ژماره‌ 365

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)365‬‬ ‫سێشەممە ‪2013/2/19‬‬

‫عێراق‪ ..‬واڵتی‌ سه‌ركرده‌ نه‌خۆشه‌كان‬

‫قاسم‌و عارفه‌كان‌و‬ ‫به‌كرو سه‌دام له‌زاری‌ دكتۆره‌كه‌یانه‌وه‌‬

‫»» ‪7‬‬

‫ی سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫کۆمپانیای ئاوێنه‌ ده‌ریده‌کات‬

‫رێكخراوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵی‌ مه‌ده‌نی‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫‪17‬‬ ‫»» ‪9‬‬

‫ره‌خنه‌ی‌ زۆر ده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم كه‌موكوڕییه‌كانی‌‬ ‫خۆیان نابینن‬

‫ریکالم‬

‫ئافرەتانی فەرمانبەر موچەكانیان بۆ کێیه‌؟‬

‫‪12‬‬ ‫»»‬ ‫»»‪17‬‬ ‫‪17‬‬

‫مانگانە كە موچە وەردەگرم ‪ 100‬هەزارم بۆ‬ ‫دەمێنێتەوە هەموی مێردەكەم لێمدەسێنێت‬

‫ئەو کەسەی وتی من سەردەشت‬ ‫عوسمانم کوشتوە‪ ،‬پەشیمان دەبێتەوە‬ ‫ئ���ەو تۆمەتب���ارەی کەبەکوش���تنی رۆژنامەنوس سەردەش���ت عوس���مان‬ ‫رۆژنامەنوس سەردەش���ت عوس���مان تۆمەتبار کرا بوو لەقسەکانی پەشیمان‬ ‫تۆمەتبار بوو‪ ،‬پەش���یمان بۆتەوە لەو ب���ووە‌و ئەو تۆمەت���ەی رەتکردەوە کە‬ ‫دابویانە پاڵی‪.‬‬ ‫قسانەی پێشتر کردبووی‪.‬‬ ‫س���ەرچاوەکە ئاماژەی بۆ ئەوە کرد‬ ‫هەولێ���ر‪ ،‬تایب���ەت بەئاوێن���ە‪:‬‬ ‫س���ەرچاوەیەکی ئ���اگادار بەرۆژنامەی کە تۆمەتبارەکە لەقسەکانیدا لەبەردەم‬ ‫ئاوێنەی راگەیاند کە لەدانیشتنی ڕۆژی دادوەر ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە کە ئەو‬ ‫‪13‬ی‌ ش���وبات ل���ەدادگای تاوانەکانی "نە سەردەش���ت عوسمانی بینیوە‌و نە‬ ‫هەولێر‪ ،‬ئەو تۆمەتبارەی بەکوش���تنی ناسیویەتی‌و نە دەستیشی لەکوشتنیدا‬

‫هەیە"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەم پەرەس���ەندنە لەم‬ ‫دۆسیەدا سەرچاوەیەکی یاسایی شارەزا‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند کە پاشگەزبونەوەی‬ ‫تۆمەتب���ار ل���ەو تۆمەتان���ەی درابونە‬ ‫پاڵی زەمینە خۆش���دەکات بۆ ئەوەی‬ ‫س���ەرلەنوێ دادگا لێکۆڵینەوەیەک���ی‬ ‫س���ەربەخۆ لەدۆس���یەکەدا ب���کات‌و‬ ‫لیژنەیەکی پرۆفیش���ناڵی س���ەربەخۆ‌و‬

‫بێالیەن بۆ ئەو مەبەستە دروستبکات‪ .‬عوس���مان به‌مه‌به‌س���تی‌ دۆزین���ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك���ه‌ به‌درێژایی‌ بكوژه‌ راسته‌قینه‌كانی‌‪.‬‬ ‫سەردەشت عوسمانی ڕۆژنامەنووس‌و‬ ‫نزیكه‌ی‌ س���ێ‌ س���اڵی‌ رابردوو‪ ،‬وێڕای‌‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ چه‌ندین خۆپیش���اندان خوێندکاری دوا قۆناغی زانکۆ لە ڕۆژی‬ ‫له‌ئاس���تی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬چه‌ندی���ن ‪٤‬ی ئایاری ‪ ٢٠١٠‬لەبەردەم کۆلیژەکەیدا‬ ‫رێكخراوی‌ رۆژنامه‌وانی‌‌و مرۆڤدۆس���تی‌ لەهەولێ���ر کاتژمێ���ر ‪٨:٠٠‬ی بەیان���ی‬ ‫ناوداری‌ جیهانی���ش داوای‌ ئه‌نجامدانی‌ لەالیەن چەند کەس���ێکی نەناسراوەوە‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ سه‌ربه‌خۆیان كردووه‌ فڕێن���درا‪ ،‬پاش دوو ڕۆژ تەرمەکەی بە وێنه‌ی سه‌رده‌شت عوسمان‬ ‫به‌ده‌ست خۆپیشانده‌رێکه‌وه‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كوش���تنی‌ سه‌رده‌ش���ت کوژراوی لە موسڵ دۆزرایەوە‪.‬‬

‫ی بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬ ‫چۆمسك ‌‬

‫به‌ده‌وڵه‌تبونیش چاره‌سه‌ر ‌ی كێشه‌ی‌ كورد ناكات‬

‫بیرمه‌ندو رووناكبیری‌ ناوداری‌ ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫ی‬ ‫"نائۆم چۆمسكی‌" ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ له‌م جیهانه‌دا بێده‌وڵه‌تی‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆی‌ هه‌ی���ه‌و كورده‌كانیش‬ ‫ئه‌مه‌ به‌باشی‌ ده‌زانن‪،‬ئه‌و ده‌ڵێت "به‌اڵم‬ ‫به‌ده‌وڵه‌ت بوونیش چاره‌سه‌ری‌ هه‌موو‬

‫نائۆم چۆمسكی‬

‫كێشه‌كانی‌ كورد ناكات"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪" :‬نائۆم چۆمسكی‌"‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ گه‌لێ���ك‬ ‫كێش���ه‌ی‌ چاره‌نووسس���از هه‌ب���وون‬ ‫ك���ه‌ ب���وون به‌ده‌وڵه‌ت چاره‌س���ه‌ری‌‬

‫تۆمەتبارانی دۆسیەی ئاسۆس هه‌ردی‬ ‫لە‪ 4‬کاژێردا ‪ 143‬تەلەفۆنیان پێکەوەکردوە‬ ‫پاش ‪ 7‬دانیش���تنی دادگا لەدۆس���یەی‬ ‫هێرش���کردنە س���ەر ئاس���ۆس هەردی‪،‬‬ ‫بری���اردرا بەزیندانیکردنی تاوانبارێک بۆ‬ ‫ماوەی ‪ 8‬ساڵ‌و کەیسی ‪ 2‬تۆمەتباری تری‬ ‫دۆسیەکەش لەقۆناغی لێکۆڵینەوەدایە‪،‬‬ ‫پارێزەری دۆس���یەکەش دەڵێت "ئەو ‪3‬‬ ‫تۆمەتبارە لەم���اوەی ‪ 4‬کاتژمێردا ‪143‬‬ ‫تەلەفۆنیان پێکەوە کردوە"‪.‬‬

‫ئاوێنە‪ ،‬س���لێمانی‪ :‬رۆژی یەکشەمەی‬ ‫رابردوو ‪ ،٢/١٧‬تۆمەتبارێکی دۆس���یەی‬ ‫هێرش���کردنە س���ەر ئاس���ۆس هەردی‪،‬‬ ‫بەپێ���ی برگ���ەی س���ێی م���ادەی ‪413‬‬ ‫بەهەشت ساڵ زیندانی سزادرا‪ ،‬تاوانبار‬ ‫کە پێش���تر پێش���مەرگەی فەوجی ‪4‬ی‬ ‫بەرگری تایبەت بەپاسەوانی کارگێڕێکی‬ ‫مەکتەبی سیاس���ی یەکێتی بوە‪ .‬لەکاتی‬

‫نه‌كردوون‪ ،‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كوردیش ئه‌مه‌ هه‌روا ده‌بێت‪ ،‬ناوبراو‬ ‫وتی‌ "س���ه‌باره‌ت به‌ك���ورد له‌عێراقدا‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌وان به‌ش���وێن س���ه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫راس���ته‌قینه‌دابن‪ ،‬ئه‌وا رووبه‌رووی‌ ئه‌و‬ ‫راس���تیه‌ش ده‌بنه‌وه‌ كه‌ ئه‌وان له‌الیه‌ن‬

‫هێزگه‌لێك���ه‌وه‌ ده‌وره‌دراون ك���ه‌ یان‬ ‫دووژمنكارانه‌ مامه‌ڵه‌یان ده‌كه‌ن یاخود‬ ‫به‌ئاسته‌م چاوپۆشیان لێده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌رۆژئاوای‌ كوردستانیش‬ ‫وت���ی‌ "هه‌نووك���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ الیه‌نه‌‬ ‫كوردیه‌كان ده‌توان���ن بیكه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‬

‫هه‌وڵب���ده‌ن به‌ش���ێوازێك ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆتۆنۆمی‌ په‌ره‌پێبده‌ن‪ ،‬كه‌ ده‌ش���ێت‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌مان مۆدێلی‌ كوردس���تانی‌‬ ‫عێراق بێت"‪.‬‬

‫»»‬

‫‪18‬‬

‫ریکالم‬

‫ئەنجامدان���ی تاوانەکەدا ئەو کەس���ەی‬ ‫گواستۆتەوە کە هێرش���ی کردبوە سەر‬ ‫ئاسۆس هەردی‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ 2011/9/29‬لەالی���ەن چەن���د‬ ‫کەس���ێکەوە لەنزیک کۆمپانیای ئاوێنە‬ ‫هێرشکرایە سەر ئاسۆس هەردی‌‪.‬‬

‫»»‬

‫پارچ ‌ه په‌نیرێك‪ ..‬یان هه‌مو دونیا‬

‫‪6‬‬

‫»» ‪14‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا بمرێت یان ستیڤن هۆكینگ؟ ‬

‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‪:‬‬

‫»» ‪14‬‬

‫كه‌ركوك به‌شێك نییه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬

‫س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ركوك له‌س���ه‌ر ب���ه‌ره‌ی‌ توركمانی‌‪،‬‬ ‫"حه‌س���ه‌ن تۆران" ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ كه‌رك���وك ش���ارێكی‌ عێراقی���ه‌و‬ ‫به‌پێناس���ه‌یه‌كی‌ توركمان���ی‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "م���ن وه‌ك توركمانێك بڕوام‬ ‫وایه‌ كه‌ركوك به‌ش���ێك نیه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫كه‌رك���وك‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬حه‌س���ه‌ن‬

‫ت���ۆران له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یاند كه‌ باتش���ترین‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌رك���وك بكرێته‌‬ ‫هه‌رێمێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆو به‌هاوبه‌ش���ی‌‬ ‫له‌الیه‌ن پێكهات���ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانییه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێ���ت‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫توركم���ان پێم���ان وای���ه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫كێش���ه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كورد كێشه‌ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫خۆی‌ هه‌یه‌و توركمان به‌هه‌مانش���ێوه‌و‬

‫هه‌روه‌ه���ا عه‌ره‌بیش‪ ،‬بۆی���ه‌ ناكرێ‬ ‫كه‌ركوك له‌گ���ه‌ڵ پارێزگاكانی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق به‌راورد بكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "په‌راوێزخس���تنی‌ توركمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌پارێزگای‌ كه‌ركوك له‌پۆس���ته‌‬ ‫ئه‌منێكانداو پێویسته‌ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ بكرێت"‪.‬‬

‫»»‬

‫‪5‬‬

‫ تیراژ‪4500 :‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش ‪ 101‬شه‌قامی ‪2‬سالم خانووی ‪ 56‬ته‌له‌فۆن‪ 2136622 3210501 3210502 :‬هه‌ولێر ‪ ،‬فولکه‌ی کوران ‪ -‬به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل)‪ 07504531388 :‬ئاریافۆن‪ 2560031 :‬کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫ی "په‌یام" باڵوده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ی كه‌ناڵ ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه كێشه‌كان ‌‬ ‫به‌ڕێوبه‌ره‌كه‌یان نامه‌ی‌ ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ پێشكه‌شكردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‬

‫‌‬ ‫ستافی‌ رۆژنامه‌وانی‌ كه‌ناڵی‌ ئاسمان ‌‬ ‫ی‬ ‫(په‌یام)ی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ نیگه‌رانن‬ ‫له‌سیاسه‌تی‌ حیزبه‌كه‌یان كه‌ ده‌یه‌وێ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ زیاتر ئاراسته‌یه‌كی‌‬ ‫حیزبییانه‌ وه‌ربگرێ‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ش به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كه‌ناڵه‌كه‌‬ ‫ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ پێشكه‌شی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم قبوڵ‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ش ده‌ڵێت‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ ماندوبونی‌ ویستویه‌تی‌‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ناڵی‌ ئاسمانی‌ (په‌یام) زمانحاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ كوردستانه‌‌و ماوه‌ی‌‬ ‫نزیكه‌ی‌ ش���ه‌ش س���اڵه‌ دام���ه‌زراوه‌‌و‬ ‫ی له‌شاری‌ سلێمانییه‌‪،‬‬ ‫ئۆفیسی‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫له‌ئێستاش���دا به‌هۆی‌ ئۆپۆزیسیۆنبونی‌‬ ‫حیزبه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ناڵه‌ك���ه‌ش وه‌ك���و‬ ‫كه‌ناڵێكی‌ ئۆپۆزیسیۆن كارده‌كات‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ مه‌كته‌بی سیاسی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امی‌و خ���ودی‌ ئه‌میری‌‬ ‫حیزبه‌كه‌‪ ،‬عه‌لی باپیر كه‌وتونه‌ته‌ ته‌نگ‬ ‫هه‌ڵچنین به‌به‌ڕێوه‌به‌رو ستافی كه‌ناڵی‬ ‫ئاسمانی په‌یام‌و به‌وهۆیه‌شه‌وه‌ فاروق‬ ‫عه‌لی‌ به‌ڕێوه‌به‌ر ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی‬ ‫پێشكه‌ش���ی مه‌كته‌بی سیاسی كردوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تائێس���تا قب���وڵ نه‌ك���راوه‌‌و‬

‫وابڕی���اره‌ بۆ ئ���ه‌و مه‌به‌س���ته‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫فاروق عه‌ل���ی دانیش���تن بكه‌نه‌وه‌ بۆ‬ ‫په‌شیمانكردنه‌وه‌ی‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كه‌ی‌ ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا‬ ‫ك���ه‌ مه‌كته‌بی سیاس���ی‌و عه‌لی باپیر‬ ‫پێیانوای���ه‌ كه‌ناڵه‌كه‌یان "ئه‌مرو نه‌هی"‬ ‫له‌ئ���ه‌وان وه‌رناگرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێ كه‌ له‌گه‌ڵ پارتی دانیش���تن‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ به‌ره‌و نه‌رمی بڕواو هه‌روه‌ها‬ ‫بۆ یه‌كێتیش‪ ،‬به‌اڵم رۆژنامه‌نوس���انی‬ ‫كه‌ناڵه‌ك���ه‌ پێیانوایه‌ ك���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ده‌بێت پیش���ه‌یی بن‪ ،‬هێنده‌ كه‌ناڵه‌كه‌‬ ‫حزبیی نه‌بێ���ت‪ ،‬حیزبیش ئه‌وه‌ قبوڵ‬ ‫ناكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌‪ ،‬گله‌ییه‌كی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ مه‌كته‌بی سیاس���ی كۆمه‌ڵ‌و‬ ‫ئه‌میره‌كه‌ی له‌س���ه‌ر "په‌ی���ام" ئه‌وه‌یه‌‬

‫ئه‌و رۆژنامه‌یه‌ ده‌رده‌كه‌ن‪ ،‬بخه‌نه‌ سه‌ر جیاواز‌ه له‌میدیایه‌كی‌ سه‌ربه‌خۆ‌و ده‌بێت‬ ‫په‌ی���ام ئه‌مه‌ش دوای ئ���ه‌وه‌ دێت كه‌ رێنماییه‌كانی‌ حیزب‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫به‌وته‌ی عه‌ل���ی باپیر هه‌فته‌نامه‌كه‌یان له‌به‌رچاو بگرێت‌و به‌پێی‌ سیاس���ه‌تی‌‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ هی���چ كاریگه‌ریی���ه‌ك حیزب هه‌واڵ‌ دابڕێژرێت‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و میوانانه‌ش���ی‌ كه‌‬ ‫دروس���ت بكات‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌شیانه‌وێ‬ ‫راوێژكارێكی ش���ه‌رعی ب���ۆ كه‌ناڵه‌كه‌ به‌رپرس‌و كادیری‌ كۆمه‌ڵ‌ نین‪ ،‬فاروق‬ ‫دابنێن ب���ۆ ئه‌وه‌ی چی���دی كه‌ناڵه‌كه‌ عه‌ل���ی‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا ك���ه‌ ره‌نگه‌‬ ‫نه‌توانێ ئافره‌تی س���ه‌ر روت‌و درامای كه‌سانێك ئه‌و قس���ه‌یه‌ بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ب���ه‌الی كه‌ناڵه‌كه‌یانه‌وه‌ جێی‌‬ ‫ئێرانی‌و توركی لێبدات‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كه‌ناڵی‌ ش���انازییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی���ه‌ ته‌نها كه‌س���انی‌‬ ‫په‌ی���ام‪ ،‬ف���اروق عه‌ل���ی‌ له‌لێدوانێكدا حیزبی‌ ده‌رناك���ه‌ون‪ ،‬به‌ڵكو بۆ هه‌مو‬ ‫بۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یاند ك���ه‌ به‌وپێیه‌ی‌ جه‌م���اوه‌رن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ره‌س���می‌ ئه‌و‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ دامه‌زراندنی‌ كه‌ناڵه‌كه‌وه‌ بڕیاره‌یان بۆ نه‌هاتوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی‌ په‌یام ئاشكرایكرد كه‌‬ ‫ك���ه‌ میوان���ی‌ به‌رنامه‌كان‌و ش���رۆڤه‌ی به‌ڕێوه‌ب���ه‌ره‌‌و پاش���انیش به‌ه���ۆی‌‬ ‫ه���ه‌واڵ‌و ته‌نانه‌ت ن���او راپۆرته‌كانیش فراوانبون���ی‌ به‌رنام���ه‌ی‌ (به‌خش���ین) ئه‌وان پێشتریش راوێژكاری‌ شه‌رعییان‬ ‫زۆرینه‌ی���ان غه‌یری كۆمه‌ڵ���ن‪ ،‬ئه‌وان ی‌ كه‌ناڵه‌كه‌وه‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ كردوه‌‪ ،‬هه‌بوه‌‌و هه‌رچه‌نده‌ خۆیش���ی‌ ده‌رچوی‌‬ ‫ده‌ڵێن كۆم���ه‌ڵ ئه‌و كه‌ناڵه‌ی بۆ خۆی بۆیه‌ ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌ی‌ له‌هه‌ردو كۆلێج���ی‌ زانس���ته‌ ئیس�ل�امییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫داناوه‌‌و ده‌بێت زۆرینه‌یان خۆیان تێیدا پۆس���ته‌كه‌ پێشكه‌ش���كردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ه‌اڵم هه‌ندێك بابه‌ت هه‌یه‌ له‌ریكالمدا‬ ‫ده‌ربكه‌ون‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك رۆژنامه‌نوسانی‌ ده‌ستله‌كاركێش���انه‌وه‌ی‌ له‌په‌یام قبوڵ‌ پێویس���تی‌ به‌وردبونه‌وه‌ی‌ زیاتر هه‌یه‌‬ ‫په‌یام باس���یانكردوه‌ زۆربه‌ی جاره‌كان نه‌ك���راوه‌‌و وت���ی‌ "بێگوم���ان كه‌ناڵی‌ كه‌ ئایا ش���ه‌رعییه‌ یان نا‪ ،‬بۆیه‌ ره‌نگه‌‬ ‫ك���ه‌ كه‌س���ه‌ حزبییه‌كانی���ان ده‌هێنن حیزبی���ش پێویس���تی‌ به‌ئیلتیزاماتی‌ خۆی‌ زۆر كاتی‌ نه‌بێت سه‌رپه‌رش���تی‌‬ ‫زیات���ر هه‌یه‌‌و گله‌یی‌ لێده‌كرێت‌و ره‌نگه‌ ب���كات‌و وتی‌ "ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش بزانین‬ ‫له‌به‌رنامه‌كاندا سه‌ركه‌وتو نابن‪.‬‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌مان ئیس�ل�امییه‌‌و پێویس���ته‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌و س���ه‌رچاوه‌یه‌‪ ،‬مه‌كته‌بی ئینسانیش ماندو ببێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌پیش���ه‌یی‌ كاركردنی‌ جیاوازی‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫سیاس���ی‌و ئه‌میر ده‌یانه‌وێ س���تافی‬ ‫ناوب���راو بێئاگایی‌ خ���ۆی‌ له‌هێنانی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی كه‌ناڵه‌ك���ه‌ بگ���ۆڕن‪ ،‬ستافه‌كه‌ش���یان‪ ،‬رونیك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫جگه‌ ل���ه‌وه‌ش ده‌یان���ه‌وێ گروپه‌كه‌ی زۆرب���ه‌ی‌ رۆژنامه‌نوس���ه‌كانیان له‌گه‌ڵ‌ س���تافی‌ هه‌فته‌نام���ه‌ی‌ (به‌ی���ان) بۆ‬ ‫هه‌فته‌نام���ه‌ی (به‌ی���ان) كه‌ س���تافی‌ میدی���ا ئه‌هلییه‌كان���دا كاریانك���ردوه‌‌و نێ���و كه‌ناڵه‌كه‌ ده‌ربڕی‌‌و وتی‌ "ش���تی‌‬ ‫پێش���وی‌ هه‌فته‌نامه‌ی‌ (كۆم ‌هڵ‌) بون‌و پێیانوایه‌ كه‌ ده‌بێت له‌كاركردندا وه‌ك وام نه‌بیس���توه‌‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌وان هیچ‬ ‫دواتر ئه‌و هه‌فته‌نامه‌یه‌ داخرا‌و ئێس���تا ئه‌هلییه‌كان بن‪ ،‬به‌اڵم دیاره‌ كه‌ناڵێكی‌ په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ ئۆرگانییان به‌ئێمه‌وه‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ حیزب���ی‌ ئیلتیزامات���ی‌ خ���ۆی‌ هه‌یه‌‌و نییه‌‌و سه‌ربه‌خۆن"‪.‬‬ ‫ستافه‌كه‌ وه‌كو س���تافێك ‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری زانكۆ تایبه‌ته‌كان له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‪:‬‬

‫‪ 57‬بڕوانامه‌ی ساخته‌مان گرتوه‌‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری خوێندن���ی ئه‌هلی ئه‌و‬ ‫نه‌كراوه‌و جگه‌ له‌چه‌ند ژماره‌یه‌كی كه‌م‪،‬‬ ‫ئا‪ :‬كامه‌ران محه‌مه‌د‬ ‫زۆربه‌ی مامۆستاكانی تر له‌شاره‌كانی زانیارییانه‌ی له‌باره‌ی بونی ش���ه‌هاده‌ی‬ ‫عێراق���ه‌وه‌ هاتون‪ ،‬ك���ه‌ به‌هۆی خراپی ساخت ‌ه‪ ‌،‬پشتڕاستكرده‌وه‌و ڕایگه‌یاند كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری زانكۆ تایبه‌ته‌كان‬ ‫ڕه‌وشی عێراق ڕویانكردۆته‌ كوردستان‪ ،‬له‌ساڵی پاره‌وه‌ توانیویانه‌ ‪ 57‬بڕوانامه‌ی‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ دكتۆر‬ ‫وتیشی " خه‌له‌له‌كه‌ له‌ئێمه‌شه‌‪ ،‬چونكه‌ ساخته‌ ئاش���كرا بكه‌ن‪ ،‬كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫جه‌مال كه‌مال حوسێن به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند "که‌ ‪ 57‬بڕوانامه‌ی ساخته‌مان ئه‌وان س���ه‌ره‌تا پڕۆپۆزه‌ڵێكی زه‌به‌الح‌و هه‌رێم بۆ مه‌به‌ستی درێژه‌دان به‌خوێندن‬ ‫بریقه‌داریان پێش���ه‌كه‌ش كردوه‌‪‌ ،‬دوای له‌زانك���ۆكان ب���ۆ زانك���ۆ ئه‌هلییه‌كان‬ ‫گرتوه"‌‪.‬‬ ‫دامه‌زراندنیش���ان ئێم���ه‌ نه‌مانتوانیوه‌ ده‌یهێن���ن‪ ،‬وتیش���ی " بیدعه‌یه‌ك���ی‬ ‫ناوبراو س���ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی جه‌خت هه‌ڵس���ه‌نگاندنێكی پێویس���ت ‌ ب���ۆ ت���ر په‌یداب���وه‌و چه‌ن���د دانه‌یه‌كم���ان‬ ‫له‌باش���تربونی ڕه‌وه‌ش���ی زانك���ۆ مامۆس���تاكان‌و بۆ خودی زانكۆكه‌ش‌ الیه‌‪ ،‬كاتێ���ك س���اخته‌یی بڕوانامه‌كه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان به‌به‌راورد له‌گ ‌هڵ‌ دو ساڵی بكه‌ین"‪ .‬له‌باره‌ی وه‌رگرتنی خوێندكاران ده‌سه‌لمێنین‪ ،‬س���اخته‌كاره‌كان ده‌چن‬ ‫ڕابردو ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌ڵێت لێی به‌نمره‌یه‌ك���ی ك���ه‌م‌و وه‌رگرتنی���ان نوس���راوێكی تری س���اخته‌ له‌به‌غدا یا‬ ‫ڕازی نیم‌و له‌ئاست ئومێده‌كانی ئێمه‌دا له‌ده‌ره‌وه‌ی یاساو ڕێنماییه‌كان‪ ،‬ناوبراو له‌شوێنێكی گوایه‌ مه‌عنییه‌‪ ‌،‬ده‌هێنن كه‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬چونك���ه‌" ده‌بوایه‌ تاكو ئێس���تا جه‌خت���ی له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ك���رده‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌ڵێت بڕوانامه‌كه‌ ساخته‌ نییه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫ئاس���تیان له‌ئاستی زانكۆ حكومییه‌كان له‌گه‌ڵ ڕاگه‌یاندن���ی ڕیفۆرمی خوێندنی خودی نوس���راوه‌كه‌ش هه‌ر ساخته‌یه‪،‬‬ ‫به‌رزتربێ���ت"‪ ،‬ئه‌و هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئه‌وه‌ بااڵ‪ ‌،‬ماوه‌ی ئه‌م دو س���اڵه‌ ئاستێكمان مامۆستایه‌كی زانكۆ‪ ،‬له‌یه‌كێك له‌زانكۆ‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بوایه‌ زانكۆ ئه‌هلییه‌كان بۆ نم���ره‌ دان���اوه‌و به‌رزمانكردۆته‌وه‌‪ .‬ئه‌هلییه‌كان‪‌،‬ئه‌م كاره‌ی بۆ هاوسه‌ره‌كه‌ی‬ ‫مامۆستای ئه‌كادیمی له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت وتیشی " ته‌حه‌دا ده‌كه‌م یه‌ك كه‌سیش‌ كردو نوسراوه‌كه‌مان الیه‌"‪.‬‬ ‫مانگێك ب���ه‌ر له‌ئێس���تا له‌میدیاكان‬ ‫بهێنن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك خۆی ده‌ڵێت‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی یاسا وه‌ر‌گیرابێت‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫باڵوكرایه‌وه‌ ‪ ،‬ك���ه‌ وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫ب���ااڵی عێ���راق ب���اوه‌ڕ به‌بڕوانام���ه‌ی‬ ‫زانكۆ ئه‌هلییه‌كان���ی هه‌رێم ناكات‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ڕای هه‌ندێك ك���ه‌س‪ ،‬كاردانه‌وه‌یه‌كه‌‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر بڕیاری وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫ب���ااڵی هه‌ڕێ���م‪ ،‬ك���ه‌ ب���اوه‌ڕ به‌چه‌ند‬ ‫كۆلیژێكی زانكۆی به‌غدا ناكات‪ ،‬دكتۆر‬ ‫جه‌مال له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت " وه‌زاره‌تی‬ ‫خوێندنی بااڵی عێراق هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫ب���اوه‌ڕی به‌زانك���ۆ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێم‬ ‫نه‌كردوه‌و ش���ه‌رمی به‌خۆ بوه‌ نوسراو‬ ‫ب���ۆ زانكۆكانمان ب���كات‌و قوتابی نه‌قل‬ ‫بكات‪ ،‬چه‌ندین خوێندكارمان هه‌یه‌ به‌و‬ ‫هۆی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وێ خۆیان به‌فه‌س���ڵكردن‬ ‫داوه‌‪ ،‬ئینج���ا توانیویانه‌ له‌كوردس���تان‬ ‫بخوێن���ن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئێمه‌ باوه‌ڕمان‬ ‫به‌هه‌مو زانكۆكانی ئه‌وان كردوه‪ ‌،‬ته‌نیا‬ ‫ئه‌و چه‌ند كۆلیژه‌ نه‌بێت‪ ،‬كه‌ حكومه‌تی‬ ‫عێراق���ی هات���وه‌ له‌نزیكترین س���نوری‬

‫هه‌رێم بۆ خه‌ڵكی هه‌رێم كردویه‌تییه‌وه‌و‬ ‫ئامانج لێی‪ ،‬ته‌نیا نزمكردنه‌وه‌ی ئاستی‬ ‫خوێندنی بااڵی هه‌رێمه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا چۆن‬ ‫قوتابی به‌نمره‌ی ‪ 50‬له‌یاسا وه‌رده‌گرن‌و‬ ‫ڕێگ���ه‌ به‌قوتابی���ان ده‌ده‌ن ته‌نی���ا‬ ‫له‌تاقیكردنه‌وه‌ ئاماده‌بێت‪ .‬ئێمه‌ شه‌ڕیان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ناكه‌ی���ن‪ ،‬ته‌نی���ا به‌رگری له‌و‬ ‫ڕیفۆرمه‌ ده‌كه‌ین كه‌ ده‌ستمانپێكردوه‌"‪،‬‬ ‫سه‌رسوڕمانی خۆشی له‌وه‌ ده‌رده‌بڕێت‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ش���وێنێكی وه‌ك���و پ���ردێ‪ ،‬كه‌‬ ‫ش���ارۆچكه‌یه‌كی زۆر بچوك���ه‌و چه‌ن���د‬ ‫كیلۆمه‌ترێك له‌سنوری هه‌ولێره‌وه‌ دوره‌و‬ ‫كه‌وتۆته‌ ناوچه‌ دابڕاوه‌كان‌‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫عێراقی كۆلی���ژی لێكردۆته‌وه‌و زۆربه‌‌ی‬ ‫قوتابییه‌كانیش���ی له‌هه‌ولێره‌وه‌ ده‌چن‪،‬‬ ‫وتیشی " ئێمه‌ زانكۆی تایبه‌تمان زۆره‌و‬ ‫ده‌ش���توانین قوتابی زیات���ر وه‌ربگرین‪،‬‬ ‫به‌اڵم نابێت له‌س���ه‌ر حسابی كوالیتی‌و‬ ‫ئاسته‌ زانستییه‌كه‌ بێت" ‪.‬‬

‫تیپ ‌ی پێشڕه‌و‪:‬‬ ‫كوردسات‌و‬ ‫گه‌ل ‌ی كوردستان‬ ‫ریكالم ‌ی‬ ‫شانۆكه‌یان‬ ‫راگرتوین‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫"له‌كاتێكدا ئێمه‌ وه‌ك تیپی‌ پێشڕه‌‌وی‌‬ ‫شانۆ‪ ،‬خۆمان ته‌له‌فیزیۆنی‌ گه‌لی‌‬ ‫كوردستانمان دامه‌زراند‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا‬ ‫ئه‌و كه‌ناڵه‌ ریكالمی‌ شانۆیه‌كی‌ ئێمه‌‬ ‫راده‌گرێ‌‌و‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی‌ نازانین"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وته‌ی‌ دالوه‌ر عه‌لی‌ سۆفی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ دوا به‌رهه‌می‌ تیپی‌‬ ‫پێشڕه‌وی‌ شانۆی‌ كوردییه‌‪ ،‬كه‌ ئێستا‬ ‫له‌سلێمانی‌ به‌ناوی‌ "خۆ نه‌تانكڕیوین"‬ ‫نمایش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫دالوه‌ر ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ستپێكردنی‌ نمایش���ی‌ شانۆنامه‌كه‌یان‬ ‫ریكالمه‌كه‌یان بردۆت���ه‌ چه‌ند كه‌ناڵێكی‌‬ ‫ته‌له‌فیزیۆنی‌‪ ،‬به‌خۆشحاڵییه‌كی‌ زۆریشه‌وه‌‬ ‫پێش���وازییان لێكراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌و‬ ‫ده‌یخاته‌رو ئه‌وه‌ی‌ توش���ی‌ سه‌رسوڕمانی‌‬ ‫ك���ردون‪ ،‬ل���ه‌دوای‌ چه‌ن���د ش���ه‌وێك‬ ‫له‌ریكالمكردن‪ ،‬ریكالمی‌ ش���انۆییه‌كه‌یان‬ ‫له‌ه���ه‌ردو كه‌ناڵ���ی‌ كوردس���ات‌و گه‌لی‌‬ ‫كوردستان راگیراوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "راگرتنی‌‬ ‫ریكالمه‌كه‌‪ ،‬ل���ه‌و دو كه‌ناڵه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئێمه‌‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌ك���راو بو‪ ،‬به‌ڕاس���تی‌ پێمان‬ ‫س���ه‌یربو‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌وه‌ یه‌كه‌مجاره‌ به‌و‬ ‫جۆره‌ مامه‌ڵه‌ له‌گ���ه‌ڵ به‌رهه‌مێكی‌ تیپی‌‬ ‫شانۆی‌ پێشڕه‌ودا ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ره‌تیش���یكردوه‌ ك���ه‌ ه���ۆكاری‌‬ ‫راگرتنه‌كه‌ی‌ به‌دیاریكراوی‌ بزانن "ده‌بێت‬ ‫له‌و دو كه‌ناڵه‌ بپرسن بۆ رایانگرتوه‌؟"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی‌ تیپی‌ ش���انۆی‌ پێشڕه‌و‬ ‫باس���ی‌ له‌وه‌ش���كرد‪ ،‬كه‌ ره‌نگه‌ ئه‌و دو‬ ‫كه‌ناڵ���ه‌ پاس���اوه‌كه‌یان ئ���ه‌وه‌ بێت كه‌‬ ‫ریكالمك���ردن به‌پاره‌یه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ده‌پرس���ێ‌ "ئای���ا مێژوی‌ تیپی‌ ش���انۆی‌‬ ‫پێشڕه‌و‪ ،‬هی‌ ئه‌وه‌یه‌ به‌و جۆره‌ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بكرێت؟ تیپی‌ ش���انۆی‌ پێش���ڕه‌و‬ ‫نزیكه‌ی‌ چل ساڵه‌ خزمه‌ت ده‌كات‪ ،‬ده‌بو‬ ‫خۆیان حس���ابی‌ ئه‌وه‌یان بكردایه‌‪ .‬باشه‌‬ ‫تیپی‌ پێش���ڕه‌و بایی‌ ئه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌و‬ ‫دو كه‌ناڵه‌ بێبه‌رامبه‌ر ده‌ ش���ه‌و ریكالمی‌‬ ‫بۆ بكه‌ن!؟"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك���ه‌ ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ راگرتنی‌ ریكالمه‌كه‌ له‌و دو كه‌ناڵه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌س���ه‌رۆكی‌ تیپه‌كه‌‪ ،‬مسته‌فا‬ ‫ئه‌حمه‌ده‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ ئێستا ئه‌و‬ ‫وه‌ك جاران نییه‌و هیچ نزیكییه‌كی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتیی‌ نیشتمانی‌ كوردستاندا نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و زیات���ر له‌بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌وه‌‬ ‫نزیكه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ دالوه‌ر عه‌ل���ی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌وه‌دا‪" ،‬ره‌نگ���ه‌ ئ���ه‌وه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫جی���اوازی‌ خه‌ڵك���ی‌ بێت ب���ۆ راگرتنی‌‬ ‫ریكالمه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ هیواخوازین ئه‌وه‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ تیپی‌ پێش���ڕه‌وی‌ شانۆی‌‬ ‫كوردی‌ له‌و‌ه گه‌وره‌تره‌ به‌وجۆره‌ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ زیاتر جێگای‌ سه‌رس���وڕمانه‌‬ ‫له‌الی‌ دالوه‌ر عه‌ل���ی‌‪ ،‬راگرتنی‌ ریكالمی‌‬ ‫ش���انۆنامه‌كه‌یه‌ له‌الی���ه‌ن ته‌له‌فیزیۆنی‌‬ ‫گه‌لی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌و‬ ‫رونیده‌كاته‌وه‌ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ ئه‌و كه‌ناڵه‌‬ ‫ئه‌ندامانی‌ تیپی‌ پێشڕه‌و رۆڵێكی‌ كارایان‬ ‫له‌دامه‌زراندنیدا بینیوه‌‌و له‌س���ه‌ر ده‌ستی‌‬ ‫"مامۆستا عوس���مان چێوار"ی‌ كۆچكردو‬ ‫دامه‌زراوه‌‪" ،‬ئێم���ه‌ خۆمان كه‌ناڵه‌كه‌مان‬ ‫دامه‌زراند‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا ریكالمی‌ ئێمه‌ی‌‬ ‫تێدا راده‌گیرێ‌‪ ،‬به‌راستی‌ سه‌یره‌!؟"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تیش���یكرده‌وه‌ ك���ه‌ راگرتنه‌كه‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌بڕیارێك���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌ هه‌بێت‌و وتی‌ "ره‌نگه‌ فه‌رمانی‌‬ ‫تاكه‌كه‌س���ێك بێت‪ ،‬چونكه‌ له‌س���لێمانی‌‬ ‫له‌هه‌م���و الیه‌ك���ه‌وه‌ ه���اوكاری‌ كراوین‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌الی���ه‌ن جه‌ناب���ی‌ پارێزگاری‌‬ ‫س���لێمانییه‌وه‌ داوای‌ ئه‌وه‌مان بۆ كراوه‌‬ ‫ئ���ه‌و هۆڵه‌ی‌ نمایش���ه‌كه‌ی‌ تێدا ده‌كه‌ین‬ ‫به‌نرخێكی‌ هه‌رزان بماندرێتێ‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌‌وباره‌یه‌وه‌ ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌كه‌ناڵ���ی‌ گه‌ل���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌ كرد‪،‬‬ ‫هاوڕێ‌ عه‌زیز لێپرس���راوی‌ به‌رنامه‌كانی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌ك���ه‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌ ‪ 4‬رۆژ‪،‬‬ ‫هه‌ر رۆژه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 10‬جار‪ ،‬ریكالمی‌ ئه‌و‬ ‫شانۆییه‌ بێبه‌رامبه‌ر كراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "بۆ‬ ‫ریكالمكردنێك كه‌ بێبه‌رامبه‌ر بێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫هه‌ر ب���ۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ ئاوێنه‌ چه‌ند‬ ‫جارێك په‌یوه‌ندی‌ به‌كه‌ناڵی‌ كوردساته‌وه‌‬ ‫كرد‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌ست نه‌بو‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪3‬‬

‫‌تاوانبارێکی‌ هێرشكردنه‌ سه‌ر ئاسۆس هه‌ردی‌ هه‌شت ساڵ حوكمدرا‬

‫"تۆمه‌تباران‌ له‌‪ 4‬كاتژمێردا ‪ 143‬ته‌له‌فۆنیان پێكه‌وه‌ كردوه‌"‬ ‫دادوه‌ره‌كان‌و دادگا ب���ه‌وه‌ تۆمه‌تب���ار‬ ‫بكه‌ی���ن كه‌ س���ه‌ربه‌خۆنین‌و وتی‌" ئه‌و‬ ‫حوكمه‌ی‌ له‌ده‌س���تدرێژیكردنه‌ س���ه‌ر‬ ‫ئاس���ۆ هه‌ردی دا ده‌رچو‪ ،‬ئاماژه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاش���كرایه‌ كه‌ دادگاكانمان ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫باش له‌دادوه‌ری‌ س���ه‌ربه‌خۆ‌و ئازادی‌‬ ‫گرتۆته‌ خ���ۆی‌‌و ده‌یانه‌وێت دادوه‌رانه‌‬ ‫حوكم بده‌ن"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ پاش حه‌وت‬ ‫دانیشتنی دادگای سلێمانی‬ ‫له‌دۆسیه‌ی هێرشكردنه‌ سه‌ر ئاسۆس‬ ‫هه‌ردی به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬به‌پێی بڕگه‌ی ‪ 3‬ماده‌ی ‪413‬‬ ‫بڕیاردرا به‌زیندانیكردنی (ر‪ ،‬ج‪،‬‬ ‫ئ) بۆ ماوه‌ی هه‌شت ساڵ‌و كه‌یسی‬ ‫دو تۆمه‌تباری دیكه‌ی دۆسیه‌كه‌ش‬ ‫له‌قۆناغی لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫وته‌ی پارێزه‌ری ئاسۆس هه‌ردی‬ ‫" ئه‌و سێ‌ كه‌سه‌ی له‌دۆسیه‌كه‌دا‬ ‫تۆمه‌تبارن له‌ماوه‌ی چوار كاتژمێردا‬ ‫‪ 143‬ته‌له‌فۆنیان به‌یه‌كه‌وه‌ كردوه‌"‪.‬‬

‫له‌كه‌یس ‌‬ ‫ی‬ ‫هێرشكردنه‌ سه‌ر‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‬ ‫دو تۆمه‌تبار‬ ‫ماون كه‌ هێشتا‬ ‫سزا نه‌دراون‌و‬ ‫دۆسیه‌كه‌یان‬ ‫له‌قۆناغی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و دو كه‌سه‌ش‬ ‫یه‌كێكیان‬ ‫هێرشكه‌ری‌‬ ‫راسته‌وخۆبوه‌‬ ‫بۆ سه‌ر ئاسۆس‬ ‫هه‌ردی‌‌‌و كه‌سه‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ش بڕیارده‌ر‌و‬ ‫هاوكاری‌ بوه‬

‫به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ س���ه‌نته‌ری‌ میترۆ بۆ‬ ‫داكۆك���ی‌ له‌رۆژنامه‌نوس���ان ره‌حمان‬ ‫غه‌ری���ب ئ���ه‌و هه‌ن���گاوه‌ی‌ دادگای‌‬ ‫به‌پۆزه‌تی���ف دای ‌ه قه‌ڵ���ه‌م‌و داوای‌ له‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���انه‌ ك���رد ك���ه‌ روبه‌روی‌‬ ‫لێ���دان‌و ده‌س���تدرێژی‌ ده‌بن���ه‌وه‌ داوا‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س���تدرێژیكاران تۆمار بكه‌ن‬ ‫وه‌ك نمونه‌ی‌ ئاسۆس هه‌ردی‌‪.‬‬ ‫رۆڵی ئه‌و تۆمه‌تباره‌ له‌هێرشكردنه‌‬ ‫سه‌رئاسۆس هه‌ردی چی بو كه‌‬ ‫حوكمدرا؟‬ ‫پ���اش ح���ه‌وت دانیش���تن‪ ،‬دادگا‬ ‫بڕیاریدا تۆمه‌تبارێك كه‌ پێش���تر دانی‬ ‫به‌تاوانه‌كه‌ی���دا نابو به‌هه‌ش���ت س���اڵ‬ ‫زیندانیكردن حوكمب���دات‪ ،‬به‌گوێره‌ی‬ ‫بڕگه‌ی ‪ 3‬ماده‌ی ‪ ،413‬ئه‌و تۆمه‌تباره‌‬ ‫شۆفێری ئه‌و ‪ BMW‬س���پییه‌ بو‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ستاوه‌ به‌گواستنه‌وه‌ی تۆمه‌تباره‌كه‌‬ ‫كه‌ هێرشی كرده‌ سه‌ر ئاسۆس هه‌ردی‬ ‫له‌نزیك كۆمپانیای‌ ئاوێنه‌ له‌ش���ه‌قامی‬ ‫سالمی ناو شاری‌ سلێمانی‌و‪ ،‬برینداری‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ماده‌یه‌ی ئه‌و تۆمه‌تباره‌ش���ی‬ ‫پ���ێ زیندانیكراوه‌‪ ،‬تایبه‌ت���ه‌ به‌لێدان‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی كوش���تن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌‬ ‫داواكاری‌ گش���تی‌‌و پارێزه‌ران���ی‬ ‫دۆسیه‌كه‌ی ئاس���ۆس هه‌ردی له‌دادگا‬ ‫داوایانك���رد كه‌ به‌پێی م���اده‌ی ‪406‬‬ ‫حوكمبدرێت ( هه‌وڵدان بۆ كوش���تن‬ ‫به‌پێی‌ پالن)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و تۆمه‌تب���اره‌ س���ه‌رله‌به‌یانی‬ ‫(‪ )2011/9/5‬له‌الی���ه‌ن ئاسایش���ی‬ ‫سلێمانییه‌وه‌ ده‌س���تگیركرا‌و دواتریش‬ ‫دان���ی به‌وه‌دانا ك���ه‌ به‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ له‌ جۆری‌ (بی‌ ئێم ده‌بلیو‪ ،‬ره‌نگ‬ ‫س���پی‌)و ئه‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ی لێخوڕیوه‌‬ ‫ك���ه‌ تۆمه‌تباره‌ك���ه‌ی گوس���تۆته‌وه‌‌و‬ ‫له‌ئاس���ۆس هه‌ردیی���ان داوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫سه‌رباری‌ داننانی‌ به‌م راستییه‌دا دواتر‬ ‫پاش���گه‌ز ده‌بێته‌وه‌‌و وتویه‌تی‌" له‌ژێر‬ ‫لێداندا ئه‌و قسانه‌م كردوه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی دوای هێرشکردنه‌سه‌ری‬ ‫پارێ���زه‌ری دۆس���یه‌كه‌ی ئاس���ۆس‬ ‫ه���ه‌ردی كارزان فازڵ به‌ئاوێنه‌ی وت "‬ ‫تائێس���تا بڕیارمان نه‌داوه‌ تانه‌ بده‌ین‬ ‫له‌بڕیاره‌ك���ه‌ی دادگا‌و ‪ 30‬رۆژم���ان‬ ‫له‌به‌رده‌ستدایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و تۆمه‌تباره‌ له‌دایكبوی ‪1979‬یه‌‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬یه‌حیا ئه‌حمه‌د‬

‫پێشمه‌رگه‌ بوه‌ له‌فه‌وجی‪4‬ی به‌رگری كه‌ كه‌س���ێك‌و ئه‌و تۆمه‌تباره‌ش���دا نیی ‌ه‬ ‫تایبه‌تن به‌پاسه‌وانیكردنی‌ كارگێڕێكی‌ به‌اڵم بڕیاره‌كه‌ی دادگای به‌الوه‌ گرنگه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی چیتر هێرش نه‌كرێته‌ س���ه‌ر‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫ئاس���ۆس ه���ه‌ردی س���ه‌باره‌ت هاواڵتی���ان‌و به‌تایب���ه‌ت چاالكوانانی‬ ‫به‌بڕیاره‌ك���ه‌ی دادگا رایگه‌یان���د ك���ه‌ مه‌ده‌نی‌و رۆژنامه‌نوسان‪.‬‬ ‫كارزان هۆكاری ئه‌وه‌ی ك ‌ه دۆسیه‌ی‬ ‫ئه‌و كێش���ه‌ی شه‌خس���یی له‌گه‌ڵ هیچ‬

‫ئ���ه‌م تۆمه‌تب���اره‌ پێ���ش تۆمه‌تباری‬ ‫س���ه‌ره‌كی كه‌وت���وه‌ كه‌ هێرش���ه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌ بۆ ئه‌وه‌ گێڕایه‌وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫پێشتر دانی به‌تۆمه‌ته‌كه‌یدا نابو‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ س���ه‌نته‌ری‌ میترۆ باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ نابێ���ت ئێمه‌ هه‌مو‬

‫دۆسیه‌ی دو تۆمه‌تباری دیكه‌‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای دۆس���یه‌كه‌دا چ���وار‬ ‫تۆمه‌تبار له‌دۆسیه‌كه‌دا تۆمه‌تباربون‪،‬‬ ‫كارزان ف���ازڵ وتیش���ی‌‪ ،‬به‌وپێی���ه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ئه‌و ده‌س���ته‌یه‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌دا ئازادكرا‪ ،‬له‌ئێس���تادا‬ ‫له‌كه‌یسی‌ هێرش���كردنه‌ سه‌ر ئاسۆس‬ ‫هه‌ردی دو تۆمه‌تبار ماون كه‌ هێش���تا‬ ‫سزا نه‌دراون‌و دۆسیه‌كه‌یان له‌قۆناغی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌دای���ه‌‪ ،‬ئه‌و دو كه‌س���ه‌ش‬ ‫یه‌كێكیان هێرش���كه‌ری‌ راسته‌وخۆبوه‌‬ ‫بۆ سه‌ر ئاس���ۆس هه‌ردی‌‌‌و كه‌سه‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ش بڕیارده‌ر‌و هاوكاری‌ بوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و دو كه‌س���ه‌ به‌ناوه‌كانی (ئ‪،‬‬ ‫ر) هێش���تا دۆس���یه‌كه‌یان له‌قۆناغی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌دای���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ پێش���تر ئه‌و‬ ‫تۆمه‌تب���اره‌ی رۆژی یه‌كش���ه‌ممه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دۆس���یه‌كه‌ حوكم���درا دانی‬ ‫به‌به‌ش���داریكردنی ئ���ه‌و دو كه‌س���ه‌دا‬ ‫ن���اوه‌‪ ،‬وتب���وی ئه‌وان هێرش���ه‌كه‌یان‬ ‫ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫كارزان له‌و باره‌یه‌وه‌ وتی ئه‌و س���ێ‬ ‫تۆمه‌تباره‌ به‌گوێره‌ی تۆماری كۆمپانیای‬ ‫ئاسیا س���ێڵ له‌ماوه‌ی چوار كاتژمێری‬ ‫به‌ر له‌روداوی هێرش���كردنه‌كه‌و دوای‬ ‫روداوی هێرشكردنه‌كه‌‪ 143 ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫ته‌له‌فۆنیی له‌نێوانیاندا ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫كارزان وتیش���ی به‌گوێ���ره‌ی ئ���ه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی له‌به‌رده‌س���تدان یه‌كێك‬ ‫له‌وان���ه‌ به‌كلكه‌ ده‌مانچه‌ له‌ئاس���ۆس‬ ‫ه���ه‌ردی داوه‌و له‌ح���ه‌وت ش���وێنه‌وه‌‬ ‫سه‌ری ش���كاندوه‌‪ ،‬كه‌سه‌كه‌ی دیكه‌ش‬ ‫هاوكاری كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‌ كه‌ ئێواره‌ی‌ ‪-9-29‬‬ ‫‪ 2011‬له‌الیه‌ن كه‌س���ێكه‌وه‌ به‌پاڵپشتی‌‬ ‫گروپێك له‌نزیك نوسینگه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌وه‌ له‌ش���ه‌قامی‌ سالم‬ ‫هێرش���كرایه‌ س���ه‌ری‌‌و به‌س���ه‌ختی‌‬ ‫بریندارك���را‪ ،‬ئێس���تا به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌‬ ‫كۆمپانی���ای‌ ئاوێنه‌یه‌و ماوه‌ی‌ ش���ه‌ش‬ ‫ساڵ سه‌رنوس���ه‌ری‌ یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئه‌هلی‌(هاواڵتی‌) بوه‌ له‌كوردس���تاندا‌و‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2006‬دا له‌گ���ه‌ڵ ژماره‌یه‌ك‬ ‫رۆژنامه‌نوس دوه‌م رۆژنامه‌ی‌ ئه‌هلییان‬ ‫به‌ن���اوی‌ ئاوێنه‌ ده‌ركردو بۆ ماوه‌ی‌ دو‬ ‫ساڵیش سه‌رنوسه‌ری‌ ئه‌و رۆژنامه‌یه‌ش‬ ‫بوه‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪2009‬دا خه‌اڵتی‌ جیهانی‌‬ ‫جوبران توینی‌ له‌لوبنان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬

‫هه‌ڵبژاردن له‌"بازنه‌و رایه‌ڵه‌كان"ی‌ گۆڕان ئه‌نجامده‌درێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان خوازیاره‌ جارێكیتر‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌بازنه‌و رایه‌ڵه‌كانی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا ئه‌نجامبدرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵسوڕاوێكی‌ دیاری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیش كه‌ خۆی‌و گروپه‌كه‌یان به‬ ‫‌"ڕا جیاوازو ناڕازی" ناوده‌بات‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌مه‌ش نمونه‌یه‌كی‌ تری‌ بڕیاری‌‬ ‫تاكڕه‌وییه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌ڕه‌رای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ م����اوه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێك����ه‌ هه‌وڵێك����ی‌ چ����ڕ له‌ئارادایه‌ بۆ‬ ‫ئاس����اییكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ن����دی‌ نێ����وان‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فای‌ رێكخ����ه‌ری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و س����ێ‌ هه‌ڵس����وڕاوی‌‬ ‫دی����اری‌ بزوتنه‌وه‌ك����ه‌ كه‌ ب����ه‌م دواییه‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ خۆیان سه‌باره‌ت به‌پێكهێنانی‌‬ ‫جڤات����ی‌ نیش����تمانی‌ راگه‌یاندبو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێش����تا ئ����ه‌م ناكۆكییانه‌ به‌ت����ه‌واوی‌‬ ‫نه‌ڕه‌ویوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ س����ه‌ردانی‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا بۆ ماڵی‌ "قادری‌‬ ‫حاجی‌ عه‌لی‌‌و س����االر عه‌زیز"‪ ،‬ئێس����تا‬ ‫وه‌ك ده‌ستپێش����خه‌رییه‌كی‌ دیك����ه‌ی‌‬ ‫ناوب����راو به‌رامبه‌ر به‌و گروپه‌ی‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫گۆڕاندا له‌پێكهێنانی‌ جڤاتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫ناڕازین بڕیاریداوه‌ سه‌رله‌نوێ‌ هه‌ڵبژاردن‬

‫له‌بازنه‌و رایه‌ڵه‌كانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‬ ‫ئه‌نجامبدرێت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و گروپه‌ له‌م‬ ‫بڕیاره‌ش ناڕازین‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌بڕی����اری‌ س����ه‌رله‌نوێ‌‬ ‫ئه‌نجامدان����ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵب����ژاردن بۆ بازنه‌و‬ ‫رایه‌ڵ����ه‌كان‪ ،‬یه‌كێك له‌و س����ه‌ركردانه‌ی‌‬ ‫رای‌ جیاوازیان هه‌ی����ه‌و ناڕازین له‌جۆرو‬ ‫ش����ێوازی‌ بڕیاردان‌و دروستكردنی‌ بڕیار‬ ‫له‌گۆڕان����دا به‌ئاوێن����ه‌ی‌ رایگه‌یان����د كه‌‬ ‫به‌هیچ جۆرێك ئه‌وان دژی‌ ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫نین له‌بازنه‌و رایه‌ڵه‌كاندا هه‌ڵبژێردراون‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "له‌گه‌ڵ‌ هیچ كه‌سێكیش����یاندا‬ ‫كێش����ه‌مان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌گه‌ڵ‌ جۆری‌‬ ‫دامه‌زراندنی‌ جڤاته‌كه‌دا ناكۆكین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌م هه‌ڵبژاردن����ه‌ش كه‌‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێته‌وه‌ له‌س����ه‌ر داوای‌ ئێمه‌‬ ‫نییه‌و پێشمان باش نییه‌ كه‌ باژێڕوانێك‬ ‫یان بازنه‌وانێك كاتی‌ دیاریكراوی‌ خۆی‌‬ ‫ته‌واونه‌كردبێ����ت جارێكیتر هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫به‌سه‌ردا بسه‌پێنرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش نمونه‌یه‌كی‌‬ ‫تری‌ بڕیاری‌ تاكڕه‌وییه‌ كه‌ بێ‌ پرس‌و را‬ ‫ده‌درێ����ت‪ ،‬هه‌روه‌كو ئ����ه‌و بڕیارانه‌ی‌ تر‬ ‫له‌نێویشیاندا بڕیاری‌ خودی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫جڤاته‌كه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا‪ ،‬س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئ����اگادار له‌ن����او بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ده‌نگی‌ ناڕه‌زایی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌جڤاته‌كه‌ له‌چه‌ند ده‌نگێكی‌‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫به‌گروپ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌س دانانیشێت‬

‫زۆر ك����ه‌م تێپ����ه‌ڕ ن����اكات‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫ئه‌وانه‌ش����یان كه‌ هه‌ڵس����وڕاوی‌ دیاری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك����ه‌ن له‌پێكهێنان����ی‌ جڤاته‌كه‌‬ ‫رازین‌و له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌یدا نین‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "گله‌ییه‌كان ته‌نها له‌دو س����ێ‌‬ ‫كه‌س����دا چڕ بۆته‌وه‌ ك����ه‌ گرنگترینیان‬ ‫ی مه‌حم����ود‌و قادری‌‬ ‫عوس����مانی‌ حاج���� ‌‬ ‫حاجی‌ عه‌لییه‌"‪.‬‬

‫وتیش����ی‌ "جڤاته‌ك����ه‌ خ����ۆی‌‬ ‫نه‌وش����یروان‬ ‫هه‌ڵناوه‌ش����ێنێته‌وه‌‌و‬ ‫مس����ته‌فاش بیر له‌هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناكات����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و وا بیر ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ پێش ئ����ه‌وه‌ی‌ مۆدێلی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌كوردس����تان بگۆڕێت ده‌بێت‬ ‫مۆدێلی‌ حیزبایه‌تی‌ بگۆڕێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م س����ه‌رچاوه‌یه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬

‫كه‌ ئیت����ر بزوتنه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان نایه‌وێت‬ ‫خاوه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌كی‌ هه‌میشه‌یی‌‬ ‫ب����ێ‌‌و كادێ����ری‌ به‌رخۆر‌و هه‌ڵئاوس����اوو‬ ‫فوتێكراوی‌ هه‌بێ‌‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌و هه‌واڵنه‌ش كه‌ ئێس����تا‬ ‫له‌الی����ه‌ن چه‌ند كه‌س����ایه‌تییه‌كی‌ دیاری‌‬ ‫شاری‌ سلێمانییه‌وه‌ له‌ئارادایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا له‌گ ‌هڵ‌ هه‌ریه‌ك‬

‫له‌"عوس����مانی‌ حاجی‌ مه‌حمود‌و قادری‌‬ ‫حاجی‌ عه‌لی‌‌و ساالر عه‌زیز" پێكبێته‌وه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ وتی‌ "هه‌نگاوی‌‬ ‫باش نراوه‌‌و مه‌سیج‌و مه‌سیجكاری‌ هه‌یه‌و‬ ‫نزیكه‌ له‌چاره‌سه‌ر"‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش����دا ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ نه‌وش����یروان مسته‌فا به‌گروپ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌س دانانیش����ێت‪ ،‬ئه‌و س����ێ‌ كه‌س����ه‌‬ ‫ده‌ش����ێت دانیش����تنیان به‌ئاماده‌بون����ی‌‬ ‫چه‌ند كه‌س����ێكی‌ تر ی����ان له‌گه‌ڵ‌ جڤات‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ بكرێ‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌ته‌نها له‌گه‌ڵیان‬ ‫دانانیشێت وه‌ك گروپێك‪.‬‬ ‫جڤات����ی‌ نیش����تمانی‌ ل����ه‌‪ 45‬ئه‌ندام‬ ‫پێكدێ����ت ك����ه‌ باژێ����ڕوان‌و رێكخ����ه‌ری‌‬ ‫ژوره‌كان‌و س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنه‌كان‬ ‫له‌خۆده‌گرێ����ت‪ ،‬وات����ه‌ ئه‌و كه‌س����انه‌ن‬ ‫ك����ه‌ پۆس����تیان هه‌ی����ه‌ له‌ناو گ����ۆڕان‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیش����دا بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ پێكهێنانی‌ جڤاتێكی‌ دیكه‌دایه‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ جڤاتی‌ گش����تی‪ ،‬كه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌ له‌خۆده‌گرێت پۆس����تییان‬ ‫نییه‌ له‌ناو بزوتنه‌وه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌م جڤاته‌یان‬ ‫به‌عه‌قڵ����ی‌ گۆڕان داده‌نرێت‌و باش����ترین‬ ‫پسپۆڕ‌و ش����اره‌زای‌ بواره‌ جیاوازه‌كانی‌‬ ‫تێدا كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌‬ ‫ئاوێنه‌ به‌ر له‌چه‌ند مانگێك نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا "قادری‌ حاجی‌ عه‌لی‌" راسپاردوه‌‬ ‫بۆ پێكهێنانی‌‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو نه‌یكردوه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫جه‌الل ‌ی سام ئاغا هه‌ڕه‌شه‌ له‌گه‌نده‌ڵكاران ده‌كات‬

‫له‌وتاری پیرۆزبایی ساڵی سێهه‌می خه‌اڵتکردندا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"ئه‌و گه‌نده‌ڵكارانه‌ی‌ كه‌ماڵ‌و سامانی‌‬ ‫گشتییان به‌تااڵنبردوه‌‪ ،‬له‌رۆژی‌ خۆیاندا‬ ‫سه‌ره‌یان دێت‌و به‌ر له‌عنه‌ت‌و نه‌فره‌تی‌‬ ‫خوداو میلله‌ت‌و مێژو ده‌كه‌ون"‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫قسه‌ی‌ سه‌رۆكی‌ پێشوتری‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێری‌ دارایی‌ سلێمانی‌ جه‌اللی‌ سام‬ ‫ئاغا بو كه‌ له‌كاتی‌ پێدانی‌ خه‌اڵتی‌‬ ‫سااڵنه‌ به‌ژماره‌یه‌ك فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫دیوانی‌ چاودێریی‌ دارایی‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رده‌م میدیاكاندا خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌مه‌راسیمی‌ خه‌اڵتی‌ سێهه‌مین ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیوانی‌ چاودێریی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ پێش����وتر ‌‬ ‫دارای����ی‌ جه‌اللی‌ س����ام ئاغا ك����ه‌ رۆژی‌‬ ‫‪ 13‬ی‌ ش����وبات له‌باڵه‌خان����ه‌ی‌ دی����وان‬ ‫له‌سلێمانی‌ سازكرا‪ ،‬له‌وته‌یه‌كی‌ ناوبراودا‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن پێشكه‌شكاری‌ مه‌راسیمه‌كه‌‬ ‫به‌ن����اوی‌ ئ����ه‌وه‌وه‌ خوێنرای����ه‌وه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ ه����ه‌وڵ‌و ماندوبونی‌‬ ‫سه‌رجه‌م كارمه‌ندانی‌ دیوانی‌ چاودێریی‌‬ ‫كرد‪ ،‬وت����ی‌" ئ����ه‌وه‌ بزانن شمش����ێری‌‬ ‫داد‌و ده‌س����تپاكی‌‌و چاونه‌ترس����یی‌ ئێوه‌‬ ‫گه‌نده‌ڵكارانی‌ تۆقاندوه‌‌و به‌رئه‌نجامیشی‌‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ ،‬زۆری‌ تری����ش م����اوه‌ بیكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و گه‌نده‌ڵكارانه‌ی‌ كه‌ ماڵ‌و س����امانی‌‬ ‫گش����تییان به‌تااڵنبردوه‌‪ ،‬ده‌بێ‌ بزانن كه‌‬ ‫ ‬ ‫به‌پێ����ی‌ مه‌نتیقی‌ مێژو ل����ه‌رۆژی‌ خۆیدا رێوڕه‌سمی دابه‌شکردنی خه‌اڵتی جه‌اللی سام اغا‬ ‫س����ه‌ره‌یان دێت‌و ب����ه‌ر له‌عنه‌تی‌ خودا‌و‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ره‌خنه‌ی‌ جدییان له‌سه‌ر ئه‌و سه‌ر ده‌یان الدان‌و ئیختیالس‌و گه‌نده‌ڵی‌ خه‌اڵتی����ان وه‌رگرت����وه‌‌و خه‌اڵته‌كه‌ دو‬ ‫میلله‌ت‌و مێژو ده‌كه‌ون"‪.‬‬ ‫له‌و مه‌راسیمه‌دا كه‌ له‌بینایه‌ی‌ دیوانی‌ بودجه‌ی ‌ه هه‌یه‌‌و له‌به‌ر ئه‌و كه‌موكوڕیی‌و گ����ه‌وره‌ گه‌وره‌ ك����ه‌ ده‌ره����ه‌ق به‌ماڵ‌و جۆره‌‪ ،‬خه‌الت����ی‌ فه‌رمانبه‌ری‌ نمونه‌یی‌‌و‬ ‫چاودێری����ی‌ له‌س����لێمانی‌ به‌ئاماده‌بونی‌ نارۆش����نییه‌ی‌ تێیدایه‌ ده‌نگی����ان پێی‌ موڵك����ی‌ گش����تی‌ ك����راون‪ .‬به‌پێی‌ ئه‌و خه‌اڵتی‌ خانمی‌ سه‌الر كه‌ ته‌نها ره‌گه‌زی‌‬ ‫كارمه‌ندانی‌ چاودێریی‌‌و ژماره‌یه‌ك میدیا ن����ه‌دا‪ ،‬به‌اڵم هه‌ردو الیه‌نی‌ ده‌س����ه‌اڵت‌و راپۆرتانه‌ی‌ چاودێری����ی‌ دارایی‌ ده‌بوایه‌ مێین����ه‌ ده‌گرێته‌وه‌"‪ ،‬ئه‌و به‌رپرس����ه‌ی‌‬ ‫به‌رێوه‌چو‪ ،‬خه‌اڵتی‌ ئه‌مساڵی‌ سه‌رۆكی‌ ئۆپۆزسیۆن رێككه‌وتن له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك ‪ 82‬ك����ه‌س بدرانایه‌ت����ه‌ دادگا كه‌ ماڵ‌و دی����وان ئاماژه‌ی‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌و‬ ‫پێش����وی‌ دیوانی‌ چاودێریی‌ دارایی‌ درا خاڵ كه‌ له‌وانه‌ پێویس����ته‌ له‌م خوله‌ی‌ موڵكی‌ گش����تییان خراپ به‌كارهێنابو‪ ،‬خه‌اڵته‌ ته‌نه����ا الیه‌نی‌ مادی‌ ناگرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ح����ه‌وت كارمه‌ن����دی‌ نمونه‌یی‌‌و چوار په‌رله‌ماندا یاساكانی‌ دیوانی‌ چاودێریی‌‌و به‌اڵم تائێس����تا ته‌نها ‪ 5‬كه‌س له‌پۆسته‌ به‌ڵكو الیه‌ن����ه‌ مه‌عنه‌وییه‌كه‌ی‌ زۆر له‌وه‌‬ ‫خانم����ی‌ س����ه‌الری‌ ئ����ه‌و دامه‌زراوه‌یه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ راژه‌‌و ده‌سته‌ی‌ نه‌زاهه‌ بچێته‌ جیاجیاكانی‌ حكومه‌ت دراونه‌ته‌ دادگا‌و گه‌وره‌تره‌‪.‬‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫جه‌الل����ی‌ س����ام ئاغا له‌س����ه‌روبه‌ندی‌‬ ‫راپۆرته‌كان له‌الی‌ په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت‌و‬ ‫حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ئه‌و یاس����ایه‌ بچێت����ه‌ بواری‌ دادگاكان مانه‌ت����ه‌وه‌‌و تۆزیان له‌س����ه‌ر خۆ خانه‌نش����ینكردنیدا زه‌وییه‌كی‌ هه‌بو‬ ‫مه‌راسیمی‌ سپاردنی‌ خه‌اڵتی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫فرۆشتی‌ به‌ ‪ 70‬ملیۆن دینار‌و پاره‌كه‌ی‌‬ ‫پێش����وتری‌ دیوانی‌ چاودێری����ی‌ دارایی‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا كار به‌س����ه‌رجه‌م نیشتوه‌‌و جێبه‌جێنه‌كراون‪.‬‬ ‫ئه‌مس����اڵ له‌كاتێك����دا ئه‌نجامده‌درێ����ت راپۆرته‌كانی‌ دیوان����ی‌ چاودێریی‌ دارایی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ گش����تی‌ دیوان����ی‌ خسته‌ بانكه‌وه‌‌و هه‌مو ساڵێك ئه‌و زیاده‌و‬ ‫ك����ه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان ماوه‌یه‌كه‌ سلێمانی‌ ده‌كرێت كه‌ له‌و كاته‌ی‌ جه‌الل ‌‬ ‫ی چاودێری����ی‌ دارایی‌ س����لێمانی‌ ئه‌حمه‌د قازانجه‌ی‌ ده‌ی����كات له‌رێگای‌ چاودێریی‌‬ ‫س����ه‌رقاڵی‌ گفتوگۆكردنێك����ی‌ گه‌رم����ه‌ س����ام ئاغا س����ه‌رۆكی‌ بو‪ ،‬توانی ‪ 2725‬ئه‌می����ن له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێنه‌ وتی‌ دارایی‌ سلێمانییه‌و‌ه دابه‌شده‌كرێت به‌سه‌ر‬ ‫له‌س����ه‌ر پرۆژه‌ یاس����ای‌ بودجه‌ی‌ ساڵی‌ راپۆرتی‌ له‌سه‌ر ده‌موده‌زگا جیاوازه‌كانی‌ "ئه‌م ‌ه سێهه‌مین س����اڵه‌ خه‌اڵت دابه‌ش ژماره‌یه‌ك ئافره‌تی‌ سه‌الر‌و فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫‪ 2013‬هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‪ ،‬الیه‌نه‌كانی‌ حكوم����ه‌ت ئاماده‌ب����كات‌و په‌نجه‌ بخاته‌ ده‌كرێ����ت تائێس����تا ‪ 29‬فه‌رمانب����ه‌ر نمونه‌ییدا‪ ،‬هاوكات خانویه‌كی‌ خۆش����ی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ له‌گرده‌كه‌ی‌ سه‌رچناره‌ تۆماری‌‬ ‫كردوه‌ ك����ه‌ دوای‌ كۆچ����ی‌ دوای‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكرێت به‌نه‌خۆشخانه‌یه‌ك بۆ هاواڵتیان‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ پێشوتری‌ دیوانی‌ چاودێریی‌‬ ‫دارایی‌ جه‌اللی‌ س����ام ئاغا له‌الی‌ زۆرێك‬ ‫له‌چاودێران به‌حوكمی‌ كاره‌كه‌ی‌ كه‌ زۆر‬ ‫به‌جدییانه‌ ئه‌نجامیداوه‌‌و توانیویه‌تی‌ له‌و‬ ‫كاته‌دا كه‌ ئه‌و سه‌رۆكایه‌تی‌ كردوه‌ ببێته‌‬ ‫ده‌زگایه‌كی‌ "ئاكتیڤ‌و بوێر"‌و به‌حوكمی‌‬ ‫هه‌ڵویسته‌كانی‌‪ ،‬به‌یه‌كێك له‌ره‌مزه‌كانی‌‬ ‫دژه‌ گه‌نده‌ڵی‌ ده‌ناس����رێت له‌سلێمانی‌‌و‬ ‫سه‌رتاسه‌ری‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫خه‌اڵت����ی‌ ئه‌مس����اڵی‌ له‌كاتێك����دا درا‬ ‫ك����ه‌ ی����ادی‌ خۆپیش����اندانه‌كانی‌ ‪17‬ی‌‬ ‫شوباتی‌‪ 2011‬ی‌ س����لێمانی‌‌و ناوچه‌كانی‌‬ ‫تری‌ هه‌رێم����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ ‪ 62‬رۆژ به‌رده‌وام‬

‫بو ‪ 10‬قوربانیش����ی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬جه‌الل ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ام ئاغ����ا له‌و ده‌م����ه‌دا ك����ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌وه‌ له‌فه‌ره‌نسا بو په‌یامێكی‌‬ ‫بۆ خۆپیش����انده‌رانی‌ س����ه‌رای‌ سلێمانی‌‬ ‫نارد به‌ناونیشانی‌" ئه‌و گولالنه‌ی‌ ده‌نرێن‬ ‫به‌س����نگی‌ گه‌نجان����ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ب����ێ‌ بنرێن‬ ‫به‌گه‌نده‌ڵییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌نامه‌ك����ه‌دا ك����ه‌ له‌ژم����اره‌ ‪264‬ی‌‬ ‫رۆژنام����ه‌ی‌ ئاوێن����ه‌ ل����ه‌ ‪2011-3-1‬‬ ‫باڵوكرای����ه‌وه‌‪ ،‬هات����وه‌ " وێن����ه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫گه‌نجانه‌ی‌ له‌ش����ارو ش����ارۆچكه‌كانماندا‬ ‫ده‌كوژرێن‌و بریندار ده‌كرێن كه‌ له‌دوریی‬ ‫واڵته‌وه‌ ده‌یانبینم هانم ده‌ده‌ن ئه‌م نامه‌‬ ‫كراوه‌یه‌تان بۆ بنوسم"‪.‬‬ ‫ناوبراو له‌و په‌یامه‌دا كه‌ له‌به‌رده‌ركی‌‬ ‫س����ه‌را له‌ن����او خۆپیش����انده‌رانیش‬ ‫خوێندرایه‌وه‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫راستییه‌ك هه‌یه‌ به‌رپرسان‌و ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫كه‌ناڵه‌كانیان ده‌یانه‌وێت بیش����ارنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناتوانن‪ ،‬ئه‌و راس����تییه‌ش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ " خه‌ڵك بێ����زاره‌‌و دژی‌ گه‌نده‌ڵییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و گه‌نده‌ڵییه‌ ك����ه‌ جه‌نابتان ده‌یبینن‬ ‫له‌به‌رده‌متان‌و له‌پش����تان‪ ،‬له‌راستتان‌و‬ ‫له‌چه‌پتان بێ‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ جوڵه‌یه‌ك بكه‌ن‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ل����ه‌و نامه‌یه‌دا هاتوه‌ " پاش‬ ‫بیس����تنی‌ بیس����ت س����اڵ له‌حوكمڕانی‌‬ ‫كوردی‌ ئێس����تاش كار به‌یاسای‌ قوه‌ت‬ ‫ده‌كرێ‌ نه‌ك به‌قوه‌تی‌ یاس����ا‪ ،‬هیوادارم‬ ‫كاتی‌ ئ����ه‌وه‌ مابێ‌ كار به‌قوه‌تی‌ یاس����ا‬ ‫بكرێ‌ به‌بێ‌ جیاوازی‌"‪.‬‬ ‫له‌كۆتای����ی‌ نامه‌ك����ه‌دا هاتوه‌ " ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێوه‌ چاره‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ نه‌كه‌ن‪ ،‬دڵنیابن‬ ‫ئه‌زمونه‌ك����ه‌ش‌و ده‌س����ه‌اڵت‌و هه‌م����و‬ ‫به‌هاكانیشمان له‌ده‌ستده‌چن"‪.‬‬ ‫جه‌اللی‌ عومه‌ری‌ س����ام ئاغا له‌ساڵی‌‬ ‫‪ 1941‬له‌گه‌ڕه‌كی‌ سه‌رشه‌قامی‌ سلێمانی‌‬ ‫له‌دایكبوه‌‪ ،‬ده‌رچوی‌ كۆلیژی‌ بازرگانی‌‌و‬ ‫ئابوری ش����اری‌ به‌غدایه‌‪ ،‬ساڵی‌ ‪1974‬‬ ‫به‌ش����داری‌ شۆڕش����ی‌ ئه‌یلولی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌كابینه‌ی‌ یه‌كه‌م���� ‌‬ ‫ك����راوه‌ به‌راوێ����ژكار تا س����اڵی‌ ‪1999‬‬ ‫دواتر كاندیدكراوه‌ بۆ س����ه‌رۆكی‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێری����ی‌ دارایی‌‌و بۆ ماوه‌ی‌ هه‌ش����ت‬ ‫ساڵ تا ‪ 2011-1-17‬س����ه‌رۆكی‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێریی‌ دارایی‌ بوه‌‪.‬‬

‫خالید شوانی‌‪ :‬كورد ته‌نها ناوبژیوان نابێت‬

‫"خاڵی‌ ته‌قاندنه‌وه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كانی‌ سوننه‌ له‌به‌غدا ده‌بێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی‌‬ ‫كورد له‌به‌غدا كۆبووه‌وه‌وه‌‪ ،‬خالید‬ ‫شوانی ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراق كه‌‬ ‫یه‌كێك بوو له‌به‌شداربووان‪ ،‬ده‌ڵێت"‬ ‫تێروانینی‌ كورد به‌و شێوه‌یه‌یه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫كۆبوونه‌وه‌‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌ك بكرێت بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌ی‌ شیعه‌و سوننه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ داواكاریه‌كانی‌ كورد له‌پێشه‌وه‌‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫"كورد ته‌نها ناوبژیوان نابێت"‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌ خالید شوانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫لیژن���ه‌ی‌ یاس���ایی‌ په‌رله‌مان���ی‌ عێ���راق‬ ‫رایگه‌یاند " ك���ورد نایه‌وێت بچێته‌ هیچ‬ ‫ناكۆكیه‌ك���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر كۆبوونه‌وه‌ی���ه‌ك‬ ‫ی���ان ده‌ستپێش���خه‌ریه‌ك بكرێ���ت ب���ۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێش���ه‌ی‌ نێوان شیعه‌و‬ ‫س���وننه‌‌‪ ،‬ك���ورد داواكارییه‌كان���ی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌خاته‌ پێش���ه‌وه‌ی‌ ه���ه‌ر رێككه‌وتنێك‬ ‫ك���ه‌ بكرێ���ت"‪ ،‬ش���وانی‌ ئه‌م���ه‌ زیات���ر‬ ‫روونده‌كاته‌وه‌‌و ئام���اژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ئیداره‌دانی‌ ئه‌و قه‌یرانه‌ سیاسیه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كورده‌وه‌ ده‌بێت به‌و ئاراس���ته‌یه‌ بێت كه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌ كورد بپارێزرێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ته‌نها رۆڵی‌ ناوبژیوان ببینێت‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌میدیاكاندا قس���ه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ده‌كرێت‌و‬ ‫پێش���بینی‌ ده‌كرێت كه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫بارزان���ی‌ كۆتایی‌ ئه‌م مانگ���ه‌ له‌هه‌ولێر‬ ‫كۆبوونه‌وه‌ی���ه‌ك بۆ الیه‌ن���ه‌ ناكۆكه‌كانی‌‬ ‫عێراق س���ازبكات‪ ،‬ش���وانی‌ ب���اس له‌وه‌‬

‫ده‌كات كه‌ باڵوێ���زی‌ ئه‌مه‌ریكاو یه‌كێتی‌‬ ‫ئه‌ورپ���ا داوای���ان له‌بارزان���ی‌ ك���ردوو‌ه‬ ‫كه‌ ده‌ستپێش���خه‌ریه‌ك ب���كات‌و‪ ،‬وتی‌"‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و ده‌ستپێش���خه‌ریه‌ زه‌مینه‌‬ ‫سازی بۆ بكرێت تا بتوانێت ئه‌نجامێكی‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئێس���تا ته‌نها گفتوگۆ له‌باره‌ی‌‬ ‫ئه‌و ده‌ستپێش���خه‌ریه‌وه‌ ده‌كرێت‌و كاتی‌‬ ‫خۆی‌ بریاری‌ له‌سه‌ر ده‌درێت"‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر سوننه‌ بۆی‬ ‫بچێته‌سه‌ر ئامانج ‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیان‬ ‫كاركردن ‌ه بۆ‬ ‫دروستکردنی‬ ‫هه‌رێم له‌ڕێگای‬ ‫ده‌ستوری یا ‌ن‬ ‫دیفاکتۆوه‌‬

‫" خاڵی‌ ته‌قاندنه‌وه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كانی‌‬ ‫سوننه‌‌ له‌به‌غدا ده‌بێت"‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ یاس���ایی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێ���راق خالی���د ش���وانی‌ س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌خۆپیشاندانه‌كانی‌ سونه‌ له‌پارێزگاكانی‌‬ ‫رۆژئ���اوای‌ عێ���راق ده‌ڵێ���ت "خاڵ���ی‌‬ ‫ته‌قاندنه‌وه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كان له‌به‌غدای‌‬ ‫پایته‌خت ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ هه‌فته‌ی‌ رابردوو سوننه‌‌كان‬ ‫ویس���تیان هه‌ڵویس���تی‌ حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌‬ ‫مالكی‌‌و ش���یعه‌كان تاقیبكه‌نه‌وه‌ كاتێك‬ ‫كه‌ بانگه‌شه‌یان كرد كه‌ خۆپیشاندانه‌كان‬ ‫ده‌گوازن���ه‌وه‌ بۆ به‌غ���دای‌ پایته‌خت "كه‌‬ ‫زانییان هه‌ڵوێس���تی‌ ش���یعه‌كان تونده‌‬ ‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬ ‫ ‬ ‫پاشگه‌زبوونه‌وه‌یه‌ك له‌هه‌ڵوێسته‌كه‌یاندا خالید شوانی‬ ‫دیارب���وو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ به‌مانای‌ ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان خۆپیش���اندان له‌به‌غدا ناكه‌ن‪ ،‬سه‌ر به‌لیس���تی‌ كوردس���تانییه‌‌و وه‌ك بۆ ئه‌وان ره‌خس���اندووه‌‪ ،‬مامه‌ڵه‌كردنی‌ به‌رنامه‌رێژیه‌وه‌ به‌ره‌و رێكخس���تنی‌ زیاتر‬ ‫ئه‌وان به‌دوای‌ پالنی‌ به‌دیلدا ده‌گه‌رێن بۆ حیزبی���ش س���ه‌ر به‌یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ حكومه‌تیش له‌گه‌ڵ ئه‌و خۆپیش���اندانه‌دا ده‌روات‌و گوتار‌و هه‌ڵوێس���تیان له‌جاران‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كانی‌ كوردس���تانه‌ پێیوای��� ‌ه كه‌ س���وننه‌‌كان به‌و ئاراس���ته‌یه‌ نییه‌ كه‌بتوانێت به‌ده‌م یه‌كگرت���و تره‌" س���ه‌ره‌تا به‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانیان گواسته‌وه‌ بۆ به‌غدا درێ���ژه‌ به‌خۆپیش���اندانه‌كانیان ده‌ده‌ن‌و كێش���ه‌كانیانه‌وه‌ بچێ���ت‌و داواكاری‌ ده‌س���تیپێكرد كه‌ داواكاری‌ پارێزگایه‌ك‬ ‫جی���اوازی‌ هه‌ب���وو له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێكی‌ تر‪،‬‬ ‫دۆراو نه‌بن له‌و هه‌نگاوه‌ی‌ كه‌ده‌ینێن‪ ،‬هه‌ر وتی‌ "س���وننه‌‌ وابیرده‌كن���ه‌وه‌ ك ‌ه ئه‌مه‌ خۆپیشانداران گه‌مارۆ بدات"‪.‬‬ ‫خالید ش���وانی‌ كه‌ دانیش���توی‌ شاری‌ به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌ وتاره‌كانی‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌شه‌ سوننه‌‌كان خۆیان به‌جۆرێكی‌ ده‌رفه‌تێكه‌ هاتۆته‌ پێش‌و وا به‌ئاس���انی‌‬ ‫تر ئاماده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كان واز له‌خۆپیشاندانه‌كان ناهێنن‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌ركوك���ه‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ رۆژ راب���ردوودا ده‌رك���ه‌وت وت���اره‌كان زیاتر‬ ‫ی ب���ه‌رۆژ خۆپیش���اندانه‌كان به‌رفراوانت���ر له‌ی���ه‌ك ده‌چوون‪ ،‬ئاراسته‌كه‌ش���ی‌ یه‌ك‬ ‫له‌و بارودۆخ���ه‌ هه‌رێمایه‌تی‌‌و ئاڵۆزییه‌ ‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ تر بگوازنه‌وه‌ بۆ به‌غدا"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن��� ‌هی‌ یاس���ایی‌ ك���ه‌ له‌عێراق���دا هه‌ی���ه‌ ده‌رفه‌ته‌ك���ه‌ی‌ زیاتر ده‌بن‪ ،‬له‌رووی‌ ش���ێوازی‌ خۆپیشاندان‌و ئاراسته‌ بوو"‪.‬‬

‫ش���وانی‌ زانیاری‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاش���كراكرد‬ ‫ك���ه‌ ئێس���تا هه‌ندێ���ك گرووپ���ی‌‬ ‫تون���دره‌وی‌ ئیس�ل�امی‌‌و به‌عس���ییه‌كان‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ تێروانینی‌ گه‌وره‌ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌ناو خۆپیش���اندانه‌كاندا كه‌ ئه‌مانه‌ بۆ‬ ‫خۆی‌ ئ���ه‌وه‌ نیش���ان ده‌دات كه‌ "چه‌ند‬ ‫ئه‌جێندایه‌كی‌ سیاس���ی‌ هه‌یه‌ له‌پش���ت‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئامانج���ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫خۆپیش���اندانه‌كه‌ كه‌ له‌ده‌ستگیركردنی‌‬ ‫پاس���ه‌وانه‌كانی‌ وه‌زی���ری‌ دارایی‌ عێراق‬ ‫رافی���ع عیس���اوی‌ ل���ه‌‪ 2012-12-12‬ه‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێكردووه‌‪ ،‬خالید شوانی‌ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ "س���وننه‌‌كان له‌و كاته‌وه‌ له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌‌دان له‌ژێر هه‌ره‌ش���ه‌ی‌ نه‌ماندان‌و‬ ‫وج���ودی‌ س���وننه‌‌ له‌ژێر هه‌ره‌ش���ه‌دایه‌‪،‬‬ ‫پێیانوایه‌ به‌م ئاراسته‌ی‌ ئێستا وه‌زعه‌كه‌‬ ‫بروات نه‌ك ش���ه‌ریك نین له‌ده‌سه‌اڵتدا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو وجودی‌ سوننه‌‌ وه‌ك پێكهاته‌یه‌ك‬ ‫له‌به‌رده‌م مه‌ترسیدایه‌"‪.‬‬ ‫شوانی‌ باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ سوننه‌‌كان‬ ‫س���ه‌رله‌نوێ‌ ل���ه‌ ئێس���تادا ده‌یانه‌وێت‬ ‫قورس���ایی‌ خۆی���ان دروس���تبكه‌نه‌وه‌‬ ‫"پارس���ه‌نگی‌ خۆی���ان له‌ناو هاوكێش���ه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانی‌ عێراقدا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫راس���ته‌قینه‌ بهێنن���ه‌وه‌ ئ���اراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆیان بچێته‌ س���ه‌ر ئامانجی‌ س���ه‌ره‌كی‌‬ ‫ئێستایان كاركردنه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ناوچه‌كانی‌‬ ‫خۆی���ان كۆنترۆڵ بك���ه‌ن‪ ،‬ئینجا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ده‌ستوری‌ بێت هه‌رێمێك‬ ‫دروستبكه‌ن‪ ،‬یان له‌رێگای‌ دروستكردنی‌‬ ‫دیفاكتۆوه‌ هه‌رێم دروست بك ‌هن‌و جارێكی‌‬ ‫تر به‌غدا به‌ئاسانی‌ نه‌توانێت ده‌ست له‌و‬ ‫ناچه‌یه‌و كاروباریان وه‌ربداته‌وه‌"‪.‬‬

‫کوردستانی‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌ی كه‌ركوك‪ :‬بڕوام وایه‌‬

‫كه‌ركوك به‌شێك نییه‌ له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫"حه‌سه‌ن تۆران" سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ كه‌ركوك له‌سه‌ر به‌ره‌ی‌‬ ‫توركمانی‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر ئه‌م كێشانه‌ی‌ عێراق‬ ‫به‌رده‌وامبن‪ ،‬ئه‌وا قۆناغی‌ زۆر‬ ‫مه‌ترسیدار به‌ڕێوه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ بۆشاییه‌كی‌‬ ‫ئه‌من���ی‌ زۆر هه‌یه‌ له‌كه‌رك���وك‪ ،‬بۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاك���و ئێس���تا ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێزگای‌‬ ‫كه‌ركوك نه‌یتوانیوه‌ لێپرسینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئه‌منیدا بكات؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن ت���ۆران‪ :‬دۆس���یه‌ی‌ ئه‌منی‌‬ ‫له‌شاری‌ كه‌ركوك دۆس���ێیه‌كی‌ ئاڵۆزه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ به‌هێزی‌ هه‌یه‌ به‌دۆسیه‌ی‌‬ ‫سیاس���ییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئێم���ه‌ نه‌توانین‬ ‫بارودۆخی‌ سیاسیی‌ باش بكه‌ین من بڕوا‬ ‫ناكه‌م بتوانرێت چاره‌س���ه‌ری‌ دۆس���یه‌ی‬ ‫ئه‌منی‌ بكرێت له‌م پارێزگایه‌‪ ،‬ئێستا كێشه‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ندو مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫ناوچه‌ دابڕاوه‌كان‌و ئیداره‌كردنی‌ دۆسیه‌ی‬ ‫ئه‌منیی���ش له‌م ناوچانه‌دا به‌ش���ێكه‌ له‌و‬ ‫كێشانه‌‪ ،‬ئێمه‌ بڕوامان وایه‌ كه‌ دۆسیه‌ی‬ ‫ئه‌من���ی‌ پێویس���ته‌ له‌الی���ه‌ن خه‌ڵك���ی‌‬ ‫پارێ���زگای‌ كه‌ركوك���ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ببرێ���ت‬ ‫به‌سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌كانییه‌وه‌‪ .‬ئه‌و هێزانه‌ی‌‬ ‫كه‌ جوڵێن���راون چ له‌الیه‌ن ناوه‌نده‌وه‌ چ‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌رێمه‌وه‌ ناتوانن ئاس���ایش بۆ‬ ‫كه‌ركوك دابین بكه‌ن‪ .‬ئێمه‌ وه‌ك توركمان‬ ‫له‌كه‌ركوك بۆ چاره‌سه‌ری‌ دۆخی‌ ئه‌منی‌‬ ‫پێش���نیارێكمان كرد كه‌ هێزێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫ب���ۆ كه‌رك���وك دابمه‌زرێت له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ كه‌ركوك پێكهاتبێ به‌ڕێژه‌ی‌‬ ‫له‌ ‪ %32‬بۆ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌و سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫ئه‌م هێزه‌ش له‌الیه‌ن كوڕی‌ ئه‌م شاره‌وه‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌ ناوه‌ند تاكو‬ ‫ئێس���تا وه‌اڵمێكمانی‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫له‌هه‌فته‌كان���ی‌ راب���ردودا دانیش���تنێكی‌‬ ‫تایبه‌ت ده‌كه‌ین له‌س���ه‌ر خراپی‌ ره‌وشی‌‬ ‫ئه‌منی‌ كه‌ركوك بۆ تاوتوێكردنی‌ پرسی‌‬ ‫دۆسیه‌ی‌ ئه‌منی‌ به‌میوانداری‌ به‌رپرسانی‌‬ ‫ئه‌منی‌ كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌كاتی‌ ته‌قینه‌وه‌كانی‌ به‌رده‌م‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ پۆلیس���ی‌ كه‌ركوك���دا‬ ‫ئێوه‌ وه‌ك توركم���ان له‌چه‌ند په‌یجێكی‌‬ ‫فه‌یس���بوكه‌وه‌ لیس���تێكتان باڵوكرده‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ پۆس���ته‌ ئه‌منێكان���ی‌ كه‌ركوك���ی‌‬ ‫تێدابون باسی‌ ئه‌وه‌تان كرد كه‌ له‌ ‪%99‬‬ ‫پۆسته‌كان به‌ده‌س���ت كورده‌وه‌یه‌‪ ،‬ئایه‌‬ ‫ئێ���وه‌ ئامانجت���ان له‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫لیسته‌ ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ بڵێن كورد به‌رپرسه‌‬ ‫له‌تێكچونی‌ دۆخی‌ ئه‌منی‌ كه‌ركوك؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬س���ه‌ره‌تا من نازانم‬ ‫ئه‌وه‌ كێ ئه‌و لیس���ته‌ی‌ باڵوكردوه‌ته‌وه‌‬ ‫من له‌وه‌ به‌رپرس���یار نیم‪ ،‬به‌اڵم ماده‌ی‌‬ ‫‪ 23‬له‌یاس���ای‌ ‪36‬ی‌ ساڵی‌ ‪ 2008‬به‌رونی‌‬ ‫ئام���اژه‌ به‌گرنگی‌ یه‌كس���انی‌ ده‌كات بۆ‬ ‫پۆسته‌ ئه‌منێكان له‌پارێزگای‌ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌قێكی‌ یاساییه‌ بابه‌تێكی‌ سیاسی‬ ‫نییه‌‪ ،‬پاش تێپه‌ڕبونی‌ چوارس���اڵ زیاتر‬ ‫به‌س���ه‌ر ئه‌م یاس���ایه‌دا رێژه‌ی‌ توركمان‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ پۆلیس���ی‌ كه‌ركوك‬ ‫‪%8‬ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ڕاس���تیدا ده‌بێت رێژه‌ی‌‬ ‫توركمان له‌‪ %32‬بێت‌و ئێمه‌ش ئه‌فسه‌ری‌‬ ‫به‌توانامان هه‌یه‌ له‌نه‌ت���ه‌وه‌ی‌ توركمان‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ كاركردنیان���دا له‌م���اوه‌ی‌ ده‌‬ ‫س���اڵی‌ رابردودا توانیویانه‌ بونی‌ خۆیان‬ ‫بسه‌لمێنن‌و شیاوی‌ ئه‌و پۆسته‌ بن‪ .‬ئه‌م‬ ‫دابه‌شكردنی‌ پۆس���ته‌ به‌شێكی‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫پارێزگای‌ كه‌ركوك به‌رپرسیاره‌و به‌شێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناخۆی‌ عێراقی‌‪ .‬به‌ڵێ‬ ‫په‌راوێزخستنی‌ توركمان هه‌یه‌ له‌پارێزگای‌‬ ‫كه‌ركوك له‌پۆسته‌ ئه‌منێكانداو پێویسته‌‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ ئه‌م كێشه‌یه‌ بكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ به‌گرنگ���ی‌ ده‌زان���ن‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌كه‌رك���وك ئه‌نجامبدرێت‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ش كۆس���پتان بۆ‬ ‫دروستكردوه‌؟‬ ‫حه‌سه‌ن تۆران‪ :‬سه‌ره‌تا یاساكه‌ ده‌ڵێت‬ ‫پێویسته‌ هه‌ڵبژاردنی‌ كه‌ركوك له‌ڕێگای‌‬ ‫یاس���ایه‌كی‌ تایبه‌ت���ه‌وه‌ رێكبخرێت‪ ،‬له‌م‬ ‫یاسایه‌دا باس له‌ته‌وافوق ده‌كات له‌نێوان‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ كه‌ركوك ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬من بڕواناك���ه‌م كه‌ هه‌وڵی‌‬ ‫جدی‌ الیه‌نه‌كان هه‌بێت بۆ نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێكهاته‌كان���ی‌ كه‌رك���وك‌و گه‌یش���تن‬ ‫به‌ده‌رئه‌نجامێ���ك‪ .‬له‌یاس���اكه‌دا به‌رونی‌‬ ‫ده‌ڵێت پێویس���ته‌ تۆم���اری‌ ده‌نگده‌ران‬ ‫ن���وێ بكرێت���ه‌وه‌ پێ���ش ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌كان له‌پارێ���زگای‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی‌ یاس���ایی‌ سه‌رله‌نوێ‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك توركمان له‌كه‌ركوك‬ ‫ده‌ڵێی���ن م���اوه‌ی‌ نزیك���ه‌ی‌ نۆ س���اڵه‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن له‌كه‌ركوك ئه‌نجام نه‌دراوه‌و‬ ‫یاسایه‌كیان داڕشت له‌س���اڵی‌ ‪ 2008‬بۆ‬ ‫نوێكردن���ه‌وه‌ی‌ (س���جل)ی‌ ده‌نگده‌ران‪،‬‬

‫ئای���ه‌ بۆچ���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێن���ه‌ران‬ ‫ی���ان ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران هه‌ڵناس���ێ‬ ‫به‌پێكهێنانی‌ لیژنه‌یه‌ك بۆ س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی‌ ن���اوی‌ ده‌نگده‌ران له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ش گ���وێ‌ له‌تێبینیه‌كانی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌‬ ‫توركمان بگیرێت؟ ئایا ئێمه‌ به‌رپرس���ین‬ ‫له‌نوێكردنه‌وه‌ی‌ ن���اوی‌ ده‌نگده‌ران؟! با‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان هه‌ڵبس���تن به‌نوێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوی‌ ده‌نگده‌ران دواتر ئێمه‌ش ده‌توانین‬ ‫رو له‌سندوقه‌كانی‌ ده‌نگدان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ه‌ بۆچ���ی‌ ئێ���وه‌ ئه‌م‬ ‫مه‌رجانه‌ت���ان نه‌ب���و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن ت���ۆران‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ ئه‌رش���یفی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق ده‌بینێ���ت ك���ه‌‬ ‫توركمان بۆچونی‌ هه‌ب���و له‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق‌و داوایانكرد كه‌ پێویسته‌ تۆمارێكی‌‬ ‫ن���وێ ب���ۆ ده‌نگ���ده‌ران ئاماده‌بكرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ‪‌un‬و ئه‌مه‌ریكیی���ه‌كان هاتنه‌ ناو‬ ‫بابه‌ته‌ك���ه‌و به‌ڵێنیان���دا ك���ه‌ دوابه‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان لیژنه‌یه‌ك پێكده‌هێنرێت‬ ‫بۆ نوێكردنه‌وه‌ی‌ تۆم���اری‌ ده‌نگده‌ران‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ پێكنه‌هێنرا‬ ‫تاكو گه‌یش���ته‌ ئه‌م رۆژه‌‪ ،‬من پێش���نیار‬ ‫ده‌كه‌م ك���ه‌ لیژنه‌ی���ه‌ك پێكبهێنرێت بۆ‬ ‫سه‌رله‌نوێكردنه‌وه‌ی‌ تۆماری‌ ده‌نگده‌ران‬ ‫یان ئه‌گه‌ر س���ه‌رله‌نوێكردنه‌وه‌ی‌ تۆماری‌‬ ‫ده‌نگده‌رانش نه‌كرێت پێویسته‌ ته‌وافوق‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌ر یاس���اكه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫له‌س���ه‌ر س���ه‌رجه‌م الیه‌ن���ه‌كان چ كورد‬ ‫بێت یان توركمان یان عه‌ره‌ب پێویسته‌‬ ‫چه‌ن���د سازش���ێك بك���ه‌ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫بگه‌ن���ه‌ ده‌رئه‌نجامێك ب���ۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬ئێم���ه‌ وه‌ك توركمان دوا‬ ‫پێشنیاری‌ خۆمان كه‌ كردومانه‌ ده‌ڵێین‬ ‫با ئه‌نجامدان���ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ پارێزگاكان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫بكرێت له‌ی���ه‌ك رۆژداو پێش���موایه‌ ئه‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌ پێویس���تی‌ به‌گفتوگ���ۆی‌ زیاتر‬ ‫هه‌یه‌ له‌نێوان الیه‌نه‌كان‪ ،‬من پێش���نیار‬ ‫ده‌ك���ه‌م ك���ه‌ لیژنه‌ی���ه‌ك پێكبهێنرێت‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران���ی‌ عێراق له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش���تی‌ ‪ un‬ب���ۆ گه‌یش���تن‬ ‫به‌یاس���ایه‌كی‌ تایب���ه‌ت‌و ئه‌نجامدان���ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێن���ه‌ران‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان له‌یه‌ك رۆژدا بۆ‬ ‫كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ناو ش���ه‌قامی‌ توركمانیدا‬ ‫هه‌س���ت ده‌كرێ���ت ئێوه‌ ته‌نه���ا به‌ره‌ی‌‬ ‫توركمان���ی‌ به‌نوێنه‌ری‌ توركمان ده‌زانن‪،‬‬ ‫هۆكاری‌ ئه‌مه‌ چییه‌؟‬

‫ئه‌گه‌ر ناكۆكییش‬ ‫له‌نێوان من‌و‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوكدا‬ ‫هه‌بێت ناكۆكییه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌نێوان ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫یاسا داڕشتنه‌وه‌و‬ ‫جێبه‌جێكردندایه‌و‬ ‫ی‬ ‫هیچ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫به‌ناكۆكی نێوان دو‬ ‫كه‌سه‌وه‌ نییه‌‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬ئێمه‌ ئه‌م قس���ه‌ی ‌ه‬ ‫ناكه‌ی���ن‪ ،‬مه‌یدانی‌ توركمان���ی‌ چه‌ندین‬ ‫حیزب���ی‌ تێدایه‌ كه‌ خ���اوه‌ن مێژویه‌كی‌‬ ‫پڕ س���ه‌روه‌رین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژادنه‌كانی‌ پێش���وی‌‬ ‫پارێ���زگای‌ كه‌رك���وك قورس���ایی‌ هه‌مو‬ ‫حیزبه‌كان ده‌زانین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێ���وه‌ خزمه‌تكردن به‌التانه‌وه‌‬ ‫گرنگه‌ یان وه‌رگرتنی‌ پۆس���ت‪ ،‬هه‌س���ت‬ ‫ده‌كرێت له‌دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ تۆ ئه‌و پۆسته‌ت‬ ‫وه‌رگرت���وه‌ هه‌ڵوێس���تتان گۆڕان���كاری‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتوه‌ به‌رامبه‌ر كورد‌و له‌ئه‌وان‬ ‫نزیكبونه‌ته‌وه‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬یه‌كه‌م ئه‌م پۆس���ته‌‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ یاس���او رێكه‌وتنی‌ سیاس���ی‬ ‫له‌نێ���وان پێكهاته‌كان���ی‌ كه‌ركوك���ه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س���تمانهێناوه‌‪ ،‬به‌بیرم���ان دێ���ت‬ ‫گفتۆگۆكان���ی‌ س���اڵی‌ ‪ 2009‬س���ه‌باره‌ت‬

‫باشترین چاره‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ركوك‬ ‫ی‬ ‫بكرێته‌ هه‌رێمێك ‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆو‬ ‫ی‬ ‫به‌هاوبه‌ش ‌‬ ‫له‌الیه‌ن پێكهات ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كانییه‌و‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێت‬ ‫به‌راده‌س���تكردنی‌ ئ���ه‌م پۆس���ته‌ ب���ۆ‬ ‫یه‌كێ���ك له‌كه‌س���ایه‌تییه‌كانی‌ توركمان‬ ‫به‌پێ���ی‌ یاس���ای‌ ‪ 23‬دوات���ر دواخرا بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ دو س���اڵی‌ دیكه‌‪ ،‬من پرسیارێك‬ ‫پێچه‌وان���ه‌ی‌ پرس���یاره‌كه‌ی‌ تۆ ده‌ك ‌هم‌و‬ ‫ده‌ڵێم گۆڕانكاری‌ له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كورده‌وه‌ روی���داوه‌ له‌به‌رامبه‌ر پێكهاته‌ی‌‬ ‫توركم���ان؟! م���ن وا هه‌س���ت ده‌ك���ه‌م‬ ‫ك���ه‌ حیزبه‌ سیاس���ێكان له‌ه���ه‌ردوالوه‌‬ ‫تێگه‌یشتن له‌وه‌ی‌ كه‌ركوك له‌الیه‌ن یه‌ك‬ ‫نه‌ته‌وه‌وه‌ ناتوانرێت به‌ڕێوه‌ببرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫نزیكه‌بونه‌وه‌كه‌ له‌ه���ه‌ردوالوه‌ بوه‌و هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌پۆس���ته‌وه‌ نییه‌‪ ،‬پۆس���ت‬ ‫ئه‌مڕۆ دێت سبه‌ی‌ ده‌ڕوات گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئای���ا پێكهاته‌كانی‌ كه‌رك���وك ده‌توانن‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ پێكه‌وه‌ژی���ان بنیاتبنێن كه‌‬ ‫پێشتر بنیاتیان نابوو پێكه‌وه‌ ده‌ژیان؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ب���ه‌ره‌ی‌ ئێ���ران‌و پارتی���ش له‌به‌ره‌ی‌‬ ‫توركیای���ه‌‪ ،‬ئێ���وه‌ش وه‌ك پارتێك���ی‌‬ ‫توركمان���ی‌ به‌پارتێكی‌ نزیك له‌توركیاوه‌‬ ‫داده‌نرێن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ تێبینی‌ ده‌كرێت‬ ‫ئێوه‌ له‌یه‌كێتی‌ نزیكترن وه‌ك له‌پارتی‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن ت���ۆران‪ :‬ئێم���ه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫هه‌میشه‌ به‌س���ه‌رجه‌م حیزبه‌ كوردێكان‬ ‫ده‌ڵێی���ن كه‌ ئاماده‌ی���ن كه‌ركوك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌الی‌ ئێمه‌وه‌ گرنگه‌ یه‌ك هه‌ڵوێس���تی‬ ‫هه‌بێ���ت له‌الیه‌ن كورده‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ قس���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ناوخ���ۆی‌ حیزب���ه‌كان ناكه‌ین‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیم���ان پێیان���ه‌وه‌ نیی���ه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵوێستی‌ كورد ده‌كه‌ین‬ ‫وه‌ك ی���ه‌ك هه‌ڵوێس���تی‌‌و نزیكبونه‌وه‌و‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌ هه‌ر حیزبێك له‌توركمان‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر هه‌ڵوێست‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬باس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت به‌ڕێزت‬ ‫له‌گه‌ڵ پارێزگاری‌ كه‌رك���وك ناكۆكیتان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ تا چه‌ند راسته‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬په‌یوه‌ن���دی‌ نێوان‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاو پارێزگاری‌‬ ‫كه‌ركوك په‌یوه‌ندییه‌كی‌ باش���ه‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫ناكۆكیش هه‌بێ���ت ناكۆكییه‌كه‌ له‌نێوان‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ داڕش���تنه‌وه‌و جێبه‌جێكردن‌و‬ ‫هی���چ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌ناكۆك���ی نێوان دو‬ ‫كه‌س���ه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ زۆر به‌المانه‌وه‌‬ ‫گرنگ���ه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ نێ���وان پارێزگارو‬ ‫جێگری‌ پارێزگارو س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن‬ ‫له‌باش���ترین حاڵدا بێت تاكو به‌باشترین‬ ‫ش���ێوه‌ بتوانرێت خزمه‌ت به‌دانیشتوانی‌‬ ‫شاری‌ كه‌ركوك بكرێت‌و ئه‌گه‌ر ناكۆكی‌‌و‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك هه‌بێ���ت هه‌م���و الیه‌كمان‬ ‫به‌گفتوگۆ چاره‌سه‌ری‌ ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پرۆژه‌یه‌ك هه‌ی���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوك بكرێته‌ هه‌رێمێكی‌ سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ئایا‬ ‫ئێوه‌ پشتگیری‌ لێده‌كه‌ن وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی‌‬ ‫توركمان یاخود به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫حه‌سه‌ن تۆران‪ :‬پێموابێ ئه‌وه‌ پرۆژه‌ی‌‬ ‫توركمانه‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌ك كه‌ كه‌ركوك بكاته‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ س���ه‌ربه‌خۆو به‌ئیداره‌یه‌ك���ی‌‬ ‫هاوبه‌ش له‌نێوان پێكهاته‌كانی‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫ئێم���ه‌ پێمانوایه‌ كه‌ ئه‌وه‌ چاره‌س���ه‌ره‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و پرۆژه‌یه‌ له‌س���اڵی‌ ‪2003‬ه‌وه‌‬ ‫جێبه‌جێبكرای���ه‌ ئه‌وا ئێس���تا كه‌ركوك‬ ‫له‌باش���ترین دۆخدا بو‪ .‬ئه‌مڕۆ كه‌ركوك‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت فرۆكه‌خانه‌ی���ه‌ك بكات���ه‌وه‌‬ ‫به‌اڵم به‌غ���دا رێگه‌ ن���ادات‪ ،‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫پااڵوگه‌یه‌ك دروست بكه‌ین بۆ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫به‌غ���دا رازی‌ نابێت‪ ،‬ده‌مانه‌وێت ده‌رماڵه‌‬ ‫بۆ فێرخوازان س���ه‌رف بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌غدا‬ ‫رێگه‌ نادات‪ ،‬ده‌مانه‌وێت نه‌خۆش له‌سه‌ر‬ ‫پ���اره‌ی‌ پت���رۆدۆالر بنێرین���ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت به‌غداد رێگه‌ نادات‪ ،‬سه‌رجه‌م ئه‌م‬ ‫كێشانه‌مان ته‌واو ده‌بێت ئه‌گه‌ر توانیمان‬ ‫كه‌ركوك بكه‌ینه‌ هه‌رێمێكی‌ س���ه‌ربه‌خۆ‬ ‫به‌ئیداره‌یه‌ك���ی‌ هاوبه‌ش���ه‌وه‌ له‌نێ���وان‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌و حاڵه‌ته‌دا ئێوه‌ بڕواتان‬ ‫به‌كوردستانییه‌تی‌ كه‌ركوك نییه‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬من وه‌ك توركمانێك‬ ‫بڕوام وایه‌ كه‌ركوك به‌شێك نییه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و رێزم هه‌یه‌ بۆ ئه‌وانی‌ ده‌ڵێن‬ ‫كه‌ركوك به‌شێكه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫من ب���ڕوام وایه‌ كه‌ كه‌ركوك ش���ارێكی‌‬ ‫عێراقییه‌ به‌پێناسه‌یه‌كی‌ توركمانی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی‌ توركمان‬ ‫م���اده‌ی‌ ‪ 140‬چۆن ده‌بین���ن‌و تێبینیتان‬ ‫له‌سه‌ری‌ چییه‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬من پێموایه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ قسه‌ له‌سه‌ر ماده‌ی‌ ‪140‬‬ ‫ده‌كه‌ن ماده‌كه‌یان نه‌خوێندوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بوه‌ به‌هوتافێكی‌ سیاس���ی‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاگاداری‌ هه‌ندێ بابه‌ت بن كه‌ پێویسته‌‬ ‫ل���ه‌و ماده‌یه‌ جێبه‌جێ بكرێ���ت‪ .‬ماده‌ی‌‬ ‫‪ 140‬س���ێ قۆناغه‌‪ ،‬له‌م���اده‌ی‌ (تگبیع)‬ ‫ك���ه‌ قۆناغی‌ یه‌كه‌مه‌ ده‌ڵێت پێویس���ته‌‬ ‫ئ���ه‌و زه‌ویی���ه‌ داگیركراوان���ه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫رژێمی‌ پێشوه‌وه‌ داگیركراون بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ خاوه‌نه‌كانیان‪ .‬م���ن ده‌ڵێم ئایا هیچ‬ ‫له‌زه‌وییه‌ داگیركراوه‌كانی‌ كوردو توركمان‬ ‫گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ب���ۆ خاوه‌نه‌كانیان یان تاكو‬ ‫ئێس���تا ئه‌م خاڵه‌ چاره‌س���ه‌ر نه‌كراوه‌؟‬ ‫ئایا هاوپه‌یمانی‌ كوردستانی‌ چی‌ كردوه‌‬ ‫بۆ گێڕان���ه‌وه‌ زه‌ویی���ه‌ داگیركراوه‌كانی‌‬ ‫توركم���ان‌و كورد بۆ خاوه‌نی‌ ره‌س���ه‌نی‌‬ ‫خۆیان؟ پێویس���ته‌ م���اده‌ی‌ ‪ 140‬وه‌ك‬ ‫هه‌موی‌ س���ه‌یر بكرێت ن���ه‌ك ته‌نها باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ بكه‌ین كه‌ س���ه‌رژمێری‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫كه‌ركوك ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���ه‌ر هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ چ���ۆن له‌پێكهێنانی‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌ ده‌ڕوانن‪ ،‬پشتگیری‌‬ ‫لێده‌كه‌ن یان هه‌ڵوێستی‌ ئێوه‌ چییه‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬ئێمه‌ هه‌ڵوێس���تمان‬ ‫رونبوو هێ���زی‌ دیجله‌م���ان ره‌تكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌ پارێ���زگای‌ كه‌رك���وك‬ ‫ئێم���ه‌ به‌(ح���ه‌زه‌ره‌وه‌) له‌پێكهێنان���ی‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی‌ دیجله‌مان روانی‌‌و پێشنیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌مان كرد كه‌ ئۆپه‌راسیۆنی‌ كه‌ركوك‬ ‫دابمه‌زرێ���ت له‌كه‌رك���وك ك���ه‌ رۆڵ���ه‌ی‌‬ ‫كه‌رك���وك‌و پێكهاته‌كان���ی‌ كه‌ركوك بن‌و‬ ‫ئه‌منییه‌تی‌ كه‌ركوك بپارێزێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌باره‌ت به‌خۆپیش���اندانی‌‬ ‫ش���اره‌ س���ونێكانی‌ عێراق هه‌ڵوێستێكی‌‬ ‫رون نییه‌ له‌الیه‌ن توركمانه‌وه‌‪ ،‬ئایه‌ ئێوه‌‬ ‫پشتگیری‌ ده‌كه‌ن یان به‌پێچه‌وانه‌وه‌؟‬ ‫حه‌س���ه‌ن تۆران‪ :‬ئێم���ه‌ پێمانوایه‌ كه‌‬ ‫خۆپیش���اندان مافێكی‌ ره‌وای‌ سه‌رجه‌م‬ ‫پێكهات���ه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌كه‌و پێویس���ته‌ هه‌ر‬ ‫خۆپیش���اندانێك ك���ه‌ ئه‌نجامده‌درێ���ت‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ده‌س���توردا بێت‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش پێمانوای���ه‌ پرۆژه‌ی‌ سیاس���ی‌‬ ‫له‌عێراق كێش���ه‌ی‌ تێدایه‌و ئه‌م كێشانه‌‬ ‫ت���ازه‌ نیی���ه‌‪ ،‬به‌بیرتان دێت كێش���ه‌ی‌‬ ‫متمانه‌سه‌ندنه‌وه‌ له‌سه‌رۆك وه‌زیران دواتر‬ ‫كێش���ه‌ی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدای‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنی‌ دیجل���ه‌ لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كێشانه‌ هه‌موی‌ هه‌ن‌و ئێمه‌ وه‌ك توركمان‬ ‫پێمانوایه‌ له‌كه‌ركوك كێشه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كورد‬ ‫كێش���ه‌ی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌ هه‌یه‌و توركمان‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌و هه‌روه‌ها عه‌ره‌بیش‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناكرێ كه‌رك���وك له‌گ���ه‌ڵ پارێزگاكانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ عێ���راق به‌راورد بكه‌ی���ن‪ .‬ئێمه‌‬ ‫پاڵپش���تی‌ مافی‌ گشتی‌ خۆپیشانده‌رێك‬ ‫ده‌كه‌ین له‌چوارچێ���وه‌ی‌ هێمنیدا بێت‌و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ ده‌س���تورو یاسادا بێت‌و‬ ‫پێویسته‌ سه‌رجه‌م كێشه‌كان به‌گه‌ڕانه‌وه‌‬ ‫بۆ ده‌س���تورو یاسا چاره‌س���ه‌ر بكرێن‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م كێشانه‌ی‌ عێراق به‌رده‌وامبن‬ ‫ئه‌وا قۆناغی‌ زۆر مه‌ترس���یدار به‌ڕێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ ئاواته‌خوازین عێ���راق نه‌گاته‌ ئه‌و‬ ‫قۆناغانه‌‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت‬

‫جوانییەکانی ناڕێکی‬ ‫بەشی «‪»2‬‬ ‫ه���ەر قس���ەیەک دەرب���ارەی ڕێک���ی‬ ‫بکرێت‪ ،‬قسەش���ە دەربارەی سیستم‌و‬ ‫چوارچێوەکانی‪« .‬ڕێکی» دروش���می‬ ‫سیستمە بۆ فراوانکردنی سنوورەکانی‬ ‫خ���ۆی تا ئ���ەو ئەندازەی���ەی هەموو‬ ‫ئەلتەرناتیڤێک لەخۆی بگرێت‪ ،‬سیستم‬ ‫هیچ نییە جگە لەهەوڵێکی نەپساو بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی دیاردەو دژەکەشی لەناو‬ ‫یەک ج���ۆرە ڕێکخس���تن‌و پەیوەندی‬ ‫لۆژیکیدا‪ .‬ب���ەاڵم بەرلەوەی لەس���ەر‬ ‫سیستم‌و س���نوورەکانی قسەبکەم «‬ ‫بە گەڕانەوە بۆ ــ ئەرنس���تۆ الکالو ــ‬ ‫کە بۆچوونەکەی س���ەرەوە کەم‌و زۆر‬ ‫چڕکردنەوەیەکی بۆچوونەکانی ئەوە»‬ ‫دەمەوێت لەم بەشانەدا قسە لەهەندێک‬ ‫لەو بۆچوونانە بکەم کە زەمینەیان بۆ‬ ‫« ڕێک ـ پەرس���تی» خۆش���کردوە‪،‬‬ ‫بەجۆرێک هەر قس���ەکردنێک لەس���ەر‬ ‫ڕێکی یاخود ڕێکپەرستی بەبێ ئاماژە‬ ‫بۆ ئەو ڕیشە فەلسەفی‌و دینیانە کارێکی‬ ‫ناتەواو دەبێت‪ .‬ئەوەی لەکۆمەڵگاکانی‬ ‫ئێمەدا ترسێکی قووڵ لەناڕێکی هەیە‪،‬‬ ‫لەوەوە هاتووە کە هەتا کەسانێکیش‬ ‫کە دەوێرن بیر لەگۆڕان‌و ئەلتەرناتیڤ‬ ‫بکەنەوە‪ ،‬هێش���تا تەواو گیرۆدەی ئەو‬ ‫ئەگەر‌و دەرفەت‌و ئەلتەرناتیڤانەن کە‬ ‫خودی سیستم پێشکەش���یاندەکات‪،‬‬ ‫لێرەوەی���ە فیکری ڕادی���کال الی ئێمە‬ ‫هێزی گومانکردنی لەخودی سیس���تم‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو هێزی گومانکردنی بەندە‬ ‫بەچوارچێوەی سیس���تەم‌و گرێدراوی‬ ‫ئەگەرەکان���ی ناو سیس���تم خۆیەتی‪.‬‬ ‫ه���ەر ئ���ەم ڕاستییەش���ە وایک���ردوە‬ ‫الی ئێم���ە سیاس���ەت «پۆلەتیک»‬ ‫«نەوەک پۆلەتی���کال» ببێتە هەموو‬ ‫ش���تێک «لەس���ەر جی���اوازی نێوان‬ ‫ئ���ەم دوو چەمکە نوس���ینێکی بچوکم‬ ‫ئامادەکردوە‪ ،‬بەڵک���و لەداهاتوویەکی‬ ‫نزیک���دا دەرف���ەت هەبێ���ت‌و بیخەمە‬ ‫بەردەست خوێنەران»‪ .‬هەر کاریگەری‬ ‫ئەو سنوورانەشە وایکردوە ڕۆشنبیرانی‬ ‫ئێم���ە لەب���ری بەدیوی فەلس���ەفەدا‬ ‫بشکێنەوە «کە ئەگەرە ڕادیکالەکانی‬ ‫دەرەوەی سیس���تمیش دەپشکنێت»‬ ‫بەدیوی سیاسەتدا بش���کێنەوە «کە‬ ‫تەنیا لەس���نووری جوڵەی سیس���تم‬ ‫خۆی���دا دەبزوێت‌و لەوی���ادا بۆ گۆڕان‬ ‫دەگەڕێت»‪ .‬بەکورتی سیس���تەم ئەو‬ ‫هێزە لۆژیکییەیە کە ئەلتەرناتیڤەکانی‬ ‫گۆڕانی���ش لەخۆی���دا کۆدەکات���ەوە‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا ناسیستم پەڕینەوەیە بۆ ئەو‬ ‫جێگایەی کە چیتر سیستەم ناتوانێت‬ ‫بیری لێبکاتەوەو بیری تێدا بکاتەوە‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ە لەلۆژیکی سیاس���ییەوە‬ ‫موبارەک‌و مرس���ی دوو دژو دوو نەیار‬ ‫دیارن‪ ،‬بەاڵم لەلۆژیکی سیستم‌و لەبۆتە‬ ‫گەورەکەی���دا هەردووکی���ان دوو دیوو‬ ‫دوو دەرکەوت���ەی هەمان سیس���تمن‪،‬‬ ‫بەاڵم «وەک ئەرنستۆ الکالو» دەڵێت‬ ‫«شارس���تانگەرایی»و «بەربەریی»‬ ‫دوو جۆرە سیستمی دژن کە شێوەی‬ ‫جیهانبین���ی یەکێکیان لەناو ش���ێوە‬ ‫جیهانبینی ئەویتردا کارناکات‌و پێکەوە‬ ‫کۆنابنەوە‪.‬‬ ‫بە کورتی لەدونیای ئێمەدا دەش���ێت‬ ‫گوم���ان لەسیاس���ەتێکی دیاریک���راو‬ ‫بکرێت‪ ،‬بەاڵم گومانکردن لەسیس���تم‬ ‫تائێس���تا مەحاڵ���ە‪ .‬قس���ەکردنیش‬ ‫لەس���ەر جوانییەکانی ناڕێکی‪ ،‬هەوڵە‬ ‫ب���ۆ ئاماژەکردن بۆ ئ���ەو درزەی کە‬ ‫دەش���ێت بەرەو لەقکردنی سیس���تم‌و‬ ‫لەرزاندن���ی ی���ان ب���ەرەو دەرەوەی‬ ‫سیس���تم بمانبات‪ ،‬هەڵبەت دەرەوەی‬ ‫سیس���تم بەکەرەس���تەکانی خ���ودی‬ ‫سیس���تەم دەستنیش���ان ناکرێت‪ .‬کە‬ ‫باس لەناڕێکیش دەکەی���ن ئاماژە بۆ‬ ‫ڕەگەزگەلێک ناکەین ئاس���ان بچنەوە‬ ‫ژێر ڕکێفی سیستم‪ ...‬لەم ڕوانگەیەوە‬ ‫من واتێدەگەم کە ترس لەناڕێکی‪ ،‬یان‬ ‫شۆڕش���کردن بەناوی ڕێکخستنەوەی‬ ‫ناڕێکییەکان���ەوە‪ ،‬یان س���ەیرکردنی‬ ‫ئەم سیس���تمەی ئەم���ڕۆ وەک ئەوەی‬ ‫فۆرمی ش���ێواوی سیس���تمێکی کامڵ‬ ‫بێت‌و هەندێک ڕیفۆرم بیخاتەوە س���ەر‬ ‫فۆرمە ئەسڵییە ڕاست‌و دروستەکەی‪،‬‬ ‫هی���چ نیی���ە جگ���ە لەئیش���ی خودی‬ ‫هەمان سیس���تەم‪ .‬بۆیە کاتێک باس‬ ‫لەجوانییەکانی ناڕێکی دەکەم ئاماژە‬ ‫بۆ جێگای���ەک دەکەم لەدەرەوەی ئەو‬ ‫بیرکردنەوەی���ە‪ ...‬وەک چۆن ئەدۆرنۆ‬ ‫لەمینیم���ا مۆراڵیاکەی���دا دەیگ���ووت‬

‫لەدونیای ئێمەدا‬ ‫دەشێت گومان‬ ‫لەسیاسەتێکی‬ ‫دیاریکراو‬ ‫بکرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گومانکردن‬ ‫لەسیستم تائێستا‬ ‫مەحاڵە‬ ‫«ئیشی هونەر ئەوەیە‪ ،‬پشێوی «فەوزا‬ ‫ـ کای���ۆس» بنێتە ن���او ڕێکییەوە»‬ ‫بەبڕوای من ئیش���ی تێفکرین بەگشتی‬ ‫لەخۆرهەاڵتدا بانگهێشتی ناڕێکییە بۆ‬ ‫ناو ڕێکییە کوش���ندەو خنکێنەرەکان‪.‬‬ ‫هەڵب���ەت ئ���ەم بۆچوون���ەی ئەدۆرنۆ‬ ‫لەڕاس���تیدا درێژک���راوەی بۆچوونێکی‬ ‫کارل کراوس���ە‪ ،‬لەکتێبێکدا کە ساڵی‬ ‫‪ 1912‬دەرچووەو لەوێدا کراوس دەڵێت‬ ‫«هونەر ژیان ب���ەرەو ناڕێکی دەبات‪،‬‬ ‫ش���اعیرە گەورەکان���ی مرۆڤایەت���ی‬ ‫بەردەوام پش���ێوی دروس���تدەکەن»‪.‬‬ ‫«بڕوانە وتارەک���ەی فیکتۆر تزمێگاچ‬ ‫لەکتێب���ی‪ :‬قوتابخان���ەی فرانکفورت‌و‬ ‫دەرەنجامەکان���ی‪ .‬کۆمەڵ���ە وتارێک‬ ‫لەکۆکردن���ەوەی ئەکس���ل هۆنێ���س‌و‬ ‫ئەلبرێش���ت وێلمەر‪ .‬چاپ���ی ‪.1986‬‬ ‫بەرلی���ن‪ .‬ل ‪ .»328‬ئەم���ڕۆ کە الی‬ ‫ئێم���ە بیروبۆچوونی سەیروس���ەمەرە‬ ‫لەس���ەر ئەدۆرن���ۆ دەخوێنین���ەوە‪،‬‬ ‫هۆک���ەی ئ���ەو دی���وە ڕادیکالەی ئەم‬ ‫فەیلەس���وفەیە کە ئەوانەی سنووری‬ ‫بیرکردنەوەی���ان لەس���نووری دیوارو‬ ‫کەناڵە هەرە تەس���کەکانی سیستمدا‬ ‫قەتیس���بووە‪ ،‬نایانکرێ���ت تێیبگەن‪.‬‬ ‫ئەدۆرنۆ کە دەڵێت «ناڕێکی بریتییە‬ ‫لەهەقیقەت���ی هارمۆنییەت» «هەمان‬ ‫س���ەرچاوەی پێش���وو»‪ .‬مەبەستێتی‬ ‫بڵێ بێ قس���ەکردن لەس���ەر ناڕێکی‬ ‫ناکرێ���ت بیر ل���ەدەرەوەی سیس���تم‬ ‫بکەینەوە‪ .‬یان وەک فیکتۆر تزمێگاج‬ ‫روونیکردۆتەوە «هەقیقەت دەربارەی‬ ‫ڕێکی‌و هارمۆنییەت لەڕێگای نارێکی‌و‬ ‫نەتەباییەوە ڕووندەکرێتەوە»‪ .‬نەوەک‬ ‫ئەدۆرن���ۆ بڵێت جگە لەئەدەب‌و هونەر‬ ‫هیچ ش���تێکی تر بوونی نییەو گرنگ‬ ‫نییەو نرخی نییە «دەرەنجامگیری وا‬ ‫کۆمیدی تەنیا لەعەقڵی خاوەنەکانیدا‬ ‫بوونی هەیە نەوەک الی ئەدۆرنۆ»‪.‬‬ ‫بۆ ئ���ەوەی بتوانین ل���ەم دژایەتییەی‬ ‫نارێکی تێبگەین پێوییستە لەڕیشەکانی‬ ‫ڕێکگەرایی‪ ،‬یاخود سیستمس���االریی‬ ‫تێبگەی���ن‪ .‬بەدرێژایی مێ���ژووی دین‌و‬ ‫فەلس���ەفە هەوڵدراوە ئەو یاس���ایانە‬ ‫بدۆزرێنەوە کە لەپش���تی شتەکانەوە‬ ‫بەردەوام���ی‌و جێگ���ری‌و ڕێکی���ان‬ ‫بەخشیوە بەسیس���تمەکان‪ .‬لەبەرگی‬ ‫س���ێهەمی کۆکارەکانی فەیلەس���وف‌و‬ ‫زان���ای ئەڵمانی «جۆرج کریس���تۆف‬ ‫پەرەگرافێک���ی‬ ‫لیش���تنبێرگ»دا‬ ‫س���ەرەنجڕاکێش هەیە کە هەمیش���ە‬ ‫شوێنی سەرەنجی زاناو فەیلەسوفانی‬ ‫دوای خۆی بووە‪ .‬لیشتنبێرگ دەڵێت‬ ‫«دەبێت باوەڕم���ان وابێت کە هەموو‬ ‫ش���تێک هۆکارێکی هەی���ە‪ ،‬هەروەک‬ ‫جاڵجاڵۆک���ە چ���ۆن تەون���ی خ���ۆی‬ ‫دەچنێت‪ ،‬بۆئەوەی مێش‌و مێش���وولە‬ ‫بگرێت‪ ،‬بێئەوەی پێش���وەخت بزانێت‬ ‫کە مێش‌و مێشولە هەر لەدونیادا هەن‬ ‫یان نین»‪« .‬بڕوانە‪ :‬جۆرج کریستۆف‬ ‫لیش���تنبێرگ‪ ،‬کۆی نوسین‌و نامەکان‪.‬‬ ‫بەرگ���ی س���ێهەم‪ .‬چاپی مینش���نی‬ ‫س���اڵی ‪ ،1991‬الپ���ەڕە ‪ .»181‬ئەم‬ ‫قسەیەی لیشتبێرگ لەبنەڕەتدا‪ ،‬جۆرە‬ ‫گەمەیەک‌و دەستکارییەکی ڕستەیەکی‬ ‫دیکەی باکۆنە لەس���ەر هەمان بابەت‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪6‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫لێپرسراوی‌ مه‌ڵبه‌ند ‌ی ‪‌ 4‬ی دهۆك‪:‬‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌دهۆك نه‌ده‌سه‌اڵته‌‌و نه‌ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ئا‪ :‬پشتیوان جه‌مال‬ ‫به‌رپرسی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ چواری‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌شاری‌ دهۆك‪ ،‬هه‌رێم كه‌مال ئاغا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌گه‌ر بێتو بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان حیزبه‌كه‌ی‌ به‌لیستی‌‬ ‫جیاواز به‌شداری‌ بكات ئه‌وا له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫بادینان ده‌بنه‌ هێزی‌ دوه‌م كه‌ ئێستا‬ ‫هێزی‌ سێیه‌من‪.‬‬ ‫به‌رپرس����ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ دهۆك‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫كه‌م����ال ئاغا ئه‌ندامی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتیی����ه‌‌و م����اوه‌ی‌ دو مانگ����ه‌ له‌و‬ ‫پۆسته‌دایه‌‌و پێشتریش (شااڵوی‌ عه‌لی‌‬ ‫عه‌س����كه‌ری‌) به‌رپرس����ی‌ مه‌ڵبه‌ند بو‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ گرفت����ی‌ له‌گه‌ڵ‌ ئیداره‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‌و خودی‌ یه‌كێتیش ده‌س����تی‌‬ ‫له‌كاركێشایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌گشتی‌ بارودۆخی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ بادینان چۆنه‌؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌مال ئاغ����ا‪ :‬به‌پێی‌ مێژوو‬ ‫خه‌باتی‌ یه‌كێتی له‌م ده‌ڤه‌ره‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ناوچ����ه‌ی‌ بادینان به‌ش����ێوه‌یه‌ك لێك‬ ‫دانه‌بڕاوه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‌ سه‌ره‌تا یه‌كێتی‌‬ ‫له‌واڵتی‌ س����وریا راگه‌یه‌نرا‌و كۆمه‌ڵێك‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ش به‌ش����دارییان‬ ‫تێداكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم واقیع‌و جیۆپۆلۆتیكی‌‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌‌و گۆڕان����كاری‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫ده‌ره‌ك����ی‌‌و له‌وانه‌ی����ه‌ ئ����ه‌م مێ����ژوه‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌ی‌ یه‌كێت����ی‌‌و بادینانی����ان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌ندروست باش ئاوێته‌ی‬ ‫یه‌كتر نه‌بوبن؟‪ ،‬له‌دوای‌ راپه‌ڕینیشه‌وه‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ گه‌ش����ه‌كردن‌و دابڕانیش����ی‌‬ ‫هه‌ب����وه‌ له‌و ناوچه‌یه‌دا‪ ،‬بۆیه‌ ده‌توانین‬ ‫بڵێین واقیع‌و جوگرافی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌بون كه‌ له‌ئاس����ت‬ ‫مێژو‌و خه‌بات‌و تموحی‌ یه‌كێتی‌ نه‌بون‬ ‫له‌بادین����ان ئه‌وانی����ش هه‌رێمایه‌ت����ی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و خودی‌ یه‌كێتیش خۆی‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌كرێ����ت بزانین ئێس����تا‬ ‫بارودۆختان چۆنه‌‪ ،‬ئایا خه‌ڵك قبوڵتان ‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغ����ا‪ :‬دیاره‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌ خه‌بات‌و مێژوی‌ سیاسه‌تی‬ ‫یه‌كێت����ی‌ به‌ب����ه‌رز هه‌ڵده‌س����ه‌نگێنن‌و‬ ‫خۆش����یان به‌شێك بون له‌و به‌رخۆدانه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر س����ه‌یری‌ هه‌ڵوێس����ت‌و خه‌باتی‬ ‫یه‌كێتیش له‌پێش‌و دوای‌ راپه‌رین بكه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌میش����ه‌ بیرۆكه‌‌و ده‌ستپێش����خه‌ری‌‬ ‫هه‌بوه‌ چ له‌بون����ی راپه‌ڕین‌و هه‌روه‌ها‬ ‫بیرۆك����ه‌ی هه‌ڵب����ژاردن‌و دامه‌زراندنی‬ ‫حكوم����ه‌ت‌و په‌رله‌م����ان ت����ا بیرۆكه‌ی‬

‫فیدڕاڵیش‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌ڤه‌ری‌ بادینانیش‬ ‫ل����ه‌و روه‌وه‌ بێبه‌ش نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو‬ ‫باسیش����م كرد گه‌لێك ه����ۆكار بونه‌ته‌‬ ‫ه����ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ئاس����ت تموحی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬وه‌ك����و به‌رپرس����ی‌ نوێی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ند پالنتان چییه‌ بۆ پێشخستنی‌‬ ‫حیزبه‌كه‌تان له‌بادینان؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغ����ا‪ :‬له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫سیاس����ه‌تی یه‌كێت����ی‌ ده‌مه‌وێ����ت‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك����ی‌ ئه‌وتۆم����ان هه‌بێت كه‌‬ ‫ببێته‌ جێ����گای ره‌زامه‌ندی جه‌ماوه‌ری‬ ‫یه‌كێتی‌و ده‌ڤه‌ره‌كه‌ بۆ ئه‌م بابه‌ته‌ كات‬ ‫پێویسته‌‌و وای‌ ده‌بینم كه‌ حه‌ماسه‌تی‌‬ ‫باش هه‌یه‌‪ ،‬به‌كورتی ده‌بێت چیتر كات‬ ‫به‌ش����تی الوه‌كی به‌فی����ڕۆ نه‌درێت‌و بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌س����ته‌ش هه‌ماهه‌نگی به‌رچاو‬ ‫ده‌بینم‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم به‌رپرس����ی‌ پێش����وی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ند (ش����ااڵو عه‌لی‌ عه‌س����كه‌ری‌)‬ ‫گله‌یی‌ له‌به‌رپرس����انی‌ ئیداری‌ بادینان‬ ‫هه‌بو كه‌ هاوكاری‌ ناكه‌ن‪ ،‬تۆ تا چه‌ند‬ ‫گرفتت له‌و روه‌وه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغا‪ :‬جه‌نابی پارێزگار‌و‬ ‫پارته‌ سیاسییه‌كان سه‌ردانیان كردوین‬ ‫بۆ هه‌واڵپرسینی‌ جه‌نابی‌ مام جه‌الل‌و‬ ‫پیرۆزبایی له‌ده‌ستبه‌كاربونم له‌دهۆك‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی له‌گه‌ڵ به‌ڕێ����ز كاك ته‌مر‬ ‫پارێزگاری دهۆك‌و به‌رپرسی لقی یه‌ك‬ ‫(كاك عه‌بدولخالق) وامان پێباش بوه‌‬ ‫ه����اوكاری‌‌و هه‌ماهه‌نگ����ی له‌نێوانماندا‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی‌ كێشه‌كان بڕۆنه‌‬ ‫بواری‌ راگه‌یاندنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ به‌رپرس����ی‌ پێش����و‬ ‫خۆی‌ گرفتی‌ هه‌بوه‌؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌مال ئاغ����ا‪ :‬نه‌خێر خۆی‬ ‫هیچ كێش����ه‌یه‌كی شه‌خس����ی نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم یه‌كێتی‌ له‌دهۆك نه‌ده‌س����ه‌اڵته‌‌و‬ ‫نه‌ئۆپۆزس����یۆنه‌‌و ئه‌وه‌ش راستییه‌كه‌‬ ‫ده‌بێت خۆمان بگونجێنین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئاخر به‌رپرسی‌ پێشو گله‌یی‌‬ ‫له‌یه‌كێتیش هه‌بو كه‌ وه‌كو پێویس����ت‬ ‫ه����اوكاری‌ نه‌ده‌كرا‪ ،‬ل����ه‌و روه‌وه‌ چی‌‬ ‫ده‌ڵێیت؟‬ ‫هه‌رێم كه‌م����ال ئاغا‪ :‬هه‌ركه‌س����ێك‬ ‫به‌رپرس����یارێتی‌ وه‌رگ����رت مانای‌ ئه‌وه‌‬ ‫نیی����ه‌ ك����ه‌ هه‌رچی‌ تۆ ویس����تت خێرا‬ ‫بۆی‌ بكرێت‪ ،‬چونك����ه‌ كاتێك ده‌بیته‌‬ ‫به‌رپرس����ی‌ ئ����ه‌و مه‌ڵبه‌ن����ده‌ ئه‌كی����د‬ ‫كه‌موكوڕی����ی‌ ده‌بێ����ت‪ ،‬بادینانی����ش‬ ‫ناوچه‌یه‌كی‌ گرنگه‌‌و به‌شێكی‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫سه‌ر سوریا‌و توركیا‌و له‌هه‌ردو واڵتیش‬ ‫گۆڕانكاری‌ هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ش����اری‌ دهۆك‬

‫‪42‬‬

‫دایكی ئۆپۆزسیۆن‬

‫ئێستا له‌ناو دهۆك‬ ‫هێزی‌ سێیه‌مین‌و‬ ‫بۆ داهاتو ده‌بینه‌‬ ‫هێزی‌ دوه‌م‬ ‫به‌مه‌رجێك‬ ‫به‌لیستی‌ جیاواز‬ ‫دابه‌زین‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغا‬ ‫ح����زور‌و ئاماده‌بون‌و ته‌بای����ی‌ زیاتری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ الیه‌نه‌كانی‌ دیكه‌ پێویسته‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌واته‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌ ده‌بێته‌‬ ‫به‌رپرس����ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ ده����ۆك ده‌بێت‬ ‫ته‌حه‌مولی‌ هه‌بێت؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌مال ئاغ����ا‪ :‬به‌ڵێ ده‌بێت‬ ‫ته‌حه‌مولی‌ هه‌بێ����ت‌و موراعات بكات‌و‬ ‫ئیش����ه‌كانی‌ خۆیش����ی‌ رێ����ك بخات‌و‬ ‫به‌رنام����ه‌‌و گونجاندنی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ واقیع‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتوی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان ت����ا چه‌ندێ����ك خۆت����ان‬ ‫ئاماده‌كردوه‌؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌م����ال ئاغا‪ :‬س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌هه‌ڵبژاردن����ی‌ داهات����و به‌پێی‌ پالنی‌‬ ‫ده‌زگای هه‌ڵب����ژاردن‪ ،‬له‌ژێ����ر بڕی����ارو‬ ‫رێنماییه‌كان����ی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ی‌و‬ ‫مه‌كته‌ب����ی رێكخس����تن كارو چاالكی‌و‬ ‫توێژین����ه‌وه‌ی چاالك له‌ئ����ارادا هه‌یه‌‌و‬ ‫زه‌مینه‌سازی تریش ده‌بێت له‌داهاتو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتان باشه‌ له‌بادینان به‌یه‌ك‬ ‫لیست دابه‌زن یان لیستی‌ جیاواز؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغا‪ :‬بێگومان داواكاریی‌‬ ‫جه‌م����اوه‌ری‌ یه‌كێتی‌‌و پارت����ی له‌گه‌ڵ‌‬ ‫لیس����تی‌ جیاوازه‌‪ ،‬چونكه‌ سیاسه‌ت‌و‬ ‫ماف به‌خێر‌و سه‌ده‌قه‌ ناكرێت‌و نابێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌ده‌نگی‌ حه‌قیقی‌‬ ‫خۆمان به‌شداری‌ له‌حكومه‌تدا بكه‌ین‌و‬ ‫س����ه‌نگی‌ خۆمان بزانین وا پێویس����ت‬ ‫ده‌كات به‌لیستی جیاواز دابه‌زین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا هێزی‌ ژماره‌ چه‌ندن‌و‬

‫پێشبینی‌ ده‌كه‌ن بێنه‌ پێشه‌وه‌؟‬ ‫هه‌رێم كه‌م����ال ئاغا‪ :‬ئێس����تا له‌ناو‬ ‫دهۆك هێزی‌ س����ێیه‌مین‌و ب����ۆ داهاتو‬ ‫ده‌بین����ه‌ هێ����زی‌ دوه‌م به‌مه‌رجێ����ك‬ ‫به‌لیستی‌ جیاواز دابه‌زین‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬په‌یوه‌ندیت����ان له‌گ����ه‌ڵ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چۆنه‌؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌م����ال ئاغ����ا‪ :‬وه‌ك وت����م‬ ‫هه‌مو پارته‌ سیاس����ییه‌كان سه‌ردانیان‬ ‫كردوین‌و ئێمه‌ش س����ه‌ردانمان كردون‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ باش����مان هه‌یه‌‌و‬ ‫كاركردن����ی‌ ئێم����ه‌ش ره‌نگدان����ه‌وه‌ی‌‬ ‫سیاس����ه‌تی‌ یه‌كێتیی����ه‌‌و نه‌خش����ه‌ی‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌كو به‌رپرس����ی‌ مه‌ڵبه‌ند‪،‬‬ ‫پێت باشه‌ په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ‌ گۆڕان‬ ‫باشتر بێت له‌و ناوچه‌یه‌دا؟‬ ‫هه‌رێ����م كه‌م����ال ئاغ����ا‪ :‬به‌ته‌ئكید‬ ‫گومان له‌وه‌دا نیی����ه‌ كه‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ گ����ۆڕان به‌تایبه‌ت����ی‌ دوای‌ ئه‌و‬ ‫نه‌خشه‌كێشییه‌ی‌ جه‌نابی‌ مام جه‌الل‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ‌ كاك نه‌وشیروان‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان باش����تر ب����وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌بونی‌ په‌یوه‌ندییه‌ك����ی‌ باش له‌گه‌ڵ‌‬ ‫گ����ۆڕان‪ ،‬ره‌نگدان����ه‌وه‌ی‌ سیاس����ی‌‌و‬ ‫رۆش����نبیری‌‌و ئاسایش����ی‌ ده‌بێت نه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ بادینان‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ كوردستان‌و ده‌بێته‌ سه‌قامگیری‬ ‫گشتی كه‌ كارێكی خوازراوه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر‬ ‫ته‌نی����ا له‌گه‌ڵ گۆڕان‪ ،‬به‌ڵكو ره‌وش����ی‬ ‫سیاسی‌و گۆڕانكارییه‌كانی رۆژهه‌اڵت وا‬

‫ده‌خوازێ ك����ورد حزوری هه‌بێت‌و ته‌با‬ ‫بین‌و نه‌خشه‌ی ئاماده‌كاری ئاینده‌مان‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی‌ هه‌میش����ه‌ له‌سلێمانی‌‬ ‫ده‌ڵێن ل����ه‌ڕوی‌ ئیداریی����ه‌وه‌ پێگه‌مان‬ ‫نیی����ه‌‌و خه‌ڵكم����ان ب����ۆ دانامه‌زرێنن‪،‬‬ ‫ئێوه‌ش هه‌مان كێشه‌تان هه‌یه‌؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغا‪ :‬بێگومان هه‌مان‬ ‫كێش����ه‌مان هه‌یه‌‌و له‌وانه‌یه‌ زۆرتریش‬ ‫بێ����ت‪ ،‬چونك����ه‌ یه‌كێت����ی‌ له‌بادینان‬ ‫هی����چ پۆس����تێكی‌ ئیداری����ی‌‌و ئه‌منی‌‬ ‫به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌ نییه‌‌و ئه‌وه‌ی‌ ده‌یبینم‬ ‫چه‌ن����د براده‌رێكم����ان له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬ ‫پارێزگان‪ ،‬بێگومان ئێستاش شێوازی‌‬ ‫دو ئیداره‌ی����ی‌ پێ����وه‌ دی����اره‌‪ ،‬وات����ه‌‬ ‫نه‌ده‌سه‌اڵت‌و نه‌ئۆپۆزسیۆنین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌غیابی‌ تاڵه‌بانیدا‪ ،‬یه‌كێتی‌‬ ‫له‌بادینان چی‌ لێدێت؟‬ ‫هه‌رێم كه‌مال ئاغا‪ :‬س����ه‌ره‌تا هیوای‌‬ ‫ته‌ندروس����تییه‌كی‌ باش‌و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫جه‌نابی‌ مام جه‌الل ده‌خوازین‌و مێژوش‬ ‫ئه‌زمونی‌ جه‌نابیانی‌ سه‌لماندوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاس����تی‌ عێراق‌و كوردس����تان‌و ته‌واوی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ ‪ ،‬بێگومان كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ناوچ����ه‌ی‌ بادینانیش هه‌ب����وه‌‌و هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌غیابی‌ مام جه‌الل له‌بچوكترین‬ ‫ئۆرگانی حیزبیمان به‌رپرس����یاریه‌تی‬ ‫زیاتر دروس����تبوه‌‪ ،‬چونك����ه‌ به‌بێ مام‬ ‫بۆش����اییه‌كی گه‌وره‌ هه‌یه‌ له‌داڕێژه‌ری‬ ‫سیاسه‌تی گشتی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی تا‬ ‫ناو یه‌كێتیش‪.‬‬

‫تائێستا پێوه‌ره‌كانی‌ بودجه‌ی‌ حیزبه‌كان دیارینه‌كراوه‌‬ ‫ ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ماوه‌ی‌ سێ‌ ساڵه‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌شێوه‌ی‌ (سلفه‌) پاره‌‬ ‫ده‌داته‌ حیزبه‌كان ئه‌وه‌ش به‌هۆی‌‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كردنی‌ پڕۆژه‌ یاسای‌‬ ‫بوجه‌ی‌ حیزبه‌كان‪ ،‬په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش پێیانوایه‌ كه‌ په‌سه‌ند‬ ‫نه‌كردنی‌ ئه‌و پڕۆژه‌ یاسایه‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ حیزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌كان "بودجه‌"‬ ‫بۆ ته‌نازول یان بۆ بێده‌نگكردنی‌‬ ‫حیزبه‌كانی‌ دیكه‌ به‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫له‌بودج����ه‌ی‌ ئه‌مس����اڵی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تاندا كه‌ له‌كۆتای����ی‌ هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫راب����ردودا ب����ه‌ "زۆرین����ه‌ی‌ ده‌نگ"ی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران په‌س����ه‌ندكرا‪ ،‬بڕی‌ ‪185‬‬ ‫ملی����ار دینار بۆ بودج����ه‌ی‌ حیزبه‌كان‬ ‫ته‌رخانكرا كه‌ به‌ش����ێوه‌ی‌ (س����لفه‌)‬ ‫مانگانه‌ پێی����ان ده‌درێت‌و ئه‌گه‌ر هاتو‬ ‫له‌كاتی‌ دانان����ی‌ پێوه‌ره‌كان����دا‪ ،‬بڕی‌‬ ‫ئه‌و س����لفه‌یه‌ی‌ پێیان دراوه‌ زیاتر بو‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌بێت وه‌ریبگرن ئه‌وا لێیان‬ ‫وه‌رده‌گیرێت����ه‌وه‌‌و ئه‌گه‌ریش كه‌متر بو‬ ‫یه‌کالیی نه‌بونه‌وه‌ی بودجه‌ی حیزبه‌کان‬ ‫ئه‌وا زیاده‌یان پێده‌درێت‪.‬‬ ‫له‌بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵدا ئه‌و سلفه‌ی‌ بۆ‬ ‫حیزبه‌كان ته‌رخانكراوه‌ وه‌ك س����اڵی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ ئۆپۆزسیۆنیش پێیانوایه‌‬ ‫رابردوه‌‪ ،‬كه‌ پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ هه‌ریه‌كه‌‌و ك����ه‌ دانه‌نانی‌ پێ����وه‌ره‌كان بۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ی ده‌س����ه‌اڵت ده‌یانه‌وێ‌‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 43‬ملی����ار دینار وه‌رده‌گرن‪ ،‬كه‌ حیزبه‌كان ‌‬ ‫هه‌ر س����ێ‌ حیزبه‌كه‌ی‌ ئۆپۆزسیۆنیش "بودجه‌" وه‌ك هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌م ش����ێوه‌یه‌یه‌ (گۆڕان ‪ 592‬ملیۆن‌و حیزبه‌كانی‌ دیكه‌ به‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫فراكس����یۆنی‌‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌‬ ‫یه‌كگرت����و ‪ 450‬ملی����ۆن‌و كۆمه‌ڵ‌ ‪350‬‬ ‫ملیۆن)دیناری����ان ب����ۆ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌‪ ،‬بیالل س����ڵێمان‬

‫ئه‌و سلفه‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مساڵیش پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ وه‌ریده‌گرن‬ ‫به‌هه‌ردوكیان‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 86‬ملیار‬ ‫دیناره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سلفه‌ی‌ هه‌ر سێ‌‬ ‫الیه‌نی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ته‌نها ملیارێك‌و‬ ‫‪ 392‬ملیۆنه‌‬ ‫له‌نێوان ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسۆندا‬ ‫له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند كه‌‬ ‫تائێس����تا پێوه‌ره‌كانی‌ پێدانی‌ س����لف ‌ه‬ ‫به‌حیزبه‌كان دیاری‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫سلفه‌یه‌شی‌ بۆ حیزبه‌كانی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ده‌ستنیشان كراوه‌ بڕێكی‌ زۆر كه‌مه‌‌و‬ ‫"ناعه‌داله‌تییه‌ك����ی‌ گه‌وره‌ی����ه‌‌و كڕینی‌‬ ‫ویژدانی‌ خه‌ڵكه‌"‪.‬‬

‫له‌كات����ی‌ په‌س����ه‌ندكردنی‌ ئ����ه‌و‬ ‫مادده‌یه‌ی‌ بودجه‌دا دو بۆچون هه‌بو‌ه‬ ‫ب����ۆ پێدانی‌ س����لفه‌ به‌حیزب����ه‌كان كه‌‬ ‫ئه‌وانیش "ده‌نگ‌و كورس����ی‌"‪ ،‬واته‌ بۆ‬ ‫هه‌ر ده‌نگێك كه‌ حیزب����ه‌كان له‌كاتی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردندا به‌ده‌ستیان هێناوه‌ بڕێك‬ ‫پاره‌ی‌ بۆ ده‌ستنیشان بكرێـت یاخود‬

‫به‌پێی‌ كورس����ییه‌كانی نێو په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌ندێك حی����زب هه‌یه‌ ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌په‌رله‌ماندا هیچ كام له‌و‬ ‫پێوه‌رانه‌ ده‌نگیان نه‌هێناوه‌‌و بڕیاردراوه‌‬ ‫هه‌روه‌كو س����ااڵنی‌ پێش����تر به‌شێوه‌ی‬ ‫س����لفه‌ پاره‌ بدرێته‌ حیزبه‌كان تا ئه‌و‬ ‫كاته‌ی‌ یاس����ای‌ بودج����ه‌ی‌ حیزبه‌كان‬ ‫له‌په‌رله‌مان په‌سه‌ند ده‌كرێت‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ فراكسیۆنی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌‪ ،‬ناس����ك قادر بۆ ئاوێنه‌ی‌‬ ‫رونكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان وه‌كو ئۆپۆزسیۆن‬ ‫پێشنیاریان كردوه‌ كه‌ یاخود به‌شێوه‌ی‌‬ ‫(ده‌نگ یان كورسی‌) سلفه‌كه‌ بدرێته‌‬ ‫حیزبه‌كان‪ ،‬به‌اڵم له‌الی����ه‌ن زۆرینه‌وه‌‬ ‫ره‌تكراوه‌ت����ه‌وه‌‌و ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا‬ ‫كه‌ پێدانی‌ ئه‌و س����لفه‌یه‌ به‌م شێوه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ حیزب����ه‌كان گوێڕایه‌ڵی‌‬ ‫حیزبه‌كان ده‌سه‌اڵت بن كه‌ به‌و سلفه‌یه‌‬ ‫له‌ه����ه‌ر كاتێكدا بیان����ه‌وێ‌ ته‌نازولیان‬ ‫پێبكه‌ن یان بێده‌نگیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش����دا په‌رله‌مانت����اری‌‬ ‫فراكس����یۆنی‌ كوردس����تانی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫لیس����تی‌ (یه‌كێتی‌)‪ ،‬تارا ئه‌س����عه‌دی‌‬ ‫له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه‌ رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ په‌س����ه‌ند نه‌كردنی‌ پڕۆژه‌‬ ‫یاس����ای‌ حیزبه‌كان‪ ،‬نه‌توانراوه‌ به‌پێی‌‬ ‫پێ����وه‌ره‌كان ئ����ه‌و س����لفه‌یه‌ بدرێته‌‬ ‫حیزبه‌كان‪ ،‬چونك����ه‌ ره‌نگه‌ نه‌توانرایه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی "دادپه‌روه‌رانه‌" پێیان بدرێ‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ هه‌تا ئه‌و كات����ه‌ی‌ ته‌وافوقێكی‌‬ ‫سیاسی‌ له‌س����ه‌ر پێوه‌ره‌كان دروست‬ ‫ده‌بێ����ت‪ ،‬به‌ش����ێوه‌ی‌ "س����لفه‌" پاره‌‬ ‫ده‌درێته‌ حیزبه‌كان‪.‬‬

‫هه‌ڵه‌یه‌ك����ی گ����ه‌وره‌ ده‌كه‌ین ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌م����و ناڕه‌زای����ی‌و بێزاری����ی خه‌ڵكی‬ ‫كوردس����تان ته‌نی����ا له‌روداوه‌كان����ی‬ ‫(‪-17‬ی شوباتی ‪ )2011‬یان له‌و چه‌ند‬ ‫هه‌زار كه‌سه‌ توڕه‌یه‌دا كورت بكه‌ینه‌وه‌ ‬ ‫ك����ه‌ له‌به‌رده‌ركی س����ه‌رای س����لێمانی‬ ‫كۆده‌بون����ه‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌م كورتكردن����ه‌وه‌‬ ‫ته‌كتیكییه‌‪ ،‬كورتبینییه‌كی ستراتیژیی‬ ‫كاره‌ساتبار له‌پش����تیه‌وه‌ ئاماده‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌رده‌وام تیۆری����زه‌ی هه‌ڵه‌ بۆ دۆخی‬ ‫قه‌یراناوی����ی هه‌رێمه‌كه‌م����ان ده‌كات‌و‬ ‫خۆش����بینی‌و گه‌ش����بینییه‌كی ساخته‌‬ ‫به‌س����ه‌رماندا ده‌به‌شێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی دو‬ ‫ساڵ له‌مه‌وبه‌ر رویدا ته‌نیا بریتی بو له‌و‬ ‫ساتانه‌ی كه‌ ناڕه‌زایه‌تییه‌كان ده‌رفه‌تی ‬ ‫ته‌قینه‌وه‌یان بۆ ره‌خساو سه‌ره‌تاكانی‬ ‫(به‌ه����اری عه‌ره‌ب����ی) زه‌مینه‌یه‌ك����ی‬ ‫سیاسی‌و سایكۆلۆژییان ره‌خساند كه‌‬ ‫به‌شێك له‌خه‌ڵك به‌ده‌نگبێن‌و ئاماده‌بن‬ ‫باجی شكاندنی ئه‌و بێ ده‌نگییه‌شیان‬ ‫بده‌ن‪ .‬وه‌ك ئه‌و بیرمه‌نده‌ فه‌ره‌نسییه‌ی‬ ‫ده‌ڵێ‪ ":‬بێ ده‌نگبون به‌رامبه‌ر سته‌م‪،‬‬ ‫مان����ای نه‌بون����ی ئی����راده‌ی ئ����ازادی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو مان����ای ئاماده‌نه‌بون بۆ‬ ‫به‌خشینی باجه‌كه‌یه‌تی"‪..‬ناعه‌داله‌تی‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌كانی ناو هه‌ناوی سیستمی‬ ‫سیاس����ی‌و ئیداری‪ ،‬ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی‬ ‫ش����ه‌قام‌و ئی����راده‌ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌موی����ان پێش حه‌ڤده‌ی ش����وبات‌و‬ ‫دوای ئه‌و مێژوه‌ش هه‌ر هه‌بون‌و هه‌ن‪،‬‬ ‫زیادیان نه‌كردبێت‪ ،‬كه‌میان نه‌كردوه‌‪..‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پێشیوایه‌ ئه‌وه‌ ته‌نیا یارییه‌كی‬ ‫هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆن بوو ئیتر ته‌واو‬ ‫به‌شكس����ته‌وه‌ تێپه‌ڕی‪ ،‬خۆی توش����ی‬ ‫ئیشكالییه‌تێكی گه‌وره‌ ده‌كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی خه‌ڵك دروس����تكه‌رو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دروس����تكراوه‌‪ ،‬بێزاریی‌و‬ ‫توڕه‌یی خه‌ڵك دایكی ئۆپۆزس����یۆنه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن ه����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ نیی����ه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌ب����اره‌گاو ئۆفی����س‌و كۆنگ����ره‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ییه‌كاندا ده‌یانبینی����ن‌و‬ ‫خاوه‌نی لۆگ����ۆو دروش����می خۆیانن‪ ،‬‬ ‫به‌ڵك����و ئۆپۆزس����یۆنێكی ناڕێكخ����راو‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌ به‌ئۆپۆزسیۆنه‌‬ ‫رێكخراوه‌ك����ه‌ش كۆنت����رۆڵ بك����رێ‪..‬‬ ‫وه‌رن ب����ا بایۆگرافی����ای هێزه‌كان����ی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن بخوێنین����ه‌وه‌‪ ،‬ئینج����ا‬ ‫ده‌زانین كه‌ چۆن زۆرجار به‌مه‌به‌ست‌و‬ ‫هه‌ندێجاری����ش بێمه‌به‌س����ت؛ وێنه‌كه‌‬ ‫ده‌ش����ێوێنرێ‌و عه‌ره‌بانه‌كه‌ ده‌خرێته‌‬ ‫پێش ئه‌س����په‌كه‌وه‌‪ .‬تابلۆكه‌ ئه‌وه‌مان‬ ‫پێده‌ڵ����ێ كه‌؛ به‌رامبه‌ر به‌ده‌س����ه‌اڵت‪،‬‬ ‫ش����ه‌قام له‌(بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان)‬ ‫توندتره‌‪( ،‬گۆڕان)یش له‌ (یه‌كگرتوو‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی) توندتره‌‪ ..‬ئه‌مه‌‬ ‫به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ ناڕه‌زایی خه‌ڵك‬ ‫به‌رده‌وام له‌فراوانب����ون‌و توندبوندایه‌؛‬ ‫ش����ه‌رمنانه‌ی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆنكاریی‬ ‫ئیسالمییه‌كان؛ قاچێك له‌ناو وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫قاچێك له‌ناو شه‌قام‪ ،‬نه‌یتوانی تینوێتی‬ ‫ئه‌و ناڕازییانه‌ بشكێنێ‪ ،‬بۆیه‌ (گۆڕان)‬ ‫به‌نه‌فه‌سه‌ راشكاوو تونده‌كه‌ی‪ ،‬توانی‬ ‫له‌ماوه‌یه‌ك����ی كه‌م����دا زۆرترین����ی ئه‌و‬ ‫ده‌نگانه‌ بۆ خۆی كۆبكاته‌وه‌‪ .‬ئێستاش‬ ‫خه‌ڵك له‌ (گۆڕان) توندتره‌‪ ،‬به‌به‌ڵگه‌ی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی كه‌ ته‌نیا ئ����ه‌و كاتانه‌ ده‌نگی‬ ‫ناڕه‌زای����ی خه‌ڵ����ك ل����ه‌دژی (گۆڕان)‬ ‫به‌رز ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫نزیك ده‌بێته‌وه‌و ئه‌گه‌ری رێككه‌وتنێك‬ ‫له‌نێوانیان����دا دێته‌ ئ����اراوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ناو هه‌ردو هێزه‌ حوكمڕانه‌كه‌ش����دا؛‬ ‫له‌به‌رئ����ه‌وه‌ی پارت����ی زۆرب����ه‌ی‬ ‫جومگه‌كانی ده‌سه‌اڵتی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫تێبینی ده‌كرێ هه‌ركاتێ یه‌كێتی لێی‬ ‫نزیكبێته‌وه‌‪ ،‬بنك����ه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی‬ ‫خامۆش‌و بێ����زار ده‌بێ‪ ،‬هه‌ركاتێكیش‬ ‫لێ����ی دوربكه‌وێت����ه‌وه‌و جی����اواز له‌و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌ی سیاسه‌ت بكات‪ ،‬ئه‌ندام‌و‬ ‫هه‌وادارانی ده‌گه‌شێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م تێرمۆمیت����ره‌؛ له‌كاڵییه‌كه‌ی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌وه‌ ب����ۆ تۆخییه‌ك����ه‌ی‬ ‫ئۆپۆزس����یۆن‪ ،‬ب����ه‌و راس����تییه‌مان‬ ‫ده‌گه‌یه‌ن����ێ ك����ه‌ روداوه‌كانی (‪-17‬ی‬ ‫ش����وبات) له‌پێش����مانه‌وه‌یه‌و ته‌جاوز‬ ‫نه‌ك����راوه‌‪ ..‬ئێس����تاش ك����ه‌ ش����ه‌قام‬ ‫بێده‌نگ����ه‌‪ ،‬له‌به‌رئ����ه‌وه‌ نیی����ه‌ ك����ه‌‬ ‫توڕه‌ی����ی خه‌ڵ����ك كۆتای����ی هاتبێت‌و‬ ‫ش����وباتخوازه‌كان ده‌س����ته‌مۆ كرابن‪،‬‬ ‫نه‌خێ����ر پێموایه‌ ئیراده‌ی رژانه‌ س����ه‌ر‬ ‫جاده‌ هه‌ر ئاماده‌یه‌‪ ،‬ته‌نیا ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ج����ارێ ئاماده‌نین باجه‌ك����ه‌ی بده‌ن‪..‬‬ ‫ئه‌مه‌ش خاڵی چاره‌سه‌ر نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫سه‌ره‌تای كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌‪..‬‬ ‫‪kawamuhamad@yahoo.com‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫پرۆفایل‬

‫ی كوردستان‪:‬‬ ‫ی هاوپه‌یمان ‌‬ ‫ی لیست ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬

‫ئاگادار ‌ی ناوه‌ڕۆك ‌ی كۆبونه‌وه‌كان ‌ی هه‌ولێر نیم‬ ‫ ئا‪ :‬سۆران كامه‌ران‬ ‫لیسته‌كه‌ی‌ نوری‌ مالیكی‌ هه‌وڵی‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غدا ده‌دات‌و وه‌فدێكیان‬ ‫سه‌ردانی‌ هه‌ولێر ده‌كات‪ .‬وته‌بێژی‌‬ ‫لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ كوردستان‬ ‫له‌پارله‌مانی‌ عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئاگاداری‌ ورده‌كاری‌ ئه‌و كۆبونه‌وانه‌‬ ‫نییه‌‪ .‬پارله‌مانتارێكی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانونیش‬ ‫ده‌ڵێت "كێشه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێرو به‌غدا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ گه‌وره‌ نین‪ ،‬چاره‌سه‌ر نه‌كرێن"‪.‬‬ ‫هه‌فت���ه‌ی‌ راب���ردو‪ ،‬وه‌فدێك���ی‌ بااڵی‌‬ ‫لیستی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانون كه‌ نوری‌ مالیك ‌ی‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫سه‌ردانی‌ ش���اری‌ هه‌ولێریان كردو له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌س���عود بارزان���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان كۆبونه‌وه‌‪ .‬به‌پێ���ی‌ زانیاری‌‬ ‫میدیاكان ئه‌و س���ه‌ردانه‌ به‌فشاری‌ ئێران‌و‬ ‫مه‌رجه‌عه‌ بااڵكانی‌ شیعه‌ بوه‌‪ ،‬به‌ئامانجی‌‬ ‫ئاس���اییكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌‬ ‫نێ���وان هه‌رێم‌و ناوه‌ند‪ .‬ئه‌و س���ه‌ردانه‌ش‬ ‫له‌كاتێكدای���ه‌ خۆپیش���اندانی‌ عه‌ره‌ب���ه‌‬ ‫س���وننه‌كان له‌چه‌ن���د پارێزگایه‌كدا‪ ،‬بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌دو مانگه‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬

‫له‌باره‌ی‌ هاتنی‌ ئه‌و وه‌فده‌وه‌ بۆ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫پارله‌مانتارو وته‌بێژی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫كوردس���تان له‌پارله‌مانی‌ عێراق موئه‌یه‌د‬ ‫ته‌یب‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د له‌هه‌ندێ‬ ‫بابه‌تدا هاوپه‌یمانی‌ نیشتیمانی‌ شیعه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ مالیكی‌ نین‌و بۆچونی‌ جیاواز له‌نێو‬ ‫ئه‌و لیس���ته‌دا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد‬ ‫له‌ئێستادا هه‌وڵ له‌ئارادیه‌ بۆ كۆتاییهێنان‬ ‫به‌كێشه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند "به‌اڵم‬ ‫ئێستا زوه‌ قس���ه‌ له‌سه‌ر سه‌ركه‌وتن یان‬ ‫سه‌رنه‌كه‌وتنی‌ ئه‌و هه‌واڵنه‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ناوب���راو‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ بێئاگای���ی‌‬ ‫خ���ۆی‌ له‌ناوه‌ڕۆك���ی‌ كۆبونه‌وه‌كان���ی‌‬ ‫هه‌ولێ���ر راده‌گه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ گرنگترین داواكاری‌ الیه‌نی‌‬ ‫كوردی‌ ره‌تكردنه‌وه‌ی‌ فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌و‬ ‫ده‌س���توه‌ردانی‌ هێ���زه‌ له‌ناوچه‌ كێش���ه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌كان‪ ،‬به‌به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ "پێكهێنانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌یی‌ دیجله‌ ناده‌ستورییه‌‌و له‌دوای‌‬ ‫دروستبونیش���ی‌ ره‌وشی‌ ئه‌منی‌ كه‌ركوك‬ ‫به‌ره‌و خراپتر چوه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌مانگی‌ ئازاری‌ س���اڵی‌‬ ‫راب���ردودا‪ ،‬بارزان���ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م‬ ‫له‌وتارێكدا هێرشی‌ تونده‌ كرده‌ سه‌ر نوری‌‬ ‫مالیكی‌‌و حكومه‌ته‌كه‌ی‌ به‌شكس���تخواردو‬ ‫ناوب���رد‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان هه‌ولێرو‬

‫به‌غدا چونه‌ قۆناغێكی‌ ئاڵۆزه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌و په‌یوه‌ندییان���ه‌ی‌ ئاڵۆزتركرد هه‌وڵ ‌ه‬ ‫س���ه‌رنه‌كه‌وتوه‌كه‌ی‌ بارزان���ی‌‌و عه‌الوی‌‌و‬ ‫موقته‌دا سه‌در بو بۆ لێسه‌ندنه‌وه‌ی‌ متمانه‌‬ ‫له‌مالیك���ی‌‪ .‬ب���ه‌دوای‌ ئه‌وه‌ش���دا مالیكی‌‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‌ دیجله‌ی‌ له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫دیاله‌‌و س���ه‌اڵحه‌دین دروستكرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫هێنده‌ی‌ تر په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ گرژكرد‪.‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن خۆی���ه‌وه‌‪ ،‬پارله‌مانت���اری‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ قان���ون محه‌مه‌د ته‌میمی‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫باس���كردن له‌په‌یوه‌ن���دی‌ مێژویی‌ نێوان‬ ‫كوردو ش���یعه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫كرد بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌ نێوان‬ ‫هه‌ولێرو به‌غدا‪ ،‬وتیش���ی‌ "هیچ كێشه‌یه‌ك‬ ‫نییه‌ چاره‌سه‌ر نه‌بێت‪ ،‬كێشه‌كانی‌ نێوان‬ ‫ناوه‌ن���دو هه‌رێمیش ئه‌وه‌ن���ده‌ گه‌وره‌نین‬ ‫كه‌ چاره‌س���ه‌ر نه‌بن"‪ .‬هه‌روه‌ها وتیش���ی‌‬ ‫"هه‌مو الیه‌ن���ه‌كان له‌گه‌ڵ دانوس���تانن‌و‬ ‫داواشی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ش هیوادارین‬ ‫دانوس���تانه‌كان له‌پێن���اوی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫گشتی‌ گه‌لی‌ عێراقدا بێت"‪.‬‬ ‫قۆناغێك���ی‌ ت���ری‌ ئاڵۆزبون���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێ���وان هه‌رێم‌و ناوه‌ند‪،‬‬ ‫گرێبه‌س���ته‌ نه‌وتییه‌كان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌‬ ‫هه‌رێم���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانی���ا ئه‌مه‌ریكی‌‌و‬ ‫ئه‌وروپییه‌كان���دا‪ ،‬ك���ه‌ دواترینی���ان‬

‫ده‌س���تبه‌رداربونی‌ كۆمپانیای‌ زه‌به‌الحی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌ ئێكس���ۆن مۆبیل���ه‌ له‌به‌غداو‬ ‫هاتنێتی‌ به‌ره‌و كوردستان‪ ،‬كه‌ له‌ئێستادا‬ ‫له‌ناحییه‌ی‌ قه‌ره‌هه‌نجیری‌ نزیك ش���اری‌‬ ‫كه‌ركوك به‌دوای‌ نه‌وتدا ده‌گه‌ڕێت‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ پارله‌مانتاران���ی‌ گ���ۆڕان‌و‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌‪ ،‬بون���ی‌ هه‌نگاوی‌‬ ‫كرده‌یی‌ بۆ جێبه‌جێكردنی‌ خواس���ته‌كانی‌‬ ‫كورد له‌الی���ه‌ن مالیكییه‌وه‌ خاڵی‌ گرنگه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ب���ه‌دوری‌ ده‌زان���ن مالیكی‌‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ له‌و جۆره‌ بنێت‪.‬‬ ‫پارله‌مانت���اری‌ فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌پارله‌مان���ی‌ عێ���راق د‪.‬محه‌مه‌د كیانی‌‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت گرنگ ئه‌وه‌ی���ه‌ مالیكی‌‬ ‫هه‌ن���گاوی‌ كرده‌یی‌ ب���ۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫داخوازییه‌كان���ی‌ ك���ورد بنێ���ت‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫گرنگترینی���ان جێبه‌جێكردن���ی‌ مادده‌ی‌‬ ‫(‪)140‬و چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێش���ه‌‬ ‫هه‌ڵپه‌سێرراوه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌نده‌‪.‬‬ ‫به‌بۆچون���ی‌ كیان���ی‌ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنێك له‌گ���ه‌ڵ مالیكی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێتو‬ ‫گره‌نتی‌ جێبه‌جێكردنی‌ مادده‌ی‌ (‪)140‬و‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌ نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوه‌ندی‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ پراكتیكی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌وا مان���ای‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ "دوباره‌‬

‫ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌ بابه‌ته‌كان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫بۆ قۆناغه‌كانی‌ پێش���وترو هێش���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و كێش���انه‌یه‌ به‌هه‌ڵپه‌س���ێرراوی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫بێگومان ئ���ه‌وه‌ش له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستاندا نییه‌"‪.‬‬ ‫هاتن���ی‌ وه‌فدی‌ ش���یعه‌كان بۆ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ دو مانگ زیاتره‌ خۆپیشاندانی‌‬ ‫عه‌ره‌ب���ه‌ س���وننه‌كان له‌پارێزگاكان���ی‌‬ ‫ئه‌نبارو س���ه‌اڵحه‌دین‌و موسڵ‌و كه‌ركوك‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ڕه‌شه‌و فشاره‌كانی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتیش نه‌بوای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا هه‌ین���ی‌‬ ‫رابردو خۆپیش���اندانه‌كانیان بۆ ش���اری‌‬ ‫به‌غدا ده‌گواس���ته‌وه‌‪ .‬به‌بڕوای‌ چاودێران‬ ‫ئێران فشاری‌ خس���تۆته‌ سه‌ر مالیكی‌ بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ الیه‌نی‌‬ ‫كوردی‌‌و سوننی‌‪.‬‬ ‫پارله‌مانتاری‌ فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ له‌پارله‌مان���ی‌ عێ���راق به‌ك���ر‬ ‫حه‌مه‌ س���دیق‪ ،‬داواده‌كات الیه‌نی‌ كوردی‌‬ ‫به‌به‌رنام���ه‌و ئه‌جێندایه‌ك���ی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی گ���ه‌وره‌وه‌ بچێت���ه‌ به‌غ���داو‬ ‫"مه‌رجه‌كان���ی‌ خۆی‌ به‌س���ه‌ر حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقدا بسه‌پێنێت"‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ بڕواشی‌‬ ‫وایه‌ "مالیك���ی‌ گوێ‌ به‌داوای‌ هیچ كه‌س‌و‬ ‫الیه‌ن‌و مه‌رجه‌ع���ه‌ ئاینییه‌كانیش نادات‌و‬ ‫له‌هه‌ڵوێسته‌كانی‌ خۆی‌ به‌رده‌وامه‌"‪.‬‬

‫عێراق‪ ..‬واڵت ‌ی سه‌ركرده‌ نه‌خۆشه‌كان‬

‫ی دكتۆره‌كه‌یانه‌وه‌‬ ‫قاسم‌و عارفه‌كان‌و به‌كرو سه‌دام له‌زار ‌‬

‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬

‫ ‬ ‫سه‌دام هه‌ندێكجار سه‌روتار ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ "سه‌وره‌"ی‌ ده‌نوسی‌‌و‬ ‫ناوی‌ خۆی‌ نه‌ده‌خسته‌ سه‌ر‪ ،‬زۆریش‬ ‫متمانه‌ی‌ به‌خۆی‌ هه‌بو‪ .‬ئه‌وه‌ به‌شێكه‌‬ ‫له‌یاداشته‌كانی‌ د‪.‬فه‌رحان باقر‪ ،‬كه‌‬ ‫پزیشكی‌ چوار سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‬ ‫بوه‌‪ ،‬تیماری‌ ده‌ردی‌ چه‌ندین سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ عێراق‌و كوردستانی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬فه‌رحان كه‌ یاداشته‌كانی‌ به‌ناونیشانی‌‬ ‫"حكی����م الحكام من قاس����م ال����ی‌ صدام"‬ ‫باڵوكردۆته‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات له‌كاتی‌‬ ‫به‌جێهێنانی‌ ئه‌ركه‌كه‌یدا جیاوازی‌ له‌نێوان‬ ‫هیچ كه‌س����ێكدا نه‌كردوه‌‪ ،‬له‌باس����كردنی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ سه‌رۆكه‌كانیشدا زۆر نه‌چۆته‌ ناو‬ ‫ورده‌كاری‌ نه‌خۆش����ییه‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئه‌و س����وێنده‌ی‌ خواردویه‌تی‌ كه‌‬ ‫نابێت نهێنی‌ نه‌خۆشه‌كانی‌ بدركێنێت‪.‬‬ ‫بون به‌پزیشكی‌ سه‌رۆك‬ ‫رۆژی‌ (‪ ،)1959/10/16‬هه‌وڵ���� ‌ی‬ ‫تیرۆركردنی‌ عه‌بدولكه‌ریم قاسم ده‌درێت‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ چاره‌س����ه‌ركردنی‌‪ ،‬وه‌زیری‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ ئه‌وكات ژماره‌یه‌ك پزیشك بۆ‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ "دار الس��ل�ام" بانگده‌كات‪،‬‬ ‫كه‌ یه‌كێكی����ان د‪.‬فه‌رحان ده‌بێت‪ .‬كاتێك‬ ‫دكت����ۆر ده‌گاته‌ نه‌خۆش����خانه‌كه‌ ده‌بینێت‬ ‫به‌پاس����ه‌وان ته‌ن����راوه‌‪ ،‬ئه‌می����ش به‌هه‌ر‬ ‫جۆرێك بێت ده‌چێته‌ ژوره‌وه‌‪ .‬هه‌وڵه‌كانی‌‬ ‫د‪.‬فه‌رح����ان ده‌بن����ه‌ جێگه‌ی‌ سه‌رس����امی‌‬ ‫خانه‌واده‌ی‌ قاس����م‌و داوای‌ لێده‌كه‌ن ببێته‌‬ ‫پزیش����كی‌ تایبه‌تی����ان‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش ده‌بێته‌‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ كاروانی‌ ئه‌م پزیش����كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆكه‌كانی‌ عێراقدا‪.‬‬

‫سه‌رۆكه‌كانی‌ عێراق‬ ‫* عه‌بدولكه‌ریم قاس���م به‌كر عوسمان‪،‬‬ ‫ساڵی‌ (‪ )1914‬له‌دایكبوه‌و له‌(‪)1963‬‬ ‫م���ردوه‌‪ ،‬ل���ه‌ (‪– 1958/7/14‬‬ ‫‪ )1963/2/8‬ده‌س���ه‌اڵتداری‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫عێراق بوه‌‪.‬‬ ‫* عه‌بدولس���ه‌الم محه‌مه‌د ع���ارف له‌‬ ‫(‪ )1921‬له‌دایكبوه‌و له‌ (‪ )1966‬مردوه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌ (‪)1966/4/13 – 1963/2/8‬‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق بوه‌‪.‬‬ ‫* عه‌بدولره‌حم���ان محه‌مه‌د عارف له‌‬ ‫(‪ )1916‬له‌دایكبوه‌و له‌(‪)2007/8/24‬‬ ‫له‌عه‌ممانی‌ پایته‌خت���ی‌ ئوردن مردوه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ (‪)1968/7/17 – 1966/4/16‬‬ ‫سه‌رۆك كۆمار بوه‌‪.‬‬ ‫* ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر‪ ،‬له‌ (‪)1914‬‬ ‫له‌دایكب���وه‌و له‌ (‪ )1982‬م���ردوه‌‪ .‬له‌‬ ‫(‪ )1979 - 1968‬سه‌رۆك كۆمار بوه‌‪.‬‬ ‫* سه‌دام حسێن مه‌جید‪ ،‬له‌ (‪)1937‬‬ ‫له‌دایكب���وه‌و ل���ه‌ (‪)2006/12/30‬‬ ‫له‌س���ێداره‌درا‪ .‬ل���ه‌ (‪)2003 - 1979‬‬ ‫سه‌رۆك كۆمار بوه‌‪.‬‬ ‫پاره‌و پۆس����تی‌ نه‌بو‪ ،‬كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ هیچ له‌پۆس����ته‌كه‌ی‌ سودمه‌ند‬ ‫نه‌بون‪ ،‬نه‌به‌پ����اره‌ نه‌به‌وه‌زیفه‌‪ .‬به‌وپه‌ڕی‌‬ ‫ساده‌ییه‌وه‌ له‌باره‌گای‌ وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌‬ ‫ده‌ژیا‪ ،‬ش����یوعی‌ نه‌بو‪ ،‬دژی‌ نه‌ته‌وه‌چێتی‌‬ ‫عه‌ره‌بی����ش نه‌بو‪ .‬دورب����و له‌تایفه‌گه‌ری‌‪،‬‬ ‫دڵس����ۆزبو له‌ه����اوكاری‌‌و یارمه‌تیدان����ی‌‬ ‫هه‌ژاران‪ .‬له‌خانویه‌ك����ی‌ مامناوه‌ندا ده‌ژیا‬ ‫به‌كرێی‌ مانگانه‌ی‌ پانزه‌ دینار‌و پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫ب����ۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ پله‌ س����ه‌ربازییه‌كانی‌‬ ‫به‌كارنه‌هێنا‪.‬‬ ‫د‪ .‬فه‌رحان باس له‌وه‌ده‌كات‪ ،‬جارێكیان‬ ‫سه‌ردانی‌ باره‌گاكه‌ی‌ قاسمی‌ له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫به‌رگری‌ كردوه‌و له‌س����ه‌ر داواكاری‌ قاسم‬ ‫بۆ نانی‌ نی����وه‌ڕۆ ماوه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬له‌وكاته‌دا‬ ‫بینویه‌تی‌ له‌ماڵی‌ براكه‌یه‌وه‌ به‌سه‌فه‌رتاسی‌‬ ‫خواردنیان بۆ هێناون‪.‬‬ ‫دوای‌ كوده‌تای‌ (‪ ،)1963/2/8‬فه‌رمان‬ ‫ده‌درێ����ت به‌ده‌ستبه‌س����ه‌راگرتنی‌ ته‌واوی‌‬ ‫موڵك‌و ماڵی‌ قاس����م‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پزیش����كه‌ "هه‌مو ئه‌وه‌ی‌ دۆزرایه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫دینارێ����ك‌و (‪ )300‬فل����س ب����و‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫به‌دله‌یه‌كی‌ پاكی‌ سه‌ربازی‌"‪.‬‬

‫نه‌خۆشكه‌وتنی‌ سه‌ركرده‌ بیانییه‌كان‬ ‫له‌سه‌روه‌ختی‌ قاسمدا‪ ،‬سه‌رۆكی‌ حیزب ‌ی‬ ‫ش����یوعی‌ س����ریالنكی‌ س����ه‌ردانی‌ عێراق‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم توشی‌ جه‌ڵته‌ی‌ دڵ ده‌بێت‌و‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌برێته‌ ش����اری‌ پزیش����كی‌‪،‬‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش����تی‌ د‪.‬فه‌رح����ان چاره‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌كرێت‌و ره‌وانه‌ی‌ واڵته‌كه‌ی‌ ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌چی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌و كاره‌ هه‌ندێك پزیشك‬ ‫س����ه‌ركۆنه‌ی‌ باق����ر ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬دكتۆریش‬ ‫له‌وه‌اڵمیان����دا ده‌ڵێ����ت "م����ن پزیش����كم‌و‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ نه‌خۆش ده‌كه‌م‪ ،‬به‌بێ‌ گوێدانه‌‬ ‫ره‌نگ‌و ئاینی‌"‪ .‬هه‌ر له‌سه‌رده‌می‌ قاسمدا‪،‬‬ ‫له‌نێوان قاسم‌و به‌كردا‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ ش����اره‌وانی‌ ناكازاك����ی‌ یابانی‌‬ ‫دوای‌ نه‌مانی‌ قاس����م له‌پۆس����ته‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫س����ه‌ردانی‌ عێراق ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم توش����ی‌‬ ‫نه‌خۆش����ییه‌كی‌ كتوپڕ ده‌بێت‌و د‪.‬فه‌رحان د‪.‬فه‌رح����ان ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ كلینك����ه‌‬ ‫تایبه‌ته‌ك����ه‌ی‌ خ����ۆی‌‌و به‌رده‌وامی����ش‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌بێ����ت له‌وانه‌وتن����ه‌وه‌ له‌زانك����ۆ‪ .‬ل����ه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌ش����دا یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی‌ چوه‌ته‌‬ ‫كه‌سایه‌تی قاسم‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئه‌م پزیش����كه‌‪ ،‬قاسم كه‌سێكی‌ كلینكه‌كه‌ی‌ ئه‌حمه‌د حه‌س����ه‌ن به‌كر بوه‌‪،‬‬ ‫زیره‌ك بوه‌و شاره‌زاییه‌كی‌ زۆری‌ له‌باره‌ی‌ "منیش به‌ی����اوه‌ری‌ هاوڕێیه‌كم ده‌چوم بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ عێراق����ی‌ هه‌ب����وه‌‪ ،‬ته‌ماحی‌ ماڵه‌ك����ه‌ی‌"‪ .‬د‪ .‬فه‌رح����ان ده‌ڵێت "به‌كر‬

‫د‪.‬فه‌رحان باقر‬

‫بۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر له‌ژوری‌ س����كرتێره‌كه‌م‬ ‫ده‌مای����ه‌وه‌و هه‌ندێكجاری����ش جگ����ه‌ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌دیاری‌ پێده‌دا"‪.‬‬ ‫كاتێك عه‌بدولس����ه‌الم ع����ارف ده‌بێته‌‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‪ ،‬ئه‌م پزیشكه‌ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ پیش����ه‌یی‌ به‌م سه‌رۆكه‌وه‌‬ ‫نابێت‪ ،‬چونكه‌ "عارف له‌سه‌ر ئامۆژگاری‌‬ ‫هاوڕێیه‌ك����ی‌ منی‌ دورخس����ته‌وه‌‪ ،‬منیش‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی����م فه‌رامۆش����كرد"‪ .‬كه‌چ����ی‌‬ ‫كاتێك كه‌س����ێكی‌ د‪.‬فه‌رح����ان ده‌مرێت‪،‬‬ ‫عه‌بدولس����ه‌الم نوێنه‌رێك����ی‌ تایبه‌ت����ی‌ بۆ‬ ‫پرس����ه‌كه‌ ده‌نێرێت‪ .‬دواتریش د‪.‬فه‌رحان‬ ‫ده‌چێت����ه‌ نوس����ینگه‌كه‌ی‌‌و سوپاس����ی‌‬ ‫ده‌كات "س����ه‌رنجمدا كێشی‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچ����او دابه‌زی����وه‌‪ ،‬پێیوت����م كێش����ه‌ی‌‬ ‫خه‌وتنم هه‌یه‌‪ ،‬منیش به‌كورتی‌ وتم ئه‌وه‌‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌"‪.‬‬ ‫كه‌سێتی‌ عارفی‌ دوه‌م‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ عه‌بدولس����ه‌الم د‪.‬فه‌رحان‬ ‫دورده‌خاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم عه‌بدولره‌حمانی‌ برای‌‬ ‫د‪.‬فه‌رحان ده‌كاته‌ پزیشكی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ "منیش هه‌ر خزمه‌تگوزارییه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ پێویس����ت بوایه‌‪ ،‬پێشكه‌شم‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ پێویس����تی‌ زۆری‌ به‌و‬ ‫خزمه‌تگوزارییانه‌ نه‌بو"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ كه‌س����ێتی‌ عه‌بدولره‌حمانه‌وه‌‬ ‫"ئه‌ب����و قه‌یس"‪ ،‬ئ����ه‌م پزیش����كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"كه‌س����ێكی‌ هێمن‌و هاوسه‌نگ‌و ساده‌ بو‪،‬‬ ‫توانا س����ه‌ربازییه‌كانی‌ فه‌رامۆش كردبو‪،‬‬ ‫هێزی‌ بڕیاردانی‌ پێویس����تی‌ نه‌بو‪ .‬كه‌لێنی‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ مه‌ترسیدار له‌سه‌رده‌میدا هه‌بو‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك به‌رپرسی‌ پاس����ه‌وانه‌كانی‌ یان‬

‫ی (‪ )1926‬له‌به‌غدا له‌دایكبوه‌‪.‬‬ ‫* ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )1948‬كۆلێژی‌ پزیشك ‌‬ ‫* ساڵ ‌‬ ‫به‌غدای‌ ته‌واوكردوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* ل ‌ه (‪ )1952‬ماسته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جۆرج تاونی‌ ئه‌مه‌ریك ‌‬ ‫له‌زانكۆ ‌‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫ی (‪)FCCP‬‬ ‫* ل ‌ه (‪ )1956‬بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫ی سینگ‬ ‫له‌كۆلێژی‌ پزیشكان ‌‬ ‫له‌ئه‌مه‌ریكا وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ی (‪)FACP‬‬ ‫* ل ‌ه (‪ )1974‬بڕوانام ‌ه ‌‬ ‫له‌كۆلێژی‌ پزیشكی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* ل ‌ه (‪ )1979 - 1956‬له‌به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانكۆی‌ به‌غدا وان ‌ه ‌‬ ‫پزیشكی‌ هه‌ناو ‌‬ ‫وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )1981‬عێراق ‌‬ ‫* ساڵ ‌‬ ‫جێهێشتوه‌و رویكردۆته‌ ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫پاشان له‌ئیمارات جێگیربوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* تائێستا له‌ژیاندا ماوه‌و له‌واڵت ‌‬ ‫ئیمارات ده‌ژی‌‪.‬‬

‫كه‌ له‌كۆشك‌و ماڵه‌كه‌ی‌ به‌كر په‌یڕه‌وكراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ چه‌ندینجار موخابه‌رات‬ ‫راپۆرتیان له‌س����ه‌ر داوه‌‪ .‬سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ك����ر داوایلێكردوه‌ ببێته‌ ئه‌ندامی‌ حیزبی‌‬ ‫به‌ع����س‌و پێیده‌وتم "ئه‌ب����و ئه‌حمه‌د چۆن‬ ‫ده‌بێ����ت ئاوه‌ه����ا بمێنیته‌وه‌؟ ت����ۆ دێیته‌‬ ‫ماڵ‌و فه‌رمانگه‌كه‌مان‌و چاره‌س����ه‌ری‌ خۆم‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌م ده‌كه‌یت‌و ئاگاداری‌‌و شتی‌ زۆر‬ ‫ده‌زان����ی‌"‪ .‬منیش ده‌موت "م����ن دكتۆرم‌و‬ ‫هه‌وڵ����ده‌ده‌م هه‌روا بمێنمه‌وه‌‪ ،‬پزیش����كی‌‬ ‫هه‌م����وان ب����م‌و خزمه‌ته‌كانم پێش����كه‌ش‬ ‫به‌هه‌مو ئه‌و كه‌سانه‌ بكه‌م كه‌ پێویستیانه‌‪،‬‬ ‫جیاوازی‌ له‌نێوان كه‌سیشدا ناكه‌م"‪.‬‬

‫كه‌سێتی‌ به‌كر‬ ‫له‌باره‌ی‌ كه‌س����ێتی‌ به‌كره‌وه‌‪ ،‬د‪.‬فه‌رحان‬ ‫ده‌ڵێت "به‌كر بێ‌ راده‌ جگه‌ره‌ی‌ ده‌كێشا‪،‬‬ ‫زۆر گوێ����ی‌ له‌قس����ه‌ ده‌گ����رت‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌ هه‌مو ئه‌وه‌ی‌ ده‌یبیس����ت‬ ‫زه‌حمه‌ت بو‪ ،‬زو هه‌ڵده‌چو‪ .‬شاره‌زاییه‌كی‌‬ ‫قوڵی‌ له‌باره‌ی‌ مێژوی‌ ئیس��ل�ام به‌گشتی‌‌و‬ ‫خه‌لیفه‌كان به‌تایبه‌تی‌ هه‌بو‪ .‬زۆر بایه‌خی‌‬ ‫به‌ب����واری‌ ته‌ندروس����تی‌ ده‌داو رێزی‌ زۆری‌‬ ‫له‌پزیشكه‌كان ده‌گرت‪ .‬منداڵ‌و خزمه‌كانی‌‬ ‫ئیمتیازاتی‌ نائاس����اییان ده‌س����تنه‌كه‌وت‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هه‌واڵگری‌‪ ،‬یان هه‌ر كه‌سێك ‌ی به‌پێچه‌وانه‌ی‌ به‌رپرسه‌كانی‌ دیكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دیكه‌ی‌ نزیك����ی‌‪ ،‬ده‌یتوان����ی‌ پالنی‌ له‌دژ‬ ‫بگێڕێ‌‌و كودێتای‌ له‌دژ ئه‌نجام بدات"‪.‬‬ ‫سه‌دام‌و دورخستنه‌وه‌ی‌ د‪.‬فه‌رحان‬ ‫ه����ه‌ر له‌س����ه‌روه‌ختی‌ فه‌رمانڕه‌وای����ی‌‬ ‫به‌كر ده‌بێته‌ سه‌رۆك‬ ‫به‌ك����ره‌وه‌‪ ،‬د‪.‬فه‌رحان ده‌بێت ‌ه پزیش����كی‌‬ ‫كاتێك ئه‌حمه‌د حه‌س����ه‌ن به‌كر ده‌بێته‌ تایبه‌تی‌ سه‌دام حس����ێن‌و خانه‌واده‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆك كۆمار‪ ،‬د‪.‬فه‌رحان بروسكه‌یه‌كی‌ ته‌نانه‌ت دوجار س����ه‌دام خ����ۆی‌ ده‌چێت‬ ‫پیرۆزبایی‌ ب����ۆ ده‌نێرێت‪ ،‬پاش����ان به‌كر بۆ كلینكه‌كه‌ی‌‪ .‬ه����ه‌روه‌ك ده‌ڵێت "زیاتر‬ ‫به‌ته‌له‌ف����ۆن په‌یوه‌ن����دی‌ پێ����وه‌ده‌كات‌و له‌جارێك ش����ه‌وێكی‌ ته‌واو له‌ماڵی‌ سه‌دام‬ ‫پێیده‌ڵێ����ت ته‌نه����ا پیرۆزباییه‌كه‌ت به‌س ده‌ماینه‌وه‌ بۆ هه‌ندێك حاڵه‌ت ‌ی پزیش����كی‌‬ ‫نیی����ه‌‪ .‬بۆیه‌ د‪.‬فه‌رح����ان ده‌چێت بۆالی‌‌و كتوپڕ‪ .‬به‌ئاگاداری‌‌و راوێژی‌ من س����ه‌ردانی‌‬ ‫ئه‌ویش "زۆر به‌گه‌رمی‌" پێشوازی‌ لێده‌كات‌و ژماره‌یه‌ك زۆر پزیشكی‌ پسپۆڕی‌ ده‌كرد"‪.‬‬ ‫داوایلێده‌كات ببێته‌ پزیش����كی‌ تایبه‌تی‌‌و‬ ‫له‌باره‌ی‌ كه‌س����ێتی‌ س����ه‌دامه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫له‌ناو كۆش����كی‌ كۆماری‌ نوسینگه‌یه‌كی‌ بۆ "هه‌ندێكجار سه‌روتاری‌ رۆژنام ‌هی‌ سه‌وره‌ی‌‬ ‫دابی����ن ده‌كات‪ .‬له‌باره‌ی‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ی‌ كه‌ ده‌نوس����ی‌‌و ناوی‌ خۆی‌ نه‌ده‌خسته‌ سه‌ر‪،‬‬ ‫پزیش����كی‌ به‌كر ب����وه‌‪ ،‬د‪.‬فه‌رحان ده‌ڵێت دو یان س����ێ‌ رۆمانی‌ نوسی‌‪ ،‬زۆر متمانه‌ی‌‬ ‫"له‌س����ه‌ر داوای‌ خۆی‌ چه‌ندینجار ده‌چوم به‌خ����ۆی‌ هه‌بو‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ گش����تی‌‬ ‫بۆ كۆشك‌و بۆ ماڵه‌وه‌یان‪ ،‬به‌اڵم بۆ ته‌نها هێمن بو‪ ،‬هه‌ڵچونه‌كانی‌ به‌روخس����ارییه‌وه‌‬ ‫جارێكیش له‌خۆمه‌وه‌ نه‌رۆیشتم"‪.‬‬ ‫دیارنه‌بو‪ ،‬به‌گرنگییه‌وه‌ گوێی‌ بۆ وته‌كانی‌‬ ‫د‪.‬فه‌رح����ان‪ ،‬ئاش����كرای‌ ده‌كات به‌ك����ر به‌رانبه‌ره‌كانی‌ ده‌گرت‪ .‬جارێكیان پێیوتم‬ ‫نه‌خۆشی‌ شه‌كره‌ی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬دواتریش توشی‌ دكتۆر ده‌ س����اڵم بده‌رێ‌ تاپێكهاته‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌مخه‌وی‌‌و گرژبونی‌ ده‌مار بوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ واڵته‌ بگۆڕم‌و ش����یری‌ به‌عس ده‌رخواردی‌‬ ‫له‌بونی‌ ئازارو هه‌ستكردن به‌برسێتی‌‪ ،‬بۆیه‌ منداڵه‌كانی‌ بده‌م"‪.‬‬ ‫به‌مه‌بستی‌ چاره‌س����ه‌ركردنی‌‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫كاروانی‌ ئ����ه‌م پزیش����كه‌ دوای‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫راوێژیان به‌پزیشكی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‌و به‌ریتانی‌ چ����وار مانگ له‌گرتنه‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كردوه‌‪ .‬ه����ه‌روه‌ك ئ����ه‌وه‌ش ده‌گێڕێته‌وه‌ سه‌دامه‌وه‌ كۆتایی‌ دێت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫"چه‌ن����د جارێك بۆ خ����واردن بانگیكردم‌و سه‌ركردایه‌تی‌ شۆڕشی‌ ئه‌وكات كه‌ سه‌دام‬ ‫له‌ده‌سته‌ چه‌پی‌ داده‌نیشتم‪ ،‬له‌گۆشه‌یه‌كی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كرد‪ ،‬له‌ (‪)1979/11/11‬‬ ‫دوری‌ هۆڵه‌ك����ه‌ش گه‌نجێك����ی‌ موالزم����ی‌ به‌ب����ێ‌ ئاش����كراكردنی‌ هۆكاره‌ك����ه‌ی‌‪،‬‬ ‫به‌خانه‌نش����ینكردنی‌‬ ‫ئه‌سمه‌ری‌ ره‌ش����یق داده‌نیشت‪ ،‬كه‌ دواتر فه‌رمان����ده‌كات‬ ‫زانیم سه‌دام حسێنه‌"‪.‬‬ ‫د‪.‬فه‌رح����ان‌و "‪ "48‬مامۆس����تای‌ زانك����ۆو‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م پزیشكه‌ی‌ نیگه‌ران كردوه‌‪ ،‬دكتۆری‌ ناس����راو‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هیچ كامیان‬ ‫ئه‌و هه‌مو پشكنین‌و رێوشوێنه‌ ئه‌منییه‌ بوه‌ ته‌مه‌نی‌ خانه‌نشینكردنیان نه‌هاتوه‌‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫دۆسته‌كه‌ ‌ی‬ ‫مالیكی‌ هه‌ڵهات‬

‫س���ااڵنێك له‌نزیكه‌و‌ه ه���اوكارو راوێژكار ‌ی‬ ‫سه‌دام حسێن بو‪ ،‬دوا ‌ی روخان ‌ی رژێمه‌كه‌ش ‌ی‬ ‫بوه‌ت ‌ه دۆس���ت ‌ی ئه‌مه‌ریكاو له‌م س���ااڵنه‌ ‌ی‬ ‫دوایش���دا بو‌ه فریادڕه‌س��� ‌ی نور ‌ی مالیكی‌‪،‬‬ ‫دوا ‌ی تۆمه‌تباركردنیش��� ‌ی ل���ه‌م رۆژان���ه‌دا‬ ‫به‌غدا ‌ی جێهێشت‪ :‬مه‌دحه‌ت مه‌حمود‪.‬‬ ‫مه‌دحه‌ت حه‌مود ‌ی حسێن ناڵبه‌ند ناسراو‬ ‫ب ‌ه "مه‌دحه‌ت مه‌حمود"‪ ،‬ل ‌ه (‪)1933/9/21‬‬ ‫له‌به‌غدا له‌دایكبوه‌‪ .‬ساڵ ‌ی (‪ )1959‬به‌پله‌ ‌ی‬ ‫شه‌ره‌ف كۆلێژ ‌ی ماف ‌ی له‌به‌غدا ته‌واوكردوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی هه‌ندێك سه‌رچاوه‌‪ ،‬كورد ‌ی فه‌یلییه‌‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ته‌واوكردن ‌ی خوێندن‪ ،‬ده‌س���تده‌كات‬ ‫ب���ه‌كار ‌ی پارێ���زه‌ری‌‌و پاش���ان ده‌چێت��� ‌ه‬ ‫ریزه‌كان��� ‌ی س���وپاوه‌ تا پله‌ ‌ی ئه‌فس���ه‌ر ‌ی‬ ‫ی���ه‌ده‌گ ده‌ڕوات‪ .‬له‌س���ااڵن ‌ی دواتریش���دا‬ ‫به‌شدار ‌ی چه‌ندین خول ‌ی قانونی‌‌و دادوه‌ر ‌ی‬ ‫له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ ‌ی واڵت كردوه‌‪.‬‬ ‫س���اڵ ‌ی (‪ )1960‬ده‌بێت ‌ه لێكۆڵه‌ر ‌ی داد ‌ی‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت ‌ی داد‪ .‬پاش���ان ساڵ ‌ی (‪)1968‬‬ ‫بوه‌ت��� ‌ه دادوه‌ر‌و له‌چه‌ندی���ن ناوچ ‌ه كار ‌ی‬ ‫داوه‌ر ‌ی ك���ردوه‌‪ .‬جگ ‌ه ل���ه‌كار ‌ی دادوه‌ری‌‪،‬‬ ‫بوه‌ت��� ‌ه به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی گش���ت ‌ی فه‌رمانگه‌ ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردن له‌وه‌زاره‌ت��� ‌ی داد‪ ،‬ك ‌ه خۆ ‌ی‬ ‫له‌س���اڵ ‌ی (‪ )1980‬دایمه‌زران���دوه‌‪ .‬دوات���ر‬ ‫بوه‌ت ‌ه به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی فه‌رمانگه‌ ‌ی چاودێر ‌ی‬ ‫ناكامه‌كان‪ .‬ئینج���ا بوه‌ت ‌ه نوێنه‌ر ‌ی دیوان ‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی له‌ده‌سته‌ ‌ی ئه‌وقاف‌و سه‌رۆك ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی ش���ورا ‌ی ده‌وڵه‌ت‌و تا س���اڵ ‌ی‬ ‫(‪ )2003‬له‌و پۆسته‌یدا ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌دۆسیه‌ ‌ی‬ ‫ن���ه‌وت به‌رانبه‌ر خ���ۆراك‪ ،‬له‌وه‌زاره‌ت ‌ی داد‬ ‫سه‌رۆك ‌ی لیژنه‌ ‌ی یاداشت ‌ی لێكگه‌یشتن بوه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌م ‌ی س���ه‌دامدا چه‌ندین ئۆتۆمبێل‌و‬ ‫ملیۆنان دینار ‌ی به‌دیار ‌ی وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌روه‌خت ‌ی فه‌رمانڕه‌وای ‌ی سه‌دامدا‪،‬‬ ‫ماوه‌ ‌ی س��� ‌ێ س���اڵ بوه‌ت��� ‌ه راوێ���ژكار ‌ی‬ ‫قانونی ‌ی ناوب���راو‪ ،‬دوا ‌ی ئه‌وه‌ش بۆ ماوه‌ ‌ی‬ ‫د‌ه س���اڵ له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زی���ران راوێژكار‬ ‫بوه‌‪ .‬ئه‌وكات���ه‌ ‌ی له‌دیوان ‌ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬به‌فه‌رمانێك��� ‌ی تایبه‌ت��� ‌ی س���ه‌دام‬ ‫كراوه‌ت ‌ه دادوه‌ر ل���ه‌داگا ‌ی ته‌میز‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ ‌ی رێكار‌ه قانونییه‌كانه‌و‌ه بوه‌‪.‬‬ ‫كاتێكیش ته‌مه‌ن ‌ی خانه‌نشینكردن ‌ی هاتوه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ ‌ی قانونه‌و‌ه ماوه‌ ‌ی كاركردن ‌ی بۆ‬ ‫درێژكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وتارێكی���دا ك ‌ه له‌رۆژ ‌ی (‪)2002/10/15‬‬ ‫له‌رۆژنام���ه‌ ‌ی قادس���یی ‌ه باڵویك���رده‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ ‌ی راپرس ‌ی بۆ سه‌دام حسێن ده‌كرا‪،‬‬ ‫ده‌س���ته‌واژه‌ ‌ی (به‌یعه‌ت ‌ی هه‌میش���ه‌یی‌) بۆ‬ ‫به‌كارهێنا‪ .‬هه‌روه‌ها خاوه‌ن ‌ی ده‌سته‌واژه‌ ‌ی‬ ‫"گه‌وره‌ترین سه‌ركرده‌ ‌ی گه‌وره‌ترین گه‌له‌"‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش��� ‌ی له‌هه‌مان رۆژنام��� ‌ه باڵوكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫دیمانه‌یه‌ك ‌ی له‌گه‌ڵ سه‌دام حسێن ئه‌نجامداو‬ ‫به‌پێ ‌ی هه‌واڵه‌كه‌ ‌ی ك ‌ه له‌رۆژنامه‌ ‌ی سه‌وره‌ ‌ی‬ ‫ژم���ار‌ه (‪ )9861‬ل���ه‌ (‪)1999/10/3‬‬ ‫باڵوكرای���ه‌وه‌‪ ،‬س���ه‌دام‌و دادپه‌روه‌رییه‌كه‌ ‌ی‬ ‫به‌پێغه‌مبه‌ر ‌ی ئیسالم "د‪.‬خ" چواندو ماوه‌ ‌ی‬ ‫فه‌رمانڕه‌واییه‌كه‌ش ‌ی به‌هاوشێوه‌ ‌ی قۆناغ ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌تا ‌ی ئیس�ل�ام وه‌س���فكرد‪ .‬خاوه‌ن ‌ی‬ ‫چ���وار كتێبه‌‪ ،‬ك ‌ه یه‌كێكیان به‌ناونیش���ان ‌ی‬ ‫"دادپ���ه‌روه‌ر ‌ی له‌بی���ر ‌ی س���ه‌رۆكدا"یه‌ ك ‌ه‬ ‫مه‌به‌ست ‌ی له‌سه‌دام حسێنه‌‪.‬‬ ‫دوا ‌ی روخان��� ‌ی رژێم ‌ی به‌عس له‌س���اڵ ‌ی‬ ‫(‪ ،)2003‬به‌هاوكار ‌ی چه‌ند كه‌سێك ‌ی نزیك ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی له‌ئه‌مه‌ریكییه‌كان نزیكخسته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫حاكم��� ‌ی مه‌ده‌ن ‌ی ئه‌مه‌ریك ‌ی پۆڵ بریمه‌ر ل ‌ه‬ ‫(‪ )2003/6/12‬كرد ‌ی به‌سه‌رپه‌رش���تیار ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت��� ‌ی داد‌و دواتر جێگر ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫دادگا ‌ی ته‌می���زو ئینجا س���ه‌رۆك ‌ی دادگا ‌ی‬ ‫ته‌میز‪ .‬ل ‌ه (‪ )2005/3/30‬كرای ‌ه س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫دادگا ‌ی بااڵ ‌ی فیدراڵی‌‌و سه‌رۆك ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫بااڵ ‌ی دادوه‌ری‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌ی ئه‌م مانگه‌وه‌‪ ،‬پارله‌مانتار ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ‌ی عێراق سه‌باح ساعیدی‌‪ ،‬كه‌وت ‌ه‬ ‫تۆمه‌تباركردن ‌ی به‌وه‌ی‌ ك ‌ه به‌عس��� ‌ی بوه‌و‬ ‫چه‌ندین دۆس���یه‌ ‌ی "گه‌نده‌ڵی‌" ناوبراویش ‌ی‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش وایكرد له‌كاره‌كه‌ ‌ی‬ ‫الببرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌وه‌ ‌ی خۆپیشانده‌ران ‌ی‬ ‫س���ونن ‌ه داوا ‌ی البردنی���ان ده‌كرد‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫تۆمه‌تباری���ان ده‌ك���رد ك ‌ه ماف��� ‌ی مرۆڤ ‌ی‬ ‫پێش���ێلكردوه‌‌و رێگه‌یداو‌ه به‌هێش���تنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫زیندانیان له‌دۆخێك ‌ی خراپدا‪.‬‬ ‫هه‌ندێك الیه‌ن��� ‌ی سیاس��� ‌ی تۆمه‌تباری‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن ب���ه‌وه‌ ‌ی ك��� ‌ه پۆس���ته‌كه‌ ‌ی ب���ۆ‬ ‫پش���تیوان ‌ی له‌نور ‌ی مالیك ‌ی به‌كارهێناوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌ته‌فس���یركردن ‌ی چه‌ندین مادده‌ ‌ی‬ ‫ده‌ستور ‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌ی مالیكی‌‪ .‬له‌نمونه‌ ‌ی‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ ‌ی له‌ب���اره‌ ‌ی گه‌وره‌ترین كوتله‌ ‌ی‬ ‫پارله‌مان��� ‌ی بۆ پێكهێنان ‌ی حكومه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫ل���ه‌دوا ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان��� ‌ی (‪،)2010/3/7‬‬ ‫ك��� ‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌ی مالیكی‌‌و لیس���ته‌كه‌ ‌ی‬ ‫ش���كایه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه لیسته‌كه‌ی‌ مالیك ‌ی‬ ‫(‪ )89‬كورس���ی‌‌و لیس���ت ‌ی عێراقیی ‌ه (‪)91‬‬ ‫كورس ‌ی به‌ده‌ستهێنابو‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابووری‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫له‌بودجه‌ ‌ی ‪2013‬دا‪ ،‬ده‌ستكه‌وته‌كان ‌ی ئۆپۆزسیۆن چ ‌ی بو؟‬

‫ی حه‌مه‌ساڵح‪ :‬ئۆپۆزسیۆن ده‌ستكه‌وتێكی‌ ئه‌وتۆیان به‌ده‌ست نه‌هێنا‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫دوای‌ په‌سه‌ندكردنی‌ بودجه‌ی‌ ‪2013‬‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌شێك له‌په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬رایانگه‌یاند توانیویانه‌‬ ‫چه‌ند ده‌ستكه‌وتێك به‌ده‌ستبهێنن‪،‬‬ ‫به‌اڵم لێپرسراوی‌ ژوری‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫ئابوری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان عه‌لی‌‬ ‫حه‌مه‌ساڵح‪ ،‬بۆچونێكی‌ پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫هه‌یه‌‌و پێی‌ وایه‌ په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ئۆپۆزسۆن نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتێكی‌ وه‌ها به‌ده‌ستبێنن‬ ‫"كه‌موكورتییه‌كانی‌ بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵ‬ ‫كه‌متر نییه‌ له‌سااڵنی‌ رابردو‪،‬‬ ‫هیوادارین سه‌رۆكی‌ هه‌رێم واژوی‌‬ ‫له‌سه‌ر نه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر كردیشی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫نیشانه‌ی‌ پرسیار له‌سه‌ر هه‌مو ئه‌و‬ ‫قسه‌و بڕیارو لیژنانه‌ی‌ دروستده‌بێت‬ ‫كه‌ پێشتر بۆ چاكسازی‌ رایگه‌یاندبو"‪.‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ هه‌ینی‌ راب���ردو به‌زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگی‌ ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫بودج���ه‌ی‌ ‪ 2013‬هه‌رێم په‌س���ه‌ند كرا‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ په‌رله‌مانتارانی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ده‌نگیان به‌كۆی‌ پرۆژه‌ یاس���اكه‌ نه‌دا‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای‌ هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌یان له‌هۆڵی‌ دانیشتنێکی په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫په‌رله‌م���ان‪ ،‬به‌ش���ێكیان رایانگه‌یاند‪،‬‬ ‫له‌ئه‌نجامی‌ گفتوگۆكانی���ان توانیویانه‌‬ ‫چه‌ند ده‌س���تكه‌وتێك به‌ده‌س���تبێنن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت باس له‌ماده‌ ‪ 5‬ی‌ یاسا ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ چه‌ن���د بڕگه‌یه‌ك���ی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫هاواڵتیان تێدا جێگیركراوه‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتاران���ی‌ الیه‌نه‌كان���ی‌ کۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ :‬گۆڕان‪:‬‬ ‫له‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌‬ ‫‌ب���ارهه‌‌شی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌س���تكه‌وته‌كانیان‌و ئ���ه‌و خااڵن‬ ‫كه‌ نه‌یانتوانی���وه‌ له‌بودجه‌دا‬ ‫جێگیره‌‪،‬ی‌ پێشبینی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ماده‌ ‪5‬ی‌‬ ‫بك���ه‌ن بۆچون���ی‌ جیاوازی���ان هه‌ی‬ ‫بیالل س���لێمان په‌رله‬ ‫یاساكه‌دا‬ ‫‌مانتاری‌ئاماژه‌كۆمبهه‌ڵ‌وی‌ه‌ ده‌کرد بایكۆتی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌یانتوان���ی‌ زانیار‬ ‫جێگیركراوه‌‬ ‫ئاشكراكردنی‌ی‌ دانیشتنه‌كانی‌‬ ‫له‌باره‌وه‌ به‌ده‌س���تبێنن‪،‬‬ ‫داهاته‌كان���ی‌ هه‌رێم ب���وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ده‌كرێت وه‌ك‬ ‫داهاتی‌ ن���ه‌وت "یه‌كێك له‌كه‌موكوڕییه‌ ‌بودجه‌ بكه‌ین‬ ‫گه‌وره‌كان���ی‌ بودج���ه‌ ش���اردنه‌وه‌ی‌‬ ‫النی‌ كه‌می‌‬ ‫‌وت‪" ،‬تاچۆنیان‬ ‫داهاته‌كان بو‪ ،‬به‌تایبه‌ت داهاتی‌ نه‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ فش���اری‌ جۆراوجۆرم���ان‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌كان‬ ‫ك���رد‪ ،‬به‌اڵم نه‌مانتوان���ی‌ هیچ بكه‌ین‪ ،‬بوێت به‌وجۆره‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت به‌ده‌نگی‌ زۆرینه‌‌و كه‬ ‫ته‌ماشا بكرێت‬ ‫‌مینه‌ه‌ تێیپه‌ڕێنن"‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تێپه‌ڕاند"‪ .‬بیالل بۆچونی‌ وای‬ ‫ده‌سه‌اڵت پێش���بینی‌ ئه‌وه‌ی‌ لێكردون‪،‬‬ ‫بایكۆت���ی‌ دانیش���تنه‌كانی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫به‌بودج���ه‌ بكه‌ن "تا خۆی���ان چۆنیان‬ ‫بوێت به‌وجۆره‌ تێیپه‌ڕێنن"‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ئه‌و باسی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌مساڵ رێگایه‌كی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬

‫یه‌کگرتو‪ :‬ده‌كرا‬ ‫ده‌ستكه‌وته‌كان‬ ‫زیاتریش بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌شێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتارانی‬ ‫‌ده‌سه‌اڵت بوبونه‌‬ ‫پارێزه‌ری‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫پاساویان بۆ‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان‌‬ ‫ده‌هێنایه‌وه‌‬

‫تریان گرته‌به‌ر‪ ،‬ئه‌وه‌ش چونه‌ به‌رده‌م‬ ‫سه‌كۆی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان بوه‌ "له‌وێدا‬ ‫چه‌ند دروش���مێكمان به‌رزكرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���ته‌ش س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫ناچاكرد‪ ،‬دانیش���تنه‌كان بوس���تێنێ‌‌و‬ ‫دواج���ار بكه‌وێته‌ گفتۆگ���ۆ له‌گه‌ڵمان‪،‬‬ ‫ل���ه‌وه‌وه‌ توانیم���ان هه‌ن���دێ‌ بڕگ���ه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵك له‌بودجه‌دا جێگیر‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ماده‌ ‪5‬دا جێگیركرا‬ ‫ده‌ره‌نجامی‌ ئه‌و گفتوگۆیانه‌ بو"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جه‌ختیش ده‌كات���ه‌وه‌ له‌وه‌ی‌‪،‬‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كانی‌ بودجه‌ی‌ ئه‌مساڵیش‬ ‫وه‌ك س���ااڵنی‌ رابردو زۆرب���ون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"ده‌س���ه‌اڵت به‌زۆرین���ه‌ی‌ كه‌مین���ه‌‬ ‫تێیپه‌ڕاند"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كگرتو حه‌مه‌سه‌عید‬ ‫حه‌مه‌عه‌ل���ی‌‪ ،‬هه‌ر له‌ب���اره‌ی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مساڵه‌وه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬توانیویانه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ ده‌س���تكه‌وت به‌ده‌س���تبێنن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "ده‌كرا ده‌س���تكه‌وته‌كان‬ ‫زیاتریش بێت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ به‌شێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتارانی‌ لیس���تی‌ كوردستانی‌‬ ‫ببونه‌ پارێ���زه‌ری‌ حكومه‌ت‌و له‌جیاتی‌‬ ‫حكومه‌ت پاساویان بۆ كه‌موكوڕییه‌كانی‌‬ ‫بودجه‌ ده‌هێنایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جه‌خ���ت ده‌كات���ه‌وه‌ ل���ه‌وه‌ی‌‬ ‫پرس���یارگه‌لێكی‌ زۆری���ان له‌س���ه‌ر‬ ‫كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ بودجه‌ ئاراس���تی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌ كردب���و‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫كه‌مترین وه‌اڵمیان وه‌رگرتۆته‌وه‌ "خۆم‬ ‫‪50‬پرس���یارم كرد‪ ،‬ته‌نه���ا ‪4‬وه‌اڵمیان‬ ‫دام���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش دوانیان ده‌ڵێن وایه‌‪،‬‬ ‫دوانه‌ك���ه‌ی‌ تریش به‌هه‌ڵ���ه‌ وه‌اڵمیان‬ ‫دامه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م په‌رله‌مانت���اره‌ی‌ یه‌كگرتو باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مس���اڵ‬ ‫به‌جی���اوازی‌ بینیویان���ه‌ ئه‌وه‌ب���وه‌ كه‌‬ ‫وه‌زارت���ی‌ دارایی‌ خۆیان دانیان به‌وه‌دا‬ ‫ناوه‌‪ ،‬كه‌ ئاگایان له‌داهاتی‌ نه‌وت نییه‌‬ ‫"بری���كاری‌ وه‌زارتی‌ دارایی‌ خۆی‌ دانی‌‬ ‫به‌وه‌دانا كه‌ تریلیۆنێك‌و‪131‬ملیار دۆالر‬ ‫داهاتی‌ نه‌وتیان به‌نوسراوێكی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ناردۆته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬كه‌ ده‌پرسین ئه‌ی‌‬ ‫سااڵنی‌ رابردو چی‌ لێهاتوه‌‪ ،‬وه‌اڵممان‬ ‫ناده‌ن���ه‌وه‌"‪ .‬ئ���ه‌م په‌رله‌مانت���اره‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن هێما به‌وه‌ش ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫پاره‌ی‌ پرۆژه‌ جێبه‌ج���ێ‌ نه‌كراوه‌كانی‌‬ ‫س���اڵی‌ راب���ردو كه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪2‬ملیارد‬ ‫دۆالر بوه‌‪ ،‬جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ ماوه‌و خه‌رجی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌زی���ری‌ پالندان���ان وتویه‌تی‌‬ ‫نه‌ماوه‌و عیجزمان پێپڕكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كگرت���و‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ك���ه‌ی‌‬ ‫رونیش���یكرده‌وه‌ كه‌ هه‌ر به‌كۆشش���ی‌‬ ‫ئه‌وان پێش���ینه‌ی‌ خانوب���ه‌ره‌ی‌ قه‌زا‌و‬

‫ناحیی���ه‌كان كرایه‌ ‪25‬ملی���ۆن دینار‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها زیادكردنی بڕی ‪ 40‬چل ملیار‬ ‫دینار بۆ سه‌ر ته‌رخانكراوی وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬به‌مه‌به‌س���تی پێدان���ی‬ ‫به‌خش���ێنێك بۆ ئه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی‬ ‫موچه‌كانی���ان ل���ه‌ ‪ 600‬ه���ه‌زار دینار‬ ‫كه‌مت���ره‌‪ ،‬به‌هه‌وڵێك���ی‌ ت���ری‌ خۆیان‬ ‫ده‌زانێ‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان كاردۆ‬ ‫محه‌مه‌دیش باس له‌خه‌رجییه‌كانی‌ ناو‬ ‫بودجه‌ ده‌كات كه‌ به‌بڕوای‌ ئه‌و له‌و بابه‌دا‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییه‌كی‌ زۆر كراوه‌ "ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌خه‌رجییه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫پێمانوای���ه‌ زیاده‌ڕه‌وییه‌كی‌ زۆر كراوه‌‬ ‫به‌ن���اوی‌ خه‌رج���ی‌ دیك���ه‌‪ ،‬گفتوگۆی‌‬ ‫زۆریش���مان له‌‌وباره‌یه‌وه‌ ك���رد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ده‌نگ���ی‌ زۆرین���ه‌‌و كه‌مینه‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫تێپه‌ڕاند"‪.‬‬ ‫ئه‌و بڕواش���ی‌ وایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ماده‌‬ ‫‪5‬ی‌ یاس���اكه‌دا جێگیرك���راوه‌ ده‌كرێت‬ ‫وه‌ك الن���ی‌ كه‌می‌ ده‌س���تكه‌وته‌كانی‌‬ ‫ئه‌وان ته‌ماشا بكرێت‪.‬‬ ‫دوابه‌دوای‌ په‌س���ه‌ندكردنی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مساڵیش ژوری‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ئابوری‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان رونكردنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‌و داوای‌ له‌س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫كرد واژۆ له‌س���ه‌ر بودجه‌ك���ه‌ نه‌كات‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ به‌بڕوای‌ ئ���ه‌وان بودجه‌كه‌ پڕ‬ ‫له‌كه‌موكوڕیی���ه‌‪ ،‬عه‌ل���ی‌ حه‌مه‌س���اڵح‬ ‫لێپرس���راوی‌ ژوره‌ك���ه‌‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "كه‌موكورتییه‌كانی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫ئه‌مساڵ كه‌متر نییه‌ له‌سااڵنی‌ رابردو‪،‬‬ ‫هیواداری���ن س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م واژوی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر كردیشی‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫نیش���انه‌ی‌ پرسیار له‌س���ه‌ر هه‌مو ئه‌و‬ ‫قس���ه‌و بڕیارو لیژنانه‌ی‌ دروستده‌بێت‬ ‫كه‌ پێشتر بۆ چاكسازی‌ رایگه‌یاندبو"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌رچه‌ن���ده‌ رایده‌گه‌یه‌ن���ێ‌ كه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ ئۆپۆزس���یۆن كۆششی‌‬ ‫خۆی���ان ك���ردوه‌ ب���ۆ تێنه‌په‌ڕاندن���ی‌‬ ‫بودج���ه‌ به‌كه‌موكوڕییه‌كانیی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌و بڕوایه‌ش���دایه‌ گفتوگۆكانیان‬ ‫ده‌ره‌نجامێكی‌ وه‌های‌ نه‌بو‪ ،‬ئه‌و به‌نمونه‌‬ ‫باس له‌و پاره‌یه‌ ده‌كات‪ ،‬كه‌ بڕی ‪ 40‬چل‬ ‫ملیار دیناره‌‌و وه‌ك به‌خشێنێك ده‌درێته‌‬ ‫ئ���ه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی موچه‌كانیان له‌‬ ‫‪ 600‬ه���ه‌زار دینار كه‌متره‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌پێی‌ وته‌ی‌ به‌رپرس���انی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ژم���اره‌ی‌ هێزه‌كان���ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ‪ 200‬هه‌زار كه‌سه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫‪ %50‬ی���ان ل���ه‌و بڕیاره‌ س���ودمه‌ندبن‪،‬‬ ‫ئه‌وا مانگانه‌ هه‌ر پێشمه‌رگه‌یه‌ك ‪33‬‬ ‫هه‌زار دیناری‌ به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئایا به‌مه‌‬ ‫ده‌وترێ‌ سودمه‌ند بو؟"‪.‬‬

‫كوا به‌رهه‌می خه‌رجییه‌كانی‌ حكومه‌ت بۆ زانكۆكانی؟‬ ‫د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین*‬

‫بۆچی به‌زیاتر ل ‌ه (‪ )5‬هه‌زار خاوه‌ن‬ ‫بڕوانامه‌ی ماسته‌رو دكتۆراوه‌‪ ،‬به‌ده‌یان‬ ‫پرۆفس���یۆره‌وه‌ هێش���تا زانكۆكان���ی‬ ‫حكوم���ه‌ت له‌ناو رۆش���نبیری كوردیدا‬ ‫پای���ه‌و پێگه‌ی���ان الوازه‌و به‌ده‌گم���ه‌ن‬ ‫كه‌سێكت ده‌س���ت ده‌كه‌وێت ته‌نانه‌ت‬ ‫ن���اوی گۆڤ���ارو توێژینه‌وه‌كان���ی ئه‌م‬ ‫زانكۆیان���ه‌ی بیس���تبێت؟ چه‌ندی���ن‬ ‫وه‌اڵم بۆ ئ���ه‌م پرس���یار‌ه لۆجیكییه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌یان نا ك ‌ه كه‌می پش���كی‬ ‫زانكۆكان له‌بودج���ه‌ی حكومه‌ت رێگر‬ ‫ب���و‌ه له‌گه‌ش���ه‌كردنیان‌و كاریگه‌رییان‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی ئه‌م نه‌خۆشییه‌ له‌شوێنێكی‬ ‫دیكه‌و‌ه هه‌ڵده‌قوڵێت‪ ،‬یه‌كێكیان خودی‬ ‫كۆمه‌كی حكومه‌ت‌و شێوازی دابینكردنی‬ ‫داهات ـ بودجه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌راوردی به‌رهه‌م���ی نوس���ه‌رو‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ی به‌هره‌مه‌ندی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌نته‌ره‌كانی ئه‌كادیمیا به‌زانكۆكانی‬ ‫حكومه‌ت په‌نجه‌ره‌یه‌ك له‌نهێنییه‌كانی‬ ‫ئ���ه‌م گرفت���ه‌ ده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬زۆرێك له‌و‬

‫به‌كورتی‪ ،‬ترس ل���ه‌زه‌ره‌ر نه‌ك چێژی‬ ‫قازانج‪ ،‬زیاتر مرۆڤ هانده‌دات داهێنان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫هاری���كاری‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام‌و پاڵپش���تی حكومه‌ت تێچوی‬ ‫پرۆژه‌كانم���ان كه‌م ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ترس‬ ‫نوس���ه‌رو هونه‌رمه‌ندان��� ‌ه ب���ه‌رده‌وام له‌شكس���ت ده‌ڕه‌وێنێته‌وه‌و تاك ناچار‬ ‫له‌هه‌وڵی خۆپێشخس���تنی تواناكانیدا ناكات له‌پێناوی باش���كردنی كوالیتی‬ ‫ب���ون‪ ،‬به‌پش���تی خۆی���ان گه‌نجینه‌ی به‌رهه‌مه‌ك���ه‌ی خزمه‌ت���ی به‌هره‌مه‌ندی‬ ‫مه‌عریفه‌ی خۆی���ان ده‌وڵه‌مه‌ند كردوه‌‪ .‬خۆی ب���كات‪ .‬ش���ێوازی هاریكاری بۆ‬ ‫تێپه‌ڕی���ن به‌م رێگایه‌و هه‌ڵبژاردنی ئه‌م مامۆس���تایانی زانكۆ‪ ،‬ك��� ‌ه پایه‌یه‌كی‬ ‫شێو‌ه ژیان ‌ه پڕه‌ له‌ملمالنێ‌و له‌دڵه‌ڕاوكێی س���ه‌ره‌كی زانك���ۆن‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌كی ئه‌م‬ ‫زه‌ره‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و دارایی‪ ،‬ئه‌گه‌ر راستییه‌یه‌‪ .‬ئه‌م ش���ێواز‌ه كه‌م تا زۆر‬ ‫به‌به‌رهه‌مێكه‌وه‌ س���ه‌ر هه‌ڵنه‌ده‌یته‌و‌ه بێبه‌رهه‌میان ده‌كات‪ .‬هه‌ر كه‌ بڕوانامه‌ی‬ ‫زیانی گ���ه‌وره‌ت به‌رده‌كه‌وێت‪ .‬به‌چه‌ند ماس���ته‌ر وه‌رگیرا‪ ،‬پاش چه‌ند ساڵێك‬ ‫وش���ه‌یه‌كی تر‪ ،‬ریس���ك‌و تێچوی ئه‌و خزمه‌تك���ردن پارچ��� ‌ه زه‌وی‌و خان���و‬ ‫ش���ێو‌ه ژیانه‌‪ ،‬ئه‌و دابڕان ‌ه ـ به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ موچه‌ی مس���ۆگه‌ریان ده‌س���ت‬ ‫له‌ناو ئه‌م كۆمه‌ڵگ ‌ه داخراوه‌دا ـ له‌سه‌ر ده‌كه‌وێت‪ .‬گوژمه‌ی داهات‌و ئیمتیازات‬ ‫نوسه‌رێك‪ ،‬ئه‌دیبێك‪ ،‬یان هونه‌رمه‌ندێك ب���ۆ مامۆس���تای زانك���ۆ به‌زه‌حمه‌ت‬ ‫ك ‌ه پش���ت به‌خۆی ده‌به‌ستێت هێجگار توش���ی پچڕان‌و له‌كیس���چون ده‌بێت‪،‬‬ ‫زۆرتره‌ له‌كه‌سێك كه‌ پاڵپشتێكی هه‌یه‌‪ .‬جۆرێ���ك له‌دڵنیایی دروس���تكردو‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بێئه‌ندازه‌ خ���ۆی ماندو نه‌كات‌و له‌دوای ده‌س���تكه‌وتنی بڕوانامه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌ده‌س���تی به‌تاڵ بگه‌ڕێته‌و‌ه شكستی پێویس���تی به‌خۆماندوكردن نه‌بێت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫س���ه‌خت چاوه‌ڕێیه‌تی‌و هه‌س���تانه‌وه‌ی روبه‌ڕوی ملمالنێیه‌ك نه‌بێته‌و‌ه ناچاری‬ ‫زه‌حمه‌ت���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ر ل���ه‌م رێگا پڕ ب���كات گه‌نجینه‌ی زانین���ی خۆی نوێ‬ ‫له‌دڵه‌ڕاوكێیه‌دایه‌ كه‌ ده‌شێت میوه‌یه‌ك بكاته‌وه‌‪ .‬ن ‌ه ئه‌و كاته‌ی مامۆس���تایان‬ ‫بچنێته‌وه‌ ده‌س���ت كه‌م كه‌س بكه‌وێت‪ .‬خانویان نه‌بو نه‌ ئێس���تاش ك ‌ه هه‌یان ‌ه‬

‫ده‌بینی سه‌رس���ه‌ختانه‌ كۆشش بكه‌ن‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی توێژینه‌وه‌یه‌ك له‌گۆڤارێكی‬ ‫گرنگی جیهان���ی باڵوبكه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌مان‬ ‫قس ‌ه بۆ خوێندكاران راسته‌‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫(‪ ،)2013‬نزیكه‌ی (‪ )95‬هه‌زار خوێندكار‬ ‫له‌زانكۆكان���ی حكومه‌ت���دا به‌خۆڕایی‬ ‫ده‌خوێنن‪ ،‬بگر‌ه له‌سه‌ر بودجه‌ی گشتی‬ ‫"مانگان���ه‌ زیاتر له‌پێنج ملی���ار دینار‬ ‫وه‌ك ده‌رماڵ ‌ه وه‌رده‌گرن"‪ .‬خوێندكاران‬ ‫هه‌ست ناكه‌ن توشی زه‌ره‌ر ده‌بن له‌وه‌دا‬ ‫به‌توێژینه‌وه‌وه‌ خۆی���ان ماندو ناكه‌ن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه كه‌س���ێكی دیكه‌ زه‌ره‌ره‌كه‌یان‬ ‫بۆ ده‌دات‪ .‬ده‌ش���ێت كۆك بین له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی رێژه‌ی���ه‌ك هاریكاری مادیی بۆ‬ ‫خوێندكاره‌ كه‌مده‌رامه‌ته‌كان پێویسته‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی زیاتر جێی سه‌رس���وڕمان ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ده‌رماڵ���ه‌ی خوێندكاران���ی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندو هه‌ژار وه‌كو یه‌كه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بو‬ ‫ته‌نیا بۆ كه‌مده‌رامه‌ته‌كان بوایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی ل���ه‌(‪ )2012‬نزیك���ه‌ی‬ ‫(‪ )30‬ه���ه‌زار خوێن���دكار بڕوانام���ه‌ی‬ ‫پێ���دراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێگ���ه‌ی زانك���ۆو‬ ‫ش���انازییه‌كانی به‌ند نیی���ه‌ به‌ژماره‌ی‬ ‫ده‌رچوه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو وه‌س���تاوه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ر كوالیتی خوێندكاره‌كانی‪ ،‬ئاستی‬ ‫زانس���تی گۆڤاره‌كان���ی‪ ،‬بااڵده‌س���تی‬ ‫به‌سه‌ر رۆش���نبیری كوردیدا‪ ،‬به‌شداری‬

‫له‌راپۆرتی رێكخراوه‌ گه‌وره‌كانی دونیا‬ ‫(وه‌ك س���ندوقی نه‌ختی نێوده‌وڵه‌تی)‬ ‫و ژماره‌ی ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی له‌گۆڤار‌ه‬ ‫نێ���و ده‌وڵه‌تیی ‌ه ناس���راوه‌كاندا باڵوی‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ .‬م���ادام هی���چ یه‌كێك له‌م‬ ‫بنه‌مایان��� ‌ه له‌زانكۆكان���ی ئێس���تادا‬ ‫نابینرێ���ن‪ ،‬كه‌وات ‌ه ده‌توانی���ن گومان‬ ‫بكه‌ی���ن رێژه‌یه‌ك ل���ه‌و بودج ‌ه زۆره‌ی‬ ‫بۆیان خه‌رج ده‌ك���رێ به‌فیڕۆ ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌شێك له‌م به‌فیڕۆدانه‌ بۆماوه‌یی‬ ‫بێت ی���ان پاش���ماوه‌ی دامه‌زراوه‌كانی‬ ‫دیك���ه‌ بێ���ت (خێ���زان‪ ..‬قوتابخانه‌‪..‬‬ ‫هت���د) كه‌ خوێن���دكاری به‌هره‌مه‌ندیان‬ ‫نه‌گه‌یاندۆت��� ‌ه زانكۆ‪ ،‬به‌ش���ه‌كه‌ی تری‬ ‫راس���ته‌خۆ به‌رهه‌م���ی سیس���تمێك ‌ه‬ ‫پاڵنه‌ره‌كانی نه‌جواڵندون بۆ كاركردن‌و‬ ‫خۆماندوكردنی زیاتر‪.‬‬ ‫به‌ش���ه‌ بودج��� ‌ه یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫میكانیزمان���ه‌ی ده‌توانێ���ت زانكۆكان‬ ‫ناچار بكات ستانداردیان به‌رزبكه‌نه‌وه‌و‬ ‫داهات���ی خه‌ڵك به‌فی���ڕۆ نه‌ده‌ن‪ ،‬هانی‬ ‫مامۆس���تاكانیان‌و خوێن���دكاران بدات‬ ‫خۆیان ماندو بك���ه‌ن‌و نوێ ببنه‌وه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ر زانكۆیه‌ك نه‌یتوانی‬ ‫سااڵن ‌ه ژماره‌یه‌ك توێژینه‌و‌ه له‌گۆڤار‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی��� ‌ه گرنگه‌كاندا باڵوبكاته‌و‌ه‬ ‫بودجه‌و ئیمتیازاتی بۆ س���اڵی داهاتو‬

‫كه‌مبكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬یان پاداش���ت بكرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانێت له‌سه‌رو ستاندارده‌و‌ه كار‬ ‫بكات‌و ببێته‌ باشترین زانكۆی ناوخۆیی‪.‬‬ ‫هه‌ردو سیاس���ه‌ته‌ك ‌ه كێبڕكێ ده‌خات ‌ه‬ ‫نێوان زانكۆ حكومییه‌كان‪ ،‬به‌مامۆستاو‬ ‫خوێندكارو فه‌رمانبه‌ره‌كانیش���یانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا جۆرێك له‌هه‌مئاهه‌نگی‌و‬ ‫هاریكاری له‌ناو ستافی خودی زانكۆكه‌دا‬ ‫دروست ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی ئامانجه‌كه‌یان‬ ‫بپێكن‪ .‬وه‌ك هه‌ر دامه‌زراوه‌یه‌كی دیكه‌ی‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬ده‌بێ زانكۆ ئه‌هلییه‌كانیش‬ ‫روبه‌روی پرسیاری "چیت له‌بودجه‌كه‌م‬ ‫ك���رد؟" بكرێنه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵه‌ی��� ‌ه هاریكاری‬ ‫حكومه‌ت بۆ زانك���ۆ ئه‌هلییه‌كان ته‌نیا‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ بێت فشار له‌سه‌ر كه‌رتی‬ ‫گش���تی كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪ .‬ده‌ستكاریكردنی‬ ‫سیمای زانكۆ سودێكی ئه‌وتۆی نابێت‪،‬‬ ‫ره‌خنه‌گرتنیش له‌عه‌قڵی مامۆستایان‌و‬ ‫خوێن���دكاران بێكه‌ڵكه‌‪ .‬ب���ێ دودڵی‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ ه���اوكاری حكوم���ه‌ت ب���ۆ‬ ‫وه‌به‌رهێنان له‌سه‌رمایه‌ی مرۆیی له‌رێی‬ ‫زانكۆكانییه‌و‌ه گرنگن به‌مه‌رجێ ستاف‬ ‫ته‌مه‌ڵ ن���ه‌كات‪ .‬نه‌هیچ تاكێك‌و نه‌هیچ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی���ش نیی ‌ه ب���ێ ماندوبون‬ ‫بتوانێت چاره‌نوسی خۆی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫*مامۆستای زانكۆ‪ ،‬به‌شی ئابوریی‬

‫لۆکاڵ‬

‫"رێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی مه‌ده‌ن ‌ی ره‌خن ‌ه ‌ی زۆر ده‌گرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌موكوڕییه‌كان ‌ی خۆیان نابینن"‬ ‫ ئا‪ :‬ئاسۆ سه‌راوی‌‬ ‫ی به‌شێك له‌چاودێران ‌ی‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی مه‌ده‌نی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ژێر ناو ‌‬ ‫زۆرێك له‌و رێكخراوانه‌ ‌‬ ‫ی ناحكومی له‌هه‌رێمدا‬ ‫رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌مترینیان كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ئه‌رێنیان له‌سه‌ر ژینگه‌ ‌‬ ‫سیاس ‌ی هه‌رێم هه‌بوه‌‪ ،‬وه‌ك كه‌سێك ‌ی‬ ‫ی ئه‌و رێكخراوان ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫نزیك‪ ،‬له‌كار ‌‬ ‫"به‌شێك ‌ی كه‌میان نه‌بێت‪ ،‬زۆرترینیان‬ ‫بونیان ته‌نها ناوێكه‌‌و بونه‌ت ‌ه بار به‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���� ‌ی زانیارییه‌كان���� ‌ی چاالكوان���� ‌ی‬ ‫ی هه‌ولێر هۆگر‬ ‫مافه‌كان ‌ی مرۆڤ له‌شار ‌‬ ‫ی ‪1170‬‬ ‫چه‌تۆ له‌سه‌رجه‌م هه‌رێمدا نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رێكخ����راو بون ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ك���� ‌ه له‌ژێر ناو ‌‬ ‫جیاجیادا دروستكراون‪ ،‬له‌و ژماره‌یه‌ش‬ ‫ی جیاواز جیاواز‬ ‫‪ 214‬رێكخراویان به‌رێژه‌ ‌‬ ‫مانگان���� ‌ه مینح���� ‌ه له‌حكومه‌ت���� ‌ی هه‌رێم‬ ‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ی هۆگر به‌شێك له‌و رێكخراوان ‌ه‬ ‫به‌بڕوا ‌‬ ‫ك����ه‌م ت����ازۆر كاریگه‌ریی����ان هه‌ب����وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و نمون���� ‌ه ب����ه‌و‌ه ده‌هێنێت����ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫زۆرجار به‌یاننامه‌ی����ان ده‌كردو‌ه یاخود‬ ‫كۆڕ‌و ۆركش����ۆپیان س����ازكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی گش����ت ‌ی وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی دروست بكه‌ن‌و‬ ‫"نه‌یانتوانیو‌ه گۆڕانكار ‌‬ ‫له‌س����ه‌ر روداوێك���� ‌ی دیاریك����راو جوڵ ‌ه‬ ‫له‌شه‌قامدا دروست بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هۆكارگه‌لێك ‌ی زۆر هه‌ن بۆ ب ‌ێ كاریگه‌ر ‌‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی مه‌ده‌نی‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌وان���� ‌ه وه‌ك هۆگر چ����ۆت ده‌یخاته‌رو‪،‬‬ ‫زۆرێ����ك له‌‌و رێكخراوان���� ‌ه له‌دایكبونێك ‌ی‬ ‫ته‌ندروس����تیان نه‌ب����و‌ه "به‌ش����ێكیان‬ ‫به‌بڕیارێك���� ‌ی سیاس���� ‌ی حیزب����ه‌كان‬ ‫ی‬ ‫دروستبون‪ ،‬به‌شێك ‌ی تریان به‌ب ‌ێ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌رك ب����ه‌و‌ه بك����ه‌ن ك ‌ه كاری����ان چیی ‌ه‬ ‫دروستكراون‪ ،‬ب ‌ێ شك دروستبونێك به‌م‬ ‫ی خه‌ڵك پێیان كه‌م‬ ‫جۆر‌ه بێت‪ ،‬متمانه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت یاخود هه‌ر نابێت‪ ،‬ك ‌ه متمانه‌ش‬ ‫نه‌م����ا كاریگه‌ریش����یان ك����ه‌م ده‌بێت"‪.‬‬

‫كه‌س هه‌یه‌‪15‬‬ ‫ی‬ ‫ساڵه‌ به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫رێكخراوێك ‌‬ ‫ناحكومییه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫تائێستاش بیر ‌‬ ‫له‌وه‌ نه‌كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫جێگاك ‌ه ‌‬ ‫یه‌کێکیتر چۆڵ‬ ‫بكات‬ ‫چاالکییه‌کی مه‌ده‌نیان ‌ه له‌ڕۆژانی دوای ‪17‬ی شوبات فۆتۆ‪ :‬سیروان غه‌ریب‬ ‫ی‬ ‫ه����اوكات ژینگ����ه‌‌و ئ����ه‌و بارودۆخ����ه‌ ‌‬ ‫ی نیی ‌ه‬ ‫له‌هه‌رێم����دا هه‌یه‌‪ ،‬ب���� ‌ێ كاریگه‌ر ‌‬ ‫له‌س����ه‌ر چاالك ‌ی رێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی‌‪ ،‬هۆگ����ر له‌وباره‌ی����ه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌س����ه‌اڵتیش به‌جۆرێ����ك له‌جۆره‌كان‬ ‫بره‌و به‌و‌ه ده‌دات‪ ،‬ك���� ‌ه ئه‌و رێكخراوان ‌ه‬ ‫ب ‌ێ كاریگه‌ربن"‪ .‬هه‌رچ ‌ی ئه‌وانه‌ش���� ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی س����ه‌ندیكا‌و یه‌كێتییه‌كاندا‬ ‫له‌ژێر ن����او ‌‬ ‫ی فراوانی����ان‬ ‫دروس����تبون‌و پێگ����ه‌ ‌‬ ‫داگیركردوه‌و وه‌ك هۆگر جه‌خت ‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان���� ‌ه به‌ته‌وافوق ‌ی حیزب ‌ی‬ ‫له‌بارب����راون‌و هیچ كاریگه‌رییه‌كایان نیی ‌ه‬ ‫ی س����ه‌ندیكا‌و یه‌كێتییه‌كان ‌ی‬ ‫"زۆرین����ه‌ ‌‬ ‫هه‌رێ����م كادره‌كان ‌ی حی����زب به‌ڕێوه‌یان‬ ‫ده‌بات‪ ،‬هه‌م����و جوڵه‌یه‌كیان به‌فه‌رمان ‌ی‬

‫حیزبه‌‪ ،‬حیزب چۆن���� ‌ی بوێت به‌و جۆر‌ه‬ ‫ئاراس����ته‌یان ده‌كات‪ ،‬بۆی���� ‌ه كه‌متری����ن‬ ‫كاریگه‌رییان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچ ‌ی رێكخراو‌ه ناحكومییه‌كانیش���� ‌ه‬ ‫وه‌ك ئه‌و رونیده‌كات����ه‌و‌ه دابه‌ش ده‌بن‬ ‫به‌سه‌ر س���� ‌ێ جۆردا‪ ،‬یه‌كه‌میان ئه‌وانه‌ن‬ ‫ك ‌ه هیچ پاره‌ی����ه‌ك له‌حیزب‌و حكومه‌ت‬ ‫ی دارایی����ان‬ ‫وه‌رناگ����رن‌و س����ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫رێكخ����راو ‌ه نێوده‌ڵه‌تیی����ه‌كان‌و ‪UN‬‬ ‫ی ئه‌م رێكخراوان ‌ه له‌س����ه‌رجه‌م‬ ‫"ژم����اره‌ ‌‬ ‫هه‌رێمدا له‌‪ 20‬رێخكراوێك تێپه‌ڕ ناكات"‪.‬‬ ‫جۆرێك���� ‌ی تری����ان ك ‌ه پ����ار‌ه له‌حیزب‌و‬ ‫حكومه‌ت وه‌رده‌گرن‪ ،‬وه‌ك هۆگر باس ‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌م تازۆر كار ده‌كه‌ن "جا رۆڵ‌و‬ ‫كاریگه‌ریی����ان چه‌نده‌ی ‌ه ئه‌و‌ه باس����ێك ‌ی‬

‫ی سێیه‌میان له‌كاتێكدا پار‌ه‬ ‫تره‌"‪ .‬جۆر ‌‬ ‫له‌حكومه‌ت‌و حیزبیش وه‌رده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌و ده‌ڵێ����ت "كار ناك����ه‌ن‌و هیچ‬ ‫رۆڵێكیشیان نییه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پاره‌یه‌ك ‌ی‬ ‫زۆریش له‌حیزب‌و حكومه‌ت وه‌رده‌گرن"‪.‬‬ ‫ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێمدای ‌ه‬ ‫ی له‌به‌رنامه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫بڕی����ار‌ه له‌م س����اڵه‌و‌ه ئ����ه‌و رێكخراوان ‌ه‬ ‫ی ئیش‌و چاالكییان پاره‌یان‬ ‫به‌پێ ‌ی جۆر ‌‬ ‫پێبدرێ����ت "ئ����ه‌و‌ه هه‌نگاوێك ‌ی باش����ه‌‪،‬‬ ‫ی تێ����دا بكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌باش���� ‌ی كار ‌‬ ‫هۆگر جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه هیچ یه‌كێك له‌‌و رێكخراوانه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫روداوێك ‌ی دیاریك����راو نه‌یاتوانیو‌ه جوڵ ‌ه‬ ‫له‌ش����ه‌قام‌و كۆمه‌ڵگادا دروس����ت بكه‌ن‬ ‫"كاریان كردوه‌و كاریگه‌ریشیان هه‌بوه‌‪،‬‬

‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی‬ ‫ب����ه‌اڵم نه‌یانتوانیو‌ه جوڵه‌ ‌‬ ‫دروست بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی رێكخ����راو‌ه‬ ‫ی (فه‌ن����د) ‌‬ ‫زۆر ‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌كان له‌س����ااڵن ‌ی نه‌وه‌د‌و‬ ‫تاچه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ریش‪ ،‬به‌بۆچون ‌ی‬ ‫ش����وان ره‌ئ����وف چاالكوان���� ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌ی دروستبون ‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی‌‪ ،‬هۆكار ‌‬ ‫زۆرێك له‌رێكخراو‌ه ناحكومییه‌كان بون‬ ‫"ئه‌وه‌ش بۆ هه‌ندێكی����ان‪ ،‬تا ماوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ی داهاتێك ‌ی باش"‪.‬‬ ‫زۆر بوبو‌ه سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫شوان نكوڵ ‌ی له‌و‌ه ناكات‪ ،‬ك ‌ه به‌شێك ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ك����ه‌م ل����ه‌و رێكخراوان ‌ه ئیش���� ‌ی جد ‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن كاریگه‌ریش����یان هه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی هه‌ر‌ه‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك ‌ی گش����ت ‌ی "زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی رێكخراوێكیان هه‌ی ‌ه‬ ‫زۆریان‪ ،‬به‌ته‌نها ناو ‌‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪9‬‬

‫ی له‌سه‌ر ده‌خۆن"‪ ،‬ئه‌و نایشارێته‌و‌ه‬ ‫پاره‌ ‌‬ ‫ك���� ‌ه زۆرێ����ك له‌رێكخ����راوه‌كان‪ ،‬له‌بون ‌ی‬ ‫پرۆژه‌‌و ئه‌رشیفكردن ‌ی پرۆژه‌كانیان هیچ‬ ‫كه‌م‌وكوڕییه‌كی����ان نیی ‌ه "به‌اڵم گرفتیان‬ ‫له‌وه‌دای ‌ه پرۆژه‌كانیان كاریگه‌ری‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی ش����وان‪ ،‬له‌زۆرێك‬ ‫ره‌خنه‌یه‌ك���� ‌ی تر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و رێكخراوان���� ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه له‌س����ه‌ره‌تا ‌‬ ‫دروستبونیانه‌و‌ه هه‌تا ئێستا كه‌سانێك ‌ی‬ ‫دیاریكراو به‌ڕێوه‌به‌ر‌و سه‌رپه‌رشتیاریان ‌ه‬ ‫"ك����ه‌س هه‌ی���� ‌ه زیات����ر ل ‌ه ‪ 15‬س����اڵ ‌ه‬ ‫ی رێكخراوێك ‌ی ناحكومییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر ‌‬ ‫ی ل����ه‌و‌ه نه‌كردۆته‌و‌ه‬ ‫تائێس����تاش بی����ر ‌‬ ‫ێ چۆڵ بكات‪،‬‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی بۆ ن����ه‌وه‌ ‌‬ ‫جێگاكه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه قس����ه‌ش ده‌كات ره‌خن ‌ه له‌حیزبه‌كان‬ ‫ێ‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ده‌گرێ����ت ده‌ڵێت رێگا به‌ن����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ناده‌ن بێن ‌ه پێش����ه‌وه‌"‪ .‬ش����وان ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خات����ه‌رو به‌ش����ێك ل����ه‌و رێكخراوان ‌ه‬ ‫قبوڵ���� ‌ی ئه‌و‌ه ناك����ه‌ن ره‌خن���� ‌ه له‌كار‌و‬ ‫ئیشیان بگیرێت "هه‌ندێكیان به‌چه‌شن ‌ی‬ ‫حیزبه‌كان ك ‌ه ره‌خنه‌یه‌كیان لێده‌گیرێت‪،‬‬ ‫به‌شتێك ‌ی شه‌خس ‌ی وه‌ریده‌گرن‪ ،‬ره‌خن ‌ه‬ ‫گرتنیان قبوڵ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه����ه‌ر له‌وباره‌ی����ه‌و‌ه به‌رێوه‌ب����ه‌ر ‌‬ ‫ی په‌ره‌پێدان���� ‌ی‬ ‫ی س����ه‌نته‌ر ‌‬ ‫رێكخ����راو ‌‬ ‫دیموكراس����ی‌‌و ماف ‌ی مرۆڤ‪ ،‬سه‌رده‌شت‬ ‫عه‌بدولره‌حم����ان‪ ،‬نكوڵ ‌ی ل����ه‌و‌ه ناكات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه به‌شێك له‌رێكخراوه‌كان‪ ،‬له‌سێبه‌ر ‌‬ ‫حیزبێك ‌ی دیاریكراودا دروستكراون‌و كار‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ی ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ی ج����د ‌‬ ‫به‌ش����ێك ‌ی تریان كار ‌‬ ‫ی زۆر هه‌ستیاریش‬ ‫ده‌ست بۆ مه‌س����ه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رێكخراوه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌ب����ه‌ن‪ ،‬ئه‌و نمون����ه‌ ‌‬ ‫خۆی����ان هێنای����ه‌و‌ه ك ‌ه كاریان له‌س����ه‌ر‬ ‫دادگاكان‌و ره‌وش���� ‌ی مافه‌كان���� ‌ی مرۆڤ‬ ‫ێ‬ ‫ك����ردو‌ه به‌بودجه‌یه‌ك ‌ی كه‌میش "هه‌ند ‌‬ ‫رێكخراوی����ش هه‌ی ‌ه له‌كاتێكدا به‌لێش����او‬ ‫ی پێده‌درێ����ت‪ ،‬به‌اڵم ن����ه‌ك هه‌ر‬ ‫پ����اره‌ ‌‬ ‫كار له‌س����ه‌ر بابه‌ت ‌ی هه‌س����تیار ناكات‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و كه‌متری����ن كاری����ش ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ره‌خن���� ‌ه له‌به‌ش����ێك له‌رێكخراو‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی����ش ده‌گرێ����ت‪ ،‬ك����ه‌‬ ‫ی ج����ار كار له‌گ����ه‌ڵ چه‌ن����د‬ ‫زۆرین����ه‌ ‌‬ ‫رێكخراوێك ‌ی دیاریكراودا ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫"با هیچ به‌روارێك رۆژ ‌ی مردن ‌ی ئه‌و نه‌بێ‌"‬ ‫ ئا‪ :‬عه‌باس‪ ،‬دوكان‬ ‫تالیب عه‌لی‌ خوێندكاری‌ قۆناغی‌‬ ‫دوه‌می‌ به‌شی‌ كاره‌بای‌ په‌یمانگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌كنیكی‌ سلێمانی‌ بو ‪10‬رۆژی‌ مابو‬ ‫ببێت ‌ه ‪ 23‬ساڵ‪ ،‬به‌اڵم مه‌رگ مه‌ودای‌‬ ‫نه‌داو به‌قه‌ده‌رێك له‌فیرده‌وسی‌ دنیادا‬ ‫سوتا‪.‬‬

‫تالیب عه‌لی ئه‌و خوێندکاره‌ی له‌‬ ‫فیرده‌وس سوتا‬

‫به‌وته‌ی‌ هاوڕێكان����ی‌‪ ،‬ئه‌و به‌خه‌ونی‌‬ ‫چونه‌ فیرده‌وس����ی‌ به‌هه‌شت‪ ،‬له‌دنیادا‬ ‫ده‌ژیا‪ ،‬بێ‌ ئاگابو له‌وه‌ی‌ فیرده‌‌وس����ی‌‬ ‫دنی����ا جه‌س����ته‌ی‌ ده‌س����وتێنێ‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫به‌ش����ێك له‌هاوڕێكان����ی‌ ده‌یگێڕنه‌وه‌‬ ‫تالی����ب‪ ،‬زۆربه‌ی‌ دوش����ه‌ممان به‌رۆژو‬ ‫ب����وه‌ "پێده‌چێت ئه‌و دوش����ه‌ممه‌یه‌ش‬ ‫ب����ۆ پارش����ێوكردن به‌خه‌به‌ربوب����ێ‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ هه‌ر زو هه‌س����ت به‌ئاگره‌كه‌‬ ‫ده‌كات‌و زۆرب����ه‌ی‌ هاوڕێكانیش����ی‌‬ ‫ئاگادارده‌كات����ه‌وه‌‌و ته‌كبی����رو ڕایه‌كی‌‬

‫زۆری����ش ب����ۆ ده‌ربازبونی����ان ده‌كات‪ ،‬جوانی‌ ئه‌ودا به‌لوغم شه‌هیدبو‪.‬‬ ‫له‌رۆژی‌ له‌دایكبونی تالیب‪ ،‬پرس���� ‌ه‬ ‫به‌اڵم له‌كاتی‌ كۆكردن����ه‌وه‌ی‌ الپتۆپ‌و‬ ‫پێداویس����تییه‌كانی‌ له‌دوكه‌ڵی‌ ره‌ش����دا قه‌ره‌باڵغه‌كه‌شی‌ ته‌واوبو‪ ،‬برا گه‌وره‌كه‌ی‌‬ ‫ون ده‌بێت‪ ،‬كاتێكی����ش ده‌دۆزرێته‌وه‌‪ ،‬تالیب له‌باره‌ی‌ رۆژی‌ مردنی‌ براكه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ت "نازانم چه‌ن����دی‌ مانگ بو‪..‬‬ ‫زۆرینه‌ی‌ جه‌سته‌ی‌ سوتاوه‌"‪.‬‬ ‫كاتێكی����ش ده‌برێته‌ نه‌خۆش����خانه‌‪ ،‬تكایه‌ با هیچ رۆژێك رۆژی‌ مردنی‌ ئه‌و‬ ‫رێگه‌ به‌دایكه‌ ته‌مه‌ن شه‌ست ساڵه‌كه‌ی‌ نه‌ب����ێ‌‌و هیچ به‌روارێك له‌زه‌ینمدا ڕه‌ش‬ ‫نادرێت بیبین����ێ‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ به‌براكانیدا نه‌بێ‌‪ ،‬من له‌گه‌ڵ بیس����تنی‌ هه‌واڵه‌كه‌‬ ‫چه‌ند وش����ه‌یه‌كی‌ دڵنه‌وایی‌ بۆ دایكی‌ زانیم ده‌مرێ‌"‪.‬‬ ‫تالی����ب عه‌ل����ی‌ ل����ه‌ ‪1990-2-14‬‬ ‫ده‌نێرێ����ت ده‌ڵێ����ت "هیچ مه‌ترس����ن‬ ‫له‌مردنم‌و ناترسم‌و مردن هه‌قه‌‌و به‌بونی‌ له‌شارۆچكه‌ی‌ دوكان له‌دایكبو له‌شه‌وی‌‬ ‫سوتانی‌ به‌ش����ه‌ ناوخۆیی فیرده‌وسدا‬ ‫هه‌موتان دڵخۆشم"‪.‬‬ ‫دوای‌ مان����ه‌وه‌ی‌ چ����وار ش����ه‌و ‪ %65‬جه‌سته‌ی‌ سوتاو به‌وته‌ی‌ شاهێد‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌‪ ،‬جه‌س����ته‌ سوتاوه‌كه‌ی‌ حاڵ����ه‌كان نزیك����ه‌ی‌ ‪ 40‬خوله‌ك دوای‬ ‫تالیب به‌فڕۆكه‌یه‌ك����ی‌ تایبه‌ت ده‌برێته‌ كۆنترۆڵكردنی‌ ئاگره‌كه‌ ئه‌فس����ه‌رێكی‌‬ ‫تارانی‌ پایته‌خت����ی‌ ئێران‪ ،‬به‌اڵم زۆری‌ پۆلیس تالیب وه‌ك دوایین خوێندكاری‌‬ ‫پێناچێت له‌وێ‌ گیان له‌ده‌س����ت ده‌دا‪ ،‬سوتاو له‌نزیك پرسگه‌ی‌ قاتی‌ خواره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و حه‌وت خوشك‌و ‪ 3‬برای‌ جێهێشت‌و به‌شه‌ناوخۆییه‌كه‌ ده‌دۆزێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێ‌‬ ‫كه‌وت����ه‌ كاروانی‌ ئه‌و برا جوانه‌مه‌رگه‌ی‌ ده‌چێ‌ تالیب به‌هه‌س����ت‌و ش����اره‌زایی‬ ‫كه‌ سااڵنێك له‌مه‌وبه‌ر له‌هه‌مان ته‌مه‌ن‌و هاتبێته‌ خواره‌وه‌‌و رێگا سه‌ره‌كییه‌ پڕ‬

‫حس����ێن به‌داخ‌و په‌ژاره‌یه‌ك����ی‌ زۆره‌وه‌‬ ‫ئاگره‌كه‌ی‌ هه‌ڵبژاردبێ‌‪.‬‬ ‫حس����ێن عه‌لی‌‪ ،‬برا گ����ه‌وره‌ی‌ تالیب داوای‌ ك����رد كه‌ پرس����یار له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ وت "م����ن كاتژمێر پێنجی‌ نه‌كه‌ین!‪ .‬به‌هرۆز بای����ز له‌منداڵییه‌وه‌‬ ‫به‌یانی‌ گه‌یش����تمه‌ س����ه‌ری‌‌و پێش����تر هاوڕێی تالیب بوه‌‌و له‌به‌شی‌ ناوخۆییش‬ ‫به‌ته‌له‌فۆن قس����ه‌م له‌گ����ه‌ڵ كردو كه‌ له‌گه‌ڵ����ی‌ ب����وه‌و ده‌ڵێت "ش����یرینی‌‌و‬ ‫چوینه‌ نه‌خۆشخانه‌ تا نیوه‌ڕۆ له‌ناو ئه‌و ره‌وشتجوانی‌ تالیب هۆكاری‌ مانه‌وه‌مان‬ ‫ئازاره‌دا هۆش����ی‌ هه‌بوو قسه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ب����و به‌هاوڕێیه‌ت����ی‌ به‌درێژای����ی ئ����ه‌و‬ ‫خ����ۆم‌و براكه‌م‌و باوكم كردو تا بردیانه‌ س����ااڵنه‌" به‌هرۆز داخ‌و ئه‌سه‌فی‌ زۆری‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ كه‌ له‌ش����ه‌وی‌ ئاگركه‌وتنه‌وه‌كه‌‬ ‫ژوری‌ نه‌شته‌رگه‌ری‌ هۆشی‌ هه‌بو" ‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ چاره‌س����ه‌ر‌و نه‌خۆشخانه‌ له‌به‌ش����ه‌ناوخۆییه‌كه‌ نه‌بوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ش����ێخ حس����ێنی‌ برای‌ تالیب ده‌ڵێت ش����ه‌ماڵی‌ هاوڕێی ده‌رب����اره‌ی‌ ئاوات‌و‬ ‫ی "ئه‌و به‌ش����ی‌‬ ‫"ئ����ه‌وه‌ی‌ ب����ۆ تالیب ك����را مه‌گه‌ر هه‌ر ئامانجه‌كانی‌ تالیب وت ‌‬ ‫بۆ م����ام جه‌اللیان كردبێ‌‪ ،‬سوپاس����ی‌ كاره‌بای‌ به‌دڵ نه‌بو حه‌زی‌ له‌په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت‌و نه‌خۆش����خانه‌‌و هاوڕێكانی‌‌و مرۆیی‌و ئاینی‌‌و ره‌وش����تی‌ بو زۆرجار‬ ‫ئام����ۆژگاری‌ به‌س����ودی‌ ده‌كردی����ن‌و‬ ‫هه‌مو خه‌ڵكی‌ كوردستان ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ی هێش����تنه‌وه‌ی‌ زۆر خ����ۆی‌ ده‌پاراس����ت له‌توڕه‌یی دڵ‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ به‌نادیار ‌‬ ‫رۆژی‌ مردنه‌كه‌ش����ی‌‪ ،‬كه‌ چه‌ند جارێك ئازاردانی‌ خه‌ڵك‌و جارجار یاری‌ تۆپی‌‬ ‫ی باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پ����ێ‌‌و زۆرجاری����ش مه‌له‌وانی‌ ئیش����ی‌‬ ‫هه‌واڵی‌ مردنه‌كه‌ ‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك����ه‌ی‌ ره‌تیانكرده‌وه‌ تا دواجار به‌له‌می‌ ده‌ك����رد‌و زۆر حه‌زی‌ له‌قورئان‬ ‫خۆیان هه‌واڵه‌كه‌یان راگه‌یاند‪ ،‬ش����ێخ خوێندن بو"‪.‬‬

‫"له‌پایته‌ختی‌ هه‌رێم‪ ،‬یه‌ك نه‌خۆشخانه‌ی‌ حكومی‌ له‌دایكبون هه‌یه‌"‬ ‫ ئا‪ :‬به‌ختیار حسێن‬ ‫له‌هه‌ولێری‌ پایته‌ختی‌ هه‌رێم ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 280‬قه‌له‌وێره‌ی ‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ‌‬ ‫تایبه‌ت به‌ئافره‌تان‌و له‌دایكبون‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش جه‌نجاڵییه‌ك ‌‬ ‫زۆری‌ له‌سه‌ر ئه‌و نه‌خۆشخانه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫دروستكردوه‌‪ ،‬نیگه‌رانی‌ له‌ال ‌‬ ‫ی‬ ‫هاواڵتیان دروستكردوه‌‪ ،‬به‌رپرسان ‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كه‌ش رایده‌گه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫چه‌ندین جار سه‌روی‌ خۆیان له‌و‬ ‫گرفته‌ ئاگاداركردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و نه‌خۆش���خانه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئامارێك ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی راب���ردودا ‪ 48395‬ئاف���ره‌ت‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی نه‌خۆش���خانه‌كه‌یان كردوه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ردان ‌‬ ‫ل���ه‌و ژماره‌ی���ه‌ش ‪ 41500‬ئافره‌تیان بۆ‬ ‫چه‌ند رۆژێ���ك ماونه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل���ه‌و نه‌خۆش���خانه‌یه‌دا ‪ 26600‬منداڵ‬

‫ی شوێنه‌كه‌و‌ه‬ ‫ی بچوك ‌‬ ‫ی بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫له‌دایكب���ون ك��� ‌ه ‪ 17885‬به‌ش���ێو‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و هه‌مو نه‌خۆش��� ‌ه‬ ‫ی ناتوانن فری���ا ‌‬ ‫سروش���تی‌‌و ‪ 8891‬به‌نه‌ش���ته‌رگه‌ر ‌‬ ‫له‌دایكب���ون‪ ،‬ك��� ‌ه ‪ 13013‬منداڵی���ان بكه‌ون"‪.‬‬ ‫ی وای ‌ه حكومه‌ت‬ ‫ئه‌و هاواڵتیی ‌ه پێش ‌‬ ‫ی م���ێ‌‌و ‪ 13537‬منداڵیش���یان‬ ‫ره‌گه‌ز ‌‬ ‫ی تر دروس���ت‬ ‫ی نێرب���ون‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ‪ 819‬نایه‌وێت نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬ ‫ره‌گ���ه‌ز ‌‬ ‫ی وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫منداڵیش دوان��� ‌ه بونه‌‌و ‪ 234‬منداڵیش بكات‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ش ‌‬ ‫ی ده‌بێت له‌س���ه‌ر‬ ‫"چونك��� ‌ه كاریگ���ه‌ر ‌‬ ‫به‌مردویی‌ له‌دایكبون‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 32‬ساڵ ك ‌ه بازاڕی‌ نه‌خۆشخانه‌ ئه‌هلییه‌كان"‪.‬‬ ‫په‌روین موحه‌مه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌و‌ه جێگر ‌‬ ‫ی چاره‌سه‌ركردن‬ ‫ی ماڵه‌‌و به‌مه‌به‌ست ‌‬ ‫ژن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئافره‌تان‌و له‌دایكبون ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و نه‌خۆشخانه‌ی ‌ه ‌‬ ‫سه‌ردان ‌‬ ‫ی هه‌ولێ���ر خوناو حه‌س���ه‌ن‪،‬‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه جه‌نجاڵی فێ���ركار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ل���ه‌و نه‌خۆش���خانه‌ی ‌ه وایك���ردو‌ه ك��� ‌ه ب���اس ل���ه‌و‌ه ده‌كات به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرجار نه‌خۆش���ه‌كان وه‌كو پێویس���ت نه‌خۆش���خانه‌كه‌یان تاك ‌ه نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی حكومیی ‌ه له‌پایته‌ختدا بۆی ‌ه‬ ‫خزم���ه‌ت نه‌كرێن‪" ،‬زۆرج���ار قه‌ره‌وێڵ ‌ه له‌دایكبون ‌‬ ‫ی زۆریان له‌سه‌ره‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫ی بكه‌وێت"‪ .‬فشارێك ‌‬ ‫ێ نه‌خۆش له‌س���ه‌ر ‌‬ ‫نامێن��� ‌‬ ‫ی "ئه‌م نه‌خۆش���خانه‌ی ‌ه ل ‌ه ‪ 1983‬بۆ نیو‬ ‫ئه‌و نه‌خۆش��� ‌ه نكوڵیش له‌دڵس���ۆز ‌‬ ‫ی دروس���تكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی نه‌خۆش���خانه‌ك ‌ه ناكات ملی���ۆن هاواڵت ‌‬ ‫كارمه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ی دانیش���توان ‌‬ ‫ی خۆیان خس���تۆته‌گه‌ڕ ئێس���تا ژمار‌ه ‌‬ ‫"هه‌مو تواناكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دو ملیۆن كه‌س���ه‌‪ ،‬س���ه‌ربار ‌‬ ‫ی نه‌خۆش���ه‌كان نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ی له‌نه‌خۆش���ه‌كان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش پێش���واز ‌‬ ‫ی هه‌ولێریش ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌وروب���ه‌ر ‌‬ ‫ی زۆرمان له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫فشارێك ‌‬ ‫خون���او ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ئ���ه‌وان چه‌ندینج���ار س���ه‌رو ‌‬ ‫ل���ه‌و جه‌نجاڵیی��� ‌ه ئاگاداركردۆت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ‪ 2010‬و‌ه ده‌ڵێن ‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی تر ده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ‌‬ ‫تاوه‌كو ئێستا هیچ دیار نییه‌"‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا قاس���م عه‌زی���ز‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاندن‌و په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫هه‌ولێ���ر هێما ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌ی���ان چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫بۆ هه‌مو كێش���ه‌كان دان���اوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫ره‌تده‌كاته‌و‌ه ك ‌ه له‌ناو پارێزگا ‌‬ ‫ی له‌دایكبون هه‌بێت‪ ،‬‬ ‫یه‌ك نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "جگ��� ‌ه له‌نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬ ‫ئ���ه‌و وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌الفه‌ند ‌‬ ‫له‌دایكبون‪ ،‬نه‌خۆش���خان ‌ه ‌‬

‫ی له‌دایكبون‬ ‫ی دوگیانی���ش هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌به‌رهێنان‪ ،‬نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ئافره‌تان��� ‌‬ ‫ی بۆ خه‌مڵێنرابو‪،‬‬ ‫ی هاتبو پاره‌ش��� ‌‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫ی هاواڵتیان ‌‬ ‫ب���ۆ زیات���ر خزمه‌تكردن��� ‌‬ ‫ی "به‌اڵم دی���ار‌ه حكومه‌ت س���ه‌ركه‌وتو‬ ‫ی هه‌ولێر له‌پڕۆژه‌كان ‌‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش��� ‌‬ ‫ی پالن ‌‬ ‫ی نه‌بو‌ه له‌جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی وه‌به‌رهێنان"‪.‬‬ ‫ی بناغ ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 2013‬به‌رد ‌‬ ‫هه‌ولێر بۆ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2013‬هه‌رێمیشدا رێژ‌ه ‌‬ ‫له‌بودج ‌ه ‌‬ ‫ی تایبه‌ت‬ ‫ی ‪ 200‬قه‌له‌وێر‌ه ‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی ل ‌ه ‪ %5,48‬بۆ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ئافره‌تان‌و له‌دایكبون له‌بنه‌س�ڵ�او‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 965‬ملیارد‬ ‫دان���راوه‌‪ ،‬ك��� ‌ه نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ده‌شتی‌ هه‌ولێر داده‌نرێت"‪.‬‬ ‫ی به‌وه‌ش���دا ك��� ‌ه بڕیار‌ه دین���ار ده‌بێ���ت‪ ،‬ل���ه‌و رێژه‌یه‌ش ‪695‬‬ ‫ئه‌و ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی به‌كاربردن‌و‬ ‫ی بۆ ب���وار ‌‬ ‫ی ملیارد دینار ‌‬ ‫له‌هه‌مو قه‌زاو ناحییه‌كاندا نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌رده‌میان ‌ه ‪ 232‬ملیاری���ش ب���ۆ وه‌به‌رهێنان���ه‌‪،‬‬ ‫گه‌ور‌ه له‌س���ه‌ر شێوازێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لێژن ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی ئه‌م���ه‌ش به‌بۆچون ‌‬ ‫بكرێته‌وه‌‪" ،‬ئه‌و نه‌خۆش���خانان ‌ه به‌ش ‌‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫ی له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫له‌دایكبونیشیان تێدا ده‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌م ‌ه ك ‌ه ب���ۆ بوار ‌‬ ‫ی ب���ڕ‌ه پاره‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی له‌س���ه‌ر سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ئه‌و فشار‌ه زۆر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانراوه‌‪ ،‬چونك ‌ه له‌واڵتان ‌‬ ‫ته‌ندروست ‌‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێر هه‌یه‌ نه‌مێنێت"‪.‬‬ ‫ێ كه‌متری���ن بڕ‌ه پ���ار‌ه ك ‌ه بۆ‬ ‫ی ته‌ندروستی‌و ژینگ ‌ه دراوس��� ‌‬ ‫ی لێژن ‌ه ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ی دانرابێت ‪%7.5‬‬ ‫ی ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی كوردس���تان د‪ .‬رێب���از ب���وار ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی ب���وه‌‌و له‌هه‌ندێك واڵتی���ش ئه‌و رێژه‌ی ‌ه‬ ‫فه‌تاح ئ���ه‌و‌ه ده‌خاته‌رو ك ‌ه له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی زیاتره‌‪.‬‬ ‫ی به‌ش��� ‌‬ ‫‪‌2011‬و ل ‌ه ‪ 2012‬له‌پڕۆژه‌كان ‌‬

‫‪10‬‬

‫‪F‬‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪ashion‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪" fashion‬سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬

‫سه‌رنجراكێشترین‬ ‫پارچه‌ت‪ ..‬پێاڵوه‌كانتن‬ ‫له‌ژیان���ی رۆژانه‌مان���دا زۆر جلوبه‌رگ‌و‬ ‫پێداویس���تی رۆژانه‌ به‌كارده‌هێنین بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی بزانین تا چه‌ند س���ودی هه‌یه‌‬ ‫ی���ان نا؟! ته‌نه���ا پێویس���تییه‌كه‌مان‬ ‫پڕبكات���ه‌وه‌و ب���ه‌س‪ ،‬یه‌كێ���ك ل���ه‌و‬ ‫پێویستییه‌ گرنگ‌و به‌هایانه‌ پێاڵوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت خۆمان سه‌رسوڕهێنه‌ر ده‌بین‬ ‫به‌وه‌ی ئه‌گه‌ر یه‌كێكی تر ببینن‌و پێی‬ ‫روت بێ‪.‬‬ ‫قۆنه‌ره‌ ئێستا نه‌ك وه‌ك جاران نه‌ماوه‌‬ ‫به‌ڵك���و بگ���ره‌ زۆر زۆر پێش���كه‌وتوه‌‬ ‫له‌هه‌مو بواره‌كاندا‪ ،‬خانمان كاتێك بیر‬ ‫له‌كڕین���ی قۆنه‌ره‌یه‌كی نوێ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫بیرتان نه‌كردۆته‌وه‌ چیتان پێویس���ته‌‬ ‫یاخ���ود ده‌بێت چ���ۆن بێ���ت؟ ته‌نها‬ ‫ده‌چی���ت له‌ب���ازارو مۆڵ���ه‌كان ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌دڵت���ه‌ بگ���ره‌ هه‌ن���دێ ج���ار ته‌نها‬ ‫ب���ه‌س ئه‌گه‌ر بۆت ببێت بێ وه‌س���تان‬ ‫ده‌یكڕی���ت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ زۆر هه‌ڵه‌یه‌! هه‌ر‬ ‫كاتێك بڕی���ار له‌كڕینی قۆنه‌ره‌ی نوێ‬ ‫ده‌ده‌یت پێویسته‌ جارێكی تر سه‌یری‬ ‫دۆاڵبی قۆنه‌ره‌كه‌ت بكه‌یت بزانیت ئه‌و‬ ‫ره‌نگ‌و ج���ۆرو دیزاین‌و به‌رزی‌و فالت‌و‬ ‫ریازی‌و قۆن���ه‌ره‌ی ئاهه‌نگ‌و ئۆفیس‌و‬

‫پیاس���ه‌و گه‌ڕان‌و گه‌ش���ت‪ ...‬هتد كه‌‬ ‫زۆر شوێنی تر هه‌یه‌ ده‌بێت بگونجێت‬ ‫ب���ۆ له‌پێكردنیان‪ ،‬ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌‬ ‫بزانیت قۆنه‌ره‌كانت سه‌رنجراكێشترین‬ ‫پارچه‌یه‌ كه‌ به‌كاریبهێنیت دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ماڵ���ه‌وه‌ دێیت���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌‬ ‫زۆربه‌تان قۆنه‌ره‌ت���ان هه‌بێت بنه‌كه‌ی‬ ‫س���وربێت به‌س نه‌زانیت بۆ؟ وه‌ هی چ‬ ‫دیزاینه‌رێكه‌؟‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بن���ی قۆنه‌ره‌كه‌ت(‪5‬س���م)‬ ‫بێ���ت ئ���ه‌وا له‌كات���ی رۆیش���تنت بۆ‬ ‫ه���ه‌ر هه‌نگاوێكت (‪5‬س���م) ت���ر بنی‬ ‫قۆنه‌ره‌ك���ه‌ت به‌رزده‌بێت���ه‌وه‌ ك���ه‌وا‬ ‫ده‌كات ئه‌و ره‌گه‌ سوره‌ زۆر به‌ئاسانی‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‌و ره‌ونه‌قێكی تایبه‌تی بدات‬ ‫به‌پێیه‌كانت جگه‌ له‌وه‌ش ده‌رئه‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ تۆ قۆنه‌ره‌ی دیزاینه‌ری ئه‌مه‌ریكی‬ ‫(‪)Christian Louboutin‬ت له‌پێدایه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ به‌ب���ێ هیچ ش���تێك ش���یكترین‬ ‫پێالوه‌كانی جیهان دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ تۆش چیت���ر پێویس���ت ناكات‬ ‫كه‌ بێبه‌ش ب���ی له‌له‌پێكردنیان ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نها پێویس���تت به‌كه‌مێك هاوكاری‌و‬ ‫ڕاوێژكاری هه‌بێت‪.‬‬ ‫ ‪safeen.arif@yahoo.com‬‬ ‫‪Twitter @SafeenArif‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئازاد حه‌مه‌ بچكۆل‪ :‬له‌پایته‌خت ‌ی رۆشنبیریدا‬ ‫سه‌لماند ‌ی كاركردن‬ ‫رۆژ به‌رۆژ زیاتر هۆڵ ‌ی شانۆو سینه‌ما ده‌پوكێنه‌وه‌ له‌میدیا عه‌یب ‌ه نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"ئازاد حه‌م ‌ه بچكۆل" یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی شانۆ ‌‬ ‫له‌ئه‌ستێر‌ه دیاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردی‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ ئێستا ده‌رهێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "خۆ نه‌یانكڕیوین"ی‌ تیپ ‌‬ ‫شانۆنامه‌ ‌‬ ‫ی شانۆی‌ كوردییه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫پێشڕه‌و ‌‬ ‫"هه‌مو تێكستێك‪ ،‬تێكستێكی‌ مردو‌ه‬ ‫ی تێكستدا‬ ‫ی رۆح ده‌كات به‌به‌ر ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌كته‌ره‌"‪.‬‬ ‫"خ���ۆ نه‌یانكڕیوین" ش���انۆنامه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ن���د رۆژێك��� ‌ه له‌هۆڵ ‌‬ ‫ك ‌ه م���او‌ه ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ته‌وار ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ئه‌م ش���انۆنامه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌نواندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێش���ڕه‌و ‌‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ئه‌كته‌رێك��� ‌‬ ‫ی كوردییه‌‌و د‪.‬ش���ێركۆ عه‌بدواڵ‬ ‫ش���انۆ ‌‬ ‫میس���رییه‌و‌ه‬ ‫له‌ش���انۆنامه‌یه‌كی‌‬ ‫كورداندویه‌تی‌‪" ،‬ئ���ازاد حه‌م ‌ه بچكۆل"‬ ‫ده‌رهێنه‌رێتی‌‪.‬‬ ‫ده‌رهێن���ه‌ری‌ ئ���ه‌م ش���انۆنامه‌ی ‌ه‬ ‫ی راگه‌یاند ك��� ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫به‌"ئاوێنه‌" ‌‬ ‫ئ���ه‌و ماوه‌یه‌ك��� ‌ه ل���ه‌كاری‌ نوان���دن‬ ‫دوركه‌وتوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ش���انۆ‬ ‫دورنه‌كه‌وتوه‌ت���ه‌وه‌و هێش���تا ش���انۆ‬ ‫ی‬ ‫له‌ه���زرو هه‌ناوی‌ ئ���ه‌ودا ده‌ژی‌‌و كار ‌‬ ‫بۆ كردوه‌‪ ،‬ه���ه‌م وه‌ك وه‌رگێڕان‌و هه‌م‬ ‫وه‌ك ده‌رهێنه‌ریش‪ ،‬ئازاد حه‌م ‌ه بچكۆل‬ ‫ی شانۆی‌ كوردی‌‪،‬‬ ‫ی "تیپی‌ پێشڕه‌و ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هونه‌ر ‌‬ ‫هه‌میش ‌ه به‌كۆمه‌ڵێك شاكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌مێژو ‌‬ ‫ناس���راوه‌و ج���ێ‌ په‌نج���ه‌ ‌‬ ‫ش���انۆی‌ كوردییه‌و‌ه دیاربوه‌و ده‌توانم‬ ‫بڵێ���م ئه‌مجاره‌ش به‌گڕ‌و تینێكی‌ تره‌و‌ه‬ ‫ی شانۆ"‪.‬‬ ‫هاته‌و‌ه مه‌یدان ‌‬

‫ ‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ بچکۆل‬ ‫ی ئه‌م شانۆنامه‌یه‌ی‬ ‫ی "په‌یام ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ئێس���تاش‪ ،‬خۆ نه‌یانكڕیوی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی رابردو ده‌یه‌وێت‬ ‫هه‌میش ‌ه نه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و بیرو بۆچون‌و نه‌ریته‌كانی‌‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫خۆی بۆ نه‌و‌هی‌ داهاتو جێبهێڵێت"‪.‬‬

‫خاڵه‌ به‌کر ئه‌و نابینایه‌ ‌ی‬ ‫ده‌اڵڵ ‌ی خانو‌و زه‌وییه‌‬ ‫ ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ هاوسه‌ریی‌ ژیان به‌الی کچانه‌وه‌‌ كارێكی‌ "زۆر قورس"ه‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫كچان‪ ،‬چ كوڕێكیان ده‌وێت؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫"حه‌زم له‌كوڕێكه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند بێت‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ‌ شوو به‌كوڕێك بكه‌م‬ ‫شه‌هاده‌یه‌كی‌ باشی‌ هه‌بێت‌و رۆشنبیر‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌و كه‌سه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌كه‌م به‌س رێزم لێبگرێ‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌موی‌ گرنگتره‌"‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ رۆژانه‌ كچان له‌نێ���و خۆیاندا‬ ‫له‌كات���ی‌ باس���كردن ب���ۆ هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫هاوسه‌ریی‌ ژیانیان چه‌ندینجار ئه‌و قسانه‌‬ ‫دوباره‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاخۆ تا چه‌ندێك‬ ‫ئ���ه‌و قس���انه‌یان دێنه‌دی‌‌و شاس���واری‌‬ ‫خه‌ونه‌كانیان ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌ تێدایه‌؟‬ ‫زۆرجار وت���راوه‌‌و ده‌وترێت كه‌ چونه‌‬ ‫نێو ژیانی‌ هاوس���ه‌ریی‌ چانس‌و نیسبه‌‌و‬ ‫هه‌ندێجار له‌وه‌ زیاتری���ش ده‌وترێت كه‌‬ ‫"قومار"ه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ به‌وته‌ی‌ كچان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و پڕۆس���ه‌یه‌ بۆ ك���وڕان قورس بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ب���ۆ ئه‌وان دوو هێنده‌ قورس���تره‌‪،‬‬

‫کاوڕ‬

‫بۆی���ه‌ زۆرجار ده‌بێت پاش���گه‌ز ببنه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ندێك له‌و مه‌رجانه‌ی‌ هه‌یانه‌‪.‬‬ ‫ڤینۆس ئه‌حمه‌د كچ���ه‌ خوێندكارێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن بیست ساڵه‌‌و له‌قۆناغی‌ دووه‌می‌‬ ‫زانكۆی���ه‌‌و پێیوای���ه‌ ك���ه‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫هاوسه‌ریی‌ ژیان به‌الیانه‌وه‌ كارێكی‌ "زۆر‬ ‫قورس"ه‌‪ ،‬چونكه‌ ره‌نگه‌ ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌یانه‌ بۆ ره‌گ���ه‌زی‌ به‌رامبه‌ر‪،‬‬ ‫هه‌موی‌ له‌و كه‌س���ه‌دا نه‌بێ���ت‪ ،‬یاخود‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا كوڕه‌كه‌ زۆرترین به‌ڵێنیان‬ ‫پێ���ده‌دات‌و دواتریش هیچ���ی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كچ���ه‌ ك���ه‌ هه‌ت���ا ئێس���تا‬ ‫خۆشه‌ویستیش���ی‌ نییه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا‬ ‫كه‌ گرنگترین مه‌رجی‌ بۆ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ راس���تگۆ بێ���ت له‌گه‌ڵیدا‌و‬ ‫رێ���زی‌ لێبگ���رێ‌ "چونكه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ به‌رزترین بڕوانامه‌ی‌ هه‌بێت‌و زۆر‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندیش بێت‪ ،‬به‌اڵم رێزم لێنه‌گرێ‌‬ ‫به‌كه‌ڵك نای���ه‌ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ رێزگرتن‬ ‫له‌سه‌روی‌ هه‌موو شتێكه‌وه‌یه‌"‪.‬‬

‫گا‬

‫ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ له‌كچ���ان‬ ‫"ده‌وڵه‌مه‌ندی���ی‌" به‌یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كان ده‌زانن بۆ دابینكردنی‌‬ ‫ژیانی‌ خۆش‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌وان ده‌ڵێن‬ ‫"كه‌په‌كی‌ پڕ ئاشتی‌ ماڵه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ژان عه‌لی‌ كچه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫بیست‌و شه‌ش ساڵه‌‌و بااڵ مامناوه‌ندێكی‌‬ ‫ئه‌سمه‌ره‌‌و هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا چه‌ندین‬ ‫كه‌س چونه‌ت���ه‌ خوازبێنی‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌‬ ‫نه‌ب���وه‌ ژیان���ی‌ هاوس���ه‌رییان له‌گه‌ڵدا‬ ‫دروست بكات‪ ،‬به‌ڵكو مه‌رجی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌وا كوڕه‌كه‌ له‌ڕوی‌ ماددییه‌وه‌‬ ‫باری‌ دارایی‌ باش بێت‪.‬‬ ‫هه‌ژان به‌سه‌رسوڕمانێكه‌وه‌ وتی‌ "ئه‌و‬ ‫كچه‌ی‌ ش���وو ده‌كات حه‌ز ده‌كات ژیانی‌‬ ‫جیاوازتر بێت له‌و ژیانه‌ی‌ پێشتر تیایدا‬ ‫بووه‌‪ ،‬بێگومان ژیانی‌ خۆشیش به‌پاره‌ی‌‬ ‫باش ده‌بێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ بۆچی‌ درۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ خۆمان بكه‌ین‪ ،‬مه‌رجی‌ داراییه‌كی‌‬ ‫باش الی‌ هه‌موو كچێك هه‌یه‌‌و به‌س كه‌‬ ‫نایڵێن له‌وانه‌یه‌ شه‌رم بكه‌ن"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫كه‌س����ێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌بیت ئه‌م س����ه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌ی����ه‌ هه‌واڵێك ماوه‌یه‌كه‌ خۆت����ان به‌كارێكی‌ نوێوه‌‬ ‫ماوه‌یه‌و زیاتر خ����ۆت به‌په‌یوه‌ندیی ‌ه ده‌بیستیت كه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌كه‌سێكی‌ س����ه‌رقاڵكردوه‌ كه‌ ره‌نگ����ه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ێ‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ سه‌رقاڵ ده‌كه‌یت‌و نزیكی‌ ئێوه‌وه‌ هه‌یه‌و ره‌نگه‌ ماوه‌یه‌ك گرفتی‌ خێزانیتان بۆ دروست ببێت‌و‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌یه‌ س����ه‌رقاڵتان بكات‌و پێی‌‬ ‫ی ئه‌و هه‌واڵ����ه‌ بیت‌و خۆتان ‌‬ ‫كه‌متر بای����ه‌خ به‌ئیش����وكاره‌كانتان خه‌ریك ‌‬ ‫بیتاقه‌ت ببن‪.‬‬ ‫پێوه‌ سه‌رقاڵ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫بۆ دروست نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیش���كردنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫خاڵ��� ‌ه به‌كر نهێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاتێك كه‌سێك سه‌ردان ‌‬ ‫ی باسكرد به‌وه‌ ‌‬ ‫"خاڵ ‌ه به‌كر" ئه‌و خاوه‌ن نوسینگه‌یه‌ ‌‬ ‫ی خان���وو یاخود‬ ‫ده‌كات بۆ فرۆش���تن ‌‬ ‫ی خانو‌و‬ ‫ك ‌ه مامه‌ڵه‌ی‌ كڕین‌و فرۆشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫زه‌وی‌‪ ،‬وه‌ك هه‌م���وو نوس���ینگه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌كات به‌یه‌كێك له‌باشترین‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی لێوه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫ی سلێمانی‌ داده‌نرێت‪ .‬دیك��� ‌ه ناونیش���انه‌كه‌ ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ده‌اڵڵه‌كان ‌‬ ‫ب���ۆ زه‌وی‌‪ ،‬نرخی‌ مه‌ترێ���ك زه‌وی بۆ‬ ‫ی وه‌كو‬ ‫ی ئه‌حمه‌د ناس���راو به‌خاڵ ‌ه نمون��� ‌ه له‌ش���وێنێكی‌ س���اده‌ ‌‬ ‫به‌كر عه‌ل ‌‬ ‫ی ه���ه‌زار دۆالره‌‪ ،‬زه‌وییه‌كه‌ش‬ ‫به‌ك���ر ته‌مه‌نی‌ س���ه‌روو چل س���اڵه‌‌و به‌ختیار ‌‬ ‫ی ‪15‬‬ ‫ی ئاماده‌ییه‌‌و سیانز‌ه ‪ 150‬مه‌تر‌ه له‌و كات���ه‌دا نرخه‌كه‌ ‌‬ ‫ی شه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌رچو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و پیشه‌یه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌فته‌ره‌‌و ئه‌گ���ه‌ر خانوش بێت به‌پێ ‌‬ ‫ساڵ ‌ه س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی خانوه‌ك ‌ه هه‌ڵیده‌سه‌نگێنن‬ ‫ی تازه‌‌و كۆن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ خاڵ��� ‌ه به‌كر له‌هاوپیش���ه‌كان ‌‬ ‫ی خانوه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی كۆن���ی‌‌و تازه‌ی ‌‬ ‫ی جیاده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه ئه‌و‪" ،‬بۆ زانین ‌‬ ‫دیك���ه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ده‌م‌و ئه‌و كات ‌ه‬ ‫ی ده‌ست له‌دیواره‌كه‌ ‌‬ ‫ی نابینایه‌‪ ،‬به‌اڵم ناو‌و ناونیشان ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ی خانوه‌كانی‌ گه‌ڕه‌ك‌و ته‌نانه‌ت بۆم ده‌رده‌كه‌وێت چۆنه‌"‪.‬‬ ‫زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه هه‌تا ئێستا‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی ال ده‌ستده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫سلێمانیش ‌‬ ‫ی لێبكات‌و‬ ‫ی هیچ كه‌سێك نه‌یتوانیو‌ه فێڵ ‌‬ ‫له‌دوكانه‌كه‌یدا ك ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ی "شكور بۆ خوا هه‌رچه‌ند‌ه نابینام‪،‬‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ی به‌ختیار ‌‬ ‫ی له‌نزیك گه‌راج ‌‬ ‫به‌ختی���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ت���ازه‌‪ ،‬له‌كن مێزه‌كه‌یدا ژماره‌یه‌كی‌ زۆر به‌اڵم ئه‌و هه‌س���ته‌م هه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌باش ‌‬ ‫ی م���ااڵن دان���راوه‌‌و ئه‌ویش په‌یتا ئیش���ه‌كان بك ‌هم‌و هاوكات كه‌سێكیش‬ ‫كلیل ‌‬ ‫ی وه‌كو كارمه‌ند له‌الم كارده‌كات"‪.‬‬ ‫ی موشته‌رییه‌كان ‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆن ‌‬ ‫په‌یتا وه‌اڵم ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫خاڵ ‌ه به‌كر خێزانداره‌‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫ی نوێترین نرخی‌ خانو‌و‬ ‫ده‌داته‌وه‌‌و هه‌واڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پشت‌و په‌نا ‌‬ ‫منداڵه‌ ك ‌ه ئه‌وانیش��� ‌‬ ‫زه‌وییان پێده‌دات‪.‬‬ ‫ی ژیانیدا‪،‬‬ ‫ی دانا له‌پیش���ه‌‌و كاروبار ‌‬ ‫ی نزیكه‌ی‌ بیس���ت خۆ ‌‬ ‫خاڵ��� ‌ه به‌كر ماوه‌ ‌‬ ‫ی رونیش���یكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌كاتی‌ رۆیشتنیدا‬ ‫ی نه‌خۆشییه‌و‌ه چاوه‌كان ‌‬ ‫س���اڵ ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی وته‌نی‌‪ ،‬هیچ شتێك گۆچانی���ش به‌كارناهێنێ���ت‌و حه‌زیش‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‌و خۆ ‌‬ ‫ێ هاتوچۆ بكات‪.‬‬ ‫ی ده‌كات زۆرتر به‌پ ‌‬ ‫ی یارمه‌تیده‌ریه‌ت ‌‬ ‫نابینێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌م خ���اوه‌ن نوس���ینگه‌یه‌ ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫بۆ پیش���ه‌كه‌ی‌‪ ،‬هه‌س���تێتی‌ ك ‌ه بره‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫ی به‌نابینا به‌كارهێنانی‌ مۆبایل پشت ‌‬ ‫ی بون ‌‬ ‫ی داوه‌‌و دوا ‌‬ ‫به‌ئیشه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌سان‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫تایب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ستو‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نگ"‬ ‫ه‬ ‫"د‬ ‫ڵ‬ ‫‌‬ ‫‌رقا‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئیش���‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫خۆ‬ ‫بڕیاریداوه‌‬ ‫ ‬ ‫خاڵ ‌ه به‌كر‬ ‫ی نابینا‪.‬‬ ‫ی هیچ كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫بكات‌و نابیناییه‌كه‌ ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ده‌چــــــیت����ه‌ پرۆژه‌یه‌ك����ی‌ نوێ����وه‌‌و‬ ‫باش����تره‌ راوێژ به‌كه‌س����انی‌ شاره‌زاو‬ ‫به‌ئــــــــه‌زم����ون بكه‌یت‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌دواڕۆژتان����ه‌وه‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫شێر‬ ‫به‌خــــــــــ����ت یاوه‌رتانه‌‌و ئه‌م ماوه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵب����ده‌ له‌خۆتانی‌ تێ����ك نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ دور نیی����ه‌ به‌بچوكترین هه‌ڵه‌‬ ‫كاره‌كانتان گــرفتی‌ به‌سه‌ردا نه‌یه‌ت‌و‬ ‫تێكبچێت‪.‬‬

‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سه‌ڕه‌رای‌ ئه‌و ته‌كنیك‌و ته‌كنه‌لۆجیایه‌ ‌‬ ‫ده‌یه‌وێ‌ جێگ ‌ه به‌شانۆ لێژ بكات‪ ،‬هێشتا‬ ‫ی‬ ‫شانۆ له‌پاشه‌كش���ه‌دا نییه‌‪ ،‬ئازاد وت ‌‬ ‫"به‌بڕوای‌ من شانۆ له‌پاشه‌كشه‌دا نییه‌‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫به‌اڵم الی‌ ئێم ‌ه جۆر‌ه سس���تی‌‌و خاوو‬ ‫خلیچكییه‌ك له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌دا ده‌بینم"‪.‬‬ ‫ی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ زیاد‬ ‫ی ئه‌مه‌ش ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫له‌فاكته‌رێك‌و وتی‌ "یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئێمه‌ تێكس���تی‌ خۆماڵیمان‬

‫ی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك هه‌میش���ه‌ ش���انۆ ‌‬ ‫مه‌زن تێكستی‌ مه‌زن دروستی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ پێشكه‌شی‌ ده‌كه‌ین‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگێ���ڕان‌و به‌كورداندن���ه‌‪ ،‬هۆكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تریش ئه‌وه‌ی ‌ه ك���ه‌ ئه‌مڕۆ هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داگیركردن ‌‬ ‫ك���ورد له‌ژێ���ر شمش���ێر ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و خێزانیایه‌تی‌‌و ش���انۆكار‬ ‫بژێوی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشكه‌شكردنی‌ كار ‌‬ ‫ناتوانێت له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫هونه‌رییه‌و‌ه بگات به‌ژیانێكی‌ ئاسوده‌"‬ ‫وتیش���ی‌ "ره‌نگ���ه‌ له‌وان���ه‌ش‬ ‫سه‌رنجڕاكێش���تر ئه‌و‌ه بێ���ت ك ‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌پایته‌ختی‌ رۆشنبیریدا له‌بر ‌‬ ‫ی ش���انۆو س���ینه‌ما هاوچه‌رخ‌و‬ ‫هۆڵ��� ‌‬ ‫ی به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫مۆدێرنتر بكرێن‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫رۆژ به‌ڕۆژ زیات���ر ده‌پوكێنه‌وه‌‌و به‌ره‌و‬ ‫نه‌مان ده‌چن"‪.‬‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ بچكۆل ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫ی ئاماده‌كردنی‌ ئه‌م‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫كرد كه‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ دروستكردون‪،‬‬ ‫شانۆنامه‌یه‌دا گرفت ‌‬ ‫س���نورداریی‌ توان���ای‌ دارایی���ان بوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌مه‌رجێك له‌هه‌م���و دونیادا به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی له‌پشته‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫هونه‌ری‌ توانای‌ دارای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ناچێت ‌ه پێش‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "توانا ‌‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كه‌ ناكرێت پشتگوێ‌ بخرێت‪،‬‬ ‫ی به‌كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫چونك ‌ه كاری‌ شانۆ كارێك ‌‬ ‫ی مادی‌ نه‌بێت ناچێته‌ پێش"‪.‬‬ ‫به‌توانا ‌‬ ‫ی به‌و‌ه كرد‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���انۆنامه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه خاڵێكی‌ به‌هێ���ز ‌‬ ‫"خۆ نه‌یانكڕیوی���ن" ئه‌وه‌یه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی ناسراو له‌م شانۆنامه‌یه‌دا رۆ ‌ڵ‬ ‫ئه‌كته‌ر ‌‬ ‫ی "هه‌مو تێكس���تێك‬ ‫ده‌بین���ن‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی مردو‌ه ئه‌وه‌ی‌ رۆح ده‌كات‬ ‫تێكس���تێك ‌‬ ‫به‌به‌ری‌ تێكستدا ئه‌كته‌ره‌"‪.‬‬

‫ی كه‌رگه‌ل‪:‬‬ ‫ی گروپ ‌‬ ‫سكرتێر ‌‬

‫حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێكردم‬

‫ ‬ ‫عومه‌ر کڵۆڵ سکرتێری گروپی که‌رگه‌ل‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سكرتێری‌ گروپی‌ "كه‌رگه‌ل"ی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬عومه‌ر كڵۆڵ‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێكردوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌كاتی‌ ته‌رخانكردنی‌ بودجه‌ بۆ‬ ‫"ئالیكی‌ ئاژ‌هڵ‌" پرسیان پێنه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬پشتیوان‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫له‌مـــــ����ه‌ودوا پێویس����ت به‌وه‌ ناكات‬ ‫دودڵ بی����ت له‌بڕی����اردان‪ ،‬چونك���� ‌ه‬ ‫زۆرینـــــــــــــ���� ‌هی‌ كاره‌كان به‌دڵ����ی‌‬ ‫تۆ ده‌بێ����ت‌و به‌خــــــــ����ت یاوه‌رتان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫له‌بودج���ه‌ی‌ ئه‌مس���اڵی‌ هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تاندا بڕێ���ك پاره‌ ب���ۆ كڕینی‌‬ ‫"ئالیكی‌ ئاژ‌هڵ‌" ته‌رخانكراوه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی شپرزه‌یی‌‌و س���ه‌رقاڵی رۆژانه‌ت‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ هه‌ڵ ‌ه بكه‌یت‌و ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی نزیك له‌كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫زویربونی‌ كه‌س���ان ‌‬ ‫له‌ڕوی‌ سۆزدارییه‌وه‌ كه‌شێكی‌ ناخۆش‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫مشتومڕێكی‌ زۆری‌ به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‌و‬ ‫وای‌ له‌عومه‌ر كڵۆڵ‌ س���كرتێری‌ گروپی‌‬ ‫"كه‌رگه‌ل"ی‌ كوردستان كرد كه‌ ره‌خنه‌ی‌‬ ‫توند ئاراس���ته‌ی‌ حكومه‌ت بكات‌و بڵێت‬ ‫"حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێك���ردم‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ب���ۆ ته‌رخانكردنی‌ ئه‌و پاره‌یه‌ پرس���ی‬ ‫پێنه‌كردوم‪ ،‬دیاره‌ ئه‌و ئالیكه‌ بۆ كه‌ری‌‬ ‫نێو باخچه‌كانه‌‪ ،‬نادرێت به‌كه‌ری‌ كوچه‌و‬ ‫ناو بازاڕ"‪.‬‬ ‫عوم���ه‌ر كڵ���ۆڵ‌ له‌لێدوانه‌كه‌ی���دا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا "مه‌س���ئوله‌كانی‌‬

‫دوپشک‬ ‫له‌شوێنی‌ كاره‌كه‌ت توشی‌ كێشه‌یه‌ك‬ ‫ده‌بیت كه‌ پێشتر رویداوه‌و له‌ئێستادا‬ ‫به‌هۆی‌ كه‌س����ێكه‌وه‌ ئاشكرا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ به‌ته‌واوی‌ س����ه‌رقاڵی‌ كێشه‌كه‌‬ ‫بیت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫كچه‌ پێشكه‌شكاری‌ عه‌ره‌ب‪ ،‬جیهان‬ ‫نازم هێنده‌ عاشقی‌ بواری‌ راگه‌یاندنه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ژیان���ی‌ هاوس���ه‌ریی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌‬ ‫كوردێكدا ره‌تك���رده‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌رج���ی‌ كوڕه‌ك���ه‌ وازهێنان���ی‌ بووه‌‬ ‫له‌كاری‌ راگه‌یاندن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌شڵێت‬ ‫"له‌س���ه‌ره‌تادا ماڵی‌ باوكم رێگر بوون‬ ‫له‌كاركردنم له‌میدیا‪ ،‬به‌اڵم دواتر بۆم‬ ‫سه‌لماندن كه‌ ئه‌و كاره‌ عه‌یب نییه‌"‪.‬‬

‫جیه���ان ن���ازم له‌چاوپێكه‌وتنێكدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ نوێتری���ن ژم���اره‌ی‌ گۆڤار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌كان ك���ه‌ ئێس���تا له‌بازاڕدایه‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫رایگه‌یان���دووه‌‬ ‫خانه‌واده‌ك���ه‌ی‌ رێگریی���ان لێكردووه‌‬ ‫له‌بواری‌ میدیادا كاربكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‪،‬‬ ‫داوای‌ ده‌رفه‌تێكی‌ لێكردوون تا بۆیان‬ ‫بسه‌لمێنێت كه‌ ئه‌و كاره‌ عه‌یب نییه‌‌و‬ ‫وتی‌ " بۆم س���ه‌لماندن كه‌ ئه‌و كاره‌‬

‫عه‌یب نییه‌"‪.‬‬ ‫جیه���ان به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆ‬ ‫دانه‌ڕێژراو له‌ (‪)2006‬دا چوه‌ته‌ كه‌ناڵی‬ ‫(ئه‌لحوڕیی���ه‌)‌و بۆ ماوه‌ی دوو س���اڵ‬ ‫وه‌كو ئاماده‌‌و پێشكه‌شكاری چه‌ندین‬ ‫به‌رنامه‌ كاریكردووه‌‌و دواتریش له‌چه‌ند‬ ‫كه‌ناڵێك���ی‌ دیك���ه‌ ب���ه‌رده‌وام بووه‌‌و‬ ‫له‌ئێستاشدا له‌كه‌ناڵی (ئه‌لحه‌زاره‌)ی‬ ‫سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیرییه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬جه‌مال پێنجوێنی‬

‫ئێستا كه‌ به‌وه‌نه‌وشه‌ هاتوچۆ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یان له‌بیرچوه‌ له‌ش���اخ‌و كه‌ژ‌و كێو‬ ‫كه‌ر وه‌نه‌وشه‌یان بو"‪.‬‬ ‫ناوب���راو به‌ڵێنی���دا ك���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتودا خۆی‌ كاندیدكرد‬ ‫ب���ۆ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫هه‌وادارو الیه‌نگرانییه‌وه‌ س���ه‌لماندی‌ بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵتداران كه‌ كه‌ر چه‌ند "موهیمه‌"‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "كه‌ چومه‌ په‌رله‌مانه‌وه‌‌و ئاوا‬ ‫بودج���ه‌ دابنێن‪ ،‬ئ���ه‌وا به‌جوته‌ ئه‌ده‌م‬ ‫له‌كورسی‌‌و مێزی‌ په‌رله‌مان"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ته‌ندروس����تیت ناجێگیر ده‌بێت‌و دور‬ ‫نیی����ه‌ ماوه‌یه‌ك له‌ماڵه‌وه‌ بتهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����اگاداری‌ خۆتب����ه‌ كه‌ش‌وه����ه‌وا‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر تۆ‬ ‫ده‌بێت‌و بێتاقه‌تت ده‌كات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫ێ كار ك���ه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی پێوه‌ س���ه‌رقاڵ‬ ‫به‌ت���ۆوه‌ نیی���ه‌ خۆت ‌‬ ‫نه‌كه‌یت‪ .‬هاوڕێکانت پێویستیا ‌ن به‌تۆ‌ی ‌ه‬ ‫هاوکاریی���ان بک���ه‌‪ ،‬هه‌واڵێک���ی ‌نوێ‬ ‫ده‌بیستیت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئ����ه‌و دودڵییه‌ت زیان به‌تۆو كه‌س���� ‌ه‬ ‫نزیكه‌كان����ت ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ش����پرزه‌یی‬ ‫به‌ئیش����وكاره‌كانته‌وه‌ دی����اره‌‌و ره‌نگه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌ ببێت له‌سه‌رتان‌و ببێته‌ هۆی‌‬ ‫بێزاركردنتان‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫گه‌ش����تێكی‌ خ����ۆش له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫خۆشه‌ویس����ته‌كانتان به‌سه‌رده‌به‌ن‌و‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ س����ۆزدارییه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ درێژ بخایه‌نێت‌و بۆ ئێوه‌ش‬ ‫الپه‌ره‌یه‌كی‌ نوێ‌ بێت له‌ژیانتان‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪10‬‬

‫‪F‬‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪ashion‬‬

‫گۆشه‌یه‌كی‌ تایبه‌ته‌ به‌جل‌و به‌رگ‬ ‫ی ‪" fashion‬سه‌فین عارفی‌" ئاماده‌ی‌ ده‌كات‬ ‫دیزاین ‌هر‌و راوێژكار ‌‬

‫سه‌رنجراكێشترین‬ ‫پارچه‌ت‪ ..‬پێاڵوه‌كانتن‬ ‫له‌ژیان���ی رۆژانه‌مان���دا زۆر جلوبه‌رگ‌و‬ ‫پێداویس���تی رۆژانه‌ به‌كارده‌هێنین بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی بزانین تا چه‌ند س���ودی هه‌یه‌‬ ‫ی���ان نا؟! ته‌نه���ا پێویس���تییه‌كه‌مان‬ ‫پڕبكات���ه‌وه‌و ب���ه‌س‪ ،‬یه‌كێ���ك ل���ه‌و‬ ‫پێویستییه‌ گرنگ‌و به‌هایانه‌ پێاڵوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت خۆمان سه‌رسوڕهێنه‌ر ده‌بین‬ ‫به‌وه‌ی ئه‌گه‌ر یه‌كێكی تر ببینن‌و پێی‬ ‫روت بێ‪.‬‬ ‫قۆنه‌ره‌ ئێستا نه‌ك وه‌ك جاران نه‌ماوه‌‬ ‫به‌ڵك���و بگ���ره‌ زۆر زۆر پێش���كه‌وتوه‌‬ ‫له‌هه‌مو بواره‌كاندا‪ ،‬خانمان كاتێك بیر‬ ‫له‌كڕین���ی قۆنه‌ره‌یه‌كی نوێ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫بیرتان نه‌كردۆته‌وه‌ چیتان پێویس���ته‌‬ ‫یاخ���ود ده‌بێت چ���ۆن بێ���ت؟ ته‌نها‬ ‫ده‌چی���ت له‌ب���ازارو مۆڵ���ه‌كان ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌دڵت���ه‌ بگ���ره‌ هه‌ن���دێ ج���ار ته‌نها‬ ‫ب���ه‌س ئه‌گه‌ر بۆت ببێت بێ وه‌س���تان‬ ‫ده‌یكڕی���ت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ زۆر هه‌ڵه‌یه‌! هه‌ر‬ ‫كاتێك بڕی���ار له‌كڕینی قۆنه‌ره‌ی نوێ‬ ‫ده‌ده‌یت پێویسته‌ جارێكی تر سه‌یری‬ ‫دۆاڵبی قۆنه‌ره‌كه‌ت بكه‌یت بزانیت ئه‌و‬ ‫ره‌نگ‌و ج���ۆرو دیزاین‌و به‌رزی‌و فالت‌و‬ ‫ریازی‌و قۆن���ه‌ره‌ی ئاهه‌نگ‌و ئۆفیس‌و‬

‫پیاس���ه‌و گه‌ڕان‌و گه‌ش���ت‪ ...‬هتد كه‌‬ ‫زۆر شوێنی تر هه‌یه‌ ده‌بێت بگونجێت‬ ‫ب���ۆ له‌پێكردنیان‪ ،‬ئه‌وه‌ی پێویس���ته‌‬ ‫بزانیت قۆنه‌ره‌كانت سه‌رنجراكێشترین‬ ‫پارچه‌یه‌ كه‌ به‌كاریبهێنیت دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ماڵ���ه‌وه‌ دێیت���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌‬ ‫زۆربه‌تان قۆنه‌ره‌ت���ان هه‌بێت بنه‌كه‌ی‬ ‫س���وربێت به‌س نه‌زانیت بۆ؟ وه‌ هی چ‬ ‫دیزاینه‌رێكه‌؟‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بن���ی قۆنه‌ره‌كه‌ت(‪5‬س���م)‬ ‫بێ���ت ئ���ه‌وا له‌كات���ی رۆیش���تنت بۆ‬ ‫ه���ه‌ر هه‌نگاوێكت (‪5‬س���م) ت���ر بنی‬ ‫قۆنه‌ره‌ك���ه‌ت به‌رزده‌بێت���ه‌وه‌ ك���ه‌وا‬ ‫ده‌كات ئه‌و ره‌گه‌ سوره‌ زۆر به‌ئاسانی‬ ‫ده‌ربكه‌وێت‌و ره‌ونه‌قێكی تایبه‌تی بدات‬ ‫به‌پێیه‌كانت جگه‌ له‌وه‌ش ده‌رئه‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ تۆ قۆنه‌ره‌ی دیزاینه‌ری ئه‌مه‌ریكی‬ ‫(‪)Christian Louboutin‬ت له‌پێدایه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ به‌ب���ێ هیچ ش���تێك ش���یكترین‬ ‫پێالوه‌كانی جیهان دروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ تۆش چیت���ر پێویس���ت ناكات‬ ‫كه‌ بێبه‌ش ب���ی له‌له‌پێكردنیان ره‌نگه‌‬ ‫ته‌نها پێویس���تت به‌كه‌مێك هاوكاری‌و‬ ‫ڕاوێژكاری هه‌بێت‪.‬‬ ‫ ‪safeen.arif@yahoo.com‬‬ ‫‪Twitter @SafeenArif‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئازاد حه‌مه‌ بچكۆل‪ :‬له‌پایته‌خت ‌ی رۆشنبیریدا‬ ‫سه‌لماند ‌ی كاركردن‬ ‫رۆژ به‌رۆژ زیاتر هۆڵ ‌ی شانۆو سینه‌ما ده‌پوكێنه‌وه‌ له‌میدیا عه‌یب ‌ه نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"ئازاد حه‌م ‌ه بچكۆل" یه‌كێك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی شانۆ ‌‬ ‫له‌ئه‌ستێر‌ه دیاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردی‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ ئێستا ده‌رهێنه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "خۆ نه‌یانكڕیوین"ی‌ تیپ ‌‬ ‫شانۆنامه‌ ‌‬ ‫ی شانۆی‌ كوردییه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫پێشڕه‌و ‌‬ ‫"هه‌مو تێكستێك‪ ،‬تێكستێكی‌ مردو‌ه‬ ‫ی تێكستدا‬ ‫ی رۆح ده‌كات به‌به‌ر ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌كته‌ره‌"‪.‬‬ ‫"خ���ۆ نه‌یانكڕیوین" ش���انۆنامه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ن���د رۆژێك��� ‌ه له‌هۆڵ ‌‬ ‫ك ‌ه م���او‌ه ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ته‌وار ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ئه‌م ش���انۆنامه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌نواندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێش���ڕه‌و ‌‬ ‫ی تیپ ‌‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ئه‌كته‌رێك��� ‌‬ ‫ی كوردییه‌‌و د‪.‬ش���ێركۆ عه‌بدواڵ‬ ‫ش���انۆ ‌‬ ‫میس���رییه‌و‌ه‬ ‫له‌ش���انۆنامه‌یه‌كی‌‬ ‫كورداندویه‌تی‌‪" ،‬ئ���ازاد حه‌م ‌ه بچكۆل"‬ ‫ده‌رهێنه‌رێتی‌‪.‬‬ ‫ده‌رهێن���ه‌ری‌ ئ���ه‌م ش���انۆنامه‌ی ‌ه‬ ‫ی راگه‌یاند ك��� ‌ه هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫به‌"ئاوێنه‌" ‌‬ ‫ئ���ه‌و ماوه‌یه‌ك��� ‌ه ل���ه‌كاری‌ نوان���دن‬ ‫دوركه‌وتوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ش���انۆ‬ ‫دورنه‌كه‌وتوه‌ت���ه‌وه‌و هێش���تا ش���انۆ‬ ‫ی‬ ‫له‌ه���زرو هه‌ناوی‌ ئ���ه‌ودا ده‌ژی‌‌و كار ‌‬ ‫بۆ كردوه‌‪ ،‬ه���ه‌م وه‌ك وه‌رگێڕان‌و هه‌م‬ ‫وه‌ك ده‌رهێنه‌ریش‪ ،‬ئازاد حه‌م ‌ه بچكۆل‬ ‫ی شانۆی‌ كوردی‌‪،‬‬ ‫ی "تیپی‌ پێشڕه‌و ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هونه‌ر ‌‬ ‫هه‌میش ‌ه به‌كۆمه‌ڵێك شاكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌مێژو ‌‬ ‫ناس���راوه‌و ج���ێ‌ په‌نج���ه‌ ‌‬ ‫ش���انۆی‌ كوردییه‌و‌ه دیاربوه‌و ده‌توانم‬ ‫بڵێ���م ئه‌مجاره‌ش به‌گڕ‌و تینێكی‌ تره‌و‌ه‬ ‫ی شانۆ"‪.‬‬ ‫هاته‌و‌ه مه‌یدان ‌‬

‫ ‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ بچکۆل‬ ‫ی ئه‌م شانۆنامه‌یه‌ی‬ ‫ی "په‌یام ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ئێس���تاش‪ ،‬خۆ نه‌یانكڕیوی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی رابردو ده‌یه‌وێت‬ ‫هه‌میش ‌ه نه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و بیرو بۆچون‌و نه‌ریته‌كانی‌‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫خۆی بۆ نه‌و‌هی‌ داهاتو جێبهێڵێت"‪.‬‬

‫خاڵه‌ به‌کر ئه‌و نابینایه‌ ‌ی‬ ‫ده‌اڵڵ ‌ی خانو‌و زه‌وییه‌‬ ‫ ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ هاوسه‌ریی‌ ژیان به‌الی کچانه‌وه‌‌ كارێكی‌ "زۆر قورس"ه‬

‫له‌ئینته‌رنێته‌وه‌‬

‫كچان‪ ،‬چ كوڕێكیان ده‌وێت؟‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫"حه‌زم له‌كوڕێكه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند بێت‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ‌ شوو به‌كوڕێك بكه‌م‬ ‫شه‌هاده‌یه‌كی‌ باشی‌ هه‌بێت‌و رۆشنبیر‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌و كه‌سه‌ی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌كه‌م به‌س رێزم لێبگرێ‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌موی‌ گرنگتره‌"‪.‬‬ ‫ره‌نگ���ه‌ رۆژانه‌ كچان له‌نێ���و خۆیاندا‬ ‫له‌كات���ی‌ باس���كردن ب���ۆ هه‌ڵبژاردن���ی‌‬ ‫هاوسه‌ریی‌ ژیانیان چه‌ندینجار ئه‌و قسانه‌‬ ‫دوباره‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاخۆ تا چه‌ندێك‬ ‫ئ���ه‌و قس���انه‌یان دێنه‌دی‌‌و شاس���واری‌‬ ‫خه‌ونه‌كانیان ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌ تێدایه‌؟‬ ‫زۆرجار وت���راوه‌‌و ده‌وترێت كه‌ چونه‌‬ ‫نێو ژیانی‌ هاوس���ه‌ریی‌ چانس‌و نیسبه‌‌و‬ ‫هه‌ندێجار له‌وه‌ زیاتری���ش ده‌وترێت كه‌‬ ‫"قومار"ه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ به‌وته‌ی‌ كچان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و پڕۆس���ه‌یه‌ بۆ ك���وڕان قورس بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ب���ۆ ئه‌وان دوو هێنده‌ قورس���تره‌‪،‬‬

‫کاوڕ‬

‫بۆی���ه‌ زۆرجار ده‌بێت پاش���گه‌ز ببنه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ندێك له‌و مه‌رجانه‌ی‌ هه‌یانه‌‪.‬‬ ‫ڤینۆس ئه‌حمه‌د كچ���ه‌ خوێندكارێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن بیست ساڵه‌‌و له‌قۆناغی‌ دووه‌می‌‬ ‫زانكۆی���ه‌‌و پێیوای���ه‌ ك���ه‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫هاوسه‌ریی‌ ژیان به‌الیانه‌وه‌ كارێكی‌ "زۆر‬ ‫قورس"ه‌‪ ،‬چونكه‌ ره‌نگه‌ ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌یانه‌ بۆ ره‌گ���ه‌زی‌ به‌رامبه‌ر‪،‬‬ ‫هه‌موی‌ له‌و كه‌س���ه‌دا نه‌بێ���ت‪ ،‬یاخود‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا كوڕه‌كه‌ زۆرترین به‌ڵێنیان‬ ‫پێ���ده‌دات‌و دواتریش هیچ���ی‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كچ���ه‌ ك���ه‌ هه‌ت���ا ئێس���تا‬ ‫خۆشه‌ویستیش���ی‌ نییه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا‬ ‫كه‌ گرنگترین مه‌رجی‌ بۆ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ راس���تگۆ بێ���ت له‌گه‌ڵیدا‌و‬ ‫رێ���زی‌ لێبگ���رێ‌ "چونكه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ به‌رزترین بڕوانامه‌ی‌ هه‌بێت‌و زۆر‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندیش بێت‪ ،‬به‌اڵم رێزم لێنه‌گرێ‌‬ ‫به‌كه‌ڵك نای���ه‌ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ رێزگرتن‬ ‫له‌سه‌روی‌ هه‌موو شتێكه‌وه‌یه‌"‪.‬‬

‫گا‬

‫ب���ه‌اڵم به‌ش���ێكی‌ دیك���ه‌ له‌كچ���ان‬ ‫"ده‌وڵه‌مه‌ندی���ی‌" به‌یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كان ده‌زانن بۆ دابینكردنی‌‬ ‫ژیانی‌ خۆش‪ ،‬چونكه‌ وه‌ك ئه‌وان ده‌ڵێن‬ ‫"كه‌په‌كی‌ پڕ ئاشتی‌ ماڵه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ژان عه‌لی‌ كچه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫بیست‌و شه‌ش ساڵه‌‌و بااڵ مامناوه‌ندێكی‌‬ ‫ئه‌سمه‌ره‌‌و هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا چه‌ندین‬ ‫كه‌س چونه‌ت���ه‌ خوازبێنی‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌‬ ‫نه‌ب���وه‌ ژیان���ی‌ هاوس���ه‌رییان له‌گه‌ڵدا‬ ‫دروست بكات‪ ،‬به‌ڵكو مه‌رجی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌وا كوڕه‌كه‌ له‌ڕوی‌ ماددییه‌وه‌‬ ‫باری‌ دارایی‌ باش بێت‪.‬‬ ‫هه‌ژان به‌سه‌رسوڕمانێكه‌وه‌ وتی‌ "ئه‌و‬ ‫كچه‌ی‌ ش���وو ده‌كات حه‌ز ده‌كات ژیانی‌‬ ‫جیاوازتر بێت له‌و ژیانه‌ی‌ پێشتر تیایدا‬ ‫بووه‌‪ ،‬بێگومان ژیانی‌ خۆشیش به‌پاره‌ی‌‬ ‫باش ده‌بێ���ت‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ بۆچی‌ درۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ خۆمان بكه‌ین‪ ،‬مه‌رجی‌ داراییه‌كی‌‬ ‫باش الی‌ هه‌موو كچێك هه‌یه‌‌و به‌س كه‌‬ ‫نایڵێن له‌وانه‌یه‌ شه‌رم بكه‌ن"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫كه‌س����ێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌بیت ئه‌م س����ه‌ره‌تای‌ ئه‌م هه‌فته‌ی����ه‌ هه‌واڵێك ماوه‌یه‌كه‌ خۆت����ان به‌كارێكی‌ نوێوه‌‬ ‫ماوه‌یه‌و زیاتر خ����ۆت به‌په‌یوه‌ندیی ‌ه ده‌بیستیت كه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌كه‌سێكی‌ س����ه‌رقاڵكردوه‌ كه‌ ره‌نگ����ه‌ هه‌ند ‌‬ ‫ێ‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ سه‌رقاڵ ده‌كه‌یت‌و نزیكی‌ ئێوه‌وه‌ هه‌یه‌و ره‌نگه‌ ماوه‌یه‌ك گرفتی‌ خێزانیتان بۆ دروست ببێت‌و‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌یه‌ س����ه‌رقاڵتان بكات‌و پێی‌‬ ‫ی ئه‌و هه‌واڵ����ه‌ بیت‌و خۆتان ‌‬ ‫كه‌متر بای����ه‌خ به‌ئیش����وكاره‌كانتان خه‌ریك ‌‬ ‫بیتاقه‌ت ببن‪.‬‬ ‫پێوه‌ سه‌رقاڵ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫بۆ دروست نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیش���كردنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫خاڵ��� ‌ه به‌كر نهێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاتێك كه‌سێك سه‌ردان ‌‬ ‫ی باسكرد به‌وه‌ ‌‬ ‫"خاڵ ‌ه به‌كر" ئه‌و خاوه‌ن نوسینگه‌یه‌ ‌‬ ‫ی خان���وو یاخود‬ ‫ده‌كات بۆ فرۆش���تن ‌‬ ‫ی خانو‌و‬ ‫ك ‌ه مامه‌ڵه‌ی‌ كڕین‌و فرۆشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫زه‌وی‌‪ ،‬وه‌ك هه‌م���وو نوس���ینگه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌كات به‌یه‌كێك له‌باشترین‬ ‫زه‌و ‌‬ ‫ی لێوه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫ی سلێمانی‌ داده‌نرێت‪ .‬دیك��� ‌ه ناونیش���انه‌كه‌ ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ده‌اڵڵه‌كان ‌‬ ‫ب���ۆ زه‌وی‌‪ ،‬نرخی‌ مه‌ترێ���ك زه‌وی بۆ‬ ‫ی وه‌كو‬ ‫ی ئه‌حمه‌د ناس���راو به‌خاڵ ‌ه نمون��� ‌ه له‌ش���وێنێكی‌ س���اده‌ ‌‬ ‫به‌كر عه‌ل ‌‬ ‫ی ه���ه‌زار دۆالره‌‪ ،‬زه‌وییه‌كه‌ش‬ ‫به‌ك���ر ته‌مه‌نی‌ س���ه‌روو چل س���اڵه‌‌و به‌ختیار ‌‬ ‫ی ‪15‬‬ ‫ی ئاماده‌ییه‌‌و سیانز‌ه ‪ 150‬مه‌تر‌ه له‌و كات���ه‌دا نرخه‌كه‌ ‌‬ ‫ی شه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌رچو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و پیشه‌یه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌فته‌ره‌‌و ئه‌گ���ه‌ر خانوش بێت به‌پێ ‌‬ ‫ساڵ ‌ه س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی خانوه‌ك ‌ه هه‌ڵیده‌سه‌نگێنن‬ ‫ی تازه‌‌و كۆن ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ خاڵ��� ‌ه به‌كر له‌هاوپیش���ه‌كان ‌‬ ‫ی خانوه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی كۆن���ی‌‌و تازه‌ی ‌‬ ‫ی جیاده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه ئه‌و‪" ،‬بۆ زانین ‌‬ ‫دیك���ه‌ ‌‬ ‫ی ده‌ده‌م‌و ئه‌و كات ‌ه‬ ‫ی ده‌ست له‌دیواره‌كه‌ ‌‬ ‫ی نابینایه‌‪ ،‬به‌اڵم ناو‌و ناونیشان ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ی خانوه‌كانی‌ گه‌ڕه‌ك‌و ته‌نانه‌ت بۆم ده‌رده‌كه‌وێت چۆنه‌"‪.‬‬ ‫زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا ك ‌ه هه‌تا ئێستا‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی ال ده‌ستده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫سلێمانیش ‌‬ ‫ی لێبكات‌و‬ ‫ی هیچ كه‌سێك نه‌یتوانیو‌ه فێڵ ‌‬ ‫له‌دوكانه‌كه‌یدا ك ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ی "شكور بۆ خوا هه‌رچه‌ند‌ه نابینام‪،‬‬ ‫ی وت ‌‬ ‫ی به‌ختیار ‌‬ ‫ی له‌نزیك گه‌راج ‌‬ ‫به‌ختی���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ت���ازه‌‪ ،‬له‌كن مێزه‌كه‌یدا ژماره‌یه‌كی‌ زۆر به‌اڵم ئه‌و هه‌س���ته‌م هه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌باش ‌‬ ‫ی م���ااڵن دان���راوه‌‌و ئه‌ویش په‌یتا ئیش���ه‌كان بك ‌هم‌و هاوكات كه‌سێكیش‬ ‫كلیل ‌‬ ‫ی وه‌كو كارمه‌ند له‌الم كارده‌كات"‪.‬‬ ‫ی موشته‌رییه‌كان ‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆن ‌‬ ‫په‌یتا وه‌اڵم ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی س��� ‌‬ ‫خاڵ ‌ه به‌كر خێزانداره‌‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫ی نوێترین نرخی‌ خانو‌و‬ ‫ده‌داته‌وه‌‌و هه‌واڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پشت‌و په‌نا ‌‬ ‫منداڵه‌ ك ‌ه ئه‌وانیش��� ‌‬ ‫زه‌وییان پێده‌دات‪.‬‬ ‫ی ژیانیدا‪،‬‬ ‫ی دانا له‌پیش���ه‌‌و كاروبار ‌‬ ‫ی نزیكه‌ی‌ بیس���ت خۆ ‌‬ ‫خاڵ��� ‌ه به‌كر ماوه‌ ‌‬ ‫ی رونیش���یكرده‌و‌ه ك ‌ه له‌كاتی‌ رۆیشتنیدا‬ ‫ی نه‌خۆشییه‌و‌ه چاوه‌كان ‌‬ ‫س���اڵ ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی وته‌نی‌‪ ،‬هیچ شتێك گۆچانی���ش به‌كارناهێنێ���ت‌و حه‌زیش‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‌و خۆ ‌‬ ‫ێ هاتوچۆ بكات‪.‬‬ ‫ی ده‌كات زۆرتر به‌پ ‌‬ ‫ی یارمه‌تیده‌ریه‌ت ‌‬ ‫نابینێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌م خ���اوه‌ن نوس���ینگه‌یه‌ ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫بۆ پیش���ه‌كه‌ی‌‪ ،‬هه‌س���تێتی‌ ك ‌ه بره‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫ی به‌نابینا به‌كارهێنانی‌ مۆبایل پشت ‌‬ ‫ی بون ‌‬ ‫ی داوه‌‌و دوا ‌‬ ‫به‌ئیشه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌سان‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫تایب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ستو‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نگ"‬ ‫ه‬ ‫"د‬ ‫ڵ‬ ‫‌‬ ‫‌رقا‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئیش���‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫خۆ‬ ‫بڕیاریداوه‌‬ ‫ ‬ ‫خاڵ ‌ه به‌كر‬ ‫ی نابینا‪.‬‬ ‫ی هیچ كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫بكات‌و نابیناییه‌كه‌ ‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫ده‌چــــــیت����ه‌ پرۆژه‌یه‌ك����ی‌ نوێ����وه‌‌و‬ ‫باش����تره‌ راوێژ به‌كه‌س����انی‌ شاره‌زاو‬ ‫به‌ئــــــــه‌زم����ون بكه‌یت‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ په‌یوه‌ن����دی‌ به‌دواڕۆژتان����ه‌وه‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫شێر‬ ‫به‌خــــــــــ����ت یاوه‌رتانه‌‌و ئه‌م ماوه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵب����ده‌ له‌خۆتانی‌ تێ����ك نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ دور نیی����ه‌ به‌بچوكترین هه‌ڵه‌‬ ‫كاره‌كانتان گــرفتی‌ به‌سه‌ردا نه‌یه‌ت‌و‬ ‫تێكبچێت‪.‬‬

‫ناوب���راو ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سه‌ڕه‌رای‌ ئه‌و ته‌كنیك‌و ته‌كنه‌لۆجیایه‌ ‌‬ ‫ده‌یه‌وێ‌ جێگ ‌ه به‌شانۆ لێژ بكات‪ ،‬هێشتا‬ ‫ی‬ ‫شانۆ له‌پاشه‌كش���ه‌دا نییه‌‪ ،‬ئازاد وت ‌‬ ‫"به‌بڕوای‌ من شانۆ له‌پاشه‌كشه‌دا نییه‌‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫به‌اڵم الی‌ ئێم ‌ه جۆر‌ه سس���تی‌‌و خاوو‬ ‫خلیچكییه‌ك له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌دا ده‌بینم"‪.‬‬ ‫ی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ زیاد‬ ‫ی ئه‌مه‌ش ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫له‌فاكته‌رێك‌و وتی‌ "یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئێمه‌ تێكس���تی‌ خۆماڵیمان‬

‫ی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك هه‌میش���ه‌ ش���انۆ ‌‬ ‫مه‌زن تێكستی‌ مه‌زن دروستی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ پێشكه‌شی‌ ده‌كه‌ین‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رگێ���ڕان‌و به‌كورداندن���ه‌‪ ،‬هۆكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تریش ئه‌وه‌ی ‌ه ك���ه‌ ئه‌مڕۆ هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داگیركردن ‌‬ ‫ك���ورد له‌ژێ���ر شمش���ێر ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و خێزانیایه‌تی‌‌و ش���انۆكار‬ ‫بژێوی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشكه‌شكردنی‌ كار ‌‬ ‫ناتوانێت له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫هونه‌رییه‌و‌ه بگات به‌ژیانێكی‌ ئاسوده‌"‬ ‫وتیش���ی‌ "ره‌نگ���ه‌ له‌وان���ه‌ش‬ ‫سه‌رنجڕاكێش���تر ئه‌و‌ه بێ���ت ك ‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌پایته‌ختی‌ رۆشنبیریدا له‌بر ‌‬ ‫ی ش���انۆو س���ینه‌ما هاوچه‌رخ‌و‬ ‫هۆڵ��� ‌‬ ‫ی به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫مۆدێرنتر بكرێن‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫رۆژ به‌ڕۆژ زیات���ر ده‌پوكێنه‌وه‌‌و به‌ره‌و‬ ‫نه‌مان ده‌چن"‪.‬‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ بچكۆل ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش‬ ‫ی ئاماده‌كردنی‌ ئه‌م‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫كرد كه‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ دروستكردون‪،‬‬ ‫شانۆنامه‌یه‌دا گرفت ‌‬ ‫س���نورداریی‌ توان���ای‌ دارایی���ان بوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌مه‌رجێك له‌هه‌م���و دونیادا به‌رهه‌م ‌‬ ‫ی له‌پشته‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫هونه‌ری‌ توانای‌ دارای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ناچێت ‌ه پێش‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "توانا ‌‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كه‌ ناكرێت پشتگوێ‌ بخرێت‪،‬‬ ‫ی به‌كۆمه‌ڵه‌و‬ ‫چونك ‌ه كاری‌ شانۆ كارێك ‌‬ ‫ی مادی‌ نه‌بێت ناچێته‌ پێش"‪.‬‬ ‫به‌توانا ‌‬ ‫ی به‌و‌ه كرد‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���انۆنامه‌ ‌‬ ‫ك��� ‌ه خاڵێكی‌ به‌هێ���ز ‌‬ ‫"خۆ نه‌یانكڕیوی���ن" ئه‌وه‌یه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی ناسراو له‌م شانۆنامه‌یه‌دا رۆ ‌ڵ‬ ‫ئه‌كته‌ر ‌‬ ‫ی "هه‌مو تێكس���تێك‬ ‫ده‌بین���ن‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی مردو‌ه ئه‌وه‌ی‌ رۆح ده‌كات‬ ‫تێكس���تێك ‌‬ ‫به‌به‌ری‌ تێكستدا ئه‌كته‌ره‌"‪.‬‬

‫ی كه‌رگه‌ل‪:‬‬ ‫ی گروپ ‌‬ ‫سكرتێر ‌‬

‫حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێكردم‬

‫ ‬ ‫عومه‌ر کڵۆڵ سکرتێری گروپی که‌رگه‌ل‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سكرتێری‌ گروپی‌ "كه‌رگه‌ل"ی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬عومه‌ر كڵۆڵ‌ رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێكردوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌كاتی‌ ته‌رخانكردنی‌ بودجه‌ بۆ‬ ‫"ئالیكی‌ ئاژ‌هڵ‌" پرسیان پێنه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬پشتیوان‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫له‌مـــــ����ه‌ودوا پێویس����ت به‌وه‌ ناكات‬ ‫دودڵ بی����ت له‌بڕی����اردان‪ ،‬چونك���� ‌ه‬ ‫زۆرینـــــــــــــ���� ‌هی‌ كاره‌كان به‌دڵ����ی‌‬ ‫تۆ ده‌بێ����ت‌و به‌خــــــــ����ت یاوه‌رتان‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫له‌بودج���ه‌ی‌ ئه‌مس���اڵی‌ هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تاندا بڕێ���ك پاره‌ ب���ۆ كڕینی‌‬ ‫"ئالیكی‌ ئاژ‌هڵ‌" ته‌رخانكراوه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی شپرزه‌یی‌‌و س���ه‌رقاڵی رۆژانه‌ت‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ هه‌ڵ ‌ه بكه‌یت‌و ببێته‌ هۆ ‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی نزیك له‌كاره‌كه‌ت‪.‬‬ ‫زویربونی‌ كه‌س���ان ‌‬ ‫له‌ڕوی‌ سۆزدارییه‌وه‌ كه‌شێكی‌ ناخۆش‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪.‬‬

‫مشتومڕێكی‌ زۆری‌ به‌دوای‌ خۆیدا هێنا‌و‬ ‫وای‌ له‌عومه‌ر كڵۆڵ‌ س���كرتێری‌ گروپی‌‬ ‫"كه‌رگه‌ل"ی‌ كوردستان كرد كه‌ ره‌خنه‌ی‌‬ ‫توند ئاراس���ته‌ی‌ حكومه‌ت بكات‌و بڵێت‬ ‫"حكومه‌ت خیانه‌تی‌ لێك���ردم‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ب���ۆ ته‌رخانكردنی‌ ئه‌و پاره‌یه‌ پرس���ی‬ ‫پێنه‌كردوم‪ ،‬دیاره‌ ئه‌و ئالیكه‌ بۆ كه‌ری‌‬ ‫نێو باخچه‌كانه‌‪ ،‬نادرێت به‌كه‌ری‌ كوچه‌و‬ ‫ناو بازاڕ"‪.‬‬ ‫عوم���ه‌ر كڵ���ۆڵ‌ له‌لێدوانه‌كه‌ی���دا بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا "مه‌س���ئوله‌كانی‌‬

‫دوپشک‬ ‫له‌شوێنی‌ كاره‌كه‌ت توشی‌ كێشه‌یه‌ك‬ ‫ده‌بیت كه‌ پێشتر رویداوه‌و له‌ئێستادا‬ ‫به‌هۆی‌ كه‌س����ێكه‌وه‌ ئاشكرا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ به‌ته‌واوی‌ س����ه‌رقاڵی‌ كێشه‌كه‌‬ ‫بیت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫كچه‌ پێشكه‌شكاری‌ عه‌ره‌ب‪ ،‬جیهان‬ ‫نازم هێنده‌ عاشقی‌ بواری‌ راگه‌یاندنه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ژیان���ی‌ هاوس���ه‌ریی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌‬ ‫كوردێكدا ره‌تك���رده‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌رج���ی‌ كوڕه‌ك���ه‌ وازهێنان���ی‌ بووه‌‬ ‫له‌كاری‌ راگه‌یاندن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌شڵێت‬ ‫"له‌س���ه‌ره‌تادا ماڵی‌ باوكم رێگر بوون‬ ‫له‌كاركردنم له‌میدیا‪ ،‬به‌اڵم دواتر بۆم‬ ‫سه‌لماندن كه‌ ئه‌و كاره‌ عه‌یب نییه‌"‪.‬‬

‫جیه���ان ن���ازم له‌چاوپێكه‌وتنێكدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ نوێتری���ن ژم���اره‌ی‌ گۆڤار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن���ه‌كان ك���ه‌ ئێس���تا له‌بازاڕدایه‌‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا‬ ‫رایگه‌یان���دووه‌‬ ‫خانه‌واده‌ك���ه‌ی‌ رێگریی���ان لێكردووه‌‬ ‫له‌بواری‌ میدیادا كاربكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‪،‬‬ ‫داوای‌ ده‌رفه‌تێكی‌ لێكردوون تا بۆیان‬ ‫بسه‌لمێنێت كه‌ ئه‌و كاره‌ عه‌یب نییه‌‌و‬ ‫وتی‌ " بۆم س���ه‌لماندن كه‌ ئه‌و كاره‌‬

‫عه‌یب نییه‌"‪.‬‬ ‫جیه���ان به‌ش���ێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆ‬ ‫دانه‌ڕێژراو له‌ (‪)2006‬دا چوه‌ته‌ كه‌ناڵی‬ ‫(ئه‌لحوڕیی���ه‌)‌و بۆ ماوه‌ی دوو س���اڵ‬ ‫وه‌كو ئاماده‌‌و پێشكه‌شكاری چه‌ندین‬ ‫به‌رنامه‌ كاریكردووه‌‌و دواتریش له‌چه‌ند‬ ‫كه‌ناڵێك���ی‌ دیك���ه‌ ب���ه‌رده‌وام بووه‌‌و‬ ‫له‌ئێستاشدا له‌كه‌ناڵی (ئه‌لحه‌زاره‌)ی‬ ‫سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیرییه‌‪.‬‬

‫له‌فه‌یسبووکه‌وه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬جه‌مال پێنجوێنی‬

‫ئێستا كه‌ به‌وه‌نه‌وشه‌ هاتوچۆ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یان له‌بیرچوه‌ له‌ش���اخ‌و كه‌ژ‌و كێو‬ ‫كه‌ر وه‌نه‌وشه‌یان بو"‪.‬‬ ‫ناوب���راو به‌ڵێنی���دا ك���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتودا خۆی‌ كاندیدكرد‬ ‫ب���ۆ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‌و له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫هه‌وادارو الیه‌نگرانییه‌وه‌ س���ه‌لماندی‌ بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵتداران كه‌ كه‌ر چه‌ند "موهیمه‌"‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "كه‌ چومه‌ په‌رله‌مانه‌وه‌‌و ئاوا‬ ‫بودج���ه‌ دابنێن‪ ،‬ئ���ه‌وا به‌جوته‌ ئه‌ده‌م‬ ‫له‌كورسی‌‌و مێزی‌ په‌رله‌مان"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ته‌ندروس����تیت ناجێگیر ده‌بێت‌و دور‬ ‫نیی����ه‌ ماوه‌یه‌ك له‌ماڵه‌وه‌ بتهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����اگاداری‌ خۆتب����ه‌ كه‌ش‌وه����ه‌وا‬ ‫به‌ته‌واوه‌ت����ی‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر تۆ‬ ‫ده‌بێت‌و بێتاقه‌تت ده‌كات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ی‬ ‫ێ كار ك���ه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ی پێوه‌ س���ه‌رقاڵ‬ ‫به‌ت���ۆوه‌ نیی���ه‌ خۆت ‌‬ ‫نه‌كه‌یت‪ .‬هاوڕێکانت پێویستیا ‌ن به‌تۆ‌ی ‌ه‬ ‫هاوکاریی���ان بک���ه‌‪ ،‬هه‌واڵێک���ی ‌نوێ‬ ‫ده‌بیستیت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئ����ه‌و دودڵییه‌ت زیان به‌تۆو كه‌س���� ‌ه‬ ‫نزیكه‌كان����ت ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ش����پرزه‌یی‬ ‫به‌ئیش����وكاره‌كانته‌وه‌ دی����اره‌‌و ره‌نگه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌ ببێت له‌سه‌رتان‌و ببێته‌ هۆی‌‬ ‫بێزاركردنتان‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫گه‌ش����تێكی‌ خ����ۆش له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫خۆشه‌ویس����ته‌كانتان به‌سه‌رده‌به‌ن‌و‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ س����ۆزدارییه‌‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ درێژ بخایه‌نێت‌و بۆ ئێوه‌ش‬ ‫الپه‌ره‌یه‌كی‌ نوێ‌ بێت له‌ژیانتان‪.‬‬

‫‪CMYK‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫جنێودان‌و کوشتن‬ ‫کازم بیتوێنی‬

‫چوار جۆر ڕەخنە‬ ‫ئەوان����ەی مێ����ژووی فیک����ری ڕەخنەیی‬ ‫لەدونیای مۆدێرندا دەنووس����نەوە باس‬ ‫لەبوونی چوار ئاکاری تایبەتی‪ ،‬یان چوار‬ ‫تێگەیش����تنی جیاواز بۆ چەمکی ڕەخنە‬ ‫دەکەن‌و ھەریەکێکیشیان بەنووسەرێک‬ ‫یان قوتابخانەیەکی فیکری‌و تیورییەوە‬ ‫دەبەستنەوە‪.‬‬ ‫یەکەمی����ن تێگەیش����تن ب����ۆ ڕەخنە‬ ‫ئەوەیە کە لەگەڵ ھاتن‌و دروس����تبوونی‬ ‫ڕۆشنگەریدا دروستدەبێت‪ .‬لێرەدا چەمکی‬ ‫ڕەخنە پابەس����تە بەڕووبەڕووبوونەوەی‬ ‫دۆخ‌و س����ەردەمێکەوە ک����ە وەک دۆخ‌و‬ ‫س����ەردەمێکی قەیراناوی وێنادەکرێت‪.‬‬ ‫لەم تێگەیشتنەدا ھەم چەمکی قەیران‌و‬ ‫ھەم ڕەخنەکردنی ئەو قەیرانە بەیەکەوە‬ ‫دەبەس����ترێتەوەو فیکر دەکەوێتە دۆخی‬ ‫گەڕان بەدوای ئەلتەرناتیڤێکی باش����ترو‬ ‫پێشکەوتووتردا بۆئەوەی لەئێستادا ھەیەو‬ ‫بااڵدەس����تە‪ ،‬بەاڵم خراپ‌و قەیراناوییە‪.‬‬ ‫بەم مانایەش ئەم ش����ێوازە لەڕەخنەیە‬ ‫لەدەسەاڵت لەدەرکەوتە جیاوازییەکانیدا‪،‬‬ ‫وەک ڕەخنەش لەدەس����ەاڵت ھەمیش����ە‬ ‫ڕەھەندێک����ی سیاس����ی گرنگ����ی ھەیە‪.‬‬ ‫خاڵێکی گرنگ‌و س����ەرەکی لەم شێوازە‬ ‫لەڕەخنەدا ئەوەیە کە پێ لەس����ەر ئەوە‬ ‫دادەگرێ����ت ک����ە ئەلتەرناتیڤ بۆئەوەی‬ ‫لەئێستادا بااڵدەستە‪ ،‬ھەیەو لەئارادایە‪،‬‬ ‫باس ل����ەوەدەکات دەکرێت جۆرێکی تر‬ ‫لەسیس����تمی دەس����ەاڵت دروستبکرێت‬ ‫بەجۆرێ����ک بتوانێ����ت تەح����ەدای ئەوە‬ ‫دۆخ����ە سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتییە بکات‬ ‫کە بااڵدەس����تە‪ .‬ئەم ش����ێوازە لەڕەخنە‬ ‫وێنەیەک بۆ مۆدێرنە دروس����تدەکات کە‬ ‫خاڵی سەرەکی تیایدا پەیوەندی نێوان‬ ‫دەس����ەاڵت‌و کۆمەڵگا‪ ،‬دەوڵەت‌و ژیانی‬ ‫مەدەنییە‪ .‬جیاکردنەوەی ئەو دووانەش‬ ‫لەیەکتری‌و تێکەڵنەکردنی سنوورەکانیان‬ ‫بەیەکتری مەس����ەلەی ھەرە سەرەکییە‪.‬‬ ‫ئەم دۆخی جیاکردنەوە خۆشی دەبێتە‬ ‫شوێنی بەھێزبوون‌و گەشەکردنی ڕەخنە‬ ‫خۆش����ی‪ ،‬چونکە تەنھا لەم دۆخەدایە‬ ‫ڕۆشنبیران دەتوانن وەک بوونەوەرێکی‬ ‫سەربەخۆو نوێی ناو مێژوو لەدایکببن‌و‬ ‫ببن����ە بکەرێک����ی کۆمەاڵیەت����ی ب����ە‬ ‫کۆمەڵێک دەس����ەاڵتی ڕەمزی گرنگەوە‪.‬‬ ‫ڕەخنە لێ����رەدا بەپل����ەی یەکەم ڕووی‬ ‫لەکەمکردنەوەی دەس����ەاڵتی دەوڵەت‌و‬ ‫ش����ێوازە خراپەکان����ی حوکمڕانیی����ە‪،‬‬ ‫ئەمەش وادەکات ئەم شێوازە لەڕەخنە‬ ‫بەپلەی یەکەم ڕەخنەیەکی سیاس����یی‬ ‫بێت‌و خەریکی ڕەخنەکردنی سەرجەمی‬ ‫میکانیزم‌و ش����ێوازو جۆرە جیاوازەکانی‬ ‫مۆدێل����ی حوکمڕانی بێت‪ .‬کەس����انێکی‬ ‫وەک ھۆبزو لۆک‌و ڕۆس����ۆو مۆتیسکیوو‬ ‫تۆکفیل‌و تەنانەت جۆن ستیورت میلیش‬ ‫سەر بەم شێوازە تایبەتەی ڕەخنەن‪.‬‬ ‫ش����ێوازی دووھەم����ی ڕەخن����ە ئ����ەو‬ ‫شێوازەیە کە دەدرێتە پاڵ فەیەلسوفی‬ ‫ئەڵمانی ئیمانۆێل کانت‪ .‬الی کانت ڕەخنە‬ ‫ئەوەن����دەی ئاکارێکی ئەبس����تمۆلۆژی‌و‬ ‫مەعریف����ی ھەی����ە‪ ،‬ئەوەن����دە ئاکارێکی‬ ‫سیاس����ی نیی����ە‪ .‬کاری ڕەخن����ە لێرەدا‬ ‫جیاکردنەوەی مەعریفەیەکی زانس����تی‌و‬ ‫باوەڕپێکراوە لەمەعریفەیەکی نازانستی‌و‬ ‫نەس����ەلەمێندراو‪ ,‬ئەوەی بەشێوەیەکی‬ ‫زانس����تی دەتوانی����ن ڕاس����تیبوونی‬ ‫بس����ەلەمێنین لەوەی پشت بەمەزەنەو‬ ‫ڕاو نرخاندنی تایبەت دەبەس����تێت‪ .‬الی‬ ‫کانت مەعریفەی ڕەخنەیی مەعریفەیەکی‬ ‫س����ەربەخۆو ئۆتۆنۆم����ەو بۆ ڕاس����تی‌و‬ ‫دروستی خۆی‪ ،‬پشت بەدەسەاڵتی ئەم‬ ‫یان ئەو چاوساغی سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەرھەنگی نابەس����تێت‪ .‬ئ����ەو جۆرەیە‬ ‫لەمەعریف����ە کە سەرش����ۆڕی ئ����ەم یان‬ ‫ئەو بۆچوون لەبۆچوونەکانی دەسەاڵت‬ ‫نییە‪ .‬ڕاستی دروس����تی ئەم شێوازەیە‬ ‫لەمەعریفە لەناو خ����ودی خۆیدایە‪ .‬ئەم‬ ‫دیدەی کانت بۆ ڕەخن����ە دواتر دەبێتە‬ ‫بنەمای ”فەلسەفەی زانست“ی مۆدێرن‪.‬‬ ‫ش����ێوازی س����ێھەمی ڕەخنە بریتییە‬ ‫لەو ش����ێوازەی کە لەھیجڵ‌و مارکسەوە‪،‬‬ ‫ی����ان لەھیگڵی����ەت‌و مارکس����یزمەوە‪،‬‬ ‫دروس����تدەبێت‪ .‬خاڵ����ی س����ەرەکی‬ ‫ل����ەم ش����ێوازەدا توان����ای بینی����ن‌و‬ ‫دەستنیش����انکردنی ھێزو ئەگەرو وزەی‬ ‫گۆڕانە لەناو وشیارییەکدا کە بااڵدەستەو‬ ‫خۆی وا نیشانئەدات کە ناکرێت بگۆڕێت‪.‬‬ ‫بەتایبەتی الی ھیگڵ ڕەخنە ھێما بۆ ئەو‬

‫توانایانەی ھۆشیاری ئەکات کە ئەتوانن‬ ‫ئەگ����ەری گ����ۆڕان‌و تازەبون����ەوە ببینن‬ ‫لەناو بەرجەس����تبوونەکانی ھۆش����یاری‬ ‫خۆیدا‪ ،‬لەئێس����تاو لێرەدا‪ .‬مارکس ئەم‬ ‫دی����دە ھیگڵیە ب����ۆ ڕەخنە‪ ،‬ک����ە لەناو‬ ‫ھۆش����یاری‌و فیکردا خۆی����دا ئامادەیە‪،‬‬ ‫دەگوازێت����ەوە ب����ۆ ئاس����تی تیورەیەک‬ ‫لەس����ەر کۆمەڵ����گای س����ەرمایەداری‬ ‫مۆدێ����رن‪ .‬بەمەش دەرگا لەس����ەر ئەو‬ ‫ش����ێوازە لەفیکری ڕەخنەیی دەکاتەوە‬ ‫ک����ە لەدونی����ای فیکردا ب����ە ”ڕەخنەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی“ ناس����راوە‪ .‬چاالکییەک کە‬ ‫زۆرب����ەی کات ڕووی لەڕەخنەکردنێکی‬ ‫کۆنکریت‌و مێژوویی کۆمەڵگایەو دوورە‬ ‫لەو شێوازە لەڕەخنەی ئەبستراکت‪ ،‬کە‬ ‫لەئاس����تی فیکرو چەمک����ی موجەرەددا‬ ‫دەمێنێتەوە‪ .‬مەبەس����تی سەرەکی ئەم‬ ‫ش����ێوازە تایبەتی ڕەخنە تیژکردنەوەی‬ ‫ھۆش����یارییە بەمەبەس����تی بەرپاکردنی‬ ‫گۆڕان����کاری‪ ،‬ئەمەش لەزۆر س����ەرەوە‬ ‫مانای دروس����تکردنی خودێکی سیاسی‬ ‫چاالک‌و گۆڕینی ئینس����ان بۆ بکەرێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و فەرھەنگی گۆڕانھێن‪ .‬ئەم‬ ‫ش����ێوازە لەڕەخن����ەی کۆمەاڵیەتییانەی‬ ‫ھیگڵ����ی‌و مارکس����ی‪ ،‬کاریگەریی گەورە‬ ‫لەس����ەر زانس����تە کۆمەاڵیەتیی����ەکان‬ ‫لەسەدەی بیستەمدا بەجێدەھێڵێت‪.‬‬ ‫شێوازی چوارەمی ڕەخنە ئەو شێوازەیە‬ ‫کە ئەڵمانییەکان ناویدەنێن ”بیڵدونگ“‪.‬‬ ‫بیڵدون����گ ھێم����ا ب����ۆ دروس����تکردن‌و‬ ‫کەس����ایەتییەکی‬ ‫پەروەردەکردن����ی‬ ‫سەربەخۆو ھۆشیارو زانا دەکات‪ ،‬زۆرجار‬ ‫لەڕێ����گای خوێندن����ەوەی ئەدەبی����ات‌و‬ ‫گوێگرت����ن لەمۆس����یقاو چێژوەرگرت����ن‬ ‫لەھون����ەرەوە‪ .‬بەمانایەک����ی دیکە ھێما‬ ‫بۆ دروس����تکردن‌و سازدانی خود دەکات‬ ‫لەڕێ����گای ئ����ەدەب‌و ھون����ەرو زانیاریی‬ ‫ھەمەجۆرەوە‪ .‬دەستەواژەی ”بیڵدونگ“‬ ‫دەستەواژەیەکی ڕۆمانسییانەیەو بەشێکە‬ ‫لەڕوانینی ڕۆمانس����یانە بۆ ئینسان‌و بۆ‬ ‫فیکر‪ .‬لەم دیدەدا ڕەخنە وەک پرۆسەی‬ ‫ڕزگاربوون����ی ئینس����ان وێنادەکرێ����ت‬ ‫لەڕێ����گای خۆپەروەردەکردنێک����ی چڕو‬ ‫فرەالیەن����ەوە بەھۆی زانی����اری‌و فیکرو‬ ‫ھون����ەرو ئەدەبیاتەوە‪ ،‬دروس����تکردنی‬ ‫کەس����ایەتییەکی ڕەخنەی����ی لەڕێ����گای‬ ‫مەعریف����ەو زانی����اری‌و ھون����ەرو‬ ‫ئەدەبیاتەوە‪.‬‬ ‫لەس����ەدەی بیس����تەمدا‪ ،‬بەتایبەت����ی‬ ‫کارەکان����ی فرۆی����دو قوتابخان����ەی‬ ‫فرانکفۆرت‌و نووسەرانی لەجۆری میشێل‬ ‫فۆکۆ‪ ،‬قورس����اییەکی ھێج����گار گەورە‬ ‫بەفیک����ری ڕەخنەیی ئ����ەدەن‪ .‬دەکرێت‬ ‫فرۆیدو فرانکفۆرتییەکان لەچوارچێوەی‬ ‫فیکری ڕۆشنگەری‌و لەپاڵ تێکەڵکردنی‬ ‫ھیگڵیەت‌و مارکسیزمدا بەیەکتری ببینین‌و‬ ‫مامەڵەبکەین‪ ،‬بەاڵم دانانی میشێل فۆکۆ‬ ‫لەناو ھەمان کەلەپوری ڕەخنەییدا کارێکی‬ ‫زەحمەتە‪ .‬ڕەھەندێک����ی گرنگی فیکری‬ ‫فۆکۆ ڕەخنەکردنی مەعریفەو زانس����ت‬ ‫خۆیەتی‌و نیشاندانی زانست‌و مەعریفەیە‬ ‫وەک بەش����ێک لەپێکھاتەی دەسەاڵت‪.‬‬ ‫فۆکۆ زیاتر کەس����ێکی دژەزانست‌و دژە‬ ‫مەعریفەیە‪ ،‬تا کەس����ێک داوای شۆڕشی‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی ب����کات‪ .‬زیات����ر لەخەمی‬ ‫نیش����اندانی ئەو تێکەڵبوونە ترسناکەی‬ ‫مەعریفەو دەس����ەاڵتدایە بەیەکتری‪ ،‬تا‬ ‫باس����کردنی پراکتیک‌و ھەڵس����وکەوتی‬ ‫شۆڕشگێڕانە‪ .‬ڕەخنە الی ئەم ئەوەندەی‬ ‫ڕووکارە ترسناکەکانی دونیای ھاوچەرخ‬ ‫نیش����انئەدات‪ ،‬ئەوەندە پرۆژەیەک نییە‬ ‫بۆ نیشاندانی ئەلتەرناتیڤ‌و یۆتۆپیایەک‬ ‫بۆ ئێستا‪.‬‬ ‫بەدیوێکی دیکەدا کەلەپوری ڕەخنەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی ھاوچەرخ‪ ،‬لەچاپە ھیگڵی‌و‬ ‫مارکس����ی‌و فرۆیدییەکەیدا‪ ،‬لەناوخۆیدا‬ ‫بەس����ەر چەن����دان ڕێب����ازو دی����دگاو‬ ‫میتۆدۆلۆژیای‌ جیاوازدا دابەش دەبێت‪،‬‬ ‫وادەکات زەحمەتبێ����ت ھەموویان لەژێر‬ ‫یەکش����ێواز لەڕەخن����ەدا کۆبکیەنەوە‪.‬‬ ‫دۆخ����ی ڕەخن����ەی کۆمەاڵیەت����ی‌و‬ ‫فەرھەنگی‌و سیاسی‌و فەلسەفی لەمڕۆدا‬ ‫دۆخێکی پلورالە‪ .‬ئەوەی ڕەخنە لەمڕۆدا‬ ‫خوازی����ارە ئەنجامیب����دات نیش����اندانی‬ ‫ئەوەیە لەچ سەردەم‌و دونیایەکدا دەژین‌و‬ ‫ش����ێوازەکانی بەرگریک����ردن بەرامب����ەر‬ ‫بەڕەھەندە ناش����یرینەکانی ئەو دونیایە‬ ‫کامەیە‪.‬‬

‫‪kazmgoran@gmail.com‬‬

‫مێژوی فه‌لس���ه‌فه‌ی جنێ���وو جنێودان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می گریک‪ ،‬کاتێک‬ ‫گریکییه‌که‌کان له‌س���ه‌ر هه‌ر ناکۆکی‌و‬ ‫ناته‌باییه‌ک���ی نێوانیان به‌ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫فیزیک���ی‌و به‌نه‌ڕه‌ن���ه‌ڕ مه‌یدانییان��� ‌ه‬ ‫په‌الم���اری یه‌کتری���ان ده‌داو یه‌کتریان‬ ‫له‌به‌ی���ن ده‌ب���رد وه‌ک درێژبون���ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵس���وکه‌وتی دێرین���ی مرۆڤ���ی‬ ‫س���ه‌ره‌تایی‌و خێڵ ‌ه س���ه‌ره‌تاییه‌کان‪،‬‬ ‫ئه‌فالتون دێت دیارده‌ی جنێوو جنێودان‬ ‫داده‌هێنێت وه‌ک ده‌ربڕینێکی زمانه‌وانی‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی خاڵێبونه‌وه‌ی هه‌مو ئه‌و‬ ‫پڕبون‌و که‌فوکوڵ���و ده‌مارگرژییه‌ی ک ‌ه‬ ‫ساتێک له‌س���اته‌کانی ڕۆژانه‌داو به‌هه‌ر‬ ‫هۆکارێ���ک بێت‪ ،‬تاکێ���ک یان گروپ‌و‬ ‫کۆمه‌ڵ��� ‌ه خه‌ڵکێک به‌رامبه‌ر به‌تاک یان‬ ‫گروپ‌و کۆمه‌ڵه‌ خه‌ڵکێکی دیک ‌ه یاخود‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫دوچ���اری ده‌ب���ن هه‌تاک���و گ���رژی‌و‬ ‫ناکۆکییه‌کان ئه‌هوه ن ببنه‌وه‌و نه‌گه‌ن ‌ه‬ ‫حاڵه‌تی په‌الماردانی فیزیکی‌و یه‌کتری‬ ‫کوشتن!‬ ‫ئێستا ئه‌و ده‌ربڕین ‌ه زبر‌ه زمانه‌وانیی ‌ه‬ ‫له‌ناو س���ه‌رجه‌م زمانه‌کان���ی جیهانداو‬ ‫له‌الی س���ه‌رجه‌م چین‌و توێ���ژو گروپ ‌ه‬ ‫جیاجیاکانی ه���ه‌ر واڵت‌و نه‌ته‌وه‌یه‌کدا‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی ج���ودا ج���ودا ئاماده‌گی‬ ‫هه‌یهو ڕۆژانه‌ دێت ‌ه س���ه‌رزمانی خه‌ڵک‌و‬ ‫له‌ده‌می پڕبون‌و توڕه‌بونی که‌مو ‌زۆردا‬ ‫به‌کارده‌هێنرێت‪ ،‬تا ئ���ه‌و ڕاده‌یه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌الی زۆر ت���اک‌و گروپ جنێودان بۆت ‌ه‬ ‫ئامرازێک ب���ۆ وه‌اڵمدان���ه‌وه‌ی کورتی‬ ‫هه‌ندێک پرسیار یان ده‌ربڕینی هه‌ندێک‬ ‫هه‌ڵوێستی توندو نه‌رم‪.‬‬ ‫ئاش���کرای ‌ه زۆرج���ار الی زۆر که‌س‬ ‫ل���ه‌ ئێم���ه‌ توڕه‌بونی زۆر به‌ش���یده‌ت‬ ‫به‌ده‌ربڕینی هاوارو چه‌ند جنێوێکی ته‌ڕو‬ ‫به‌س���وێ دامرکاوه‌ته‌وه‌و نه‌گه‌یشتۆت ‌ه‬ ‫حاڵه‌تی جوڵ���ه‌ی فیزیکی‌و ئه‌نجامدانی‬ ‫پشێویی‌و کاره‌س���ات‪ ،‬وات ‌ه جنێودان‬ ‫وه‌ک پرۆسه‌ی خۆ خاڵیکردنه‌و‌ه ڕۆڵێکی‬ ‫پۆزه‌تی���ڤ ده‌گێڕێت ب���ه‌اڵم له‌هه‌مان‬ ‫کاتیشدا زۆرجار ئه‌وه‌ جنێودان ‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫مایه‌ی پاڵنانی تاک‌و گروپ بۆ جوڵه‌ی‬ ‫ناجوری فیزیک���ی وه‌ک کاردانه‌وه‌یه‌کی‬ ‫توند‪ ،‬ئاژاوه‌و کاره‌س���اتی خوێناوی‌و‬ ‫خه‌مناک���ی لێده‌که‌وێت���ه‌وه‌ ڕۆڵ��� ‌ه‬ ‫پۆزه‌تیڤه‌ک��� ‌ه وه‌رده‌چه‌رخێت���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫ڕۆڵێکی نێگه‌تیڤ!‬ ‫من وایده‌بینم ک ‌ه ئاس���تی س���اده‌یی‬ ‫یاخ���ود توندی جنێو وه‌ک ده‌ربڕینێکی‬ ‫زمانه‌وان���ی الی ه���ه‌ر گ���ه‌ل‌و گروپ‌و‬ ‫تاکێک په‌یوه‌ندی به‌و دۆخه‌ سیاس���ی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئاب���وری‌و کولت���وری‌و‬ ‫س���ایکۆلۆژییه‌وه هه‌ی ‌ه ک ‌ه ئه‌و تاک یان‬

‫ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫کوردستان بزانن‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌وانن‬ ‫سه‌رمایه‌ی ڕه‌مزی‬ ‫خۆیان به‌سه‌رمایه‌ی‬ ‫ماددی گۆڕیوه‌ته‌وه‌و‬ ‫هیچ هه‌یبه‌ت‌و‬ ‫قودسییه‌تێکیان‬ ‫له‌ناو به‌شی زۆری‬ ‫خه‌ڵکیدا نه‌ماوه‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌ستبه‌رداری‬ ‫شه‌هیدو ڕه‌مز‌ه‬ ‫له‌ژیاندا نه‌ماوه‌کانیش‬ ‫نه‌بن ئه‌وا ئه‌وانیش‬ ‫به‌خۆیانه‌وه‌ ئالود‌ه‬ ‫ده‌که‌ن‬ ‫گروپ یان گه‌ل���ه‌ تێیدا ژیاون‌و ده‌ژین‪،‬‬ ‫له‌واڵتێکی پێش���که‌وتوو ئ���ارام له‌ڕوی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و کولتوری‌و یاساییه‌وه‌‌‪،‬‬ ‫جنێودان زیاتر له‌ئاستێکی ساد‌ه تێپه‌ڕ‬ ‫ناکات به‌به‌راورد به‌دۆخی واڵتانێک ک ‌ه‬ ‫س���ه‌رله‌به‌ری بواره‌ جیاجیاکانی ژیانی‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری‌و کۆمه‌الیه‌تی و‪...‬‬ ‫هتدیان دوچاری قه‌یرانی قوڵ بووه‪.‬‬ ‫کوردس���تان وه‌ک کۆمه‌ڵگای���ه‌ک‬ ‫ک��� ‌ه هه‌رگی���ز نه‌که‌وتۆت ‌ه س���ه‌ر هێڵی‬ ‫به‌ڕێوه‌چون���ی ژیانی سروش���تی خۆی‬ ‫له‌هی���چ ڕویه‌کی سیاس���ی‪ ،‬ئابوری‪،‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی ‪ ...‬هت���د‪ ،‬به‌درێژای���ی‬ ‫مێ���ژوی چه‌ندی���ن ده‌ی���ه‌ی ڕاب���ردو‬ ‫به‌رده‌وام گه‌له‌که‌ی ڕوبه‌ڕوی سه‌رکوت‌و‬

‫سته‌مکاری بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌دیهییه‌ ک ‌ه ده‌بێت‬ ‫جنێوو ده‌ربڕینی زبر به‌شێوه‌یه‌کی توند‬ ‫تێکه‌ڵه‌یه‌کی خه‌س���ت‌و پڕڕه‌نگی زمان ‌ه‬ ‫ڕۆژانه‌ییه‌که‌ی بێ���ت‪ ،‬به‌واتایه‌کی دیک ‌ه‬ ‫ده‌ک���رێ بڵێین به‌رده‌وام���ی ئه‌و فه‌زا‬ ‫ناهه‌م���وارو تاقه‌تپڕوکێنه‌ی که‌ تا ئه‌و‬ ‫دو ده‌یه‌ی ڕاب���ردوش ک ‌ه بریتیی ‌ه له‌دو‬ ‫ده‌ی���ه‌ی حوکمڕانی ک���وردی وایکردو‌ه‬ ‫هه‌میش��� ‌ه تاک���ی ئێم���ه‌ به‌ده‌مارێکی‬ ‫گه‌رم‌و گرژه‌وه‌ بژیت‌و هه‌میش���ه‌ش بۆ‬ ‫ئه‌هوه‌ن کردنه‌وه‌ی کوڵی دڵی خۆیی‌و‬ ‫خاڵیکردنه‌وه‌ی ده‌رونی خرۆشاوی خۆی‬ ‫په‌ن���ا بۆ جنێودان‌و شوردوش���ۆکردنی‬ ‫سه‌رجه‌م سه‌به‌بکارانی ئه‌و وه‌زعیی ‌هت‌و‬ ‫دۆخ ‌ه دۆزه‌خاویی ‌ه به‌رێت تاکو النیکه‌م‬ ‫ئاهێکی سارد به‌دڵیدا بێت‌و به‌شێنه‌یی‬ ‫ئارام‌و ئه‌هوه‌ن بێته‌وه‌!‬ ‫جنێودانی خه‌ڵک‪ ،‬به‌تایبه‌تیش گه‌نجان‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵتداران‌و ده‌س���ه‌اڵته‌که‌یان‌و‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئ���ه‌و س���یمبۆڵ‌و ڕه‌مزانه‌ی‬ ‫ک���ه‌ ده‌س���ه‌اڵتداران به‌کاریانده‌هێن���ن‬ ‫ده‌رئه‌نجامی ئه‌وتوڕه‌ب���ون‌و پڕبونه‌ی ‌ه‬ ‫له‌و دۆخ���ه‌ی که‌ ئه‌و ده‌س���ه‌اڵتداران ‌ه‬ ‫دروستیانکردوه‌‪ .‬ئه‌و ڕۆژان ‌ه جنێودانی‬ ‫ی‬ ‫گه‌نجێ���ک به‌س���ه‌ركرده‌ی‌ پارتێك��� ‌‬ ‫دیارك���راو ل���ه‌" که‌ناڵی نالی���ا " وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رایه‌ک���ی گ���ه‌وره‌ی ناوه‌ته‌وهو بۆت ‌ه‬ ‫جێگای مشتومڕێکی زۆر له‌سه‌ر شه‌قام‌و‬ ‫هه‌ندێ له‌ناوه‌نده‌کانی ڕاگه‌یاندن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچ مش���تومڕێک‌و‌هه‌ڵاڵیه‌ک ڕوی نه‌دا‬ ‫کاتێک چه‌ند گه‌نجێک له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه وه‌ک‬ ‫ده‌ربڕینی هه‌مان ده‌رده‌دڵ له‌و دۆخه‌ی‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬کێلی ش���ه‌هیده‌کانی خۆیانی‬ ‫ش���کاند‪ ،‬یان چه‌ند گه‌نجێک تائێس���تا‬ ‫حاشایان له‌ناسنامه‌ی کوردبونی خۆیان‬ ‫کردوه‪ ،‬له‌ب���ه‌ر که‌مته‌رخه‌می به‌ش��� ‌ه‬ ‫ناوخۆییه‌کان���ی خوێن���دکاران دوچاری‬ ‫س���وتان‌و کاره‌س���ات ده‌بن‌و به‌رده‌وام‬ ‫گه‌نج���ان ئ���ه‌و واڵت��� ‌ه دۆزه‌خاویی��� ‌ه‬ ‫جێده‌هێڵن ک��� ‌ه بێگومان هه‌مو ئه‌وانه‌و‬ ‫چه‌ندین دیارده‌ی زه‌قی دیکه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫ترسناکن له‌مه‌ڕ دۆخی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌و‬ ‫ل���ێ ده‌س���ه‌اڵتداره‌کان له‌به‌رامبه‌ریاندا‬ ‫بێبه‌رسف‌و بێباکن!‬ ‫غیابی دادپه‌روه‌ری له‌کوردستاندا ئه‌و‬ ‫واڵته‌ی کردۆته‌ جوگرافیایه‌ک له‌توڕه‌یی‬ ‫خه‌ڵک‪ ،‬وێڕای بێبه‌ش���ه‌کان ئه‌وانه‌ش‬ ‫توڕه‌و پ���ڕ‌ن ک���ه‌ به‌ش���ه‌کانیان که‌م‬ ‫یاخود مامناوه‌ندییه‌! ملمالنێ ئابوری‌و‬ ‫سیاسییه‌کان هه‌میش ‌ه ده‌که‌ونه‌ بواری‬ ‫توندوتیژییه‌وه‌و حاڵه‌ته‌ک ‌ه له‌وه‌ به‌ده‌ر‌ه‬ ‫به‌پرۆس���ه‌ی ملمالنێ���ی کۆمه‌ڵگایه‌کی‬ ‫دیموکراتی وێنای بکه‌ین چونک ‌ه له‌هه‌ر‬ ‫وێس���تگه‌یه‌ک ک ‌ه بازن���ه‌ی کێبڕکێکان‬ ‫ته‌نگ ده‌بێته‌وه‌و به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ندێک‬ ‫الی���ه‌ن ده‌که‌وێت��� ‌ه مه‌ترس���ییه‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌الماردان‌و گرتن‌و کوش���تن‌و سوتاندن‬ ‫ڕوده‌دات!‬ ‫ده‌بێت ده‌س���ه‌اڵتدارانی کوردس���تان‬ ‫بزان���ن ئ���ه‌وه‌ ئه‌وان���ن س���ه‌رمایه‌ی‬ ‫ڕه‌م���زی خۆیان به‌س���ه‌رمایه‌ی ماددی‬

‫دوا ‌ی ته‌له‌فۆنه‌كه‌‬ ‫عه‌زیز ڕه‌ئوف‬

‫‪Azizrauf75@yahoo.com‬‬

‫ی ته‌له‌فۆنه‌ك���ه‌ی‌ كه‌ناڵی‌ (ئێن‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫ئ���ار تی‌)ی���ه‌وه‌ كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دۆخێك���ی‌ تر به‌خۆو‌ه ده‌بینێت‪ ،‬دۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر‪ .‬له‌دوا ‌‬ ‫قسه‌وتن‌و ئه‌تككردنی‌ ئه‌و ‌‬ ‫ئ���ه‌م ته‌له‌فۆن���ه‌و‌ه ئه‌و‌هی‌ س���ه‌رێك‬ ‫ی‬ ‫ی ت���ۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌‬ ‫به‌په‌یجه‌كان��� ‌‬ ‫فه‌یس���بوكدا بكات‪ ،‬به‌ئاش���كرا هه‌ست‬ ‫به‌و‌ه ده‌كات كه‌ جنێودان به‌وی‌ تر به‌بێ‬ ‫ی نێو‬ ‫ی دیاری‌ ئێستا ‌‬ ‫ترس ده‌ركه‌وته‌یه‌ك ‌‬ ‫نه‌وه‌كانمانه‌و ئه‌گه‌ر پێش ته‌له‌فۆنه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی خ���وازراوه‌و‌ه‬ ‫كه‌س���انێك به‌ن���او ‌‬ ‫جنێویان بدای ‌ه ئێس���تا به‌ئاش���كرا ئه‌م‬ ‫دیارده‌ی ‌ه ده‌بینین‪ .‬ئ���ه‌م ده‌ركه‌وته‌ی ‌ه‬ ‫ی دۆخێكه‌ بۆ دوركه‌وتنه‌وه‌مان‬ ‫سه‌ربار ‌‬ ‫له‌دیالۆگی‌ عه‌قاڵنی‌‌و تێنه‌گه‌یش���تنمان‬ ‫ی یه‌كت���رو ڕێزنه‌گرتن‬ ‫له‌پیرۆزییه‌كان��� ‌‬ ‫ی ئه‌وی‌ دی‌‪ ،‬هه‌وڵێكیش ‌ه‬ ‫له‌موقه‌ده‌سات ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ گواس���تنه‌وه‌ی‌ ڕازینه‌بون‌و گه‌یاندن ‌‬ ‫مه‌س���ج به‌جۆرێكی‌ تر‪ .‬له‌سه‌رده‌مێكدا‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه زۆر ڕێگه‌ تاقیكرایه‌وه‌ بۆ گه‌یاندن ‌‬ ‫مه‌س���ج‪ ،‬به‌اڵم هی���چ له‌و مه‌س���جان ‌ه‬ ‫ی ئێم��� ‌ه‬ ‫ی ن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌گه‌یش���تن‌و ئی���د ‌‬ ‫ی ت���ر هه‌ڵده‌بژێرێت‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ڕێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ته‌عبیركردن��� ‌ه له‌توڕه‌بونه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێزێك ‌‬ ‫به‌قس���ه‌وتن به‌س���یمبوڵه‌كان ‌‬ ‫دیاریكراو‪.‬‬

‫ی م���ن ئ���ه‌م ج���ۆر‌ه‬ ‫به‌ته‌س���ه‌ور ‌‬ ‫ی من‬ ‫له‌جنێودان له‌خۆڕا نیی���ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌یبینم ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئێم ‌ه له‌سه‌رده‌مێكدا‬ ‫ژیان ده‌گوزه‌رێنین كه‌ لێش���اوێك هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ گ���وێ نه‌گرتن‪ ،‬هه‌ڵمه‌تێ���ك هه‌ی ‌ه‬ ‫ی قس���ه‌‪ ،‬حه‌مله‌یه‌ك‬ ‫ب���ۆ بێبه‌هاكردن ‌‬ ‫ی ه���ه‌ر هه‌وڵێك‬ ‫هه‌یه‌ ب���ۆ نابوتكردن ‌‬ ‫بۆ ته‌عبیركردن���ی‌ نه‌وه‌یه‌ك‪ ،‬ناڕه‌زایی‬ ‫ی دیاریك���راو‪.‬‬ ‫نه‌وه‌ی���ه‌ك له‌دۆخێك��� ‌‬ ‫ی ڕاپه‌ڕی���ن‪ ،‬چه‌ن���ده‌ دۆخێك بێت‬ ‫دوا ‌‬ ‫ب���ۆ ماڵئاوایك���ردن له‌ده‌س���ه‌اڵتێك‌و‬ ‫ی خۆماڵی‌‪،‬‬ ‫پێشوازیكردن له‌ده‌سه‌اڵتێك ‌‬ ‫بارته‌قای‌ ئ���ه‌وه‌ش دوای‌ ڕاپه‌ڕین ئه‌و‬ ‫س���ه‌رده‌م ‌ه زێڕینه‌یه‌ ك ‌ه بۆ نه‌و‌هی‌ نوێ‬ ‫ی تێدا نه‌بو‪ ،‬ئه‌و س���ه‌رده‌مه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫زێڕ ‌‬ ‫كوڕانی‌ شۆڕش له‌م نه‌وه‌یه‌ ناگه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫گوێچكه‌یان نییه‌ تێیان بگه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫قس���ه‌وتن ب���ه‌وی‌ ت���ر له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬دۆخێكه‌ زیاد له‌پاش���خانێك ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬له‌بیس���ت س���اڵی‌ ڕاب���ردودا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌ ده‌یانتوان ‌‬ ‫به‌رپرس���ان ‌‬ ‫به‌كرده‌وه‌كانی���ان ئێس���تایان ج���وان‌و‬ ‫ڕابردوی���ان جوانت���رو ئاینده‌ی���ان پڕ‬ ‫ی به‌كرده‌و‌ه‬ ‫نورتر بك���ه‌ن‪ .‬ده‌یانتوان��� ‌‬ ‫جوانه‌كانی���ان وا له‌ن���ه‌وه‌ی‌ نوێ بكه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان‌و باوكان ‌‬ ‫ڕه‌مزه‌كان به‌ڕه‌م���ز ‌‬

‫له‌پشت هه‌ر‬ ‫جنێودانێكه‌و‌ه‬ ‫به‌ڕابردو‪،‬‬ ‫گورزوه‌شاندنێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌ئێستا‬ ‫ی خۆیان بزانن‪.‬‬ ‫ش���ۆڕش به‌س���یمبوڵ ‌‬ ‫به‌اڵم نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌یان نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌جۆرێك له‌قۆرخكردنی‌ ده‌س���ه‌اڵتیان‬ ‫وایانكرد‪ ،‬خۆیان ناش���رین‌و ڕابردویان‬ ‫ی گه‌نج���ان‌و ئاینده‌ش بخه‌ن ‌ه‬ ‫پڕ جنێو ‌‬ ‫ی نادیار كه‌ ته‌سه‌ور ناكرێت‬ ‫به‌ر دۆخێك ‌‬ ‫له‌ئێستا جوانتر بێت‪.‬‬ ‫ی م���ن ده‌یبینم له‌پش���ت هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫جنێودانێكه‌وه‌ به‌ڕابردو‪ ،‬گورزوه‌شاندنێك‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌ئێستا‪ .‬نه‌وه‌ی‌ ئێم ‌ه زۆر ڕێگه‌ ‌‬ ‫تاقیكرده‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌رپرسان گوێیان‬ ‫لێبگ���رن‪ ،‬له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���دا گه‌نج���ان‬ ‫مانبگرن‪ ،‬بنوسن‪ ،‬خۆپیشاندان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ی بگرن‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ه���ه‌ر ڕێگه‌یه‌كی‌ ت���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س گوێ نه‌گرێت‪ ،‬ناچاره‌ ڕێگه‌یه‌ك ‌‬

‫گۆڕیوه‌ت���ه‌وه‌و هی���چ هه‌یب���ه‌ت‌و‬ ‫قودس���ییه‌تێکیان له‌ناو به‌ش���ی زۆری‬ ‫خه‌ڵکیدا نه‌ماوه‌و ئه‌گه‌ر ده‌ستبه‌رداری‬ ‫شه‌هیدو ڕه‌مزه‌ له‌ژیاندا نه‌ماوه‌کانیش‬ ‫نه‌ب���ن ئ���ه‌وا ئه‌وانی���ش به‌خۆیان���ه‌و‌ه‬ ‫ئالود‌ه ده‌ک���ه‌ن‪ .‬واتا توڕه‌بون‌و بێزاری‬ ‫خه‌ڵک له‌ده‌س���ه‌اڵتداران ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫توڕه‌بون‌و بێزاریش���ه‌ له‌س���ه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫هۆکارو ئامرازانه‌ی که‌ ده‌س���ه‌اڵتداران‬ ‫له‌س���ۆنگه‌یه‌وه‌ درێ���ژه‌ به‌عوم���ری‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارێتی خۆی���ان ده‌ده‌ن ک��� ‌ه‬ ‫هه‌ڵبه‌ته‌ شه‌هیدو ڕه‌مز‌ه دیرینه‌کانیش‬ ‫یه‌کێکن ل���ه‌و ه���ۆکارو ئامرازانه‌ی ک ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداران به‌کاریانده‌هێنن‌! ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ڕاس���تی ده‌س���ه‌اڵتداران خوازی���اری‬ ‫به‌پیرۆزمان���ه‌وه‌و پاراس���تنی پیرۆزی‬ ‫ئه‌و ڕه‌مزو شه‌هیدانه‌ن نابێت بیانکه‌ن ‌ه‬ ‫قه‌ڵغانی مانه‌وه‌و پاراستنی پیرۆزکردنی‬ ‫خۆی���ان به‌پێچه‌وانه‌وه‌ دی���دی خه‌ڵک‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وان ڕاسته‌وخۆ ده‌گوازرێته‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌ر هه‌مان ئه‌و ڕه‌مزانه‌ش‪.‬‬ ‫به‌درێژای���ی مێژوو له‌هه‌ر س���وچێکی‬ ‫دونیاو له‌ناو هه‌ر کۆمه‌ڵگاو کولتورێکدا‪،‬‬ ‫جنێودان به‌ره‌نجامی توڕه‌یی بوه‌‪ ،‬له‌دو‬ ‫ده‌یه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی کوردیدا‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه ده‌سه‌اڵت به‌خراپترین شێو‌ه‬ ‫به‌کارهات���وه‌‪ ،‬جنێودان به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداران وه‌ک کاردانه‌وه‌یه‌ک���ی‬ ‫تاکه‌که‌س���ی تابۆو حه‌رامێکی گه‌ور‌ه‬ ‫بوه‌‪ ،‬زۆربه‌ی جار که‌سی جنێوده‌ر یان‬ ‫کوژراوه یان گیراوه‌و ش���وێنبزرکراوه‌و‬ ‫ده‌ی���ان دۆس���ییه‌ش ئ���ه‌و ڕاس���تیی ‌ه‬ ‫ده‌س���ه‌لمێنن‪ ،‬ئ���ه‌وه له‌حاڵێک���دا ک ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه فه‌لس���ه‌فه‌ی جێودان بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ داهێنراو‌ه‌تا توڕه‌ب���ون نه‌گات ‌ه‬ ‫ڕاده‌ی جوڵ���ه‌ی فیزیک���ی‌و کوش���تن‌و‬ ‫ئاش���وب ڕون���ه‌دات‪ .‬ده‌س���ه‌اڵتدارانی‬ ‫کورد وه‌کو س���ه‌رجه‌م ده‌س���ه‌اڵتدار‌ه‬ ‫تاکڕه‌وه‌کان���ی دونیا له‌ب���ری ئه‌وه‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌و دۆخه‌ بکه‌ن ک ‌ه توڕه‌یی‬ ‫الی خه‌ڵکی دروستکردو‌ه دێن بێباکانه‬ ‫چه‌ن���دی بۆیان بکرێت ته‌مبێی ئه‌و بابا‬ ‫توڕان ‌ه ده‌که‌ن ک ‌ه ده‌رفه‌ت دێنن توڕه‌یی‬ ‫خۆیان به‌جنێو یان به‌هه‌ر ش���ێوه‌یه‌کی‬ ‫دیک ‌ه ده‌رده‌بڕن!‬ ‫وه‌ک چۆن دڵنیام ئه‌گه‌ر ئه‌و گه‌نجه‌ی‬ ‫ک ‌ه له‌که‌ناڵی نالی���اوه‌ جنێویدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵته‌و‌ه بدۆزرێته‌و‌ه یان‬ ‫ده‌کوژرێ���ت یان ده‌گیرێ‌و ش���وێن بزر‬ ‫ده‌کرێ���ت ئاواش دڵنی���ام ئه‌و حاڵه‌تی‬ ‫جنێودان��� ‌ه ه���ه‌م به‌کۆچک���ردو‪ ،‬هه‌م‬ ‫به‌ڕه‌مزه‌کانی دیک ‌ه له‌که‌ناڵه‌کراوه‌کانه‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێ���ت وه‌ک به‌رده‌وامیدان‬ ‫به‌ڕێگاو شێواز‌ه جیاجیاکانی ده‌ربڕینی‬ ‫ناڕه‌زای���ی‪ .‬له‌و س���ۆنگه‌یه‌و‌ه ده‌توانین‬ ‫بڵێی���ن تاک��� ‌ه کاردان���ه‌وه‌ی مه‌نتیقی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداران‌و گرتنه‌به‌ری باش���ترین‬ ‫ڕێووش���وێن بریتییه‌ له‌به‌خۆداچونه‌وه‌و‬ ‫چاککردنی ئه‌و دۆخ ‌ه خراپه‌ی ک ‌ه ئێستا‬ ‫له‌کوردس���تاندا به‌رق���ه‌راره‌ تاتوڕه‌یی‌و‬ ‫جنێودان‌و کوشتن کۆتاییان بێت‪.‬‬

‫تر ده‌گرێته‌ ب���ه‌ر ئه‌ویش ئازارگه‌یاندن ‌ه‬ ‫ی واش���دا مادام‬ ‫به‌به‌رامبه‌رو له‌دۆخێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرس���ان كار له‌س���ه‌ر پیرۆزكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه له‌دۆخ ‌‬ ‫باوكی‌ ڕه‌مز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���وڕدا باوكی‌ ڕه‌مز ‌‬ ‫ناش���رینییه‌كان ‌‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه به‌ر جۆرێك له‌هێرش���كردن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوڕان ‌‬ ‫ڕونتر بڵێم ئه‌و‌ه ناشرینییه‌كان ‌‬ ‫ی ش���ۆڕش‬ ‫شۆڕش��� ‌ه وا ده‌كات باوكان ‌‬ ‫له‌الیه‌ن نه‌و‌هی‌ دوای‌ ڕاپه‌ڕینه‌و‌ه بكه‌ون ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ر تانه‌و ته‌شه‌ر‪ .‬ئه‌وه‌ ناشرینییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه ڕو ‌‬ ‫ئێس���تای ‌ه واده‌كات ن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ڕابردو بێت‪ .‬له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تا ئێم ‌ه له‌به‌رده‌م مرۆڤگه‌لێك ‌‬ ‫تردای���ن به‌ڕژان���ی‌ خوێ���ن له‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫باره‌گاكانیان هه‌ستیان ناجوڵێت به‌اڵم‬ ‫به‌قسه‌وتنێك به‌س���یمبوڵه‌كانیان توڕ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌بن‪ .‬خه‌ڵكانێك بێده‌نگن له‌سه‌ندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ڕۆح له‌ئینس���انه‌ زین���دوه‌كان‌و بێباك‬ ‫ی س���ور‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌خوێن��� ‌‬ ‫ئه‌و‌هی‌ الیان هێڵی‌ س���وره‌ قس���ه‌وتن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ڕابردو‪ .‬نه‌وه‌یه‌ك ئێستا ‌‬ ‫به‌سیمبوڵێك ‌‬ ‫ئه‌تك ده‌كرێت‌و بێده‌نگه‌‪ ،‬كه‌چی‌ ده‌نگ‬ ‫هه‌ڵده‌بڕێت بۆ قس���ه‌وتنێك به‌ڕابردو‪.‬‬ ‫ی ئه‌تك بكرێت‌و بێده‌نگ‬ ‫ئه‌و‌هی‌ ئێستا ‌‬ ‫ی له‌ڕابردو بكات‪ ،‬بێگومان‬ ‫بێت‌و به‌رگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌تككراودا خۆ ‌‬ ‫له‌به‌رده‌م ئاینده‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دوا ‌‬ ‫هه‌رچۆنێ���ك بێ���ت دنی���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕق ‌‬ ‫ی تره‌‪ ،‬دنیا ‌‬ ‫ته‌له‌فۆنه‌كه‌ دنیایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫پیرۆزی‌ نه‌وه‌یه‌ك ‌ه كه‌ زیاد له‌ڕێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫تاقیكرده‌وه‌ كه‌ دۆخه‌كه‌ نه‌گات ‌ه قسه‌وتن‬ ‫به‌ڕه‌مزه‌كان‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪17‬ی شوبات‌و‬ ‫رێنیسانسی جواڵنه‌وه‌ی خوێندکاریی‬ ‫دلێر عه‌بدولخالق‬

‫‪Dlerabdul@gmail.com‬‬

‫جواڵنه‌و‌ه سیاسیی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ی‬ ‫‪17‬ی شوباتی خه‌ڵکی کوردستان‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫گوزارشت نه‌بو؛ له‌ساته‌وه‌ختی بێده‌نگ‬ ‫نه‌بون‌و ملکه‌چنه‌بون به‌رامبه‌ر سیستمی‬ ‫حیزبۆکرات����ی‌و زنجیره‌ی����ه‌ک ش����ێوازی‬ ‫نادادی له‌جه‌سته‌ی حوکمڕانی هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫به‌ڵکو چرکه‌ساتی ژیاندنه‌وه‌و خوڵقاندنی‬ ‫نه‌ریتێک����ی نوێی ناڕه‌زایه‌تی مه‌ده‌نی بو‬ ‫له‌ناو توێ����ژی به‌رب��ڵ�اوی خوێندکاران‌و‬ ‫قوتابیاندا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی ئ����ه‌و مۆدیل ‌ه نه‌رێنیه‌ ‌‬ ‫پارت����ی‌و یه‌کێت����ی له‌سیاس����ه‌تکردن‌و‬ ‫ئیداره‌کردندا به‌سه‌ر خه‌ڵکی کوردستاندا‬ ‫س����ه‌پاندیان؛ وه‌ک چ����ۆن زیان����ی‬ ‫که‌مه‌ندش����کێنی له‌م����اف‌و داخ����وازی‌و‬ ‫پێداویس����تییه‌کانی خه‌ڵک����دا‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫گوڕ‌و کاریگه‌ریش؛ گه‌نجانی کوردستان‌و‬ ‫له‌ناو گه‌نجانیش به‌ش ‌ه خوێنده‌واره‌که‌ی‬ ‫(خوێندکاران����ی زانک����ۆو په‌یمان����گاو‬ ‫ناوه‌نده‌کان����ی ت����ری خوێن����دن) ‌کرد‌ه‬ ‫قوربانی زیندووی سیاس����ه‌تی ئه‌و دوو‬ ‫هێزه‌‪.‬‬ ‫له‌س����یاقه‌ گش����تیه‌که‌یدا؛ وه‌کئه‌وه‌ی‬ ‫پارت����ی‌و یه‌کێتی په‌رله‌مان‪ -‬یان نابوت‌و‬ ‫بێده‌سه‌اڵت کرد‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی قه‌زا‪ -‬یان‬ ‫به‌به‌رژه‌وه‌ن����دی حیزب����ی ره‌نگڕێژکرد‪،‬‬ ‫حکومه‌تی����ان له‌ئام����رازی خزمه‌تکردنی‬ ‫خه‌ڵکه‌وه‌؛ ک����رد‌ه موڵکی خزمه‌تکردنی‬ ‫دوو حی����زب‪ ،‬به‌هه‌م����ان ش����ێوه‌ش‬ ‫پۆخڵه‌واتی خۆی����ان خزانده‌ ناو فه‌زای‬ ‫مه‌ده‌نی‌و ده‌ی����ان رێکخ����راوو یه‌کێتی‌و‬ ‫فیدراس����یۆن‌و ئه‌نیستیوت‌و گروپیان بۆ‬ ‫دواندن‌و چاندن����ی ئایدۆلۆژیانی خۆیان‬ ‫له‌ن����او چی����ن‌و توێ����ژه‌کان به‌گش����تی‌و‬ ‫قوتابیان‌و خوێندکاران دروستکرد‪.‬‬ ‫لێ����ره‌وه‌؛ ده‌خاله‌تێک����ی ب����ێ په‌روا‬ ‫ده‌که‌نه‌ ن����او دامه‌زراوه‌کانی په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندنی بااڵ‪ ،‬ده‌ستخس����تن ‌ه ناو زانکۆو‬ ‫په‌یمانگاکان به‌شێوه‌یه‌ک تۆخکراوه‌ته‌وه‌‌؛‬ ‫س����ه‌رۆکی زانکۆو راگری په‌یمانگاکان‪،‬‬

‫راگری فاکه‌ڵتی‌و س����ه‌رۆکی به‌شه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندن����گاو قوتابخانه‌کان‬ ‫به‌ره‌زامه‌ن����دی ئۆرگان����ی حیزب����ی‌و‬ ‫س����ه‌رله‌قاندنی رێکخراوه‌ ناپیشه‌ییه‌کان‬ ‫جێگی����ر ده‌ک����ه‌ن‪ ،‬هاوکاتی����ش فه‌زڵی‬ ‫کادی����ره‌ حیزبیه‌کان بۆ‌ س����ودمه‌ندبون‬ ‫له‌خوێندن����ی ماس����ته‌رو دکت����ۆرا وه‌ک‬ ‫رێکارێک����ی نابه‌رپرس����یارانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ش����انه‌ی زانس����تی ئه‌م هه‌رێم ‌ه ده‌که‌ن ‌ه‬ ‫ده‌س����ت‌و دیاری����ان! به‌ده‌رل����ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ئیدارانه‌ی حیزب بۆ زانکۆو په‌یمانگاکان‬ ‫دیاریک����ردون ده‌سته‌وس����تان ‌ن به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌ی����ان گرفتی خوێن����دن‌و خوێندکاران‬ ‫له‌نه‌بون����ی تاقیگه‌ی پێویس����ت‌و ده‌یان‬ ‫ئامێرو پێداویس����تی گرنگی فێرخوازان‌و‬ ‫خراپی شوێنی نیشته‌جێبونی قوتابیان‌و‬ ‫بێهێزی ناوه‌ڕۆکی پرۆگرامسازی ونه‌بونی‬ ‫شه‌فافیه‌تی زانستی‪..‬‬ ‫له‌هه‌م����وو ئه‌و حاڵه‌تان����ه‌ش خراپتر؛‬ ‫خوڵقاندن����ی که‌ش����ێک له‌ب����ری ئه‌وه‌ی‬ ‫خوێن����دکار ببێت����ه‌ تاک����ی قس����ه‌که‌رو‬ ‫ره‌خنه‌گ����رو به‌رپرس����یار له‌ئاس����ت‬ ‫خه‌م‌و کێش����ه‌و ئاریش����ه‌کانی کۆمه‌ڵگا؛‬ ‫کاریانکرد ب����ۆ بێده‌نگکردنی ئه‌و توێژ‌ه‬ ‫هه‌ستیاره‌و ده‌ستگرتن به‌سه‌ر چاالکی‌و‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌کانیان له‌رێ����ی رێکخ����راو‌ه‬ ‫حیزبیه‌کانیانه‌وه‌‪ ،‬به‌م����ه‌ش نه‌ک ته‌نیا‬ ‫رێگری����ان ک����رد له‌س����ه‌رهه‌ڵدانی هه‌ر‬ ‫بزاوت‌و جموجۆڵێکی مه‌ده‌نی‌و پیشه‌یی‬ ‫خوێندکاران‪ ،‬به‌ڵکو زانکۆکان‪-‬یان کرد‌ه‬ ‫پاشکۆی جموجۆڵ‌و رووداوه‌ گرنگه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‌و وه‌ک پاسیڤترین ناوه‌ندی بێ‬ ‫کاریگه‌ر هێشتیانه‌وه‌!‬ ‫ئه‌م بویه‌ر‌و ئه‌م نابوتکردنه‌ی دامه‌زراو‌ه‬ ‫زانس����تیه‌کان‌و ئ����ه‌م چاونوقاندن����ه‌ی‬ ‫حکوم����ه‌ت‌و وه‌زار‌هت‌و رێکخ����راوه‌کان‬ ‫له‌ ئاس����ت داوا راس����ته‌قینه‌کانی توێژی‬ ‫خوێندکاران؛ نیگه‌رانی نه‌وه‌ یه‌کله‌دوای‬ ‫یه‌که‌کان����ی زانک����ۆ‌و په‌یمانگاکان����ی‬ ‫به‌جۆرێ����ک که‌ڵه‌ک����ه‌ کردله‌حزه‌یه‌ک����ی‬

‫بێ ئاماده‌گی‬ ‫گه‌نجان و‬ ‫خوێندکاران‪،‬‬ ‫بێ ئاماده‌بونی‬ ‫گه‌نجێتی وه‌ک وزه‌‪،‬‬ ‫بێ نیگه‌رانی و‬ ‫جورئه‌تی الوان‪ ،‬بێ‬ ‫شکاندنی تانوپۆی‬ ‫ئه‌و حیزبانه‌ی‬ ‫شه‌رعیه‌تی‬ ‫شۆڕشگێڕی‬ ‫رایگرتون؛ مه‌حاڵ ‌ه‬ ‫باس له‌نوێبونه‌وه‌و‬ ‫نۆژه‌نکردنه‌وه‌ی‬ ‫فه‌زای سیاسیی و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی بکرێت‬ ‫ده‌ویس����ت بۆ ته‌قینه‌وه‌‪،‬چرکه‌ ساتێکی‬ ‫ده‌ویس����ت بۆ ڕژانه‌ سه‌رش����ه‌قامه‌کان‌و‬ ‫گرتنه‌به‌ری جوڵه‌یه‌ک����ی نوێی خه‌باتی‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‪ ..‬کاتێکیش ئ����ه‌م دوو حیزب ‌ه‬ ‫به‌ گولله‌ وه‌اڵمی خۆپیشانده‌رانی ‪17‬ی‬ ‫ش����وباتی ‪-2011‬یان دایه‌وه‌‌و ب ‌ه مه‌نتقی‬

‫ده‌س����تڕێژی گولله‌ گوێی����ان له‌ په‌یامی‬ ‫خۆپیشانده‌رانی س����لێمانی گرت؛ ئیتر‬ ‫خوێندکارانی زانکۆی س����لێمانی له‌رێی‬ ‫گروپی فشاره‌و‌ه خه‌بات‌و بزاوتێکی نوێی‬ ‫مه‌ده‌نیان ژیانده‌وه‌‌و سانسۆری حیزب‌و‬ ‫رێکخراو‌ه ده‌ستکرده‌کانیان تێکشاکاند‪.‬‬ ‫‪17‬ی ش����وبات‌و رژاندن����ی خوێن����ی‬ ‫گه‌نجی س����لێمانی؛ وه‌ک هێڵی س����وری‬ ‫بێده‌ن����گ نه‌ب����ون‪ ،‬وه‌ک رێنیسانس����ی‬ ‫مۆدیلێکی نوێی جواڵنه‌وه‌ی خوێندکاری‬ ‫ده‌س����تیپێکر‌د وهێزه‌ مرۆییه‌که‌ی زانکۆ‬ ‫خۆیان را‌پسکاند‌و ئاسمانی کوردستانیان‬ ‫پڕکرد له‌ ره‌خن���� ‌ه به‌رامبه‌ر حیزبه‌کانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪،‬هاوکاتیش خه‌مه‌کانی خه‌ڵک‌و‬ ‫په‌یوه‌س����تبوونی زانس����تیا ‌ن به‌یه‌که‌و‌ه‬ ‫گرێ����دا‌و س����نورێکی تۆخیان به‌س����ه‌ر‬ ‫هه‌ژمونی حیزب‌و رێکخراوه‌کانیان‌کێشا‌و‬ ‫ترسێکی گه‌وره‌یان کرد‌ه دڵی به‌رپرسانی‬ ‫نه‌به‌رپ����رس‌و توێ����ژه‌ مش����ه‌خۆره‌که‌ی‬ ‫شۆڕش!‬ ‫ئه‌م بۆچون����ه‌ بڕێکی زۆر له‌راس����تی‬ ‫تێدای����ه‌؛ که‌ ب����ێ ئاماده‌گ����ی گه‌نجان‌و‬ ‫خوێندکاران‪ ،‬ب����ێ ئاماده‌بونی گه‌نجێتی‬ ‫وه‌ک وزه‌‪ ،‬ب����ێ نیگه‌ران����ی‌و جورئه‌تی‬ ‫الوان‪ ،‬ب����ێ ش����کاندنی تانوپ����ۆی ئه‌و‬ ‫حیزبان����ه‌ی ش����ه‌رعیه‌تی شۆڕش����گێڕی‬ ‫رایگرتون؛ مه‌حاڵه‌ ب����اس له‌نوێبونه‌وه‌و‬ ‫نۆژه‌نکردن����ه‌وه‌ی ف����ه‌زای سیاس����یی‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت����ی بکرێت‪ ،‬هه‌ر لێره‌‌ش����ه‌و‌ه‬ ‫بڕێکی زۆر له‌هێ����زو په‌لوپۆو کاریگه‌ری‬ ‫‪17‬ی ش����وبات له‌س����ه‌ر روداوه‌کان����ی‬ ‫‌که‬ ‫کوردس����تان؛ جواڵنه‌وه‌ خوێندکارییه ‌‌‬ ‫له‌پشتی وه‌س����تاوه‌و شوناسی بزاوتێکی‬ ‫نیگه‌ران‌و خ����اوه‌ن پرس����یاری به‌به‌ردا‬ ‫‌کردوه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش راس����ته‌؛ خ����ودی بزاوته‌ک ‌ه‬ ‫"جواڵن����ه‌وه‌ی ش����وبات" ده‌کات���� ‌ه‬ ‫وه‌رچه‌رخانێکب����ۆ نه‌وه‌س����تانی مێژوو‬ ‫ولێکنه‌چوون����ی زه‌م����ه‌ن‌و له‌دایکبون����ی‬ ‫مێژوویه‌کی نوێ‪ ،‬ده‌یکاته‌ رووداوێک بۆ‬ ‫ژیاندن����ه‌وه‌ی نه‌وه‌یه‌ک؛ به‌رگری له‌خۆی‬ ‫ده‌کات‌و ئی����راده‌ی ئازادبوون����ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و ده‌الله‌ت ‌ه ده‌دات ب ‌ه ده‌س����ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌به‌د‌ "قه‌ڵه‌م به‌ده‌س����ته‌کان" ده‌توان ‌ن‬ ‫به‌رامبه‌ر "چه‌ک به‌ده‌سته‌کان" بوه‌ستن‌و‬ ‫بمێننه‌وه‌‪.‬‬

‫‪17‬ی‌ شوبات‌و مێژو‬ ‫سه‌ركه‌وت شه‌ریف‬

‫گه‌ر مێژو به‌دیوێكدا تۆماری‌ كاره‌كان ‌ی‬ ‫مرۆڤ‌و سروش���ت بێ‌‪ ،‬ئ���ه‌وا به‌دیوێكی‌‬ ‫تریش���دا ئاوێنه‌یه‌ك���ه‌ ئ���ه‌و روداوانه‌مان‬ ‫نیشانده‌دا كه‌ مرۆڤ له‌ماوه‌كانی‌ رابردودا‬ ‫ئه‌نجامی‌ داون‪ ،‬ج���ا كاره‌كان پۆزه‌تیڤ‌و‬ ‫خزمه‌تكردن���ی‌ مرۆڤ‌و ژینگ���ه‌ بوبن‪ ،‬یا‬ ‫نێگه‌تیڤ‌و وێرانكار‪ .‬زانستی‌ مێژو به‌ته‌نیا‬ ‫كاری‌ ئ���ه‌وه‌ نییه‌ تۆماره‌كان ئه‌رش���یڤ‬ ‫ب���كات وه‌ك ئه‌دگارێكی‌ رابردوی‌ مرۆڤ‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌پاڵ‌ ئه‌مه‌شدا رێگایه‌كه‌ تا مرۆڤ‬ ‫بتوان���ێ‌ له‌داهاتودا س���ودی‌ ل���ێ ببینێ‌‬ ‫وه‌ك ئه‌زمونێك له‌كاره‌ باش���ه‌كان سود‬ ‫وه‌ربگرێت‌و خ���راپ‌و دزێوه‌كانیش دوباره‌‬ ‫نه‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كارێك���ی‌ گرنگتری‌ مێ���ژو ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و‬ ‫روداوانه‌ له‌نه‌س���تی‌ مرۆڤ���دا ده‌هێڵێته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ كاریگه‌ری‌ گرنگ‌و دیاری���ان له‌ژیانی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابوری‌‌و سیاس���ی‌ خه‌ڵكیدا‬ ‫بینی���وه‌‪ .‬مێژو هه‌م���و روداوه‌كان تۆمار‬ ‫ئه‌كات به‌ب���اش‌و خراپه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرجار‬ ‫مرۆڤه‌كان رۆڵیان هه‌یه‌ له‌به‌رێالدا بردنی‌‬ ‫راستی‌ روداوه‌كان‌و به‌ناراست تۆماركردنی‌‪،‬‬ ‫یا خراپ���ه‌و به‌باش باس���كردنی‌‪ ,‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مان���ه‌ به‌تپێپه‌ڕبونی‌ كات دروس���تی‌‌و‬ ‫چه‌وتی‌ ل���ه‌الی‌ خه‌ڵكی‌ ئاش���كرا ئه‌بن‌و‬ ‫له‌جه‌وه���ه‌ری‌ مه‌س���ه‌له‌ ناگ���ۆڕن ك���ه‌‬ ‫تۆماركردنێت���ی‌‌و چونه‌ ن���او په‌ڕه‌كانه‌وه‌‬ ‫مێ���ژوه‌وه‌‪ .‬زۆرن ئ���ه‌و روداوانه‌ی‌ له‌دنیا‬ ‫رویان���داوه‌و كاریگه‌ریان له‌س���ه‌ر ژیانی‌‬ ‫م���رۆڤ‌و كۆمه‌ڵ���گای‌ مرۆڤایه‌تی‌ هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌س���ه‌ر په‌ڕه‌كان���ی‌ مێژو‬ ‫نه‌خشێنراون هه‌مو س���اڵێ‌ له‌ساڵڕۆژی‌‬ ‫هه‌مو روداوێكی‌ گرنگ���ی‌ میلله‌تانی‌ دنیا‬ ‫یاد ئه‌كرێن���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م یادكردنه‌وانه‌ش‬ ‫به‌دیوێكدا وه‌ك شانازییه‌ك بۆ ئه‌و گه‌له‌‪،‬‬ ‫به‌دیوێكی‌ تریشدا وه‌ك بیرهێنانه‌وه‌یه‌ك‬ ‫بۆ ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئێستای‌ كۆمه‌ڵگاكه‌یان‬ ‫تا س���ته‌مكارو نادیموك���رات نه‌بن‪ ،‬گه‌ر‬

‫روداوه‌ك���ه‌ راپه‌ڕی���ن ی���ان روخاندن��� ‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی‌ تۆتالیت���ار بوب���ێ‌‪ ،‬ی���ا‬ ‫رزگاركردن���ی‌ نه‌ته‌وه‌و نیش���تیمانه‌كه‌یان‬ ‫بوبێ‌ له‌ده‌ستی‌ هێزی‌ داگیركاری‌ بێگانه‌‪.‬‬ ‫میلله‌تی‌ كوردیش وه‌ك هه‌مو میلله‌تانی‌‬ ‫ت���ر خاوه‌نی‌ ژماره‌گه‌ل���ێ روداوی‌ گرنگی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌‪ ،‬چونكه‌ كورد‬ ‫به‌درێژایی‌ مێژوی‌ مرۆڤایه‌تی‌ ژێرده‌سته‌و‬ ‫داگیركراوی‌ بێگانه‌ بوه‌‬ ‫بۆن���ه‌و ی���ادی‌ زۆره‌ له‌مێژوه‌كه‌یدا‪ ،‬كه‌‬ ‫تیایدا كۆمه‌ڵكوژی‌ ك���راوه‌‪ ،‬یا راپه‌ڕینی‌‬ ‫كردوه‌ دژی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ بێگانه‌و داستانێكی‌‬ ‫قاره‌مانێتی‌ تۆماركردوه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ ژماره‌یه‌ك‬ ‫بۆنه‌و یاد هه‌ن خه‌ڵكی‌ كوردس���تان یادی‌‬ ‫ئه‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬چ بۆنه‌كان نیشتیمانی‌ بن‪ ،‬یا‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‪ .‬ژماره‌یه‌ك بۆنه‌و یادی‌ هه‌ن كه‌‬ ‫تیایدا كاره‌س���اتێكی‌ گه‌وره‌ی‌ له‌ناوبردنی‌‬ ‫به‌س���ه‌رداهاتوه‌‪ ،‬هه‌ندێكی‌ تریش���ی‌ هه‌ن‬ ‫وه‌ك ره‌مزێك له‌رزگاركردنی‌ نیش���تمان‌و‬ ‫خاكه‌كه‌ی‌ یادی‌ ئه‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌و بۆنه‌ گرنگه‌‬ ‫رزگاركارییانه‌ش (‪)3-5‬ی‌ هه‌مو ساڵێكه‌‬ ‫كه‌ وه‌ك رۆژی‌ راپه‌ڕین‌و رزگاری‌‌و ئازادی‌‬ ‫نیشتیمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌ ناسێنراوه‌‪.‬‬ ‫الی‌ میلله‌ت���ی‌ كورد مانگی‌ ئازار مانگی‌‬ ‫كاره‌س���اته‌كانی‌‌و له‌هه‌م���ان كاتیش���دا‬ ‫ش���انازییه‌كانێتی‌‪ ،‬له‌م مان���گادا زۆرترین‬ ‫كاره‌ساته‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش���تیمانییه‌كان‬ ‫ده‌رهه‌ق به‌كورد ك���راوه‌‪ ،‬وه‌ گه‌وره‌رترین‬ ‫یان دیارترین روداوی‌ داس���تانی‌ رزگاری‌‬ ‫ده‌رهه‌ق به‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ بێگانه‌ی‌ داگیركار‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌‪ .‬كه‌ ئه‌وی���ش (‪)1991-3-5‬‬ ‫بو كه‌ تیای���دا راپه‌ڕینی‌ جه‌ماوه‌ری‌ دژی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ رژێمی‌ به‌عس به‌رپاكردو به‌شێك‬ ‫له‌خاكی‌ باشوری‌ كوردستانی‌ رزگاركردو‬ ‫به‌شێكیش���ی‌ تائێس���تا به‌داگیرك���راوی‌‬ ‫ماوه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم له‌س���اڵی‌ (‪)2011‬ه‌وه‌‬ ‫مانگی‌ شوباتیش بوه‌ مانگی‌ قوربانیدان‌و‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌م مانگادا ژماره‌یه‌ك‬

‫ئه‌م خۆپیشاندانه‌‬ ‫له‌روكه‌شدا بۆ‬ ‫پاڵپشت ‌ی خه‌ڵك ‌ی‬ ‫راپه‌ڕیوی‌ تونس‌و‬ ‫میسر رێكخرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫له‌جه‌وهه‌ردا دژ ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ پاوانخوازو‬ ‫نادیموكرات‌و‬ ‫ناشه‌فافی‌ هه‌ردو‬ ‫ی‬ ‫حیزبی‌ فه‌رمانڕاو ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بو‬ ‫هاواڵتی‌ ش���ه‌هیدبون له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬وه‌ده‌زگایه‌ك���ی‌ گرنگ���ی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ئه‌هلیش س���وتێنرا‪ .‬جیاوازی‌‬ ‫روداوه‌كانی‌ ئه‌م مانگه‌ له‌گه‌ڵ‌ مانگه‌كانی‌‬ ‫تر‪ ،‬یا بۆنه‌ی‌ ئ���ه‌م مانگه‌ له‌گه‌ڵ‌ بۆنه‌ی‌‬ ‫مانگه‌كانی‌ تر له‌وه‌دایه‌ خۆپیشاندان دژی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ خۆماڵی‌ كراو شه‌هیده‌كانیش‬ ‫هه‌ر به‌ده‌س���تی‌ هێزه‌كانی‌ خۆماڵی‌ كورد‬ ‫خۆی بون‪.‬‬ ‫‪17‬ی‌ شوباتی‌ ‪ 2011‬ئه‌و رۆژه‌ بو دنیای‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ میلله‌تی‌ كوردی‌‬ ‫گ���ۆڕی‌‌و چیت���ر روداوه‌كانی‌ پ���اش ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ له‌رۆژه‌كانی‌ پێش خۆی‌ نه‌ده‌چون‪.‬‬ ‫گه‌رچی‌ ئه‌م خۆپیش���اندانه‌ له‌روكه‌ش���دا‬ ‫بۆ پاڵپش���تی‌ خه‌ڵكی‌ راپه‌ڕیوی‌ تونس‌و‬ ‫میس���ر رێكخرا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌جه‌وهه‌ردا دژی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ پاوانخ���وازو نادیموك���رات‌و‬

‫ناش���ه‌فافی‌ هه‌ردو حیزب���ی‌ فه‌رمانڕاوی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان بو‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫جام���ی‌ توڕه‌یی‌ میلله‌ت ل���ه‌م دو حیزبه‌‬ ‫ده‌ڕژا ده‌ب���و زۆر زوتر پێش ئه‌و به‌رواره‌‬ ‫خۆپیش���اندان دژیان ئه‌نجامبدرایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫روداوه‌كانی‌ ئ���ه‌و رۆژه‌و رۆژه‌كانی‌ دوایی‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك كه‌وتنه‌وه‌ چاوه‌ڕوان نه‌كراوبو‬ ‫تائه‌ندازه‌ی���ه‌ك‪ ،‬ئه‌ویش ش���ه‌هیدكردنی‌‬ ‫چه‌ندین خه‌ڵكی‌ خۆپیش���انده‌رو ناڕازی‌‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كداره‌كانی‌ هه‌ردو حیزبه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌رچی‌ خۆپیش���اندانه‌كانی‌ به‌ش���ێكی‌‬ ‫ناوچه‌كانی‌ كوردستان دژی‌ ئه‌م دو هێزه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ نه‌فه‌س درێژبو دو مانگ رۆیشت‌و‬ ‫به‌زه‌بری‌ هێزو توندوتیژی‌ كۆتایی‌ پێهێنرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ه���ۆی‌ كاریگه‌ری‌ روداوه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫مانگه‌و خۆپیشاندانه‌كانه‌وه‌ خۆی‌ خزانده‌‬ ‫ن���او په‌ڕه‌كانی‌ مێژوه‌و ب���وه‌ یادێك له‌و‬ ‫یادان���ه‌ی‌ كه‌ تیایدا خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫قوربان���ی‌ به‌خش���ی‌ له‌پێناوی‌ ئ���ازادی‌‌و‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ نادادی‌‌و چه‌وساندنه‌وه‌و‬ ‫برس���ێتی‌‪ .‬ئێستا ‪17‬ی‌ ش���وباتی‌ هه‌مو‬ ‫ساڵێك به‌شێوه‌یه‌ك چۆته‌ نه‌ست‌و مێژوی‌‬ ‫كوردس���تانی‌ باش���وره‌وه‌ بوت���ه‌ رۆژێك‬ ‫ناتوانرێ‌ به‌بێ‌ باسكردنی‌‌و یادكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫تێپه‌ڕێن���رێ‌‌و خۆپیش���اندانی‌ تیا نه‌كرێ‌‬ ‫گ���ه‌ر زۆر بچوكی���ش ب���ێ‌‪ .‬تایه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫پارتی‌ له‌سه‌ر كورسی‌ حوكمڕانی‌ بن ئه‌م‬ ‫رۆژه‌ چونك���ه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌وان تۆماركراوه‌‬ ‫ی���اد ئه‌كرێت���ه‌وه‌‪ ،‬گه‌ر هه‌رچ���ی‌ هه‌وڵ‌‌و‬ ‫توان���ای‌ خۆی���ان هه‌یه‌ بیخه‌ن���ه‌ كار بۆ‬ ‫له‌بیربردنه‌وه‌ی‌ ل���ه‌الی‌ خه‌ڵكی‌ (كه‌ من‬ ‫دڵنیام كردویانه‌و ئه‌ش���یكه‌ن)‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌و هێزانه‌ی‌ چونه‌ سه‌رده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫پ���اش یه‌كێت���ی‌‌و پارتیش ئه‌ك���رێ‌ گه‌ر‬ ‫له‌هه‌م���ان مۆدێلی‌ ئه‌مان چ���ون‪ ،‬ئیدی‌‬ ‫‪17‬ی‌ ش���وبات ب���وه‌ مێژویه‌ك���ی‌ دیارو‬ ‫ناتوان���رێ‌ نه‌خوێنرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌و ناوچانه‌ش‬ ‫كه‌ خۆپیش���اندانی‌ تیا ئه‌نجامدرا له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )2011‬به‌شێوه‌یه‌ك هاوهه‌ستی‌‌و مێژوی‌‬ ‫خه‌باتی‌ هاوبه‌ش له‌نێوانیاندا هه‌یه‌ وه‌ك‬ ‫دانه‌كان���ی‌ زنجیرێكی‌ بازنه‌ی���ی‌ لێهاتوه‌و‬ ‫له‌هه‌ر كامێكیاندا هه‌رچی‌ روبدات هه‌مان‬ ‫روداو له‌ناوچه‌كان���ی‌ تریان���دا روده‌ده‌ن‌و‬ ‫به‌دوایدا دێ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫قه‌یرانی دیالۆگ‬ ‫رێبین هه‌ردی‬ ‫"له‌جێگه‌یه‌کدا که‌ هه‌موو ش���تێک خراپه‌‪،‬‬ ‫بێگومان‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی خراپترین هه‌میشه‌ باشه‌"‬ ‫ف‪.‬چ‪ .‬بردلی‌‬ ‫"به‌خراپ���ی ده‌وره‌ دراوین‪ .‬له‌ئه‌زمونێکی‬ ‫مێژوودا ئه‌ژی���ن به‌رده‌وام خراپی که‌ڵه‌که‌‬ ‫ئه‌کات‌و به‌رهه‌مدێنی���ت‌و ته‌کنیکی تازه‌و‬ ‫سیاس���ه‌تی ت���ازه‌ ب���ۆ به‌رده‌وامبون���ی‬ ‫ئه‌دۆزێته‌وه‌‪ .‬به‌خراپی ده‌وره‌ دراوین‪ ،‬به‌الم‬ ‫(ئه‌مه‌ش وایکردووه‌ خراپی ئازاربه‌خش‌و‬ ‫ره‌گداکوت���او بێ���ت) که‌ که‌س���انێکی چ‬ ‫زۆرو چ که‌م (ب���ه‌اڵم بێگومان کاریگه‌رو‬ ‫له‌زور‌به‌ی کاته‌کاندا چاره‌نوسس���از) نه‌ک‬ ‫هه‌ر پش���تگیری ئه‌که‌ن‪ ،‬به‌ڵکو بۆ ئه‌وان‬ ‫وه‌ک چاکه‌و باشه‌ی ته‌واو ده‌رئه‌که‌وێت"‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ قسه‌ی هاوڕێیه‌ک بون که‌ ئه‌زمونی‬ ‫هه‌رێمی کوردستانی بۆ وه‌سف ئه‌کردم‪.‬‬ ‫هه‌م���وو کۆمه‌ڵگایه‌ک پڕه‌ له‌رای جیاوازو‬ ‫فره‌ ره‌نگ که‌ هه‌ر هه‌موو راکان چونیه‌ک‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌دان راست یان هه‌ڵه‌‬ ‫بن‪ ،‬هیچ که‌س ناتوانێت (له‌راستیش���دا‬ ‫ناب���ێ بتوانێت) بانگه‌ش���ه‌ی ئه‌وه‌ بکات‬ ‫راس���تی ره‌ه���ا الی ئ���ه‌وه‌‌و هه‌رچیه‌ک‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وه‌ گومڕاه‌و هه‌ڵه‌یه‌و نابێت‬ ‫ببێت‪ .‬نابێ بتوانێ���ت‪ ،‬نه‌ک له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫نایه‌وێت‪،،‬چونکه‌ هه‌موو که‌س که‌ رایه‌کی‬ ‫هه‌بوو ئه‌یه‌وێت‌و ئ���اره‌زوی ئه‌وه‌ ئه‌کات‬ ‫هه‌م���وو دنی���ا وه‌ک ئه‌و بی���ر بکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئه‌بێ نه‌توانێت راکانی خۆی وه‌ک‬ ‫راستی ره‌ها بسه‌پێنێت‪ .‬نه‌توانێت به‌هۆی‬ ‫بونی ئه‌و ده‌زگاو رێکخس���تن‌و کلتورێکی‬ ‫وا به‌هێ���ز که‌ رێگه‌ نه‌دات ویس���تنی له‌م‬ ‫چه‌ش���نه‌ ببێ به‌توانا‪ ،‬ببێ به‌کردارو ببێ‬ ‫به‌واقع‪ .‬ئه‌وه‌ ده‌زگاو کلتورو رێکخس���تنی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و سیاس���یه‌ ک���ه‌ ئه‌وجۆره‌‬ ‫سیس���ته‌مانه‌ دروس���ت ئه‌که‌ن که‌ رێگه‌‬ ‫به‌وه‌ ناده‌ن که‌س���ێک ی���ان گروپێک رای‬ ‫خۆی وه‌ک تاکه‌ رای راس���ت بسه‌پێنێت‌و‬ ‫قه‌ده‌غ���ه‌ی هه‌رچیه‌ک بکات که‌ هاوڕا نیه‌‬ ‫له‌گه‌ڵیداو مامه‌ڵ���ه‌ی هه‌موو رایه‌ک وه‌ک‬ ‫رایه‌ک ئه‌کات له‌پاڵ راکانی تردا که‌ هه‌موو‬ ‫که‌س مافی‌ ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ له‌گه‌ڵی نه‌بێت‌و‬ ‫ره‌خنه‌ی بکات‌و بگ���ره‌ هه‌وڵ بۆ گۆڕینی‬ ‫بدات‪ .‬له‌رژێمه‌ ته‌ندروس���ته‌کاندا هه‌میشه‌‬ ‫راس���تیه‌کان رێژه‌ین‌و کاتین‌و ئه‌بێت ئه‌و‬ ‫ده‌زگایان���ه‌ش هه‌بن که‌ ئ���ه‌م رێژه‌یبون‌و‬ ‫کاتیبونه‌ مسۆگه‌ر ئه‌که‌ن‪ .‬به‌الم ئه‌گه‌رچی‬ ‫رای جی���اوازو چونیه‌ک ئه‌گه‌ری هه‌له‌ یان‬ ‫راس���تبونیان تیا بێت‪ .‬هه‌میشه‌ به‌شێکی‬ ‫گرنگی بونی کۆمه‌ڵگایه‌کی ته‌ندروس���ته‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم که‌ دۆخه‌که‌ سه‌ربکێشێ بۆ به‌های‬ ‫ئه‌خالقی‌و له‌راستی‌و هه‌ڵه‌وه بگوێزینه‌وه‌‬ ‫بۆ چاک���ه‌و خراپه‌‪ ،‬ئه‌وا به‌مانای وش���ه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م قه‌یرانێکی گه‌وره‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫ئه‌خالقیداین‪ .‬له‌راس���تیدا ه���ه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫ره‌نگه‌ یه‌کێک له‌سه‌ره‌کیترین کێشه‌کانی‬ ‫ئه‌و قه‌یرانه‌ سیاس���یه‌ بێت که‌ به‌رده‌وام‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان له‌دۆخ���ی گرژی‌و‬ ‫ته‌نگژه‌و ملمالنێی تون���ددا ئه‌هێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگای ئێمه‌ کۆمه‌ڵگایه‌كی‌ ته‌واو پارچه‌‬ ‫بوه له‌ناو خۆیدا ک���ه‌ ته‌نانه‌ت النیکه‌می‬ ‫رێکه‌وتنی نه‌ له‌س���ه‌ر به‌ها ئه‌خالقیه‌کان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ له‌سه‌ر ئه‌و چوارچێوه‌ سیاسیه‌ی‬ ‫ئه‌بێت له‌ناویدا بژین‌و نه‌ تانه‌نه‌ت له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ش���تانه‌ی ئه‌بێ رێ���زی بگرین‌و ئه‌و‬ ‫ش���تانه‌ی ئه‌بێت له‌بی���ری بکه‌ین‪ .‬یه‌ک‬ ‫سیاس���ه‌تی بیرچون���ه‌وه‌و به‌یادهێن���ه‌وه‌‬ ‫له‌ئ���ارادا نی���ه‌‪ ،‬هه‌م���وو کۆمه‌ڵگایه‌کی‬ ‫ته‌ندروس���ت رێکه‌وتنێک���ی رانه‌گه‌ێنراوی‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی چ���ی له‌بیر بکات‌و چی‬ ‫به‌بیر بهێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬چی فه‌رامۆش بکات‌و‬ ‫چیش به‌رجه‌سته‌‪ .‬به‌اڵم کۆمه‌ڵگای ئێمه‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی هه‌رێمی کوردس���تان ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌مه‌ش نه‌ک هه‌ر رێکه‌وتنی نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو دژایه‌تیه‌کی س���ه‌خت‌و پر له‌گرژی‬ ‫له‌نێوان به‌شه‌کانیدا بۆ هه‌ر یه‌ک له‌م شتانه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئێمه‌ یه‌ک سیاسه‌تمان بۆ بیرکردن‌و‬ ‫له‌بیرکردن نیه‌‪ ،‬بۆ هه‌ڵسانگاندنی ئێستا‌و‬ ‫رابردوو نی���ه‌‪ ،‬بگره‌ ل���ه‌دوای یه‌کگرتنی‬ ‫ئیداره‌ی کوردستانیش���ه‌وه‌ یه‌ک له‌هجه‌ی‬ ‫خوێندن‌و نوسینیشمان نیه‌‪ .‬هه‌ر الیه‌ک‌و‬ ‫الیه‌نگره‌کان���ی‪ ،‬هه‌ر ئ���ه‌وه‌ نیه‌ بۆچونی‬ ‫خۆی���ان به‌راس���ت بزانن (که‌ ش���تێکی‬ ‫ئاساییه‌) به‌لکو بۆچونی خۆیان به‌چاکه‌‌و‬ ‫نه‌یاره‌کانیشیان به‌خراپه‌ مامه‌ڵه‌ ئه‌که‌ن‪.‬‬ ‫له‌نێوان راستی‌و هه‌ڵه‌دا زمانێکی وتوێژو‬ ‫به‌ڵگان���دن‌و دیبه‌یت هه‌یه‌ ک���ه‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ی تیا ئه‌بێت نه‌خش���ه‌ی الیه‌نگرانی‬ ‫بگۆڕێن‌و جێگۆڕک���ی له‌نێوانیاندا بکرێت‪.‬‬ ‫چونکه‌ تا ئه‌و کاته‌ی له‌س���نوری راست‌و‬ ‫هه‌ڵه‌دای���ن‪ ،‬واته‌ ل���ه‌ س���نوری عه‌قڵ‌و‬ ‫لۆژیکداین‪ .‬که‌س���انێک ش���تێک به‌راست‬ ‫ئه‌زان���ن له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و به‌ڵگ���ه‌و‬

‫س���ه‌لماندنه‌یان له‌به‌رده‌ستدایه‌ که‌ به‌ره‌و‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ئه‌یانبات بروا به‌راس���تی ش���تێک‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬هه‌رکاتێکیش به‌لگه‌و س���ه‌لماندنی‬ ‫پێچه‌وان���ه‌ی ئه‌وه‌ی���ان بچێت���ه‌ به‌رده‌م‪،‬‬ ‫ئاماده‌ن وازی لێبێنن‪ .‬بروابون به‌راست‌و‬ ‫هه‌ل���ه‌ی ش���تێک‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی به‌عه‌قڵ‌و‬ ‫لۆژیکه‌وه‌ هه‌یه‌و لێره‌وه‌ هه‌میش���ه‌ قابیلی‬ ‫پیاچونه‌وه‌و چاککردن‌و گۆڕینه‌‪ .‬به‌اڵم که‌‬ ‫پێم���ان نایه‌ ناو دنی���ای چاکه‌و خراپه‌وه‌‬ ‫له‌س���نوری ئه‌خالقداین که‌ په‌یڕه‌وی نه‌ک‬ ‫له‌عه‌قڵ‌و لوژیک‪ ،‬به‌ڵکو له‌نه‌ریت‌و راهاتن‬ ‫ئ���ه‌کات‪ .‬چاکه‌و خراپه‌ س���ه‌ر به‌جیهانی‬ ‫ئه‌خالقن‪ ،‬واته‌ س���ه‌ر به‌و چوارچێوه‌یه‌ن‬ ‫که‌ ه���ه‌ر که‌س بۆ ره‌فت���ارو کرداره‌کانی‬ ‫مرۆڤی دائه‌نێت‌و هه‌ر که‌سیش په‌یڕه‌وی‬ ‫ئه‌و چوارچێوه‌یه‌ ن���ه‌کات‪ ،‬به‌نائه‌خالقی‌و‬ ‫السارو خراپه‌ له‌قه‌له‌م ئه‌درێت‪ .‬له‌مجۆره‌‬ ‫دابه‌شکردندا ئه‌وه‌ نه‌ک وتوێژی عه‌قاڵنی‌و‬ ‫به‌لگاندن‌و لۆژیک‪ ،‬به‌ڵکو راده‌ی لێکچون‌و‬ ‫لێکنه‌چون له‌نمونه‌کانی ره‌فتاره‌وه‌ بڕیار‬ ‫باش���ی‌و خراپی ئه‌دات‪ .‬ل���ه‌م دۆخانه‌دا‬ ‫له‌نێ���وان الیه‌نکان���دا وتوێ���ژو لۆژی���ک‌و‬ ‫به‌ڵگان���دن نیه‌‪ ،‬به‌ڵک���و تۆمه‌تبارکردن‌و‬ ‫قه‌بوڵنه‌کردن‌و س���وربون هه‌ی���ه‌‪ .‬وتوێژ‬ ‫له‌فه‌زایه‌ک���ی وادا ئه‌بێت به‌وتوێژی نێوان‬ ‫نابیس���ته‌کان ک���ه‌ هیچ الی���ه‌ک گوێ بۆ‬ ‫الیه‌نه‌که‌ی دی نه‌ک ناگرێت‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نها‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ له‌گه‌ڵی دائه‌نیشێت تا دواجار‬ ‫ل���ه‌ ره‌فتاره‌کانی په‌ش���یمانی بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌وڵ���دان ب���ۆ په‌ش���یمانکردنه‌وه‌‪ ،‬نه‌ک‬ ‫قه‌ناعه‌ت پێک���ردن بزوێنه‌ری الیه‌نه‌کانی‬ ‫وتوێژه‌‪.‬‬

‫کۆمه‌ڵگای ئێم ‌ه‬ ‫به‌ره‌و ئه‌وه‌ ئه‌روات‬ ‫النیکه‌می په‌یوه‌ندی‌و‬ ‫رێکه‌وتن یان راستر‬ ‫ئه‌گه‌ری رێکه‌وتنی‬ ‫تیا نه‌بێت‌و به‌ره‌و‬ ‫دابه‌شبونێکی‬ ‫ناوه‌کی بڕوات‬ ‫ئه‌مه‌ش دۆخ���ی راس���ته‌قینه‌ی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان‌و په‌یوه‌ندی الیه‌ن‌و به‌ش���ه‌‬ ‫جیاوازه‌کانی کوردس���تانه‌‪ .‬له‌نێوان ئه‌م‬ ‫الیانه‌دا ته‌نها جی���اوازی راوبۆچون نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو دی���دی ئه‌خالقی جیاواز هه‌یه‌ یان‬ ‫راس���تر به‌پێوه‌ری ئه‌خالقی ته‌ماش���ای‬ ‫بۆچونه‌کانی یه‌کت���ر ئه‌که‌ن‪ .‬بێهوده‌ نیه‌‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌و شتانه‌شدا که‌ به‌ڵگه‌نویستن‌و‬ ‫دیارن‪ ،‬الیه‌ن���ه‌کان به‌رێکه‌وت���ن ناگ ‌هن‌و‬ ‫هه‌ریه‌که‌یان سورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی خۆیان‬ ‫به‌باش���ی ئه‌زان���ن‪ .‬ره‌نگ���ه‌ وتوێژه‌کانی‬ ‫په‌رله‌مان له‌س���ه‌ر بودجه‌و وتوێژی نێوان‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزس���ێۆن‌و وتوێژی نێوان‬ ‫الیه‌نگران���ی هه‌ری���ه‌ک له‌مان���ه‌ له‌تۆڕه‌‬ ‫کۆمه‌الیه‌تیه‌کاندا که‌ به‌زمانێکی زۆر زبرو‬ ‫پر رق‌و کینه‌ به‌ڕێوه‌ ئه‌چێت‪ ،‬باش���ترین‬ ‫به‌ڵگه‌ی ئه‌م دۆخه‌ بێت‪ ،‬الیه‌نه‌کان گوێ‬ ‫بۆ به‌ڵگاندنی یه‌ک ناگرن‪ ،‬به‌ڵکو له‌هه‌وڵی‬ ‫په‌شیمانکردنه‌وه‌ی به‌رامبه‌ردان‪.‬‬ ‫هه‌موو ش���ته‌کان ئه‌ڵێن کۆمه‌ڵگای ئێمه‌‬ ‫به‌ره‌و ئه‌وه‌ ئه‌روات النیکه‌می په‌یوه‌ندی‌و‬ ‫رێکه‌وتن یان راس���تر ئه‌گه‌ری رێکه‌وتنی‬ ‫تیا نه‌بێت‌و به‌ره‌و دابه‌ش���بونێکی ناوه‌کی‬ ‫ب���ڕوات‪ ،‬له‌راستیش���دا گه‌ر ئ���ه‌م دۆخه‌‬ ‫ب���ه‌رده‌وام بێ���ت ن���ه‌ک هه‌ر ب���ه‌رده‌وام‬ ‫هه‌رێم له‌لێ���واری گرژی گه‌وره‌و توندوتیژ‬ ‫ئامێز نزی���ک ئه‌کات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو خودی‬ ‫یه‌کپارچه‌یی کۆمه‌ڵگای کوردستان ئه‌خاته‌‬ ‫ژێر پرس���یاره‌وه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌هه‌موو کاتێک‬ ‫زیاتر ئه‌و پرس���یاره‌ ئه‌بێ بێته‌ پێشه‌وه‌‬ ‫که‌ س���ه‌رده‌مێک کۆمۆنیسته‌کانی عێراق‬ ‫له‌کاتێک���ی زوترو به‌نیازی ت���ر هێنایانه‌‬ ‫پێش���ێ‪ :‬به‌راس���ت ئێمه‌ یه‌ک گه‌ل‌و یه‌ک‬ ‫نه‌ته‌وه‌و یه‌ک کۆمه‌ڵگاین؟ یان دابه‌شبوین‬ ‫بۆ چه‌ند پارچه‌یه‌کی داخراو به‌سه‌ر خۆدا‬ ‫ک���ه‌ هیچ ئه‌گه‌رێکی کرانه‌وه‌مان به‌س���ه‌ر‬ ‫پارچه‌کانی تردا نیه‌؟‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫پارچ ‌ه په‌نیرێك‪ ..‬یان هه‌مو دونیا‬ ‫ده‌ینوسێت‬

‫بۆچی وه‌اڵمی نه‌دایه‌وه؟‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان تورکیاو یه‌كێتی ئه‌وروپا‬ ‫دیاره بێگومان ئه‌‌مری���کا حه‌زده‌کات که‬ ‫تورکیا ببێته ئه‌ندام���ی یه‌کێتی ئه‌وروپا‬ ‫له به‌ر کۆمه‌ڵێک ه���ۆکاری جیوپۆله‌تیک‬ ‫که لێره‌دا ب���وار نییه راڤه‌یان بکه‌ین‪ .‬وه‬ ‫ده‌رباره‌ی هه‌ڵویستی ئۆباما به‌رامبه‌ر به‬ ‫دانپیانان به جینۆس���ایدی ئه‌رمه‌نه‌کاندا‬ ‫دیاره بۆ هه‌ردوال ئه‌م کێشه‌یه هه‌ستیاره‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی شایانی باس���ه ئه‌رمه‌نه‌کان پاش‬ ‫ئیسرائیلییه‌کان به‌هێزترین لۆبییان هه‌یه‬ ‫له ئه‌مریکا‪ .‬پاش ئه‌‌م تێرامانه به‌په‌له‌یه‬ ‫ئه‌وه‌م���ان به رون���ی ب���ۆ ده‌رده‌که‌وێت‬ ‫که ئه‌و پرس���یارانه‌ی ک���ه ئۆباما وه‌اڵمی‬ ‫نه‌داوه‌ته‌وه چه‌‌ند خه‌س���ڵه‌تێکیان هه‌یه‪،‬‬ ‫یه‌ك‪ ،‬هه‌س���تیار‪ ،‬دو‪ ،‬ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه‬ ‫ک���ه وه‌اڵم���ی ئه‌‌مریکا به دڵ���ی خه‌ڵکی‬ ‫تورک نه‌بێت‪ .‬له س���ه‌ر ئ���ه‌م بنه‌مایانه‬ ‫ده‌توانین بڵێین ک���ه ئه‌‌مریکاو تورکیا له‬ ‫بواره‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان به‌م پرسیارانه‌وه‬ ‫هاوڕانین‪ ،‬یان به پێچه‌وانه‌ی یه‌که‌وه‌ن‪.‬‬

‫هێمن قه‌ره‌داغی‬

‫له‌یه‌كێ���ك له‌چیرۆكه‌كانی���دا به‌ناوی‬ ‫(په‌ناگه‌‪ -‬المۆی‌) خانم ‌ه چیرۆكنوسی‬ ‫ئه‌ڵمان���ی (ئان���ا س���یغرس) ب���اس‬ ‫له‌خێزانێك���ی فه‌ره‌نس���ی ده‌كات ك��� ‌ه‬ ‫به‌ده‌س���ت داگیركاری���ی نازیزم���ه‌و‌ه‬ ‫بۆ واڵته‌كه‌ی���ان تا ئه‌وپ���ه‌ڕی بێزاری‬ ‫ده‌ناڵێن���ن‪ ،‬چیرۆكه‌ك���ه‌ له‌بارودۆخی‬ ‫جه‌نگ���ی جیهان���ی دوه‌م ده‌دوێ���ت‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ی فه‌ره‌نس���ییه‌كان به‌ده‌س���ت‬ ‫‌وه گیریانخواردبو‪،‬‬ ‫برس���ێتی‌و زه‌لیلییه ‌‌‬ ‫له‌تابوری درێژدا س���ه‌ره‌یان ده‌گرت تا‬ ‫هێلكه‌یه‌كیان ده‌ستبكه‌وێت‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئه‌ڵمانه‌كان به‌ماشێنی گه‌وره‌ خواردنی‬ ‫جۆراوجۆریان ده‌گواسته‌وه‌و قاوه‌خانه‌و‬ ‫ڕیس���تۆرانته‌كانیان داگی���ر ده‌ك���رد‪..‬‬ ‫ئه‌ڵمان���ه‌كان بڕیاری���ان داب���و دونی���ا‬ ‫داگیربك���ه‌ن‪ ،‬جیه���ان كۆنترۆڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌په‌ره‌گرافێك���دا پی���اوی خێزانه‌ك��� ‌ه‬ ‫ده‌بینی���ن كه چۆن سه‌رس���امیی خۆی‬ ‫ب ‌ه گه‌وره‌یی‌و ده‌س���ه‌اڵتی ئه‌ڵمانه‌كان‬ ‫ده‌رده‌بڕێ‪ ،‬چ���ۆن به‌وپه‌ڕی بێهیوایی‌و‬ ‫بێزاریی���ه‌و‌ه له‌ژنه‌كه‌ی ت���وڕ‌ه ده‌بێت‬ ‫ك ‌ه ش���تێك ن���ه‌كات گومان���اوی بێت‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئ���ه‌وان (ئه‌ڵمان���ه‌كان) هه‌مو‬ ‫ش���تێك ده‌زانن‪ ،‬خاوه‌نی ڕێكخس���تن‌و‬ ‫سیسته‌مێكی ئه‌فس���وناوین‪ .‬به‌تایبه‌ت‬ ‫كاتێك خێزانه‌كه‌ی هه‌وڵده‌دات داڵده‌ی‬ ‫منداڵی یه‌كێك له‌نه‌یارانی نازیزم بدات‬ ‫ك ‌ه تازه‌ له‌پاریس ده‌س���تگیریانكردوه‌و‬ ‫ئێس���تا منداڵه‌كه‌ی بێ ج���ێ‌و ڕێیه‌‪..‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی به‌س���ه‌رهاتی ئ���ه‌م منداڵ ‌ه‬ ‫شاده‌ماری چیرۆكه‌كه‌یه‌و ئه‌وه‌ ده‌هێنێت‬ ‫وتارێكی تایبه‌ت له‌باره‌یه‌وه‌‌ بنوسرێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی س���ه‌رنجی منه‌ دو‬ ‫دایلۆگێك���ی كورت‌و الوه‌ك���ی خاوه‌ن‬ ‫ماڵه له‌ناو ئه‌م چیرۆكه‌دا‌‪ ،‬له‌شوێنێكدا‬ ‫پیاوه‌ك ‌ه به‌خێزانه‌كه‌ی ده‌ڵێت (ده‌پرسم‬ ‫كه‌یبێت بۆ دواجار دوای نانخواردنێكی‬ ‫ب���اش پارچ ‌ه په‌نیرێكم وه‌ك كۆتا پارو‬ ‫ب���ۆ بێنن‪ ،‬ته‌نه���ا پارچ���ه‌ په‌نیرێك‪،‬‬ ‫ئه‌و س���ه‌ربازه‌ له‌عنه‌تییان���ه‌ی ئه‌ڵمان‬ ‫به‌ماش���ێنی گ���ه‌وره‌ په‌نی���ر بۆخۆیان‬

‫په‌یامنێری رۆژنام���ه‌ی میللیه‌تی تورکی‬ ‫پینار ئێرس���ۆی له واش���نتۆن له رێگای‬ ‫ئیمه‌یڵه‌وه کۆمه‌ڵێک پرسیاری ئاراسته‌ی‬ ‫س���ه‌رۆکی ئه‌مریکا باراک ئۆباما کردبو‪.‬‬ ‫ژماره‌ی پرس���یاره‌کانی ئێرس���ۆی یانزه‌‬ ‫پرس���یار بو‪ ،‬به‌اڵم ئۆبام���ا ته‌نها حه‌وت‬ ‫پرسیاری وه‌اڵم دابۆوه‪ ،‬چوار پرسیاریان‬ ‫به‌بێ وه‌اڵم مابوه‌وه‪ .‬یه‌كێک له پرسیاره‬ ‫ب���ێ وه‌اڵم���ه‌کان ده‌رب���اره‌ی په‌یوه‌ندی‬ ‫تورکی���او هه‌رێم���ی کوردس���تان ب���و؟‬ ‫وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌ك���ه چیم���ان پێده‌ڵێت؟ چ‬ ‫جۆره وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌كه وه‌اڵم نه‌دانه‌وه؟‬ ‫دی���اره له س���ه‌ره‌تادا ده‌بێ���ت ئاماژه‬ ‫ب���ه‌وه‌ بده‌ین ک���ه ش���ێوازی ئه‌نجامدانی‬ ‫پرسیاره‌کان ئاسانکاری کردوه بۆ ئۆباما‬ ‫که وه‌اڵمنه‌داته‌وه‪ ،‬چونکه وه‌ك ئه‌وه‌نییه‬ ‫له به‌رده‌م میدیای بینراو یان بیس���تراودا‬ ‫بێ���ت‪ .‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی بتوانی���ن هه‌ندێک‬ ‫زانیاریم���ان ده‌س���تبکه‌وێت به‌رامبه‌‌ر به‬ ‫ه���ۆکاری وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌که وه هه‌وڵبده‌ین‬ ‫له رێگای ئه‌مه‌وه وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌مان‬ ‫ده‌ست بکه‌وێت ئایا ئه‌گه‌ر ئۆباما وه‌اڵمی‬ ‫بدایه‌ته‌وه چۆن وه‌اڵمی ده‌دایه‌وه؟ ده‌بێت‬ ‫پشت به کۆمه‌ڵێک داتاو زانیاری ببه‌ستین‬ ‫ده‌رب���ار‌‌ی په‌یوه‌ن���دی نێ���وان تورکیاو‬ ‫ئه‌مری���کا له روانگه‌یه‌ك���ی فراوانه‌وه‪ :‬له‬ ‫روی په‌یوه‌ن���دی تورکی���او ئیس���رائیل‪،‬‬ ‫تورکیاو ئه‌رمه‌ن وه له سه‌روی هه‌مویه‌وه‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌مریکاو خه‌ڵکی تورکیا‪.‬‬ ‫ده‌كرێت دیداری رۆژنامه‌كه به جۆرێک له‬ ‫دیپلۆماس���ی گشتی ناوببریت که جۆرێکه‬ ‫له دیپلۆماس���ی‪ ،‬زیاتر له ئه‌‌مریکا باوه‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ی که ئه‌گه‌‌ر بێت���و خه‌ڵک زانیاری‬ ‫دروستیان ده‌رباره‌ی ئه‌مریکا هه‌بێت ئه‌وا‬ ‫دژایه‌تی ئه‌مریکا ناکه‌ن‪ .‬که‌‌واته به‌م پێیه‬ ‫ئامانجی دیداره‌که ئه‌وه‌یه که وێنایه‌ک الی‬ ‫خه‌ڵكی تورک دروس���ت بکات ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌مریکا ل���ه زاری س���ه‌رۆکه‌وه‪ ،‬چونکه‬ ‫دیداره‌كه ب���ۆ رۆژنامه‌یه‌ك���ی تورکزمان‬ ‫ئه‌نجام���دراوه‪ .‬که‌وات���ه ده‌توانین بڵێین‬ ‫ئه‌و پۆلێنکاره‌ی که کاریگه‌ری هه‌بوه به‬ ‫سه‌ر سروشتی وه‌اڵمه‌کانه‌وه ئه‌و دیده‌بوه‬ ‫ئای���ا ده‌بێ خه‌ڵکی تورک چی بخوێننه‌وه‬ ‫یان زیاتر چی ببیس���تن‪( ،‬چونکه تورک‬ ‫به ده‌گم���ه‌ن ده‌خوێننه‌وه وه میللیه‌ت له‬ ‫رۆژنامه خوێن���راوه‌کان نییه له تورکیا)‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی دیدی ئه‌‌مریکا له زاری سه‌رۆکی‬ ‫ئێس���تا پاش رونکردنه‌وه‌ی پاشخانه‌كه‬ ‫ئه‌‌مری���کاوه‪ ،‬ده‌رب���اره‌ی په‌یوه‌ندیی���ه‬ ‫په‌یوه‌س���تداره‌کان ب���ه واڵته‌که‌یان���ه‌وه‪ .‬ده‌كرێ���ت بێین���ه س���ه‌ر راڤه‌کردن���ی‬ ‫وه‌ك د‌‌ه‌بینین هه‌ر ل���ه روانگه‌ی پۆبلیک وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌ك���ه‌ی ئۆبام���ا ده‌رب���اره‌ی‬ ‫دیپلۆماسییه‌وه دیداره‌كه بو به مانشێتی په‌یوه‌ن���دی هه‌رێ���م‌و تورکی���ا‪ .‬دی���اره‬ ‫جێگر نازم‬ ‫رۆژنامه‌ک���ه وه ل���ه رۆژنامه‌کان���ی تردا ئاش���کرایه که ئه‌مری���کا خوازیاری ئه‌وه‬ ‫راپۆرتی ده‌رباره‌ كرا‪.‬‬ ‫‌نییه که په‌یوه‌ندی نێوان تورکیاو هه‌رێم به‌درێژای���ی‌ مێژو‪ ،‬ئه‌و كه‌س���انه‌ی ك ‌ه‬ ‫کاتێک که خه‌ڵكی تورک وه گه‌‌یاندنی بگاته ئاس���تێک که کاریگه‌ری هه‌بێت له سروش���ت ئه‌ندامێكی‌ لێسه‌ندونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌یام به ئه‌وان ئامانجه‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێت قسه س���ه‌ر سروش���تی حکومه‌تی عێراقی یان به‌پرۆسه‌یه‌كی‌ بێنرخكردندا تێپه‌ڕبون‪،‬‬ ‫له سه‌ر په‌یوه‌ندی نێوان خه‌ڵکی تورکیاو یه‌کپارچه‌یی خاک���ی عیراق‪ .‬هۆکارێک له ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ له‌دژی ئه‌م پرۆس���ه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌‌مریکا بکه‌ین‪ .‬پێویستمان به توێژینه‌وه‌‌و پشت ئه‌مه‌وه‌یه که بۆ خه‌ڵک ئاشکرا نییه ڕاپ���ه‌ڕن‪ ،‬پێویس���تیان به‌هێنان���ه‌دی‬ ‫ی‬ ‫لێکۆڵینه‌‌وه نیی���ه‪ ،‬دژه ئه‌مریکایه‌تی له ئه‌وه‌یه که به پش���ت به‌‌ستن به هه‌ندێک به‌هارێك ده‌بێ ك ‌ه مه‌یدانی ئازادییه‌كه‌ ‌‬ ‫نێو خه‌ڵك���ی تورکدا وه‌ك مانگی چوارده توێژینه‌وه‪ ،‬ڕای باڵو له ناو ئه‌مریکییه‌کاندا به‌پل���ه‌ی یه‌كه‌م ناخی خۆی���ان بێت‪.‬‬ ‫بۆ هه‌موان ئاش���کرایه‪ .‬هۆکاری ئه‌م دژه ئه‌وه‌یه که ش���یعه‌ی عێراق عێراقین نه‌ك له‌پرۆسه‌ی بێنرخكردنی كه‌مئه‌نداماندا‬ ‫ئه‌‌مریکاییه ره‌نگه ب���ه‌الی ئێمه‌وه هێنده س���ه‌ر به ئێران‪ .‬ئه‌م تێگه‌یش���تنه مانای ته‌نه���ا الیه‌نێ���ك ی���ان كایه‌ی���ه‌ك‬ ‫جێ���گای بایه‌خ نه‌بێ���ت به‌تایبه‌ت ئه‌‌وه‌ی ئه‌وه‌یه که عێراق بنه‌م���ای ئه‌وه‌ی هه‌یه به‌ش���دارنین‪ ،‬به‌ڵكو تێكڕای كایه‌كانی‬ ‫ئاش���کرایه که ته‌نها ی���ه‌ك هۆکاری نییه که وه‌ك واڵتێکی س���ه‌ربه‌‌خۆ بمێنێته‌وه زم���ان‪ ،‬فه‌لس���ه‌فه‌‪ ،‬ئاین‪ ،‬ئ���ه‌ده‌ب‌و‬ ‫ی���ان له س���ه‌ر بنه‌م���ای روداوێ���ک یان له ناوچه‌که‌دا‪ ،‬ئه‌گه‌ر فش���اری نه‌خرێته به‌كورتی هه‌رچییه‌ك به‌نوس���ین‌و زمان‬ ‫خراپ تێگه‌یش���تنێک یان وه‌رچه‌‌رخانێک سه‌ر‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌م دیدانه ده‌توانین بڵێین پێمانگه‌یشتوه‌ به‌شدارن تیایدا‪.‬‬ ‫نه‌وه‌س���تاوه‪ .‬ده‌توانین بڵێی���ن که دژه که ئۆباما وه‌اڵمی پرسیاره‌که‌ی تورکیای‬ ‫وه‌ك ده‌گوترێ "هیچ زمانێك بێالیه‌ن‬ ‫ئه‌‌مریکایی دیارده‌یه‌كی ئاڵۆزی فره توێژه‪ .‬نه‌دایه‌وه چونکه وه‌اڵمه‌كه به دڵی خه‌ڵکی نییه‌‪ ،‬ك ‌ه باسی كێش ‌هی‌ كه‌م ئه‌ندامانی‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه گرنگه ئه‌وه‌یه که به تورک‌و تورکی���ا نییه‪ ،‬یان به پێچه‌وانه‌ی پێبكه‌ین"‪.‬‬ ‫رێژه‌یه‌كی زۆر خه‌ڵک دژ به ئه‌مریکان وه خواسته‌کانی حکومه‌تی تورکیایه‪ .‬دیاره‬ ‫لێره‌وه‌ زمان هه‌ڵگ���ری هه‌مو جۆر‌ه‬ ‫کوردستاندا‬ ‫ئه‌مریکا به تاوانبار ده‌زانن له زۆر بواردا تورک له گه‌ڵ س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫‌وتی کوردستان جیاكارییه‌ك ‌ه دژی چینی كه‌مئه‌ندامان‪.‬‬ ‫وه له زۆر روه‌وه به دژه تورکی له قه‌ڵه‌م نییه به‌اڵم ئه‌مرۆ بردنی نه‬ ‫ی ئ���ه‌م ناو‌ه‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی بڕگ���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌‌ده‌ن‪ .‬کاتێک ئه‌مانه‌مان بۆ رون بوه‌وه گرنگتره له مه‌ترسی سه‌ربه‌‌خۆیی به‌تایبه‌ت س���ه‌یر ‌‬ ‫ئه‌وا ده‌توانین چوارچێوه‌یه‌‌‌ک دابرێژین که پارتی دادوگه‌شه‌پێدان بروای وه‌هایه که لێكدراوه‌ بكه‌ن كه‌ له‌زمانی كوردیدا بۆ‬ ‫تیایدا پرس���یاره وه‌اڵمنه‌دراوه‌کان پۆلێن ده‌توانێت کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر بکات‪ .‬ناوهێنانی���ان دانراوه‌‌و هه‌ڵگری جۆرێك‬ ‫لێره‌وه ئه‌‌وه‌ عێ���راق‌و داهاتویه‌تی که به له‌س���وكایه‌تیپێكردنه‌‪ ،‬بڕگه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬ ‫و‌ه‌ك زان���راوه که چوار پرس���یار وه‌اڵم الی ئه‌‌مریکاوه جێ���گای بایه‌خه‪ ،‬ئه‌ویش ناوه‌ك���ه‌ به‌ (كه‌م)ده‌س���ت پێده‌كات‪،‬‬ ‫نه‌دراوه‌ت���ه‌وه‪ :‬پرس���یارێک په‌یوه‌س���ت زیات���ر بونی پێگه‌ی ت���ورک ده‌بێته هۆی كه‌میش له‌كوردیدا بۆ ناته‌واو به‌كاردێت‪.‬‬ ‫ب���ه هه‌ڵوێس���تی ئه‌‌مری���کا به‌رامب���ه‌ر هاندان���ی زیاتری ئێ���ران وه پاڵپیوه‌نان هه‌ڵبه‌ته‌ كه‌مئه‌ندام���ان ته‌نها له‌زمانی‬ ‫فه‌له‌س���تینییه‌کان یان غه‌زه‪ ،‬پرسیارێکی به ش���یعه به‌ره‌و ئێران‪ .‬له‌م هاوکێش���ه كوردی���دا به‌مج���ۆره‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ت���ر ده‌رب���اره‌ی هه‌ڵوێس���تی ئه‌‌مریکا له ئاڵ���ۆزه‌دا ئایا ک���ورد چۆن خواس���ت‌و ناكرێ‪ ،‬به‌ڵكو له‌زمانه‌كانی دیكه‌ش���دا‬ ‫په‌یوه‌ن���دی تورکی���او یه‌كێت���ی ئه‌وروپا به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی ده‌خاته پێش‪ .‬له وایه‌‪ ،‬ب���ۆ نمون���ه‌ له‌ئینگلیزیدا پێیان‬ ‫کاتێ���ک ده‌نگۆی ئه‌وه هه‌ی���ه که تورکیا روی ئابوری‌و ئاسایش���ه‌وه کورد به‌شێک ده‌گوت���رێ (‪ )disable‬ك���ه‌ به‌مانای‬ ‫ده‌یه‌وێت ببێته ئه‌‌ندامی گروپی شانگهای‪ ،‬بێت له عێراقێکی الواز زۆر سودمه‌‌ندتره‌ (بێ توانا)دێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها له‌عه‌ره‌بیدا‬ ‫وه دوا پرس���یار ده‌رب���اره‌ی دانپیانان به بۆی له‌وه‌ی به‌شێک بێت له تورکیایه‌كی پێیان ده‌گوت���رێ (معوق) كه‌ ئه‌ویش‬ ‫جینۆس���ایدی ئه‌‌رمه‌نییه‌کان���دا‪ .‬و‌‌ه‌ک به‌هێز‪ .‬له عێراقدا کورد سودمه‌‌ند ده‌بێت ئاماژه‌یه‌ بۆ مرۆڤی ناته‌واو‪ ،‬ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫ده‌بینی هه‌‌ر سێ پرس���یاره بێوه‌اڵمه‌که‪ ،‬له سامانی سروش���تی زۆری عێراق به‌اڵم ده‌ربڕینان���ه‌ش به‌رامبه‌ری���ان دۆخێكی‬ ‫جگه له پرس���یاری په‌یوه‌ست به هه‌رێمی ب���ه پێچه‌وان���ه‌‌وه ئه‌گه‌ر ک���ورد بکه‌وێته ده‌رونی���ی ناخ���ۆش الی���ان دروس���ت‬ ‫کوردس���تانه‌وه‪ ،‬هاوبه‌ش���ی له نێوانیاندا ژێرده‌‌‌ستی تورکیا ئه‌وا تورک چاوه‌روانن ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می یونان���ی‌‌و ڕۆمانه‌كاندا‬ ‫ئه‌وه‌یه که تورکیاو ئه‌‌مریکا هه‌ڵوێس���تی که س���ودمه‌‌ندبن له س���امانی سروشتی‬ ‫ته‌واو جودایان هه‌یه‪ ،‬بگره هه‌ڵوێس���تی ک���ورد‪ .‬ئایا ئ���ه‌م په‌یوه‌ندییه چۆن دێته مندااڵن���ی كه‌مئه‌ن���دام له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫دژ به یه‌ك به‌رامبه‌ری���ان‪ .‬ئه‌مرۆ تورکیا ئاراوه‪ ،‬هه‌مو له سه‌ر هاوسه‌نگی هێزه‌کان له‌ناوده‌بران‪ ،‬چونك��� ‌ه ئه‌وان پێیانوابو‬ ‫ی‬ ‫خۆی وه‌ها نیش���انئه‌دات ک���ه نزیکه له وه‌ستاوه‪ .‬به‌اڵم خه‌ونی پارتی دیموکرات ك��� ‌ه منداڵ���ی كه‌مئه‌ن���دام‪ ،‬له‌عنه‌ت ‌‬ ‫فه‌له‌س���تینییه‌کانه‌وه وه ره‌خنه‌گ���ره له بااڵد‌ه‌س���تییه له هه‌رێم ئیت���ر باجه‌که‌ی خوداكان���ن‌و ب���ۆ ڕازیكردن���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ئیس���رائیل‪ .‬پرس���یاری په‌یوه‌س���ت به چه‌‌نده وه چییه گرنگ نییه‪.‬‬ ‫خواوه‌ن���د‌ه توڕان��� ‌ه ئ���ه‌و مندااڵنه‌یان‬

‫له‌عێراقدا کورد‬ ‫سودمه‌‌ند ده‌بێت‬ ‫له‌سامانی سروشتی‬ ‫زۆری عێراق به‌اڵم‬ ‫به پێچه‌وانه‌‌وه‬ ‫ئه‌گه‌ر کورد بکه‌وێته‬ ‫ژێرده‌‌‌ستی تورکیا‬ ‫ئه‌وا تورک چاوه‌روانن‬ ‫که سودمه‌‌ندبن‬ ‫له‌سامانی سروشتی‬ ‫کورد‬

‫ده‌گوێزنه‌وه‌‪ ،‬ئێم���ه‌ش ده‌بێت هیچمان‬ ‫ده‌س���تنه‌كه‌وێت‪ ،)..‬له‌دایلۆگی دوه‌مدا‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی كاتژمێرێك به‌بێ‬ ‫جوڵه‌و بێ ورت ‌ه له‌س���ه‌رمێزی به‌تاڵی‬ ‫چێش���تخانه‌ك ‌ه داده‌نیشێ‪ ،‬خێزانه‌كه‌ی‬ ‫لێی ده‌پرسێت بیر له‌چی ده‌كه‌یته‌وه‌؟‬ ‫له‌وه‌اڵمدا ده‌ڵێت (بیر له‌هیچ ش���تێك‬ ‫ناكه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌مان كاتدا بیر له‌هه‌مو‬ ‫شتێكیش ده‌كه‌مه‌وه‌)‪.‬‬ ‫له‌كاتی خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م چیرۆكه‌دا‬ ‫ئ���ه‌م دو په‌ره‌گرافه‌ ب���ۆ من زۆر جێی‬ ‫سه‌رنج بو‪ ،‬له‌وی یه‌كه‌میاند كۆی خه‌ونی‬ ‫ئه‌م پیاوه‌ فه‌ڕه‌نس���یی ‌ه ده‌بێت ‌ه پارچ ‌ه‬ ‫په‌نیرێك‪ ،‬هه‌مو خه‌یااڵت‌و ویسته‌كانی‬ ‫یه‌كس���ان ‌ه به‌یه‌ك پارچه‌ په‌نیر كه‌ الی‬ ‫ئه‌ڵمانه‌كان ده‌ستده‌كه‌وێت‌و الی ئه‌مان‬ ‫قاتییه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا دایلۆگی دوه‌م ڕه‌هه‌ندێكی‬ ‫پڕ ئیشكالی مرۆڤ ده‌رده‌خات به‌وه‌ی‪،‬‬ ‫كائینێكه‌‌ ئه‌وكاته‌ی بیر له‌هیچ ش���تێك‬ ‫ناكات���ه‌وه‌‪ ،‬بی���ر له‌هه‌مو ش���تێكیش‬ ‫ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬لێ���ره‌دا (ئانا س���یغرس)‬ ‫تێكه‌ڵبونێكی ج���وان له‌نێوان خه‌ونی‬ ‫خ���اوه‌ن ماڵ ك���ه‌ بیر له‌هیچ ش���تێك‬ ‫ناكاته‌وه‌و هه‌مو داوایه‌كی بوه‌ به‌پارچ ‌ه‬ ‫په‌نیرێ���ك‪ ،‬له‌گه‌ڵ خه‌ون���ی (هیتله‌ر)‬ ‫ك ‌ه بی���ر له‌هه‌م���و ش���تێك ده‌كاته‌وه‬ ‫ده‌خوڵقێنێ���ت‪ ،‬تێكه‌ڵبون���ی خه‌ونی‬ ‫پیاوێك ك ‌ه ته‌نها پارچ ‌ه په‌نیرێكه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫خه‌ونی دیكتاتۆرێك ك ‌ه كۆنترۆڵكردنی‬ ‫هه‌مو ژیانه‌‪.‬‬ ‫پرسیاری س���ه‌ره‌كی له‌م چیرۆكه‌‌‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئایا مرۆڤ چی له‌دونیا ده‌وێت؟‬ ‫پارچه‌ په‌نیرێك یان هه‌مو دونیا؟ ئایا‬ ‫س���نورێك بۆ ته‌م���اح‌و خه‌ونی مرۆڤ‬ ‫هه‌یه‌؟ ئایا ئه‌وانه‌ی بۆ ساتێك خه‌ونی‬ ‫بچوكی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ح���ه‌زی بچوكیان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌رئه‌وان ‌ه نین كه‌دواتر خه‌ون‬ ‫به‌داگیركردنی دونیاو ڕامكردنی ژیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌بین���ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی مرۆڤ بی���ر له‌هیچ‬ ‫ش���تێك‌و له‌هه‌مو ش���تێكیش بكاته‌و‌ه‬ ‫ڕۆحی كێش���ه‌كه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و فه‌ره‌نسییه‌ی‬

‫هه‌مو ئه‌وانه‌ی‬ ‫ڕۆژێك خه‌ون‬ ‫به‌ئازادییه‌وه‌ ده‌بینن‬ ‫له‌ناو خۆیاندا‬ ‫خه‌ونێكیشیان بۆ‬ ‫كۆنترۆڵكردنی دونیا‬ ‫هه‌ڵگرتوه‌‬ ‫هه‌نوك ‌ه هه‌م���و خه‌ونی بۆت���ه‌ پارچ ‌ه‬ ‫په‌نیرێ���ك‪ ،‬ن���ه‌وه‌ی (ناپلیۆن)ێك ‌ه ك ‌ه‬ ‫خه‌ونی به‌داگیركردن���ی هه‌مو دونیاو‌ه‬ ‫ده‌بینی‪ ،‬به‌بێ تێگه‌یشتن له‌م ڕه‌هه‌ند‌ه‬ ‫ئاڵۆزه‌ی مرۆڤ مه‌حاڵه‌ بتوانین له‌ڕۆحی‬ ‫كۆنترۆڵگ���ه‌رای دیكتاتۆره‌كان بگه‌ین‪،‬‬ ‫له‌خه‌ونی تۆتالیتاریانه‌ی سیاسییه‌كان‬ ‫بگه‌ین‪ ،‬هه‌مو ئه‌وان���ه‌ی ڕۆژێك خه‌ون‬ ‫به‌ئازادیی���ه‌وه‌ ده‌بینن له‌ن���او خۆیاندا‬ ‫خه‌ونێكیش���یان ب���ۆ كۆنترۆڵكردن���ی‬ ‫دونی���ا هه‌ڵگرت���وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك له‌م‬ ‫ڕه‌هه‌ند‌ه ئاڵۆزه‌ی مرۆڤ نه‌گه‌یشتبێت‬ ‫ناتوانێت له‌ناو شۆڕشگێره‌كانی دوێنێدا‬ ‫دیكتات���ۆری خه‌وت���و ببینێ���ت‪ ،‬له‌ناو‬ ‫ئازادیخوازه‌كان���ی دوێنێ���دا ج���ه‌الدی‬ ‫نوس���تو ببینێ���ت‪ .‬له‌ڕاس���تیدا (ئانا‬ ‫س���یغرس) ته‌نها له‌وێدا ناوه‌ستێت ك ‌ه‬ ‫ئه‌م خه‌ون ‌ه خه‌ونێكی سیاس���ییه‌‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫كێش���ه‌ی خه‌ونه‌كان���ی م���رۆڤ ته‌نها‬ ‫له‌كۆنترۆڵكردنێكی سیاسیانه‌ی دونیادا‬ ‫كۆتای���ی نایه‌ت‪ ،‬وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی هیتله‌ر‬ ‫یان مۆس���ۆلۆنی یان ناپلیۆن كردیان‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌م ئیش���كالییه‌ته‌ داده‌به‌زێت ‌ه‬ ‫ناو ڕۆژانه‌ی ژیان‌و پێكهات ‌ه بچوكه‌كانی‬ ‫ناو كۆمه‌ڵگه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌مو كه‌سێك‬

‫بۆی نالوێ���ت ببێت ‌ه دیكتاتۆرێكی وه‌ك‬ ‫هیتله‌ر‪ ،‬دواج���ار هه‌وڵده‌دات له‌و بازن ‌ه‬ ‫بچوكان���ه‌دا كۆنترۆڵ���ی دونی���ا بكات‬ ‫ك ‌ه ده‌س���تی ده‌یگات���ێ‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بینین‬ ‫خ���اوه‌ن م���اڵ ب���ه‌رده‌وام خه‌ریك���ی‬ ‫لێدان‌و بچوككردن���ه‌وه‌و ئازاردانی ئه‌و‬ ‫منداڵه‌ی ‌ه كه‌ ژنه‌كه‌ی به‌نهێنی داڵده‌ی‬ ‫داوه‌و وه‌ك منداڵی ناس���یاوێكیان الی‬ ‫پیاوه‌ك���ه‌ی ناس���اندوێتی‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫ده‌ڵێت خواردن به‌ش���ی خۆمان ناكات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌م منداڵ��� ‌ه ده‌یخوات خۆمان‬ ‫بیخۆین باشتره‌‪ ،‬بچوكترین جوڵه‌ی ئه‌م‬ ‫منداڵه‌ ده‌بێت ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی به‌ر قه‌هری‬ ‫خاوه‌ن م���اڵ بكه‌وێ���ت‪ ...‬ده‌رئه‌نجام‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی م���ن ده‌یبین���م ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫(س���یغرس) پێمانده‌ڵێت مرۆڤ شه‌رت‬ ‫نییه‌ ببێته‌ هیتل���ه‌ری حه‌قیقی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاس���ان ده‌توانێت ببێت���ه‌ هیتله‌رێكی‬ ‫مه‌ج���ازی‌و دونی���ا بچوكه‌ك���ه‌ی خۆی‬ ‫ڕامب���كات‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌و كاته‌ش���دا ك ‌ه‬ ‫خۆی كۆیله‌ی ده‌سه‌اڵتێكی تره‌‪.‬‬ ‫كه‌نعان مه‌كیی��� ‌ه ده‌یوت له‌ناو هه‌مو‬ ‫تاكێكی عێراقیدا س���ه‌دامێك نوستوه‌‪،‬‬ ‫من ده‌ڵێم له‌ناو هه‌م���و مرۆڤێكی ئه‌م‬ ‫س���ه‌رزه‌مینه‌دا فیرعه‌ونێك به‌خه‌به‌ره‌و‬ ‫چاوه‌ڕێی فرس���ه‌تێك ده‌كات تا خۆی‬ ‫نمایش بكات‪ ،‬فرسه‌تێك ئه‌بێت ئه‌وانی تر‬ ‫بۆمان بڕه‌خسێنن‪ ،‬ده‌بێت به‌رامبه‌رێكی‬ ‫ده‌س���ته‌مۆو بێده‌نگ‌و ترسنۆك بۆمان‬ ‫بخوڵقێنێت‪ ،‬فرسه‌تێك ك ‌ه بواری پێدرا‬ ‫ئیدی گێڕانه‌وه‌ی ئه‌س���ته‌مه‌‪ ،‬دیكتاتۆر‬ ‫پێشئه‌وه‌ی دیكتاتۆر بێت‪ ،‬سیاسییه‌ك ‌ه‬ ‫فرس���ه‌تی ئ���ه‌وه‌ی پێ���دراو‌ه ببێت��� ‌ه‬ ‫دیكتاتۆر‪ ،‬دواهه‌مین دیكتاتۆری دونیاو‬ ‫یه‌كه‌مین فیرعه‌ونی دونیا كوڕی هه‌مان‬ ‫فرس���ه‌تن‪ ،‬كوڕی ئ���ه‌و ڕێپێدانه‌ن ك ‌ه‬ ‫ئێمه‌ پێیان ده‌به‌خشین‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫ب���ه‌م ڕه‌هه‌ن���ده‌ی مرۆڤ‌و سیاس���ه‌ت‬ ‫ئاش���نا نه‌بێت‪ ،‬له‌وه‌ نه‌گه‌یشتبێت ك ‌ه‬ ‫مرۆڤ له‌یه‌ك كاتدا بیر له‌هیچ شتێك‌و‬ ‫له‌هه‌مو ش���تێكیش ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وه‬ ‫‌نه‌گه‌یش���تبێت ك ‌ه ئ���ه‌و مرۆڤه‌ی هه‌مو‬ ‫خه‌ون���ی بۆته‌ پارچ���ه‌ په‌نیرێك له‌ناو‬ ‫خۆیدا خه‌ون���ی كۆنترۆڵكردنی دونیای‬ ‫هه‌ڵگرت���وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ه‌ به‌رده‌وام‬ ‫س���كپڕی دیكتاتۆره‌كان���ه‪ ،‬هه‌م���وان‬ ‫له‌پارچه‌ په‌نیرێكه‌و‌ه ده‌س���تپێده‌كه‌ن‌و‬ ‫دواتر هه‌مو دونیایان ده‌وێت‌‪.‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا بمرێت یان ستیڤن هۆكینگ؟ ‬ ‫كردۆته‌ قوربانی‌‪ ،‬فه‌یله‌س���وفه‌كانیش‬ ‫كه‌ به‌پێش���ه‌نگی فیك���ری مرۆڤایه‌تی‬ ‫داده‌نرێ���ن‪ ،‬به‌ده‌رنه‌ب���ون له‌كاریگه‌ری‬ ‫ئه‌م جۆر‌ه تێڕوانین ‌ه خراپانه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ی نۆزده‌ش‬ ‫كه‌مئه‌ندام���ان‪ ،‬تا س���ه‌ده‌ ‌‬ ‫جگ ‌ه له‌كه‌سانێكی وه‌كو (جۆن لۆك)‌و‬ ‫(فرانس���یس بیكۆن) فه‌یله‌سوفه‌كانی‬ ‫ت���ر هه‌موی���ان ب���ه‌و جۆره‌ س���ه‌یری‬ ‫كه‌مئه‌ندامبونی���ان ك���ردوه‌‪ ،‬ك ‌ه ڕێگر‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م كامه‌ران���ی‌و خۆش ژیان‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ ئه‌رس���تۆ‪ ،‬له‌كتێب���ی حه‌وته‌می‬ ‫سیاس���ه‌ته‌كه‌یدا ده‌ڵ���ێ‪" :‬كامه‌رانی‌و‬ ‫ی‬ ‫خۆشگوزه‌رانی كه‌ هه‌مو مرۆڤێك به‌ڕون ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌زی لێیه‌تی‪ ،‬هه‌ن���دێ كه‌س توانا ‌‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و خۆشگوزه‌رانییه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێكیان له‌به‌ر ڕوداوێك‬ ‫ی���ان كه‌موكوڕیی���ه‌ك له‌پێكهات���ه‌ی‬ ‫سروشتییان ئه‌م خۆش���گوزه‌رانییه‌یان‬ ‫لێسه‌ندراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاینه‌كانی���ش بۆچون���ی جیاجیایان‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كه‌مئه‌ندامان هه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بۆچونان���ه‌ش ڕه‌نگدان���ه‌و‌هی‌ ئ���ه‌و‬ ‫قۆناغ ‌ه مێژوییانه‌ن ك��� ‌ه له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫سه‌ریانهه‌ڵداوه‌‪.‬‬ ‫له‌ته‌وراتدا هات���وه‌‪" :‬ئه‌گه‌ر فه‌رمان‌و‬ ‫بڕیاره‌كان���ی خودا ب���ه‌وردی جێبه‌جێ‬ ‫نه‌كه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ هه‌مو ئ���ه‌و له‌عنه‌تان ‌ه‬ ‫ده‌تانگرێته‌وه‌‌و خودا توش���ی ش���ێتی‌و‬ ‫كوێری‌و تێكچونی مێش���كتان ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���تی ڕۆژ وه‌ك كوێ���ر‬ ‫له‌تاریكی���دا ده‌س���وڕێنه‌وه‌"‪( .‬بڕوان ‌ه‬ ‫(‪.))29-28:15،28 Deuteronomy‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌ش���وێنێكی دیك���ه‌دا‪،‬‬ ‫كه‌مئه‌ندام���ان له‌ڕیزی ژنه‌ س���ۆزانی‌و‬ ‫بێنوێ���ژه‌كان دانراون‌و بۆی���ان نه‌بو‌ه‬ ‫قوربانی پێشكه‌شی خودا بكه‌ن‪.‬‬ ‫په‌یمان���ی نوێش‪ ،‬وات���ا (ئینجیل)‪،‬‬ ‫پڕیه‌تی له‌چیرۆكی موعجیزه‌ی مه‌سیح ك ‌ه‬ ‫چۆن نابینا‌و ئیفلیج‌و خودان نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫عه‌قڵییه‌كان���ی چاككردۆته‌وه‌‪( .‬مارك‬ ‫‪‌26-22 ..8‬و مه‌ت���ا ‪ .)13-5 ..8‬بونی‬ ‫ئه‌و كه‌مئه‌ندامانه‌‌و چاكبونه‌وه‌ش���یان‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌ستی مه‌س���یح‪ ،‬به‌نیشانه‌ی‬

‫ده‌س���ه‌اڵتی خوایی دانراو‌ه (یوحه‌نا‪9‬‬ ‫‪ .)3..‬كه‌نیس���ه‌ش له‌س���ه‌ره‌تادا پێی‬ ‫وابوه‌ كه‌ (باوه‌ڕ) ل ‌ه (بیس���تن)ه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫(رۆمانه‌كان ‪ .)17..10‬كه‌وات ‌ه به‌ پێی‬ ‫ئه‌م ده‌قه‌‪ ،‬نابیستان بێباوه‌ڕن‪.‬‬ ‫ئیس�ل�امیش هه‌م به‌شێوه‌ی مه‌جاز‌و‬ ‫ه���ه‌م به‌ڕاس���ته‌وخۆش‪ ،‬كه‌مئه‌ندامی‬ ‫به‌جۆرێك له‌سزا داناوه‌ "وه‌هه‌ر كه‌سێ‬ ‫ڕو وه‌رگێڕێ له‌ڕێباز‌و یادی‌ من‪ ،‬بێگومان‬ ‫ی س���ه‌خت‌و ته‌نگی ده‌بێ‌و‬ ‫گوزه‌رانێك ‌‬ ‫ی حه‌ش���ری‬ ‫ل���ه‌ڕۆژی دواییدا به‌كوێر ‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ .‬ده‌ڵێ ئه‌ی په‌روه‌ردگارم بۆچی‬ ‫به‌كوێری‌ حه‌شرت كردم خۆمن له‌دنیادا‬ ‫س���اغ‌و بینابوم؟ خودا ده‌فه‌رموێ هه‌ر‬ ‫ی ئێمه‌ت بۆ هات‌و‬ ‫به‌وشێو‌هی‌ ئایه‌ته‌كان ‌‬ ‫له‌بیرت ك���رد به‌هه‌مان ش���ێوه‌ش تۆ‬ ‫ئه‌مرۆ له‌بیر ده‌كرێیت" س���وره‌تی‌ (گه‬ ‫ی ‪.)126-124‬‬ ‫ئایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ده‌بی���ش ئه‌گ���ه‌ر خزمه‌تێك��� ‌‬ ‫به‌كه‌مئه‌ندامان كردب���ێ‪ ،‬ئه‌و‌ه بوه‌ ك ‌ه‬ ‫بۆته‌ ئه‌رش���یفێك بۆ ئ���ه‌و وێناكردن ‌ه‬ ‫ی ك��� ‌ه له‌ب���اره‌ی‬ ‫پ���ڕ له‌جیاكاریی���ه‌ ‌‬ ‫كه‌مئه‌ندامان كێش���راوه‌‪ .‬هه‌ندێك له‌م‬ ‫ی ئازاری‬ ‫وێنان��� ‌ه به‌ناوبانگتری���ن وێنه‌ ‌‬ ‫مرۆڤایه‌تی���ن‪ ،‬له‌وان���ه‌ش‪ :‬خواوه‌ن���د‌ه‬ ‫ی گریكه‌كان (ئیفه‌یستۆس)‪،‬‬ ‫ئیفلیجه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی شكسپیر (ڕیچاردی‬ ‫پاشا قه‌مبوره‌كه‌ ‌‬ ‫س���ێهه‌م)‪ ،‬كاپت���ن ئه‌هاب��� ‌ه یه‌كپێی ‌ه‬ ‫ی تر‬ ‫ی میلڤیل‌و كۆمه‌لێك نمونه‌ ‌‬ ‫ڕقنه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌بینرێن‪ .‬وه‌ك ده‌نوسێت‪" :‬به‌اڵم من‬ ‫ك ‌ه جێگه‌ی هه‌مویان لێر‌ه نابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌توانی���ن بڵێی���ن له‌ئه‌ده‌بدا س���ێ ن ‌ه بۆ خۆشه‌ویستیكردن دروستكراوم‪،‬‬ ‫ی كه‌مئه‌ندامانه‌و‌ه ن ‌ه بۆ ئه‌وه‌ش ك ‌ه له‌ئاوێنه‌دا له‌سیمای‬ ‫ی زۆر باو له‌باره‌ ‌‬ ‫وێن ‌ه ‌‬ ‫خۆم بڕوانم‪ ،‬من به‌ناڕێكی خولقێندراوم‌و‬ ‫ده‌بینرێ ئه‌وانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬كه‌مئه‌ندامبون وه‌ك سزایه‌ك ئه‌و جوانییه‌ش���م نیی ‌ه ك��� ‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫كچاندا س���ه‌ما بكه‌م‪ ،‬سروش���ت فێڵی‬ ‫بۆ خراپه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬كه‌مئه‌ندام���ان له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌و لێكردوم له‌به‌خشینی جه‌سته‌‌و سیمای‬ ‫چاره‌نوس���ه‌ی هه‌یان���ه‌‪ ،‬رقیان له‌هه‌مو جوان‌و قه‌باره‌ی ته‌واو‪ ،‬به‌شێوێندراوی‬ ‫دروس���تكراوم‌و پێ���ش واده‌ی خ���ۆم‬ ‫شتێكی‌ جوانه‌‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر كه‌مئه‌ندام���ان له‌ڕه‌حمی دایكم فڕێدراومه‌ت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ی تا ئه‌و ڕاده‌ی ‌ه ناش���رینم ك ‌ه ئه‌و كاته‌ی‬ ‫له‌توانایان���دا بێ���ت‪ ،‬ئ���ازاری زۆر ‌‬ ‫به‌ب���ه‌رده‌م س���ه‌گاندا تێده‌پ���ه‌ڕم پێم‬ ‫(ناكه‌مئه‌ندامان) ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ی ده‌وه‌ڕن‪...،‬‬ ‫ی زۆر به‌ڕون ‌‬ ‫ئ���ه‌و دو وێنه‌یه‌ی‌ دوای ‌‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫له‌(ریچاردی س���ێیه‌م)ی شكس���پیردا‬

‫سیاسییه‌كان‬ ‫كه‌مئه‌ندامان وه‌ك‬ ‫مرۆڤ نابینن‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌كاتی‬ ‫ده‌نگدانیشدا‬ ‫وه‌ك ده‌نگده‌ر‬ ‫حیسابیان بۆ‬ ‫ناكه‌ن‌و به‌پێویستی‬ ‫نازانن روبه‌ڕوی‬ ‫ئه‌وان رێكالم بۆ‬ ‫خۆیان بكه‌ن‌و گوێ‬ ‫له‌كێشه‌كانیان بگرن‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫به‌م شێوه‌ی ‌ه شیر به‌منداڵه‌كه‌ت بده‌‬ ‫ی س���اوا ره‌نگ ‌ه‬ ‫پێدانی‌ ش���یر به‌منداڵ ‌‬ ‫ی بێت‌و هه‌مو كه‌سێك‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫كردارێك ‌‬ ‫بیزانێت‪ ،‬به‌اڵم چه‌ن���د رێگه‌یه‌ك هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ پێویس���ت ‌ه دای���كان ئه‌نجامی‌ بده‌ن‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌و‬ ‫ی سروشت ‌‬ ‫ی ش���یرپێدان ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫رێگایانه‌ش س���ودی‌ دو الیه‌نه‌ی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌م بۆ كۆرپه‌له‌و هه‌م بۆ دایكه‌كه‌ش‪،‬‬ ‫رێگاكانیش بریتین له‌‪-:‬‬

‫ی غازات له‌س���كیدا نه‌مێنێت‌و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫قرقێن ‌ه لێبدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر منداڵه‌كه‌ش���ت‬ ‫ی خوارد له‌سه‌ره‌تادا‬ ‫ته‌نها یه‌ك مه‌مكت ‌‬ ‫چونك��� ‌ه حاڵه‌تی‌ وا هه‌ی ‌ه ك ‌ه منداڵه‌ك ‌ه‬ ‫ته‌نها یه‌ك مه‌مكی‌ دایكی‌ ده‌مژێ‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫به‌مه‌مكه‌مژه‌ شیری‌ مه‌مكه‌كه‌ی‌ دیكه‌ت‬ ‫ێ یان‬ ‫ده‌ربك���ه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ نه‌بێت��� ‌ه گر ‌‬ ‫كێشه‌یه‌ك له‌دواڕۆژدا بۆ دایكه‌كه‌‪.‬‬

‫• زۆر ش���یر به‌كۆرپه‌ك���ه‌ت ب���ده‌‪،‬‬ ‫ی له‌دایكبوندا‌و‬ ‫له‌هه‌فته‌كانی‌ س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی س���اوایان ‪ 3 -2‬كاتژمێرێك‬ ‫زۆرب��� ‌ه ‌‬ ‫شیری‌ دایكیان وه‌رده‌گرن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ��� ‌ه ئه‌و ماوه‌ی ‌ه زۆر بێت بۆ پێدان ‌‬ ‫شیر‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ سود به‌خشه‌ چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی زیادبون ‌‬ ‫زو ش���یردان ده‌بێت ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫شیره‌كه‌‪.‬‬

‫ی مژین���ی‌ بك���ه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫• پێوان���ه‌ ‌‬ ‫س���اواكه‌ت مه‌مك���ت ده‌مژێ���ت‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌وتویی‌ تۆ هه‌س���ت به‌هێمن ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪ .‬هه‌ست ده‌كه‌یت مه‌مكت پێش‬ ‫ی شیردان‬ ‫ش���یردان قورس‌و پڕه‌‌و دوا ‌‬ ‫به‌تاڵه‌‪ ،‬هه‌س���ت ده‌كه‌یت منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی زیاد ده‌كات‌و میزو پیسای ‌‬ ‫ی پێ ‌‬ ‫كێش ‌‬ ‫ی باش ده‌كات‪ ،‬له‌م كاته‌شدا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫شیردانه‌كه‌ت سه‌ركه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رابگره‌ دوا ‌‬ ‫• مه‌مكه‌كان���ت به‌پاك ‌‬ ‫ی مه‌مكه‌كانت‬ ‫هه‌مو ش���یردانێك‌و پێش ‌‬ ‫پاك بش���ۆ‌و وش���كی‌ بكه‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ابون ی���ان ه���ه‌ر پاككه‌ره‌وه‌یه‌كت‬ ‫به‌كارهێن���ا هه‌وڵبد‌ه ئ���اوی‌ زۆر پێدا‬ ‫ی‬ ‫ی هی���چ مادده‌یه‌ك ‌‬ ‫بكه‌یت بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پێوه‌ نه‌بێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ر‬ ‫كیمیای ‌‬ ‫ی مه‌مكه‌كانت قڵیشان‬ ‫كاتێك سه‌ر گۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫یان درزیان برد به‌زوترین كات سه‌ردان ‌‬ ‫پزیشك بكه‌‪.‬‬

‫• به‌ئیسراحه‌ت دانیشه‌‌و خۆت به‌ره‌و‬ ‫پێش بچه‌مێنه‌و‌ه بۆ س���ه‌ر منداڵه‌كه‌ت‬ ‫ی���ان منداڵه‌ك���ه‌ت له‌س���نگت نزی���ك‬ ‫بكه‌ره‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ك گۆی‌ مه‌مكه‌كانت‬ ‫به‌ئیس���راحه‌ت بگاته‌ ده‌می‌ منداڵه‌كه‌‪،‬‬ ‫ی خۆت جێگیركرد له‌شێوه‌ی‬ ‫پاش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی منداڵه‌كه‌ بخه‌ر‌ه‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌‪ ،‬زمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌باش��� ‌‬ ‫ژێر گۆی‌ مه‌مكت بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ش���یره‌كه‌ی‌ بۆ بڕوات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ویس���تت‬ ‫مه‌مكه‌ك ‌ه له‌ده‌می‌ ده‌ربهێنیت پێویست ‌ه‬ ‫یه‌كه‌م شت هێزی‌ مژینه‌كه‌ له‌سه‌ر خۆت‬ ‫كه‌مبكه‌یته‌وه‌‌و ئه‌ویش به‌وه‌ی‌ په‌نجه‌ت‬ ‫ی‬ ‫بخه‌یت ‌ه س���ه‌ر یه‌كێك له‌س���وچه‌كان ‌‬ ‫ده‌می‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئازارت پێنه‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫مه‌مكه‌كه‌ ده‌ربهێنیت‪.‬‬ ‫• وا له‌منداڵه‌كه‌ت بكه‌ ك ‌ه یه‌كه‌مجار‬ ‫ێ واتا باجارێك‬ ‫ته‌نها مه‌مكێكت بم���ژ ‌‬ ‫له‌مه‌مكێكت خۆی‌ تێر بكات هه‌تا به‌تاڵ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تێریش نه‌بو به‌و مه‌مكه‌ت‬ ‫دوات���ر ئه‌وه‌ی‌ دیكه‌یان���ی‌ بده‌رێ‌‪ ،‬خۆ‬ ‫ی یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫ی خوارد به‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر تێر ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی تر دابن ‌‬ ‫مه‌مكه‌ك���ه‌ی ترت بۆ جارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ جارێك ‌‬ ‫كه‌ داده‌نیشی‌ شیری‌ ده‌ده‌یت ‌‬ ‫ی ش���یر خواردنه‌كه‌ش‬ ‫تر‪ ،‬هه‌روه‌ها دوا ‌‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه له‌س���ه‌ر ده‌م بده‌ به‌شانتدا‌و‬ ‫چه‌ند جارێك ده‌س���ت به‌شانیدا بهێن ‌ه‬

‫ی ته‌ندروست هه‌ڵبژێر‌ه‬ ‫ ش���ێو‌ه ژیان ‌‬‫ئه‌ویش به‌م رێگایانه‌‪-:‬‬ ‫ی‬ ‫• شیردان به‌ڕێژه‌ی‌ ماوه‌ی دوگیان ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ بۆ س���اواكه‌ بۆیه‌ باش���تر‬ ‫رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫وای ‌ه زیاتر بایه‌خی‌ پێبده‌ین‌و ئاگادار ‌‬ ‫ی ژیانمان بین‪.‬‬ ‫بارودۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫• میوه‌و سه‌وزه‌و گه‌نم‌و به‌روبومه‌كان ‌‬ ‫بخۆ‪.‬‬ ‫ی فرێش زۆر‬ ‫• ئاو‪ ،‬ماستاو‪ ،‬شه‌ربه‌ت ‌‬ ‫بخۆره‌وه‌‪.‬‬ ‫• پشو باش وه‌ربگره‌‪.‬‬ ‫• ته‌نها ئه‌و كاتان ‌ه ده‌رمان به‌كاربهێن ‌ه‬ ‫كه‌ له‌ژێر رێنمایی‌ پزیشكدایه‌‪.‬‬ ‫• جگ���ه‌ره‌ كێش���ان‌و خواردن���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كحولیی���ه‌كان به‌كارمه‌هێن��� ‌ه له‌كات��� ‌‬ ‫ی سروشتی‌‪.‬‬ ‫شیردان ‌‬

‫پرته‌قاڵ بۆ پێست‌و‬ ‫ئۆفۆگادو بۆ جومگه‌كان‌و‬ ‫زه‌نجه‌فیل بۆ ئه‌نفلۆنزا‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگ ‌ه زۆرێك له‌ئێم ‌ه سودی‌ ئه‌و میوانه‌ نه‌زانین كه‌ ده‌یخۆین‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆراك ئه‌م سێ‌ میوه‌یه‌ به‌سوده‌‌و ده‌توانرێت رۆژانه‌ بخورێن‌و سود ‌‬ ‫پسپۆران ‌‬ ‫ته‌واویان لێوه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫پرته‌قاڵ‬ ‫ی‬ ‫ی پزیش���ك ‌‬ ‫به‌گوێ���ره‌ توێژینه‌وه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی ی���ه‌ك په‌رداخ‬ ‫ده‌ركه‌وت���وه‌ خواردن��� ‌‬ ‫ی جوانكردن‌و‬ ‫ئاوی‌ پرته‌قاڵ ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ی خانم���ان‪.‬‬ ‫ی پێس���ت ‌‬ ‫سه‌رنجڕاكێش���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها پرته‌قاڵ یه‌كێكه‌ له‌و میوانه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه هێوركه‌ره‌وه‌ی ‌ه بۆ مێشك‪ ،‬بۆیه‌ مرۆڤ‬ ‫ی‬ ‫له‌كاتی‌ توڕه‌بوندا په‌نا بۆ خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ش���ه‌ربه‌تی‌ پرته‌ق���اڵ به‌رێت باش���ه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خاوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫جگ ‌ه له‌مان���ه‌ش یارمه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ماسولكه‌كان ده‌دات‌و له‌گرژبون رزگار ‌‬ ‫ده‌كات‌و ده‌وڵه‌مه‌ندیش ‌ه به‌ڤیتامین سی‌‌و‬ ‫پۆتاسیۆم‪.‬‬ ‫ئۆفۆگادو‬ ‫ی پاراس���تنی‌ جومگ���وگان‬ ‫یارمه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌دات له‌هه‌وك���ردن‌و ده‌وڵه‌مه‌ن���د‌ه‬ ‫ی (ئ ‌هی‌‪ ،‬س���ی‌‪ ،‬بی‌‪)12‬‬ ‫به‌ڤیتامینه‌كان ‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ به‌ریش���اڵ‌و‬ ‫ی‬ ‫پۆتاس���یۆم‌و فۆلیك ئه‌س���ید‪ ،‬چه‌ور ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروس���ت له‌خۆده‌گرێ���ت‌و یارمه‌ت ‌‬ ‫ی چه‌ورییه‌ زیانبه‌خش���ه‌كان‬ ‫تواندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌دات‪.‬‬ ‫زه‌نجه‌فیل‬ ‫زۆر به‌س���ود‌ه ب���ۆ زو چاكبون���ه‌و‌ه‬ ‫له‌نه‌خۆش���ی‌ ئه‌نفلۆنزاو یارمه‌تی‌ له‌ش‬ ‫ده‌دات له‌رزگارب���ون له‌ژه‌هراویب���ون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ به‌م���اده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫مه‌گنسیۆم كه‌ یارمه‌ت ‌‬ ‫ی ماس���ولكه‌كان ده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئازار ‌‬ ‫ی س���ه‌رو‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫ی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫یارمه‌ت ‌‬ ‫شه‌قیقه‌ ده‌دات‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫ی‬ ‫یه‌ك له‌سه‌ر سێی‌ هه‌رزه‌كاران توش ‌‬ ‫ی دیاریكراو‬ ‫تێكچونی‌ خه‌و ده‌بن له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش���ه‌ی‌ خه‌و یه‌كێكه‌ له‌كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ب���واری ته‌ندروس���تی‌‌و زۆر ب�ڵ�اوه‌و‬ ‫ی زۆر به‌ده‌س���تییه‌و‌ه‬ ‫خه‌ڵكانێك��� ‌‬ ‫ی كه‌ رۆژ‬ ‫ده‌ناڵێنن‪ .‬زۆرن ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ن كه‌ به‌باش��� ‌‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه گله‌ی ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‌و‬ ‫نه‌خه‌وتون‌و هه‌ست به‌هیالك ‌‬ ‫ی رۆژانه‌ی���ان‬ ‫ناتوان���ن ئیش���وكاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌باشی‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه كاته‌كان ‌‬ ‫ی تر‬ ‫خه‌و له‌ته‌مه‌نێكه‌وه‌ ب���ۆ ته‌مه‌نێك ‌‬ ‫ده‌گۆڕێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێویست ‌‬ ‫ی ئاس���ای ‌‬ ‫رۆژانه‌ كه‌سێك ‌‬ ‫به‌نزیكه‌ی‌ هه‌شت كاتژمێر خه‌و هه‌یه‌‌و‬ ‫به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌كانیش یه‌ك له‌س���ه‌ر‬ ‫ی خه‌ویان‬ ‫ی هه‌رزه‌كاران كێش���ه‌ ‌‬ ‫س���ێ ‌‬ ‫ی دیاریكراودا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌بن‬ ‫‪ %10‬بۆ‪ %15‬یان توشی‌ كه‌مخه‌و ‌‬ ‫ی زۆر درێژ‪.‬‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ن���د ئامۆژگاریی���ه‌ك ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫ی خه‌وێكی‌ خۆش���مان‬ ‫خواردن بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫پێببه‌خشێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• پێویس���ت ‌ه م���روڤ كاتێك هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫دابه‌زینی‌ كێش���ی‌ ده‌دات به‌رنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروس���ت هه‌ڵبژێرێ���ت ب���ۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی خه‌وه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫كارنه‌كاته‌ س���ه‌ر سیستم ‌‬ ‫ی كار ده‌كات ‌ه س���ه‌ر‬ ‫چونك��� ‌ه برس���ێت ‌‬ ‫كه‌مخه‌وی‌‪.‬‬ ‫• ق���او‌ه ی���ان چ���ا تاڕاده‌ی���ه‌ك‬ ‫ی‬ ‫كاریگه‌ریی���ان هه‌ی��� ‌ه له‌س���ه‌ر وریای ‌‬ ‫ی‬ ‫م���رۆڤ‌و وا باش���تر‌ه ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ‌‬ ‫خه‌ویان كه‌مه‌ له‌ئێواره‌یه‌كی‌ دره‌نگه‌و‌ه‬ ‫چاو قاوه‌ نه‌خۆنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی م���ادد‌ه ‌‬ ‫• ئ���ه‌و خۆراكان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌وێك ‌‬ ‫كالس���یۆمیان تێدایه‌ یارمه‌ت ‌‬ ‫باش���ت پێ���ده‌دات‪ ،‬بۆی ‌ه گ���ه‌ر بكرێت‬ ‫ی ئێ���واران ئه‌و‬ ‫له‌ژه‌م��� ‌ه خواردنه‌كان��� ‌‬ ‫خۆراكان ‌ه بێت كه‌ كالس���یۆمیان تێدای ‌ه‬ ‫وه‌ك ش���یرو په‌نیرو ماس���ت‌و هێلكه‌و‬ ‫ماسی‌‌و سه‌وزه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• ڤیتامی���ن (‪ )B6 ،B3‬رۆڵێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگی���ان هه‌ی���ه‌ له‌دروس���تكردن ‌‬ ‫هۆرمۆن���ی‌ خ���ه‌و (س���یرۆتۆنین) ئه‌و‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫ێ خۆراك ‌‬ ‫ڤیتامینان��� ‌ه له‌هه‌ن���د ‌‬

‫ی جۆ‬ ‫مۆز‪ ،‬گه‌نمه‌ش���امی‌‪ ،‬پاقل���ه‌‪ ،‬ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ن‌و گرنگن بۆ ده‌ستكه‌وتنی‌ خه‌وێك ‌‬ ‫خۆش‪.‬‬ ‫• له‌خواردنه‌وه‌ی‌ م���اده‌ گازییه‌كان‬ ‫خۆت به‌دور بگره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫• زۆر خۆری���ی‌ ی���ان كه‌مخۆری��� ‌‬ ‫هه‌ردوكیان كاریگه‌رییان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫سیس���ته‌می‌ خه‌و‪ ،‬چونكه‌ گه‌ر مرۆڤ‬ ‫ی لێناكه‌وێت‬ ‫ی خه‌و ‌‬ ‫برسی‌ بێت به‌ئاسان ‌‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ گ���ه‌ر زۆری‌ خواردبێت‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وا هه‌رسكردنی‌ تێكده‌چێت‌و خه‌وێك ‌‬ ‫ناخۆش به‌كه‌سه‌كه‌ ده‌به‌خشێت‪.‬‬ ‫ی پونگ ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌نگوین‌و‬ ‫• خواردن ‌‬ ‫ی‬ ‫لیمۆ هێوركه‌ره‌وه‌یه‌كی‌ باشه‌و خه‌وێك ‌‬ ‫ئارامت پێده‌به‌خشێت‪.‬‬

‫• له‌ش���ه‌واندا س���یر مه‌خۆ‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی زۆری‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر خه‌و‪.‬‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫• ره‌نگه‌ شیر باشترین خواردنه‌وه‌ بێت‬ ‫ی (تربتوفانی‌)‬ ‫بۆ خه‌و‪ ،‬چونك���ه‌ ماد‌ه ‌‬ ‫تێدایه‌ ك ‌ه زۆر باشه‌ بۆ كه‌مخه‌وی‌‪.‬‬ ‫• ش���ۆربا یان ئاوی‌ جۆ به‌سوده‌ بۆ‬ ‫خه‌و‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ێ ئامۆژگاریی‌ كرداری ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫خه‌و‪.‬‬ ‫ پێش نوس���تن له‌س���ه‌ر جێگاكه‌ت‬‫كتێبێك یان گۆڤارێك بخوێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫زۆر به‌كه‌ڵكه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ به‌ده‌ست‬ ‫كه‌مخه‌وییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫ گ���ه‌ر پێ���ش چون ‌ه س���ه‌ر جێگه‌‪،‬‬‫ی گه‌رم بكه‌یت باش‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫حه‌مامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر به‌س���وده‌و یارمه‌تی‌ خاوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ماسولكه‌كان ده‌دات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ ه���ه‌وای‌ پاك‌و خاوێ���ن ده‌رمانێك ‌‬‫باشه‌ بۆ بێخه‌وی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه هه‌وڵبد‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ژوره‌كه‌ت كراو‌ه بێت له‌كات ‌‬ ‫په‌نجه‌ر‌ه ‌‬ ‫ی هه‌وایه‌كی‌ پاك‬ ‫نوس���تن ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵمژی‌ له‌كاتی‌ نوستن‪.‬‬ ‫ بیركرن���ه‌وه‌و داڵخه‌لێ���دان ده‌بێت ‌ه‬‫هۆی‌ كه‌مخه‌وی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ هه‌وڵبد‌ه له‌كاتی‌ نوس���تن ژورێك ‌‬‫ئ���ارام‌و بێده‌نگ‌و تاری���ك هه‌ڵبژێره‌ بۆ‬ ‫ی خه‌وت نه‌زڕێ‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژوره‌ك���ه‌ت‌و پێخه‌ف ‌‬ ‫ ب���ا ره‌نگ��� ‌‬‫ی‬ ‫نوس���تن‌و كه‌لوپه‌ل���ه‌كان ره‌نگێك��� ‌‬ ‫ئارامیان هه‌بێت وه‌ك ره‌نگی‌ س���ه‌وز‌و‬ ‫ی كاڵی‌ تر‬ ‫ی كاڵ‌و چه‌ند ره‌نگێك ‌‬ ‫ش���ین ‌‬ ‫ی ئارامت هه‌بێت‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌و‌هی‌ كه‌شێك ‌‬ ‫ ئه‌گه‌ر كه‌س���ێكی‌ جگه‌ره‌كێش���یت‬‫ئه‌وا هه‌وڵبد‌ه دو كاتژمێر پێش نوستن‬ ‫جگه‌ره‌ نه‌كێشیت‪.‬‬ ‫ پێش نوستن هیچ جۆر‌ه وه‌رزشێك‬‫ی قورس مه‌ك ‌ه ك ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫یان راهێنانێك ‌‬ ‫هۆی‌ ماندوێتیت‪.‬‬ ‫ هه‌وڵبد‌ه پێخه‌فێكی‌ نه‌رم‌و خۆش بۆ‬‫ی یارمه‌تیت‬ ‫خ���ۆت هه‌ڵبژێریت بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی خۆش‪.‬‬ ‫بدات بۆ خه‌وێك ‌‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫مه‌رگ ‌ی چاودێری ‌ی‬ ‫ته‌ندروست ‌ی هه‌رێم‬

‫به‌وته‌یه‌كی‌ پۆل بریمه‌ر ده‌ست پێده‌كه‌م كه‌‬ ‫له‌یاداش���ته‌كانی‌ له‌عێراقدا ئاماژه‌ به‌ئاست ‌ی‬ ‫دواكه‌تویی‌ چاودێریی‌ ته‌ندروستی‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێت" له‌س���ه‌ردانێكمدا بۆ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫مندااڵن���ی‌ به‌غدا‪ ،‬هه‌مان ئه‌و بۆنه‌ به‌لوتمدا‬ ‫ه���ات كه‌ س���ی‌‌و پێن���ج س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫له‌ئه‌فریقاو ئه‌فغانستان كردبوم!"‬ ‫بون���ی‌ چاودێری���ی‌ ته‌ندروس���تی‌ له‌هه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ك���دا نیش���انه‌ی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاو ئاس���تی‌ به‌ره‌وپێش���چونیه‌تی‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ دروس���ته‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان ئه‌گ���ه‌ر له‌روی‌ ژم���اره‌و داتا‬ ‫ته‌ماشایه‌كی‌ توانا لۆجستیه‌كانی‌ چاودێری‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ بك���ه‌ن ئه‌وا ج���اڕی‌ مه‌رگی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ خۆی‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫بونی‌ كه‌ره‌سته‌و ئامێرو شوێن‌و كه‌لوپ ‌هل‌و‬ ‫بواری‌ ته‌كنۆلۆژی‌‌و م���ادی‌ بۆ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاری‌ ته‌ندروستی‌ مه‌رجی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنی‌ پرۆژه‌ خزمه‌تگوزارییه‌كان‌و‬ ‫چاودێریی‌ ته‌ندروس���تییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌راوردی‌‬ ‫ژم���اره‌ی‌ دانیش���توانی‌ هه‌رێ���م‌و توان���ا‬ ‫لۆجس���تییه‌كانی‌ چاودێریی‌ ته‌ندروس���تی‌‬ ‫بكه‌ین كه‌ له‌چ ئاستێكی‌ خراپدایه‌‪ ،‬ئه‌وا هه‌ق‬ ‫وایه‌ هه‌رێم ناوبنێین "پیاوه‌ نه‌خۆشه‌كه‌"‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان ‪ 59‬نه‌خۆشخانه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌ولێر ‪ 22‬نه‌خۆشخانه‌‪ ،‬له‌سلێمانی‌‬ ‫‪ 28‬نه‌خۆش���خانه‌ له‌دهۆك ‪ 9‬نه‌خۆشخانه‌‪،‬‬ ‫ژم���اره‌ی‌ دانیش���توانی‌ هه‌رێ���م (به‌پێ���ی‌‬ ‫ئاماری‌ س���اڵی‌ ‪)5351276( )2011‬كه‌سه‌‪،‬‬ ‫واته‌ بۆ هه‌ر(‪ )90700‬یه‌ك نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ب���ه‌راوردی‌ ژماره‌ی‌ دانش���توان‬ ‫بۆ ه���ه‌ر نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك بكه‌ی���ن ئه‌وا‬ ‫له‌هه‌ولێر(‪ )87705‬كه‌س یه‌ك نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌س���لێمانی‌(‪ )80106‬كه‌س‬ ‫یه‌ك نه‌خۆش���خانه‌و له‌ده���ۆك(‪)130978‬‬ ‫كه‌س یه‌ك نه‌خۆشخانه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫س���ه‌رجه‌م قه‌ره‌وێل���ه‌كان ك���ه‌‬ ‫له‌نه‌خۆش���خانه‌كاندا هه‌ی���ه‌ ب���ۆ هه‌م���و‬ ‫نه‌خۆشییه‌كان(‪ )6841‬قه‌ره‌وێڵه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌راوردی‌ بكه‌ن به‌ژماره‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌كان‬ ‫ئ���ه‌وا ه���ه‌ر نه‌خۆش���خانه‌یه‌ك (‪)115‬‬ ‫قه‌ره‌وێڵ���ه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌مه‌ش توانای‌‬ ‫هێش���تنه‌وه‌ی‌ ئه‌و ژماره‌ نه‌خۆشه‌یان هه‌یه‌‬ ‫له‌ژێر چاودێریی‌ پزیشكدا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتو به‌راوردی‌ ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫هه‌رێ���م بك���ه‌ن به‌قه‌ره‌وێڵ���ه‌كان ئه‌وا هه‌ر‬ ‫(‪ )782‬كه‌س له‌هه‌رێمدا یه‌ك قه‌ره‌وێڵه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫چاودێری‌ ته‌ندروستی‌ نه‌خۆشه‌كان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ كه‌م���ی‌ بنكه‌كان���ی‌‬ ‫ته‌ندروس���تی‌‪ ،‬ژماره‌ی‌ بنكه‌ ته‌ندروستییه‌‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌و الوه‌كییه‌كان���ی‌ هه‌رێم (‪)930‬‬ ‫بنكه‌ی���ه‌‪ )258( ،‬له‌هه‌ولێ���ر‪)542( ،‬‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ )133(،‬له‌دهۆك‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌راورد بكرێن به‌ژماره‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫شاره‌كان‪ ،‬ئه‌وا له‌هه‌ولێر (‪ )7479‬كه‌س یه‌ك‬ ‫بنكه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌سلێمانیش(‪)4138‬‬ ‫كه‌س‌و له‌دهۆكی���ش(‪ )9068‬یه‌ك بنكه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتو نه‌خۆشخانه‌كانیش كه‌ره‌سته‌و‬ ‫كه‌لوپه‌لیان كرابێت ناتوانن خزمه‌تگوزاری‌‬ ‫ته‌واو پێشكه‌ش بكه‌ن له‌به‌ر زۆری‌ ژماره‌ی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ سه‌ردانی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬رۆژانه‌ش‬ ‫چه‌ندین كه‌س به‌هۆی‌ كه‌مته‌رخه‌می‌ ستافی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كان‌و پێرانه‌گه‌یشتنیان ده‌مرن‪،‬‬ ‫بۆ نمون���ه‌ له‌ماوه‌ی‌ مانگێك���دا ‪ 17‬كه‌س‬ ‫به‌هۆی‌ ده‌رزییه‌وه‌ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ زۆرێك له‌نه‌خۆش���ه‌كان روده‌كه‌نه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردن‪ ،‬یان‬ ‫الن���ی‌ ك���ه‌م له‌نه‌خۆش���خانه‌ ئه‌هلییه‌كان‬ ‫چاره‌س���ه‌ر وه‌رده‌گ���رن‪ ،‬ك���ه‌ ژماره‌ی���ان‬ ‫(‪ )39‬نه‌خۆش���خانه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌ولێ���ر(‪‌)23‬و‬ ‫له‌س���لێمانی‌(‪‌)12‬و له‌ده���ۆك (‪)4‬‬ ‫نه‌خۆشخانه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌و نه‌خۆش���خانانه‌ له‌توانای‌‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ خه‌ڵكی‌ كوردستاندا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت چینی‌ خواره‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رپرسه‌ س���یاییه‌كانیش بۆ دانئێشه‌یه‌ك‬ ‫روده‌كه‌نه‌ واڵتی‌ ئوردن!‬ ‫له‌س���اڵێكدا (‪ )9686657‬س���ه‌ردانی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌كانیان ك���ردوه‌‪ ،‬واته‌ به‌تێكڕا‬ ‫رۆژانه‌(‪ )30947‬سه‌ردانی‌ نه‌خۆشخانه‌و بنكه‌‬ ‫ته‌ندروستییه‌كانیان كردوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌رۆژانی‌‬ ‫هه‌ینی‌‪ ،‬تێكڕا پزیشكه‌ پسپۆڕه‌كان به‌پیێ‌‬ ‫ئاماری‌ س���اڵی‌ ‪ )1262( 2011‬پزیش���كی‌‬ ‫پسپۆڕ بوه‌‪ ،‬گریمان نیوه‌ی‌ ئه‌و پزیشكانه‌‬ ‫له‌ده‌وامی‌ ره‌سمیدا بن‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر پزیشكێك‬ ‫رۆژانه‌(‪ )50‬نه‌خۆشی‌ به‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ بودجه‌ی‌ گش���تی‌‬ ‫عێ���راق بۆ س���اڵی‌ ‪ 2013‬بڕه‌ك���ه‌ی‌ ‪138‬‬ ‫ترلی���ۆن‌و ‪ 824‬ملیارو ‪ 608‬ملیۆن دیناره‌‪،‬‬ ‫پشكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان له‌م بودجه‌یه‌دا‬ ‫پ���اش ده‌رهێنان���ی‌ خه‌رجییه‌ س���یادی‌‌و‬ ‫حاكیم���ه‌كان ‪ 14‬ترلیۆن‌و ‪ 406‬ملیار‌و ‪735‬‬ ‫ملیۆن دیناره‌ ك���ه‌ ‪ %10.4‬كۆی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫گشتی‌ عێراق ده‌كات‌‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwenden.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه دوا ‌ی پێنج‬ ‫مانگ كتێب‌و مامۆستایان ناردو‌ه بۆ قوتابخانه‌كان‬ ‫ئا‪ :‬ئاراس عوسمان‌‬ ‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و خوێندن له‌پارله‌مانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ سااڵنه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ هیچ كێشه‌ی‌ پاره‌ی‌ نییه‌و‬ ‫وه‌زیری‌ داراییش ئه‌مه‌ی‌ پێوتم له‌ناو‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬ئه‌و پارله‌مانتاره‌ باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات كه‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ ده‌وامه‌وه‌ پێیان راگه‌یاندن‬ ‫هیچ كێشه‌یان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‌‬ ‫سێ‌ مانگ كتێب‌و دوای‌ پێنج مانگ‬ ‫مامۆستایان بۆ قوتابخانه‌كان ناردوه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی بیناساز ‌‬ ‫سااڵن ‌ه باس له‌و‌ه به‌ش ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫كراوه‌ ك ‌ه نزیكه‌ ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫‪ 150‬پڕۆژه‌ هه‌بو‪ ،‬به‌شێك ‌‬ ‫ی (‪ ،2010‬الوازه‌و هیچ‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫له‌ئیش‌و كاره‌كانیان‬ ‫‪)2012 ،2011‬‬ ‫ی ‪ 168‬پڕۆژ‌ه بۆ به‌ڕێو‌ه ناچێت‬ ‫له‌كۆ ‌‬ ‫ته‌نها ئه‌و ‪40‬‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ بوه‌‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬بودجه‌ی‌ ‪ 2013‬ده‌توانێت چی‌‬ ‫بكات بۆ سێكته‌رو بواری‌ په‌روه‌رده‌؟‬ ‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین‪ :‬له‌راستیدا ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌باشی‌ ئه‌و بودجه‌یه‌ به‌كاربێت گرنگه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی‌ تێبینیمان كردوه‌ له‌كۆی‌‬ ‫ئه‌و پارانه‌ی‌ بۆی‌ دانراوه‌ به‌پێی‌ پێویست عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین‬ ‫خه‌رج ناكرێت‪ ،‬له‌و ماوه‌ی‌ پێشودا بڕی‌‬ ‫‪ 50‬ملی����ۆن دۆالر له‌الی����ه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ دیاریكراوه‌و له‌بودجه‌دا بڕی‌ پارێ����زگاكان‪ ،‬واته‌ ئ����ه‌و ئه‌نجومه‌نانه‌ گه‌ش����بینن به‌م پالنه‌و گرێبه‌س����تانه‌ی‌‬ ‫وه‌زیران����ه‌وه‌ ته‌رخانكرا ب����ۆ وه‌زاره‌تی‌ دیاریكراو بۆ دروس����تكردنی‌ قوتابخانه‌ كه‌مته‌رخه‌م����ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم بۆخ����ۆم هه‌مو ده‌كرێت؟‬ ‫عه‌زیم����ه‌ نه‌جمه‌دی����ن‪ :‬س����ااڵنه‌ بڕی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ین ئه‌و ده‌ستنیش����ان نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تا كه‌مته‌رخه‌مییه‌كان بۆ به‌شی‌ بیناسازی‌‬ ‫دیاریك����راوی‌ بودج����ه‌ ب����ۆ وه‌زاره‌ت����ی‌‬ ‫بڕه‌ پاران����ه‌ له‌م وه‌زاره‌ته‌دا كه‌موكورتی‌ دیاریكراوه‌ ‪ 427‬پڕۆژه‌ چه‌ند به‌رامبه‌ری‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم له‌و ماوه‌ی پێش����ودا پ����ه‌روه‌رده‌ به‌پێ����ی‌ قوتابخانه‌كان����ه‌‪،‬‬ ‫له‌خه‌رجكردنی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌روخانی‌ دیواری‌ س����ااڵنی‌ پێش����وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی‌ جێگ����ه‌ی‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ی‌ شاره‌زورو پێویستییه‌كانی‌ پرسیاره‌ سااڵنی‌ پێش����و ‪ 168‬پرۆژه‌ی‌ به‌رپرسی‌ به‌شی‌ بیناسازی‌ له‌وه‌زاره‌تی‌ له‌گ����ه‌ڵ به‌ش����ی‌ بیناس����ازی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ت����ری‌ قوتابخان����ه‌كان كه‌ ئام����اده‌كاری‌ هه‌ڵمه‌تی‌ نیش����تمانی‌ كه‌ دروس����تكرنی‌ په‌روه‌رده‌ ه����ۆكاری‌ كه‌موكورتییه‌كانی‌ په‌روه‌رده‌ قس����ه‌مان كردوه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ی له‌س����اڵی‌ رابردو بۆیان دانراوه‌و‬ ‫ی گه‌ڕان����ده‌وه‌ بۆ كه‌می����ی‌ بودجه‌كه‌یان‪ ،‬پاره‌ ‌‬ ‫پێشوه‌ختی‌ بۆ نه‌كراوه‌‪ ،‬ئێمه‌ چاودێری‌ قوتابخانه‌ی����ه‌ نه‌یتوانی����وه‌ جێبه‌جێ ‌‬ ‫له‌به‌رده‌س����تیان بوه‌ كه‌ بڕی‌ ‪ 220‬ملیار‬ ‫بودجه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ ده‌كه‌ین بكات‪ ،‬ئایا حكومه‌ت ئێس����تا ده‌توانێت ئه‌مه‌ راسته‌؟‬ ‫عه‌زیم����ه‌ نه‌جمه‌دی����ن‪ :‬نه‌خێر به‌هیچ دین����ار بوه‌‪ ،‬له‌و ب����ڕه‌ پاره‌یه‌ ‪ 40‬پڕۆژه‌‬ ‫ك����ه‌ له‌م س����اڵی‌ ‪ 2013‬دا بڕی‌ له‌‪ %76‬ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ كه‌ ‪ 427‬پڕۆژه‌یه‌ ئه‌نجام‬ ‫زیات����ر بۆ دانراوه‌ و ب����ڕوام وایه‌ ئه‌گه‌ر ب����دات؟‪ ،‬كه‌ ئه‌مان����ه‌ حكومه‌ت ده‌ڵێت ش����ێوه‌یه‌ك راس����ت نییه‌و م����ن بۆخۆم ك����راوه‌ كه‌ ‪ 62‬قوتابخانه‌ بوه‌‪ ،‬س����ااڵنه‌‬ ‫به‌باش����ی‌ خه‌رج نه‌كرێت جێگه‌ی‌ خۆی‌ له‌پرۆژه‌ به‌رده‌وامه‌كاندا ده‌كرێت‪ ،‬پێش له‌ن����او پارله‌مان����دا له‌وه‌زی����ری‌ داراییم ب����اس له‌وه‌ ك����راوه‌ ك����ه‌ نزیكه‌ی‌ ‪150‬‬ ‫بودجه‌ ب����ه‌رده‌وام وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌و پرس����ی‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ هیچ پڕۆژه‌ هه‌بو‪ ،‬له‌س����اڵی‌ (‪،2011 ،2010‬‬ ‫ناگرێت‪.‬‬ ‫ی نه‌بوه‌ له‌و ‪ )2012‬له‌كۆی‌ ‪ 168‬پڕۆژه‌ ته‌نها ئه‌و ‪40‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌پرۆژه‌كان����ی‌ هه‌ڵمه‌ت����ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گشتییه‌كان بانگ ده‌كه‌ین‌و كێش����ه‌یه‌كی‌ پاره‌و بودجه‌ ‌‬ ‫نیشتمانی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ ته‌نها ‪ 40‬لێپرسینه‌وه‌ ده‌كه‌ین له‌و كه‌موكورتیانه‌ی‌ كه‌موكورتیانه‌ی‌ هه‌یه‌تی‌ له‌پڕۆژه‌كاندا‪ .‬پڕۆژه‌ی����ه‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ته‌نها له‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬هه‌رئ����ه‌و به‌ش����ه‌ی‌ باس����ی‌ نیش����تمانییه‌ی‌ ك����ه‌ س����ااڵنه‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ جێبه‌جێك����راوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ هۆكاری‌ هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌وان باس����یان له‌وه‌ كردو‌ه كه‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌ جیاواز له‌و پڕۆژانه‌ی‌ كه‌ وه‌زاره‌ت خۆی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك كاری‌ رۆتینات هه‌بوه‌ له‌گه‌ڵ ده‌كه‌یت بیناسازی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫چی‌ بوه‌؟‬ ‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین‪ :‬راسته‌ له‌كۆی‌ ‪ 168‬پارێ����زگارو ئه‌وان����ه‌ی‌ ته‌نده‌ره‌كه‌یان بۆ له‌و ماوه‌ی‌ پێش����ودا ئاماژه‌یان به‌وه‌كرد ئه‌نجام����ی‌ ده‌دات‌و قوتابخانه‌ دروس����ت‬ ‫پڕۆژه‌ی‌ هه‌ڵمه‌تی‌ نیشتمانی‌ كه‌ سااڵنه‌ ده‌رچوه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌ به‌شی‌ بیناسازی‌ كه‌ پالنێكی‌ باش����یان له‌به‌رده‌س����ته‌ بۆ ده‌كات ك����ه‌ ب����ڕی‌ پ����اره‌ی‌ دیاریكراوی‌‬ ‫داده‌نرێ����ت ‪ 40‬پڕۆژه‌ی����ان ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬وه‌زاره‌ت����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ به‌ش����ێكی‌ زۆر ئه‌نجامدانی‌ كردن����ه‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌یه‌كی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫ب����ه‌اڵم وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایی����ش ده‌ڵێ����ت الوازه‌و هی����چ له‌ئی����ش‌و كاره‌كانیان بۆ زۆر له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان س����ااڵنه‌‬ ‫ئێمه‌ پ����اره‌ی‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ په‌روه‌رده‌مان به‌ڕێوه‌ ناچێ����ت‪ ،‬كه‌مته‌رخه‌می‌ یه‌كه‌م ئه‌نجامیبده‌ن‪ ،‬له‌رێگه‌ی‌ گرێبه‌ستێكه‌وه‌ كوردس����تان ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌‬ ‫له‌ال نه‌م����اوه‌ به‌هه‌ڵمه‌تی‌ نیش����تمانی‌‌و ئه‌وان����ن به‌اڵم ئه‌و به‌ش����ه‌ ب����اس له‌وه‌ ك���� ‌ه له‌گه‌ڵ كۆمپانیایه‌ك ك����راوه‌‪ ،‬ئێوه‌ به‌دڵنیایی����ه‌وه‌ س����اڵێكی‌ دیك����ه‌ هیچ‬ ‫پرۆژه‌كانیشیانه‌وه‌‪ ،‬ئێستا ‪ 427‬پرۆژه‌ی‌ ده‌ك����ه‌ن كاره‌كانیان ده‌به‌نه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاگاداری‌ ئ����ه‌م كاره‌ن؟ یاخود تا چه‌ند كێش����ه‌یه‌كی بینای‌ قوتابخانه‌ نامێنێت‬

‫له‌كوردس����تاندا‪ ،‬ڕای‌ ئێوه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین‪ :‬زۆرجار ئه‌م جۆره‌‬ ‫قس����انه‌ كراوه‌و له‌س����ه‌ره‌تای‌ س����اڵه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ قس����ه‌مان كردوه‌ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ كه‌ پالنت����ان چییه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫بۆ زو گه‌یشتنی‌ كتێب له‌كاتی‌ خۆیدا بۆ‬ ‫خوێندكارو قوتابییه‌كانتان‌و چاككردنه‌وه‌‌و‬ ‫نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌كان‌و میالكی‌‬ ‫پێویس����ت بۆ مامۆس����تاكان‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ پ����ێ راگه‌یاندین‬ ‫ك����ه‌ هه‌م����و كاره‌كان ئاماده‌ی����ه‌و هیچ‬ ‫كێش����ه‌یه‌كیان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ س����ێ‌‬ ‫مانگ خوێندن له‌قوتابخانه‌كان بینیمان‬ ‫كه‌ هێشتا كتێب له‌به‌رده‌ستی‌ خوێندكارو‬ ‫قوتابی����ان نه‌بون‪ ،‬یاخ����ود دوای‌ پێنج‬ ‫مانگ له‌ده‌وامكردن تازه‌ مامۆس����تایان‬ ‫دامه‌زران����دوه‌ بۆ قوتابخان����ه‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كارو ئیش����ه‌كانی‌ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ بوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌نجامیداوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆ روداوه‌كه‌ی‌ ش����اره‌زور كه‌‬ ‫له‌خوێندنگای‌ ئاماده‌ی����ی‌ ئاالنی‌ كوڕان‬ ‫روخان����ی‌ دی����واری‌ ئ����ه‌و خوێندنگایه‌‬ ‫گیانله‌ده‌ستدانی‌ خوێندكارێكی‌ قۆناغی‌‬ ‫شه‌ش����ه‌می‌ زانس����تی‌ به‌ن����اوی‌ ( دانا‬ ‫جه‌مال) لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‌ زانیارییه‌كان‬ ‫چوار لیژنه‌ له‌س����ه‌ر ئاس����تی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌و پارله‌م����ان‌و په‌روه‌رده‌كانی‌‬ ‫س����لێمانی‌‌و ش����اره‌زور پێكهات����ون‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌نجام����ه‌كان هیچ س����ه‌ره‌داوێكی‌‬ ‫ده‌ستگیربوه‌؟‬ ‫عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دی����ن‪ :‬له‌و راپۆرتانه‌ی‌‬ ‫لیژنه‌كان����دا وه‌كو حاڵه‌تێك س����ه‌یریان‬ ‫ك����ردوه‌و روداوێك بوه‌و ت����ه‌واو‪ ،‬باس‬ ‫له‌وه‌ نه‌كراوه‌ لێپرس����ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫كه‌سێك بكرێت یاخود هیچ كه‌س بدرێته‌‬ ‫دادگا‪ ،‬یان له‌پیشه‌كه‌ی‌ دوربخرێته‌وه‌‪ ،‬چ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ یان به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌‪ ،‬بۆیه‌ روداوه‌كه‌ له‌ئه‌ستۆی‌‬ ‫كه‌س نه‌بوه‌ هه‌رچه‌نده‌ كه‌مته‌رخه‌مییه‌كه‌‬ ‫ل����ه‌الی‌ حكومه‌ت����ه‌‪ ،‬بڕیاری����ش بو ئه‌و‬ ‫راپۆرته‌ی‌ له‌سه‌ر روداوه‌كه‌ كراوه‌ بدرێته‌‬ ‫باوكی‌ دان����ا‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫خۆمان ئ����اگادار كرده‌وه‌ كه‌ پیش����انی‌‬ ‫ئێمه‌شی‌ نه‌دابوو پێی‌ وتین كه‌ له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫دامناوه‌‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ ‌ی ره‌واندز‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫وه‌اڵممان ناداته‌و‌ه كه‌ مه‌ترس ‌ی قوتابخانه‌مان خستوه‌ته‌رو‬ ‫ئا‪ :‬ئاكۆ حه‌مه‌د رابی‬

‫‌‬ ‫له‌م گفتۆگۆیه‌دا له‌گه‌ڵ ئاوێن ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ ره‌واندز‪،‬‬ ‫مامۆستا موزه‌فه‌ر عومه‌ر ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫بینای‌ قوتابخانه‌كانیان به‌كه‌ڵكی‌‬ ‫خوێندن نایه‌ن‌و له‌گه‌ڵ سیسته‌می‌‬ ‫نوێی خوێندن یه‌ك ناگرنه‌وه‌و زۆر‬ ‫له‌یه‌كه‌وه‌ دورن بۆیه‌ هه‌وڵیانداوه‌‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ كاتی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫ئه‌و گرفته‌ی‌ قوتابیان بكه‌ن‪ .‬ناوبراو‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌دات كه‌ گرفتی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ئه‌وان نه‌بونی‌ مامۆستایه‌‬ ‫له‌به‌شه‌ زانستییه‌كان به‌تایبه‌تیش‬ ‫بابه‌ته‌كانی‌ بیركاری‌‌و زانست‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆته‌ هۆكارێكی‌ سه‌ره‌كی‌ دواكه‌وتنی‌‬ ‫مه‌نهه‌ج له‌چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كی‌‬ ‫سنوره‌كه‌یانداو به‌جۆرێك مامۆستای‌‬ ‫بابه‌تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ وانه‌ی‌ بیركاری‌‬ ‫ده‌ڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆستای‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ وانه‌ی‌‬ ‫بیركاریمان بۆ ده‌یڵێته‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ گفتوگۆكه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌زای‌ ره‌واندز‪ ،‬مامۆس����تا‬ ‫موزه‌فه‌ر عومه‌ر‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫كه‌" سنوری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ ره‌واندز به‌ده‌ر‬ ‫نیی����ه‌ له‌كێش����ه‌ی‌ كه‌می‌ مامۆس����تا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش ئه‌و پله‌ دامه‌زراندنانه‌ی‌ كه‌‬ ‫پشكی‌ ره‌واندز بون‪ ،‬هه‌مو پله‌كانی‌ تێدا‬ ‫نین له‌نێویشیاندا بابه‌ته‌ زانستییه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین كێش����ه‌ی‌ بۆ ئێمه‌‬ ‫دروس����ت كردوه‌و به‌جۆرێك ئه‌م گرفته‌‬ ‫كارێك����ی‌ وه‌های‌ ك����ردوه‌ ك����ه‌ چه‌ند‬ ‫قوتابخانه‌ی����ه‌ك له‌مه‌نهه‌ج����ی‌ خوێندن‬ ‫دواكه‌وتون‪.‬‬

‫قوتابخانه‌ی����ه‌ی‌ دیكه‌دا‪ ،‬كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫س����لبی‌ ده‌بێت ب����ۆ س����ه‌ر قوتابیان‌و‬ ‫خوێندكاران‪ ،‬چونكه‌ له‌و س����ه‌رده‌مه‌دا‬ ‫بونی‌ توێ����ژه‌ر كارێكی‌ یه‌كجار گرنگه‌و‬ ‫نابێت هیچ قوتابخانه‌یه‌ك به‌بێ توێژه‌ر‬ ‫بێت‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ نێوان س����ااڵنی‌ ‪-2011‬‬ ‫‪2012‬دا ده‌ توێژه‌رم����ان ب����ۆ دام����ه‌زرا‬ ‫چواری����ان به‌بڕیارێك����ی‌ وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گش����تی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر گواسترانه‌وه‌‪.‬‬

‫ناوبراو وتیشی‌ " ئێس����تا له‌سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫ق����ه‌زای‌ ره‌واندز له‌ب����واری‌ میالكاته‌وه‌‬ ‫گه‌وره‌ترین كێشه‌مان كه‌می‌ مامۆستای‌‬ ‫بیركاری‌‌و زانسته‌ له‌به‌شی‌ هه‌ره‌ زۆری‌‬ ‫قوتابخانه‌كاندا‪ ،‬ب����ۆ نمونه‌ له‌گوندی‌‬ ‫پیره‌س����وا‪ ،‬ك����ه‌ قوتابخانه‌كه‌یان ناوی‌‬ ‫سیرینه‌‪ ،‬ئێس����تا مامۆستای‌ پسپۆری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ وان����ه‌ی‌ بیركاریم����ان‬ ‫ب����ۆ ده‌یڵێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ۆ چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫ئه‌م گرفت����ه‌ش په‌نام����ان بردۆته‌ به‌ر‬ ‫مامۆس����تایانی‌ وانه‌بێژ‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ من‬ ‫له‌هه‌مو كۆبونه‌وه‌كان له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت‌و له‌قوتابخانه‌كانمان هه‌ر ژوره‌ی‌ سه‌روی‌‬ ‫‪ 45‬قوتابی‌ تێدایه‌‬ ‫الیه‌ن����ی‌ په‌یوه‌ندی����دار‪ ،‬داوام ك����ردوه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ گرفت����ی‌ رێ����ژه‌ی‌ زۆری‌‬ ‫ك����ه‌ ئه‌م گرفت����ه‌ چاره‌س����ه‌ر بكرێت‌و‬ ‫میالكاتمان له‌بابه‌تی‌ زانست‌و بیركاری‌ قوتابیانیش له‌نێو پۆله‌كانی‌ خوێندندا‪،‬‬ ‫بۆ دابین بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم تائێس����تا بۆیان ئ����ه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ هێم����ای‌ به‌وه‌كرد"‬ ‫به‌زۆری‌ له‌س����ه‌نته‌ری‌ ش����اردا كێشه‌ی‌‬ ‫دابین نه‌كردوین"‪.‬‬ ‫زۆری‌ قوتابیانیان هه‌یه‌ له‌نێو پۆله‌كانی‌‬ ‫خوێندندا‪ ،‬چونكه‌ هه‌ر ژوره‌و س����ه‌روی‌‬ ‫له‌كۆی ‪72‬خوێندنگه‌ ته‌نها‬ ‫له‌شه‌شیاندا توێژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تمان ‪ 45‬قوتابی‌ تێدایه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش بۆخۆی‌‬ ‫كێش����ه‌یه‌‪ ،‬ب����ۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌یه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ ره‌واندز گرفته‌ پێویس����تمان به‌دروس����تكردنی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ خس����ته‌رو ك����ه‌" تائێس����تا ‪4‬قوتابخان����ه‌ی‌ ‪18‬پۆل����ی مۆدێرن����ه‌‬ ‫له‌په‌روه‌رده‌كه‌یدا یه‌كه‌ی‌ سه‌رپه‌رشتی‌ ئ����ه‌و وتیش����ی‌ " له‌س����ه‌نته‌ری‌ قه‌زای‌‬ ‫ئاماده‌ی����ی تێ����دا نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و ره‌وان����دزدا هه‌مو ئ����ه‌و قوتابخانانه‌ی‌‬ ‫سه‌رپه‌رش����تیارانی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ سۆران كه‌ وانه‌یان تێ����دا ده‌خوێنرێت‪ ،‬كۆنن‌و‬ ‫كاره‌كانی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ ره‌واندز ته‌واو له‌سه‌ر سیس����ته‌می‌ كۆن دروستكراون‌و‬ ‫ده‌ك���� ‌هن‌و س����ه‌ردانی‌ قوتابخان����ه‌كان بۆ سیسته‌می‌ ئێس����تا ناشێن‌و به‌هیچ‬ ‫ده‌كه‌ن‪" .‬له‌سنوری‌ هه‌ولێر له‌هه‌ریه‌كێك ش����ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ سیسته‌می‌ ئێستای‌‬ ‫له‌قه‌زاكانی‌ ره‌واندزو چۆمان‌و مه‌خمور‪ ،‬خوێندن ناگونجێن‪.‬‬ ‫ئه‌و گرفته‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بڕیار وایه‌ كه‌ بۆ‬ ‫قوتابخانه‌كانمان خوێندن تێیدا‬ ‫س����اڵی‌ داهاتو یه‌كه‌ی‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌‬ ‫ناچارییه‌و وه‌زاره‌تیش وه‌اڵممان‬ ‫ئاماده‌یی بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناداته‌وه‌‬ ‫ناوبراو جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌"‬ ‫مامۆستا موزه‌فه‌ر باس له‌وه‌ ده‌كات"‬ ‫له‌ك����ۆی ‪72‬خوێندنگه‌ ته‌نها ش����ه‌ش‬ ‫خوێندنگه‌یان توێ����ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیان ئ����ه‌و قوتابخانان����ه‌ پێدوایس����تی‌ وه‌ك‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬بۆیه‌ نه‌بونی‌ توێ����ژه‌ر له‌و ‪ 66‬تاقیگه‌و كۆمه‌ڵێك پێداویستی‌ دیكه‌یان‬

‫زۆرب ‌هی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانان ‌ه ‌‬ ‫ده‌وامیان تێدا‬ ‫ده‌كرێت بێكه‌ڵكن‌‌و‌‬ ‫بۆ خوێندن ده‌ست‬ ‫ناده‌ن‬

‫تێدا نییه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا پێویس����ت بو ك ‌ه‬ ‫هه‌یانبێ����ت‪ ،‬زۆربه‌ی‌ ئ����ه‌و قوتابخانانه‌‬ ‫بێكه‌ڵكن‌و ئه‌وه‌ نین كه‌ ئێستا ده‌وامیان‬ ‫تێدا بكرێت‪ ،‬ئێستاش كه‌ ئه‌و بینایانه‌‬ ‫ده‌وامیان تێدا ده‌كرێت‪ ،‬له‌ناچارییه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌گه‌رن����ا بۆ خوێندن ده‌س����ت ناده‌ن‪،‬‬ ‫نه‌خش����ه‌و دیزاینمان داوه‌ته‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌و پێی����ان راگه‌یاندوین كه‌‬ ‫بینایه‌كان نۆژه‌ن ده‌كه‌ینه‌وه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫سیسته‌می‌ نوێ‌و به‌شێوه‌یه‌كی‌ مۆدێرن‪،‬‬ ‫به‌اڵم تائێستا هیچ دیارنییه‌‪.‬‬ ‫قوتابخانه‌مان هه‌یه‌ جێگه‌ی‌ مه‌ترسییه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ كێش����ه‌ی‌ بینای����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌كان����ی‌ كه‌ڵێت����ه‌و گۆج����اڕ‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ ره‌وان����دز‬ ‫رایگه‌یاند " ئه‌و دو قوتابخانه‌یه‌ دو پۆلین‪،‬‬

‫كه‌ له‌س����اڵی‌ ‪1999‬وه‌ دروس����تكراون‪،‬‬ ‫تاراده‌یه‌كی‌ زۆر كێش����ه‌و مه‌ترس����یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ چاره‌س����ه‌ری‌ كێشه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م دو قوتابخانه‌ی����ه‌ ره‌زامه‌ندیمان‬ ‫له‌پارێزگای‌ هه‌ولێر وه‌رگرتوه‌ بۆ دانانی‌‬ ‫كابینه‌ بۆیان‪ ،‬مه‌ترس����ی‌ قوتابخانه‌ی‌‬ ‫ئاكۆیان به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ ئه‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌م رۆژانه‌ س����ه‌ردانیان ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫ئه‌و مه‌ترس����ییه‌ به‌دیناكه‌م ببێته‌ هۆی‌‬ ‫روخان����ی‌‪ ،‬هۆكاری‌ دانان����ی‌ كابینه‌ش‬ ‫له‌هه‌ندێ����ك بینا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌راس����تی‌‬ ‫به‌كه‌ڵ����ك نایه‌ن ده‌وامیان تێدا بكرێت‪،‬‬ ‫جگ����ه‌ له‌وه‌ش ژوره‌كانیش����یان كه‌من‌و‬ ‫ئێمه‌ش نامانه‌وێت كه‌ به‌شێوه‌ی‌ ده‌مج‪،‬‬ ‫خوێندن ل����ه‌و قوتابخانان����ه‌دا به‌ڕێوه‌‬ ‫بچێت‪ ،‬بۆیه‌ دانانی‌ كابینه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫كاتییه‌‪.‬‬

‫خوێندن‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫قه‌یران ‌ی‬ ‫كارگێڕی‌‌و دارایی‌‌و‬ ‫پێداویستی‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌نگوین���ت‬ ‫ده‌ستبكه‌وێت‪ ،‬پێوسته‌ پوره‌ی‌‬ ‫هه‌نگ تێك نه‌ده‌یت‬ ‫دایل كارنگی‬ ‫‌‬ ‫عومه‌ر محه‌مه‌ دئه‌مین‬ ‫سس���تمی‌ نوێ گۆڕان���كاری‌‬ ‫نوێ���ی له‌گ���ه‌ڵ خۆی���دا هێنای ‌ه‬ ‫ن���او پرۆس���ه‌كه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫پێداویس���تییه‌كانی‌ به‌ت���ه‌واوی‌‬ ‫نه‌توانراوه‌ به‌ده‌س���ت بهێنرێت‌و‬ ‫نمون���ه‌ی‌ زۆری���ش له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫تاقیگ���ه‌كان‬ ‫تاقیگه‌كان���ن‪،‬‬ ‫بزوێنه‌ری‌ سه‌ره‌كین‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆڕینی‌ سه‌رجه‌م پرۆگرامه‌كانی‌‬ ‫پێش���كه‌وتنێكی‌‬ ‫زانس���تدا‬ ‫گ���ه‌وره‌ له‌ب���واری‌ پرۆگرام���دا‬ ‫ب���ه‌دی ده‌كرێ���ت‌و بابه‌ته‌كانی‌‬ ‫به‌ت���ه‌واوی‌ جێگه‌ی‌ دڵخۆش���ی‌‬ ‫داهات���وی‌ گه‌له‌كه‌مانن له‌بواری‌‬ ‫به‌ره‌وپێشكه‌وتنی‌ زانستدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌بونی‌ تاقیگه‌كان وه‌ك پێویست‬ ‫مامۆس���تایان نه‌یانتوانی���وه‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ پرۆگرامه‌كان بگه‌یننه‌‬ ‫خوێن���دكاران‪ ،‬دابینكردن���ی‌‬ ‫پێداویس���تییه‌كانی‌ تاقیگه‌كان‬ ‫یه‌كێك���ه‌ له‌ئه‌رك���ه‌ گرنگه‌كانی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌بینرێت له‌دوای‌ گۆڕینی‌‬ ‫سستمی‌ نوێوه‌ هیچ گۆڕنكارییه‌ك‬ ‫له‌تاقیگه‌كاندا نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫سس���تمی‌نوێگرنگی‌زۆری‌داوه‌‬ ‫به‌دروس���تكردنی‌بینا‪،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫دیزاینی‌ (‪ )27 – 18‬پۆلی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مگۆڕانكاریانه‌ش ساڵ له‌دوای‬ ‫‌س���اڵ پ���ه‌ره‌ی ‌پێده‌درێت له‌ڕ‬ ‫وو ی‌جوانكاریپۆله‌كانه‌و ه‌‪،‬ب���ه‌‬ ‫هه‌مانش���ێوه‌ش تاقیگه‌كان���ی‌‬ ‫( فیز یا ‪ ،‬كیمیا ‪ ،‬ز یند ه‌ز ا ن���ی‌)‬ ‫گرنگی‌ته‌واوی‌پێ���دراوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫وه‌ك پێویس���ت كه‌لوپه‌لیان بۆ‬ ‫دابیننه‌ك���راوه‪ ‌.‬وه‌رزش‌و هونه‌ر‬ ‫له‌سستمی‌ نوێدا بایه‌خێكی‌ زۆری‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌میش به‌هه‌مانش���ێوه‌‬ ‫جی���اوازی‌ جیاجی���ا ده‌بینرێت‬ ‫له‌دیزاینه‌كان���دا‪ ،‬له‌هه‌ندێ���ك‬ ‫بین���ای‌ (‪ )27 ،18 ،12‬پۆلیدا‬ ‫دروس���تكراوه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێكی���ان‬ ‫دروس���تنه‌كراوه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێ���ك‬ ‫بین���اكان كافتریایه‌كی‌ نمونه‌یی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێ���ك له‌بیناكان‬ ‫كافتریای‌ نییه‌‪ ،‬ئ���ه‌م گرفتانه‌و‬ ‫نه‌بونی‌ ئه‌م پێویس���تییانه‌ رۆژ‬ ‫له‌دوای‌ رۆژ ده‌بنه‌ كێشه‌و گرفت‬ ‫ب���ۆ به‌ڕێوه‌چونی‌ پرۆس���ه‌كه‌‪.‬‬ ‫له‌پ���اڵ ئ���ه‌م (‪ )10‬گرفت���ه‌دا‬ ‫رۆژانه‌ ده‌یان گرفتی‌ جۆراوجۆر‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‪ ،‬ك���ه‌ هه‌مویان‬ ‫رێگرن له‌به‌رده‌م پێش���كه‌وتنی‌‬ ‫پرۆس���ه‌كه‌داو‪ ،‬له‌داهات���ودا‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ ل���ه‌و گرفت‌و قه‌یرانانه‌‬ ‫به‌وردی‌ ب���اس ده‌كه‌ین له‌وانه‌‪:‬‬ ‫(گواس���تنه‌وه‌ی‌ مامۆس���تایان‌و‬ ‫‪ ،‬تێكچون���ی‌ خش���ته‌ی‌ وانه‌كان‬ ‫به‌به‌رده‌وامی‌‌و ‪،‬نوس���راوه‌كان‌و‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌‌و‪ ،‬نه‌بونی‌ هه‌ندێك‬ ‫رێس���ا ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫هه‌ندێ���ك گرفت���ی‌ جۆراوج���ۆر‬ ‫كه‌ رۆژانه‌ روب���ه‌روی‌ كارگێڕی‌‌و‬ ‫خۆیه‌تی‌‌و ژمێریاری‌‌و به‌شه‌كانی‌‬ ‫تر ده‌بێته‌وه‌و‪ ،‬كێش���ه‌ی‌ نه‌مانی‌‬ ‫مامۆس���تایان‌و‬ ‫ئه‌وه‌لیات���ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران له‌كاتی‌ راپه‌ڕیندا‪،‬‬ ‫كه‌ بۆته‌ گرفتێك���ی‌ به‌رده‌وامی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌كان‌و‪،‬‬ ‫دیوان���ی‌‬ ‫گرفت���ی‌ خوێن���دكاران له‌كاتی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان���دا به‌به‌رده‌وامی‌‬ ‫نانه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌ جۆراوجۆرو‪،‬‬ ‫نه‌بونی‌ زمانێكی‌ س���اده‌ له‌نێوان‬ ‫دایكان‌و باوكان‌و مامۆس���تایاندا‬ ‫ك���ه‌ به‌به‌رده‌وام���ی‌ ئ���ه‌م دو‬ ‫الیه‌نه‌ كێش���ه‌و گرفتیان هه‌یه‌و‪،‬‬ ‫گرفت���ی‌ پی���ری‌و په‌ككه‌وته‌یی‌‬ ‫مامۆس���تایان‌و فه‌رمانب���ه‌ران‌و‬ ‫خانه‌نش���ین نه‌بونی���ان كه‌ بوه‌‬ ‫به‌بارگرانییه‌كی‌ گه‌وره‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئیداره‌ی‌ قوتابخانه‌كان‌و‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫كێش���ه‌و گرفتی‌ گه‌وره‌ی‌ تر كه‌‬ ‫رۆژان���ه‌ به‌به‌رده‌وام���ی‌ رێگرن‬ ‫له‌به‌رده‌م پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌دا‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫ئافرەتانی فەرمانبەر موچەكانیان بۆ کێیه‌؟‬ ‫ئا‪ :‬سۆران كامەران‬ ‫زۆرێک لەو ئافرەتانەی موچەخۆرن‬ ‫لەالیەن مێردو كەسوكاریانەوە‬ ‫موچەكانیان لێوەردەگیرێت‌و ناهێڵن بۆ‬ ‫خۆیان خەرجی بکەن‪ ،‬بەاڵم خۆشیان‬ ‫ناتوانن داکۆکی لەخۆیان بکەن‌و‬ ‫پارەکانیان نەدەنێ‪.‬‬ ‫هه‌ندێکیان به‌ ئاسایی ده‌زانن‌و‬ ‫وه‌ک یارمه‌تیه‌ک بۆ مێرده‌کانیانی‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌ به‌اڵم هه‌ندێکی تریان‬ ‫پێیان وایه‌ مێرده‌کانیان بۆ ئه‌وه‌‬ ‫لێیان ده‌سه‌نێت که‌ له‌ڕوی ئابورییه‌وه‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ نه‌بن‌و هه‌مو شتێکیان‬ ‫کۆنترۆڵ بکه‌ن‪.‬‬

‫مانگانە كە‬ ‫موچە وەردەگرم‬ ‫‪ 100‬هەزارم بۆ‬ ‫دەمێنێتەوە‬ ‫هەموی مێردەكەم‬ ‫لێمدەسێنێت‬

‫ژنان پێیانوایە پیاوەکان لەتەمەڵی‌و‬ ‫کارنەکردنیان���ەوە دەیانەوێت موچەی‬ ‫ژنەکانی���ان بخ���ۆن ب���ەاڵم هەندێ���ک‬ ‫لەپیاوەکان بۆ س���ەختیی باری ژیان‌و‬ ‫گوزەرانیان���ی‌ دەگەڕێنن���ەوەو پیاوێک‬ ‫وتی " نەك موچەی خێزانەكەم بەڵكو‬ ‫بڕێك لەموچەی كچەكەش���م وەردەگرم‬ ‫لەبەرئەوەی ژیان زۆر سەختە"‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئینته‌رنێت‬ ‫پیاوێک‪ :‬موچه‌ی خۆم بۆخۆم‌و موچه‌ی تۆش ده‌خۆم‬ ‫هەندێک لەو ژنانە هەمو پارەکانیان‬ ‫فەرمانبەرێك���ی پی���او لەكەرك���وك کچەکەش���م خۆیان پارە دادەنێن نەک‬ ‫نەجیب���ە بەخەمێک���ەوە وت���ی " كە‬ ‫ن���ادەن بەمێردەکانی���ان‌و دەیانەوێت مێردەكەم‪ ،‬من خۆم بڕیارمدا هاوكاری‬ ‫لەرێگ���ەی ئەو ب���ڕە پارەی���ەی پێیان بكەم‌و بڕوام وایە ئەگەر ژن‌و مێردەکان مێردەكەم ئایەتێكی قورئانی بەئارەزوی بەن���اوی تەحس���ین عەبدولجەب���ار كە من بەزۆر لێیان بس���ەنم بەاڵم دەزانن‬ ‫دەمێنێت تارادەیەک پێداویستی خۆیانی پارەی���ان جیابێ���ت ناتوان���ن ژیانێکی خ���ۆی تەحریفك���ردوە بەئ���ارەزوی لەنەت���ەوەی توركمانە بەئاوێنەی وت " ک���ە گەر وانەکەن ڕەنگ���ە ژیانمان زۆر‬ ‫پێ دابین بکەن‌و جۆرێ لەسەربەستییان ئاس���ودە بەرنەس���ەر‪ ،‬چونک���ە جگە خ���ۆی‌و پێمدەڵێت (الرج���ال قوامون كە ئەو نەك موچەی خێزانەكەی بەڵكو ناڕەحەت بێت"‪.‬‬ ‫كوڵخان حەس���ەن توێ���ژەری بواری‬ ‫هەبێت لەخەرجکردندا‪ .‬س���ۆالڤ كەریم لەژیانێک���ی ماددی هیچی ت���ر نییە"‪ .‬علی النس���ا‌و)‪ ،‬ئیتر گاڵت���ەی بەهەمو بڕێك لەموچەی كچەكەشی وەردەگرێت‬ ‫ك���ە فەرمانبەری تەندروس���تییەو تازە بەاڵم زۆرێ���ک لەفەرمانب���ەرە ژنەکان ش���تێک دێت‌و ئەوەی بیەوێت دەیکات‪ ،‬چونكە" كرێنشینین‌و مانگانە پارەیەکی پەروەردە بەئاوێنەی وت " كە ئافرەت‬ ‫دام���ەزراوەو مانگانە ب���ڕی ‪ 600‬هەزار بەزۆر پارەیان لەالیەن مێردەکانیانەوە بەداخ���ەوە زۆربەی كۆمەڵ���گای ئێمە زۆر دەدەین���ە کرێی خان���وو خاوەنی نابێت ئ���ەوەی لەبیربچێ���ت كە كاری‬ ‫وەردەگرێ���ت‌و مانگان���ە بڕێ���ک پارە لێدەس���ەنرێت‪ .‬نەجیب���ە عەب���دواڵ مومارەسەی ئەم جۆرە فەرماندارێتییە شەش منداڵم‌و بژێوی ژیان زۆر قورسە پەروەردەكردن���ی منداڵی لەس���ەرە كە‬ ‫دەدات بەمێردەک���ەی‌و هاوكاری دەكات فەرمانبەرێكی هەمان فەرمانگەیە باسی دەكەن‪ ،‬ڕێژەیەك���ی زۆر كەم لەپیاوان بەچی بەخێویان بکەم گەر موچەکانیان كارێكی زۆر گرنگە ناكرێت كەموكوڕی‬ ‫بەئاوێن���ەی وت" ئێم���ە خەرجی ماڵ لەوە کرد کە مێردەکەی مانگانە موچە هەن كەس���ایەتی بهێڵێنەوە بۆ ئافرەت وەرنەگ���رم رۆژ ئەبێتەوە لەفەرمانگەم‌و لەپەروەردەكردن���ی منداڵەكانی بكات‬ ‫بەهاوبەش���ی دەكەین لەگەڵ مێردەكەم وەردەگرێت‌و تەنها نزیكەی سەدهەزاری وەلێگەڕێ بەئارەزوی خۆی موچەكەی ئێوارانی���ش کاردەکەم هێش���تا توانای لەسەر حیسابی دەوامكردنی‌و دواتریش‬ ‫مەسرەفکردنیانم نییە بەتەنهاو ژنەکەم‌و پارەک���ەی ب���ەو جۆرە لێبس���ەندرێت‪،‬‬ ‫بۆ خۆی خەرج بکات"‪.‬‬ ‫چونك���ە بەتەنه���ا ق���ورس دەبێت بۆ بۆ دەمێنێتەوە‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫ژن کە کاری کرد پێویس���تە پارەکەی‬ ‫بۆ خ���ۆی خەرج بکات ئەگ���ەر بڕێکی‬ ‫کەمیش���ی بێت‪ ،‬ئەوەش ک���ە دەیداتە‬ ‫مێردەک���ەی بەڕەزامەن���دی خۆی بێت‬ ‫نەک بۆ کەمکردن���ەوەو بچوکردنەوەی‬ ‫پارەکەی لێبسەنن"‬ ‫لەبەرامب���ەردا مامۆس���تا ئیبراهی���م‬ ‫عەبدلكەریم کە مامۆس���تایەکی ئاینییە‬ ‫بەئاوێنەی وت " ئیسالم واجبی نەكردوە‬ ‫لەسەر ئافرەت كاربكات‌و ئەو موچەیەی‬ ‫وەریدەگرێ���ت‌و خۆی كاردەكات موڵكی‬ ‫خۆیەتی‌و مافی تەسەروفی الی خۆیەتی‌و‬ ‫بۆ كەس���وكارەكەی نییە بەزۆر موچەی‬ ‫ئەو ئافرەتەی زەوت بكات‪ ،‬چونكە ئەوە‬ ‫موڵكی خۆیەتی‌و لەشەرعیشدا ڕێگری‬ ‫نەك���راوە لەوەی كە ئاف���رەت كاربكات‬ ‫ب���ەاڵم دەبێت لەچوارچێوەی س���نوری‬ ‫ش���ەرعدا بێت‌و مێردەكەی ڕازیبێت بەو‬ ‫كاركردنەو پرسی پێكردبێت"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەوەی كە ئافرەت نیوەی‬ ‫موچەكەی دەداتە مێردەكەی مامۆستا‬ ‫وت���ی " ئەو ئافرەتە بەئ���ارەزی خۆی‬ ‫بیدات جیایە‪ ،‬بەاڵم بەزۆر نابێت چونكە‬ ‫لەش���ەرعدا كاركردن لەس���ەر پیاوەو‬ ‫نەفەق���ەی ژن لەس���ەر پیاوەكەیەتی‌و‬ ‫بەخێوكردن���ی ئافرەت واجبە لەس���ەر‬ ‫پیاوەكەی چونكە یەكێك لەو خااڵنەی‬ ‫كە پێویس���تە پیاو دابین���ی بكات بۆ‬ ‫ئاف���رەت مەس���ەلی ش���وێن‌و جێ���گاو‬ ‫نەفەقەیە"‪.‬‬ ‫م���ن داوكارم لەس���ەرجەم ئ���ەو‬ ‫ژن‌و مێردان���ەی موچەخ���ۆرن ژی���ان‬ ‫لەسەرهاوكارییەك بنیاد بنێن‌و لەسەر‬ ‫ئ���ەرك‌و ماف���ی یەكتری بێت���و دەبێت‬ ‫ئەوەش بزانین ك���ە كاركردنی ئافرەت‬ ‫لەچوارچێوەی شەرعدا (مباح)ەوهیچی‬ ‫تێدا نییە لەروی دینەوە‪.‬‬

‫هه‌رگیز بیرم له‌وه‌ نه‌ده‌كرده‌و‌ه‬ ‫ئه‌و ژنه‌ی به‌خێوی كردم دایكی راسته‌قینه‌م نه‌بێت"‬ ‫ئا‪ :‬شه‌یما حه‌مه‌ئه‌مین* "‬ ‫نازانم بۆچی باوكم له‌ناو‬ ‫خوشكه‌كانمدا منی هه‌ڵبژارد وه‌ك‬ ‫چۆن بۆ یه‌كجاریش بێت له‌بینینی‬ ‫دایكم‌و‪ ،‬له‌سۆزی خۆشی بێبه‌شی‬ ‫كردم"‪ ،‬ئه‌مه‌ قسه‌ی ژنێكه‌ به‌ناوی‬ ‫نیان‪ ،‬كه‌ پێش ریسواكردنی‌‬ ‫له‌ژیانێكدا ده‌ژیا به‌قسه‌ی خۆی‬ ‫پڕبو له‌خۆشی‌و ئارامی‌و ده‌ربڕینی‬ ‫سۆزو خۆشه‌ویستی له‌الیه‌ن دایك‌و‬ ‫باوكییه‌وه‌‪ ،‬له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا‬ ‫له‌هاوڕێكانی كۆاڵن‌و هاوپۆله‌كانی‬ ‫پاك‌و خاوێنتر‌و جوانتر‌و زیره‌كتر‬ ‫بو‪ "،‬دایكم زۆر گرنگیی پێده‌دام‪،‬‬ ‫جلوبه‌رگی جوانی بۆ ده‌كڕیم‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ر به‌منداڵی ئاڵتونی زۆریشی بۆ‬ ‫كڕیم"‪.‬‬ ‫نیان دوای ئه‌وه‌ی به‌س���ه‌ركه‌وتویی‬ ‫قۆناغه‌كان���ی خوێندنی بڕی‌و له‌یه‌كێك‬ ‫له‌زانكۆكانی كوردستان وه‌رگیرا‪ ،‬وه‌ك‬ ‫خ���ۆی ده‌ڵێت‪ "،‬چه‌ند ش���ه‌وێك هاته‌‬ ‫خه‌ون���م پێیده‌وتم ئ���ه‌و ژنه‌ دایكی تۆ‬ ‫نییه‌ من دایكی تۆم‪ ،‬بۆیه‌ زۆر ترس���ام‬ ‫كه‌ رۆژ ده‌بوه‌وه‌ بۆ دایكم ده‌گێڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دایكم ده‌یگوت كچم هیچ نییه‌"‪،‬‬ ‫ماوه‌یه‌ك به‌سه‌رچو باوكی نیان توشی‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كی س���ه‌خت ب���و‪ ،‬چه‌ند‬ ‫جارێ���ك دایكی به‌باوكی وت با قس���ه‌‬ ‫ب���ۆ نیان بكه‌ین كه‌ كچ���ی ئێمه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ئێمه‌ ته‌مه‌نمان به‌س���ه‌رچوه‌‬ ‫نه‌ب���ادا بمری���ن با ئه‌ویش كه‌س���ێكی‬ ‫هه‌بێ���ت كه‌ ئێم���ه‌ی ب���ۆ نه‌ماین ئه‌و‬ ‫بتوانێت سه‌ردانیان بكات‪ ،‬دواتر باوكی‬ ‫قایلب���و ئه‌و رازه‌ الی نی���ان بدركێنن‪.‬‬ ‫نی���ان به‌دڵێك���ی ته‌نگ‌و چ���اوی پڕ‬ ‫له‌گریانه‌وه‌ بۆ چه‌ند خوله‌كێك وه‌ستاو‬ ‫دواتر وتی‪ "،‬رۆژێك سه‌رم خسته‌ سه‌ر‬ ‫كۆش���ی دایكم‪ ،‬دایكیشم به‌دڵێكی پڕ‬ ‫له‌سۆزو میهره‌بانییه‌وه‌ ده‌ستی ده‌هێنا‬ ‫به‌ناو پرچمداو قس���ه‌ی ب���ۆ ده‌كردم‪،‬‬ ‫ده‌مزان���ی ك���ه‌ ده‌نگ���ی ده‌له‌رزێ���ت‪،‬‬ ‫كاتێك ده‌یویس���ت زیاتر قس���ه‌ بكات‬ ‫ده‌نگی ده‌گۆڕاو تنۆك تنۆك فرمێسك‬ ‫به‌چاویدا ده‌هاته‌ خواره‌وه‌‪ ،‬منیش زۆر‬ ‫ترس���ام‌و له‌دڵی‌ خۆمدا وتم تۆ بڵێیت‬ ‫شتێك روی نه‌دابێت؟ وتم دایكه‌ گیان‬

‫چی بوه‌؟ ئه‌وه‌ بۆچی‌ ده‌گریت؟ دایكی‬ ‫میهره‌بانم هه‌رچۆنێك بێت له‌س���ه‌رخۆ‬ ‫پێ���ی وتم نیان گیان ده‌زانیت تۆ كچی‬ ‫ئێمه‌ نی���ت؟ دوای ئه‌وه‌ چه‌ند جارێك‬ ‫وتم دایكه‌ ئه‌وه‌ تۆ ده‌ڵێیت چی‌؟ ده‌ی‬ ‫جارێكی ت���ر دوباره‌ی بكه‌ره‌وه‌‪ .‬دایكم‬ ‫وتی به‌ڵێ‌ كچم ئه‌وه‌ راس���ته‌‪ .‬منیش‬ ‫هاوارێكم كردو له‌ه���ۆش خۆم چوم"‪.‬‬ ‫دایكی نازانێت ل���ه‌و كاته‌دا چی بكات‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی له‌ده‌س���ت دێت هاوڕێ‌‬ ‫نزیكه‌كانی نیان بانگ بكات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌نزی���ك كچه‌كه‌یه‌وه‌ بن‌و دڵخۆش���ی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی نیان دێته‌وه‌ هۆش‬ ‫به‌گری���ان‌و هاوارك���ردن داوا له‌دایكی‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ جارێكی تر ئه‌و قس���ه‌یه‌‬ ‫دوباره‌بكاته‌وه‌ كه‌ پێش���تر پێیوت تۆ‬ ‫كچی ئێمه‌ نیت‪ ،‬دایكیشی دیسان پێی‬ ‫وته‌وه‌‪ .‬نیان هه‌ر به‌ده‌م گریانه‌وه‌ داوای‬ ‫له‌دایكی ك���رد چیرۆكی ژیانی رابردوی‬ ‫بۆ ب���اس بكات‪ ،‬دایكیش���ی ده‌س���ت‬ ‫ده‌كات به‌گێڕانه‌وه‌و ده‌ڵێت‪ " :‬ته‌مه‌نت‬ ‫‪ 9‬رۆژ ب���و كه‌ دایكت كۆچ���ی دوایی‬ ‫كردو دو خوش���كی له‌خۆت گه‌وره‌ترت‬ ‫هه‌بو‪ ،‬باوكیش���ت له‌به‌رئه‌وه‌ی تۆ زۆر‬ ‫منداڵبویت‌و نه‌یده‌توانی به‌خێوت بكات‬ ‫داوا له‌خوشكه‌كانی خۆی ده‌كات كه‌ تۆ‬ ‫به‌خێو بكه‌ن تا ئه‌و كاته‌ی كه‌مێك گه‌وره‌‬ ‫ده‌بیت‪ ،‬دواتر یه‌كێك له‌خوش���كه‌كانی‬ ‫ك���ه‌ ده‌كاته‌ پورت ت���ۆی هه‌ڵگرته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پوریش���ت به‌هۆی ئه‌وه‌ی ژیانی‬ ‫سه‌خت بوو له‌ده‌ره‌وه‌ش كاری رۆژانه‌ی‬ ‫ده‌كرد نه‌یتوانی به‌خێوت بكات‪ ،‬باوكت‬ ‫بڕیاریدا تۆ بباته‌وه‌ بۆ الی خۆی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مجاره‌ش باوكت توانای به‌خێوكردنی‬ ‫تۆی نه‌بو‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ خوشكێكیم باسی‬ ‫من بۆ باوك���ت ده‌كات كه‌ منداڵم نییه‌‬ ‫داوا له‌باوكت ده‌كات كه‌ تۆ بدات به‌من‪،‬‬ ‫باوكیش���ت به‌وه‌ قایل ده‌بێت‌و منیش‬ ‫تۆم كرده‌ كچی خۆم‪ ،‬ئیتر نه‌مهێش���ت‬ ‫كه‌س���ێكی ماڵی باوكت تۆ ببیننه‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت چه‌ن���د جارێ���ك ماڵم���ان‬ ‫گواسته‌وه‌ له‌گه‌ڕه‌كێكه‌وه‌ بۆ گه‌ڕه‌كێكی‬ ‫تر نه‌وه‌ك ماڵ���ی باوكت بماندۆزنه‌وه‌و‬ ‫په‌ش���یمان ببنه‌وه‌‪ ،‬ئێستاش ده‌ڵێم تۆ‬ ‫كچی منی هه‌مو ژیانی منی‪ ،‬من دایكتم‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ له‌ژنێكی تری‪ .‬دوای هه‌مو‬ ‫ئه‌و گێڕانه‌وانه‌ی ئه‌م دایكه‌ی ئێس���تام‬ ‫هه‌س���تاین به‌گه‌ڕان به‌دوای خزمه‌كانی‬

‫کاتێک پێیان‬ ‫وتم ئه‌و‌ه باوکی‬ ‫راسته‌قینه‌ی تۆیه‌‬ ‫هیچ ره‌حم‌و سۆزو‬ ‫هه‌ستێكم بۆی‬ ‫نه‌جواڵ‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ یه‌كجاریش پێم‬ ‫نه‌وت باوكه‌‬

‫دای���ك‌و باوك���ه‌ راس���ته‌قینه‌كه‌م‌و‬ ‫هه‌مویانمان دۆزییه‌وه‌و سه‌ردانمانكردن‪،‬‬ ‫له‌ناو كۆمه‌ڵێك له‌خزمه‌كانمدا پیاوێك‬ ‫دانیش���تبو‪ ،‬وتیان نیان گیان ده‌زانی‬ ‫ئه‌وه‌ باوكی راس���ته‌قینه‌ی تۆیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫من هیچ ره‌حم‌و س���ۆزو هه‌ستێكم بۆی‬ ‫نه‌جواڵ‪ ،‬ته‌نانه‌ت ب���ۆ یه‌كجاریش پێم‬ ‫نه‌وت باوكه‌‪ ،‬ئێستاش هه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫دایك‌و باوكه‌دا ده‌ژیم‌و ش���وم كردوه‌و‬ ‫خێزانێكی به‌خته‌وه‌رم���ان پێكهێناوه‌‪.‬‬ ‫* ش���ه‌یما حه‌مه‌ئه‌می���ن یه‌كێك بو‬ ‫له‌به‌شداربوانی خولێكی رۆژنامه‌نوسیی‬ ‫به‌ن���اوی (میدی���ا ب���ۆ خه‌ڵ���ك) كه‌‬ ‫سه‌نته‌ری میدیای س���ه‌ربه‌خۆ له‌كه‌الر‬ ‫به‌ه���اوكاری كۆمپانیای (وێس���تێرن‬ ‫زاگ���رۆس) له‌مانگ���ی كانون���ی دوه‌م‌و‬ ‫خۆزگه‌ ژیانی منداڵیم هه‌رگیز ته‌واونه‌بوایه‌و ئه‌و حه‌قیقه‌ته‌ تاڵه‌م هه‌ر نه‌زانیایه‌‬ ‫شوباتی ئه‌مساڵدا ئه‌نجامدرا‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫كورد له‌نێو به‌هاری‌ عه‌ره‌بی‌‌و قه‌یرانه‌كانی‌ خۆرهه‌اڵت ‌ی ناوه‌ڕاستدا‬ ‫گفتوگۆی‌ ئاوێنه‌ له‌گه‌ڵ بیرمه‌ندو روناكبیری‌ ئه‌مه‌ریكی‌ "نائۆم چۆمسكی‌"‬ ‫سازدان‌و وه‌رگێڕانی‌‪ :‬حه‌یده‌ر ناسیح‬ ‫ی‬ ‫بیرمه‌ندو روناكبیری‌ گه‌وره‌و ناودار ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌ "نائۆم چۆمسكی‌" له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا تیشك ده‌خات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر روداوه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بی‌"‬ ‫ناوه‌ڕاست كه‌ به‌"به‌هار ‌‬ ‫ناوده‌برێن‌و ده‌ڵێت "راپه‌ڕینه‌كان‬ ‫ره‌گوڕیشه‌یه‌كی‌ زیاتر نێوخۆییان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬رۆژئاوا نایه‌وێت روبده‌ن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫ی پێشكه‌وتن ‌‬ ‫سه‌رسه‌ختانه‌ دژایه‌ت ‌‬ ‫دیموكراسی‌ ده‌كه‌ن له‌ناوچه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ر له‌هه‌ر ش����تێك‪ ،‬ده‌مه‌وێت‬ ‫ئه‌و‌ه بپرسم كه‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ ئێو‌ه چیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بۆ ئ����ه‌و بارودۆخه‌ی‌ ك���� ‌ه له‌خۆرهه‌اڵت ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����تدا ده‌گوزه‌رێ����ت‪ ،‬مه‌به‌س����تم‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌هاری‌ عه‌ره‌بییه‌‪ ،‬ئایا به‌هاری‌ عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی گه‌شبینان ‌ه ده‌بینیت‬ ‫وه‌ك ده‌ستپێكێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����ه‌ره‌و دیموكراس����ی‌‌و تێكش����كاندن ‌‬ ‫په‌یكه‌ری‌ دیكتاتۆرییه‌ت له‌ناوچه‌كه‌دا؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬ئه‌م����ه‌ پرۆس����ه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامیی‌ هه‌یه‌‪ ،‬تا هه‌نوكه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ده‌ستكه‌وتی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌تونس‌و‬ ‫ی‬ ‫میسر‪ .‬له‌هه‌ردو واڵتدا ئێستا كرانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر زیات����ر هه‌ی����ه‌ ب����ه‌ڕوی‌ ئ����ازاد ‌‬ ‫راده‌ربڕین‌و رێكخس����تنه‌ كرێكارییه‌كان‌و‬ ‫گه‌لێ����ك ده‌س����تكه‌وتی‌ تری����ش‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا رێگایه‌كی‌ دوریان له‌به‌رده‌مدایه‌و‬ ‫به‌ربه‌س����تی‌ گه‌ور‌ه له‌پێش����یانه‌ تاوه‌كو‬ ‫ی‬ ‫به‌سه‌ریدا س����ه‌ربكه‌ون‪ .‬دیكتاتۆره‌كان ‌‬ ‫ن����ه‌وت‪ -‬ئه‌وان����ه‌ی‌ ك����ه‌ رۆژئ����اوا زیاتر‬ ‫ی‬ ‫بایه‌خیان پێ����ده‌دات‪ -‬خه‌ریكن به‌رگر ‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ خۆیان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وانی‌ تریش‬ ‫به‌چه‌ندین شێوازی‌ جیاواز ده‌رده‌كه‌ون‪،‬‬ ‫ی سه‌رنجڕاكێشیان‬ ‫زۆربه‌شیان شێوازێك ‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ ئه‌و‌ه نه‌هامه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كه‌یه‌ ك���� ‌ه بون به‌هۆكار ‌‬ ‫گه‌الن ‌‬ ‫ی له‌پشت ئه‌و شتانه‌ی‌ ك ‌ه ئێستا‬ ‫سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا روده‌ده‌ن‪ ،‬یاخود هۆكار ‌‬ ‫ده‌ره‌كیش����یان له‌پش����ته‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ده‌س����تێوه‌ردانی‌ رۆژئ����اوا؟ ئه‌گه‌ر وایه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان چیی ‌ه له‌سه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫به‌هاری‌ عه‌ره‌بیدا؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪:‬‬ ‫راپه‌ڕین����ه‌كان‬ ‫ره‌گوڕیش����ه‌یه‌كی‌ زیات����ر نێوخۆیی����ان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬رۆژئ����اوا نایه‌وێت روبده‌ن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫سه‌رس����ه‌ختانه‌ دژایه‌تی‌ پێش����كه‌وتن ‌‬ ‫دیموكراس����ی‌ ده‌ك����ه‌ن له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬بۆ‬ ‫ی ئه‌م����ه‌ بزانین ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س����ه‌ ك ‌ه بڕوانینه‌ راپرسییه‌كانی‌ را ‌‬ ‫ی كه‌ ئاژانس���� ‌ه‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫گش����تی‌ واڵتان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكیی����ه‌ پێش����ه‌نگه‌كانی‌ تایبه‌ت‬ ‫ی ئه‌نجامیانداون‪ .‬دواهه‌مین شت‬ ‫به‌راپرس ‌‬ ‫ی ده‌یانه‌وێت‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ریكاو هاوپه‌یمانه‌كان ‌‬ ‫به‌دیبێ����ت ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ سیاس����ه‌تگه‌لێك‬ ‫ی‬ ‫ی خواست ‌‬ ‫په‌یڕه‌وبكرێن كه‌ ره‌نگدانه‌وه‌ ‌‬ ‫رای‌ گش����ی‌ ب����ن‪ ،‬ك���� ‌ه وا هه‌ڵده‌كه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫تاراده‌ی����ه‌ك دیموكراس����ی‌ كاری‌ خۆ ‌‬ ‫بكات‪ .‬هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌شه‌ كه‌ رۆژئاوا چه‌ند‬ ‫ی له‌دیكتاتۆرییه‌ت‬ ‫بۆی‌ كرابیت پشتگیر ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬هه‌ست ده‌كه‌ن باری سه‌رشانیان‬ ‫سوكبوه‌ كاتێك دیكتاتۆره‌كانی‌ خاوه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ن����ه‌وت واده‌رده‌كه‌ون كه‌ به‌رهه‌ڵس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌وژم����ی‌ دیموكراس����یان كردبێت‪ ،‬الن ‌‬ ‫كه‌م له‌ئێستادا‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ ه����ۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫چییه‌ ك����ه‌ روس����یاو چین پش����تگیر ‌‬ ‫له‌رژێمه‌كه‌ی‌ س����وریا ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجامدان���� ‌‬ ‫ئ����ه‌و رژێم���� ‌ه خه‌ریك���� ‌‬ ‫كوش����تارگه‌لێكی‌ كاره‌س����اتباره‌؟ ئای����ا‬ ‫ئه‌م����ه‌ بۆ ناكۆكییه‌كان����ی‌ نێوان ئه‌و دو‬ ‫پێكهاته‌ جیاوازه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟ بابڵێین‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئ����اوا یاخود لیبراڵه‌كان‌و‬ ‫ئه‌وانی‌ تر؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬چی����ن به‌وه‌ناچێ����ت ك ‌ه‬ ‫ی روسیاش ‌ه‬ ‫رۆڵێكی‌ كارای‌ هه‌بێت‪ ،‬هه‌رچ ‌‬ ‫پش����تیوانی‌ له‌رێكه‌وتننام����ه‌ی‌ جنێ����ف‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ هاوینی‌ راب����ردو به‌دیهات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ویش جه‌خت له‌رژێمێكی‌ گواستنه‌وه‌ی ‌‬ ‫(ئینتیقال����ی‌) ده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك چۆن‬ ‫نوێن����ه‌ری‌ نه‌ت����ه‌وه‌ یه‌كگرت����ووه‌كان‬ ‫ی‬ ‫(ئه‌خزه‌ر ئیبراهیمی‌) پشتیوانی‌ خۆ ‌‬ ‫بۆ ده‌ربڕی‌‪ ،‬به‌و جۆر‌ه ئه‌و مه‌س����ه‌له‌ی ‌ه‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كاندا باس����كراوه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ئه‌وه‌ راس����ته‌ ك����ه‌ رژێمه‌كه‌ی‌ س����وریا‬ ‫ی ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دڕندایه‌تی‌ گ����ه‌وره‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫باش����ترین راگه‌یاندن����كاره‌كان ك ‌ه له‌و ‌‬ ‫كارده‌ك����ه‌ن‪ ،‬كه‌ زۆر به‌باش����ی‌ ئاگایان‬ ‫ی‬ ‫له‌بارودۆخ����ی‌ واڵته‌كه‌ی����ه‌‪ ،‬كه‌س����ان ‌‬ ‫وه‌ك����و (پاتریك كۆكبێ����رن)و (چارلز‬ ‫گالس)و ئه‌وان����ی‌ تری����ش‪ ،‬ئاماژه‌ی����ان‬ ‫به‌وه‌ ك����ردو‌ه كه‌ ره‌وش����ه‌ك ‌ه زۆر له‌و‌ه‬ ‫ئاڵۆزتر‌ه ك ‌ه له‌راگه‌یاندنه‌كانی‌ رۆژئاوادا‬ ‫ی‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌ زیاتر پڕوپاگه‌نده‌ ‌‬ ‫شۆڕش����گێران به‌بنه‌م����ا ده‌گ����رن‪ .‬ب����ۆ‬ ‫ی (له‌نده‌ن‬ ‫نمونه‌ بڕوان����ه‌ راپۆرته‌ك����ه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫گه‌لێك كێش ‌ه ‌‬ ‫چاره‌نوسساز‬ ‫هه‌بون‬ ‫كه‌ بون به‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫ی‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫نه‌كردون‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫شێو‌ه سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كوردیش ئه‌م ‌ه‬ ‫هه‌روا ده‌بێت‬ ‫ئیندیپێندێن����ت‪ 30 ،‬كانون����ی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫‪ .)2012‬زۆر گرنگ����ه‌ پرس����یار له‌س����ه‌ر‬ ‫رۆڵی‌ روس����یا بكرێ����ت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ زۆر‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن ئه‌و پرس����یاران ‌ه له‌سه‌ر رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دۆست ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كراون كاتێك واڵتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا كه‌وتبێت���� ‌ه به‌ر هه‌ڕه‌ش����ه‌ ‌‬ ‫نێوخۆیی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئ����ه‌و واڵتانه‌ش ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌س����ه‌د خوێنڕێژتر‬ ‫گه‌لێك له‌رژێمه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بوب����ن‪ ،‬یه‌ك نمونه‌ش له‌وانه‌ ئه‌مه‌ریكا ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت بو له‌سااڵنی‌ س����ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا وه‌ك‬ ‫(ریگ����ن)دا‪ .‬كاردانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و‌ه نه‌بو ك ‌ه ئێستا روسیا ده‌ینوێنێت‪،‬‬ ‫ی فراوانی‌ س����ه‌ربازی‌‬ ‫به‌ڵك����و ه����اوكار ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‬ ‫پێشكه‌ش به‌هێزه‌ بكوژه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌ده‌ستگیرۆیی‌ چڕوپڕ ‌‬ ‫سه‌ربازی‌‌و مه‌ش����قپێكردنیان (ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌نێ����و ئه‌مه‌ریكاش����دا)‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫جۆره‌ هاوكارییه‌كی‌ له‌شۆڕشگێڕان بڕ ‌‬ ‫كه‌ له‌ژێر هه‌ڕه‌ش����ه‌گه‌لێكی‌ توندا بون‪.‬‬ ‫ی له‌ال‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌بارێكدا حكومه‌ته‌كانیش���� ‌‬ ‫په‌س����ه‌ند نه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌س����تیده‌كرد‬ ‫ی له‌دژیان یاخود‬ ‫به‌هێرشی‌ تیرۆریس����ت ‌‬ ‫ی ده‌كرد‬ ‫ی سه‌رباز ‌‬ ‫پش����تیوانیی‌ كوده‌تا ‌‬ ‫ب����ۆ له‌كارخس����تنیان‪ ،‬بێگومان ئه‌وه‌ش‬ ‫ی كه‌م‪،‬‬ ‫ل����ه‌دوای‌ ناڕه‌زای����ی‌ ده‌ربڕینێك ‌‬ ‫ئه‌وی����ش ئه‌گ����ه‌ر ئه‌نجامبدرای ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫هاوپه‌یمان����ه‌ خۆرئاواییه‌كانییه‌وه‌‪ .‬به‌و‬ ‫ش����ێوه‌ی ‌ه ده‌توان����ی ره‌فتاری‌ روس����یا‬ ‫ی له‌ژێر‬ ‫به‌رانبه‌ر نه‌ته‌وه‌ ژێرده‌س����ته‌كان ‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایی‌ كۆمۆنیس����ته‌كاندا به‌راورد‬ ‫بكه‌ی����ت به‌هه‌ڵس����وكه‌وتی‌ ئه‌مه‌ری����كا‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكادا‪،‬‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ واڵتانی‌ باش����ور ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ك به‌راوردی‌ بكه‌یت به‌هه‌ڵس����وكه‌وت ‌‬ ‫ی له‌س����وریادا‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئێستا ‌‬ ‫كه‌سانێك ئه‌م بۆچونه‌ ره‌تبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ پێویس����ت ‌ه رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫الیه‌ن����ه‌ كوردییه‌كان‪ ،‬ب����ۆ نمونه‌ پارت ‌‬ ‫ی كورد ‪ PYD‬له‌سوریا‬ ‫یه‌كێتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫چی‌ بێت له‌و بارودۆخه‌دا؟ چۆن بتوانن‬ ‫ی له‌مافه‌ ره‌واكانی‌ خۆیان بكه‌ن‌و‬ ‫به‌رگر ‌‬ ‫له‌ده‌س����توری‌ ئاین����ده‌ی‌ واڵته‌كه‌یان����دا‬ ‫بیچه‌سپێنن؟‬ ‫ی ئه‌وه‌ وێناناكرێت‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬به‌ئاسان ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه چ شتێك ئه‌گه‌ری‌ سه‌رهه‌ڵدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و لێژبونه‌وه‌ مه‌ترسیداره‌ ‌‬ ‫له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫سوریا به‌ره‌و نێو ئه‌و كاره‌ساته‌‪ .‬هه‌نوك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ الیه‌نه‌ كوردییه‌كان ده‌توانن‬ ‫بیكه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه هه‌وڵبده‌ن به‌ش����ێوازێك‬ ‫ناوچه‌یه‌ك����ی‌ س����ه‌ربه‌خۆ ‪-‬ئۆتۆنۆم����ی‌‪-‬‬ ‫په‌ره‌پێبده‌ن‪ ،‬كه‌ ده‌شێت له‌سه‌ر هه‌مان‬ ‫مۆدێلی‌ كوردستانی‌ عێراق بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ نێوخۆی����ی‌ س����ه‌ركه‌وتو‬ ‫ی‬ ‫ب����و‪ ،‬ئه‌وا ره‌نگ����ه‌ بتوانێ����ت له‌قۆناغ ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌قامگیریدا ناوچه‌ی����ه‌ك بۆخ����ۆ ‌‬ ‫جیابكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچییه‌ك بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرێك له‌ش����اره‌زایان بڕوایان‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌ره‌ب����ی‌ په‌یامێك ‌‬ ‫وای ‌ه ك ‌ه به‌ه����ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ناراسته‌وخۆیه‌ بۆ رژێمه‌ دیكتاتۆره‌كان ‌‬ ‫ت����ری‌ ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬تاوه‌ك����و تێبگ����ه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ك����ه‌ پێویس����ته‌ چاكس����ازی‌ ریش����ه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجامبده‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌رنا هه‌مان چاره‌نوس ‌‬ ‫ی لیبیاو تونس‌و میسریان‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫ده‌بێ����ت‪ ،‬بۆچون����ی‌ تۆ ل����ه‌م باره‌یه‌و‌ه‬ ‫چییه‌؟‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر په‌یامه‌ك ‌ه ئه‌وه‌بێت‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ هێش����تا به‌حره‌ین‌و س����عودیه‌و‬ ‫ی نه‌بون‪،‬‬ ‫ی عه‌ره‌بی‌ گوێبیس����ت ‌‬ ‫ئیمارات���� ‌‬ ‫به‌ڵك����و ئه‌و په‌یامه‌ی‌ به‌وان گه‌یش����تو‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی����ه‌ ك����ه‌ رۆژئ����اوا سه‌رس����ه‌ختان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پش����تیوانییان ده‌كات له‌سه‌ركوتكردن ‌‬ ‫خواس����ته‌ دیموكراتییه‌كان����دا‪ .‬ئ����ه‌و‬ ‫ی كه‌ ده‌كرێت له‌میسرو تونسه‌و‌ه‬ ‫وانه‌یه‌ ‌‬

‫ئه‌مه‌ریكا‬ ‫تا ئه‌وكات ‌ه‬ ‫ی‬ ‫پشتیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌دیموكراس ‌‬ ‫ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئامانج ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ئابورییه‌كاندا‬ ‫بگونجێت‬ ‫وه‌ربگیرێ����ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ رۆژئاوا ش����وێن‬ ‫ی‬ ‫هه‌م����ان نه‌خش����ه‌ كالس����یكییه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی����ه‌ كاتێك ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دۆست روبه‌روی‌ ته‌نگژه‌ ‌‬ ‫دیكتاتۆرێك ‌‬ ‫نێوخۆیی‌ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬پش����تیوانی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ی ده‌گونجێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫تا ئ����ه‌و جێگای����ه‌ ‌‬ ‫چیتر نه‌توانرا پش����تیوانی‌ لێبكرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ی هه‌ڵگه‌ڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫نمون ‌ه ئه‌گه‌ر س����وپا لێ ‌‬ ‫ئه‌وا ره‌وانه‌ی‌ جێگایه‌كی‌ ده‌كه‌ن‌و پاشان‬ ‫ی ده‌كرێت هه‌مان‬ ‫هه‌وڵ����ده‌ده‌ن ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫رژێم����ی‌ ئاب����وری‌‪ -‬كۆمه‌اڵیه‌تی‌ پێش����و‬ ‫پێكبهێننه‌وه‌‪ .‬لیستێكی‌ درێژ له‌م جۆر‌ه‬ ‫دۆس����یه‌ی ‌ه هه‌یه‌‪ :‬دوڤالی����ه‌ر‪ ،‬ماركۆس‪،‬‬ ‫ی‬ ‫موبوت����و‪ ،‬س����وهارتۆ و هت����د‪ ...‬جێ ‌‬ ‫سه‌رس����وڕمان نه‌بو كاتێ����ك ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌(میسر)و فه‌ره‌نسا له‌(تونس) هه‌مان‬ ‫ئاراس����ته‌یان گرته‌به‌ر‪ .‬مه‌سه‌له‌ی‌ لیبیا‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ته‌‪ ،‬قه‌زافی‌ پش����تیوانییه‌كی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ب����و له‌الیه‌ن رۆژئاواوه‌‪ ،‬تا ئه‌و كاته‌ ‌‬ ‫شۆڕش هه‌ڵگیرس����ا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان زیاتر‬ ‫پێویس����تیان به‌حكومه‌تێكی‌ سه‌قامگیر‬ ‫هه‌بو بۆ پاراستنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش بو خۆیان خس����ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌ی‌ شۆڕشه‌وه‌ به‌به‌هانه‌ی‌ پاراستن ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ سڤیل‪ .‬هه‌ڵبه‌ت چه‌ند وانه‌یه‌ك ‌‬ ‫تێدایه‌ بۆ دیكتاتۆره‌كانی‌ تریش‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌واڵتان����ی‌ رۆژهه‌اڵت���� ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬هه‌ندێك رۆشنبیر ناو ‌‬ ‫شۆڕش����انه‌یان نا "به‌هاری‌ ئیس��ل�امی‌"‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش دوای‌ ئ����ه‌وه‌ هات ك����ه‌ پارت ‌ه‬ ‫ئیس��ل�امییه‌كان له‌میس����رو تون����س‬ ‫ی به‌رچاویان به‌خۆو‌ه بینی‌‪،‬‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی سه‌ركه‌وتنی‌ ئیسالمییه‌كانیان‬ ‫پێشبین ‌‬ ‫كرد له‌واڵتانی‌ تریشدا‪ ،‬ئایا هۆكاری‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌لمانییه‌ت ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ شكس����ت ‌‬ ‫عه‌ره‌ب����ی‌ له‌نێو س����ه‌ده‌ی‌ راب����ردودا؟‬ ‫ده‌كرێت به‌وردی‌ له‌مه‌ بدوێیت؟‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬ته‌نها پارته‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫ده‌یانتوان����ی‌ كاره‌كان����ی‌ خۆی����ان بكه‌ن‬ ‫له‌ژێ����ر ده‌س����ه‌اڵتی‌ ئ����ه‌و سیس����ته‌مه‌‬ ‫دیكتاتۆرییان����ه‌دا‪ ،‬ئ����ه‌وان النیك����ه‌م‬ ‫مزگه‌وته‌كانیان به‌ده‌سته‌وه‌بو‪ ،‬له‌ڕاستیدا‬ ‫ئه‌وان ده‌رفه‌تی‌ زیاتریان هه‌بو‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫ی‬ ‫به‌نمون ‌ه سه‌له‌فییه‌كان‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫دارای����ی‌ ده‌ره‌كی‌ باش����یان هه‌بو‪ ،‬هیچ‬ ‫نه‌بێت له‌الیه‌ن عه‌ره‌بستانی‌ سعودییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا پارته‌ ئیس��ل�امییه‌كان زیاتر‬ ‫رۆچوبونه‌ نێو دامه‌زراوه‌ ئابورییه‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫زیات����ر خوازی����اری‌ خۆگونجان����دن بون‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رنام���� ‌ه نیو‪-‬لیبراڵییه‌كان ‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن دام����ه‌زراوه‌ رۆژئاواییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ده‌خران ‌ه به‌رده‌میان‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌ئێس����تادا‬ ‫الیه‌نه‌ ئیس��ل�امییه‌كانیش شكستبهێنن‌و‬ ‫له‌ئاس����ت داواكاری‌ هاواڵتیان����دا نه‌بن‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌ش����ێت وابێت‪ ،‬ئه‌وا راپه‌ڕینه‌كان‬ ‫ره‌نگ ‌ه چوارچێوه‌یه‌كی‌ زیاتر رادیكااڵنه‌و‬ ‫توندوتیژ بگرێته‌خۆ‪ ،‬ك����ه‌ ره‌نگه‌ زیاتر‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربون����ه‌وه‌ی‌ دیكتاتۆرییه‌تێ����ك‬ ‫ته‌شه‌ن ‌ه بسێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئاش����كرایه‌ ك����ه‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت ده‌یه‌وێ����ت تێبكۆش����ێت بۆ‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ری‌ دیموكراس����ی‌‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫ی ئه‌و تێكۆشانه‌ی‌ تێدا‬ ‫خواس����ت‌و وزه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌ست بێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك تۆ له‌یه‌كێك‬ ‫له‌دیمانه‌كانتدا پێشتر ئاماژه‌ت بۆ كردو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫كه‌ "رۆژئاوا له‌دیموكراس����ییه‌ت ‌‬ ‫تۆقیوه‌"‪ ،‬پرسیاری‌ گرنگ لێره‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ ئ����ه‌وان بۆچی‌ له‌و دیموكراس����ییه‌ت ‌ه‬ ‫ده‌ترس����ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وان هه‌میش���� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫خۆی����ان وه‌ك په‌یامبه‌ری‌ دیموكراس���� ‌‬ ‫ده‌رده‌خه‌ن له‌جیهاندا؟‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ بۆچ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬هۆكار ‌‬

‫به‌و ش����ێوه‌ی ‌ه لێی‌ ترس����اون ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫پێش����تر ئاماژه‌م پێك����رد‪ ،‬ئه‌مه‌ش هیچ‬ ‫ی تێدا نییه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ی سه‌یرو تازه‌ ‌‬ ‫شتێك ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بی‌‪،‬‬ ‫ته‌نها تایب����ه‌ت بێت به‌جیهان ‌‬ ‫ی چه‌س����پێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و ئه‌و‌ه به‌باش���� ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌الیه‌ن رۆشنبیره‌ دیاره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ری����كا تا ئه‌وكاته‌ پش����تیوان ‌‬ ‫ی ده‌كات كه‌ بگونجێت له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌دیموكراس ‌‬ ‫ئامانج���� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‌و ئابورییه‌كاندا‪،‬‬ ‫هێ����زه‌ رۆژئاواییه‌كان����ی‌ تری����ش له‌مه‌دا‬ ‫جیاوازییه‌كی����ان نیی����ه‌‪ .‬زۆر س����ه‌خت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫چاوه‌ڕوان����ی‌ ئه‌وه‌ بیت ك ‌ه چڕكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت بكه‌وێت ‌ه خزمه‌تی‌ خواس����ت ‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌كان����ه‌وه‌‪ ،‬له‌نێوخۆش����دا‬ ‫به‌هه‌مان ش����ێوه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم بۆچی‌ رۆژاوا‬ ‫ی تر خۆی‌ نیش����ان بدات؟‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌موان هه‌ر واده‌كه‌ن‪ .‬ته‌نانه‌ت ستالین‪-‬‬ ‫ی‬ ‫یش جاڕی‌ خۆشویس����تنی‌ دیموكراس ‌‬ ‫ده‌دا‪ ،‬ئێم����ه‌ خ����ۆ نابێ����ت به‌گوێگرتن‬ ‫بۆ گوت����ه‌ی‌ بریق����ه‌دارو بێناوه‌ڕۆكیان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی سیسته‌مه‌كان ‌‬ ‫تێگه‌یشتنمان له‌سروشت ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت بنیات بنێین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ل����ه‌و بارودۆخه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫ئه‌وروپا ده‌ش����ێت هه‌ڵوێستی‌ جیاوازیان‬ ‫ی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬له‌كاتێك����دا واڵتانی‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت خۆیان به‌ڕاستی‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ی تۆ‬ ‫ی بچه‌س����پێنن‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫دیموكراس���� ‌‬ ‫ئ����ه‌و واڵتانه‌ی‌ ك���� ‌ه ده‌یانه‌وێ����ت به‌ره‌و‬ ‫دیموكراتی‌ بڕۆن ش����وێن كام ئاراس����ت ‌ه‬ ‫بكه‌ون باشتره‌؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬نازانم ت����ۆ كام واڵتانه‌ت‬ ‫ی‬ ‫مه‌به‌ست ‌ه ك ‌ه ده‌یانه‌وێت به‌ره‌و دیموكرات ‌‬ ‫بڕۆن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ واڵتان ناتوانن روه‌و‬ ‫دیموكراتی‌ یاخ����ود دژ‌ه دیموكراتی‌ بن‪،‬‬ ‫ی نێو ئه‌و‬ ‫به‌ڵك����و هه‌ندێ����ك پێكهات����ه‌ ‌‬ ‫واڵتانه‌ به‌و شێو‌ه ده‌بن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬مه‌به‌س����تی‌ م����ن زیاتر ئه‌و‬ ‫ی عه‌ره‌بیی‌ تیایاندا‬ ‫واڵتانه‌یه‌ ك���� ‌ه به‌هار ‌‬ ‫سه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬گریمانه‌ی‌ ئه‌وه‌ هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان ش����وێن سیس����ته‌مێكی‌ سۆشیال‬ ‫ی‬ ‫دیموكرات����ی‌ وه‌ك����و هه‌ندێ����ك واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكه‌ون‪ ،‬یاخود سیسته‌مێك ‌‬ ‫ئه‌وروپی ‌‬ ‫ی له‌ئه‌مه‌ریكا‬ ‫نیو‪ -‬لیبراڵی‌ وه‌ك ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌یه‌ یان سیسته‌مێكی‌ ئیسالمی‌؟‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬ناتوانی‌ به‌و شێو‌ه گشتگیر‌ه‬ ‫بڵێی����ت "واڵتانێ����ك" ك���� ‌ه ده‌یانه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫دیموكراسی‌ بچه‌س����پێنن‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫گش����تی‌ دانیش����توانی‌ ئه‌و واڵتانه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ی ده‌س����ته‌بژێرو‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكان ‌‬ ‫ی ده‌س����ه‌اڵتدان ئه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی‌ له‌چه‌ق ‌‬ ‫ی‬ ‫ناكه‌ن‪ ،‬النیكه‌م بۆ دیموكراس����ییه‌تێك ‌‬ ‫كارا‪ .‬س����ه‌باره‌ت ب����ه‌وه‌ش ك����ه‌ چۆن‬ ‫ی ك ‌ه ره‌گه‌ز‌ه‬ ‫هه‌نگاو بنێن ئه‌وا ئه‌وه‌نده‌ ‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌كانیان ماف‌و ده‌س����ه‌اڵتیان‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ئیدی‌ پێویسته‌ هه‌مان ئه‌و‬ ‫ئاراسته‌یه‌ بگرنه‌ به‌ر كه‌ هاوتاكانیان ل ‌ه‬ ‫نێو جه‌ماوه‌ره‌ رۆژئاواییه‌كاندا ده‌یگرن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ب����ه‌ر‪ ،‬واتا‪ :‬كار بكه‌ن ب����ۆ په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ����ازادی‌‌و دادپه‌روه‌ری‌‌و گه‌شه‌س����ه‌ندن ‌‬ ‫به‌رده‌وام‌و به‌رجه‌سته‌كردنی‌ مافه‌كانیان‌و‬ ‫به‌هاگه‌لی‌ دیكه‌ی‌ له‌م جۆره‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌مه‌ری����كا بانگه‌ش����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رنامه‌ ‌‬ ‫ئ����ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه هه‌ڵگ����ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیموكراسییه‌ بۆ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‪ ،‬به‌ب����ڕوای‌ ت����ۆ ئ����ه‌وان‬ ‫ی‬ ‫هاوكارده‌بن بۆ داڕش����تنه‌وه‌ی‌ نه‌خشه‌ ‌‬ ‫واڵتان����ی‌ ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌ك ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫خۆش����گوزه‌رانی‌ دابینب����كات بۆ گه‌الن ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬هیچ نه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫ئاریشه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كان؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬وه‌ك پێش����ریش‬ ‫ی‬ ‫ئام����اژه‌م پێك����رد‪ ،‬نه‌خش����ه‌دانه‌ران ‌‬

‫ئه‌مه‌ریكا هه‌وڵ����ده‌ده‌ن ك ‌ه خزمه‌ت به‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییانه‌ بكه‌ن ك ‌ه نوێنه‌رایه‌تیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئێجگار زۆریش‬ ‫چڕكردن����ه‌وه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬به‌زۆری����ش‬ ‫ی‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ ئابوری‌‪ ،‬له‌نێ����و واڵته‌كان ‌‬ ‫خۆیان����دا‪ .‬به‌ڵگ����ه‌ی‌ زۆری����ش هه‌ن بۆ‬ ‫ی سه‌رس����وڕمان ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌‪ ،‬ته‌واو جێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌پێ ‌‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ����ه‌كان ده‌گۆڕێ����ت‪،‬‬ ‫سروش����ت ‌‬ ‫هه‌مان شتیش س����ه‌باره‌ت به‌ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫داگیركاره‌كان����ی‌ تر دروس����ته‌‪ .‬مه‌بده‌ئ ‌ه‬ ‫س����ه‌ره‌كییه‌كه‌ی‌ ئ����ه‌وان له‌راس����تیدا‬ ‫ی (ودرۆ‬ ‫ی ده‌س����ه‌اڵتدرێت ‌‬ ‫له‌س����ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫وڵسن)دا به‌ڕونی‌ راگه‌یه‌نرا‪ ،‬له‌وماوه‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه پێیده‌وترێت سه‌رده‌می‌ "ئایدیالیزم ‌‬ ‫وڵسن"‪ ،‬ئه‌و راگه‌یاندنه‌ش به‌ئاماژه‌كردن‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا ك ‌ه له‌و‬ ‫بو بۆ سیاس����ه‌ته‌كان ‌‬ ‫ی التین‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا ‌‬ ‫ماوه‌ درێژه‌دا له‌واڵتان ‌‬ ‫ی‬ ‫پیاده‌ی‌ كرد (دواتر ب����و به‌ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا)‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ ژێر ده‌س����ه‌اڵت ‌‬ ‫ل����ه‌و س����ه‌رده‌مه‌دا (ودرۆ وڵس����ن)‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وه‌ ته‌نها له‌سه‌ر بنه‌ما ‌‬ ‫"خۆپه‌رس����تی‌ ته‌نه����ا " بنیاتده‌نرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫"ئه‌مه‌ری����كا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫له‌به‌رچاوده‌گرێت‪ ،‬یه‌كێتی‌ گه‌الن ‌‬ ‫ی مه‌سه‌له‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریكا روداوێكه‌‪ ،‬كۆتای ‌‬ ‫نییه‌"‪ .‬سه‌رۆك (ودرۆ وڵسن) به‌وه‌ قایل‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ته‌واو ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫بو ك ‌ه رێگه‌ بدرێت را ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ ئاگاداربێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ ئامۆژگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كرد ك ‌ه ده‌شێت ئه‌م ‌ه شتێك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫"ناسیاسی‌" بێت‪ ،‬ئه‌م وته‌ بریقه‌دارانه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك هه‌میش����ه‌‪ ،‬زۆر زیات����ر وره‌به‌خش‬ ‫بون‪ .‬دیس����انه‌وه‌ ئه‌مه‌ش تایبه‌ت نیی ‌ه‬ ‫ی سه‌رس����ه‌ڕمان‬ ‫ته‌نها به‌ئه‌مه‌ریكاو جێ ‌‬ ‫نییه‌ بۆ هه‌ركه‌سێك كه‌ چاوكراوه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌میش����ه‌ یه‌كێك له‌پرس����ه‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگه‌كانی‌ مێژو مه‌س����ه‌له‌ی‌ شۆڕش���� ‌‬ ‫گه‌الن بوه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش����ه‌ كه‌ ئێس����تا‬ ‫ی‬ ‫ی پێی‌ هه‌ستاون‪ ،‬نه‌ته‌وه‌ ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫واڵتان ‌‬ ‫كوردی����ش له‌مێژه‌ به‌رخ����ودان ده‌كات‪،‬‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێك‬ ‫به‌اڵم تائێس����تاش خاوه‌ن���� ‌‬ ‫نین‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێك����دا عه‌ره‌ب چه‌ندین‬ ‫ده‌وڵه‌تی����ان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌چ����ی‌ هه‌ردوالیان‬ ‫له‌ئێستادا هه‌مان ئاریشه‌و نه‌هامه‌تییان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬لێ����ره‌دا ده‌مه‌وێت ئه‌و‌ه بپرس����م‬ ‫ی كورد‬ ‫ئای����ا ت����ۆ پێتوای����ه‌ كێش����ه‌كان ‌‬ ‫زیات����ر په‌یوه‌س����تن به‌بێده‌وڵه‌تییه‌وه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێكی‌ كورد ‌‬ ‫ئای����ا دامه‌زراندن���� ‌‬ ‫كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ده‌كات؟‬ ‫ی‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬له‌م جیهانه‌دا بێده‌وڵه‌تی ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ندێ����ك كێش����ه‌ی‌ تایب����ه‌ت به‌خۆ ‌‬ ‫جێده‌هێڵێت‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن كورده‌كان‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫ی ده‌زانن‪ ،‬هه‌بون ‌‬ ‫ئه‌م ‌ه به‌باش ‌‬ ‫له‌باشترین حاڵه‌تدا هه‌ندێك له‌و كێشان ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێكی‌ تریان‬ ‫ه����ه‌ر وه‌ك خۆیان ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چۆن مێژوو لۆژیك ده‌ریده‌خه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كێشان ‌ه چین كه‌ هه‌بون ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ناتوانێت چاره‌سه‌ریان بكات بۆ‬ ‫ی عێراق له‌م‬ ‫كورد؟ به‌تایبه‌ت كورده‌كان ‌‬ ‫باره‌دا؟‬ ‫ی هه‌م����وان‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬وه‌ك ال ‌‬ ‫ئاشكرایه‌‪ ،‬گه‌لێك كێشه‌ی‌ چاره‌نوسساز‬ ‫ی‬ ‫هه‌بونه‌ ك ‌ه بون به‌ده‌وڵه‌ت چاره‌س����ه‌ر ‌‬ ‫نه‌كردون‪ ،‬به‌هه‌مان ش����ێوه‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌كوردیش ئه‌م ‌ه هه‌روا ده‌بێت‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫له‌كێشه‌كان په‌یوه‌ستن به‌كۆمه‌ڵگاكان‌و‬ ‫جیاوازی‌ كلتوری‌‌و هه‌روه‌ها ش����وێنیان‬ ‫ی هێزدا‪.‬‬ ‫له‌نێو سیس����ته‌مێكی‌ فراوانتر ‌‬ ‫هه‌روه‌ها س����ه‌باره‌ت به‌كورد له‌عێراقدا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وان به‌ش����وێن س����ه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫راس����ته‌قینه‌دابن‪ ،‬ئ����ه‌وا روب����ه‌روی‌ ئه‌و‬ ‫راس����تییه‌ش ده‌بنه‌وه‌ كه‌ ئه‌وان له‌الیه‌ن‬ ‫هێزگه‌لێك����ه‌و‌ه ده‌وره‌دراون ك����ه‌ ی����ان‬ ‫دوژمنكاران���� ‌ه مامه‌ڵه‌یان ده‌كه‌ن یاخود‬ ‫به‌ئاسته‌م چاوپۆشییان لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێس����تا ئه‌گه‌ر بچینه‌ س����ه‌ر‬ ‫الیه‌نێكی‌ زیاتر تی����ۆری‌ ئه‌م بارودۆخه‌‪،‬‬ ‫ده‌بینی����ت ك����ه‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫له‌لوتك����ه‌ی‌ پێكدادان����ی‌ ئایدۆلۆجیدایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ مێژوی����ی‌ لێی‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌مه‌نی ‌‬ ‫بڕوانی����ن‪ ،‬ئ����ه‌وا له‌خاڵێك���� ‌‬ ‫جیاوازدای���� ‌ه به‌ب����ه‌راورد له‌گه‌ڵ رۆژئاوا‪،‬‬ ‫ئه‌م���� ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه كه‌ ب����ه‌رده‌وام ئه‌و‬ ‫بانگه‌شه‌یه‌ هه‌بو‌ه كه‌ گوای ‌ه ئایدۆلۆجیا‬ ‫ی تۆ چیی ‌ه‬ ‫ی هاتوه‌‪ ،‬را ‌‬ ‫له‌رۆژئ����اوا كۆتای ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌م جیاوازیانه‌؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪" :‬كۆتای����ی‌ ئایدیۆلۆجیا"‬ ‫ی بۆ‬ ‫ج����ار ل����ه‌دوای‌ ج����ار بانگه‌ش����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌نجاكان ‌‬ ‫كراوه‌‪ ،‬بۆ نمون����ه‌ له‌كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ده‌ی‌ راب����ردو‪ ،‬دروس����ت له‌ده‌م ‌‬ ‫ی (‪)1960‬‬ ‫ی راپه‌رینه‌كان ‌‬ ‫پێ����ش رودان���� ‌‬ ‫دا‪ .‬هه‌روه‌ه����ا "كۆتای����ی‌ مێژو"ی����ش‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه پێشینه‌یه‌كی‌ دیار ‌‬ ‫له‌و باره‌ی����ه‌وه‌‪ .‬من ده‌زانم كه‌ هۆكارێك‬ ‫نیی����ه‌ تا له‌ئه‌م����ڕۆدا هی����چ كام له‌وانه‌‬ ‫ی‬ ‫به‌هه‌ند وه‌ربگرین‪ ،‬دروست وه‌ك ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌رابردوش����دا هی����چ كام له‌وان ‌ه بونیان‬

‫ی‬ ‫ی ناوه‌ڕاس����ت كێشه‌ ‌‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫تایب����ه‌ت به‌خ����ۆی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫تابڵێی����ت كاریگه‌رن‪ ،‬ب����ۆ نمونه‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌رو‌هت‌و سامان ‌‬ ‫به‌رفراوان له‌س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ الوازكه‌ردا‬ ‫چڕكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش (هایدرۆكاربۆن)‬ ‫ه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م ‌ه ته‌نها ماوه‌یه‌كی‌ س����نوردار‬ ‫ده‌به‌خش����ێت ‌ه ناوچه‌كه‌ تاوه‌ك����و تێیدا‬ ‫ی به‌رچ����او به‌دیبهێنرێ����ت‪،‬‬ ‫پێش����كه‌وتن ‌‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ده‌رفه‌ته‌كه‌ له‌و م����اوه‌ كورته‌دا‬ ‫ی ده‌شێت‬ ‫له‌ده‌ستچو‪ ،‬ئه‌وا ده‌ره‌نجامه‌كان ‌‬ ‫كاره‌ساتبار بن‪ .‬بیرمان بێت ئه‌م ‌ه ته‌نها‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌كێشه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كه‌وات���� ‌ه پێتوای ‌ه ئایدیۆلۆجیا‬ ‫ی‬ ‫له‌رۆژئ����اوا كۆتایی‌ هات����وه‌و له‌لوتكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌رۆژهه‌الت���� ‌‬ ‫گه‌شه‌س����ه‌ندنیدای ‌ه‬ ‫ناوه‌ڕاستدا؟‬ ‫چۆمسكی‌‪ :‬به‌ئه‌سته‌میش شتێكی‌ له‌و‬ ‫جۆر‌ه نییه‌‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ئێستادا الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌كانیش‬ ‫شكستبهێنن‌و‬ ‫ی‬ ‫له‌ئاست داواكار ‌‬ ‫هاواڵتیاندا نه‌بن‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌شێت‬ ‫وابێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫راپه‌ڕینه‌كان ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زیاتر رادیكااڵنه‌و‬ ‫توندوتیژ بگرێته‌خۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چۆن؟ ده‌كرێت كه‌مێك زیاتر‬ ‫له‌مه‌ وردبیته‌وه‌؟‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬رۆژئاوا پارچه‌پارچ ‌ه بو‌ه‬ ‫ێ نێوخۆییه‌ سه‌خته‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ملمالن ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر حه‌زده‌كه‌ی����ت بابڵێین ملمالنێ ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئایدیۆلۆجی‌"‪ ،‬له‌مه‌ڕ ئه‌و ئاراس����ته‌یه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه حكومه‌ته‌كان‌و كۆمه‌ڵگاكانی‌ رۆژئاوا‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت بیگرن ‌ه به‌ر‪ .‬هه‌ندێك بیروباوه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رفراوان خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫تر به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫لێده‌كرێت له‌نێو چینه‌ ده‌سته‌بژێره‌كاندا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی نزیك له‌ده‌مارگرژ ‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئاس����تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاینیی‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‪ :‬بڕوابون به‌چاكه‌كار ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی����ی‌ ده‌س����ه‌اڵته‌ رۆژئاواییه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌ندێكج����ار به‌ه����ۆی‌ س����اویلكه‌یی‌‌و‬ ‫به‌دكرداریی خۆیانه‌و‌ه كۆسپی‌ خراوه‌ت ‌ه‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ر رێگا‪ ،‬ئه‌م خه‌س����ڵه‌ته‌ دیارانه‌ ‌‬ ‫كلتوری‌ رۆژئاوای����ی‌ وه‌ك به‌ڵگه‌نامه‌ بۆ‬ ‫هه‌مو گه‌ردون سه‌لمێنراون‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ هه‌میشه‌ له‌و بڕوایه‌دابویت‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ته‌وژمی‌ فه‌نده‌مێنتاڵیزمی‌ ئیسالم ‌‬ ‫له‌و واڵتان ‌ه گه‌ش����ه‌ده‌كات ك����ه‌ تیایاندا‬ ‫عه‌لمانییه‌ت شكستی‌ خواردوه‌‪ ،‬پێتوای ‌ه‬ ‫ئ����ه‌و بارودۆخه‌ی‌ له‌میس����ر ده‌گوزه‌رێت‬ ‫ی باش ‌ه بۆ ئه‌وه‌؟‬ ‫ئاماژه‌یه‌ك ‌‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬عه‌لمانیی����ه‌ت له‌میس����ر‬ ‫ی نه‌خوارد"‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌قاوده‌ق "شكس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن پێكهاته‌ی����ه‌ك له‌چه‌ند هێزێك ‌‬ ‫ده‌ره‌كی����ی‌و گه‌نده‌ڵی����ی‌ نێوخۆی����ی‌‌و‬ ‫ی ده‌ره‌كی‌ (له‌چه‌ند‬ ‫ملكه‌چبون بۆ هێز ‌‬ ‫ناوچه‌یه‌كی‌ جیاواز)دا تێكشكێنرا‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ته‌وژم ‌ه عه‌لمانییه‌كان ت����ه‌واو به‌گوڕن‪،‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه هێشتا له‌بره‌ویشدا بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كۆتا پرس����یارم ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫ملمالنێیانه‌دا له‌نێ����وان ئه‌و ئایدیۆلۆجیا‬ ‫ی‬ ‫جیاوازان����ه‌و جۆره‌ها ده‌س����تێوه‌ردان ‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌‪ ،‬چ جۆر‌ه ده‌وڵه‌ت‌و سیسته‌مێك‬ ‫ده‌ش����ێت باش����ترین بێ����ت‪ ،‬بێگوم����ان‬ ‫ی پێگه‌ی‌ مێژویی‌‌و‬ ‫به‌ڕه‌چاوكردنی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌؟‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫چۆمس����كی‌‪ :‬ده‌توانی����ن هه‌م����ان ئه‌م‬ ‫پرس����یارانه‌ س����ه‌باره‌ت به‌رۆژئ����اواش‬ ‫بپرس����ین‪ ،‬پرس����یاره‌كان زۆر گشتگیرو‬ ‫فراوانن‪ ،‬ئاڵۆزو هه‌مه‌چه‌شنن به‌جۆرێك‬ ‫ك ‌ه ناكرێت لێره‌دا له‌باره‌یانه‌وه‌ بدوێم‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )365‬سێشه‌مم ‌ه ‪2013/2/19‬‬

‫جوانییەکانی ناڕێکی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫باکۆن لەبۆچوونەک���ەی خۆیدا پێیوایە‬ ‫عەقالنیی���ەکان ل���ەو بڕوای���ەدان ئەو‬ ‫ڕاس���تیانەی مرۆڤ بە ئەزمون تێیاندا‬ ‫دەژی‪ ،‬پێش���وەخت چەم���ک‌و دراوی‬ ‫عەقڵی���ن‌و س���ەرچاوەکەیان س���ەرەتا‬ ‫لەعەقڵدای���ە‪ ،‬وەک چ���ۆن جاڵجاڵۆکە‬ ‫بێئەوەی بزانێت مێروو هەیە‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫ت���ەون بچنێت‪ ،‬یاس���او رێس���اکانیش‬ ‫لەعەقڵ���دا ه���ەن بێئ���ەوەی هێش���تا‬ ‫بەئەزموون سەلمێندرابن‪« .‬بڕوانە سمایل‬ ‫ڕاپیک‪ .‬مەعریفەو بەکارهێنانی زمان ‪:‬‬ ‫لیشتنبێرگ‌و ئەزموونگەرایی ئینگلیزیی‪.‬‬ ‫چاپ���ی ‪ 1999‬گۆێتینگن‪ .‬لەزنجیرەی‬ ‫لێکۆڵینەوەکانی لیشتنبێرگ‪ .‬بەرگی ‪8‬‬ ‫ـ فەسڵی تایبەت بەلیشتنبێرگ‌و باکۆن‬ ‫ـ ل ‪ .»134‬خ���ودی ئ���ەم س���ەرەنجە‬ ‫بەتایب���ەت لەبەرەی لیش���تنبێرگەوە‪،‬‬ ‫ئاماژەی���ە ب���ۆ بوون���ی سیس���تمێکی‬ ‫گەردون���ی ڕێکخراو‪ ،‬ک���ە خزێنراوەتە‬ ‫ناو جیهان���ەوە‪ ،‬ڕێکییەکی عەقاڵنی کە‬ ‫لەهەموو پرۆسەیەکدا کۆنترۆڵی هەموو‬ ‫ه���ۆکارو دەرەنجامێ���ک دەکات‪ .‬ل���ەم‬ ‫وێنەی���ەدا ڕێکی دونیا‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫تێزەی دەس���تێکی عەقالنی ڕێکخەر بۆ‬ ‫جیهان‪ .‬دەستێک وادەکات جاڵجاڵۆکە‬ ‫بەرلەوەی بزانێت مێشوولە هەیە‪ ،‬تەون‬ ‫بچنێت‪ .‬هەموو ش���تێک ه���ۆی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬واتە هەموو شتێک ڕێکخەرێک‌و‬ ‫یاس���ایەکی هەیە‪ .‬سیس���تم هیچ نییە‬ ‫جگە لەپەیوەندییەکی ڕێکخراو لەنێوان‬ ‫هۆکارو دەرەنجامەکاندا‪ ،‬لەملکەچی بۆ‬ ‫کۆمەڵێک یاس���ای حەتمی‪ ،‬ناڕێکیش‬ ‫بریتییە لەئیشنەکردنی یاساکان‪ ،‬لەهەوڵ‬ ‫بۆ تێکدانیان‪ ،‬لەباوەڕنەهێنان بەبوونی‬ ‫ڕێکییەکی نێوئاخن کراو‪ ،‬باوەڕنەهێنان‬ ‫بەسیستمێک بشێت دەرەوەی نەبێت‪.‬‬ ‫جوانی ناڕێکی لەوەدایە سیس���تم وەک‬ ‫یەکەیەک���ی هەمەگیرو یاس���اڕێژ بخاتە‬ ‫ژێر پرسیارەوە‪ ،‬گومان لەسنوورەکان‌و‬ ‫ئەبەدییەتی بکات ‪ ...‬ڕێکی هەمیش���ە‬ ‫گرێ���دراوی جەبرییەت���ە‪ ،‬چونک���ە‬ ‫گومانکردن لەجەبرییەت‌و باوەڕنەهێنان‬ ‫پێی مان���ای هەمیش���ە دەرگایەک بۆ‬ ‫دەرچ���وون لەیاس���اکان هەی���ە‪ .‬ئەوە‬ ‫جەبرییەتە وادەکات باوەڕ بەیاساگەلێک‬ ‫بهێنی���ن کە هەمیش���ەیی‌و نەگۆڕو بێ‬ ‫ئەلتەرناتیڤن‪ .‬بەاڵم ناڕێکی گومانە لەو‬ ‫لۆژیکە جەبرییە‪ ،‬باوەڕە بەوەی سیستم‬ ‫کونێک‌و ش���ەبەقێکی تێدایە دەش���ێت‬ ‫لێوەی ئ���ەو ڕەگ���ەزە تێکدەرانە بێنە‬ ‫ژوورێ کە سیس���تم ناتوانێت لەخۆیدا‬ ‫قووتیانبدات‪ ،‬جێگای���ان بکاتەوە یان‬ ‫تێیانبگات‪.‬‬ ‫بۆئ���ەوەی قس���ە لەس���ەر ڕێکییەکی‬ ‫هەمیش���ەیی‌و سیس���تماتیک‌و حەتمی‬ ‫بکەی���ن‪ ،‬دەبێت قس���ە لەسیس���تمێک‬ ‫بکەین بەپێ���ی یاس���اکانی «هۆکار ـ‬ ‫دەرەنجام» ئیش���دەکات‪ ،‬واتە جوڵەو‬ ‫گۆڕانکاری پێشتر لەناو سیستم خۆیدا‬ ‫پرۆگرامک���راون‪ .‬ل���ەم تێگەیش���تنەدا‬ ‫گۆڕانی���ش بریتیی���ە لەجوڵەیەک���ی‬ ‫پێش���بینیکراو‪ ،‬یاس���ایی‌و ئاس���ایی‬ ‫ن���او هاوکێش���ەکانی سیس���تم خۆی‪.‬‬ ‫سیسس���تم بریتییە ل���ەو یەکەیەی کە‬ ‫لەڕێگای تێگەیشتن‌و خوێندنەوەی یاسا‬ ‫ناوەکییەکانیی���ەوە دەتوانی���ن بزانین‌و‬ ‫تێبگەین چ���ی لەناویدا گوزەراوەو چی‬ ‫دەگوزەرێت‪ .‬بۆیە ڕێکپەرس���تی مانای‬ ‫ئەوەی سیس���تەم‪ ،‬ئ���اگاداری هۆکان‌و‬ ‫یاس���اکانی بەردەوامی‌و نوێبوونەوەی‬ ‫خۆی بێ���ت‪ .‬هەموو ڕێکپەرس���تییەک‬ ‫جۆرێکە لەناسینی یاساکان‪ ،‬تێگەیشتن‬ ‫لەوەی شتەکان بەچ هۆکارێک هەن‪ ،‬بەچ‬ ‫هۆکارێک دەجوڵێ���ن‪ ،‬بۆ کوێ دەچن‪،‬‬ ‫چ دەرەنجامێک دەدەن بەدەس���تەوە‪.‬‬ ‫«ئەرس���تۆ» لەکتێب���ی میتافیزیکادا‬ ‫بەڕوونی تەعبی���ری لەلۆژیکی ناوەکی‬ ‫هەموو جۆرە سیستمێک کردوەو دەڵێت‬ ‫«هەرشتێک دروس���تدەبێت‪ ،‬لەڕێگای‬ ‫ش���تێکەوە دروس���ت دەبێت‪ .‬لەشتێک‬

‫دروست دەبێت‪ ،‬وەک شتێک دروست‬ ‫دەبێ���ت» «بڕوانە‪ :‬ئەرس���تۆتالیس‪.‬‬ ‫میتافیزی���ک‪ .‬کتێب���ی ‪ .7‬چاپ���ی‬ ‫فرانکف���ۆرت‪ .2009 .‬ل‪ .»1032‬وات���ە‬ ‫ش���تەکان یەک لەوی دی دێنە دەرێ‪،‬‬ ‫هەریەکەیان هۆکارو بزوێنێکیان هەیەو‬ ‫لەسەر ڕاستە هێڵێک دەجوڵێن‌و خۆیان‬ ‫دەبنەوە بەهۆکارو بزوێن بۆ ش���تگەلی‬ ‫نوێ‪ .‬لەناو سیس���تمدا هیچ ش���تێکی‬ ‫چاوەڕواننەکراو نایەتە پێش���ێ‪ ،‬هەموو‬ ‫شتەکان پێشتر بەهۆکارێک دروستبوون‬ ‫کە کارو کاریگەرییان ملکەچی یاساگەلی‬ ‫دیاریک���راوە‪ .‬س���ەیرکردنی دونیا وەک‬ ‫جێگایەک کۆمەڵێک یاس���او ڕێس���ای‬ ‫ناوەکی هەیە‪ ،‬بەشێکی گرنگی هەموو‬ ‫تێڕوانینێک���ی دینییش���ە‪ .‬لەتێڕوانینی‬ ‫ئاینییدا خودا دونیای لەدۆخی ناڕێکی‌و‬ ‫فەوزادا نەخولقاندوە‪ ،‬بەڵکو هەرچییەک‬ ‫ڕوویداوەو ڕوودەدات ملکەچی ئیرادەی‬ ‫خودای���ە کە لەسروش���تی یاس���اکاندا‬ ‫دەردەکەوێت���ەوە‪ .‬هیچ ش���تتێک وەک‬ ‫وشەی ناڕێکی‌و ڕێکەوت دژی تێڕوانین‌و‬ ‫تەفس���یری ئاینی بۆ دونیا نییە‪ ،‬خودا‬ ‫جیهانی لەسەر یاساو بەپێی شەرعێکی‬ ‫دیاریکراو دروستکردوە‪ ،‬ڕێکی سیفەتی‬ ‫جیهانە‪ ،‬ڕێکی لەفیکری دینیدا هاوواتای‬ ‫جوان���ی‌و دادو هەقیش���ە ‪ .‬لەمزموری‬ ‫‪ ،104‬بڕگەی ‪ ، 5‬کتێبی موقەدەس���دا‬ ‫دەخوێنینن���ەوە ک���ە خ���ودا «زەوی‬ ‫لەس���ەر یاس���اگەلێک دامەزراندوە‪ ،‬کە‬ ‫ناگۆڕێ���ن‌و هەتاهەتایین»‪ .‬لەتەلموددا‬ ‫دەڵێت ئەوەی دەس���تی خودا لەپشت‬ ‫جوانییەکان���ەوە نەبینێ���ت ش���ایەنی‬ ‫کوش���تنە‪« .‬ئەوەی پەلک���ە زێڕینەی‬ ‫تەنی���ا لەب���ەر جوانییەک���ەی خ���ۆش‬ ‫بوێت‪ ،‬نەلەبەرئەوەی یاساکانی یەزدان‬ ‫بەرجەستەدەکاتەوە‪ ،‬شایەنی کوشتنە»‪.‬‬ ‫لەس���ورەتی اعرافیش���دا هەمانش���ێوە‬ ‫قس���ە لەو سیس���تمە ڕێکەی گەردون‬ ‫دەکرێت کە خودا خۆی س���ازاندوێتی‌و‬ ‫خۆی دەیبات بەڕێوەو یاساکانی لەژێر‬ ‫ڕەحم���ەت‌و چاوەدێریی ئ���ەودان‪« .‬إ َّ‬ ‫ِن‬

‫ونبوون‬ ‫ی محمد خورشید)‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (عل ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌ (اسماعیل حم ‌ه صوف ‌‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫عزیز) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌ (كاسب حم ‌ه امین‬ ‫ی بازرگانی‌ س���لێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫تۆفیق) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌‌ (قادر احمد اورحمان)‬ ‫ی بازرگانی‌ سلێمان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسك ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌ (عوسمان حم ‌ه كریم‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫قادر) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌(ابو بكر حسن فرج) هه‌ر‬ ‫ی بازرگانی سلێمان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژور ‌‬ ‫كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌ (عادل عبدالله‌ فق ‌‬ ‫ی بازرگانی س���لێمان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫نادر) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (گۆران یاسین حم ‌ه‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری‌ بازرگانی س���لێمان ‌‬ ‫كریم) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی بازرگانی سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (سامان صدیق علی)‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‌(دلێر ناصر طالب) هه‌ر‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی (كاروان محمود حاج ‌‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی بازرگانی سلێمان ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫محمد) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (هێمن ابراهیم فارس)‬ ‫ی بازرگانی سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ژوری‌ بازرگانی سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌‌ (شكار فتاح عبدالله‌)‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (سه‌ردار ساالر سعید)‬ ‫ی س���لیمانی‌ ونبوه‌ ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی ژوری‌ بازرگان ‌‬ ‫ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی محمد‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناوی‌ (عوسمان عل ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری‌ بازرگانی سلێمان ‌‬ ‫امین) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی‌(احمد محی‌ الدین‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ن���او ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری‌ بازرگانی س���لێمان ‌‬ ‫محمود) هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (سه‌ردار جالل كریم)‬ ‫ی بازرگانی سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ی ژور ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ر كه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی (محه‌مه‌د‬ ‫ی ده‌رمانسازی‌ ونبووه‌ ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی – كۆلێژ ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫*باجێكی‌ زانكۆ ‌‬ ‫پیرۆت محه‌مه‌د) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌هی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی ‪ -‬كۆلیژی‌ ئه‌ندازیاری‌ ‪ -‬به‌ش���ی‌ كاره‌با ونبوو‌ه‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫*باجێك���ی‌ زانكۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب ‌ه ن���اوی‌ (ئاریان علی‌ تۆفیق) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرس���گ ‌ه ‌‬ ‫ئاوێنه‌‪.‬‬

‫ ‬ ‫ی داد‬ ‫به‌رێوه‌ به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ فه‌رمانگه‌كان ‌‬ ‫ ‬ ‫ی دادنوسی‌ سلێمانی‌‪1/‬‬ ‫فه‌رمانگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كارگێری‌و خۆیه‌ت ‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫‪19‬‬

‫ژماره‌‪:‬‬ ‫به‌روار‪2013/02/14 :‬‬

‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه كراو‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی ئه‌و داوای ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫(ئارام كریم محمد) له‌به‌رواری‌ (‪ )2013/02/12‬خاوه‌نی‌ كارگ ‌هی‌ (نیشتیمان بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و ئامێرانه‌ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ی بچوك) داوا ‌‬ ‫كاری‌ پالس���تیكی‌ (‪ /)p.v.c‬پرۆژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ /‬هوانه‌ ) دان���راون‌و ئامێره‌كانیان له‌خواره‌و‌ه دیار ‌‬ ‫كردوه‌ كه‌ له‌ (س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )1952‬باڵو ‌‬ ‫ی ژمار‌ه (‪ )65‬س���ال ‌‬ ‫ی میكانیك ‌‬ ‫ی ئامێر ‌‬ ‫ی په‌یڕه‌و ‌‬ ‫ك���راوه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی دار یان خاوه‌نی‌ هه‌ریه‌ك له‌و ئامێران ‌ه‬ ‫ێ خۆی‌ ب ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌ هه‌ر كه‌س ‌‬ ‫ی ئه‌م فه‌رمانگه‌ی ‌ه بكات ب ‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫داده‌نێ‌ ل ‌ه ماوه‌ی‌ (‪ )15‬ڕۆژدا سه‌ردان ‌‬ ‫ناوی‌ داواكاره‌و‌ه تۆمار ده‌كرێت وه‌ بڕوانام ‌هی‌ پێده‌درێت‪.‬‬ ‫له‌گه‌ل ڕێزدا‪...‬‬ ‫ئامێره‌كان‪:‬‬ ‫ی توركی‌‪ -‬مۆدێل‬ ‫*ئامێری مش���ار – عدل‌و زاویه‌‪ /‬ژماره‌ (‪ )0081‬دروستكراو ‌‬ ‫‪/ 2011‬كاره‌با (‪)kw 1.5‬‬ ‫ی ‪2011‬كاره‌با‬ ‫ی س���لیم ئایكریكا ‪ /‬ژم���ار‌ه (‪ )0065‬ترك ‌‬ ‫ی له‌حیم جۆر ‌‬ ‫* ئامێر ‌‬ ‫(‪)kw 1.5‬‬ ‫ی ‪ / 2011‬كاره‌با‬ ‫ی تشریع كیلۆن سلیم ئایكریكا ‪ /‬ژمار‌ه (‪ )0063‬ترك ‌‬ ‫* ئامێر ‌‬ ‫(‪)kw 2.2‬‬ ‫ی له‌حیم س���لیم ئایكریكا‪ /‬ژماره‌ (‪ )0019‬توركی‌‪/ 2011‬‬ ‫ی پاككردنه‌و‌ه ‌‬ ‫* ئامێر ‌‬ ‫كاره‌با(‪)kw 1.1‬‬ ‫ی ‪/ 2011‬كاره‌با (‪1.5‬‬ ‫ی ماسیكه‌ س���لیم ئایكریكا ‪ /‬ژمار‌ه (‪)0069‬ترك ‌‬ ‫* برین ‌‬ ‫‪)kw‬‬ ‫ی تش���ریح دیله‌س���لیم ئایكریكا ‪ /‬ژم���اره‌ (‪ )0055‬تركی‌‪/2011‬كاره‌با‬ ‫* ئامێر ‌‬ ‫(‪)kw 1.1‬‬ ‫ی ‪/‬كاره‌با (‪)kw 4‬‬ ‫ی ) ژمار‌ه (‪ )02650‬ایران ‌‬ ‫*كۆمپرێسه‌ری‌ هه‌وا (‪ 500‬لتر ‌‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ‪1/‬‬ ‫دادنوسی‌ سلێمان ‌‬ ‫فاروق كالن شریف‬

‫سوپاسنامه‌‬

‫ی كاك "به‌ختیار فه‌ره‌ج عوس���مان" روپێو‬ ‫ی خۆم ئاڕاس���ت ‌ه ‌‬ ‫س���وپاس‌و پێزانین ‌‬ ‫ی ده‌كه‌م‪ ،‬ك ‌ه بێ‌ داواكه‌وتن‌و دڵسۆزان ‌ه‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ زیاده‌ڕۆی ‌‬ ‫له‌كاتی‌ پێویستدا كاره‌ك ‌هی‌ بۆ راپه‌ڕاندین‪.‬‬ ‫هاواڵتییه‌كی‌ ئاوباره‌‬

‫ات َو َ‬ ‫َّك��� ُم ُهّ‬ ‫َرب ُ‬ ‫األ ْر َ‬ ‫ض ِفي‬ ‫الل الَّ ِذي َخلَ َق َّ‬ ‫الس َ���ما َو ِ‬ ‫ِس���تَّ ِة أَيَّام ث َُّ‬ ‫اس��� َت َوى َعلَى ْال َع ْرش يُ ْغ ِشي اللَّي َ‬ ‫ْل‬ ‫م‬ ‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫���ار ي ْ‬ ‫َطلُبُ ُه َح ِث ًيثا َو َّ‬ ‫ْس َو ْال َق َم َر َو ُّ‬ ‫الن ُجو َم‬ ‫النَّ َه َ‬ ‫الش���م َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُس َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َار َك‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ْر‬ ‫م‬ ‫األ‬ ‫و‬ ‫���ق‬ ‫ل‬ ‫خ‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫أ‬ ‫ه‬ ‫ْر‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ب‬ ‫ات‬ ‫ر‬ ‫ُ‬ ‫ٍ‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫���خ َ ِ ِ ِ‬ ‫ُهّالل َر ُّب ْال َعالَ ِمين» «س���ورەتی االعراف‪.‬‬

‫ئایەت���ی ‪ .»54‬ئەوەی لێ���رەدا خودا‬ ‫مرۆڤی لێ ئاگاداردەکاتەوە ئەوەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫زەوی بەڕێکی دروس���تکردوەو داویەتە‬ ‫دەست ئادەمیزادان‌و ئەوان بۆیان نییە‬ ‫ناڕێکی بک���ەن‪ ،‬بەڵکو س���ەیریبکەن‌و‬ ‫خوداو ڕێکییە ئەبەدییەکەی ئەوی تێدا‬ ‫ببیننەوە‪ .‬لێرەوە ڕاستەوخۆ دوای ئەو‬ ‫ئایەتە‪ ،‬لەئایەتی پەنجا‌و شەشی هەمان‬ ‫ال تُ ْف ِس ُد ْ‬ ‫س���ورەتدا هاتووە « َو َ‬ ‫وا ِفی اڵ‌َ ْر ِچ‬ ‫صَ‬ ‫ال ِح َها َوا ْد ُع���و ُه َخ ْو ًفا َو َگ َمعًا إِ َّن َر ْح َم َت‬ ‫َب ْع َد إِ ْ‬ ‫ِهّ‬ ‫الل َق ٌ‬ ‫ڕیب م َِّن ْالم ُْح ِس ِ���ن َین »‪ .‬ناڕێکی لێرەدا‬

‫کارێک���ی دژە خوداییە‪ ،‬زەوی یاس���او‬ ‫ڕێساو سیستمی هەیە کە خودا دایناوە‪،‬‬ ‫فەس���ادیش بریتییە لەڕەچاونەکردنی‬ ‫یاس���اکانی ئ���ەو سیس���تمە‪ .‬لێرەوە‬ ‫ڕێکی‌و یاس���ا ئەبەدییەکان‌و سیستمی‬ ‫نەگ���ۆڕ‪ ،‬خوداییە‪ ،‬بەاڵم ناڕێکی‌و الدان‬ ‫لەیاس���اکان‌و باوەڕنەهێنان بەناموس‌و‬ ‫نۆرم���ی سیس���تەم «فەس���اد»‌و‬ ‫«ناڕێکییە»‪.‬‬ ‫فەیلەسوفە دینییەکانیش هەر بەهەمان‬ ‫پرەنس���یپی «هۆکارگەرایی ــ کاوزال‬ ‫پرەنس���یپ» کاریانک���ردوە‪ .‬خ���ودی‬ ‫بەڵگەکانی س���ەلماندنی خ���ودا لەوێنە‬ ‫ڕێ���ک‌و سیس���تمگەراکانی گەردونەوە‬ ‫هەڵقواڵون‪ .‬تۆمای ئەکوینی لە«کوینکا‬ ‫ڤیا» کەیدا «پێنج ڕێگاکەی سەلماندنی‬ ‫خودا» دا‪ ،‬هەمانشێوە بەڵگەی بوونی‬ ‫خودا لەناو سیستمێکی ڕێک‌و یاسارێژدا‬ ‫دەدۆزێتەوە‪« .‬ماویەتی»‬ ‫تێبینی‪ :‬بەشی یەکەمی ئەم وتارە چەند‬ ‫هەفتەیەک لەمەوب���ەر هەر لەڕۆژنامەی‬ ‫ئاوێنەدا باڵوبۆتەوە‪.‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا بمرێت یان ستیڤن هۆكینگ؟ ‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫بۆی ‌ه ته‌نان���ه‌ت له‌و س���ات ‌ه خۆش‌و‬ ‫ئارامانه‌ی ئێستاشدا‪ ،‬ناتوانم هیچ بكه‌م‬ ‫ته‌نها ئه‌و‌ه نه‌بێ له‌به‌ر هه‌تاو ته‌ماشای‬ ‫سێبه‌ره‌ سه‌قه‌ته‌كه‌م بكه‌م‌و گۆرانی پێدا‬ ‫هه‌ڵبڵێم‪ ،‬بۆی ‌ه كه‌ ناتوانم خۆشه‌ویستی‬ ‫بكه‌م‪ ،‬ده‌بێ ببم ‌ه شه‌ڕانگێز"‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫ی خوێندن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫م���رۆڤ دوا ‌‬ ‫تێكس���تانه‌ له‌خۆی‌ ده‌پرس���ێ ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌مئه‌ندامب���ون نه‌با‪ ،‬چۆن ده‌مانتوانی‬ ‫ی جیهان وێنا‬ ‫وێران���ه‌‌و خه‌راپییه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ی���ن‌و چۆن له‌عن���ه‌ت له‌تاوانباران ‌‬ ‫دنی���ا‌و دوا رۆژ بكه‌ی���ن‌و موعجیزه‌كان‬ ‫بس���ه‌لمێنین؟ ئایا ئه‌گه‌ر كه‌مئه‌ندامان‬ ‫نه‌بونای���ه‌‪ ،‬دنیا ده‌ب���و‌ه یۆتۆپیاكه‌ی‬ ‫تۆماس مۆر‌و شاره‌ خوداییه‌كه‌ی قه‌ش ‌ه‬ ‫ئۆگۆستین؟‬ ‫كوردستانیش به‌ده‌ر نییه‌ له‌كاریگه‌ری‬ ‫ئه‌م جۆر‌ه بیركردن���ه‌وه‌‌و جیاكارییان ‌ه‬ ‫به‌رامب���ه‌ر كه‌مئه‌ندام���ان‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫ی كۆمه‌ڵ���گای ئێمه‌دا‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫به‌پانتای��� ‌‬ ‫باڵوبۆته‌وه‌‪ ،‬له‌یاس���او‌ه بگر‌ه تا په‌ندی‬ ‫ی‬ ‫پێشینان‪ .‬به‌پێی یاس���ای‌ ڕێكخستن ‌‬ ‫ی ژماره‌ (‪ )23‬ساڵی‌ (‪،)2007‬‬ ‫دادوه‌ر ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ی ده‌ی���ه‌وێ‬ ‫ی‬ ‫ببێت ‌ه دادوه‌ر‪ ،‬هی���چ كه‌مئه‌ندامییه‌ك ‌‬ ‫جه‌س���ته‌یی‌ نه‌بێت ك ‌ه ببێت ‌ه كۆس���پ‬ ‫ی ئه‌ركه‌كانی‌‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م به‌جێهێنان��� ‌‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك ‌ه (ریچارد كه‌یسی)‬ ‫ی‬ ‫ی دادوه‌ری ئه‌مریك���ی‌ نابینا‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫‌‬ ‫ی له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫پرس���یارلێكردن ‌‬ ‫ئاخ���ۆ نابیناییه‌ك��� ‌هی‌ چه‌ن���ده‌ ڕێگر‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌بڕیاردان له‌باره‌ی‌ ڕاس���تی‌‌و دروست ‌‬ ‫شایه‌تێك له‌كاتێكدا ئه‌و شێوه‌ی‌ ده‌م‌و‬ ‫چاوی‌ ش���ایه‌ته‌كه‌ نابینێ‪ ،‬گوتی‌‪" :‬بۆ‬ ‫ی له‌شی‬ ‫دادوه‌ره‌ بیناكان سه‌یری‌ جوان ‌‬

‫ی پێاڵوانیش جێیان نابێته‌وه‌‪ .‬تۆ بڵێیت‬ ‫تۆمه‌تبار‌و ش���ایه‌ته‌كان ده‌كه‌ن له‌كات ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م خۆی به‌س���ه‌رۆكی‬ ‫بڕیارداندا؟"‪.‬‬ ‫له‌دیدارێك���دا له‌گ���ه‌ڵ نه‌وش���یروان كه‌مئه‌ندامانیش بزانێت؟‬ ‫ئه‌و س���ه‌یركردنه‌ بۆ كه‌مئه‌ندام وه‌ك‬ ‫مس���ته‌فا ڕێكخه‌ری بزوتنه‌و‌هی‌ گۆڕان‬ ‫ی پل��� ‌ه دو ك��� ‌ه له‌گاڵت ‌ه‬ ‫ی كێش���ه‌كانی‌ كه‌مئه‌ندامانم بۆ هاواڵتییه‌ك��� ‌‬ ‫باس��� ‌‬ ‫ی نه‌وشیرواندا ئاماده‌گی هه‌یه‌‌و‬ ‫ده‌كرد‌و پێش���نیاری‌ ئ���ه‌وه‌م بۆ ده‌كرد تاڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگای ‌ه‬ ‫ی ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ی‌ تێڕوانین��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه له‌هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتو كه‌س���ێك ‌‬ ‫كه‌مئه‌ن���دام بخات��� ‌ه ناو لیس���ته‌كه‌ی‌‪ ،‬ب���ۆ كه‌مئه‌ندام ك ‌ه له‌پشتگوێخس���تنی‬ ‫ی‬ ‫كه‌چی ئه‌و به‌گاڵته‌ پێیگوتم‪" :‬با جارێ پێویس���تییه‌كانیان ه���ه‌ر له‌دیزاین��� ‌‬ ‫كێش ‌هی‌ س���اغه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪ ،‬مۆڵ‌و یان ‌ه وه‌رزش���ییه‌كانه‌و‌ه بگر‌ه تا‬ ‫ی‬ ‫ی تاقیكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی كه‌مئه‌ندامانیش دێ!"‪ .‬پشتگوێخستنیان له‌هۆڵ ‌‬ ‫ئینجا ن���ۆر‌ه ‌‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌وكات ئه‌و قس���ه‌ی ‌هی‌ به‌ختیار كۆلێژه‌كان ده‌بیندرێت‪.‬‬ ‫ی ئامۆژگاریت‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌مئه‌ندامیش��� ‌‬ ‫عه‌لیم بیركه‌وت���ه‌و‌ه كه‌ ده‌ڵێ‪" :‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫به‌یانییه‌ك له‌خه‌و هه‌ڵساینه‌وه‌‌و بینیمان ده‌كه‌م ك ‌ه داوای كچ ‌ه ناش���یرینه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌عدیش نه‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫ی ناو گوڵستان ‌‬ ‫هه‌م���و میلله‌تی‌ كورد له‌ناوچوه‌‪ ،‬به‌ده‌ر مه‌ال ‌‬ ‫له‌كاره‌سات ‌ه مرۆییه‌كه‌‪ ،‬ئه‌م ئه‌ستێره‌ی ‌ه چونكه‌ كۆمه‌ڵگایه‌كه‌مان ئه‌وه‌شت پێ‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی مردنی دوس���ه‌د ئه‌ندازیاری ڕه‌وا نابینێ���ت‪ .‬ته‌نان���ه‌ت قلقلۆكانێش‬ ‫مه‌كه‌‪ ،‬چونك ‌ه موچه‌كه‌ت به‌شت ناكات‬ ‫ته‌كنه‌لۆجی زیانی به‌رناكه‌وێت"‪.‬‬ ‫له‌خۆمم پرس���ی تۆ بڵێی‌ (س���تیڤن با ه���ه‌ر (عه‌بدولس���ه‌الم ب���ه‌رواری)و‬ ‫هۆكینگ) بمرێ باشتره‌ یان نه‌وشیروان (ئاس���ۆس نه‌جیب)یش هاوار هاواریان‬ ‫مس���ته‌فا؟ (س���تیڤن هۆكین���گ) بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆی���ه‌ كه‌مئه‌ندام���ان ده‌بێ ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫گه‌وره‌تری���ن زان���ای‌ فیزیای���ی زیندو‌ه‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی مرۆڤبون ‌‬ ‫ی به‌ده‌ست هێنانه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌جیهان كه‌ ته‌واوی‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ له‌ش ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگایه‌ك بكه‌ن ك ‌ه به‌حاكم‌و‬ ‫له‌كاركه‌وتون‌و له‌ڕێگای‌ س���ۆفتوێرێك ‌‬ ‫ی مه‌حكومییه‌و‌ه بارگاویه‌ به‌وێنه‌ی‌ هه‌ڵ ‌ه‬ ‫ی ده‌نگییه‌وه‌‪ ،‬زانس���ته‌كه‌ ‌‬ ‫كۆمپیوته‌ر ‌‬ ‫ی ش���ته‌كان له‌وانه‌ش‬ ‫ی زۆربه‌ ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫به‌جیهان ده‌گه‌ێنێ‪.‬‬ ‫ی ئه‌م شه‌ڕه‌ش‬ ‫كه‌وات ‌ه سیاس���ییه‌كان كه‌مئه‌ندامان كه‌مئه‌ندامی‌‪ .‬ده‌ستپێك ‌‬ ‫وه‌ك مرۆڤ نابین���ن‌و ته‌نانه‌ت له‌كاتی پێویس���ت ‌ه خ���ۆ ڕزگارك���ردن بێت له‌و‬ ‫ده‌نگدانیشدا وه‌ك ده‌نگده‌ر حیسابیان كۆمه‌ڵه‌ بێكه‌ڵكان ‌هی‌ كلكی‌ حزبه‌كانن‪،‬‬ ‫بۆ ناكه‌ن‌و به‌پێویستی نازانن روبه‌ڕوی كه‌ به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك س���ه‌لماندویان ‌ه‬ ‫ی كه‌مئه‌ندامان نین‪.‬‬ ‫ی خواس���ت ‌‬ ‫ئ���ه‌وان رێ���كالم ب���ۆ خۆی���ان بكه‌ن‌و نوێنه‌ر ‌‬ ‫ی ئه‌وتۆمان‬ ‫گوێ له‌كێش���ه‌كانیان بگ���رن‪ .‬ئه‌وه‌تا دام���ه‌زراوه‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌دیوه‌خانه‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ك ‌ه پێویس���تن ك ‌ه نوێنه‌ری‌ ڕاس���ته‌قین ‌ه ‌‬ ‫ته‌نها له‌كاتی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بۆ خه‌ڵك كه‌مئه‌ندامانب���ن له‌زاخۆه‌ تا خانه‌قین‌و‬ ‫ی‬ ‫ی شوناس ‌‬ ‫ی یه‌كه‌میان دروستكردن ‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌س���انی‌ كه‌مئه‌ندام له‌ناو كار ‌‬

‫ی بێت ب���ۆ ئه‌ندامه‌كانیان‌و‬ ‫كه‌مئه‌ندام ‌‬ ‫هه‌س���تێكی‌ ئه‌وتۆیان ال دروس���تبكه‌ن‬ ‫ك ‌ه كێش���ه‌‌و ئازاره‌كانی���ان یه‌كه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ی كه‌مئه‌ندامان‬ ‫به‌مشێوه‌ی ‌ه بزوتنه‌وه‌كان ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫له‌جیهانی‌ پێشكه‌وتو مافه‌كان ‌‬ ‫وه‌دی‌ هێناوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫مانگرتنه‌كه‌ی كه‌مئه‌ندامان له‌سلێمان ‌‬ ‫هه‌نگاوێك���ی‌ بوێر‌و پیرۆزبو ك ‌ه ده‌كرێ‬ ‫ی‬ ‫ی بزاڤێك ‌‬ ‫ب ‌ه س���ه‌ره‌تای‌ دروس���تبون ‌‬ ‫وه‌ده‌س���تهێنانی‌ ماف���ی كه‌مئه‌ندامان‬ ‫دابندرێ���ت له‌كوردس���تان‌و‪ ،‬كاردانه‌و‌ه‬ ‫ی حكوم ‌هت‌و په‌رله‌مان‬ ‫سارد‌و بێباكانه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ندییه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و پچڕان��� ‌‬ ‫نیش���ان ‌ه ‌‬ ‫نێ���وان گ ‌هل‌و ده‌س���ه‌اڵت ب���و ك ‌ه رۆژ‬ ‫له‌دوای‌ ڕۆژ ژماره‌ی‌ ئه‌و كه‌س���ان ‌ه زیاد‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ هیچیان نییه‌ بیدۆڕێنن له‌م‬ ‫ی‬ ‫واڵته‌دا‪ .‬كاتێك له‌په‌رله‌مان ده‌ركردن ‌‬ ‫ی ه���اوڕێ كه‌مئه‌ندام��� ‌ه‬ ‫نوێنه‌ران��� ‌‬ ‫ی‬ ‫مانگرتوه‌كانم���م بین���ی‌‪ ،‬به‌ت���ه‌واو ‌‬ ‫هه‌س���تمكرد ك��� ‌ه ئ���ه‌م په‌رله‌مان ‌ه هی‬ ‫ی هێند‌ه بێ‬ ‫من نیی���ه‌‪ .‬چونك ‌ه فه‌زایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئۆكسجین‌و به‌ر ته‌سكبو‪ ،‬كه‌ هه‌ناسه‌ ‌‬ ‫ی تێدا خنكا‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌مئه‌ندامه‌ ماندوانه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ داواكارییه‌كانمان ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی الیه‌ن ‌‬ ‫م���ادی نه‌ب���ن له‌گه‌ڵ گرینگ��� ‌‬ ‫ی كه‌مئه‌ندام‬ ‫مادی���ش‪ ،‬به‌اڵم مرۆڤبون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نها به‌وه‌ده‌ستهێنانی‌ مافه‌ مادییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ست ناخرێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌پیشاندان ‌‬ ‫ی‬ ‫توان���ا م���ه‌زن‌و له‌ب���ن نه‌هاتوه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌مئه‌ندامان به‌كۆمه‌ڵگا‌و دروستكردن ‌‬ ‫ی كه‌مئه‌ندام ‌ه‬ ‫قه‌ناعه‌ت به‌هێزی‌ ئیراده‌ ‌‬ ‫ی پێبدرێت‌و‬ ‫ك ‌ه ده‌توانی‌ ئه‌گه‌ر ب���وار ‌‬ ‫وش���یاربكرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌م ئه‌ندامی‌ بكات ‌ه‬ ‫ی سروش���تی‌و‬ ‫جیاوازییه‌ك���ی‌ جوان��� ‌‬ ‫هیچیتر‪.‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ئۆپۆزیسیۆن ‌ی ده‌ست‌وپێ‌ سپی‌‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‪ ،‬سەردەشت عوسمان‬

‫چ‬ ‫ا‬ ‫پ‬ ‫خ نا‬

‫ئه‌حمه‌د موفتی‬

‫ی‬ ‫ی ‪‌1992‬و پێكهێنانی‌ یه‌كه‌م كابینه‌ی‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���وردی‌‌و كابینه‌كان���ی‌ پاش ئ���ه‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ باش بوب���ن بۆ توانا ‌‬ ‫ی ماو‌ه تا كورد بتوانێت‬ ‫كورد بۆ حكومه‌تداری‌‌و ده‌ریخس���تبێت هێش���تا زۆر ‌‬ ‫ی ‪2009‬‬ ‫حكومه‌تێكی‌ مه‌ده‌نی‌‌و سیستماتیك دابمه‌زرێنێت‪ ،‬ئه‌وا هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی باشبو بۆ توانای‌ كورد بۆ به‌ئۆپۆزیسیۆنبون‌و پیشانیدا ك ‌ه‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد زۆری‌ ماوه‌ هێزێكی‌ ئۆپۆزیس���یۆن پێكه‌وه‌ بنێت كه‌ رۆڵی‌ راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫ی خه‌ڵك وه‌ك‬ ‫ی په‌رله‌مان‌و كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنبون بگێڕێت له‌هه‌ڵس���وڕاندن ‌‬ ‫ی ده‌ست ئۆپۆزیس���یۆن‪ ،‬ئه‌م ئه‌زمون ‌ه ده‌ریخست ك ‌ه‬ ‫دو كه‌ره‌س���ته‌ی‌ سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی توانایه‌‪ ،‬ئاوا ئۆپۆزیس���یۆنبونیش توانایه‌‪ ،‬به‌مپێی ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ك چۆن حوكمدار ‌‬ ‫ی ده‌نگی‌ خه‌ڵك نه‌بیت‪ ،‬ئاوا ده‌كرێت‬ ‫چۆن ئه‌كرێ تۆ له‌حوكمدارێتیدا شایسته‌ ‌‬ ‫له‌ئۆپۆزیسیۆنبونیش���دا شایس���ته‌ی‌ ده‌نگی‌ خه‌ڵك نه‌بی���ت‪ .‬له‌وه‌ش گرنگتر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ته‌نها گیرۆده‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتێك ‌‬ ‫ده‌ریخس���ت ك ‌ه وه‌نه‌بێ كۆمه‌ڵ���گای‌ كورد ‌‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆنێكی‌ ده‌ست‌و پێسپیشه‌ ك ‌ه‬ ‫نادامه‌زراو بێت‪،‬به‌ڵكوگیرۆده‌ی‌ ده‌ست ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ی ناشرینیه‌كان ‌‬ ‫سه‌رله‌به‌ری‌ چاالكیه‌كانی‌ ده‌بن ‌ه مه‌كیاج ‌‬ ‫ئێستاش���ی‌ له‌س���ه‌ر بێت‪ ،‬زۆرێ���ك له‌برایان���ی‌ ئۆپۆزیس���یۆن واده‌زانن ك ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنبون ته‌نه���ا بریتییه‌ ل���ه‌كاری‌ په‌رله‌مانی‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌مه‌ ده‌س���ت‌و‬ ‫پێ سپین له‌دروستکردنی پڕۆژه‌ی‌ هۆش���یاركردنه‌وه‌و مورافه‌عه‌و تێكه‌اڵوبون‬ ‫ی خه‌ڵك‌و س���ه‌ركردایه‌تیكردن‌و ئیداره‌دانی‌ ده‌نگه‌ ناڕازییه‌كان‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫بگره‌ له‌زۆر كاتی‌ هه‌ستیاریش���دا یان پشتیان له‌خه‌ڵك بووه‌‪ ،‬یان هه‌ڵوێست ‌‬ ‫له‌رزۆكی���ان هه‌ب���ووه‌‪ ،‬هه‌ندێ���ك ل���ه‌م هێزان���ه‌ به‌جۆرێك موبته‌الی‌ كێش��� ‌ه‬ ‫ناوخۆییه‌كانن كه‌ له‌سه‌رئاس���تی‌ كوردس���تان چاالكیه‌كانیان كورتبۆته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی سااڵنه‌ ته‌نها له‌كاتی‌ تاوتوێكردنی‌ بودجه‌دا گوێمان له‌ده‌نگیان ده‌بێت‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ده‌ر له‌وه‌ س���ه‌رگه‌رمی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ یه‌ك ل���ه‌دوای‌ یه‌كن له‌گه‌ڵ چین‌و توێژو‬ ‫ی‬ ‫ئاس���ت ‌ه جۆراوجۆره‌كانی‌ ده‌سه‌اڵت‌و له‌س���ه‌ر ئاوازی‌ ده‌سه‌اڵت نه‌رمه‌ سه‌ما ‌‬ ‫خۆیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫له‌به‌ر ئه‌م هه‌سته‌گش���تیه‌ی ‌ه كه‌ له‌ناو په‌رله‌مانیش���دا برایان ‌‬ ‫ی ته‌واویان وایه‌ ك ‌ه له‌وه‌ زیاتریان له‌ده‌س���تنایه‌ت كه‌ كردویانه‌‪ ،‬واتا‬ ‫قه‌ناعه‌ت��� ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانن‌و بڕیاریان پێ دروست‬ ‫ی كه‌مینه‌ ‌‬ ‫واتێگه‌یشتون ك ‌ه ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ئیتر گه‌ردنیان ئازایه‌و ته‌پڵ لێدانێك به‌س��� ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‌ پیشانی‌ بده‌ن‬ ‫ك ‌ه ئه‌ركی‌ خۆی���ان به‌جێهێناوه‌و هیچ قه‌رزاری‌ میلل���ه‌ت‌و ده‌نگده‌رانیان نین‪،‬‬ ‫ی په‌رله‌مان ده‌تكاته‌ هاوبه‌ش‬ ‫بێئاگا له‌وه‌ی‌ ك ‌ه ته‌نها دانیش���تن له‌سه‌ر كورس ‌‬ ‫له‌تێپه‌ڕاندنی‌ گش���ت ئه‌و پڕۆژه‌ یاس���ایانه‌دا ك ‌ه له‌و ماوه‌ی���ه‌دا به‌به‌رچاوتدا‬ ‫ی ناو په‌رله‌مان ئه‌وده‌م ‌ه‬ ‫تێده‌په‌ڕێ���ت‪ ،‬چونكه‌ بیرمان نه‌چێ پڕۆژه‌ یاس���اكان ‌‬ ‫وێنه‌یه‌ك���ی‌ مێژویی ته‌واو وه‌رده‌گرن ك ‌ه به‌پرۆس���ه‌یه‌كی‌ ده‌نگداندا تێپه‌ڕبوبن‬ ‫ی‬ ‫كه‌ ده‌نگی‌ رازی‌‌و ناڕازی‌ له‌س���ه‌ر هه‌بوبێت‪ ،‬به‌م پێیه‌ هه‌میشه‌ ئه‌و پڕۆژانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان تێپه‌ڕده‌بن‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ ش���ه‌رعییه‌ت ‌‬ ‫كه‌ به‌بایكۆت���ی‌ پێكهاته‌یه‌ك ‌‬ ‫یاسایش���یان هه‌بێت بۆ جێبه‌جێكردن‪ ،‬به‌اڵم له‌كه‌یه‌كی‌ مێژوییان هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیه‌تی‌ كام پڕۆژه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬جا ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌مان له‌بیربێت كه‌ ده‌سه‌اڵت هه‌ق ‌‬ ‫الپه‌س���ه‌ندبێت تێپه‌ڕیكات به‌ده‌نگ���ی‌ زۆرینه‌ی‌ خۆی‌‪ ،‬كه‌واته‌ ئۆپۆزیس���یۆن‬ ‫ی زۆرینه‌و كه‌مینه‌ دۆڕاوه‌؟‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤی‌ چییه‌ ك ‌ه سور ده‌زانێت به‌سیاسه‌ت ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆنی‌ كوردس���تان له‌به‌رامبه‌ر فراوانترین پش���تگیری‌ میللیدا ک ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیدا میلله‌ت پیشانیدا‪ ،‬ره‌شبینییه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌مه‌نی‌ ئاڵتون ‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چوارس���اڵ ‌‬ ‫وایان له‌بێده‌سه‌اڵتیی‌ خۆیان پیشانداین‪ ،‬كه‌ زه‌حمه‌ته‌ ده‌نگده‌ر بیریبچێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مێژویی‌و ئه‌خالقی له‌س���ه‌ر‬ ‫چونكه‌ ئاش���كرای ‌ه هه‌روه‌ك چۆن حوكمدار ئه‌رك ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫ش���انه‌ به‌رامبه‌ر ده‌نگده‌ره‌كانی‪ ،‬ئاوا ئۆپۆزیس���یۆنیش هه‌مان ئه‌رك ‌‬ ‫ی من‪ ،‬هێزێك ئه‌گه‌ر له‌ئۆپۆزیسیۆنبوندا‬ ‫شانه‌‪ .‬له‌راستیدا‪ ،‬به‌ڕای‌ ساده‌و ساكار ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتو نه‌بێت‪ ،‬موعجیزه‌ی‌ ده‌وێت تا له‌حوكمداریدا سه‌ركه‌وتوبێت‪.‬‬

‫ه له‌ئه‌وروپا‬ ‫نوێنه‌ری ئاوێن ‌‬ ‫شوان حه‌مه‌ ـ نه‌رویج‬ ‫‪004799004729‬‬ ‫‪hamashwan.awene@yahoo.no‬‬

‫ە‬ ‫ی‬

‫ریکالم‬

‫ئ‬ ‫ا‬ ‫وێن‬

‫ە‬

‫بۆ چاپکردنی‪:‬‬

‫کتێب‪ ،‬گۆڤار‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬نامیلکه‬

‫‪07701471518‬‬ ‫‪)053(3210501‬‬ ‫‪)053(3210502‬‬ ‫ریکالم‬