ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()356 سێشەممە 2012/12/18
ژوری "پاشا" لهسلێمانی
بەسەربردنی شەوێکی ئەو ژورە به دوو ههزارو پێنجسهد دۆالره
»»12 »» 11
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
بەرپرسەکانو ڕێوڕەسمی ئەنفال
12 »» »»17 18
ئامادهن بچن بۆ ئاههنگێكی گۆرانی بەاڵم ناچن بۆ رێوڕەسمی ئەنفال
بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی
12 »» 17 »» 9
دیسانهوه نرخی بهنزین لهههولێر فڕ ی
ی سەنتەری موشی دایانی ئیسرائیلی بۆ ئاوێنه: پرۆفیسۆرێك
گەندەڵی رێگرە لەدروستبونی دەوڵەتی کوردی "ئوفرا بێنگیۆ" پرۆفیسۆر لەسەنتەری موش���ی دای���ان ب���ۆ لێکۆڵێنەوەکانی خۆرهەاڵتی ناوەڕاستو شارەزا لەپرسی کورد ئاماژه بهوه دهكات ك ه مەرجێکی بنەڕەتی بۆ گەیشتن بەدەوڵەت بریتییە ی لەهێزی ناوخۆ ،ئهو دهڵێت "گهندهڵ ی ی دهوڵهت رێگره لهبهردهم دروستبون كوردی". تایب���هت بهئاوێن���ه :ئوف���را بێنگیۆ ی تایبهت بهئاوێنهدا لهچاوپێكهوتنێك��� رایگهیان���د ك��� ه گرنگتری���ن كار ب���ۆ ههرێمی كوردس���تان ئهوهیه نیش���انی بدەن هێزێکی جیاوازو دیموکراتخوازن لەخۆرهەالت���ی ناوەڕاس���تدا ،جیاوازن لەمالیکیو بەش���ار ئەسەدو ئەردۆگانو ئامادەن لەگەڵ هێڵە س���ەرەکییەکانی کۆمەڵگەی نێودەولەتی بگونجێنو ببنە ی "ئەگ���ەر بەراوردی ش���ەریک .ئهو وت ئێمە وەک جولەک���ەو ئێوە وەک کورد
بکەین ،دەبین���م هەلومەرجەکانی ئێوە زۆر لەبارت���رە وەک لەئێم���ەی پێ���ش دەوڵ���ەت .چونکە ئێوە لەس���ەر زەوی خۆتان ئەژین بەاڵم ئێمە دو هەزار ساڵ ئاوارەبوین". ی ل���هوه ك���ردهوه ناوب���راو جهغت��� ك���ه "ههرێم���ی كوردس���تان ب���ۆ بون بهدهوڵ���هت ،لەئاس���تی دەرەوهدا پێویس���تیان بەهەڵمەتیێک���ی گەورەی دیبلۆماس���ی جیهانی هەیەو لەئاستی ناوخۆشدا گرنگترین هەنگاو نەهێشتنی گەندەڵییە .ئهو وتی "پێویس���ته ئێوه ماڵ���ێ خۆتان پاک بکەن���ەوە ،چونك ه مەرجێکی بنەڕەتی گەیشتن بەدەوڵەت بریتییە لەهێزی ناوخۆ" .وتیشی "هەر دەس���ەاڵتێک گ���وێ لەمیدی���ای ئازاد نەگرێ ،ئایندەی نییە". ئوف���را بێنگیۆ ئاماژه بهوهش دهكات بیرۆکەی کوردستانی گەورە كه هەموو کورد لەهەموو پارچ���ەکان بەیەکەوەو لەیەککات���دا ببنە دەوڵەت بیرۆکەیەکی ی ریالیس���تی (واقیعی) نیی���ە .ئهو وت "هەرکات ئێوە لەعێ���راق جیابوونەوەو بوونە دەوڵەت ،ئ���ەوکات فراوانکردنی دەوڵەتەک���ە ب���ەڕوی پارچەکانی تری کوردستاندا کارێکی گران نابێت".
»» 5
منداڵێکی کورد خەون بە دروستبوونی قەوارەی سەربەخۆی کوردییەوە دەبینێت
سهرۆكی بهره ی توركمانی:
پێشمهرگهو سوپا ی عێراق لهسهر خاك ی توركمان ملمالنێیانە س���هرۆكی ب���هرهی توركمان���یو توركمانیش لهالیهكی تر ئهو وتی "بهاڵم پهرلهمانتاری س���هر بهلیستی عێراقییه ئێمه وهكو توركم���ان وایدهبینین ،ئهو "ئهرش���هد ساڵحی" ئاماژه بهوه دهكات خاكهی ئێستا پێشمهرگهو سوپای عێراق ك���ه س���هركردایهتی سیاس���ی ك���ورد ملمالنێی لهسهر دهكهن توركمانییه" س���اڵحی جهغتی لهوهش كردهوه كه س���هبارهت بهكهرك���وك ههڵهی زۆریان كردوه ،ئهو دهڵێت "ملمالنێی ئێستای لهئێستادا ههڵوێستی لیستی عێراقییه نێوان پێشمهرگهو سوپای عێراق لهسهر سهبارهت بهروداوو پێشهاتهكان یهكگرتو نییه ،ئهو وتی "بهرهی توركمانی پێیوایه خاكی توركمانه" ئاوێنه ،كهركوك :ئهرش���هد ساڵحی كهرك���وكو زۆرین���هی ئ���هو ناوچانهی لهچاوپێكهوتنێك���ی تایب���هت بهئاوێن ه لهم���ادهی 140دا بهناوچهی جێ ناكۆك رایگهیاند كه ئ���هو ملمالنێو ناكۆكییه ناوبراون ،بهپێی ناس���نامهی مێژوییو سیاسییهی لهئێستادا لهسهر گۆڕهپانی كلتورییان ناوچهی توركمانین". سیاس���ی عێراقدا ههی���ه ،ملمالنێیهكه »» 7 لهنێ���وان ك���ورد لهالیهكو ع���هرهبو
فۆتۆ :ئارام کەریم
"ناوچە دابڕاوەکان"و حەماسەتی نەتەوەیی جوانییەکانی ناڕێکی
»» 13
»» 5
گۆڕان :بههێزیی ههرێممان بهالوه گرنگه ،نهك ئهوه ی كێ لهدهسهاڵتدایه ێ ی پهیوهندیی��� ه بههێزبێ���ت ،بهالمانهوه گرنگ نیی ه ك ی ژور بهرپرس��� دیپلۆماس���ییهكانی بزوتنهوهی گۆڕان لهدهسهاڵتدایه" س���لێمانی ،ئاوێنه :محهمهد تۆفیق (محهم���هد تۆفیق رهحی���م) ئاماژهوه بهوه دهكات ك ه بزوتنهوهكهیان بههیچ رهحی���م بهئاوێن��� هی راگهیان���د ك��� ه شێوهیهك ناتوانن بێالیهن بێت ئهگهر ئهمهریكاو ئێران ههمو ههوڵێك دهدهن ی نێوان ههرێ���مو بهغدا نهگات ه ی تا گرژ كێش��� ه ههبێ���ت لهنێوان دهس���هاڵت ی " ئێمه پێمانوای ه ههرێ���مو حكومهت���ی عێراق لهس���هر تهقینهوه ،ئ���هو وت ی ێ ناكۆكهكان ،ئهو كهرك���وكو ناوچهكان���ی ت���ر ناوچ ه كهركوكو ناوچه ج دهڵێت "ئێم ه بهالمانهوه گرنگ ه ههرێم كوردس���تانین بهاڵم كێشهیان لهسهره،
ی كێش���هكهش الیهنی عهرهبو توركمان دروستیانكردوه". ی "ئێمه ههمو بهرنامهیهك ك ه وتیش ێ ی ههرێم بهب ببێت ه مای���هی بههێزبون بهرامبهر دهكهین .هیچ بهرامبهرێكمان ناوێت ،چونكه ئێمه بهالمانهوه گرنگ ه ههرێم بههێزبێت بهالمانهوه گرنگ نیی ه كێ لهدهسهاڵتدایه".
»» 3
خوێندنی بااڵو زانكۆكان ،كورسی ماستهرو دكتۆرا بهقوتابییه كهوتوهكان پڕ دهكهنهوه لهراگهیاندنی كورسییهكان بۆ خوێندنی خوێندن����ی بااڵی حكومهت����ی ههرێمی ماستهرو دكتۆرا لهزانكۆكانی ههرێمی كوردس����تان فوئاد عهلی ب����ۆ ئاوێن ه كوردستان ،رێژهیهكی زۆر لهكهسانی رایگهیاند" ئهمس����اڵ زانكۆكان پالنی بهش����داربو دهرناچن ،بهاڵم بهبڕیاری خۆیان ن����ارد بۆم����انو نزیكهی 1250 وهزارهت وهردهگیرێ����ن ،وتهبێ����ژی كورس����ییهك دهبو ئهوانه ماس����تهری وهزارهتی����ش ئام����اژه ب����هوه دهكات تێدا دهكهن����هوه ،لهوان����ه زانكۆكانی هۆكارهكهی راگهیاندنی كورسییهكانو سهالحهدینو س����لێمانیو كۆیهو زاخۆ ئهمان����ه كردویانهتهوهو زانكۆ تازهكان دادنانی مامۆستاو بودجه بوه. ی ئهو بهشهیان نهكرۆدتهوه ،ئهو كهسانه ههولێر ،ئاوێنه :وتهبێژی وهزارهت
س����هرهتا دهبێت توانستی ئینگلیزیو كۆمپیوتهری����ان ههبێ����ت لهگ����هڵ تاقیكردنهوهی����هك بهناوی توانس����تی زانس����تی بۆ ههمو قوتابییهكان ،بهاڵم لهو قوتابیانه رێژهیهكیان دهرنهچونو كورس����ییهكان بهبهتاڵ����ی مانهوه كه زیاتر له 500كورسی مایهوه". ناوب����راو ئام����اژهی بهوه ك����رد كه وهزارهت����ی خوێندن����ی ب����ااڵ لهگ����هڵ
زانك����ۆكان دانیش����تێكیان ئهنجام����دا لهب����ارهی ئ����هو كورس����یانه ك����ه پڕ بكرێنهوه ،پاش����ان بڕی����اردرا بۆ ئهو قوتابیانهی كه دهرنهچون لهتوانستی زانستیو توانستو مهرجهكانی تریان تێدایه كورس����ییهكانیان ب����هو جۆره پڕكردهوه. وتهبێژهكهی وهزارهتی خوێندنی بااڵ جهختی لهوه كردهوه" لهس����هرهتاوه
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
تهنها ئ����هو كهس����انه وهردهگیران ك ه لهتاقیكردنهوهكان دهرچون ،بهاڵم لهبهر ئهوهی كورسییهكان بهبهتاڵی مابونهوهو راشگهیهنراوهو مامۆستاو بودجهی بۆ دیاریكراوه ،بۆیه لهسهرهتاوه ئهوانهی لهتاقیكردنهوهكاندا له 15كهمتریان بۆ بهاتایه بهكهوت����و بۆیان ئهژماردهكرا، لهدواییدا زانكۆكانو وهزارهت لهس����هر ئ����هوه رێككهوتن كه مادام كورس����ی
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
بهت����اڵ ماوهت����هوه ئهوان����هی لهخوار 15وهیان هێناوه ههمویان وهربگیرێن. سهرچاوهیهكی زانس����تی بهئاوێنهی راگهیان����د "ئ����هو بڕی����ارهی وهزارهت مایهی سهرنجه ،چۆن دهبێت سبهینێ بڕوانامهی بهكالۆریۆسو دكتۆرا بدهیت بهكهس����ێك كه ببێت����ه ئهندازیار یان دكتۆرێك كه لهتاقیكردنهوهی توانستی زانستی دهرنهچوبێت!". نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
"ئهرسهالن بایزو كهمال كهركوكی یهك نههجی كاركردنیان ههیه" ئا :رهوا بورهان پهرلهمانتارانی ئۆپۆزیسیۆن ئاماژه ی ی كاركردن بهوه دهكهن كه نههج سهرۆكی پهرلهمان ،ئهرسهالن بایزو سهرۆكی پێشوی پهرلهمان، كهمال كهركوكی وهكو یهك وای ه ی لهبهڕێوهبردنی دانیشتنهكان ی پهرلهمان ،بهاڵم پهرلهمانتارێك یهكێتی پێیوانییه كه ئهو قسهیه ب ه ی راست بێت. "موتڵهق" ی لهبهرامبهر ههڵسوكهوتێكی سهرۆك ی كوردس���تان ،ئهرس���هالن پهرلهمان��� بایز بهرامب���هر پهرلهمانتارێكی گۆڕانو ی بانگكردن���ی پۆلیس بۆی، ههڕهش���ه ی فراكس���یۆنهكانی گۆڕانو كۆمهڵ داوا دهستلهكاركێش���انهوهی ئهرسهالن بایز کهمال کهرکوکی دهكهن. ی گۆڕانو كۆم ه ڵ ی پهرلهمان ،فراكسیۆنهكان ی پهرلهمان��� لهدانیش���تنی دوێنێ��� ی كوردس���تان لهیاداشتێكدا ی لهپهرلهمان ی دهستنیشانكردن كوردستانداو لهكات ی ی سهرۆك ی دهستلهكاركێشانهوه ی داوا ی ماف��� ی دهس���ته ی نوێ��� س���هرۆك ی كوردس���تان دهكهنو تیایدا م���رۆڤ ،لهو كاتهش���دا عهبدواڵی مهال پهرلهمان ی هات���وه ك��� ه س���هرۆكایهتی پهرلهمان ی گۆڕان ویس���ت ن���وری پهرلهمانتار ی ی لهم���اوهی دهس���تبهكاربونیدا زۆربه قس���ه بكات ،بهاڵم لهالیهن س���هرۆك ی ی ب���ۆ لیس���ت ی كات وهك الیهنگی���ر پهرلهمان ،د.ئهرس���هالن بایز بهتوند ی نایهكس���ان لهگهڵ ی زۆرین���هو مامهڵ ه وهاڵمدرای���هوهو دواتریش ههڕهش���ه ی لیستهكانی ئۆپۆزیس���یۆن كاریكردوهو ی لێك���ردو وت ی پۆلیس��� بانگكردن��� ی "بهپۆلیسهكان دهڵێم بتكهنه دهرهوه" .ئاماژهش���یان بهوهداوه كه س���هرۆك ی پهرلهم���ان لهدانیش���تنی ()12/17دا س���هبارهت بهو رهفتارهی سهرۆك
ئهرسهالن بایز بهبێ رهچاوكردنی پهی���ڕهوی ناوخۆو ی ی ناسهنگ ی دروس���تكردن بهمهبهس���ت ی كاندیدێكی پێش���تر "بڕیار بهقازانج��� ی دهنگدانی ب ه لهسهر دراو" پڕۆس���ه ی "ناشهرعی" دوبارهكردهوه و بهبیانوه ی "معارز" زۆره ،لهیاداش���تهكهدا دهنگ ی هاتوه "ئهم جۆره مامهڵهی س���هرۆك ی پهرلهمان رێگره لهب���هردهم كۆدهنگ ی ی ن���او ماڵ نیش���تیمانیو رێكخس���تن ی كوردو پڕۆس��� هی چاكسازی لهههرێم كوردس���تاندا ،بۆی���ه داوا دهكهی���ن
ی پهرلهمان ی تر بۆ س���هرۆك كاندیدێك ی ی پاراس���تن دی���اری بك���هن لهپێناو ی پهرلهم���ان بێالیهن���ی س���هرۆكایهت ی ی ئهركهكان لهبهڕێوهب���ردنو راپهڕاندن پهرلهمان". ئهو ههڵس���وكهوت هی ئهرسهالن بایز ی لهكاتێكدا ك ه دوای دهس���تبهكاربون وهك س���هرۆكی نوێ���ی پهرلهم���ان ی ئهمس���اڵدا ههوڵی���دا لهش���وبات ی وێنهیهكی جیاوازتر وهك لهس���هرۆك ی ی پهرلهمان ،كهمال كهركوك پێش���و ی مامهڵهیهكی باشتر نیش���انبدات بهوه لهگ���ه ڵ پهرلهمانتارانی ئۆپۆزیس���یۆن ی بكات ،بهاڵم بهشێك لهپهرلهمانتاران ئۆپۆزیس���یۆن پێیانوای���ه ك ه ههریهك لهئهرس���هالن بای���زو كهركوكی "یهك نههجی كاركردنیان" ههیه. ل���هو بارهی���هوه س���هرههنگ فهرهج ی پهرلهمان���ی كوردس���تان ئهندام��� ی راگهیان���د ك���ه ههریهك بهئاوێن��� ه لهكهم���ال كهركوكیو ئهرس���هالن بایز ههمان نههج���ی كاركردنیان ههیهو ئهو بهڵێنانهی ك ه پێش���تر ئهرسهالن بایز بهپهرلهمانتاران���ی داب���و لهڕاوێژكردن بهفراكسیۆنه جیاوازهكانو تێنهپهڕاندنی هیچ یاسایهك كه تهوافوقی الیهنهكانی لهسهر نهبێت نهیبردونهت ه سهر ،ناوبراو وت���ی "رهخنهكانمان لهس���هرۆكایهتی پهرلهمان رهخنهی شهخس���ی نهبوه، بهڵكو پهیوهندی بهخراپی ئیدارهكردنی
ئاوێنهی روداوهکان
دانیشتنهكانی پهرلهمانهوه ههبوه". ی ههروهها پهرلهمانتاری فراكس���یۆن ی كوردستان ،سهمیر ی ئیسالم یهكگرتو سهلیم لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند ك���ه ههری���هك لهكهم���ال كهركوكیو ئهرس���هالن بای���ز لهبهڕێوهبردن���ی دانیش���تنهكاندا هاوش���ێوهی یهك���نو ی "كێش���هكه لهوهدای ه سهرۆكایهتی وت پهرلهمان رێگه بهپهرلهمانتاران نادات كه بهئازادی قسهكانی خۆیان بكهن". ی دهس���هاڵت ب���هاڵم پهرلهمانتاران��� ی ك��� ه ی یهكێت��� بهتایبهتی���ش لیس���ت ی ئهو لیست ه سهرۆكی پهرلهمان كاندید ب���و ،پێیانوانیی ه ك ه ئهرس���هالن بایزو كهركوكی وهك���و یهكبن ،لهو بارهیهوه ی یهكێتی ،خهلیل عوسمان پهرلهمانتار لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند ك ه لهو باوهڕهدا نییه د.ئهرسهالن بایزو كهمال ی كهركوكی وهكو یهك رهفتاربكهنو وت "پێموانیی��� ه ئهو قس���هیه بهموتڵهقی راست بێت". ناوبراو ئاماژهی بهوهدا ك ه لهدهسپێكی كاركردنی ئهرس���هالن بایزهوه شێوازی ی "ئهمهش بهڕێوهبردنی جیاوازبوهو وت بێویژدانییهك���ی گهورهی��� ه بڵێین ك ه ی ئهرس���هالن بای���زو كهم���ال كهركوك هاوشێوهی یهكتر بون ،بهڵكو سهرۆكی ی پهرلهمان ههوڵیداوه یاساكان ئێستا تهوافوقی سیاسی سهرجهم الیهنهكانی لهسهر بێت".
پارێزگاری كهركوك :تائێستا دروستكردنی بهرهیهكی تهقینهوهكانی كهركوك ئیسالمی تهنها قسهیه لهئهستۆی مالیكیه ئا :پشتیوان جهمال
پارێزگاری كهركوك تێكچونی رهوش ی ئهمن����ی كهركوك دهخاته ئهس����تۆی حكومهتی ناوهندیو مالیكی سهرۆك وهزی����ران ،بهه����ۆی دروس����تكردنی هێزهكانی فهرماندهیی دیجله. كهرك����وك ،ئاوێن����ه :لهكۆبونهوهی ههفتان����هی فهرمانگهكانی كهركوكدا ك����ه رۆژی دووش����هممه بهڕێوهچوو، پارێ����زگاری كهرك����وك د.نهجمهدین عومهر كهریم ،لهب����ارهی ئهو زنجیره تهقینهوهیهی كه ش����هوی یهكشهممه ( )2012/12/16له كهركوك روویدا، وت����ی "( )%90ئ����هو پێش����ێلكارییه ئهمنیانه دهكهوێته ئهستۆی حكومهتی ناوهندیو شهخسی سهرۆك وهزیران، بههۆی ئهو ئاڵۆزییهی كه فهرماندهیی
ریکالم
دیجل����ه دروس����تیكردوه" .وتیش����ی "زۆرینهی گروپه تیرۆریستیهكان لهو ناوچان����هوه دێن ،كه هێزهكانی دیجله بازگهیان تێدا داناوه". پارێ����زگاری كهرك����وك رونیكردهوه لهشاری كهركوك تهنها ( )1700پۆلیس بۆ پاراس����تنی فهرمانگ����هو دامهزراوه حكومیی����هكان ههیه ،لهكاتێكدا تهنها لهپارێ����زگای س����هاڵحهدین ()12000 پۆلی����س ههی����ه .لهوبارهی����هوه وتی "چ����ۆن بهو ژماره كهم����ه دهتوانرێت پارێزگاری له ئاسایشی فهرمانگهكان بكرێت" .ههروهك وتیش����ی "كهركوك پێویس����تی بهتانكو زرێپ����ۆش نییه، بهڵكو پێویس����تی زانی����اریو دهزگای ئهمنییه".
ههرچهنده لهدوای بهستنی كۆنفرانسی ئاسایی (كۆمهڵ ی ئیسالمی)یهوه لهناوهڕاستی ئهمساڵدا پێشنیاری دروستكردنی (بهرهیهكی ئیسالمی) درا ،بهاڵم تائێستا الیهنه ئیسالمییهكان ههوڵهكانیان بۆ دروستكردنی ئهو بهرهیه چڕنهكردۆتهوه.
یهكێك لهراسپاردهكانی كۆنفرانسی ئیس�ل�امی ،عهبدولس���تار مهجی���د ئیسالمی ئیش���كردنی زۆری دهوێ بۆ ئاسایی كۆمهڵی ئیسالمی دروستكردنی لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ئهوهی بتوانن لهپرۆژهیهكی هاوبهشدا بهرهیهك���ی ئیس�ل�امی بو ب���ۆ هێزه كه تا ئێس���تا الیهنه ئیس�ل�امییهكان كۆببنهوهو ئاش���كرایكرد كه تا ئێستا ئیسالمییهكان كه بتوانن پێكهوه كاری نهگهیش���توینهته ئهو ئهنجامه ،بهڵكو تهنه���ا لهگ���هڵ كۆمهڵی ئیس�ل�امیدا هاوب���هش بكهن ،بهاڵم تا ئێس���تا ئهو ئ���هوهی ههی���ه لهگ���هڵ یهكگرت���وی كۆبونهوهی���ان ههی���هو وت���ی "ئهگهر پڕۆژهی���ه تهنها "قس���هیه"و نهچوهته ئیس�ل�امی لهس���هر كارنامهیهك���ی بتوانین بهههمو الیهنه ئیس�ل�امییهكان ن���ۆ خاڵ���ی رێككهوت���ونو ب���ۆ ئهو بگهینه دروس���تكردنی بهرهیهك ،ئهوه بواری جێبهجێكردنهوه. پ���رۆژهی دروس���تكردنی بهرهیهكی مهبهستهش لیژنهیهكی هاوبهشیان بۆ كارێكی باش���ه ،چونكه ئیسالمییهكان ئیس�ل�امی لهكاتێكدایه كه لهئێستادا جێبهجێكردنی نۆ خاڵهكه پێكهێناوه ،بهیهكهوه جوانن". ههری���هك لهكۆم���هڵو یهكگرت���وی س���ێ الیهنی ئیس�ل�امی لهكوردستاندا ب���هاڵم ناوب���راو ئاماژهی ب���هوهدا كه ه���هن ئهوانیش (یهكگرت���و ،كۆمهڵ ،تائێستا هیچ رێككهوتنێك نهكراوه بۆ ئیس�ل�امی جهختیان ك���ردهوه كه بۆ دروستكردنی ئهو بهرهیه تهحهفوزیان بزوتنهوه)ن كه بهههرس���ێكیان دوانزه دروستكردنی بهره ئیسالمییهكه. عهبدولس���تار مهجید جهختیكردهوه لهس���هر هیچ كهس���ایهتیو الیهنێكی كورس���ییان لهپهرلهمانی كوردستاندا ههیه ،ب���هاڵم ههری���هك لهیهكگرتوو كه ئهوان پێیان باش���ه ئ���هو پرۆژهیه ئیس�ل�امی نییه كه تێیدا بهش���داربن، كۆمهڵ وهك دو هێزی ئۆپۆزیس���یۆن س���هر بگرێت ،چونكه ئهوه داخوازی بهڵكو سهركهوتنی پرۆژهكهیان بهالوه گرنگتره. لهدهرهوهی حكومهتدانو بزوتنهوهش جهماوهری ئیسالمییهكانیشه. ئاوێن���ه ههوڵی���دا رای وتهبێ���ژی ههر لهو بارهیهوه ئهندامی مهكتهبی بهوهرگرتن���ی وهزارهت���ی ئهوق���افو كاروباری ئاینی بهشداری لهحكومهتدا سیاس���ی یهكگرت���وی ئیس�ل�امی ،بزوتن���هوهی ئیس�ل�امی ،ش���وان ی قهاڵدزهیی وهربگرێ���ت ،بهاڵم وهاڵمی د .محهم���هد ئهحم���هد ب���ۆ ئاوێنه كردوه. ی رونكردهوه كه دروستكردنی بهرهیهكی پهیوهندییهكانی نهدایهوه. ئهندامی مهكتهبی سیاسی كۆمهڵ
كهمئهندامان داوا ی بینینی سهرۆكی حكومهت دهكهن كهمئهندامانی مانگرتو ئهمڕۆ بهڕێكهوتن بۆ شاری ههولێرو بڕیاریانداوه لهبهردهم س���هرۆكایهتی ئهنجومهن���ی وهزیراندا درێ���ژه بهمانگرتنهكهیان بدهنو داواش دهكهن س���هرۆكی حكومهت ،نێچیرڤان بارزانی ببینن. ی گروپی س���لێمانی ،ئاوێنه :وتهبێژ كهمئهندامان���ی مانگرتو ،ئاری محهمهد لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند كه بهمهبهس���تی دروس���تكردنی فش���اری زیات���ر لهس���هر حكوم���هتو الیهن���ه
پهیوهندی���دارهكان ب���ۆ جێبهجێكردنی دهمی خۆیان بدورن ،بهاڵم دواتر لهسهر داواكارییهكانیان ،ئهمڕۆ بهرهو ش���اری داوای یهكێتی زانایان ئ���هو بڕیارهیان ههولێر بهرێدهكهونو یاداشتێك دهدهنه ههڵوهشاندهوه. م���اوهی نزیك���هی مانگێك���ه گروپی نهتهوهیهكگرتوهكان ،پاش���ان دهڕۆنه ب���هردهم س���هرۆكایهتی ئهنجومهن���ی كهمئهندام���ان لهبهردهم نوس���ینگهی وهزی���رانو درێ���ژه بهمانگرتنهكهی���ان س���لێمانی پهرلهمان���ی كوردس���تان دهدهنو داواش دهك���هن نێچیرڤ���ان مانیانگرتوه بۆ چهن���د داواكارییهكیان لهوان���هش (زیادكردنی موچهكانیان له بارزانی سهرۆكی حكومهت ببینن. ههرچهن���ده وابڕیارب���و دوێن���ێ 100ههزارهوه ب���ۆ 500ههزارو له 150 لهبهرامب���هر ههزارهوه بۆ 600ههزار) ئهو زیادكردنه مانگرت���وهكان جێبهجێنهكردن���ی داواكارییهكانی���ان ناوچه دابڕاوهكانیش بگرێتهوه.
سەرنجێک لەبڕیارەكەی سەرۆكی هەرێ م د.ئارامی حەمەی مینا دوێن���ی لەهەنگاوێك���ی درەنگوەختو تاڕادەیەك چاوەڕواننەكراودا بەرێز سەرۆكی هەرێمی كوردس���تان لەبڕیارێكدا رایگەیاند كە لەمەودوا لەئەدەبی���اتو پرۆتۆكۆاڵتی فەرمیو نوس���راوی دەزگاو دامەزراوەكانی هەرێم���ی كوردس���تاندا زاراوەی (ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم) لەبری هەر ناوو دەس���تەواژەو زاراوەیەكی تر بۆ ئەو ناوچانە بەكارببرێت كە لەدەس���توری عێراق���دا بە(ناوچ���ە جێناكۆك���ەكان) ناسێنراوە. من لەم س���ەرنجو كۆمێنت���ە خێرایەمدا ناچم���ە س���ەر تەفاس���یلی یاس���اییو دەستوریوسیاس���ی ئەم بڕی���ارە .چونكە كێش���ەیەكی یاساییو دەستوریو سیاسی ئال���ۆزە ،هاوكات خۆش���م ل���ەو رەهەندە ویژدان���یو س���ایكۆلۆجییە دەپارێزم كە س���ااڵنێكی زۆرە دەس���تەواژەكانی ت���ر بونەتە وێردی س���ەر زمانی رۆش���نبیرانو رۆژنامەنوسانو كەناڵەكانی میدیای هەرێمو دەرەوەی هەرێ���م لەس���ەری راهاتون ،من دڵنیام وەك پرەنسیپێكی سادەی زمانەوانی كە هەروا بەئاسانی ئەم دەستەواژە نوێیە نابێتە بەدیلی دەستەواژە بەكارهاتوەكانی ترو بەئاسانی رێككەوتنی دەستەجەمعیو كۆمەاڵیەتی لەبارەیەوە نایەتە ئارا .بەاڵم پرس���یارێك كە قابیلی ئەوەی���ە بكرێت، ئەوەیە كە ئاخۆ جەنابی س���ەرۆكی هەرێم پ���رسو راوێ���ژی بەهێزە سیاس���ییەكانی كوردستان كردوە لەوەرگرتنی بریارەكەدا؟ ئایا ڕای تاڵەبان���ی وەرگرتوە؟تێناگەم بۆ ماوەی زیاتر لە 8س���الەو لەس���ەروبەندی نوسینهوهی دهستوری عێراقدا بیر لهدانان و داتاشینی وهها زاراوهیهك نهكرایهوه؟ م���ن الی خۆم���ەوە ئەم ج���ۆرە كارانە بەپهلهكردنو بی دراس���هییو بێ دیقەتی دەزانم ،جونكه زۆریك لهجاودیران بێیانوایه ئهم بریاره رهد فیعلوكاردانهوهیه لهههمبهر قس���هكانی مالیك���ی ك���ه لهلیدوانهكانی ئ���هم دواییهی���دا ناوج���ه جیناكۆكهكانی بهناوجهی تیكهل ناوبرد ،بهالم كیش���هكه لهوهدای���ه ك���ه ئ���هم بریارهی س���هرۆك بهبیجهوانهی لیدوانهكانی مالیكیهوه هیزی یاس���اییوحوكمی قانون���ی ههیهو ئهوهی سهرۆك وهزیرانی عیراقیش تهنها قسهیهو قسهش باجی لهسهر نیه ،بۆیه ئهم بریارهی س���هرۆكی ههریم لهم س���اتهوهختهدا كه كیشهكانی نیوان ههریمو بهغدا كهشتۆته كهن���اری تهقین���هوهو تهنه���ا ئومیدی���ك هیواكانیلهس���هرههلجنرابیت هەوڵەكان���ی تاڵەبانییه بەئاڕاس���تەی لێكنزیكردنەوەی ڕوانگەو بۆچوونە جیاوازەكانو دۆزینەوەی رێگاچارەیەك بۆ ئەزمەكانی نێوان هەرێمو ناوەن���د ،ئەم بڕی���ارەش وێ���رای ئەوەی تەنگژەیەك���ی تر بەرهەمدێنێت ،جارێكیتر تەمەنی هەرێم لەنێ���و گێژاوەكەدا درێژتر دەكاتەوە ،بێگومان بیانوش دەداتە دەست بیانووگرەكان���ی عێراقو ئ���ەم یاریكردنە بەزاراوەكان لەبنەڕەتدا هیچ لەمەسەلەكەش ناگۆڕێ���تو زاراوەكان هەرچییەك بن ئێمە بەشێكی گرنگ لەخاكەكەمان داگیركراوەو گێرانەوەشی بەلوعبەی لۆغەوی چارەسەر ناكرێت .دهردی ئیمه لهبنهرهتدادهكهریتهوه بۆئەو مس���اوەمەو سازشەی لەسەر ناوچە داگیركراوەكان ل���ەدوای روخاندنی رژێمی بەعس سەركردایەتی سیاسی كورد نواندیو ت���ازە بەه���ەزار هەوڵی لەم چەش���نەش بیموانی���ە چاك بكرێتەوە ،لەدەس���تدانی دەرفەتەكانو شێوازی ئیدارەدانی حزبیانەی دوور لەبەرژەوەن���دی بااڵی نیش���تمانیو كوردستانیو نەبوونی سیاسەتو پالنێكی هاوبەش لەنێوان هیزه كوردس���تانیهكان بەكشتی و هەردو هێزە دەسەاڵتدارەكەی هەرێ���م بەتایبەتی بۆ پرس���ی كەركوكو ناوچ���ە دابرێن���دراوو داگیركراوەكانی تر، خراپترین كاریگەری كردە سەر پاشەرۆژو چارەنووس���ی ئەو ناوچانە ،ت���ازە بەتازە بەگەمەیەكی زمانەوانی و ئەم (تەس���میە عەنتیكە)یە ،ئەو زامەی خۆمان بەدەستی خۆمان كردمانە سەر جەستەی نەتەوەییو نیشتمانیمان س���اریز ناكاتو چەند ساڵە ش���ەری بەرژەوەن���دی حزب���ی ئاین���دەو چارەنوس���ی بەش���ێكی گرن���گ لەخاكو خەڵ���كو ئاوی كوردس���تانی رادەس���تی تونێلێكی تاریكو پڕئازار كردوە! پرس���یارێكی دیكەش ب���ە ڕەوا دەزانم بیوروژێنم ئەوەیە كە ئاخۆ جەنابی سەرۆك پرسو ڕایەكی بە هێزە سیاسییەكانی ناو پەرلەمانەكەی لەم���ەر خۆمان كردوە یان ئەوانی���ش وەك ئێمە توش���ی س���وبرایزو (بەع���ی ناوەختو لە ناكاوی سیاس���ی ) بوون؟
ههنوکه
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
3
ئا :عهلی فهتاح مهجید بهرپرسی ژوری پهیوهندییه دیپلۆماسییهكانی بزوتنهوهی گۆڕان (محهمهد تۆفیق رهحیم) لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا تێڕوانینی بزوتنهوهكهیان لهبارهی كێشه ههنوكهییهكانی نێوان ههرێمو بهغدا دهخاتهڕو ،ئهو دهڵێت "نوێنهرایهتی كورد لهبهغدا تهنها پۆستو پلهو پایهیه". ئاوێنه :دۆخی سیاسیو ئیداری ئێستای عێراق له چ ئاستێكدایه؟ محهم����هد تۆفی����ق :بارودۆخ����ی عێراق خراپه ،تا ئێس����تا نهتوانراوه سیس����تمی دیموكراس ی لهعێراقدا بچهسپێ ،نهتوانراوه س����نورێك بۆ گهندهڵی دابنرێت ،تا ئێستا كار بهدهس����تور ناكرێت ،عێ����راق بهپێی دواین راپۆرتی شهفافییهتی نێودهوڵهتی چوارههم واڵته لهگهندهڵی����دا ،لهبهرئهوه عێ����راق لهبارودۆخێكی خ����راپ خراپدایه بهههرێمی كوردستانیشهوه. ئاوێن����ه :گرفتهكان����ی نێ����وان ههرێمو بهغدا ب����هرهو چ ئاقارێك دهڕۆنو تا كهی بهردهوام دهبن؟ محهمهد تۆفیق :من پێموایه ئهم گرژییه ههر دهمێنێت ،بهاڵم ههتا ئێستا ئهوهندهی م����ن تێیگهیش����تبم واڵتان����ی دهوروب����هر بهتایبهتی ئهمهریكاو ئێران ههمو ههوڵێك ئهدهن كه نهگاته تهقینهوه. ئاوێن����ه :دهتوان����ن رۆڵ����ی رێگریی����ان لهتهقینهوهكهدا ههبێت؟ محهم����هد تۆفیق :بهڵێ دهتوانن رۆڵیان ههبێت. ئاوێن����ه :بهبۆچوون����ی تۆ ،ه����ۆكاری گرژییهكانی ئێستا چین؟ محهمهد تۆفیق :ئهم گرژییهی ئێس����تا ئهگهڕێتهوه بۆ نهورۆزو لهو كاتهداو لهسهر مهسهلهی س����هندنهوهی متمانه لهمالیكی دهستیپێكرد ،بێگومان ئهو كاته ههوڵهكانی متمانه سهندنهوه لهمالیكی بۆ ئهوه بو كه ههندێك كێشه ههبو بهتایبهتی مهسهلهی نهوت ،كه حكومهتی مالیكی رازینهبو بهو شێوهیه نهوت بچێته دهرهوهو بفرۆشرێت، لهههمانكاتیش����دا ههندێك لهسوننهكانی عهرهب تهماحی ئهوهی����ان ههبو ماتمانه لهمالیكی بس����هننهوهو یهكێ����ك لهخۆیان بهتایبهتی ئهیاد عهالوی ببێته س����هرۆك وهزیران ،كێش����هكه هی ئهو كاتهیه ،بهاڵم لهو كاتهدا چارهسهر نهكرا ،قوڵو گهورهتر بوو ئێستا بوهته قهیرانێك. ئاوێنه :ئ����هو ههڵمهته ئهگهر ئێس����تا
دوبارهبێت����هوه ب����ۆ س����هندنهوهی متمان ه لهمالیك����ی تاچهند عهمهلیی����هو ئیمكانه سهربگرێت؟ محهم����هد تۆفی����ق :ئێس����تاش ئهگهر ههوڵبدرێت متمانهی لێبسهننهوه ،ئهگهر بتوانرێت ژمارهی پێویس����ت لهئهندامانی پهرلهمان مسۆگهر بكهن بۆ لێسهندنهوهی متمانه لهمالیكی ،ئهو وهخته بهئاس����انی واز لهدهس����هاڵت ناهێنێت حكومهتهكهی دهكات����ه حكومهتی تهصریف������ی ئهعمال، ئهوكاته ئ����هو چاودێرییه ش����كلییهی كه پهرلهمان ههیهتی بهس����هر حكومهتهكهی ئێستای مالیكییهوه بهو شكلییه نامێنێت، بهاڵم كه بێت ملبداتو دهس����هاڵت تهسلیم بكات ،باوهڕناكهم شتی وا روبدات. ئاوێن����ه :پێتوانییه بزوتن����هوهی گۆڕان ئێس����تا گهمهیهكی سیاسی جیاواز دهكات بهتایبهتی لهكێش����هكانی ئێس����تای نێوان ههرێمو بهغ����دا ،كه جۆرێك لهنزیكایهتیو رێككهوتن����ی لهگهڵ پارتیو یهكێتی پێوه دیاره؟ محهم����هد تۆفیق :ج����ارێ ئێمه گهمهی سیاسی ناكهین ،ئهو وشهیه راست نییه، ئێمه پرهنس����یپی خۆمان ههیهو پهیڕهوی دهكهین ،لهسهرهتا كه كێشهكان شهخسی بون دهیانویست لهژوره تاریكهكاندا ئیمزا كۆبكرێتهوه ئێمه ههڵوێستمان رون بوو، وتمان ئێمه لهگهڵ ئهوهداین مالیكی بانگ بكرێت بۆ پهرلهمانو ئیس����تیجواب بكرێت بهپێی ئهوه بڕیاردهدهین كه ئایا متمانهی لێبس����هنرێتهوه یان نا؟ بهاڵم دوای ئهوه ك����ه كێش����هكان چارهس����هرنهكرانو بوه قهیران ،مالیكی ههنگاوی زۆر نادروس����تی نا ،بهتایبهتی بهكارهێنانی سوپای عێراق لهكێش����هكانی ناوخۆدا ،ك����ه ئهمه بهپێی دهس����تور ،ههرچهنده م����ن رام وایه ئهو دهس����توره تهنها مهرهكهبی سهر كاغهزه، ب����هاڵم ههتا ئهوهش����ی پێش����ێلكرد بۆیه ئێمه ههڵوێس����تێكی مهبدهئیمان ههی ه كه دژی ئهوهی����ن هیچ حكومهتێ����ك لهبهغدا بۆی ههبێت س����وپا لهناكۆك����ی ناوخۆیی عێراق����دا بهكاربهێنێت ،ئێمه ئێس����تا ئهو ههڵوێس����تهمان وهرگرتوه ئهمه یهك ،دو تایبهت بهكهرك����وكو ناوچهكانی تر ئێمه پێمانوایه ئهو ناوچانه ناوچهی كوردستانین بهاڵم كێشهیان لهسهره ،كێشهكه الیهنی عهرهبو توركمانی دروستیانكردوه ،بۆیه بههیچ ش����ێوهیهك ناتوانی����ن بێالیهن بین ئهگهر كێشه لهو ناوچانهدا ههبێت لهنێوان دهسهاڵتی ههرێمو حكومهتی عێراق. ئاوێنه :ئایا ئهمه پهیوهندی بهرێككهوتنی ئێوهوه نییه لهگهڵ یهكێتیو پارتی؟
محهمهد تۆفیق :بههیچ شێوهیهك. ئاوێن����ه :بزوتن����هوهی گۆڕان نهخش���� ه رێگهی چارهسهری پێشكهش بهیهكێتیو پارتی ك����رد ،لهبهرامب����هر ئهمهدا چیتان دهسكهوت؟ محهمهد تۆفیق :ئێمه ههمو بهرنامهیهك كه ببێته مای����هی بههێزبونی ههرێم بهبێ بهرامبهر دهیكهین .هی����چ بهرامبهرێكمان ناوێ����ت ،چونكه ئێمه بهالمان����هوه گرنگه ههرێ����م بههێز بێت ،المان گرنگ نییه كێ لهدهسهاڵتدایه ،ئهو نهخشهرێگایه ئهگهر س����هیری بكهیت داوا لهدهسهاڵتی ههرێم دهكات ك����ه چاكس����ازی ب����كات ،چونكه چاكس����از ی دهبێت����ه مای����هی بههێزبونی ههرێ����م ،بۆیه ئێمه واجبمان����ه ئهو جۆره رێگاو شوێنانه پیشانبدهین .ئهوه پێویست ناكات به بهرامبهر بیكهین ،ههركهس����ێك لهدهس����هاڵتدابێت ئێم����ه پێیدهڵێی����ن كه ههرێم بهم شێوهی ه بههێز دهبێت. ئاوێنه :س����هردانی رێكخهری گش����تی بزوتن����هوهی گ����ۆڕان ب����ۆ الی پارێزگاری كهرك����وك چ پهیوهندییهكی بهرێككهوتنی حیزبییهوه ههیه ،لهكاتێك����دا پارێزگاری كهرك����وك ئهندام����ی مهكتهبی سیاس����ی یهكێتییه؟ محهمهد تۆفیق :نهخێر ههر كهس����ێك لهكهركوك بێ����ت بهالی ئێم����هوه گرنگه پشتیگیری بكهینو پارێزگاری لهكهركوك بكهین. ئاوێنه :كهواته پهیوهندی بهش����ێوازی ئیشوكاری پارێزگاری كهركوكهوه نییه؟ محهم����هد تۆفیق :ئێم����ه پێمانوایه د. نهجمهدی����ن س����هركهوتو بوه ،دڵس����ۆزه لهكارهكهی����داو شایس����تهی ئهوهی����ه كه س����هردانی بكهینو بیبینینو پش����تگیری لێبكهین. ئاوێنه :لهو مهیدانهی كه ههرێمو بهغدا هێزی����ان لێكۆكردۆت����هوه دابهش����بونێكی ناسروش����تی بههێزی پێشمهرگهوه دیاره، جهبههكان����ی یهكێتیو پارت����ی زۆر دورو جیاوازیی����ان پێ����وه دی����اره ،رای تۆ لهو بارهیهوه چییه؟ محهمهد تۆفیق :تائێس����تاش لهههرێمی كوردستاندا دهسهاڵت دو بهشه ،ئیدارات یهكی نهگرتۆتهوه ،هێزی پێش����مهرگهش یهكینهگرتۆتهوه. ئاوێنه :ب����ۆ ناكرێت هی����چ نهبێت لهم كات����هداو ل����هو ناوچانهدا بهش����ێوهیهكی تۆكم����هو یهكگرت����و هێزی پێش����مهرگه پیشانبدهن؟ محهمهد تۆفیق :ئهوه گلهیی ئێمهش����ه لێیانو دهبێت لهخۆیان بپرسن بۆچی بهو
►
"عێراق لهبارودۆخێكی خراپدایه بهههرێم ی كوردستانیشهوه" ئێمه ههمو بهرنامهیهك كه ببێته مایه ی بههێزبون ی ههرێم بهب ێ بهرامبهر دهیكهین، چونك ه بهالمانهوه گرنگه ههرێم بههێزبێت، بهالمانهوه گرنگ نیی ه ك ێ لهدهسهاڵتدایه
محهمهد تۆفیق رهحیم
شێوهیه ههڵسوكهوت ناكهن؟ ئاوێن����ه :وهك����و هۆكار چۆن س����هیری دهكهن؟ محهمهد تۆفیق :هۆكارهكه دو ئیدارهییه، دو هێزی پێش����مهرگه ههیه ،دو ئاسایش ههیه ،دو ناوچه ههیه. ئاوێنه :بۆچونی ئێ����وه لهبارهی رۆڵی نوێنهرایهتی كورد لهبهغدا چۆنه؟ محهم����هد تۆفیق:نوێنهرایهت����ی ك����ورد لهبهغدا زۆر الوازهو نوێنهرایهتییهكه تهنها پۆستو پلهو پایهیه ،هیچ دهسكهوتێكیان نهبوه بۆ ههرێمی كوردستان ،بهو شێوهو عهقڵییهتهی ئێس����تا پێموانیی����ه بتوانن رۆڵیان ههبێت. ئاوێن����ه :دۆخ����ی ك����ورد لهرۆژئ����اوای كوردستانو لهسهروبهندی روخانی رژێمی ئهسهد چۆن دهبینیت؟ محهم����هد تۆفیق :گهورهتری����ن الیهنی كوردی لهس����وریا پهیهدهیه ،من سهیری ئهوه ناكهم ئهمانه رابردویان چی بوهو چۆن دروستبون ،ئهوهی بهالی ئێمهوه گرنگهو دهبێت بهالی ههمو كوردێكهوه گرنگبێت، ئهمانه هێزێكی كوردین كه ئێستا زۆربهی ناوچهكانیان لهژێر دهستدایه ،چۆن هاتۆته ژێر دهستیانو چۆن دهستیان بهسهر ئهو ناوچان����هدا گرتوه ،گرن����گ نییه ،گرنگ ئهوهیه كه رژێمی ئهسهد لهسوریا روخاو رۆی (ئهش����ڕوات ...درهنگو زو كهوتوه) ئ����هو هێزه بتوانێت ناوچ����ه كوردییهكانی رۆژئاوای كوردس����تان رێكبخ����اتو ببات بهڕێوه ،نابێ����ت هیچ الیهنێك����ی كوردی دهستبخاته كاروباری ئهو ناوچانهو كێشه بۆ پهیهده دروس����تبكات كه نوێنهرایهتی كورد دهك هنو ناوچهك����ه دهبهن بهڕێوه، ئیت����ر توركی����ا داوادهكات ،ئێرانو عێراق
داوا دهك����هن هیچ گرنگ نییه دهبێت ئهوه حهرام بكرێت. ئاوێنه :ئێ����وه وهك بزوتنهوهی گۆڕان هی����چ پهیوهن����دیو هاوكارییهكتان لهگهڵ پهی����هده ههی����ه؟ یان كارت����ان كردوه بۆ ئهوهی كهس دهستوهرنهداته كاروباریان؟ محهمهد تۆفیق :ئێمه بهههمو الیهكمان وتوه (تهنانهت بهالیهنه ئیقلیمییهكانیشمان وت����وه) ئێمه وهك بزوتنهوهی گۆڕان دژی ئهوه دهبین كه دهستبخرێته ناو كاروباری رۆژئاوای كوردس����تان ،ئیتر مهبهستهكه بهكارهێنانی الیهنێك����ه دژی الیهنێكیتر، ی����ان بیانهوێت الیهنێ����ك لهناوبهرن ،یان بیانهوێت الیهنێ����ك الوازكهنو دهریبكهن، ئێمه دژایهتی خۆمانم����ان پێوتون ،بهڵێ پهی����هده دهبینی����نو گفتوگۆی����ان لهگهڵ دهكهی����ن ،بهاڵم هیچی����ان داوانهكردوه تا ئێمه بۆیان بكهین. ئاوێنه :بهبۆچون����ی تۆ ئهو ناكۆكییهی لهنێوان پهیهدهو س����وپای ئ����ازاد ههیه، ناكۆكییهكی دروستكراوی واڵتانی ئیقلیمی نییه؟ محهم����هد تۆفی����ق :بێگوم����ان واڵتانی ئیقلیمی دهستیان ههیه لهوهدا ،ئهوانهی پێیان دهوترێت س����وپای ئازاد تائێس����تا بهش����ێوهی ئاشكراو رون باسی مهسهلهی كوردی����ان نهك����ردوه ،باس����ی ئهوهیان نهكردوه كه چیان پێییه بۆ كوردس����تانی رۆژئاوا ،بۆیه ئهو حهساس����ییهته دروست دهبێت لهنێوانیاندا. ئاوێنه :باس����ی ئهوهت كرد كه بهالتهوه گرنگ نیی����ه پهیهده چۆن دروس����تبوه، بهاڵم تێڕوانینت لهس����هر ئ����هم ماوهیهی كاركردنیان چییه؟ محهم����هد تۆفی����ق :وهك دهبیس����تین
س����هركهوتون لهپڕكردنهوهی ئیدارهكاندا ك����ه لهالیهن حكومهتی ئهس����هدهوه چۆڵ كراوه ،توانیویانه ئ����هو ناوچانه بههێمنی ببهن بهڕێوه. ئاوێنه :لهدهستێوهردانو هاندانی سوپای ئازاد دژی پهیهده پێتوایه الیهنی سیاسی لهههرێمی كوردستانیش تێوهگالبێت؟ محهم����هد تۆفی����ق :مومكین����ه الیهنی سیاسی ههرێمی كوردستانیش بهشێوهیهك لهش����ێوهكان تێوهگالبێت ،ب����هاڵم ههمو ئهمان����ه بهئیعازی توركیا دهكرێن ،توركیا دهیهوێ����ت ئ����هو ناوچانه لهژێر دهس����تی پهیهدهدا نهبن. ئاوێنه :بۆ داهاتو چاوهڕوانی چییدهكهیت لهوبارهیهوه؟ محهم����هد تۆفی����ق :ئهمێنێتهوه س����هر ئهوهی رژێمی س����وریا ك����هی دهڕوخێتو چۆن دهڕوخێت؟ حكومهتی دوای بهش����ار ئهس����هد چۆن دادهمهزرێ����ت؟ ئهتوانێت خ����ۆی رێكبخاتهوه؟ لهب����هر ئهوه دهبێت چ����اوهڕێ بكهین بزانین لهپ����اش روخان پهیهدهو هێزه كوردییهكانی تری رۆژئاوای كوردس����تان دهتوانن ههماههنگییهكی وا دروستبكهن بتوانن تهرازوی هێزی خۆیان رابگ����رن بهرامب����هر بهحكومهتی داهاتوی دیمهش����ق؟ ئایا دهتوانن رێگا لهوه بگرن لهالیهن واڵتانی ههرێمییهوه دهستبخرێته كاروباریان؟ بۆ ههمو ئهمانه دهبێت ئێستا پهیهده بهرنامهیهكی رونو ئاشكرا بۆ خۆی دابنێ����ت ،ههمو ئهو ئهگهرانه لێكبداتهوهو تهواو خۆی ئاماده بكات. ئاوێنه :دانپێدانانی ئهمهریكا بهسوپای ئ����ازاد ،هیچ كێش����هیهكی ههیه لهس����هر پهیهده؟ محهمهد تۆفیق :ئهوان به فهرمی سوپای ئازاد دهناس����ن ،ئهوهندهی من ئاگاداربم ههوڵیانداوه نوێنهرانی حیزبه كوردییهكانی رۆژئاوا بهتایبهتی پهی����هده ببینن .بهاڵم گهیشتۆته كوێ؟ ئاگادارنیم. ئاوێنه :تێڕوانین����ی بزوتنهوهی گۆڕان لهب����ارهی كێش����هی ك����ورد لهباك����وری كوردستان چییه؟ محهمهد تۆفیق :لهتوركیا كێش����هیهكی گهوره ههیه كه كێش����هی ك����ورده ،ئێمه لهگ����هڵ ههم����و ش����ێوهیهكی سیاس����یو دیموكراس����یانهین ب����ۆ چارهس����هری ئهو كێش����هیه ،كوردانی باكوری كوردس����تان ههر كارێكی سیاس����یو مهدهن����ی بگرنه ئهستۆو دهس����تپێبكهن ئێمه پشتگیرییان دهكهین ،گهورهترین كێشهی كورد ئێستا لهتوركیای����ه ،ئێمه لهگ����هڵ ئهوهداین كه دهبێت ئهو كێشهیه چارهسهربكرێت.
4
هەنوکە
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
شهڕ ی كورد ،مالیكی دهڕوخێنێت یان بههێزی دهكات؟ ئا :محهمهد حسێن دوای ئهوهی گرژییهكانی نێوان بهغداو ههرێمی كوردستان پهرهیسهند بۆ سهنگهرگرتنو روبهروبونهوهی سهربازی ،لهئێستادا دروشمی شاندی دانوستانكاری ههرێم لهبهغدا بوهته "یان دهبێـت نوری مالیكی چاكسازی راستهقینه ئهنجامبدات ،یان دهبێت بگۆڕێت" ،لهبهرامبهریشدا مالیكی بهردهوامه لهناردنی هێز بۆ ناوچه جێناكۆكهكانو لهههوڵی گۆڕینی كێشهكاندایه بۆ "ناكۆكی نهتهوهیی" بهمهبهستی بههێزكردنی پێگهی خۆی لهناو عهرهبه سوننهكاندا. سهبارهت بهداواكاری "گۆڕینی نور ی مالیكی گهر چاكس���ازی راس���تهقینه ئهنجام نهدات" ئهندامی شاندی حیزبه كوردس���تانییهكان لهبهغ���دا "نهجیب باڵهتهیی" بهئاوێنهی راگهیاند كه ئێستا ئ���هو داواكارییه خراوهته بهردهس���تی هاوپهیمانی نیش���تیمانی عێراقی ،ئهم داوای���ه ئهوهن���دهی لهكاردانهوهیهكی كاتی دهچێت بهرامبهر سیاسهتهكانی مالیك���ی ،لهپرۆژهی���هك ناچێ���ت كه ئهنجامو دهركهوته چاوهڕوانكراوهكانی لهبهرچاوگیرابێت ،بهتایبهتی پرسیاری "ئهوهی مالیكی بهكێ دهگۆڕنهوه؟" ه���هر لهمبارهی���هوه ،پهرلهمانتاری هاوپهیمانی كوردس���تانی ،د .مهحمود عوس���مان بهئاوێن���هی راگهیان���د گهر پێش���تر رێككهوتن نهبێت لهسهر ئهو كهس���هی دهبێته جێگرهوهی مالیكی، كێش���هو گرفتهكان���ی ههرێ���مو بهغدا ه���هر وا دهمێننهوه ،چونكه كێش���هی ك���ورد لهگهڵ سیاس���هتێكدایه كه "له ش���ۆڤێنییهتی عهرهبهوه سهرچاوهی گرتوه" نهك كهسایهتی مالیكی. بهبۆچون���ی ئ���هو ،سیاس���هتی "شۆڤێنییانهی عهرهب" بهرامبهر كورد نهك ه���هر الی مالیك���ی ،لهناو ههمو هێ���زو كوتله سیاس���ییهكانی عێراقدا ههی���ه ،بهتایبهتی لیس���تی عێراقییهو پێكهاتهكانی ،لهئێستاشدا نوری مالیكی بهئاش���كرا ئهم سیاسهته بۆ كاركردنه س���هر عاتیف���هی عهرهب���ی عێراقیو
كێشه ی كورد لهگهڵ سیاسهتێكدایه كه "له شۆڤێنییهتی عهرهبهوه سهرچاوهی گرتوه" نهك كهسایهتی مالیكی
بههێزكردن���ی پێگهی جهماوهری خۆ ی لهناو شیعهو سوننهدا بهكاردههێنێت. لهب���ارهی ئ���هم بهئامانجكردن���هی كهس���ایهتی نوری مالیك���ی ،ئهندامی لیژن���هی ئاس���ایشو بهرگ���ری عێراق(هاوپهیمان���ی پهرلهمان���ی كوردستانی)،حهسهن جیهاد بهئاوێنهی راگهیاند كه مهسهلهكه كهسایهتی نوری مالیكی نییه ،ئهوهندهی كه پهیوهندی ب���هو دهس���هاڵتو بهرپرس���یارێتییه دهستورییه فراوانهوه ههیه كه مالیكی لهدهستی خۆیدا چڕی كردۆتهوه. كوتلهكهی مالیكی جگه لهوهی نزیكهی 90كورس���ی هاوپهیمانی نیش���تمانی پێكدێنێ���ت ،بهه���ۆی روبهروبونهوهی ك���ورد لهناوچه جێناكۆك���هكان دهیان پهرلهمانتاری عێراقیی���هو الیهنهكانی تریش���ی چووهته پاڵ ،ههربۆیه ئێستا مالیكی بوهته ئهو سهركرده "عهرهبییه نیشتمانییه"ی بڕێكی زۆر هێزو الیهنه نهتهوهییهكانی عهرهبی عێراقی چاویان تێبڕیوهو ئومێدهكانی خۆیانیان پیادا ههڵواسیوه. لهبهرامبهر ئهم بههێزبونهی مالیكیدا
مالیکی ئهم سیاسهته بۆ كاركردنه سهر عاتیفهی عهرهبو بههێزكردنی پێگهی جهماوهری خۆی لهناو شیعهو سوننهدا بهكاردههێنێت
لهبهرامبهر ئهم بههێزبونهی مالیكیدا كورد دۆستی ستراتیجی نییه لهناو عێراقدا
كورد دۆس���تی س���تراتیجی نییه لهناو عێراقدا ،رهوتی سهدرو سهركردهكانی لیستی عێراقییهش كه بۆ دژایهتی مالیكی ئێس���تا لهگهڵ كوردان ،ههڵوێستیان بهرامب���هر كێش���ه نیش���تمانییهكانی كوردو كهركوك بهتایبهتی زۆر جیاواز نییه لهههڵوێس���تی مالیكی .بهوتهی حهس���هن جیهاد" ،لهناو پێكهاتهكانی هاوپهیمانی نیشتمانیدا (كه زۆرینهی پهرلهمان���ی عێراق���نو ههم���و هێ���زه ش���یعییهكانی تێدا كۆبوهتهوه) تهنها ئهنجومهنی بااڵی شۆڕش���ی ئیسالمی، بهسهرۆكایهتی عهممار حهكیم ،بهرونی الیهنگیری كێشهی كورد دهكات ،بهاڵم ئهم ئهنجومهنه لهدوای���ن ههڵبژاردنی پهرلهمانیدا قورس���اییهكهی كهمبوهوه بۆ كهمتر له 20كورسیو لهئێستاشدا هێزێك���ی ب���ێ كاریگ���هری گۆڕهپانی سیاسی عێراقه. س���هرهڕای بهردهوامی ئهم كێشانه ههوڵه دیپلۆماسییهكانی كورد ،بهوتهی د.مهحم���ود عوس���مان ،زۆر الوازهو ت���ا ئێس���تا نهتوانراوه دانوس���تاندنی راس���تهوخۆ ئهنجامبدرێ���ت لهگ���هڵ
الیهن���ی عێراقیدا،ئهو پێیوایه "دهبێـت دانوس���تاندن دهزگایهكی نیشتمانی بۆ دابنرێت كه بهش���ێوهیهكی پیش���هیی كارب���كاتو راپۆرتو ئهرش���یفی خۆی ههبێت كه تا ئێس���تا كورد شتی وای نییه". چڕكردن���هوهی كێش���هكانی نێوان ههرێمو بهغدا لهكهس���ایهتی س���هرۆك وهزیران���ی عێراقدا بۆ كورد ش���تێكی تازه نییه ،پێش���تر لهگ���هڵ ئیبراهیم جهعفهریدا ههمان سیناریۆ تاقیكرایهوه، بهاڵم نهروخان���ی جهعفهری هیچی بۆ ك���ورد لێكهوت���هوه ،نهكۆتایی هێنان بهمالیكیش هیچ ئاسۆیهكی نوێی تێدا بهدیدهكرێ���ت ،چونكه ههمو ئهو هێزو الیهنانهی تر ل���هدژی مالیكینو ئهمڕۆ لهس���هنگهری بهرپرس���انی ههرێمدان، عێراقیی���هو س���هدرییهكان بهتایبهتی، بهرامبهر گرفته نیشتمانییهكانی كوردو ناوچ���ه جێناكۆكهكان سیاس���هتێكی باشتر لهمالیكیان نییه ،ئهمهیش وای كردوه ش���هڕی كورد لهگهڵ مالیكیو دوای مالیكی���ش ه���هر وهك خ���ۆی نوری مالیكی بمێنێـتهوه.
فۆتۆ:
PMO
پرۆژهیهك ی پێشنیاركراو بۆ چارهسهر ی ئهو كێشهیه ی كهوتوهت ه نێوان ههرێمو عێراق بههادین نوری ئهمه پرۆژهیهكی پێشنیاركراوه لهالیهن (بههادین نوری)یهوه كه قابیلی لێدوانو گۆڕانكارییه بهمهبهستی چارهسهرێكی ئاش����تییانهی ئهو كێش����هیه كه ئهمڕۆ لهنێ����وان ه����هردو حكومهت����ی عێراقو ههرێمدا بهرپابوه. بهن����دی یهك����هم :ه����هردوال داوا لهبهڕێوهبهرێت����ی ئهمهریكی دهكهن كه ل���� ه ()2003دا عێراقی لهدیكتاتۆرییهتی س����هدام رزگارك����ردو ئێس����تا ل����هروی ئهخالقییهوه بهرپرس����یاره لهپاراستنی ئاش����تیو سهرخس����تنی پ����رۆژهی دیموكراتی����زه لهعێراقدا ،نوێنهری خۆی بنێرێت ب����ۆ بهش����داری لهكۆمیتهیهكی س����ێقۆڵی كه ئهركی لێكۆڵینهوهی ئهم كێش����هیه لهئهس����تۆ بگرێ بهمهبهستی
دۆزینهوهی چارهس����هرێكی ئاشتییانه، دور لهپهنابردن بهزهبروزهنگ. بهندی دوهم :ه����هردوال پرۆتۆكۆڵێك دهبهس����تن كه لهقۆناغی راگواستنهوهدا پابهندبن بهچارهس����هری ئاش����تییانهوه لهرێگهی حیوارو دانوس����تانهوه ،ههردو پهرلهمانی عێراقو ههرێم ئهم پرۆتۆكۆله واژو دهك����هنو بهڕێوهبهرێتی ئهمهریكی چاودێری جێبهجێكردنی دهكات. بهندی سێیهم :ههردوال خۆ دوردهگرن لهه����هر كارێكی ئیداری یان س����هربازی یان یاس����ایی كه ببێته هۆی گۆڕانكاری لهوهزع����ی ئهم����رۆی ناوچ����ه كێش����ه لهس����هرهكاندا ،بهدهر لهوهی كۆمیتهی سێقۆڵی بڕیاری لهسهر دهدات. بهندی چوارهم :كۆمیتهی س����ێقۆڵی چهند لیژنهیهكی هاوب����هش پێكدێنێت كه دهستبهكاربن بۆ رهخساندنی كهشو
ههوایهك����ی لهب����ار لهناو جهم����اوهردا، بهتایبهتیش لهن����او الوهكاندا ،لهرۆڵهی ههم����و نهتهوهو تایهف����هو ئایندارهكان، لهبواری چاالكی كۆمهاڵیهتیو رۆشنبیریو هونهری����یو وهرزش����ی ،ههروهها چهند لیژنه بۆ لێكۆڵینهوه لهسكااڵو خروقاتی قانونیو شتی لهو بابهته. بهن����دی پێنج����هم :بههی����وای ی ناوچه كێشه لهسهرهكان تهسككردنهوه كۆمیتهی س����ێقۆڵێ لێكۆڵینهوه دهكات س����هبارهت بهه����هر داخوازیی����هك كه یهكێك لهو دو الیهنهی دی پێشكهش����ی دهكات بۆ لێكۆڵینهوه دهربارهی ش����ار ی����ان ناوچهیهك گوای����ه بهڕونی لهفاڵن الیهنه ،لهم حاڵهتهدا لیژنهی سێقۆڵی، پاش لێكۆڵینهوه ،دهتوانێ ئهو شوێنه بگێڕێتهوه بۆ س����هر الیهنی خۆی بهبێ چاوهڕوانی چارهسهری كۆتایی.
بهندی شهشهم :لهو ناوچهیه بنیات ی دانیش����توانی ی����ان وهزع����ی جوگرافی پێویس����تی بهس����هرژمێریی ههی����ه یان بهلێكۆڵین����هوهو وردهكاری فراوانت����ر دهبێ س����هرژمێری دانیش����توانو ههمو كارێكی پێویست بكرێ بهسهرپهرشتی كۆمیت����هی نهتهوهیهكگرت����وهكانو س����ێقۆڵی ،بۆ چارهس����هری كێش����هكه لهڕێگهی راپرسی ئازادو خاوێنهوه. بهندی حهوتهم :مافی دهنگدان نییه بۆ ئهو كهس����انهی زو س����هدام هێناونی له پرۆس����هی تهعریبدا بۆ ناوچه كێشه لهسهرهكان. بهندی ههش����تهم :ئهگهر لهم ساڵهدا ك����ه لهب����هردهم قۆناغ����ی راگواس����تن م����اوه (واته لهدهرچونی دهس����تورهوه ت����ا كۆتای����ی )2013نهگهیش����تینه رێككهوتنێك بۆ چارهسهری ئاشتییانهی
كێشهكه ،ئهوه له ،2014/1/2كۆمیتهی سێقۆڵی بهئامادهبونی نوێنهرێكی UN كۆدهبنهوه ،لهڕوانگ����هی پهیمانی UN بهمافی چارهنوس����ی میللهتی كورد ،بۆ لێدوانو بڕیاردان لهس����هر یهكێك لهم 3 خاڵهی خوارهوه: أ /چهس����پاندنو پیرۆزبای����ی ئ����هو پێكهوهژیان����ه فیدرالیی����ه ك����ه ئهمرۆ لهنێواندای����ه لهچوارچێ����وهی دهوڵهتی عێراقدا ،تا ههردووگهلی عهرهبو كورد لهگ����هڵ ههمو كهمایهتیی����هكان پێكهوه بژین ،وهكو چهند نهت����هوه لهدهوڵهتی سویسریدا پێكهوه دهژین. ب /پێكهوهژی����ان لهكیان����ی عێراقی وهكو كۆنفیدرالیدا لهس����هر بنهمایهكی دیموكراسییانه. ج /جیابونهوهی میللهتی كورد لهعێراق لهڕێگهی راپرسییهكی ئازادو خاوێنهوهو
ی دهوڵهت����ی س����هربهخۆ ی دامهزراندن���� خۆی ،وهكو باشوری س����ودان ،لهگهڵ پاراس����تنی پهیوهندییهكی ئاشتییانهو برایانه لهنێوان ههردو میللهتی عهرهبو ك����ورددا ،وهك ئ����هو پهیوهندیی����هی لهنێوان چیكو س����لۆڤاكدا مایهوه پاش جیابونهوهی سلۆڤاكیا لهچیك. بهن����دی نۆی����هم :ه����هر كام ل����هم چارهس����هرانهی س����هرهوه ههڵبژێررێ دهبێ مافی نهتهوهیی – رۆشنبیریی – ئیداری – تائیفهیی – ئایینی توركمانو كلدۆئاش����ورو ههمو كهمایهتییهكان الی ههردوال پارێزراو بێت. بهندی دهیهم :ئهگهر ئهم دو الیهنه تا كۆتایی 2014نهگهیشتنه رێككهوتنێك لهسهر چارهس����هر ئهوكاته مهسهلهكه ههواڵ����هی دادگای عهدلی نێودهوڵهتیو UNدهكرێت بۆ بڕانهوه.
ئەنجومەنی تەندروستی رۆژئاوای کوردستان :فریامان بکەون "هیوادارین بارزانی بەلێنەکانی جێبەجێ بکات" ئا :شوان حەمە لەراگەینراوێکدا ئەنجومەنی تەندروستی رۆژئاوای کوردستان بەهەرسێ زمانی کوردیو عەرەبیو ئینگلیزی داوای یارمەتی بەپەلەی پێداویستی پزیشکی دەکات. لەراگەیەنراوەكەدا هاتوە" بەهۆی هەلومەرجی تایبەتی شەڕی ناوخۆو لەئاکامی سیاسەتی گەمارۆدانو ڕێگرتن لەالیەن دەسەاڵتدارانی سوریاوەو دەستێیوەردانی گروپە چەکدارەکان ،بەشیك لەگەلی کورد ئاوارەی لەناوچەکانی جەزیرەو کوبانیو عەفرین " بون .ئەنجومەنی
تەندروستی رۆژئاوای کوردستان کە لەسیازدە دکتۆر پێکهاتوە داوا دەکات هەرچی زوترە دەرمانو پێداویستییە پزیشکییەکانیان فریا بخەن. ل���ەو راگەیەنراوەدا ن���اوو جۆری ئەو دەرم���انو پێداویس���تیانە هات���وە کە کوردانی رۆژئاوای کوردستان پێویستی زۆری���ان پێێیەت���ی .ئەنجومەنەک���ە سوپاس���ی ئەو کەسو الیەنانە دەکات ک���ە بەڵێن���ی یارمەتیی���ان داوە بەاڵم تائێستا ئەو بەڵینانە جێبەجێ نەکراون " داواتان لێدەکەی���ن (بەڵێنەکانتان) بەشێوەیەکی خێرا جێبەجێبکەن" لەرۆژئ���اوای س���ەرچاوەیەک
کوردس���تان پاش ئەوەی بەڵگەنامەی پێداویس���تییە پزیشکییەکانی خستەرو بەئاوێنەی ڕاگەیاند :لەس���ەر سنوری نێوان باش���ورو رۆژئاوای کوردس���تان رێگ���ە لەچونەناوەوەی پێداویس���تییە پزیش���کییەکان دەگیرێ���ت لەکاتێکدا کوردانی رۆژئ���اوا لەناوچەی جەزیرەو عەفری���نو کوبانی ،پێویس���تی زۆریان بەئامێرو پێداویستی پزیشکی هەیە. س���ەرچاوەکە وت���ی :لەچەندی���ن کۆبونەوەدا س���ەرۆکی هەرێم مەسعود بارزان���ی بەڵێن���ی ه���اوکاری کوردانی رۆژئ���اوای داوە" .هیواداری���ن کاک مەسعود بارزانی بەلێنەکانی جێبەجێ بازگەیەکی گەریال کوردەکان لەرۆژئاوای کوردستان بکات"
لەئینتەرنێتەوە
کوردستانی
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
5
ئوفرا بێنگیۆ لەسەنتەری موشی دایانی ئیسرائیلی:
گەندەڵی رێگرە لەدروستبونی دەوڵەتی کوردی ئا :شوان حەمە .ئۆسلۆ "ئوفرا بێنگیۆ" پرۆفیسۆر لەسەنتەری موشی دایان بۆ لێکۆڵێنەوەکانی خۆرهەاڵتی ناوەڕاستو شارەزا لەپرسی کورد ،لەم دیدارەدا تیشک دەخاتە سەر پرسی دروستبونی ڕێکارو رێگرییەکانی دروستبونی دەوڵەتی کوردیو دهڵێت "بیرۆکەی کوردستانی گەورە کە هەمو کورد لەهەمو پارچەکان بەیەکەوەو لەیەککاتدا ببنە دەوڵەت بیرۆکەیەکی ریالیستی (واقیعی) نییە". ئاوێن���ە :لەوتارێک���دا لەڕۆژنام���ەی هائەرێتزی ئیس���رائیلی ک���ە بەزمانی ئینگلیزی باڵودەکرێت���ەوە ،بابەتێکت وروژاندوە سەبارەت بەدوفاقی کۆمەڵگەی نێودەوڵەت���ی .وتارەکەی ت���ۆ بەناوی "بۆچی بەڵ���ێ بۆ فەلەس���تینییەکان، نەخێ���ر بۆ ک���ورد؟" لەوێ���دا ڕەخنە لەکۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەگریتو داوا دەکەیت کار بۆ دروستکردنی دەوڵەتی کوردی بکرێت .پێتوایە لەدەرەوەو بێ کارکردنی کورد خ���ۆی ،دەوڵەتێک بۆ کورد دروست بکرێت؟ ئوف���را بێنگیۆ :من لەو وتارەدا وەک خۆت وتت باس���ی دوفاقی کۆمەڵگەی نێوەدەولەتی���م ک���ردوە ،کەوات���ە مەبەستەکەم گەیشتوە .پرسیارەکەی من بەس���ادەیی بەم ش���ێوەیەیە (ئایا ی فەلەس���تینییەکان لەم���اوەی بۆچ��� بیستو چوار کاتژمێردا ببنە دەوڵەتو یەکێ���ک لەکورس���ییەکانی نەت���ەوە یەکگرتوەکانی���ان پێبدرێت ،بەاڵم بۆ کەس باس���ی کورد ن���اکات؟ ئەمەیە دوفاق���ی کۆمەڵگ���ەی نێودەوڵەت���ی. لەئێس���تادا هەرێمی کوردستان هەیەو کورد لەس���وریا پێگەو هێ���زی هەیە. دۆخی ک���ورد لەتورکی���ا هەرگیز لەدە س���اڵ لەمەوبەر ناچێت .ئێستا پێگەی کورد لەخۆرهەاڵتی ناوەڕاست گۆڕاوەو ڕو لەبەهێزبونە ،پێوس���تە ئەم پێگەیە ببینرێت. ئاوێنە :باش���ە کورد لەناوخۆدا کاری کردوە بۆ دەوڵەتی چاوەڕوانکراو ،یان بەب���ڕوای تۆ پێویس���تە چی بکرێت بۆ گەیشتن بەو ئامانجە؟ ئوفرا بێنگیۆ :پێوس���تە کار لەسەر بەلۆبیکردنی کورد بکرێت ،ش���ەوو ڕۆژ کاربک���ەن ،بەواڵتانی دونیادا بگەڕێن، باس���ی مێژوو خەباتو قوربانی خۆتان بکەن .خاوهنداریەت���ی لەمافی خۆتان بکەن ،نیشانی بدەن کە ئێوە هێزێکی جی���اوازو دیموکراتخوازن لەخۆرهەالتی ناوەڕاستدا ،جیاوازن لەمالیکیو بەشار ئەس���ەدو ئەردۆگان .ئام���ادەن لەگەڵ هێڵ���ە س���ەرەکییەکانی کۆمەڵگ���ەی نێودەولەتی بگونجێنو ببنە ش���ەریک. ی ئ���ەو کارە ناکەن؟ ئایا ئێ���وە بۆچ
مەرجێکی بنەڕەتی بۆ گەیشتن بەدەوڵەت بریتییە لەهێزی ناوخۆ، هێزی ناوخۆ، هێزی ناوخۆ
ئوفرا بێنگیۆ گٶڕانکارییەکانی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست ئ���ەو پێوس���تییەی دروس���تکردوە کە ئێ���وە بەجیهاندا باڵوببن���ەوەو کار بۆ دروستکردنی دەوڵەتی خۆتان بکەن. ئاوێنە :مەبەستت لە>ئێمە" کوردانی هەرێم���ی کوردس���تانە بەتایبەت ،یان کورد لەپارچەکانی تریش؟ ئوف���را بێنگی���ۆ :مەبەس���تم ئێوەیە لەهەرێمی کوردس���تان .ب���ا پێتبڵێم، بیرۆکەی کوردس���تانی گەورە کە هەمو ک���ورد لەهەمو پارچ���ەکان بەیەکەوەو لەیەککات���دا ببنە دەوڵەت بیرۆکەیەکی ریالیس���تی (واقیع���ی) نییە .ئێس���تا دەرفەتە هەرێمی کوردستان هەڵمەتی دیپلوماس���ییانەی خۆی دەستپێبکات. هەرکات ئێ���وە لەعێ���راق جیابونەوەو بون���ە دەوڵەت ،ئ���ەوکات فراوانکردنی دەوڵەتەک���ە ب���ەڕوی پارچەکانی تری کوردستاندا کارێکی گران نابێت. ئاوێنە :لەس���ەر ئاس���تی ش���ەقامی کوردیدا هاوسۆزییەک ،یان خواستێک ب���ۆ کەڵکوەرگرت���ن لەئەزمون���ی جولەک���ەکان هەی���ە ب���ەوەی ک���ورد
پێویستە لەئیس���رائیلییەکان فێرببێت. بۆ ئەو مەبەس���تەش پێویستە ئاشتیو پێکەوە ژیانی ناوخۆو پرس���ە ئازادیو دیموکراتیی���ەکان یەکالبکاتەوەو ببێتە کۆمەڵگەیەکی دام���ەزراوی دیموکرات. ت���ا چەن���د ئ���ەم بۆچونە بەدروس���ت دەزانیت؟ ئوف���را بێنگیۆ :با ش���تێکت پێبڵێم، ئەگەر ب���ەراوردی ئێمە وەک جولەکەو ئێ���وە وەک ک���ورد بکەی���ن ،دەبینم هەلومەرجەکان���ی ئێ���وە زۆر لەبارترە وەک لەئێم���ەی پێش دەوڵەت .چونکە ئێ���وە لەس���ەر زەوی خۆت���ان ئەژین بەاڵم ئێمە دو هەزارس���اڵ ئاوارە بوین. وێنەکە لەکەشتییەک دەچێت هەموانی تێ���دا بێت ،لێ���رەدا کورد پێویس���تی بەپەنجەرەیەک���ە لەکەش���تییەکەوەو بڕوانێتە وش���کانی .بڕوای تەواوم هەیە کە کورد ئ���ەو پەنجەرەیەی هەیە .تۆ چۆن دەتوانیت خەیاڵو دیدو بیرۆکەت هەبێت تا لەکەش���تییەکە جیاببیتەوە؟ چۆن پەنجەرەکە دەکەیتە دەروازەیەک بۆ گەیش���تن بەوش���کانیو ئاسودەیی.
ئەمەش س���تراتیجو ئی���رادەی گۆڕانو ئیرادەی گەلی پێویستە. ئاوێنە :باست لەهەرێمی کوردستان ک���رد ،ئایا تۆ ئاگاداری دۆخی ناوخۆی گیروگرفتەکانی���ت؟ هەرێمەک���ەو لەپرس���یاری یەکەممدا پرسیم دەوڵەت لەدەرەوە دروست دەبێت یا لەناوەوە؟ ئوفرا بێنگیۆ :بەڵێ ئاگاداری هەرێمی کوردس���تانم ،لەوەاڵمێک���ی پێش���ودا باس���مکرد کە لەئاستی دەرەوەدا ئێوە پێویس���تیتان بەهەڵمەتیێکی گەورەی دیپلوماس���ی جیهانی هەیە .لەئاستی ناوخ���ۆدا ،گرنگترین هەن���گاو بۆ ئێوە نەهێش���تنی گەندەڵییە( .لەپەنجەرەی ژورەکەوە پەنجە بۆ باخەکەی دەرەوە ڕادەکێشێت) ئەو دارە دەبینیت؟ کاتێک کرم ل���هو دارە دەدات بنکۆڵی دەکات، رۆح���ی دارەکە دەخ���وات ،دواجاریش دارەکە کلۆردەبێتو بەبایەکی دەکەوێتە س���ەرزەوی .مەبەستی من ئەوەیە بڵێم کە گەندەڵ���ی کرمەکەی���ەو دارەکەش پێگە دەوڵەتییەکەی���ە .بیرۆکەکە بەم شێوەیەیە :ماڵێ خۆتان پاکبکەنەوەو بچن���ە دەرەوە بۆ کارکردن .بۆ ئەوەی رونتر وەاڵمی پرس���یارەکەت بدەمەوە مەرجێک���ی بنەڕەت���ی ب���ۆ گەیش���تن بەدەوڵ���ەت بریتییە لەهێ���زی ناوخۆ، هێزی ناوخۆ ،هێزی ناوخۆ. ئاوێنە :دۆخی ئێستای کوردو مالیکی چۆن دەبینیت؟ ئوف���را بێنگی���ۆ :مالیک���ی هەمان کاری س���ەدام حس���ێن دەکات ،بەاڵم بەشێوەیەکی ناشیرینتر .چونکە کورد نەبوای���ە مالیک���ی نەدەبوە س���ەرۆک وەزی���ران ،ب���ەاڵم کاتێ���ک گەیش���تە دەسەاڵت لەبەڵێنەکانی خۆی پەشیمان ب���وەوە .با ئەوەش بڵێم کە بۆ کورد، مالیک���یو ئ���ەردۆگان وەک یەک���نو جیاوازیی���ان نیی���ە .کورد پێویس���تی بەئاشتییە نەک بەشەڕ .پێویستە کورد پەیوەندییەکانی خۆی لەگەڵ س���وننەو ش���یعەدا بەباشیو هاوسەنگ ڕابگرێت. کێش���ەی کورد کێشەی دینو مەزهەب نییە ،بەڵکو کێشەی نەتەوەیە. ئاوێن���ە :ت���ۆ جەخت لەس���ەر ئەوە دەکەیتەوە کە هێ���زی ناوخۆ مەرجە، لەو پەیوەندەدا چ���ۆن لەمیدیای ئازاد لەهەرێم���ی کوردس���تان دەڕوانی���ت؟ ئوف���را بێنگیۆ :تا رادەی���ەک ئاگاداری ئ���ەو دۆخ���ەم ،دەزانم ک���ە تەنانەت رۆژنامەنوس���یش لەهەرێمی کوردستان ک���وژراوە .ئەمەوێ بڵێم ک���ە میدیای ئازاد هێزی راستکردنەوەی کەموکوڕیو هەڵەکانی دەسەاڵتە .هەر دەسەاڵتێک گ���وێ لەمیدیای ئازاد نەگرێ ،ئایندەی نییە .تەنانەت لەسەر ئاستی کۆمەڵگای نێوەدەوڵەتیش ،میدیای ئازاد ئەو وێنە ناوخۆییەیە کە لەدەرەوە دەبینرێت. hamashwan.awene@yahoo.no
"بارزان ی چاوهڕوان ی روخانی رژێمی ئهسهده بۆ ئهوه ی دهوڵهت ی كوردی رابگههێنێت"
دهیڤد هێرست
ناوهڕاس���ت بههۆی ئ���هو گۆڕانكارییه ئا :ئاوێنه گهوران���هی پیبس���دا تێدهپهڕێ���ت لهبهرژهوهن���دی كورددای���ه ،ئ���هو نوسهرو رۆژنامهنووسی ناوداری بهریتانی "دهیڤد هێرست" ئاماژه بهوه لهوتارهكهی���دا دهپرس���ێت :ئایا كورد سوودمەند دەبێت لەبەهاری عەرەبیو دهكات كه كوردستان تهنها یهك دەتوان���ن بارودۆخ���ی ناوچەك���ە كە ههنگاو دووره لهڕاگهیاندنی دهوڵهتی لەبەرژەوەن���دی ئەواندایە بەكاربهێننو تایبهت بهخۆیو دهڵێت "سەرۆكی هەرێمی كوردستان چاوەڕوانی هێرشی دەوڵەت���ی س���ەربەخۆی خۆی���ان ئەمریكایە بۆ سەر ئێران یان رووخانی رابگەیەنن؟ نوس���هر ب���اس ل���هوه دهكات ك���ه رژێمی بەشار ئەسەده لە سوریا ،بۆ ئەوەی دەوڵەتی كوردی رابگەیەنێت" .كوردهكانی عێراق ههن���گاو بهههنگاو خهریگن ل���هو ئامانجه نزیك دهبنهوهو ی ههموو ههوڵێكیش���یان ل���هو پێناوهدا هێرس���ت لهدوا وتاری���دا لهژێر ناو "بهه���اری عهرهبیو پازی���ان قهیرانه" خس���تووهته گهڕ ،تهنان���هت خهریكه پێیوایه بارودۆخی ناوچهی رۆژههاڵتی دهس���هاڵتدارانی بهغداش دێنه س���هر
ئهو باوهڕهی كه پێویس���ته خۆیان بۆ پێش���هاتو گۆڕانكارییهك���ی بهوجۆره ئاماده بكهن. دهیڤد هێرست كه رۆژنامهنووسێكی ئ���اگادارو لهنزیك���هوه چاودێری���ی رووداوهكان���ی 40س���اڵی راب���ردووی رۆژههاڵت���ه ناوهڕاس���تهو لهچهندی���ن رۆژنام���هی بهناوبانگ���یو بهریتان���یو ئهمهریكیدا كاری كردووه ،لهوتارهكهیدا ئاماژه بهوه دهكات كه "بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان چاوەڕوانی هێرشی ئەمریكایە بۆ سەر ئێ���ران ی���ان رووخانی رژێمی بەش���ار ئەسەده لە سوریا ،بۆئەوەی دەوڵەتی كوردی رابگەیەنێت".
بهختیار عهلی دهینوسێت
جوانییەکانی ناڕێکی «»1 دەرهێن���ەرو فیلمس���ازی ئینگلیزی «گرینوەی پێت���ەر» دەڵێت «هەموو چاالکییەک���ی هونەری���ی ،ب���ەو نیازە کاردەکات ڕێکخس���تنێک بخات���ە نێو ف���ەوزاو ناڕێکییەوە» .ئ���ەم وتەیەی گرین���وەی کە بەبڕوای م���ن بۆچوونی گەلێک هونەرمەندو ڕەخنەگری دیکەشە، تاڕادەیەک ناکۆکە لەگەڵ بۆچوونێکی ئەنش���تایندا کاتێک دەربارەی بلیمەتی دەڵێ���ت «بلیمەتی کەمجار ڕێکوپێکە، ڕێکوپێکی���ش کەمج���ار بلیمەتانەیە» یان ئ���ەوەی دەڵێت «تەنیا گەمژەکان پێویستیان بەڕێکوپێکییە ،بلیمەتەکان ئەوان���ەن کە هێزیان بەس���ەر ناڕێکیدا دەشکێت» یان بۆچوونە بەناوبانگەکەی نیتش���ە «مرۆڤ دەبێت ناڕێکی لەناو خۆیدا هەڵگرتبێت». ئەم ملمالنێیە لەنێوان رێکیو ناڕێکیدا هەمیش���ەییە .هەندێک هون���ەر وەک ڕێکخس���تنی نارێکی دەبیننو هەندێک وەک ناڕێککردنی ڕێکخس���تن .هەندێک وەک ش���کاندنی فەوزاو هەندێک وەک دروس���تکردنی .هەردوو بۆچوونەکەش ڕەنگدان���ەوەی تایبەتی���ان لەمێژووی سیاس���ەتو هونەردا هەیە .لەڕاستیدا من خواستێکم نییە لێرەدا قسە لەسەر دیالەکتیکی سیس���تمو دژەکەی بکەم وەک لەمێ���ژووی هون���ەردا دەیبینین، بەڵکو قس���ەیەک لەس���ەر پەیوەندی ڕێکیو ناڕێکی دەکەم لەکۆمەڵگایەکی وەک ئێمەدا .ئەوەی بۆ من گرنگە ئایا پرس���ی رێکیو ناڕێکی ،ئایا پەیوەندی ڕێکخستنو سیستمڕێژی لەگەڵ فەوزادا لەچ���اوی ئێمەدا چیی���ە ،ئایا مرۆڤی ئێمە تا چەند ئەو ف���ەوزا پۆزەتیڤەی لەخۆی���دا هەڵگرت���ووە کە نیتش���ەو ئەنشتاین باسیدەکەن. س���اڵی پار کە لەحەڤدەی شوباتدا هەندێک کۆڕم لەسەر خۆپیشاندانەکان پێشکەش���کرد ،لەگ���ەڵ هەندێک لەو ئەکادیمیس���تانەی لەهۆڵەکەدا بوون، جیاوازیی���ەک دروس���تبوو ک���ە ڕەنگە نیش���انەی جی���اوازی بیرکردن���ەوەو تێڕوانین���ەکان بێ���ت .م���ن ڕام وابوو کە ئێمە لەناو سیس���تمێکی داخراودا دەژین ،سیستمێک کە ڕێگا بەناڕێکیو ئانارشییەتو تێکدان نادات ،لەکاتێکدا زیادکردنی هەناس���ەیەکی ئانارش���ی، پێداگرتن لەسەر ساتەوەختێکی ناڕێکی مەرجێک���ی گرنگە بۆ ئەوەی ش���تێکی نوێ لەدایکبێ���ت .هەندێک لەو هاوڕێ ئەکادیمیان���ە «کە بەبڕوای من عەقڵی ئەکادیم���ی زۆرب���ەی کات عەقڵێک���ی تاکڕەهەن���دو بەس���تراوەیە» پێی���ان واب���وو ئێمە لەف���ەوزادا دەژینو گرنگ ڕێکخس���تنە .لەراس���تیدا ناکۆکییەکە ناکۆکییەکی قووڵترە لەوەی س���ەرەتا وەک ناکۆک���ی زمانەوانی لەنێوان دوو چەمک���دا دەردەکەوێ���ت ،ناکۆکییەکە لەنێ���وان دوو عەقڵییەتدایە ،یەکێکیان دەیەوێت سیس���تم زیات���ر ڕێکبخات، لەگەڵ عەقڵێکدا کە دەبینێت سیس���تم خزاوەتە هەموو جێگایەکو جەبرەکانی خ���ۆی بەس���ەر زم���انو تێڕوانی���نو بیرکردنەوەدا سەپاندووەو ژیانی ئێمە پێویس���تی بەروانگەی نوێ هەیە ،کە هەڵب���ەت ئەوەش بەبێ تێکش���کاندنی زۆر لەتاب���ۆو حەرامەکان���ی سیس���تم نایەت���ەدی .وا هەس���تدەکەم لەدوای حەڤدەی ش���وباتەوە ئ���ەو جیاوازییە بچوکەی ناو هۆڵەکە الیەنی کەم بۆ من گەورەتر ب���ووە ،بووە بەناکۆکی نێوان دوو تێڕوان���ی جی���اواز ،تێڕوانینێکی سیس���تماتیکی عەقاڵنی ک���ە پێیوایە لەرێگای ڕیفۆرمو رێکخس���تنی زیاترو سیستماتیزەکردنی زیاترەوە دەتوانێت دونیای ئێم���ە بەهێزترو چاکتر بکات، لەگەڵ تێڕوانینێکی دیکەدا کە من بڕوام پێیەتی ئەوەیە کە ژیانی ئێمە تاس���ەر ئێسقان گیرۆدەی قاڵبەکانی تێفکرینە، تێڕوانینمان بۆ شتەکان بۆ سیاسەت، بۆ هون���ەر ،بۆ ئەخ�ل�اق لەقاڵبەکانی خۆیاندا خن���کاون ،بەجۆرێک گووتاری سیستمو دژە سیستەم بووە بەیەکێک، گووتاری ئەخالقی باوو ئەخالقی دژەباو بووە بەیەکێک ،گووتاری شۆڕش���گێڕو دەس���ەاڵت بووە بەیەکێ���ک ،گووتاری دینیو دژەدینی بوون بەهەڵگری یەک مۆرالو یەک جەوهەر .کۆمەڵگای ئێمە لەنێوان بۆچوونو دژەکەیدا هەمیش���ە هەم���ان ش���ت بەرهەمدەهێنێت���ەوەو هەردەم هەم���ان لۆژیک لەکاردایە .من کۆمەڵگای���ەک دەبینم ک���ە بەجۆرێکی
هەر شۆڕشێک پێشتر لەئەدەب و تێفکرین و هونەردا پێکوڵکاری بۆ نەکرابێت ،ئامانجی نهپێکاوه ترسناک خۆی کۆپیدەکاتەوە ،لەنێوان زمان���ی دەس���ەاڵتو ئۆپۆزس���یۆندا، ڕۆش���نبیرو سیاس���یدا ،ع���ەوامو هەاڵوێردەدا ،عەلمانیو دینیدا ،ژنکوژو فیمینستدا ،ئیسالمیستو مارکسیستدا ئەوەن���دەی لێکچوونی ق���ووڵ هەیە، ئەوەندەی ریش���ەی هاوبەشی تێڕوانین هەی���ە ،ئەوەندەی یەکێت���ی ژێرخانی فیک���ریو زمانەوانی هەی���ە ،جیاوازیی ڕیش���ەیی نییە ،جیاوازیی���ەکان تەنیا ڕوکەش���ی س���ەرخانی گووت���ارەکان دەبڕێ���تو هی���چ کات دانەبەزی���وە ب���ۆ تێکدانی قاڵب���ە هاوبەش���ەکانی تێڕوانینو هەس���تکردنو بیرکردنەوە. ژی���انو تێڕوانین���ی ئێم���ە بەجۆرێک سیستماتیزەبووە ،ڕۆش���نبیریی ئێمە دی���وە ڕادیکالەک���ەی کورتبۆتەوە بۆ هەندێک هەڵوێس���تی سیاسی بەرامبەر دەس���ەاڵتی پارتیو یەکێت���ی ،ئەوەی ونە ئەو ڕۆحە تێکدەرەیە کە ستایشی ساتەکانی ناڕێکیو ئەنارشییەت بکات، ب���ەو مانایەی بیەوێت ی���ان هەوڵبدات بپرس���ێت چی لەمدیو ئەو سیستمەوە هەیە ،دونی���ای دەرەوەی ئەم قاڵبانە دەش���ێت چیتری���ان پێ بێ���ت .واتە پرس���یارەکە ئەوەیە ڕێکخستنی زیاتر یان ناڕێکی؟ کامیان ...وە چۆن؟ .الی بەشی هەرە زۆری ئەوانەی لەحەڤدەی ش���وباتدا بوون ڕاپەڕی���ن هەوڵبوو بۆ ڕێکخس���تنی زیات���ر ،ب���ۆ ڕێککردنی سیس���تەم ،بەجۆرێ���ک وای لێبێ���ت باش���تر کاربکات ،گەندەڵی نەهێڵێتو بێخەوش بکەوێتە گ���ەڕ ،بەاڵم بۆ من س���اتێکی ئانارشیو س���تاتیکی جوان بوو ،س���اتێک بەها س���تاتیکییەکەی لەس���ەرو بەها سیاس���ییەکەوەیەتی، س���اتێک کە هەس���تێکی نوێ هەموو ش���تەکان دەگرێ���تو داگی���ردەکات. ساتێکی قەشەنگو ئیدیالی نارێکی بوو لەن���او دەریایەکی ڕێکدا ،دەریایەک پر لەقاڵبو نۆرمو دۆگما ،ساتەوەختێکی دوودڵ���یو نادڵییای ئەنارش���یانە بوو، بزوتنەوەی���ەک نەب���وو دژی گەندەڵیو ستەم بەتەنیا ،بەڵکو چرکەیەکی رۆحی گەڕان بوو بۆ مانا ،چرکەیەکی کورت کە دەشێت نیشانەیەکی پرسیاری ئەبەدی خستبێتە س���ەر هەموو شتەکان ،هەتا خودی ئەوانەش کە ئەو چرکەس���اتانە دروستدەکەن .هەر ئەمجۆرە چرکانەشن کە ڕۆحی نەتەوە دروس���تدەکەن ،کە مێژووی تێفکرینی نەتەوەیەک بەرامبەر بەخ���ۆی تۆماردەکەن ،نەوەک ش���ەرە سیاس���ییەکانو وتارە عەقاڵنییەکانی رێکخستنی فەزای سیاسی. سەرەتا دەبێت بڵێم کە دروستکردنی ناڕێک���ی راس���تەقینە ،وات���ە ئ���ەو ناڕێکیی���ەی کە دەش���ێت بەرهەمهێن بێتو ش���تی نوێ بجوڵێنێ���تو لەدوا دەرەنجامدا چاوێکی نوێو تێڕوانینێکی ن���وێ دروس���تبکات ،لەسیاس���ەتەوە نایەت ،ئەو ناڕێکییەی کە ئەنش���تاین بەبلیمەتییەوە گرێیدەدات ناڕێکییەکە تەنی���ا ئەوانە دەتوانن دروس���تیبکەن ک���ە وادەک���ەن دونی���ا بەجۆرێکی تر بژی���ن ،وات���ە دابڕانێک لەسیس���تمی دەربڕی���نو تێڕوانیندا دروس���تدەکەن. هەم���وو شۆڕش���ێکی راس���تەقینە لەئەدەبو هونەرەوە دەس���تپێدەکات، هەر شۆڕش���ێک پێش���تر لەئ���ەدەبو تێفکری���نو هون���ەردا پێکوڵ���کاری ب���ۆ نەکرابێ���ت ،ئامانج���ی نهپێکاوه.
»» 19
6
تایبهت
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ژمارهیهك بهڕێوهبهری گش���ت ی قهرهبویهك وهردهگرنو منیش داهاتی خۆم ئاشكرا دهكهم وهزارهت ی داراییش لێیان وهردهگرێتهوه ی ی موچه ی راستكردنهوه دوا فهرمانبهرانی سلێمانیو قهرهبوكردنهوهیان بهبڕێك پاره، ی ژمارهیهك بهڕێوهبهری گشت سلێمانی چون قهرهبویان بۆ خۆشیان ی كردوه ،لهكاتێكدا وهك راوێژكارێك وهزارهتی دارایی دهڵێت "قهرهبوهك ه ی جۆری نایانگرێتهوه" ،لهباره ی "ئهگهر دهركهوت سزاكهشیان وت بهمهبهست ئهو كارهیان كردوه ،ئهوا جگه لهوهرگرتنهوهی پارهكه ،رهنگ ه سزاش بدرێن" ،یهكێك لهو بهڕێوهبهره گشتییانهش كه پارهكهی وهرگرتوه (مهلیح ه رهسوڵ) رهتیدهكاتهوه ی "نایاسایی"یان كردبێتو كارێك ی دهڵێت "بهپێی یاساو رێساكان حكومهتی عێراق ئهو كاره كراوه". ی ئ���هوهی حكومهت���ی ههرێ���م دوا ی بڕیاری���دا بهڕاس���تكردنهوهی موچه ی ئهو فهرمانبهرانهی س���نوری ئیداره ی 2004دامهزراون سلێمانی كه پێش ساڵ ل ه پله ( 1تا )10ئهوهبو فهرمانبهران ی قهرهبوكران���هوه بهپێ���ی س���ااڵن خزمهتیانو ههریهكهشیان بڕێك پارهیان ی پێدرا ،هاوكات ژمارهیهك (بهڕێوهبهر گش���تی)یش ك ه ئێس���تا بهش���ێكیان خانهنشینكراون ،ههستاون قهرهبویان بۆ خۆش���یان ك���ردوه ،لهكاتێكدا ئهو ی بۆ قهرهبوكردنهوهكه دهرچوه بڕیاره ی ی پله تایبهت باس���ی قهرهبوكردنهوه نهكردوه ،بهاڵم بهش���ێك لهبهڕێوهبهره ی گش���تییهكان وهك (یاسین نهریمان) ی ی داراییو ئابور ی وهزارهت��� راوێژكار ی پێ���دهكات ،لیژنهیهكی���ان ئام���اژه دروستكردوهو ب ه "ههڵه" تهفسیریان بۆ ئهو بڕیاره كردوهو پله تایبهتیهكانشیان خس���تۆته ریزی قهرهبوك���راوهكان ك ه بریتین له (بهڕێوهبهره گش���تیهكان)و ی ههریهكهشیان بهپێی سااڵنی خزمهت قهرهبوكردنهوهك���هی وهرگرت���وه، ی ی ئ���هوهی كۆمهڵێ���ك بهڕێوهبهر دوا ی س���ودمهند دهبنو قهرهبوهك ه گش���ت ی وهردهگ���رن ،بڕیارهك���ه دهچێت ه ال ی ی دارای���یو ئابور ی وهزی���ر بری���كار ی نابێتو (رهش���ید تاهیر) ئهویش راز ی بون���ی دهكات ههر ی نایاس���ای گومان
"ئهگهر دهركهوت بهمهبهست ئهو كارهیان كردوه ،جگه لهوهرگرتنهوهی پارهكه ،رهنگه سزاش بدرێن" ژمارهیهک بهرێوبهری گشتی لهجیاتی پاره وهرگرتنهوه سزاش دهدرێن ی بۆی ه بڕیاری دروستكردنی لیژنهیهك ی لێكۆڵین���هوه دهدات بهس���هرۆكایهت ی گش���تی، یاری���دهدهری بهڕێوهب���هر مهحمود حهسهن (حاجی محمود)و دو ی ی وهزارتی دارایی بهناوهكان راوێژكار (حهمهڕهش عوم هرو یاسین نهریمان)، ی ئهو لیژنهی ه پێداچونهوه ی ئ���هوه دوا ی بهموچ���هی بهڕێوهبهره گش���تییهكان ی دهكاتو ی س���لێمان ی ئیداره س���نور ی دهكات بهموچهی بهڕێوهبهره بهراورد گشتییهكانی س���نوری ئیدارهی ههولێر بۆی���ان دهردهكهوێ���ت ك��� ه بهههڵ��� ه ی ئهو بڕیاره ك���راوهو وهك تهفس���یر ی راوێژكاری وهزارهت یاس���ین نهریمان ی گهیش���تین ه ی ئ���هوه دهڵێ���ت "دوا ی ی ك ه بهههڵه تهفسیر ئهو راس���تییه ی بڕیارهك��� ه ك���راوه ،دوای رهزامهن���د ی بڕیاردرا ك ه ههمو ئهو ی دارای��� وهزیر ی قهربوهكهیان بهڕێوهبهره گش���تییان ه وهرگرتوه پارهكهیان لێبس���هنرێتهوه". لهب���ارهی س���زای ئهو كهس���انهش ك ه بهههڵ ه تهفسیریان بۆ بڕیارهك ه كردوه، ناوبراو رونیكردهوه ك ه لێپرسینهوه لهو ی داراییدایه، ی وهزیر كهسان ه لهدهسهاڵت بهاڵم نهشیش���اردهوه كه ههر كهسێك ی ههڵ ه بۆ بڕیارێك لهئیدارهدا تهفسیر بكات ئهوا سزا دهدرێتو وتی "سهرهتا دهبێت بزانی���ن ئایا بهمهبهس���ت ئهو تهفس���یره ههڵهیهیان كردوه ،یان نا، ئهگهر دهركهوت بهمهبهس���ت كردویان ه
►
ئا :ئاسۆ سهراوی
►
بهڕێوهبهرێكی گشتی "حكومهت غهردمان لێدهكات"
ههمو بهڕێوهبهرێكی گشتی عێراق له2009/8/1 دهرماڵهی (ئیستسنائی) 2ملیۆن دیناری بۆ خهرج دهكرێت، بهاڵم تائێستا ئێمه 1ملیۆن 500ههزار دینار وهردهگرین" ی پارهك ه ئهوا جگ��� ه لهوهرگرتن���هوه رهنگ ه سزاش بدرێن".
ناوبراو هێمای بهوهش���دا ك ه راست ه ی موچ ه ی 22 لهبڕیارهكهدا باس لهقانون ك���راوهو لهو قانونهش���دا پله تایبهتو ی ی بهیهكهوه هاتون "بهاڵم لهبڕیار گشت قهرهبوكردنهوهكهدا نوسراوه له پل ه 1 تا ،10وات ه نهنوس���راوه پل ه (تایبهت) یش دهگرێتهوه". ی ه���هر لهمبارهی���هوه بهڕێوهب���هر ی بودجه لهوهزارهت���ی دارایی، گش���ت مهلیح ه رهس���وڵ خدر كه یهكێك ه لهو ی ی قهرهبوهكه بهڕێوهبهره گش���تییانه ی وهرگرت���وه ،رهتیك���ردهوه كارێك��� ی ی "بهپێ "نایاس���ایی"یان كردبێتو وت ی ی حكومهتی عێراق یاس���او رێس���اكان قهرهبوهكه ئێمهش دهگرێتهوه ،ئهوان ك���ه دهڵێ���ن لهجهدۆلهكه باس���ی پل ه تایبهت نهكراوه دی���اره جهدۆلهكهیان بهباش���ی نهخوێندۆتهوه ،ئهگهر ئهوان ی ئێم ه ههی ه گومانیش���یان ل���هو كاره ی ی دارای بۆ نوس���راو ناكهن بۆ وهزارهت عێراق بۆ دڵنیابونی خۆیان". ی مهلیح��� ه رهس���وڵ ئام���اژه بهوهش���كرد ك��� ه حكومهت���ی ههرێم ی ی لێك���ردون"و وت ی تریش��� "غهدرێك ی ی ئهنجومهن���ی وهزیران "بهفهرمانێك��� عێ���راق ك��� ه ل���ه 2009/8/1دهرچوه ی ههمو بهڕێوهبهرێكی گشتی دهرماڵه ی بۆ خهرج (ئیستسنائی) 2ملیۆن دینار دهكرێت ،بهاڵم تائێستا ملیۆنێكو 500 ههزار دینار دهرماڵهمانه ،ئهگهر ههڵ ه
نهبم ل ه 2010/1/1بۆمان خهرجكراوهو واته چهند مانگێكیش ئهو دهرماڵهیهمان پێنهدراوه". ی بهشێك لهو بهڕێوهبهره گشتییان ه ئ���هو قهرهبوهی���ان وهرنهگرت���وه ،بۆ ی ئاوێنهی���ان رونكردهوه ك��� ه وهزارهت ی لهجیاتی سزای ئهو بهڕێوهبهره دارای گشتییان ه بدات ك ه ئهو كارهیان كردوه، بڕیاری���داوه بهس���لفه ئ���هو پارهیهیان ی لێوهربگرێت���هوه ،وهك بهڕێوهبهرێك ی باڵوبكرێتهوه ی كه ئامادهنهبو ناو گشت ی ی ئهوه ی لهبر ی دارای ی "وهزارهت��� وت س���زای ئ���هو بهڕێوهبهره گش���تییان ه ب���دات ،بهپێچهوان���هوه پاداش���تیان ی پارهكهشیان بهسلف ه دهداتهوه ،بهوه لێوهردهگرێتهوه". لهبارهی وهرگرتن���هوهی ئهو پارهی ه ی خس���تهرو ك ه یاس���ین نهریمان ئهوه ی ههرچهنده تائێستا بهشێوهیهی فهرم بڕیار نهدراوه بهچ شێوازێك پارهكهیان ی لێوهربگیرێت���هوه ،ب���هاڵم پێش���بین كرد كه ههر بهش���ێوهی س���لفه لێیان ی وهربگیرێتهوهو ئهو وتی "بهڕێوهبهرێك ی 2تا 3ملیۆن دیناره گشتی ك ه موچهكه ی وهك ی دینار ی 30تا 40ههزار نزیك ه قهرهبو وهرگرتوه ،خۆ ناكرێت بهیهكجار ی لێوهربگرێتهوه ،چونك ه رهنگه خهرج كردبێت باشترین چارهسهر ئهوهی ه ك ه ی یهك ملیۆن دیناریان مانگان���ه نزیكه لێوهربگیرێتهوه".
ئامارهكانی بهڕێوهبهرایهتی ئاسایش ی ههڵهبجه ئاشكرای دهكهن كه رێژهی بهكارهێنانی مادده هۆشبهرهكان لهمساڵدا رویان لهزیادبون كردوه، توێژهرێكیش پێیوایه كه دهزگا ئهمنییهكان "شارهزاییهكی ئهوتۆیان نییه لهو بوارهدا". بهپێی ئامارێكی ئاسایش����ی ههڵهبجه ك����ه دراوه بهئاوێن����ه ،دهركهوت����وه لهم����اوهی ئهمس����اڵدا پان����زه ك����هس بهه����ۆی "بازرگانیك����ردنو بهكارهێنانی ماددهی هۆش����بهرهوه" دهستگیركراون لهكاتێكدا س����اڵی رابردو تهنها ههش����ت ك����هس دهس����تگیركراوه ،توێژهرانیش هۆكارهكهی بۆ چهند خاڵێك دهگێڕنهوه كه س����هرهكیترینیان نزیكایهتی قهزای ههڵهبجهی����ه لهگ هڵ كۆماری ئیس��ل�امی ئێران. وتهبێژی ئاسایشی ههڵهبجهی شههید، رێبهند یار ئهحمهد لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند كه ئهگهر سهیری ساڵی رابردو بكرێت دهبینرێت رێژهی ئهو كهس����انهی بهه����ۆی تریاك����هوه دهس����تگیركراون رێژهكهی����ان زۆر ك����هم ب����وهو ژمارهیان ههشت كهسه ،بهاڵم ئهمساڵ رێژهكهیان زیادیكردوهو گهیشتۆته پانزه كهس لهو رێژهیهش كه دهستگیركراون ده كهسیان عێراقینو پێنجی دیكهشیان ئێرانین. ناوبراو ئاماژهی بهوهدا كه ئهو كهسانه بهپێی ماددهی ()14ی ماددهی هۆشبهر
►
ئا :یاسین محهمهد
نزیكایهت ی ههڵهبجه لهگهڵ كۆماری ئیسالمی ئێران هۆكاری سهرهكی باڵوبونهوهی ماددهی هۆشبهره لهو ناوچهیه دهستگیركراونو ئهوانهشی پێیان گیراوه تهنها بۆ "كێش����ان" بوهو رێژهیهكی زۆر كهمیان بۆ "بازرگانیكردن" بوه. بهپێ����ی بۆچون����ی توێژهرێكی����ش نزیكایهتی ههڵهبجه لهگهڵ واڵتی ئێرانو هاوڕێیهتیو كێش����ه ،هۆكاری سهرهكین بۆ بهكارهێنانی ماددهی هۆش����بهر الی تاكی كورد. لهو بارهیهوه توێ����ژهری كۆمهاڵیهتی، دانا نادر هۆكارهكانی كێشانی تریاكی بۆ چوار خاڵ گهڕاندهوه كه یهكێكیان ئهوهیه ئهو كهسه كێشهی كۆمهاڵیهتی ههبێتو
►
لهههڵهبجه بهكارهێنهرانی ماددهی هۆشبهر لهزیادبوندایه
تریاک ئهو ماددهیهی بهرۆکی گهنجان بهرنادات لهبهر چارهسهرنهكردنی كێشهكانی پهنا بهرێته بهر كێشانی مادده هۆشبهركان، دوهمیش ئیش����ی ئهو كهسهی كه مادده هۆشبهرهكان دهكێشێت واته پیشهكهی چییه یاخ����ود خاوهن س����هرمایهیهكی زۆره ،س����ێیهمیش "ه����اوڕێ" ك����ه ئهكتهرێكی سهرهكییه لهم بوارهدا ،بۆیه پێویسته دایكانو باوكان چاودێرییهكی توندیان ههبێت لهس����هر منداڵهكانیان، ههرچی هۆكاری چوارهمیش����ه بریتییه لهوهی كهس����ێك نهخۆش بێتو رێنمایی پێبدرێ����تو بڵێن ئهو ج����ۆره دهرمانانه
فۆتۆ :ئینتهرنێت
تهنها لهمساڵدا پانزه كهس بههۆی بهكارهێنانو بازرگانیكردن بهماددهی هۆشبهر دهستگیركراون
بهسوده بۆ ئازارهكهت ،بهاڵم لهراستیدا بهدوای مادده هۆشبهرهكان زۆر سادهو ئهوانه دهیانهوێت لهپشتهوه ئهو كهسه ساكارن لهچاو واڵتانی دیكه". دان����ا ن����ادر ئام����اژهی ب����هوهدا كه لهناوبهرن. ئهو توێ����ژهره كۆمهاڵیهتییه هۆكاری تاكهكانی كۆمهڵگه هۆش����یار ناكرێنهوه زیادبونی رێ����ژهی بهكارهێنانی تریاكی لهكێشانی مادده هۆشبهرهكان ،چونكه لهسنوری ههڵهبجه بۆ هاوسنوری لهگهڵ دهبینین چهندین رۆژ دابین دهكرێت بۆ كۆماری ئیسالمی ئێران گهڕاندهوهو وتی بهرنگارهبونهوهی توندوتیژی دژی ژنانو "بهداخهوه دهزگا ئهمنییهكانی ئێمه زۆر داهاتێكی زۆریش����ی بۆ دابین دهكرێت، شارهزاییان نییه لهم بوارهداو پێویسته بهاڵم تائێستا نهمانبینوه رۆژیك دابنێن كهسانی پسپۆر لهدهرهوهی واڵت بهێنن بۆ بهرهنگاربونهوهی مادده هۆشبهرهكان تا راهێنان بكات بهدهزگا ئهمنییهكانمانو كه زۆر پێویسته چونكه ئهمه كۆمهڵگه ئ����هو ئامڕازانهی كه تایبهت���� ه بهگهڕان بهرهو ههڵدێر دهبات.
ـ لهكۆنفرانسی كورد ـ توركی پارلهمانی ئهوروپ���ا كاكه ش���وان حهم���هی ئازیز چرپاندییه بناگوێماو وتی :زۆرت لهسهر دهخوێننو سهرچاوهكانیش جۆراوجۆرن، دهڵێن عهلی سیاس���ی كوڕه باش���هكهی ئهوروپا نهماوهو بهراس���تو چهپدا پاره وهردهگرێت ،ههم���و كات برادهری باش ئهوهیه دهتگرێنێت ،نهك ئهوهی لهروهوه قس���هی خۆشت بۆ دهكاتو لهپشتهوهش خهنج���هرت ل���ێ دهوهش���ێنێت ،بۆی���ه منیش وهك هاوڕێیهكی دڵس���ۆزی ئازیز وتهكانی كاكه ش���وان حهمه وهردهگرمو لێرهوه داهاتی خ���ۆم لهكاتی گهڕانهوهم لهئهوروپاوه تا ههنوكه ئاشكرا دهكهم، لهكات���ی گهڕانهوهم���ان لههۆڵهن���داوه بۆ كوردس���تان بههۆی ئ���هوهی پارهی چونهوهم���ان نهب���و لهگ���هڵ كاك لهتیفا بهئۆتۆمۆبیل به 4دانه رۆژ گهیشتینهوه ههولێر 2،مانگی یهكهم بودجهمان لهسهر قادر چوارپارچ���ه بو(قادر ن���ادر) ،كه خانوش���مان وێران ببو پارهی وهس���تای كاش���ییهكهی بۆ داین ،كه ماڵهكهشمان لههۆڵهنداوه بۆ كوردس���تان گواستهوه كاك گ���ۆران ههڵهبجهی���یو كاك فوئاد ئهحمهد كرێكهی���ان دا ،خێرهومهندێكی دیكهش پ���ارهی بۆیهكردنی ماڵهكهی بۆ داین ،لهو ماوهیه رۆژنامهی ئاوێنهش300 دۆالر یارمهت���ی پێم���داو كاك ش���وان محهمهد لهرێگای كاك عارف قوربانییهوه گهڕاندمیی���هوه س���هر كارهكهم ،موچهی كارهكهم تا ههنوك���ه 700,250دینار بو، لهپله چوارهوه گهڕاندمیانهوه پله حهوت، واتا لهجیاتی ب���هرز كردنهوه 3پله غلۆر كرام���هوه بۆ خوارهوه ،ئێس���تاش دوای نهخۆش���كهوتنم به 708000خانهنش���ین بومه ،مانگانه ههواڵ بۆ س���ایتی ئێستا ئاماده دهك���هم 300000دینارم دهدهنێ، لهرادی���ۆی ئازادیش لهبهرامب���هر ههواڵ ئامادهك���ردن 200000وهردهگ���رم ،ت���ا ههنوك���ه 4جاری���ش كاك مومت���از حهی���دهری 400دۆالرو 80000دین���اری وهك پاداش���تی نوس���ین پێبهخشیوم، الی نههرۆ عهالیش له بهرامبهر نوس���ین بۆ ئاش���تینامه150000دینارم وهردهگرت ب���هاڵم لهپارس���اڵهوه رۆژنامهكه داخرا، ك���ه عهمهلیاتی���ش ك���رام س���هندیكای رۆژنامهنوسان 300000له رێگای كاك سمكۆ عهبدولكهریمهوه هاوكارییانكردم،كاتێكیش كاك بهختیار مستهفا وتی هاوكارییهكهی س���ایتی ئێس���تا كهمه بۆ تۆ وتم زیاترم ناوێت ،ههمو ئهوان���هی مامهڵهی پارهم لهگهڵیان ك���ردوه لهزوهدو كهم تهماحی من رازی بونه ،ئیتر ههر بهڕێزێك لهههر الیهكهوه 1فلسی دیكهم لێئاشكرا دهكات ئهوه جێگای رێزه ،لهدیس���همبهری 2010 لهبهر ئ���هوهی 500دینارم نهبو بۆ كرێی پاس به پێ لهمسهری ههولێرهوه چومهته بهردهم بارهگای نهتهوه یهكگرتوهكان بۆ پشتیوانی لهبێسهروشوێنان. كاك فاروق رهفیق لهبهرنامهی كهناڵینالی���ا وتی:لهكهنهدا ئهوان���هی چونهته ش���هڕ كارتیان ب���ۆ دهكرێ���تو باجیان لێناس���هنرێت! ،باش���ه كاكه فاروق كهی كهنهدا وهك كوردس���تان پێش���مهرگهی متهتهوعی 42س���اڵ ش���هڕی بهردهوامی ههبوه تا كوردس���تان بهكهنهدا بهراورد بكهیت ،تا ژیانی پێش���مهرگهی بهردهم ت���ۆپو فڕۆك���هو كیمیاوی بهس���هربازی كهنهدی بشوبهێنیت. روداو:لهسهیدسادق 4000كهس ئامادهنروبهروی ئۆپهراسیۆنی دیجله ببنهوه .تا منداڵی بهرپرس���ان لهش���وێنی ئارامبن، تا سهروهتو س���امانی واڵت زۆربهی بۆ بهرپرس���انبن ،ن���هك 4000ك���هس ،بگره 4كهسیش بهرهو روی دیجلهكان نابنهوه. غهفور مهخموری ب���ۆ جاری پێنجهمبۆ سهرۆكی یندك ههڵبژێررایهوه .ئهگهر ین���دك وهك ین���كو پ���دك بوایا،حهمید دهروێش ئاس���ای رۆژئاوا كاك غهفوریش به نیو س���هده كورس���ی س���هرۆكایهتی پارتهكهی بهكهس نیشان نادا. سهالم مالیكی :دهیان گهوره ئهفسهریگاردی كۆماری بهعس لهناو پێشمهرگهدان ،خۆزگهم بهوانه كاكه سهالم ،بۆ نازانی لهم كوردس���تانه دهیان تاوانكاری ئهنفال لهریزی حیزبهكاندایه! (تاڵهبانی:س���لێمانی 2900ملیۆنێریتێدای���ه) ،ئهمان���ه چهندی���ان لهوان���ه تاڵهبانی بهرهو خانوه قوڕهكانی ناردن، چهندیان لهوانهن لهشاخدا ئااڵ ههڵگرانی دروش���می كرێكارانو گهالنی زۆرلێكراوی جیهان یهكگرن ب���ون ،چهندیان لهوانهن لهكیمیابارانو ئهنفالهكاندا دهستو ماڵی خهڵكیان بڕی! هاواڵتی(دوس���اڵه كهس���وكاریقوربانیان���ی هۆتێل س���ۆما چاوهڕوانی ئهنجامن) ،تۆبڵێی خاوهنی هۆتێل سۆما لهجیاتی ئهوان قهرهبونهكرانێتهوه! ئهمه ئهنجامی لێكۆڵینهوهی كوردستانیانهیه.
عێراق
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
پرۆفایل
سهرۆك ی بهره ی توركمان ی ئهرشهد ساڵح ی بۆ ئاوێنه:
7
لهكهركوك رێككهوتنێكی عهرهبی كوردی دژی توركمان ههیه ئا :سۆران كامهران لهدیمانهیهكدا لهگهڵ ئاوێنه، سهرۆكی بهرهی توركمانی عێراق ئهرشهد ساڵحی ،رایدهگهیهنێت لهسهر ههڵبژاردنهكانی كهركوك، ی ی دژ ی كورد رێككهوتنێكی عهرهب توركمان ههیه .راشیدهگهیهنێت ملمالنێی ئێستای نێوان پێشمهرگهو سوپای عێراق لهسهر خاكی توركمانه. ههروهها ئهوهش ئاشكرا دهكات ك ه ی لهئێستادا لیستی عێراقیی ه خاوهن ههڵوێستێكی یهكگرتو نییه. ی س���اڵحی ،كه لهههمانكاتدا ئهندام ی ی عێراقه لهس���هر لیس���ت پارلهمان��� عێراقیی���ه ،پێیوای���ه ئ���هو ملمالنێو ی لهئێستادا لهسهر ناكۆكییه سیاسییه ی عێ���راق ههیه، گۆڕهپان���ی سیاس��� "ملمالنێیهك ه لهنێ���وان كورد لهالیهكو ی تر" ع���هرهبو توركمانی���ش لهالیهك لهههمانكات���دا ئ���هوهش رادهگهیهنێت ی ی ك ه س���وپای عێراقو هێز ئهو خاكه پێش���مهرگه ملمالنێی لهس���هر دهكهن "ئێمه وهكو توركمان وایدهبینین ،ئهو ی مێ���ژو توركمانییه ،بهاڵم خاكه بهپێ ی گۆڕانی دیمۆگرافی هاتوه". دوچار ی بۆ چارهسهری گرفت ه سیاسییهكان ی نێوان كوردستانو عێراقیش ،سهرۆك ی توركمانی پێیوایه "چارهس���هر بهره ی ی راستهوخۆ ی دیالۆگ پێویست ه لهڕێگه نێوان كوردو توركمانو عهرهب بێت ،بۆ ی ئهوهی بگهین بهئیدارهیهكی تهوافوق سیاسی هاوبهش". ی لهمانگی ئازاری ئهمساڵهوه سهرۆك ی ههرێمی كوردستان مهس���عود بارزان ی بههاوپهیمان���ی لهگهڵ ئهی���اد عهالو سهرۆكی لیس���تی عێراقییهو موقتهدا ی رهوتی س���هدر، س���هدری س���هرۆك ی ههوڵیان���دا متمان���ه لهن���وری مالیك سهرۆك وهزیران بسهننهوه ،بهاڵم لهو ی مانۆڕهد س���هركهوتو نهبون .لهباره ی ی ئایا لهئێس���تادا لێسهندنهوه ئهوه ی گرفتهكان، متمانه دهبێت ه چارهسهر ی ی دهڵێ���ت "لێس���هندنهوه س���اڵح
كهركوكو زۆربەیناوچه جێناكۆكەکان ی ناسنامهی بهپێ مێژوییو كلتوری "توركمانین" ئهرشهد ساڵحی ی متمانه ههرچهنده ل���هڕوی قانونییهوه دهڵێت "ئهگ���هر كورد پێش���مهرگه قبوڵكراوه ،بهاڵم ئامرازێكی سهركهوتو ههبێتو ههڕهش���ه لهوانیتر بكات ،ئهوا ی ت���ر پهنادهبات ه ی الیهنهكه بهناچ���ار نییه". ی ی توركمان���ی عێ���راق ك��� ه ب���هر حكوم���هت ،ی���ان كۆمهڵگ���ه ب���هره ی نێودهوڵهتی". ی ژمارهی���هك پارت��� لهگردبون���هوه ی ی ح���هوت س���اڵه ههڵبژاردن ماوه ی ی پارێزگا ی پێكهاتوهو لهسنور توركمان ی كهركوك ئهنجام ی پارێزگا ی پارلهماننو ئهنجومهن كهركوك خاوهنی دو كورس ی ی رێكنهكهوتن ی ( )2010/3/7چون ه نهدراوه ،ئهوهش بههۆ لهههڵبژاردنهكان ی نێوان الیهن ه سیاسییهكانی شارهكهوه. ی عێراقییهوه .س���هرۆك ن���او لیس���ت ی ی ههڵس���هنگاندنی بۆ لهئێستاشدا بۆ ههڵبژاردنی ئهنجومهن بهرهكه ،لهباره ی ی كهركوك ،ههریهكه لهالیهن ی سیاسی كورد ،پارێزگا سیاسهتی سهركردایهت ی پڕۆژه ی ك���وردیو عهرهب���یو توركمان ی كورد ههڵ ه دهڵێت "س���هركردایهت ی تایب���هت بهخۆی���ان ههی���هو ی ئایا قانون��� ی ئهوهش زۆریان كردوه" .لهباره لیس���تی عێراقییه لهئێس���تادا خاوهن ئامادهشنین س���ازش بۆ یهكتر بكهن، ی ی یهكگرت���وه ،دهڵێ���ت ههرچهن���ده ل���هم میانهدا س���هرۆك ههڵوێس���تێك ی ی پارلهمانی عێراقو نێردهی س���كرتێر ی لیست "نهخێر ،لهئێستادا ههڵوێست گش���تی نهتهوه یهكگرتوهكان لهعێراق عێراقییه یهكگرتو نییه". ی ی لێكنزیكردنهوه ی مارتن كۆپلهر ،ههوڵ ی خاوهن ی ك���ورد لهئێس���تادا الیهن ی ئهو الیهنانهیان داوه ،بهاڵم تائێس���تا ی پێش���مهرگهیه ،ههرچی سوپا هێز ی هاوبهش. عێراقیش��� ه بهس���هر عهرهبی ش���یعهو نهگهیشتونهت ه رێككهوتنێك ی كهركوكهوه، لهبارهی ههڵبژاردنهكان ی ی خاوهن سوننهدا دابهش���بوه ،ئهوه ی توركمان���ی ،دهڵێت ی بهره ی تایبهت بهخۆی نییه ،س���هرۆك ی س���هرباز هێز ی كهركوك، ی ئهوهدا "سهبارهت بهههڵبژاردنهكان ی توركمان���ه .لهوهاڵم نهتهوه ی ی ههڕهش��� ه رێككهوتنێك���ی عهرهبی ك���وردی دژ ئایا توركمان ئهگهر دوچار ی ی لهخۆیان توركم���ان ههی���ه ،ئ���هوهش لهڕێگه هاتن ،بهچ هێزێ���ك بهرگر ی ی تۆم���اری دهنگدهران��� ی بهكارهێنان��� ی ب���هرهی توركمان دهكهن ،س���هرۆك
ی ."2010ههروهها دهڵێت "ئێم ه س���اڵ ی وهكو توركم���ان دهخوازین ئیدارهیهك ی هاوب���هش ههبێ���ت ،كورس���ییهكان ی یهكسان ئهنجومهنیش بهش���ێوهیهك دابهش بكرێت". ی ی لهشار ساڵی رابردو ،الیهنی كورد ی كهرك���وك دهس���تبهرداری پۆس���ت ی بون ی پارێزگا ی ئهنجومهن��� س���هرۆك ی بۆ پێكهات���هی توركمانی ،ك ه خاوهن ی نۆ كورس���ین لهكۆی ( )41كورس��� ی پارێ���زگای كهرك���وك. ئهنجومهن��� لهوكاتهشهوه تائێستا بهڕای چاودێران سیاسهتو میدیای توركمان لهههمبهر ی بهس���هردا ی بهرچاو ك���ورد گۆڕانێك هاتوه. ی ك ه پێیوای ه ی ئهو بۆچونه دهرباره ی بهرانبهر ی بهرهی توركمان سیاس���هت كورد گ���ۆڕاوه ،توركمانهكانیش زیاتر لهغهم���ی بهدهس���تهێنانی پۆس���تو كورس���یدان ،ئهرشهد س���اڵحی دهڵێت "نزیكبونهوه لهنێ���وان كوردو توركمان نیی���ه ،بهاڵم ئێم���ه وهك���و توركمان دهمانهوێ���ت ههلێ���ك بدهین��� ه ب���را كوردهكانم���ان ،تاوهك���و پێداچونهوه بهحیس���اباته سیاس���ییهكانی خۆیاندا ی "ئێم���ه چاوهڕوانین بكهن" .وتیش���
ی ی جێبهجێكردن لهسهر زهویو بهكردار رێككهوتنهكان ببینین". ی ()140ی دهستوری عێراق، مادده پارێ���زگای كهرك���وكو ژمارهی���هك ی س���هاڵحهدینو ی پارێزگاكان ناوچ���ه ی بهناوچ هی جێناكۆك دیالهو نهین���هوا ی ی توركمان ناوب���ردوه ،ب���هاڵم ب���هره ی ئ���هو ناوچان ه بڕوایان وای��� ه زۆرینه ی مێژوییو كلتوری ئهو ی ناسنام ه بهپێ ناوچانه "توركمانین". ی توركمانی ،ئاماژه ی بهره س���هرۆك ب���هوهدهكات ئهوان ههر لهس���هرهتاوه ی ئهو ناوچان ه رهخنهیان لهناودێركردن ی بهناوچهی جێناكۆك ههبوه ،بههۆكار ی "ئهو ناوچانه لهڕوی ئیتنییهوه ئهوه ی تێكهڵنو لهڕوی سیاس���ییهوه ناكۆك ی ی دیمۆگرافیشهوه توش لهسهرهو لهڕو گۆڕان هاتون". ی لهئاماژهیهكیش���دا ب���ۆ بڕیارهك��� ه س���هرۆكی ههرێم���ی كوردس���تان ك ه ی ( ،)2012/12/12بڕیاری���دا رۆژ بهگۆڕینی ن���اوی ناوچه جێناكۆكهكان ی بۆ ناوچه كوردستانییهكانی دهرهوه ههرێم ،ئهرشهد س���اڵحی دهڵێت "ئهو ی ناوچ ه ی ئهمڕۆ تان هی لهناو كهس���ه جێناكۆكهكان ههیه ،كاتێك دهس���تور ی لهو ناوه كردو نوسرایهوه پش���تگیر لهگهڵ الیهنهكانی تر رێكهوتن ،تا ئهو ناوه لهدهستوردا زیاد بكرێت". لهبهش���ێكی دیك��� هی قس���هكانیدا، ی ب ه ی ناونانهك هی س���هرۆكایهت ساڵح ی ئاشكراو رونی دهستور" "سهرپێچیهك ی ئهم ناودهب���اتو دهڵێت "چارهنوس��� ی لێنادرێ���ت ،تهنها ب ه ناوچان��� ه بڕیار ی دیالۆگو ی خهڵكهكهیو لهڕێگ ه ویست ی سیاسییهوه نهبێت". سازان ی توركمان���ی ،داوا ی بهره س���هرۆك لهحكومهتی ناوهن���دیو ههرێم دهكات ی ی ناوچ ه جێناكۆكهكان لهڕو رهوش��� سیاس���یو ئهمنییهوه ئاڵ���ۆز نهكهن. ههربۆی��� ه پێش���نیار دهكات ه���هردوال ی دهستور، پهنا ببهنه بهر ههمواركردن ی دهستهواژهیهك ی دۆوینهوه بهئامانج كه س���ازانی لهس���هر ههبێتو لهگهڵ واقیعی ئهو ناوچانهدا بگونجێت.
پارلهمانتارێك ی عێراقییه:
مایهی شهرمه سهرۆكایهتی ههرێم شهڕ ی ناونان دهكات ئا :سۆران سهبارهت بهبڕیارهكهی بارزانی بهگۆڕینی ناوی ناوچه جێناكۆكهكان بهناوچه كوردستانییهكانی دهرهوهی ی لیستی ههرێم ،پارلهمانتارێك عێراقییه به"شهرم"ی دهزانێت سهرۆكایهتی ههرێم خۆی له"شهڕی ناونانهوه" بگلێنێت .پارلهمانتارێكی لیستی هاوپهیمانی نیشتیمانی شیعهكانیش دهڵێت "دهستور ئهو ناوچانهی بهجێناكۆك ناوبردوه، بۆیه پێویست ناكات ناوی دیكهی لێبنێین". رۆژی ( )2012/12/12بهبڕی���ار ی ژم���اره ( ،)26مهس���عود بارزان���ی س���هرۆكی ههرێمی كوردستان بڕیاریدا بهگۆڕینی ن���اوی ئ���هو ناوچانهی كه م���اددهی ()140ی دهس���توری عێراق دهیانگرێتهوه بهناوچه كوردستانییهكان لهدهرهوهی ههرێ���م ،ئهوهش "لهپێناو پاراستنی سروش���تی كوردستانی ئهم ناوچانه ،لهڕوی دانیشتوانو كهلهپوری جۆراوجۆرییهوه". ئ���هو بڕی���ارهش كاردان���هوهی ئیحسان عهوادی الیهن���ه عێراقییهكان���ی لێكهوت���هوه، جگه لهس���هرۆك وهزیران ،بهش���ێك بدات ،بزانێت تاچهند لهگهڵ دهس���تور لهپارلهمانتارانی عێراقیش بهش���یعهو گونجاوه". ماددهی ()140ی دهستوری عێراق، سوننهوه ئهو بڕیارهیان رهتكردهوه. ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهران لهسهر كهرك���وكو بهش���ێك لهپارێزگاكان���ی لیستی هاوپهیمانی نیشتیمانی ئیحسان دیال���هو نهین���هواو س���هاڵحهدینی عهوادی ،بهئاوێنهی راگهیاند "پێویسته بهناوچ���هی جێناكۆك ناوب���ردوه .بۆ سهرۆكی ههرێم رێز لهدهستور بگرێت ،دیاریكردنی چارهنوسی ئهو ناوچانهش، چونكه ئهو دهس���توره لهالیهن گهلی قۆناغهكانی ئاسایكردنهوهو سهرژمێریو عێراقهوه دهنگی پێ���دراوه" .عهوادی راپرس���ی دیاریك���راوه ،دوایین وادهی داوا دهكات بارزان���ی ئ���هم بڕی���ارهی جێبهجێكردن���ی ئ���هو ماددهی���هش بگۆڕێت ،چونكه "پێچهوانهی دهستوره )2007/12/31( ،بو. ع���هوادی ،بڕیارهك���هی بارزان���ی پێویسته بارزانی پێش ئهوهی بڕیارێك
بارزانی رێز ی لهههوڵهكانی تاڵهبانی نهگرت بۆ هێوركردنهوهی بارودۆخهكهو بووە هۆی لهناوبردنی ههمو ههوڵهكانی ئاساییكردنهوهی بارودۆخهكه به"بڕیارێك���ی شهخس���ی" ناودهباتو دهڵێ���ت "پێموانییه ئ���هوهی بارزانی دهیڵێت ،لهسهر ئهرزی واقیع روبدات". وتیش���ی "دهس���تور ئ���هو ناوچانهی بهجێناكۆك ناوبردوه ،بۆیه پێویس���ت ناكات ناوی دیكهی لێبنێین" .ههروهها داواش���یكرد بارزانی جگه لهدهستور، رێز لهو رێككهوتنه سیاسیانهش بگرێت كه لهنێوان كوتله سیاسییهكاندا واژو كراوه. بڕیارهكهی بارزانی ،دوای ئهوه هات كه مالیكی س���هرۆك وهزی���ران چهند
جارێك لهمیدیاكان���هوه ئهو ناوچانه ی بهناوچهی تێكهڵ ناوبرد .وهكو بارزانی لهراگهیهنراوهكهیدا دهڵێت "دوای ئهوهی ههندێ بهرپرس���ی ب���ااڵ لهحكومهتی عێراق پاش���گهزبونهتهوه بهمهبهست لهبهكارهێنانی دهس���تهواژهی (ناوچه ناكۆكی لهس���هرهكان) كه لهدهستوری عێراق���دا هاتوه ،وهك ئاماژه بۆ ناوچه كوردس���تانییهكانی دهرهوهی ههرێمی كوردس���تانو لهجیاتی ئ���هوه لهكاره فهرمییهكانیاندا جۆره دهستهواژهیهك بهكاردههێن���ن كه بێ هیچ بهڵگهیهكی یاس���ایی واقعی ،مێژوییو جوگرافین، ئهمهش ئهوه دهگهیهنێت كه مهبهستو ئ���ارهزوی جێبهجێ كردن���ی ماددهی ()140ی دهستوریان نییه". پارلهمانت���اری لیس���تی عێراقیی���ه عوم���هر جب���وری ،ب���ۆ ئاوێن���هی رونك���ردهوه بڕیارهك���هی س���هرۆكی ههرێ���م "لهروی قانونیی���هوه ههڵهیه، چونكه لهدهستوردا تهنها ناوی ناوچه جێناكۆكهكان هات���وه" .ههروهها رای وایه ئهوهی بارزانی كردویهتی ناوێكی سیاس���ییه ،بۆیه دهڵێ���ت "من وهكو سیاسییهك بههیچ شێوهیهك دان بهو دهس���تهواژهیهدا نانێ���م ،چونكه دژی یهكێتی نیشتیمانی خاكی عێراقه". راگهیهنراوهك���هی بارزان���ی رۆژێك دوای رونكردنهوهیهك���ی نوس���ینگهی سهرۆكایهتی كۆماری عێراق هات ،كه تیایدا تاڵهبانی رایگهیاندبو بههاوكاری جێگرهكهی گهیشتونهته رێكهوتنێكو داوای لهههولێرو بهغدا كرد ،ش���هڕی میدیای���ی دژی یهكت���ر رابگرن .بهاڵم دوای بڕیارهك���هی بارزانیو وهاڵمهكهی مالیكی ،جارێكی دیكه بارزانی وهاڵمی مالیكی دایهوه. بهبۆچونی عوم���هر جبوری ،بارزانی "رێزی لهههوڵهكانی تاڵهبانی نهگرتوه
ب���ۆ هێوركردن���هوهی بارودۆخهك���ه، ههروهه���ا ب���وه ه���ۆی لهناوبردن��� ی ههم���و ههوڵهكانی ئاس���اییكردنهوهی بارودۆخهك���ه" .وتیش���ی "بڕبارهكهی بارزان���ی كاردان���هوهو ههڵوێس���تێكی ئیس���تفزازی ب���و ،بۆیه ئێم���ه بههیچ شێوهیهك پێشوازی لێناكهین". بهڕای جب���وری ،دهب���و حكوم هتو پارلهم���ان بڕی���اری گۆڕین���ی ئ���هو ناوچانهیان بدایه ،نهوهكو س���هرۆكی ههرێم .لهوبارهیهش���هوه وتی "مایهی ش���هرمه بۆ س���هرۆكایهتی ههرێم ،كه دێته ئهم شهڕی ناونانهوه .ئهم بڕیاره لهروی واقیعهوه هیچ بایهخێكی نییهو كێشهكانی نێوان ههرێمو ناوهند زیاتر دهكات". لهالیهكی ترهوه پس���پۆڕێكی بواری قانونی ئاش���كرای دهكات ،بڕیارهكهی سهرۆكی ههرێم پێچهوانهی دهستورهو ههڵوهشانهوهی بڕیارهكهش بهالوازبونی پێگهی ههرێم ناودهبات. پسپۆری یاس���ای دهستوری ،حاكم لهتی���ف مس���تهفا ،باس���ی لهوهكرد بڕیارهكهی سهرۆكی ههرێم "پێچهوانهی دهس���توره ،چونك���ه م���ادهی 140ی دهس���تور ئهو ناوچان���هی بهناوچهی جێناك���ۆك وهس���فكردوه" .ناوب���راو وتیش���ی" ،مادهی پانزهی دهستوری عێ���راق دهڵێ���ت ،نابێت هی���چ بڕیارو یاس���ایهك لهحكومهت���ی ئیتیحادیو ههرێمهكانیش دهربچن كه پێچهوانهی دهس���توربن ،بۆیه ئهگ���هر حكومهتی ئیتیحادیو فراكسیۆنی دهوڵهتی یاسا بیانهوێ���ت تانه لهبڕیارهكه بدهن ،ئهوا دهتوان���ن ههڵیبوهش���ێننهوه ،بهوهش ههرێم س���هرپێچییهكی یاسایی لهسهر خ���ۆی تۆماركردوه ،ههڵوهش���انهوهی بڕیارهك���هش پێگ���هی ههرێ���م الواز دهكات".
پۆستاڵو ههڵبژاردن چوار س���اڵ لهمهوبهر ئهوهن���دهی نهمابو خانهقین س���وپاو پێش���مهرگه بهگژیهكدا بكات ،لهئێستاش���دا دیجل���ه ههمان كار دهكات .كۆكردن���هوهو نمایش���كردنی هێز لهالی���هن بارزان���یو مالیكییهوه بهر لهئهنجامدان���ی ههڵبژاردن���ی ئهنجومهنی پارێ���زگاكان ،ب���هڕای چاودێ���ران جگ���ه لهههڕهش���هی سیاس���یو پڕوپاگهن���دهی ههڵبژاردن هیچی تر نییه. لهسهرهتای س���اڵی ()2008دا ،بهپاساوی ههوڵ���دان بۆ باش���تركردنی دۆخی ئهمنی ناوچهی سێگۆش���هی س���وننی ،مالیكی "ئهنجومهنی ئیسناد"ی بۆ خێڵه سوننییه عهرهبییهكانی س���نوری پارێ���زگای دیاله دروس���تكردو كوردیش دژی وهستایهوه، چونك���ه بهئامرازێكی دهس���تی مالیكیان دهزانی ب���ۆ كۆنترۆڵكردنی ناوچهكه .ئهو ههنگاوهش بهر لهئهنجامدانی ههڵبژاردنی ئهنجومهنی پارێزگاكان بو لهساڵی ()2009 دا. لهمانگی نیساندا ،فیرقهی پێنجی سوپای عێراق ،لیوای ()34ی هێزی پێشمهرگهی ئاگاداركردهوه ،تاوهكو خانهقین چۆڵبكات، بۆ ئهوهی س���وپا كۆنترۆڵی باری ئهمنی ناوچهكه ب���كات ،بهاڵم كورد ئهو داوایهی رهتكردهوه .لهمانگ���ی تهمموزدا ،مالیكی ههڵمهتی سهربازی "بشائر الخیر" دهستی پێك���رد ،بهمهرام���ی كۆنترۆڵكردنی باری ئهمنی پارێزگای دیاله .لهسهرهتای مانگی ئابدا فیرقهی یهكی سوپا بهرهو خانهقین جواڵو داوایانكرد لهماوهی ( )24كاتژمێردا پێشمهرگه لهناوچهكه نهمێنی ،بهاڵم ئهم داوایهش رهتكرایهوه. لهو سهروبهندهدا ،سوپا گێچهڵی بهبارهگای پارته سیاسییهكانی كورد لهجهلهوال كرد، كاتێكی���ش هێزهكانی پۆلیس ویس���تیان ئهفس���هرێكی ههواڵگری كورد دهس���تگیر بك���هن ،لهئاكامدا پێش���مهرگهو س���وپا بهرانبهری یهكتر وهستانو پێشمهرگهیهك كوژراو ههڵچون دروس���تبو .لهم الش���هوه لێدوانهكانی مالیكی دژی كورد ههڵكشا. دوای روداوهكان���ی خانهقین ب���ۆ ماوهی نزیكهی س���اڵێك شهڕه قس���هی میدیایی لهنێ���وان بهغ���داو ههولێ���ر ب���هردهوام ب���و .كۆتای���ی روداوهك���هش ب���هوه هات بهنێوهندگیری سوپای ئهمهریكا ،بارزانی چ���وه بهغداو لهگ���هڵ حكومهتی ناوهندی رێككهوتن لهس���هر ئهوهی خانهقین لهبری سوپاو پێشمهرگه ،بخرێته ژێر دهسهاڵتی پۆلیسهوه. لهمانگی تهمموزی ئهمس���اڵدا ،وهزارهتی بهرگ���ری عێراق فهرماندهی���ی دیجلهی بۆ دیال���هو كهركوكو س���هاڵحهدین پێكهێنا. لهمانگ���ی ئهیلول���دا ك���ورد بهناقانون���ی لهقهڵهمی���دا .لهمانگ���ی یان���زهدا كاتێك هێزێكی پۆلی���س ههوڵیدا گهنجێكی كورد لهق���هزای خورمات���و دهس���تگیر بكات، ش���هڕه تهقه رویداو كهسێك كوژرا .ئهمه لهكاتێكدای���ه بڕی���اره لهمانگ ی نیس���انی ()2013دا ،ههڵبژاردن���ی ئهنجومهن���ی پارێزگاكان بهڕێوهبچێت. توندبون���هوهی ملمالن���ێ سیاس���ییهكان، گهیش���ته ئهوهی جارێكیتر پێش���مهرگهو س���وپای عێ���راق بهرانب���هری یهكت���ر بوهستنهوه .چهند رۆژێك لهمهوبهر بارزانی س���هرۆكی ههرێم بهرۆژنامهیهكی عهرهبی راگهیاند "رێگه بهمالیكی نادهین لهناوچه جێناكۆك���هكان هێزهكان���ی بجوڵێنێت". ههم���ان رۆژ ش���ێخ جهعف���هری وهزیری پێشمهرگه ،مالیكی بهچهكداركردنی خێڵه عهرهبییهكانی كهرك���وكو دیالهو تكریت تۆمهتبارك���رد .بهرههم س���اڵحی جێگری تاڵهبانی���ش ،وتی :مالیكی دهیهوێت كورد بۆ زهمهنی سهدام بگێڕێتهوه. بۆ چارهس���هركردنی ئهم دۆخه ،جارێكیتر بهناوبژیوان���ی ئهمهریكا ،ك���وردو ناوهند كهوتن���هوه گفتوگ���ۆ ،بهاڵم نهگهیش���تنه رێككهوتنو تائێستا شهڕه لێدوانی میدیایی بهردهوامه. بهڕای چاودێ���ران ،ئهم دو ههنگاوهی بهر لهههڵبژاردنی پارێزگاكان ،لهالی مالیكییهوه بۆته هۆی وروژاندنی ههس���تی نهتهوهییو خۆنمایشكردن وهكو بهربهستێك لهبهردهم خواس���تی فراوانخ���وازی ك���ورد ،بهمهش توانیویهتی س���ۆزی بهش���ێك لهسوننهی باكوری عێراق بهالی خۆیدا ببات. ههرچی مهس���عود بارزانیی���ه خۆی وهكو بهرگریكاری بهرژهوهندی كورد پیشانداوهو میدی���ای كوردیو ئۆپۆزس���یۆنو یهكێتی ب���هدوای خۆی���دا كێش���كردوه ،ئهمهش خاڵێكی گرنگه ،چونكه پێش���تر یهكێتیو ئۆپۆزس���یۆن رهخنهیان لهسیاسهتهكانی بارزانی دهگرت.
8
ئابووری
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
بهپێی راپۆرتێكی بهراوردكاری، لهسااڵنی داهاتودا عێراق دهكهوێت ه ژێر قهرزێكی گهورهوه ،بههۆی ئهوهی بهتهنها پشت بهنهوت دهبهستێت. بۆ چارهسهركردنی ئهو گرفتهش، فرهجۆركردنی سهرچاوهكانی داهات لهالیهن حكومهتهوه ،بهچارهسهری بنهڕهتی دهزانرێت. بهپێ���ی راپۆرتێك���ی (ئاژانس���ی ئور) ،داهاتی ن���هوت ناتوانێ ئهو بڕه پارهیهی حكومهت پێویس���تێتی دابین ب���كات ،بۆیه زو بێ یان درهنگ عێراق دوچ���اری گرفتی قهرزی مهترس���یدار دهبێتهوه .بههۆكاری ئهوهی حكومهت بهش���ێوهیهكی فهرمی پشت بهداهاتی نهوت دهبهستێت ،بهجۆرێك ههناردهی ن���هوت ( )%95داهات���ی حكوم���هت پێكدههینێت. بهپێی راگهیهنراوهكان���ی وهزارهنی نهوت���ی عێ���راق ،لهس���اڵی ()2003 ب���هدواوه بهره همو ههن���اردهی نهوتی عێراق زیادیكردوه ،بهجۆرێك لهساڵی ()2002دا عێراق رۆژانه تێكڕا ()1.4 ملیۆن بهرمیلی ههنارده كردوه ،تاوهكو لهس���اڵی ()2011دا گهیشتۆته ()2.1 ملیۆن بهرمیل. زیادكردنی بهرههمو ههناردهی نهوت، هاوزهم���ان بوه لهگ���هڵ بهرزبونهوهی نرخی نهوت كه تائێستاش بهردهوامه. بهنمونه لهس���هرهتای ساڵی ()2002دا نرخی نهوتی خاوی بهسره گهیشتۆته ( )23.32دۆالر ،ب���هاڵم ل���ه()2011 دا گهیش���ته ( )106.17دۆالر .ئ���هو دو ه���ۆكارهش "داهاتی نهوتی عێراقی زۆر فراوانك���رد ،ئ���هوهش بهتهواوهتی لهس���هر بودجهی سااڵنه رهنگیدایهوه. بهبهڵگهی ئ���هوهی بودجهی س���اڵی داهات���وی عێ���راق ( )118.6ملی���ار دۆالره ،لهكاتێكدا بودجهی ئهمس���اڵ تهنها سهد ملیار دۆالره".
►
ئا :بارام سوبحی
►
ههر هاواڵتییهك ی عێراق نزیكه ی ( )3440دۆالر ی لهبودج ه بهردهكهوێت بودجه ی ساڵی داهاتوی عێراق ()118.6 ملیار دۆالره، لهكاتێكدا بودجهی ئهمساڵ تهنها سهد ملیار دۆالره
لهساڵی ()2002 دا عێراق رۆژانه تێكڕا ()1.4 ملیۆن بهرمیلی نهوتی ههنارده كردوه ،تاوهكو لهساڵی ()2011دا گهیشتۆته ()2.1 ملیۆن بهرمیل
بودجهی س���اڵی داهاتو ،گهورهترین بودجهی���ه لهمێ���ژوی عێراق���دا ،وهكو راپۆرتهكه باس���ی لێ���وهدهكات ئهگهر ژمارهی دانیش���توان زیات���ر له ()34 ملیۆن كهس بێت ،واته عێراق بۆ ههر هاواڵتییهك دهبێ���ت نزیكهی ()3440 دۆالر خهرج بكات ،لهكاتێكدا لهواڵتانی هاریكاری ئاب���وری ،تێك���ڕا ناوهندی ( )15.331دۆالر خهرجدهك���هن. لهراپۆرتهك���هدا هات���وه "ئهگ���هر ئهو ناوهن���ده بهس���هر عێراق���دا جێبهجێ
نهوهكو تهنها پش���ت بهستن بهنهوت، خشتهی ژماره ()1 ئهگ���هر "دهیهوێ���ت دارایی پێویس���ت بكهین ،ئهوا ناوهندی خهرجی حكومی راپۆرتهكه "ئهو ژمارهیهش زۆر كهمتره وهدهستبهێنێت بۆ گهشهپێدانو ببێته لهبودج��� ه ( )118ملی���ار دۆالرییهكهو گهلێكی پێشكهوتو". ( )500ملیار دۆالر تێدهپهڕێنێت". لهالیهكی دیكهوه ،ئاژانس���ی وزهی راپۆرتهك���ه ئام���اژه ب���هوه دهكات لهبودج���هی داواكراوی���ش كهمت���ره، ههرچهن���ده ( )%95داهاتی حكومهت ئ���هوهش بهڕون���ی ئاش���كرای دهكات نێودهوڵهتی ،پێشبینی دهكات عێراق لهنهوتهوهیه ،بهاڵم بهرزترین قازانجی كه داهاتی نهوت بهش���ی دابینكردنی لهس���اڵی ()2020دا رۆژان���ه ()4.4 ملیۆن بهرمیل ههن���ارده بكات ،بهاڵم نهوت ك���ه حكومهت دهس���تیكهوتوه خهرجییهكانی حكومهت ناكات". ی بواری ئابوری" ،داهاتهكهی نابێت���ه هۆی دابینكردنی بهڕای ش���ارهزایان ( )83ملیار دۆالر بوه ،كاتێك لهساڵی ی بهفرهجۆركردنی پێداویس���تییهكانی ئێس���تای عێراق، ()2011دا رۆژانه ( )2.1ملیۆن بهرمیل عێ���راق پێویس���ت ی داهات���ه حكومیی���هكان دهبێ���ت ،نهوهكو ئهو كاته كه ژمارهی دانیشتوانی نهوتی ههن���ارده ك���ردوه .بهگوێره
دهگات���ه ( )41.8ملی���ۆن ك���هس". بهبهڵگ���هی ئهوهی لهوكات���هدا عێراق ب���ۆ بودجهكهی پێویس���تی بهنزیكهی ( )640.7بلیۆن دۆالر دهبێت. راپۆرتهكه ،ئهو تێڕوانینه بهنادروست دهزانێت كه پێیوایه زیادبونی بهرههمی نهوتی عێراقو ههناردهكردنی ،دهبێته ه���ۆی ئ���هوهی حكوم���هت بتوانێ���ت لهداهاتودا پێداویس���تییه داراییهكانی عێ���راق دابین بكات .بهبهڵگهی ئهوهی گهورهتری���ن ههن���اردهكاری ن���هوت لهجیهاندا واڵتی سعودییه ،كه بهرزترین رێژهی داهاتی نهوتی لهساڵی ()2011 دا ههب���وهو گهیش���تۆته ( )318ملیار دۆالر ،ئهوهش لهئاكامی ههناردهكردنی ( )7.2ملیۆن بهرمیل نهوت رۆژانه. بودجهی عێراق لهساڵی ()2013 - 2003
راپۆرتهك���ه بۆ زیات���ر رونكردنهوهو دهرخس���تنی جیاوازی نێ���وان عێراقو دهوڵهتانی ئهندام لهرێكخراوی هاریكاری ئابوریو گهش���هپێدان ،خهرجییهكانی حكومهتو پشكی تاكیچهند دهوڵهتێكی لهساڵی()2009دا بهنمونه هێناوهتهوه. سهیری خشتهی ژماره ( )1بکه.
ئا :ئاسۆ سهراوی ی ی مۆڵهتی هێنان بههۆی گرانی پێدان ئاژهڵ بۆ ههرێم ،كهمترین بازرگان ی كاری هێنانی ئاژهڵ دهكهن، بهفهرم ی ی قاچاخ لهبهشێك بهاڵم بهرێگا ی زۆری سنورهكانی ئێرانهوه ئاژهڵێك ی زۆر دێت ه ناو ههرێمهوهو بهپێ ی بهدواداچونێكی ئاوێنهش لهسهرهتا ی ئهمساڵهوهو لهسنوره جیاجیاكان پارێزگای سلێمانییهوهو تائێستا ب ه ی قاچاخ ،ههزاران ئاژهڵ هاتۆت ه رێگا ناو ههرێمهوه ،ك ه زۆرینهیان لهالیهن ی الیهنه پهیوهندیدارهكانهوه دهست بهسهرداگیراوه. ی ه���هر بازرگانێك بیهوێ���ت بهفهرم ی ئ���اژهڵ بكات بۆ ههرێم، كاری هێنان ی دهبێت به فهرمی نوسراوێك ئاراسته ی بهڕێوهبهرایهتی ڤێتێرنهری سنورهكه ی بكات ،تا لهرێگایهوه كاره یاساییهكان ی هێنانی ئهنجامبداتو دهبێت رهزامهند ی بازرگانیو كشتوكاڵییش ههردو وهزارت وهربگرێ���ت .د.ئ���اری س���هالحهدین ی بهڕێوهب���هری ڤێتێرن���هری س���لێمان لهوبارهیهوه ئام���اژه بهوه دهكات ،ك ه ی ئاژهڵ ههر بازرگانێك بیهوێت بهفهرم ی بێنێت دهبێت ناوی ئهو واڵتهش دیار بكات ك ه ئاژهڵهك��� هی لێوه دێنێت ،تا ی ی لهو واڵتهوه ئهوان دڵنیابن ل���هوه ی ئاژهڵ ئاژهڵهكهی لێوه دێت نهخۆش ی ی س���ایت نیی��� ه ب���ۆ ئهوهش س���هیر رێكخ���راوی ( )oidدهك���هن ،چونك ه ی ئاژهڵ لهههر واڵتێكدا ههبێت نهخۆش لهو سایتهدا باڵودهكرێتهوه ،ههرچهند بهش���ێك لهبازرگان���ان وادهزان���ن ك ه ی ئێ���ران یهكێك ه لهو لهئێس���تادا واڵت ی تێدا ی كه نهخۆش���ی ئاژهڵ واڵتان���ه ی رهتكردهوه باڵوه ،بهاڵم د .ئاری ئهوه ی ئاژهڵ لهئێراندا ههبێتو كه نهخۆش��� وتی "لهئێستادا ئێران لهو واڵتان ه نیی ه ی كه نهخۆشی ئاژهڵی تێدا بێت" .د .ئار ی نهش���اردهوه كه مۆڵهتپێدان ئهوهش
►
بهفهرمی كهمترینو بهقاچاخ زۆرترین ئاژهڵ دێته ههرێمهوه بههۆی ئهوهی ههرێم داوای بڕوانامهی تهندروستی ئهو واڵته دهكات كه ئاژهڵی لێوه دێت، كاری هێنانی ئاژهڵ بهفهرمی زۆر قورس بوه ی ئاژهڵ ئاس���ان نییه ،چونك ه مهیدانی ئاژهاڵن له سلێمانی بههێنان ی ههرێمی كوردس���تان داوای بڕوانام ه ی ی ئ���هو واڵت��� ه دهكات ك ه رهشهواڵخ ك ه بهقاچاخ هێنراوه دهست تهندروس���ت ئاژهڵهكهی لێوه دێت "زۆرب هی واڵتانیش بهسهرداگیراوه ،غهرامهی ئهوانهش بۆ رێگ ه ن���ادهن بهفهرمی ئاژهڵیان بڕوات ه م��� هڕو بزنهكان 17ملی���ۆن 710ههزاره ی نادهن ،دیناربوه بۆ رهش���هواڵخهكانیش زیاتر دهرهوهو بڕوانامهی تهندروست ی ی ل ه 85ملیۆن دینار بوه ،هاوكات بهپێ بۆی ه هێنانی ئ���اژهڵ بهفهرمی كارێك ی ی ئامارێك���ی بهڕێوهبهرایهت���ی گومرگ ئاس���ان نییه" .ئهوكاتهش كه هێنان ی باش���ماخ لهسهرهتا ئهمساڵهوه ی ئاس���ان نابێت بهشێك مهرز ئاژهڵ بهفهرم لهبازرگانان���ی ئهو ب���واره ههوڵدهدهن تائێستا دهستگیراوه بهسهر 451سهر ی قاچاخ���هوه ئاژهڵ بهێنن ه ناو رهش���هواڵخو 617س���هر م هڕو بزن ك ه بهرێگا ی ههوڵدراوه بهقاچ���اخ بێته ههرێمهوه، ههرێمهوهو نزیكترین واڵتیش بۆ هێنان ی وتهی س���هروهر كاكه عهبدواڵ ی سلێمانییهوه بهپێ��� ئاژهڵ بهقاچاخ لهپارێزگا ی باش���ماخ، ی مهرز ی بهڕێوهبهری گومرگ ی ئێرانه .بهپێی ئامارێكی بهش��� واڵت ی ی ئهوانهوهو لهس���هرهتا ی لهو س���نوره یاس���ای بهڕێوهبهرایهت���ی گومرگ��� ی لهس���هرهتای ئهمس���اڵهوه ئ���هم س���اڵهوه بهفهرمی هی���چ جۆره س���لێمان ی تائێستا 645سهر مهڕو بزنو 774سهر ئاژهڵێك نههاتۆت��� ه ههرێمهوه ،ئهوه
فۆتۆ :ئارام کهریم ی بهقاچاخیش هاتوه لهالیهن پاسهوان س���نورو مهفرهزهكان���ی ئاسایش���هوه ی دهستیان بهسهرداگیراوه پاشان لهال ئهوان كێش���هی گومرگی بۆكراوهتهوه، ی ئهو رونیشیكردهوه ك ه دوای دابهزین ی ههوڵ���دان بۆ ی ئێران بهه���ای تمهن��� هێنانی ئاژهڵ بهقاچاخ لهئێرانهوه زۆر زیادیكردوه. ی ی حسێن ئهحمهد بهڕێوهبهر بهوته ی ی گهرمی���ان ل���هو س���نوره گومرگ��� ئهوانیشهوه لهس���هرهتای ئهمساڵهوه ی بهفهرمی ئ���اژهڵ نههاتوه ،ئهوهش��� ی بهسهرداگیراوه، بهقاچاخ هاتوه دهست ه���هر بهوت��� هی ئ���هو بهڕێوهب���هره ی ی ئێران لهوكاتهشهوه كه بههای تمهن
زۆر دابهزی���وه ،هاتنی ئاژهڵ بهقاچاخ زۆر زیادیكردوه. بهپێی چهند زانیارییهكیش ك ه دهست ی قهندیلیشهوه ئاوێنه كهوتوه لهسنور ی زۆر دێت ه ن���او ههرێمهوه، ئاژهڵێك��� ی بهرباڵوی س���نورهكهو بهاڵم بهه���ۆ ی كوردستان لهو ی كرێكاران بونی پارت ی ی ههرێ���م توانا ناوچهی���هدا حكومهت كۆنترۆڵكردنی ئهو سنورهی نییه. لهس���نوری پشدهریشهوه وهك رائید ی ی بهڕێوهبهر فهیسهڵ محهمهد جێگر پۆلیسی گومرگی پشدهر رونیدهكاتهوه، ئاژهڵێكی زۆر بهقاچاخ هاتوه ،ئهوانیش ی خۆیان توانیویانه دهست بهپێی توانا بگ���رن بهس���هر زۆرینهی���دا ،ههروهها
ی ی لهوه كرد ك ه لهس���هرهتا ئهو باس��� ئهمس���اڵهوه تائێس���تا توانیویان��� ه دهس���تبگرن بهسهر 170س���هر م هڕو بزنو 121رهشهواڵخدا. ی ی گومرگ ی ترهوه بهڕێوهبهر لهالیهك ی لهوه راپهرین جهوههر رهسوڵ جهخت ی ی بهها ك���ردهوه كه ل���هدوای دابهزین ی زۆر ههی ه تمهن���ی ئێرانییهوه ههوڵێك ی ئاژهڵ به قاچاخ لهو واڵتهوه، بۆ هێنان ی ی مانگ ئهو رونیك���ردهوه ك ه ل���هدوا ی ی دراو ی ئهمس���اڵهوه كه بهها حهوت ی ی بهرچ���او دابهز ی بهرێژهیهك ئێران��� لهو سنورهی خۆیانهوه دهستیانگرتوه بهس���هر زیاتر له 600سهر رهشهواڵخو 300سهر م هڕو بزن.
تایبهت
دیسانهوه نرخی بهنزین لهههولێر فڕی
9
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ئا :بهختیار حسێن بۆ جارێكیتر نرخی بهنزین لهشاری ههولێر بهشێوهیهكی خێرا بهرز بۆوهو هاواڵتیان داوا دهكهن كه ئهگهر حكومهت چارهسهری ئهو گرفتهی پێناكرێت بهڕونی رایبگهیهنێت، حكومهتیش دهڵێت كه پالنی جددی ههیه بۆ چارهسهری گرفتهكه. ههرچهنده كوردستان رۆژانه پێویست ی ب���ه زیاتر ل���ه 4ملیۆن لیت���ر بهنزین ههیه ،ب���هاڵم لهپااڵوگهكانی (خهباتو بازیانو تاوك���ێ) رۆژانه ملیۆنێكو 200 ه���هزار لیتر س���وتهمهنی بهرههمدێت، پێش���تریش بڕهك���هی ت���ر لهبێج���ی دابین دهكرا ،بهاڵم ئێس���تا زۆر كهمی كردوه ،ئهمهش نرخی س���وتهمهنی زۆر بهرزكردۆتهوه لهكوردستان ،لهئێستادا لهههولێر نرخی یهك لیتر بهنزینی بێجی لهبهنزینخان���ه ئههلییهكان گهیش���تۆته 950دین���ارو نرخی یهك بهرمیل نهوتی 200لیتریش گهیش���تۆته زیاتر له 190 ههزار دینار ،ی���هك بهرمیل گازوایلیش 200ه���هزاری تێپهڕاندوه ،لهبهنزینخانه حكومییهكانیش ههفتانه بۆ ئۆتۆمبێلی تهكس���ی 80لیت���رو ب���ۆ ئۆتۆمبێل���ی تایبهتیش 40لیتر بهنزینی كوردستانی بهشێوهی كۆبۆن دابهش دهكرێت. عوس���مان عهبدواڵ شۆفێرێكی تهمهن 26ساڵه داوایكرد كه ئهگهر حكومهت ناتوانێت ئهو كێش���هیه چارهسهر بكات ئهوا باش���تر وایه بهڕونی بههاواڵتیانی بڵێت كه "چارهسهركردنی ئهم قهیرانی س���وتهمهنییه لهتوان���ای من���دا نییه، نهوهكو ههمیشه س���هرۆكی حكومهتو وهزیری س���امانه سروش���تییهكان كارو گرێبهس���تهكانی خۆی���ان بههاواڵتیان دهفرۆش���نهوه كه ئهوان وایان كردوه، لهكاتێكدا ئهمه هی���چ گرینگییهكی بۆ هاواڵتیان نهبوهو تهنیا بۆ بهرژهوهندیو خۆشگوزهرانی خۆیان بهكاریانهێناوه". ئهو ش���وفێرهی تهكس���ییه ئاماژهی بهوهش���كرد كه حكومهت بۆ تهكس���ی ههفتانه 80لیتر بهنزین دابین دهكات، ئهمهش ههرچهنده بهشی تهكسی ناكات، جۆرهكهش���ی زۆر خراپهو دهبێته هۆی تێكچونی فیتپهمی ئۆتۆمبێلهكانیش. ههروهه���ا توانا خالی���د یهكێكه لهو بازرگانان���هی ك���ه رۆژان���ه لهرێگ���هی تهنك���هرهوه لهبێج���یو دۆرهو بهغداوه بهشێوهیهكی نایاسایی بهنزین بۆ ههولێر دهگوازێتهوه ئام���اژهی بهوهدا كه ههر كاتێك پهیوهندی نێوان ههولێرو بهغدا
ی بهنزینی بێج لهبهنزینخان ه ئههلییهكان گهیشتۆت ه 950 دینارو نرخی یهك بهرمیل نهوتی 200 لیتریش گهیشتۆت ه زیاتر ل ه 190 ههزار دینار ،یهك بهرمیل گازوایلیش ی 200ههزار دینار تێپهڕاندوه باش بێت رێگایی هێنانی بهنزینیش بۆ كوردس���تان ئاسانتر دهبێت ،بهاڵم ههر كاتێك ئهو پهیوهندییه تێكبچێت ،ئهوا رێگاكان توند دهكرێ���نو ئهمهش رێگر دهبێ���ت لههێنانی بڕێكی زۆر بهنزین بۆ كوردستان. ناوب���راو بهرزبون���هوهی ئێس���تای س���وتهمهنی لهبهنزینخانه ئههلییهكان بۆ ئهوه گهڕاندهوه كه بڕێكی زۆر كهم سوتهمهنی بهشێوهیهكی زۆر زهحمهت دهگات���ه ههولێ���ر ،لهبهرامبهریش���دا داواكاری زۆر لهس���هر بهنزین���ی بێجی ههیه لهالیهن شوفێرانهوه. بهرپرسانی حكومهتیش ئاماژه بهوه دهكهن ك���ه لهبهرنامهیاندای���ه ههوڵی جددی بدهن بۆ چارهس���هری گرفتهكه، لهو بارهیهوه راوێژكاری وهزیری سامانه سروش���تییهكان ،د.عهل���ی حهس���هن بهلۆ لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه رایگهیاند بهرزبون���هوهی نرخ���ی س���وتهمهنی بهحاڵهتێك���ی "سروش���تی" ناوب���ردو هۆكارهكهش���ی بۆ كهمبونهوهی بهشی
ی كه به شێوهی قاچاخ سوتهمهنی دهگوازنهوه بۆ ههولێر ی ئهو تهنكهرانه وێنه سوتهمهنی لهپااڵوگهی بێجی گهڕاندهوه كه بهرههمی ناوخۆ بهشی بازاڕ ناكات، رونیشیكردهوه كه ئهوان وهكو وهزارهت ماوهیهكه بهجدی كار بۆ بهرفراوانكردنی ئهو پااڵوگهیه دهكهن ك ه لهكوردس���تان ههیه بۆ ئهوهی كهرهستهی سوتهمهنی بهشی پێویستییهكانی ناوخۆ بكات. د.عهلی ئاش���كرایكرد كه بڕیاردراوه پااڵوگ���هی خهب���ات بهرههمهك���هی دو هێندهی خۆی زیادبكات كه لهئێس���تادا 40ه���هزار بهرمی���ل دهپاڵێوێت ،بۆیه ئهم���ه هاوكارێك���ی ب���اش دهبێت بۆ چارهسهركردنی ئهم كێشهیهو ئهمهش پالنی حكومهته بۆ ئهوهی بهیهكجاری ئهو كێشهیه بنهبڕ بكات. راوێ���ژكاری وهزی���ری س���امانه سروش���تییهكان ئاماژهی ب���هوهدا كه لهئێس���تادا رۆژانه ملیۆنێكو 200ههزار لیت���ر س���وتهمهنی بهره���هم دههێنێت لهكوردس���تان لهپااڵوگهكانی خهباتو بازیانو تاوكێ كه نهوتی خاو دهپاڵێون، بهاڵم بهش���ی ناوخۆ ناكات ،پێشتریش
كاریكردۆته س���هر بازاڕی س���وتهمهن ی لهكوردستان ،بهاڵم لهدوای زیادكردنی پااڵوتن لهپااڵوگهی خهبات ئهوا كێشهكه ( )%65 -%60چارهسهر دهبێت. بهاڵم ئهندامی لیژنهی پیشهس���ازیو وزه لهپهرلهمانی كوردستان ،عهبدواڵی م���هال نوری ،جهخت���ی لهوهكردهوه كه حكومهتی ههرێم نهیتوانیوه سوتهمهنی بۆ هاواڵتیان دابین بكاتو هۆكارهكهشی بۆ نهبونو بێپالنی حكومهت گهڕاندهوهو وتی "چونكه كاتێك بیهوێت چارهسهری ئ���هو كێش���هیه ب���كات ،ئ���هوا چهند ههنگاوێ���ك ههیه دهبێت ههڵی بگرێت، لهوانهش دهبێ���ت كۆمهڵێك پااڵوگهی گهوره دروست بكرێت له كوردستان بۆ پااڵوتن���ی نهوت ،ههندێك نهوتی خاوی بفرۆشێت بهنرخێكی ههرزان ،بۆ ئهوهی س���وتهمهنی ناوخۆیی پێ دابین بكات، ب���هاڵم حكومهت تاكو ئێس���تا ئهمهی نهكردوهو نهشیتوانیوه لهوهرزی هاویندا ئهو ب���ڕهی تر لهبێجی دابی���ن دهكرا ،بهش���ه س���وتهمهنییهكی ب���اش خهزن ی كردوهو بكات ،بۆ ئ���هوهی له حاڵهتێكی ئاوادا بهاڵم لهئێس���تادا زۆر كهم���
ههر كاتێك پهیوهندی نێوان ههولێرو بهغدا بۆوه ئاسایی ی رێگایی هێنان بهنزینیش ئاسان دهبێت
فۆتۆ :بهختیار حسێن دابهشی سهر هاواڵتیانی بكات". ئهو پهرلهمانتاره بهدوری نازانێت ك ه "بهرژهوهندی كۆمهڵێك گروپ" لهپشت ئهو كێشهیهوه بێت ،چونكه ههر كاتێك پێویستیان بو ئهوا نرخهكهی زیادبكهنو ههر كاتێكیش ویستیان ههرزانی بكهنو وت���ی "گومانیش دهكرێ���ت كۆمهڵێك بهرپرس لهمهدا بهرژهوهندییان ههبێتو بازاڕهكهشیان قۆرغكردوه". ناوب���راو رونیك���ردهوه ك���ه وهك���و لیژنهكهیان چهند جارێك بانگهێش���تی س���هرۆكی حكوم هتو وهزیری س���امانه سروش���تییهكانیان ك���ردوه ،ب���هاڵم ئامادهنهبون بڕۆن بۆ رونكردنهوهی ئهو كێشهیه. دوای چهن���د رۆژێكی���ش لهچهن���د كاتێكی جیاوازدا ئاوێنه س���هبارهت به گرانبونی نرخی س���وتهمهنی لهش���اری ههولێر پهیوهندیكرد ب���ه بهڕێوهبهری دابهش���كردنی س���وتهمهنی ههولێ���ر، ب���هاڵم ناوب���راو وهاڵمی هی���چ یهكێك لهپهیوهندییهكانی نهداینهوه.
"لهههولێر پۆلیس ی هاتوچۆ ناتوانێت سزا ی توندی سهرپێچیكار بدات" ئا :ئاوێنه ،ههولێر بهبڕوای بهشێك لههاواڵتیانی شاری ههولێر ،ههرچهنده رۆژانه ژمارهیهكی زۆر پۆلیسی هاتوچۆ لهنێو شاردا دهبینرێن ،بهاڵم نهیانتوانیوه وهكو پێویست كۆنتڕۆڵی شهقامهكان بكهن، هاتوچۆش ئهو قسانه رهتدهكاتهوه. گلهییهكانی هاواڵتیانی شاری ههولێر لهپۆلیسهكانی هاتوچۆ لهچهند خاڵێكدا خۆیان دهبینن����هوه لهوانهش زۆری ئهو س����هرپێچییانهی كه شۆفێران دهیك هنو دواتر وهكو پێویست سزا نادرێن. سیس����تهمی هاتوچۆی شاری ههولێر ب����ۆ بهڕێوهبهرایهتییهكانی (رۆژههاڵتو رۆژئاوا) دابهش����كراوهو ههر یهكێكیش وێنهی چهند ئۆتۆمبێلێک لهشاری ههولێر لهو دو بهڕێوهبهرایهتییانه دابهشكراون بهسهر چهند كهرتێك كه ههریهكه لهو كهرتانهش چهن����د گهڕهكێك لهخۆیان دهگرن. عهلی عهب����دواڵ دوكاندارێكی تهمهن 33س����اڵهو لهبازاڕی قهیسهری ههولێر نیش����تهجێیه ئام����اژهی ب����هوهدا ك����ه س����هرپێچیو جهنجاڵ����ی ش����هقامهكان هاواڵتیان����ی بێزارك����ردوه بهتایبهت����ی لهن����او ش����اردا ،چونكه ش����ۆفێرهكان ئوتومبیلهكانی����ان لهب����هردهم دوكانو لهس����هر ش����هقامهكان رادهگ����رن، ئهم����هش بۆته هۆكارێك ب����ۆ جهنجاڵی شهقامهكان. ناوب����راو ش����ۆفێرهكانی بهه����ۆكاری سهرپێچییهكانو كارمهندانی هاتوچۆشی به "كهمتهرخهم" زانیو وتی "لهبهرئهوهی زۆرێك لهو شۆفێرانه داوا لهو كارمهندانهی كارمهن����دهكان برادهرایهتیو خزمایهتی هاتوچۆ دهكهن كه لهو شوێنانه دهوام لهپێش كارهكهی خۆیان دادهنێن ،بۆیه دهكهن بۆ ئهوهی ئۆتۆمۆبیلهكانیان لهو بههۆی بچوكی ش����هقامهكانیش زۆرجار ش����وێنانهدا رابگرن كه لهمهشدا زۆرجار جوڵ����هی هاتوچ����ۆش لهو ش����وێنانهدا
كارمهندی هاتوچۆ ناتوانێت ههمو كهسێك سزا ی بدات لهكات سهرپێچیكردندا
پهكی دهكهوێت". ئومێ����د محهمهدیش كه ش����ۆفێرێك ی تهكسییهو تهمهنی 25س����اڵه پێیوایه كارمهندان����ی هاتوچ����ۆ لهههولێ����ر بهبهراورد بهشوێنهكان زۆر "ساردترن" لهمامهڵهكردن لهگهڵ ئهو ش����وفێرانهی ك����ه س����هرپێچی ئهنج����ام دهدهن كه ههندێكجاریش "واس����تهو واستهكاریو بهرپرس����یارێتی دهورێكی ب����ااڵی ههیه لهكاتی سهرپێچییهكانو تۆماركردنیان لهكاتی س����هرپێچیدا ،چونكه كارمهندی هاتوچۆ ناتوانێت ههمو كهس����ێك سزا بدات لهكاتی سهرپێچیكردندا". بهپێی ئاماری هاتوچ����ۆی پارێزگای ههولێر ،لهس����نوری ئ����هو پارێزگایهدا نزیكهی 2300پۆلیس����ی هاتوچۆ ههن، بهاڵم بهبۆچون����ی هاواڵتیان ئهو ژماره زۆرهی پۆلیس����ی هاتوچ����ۆ نهیتوانیوه كار بكات����ه س����هر كهمكردن����هوهی س����هرپێچییهكان لهوانهش (س����زادانی
بارههڵگر لهس����ایدی خێ����رادا ،لهگهڵ ئهو ئۆتۆمبیالنهی كه جام رهش����ن یان پهردهیان لێداوه ،یاخود لێنهپێچینهوه لهئۆتۆمبیل����ی حكومی ی����ان ئهوانهی ژمارهكانیان بهپێی یاسا نییه). بهرپرس����انی هاتوچ����ۆی ههولێریش بۆچونی خۆیان ههیه ،لهو بارهیهوه عهبدولواحی����د بڵب����اس ،بهرپرس����ی كهرتی هاتوچۆی نیش����تیمان كه زیاتر سهنتهری شار دهگرێتهوه لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن����ه رایگهیاند كه رۆژانه بههۆی سهرپێچییهوه نزیكهی 60تا 80شوفێر سزا دهدرێنو زیاترینیشیان بۆ "وهستان" دهگهڕێت����هوه لهش����وێنی قهدهغهكراو، هۆكاری س����هرهكیش بۆ نهبونو كهمی پاركی وهستانی ئۆتۆمبیله لهسهنتهری فۆتۆ :ئارام کهریم ش����اردا ،بۆیه ئهو شوفێرانه ناچارن كه لهشوێنی قهدهغهكراو بوهستن. سهبارهت بهسوڕانهوهی ئۆتۆمۆبیلیش لهشوێنی قهدهغهكراو ،ناوبراو جهختی لهوهكردهوه ك����ه ئهوان لێپرس����ینهوه لهگهڵ ههم����و ئهو كهس����انهدا دهكهن كه پێش����ێلی یاساكانی هاتوچۆ دهكهن ب����ه ئۆتۆمبیلهكانی حكومهتیش����هوه، و ی هاتوچۆ عهبدولواحید ئاماژهی بهوهش����كرد ئه سزاكان شوفێرانهی زۆر پابهندی رێنماییهكانی ی كوردستان لهههرێم هاتوچۆ نابنو لههێماكانی هاتووچۆشدا شارهزاییان كهمهو وتی "ئهو سزایهشی ی كه دانراوه وهكو پێویست نییهو زۆرجار ئهو ئۆتۆمبیالنهی لهشوێن ئ����هو كهس����انهی س����هرپێچی دهكهنو قهدهغهكراو دهوهستن سزاكهیان 20 س����زادهدرێن باكیان بهو پڕه پاره كهمه ههزار دیناره. نییه ،بۆیه داوا دهكهین س����زای دارایی ئهوانهی بهپێچهوانه دهسوڕێنهوه ی 30ههزار دیناره. ئهو كهس����انه زیاتر بكرێت ،بۆ ئهوهی سزاك ه ی ی شوفێر ی مۆبایل لهكات بهكارهێنان زیاتر پابهندی یاساكانی هاتوچۆ بن". ه����هر ل����هو بارهی����هوه بهڕێوهبهری بڕهكهی 30ههزار دیناره. شۆفێران لهكاتی س����وڕانهوهو وهستان لهش����وێنی قهدهغهك����راو ،س����وڕانهوه هاتوچ����ۆی پارێزگای ههولێر ،لیوا ئازاد جام رهش 20ههزار دیناره. لههێڵ����ی دوهمو س����ێیهمو دهرچ����ون ساڵح خۆش����ناو لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه خێرایی لێخورین 20ههزار دیناره. لههێڵ ،رۆیش����تنی ئوتومبیلی گهورهو رهتیكردهوه كه "سست"ی لههاتوچۆی
رۆژانه بههۆی سهرپێچییهوه ی 60تا 80 نزیكه شوفێر سزا دهدرێن
ههولێ����رو كاری كارمهندهكانی����ان ههبێ����تو رونیكردهوه كه ئهوان رۆژانه رێنماییان ههیه بۆ رێكخستنی هاتوچۆ لهش����هقامهكانی ههولێ����رو ب����ۆ ئ����هو مهبهستهش جگه لهپۆلیسی سهرشهقام خولیان ههیه لهش����هقامهكان بۆ ئهوهی لهنزیكهوه ئاگاداری جوڵهی شهقامهكان بن. سهبارهت بهقهدهغهكردنی ئۆتۆمبیلی بارههڵگریش لهناو ش����اردا كه لهههولێر ئهم����ه دهبینرێت ،ناوب����راو رونیكردهوه كه ئوتومبیلی بارههڵگر لهشهقامی 100 مهترییهوه هاتنه ناوهوهی بهڕهزامهندی كهرت����هكان دهبێ����تو تهنی����ا رێگه بهو كهسانهش دهدرێت كه خۆراك دابهشی س����هر بریكارهكان دهكهن ،ئهگینا هیچ ئۆتۆمبیلێكی ت����ری بارههڵگر بۆی نییه بێته ناو شارهوه. ئاوێنه ههوڵیدا رای چهند پۆلیسێكی هاتوچۆ وهربگرێت سهبارهت بهو كێشهو گلهییان����هی روبهرویان دهبێتهوه ،بهاڵم بههۆی رێگهپێنهدانیان بۆ قسهكردن بۆ میدیاكان ،هیچ لێدوانێكیان نهدا.
10
F
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
ئهستێر ه ئاڵتونییهكه بهڕهشو سپی
Gwyneth Kate Paltrow
ن���هوال زغب���ی دای���كو گۆرانیبێ���ژی دهنگخۆش���ی عهرهب���ی ك ه ناس���راوه به(ئهستێرهی ئاڵتونی The Golden )Starههمیشه شیكترینو ڕێكپۆشترین بوه لهجیهانی عهرهبی ،زغبی لهشهوی ( )12.12.12میوان���ی (صوت الحیاه) بوو له(الحیاه) TVدا بۆ پشتگیریكردنی بهش���داربوانی بهرنامهك���ه ،زغبی ب ه 3س���تایلی جی���اوازهوه دهرك���هوت، لهدواجاردا بهعهزییهكی چهرمی رهشی دیزاین���هری جیهانی (نیك���ۆال جبران )NJك ه بهرهگهز لوبنانییهو بهسێتی ئهڵماسی سپی دهركهوت وای كرد ك ه بیر لههیچ نهكرێتهوه تهنها ئهو شێوازه بێوێنهیهی كه پێیهوه دهركهوت. عهزییهك ه وا دهرئهكهوێ���ت كــــــــــ ه 2پارچهی ه (تهنورهو بۆدی)یهك ه بهاڵم لهڕاس���تیدا ئهمه تهنها یهك پارچهیهو جوانییهك���هی لهوهدایه ك���ه چهرمه، ب���هاڵم ( )NJكهس���رهیهكی باریك���ی
نهوال زغبی
ل���هالی چهپیهوه دروس���تكردوه ،وای دهرخس���توه ك ه بهگرێیهكی قردێلهیی دێت���هوه پێش���ی لهبهركۆش���هوه ب���ۆ خوارهوه كه وات لێئهكات چاو لهسهری ههڵنهگیرێت ،بۆیه ( )NJكهمتهرخهمی نهك���ردوه لهوهی ك ه بهم عهزیی ه بریق ه چهرم���هو چهندین پارچهی تری جلدی دهركهوتوه ،ك��� ه دهتوانیت له(2013 /Autumn and Winter Collection نیكۆال جب���ران )NJبیدۆزیتهوه ،بیرت ێ ك��� ه نهوال زغبی���ش ئافرهتێك ه نهچ وهك تۆ ،ههوڵدهدات ك ه جوانی لهشیو س���تایلی خۆی رێكبخات .ئهگهر تۆش خاوهنی ل���هشو الرێك���ی وهكو نهوال الزغبی���ش بیت ئ���هوا ناتوانین لۆمهت بكهی���ن بۆ جوانیت تهنها پێویس���تیت بهزهوقێكی جوانو یاریدهدهرێكی باش دهبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
خهریكه پیشه ی كۆن ی كوردهوار ی لهنێو دهچێت ئا :بهختیار حسێن دوكانێك����ی كهلوپهلی مێژویی لهش����ار ی ههولێر تهمهنی نزیكهی حهفتا س����اڵهو چهندین كهلوپهلی تێدا پارێزراوه.
دوکانێکی فرۆشتنی کەلوپەلی کوردەواری لەهەولێر
فۆتۆ :بەختیار
لهو دوكانهدا چهندی����ن كهلوپهلی كۆنو مێژویی تێدایه لهوانه (كوپهو شهبهكهی ئ����او ،م����هركان ،دهخیل����هو گۆس����كهی پهنی����رو جهڕه)و چهند كهلوپهلێكی تری دهس����تی كه بهشێوهیهكی فهخاریی قوڕ دروستكراون. ئهم دوكانه لهسهرهتای سااڵنی چلهكان لهالیهن ئیس����ماعیل حسێن دامهزرێنراوه كه س����هرهتا ئهو كهلوپهالنهی لهبهغداوه هێناوه لهبهرئهوهی لهكوردستان نهبون، دوای ئ����هوهی خۆی كۆچی دوایی كردوه كوڕێكی بهردهوامی پێداوهو دوای كۆچی دوایی ئ����هو كوڕهكهش����ی ،دو كوڕهزای پیشهكهیان پاراستوه. دلێر محهمهد كه ئێس����تا بههاوبهش����ی لهگ����هڵ برایهكی ئ����هو دوكان����ه بهڕێوه دهب����هن ئاماژهی ب����هوهدا كه پێش����تر لهههولێ����ر چهند كورهچیی����هك ههبون كاری دروس����تكردنی ئهو كهلوپهالنهیان دهك����رد ،ههروهها حاج����ی محهمهدیش تهنی����ا ئهو كهلوپهالنهی نهدهفرۆش����ت، بهڵكو زانیارییهكی باشی ههبو لهشێوازی
دروس����تكردنی ئهو كهلوپهالنهو یارمهتی كورهچییهكانی دهدا. بهاڵم ناوب����راو گلهی����ی لهحكومهت كرد لهیارمهتینهدانی ئهو كهسانهی مێژویهكی زۆریان ههیه لهو شارهدا ،چونكه بهوتهی ئهو ،ئهو كهسانه دهیانتوانی كارگهیهكی دروستكردنی ئهو كهلوپهالن ه بكهنهوه بۆ ئهوهی ئهو كهلوپهالنهی لهكۆندا لهالیهن باوكو باپیرانیان بهكارهاتون لهلهناوچون بپارێزرێ����ن ،لهبهرئ����هوهی زۆربهی ئهو كورهچییانهی كه پێش����تر لهههولێر ئهو كارهیان دهكرد لهژیان����دا نهماون ،بۆیه خهریكه ئهو پیشه كۆنهی كوردهواریش لهناودهچێ����ت ،ه����هر لهبهرئهوهش����ه هاواڵتیان بهناچاری بۆ دهستكهوتنی ئهو كهلوپهالنه پهنا بۆ ئێران دهبهن. ئ����هو دوكانداره ئاش����كرایكرد كه ئهوان ل����هڕوی دارایی����هوه زۆر قازان����ج ناكهن، بهاڵم لهبهرئهوهی خهڵكێكی زۆر داوایان لێدهكات ك����ه ئهو ش����وێنه تێكنهدهنو بیپارێ����زن ،بۆی����ه لهبهر خۆشهویس����تی هاواڵتیان بۆ ئهو كهلوپهالنه بڕیاریانداوه تا م����اون بیپارێزن ،بۆیه لهئێستاش����دا رۆژان����ه خهڵكێكی زۆری كوردس����تانیو بهتایبهت����ی بیانی بهمهبهس����تی بینینو پرسیاركردنی ئهو كهلوپهالنه سهردانیان دهك هنو وێنهی دهگرن وهكو ش����وێنێكی مێژویی لهههولێر.
كلیلسازییش جۆرێك ه لههونهر ئا :سۆران كامهران كلیلسازانی شاری كهركوك ئاماژه بهگرنگیو مانهوهی پیشهكهیان دهكهن ههتا ئێستاو بهشێكیشیان دروستكردنی كلیل به(هونهر) ناودهبهن. پیش����هی كلیلسازی لهش����اری كهركوك یهكێكه لهو پیش����انهی مێژوییهكی دورو درێژی ههیه لهم ش����ارهو بهپێی قسهی پیش����هوهرانی ،مێژوهك����هی دهگهڕێتهوه بۆ ناوهڕاس����تی حهفت����اكان كه ئهوكات وهس����تایهكی زۆر ك����هم لهبوارهك����هدا كاریانكردوهو یهكهمین كهسیش (وهستا مهجید موس��ڵ�اوی) بوه ك����ه ئهو كارهی ك����ردوهو دوكانهكهی لهنزیك س����ینهما
کاوڕ لهم ماوهیهدا ههندێ����ك گرفت دێنه رێتو بۆ ماوهیهك بێتاقهتت دهكهن، بهاڵم دهبێ����ت بهباش����ی روبهڕویان ببیت����هوهو راوێژ بهكهس����انی نزیكت بكهیت.
ئهتڵهس بوه، بهاڵم ئێستاش لهكهركوك كهسانێكی زۆر لهبواری كلیلسازیدا كاردهكهن ،ههروهها ش����هقامێكی س����هرهكیش لهن����او بازاڕدا بهناوی ئهوانهوه ناسراوه بههۆی ئهوهی خهڵكێكی زۆر دهیانناسێ. كلیلس����ازهكانی ئێس����تاش بهچهن����د ش����ێوهیهكی جیاواز باس لهپیشهكهیان دهكهن ،لهو روهوه یوسف عهلی یهكێكه لهكلیلسازه ناسراوهكانی كهركوك كه لهو ش����هقامهدا س����ااڵنێكی زۆره كاردهكاتو رونیكردهوه كه لهس����ااڵنی رابردودا ئهو ئامێره پێشكهوتوانهی ئێستا لهشارهكهدا نهبوهو كلیلسازی تهنها بهبڕبهن دهكرا، ههمانكاتی����ش كلیلی ئام����اده ههبو كه ههندێك كهس چاكیان دهكرد به(بڕبهن)،
گا ههواڵێكی خۆشت پێدهگاتو پێدهچێت گهش����تێكی دهرهوهی واڵتیش����ت بۆ بڕهخس����ێت ،لهروی تهندروستیشهوه ئ����اگاداری خۆت ب����ه ،رۆژی بهختت چوارشهممهیه.
بهاڵم ئێستا ئهم ئامێره پێشكهوتوانه زۆر كار ئاس����انی بۆ كردوینو ئهو كهسهش ی ئهم كاره بكات پێویس����ته شارهزاییهكی ت����هواوی ههبێ����ت لهبوارهك����ه ،چونكه وردهكاری زۆری تێدایه. بهههم����ان ش����ێوهی ئ����هو كلیلس����ازه، ه����ادی عیزهدی����ن كه یهكێك����ی دیكهیه لهكلیلس����ازهكانی دیك����ه م����اوهی زیاتر لهبیست ساڵه سهرقاڵی ئهو پیشهیهیهو وهك خ����ۆی باس����یكرد ئهو پیش����هیهی لهباوكیی����هوه ب����ۆی ماوهت����هوهو زۆر دڵخۆشیشه بهپیش����هكهیو به "هونهر" ناوی ب����ردو جهختیكردهوه ك����ه ئهوان چهندی����ن ج����ۆر كلیل دروس����ت دهكهن لهوان����هش (كلیل����ی ئوتومبی����لو ماڵو دوکانێکی دروستکردنی کلیل لەکەرکوک قاسهو قفڵ".
دوانه بڕێ����ك پ����ارهت بهدهس����ت دهگاتو لهكێش����هیهكی دهرونی����ش رزگارت دهبێ����ت ،ئهوهن����ده ڕاڕا مهب����ه لهئهنجامدانی پڕۆژهكانتو بهورهیهكی بهرزهوه ههوڵیان بۆ بده.
قرژاڵ لهگهڵ خێزانهكهتدا ماوهیهكی خۆش بهسهر دهبهیتو لهو كێشانه رزگارتان دهبێت كه ماوهیهكه بهرۆكی گرتون، شهممه رۆژی بهختته.
فۆتۆ :سۆران
شێر ئ����هو پالن����هی بهدهس����تهوهیه ب����ۆ جێبهجێكردن����ی چهن����د پڕۆژهیهكت لهئێس����تادا بهئهنجام����ی مهگهیهن����ن چونكه كاتهكهی گونجاو نییه ،لهڕوی داراییهوه توشی گرفت دهبیت.
رهنگاڵه
11
رهنگاڵه
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ژوری "پاشا" لهسلێمانییه
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
رهسمی لهگهڵدا ئهگرن
ه دوو ههزارو پێنجسهد دۆالره ی ب شهو
بهنیس���بهت پی���اوی نهگبهتهوه، نهك دنی���ا بێوهفایه ،رێك عهینهن س���احهی فتبۆڵێن وایه .ش���وێن ه خۆشهكانی دائیم ئۆفسایده .یهك لهحزه نایهڵن تیایا بحهس���ێیتهوه، بهفیك ه شێتت ئهكهن .لهبهر ئهوه قهت بهتهمای پێشهوه مهبه .ملی خۆت (هی���ن) ك���ه و بگهڕێرهوه دواوه .بۆ ئێمهومانان ئهوێ باش��� ه بهقوربان .بێ موش���كیله ،ئهمینو ێ ئوم���ان .نهك���هس پاش���قولت ل ێ ئهكهن، ئهگرێ ،ن���ه تهكهتولت ل ی ی ئهوپهڕهكه ن ه هیچ .ئهوپهڕهكه گوێت لهوتاری مهسئولهكان نابێ، ق هی چێ���كا .لهجیاتی ئهوه خۆت بهم سوئال ه فهلسهفییانهی خوارهوه مهشغوڵ كه:
ئا :ئاوێنه ك ه دهگهیت ه كۆتا نهۆمی ئوتێلهك ه تهنها دهرگایهك دهبینیت ك ه لهتهنیشتییهوه نوسراوه (700 ی )pashaئهو شوێنهش (ژور ی كریست) پاشا)یه لهئوتێل (ها ی سلێمانی. لهشار ئ���هو ئوتێل ه پێن���ج ئهس���تێرهیی ه ك ه ی ئهیلولی ئهمس���اڵو لهكۆتای���ی مانگ ی جیهانی گهش���تو گ���وزاردا ل���هرۆژ ی ی بهنێو كرایهوه ،یهكێ���ك لهژورهكان ی پاش���ا) ناونراوه كه پێنجسهدو (ژور پهنج���ا مهت���رهو لهن���اوهوهش چهند ژورێك���ی دیك��� ه لهخۆدهگرێ���ت ،ك ه یهكێكی���ان هۆڵێكی گهورهو نوس���تنو ێ ی تێدایهو س��� ی خ���ۆ خزمهتگ���وزار ی تێدای ه ك ه ژوری دیك���هی نوستنیش��� خزمهتگوزاریی تایبهت بهخۆیان ههیهو مهس���عهدی تایبهتیش بۆ ئ���هو ژوره دروستكراوه. ی ئوتێ���ل (های كریس���ت)، خاوهن��� ی فایهق لهلێدوانێكدا بۆ كاوهی حاج��� ئاوێن ه رایگهیاند ك ه بهباش���یان زانیوه ژورێكی لهو ش���ێوهی ه دروس���ت بكهن ی كهس���ایهتییهكانو ههم بۆ مان���هوه ی ی دهیانهوێت لهژورێك ئهو كهسانهش��� ی بهوهش���دا گهورهدا بمێننهوهو ئاماژه ی ك ه ههتا ئێس���تا تهنها دو كهس���ایهت تێیدا ماونهت���هوه ئهوانیش (نێچیرڤان ی حكوم���هتو لویس ی س���هرۆك بارزان ی سۆسیال ی رێكخراو ی سكرتێر ئایاال دیموكرات) ،بهاڵم ئاشكرایكرد ك ه ههمو ی ئهو ژوره ی داوا كهسێك ئازاده لهوه ی ژورهكهش بۆ ش���هوێك ب���كاتو نرخ دوههزارو پێنجسهد 2500دۆالره.
پ )1ناخۆشترین كات بهنیسبهت گهنجی كوردهوه چییه؟ ا .ئینتهرنێتهكه بڕابێت؟ ی عهمهلیاتی ب .ئهخب���ار باس��� دیجل ه بكات؟ ج .تهلهفزی���ۆن دیس���ان ئهڵق ه كۆرییهك ه بێت؟ د .فۆڕم���ی تهعیناتهك���هی گوم كرابێت؟ ێ زۆپاك ه پڕك ه ه .دایكی پێی بڵ لهنهوت؟
یەکێک لەژورەکانی پاشا
خۆشهویستـــــهكهی دارین ئاشكرابو
فۆتۆ :ئارام کەریم
لهفهیسبووکهوه
پ )3ده دوان���زه رۆژی ت���ر كریسمسه ،كریسمس���یش یهعنی بابا نۆئیل .بهرهئ���ی جهنابت ئهو بابانۆئیله چییه؟ ی ا .ئهمریكایه ،چونك ه ههر مناڵ پێ ئهخڵهتێت؟ ب .مهس���ئولی كورده ،چونكێكم ی خهڵك هیچیش���ی پێ نییه كهچ رهسمی لهگهڵدا ئهگرن؟ ج .بهیاننامهی موعارهزهیه ،دوو ێ رۆژهو بیرئهچێتهوه؟ س د .ئاسایشه ،لهبهر ئهوهی خهڵك وا ئهزانێ بهتوون���ی حهماما دێت ه ژوورێو واش نییه؟ ی شهكراو خواردنهوهی ه ه .حهفله چونكێك���م دوای مودهتێ���ك ێ قوڕبهس���هرییهكی تازه دهست پ ئهكات؟
ئا :ئاوێنه مایا ئێڤهرسۆن ئهو كچه گۆرانیبێژه بهناوبانگهی سویده كه پهردهی ی لهسهر پهیوهندی خۆی ههڵماڵ لهگهڵ (دارین زانیار)ی گۆرانیبێژی ی ئینگلیزی گۆرانی كورد ك ه بهزمان دهڵێت. ماوهی مانگێك ه رۆژنامهكانی سوید باس لهپهیوهندی نێوان مایا ئێڤهرسۆنی 33 ساڵو دارین زانیاری 25ساڵدا دهكهن ئهم���هش پاش���ئهوهی لهبهرنامهیهكی تهلهفزیۆنیدا مایا ناتوانێت ههستهكانی بش���ارێتهوهو ب���اوهش ب��� ه (دارین)دا دهكات. مایا یهكێك ه لهگۆرانیبێژه ناسراوهكانی س���ویدو بهرۆژنامهیهكی ئ���هو واڵتهی راگهیاندوه "من دارینم خۆش���دهوێت، ئهوه تهنها لهب���هردهم كامێرهكاندا بو ك ه رویدا ،بهاڵم لهپشتی كامێرهكانهوه روداوی دیك��� ه لهنێوانمان���دا زۆر رودهدات" ،ههروهها سهرس���امی خۆی بۆ دارین نهشاردۆتهوهو به"خواوهندی جوانی" وهسفی كردوه. ی ی ستۆكهۆڵم دارین لهدایكبوی ش���ار پایتهخت���ی س���ویدهو لهچهندی���ن بهرنام���هی تهلهفزیۆنیش���دا كوردبونی خۆی نهش���اردۆتهوهو بهكوردی قسهی كردوه. دارین لهس���اڵی ()2004دا بهش���داری بهرنامهی (ئایدول)ی كرد كه یهكێك ه
فهریک س���ود لهو بڕیاره ههاڵن���ه وهربگره ك ه ی لهرابردودا داوتهو لهگه ڵ كهسانی نزیك ی ئهو ی زیاتر بك ه بۆئهوه خۆت راوێ���ژ ی دێت ه بهردهم لهكیست ههلی ئیش���ه ی بهختت دوشهممهیه. نهچێت ،رۆژ
دارین زانیار
پ )4باش���ترین ئیس���تیفادهی ی بو؟ عهمهلیاتی دیجل ه چ ا .ئێس���تا ع���هرهب كهمتر دێن ه ههرێم ،شوكور تهریقن؟ ب .وهكو جیهازهكهی مهگار وابو، عهرزو ع���روزی مالیكیو ئهوانی بۆ دهرخستین ج .رێكهوتنه س���تراتیجییهكهی دهمهزهرد كردهوه؟ د .فتبۆڵێنهكهی بهینی حوكمهتو پهڕلهمانی دواخست؟ ی ئ���اوا ب���ێ یاخ���وا، ه .ماڵ��� تهلهفزیۆنهكانی لهب���ێ بهرنامهیی رزگار كرد
مایا ئیڤەرسۆن
ی دهنگخۆشیو ئهلبوم���ی خۆی باڵوك���ردهوه بهزمانی لهبهرنامهكانی پێشبڕكێ توانی پل���هی دوهم بهدهس���تبێنێتو ئینگلیزی .گۆرانی ""Step upی دارین الیهنگرێك���ی زۆر بۆ خۆی دهس���تهبهر یهكێك بو ل���هو گۆرانییانهی زۆرترین ب���كاتو لهس���اڵی 2005یش���دا یهكهم بینهری ههبوه له( .)MTV
تهرازوو لهم ماوهیهدا توشی دڵهڕاوكێو دودڵییهك ی زۆر دهبیت بههۆی ئهو ئیشانهی دهتهوێت بهئهنجامی����ان بگهیهنیت ،باش����تر وایه ئهوهن����ده خۆت ماندو نهكهیت چونكه بۆ تهندروستیت باش نییه.
دوپشک بۆ ماوهی����هك لهخۆشهویس����تهكهت دادهبڕێیتو ههندێك كێشه دهكهوێت ه ی كهسانی نێوانتانهوه ،بهاڵم بههاوكار نزی����ك لهههردوكت����ان گرفتهكانتان چارهسهر دهبن.
پ )2س���لێمانی پایتهخت���ی میرنشینی بابان بو كه ئێمه ئێستا كردومان ه ا .بهپاریسی عێراق؟ ب .بهزبڵخان���هی خ���واردنو دهرمانی قۆڕ؟ ێ ج .بهپایتهختی رۆشنبیری (پ مهكهن ه ها)؟ د .بهگهراجی عوعه؟ ی دهم���ی ه .بهبنێشتهخۆش��� ه سیاسییهكان؟
کهوان خۆت ل����هو كهس����انه بهدوربگره كه ماوهیهكه دهیانهوێ����ت بههۆی چهند ئیش����ێكهوه لێت نزیكببنهوه ،بههۆی خوێندنهكهت����هوه روب����هڕوی چهن����د گرفتێكی تهندروستی دهبیتهوه.
گیسک بهو پێیهی كهسێكی جددیتو بهپالن كارهكان����ت ئهنجام دهدهی����ت ،هێنده رهشبین مهبه بهرامبهر ئهو ئیشانهی لهم ماوهیهدا ب����ۆت نهكراون ،چونكه رۆژانی خۆشتریش بهڕێوهن.
سهتڵ پێدهچ����ێ ئ����هم ماوهی����ه كاتێك����ی باش نهبێ����ت بۆت ،چونك����ه لهگه ڵ بهردهوامبون����ی كێش����ه داراییهكانت، باری تهندروستیش تاڕادهیهك خراپ دهبێت ،یهكشهممه رۆژی بهختته.
نهههنگ ههرچهنده لهروی ئیش����وكارهوه زۆر س����هرقاڵیت ،بهاڵم دهبێت گرنگییش بهخێزانو كهس����وكارهكهت بدهیتو پهیوهندیی����ه كۆمهاڵیهتیی����هكان فهرامۆش نهكهیت.
CMYK
10
F
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
ئهستێر ه ئاڵتونییهكه بهڕهشو سپی
Gwyneth Kate Paltrow
ن���هوال زغب���ی دای���كو گۆرانیبێ���ژی دهنگخۆش���ی عهرهب���ی ك ه ناس���راوه به(ئهستێرهی ئاڵتونی The Golden )Starههمیشه شیكترینو ڕێكپۆشترین بوه لهجیهانی عهرهبی ،زغبی لهشهوی ( )12.12.12میوان���ی (صوت الحیاه) بوو له(الحیاه) TVدا بۆ پشتگیریكردنی بهش���داربوانی بهرنامهك���ه ،زغبی ب ه 3س���تایلی جی���اوازهوه دهرك���هوت، لهدواجاردا بهعهزییهكی چهرمی رهشی دیزاین���هری جیهانی (نیك���ۆال جبران )NJك ه بهرهگهز لوبنانییهو بهسێتی ئهڵماسی سپی دهركهوت وای كرد ك ه بیر لههیچ نهكرێتهوه تهنها ئهو شێوازه بێوێنهیهی كه پێیهوه دهركهوت. عهزییهك ه وا دهرئهكهوێ���ت كــــــــــ ه 2پارچهی ه (تهنورهو بۆدی)یهك ه بهاڵم لهڕاس���تیدا ئهمه تهنها یهك پارچهیهو جوانییهك���هی لهوهدایه ك���ه چهرمه، ب���هاڵم ( )NJكهس���رهیهكی باریك���ی
نهوال زغبی
ل���هالی چهپیهوه دروس���تكردوه ،وای دهرخس���توه ك ه بهگرێیهكی قردێلهیی دێت���هوه پێش���ی لهبهركۆش���هوه ب���ۆ خوارهوه كه وات لێئهكات چاو لهسهری ههڵنهگیرێت ،بۆیه ( )NJكهمتهرخهمی نهك���ردوه لهوهی ك ه بهم عهزیی ه بریق ه چهرم���هو چهندین پارچهی تری جلدی دهركهوتوه ،ك��� ه دهتوانیت له(2013 /Autumn and Winter Collection نیكۆال جب���ران )NJبیدۆزیتهوه ،بیرت ێ ك��� ه نهوال زغبی���ش ئافرهتێك ه نهچ وهك تۆ ،ههوڵدهدات ك ه جوانی لهشیو س���تایلی خۆی رێكبخات .ئهگهر تۆش خاوهنی ل���هشو الرێك���ی وهكو نهوال الزغبی���ش بیت ئ���هوا ناتوانین لۆمهت بكهی���ن بۆ جوانیت تهنها پێویس���تیت بهزهوقێكی جوانو یاریدهدهرێكی باش دهبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
خهریكه پیشه ی كۆن ی كوردهوار ی لهنێو دهچێت ئا :بهختیار حسێن دوكانێك����ی كهلوپهلی مێژویی لهش����ار ی ههولێر تهمهنی نزیكهی حهفتا س����اڵهو چهندین كهلوپهلی تێدا پارێزراوه.
دوکانێکی فرۆشتنی کەلوپەلی کوردەواری لەهەولێر
فۆتۆ :بەختیار
لهو دوكانهدا چهندی����ن كهلوپهلی كۆنو مێژویی تێدایه لهوانه (كوپهو شهبهكهی ئ����او ،م����هركان ،دهخیل����هو گۆس����كهی پهنی����رو جهڕه)و چهند كهلوپهلێكی تری دهس����تی كه بهشێوهیهكی فهخاریی قوڕ دروستكراون. ئهم دوكانه لهسهرهتای سااڵنی چلهكان لهالیهن ئیس����ماعیل حسێن دامهزرێنراوه كه س����هرهتا ئهو كهلوپهالنهی لهبهغداوه هێناوه لهبهرئهوهی لهكوردستان نهبون، دوای ئ����هوهی خۆی كۆچی دوایی كردوه كوڕێكی بهردهوامی پێداوهو دوای كۆچی دوایی ئ����هو كوڕهكهش����ی ،دو كوڕهزای پیشهكهیان پاراستوه. دلێر محهمهد كه ئێس����تا بههاوبهش����ی لهگ����هڵ برایهكی ئ����هو دوكان����ه بهڕێوه دهب����هن ئاماژهی ب����هوهدا كه پێش����تر لهههولێ����ر چهند كورهچیی����هك ههبون كاری دروس����تكردنی ئهو كهلوپهالنهیان دهك����رد ،ههروهها حاج����ی محهمهدیش تهنی����ا ئهو كهلوپهالنهی نهدهفرۆش����ت، بهڵكو زانیارییهكی باشی ههبو لهشێوازی
دروس����تكردنی ئهو كهلوپهالنهو یارمهتی كورهچییهكانی دهدا. بهاڵم ناوب����راو گلهی����ی لهحكومهت كرد لهیارمهتینهدانی ئهو كهسانهی مێژویهكی زۆریان ههیه لهو شارهدا ،چونكه بهوتهی ئهو ،ئهو كهسانه دهیانتوانی كارگهیهكی دروستكردنی ئهو كهلوپهالن ه بكهنهوه بۆ ئهوهی ئهو كهلوپهالنهی لهكۆندا لهالیهن باوكو باپیرانیان بهكارهاتون لهلهناوچون بپارێزرێ����ن ،لهبهرئ����هوهی زۆربهی ئهو كورهچییانهی كه پێش����تر لهههولێر ئهو كارهیان دهكرد لهژیان����دا نهماون ،بۆیه خهریكه ئهو پیشه كۆنهی كوردهواریش لهناودهچێ����ت ،ه����هر لهبهرئهوهش����ه هاواڵتیان بهناچاری بۆ دهستكهوتنی ئهو كهلوپهالنه پهنا بۆ ئێران دهبهن. ئ����هو دوكانداره ئاش����كرایكرد كه ئهوان ل����هڕوی دارایی����هوه زۆر قازان����ج ناكهن، بهاڵم لهبهرئهوهی خهڵكێكی زۆر داوایان لێدهكات ك����ه ئهو ش����وێنه تێكنهدهنو بیپارێ����زن ،بۆی����ه لهبهر خۆشهویس����تی هاواڵتیان بۆ ئهو كهلوپهالنه بڕیاریانداوه تا م����اون بیپارێزن ،بۆیه لهئێستاش����دا رۆژان����ه خهڵكێكی زۆری كوردس����تانیو بهتایبهت����ی بیانی بهمهبهس����تی بینینو پرسیاركردنی ئهو كهلوپهالنه سهردانیان دهك هنو وێنهی دهگرن وهكو ش����وێنێكی مێژویی لهههولێر.
كلیلسازییش جۆرێك ه لههونهر ئا :سۆران كامهران كلیلسازانی شاری كهركوك ئاماژه بهگرنگیو مانهوهی پیشهكهیان دهكهن ههتا ئێستاو بهشێكیشیان دروستكردنی كلیل به(هونهر) ناودهبهن. پیش����هی كلیلسازی لهش����اری كهركوك یهكێكه لهو پیش����انهی مێژوییهكی دورو درێژی ههیه لهم ش����ارهو بهپێی قسهی پیش����هوهرانی ،مێژوهك����هی دهگهڕێتهوه بۆ ناوهڕاس����تی حهفت����اكان كه ئهوكات وهس����تایهكی زۆر ك����هم لهبوارهك����هدا كاریانكردوهو یهكهمین كهسیش (وهستا مهجید موس��ڵ�اوی) بوه ك����ه ئهو كارهی ك����ردوهو دوكانهكهی لهنزیك س����ینهما
کاوڕ لهم ماوهیهدا ههندێ����ك گرفت دێنه رێتو بۆ ماوهیهك بێتاقهتت دهكهن، بهاڵم دهبێ����ت بهباش����ی روبهڕویان ببیت����هوهو راوێژ بهكهس����انی نزیكت بكهیت.
ئهتڵهس بوه، بهاڵم ئێستاش لهكهركوك كهسانێكی زۆر لهبواری كلیلسازیدا كاردهكهن ،ههروهها ش����هقامێكی س����هرهكیش لهن����او بازاڕدا بهناوی ئهوانهوه ناسراوه بههۆی ئهوهی خهڵكێكی زۆر دهیانناسێ. كلیلس����ازهكانی ئێس����تاش بهچهن����د ش����ێوهیهكی جیاواز باس لهپیشهكهیان دهكهن ،لهو روهوه یوسف عهلی یهكێكه لهكلیلسازه ناسراوهكانی كهركوك كه لهو ش����هقامهدا س����ااڵنێكی زۆره كاردهكاتو رونیكردهوه كه لهس����ااڵنی رابردودا ئهو ئامێره پێشكهوتوانهی ئێستا لهشارهكهدا نهبوهو كلیلسازی تهنها بهبڕبهن دهكرا، ههمانكاتی����ش كلیلی ئام����اده ههبو كه ههندێك كهس چاكیان دهكرد به(بڕبهن)،
گا ههواڵێكی خۆشت پێدهگاتو پێدهچێت گهش����تێكی دهرهوهی واڵتیش����ت بۆ بڕهخس����ێت ،لهروی تهندروستیشهوه ئ����اگاداری خۆت ب����ه ،رۆژی بهختت چوارشهممهیه.
بهاڵم ئێستا ئهم ئامێره پێشكهوتوانه زۆر كار ئاس����انی بۆ كردوینو ئهو كهسهش ی ئهم كاره بكات پێویس����ته شارهزاییهكی ت����هواوی ههبێ����ت لهبوارهك����ه ،چونكه وردهكاری زۆری تێدایه. بهههم����ان ش����ێوهی ئ����هو كلیلس����ازه، ه����ادی عیزهدی����ن كه یهكێك����ی دیكهیه لهكلیلس����ازهكانی دیك����ه م����اوهی زیاتر لهبیست ساڵه سهرقاڵی ئهو پیشهیهیهو وهك خ����ۆی باس����یكرد ئهو پیش����هیهی لهباوكیی����هوه ب����ۆی ماوهت����هوهو زۆر دڵخۆشیشه بهپیش����هكهیو به "هونهر" ناوی ب����ردو جهختیكردهوه ك����ه ئهوان چهندی����ن ج����ۆر كلیل دروس����ت دهكهن لهوان����هش (كلیل����ی ئوتومبی����لو ماڵو دوکانێکی دروستکردنی کلیل لەکەرکوک قاسهو قفڵ".
دوانه بڕێ����ك پ����ارهت بهدهس����ت دهگاتو لهكێش����هیهكی دهرونی����ش رزگارت دهبێ����ت ،ئهوهن����ده ڕاڕا مهب����ه لهئهنجامدانی پڕۆژهكانتو بهورهیهكی بهرزهوه ههوڵیان بۆ بده.
قرژاڵ لهگهڵ خێزانهكهتدا ماوهیهكی خۆش بهسهر دهبهیتو لهو كێشانه رزگارتان دهبێت كه ماوهیهكه بهرۆكی گرتون، شهممه رۆژی بهختته.
فۆتۆ :سۆران
شێر ئ����هو پالن����هی بهدهس����تهوهیه ب����ۆ جێبهجێكردن����ی چهن����د پڕۆژهیهكت لهئێس����تادا بهئهنجام����ی مهگهیهن����ن چونكه كاتهكهی گونجاو نییه ،لهڕوی داراییهوه توشی گرفت دهبیت.
رهنگاڵه
11
رهنگاڵه
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ژوری "پاشا" لهسلێمانییه
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
رهسمی لهگهڵدا ئهگرن
ه دوو ههزارو پێنجسهد دۆالره ی ب شهو
بهنیس���بهت پی���اوی نهگبهتهوه، نهك دنی���ا بێوهفایه ،رێك عهینهن س���احهی فتبۆڵێن وایه .ش���وێن ه خۆشهكانی دائیم ئۆفسایده .یهك لهحزه نایهڵن تیایا بحهس���ێیتهوه، بهفیك ه شێتت ئهكهن .لهبهر ئهوه قهت بهتهمای پێشهوه مهبه .ملی خۆت (هی���ن) ك���ه و بگهڕێرهوه دواوه .بۆ ئێمهومانان ئهوێ باش��� ه بهقوربان .بێ موش���كیله ،ئهمینو ێ ئوم���ان .نهك���هس پاش���قولت ل ێ ئهكهن، ئهگرێ ،ن���ه تهكهتولت ل ی ی ئهوپهڕهكه ن ه هیچ .ئهوپهڕهكه گوێت لهوتاری مهسئولهكان نابێ، ق هی چێ���كا .لهجیاتی ئهوه خۆت بهم سوئال ه فهلسهفییانهی خوارهوه مهشغوڵ كه:
ئا :ئاوێنه ك ه دهگهیت ه كۆتا نهۆمی ئوتێلهك ه تهنها دهرگایهك دهبینیت ك ه لهتهنیشتییهوه نوسراوه (700 ی )pashaئهو شوێنهش (ژور ی كریست) پاشا)یه لهئوتێل (ها ی سلێمانی. لهشار ئ���هو ئوتێل ه پێن���ج ئهس���تێرهیی ه ك ه ی ئهیلولی ئهمس���اڵو لهكۆتای���ی مانگ ی جیهانی گهش���تو گ���وزاردا ل���هرۆژ ی ی بهنێو كرایهوه ،یهكێ���ك لهژورهكان ی پاش���ا) ناونراوه كه پێنجسهدو (ژور پهنج���ا مهت���رهو لهن���اوهوهش چهند ژورێك���ی دیك��� ه لهخۆدهگرێ���ت ،ك ه یهكێكی���ان هۆڵێكی گهورهو نوس���تنو ێ ی تێدایهو س��� ی خ���ۆ خزمهتگ���وزار ی تێدای ه ك ه ژوری دیك���هی نوستنیش��� خزمهتگوزاریی تایبهت بهخۆیان ههیهو مهس���عهدی تایبهتیش بۆ ئ���هو ژوره دروستكراوه. ی ئوتێ���ل (های كریس���ت)، خاوهن��� ی فایهق لهلێدوانێكدا بۆ كاوهی حاج��� ئاوێن ه رایگهیاند ك ه بهباش���یان زانیوه ژورێكی لهو ش���ێوهی ه دروس���ت بكهن ی كهس���ایهتییهكانو ههم بۆ مان���هوه ی ی دهیانهوێت لهژورێك ئهو كهسانهش��� ی بهوهش���دا گهورهدا بمێننهوهو ئاماژه ی ك ه ههتا ئێس���تا تهنها دو كهس���ایهت تێیدا ماونهت���هوه ئهوانیش (نێچیرڤان ی حكوم���هتو لویس ی س���هرۆك بارزان ی سۆسیال ی رێكخراو ی سكرتێر ئایاال دیموكرات) ،بهاڵم ئاشكرایكرد ك ه ههمو ی ئهو ژوره ی داوا كهسێك ئازاده لهوه ی ژورهكهش بۆ ش���هوێك ب���كاتو نرخ دوههزارو پێنجسهد 2500دۆالره.
پ )1ناخۆشترین كات بهنیسبهت گهنجی كوردهوه چییه؟ ا .ئینتهرنێتهكه بڕابێت؟ ی عهمهلیاتی ب .ئهخب���ار باس��� دیجل ه بكات؟ ج .تهلهفزی���ۆن دیس���ان ئهڵق ه كۆرییهك ه بێت؟ د .فۆڕم���ی تهعیناتهك���هی گوم كرابێت؟ ێ زۆپاك ه پڕك ه ه .دایكی پێی بڵ لهنهوت؟
یەکێک لەژورەکانی پاشا
خۆشهویستـــــهكهی دارین ئاشكرابو
فۆتۆ :ئارام کەریم
لهفهیسبووکهوه
پ )3ده دوان���زه رۆژی ت���ر كریسمسه ،كریسمس���یش یهعنی بابا نۆئیل .بهرهئ���ی جهنابت ئهو بابانۆئیله چییه؟ ی ا .ئهمریكایه ،چونك ه ههر مناڵ پێ ئهخڵهتێت؟ ب .مهس���ئولی كورده ،چونكێكم ی خهڵك هیچیش���ی پێ نییه كهچ رهسمی لهگهڵدا ئهگرن؟ ج .بهیاننامهی موعارهزهیه ،دوو ێ رۆژهو بیرئهچێتهوه؟ س د .ئاسایشه ،لهبهر ئهوهی خهڵك وا ئهزانێ بهتوون���ی حهماما دێت ه ژوورێو واش نییه؟ ی شهكراو خواردنهوهی ه ه .حهفله چونكێك���م دوای مودهتێ���ك ێ قوڕبهس���هرییهكی تازه دهست پ ئهكات؟
ئا :ئاوێنه مایا ئێڤهرسۆن ئهو كچه گۆرانیبێژه بهناوبانگهی سویده كه پهردهی ی لهسهر پهیوهندی خۆی ههڵماڵ لهگهڵ (دارین زانیار)ی گۆرانیبێژی ی ئینگلیزی گۆرانی كورد ك ه بهزمان دهڵێت. ماوهی مانگێك ه رۆژنامهكانی سوید باس لهپهیوهندی نێوان مایا ئێڤهرسۆنی 33 ساڵو دارین زانیاری 25ساڵدا دهكهن ئهم���هش پاش���ئهوهی لهبهرنامهیهكی تهلهفزیۆنیدا مایا ناتوانێت ههستهكانی بش���ارێتهوهو ب���اوهش ب��� ه (دارین)دا دهكات. مایا یهكێك ه لهگۆرانیبێژه ناسراوهكانی س���ویدو بهرۆژنامهیهكی ئ���هو واڵتهی راگهیاندوه "من دارینم خۆش���دهوێت، ئهوه تهنها لهب���هردهم كامێرهكاندا بو ك ه رویدا ،بهاڵم لهپشتی كامێرهكانهوه روداوی دیك��� ه لهنێوانمان���دا زۆر رودهدات" ،ههروهها سهرس���امی خۆی بۆ دارین نهشاردۆتهوهو به"خواوهندی جوانی" وهسفی كردوه. ی ی ستۆكهۆڵم دارین لهدایكبوی ش���ار پایتهخت���ی س���ویدهو لهچهندی���ن بهرنام���هی تهلهفزیۆنیش���دا كوردبونی خۆی نهش���اردۆتهوهو بهكوردی قسهی كردوه. دارین لهس���اڵی ()2004دا بهش���داری بهرنامهی (ئایدول)ی كرد كه یهكێك ه
فهریک س���ود لهو بڕیاره ههاڵن���ه وهربگره ك ه ی لهرابردودا داوتهو لهگه ڵ كهسانی نزیك ی ئهو ی زیاتر بك ه بۆئهوه خۆت راوێ���ژ ی دێت ه بهردهم لهكیست ههلی ئیش���ه ی بهختت دوشهممهیه. نهچێت ،رۆژ
دارین زانیار
پ )4باش���ترین ئیس���تیفادهی ی بو؟ عهمهلیاتی دیجل ه چ ا .ئێس���تا ع���هرهب كهمتر دێن ه ههرێم ،شوكور تهریقن؟ ب .وهكو جیهازهكهی مهگار وابو، عهرزو ع���روزی مالیكیو ئهوانی بۆ دهرخستین ج .رێكهوتنه س���تراتیجییهكهی دهمهزهرد كردهوه؟ د .فتبۆڵێنهكهی بهینی حوكمهتو پهڕلهمانی دواخست؟ ی ئ���اوا ب���ێ یاخ���وا، ه .ماڵ��� تهلهفزیۆنهكانی لهب���ێ بهرنامهیی رزگار كرد
مایا ئیڤەرسۆن
ی دهنگخۆشیو ئهلبوم���ی خۆی باڵوك���ردهوه بهزمانی لهبهرنامهكانی پێشبڕكێ توانی پل���هی دوهم بهدهس���تبێنێتو ئینگلیزی .گۆرانی ""Step upی دارین الیهنگرێك���ی زۆر بۆ خۆی دهس���تهبهر یهكێك بو ل���هو گۆرانییانهی زۆرترین ب���كاتو لهس���اڵی 2005یش���دا یهكهم بینهری ههبوه له( .)MTV
تهرازوو لهم ماوهیهدا توشی دڵهڕاوكێو دودڵییهك ی زۆر دهبیت بههۆی ئهو ئیشانهی دهتهوێت بهئهنجامی����ان بگهیهنیت ،باش����تر وایه ئهوهن����ده خۆت ماندو نهكهیت چونكه بۆ تهندروستیت باش نییه.
دوپشک بۆ ماوهی����هك لهخۆشهویس����تهكهت دادهبڕێیتو ههندێك كێشه دهكهوێت ه ی كهسانی نێوانتانهوه ،بهاڵم بههاوكار نزی����ك لهههردوكت����ان گرفتهكانتان چارهسهر دهبن.
پ )2س���لێمانی پایتهخت���ی میرنشینی بابان بو كه ئێمه ئێستا كردومان ه ا .بهپاریسی عێراق؟ ب .بهزبڵخان���هی خ���واردنو دهرمانی قۆڕ؟ ێ ج .بهپایتهختی رۆشنبیری (پ مهكهن ه ها)؟ د .بهگهراجی عوعه؟ ی دهم���ی ه .بهبنێشتهخۆش��� ه سیاسییهكان؟
کهوان خۆت ل����هو كهس����انه بهدوربگره كه ماوهیهكه دهیانهوێ����ت بههۆی چهند ئیش����ێكهوه لێت نزیكببنهوه ،بههۆی خوێندنهكهت����هوه روب����هڕوی چهن����د گرفتێكی تهندروستی دهبیتهوه.
گیسک بهو پێیهی كهسێكی جددیتو بهپالن كارهكان����ت ئهنجام دهدهی����ت ،هێنده رهشبین مهبه بهرامبهر ئهو ئیشانهی لهم ماوهیهدا ب����ۆت نهكراون ،چونكه رۆژانی خۆشتریش بهڕێوهن.
سهتڵ پێدهچ����ێ ئ����هم ماوهی����ه كاتێك����ی باش نهبێ����ت بۆت ،چونك����ه لهگه ڵ بهردهوامبون����ی كێش����ه داراییهكانت، باری تهندروستیش تاڕادهیهك خراپ دهبێت ،یهكشهممه رۆژی بهختته.
نهههنگ ههرچهنده لهروی ئیش����وكارهوه زۆر س����هرقاڵیت ،بهاڵم دهبێت گرنگییش بهخێزانو كهس����وكارهكهت بدهیتو پهیوهندیی����ه كۆمهاڵیهتیی����هكان فهرامۆش نهكهیت.
CMYK
12
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
"ناوچە دابڕاوەکان"و حەماسەتی نەتەوەیی ► ئاراس فەتاح ◄ مەریوان وریا قانع بەشی دووەم ناوچە دابڕاوەکانو هاوکێشەکانی دەسەاڵت ئاش����کرایە یەکێ����ک لەکۆڵەک����ە س����ەرەکییەکانی گوتاری ناسیۆنالیزمی ک����وردی لەم����ڕۆدا مەس����ەلەی ”ناوچە دابڕاوەکان“ـە .ئەم ناوچانە بەش����ێکی گ����ەورەی خاک����ی کوردس����تانی عێراق پێكدەهێننو گەڕاندنەوەش����یان بۆ سەر هەرێمی كوردس����تان ،لەالیەن زۆرینەی خەڵک����ی کوردس����تانەوە ،وەک مافێکی نەتەوەی����ی س����ەرەتایی وێنادەکرێ����ت. شاری کەرکوکو ناوچەکانی دەوروبەری لەم مەسەلەیەدا ش����وێنێکی ناوەندییان هەیەو بەبڕبڕەپش����تی ناوچە دابڕاوەکان دادەنرێن .ئەم ناوچانە هەمیشه جێگای ملمالنێو شەڕی كوردو دەوڵەتی عێراق بوون .ملمالنێ لەس����ەر کەرکوک تەنها رەهەندێك����ی ئابووریی گرنگ����ی نییهو بەتەنه����ا لەبەر دەوڵەمەن����دی کەرکوک بەنەوتو گازو کەرەس����تە خاوەکانی تر نیی����ه ،بەڵکو لەبەر ئ����ەو مانا ڕەمزیو نەتەواییانەش����ه ک����ە ئ����ەم ناوچەی����ە لەمێژووی سیاسیو فەرهەنگی میللەتی ئێمەدا بەدەس����تیھێناوە .ب����ەاڵم ئەم ناوچانە جوگرافیایەکی بێالیەنو بەتاڵ نین ،پەڕەیەکی س����پی نی����نو قەڵەمی نەتەوەی����ی ئێم����ە چۆنی ویس����ت ئاوا لەسەری بنووس����ێت؛ ئەم ناوچانە پڕن لەپەیوەندی سیاسی ناهاوسەنگو نفوزی حیزبیو حیس����اباتی وردی دابەشکردنی دەسەاڵت. هەر چاودێرێكی بێالیەن ئەو راستییه س����ادەیە دەزانێت کە بەشێکی گەورەی ئ����ەم ناوچان����ە ،وات����ه چ کەرک����وکو دەوروب����ەریو چ ناوچ����ە کوردییەکانی پارێزگای دیالەو سەالحەدین ،پێگەیەکی بەھێزی دەس����ەاڵتی یەکێتین .بەرامبەر ئ����ەوەش پارت����ی لەناوچەی موس����ڵدا دەس����ەاڵتی ڕەهای هەیە .ئەم واقیعەش وادەکات ک����ە مامەڵەک����ردن لەگەڵ ئەم ناوچان����ە بەدەرنەبێ����ت لەو هاوکێش����ە سیاس����ییەی ئەم����ڕۆ لەنێ����وان پارتیو یەکێت����ی لەکوردس����تاندا هەی����ەو ئەم هاوکێش����ەیە نەبێت����ه فاکتەرێکی گرنگ ب����ۆ هەڵوێس����توەرگرتنو بەرخوردیان لەگ����ەڵ بەغ����دادا .ب����ەڕای ئێم����ه ئەم هاوکێش����ەیە لەزۆر ئاس����تدا سیاسەتی ک����وردی ئاراس����تەدەکاتو رۆچووەت����ه ن����او هەم����وو دەزگاکانو پێکهاتەکانی دەسەاڵت لەهەرێمو عێراقدا .لە ئێستادا زەحمەته بزانرێت چەندێک لەو ناوچانە قابیلی گەڕاندنەوەن بۆسەر کوردستانو چەندیش����یان گەڕانەوەیان زەحمەت یان مەحاڵە .بەاڵم ئەوەی لەئێستادا دەیزانین ئەوەیە گەڕاندن����ەوەی کەرکوک بەتەنها بۆ س����ەر هەرێم ،بەب����ێ گەڕاندنەوەی زۆربەی ناوچ����ە دابڕاوەکانی پارێزگای موسڵ ،هاوکێشە مرۆییو سیاسییەکانی ناو کوردس����تان بەش����ێوەیەکی بەرچاو دەگ����ۆڕنو قورس����اییەکی زۆر گەورەتر بەش����وێنگەی یەکێتی لەناو کوردستاندا دەبەخش����ن .ئاش����کرایە ک����ە موس����ڵ ژمارەیەک����ی بەرچاوی ک����وردی تێدایەو پێگ����ەی پارتیش لەم ش����ارەدا بەهۆی ئەم کوردانەوه بەهێزه ،بەاڵم ئەم شاره بەپێچەوانەی کەرکوکەوه ،لەوەدەرچووه ش����ارێکی کوردستانی بێتو کورد داوای گەڕانەوەی بکات بۆ س����ەر هەرێم ،بۆیه ناتوانی����ن وەک بەش����ێک لەپێکهات����ی هاوکێش����ەی دەس����ەاڵت لەکوردستاندا تەماشایبکەین .ئەم واقیعەش وادەکات لەحاڵەت����ی گەڕاندن����ەوەی ناوچ����ه دابڕاوەکانی س����نووری موس����ڵ بۆ سەر هەرێم ،هەمان ئەو قورساییه ئابووریو مرۆییەی نهبێت ک����ه ناوچەی کەرکوک لەخ����ۆی دەگرێ����ت .بەکورت����ی لەكاتی گەڕان����ەوەی کەرک����وکو ناوچەکان����ی دەوروبەری����دا بۆ س����ەر هەرێ����م ،بەبێ گەڕاندەوەی ناوچەکانی موس����ڵ ،پارتی ئەو بنکەو قورس����اییە جەماوەرییەی کە ئێستا هەیەتی نەك هەر لەدەستدەدات، بەڵكو ل����ەوەش دەردەچێت وەک هێزی یەكەم����ی ناو هاوكێش����ەی سیاس����یی كوردستان بمێنێتەوه. خاڵێک����ی ت����ر کە لێ����رەدا ش����ایانی گرنگیپێدانە ئەو ڕاستییەیه کە ئەگەری رازیبوونی یەکێت����ی بەکردنی کەرکوک
بە هەرێمێک����ی س����ەربەخۆ ئەگەرێکی گەورەیە .لەدۆخێکی لەو بابەتەدا یەکێتی ل����ەو هەرێمەدا هەر وەک����و ھێزی ژمارە یەک دەمێنێتەوهو ئەمەش دیس����انەوە دۆخێک����ە پارتی نەبەباش����ی دەزانێتو ن����ه لەبەرژەوەندیش����یدایه .بەبۆچوونی ئێمە ئەوەی وایکردوە مەسەلەی ناوچە دابڕاوەکان لەسیاس����ەتی سەرۆکایەتی هەرێ����مو حکومەت����ی هەرێم����دا ئ����ەو گرنگییەی پێنەدرێتو هەردووکیان تەنها بەغدا بەناکردەی����یو نەبوونی ئیرادەی چارەس����ەر تاوانباربکەن ،ئ����ەو دۆخە ئاڵۆزەی دابەش����بوونی پەیوەندییەکانی دەسەاڵتی نێوان یەکێتیو پارتی لەپشتە کە باسمانکرد .بێگومان مەرج نییە ئەم دۆخ����ە تاک����ە ھۆکاری گوێن����ەدان بێت بەناوچە ناکۆکەکان ،بەاڵم بەدڵنیاییەوە یەکێکە لەھۆکارە سەرەکییەکان .خاڵێک لێرەدا مەبەس����تمانه سەرنجی خوێنەری بۆڕابکێش����ین ئەوەیە ،ئەم لێکدانەوانە تا ئەو ش����وێنە ڕاس����تن كه ت����ەرازووی دابەش����بوونی هێز لە کوردس����تاندا بەو ش����ێوەیه بمێنێتەوه كه ئێس����تا بوونی هەیهو گۆڕانێکی جەوهەریی لەجوگرافیای سیاسیدا دروستنەبێت. بەکورت����ی كارنەكردنی ش����ێلگیرانەی پارتیو یەكێتی ب����ۆ گەڕاندنەوەی ئەم ناوچانە بۆ س����ەر هەرێم پەیوەندییەکی پتەوی بەم هاوكێش����ه سیاس����ییهو بەو دابەشکردنە تایبەتەی دەسەاڵتەوە هەیە لەکوردستاندا س����ەقامگیرکراوە .هەموو ئ����ەو هاتوه����اوارە ناسیۆنالیس����تییەی ئەمڕۆکە دەیبیس����تین ،سەرچاوەکەیان لەناو ئەو هاوکێش����انەی دەسەاڵتو ئەو فۆرمەدایە لە دابەش����کردنی ھێزو نفوز لەکوردستاندا. لەالیەک����ی ت����رەوە بۆ ئێم����ەی کورد ئاشکرایە کە شاری کەرکوک لەناو خاکی کوردستاندایە ،بەاڵم ئەم شارە بەتەنها موڵک����ی کورد نییە .ه����ەر بۆیە دەبایە لەبری سیاس����ەتی دابەشکردنی غەنیمە لەنێوان پارتیو یەکێتی ،سیاس����ەتێکی هاوس����ەنگی عەقاڵنییان پیادەبکردبایە کە چەمکی هاونیش����تیمانیبوون تیایدا پێوەری سیاسەت بێت ،نەک سیاسەتی ناوچەگەری����یو بەرژەوەندی����ی حیزبی تەسکو س����واغدانی بەناسیۆنالیزمێکی ئەتن����ی بەت����اڵ .تەنه����ا ب����ەم ڕێگایە دەک����را هاوپەیم����انو هاوس����ۆز لەن����او خەڵکی تورکمانو کرس����تیانو عەرەب پەیدابکرێت بۆ سیاسەتێکی کوردستانی نیشتیمانپەروەرانە کە پاراستنی مافو کەرام����ەتو هاونیش����تیمانیبوونی ئەم پێکهاتە ئەتنیو ئایین����یو ئایینزاییانە لە کوردس����تاندا بپارێزرێت .ئاش����کرایە ئەم سیاس����ەتە لەکەرکوکیش تووش����ی فەش����ەلێکی گەورە ب����وو ،چونکی ئەم مۆدێلە لە سیاس����ەتو فەرمانڕەوایەتی بە دەس����ەاڵتدارێتی ک����وردی لەخودی هەرێمیش����دا نەیارە .هەر ئەم واقیعەشە وامان لێدەکات کە بڵێین دۆڕانی کەرکوکو ناوچە دابڕاوەکانی تر دۆڕانێکی سەربازیی نیی����ە ،بەڵکو سیاس����یو کۆمەاڵیەتیو فەرهەنگییە .ئێمە کەرکوک لەبەرەکانی جەنگدا نادۆڕێنین ،بەڵک����و لەنەبوونی پڕۆژەیەکی سیاسییدا لەدەستیدەدەین کە پێکهاتەکان تیایدا هەستنەکەن ،ئەم شارە شاری هەمووانە. فشاری مالیکیو ناوچە دابڕاوەکان هەموومان دەبینین ماوەیەكه مالیکی فش����ارێكی سیس����تەماتیكی سیاسییو س����ەربازیی چ����ڕی دەس����تپێكردووهو پێدەچێت بەجیدی كار بۆ گەڕاندنەوەی ناوچ����ه دابڕاوەكانی س����نووری نفوزی یەكێتیو پارتی بكات بۆ ژێر دەسەاڵتی بەغ����دا .ئ����ەم دۆخەش ه����ەردوو ھێزه كوردییەك����ەی ناچارك����ردووە بکەون����ه خۆیانو بەرگریی سیاس����ییو سەربازیی لەو رووب����ەره جوگرافییان����ه بكەن كه لەدەرەوەی س����نووری هەرێ����م تیایاندا بااڵدەس����تن .ب����ەاڵم وەک ووتم����ان گەڕاندنەوەی کەرکوک بەتەنها بۆس����ەر هەرێم ،مانای تێکچوونی ئەو هاوکێشانەی دەسەاڵت دەبێت کە لەدوای ٣١ئابەوە لەکوردستاندا دروستبووە؛ هاوکێشەیەک پارت����ی لەڕێگای هاریکاری بەعس����ەوە، ب����وو بەھێ����زی ژم����ارە ی����ەکو حاکمی بێچەندوچوونی کوردس����تان .ئەم دۆخە
ئاڵۆزە لەملمالنێو تەماحی سیاس����یو حیزبی ،بەاڵم قانگدراو بەگوتارو زمانو وێنەی ناسیۆنالیستیو نیشتیمانپارێزی، هەلێكی لەب����ار بەپارتی دەبەخش����ێت ت����ا لەڕێ����گای تەپڵێدانی س����ەربازیو حەماسەتی میدیاییەوە ئامادەسازییەكی گەورە بكات بۆ دروس����تكردنی هەوادارو الیەنگر لەناو رای گشتیداو گەورەكردنی پێگه جەماوەرییه الوازەكەی لەناوچەی س����لێمانی بەگش����تیو لەكەرك����وكو گەرمیاندا بەتایبەتی. بەدی����وی ئەودی����ودا هەن����گاوه سیاس����ییو س����ەربازییەکەی مالیكیش زی����اد لەئامانجێكی هەی����ه .بەڕای ئێمه گەورەترین ئامانجی ئەم ئۆپەراسیۆنانه بریتیی����ە لەدروس����تكردنی فەزایەك كه كورد ناچاربكات تیای����دا لەبری ئەوەی بیر لەگەڕانەوەی ڕاس����تەقینەی ناوچە داب����ڕاوەكان بكاتەوە بۆ س����ەر هەرێم، بی����ر لەچارەس����ەری دۆخێ����ك بكاتەوە كه بیگەڕێنێتەوه بۆ خاڵی س����فر .واتە ئەم ئۆپەراس����یۆنانه دەیانەوێت پارتیو یەكێت����ی ناچاربک����ەن بەمەمنونییەوه مەلەفی ئاساییش����ی ئەو ناوچانه لەگەڵ بەغدا دابەشبكەنو ئەم مەسەلەیە بەتەنها بەدەست الیەنه كوردییەكانەوه نەبێت. دیاره هەموو دابەش����كردنێكی دەسەاڵت لەناوچه دابڕاوەكاندا لەگەڵ بەغدا مانای بێهێزكردنی پێگ����ەی پارتیو یەکێتیو زەحمەتکردنو دوورخستنەوەی خەونی گەڕانەوەی ئەم ناوچانەیه بۆ سەر هەرێم. دواویس����تگەی ئەم ملمالنێ سیاس����ییو س����ەربازییەش بریتییه له ناچاركردنی ك����ورد ب����ۆ رازیبوون بەچارەس����ەرێكی تایبەتی بۆ كەركوك ،کە تیایدا کەرکوک نە بچێته ناو هاوكێشەکانی هەرێمەوهو نەبش����چێته ناو هاوكێشەکانی بەغداوه، بەڵكو بكرێت بەناوچەیەکی سەربەخۆی ئیداریو مەلەفی ئاساییش بدرێته دەست دەس����ەاڵتی تەنفیزی پارێزگاوه .ئەوەی بەڕای ئێمە جێگای سەرنجه ئەم مۆدێلە ب����ۆ یەكێتی زیاتر قابیل����ی قبوڵكردنه، نەك لەبەرئەوەی چارەسەرێكی سیاسیی بێجەن����گو بێپێکدادانو بێکوش����تارە، بەڵكو لەبەرئ����ەوەی ئەم چارەس����ەرە وادەكات یەكێت����ی پاش لەدەس����تدانی سلێمانی به بزوتنەوەی گۆڕان ،النیكەم
ئەوەی ئەمڕۆ لەھەمووکات زیاتر پێویستمان پێیەتی وەستانێکی ڕەخنەییە لەبەردەم ئەو حەماسەتە ناسیۆنالیستییەدا کە بێ بکەری ناسیۆنالیستییە، نەک ڕۆمانسییانەو نابەرپرسیارانە ئەو حەماسەتە تیۆریزە بکەین لەکەرکوکو دەوروبەری����دا بەهێزی پله یەك بمێنێتەوه. وەک دەبینین ئ����ەوەی لەم دۆخەداو پێش ئەم دۆخەش ئاراستەی سیاسەتی ھێزە بااڵدەستەکانی کوردستانی كردوه بەرامبەر بەناوچە دابڕاوەکان ،بەتایبەتی کەرکوکو دەوروبەرەکەی ،سیاس����ەتو خەمێکی نەتەوەیی نەبووەو نییە ،بەڵکو راگرتنی هاوکێش����ەی ھێ����زو تەرازووی لەنگەری دەس����تکەوته سیاس����ییەكانی هەریەکێک لەپارتیو یەکێتییە بەرامبەر بەیەکتری .س����ەلماندنی ئ����ەم تێزەش گەلێ����ك زەحمەت نییه ،گ����ەر هەندێك پرسیاری بێوەاڵم بكەین؛ كه گرنگترینیان بریتییه ل����ەوەی پارت����یو یەكێتی ،كه بەش����داری س����ەرەكی حکومەتەک����ەی
مالیکین ،بۆ هەر لەسەرەتاوە ھێشتیان ھێ����زی دیجل����ە دروس����تببێت؟ بۆچی ئێس����تا بەتەنه����ا لەس����ەر دەرەنجامە کارەس����اتئامێزەکانی دروستبوونی ئەو ھێزە قس����ەدەكەنو بەپەلەپەل خەریكی چاككردنی سااڵنێك لەسیاسەته ناكۆكو خراپەكانیانن ل����ەو ناوچانەدا؟ دەکرێت بپرسین بۆچی سیاسەتمەدارانی پارتیو یەكێت����ی لەهەولێرو بەغ����دا نەیانتوانی لەکات����ی خۆی����دا ڕێگری ل����ه هەنگاوه مەترس����یدارەکەی دروس����تبوونی ھێزی ئۆپەراس����یۆنی دیجلەو هاوش����ێوەکانی بك����ەنو بۆئ����ەوەی لەئێس����تادا هەموو میللەتەکەیان به کێشەیەکەوە سەرقاڵ نەکەن ك����ە خۆیان بەرپرس����ی یەکەمو كۆتایین لەسەرهەڵدانو لەدروستبوونی؟ دۆخێک کە بێگومان دەشێت دەرەنجامی كارەساتئامێزی لێبکەوێتەوە. ئەم لەشكركێش����ییه دروس����تكردنی دۆخێك����ه ك����ه ش����وێنگەی ك����ورد لەچارەسەری پرسی ناوچە دابڕاوەكاندا چەندین هەنگاو دەباته دواوهو سیاسەتی كوردی ،بەئۆپۆزیس����یۆنو دەسەاڵتەوه، ناچاردەكات خەریك����ی پینەكردنی ئەو هەموو ك����ونو درزه نەتەوەییانە بن كه سیاسەتی (نا)کردەیی پارتیو یەکێتی لەدونی����ای دوای کەوتن����ی ڕژێمەک����ەی سەدام حوسەیندا لێیبەرپرسیارن .ئەو گوتارە ناسیۆنالیس����تییەی ئەمڕۆ زیاد لەبکەرێک دەھۆڵی ب����ۆ لێئەدەن ،لەناو ئ����ەم وێران����ە سیاس����ییە نەتەوەییەوە هەڵ����دەکاتو ئەرکە سەرەکییەکەش����ی داپۆشینو شاردنەوەی ئەم وێرانەیەیە، دروس����تکردنی دوکەڵێکی رەشه بەسەر دوو هێزی گ����ەورەی ناوچەكەنو بڕێکی هەقیقەتە ناشیرینەکانی ناو سیاسەتی ئ����ەو ملمالنێی����ە لەرێگای ئ����ەو هێزو گروپان����ەوە ئەنجامدەدەن کە لەفەلەکی کوردییەوه. سیاس����یی هەریەک لەو دوو دەوڵەتەدا دەخولێنەوه .کاتێ����ک باس لەملمالنێی کوردستانو هەژموون����ی دەس����ەاڵتدارێتی ئەم دوو مەترسییەکانی جەنگی لەبری گومان����ی تێ����دا نییه ئ����ەم تەنگەژە دەوڵەتە بەس����ەر ناوچەک����ەدا دەکەین، سیاس����ییو س����ەربازییەی لەعێراق����دا مەبەس����ت تەنه����ا عێراق نیی����ه ،بەڵکو دروس����تكراوه ،بەتەنه����ا دەرئەنجام����ی سوریاش����ه .س����وریا چ بۆ سیاس����ەتی هاوكێشه ناوەكییەكان نییه .كوردستانی دەرەک����ی توركیاو چ بۆ ئێران مانایەكی باش����ور بەش����ێكه لەعێراقو عێراقیش س����تراتیژیی هەی����ه .بۆ ئێ����ران مانای جومگەیەك����ی گرن����گ لەسیس����تەمی نزیكییه لەهاوپەیمانە س����تراتیژییەكانی ناوچەی����یو بەرژەوەندیی����ە هەرێم����یو لەلوبنانو فەڵەس����تینو ب����ۆ توركیاش جیهانیی����ەكان پێكدەهێنێ����ت .ئەجێندا مانای رێگرتنه لەپاشخانێكی جوگرافیو سیاسییەكانی هێزه ناوچەییەكان بەناو مرۆی����یو س����ەربازیی ت����ر ب����ۆ پارتی گۆڕەپانی سیاسیی عێراقدا تێپەڕدەبنو کرێکارانی کوردس����تان ،کە هەوادارێکی كاریگەریی ڕاس����تەوخۆش لەسەر دۆخە ھێج����گار زۆری لەن����او کوردەکان����ی سیاس����یو س����ەربازییو ئابوورییەكان س����وریادا هەی����ە .پاش����ئەوەی پارتی دیموکرات����ی کوردس����تان تاكالیەنانهو بەجێدههێڵێن. سااڵنێكه پارتی كار لەسەر دروستكردنی بێ گەڕانەوه بۆ پەرلەمانی کوردس����تان پەیوندییەك����ی پتەو لەگ����ەڵ توركیادا بڕی����اری چەكداركردنو مەش����قپێكردنی دەكاتو لەم هەنگاوەش����یدا سەرکەوتوو هەندێك لەھێزە كوردییەكانی س����وریای ب����ووه .پارت����ی لەئێس����تادا ب����ووه به دەس����تپێكرد ،بەتایبەتی ئ����ەو ھێزانەی هاوپەیمانی دەوڵەتی توركی لەعێراقداو کە لەگەل پەکەکەدا ناکۆکن ،بەتەواوی کار بۆئ����ەوەش دەکات هەم����ان ڕۆڵ لە خ����ۆی خس����ته ن����او هاوكێش����ەکەی کوردستانی سوریادا ببینێت .دەوڵەتی توركی����اوهو ب����ەم ش����ێوەیەش دژ ب����ه تورکی بەشێوەیەکی گشتی بەرژەوەندی بەرژەوەندییەکان����ی ئێران هەڵوێس����تی ئابوورییو سیاسییو سەربازیی گەورەی سیاسیو سەربازیی وەرگرت .دوای ئەم لهكوردس����تانو بەتایبەتیش لەناوچەی رووداوه مالیك����ی هەوڵی یەکەمی دا بۆ ژێر دەس����ەاڵتی پارتیدا هەیە .زۆرینەی كونترۆڵكردن����ی ناوچه س����نوورییەكانی ئەو كۆمپانیا توركییانەی له كوردستاندا نێوان كوردستانو سوریا ،ئەو ناوچانەی كاردەكەن ئۆفیس����ەكانیان لەهەولێرنو کە پارت����ی تیایاندا بەھێزە .لەو كاتەوه پشكی شێریشیان له پڕۆژه گەورەکانی س����ەرەتای پرۆس����ەی لەشكركێش����ی كوردستاندا دراوەتێ .ئەم دۆخە بەتەنها لەنێوان حكومەتەکەی مالیكیو پارتیدا ئەوەمان نیش����اننادات ئەم پەیوەندییە دەس����تیپێكرد .لەئێستاش����دا پرۆسەی ئابووریی����ه چ كاریگەرییەكی پۆزەتیڤی لەشكركێش����ییەكه رووی لەناوچەکانی ب����ۆ گەشەس����ەندی ئاب����ووری توركیا سنووری دەسەاڵتی یەكێتی كردووهو بەم هەیە ،بەڵك����و هاوکات مان����ای كردنی ش����ێوەیه یەكێتیش بەبێ ویستی خۆی كوردستانه بەپاش����خانێكی ئابووری بۆ بوو بەبەبەش����ێك لەملمالنێكانی نێوان توركیاو دروس����تكردنی وابەستەییەکی بارزانیو مالیکی .وەک دەبینین ئەوەی قووڵو مەترسیداریش بۆ سەر دواڕۆژی لێرەشدا دەس����تبەکارو دەستنیشانکەرە ئابووریو سیاس����یی كوردس����تان .ئەم سیاسەتو ستراتیژێکی نەتەوەیی نییە، ش����ێوازە پەیوەندیی����ە ھێزێکی ھێجگار بەڵکو حیس����اباتێکی سیاسی داخراوو گ����ەورە بەتواناکان����ی تورکی����ا لەن����او سەنگەرگیرییەکی ناوچەییە. ئاش����کرا دەبینین ڕەهەندێکی گرنگی هەرێمدا ئەداتو کوردستانیش بەکردەوە دەکات بەخوانێ����ک لەخوانەکانی تورکیا ملمالنێی ئێرانو تورکی����ا كه لەعێراقو لەناوچەک����ەدا .توركیا لەڕێگای پارتیو كوردس����تاندا دروس����تكراوه ،جەنگێكی هێزه عێراقییه سوننەكانەوه ئەجێندای لەبرییه كه ئێران لەڕێگای مالیكییەوهو سیاسیی خۆی لەعێراقدا جێبەجێدەكات ،توركی����اش لەڕێ����گای پارتیی����ەوه دژ لەمەش����دا تورکی����ا ه����ەم ش����ەڕی بەیەکتری دەیگێڕن .لەڕاستیدا ئەم شەڕه حکومەتەکەی مالیكییان پێدەكاتو هەم كه كورد ئەمڕۆکە كاڵفامانە تێوەیگالوه، ش����ەڕی ئێرانیش لەعێراقدا .ئاش����کرایە ش����ەڕی كورد نیی����ه لەگ����ەڵ عەرەب، پارتی����ش ئەوەندەی گوێ لەخواس����تو شەڕی پاراستنی دەستوورو سیستەمی داواکانی تورکیا دەگرێت ،دەیەکی ئەوە فیدرالیزم نیی����ه لەئەگەری تاکڕەوێتی، گوێ لەبەغداو خواس����تەکانی دەوڵەتی شەڕی ناوچە دابڕاوەکانیش نییە ،بەڵكو سێبەری شەڕی ئێرانو توركیایه بەسەر عێراقی ناگرێت. بەهەمان شێوه ئەم هاوكێشه سیاسییه پەیوەندی عێراقو کوردستانەوه .شەڕی لەگەڵ دەوڵەتە دراوسێكەی ترماندا ،كه دوو دەوڵەت����ی گ����ەورەی ناوچەکەی����ه ئێرانه ،بەدیدەكرێت .سنووری پەیوەندی لەسەر هەژموونی سیاسییو سەربازییو سیاس����ییو ئابووری ئێ����ران بەعێراقو ئابووریی .بێگوم����ان ئەمه مانای ئەوە كوردس����تانەوه درێژت����رو قووڵت����ره .نییە ک����ە ئەو ناس����یۆنالیزمه عێراقییە بەتایب����ەت پاش بااڵدەس����تبوونی هێزه نوێی����ەی ک����ە مالیک����ی ئەم����ڕۆ خۆی شیعییەكان له عێراقدا ئەم پەیوەندییه بەنوێنەرو بەرجەستەکەری دەزانێت ،له پتەوت����رو هەمەالیەنەتر بووه .ملمالنێی كوردستاندا س����تراتیژی تایبەت بەخۆی ئێ����رانو توركیا ،ملمالنێ����ی هەژموونی نییه .وەكو باسمانكرد یەكێك لەخەونه
ئەم ئۆپەراسیۆنانه ئەم شێوازە دەیانەوێت پارتیو پەیوەندییە یەكێتی ناچاربکەن ھێزێکی ھێجگار بەمەمنونییەوه گەورە بەتواناکانی مەلەفی ئاساییشی تورکیا لەناو ئەو ناوچانه لەگەڵ ھەرێمدا ئەداتو بەغدا دابەشبكەنو کوردستانیش ئەم مەسەلەیە بەکردەوە دەکات بەتەنها بەدەست بەخوانێک الیەنه كوردییەكانەوه لەخوانەکانی تورکیا نەبێت لەناوچەکەدا ئەبەدییەکان����ی ناس����یۆنالیزمی عێراقی بریتیی بووه له پیادەکردنی سەروەریی ت����ەواو بەس����ەر خاكو خەڵك����ی واڵتی عێراقدا که كوردستانو دانیشتوانەکەی به بەش����ێك لەو خاكو گەله دادەنێت. ناس����یۆنالیزمێک ک����ه لەم����ڕۆدا باڵ����ە ش����یعییەکەی عێ����راق نوێنەرایەت����ی دەکاتو بەئاسانی ئەو گوتارەی لەهێزه سوننییەکان وەرگرتەوه ،کە بەدرێژایی مێژووی عێراق ش����اگوتاری حوکمڕانیان بوو .بەاڵم ئ����ەوەی ئەمڕۆ ئەو ڕەهەندە ناوەکییە دەجوڵێنێتو ئاراستەی بکەره سیاس����ییەکان دەکات ،کەمتر لۆژیکی دوو ناسیۆنالیزمەکەیهو زیاتر ملمالنێی هێ����زه ئیقلیمییەكانه لەگ����ەڵ یەكتردا. لەزانس����تە سیاس����ییەکاندا بەمج����ۆرە ملمالنێو پێکدادانە دەگوترێت ”جەنگی لەبری“ .Proxy War ،مەبەس����ت لەم جۆرە جەنگە ،ئەو شەڕو ملمالنێیانەیه کە لەب����ری ئەوەی دوو الیەنە ناکۆکەکه راس����تەخۆ رووبەڕوی یەکت����ر ببنەوه، ناڕاس����تەوخۆ لەڕێ����گای الی����ەن ی����ان چەن����د الیەنێکی ت����رەوە ئەم ش����ەڕه پیادەدەکەن .بەمانایەکی تر ،گەمەکەرە س����ەرەکییەکان خۆیان ناچنە شەڕێکی ڕاس����تەوخۆوە لەگەڵ یەکت����ردا ،بەڵکو ئەنجامدانی ئەم شەڕە بەو الیەنانەی تر دەسپێرن کە دەچنە ناو هاوکێشەکانی ئەوانەوە .ئەمجۆرە جەنگانە هەمیش����ە خۆی����ان بەپۆش����اکو گوت����ارو زمانو داڕش����تنی تایبەت دادەپۆشن بۆئەوەی نەناس����رێنەوە جەنگ����ی کێ����نو بۆچی بەرپادەکرێ����ن .بەش����ێکی زۆری ئ����ەو گوتارە ناسیۆنالیس����تییەی ئەمڕۆکە لە کوردس����تانو عێراقدا لەئارادایە ،وەزیفە ڕاستەوخۆو ناڕاس����تەوخۆکەی ،بەئاگاو بێئ����اگا ،لێڵکردنو ش����اردنەوەی ڕووە ڕاستەقینەکانی ئەم ش����ەڕی لەبرییەی نێوان ئێرانو تورکیایە. جگە ل����ەو ڕەهەن����دە ئیقلیمییە ،ئەم لەشکرکێش����یو تەپڵ����ی ش����ەڕ کوتانە رەهەندێكی تریش����ی هەی����ە کە بریتییه لە س����ەرقاڵكردنی خەڵكی كوردستانو عێراق بەكێش����ەیەكی دروس����تكراوەوە بۆئ����ەوەی بەر لەهەموو ئ����ەو ئەگەرانە بگیرێت كە دەش����ێت گۆڕانكارییەكانی س����وریاو ناوچەكه بەرەو كوردس����تانو عێراقی بهێنن .تائێس����تا چ مالیكیو چ بارزانی لەم هەنگاوەیاندا س����ەرکەوتوو بوون ،چونك����ە هەردووالیان توانییویانە هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنو نەیارەكانیانو بڕێک لەڕۆش����نبیرانو نووسەرانیش یان بێدەنگ بکەن یان لەدەوری ئەو گوتارە نەتەوەپەرس����تییه كۆبكەنەوه كه جگه لە كڵێشەیەكی سیاس����یی بەتاڵ ،هیچ رەهەندێكی نیش����تیمانیی ڕاستەقینەی نییه .مەبەستی سەرەکیش لەم گوتارە ئەوەیە سەرنجی رای گشتی كوردستانو عێراق لەپرسی چاکسازیو چارەسەرکردنی گەندەڵیو كێشه ناوەكییەكانی هەردوو دەس����ەاڵتدارێتییەکەوه ،بگوازن����ەوه بۆ ملمالنێیەکی نەتەوەیی بەتاڵ لەنەتەوەو ملمالنێیەکی ناسیۆنالیس����تی بەتاڵ لە ناسیۆنالیزم....
»» 19
بیروڕا
13 گهنج له تێڕوانینی پیرهكاندا ) )356سێشهمم ه 2012/12/18
birura.awene@gmail.com
جهمال شكور ئهوهی دهبینرێ الی ئێمه لهقهیرانهكانو دهنگۆی بابهتهكانی ناو واڵتهكهمانو ئهو روداوان����هی دێته پێش����هوه ،خهڵكانیكی زۆر دهكهون����ه نواندنو خۆی����ان دهكهنه پاڵهوانی گۆڕهپ����ان .دهكهونه خۆنواندن بهرانب����هر ئ����هم میللهته س����تهمدیدهیهو بۆشیان دهچێته س����هر .رۆژانهش لهناو كۆڕو كۆبونهوهكان باسیان دهكرێ ،بهبێ ئهوهی بهقوڵی لهبابهتهك����هو نواندنهكه بڕوانین. چهند ش����ادمانم ك����ه كۆمهڵیك الوی ت����ازه دهبینرێ كه ههس����ت بهجواڵنهوه سیاس����ییهكانو كردهوهی لێپرس����راوان دهكهن ،راستو رهوانو بوێرانهو بهناوی خۆیان����هوه بی����روڕای خۆی����ان دهخهنه س����هر الپهڕهی رۆژنامهكانو فهیسبوكو پهیجهكان����ی ئینتهرنێت ،ئ����هوان بونهته ه����ۆی زیات����ر ش����هفافبونی كارهكانو بهربهس����تكردنی ك����ردهوه دزێ����وهكانو بهرهو پێش����چونی واڵتو تێگهیاندنی ئهم میللهته. لهس����هروبهندی ئ����هم ههرای����هی ئۆپهراسیۆنی دیجله ،رۆژانه بهدهیان كاری دزێو دهبینی ،كه تهنیا بۆ راگهیاندنهكانهو خۆبردنه پێش����هوهو ناساندنی كهسهكانه ب����هم میللهت����ه س����تهمدیدهیه .ئێس����تا كهركوك بۆته مهیدانی خۆنمایش����كرنی ههندێ لهبهرپرس����هكانو ئهم ش����اره بۆ مهرامی خۆیان بهكاردههێنن. زۆر بهداخ����هوه كه دهبینرێ راگهیاندن رۆڵ����ی گ����هوره دهبین����ێ لهكردنی ڕهش بهس����پیو س����پی ب����هڕهش .بهدهی����ان تهقینهوهو سهدان ش����ههید لهم شارهدا
ههیه ،كه دهبوایه س����هرجهمیان بكرانایه بهش����ههیدی س����هنگهرو خانهوادهكانیان باش����ترین بژێ����وی ژیانی����ان ب����ۆ دابین بكرایه ،كهچی وهك پێویس����ت نهكراوه. ئهوانهی رۆژانێك كوردبونو لهم شارهدا ژێردهس����تهی رژێمێك����ی دڕن����ده بون، ئێس����تاش لهش����ارهكهی خۆی����ان نامۆ دهكرێن. ئهو كهس����انهی لهرۆژانێك����ی تاریكدا بهدهنگی ئهم ش����ارهوه دههاتن ،ئێستا ههوڵی س����ڕینهوهی خهباتو ماندوبونیان دهدرێ .ئهوان����هی بهیانی����ان خۆی����انو مناڵهكانیان بهدهنگی تهقینهوه خهبهریان دهبێتهوه ،كه بۆ تهنها رۆژێكیش ژیانیان لهم ش����ارهدا مس����ۆگهر نیی����ه ،ههوڵو ماندوبونی����ان بۆ خهڵكان����ی تر دهڕوات، كه ماڵو منداڵهكانیان لهس����هڵتهنهتدانو ل����هدهرهوهی كهرك����وكو عێراقیش����دان، لهوانهیه ههندێكیان ناوی كهركوكیشیان نهبیستبێ. ئهو كهس����انهی بهدهیان جار لهلێواری م����هرگ گهڕاونهت����هوه ،ئهوانهی دوكهڵی نهوت بهسهریاندا دێتو دوكهڵی نهوتهكه ههڵدهمژن ،رۆژانه بهتهنكهری دهرهوهی كهركوك بهپێش چاویاندا گوزهردهكاتو تهنها س����هیری دهكهن .بۆ دهبێ خهڵكی ئهم شاره ببنه پردی پهڕینهوهی خهڵكانی تر؟ ئهوهی لهم شاره نهبێو لهتهنگانهدا ژیانی رۆژان����هی تێكهڵ����ی خهڵكی ئهم ش����اره نهبێ ،مندااڵنیان لهگهڵ مندااڵنی كهركوكدا ئاوێت����هی غهمهكانی كهركوك نهبێ����ت ،بهئێمه چ����ی كهركوكی بێتو تهنها لهكاتی دابهش����كردنی ئیمتیازاتو پۆس����تهكان دهبنه بارێكی گران بهسهر خهڵكی كهركوكهوه.
►
گهنجانی كهركوك لهبهرهی جهنگدان یان بهرپرسهكان؟ ئێستا كهركوك بۆته مهیدانی خۆنمایشكرنی ههندێ لهبهرپرسهكان مای����هی دڵخۆش����ییه كه ئهم����ڕۆ لهم قهیران����هدا ك����ورد تاڕادهی����هك ی����هك دهس����تهو كۆدهنگییهك بهدی دهكرێ بۆ چارهسهركردنی كێش����هكان ،كه هیوای ههمو كوردێكی دڵس����ۆزه ری����زی هێزه سیاس����ییهكانی كوردس����تان رێكبخرێو ماڵی كوردی یهكبخرێتهوه .بهاڵم جێگای نیگهرانیی����ه پێش����بینی ش����هڕ دهكرێ، ئێس����تا ههس����تیان بهوێرانی ماڵی كورد كردوه .بهههرحاڵ زۆرمان ماوه هیوادارم بهردهوامبین. وا بۆم����اوهی زیات����ر لهمانگێك دهبێ گواس����تنهوهی هێ����ز لهه����هردو الوه بهردهوامه ،ئێس����تا دو جهمس����هری هێز بهرانبهر یهكتری بۆت����هوهو كهركوكیش كهوتۆت����ه نێوانیانهوه .دی����اره بهگوتار ش����هڕ ئاس����انهو بهاڵم نههامهتییهكانی ش����هڕ زۆره ،بهتایبهت����ی ب����ۆ ش����اری كهركوكو دانیشتوانهكهی ،كه بهداخهوه دهبوای����ه لهس����ااڵنی راب����ردو بهگفتوگۆ
نهبهز گۆران
چارهسهر بكرایه. ل����هم ماوهی����هدا رۆژانه بهرپرس����هكان هاتوچۆی كهركوك دهكهنو نمایشی خۆیان دهكهن ،ههریهك بهش����ێوهیهك .ئێمهی كهركوكییش سهیری مهیدانهكه دهكهین. دیاره كهركوك كێشهی میللهتێكهو تهنها كێشهی الیهنێكی سیاسی تایبهت نییه. ههرجارهی بهرپرسێك لهشاشهی كهناڵه جیاوازهكانهوه دهردهكهوێ ،بهپۆش����اكی جیاوازو س����هربازیو بهدهیان ئۆتۆمبیلی گولهنهبڕو پاسهوانهوه ،بهپێشوازییهكی گهرم لهالی����هن ئهندامهكانیانهوه .بههۆی ئ����هم رهفتاران����هوه لهالیهك����هوه الیهنی بهرانب����هر ژمارهیهك هێ����زی تر رهوانهی كهرك����وك دهكاتو وهزعهك����ه ئاڵۆزت����ر دهبێت ،لهالیهكی تریش����هوه نهتهوهكانی كهرك����وك بهئیس����تیفزاز لێكیدهدهنهوه. ههمو ئهوان����هش لهبهرژهوهندی پێكهوه ژیانی نهتهوهكان����ی كهركوكدا نییه ،كه سااڵنێكه بهدروشم بهرزمان كردۆتهوه. لێرهدا من ناڵیم هێز نهیهت بۆ كهركوك، بهاڵم بهرپرسهكان دهكرێ بهجۆرێكی تر رهفتار بكهن .خۆ هێش����تا شهڕ دهستی پێنهكردوه ،وا خۆمان ببهس����تینو تاقمو تفهنگ ببهس����تین .ش����هڕیش ب����ه ڕیزه مۆنیكاو پاس����هوانهكانی ئ����هوان ناكرێ. شهڕ پێش����مهرگهكانی ناو سهنگهرهكان دهیكهن ..یان بۆ لهراگهیاندنهكان دهكرێته رێكالمی بهرپرسهكان؟ بۆیه لێرهدا یهك پرس����یار دهكهم :ئایا گهنجانی كهركوك لهبهرهكان����ی جهنگ����دان ،كه س����ااڵنێكه لهن����او تهقین����هوهدان ،ئێس����تاش لهناو كهركوك لهژێ����ر رهحمهتی ئهو هێزانهن، یان بهرپرس����هكان كه ب����ۆ یهك كاتژمێر دهمێننهوه تاكو وێنهیان دهگیرێ؟
سلێمانی ..شۆسته لهناوجهرگهی سیاسهتدا خالید سلێمان
زستانی 2008لهگهڵ هاوسهرو ههردو منداڵهكهم����دا لهباك����وری ئهمهری����كاوه (كهن����هدا) بهس����هردان هاتبوم����هوه س����لێمانی ،رۆژێك بڕیارماندا تهكس����ی نهگرینو بهپیاس ه لهالی پردی خوسرهو خاڵهوه بچینه سههۆڵهكه ،بهاڵم پوسێت (عهرهبانه)یهكم����ان پێبو بۆ كچهكهمان ك����ه تازه پێ����ی گرتبو .تا ئێس����تا ئهو دیمهن����هم لهبیرناچێتهوه ك ه نهمانتوانی عهرهبان����هی مناڵهكهم����ان بهس����هر شۆس����تهكهدا بجوڵێنی����نو ناچاربوی����ن یهكێكم����ان كچهكهم����ان ههڵبگری����نو ئهویترمان عهرهبانهكه .دوای س����اڵێك ( )2009ك����ه بڕیارمان����دا بهیهكج����اری بگهڕێینهوه كوردستانو جارێكی چومهوه بۆ پیاسهی س����هر جادهی سالم ههمان دیمهنی پێش����وم بیركهوت����هوه ،چونك ه ئهوهم بۆ دهركهوت ،كه جاری پێش����و لهبهر مناڵهكهم حاڵی خۆمم لهبیرچوبو، ئهگین����ا گرفتی پیاس����هكردن بهس����هر شۆس����تهكاندا توش����ی گهورهو بچوكو ژنو پیاو ،س����اغو ئهندی����كاپ (خاوهن پێداویستی تایبهت) دهبێتهوه .لهجاری دوهمیان����دا (هاوین����ی )2009ئهوهم بۆ رونب����وهوه كه جادهو گهڕهكو ش����وێن ه گشتییهكانی شاری سلێمانی جگ ه لهوهی خۆیان بهرتهسكن ،بههۆی ملمالنێیهكی توندوتیژی سیاسییهوه زیاتر بهرتهسك بوبونهوه .دیاردهی توندوتیژی رهمزیو ههندێجاریش فیزكی بههۆی ئهو ملمالنێ سیاس����ییهوه ،دیمهنێك����ی ڕۆژانه بون. ههمو ئهو چاالكییه سیاس����ییانهی لهو هاوین����هداو لهپێن����او ههڵبژاردنهكان����ی كوردستاندا لهس����لێمانیو شارهكانیتردا بهرپاك����ران ،روداو ب����ونو چونه خانهی دوێنێو پێداچونهوهدا .لۆژیكی مشتومڕه سیاس����یو كۆمهاڵیهتیو كلتورییهكانیش بهدرێژایی مێژو ه����هر وابون ،بهاڵم ئهو فهزاو ژینگه كۆمهاڵیهتیو كولتورییهی وا خهڵك تیایاندا دهخرۆشێتو قسهدهكاتو توڕه دهبێتو تیاشیدا توشی گهشبینیو نائومێدی دهبێت كاری خۆیان دهكهنو لهنوێبون����هوهو بهرههمهێنان����دا پهكیان ناكهوێت. جادهكان����ی س����لێمانیش بهش����ێكن لهو فهزا گش����تییه كولتورییهو سیمای سیاسهتو ئابوریو ئاستی پێشكهوتنی شارستانیو مهدهنی كۆمهڵگای كوردین. ههڵبهت����ه لێ����رهدا جادهو شۆس����تهكان بهتهنها ئامانجو مهبهستی سهرهكی ئهم
نوسینه نینو وهك نمونهیهكی بهرچاوی رۆژان ه پهنام بۆ بردون .بهش����ێوهیهكی رونتر كولت����وری رۆژان����هی كۆمهڵگای كوردی لهس����هر ج����ادهو شۆس����تهكان لهالیهن����ی فیزیك����یو بههاكانیی����هوهو لهوێنهی بهرجهستهكراودا زیاتر دهكهون ه بهردهس����ت .ب����هاڵم لهگهڵ ئهمهش����دا ههوڵ����دهدهم بچمه ن����او ههندێ دیمهنی تری فهزای ئهو ش����وێنو پهیوهندییانهی جێگهی بهشێك لهئهندامانی كۆمهڵگایان تێدا نابێتهوه. ب����هاڵم پێش ههمو ش����تێك باچاوێك بهدیمهنی جادهو شۆستهكاندا بگێڕینو لهههندێ ش����تی رۆژانه وردبینهوهو لهو ترس����ه نزیكبین����هوه وا ڕۆژانه توش����ی هاواڵتی دهبێتهوه ،چونكه یهكهمین شت لهكاتی پیاس����هكردنو گهڕاندا توشمان دهبێت ترس����ه ،ترس لهكهوتن لهس����هر شۆس����تهكان ،ترس لهخۆكێشان بهدارو درهختهكان����دا ،ت����رس لهئۆتۆمبێلێ����ك لهپش����تهوهی شۆس����تهكاندا ،ت����رس لهخۆكێش����ان بهكهس����هكاندا ،ت����رس لهدابهزین بۆس����هر لێ����واری جادهكان، ههروهها ت����رس لهپهڕینهوه بۆ ئهوبهری جادهكان ،ئهم ههمو ترسه ،وهك تارمایی یان سێبهر لهگهڵ تاكهكاندا دهجوڵێنهوهو لهش����وێنه گش����تییهكاندا ئارامییان لێ دوردهخاتهوه ،لهههمان كاتدا ناتواناییو دهبهنگی ئ����هو ئهندازی����اره مهدهنییان ه دهردهخات وا لهدیزاینی جادهو شۆستهو شوێن ه گشتییهكاندا جێگهیان بۆ ههندێ لهئهندامانی كۆمهڵگا نههێش����توهتهوهو بهبڕیاری ئهوان دهكرێن����هوه دهرهوهی بازنهی جوڵهی ش����ار .یهكێك لهو سیما س����تهمكارییانهی لهشوێنه گشتییهكانی ن����او ش����ارهكانی كوردس����تاندا بهزهقی دهردهكهوێ����ت ،رواندن����ی دارو درهخت ه لهسهر شۆستهكانو چوارچێوهكردنیان بهچ����وار گۆش����هیهكی چیمهنت����ۆی دڵڕهقو شێوه ناش����یرین ،بهشێوهیهك هی����چ فیكرهیهك لهئ����ارادا نامێنێت ك ه مرۆڤ بتوانێت بهس����هریاندا پیاسهیهك ب����كات ،چونك����ه فیكرهی خۆكێش����ان بهدرهختهكاندا یان كهوتنه خوارهوه بۆ س����هر جادهك ه پێشی ههر فیكرهو دیدو شتێكی تر دهكهوێت. لهم حاڵهتهش����یاندا دو رێگه چارهی تر لهبهردهم كهس����هكاندایه ،یهكهمیان دابهزین����ه ب����ۆ س����هر ج����ادهكان یان پیاسهكردن لهپش����تهوهی شۆستهكان،
ههردوالش بهترس����ی روداوی ئۆتۆمبێل ههڵچنراون ،زۆرجاری����ش وهك تاكێكی بێدهس����هاڵت لهبهردهم خهیاڵی بهردینی ئهو ئهندازی����ارهی ئهم دیزاینهی داناوه، بی����ر ل����هوه دهكهیت����هوه لهجادهك���� ه بپهڕیتهوه ،بهاڵم چۆن؟ ئهمه پرسیارێك ه لهوانهی���� ه ههم����و خهڵكی س����لێمانیو شارهكانی كوردستان لهخۆیانی بكهنو ئیتر لهپاڵ تارمایی ئهندازیاری خهیاڵ بهردین����دا تارمایی گوناهبارێكی تر دێت ه ن����او دیمهنهك����هوه ،ئهویش سیس����تمی هاتوچۆیه ك ه لهبهردهركی سهراوه ههتا خاڵی پش����كنینی تاسڵوجه ئاماژهیهكی س����تۆپ بهرچ����او ناكهوێت .لێرهش����دا جارێكی تر تاكهكان توش����ی گرفتێكی گ����هوره دهبنهوهو دهكرێن����ه دهرهوه، چونكه یاساكانی هاتوچۆ لهبهرژهوهندی ئۆتۆمبێلدایهو هێڵ ه سپییهكانی پهڕینهوه وهك ئ����هو داهۆاڵن ه دێنه پێش����چاو ك ه چۆلهكهو باڵندهكان پێیان رادێنو لێیان ناترسن. ئهم����ه تهنها دیاردهیهكی بیناس����ازی (معم����اری) نییهو پهیوهس����تیش نیی ه بهج����ادهو شۆس����تهكانی كوردس����تان، بهڵك����و بونهته یان كراونهته بهش����ێك لهرهفتارم����ان! وهك چ����ۆن ج����ادهكان تهنگی����ان پێههڵچنیوی����نو بهپێ����ی بێس����هلیقهیی ئهندازیاره مهدهنییهكان پانتایی ه گشتییهكانیان لێ داگیركردوین، ئێمهش لهههمان روانگهوه بۆ ش����تهكان دهڕوانینو تهنگمان بهخۆمان ههڵچنیوه؛ چونكه ش����وێن مهرج����ی دهنگو ڕهنگو جۆری دانیش����تنو قس����هكردنی تایبهت بهخ����ۆی دهس����هپێنێت .لهچایخان����هی ش����هعب دهبێ����ت بهدهنگی بهرز قس���� ه بكهینو تایبهتمهندێتییهكی گشتی كراوه ههیه بۆ تاكهكان ههمویان ،لهبهرامبهردا لهكۆفی شوپ ه نوێكاندا تایبهتمهندییهكان دیاریك����راون بهكهس����هكان .ئ����هوهی مهبهس����تمه ل����هم فیكرهی����هدا ئهوهی ه ك����ه چۆڵكردنی شۆس����تهكانو چاندنی درهختهكان بهشێوهیهك جێگای جوڵهو پیاسهی بهئاسانی تیادا بێتهوه ،ئازادی زیات����ر دهدات ه جهس����تهی تاك����هكانو لهدڵهڕاوكێ����یو ت����رس لهبهریهككهوتن ی����ان كهوتنه خوارهوه ڕزگاریان دهكات، بون����ی كورس����ی لهبنكهكان����ی پۆلیسو دادگاو فهرمانگه گشتییهكاندا كهسهكان لهراوهس����تانو جوڵهو چونه پێش����هوهو دڵهڕاوك����ێ رزگار دهكاتو دۆخێك����ی ئارامیان بۆ دروست دهكات. ئ����هوهی لهكلت����وری مرۆڤایهتی����دا ئاش����كرایه ،ههمو جوڵهیهكی سیاسیو كۆمهاڵیهتی پێویس����تی ف����هزای فراوان ههیه ،مهبهس����تیش لهو فهزایه شوێن ه وهك چهمكێك����ی م����ادی ك���� ه جێگهی
جوڵ����هو كارو بیركردنهوهو جهس����تهی ڕێكالس����ی تێ����دا بێت����هوه ،ئهمان����هش لهش����وێنه گش����تییهكانی كوردس����تاندا دهس����تهبهرنهبونهو لهئاكام����دا كهسو گروپو فیكرو بۆچون����هكان بهیهكتریدا دهكێشنو توشی تهنگهنهفهسی دهبن. ئهگهر بهوردی سهرنجی شۆستهكانی س����لێمانی بدهین ،ئ����هو فیكرهیهمان ال دروست دهبێت ك ه ژنێك بهمنداڵێكهوه یان بهشێوهیهكی دیاریكراوتر بهكۆرپهیهكهوه لهسهر پۆس����ێتێك (گالیسكهی كۆرپه) یان كهسێكی خاوهن پێداویستی تایبهت (هاندیكاپ) جێگایان نابێتهوه ،چونك ه فهزای جوڵهیان تێ����دا نییهو مرۆڤهكان لهڕوی جهس����تهییهوه دهخهن ه دهرهوه. لهبهرامب����هر ئ����هم كردن����هوه دهرهوهی ههندێ����ك لهئهندامانی كۆمهڵگا ،جێگای ئۆتۆمبێلێكی زهبهالح بهباشی كراوهتهوهو بوهت���� ه فیگهرێك����ی گ����هورهی دیمهنی ڕۆژانهی جادهو بان����هكان .ئهم دیمهنی كردن����هوه دهرهوهی مرۆڤهكان لهفهزای گش����تی ك ه دنیابینی ئهندازیارهكان بۆ تهالرسازی بڕیاری لهسهر دهدات ،بهتهنها جادهو شۆس����تهكان ناگرێتهوه ،بهڵكو لهزۆر ش����وێنی تردا دوب����اره دهبێتهوه. ل����ه دادگاكان����دا ،نهخۆش����خانهكان، بنهكهكان����ی پۆلی����س ،دامودهزگاكانی دهوڵهتو چایخانهو شوێن ه گشتییهكان، لهم ش����وێنانهدا تاكهكان لهژێر فش����ار (س����ترێس)دا كارهكانیان بهڕێدهخهن. چونكه جێگای جهستهیهكیان تێدا نیی ه بهش����ێوهیهكی ئارامو رێكالس بجوڵێتو توشی ههڵچونو سترێسو بهریهككهوتن نهبێت����هوه .ئهگ����هر دادگای س����لێمانی وهك نمون ه بێنینهوه كه ڕۆژانه س����هدان هاواڵتی روی تێدهكهنو لهبهردهم ژوری دادوهرهكاندا تهنها كورسی دانیشتن بۆ پۆلیسهكان دانراوهو جارێكی تر تاكهكانی تر وهك جهس����ته ئامادهن بهاڵم لهڕوی بههاو پسیكۆلۆژییهوه دهكرێن ه دهرهوه. دهتوانی����ن ئهم میكانیزم����ی زهوتكردنی ش����وێن ه لههونهری تهالرسازی كوردیدا لهنمون����هو دیمهنی ت����ردا رهچاوبكهینو دیارترین نمون ه راگرتنی ئۆتۆمبێلهكان ه لهس����هر شۆس����تهكان كه تاك����ه فهزای جوڵهی تاكهكانه لهكۆنس����ێپتی ش����ارو شارێتیدا. ل����هم روانگهی����هوه ،دهتوانی����ن بڵێی����ن ش����وێنهكان بهش����ێكی زۆر لههۆشیاریی سیاس����یمان داگیردهكهنو ئهندازیارهكان وێنهی ئهو ش����وێنانهمان بۆ بهرجهس����تهدهكهن ،وات���� ه ئهوانیش سیاسیینو بهشداری لهڕهسمكردنی كاری سیاسیو مهسهل ه گشتییهكاندا دهكهن،
»» 19
ئ���هو گروپانهی ئهم���ڕۆ رابهرایهتی كۆی حزب���ه كوردییهكان دهك���هن .نهوهیهكن نائاش���نا بهجیهان���ی گهن���ج .نهوهیهكن تهنان���هت تهفس���یرێكی تهندروس���تیان نییه بۆ گهنجیهت���ی رابردوی خۆیان .چ جای ئهوهی بێن قس���ه لهسهر ئێستای گهنجبون بكهن .تاقه وانهیهك كه ئهوان پێش ههم���و وانهكانی تر بیزانن ئهوهیه. گهنجبون یانی ژیان .لهدهرهوهی ژیانبون، ش���تێك نییه ن���اوی گهنج بێ���ت .بهاڵم ئهشێت تهفس���یری ئهوان بۆ گهنجبون. ئهوهن���ده ئاس���تی الوازبێ���ت .بهپێ���ی تهمهنو ههڵس���وكهوتی رۆژانه بیپێون. لهدهرهوهی ئهم دو ش���ته دیدێكی تریان نییه بۆگهنج .الی گهنجانیش ئاس���اییه لهو گۆش���هنیگایهوه پیرهكان تهفسیری بكهن .چون پیربون ل���هم كۆمهڵگهیهدا مان���ای كهوتن .مان���ای تهواوبون .نهك مان���ای بیركردنهوهی ب���اشو بهرههمی باش .ههرئهمهشه وادهكات لهبرێك گهنج پیرهكان تهفسیری بكهن .چون دهزانێت تهفس���یرێكی الوازهو قس���ه ههڵناگرێت. بهاڵم كه گهیشته سهرئهوهی ئیدی رێگا دابنرێت بۆ گهنج دهبێت بیانوهستێنیتو پێیانبڵێیت " جهنابی پیر تكایه جیهانه پاكهكهی من وهك ئ���هوهی خۆت پیس مهكه". با لهخۆمانی نهشێوێنینو ،هیچ دیدێكی نوێی نهخهینه بهردهست لهبارهی حزبی كوردییهوه .چون لهسااڵنی شهستهكاندا. ح���زب لهس���هر چ كۆڵهك���هو بنهمایهك دام���هزراوه .دواههمی���ن حزبی���ش لهم ههرێمه لهسهر ههمان كۆڵهكهو بنهماكان دام���هزراوه .ش���تێكی ن���وێ نههاتوهته ناو جیهانی حزبی كوردییهوه ش���ایهنی خوێندن���هوهی جیاوازتر بێ���ت .ئهوهی دهبینرێت كۆمهڵێك ناوی جیایه لهس���هر یهك قوتابخانهی ك���ۆن .زۆر كهمن ئهو حزبانهی زهرورهت داینهمهزراندونو پێش ئ���هوهی روبدات خۆی���ان دامهزراندهوهو نهخش���هیان ههب���وه ب���ۆ ئاین���ده .زۆر زۆرن ئ���هو حزبانهی بهه���ۆی نیگهرانی. ی���ان دۆڕان لهش���وێنێك .رویانكردوهته شوێنێكی ترو لهسهربنهمای پهرچهكردار دام���هزراون .یهكهمی���ن حزبی كوردی تا دواههمین حزبی كوردی .لهسهر بنهمای پهرچهكردار دام���هزراوه .لهم حاڵهتهدا گهنجبون .لهناو ئهم جۆره حزبانه .جگه لهخۆكوشتنێكی هێمن شتێكی دی نییه. چون دهرگیرب���ون لهگهڵ ئ���هم حزبانه دهرگیربونه لهگهڵ كۆی بنهما كۆنهكان. لهوهش موس���یبهتتر ئهوهی���ه بهردهوام ئهوانهی لهس���هرهوهی حزب دادهنیشن. كۆمهڵێ���ك كهس���ی محاف���زكارنو دێن تهفس���یر بۆ گهنج دهكهن .چ گهنجێك. ئ���هو گهنجهی كه ل���ه تێڕوانینی ئهواندا گهنجه .ههر گهنجێكی���ش بهو تێڕوانینه كۆنه قبوڵی كرد خوێندنهوهی بۆ بكرێت. باش���تره گۆڕێ���ك بۆخ���ۆی ههڵكهنێت. یهكێك لهبنهما سهرهتاییهكانی گهنجبون. یاخیبونه .یاخیبون بهمانای لهس���یاقی بیركردن���هوهدا .ههم���و یاخیبونێكی���ش لهتهفسیری كۆندا الدانه لهپرنسیپهكان. كارێكی تر كه گهن���ج جیادهكاتهوه لهو تاقمه پیره .دونیا بینییه .دونیابینی كۆی س���هركردایهتی حزبهكان .دونیابینییهكه تابهردهرگای ب���ارهگای حزب بڕ دهكات. بهاڵم گهنجی راستهقینه كۆی زهخیرهكانی دونیابینی خۆی لهو ش���وێنهوه دهس���ت پێدهكات ئیدی خاڵی كۆتایی دونیا بینی پیرهكان���ه .فهزایهك ههی���ه لهدهرهوهی حزبدایه .ئ���هو فهزایه دهبێت���ه بنهمای دونیابین���ی گهنج .لهو گۆش���ه نیگایهوه خوێندن���هوه بۆك���ۆی دونیابینهكان���ی تردهكات .ب���هاڵم دونیابین���ی پیرهكان فهزایهك���ه لهچوارچێوهیهكی تهس���كی حزبیدا .س���هركهوتن الی ئهوان ئهوهیه لهناو حزبدا شتێك بهدهستبهێنێت .ئهمه بۆخۆی دۆڕاندنه الی گهنجی راستهقینه. سهركهوتن ئهوهنییه سهرۆكی حزب تۆی قبوڵ بێت ش���وێنێكت بداتێ .سهركهوت ئهوهی���ه بیركردنهوهكان���ی ت���ۆی قبوڵ نهبێتو ترس���ی ههبێ���ت لهبیركردنهوه كانتو ،ب���هردهوام بهش���وێن بیانوێكدا بگهڕێ���ت ت���ۆ لهخ���ۆی دوربخات���هوه. بۆئ���هوهی بیركردنهوهكان���ت نهبنه هۆی كاڵبونهوهی ئ���هو ههنگاوه كۆنانهی ئهو رۆژان���ه دهیانهاوێت .بهاڵم ئهش���ێت الی زۆرێك رازیبون .بێدهنگبون .گروپگهری. قسهكردنی پشتهوه .شهرمكردن لهبهردهم بیركردنهوهی كۆندا .ببنه بنهمای گهنجی قبوڵكراو .كهس���هری گهوره ئهوهیه ئهم تێڕوانینان���ه ببنه جێگهی دڵخۆش���ی بۆ نهوهی نوێ .لهكاتێكدا لهجیهانی نهوهی نوێدا .هێنده پاكی ههیه .ناكرێت ههرگیز تێكهڵ بكرێت بهو جیهانه پیسهی نهوهی پێشو لهگهڵ خۆیاندا هێناویانهو بهنیازبن
بهردهوام ئهوانهی لهسهرهوهی حزب دادهنیشن كۆمهڵێك كهسی محافزكارنو دێن تهفسیر بۆ گهنج دهكهن لهتهنیشت جیهانه پاكهكهی نهوهی نوێدا وێنهیهك بۆ خۆیان بنهخش���ێنن شایهنی سهیركردن بێت. زۆر بهكهمی گهنجهكان قس���ه لهس���هر دونی���ا بین���ی خۆی���ان دهك���هن .بهاڵم ههمیش���ه جێگ���هی ترس���ن لهب���هردهم ن���هوهی كۆندا .لهوانهیه یهكێك لهنهوهی كۆن بتوانێت تا ئ���هو كاتهی كهمئهندام ئهبێت لهسهركورس���ییهك دابنیش���ێتو بهری ن���هدات .بهاڵم ههرگی���ز ناتوانێت دونیای نهوهی نوێ قب���وڵ بكاتو پهی بهو دونیا گهورهیه ببات .زۆرن ئهوانهی قسه لهسهر ئهوه دهكهن نهوهی نوێیان قبوڵهو كاری بۆدهكهن .راستیهكهش���ی ئهوهی���ه ئ���هم قس���هیه ب���هس بۆئهوه دهك���هن وێن���ه ناش���یرینهكهی رابردوی خۆی���ان پاكبكهنهوه .كاتێك جارێكی تر لهناو كۆمهڵگه رێگهی���ان بویهوه .ئیدی دهكهون���ه تان���هدان لهگهن���ج .گهنجه راس���تهقینهكانیش سهیری دواوه ناكهن. باكیان بهو زمانه خراپه نییه نهوهی كۆن لهس���هری پهروهرده كراوه .باكیش���یان بهوه نییه لهس���هر كورس���ی دادهنیشن ی���ان نا .بهاڵم باكیان ب���هوه ههیه دونیا پاكهكهی خۆی���ان بپارێزنو تێكهڵی ئهو دونی���ا پیس���هی رابردوی نهك���هن .زۆر ئاس���اییه الی ئهو ن���هوه كۆنهیه .ئهوانه گهنجبن .دهكهونه ن���او گروپهكانیانهوه. یان بهبێدهنگ ههمو ش���ت قبوڵ دهكهن. بهاڵم راستی گهنج ئهو دێڕهیه خۆی خۆی دهنوسێتهوه .نهك ئهو دێڕهی كهسێكی تر بینوسێتهوه .گوناهبارترین گهنج ئهو كهس���هیه .رازیبێت ئ���هو جیهانه پاكهی تێك���هڵ بهجیهان���ه ڵێڵهك���هی ئهوانهی پێش���وبكات .ئهگهر ش���اعیرانه نهبێت. جۆگه ئاوهك���هی گهنجی راس���تهقینهو خ���اوهن دی���دی تایب���هت زۆر بهرون���ی دهڕوات .ب���هاڵم جۆگه ئاوهك���هی نهوه كۆنهكهی ناو حزبهكان بهجۆرێك ڵێلبوه خراپترین كهس ئهو كهسهیه لهخوارهوه دهس���تی پێدهش���وات .ئ���هم عیبارهته س���وهرابییه .یهكێكه لهو تهفس���یرانهی ئازاری زۆر بهنهوهی كۆنی ناو حزبهكان دهگهیهنێت .بهاڵم ههتا بههوشیارییهوه تێكهڵی ئهو جۆره حزبانه نهبیت .ههست بهبونی ئهو تێڕوانین���ه الوازانه ناكهیت. كاتێ���ك لهگهڵی���ان دهرگیربوی���ت ئهو ش���تانه دهبینی پێشوتر ههرگیز باوهڕت نهكردوه بیانبینی .روبهروی ئهو كۆڵهكه كۆن���ه دهبیتهوه لهدهیان ش���وێن خۆت دهرباز كردوه لێ���ی .لهوانهیه لهدهرهوه حكایهتی زۆر س���هیر س���هیر دروس���ت بكرێت ،بهاڵم لهن���اوهوه گۆماوێكی تره. ئهمه وهك س���هرهتایهكه بۆ قس���هكردن لهس���هر تێڕوانینی كۆنو نوێ بۆ حزبو بۆ جیهانی دهرهوهی حزب .ههمیش���هش ئ���هو دیده بااڵت���ره ل���هدهرهوهی حزب س���هیری دونیا دهكات .چون حزب جگه لهقهفهزێك شتێكی تر نییه .گهنج نابێت رێگه بهخۆش���ی بدات بهو زمانه ئاس���ت نزمه قس���هبكات .پیرهكان لهپش���تهوه قسهی پێدهكهن .ناشبێت بهو جۆره وێنا بنهخش���ێنێت تا لهگهڵی بیت وێنهكهت جوانهو كه لهگهڵی نهبویت بیشێوینیت. ههم���وو ئهو ش���تانه زۆر كاتین .ئهوهی ههمیش���هیه تێڕوانینو دونیابینی نوێیه بۆ جیهانی ئێستاو ئاینده .بهو ئومێدهی ئی���دی پی���رهكان كه قس���هیهكیان نییه لهس���هر ماهییهتی خۆیان .داشنهنشین تهفس���یری كاڵ بۆ گهنجبون بكهن .ئهو رێگایانهی پیرهكانی بهس���هردا تێپهڕین. رێگاگهلێكن نابێت گهنجان بهس���هریاندا گ���وزهر بك���هن .تێكهڵكردن���ی ئهو دو دونیایهش لهبهرخاتری مانهوهی تاقمێك یان گروپێك .جگه لهبێحورمهتیكردن به دونی���ا پاكهكهی گهنجان هیچی تر نییه. دوا دێڕ بۆ سهرهتایهكی تر دهبێت بڵێین " ههم���و دونیابینی پیرهكانی ناو حزب. بهقهد رس���تهیهكی یاخی گهنجێك مانا بهژیان نادات".
14
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
لەئامەد چی رویدا؟ دهینوسێت
تورکیا لەملمالنێی بهغداو ههولێردا ئامادهیی تورکیا به شێوازه جیاوازهكان له ملمالنێی نێوان بهغدادو ههرێمدا شتێکی ش���اراوه نیه .له ههمانکاتدا هیچ الیهك ناخوازێت بیش���ارێتهوه .ئهم ئامادهییه بهشێکه له گۆڕانکاریتورکیاو هاوکێشهی هێز له ناوچهکهدا ،له ههوڵ بۆ دابینکردنی سهرچاوهی وزهو بازارو هاوسهنگی هێز. گهر بمانهوێت تێگهیش���تنێکی قووڵمان ههبێت بۆ سروش���تی ئهم رۆڵهی تورکیا دهبێ���ت به کاوهخۆیی لێ���ی بنوارین .له کۆمێنتێکیدا له سهر ههواڵی بانگهێشتی س���هرۆکی پارت���ی کۆم���اری خهڵك بۆ عێراق له الی���هن مالکیهوه ،خوێنهرێکی ت���ورک ،ل���ه رۆژنامهی زهم���ان دێڕێکی کورتی بهاڵم پڕ له ئاماژهی نوس���یبوو. دێڕهک���ه ب���هم ش���ێوهیه ب���وو ،مالکی بانگهێش���تی کهمال کلچدارئۆغلۆ دهكات چونکه ههردوکیان ش���یعهن .له راستیدا کلچدارئۆغل���ۆ کوردێک���ی عهلهویه ،که خهڵكی دهرس���یمه ،عهلهویهکانی تورکیا خۆیان له ش���یعه به نزیک دهگرن بهاڵم ش���یعه نین ،ئهمه مهس���هلهیهكی تره. ب���هاڵم کۆمێنتهكه له ئاس���تێکدا ئاماژه به جوگرافیا نوێیهکهی ناوچهكه دهكات که له دهوڵهتهوه ب���هرهو تایفه دهچێت وه ههروهه���ا چهندێک ئاین هاتوهته ناو پهیوهندی���ه نیودهوڵهتیهکان���هوه ،وه له ههمانکاتدا چهندێک دیدی ئاینی دیدێکی حازرباش���ی ئامادهیه بۆ راڤهکاری .هیچ گوم���ان لهوهدانیه که ئاین ی���ان تایفه رۆڵێک���ی گ���هوره دهگێرێت ل���ه ئاڵۆزی پهیوهندی نێوان عێ���راقو تورکیا .بهاڵم ئهگ���هر بێتوو پهیوهندی نێ���وان واڵتان به گش���تیو پهیوهندی نێ���وان واڵتانی رۆژههاڵتی ناوهراست کورتبکهینهوه تهنها بۆ یهك رهههند ئهوا ههمیشه بهشێک له پهیوهندیهكه دهبینی���ن ،که جۆرێک که دیدێک���ی ههڵهمان ال دروس���ت دهکات. وهک سهربوردی کوێرهكانو شێوازی فیل الی ئیمامی غهزالی. شایانی باسه کلچدارئۆغلۆ داوهتهكهی پێخۆش بوو وه به نی���ازه له داهاتوودا س���هفهر بکات بۆ عێ���راق ،بهاڵم دهبێت ئ���هوهش بوترێت که داوهتنامهکه فهرمی نیه ،تهنهازارهکیه وه مهترسی ههیه تهنها وروژانێک���ی میدیایی بێت بۆ بێزارکردنی ئهردۆغانو پارتی دادوگهشهپێدان ،جۆره ههڵس���وکهوتێک که مالکی لهم دوایانهدا دهستی تێداوه. بهاڵم سهرباری ئهمه گومانی تیادانیه که مالکی زیاتر به دیدی پارتی کۆماری خهڵ���ك دڵخ���ۆش دهبێت ل���ه مامهڵهی له گ���هڵ عێراقدا به ب���هراورد به پارتی دادوگهش���هپێدان .پارتی کۆماری خهڵك کۆنتری���ن پارتی سیاس���ی تورکیایه ،وه تهنها پارتی سیاس���یه که له س���هرتاپا مێژووی سیاسی کۆماریدا بوونی ههبوو. ئ���هم پارت���ه ب���ه گۆڕانکاری گ���هورهدا رۆش���توه ،له فاش���یزمهوه بۆ سۆشیال دیموک���رات ،بهاڵم ل���ه ههمانکاتدا وهها دهرئهکهوێت که ئهو پارته سیاس���یهبێت که بۆ ههمیش���ه ل���ه ئۆپۆزس���یوندایه. هاوینی رابووردوو له بارهگای سهرهكیان له ئهنقهره ل���ه گهڵ فاروق لۆغئۆغلۆ بۆ م���اوهی زیاتر له کاتژمێرێ���ک دیدارمان سازدا .لۆغئۆغلۆ جێگری سهرۆکی پارتی کۆماری خهڵكه .دیپلۆماتێکی بهتهمهن، شارهزا به دۆخی ناوچهكه ،وه ناسراوی بهرپرسه کوردهکان به تاڵهبانیو بارزانیه، بهتایب���هت کاتێک باڵوێ���زی تورکیابووه له واش���نتون .لۆغئۆغلۆ پیاوێکی خۆش مهشرهب بوو .ئێمـه له زۆر بابهت دواین بهاڵم ئهوهی پهیوهست بێت بهم بابهتهوه ئهوهیه ک���ه دیدی چهههپ ی���ان پارتی کۆم���اری خهڵك لهوهدا جودایه له دیدی ئاک پارتی ،که چهههپ بروای وههایه که دهبێت پهیوهندی تورکیا له گهڵ ههرێمی کوردستاندا له رێگای بهغداوه بێت نهک راس���تهوخۆ وه تهنها بهو ئاستهبێت که بهغدا پێی رازیه. ئهم دیده ههروا سانانیه ،بهڵکو رهگی ههیه ل���ه دیدی تورکی���ای ئهتاتورکو تورکیای عوسمانیهنوێکاندا .بهپێی دیدی کۆماریهکان تورکیا واڵتێکه له ناوچهکهدا وه دهبێ���ت رێ���زی س���نوری دارێژراوی ناوچهكه بگرێت وه له ئاستی دهوڵهتیدا له پهیوهندییدابێت له گهڵ واڵتانی تردا وه رێگربێت له ههر گۆڕانکاریهك لهم بارهوه. ئهم دیده لهو ترس���هوه هاتوه که تورکیا وهك واڵتێک له دۆخێکی ناس���هقامگیری سنوری ،سیاسی ،کۆمهاڵیهتیدا دهژی وه ههر ههوڵێک بۆ پهرینهوه له س���نور به
لەئێستادا تورکیا ئابوری دهكاته ئامرازێکی دوو دهم، ههم به سودی خۆیو ههم کردنی کوردستان به پاشکۆیهك ش���ێوازێکی نافهرمی رهنگه ببێته هۆی گهورهبوون���ی زیاتری ئهم مهترس���یانه. بهاڵم به پێچهوانهوه عوس���مانیهتی نوێ دیدێکی جودای ههیه .الی عوسمانیهتی نوێ گهر تورکیا س���نوری ههیه ،بۆردر، ئهوا له ههمانکاتدا فرۆنتێریش���ی ههیه. فرۆنتێ���ر بهمان���ای ئ���هو پانتایی���ه که کۆمهڵگا تیایدا خاوهن دهسهاڵته .لێرهدا جیاکاری���هك ههیه له نێ���وان دهوڵهتو کۆمهڵ���گا .دهوڵهتی تورک���ی بهرههمی دۆخێک���ی سیاس���یه ،الی عوس���مانیه نوێکان بهاڵم هێزی کۆمهڵگایی تورکیا، ک���ه هێزی مێژوویو کهلت���وریو ئابوریه فرواوانت���ره له س���نوری تورکی���ا .بۆیه دیدی عوس���مانیهكان فراوانخوازیه جودا له دهوڵ���هت .بهاڵم دی���دی کۆماریهكان پهیوهندیه له دهوڵهت���هوه بۆ دهوڵهت. رهنگه هۆکارێکی تری ئهم دیده ئهوهبێت که بهدرێژای���ی مێژووی کۆمار له تورکیا سیاس���هتی دهرهوه کاری دهوڵهت بووه نهك حکوم���هت .ش���ایانی ئاماژهیه له کتێبی پارادایم���ی ئهڵتهرناتیڤ ئهحمهد داودئۆغلۆ رهخنه له س���هرتاپا سروشتی دهوڵهتی رۆژئاوایی دهگرێت. رهنگ���ه کلچدارئۆغلۆ بێ���ت بۆ بهغداو پاشان بۆ ههرێم ،بهاڵم ئهمه به ئاسانی نابێت ،ی���ان بهوش���ێوهیه ک���ه مالکی چاوهروانی دهکات ،چونکه پارتی کۆماری خهڵ���ك ئامادهنی���ه دژ به ههڵوێس���تی واڵتهك���هی له گ���هڵ الیهن���ی دهرهكیدا قس���هبکات .ئهمه خهس���ڵهتێکه دهبێت هێزه کوردیهکان له سهرویانهوه یهكێتیو پارتی بهباش���ی فێری بن .چونکه ئهوان له پهیوهندی دهرهكیاندا ههوڵی دژایهتی هێزهکانی تری ن���اوهوه دهدهن .جۆرێک له سیاس���هت هێنده خێڵهکیه که خهمی خهڵكو نیشتمان پێکهاتهی کۆمهاڵیهتی نی���ه ،بهڵکو تهنها ل���ه ههوڵی ملمالنێی یهکتردان. ئامادهیی تورکیا له ملمالنێی ههولێرو بهغدادا س���تراتیژترو قووڵت���ره لهوهی پارتی کۆماری بتوانێت هێنده گۆڕانکاری بهس���هردا بهێنێت .چهند هاندهرێک ههن ک���ه پهیوهندیهك���ه بهرێوهدهبهن که له راستیدا کورد ئامادهبوویهكی چاالک نیه تیای���دا ،بهڵكو ئامادهبوویهكی ناچاالکه. خهمی گهورهی تورکیا نهوتو غازو بازارو ئێران���ه .ئهگهر جاران بڕوای وههابوو که گهش���هی ئابوری له کوردس���تان دهبێته هۆی بههێزبوون���ی کورد وه له ئهنجامدا زیان له تورکیا ئهدات ،ئهو دیده سهر به قوتابخانهیهكی کۆنی ئاسایشی نیشتمانی بوو .ئهمرۆ ئاسایشی نیشتمانی فراوانتر دهبینرێت ،بهجۆرێک وزهو بازار بهشێکی گرنگن ل���ه بونیادهكانی .له ئێس���تادا تورکی���ا ئابوری دهكات���ه ئامرازێکی دوو دهم ،ههم به س���ودی خۆیو ههم کردنی کوردستان به پاشکۆیهك .دۆخی نهوتی ههرێم بهرهوقۆناخێکی ههستیار دهروات، ل���ه الیهك کۆمپانیا بچوک���هکان دهرۆنو کۆمپانیا گ���هورهكان جێگهیان دهگرنهوه له الیهكی ت���ر کۆمپانی���ا حکومیهکانی تورکیا دێنه ناوچهكه .له ههردوو دۆخهكه حکومهتی ههرێم الوازتره له رووی تواناو سیاس���هتهوه بهجۆرێک ناچ���اره ههموو خواس���تهکانیان جێبهجێب���کات .کاتێک خهڵك ب���ه ههموو ش���ێوهیهك کراوهته دهرهوهی ن���هوتو داهاتهکانی���هوه ،ئهوا سێینهی کۆمپانیا زهبهالحهکانو تورکیاو نوخبهی نهوتفرۆش���ی ههرێ���م خهڵكی کوردستان هێندهی تر پهراوێز دهخهن.
مەنسوور تەیفووری
• بەپێی تیۆلۆژیای جوو -مەس���یحی، تاق���ە دەزگاو دامەزراوێ���ک ک���ە هەمیشەییەو کۆتایی ناناسێت ،دۆزەخ یان هەمان جەهەننەمە کە دوای کۆتایی دنیاش هەر دەمێنێت ،ئەو دەزگای کە بەپێ���ی تیۆلۆژیای ئیس�ل�امی بێبنەو چەند خەڵکی تێدەکەن ،دیس���ان هاوار دەکات کە ":کەس���ی دیکە نەماوە؟". ئ���ەم دەزگا کۆتایینەن���اسو بێبن���ە نوێنەرایەتی جۆرێک لەکات دەکات ،کە کاتی کاتژمێرانەیەو بڕیارە هەمیشەییو بێکۆتابێت ،بەرامبەر بەکاتی مەسیحایی کە کات زن���ج دەکاتو رایدەگرێو هەر چرکە دەکرێت روب���دات ،ئەو روداوەی والتێر بنیامین بەم شێوە دەریدەبڕێت : " هەرچرکەیەک ،هەر ساتێک ،دەتوانێت کاتی هاتنی مەسیحا بێت" ،واتە ئەوەی کە کات رادەگرێت .لێرەش���دا دو کات بەریەکدەکەون ،کاتی جەهەننەمو کاتی مەسیحا. • لە تی���ۆری سیاس���یی مۆدێرندا، النیک���ەم ل���ەدوای تۆم���اس هۆبزەوە، ی���ەک دەزگا هەمیش���ەیی دەبێتەوە، لیڤیات���ان ی���ان هەم���ان دەوڵەت کە لەرێگەی پاوانکردنی دەسەاڵتو توانای بەکارهێنانی توندوتیژییەوە ،بەباشترین فۆرمو ش���ێوەی ژیانی ب���اش یان خێر دادەنرێ���ت ،ئ���ەو دەزگای کە هەرچی روبدات دیس���ان تاقە چارەیەو هەموان چەندەش دژە دەوڵ���ەت بوبێتن دەبێ بۆی بگەڕێنەوە ،دەزگایەکی بێکۆتا کە پاش هەر شۆڕش ،قەومانو کارەساتێک چەندەش بۆ ماوەیەک ونبوبێت ،کەچی دەگەڕێت���ەوەو چارەنوس���ی خەڵکانو شۆڕشگێڕانیش هەر ئەوەیە کە یەکێک لەراوێژکاران���ی دوات���ر غەزەبلێگیراوی خومەینی پاش شۆڕشی ١٩٧٩ی ئێران رو لەخەڵ���کان لەدەمی دەرپەڕیو بەم جۆڕاندنەش ناوەرۆکی شۆڕش���ەکەی ئاشکرا کرد ":شۆڕش تەواوبو ،بچنەوە ماڵ���ێ" .ئەوەش���ە ل���ە دوای مەیدانی تەحریرو رۆشتنی موبارەک ،ئەو دەزگای بانگدەکرێتەوە دەزگای دەوڵەتەو دیارە چ���ی دەوڵەت���ە لەدوایی���دا تانكەکانی دێنێتە مەیدان���ی تەحریر ،با دەوڵەتی ئیخوانو مۆرسیو هەڵبژاردەی زۆرینەش بێت ،ب���ەم ماناش���ە ک���ە هەڵبژاردن دوای شۆڕش���ەکان هەڵبژاردن���ە دژی شۆڕش���گێڕانو ناردنەوەیانە بۆ ماڵێ، چونکو چی���دی ئێوە پێویس���ت نینو دەوڵەت لێرەیە ،تاقە دەزگای شەرعی
بۆ شێوەگیرکردنی ژیانی سیاسی. • راپەڕی���نو شۆڕش���ە سیاس���ییە خەڵکیی���ەکان ،لەدوایی���دا بەخالێ���ک دەگ���ەن ،بەدوڵ���ەتو دیاریکردن���ی هەڵوێس���تیان بەرامبەر ئ���ەم دەزگا. ئەمانە راپەڕین���ن دژی دەوڵەت بەاڵم بەب���ێ چوارچێ���وەی دەوڵ���ەت ،ئەم راپەڕینان���ە چم���ا هەمیش���ە جیاوازن لەش���ەڕی نێوان دو دەوڵ���ەت ،کە بە دەگمەن پێوەندیی بەخەڵکانەوە هەیەو تەنیا شەڕی دو دەزگایە ،تەنانەت ئەو کاتەش کە ش���ەڕی دو دەوڵەتە – بۆ نموون���ە کاتێ ئاڵمان فەرەنس���ا داگیر دەکات -ئ���ەوە دەوڵەت نییە خۆڕاگری دەکات ،بەڵکو بزوتن���ەوەی خۆڕاگری ی���ان ریزیستانس���ە ،واتە سیاس���ەتی راس���تەقینە هەمیشە بەجۆرێک شەڕی بێدەوڵەت���انو دەوڵەتە ،ش���ەڕێک کە کەرەستەکەی دەوڵەت نییە. خۆپیشاندانێک بۆ پشتیوانی لەئۆجەالن
ئەوەی لەدیاربەکر رودەدات مەرج نییە دەوڵەت باشترین شێوەی رێکخستنی ژیانی سیاسی بێت ،خەڵکان دەتوانن لەدەرەوەی دەوڵەتەوە شێوەی دیکەی رێکخستنی ژیانی سیاسی بخولقێنن • شۆڕش تەقەیە لەکاتی کاتژمێرانەو راگرتنی کاتی هەمیشەیی یان با بڵێین جەهەنەەمییەو بۆ چرکەیەک پێمانپێشان دەدات کە دەوڵەت هەمیش���ەیی نییە: س���اڵی ،١٨٣٠راپەڕیوان���ی پاری���س
تەقەی���ان لەس���ەعاتی س���ەر مەیدانو بورجەکان دەکردو وەک والتر بنیامین دەگێڕێت���ەوە ،ش���ایەتحاڵێک ئ���ەم هۆنراوەی لە س���ەریان هۆنییەوە ":کێ بڕوای دەکرد؟ دەڵێن ئێستە لەپاردەی هەر کۆش���کو تەالرێک ،یوشعی نوێ، چم���ا لەخ���ودی کات توڕەب���ن ،تەقە لەمیلی س���ەعاتەکان دەکەن بۆ ئەوەی رۆژ رابگ���رن" .چم���ا ئەوانیش دەزانن کە بڕیارە دیس���ان لێڤیاتان یان دێوە هەمیشەییەکە بێتەوەو کات بەدەستەوە بگ���رێو چما دێوەکە لەس���ەعاتەکاندا خەوتوەو بەڵکو دەربکرێتو نەیەتەوەو شۆرش دواتر نەبێتە بیرەوەری سوچی م���ااڵنو بیرەوەری���ی رۆژانی خۆش���ی بەس���ەرچو ،بیرەوەریی ئەو چرکانەی مرۆڤ بەکۆمەڵ بێدەوڵەت ژیان. • ئەوەی لەدیاربەکر خەریکی رودانە، چییەت���ی دەزگای دەوڵ���ەتو بانگ���ی دەوڵەت بۆ ئەبەدیب���ون دەنوێنێتەوە، ئەوەی لەدیاربەکر رودەدات نیش���انی دەدات کە دەوڵەت ناتوانێت لەدەرەوەی خۆی���ەوە هیچ فۆرم یان ش���ێوەیەکی ژیانی سیاسی بناسێتەوە مەگەر وەک پەناخواز یان تیرۆریست ،دەریدەخات دەوڵ���ەت دەتوانێ���ت دەوڵەتی نهێنی لەخۆیدا قەب���وڵ بکات ،بەاڵم ناتوانێت ڕێگە بەهیچ ناشوناسێکی ناسیاسییو
فۆتۆ :ئارام کەریم
نادەوڵەتیی بدات لەدەرەوەی خۆیەوە، ئ���ەوەی لەدیاربەکر خەریک���ی رودانە روتبون���ەوەی ن���اوەرۆکو ه���اوکات لەکارکەوتن���ی دەوڵەتە ،ب���ەو مانای کە م���ەرج نیی���ە دەوڵەت باش���ترین ش���ێوەی رێکخس���تنی ژیانی سیاسی بێ���تو خەڵکان دەتوانن ل���ەدەرەوەی دەوڵەتەوە شێوەی دیکەی رێکخستنی ژیانی سیاس���ی بخولقێننو بە نەچون بۆ داداگا ،دەوڵ���ەت لەهەرچی بەرگی یاساییو ئایدۆکۆژکییەتی دابماڵنو روتی بکەنەوە بۆ ئەوەی هەیە :پۆلیس • رۆژانی مانگرت���ن ،رۆژانی گیرانی هەناس���ەی هەر بینەرێک���ی بەویژدانی ه���ەر چەن���د دوری���ش ب���و ،وەک هەناس���ەی مانگرتوان هەناسەی دەزگا دەوڵەتیی���ەکان گیراب���و ،ل���ەدەزگای گ���ەورەی وەک BBCو VOAەوە بگرە کە تەنیا پ���اش نزیکی دو مانگ بەناچاری���ی هەواڵەکەیان گواس���تەوە، تاکو ئوردۆغان کە ئێس���تەش نایەوێت بڕوا بکات کە ش���تێک لەئارادایە ،ئەم توندبونی هەناس���ەیە ،ئەم بێدەنگییە دەزگاییە ئ���ەو مۆلەقبونەیە دەکەوێتە نێو رەوتی کاتی ئەبەدیی دەوڵەتەوە، چما مانگرت���وان هەمان ئەو یوش���عە نوێیانە بون کە دەیانەویست جەهەننەم رابگرن.
مهترسییهكانی پۆست ئیسالمیزم ئهم دی����دهی من لهرهتكردنهوهی هیچ هێزو گروپێك نییه بۆ س����هر س����احهی عهزیز رهئوف سیاس����ی .بهپێچهوان����هوه م����ن بڕوام Azizrauf75@yahoo.com وایه هێزهكان دهبێ����ت تاقی بكرێنهوه، دهسهاڵتیان پێبدرێت ئهمهش لهبهر هیچ نهبێت لهبهر ئهوهی س����یحری ئهو هێزه دو دیدی ترسناك لهكۆمهڵگهی كوردیدا روا بزوتنهوه دینییهكانی دنیای عهرهب ی بهتاڵ دهبێتهوه .بۆ نمونه ههشتا ساڵی بهدی دهكرێ����ت ،دو دید ك����ه هیچیان ناو دهنێت پۆستئیسالمیس����ت ،ئهمهش كۆمهك ب����ه كۆمهڵگهی ئێم����ه ناكهن .بهو پێودانگهی ئهم گروپانه دهس����تو دیدێكی����ان س����هرگهرمی نیش����اندانی پهنجه لهگهڵ ژیاندا نهرم دهكهنو كوڕی شۆڕش����هكانی دنیای عهرهبیو میسره زانكۆكاننو ش����هوانیش ژوانیان لهگهڵ بهشۆڕش����ێكی ج����وانو پێرفێك����تو فرێندهكانیاندا ههیه .ئۆلیڤهر روا پێیوایه بهردهوام لهشاش����هی تهلهفزیۆنهكانهوه ئهم هێزه دینییانه مادام باس لهئوممهی سهرگهرمی بهجوان نیشاندانی مورسیو ئیسالمی ناكهن ،بهش����داری پارلهمانو ئیخوانهكانه .لهبهرامبهریش����دا دیدێكی حكومهت دهكهن ،ئهوا ئیسالمیست نین تری����ش ب����هردهوام كار لهس����هر ئهوه بهو مانایهی سهركرده ئیسالمیستهكانی دهكات كه ئهوهی لهمیس����ردا رودهدات وهك حهسهن بهناو سهید قوتب كاریان گهڕانهوهیه بۆ جههالهتی ئیسالمییهكان ،لهس����هر دهك����رد ،بهڵكو ئ����هو پێیوایه ئهمهش بۆ ئ����هوهی مهس����جێك بدهنه ئهمانه پۆس����ت ئیسالمیستنو بهشداری كۆمهڵگ����هی ئێمه كه خۆی����ان لههێزه خۆش����ییهكانی ژیان دهك����هنو بڕوایان دینییهكان بهدوربگرن .ئهم دو دیده دو بهدیموكراسی ههیهو دهچنه پارلهمان. بهتهسەوری من ئهم دیده تاڕادهیهك بهره دروست دهكهن كه هیچیان ناتوانن بهقوڵی لهقهیرانهكانی كۆمهڵگهی كوردی ئیشكالئامێزه ،لهبهرچی ،لهبهر نهبینینی بگهنو لهبێ بهرنامهییو بێ ستراتیژهوه ئهو ماسكهی كه پۆست ئیسالمیستهكان ههڵدهقوڵێ����تو نهبینین����ی برینهكانی پۆشیویانه .شۆڕش����گێڕهكان ههڵگری كۆمهڵگ����هی كوردیی����هو چاوهڕێبونه بۆ ماس����كێكن كه دواجار ئهگ����هری ئهوه ههی����ه خوێ����نو س����ێداره بهرههمبێنن. روناكییهك لهوسهری تونێڵهكه. بهاڵم سهرباری ئهم دیدهش ناتوانین زۆر شۆڕش����ی ئیس��ل�امییهكانمان بینی رابردوی ئیخوانهكان سهردهمێكی تهواو دڵی خۆمان بههاتنی هێزێك لههێزهكان لهدنی����ادا خوێنی لهگ����هڵ خۆیدا هێنا .سهخته .ههمیش����ه ئهم هێزه ئارهزوی خ����ۆش بكهی����ن ب����ۆ س����هر كورس����ی شۆڕش����ی ئێرانو حهماس لهفهلهستینو ئ����هوهی كردوه بگاته پۆس����ته بااڵكانی دهس����هاڵت .ئهوهی ئۆلیڤ����هر روا ناوی تاڵیبان لهئهفغانستانو حهسهن تورابی واڵت .ئهگ����هر عهلمانییهكان لهدهرگاوه دهنێت پۆستئیس��ل�امیزم ،نهبینینی ئهو لهس����ودان ،دواجار هیچیان نهیانتوانی ئ����هم هێزهیان كردبێت����ه دهرهوه ،ئهوا ماسكهیه كه پۆس����ت ئیسالمیستهكان روخس����اری ئایین لهكۆمهڵگهدا جوانتر لهپهنجهرهوه ئارهزوی هاتنه ژورهوهیان پۆشیویانه .بیرمهندی فهرهنسی ئۆلیڤهر بكهن. كردوه .ئێس����تا ئهم هێزه شهش مانگه
ههر ههوڵێك بۆ جوانكردنی روخساری محهمهد مورسی مانای جوانكردنی ئیسالمییهكانی الی خۆمان نییه
لهسهر كورس����ی دهسهاڵتهو خهڵك ئهم هێزهشی تاقیكردهوهو لهم كاته كهمهدا ههوڵ����ی س����هپاندنی پێیهكانی خۆیان دهدهن لهدهستورو یاسادا. لێ����رهوه دهبێت لهخۆره����هاڵت دیدی خۆمان بۆ ش����ۆڕش بگۆڕی����ن .زۆرێك لههێزهكان لهس����هر س����احهی سیاسی خۆیان تاقیكردهوهو سهركهوتو نهبون. عهلمانییهكانو ئهوهش ئیسالمییهكان. ئ����هم ئهزمونان����ه پێماندهڵێن هێش����تا لهخۆرههالت����ی ناوهڕاس����ت ش����ۆڕش بهمان����ا ڕاس����تهقینهكهی ڕوی نهداوه. ئ����هوهی ههی����ه یاخیبون����ی گروپهكانه بهدی����دو بۆچون����ه جیاوازهكانیان����هوهو دواجار له كورس����ی دهس����هاڵتدا خۆیان دهبیننهوهو خوێنو دیس����پلینو س����زا دهسهپێننو دهبێت نهوهیهكی تر خۆی بۆ شۆڕش����ێكی تر ئاماده بكات .ئهمه چارهنوس����ی كۆمهڵگهكانی خۆرههاڵتی ناوهڕاست بوه. بۆیه پێویسته روداوهكان وهك خۆی ببینین .ه����هر تێڕوانینێك ب����ۆ روناكی ئهوبهر پردهك����ه ،كۆمهك بهكۆمهڵگهی كوردی ن����اكاتو ه����هر ههوڵێكیش بۆ نیش����اندانی ناش����رینی شۆڕش����هكانی دهرهوهی كۆمهڵگ����هی ك����وردی، شۆڕش����هكانی كۆمهڵگهی كوردی جوان ن����اكات .بهكورت����ی ه����هر ههوڵێك بۆ جوانكردنی روخساری محهمهد مورسی مان����ای جوانكردن����ی ئیس��ل�امییهكانی الی خۆمان نییه ،ه����هر ههوڵێكیش بۆ ناشرینكردنی روخساری محهمهد مورسی روخساری س����هركرده دهسهاڵتدارهكانی ئێمه سپی ناكاتهوه.
تەندروستی
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ههشت رێگ هی ئاسان بۆ دوركهوتنهوه لهزیادبونی كێشت ی سهردهمییهو ی كێش گرفتێك زیادبون ی خهڵك بهدهستییهوه دهناڵێننو زۆرین ه سااڵنه چهندین توێژینهوه ئهنجامدهدرێت بۆ رێگهكانی خۆدهربازكردن لهقهڵهویو ی پێویس���ت بۆ ی چارهس���هر دۆزینهوه ی ئهو نهخۆشییان هی لهئهنجامی زیادبون ی مرۆڤ دهبنهوه. كێش روبهڕو
ی كار شوێن
ببهس���تی .بۆنمون ه دهتهوێت بچیت بۆ ێ بڕۆیت شوێی كارهكهت ههوڵبده بهپ نهك بهئوتومبی���ل ،یان گهر دهتهوێت بچیت بۆ ماڵ���ی هاوڕێیهكت ،ههوڵبده ی ێ بڕۆیت جگ ه لهوهی چهور زیاتر بهپ ی رۆیشتن بهپێ، زیاتر دهسوتێت لهكات ی كار نانخواردن لهشوێن ی پاك زیاتر ههروهها رێك���ردن لهههوا ی كاركردنهكهت ژهم ه سییهكان چاالك دهكات. گهر هاتو لهكات ی خواردنێك ههبو بهتایبهتی گهر شیرین بو ،ئهوا باشتر وای ه خۆت بهدور بگریتو خواردنی تون ئهو ژهم ه زیادهیه نهخۆیت. ی دهیخۆیت ههوڵبده ئهو خواردن���ه ی پێوه بكهیت، بڕێك بهه���اراتو بیبهر رێكردن بهپێ ی ی تون یان تفت یارمهت چونك ه خواردن ی چهوری دهداتو ههروهها ێ س���وتاندن ههوڵبده زیاتر پشت بهڕێكردن بهپ
ی یارمهتیدهرێكه بۆ زوتر ههرس���كردن خواردن. ماسولكهكانت بههێز بكه پێویس���ته ماس���ولكهكانت بههێ���ز بكهیت بۆئهوهی بتوانیت چهوری زیاتر ی ماسولكهكان بسوتێنێت .بههێزكردن ی ێ راهێنان وهك ههڵگردن ی ههند لهڕێ ی كهسهك ه ی كێشو بااڵ قورسایی بهپێ ی ماس���ولك ه دهبێت ،چونك ه بههێزبون ی یارمهتی���دهر دهبێ���ت ب���ۆ فڕێدان��� چهوری. پیاسهكردن لهباخچه
رۆژان ه واباشتره بۆماوهی نیو كاتژمێر
لهباخچهیهك پیاس���ه بكهیت .ههروهها ێ ئهوه زۆر گهر بێتو كهسێكت لهگهڵ ب باش���تره ،چونكه زیاتر یارمهتیدهرت ه ی بۆ مانهوهت لهو شوێنهو پیاسهكردن زیاتر ،ههندێجاری���ش یاریكردن لهگهڵ ی منداڵ لهباخچه یارمهتی س���هرفكردن كالۆری دهدات. گهڕان بهدوای خواردنی تهندروست
ی باشتر وایه بگهڕێیت بهدوای خواردن ی لهگۆڤ���ارو تهندروس���ت بهتایبهت��� رۆژنامهكانو س���ایت ه پزیش���كییهكان ی ئهو ب���ۆ زیاتر ئاش���نابون بهج���ۆر ی دهیخ���ۆت .ههروهها خۆت خواردن���ه
بهدور بگری���ت لهخواردن ه ئامادهكراوو چهورهكان ،ههوڵیشبده كاتێك برسیت دهبێت نهچیت��� ه خواردنگا بهناوبانگو ی ی ئاسای خۆشهكان ،بهڵكو لهشوێنێك خواردنێكی كهم بخۆیت. ئۆتۆمبێلهكهت لهدور پارك كاتێ���ك دهچیت بۆ ب���ازار ههوڵبده ئۆتۆمبێلهك���هت دوربێت لهبازاڕهكهت، ی ی زیاترت دهوێت بۆئهوه چونكه كاتێك بگهیت��� ه الی ،ئهم���هش وات لێدهكات ێ رێبكهی���تو كالۆری زیاتر زیات���ر بهپ بسوتێنیت.
ه ئهم خۆراكان مهخهر ه سهالجهوه
خۆكوژ ی بهپله ی نۆیهم دێت بۆ مردنی ژنان لهواڵتانی ئاسیا لیستێكی خۆراك ههی ه ك ه باشتره لهپل���هی گهرمی���ی ژوردا خ���هزن یان بۆ ههندێكی���ان تهنیا لهپلهی بكرێ���ن ،ق���اوه لهناو س���هالجهدا گهرمیی ژوردا ههڵبگیرێنو خستن ه گۆڕانی بهرچاوی بهس���هردا دێت. ن���او س���هالج ه لهبههاكانیان كهم ههروهه���ا بهگوێ���رهی تهمات���هو دهكات���هوه یان دهبێت ه هۆی گۆڕان كولهك���هی زس���تانهو س���پاگیتیو لهبۆنو چێژو پێكهاتهكانیاندا .ئهم ساس���ی تیژ Hot sauceك ه خۆراكانهش بریتین له :پهتاته ك ه دهكرێ بۆ ماوهیهكی باش لهپلهی لهناو س���هالجهدا چێژی دهگۆڕێت ،گهرمی ژوردا ههڵبگیرێن .راسته بۆ بۆیه دهكرێ لهژوردا لهناو كیسێكی ئهم خۆراكانه باش���تره ك ه لهپلهی كاغهزی���دا ت���ا م���اوهی 3ههفت ه گهرمی ژوردا بۆ ماوهیهكی دیاریكراو ههڵبگیرێت ،نان یان سهمون لهناو ههڵبگیرێ���ن ،ب���هاڵم بهمهرجێ���ك س���هالجهدا وش���ك دهبێت ،بهاڵم شوێنی ههڵگرتنهكه گهرمو شێدار دهكرێت لهناو فرێزهردا ههڵبگیرێت ،نهبێت ،ههروهها دوربێت لهتیشكی پیاز یان س���یر بۆنی ناو سهالج ه راستهوخۆی خۆر ،ههوڵیش بده ك ه بۆ ماوهیهك���ی زۆر ناخۆش دهكات ههر خۆراكێك بهتهنیا ههڵبگریتو بۆیه دهكرێت ب���ۆ ماوهیهكی باش ههرگیز تێكهڵیان نهكهیت.
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
بۆچی توشی کۆلێرا بوین؟ پاندۆرای دەرمان
ی گرنگ ی كار رۆڵێك ههندێجار شوێن دهبینن لهزیادبونی كێش ،لهمبارهیهوه ی ئاماژه شارهزایانی بواری لهش���جوان ی ئاس���ان دهكهن ك ه بهچهند رێگهیهك ی لهشو ی چهور ی سوتاندن دهبێته هۆ ی كێ���ش ،بۆ ئهم پاش���ان كهمبونهوه مهبهس���تهش چهند رێگایهكیان داناوه بۆ كهمكردنهوهی كێش.
ی كاردهكهیت پێویست ه لهو ش���وێنه ی س���هرهوهی، ك���هر ت���ۆ لهنهۆمهكان ی باش���تروای ه قادرم ه بهكاربهێنێت لهبر مهس���عهد .ههروهها ههوڵب���ده چهند جارێ���ك لهش���وێنهكهت ههس���تیتو كهمێك پیاس���ه بكهی���ت لهژورهكهتدا. جگه لهوهش چهند جوڵهیهك بهش���ان دهس���تو قاچهكانت بكهی���ت بۆ نمون ه ی لهكاتی دانیش���تن لهس���هر كورس��� پش���تت توند بكه لهكورس���ییهكهتو قاچهكانت بهش���ێوهی مقهس���ت چهند جارێك لهیهك دوریانخهرهوهو نزیكیان بكهرهوه ،ئ���هم راهێنان ه چهند جارێك دوباره بكهرهوه.
15
بهپێ����ی لێكۆڵینهوهكان����ی ئهمهریكا بهرهو نهمان دهچێت. یهكێ����ك لهبهش����داربوانی توێژینهوه بهگشتی دانیش����توانی جیهان تهمهنیان درێژه ،ب����هاڵم رێژهی نهخۆش����ییهكان نوێیهكه ،د.كریستۆڤر مۆری لهزانكۆی لهزیادبون����دان ،ئ����هم توێژینهوهی����ه واشنتۆن رایگهیاندوه لهئێستادا مردنی بهراوردك����راوه بهتوێژینهوهی����هك ك����ه زو یان پێش����وهخت كێش����هیهك نییه لهس����اڵی 1990ئهنجام����دراوه ،ئ����هو لهسیس����تمی تهندروستی ،بهڵكو ئێستا توێژینهوهیه كه 22س����اڵ پێش ئێستا خهڵكانێكی زۆر بهدهس����ت نهخۆشییه ئهنجامدراوه باسی لهوهكردوه كه سااڵنه درێژخایهنهكانی وهك پهستانی خوێنو زیاتر له 10ملیۆن منداڵی خوار تهمهن 5شهكرهو نهخۆشی سهوهفانی جومگهكانو ساڵ دهمرن لهوانه نزیكهی 7ملیۆنیان ئێسكو نهخۆش����ی خهمۆكی سهردهمو بهه����ۆی نهخۆش����ییهكانی ئیفلیج����یو كێش����هی بینینو بیس����تن دهناڵێنن كه س����ورێژهو نهخۆش����ییه گوێزراوهكانو لهئێستادا زۆرینهی واڵته پێشكهوتوهكان بهدخۆراك����ی لهس����هروی ههمویانهوه .بهدهست ئهم نهخۆشییانهوه گیرۆدهنو بهاڵم لهتوێژینهوه نوێیهكهدا كه لهساڵی هۆكارهكهش����یان دهگهڕێت����هوه ب����ۆ 2012ئهنجام����دراوه ئاماژه بهوهدهكات بهسااڵچونو جگهرهكێشانو خواردنهوه بهه����ۆی كوتان����هوه ئهو نهخۆش����ییانه كحولیی����هكانو چهندی����ن گرفت����ی تر. ئێس����تا لهنهماندای����هوهو بهدخۆراكیش لهتوێژینهوهك����هدا ك����ه زیات����ر له 480 جگ����ه لهواڵتانی ئهفریق����ا بهتهواوهتی لێكۆڵهر بهش����دارییان تێداكردو لهسهر
50واڵت����ی جیاجی����ا بهگهڕان����هوه بۆ تویژین����هوهی 22س����اڵ پێش ئێس����تا ئهنجام����دراوه ،توێ����ژهرهوهكان بۆیان دهركهوتوه كه رێژهی خۆكوژی بهپلهی 21دێ����ت لهلیس����تی ه����ۆكاری مردن لهواڵتانی جیهان ،بهاڵم بهپلهی نۆیهم دێت لهواڵتانی ئاس����یا لهن����او رهگهزی مێینه .ههروهها نهخۆش����ییهكانی دڵو جهڵ����دهی دڵ س����هرهكیترین هۆكاری مردنن لهجیهاندا .ههروهها شێرپهنجهی سییهكان بههۆكاری پێنجهم دادهنرێت بۆ مردن لهجیهانداو شێرپهنجهكانی تر وهك شێرپهنجهی گهدهو كۆڵۆنو جگهر بهپلهی بیس����تهم دێنو لهئێستاش����دا نهخۆش����ی ئای����دز بهبهراورد بهس����اڵی 1990بهپلهی شهش����هم دێت بۆ مردن لهجیهاندا كه لهساڵی 1990بهپلهی 35 دههات.
کۆلێ���را لەش���وێنو واڵتو ناوچەیەکدا باڵونابێت���ەوە کە بەتەنه���ا گەندەڵیو ناکارامەییو کەمیی داهاتو کێش���ە لە هێزیکاری تەندروستی تیابێت .شوێنو واڵتو ناوچەیەک توشی لەعنەتی کۆلێرا دەبن کە نەزانن مامەڵە لەگەڵ ئاگرێکدا بک���ەن کە ناوی دەرمان���ە .ئاگرێک کە ڕەحمەتە ئەگەر بزانیت مامەڵەی لەگەڵ بکەیت ،بەاڵم لەعنەتو مەترس���ییەکی گەورەی���ه ئەگ���ەر نەزانی���ت .دەرمان لەکوردس���تاندا کتومت ئەو ئاگرەیە کە لەدەستدەرچوەو کابینە بەدوای کابینە بۆی ناکوژێتەوە. کێشەو سەرئێشەی ئێمە لەگەڵ ئەم ژەهرە بەس���ودەی ناوی دەرمانە تەنها لەقاچاغیی پێوەک���ردنو هەڕەمەکی لە دابەش���کردنو بڕو چۆنیەت���یو کۆتایی بەبەکارهێن���ان نیی���ە .کێش���ەکە لەوە قوڵت���رەو پەیوەندی ب���ەو وێنایە هەیە کە ل���ە خەیاڵدانی ئێم���ەدا بۆ دەرمان کێشراوەو دەکێشرێت .الی ئێمە دەرمان ئەو فڕیادرەسو دارە س���یحرییەیه کە دەتوانێتو چاوەڕوانی ئەوەی لێدەکرێت "عەل���ەم" ل���ە ل���ەشو دەروون ...هتد نەهێڵێت .ئ���ەو وێنای���ە جیاوازییەکی جەوهەری هەیە لەگ���ەڵ وێنای رۆژئاوا بۆ هەمان کەرەستە .هەرچەندە قورسە لەپەیوەن���د بەبابەتێک���ی ئاڵۆزی وەکو ئەمەی لەژێر دەستماندایە ئەنجامگیری گش���تگیر بکەی���ن ،بەاڵم ئاس���انە دو تێگەیش���تنی جیاواز ب���ۆ دەرمان الی ئێمەو لە رۆژئ���اوادا بدۆزینەوە .لەوەی دواییدا ،دۆزینەوەی دەرمان کردنەوەی "بۆکس���ێکی پاندۆرای���ە" ک���ە لەگەڵ کردنەوەیدا هەرچی ش���ەڕو ناخۆش���ی هەی���ە باڵودەبێتەوە .بۆ گەیش���تن بەو تاقە س���ودەی لەبنی بۆکسەکدا هەیە، رۆژئ���اوا لەڕێ���ی تاقیکردنەوە لەس���ەر ئاژەڵو دواتر لەس���ەر مرۆڤ ،خراپییو ناخۆش���یو زەرەرەکان���ی دۆزیوەتەوەو دەتوانێت خۆی ل���ێ البدات .بەاڵم الی ئێمە وێنای دەرمان تەنها یەکسانە بەو تاقە س���ودەی لەبنی بۆکسەکدا هەیەو بێئاگای���ن ل���ە خراپییەکان���ی تری ناو بۆکس���ەکە .کەم نین ئەو پزیشكانەی کە گومان دەخرێتە سەر شارەزابونیانو سەرزەنش���ت دەکرێن چونکە دەرمانی کەم دەنوسن. کێش���ەکانی تری دەرم���ان کۆمەڵە کێش���ەیەکی تەکنیکیی ڕوتن کە لەگەڵ ورد خوێندن���ەوەو دەستنیش���انکردنی هۆکارەکانو دیاریکردنی چارەسەرەکانو چاودێ���ریو هەڵس���ەنگاندنی ئ���ەو چارەسەرانە ،زەحمەت نییە چاکبکرێن. ب���ەاڵم وەک���و هەموو کێش���ەیەکی تر، ئەوانەی سەرەوە بە کۆمەڵێک فاکتەری ئابوریو سیاس���ی ئاڵۆزکراونو شوێنی ئێرە نییە باسیان بکەین .ئەوەندە بەسە بڵێین کە ئەم کابینیەی حکومەت گفتی دابو کێشەکانی دەرمان چارەسەربکاتو زۆری نەماوە کابینەکە ماڵئاوایی بکات، ب���ەاڵم زۆری ماوە کێش���ەکانی دەرمان چارەسەربکرێت. کۆلێرا یەکێکە لەو شەڕو نەگبەتییانەی لەگ���ەڵ کردنەوەی بۆکس���ی پاندۆرای دەرماندا توشمان دەبێت .دەرمان تەنها چارەسەری نەخۆشی ناکات ،بەڵکو بۆی هەیە نەخۆش���ی باڵوبکاتەوەو بەرگری نەخۆشیی بۆ چارەسەرکردن زیادبکات. ئ���ەو پرس���یارەی کە ئاخ���ۆ کۆلێرای کوردس���تان بەرگری بۆ ئەو دەرمانانە پەیداکردوە کە بەکاردەهێنرێت یەکێکە لەپرسیارە گرنگو وەاڵمنەدراوەکان کە پێویستیان بە توێژینەوە هەیە. ب���ەم وت���ارە ،کۆتای���ی بەزنجیرەی "بۆچی توش���ی کۆلێرا بوین" دەهێنین. کات���ی ئەوە هات���وە ،ب���ەالی کەمەوە لێ���رەدا ئ���ەم پرس���یارە بەجێبهێڵینو لەش���وێنی تردا بەردەوام بین لەکردنی پرس���یارەکەو گەڕان���ی ب���ەردەوام بە دوای وەاڵمدا .ئیش���کالییەتی کێش���ە تەندروس���تییەکان ئەوەیە کە لەنهێنی کارەکتەرێک���ی ش���ارلۆک هۆڵم���ز ی���ا چیرۆکێکی ئەگاپا کریس���تی ناچن کە لەکۆتایی���دا بکەرو تاوانبارو هۆکارەکان بدۆزرێنەوە .ئیشکالییەتەکە ئەوەیە کە سیستمی تەندروستی ئێمە روحییەتێکی هۆڵمزییانەی نوقستانە بۆ چێژ وەرگرتن لەکردنەوەی گرێ کوێرەکانو هەڵهێنانی مەتەڵەکانو ئاشکراکردنی نهێنییەکان. بەب���ێ ئ���ەو روحییەتە ،هەت���ا هەتایە نەئەزانین بۆچی توش���ی کۆلێرا بوینو نەش ئەو لەعنەتە لەکۆڵمان دەبێتەوە.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
ی وهزارهتی پهروهرده: راپۆرتێك خوێندنی ئههل ی پڕ كهموكورتیو سهرپێچ ی یاسایی ه ئا :ئاراس عوسمان بهپێی نوسراوێكی وهزارهتی پهروهرده كه لهبهرواری /29 و ،2012/2/27بهژمارهكانی ( 1737و )3806ئاراستهی ههر سێ پهروهردهی (ههولێر، سلێمانی ،دهۆك) كراوه بهمهبهستی ههڵسهنگاندنی سااڵنهی قوتابخانهو ئامادهییو كۆلێجه ئههلییهكان، چهندین سهرپێچی یاساییو كهموكورتی دهربارهیان تۆمار كراوه .ئاوێنه لهم راپۆرتهدا ئاماژه بهگرنگترین كهمورتییهكانیان دهكات كه ئهنجامی لێكۆڵینهوهی ئهو لیژنانهیه لهههر سێ پهردهوهردهكهدا پێكهێنراون. ههولێر :پارهی زیاد وهردهگرنو بیناش حكومیی ه لهقوتابخانهكانی س���نوری (ب .گ. پ .ههولێر)دا ئهوانهی تایتلی شوێنی خوێندنیان نایاساییه ئهمانهن :كۆلێجی سۆران(فهزالهر) ،ق .ئهڵمانی بنهڕهت، ق .رۆن���ای بن���هڕهت ،ئامادهیی زانا، ق .فێنكی بن���هڕهت ،النهی بنهڕهتو ئامادهیی كه بڕی پێنجسهد ههزار زیاد لهقوتابیان وهرگرتوه ،ئامادهیی الژه ( )14قوتابی ب���هدهر لهرێنماییهكان ی ()20000بیست ههزار وهرگرتوهو بڕ زیادی وهرگرت���وه ،ق .دانیاڵ میتران ب���ڕی ( )500دۆالر زیادی لهقوتابیان وهرگرتوه ،ق.النهی ئێ���واران تایتلی نایاس���اییو بڕی( )50000ههزار دینار زیادی وهرگرتوه لهقوتابیان. وێڕای ئ���هوهی وهزارهتی پهروهرده بهردهوام روبهروی گرفتی كهمی بینا دهبێتهوه ،بهاڵم ئهم شوێنه ئههلییانه خاوهنی بین���ای حكومین :قوتابخانهو ئامادهیی نیلۆڤهری ئههلی (فهزالهر)، ق .ئیشقی روناكی بنهڕهت (فهزالهر) كه دو قوتابی لهدهرهوهی رێنماییهكان وهرگرت���وه ،ق .دانی���اڵ میتران���ی فهرهنسی نێودهوڵهتی ،ئامادهیی ژیار، ق .ئیشقی بنهڕهت(فهزالهر) بیناكهی حكومییهو تایتلی قوتابخانه یاس���ایی نییه ،ق .ئیش���ق ی گ���واڵن بنهڕهت (فهزالهر)بیناكهی حكومییهو رابهری پهروهردهی نیی���هو تایتلی قوتابخانه یاس���ایی نییه ،ق .ب���ااڵی بنهڕهتو ئامادهییو بینای حكومییهو س���ۆپا بهكاردێ���ت لهبری س���پلێتو ههندێك پۆل بهكابینه دروستكراوهو()250000 دوس���هدو پهنج���ا ههزار دین���ار زیاد وهرگیراوه لهقوتابیان ،ق .برادۆست ـ كۆیهی بنهڕهت بڕوانامهی مامۆستایان گونج���او نییهو رابهری پ���هروهردهی نییهو رهزامهن���دی نییه بۆ وهرگرتنی پارهی خواردن لهقوتابیان. ههروهها ئهوانهی ئااڵی كوردستان ههفتان���ه بهرزناكهن���هوهو تاقیگهیان نییه :س���ۆرانی وێژهیی ،نیلۆڤهر ،ق. ئهڵمانی بن���هڕهت ،دانی���اڵ میتران، ئامادهی���ی الژهو ههروهه���ا تاقیگهی
زانس���تی بهكارنایهت ،ئامادهیی زانا، نهبونی تاقیگهی زانستی ،ق .دیدهنی بنهڕهت تاقیگهی زاستی بهكارنایهت، ق .نوری بنهڕهت تاقیگهی زانس���تی بهكارنای���هت ،ق .فێنك���ی بن���هڕهت تاقیگ���هی زانس���تی بهكارنایهت ،ق. ژیاری بنهڕهت تاقیگهی زانستی نییه، ئامادهی���ی نیڕۆژ تاقیگهی زانس���تی ب���اش بهكارنای���هت ،ئامادهیی ژیاری ئێ���واران تاقیگهی زانس���تیو رابهری پهروهردهی���یو هۆیهكان���ی فێركردن نیی���ه ،ئامادهی���ی الن���هی ئێ���واران تاقیگ���هی زانس���تی گونج���او نییهو بهكارنای���هو دهوامی رۆژانهیان له()6 كاتژمێر كهمترهو رابهری پهروهردهیی نییه ،ق .بڕیاری بنهرهت تاقیگ���هی زانس���تی بهكارنای���هتو كارهبای تایبهتی نییهو دو مامۆستای پیسۆڕ نین ،كۆمهڵگهی بااڵ(/خوێندنی ئینگلیزی) :دو مامۆستای پسپۆڕنین لهوانهكانی���انو رهزامهندی وهرگرتنی پ���ارهی جلوبهرگیان نیی���ه ،كۆلێجی جیهانی بن���هڕهتو ئامادهیی :تاقیگه زانس���تییهكان ب���اش بهكارناهێنرێنو سێ مامۆستای وانهبێژ لهكاتی دهوامی فهرمی خۆیان وان���ه لێره دهڵێنهوهو مامۆستایهكی پس���پۆڕی كۆمپیوتهر وانهی بیركاری پۆلی( )7دهڵێتهوه ،ق. كلیڤهری بنهڕهت :تاقیگهی زانستیو گۆڕهپانی وهرزش���یو باخچهی شیاوو رابهری پهروهردهی نییه ،ق .بهریتانی نێودهوڵهتی :نرخی خوێندن بهئاشكرا ههڵنهواس���راوهو وانهكان���ی ئای���نو كۆمهاڵیهتی كوردس���تان ناخوێنرێت، میدیای نێودهوڵهتی ئههلی ـ ههولێر: تاقیگ���هی زانس���تی بهكارنایهت ،ق. كامبریدج���ی نێودهوڵهت���ی ئههل���ی: بڕوانام���هی چهن���د مامۆس���تایهك پس���پۆڕیی نیی���ه ،ق .مارق���رداغ ی بنهڕهت���ی ئههل���ی :تاقیكردن���هوهی كۆتای���ی وهرزی یهك���هم لهوان���هی عهرهبی پۆلی( )4نهكراوه ،كۆمهڵگهی ئیحسان دۆغرامهچی ـ بلكند ـ ههولێر: پێنج قوتابی لهدایكبوی 2006لهپۆلی ()1ی بنهڕهت وهرگیراون ،ئهمانهش لهكهموكورتیی���هكان ناویان هاتوه ق. لی���زای بنهڕهتی ئههلی :ش���ویفاتی نێودهوڵهتی ئههلی كه ئهزمونهكانیان نییه لهبابهتهكانی (كوردی ،عهرهبی، كۆمهاڵیهتی ،ئایین). سلێمانی :كهموكورتی لهژماردن نایهت بهقوتابخانهكان���ی س���هبارهت س���نوری (ب .گ .پ .س���لێمانی) لهنوسراوهكهدا هاتوه: قوتابخانهی شویفاتی نێودهوڵهتی، تاقیگهی زانس���تیو تۆماری گشتیو راب���هری پ���هروهردهی تۆمارهكان���ی قوتابخان���هی نیی���هو پهڕاوهكان���ی ی وهرزی یهكهم بۆ بابهته تاقیكردنهوه كۆمهاڵیهتیی���هكان نییه ،ق .جونێری بنهڕهت :رابهری پ���هروهردهی نییهو دو مامۆستا پسپۆڕییان نییهو تۆماری
ئا :میهرهبان سهالم پاش ئهوهی ژمارهیهك لهمامۆستایانی سنوری ههڵهبجهی شههید لهساڵی 2005بهفهرمانی وهزاری ژماره 4له2005/9/21 زهوییان پێدرا ،بهاڵم تاوهكو ئێستا كار بهو فهرمانه نهكراوهو ژمارهیهكی كهم نهبێت مامۆستایان سودمهند نهبون ،دهستهیهك پێكهاتوهو داوای وهاڵمدانهوهیان كردوه ،ئهگینا خۆپیشاندانیان بهڕێوهیه. ئهندامی دهس���تهی داكۆكی لهماف ه رهواكان���ی مامۆس���تایانی س���نوری ههڵهبجه "نزار موحسین" به ئاوێنهی راگهیاند كه مهبهستیان لهدروستبونی ئ���هم دهس���تهیه بهدواداچونه بۆ ئهو مافان���هی لهمامۆس���تایانی ناوچهكه زهوتك���راوهو گرنگترین���ان پێدان���ی زهوییه ،كه ماوهی 7س���اڵه دهستی دهستییان پێ ئهكرێت. ئهو وتی "پێكهێنانی ئهم دهستهیه
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
تاقیکردنهوه وهك بكوژی سهرهكی خوێندكار هیوا تاوگۆزی
زۆربهی قوتابخانه ئههلیهکان پارهی زیادیان لهقوتابیان وهرگرتوه بهمهرجێکلهالیهن حکومهتیشهوه بینایان بۆدابین کراوه
کۆپیهکی فهرمانی دهرخستنی کهموکورتیو سهرپێچیهکان
گش���تی ت���هواو نییهو چ���وار قوتابی ب���هدهر لهرێنمایی تهمهن وهرگیراونو وهك خۆی ناخوێنرێ���تو پهڕاوهكانی لهپۆل���ی( )2و()1قوتاب���ی لهپۆل���ی ()2قوتابی پۆلی ( )1بهدهر لهرێنمایی تاقیكردنهوهی كۆتایی وهرزی یهكهم یهكهمی بنهڕهت بهدهر لهرێنماییهكان تهمهن وهرگیراون ،كۆلێجی ههڵهبجهی باش پشكنینی بۆ نهكراوه. وهرگیراون ،ق .س���لێمانی بنهڕهت :1/ش���ههیدی هاوب���هش (فهزالهر) :بینا بینای حكومییهو رابهری پهروهردهی حكومیی���هو بهرێوهب���هر لێهاتو نییهو دهۆك ،:دوای مۆڵهت خوێندنی تێدا نییهو ش���ێوازی وهرگرتنی نرخهكانی ههندێك مامۆس���تای ب���ێ ئهزمونیان نییهو پاشكۆیهك بۆ كچان كراوهتهوه سهبارهت بهقوتابخانه ئههلییهكانی خوێن���دن گونج���او نیی���هو تایتل���ی ههیهو هۆیهكانی بهرگری شارس���تانی قوتابخانه یاس���ایی نییه ،ق.سلێمانی نییهو فریاگوزاری تهندروس���تی نییهو س���نوری (ب.گ.پ.ده���ۆك) ی���ش بن���هڕهت 2/رابهری پهروهردهی نییهو دو لهتاقیگ���هكان بهكارنایهنو رابهری نوسراوهكه ئاماژه بهوه دهكات كه" قوتابخان���هی هیزل���ی بنهڕهت���ی: ش���ێوازی وهرگرتنی نرخ���ی خوێندن پهروهردهی نیی���هو تایتلی قوتابخانه گونج���او نیی���هو تایتل���ی قوتابخانه یاس���ایی نیی���هو ههفتان���ه ئ���ااڵی پۆلهكان���ی ()4-1ی بن���هڕهت ،زۆر یاس���ایی نییه .ئامادهیی سهالحهدین كوردس���تان بهرز ناكرێتهوه ،ق .پای پابهندنی���ن بهخش���تهی وانهكان���ی (فهزالهر) :بینای حكومییهو شێوازی بن���هڕهت :مۆڵهت���ی وهرگرتوه ،بهاڵم ههفتهو پارهی خواردن بێ رهزامهندی وهرگرتن���ی پ���ارهی خوێندن ش���یاو خوێندن���ی تێدا دهس���ت پێنهكردوه ،وهردهگرنو باخچهیان نییه. قوتابخانهی نۆڵچی بنهڕهتی ئههلی: نیی���هو نرخ���ی خوێندن بهئاش���كرا دواناوهندی شههید جهباری هاوبهش: ههڵنهواس���راوهو تایتل���ی قوتابخانه رابهری پ���هروهردهی نیی���هو مۆڵهت تۆم���اری گش���تیان نیی���هو راب���هری یاسایی نییه ،ئامادهیی سلێمانی بینا ت���ازه نهكراوهت���هوه ،ق .بهریتان���ی پهروهردهی نییهو ئااڵی كوردس���تان ی وهرگرتنی نرخی نێودهوڵهت���ی :تاقیگ���هی زانس���تی ههفتانه ب���هرز ناكرێتهوه ،كۆمهڵگهی حكومییهو ش���ێواز خوێن���دن گونجاو نیی���ه ،ق .دانیاڵ نییهو هۆیهكانی بهرگری شارستانیو دهۆك���ی پهروهردهی���ی :پهڕاوهكانی میترانی فهرهنس���ی نێودهوڵهتی :بینا فریاگ���وزاری تهندروس���تیو رابهری تاقیكردنهوهی كۆتایی وهرزی یهكهم حكومییهو سرودی ئهیرهقیب ناوترێو پهروهردهی نییهو ئااڵی كوردس���تان باش پشكنینی بۆ نهكراوه ،ئامادهیی ی ئیسالمو هیچ ئاینێكی تر ههفتان���ه بهرزناكرێت���هوهو وان���هی زانا ـ دهۆك :مۆڵهتی وهرگرتوه ،بهاڵم وانهی ئاین ناخوێنرێ ،ئامادهیی ئاس���ۆی میللی كۆمهاڵیهتی بهزمانی( )Eدهخوێنرێتو خوێندن���ی تێدا دهس���ت پێنهكردوه، وان���هی ئاین لهالیهن مامۆس���تایهكی كۆلێجی ئیشقی دهۆك (فهزالهر) :بینا سویدی: زۆر لهخاڵهكان���ی گرێبهس���تیان ئینگلی���ز دهگوترێت���هوه بهزمان���ی حكومییهو پاش���كۆیهك بۆ قوتابیانی جێبهجێ نهك���ردوه ،ق .برادۆس���ت ئینگلیزی ،ق .میدی���ای نێودهوڵهتی كچ كراوهتهوه بێ رهزامهندی وهزارهتو ی ـ س���لێمانی :تۆماری گش���تی تهواو وهرگرتنی پارهی گونج���او نییه ،ق. ـ رانی���هی بنهڕهت :ب���ێ رهزامهند پ���هروهرده خول���ی بۆ مامۆس���تایان نیی���هو كۆبونهوهكان���ی بهخێوكاران میدیای نێودهوڵهتی دهۆك :گۆڕهپانی كردۆت���هوهو ( )5قوتابی پۆلی ( )2بهتهواوی ئهنجام نادرێتو وانهی ئاین وهرزشیان زۆر گونجاو نییه.
مامۆستایانی ههڵهبجه ههشت ساڵ ه چاوهڕوان ی وهرگرتن ی زهوین لهپاش ئهوه دێت كه ههمو ههوڵهكانیان بهئیجابی وهرنهگی���راوهو رهفزیان بۆ هاتۆتهوه ،لهئێستادا داواكارییهكانمان لهس���ێ خاڵدا كۆكردۆت���هوه ئهوانیش (پێدان���ی زهوی بهمامۆس���تایان لهشوێنی شیاوداو لێپرسینهوه لهگهڵ ئهو كهس���انهی كه ماوهی 7س���اڵه یاری بهههستی مامۆستایانی ناوچهكه كردوه بهپێدانی ژمارهی وههمی". وتیش���ی "كردنی وێن���هی تۆمار بۆ زهوییهكانیان لهگهڵ ئهوهش���دا ئهگهر م���اوهی 10رۆژ وهاڵم نهدرێینهوه ئهوا رێگای تر ئهگرینه بهر بۆ بهدیهێنانی مافهكانی مامۆستایانی سنورهكهمان" لهبهرامب���هر ئ���هم جموجواڵن���هدا، الیهن���ه پهیوهندی���دارهكان ئام���اژه ب���هوه دهكهن ك���ه ئ���هوان داواكاری ئ���هو مامۆس���تایانهیان گهیاندوهت���ه س���هرۆكایهتی ههرێ���مو بههیوای���ن لهزوترین كاتدا وهاڵمیانبدهنهوه. لهمب���ارهوه س���هرۆكی یهكێت���ی مامۆس���تایانی ههڵهبج���هی ش���ههید "عهب���دواڵ عهلی" ئ���هوهی رونكردهوه
خوێندن
دوای خزمهتکردن بێبهشن له مافهکانیان زهوی مامۆستایان كه ماوهی 7ساڵ ه ژمارهی���ان ههیهو زهویی���هكان بونیان نییه سهرهتا ژمارهی مامۆستاكان 950 مامۆستا بوه ئێستا 758مامۆستایان ماوهت���هوه ،ئهوانهش���ی وهریانگرتوه
فۆتۆ :ئهرشیف وێن���هی تۆماریان نیی���ه بۆیه لهگهڵ داواكارییهكانیان بوین. ناوبراو جهخت���ی لهوهكردهوه كه " داوای ئهو مامۆس���تایانهی گهیاندۆته وهزی���ری ش���ارهوانییهكانو بڕی���اره
لهماوهیهكی دیاریكراودا وهاڵمبدهنهوه، وهك یهكێت���ی مامۆس���تایانیش پش���تگیری ئهو دهس���تهیه دهكهنو م���اوهی 4مانگه كاری ب���ۆ دهكهینو ئهو وت���ی "بهه���اوكاری ههردوالمان ئێم���ه گهیاندومانهته س���هرۆكایهتی ههرێم بهو هیوایهی���ن لهزوترین كاتدا وهاڵممانبدهنهوه تاوهكو كێش���هكانیان یهكالبكهینهوه". ههروهها سهرۆكی شارهوانی قهزاكه "خدر كهریم" لهبارهی ئهم كێشهیهوه بهئاوێن���هی راگهیاند ك���ه دیاره ئهم فهرمانانه لهس���اڵی 2005دا دهرچون بۆیه ئێس���تا بههیچ شێوهیهك كاریان پێ ناكرێت. سهرۆكی شارهوانی ههڵهبجه باسی لهوهشكرد "ئهوهی ماوه چهندین ئیشی ئیداریی���ه ئێمه داوام���ان لهوهزارهتی ش���ارهوانییهكان كردوه كه هاوكارمان بن لهتازهكردنهوهی فهرمانهكهو پێدانی زهوی���ش دی���اره بهپێی پلهو س���اڵی خزمهته ههمو مامۆستایان ناگرێتهوه، بهاڵم ژمارهیهكیان سودمهند دهبن".
لهكۆمهڵگایهكی مۆلهقدا سیاسهتو بیركردن���هوهی سیاس���ییانه چ���ۆن بهڕێوه رۆیشت ،كۆی بیركردنهوهكانی تری���ش بهههمان نهف���هس بهههمان رێچك���هدا دهڕۆن ،لهبهرئ���هوه بهڕای م���ن لهكۆمهڵگایهك���ی وهك ئهوهی ئێم���هدا سیاس���هت بهش���ێوهیهكی ت���هواو لێكچوانه لهگ���هڵ قوتابخانهو خوێندكارو تاقیكردنهوه رێككهوتون، لهسیاس���هتماندا چ���ۆن ئامانج���ه سهرهكییهكانی سیاسهتمان لهبیرچوه، لهناوهندهكانی خوێندنیشدا بهههمان ش���ێوه ،ئامانجی س���هرهكی خوێندن لهچهند تهرزێكی بچوكدا خۆی نمایان دهكات. لێ���رهوه دهمهوێ���ت چوارچێ���وه ناسروش���تییهكانی تاقیكردن���هوهی خوێن���دكار ئاماژه پێب���دهم ،چونكه ئێس���تا تاقیكردن���هوه لهدونی���ای خوێندكاری ئێمهدا بوه بهجهوههرترین خاڵی خنكێنهری دهرونیی ئهوان. ئهگ���هر پێناس���هی خوێن���دن لهچوارچێ���وهی كۆمهڵێك رێس���ای زانس���تیو دهرون���یو كۆمهاڵیهت���ی كۆببێت���هوه ،ئ���هوا تائێس���تاش ئهو پێناسهیه لهروكاره تیۆرییهكهیدا خۆی نهدۆڕاندوه ،بهاڵم هێشتا ههنگاوێكیش چییه نهچوهته ناو پراكتیكهوه. تاقیكردن���هوه لهدونیای ئێمهدا ئهو خێوه ترس���ناكهیه ك���ه تیایدا ههمو كهسایهتی خۆت ،ههمو دهرونی خۆت، سهرجهم پهیوهندییه كۆمهاڵیهتییهكانی ب���ۆ دهدۆڕێنیت بۆ ئهوهی لهبهردهم ئهودا ش���هرمهزار نهبی���ت ،فلتهرێكه بهب���ێ هی���چ پهروهردهی���هك ،بهبێ روكارێكی زانستییانهی جدی خۆمانی لێدهدهین ،ئهو مڵۆزمهیه لهس���اتێك لهس���اتهكاندا بهب���ێ چ���هك دهبێت روب���هڕوی ببیتهوه ..ب���هاڵم دهبێت بپرسین ئایا ئامانج لهخوێندن تهنها تاقیكردنهوهیه؟ لهراستیدا ئهوهی لهتاقیكردنهوهدا دهوترێ���تو دهنوس���رێت هی���چ كات نابێ���ت ئ���هوه بێ���ت ك���ه رۆژانهی خوێن���دن دهوترێ���تو دهنوس���رێت، ئهوهی لهخوێندنو رۆژانهی خوێندندا دهش���ێت بوترێ���ت نابێ���ت بههی���چ هێزێك بگوازرێتهوه ب���ۆ ناو دونیای تاقیكردنهوهو كاغهزو قهڵهم ،ههركات خوێندكاری ئێم���ه لهقودرهتیدا ههبو رۆژانهی خوێندن بخاته سهر كاغهزی تاقیكردن���هوه ،لهههم���ان كاتدا كۆی رۆژانهی ئ���هو وهك كاغ���هزی پاش وهرگرتنهوهی نمره لهژێر پێ دهخرێت، چۆن خوێندكار هیچ ئهرزشێك بۆ ئهو كاغهزه دانانێت ك���ه تاقیكردنهوهی لهس���هر كردوهو ئێس���تا لهبهرئهوهی وهریگرتوهتهوه لهژێ���ر پێی دهنێت، بهههمان شێوهش كۆی ئهو زانیارییه ب���ێ رۆحهی ك���ه رۆژان���ه خوێندكار وهریدهگرێت كهنار دهخرێت ،چونكه خاوهنی قودهرتێك���ی رۆحی وا نییه كه زانی���اری لهكاغ���هوه بگوازێتهوه ب���ۆ مێش���كو دڵو رۆح ،لهبهرئهوه ئهوهی له رۆژانهی خوێندندا دهشێت بوترێت دهبێت كۆمهڵێك چوارچێوهی ئینسانیو مهعنهوییو یاسایی وا بێت كه خوێن���دكار لهدونیایهكی بچوكهوه بگوازێت���هوه ب���ۆ ن���او دونیایهك���ی گهورهتر ،لهبیركردنهوهیهكی خێڵهكی بچوك���ی دۆگم���اوه ،بگوازێت���هوه بۆ بیركردنهوهیهك���ی گڵۆباڵو كش���اوو، دهبێـت هێزی خوێن���دن لهكۆمهڵێك جومگ���هی س���هرهكی ت���ردا خ���ۆی پیشان بدات بۆ نمونه وهك مهنه هجو هێزی فكریو رۆش���بیری مامۆس���تا، به ئینس���ان زانین���ی خوێندكار و .. نهك كۆی قس���هكانی خوێندنو ههمو تهعبیره پهروهردهییو فێركارییهكان لهرۆژان���ی تاقیكردن���هوهدا خۆی���ان بش���ارنهوه ،بهناوی نمرهیهكی نزمو بهرزهوه ئاستی ئینسانیو رۆشنبیری خوێندكارێك���ی فێرنهب���وو پهروهرده نهكراو دیاری بكرێ���ت ،ئهوه بچوكی بیركردنهوهی پ���هروهردهو وهزارهتی پهروهردهیه كه ك���ۆی رێنماییهكانی لهچوارچێوهی تاقیكردنهوهدا ئاراسته دهكات ،چونكه دهبوایه تاقیكردنهوه الوازتری���نو بچوكترین خاڵی خوێندن بوایه ،نهك فلتهری سهرهكیو كۆتایی بێت بۆ ههڵسهنگاندنی خوێندكار.
کۆمەاڵیەتی
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
بەدروشمی :گیانلەدەستدان لەپێناو بەرزڕاگرتنی کەرامەتی کەمئەندامان ،مانگرتن بەردەوامە
17
ئا :سارا قادر کەمئەندامانی مانگرتو ماوەی بیستو نۆ رۆژە بەردەوامن لەمانگرتنو تائێستا وەاڵمی داواکاریيەکانیان نادرێتەوە .لەدوا هەڵوێستیاندا دەیانەوێت دەمیان بدورنەوەو بەرەو بارەگای نەتەوە یەکگرتوەکان بکەونە رێو لەبەردەم ئەواندا مانگرتن ڕابگەیەننو تا ئەوانیش بخەنە بەردەم بەرپرسیارێتیو داواکارن وەزیری کاروباری کۆمەاڵیەتی دەستلەکاربکێشێتەوە. ئ���ەوان ماوەی بیس���تو ن���ۆ رۆژە لەژێ���ر خێمەیەک���ی پڕتەقاڵیو زەردی بە بەڕە راخراودا ش���ەش کەمئەندامی بێ ق���اچو ل���ەش ناتەواو ڕاکش���اونو هەریەکەی���ان خۆی���ان لەبەتانیيەکەوە ئااڵندوەو ئامادەنین مانگرتن بش���کێنن ت���ا داواکاريیەکانیان جێبەجێ دەکەنو موچەیان بۆ زیاد دەکەنو هەروەها موچە بۆ کەمئەندامانی ناوچە دابڕاوەکانیش دەبڕنەوە کە زۆر بێگوزەرانن . کەمئەندامان ل���ەم ماوەیەدا گەلێک ماندونو بە تەواوی باری تەندروستیيان تێکچوە چونکە لە س���ەرەتادا ماوەی ش���ەش رۆژ مانگرتنەکەیان وشکبوەو ن���انو ئاویان نەخ���واردوە بەاڵم لەبەر ئ���ەوەی چەند جارێک لەنەخۆش���خانە کەوتون ئێستا ئاوو شلەمەنی دەخۆنەوە . لەژێر ئ���ەو خێمە ساردوس���ڕەدا جگە لەچەن���د پارچە کومب���ارو بەتانیيەکو تەلەفزیۆنێک���ی بچوکو چەند پاکەتێک شیرو چاو ئاو هیچی تر نابینیتو کچێکی کەمئەندامیش کە رۆژانە چەند کاژێرێک وەک چاودێر لەخێمەک���ە دەمێنێتەوە بەشداریيان لەگەڵ دەکات. شلێری تەمەن ٢٦ساڵ رۆژانە وەک ئەندام���ی گروپەک���ە ،لەگەڵ ش���ەش ب���را کەمئەندامەکانیدا خوێندنەکەی جێدەهێڵ���تو دێت بۆ بەش���داری لەو مانگرتن���ەدا ،بەاڵم نیگەرانە لەوەی کە کچەکانی تر بەشداری ناکەن چونکە " کچەکانی تر ئەندامی ڕێخراوەکانی ترن لەبەر هەڕەش���ەو نانبڕی���ن نەیانوێراوە
مانگرتوان داواکارن وهزیری کاروباری کۆمهاڵیهتی دهست لهکار بکێشێتهوه مانگرتوان لهههڵوێستهکانیان بهردهوامنو موچهکهشیان بهسواڵکهرانه ناودهبهن فۆتۆ :ئارام کهریم هەی���ە لەم واڵتەدا جگە ل���ەوەی لەوە بێنو خۆشیان بێهەڵوێستن". ئاری محەمەد بەدارش���ەقەکانیيەوە تێگەيش���توین کە ئەم هەرێمە چەندە هەرچەن���دە ئ���ەو م���اوە زۆرە نانی بێخەم���ە لەبەرامب���ەر کەمئەندامانداو نەخواردوەو بهێزيی تەواو بە روخسارو ل���ەوەش تێناگات ک���ە کەمئەندام ئەو جەس���تەیەوە دیارە ،ب���ەاڵم بەوپەڕی پارەیە بەش���ی ن���اکات پێیانوایە ئەو بەهێزیی���ەوە گفتوگ���ۆی دەک���ردو پارەی���ە خێرێکە بەئێمەی دەکەن بۆیە داواکاری گروپەک���ەی دەخس���تەڕو .ئێمە وەک س���واڵکەرانە ناوی دەبەین ئ���ەو وتەبێ���ژی گروپ���ی کەمئەندامە بۆیە دەمانەوێت لەم رێگەیەوە پەیامی مانگرتوەکانەو باس���ی لەوە کرد دوای ئەوەی���ان پێبدەی���ن ک���ە کەمئەندام ٢٩رۆژ لەمانگرتن هێشتا هیچ نەکراوەو خاوەنی کەرامەتو ئیرادەی خۆیەتیو هەوڵ���ەکان وەکو خۆیان���نو جدی نین چیتر ب���ۆ لەم���ەودوا لەپەنای حیزبو جگ���ە ل���ەوەش ئ���ەوەی ئەرکەک���ەی الیەنی سیاسیدا پەیامەکانمان ئاراستە لەسەرش���انە بەجۆرێ لەج���ۆرەکان ناکەین". سەبارەت بەهەڵوێس���تی رێکخراوی دەیانەوێ���ت خۆیان���ی لێدوربخەنەوە" چونکە ئەم هەڵوێس���تەی کەمئەندامان کەمئەن���دام ئ���اری محەم���ەد وتی " تازەیەو هەمو خیتابەکانمان لەگەڵ ئەو هەم���و رێکخراوەکان���ی کەمئەندام���ان خیتابانەی ئەوان ئەیدەن ،بەرپەرچیان خۆیان پاشکۆی حیزبەکاننو لە زەرەر ئەدەینەوە چونکە پەیامی ئێمە پەیامی زیاتر هیچ س���ودێکیان بەکەمئەندامان گیانلەدەس���تدانە لەپێناوی چاککردنی نەگەیان���دوەو هەمو کاتێ���ک لەرێگەی ژیان���ی کەمئەندام ل���ەم واڵتەدا .ئەم ئەوان���ەوە حکومەت وای پێش���انداوە هەڵوێستەشمان لەوەوە هاتوە کە ئێمە ک���ە کەمئەندام���ان هەم���و ڕەوشو بێئومێدیيەکی زۆرمان بەکاربەدەستان بارودۆخەکەی���ان بەدڵەو هیچ گرفتیان
نیی���ە ،جگە ل���ەوەش ئ���ەوان زۆرجار کەمئەندام���ان دەترس���ێنن بەوەی کە موچەکەیان دەبڕنو توش���ی ناڕەحەتی دەب���ن ئەگەر ل���ەدەوری چاالکیيەکی لەمج���ۆرە کۆببنەوە" .ئەو زۆر زیاتر لەس���ەر رێکخراوەکان���ی کەمئەندامان ڕۆيشتو باسی لەوە کرد کە دەیانەوێت کەمئەن���دام هەڵبخەڵەتێنن بەوەی کە فۆرمیان پێ پڕدەکەن���ەوە بەوەی کە ئۆتۆمبێلو شوقەیان دەدەنێ "چونکە دەزانن کەمئەندام لەڕەوش���ێکی ئاوادا لەماهیيەت���ی ئەو ڕێکخراوانە تێناگەن کە پاش���کۆی حیزبەکان���نو پێمانوایە گەورەتری���ن مەترس���ین ب���ۆ ژیان���ی کەمئەندام لە ئێستادا". بەپێی هەندێک ئامارو توێژینەوە کە لەش���وێنی جوداجوداوە کراوە دەڵێن %١٠کۆمەڵگەی ک���وردی کەمئەندامەو س���ەدو بیس���تو پێنج ه���ەزار کەس لەالیەن حکومەتی هەرێمەوە بودجەی کەمئەندامی وەردەگرن. ئ���ەوان زۆر گلەی���یو گازەندەی���ان
هەمو رێکخراوەکانی کەمئەندامان خۆیان پاشکۆی حیزبەکانن و لەزەرەر زیاتر هیچ سودێکیان بەکەمئەندامان نەگەیاندوە
لەوەزی���ری کاروب���اری کۆمەاڵیەت���ی گرتوە چونکە لۆگۆی مانگرتوانی پێوە هەبو ب���ەوەی کە هەر لەس���ەرەتاوەو ب���وە ،ل���ەم بارەیەوە ئ���اری محەمەد لەڕێی لێدوانەکانیي���ەوە ئەو پەیامەی وت���ی" عەبدولس���ەالم ب���ەرواری کە پێڕاگەیان���دون کە ئ���ەم مانگرتنەیان ئەندامی پەرلەمانەو سەر بەفراکسیۆنی پێویس���ت نیی���ەو کۆتاي���ی پێدێ���تو کوردستانییە ئاراستەی کۆبونەوەکەی مانگرت���وەکان دەچن���ەوە ماڵەکانیان گۆڕیوەو هەر نەیهێش���توە کەس���یش بەاڵم مانگرتوان س���ورتربون لەس���ەر ببینو گەڕاونەتەوە پێی وابوە داواکەیان هەڵوێس���تەکانیانو داوای دەس���ت ناڕەوایە " .ئەوان لەدوای بێئومێدبونیان لەکارکێش���انەوەی وەزیریان کردوە " بەنی���ازن دەمیان هەڵب���دورنو رۆژی چونکە بون���ی وەزیرێکی وا زەرەرێکی سێش���ەممە دەچنە ب���ەردەم بارەگای زۆر بەکەمئەندام���ان دەگەیەنێ���ت نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هەولێر چونکە بۆی���ە هەوڵمان���دا لەپەرلەم���ان واژۆ پێیانوایە بەش���ێک لەبەرپرس���یارێتی کۆبکرێت���ەوە بۆ ئ���ەوەی بانگبکرێتە ئەم واڵتەیان دەکەوێتە ئەس���تۆو تەنها بەردەم پەرلەمانتارانو دوای هەمو ئەو چاودێ���ر نابن .ئەوان زۆر خۆش���حاڵن هەڵوێستانە بەدەستی بەتاڵ هاتە المانو بەوەی رێکخ���راوە ناحکوميیەکان زۆر ئێمەش بەدەس���تی بەتاڵ ناردمانەوەو هاوسۆزبون لەگەڵیانداو هەر لەسەرەتاى مانگرتنەکەیانەوە هاوهەڵوێس���ت بونو سورین لەسەر هەڵوێستەکانمان". کەمئەندام���ان لەهەفتەی ڕابردودا بەکۆکردن���ەوەی ئیم���زاو بەیاننام���ە ویستویانە س���ەردانی پەرلەمان بکەن پش���تگیريیان کردونو دڵخۆشن بەوەی وە سێ وەزارەت ئامادەی دانیشتنەکە زۆرێک ل���ە خەڵکانی جی���اواز بەرۆژو بون بەاڵم هەر لەپرسگەکەوە رێگەیان شەو سەردانیان دەکەنو هاوهەڵوێستن لەچونەژورەوەی نوێنەری کەمئەندامان لەگەڵیاندا.
ئهو ئیمامه هۆمۆسێکسیوالهی که تابۆی شکاند بێریڤان جهمال حهمه سهعید بێچهندوچون���ی پهس���هندکردنی هۆمۆس���ێکوالیتی لهن���او گروپ��� ه جیاجیاکان���ی کۆچبهرانو پهنابهران، بهتایبهتی لهناو موسڵمانهکانیاندا نهک ههر سهختو گرانه ،بهلکو بابهتێکی نهش���یاوو قێزهێنهره .دیاردهیهکه که تارۆژی ئهمرۆ ههستیارو شهرمئامێزه ه���اوکات گفتوگۆکردن بهش���ێوازێکی کراوه ،تابویهکی زۆری لهسهره .ئهمه وادهکات که باس���کردنو تاوتوێکردن لهس���هر کرۆکی بابهتهکه ئهوهندهیتر ئالۆز بکات .ئهو کورو کچه گهنجانهی که ئارهزوو س���ۆزیان بۆ ڕهگهزهکهی خۆیانیان ههیه ،بهبهردهوامی لهترسو نادلنیانی ،لهژیانێکی دهردهس���هریو س���هختدا ژیان دهک���هن .ههندێکیان ل���هدوو جیهانی دژ بهیهک���دا دهژین. ژیانێ���ک بهڕوال���هت بهدڵ���ی خێزانو کهسوکار ژیانێکی تر پڕ لهنهێنی ، ئهو ژیانهیه که وهک هۆمۆسێکسیوهیل ی���ان وهک لیزبیهن* دهبهنه س���هر. لهماوهی رابوردودا ،بهپشتگیری چهند دهزگایهکی هۆلهندی ،دوو نوس���هری ئاینزان سهردانی هۆلهندایان کرد .ههر دوو نوس���هرهکه لهدوو کاتو شوینی جیاوازدا بهشدارییان لهچهند سیمینارو کۆنفرهنسدا کرد .نوسهرهکان ل همهیدانی ئاینزانیداش���ارهزایی باش���یان ههیهو ههوڵو کۆششیان ئهوهیه که لهڕێگای کتێبو دیالۆک ،كۆرو سیمینار ،تابوو لهس���هر دیاردهی هۆمۆسێکس���والیتی بش���کیننو هاوکات پش���تیوانی ئهو کورو کچه هۆمۆسێکس���یوهالنه بدهن ک���ه لهکوردس���تان ،وواڵتهکانی تری وهکو ئیرانو ئهفغانس���تانو سوریهو ئهردهنو ..هتد هاتوون یهکێ���ک* لهنوس���هره ئیمامهکان ک���ه لهزۆربهی ووالت���ه ئهوروپیهکانی ت���ردا چاالک���هو بهکراوهی���ی ئام���اژه
ک -محهمهد زاهید لودوڤی دهکات ، بههۆمۆسێکس���یوالیتات ئیم���ام ، Muhsin Hendricks محس���ین هیندریکس���ی* ()٤٥ س���اله ،ک���ه بهرهچهل���هک خهڵکی ئهفریقای باش���ورهوه .ئیمام پارساڵ، لهمهراسیمی ئاینی ئیسالمیدا ،ئهڵقهی خۆشهوس���تی دهگۆڕێتهوهو پهیمانی ژیانی هاوس���هرگیری لهگهل کورێکی خۆشهویس���تی که هندیه دهبهس���تن. لههندس���تان هۆمۆسێکس���والیتات قهدهغهی���ه ،ه���هر بۆیه ئیم���ام ناوی کورهی هاوسهری ئاشکرا ناکات. لێرهوه پهیامی ئیمام محسین دهبێت خۆی بگهیهنیته ههمو جیهان .ئهویش ئیمامێک لهقالبی خۆی هاتهدهرهوهو سروش���تی هۆمۆسێکس���والیتی خۆی بهی���ان دهکات ،بهش���یوازێک تاب���و دهش���کێنیت که بهکراوهی���ی ژیانی هاوس���هرگیری لهگ���هڵ پیاوێ���ک دادهمهزرێنێ���ت ،بهبێ ترسو ش���هرم گوزارشت لههۆمۆسێکسیوالیتاتی خۆی دهکات. ئیم���ام لهک���ۆڕو س���یمنارهکانیدا باس لهدژواریو ژیانی سهختی خۆی دهکات .ل���هدوای ملمالنێیهک���ی زۆر، ڕووب���هرووی جهنگێکی ناوهکی لهگهل خودی خۆی دهبێت���هوه .ئیمام که له خێزانێکی ئۆرسۆدۆکس���ی توندرهوی
زاهید چاالکوانهو ڕۆلی گهورهی بینیوه موس���ڵمانهوه هاتوه ،باپی���ری ئیمام لهدامهزراندنی بووه ،ههر لهتهمهنی پێنج س���االنیهوه کاتی مزگهوتێک ههس���تێکی جیاوازی ههب���وه ،له منداڵی���دا حهزی لهیاری بوکهشوش���ه ب���ووه ،کوڕێکی کچان���ی بووه .لهگهڵ بۆ گهنجانی کهس���ایهتی خۆیدا لهکێشمهکێشیهکی نی موسلمانانی بهردهوامدا بوه .ه���هر بۆیه لهتهمه شانزه س���اڵیدا ههر وهک ههڵهاتنێک بهچڕی خۆی س���هرقاڵی ئاین دهکات ،هۆمۆسێکسیوال هاوکات ئهو پرسیاره لهخۆی دهکات، الم لهپاریس خوا ههستێکی وای پێبهخشیوهو به لهقورئاندا نابهجێێ���ه؟ ههر بۆیه بۆ زیاتر تێگهیشتنو لێکۆڵینهوه لهئایین کۆچ بۆ پاکس���تان دهکات ،لهس���اڵی ١٩٩٤-١٩٩٠لهفێرگهیهکی ئیس�ل�امی سهلهفی توندرهو قورئان دهخوێنێت. محسین لهدوای ژیانێکی گۆشهگیریو تهنیای���ی لهپاکس���تان خوێندنهکهی ت���هواو دهکات .ئهو چیرۆکهی تاوتوێ دهکات که باس لهش���اری * سۆدۆمو گۆمۆر(سدوموعموره) که لهتهوراتو قورئان���دا بهش���اری فهس���ادو تاوان ئام���اژه دهکرێ���ت ،ئهو ش���ارهی که بهگوناحو تاوان ناوزهند دهکرێت ،ئهو ش���ارهیه که لهالقهکردنو دهسترێژی سێکسیو فهس���ادییهوه ههلێنجراوه ، نهوهک دیاردهی هۆمۆسێکوالیتی که دووکهس له ئهنجامی ههستو سۆز بۆ
یهکتر ،بهرهمهزامهندی خۆشهوس���تی دهگۆڕن���هوه .جی���ا ل���هم بۆچونهی ، ئیمام تیشک دهخاته سهر خالیکی تر ئهویش لهتێکستی قورئان،ئاماژه لهو پیاوانه دهکرێت که "ههس���تیان بۆ ژن ناجوڵیت" بهمانایهکی تر ئهو پیاوانهی ئارهزووی���ان بۆ مێینه نیه) ئهیاتی،٢٤ س���ورهتی ،)٣١کهوات���ه لهڕوانگهی موحس���ین هۆمۆ لهئیس�ل�امدا بوونی ههی���ه .ئیمام کاتی خۆی لهترس���دا نهیوێراوه باس لهسرووشتی کهسایهتی خۆی ب���کات ،ههر بۆیه ژن دههێنیتو س���ێ منداڵیان دهبیت .ب���هالم ژیانی هاوسهرگیری شهش سال دهخایهنیتو جی���ا دهبێت���هوه .لهس���اڵی ١٩٩٨
سرووشتی کهس���ایهتی خۆی ئاشکرا دهکات .ئیمام لهئهفریقای باش���ورو ، ش���وێنی تردا ،ڕیکخروای دامهزراندوه ب���هم ش���یوهیه پش���تیوانی هۆم���ۆ موسلمانهکان دهکات .ئیمام موحسین نایهوێت چی تر له گۆشهگیریو تهنیایی وهک Don quichoteژیان بباتهسهر. هاوکات ڕاسپاردهیهکی ههیه بۆ ئهو پیاوو کوڕان���هی هۆمۆسێکس���یوهلن ،ک���ه دڵتهنگو نیگهرانن ،ههس���ت به ت���اوانو گوناح دهکهن ک���ه گوایه ئیسالمو هۆمۆ لهگهل یهکتردا ناکڵۆکن، ئیم���ام بهپێچهوانهوه س���هیری ئهمه دهکات ،دڵنهواییهک���ی دڵخۆش���کهری لهههگبهدای���ه ئهویش ئهو دروش���مه دوانهیه که ئیسالمو هۆمۆسێکوالیتایت پێکهوه دهگونجێ���نو یهک دهگرنهوه. نوس���هریهکی* تر که چهند جارێک س���هردانی ئهمستردامی کردوه ئهویش ئینتهلێکتوهیل Ludovic-Mohamed ،Zahedلودوڤی���ک -محهمهد زاهید ( )٣٥س���الهیه ،که لهفرهنسا دهژیو بهڕهچهل���هک جهزائیریی���ه .زاهی���د یهک���هم پی���اوه که بهڕێوهرهس���می ئاینی ئیس�ل�امی ژیانی هاوسهرگیری لهگهل کوڕێکی گهن���ج دامهزراندووەو جێگهی س���هرنجی میدیاکانی فرهنسا ب���ووە .زاهید که خوێندکاری بهش���ی س���ایکۆلۆجیه، ئهنترۆپۆلۆج���یو سهرقالی ماس���تهرنامهکهیهتی لهسهر "ئیسالمو هۆمۆسێکوالیتی" ،سهردانی مهککهی کردوه ،ش���ارهزایهکی باشی لهقورئان���دا ههی���ه ،وهک چاالک���وان چهند رێکخراوێکی دامهزراوندوه .ههر لهمناڵییهوه کوڕێکی ناس���کو شهرمن ب���ووه ،باوکو ب���را گهورهک���هی به بهردهوام���ی لێیانداوه ،بهرهقیو لێدان مامهڵهیان لهگهل کردوه بۆ ئهوهی وهک پیاو دهرچێت .زاهید لهمێردمندالییهوه س���هرقالی ئایین دهبێ���ت ،بهجۆرێک لهجهزائی���ر لهفێرگهیهک���ی توندرهوی
س���هلهفی وهردهگیرێ���ت ،دهس���ت بهخوێندن���ی قورئ���ان دهکات ،ب���هم ش���یوهیه ههم���و ئایهت���هکان لهب���هر دهکات .دوای گهرانهوهی بۆ فرهنساو سهرههڵدانی کێش���هو ملمالنێ لهگهل خودی خۆیدا ،سرووش���تی کهسایهتی خۆی ههڵدهماڵیتو هۆمۆسێکوالیتایتی خۆی ئاش���کرا دهکات .زاهید لهیهکهم کتێبی���دا * باس لهکێش���هو گرفتو دلهراوهکێ خۆی دهکات که چۆن وهک کوڕیکی هۆمۆ ڕوبهروی بۆتهوه .دهلێت تایبهتمهن���دی هۆمۆس���ێکوالیتایتم، ش���تێکه که ههڵبژاردهی خ���ۆم نیه، بگره پێدراوێکی سروش���تیه ،ههڵبهت گهر وابێت ،ئهوا ئهو پهڕی ش���ێتێتیه ک���ه هۆم���ۆ ب���وون لهکۆمهلگای���هک ههلبژێری���ت ،که ههمو ش���تێک تێیدا تاب���وه .نوس���هر لهب���واری ئایین���دا ش���ارهزایهو لهکۆڕو سیمنارهکانیدا پێ لهس���هر ئهوه دادهگرێت که ئیس�ل�امو هۆمۆسێکوالیتایت پێکهوه دهگونجێن، دهکرێ���ت گهنج���ه موس���ڵمانهکان ئاش���تیهک لهگهل خۆیانو سروش���تی خۆی���ان بدۆزنهوه .زاهی���د چاالکوانهو ڕۆڵی گهورهی بینی���وه لهدامهزراندنی مزگهوتێک بۆ گهنجانی موس���لمانانی هۆمۆسێکسیوهل لهپاریس . * The gender based lie )(Muhsin hendricks * de Koran en het vlees (Le Coran et la chair, Ludovic)Mohamed Zahed * Het Parool 27 nov 2012
* لیزبیهن :وشهیهکی گریکیه ،ناوی دورگهیهکه که ژنه ش���اعیر ،Sappho تێدا ژیاوه ،له س���هر خۆشهویستی و ئهشق بۆ ژن هۆنراوهی داناوه * ناوچ���هی س���ۆدۆم /گۆم���ۆرا دهکهوێته نزیک دهریای مردوهوه
18
ئارام سەعید
لیستی هاوبەش
لەکوردس���تاندا بەهێزبونی ئۆپۆزیس���یۆن کاریگەری گەورەی لەس���ەر دەسەاڵت دروس���تکرد ،کە لەئەنجامدا چەند هەنگاوێک نرا کە هاواڵتیان لێی سودمەندبون، ئاراس���تەی کارکردنو هەڵوێس���تی هەردو پارتی دەس���ەاڵتی لە زۆر روەوه گۆڕی لەبەرێوەبردندا .بۆیە بەهێزبونی ئۆپۆزیس���یۆنو مان���ەوەی ،لەمەودایەکی دوردا دەبێتە مایەی ناچارکردنی زیاتری دەس���ەاڵتدارانو ملدان بەچاکسازی لەهەرێمی کوردستاندا. ماوەیەکە چەند گفتوگۆو دانیش���تنیکی ئاش���کراو ژێربەژێر لەنێوان دەسەاڵت لەه���ەردوالو پارتەکانی ئۆپۆزیس���یۆن بەجیاجیا دەس���تیپێکردوە کە هەندێکیان بۆنی ئەوەیان لێدێت تەنانەت لیس���تی هاوبەش لەنێوان دەس���ەاڵتو ئۆپۆزیسیۆن دروس���تبکرێت بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاکانو هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان ،کە دیارە من مەبەستم ناوچە دابڕاوەکان نییە کە شیکاری جیاواز هەڵدەگرێت. زۆر بەس���ادەیی چۆن پت���ەوی پەیوەندی الیەنەکانی ئۆپۆزیس���یۆن کاریگەری پۆزەتیڤی هەبوە بەهەمان شێوە الوازیی ئەو پەیوەندییەو پەرتپەرتبونیان زیانی گەورە دەگەیەنێت وهەرێمی کوردس���تان دەگەرێنێتەوە دۆخی پێش���وی .ئەوکات کێ بەرامبەر سەرپێچییەکان دێتە دەنگ؟ کێ بەرگری لەئازادی رادەربرین و باس لەگۆرینی یاساکانی خۆپیشاندانو هەڵبژاردن دەکات؟ دەبێت بپرس���ین ئایا ئۆپۆزیس���یۆن پەلەیەتی لەوەی بگاتە دەس���ەاڵت؟ یان ئەتوانن هەر تا ماوەیەکی دورتر بەم شێوەیەی ئێستایان بمێننەوە؟ کە گەیشتنە دەس���ەاڵت کێ ئۆپۆزیس���یۆن دەبێتو بەرەنگاریان دەبێتەوە؟ بێگومان ئەوکات دەبێت یەکێتیو پارتی ببنە ئۆپۆزیس���یۆن! ئەمەش لەئێستادا ئەگەرێکی الوازە، ئەگەرنا ئەوا هەموان دەچنە دەس���ەاڵتەوەو هێزێکی تر نامێنێت بۆ بەرهەڵستی، ئۆپۆزیسیۆنێکی الوازو بێدەنگ لەپارلەماندا دەمێنێتەوە .بەمەش چی رودەدات؟ ئەوکات کێ دەنگی نارازی دەبێت لەبڕیارو راسپاردەکانی دەسەاڵتی کوردی ،کی پێشرەویی شەقام دەکات؟ ئایا یەکگرتنو پتەوبونی پەیوەندی نێوان یەکێک لەدو الیەنەکەی دەس���ەاڵتو پارتێکی ئۆپۆزیسیۆن دەتوانێت الیەنەکەی تر الوازبکات، یان رونتر وەک دو س���یناریۆ ،ئەگەر وایدابنێین ئەوکاتەی گۆڕانو یەکێتی بیر لە یەک لیس���تی هەڵبژاردن ئەکەنەوە ئەتوانن پارت���ی الواز بکەن؟ یان ئەو کاتەی یەکگرتو لەگەڵ پارتی لیس���تێک دروس���ت دەکەن دەتوان���ن یەکێتی الوازبکەن؟ ی���ان هەموی پێچەوانەی���ەو هەر هەوڵێکە بۆ بەهێزکردنی دەس���ەاڵتو الوازکردنی ئۆپۆزیسیۆن؟ ئەمە ئەو دۆخەیە کە پێویس���تە بپرس���ین دەس���ەاڵت گەمەیەکی تر دەکات بۆ الوازکردنی ئۆپۆزیس���یۆن؟ یان هێش���تا یەکێتیو پارت���ی ژیربەژێر لەدژی یەکتر کاردەکەن؟ یان هێش���تا ئەو عەقڵییەتە لەئۆپۆزیسیۆندا زۆر زیندوە کە پێیوایە ئەگەر بەخێرایی نەچنە دەس���ەاڵتەوە لەناودەچ���ن! کە ئەمەش بونی هەیە لەناو الیەنەکانی ئۆپۆزیسیۆندا. کەواتە هەڵبژاردنمان بۆ چیی���ە ئەگەر نەتوانین لەبەردەم چەند هەڵبژاردنێکی جیاوازدا بین؟ بۆیە راستو چەپ هەیە ،بۆ ئەوەی ئاراستەیەک هەڵبژێرینو پیایدا تێپەرین ،ناکرێت تەنها یەک ئاراستە هەبێت. راس���تییەکەی ئەوەی���ە ئەگ���ەر هەر یارییەکی���ان بێت دەس���ەاڵت بیکات یان ئۆپۆزیس���یۆن یان هەردوالی���ان ،ئەنجامەکەی زەرەرمەندی گ���ەورە تیایدا گەلی کوردس���تان دەبێت کە جارێکی تر بێدەنگبکرێتەوە .گەمەیەکە زەبرێکی کاریگەر لەدیموکراسیو ئازادی دەدات لەکوردستاندا. ریکالم
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
تایبهت
لهم بارودۆخه ناسكهشدا سهركردهكان ئامادهی مهراسیمی ئهنفال نهبون
"ئامادهن بچن بۆ ئاههنگێكی گۆرانی" ئا :ئاوێنه
مهراسیمی ناشتنی روفاتی 158 ئهنفالكراو كه 25منداڵی تێدابو لهبارودۆخێكدا سازكرا كه بهپێی بۆچونی چاودێران دهكرا بكرێته مهسهلهیهكی سیاسیو ئینسانی گهوره دژی مالیكی كه ئهمڕۆ ههڕهشه لهكورد دهكات" بهاڵم سهركردایهتی كورد گرنگیی ئهم بۆنهیهی نهزانیو كهسیان ئامادهی مهراسیمهكه نهبون" ،رۆژنامهنوسێكیش دهڵێت "ئهگهر ئاههنگی گۆرانبێژێك بوایه الیهك لهبهرپرسهكان ئامادهی دهبون". لهههلومهرجێكی سیاسی ههستیاردا ك���ه مالیك���ی ههڕهش���ه لهخهڵك���ی ههرێم دهكات ،بهرێك���هوت رۆژی -13 12دهستنیش���انكرا ب���ۆ س���ازكردنی مهراس���یمێكی تایب���هت لهگهرمی���ان بهمهبهس���تی ناش���تنی 158قوربانی ئهنف���ال ك���ه 25ی���ان منداڵب���ون. فۆتۆ :سەرتیپ عوسمان مهراس���یمهكه لهكاتی خۆیدا سازكرا ،کچێک لەرێورەسمی هێمانەوەی 158روفاتی ئەنفالکراو بۆ ناحیەی رزگاری 12/13 بهاڵم ئهوهی مایهی سهرنجی هاواڵتیان بهدهس���هاڵتو ئۆپۆزیس���یۆنهوه ل���هو لهمهراسیمهكهدا نهكردوه ،جاری یهكهم بو كهسی یهكهمی حكومهتو حیزبهكان لێدهكرێت بگاته لێواری تهقینهوه". قوربان���ی ،ب���اس ل���هوه دهكات كه مهراس���یمهدا ئامادهبونایه ،لهالیهكهوه لهس���اڵی 2008دا عادل عهبدولمههدی لهپێشیش���یانهوه بارزانیو كۆس���رهت رهسوڵو سهرۆكی حكومهتو سهرۆكی دهبوایه س���هركردهكانی كورد ئامادهی وهكو رێزلێنان لهقوربانییهكان ،لهالیهكی وهك جێگ���ری س���هرۆك كۆم���ارو د. پهرلهمانو كهسانی یهكهمی حیزبهكانی ئهو مهراس���یم ه بوانایهو ئهوهیان بدایه تریش���هوه بههۆی ئهو نههامهتییانهی بهرههمی���ش وهك جێگ���ری س���هرۆك دهس���هاڵتو ئۆپۆزیس���یۆن ئام���ادهی بهگوێی خهڵكیدا ك ه ئهمه دهرئهنجامی كهس���وكاری ئهنفالكراوان چهشتویانهو وهزیرانی عێراق بهشداربون. ههر لهو روهوه نوس هرو رۆژنامهنوس، ئهو چهواشهكارییهو ههڵهكانی رابردوهو داوای لێبوردنیان لێبكردنایه. مهراسیمهكه نهبون. عهل���ی سیاس���ی س���هبارهت تهها س���ڵێمان بۆ ئاوێنهی رونكردهوه رۆژنامهن���وس ع���ارف قوربان���ی كه ئهمڕۆش بهش���ێوهیهكی ت���ر خهریكه بهئامادهنهبون���ی بهرپرس���ان دهڵێت" كه ئامادهبونی س���هرۆكایهتی ههرێمو چهند كتێبێكی لهس���هر دۆزی ئهنفال بهرهو دوبارهبونهوه دهڕوات. رێوڕەسمی بەخاکس���پاردنی تهرمی دهتوانرا پهیام بگهیهنرایهته رای گشتی پهرلهم���انو حكومهت زهرورهتێكی زۆر ههیه ل���هو بارهیهوه وتی" ئهو تهوقیته كاتێكی زۆر گرنگ بو كه سهركردایهتی 158قوربان���ی ئهنف���ال لهگهرمی���ان ناوچهكهو جیهان كه هێش���تا ههڕهشه گرنگ بوو دهڵێ���ت " لهالیهكهوه وهك سیاسی كوردی بیقۆزێتهوه تا پیشانی تهنها بهئامادهبونی س���كرتێری حیزبی لهناوچ���ه دابڕێن���راوهكان دهكرێ���نو دڵنهواییو ئارامبهخشین بهكهسوكاری عێ���راقو دهرهوهی ب���دات ،لهكاتێكدا سۆسیال دیموكراتو وهزیری شههیدانو مهترسی دوبارهبونهوهی ئهنفال ماوه ،ئهنفالك���راوانو لهالیهك���ی ت���رهوه تا كه ههم���و جیهان نهفرهت ل���هم كاره چهند بهرپرس���ێكی لۆكاڵ���ی ناوچهكه بهاڵم س���هركردایهتی كورد س���هلیقهی حكومهت���ی عێ���راق بخهن���ه ب���هردهم بهرپرسیارێتی جێبهجێكردنی ناوهڕۆكی نییه ". قێزهون���ه دهكهنو نهف���رهت لهرژێمی بهرێوهچو. لهدوای روخانی رژێمی پێشو دوجار ئ���هو بڕیاران���هی ك���ه دادگای ب���ااڵی چاالكوان���ی ب���واری ئهنف���ال عهلی س���هدام دهكهن ،مالیكی ئۆپهراسیۆنی دیجل���ه دروس���ت دهكاتو هێ���ز دژی مهحم���ود ك���ه به(عهل���ی سیاس���ی) ئێسكو پروس���كی قوربانیانی ئهنفال تاوانهكانی عێراق لهس���هر ئهو پرس���ه ك���ورد كۆدهكات���هوهو ،بارگرژییهك���ی ناسراوه جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه هێنراوهتهوه ب���ۆ گهرمیان ،بهاڵم هیچ داویهتی بۆ بهسزا گهیاندنی تاوانبارانی دروس���تكردوه ك���ه مهترس���ی ئهوهی كه پێویس���ت بو س���هركردایهتی كورد سهركردهیهكی كوردس���تانی بهشداری ئهو پرۆسهیه".
تایبهت
) )356سێشهمم ه 2012/12/18
سلێمانی ..شۆسته لهناوجهرگهی پاشماوە بۆیه كارێكی نهشیاوه شارهوانییهكان بهم حاڵهی جادهو شۆس���تهو ش���وێن ه گشتییهكاندا رازیبنو خهڵك لهدیمهنی ئهم ش���هڕهی جادهو جهستهكاندا وهك خ���ۆی بهێڵنهوه ،گرفتهك���ه لهوهدایه، كهس باس���ی ئ���هم دیاردهی���ه ناكاتو تهنانهت ئهو ههمو رۆش���نبیرو نوسهره كوردان���هی رۆژان ه لهس���هر گ���ۆڕانو مۆدێرن���هو پۆس���تمۆدێرنهو دونی���ای ف���راوانو خۆشهویس���تیو ژیانی الیهق بهتاك���هكانو كۆمهڵگا گفتوگۆ دهكهنو دهنوسنو سیجال دهكهن ،لهم دیمهنهدا دهژینو بهب���ێ بیركردنهوهیهكی جدی بهسهریدا تێپهڕدهبن.
ونبوون
ی (جەالل ئەحمەد ی ونبوه ب ه ناو ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامهیهكی ژور كەریم)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی ونبوه ب ه ناوی (بورهان عوسمان ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامهیهكی ژور فرج) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی (كامەران ئەحمەد ی ونبوه به ناو ی بازرگانی س���لێمان * ناس���نامهیهكی ژور ساڵح) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ناوی (نازم رەحیم ئەحمەد) ی بازرگانی سلێمانی ونبوه ب ه ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی ونبوه ب ه ناوی (عەدنان عبدااخالق ی بازرگانی سلێمان * ناس���نامهیهكی ژور فەتحوال)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی س���لێمانی ونبوه به ناوی (زاهیر مس���تەفا ی بازرگان ی ژور * ناس���نامهیهك فەتاح) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگ هی ئاوێنه. ی ی بازرگانی س���لێمانی ونبوه ب ه ناوی ( س���ەباح عەل ی ژور * ناس���نامهیهك محەمەد)ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی سلێمانی ونبوه به ناوی (بهرههم جەالل حهم ه ی بازرگان ی ژور * ناسنامهیهك امین) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی س���لێمانی ونبوه ب ه ناوی (ئاكۆ س���ەعدو ال ی بازرگان ی ژور * ناس���نامهیهك عەبدواڵ) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی (دهرون جەالل ساڵح) ههركهس ی شاررستانی ونبوه بهناو * پێناسێكی بار دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. * پێناس���ێکی یەکێتی ئەندازیارانی کوردستان لقی سلێمانی بەناوی (ئەرکان ئیس���ماعیل محەم���ەد) ونبووە ،هەرکەس���ێک دۆزییەوە پەیوەن���دی بکات بە: 07708172525
ژماره: بهڕێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد فهرمانگهی دادنوسی سلێمانی 1/بەروار 2012/12/16 : كارگیریو خۆیهتی
ئاگاداری
ژماره: بهڕێوهبهرایهتی گشتی فهرمانگهكانی داد فهرمانگهی دادنوسی سلێمانی 1/بەروار 2012/12/16 : كارگیریو خۆیهتی
ئاگاداری
ی ك���ه لهالی���هن داواكار پێش���كهش ی ئ���هو داوایه بهپێ���ی ئهو داوای���هی ك ه لهالیهن داواكار پێش���كهش بهم بهپێ��� فهرمانگهی ه كراوه لهالیهن (نادر س���ەعید شەریف )% 23ب���هم فهرمانگهی ه ك���راوه لهالیهن (بۆكان عم���ر احمد)ل ه ی ی (یادگار بۆ دروستكردن ی كارگه ی ( )2012/12/12خاوهن ی ) %34ل���ه () 2012/12/3خاوهن (ش���هرام رحیم كازم ی كردوه كه ی ئ���هو ئامێران ه ی ئهو پالس���تیك ) داوای تۆماركردن ی (شهاب الدین صالح الدین) داوای تۆماركردن كارگه ی ل ه (سلێمانی /زهرگهته) دانراونو ئامێرهكانیان لهخوارهوه ی كردووه كهل ه (كارگهی شهاب بۆ دروستكردن ئامێران ه ی ئامێ���ری میكانیكی ژماره ی پهیڕهو ی ئێرانی) دانراونو ئامێرهكانیان لهخوارهوه دیاری كراوه دی���اری كراوه بهپێ��� نان ی ێ خۆ ی دهكهینهوه ههركهس ی ( )65س���اڵی ( )1952باڵو ی ژماره ( )65س���اڵ ی میكانیك ی ئامێر به پێ���ی پهیڕهو ێ ی ههر یهك لهو ئامێران ه دادهن ی به پهیوهندیدار به پهیوهندیدار ی���ا خاوهن ( )1952باڵوی دهكهینهوه ههر كهسێ خۆ ی ئهم فهرمانگهیه بكات ب ه ی ( )15ڕۆژدا س���هردان ی ( )15ل ه ماوه ی ههر یهك لهو ئامێران ه دادهنێ ل ه ماوه یان خاوهن ی ی داواكارهوه تۆمار دهكرێتو بڕوانام ه ڕۆژدا س���هردانی ئهم فهرمانگهی ه ب���كات به پێچهوانهوه ب ه پێچهوانهوه بهن���او پێدهدرێت. ناوی داواكارهوه تۆمار دهكرێتو بڕوانامهی پێدهدرێت. لهگهڵ ڕێزدا........... لهگهڵ ڕێزدا.............. ی 1/ دادنوسی سلێمان ی 1/ دادنوسی سلێمان فاروق گالن شریف فاروق گالن شریف ئامێرهكان ئامێرهكان ی 2011 / ی ماسیك ه /7512 /تورك ی نان ك��� ه بریتیی ه *بربن ی ت���هواو ب���ۆ دروس���تكردن • هێڵێك��� ی 2011/ *تشریخ دیل ه /7515 /تورك لهپانكهرهوه/ 540 /ایرانی. *مشاری برینی عدلو زاوی ه /7517 /توركی2011 / ی. • ئامێری عهجانه / 541 /ایران ی 2011/ ی نان پێكدێت ل ه ص������وپ /پانكهرهوه* /ئامێری لهحیم /7514/تورك ی برژاندن • فرن��� ی 2013 / *تشریخ كیلون نهرمانده / 7513 /تورك ی. / 7011002ایران ی 2011 / *كۆمپرێسهری ههوا 300 /لیتر /504 /صین ی گرنگ / 542 /ایرانی. • ئامێری پانكهرهوه
جوانییەکانی ناڕێکی ...پاشماوە سیاس���ەت بەحوکم���ی ئ���ەوەی بەدەس���ەاڵتەوە گرێدراوەو دەسەاڵتیش بەس���ەقامگیرییەوە پابەن���دە نایکرێت هیچ ش���تێک رادیکال بگۆڕێت ،سیاسی لەوپەڕی شۆڕشگێڕیو رادیکالییەتیشدا هێش���تا ه���ەر ڕیفۆرمیس���تە ،چونک���ە ناتوانێ���ت ق���ووڵ هی���چ جیهانبینیەک دەس���تکاریبکاتو چاوی نوێو هەستی نوێ دروستبکات ،سیاسی دەچێتە سەر حوکمی سیس���تمێکی ئامادەو دەیەوێت بیپارێزێت .جیاوازی نێوان ڕۆش���نبیرو هونەرمەند لەالیەکو سیاس���ی لەالیەکی دیکەدا ئەوەیە ،کە رۆشنبیرو هونەرمەند دەیانەوێ���ت چاوو هەس���تکردنەکانمانو شێوەی بیرکردنەوەمان بگۆڕن ،لەکاتێکدا سیاس���ی بەس گۆڕینی سیستمی حوکم یان ڕیفۆرمی حوکمی ال مەبەستە. لەکولتووری ئێمەدا ناڕێکی هەمیش���ە مانایەک���ی نەگەتیڤ���ی ب���ووە ،ناڕێکی ترس���ناکە ،لێ���رەوە هەم���وو ش���تە خراپ���ەکان ناڕێک���ن .بەدترین ش���تێک ئەوەی���ە ناڕێک بیت .ئیدی س���ەیر نییە
ک���ە ڕەخن���ەی شۆرش���گێڕانی ئێمە لە سیس���تمی دیکتاتۆریو ئەرس���تۆکراتی ئ���ەوە بێت ک���ە ناڕێکە .دی���ارە لێرەدا ناکۆکییەک���ی کۆمی���دی ق���ووڵ هەیە، لەکاتێکدا دیکتات���ۆر ،بەخۆیو ئیدارەو دەوڵەتو سیس���تمو حیزبو سوپایەوە ئاماژەی���ە بۆ جۆرە سیس���تمێکی رێکو داڕێ���ژراوو پتەو ،شۆرش���یش هەوڵە بۆ شکاندنی ئەو سیس���تمەو دروستکردنی ج���ۆرە ناڕێکییەک دەرفەت بدات کار بۆ رێکخس���تنەوەیەکی نوێ بکرێت ،کەچی شۆڕشگێڕی تەقلیدی ئێمە ،شۆڕشگێڕێک ک���ە ب���ەڕۆحو عەق���ڵ موحافەزەتکارە، شۆرش���گێرێک ک���ە عەوداڵ���ی رێکییە، گلەییەک���ەی لەسیس���تم دەبێتە گلەیی لەناڕێکی ،نەوەک لەقاڵبو ڕێکخس���تنو بەس���تنەوە گ���ەورەکان .عەقڵییەت���ی کولتووری ،تێروانینی تەس���کبیر ،چاوی یەکالبین ب���وار بەشۆڕش���گێڕانی ئێمە نادات هەس���ت بەگرنگیو جوانییەکانی ناڕێکیو ئەنارش���ییەت بکەن .هەر بەو هۆیەش���ەوە شۆڕشگێڕو هونەرمەندەکان
حکوم هتو سامانی سروشتی: بهرنامهی کۆمهڵگایهکی دادپهروهر چاپتهری چاپتهری چاپتهری چاپتهری چاپتهری
یهكهم :ئایا حکومهتی ههرێم خاوهن چ شوناسێکه. دوو :بنهما سهرهکیهکان سێ :سامانی سروشتیو داهاتووی کوردوستان: چوار :تیورهکانی پهیوهندی نێوان سامانی سروشتی سیاسهت: پێنج :چی بکرێت به داهاتی سامانی سروشتی:
خوێندنهوهی ئهم کتێبه دهروازەیهکه بۆئهوهی ژیانێکی داداپهروهر له سایهی سامانی نوتدا بۆ ههموان دهستهبهربێت له ههرێمی کوردستان.
باڵوکراوەی نوێ
تین���ی رەخنەکردنی سیس���تمیان نییە، هەمان چاو بەرهەمدەهێننەوە کە هەیە، هەمان هەست دروستدەکەنەوە کە پێشتر دروس���تکراوە ،هەم���ان عاتیفە ،هەمان ش���ێوازی ئیشکردن لەس���ەر شتەکان. واتە سەرەتای س���ەرەتاکان ئەوەیە کە بەهایەکی پۆزەتیڤ بدەین بەناڕێکی ... ناڕێکی لێرەدا بریتی نییە لەخواستێکی ش���ەیتانی بۆ کاولکاری ،بەڵکو بڕیتییە لەخواس���تێکی تون���د ب���ۆ دۆزینەوەی دەرگایەک ل���ەو قاڵبانە دەرمانبکات کە عەق���ڵو تێڕوانینمانی تێدا دیلبووە .ئەو قس���ەیەی ئەنشتاین س���ەبارەت بەوەی گەم���ژەکان پێویس���تیان بەڕێکیی���ە، لێرەداو لەم س���اتەداو لەم سەردەمەی خۆرهەاڵت���دا زۆر دروس���تە ،گەمژەکان پێویس���تیان بەڕێکیی���ە چونک���ە رێکی کۆمەکیان پێدەکات هەمیشە هەمان شت بیربکەن���ەوە کە هەیە .ئ���ەوە ناڕێکییە پێویس���تی بەبیرکردنەوەی���ە ،ناڕێکییە دەیەوێ���ت لەقاڵب���ەکان دەرمانب���کات. «ماویەتی»
19
"ناوچە دابڕاوەکان"و حەماسەتی نەتەوەیی ...پاشماوە کێشەی فیدرالیزمو دۆخی سەروی کۆنفیدرالیزم ب����ەڕای ئێم����ە لەئێس����تادا حكومەتی عێراق توانای كۆنترۆڵكردنی كوردستانی نییهو له ئەجێنداش����یدا نیی����ه هەولێرو س����لێمانیو ده����ۆك بەزەب����ری هێ����زی سەربازیی داگیربكاتەوه .بێگومان وەکو پێش����تر هێمامان بۆ کرد ،ئەم بۆچوونه ب����ەو مانای����ه نای����ەت كه خواس����تێكی پەنهان����ی سیاس����یی لەپشتس����ەری سیاس����ەتمەداره عێراقییەكانەوه نییه بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی تەواوی كوردس����تان. ئەوەی ئێم����ە دەمانەوێت بیڵێین ئەوەیە كە ئەم دەوڵەته هێزی خۆی دەناسێت، ڕەنگە باوەڕی وابێت كه دەتوانێت شەڕی هێزی پێش����مەرگه لەناوچ����ە دابڕاوەکان ب����كاتو لەبەرەكانی جەنگ����دا بیباتەوه، بەاڵم ئەوەش باش����دەزانێت کە ناتوانێت ش����ەڕی هەموو گەلی كوردستان بكاتو لەڕێگای س����ەربازییەوه كۆنترۆڵی خاکو خەڵكەكەی بكات ،وەكو رژێمی س����ەدام حوسەین كردی .ئەو هەلومەرجە ناوەکیو ناوچەییو جیهانییەی ڕژێمەکەی سەدام حوس����ەینی تێدا دروس����تبوو ،ئەمڕۆ نە لەناوخۆی عێراقو ن����ە لەناوچەکەداو نە لەئاس����تی جیهانیدا بوونی ماوە .ئەوەی لەم سیناریۆی لەشکرکێشییەدا بااڵدەسته ئەو تێگەشتنه تەقلیدییە لەسیاسەت وەكو درێژكراوەی جەنگ ،واتە جێبەجێكردنی هەندێك دەستكەوتی سیاسییه لەڕێگای هەڕەشەو فشاری گەورەی سەربازییەوه. ئەم دەس����تكەوتانه ب����ۆ مالیکی لەڕووی ناوەكییەوه هەم بۆ گاریگەریی لەس����ەر رای گش����تیی عەرەبیو ه����ەم بۆ بازاڕی سیاسیی لەهەڵبژاردنی داهاتوودا گرنگیی خۆی����ان هەیه ،هەم بۆ فڕێدانی پرس����ی كەركوكو ناوچ����ە دابڕاوەكانی تریش بۆ پش����تەوهو گەڕاندنەوەیان بە خاڵی سفر لەگفتوگۆی نێوان پارتیو یەكێتی لەگەڵ بەغدا ،مانای ستراتیژییو ئۆرگانیی خۆی هەیە .ل����ەڕووی دەرەکیش����ەوه هەنگاوه ش����ەڕانگیزەکانی مالیک����ی هەوڵدانه بۆ سەلماندنی ئەو واقیعه كه عێراق گەرچی دەوڵەتێك����ی فیدراڵییه ،ب����ەاڵم بەپێی دەس����توور خاوەنی سەروەریی نەتەوەیی خۆیەت����یو بەرگری����ی لەیەکپارچەی����ی واڵتەک����ەی دەکات .بۆی����ە دەوڵەتان����ی جیهان بەگش����تیو دەوڵەتانی دراوسێو كۆمپانیاكانی����ان بەتایب����ەت ،دەبێ����ت لەدەرگای بەغداوه بچن بۆ هەولێر. بەبۆچون����ی ئێم����ە مالیكی ل����ەرووی سیاس����ییەوه لەم گەمەیەدا سەرکەوتوو دەبێ����ت ،چونك����ە النیك����ەم ل����ەڕووی جەماوەرییەوه دەتوانێت بەرای گش����تی عێراقی عەرەبی����ی بڵێت كه ئەو بەتەنها پارێ����زەری بەرژەوەندیی����ە تائیفییەكان نیی����ە ،بەڵكو داكۆكیك����ەری ئەو گوتاره عێراقییه نەتەوەییەشە كه یەکپارچەییو س����ەروەریی گەل����ی وێناک����راوی عێراق دەپارێزێ����ت .پارتی����ش ل����ەم گەمەیدا سەركەوتوو دەبێت ،چونكی توانی یەکێتی بخاتە ن����او هاوکێش����ەی ملمالنێکانەوەو لەمەودواش دەتوانێت بڵێت ئەوه ئێمەین رێگ����ه لەداگیركردن����ەوەی كوردس����تانی هاواڵتیی����انو ش����اعیران دەگرینو بەگژ سەرهەڵدانی مەترسیی دیكتاتۆرییەتێكی تردا دەچینەوە .بەم چەشنەش دەتوانێت سەرنجی خەڵك لەکێشەی دەسەاڵتدارێتی تاكڕەوان����ەی خۆی����ەوە لەکوردس����تاندا بگۆڕێت بۆ ترس����ێكی نەتەوەیی بەسەر كوردس����تانەوه .گەرچی پارتی بەش����ی شێری قووڵبونەوەی کێشەکانی هەرێمی لەگ����ەڵ بەغ����دادا بەردەکەوێ����ت ،بەاڵم سیاسەتی ناسیۆنالیستییانەی شەڕانگیزی نەیارەكەی ،كه نوری مالیكییه ،وادەكات پارتی بەتەنها خۆی هەڵگری دەرئەنجامە خراپەكانی ئ����ەم دۆخە نەبێ����ت ،وەکو لەس����ەرەتاکانی ئەم کێشەیەدا بینیمان، بەڵکو هەموو ئۆپۆزیس����یۆنو لەوێشەوه هەم����وو خەڵكی كوردس����تان ناچاربكات بچنە ژێر باری ئەم مەترسییه نەتەوەییه دروستکراوەوە. دەوڵەت����ی فیدراڵ����ی دەوڵەتێک����ی پ����ڕ کێش����ەیە ،تەنانەت لەو بەش����انەی دونیاش����دا ک����ە مێژوویەک����ی درێ����ژی پیادەکردن����ی ئەم سیس����تمەیان هەیە. ئەم دەوڵەتە پێویس����تی بەدانوستاندنو بەکاری پێکەوەیی بەردەوامو بەئامادەگی ڕاستەقینە هەیە بۆ قبووڵکردنی یەکتریو دۆزینەوەی چارەس����ەری سیاسیی وا کە ب����ۆ هەموو الیەن����ەکان گونجاوبێت .لەم ج����ۆرە دەوڵەتەدا براوەی هەمیش����ەییو دۆڕاوی هەمیش����ەیی بوونی نییە ،بەاڵم هاوکات کۆمەڵێک بەهاو رێس����او یاس����ا هەن ک����ە پەیوەندیی����ەکان ڕێکدەخەن. دەوڵەتی فیدرالی بۆئەوە دروس����تنابێت کێش����ەی ئیداری نەھێڵێتو وابکات کارە ڕۆژانەییەکان باش����ترو چاالکانەتر ببرێن بەڕێ����وه ،بەاڵم بۆئەوەش دروس����تنابێت واڵتێک بەک����ردەوە پارچەپارچە بکات. دەوڵەت����ی فیدراڵی بۆ چارەس����ەرکردنی کێش����ەی سیاس����یی دروس����تدەبێت ،بۆ
ڕێکخس����تنی پەیوەندییە سیاسییەکانی نێوان بەش����ە جیاوازەکانی واڵتێک ،کە یان ئەوەیە دەس����ەاڵتی سیاسی لەنێوان خۆیاندا دابەشدەکەن ،یان ئەوەیە دەکەونە دۆخی ملمالنێیەکی سەختو بەردەوامەوە کە ئەگ����ەری جەنگو پێک����دادان تیایدا ئەگەرێکی هەمیشەییو کراوەیە .ئەوەی ئەمڕۆ ه����ەم لەهەولێرو ه����ەم لەبەغدادا دەیبینی����ن پێش����ێلکردنێکی فرەالیەنی بڕێک����ی زۆری پرنس����یپەکانی دەوڵەتی فیدراڵیی����ە .ئەم����ەش لەدوادەرئەنجامدا قووڵکردنەوەی نامتمانەییو تێکشکاندنی پرنسیپی پلورالیزمو خەونی ئاشتییانەی پێکەوەژیانو یەکترقبووڵکردنی پێکهاتە جیاوازەکانی دەوڵەتی عێراقە. ئاش����کرایە پرس����ی مافی دیاریکردنی چارەن����ووس ب����ۆ گەل����ی كوردس����تان مەسەلەیەکی سیاس����یی بەڵگەنەویستە. ئەم پرسه نەپێویستی بەسەلماندنی هیچ هێزو الیەنێكهو نه لەداهێنانی حیزبێكی سیاسیی دیاریكراویش����ه تاوەكو بیكات بەماڵ بەس����ەر خەڵکی كوردس����تانەوه. بەاڵم بڕیاردان بۆ مانەوە له چوارچێوەی عێراق����داو هەڵبژاردن����ی فیدرالیزم وەکو فۆرمێكی سیاسیی بۆ چارەسەری پرسی سیاس����یی كوردس����تان لەعێراقدا ،وەک بارزان����ی خ����ۆی پێش هەموو کەس����ێک جەغت����ی لەس����ەر دەکاتەوە ،ش����تێكهو هەڵس����وکەوتکردن وەك����و پێكهاتێك����ی سیاسیی سەرووی كۆنفیدرالیزم ،تادەگاته س����نووری دروس����تكردنی دەوڵەت لەناو دەوڵەتدا ،شتێکی ترە .گەر پرس پرسی س����ەروەریی نەتەوەییە ،ئاسایییە هەموو کەسێکی سادەی ناو عێراق بپرسێت ئەرێ پارت����یو یەكێتی بۆچی ڕێ����گا بەتوركیا دەدەن بازگەی س����ەربازی لەسەر خاكی كوردستان هەبێت؟ بۆچی تورکیاو ئێران ئەو هەموو تۆپبارانو ھێرشە دەکەنە سەر کوردس����تانو ئەوان ورتەیان لێوەنایەت؟ لەهەمووشی سەیرتر ئەوەیە بۆچی ڕۆژێك نەمانبینی حکومەتی عێراق یان هەرێمی کوردس����تان ،رای گشتی كوردستان یان عێراق دژ بەلەشكركێشییەكانی توركیاو ئێران ئامادەبكەنو پرۆتێس����تۆی بكەن؟ ئایا ئەوەی ئێرانو تورکیا ئەنجامیدەدەن هیچی����ان پەیوەندیی����ان بەبریندارکردنی س����ەروەریی نەتەوەییەوە نییه بۆ س����ەر کوردس����تانو عێ����راق؟ ماف����ی هەم����وو هاواڵتییەکی کوردستانە نەک له مالیکی، بەڵک����و لەسیاس����ەتمەدارەکانی خ����ۆی بپرس����ێت :مالیکی ئ����ەم هەموو چەکەی بۆچیی����هو بۆچ����ی چوارچێوەیەکت����ان نەدۆزیی����ەوه ک����ه تیای����دا مەس����ەلەی پڕچەککردن����ی لەش����کری عێراقی مانای سەرهەڵدانی مەترس����یی نەبێت بۆ سەر کوردس����تان ،ئەی پشکی پێشمەرگە لەم بۆنده س����ەربازیو کڕینی چەکانە چییهو بەشەکەی لەکوێیه؟ ئاشکرایه زۆرینەی جەنگەکان پێشئەوەی بەفیشەکتەقاندن دهستپێبکەن ،بەشەڕی رەمزی دەستپێدەکەن .سیاسەتمەداران لەیەکت����ر دەتۆرێ����نو بەئاس����انی لەگەڵ یەکتر ئاش����تنابنەوه .ب����ۆ نموونه وتارو س����ەردانه سیاس����ییەکان مانای رەمزیی خۆی����ان وەردەگرنو هەڵگ����ری پەیامی جیاوازدەب����ن ب����ۆ یەکتری :ن����ەورۆزی س����اڵی پار ،بارزانی شەڕه رەمزییەکانی بەهەڕەش����ەی جیاکردنەوەی کوردستان لەعێراق دەستپێکرد .دوای ئەوه هەڵهاتنی هاش����می بەس����ەرداهاتو بەداڵدەدان����ی لەالی����ەن بارزانییەوهو س����ەنگدانەنان بۆ دادگای بەغداو پاش����ان رەوانەکردنی بۆ تورکی����او مانەوەی ل����ەوێ کۆتاییپێهات. دوای ئ����ەوە پالندان����ان ب����ۆ روخاندنی حکومەتەک����ەی مالیکی دەس����تیپێکردو هەولێ����ر ب����وو ب����ه پایتەخت����ی دووهەم بۆ ئاراس����تەکردنی سیاس����ەت لەبەغداو بارزانیش بەکەس����ی یەکەمی هەوڵدەر بۆ ڕوخاندنی حکومەتەکەی مایلکی .پاشان وەزی����ری دەرەوەی تورکی����ا س����ەردانی کەرکوکی کردو ئەم سەردانەش لەالیەن پارتییەوه وا پاس����اوکرا کە سەفەرێکی شەخس����ییهو ئ����ەو وەزیرە پێش����وەخت فیزای وەرگرتووه .دی����ارە ئەمه بۆ هەر چاودێرێکی بێالیەن جگه له کۆمیدیایەکی گەورهو گاڵتەجاڕییەکی سیاس����یی عەیار بیس����توچوار بەرامبەر بەبەغداو خەڵکی کوردستان هیچ مانایەکی تر هەڵناگرێت. لەم ڕۆژانەشدا س����ەردانەکەی بارزانی بۆ س����ەنگەرەکانی پێش����مەرگە لەکەرکوک هاتەسەر لیس����تی ئەم شەڕە رەمزییانه. ئەمان����ه هەمووی����ان بوون ب����ەھۆکاری ئاڵۆزیی زیاترو دروس����تکردنی هەس����تی دوژمنکاران����ه الی مالیکیو هەندێ هێزی عەرەبی تر بەرامبەر بەبارزانیو لەرێگای ئەویشەوه بەرامبەر بەکوردستان .بەدیوی ئەودیویش����دا پارتی س����ەردانی مالیکی ب����ۆ کەرک����وکو رێگرتن لەنیش����تنەوەی فرۆک����ەی وەزیری وزەی تورکیا لەهەولێر وەک ھێ����رشو ئیهان����ەو پیالنگێ����ڕان وێنادەکات .لەم کۆتاییەشدا کار گەیشته ئەوەی ک����ە هەموو هێ����زه کوردییەکان
بڕیاری لەشکرکێش����یی مالیکی بۆ سەر ناوچه جێناکۆک����ەکان وەکو کردەیەکی دوژمنکاران����هو مەترس����یدار ب����ۆ س����ەر کوردستان پێناسبکەن .ئەمانه هەموویان ئەو راستییەمان بۆ دەسەلمێنن کە ئەمڕۆ نە بەغدادو نە هەولێر ھیچیان بەلۆژیکی دەوڵەتێکی فی����دراڵ ناجوڵێنەوە ،بەڵکو خەریکی دروس����تکردنی وێنەی دوژمنن بۆیەکتریو بەم����ەش هەردوو ال خەریکی گەڕانەوەن بۆ قۆناغی بەر لەدروستبوونی فیدرالیزم. گەمژەی����یو ش����ەڕەنگیزیی مالیک����یو حکومەتەک����ەی لەوەدایە ک����ە نایانەوێت مافه دەستوورییەکانی کورد رەچاوبکەنو جارێکی تر لەڕێگای لەشکرکێشییەوە بۆ سەر ناوچه دابڕاوەکانی کوردستان ،ترسی میللەتێک����ی ئەنفالک����راو دەوروژێننەوهو هەس����تی هاواڵتی پل����ەدوو الی خەڵکی کوردس����تان دروس����تدەکەنەوه .گێلێتیی سیاس����ەتمەدارانی کوردی����ش لەوەدایه جارێک����ی تر گ����ەلو خاکی کوردس����تان دەکەنەوە بە قەڵغانو گۆڕەپانی پاراستنی عێراق لەدیکتاتۆرییەتو کردنی بەشوێنی ملمالنێی سیاسەتی ناوەکیو دەرەکیی. ئۆپۆزیسیۆنو رۆشنبیرانو دۆخی ئەمڕۆ ب����ەڕای ئێم����ه هێ����زه سیاس����ییەكان بەگشتیو ئۆپۆزیسیۆن بەتایبەت دەبێت ستراتیژێكی سیاس����یی روونیان هەبێت، بۆئ����ەوەی بەرچ����اوی خەڵ����ك بەپێ����ی گۆڕانە سیاسییە وەرزییەکان لێڵنەكەن. ئ����ەم سیاس����ەتەش ب����ه چاوەڕێکردنو چاودێریکردن����ی دۆخەک����ه ت����ا دەگاتە پش����تیوانیكردنی بڕیاری لەشكركێشیو خۆش����کردنی حەماس����ی ناسیۆنالیستی دروس����تنابێتو ب����ه بێدەنگب����وون ل����ه زیندەبەچاڵكردن����ی ت����ەواوی رۆڵ����ی پەرلەمانیش كۆتای����ی پێنایەت .ئەوەی وەک هەمیشه جێگای سەرنجه ئەوەیە که رۆڵی پەرلەمان ،وەكو تاكه سەرچاوەی شەرعیی پاراس����تنی بەرژەوەندییەکانی خەڵكو ش����وێنی بەش����داریی هێزەکانی ئۆپۆزیس����ۆن لەوێناکێش����انی سیاسەتی نیشتیمانیی ،لەم كێش����ەیەدا بەتەواوی غائیب����ه .س����ەرۆكی هەرێ����م بەتەنه����ا بڕی����اری چارەنووسس����از بۆ ئ����ەم گەله دەردەکاتو چاوەڕوان����ی ئ����ەوەش ل����ه خەڵکو ئۆپۆزیسیۆنو نووسەران دەكات بێچەندوچ����وون دوایبك����ەونو تیۆریزەی نیش����تیمانپەروەرێتیی ب����ۆ بك����ەن .بەم کردەی����ەش وا لەهەمووی����ان دەکات لەگرفته سیاس����یو ئاب����وریو ئەخالقیو حوکمڕانییە جەوهەرییەکانی واڵتەكەمان بێدەنگبنو لەپرسی جەنگی بەرژەوەندییە حیزبییەکانو پاراس����تنی بەرژەوەندییە تایبەتەکاندا هەمووان ببن به سەربازێکی بێدەن����گو گوێڕایەڵی ناو لەش����کرەکەی سەرۆک. ئ����ەوەی ئێم����ه لەئێس����تادا لەهەموو كاتێ����ك زیات����ر پێویس����تمان پێیەت����ی بریتییه له بەرچاوڕوون����یو عەقاڵنییەت لەبیركردن����ەوهو بڕیارو ك����رداردا ،نەك پەمپدانی گوتارێکی ناسیۆنالیستی خاڵی لەهەموو رەهەندێکی نیشتیمانیی .ئەوەی پێویس����تمان پێیەتی تێگەشتنه لەوەی چیماندەوێت لەناو ئ����ەم عێراقه نوێیەدا کە هێزە سیاس����ییه کوردیی����ەکان پایه گرنگەکانیان دروستکردەوه ،چ فۆرمێكی سیاس����یی گونجاوتر بۆ ژیانی سیاسیی داهاتووم����ان هەڵبژێرینو چۆن دەتوانین رێگریی لەروودانی كارەس����اتی تر بەسەر میللەتەکەماندا بكەین .ئەوەی پێویستە، رەواندنەوەی ئەو چڕه دوکەڵەیە بەسەر چاوی خەڵکەوەو رێگرتنه لەخۆشکردنی ئاگ����ری جەنگێک کە دواتر نەزانین چۆن بیکوژێنین����ەوەو لێیدەربازبین .جەنگێک وەهم����ی ئەوەم����ان الدروس����تبکات کە بەرگریی لەکوردس����تان دەکەینو مژدەی درۆزنانەی ئەوەشمان پێبدات کە ناوچە داب����ڕاوەکان رزگاردەکەین .س����ااڵنێكی زۆر ژنانو پیاوانو گەنجانی كوردس����تان قوربانییاندا لەپێن����او گەڕانەوەی مافو ڕێزدا بۆ ژیانی ئینسانییانو دابینكردنی ئاش����تی بۆ نەوەکانی داهاتوویان ،بەاڵم ئێس����تا هەمان ئەو سەرکردانەی دوێنێو هەندێك نووس����ەرانی ئەمرۆش ،بەناوی ناس����یۆنالیزمێكی ڕۆمانسییەوە ،دەھۆڵی دەورەیەك����ی ت����ر لەكوش����تارو درامای ماڵوێران����یو دەربەدەری����ی لێ����دەدەن. ئەگ����ەر ئ����ەم دەھۆڵکوتینە ب����ۆ جەنگ کاری کۆمەڵێک لەو سیاسییانە بێت کە سیاسەت بە وەهمو درۆو مژدەی ناواقیعیو بەرژەوەندیی تایبەتەوە دەبەس����تنەوە، ئەوا کاری ئەو نووسەرانە نییە کە ئازادی ئینس����انو گەردونگەرای����ی مافەکان����یو ژیاندۆس����تییان بەالوە گرنگ����ه .ئەوەی ئەم����ڕۆ لەهەمووکات زیاتر پێویس����تمان پێیەتی وەستانێکی ڕەخنەییە لەبەردەم ئ����ەو حەماس����ەتە ناسیۆنالیس����تییەدا کە ب����ێ بکەری ناسیۆنالیس����تییە ،نەک ڕۆمانس����ییانەو نابەرپرس����یارانە ئ����ەو حەماسەتە تیۆریزە بکەین.
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene
!#" $%&'()*(+)',-&./(0)1
!#89:$(+)2)3" #" 4(;,-&$-,%(<#" =>((?@.)4(&A
@!!!#
(+)2)3" #" 4 )5556&55557$ ریکالم
ریکالم
ریکالم