ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()355 سێشەممە 2012/12/11
فڕۆکەخانەو کامێرای نهێنی
412 »»»»
بۆ تهماشاكردنی ژمارهیهك كارمهندی ئافرهت لهفرۆكهخانهی سلێمانی كامێرا دادهنرێت
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
راگەیاندنی یەکێتیو یەکگرتوو
مورسی ،یهكێتیو یهكگرتو روبهڕوی یهكتر دهكاتهوه
17 612 »»»»
ناكۆكییهكانی ههرێمو بهغدا
بازاڕی زهویو خانویان لهههولێر سست كردوه
12 »» 17 »» 8
بهغدا سهردانهكه ی بارزانی بۆ كهركوك به"گێچهڵ" ناودهبات ی ی مالیك ی عێراق نور سهرۆك وهزیران ی بۆ ی بارزان نیگهران��� ه لهس���هردانهكه كهرك���وكو به"گێچ���هڵ"ی ناودهبات، ی دهڵێت ی نزیك لهمالیك سهرچاوهیهك ی نێ���وان ههردوال "ئ���هم كاره بارگرژی زیاتر دهكات". ی تایب���هت بهئاوێنه :س���هرچاوهیهك ی ی ئاگادار لهبهغداوه ب ه ئاوێن ه سیاس ی ی رۆژ راگهیاند "ك ه مالیكی سهردانهكه ی دوش���هممهی بارزانی ب���ۆ دهوروبهر ی كهرك���وكو بهس���هركردنهوهی هێ���ز پێش���مهرگه ،بهههنگاوێكی ئیسفزازیو ی بارگرژی نێ���وان ههرێمو زیادكردن��� بهغدا دادهنێت". سهرچاوهكه كه لهمالیكییهوه نزیكه، ئاماژهی بۆ ئهوه كرد بهغدا نیگهرانیش ه ی ی س���هرۆكایهت ی وتهبێژ ل���هو وهاڵمه ی 12-9باڵوكرایهوه وهك ههرێم كه رۆژ ی سهرۆك وهاڵمدانهوهیهك بۆ قس���هكان ی ی ك ه لهرۆژنام ه ی مالیك ی نور وهزیران (رهئی) كوێتیدا باڵوكرایهوه. سهبارهت بهنیگهرانی مالیكی لهمهڕ ئهم لێدوان���ه ،س���هرچاوهكهی ئاوێن ه ئاماژهی بۆ ئهوه كرد كه لهالیهن كهس ه نزیكهكانی مالیكییهوه وا لێكدراوهتهوه ی وتهبێژهك��� ه ك��� ه ئ���هم لێدوان��� ه
ی راس���تكردنهوهو گفتوگۆ نییه ،هێنده ی س���هرۆك هێرش���كردن ه س���هر خود ی وهزیران نوری مالیكییهو "شایس���ته وهاڵمدانهوهش نییه". ی بۆ ئهوه ئهو س���هرچاوهی ه ئام���اژه ی چهند كرد ك���ه ههرچهن���ده تاڵهبان رۆژێك���ه گهڕاوهتهوه بهغ���دا ،هاوكات وهفدێك كه پێكهاتوه له فازل میرانیو بهرههم ساڵح ،هاوڕێی تاڵهبانین ،بهاڵم تائێس���تا ههس���ت بههیچ چارهسهرێك ناكرێ���ت لهنێ���وان ههرێ���مو بهغ���داو ی ههی ه بهپێچهوانهی ئهو دهنگوباسان ه ك��� ه گوایه تاڵهبان���یو مالیكی لهمرۆو سبهیدا كۆدهبنهوه ،بهاڵم تائێستا هیچ وادهیهك بۆ ئهو كۆبونهوهیهش دیاری نهكراوه. ی ی س���هرچاوهكه ی زانیارییهكان بهپێ ی ئاوێنه ،خوێندنهوهی سهرۆك وهزیران عێراق بۆ سهركردایهتی ههرێم ئهوهی ه ی كه كهوتۆته گهمهیهك���ی ههرێمایهت ی ترس���ناكهوهو ،دهیانهوێ���ت لهرێ���گا ی ههرێم���هوه عێ���راق بكهنه پاش���كۆ حكومهت���ی توركی���ا ،لهكاتێكدا ههرێم ی ی بوهته پاش���كۆ خ���ۆی بهت���هواو توركیا. »» 3بارزانی بە دوربین لەئۆپەراسیۆنی دیجلە دەڕوانێت
فۆتۆ :سایتی سەرۆکایەتی هەرێم
شارهوانی سلێمانی به نایاسایی 75ههزار مهتر تاڵهبانی :سلێمانی زهوی دهدات به( وزارة الجمهوریة العراقیة) 2900ملێونەری تێدایه عومهر مهحوی :ئهو كاره بههیچ شێوهیهك نایاسایی نییه
کۆمەڵگای مەخزەنی ژاڵە
ش���ارهوانی س���لێمانی لهس���هردهمی س���هرۆكی پێشویدا كه ئێستا سهرۆكی ئهنجومهن��� ه لهگوندی ژاڵهی خوارو ك ه دهكهوێت��� ه رۆژههاڵتی س���لێمانییهوه ی پارچ��� ه زهوییهكی 75ه���هزار مهتر ێ ئهوهی كوژانهوهی( اطفا) دوج���ا بهب ی داوه به( وزاره بۆ بكرێت ،بهنایاس���ا الجمهوری���ه العراقیه)و مۆڵهتی كاتییان پێداوهو ئێستا ژمارهیهكی زۆر كۆگای تێدا دروستكراوه ،سهرۆكی ئهنجومهنی ش���ارهوانیش عومهر مهحوی دهڵێت" بههیچ ش���ێوهیهك ئهو بریاره كارێكی نایاسایی نییه". ی تایبهت :شارهوانی سلێمانی سلێمان
مۆڵهتی كات���ی داوه بهزهوییهك بۆ ( وزاره الجمهوری ه العراقیه) ك ه روبهرهكهی ( 64دۆنمو 2ئۆل���ك) كه دهكات ه 96 ه���هزار مهتر دوج���ا ،لهكاتێكدا ئهگهر كوژانهوهی بۆ بكرای ه تهنها 19ههزارو س���ێ سهد مهتر دوجا بهر خاوهنهكهی دهك���هوت ،بهاڵم ئێس���تا خاوهنی ئهو پرۆژهی ه 75ه���هزار مهتر دوجا زهوی حكومهتی بهبڕیاری شارهوانی پێدراوهو چهندین كۆگای لهس���هر دروستكراوه، سهرۆكی ئهنجومهنی شارهوانی عومهر مهح���وی دهڵێت" مۆڵهتی كاتی بهپێی بڕی���اری ئهنجومهن دهدرێ���ت كاتێك دیراس���ه دهكرێت ك ه ئهو مۆڵهت ه بهو
ش���ێوه نهخش���هی بۆ ك���راوه بۆ ئهو مهبهسته پێویستی خۆی ههبێت". ش���ارهزایهكی ب���واری كاروب���اری ی راگهیاند " ههمو ش���ارهوانی بهئاوێنه ئهو كارانه نایاسایینو بهپێی یاسا بههیچ شێوهیهك مۆڵهتی كاتی نادرێت بهزهوی كش���توكاڵی بۆ دروس���تكردنی هیچ جۆره پڕۆژهیهكی نیش���تهجێی یان پیشهسازی تا كاری كوژاندنهوهی بۆ نهكرێت" ،سهرچاوهك ه دهپرسێت ،ئایا تائێستا هیچ مۆڵهتێكی كاتی دراوه بهزهوی كش���توكاڵی جگ ه لهو زهوییه؟
»» 3
لەنێوان وەهمو درۆو ترسو مژدەدا ...خوێندنەوەیەک بۆ دۆخی ئەمڕۆمان
»» 12
"بودجهی ئهمساڵی دامهزراوان ی زانكۆ دراوه بهسلفهی عهقار" كوردس����تان ی پهرلهمانتارێك����ی رایدهگهیهن����ێ ك����ه ئ����هو بودجهی ئهمس����اڵ ب����ۆ دهرچوان����ی زانكۆو پهیمانگ����هكان تهرخانكراب����و دراوه بهسلفهی عهقار. س����لێمانی ،ئاوێنه :پهرلهمانتاری لیژن����هی پ����هروهردهو خوێندنی بااڵ
لهپهرلهمانی كوردستان ،د.سهروهر عهبدولڕهحمان لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاندوه كه ئهوان لهمانگی شهشدا بودجهی ئهمساڵیان پهسهندكردوهو پارهی ئهمس����اڵی دهرچوانی زانكۆو پهیمانگاو بهشهكانی دیكهش دراوه بهس����لفهی عهق����ارو وت����ی "بهپێی
تاڵەبانی تاڵەبان���ی رایگەیان���د ک���ە زۆرب���هی کوردەکانی س���وریا ح���ەز بەروخانی رژێمهکهی بەشار ئەسەد ناکەن لەترسی تورکیا ،هەروەها دەڵێت :ئێستا 2900 ملێونەر لهسلێمانی ههن.
هەولێر 11هەزارو سلێمانیش 3هەزار پەنابەری سوری تێدایە
زیاتر ل���ە 11هەزار پەنابەری س���وری لەش���اری هەولێرو 3هەزار پەنابەریش رویان لەشاری سلێمانی کردووە. ئاژانسەکان ،ئاوێنە :بەپێی ئامارێکی کۆمیس���یارانی نەت���ەوە یەکگرتوەکان ب���ۆ کاروب���اری پەناب���ەران 63هەزار پەنابەری سوری رویان لەعێراق کردوە کە زۆرینەیان لەهەرێمی کوردستاندانو بهدواداچونهكان����ی ئێمه ئهو پارهیه ئهمساڵ 17ههزار دهرچوی زانكۆو بەگوێرەی ئامارەکە کە سەرەتای ئەم س����هرفكراوه بۆ سلفهی عهقار ،واته پهیمانگ����هو ئامادهییو بهش����هكانی هەفتەی���ە باڵوکراوەت���ەوە زیاتر لە 51 ئهگهر ئهمس����اڵ پێنج ههزار كهس دیكهش لهفهرمانگهكانی حكومهتدا پارهكهیان بۆ دابینكرابێت بۆ سلفه ،دابمهزرێنرێنو پێرێ (یهكشهممه)ش ئهوا دهتوانین بڵێین 10ههزار كهس ناوی دهرچوانی زانكۆو پهیمانگهكان لهس����نوری پارێ����زگای س����لێمانی سودمهندبون". جێ����ی ئاماژهی����ه بڕی����اردراوه بۆ راگهیهنرا.
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاوێنە ،سلێمانی :تاڵــــەبانی سهرۆک کۆمــــــــــ���اری عێ���راق بەئاژانس���ی ههواڵ���ی کـــــونای کوەیتی راگەیاندوە ک���ه لەکات���ی روخـــــــــانی س���ەدام حسێندا شاری س���لێمــــــــانی تهنها 5ملێون���ەری تێدا ب���ووە ،بـــــــــەاڵم لەئێس���تادا بەگوێرەی ئەوانەی ناویان ل���ەژوری بازرگان���یو پیشهس���ازی تـــۆمارکراوە 2900 ،ملێونەر لەش���اری سلێمانیدا هەیە. تاڵەبان���ی ئەوەش���ی رونکردۆتەوە کە زۆربەی کوردەکانی س���وریا لەگەڵ حکومەتەکەی بەشار ئەسەددانو حەز بەروخان���ی ناکەن لەترس���ی تورکیا، لەبەرئەوەی کوردهکان دەترسن ئەگەر تورکیا دەست بەس���ەر واڵتی سوریادا بگرێت ،بارودۆخیان خراپتر بێت.
هەزار پەنابەری سوری رویان لەهەرێمی کوردستان کردوە. بەپێی ئەو ئامارە لەش���اری هەولێر 11هەزارو 181پەنابەری س���وری لەو ش���ارەدانو لەپارێزگای سلێمانی سێ هەزار پەنابەر هەیەو دهۆکیش زیاترین پەنابەر روی تێک���ردوە کە 40هەزارو 36٢کەس���ن ،ئەم���ەش لەبەرئەوەی ش���اری دهۆک هاوسنورە لەگەڵ واڵتی سوریادا.
پهیوهندی نێوان ههرێمو بهغدا: سهرهتایهكی نوێ »» 14
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
"مالیکی هیچ زەوییەکی لەهەولێر سبەی 2012 /12/12یه وەرنەگرتوە تا بیفرۆشێت" هۆڵەکانی ئاههنگی شار بهرناکهون
ئا :زریانو رەوا سبەینێ ،2012 /12/12رۆژێکه بیرکهوتنهوهی لهیادهوهریدا ئاسانو جوانه ،بهتایبهتی بۆ هاوسهرگیری، ههربۆیه هۆڵەکانی سلێمانی بەرناکەون جگە لەوەی بەشێکیان دو ئاهەنگی هاوسەرگیرییان تێدایە، ههندێکیشیان لەمانگی چواری ئەمساڵەوە گیراون. رۆژی 2012/12/12ئەو رۆژە تایبەتە کە تا حەوت ساڵی تر رۆژمێری زاینی رۆژێکی دیکەی لەو چەشنە بەخۆیەوە نابینێت ،ئەو کوڕو کچانەی لەم ساڵدا دەیانەوێ���ت بچنە ک���ەژاوەی زێرینەوە لەهەشت مانگ لەوەپێشەوە لەهەوڵدان هۆڵێک���ی ئاهەنگی هاوس���ەرگیری لەو رۆژەدا دەستبکەوێت ،تا ئەو ئاهەنگە بۆ ئەبەد لەیادەوەرییاندا بمێنێتەوە. س���ەرجەم هۆڵ���ەکان بهتایبهت���ی هۆڵه ههره ناس���راوهکانی شار ،زیاتر لەمانگێک���ە دراون بەکرێو لەو رۆژەدا زیاتر لەدو ئاهەنگیان تێدایە ،خاوەنی هۆڵی ئۆس���کار ،عومەر حەمە فەرهج بەئاوێنەی وت کە هۆڵەکەیان لەمانگی چوارەوە داواکاری لەس���ەرە تا رۆژی 2012/12/12بدرێت بکرێ بۆ ئاهەنگی هاوس���ەرگیری ،عومەر وتیش���ی "لەو رۆژەدا ب���ەرۆژ ئاهەنگێک���ی تێدای���ەو لەشەویشدا ئاهەنگێکی تر".
راوی����ژکاری راگەیاندنی مالیکی عەلی موس����ەوی رایگەیان����د کە س����ەرۆک وەزیران����ی عێ����راق ،ن����وری مالیکی هیچ زەوییەکی لەهەرێمی کوردستان وەرنەگرتوە تابیفرۆشێتەوە". ئاوێن����ە ،بەغ����داد :لەلێدوانێک����ی تایبەت����دا بۆئاوێن����ە راوێ����ژکاری راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق، لەرۆژی 2011/11/11لەساڵی رابردوو عەلی موس����ەوی رایگەیاند کەهەواڵی هاوشێوەی ئەمساڵ هۆڵەکان جمەیان وەرگرتن����ی زەوی لەالیەن س����ەرۆک دەهات لەهاوس���ەرەکان ،هاواڵتیانیش بەگەش���تکردنیان بۆ ش���اخو کێوەکان دەیانویس���ت وێنەیەک���ی ی���ادگاری تۆماربکەن ،بەرێوبەری ئیدارەی هۆڵی رۆزانا ،نەهرۆ محەمەد س���ەبارەت بەو رۆژانە دەڵێت "زیاتر لە دومانگ پێش ئ���ەو رۆژە هۆڵەکەم���ان داوە بەکرێو نرخیش���مان بەرزنەکردۆت���ەوە ،ک���ە دەمانتوانی نرخی بەرزبکەینەوە بەهۆی زۆری داخوازیی هاوسەرەکانەوە". خاوەنی هۆڵی س���لێمانی پااڵسیش، ئەنوەر بەختیار بەئاوێنەی وت "ئێمەش ئا :ئاوێنه هۆڵەکەمان لەسێ مانگ لەمەوپێشەوە داوە بەکرێ". ی سوید "رێبوار حهسهن" رۆژێک���ی تایبەت ک���ە رۆژو مانگو پهرلهمانتار ساڵەکان یەک ژمارەبێت تا 2021/1/1لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا دهڵێت دوبارەنابێت���ەوە ،ئەم���ەش وای "كۆمیتهی دهرهوهی پهرلهمانی سوید ی ناوه بهوهدا كه پێشتر عێراق لەزۆرینەی خەڵک ک���ردوە هەوڵبدەن دان بۆنە تایبەتەکانیان لەو رۆژەدا دابنێنو بڕیاریداوه ئهنفال جینۆسایده". دای���کو باوکانی���ش رۆژی لەدایکبونی ی س���وید چۆنو ب ه ئاوێنه :پهرلهمان منداڵەکانی���ان لەس���ەر رەگەزنام���ە ی بهجینۆس���اید لەرۆژێک���ی وادا بنوس���ن ،بەرێوبەری چ ش���ێوهیهك ئهنفال ئیدارەی هۆڵی مۆنالیزا "حسێن محهمهد" ناساند؟ رێبوار حهسهن :لهراستیدا من تازە وتی "داوامان لەهاوس���ەرەکان کردوە کە گوڵی سروشتی لەس���ەر مێزەکان دەستم کرد بو بەکار وەکو پەرلەمانتارو دابنرێت ت���ا رۆژێکی جیاوازبێتو وەک خەریکی خولێکی ناس���اندنی ناوەوەی ی رۆژەکانی تر نەبێت ،نرخیش هەر وەک ناوپەرلەمان بوم ك ه قس���ه دهرباره خۆیەتیو لەس���ێ مانگ لەمەوبەرەوە ئ���هم مهس���هلهی ه ك���را .دی���ار بو کە گفتوگۆکانی ٢٨ی نۆفەمبەری ٢٠١٢ی هۆڵەکەمان بەکرێداوە". ناو پەرلەمان زیاتر تیشک خستنە سەر ئەنف���الو تاوانەکان���ی رژێمی بەعسو گفتوگۆكردن بون لەس���ەر ڕۆژەهەاڵتی
ریکالم
نوری مالیکی
"پهرلهمان ی سوید دان ی نا بهوهدا ك ه عێراق ئهنفال ی وهك جینۆساید ناساندوه"
پاسهوانێك لهبارهگا ی "ئاینده" خۆ ی دهكوژێت ی "ئاین���ده" لهنێو ی حیزب پاس���هوانێك ی ئهو حیزب ه بارهگای مهكتهبی سیاس��� ی كوش���تو لهش���اری س���لێمانی خۆ هۆكارهكهشی نهزانراوه. ی س���لێمانی ،ئاوێنه :س���هرچاوهیهك ی ی ئاین���ده بهئاوێن ه ئ���اگادار لهحیزب ی ی كاتژمێ���ر ( )2 راگهیان���د نزیك���ه ی ی رابردو پاسهوانێك ی یهكشهمم ه شهو ی حیزبهكهیان لهنێو ب���ارهگای مهكتهب
وەزیرانەوە دورە لەراس����تییەوەو هیچ بنەمایەکی نییە". چەن����د رۆژێک����ە میدی����اکان ب����اس لەوەدەک����ەن کەس����ەرۆک وەزیران����ی عێ����راق ،ن����وری مالک����ی زەوییهک����ی لەالی����ەن حکومهت����ی هەرێم����ی کوردس����تانەوە ک����ە نێچیرڤان بەرزان����ی وەک دیاری پێی بەخشیوە فرۆشتویەتی بە 90دەفتەر دۆالر.
ی خۆی كوش���توه ،سهرچاوهك ه سیاس ی ی "تائێس���تا نازانرێ���ت ه���ۆكار وت��� خۆكوش���تنهك هی چیی���ه ،ب���هاڵم ئهو ی نهبوهو پاس���هوان ه هی���چ كێش���هیهك ی زۆر هێمنو لهسهرخۆ بوه". كهس���ێك ی ئاوێن���ه ،ئهو بهپێ���ی زانیارییهكان��� ی چل س���ا ڵ پاس���هوان ه تهمهنی نزیكه ی بوهو خێزاندارهو دانیش���توی ناحییه تهكیهیه.
رێبوار حهسهن ناوەڕاستو س���ەروی ئەفریقاو لەگەڵ هەندێک پێش���نیاری ت���ری کۆمیتەی دەرەوەی س���وید .بەاڵم پرسی ئەنفال
5ی دیس���ەمبەر لەپەرلەم���ان نەخرایە دەنگدانەوە ،چونکە ڕێکەوتنێک هەبو لهس���هر ئهوهی کە واژوکردنی ئەنفال وەکو جینۆس���اید لەالی���ەن کۆمیتەی ی بێت. دەرەوە كاف ی ئاوێن���ه :وات��� ه ئهم���ه پێش���نیار كۆمیت هی دهرهوهی پهرلهمان بوو؟ رێبوار حهسهن :پێشنیاری ناساندنی ئەنفال وەکو جینۆساید بەخۆشحاڵیەوە لەکۆمیت���ەی کاروب���اری دەرەوەی پەرلەمانهوه بوو ،ک���ە نوێنەرانی هەر هەشت حیزبەکەی سویدی تێدایە ،ك ه ی ی كوردس���تان ی رۆژئاوا تهنها كوردێك تێدایه ،ئ���هوان واژوی ئەوەیان کردبو ک���ە بەپێ���ی ژمارەیەک س���ەرچاوەو ڕێکخراوی نێودهوڵهت���ی مافی مرۆڤن هەروەه���ا دادگای ب���ااڵی عێ���راق کە ئەنفال جینۆسایدە .واتە بەکوردیەکەی ئ���ەم ڕێکەوتنەی کۆمیت���ەی دەرەوە ئیعترافکردن���ە بەئیعتراف���ی دانپێنانی
ئەنف���ال وەک���و جینۆس���اید لەالیەن عێراقەوە. ئاوێنه :ئایا ئهم بهجینۆساید ناساندن ه بهالی ت���ۆوه وهك كوردێك���ی ئهندام ی دهگهیهنێت؟ ی سوید چ پهرلهمان رێب���وار حهس���هن :هەرچەندە ئێمە ئاواتەخوازبوین کە کاتێک سەدام مابو ئەم ناس���اندنە بکرایە دیاره زەحمەت ب���وو ،هەروەه���ا ئاواتەخوازیش بوین ئەگەر سوید دهنگی بهوجۆره نەدایە کە عێراق خۆی بەجینۆساید ناساندویەتی، ی ئهوهش بەخۆش���حاڵیەوە بهاڵم وێڕا ی من ئ���ەو ڕۆژە ،وات ه ٥دیس���ەمبەر ٢٠١٢ك���ه یەک���ەم ڕۆژم ب���و لە کاری دەنگدانم���دا لەناو پەرلەمان بۆ هەندی پرس کە پەیوەس���ت بو بە ناوچەکەوە بۆ من ڕۆژێک���ی مێژوویە .دەبێت ئەم کارە فێرمان بکات کە ستراتیژییەتێكی نوێبۆ كار كردن لەسەر پرسی کوردی دابڕێژین.
محهمهد وهتمان :مهرج نییه ههمو كادرانی راپهڕین بههاتنی عهدنانی حهمهی مینه دڵخۆشبن ئا :حهسهن بێگهاڵسی لهماوهی رابردودا ،لێپرسراوی پێنجی مهڵبهندی یهكێتی گۆڕان، بهپێی زانیارییهكانی لهزۆربهی ئهو مهڵبهندانهدا دهستاودهستكردنی لێپراسراوێتی ئهو مهڵبهندانه بهئاسانی بهڕێوهنهچوهو كێشهی تێكهوتوه ،كه یهكێكیان مهڵبهندی راپهڕین بو ،ئاوێنه لهمبارهوه چهند پرسیارێكی ئاراستهی لێپرسراوی پێشوی مهڵبهندهكه "محهمهد وهتمان" كرد. ئاوێنه :بۆچی بڕیاری ئاڵوگۆڕ ههمو مهڵبهندهكانی یهكێتی نهگرتهوهو تهنها ئێوهی گرتهوه؟ محهم���هد وهتم���ان :ئ���هوه بڕیاری مهكتهبی سیاسیو مهكتهبی رێكخستن ب���وه كه مهڵبهندی ئێمهو ش���ارهزورو سۆرانو موس���ڵو دهۆكی گرتۆتهوه، رهنگه مهڵبهندی گهرمیانیش بگرێتهوه، خۆم لهگهڵ ههم���و ئاڵوگۆڕكردنێكدام بهاڵم بۆ سهرخس���تنی ئۆرگاكانهكانی حیزب بێت ،دهن���ا بهپێچهوانهوه ئهو حیزبه بهرهو پاشهكشه دهچێت. ئاوێن���ه :قس���هو باس���ی ئ���هوه لهئارادایه كه البردنی ئێوه پهیوهندی بهگهندهڵیی���هوه ههیه ،ئێ���وه دهڵێن چی؟ محهم���هد وهتم���ان :نهخێ���ر ئهمه بههیچ ش���ێوهیهك لهس���هر گهندهڵیو س���هرنهكهوتن نهبوه ،من شهش ساڵه بهرپرسی مهڵبهندم تاكو ئێستا لههیچ لیژنهیهك���ی دارای���ی نوختهیهكم���ان
لهسهر نهبوه ،ههمو مانگێك سێ جار لیژن���هی مهكتهبی دارای���یو چاودێری دارایی ئیدارهی مهڵبهندهكان بهس���هر دهكهن���هوه ،دهتوانم بڵێ���م مهڵبهندی 24ی راپهرین لهریزی پێش���هوهدا بوه لهروی داراییهوه. ئاوێن���ه :ب���اس ل���هوه دهكرێت كه بهش���ێكی زۆر لهكادیرانی ناو مهڵبهند بهگۆڕین���ی ت���ۆو هاتن���ی "عهدنانی حهمهی مین���ه" ڕازی نهبون ،ئهوه تا چهند ڕاسته؟ محهمهد وهتم���ان :عهدنانی حهمهی مینه ئهندامی سهركردایهتی یهكێتیو كهسێكی تێكۆش���هرو خاوهن خهباتو ڕابردوی دیاره ،بهاڵم مهرج نییه ههمو كادرانی س���نوری مهڵبهن���د بههاتنی رازیبوبن یان پێی دڵخۆشبن ،كادریش خاوهن مافو رای خۆیهتی. ئاوێن���ه :ب���اس ل���هوه دهكرێت كه البردنی ئێوه پهیوهندی بهكوتلهكاری ن���او یهكێتییهوه ههیه ك���ه تۆ زیاتر لهبهره���هم س���اڵحهوه نزیك���ی نهك لهركهبهرهكانی؟ محهم���هد وهتمان :م���ن ناڵیم لهناو یهكێتی كوتل���هو كوتل���هكاری نییه، بهڵێ بهردهوامه یهكێتیش ههر لهكاتی دروس���تبونییهوه رای جیاوازی لهناودا بوه ،چونكه یهكێتی حیزبێكی داخراو نییه ،بهالی منیشهوه یهكێتیو جهنابی مام جهالل خهتی س���وربون ،خۆش���م تهرهفی هیچ یهكێك لهس���هركردهكانی یهكێتی نهبوم بهههقی خۆشمی نازانم تهرهفی كهس���یانبم ،چونكه بێدابڕان 47س���اڵه پێش���مهرگهم ،یانزه ساڵ لهشۆڕش���ی ئهیلول بومو سیو شهش
محەمەد وەتمان ساڵی 1948لهدایكبوه 47 ،ساڵ ه ی 2006 بێدابڕان پێشمهرگهیه ،ساڵ ی ی مهڵبهندی پشدهر بوهته لێپرسراو ی 3ی یهكێتیدا یهكێتی ،لهكۆنگره ی سهركردایهتی ئهو حیزب ه بهئهندام ی ههڵبژێراوهو دواتر بوهت ه لێپرسراو ی 24ی راپهرین ،ناوبراو مهڵبهند ی ی هیچ واڵتێك تائێستا سهردان نهكردوه ،تهنیا جارێك پێش راپهڕین ی سهردانی ئێرانی كردوه. بۆ نهخۆش
س���اڵیش لهشۆڕشی نوێدا ،گهر زیاترم نهكردبێ���ت لهوان كهمت���رم نهكردوه. ڕابردوو خهباتیشم دیاره. ئاوێن���ه :پێتوای���ه یهكێتی س���زاو پاداش���تی نییهو ریزهكانی رێكخستن ئێستا لهپاشهكشهدان؟ محهم���هد وهتم���ان :بهدڵنیای���ی وای���ه ،یهكێتی تا ئهمڕۆش نهس���زای ههی���هو نهپاداش���ت ،ئ���هوه یهكێكه لهشكستهكانی یهكێتی ،یهكێتی بهرهو سۆس���یالدیمكرات دهچێت ،دهبو سزاو
پاداشتی ههبێت ،ریزهكانی رێكخستن لهراب���ردودا زیات���ر تۆكم���ه بون نهك لهئێستادا ،هۆكارهكهشی باڵی ڕیفۆرم بوه نهك شكستی ئێمه بێت. ئاوێنه :ئێس���تا ت���وڕهی لهیهكێتیو بڕیارتداوه دهوام نهكهیت ،ئهمه وایه؟ محهمهد وهتمان :توڕهنیم لهیهكێتیو قس���هی خۆم ههیه ،من تهمهنی خۆم لهن���او یهكێتیدا س���هرفكردوه ،بهاڵم جارێ���ك بڕیارمنهداوه ئیش���ی تازهم لهكوێ وهرئهگرمهوه.
ههنوکه
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
مالیكیو بارزانی ..شەڕەقسە بهردهوامه ئا :ئاوێنە سهڕهرای ههمو ههوڵهكان بۆ هێوركردنهوهی بارگرژیو ئاڵۆزییهكانی نێوان ههولێرو بهغدا ،بهاڵم ههریهك لهمالیكیو بارزانی لهسهر ههڵوێستی توندی خۆیان سورن. لهكاتێكدا كه زیاد لهالیهنو دهوڵهتێك لهههوڵی رهواندن����هوهی بارگرژییهكان ی نێوان ههولێ����رو بهغ����دانو تاڵهبانیش بهمهبهس����تی كارك����ردن ب����ۆ رێگرتن لهپێكدادانی نێوان هێزهكانی پێشمهرگهو سوپای عێراق گهڕاوهتهوه بهغداو بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه كار لهس����هر چهند تهوهرێ����ك دهكات بۆ ئ����هوهی مالیكی ناچار بهپاشهكش����ه ل����هو ههنگاوانهی بكات كه ههرچی زیاتر پهیوهندییهكانی بهغ����داو ههولێری ئاڵۆزكان����دوه ،بهاڵم ههری����هك لهمالیكی س����هرۆك وهزیرانی عێ����راقو بارزان����ی س����هرۆكی ههرێمی كوردس����تان لهههمو بۆنهو دهرفهتێكدا راش����كاوانه متمان����ه نهكردن����ی خۆیان بهرامب����هر بهیهكتر دهردهب����ڕنو یهكتر بهئاژاوهنانهوه تۆمهتبار دهكهن. دوای ئ����هوهی وا بڕی����ار ب����و دوێن����ێ بهمهبهس����تی تاوتوێكردن����ی پهیوهندییهكان����ی نێ����وان ههرێ����مو بهغ����داو پاشهكش����هكردن بههێزهكانی پێش����مهرگهو ئۆپهراس����یۆنی دیجل����ه ههریهك لهتاڵهبان����یو مالیكی لهبهغدا
كۆببنهوه ،س����هردانی لهناكاوی بارزانی بۆ كهركوكو بهسهركردنهوهی هێزهكان ی پێش����مهرگه لهنزیك هێڵهكانی تهماسی نێوان ههردوال ،ههوڵه سیاس����ییهكانی گهیاندهوه خاڵی "سفر" .وێڕای ئهوهش ههر دوێنێ وتهبێژی حكومهتی ههرێمو كهس����ی نزی����ك لهبارزانی" ،س����هفین دزهیی" ،مالیكی بهوه تۆمهتباركرد كه دهیهوێ����ت قهیرانه سیاس����یهكانی واڵت بهرهو ملمالنێ����ی چهكداری بهرێت ،ئهو جهغت����ی لهوهش كردهوه ك����ه "مالیكی چهن����د س����هركردهیهكی س����هربازی لهئۆپهراسیۆنهكانی دیجله دامهزراندووه دڵسۆزی رژێمی بهعسن". لهس����ایهی ئهم تابلۆیهدا ،پێدهچێت ههری����هك لهمالیكیو بارزانی س����وربن لهسهر ئهوهی دۆخی عێراقو كوردستان بهرهو ئاراستهیه راپێچ بكهن كه خۆیان مهبهستیانه ،ئهمهش درێژه بهو ملمالنێیه دهدات كه ماوهیهكی زۆره كوردس����تانو عێراق����ی تێكهوت����وه .بهس����هرنجدان لهكهڵكهبون����ی كێش����هو ملمالنێكان����ی نێ����وان بارزانیو مالیكیش ،ئاس����ۆیهك بۆ ئاس����ایكردنهوهی پهیوهندییهكانیان بهدیناكرێت. بارزان����ی لهزی����اد لهبۆنهی����هك رای خ����ۆی بهرامبهر ب����هو پیاوه ش����یعهیه نهش����اردوهتهوه كه ئێستا لهپایتهختی عهباس����ییهكاندا حوكمڕان����ه ،ئهو لهم ماوهی����هی راب����ردودا چهندینجار ئهوهی دوبارهكردوهتهوه كه دهسهاڵتی مالیكی
بهرهو تاك����ڕهویو دیكتاتۆریی دهچێت ،دی����اری حیزبی دهعوهی����هو له2006هوه بارزانی ئهوهش����ی نهش����اردوهتهوه كه س����هرۆك وهزیری عێراقهو ب����اس لهوه خوازی����اره چهقۆی نهیارهكانی لهس����هر دهكرێت كه لهكاتی ئازادكردنی عێراقدا مل����ی حكومهتهك����هی نزیكبخات����هوهو بارزانی ئوتومبێلێك����ی بۆ كڕیوهو پێی تهنان����هت ههم����و ههوڵی خۆش����ی بۆ چۆتهوه بۆ بهغدا لهكابینهی پێنجهمیشدا متمانهسهندنهوه لهم سهرۆك وهزیرهی نێچیرڤ����ان بارزانی����ش زهوییهكی 600 مهتری داوهتێ ك����ه بهم دواییه به 900 عێراق خسته گهڕ. بارزان����ی ك����ه ههمیش����ه بهجۆرێك ه����هزار دۆالر فرۆش����تویهتی ،بهههمان لهخۆبایبون����هوه بهرامبهر بهنهیارهكانی شێوه سهرنجو روانینێكی باشی بهرامبهر قسه دهكاو دهیهوێ لهڕێگهی پۆشینی بهبارزانی نیی����ه ،بهپێی بهڵگهنامهكانی بهرگ����ه خاكیی����ه كوردییهكهیهوه زیاتر ویكیلێك����س مالیكی لهدانیش����تنێكیدا كوردبونی خ����ۆی دهربخات ،لهبنهماڵهو بهكریس����تۆفهر هێڵی باڵوێزی ئهوكاتی رابردویهكهوه دێت كه لهماوهی 100ساڵی ئهمهری����كای لهبهغ����دا راگهیان����دوه كه رابردودا ،ههمیشه لهكێشهو زۆرانبازیدا تاڵهبانی بهب����هراورد بهبارزانی "نهرمو بون لهگهڵ حكومهتو دهس����هاڵته یهك كراوهتر"ه لهقس����هو گفتوگ����ۆ كردندا، ل����هدوای یهكهكانی دهوڵهت����ی عێراقدا ،ههروهها سهبارهت به"بارزانی" وتویهتی تهنانهت بهو حكومهتو دهسهاڵتانهشهوه ك����ه ئێس����تا پهیوهندییهك����ی باش����ی ك����ه لهكات����ی پێویس����تدا بههانایانهوه لهگهڵ����دا نییه ،باڵوێ����زی ئهمهریكاش هات����ونو لهتێكش����كان رزگاریانكردون .پێشنیاری ئهوهی كردوه كه بهربهسته ی سیاسیو دهرونییهكانی����ان تێپهڕێن����ن بۆ ئهوهی وێڕای ئهوهش چهندین هۆكار ئابوریو مهس����هلهی گرێبهس����تهكانی رێگه بۆ گفتوگۆكردن دهربارهی كێش����ه ن����هوتو تهنانهت دهرونیی����ش پێكهوه ئاڵۆزهكانی نێوان كوردو عهرهب خۆش تێههڵكێش����بون بۆ ئهوهی بارزانی ئهم بكهن. بهاڵم پێناچێت لهعێراقێكدا كه چهقۆی ههڵوێس����ته توندهی بهرامبهر بهمالیكی رقو قینی سیاس����یهكان گهیش����تبێته سهرۆك وهزیرانی عێراق ههبێت. لهبهرامبهریش����دا ،مالیك����ی ك����ه س����هر ئێس����قانی یهكت����رو ب����هردهوام پیاوێكی تهمهن 62س����اڵهو بڕوانامهی بهگومان����هوه لهیهكت����ر بڕوان����ن ،ههروا ماس����تهرهكهی لهزانكۆی س����هالحهدین بهئاسانی بهربهسته دهرونیو ناكۆكییه لهههولێ����ر بهدهس����تهێناوهو ماوهی 30شهخسییهكان تێپهڕێننو بهبێ گوشاری ساڵه لهنزیكهوه بارزانیو سهركردهكانی هێزه دهرهكییهكان دهرفهت بۆ پێكهوه مالیکیو بارزانی دیكهی كورد دهناس����ێو سهركردهیهكی ههڵكردنێكی راستهقینه بڕهخسێنن.
3
فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد
شارهوانی سلێمانی بهنایاسایی 75هەزار مەتر زهوی دهدات بهكهسێك عومهر مهحوی :ئهو كاره بههیچ شێوهیهك نایاسایی نییه ئا :شوان محهمهد شارهوانی سلێمانی لهسهردهمی سهرۆكی پێشویدا كه ئێستا سهرۆكی ئهنجومهنه لهگوندی ژاڵهی خوارو كه دهكهوێته رۆژههاڵتی سلێمانییهوه ،سهرپێچییهكی گهورهی كردوه ،زهوییهكی گهوره بهبێ ئهوهی كوژانهوهی( اطفا) بۆ بكرێت ،بهنایاسایی مۆڵهتی كاتی پێدراوهو ژمارهیهكی زۆر كۆگای تێدا دروستكراوه ،سهرۆكی ئهنجومهنی شارهوانیش عومهر مهحوی دهڵێت "بههیچ شێوهیهك كارێكی نایاسایی نییه". ش���ارهوانی س���لێمانی مۆڵهتی كاتی داوه به زهوییهك بۆ ( وزاره الجمهوریه العراقی���ه) كه روبهرهك���هی ( 64دۆنمو 2ئۆلك)ه كه دهكات���ه 96ههزار مهتر دوجا ،لهكاتێك���دا ئهگهر كوژانهوهی بۆ بكرایه تهنها 19ههزارو س���ێ سهد مهتر دوجا بهر خاوهنهك���هی دهكهوت ،بهاڵم ئێس���تا خاوهنی ئهو پرۆژهیه 75ههزار مهتر دوج���ا زهوی حكومهتی بهبڕیاری ش���ارهوانی پێدراوهو چهندی���ن كۆگای لهسهر دروستكراوه ،سهرۆكی ئهنجومهنی ش���ارهوانی عوم���هر مهح���وی دهڵێت" مۆڵهتی كاتی بهپێی بڕیاری ئهنجومهن دهدرێت كاتێك دیراسه دهكرێت كه ئهو مۆڵهته بهو شێوه نهخشهی بۆ كراوه بۆ ئهو مهبهسته پێویستی خۆی ههبێت". س���هبارهت بهپرس���یارێكی رۆژنامهی ئاوێنه لهمهڕ گونجانی یان نهگونجانی ئهو مۆڵهتهی شارهوانی داویهتی بهو موڵكه لهگــــهڵ مــاس���تهر پــــالنی سلێمانیو رهچاوكردن���ی رێ���ژهی س���ــــهوزایی لهكاتێكدا ئ���هو زهوییه نزیكهی له %٦١ دهكرێت بهبیناو ئهوی تری بۆ ش���هقام، عومهر مهحوی دهڵێت "بێگومان بههۆی فراوانبونی سنوری ماستهرپالن كه زۆر زهوی كشتوكاڵی لهخۆ دهگرێتو هاتوهته ناو س���نورهكهوه یاس���اكانی شارهوانی بهس���هردا جێبهجێ دهكرێ���تو بهپێی ج���ۆری بهكارهێنان���ی زهوی مامهڵهی لهگهڵ���دا دهكرێ���ت كه لهماس���تهرپالن نهخش���هی بۆ كراوه كه زۆر پێویسته بۆ شاری سلێمانی دروس���تكردنی (كۆگا) ی���ان (مخازن) كه بهش���ێوهی كۆمهڵو دیزاینی نوێو چۆڵكردنی ش���ار زۆربهی ئ���هو (مخازن)انهی كه لهناو ش���اردانو لهگهڕهكهكاندان". "بهپێی یاس���ا كاتێ���ك مۆڵهتی كاتی دهدرێت كه ئ���هو زهوییه كوژانهوهی بۆ
ئەو زەوییەی بەبێ کوژانەوە شارەوانی داویەتی بە کەسێکو ئێستا بە دەیان کۆگای تیا دروستکراوە
ی سهرنجێك ی مایه زۆر پێویست ه بۆ شاری سلێمانی زۆره كه ئایا هیچ الیهنێك ههی ه (كۆگا) یان (مخازن) بهشێوهی بهناوی (وزارة الجمهوریة العراق) كۆمهڵو تا ئەو زەوییەی دیزاینی نوێ پێبدرێت! دروستبكرێت بكرێ���ت لهگهڵ مهبهس���تی بهكارهێنان بهپێی كوژانهوهكه نهگونجێت مۆڵهتهك ه ئهدرێت ،بهاڵم شارهوانی پێش كوژانهوه مۆڵهتهكهی���ان داوه ،ههروهها بهپێدانی ئهو مۆڵهته سیفهتی كشتوكاڵیتان لهو زهوییه سهندۆتهوه واته مافی بهكارهێنانی هاواڵت���ی بهس���هرهوه نامێنێتو دهبێت گش���تی تۆماربێت بهناوی شارهوانییهوه
بهپێچهوان���هوه ش���ارهوانی پاداش���تی س���هرپێچیكهریان داوهتهوه بهوهی ك ه ههم���و موڵكهكهیان داوه بهو كهس���ه، عوم���هر مهحوی لهو بارهی���هوه دهڵێت "بهمهبهس���تی هونهریو نهخشهس���ازی لهگهڵ ئ���هم جۆره داواكارییانه دو رێگه دهگیرێته بهر ،یهكهمیان كوژاندنهوهی زهوییهكان بكرێتو نهخشهی پڕۆژهكهی
فۆتۆ :شوان محەمەد
زهوییهكان ههموی بهناوی شارهوانییهوه دهمێنێتهوه". س���هبارهت بهوهی كه ئایا شارهوانی كاری یاس���ایی كردوه بۆ ئ���هوهی ئهو زهوییه بدهن بهمساتهح ه وهك خهماڵندنو باڵوكردنهوه لهمیدی���اكانو ئهنجامدانی زیادكردنی ئاشكرا ،سهرۆكی ئهنجومهنی شارهوانی دهڵێت "الی ههموان ئاشكرایه ئهم شێوهیه باشتره لهوهی كه بهنرخێكی رهمزی ئهو زهوییانه بفرۆشرێت لهڕێگهی یاساكانی دهرهوهی ش���ارهوانی كه ئهو زهوییانه ههموی لهدهس���ت ش���ارهوانی دهچێ���ت كه بۆ ئهو مهبهس���تهش كاتی خۆی پێشنیازمان خسته بهردهم بهڕێز سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیران كه دهبێت ش���ارهوانی ل���ه %20ی ئ���هو پڕۆژانهی زهوییهكانیان لهس���هر تۆم���ار دهكرێت بهشداربێت ،بهاڵم ئهو داوایهمان پهسهند نهكراو ئێستاش سورین لهسهری ،ئێمه بهو شێوهیه كار بۆ بهرژهوهندی گشتیو موڵكی شارهوانی دهكهین".
بۆ بكرێت ،پاشان ئهو خاوهنهی لهسهر ئهو بهش���هی خ���ۆی ئیش ب���كات ك ه بهری دهكهوێتو بهش���هكهی شارهوانی بهپێی ههمان نهخش���ه كاری لهس���هر بكرێتو ش���وێنهكانی بدرێ���ت بهكرێ، ب���ۆ داواكارانی ئ���هو ج���ۆره كۆگایانه مهبهست لهمانه ههموی رێكخستنی ئهو كارانهی���هو نهفهوتانی ماف���ی ،ههندێك پێش���نیار هاتوهته بهردهستمان لهوانه خاوهن زهوی ههیه داواكاره زهوییهكهی ب���كات بهپرۆژهی���هك بهمس���اتهحه بۆ ماوهیهك���ی دهستنیش���انكراو .ههروهها دهس���ت ههڵدهگیرێ���ت لهقهرهبوهكهی خ���ۆیو ههموی بهناوی ش���ارهوانییهوه تۆمار دهبێ���تو پ���اش تهواوبونی ئهو ماوهی���ه ش���ارهوانی تهس���هروفی پێوه دهكات واته ش���ارهوانی زهرهری نابێتو ه���هر خاوهنێت���ی بهپێ���ی یاس���ا .ئهم جۆره پێش���نیارهمان بهرزكردۆتهوه بۆ وهزارهتی ش���ارهوانی ،ئهوانیش بهرزیان كردۆتهوه بۆ ئهنجومهنی وهزیران ،ئێمه چاوهڕێی بڕیارێكین بۆ چارهسهركردنی ئهم حاڵهته .ئهم كاران���هو ئهنجامدانی شارهزایهكی بواری كاروباری شارهوانی دهڵێت :ههمو ئهو كارانه نایاسایین نهخش���هیهكی پهس���هندكراو بهشهقامو ش���ارهزایهكی ب���واری كاروب���اری روب���هڕی ك���راوهو ه���هم دابینكردن���ی پێداویس���تی پیش���هوهر یان كاسبكاران شارهوانییهكان كه نهیوسیت ناوی خۆی خاوهن پ���ڕۆژه ههروهه���ا بهرژهوهندی ئاش���كرا بكات بهئاوێن���هی راگهیاند كه ش���ارهوانی خۆی كه ل���هم مۆڵهتانهدا سهرجهم ئهم كارانه نا یاسایین.
ئهو ش���ارهزایه دهڵێت "بهپێی یاس���ا بههیچ شێوهیهك مۆڵهتی كاتی نادرێت بهزهوی كش���توكاڵی بۆ دروس���تكردنی هیچ جۆره پڕۆژهیهكی نیش���تهجێی یان پیشهس���ازی ت���ا كاری كوژاندنهوهی بۆ نهكرێت (ئایا تائێس���تا هیچ مۆڵهتێكی كاتی دراوه بۆ زهوی كش���توكاڵی جگه لهو زهویه). ههروهها ئهو ش���ارهزایه ب���اس لهوه دهكات كه سهرۆكی ئهنجومهنی شارهوانی دهڵێت بۆ بهرژهوهندی شارهوانی ههمو زهوییهكهیان داوه بهخ���اوهن زهوییهكه بۆ ئ���هوهی پرۆژهكهی تێدا بكات دوایی دهبێ���ت به موڵك���ی ش���ارهوانی بهاڵم یاسای مس���اتهحه دهبێت بهزیادكردنی ئاشكرابێت ،بهاڵم شارهوانی زیادكردنی ئاش���كرای بۆ نهكردوه ههروهها بهپێی یاس���ای مس���اتهحه دهبێ���ت تاماوهی یاسایی تهواودهبێت پێویسته كرێ بدرێ بهشارهوانی (ئهمهش جێبهجێنهكراوه) ههروهها دهبێ���ت پرۆژهك���ه بهیهكهوه جێبهج���ێ بكرێ���ت نهك وهك ئێس���تا پارچهپارچه بفروش���رێتو ههركهس���ه بهجۆرێك دروستی بكات. شارهزاكه دهڵێت "سهرۆكی ئهنجومهنی ش���ارهوانی دهڵێ���ت ئێمه نوس���راومان بهرزكردۆتهوه بۆ سهرۆكایهتی ئهنجومهنی وهزیران ب���هاڵم وه اڵمیان نهداوینهتهوه (بهاڵم ئهمان ههر كارهكهشیان كردوه ئایا ئهمه نایاسایی نییه). ههروهها باس لهوه دهكات كه سهرۆكی ئهنجوم���هن عومهر مهحوی دهڵێت ئهبێ خاوهن موڵكهكه لهسهر بهشهكهی خۆی كاربكات ،بهاڵم ئهوهی سهیره مۆڵهتیان داوهتێ لهسهر ههمو موڵكهكه كاربكات وه خاوهن موڵكهكهش لهس���هر ههموی كاری كردوه چونكه مۆڵهتی ٩٦٠٠٠مهتر دوجای���ان داوهت���ێ ك���ه دهكاته 61% روبهرهكه وه باقییهكهش���ی بۆ شهقامه (وادیاره س���هرۆكی ئهنجومهن دهیهوێت قهرهبوی ش���هقامیش بداتهوه بۆ ئهوهی ش���ارهوانی لهجیات���ی ئ���هوهی زهوی دهس���تبكهوێت دهبێ���ت قهرزاریش بێت هێشتا پێی كهمه). سهرچاوه شارهزاكهی ئاوێنه لهكۆتایی قس���هكانیدا دهڵێت "مایهی سهرنجێكی زۆره كه ئایا هیچ الیهنێك ههیه بهناوی وزاره جمهوریه العراق كه ئهمان مۆڵهتیان پێداوهو بهڵێننامهشیان لێوهرگرتووه". تێبینی: ئاوێنه وێنهی ههردو مۆڵهته كاتییهكه ی الیه ،لهگهڵ وێنهی نهخشهی سایتپالنی زهوییهكه.
4
هەنوکە
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
"بۆ تهماشاكردن ی ژمارهیهك كارمهند ی ئافرهت لهفرۆكهخانه ی سلێمان ی كامێرا بهدزییهوه دادهنرێت" ►
ئا :ئاوێنه ی لهفرۆكهخانهی سلێمانی نێودهوڵهت كامێرا بهدزییهوه دادهنرێت بۆ ی ی ژمارهیهك كارمهند تهماشاكردن ی فرۆكهخانهش ئافرهت ،بهڕێوهبهر دهڵێت "ئاگام لهدانانی نییهو ی دانانیشی هیچ پهیوهندییهك بهمهسهل هی ئهمنییهوه نییه". بهپێ���ی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت ی ئاوێن��� ه كهوت���ون گومان رۆژنام���ه ی لهسهر کەسێكه كه بهرپرسی بهشێك ی فرۆكهخانهی س���لێمانیی ه بهمهبهست ی ی ئافرهتان دو كامێرا بینیی جهسته ی داناوه ،یهكێكیان لههۆڵێكدا زۆر بچوك ك ه زیاتر ئافرهتان تیایدا دادهنیش���ن، ی ی دیكهش���یان لهتهوالێتێك دانهك��� ه تایبهت بهئافرهتاندا. ی ئ���هو زانیارییان��� ه یهكێك بهپێ��� ی ئهو بهش��� ه لهكارمهن���ده ئافرهتهكان بهكامێراكان���ی زانی���وهو بهچهن���د ی وتوه، ی خۆ ی فهرمانب���هر هاوڕێیهك ێ ئ���اگادار كردۆتهوه، ئیدارهش���یان ل دواتر یهكێك لهفهرمانب���هره كچهكان ی دۆزیوهتهوهو ئهویش كامێرایهكی تر ی داوهو لهوكاتهوه پیش���انی ئی���داره مهسهلهكه بهتهواوی ئاشكرابوهو ئێستا فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد لیژنهیهك بۆ لێكۆڵینهوه لهكێش���هك ه رێگەی فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی پێكهێنراوه. بهڕێوهبهر ی فرۆكهخانه ب���ۆ لێكۆڵینهوه ئی���داره ی خۆ گۆڕینی ئافرهتان نییه. ی شوێن ی ئهوی���ش دانهن���راوه بهڵك���و ب���هدز ی فرۆكهخانهی سلێمانی ،دهكات ك ه تهنها یهك كامێرا لههۆڵێك ی پێكهێناوه ی لهو كێش���هیه لیژنهیهك��� ی ئاوێنه دانان ی زانیارییهكان��� بهپێ ی ئهوهوه دانراوهو وتی" دانانیش���ی هیچ ئهندازیار تاهی���ر عهبدواڵ لهلێدوانێكیدا گش���تیدا دانراوهو هیچ شتێكی نهێن ب���ۆ ئاوێن ه ئاماژه ێ ب���هش ،ك��� ه ی س��� ی لهنوێنهرایهت��� ی ئ���هو كامێرایان ه هی���چ پهیوهندییهك ی بۆ ئ���هوه كرد ك ه تێدانییهو وتی" كامێراكهش نهبهستراوه پهیوهندییهك���ی بهمهس���هل هی ئهمنی ی دهزگاو ی فرۆكهخانهوه نییهو لهبهشهكانی(ئاسایشو یاسا فرۆكهخانهوه نییهو لهش���وێنێكی زۆر به باری ئهمنی��� لێكۆڵینهوه بهردهوامه ،بهاڵم تا ئێستا بههیچ شاشهیهكهوه". لیژنهك ه كارهكانی تهواو نهكردوه. ی زهمهنی) پێكدێن. ی ئاسایش���ی فرۆكهخانهش هیچ چاالك بهش��� ی كردهوه لهسهر ئاسایی فهرمانبهران دانراوه". تاهیر عهبدواڵ جهخت بهڕێوهبهری فرۆكهخان هی س���لێمان ی ی زانیارییهكان ئهو کەس���ە بهپێ��� هاوكات ئهو باس���ی لهوهش كرد ك ه ئاگای لهدانانیان نییه. ی ئ���هو كامێرای ه هیچ ی كه دانان ی ئ���هوه ی ی لهس���هره ك ه ئهو كامێرایانه رۆژنام���هی ئاوێن��� ه زانیویهت���ی ك ه گومان ی لێدانراوه ی كامێراك���ه ی ئهو ش���وێنه ی بهوهوه نییهو بهبڕیار لهدرێ���ژهی لێدوانهكهی���دا ب���اس لهوه پهیوهندییهك
كهسێك كامێرا ێ دابنێت بهب ی ئاگادار ی بهڕێوهبهر ی فرۆكهخانهو الیهن ی دورە ئهمنی لەکاری پیشهییو ئهخالقیی دانابێ���ت م���اوهی چهن���د رۆژێك��� ه نێرراوهتهوه ماڵهوه. ی ی ئاگادار لهكاروبار س���هرچاوهیهك ی ی فرۆكهخان���هكان بهئاوێن���ه ئهمن��� ی راگهیاند " دانانی كامێرا دهبێت بهپێ ی ئهمهوه یاساو بڕیار بێت ،بهپێچهوان ه ههر كهسێك ئهو كاره بكات نایاساییو نائهمنییهو دهچێت ه خان هی تاوانهوه". ی سهرچاوهك ه باس لهوه دهكات ئهوه ی ی "مایه ی سلێمان رویداوه لهفرۆكهخانه ی ی گهورهی ه لهش���وێنێك نیگهرانییهك��� ی وهك فرۆكهخان���هدا ههس���تیار ی ێ ئاگادار كهسێك كامێرا دابنێت بهب ی بهڕێوهب���هری فرۆكهخان���هو الیهن��� ی ی فرۆكهخانه ،ئهمه جگه لهوه ئهمنی ی دانراوه ی كۆمهاڵیهت��� بۆ مهبهس���تێك ك��� ه دوره لهههمو كارێكی پیش���هییو ئهخالقییهوه".
ئایا "نهوهكان ی ئیدریس بارزانی" شهڕ ی ناوخۆ ههڵدهگیرسێنن؟ چهند رۆژێك لهمهوبهر گروپێكی چهكداری رۆژئاوای كوردستان بهدهمامكهوهو لهسهر تۆڕی ئینتهرنێت دهركهوتنو بونی سهربازیی خۆیان بهناوی "نهوهكانی ئیدریس بارزانی"یهوه راگهیاند، ئهوان رونیانكردهوه كه رهوایهتی دهدهن بهشۆڕشی سوریاو پشتیوانی لهههوڵهكانی "مهسعود بارزانی" بۆ یهكخستنی ریزهكانی كورد دهكهن، لهبهرامبهر ئهمهشدا ،بهرپرسێكیPYD دهڵێت "ئهگهر لهنێوان هێزه سهربازییه كوردییهكان تهنسیق نهكرێت ،پاشاگهردانیو روبهرونهوهی لێدهكهوێتهوه". دوای تێكچونی بارودۆخی سوریا ،چهند گروپێكی چهكداریی كورد دروس����تبون بۆ پاراس����تنی ناوچه كوردنش����ینهكان، ك����ه گروپێكیان كهتیب����هی "نهوهكانی ئیدری����س بارزانی"یه ،ئهمه لهكاتێكدایه ك����ه پێش����تریش هێزێك����ی چهكداریی گهورهی ك����ورد بهناوی YPGهوه خۆی راگهیاندوه ،ئهم هێزهیان سهر بهپارتی یهكێت����ی دیموكرات����ی PYDی نزی����ك لهپهكهكهی����ه ،ئ����هوهی یهكهمیش����یان بهپێ����ی زانیاریی����هكان ،دوای ئ����هوهی لهالیهن پارتی دیموكراتی كوردستانهوه مهش����قیان پێكراوه ،رهوانهی رۆژئاوای كوردس����تان كراونو لهقامیش����لۆ بونی خۆیان راگهیاندوه. ئای����ا بونی چهند گروپێكی چهكداریی چاوهڕوان����ی ئ����هوهی لێناكرێت كه ئهو بهش����هی كوردس����تانیش لهب����هردهم دوبارهبونهوهی ههمان ئهزمونی شهڕی ناوخۆی باشوری كوردستاندا رابگرێت؟ لهوهاڵمی ئهم پرسیارهكهدا ،ئهندامی ئهنجومهن����ی پهیوهندییهكانی دهرهوهی پهكهكه "رۆژ واڵت" بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهوان جگه لهیهكهكانی پاراس����تنی گ����هل YPGكه تهنها هێزی لهش����كری كوردییه ،هیچ هێزێكی تری س����هربازیی ناناس����ن .ئهو وت����ی "ك����ورد لهههوڵی بهردهوامدای����ه ب����ۆ بهدهس����تهێنانی مافهكانی خۆی لهو بهشهی كوردستان،
راگەیاندنی کەتیبەی نەوەکانی ئیدریس بۆیه توركیا ب����هم كاره نارهحهت بوه، توركیا چهن����د چهتهیهكی بهكرێگرتونو بهچهندی����ن ج����ۆر یارمهتییان����دهداو مهبهس����تێتی ئیرادهی گهلی كورد لهو بهش����هی كوردس����تاندا تێكبشكێنێتو ئاژاوهو ناكۆكی دروستبكاتو لهسهرێكی دیكهش����هوه نیازێتی ك����ه رێگه بگرێت لهبهدهس����تهێنانی مافهكانی كورد دوای روخانی رژێمی ئهسهد". وتیشی "لهسهر ئهو بنهمایهش توركیا چهندین هێرش����ی ئهنجام����داوه ،چهند كوردێكیش یارمهتی توركیا دهدهن". رۆژ واڵت جهخت����ی لهس����هر ئهوهش كردهوه كه بهداخهوه ههندێك هێزو الیهنی ك����وردی دهیانهوێت ببنه دهس����هاڵتدار لهرۆژئاوای كوردستان بۆ ئهمهش دهچن دانیش����تن لهگهڵ توركیا دهكهن .بۆیه توركیا دهیهوێت لهش����كری س����هربازی لهو بهش����هی كوردستان پێكبێت ،تاكو دهست بهس����هر ئهو ناوچهیهدا بگرێت، كه ئهمهش كارێكی ئهس����تهمهو توركیا ئهمهی بۆ ناچێته س����هر ،لهس����هر ئهو بنهمایهش چهند جاشێكی كوردو چهند چهتهیهكی بهكرێگی����راو هێرش دهكهنه
►
ئا :ئاكۆ حهمهد رابی
كوردس����تان ،ئهو جهختی لهسهر ئهوه كردهوه كه تائێس����تاش لهنێو خۆمانداو لهگ����هڵ هێزهكان����ی دیك����ه ب����هردهوام گفتوگ����ۆ دهكهین ،تاكو ئ����هو ئهزمونه دوبارهنهبێتهوه .بۆیه پێویس����ت دهكات میكانیزمێك����ی گونجاو بدۆزرێتهوه تاكو ههركهس����هو لهراس����تی خ����ۆی نهبێته بڕیاردهر .ئهو رایگهیاند "ئێمه كێشهمان لهگهڵ خورتو الوانی كورد نییه كه لهههر ش����وێنێكهوه دهیانهوێت بچنه رۆژئاوای كوردس����تان بهمهبهستی كاروخهباتێكی دروست .لهرۆژئاوای كوردستان گروپی دیكه ههن ب����هاڵم بچوكنو رۆڵیان وهك پێویس����ت نییه .چونكه ئێستا لهسوریا بهگش����تی دهرفهتێ����ك دروس����تبوه كه ههرچهن����د كهس����ێك پ����ارهی ههبێت، دهتوان����ن چهك بكڕنو گروپ دروس����ت بكهن". ئ����هو نوێن����هرهی PYDرهخنهش����ی لهچهن����د هێزێكی كوردی گ����رتو وتی "ههندێ����ك هێ����زی دیكهش ه����هن كه لەئینتەرنێتەوە لهروخس����اردا ك����وردن ،وهك كهتیبهی بارزانی لەدێرک س����هالحهدینو كهتیبهی ئهحرار ،بهاڵم ش����ێوازو رهفتارهكان����ی ئ����هوان ههمان سوپای ئازاد نهیانتوانی دهست بهسهر سهر كورد. ش����ێوازی ئۆپۆزیس����یۆنی عهرهبیی����ه لهالیهك����ی دیك����هوه ،رۆژنامهن����وس ناوچه كوردییهكاندا بگرێت". بهرامب����هر بهك����ورد .ئهوان����ه دهوڵهتی بهبڕوای شێروان ،رۆژئاوای كوردستان "ش����ێروان ش����ێروانی" كه ب����ۆ ماوهی تورك یارمهتییان دهدات ،كه بهروكهش مانگێك بهش����ێوهیهكی مهیدانی كاری جگه له YPGپێویستی بههیچ هێزێك ك����وردن ،ب����هاڵم لهجهوه����هردا بههیچ رۆژنامهنوس����ی لهرۆژئاوای كوردس����تان نییه .واقیعی ئهوێش پێویستی بهناردنی ش����ێوهیهك نوێنهرایهتی كورد ناكهن، كردوه بۆ ئاوێنهی رونكردهوه ئهوهی كه هێزهكانی مهسعود بارزانی نییه. بهڵكو دژی كوردن". هاوكات ،ئهندام����ی ئهنجومهنی گهلی ئێستا بهكردهوه ناوچه كوردنشینهكان جێی ئاماژهی����ه ،لهس����وریا نزیكهی دهپارێزێت یهكهكانی پاراس����تنی گهلن ،رۆژئاوای كوردس����تانو نوێنهری PYD س����ێ ملیۆن ك����ورد دهژی����ن%15 ،ی نهك هێزێك����ی دیكه .ئ����هو وتی "ئهم لهههرێمی كوردستان ،د.محهمهد رهشۆ، دانیش����توانی ئهو واڵت����ه پێكدههێنو، س����نوره ههم بۆ سوپای ئازادو ههمیش س����هبارهت بهراگهیاندنی هێزێك بهناوی بهم شێوهیه دابهش����بون :لهناوچهكانی بۆ لهشكری سوریا شوێنێكی گرنگن" .نهوهكان����ی ئیدریس بارزانی ،بهئاوێنهی جهزی����ره ك����ه ش����ارهكانی قامش����لۆ، لهبارهی راگهیاندنی هێزێكیش بهناوی راگهیاند كه "بهپێی ئ����هو زانیارییانهی عامودێ ،درباس����یوه ،س����هری كانی، "نهوهكانی ئیدریس بارزانی" ،ش����ێروان ههیانه ،ئهو گروپ����ه كۆمهڵێك گهنجی دێركاحمكۆ ،حهس����هكه پێكدێت .زیاتر ش����ێروانی رونیكردهوه كه ئهمانه هێزی كوردن ،پێشتر لهبهر لهشكری ئهسهدو ل���� ه 800ههزار ك����ورد دهژین .ههروهها پش����ت مێ����زنو پاش����كۆی هێزهكانی بههۆی بونی كێش����هی ئابوریو جڤاكی لهكۆبان����ێ ،تهلعهبید ،عهیین عیس����ا، دیك����هن بهتایبهتی پارتی ،ئهوانه تهنها رایانكردوه ،دواتر لهالیهن پێشمهرگهوه مهنباجو جهرابالیس زیاتر له 400ههزار پڕوپاگهن����دهنو بهو ش����ێوهیه بونیان راهێنانی لهشكرییان پێكراوهو ئێستاش نییه .چونكه بهوتهی ش����ێروان ،ئهوان رهوانهی خۆرئاوای كوردستان كراون ".تهنس����یقو كارێكی هاوبهش لهگهڵ ئهو كورد ه����هن .لهعهفرین ،عهزاز ،جهبهل ئهو وتی "ئهوه كارێكی باشه ئهگهر هێزانهی PYDنهكرێت ،ئهوا كێش����هو سامانو ئیدلب زیاتر له 500ههزار كهس ناتوان����ن بهكرداریی بێنه سهرش����هقامو رۆژئ����اوای كوردس����تانیش ب����هو هێزه بیانهوێت رۆژئاوای كوردستان بهتهنسیق ئاڵۆزیو ئاس����تهنگو تهنان����هت رهنگه دهژین .ههروهها لهدیمهشقی پایتهخت 300ه����هزار ،لهش����اری حهڵهب ()600 ناپارێزرێت .ئهو وت����ی "بهپێچهوانهوه لهگ����هڵ هێزهكان����ی یهپهگ����ه بپارێزنو روبهروبونهوهش دروست بێت". ی ههڵگیرساندنی ه����هزار ،لهش����ارهكانی الزقییه ،دهرعا، سهبارهت بهمهترس هێزهكان����ی ،YPGمهبدهئینو ئهزمونی بههاوبهشیش كارو خهبات بكهن ،نهك س����هریكانیش مهس����یجێكی باش����ی بۆ بهشێوهی دو هێزی جیاوازی سهربازی .ش����هڕیش لهنێوان هێ����زه كوردییهكانو ج����ۆالن ،رهقا ،حمسو حهمما ،نزیكهی توركیاو بهشار ئهس����هدیش تێدابو ،كه چونك����ه ئهگهر كارێك����ی وهها بكرێتو دوبارهبونهوهی ههمان ئهزمونی باشوری 200ههزار هاواڵتی كورد دهژین.
ی ئهمانه هێز پشت مێزنو ی پاشكۆی هێزهكان ی دیكهن بهتایبهت ی پارتی ،رۆژئاوا كوردستان بهم هێزه ناپارێزرێت
کوردستانی
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
پرسی کورد لەتورکیا..
نۆیەمین کۆنفرانسی کوردو تورک لەپەرلەمانی ئەوروپا ،ئاماژە نوێکان!
فۆتۆکان :شوان حهمه
ساڵح موسلیمو جهنگیز چاندار ئا :شوان حەمە ،بروکسیل لەرۆژانی پێنجو شەشی ئەم مانگە لەپەرلەمانی ئەوروپا لەبروکسلی پایتەختی بەلجیکا ،نۆیەمین کۆنفرانسی کوردو تورک بەڕێوەچو، ئامانجی سەرەکی لە کۆنفراسی سااڵنەی پەرلەمانی ئەوروپا گەشەکردنی دیموکراسیو چارەسەری پرسی کوردە لەتورکیا ،دروشمی ئەمساڵی کۆنفرانسەکە بەناوی "پرسی کورد لەتورکیا ،کاتی نوێکردنەوەی دیالۆگو رێکخستنەوەی دانوستانی راستەوخۆ" بو. ئەو کەس����ایەتییە نێوەدەوڵەتییانەی پش����تیوانی کۆنفرانس����ەکەیان ک����ردوە بریتی����ن لە :دیس����موند تۆتۆو ش����یرین عەب����ادیو خۆزی����ە رام����ۆس هورتا کە هەرس����ێکیان خەاڵت����ی نۆبڵی ئاش����تی جیهانی����ان پێ بەخش����راوە .بیرمەندی گەورە نوام چۆمسکی نوسەری گەورەی کورد یەش����ار کەمالو نوس����ەری دیاری تورک ڤی����داد تورکالیو خاوەن خەاڵتی ساخارۆف بۆ ئازادی لەیال زانا. ل����ەدو رۆژی کۆنفرانس����ەکەدا دەیان پەرلەمانت����اری ئەوروپ����یو ئەکادیم���� ی لێکۆڵ����ەرەوەی ئینس����تۆتو زانکۆکانی جیهانو دیپلۆماتکاران بەشداریان هەبو لەپەیامێک����ی ڤیدیۆیی����دا خاوەن����ی خەاڵتی نۆبڵێ ئاش����تی دیسموند تۆتۆ پیرۆزبایی لەبەشداربوانی کۆنفرانسەکە کردو وتی :پێویس����تە دەوڵەتی تورکیا لەگەڵ عەبدواڵ ئۆجەالن دیالۆگ بکاتو لەئەزمون����ی ماندێ��ل�اوە فێربێتو هەمو الیەک هەوڵبدەن بۆ بەدیهێنانی ئاشتی. تۆت����ۆ ئام����ۆژگاری حکومەت����ی تورکی گ کردو جەختی لە س����ەر بون����ی دیالۆ ک����ردەوە وەک تاکە رێگە بۆ ئاش����تیو پێکەوەژیان. س����ەرۆک وەزیرانی ئوسترالیا ،جولیا گیالرد ،لە رێگەی نامەیەکی نوسراوەوە کە لەهۆڵی کۆنفرانسەکەدا خوێندرایەوە راس����تەوخۆ داوای لە کاربەدەس����تانی تورکیا کرد کار بۆ ئاشتی بکەن ،جولیا گیالرد باس����ی لەش����ەڕو پێکدادانەکانی چەن����د مانگی ڕابردو کرد کە س����ەدەها ک����وژراوی لێکەوتوەت����ەوەو داوی کرد الیەنەکان بگەرێنەوە سەر مێزی گفتوگ ۆ درێژە بەدانوستانەکانی ئۆسلۆ بدەن. لەڕیزی بەش����داربوانی کۆنفرانسەکەدا چەندی����ن کەس����ایەتی سیاس����یو رۆژنامەوان����ی وتاری����ان هەب����و ،لەوانە س����ەاڵحەدین دەمیرداش هاوس����ەرۆکی پارتی ئاش����تیو دیموکراس����یو ئایسیل توگلوک هاوس����ەرۆکی جڤاکی کۆنگرەی دیموکراسیو ساڵح موسلیم هاوسەرۆکی پارتی یەکێتی دیموکراتو جەنگیز چاندار گەورە رۆژنامەنوس����ی ت����ورک .یەکێک لەخاڵ����ە جیاوازەکان����ی کۆنفرانس����ەکە بانگهێش����تکردنی زوبێر ئایدار بو .وەک بەرپرسی کۆمیسیۆن کاریانا ویسترهایم ڕایگەیاندو وتی :یەکەم جار ،بەخێرهاتنی زوبێر ئایدار دەکەین زوبێ����ر ئای����دار ک����ە پەرلەمانت����ارە ئەروپییەکان وایان پێ باشتر بو بەناوی ئەندام����ی بۆردی کۆنگ����رەی نەتەوەیی کوردس����تان بانگ����ی بک����ەن ،بەبی����ری هێنایەوە کە پێشتر چەندین جار الیەنی
جوگرافیا ی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست لەگۆڕاندایە ،کورد بەدوای شوناسی خۆیدا دەگەرێت، لەئێستادا ئاماژەکانی ئەو هەوڵە لەهەرێمی کوردستانو ناوچە کوردنشینەکانی سوریا دەبینین کوردی ئاگربەس����تی راگەیەندوە .کورد بەنیازی ئاش����تیەو لەدیدارەکانی ئۆسلۆ ئامادە بوە .ئایدار رۆڵو پێگەی عەبدواڵ ئۆجەالنی بەرزنرخاندو ئاماژەی بەوەدا کە بێ ئۆجەالن دانوستان ئەنجامی نابێت. لەوتەکان����ی خۆیدا زوبێر ئایدار جەختی لە پێویستی ئاشتی کردەوەو وتی :کورد ئامادەیە بۆ دانوس����تان .ئایدار مەرجی کوردان����ی لەچەند خاڵ����دا ڕاگەیاند کە گرنگترینیان :داڕش����تنەوەی دەستوری تورکیاو بەیاس����اکردنی خوێندنی زمانی کوردی ل����ە قوتابخانەی بنەڕەتییەوە تا ئاس����تی زانکۆ ،هەروەها زمانی کوردی بکرێتە زمانی دوەمی واڵت و هەمو ئەو خااڵنە لە دەستوردا دیاری بکرێن. ئەگەرچی کۆنفرانس سااڵنە بایەخ بە پرس����ی کورد لە تورکی����ا دەدات ،بەاڵم بەڕێوەبەرانی کۆنفرانسەکە بانگهێشتی س����اڵح موس����لیم هاوس����ەرۆکی پارتی یەکێتیدیموکرات (پەیەدە) یان کردبو کە کاتۆگ����ەری جۆگرافی����دا (پەیەدە) پارتێکی کوردییە لەسوریا لەوت����اری خۆیدا س����اڵح موس����لیم رەخنەی لەرۆڵی خراپەکارانەی تورکیاو دەستێوەردانی ئەو واڵتە کرد لەرۆژئاوای کوردستان بەتایبەتو لەسوریا بەگشتی. موس����لیم وتی" تورکیا ئاس����انکاری بۆ پەڕین����ەوەی تون����دڕەوە عەرەب����ەکانو ئەندامانی قاعیدە دەکات تا بە واڵتەکەدا تێبپەڕنوبگەن����ە ناوچ����ە کوردییەکان لەسوریا .هاوسەرۆکی پەیەدە رایگەیاند کە :لەه����ەر گۆڕانکارییەکدا پێوس����تە ش����وناس و مافە نەتەوەییەکانی کورد لەس����وریا پارێزراوبێت ،کوردو عەرەبو کریستیانو یەزیدیو عەلەوی و ئاسوریو ئەرمەنی لە پرۆس����ەیەکەی هاوسەنگی
لهیال زانا
دیموکراتی����دا کۆبکرێن����ەوە ،ب����ۆ ئەو ئامانجەش پارت����ی یەکێتیو دیموکرات پەیەدە پرۆژەی ئامادەکراویان هەیە. لەیال زانا خاوەنی خەاڵتی ساخارۆفی ئەوروپ����ی ،لە وتەکان����ی خۆیدا دۆخی سیاس����ی تورکی����ای هەڵس����ەنگاندو بەڕونی باسی لەڕۆڵی عەبدواڵ ئۆجەالن لەپرۆس����ەی ئاش����تیدا ک����ردو وتی :بێ ئۆجەالن شەڕ دەبێت بەاڵم بێ ئۆجەالن ئاشتی نابێت. س����ەالحەدین دەمیرداش هاوسەرۆکی پارتی ئاش����تیو دموکرات����ی ،بەدەپە، لەوتەی خۆیدا بەوردی باسی لە ئەنجامە نەخوازراوەکانی ش����ەڕ کردو وتی :زیاتر لە سی ساڵە ش����ەڕ هەیە ،زیاتر لەسی هەزار کوژراو هەیە ،زیاتر لەپێنج س����ەد ملی����ارد دۆالر بۆ ش����ەڕ خ����ەرج کراوە، بەاڵم کێش����ەکە بەردەوامە .دەمیرداش باس����ی لە بەهانەی "تیرۆر" کردو وتی :جۆدگار عیسا موسا پارێزهری ماندێال تورکی����ا دەڵێ����ت زوبێر ئایدارو س����اڵح موس����لیم تیرۆریستن ،بەاڵم ئەمرۆ ئێمە واڵت ب����ەرەو کێش����ەو توندبون����ەوەو زوبێر ئایدارو س����اڵح موسلیم دەبینین سەنترالیزەکردن دەبات. دوفاق����ی کۆمەڵ����گای نێودەوڵەتیو لەس����ەر داوای ئەم کۆنفرانسە هاتونەتە ئێرە (پەرلەمانی ئەوروپا)و قس����ەمان هێش����تنەوەی کورد بە ب����ێ دەوڵەتی ب����ۆ دەکەن .دەمی����رداش جەختی لەوە س����ەربەخۆ بابەتی پرۆفیس����ۆر ئوفرە ک����ردەوە کە بیان����وی تی����رۆر رێگە بۆ بەنگی����و ب����و .بەنگیو نمون����ەی تاکی تورکی����ا خۆش دەکات تا دەوڵەت خۆی ک����وردی هێنای����ەوەو وتی :ک����وردەکان لەبەرپرس����یاریەتییە دیموکراتیی����ەکان خۆی����ان بەعێراقیو ئێ����رانو تورکی و بدزێتەوەو پشت بکاتە پرۆسەی ئاشتی .س����وریی نازان����ن ،بەڵک����ە لەبەرامبەر لەدرێژەی قسەکانیدا دەمیرداش تیشکی پرس����یارە سەرەتاو س����ادەکەدا کە ئایا خس����تە س����ەر گرنگی رۆڵ����ی هەرێمی تۆ لەکوێوە هاتویت ،هەمیشە وەاڵمەکە کوردس����تان و داوای ک����رد کە هەرێمی ئەمەیە :من لەباکور ،باشور ،رۆژهەاڵت کوردس����تان هاوکاربێ����ت لەپرۆس����ەی ی����ا رۆژئ����اوای کوردس����تانەوە هاتوم. ئاشتیدا .وەک ئاماژەیەک بۆ روداوەکانی بەنگیو بەم شێوەیە رەخنەی لەمۆدێلی ئەم دواییانەی ناوچەکە دەمیرداش وتی :دەس����ەاڵتداری ناوچەکە گرت :تەواوی مەس����عود بارزانی دەتوانێت لەو نێوەدا واڵتانی ناوچەکە سیستەمێک بەڕێوەیان دەبات کە دین تیایدا تێکەڵی ریش����ەیی رۆڵی ئاشتیو ئەرێنی بگێڕێت. لەناو بەشداربواندا چەندین رۆژنامەوانو هەیە ،بەاڵم لەهەرێمی کوردستاندا ئەو ئەکادیمیو چاالکوانی مەدەنی بەڕەگەز تێکەڵییە نابینرێت .پرۆفیس����ۆر ئورفە تورک وتاریان هەبو .گەورە رۆژنامەنوسی ل����ە وەاڵمی پرس����یارێکدا وتی :دوفاقی تورک جەنگیز چاندەر لەدیدی خۆیەوە سیاسی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەوەدایە روداوەکان����ی ناوچەکەو پرس����ی کوردو لەب����ارەگای نەتەوەیەکگرت����وەکان، رۆڵ����ی تورکی����ای هەڵس����ەنگاندو وتی :لەش����ەوورۆژێکدا دەوڵەتێ����ک دەدات جوگرافی����ای خۆرهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت بەفەلەس����تینییەکان ،بەاڵم کورد لەبیر لەگۆڕاندای����ە .کورد بەدوای شوناس����ی دەکات. کەس����ایەتی ناس����راو ،بەرپرس����ی خۆیدا دەگەرێت ،لەئێستادا ئاماژەکانی ئ����ەو هەوڵ����ە لەهەرێمی کوردس����تانو کۆمیسۆنۆ ئەروپاو باش����وری ئەفریقا، ناوچە کوردنشینەکانی سوریا دەبینین .جۆدگار عیسا موسا کە پێشتر پارێزەری جەنگی����ز چان����دەر وتی :س����عودییەو نیلسۆن ماندێالو دیس����موند تۆتۆ بوە، ئیس����رائیلو ئەمەریکا دەس����تێوەردان داوای لەحکومەتی تورکیا کرد روداوەکان لەسوریا دەکەن .تورکیاش هەوڵئەدات وەک خ����ۆی ببینێتو وت����ی :لەزینداندا جێ پێیەک بۆ خۆی بدۆزێتەوە ،بەاڵم عەبدواڵ ئۆجەالنو لەش����اخدا پەکەکەو کێشەی تورکیا ئەوەیە هەوڵدەدا هەنگاو لەش����ارەکاندا ژنانو پی����اوان ،هەمویان بەس����ەر بونی ک����ورد لەس����وریا بنێت ،پێکەوە خەباتێک����ی هاوبەش لەپێناوی کێشەی تورکیا ئەوەیه خۆی لەناو واڵتدا ئامانجێکی هاوبەشدا دەکەن. لەراگەیاندن����ی کۆتای����ی خۆی����دا کێشەی کوردی هەیە. س����ابینا فرای����زار نوێن����ەری گروپی کۆنفرانس هانی حکومەتی تورکیایدا بۆ قەیرانی نێوەدەوڵەتی تیش����کی خستە ریفۆرم .لەنوسراوەکەدا کۆنفرانسەکەی سەر جیاوازی نێوان ناوچە تورکییەکا ن یەکێت����ی ئەوروپ����ا داوای لەحکومەتی بەبەراورد لەگ����ەڵ ناوچە کوردییەکان و تورکیا کرد پێگەی سیاسیو ستراتیجی وتی :توشی شۆک بوم کاتێک سەردانی عەبدواڵ ئۆجەالن وەک خۆی وەربگرێت. ناوچە کوردییەکانم کرد ،چەند لەبیرکراو لەنوسراوەکەدا هاتوە " پێوستە عەبدواڵ ئۆجەالن وەک الیەنی سەرەکی چارەسەر بێ خزمەتگوزارین. فرایزەر دۆخی سیاسی تورکیای بەئاڵٶز چاولێبکرێت .هەمانکات پێوستە تورکیا ناوبردو بەرپرسیاریەتی دۆخەکەی خستە دیالۆگ لەگ����ەڵ نوێنەرانی کورد بکات. ئەس����تۆی س����ەرۆک وەزیرانی تورکیاو هەر لەو راگەیندراوەدا هاتوە :کۆنفرانس وتی :ئ����ەردوگان س����ەرۆک وەزیرانێکی داوا لەهەم����و واڵت����ەکان دەکات ن����اوی زۆر تون����دە ،ئ����ەردوگان س����ەرقاڵی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کێش����ە ناسیۆنالیس����تەکانی خۆیەتیو لەلیستی تیرۆر بسڕنەوە.
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
عەشق و پەشیمانی «»2 ه���ۆی دابڕان���ی کیرک���ەگارد لەخۆشەویس���تەکەی هەرچییەک بێت، دواجار پەیوەندییەکی قووڵی بەخواستی کیرکەگاردەوە هەی���ە لەمرۆڤەکانی تر نەچێت ،هەموو ش���تێک لەکیرکەگاردا ئەوەمان بیردەخاتەوە کە دەیەوێت ژیان لەکەنارەوە ببینێت ،ئەو ڕەوتە سادەو ئاس���اییەی مرۆڤەکان پێیدا دەڕۆن بۆ ئەو کەمێک ئەس���تەمە .تەنیا لەژیانی شەخس���یدا ئەو الرێگایە هەڵنابژێرێت، مەسەلەکە تەنیا ڕەتکردنەوەی عەشقێک نیی���ە ،بەڵکو بەجۆرێ���ک لەجۆرەکان وەرگرتن���ی مەودای���ەکو دوورییەک���ە لەش���تەکان بواری پێبدات بیربکاتەوە، بێئ���ەوەی هی���چ ش���ەپۆلێک بیبات، تەنهاییەک���ەی هەوڵێکە بۆ دۆزینەوەی فۆرمێ���ک ب���ۆ ژیان���ی خ���ۆی لەژێر رۆش���نایی تێڕوانینە فەلسەفییەکانیدا. هەت���ا رەهەن���دی دینی کیرک���ەگارد، ش���تێکە جیاواز لەدینی تیۆلۆگەکانی ت���ر« .ڕیتش���ارد پورکارتهۆفەر» کە یەکێکە لەکیرکەگاردناسە ناسراوەکان، لەچاوپێکەوێنێکیدا لەگەڵ «ئەدێلبێرت ڕای���ڤ» دا بۆ گۆڤ���اری «دی دڕای» «ژم���ارە 3ی س���الی »2006ب���اس لەس���ەختی فەلس���ەفەی کیرک���ەگارد دەکات .بەبێ تێگەیش���تن لەس���ەختی تێڕوانین���ی ئەو بۆ تەواوی ش���تەکان، زەحمەتە تەواو لەس���ەختی تێڕوانینی ئ���ەو بۆ س���ەختی عەش���قیش یان بۆ بارگاویبوونی عەشق بەگوناهـ تێبگەین. لەڕاستیدا تێگەیشتن لەهەموو شتێکی کیرکەگارد س���ەختە ،هەم ژیانی ،هەم دەرون���ی ،هەم هەڵوێس���تەکانی ،هەم نوسینی « .پورکارتهۆفەر» ،گەرچی وادەبینێ���ت تێگەیش���تن لەکیرکەگارد بەدیوێک���دا ڕەنگە ئاس���ان بێت ،بەاڵم بەدیوێکی دیدا زۆر ئاڵۆزو ئەس���تەمە. دی���وە ئاس���انەکەی دەگەڕێت���ەوە بۆ ئەوەی کە کیرک���ەگارد بەردەوام یەک پرس���یاری س���ەنتراڵی ب���ووەو ئەوی دووبارەکردۆت���ەوە ،پرس���یارەکەش ئەوەی���ە «مرۆڤ ب���وون ،چ مانایەکی هەی���ە؟» .ئەو لەهەم���وو کارو رۆمانە فەلسەفییەکانیدا ،بەدوای وەاڵمی ئەو پرس���یارەوەیە .بەاڵم سەختییەکەش لەوەدای���ە ک���ە کیرکەگارد ب���ەردەوام دەیەوێت ش���تێک بڵێت ک���ە ناوترێت، واتە لەخواستی درکاندنی شتێکدایە کە بەهۆی بنەمای لۆژیکییەوە گوزارشتی لێناکرێت ،بۆیە بەردەوام ناچارە فۆرمی ناراس���تەوخۆ بدۆزێتەوە بۆ درکاندنی ش���تگەلێک کە لەڕاس���تیدا راستەوخۆ نادرکێنرێن .بەاڵم هۆی ئەم نەدرکاندنە چییە؟ هۆی چییە کیرکەگارد هەمیشە بەسەختی دەتوانێت گوزارشت لەخۆی بکات .وتارێکی «ویلهلم وایش���ئێدل» ـ���م لەبەردەس���تدایە ،س���ەبارەت بە کیرکەگارد بەن���اوی «کیرکەگارد یان سیخوڕەکەی خودا» کە واهەستدەکەم کەم ت���ازۆر وەاڵمی پرس���یارەکەمان دەداتەوە .بەپێی «وایشئێدل» چەمکی هەقیقەت الی کیرک���ەگارد چەمکێکی زۆر خودگەرایە «سوبێکتیڤ ــ ژاتی» ی���ە .خودگەرایی���ش الی کیرک���ەگارد ت���ەواو جی���اوازە لەخودگەرای���ی الی فەیلەس���وفەکانی ت���ر ،ئایدیالیس���تە خودگەراکان���ی پێش کیرکەگارد جۆرە پێناس���ەیەکیان بۆ خودگەرایی هەبوو، وەک مەزهەبێکی فەلسەفی کە باوەڕی وایە لەدەرەوی مرۆڤ هیچ هەقیقەتێکو هیچ جیهانێک بوونی نییە.هەر شتێک هەیە ،تەنیا لەهەس���تی مرۆڤدا هەیە. بەاڵم خودگەرایی کیرکەگاردی لەسەر نەفیکردنی دونیای دەرەوە دانەمەزراوە، ک���ەمو زۆر پەیوەندییەک���ی بەوجۆرە ئایدیالیزمە س���وبێکتیڤەی کەس���انی وەک بێرکل���ی یەوە نیی���ە ،کە بوونو نەبوونی جیهان���ی مەتریالی بە بوونو نەبوونی هەس���تەوە گرێدەدەن .بەاڵم الی کیرکەگارد هەقیقەت ئەو ش���تەیە کە خ���ود بەهەموو ج���ۆشو خرۆشو ئارەزوویەکەوە ب���ەرەو ڕووی دەچێت، واتە دەبێت ببێتە هەقیقەتێک بۆ خود. هەقیقەت کاتێک هەقیقەتە کە لەبنکی وجودم���ان بداتو بتوانێ���ت بیگۆڕێت. ئەم تێگەیش���تنە لەهەقیقەت ڕیشەییە بۆ تێگەیشتن لەکیرکەگارد .هەقیقەت الی ئ���ەو پەیوەن���دی بەتێگەیش���تنی ئەو پرۆسێس���ە دەرەکیی���ەوە نییە کە لەجیهان���دا هەیە ،بەڵک���و پەیوەندی بە ج���ۆری ئەو وابەس���تەگییە بەهێزو
پ���ڕ س���ۆزەوە هەیە کە بەش���تێکەوە دەمانبەس���تێتەوە ،هەقیقەت الی ئەو زۆر نزیک���ە لەترپ���ەی ژی���انو ترپەی ڕۆحەوە لەساتە هەرە ساردو ترسناکو پ���ڕ دوودڵییەکاندا .ئی���دی هەر کەس هەقیقەتێک���ی هەی���ە ...ئەوی���ش هەقیقەتێک���ی تایبەت���ی هەیەو دەبێت بۆی بگەڕێتو بیدۆزێتەوەو بۆی بژیو بۆی بمرێ���ت .لێرەوەیە کە کیرکەگارد بەجۆرێ���ک لەج���ۆرەکان بەباوک���ی «بوونگەرای���ی ـ وجودیەت»و زۆرجار «پۆست مۆدێرنە»ش تەماشادەکرێت، چونکە بەجۆرێک لەجۆرەکان پێ لەسەر ڕەهەندە س���وبێکتیفەکەی هەقیقەتو ڕوکارە هەمەج���ۆرو فرەش���ێوەکەی دادەگرێ���ت .جی���اوازی س���ەرەکی کیرکەگارد لەگ���ەڵ بوونگەرکانی تردا ئەوەی���ە ،کیرک���ەگارد ناتوانێت مرۆڤ بەدەر لەپەیوەندی بەخوداوە ببینێت، داڕشتنی هەموو هەستێکی سوبێکتیڤی کەمو زۆر بەکەناڵی پەیوەندی بەخودادا دەڕوات .ئەو ونبوونو پاش���ەگەردانیو پوچگەرایی���ەی کەس���انی وەک کامۆ قەبووڵیدەکەن ،کیرک���ەگارد قەبووڵی نییەو لەگەڕاندا بۆ مانایەکی لۆژیکی بۆ بوون ڕانەوەستێتو ئەو مانایەش تەنیا الی خودا دەدۆزێتەوە .هەس���تکردنی کیرکەگاردیش بە خۆی وەک گوناهبار یان وەک عاشق ناکەوێتە دەرەوەی ئەو
ترسو دوودڵی هاوڕێی ئەبەدیمانن ،ئەوە دۆخێکی ساتیو راگوزەر نییە، بەڵکو جەوهەرو بنەمای بوونمانە پەیوەندییەوە .ئەوەی کە لەکیرکەگاردا سەرەنجڕاکێش���ە ،بۆ دۆزینەوەی ئەم راستییە س���وبێکتیڤە ،تێڕوانینەکانی هیچ کات بەو سیس���تمە بەهێزو پتەوو خۆگ���رەدا ناڕوات کە کەس���ێکی وەک هیگڵ دەیتوانی لەرێگای س���ەلماندنی لۆژیکیو عەقڵییەوە بیگاتێ .کیرکەگارد خۆی دەڵێت «بۆت هەیە لێم بپرس���ی بۆ کوێ دەڕۆی .بەاڵم دەربارەی هۆکان هیچم لێ مەپرسە» .لێرەشەوە هەوڵی کیرک���ەگارد بۆ تێگەیش���تن لەوجود، بەمەبەستی نزیکبوونەوەیەتی لەمرۆڤ، نەوەک بەنیازی داڕش���تنی سیس���تمی فەلس���ەفی زەبەالح ،ک���ە هەموو بوون لەئەلفەوە تا یا بگرێتە خۆی. بوونی م���رۆڤ بەپێ���ی کیرکەگارد ملکەچی ترس���ە .چەمک���ی ترس کە لەفەلس���ەفەو دەرونناس���ی س���ەدەی بیس���تدا دەبێتە چەمکێکی سەنتراڵ، لە کیرک���ەگاردەوە دادەکەوێت .مرۆڤ بوونەوەرێکە هەمیشە لەترسو دوودڵیدا دەژی ،چونک���ە ئ���ازادە ،هەمیش���ە کۆمەڵێ���ک ئەگ���ەری ل���ە بەردەمدایە دەبێ���ت یەکێک هەڵبژێرێت .ترس هیچ نییە جگە لەدیاردەیەک کە دەگەڕێتەوە بۆ بوون���ی ئەگەرەکان ،م���رۆڤ هیچ ش���تێکی بۆ دیاری نەکراوە .ئەمە ئەو راستییەیە کە کیرکەگارد دەکاتە باوکی بوونگەراکان ،ئێمە بوونێکی پێدراومان نییە ،ژیانێکی ئامادەمان نییە ،بەڵکو «بوونێکم���ان هەیە پ���ر ئەگەر» کە تێیدا مەحکومی���ن هەڵبژێرین .ترسو دوودڵ���ی هاوڕێ���ی ئەبەدیمانن ،ئەوە دۆخێکی ساتیو راگوزەر نییە ،بەڵکو جەوهەرو بنەمای بوونمانە ،ترس���مان ترسە لەشتێکی ناچاری کە هەاڵوێردو هەڵبژاردنە .لێ���رەوە کیرکەگارد چەند ب���اوەڕی بەس���وبێکتیڤیتەیت هەی���ە، هێندەش باوەڕی وایە کە دیاردەی وەک ت���رسو دوودڵیو هەڵب���ژاردن بنەمای هەموو جەش���نە بوونێکی ئینس���انین.
»» 19
6
تایبهت
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
قهیرانی ههرێمو بهغدا،چاكساز ی نێوخۆی ی وهستاندوه ئا :پشتیوان جهمال بههۆی ئهو قهیرانهی لهنێوان ههرێمی كوردستانو حكومهتی ناوهندیدا دروستبوه ،بهوتهی زۆربهی الیهنه سیاسییهكان پڕۆسهی چاكسازی نێوخۆیی "سستكردوه". ههرچهن���ده ل���هدوای روداوهكان���ی 17ی ش���وباتی س���اڵی راب���ردوهوه، مهس���عود بارزانی س���هرۆكی ههرێمی كوردس���تان پڕۆژهیهكی چاكس���ازی راگهیاندو دواتری���ش ههر پێنج الیهنه سهرهكییهكهی كوردس���تان (پارتی، یهكێتی ،گ���ۆڕان ،یهكگرتو ،كۆمهڵ) چهندی���ن كۆبونهوهی���ان ئهنجام���دا بهمهبهس���تی ئهنجامدانی چاكس���ازی لهسیس���تهمی سیاسی كوردستانو بۆ ئهو مهبهس���تهش ئۆپۆزیسیۆن شهش پاكێجیان پێشكهشی دهسهاڵت كرد بۆ چاكسازی ،بهاڵم بهوتهی بهرپرسانی ئۆپۆزیس���یۆن ههتا ئێستا نهتوانراوه چاكس���ازی بنهڕهتی ئهنجام بدرێت، جگ���ه ل���هوهش ئاڵۆزبون���ی زیاتری پهیوهندییهكان���ی نێوان ههرێمو بهغدا چهند پێشمهرگهیهک لهنزیک دوزخورماتو فۆتۆ :ئارام کهریم لهماوهی رابردوداو وهستانی هێزهكانی پێشمهرگهو سوپای عێراقیش لهناوچه سیاسییهكهوه سست دهبێت. وتهبێ���ژو ئهندام���ی مهكتهب���ی جێناكۆكهكان ،ئهوهندهی دیكه پرسی چاكس���ازی لهبیر خهڵك بردوهتهوه ،سیاس���ی یهكێتی ،ئ���ازاد جوندیانی لهو روهش���هوه الیهنهكان دان بهوهدا لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه رایگهیاند كه ی دروستبوه دهنێن كه لهئێستادا پرسی چاكسازی ئهو بارودۆخه سیاس���ییه تهنه���ا پهیوهس���ت نیی���ه بهیهكێتیو "سست" كردوه. لهو بارهی���هوه وتهبێژی ئهنجومهنی پارتیی���هوه ،بهڵكو روب���هڕوی ههمو س���هركردایهتی پارتی لهس���لێمانی ،الیهنهكان بوهتهوهو جهختیشیكردهوه عهبدولوهه���اب عهل���ی لهلێدوانێك���دا كه پڕۆسهی چاكسازی "نهوهستاوه"و بۆ ئاوێنه رایگهیان���د كاتێك ههرێمی وت���ی "چاكس���ازی پڕۆس���هیهكی كوردس���تان روب���هڕوی ههڕهش���ه بهردهوام���ه ،پڕۆس���هكه ههندێج���ار دهبێ���ت كارهكان تاڕادهیهك سس���ت ب���اش دهڕواتو ههندێجاریش بههۆی دهبنو ئ���هوهش كاتییه ،بهاڵم لهگهڵ دۆخه سیاس���ییهكهوه سست دهبێت، ئهوهش���دا دامهزراندنو چاودێریكردنی لهئێس���تادا پڕۆس���هی تواناس���ازیو دامودهزگاكان���ی حكوم���هت ه���هر دامهزران���دن بهردهوام���هو ههوڵی زۆر دراوه مهنس���وبییهتو مهحسوبییهت غهیره سیاسی" س���هیر نهكرێت ئهوا دهكهنهوه كه ئهگهر چاكسازی سیاسی ئیس�ل�امیو س���هرۆكی ئهنجومهن���ی بهردهوامه. بهرپرس���انی یهكێتیش ئاماژه بهوه نهمێنێ ،بۆیه چاكسازی شتی گهورهو پڕۆس���هكه بهردهوامه ،بهاڵم ههندێك لهههرێم���دا نهكرێت ،ئ���هوا ناتوانرێت سهركردایهتی ئهو حیزبه لهسلێمانی، مهس���هلهی تری���ش ههیه پێویس���تی ههرێ���م روب���هڕوی ههڕهش���هكانیش د.محهمهد ئهحم���هد لهلێدوانێكدا بۆ دهك���هن ك���ه پڕۆس���هی چاكس���ازی رۆژانهشی تێدایه" . ئاوێنه رایگهیاند كه ئهگهر كێش���هی ئازاد جوندیانی رونیكردهوه كه ئهگهر بهتهوافوقی سیاسی الیهنهكان ههیه .ببێتهوه. نهوهس���تاوه ،بهڵك���و ههندێجار باش ئهندامی مهكتهبی سیاسی یهكگرتوی زۆریش دروس���ت ببێ���ت ،بهاڵم نابێت الیهنهكانی ئۆپۆزیسیۆنیش جهخت دهڕواتو ههندێجاری���ش بههۆی دۆخه پڕۆسهی چاكس���ازی به "بێالیهنانهو
پارتی :رهنگ ه ی ئێستا چاكساز سست بوبێت
یهكێتی: پڕۆسهك ه نهوهستاوه
یهكگرتو: چاكسازی نهكرێت ی ناتوانین روبهڕو ههڕهشهش ببینهوه
چاكسازی ریشهیی لهههرێمدا نهكرێت، چونك���ه چاكس���ازییهكه زهرورهتێك ی حهتمییهو تهنانهت بۆ روبهڕوبونهوهی پێویس���تمان ههڕهش���هكانیش بهچاكسازییهو وتی "ئهگهر چاكسازی نهكرێت لهڕوبهڕوبونهوهش���دا فهشهل دێنین". ناوب���راو ئاش���كرایكرد ك���ه وهكو یهكگرت���و پێش���نیاریان ههی���ه ب���ۆ چاكس���ازی لهدهس���توردا لهدهرهوهی پهرلهمان تهوافوقێكی سیاسی لهسهر بكرێت ،جگه ل���هوهش كار بكرێت بۆ دروس���تكردنی ئهنجومهنی دانوستان "ل���هو روهش���هوه قس���همان لهگ���هڵ الیهن���هكان ك���ردوه ،بهداخ���هوه زۆر ئامادهییان دهرنهبڕیوه". د .محهم���هد جهختیك���ردهوه ك���ه پڕۆس���هی چاكس���ازی "وهس���تاوه"و دهبێت ههوڵی كاراكردنهوهی بدرێتو بۆ ئهو مهبهستهش بهپێویستی دهزانن كۆبون���هوهی پێنجقۆڵ���ی لهنێوان دو الیهنهكهی دهسهاڵتو سێ الیهنهكهی ئۆپۆزیسیۆندا بكرێت. ههروهها ئهندامی مهكتهبی سیاسی كۆمهڵی ئیسالمی ،عهبدولستار مهجید لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێنه رایگهیاند كه لهئێس���تادا ههس���ت دهكرێت بههۆی گهورهی���یو زهقبونهوهی كێش���هكانی ههولێرو بهغدا پڕۆس���هی چاكس���ازی تاڕادهی���هك بچوكبۆت���هوه ،ب���هاڵم بهپێویس���تی زان���ی ك���ه ههمیش���ه ئۆپۆزیس���یۆن داكۆكی لهچاكس���ازی ب���كاتو وت���ی "پێمانوایه پڕۆس���هكه بهردهوامهو لهههمو كۆبونهوهكانیشدا لهگ���هڵ س���هرۆكی ههرێ���مو الیهن���ه سیاس���ییهكاندا باس���ی چاكس���ازی دهكرێ���ت ،بهاڵم گرنگه ك���ه ئاوڕێكی باشتر لهو پڕۆژه چاكسازییه بدرێتهوه كه لهالیهن ئۆپۆزیسیۆنهوه پێشكهش كرا ،جگه لهوهش هاواڵتیان لهس���هر داواكردنی چاكس���ازی بێن���ه دهنگ، چونكه دواجار ئهو چاكس���ازییانه بۆ خزمهتی هاواڵتیانن. ئاوێن���ه زۆر ههوڵی���دا رای ههڵسوڕاوانی گۆڕان وهربگرێت ،بهاڵم دهستنهكهوتن.
روماڵكردنی خۆپیشاندانهكانی ئهمدواییهی واڵتی میسر لهكهناڵ ی گهلی كوردستانهوه ،خهریكه بارگرژی لهنێوان یهكگرتوی ئیسالمیو یهكێتیدا دروست دهكات ،یهكێتی رایدهگهیهنێت كه ئهوان كاری راگهیاندن دهكهنو بهرپرسێكی یهكگرتوش دهڵێت "وهكو رای خۆم پێموایه مهبهستی سیاسیو ئایدۆلۆجی لهپشته". كهناڵی ئاس���مانی گهلی كوردستان بهدرێژای���ی چهن���د رۆژی راب���ردو بهبهردهوامی روماڵی خۆپیشاندانهکانی نهیارانی محهمهد مورس���ی س���هرۆکی میس���ری ک���رد ئهمهش ب���وه مایهی نیگهرانیو بارگرژی نێ���وان یهکێتیو یهکگرتو که خۆپیشاندانهكانیش لهدژی راپرسی نوێیه لهسهر دهستوری نوێی میس���ر ،یهكێتیش رایدهگهیهنێت كه ئهوان هیچ مهبهستێكی "سیاسی"یان لهو روماڵكردنان���ه نییه ،بهڵكو تهنها كاری راگهیاندن دهكهن. یهكگرت���وی نیگهرانبون���ی ئیس�ل�امی لهڕوماڵكردن���ی بهردهوامی خۆپیش���اندانهكانی میسر دهگهڕێتهوه بۆ ئ���هوهی ك���ه لهئێس���تادا ئیخوان موسلمینی میسر دهس���هاڵتداری ئهو واڵتهنو س���هرۆكی میس���ر محهمهد مورس���ی كاندی���دی ئ���هوان ب���و، ههروهها یهكگرتوی ئیس�ل�امیش سهر بهئیخوانن. بهو پێیهی كهناڵی ئاسمانی گهلی كوردس���تان كهناڵێك���ی ههواڵیی���هو راستهوخۆ لهالیهن مهكتهبی راگهیاندنی یهكێتییهوه سهرپهرشتی دهكرێت ،بۆیه بهوتهی بهرپرسی مهكتهبهكه ،ئامانجی ئهوان لهڕوماڵكردنی خۆپیشاندانهكانی میس���ر روماڵكردنێكی راگهیاندنانهیه، نهك ئامانجی سیاس���ییان لهپشت ئهو كارهوه ههبێت. بهرپرس���ی مهكتهب���ی راگهیاندنی
►
ئا :پشتیوان
یهكێتی: مهبهست لهو روماڵكردنان ه سیاسی نییه یهكێتی ،ئازاد جوندیانی لهلێدوانێكدا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیان���د ك���ه ئهوان لهڕوماڵكردنی روداوهكانی ئهمدواییهی میسردا تهنها كاری راگهیاندنیان كردوه بۆ ئهو مهبهس���تهش چهندین نمونهی هێنایهوه ل���هوهی كاتێ���ك راپهرینی میس���ر بهرپابو لهدژی دهسهاڵتهكهی حوسنی موبارهكو دواجاریش روخێنرا ئ���هوان باڵویانكردوهت���هوهو لهكات���ی محهمهد مورسی فۆتۆ :ئینتهرنێت ههڵبژاردنهكانیش���دا بهردهوام روماڵی ههواڵو روداوهكانیان كردوهو كاتێكیش سكرتێری گشتی یهكێتی ،لهو بارهیهوه روداوهكانی میس���ر ،لهڕۆژانی رابردودا حوكمڕانی میس���رو مورسیو ئیخوان، محهمهد مورسی وهك سهرۆكی میسر ئ���ازاد جوندیانی وت���ی "جهنابی مام چهندی���ن پهیج���ی بهن���او الیهنگرانی دواجار تهجروبهیهكی میس���رییه ،نه دهرچوه دوباره روماڵیان كردوهتهوهو جهالل بهڕاستهوخۆ ئهو گلهییهی پێ یهكێت���یو یهكگرت���و ههڵمهتێكی���ان س���هركهوتنی مورسی س���هركهوتنی وت���ی "روداوهكانی ئێس���تاش روداوی نهوتوین ،بهاڵم ههمیش���ه رێنماییمان ل���هدژی یهكتری دهس���تپێكردوه ،لهو ت���هواوی یهكگرتوهو نه شكستیش���ی گ���هورهنو دهبێ���ت روماڵ���ی بكهین ،دهكات بۆ كاركردنێكی باش كه نهبێته نێوهندهش���دا بهڕێوهب���هری گش���تی شكستی ئهوانه ،بۆیه ئهگهر حزبێكی كهناڵ���ی گهل���ی كوردس���تان ،الوهند سۆسیالدیموكرات لهواڵتێكی ئهوروپی ی نیگهرانی الیهنهكانی دیكه". بهاڵم لهو روماڵكردنهدا مهبهس���تمان مایه ناوبراو جهختیكردهوه كه ئهوان لهو نهوزاد لهتۆڕی كۆمهاڵیهتی فهیسبوك سهركهوتو بێت ،چ ئیزافهیهك دهخاته لێی دژایهتی الیهنێكی دیاریكراو نییه لهكوردس���تان ،چونكه جگه لهمیسر ،روهوه تهنها كاری راگهیاندن دهكهنو لهوتارێك���دا بهنێ���وی "لهنێوان ئێمهو سهر س���هركهوتنهكانی یهكێتی؟ گهر روماڵی كۆنگرهی ئاكپارتیو بهدهپهی وتی "خۆ ئێمهش رۆژانه لهكهناڵهكانی یهكگرتو"دا نوسیویهتی "لهبهرئهوهی شكس���تیش بێنێت ،چ كاریگهرییهكی توركیاش���مان كردوه ،بۆیه ههوڵیش یهكگرتو زۆر ش���ت دهبینین كه رهنگه هی���چ كێش���ه ی���ان رقێك���ی تایبهت راستهوخۆی دهبێت بۆ سهر یهكێتی؟ دهدهی���ن روماڵكردنهكانمان بێالیهنانه لهدژی ئێمهش بێ���تو ناڕهحهت بینو لهنێوان ئێم���هو برایان���ی یهكگرتودا ئ���هم مهنتیق���ه بهههم���ان ش���ێوه هیچیش���مان نهوتوه ،ب���هاڵم ئێمهش نابینم ،پێموایه مایهی سهرس���وڕمانه ئیخوانی میس���رو یهكگرتوی ئیسالمی بن". بهپێی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت تهئكی���د دهكهینهوه كه مهبهس���تمان كه بههۆی روماڵكردن���ی روداوهكانی كوردستانیش دهگرێتهوه". بهاڵم بهرپرسی مهكتهبی راگهیاندنی ئاوێن���ه كهوت���ون ،لهس���هر روماڵ���ه سیاس���ی نیی���ه ل���هو روماڵكردنانه ،واڵتێكی وهك میسرهوه ،ئهو ههڵمهته بهردهوامهكان���ی كهناڵ���ی گهل���ی تهنها دهمانهوێت هاواڵتیان لهنزیكهوه بهرامب���هر بهكهناڵێكی كوردس���تانی یهكگرتوی ئیسالمی كوردستان ،سهمیر ئهنجامبدرێ���ت لهالی���هن حزبێك���ی سهلیم لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند كوردس���تان ب���ۆ خۆپیش���اندانهكانی ئاگاداری روداوهكان بن". ی كوردس���تانی و ئهندامهكانیی���هوه" ،كه ئهوان وهكو حیزب هیچ باس���ێكی ی روماڵكردنهكان ههر لهگ ه ڵ بهردهوام میس���ر ،یهكگرتوی ئیس�ل�امی گلهیی خۆی���ان گهیاندوهت���ه تاڵهبانی وهك كهناڵ���ی گهلی كوردس���تان لهس���هر ههروها دهڵێت "تهجروبهی سیاس���یو ئهو روماڵكردنانهی گهلی كوردستانیان
►
مورسی ،یهكێتیو یهكگرتو روبهڕوی یهكتر دهكاتهوه ی بهرپرسێك یهكگرتو: ی سیاسیو پاڵنهر ئایدۆلۆجی لهپشته
نهكردوهو هیچ نیگهرانیشی نهكردون، بهاڵم وهك���و رای تایبهتی خۆی وت ی "پێموایه مهبهس���ت لهو روماڵكردنانه پاڵنهری سیاسیو ئایدۆلۆژی لهپشته، ههروهها ئهو ماف���هش دهدهم بهگهلی كوردس���تان وێنهك���ه بهو ش���ێوهیه نیش���ان بدات كه خۆی مهبهستێتیو بهههمانش���ێوه ئێمهش ئازادین چۆن وێنهكه دهبینن ،بهاڵم پێشموایه ئهوان یهك دیوی روداوهكه نیشان دهدهن".
گۆش���هی تهماش���ای ئهمجارهی کاوه محهم���هد بهه���ۆی کاری تایبهت���هوه باڵونابێتهوه ،لهگهڵ داوای لێبوردنمان لهخوێنهران.
عێراق
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
پارلهمانتارێك ی كورد :ئێم ه لهبهغدا هیچمان نهكردوه ك ه جێگه ی خۆشحاڵی بێت ئا :سۆران كامهران لهدیمانهیهكدا لهگهڵ ئاوێنه، پارلهمانتاری عێراق لهلیست ی هاوپهیمانی كوردستان (یهكێتی)، د.سیروان ئهحمهد قادر ناسراو به مهال سیروان ،رهخنه لهوهدهگرێت كه سهركردایهتی كورد ئاماده نییه گوێ لهپهرلهمانتارهكان بگرێتو دهڵێت "ئێمه لهبهغدا هیچمان نهكردوه كه جێگهی خۆشحاڵی بێت". م���هال س���یروان ( )51س���اڵ ،لهم دی���دارهدا راش���كاوانه رایدهگهیهنێت ماددهی (" )140لهگۆڕنراوهو جێبهجێ ناكرێ���ت" .ههروهها هاوپهیمانی نێوان كوردو ش���یعهش به "درۆ" ناودهبات، ئ���هوهش رهتدهكات���هوه ك���ه داوای خانهنش���ینی كردبێ���تو س���هرۆكی پارلهمان رهتیكردبێتهوه. نهیارهكانی كورد دوژمنن لهبارهی دۆخی سیاس���ی ئێس���تا ی عێراقهوه ،كه ملمالنێو ناكۆكی لهنێوان سهرجهم الیهنه سیاسییهكانی عێراقدا ههیه ،ناوبراو هۆكارهكهی بۆ "نهبونی متمانه" لهنێوان الیهنه سیاسییهكانی عێراق دهگێڕێتهوهو دهڵێت "لهڕاستیدا ههمو الیهنهكان لهبهرامبهر كورد وهكو ی���هك وان" .بۆی���ه پێش���نیار دهكات سهركردایهتی كورد میكانیزمێكی دیكه بۆ مامهڵهكردن لهگهڵ شیعهو سوننهی عێراق پهیڕهو بكات. مهال س���یروان ،نهیارهكانی كورد به "دوژمنی زۆر كهلهڕهق" ناودێر دهكاتو رایوایه "تا بۆیان بكرێت كار لهس���هر س���ڕینهوهی ئێمه دهك���هن" .ههروهك ئاماژه ب���هوهدهكات ل���هدوای روخانی رژێمی بهعس لهساڵی ( ،)2003كورد ههلی زۆری بۆ رێكهوت���وهو دهیتوانی زۆر ش���ت ب���كات بهئهم���ری واقی���ع، چونكه "ئهوكات���ه نهدهوڵهت ههبو نه حكومهت ،بهاڵم ئهو كاتانهمان ههموی لهدهستدا".
پارلهمانی عێراق ئیفلیج ه لهدوای تۆخبونهوهی ناكۆكییهكانی مەال سیروان نێ���وان ههرێمو بهغ���دا ،پارلهمانتاری شیعه س���امی عهس���كهری رایگهیاند هاوپهیمانی نێوان كوردو شیعه درۆیه، لهالی خۆیهوه مهال سیروان پشتیوانی لهو وتهی���ه دهكاتو دهڵێت "س���امی عهسكهری راس���تدهكات ،چونكه الی ئهوان هیچ شتێك بهناوی هاوپهیمانی ك���وردو ش���یعهوه بون���ی نیی���ه". لهههمانكات���دا دهڵێت "بهاڵم ئێمه دڵو نیهتمان س���افه ،ههر كهسێك دهست بخاته ناو دهستمان ،بهڕاستی لهگهڵی ئیش دهكهین". بهپێچهوان���هی بۆچون���ی ههندێ���ك لهچاودێرانهوه كه پێیانوایه پارلهمانی عێ���راق پارلهمانێك���ی چاالك���ه ،مهال س���یروان دهڵێت "پهرلهمان ئیفلیجهو ناتوان���ێ هیچ بكات ،ئ���هم پهرلهمانه لهبهغدا هیچمان نهكردوه ،كه جێگهی تهنها ناوی پهرلهمانه ،چونكه تائێستا خۆشحاڵی بێت". نهماتوانیوه چوار یاسا دهربكهین ،كه ناوبراو ،لیس���تی دهوڵهت���ی قانونی خزمهت بهمیللهتهكهمان بكات". ن���وری مالیكی به "لیس���تی دهوڵهتی فهساد" ناودهبات ،باس لهوهشدهكات كه جارێكیان به حس���ێن ئهس���هدی ماددهی ( )140لهگۆڕنرا مهال سیروان ،كه یهكێكه لهو شهش س���هركردهی ئهو لیس���تهی وتوه "من پارلهمانتاره كوردهی كه لهپارلهمانی بۆ ئهوه هات���وم بۆ پارلهمان تاوهكو عێ���راق نوێنهرایهتی ش���اری كهركوك دهوڵهتی كوردی لێره دروست بكهینو دهكهن ،ئاماژه بهوهدهكات دوای چونی ئێمه كار بۆ ئهوه دهكهین". بۆ پارلهمان گهیش���تۆته ئهو بڕوایهی لهپارلهمانتاری پهشیمانم كه "پارلهم���ان ناتوانێ مادهی ()140 مهال س���یروان كه تێزی دكتۆراك هی جێبهجێ ب���كات" .ههروهها وتیش���ی "ب���هكاك مهسعودیش���م وت چاوهڕێ لهسهر سیاسهتی شهرعییه ،بهتوندی مهك���هن م���اددهی ( )140جێبهج���ێ دژی ئ���هو بۆچونه دهوهس���تێتهوه كه بكرێت ،چونكه ئهو ماددهیه لهگۆڕنراو پێیوایه "مهالو سیاس���هتیان پێكهوه دهبێت بڕۆن بهدوای ئالییهتێكی دیكهدا نهوتوه" ،لهوبارهیهوه دهڵێت "ئهوان هی ئهو جۆره قس���انه دهك���هن جاهیلنو بگهڕێن". ئ���هم پارلهمانتاره ،رهخنه لهمیدیای لهسیاسهتو ئهسڵی دین تێنهگهیشتون، ك���وردی دهگرێت بهوهی كه "نایانهوێ من ك���ه مهال بوم هی���چ رێگرێك نییه راس���تی بهخهڵ���ك بڵێی���ن"و دهڵێت لهوهی ببمه پیاوێكی سیاسیو داكۆكی "راگهیاندنی ك���وردی ئهوهی ناوێ كه لهمیللهتهكهم بكهم". د.سیروان ،بهر لهچونی بۆ پارلهمان بڵێت سهركردایهتی كورد ئاماده نییه گوێ لهپهرلهمانتارهكانی خۆی بگرێت ،وتارخوێن���ی یهكێ���ك لهمزگهوتهكانی ئهم���هی ناوێ ك���ه بڵێن كاك���ه ئێمه كهركوك ب���وه ،لهوهاڵمی ئهوهش���دا،
من ك ه مهال بوم هیچ رێگرێك ی نییه لهوه ی ببمه پیاوێك ی سیاسیو داكۆك لهمیللهتهكهم بكهم ئایا پارلهمانتاری یان كاری مهالیهتیو وتاربێژی بهباش���تر دهزانێت ،دهڵێت "من ل���هكاری وتاربێژیش ب���هردهوام لهههوڵی چاكس���ازی بومو كاری خۆم كردوه .پارلهمانتارییش كارێكی پیرۆزه بۆ ئهوهی داكۆكی لهمافی میللهتهكهم بك���هم ،ب���هاڵم وهك م���هال س���یروان پهشیمانم كه چومهته پهرلهمان". چیرۆكی خانهنشینبونهكهی دهنگۆیهك���ی زۆر ههیه كه لهماوه ی رابردودا مهال سیروان ویستویهتی واز لهكاری پارلهمانت���اری بهێنێتو خۆی خانهنشین بكات ،بۆ ئهو مهبهستهش راپۆرتی پزیش���كی چهند پزیشكێكی كهركوكی بردوه بۆ سهرۆكی پارلهمان ئوس���امه نوجهیفی كه پشتیوانی لهوه دهكهن ناوبراو توش���ی فهقهرات بوه. ب���هاڵم كاتێ���ك ئوس���امه نوجهیفی، د.س���یروان رهوان���هی الی لیژنهیهكی تهندروس���تی دهكات ،دهردهكهوێت كه فهقهراتی نییه. لهوهاڵم���ی ئهو دهنگۆیان���هدا ،مهال س���یروان دهڵێت "وهاڵ ئهوه راس���ت نییهو ئامادهم راپۆرتهكانتان پێبدهم.
ههمو هاوڕێكان���مو خهڵكی مزگهوتیش دهزان���ن كه فهقهرات���م ههیه" .جهخت ی ()1996 لهوهش���دهكاتهوه لهس���اڵ لیژنهیهك���ی پزیش���كی لهبهغ���دا س���هلماندویانه كه فهقهرات���ی ههیهو پێویستی بهنهش���تهرگهری لهدهرهوهی واڵت ههیه .ههروهه���ا دهڵێت "ئهگهر داوای خانهنش���ینی بكهم ،پێویس���ت بهوه ناكاتو ههمو كهس���ێك دهزانێت ك���ه ناتوانرێ���ت درۆ لهگ���هڵ لیژنهی ی س���هربازییه، ی ب���وار ش���ارهزایهك تهندروستی بكرێت". ی ی س���هرۆك ی بارزان ی نزیك��� كهس���ێك ی عێراقدا ی سهرباز ههرێمهو لهپێكهات ه میدیا خهڵكی چهواشه دهكات ی هێزه ی فهرمانده ی مالیك ی نور ماوهیهكی زۆره تێبینی ئهوه دهكرێت ،لهدوا ی دوهمه .لهسهر كه مهال س���یروان لهمیدكان بهگشتیو چهكدارهكان ،كهس��� ی ی كورد بوهت ه س���وپا س���االر ی "یهكێتی" پش���ك لهمیدیاكان���ی حیزبهك���ه ی ی پرسیار ی جێگا بهتایبهت���ی زۆر بهكهمی دهردهكهوێت ،عێراق ،بێدهنگییهك ه ناوب���راو هۆكارهك���هی دهگێڕێتهوه بۆ ههمو الیهكه :بابهكر زێباری. ی ئهوهی "دڵم لهمیدیا ش���كاوه ،چونكه بابهكر بهدرخان شهوكهت زێباری ،دوا ی ی س���هرباز ی (ئهكادیمیا تێگهیشتوم میدیا دهیهوێت بهخواستی تهواوكردن��� ی ()1970 ئهو قس���ه بكهیت ،نهك ب���هو جۆرهی رۆستهمییه) لهبهغدا لهساڵ ی عێراقهوه .لهو ی س���وپا خ���ۆت دهتهوێت .ههروهه���ا میدیاكان دهچێت ه ریز بانگهێش���تی من ناكهن تا قسه بكهم" .سااڵنهش���دا بهدهگمهن رێگ��� ه بهكورد ههروهه���ا نیگهران���ه لهراگهیاندنهكانی دراوه ل���هو ئهكادیمیای��� ه بخوێنێ���ت. ی ی تۆپخان ه ی خول��� ی تهواوكردن��� یهكێت���ی كه چهندین "چاالكی" ههبوهو دوا ی ئاس���مانی ،دهچێت ه ئوردنو خهفیف ه باڵویان نهكردۆتهوه. ی ی س���وپا ی فهس���یل ه ناوبراو ،ئاش���كرای دهكات بڕیاریداوه وهك فهرمانده ی ی خهفیف ه ی تۆپخان ه بۆ كهناڵ���ه ئاس���مانییهكانی یهكێتیو عێراق لهبهتالیۆن ی عێراق دهس���تبهكار ی ئاس���مان پارتیو كۆمهڵو یهكگرتو قسه نهكات .بهرگر لهبارهی هۆكارهكهش���ی دهڵێت "میدیا دهبێت. ی ( 1971ت���ا )1973چهندین ههن���دێ كهس���ی دهوێ ك���ه خهڵ���ك لهس���اڵ ی ی فهرماندهییو تهكنیك ی پۆست چهواش���ه بكاتو خۆڵ بكات���ه چاوی جۆر خهڵكی .ئهوان ئێمهیان ناوێ ،چونكه لهبهغ���داو تاجیو حهبانیی��� ه پێدراوه. ی س���وپا ی ( )1973ریزهكان��� ئهگهر ئێس���تا لهكهناڵێكی یهكێتییهوه س���اڵ ی ی بهشۆڕش��� لێم بپرس���ن ماددهی ( )140جێبهجێ بهجێدههێڵێتو پهیوهند ی دهكرێت ،دهڵێ���م نهخێر ،چونكه ئهمه ئهیلولهوه دهكات ،ك ه مستهفا بارزان ی شۆڕشهكهی دهكرد. سهرۆكایهت راستییهكهیه". ی ی سری ه ههر بهوتهی مهال سیروان ،دهركهوتن لهشۆڕش���دا دهبێت ه فهرمانده ی پێش���مهرگ ه ی هێز ی یهك ی لیوا لهتهلهفزی���ۆن نیش���انهی چاالكبون���ی جهنگ ی كهس���ێك نییهو دهڵێت "رێ���زم ههیه لهگهاڵڵه .دواتر گوازراوهتهوه بۆ ناوچ ه ی ی فهرمانده بۆ بینهر ،ب���هاڵم دهتوانم بڵێم خهڵك بادینانو ك���راوه بهجێگر ی ی یهك ی تۆپخان ه لهس���وپا عهقڵی لهچاوێتی ،كه بینی فاڵنه كهس بهتالیۆن��� ی لهتهلهفزیۆن دهردهچێ���ت ،وادهزانێت پێش���مهرگه .پاش���ان كراوه بهجێگر ی ئامێدی. فهرماندهی لیوا تهنها ئهو ئیش دهكات". ی ی جهزائیرو نسكۆ ی رێككهوتننام ه دوا ی شۆڕش ،بابهكر زێباریو خانهوادهك ه ی ی پهناب���هر چونهت��� ه ئێ���رانو داوا ی سیاسیان لهو واڵت ه كردوهو لهناوچ ه ی نزیك تاران نیش���تهجێبون. كهرهج��� ی ی شۆڕش��� لهگه ڵ دهس���تپێكردنهوه ی ی لهس���ااڵن چهكداریی ،بابهكر زێبار ی ی گرنگ��� 1978و 1979دا رۆڵێك��� ی (قی���اده ی هێزهكان��� لهپێكهوهنان��� ی لهبادیناندا دهبینێتو موهقهته)و پارت ی پێشمهرگهدا بوه. ێ دابڕان لهنێو هێز ب سوپا ی ( )1980بۆ ()1991 ی ئهمهریكا لهعێراق لهنێوان س���ااڵن ی شێخانو ئاكرێ ی ناوچهكان فهرمانده ی ی ( )1989بووهت ه ئهندام ی ئهمهریكاو بوه .س���اڵ ی ( )2003شهڕ * لهئازار ی ی پارتیو لێپرس���راو ی ناوهند لیژن��� ه عێراق دهستیپێكرد. مهكتهبی پهیوهندییهكان بوه. ی هێز ی ( )1991بوهت ه فهرمانده ی ههمان س���اڵ س���اڵ ی حوزهیران * لهمانگ ی ی دهۆكو موسڵو بهشدار ی ئهمهریكا جۆرج لهناوچهكان ی ئهوكات س���هرۆك كردوه لهراپهڕی���ن .دواتریش كراوهت ه بۆش رایگهیاند شهڕ كۆتایهات. ی ی پهیوهندیی ه سهربازییهكان بهرپرس��� ی ی س���هد ب���ۆ ( )150ههزار كوردس���تانو توركیاو عێراق .لهكات * نزیك ه ی بهعس���دا ی ئهمهری���كاو رژێم ش���هڕ سهربازی ئهمهریكا لهعێراق بو. ی ی س���هرهك ی ( ،)2003رۆڵێك لهس���اڵ ی ئهمهریكا ی هێزهكان ی لههاوكاریكردن��� ی ( )2010دوایین س���هرباز * ئاب��� ی لهدهس���تگرتن بهسهر ی گێڕا بهتایبهت ی ئهمهری���كا عێراق��� ش���هڕكهر ی ( )2003كرا ی موس���ڵدا .س���اڵ شار جێهێشت. ی عێراقو ی س���وپا بهس���هرۆك ئهركان ی ل ه تائێساش ههر لهو پۆستهدایه. ی ئهمهریك * دوایی���ن س���هرباز ی پێبهخش���راوه، تا ئێس���تا دو خهاڵت ( )2011/11/15عێراقی جێهێشت. ی ی بارزانیو خهاڵت ك��� ه بریتین لهخهاڵت ی ئهو ههشت ساڵهدا ( )4500ناس���راو ب��� ه لیجی���ۆن مێری���ت ،ك ه * لهماوه ی ئهمهریكاوه ی بهرگر ی لهالیهن وهزارهت ی كوژراو نزیك ه ی ئهمهریك س���هرباز ی ك���وردیو دهبهخش���رێت .زمانهكان��� سی ههزار سهربازیش برینداربون. عهرهبیو فارسی بهڕهوانی دهزانێت. ی ی رابردوشدا كاتێك مالیك ی لهچهند رۆژ ی تێچو ی ئهمهریك * ( )802ملیار ی ی فهوجهكان ی موچ ه بڕیاریدا بهبڕین��� شهڕ بووه. ی ك ه موچهیان لهسهر ی بارزان پاسهوان ی عێراقه ،ئهم سوپاس���االره حكومهت��� ی پیش���اندا. هات��� ه دهن���گو ناڕهزای��� ی ئهو ی لهههمبهر كۆكردن���هوه ()2007دا گهیش���تۆت ه ده ههزار ،بهاڵم كهچ��� ی ی عێراق لهسنور ی سوپا ی رابردودا دابهزیوه بۆ ( )7500ههمو هێزه لهس���اڵ ی دوزخورماتو ی كهركوكو قهزا پارێزگا قوربانی. ی ی پیش���اننهداو تهنه���ا وت ل��� ه راپۆرتهك���هدا هات���وه "بهتهنها ناڕهزایهت��� ی "ش���هڕ لهنێوان س���وپاو پێش���مهرگ ه ی كش���انهوه ی ()2011و دوا لهس���اڵ ی ههرێم ی ئهمهریكا لهعێراق ،ئهم واڵت ه رونادات" .ههرچهنده س���هرۆك س���وپا ی ی نزیكێتیو ناڕهزایهتییهك ی لهجیهاندا تێدا ك ه كهسێك ی كوژراو زۆرترین ژماره ی ( )F16لهالیهن ی فڕۆك ه ی لهكڕین ی ( )1228زۆر تۆماركراوه .بهجۆرێك لهكۆ ی ی عێراق���هوه دهربڕی ،كهچ ی تیرۆریستیدا ( )1798كهس حكومهت پهالمار ی نارده ئهمهریكا ی خۆ ی كوڕهك ه ی بهغدا زێبار كوژراون ،ك ه نیوهیان لهش���ار تا راهێنان لهسهر ئهو فڕۆكان ه بكات. بوه".
راپۆرتێكی ههواڵگری: مالیكی رێگه بهجێگری سهرۆكی ئهمەریكا نادات سهردانی كوردستان بكات ئا :بارام سوبحی ی ی ئاشكرا راپۆرتێكی ههواڵگر ی دهكات ،حكومهتی ههرێم ی كوردستان ئامادهیه پێشواز لهگهڕانهوهی سوپای ئهمریكا بكات، ئهگهر بێتو بگهڕێنهوه .لهكاتێكدا مالیكیو ئێران دژی ئهو بۆچونهنو دهیانهوێت سوپای ئهمهریكا دوربێت لهسنورهكانی عێراقهوه. ی ت���و) ك��� ه ی (ج��� ه باڵوك���راوه ی ی تایب���هت بهكاروبار باڵوكراوهیهك��� ی ههواڵگ���ریو سیاس���ییه ،راپۆرتێك ی ی نێوان ههرێم ی ناكۆكییهكان لهب���اره ی ی عێراقو رۆڵ كوردس���تانو س���وپا ئهمهریكا باڵوكردۆتهوه .لهم راپۆرتهدا ی بهكۆمهڵێك س���هرچاوه ك��� ه پش���ت ی ئاشكرا نهكردوه، بهس���توه ك ه ناویان ی ی رێگ ه ی مالیك ئاماژه بهوهدهكات نور ی ئهمهریكا ی س���هرۆك نهداوه بهجێگر ی كوردس���تان جۆزێف بایدن س���هردان بكات. ی ی راپۆرتهك���ه ،حكومهت بهگوێ���ره ی ی س���وپا ی كوردس���تان بون ههرێم��� ی عێ���راق بهالوه ی لهباكور ئهمهری���كا ی لهدوب���اره پهس���هندهو پێش���واز ی ئهو سوپای ه دهكهن ،ئهگهر گهڕانهوه ی بێتو بگهڕێتهوه .لهوبارهیهوه سهرۆك ی كوردستان نێچیرڤان ی ههرێم حكومهت ی پیش���انداوه بۆ ی خۆ بارزانی ،ئارهزو ی ی ئهمهری���كا لهباكور ی س���وپا بینین عێراق. ی ی بارزان���ی ،دوا ئ���هم لێدوان��� ه ی بایدن هاتوه ك ه ی لێدوانێك باڵوبونهوه ی ی سوپا ی دوباره گهڕانهوه پێش���نیار ی كردوه بۆ عێ���راق ،بهاڵم ئهمهری���كا ی رهتیكردۆتهوه. مالیك ی دهكات راپۆرتهك��� ه ئاش���كرا ی ی عێ���راق نور ی حكومهت��� س���هرۆك
ی ی سهرۆك ی جێگر مالیكی ،سهردانێك ی رهتكردۆتهوه ك ه بهنیاز بوه ئهمهریكا ی ی بوژانهوه ی بدات ،بهمهبهست ئهنجام ی ی بۆ دابهش���كردن ی كۆن پێش���نیارێك ی بایدن ێ ناوچه ،ك ه بهوت ه عێراق بۆ س "چارهسهری ههمو گرفتهكانه". ی ئهو راپۆرت ه ههواڵگرییه ،بایدن بهپێ ی عێراق بكات ی باكور بهنیازبوه سهردان ی (مهبهست لهكوردس���تانه) ،لهپێناو ی ی باڵوكردنهوه ی پێش���نیار گهیاندن��� ی رێگرتن ی ئهمریكا ،بهئامانج س���وپا ی ی ش���هڕ ی رودان لهب���هردهم ئهگ���هر ی ی لهناوچهك���هدا .بهاڵم مالیك ناوخۆی ی ی رهتكردۆتهوهو وتویهت ئهو پێشنیاره ی ی تهواو ی توان���ا ی عێراق "حكومهت��� ههی ه بۆ مامهڵهكردن لهگهڵ گرفتهكه". ی ب���هوه تۆمهتبار لهههمانكات���دا بایدن ی ی چهن���د ناوچهیهك كردوه ك��� ه هان عێراق دهدات ب���ۆ جیابونهوه "تاوهكو ههریهك��� ه لهش���یعهو س���وننهو كورد، ی تایبهت بهخۆیان ی فهرمانڕهوای جێگ ه ههبێت". ی ن���او راپۆرتهك��� ه زانیارییهكان��� ی ی دابهشكردن دهریدهخات ك ه پێشنیار ێ ناوچ ه لهالیهن بایدنهوه، عێراق بۆ س ی بهسهرداچوه، ی زۆر ههرچهنده ماوهیهك ی ی ئێستا بهاڵم تائێس���تا سهركردهكان عێراق لهیادیان نهك���ردوه .بایدن ئهو ی ی پهیوهندییهكان ی لیژن ه ی سهرۆك كات ه ی بو، ی ئهمریك��� ی كۆنگرێس��� دهرهوه ی خس���تهرو ،ل ه ی دابهش���كردن پڕۆژه ( )2007/9/25لهالیهن كۆنگرێس���هوه پهسهندكرا. ی ی بایدن بریتی ه لهدابهشكردن پڕۆژهك ه ی لهنێوان ی فیدراڵ ێ ناوچ ه عێراق بۆ س ی كوردو ش���یعهو س���وننهدا ،ك ه بهپێ ی دهنگدان لهس���هر راپۆرتهك��� ه لهكات ئ���هو پڕۆژهیه ،كۆدهنگییهك ههبوه ك ه ی ی عێراق ناكرێت بهشێوهیهك گرفتهكان ی چارهس���هر بكرێن ،بهڵكو س���هرباز
لهوانهیهو دهكرێ���ت ناكۆكیی ه ئیتنیو ی دابهشكردنهوه تایهفییهكان "لهڕێگ ه چارهسهر بكرێت". ی ن���او راپۆرتهك ه باس زانیارییهكان ی باك���ور لهوهدهك���هن ،ك��� ه ناوچ��� ه ی ی س���ااڵن (كوردس���تان) بهدرێژای��� ی جیابونهوه داهاتو ،تهنه���ا چاوهڕوان ی لهعێ���راق ناكات ،بهڵك���و "ناوچهیهك ی دهوێت، ی تایبهت بهخۆ س���هربهخۆ
بەپێی راپۆرتێکی ئەمەریکی ناكۆكیو ی جیاوازییهكان نێوان جهالل تاڵهبانی ،مهسعود بارزانی تادێت بهرهو زیادبون دهچێت ی ی واڵتان ی ك���ورد تاوهك���و بچێت ه ریز ی ی كورد ی عێراق ،ك ه كهمین ه هاوس���ێ ی لێدهژێت" .مهبهس���ت لهمهش گهوره ی س���وریاو توركیاو ی كوردستان كورد ئێرانه. ی لهراپۆرتهك���هدا هێم���ا ب���ۆ زانیار چهن���د س���هرچاوهیهك دهكات ك��� ه ی نههێناوه ،بهاڵم رایانگهیاندوه ناویان
ی ی نێوان ههرێمو حكومهت ناكۆكییهكان ی ههی ه ببێت ه ی ئهوه ناوهندی ،ئهگ���هر ی ناوخۆ نهك ی ش���هڕ ی "ههاڵیسان هۆ ی ك���وردی ،بهڵكو تهنه���ا لهناوچ��� ه ی زۆر تایهفییهوه لهنێوان لهڕوانگهیهك شیعهو سوننهدا". ی كوردس���تانهوه، ی ناوخۆ لهب���اره ی خس���تۆتهرو ك ه راپۆرتهك��� ه ئ���هوه ی ی نێوان یهكێت ناكۆكیو جیاوازییهكان ی ی كوردستان بهسهرۆكایهت نیشتیمان ی ی س���هرۆك كۆمار ج���هالل تاڵهبان��� ی كوردس���تان ی دیموكرات عێراق ،پارت ی ی مهس���عود بارزان��� بهس���هرۆكایهت ی كوردستان" ،تادێت ی ههرێم س���هرۆك بهرهو زیادبون دهچێت". ی ئ���هو راپۆرت ه ی دیك��� ه لهبهش���ێك ههواڵگریی���هدا هاتوه "س���هرچاوهكان لهئێران���هوه رایدهگهیهن���ن ناوچهك��� ه ی ئیتنیو تایهفییه، لهبهردهم ئاڵۆزییهك ی ی عێراقیش ئهوهنده سهرۆك وهزیران ی ئهو ههوڵ ه بتوانێت كار بۆ جڵهوكردن ی بهردهوامان ه دهكات ،ك ه بۆ الوازكردن ی ی واڵت دهدرێ���ت .مالیك��� یهكێت��� ی ی پێكدادان لهالیهن خۆیهوه س���هربار ی بهرژهوهندیی��� ه تایهفیی���هكان ،ههوڵ پاراستنی یهكێتی عێراق دهدات". ی ن���او راپۆرت��� ه س���هرچاوهكان ههواڵگرییهك���ه ،ئاماژهی���ان بۆ ئهوه ك���ردوه ك ه ئێ���ران فش���ار دهكات بۆ ی ئهمهری���كا بهدور ی س���وپا مان���هوه ی لهگهڵ لهعێراق ،لهئێستاش���دا "مالیك ئهو بۆچون هی ئێراندا تهبایه". ی ی راپۆرتێك ی دیكهوه ،بهپێ لهالیهك ی ئابوریو ئاش���تی ،لهنێوان پهیمانگا ی ی (2002و )2011دا ،لهك���ۆ س���ااڵن ی ( )104ه���هزار هێ���رشو پهالم���ار ی جیهاندا ی ك��� ه لهواڵتان��� تیرۆریس���ت ی ( )%35ل ه عێراقو ئهنجامدراوه ،رێژه ئهفغانستاندا بوه .ههر ههمان راپۆرت ی ی تیرۆر لهساڵ دهریخستوه قوربانیان
پرۆفایل
7
سوپا ساالرێك ی بێدهنگ
8
ئابووری
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
دیمهنێک لهشاری ههولێر فۆتۆ :نزار گزالی
ناكۆكییهكانی ههرێمو بهغدا
بازاڕی زهویو خانویان لهههولێر سست كردوه ئا :نزار گزالی ،ههولێر بهشێكی زۆری كۆمپانیاكانی وهبهرهێنانی خانوبهرهو نوسینگهكانی فرۆشتنی زهوی لهپارێزگای ههولێر ئهوه دهخهنهرو كه ناكۆكییهكانی ئهم دوای ههرێمو ناوهند بۆته هۆی دابهزینی نرخ بهشێوهیهكی بهرچاوو ئابوریناسێكیش دهڵێت "لهنائارامییهكاندا خهڵك دهست بهپارهوه دهگرن" پارهیهكی زۆر سڕ بوه خاوهن���ی كۆمپانی���ای بهی���داخ بۆ وهبهرهێنان���ی خانوب���هره حاج���ی نهجمهدین سورچی ،باس لهوه دهكات لهئێس���تادا بهه���ۆی نائارامیی ناوچه جێناكۆكهكانو قوڵبونهوهی كێشهكانی حكومهتی ناوهن���دو ههرێم بازاڕهكانی ههرێمی كوردستان بهتایبهتی ئهوهی كه پهیوهندی���داره بهخانوبهرهو زهوی زیانێكی زۆری بهركهوتوهو "ماوهیهكی زۆره خهڵكانێ���ك لهكڕینو فرۆش���تنی خانوب���هرهو زهوی س���ڵیانكردۆتهوه، ئهم���هش هاوكاته لهگهڵ س���هرهتای س���هرههڵدانی ناكۆكییهكان���ی نێوان ههرێمو ناوهند ،كه لهسهرهتای مانگی نیس���انی رابردو ئهمه بهدی دهكرێت، بهاڵم لهئێس���تادا دۆخهكه ئاڵۆزتربوهو بازاڕی زهویو خانوبهرهش بهیهكجاری پهكی كهوتوه" س���ورچی ئ���هوهش دهخات���هرو كه لهئێس���تادا خهڵكانی بهڕهگهز عهرهب
بهه���ۆی ئ���هو كێش���انهوه كهمتر رو لهههرێ���م دهك���هن "زۆرین���هی ئ���هو پڕۆژانهی وهبهرهێنانو پڕۆژهی گونده تایبهتهكان كه لهههولێردان ،بهشێكی زۆری كڕیارهكان���ی خهڵك���ی عهرهب بون ،زۆرینهیان بهدهیان خانویان لهو گوندو پڕۆژانهدا ههیه ،ئێس���تاش كه بازاڕ وهس���تاوه پارهیهكی زۆر سڕبوه، بێگوم���ان ئهم���هش كاردهكاته س���هر جوڵهی ئابوری شار" ئ���هو خاوهن كۆمپانیایه هۆش���داری ئ���هوهش دهدات ،ك���ه بهردهوامبونی دۆخهكه رهوش���ی بازاڕ بهرهو خراپتر دهبات "لهماوهی س���ێ س���اڵی رابردو چهندین باڵهخانهو كۆش���كو هۆتێلو مۆڵی گهوره لهههولێ���ر بهدیدهكرێن، پێش���كهوتنهكه زۆر خێرایه ،بهشێكی ئ���هو پڕۆژان���ه ه���ی س���هرمایهدارو بهرپرس���انی خۆمان���ن ،بهش���ێكی دیكهی ه���ی وهبهرهێنهری بیانی ،یان تێكهڵ���هن ،بهاڵم هۆكاری س���هرهكی ئهو گهش���هیه س���هقامگیری سیاسیو ئهمنی ناوچهكهو ههولێ���ر بهتایبهتی ب���وه ،ب���هاڵم ئهگهر دۆخهك���ه ههروا بهردهوام بێ���ت ،وهبهرهێنهری بیانیو ناوخۆیی بهدڵنیاییهوه چاالكییهكانیان دهگوازنهوه بۆ ش���وێنی دیكه ،چونكه ئ���هو رهوش���ه كاری كردۆت���ه س���هر وهبهرهێنانیش". موڵك ههیه زیاتر له 3دهفتهر دۆالر نرخی دابهزیوه خاوهن كۆمپانیای توجال بۆ كڕینو
فرۆش���تنی خانوبهرهو زهوی ،ئهحمهد خدر هاوڕایه لهگهڵ حاجی نهجمهدینو ئام���اژه ب���هوه دهكات ك���ه لهوهتهی هێزهكانی عێ���راقو ههرێ���م بهرامبهر یهكت���هر وهس���تاون بهش���ێوهیهكی یهكج���ار بهرچ���او نرخ���ی خانوبهرهو زهوی داش���كاوه ،تهنانهت لهگهڵ ئهو داشكانهش���دا داواكاری لهس���هر كڕین نییه ،ئهو جهختی لهسهر ئهوه كردهوه كه زهویو خانوبهره ههیه زیاتر له()3 دهفت���هر دابهزی���وه ،بهنمونهش وتی "لهكهرتی ()32ی سهربهستی پارچه زهوییهك���ی ()200مهتری ب���ه 120تا 125ههزار دۆالر بو ئێستا به 90ههزار دۆالر دهست دهكهوێت ،بهههمان شێوه زهوی 250مهتری لهههمان ش���وێن به 140ه���هزار دۆالر بو ،ئێس���تا به 110 ههزار دۆالر دهست دهكهوێت ،ههروهها لهش���وێنهكانی وهك���و 8و 7و 5ی حهسارۆك بهههمان شێوه نرخی زهوی زیاتر ل���ه 15ه���هزار دۆالر دابهزیوه" هاوكات هێمای بهوهشدا كه لهههشتی حهس���ارۆك زهوی 200مهتری له 65 ه���هزار دۆالر بۆت���ه 5ه���هزار دۆالر، لهگهڕهك���ی س���ێبیران نرخی زهوی له 55ه���هزار بۆته 40ههزار و لهههولێری نوێش نرخی زهوییهك���ی 250مهتری 75ه���هزار دۆالر بۆت���ه 59ه���هزارو دابهزینهكهش بهردهوامه. ئهحمهد خدر باس���ی ئهوهشی كرد كه نرخی خانوبهره بهههمان ش���ێوهی زهوی دابهزیوه ،ئهو تیشی "جگه لهمه لهههولێ���ر نزیكهی 150ه���هزار زهوی
لهش���ێوهی كارت (ژماره) كه تائێستا نهبونهته قهواڵه (سند) دابهشكراوه، كهماوهی���هك بهر له ئێس���تا بازاڕێكی گهرمی���ان ههب���و ،بهاڵم لهئێس���تادا لهزۆرین���هی ئهو ش���وێنانه نرخهكان دابهزیون وهك (گرد جوتیارو پیرزینو گهزنه) كه ئهو شوێنانه كهوتونهته نێو ماستهرپالنی تازهی ههولێر". بێبازاڕییهكه دهوروبهریشی گرتۆتهوه خاوهن عهقاراتی سهفین لهشارۆچكهی شهقاڵوه ،جهبار قادر باس لهوه دهكات بازاڕی زهویو خانوبهره لهشهقاڵوهش هاوشێوهی ههولێرو شوێنهكانی دیكه وهستاوهو ئهو ئاماژه بهوه دهكات كه ماوهیهك���ه س���اردییهكی زۆر لهكڕینو فرۆش���تنی زهوی بهدی ك���راوه ،بهاڵم لهم چهن���د رۆژهی دوایی���دا دۆخهكه گهیش���تۆته رادهی وهس���تانی بازاڕو داواكاری لهس���هر كڕین نییه ،ههروهها خاوهنی نوس���ینگهی كڕینو فرۆشتنی خانوب���هرهو زهوی رێزان لهس���ۆران، قورت���اس ئهبابهكر بهههمان ش���ێوه دهڵێ���ت "ئهو ش���وێنانهی كه مۆڵهتی خانوی���ان پێنادرێ���ت كاریو كڕی���نو فرۆشتنیان به تهواوهتی وهستاوه". "ناوهند بهمهبهست ئهو دۆخهی خوڵقاندوه". ئابورین���اسو مامۆس���تا لهكۆلێژی كارگێڕیو ئابوری زانكۆی سهاڵحهدین د.محهمهد سهلمان لهو بارهیهوه ئهوه دهخات���هرو ك���ه لهزانس���تی ئابوریدا
ش���تێك ههیه دهڵێت لهههمو دۆخێكی لهكهرتی ()32ی نائارامیدا ،جا نائارامییهكه سیاس���ی ش���ت سهربهستی پارچه بێ���ت یان دارایی یان بازاڕ ،دو رودهدات ،ئهوی���ش خهڵكی دهس���ت بهپارهوه دهگرن یان بهو ش���تانهی كه زهوییهكی ()200 موڵكن وهكو زهویو خانوو ئۆتۆمبێلوكرد مهتری به 120تا زێڕو تاد ..ناوبراو باس���ی لهوهش ك���ه ئارامییهكهی ههرێ���م وای كردبو رێم 125ههزار دۆالر لهرابردودا خهڵكانێكی زۆر رو لههه بكئههون .وتیش���ی "ترس���یش لهوه ههیه بو ئێستا به 90 وهك���و س���ااڵنی ن���هوه مێنێت".دهكان بودجه ههزار دۆالر دهست نهیهتو موچه نه ئهو ئابوریناسه پێیوایه ئهو دۆخهی ئێس���تا كوردس���تان روبهروی بۆتهوه دهكهوێت شتێكی مهبهستدارهو ناوهند بهمهبهست ئهو دۆخ���هی خوڵقاندوهو دهڵێت "من وایدهبینم كه حكومهتی ناوهند فهشهلی هێناوه لهگهیاندن���ی خزمهتگوزاری بۆ هاواڵتیانو گواس���تنهوهی قهیرانهكانی خۆی ب���ۆ ش���وێنێكی دیك���ه ،دوهم مهس���ائیلی گهندهڵی كه ب���هم دواییه لهگرێبهس���تهكانو ریزبهن���دی عێراق ل���هروی گهندهڵیو پهردهپۆش���كردنی بهو ش���ێوهیه ،خاڵێكی دیكه نائارامی ناوچهكهی���هو بهردهوام���ی ش���هڕی ناوخۆیی س���وریا كه ئهركێكی قورسی خستۆته سهر عێراقو ئهو واڵتانهی كه پشتگیری لهس���وریا دهكهن ،ههروهها نزیكبونهوهی دهنگدانو دروستكردنی دۆخێك بۆ زیات���ر دهنگ كۆكردنهوه، ههروهها چاوههڵنههاتن بهو پێشكهوتنه ئابورییهی كوردستان"
ئهگهر نائارامی دروست بێت، وهبهرهێنهری بیانی چاالكییهكانیان دهگوێزنهوه بۆ شوێنی دیكه
چهندین زهویو شوێنی گهشتیاری لهرهواندز تهلبهند دهكرێن
"دو بهرپرس زیاتر ل ه 30دۆنم زهوییان داگیركردوه"
ئا :ئاكۆ حهمهد رابی لهقهزای رهواندز چهندین زهو ی كشتوكاڵیو گهشتیاری لهالیهن هاواڵتیانو چهند بهرپرسێكهوه تهلبهند دهكرێن ،بهجۆرێك وهك بهڕێوهبهری گشتی گهشتو گوزاری سۆران ،بورهان مستهفا دهڵێت "ئهگهر تهلبهندكردن بهردهوامبێت، ئهوا ناچارین رێنمایی هاواڵتیان بكهین بۆ گهشتكردن رو لهبهری ههندرێن بكهن" .سهرۆكی شارهوانی قهزاكهش رایدهگهیهنێ كه بهشی زۆری ئهو زهوییانهی تهلبهندكراون، موڵكی هاواڵتیان خۆیانن "ئهوهی بهرپرسهكانیش تهنها دو زهوییهو توانیومه یهكێكیان وهربگرمهوه". رۆژنامهنوس ئیسماعیل ئیبراهیم ،وهك دانیشتویهكی ناوچهكه تهواو بێزاره ل ه تهلبهندكردنی ناوچه گهشتیارییهكانو دهڵێت "جێگ���هی خۆیهتی كه الیهنی پهیوهندی���دار بهج���دی س���نورێك بۆ ئهمه دابنێتو رێگری لهو داگیركارییه
ب���كات" ئ���هو رونیكردهوه ك���ه ههمو ئهو شوێنانهی ئێس���تا تهلبهندكراون وهك ناوچهی دۆڵ���ی ئاكۆیانو بێرۆو جوندیان ،پێش���تر خهڵكانێكی زۆر بۆ گهش���تكردن روی تێك���ردون ئهو وتی "نازانم چۆن رێگه بهم تهلبهندكردنانه دراوه ،ههر كهسێك دێتو دهڵێت ئهمه موڵكی بابو باپیرم���هو بۆم جێماوه، وایلێهاتوه ش���وفڵ لهگۆڕستانهكانیش دراون" .ئهو رۆژنامهنوس���ه قایمقامو شارهوانیو گهشتوگوزاری بهبهرپرسی ئهو سهرپێچییانه زانی . بهپێ���ی چهن���د زانیارییهكی���ش كه دهس���ت ئاوێنه كهوت���ون ،دو پارچ ه زهوی كش���توكاڵی ك���ه روبهرهكهیان زیات���ر 30دۆنمه ،لهالی���هن وهزارهتی كش���توكاڵهوه دراوهته دو بهرپرس���ی ناوچهكه ،تاك���و بیكهن بهنهمامگه بۆ وهزارهت ،كهچ���ی هی���چ یهكێك لهم دو بهرپرس���ه زهوییهكانیان نهكردۆته نهمامگه. لهمبارهیهوه س���هرۆكی ش���ارهوانی رهواندز عیسا محهمهد ئاماژهی بهوهدا ناوچهیهکی گهشتیاری له رهواندز تهلبهند کراوه فۆتۆ :ئاکۆ
كه ئهو دو بهرپرس���ه بهش���ێوهیهكی ب���كات كه مامهڵ���ه ب���هو زهوییانهوه فهڕمی ئهو زهوییانهی���ان لهحكومهت نهكهن "راسته ئهو هاواڵتییانه تاپۆ ی وهرگرت���وهو بهڵێننامهی���ان پ���ێ ئهو زهوییانهی���ان نیهو بهنایاس���ایی پڕكراوهت���هوه كه بیكهن���ه نهمامگهو كاری تێدا دهكهن ،بهاڵم لهههمانكاتدا رهزی دێمهكار ،كهچ���ی ئهو كارهیان من وهك عورف دهڵێم كه لهئهس���ڵدا نهك���ردوه "من توانیوم���ه یهكێك لهو ئهو زهوییان���ه موڵكی خهڵكنو خهڵك زهوییان���ه وهربگرم���هوه ههرچهن���ده ئارهزوی خۆیهتی كه چۆن مامهڵهیان یهك دونیا كێش���هم بۆ دروس���ت بوه ،پێوه دهكات ،س���هرم لهوه س���وڕماوه ئهوهی دیكهش س���ێ نوسراوم كردون لهرهواندوز بهچارهكی ناوچهكانی دیكه بۆ س���هروی خ���ۆم پێمراگهیاندون كه زهوی تهلبهندنهك���راوه ،كهچ���ی ههر لێپێچین���هوه بكهن ،چونك���ه پابهندی باسی ئهوهی ئێمه دهكرێت" ههر لهمبارهیهوه بهڕێوهبهری گشتی بهڵێنهكهی خۆیان نهبونو سروش���تی گهش���تو گ���وزاری س���ۆران ،بورهان زهوییهكشیان تێكداوه". ئهو رهتیش���ی كردهوه كه هاواڵتیان مستهفا دهڵێت "ئهگهر تهلبهندكردنی زهوییان داگیركردبێتو ئاماژهی بهوهدا ئهو ناوچه گهشتیارییانه بهردهوامبێت، كه كاتی خۆی بهعس زوڵمی لهخهڵك ئهوا ناچارین رێنمایی هاواڵتیان بكهین بۆ ك���ردوه زهوییهكان���ی داگیرك���ردون ساڵی داهاتو بۆ گهشتكردن رو لهبهری كردونیهتی موڵكی میری "لهئهس���ڵدا ههندرێن بكهن لهناوچهی رهواندز" .ئهو بهش���ێكی زۆر لهو زهوییانهی پێشتر ئاشكراش���ی كرد كه لهئێستادا لهگهڵ وهك شوێنی گهش���تیاری بهكارهاتون كۆمپانیایهك���ی لوبنانیو نهمس���اوی ش���وێنی گهش���تیاری نی���نو موڵكی س���هرقاڵی دانانی ماستهرپالنێكین بۆ گهشتوگوزاری ناوچهكهو وتی "چهند هاواڵتیان خۆیانن". ئهو بهرپرس���ه بهئاش���كرا ئهوهشی خزمهتگوزارییهك���ی گهش���تیاریش بۆ خستهرو كه ناتوانێت رێگری لههاواڵتیان ناوچهكه ئهنجامدهدهین".
تایبهت
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
9
فریا ی كهمپ ی دۆمیز بكهون
"شهرمه ئاوارهی كورد ،لهسهر خاكی كوردستان بهو جۆره بژی"
ی زستانه (قوڕو لهئێستادا ك ه وهرز ی ئهو ئاواره چڵپاو) بۆت ه بهشێك لهژیان ی كوردانه ،ههربۆیه ب���ۆ دهربازبون لێ ی زۆینهیان كهوتونهت ه لهپێكردنی پێاڵو ی (جزمه). جۆر ی ئهو كهمپ ه بهشێك لهوان هی سهردان ی دهكهن ،بۆ قورتاربون لهو قوڕه زۆره ی ناو كهمپهكه ،ههر لهدهرگای سهرهك ی كهمپهك���هوهو ل���هو ب���ازاڕه بچوكه دروس���تكراوه عهالگ ه دهكڕنو دهیكهن ه ی ئ���هم راپۆرتهش پێی���ان .ئامادهكار ی هاوكارهكهی ئهو لهسهر پێش���نیار ی ك���رد ،بهاڵم كاتێ���ك دهچیت ه كاره ی ناو كهمپهكهو پێو قاچه ناس���كهكان ێ لهمندااڵن دهبین���ی ،كه لهناو ههن���د جوتێك نهعل���ی دڕاوو چڵكندا لهقوڕدا ی نغرۆ بوه ،مرۆڤ ههست بهشهرمهزار ی ئهم راپۆرته، دهكات "وهك ئامادهكار ی دهكهم ،ههر ههس���ت به ش���هرمهزار بۆی��� ه داوای لێب���وردن ل���هو رهفتاره
►
►
►
ی 20خولهك رێكردن بهنزیكه بهئۆتۆمبیل لهشاری دهۆكهوه بهرهو ی چهندهها رۆژئاواو دوای بینین باڵهخانهو خانوی بهرزو رهنگین، دهگهیته جێیهك كه ههر به خێمه، ی شارێك دروستكراوهو ناونراوه كهمپ ی ی 5ههزار خێزان دۆمیز .لهوێ نزیكه ی ی ژیانێك ی سور ی ئاواره كورد سهخت دهگوزهرێنن ،بهجۆرێك ی ی زۆرینهیان تهنها وشه كۆتایی قس ه (نییه یان نیمانه) یه.
سهرهڕای ئاوهرهیی خوێندن بهردهوامه
كۆتایی قسه ی قوڕو چڵپاو، بۆ وهرگرتنی زۆرینهیان تهنها بۆته بهشێك پێداویستی ههر ئهمڕۆو سبهینێمان لهژیانی ئهو ئاواره وشهی (نییه یان نیمانه) یه كوردانه پێدهكهن نامرۆڤانهم دهكهم". ی ی كهمپ لهناو بهش���ێك لهخێمهكان دۆمی���ز ،زیاد لهخێزانێ���ك دهژی ،ههر ی خێمهیه، ی بهشێكیان نهبون بۆیه گلهی ی لهناو یهكێ���ك لهخێمهكاندا ئافرهتێك بهتهم���هن بهخۆیو دو وێن���هی كوڕه ش���ههیدهكهیهوه هات���هدهرهوهو ،وهك ی پڕ ێ بهقوڕگ فریادڕهس���ێكی بینیب��� ی خۆیو ێ ژیان ی لهب لهگریانهوه باس��� ی خێزانهك���هی دهك���رد ،ئ���هو ئاماژه ی خۆی، ب���هوه دا كه جگه لهخێزانهكه ی تریش ك ه تازه لهس���وریاوه خێزانێك ی ئهواندا دهژین ،ئهو هاتون لهخێمهكه خێزانهش ك ه هاتون ژنهكهیان دوگیانهو ی دهبێ���ت ،ئهو ب���هم نزیكان��� ه منداڵ ی قس���هكانیدا هێواش لهگهڵ بهردهوام هێواش فرمێسك دهزای ه چاوهكانیهوهو
ی ی ژنانهوه جزدان ه بچوكه بهش���هرمێك ی ی كردهوهو سهرولێژی كرد وت دهس���ت ی "ئهوهت���ا خاڵییه ،یهك تاق���ه دینار ی دراوسێكانمان بهخێر تێدا نییه ،ئهوه ێ هیچمان نیی ه بیخۆین تهنانهت نهماندهن ك���ه شتیش���مان دهدهن���ێ مهنجهڵێك ێ نیی���ه تێی بكهین ،ئای���ا بهم ه دهوتر ی ژیان؟!" .یهكێك لهسهرپهرش���تیاران كهمپهك��� ه بهناوی محهمهد حهس���هن ی ئاوارهو ه���اوكات یهكێك ه كه خۆش��� لهبهرپرس��� ه ئهمنییهكان���ی كهمپهكه، ی قس���هكانی ئهو كاتێ���ك گوێبیس���ت ی دڵخۆش���یدانهوه، ژن���ه بو س���هربار ی خ���ۆی پێدا تا دواتر ی تایبهت ژماره ێ ی ههند س���هردانی بكات بۆ وهرگرتن پێداویستی. ی ت���ر لهخێزان���هكان وهك بهش���ێك
ی ی تهوالێت یهكێك ئاماژهیان پێدا كهم تره لهگرفتهكانیان ،ئهوان دهیانوت بۆ پێنج خێمه دو تهوالێت دروس���تكراوهو بهش���ێك لهوانهش زو دهگیرێنو ئاویان ی ئهم دهرناچێ���ت .یهكێ���ك لهژنهكان كهمپه ك��� ه مێردی نهم���اوهو بهتهنها لهگ���هڵ دو كچیدا دهژی ،باس���ی لهوه ی دومانگ���ه هاتۆت ه دهكرد ك��� ه نزیك ه كهمپهك���ه ،بهاڵم جگ��� ه لهخێمهیهكو ی ی تر چهند بهتانییهك هیچ پێداویست ی وهرنهگرت���وهو دهیوت "ب���ۆ وهرگرتن ی ههر ئهمڕۆ س���بهینێمان پێداویس���ت پێدهكهن". ی كهمپهكهش یهكێ���ك لهپیاوهكان��� بهن���اوی بهش���یر ش���هریف ،ههم���ان ی ی بهش���ێك لهئاوارهكان���ی تر قس���ه دوبارهكردهوه ،ئهویش نهبونی خێمهی ه
"تائێستا خێمهمان وهرنهگرتوه ،لهناو خێم هی ناسیاوێكماندا دهژین". ی ی كهم���ی خزمهتگ���وزار گرفت��� ی تره لهكێش��� ه تهندروس���تی یهكێك��� س���هرهكییهكانی ئ���هو ئاوارانه ،ئهوان لهگهڵ ئهوهی ئهوهیان نهشاردهوه ك ه خزمهتگوزاری تهندروستی ههیه ،بهاڵم وهك جهختیان لهسهر دهكردهوه وهكو پێویست نییهو چهندین نهخۆش ههی ه ی ی پێویستیان بهچارهسهر لهگهڵ ئهوه ێ چارهس���هر بهپهلهی���ه ههیه ،بهاڵم ب ماونهت���هوه .جهم���ال موهت���هدی ك ه ی ی ئاماژه ی ساوایهو وهك باوك منداڵێك ی دو مانگه پێویس���تی ب ه پێدا نزیك ه ی فتق ههیه ،بهاڵم تائێستا نهشتهرگهر ی نهكراوه .محهمهد حهسهنیش وهك بۆ ی كهمپهك ه یهكێك لهسهرپهرش���تیاران ی جهمال ی باوك پش���تگیری قس���هكان ی كردو هێمای بهوهدا ،ك ه خزمهتگوزار ی زۆر الوازه .ههروهه���ا تهندروس���ت ی ئاش���كراكرد ك ه بڕیاره بهم ئهوهش��� ی ی خێرخواز نزیكانه لهالیهن (رێكخراو ی $31بۆ بارزانیی���هوه) هاوكارییهك��� ، ه و ه ببڕدرێت ههر نهفهرێك���ی كهمپ شهك هك���ردهوه ههمو كهمپی دۆمیز ی لهوه ئ���هو جهخت ی ئاوارهكان���ی گهیاندۆت��� ه داواكار مید ه ع ده���ۆك ی پۆلیس��� ی ر ه بهڕێوهب كهمپ ی دۆمیز كهوتۆته رۆژئاوای شاری جارێك مو ه ه وی���ش ه ئ د ه حم ه ئ تاریق دهۆكو ئ���هو ئ���اواره كوردانهی تێدا ی كان ه گرفت ی ركردن ه س��� ه چار ی یمان په دهژی كه لهسوریاوه هاتونهته ههرێمی ر ه "ه ڵێت ه د ن ه س ه ح د ه م ه مح پێداون. كوردستان. بهرپرس���ێكی ك���وردم بینیبێت ئهوهم لهئێس���تادا كهمپهكه نزیكهی 5ههزار ی شهرمه ئاواره پێوتوه ك ه بهڕاس���ت ی خێزانێكی تێ���دا دهژی كه به35ههزار و ه ب كوردس���تان كورد لهس���هر خاكی كهسێك دهخهمڵێنرێن. جۆره بژی".
►
چهند مندڵو ئافرهتێک لهکهمپی دۆمیز ئا :ئاسۆ سهراوی
فۆتۆ :ئاسۆ سهراوی
فۆتۆ :ئاسۆ سهراوی
كه دهچیته ناو كهمپهكه پێو قاچه ناسكهكانی ههندێ لهمندااڵن دهبینی كه لهناو جوتێك نهعلی دڕاوو چڵكندا لهقوڕدا نغرۆ بوه
ههولێر بههۆی "تێكدانو ههڵكهندن"هوهی پڕۆژه تهواوكراوهكان ههراسان بوه
"حكومهت پالنی نییه بۆ پڕۆژهكانی" ئا :بهختیار حسێن لهئێستادا لهزۆرێك لهگهڕهكهكانی شاری ههولێر تێكدانو ههڵكهندن ی شهقامه قیرتاوكراوهكان دهبینرێت بهشێوهیهك كه ههندێك لهو پڕۆژانه ماوهیهكی كهم كاری قیرتاوو چاككردنیان تهواوبوهو دوباره ههڵوهشێنراونهتهوه ،حكومهتیش هۆكارهكهی بۆ نهبونی بودجهیهكی كراوه دهگێڕێتهوه. ههرچهن����ده بهبۆچون����ی زۆرب����هی هاواڵتی����ان ،م����اوهی چهند س����اڵێك ه ش����اری ههولێر گهش����هكردنێكی باشی بهخۆوه بینیوه ،بهاڵم ئهمساڵ تێكدانو ههڵكهندن����هوهی چهن����د پڕۆژهیهك����ی جێبهجێك����راو ،ناڕهزاییهكی زۆری الی هاواڵتیان دروستكرد. بهپێ����ی ئامارهكان����ی پارێ����زگای ههولێر ،تهنه����ا لهبودجهی پهرهپێدانی پارێزگاكان لهئهمس����اڵو ساڵی رابردودا زیاتر لهههزارو ( )500پڕۆژه لهسنوری
ههولێر كاری ب����ۆ كراوهو دهكرێت ،لهو بارهیهوه جێگری پارێ����زگاری ههولێرو س����هرۆكی جێبهجێكردنی پ����ڕۆژهكان، تاهیر عهب����دواڵ لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیان����د كه ههوڵ����ی زۆریان داوه بۆ ئهوهی كاری تێكدانهوهو ههڵكهندنهوهی شهقامو كۆاڵنهكان دوای تهواوبونیان كهم بكهنهوه ،بهبهراودیش لهگهڵ پێش����ودا زۆر كهمی كردوه ،چونكه لهئێس����تادا لهڕێگهی پارێ����زگاوه ئهو ههماههنگییه ههیه لهنێوان فهرمانگهكانی حكومهت، بۆیه ئێس����تاش لهپڕۆژهكان����ی كارهباو ئاو لهكاره س����هرهكییهكاننو پاشانیش ئاوهڕۆو دواتر كار بۆ كارهكانی س����هر زهوی دهك����هن ،ب����هاڵم ههندێكج����ار بههۆی نهبون����ی بودجهیهكی كراوه بۆ پ����ڕۆژهكان لهژێرخان����ی بنهڕهتییهوه دهس����تی پێنهكراوه ،بۆیه ئهوانهی كه زۆر پێویستن لهگهڕهكهكانو دهبێت زو بكرێن ،ئهوانهی ت����ر دهبێت جارێكیتر چاوهڕوانی دابینكردنی بودجه بن بۆی. ناوب����راو ئام����اژهی ب����هوهدا كه ئهو بهرفراوانبونهی ههولێر بهش����ێوهیهكی
زۆر خێرا بهخۆیهوه دهبینێت ،وایكردوه بهفری����ای ههم����و ئاوهدانكردن����هوهو داخوازییهكان����ی خهڵ����ك رانهگ����هن، لهبهرئ����هوه ناچارن بهپێی خواس����تی خهڵكو ئهو بودجهیهی كه لهبهردهسته كارهكان ئهنجامب����دهن ،ئهم����هش ههندێكج����ار دهبێته هۆی ئ����هوهی كه ئهمج����ۆره تێكهاڵویی����ه دروس����ت بێت لهپڕۆژهكان. ب����هاڵم ئهندازیارێ����ك پێیوایه كه بۆ جێبهجێكردن����ی پ����ڕۆژهكان حكومهت "پالن"ی نییه ،چونكه لهههمو دونیادا وهزارهتی پالندانان پالن بۆ وهزارهتهكان دادهنێت بۆ ئهوهی بهچ شێوهیهك كار بكهن. ل����هو بارهی����هوه ئهندازی����ار ش����نۆ عهبدولڕهحم����ان بۆ ئاوێنهی رونكردهوه ك����ه پێویس����ته وهزارهت����ی پالندانان ههماههنگ����ی ههبێ����ت لهگ����هڵ ههمو پڕۆژهكانو پالن بدات بهوهزارهتهكانی دیكه ب����ۆ ئهوهی بهچ ش����ێوهیهك كار بكهنو بگهڕێنهوه بۆ ئهو وهزارهته لهم كاتهش����دا ههمو وهزارهتهكان ئاگاداری
كارهكان����ی یهكتر دهبن ،ئهگهر ئهمهش نهبێت ئهوا دهكرا ئهو وهزارهتانهی ك ه كاریان بهیهكهوهیه ه����اوكارو ئاگاداری یهكتربن ك����ه ئهوهش لهكوردس����تاندا نییه. ناوبراو یهكێك لهكێش����ه "گهورهكان" لهكوردس����تان بۆ ئ����هوه گهڕاندهوه كه حكومهت نایهوێت پالنی باشی ههبێت، بهڵكو زیاتر بۆ رازیكردنی ناڕهزاییهكانی خهڵ����كو رایكردن����ه ،بۆی����ه بهرنامهو پالن����هكان كورتخایهن����ن ،جگه لهوهش خهڵكی ئێمه ئاس����تی وشیاری الوازه، چونك����ه كاتێ����ك داوای خزمهتگوزاری دهكات داوای ههم����و ش����تێك ناكات، بهڵكو تهنیا دهیهوێ����ت كۆاڵنهكهی بۆ قیرتاو بكرێ����ت ،بۆیه دهبێت حكومهت جارێكی ت����ر بودجه بۆ ئ����هو پڕۆژهیه تهرخان بكاتهوه. ئاوێنه چهندین جارو لهچهند كاتێكی جیاوازدا پهیوهندیك����رد بهبهڕێوهبهری گش����تی پالنو پ����ڕۆژهكان لهوهزارهتی پالندان����ان ،ب����هاڵم ناوب����راو وهاڵم����ی پرۆژهیهک له ههولێر پهیوهندییهكانی نهدایهوه.
فۆتۆ :ئاسۆ سهراوی
10
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
F
ashion
ی گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ دیزاین هرو راوێژكار "سهفین عارفی" ئامادهی دهكات
fashion
گوینس پاڵترۆ باشترینه لهسهر فهرشی سور ()Red Carpet
گوینس پاڵترۆ ئهكت���هرو گۆرانیبێژی ئهمهریك���ی تهمهن ( )40س���اڵ ,ك ه ب���راوهی چهندین خهاڵت���ی جیهانییه، جگ ه ل���هوهی ك��� ه چێش���تلێنهرێكی باشیش ه لهمساڵی ()2012دا دهریخست ی باشترین زهوقی ههڵبژاردنی ك ه خاوهن جلو بهرگیشی ههیه ،بهو رادهیهی ك ه پێش ههمو بههرهیهكی فاشیۆنێكی بێ وێنهیه. پاڵترۆ لهمس���اڵدا ههمو دهوروبهری سهرسام كردوه ك ه لهههر دهكهوتنێكی لهسهر فهرش���ه س���ورهكانی جیهاندا بهوهك���هی ك ه دهتوان���ی بهجوانترینو رازاوهترین ش���ێوه دهربكهوێت ،كاتێك بهلهبهركردنی عهزی رهش���ی (ستیال مكارتنی) (ك ه ئهتوانی لهكۆلێكش���نی پای���زی 2012مكارتن���ی بیدۆزیتهوه) لهئاههنگی دابهشكردنی خهاڵتی جیهانی
Gwyneth Kate Paltrow
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
دوا ی دانانی پهیكهرهك هی، ئهحمهد ساالر چ ی بههونهرمهندان دهڵێت؟
گرامیدا دهركهوت ه���هوادارانو میدیاو دهوروبهرهكهی سهرس���امكردو وایكرد كه زیاتر چاو بخرێت ه سهر لهبهركردنی جلهكانو عهزییهكانی ،پاشان لهمانگی 5ی 2012كاتێك بهعهزییهكی پرشنگهی پشت روتی كورتی زیوی ماركهی پرادا ی بن بهرزی ( )Pradaبهجوت���ێ پێاڵو پهنجهی���هی ماركهی پ���رادا ()Prada لهئاههنگی پهیمان���گای جوانی (Met )Galaدهركهوت ،وایكرد ك ه بهباشترین درێس���ی 2012ههڵبژێردرێت لهس���هر ی ی سهرنج فهرش���ی س���ورو ببێت ه جێ ههمو ئهكتهرو نمایشكارهكانی جیهان، بۆی ه ههر كاتێك خاوهنی لهشو الرێكی وهكو پاڵت���رۆ دهبیت ناتوانین لۆمهت بكهین ب���ۆ جوانیت تهنها پێویس���تت بهزهوقێكی جوانو یاریدهدهرێكی باش دهبێت.
ئا :ئاكۆ حهمهد رابی بهمهبهستی چاكبونهوهی گورچیلهكانیان ،لهڕێی خواردنهوهی ئاوی شێخی باڵهكانو هێنانهدی نیازو خۆزگهكانیانو چاكبونهوهی نهخۆشییان ،رۆژانه خهڵكی جیاجیا سهردانی مهزاری شێخی باڵهكان دهكهن لهدهڤهری باڵهكایهتی. م���هال نی���از چۆمان���ی ك���ه یهكێك���ه لهمامۆس���تایانی ئاین���ی ناوچهك���ه بۆ ئاوێنهی رونكردهوه كه گۆڕی ش���ێخی باڵ���هكان لهناحیهی حاج���ی ئۆمهرانی قهزای چۆمانی دهڤهری باڵهكایهتییهو لهنزیك ئهم گۆڕهش ئاوێكی س���ازگار ههی���هو خهڵك بهو نیازه بهكاریدههێنن ك���ه بۆ گورچیلهكانیان باش���هو بهردی گورچیل���ه ناهێڵێ���ت ،بۆیه ئێس���تاش كارگهیهك���ی كهرت���ی تایب���هت ،ئاوی ناوچهك���ه بهش���ێوهی بت���ڵ بهره���هم دههێنێت. مهال نیازو دانیش���توانی ناوچهكهش ئاماژهی���ان بهوهدا ك���ه رۆژانه خهڵكی كوردستان سهردانی مهزاری ئهم شێخه
چۆته س���هر كێوی عهرهفه ئاژهڵهكان ی لهوهڕاندون ،بهاڵم ئهمه شتێكی زانستی نییه ،باس���ی لهوهش���كرد ك���ه خهڵك بۆ مهبهس���تی چارهس���هری نهخۆشی دهرونیو درێژخای���هنو ئافرهتانیش بۆ چارهس���هری منداڵ نهب���ون "نهزۆكی" رو لهم���هزاری ئ���هو ش���ێخه دهكهن، بهاڵم ئهوهش زانس���تی نیی���ه ،بهڵكو زیاتر پهیوهس���ته بهالیهنی عهشایهریو قهناعهتو بۆچونی خهڵكهكه. ئهو مامۆس���تایه پێش���نیاریكرد كه ئاوی ئهو ناوچهیه لهگۆڕی ش���ێخ جیا بكرێتهوه ،چونكه پێش هاتنی ش���ێخی باڵهكانی���ش ئ���هو ئاوه ه���هر ههبوهو شتێك نییه كه لهگهڵ پهیدابونی شێخ، ئاوهكهش پهیدابوبێت ،جهختیشیكردهوه ك���ه قهناعهتی بیرو باوهڕی بهش���ێكی فۆتۆ :ئاکۆ خهڵكهك���ه وای���ه ئهو ش���وێنه لهڕوی مەزاری شێخی باڵەکایەتی دهرونییهوه ئاسودهییو ئارامی بهمرۆڤ دهكهن بهدو ش���ێوه ،ههیانه بهتایبهت گورچیلهو نههێشتنی بهردی گورچیله لیژنهیهكی تهندروستییهوه سهلمێنرا كه دهبهخش���ێت ،پێشیوایه كه زۆر خهڵك دێ���ن بۆ خواردنهوهو بردن���ی ئهو ئاوه "پێش سااڵنی 1991خهڵكی باڵهكایهتی ئهو ئاوه بهبێ پااڵوتن ،سودی زۆری بۆ س���ودی لێوهرگرتوهو نهخۆش���ییهكهی چاكبۆتهوهو لهههمانكاتیشدا بهشێكی بهتایبهتیش ئهو كهس���انهی نهخۆشی ئهو ئاوهیان وهكو موفهڕك دهخواردهوهو پاككردنهوهی گورچیلهكان ههیه". مهال نیاز رونیكردهوه كه بهقس���هی ئهو خهڵكهش چاك نهبونهتهوه ،چونكه گورچیلهی���ان ههیه ،چونك���ه بهوتهی بهقهناعهتی ئ���هوان ئاوهكه پیرۆز بوه ئهو مامۆس���تایه ،لهڕوی زانستیشهوه ب���هو پێیهی مهزاری ش���ێخی باڵهكانی خهڵكان���ی ناوچهكه ،گوایه (ش���ێخ) ئهگ���هر وابێت پێویس���تمان به"دكتۆر" س���هلمێنراوه كه ئاوهكه بهس���وده بۆ لێی���ه ،بهاڵم دوای ئهو س���ااڵنه لهڕێی ی باڵ���هكان ،ش���وانێكی ههب���وه ك ه نامێنێت.
ی باڵوكردهوه گۆرانی (ئێستا) گۆرانیبێ���ژ ،وری���ا لهچهند رۆژی راب���ردو یهكهم ی ڤیدیۆ كلیپ ی (ئێس���تا) بهش���ێوه ی بهنێو گۆران باڵوكردهوه. ی سهباح) تێكس���تی ئهم گۆرانیی ه لهالیهن (سام ی (تهمهن س���هید ئهحمهد)و هوه نوس���راوهو ئاواز ی موزیك لهالیهن (رێن���اس كورداخ) دابهش���كردن ی (رۆژ) ئهنجامدراوه. لهستۆدیۆ ی بهرههمهك ه ی دهرهێنانو كارمێ���راو مۆنتاژ كار ی ی س���هباح) كردویهتی لهگه ڵ چهند كهسێك (سام دیكه ك ه هاوكارییان كردوه ،بهرههمهكهش لهالیهن ی ( )AVAبهرههمهێنراوه. كۆمپانیا
کاوڕ
گا
ههواڵێكی خۆش دهبیستیتو رهنگ ه هێن����ده رارا مهبه لهبڕیاردان ،چونكه ئهم ماوهیه سهرقاڵی ئهو كاره بیت كارهكان هێنده ق����ورس نین تاوهكو كه ماوهیهكه چاوهڕوانیت ،سهركهوتن نهتوانی����ت بڕیاریان لهس����هر بدهیت، بهڵكو بهباشی دهڕۆن. بهخۆتهوه دهبینیت.
دوانه لهڕوی س����ۆزدارییهوه توشی كێشه دهبیتو پێویس����ته ئهم ماوهیه هیچ پهیوهندییهك����ی س����ۆزداری ن����وێ دروست نهكهیت.
قرژاڵ هێن����ده خــ����ۆت س����هرقاڵ مهك����ه بهكارێك����هوه كه پهیوهن����دی بهتۆوه نیه ،توش����ی بێزاری دهبێت لهشوێنی كارهكهت.
شێر بینینی كهس����ێكی نزیكتان دڵخۆشت دهكاتو ماوهیهكی كورت دهخایهنێت، ئهو بینینه ئاگاداری باری تهندروستیت ب����هو ئهگهری ئ����هوه ههیه توش����ی نهخۆشییهكی كتوپڕ بیت.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
ئینجا زانیمان
ئهنتیكهخانهی ههولێر تهمهن ی زیاتر ل ه چل ساڵه بهشێكی دیكهشیان خهڵكی بیانین. ئا :بهختیار حسێن خاڵ���س یون���س مس���تهفا خاوهن��� ی ئهنتیكهخان���هی ق���هاڵ ب���هو پێی���هی ههر كه ناوی شاری ههولێر دهبرێت لهمنداڵیی���هوه خولی���ای كۆكردنهوهی نێوی قهاڵش بهدوای خۆیدا دێنێت، كهلوپهلی كوردهواریو كاری دهس���تی لهنێو قهاڵشدا بێ سێو دو دهبێت نێوی (ئهنتیكهخانه) ببرێت كه تهمهنی بوه ،ب���ۆ ئ���هو مهبهس���تهش زۆربهی شوێنهكانی كوردستان گهڕاوهو ئهوهش زیاتر له چل ساڵه. وایلێكردوه لهساڵی حهفتاكان دوكانێكی بهوپێی���هی ق���هاڵی ههولێ���ر دهكهوێته بچوكی تایبهت بهكهلوپهلی كوردهواری ناوهڕاس���تی ش���اری ههولێرهوهو بهدو بكات���هوهو دوات���ر وایلێهات���وه ورده رێگ���هش دهڕۆیت���ه نێو ق���هاڵوه ،بهاڵم ورده دوكانهك��� ه گهوره ب���كاتو بیكاته ب���ۆ چونه نێ���و ئهنتیكهخانهی قهاڵوه ،ش���ێوهی مۆزهخانهیهك كه شوێنهكهی دهبێت لهدهرگای پێشهوهی قهاڵ بڕۆیته لهس���هرهتادا لهخواروی قهاڵتی ههولێر بوه ،ئهمهش بۆته سهرچاوهو الیهنێكی ژورهوه. رۆژانه لهگ���هڵ كردن���هوهی دهرگای بهس���ود بۆ الیهنه پهیوهندی���دارهكانو ئهنتیكهخان���ه ،خهڵكانێك���ی زۆر روی رۆژ بهڕۆژی���ش س���هردانیكردنی خهڵك تێدهكهن كه بهش���ێكیان خهڵكی شارو بۆ ئهو ش���وێنه روی لهزیادبون كردوه، ش���ارۆچكهكانی دیكهی كوردس���تاننو بهش���ێوهیهك بۆته شوێنێكی بهسود بۆ
بۆ چارهسهر ی نهخۆشی، خهڵك دهچنه سهردانی مهزاری شێخ ی باڵهكان
دابینكردن���ی كهلوپهلی ك���وردهواری بۆ دراماو كلیپهكانو میهرهجانو ڤیستیڤاڵو قوتابخانهكان ،بۆیه دواتر بهرپڕس���انی حكومی نزیكهی ده س���اڵ پێش ئێستا داوایان لێكردوه شوێنهكهی بگوازێتهوه بۆ سهر قهاڵو شوێنێكی بۆ دابین دهكهن بۆ ئ���هوهی بیكاته ش���وێنێكی مێژویی كه تاوهكو ئێس���تاش ههر لهس���هر قهاڵ ماوهتهوه. ههرچهن���ده ئهنتیكهخان���ه مێژویهكی زیاتر له 40س���اڵی ههیه لهخزمهتكردن بهكهلتوری كوردستان ،بهاڵم لهئێستادا بهدهس���ت بچوكیو خراپی شوێنهكهوه دهناڵێنێت ،بۆی���ه خاوهنهكهی چهندین ج���ار داوای لهبهرپرس���انی ئهو ش���اره كردوه كه ش���وێنێكی گهورهو باشتری ب���ۆ دابین بكهن ،بهاڵم تاوهكو ئێس���تا وهاڵمیان نهداوهتهوه.
ئهو كهلوپهالن���هی لهئهنتیكهخانهیهدا گوزارش���ت لهزۆرب���هی پێكهاتهكان��� ی كوردس���تان دهكات لهوان���هش (كورد، ئێزی���دی ،فهلهك ،توركم���ان ،عهرهب، ش���هبهك ،لهگهڵ جو كه لهكوردس���تان ژیاون) مێژوی ههندێك لهو كهلوپهالنهش بۆ زیاتر لهدوس���هد س���اڵ پێش ئێستا دهگهڕێتهوه. ههندێ���ك ل���هو كهلوپهالن���هی لهئهنتیكهخان���هدانو مێژویهكی زۆریان نییه دهفرۆش���رێن ،چونك���ه جارێكیتر بهئاسانی دهتوانرێت دهستیان بكهوێتهوه، ب���هاڵم ئهوانهی ك���ه مێژویهكی زۆریان ههیه بۆ فرۆشتن نین ئهمهش وایكردوه كه رۆژانه خهڵكانێك���ی زۆرو وهفدێكی زۆر سهردانی ئهو ئهنتیكهخانهیه بكهن كه زۆربهی���ان خهڵكی بیانین بۆ ئهوهی ئاشنای كهلوپهلهكانی كوردهواری بن.
ی كوردستان لهدهۆكه گهورهترین گهس ئا :شكۆ پەیکەری ئەحمەد ساالر لەشاری هەولێر ئا :محهمهد گزالی ،ههولێر هونهرمهندو شانۆكار ئهحمهد ی ی رێگهپێدان بهدانان ساالر دوا ی ههولێرو ی لهشار پهیكهرهكه ی ی بهدانانی لهسلێمان رێگهپێنهدان دهڵێت "كه یهكێك زۆر بهرز دهبێتهوه ،ئهوانهی ناتوانن بفڕنو وهك ئهو بهرز ببنهوه رقیان لێدهبێتهوه". ههفتهی راب���ردو لهب���هردهم هۆڵی رۆش���نبیری ههولێ���ر پهرده لهس���هر پهیك���هری هونهرمهن���دو ش���انۆكار ی (ئهحم���هد س���االر) الدرا ،بهاڵم خۆ نیگهرانه لهوهی كه چهند كهس���انێك لهسلێمانی بونهت ه بهربهستو رێگهیان ن���هداوه پهیكهرهك���هی ل���هو ش���اره ی "م���ن داوام نهكردوه دابنرێتو وت��� پهیكهرم بۆ بكرێت ،تهنانهت گهنجێك لهخۆشهویستی بۆ من ئهو بیرۆكهیهی ال دروست ببو ،ئیتر بڕیاری دروستكردنی ئهو پهیكهرهی دابو ،بۆی ه مهس���هلهك ه بهسیاسی كراوهو نهدهبو بهم شێوهی ه بێت. ی ك��� ه پهیكهرهك ه س���هبارهت بهوه مۆركێك���ی "پارتی" پێ���وه دیاره بهو ی لهژێر پهیكهرهكهدا نوس���راوه پێیه (الیهن���ی جێبهجێ���كار دهزگای رۆش���نبیریو راگهیاندن���ی پ.د.ك لهس���لێمانی) ،ل���هو روهوه ئهحم���هد ی ی بهوهدا كه ئهو كهسه ساالر ئاماژه ی ی دروس���تكردوه ن���او پهیكهرهك���ه (چێنهر ن���زار)هو دوای دروس���تبونی بیرۆكهك���هی ،داوایهكی پێشكهش���ی ئهنجومهن���ی س���هركردایهتی پارت���ی كردوه لهس���لێمانی ك ه ئهركی تێچونی
فهریک بهپهل����ه بڕیار مهدهو رهنگه توش���� ی گرفتێك����ت بكات ،ه����هر پهلهپهلێك كه دهیكهیت زیان����ت پێدهگهیهنێت، ههمیش����ه ههڵهش����ه مهب����ه لهكاتی گفتوگۆكردندا.
فۆتۆ :محەمەد
پهیكهرهك���ه بگرنه ئهس���تۆ ،ئهوهش بهه���ۆی ئ���هوهی پهیكهرهكه لهمادهی برۆنز دروست بكرێت ،چونكه چیمهنتۆ ترسی ش���كانی ههیه ،پارتیش منیان بههونهرمهندی میلل���هت بینیبو ،نهك وهك���و پارتییهك ،بۆی��� ه رهزامهندیان نیش���اندابو ،كاتێكیش بینیم ئیشهك ه ج���وان كراوه ،حهزم كرد لهش���وێنێك دابنرێ���ت ك���ه پهیك���هری زۆرین���هی خۆشهویستهكانی منی تێدایهو لهچهند ی تێدا مهتر دوجایهك 20تا 30پهیكهر كۆكراوهتهوه ،ئیتر نهك لهبهر خاتری من ،لهبهر پهیكهرسازهكه ،بهاڵم رێگ ه نهدرا. ناوب���راو نیگهران��� ه ل���هوهی ك��� ه لهش���ارهكهی خۆیدا مهترێك زهوییان ی نهزانیوهو دهڵێ���ت "دوای بهش���یاو نۆ مانگ مش���تومڕ بهباش���م بینی بۆ ئهوهی زیاتر ئهو پهیكهرس���ازه بێهیوا نهبێت ،پهیكهرهك ه بگوازمهوه ههولێرو لهههولێری���ش وتیان ههر ش���وێنێكو ه���هر گۆڕهپانێك���ت دهوێ���ت ئێم��� ه بێدودڵی ب���ۆت تهرخان دهكهین ،بۆی ه هۆڵی رۆشنبیریش���م ههڵبژارد ،چونك ه دهیان ش���انۆم لهس���هر ئهو تهختهی ه پێشكهش���كردوه" ،وتیشی "شارهوانی سلێمانیو بهڕێوهبهرایهتی رۆشنبیریو كتێبخانهی گشتی سلێمانی نهیانهێشت پهیكهرهكهم لهو ش���اره دابنرێت ،من داوای بهخش���ینیان لێدهك���همو رهنگ ه هۆكارێك���ی دیك��� ه كاریگ���هر بوبێت بهس���هریانو رێی���ان نهدابێ���ت بهمن، وتهیهكیش ههی���ه دهڵێت ،ك ه یهكێك زۆر بهرز دهبێت���هوه ،ئهوانهی ناتوانن بف���ڕنو وهك ئهو ب���هرز ببنهوه رقیان لێدهبێتهوه".
تهرازوو دوركهوتنهوهت لهو كهس����هی خۆشت دهوێت ت����هواو بێزاری كردویت ،بهاڵم ئهوهت بیر نهچێت كات دهرمانی ههموو ش����تێكه ،بۆی����ه بهتێپهربوونی كات ههموو شتێك ئاسایی دهبێتهوه.
11
ی گهسی (نهورۆز پااڵس) كه لهشار ی دهۆكه ،وهك سهرپهرشتیاران باسی لێوه دهكهن گهورهترین گهسی كوردستانهو رۆژان ه زیاد له 350كیلۆ گۆشت دهفرۆشن.
كڕیارانی ئهو گهسه ئهوه دهخهنهرو ی ك ه ل���هزهت بینی���ن لهخواردنهك ه وایك���ردوه رۆژان��� ه خهڵكانێكی زۆر ی روی تێبكهن ،دیار عهزیز ك ه خهڵك ی شاری س���لێمانییهو بهسهردان رو لهو شاره كردبو ،ئاماژهی بهوهدا ك ه ی ئهو گهس���ه وایلێكردوه ئهو لهزهت
ی لهو ش���اره ماوهتهوه چهن���د رۆژه رۆژانه سهردانی ئهو دوكانه بكات بۆ خواردنی گهس. سهرپهرش���تیاری گهسی (نهورۆز پ���ااڵس) ،رهمهزان حهس���هن تهها باسی لهوهكرد كه نرخی لهفهیهكیان ه���هزار دینارهو رۆژانهش زیاد له350
ی كلیۆ گۆشت دهفرۆشنو وتی "رۆژان ی 400كیلۆ دهفرۆشین، ی نزیكه ههین ی ی ئهوهی پش���وهو خهڵكانێك بههۆ زیاتر س���هردانمان دهكهن" ،ههروهها ی ئهوان ئاش���كرایكرد كه گهس���هكه گهورهترین كهسه لهكوردستان.
وهك چ���ۆن حهمامی ئێس���تا ژووره س���اردهكهی نهم���اوهو ئینس���ان مهجبوره یهكس���هر خۆی بخاته بهر دووش���ه گهرمهكه ،ئاغای مالیكییش ب���ه ههم���ان دهس���تور ئیمان���ی ب ه قۆناغی گواس���تنهوه زهردو زهعیف بووهو ئهوهتانێ لهوپ���هڕی عیالقهو هاوپهیمانیی���هوه پاڵێك���ی عروباویی پێ���وه ناینو ت���ووڕی داین���ه ریزی ناحهزان���هوه .دهبا ئێمهش لهس���هر ی ههم���ان وهزنو قافیی���هی سیاس��� كارێك بكهین گۆش���هكهی ئهمجاره پێش���هكیو مێشهكی له خۆی حهرام بكاتو رهئسهن داخڵی سوئالهكانتان بكات. پ )1ك���ه دهڵێ���ن ئهم���ڕۆ ،عهفو ك���ه دهڵێن ب���رادهران قهراریان داوه پهڕلهمانی الوان له ههرێمدا دروست بكهن تۆ كام پهندی پێش���ینانت بیر ئهكهوێتهوه؟ ا .ههمو ش���تێكمان لهكۆڵه نۆرهی زوڕناو دههۆڵه؟ ب .ب���ه حوش���تریان وت كوڕت بو وتی خۆم ئهمزانی كوڕه ،سۆنهرمان بۆ كردبو؟ ی نهئهچو به كونهوه ج .رێوی خۆ ههژگێكی بهست به گونهوه؟ د .ههڵیتهكێنه بارت سهنگینه؟ هـ .روبهڕو ههڵاڵ ههڵاڵ ،لهژێرهوه خاطر ئهڵاڵ؟ پ )2عارهب عوس���مان ئهڵێ قهت قهت ل���ه ماڵ���هوه گۆران���ی ناڵێم، خۆزگه: ا .باوك���ی مناڵهكانیش له ماڵهوه ی مهشاكیلی دائیرهی نهئهكرد؟ باس ب .هێزی پێشمهرگهش ل ه حهمرینا ئینسیحابی نهئهكرد؟ ج .سیاس���ییهكانیش لهن���او حزبا تهكهتولیان نهئهكرد؟ د.كهبابچییهكانی���ش نانهوردهیان تێكهڵی قیمه نهئهكرد؟ هـ .ك���ورد له داقوق���ا حیزبایهتی نهئهكرد؟ پ )3باش���ترین تهعلی���ق ب���ۆ ئهو خهبهره چییه ك���ه ئهڵێ كابرایهكی بهلجیك���ی پ���اش 19س���اڵ ئینجا زانیوێتی ژنهكهی پیاوه؟ ا .ئێمهش دوای ئهو ههمو س���اڵ ه ئینجا زانیمان مالیكی ناپیاوه؟ ب .زورب���هی ژنی كورد ئێس���تاش نازانن مافیان خوراوه؟ ج .هیچ كوردێك نازانێت بایهعهكهی كه دایم دایخستووه ،ژنه یان پیاوه؟ د .مناڵیش ئهزانێ كه كورد دهمێك ه گۆڵی لێكراوه؟ هـ .ئهمەریكا هێش���تا نهیزانیوه ل ه عێراقا چ پهنگێكی به خۆی داوه؟
گهسی (نهورۆز پااڵس) لهشاری دهۆك
دوپشک
کهوان
گیسک
تهندروستیت تۆزێك ماندوت دهكات ،پێویس����ته تۆزێك بهخۆتدا بچیتهوه ،هێنده رهشبین مهبن بهرامبهر كارێك باشتر وایه خۆت بپارێزیت و ئاگاداری ماوهیهكه چهند كهسێك لهخۆت زویر ك����ه دهیكهن و ئامانج����ی نیه ،رهنگه تهندروس����تیت ب����ه .رۆژی بهخت����ت دهكهیت كه زۆرب����هی كاتهكان خۆت لهماوهیهكی كورتدا ههموو كێشهكان تهواو ب����نو ماوهی رهش����بینییهكهی كێشهكان دروست دهكهیت. دووشهممهیه. تۆش لهگهڵ خۆیان ببهن.
فۆتۆ :شکۆ
سهتڵ چاوت بهكهس����ێك دهكهوێت كه زۆر دهمێك����ه نهتبینی����وهو یادگارییهك ی زۆرت����ان پێك����هوه ههی����ه ل����هروی سۆزدارییهوه دڵخۆش دهبن.
پ )4ئاخ���ریو عاقیب���هت د.مورسییهكهی میس���ر قهرارهكهی خۆی ههڵوهشاندهوه چونكێكم: ا .بهتهمایه السایی لینین بكاتهوه، ههنگاوێك بۆ پێشهوه ،دو ههنگاو بۆ دواوه؟ ب .ش���هق ئهزان���ێ قۆن���اغ ل��� ه كوێیه؟ ی ج .موبارهك هاتۆت���ه خهوی پێ وتوه ئاقڵ به نهگبهت؟ د .ههر ل ه ئهوهڵهوه ش���تهكهی ب ه ی بكا خهڵكهك ه سوعبهت بو ،بهس چ سوعبهت نازانن؟ ی هـ .میللهتێك مهس���ڵهحهتی خۆ نهزان���ێ ،چ���اوی دهر ئههات با ههر عیلمانی بێت؟
نهههنگ كهس����ێكی دوره پهرێ����ز دهبیت ئهم ماوهی����ه ،رهنگه ل����هڕوی پهیوهند ی كۆمهاڵیهتی����هوه ماوهی����هك داببڕێت لهخزمو برادهرانت.
CMYK
10
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
F
ashion
ی گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ دیزاین هرو راوێژكار "سهفین عارفی" ئامادهی دهكات
fashion
گوینس پاڵترۆ باشترینه لهسهر فهرشی سور ()Red Carpet
گوینس پاڵترۆ ئهكت���هرو گۆرانیبێژی ئهمهریك���ی تهمهن ( )40س���اڵ ,ك ه ب���راوهی چهندین خهاڵت���ی جیهانییه، جگ ه ل���هوهی ك��� ه چێش���تلێنهرێكی باشیش ه لهمساڵی ()2012دا دهریخست ی باشترین زهوقی ههڵبژاردنی ك ه خاوهن جلو بهرگیشی ههیه ،بهو رادهیهی ك ه پێش ههمو بههرهیهكی فاشیۆنێكی بێ وێنهیه. پاڵترۆ لهمس���اڵدا ههمو دهوروبهری سهرسام كردوه ك ه لهههر دهكهوتنێكی لهسهر فهرش���ه س���ورهكانی جیهاندا بهوهك���هی ك ه دهتوان���ی بهجوانترینو رازاوهترین ش���ێوه دهربكهوێت ،كاتێك بهلهبهركردنی عهزی رهش���ی (ستیال مكارتنی) (ك ه ئهتوانی لهكۆلێكش���نی پای���زی 2012مكارتن���ی بیدۆزیتهوه) لهئاههنگی دابهشكردنی خهاڵتی جیهانی
Gwyneth Kate Paltrow
رهنگاڵه
رهنگاڵه
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
دوا ی دانانی پهیكهرهك هی، ئهحمهد ساالر چ ی بههونهرمهندان دهڵێت؟
گرامیدا دهركهوت ه���هوادارانو میدیاو دهوروبهرهكهی سهرس���امكردو وایكرد كه زیاتر چاو بخرێت ه سهر لهبهركردنی جلهكانو عهزییهكانی ،پاشان لهمانگی 5ی 2012كاتێك بهعهزییهكی پرشنگهی پشت روتی كورتی زیوی ماركهی پرادا ی بن بهرزی ( )Pradaبهجوت���ێ پێاڵو پهنجهی���هی ماركهی پ���رادا ()Prada لهئاههنگی پهیمان���گای جوانی (Met )Galaدهركهوت ،وایكرد ك ه بهباشترین درێس���ی 2012ههڵبژێردرێت لهس���هر ی ی سهرنج فهرش���ی س���ورو ببێت ه جێ ههمو ئهكتهرو نمایشكارهكانی جیهان، بۆی ه ههر كاتێك خاوهنی لهشو الرێكی وهكو پاڵت���رۆ دهبیت ناتوانین لۆمهت بكهین ب���ۆ جوانیت تهنها پێویس���تت بهزهوقێكی جوانو یاریدهدهرێكی باش دهبێت.
ئا :ئاكۆ حهمهد رابی بهمهبهستی چاكبونهوهی گورچیلهكانیان ،لهڕێی خواردنهوهی ئاوی شێخی باڵهكانو هێنانهدی نیازو خۆزگهكانیانو چاكبونهوهی نهخۆشییان ،رۆژانه خهڵكی جیاجیا سهردانی مهزاری شێخی باڵهكان دهكهن لهدهڤهری باڵهكایهتی. م���هال نی���از چۆمان���ی ك���ه یهكێك���ه لهمامۆس���تایانی ئاین���ی ناوچهك���ه بۆ ئاوێنهی رونكردهوه كه گۆڕی ش���ێخی باڵ���هكان لهناحیهی حاج���ی ئۆمهرانی قهزای چۆمانی دهڤهری باڵهكایهتییهو لهنزیك ئهم گۆڕهش ئاوێكی س���ازگار ههی���هو خهڵك بهو نیازه بهكاریدههێنن ك���ه بۆ گورچیلهكانیان باش���هو بهردی گورچیل���ه ناهێڵێ���ت ،بۆیه ئێس���تاش كارگهیهك���ی كهرت���ی تایب���هت ،ئاوی ناوچهك���ه بهش���ێوهی بت���ڵ بهره���هم دههێنێت. مهال نیازو دانیش���توانی ناوچهكهش ئاماژهی���ان بهوهدا ك���ه رۆژانه خهڵكی كوردستان سهردانی مهزاری ئهم شێخه
چۆته س���هر كێوی عهرهفه ئاژهڵهكان ی لهوهڕاندون ،بهاڵم ئهمه شتێكی زانستی نییه ،باس���ی لهوهش���كرد ك���ه خهڵك بۆ مهبهس���تی چارهس���هری نهخۆشی دهرونیو درێژخای���هنو ئافرهتانیش بۆ چارهس���هری منداڵ نهب���ون "نهزۆكی" رو لهم���هزاری ئ���هو ش���ێخه دهكهن، بهاڵم ئهوهش زانس���تی نیی���ه ،بهڵكو زیاتر پهیوهس���ته بهالیهنی عهشایهریو قهناعهتو بۆچونی خهڵكهكه. ئهو مامۆس���تایه پێش���نیاریكرد كه ئاوی ئهو ناوچهیه لهگۆڕی ش���ێخ جیا بكرێتهوه ،چونكه پێش هاتنی ش���ێخی باڵهكانی���ش ئ���هو ئاوه ه���هر ههبوهو شتێك نییه كه لهگهڵ پهیدابونی شێخ، ئاوهكهش پهیدابوبێت ،جهختیشیكردهوه ك���ه قهناعهتی بیرو باوهڕی بهش���ێكی فۆتۆ :ئاکۆ خهڵكهك���ه وای���ه ئهو ش���وێنه لهڕوی مەزاری شێخی باڵەکایەتی دهرونییهوه ئاسودهییو ئارامی بهمرۆڤ دهكهن بهدو ش���ێوه ،ههیانه بهتایبهت گورچیلهو نههێشتنی بهردی گورچیله لیژنهیهكی تهندروستییهوه سهلمێنرا كه دهبهخش���ێت ،پێشیوایه كه زۆر خهڵك دێ���ن بۆ خواردنهوهو بردن���ی ئهو ئاوه "پێش سااڵنی 1991خهڵكی باڵهكایهتی ئهو ئاوه بهبێ پااڵوتن ،سودی زۆری بۆ س���ودی لێوهرگرتوهو نهخۆش���ییهكهی چاكبۆتهوهو لهههمانكاتیشدا بهشێكی بهتایبهتیش ئهو كهس���انهی نهخۆشی ئهو ئاوهیان وهكو موفهڕك دهخواردهوهو پاككردنهوهی گورچیلهكان ههیه". مهال نیاز رونیكردهوه كه بهقس���هی ئهو خهڵكهش چاك نهبونهتهوه ،چونكه گورچیلهی���ان ههیه ،چونك���ه بهوتهی بهقهناعهتی ئ���هوان ئاوهكه پیرۆز بوه ئهو مامۆس���تایه ،لهڕوی زانستیشهوه ب���هو پێیهی مهزاری ش���ێخی باڵهكانی خهڵكان���ی ناوچهكه ،گوایه (ش���ێخ) ئهگ���هر وابێت پێویس���تمان به"دكتۆر" س���هلمێنراوه كه ئاوهكه بهس���وده بۆ لێی���ه ،بهاڵم دوای ئهو س���ااڵنه لهڕێی ی باڵ���هكان ،ش���وانێكی ههب���وه ك ه نامێنێت.
ی باڵوكردهوه گۆرانی (ئێستا) گۆرانیبێ���ژ ،وری���ا لهچهند رۆژی راب���ردو یهكهم ی ڤیدیۆ كلیپ ی (ئێس���تا) بهش���ێوه ی بهنێو گۆران باڵوكردهوه. ی سهباح) تێكس���تی ئهم گۆرانیی ه لهالیهن (سام ی (تهمهن س���هید ئهحمهد)و هوه نوس���راوهو ئاواز ی موزیك لهالیهن (رێن���اس كورداخ) دابهش���كردن ی (رۆژ) ئهنجامدراوه. لهستۆدیۆ ی بهرههمهك ه ی دهرهێنانو كارمێ���راو مۆنتاژ كار ی ی س���هباح) كردویهتی لهگه ڵ چهند كهسێك (سام دیكه ك ه هاوكارییان كردوه ،بهرههمهكهش لهالیهن ی ( )AVAبهرههمهێنراوه. كۆمپانیا
کاوڕ
گا
ههواڵێكی خۆش دهبیستیتو رهنگ ه هێن����ده رارا مهبه لهبڕیاردان ،چونكه ئهم ماوهیه سهرقاڵی ئهو كاره بیت كارهكان هێنده ق����ورس نین تاوهكو كه ماوهیهكه چاوهڕوانیت ،سهركهوتن نهتوانی����ت بڕیاریان لهس����هر بدهیت، بهڵكو بهباشی دهڕۆن. بهخۆتهوه دهبینیت.
دوانه لهڕوی س����ۆزدارییهوه توشی كێشه دهبیتو پێویس����ته ئهم ماوهیه هیچ پهیوهندییهك����ی س����ۆزداری ن����وێ دروست نهكهیت.
قرژاڵ هێن����ده خــ����ۆت س����هرقاڵ مهك����ه بهكارێك����هوه كه پهیوهن����دی بهتۆوه نیه ،توش����ی بێزاری دهبێت لهشوێنی كارهكهت.
شێر بینینی كهس����ێكی نزیكتان دڵخۆشت دهكاتو ماوهیهكی كورت دهخایهنێت، ئهو بینینه ئاگاداری باری تهندروستیت ب����هو ئهگهری ئ����هوه ههیه توش����ی نهخۆشییهكی كتوپڕ بیت.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
ئینجا زانیمان
ئهنتیكهخانهی ههولێر تهمهن ی زیاتر ل ه چل ساڵه بهشێكی دیكهشیان خهڵكی بیانین. ئا :بهختیار حسێن خاڵ���س یون���س مس���تهفا خاوهن��� ی ئهنتیكهخان���هی ق���هاڵ ب���هو پێی���هی ههر كه ناوی شاری ههولێر دهبرێت لهمنداڵیی���هوه خولی���ای كۆكردنهوهی نێوی قهاڵش بهدوای خۆیدا دێنێت، كهلوپهلی كوردهواریو كاری دهس���تی لهنێو قهاڵشدا بێ سێو دو دهبێت نێوی (ئهنتیكهخانه) ببرێت كه تهمهنی بوه ،ب���ۆ ئ���هو مهبهس���تهش زۆربهی شوێنهكانی كوردستان گهڕاوهو ئهوهش زیاتر له چل ساڵه. وایلێكردوه لهساڵی حهفتاكان دوكانێكی بهوپێی���هی ق���هاڵی ههولێ���ر دهكهوێته بچوكی تایبهت بهكهلوپهلی كوردهواری ناوهڕاس���تی ش���اری ههولێرهوهو بهدو بكات���هوهو دوات���ر وایلێهات���وه ورده رێگ���هش دهڕۆیت���ه نێو ق���هاڵوه ،بهاڵم ورده دوكانهك��� ه گهوره ب���كاتو بیكاته ب���ۆ چونه نێ���و ئهنتیكهخانهی قهاڵوه ،ش���ێوهی مۆزهخانهیهك كه شوێنهكهی دهبێت لهدهرگای پێشهوهی قهاڵ بڕۆیته لهس���هرهتادا لهخواروی قهاڵتی ههولێر بوه ،ئهمهش بۆته سهرچاوهو الیهنێكی ژورهوه. رۆژانه لهگ���هڵ كردن���هوهی دهرگای بهس���ود بۆ الیهنه پهیوهندی���دارهكانو ئهنتیكهخان���ه ،خهڵكانێك���ی زۆر روی رۆژ بهڕۆژی���ش س���هردانیكردنی خهڵك تێدهكهن كه بهش���ێكیان خهڵكی شارو بۆ ئهو ش���وێنه روی لهزیادبون كردوه، ش���ارۆچكهكانی دیكهی كوردس���تاننو بهش���ێوهیهك بۆته شوێنێكی بهسود بۆ
بۆ چارهسهر ی نهخۆشی، خهڵك دهچنه سهردانی مهزاری شێخ ی باڵهكان
دابینكردن���ی كهلوپهلی ك���وردهواری بۆ دراماو كلیپهكانو میهرهجانو ڤیستیڤاڵو قوتابخانهكان ،بۆیه دواتر بهرپڕس���انی حكومی نزیكهی ده س���اڵ پێش ئێستا داوایان لێكردوه شوێنهكهی بگوازێتهوه بۆ سهر قهاڵو شوێنێكی بۆ دابین دهكهن بۆ ئ���هوهی بیكاته ش���وێنێكی مێژویی كه تاوهكو ئێس���تاش ههر لهس���هر قهاڵ ماوهتهوه. ههرچهن���ده ئهنتیكهخان���ه مێژویهكی زیاتر له 40س���اڵی ههیه لهخزمهتكردن بهكهلتوری كوردستان ،بهاڵم لهئێستادا بهدهس���ت بچوكیو خراپی شوێنهكهوه دهناڵێنێت ،بۆی���ه خاوهنهكهی چهندین ج���ار داوای لهبهرپرس���انی ئهو ش���اره كردوه كه ش���وێنێكی گهورهو باشتری ب���ۆ دابین بكهن ،بهاڵم تاوهكو ئێس���تا وهاڵمیان نهداوهتهوه.
ئهو كهلوپهالن���هی لهئهنتیكهخانهیهدا گوزارش���ت لهزۆرب���هی پێكهاتهكان��� ی كوردس���تان دهكات لهوان���هش (كورد، ئێزی���دی ،فهلهك ،توركم���ان ،عهرهب، ش���هبهك ،لهگهڵ جو كه لهكوردس���تان ژیاون) مێژوی ههندێك لهو كهلوپهالنهش بۆ زیاتر لهدوس���هد س���اڵ پێش ئێستا دهگهڕێتهوه. ههندێ���ك ل���هو كهلوپهالن���هی لهئهنتیكهخان���هدانو مێژویهكی زۆریان نییه دهفرۆش���رێن ،چونك���ه جارێكیتر بهئاسانی دهتوانرێت دهستیان بكهوێتهوه، ب���هاڵم ئهوانهی ك���ه مێژویهكی زۆریان ههیه بۆ فرۆشتن نین ئهمهش وایكردوه كه رۆژانه خهڵكانێك���ی زۆرو وهفدێكی زۆر سهردانی ئهو ئهنتیكهخانهیه بكهن كه زۆربهی���ان خهڵكی بیانین بۆ ئهوهی ئاشنای كهلوپهلهكانی كوردهواری بن.
ی كوردستان لهدهۆكه گهورهترین گهس ئا :شكۆ پەیکەری ئەحمەد ساالر لەشاری هەولێر ئا :محهمهد گزالی ،ههولێر هونهرمهندو شانۆكار ئهحمهد ی ی رێگهپێدان بهدانان ساالر دوا ی ههولێرو ی لهشار پهیكهرهكه ی ی بهدانانی لهسلێمان رێگهپێنهدان دهڵێت "كه یهكێك زۆر بهرز دهبێتهوه ،ئهوانهی ناتوانن بفڕنو وهك ئهو بهرز ببنهوه رقیان لێدهبێتهوه". ههفتهی راب���ردو لهب���هردهم هۆڵی رۆش���نبیری ههولێ���ر پهرده لهس���هر پهیك���هری هونهرمهن���دو ش���انۆكار ی (ئهحم���هد س���االر) الدرا ،بهاڵم خۆ نیگهرانه لهوهی كه چهند كهس���انێك لهسلێمانی بونهت ه بهربهستو رێگهیان ن���هداوه پهیكهرهك���هی ل���هو ش���اره ی "م���ن داوام نهكردوه دابنرێتو وت��� پهیكهرم بۆ بكرێت ،تهنانهت گهنجێك لهخۆشهویستی بۆ من ئهو بیرۆكهیهی ال دروست ببو ،ئیتر بڕیاری دروستكردنی ئهو پهیكهرهی دابو ،بۆی ه مهس���هلهك ه بهسیاسی كراوهو نهدهبو بهم شێوهی ه بێت. ی ك��� ه پهیكهرهك ه س���هبارهت بهوه مۆركێك���ی "پارتی" پێ���وه دیاره بهو ی لهژێر پهیكهرهكهدا نوس���راوه پێیه (الیهن���ی جێبهجێ���كار دهزگای رۆش���نبیریو راگهیاندن���ی پ.د.ك لهس���لێمانی) ،ل���هو روهوه ئهحم���هد ی ی بهوهدا كه ئهو كهسه ساالر ئاماژه ی ی دروس���تكردوه ن���او پهیكهرهك���ه (چێنهر ن���زار)هو دوای دروس���تبونی بیرۆكهك���هی ،داوایهكی پێشكهش���ی ئهنجومهن���ی س���هركردایهتی پارت���ی كردوه لهس���لێمانی ك ه ئهركی تێچونی
فهریک بهپهل����ه بڕیار مهدهو رهنگه توش���� ی گرفتێك����ت بكات ،ه����هر پهلهپهلێك كه دهیكهیت زیان����ت پێدهگهیهنێت، ههمیش����ه ههڵهش����ه مهب����ه لهكاتی گفتوگۆكردندا.
فۆتۆ :محەمەد
پهیكهرهك���ه بگرنه ئهس���تۆ ،ئهوهش بهه���ۆی ئ���هوهی پهیكهرهكه لهمادهی برۆنز دروست بكرێت ،چونكه چیمهنتۆ ترسی ش���كانی ههیه ،پارتیش منیان بههونهرمهندی میلل���هت بینیبو ،نهك وهك���و پارتییهك ،بۆی��� ه رهزامهندیان نیش���اندابو ،كاتێكیش بینیم ئیشهك ه ج���وان كراوه ،حهزم كرد لهش���وێنێك دابنرێ���ت ك���ه پهیك���هری زۆرین���هی خۆشهویستهكانی منی تێدایهو لهچهند ی تێدا مهتر دوجایهك 20تا 30پهیكهر كۆكراوهتهوه ،ئیتر نهك لهبهر خاتری من ،لهبهر پهیكهرسازهكه ،بهاڵم رێگ ه نهدرا. ناوب���راو نیگهران��� ه ل���هوهی ك��� ه لهش���ارهكهی خۆیدا مهترێك زهوییان ی نهزانیوهو دهڵێ���ت "دوای بهش���یاو نۆ مانگ مش���تومڕ بهباش���م بینی بۆ ئهوهی زیاتر ئهو پهیكهرس���ازه بێهیوا نهبێت ،پهیكهرهك ه بگوازمهوه ههولێرو لهههولێری���ش وتیان ههر ش���وێنێكو ه���هر گۆڕهپانێك���ت دهوێ���ت ئێم��� ه بێدودڵی ب���ۆت تهرخان دهكهین ،بۆی ه هۆڵی رۆشنبیریش���م ههڵبژارد ،چونك ه دهیان ش���انۆم لهس���هر ئهو تهختهی ه پێشكهش���كردوه" ،وتیشی "شارهوانی سلێمانیو بهڕێوهبهرایهتی رۆشنبیریو كتێبخانهی گشتی سلێمانی نهیانهێشت پهیكهرهكهم لهو ش���اره دابنرێت ،من داوای بهخش���ینیان لێدهك���همو رهنگ ه هۆكارێك���ی دیك��� ه كاریگ���هر بوبێت بهس���هریانو رێی���ان نهدابێ���ت بهمن، وتهیهكیش ههی���ه دهڵێت ،ك ه یهكێك زۆر بهرز دهبێت���هوه ،ئهوانهی ناتوانن بف���ڕنو وهك ئهو ب���هرز ببنهوه رقیان لێدهبێتهوه".
تهرازوو دوركهوتنهوهت لهو كهس����هی خۆشت دهوێت ت����هواو بێزاری كردویت ،بهاڵم ئهوهت بیر نهچێت كات دهرمانی ههموو ش����تێكه ،بۆی����ه بهتێپهربوونی كات ههموو شتێك ئاسایی دهبێتهوه.
11
ی گهسی (نهورۆز پااڵس) كه لهشار ی دهۆكه ،وهك سهرپهرشتیاران باسی لێوه دهكهن گهورهترین گهسی كوردستانهو رۆژان ه زیاد له 350كیلۆ گۆشت دهفرۆشن.
كڕیارانی ئهو گهسه ئهوه دهخهنهرو ی ك ه ل���هزهت بینی���ن لهخواردنهك ه وایك���ردوه رۆژان��� ه خهڵكانێكی زۆر ی روی تێبكهن ،دیار عهزیز ك ه خهڵك ی شاری س���لێمانییهو بهسهردان رو لهو شاره كردبو ،ئاماژهی بهوهدا ك ه ی ئهو گهس���ه وایلێكردوه ئهو لهزهت
ی لهو ش���اره ماوهتهوه چهن���د رۆژه رۆژانه سهردانی ئهو دوكانه بكات بۆ خواردنی گهس. سهرپهرش���تیاری گهسی (نهورۆز پ���ااڵس) ،رهمهزان حهس���هن تهها باسی لهوهكرد كه نرخی لهفهیهكیان ه���هزار دینارهو رۆژانهش زیاد له350
ی كلیۆ گۆشت دهفرۆشنو وتی "رۆژان ی 400كیلۆ دهفرۆشین، ی نزیكه ههین ی ی ئهوهی پش���وهو خهڵكانێك بههۆ زیاتر س���هردانمان دهكهن" ،ههروهها ی ئهوان ئاش���كرایكرد كه گهس���هكه گهورهترین كهسه لهكوردستان.
وهك چ���ۆن حهمامی ئێس���تا ژووره س���اردهكهی نهم���اوهو ئینس���ان مهجبوره یهكس���هر خۆی بخاته بهر دووش���ه گهرمهكه ،ئاغای مالیكییش ب���ه ههم���ان دهس���تور ئیمان���ی ب ه قۆناغی گواس���تنهوه زهردو زهعیف بووهو ئهوهتانێ لهوپ���هڕی عیالقهو هاوپهیمانیی���هوه پاڵێك���ی عروباویی پێ���وه ناینو ت���ووڕی داین���ه ریزی ناحهزان���هوه .دهبا ئێمهش لهس���هر ی ههم���ان وهزنو قافیی���هی سیاس��� كارێك بكهین گۆش���هكهی ئهمجاره پێش���هكیو مێشهكی له خۆی حهرام بكاتو رهئسهن داخڵی سوئالهكانتان بكات. پ )1ك���ه دهڵێ���ن ئهم���ڕۆ ،عهفو ك���ه دهڵێن ب���رادهران قهراریان داوه پهڕلهمانی الوان له ههرێمدا دروست بكهن تۆ كام پهندی پێش���ینانت بیر ئهكهوێتهوه؟ ا .ههمو ش���تێكمان لهكۆڵه نۆرهی زوڕناو دههۆڵه؟ ب .ب���ه حوش���تریان وت كوڕت بو وتی خۆم ئهمزانی كوڕه ،سۆنهرمان بۆ كردبو؟ ی نهئهچو به كونهوه ج .رێوی خۆ ههژگێكی بهست به گونهوه؟ د .ههڵیتهكێنه بارت سهنگینه؟ هـ .روبهڕو ههڵاڵ ههڵاڵ ،لهژێرهوه خاطر ئهڵاڵ؟ پ )2عارهب عوس���مان ئهڵێ قهت قهت ل���ه ماڵ���هوه گۆران���ی ناڵێم، خۆزگه: ا .باوك���ی مناڵهكانیش له ماڵهوه ی مهشاكیلی دائیرهی نهئهكرد؟ باس ب .هێزی پێشمهرگهش ل ه حهمرینا ئینسیحابی نهئهكرد؟ ج .سیاس���ییهكانیش لهن���او حزبا تهكهتولیان نهئهكرد؟ د.كهبابچییهكانی���ش نانهوردهیان تێكهڵی قیمه نهئهكرد؟ هـ .ك���ورد له داقوق���ا حیزبایهتی نهئهكرد؟ پ )3باش���ترین تهعلی���ق ب���ۆ ئهو خهبهره چییه ك���ه ئهڵێ كابرایهكی بهلجیك���ی پ���اش 19س���اڵ ئینجا زانیوێتی ژنهكهی پیاوه؟ ا .ئێمهش دوای ئهو ههمو س���اڵ ه ئینجا زانیمان مالیكی ناپیاوه؟ ب .زورب���هی ژنی كورد ئێس���تاش نازانن مافیان خوراوه؟ ج .هیچ كوردێك نازانێت بایهعهكهی كه دایم دایخستووه ،ژنه یان پیاوه؟ د .مناڵیش ئهزانێ كه كورد دهمێك ه گۆڵی لێكراوه؟ هـ .ئهمەریكا هێش���تا نهیزانیوه ل ه عێراقا چ پهنگێكی به خۆی داوه؟
گهسی (نهورۆز پااڵس) لهشاری دهۆك
دوپشک
کهوان
گیسک
تهندروستیت تۆزێك ماندوت دهكات ،پێویس����ته تۆزێك بهخۆتدا بچیتهوه ،هێنده رهشبین مهبن بهرامبهر كارێك باشتر وایه خۆت بپارێزیت و ئاگاداری ماوهیهكه چهند كهسێك لهخۆت زویر ك����ه دهیكهن و ئامانج����ی نیه ،رهنگه تهندروس����تیت ب����ه .رۆژی بهخت����ت دهكهیت كه زۆرب����هی كاتهكان خۆت لهماوهیهكی كورتدا ههموو كێشهكان تهواو ب����نو ماوهی رهش����بینییهكهی كێشهكان دروست دهكهیت. دووشهممهیه. تۆش لهگهڵ خۆیان ببهن.
فۆتۆ :شکۆ
سهتڵ چاوت بهكهس����ێك دهكهوێت كه زۆر دهمێك����ه نهتبینی����وهو یادگارییهك ی زۆرت����ان پێك����هوه ههی����ه ل����هروی سۆزدارییهوه دڵخۆش دهبن.
پ )4ئاخ���ریو عاقیب���هت د.مورسییهكهی میس���ر قهرارهكهی خۆی ههڵوهشاندهوه چونكێكم: ا .بهتهمایه السایی لینین بكاتهوه، ههنگاوێك بۆ پێشهوه ،دو ههنگاو بۆ دواوه؟ ب .ش���هق ئهزان���ێ قۆن���اغ ل��� ه كوێیه؟ ی ج .موبارهك هاتۆت���ه خهوی پێ وتوه ئاقڵ به نهگبهت؟ د .ههر ل ه ئهوهڵهوه ش���تهكهی ب ه ی بكا خهڵكهك ه سوعبهت بو ،بهس چ سوعبهت نازانن؟ ی هـ .میللهتێك مهس���ڵهحهتی خۆ نهزان���ێ ،چ���اوی دهر ئههات با ههر عیلمانی بێت؟
نهههنگ كهس����ێكی دوره پهرێ����ز دهبیت ئهم ماوهی����ه ،رهنگه ل����هڕوی پهیوهند ی كۆمهاڵیهتی����هوه ماوهی����هك داببڕێت لهخزمو برادهرانت.
CMYK
12
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
لەنێوان وەهمو درۆو ترسو مژدەدا ...خوێندنەوەیەک بۆ دۆخی ئەمڕۆمان
◄ مەریان وریا قانع
سەرەتا زی����اد لەمانگێکە پەیوەن����دی نێوان هەرێ����مو بەغ����دا بەدۆخێک����ی گ����رژی پڕهەڕەشەو لەشکرکێشیدا تێدەپەڕێت. ئهم دۆخه ڕێکخراوو دروس����تکراوه ،پڕە لەدووکەڵی ش����ەڕو پێکدادان ،ئەگەرچی تائێستا ئاگری ڕاستەقینەی ھیچ شەڕێک لەئارادانییەو لەوەش ناچێت لەئارادابێت. ئەوەی تائێس����تا بینیوومانە ئەوەندەی لەنمایشكردنی هێزهوه نزیکە ،ئەوەندە لە خۆئامادەکردنێکی ڕاس����تەقینەوە بۆ جەنگ نزیك نییه .بێگومان ئەمە مانای ئەوە نیی����ە بک����ەرەکان نیازیان خراپ نیی����ە ،مانای ئەوە نیی����ە مالیکی تەنها ش����انۆکارو ئەکتەرێکەو دورە لەتەماحی ترسناكو داڕشتنی سیناریۆی سیاسیی مهترس����یدار ،بەاڵم ئەوەی ئاش����کرایە ئەوەی����ە ھی����چ یەکێک ل����ەم ئەکتەرانە ناتوانێ����ت بەئاس����انی لەش����انۆکەوە بێتەخ����وارەوە بۆ ناو واقی����ع ،ناتوانێت بەئاسانی نواندنەکانی بکات بەکردەیەک لەواقیع����داو ناتوانێ����ت چۆنی ویس����ت ئاوا مەس����ەلەکان لە خۆنمایشکردنەوە بگوازێت����ەوە ب����ۆ س����ەپاندن ،ی����ان بۆ خۆسەپاندن .یهکێک لەخاڵە باشەکانی هاوكێش����ەکانی دهس����هاڵت لهدۆخ����ی ئەمڕۆکەی عێراق����دا ئەوەیە كه تا ئهم چركهس����اته ھیچ ک����ەسو هێزێکی تێدا نییە بتوانێ����ت هەموو کەسو هێزەکانی ت����ر بێدەنگب����کات ،ک����ەس ناتوانێ����ت هەم����ووان ڕابماڵێ����تو خ����ۆی ببێت بە تاكەدەسەاڵتدار .ئەمە وادەکات ئەوەی دەکرێ����تو ڕوودەدات زیات����ر ئاکارێکی ڕەم����زیو نماییش����كارانهی هەبێ����ت، گەرچی خواستە شاراوەکانی پشتی ئەو ش����انۆکارییە ،تەماحو ویستو خواستی مەترسیداریش بن. ئەوەش����ی وامانلێدەکات س����ەرجەمی گرژییەکان زیات����ر وەک دووکەڵ ببینین نەک وەک ئاگر ،وەک ش����انۆ نەک وەک واقیع ،بوونی س����ەرۆكی دهوڵهتو ئەو هەموو وەزیرو پەرلەمانتارو کەسایەتییە سیاسیو سەربازییانەی کوردە لە بەغدا، ن����ەک تەنها لەناو ئ����ەو حکومەتەدا کە مالیکی سەرۆکایەتی دەکات ،بەڵکو لەناو دەزگاکانی تری دەوڵەتی عێراقیدا .ئەم سیاسهتمهدارو دیپلۆماتانهسەرەڕای ئەو هەموو گرژیو هەڕەشەو لەشکرکێشییە، نەک کەسیان نەگەڕایەوە بۆ کوردستان، نەک کەس����یان چەکیان نەکردە شانو نەچوون بۆ بەرەکانی بەرەنگاربوونەوە، نەک کەس����یان باس����یان لەکش����انەوە لەحكومهتو پرۆس����ە سیاس����ییەکەی عێراق نەکرد ،بەڵکو کەسیشیان ڕۆژێک لەدەوامە ئاساییەکەی خۆی دوانەکەوت. بۆیە ئەوەی لێرەدا سەرنجی ئێمە زیاتر ڕادەکێش����ێت چڕیی دووکەڵەکەیە نەک تینی ئاگرەکە ،ئ����ەو گوتاره گڕدارانهیه ک����ە لەناو ئەو دووکەڵەوە دێنەدەر ،ئەو نووس����ینانهیه کە لەب����ەردەم ئاگردانی سهروەریی نهتهوهییدا به رههمدههێنرینو بەن����او دووکەڵدان����ی ناس����یۆنالیزمیدا تێدەپەڕن .لێرەدا بۆ س����ادەکردنەوەی خوێندنەوەکەم����ان دوو گوتار لەناو ئەو پرۆس����هیەدا لەیەکتری جیادەکەینەوە؛ دوو گوتار ،کە لهالی����هك ئامرازێكن بۆ بهرههمهێنانی تاریكیو لهالیهكی ترەوە هۆكارێك����ن بۆ ئ����هو بەرچاولێڵکردنەی وادەکات نەزانین ل����ەچ دۆخو واقیعێکدا دەژین. بەریەککەوتنی دوو ناسیۆنالیزم ئەمڕۆ دوو گوتاری ناسیۆنالیس����تی دەبینی����ن لەناو تەپوتۆزو خۆڵو گەردی ئەو لەشکرکێشیو هەڕەشانەوە دێنەدەر. یەکەمی����ان گوتارێک����ە لەکوردس����تاندا ئامادەیەو شانیداداوەتە سەر سەرجەمی ت����رسو دڵەڕاوکێو خەون����ی کوژراوی ئینس����انی ئێم����ە بەدرێژایی س����ەدەی بیستەم .ئەویتریان گوتارێکە لەبەغداوە دێتو باس لەس����هروهریی نیشتیمانیو یەکپارچەی����ی واڵتو بوونی یەک گەلو یەک نەتەوە دەکات ،هەموو کەسێکیش بەڕێک����ەوت بەعێراق����دا تێپەڕیبێت ئەو ڕاستییە سیاسیو سۆسیۆلۆژییە سادەیە دەزانێت كه ئەو واڵتو گەلو نەتەوەیەی ئ����ەم گوتارە عێراقییە باس����یدەکات نه
►
بەشی یەکەم
بوونی هەی����ەو نه بوونش����یی هەبووە. مێ����ژووی پەیوەن����دی نێوان ئ����ەم دوو گوت����ارەش مێژوویەک����ی خوێناویی����ەو پڕیەتی لە کارەس����اتی گ����ەورەو یەک لەدوای یەک. گوت����اری یەکەمی����ان لەکوردس����تان لەزی����اد لەف����ۆرمو زمانو داڕش����تنێکدا دەردەکەوێت؛ هەموویان باس لەمەترسی دەوڵەتی ناوەندیو ویستی ئاغایەتی ئەو ناوەندە بەس����ەر کوردستانەوە دەکەن. دەرکەوتە بەرچاوەکەی ڕۆحی ئاغایەتی ناوەند لەهەڕهش����ەو لەشکرکێشییەکانی ئەمڕۆکەی مالیکی بۆ سەر کوردستاندا دەبینن؛ بۆس����ەر کوردس����تانی ئەمڕۆو کوردس����تانی دوێنی ،بۆسەر کوردبوون لەهەموو ماناکانیدا ،لەمانا س����ەربازیو سیاسییەکانییەوە بیگرە بۆ مانا ڕەمزیو ھون����ەریو ئەدەبییەکان����ی .بەئەرک����ی نیش����تیمانی ههموو تاكێك����ی دەزانێت بەرەنگاری ئەم هەڕەشەی بەکۆیلەکردنە نوێیەی میللهتی ئێمه بێتەوە ،بێگومان ئەم گوت����ارە لەئاس����مانەوە نەکەوتۆتە خوارەوە ،عەقڵو قەڵەمی ئەم سیاسیو میدیاکارو ڕۆش����نبیر دروستینەکردوە، بەڵکو لەو ترسو توندوتیژیو کارەساتو دڵەڕاوکێیانەوه سهرچاوه ی گرتووه كه ئینسانی ئێمە بەدرێژایی سااڵنێکی درێژ بەرامب����ەر هێزو زەب����رو دڵڕەقییەکانی بەغدا دژ بەکوردستان ،ئهزموونیكردووه. ت����رسو دڵەڕاوکێیی����ەک ک����ە هێڵ����ە گش����تییەکانی پێکهات����ەی دەروون����یو کولتووریو سیاسیی کۆمەڵگای ئێمەی لەسەدەی بیستەمدا نەخشاندوە.
ئهم دوو گوتاره ناسیۆنالیستییه خاڵیین لەسادەترین دەرکەوتی نەتەوەیی، یهكێكیان نوێنهرایهتی هیزێكی شیعیی دهكات كه دهیهوێت ببێت به رابهری گوتاری ناسیۆنالیزمی عێراقیی پاش بهعسیزمو ئهوی تریشیان كوردستانی بهتوركیاو ئێرانو بە كۆمپانیا ئهمریكیو ئهوروپیو ناوچهییهكان فرۆشتوه بەدی����وی ئەودی����ودا مالیکی����ش کار بەگوتارێ����ک دەکات ک����ە ب����ەردەوام بەش����ێکبووە لەمێ����ژووی گوت����اری ناسیۆنالیزمی رەسمی لەعێراقدا ،بەاڵم هاوکات پڕ لەدرۆی دەس����ەاڵتدارانی ئەو دەوڵەتە لەگ����ەڵ پێکهاتە جیاوازەکانی ئ����ەو کۆمەڵگای����ەدا .گوتارێ����ک ك����ه لەڕۆژی دروستبوونی عێراقەوە ،هەموو دەسەاڵتدارە عێراقییەکان ،وەک بەشێک لەبەخش����ینی ڕەوایەتی بەدەسەاڵتیان، خس����تویانەتەگەڕو بەکاریانهێناوە .ئەم گوت����ارەش گوت����اری ”ناس����یۆنالیزمی عێراقی“ی����ە كه دەیەوێ����ت عێراق وەک نیشتیمانێکی هاوبهشو یەکسانی هەموو پێکهاتەکانی نیش����انبدات ،بەاڵم تەواو ناکۆک بەشێوازی کارکردنی ئەو گروپە دەس����ەاڵتدارانەی لەمێ����ژووی عێراق����دا جڵەوی دەوڵەتی عێراقیان لەدەس����تدا ب����ووە .بەمانایەک����ی دیک����ە مالیکیش لەم هەڕەش����ەو لەشکرکێش����ییەدا فوو بەگوتارێک����ی تایبەت����ی عێراقیبوون����دا دەکات ک����ە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای دروستکردنی دهوڵهتی عێراق
قەیرانی ناسیۆنالیزم لەکوردستاندا یەکێک لەقەیرانە گەورەکانی بزوتنهوهی نهتهوهی����ی له كوردس����تانی باش����وردا بریتییه له ئامادەگی ناسیۆنالیزم بهبێ بوونی ناسیۆنالیست .ناسیۆنالیزم وەک فۆرمێك لهگوتاری سیاس����یی ئامادەیە، بەاڵم وەک بکەری سیاسی ئامادەنییە. زم����انو وێنەو خەیاڵی ناسیۆنالیس����تی بوونیان هەیە ،ئەو هەستە نهتهوهییهش کە ناس����یۆنالیزم وەک سایکۆلۆژیایەکی تایبەت لەناو کۆمەڵگادا دروستیدەکات، ئامادهیه ،بەاڵم ئ����ەوەی نییەو غائیبە، یان هەیەو بەاڵم زۆر زۆر الوازە ،بکەری سیاسی ناسیۆنالیستییە .ئەوەی نییە بکەرێکی سیاسییە بۆشاییەکی گەورەی لەنێ����وان هەڵس����وکەوتە کۆمەاڵیەتیو سیاس����یو فەرهەنگییەک����ەی خ����ۆیو پێداویستییەکانی گوتاری ناسیۆنالیزمدا دروس����تنەکردبێت .لەمێ����ژووی ئێمەدا زیاد لەس����ەدەیەکە گوتاری ناسیۆنالیزم ئامادەیەو بووه بهبەش����ێک لەوێناکردنی زۆرێ����ک لەتاکەکەس����ەکانی کۆمەڵگای ئێمە بۆ خۆیو بۆ ئەوانەی دەوروبەری. ئ����ەم گوت����ارە لەم����ڕۆدا بەڕادەی����ەک بەرباڵوە بووە بەبەش����ێک لەزمانی ئەو کەسانەش كه پێیانوایە ناسیۆنالیستو کۆس����مۆپۆلیتن ،ب����ەاڵم کێش����ەکە لەوەدای����ە کەلە دونی����ای ئێمەدا هێزی تەرجهمهكردنی ئهم گوت����اره بۆ واقیع ئامادهنییه .بهمانایهكی تر ،كۆمهڵگای كوردستان لەباشوردا هێزێكی سیاسیی كۆمهاڵیهتی بەرههمنههێناوه كه بتوانێت ئهم ناس����یۆنالیزمه لەگوت����ارەوە بكات بهواقیعێكی مێژوویی ،لەقس����ەوە بیکات بەکردە .هێزە سیاسییەکانی کوردستان، بەتایبەت����ی هێ����زە دەس����ەاڵتدارەکان، هەڵگری گوتاری ناس����یۆنالیزمن ،بەاڵم خۆی����ان ناسیۆنالیس����ت نی����ن ،زمانی ناسیۆنالیستانەیان هەیە ،بەاڵم ئاکاری ناسیۆنالیس����تانەیان نیی����ە ،خەون����ی ناسیۆنالیس����تانە هەڵدەهێن����ن ،ب����ەاڵم سیاسەتی دابەزاندنی ئەو گوتارو زمانو خەونانەی����ان ب����ۆ ناو ژیانی سیاس����یو کۆمەاڵیەتیو فەرهەنگی نییه. مەبەس����تمان لەناس����یۆنالیزم لێرەدا مان����ا خراپەکان����ی ناس����یۆنالیزم نییە، واتە مەبەستمان ئەوە نەتەوەپەرستییە کوێرانەی����ە نییە ک����ە خودئهڤینییهكی (نارسیزم) پەڕگیرو نەخۆش ئاراستەی دەکاتو بەچاوێک����ی نزمەوە تەماش����ای ئەوانە دەکات کە س����ەر بەنەتەوەکەی خ����ۆی نی����ن ،بەڵکو مەبەس����تمان ئەو ش����ێوازەیە لەبیرکردن����ەوەو ک����ردەو هەڵسوکەوتی سیاسیو کۆمەاڵیەتی کە خەڵکانی ن����او جوگرافیایەکی دیاریکراو وەک ئەندام����ی یەکس����انی نەتەوەیەکی سیاسی دەبینێت ،بە مافو ڕێزو ئەگەری یەکسانی پێشکەوتنی کۆمەاڵیەتییەوە. واته ناسیۆنالیزم وەک چوارچێوەیەکی سیاس����ی هاوب����ەش وێنادەکەی����ن ب����ۆ ڕێکخس����تنێکی مافپەروەران����ەی پەیوەندییە ناوەکییەکانی نێوان کەسو گروپ����ە جیاوازەکانی نیش����تەجێی یەک س����ەرزەمینی مرۆی����ی ،وەک جۆرێ����ک لەشوناسی سیاس����ی گەورەترو کراوەتر لەشوناس����ی خێڵو عەشیرەتو تائیفەو ناوچەو ھتد ....خهس����ڵهتی س����هرهكی ناس����یۆنالیزمی ناوچەی����یو ههرێمی����ی لەکوردستان رێك بهپێچهوانهی گوتاری ناسیۆنالیزمهوه كاردهكات ،بەو شێوەیەی ئێم����ە لێ����رەدا باس����یدەکەین .ئەوەی لەکوردس����تاندا دەیبینین دابهشكردنو پارچهپارچهكردنی جهستهی نهتهوهیه لهس����هر دهس����تی هێزه سیاسییهكانیو بااڵدهستیی دهسهاڵتدارێتی لۆكاڵییانهی حیزبییه لهس����هر حیس����ابی ئیجماعی سیاسییو سهروهریی نهتهوهیی. لەبیس����ت س����اڵی ڕاب����ردوودا دەس����ەاڵتدارانی کوردس����تان بەن����اوی نەتەوەو ناس����یۆنالیزمەوە ئەزموونێکی سیاسییان نیش����انداوین بەتاڵ لەهەموو ڕۆحیەتێکی س����ازانی نهتهوهییو بههای هاونیش����تیمانیبوون .نیشتیمان خۆشی دەستەواژەیەک نەبووە هێما بۆ زادگای کۆمەڵێ����ک ئینس����انی خ����اوەن مافو خاوەن ڕێزو خاوەن کەرامەتی ئینسانیو یەکسانی کردبێت ،بەڵکو جوگرافییایەکی حیزبی بووە پڕ لەدەسەاڵتدارانی کۆنو
►
► ئاراس فەتاح
خۆی. ئ����ەوەی ئەمڕۆکە ه����ەردوو گوتارەکە لەیەکت����ر نزیکدەکات����ەوە ئەوەی����ە کە هەردووکی����ان ه����ەم دوو گوت����اری پۆپۆلیس����تین ،ه����ەم ڕۆمانس����یو هەم ترس����ناکیش .هەردووکی����ان لەس����ەر دروستکردنی کۆمەڵێک وەهم کاردەکەن، کە پ����ڕن لەوێن����ەی دوژم����نو ئەگەری سەنگەرگیرییو ترسی هەمەجۆر ،بەاڵم خاڵیی لەهەر پێداگرتنێکی ڕاس����تەقینە لەس����ەر بوونی مافو ڕێزو یەکسانییو هاونیشتیمانیبوونی ڕاستەقینە .هەردوو گوتارەکه بانگهشهی پاراستنی فۆرمێك لهس����هروهریی نهتهوهی����ی دهك����هن کە پاراستنی بهو شێوهیهی ئهوان دهیخوازن مەحاڵ����ە ،چونكی نهعێراق����ی مالیكی دهتوانێت ههروا بهئاس����انی كوردستان داگیربكاتهوه����و س����هروهریی دهوڵهتی عێراق وهكو جاران دابمهزرێنێتەوه ،نه كوردستانی پارتیو یهكێتیش دهتوانێت س����هروهریی خۆی لهفۆرم����ی ”دهوڵهت لەناو دهوڵهت“دا بۆ ههمیشه لهعێراقدا بپارێزی����ت .هەردووکی����ان گوتاری دوو دهسهاڵتدارێتین كه له ناوهوهڕا ههڵگری خهسڵهتی ستهمگهریینو بۆ دهرهوهش ب����اس لهمافی دەس����تووریو یاس����ایی دهكهن .س����تراتیژی ههردوو گوتارهكه بەرگریکردن����ه لەواقیعێک کە لەس����ەر قۆرخکردنێکی ترسناکی هەموو شێوازو ئامرازەکانی دەسەاڵت کاردەکاتو بەناو دەریایەک بێمافیو بێڕێزیو زەلیلکردنی ئینسانیو کۆمەاڵیەتیدا تێدهپهڕێت. ئەوەی بهڕای ئێمه ش����وێنی سەرنجو تێڕامان����ه ئەوەیە كه ئ����ەو دوو گوتارە ناسیۆنالیس����تییە بەرگ����ری لەدۆخێک دەکەن بەت����اڵ لەناس����یۆنالیزم خۆی، بەتاڵ لەمانا گشتییەکانی هاونیشتیمانی ڕاس����تەقینە .بەت����اڵ ب����هو مانایهی كه نه ناس����یۆنالیزمی عێراق����ی دهتوانێت قهناعهت بهكورد بكات كه ئهو پارێزهری مافو ئازادییهكانێتیو نهناسیۆنالیزمی كوردیش دهتوانێت بانگهشهی بهرگریی لهبهرژهوهندیی����ه ناكوردییهكان بكات. لەئاستە مێژووییو واقیعییەکەشیدا ئهم دوو گوت����اره ناسیۆنالیس����تییه خاڵیین لەس����ادەترین دەرکەوت����ی نەتەوەی����ی، یهكێكیان نوێنهرایهتی هیزێكی شیعیی دهكات ك����ه دهیهوێ����ت ببێت به رابهری گوتاری ناس����یۆنالیزمی عێراقیی پاش بهعس����یزمو ئهوی تریشیان كوردستانی بهتوركیاو ئێرانو بە كۆمپانیا ئهمریكیو ئهوروپیو ناوچهییهكان فرۆشتوه ،لەناو خۆشیدا یەک دونیا جیاوازیو دابەشبوونی ترس����ناکی دروس����تکردوە ،كهچی باس لهپاراس����تنی بهرژهوهندییهكانی گهلو نیشتیمانو سهروهریی نهتهوهیی دهكات. ئێمه ش����هڕو ملمالنێی دوو گوتارو دوو هێز دهبینی����ن خاڵی لەک����ردەو ئاکارو سیاس����ەتێک كه تیایدا نەتەوە یەکەی سەرەکیو ئاراستەکەری هەڵسوکەوتو بیرکردنەوەی گروپە دەس����ەاڵتدارەکانی بێت .هەروەها بەتاڵ لەالنی هەرەکەمی هاونیش����تیمانیبوونو مافی یەکسان بۆ کەسو گروپ����ە جی����اوازەکان .هەردوو گوتارە ناسیۆنالیس����تییەکە حیكایهتی ئهفس����انهی نهتهوهی����ی دهگێڕن����هوه، بهزمانێك����ی نهتهوهگهراییهوه دهدوێنو باس لهس����هروهریی نهتهوهیی دهكهن، بەاڵم ش����تێک بەناوی بەرجەس����تبوونی نەت����ەوە لەسیاس����ەتو دەزگاو م����افو تەنان����ەت لەکولت����وورو کارە ڕەمزییەکانیشیاندا بوونی نییە .ئەوەی هەیە س����هرداریی گروپێک����ی بچووکو داخراوی نیمچە مافیاییە كهبانگهش����هی نوێنهرایهت����ی نەت����ەوەو پاراس����تنی نیش����تیمانو هاواڵتییان����ی دهكات؛ گروپێک ،دەشێت لەوەدا سەرکەوتوبێت خ����ۆی وەک بوونەوەرێک����ی نەتەوەییو هێزێكی نیش����تیمانی نمایشبکات ،بەاڵم ئامادەگی نیش����تیمانو نەتەوە لەئاکارو خەیاڵی سیاسیو کۆمەاڵیەتیدا ونه. ه����ەردوو گوتارەک����ە لەکاتێکدا پڕن لەچەم����کو دەس����تەواژەی نەتەوەییو زمانێ����ک ئاراس����تەیان دەکات وش����ە سەرەکییەکانی بریتین لەنەتەوەو خاكو سهروهرییو مافو ئازادیو یەکدەنگیو هاونیش����تیمانیبوون ،ب����ەاڵم لەواقیعدا نووقمی ناو جوڵەو پراکتیکی سیاسیو دەس����ەاڵتدارێتی لۆکاڵ����یو ناوچەی����ی داخراون ،نەک تەنها مەسەلەی نەتەوەو ناسیۆنالیزم تیایاندا غائیبی ژمارە یەکن، بەڵکو بەگەڕخس����تنی هەموو ماش����ێنە گەورەکەی دەس����ەاڵتیش بەمەبەس����تی پاراس����تنی ش����وێنگهی کۆمەاڵیەت����یو سیاسیو ئابووری هەندێک کەسو خێزانو بنەماڵەو بازرگانو دەوڵەمەندە تازەکانی دونیای دوای کەوتنی ڕژێمەکەی سەدام حوسەینە .لەڕاستیدا هەردوو گوتارەکە
ئەرکی شاردنەوەو داپۆشینو لێڵکردنی دونیایەکی واقیعییان لەسەرش����انە کە بۆ گۆڕینو ڕیفۆرکردنێکی ڕاس����تەقینەو ڕیش����ەیی دەقریش����کێنێت .ئەرکی ئەم دوو گوت����ارە دروس����تکردنی دونیایەکی وەهمییە تەریب بەو دونیایەی لەواقیعدا دروس����تکراوە .وخهم����ی دابینكردن����ی س����هروهری نهتهوه یی دوو حكومهت بۆ دوو گهل لهناو یهك دهوڵهتدا.
نوێ ،کە سیاس����ەتکردنی نانیشتیمانیو نانەتەوەی����ی کردوونی ب����ە دەوڵەمەندە گەورەکان����ی دوای ڕاپەڕین .هاوش����ان بەم غیابە ترس����ناکەی النی هەرەکەمی چوارچێوەیەک����ی نەتەوەی����ی ،لەهەموو ئاس����تەکاندا ،دەسەاڵتدارانی کوردستان لەبیست س����اڵی ڕابردوودا ئەم واڵتەیان پڕک����ردوە لەوەهم����ی گەوره .ڕس����تێک وەهم کە ویستویانە وەک ئەلتەرناتیڤی ئەو دونیایە نیش����انیبدەن ک����ە ڕۆژانە بەکردەوە دروس����تیانکردوەو ئینس����انی ئێمەی����ان ب����ە گەم����ە ناش����یرینەکانی ن����اوی مهحکومک����ردوە .لیس����تی ئەو وەهمانەی دەس����ەاڵتداران لەکوردستاندا دروس����تیانکردوە هێجگار درێژه ،ئێمە لێ����رەدا تەنها هێما بۆ ههندێك لهوەهمە هەرە سەرەکییەکان دەکەین:
ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا ئامادەیەو ئەو دەرکەوتانەی لەم ماوەیەدا بینیمان ،ھیچیان گوتاری ئازادکردنی ھۆشیاری ئینسانی ئێمە نین لەو وەهمانەی بەدەوریدا دروستکراون -١وەهمی دروستکردنی دەوڵەت. -٢وەهمی دروستکردنی یەکێتییەکی نەتەوەی����ی ناوەک����یو دروس����تكردنی تهبایی نهتهوهیی( ب����ۆ نموونە وەهمی یەکگرتنەوەی ئیدارەکان). -٣وەهمی بونیادنانی دیموکراسیەتو كۆمهڵگایهكی پلوراڵی سیاسیی. -٤وەهم����ی س����هروهری یاس����او لێکجیاکردنەوەی دەسەاڵتەکان. -٥وەهم����ی جیاکردن����ەوەی حی����زبو دەوڵەتو کۆمەڵگا لەیەکتری. -٦وەهمی بونیادنانی لەشکرو میدیاو دەزگای نیش����تیمانی تر بۆ خۆپاراستن لەدوژمن. -٧وەهمی گهش����هی ئابووریو کردنی کوردستان بە دوبەی. -٨وەهم����ی بوون����ی دیپلۆماس����یەتی کوردی چاالکو پسپۆر. -٩وەهمی داننان بەگهندهڵیو هەڵهكانو هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنیان. -١٠وەهمی کارامەی����یو پڕئهزموونیو حەکیمی سەرکردەکان. هەریەکێ����ک لەم وەهمانە کۆڵەکەیەک لەکۆڵەکە س����ەرەکییەکانی ئەو گوتارە ناسیۆنالیس����تییەیە ک����ە ئەمڕۆک����ە لەکوردس����تاندا کاردەکات .ئیش����ی ئەم وەهمان����ە ئەوەب����ووە دونیایەکی تەریب ب����ەو دونی����ا واقیعیی����ە دروس����تبکەن ک����ە لەکوردس����تاندا ڕۆژان����ە لەپ����اڵ بێمافیو دزیو جەردەی����یو گەندەڵیدا دروس����تكراوە .ئەم وەهمان����ە لەفۆرمی مژدەو تەماحی مێژووییدا نمایشکراونو بەشێوەیەکی سیستهماتیكی خراونەتە شوێنی ئەو واقیعە ناشیرینەی بەکردەوە دروس����تکراوە .بەکورتی ئ����ەو وەهمانە خەریکی دروستکردنی واقیعێکی بەدیلن ب����ۆ ئەو واقیعەی کە ئامادەیە ،ئەرکیان ڕێگرتن����ە لەبینینی ئ����ەوەی کە هەیەو دروستکراوە لەڕێگای تەماشاکردنی ئەو واقیعەوە کە لەڕێ����گای ئەو وەهمانەوە باس لەدروستبوونی دەکرێت. خاڵێ����ک دەمانەوێت لێ����رەدا بەوردی قس����ەی لەس����ەربکەین تێکەڵنەکردنی چەمکی ”وەه����م“و چەمک����ی “درۆ“یە بەیەکت����ری .وەه����مو درۆ دوو چەمکی جی����اوازنو تێکەڵکردنی����ان ڕێگ����ەی ئەوەمان لێدەگرن وردترو زانستییانەتر
لەدونیا بڕوانین .درۆ مانای ئینکارکردنی هەقیقەته ،ئەوەی ل����ەدرۆدا ڕوودەدات ئەوەیە کە هەقیقەتێک ئینکاردەکرێت، بەدرۆ دەش����اردرێتەوە ،دیوی ئەودیوی ش����تەکان نیش����انئەدرێت ک����ە خودی ش����تەکان خۆیان نی����ن .هەرچی وەهمە پەیوەندییەک����ی تری ب����ە هەقیقەتەوە هەیە ،وەه����م ئینکارکردن����ی هەقیقەت نییە ،لەوەهمدا هەقیقەت ئینکارناکرێت، بەڵکو ئیش����ی وەهم ئەوەیە خۆی وەک هەقیقەتێکی تر نمایشبکات .بە مانایەک لەماناکان وەهم کۆمەڵێک وێنەی ناڕاستە کە خۆیان وەک هەقیقەت نیشانئەدەن. ئەرک����ی وەهم ئەوەیە واب����کات خەونو چاوەڕوانیی شوێنی هەقیقەت بگرێتەوە، نەهێڵێت ئەوەی هەیە ببینرێتو لەشوێنی ئەودا هەندێک ش����تی تر پێشنیاربکات کە گوایە بەڕێوەنو دێن .ئاشکراکردنو ڕووتکردنەوەی درۆ کارێکی ئاس����انترە، لەهەڵوەشاندنەوەی وەهمو شیکردنەوەی ئ����ەو دونیای����ەی ک����ە وەه����م هەوڵی ش����اردنەوەی دەرکەوت����ە جیاوازەکانی ئ����ەدات .نیش����اندانی وەهمبوونی وەهم لەنیشاندانی درۆبوونی درۆ زەحمەتترە. لەدۆخی کوردستاندا ڕۆڵی ئەو وەهمانەی لەسەرەوە باس����مانکرد ئەوەیە نەهێڵن هەقیقەتی ئ����ەو دونیایە تێبگەین کە لە کۆمەڵگای ئێمەدا دروستکراوە .یەکێک لەئەرکە ه����ەرە گرنگەکانی ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا ئامادەی����ە درێژەدانە بەیەکێک یان زیاد لەیەکێ����ک ل����ەو وەهمانەی س����ەرەوە، دانان����ی ئ����ەو وەهمانەی����ە لەش����وێنی هەقیقەتە تاڵەکانی ئەوەی ئەمڕۆ هەیەو سەروەرکراوە. گوتاری ناسیۆنالیستیو واقیعێکی بریندار ئ����ەو واقیع����ەی ک����ە تاکەک����ەسو گروپەکانی کۆمەڵگای ئێمە تیایدادەژین، ل����ەڕووی دەرون����یو کۆمەاڵیەت����یو سیاس����ییەوە ،واقیعێک����ی پ����ڕ ئازارو پەژارای����ە .تەحەمولکردنو قبووڵکردنی کارێکی زەحمەتو بریندارکەرە ،ئەرکی ئەو وەهمانەی کە باس����مانکرد بریتییە لەئاوپرژێنکردن����ی ئەو برینانە بە مژدەو تەم����احو بەڵێنی ئایندەیی .ئێمە ناڵێین ئەو برینو پەژارانە ناکرێت بەشێوەیەکی مێژووییترو واقیعیانەترو بەرپرسیارانەتر بەپێچەوان����ەوە چارەس����ەربکرێن، ڕیفۆرمک����ردنو پیادەکردنی گۆڕانکاریی ڕیشەیی لەو سیستمەدا کە دروستکراوە، شاڕێگای ئەم چارەسەرەیە ،بەاڵم ئەوەی لەئاس����ۆی بیرکردنەوەی دەسەاڵتداراندا نیی����ە تێپەڕین����ە ب����ەم ڕێگای����ەدا. دروس����تکردنی ئ����ەو وەهمان����ە خۆیان یەکێک����ن لە ئام����رازە س����ەرەکییەکانی ڕێگرت����ن لەب����ەردەم دۆزین����ەوەی چارەسەری ڕاستەقینە بۆ بڕێکی زۆری ئەو برینو پەژارە سیاسیو کۆمەاڵیەتیو نەتەوەییان����ەی لەئارادان .لەڕاس����تیدا دەکرێ����ت هەنگاوێ����ک زیات����ر بڕۆینەوە پێش����ەوەو بڵێین ئەرکی دروستکردنی ئ����ەو هەم����وو وەهم����ە بەئەبەدیکردنی ئەوەی����ە ک����ە دروس����تکراوە ،ڕێگرتنە لەگۆڕانیو پاراستنیەتی بۆ هەتاهەتایە. ئ����ەو گوت����ارە ناسیۆنالیس����تییەی لەم ماوەیەدا بینیمانن هەموویان باز بەسەر هەموو ئ����ەم بری����نو پەژارەو کێش����ە سیاسیو کۆمەاڵیەتییانەدا ئەدەنو فوو بە دوکەڵی جەنگێک����دا دەکەن کە ئەو ناسیۆنالیزمە بۆ بەرهەمهێنانی تاریکیو لێڵکردنی دونیا پێویستی پێیەتی. بەمانایەک����ی دیک����ە ئ����ەو گوت����ارە ناسیۆنالیستییەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا ئامادەی����ەو ئ����ەو دەرکەوتان����ەی ل����ەم ماوەی����ەدا بینیمان ،ھیچی����ان گوتاری ئازادکردنی ھۆشیاری ئینسانی ئێمە نین لەو وەهمانەی بەدەوریدا دروستکراون، بەڵکو بەندکردنو چەسپاندنی زیاتریانە لەن����او ئەو دونیا پ����ڕ لەدووکەڵ کراوە. یەکێ����ک لەئەرکە زۆرەکان����ی تری ئەم گوت����ارە ناسیۆنالیس����تییە ئەوەی����ە هەقیقەتی ئەو پەیوەندییە بش����ارێتەوە ک����ە لەنێوان دەس����ەاڵتدارو ئینس����انی سادەی کۆمەڵگای ئێمەدا دروستبووە. ئەگەر مالیکی ئەگەری هەڕەش����ەیەکی گەورەبێت لەس����ەر کوردس����تان ،ئەوا سروشی ئەو پەیوەندییەش کە دەسەاڵت بە ئینسانی ئێمەوە گرێدەدات واقیعێکی پ����ڕ مەترس����ییە .ئ����ەم پەیوەندیی����ە پەیوەندییەکی زەلیلک����ەرو ئیهانەکەرو گرگنک����ەرە .پەیوەندییەک����ە لەس����ەر بێنرخکردنی ئینسانی ئێمە کاردەکات، هەس����تی ئەوەی تێدا دروستدەکات کە لەبەردەم دەس����ەاڵتداراندا زۆر بچووکو بێماناو بێقورساییە...،
»» 19
بیروڕا
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
birura.awene@gmail.com
13
ساالر جاف
دیس����انەوە ش����اهیدی داڕوخان����ی پایەیەکی تری نەریت����ی کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگەی کوردەواری بوین ،دیسانەوە ل����ەروی تۆڵەکردنەوەو رش����تنی رقی دڵمان بەرامبەر چواردەور ..ژمارەیەکی نوێ����ی پێوانەییم����ان تۆمارکرد ،ئێمە ئێس����تا لەکۆمەڵگایەک����دا دەژین ( کە دەرگا دەکەینەوە ،کە تەلەفزیۆن ئی����ش پێدەکەین ،ک����ە دەنگی رادیۆ دێت ،کە مۆبایل وەاڵمدەدەینەوە ،کە کۆمپیوتەرەک����ە هەڵدەکەین) دەبێت خۆمان ئامادەبکەین بۆ داخورپانێکی نوێ ،دەبێت پێش هەمو ئەو ش����تانە وەها لێکبدەینەوە کە ئێستا شتێکی ناکاوو نەخوازراو رودەدات ،ئینجا دواتر دەست بەرین بۆ یەکێک لەوانە. کۆتای����ی هەفت����ەی راب����ردو کورد زمان ش����اهیدی تراژیدیایەکی تر بو، تراژیدیای����ەک ک����ە پێش����تر من وەک خۆم هاوش����ێوەیم نەبینیوە ،ئەویش القەکردن����ی گەنجێ����ک تەنه����ا لەبەر ئەوەی کچێکی خۆشویس����توە ،تەنها لەبەر ئەوەی دەس����تێکی ترس����اوی ب����ەر دەس����تی ش����ەرمنی کچێ����ک کەوت����وە ،تراژیدیای����ەک بەپێوانەی کۆمەڵگەی کوردی لەکوشتن خراپتر، بەپێوانەی جیهانی س����ێیەم س����ەدان جار ئازارەکەی لەمەرگ بەس����وێترە، ئەوی����ش (القەک����ردنو وێنەگرت����نو دوات����ر باڵوکردنەوە) لەپێناوی چیدا؟ بۆ کڕینەوەی ش����ەرەف ..شەرەفێک هێشتا خاوەن شەرەفیش نازانێت ئایا تکاوە یان لەقاوە. ئەوەی ئەو دیمەنەی بینیبێت دەزانێت ئێمە کۆمەڵگایەکی چەند بەئەزمونو ش����ارەزاوو لێزانین لەتۆڵەکردنەوەدا، گرنگی����ش نی����ە کارەس����اتەکە لەک����وێو کام پارچەی کوردس����تاندا روی����داوە ،بەڵک����و گرنگت����ر ئەوەیە
لەکۆمەڵگایەک����دا روی����داوە ک����ە هاوخوێنمانەو هاونەریتو هاو کلتورو زم����انو تەنان����ەت رەنگمان����ە ،بۆیە لەهەرکوێی����ەک رویدابێ����ت ش����ایەنی هەڵوەس����تە لەس����ەرکردنی جدییەو دەبێت بپرسین ئەمە چیە لەکۆمەڵگای کوریدا دەگوزەرێت؟. ئێس����تا لەگ����ەڵ پێش����کەوتنو کران����ەوەی کۆمەڵگەی کوردی لەهەر چوارپارچەکەی کوردس����تاندا ،بەاڵم دیوێک����ی تری تاریک هەیە کە بەالیدا تێدەپەڕی����نو هەس����تی پێناکەی����ن، دیوێک خ����ۆی لەتۆڵەکردنەوەو رقو کین����ەدا دەبینێت����ەوە ،دیوێ����ک کە ئێم����ە ئەوەندەی س����ەرقاڵی ش����تە بەرچاوەکان بوی����ن ،ئەوەندە بیرمان لێنەکردوەتەوەو بەالیدا نەڕۆش����توین، ئەوی����ش نەبونی گیان����ی لێبوردەییو هەمیش����ە لەس����ەنگەردا بون بوە بۆ تۆڵەکردنەوە. کوش����تنی دوعاو لەرێ ،کارەساتی س����ەربڕینی خێزانەکەو پێش����تریش تەقەکردن����ی نێچی����ر لەخێزانەک����ەی خ����ۆیو دەی����ان کارەس����اتی ت����ری هاوش����ێوەو دواتریش����یان القەکردنی گەنجێک (لەقوژبنێکی کوردس����تان)، دەریدەخ����ات هەمیش����ە تارماییەکی تۆڵەو رق لە دڵ����ی لەناو کۆمەڵگەی کوردیدا خۆی حەشارداوە. تازە کارەساتێکی تر لەکۆمەڵگەی کوردیدا روی����دا ،راگەیاندنی کەمپینو ئیمزاکۆکردن����ەوەو خۆپیش����اندانو بەیاننام����ە ..دەرون����ی داڕوخ����اوی گەنجێ����ک تیمار ناک����ەن ،گەنجێک کە هێش����تا لەس����ەرەتای تەمەندایەو س����ەدان هیوای لەخۆی����دا بنیاتناوە، کەچ����ی لەپڕێک����دا کۆمەڵێ����ک ک����ە نایانەوێ����ت تێبگ����ەنو چاوی����ان لەئاس����ت هەم����و گۆڕانکاریی����ەک
کوشتنی دوعاو لەرێ ،کارەساتی سەربڕینی خێزانەکەو پێشتریش تەقەکردنی نێچیر لەخێزانەکەی خۆیو دەیان کارەساتی تری هاوشێوەو دواتریشیان القەکردنی گەنجێک (لەقوژبنێکی کوردستان)، دەریدەخات هەمیشە تارماییەکی تۆڵەو رق لە دڵی لەناو کۆمەڵگەی کوردیدا خۆی حەشارداوە
داخس����توەو بە بیرکردن����ەوەی خێڵ بڕی����اردەدەن ،دەیڕفێننو بەبس����تێک گۆش����تی پیس����ی ناوگەڵیان شەقێک هەڵ����ەدەن لەهەمو ئومێدەکانی ،ئێمە ئێستا ئەو گەنجە لەدیمەنێکی داماوییو کەسیفبوی دەست کۆمەڵێک گورگی برس����ی دەبینین ،بەاڵم لێکدانەوەمان ب����ۆ ئەوە نیە کە تا چەند س����اڵی تر ،ت����ا چەند س����ەدەی تر ،ت����ا چەند قیامەتو حەش����ری تر ،ئ����ەو گەنجە لەناو بازنەی ب����ێ ئومێدیو داڕوخان دەژی ،تێناگەین ک����ە یادەوەرییەکان هەمیش����ە جەهەنمێکی تاودراونو بێ ئەوەی ئێمە هەس����ت بە تینێکیش����ی بکەی����ن ،ل����ە ناخ����ەوە قوربانییەکی دەس����تی کۆمەڵگایەک����ی تۆڵەس����ێن دەس����وتێنێت ،بیرم����ان نامێنێت کە ل����ەم رۆژەدا لەکۆمەڵ����گای ئێمە چی تاوانێکی گەورە بەرامبەر بەکەرامەتی کەس����ێتی مێردمنداڵیک ک����راوەو تا ئەبەد وەک تێزاب بەگەرویدا دەچێتە خ����وارەوە ،ئێمە ل����ە کۆمەڵگایەکی ئەوەندە بی����ر کورتداین ،هیچمان بیر نامێنێت ..هیچ. کاتی ئەوە هاتوە ک����ە کۆمەڵگەی ک����وردی فێ����ر بکرێت ش����تێک هەیە ناوی یاسایە ،کۆمەڵگا لەو بەدبینییە کۆمەاڵیەتییە دەربهێنرێت ،کە پێیوایە تەنها خۆی دەتوانێت تۆڵە بکاتەوە، ئەم دیمەن����ە تراژیدییایەی گەنجەکە پێماندەڵێت ،هێشتا کەسانێک هەنو دەیانەوێ����ت خۆی����ان ببن����ە دادوەرو دیمەنەکان����ی ن����او دادگا خۆی����ان دایبڕێژن ،بێگومان لەوەها کاتێکیشدا ئ����ەوەی لێبەرهەمدێت ک����ە بینیمان، بۆیە پێش هەمو ش����تێک پێویس����تە کۆمەڵگەی کوردی دابماڵرێت لەهەمو نەریتێک����ی ش����ەڕەنگێزی پێش����تری خۆی کە دەس����تو پەنجەی لە گەڵدا نەرمکردبێت ،نەریتێک کە ش����ەرەف هەمو ش����تێکی خێزان����ەو رەهاییەت دەدەن بە هەم����و تۆڵەکردنەوەیەک، بێ ئەوەی بزانن شتێک هەیە بەناوی یاس����اوەو لەوێ����دا دیاریدەکرێت کێ تاوانبارەو باجەکەی چییە.
دالوهر عهلی سوفی لهماوهی���هك لهمهوپێش���هوه ههاڵی بهپایتهختبونی سلێمانی بوه به بانگو ئهدرێ بهگوێماندا تا دهس���ت لهدهستو قوهت لهخ���وا پهرلهمان���ه داماوهكهی خۆمان دهنگی ب���ۆدا چونكه بڕیارێكی كهم مهس���رهف بوو ،هیچ���ی تێناچێ. لهم مهسهلهیه نهگهش���تم سلێمانی نه پاریس���ه خاوهنی ڤیرسایو لۆڤهربێت، نه سانپترۆسبورگه ،خاوهنی ئهرمیتانج بێت .سلێمانی جگه لهتهمهنه گهنجهكهی ، ههمیشه لهبهر سهركێشی ،حسابی الی حسابگهران س���هختبوه ههر سلێمانی بوو ئینگلیز بۆردومانی كرد ،بهردهركی س���هرا چینهدی ،شهشی ئهیلول ،نۆی حوزهیران ،حهڤدهی ش���وبات ،خواش ئهزانێ رۆژگار چیت���ری بۆ ههڵگرتوه، دیكتاتۆرهك���هی عۆج���هش ،دانی بهو سهركێشییهی سلێمانیدا نابو(سلیمانیه مدینه صعبه) واته ش���ارێكی قورس���ه رهنگه بۆ ئ���هو رۆژگاره ئهو ناوه جێی فیزیش بوب���ێ ،مهدالیایهكی كهم نهبو بهسنگی سلێمانییهوه ،فاشیستێ بیدا لهس���نگی لهبهر ئهوهی لێی ئهترسێ. رهنگه پێویستیشی بهوه نهبوبێ پێیبڵێن بهریش���ی مهردانهت قهسهم ،ئهم شاره نه خاوهنی س���هنتهرێكی لێكۆڵینهوهی جیهانییه ،ن���ه ئهكادیمیایهكی هونهری تێدایه ،نه خاوهن���ی هۆڵێكی ئۆپێرای گهورهی���ه ،ن���ه ریزبهن���دی زانكۆكانی لهری���زی پێش���هوهن ،ئیت���ر بیكهن یا نهیكهن به پایتهختی رۆشنبیری چییه ، ئهم���ه لهو پهنده كوردیی���ه ئهچێت ( وتیان حوشتر كوڕت بوو ،وتی بوو نهبو كهڕهپو ،من كۆڵی خۆم به كۆڵمهوهیه). بهاڵم دۆس���تینه پایتهخت كهرهس���هو كۆڵهك���هی خۆی ههیه ،بهقس���هی زل نابێت چونكه قسه ناچێته گیرفانهوهو كهس���یش تێر ناكات .سلێمانی توڕهیه به پایتهختبون ئاش���ت نابێتهوهچهند بهرپرس���ی حیزبیو حكوم���ی كوڕانی سابونكهرانو كانێس���كانو حاجیحانن، چهند سینهماو ش���انۆتان تێدا كردهوه
►
خۆزگه نهتانكردایه پایتهخت كهرهسهو كۆڵهكهی خۆی ههیه ،بهقسهی زل نابێت چونكه قسه ناچێته گیرفانهوهو كهسیش تێر ناكات .سلێمانی توڕهیه به پایتهختبون ئاشت نابێتهوه خۆی سێ س���ینهمای تێدابو دوانیتان روخاند كه بوبون به كلتوری شار ،كهس ف���زهی لێوه نههات ،ماڵهكهی ش���ێخی خاڵ ك���ه كتێبخانهیهك���ی دهوڵهمهندو نایابیش���ی تێداب���و ئێس���تا گهراجه، دهستنوس���هكانی كتێبخانهی ئهوقاف ئهدزرێ���نو ئهفرۆش���رێن بهمۆزهخانهی سوڵتان ،كهس لهگوڵ كاڵتری پێنهوترا، ئامادهییهك���ی كچ���ان ئهڕوخێن���رێ ئهخرێته س���هر ئوتێلێكی گهشتیاری، بهپایتهختبون بهبڕیارێكی ناو هۆڵێكی گ���هرم نابێت.برایینه ش���اری كراكۆفی پۆڵهندی مێژوی زیاتر لهههزار س���اڵی نوسراوهی ههیه پێنچ زانكۆی گهورهی
تێدایه حهوتسهدوشهس���ت كتێبخانهی تێدایه چلو ههشت سینهماو بیستو دو ش���انۆو یانزه هۆڵی ئۆپێرای مۆسیقای تێدایه جگ���ه لهچهندین ش���وێنهواری مێژویی ،جگه لهكانێكی خوێ كه كاتی خۆی كه له ههشتس���هدو پهنجاس���اڵ پێش ئێستا سهرچاوهی ئابورییان بوه. كهنیس���هی دووبرای تێدای���ه كه چۆته س���هر كلتوری جیهان ،هێش���تا نهبوه بهش���اری رۆش���نبیری نهك پایتهخت. بۆیه رهنگه ئهوان���هی هونهرمهند بون، یان خاوهن قهڵهم بون ،یا رۆش���نبیر، بهوانهشهوه كه له ژیاندا نهماون ،ئێستا لهژیاندابونایه لهم بڕیاره توڕه ئهبون. ئهگهر مێ���ژو بگهڕایهت���هوه ،لهوانهبو بله بهدهس���تی خۆی كاڵێو جوامێری ش���اربهدهربكردایه یا نهیهێشتایه كهس ش���یرین بههاره بكاته گۆرانیو بیڵێ. یاخ���ود مهح���وی س���هری لێئهش���ێوا نهیئهزانی خانهقاك���هی به چ رهنگێك بۆیه ب���كات ،تۆ بڵێ���ی بچوایه بۆالی سهركردهیهك تا بڕێك پاره وهربگرێت بۆ كچهكهی یا پۆس���تێك بۆ كوڕهكهی یا س���هری خۆی ههڵئهگ���رتو لهداخدا مهحبوبهشی به جێئههێشت .لهوانهبو بێك���هس پهنجهی نهكردای���ه بهچاوی ئهدمۆن���زدا .لهیهكێكی دیكه توڕهبوایه لهجێی بیس���تو حهوت س���اڵه بیستو دوس���اڵهیهكی بنوسیایهو لهداخدا جێی بهێشتینایه.س���لێمانی نایهوێت بیكهن بهپایتهخ���ت ،خۆ ك���ه نهجمهدین مهال كهش���تییهكهی نوحی كردبو بهتهكییه تیشكی خۆیندهواری تێدا پهخش ئهكرد شاری رۆشنبیریش نهبو نهك پایتهخت، ئێستا بوایه دهرگاكهی كلۆم كرابو. ئازی���زان س���لێمانی پایتهخت���ی رۆش���نبیری نهبو ،كه شهشی ئهیلولو نۆی حوزهی���رانو حهڤدهی ش���وبات. قهتلوعامی تێدا كرا .بهعهولهس���یسو، ئهخت���هرو ،لهیال قاس���مو ،ئهكرهمی حهپسهو ،رێژوان ،شههیده پچكۆلهكهی ش���ار ،ئهڵێن دوای ئهوهی شارهكهتان ب���و ب���ه پایتهخت كوڕهكان���ی ههردی م���هزن ئیتر حهس���یر مهی���ان ناكرێن،
دهس���تی لێمهدهن با پایتهخت نهبێ، ههردی خۆی لێرهبوایه ئێس���تا س���ت فاتم���ه خۆێنهكهی فڕكرابو بكوژهكهش سنگی دهرئهپهڕاندو هیچ دادگایهكیش نهیئهوێرا داواكهی ببینێ.نالیش دڵنیابو س���الم ناوێریت وهاڵمی راستی جواب بدات���هوه ،بۆیه ههرگیز هیچ چامهیهكی بۆ نهئهن���ارد ،پیرهمێرد ئهگهر موچهی خانهنش���ینییهكهی الی ئێ���وه بوای���ه دڵنیابن ئێس���تا چاپخانهكهی داخستبو ههرگیز رۆژنامهی ژین���ی دهرنهئهكرد، مهالحهمدون ئهبوایه لهبهر سهرا سواڵی بكردایه دڵنیابن قهت سهمعی به بهصهر نهئهكرد ،ولیهم یۆحهننا پهنجا س���اڵ خوایه وهتهن ئاواك���هی بهمنااڵن وت، دهروێ���ش عهبدواڵ ئیلهام���ی به گۆران ئهدا سلێمانی پایتهخت نهبو كه سمكۆ ن���اكام چهخماخهو النهوازانی نوس���یو چێوار ئهحهی كوڕنوی ئامادهكرد.پێتان نهوتین لیس���تی پرۆژهكانتان چهندهو چۆنه .چهند زانكۆو پهیمانگای تێدایه، تا چهند بهنیازن ئاس���تی زانكۆكانمان بهرزبكهنهوه.چهن���د كتێبخان���هو چهند شانۆو چهند ئهكادیمیای هونهری تێدایه چهند سینهماو چهند مۆزهخانهی تێدایه بهخێر چهند س���هنتهری لیكۆڵینهوهی زانستیو چهند سهنتهری لێكۆڵینهوهی مێژوییو چهندی ئهدهبیو هونهری تێدایه، چهند پسپۆرو چهند خاوهن بڕوانامهی دكتۆرا ،چهند پرۆفیسۆری ئهمریكاییو ئهڵمان���یو ئینگلیزو فهرهنس���یمان بۆ ئه هێنن تا ئاس���تی زانستیو ئهدهبیو رۆش���نبیریمان بهرزبكهنهوه تا پرۆژهی بهپایتهخت بونهكهمان شكست نههێنێ. س���لێمانی نایهوێت بیكهن بهپایتهختی رۆش���نبیری هیچی ناوێت .توڕهیه دڵی پ���ڕه زۆر گلهیی لێتان���ه .بهمیراتیش بۆی ماوهتهوه ،میرات���ی حهمدییه كه گلهیی لهمهلیك كردوه .بۆیه بهدهنگی بهرز ه���اوار ئهكاتو ئهڵ���ێ گوێبگرن، ئهگ���هر پایتهختیش نهبم رۆش���نبیرم، هونهرمهندم ،ش���انۆكارم ،ش���اعیرم، رهخنهگرم���ن مهمكهن ب���ه پایتهخت، گوێم لێبگرن.
مێژوو و تراژیدیا رێبین ههردی ههمیش���ه مێژوو پێویس���تی به تراژیدیا ههیه ،بهب���ێ بونی تراژیدی���ا میژویهک دروس���ت نابێت و ناجوڵیت و ناگۆڕێت. نوس���هری عهرهبی هاش���م ساڵح راست ئهکات"مێ���ژوو لهن���اوهڕۆک و قوالییدا تراژیدییه یان النیکهم تراژیدیا بهشێکی جیانهک���راوهی پیکئههێنێ���ت" .مێژوو لهس���هر پهڕهیهکی س���پی ن���اڕوات که خهلکی به ئارامی و ئاسودهی رۆژمێری ژیانی خۆیان���ی تیابنوس���نهوه ،بهلکو بهههموو ئهو ئاس���تهنگه س���هختانهدا تیئهپهڕێت ک���ه ئازارو خوێن و قوربانی بهرههم دێنن .مێ���ژوو هیچ نیه جگه له بیرکهوتن���هوهی ئهو ئازارانهی لهپێناوی رزگار ب���ون یان س���هرکهوتن بهس���هر بهربهستێکدا دراوه .لهبهردهم بهربهست و رێگرهکاندایه که مێژوویهک دروس���ت ئهبێت و س���یمای راس���تهقینهی خۆی وهرئهگرێ���ت .ئامادهبون ل���ه مێژوودا، لهههمانکات���دا ئامادهییهک���ی تراژیدیه. ب���هردهوام قوربانیدان و خوێن و جهنگ بهشێکی گهورهی ئهم تراژیدیایه بوون. ههم���وو تراژیدیایهکیش پڕ ئ���ازاره که بیروهری و ویژدانی ههموو ئهو کهس���انه پێکئههێنێ���ت که ی���ان تیای���دا ژیاون ی���ان بیس���تویانه و خوێندویانهتهوه و وێنای���ان کردووه .بێهوده نیه یهکێک له بیریارهکان مێژووی به "زانستی زانینی ئازارهکان" پێناسکردووه .ئهوه ئازاره که مێژوو دروست ئهکات .به مانهیهکی دی بهبێ ئامادهبون بۆ ئازار ،بهبێ ئهگهری قوربانیدان و سهختی .هیچ کۆمهڵگایهک ناتوانێت مێژویهک بژی که شایس���تهی ژیانی ئینسان بێت .یهکێک لهخهسلهته س���هرهکیهکانی ژیانی ئینس���ان بریتیه له گ���هران بهدوای ژیانێکی شایس���تهدا که الیهنی کهمی ئ���ازادی و کهرامهت و دادپ���هورهری بۆ دابین بکات .هیچ یهک ل���هم ئامانجه بڵن���د و مهزنانهش بهبێ ئامادهگی قوربانیدان و بهبێ ئامادهبون بۆ تراژیدیا بهدهست نایهت .بهالم مرۆڤ بونهوهرێکی مازۆش���ی نی���ه (لهدۆخی نهخۆشیدا نهبێت) ،واته بونهوهرێک نیه که لهزهت لهتراژیدیاو ناخۆشی وهربگرێت و بهدوای���دا بگهڕێت .بگره رهنگه ژیانی مرۆڤ هی���چ نهبێت جگ���ه لهههوڵێکی ب���هردهوام بۆ رزگارب���ون لهتراژیدیا ،بۆ رزگاربون لهدۆخێک که ئازارو ناخۆشی بهرههمدێنێ���ت ی���ان مرۆڤ���هکان ناچار ئهکات لهئازارو ناخۆش���یدا بژین .رهنگه پرسیاری س���هرهکی و بنهرهتی مرۆڤ دۆزین���هوهی ههلومهرجێکی سیاس���ی، کۆمهاڵیهت���ی ،ئابوری بێ���ت که ئهگهر بهتهواویش لهتراژیدی���ا رزگاری نهکات، ئهوا بهشێوهیهکی ههس���تپێکراو کهمی بکات���هوه .رزگاربون لهتراژیدیا ،یهکێکه لهپاڵنهره سهرهکیهکانی ژیانی مرۆڤ و کۆمهڵگا. بهالم رزگارب���ون لهتراژیدیا یان النیکهم دۆزین���هوهی رێگهیهک بۆ کهمکردنهوهی ئازار ئاس���ان نیه ،س���اویلکهترین رێگه ئهوهی���ه ههوڵبدهیت خ���ۆت لهتراژیدایا بدزیتهوه ،وات���ه ههوڵبدهیت بروا بهوه بکهیت که ئهوهی لهدهوروبهرت رووئهدات پهیوهندی به تۆوه نیه .یان بروا بهخۆت بهێنیت که گهر کارت بهسهر روداوهکانهوه نهبێت ،بهش���داری تێدا نهکهیت و خۆت کهنارهگیر بکهیت ،ئهتوانی خۆت له ئازار و روداوی تراژی���دی دوربخهیتهوه.بهالم (ئهمهش پاردۆکسهکهیه) ئهو کۆمهلگا یان مرۆڤهی ههوڵبدات خۆی لهتراژیدیا بدزێتهوه ،ن���هک ههر لهتراژیدیا رزگاری نابێت ،بهڵکو بهپێچهوانهوه س���هرجهم ژیانی بۆ ههتایه لهتراژیدیادا نوقم ئهبێت. هی���چ رزگاربونێک لهتراژیدیا نیه .مرۆڤ بیهوێت یان نهیهوێت ،مهحکومه بهمێژوو، بهروداوو پێش���هاتهکانی و بهههموو ئهو پێچ و پهنایانهی رۆژمێری ژیانی مرۆڤ لهدهوری خۆی دروستی ئهکات .رێگهیهک بۆ خۆشاردنهوه لهمێژوو لهوێشهوه بۆ رزگارب���ون لهتراژیدیا نیه ،ژیان لهناویدا نهبێ���ت .تاکه رێگهیهک ب���ۆ رزگاربون لهتراژیدی���ا ،روبهروبونهوهو قهبوڵکردنی ئالهنگارهکانێت���ی (تهحهداکانی) .تهنها ئهو گهالنهی لهتراژیدایا س���ل ناکهنهوه، شانس���ی رزگارب���ون لهتراژیدیای���ان بهجۆرێک ههیه که تهنها لهیادهوهریاندا بونی ههبێت. رهنگ���ه سیس���تهمی دیموکرات���ی تاکه سیس���تهمێک بێت ک���ه توان���ی بێت، روبهروبهن���هوهی تراژیدیا ب���ۆ نزمترین ئاستی خۆی دابهزێنیت .که لێرهدا قسه
►
►
دیسانەوە کارەسات ..دیسانەوە داڕمان لهمێژووی هاوچهرخدا تا ههنوکه روینهداوه جهنگێک لهنێوان دوو دهوڵهتی دیموکراتیدا رووبدات .جهنگ یان لهنێوان دهولهتێکی دیموکراتی و دیکتاتۆریدا بووه، یان لهنێوان دوو دیکتاتۆردا لهدیموکراسی ئهکهین ،مهبهستمان تهنها مانا سیاسیهکانی ئهم زاراوهیه نیه ،بهلکو مانا کۆمهالیهتیهکانیش���ێتی .لهبنهرهتدا دیموکراسی بونێکی راس���تهقینهی نیه گ���هر تهنها ک���ورت بکرێت���هوه بۆ مانا سیاس���یهکهی .دیموکراس���ی بهرلهوهی سیس���تهمێکی سیاسی بێت ،شیوازێکی ژیانکردن���ه ک���ه تیایدا فرهی سیاس���ی لهپاڵ فرهیی کلتوریدا دێت .دیموکراسی ئهوکاته راستهقینهیه ک ه توانای ههبێت جیاوازی���ه کلتوری���هکان لهپ���اڵ یهکدا دابنێ���ت و جۆرێک لهرێزگرتنی دوالیهنه لهنێوانیاندا دروس���تبکات .دیموکراسی ئهوه نیه لهنێوان هێ���زه چونیهکهکاندا دهستاودهس���ت کردن���ی دهس���هاڵت و پێکهوه ژیانی ئاش���تیانه ههبێت ،بهڵکو ئهوکاته نرخی دهرئهکهوێت که بتوانێت ئهڵتهرناتیڤ���ه یهکج���ار جی���اوازهکان بهیهک���هوه گرێب���دات و ئهخالقێک���ی مرۆڤدۆستانهو رێزگر لهیهک لهنێوان تاک و هێزهکان���ی کۆمهڵگادا دروس���تبکات. دیموکراس���ی پێکهوهژیانی ئاش���تیانهی جیاوازهکانه ،ن���هک چونیهکهکان .لهناو سیس���تهمێکی لهم ش���ێوهیهدا تراژیدیا ئهگهرچی لهئاس���تی چیرۆکی رۆژمێری ژیانی تاکهکان���دا بونی ئهمێنێت ،بهاڵم رێگهکان���ی دهربازبون لێ���ی بهکراوهیی ئههێڵیتهوه .دیموکراس���ی توانای ههیه "ناکۆکیه دهرونیهکان چارهس���هر بکات بهبێ ئهوهی داوای فیداکاریهکی گهورهو تهحهمولنهک���راو لهکهس ب���کات .ئهمه لهکاتێکدا تراژیدیا لهئاس���تی کۆمهڵگادا دائهبهزێنێت بۆ نزمترین ئاس���تی خۆی. " لهمێ���ژووی هاوچهرخ���دا ت���ا ههنوکه روین���هداوه جهنگێ���ک لهنێ���وان دوو دهوڵهت���ی دیموکراتیدا رووبدات .جهنگ یان لهنێ���وان دهولهتێک���ی دیموکراتی و دیکتاتۆریدا ب���ووه ،یان لهنێوان دوو دیکتات���ۆردا .دهوڵهت��� ه دیموکراتیهکان ش���هر لهگهڵ یهک���دا ناک���هن ،چونکه لهمج���ۆره سیس���تهمانهدا بڕی���اری عهقاڵنیان���هو حس���اب بۆک���راو بههۆی بهش���داری زیاد لهناوهندو هیزیکهوه ،بۆ بهرزترین ئاس���تی خۆی بهرزئهبێتهوهو لهههمانکاتدا دهرگاکانی ش���ێوازهکانی ملمالنێی نهرم و دور لهتوندوتیژی بهزیاد لهئاس���تێکدا ئهکرێتهوه .بهپێچهوانهی سیستهمی ستهمکاریهوه که تهنها یهک ک���هس و بهپێی می���زاج و عهقڵی خۆی بڕیارئهدات و رێگه نادات کهس بهشداری بڕیارهکانی بکات .لهههمانکاتدا ئهمجۆره سیس���تهمه هیچ دهرگایهکی راستهقینه بۆ ملمالنێ���ی نهرم و دور له توندوتیژی ناهێڵێت���هوه ،ههر بۆی���هش ژیان لهناو ئهمجۆره سیس���تهمانهدا پره لهچیرۆکی تراژی���دی ،چ لهئاس���تی سیاس���ی و چ لهئاستی کۆمهالیهتیدا. بۆ رزگاربون لهژیانی تراژیدی ،یهک رێگه لهبهردهمماندایه ،خهبات دژی ستهمکاری و دامهزراندنی سیستهمێکی دیموکراسی ک���ه تیایدا فێربین رێزی ههموو مرۆڤێک لهبهر مرۆڤ بونی بگرین ،بهدهر لهوهی چۆن بیرئهکاتهوهو چۆن ژیان ئهکات.
14
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
ملمالنێی نهوهكان
ئای���ا پهیوهن���دی نێ���وان حکومهتی ههرێمی کوردستان و حکومهتی ناوهندی بهغ���دا له س���اتهوهختی وهرچهرخاندایه بهرهو س���هردهمێکی نوێ؟ ئهمه کرۆکی ئ���هو کتێبهیه که بهپهله بۆ پڕکردنهوهی ئهو بۆش���اییه مهعریفی���هی لهبهرامبهر قهیرانهکانمان���دا ههی���ه ناچاربوی���ن بینوس���ین .که دهڵێین س���هردهمێکی نوێ چهمکێک���ی وهها چی دهگهیهنێت؟ س���هردهمی نوێ ،کاتێک دێته ئاراوه که وهرچهرخانێ���ک رووئ���هدات لهو دۆخهی ک���ه لهئارادای���ه .دوو روانگ���ه ههیه بۆ لێکدانهوهی ئهم وهرچهرخانه ،یهكێکیان فهلس���هفی ئهویتریان زانستی سیاسی. بۆ خوێندنهوهی ئهم دۆخه ئێمه س���ود له ههردوو دیدهك���ه وهردهگرین چونکه ل���ه راس���تیدا هاوبهش���یهكی زۆر ههیه ل���ه نێوانیان���دا ،وه ب���ه تێکهڵکردنیان تێگهیش���تنمان دهوڵهمهندت���ر دهبێت. ئێمه که قس���ه له س���هر ئهم پهیوهندیه دهکهین قس���ه له س���هر وردهکاریهکانی ناکهی���ن ،زیات���ر مهبهس���تمان ههنگاوه گهورهکانیهت���ی ،ئهو س���هردهمانهی که مهبهس���ت و توان���ا تیای���دا دهگۆرێت. ئێمه ئاگادارین که سیاس���هت له ئاستی وردهکاری ب���هاڵم له نێ���و چوارچێوهی گ���هوره دا رووئ���هدات .رهخنهی���هك به ئاسانی دهتوانرێت له سیاسهتی کوردی بگیرێ���ت ئهوهی���ه که توان���ای بینین و دهرکپێکردنی چوارچێوه گهورهکانی نیه، بهڵکو سهرقاڵی وردکاریهکانه ،ئێمه ئهم سیاسهتهی کوردی ناودهنێین سیاسهتی تا دوای نیوهرۆ .بهمانای ئهوهی تهنانهت توانای دهرککردنی رۆژێکێشی بهتهواوی نیه .ل���ه ههمانکاتدا یانی نهبوونی هیچ جۆره ستراتیژێک. ب���ۆ راڤهکردن���ی س���اتهوهختی وهرچهرخ���ان ل���ه رووی فهلس���هفیه چهمکی رووداو بهکاردێت وه له زانستی سیاس���هتدا چهمکی کریتیکاڵ جهنکچهر یان ساتهوهختی وهرچهخان بهکاردێت. ل���ه ه���هردوو دیدهك���هدا دوو ج���ۆر له ساتهوهخت ههیه س���اتهوهختی ئاسایی وه س���اتهوهختی وهرچهرخان .له رووی فهلسهفیهوه ،له ساتی رووداوی رووداودا پچرانێ���ک دروس���ت دهبێت وه راس���تی دهردهکهوێ���ت ،لهئهنجام���دا زهمین���هی س���اتهوهختێکی جیاوازت���ر دێته ئاراوه، زۆرن ئهو فهیلهسوفانهی که لهم بوارهدا کاریان ک���ردوه ،تهنها ناوی ئاالن بادیو، جیل دۆلۆز ،پ���ۆل ریکۆر ،ئیان ماکنزی بهێنین بهسه .له رووی زانستی سیاسیهوه ههروهه���ا چهمکی وهرچهرخانی کاریگهر (کریتیکاڵ جهنکچهر) بهمانای ئهوهدێت که دوو س���ات ههیه یهكیان ئاسایی وه ئهویتریان قهیراناوی ،دیاره ئهم چهمکه بهش���ێکه له میتۆدێکی ئاڵ���ۆز که پێی دهڵێن هیس���تۆریکاڵ ئینستیتیوشن یان گهشهی دهزگا له میانهی مێژوودا. ئێم���ه ل���ه میان���هی کارکردنم���ان بۆ نوس���ینی کتێبێکی بچکۆله به قهبارهی نزیکهی بیس���ت ههزار ووش���ه ،ئهم دوو چهمکهم���ان بهکاربرد بۆئ���هوهی دۆخی ئێس���تای پهیوهن���دی نێ���وان ههرێم و بهغدا بخوێنینهوه .بهڕای ئێمه ئێس���تا س���اتهوهختی وهرچهرخانه .بههانهشمان بۆئهم���ه بهم ش���ێوهیهیه .عێ���راق وهك واڵتێکی داهێنراو ،ک���ه مانای وایه هیچ بنهمایهكی ناس���نامهیی و پێکهوهبوون و پهیوهنیدکردنی نیه ،ههمیشه بۆ زاڵبوون ب���ه س���هر ئ���هم ناسروش���تیهیدا هێزی بهکارهێناوه بۆ س���هپاندنی دهس���هاڵتی ناوهند به سهر سهرجهم پانتاییهکانیدا. ههر ل���ه یهکهم رۆژی دروس���تبوونیهوه عێراق پێویستی به فرۆکهبووه بۆئهوهی خهڵکانی ناو سنوری خۆی بۆمبارانکات ههتا بێنه ژێر رکێفی ،دیاره ئهمه بهشێک بوو له نهرێتی ئینگلیز .ئهم خهس���ڵهته وههایک���ردوه که ئهوه تهنه���ا هێزه که بهرێوبهرو رێکخهرو کرۆکی راستهقینهی ههموو جۆره سیاس���هتێکه له عێراقدا. له نێو ئهم پهیوهندی هێزهدا پهیوهندی کوردو ناوهن���د له ههموان زیاتر قوربانی ئ���هم جۆره پهیوهندیه ب���ووه .بهم پێیه دهتوانین به مێ���ژووی عێراقدا بچینهوه زۆر بهئاس���انی ههموو ئهو ساتهوهختانه دیاریبکهین که کورد تیایدا دهرکهوتوون وه ههمووی���ان س���اتهوهختی الوازی حکومهتی ناوهندین.
له پ���اش راپهری���ن گۆڕان���کاری لهم هاوکێشهیهدا روویدا ،له ئهنجامی گرتنی کوێت و هێرش���ی ئهمریکا بۆ سهر عێراق ناوهند الوازبوو ،الوازبوونی ناوهند جارێکی ت���ر دهرفهتی خولقاند بۆ دهرکهوتنهوهی کورد .ئهمجاره ناوهند هێنده الوازبوو که له کورد دوورکهوت���هوه .ئهم گۆڕانکاریه رادیکاڵه ،وهرچهرخانێکی وههای هێنایه ئاراوه که فاکتهری دهرهكی بوو به سفر. لهم ساتهوخته بهدواوه هێزه کوردیهکان قۆناخ���ی روبهروبون���هوهی یهکتری���ان دهستپێکرد .سروشتی ئهم روبهروبونهوهیه له چهمکی کۆنترۆڵ���دا دهردهکهوێت له ههناوی دۆخی ش���هردا .ههردوو الیهنی بههێزی کوردی له ههوڵی کۆنترۆڵکردنی س���هرجهم کایهکانی کۆمهڵگای کوردی کهوتنه دۆخی شهرێکی سهرتاسهریهوه. دهرئهنجامهکهی ئهفسوس ههموو دهرکی پێناکهن ،بهاڵم ههموو پێوهیدهگلێنهوه. ب���ه هاتنی ئهمریکا بۆ عێراق دۆخێکی ت���ر هاته ئاراوه بهوهی حکومهتی الوازی ناوهن���د البرا .بهاڵم ئهمهریکا شکس���تی هێنا ،یان کش���ایهوه ل���هوهی عێڕاقێکی دیموکراس���ی بهێنێته ئ���اراوه ،بهڵکو له پێناوی کشانهوهدا عێراقێکی نیوه ناچڵی هێنای���ه ئاراوه .ئ���هم عێراقه نیوهناچڵه ه���هر زوو پ���اش الوازب���وون و پاش���ان کشانهوهی ئهمهریکا گهرایهوه بۆ دۆخی ههمیشهیی سیاس���هتی عێراقی .بهمهش مهبهس���تمان ههوڵدان بۆ خۆ سهپاندن له رێ���گای بهکاربردنی هێ���زهوه .دیاره هۆکاری هاندهر و دابینکهر بۆ گرتنهبهری ئهم ج���ۆره سیاس���هته زۆرن ،ئێمه له کتێبهکهماندا راڤهماکردوه .بهكاربردنی هێز وهك تهنها ش���ێوازی سیاسهتکردن یانی ههوڵ���دان بۆ بههیزب���وون ،که له عێڕاق���دا یان���ی دیکتاتۆرب���وون .لێرهدا بنهماکانی س���هردهمی نوێ دێته ئاراوه، ردهمی کۆتایی الوازی بهغدایه. که س���ه بههیزبوون���ی بهغ���دا راس���تهوخۆ یانی الوازبوون���ی ههرێم .ئ���هوهی ههموومان دهیزانین ئهوهیه که ههرێم ئامادهنیه بۆ روبهروبونهوهی ئ���هم بههێزیهی بهغدا، چونکه سیاسهتمهدارانی ههرێم له بیست س���اڵی رابوردودا درێخی���ان نهکردوه له ههڵه .کرۆکی ههڵ���هی ئهو بوونهوهرهی پێیدهڵێ���ن سیاس���هتمهداری ک���وردی لهوهدایه ک���ه نازانێت دهوڵهتداری چیه! جیاوازیهکی هێجگار گهوره ههیه له نێوان دهوڵهت���داری و دیدی سیاس���ی کورددا. الی سیاسهتمهداری کورد سیاسهت یانی سهپاندنی دهسهاڵتی خود (تاکهکهس). له کاتێکدا دهوڵهتداری یانی سیس���تهم بونیادنان .بونیادنانی دهزگا ،ش���وناس، خ���اک ،حکومهت ،دیپلۆماس���ی ،وه له س���هرووی ههموویهوه گۆرینی جیاوازیه ناوهكیهكان���ی بۆ فاکت���هری داینهمۆ له نوێبوونهوه. ئێس���تا لهبهرامبهر دۆخێک���ی وههادا حکومهتی ههرێم دهبێت چیبکات؟یهکهم کۆمهڵێ���ک ئهفس���انه ههیه خ���ۆی لێ دهربازب���کات ،ئهفس���انهی وهک عێراقی دهس���توری و یاس���ایی ،گوای���ه عێراق پێی ناوهته قۆناخێکهوه که کێش���هکانی چارهسهر له رێگای دهس���تورو یاس���اوه دهکات .عێڕاق هێش���تا واڵتی هێزه ،ههر بهندێکی دهس���توری هیزی له پش���تهوه نهبێ���ت هی���چ نیه جگه ل���ه کۆپلهیه له ش���یعر .دووهم عێراق ههمیش���ه مایهی ترس���ه ،فیدڕاڵی یانی بوون به جیاوازی له ههناوی دهوڵهتدا ،ئهم بوونه جیاوازه یانی بونیادنانی خود به ش���ێوازێکی تر، نهک یانی بونیادنانهوهی عێراق .کاتێک عێ���راق تهنه���ا لۆجیکی هێ���ز دهزانێت ئهوا دهبێت هاوس���هنگی هێز بهکاربێت. هاوس���هنگی هێز میتۆدێکی نێودهوڵهتی ئاڵ���ۆزه ،که خهس���ڵهته بنهرهتیهکانی یانی ناس���هقامگیر ،پشێوی ،نهیاربوونی ئهویت���ر ،گۆڕانی هێ���ز .گهرچی ئهمه له سیاسهتی دهرهوهدایه بهاڵم بۆ پهیوهندی کوردو بهغدا بهت���هواوی گونجاوه .هێز چۆن بونیاد دهنرێت ،ئهوه پرۆس���هیهکی زۆر ئاڵۆزی تره ،یهك شت روونه ئهویش ئهوهی���ه ب���ۆ بونیادنانی هێز پێویس���ته ش���ێوازێکی تهواو جودا له سیاسهتکردن بێته ئاراوه له ههرێم ،گهندهڵ بههێزنیه، دوور له خهڵک بههێزنیه ،دیموکراسی الواز بههێزنیه ،ئاب���وری کرێخۆری بههێزنیه، نیشتمانێکی پهرتبوو بههێزنیه.
كێشهی نهوهی نوێو كۆن ،كێشهیهك ی گشتی ههمهالیهنهیهو لهههمو بوارهكانی كۆمهڵ���گادا رهنگیداوهت���هوه ،ئ���هوهی لهم چهن���د دێڕهدا مهبهس���تمانه ،باس ل���هو كێش���هیهیه لهب���واری سیاس���یو حیزبایهتیدایه. ملمالنێی ن���هوهكان ،ملمالنێیهكی زۆر كۆن نیی���ه لهكوردس���تانو مێژوهكهی تازهی���ه ،چونكه ئهم مهس���هلهیه لهناو بزوتن���هوهی رزگاریخوازی كوردیو هێزه كوردس���تانییهكاندا ،تا چهند س���اڵێك لهمهوب���هر زۆر كهم باس���ی لێوهكراوه، ئهویش بههۆی ئ���هوهی زوربهی كادیره سهرهكییهكانی حیزبیو عهسكهری هێزه سیاس���ییه كوردییهكان ،كهس���انی الوو گهنج بونو تهنها چهند س���هركردهیهكی دی���اری بهتهم���هن نهبێت ك���ه رۆڵیان ههبوه. ل���هدوای ه���هرهسو بهتایبهتی���ش دوای دروس���تبونی یهكێتی نیش���تمانی كوردستانیش ،گهنجان رۆڵی سهرهكیان ههبوه له بزوتنهوهكهدا ،بهتایبهتی لهناو ش���ۆڕشو رێكخستنهكانی ش���ارهكاندا، كادێرهكان���ی كۆمهڵ���هی رهنجدهران���ی كوردس���تان كه زوربهی ه���هره زۆریان گهن���جو الوب���ون ،داینهم���ۆی كارو چاالكییهكانی یهكێتی بون. س���اڵ بهدوای س���اڵ زۆر لهكادرهكان كاری سیاس���یو حیزبایهتی���ان ك���رد بهپیشهی ههمیش���هیی خۆیانو وازیان له پۆس���ته حیزبییهكانیان نههێنا ،بۆیه زۆرجار دهوترێت ،كه لێپرس���راوی كورد كات���ێ واز لهپۆس���تهكهی دێنێ���ت ،كه
وهف���ات بكات ،یان نهخۆش���ییهكی وای توش بێت ،كه نهتوانێت لهس���هر جێگا ههڵبسێت یان بخڵهفێت! ئهگینا نمونهی ئهوهی كه لێپرس���راوێك بههۆی تهمهن، یان كارێكی شهخس���ی یان تایبهتی یان خێزانی یان س���هرنهكهوتن لهكارهكهی خۆی���دا ئارهزومهندان���ه وازی هێنابێت، دیاردهیهك���ی زۆر كهم���ه ل���ه مێ���ژوی حیزبایهتی كوردیدا. گهنج كێیه؟ ئایا تهمهن ،پێوانهی س���هرهكییه بۆ ئهوهی هێزو توانای عهقڵیو جهس���هدی مرۆڤێ���ك دهستنیش���ان بكرێت؟ یاخود فاكت���هری تر ههیه كه ئهو پێناس���هیه دهگۆڕێت؟ ئهگ���هر تهم���هن تاك���ه فاكت���هری جیاكردن���هوهی عهق���ڵو رهفت���ارو بیركردنهوهی نهوهكان بێت ،ئهوا ناتوانین لهدوای 1991وه ،گلهیی لهنهبونی رۆڵی گهنج بكهین ،چونكه چهند ساڵێكی زۆره كه س���هرۆكی حكومهتی ههرێم ،زوربهی زۆری وهزیرهكان ،ئهندام پهرلهمانهكان، ژمارهیهك���ی زۆر ل���ه س���هركردایهتی حیزب���ه كوردییهكانو زورب���هی كادیره س���هرهكییهكانی رێكخ���راوه پیش���هیی س���هربهخۆو حیزبهكان كهسانی گهنجو الون ،ب���هاڵم ئایا ئ���هم گهنجانه چهند توانیویانه لهو شوێنانهی كه كاری تێدا دهكهن دهزگاكانیان گهنج بكهنهوهو كار بهعهقڵییهتێك���ی محافیزكارانه نهكهن؟ یان ئهمان���ه تهنها وهك دیكۆر دانراونو بهرنامهی گهورهكانیان جێبهجێ كردوه؟
ی لێپرسراو ێ واز كورد كات ی دێنێت، لهپۆستهكه ك ه وهفات بكات، ی یان نهخۆشییهك ی توش بێت ،ك ه وا نهتوانێت لهسهر جێگا ههڵبسێت یان بخڵهفێت! گهنجب���ونو پیرب���ون ،ئهوهن���ده ی پهیوهن���دی بهج���ۆری بیركردن���هوهو دنیابینییهكانی مرۆڤهوه ههیه ،ئهوهنده پهیوهندی بهتهمهنهوه نییه ،قس���هیهك ههیه ك���ه زۆر جار دوب���اره دهبێتهوهو دهڵێ���ت ك���ه پیرێك���ی زۆر ههی���ه كه بهفیكرو بهرنامه گهنجانه بیردهكهنهوهو
»» 19
ئۆپۆزسیۆنبونی یهكگرتو ..پرسیارو گومان ههر زو رویان لهك���زی كردو كێرڤێكی ههڵوێستی ئۆپۆزس���یۆنیانهو روبهڕوی كراوهو به هۆكاری لهدهس���تدانی ههمو هێمن كهریم تریان وهرگرت بهرهو دابهزین ،ئهمهش دهس���هاڵت نینو ب���هردهوام دهیانهوێت دهس���تكهوتهكانیان لهقهڵهم���داون. بهش���داریكردنی بهرفراوان���ی یهكگرتو لهدوای كۆنگرهی شهشهمی یهكگرتوی گرژیی���هكان لهگهڵ پارتی���دا نههێڵنو ههڵوێس���تهكانی ئهم دواییهی یهكگرتو لهخۆپیش���اندانهكانی 17ی ش���وباتو ئیس�ل�امییهوه بهڕون���ی دهرك���هوت .پهیوهندی ب���اش دروس���ت بكهنهوهو ب���ۆ بهش���داری لهكۆبون���هوهی پارته داكۆكیكردنی بهردهوامی لهسهر سوربون رێكخستنهكانی یهكگرتوو رۆشنبیرانو بهردهوامی���ش به ئهمینداریش���هوه ئهو سیاسییهكان به سهرۆكایهتی مهسعود له ب���رهودان ب���ه كاری ئۆپۆزس���یۆن جهماوهری كوردس���تان وایان لهقهڵهم لێدوانانه دهدهن كه پهیوهندییهكانیان بارزانیو بهش���دارییان لهوهفدی پارته لهكوردس���تانو جهختكردنهوه لهسهر دهدا كه یهكگرت���و به ههندێك ههنگاو لهگهڵ پارتی ئاس���ایی بوهتهوهو هیچ كوردیی���هكان بۆ بهغ���دا ،زیاتر بوهته بهدیهێنان���ی ئامانجهكان���ی هاواڵتیانی كه لهكۆنگرهدا نای دهتوانێت ببێت به ش���تێك لهگهڵیان���دا نهم���اوه ،ئهم���ه ه���ۆی دروس���تبونی ناڕهزای���ی لهناو رێكخس���تنهكانی یهكگرت���و تهنان���هت كوردس���تان وایكردبو ك���ه یهكگرتوی پارتی پێشڕهوی ئۆپۆزسیۆنو لهتوانایدا بهش���ێك له س���هركردایهتیو مهكتهبی ئیس�ل�امی وهك پارتێك���ی چاالك���ی ههیه ك���ه ببێته پێش���هنگ ل���هكاری سیاس���یش زۆر نیگهران���ن .چونك���ه ئۆپۆزس���یۆن دهربكهوێ���ت ،ئ���هو سیاس���ییو ئۆپۆزسیۆن لهكوردستاندا، ئهم ههڵوێس���تانه یهكگرت���وی بردهوه ههڵوێس���تانهی یهكگرت���و بهرامبهر به بهاڵم ئهو گۆڕانكارییه سیاسییانه ،كه پێش 17ی ش���وباتو بهش���داریكردنی دهس���هاڵت وایكرد لهپارتی دیموكراتی لهدوای كۆنگره هاتن كۆمهڵێك راستی لهوهفدێك���دا كه دو پارتی دهس���هاڵتو كوردس���تان ك���ه ترس���ێكی گ���هوره رونك���ردهوه كه كۆمهڵێك ل���هو هیواو چهند پارتێكی بچوك بهش���داری تێدا لهئۆپۆزسیۆنبونی یهكگرتو دایبگرێتو ئاواتانهی پوچكردهوه ،ئهوهی سهلماند دهكهن. دواج���ار پالنێكی داڕش���ت ب���ۆ دانانی كه ش���ێوازی بهڕێوهچونی كۆنگرهكهو لهالی���هك زۆر بهئاس���انی پهلكێ���ش س���نورێك ب���ۆ ئۆپۆزس���یۆنبونی ئهم گۆڕانكارییهكانو ئاس���تی هۆش���یاری كراون بۆ گهمهیهك كه پارتی دیموكرات پارته ،دواج���ار بڕیاریدا لهمانگی 12ی ئهن���دام كۆنگرهكانیش لهو ئاس���تهدا رابهرایهت���ی دهكاتو چهن���د پارتێكی س���اڵی رابردودا س���نورێك ب���ۆ كاری نهبون ك���ه یهكگرتو ب���هرهو پارتێكی بچوكی���ش وهك گهورهكردنی قهبارهی ئۆپۆزس���یۆنبونی یهكگرتوو دابنێت بۆ پێشهنگی سیاسیی لهكوردستاندا بهرن، پرۆژهكه دان���اوه .چونكه دواجار كۆی ئهم مهبهسته بهپێی پالنێكی نهخشه بۆ بهڵك���و ئهوهی بینیمان لهدوای كۆنگره ههوڵهكان بۆ خاوكردنهوهی دهسهاڵتی كێشراو سهرتاپای بارهگاكانی یهكگرتوی یهكگرتو پارتێكه لهستراتیجیهتی كاری ناوهنده لهئاست گرێبهسته نهوتییهكانو لهبادینان س���وتاندو تااڵنیكردو دهیان ئۆپۆزس���یۆن بون له پاشهكش���هدایهو رازیكردنیانه بهوهی كه پارتی لهم بوارهدا كادێری یهكگرتوی خس���ته زیندانهوهو خاوهنی پالنو بهرنامهیهكی سیاس���یی كردویهتیو گرێبهسته نهوتییهكانیش له چهندان تۆمهتی ناڕهوای بۆ ئهو پارته رون نییهو ناتوانێت هێڵه گشتییهكانی كوردستاندا نهپرۆژهیهكی نیشتمانییهو دروس���تكرد ،لهوكاتهدا كه مامۆس���تا خۆی بۆ خهڵك رونبكاتهوه ،چونكه ئهو نهبهرههمهكهش���ی بۆ گهلی كوردستانه (س���هاڵحهدین محهم���هد بههائهدین) گهمه سیاسییهی كه پێش ئهم خولهی لهبهرئهوه پرس���یاری جهوههری لێرهدا ئهمینداری گش���تی یهكگرت���و بو زۆر ههڵبژاردنی پهرلهم���ان له 2007/5/7 ئهمهیه ،كهواته یهكگرتو بۆچی دهچێته بهتون���دی روبهڕوی ئهو كارانهی پارتی دهیك���رد جارێكی ت���ر گهڕاوهتهوه بۆ ئهم گهمهیهوه كه ئهو وهفدهی یهكگرتو بوهوهو به ئیرادهیهكی بههێزهوه توانی پیادهكردنی ههمان سیاسهتو دهیهوێت لهبهغدا بێجگه لهوهی وێنهیهك دهبێت روبهڕوی پارتی دیموكرات ببێتهوهو بهو پێیهكی الی دهسهاڵت بێتو پێیهكهی لهشاشهی تیڤییهكاندا ،ئایا چ رۆڵێكی ههڵوێس���تانهش ههمو ئهو تۆمهتانهی تریشی لهناو ئۆپۆزس���یۆندا ،لهمانگی تری دهبێت؟ بهاڵم لهالیهكی تریشهوه رهتكردهوه كه بهدرێژایی سااڵنی رابردو پێنجی ئهمساڵهوه كه كۆنگره بهستراوه دهیان پرسیار لهسهر یهكگرتو دروست بۆ یهكگرتو دروس���ت كراب���ون كه به ههتا ئێس���تا ئهمینداری گش���تی نوێی دهبێت كه ئایا لهپێناوی چیدا بهشداری پارتێكی شهرمنو بێههڵوێست لهئاست ئ���هم پارته ههڵوێس���تێكی جهریئانهی لهوهفدێكی لهم جۆرهدا دهكات؟ گهندهڵییهكانی دهسهاڵت ناوزهد دهكرا ،نهبوه ،لهئاس���ت ئهو ههمو گهندهڵیو بهش���داریكردنی بهردهوامی یهكگرتو ب���هو ههڵوێس���تانهش حهماس���هتێكی كهموكوڕییان���هی دهس���هاڵتو ل���هم لهكۆبون���هوهی پارت���ه سیاس���ییهكان گهورهی لهناو رێكخس���تنی یهكگرتودا ماوهیهدا نزیكهی ( )5كات دهركهوتوه. دروس���تكردو جارێكی تر رۆحێكی تری كه هیچ دهركهوتنێكی ههڵوێست نهبوه لهكاتێكدایه كه پارتی بێجگه لهپارهی بهسهرۆكایهتی مهسعود بارزانی دهبێته بۆ ئهندامان دروس���تكردو تهنانهت ئهو بهرامبهر دهس���هاڵتو گهندهڵیو روداوه قهرهبوكردنهوهی بارهگاكان هیچ شتێكی هۆی دروس���تبونی پرس���یار لهس���هر ئهندامانهش كه چهندان ساڵ بو لهكاری سیاس���ییه گهرمهكان ،بهڵكو زۆربهی نهك���ردوهو تهنانهت ب���ه لێدوانێكیش یهكگرتو لهسهر چهند ئاستێك: یهكهم :لهئاستی ناوخۆدا: حیزب���ی دوركهوتبون���هوه جارێكی تر ب���اس بوه لههاتنی رهم���هزانو جهژنی داوای لێبوردنی نهكردوهو تاوانبارانیش ئهندامان���ی رێكخس���تنی یهكگرت���و گهڕانهوه ناو كارو رۆشنبیرانو هاواڵتیانی رهمهزانو یادی ئیس���راو میعراجو شتی نهدراونه دادگاو سوریشن لهسهر راستی كوردستانو ش���هقامی ئۆپۆزسیۆنیش لهم بابهتانه .خۆبهدورگرتنی ئهمینداری كارهكانیان .ئهم دهس���تهیهی كارگێڕی لهژێر كاریگهری راپهڕینهكانی بههاری ئهم ههڵوێس���تانهیان بهقۆناغێكی نوێ نوێ ل���هروداوه سیاس���ییه گهرمهكانی مهكتهبی سیاس���یی هیچیان لهفیكری ئیس�ل�امیدانو بهههمو شێوهیهك دژی لهقهڵهمداو زۆر لهرۆش���نبیرانیش وایان كوردس���تان وایكردوه كه كهمتر وهك ئ���هوهدا نین ك���ه دهس���تكهوتهكانی ههر نزیكبونهوهیهكن لهدهسهاڵتو هیچ له قهڵهم دهدا كه ئیتر یهكگرتو دهبێته س���هركردهیهكی پارتێك���ی سیاس���یی ئۆپۆزس���یۆنبونی یهكگرت���و بپارێزنو بهرژهوهندییهكی���ان نییه ل���هو كارهداو ی كوردیو دهربكهوێ���تو زۆرت���ر وادهركهوتوه كه تهنه���ا بڕوای���ان بهبۆچونهكانی خۆیان هاوش���ێوهی ئیس�ل�امییهكانی تونسو رابهری شهقامی ئۆپۆزسیۆن تهنان���هت دهتوانێت پێ���ش گۆڕانیش نوێنهرایهت���ی كۆمهڵێك���ی ئیس�ل�امی ههیهو بۆ ئهم مهبهستهش تهنانهت رای میس���رو س���وریا دهیانهوێ���ت خاوهنی ب���كات ،ههروهها بونی دهس���تهیهكی سهركردایهتی دهڤهرهكانیش وهرناگرنو پرۆژهی���هك بن لهبهدیلی دهس���هاڵتداو بداتهوه. ب���هاڵم ههم���و ئ���هو كاروچاالك���یو كارگێڕی مهكتهبی سیاسیی لهههولێر ،لهس���هر ئهم مهس���هلهیهش تائێس���تا بۆ ئهم مهبهس���تهش ئام���ادهی ههمو ههڵوێسته سیاس���ییانه چونكه بهپێی كه ههمویان لهباڵی كۆترهكان حیساب چهن���دان گرژیو لێدوان���ی توند دژ به قوربانیدانێكن. »» 19 ی دهس���تهی كارگێڕی مهكتهبی سیاسیی بهرنامهو پالنێكی س���تراتیجی نهبون ،دهكرێنو كهس���یان ئامادهی دهربڕین
►
پهیوهندی نێوان ههرێمو بهغدا: سهرهتایهكی نوێ
سەالح رەشید
►
دهینوسێت
بۆیه ناتوانرێت تهم���هن وهك پێوهر بۆ كاری باشو عهقڵی نوێو گهشهكردنو دژ وهستان بهرامبهر بهههمو نایهكسانییهك پێوانه بكرێت. هێ���زه دهس���هاڵتداره سیاس���یو حیزب���یو ئیداریی���هكانو كۆمهڵ���گای كوردی بهشێوهیهكی گش���تی ،پیرانهو محافیزكارانه بیردهكهنهوهو پیرساالرانه ههڵس���وكهوت دهك���هنو دڵس���ۆزی بۆ س���هركردهو لێپرسراو یهكسانیان كردوه بهدڵسۆزی بۆ گهلو نیشتمان.
ههڵس���وكهوت دهك���هنو زۆر گهنجیش ههیه بهپێچهوانهوه پیرانه بیردهكهنهوهو رهفتار دهكهن. بون���ی گهن���ج لهدام���ودهزگا حیزبیو حكومییهكان���دا تهنها پێ���وهر نییه بۆ گهشهكردنی كۆمهڵگاو رهخساندنی بواری هاتنه پێش���هوهی ئ���هو نهوهیه ،بهڵكو گرنگتر لهوه بهرنام���هی ئهو دهزگایهیه لهبواری كاركردندا ،ك���ه ئهو بهرنامهیه چهند س���ودی بهنهوهی نوێ گهیاندوهو ل���هڕوی پهروهردهییهوهو چهند ئامادهی كردون بۆ س���بهینێ؟ ئایه ئهو گهنجانه تهنها دانراونو تهعینبون بۆ جوانكردنی دهزگاكه یاخ���ود بهماف���ی خۆیان ئهو پۆس���تهیان وهرگرتوهو لهكاری رۆژانهدا مومارهسهی دهسهاڵتهكانیان دهكهن؟ پرس���یاری س���هرهكی ،ئهوهیه ،ئایا ههمو گهنجێك ئهتوانێت گهش���هو بهرهو پێشهوهچونو گۆڕینی بنهڕهتی لهكاری حیزبایهتی���دا ب���كاتو بهرنامهیهك���ی مۆدێ���رن بهێنێته كای���هوه؟ چهند گهنج توانیویهتیو خوازیاربوه ئهم (رس���اله) ی���ه بگهیهنێ؟ ئایه ئ���هو گهنجانهی كه لهبوارێك���داو لهقۆناغێكدا دهس���هاڵتیان ههبوه ،چهند توانیویانه خزمهتی گهنج بكهن؟ چیان ب���ۆ هاوڕێكانیان كردوه؟ دهبینرێت كه لهناو هێزه سیاسییهكاندا چهند كهسێكی تهمهن گهنج هاتون یان هانیویانهته پێشهوه ،بهاڵم ئهو گهنجانه جگه لهههندێ دهس���كهوت بۆ خۆیانو خۆدهرخستن ،چیان بۆ هاوتهمهنهكانیان بهرههمهێناوه؟ ك���وا بهرنامهكانیان بۆ گهنج���ان؟ ك���وا ملمالنێكانی���ان لهگهڵ خاوهن دهس���هاڵتداره ب���ه تهمهنهكان؟ لهو دهس���كهوتانهی كه ب���ۆ خۆیانیان چنیوهت���هوهو پێیانبهخش���راوه ،چهند سودیان بههاوتهمهنهكانیان گهیاندوه؟
ی ئهندامان رێكخستنی یهكگرتو ی لهژێر كاریگهر ی راپهڕینهكان ی بههار ئیسالمیدانو بهههمو شێوهیهك دژی ههر نزیكبونهوهیهكن لهدهسهاڵتو هیچ بهرژهوهندییهكیان نیی ه لهو كارهدا
تەندروستی
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
توندوتیژ ی هۆكاری چهندین گرفت ه بۆ دایكانی سكپڕو شیردهر ئا :كورده عهبدولكهریم ی میسر ی واڵت بهپێی توێژینهوهیهك ك ه زیاتر لهبیست پزیشكی دهرونیو چهند توێژهرێكی كۆمهاڵیهتیو دهرونی بهشداربون تێیدا باس لهتوندوتیژییهكان دهكات لهدژی ژنانو مندااڵن تهنانهت لهڕهگهزی نێرینهش. لهم توێژینهوه بهرفراوانهدا باس ی ی توندوتیژ لهچهند الیهنو هۆكارێك كراوه لهوانه توێژینهوهك ه دهڵێت ی ی ژنانو مندااڵن توش " %15بۆ %25 توندوتیژی دهبن لهكۆمهڵگا" ،هاوكات ی گهڕاندۆتهوه بۆ چهند ئهو رێژهی ه هۆكارێك لهوانه: • بونی كێشهو شهڕی بهردهوام لهناو ی دایكو باوكهك ه خێزانهكانو نهگونجان ههروهها یهكێك لهباوان یان ههردوكیان كۆمهڵێك سیفاتی خراپیان ههبێت ی ههمو ئهمان ه دهبێته هۆی دروستبون منداڵێكی توندوتیژ لهدواڕۆژدا. ی ژمارهیان زۆره، • ئهو خێزانانه ی ی ئهندامی خێزانو كێش ه واتا زۆربون ی ی خێزانو هۆكار ی بژێو داراییو ئاست ی باوان ئابوریو ئاستی رۆشنبیر ی ی گرنگ دهبینێت لهدهركهوتن رۆڵێك ی توندوتیژ لهو خێزانانهی ئهم كهسان گرفتانهیان ههیه. ی چهندین گرفتو • توندوتیژی هۆكار ی جهستهییه. نهخۆشی دهرون ئامانج لهم توێژینهوهیه چیبوه؟
ی ههی ه لهنێوان نێرو • ئایا جیاواز ی توندوتیژیو ێ بۆ روبهروبونهوه م جۆرهكانی؟ ی توندوتیژو • ئایا بونی خێزان ی ی دهركهوتن ی خراپ دهبێته هۆ باوان ی منداڵی توندوتیژ یان توندوتیژ ی لهگهڵ منداڵ دهبێت ه هۆی دهركهوتن كاریگهرییهكانی لهگهورهییدا؟ ی • جۆری توندوتیژیو بههێزییهكه ی كاریگهری ههیه لهسهر تهندروست دایكو منداڵ؟ ی زو ی دهبێتههۆ • ئایا توندوتیژ
خوێنبهخش ی
رێژه ی توشبون بهشێرپهنج ه بهرێژی %0.37كهمدهكاتهوه دڵ نهخۆشییهكانی پسپۆری لهئهمهریكا (د.لیو زاكارسكی) ی گۆشتی سور هۆكارێكی خواردن سهرهكییه بۆ كۆبونهوهی رێژهی ئاسن لهلهشدا ،ههروهها خواردنی گۆشتی سور رۆژانه دهبێته هۆی كۆبونهوهی رێژهی ئاسن ساڵ بهساڵ بهڕێژهیهكی زۆرتر لهلهشداو دواتریش توشبون بهنهخۆشییهكانی دڵو شێرپهنجه. ئهم پسپۆره ئاماژه بهوهدهكات خانهسورهكان بڕێكی زۆر ئاسنیان تێدایهو بهڕزگاربونیش لهو رێژه ئاسنه زۆره لهش دهپارێزرێت لهنهخۆشییهكانی دڵو دواتر نهخۆشی شێرپهنجه. لهتوێژینهوهیهكهدا لهسهر ههزار كهس كه تهمهنیان لهنێوان 65بۆ70 ساڵ دهبو كێشهی خوێنبهرهكانی دڵیان ههبو .پاش دابهشكردنی ئهو
شوكردنو ژنهێنان .یاخود وازهێنان لهخوێندن؟
ی توندوتیژیان لێ لهگهورهییدا كهسێك دهردهچێت.
ی یهكهم ،تویژهرهوهكان بۆ وهاڵمی خاڵ گهیشتونهته ئهو ئهنجام هی ههردو رهگهز ی دهبن ،بهاڵم جۆرو ی توندوتیژ توش ئاستی توندوتیژییهكان لهڕهگهزهكاندا ێ ی م جیاوازن ،بۆ نمونه رهگهز زیاتر لهناو خێزانهكان توندوتیژیان بهرامبهر دهكرێت ،بهاڵم پیاوان لهدهرهوی خێزان لهشوێنی كار زیاتر ی ی دهستدرێژ دهبینرێت .ههروهها لهڕو سێكسی ههردو رهگهز بهرامبهریان ی دهكرێت ،بهاڵم ژنان دو هێنده پیاوان بهرامبهریان دهكرێت ،ههروهها لهڕوی توندوتیژی جهستهییهوه ك ه ی ی توندوتیژ بهیهكێك لهباوترین جۆر دادهنرێت ههردو رهگهز توشی دهبن، ی بهاڵم نێرین ه رهنگ ه زیاتر جهستهی بێت ،بهاڵم مێین ه زۆرجار جهستهییو ی زارهكیش دهبێت وهك بهكارهێنان جنێوو وشهی ناشرین بهرامبهریان. یاخود لهكاتی كێشه دهرونییهكاندا ی ی روبهرو ی توندوتیژ ك ه لهئهنجام ی نێر زیاتر كهسهكان دهبێتهوه ،رهگهز ی ی دهرون پهنا بۆ پزیشكو پسپۆر ی دهبهن ،بهاڵم مێین ه زیاتر الی خۆ دههێڵێتهوهو رهنگ ه بۆ كهسێكی نزیك ی پسپۆر. ی بكات نهك كهسێك باس لهالیهكی دیكهوه لهمنداڵدا كاتێك ی رهگهزی نێرینه توندوتیژی بهرامبهر ی دهكرێت لهگهڵ گهرهبونیدا هێز بهخۆ ی تر دروست دهكاتو ناهێڵێت جارێك بهرامبهری بكرێت ،بهاڵم بۆ مێین ه زۆرجار ئهو توندوتیژیی ه بهردهوام دهكرێت بهرامبهری تهنانهت لهپاش شوكردنیشی.
ی خاڵی سێیهم .بهدڵنیاییهوه وهاڵم ی ههی ه توندوتیژی كاریگهری جهستهی ی بۆ سهر ژنان .بۆ نمون ه دهبێت ه هۆ ناڕێكی لهسوڕی مانگانه ،زۆرجاریش ی ی دواكهوتن یان پێشكهوتن دهبێته هۆ سوڕی مانگانهو ههندێجاریش دهبێت ه ی وهستانی بۆ زیاتر لهمانگێك هۆ ی خۆی. لهكات ی سكپڕیش ههروهها بۆ دایكان ی چهندین كێش هی ههی ه لهوان ه توندوتیژ ()%29یان گرفت بۆ ژنان دروست دهكات ی لهكاتی سكپڕیدا ،لهوانهش لهبارچون ی زیاتر ل ه %10ههروهها منداڵ بهڕێژه ی خۆیو بونی منداڵ لهپێش كات ی سكئێشهی بهردهوامو خوێنبهربون ی بهردهوام لهژنان .ههروهها بۆ دایكان ی شیردهریش ،توندوتیژی دهبێت ه هۆ چهندین كێش ه بۆ دایكو كۆرپهل ه ی ی كهم وهستان لهوانهش دهبێته هۆ ی شیرو ی رێژه ی دایكو كهمبونهو شیر ی ی گرفتی كۆئهندام پاشان دروستبون ی .%7 ههرس بۆ كۆرپهله بهڕێژه ی ی هۆكار ی دهرونیشهوه توندوتیژ لهڕو ی خهمۆكیو دڵهڕاوكیو نهخۆشییهكان ی دیكهیه بۆ ی دهرون چهندین گرفت ههردو رهگهز.
ی دوهم .بۆ ههردو بۆ وهاڵمی خاڵ ی ی خێزانیو باوان رهگهز بونی كێش ه خراپو مامهڵهكردنی خراپ لهگهڵ ی منداڵ لهگهورهییدا كاریگهرییهك ی بههێزی دهبێت بۆ دروستبونی كهسێك توندوتیژ لهدواڕۆژدا. بهپێی توێژینهوهكانیش %80ی ئهو ی توندوتیژیان بهرامبهر دهكرێت مندااڵنه
ی ی چوارهم .الیهنێكی تر وهاڵم ی ئهوهی ه ك ه دهبێت ه خراپی توندوتیژ ی ی دابڕان لهخوێندن .زۆرینه هۆ توێژینهوهكان ئاماژه بهوهدهكهن ك ه ئهو مندااڵنهی توندوتیژیان بهرامبهر ی نێرین ه دهكرێت بهتایبهتی لهڕهگهز ههر زو لهخوێندن دادهبڕێنو پهنا بۆ ئیشكردن دهبهن ،لهم كاتهشدا زوتر بیر لهژنهێنان دهكهنهوه ،چونك ه ی پێوه خوێندنیان نیی ه تا خۆیان سهرقاڵ بكهنو ساڵهكانی تهمهنیان بهو ماف هی خۆیان تهواوبكهن .بهههمان ی مێین ه كاتێك شێوهش بۆ رهگهز لهخوێندن بێبهش دهبن كهسوكاریان زیاتر ههوڵی ئهوهیان لهگهڵ دهدهن ك ه زوتر بیدهن بهشو.
ی تهندروست خواردن دهتپارێزێت لهخهمۆكی
كهسانه بهدو گروپ ،گروپێكیان ههر شهش مانگ جارێك خوێنیان دهبهخشی ،بهاڵم گروپی دوهم خوێنیان نهدهبهخشی. د .لیو لهم توێژینهوهیهدا گهیشته ئهو ئهنجامهی ئهو گروپهی ههر شهش مانگ جارێك خوێنیان دهبهخشی رێژهی توشبونیان بهنهخۆشییهكانی دڵو جهڵدهی مێشك زۆر دابهزیوه. ههروهها لهتوێژینهوهیهكی دیكهشدا دهركهوتوه خوێنبهخشین ئهگهری توشبون بهنهخۆشی شێرپهنجه بهرێژهی %0.37كهم دهكاتهوه. پێشتریش توێژینهوهكانی رونیانكردۆتهوه كه خوێنبهخشین رێژهی كۆلیسترۆڵی زیانبهخشو توشبون بهنهخۆشییهكانی دڵو جهڵدهی مێشكو ههوكردنی برینی كۆڵۆن كهم دهكاتهوه.
ی ی ئۆكسفۆرد توێژهرهوهكان لهزانكۆ ی ئاشكرایان كردوه ك ه بهریتان ی پتهو ههیه لهنێوان پهیوهندییهك ی توشبون بهخهمۆكیو ژهمهخۆراك تهندروست .توێژینهوهكه ك ه زیاتر لهسهر ههرزهكاران ئهنجامدراوه ی رونیكردۆتهوه ك ه ئهو خۆراكان ه (بیبهرو ترشه ئهمینییهكانو ئۆمیگا 3و چهورییه ناتێرهكانو ماسیو چهرهساتو میوهو سهوزه)یان تێدای ه یارمهتیدهرێكی باشن بۆ دوركهوتنهوه لهخهمۆكی.
ی ی توێژینهوهكان ههرچهنده زۆرینه پێشتر ئاماژهیان بهوهكردوه ك ه رهنگ ه ی هۆكاره سهرهكییهكانی خهمۆك گۆڕانكارییه كیمیاییهكان بێت كه لهم كاتهدا زیاتر پهنا بۆ دهرمان دهبرێت، بهاڵم لهتوێژینهوه نوێیهكاندا باسیان لهڕۆڵی گرنگی چهند جۆره خۆراكێك كردوه ك ه پهیوهندی بهتوشبون بهخهمۆكییهوه ههیه. توێژهرهوهكان باسیان لهوهشكردوه ی ك ه پێویست ه ئهو خۆراكانه ی فرێش بێتو دهخورێت زیاتر خواردن
ی بهستوو كهمتر پهنا بۆ خواردن لهقوتوكراو بێت ،ههروهها پێویست ه ی ئهو خواردنانه بخورێت كه زۆرین ه بهها خۆراكیییهكانی تێدایه. زاناكان جهختیان كردوهتهوه ك ه ی كالسیۆمو مهگنسیۆمو ئهو خۆراكانه ی تێدای ه ڤیتامینهكانی ( B6و )B12 ی گهیهنهره ی دروستكردن یارمهت ی مێشكی دهدهن .بۆی ه دهمارییهكان ی ئهم ڤیتامینان ه لهخۆراكهكان كهم ی دروستبونی كێش ه دهبێت ه هۆ ی مێشك. لهكیمیاییهكان
15
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
چهند سهرنجێك دهربارهی خۆكوشتن -1خۆكوش����تنی ئافرهتان لهمیدیای كوردیو (مهجلیسهكانی) كۆمهڵگهی مهدهنی قسه ی زۆر ی لهس����هركراوه .یهكێك لهگرفتهكان ی ئهو قس����هكردن ه ئهوهیه بهش����ێكی زۆر ی قس����هكهرهكان خهڵكان����ی ناپس����پۆڕو ناشارهزان ،خهمی سهرهكییان دهركهوتنو قس����هكردنه ،بێئ����هوه ی ئهم قس����هكردن ه پهیوهست بێـت به هیچ پێوهرو بنهمایهك ی زانس����تیو مهعریف����ی .ئهم����هش وایكردوه بهشێكی زۆری قس����هكان دوبارهكردنهوهی قهوانێ����ك بێت كه پڕاوپڕیهت���� ی لهههڵه ی مهنههجیو ئهكادیمی. -2لێكۆڵین����هوهو دات����ا زانس����تییهكان لهسهرتاس����هری دونیا ئهوه دهخهنهرو ك ه ئهگهرچ����ی ژن����ان زیاتر لهپی����اوان ههوڵ ی خۆكوش����تن دهدهن ب����هاڵم پی����اوان زیاتر لهئافرهت����ان بهخۆكوش����تن دهمرن چونك ه مهرج نیی����ه ههمو ههوڵێكی خۆكوش����تن بهم����ردن كۆتای����ی بێت بهتایب����هت ئهگهر ههوڵهكان بهشێوازی سادهو كهم مهترس ی ب����ون .بۆیه یهكێ����ك لهتهفس����یرهكان بۆ بهرزیی رێ����ژهی مردن بهخۆكوش����تن ال ی پی����اوان ئهوهی����ه ئهو ش����ێوازانهی پیاوان بهكار ی دههێنن بۆ خۆكوشتن ترسناكترن، بۆنمونه پی����اوان بهگوله یان به خۆفرێدان لهشوێنی بهرز یان بهخۆفرێدان ه ژێر میترۆو شهمهندهفهر ههوڵ ی خۆكوشتن دهدهن ك ه ئهمانهش ههمویان رێوش����وێنی ترسناكنو بهمردن كۆتاییان دێت .ههربۆیهش بهپێ ی س����هرچاوهو داتاكان����ی خودكوژیی پیاوان دو بهقهد ئافرهت����ان خۆیان دهكوژن .ئایا وێنهكه لهكوردستانیش بهو شێوهیهیه؟ -3كوردستان یهكێك ه لهههژارترین واڵتان ی دونی����ا لهبواری س����هرژمێریو تۆماركردن ی داتا زانس����تییهكان ههربۆیهش تائێس����تا داتایهكی زانس����ت ی ئهوتۆم����ان دهرباره ی خۆكوش����تن لهبهردهس����ت نییه كه پشت ی پێببهس����تین .ب����هاڵم بهگش����تی زانیاریی ه فهرم����یو نافهرمییهكان ئ����هوه دهخهنهرو ك ه لهكوردس����تان رێ����ژهی خۆكوش����تن ی ئافرهت����ان لههی پی����اوان بهرزتره .یهكێك لههۆكارهكان رهنگ ه ئهوه بێت كه بهشێك ی زۆری حاڵهتهكان����ی خۆكوژی����ی پی����اوان دهش����اررێتهوهو باس ناكرێ����ت بهوپێیه ی تائێستاش لهكولتوری كوردیدا خۆكوشتن ی پیاوان جێگ����هی ش����هرمهزاریو نهنگییه، ههربۆی����هش وادهردهكهوێت لهكوردس����تان پیاوان زۆر كهمت����ر لهژنان خۆیان بكوژن. راس����ته لهكۆمهڵگهی كوردی����دا ژن زیاتر دهبێت����ه قوربان����ی خۆكوش����تن ،ب����هاڵم ئهگ����هر لێكۆڵینهوهی وردترو س����هرژمێر ی زانس����تیانهتر بكرێتو بهوردی هۆكار ی ئهو ههمو كرداری كوش����تنو روداوی هاتوچۆو مردن ی لهناكاوه الی پیاوان ئاشكرا بكرێت رهنگه رێژهكه بهشێوهیهك ی تر بێت. -4هۆكارهكانی بهرزیی رادهی خۆكوش����تن ی ئافرهت����ان لهكوردس����تان زۆرن ،یهكێ����ك لهه����ۆكارهكان ئهوهی����ه ك����ه ئافرهت����ان لهكوردس����تان وهك����و پی����اوان ش����ێواز ی مهترس����یدار بهكاردێن����ن بۆ خۆكوش����تن بۆنمونه ئاگ����ر یان گوله ی����ان خۆفرێدان لهش����وێن ی بهرز ،ههمو ئهمانهش وادهكهن ك ه ههوڵهكانی خۆكوشتن بهمردن كۆتاییان بێت. -5هۆكارێك����ی ت����ری زۆری خۆكوژیی الی ئافرهت ئهوهی ه لهكۆمهڵگای كورد ی بوار ی ناڕهزایی پیشاندانو خۆدهربڕین بۆ ئافرهت زۆر تهسكه ،تارادهیهكی زۆریش گوێگرتن لهناس����ۆریو هاوارهكانی ئاف����رهت كهمه، بۆیهش زۆرجار خۆكوشتن بوه بهشێوازێك لهش����ێوازهكانی خۆدهربڕی����نو ناڕهزای���� ی پیش����اندانو تۆڵهكردنهوه لهبهرامبهرو لهو گوێنهگرتنه دورودرێژه. -6ئاف����رهت بهه����ۆی گۆڕان����كاریو زهحمهتییهكانی ژیان ههمیش����ه چۆته ژێر باڵی فش����ارو س����هنگێك ی یهكجار گران ك ه زۆرجار گرفتی دهرونیو سۆزداری گهوره ی لێدهكهوێتهوهو بهخۆكوشتن كۆتایی دێت. گۆڕانكارییه بایۆلۆژیو هۆرمۆنییهكانیش ك ه لهكات ی دوگیانیو سوڕ ی مانگانهو تهمهن ی وهستانی س����وڕ ی مانگان ه رودهدهن دوباره كاریگ����هری خۆی����ان ههیه لهدروس����تبون ی ههن����دێ حاڵ����هتو نهخۆش���� ی دهرون ی ك ه رهنگ ه خهمۆكیی بهرچاوترینیان بێتس. -7بۆچونێك ههیه پێیوایه ئهوهی ههڕهشه ی خۆكوشتن بكات جێی مهترس ی نییهو خۆ ی ناكوژێت ،ئهم بۆچونه تاس����هر ئێس����قان ههڵهو نازانستییه ،زۆربه ی ئهوانه ی خۆیان دهكوژن پێشتر ههڕهش����هی خۆكوشتنیان كردوه یان ئاماژهیهكیان بهجێهێشتوه.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
فهزالهر كۆمهڵێك پهرلهمانتار دهبات بۆ توركیا
"خهرجییهكانی لهئهستۆی پارلهمانی كوردستان بوه"
خوێندن
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
مهلزهمهی ئاینناسی
ئا :ئاراس عوسمان
رێنوار نهجـم
ی ی ژمارهیهك پارلهمانتار دوای ئهوه ی كوردستان لهرێگ هی دهزگای فهزالهر توركییهوه دهبرێن ه واڵتی توركیاوه، ی ئهو پهرلهمانتارانه ئهندامی لیژن ه ی بااڵن ،ئهم ه پهروهردهو خوێندن لهكاتێكدایه ئهو دهزگایه لهكوردستاندا ی چهندین زانكۆو قوتابخانهیهو خاوهن ی زۆر بهپێی زانیارییهكان كهموكورت لهپرۆسهكهیاندا ههیه ،بانگهێشتی ئهو پارلهمانتارانه بهمهبهستی ئهزمونو ی واڵتی توركیا. فێربونه لهسیستم
وهزارهتو زۆری بهش���ێکی بهڕێوهبهرایهتی���یو فهرمانگ���هکان لهئێس���تای حکومهت���ی ههرێم���ی کوردس���تاندا ،جگه لهرۆتینێکی زۆرو سستی لهکارکردندا ،کاری زۆر ناڕێکو نالۆژیک���ی تێدا بهڕێ���وه دهچێت ،بۆ نمونه لهوهزارهتی پهروهردهدا .ئهگهر لهدورهوه س���هیرێکی بهش���ێکی زۆر لهبڕیارو رێنمای���یو کارو کردهوهکانی ئهم وهزارهته بکهیت ،دونیایهک شتی عهجیب دهبینیت ،که مرۆڤ س���هری دهسوڕمێت چۆن دهکرێت وهزارهتێکی گرنگی وهک پهروهردهو فێرکردن بهم ش���ێوهیه بهڕێوهببرێت ،بهرپرسهکانی هێنده خهمساردبن لهئاستیدا! ئهنجامدان���ی گۆڕانکاریی ریش���هیی لهبابهتی ئاین لهقۆناغهکانی ئامادهییدا، ب���هوهی بابهت���هکان زیات���ر کراوهترو فراوانترکراونو پهیوهندییهکانی دینو چهمکه ههنوکهییو س���هردهمییهکان باس���کراونو لهههموش���ی گرنگت���ر تهرخانکردنی روبهرێکه بۆ ناس���اندنی ئاینو ئایینزا جیاوازهکان ،ههمو مایهی خۆشحاڵینو بهرز دهیاننرخێنین ،بهاڵم گ���هر ههمو ئهمان���ه ههنگاوێک بن بۆ پێش���هوه ،ئ���هوا لهماوهیهکی زهمهنی کورتدا لهم بابهتهدا دو ههنگاو بهرهو دواوه نرا: یهک���هم :البردنی بهش���ێکی زۆری وانهکان ،بهتایبهتی بهش���ی ئاینناسی که بهتهواوی تهرک کراوه! دوهم :ئ���هو وانانهی که ماونهتهوه، خێرا کران پرسیارو وهاڵمو لهشێوهی مهلزهم���هدا لهالیهن مامۆس���تاکانهوه بهخوێن���دکار چاپک���راونو دهفرۆشرێنهوه. بهراستی مایهی سهرسوڕمانه کتێبێک ماوهی کهمتر لهمانگێکه گهیش���تۆته دهس���ت خوێن���دکارو بهتێچونێک���ی زۆرهوهو ل���هدهرهوهی واڵت بهچاپێکی ج���وانو رهنگاورهنگ���هوه چاپکراوه، کهچ���ی لهالیهن ههندێک مامۆس���تاوه (جا بهههر مهبهستێک بێت!) بکرێته مهلزهمهو لهبازاڕهکاندا بفرۆشرێتهوه، بهرێوهبهرایهتییه پهروهردهییهکانیش هی���چ رێگریی���هک ل���هم کاره نهکهن. نهئهوهی���ه مامۆس���تاکان والێبک���هن مهلزهمه دروس���ت نهکهن ،نهدهتوانن کۆنترۆڵ���ی بازاڕهکان بکهن مهلزهمهی تێدا نهفرۆشرێت ،چونکه بهپێی یاسا ئهم کاره یاساغه. ئهگهر لێپرس���راوانی پهروهرده رێگه بهم کارانه دهدهن هیچ رێگرییهک لهم کاران���ه ناکهن ،بۆ ههر لهس���هرهتاوه بهمهلزهمه چاپی���ان نهکرد! ئهو کات ه���هم ماندوبون���ی کهمتر دهویس���تو لهالیهنی داراییش���هوه بۆ ههمو الیهک باشتربو! پێش���ترو لهههمان ئهم گۆش���هیهی ئێرهدا ،لهوتارێکدا باس���م لهمهلزهمهو زیانهکانی کرد ،لهو گورزهی که لهدور مهودادا دهی���دات لهخوێندکار .لێرهدا نامهوێت ههمان باس دوبارهبکهمهوه، بهاڵم دهڵێم ئهگهر بههانهیهک ههبێت ب���ۆ بهمهلزهمهکردنی بابهتهکانی وهک فیزی���او بی���رکاریو عهرهب���ی بهوهی وانهکانیان زۆرنو گرانن (که بهبڕوای م���ن بههانهیهک���ی الوازه) ،ئ���هوا چ بههانهیهک بۆ کردنه مهلزهمهی بابهتی ئاین ههیه؟ وانهیهک بهزمانێکی سادهو سانا ،باس لهکۆمهڵێک بابهتی رۆژانه دهکاتو لهپێشهکی کتێبهکهشدا باس ل���هوه کراوه ک���ه دهبێ���ت خوێندکار لهدهرخک���ردنو بهدوربگیرێ���ت پرس���یارهکانیش بهههڵب���ژاردن بن، چ پێویس���تی ب���هوه ههی���ه بکرێت���ه مهلزهمه؟ ئایا خواس���تێکی ئاب���وری لهالیهن مامۆس���تاکانهوه ههیه بۆ ئهم کاره؟ یاخود نا ،مامۆستاکان نیازیان پاکهو دهیانهوێ���ت خوێن���دکار زۆر ئهزیهت نهکێشێتو شتهکانی بهئاسانی بچێته بهردهس���ت ،بێ ئاگا ل���هو گورزانهی لهئایندهدا لهبی���رو هزری خوێندکاری دهدهن؟ ههرکامێکی���ان بێ���ت ،وهزارهت���ی پ���هروهردهو الیهن���ی پهیوهندی���دار بهم کارهوه س���وچی ههم���و ئهمانهی دهکهوێته ئهستۆ ،بهوهی که بهیاساو بهش���ێوهیهکی فهرم���ی مهلزهم���ه قهدهغهکراوه ،بۆچی دهستهوهس���تانه لهئاس���ت ئهم س���هرپێچیکهرو لهیاسا الدهرانهدا؟
ی ی لیژن ه ی س���هرۆك عومهر نورهدین ی ی بااڵ لهپارلهمان پ���هروهردهو خوێندن ی سهردانهكهیانهوه بۆ كوردستان لهباره ی ئاوێن ه وتی :سهردانهك ه بۆ دو مهبهست ی سیستهمو ی بوه ،بۆ بینین س���هرهك ی ی بااڵ ی پ���هروهردهو خوێندن ئهزمون ی زانیاریمان ی توركیا بو ،بۆ ئهوه واڵت ی ی یاس���ا ی رێكخس���تن ههبێ���ت لهرو ی ی پرۆسهی پهروهردهو خوێندن ئهزمون ی ئهوه بدهین بااڵ چۆنه ،ههروهها ههوڵ ی ی بوار دامو دهزگا پهیوهندیدارهكان��� پهروهرده لهنێوان كوردستانو توركیا لهئاین���دهدا پهیوهندیی���هكان بههێزتر بێت. ی پهروهردهو خوێندن ی لیژن ه سهرۆك ی ی بهوهش���كرد "رێكخس���تن ئام���اژه ی ئهم سهردانهمان بهرنامهكهو بیرۆك ه ی (فهزال���هر)هوه بوه لهالی���هن دهزگا ی ب���ااڵ ،دو ب���ۆ پ���هروهردهو خوێندن ی رۆژ كۆبونهوهم���ان لهن���او پارلهمان ی توركیا ئهنجام���دا ،تاكو بزانین لیژن ه ی یاسا ی بااڵو پرۆس ه پهروهردهو خوێندن ی ئهوان چۆنه ،ههروهها دهركردن لهال ی پارلهمانی()BDP لهگهڵ ئهندامان��� ی ئاش���تیو دیموكراتیی ه ك ه ك ه پارت��� ههموی���ان ك���ورد ب���ون كۆبونهوهمان ی گرێداو ،لهسهر ماف ه مهدهنیو رهواكان ی خۆمان بۆ ی ك���ورد پش���تیوان گهل��� ی پارلهمانو دوبارهكردنهوه ،ك ه لهرێگ ه بهئاشتیو دیموكراتییان ه بتوانن مافو ئازادییهكانیان بهرهو پێش بهرن ، ی ی پهروهرده ئاماژه ی بوار شارهزایهك ی پرسیاره ئهم ی جێگ ه بهوهكرد" ئهوه ی پهروهردهو ی لیژن ه ی ئهندامان سهردان ه ی كوردستان، ی پارلهمان ی بااڵ خوێندن ی زیندانیانو هاوكات بو لهگهڵ مانگرتن ی س���هركوتكردن ئهش���كهنجهدانو ی كوردس���تان .ئهو ی باكور هاواڵتیان��� ی ئهو لیژنهی ه ههریهك ی 11ئهندام لهكۆ ل ه د .س���هروهر عهبدولرهحمان ك ه ئهم ی رهتكردۆتهوهو و س���ۆزان س���هردان ه ی واڵت ش���ههابیش ت���ازه ل���هدهرهوه گهڕاوهتهوهو لهسهردانهكهدا نهبون بۆ توركیا. ی د.س���هروهر عهبدولرهحمان ئهندام ی بااڵ ی پ���هروهردهو خوێندن��� لیژن��� ه
سهرۆكی لیژنهی شارهزایهكی پهروهرده: پهروهرده: لهكاتی مانگرتنی رێكخستنی زیندانیانی توركیا بهرنامهكهو دهزگاكهی عهبدواڵ بیرۆكهی ئهم گویل لهكوردستان سهردانهمان لهالیهن دهزگای پهرلهمانتارانی (فهزالهر)هوه بوه برده توركیا بۆ ئاوێن ه وتی :راس���ت ه ئهو س���هردان ه ی لیژنهكهمان، رێكخراوه بۆ ئهندامان��� من لهالیهن خۆم���هوهو لهبهر ههندێك ی ه���ۆكار رهتمكردهوه ،دوات���ر لهرێگ ه ی نوسراوێكهوه ئهو هۆكارانهم ئاراست ه سهرۆكی پارلهمانی كوردستان كردوه. ی ی گش���ت ی نوێن���هر ی ئ���هوه دوا ی دهزگای(فهزالهر) لهعێراق ك ه خاوهن ی عیشقو ئامادهییو قوتابخان ه زانكۆكان ی ی نیلۆڤ���هره ،بهپێ��� بنهڕهتییهكان��� ی ئاوێن ه ئ���هم دهزگای ه زانیارییهكان��� ی پهروهردهو ی لیژن ه ی لهئهندامان��� داوا ی كوردستان ی بااڵی پهرلهمان خوێندن ی ك���ردوه بهس���هردانیكردنیان بۆ واڵت ی 2012/11/11 توركی���ا ،بۆی ه ل���هرۆژ ی كۆبونهوهی���هك لهالیهن ئ���هو لیژن ه ی كوردستانهوه ئهنجام دهدرێت پارلهمان بۆ ئهو مهبهسته ،پاشان بهنوسراوێك ی پهرلهمان ئهرسهالن بایز ئاگادار سهرۆك دهكرێت���هوهو ،ئهویش بهنوس���راوێك ی ی 2012/11/14رهزامهن���د ل���هرۆژ ی 2012/11/23 دهربڕیوه ،بۆی��� ه رۆژ ئ���هو پهرلهمانتاران��� ه س���هردانهكهیان ی رێكدهخهنو وهك پارلهمانتاران باس دهكهن مهبهست لهو سهردان ه فێربونو بهرچاو رونییه لهبواری پهروهردهدا. ی راگهیاندن تاریق جهوههر راوێژكار ی ی كوردس���تان بهئاوێن ه لهپارلهمان��� ی ئهو س���هردان ه راگهیاند" من ئاگادار ی پهروهردهو نیمو دهتوانن لهگهڵ لیژن ه ی بااڵ قس ه بكهن. خوێند ی ی ترهوه د .سهباح بهرزنج لهالیهك ی ی پهروهردهو خوێندن ی لیژن ه بڕیاردهر ی كوردس���تان بۆ ئاوێن ه بااڵ لهپارلهمان ی لهلیژنهكهمان دهڵێت :ئهو كهس���ان ه
ی توركیامان كردوه پێكهاتبون سهردان ی دهس���هاڵتو ی حزب��� لهئهندامان��� ی ئۆپۆزیس���یۆنو تهنان���هت ئهندامێك مهسیحیش لهگهڵمان بوه ،ههركهسێك ی ل���هو دهزگای��� ه ههیه(فهزالهر) گلهی ی بخات ه بهردهست دهتوانێت بهڵگهكان وهزارهتی پهروهرده. ی لهوهك���ردهوه ی جهخت��� بهرزنج��� "س���هردانهك ه بهههم���و ش���ێوهیهك س���هركهتوبوه ،ههركهس���ێك گلهییو ی وهزارهتو ی ههی ه با س���هردان بهڵگ ه ی ئێم��� ه ب���كات ،زانك���ۆو لیژنهك��� ه ی ئ���هو دهزگای ه ئهو بڕه قوتابخانهكان ی ی وهریدهگ���رن لهقوتابییهكان پ���اره ی وهردهگیرێت ئێم ه زۆر كهمتره لهوان ه لهوان هی خۆیان. ی بۆ ئهوهشكرد عومهر نورهدین هێما ی (فهزالهر) ی دهزگا "لهتوركیا لهرێگ ه ی واڵت���ان هاتبون ك ه ێ وهفد هوه س��� ی ی پ���هروهرده پێكهاتب���ون له(وهزیر ی ئۆكرانیا، ی ب���ااڵ بۆس���نێ ،وهف���د ی هندستان)، ی عولیا ی دادگا س���هرۆك ی ئهم سهفهره ی خهرجییهكان سهرجهم لهئهستۆی پارلهمانی كوردستان بوه. ی ئاوێن ه رۆژێك ی زانیارییهكان ههر بهپێ ی پێش ئهم س���هردان ه لهكۆبونهوهیهك ی لیژنهكان ت���ردا لهنێوان س���هرۆكایهت ی پارلهم���ان ههندێك لهگهڵ جێگ���ر ی ئهندام ئ���هم س���هردانهیان بهكارێك ی ی وهس���ف نهكردوه ،لهبهرئهوه ئیجاب ی كۆمپانیایهكهوه ئهم لیژنهی��� ه لهرێگ ه بانگهێشت دهكرێت. ی پ���هروهرده ی بوار ئهو ش���ارهزای ه ی وایه" دهكرێت بپرس���یت ئایا بۆچون ی چاودێریی ه ی پارلهمانو ئهندامهكان كار
د.سهباح بهرزنجی: ئۆپۆزسیۆنو دهسهاڵت پێكهوه سهردانی توركیامان كردوهو سهركهتوبوین ی دهزگاو ی دهعوهت یاخود قبوڵكردن��� ی لهالیهن كۆمپانیاكان؟ ،یاخ���ود بۆچ ی ئ���هو واڵتهوه ی پ���هروهرده وهزارهت بانگهێشتنامهكهیان ئاراسته نهكراوه؟ ی ی پهروهردهو خوێندن ی لیژن ه سهرۆك ی ی كوردس���تان جهخت ی پارلهمان بااڵ لهوهك���ردهوه" ئهگهر ك���همو كورتیی ه ی ههبوبێت ل���هو قوتابخانهو زانكۆیان ه ی ی كوردستان ،ك ه سهر بهدهزگا ههرێم (فهزالهر)ه ،ئێمهی���ن بهدواداچونمان كردوه لهسهر كهمتهرخهمییهك ئهگهر ی ههبوبێت ،بۆی ه ئهم دهزگای ه بهپێوهر ی كار دهكات ،ه���هر ئێم ه بوین یاس���ای ی ی پ���هروهردهو خوێندن وهك لیژن��� ه بااڵ چاوپۆش���یمان نهك���ردوه لهكهمو ی كورتییهك لهو زانك���ۆو قوتابخانان ه سهر بهم دهزگایه بون. ی ی بهردهست ی ئهو زانیارییان ه بهپێ ی زۆر لهو ئاوێنهكهوتون كهمو كورتییهك ی ی س���هر بهدهزگا زانكۆو قوتابخانان ه (فهزال���هر) ههیهو ،لهبهدواداچونێكیان ی ی فێركردن ی گشت ی بهڕێوهبهرایهت بهناو ی س���اوایان ،ك ه ژماره بنهڕهتو باخچ ه ی 2012/5/13 ()8085و ب���هروار ی بهڕێوهبهرایهتیی ه لهسهره ،ئاراس���ت ه ی (ههولێر، ی پهروهردهكان گشتییهكان س���لێمانی ،ده���ۆك) ك���راوه ،تێی���دا ی ی سااڵن ه هاتوه ،بابهت ههڵسهنگاندن قوتابخان��� ه ئههلیی���هكان ،ههروهه���ا ی (عهبدولعهزیز سهرحان فارس) واژو بهڕێوهبهری گشتی لهسهره. ی قوتابخان ه ی ههڵسهنگاندن لهراپۆرت ی 2012/2011 ئههلیی���هكان بۆ س���اڵ ئهنجامدراوه ،ئهو قوتابخانهو ئامادهییو ی لهشارو قهزاكاندان، كۆلێجو زانكۆیان ه
دهزگای فهزالهر فهزالهر دهزگایهكی توركییهو لهزیاتر له 160واڵتی جیهانی خاوهن زانكۆو قوتابخانهیه، ههروهها لهكوردستاندا نزیكهی 35ههزار خوێندكار لهزانكۆو قوتابخانهكانیان دهخوێنن .ئهم دهزگایه راستهوخۆ سهر به عهبدواڵ گویلی سهرۆك كۆماری واڵتی توركیایه. ی (فهزال���هر) ك��� ه س���هر ب���هدهزگا ی ی چهندی���ن ك���همو كورت ن ،خاوهن��� بهرچ���اونو ناو ش���وێنو تێبینییهكان ی ی ئاوێن���هدان ،ئ���هوه لهبهردهس���ت ی ی پرس���یاره لهكاتێكدا وهزارهت جێگا ی ی ههرێم��� ی حكومهت��� پ���هروهرده ی بینادای ه ی كهم كوردس���تان لهقهیران یان خاوهن ئ���هو بینایانهی ه ك ه كۆنو ی داڕمانیان لێدهكرێت ،بهاڵم مهترس��� ی بۆ قوتابخانهو ی حكوم چهندی���ن بینا ی ئهم ئامادهی���یو كۆلێ���جو زانكۆكان ی (فهزال���هر)ه دهزگای��� ه ك��� ه دهزگا تهرخانكراوه. ی ی ئ���هو پارلهمانتاران��� ه ن���او لهسهردانهكهدا بون: 1ـ عوم���هر حهم���هد ئهمی���ن خ���در (نورهدینی) سهرۆكی لیژنه .پارتی 2ـ س���هباح محهم���هد نهجی���ب، بڕیاردهری لیژنه .كۆمهڵی ئیسالمی 3ـ د .دانا سهعید سۆفی ،یهكێتی. ی سهعید ،پارتی. 4ـ ئامین ه زكر 5ـ شلێر محێدین ساڵح ،پارتی. 6ـ د.سائر عهبدولئهحهد ئۆگستین، مهسیحی. 7ـ عهزیم��� ه نهجمهدین حهس���هن، گۆڕان. 8ـ پهیمان عهبدولكهریم عهبدولقادر، گۆڕان. 9ـ فهرمان عیزهدین ،گۆڕان.
بنهماكان ی توندوتیژی لهنێو سیستهمی پهروهردهدا سوعاد رهزاق رهنگه زۆرجار وابزانین كه توندوتیژ ی ئهنجام���ی سیس���تهمی پ���هروهردهی كۆمهاڵیهتییه ،لهكاتێكدا رهنگه پهروهدهو سیستهمی خوێندنو فێركردن ئهنجامی توندوتیژی بن ،ب���هو مانایهی پێموایه پێش���ئهوهی توندوتیژی بونی ههبێت، بنهماكانی ئهو توندوتیژییه رهگوڕیشهی قوڵیان ههی���هو لهس���هر رهفتارهكانی تاكو ك���ۆ رهنگدهدهنهوه ،چونكه ئهو بنهمایان���ه دهبنه هۆی س���هرههڵدانی توندوتیژی جهس���تهیی ،بۆیه دهبینین زۆرج���ار توندوتیژی بهبڕی���ار كۆتایی نایهت ،بهڵكو پێویستی بهتوێژینهوهو لێكدانهوهی���ه تاوهك���و بنهماكان���ی دهستنیش���ان بكرێت .رهنگه ههندێجار ه���ۆكاری توندوتی���ژی س���هرچاوهی لهكهلت���ورو ناتێگهیش���تنی راس���تو دروست لهبنهماكانی ئایین ههڵقواڵبێت، یا تهنانهت خراپ بهكارهێنانی لهالیهن ههندێ���ك ناوهن���دی توندڕهو لهس���هر قهناعهتێكی قوڵ یان بهرژهوهندییهكی تایبهت .ئهمان���ه ههموی دهكرێ وهكو باگراوندێك تهماش���ا بكرێ بۆ واقیعی ئێستا ،بۆیه بهبۆچونی من دهركهوتنی توندوتیژی لهنێ���و كۆمهڵگهی كوردی دهكرێت وا تهماش���ابكرێت كه ئهنجامه نهوهك هۆكار ،ه���ۆكارهكان بهردهوام
ش���اراوهنو ئاس���ان نییه دهربكهون، بۆیه پێویس���تی زۆرمان بهتوێژینهوهی مهیدانیو تیۆری ههیه بۆ تێگهیش���تن لهواقیع���ی كۆمهاڵیهت���ی خۆم���ان. ههندێكجار نهزانیو بهدحاڵیبون دهبنه هۆكاری س���هرهكی بۆ س���هرههڵدانی توندوتی���ژی بهجۆرێ���ك كاریگ���هری راستهوخۆی دهبێت لهس���هر رهفتاری تاكهكان ،یا ههندێكجاری تریش نهبونی ش���ێوازێكی راستو دروستی پهروهرده لهالی���هن دایكو باوك ،یان مامۆس���تا یا كهس���ی بهرپرس دهبێت���ه ئهنجامی بهرههمهێنان���ی توندوتی���ژی ،چونكه لهزۆرب���هی حاڵهتهكان���دا توندوتیژی پهرچهك���رداره نهوهك خ���ۆی كرداری ئهس���ڵی بێت ،بۆی���ه بهش���ێكی زۆر لهفهلسهفهكارو كۆمهڵناسهكان جهخت لهس���هر ئهوه دهكهنهوه كه مرۆڤ بۆ خ���ۆی بونهوهرێك���ی كۆمهاڵیهتیی���هو لهسروشتی خۆیدا چاكهو دژی رهفتاری خراپه .رهنگه ههندێ���ك كهس بههیچ جۆرێ���ك پهنا نهبهنه ب���هر توندوتیژی جهس���تهیی ،بهاڵم رۆژانه ده ئهوهنده توندوتیژی دهرونی بهكاربێنن بهجۆرێك كاریگهرییهك���هی ههرگیز كهمتر نهبێت لهجهستهییهكه .لهس���هر هۆكارهكانی س���هرههڵدانی توندوتی���ژی ئهگ���هر توێژینهوهیهك بكرێ لهوانهیه شێوازی جۆراوج���ۆر لهتوندوتی���ژی دهركهوێو
رێژهك���هی لهزیادبون بێو ئهگهر كار ی ش���یكاری بۆ بكهین لهوانهیه فاكتهری نهبون���ی پهروهردهیهكی تهندروس���ت یهكێك بێ لههۆكاره س���هرهكییهكان، ك���ه كۆمهڵگه بهرپرس���ی یهكهمه لێی دواتر دهسهاڵت .بۆنمونه ههستكردنی قوتابی بهنادادپهروهریی لهدروستبونی خوێندن���ی نمونهیی بهه���هردو جۆری حكوم���یو ئههل���ی هۆكارێك���ه ب���ۆ دروستكردنی جیاوازی چینایهتیو دوره لهعهدالهتی كۆمهاڵیهتیو رێگهیهكه بۆ لێكترازانو دابهش���بونی كۆمهاڵیهتیو رێگهپێ���دراوهو پهراوێزكردنێك���ی پێموانیی���ه جێ���گای قبوڵك���ردن بێت لهواقیعی ئێستای كۆمهڵگهی كوردیدا كه بهقۆناغی گواستنهوهدا تێدهپهڕێت بهرهو بهدیموكراتیزهكردنی سیستهمی خوێندنو پ���هروهرده ،دروس���تكردنی جی���اوازی چینایهتی لهژێ���ر پهردهی سیس���تهمی پهروهردهدا دهبێته هۆی بهرههمهێنانی نهوهیهكی توڕهو بێزارو ههڵگ���هڕاوه ك���ه ب���هردهوام ههس���ت بهنائارامیو ش���ڵهژان دهكاتو پێیوایه دهرفهتی یهكس���انی بۆ نهڕهخس���اوه، ئهم���هش وا دهكات ك���ه نهب���ڕوای بهخۆی ههبێ���ت ،نهبتوانێت متمانهش بهسیس���تهمهكه ب���كات .دی���اره ئهو كاریگهرییهی من لێرهدا باس���ی دهكهم بهساڵێكو دو س���اڵ دهرناكهون وهك
روخس���ارێك بۆ ئ���هم مرۆڤ���ه بهڵكو مهودایهك���ی درێژخایهن���ی دهوێ تاكو بهشێوازێك لهش���ێوازهكان دهربكهون، ئهمهش كۆمهڵگه دهخاته مهترسییهكی گ���هوره كه بهئاس���انی تێپ���هڕی نابێ لێی���هوه .پێدان���ی ئیمتیازاتی زیاترو دهس���هاڵتی زیات���ر بهنمونهیی���هكانو دانان���ی فلتهری قورس ب���ۆ وهرگرتنی خوێن���دكاران ك���ه ناگونج���ێ لهگهڵ ژینگ���هی ناتهندروس���تی كوردس���تان ل���هڕوی (پ���هروهردهو فێرك���ردن، كۆمهاڵیهتی ،دارایی ،هۆشیاری ..هتد) بۆ دروس���تبونی تاكی نمونهیی ،بۆیه ئهمه فش���ارێكی دهرونی دهخاته سهر خوێندكار ئهگهر مهرجهكانی دروستبێ، خۆ ئهگهر رێ���ژهی وهرگرتنی نهبێتو نهتوانێت بچێته نمونهییو كهمدهرامهت بێتو نهتوانێت بچێته خوێندنی ئههلی یان خاون پێداویستی تایبهت بێ ،ئهوه هیچ چاری نییهو دهچێت بۆ خوێندنی ئاسایی ــ ههر تهنیا بۆ بهبیرهێنانهوه لهرێنماییهكان���ی خوێندن���ی نمونهییدا هیچ ئاماژه بهوهرگرتنی قوتابی خاوهن پێداویستی تایبهت نهدراوه. كهوات���ه بنهماكان���ی س���هرههڵدانی توندوتی���ژی بهههم���و جۆرهكانییهوه لهنێو ههن���اوی كۆمهڵگهدایه ،نهوهك فاكتهرێك���ی دهرهكی بێ���ت ،كۆمهڵگه دهبێت بایی ئهوهنده وش���یار بێت كه
بنهماكان ی سهرههڵدانی توندوتیژی بهههمو جۆرهكانییهوه لهنێو ههناوی كۆمهڵگهدایه، نهوهك فاكتهرێكی دهرهكی بێت رێگا ن���هدات جیاكاریو جیاوازی بگات ه ئ���هو رادهیهی ببێته فش���اری دهرونی بهس���هر هاواڵتیانی خۆی���دا بهجۆرێك رۆژێك بێت نهتوانرێت كۆنترۆڵ بكرێتو پ���هروهردهو فێركردن لهب���ری ئهوهی هاوكار بێت ببێ بههۆكار.
کۆمەاڵیەتی
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
سهبارهت به دهستدرێژییه سێکسییهکهی مێرمنداڵهکهی رۆژههاڵت
میدیای کوردی چی بهخهڵک دهکات؟
ئا :سارا قادر ئامارمان باڵوکردۆتەوە کەچی یەکێک لەسایتەکان سەرباری ئەوەی ئامارێکی لەماوەی رابردودا چەند ههواڵێکی کۆن���ی باڵوکردۆتەوە ژمارەکانیش���ی ناراست سەرجەم میدیای کوردی بەهەڵە نوس���یوە" .ئ���ەو هەرچەندە خستە هەڵەوەو میدیاش وەکو میدیای کوردی بەگرنگ دەزانێت بەاڵم الیەنێکی ئاراستەکار شەقامی وای لێهاتوە کە متمانەی بەهیچ یەكێک کوردی جواڵند .ئەوەی سەیربو لەمیدی���اکان نەمێنێت و بۆ هیچ الیەک باڵوبونەوەی گرتەیەکی ڤیدیۆیی نەنوسێت .ئەو سەبارەت بەو هەواڵەی لەتۆڕی کۆمەاڵیەتی فەیسبوک وایکرد ئەو گەنجەی تەع���ەدای لێکراوە وتی کە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی " گرن���گ ئەوەیە میدی���ا زۆر بەوردی و زۆرێک لەخەمخۆران و چاالکوانانی ئاگاداری باڵوکردنەوەی بابەتەکان بێت مافی مرۆڤ بێنێتە سەر شەقام چونکە ئەو کەنااڵنە ئێمەو کەسوکاری و دواتر بەیاننامە لەالیەن چەند قوربانی���ان و چاالکوانان دەجوڵێنن و بەرپرسێکەوە دەرکراو سەرباری بەئاراس���تەیەکی هەڵەمان���دا دەبەن و دەمانخەنە هەڵەوە ،هەرچەندە ئەوەی هەموی داواکاری گشتی هێنرایە ئەو گەنجە ئاوەندە جەربڕە کە چەندی سەرخەت تا بەڵێنی بەدواداچون و بۆ بکەین ه���ەر کەمە هەرچەندە ئەوە ئیجرائاتکردن بدات. وێنەی ڤیدیۆیی بو کە مرۆڤی ئاسانتر رەنگ���ە ب���ۆ کارێک���ی وا نامرۆڤانە پێهەڵدەخەڵەتێ���ت ،ب���ەاڵم هەندێک چاالکیهک دژ بهو دهستدرێژیهی کتاسیه لەهەرچ ش���وێنێکی دنی���اش کرابێت هەڵەی تر هەیە کە کەناڵەکان دەیکەن بەرامب���ەر مێرمنداڵێک���ی تەمەن ١٥هەر زۆر نەش���یاوە زۆر جار بابەتیان ساڵە زۆر نامرۆڤانەبێت و بۆ ئێمە زۆر بۆ دەنێریت بەش���ێوەیەک دەیشێوێنن گەورەیی بێت بچینە س���ەر ش���ەقام و کە رەنگە خۆشت نەیناسیتەوە چونکە هەڵوێستمان هەبێت بەاڵم بەو مەرجەی تەنه���ا ئەو ش���تانە زەق دەکەنەوە کە زانیارییەکانمان راست و دروستبن نەک خۆی���ان دەیانەوێت نەک مەبەس���تی وەک ئ���ەو هەاڵنەی میدی���ای کوردی نوسینەکە بۆیە ئێمە وەک چاالکوانانی تێیکەوت کە لەبنەرەت���دا تاوانبارەکە کۆمەڵگەی مەدەنی هەمیش���ە لەنێوان س���زادراوەو شوێنەکەشی کوردستانی بەرداش���ی دەس���ەاڵت و میدی���ای رۆژهەاڵتە نەک باشور .لە هەمان کاتتدا سەربەخۆداین". ئەحمەد میرە سەنوسەری گۆڤاری ئ���ەو زانیارییە ناوردانەی کە لەس���ەر بەجینۆسایدناس���اندن و نەناس���اندنی لڤی���ن پێیوایە دو نمونەکە دو حاڵەتی ئەنفال هاتەئ���اراوەو جارێکی تر میدیا پێچەوانەن لەسەر ئەو گرتە ڤیدیۆییە هەاڵی لەسەر نایەوەو دواتر دەرکەوت و وتی" ئەگەر لەڕوە میدیایەکەش���ەوە کە ناڕاس���تەو زانیارییەکان بەجۆرێکی نەبێت ل���ەڕوە مرۆڤانەکەیەوە کارێکی ت���رن .ف���ەالح مورادخ���ان چاالکوانی گرنگ بو میدیا دۆسیەکە بجوڵێنرێت، کۆمەڵگ���ەی مەدەنی هەم���و ئەوانەی هەرچەن���دە چۆنیەت���ی داواکارییەکان رویان���دا دەیگەڕێنێتەوە ب���ۆ ناوردی ئاراستەکەی روەو هەرێمی کوردستان میدی���ای کوردی و وت���ی" میدیا نەک ب���و ک���ە ئەوی���ش پەیوەن���دی ب���ەو لەکرۆکی ش���تەکان ناکۆڵێتەوە بەڵکو زانیارییە هەاڵنەوە بو کە لەس���ەرچاوە هەر ناش���چێت بەالیدا ،گ���ەر ئەوەی نادروس���تەکانەوە باڵوکرابون���ەوە، جینۆس���اید وەربگری���ن دەبینین هیچ بەراس���تی پش���ت بەس���تن بەمیدیای ک���ەس خوێندنەوەیەکی بۆ ناکات .کە ئەلکترۆن���ی بەتایبەت���ی فەیس���بوک میدیا بابەتێکی ئاوا شایی و لۆغانی بۆ ب���ۆ ئاراس���تەکردنی ڕوداو لەمیدیای دەکات بۆ خۆی چەند گرنگە! گەرچی باوەڕپێک���راو کارێک���ی زۆر هەڵەی���ە ئەمە بۆخۆی پرسێکی زۆر گرنگە بەاڵم چونکە لەتێکڕای دنیادا فەیسبوک وەک س���وید واڵتێکە کە قورسایی ئابوری و سەرچاوەیەکی سەرەکی و بنەرەتی بۆ سیاس���ی نییە ئیتر چۆن میدیا ئەمە مامەڵەکردن لەگەڵ ڕوداوەکاندا کاری دەکات بەه���ەاڵ .بەداخ���ەوە زۆر ل���ە پێناکرێ���ت لەدواهەمین راپرس���یدا کە کەناڵە رەخنەگرەکانیش کەوتنە هەمان ئەمەریکییەکان ئەنجامیاندابو گەیشتە هەڵەوەو کەوتنە ئەو هەڵەیەوە" .ئەو ئەوەی ڕاستە میدیای فەیسبوک زۆرترین ئ���ەو هەواڵ���ی بەجینۆس���اید رەخن���ە دەگرێت لەوەی ک���ە میدیای بەکارهێنەری هەیە بەاڵم بێمتمانەترین ک���وردی هێندە بێدەربەس���تە کە زۆر میدیای���ە ن���ەک لەکوردس���تان بەڵکو ناس���اندنەکەی ئەنفال توش���ی شۆکی ج���ار باڵوکردنەوەی ئامارەکانیش���یان لەواڵتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکاش���دا ک���ردوە ،چونک���ە وەک خ���ۆی وتی" ناڕاس���تن و وردبینی تێدا نییە" ئێمە کە ئەمە رەنگە ئێمەش بخاتە هەڵەی س���ەرچاوەی زانیاریی���ەکان هەم���و میدیاکانیش���یان خستە بەردەم هەڵەو لەم هەڵمەتی توندوتیژییەدا تازەترین گەورەوە".
رێکخراوەکانی ژنان ،هەر وەک رێکخراوەکانی تری کۆمەڵی مەدەنیو دەزگا جیاوازەکانی راگەیاندن تەنها بەمانشێتێک یان بەریپۆرتاژێک چیرۆکی کوشتنەکان دەخەنەڕو
17
ئەو چوار ژنەی لەسەر کەیسی وشکەساڵی زیندانیکراون داوای ئازادبون دەکەن بۆ بهڕێزان /مهسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان مام جهالل تاڵهبانی /سەرۆک کۆماری عێراق نێچیرڤان بارزانی /سهرۆکی حکومهتی ههرێمی کوردستان
سهر مێرد منداڵهکه بەرپرس���یارێتییەکی گەورە ،لە رۆژی ش���ەممەوە کە هەواڵێک���ی پێچەوانە باڵوب���ۆوە س���ەرباری ئ���ەو هەم���و چاالکوانان���ەی لەپەرلەمانی س���ویدن و ئەو هەم���و پەرلەمانت���ارە کوردانە لەس���وید کە ئێمە پاڵپشتیمان کردون کەچ���ی هەواڵێکی بەمج���ۆرە لەژوری هەواڵی خۆیاندا بکوڵێنن و بینێرنەوە بۆ خەڵکی کوردستان ئەمە کارەساتە، کەواتە لەم حاڵەتەدا میدیا نەکەوتۆتە هەڵەوە بەڵکو پێویس���تە بەسەرچاوە فەرمییەکان���دا بچینەوە چونکە ئەوانن ک���ە کەوتونەت���ە هەڵەوەو پێویس���تە میدیای کوردی سکااڵی یاسایی لەسەر ئەو سەرچاوانەی هەواڵ تۆمار بکەن، کە هەواڵێکی وای���ان باڵوکردۆتەوە". هەر س���ەبارەت هەمان کێشە سیروان س���یروان غهریب ،سهرنوسهری سایتی خهن���دان وتی" كۆتایی ههفتهی رابردو لهگهڵ باڵوبونهوهی ئهو گرته ڤیدێۆییه قێزهونهدا ئهو راستییه تهواو سهلمێنرا كه بهش���ێكی زۆری میدی���ای كوردی بهدهست نهبونی دیقهوه بونهته مایهی پێكهنین .زۆربهم���ان ئهو ههوااڵنهمان دهخوێن���دهوه ك���ه ه���هر كهناڵ���هو بهش���ێوهیهك زانی���اری پێچهوانهیان دهبهخشییه هاواڵتیان ،كۆمیدیای ساتی خوێندن���هوهی ههواڵ���ه پێچهوانهكانی كهناڵهكان���ی راگهیاندن خهریكبو كاره قێزهونهكهی بیردهبردینهوه. وێ���ڕای ئ���هو ههوااڵن���ه ك���ه دواتر دهركهوت لهرێگهی سهرچاوهی نادیارو ب���ێ بنهم���اوه گوازرابون���هوه .چهند كهناڵێكی راگهیان���دن دور لهئهخالقی رۆژنامهگ���هری ،دور لهرێس���اكانی
فۆتۆ :ئارام کهریم بهدواداچون���ی رۆژنامهگ���هری ،ناو ی هاواڵتییهكی داماویان باڵوكردهوه گوایه ئهو كرداری القهكردنهكهی ئهنجامداوه. ئهم ههواڵه بێ بنهمایانه كه ههمویان ب���هرهو ئ���هوه دهچون ك���ه روداوهكه لهههرێمی كوردس���تان روی���داوه ،وای كرد ژمارهیهك چاالكوان بهخێرایی داوا لهحكوم���هت بكهن ههڵوێس���تی خۆی رابگهیهنێت .ئهگ���هر ئاوڕبدهینهوه بۆ ئهو چهند رۆژه بۆمان دهردهكهوێت كه چهن���د كهناڵێكی راگهیاندن بهژیانێكی رۆژنامهنوسی ترس���ناكدا تێدهپهرین، ب���هوهی ك���ه دهیانهویس���ت لهرێگهی ههواڵ���ی گوماناویی���هوه كاریگهرییان ههبێت لهسهر رای گشتی. من باوهڕم وایه ،رای گشتی ههرێمی كوردستان پێویستی بهههواڵی راستو دروس���ت ههیه ،ههواڵێ���ك كۆڵهكانی لهس���هر بهدواداچون���ی ورد دروس���ت بوبێتو هیچ كهسێك نهتوانێت گومانی لهسهر راستیو دروستی ههبێت ،بهاڵم ئهو روداوه س���هلماندی ك���ه ههندێك كهناڵ���ی راگهیاندنی ئێمه تهنها خهمی سهبقێكی كاتییان ههیهو باكیان نییه لهوهی ههواڵهكهیان لهدوای نیو كاتژمێر رهتبكرێتهوه .لهوهش ناشرینتر یهكسهر وهك ئهوهی نه بایان بینیبێت نهبۆران، ههواڵهكه لهكهناڵهكانیان بس���ڕنهوهو هیچ رونكردنهوهیهك نهدهن. خۆش���بهختانه ئێمه وهكو س���ایتی خهندان ،نهكهوتینه ئ���هو ههڵهیهوهو بهههوڵ���ی هاوڕێكانم���ان توانیم���ان زۆرترین زانیاری راس���ت لهس���هر ئهو روداوه باڵوبكهین���هوهو بیگهیهنین���ه خوێنهرانمان".
ئێم���ە ک���ە ناوم���ان لەخ���وارەوە نوس���راوە ،چ���وار کارمەن���د بوی���ن لەپارێزگای س���لێمانی ،لەس���ەرەتای س���اڵی 2009دوای تۆمەتبارکردنمان لەالی���ەن دادگاوە گوایە دو لیژنەبوین بۆ بەرەنگاربونەوەی وش���کە ساڵی، دو لیژنەکە پێکهاتبو لەش���ەش کەس کە هەر شەش���مان لەالی���ەن دادگاوە تۆمەتبارکرابوی���ن ،چ���وار ئافرەتو دو پی���او ،یەکێک لەپی���اوەکان کاک دانای ئەحمەد مەجیدە کە پارێزگاری پێش���وی س���لێمانی بو ،بەاڵم ئێستا چوار ئافرەتەکە ماوەی چوار س���اڵە لەزیندانداین ،لەئێس���تادا هەڵمەتێک هەیە بۆ بەرەنگاربونەوەی توندوتیژى دژ بەژن���ان ،ئەمەی���ە توندوتیژی دژ بەژنان ،چوار ئافرەت ماوەی چوار ساڵه گیراون ،بەاڵم پی���اوەکان هەرچەندە لەالی���ەن دادگاوە تۆمەتبارک���راون، ئ���ەوان لەدەرەوەنو بەئ���ازادی ژیان بەسەر دەبەن تەنها ئێمە کە خاوەنی منداڵی پچوکینو چوارس���اڵە دورین لەخێزانو منداڵەکانمان ،س���ەرەرای ئەم چوار ساڵەش دوای پەسەندکردنی پرۆژەیاسایی لێبوردنی گشتی کە ئێمە بەگوێ���رەی مادەی 340س���زادراوین وات���ا کەمتەرخەم���ی لەکارەکانماندا لەو چوارچێوەیەدا سودمەند دەبوین لەو لێبوردنە گشتیيە بەاڵم بەبیانوی ج���ۆراو ج���ۆر تاکو ئێس���تاش ئازاد نەکراوین لەبەر ئەوەی ئافرەتینو هیچ دەس���ەاڵتێکمان نییە ،وەکو کارێکی مرۆڤان���ەو وەک���و مافێک ب���ۆ ژنانو منداڵەکانم���ان داواکارین لەبەرێزتان ئ���ەو نادادپەروەریي���ە بنەبڕ بکەنو ب���ەو لێبوردنە گش���تییە ک���ە مافی خۆمان���ە ئازادمان بکەنو ش���ادمان بکەنەوە بەماڵو منداڵەکانمانو وەرن بەهانامانەوە ،لەگەڵ رێزماندا. سهلوا عومهر شهریف نیهایەت جهبار کهریم ئەرخەوان عهلی ئەمین شادان عهلی ئەمین
پیاوە سێکسستەکانی ناو دەسەاڵت رۆڵی سەرەکی دەگێڕن لەئازادکردنی تاوانباران ئا :ئاوێنە سەرباری هەڵمەتە جۆراوجۆرەکانی ٢٥نۆڤەمبەر بۆ بەرەنگاربونەوەی توندوتیژیو باشترکردنی وەزعیەتی ژنان کەچی رۆژبەرۆژ توندوتیژییەکان یان زیاد دەکات یان وەک خۆیان دەمێننەوە. ی ئامارەکانی ئەمە س���ەرباری ئەوە بەڕێوەبەرێت���ی توندوتیژی پێماندەڵێن ک���ە کوش���تن لەس���ەر ش���ەرەفو بەبیان���وی ش���ەرەف کەمبۆتەوە بەاڵم هەم���و جۆرەکان���ی توندوتی���ژی هەر لەتوندوتی���ژی رەمزییەوە کە هەس���ت پێنەک���راوەو قبوڵک���راوە لەالیەن ژنان خۆیانە تا توندوتیژی زارەکیو دەرونی لەزیادبوندای���ە .تریفە عەلی چاالکوانی بواری مافەکان���ی ژنان رەخنەی زۆری هەی���ە س���ەبارەت ب���ەو کاران���ەی بۆ ژنان دەکرێتو پێیوایە رەگوڕیش���ەی توندوتیژی لەکوردس���تان دەگەڕێتەوە بۆ نەبونی بزوتنەوەیەکی فیمێنس���تی بەهێزو ل���ەو بارەی���ەوە پڕۆژەیەک بۆ باشکردنی رەوشی ژنان دەخاتەڕو. ئاوێنه :پرۆژەی لێکۆڵینەوە لەبیرەکانی فێمینیزم چییەو، چی لەخۆگرتوە؟
دەتوانی���ن بڵێین ک���ە لەکۆمەڵگای ئێمەدا خەڵکی تاکە تاکە شارەزاییەکی زۆر س���ەرەتاییان لەس���ەر چەمک���ی فێمێنی���زم هەیە ،ب���ەاڵم وەک تیۆرە، وەک فەلس���ەفە کەمترین شارەزاییان س���ەبارەت ب���ەو چەمک���ە هەی���ە. فێمینیزمبون وەک چەمکو فەلسەفەو تێ���ۆرە ،بابەتێک���ی گەلێ���ک گرنگەو راس���تەوخۆ پەیوەس���تە بەوەزعییەتی ژن���انو دوات���رش ک���ۆی مرۆڤەکانی کۆمەڵگا .فێمینیزمبون دەرگیرە لەگەڵ کەلتورێک ،کە بە کەلتوری پاتریارکی یان سێکسس���یزم(هەاڵواردن لەس���ەر بنەمای ڕەگەزی) ناس���راوە ،هەروەها دەرگی���رە لەگەڵ ئەقڵییەت���ی ئاینی ،کۆڕێکی تریفه عهلی یاس���ای ،سیاس���ی خێڵەکی کوردی، لەم س���ۆنگەیەوە بیرەکانی فێمینیزمو باڵودەکرێنەوە .ئەمە لە کاتێکدایە کە بب���اتو ئازارەکانی���ان کەمبکات���ەوە. فێمینیس���تبون ،یەکێکە لەچارەسەرە ژمارەیەک���ی بەرچاو رێکخراوی ژنانمان گەر لە س���اڵێکدا لەبری جارێک چەند گرنگەکان سەبارەت بەدۆزی ژنو کۆی هەن .ئەوەی جێگای س���ەرنجە ئەوان جارێ���ک ٢٥نۆڤەمب���ەرو ٨م���ارس گرفتە گرنگو حەساسەکانی کۆمەڵگا" ،وات���ە رێکخراوەکانی ژنان" ،هەر وەک دوبارەبکەینەوەو دەیان کۆنفرانسی لە" کۆمەڵگایەکی وەک کۆمەڵگای ئێمە بەو رێکخراوەکان���ی تری کۆمەڵی مەدەنیو ئاشتی خێزانەوە بۆ ئاشتی کۆمەڵگا"و هەمو گرفتانەوە ،گ���ەر بزوتنەوەیەکی دەزگا جیاوازەکان���ی راگەیاندن تەنها چەند ئەنجومەنێکی تری خانمان بونی سیاس���ی فێمینیس���تی جدی لەپشت بەمانشێتێک یان بە ریپۆرتاژێک چیرۆکی هەبێت کارەکانیان دەرئەنجامی جدیو نەبێ���ت ،وەزعییەت���ی ژنو ک���ۆی کوش���تنەکانو ژمارەی ک���وژراوەکانو گرنگی���ان نابێ���ت ،هەر لەس���ەرەتاوە گرفتەکان���ی تر نەک ب���اش نابن بگرە ج���ۆری توندوتیژیی���ەکان دەخەنەڕو ،کۆنفرانس���ەکە بەموجامەلەیەکی زۆری خراپتر دەبن ،بۆیە دەبینیت لەئێستادا دی���ارە ئاگادارکردن���ەوەی کۆمەڵ���گا ئاینو پیاوانی ئاینی دەس���تی پێکرد، وەزعییەتی ژنان بەش���ێوەیەکی گشتی س���ەبارەت بەم روداوو گرفتانە کارێکی ئەمە لە کاتێکدایە ،کە گرفتی سەرەکی رۆژ بەڕۆژ ڕو لەخراپبون دەکات ،بەپێی گرنگ���ە ،بەاڵم ئەم ج���ۆرە لەکارکردن بەردەم ژنانو زۆرێک لەگرفتەکانی تری ئ���ەو ئامارانەی کە چەند مانگ جارێک ناتوانێ���ت وەزعییەتی ژن بەرەو گۆڕان کۆمەڵگا پاتریارکی ئاینییە .لەالیەکی
ترەوە موجامەلەی بێمانای خانمانو ئەو رێکخراوانەی ژنان بۆ دەسەاڵتو پیاوانی دەسەاڵت ،ئەوان ،پیاوە سێکسستەکانی ناو دەسەاڵت دەوری سەرەکی دەگێرن لەئازادکردن���ی تاوانب���ارانو بکوژانی ژن���انو هەموارنەکردن���ی هەم���و ئەو یاسایانەی کە مافو ئازادی ژن پێشێل دەکەن .ئابوری ئەم واڵتەیان بۆ خۆیان کۆنت���رۆڵ ک���ردوە ،لەکاتێک���دا الیەک لەژنانی ئێمە بەدەست هەژاریو نەبونی ئابوری س���ەربەخۆوە دەناڵێنن .لەبری ئەو هەمو دزیو بازرگانیکردن بەدۆزی ژنەوە لەژێرناوی پڕۆژەو کۆنفرانس���دا، گەر سۆش���یالیان بۆ ژنان دابینبکردایە گەلێک باشتربو .هەروەها ناونانی ئەو دەزگا حکومییان���ە بەو ج���ۆرە ناوانە لەوانە"خانمان" دەلیلی کارنەکردنی ئەو دەزگایانەیە بۆ ژن���ان ،چونکە کاتێک باس لەخانم���ان دەکرێت کۆمەڵی ژنی سێکسس���ت دێتە بەرچاوت کە کاریان تەنه���ا بەڵێک���ردنو س���ەرلەقاندنە بۆ سەردارە گەورە پاتریارکەکانیان. ئاوێنە :ئامانجی پرۆژەکە چییە؟ وەزعییەت���ی ژنان ئەمرۆ پێویس���تی بەبزوتنەوەیەکی فێمینیس���تی سیاسی شۆڕش���گێڕ هەی���ە ،کە س���ەرلەبەری پاتریارکی ئاینی سیاسی خێڵەکی کوردی بخاتە ژێر پرسیارەوە ،نەک کردنەوەی
ڕێکخراو دەزگاو ئەنجومەنی"خانمان ، جوانانو ناس���کان .".....بۆیە لێرەوە وەک هەوڵێکی تاکه کەسی خۆمو بەبێ هاوکاری هیچ گروپ والیەنێک بڕیارمدا هەستم بەجێبەجێکردنی ئەم پرۆژەیە بۆ ناس���اندنی مۆڕاڵی فێمینیس���تیو لەوەش زیاتر کردنی بیری فێمینیزمی بەش���ێوەژیانو دونیابین���یو م���ۆڕاڵو هەڵس���وکەوتی مرۆفەکان ،بۆ ئەوەی ژیانی هەمومان مرۆیترو ئاسودەتر بێت. هەروەها ئاش���کراکردنی کۆی ئەو پنتە تاریکو پش���تگوێخراوانەی کە بەدیدی پاتریارکی تەنراون لەکۆمەڵگای ئێمەداو کاریگەری یەکجار گەورەو نێگەتیفیان لەسەر بونیادی کۆمەاڵیەتییانەی ئێمە هەیە. ئ���ەم پرۆژەی���ە ل���ەم چاالکییانەی خوارەوە پێکهاتوە: نوسینو باڵوکردنەوەی چەند بابەتێک س���ەبارەت بەمۆڕال���ی فێمینزمو بیری فێمینیزم ئەنجامدان���ی چەندی���ن چاوپێکەتن سەبارەت بەهەمان بابەت وتن���ەوەی وانەی تایب���ەت لەچەند قوتابخانەیەکی ناو ش���اری س���ڵیمانی سەبارەت بەهەمان بابەت دواچاالک���ی س���یمینارێک دەبێ���ت س���ەبارەت بەمیت���ۆدی کارکردن���ی رێکخراوەکانی ژنان لەکوردساتان.
18
تایبهت
) )355سێشهمم ه 2012/12/11
:KNKكوردستان حیساب ی دهوڵهتی(غهیره راگهیهنراو) ی بۆ دهكرێت گهر حكومهتی عێراق بههێزتربێت نیازی بهرامبهر بهكورد خراپتر دهبێ
ئهندامی كۆنگرهی نهتهوهیی كورد ( )KNKمحهمهد ئهمین پێنجوێنی لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا دهڵێت "پێویسته ههمو كورد یارمهتی چارهسهری ئاشتییانهی كێشهی كورد بدهن لهباكور ،ئهگهریش ئهو یارمهتییه نادهن ئهوا دوژمنایهتی بزوتنهوهی باكورو پهكهكه نهكهن". ئاوێن���ه :ئێ���وه وهك ( )KNKچۆن لهئۆپهراس���یۆنی دیجلهو جواڵنی هێز لهالیهن مالیكییهوه دهڕوانن؟ محهم���هد پێنجوێن���ی :ئ���هوه شهڕفرۆش���تنه بهك���وردو دهیان���هوێ دهس���هاڵتی كوردی بخهن���هوه قاوغی كۆن ،ئ���هوان پێیانبكرێت س���هرچاوه نهوتیی���هكان داگیر دهك���هنو چهندین جاریش بهئاش���كرا وتویانه كورد مافی واژوكردن���ی پڕۆتۆكۆڵ���ی نهوتی نییه، گهر حكومهتی عێ���راق بههێزبوایه یان بههێزتر بێت نی���ازی بهرامبهر بهكورد خراپتر دهبێ ،بهتایبهت جێبهجێكردنی م���اددهی 140و نهگهڕاندن���هوهی ئهو ناوچان���هی ك���ه ئێم���ه پێیاندهڵێین ناوچه داگیركراوهكانو دهس���تور ناوی ن���اوه جێناك���ۆك ،مالیكی���ش دهڵێت ناوچهی تێكهاڵو ،ئهوهش فیكرو هزری شۆڤێنییه. ئاوێن���ه :بهبڕوای تۆ باش���ترین كار كورد لهم كاتهدا بیكات چییه؟ محهم���هد پێنجوێنی :ك���ورد پێش ههمو ش���تێك پێویسته یهكگرتو بێت، دهبێت ئهو هێزانهی ناردویاننهته ناوچه داگیرك���راوهكان لهناوچ���هی حهمرینو كهركوكو دوزخورماتو ،بهڕای زۆربهی خهڵكی���ش نهكش���ێنهوه چونكه كورد بههێ���زهو ههڵوێس���تی نێودهوڵهتیو ههرێمییش قب���وڵ ن���اكات جارێكیتر ش���هڕی كوردو عهرهب ببێ���ت .نابێت جێناكۆكهكان چۆڵ بكهن ،چونكه ئهگهر ئهمجاره كورد حوكمی لهدهس���تبچێت، ههر كهس���ێك حوكمی عێ���راق بكات ناكهوێتهوه دهس���ت ك���ورد ،كوردیش خۆی داكۆكی بكات ت���ا ماددهی 140 جێبهجێ دهكرێ���ت ،ئهوهش بهیهكێتی كوردانو هێزه سیاس���ییهكان دهبێت، بۆیهپێویسته میللهت بهههمو توانایهوه
►
ئا :ئارام كهریم
بهرگری بكات. ئاوێنه :گ���هر بێتو دهوڵهتی كوردی ی لهم پارچهیهدا دابمهزرێت ،ههڵوێستی ئێوه چی دهبێت؟ محهم���هد پێنجوێن���ی :ئ���هو پهیوهندییانهی ئێم���ه لهمێژه بۆ ئهوه بوه كه دهوڵهتی ك���وردی دابمهزرێت، بۆ ئ���هو مهبهس���تهش ههلومهرجمان لهباره ب���ۆ دهوڵهتبون ،بهتایبهت بیره نهوتو داهاتی باش���مان ههیه ،ئهمهش بهیهكێتیو هاودهنگی ك���ورد دهبێت، ههرچهن���ده لهسهرهتاش���دا ئابڵوقهی ئاب���وری دهكهوێته س���هرمانو دهبێت موچهی خهڵك دابین بكهین ،پشتگیری كوردی باشور زۆر گرنگه لهراگهیاندنی دهوڵهتی كوردی���دا ،یهكێتیو پارتیش دهبێت زۆر هاوكاربن بۆ ئهو راگهیاندنه لهگ���هڵ میللهتیش ،ئ���هو پهیوهندییه دیپلۆماس���ییانهی ههرێ���م گونجاوه بۆ ئ���هوهی زهخی���رهی خۆڕاگ���ری چهند س���اڵێك دابینبكهن .بهبڕوای من ئهم ههنگاوانه پێویستن :یهكهمیان یهكێتی كورد زۆر گرنگ���ه ،دوهمیش خهزێنهی ئاب���وری ههبێت كه بتوانی���ن موچهی خهڵ���ك بدهی���ن بۆ ئهو مهبهس���تهش دهبێ���ت لهدهم���ی خۆم���ان بگرینهوه بهسهرجهم حیزبو هێزه سیاسییهكانو خهڵ���ك ،ههروهها دهبێ���ت ملمالنێی سیاس���ی لهنێوانماندا نهبێت ،مومكینه ئابڵوقهیهك���ی زۆرم���ان لهس���هربێت، بیریشمان نهچێت كه ئێمه داوای ماددهی 140م���ان ك���ردوه ،بهاڵم پێم���ان رهوا نابیننو لهجێگهیدا هێزی دیجلهمان بۆ دێنن ،بۆیه دهبێت متمانهمان بهخۆمان بێت نهك بهدهوروب���هر .جگه لهوهش پێویس���ته كهمپهینێكی دیپلۆماس���ی گهوره لهئهوروپاو ئهمهریكاو ئیسرائیلو ناتۆ دروس���ت بكرێت كه ئهمانه گهوره هێزن لهناوچهك���هدا بۆ ئهوهی لهكاتی راگهیاندن���ی دهوڵهتی كوردیدا پش���ت ئهستوربین. ئاوێن���ه :پهیوهندییهكان���ی بارزانیو پارت���ی لهگ���هڵ توركی���ا چ���ۆن ههڵدهسهنگێنن؟ محهم���هد پێنجوێن���ی :رهوش���ێكی نوێ لهناوچهك���هدا هاتوهته ئاراوه كه پێیدهڵێ���ن (بهه���اری عهرهب���ی)و بو به(بههاری ئیس�ل�امی) چارهنوس���ی بهشار ئهس���هدیش نادیاره ،لهو كاتهدا
ئێمه داوای ماددهی 140مان كردوه، بهاڵم پێمان رهوا نابیننو لهجێگهیدا هێزی دیجلهمان بۆ دێنن پهكهك���ه دهتوانێت گهمهی سیاس���ی تێدا بكاتو س���ود وهربگرێ���ت لهگه ڵ دهوڵهتانی گهورهو ئیقلیمیو زلهێزهكان، جواڵن���هوهی پهكهكهو ك���ورد چوهته قۆناغێكی دیكهوهو حیس���اباتی تازهی نێودهوڵهت���ی بۆ دهكرێ���ت .ههروهها ئهو پهیوهندییان���هی ههرێم كه لهگهڵ توركیاو ئێرانو دراوسێكانو ئهو واڵتانه ههیهتی ،كوردستان حیسابی دهوڵهتی (غهیره راگهیهن���راو)ی بۆ دهكهن ،بۆ نمونه قوبرس دهوڵهته كه تهنها توركیا باوهڕی پێكردوه ئهمهش وهكو دهوڵهتی رانهگهیهنراو وایه ،ههرێمی كوردستان وهك دهوڵهتێكی باوهڕپێكراوه (غهیره رانهگهیهنراو) ،چونك���ه ههرێم بهپێی دهس���تور ههقی ههیه ك���ه پهیوهندی بازرگانیو ئابوری بهواڵتانهوه ههبێتو ئ���هو كونسواڵنهش���ی لهههرێمدا ههن كاركردنی���ان ب���ۆ بازرگان���ی ههردوال پێویس���ته ئهو پهیوهندیی���ه ئابورییه ههبێت بهمهرجێك لهس���هر حیس���ابی پارچهكانی دیكهی كوردستان نهبێت، چونكه ههرێم ئ���هو پهیوهندییانهی بۆ گهشهپێدان پێویسته ،پهكهكهش رێگر نییه لهو پهیوهندییانه ،ئێمه وهك KNK لهمێ���ژه رامان وابوه ك���ه ههلومهرجی
كوردس���تانی باشور بهو دهستكهوتهوه پێویسته خۆی بهرهو پێش بهرێت. ئاوێنه :دانیش���تنتان لهگهڵ مالیكی ههبوه؟ محهمهد پێنجوێن���ی :نهخێر بهناوی كۆنگرهوه نهبوه. ئاوێن���ه :ئایا یهكێتیو پارتی رۆڵیان گێڕاوه لهچارهسهركردنی كێشهی كورد لهباكوری كوردستان؟ محهمهد پێنجوێنی :یهكێتیو پارتی دهسهاڵتنو قورساییهكی گهورهیان ههیه لهرۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���تو پێگهیهكی ئابوریو سیاسی گهوره ههیه دیاریشه نكوڵ���ی ناكرێت ،كۆمپانی���ای گهورهی نهوت���ی هاتونهت���ه كوردس���تان ئیش دهكهن ئهگهر پێگهیهكی گهورهی نهبێت روناكهنه كوردس���تان ،وهكو شهخسی خۆم بهرپرسانی كوردس���تانی باشور ههوڵیان���داوه بهپێی ئیمكانێتی خۆیان كه چارهسهری ئاشتییانه بۆ مهسهلهی كورد لهتوركیا بدۆزنهوه لهبۆنهو بینینو مهسهلهی كوردی باكوریان باسكردوهو لهزمانی بهڕێز مام جهاللو س���هرۆكی ههرێمو س���هرۆكی حكومهتو میدیاكان وتویانه ،پێویس���ته حكومهتی توركیاو پهكهكه بۆ چارهس���هركردنی كێشهی
كورد لهباكوری كوردس���تان بهشێوهی ئاشتییانه دابنیش���ن ،رۆڵیان بینیوهو خهریكیش���ن ،وهك وتیش���م پهكهك���ه لهباك���ور چوهت���ه قۆناغی ش���هڕهوهو ناوچ���هی ئازادكراوی بهدهس���تهوهیه، جگه لهوهی دهبینین رۆژانه لهشارهكان بهههزاران كهس دێنه سهر شهقامهكانو داوای ئازادیو ئاش���تی بۆ كوردستانو داوا دهكهن مهسهلهی كورد بهئاشتییانه چارهس���هربكرێت ،ئهم���ه جگه لهوهی BDPلهپهرلهمان 35كورس���ی ههیه ئهمانه س���ات بهس���ات كار دهكهن بۆ چارهس���هركردنی مهس���هلهی ك���ورد، نزیكهی 8000چاالكوانی كورد لهو واڵته لهزیندانن ،بۆیه پێویس���ته حكومهتی توركی���ا ههوڵ���ی چارهس���هركردنی كێش���هی كورد ب���داتو ئهگ���هر بێتو ئهردۆغان ئهو ههوڵه بدات ئهوا توركیا دهبێته دهوڵهتی گ���هوره لهرۆژههاڵتی ناوهڕاستداو ناوی ئهردۆغانیش دهچێته مێژوهوه ،بهو پێیهی كوردستانی باكور (ناوهندی كوردس���تانی گهوره)یه بۆیه ههر چارهس���هرێك ل���هوێ بكرێت ئهوا چارهس���هری پارچهكانی دیكه لهسهدا س���هد نزیكدهكاتهوه ،لهبهرئهوه بهڕای م���ن ههر ك���هسو پارتێك پێویس���ته
یارمهت���ی چارهس���هری ئاش���تییانهی كێشهی كورد بدهن لهباكور ،ئهگهریش ئهو یارمهتییه نادهن ئهوا دوژمنایهتی بزوتنهوهی باكورو پهكهكه نهكهن. ئاوێنه :كۆنگ���رهی نهتهوهیی كورد ( )KNKبهباشی لهباشوری كوردستان نهناسراوه ،ئهمه بۆچی؟ محهمهد پێنجوێنی :زۆر راسته ئهمه لهسهرهتادا راگهیهنراوێكی خامۆش ههبو لهكوردستاندا سهبارهت بهچاالكییهكانی ئێم���ه ،ل���هرۆژی دروس���تبونییهوه پهرلهمانی ئێكزڵمان دامهزراند (ئێكزڵ پهرلهمانت���ۆ) بهوات���ای (پهرلهمان���ی تاراوگه) ههش���ت س���اڵ پهرلهمان كه جواڵن���هوهی باش���مان بو لهباش���وردا بهههواڵیش باڵونهدهكرایهوه. ئاوێنه :یهكێتیو پارتی پهیوهندییان ههب���و لهگهڵت���ان ،ی���ان پهیوهن���دی راستهوخۆتان لهگهڵ پهكهكه بو؟ محهم���هد پێنجوێن���ی :پهیوهندیمان بهپهكهك���هوه نهبو ،ب���هاڵم برادهرانی پهكهك���ه رۆڵ���ی س���هرهكییان ههبو لهچاالكییهكان ،بۆ نمونه جهماوهرێكی زۆریان بۆ كۆدهكردینهوه لهئهوروپا كه ئهوهش بێگوم���ان كارێكی قورس بو، یهكێتیش لهس���هرهتادا زۆر بهباش���ی لهگهڵماندا ب���و ،بهاڵم دواتر ش���هڕی براكوژی بهس���هردا هات ،لهئێستاشدا سهردانی هێزه سیاسییهكانی كوردمان كردوهو لهههمو رهوشێكدا پهیوهندیمان ههبوه ،چونكه ئێمه لهس���هرهتادا كه دروس���تبوین س���ودمان لهرێكخ���راوی (تهحریر)ی فهڵهس���تینیو رێكخراوی (فهتح) وهرگرت ،ئێمهش ویستمان وهك ئهوان بزوتنهوهیهكی كوردی دروس���ت بكهین بۆ داوا رهواكانی كورد ،یهكێتی له(پهرلهمان���ی تاراوگه) بهش���دار بو، ههروهها حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێ���ران باڵی (جهلی���ل گادانی) ،بهڵێ كۆنگرهی نهتهوهیی كورد ههیه ،بهاڵم ناڵێین نوێنهرایهتی ههمو كورد دهكات، ناڵێم ههمو هێزی كوردی تێدایه ،بهاڵم ئهدرهس���ێكی سیاس���یو دیبلۆماسییه لهئهوروپ���ا بۆ كورد ك���ه پهیوهندییان لهگهڵ پهرلهمانی ئهوروپاو حیزبهكانو دهوڵهت���ی ئهوروپ���ا ههی���ه یهكت���ری دهبیننو لهس���هر مهسهلهی كورد قسه دهكهنو ههندێكیان گوێمان لێدهگرنو ههندێكیشیان گوێ ناگرن.
چهندین مانگه لیژنهكان ی یاساییو نهزاههو تهندروستی بێ سهرۆكن
ئا :میرانوزریان چهند مانگێكهسێلیژن هیههمیشهیی ی كوردستان بێ پهرلهمان سهرۆكهو بهوتهیپهرلهمانتارێكی ئۆپۆزسیۆنیش سهرۆكایهتیپهرلهمان تهنها كات بهرێدهكاتو پالنێكی جدی نیی ه بۆ چاالككردنیپهرلهمان، "بۆیهساردیو خاووخلیچكییهكی زۆر لهكارهكانیپهرلهمانو دانانی سهرۆكیلیژنهكاندا دهبینرێت". ی لهبهرامبهردا پهرلهمانتارێك ی كوردستانیرهتیدهكاتهوه فراكسیۆن كهسهرۆكایهتیپهرلهمان هۆكاری دیارینهكردنیسهرۆكیلیژنهكانبێت. جگ��� ه لهلیژنهینهزاه ه كهپێش���تر لهالیهن رهفیق سابیر -سهر بهیهكێتی سهرۆكایهتیدهكراو ناوبراو لهمانگیی 2011دا دهس���تی تش���رینییهكهم��� لهكاركێش���ایهوه ،ههریهك لهلیژنهكانی یاساییو تهندروستیش چهند مانگێكه بێ سهرۆكن. لیژنهییاساییلهالیهن پهرلهمانتاری ی -س���هر پێش���و ش���یروان حهیدهر بهپارتی -س���هرۆكایهتیدهكرا ،بهاڵم ناوبراو لهپێكهێنانیكابینهیحهوتهمی ی داد، حكومهتی ههرێمدا كرا بهوهزیر هاوكات حهسهن سوره -سهر بهپارتی ی بوو، س���هرۆكی لیژنهی تهندورست بهاڵم لهدوای ئاڵوگۆری پۆس���تهكانی حكومهتو پهرلهم���ان لهنێوان پارتیو ی س���هرۆكی یهكێتی���دا ك���را بهجێگر پهرلهم���ان ،لهوكاتهش���هوهتائێس���تا ههرسێ لیژنهكهبێ سهرۆكن.
پهرلهمانت���اریفراكس���یۆنی گۆڕان ، عهدنان عوس���مان بهئاوێنهیراگهیاند،
"لهئێستادا سهرۆكایهتیپهرلهمان تهنها ی جدینییه كات بهرێ���دهكاتو پالنێك ی پهرلهم���ان لهم چهند ب���ۆ چاالككردن ی پهرلهمان ك ه مانگهیتهمهنییاس���ای ماویهت���ی ،چونكه كۆمهڵێ���ك پرۆژه یاس���ای گرنگ لهبهردهم سهرۆكایهتی پهرلهماندای���هو پێویس���ت ه پهس���هند بكرێت ،بهاڵم پێناچێت س���هرۆكایهتی پهرلهمان هیچ نیازێكیبۆ چاالككردنی پهرلهم���ان ههبێ���ت ،بۆیه س���اردیو خاووخلیچكییهك���ی زۆر لهكارهكان���ی ی لیژنهكاندا ی س���هرۆك پهرلهمانو دانان دهبینرێت". عهدن���ان عوس���مان وتیش���ی، دیارینهكردن���ی س���هرۆكی لیژنهكانی ی رێككهوتنیستراتیژی پهرلهمان الوازی ی دهردهخات، نێ���وان یهكێتیو پارت��� چونكه ئهوهت���ا لهس���هر دیاریكردنی س���هرۆكی لیژنهیهك���ی پهرلهمان���ی كوردس���تان رێكناكهون ،چونكهپارتی رازینییهس���هرۆكیلیژنهییاس���ایی بدات بهیهكێتی ،بۆیهتائێستا لیژنهكه بهبێ سهرۆك ماوهتهوه. ب���هاڵم لهبهرامب���هردا پهرلهمانتاری ی كوردستانی ،عهبدولسهالم فراكسیۆن ب���هرواری ،دهڵێ���ت" ،ئ���هو قس���هی ه ههڵهیهك��� ه لهئامرازهكانیراگهیاندندا باڵوكراوهتهوهكهگوای ه س���هرۆكایهتی پهرلهم���ان رێگره لهدانانی س���هرۆكی لیژن���هكان ،چونكه بهپێ���ی پهیرهوی ی پهرلهمان ی پهرلهمان سكرتێر ناوخۆ وهك چاودێ���ر لهلیژنهك���هدا ئام���اده دهبێتو پاش���ان ئهندامان���یلیژنهكان
►
ی جدی نییهبۆ چاالككردنیپهرلهمان" "سهرۆكایهتیپهرلهمان تهنها كات بهرێدهكاتو پالنێك پارتیرازینییه سهرۆكیلیژنهی یاساییبدات بهیهكێتی ،بۆیه تائێستا لیژنهكه بهبێ سهرۆك ماوهتهوه
خۆیان س���هرۆكو جێگ���رو بریاردهری لیژنهههڵدهبژێرن". ی ئهوهی عهبدولسهالم بهرواری وێرا ی دهزانێ���ت س���هرۆك بۆ بهپێویس���ت ئ���هو لیژنان ه دی���اری بكرێ���ت ،بهاڵم لهههمانكات���دا لهلێدوانهكهی���دا ب���ۆ ئاوێن���ه دهڵێت ،لیژن���هكان كارهكانی خۆیان بهرێوهدهب���هنو جگهلهلیژنهی نهزاه ه هیچ لیژنهیهك���ی دیك ه بههۆی ی نهبونیس���هرۆكیلیژنهكهوه كارهكان نهوهستاون.
بهپێچهوانهوهعهدنان عوسمان ئاماژه بۆ ئ���هوهدهكات كهدی���اری نهكردنی ی س���هرۆك بۆ لیژنهكان كاریگهریزۆر ههیهبۆ سهر كاریلیژنهكان ،بهتایبهتی بۆ لیژنهییاسایی ،بهتایبهتیلهئێستادا ی پهرلهمانیكوردس���تان تهنها كهكار ی یاس���او كاری دیكهی بۆته دهركردن نییه. ی سهرۆكیلیژنهی ی خۆیهوهجێگر ال تهندروس���تیپهرلهمانیكوردس���تان، هاوڕاز ش���ێخ ئهحمهد ،بهئاوێنهیوت، زیاترل��� ه 10مانگ���هلیژنهك���ه یان بێ سهرۆكه" ،لهوكاتهشهوه من كارهكانی ی لیژنهكهم ڕاپهڕاندوه ،وات ه ههم سهرۆك وهك س���هرۆك ههم وهك جێگریلیژنه كارم ك���ردوه ،جگهل���هوهیكارهكانی بریاردهریلیژنهشم راییكردوه". هاوڕاز شێخ ئهحمهد رونیكردهوهكه ی ئهو 10مانگ���هدا كه لیژنهی لهماوه تهندروس���تی بێ س���هرۆكه ،چهندین جار بهشێوهی راستهوخۆو ناراستوخۆ داوایلهس���هرۆكو جێگریس���هرۆكی پهرلهمان كردوه كه كێش���هی لیژنهی ی چارهسهربكهنو سهرۆكێك تهندروست ی بكهن تا قورس���ایی بۆ لیژنهكهدیار كارهكانی لیژنهی ناوبراو لهس���هر ئهو كهمببێتهوه. بهوتهی ئ���هو پهرلهمانتاره ،ئهركو ی تهندروستیلهسهرجهم كارهكانیلیژن ه ی پهرلهم���ان زۆرترو لیژنهكان���ی ت���ر ی قورس���تره ،چونكهكهرتیتهندروست راس���تهوخۆ پهیوهس���ته بهكێشهكانی هاواڵتیانهوهو ئ���هو كهرتهش زۆرترین گرفتیههیه. لهبارهی كارانهكردنو دیارینهكردنی
س���هرۆك ب���ۆ لیژن���هی نهزاه���ه، ی گۆران پهرلهمانتارهكهی فراكس���یۆن وت���ی" ،لیژن���هینهزاههئ���هو كانهی ی ههب���وو ،س���هرۆكایهتی سهرۆكیش��� پهرلهم���ان رێگهی نهدا ئ���هو لیژنهیه ی بگێرێت ،ئێس���تاش ئهو ی خ���ۆ رۆڵ عهقڵیهتهزاڵه ،بۆیهئهگهر ئهو لیژنهیه ت بهههمان سهرۆكیشی بۆ دیاری بكرێ ش���ێوهرۆڵیپێنادرێ���ت ،بهاڵم ئهگهر سهرۆكیلیژنهكهبدرێت بهئۆپۆزسیۆن رهنگه بتوانێت گۆرانكاری تێدا بكاتو رۆحێكی بكاتهوهبهبهردا". ی ب���هاڵم بهوت���هیب���هرواری ،لیژن ه ی نهزاه���ه ههر لهس���هرهتاوه كێش��� ه تێدابوهو دواتر س���هرۆكهكهی دهستی لهكار كێش���اوهتهوه ،ناوبراو لهو روهوه وت���ی" ،لهس���هرهتای پێكهێنانی ئهو لیژنهیه بهشێك لهئهندامانی پهرلهمان وایاندهزانیكاریلیژنهكههاوش���ێوهی دهستهینهزاههیهلهعێراق ،بهاڵم ئهمه لیژنهیهك���ی پهرلهمانیی���هو كارهكانی دی���ارن ،بۆیهژمارهیهكیان دهس���تیان لهكاریلیژنهكهكێشایهوه". ی پهرلهمانی بهپێی پهیرهوی ناوخۆ كوردستان ،دانانی سهرۆكی لیژنهكان پهیوهس���ته بهرێژهی كورس���ییهكانی فراكسیۆنهكانهوه ،لهسهرهتادا ژمارهی پهرلهمانتارهكان دابهش دهكرێت بهسهر لیژنهكاندا ،ههر ئهندامێك خواس���تو شارهزاییلهسهر ههر لیژنهیهك بێت لهو لیژنهیهدادهنرێت ،پاشان سهرۆكایهتی لیژنهكان -س���هرۆك ،جێگر ،بریاردهر- بهرێككهوت���نو تهوافوق���یس���هرۆكی فراكسیۆنهكانو سهرۆكایهتیپهرلهمان دیاری دهكرێن.
لهبارهیپێداچونهوه بهدانانیسهرۆكی لیژن���هكانو وهرگرتنی س���هرۆكایهتی چهند لیژنهیهك لهالیهن فراكس���یۆنی گۆڕانهوه ،عهدنان عوسمان رونیكردهوه كهلهسهرهتایئهم خولهیپهرلهماندا فراكس���یۆنیگۆڕان سهرۆكایهتیچوار لیژنهیبهركهوت ،بهاڵم بههۆیئهوهی فراكس���یۆنیگۆڕان س���وربو لهس���هر وهرگرتنیلیژنهینهزاهه ،سهرۆكایهتی پهرلهمانیش س���وربو لهسهر پێنهدانی لیژنهكه بهگۆران" ،بۆیه رێكنهكهوتین ی سهرۆكیلیژنهكان، لهس���هر وهرگرتن ی س���هرۆكی لهس���اڵی رابردوهوه داوا لیژنهكانمان كردۆتهوه ،لهوانهش داوای سهرۆكی لیژنهی نهزاه ه یان داراییمان كردوه ،بهاڵم تائێستا ئهو كێشهیهبهو شێوهیه ماوهتهوه". ی عهبدولس���هالم بهرواری ئهگهرچ��� دوپاتیدهكات���هوهكهدهبێت ئهندامانی ی س���هرۆكیان نییهخۆیان ئهو لیژنان ه داوا لهس���هرۆكایهتیپهرلهم���ان بكهن ی پهرلهمان تا بهئامادهبونیس���كرتێر لهنێو خۆیاندا سهرۆكێك بۆ لیژنهكهیان ههڵبژێرن. ب���هاڵم هاوڕاز ش���ێخ ئهحم���هد كه ی لهههمانكاتدا پهرلهمانتاری یهكگرتو ی ئیسالمییه ،ئاشكرایدهكات كهلهماوه 10مانگیرابردودا كهسهرۆكیلیژنهی تهندروستی دهستی لهكاركێشاوهتهوه چهند جارێ���ك بهزارهكیو بهنوس���راو داوای لهسهرۆكایهتی پهرلهمان كردوه ی س���هرۆكێك بۆ لیژنهی بۆ دیاریكردن ناوبراو ،بهاڵم بهوتهیئهو پهرلهمانتاره، س���هرۆكایهتیپهرلهم���ان وهاڵمیئهو نوسراوو داواكارییانهینهداوهتهوه.
تایبهت
) )355سێشهمم ه 2012/12/11 ژماره1734 : بهروار2012/12/5 :
حكومهتی ههرێمی كوردستان وهزارهتی داد ی سلێمانی2 / فهرمانگ هی دادنوس ی كارگێڕیو خۆیهت
ئاگاداری
ی كارگ ه ی (دانا ابراهیم حمه)ك���ه داواكاره ب ه گۆڕینی ناو ی هاواڵت لهس���هر داوا ی كارگەی (دانا ی ئهلهمنیۆم) بۆ سهر ناو (رضا حمه س���عید محمد ) بۆ (كار ی تۆم���اره لهالمان به ژماره ابراهی���م حمە) ب���ۆ كاری ئهلهمنیۆم .ك ه ئامێرهكان ی ی ( )2005/3/10تكای��� ه لەڕۆژنامهكهتاندا ب���ۆ یهكجار باڵو ( )45لهب���هروار ی ههی ه ی ( )15رۆژ ،ههركهسو الیهنێك الر ی بۆ ماوه بكهن���هوه لهدوای دهرچون ی ئهم كۆمپانیای ه ئاگادارمان بكاتهوه ب ه پێچهوانهوه ناچار دهبین ی ناو لەگۆڕین ی یاسایی بۆ ئهنجام بدهین .لهگهڵ رێزدا.... كار دادنوسی سلێمانی2 / سۆران یادكار رەشید
بهرێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد فهرمانگ هی دادنوسی سلێمانی1/ ئامێرهكان
ژمارە: رێكهوت2012/12/9:
ئاگاداری
ی كارگەی (ههژار س���اڵح حمه امین) بۆ هاواڵتی (عبدالله علی عبدالله) خاوهن ی (ههژار ی س���یاره داوا دهكات ناوی پڕۆژهكهی ل ه كارگه ی بالنصو میزانیه كار ی ی س���ەیارهوه بگۆڕێت بۆ كارگه ی بالنصو میزانیه س���اڵح حم ه امین) بۆ كار ی ژماره ()14834 ی بازركان ی نوسراوی ژوور گهراجی (عبدلل ه علی عبدلله) بەپێ ی تایبهت ژماره ()6582 ی كهرت ی كارگهكان ل ه بهرواری( )2012/12/5نوس���راو ی ناوی ئهم ی ههی ه لەگۆڕین لهب���هرواری ( )2012/12/9ههركهسو الیهنێ���ك الر ی ی ئهم رۆژنامهی ه لهم���اوهی ( )15رۆژدا پهیوهند ی دهرچون پڕۆژهی��� ه با لهدوا ی پڕۆژهكهی بگۆڕین. بكات بهم فهرمانگهیهوه بەپێچهوان���هوه ناچار دهبین ناو لهگهڵ رێزدا....
دادنووس فاروق كالن شریف
بهرێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد ژمارە: فهرمانگهی دادنوسی سلێمانی1/ رێكهوت2012/12/5 : كارگێڕیو خۆیهتی
ئاگاداری
ی ئهو داوایهیك ه لهالیهن داواكار پێشكهش بهم فهرمانگەیه كراوه لهالیهن بەپێ ی (حهدبا ی كارگه (وهرهسهی رحیم حمه امین محمود) له ( )2012/12/3خاوهن ی كردووه ی تۆماركردنی ئهو ئامێرانه ب���ۆ بهرههمهێنانی كاری پالس���تیكی) داوا ی ی كراوه بهپێ كهله (سلێمانی/ن.پ )1/دانراونو ئامێرهكانیان لهخوارهوه دیار پهی���ڕهوی ئامێری میكانیكی ژماره ( )65س���اڵی ()1952باڵویدهكهینهوه ههر ی ی ههریهك لهو ئامێرانه دادهنی ل ه ماوه كهسێک خۆی به پهیوهندیدار یا خاوهن ی ی ئ���هم فهرمانگهیه بكات ،ب��� ه پێچهوانهوه ب ه ناو ()15پانزه رۆژدا س���هردان داواكارهوه تۆمار دهكرێتو بڕوانامهی پێدهدرێت .لهگهڵ رێزدا... دادنووس /دادنوسی سلێمانی1/ فاروق كالن شریف
ئامێرهكان *ئیكستور(2دانه) ا 2778/ب/ 2777 /ایتالی /لهكاركهوتوه. ێ ژماره /ایتاڵی /كارهبا /لهكاركهوتوه. * جیهاز نقل (سهحب) ب ێ ژماره /محلی /لهكاركهوتووه. ی صونده /ب ی دروستكردن *ئامێر ێ ژماره /ایتالی /لهكاركهوتووه. ی صونده /ب * ئامێری لهف ێ ژماره محلی /لهكاركهوتووه. * ئامێری كۆمبریسهر /ب ێ ژماره/ایتاڵی. * ئامێری الفوفه /ب
ملمالنێی نهوهكان ...پاشماوە پێویسته گهنج چی بكات؟ بێگومان لهكۆمهڵگایهكی پیرس����االر ی وهك كۆمهڵ����گای كوردی����دا ،گهنج����ی هوش����یار ئهبێ خاوهنی س����هبری ئهیوب بێت ،پش����ودرێژو خ����ۆ ئامادهكاربێت بۆ ملمالنێیهكی درێژو س����هخت تا بتوانێت رۆڵی ئاس����ایی خۆی ببینێت ،ئهبێ گهنج خاوهنی بهرنامهیهكی دیارو رۆش����ن بێتو لهپێشهوهی سهنگهری بهگریكردندا بێت لهناعهدالهت����یو نایهكس����انیو گهندهڵی، ئهب����ێ بهرنام����هو ئالتهرناتیڤی باش����ترو بهپێزت����ر پێش����كهش ب����كاتو ههوڵبدات لهو منافهس����ه سهختهدا بیباتهوه ،نابێت ئهوانه خۆی����ان بهمیوان بزان����ن ،بهڵكو ئهبێ����ت وهك خاوهن ماڵ ههڵس����وكهوت بكهنو لهههم����و بوارێك دوربكهونهوه كه پیرهكانی پێناشیرین بون. راس����ترینو گونجاوترین رێگا بۆ ئهوهی گهن����ج بهپێی تواناو لێوهش����اوهیی خۆی لهرێكخ����راوه حیزب����یو كۆمهاڵیهت����یو حكومییهكاندا رۆڵ ببینێ ،پێویسته ههمو توانای خۆی تهرخانبكات بۆ ئهوهی ئهو رێكخ����راوه ب����كات بهرێكخراوێكی خاوهن دام����ودهزگای دیاری خاوهن دهس����هاڵتی ش����هفافی موئهسهس����ی كه تهنها لهسهر بناغ����هی رێنمای����یو پهیڕهوێك����ی رونی پێش����كهوتوخوازانهی س����هردهمیانهی یهكسان بهڕێوهبچێتو برا گهورهو بچوك نهمێنێ����تو ههریهك����ه لهب����واری خۆیداو بهپێی تواناو شارهزایی خۆی كاری خۆی ئهنجام بداتو لێپرسینهوه ههبێت لهوانهی كهمتهرخهمنو پاداش����تیش ب����ۆ ئهوانهی كارهكانی����ان بهباش����ی ئهنج����ام ئهدهن، پێوهریش بۆ چونه پێشهوه تهنهاو تهنها لێوهش����اوهیی بێت له جیاتی ملكهچی بۆ سهرۆكو لێپرسراوهكان. بهدامهزراوهكردن����ی هێ����زه سیاس����یو
حیزبیو حكومییهكان ،رێگا خۆشدهكات كه توان����ای گهنج نهش����ارێتهوهو بوار ی بۆ بڕهخس����ێتو تواناكان����ی دهركهوێتو بتوانێ����ت بهههقی خۆی بێته پێش����هوهو پۆستی گرنگو چارهنوسساز وهربگرێت، ل����ه واڵتان����ی خ����اوهن سیس����تهمی دامهزراوهیی ،كهس����انی بهتهمهنی وهك رۆنالد ریگن لهتهمهن 70س����اڵیداو باراك ئۆبامای گهنجی تهمهن 47س����اڵ دهبن بهسهرۆكی گهورهترینو بههێزترین واڵتی دنیا (ئهمری����كا ) ،یاخود دۆگالس هۆم له تهمهن 60س����اڵیدا دهبێت بهسهرۆك وهزیرانی ئینگلتهراو چهند س����اڵێك دوای ئهویش دیڤید كامیرۆنی تهمهن 44ساڵی بۆ ههمان پۆست ههڵدهبژێرێت .بێگومان لهو سیس����تهمانهدا ،ئهمانه ههڵبژێراونو دانهنراونو تهنها دیكۆر نهبونو نین. هیچ ك����هس رهحمی بهئۆباماو كامیرۆن نهك����ردوهو تهكهتول����ی ك����هس نهبونو بهبڕی����اری س����هرهوه دانهن����راون ،بهڵكو بهههوڵو ماندبونو لێوهشاوهیی خۆیانو ب����هكاری س����هختی چهندهها س����اڵیان توانیویانه ههنگاو بهههنگاو بێنه پێشهوهو ئهو پۆسته بهدهستبهێنن. بهكوردیو بهكورتی ،گهنج پێویس����ته خۆی خۆی پ����ێ بگهیهنێتو پێویس����ته ههم����و ههوڵێك بدات بۆ ئ����هوهی خهوو ئومێ����دو ئاواتهكان����ی بێنێت����هدی ،تاكه زامنی����ش بۆ ئهو مهبهس����ته چوارچێوهی دهزگایهكی دامهزراوهیی س����هردهمیانهی دیموكرات����ی ش����هفافه ب����ۆ ئ����هوهی لهو ملمالنێ سهخته ئازادهدا بتوانێت بهههقی خۆی بهرههمی كارو چاالكیو ماندوبونی خۆی بچنێتو ك����هس خێری پێ نهكاتو داینهنێت ،بێگومان نهخشهی دوارۆژیش ه����هر بهدهس����تو پهنجهی ن����هوهی نوێ دهكێشرێت.
ونبوون ی ئیبراهیم * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناوی (دیار حهحە)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناوی(بێستون اسماعیل حهمهد)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناوی (رەحمان رەشید رەسوڵ)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه به ناوی (ئاراس حەمید ئەسد سایحان) ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ناوی (بهڕێز عەزیز سدیق) * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه به ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی محەمەد ی (هاد * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ن���او فەرهج سلێمان) ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (حسین محەمەد * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو محەمەد ئەمین)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (ئەحمەد محەمەد * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو مستەفا)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناوی (ناس���ح رەسوڵ ئەحمەد معروف)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه به ناوی (كارزان حهم ه ساڵح حهمه امین)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (عماد حەس���ەن * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو مەحمود)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (احمد ارجمان فخر * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه به ناو الدین)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگان���ی س���لێمانی ونبووه به ن���اوی (نەجات قادر سەعدون) ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (پێشهوا عمر محەمەد) * ناسنامەیەکی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبووه به ناو ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (ئیبراهیم نەجیب * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو حەسەن)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (ئەحمەد محەمەد * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو مستەفا)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی (سیامەند مختار * ناس���نامەیەکی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبووه به ناو محمود)ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی كورده ونبوه ب ه ناوی (بێس���تون ئیسماعیل حهمهد) * ناس���نامهی كۆمپانیا ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە. ی ونبوه بهناوی (دهوهن جەالل ساڵح) ی باری شارستانی س���لێمان * پێناسێک ههرکەسێک دۆزییەوه بیگەڕێنێتەوه پرسگەی ئاوێنە.
19
ئۆپۆزسیۆنبونی یهكگرتو ..پاشماوە لهبهرئهوه ئ����هم ههنگاوانهی یهكگرتو ئهوان بێهی����وا دهكاتو ئهو ههڵوێس����ته سیاسییانهش بهههڵوێستی ناسیاسییو نا ستراتیجی لهقهڵهم دهدهنو وایدهبینن كه ئهوه پهیوهس����ته بهبهرژهوهندی تایبهتی چهند برادهرێك لهمهكتهبی سیاس����ییو نهبونی جورئهتی سیاسییو ئیحراجكردنی ئهندامان����ی یهكگرتو لهن����او كۆمهڵگهی كوردی����دا بهتایبهتی����ش لهكاتێكدا كه دو پارتی ئۆپۆزسیۆن ههن ههڵوێستهكانیان زۆر ئازایانهتره وهك لهههڵوێس����تهكانی یهكگرتو. دوهم /لهب����هردهم پارتهكان����ی ئۆپۆزس����یۆندا ،چونك����ه تهنه����ا دو رۆژ تێپهڕنهبوبو بهسهر كۆبونهوهی پارتهكانی ئۆپۆزس����یۆندا ،یهكگرتو ههڵوێس����تێكی نواند كه %100پێچهوانهی ئهو رێكهوتنه بو ك����ه لهگهڵ پارته ئۆپۆزس����یۆنهكاندا كردبوی كه ل����هو كۆبونهوهیهدا بهڵێنیان دابو كه بهش����داری كۆبون����هوهی حیزبه كوردس����تانییهكان نهكهن لهگهڵ پارتی دیموكراتدا .بهاڵم تهنها پاش تێپهڕبونی ی����هك رۆژ بهس����هر كۆبونهوهك����هدا لهالیهك بهش����داری كۆبون����هوهی پارته سیاس����ییهكانیان كرد ،سهرهڕای ئهوهش تاكالیهنه بڕیاردهدهنو بهشداری وهفدی پارته سیاس����ییهكان دهك����هن بۆ بهغدا، كه ئهمهش راس����تگۆیی یهكگرتو دهخاته ژێر پرس����یار لهئاس����ت بهش����داریكردن لهس����تراتیجیهتی كاری ئۆپۆزس����یۆنبون لهگ����هڵ پارت����ه سیاس����ییهكانو ئ����هم ههنگاوهش بهههنگاوێك����ی پراگماتیزمی سیاسیی دهدرێته قهڵهم كه میسداقییهتی یهكگرتو دهخاته ژێر پرسیار. س����ێیهم /لهدیدو تێڕوانینی ش����هقامی ئۆپۆزس����یۆنی كوردس����تانییهوه ،ئ����هم ههڵوێس����تانهی یهكگرتو پرسیار لهسهر یهكگرتو دروست دهكهن ،كه ئایا بۆچی وا به ئاس����انی پشت دهكاته ههڵوێستو داواكانی ش����هقامو جارێكی تر ئامادهیه وێنهكان����ی لهگهڵ دهس����هاڵتدا بگیڕێتو
ببێته بهشێك لهسیناریۆی بهدهستهێنانی بهرژهوهندییهكانی دهسهاڵت لهبهغدا؟ چ����وارهم /پارت����ه سیاس����ییهكانی ئۆپۆزس����یۆن ئهو گومانهیان ال دروست دهبێ����ت ،كه ئای����ا پارتێك بهو ش����ێوه ناهاوسهنگییه كاربكات لهناو ئۆپۆزسیۆندا، چۆن دهكرێ����ت متمانهی بخرێته س����هر لهسهر داڕشتنی پالنی ستراتیجی لهكاری ئۆپۆزسیۆندا لهكوردستان؟ بهپێ����ی ئ����هو چاوپێكهوتن����هی ك����ه ئهمین����داری یهكگرت����و لهگۆڤ����اری لڤین ئهنجامیدابو دهلێت دهستهی بهدواداچونی یهكگرتو بۆبهدواداچونی كێشه چارهنوس س����ازهكانی ناو حیزبه ،ئهم دهس����تهیه كه لهكۆنگرهی شهش����همدا ههڵبژێرراوهو مامۆس����تا (حهس����هن ش����همێرانی) بهرپرس����ییهتی كه مامۆس����تایهكی ئاین پ����هروهرهو خ����اوهن ههڵوێس����تی تونده بهرامبهر ههمو ئهوان����هی رو لهگهندهڵی دهكهنو بهرهو بهرژهوهندی تاكهكهس����ی ههنگاو دهنێن ،ئهم دهستهی ه كه دروستبوه ب����ۆ پارێزگاری كردنه له س����تراتیجیهتی كۆنگ����رهو رێگرتنه لهدروس����تبونی ههر دیاردهیهكی ناتهندروس����ت كه یهكگرتو بهرهو الدان بهرێت. ل����هم كاتهدا ههم����و رێكخس����تنهكانی یهكگرت����و چاویان بڕیوهت����ه ئهو ئهركو بهرپرس����یارێتییهی كه لهسهر شانی ئهم دهس����تهیهیه ،ئایا دهتوانن بانگهێش����تی دهس����تهی س����هرۆكایهتیو دهس����تهی كارگێ����ڕی مهكتهب����ی سیاس����یی بكهن لهسهر ئهم ههڵوێسته سیاسییانهیان كه یهكگرتو بهرهو پهراوێزبونو بچوكبونهوهو ناكارابون دهبهن ،یان ئهوانیش ههروهك دهزگا قهزاییهكان����ی پێ����ش ئهمان ههر بهچهند وهعزێك كارهكه دیزهبهدهرخۆنه دهكهنو كارهكانیش����یان بهوجۆرهی كه فهرمودهكه باس����ی دهكات تێدهپهڕێنن، كه دهفهرموێت (ذا س������رق فیهم الشریف تركوه وإذا سرق فیهم الضعیف اقاموا علیه الحد)؟ ههموان چاوهڕوانی وهاڵمێكن.
عەشقو پەشیمانی ...پاشماوە دەمێکیش کتێبەکان����ی بەناوی دیکەوە دەنوس����ێت ،مەبەس����تێتی بڵێ����ت ئ����ەم بۆچوونانە دەش����ێت ئاوێن����ە بن بۆ دۆخی م����رۆڤ لەهەموو س����اتو س����ەردەمێکدا، نەوەک گوزارش����ت بن لەبۆچوونی کەسێک کە ناوێکی دیاریکراوی هەیەو لەژینگەیەکی تایبەت����یو لەس����ەردەمێکی مێژووی����ی دیاریکراودا ژیاوە. لەبەر روانگەی ئەوەدا ،کیرکەگارد س����ێ فۆرمی تایبەتی بە ژیان دەستنیشاندەکات «فۆرمی ئیستاتیکی» «فۆرمی ئەخالقی» «فۆرمی ئاینی» .ئ����ەوەی لێرەدا بۆ ئەم نوسینەم گرنگ بێت ،فۆرمی ئیستاتیکییە، کە پێموایە رەتکردن����ەوەی کیرکەگارد بۆ عەشقی خانمی ئۆلس����ن ڕەنگە کەم تازۆر ڕیش����ەکانی لەتێگەیش����تنی ئ����ەم فۆرمەو فۆرمی دینیدا بێت. بەبڕوای کیرکەگارد ،لەفۆرمی ئیستاتیکیدا مرۆڤ لەبەردەم ژمارەیەکی زۆر ئەگەردایە، بەاڵم خۆی سوودێکی ڕاستەقینە لەو هەموو ئەگەرانە نابینێت ،مرۆڤ ئارەزوویەکی نییە خۆی خۆی دەستنیشانبکاتو ماهییەتێک بدات����ە خۆی ،ه����ەر ئارەزووی����ەک مرۆڤ دادەگرێت قووڵو ب����ەردەوام نییە ،بەڵکو
هەر هێندەی پاڵنەرو مۆتیڤەکان الوازبوون ئارەزووەکەش الوازدەبێتو دادەمرکێتەوە. مرۆڤ لەم ش����ێوە ژیانەدا عەوداڵی نرخە تێپەڕو زوو ڕاگ����وزەرەکان دەبێت ،بەدوای جوان����یو س����امانو دەس����ەاڵتەوە دەبێت. مرۆڤ لێ����رەدا هێزی نییە خۆی لە ناوەوە بڕیارب����دات ،توان����ای هەڵبژاردن����ی نییە. هەموو ش����تێکی ل����ەدەرەوەو بەکاریگەری دەرەوەو بەهۆی رازیکردنو السایکردنەوەی دەرەوە ئەنجامدەدات. ب����ەاڵم بەپێی کیرک����ەگارد مرۆڤ نابێتە مرۆڤ تا خۆی هێ����زی هەڵبژاردنو هێزی بڕیاردانی نەبێت. خۆشەویس����تی ڕیگین����ا ئۆلس����ن الی کیرکەگارد لەتەمەنێکدایە ،کیرکەگارد هێزی بڕیارو بڕیارن����ەدان لەخۆیدا تاقیدەکاتەوە، هەم بڕیاردەداتو هەم پەش����یماندەبێتەوە، ترس����ێکی گ����ەورەی هەی����ە لەرێ����گای بڕیاردان����ەوە بوون����ی خ����ۆی بەیەکجاری داڕێژێتو فۆرمێکی پێببەخشێت ،کە دواتر ئەگەرەکانی تری البکوژێت .دەبێت بڵێین کە س����اتی بڕیاردانو هەڵبژاردن گرنگترین ساتی فەلسەفەی کیرکەگارد نییە ،چونکە بەب����ێ ئ����ەوە ئەس����تەمە لەجیابوونەوەی
ئ����ەو لەڕیگینا ئۆلس����ن تێبگەین .بەبڕوای کیرکەگارد مرۆڤ دوای ئەوەی بڕیاردەدات، ئینجا تەواو دەکەوێتە دوودڵییەوە ،چونکە گەرچی ب����اوەڕی وابووە کە تەنیا لەرێگای بڕیاردانی خۆیەوە دەتوانێت ببێتە مرۆڤ، ب����ەاڵم دەبینێ����ت هەڵبژاردنەکان����ی خۆی بەتەنیا بەس نین تا ماهیەتی بوونی خۆی دیاریبکاتو بیدۆزێتەوە .لێرەوە هەست بە پوچیو تاک رەهەندی دونیای خۆی دەکات، ئەو راستییە دەبینێت ئەم جیهانەی ئێستا بەس نییە بۆ ئەوەی لەڕێگایەوە فۆرمێکی گونجاوو پڕمان����ای بوون بدۆزێتەوە ،ئیدی ناچارە ب����ەرەو جیهانێکی مەلەکوتی بااڵتر هەن����گاو بنێت .ل����ەو جیهان����ەی ترەوە، لەڕێ����گای پەیوەندییەکی نوێوە بەخوداوە، م����رۆڤ هەم دڵنەوای����ی وەردەگرێتو هەم ئاماژەگەلێ����ک کە پییدەڵێ����ن چۆن خۆی بێتو چۆن ڕەفتار بکات .کیرکەگارد بەمە دەڵێت «فۆرمی دینی» ژیان. لەوس����اتەدا ک����ە کیرکەگارد ش����ەیدای خانمی ئۆلس����ن دەبێ����ت ،لەگەرمەی ئەو فۆرمە ئیستاتیکییەی ژیاندایە کە دەیەوێت ئازادبێ����ت ،زیندەگییەک����ی دونیایی بژی، شتێک هەڵبژێرێتو ئەو هەڵبژاردنە بە دوا
بڕی����ارو دوا فۆرمی بوونی خ����ۆی بزانێت، هەر لەو ساتەش����دا پەش����یمانییەکی قووڵ دایدەگرێت کاتێک دەبینێت کە ئەم فۆرمە لەخودای دووردەخات����ەوەو بواری ئەوەی پێنادات گوناهەکانی خ����ۆی پاکبکاتەوەو چاوەڕوان����ی ئام����اژە مەلەکوتییەکانی ئەو بێت بۆ پاشەڕۆژی خۆی. دابڕان����ی کیرکەگارد لەڕیگینا ئۆلس����ن، دابڕانێکی عاتیفی نابێت ،بەڵکو دابڕانێکی تەواو فەلس����ەفییە .ئەو تا مردن ریگینای خۆش����دەوێت ،ب����ەردەوام لەکۆپنهاگ����ن بەدزیی����ەوە تەماش����ایدەکات ،هەوڵدەدات دوور ب����ەدوور بیبنێ����ت ،ب����ەاڵم هیچ کات دوای هەڵوەشاندنەوەی دەزگیرانییەکەیان ناتوانێت وش����ەیەکی لەگەڵدا بگۆڕێتەوە. تەواوی بەرهەمەکانیش����ی پێش����کەش بەو دەکات ،ب����ەاڵم هاوس����ەرەکەی ڕیگین����ا ئ����ەو پێشکەش����کردنە رەتدەکاتەوە ،بۆیە دەنوس����ێت «پێشکەش����ە بە کەسێک کە ڕۆژێک دێت هەمووان بزانن کێیە». ڕیگین����ا نزیکی 49س����اڵ دوای مردنی کیرکەگارد دەژی ،هەر زووش ش����وودەکات بە فەیلەسوفێکی گرنگی تری ئەو سەردەمە کە فریدریش شلێگل بوو.
لەنێوان وەهمو درۆو ترسو مژدەدا ...پاشماوە دەبێت تا دەمرێ����ت لەبەردەم ڕەحمی ئەواندابێ����تو دوای خۆش����یان لەبەردەم ڕەحمی مناڵەکانیاندا .ئ����ەم پەیوەندییە بەڕادەی����ەک ش����اقوڵیو یەک ئاراس����تەو س����ەربەرەوخوارە ،ك����ه ش����وێنێک ب����ۆ دروس����تبوونی ھیچج����ۆرە پەیوەندییەکی ئاس����ۆیی ناهێڵێت����ەوە .واتە ش����وێن بۆ پەیوەندییەک ناهێڵێتەوە تیایدا کەسەکانو گروپەکان ،وەک ک����ەسو بکەری خاوەن مافو یەکس����ان مامەڵەبکرێنو ببینرێن. ئەوەی ئامادەیە پەیوەندییەکی شاقوڵیییە ک����ە لەهەرەمی دەس����ەاڵتی سیاس����یو سەربازیو ئابورییەوە شۆڕدەبێتەوە بۆناو س����ەرجەمی خانە کۆمەاڵیەتییەکانی تری ناو کۆمەڵگای ئێمە .ئەم شۆڕبوونەوەیەش لەڕووبەری کۆمەاڵیەتی جیاوازدا ،شێوازی جیاوازی دابەشبوونو پارچەپارچەبوونی کۆمەاڵیەتی دروستکردوە ،کە سەرجەمیان ناکۆک����ن بە پێ����دراوە هەرەس����ەرەتاییو سادەکانی ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییەی بەرزکراوەت����ەوە .نەت����ەوە ئ����ەو یەک����ە کۆمەاڵیەتیی����ە مۆدێرنەیە ک����ە بەرهەمی دروستبوونی چەندان پەیوەندی ئاسۆییە لەناو گروپە جیاوازەکانی کۆمەڵگادا لەگەڵ یەکو لەگەڵ ئەو دەس����ەاڵتدارێتییەدا کە لەو کۆمەڵگایەدا دروس����تدەبێت .نەتەوە بوونو پاراس����تنی ئەو ئ����ەو پەیوەندییە ئاس����ۆییە دەیژێنێتو دەیپارێزێت .ئەگەر
پەیوەندی ش����اقوڵی زۆرج����ار پەیوەندی زەلیلکردنو بێمافکردنو بچووکردن بێت، پەیوەندی ئاسۆیی پەیوەندی دانپیانانو ئیعترافکردن����ی سیاس����یو کۆمەاڵیەت����ی فەرهەنگیی����ە بەیەکت����ری .ئ����ەوەی لەکوردستاندا غائیبە النی هەرەکەمی ئەم پەیوەندییە ئاسۆییەو ئەوەشی بااڵدەستە بەموتڵەقکردن����ی ئ����ەو پەیوەندیی����ە ش����اقوڵییە ک����ە ڕێ لەدروس����تبوونی نەت����ەوە دەگرێت .بەم مانایە ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا هەیەو س����ەروەرکراوە گوتاری پاراستنی ئەو پەیوەندییە ش����اقوڵییانەیە ،گوتاری خۆشەویستکردنی ئەو زەلیلییەیە کە ئەم ڕۆحە شاقوڵییە دروستیدەکات ،هەروەها گوت����اری بەهێزکردن����ی س����ەرجەمی ئەو پەیوەندییە شاقوڵییانەیە کە ئەزموونەکە دروستیکردوونو لەسەریان دەژی. ک����ە ئەم����ە دەڵێی����ن نامانەوێ����ت والێکبدرێت����ەوە ک����ە ئەم����ە ئ����اکاری گوتاری ناس����یۆنالیزمی کوردییە لەڕۆژی دروستبوونییەوە .بەپێچەوانەوە گوتاری ناس����یۆنالیزمی کوردی لەڕەوتی مێژووی خۆیداو لەو پەیوەندییانەدا کە ئینس����انی ئێم����ەی بەدەوڵەت����ە مەرکەزییەکان����ەوە گرێ����داوە ،گوتارێک����ی پێش����کەوتنخوازو ئازادیخوازب����ووە .ئ����ەو بەه����او نرخانەی ئاراس����تەی کردووە ،بریتییبووە لەحەزو
ویس����تی س����ەربەخۆبوونو ڕزگارب����وون لەچەوساندنەوەو گەیش����تن بەدونیایەکی ئازادو لەس����ەر بنەمای م����اف ڕێکخراو. ئەوەی ئەم����ڕۆ لەدونیای ئێمەدا ئامادەیە ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییە نییە ،بەڵکو نارسیزمی فوتێکراوو ئاوساوی کۆمەڵێک نوخبەی دەسەاڵتدارە کە دەوڵمەندبوونی خێراو لەپڕو بێوێنەی����ان لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا هەموو هەستێکی بەواقیع لەناودا کوشتوون .نارسیزمێکی سیاسی کە وای لەکەسایەتییە سیاس����ییە بااڵدەستەکانی کوردس����تان کردوە ھیچ هەس����تێکیان بۆ واقیع نەمێنێ����تو لەدەرەوەی نەس����تو حەزو مەترس����ییەکانی خۆیاندا شتی تر نەبینن .نارس����یزم لێ����رەدا لەوەدەرچوە خۆشەویس����تنێکی ئاس����اییو غەری����زی ئینس����انبێت بۆ خۆی ،بەڵک����و بووە بە پەیوەندییەکی ناهاوس����نەگو ناڕاس����تو ترسناک بە خودو بە واقیعەوە .نارسیزم دەش����ێت بە دۆخێک ب����گات کە ببێت بە نەخۆش����ی ،زۆرج����ار بە نەخۆش����ییەکی ترس����ناکیش .لەم دۆخەدا ھیچ واقیعێک وەک واقیع بوون����ی نامێنێت لەدەرەوەی ئەوه دا کە کەس یان گروپە نارسیزییەکە ب����ە واقیعی دادەنێ ،هەم����وو ئەوەی کە هەی����ەو ئامادەیە دەبێت بە خودی خۆی؛ دونیا ل����هودا چڕدهبێت����هوهو لەدەرەوەی ئەودا ش����تێک بەناوی واقیع����ەوە بوونی
نامێنێ����ت .ئاکاری س����ەرەکی ئەم دۆخە لەدەس����تدانی عەقاڵنی����ەتو وێرانبوونی پەیوەن����دی عەقاڵنییانەیە ب����ە دونیاوە، لەڕاستیدا لەم دۆخانەدا ئینسانو گروپی نارس����یزتی توانای تێگەیشتنیان لەدونیا نامێنێت ،توانای داوەریکردنی ڕاستەقینەی ش����تەکانو دیاردەکان لەدەس����تئەدەن. وەهمەکانیان دەبێت بە یاسای ئەو ساتەی بااڵدەس����تکراوە .لەم دۆخان����ەدا زۆرجار ڕق دەبێت����ە هێزی س����ەرەکیو دەبێت بە ئاکاری ئ����ەو پەیوەندییەی ئ����ەم هێزانە بەدونی����اوە گرێئ����ەدات ،ش����تێک بەناوی ڕێزو خۆشەویس����تیو دۆستاییەتییەوە بۆ کەس����انی دەرەوەی خۆیان نامێنێتەوەو بیستنی هەموو دەنگێکیش کە سەدایەک لەس����ەداکانی خۆیان نەبێ����ت ،دەبێت بە هەڕەشەو دەنگی دوژمنانو ناحەزان. ئەم كهسو هێزە نارسیزتانە هێزگەلێکن باوەڕناکەن هەرگیز هەڵەیەکیان کردبێتو هەرگیز هەڵەیەک بکەن ،هەمیشە لەسەر هەقنو ڕاس����تن ،ئەوەی ناهەقو ناڕاستو هەڵەیە دونیای دەرەوەی ئەوانە ،ئهوانی تره ،دوژمنانە .ب����ە بۆچوونی ئێمە هەم مالیکیو هەم دەس����ەاڵتدارانی کوردستان لەم دۆخە نارسیزتییە ترسناکەدا دەژینو ھیچ پەیوەندییەکی عەقاڵنیان لەدەرەوەی س����ودو قازانج����ی تایبەت����ی خۆیاندا بە دونیاوە نەماوە.
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene
ŢǀÈ ŝŵŚƿ Šƫ šŠƿşŹŚƯŷ ƭŠŗ
ŢǀƳřżŝ šŠƧŠƬÈ ǀÈ Ʒ ƻşŹŚŝŹşŵ ƦǀÈ Ťƃ ƹƺƯŠƷ Śţ
@ #
šŠƧŠƬÈ ǀÈ Ʒ ŠºººſŚººººƴŝ ریکالم
ریکالم
ریکالم