌وێ‌‬ ‫خه‌بات ده‌كا‌و به‌هه‌زاران ش���ه‌هیدیان داوه‌و‬

‫به‌ده‌یان هه‌زار زیندانی‌ سیاس���ی‌‌و سه‌رۆك‌و‬ ‫نوێنه‌ره‌كانیان زیندانكراون‪ .‬ئه‌گه‌ر س���ه‌یر‬ ‫بكه‌ی���ن ئه‌مان���ه‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ ده‌ س���اڵ‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ ئه‌ردۆگانیشدا به‌رده‌وامبوه‌و‬ ‫بگ���ره‌ زیاتر ملیبه‌ ئۆپه‌راس���یۆن‌و ش���ه‌ڕو‬ ‫پێكدادان‌و زیندانیك���ردن داوه‌‪ .‬به‌پێی‌ ئه‌و‬ ‫ئامارانه‌ی‌ له‌سه‌ره‌وه‌ باسمان كردون‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌توركیادا رویداوه‌ بێ‌ ددان‌و بێ‌ كه‌ڵبه‌بونی‌‬ ‫كه‌مالیزمه‌‪ ،‬واته‌ كه‌مالیزمێكمان به‌بێ‌ ددان‬ ‫هه‌یه‌! ئه‌م���ه‌ش به‌مانای‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ردۆگان‌و‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌ی‌ فۆرمێك���ی ت���ری‌ كه‌مالیزمن‪،‬‬ ‫كه‌مالیزمێك���ی‌ دیندار‪ .‬ب���ه‌اڵم گۆڕانكارییه‌‬ ‫گه‌وره‌كان���ی‌ ناوچه‌ك���ه‌و به‌رده‌وامب���ون‌و‬ ‫گه‌وره‌بون���ی‌ خه‌بات���ی‌ ك���ورد ب���ێ‌ ددان‌و‬ ‫كه‌ڵب���ه‌ی‌ كردون‪ .‬ئه‌م ه���اواره‌ی‌ یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫دوا رزگاری‌ كورده‌كان���ی‌ رۆژئاواو ئه‌گه‌ری‌‬ ‫دروس���تبونی‌ هه‌رێمێكی‌ كوردییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫مانای‌ ئه‌وه‌ی‌ هێزێكی‌ چه‌پی‌ وه‌ك پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫له‌باك���ورو رۆژئ���اوا ده‌بێته‌ به‌ربه‌س���تێكی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و جیۆپۆله‌تیكی‌ له‌به‌رده‌م ئه‌مان‌و‬ ‫ئیخوانه‌كان���ی‌ توركی���او س���وریا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا خه‌باتی‌ كورد ل���ه‌و دو پارچه‌دا‬ ‫له‌قۆناغێكی‌ نوێ‌‌و گه‌شه‌كردودایه‌‪ ،‬به‌ئه‌گه‌ری‌‬ ‫ئازادبون���ی‌ كاریزمایه‌ك���ی‌ وه‌ك (عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئۆجه‌الن)یش���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش له‌كوردس���تاندا‬ ‫هێڵه‌ عه‌لمانی‌‌و دۆس���ته‌ شیعییه‌كان به‌هێز‬ ‫ده‌كات (پ‪.‬ك‪.‬ك‪ ،‬یه‌كێت���ی‌‪ ،‬پ‪.‬ی‪.‬د‪،‬‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬د‪.‬ت‪.‬پ) ئ���ه‌م راوبیركردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كگرتویش له‌چه‌ندان چاوپێكه‌وتن‌و وتاری‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانیدا به‌ئاش���كرا ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ یه‌گرتویه‌كی‌ بریندارو س���وتاوی‌‬ ‫ده‌س���تی‌ پارتی‌ دیموكرات ببێته‌ دۆس���تی‌‬ ‫نزیكی‌ ئاك پارتی‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌زانین هاوپه‌یمانه‌‬ ‫گه‌وره‌ك���ه‌ی‌ ب���ه‌ره‌ی‌ س���ونی‌ ناوچه‌ك���ه‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌ ئه‌ردۆگانه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ب���ه‌د هۆكاری‌ وه‌ك ئاب���وری‌‌و جیۆپۆله‌تیك‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ له‌سیاسه‌تدا كرده‌یه‌كی‌ دروسته‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌س ناكرێ نه‌ته‌وه‌ له‌خ���وار به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫ئاب���وری‌ حی���زب‌و (پارت���ی‌)‌و فیك���ره‌ی‌‬ ‫ئیخوانی‌(یه‌گرت���و) بێت‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫موسوڵمانی‌ كورد‌و ئیخوانیه‌ بێ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردو س���ه‌رمایه‌دارانی‌ سیاس���ی‌ خه‌ریكه‌‬ ‫ئه‌زمونه‌ ئه‌ردۆگانییه‌كه‌مان لێده‌كه‌ن به‌وێنه‌‬ ‫خه‌یاڵییه‌كه‌ی‌ ش���امی‌ شه‌ریف‪ .‬به‌اڵم ده‌بێ‬ ‫بیری‌ یه‌گرتو س���ه‌رمایه‌دارانی‌ حیزبیش���ی‌‬ ‫بخه‌ین���ه‌وه‌ كه‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌م س���ه‌ده‌یه‌‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ به‌نه‌ته‌وه‌ب���ون‌و به‌ده‌وڵه‌تبونی‌‬ ‫كورده‌‪ .‬ناكرێ‌ تازه‌ شوناسی‌ ئیخوانی‌ یان بۆ‬ ‫سه‌رمایه‌ سیاسییه‌كان پاره‌و بازرگانی‌ پێش‬ ‫شوناس���ی‌ نه‌ته‌وه‌ بكه‌وێت‪ .‬هیچ مه‌زهه‌ب‌و‬ ‫بیروباوه‌ڕێك���ی‌ ئاین���ی‌ نه‌هات‌و شوناس���ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ نه‌یه‌ڵێت‌و بۆهه‌م���وان بێت بۆیه‌‬ ‫له‌زمان���ی‌ ئۆجه‌النه‌وه‌ ده‌ڵێی���ن‪ ”:‬كوردبون‬ ‫گرانه‌‪ ،‬به‌اڵم راكردن لێی‌ بێشه‌ره‌فییه‌”‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ئایا شه‌ڕ ده‌بێت؟‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫ئاسۆس هه‌ردی‬

‫‪awene.com‬‬

‫قه‌یران���ی نێوان هه‌رێم‌و به‌غ���دا‪ ،‬تادێت قووڵتر ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬كار له‌لێدوان ‌ه‬ ‫دژ به‌یه‌كه‌كاندا نه‌ماوه‌‌و گه‌یش���تۆته‌ كۆكردنه‌وه‌ی هێز‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی شه‌ڕ‪،‬‬ ‫پرس���یاره‌كه‌ش ئه‌وه‌یه‌‪ :‬ئایا ش���ه‌ڕ ده‌بێ���ت‪ ،‬یان هه‌موو ئ���ه‌م رووداوان ‌ه‬ ‫نمایش���كردنی هێز‌و گوشار‌و گوشاری پێچه‌وانه‌ن‪ ،‬بۆ ناچاركردنی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ته‌نازولی سیاسی؟‬ ‫راست ‌ه كێشه‌ی نێوان پێكهات ‌ه جیاوازه‌كانی عێراق (نه‌ك هه‌ر ته‌نها هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا) به‌بنبه‌س���ت گه‌یش���تووه‌‌و له‌م جۆر‌ه دۆخانه‌شدا ش���ه‌ڕ به‌هێزترین‬ ‫ئه‌گه‌ره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ناوچه‌یه‌ك���ی گه‌رمی وه‌ك خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تدا ك ‌ه‬ ‫له‌قه‌یران‌و كێش���ه‌دا ده‌كوڵێت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش له‌واڵتێك���ی وه‌ك عێراقدا ك ‌ه‬ ‫شوێنی ملمالنێی نفوزی هێز‌ه ناوچه‌یی‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌‪ ،‬گه‌لێكجار هێز‌ه‬ ‫ده‌ره‌كییه‌كان ده‌بن ‌ه گه‌مه‌كه‌ری سه‌ره‌كی‌و كاریگه‌ریی راسته‌وخۆیان له‌سه‌ر‬ ‫رووداوه‌كان ده‌بێت‪.‬‬ ‫له‌دۆخ���ی عێراقدا‪ ،‬هه‌ریه‌ك ‌ه له‌ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ئێ���ران‌و توركیا ئه‌و هێزانه‌ن ك ‌ه‬ ‫زۆرتری���ن نفوزیان له‌عێراقدا هه‌ی���ه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌بێ بپرس���ین‪ :‬كام یه‌ك له‌م‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی له‌به‌رپابوونی شه‌ڕدا ده‌بینێته‌وه‌؟‬ ‫پێموانیی��� ‌ه هیچ یه‌كێك له‌و ده‌وڵه‌تانه‌‪ ،‬پێیان باش بێت ش���ه‌ڕێكی گه‌ور‌ه‬ ‫كه‌ كه‌س ئه‌نجامه‌كه‌ی نازانێت‪ ،‬له‌ئێستادا‌و هاوكات له‌گه‌ڵ قه‌یرانی سوریا‌و‬ ‫فه‌له‌س���تیندا رووبدات‪ .‬ئه‌مه‌ریكییه‌كان نایانه‌وێ وا ده‌ربكه‌ون كه‌ عێراقیان‬ ‫به‌نائارامی‌و له‌فه‌وزادا جێهێش���تووه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ی له‌كاتێكدا ك ‌ه كێش���ه‌ی‬ ‫س���وریا یه‌كالنه‌بۆته‌وه‌‌و ئیس���رائیل‌و فه‌له‌ستین له‌ش���ه‌ڕدان‪ ،‬شه‌ڕێكی تر‬ ‫له‌عێراق ره‌نگ ‌ه هه‌موو ناوچه‌كه‌ بخات ‌ه مه‌ترس���ییه‌وه‌‪ .‬هه‌رچی ئێرانیش���ه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هه‌موو توانای خۆی بۆ پشتیوانی به‌شار ئه‌سه‌د چڕكردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ك��� ‌ه وه‌ك گه‌لێك چاودێر ده‌ڵێن‪ ،‬حاڵی ح���ازر عێراق له‌رێگه‌ی‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكییه‌وه‌ به‌ت���ه‌واوی له‌ژێر كۆنترۆڵی خۆیدایه‌‪ .‬توركیاش‬ ‫كه‌ له‌و نائارامییه‌ی له‌س���ه‌ر س���نوره‌كانی خۆی‌و سوریا له‌ئارادایه‌‪ ،‬ئارامی‬ ‫له‌به‌رب���ڕاوه‌‪ ،‬ئه‌س���ته‌مه‌ پێی خۆش بێت س���نوره‌كانی له‌گ���ه‌ڵ عێراقیش‬ ‫ناجێگیربن‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ش���دا‪ ،‬هێش���تا ناتوانین بڵێین به‌هیچ شێوه‌یه‌ك شه‌ڕ‬ ‫روونادات‪ .‬چونك ‌ه دواجار ئه‌وه‌ ره‌فتار‌و بڕیاری هێزه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی ناوه‌وه‌ی‬ ‫عێراق ‌ه كه‌ له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع دوا قسه‌ ده‌كه‌ن‪ .‬له‌سه‌رده‌می قه‌یرانه‌كاندا‬ ‫زۆرجار سه‌ركێشیی گروپ یان ته‌نانه‌ت تاكه‌كه‌سێك‪ ،‬ده‌شێت ببێت ‌ه مایه‌ی‬ ‫نانه‌وه‌ی شه‌ڕێكی گه‌وره‌‪ .‬دوریش نییه‌ مالیكی بڕیاری دابێت جه‌زره‌به‌یه‌ك‬ ‫به‌هه‌رێم بگه‌یه‌نێ‌و ناچاری بكات به‌ته‌نازولكردن‪ .‬بگر‌ه ده‌ش���ێت ئێرانیشی‬ ‫به‌مه‌ رازی كردبێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌مان له‌بیر بێت كه‌ ئێران بۆخۆی‬ ‫رازی نیی��� ‌ه له‌و نزیكبونه‌و‌ه زۆره‌ی نێوان س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و توركیا‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ پێی خۆش بێت مالیكی هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌كی جدی له‌هه‌رێم بكات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌دور ده‌زانرێت بڕیاری ش���ه‌ڕی سه‌رتاس���ه‌ری له‌گه‌ڵ هه‌رێم له‌ئه‌جێندای‬ ‫هی���چ یه‌كێك له‌گه‌مه‌كه‌ر‌ه ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كییه‌كاندا هه‌بێت‪ .‬هه‌ر هیچ نه‌بێ‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی دڵنیام مالیكی له‌هه‌موو كه‌س���ێك باشتر ده‌زانێت ك ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌رووی سه‌ربازیشه‌و‌ه سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبێنێت‪ ،‬ئه‌سته‌مه‌ سوپاكه‌ی‬ ‫بتوانێ���ت له‌هه‌رێم‌و ناوچ���ه‌ كوردییه‌كانی تردا خۆی بگرێ���ت‪ .‬بۆی ‌ه زیاتر‬ ‫واپێده‌چێ ئه‌گه‌ر ش���ه‌ڕێكیش رووبدات‪ ،‬كورتخای ‌هن‌و سنورداربێت‪ .‬براوه‌ش‬ ‫ئ���ه‌و الیه‌ن ‌ه ده‌بێت ك ‌ه ده‌توانێت له‌مه‌یدانه‌كه‌دا زۆرتر خۆی بگرێت‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا مه‌ترسی گه‌ور‌ه له‌وه‌دایه‌‪ ،‬وه‌كو ده‌ڵێن‪ ،‬ره‌نگ ‌ه هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕ‬ ‫به‌بڕیار‌و له‌ده‌ستی سیاسه‌تمه‌داره‌كاندا بێت‪ ،‬به‌اڵم ك ‌ه شه‌ڕ ده‌ستی پێكرد‪،‬‬ ‫كه‌س ناتوانێت دڵنیابێت له‌وه‌ی كۆتاییه‌كه‌ی كه‌ی‌و چۆن ده‌بێت‪.‬‬

‫‪www.‬‬

‫ریکالم‬

‫چاپخانەی ئاوێنە‬ ‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬ ‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬