بارزانیو ی مالیك له‌سه‌ر چی رێككه‌وتن؟
www.awene.com
ژماره ()381 سێشەممە 2013/6/11
»» 3
دهستورو بایه‌عی..
17 412 »»»»
ده‌ستورم نهخوێندۆتهوهو ناشیخوێنمه‌وه، حزبه‌كه‌م رای چی بێت منیش هه‌مان رام هه‌یه
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
مه‌سیحیه‌کان له‌کوردستان
له‌كۆیه خاچ‌و مناره یه‌كتریان خۆشده‌وێت
12 »» »»17 11
ریکالم
ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر منداڵێکی 13ساڵ
»» 17
دەستدرێژی سێکسییان لەکوڕەکەمان کردوەو دەیانەوێت یەکێکیتر تاوانبار بکەین
حاكم قادر :كه‌س ناتوانێت تاكڕه‌وان ه بڕیار له‌سه‌ر ده‌ستور بدات
نه‌وشیروان مسته‌فا خۆ ی كاندید بكات قسه‌ی خۆمان ده‌بێت
حاك����م ق����ادر ئاماژه ب����هوه ده‌كات ك����ه ناكرێ����ت ده‌س����تور وه‌ك ده‌قێكی پی����رۆز مامه‌ڵ����هی له‌گه‌ڵ بكرێت����و به‌هێڵ����ی س����ور دابنرێتو هه‌مواركرد ن‌ود ه‌س����تكاریكردنی قبوڵ نه‌كرێت ،ئ����هو ده‌ڵێت "كه‌س
ناتوانێ����ت تاكڕه‌وانه بڕیار له‌س����ه‌ر ده‌ستور بدات". ئاوێن����ه ،س����لێمانی :كارگێ����ڕی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ی یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان "حاك����م ق����ادر" له‌چاوپێكه‌وتنێك����ی تایبه‌ت
به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه هه‌ڵوێستی لهوبارهیهوه بدوێت ،لێدوانی تایب هتو ره‌س����می یه‌كێتی دهربارهی پرسی بۆچونی شه‌خسی خۆیه‌تی. حاكم قادر وتی "پێویسته پرۆژه‌ی ده‌س����تور ،هه‌ڵوێس����تی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تیه كه ئه‌ویش (سازانی ده‌ستور گوزارشت له‌ئیراده‌ی هه‌مو نیش����تمانییه)و ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئ����ه‌م دانیش����توانی هه‌رێمی كوردس����تان ده‌سته‌واژه‌و ستراتیژه ،هه‌ركه‌سێك بكات ،ك����ه‌س ناتوانێت به‌تاكڕه‌وی
بڕیاری له‌س����ه‌ربدات ت����ا ته‌وافوقی هه‌ر روداوێك قسه‌ی خۆمان ده‌بێت نیشتمانی له‌سه‌ر نه‌كرێت‌و هه‌موان وه‌ك یه‌كێت����ی ،به‌پێ����ی رێكه‌وتن‌و به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكی كوردس����تان‌و له‌سه‌ری كۆك نه‌بن". وتیش����ی "ئه‌گ����ه‌ر نه‌وش����یروان یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان". مس����ته‌فا خ����ۆی كاندید ب����كات بۆ »» 3 پۆس����تی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،بۆ
ی وه‌زاره‌تم حه‌مه‌جه‌زا ساڵح قادر :تائێستا بریكار
ئاشتی هه‌ورامی مافی ئهوهی نییه قسه له‌سه‌ر پۆستی من بكات حه‌مه جه‌زا س���اڵح ئاماژه بهوه ده‌كات كه تائێس���تا ئهو بری���كاری وه‌زاره‌تی سامانه سروشتیه‌كانه‌و ئاشتی هه‌ورامی‌‌و وه‌زاره‌ته‌كه‌ی ماف‌و ده‌سه‌اڵتی ئه‌وه‌یان نییه قسه له‌سه‌ر پۆس���ته‌كه‌ی بكه‌ن، جه‌غت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه كه "داوای یاس���ایی له‌سه‌ر هه‌ر تۆمه‌تێكی ن���اڕه‌وا تۆم���ار ده‌كات ك���ه خرابێت���ه پاڵی". تایب���هت به‌ئاوێنه :س���ه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌حه‌مه جه‌زا س���اڵح به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د كه ناوبراو هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای ده‌ستبه‌كاربونیه‌وه له2012/10/1دا داوای دیاریكردنی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی له‌وه‌زیری سامانه سروشتییه‌كان كردوهو هاوكات
داوای په‌یكه‌ری رێكخستنی وه‌زاره‌تیشی كردوهو چه‌ندین یاداشتیشی لهوبارهیهوه داوات���ه وه‌زیر ،ب���ه‌اڵم وه‌اڵمی هیچ كام له‌یاداش���ته‌كانی نه‌داوه‌ت���هوه ،ته‌نه���ا فه‌رمانێك���ی وه‌زاری ده‌ركردوه به‌ناوی پێدانی ده‌سه‌اڵت كه‌چی هه‌مو بڕگه‌كانی فه‌رمانه‌كه واجباته نه‌ك ده‌سه‌اڵت. ئه‌م سه‌رچاوه‌یه وتی "دوای هه‌وڵێكی زۆرو دوباره‌كردن���هوهی داواكردن���ی ده‌سه‌اڵت نه‌یتوانی له‌مه زیاتر چاوه‌ڕێ ب���كات‌و وه‌ك بریكارێكی بێده‌س���ه‌اڵت كارب���كات ،بۆیه یاداش���تێكی له4/14 دایه مه‌كته‌بی سیاسیو داوایكرد ئه‌گه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی بریكاری وه‌زاره‌تی نادرێتێ له‌پۆسته‌كه‌ی بیبورن".
ئێره‌و ئه‌سته‌نبوڵ
س���ه‌رچاوه‌كه ئاماژه‌ی ب���هوه كرد كه "تائێس���تا حه‌مه‌جه‌زا س���اڵح قادر بری���كاری وه‌زاره‌ته‌‌و هی���چ فه‌رمانێكی لێبوردنی به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوه به‌الدان، مانه‌وه‌ش���ی په‌یوه‌ندی به‌حیزبه‌كه‌یه‌وه ههیهو وه‌زاره‌ت‌و وه‌زیر ماف‌و ده‌سه‌اڵتی ئه‌وه‌یان نییه قس���ه له‌سه‌ر پۆسته‌كه‌ی بكه‌ن". ئه‌م سه‌رچاوه‌یه وتی "له‌رونكردنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت���دا چه‌ن���د تۆمه‌تێك���ی ناڕه‌وا خراوه‌ت���ه پاڵ حه‌مه‌جه‌زا س���اڵح قادر ك���ه تۆمه‌تی نزم‌و بێبنه‌مان ،له‌به‌رئه‌وه داوای یاسایی له‌س���ه‌ر هه‌ر تۆمه‌تێكی ناڕه‌وا تۆم���ار ده‌كات ب���ۆ گێڕانه‌وه‌ی ئاشتی هه‌ورامی ئیعتباری مه‌عنه‌وی خۆی".
»» 6
سەرۆکی هەرێم لەنێوان خولی یەکەم و دوهەمی سەرۆکایەتیدا »» 13
قاسه‌كه‌ی لقی سلێمان ی یه‌كێتی نوسه‌ران به‌رۆژی روناک ده‌دزرێت هه‌فته‌ی رابردو ،قاسه‌كه‌ی باره‌گای لق ی سلێمانی یه‌كێتی نوسه‌رانی كوردستان ده‌دزرێت كه بڕی شه‌ش ملیۆن دیناری تێدابوه‌و كێشی 110كیلۆیه. ئاوێنه ،س����لێمانی :كارمه‌ندێكی لقی سلێمانی یه‌كێتی نوسه‌رانی كوردستان هه‌واڵی دزینی قاس����ه‌كه‌ی ب����ۆ ئاوێنه
پشتڕاستكرده‌وه‌و وتی "ده‌رگای بیناكه‌و ژوره‌كانی به‌كلیل كراونه‌ته‌وه‌و پۆلیسیش گومانیان له‌ناوخۆی یه‌كێتییه‌كه هه‌یه". ههروهها وته‌بێژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی "نه‌قیب سه‌ركه‌وت" له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێن����ه رایگه‌یان����د ك����ه "یه‌كێتی نوسه‌ران سكااڵی یاساییان تۆماركردوه،
پاش لێكۆڵینه‌وه‌ی نه‌هێشتنی تاوانیش گومانه‌ك����ه وا ده‌كرێت كه ده‌س����تێك ی ناوخ����ۆی تێدابێت ،له‌ئێس����تادا دادوه‌ر داوای ژمێری����اری ئهو ش����وێنه‌ی كردوه وه‌كو ش����اهید وته‌ی وه‌ربگیرێت ،دواتر بڕیاری گونجاو بدرێت". به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه ،له‌و بڕی
ش����ه‌ش ملیۆن دیناره‌ی له‌قاس����ه‌كه‌دا بوه ته‌نها دو ملیۆن����ی موڵكی یه‌كێت ی ی كه‌سوكاری نوسه‌ران بوه‌و ئه‌ودوای ه ژمێریاره‌ك ه بوه .ئهو كه‌سانه‌ی له‌یه‌كێتی نوسه‌ران كارده‌كه‌ن ژماره‌یان 16كه‌سه، دادوه‌ر تائێس����تا هیچ كه‌سێكی له‌وانه بانگهێشت نهكردوه.
ساڵح موتڵه‌گ :من له‌پاشمله قسه‌ناكه‌م
نه‌چوم ه سه‌ر خوانه‌كه‌ی بارزانیو مالیكی
ساڵح موتڵه‌گ ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه ئهو له‌كاتی سه‌ردانه‌كه‌ی مالیكیدا بۆ هه‌ولێر س���ه‌یری لهوه هات���وه بارزانی به‌جۆرێ���ك دواندویه‌ت���ی وه‌ك ئهوهی یه‌كه‌مجاربێت بیبینێ���ت‌و ئاماده‌نه‌بو بچێته سه‌ر خوانه‌كه‌ی ،ئهو سه‌باره‌ت به‌لێدوانه‌كه‌ی دهربارهی كش���انه‌وه‌ی پێش���مه‌رگه له‌ناوچ���ه جێناكۆكه‌كان ده‌ڵێ���ت "م���ن راش���كاوانه ده‌دوێم‌و
له‌پاشمله قسه‌ناكه‌م". ئاوێن���ه ،تایبه‌ت :س���اڵح موتڵه‌گ س���ه‌ركرده‌ی دیاری س���وننه‌كان كه هاوڕێ���ی مالیك���ی ب���و ب���ۆ هه‌ولێر، به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند ك ه "ئاماده‌نه‌بوم بچمه س���ه‌ر ئ���هو خوان���هی بارزانی ب���ۆ میوانه‌كان���ی س���ازكردبو ،وه‌ك ناڕه‌زایی ده‌ربڕی���ن به‌رامبه‌ر به‌چه‌ند هه‌ڵس���وكه‌وتێك ك���ه به‌نه‌گونج���اوم
فۆتۆ :ئارام که‌ریم
ئهوهی له‌حه‌ویجه رویداو پێش���مه‌رگ ه ده‌زانی به‌رامبه‌ر به‌خۆم". س���ه‌باره‌ت ب���هو لێدوانه‌ش���ی كه رویانكرده ئهو س���نوره ،ئهوه به‌غه‌در له‌هه‌ولێ���ر ده‌رب���ارهی پێویس���تی ده‌زانم ،پێویس���ته راگواستنی عه‌ره‌ب كش���انه‌وه‌ی هێزه‌كان���ی پێش���مه‌رگه له‌كه‌ركوك رابگیرێت". وتیشی "ئهوهی له‌وه‌ش زیاتر جێی له‌ناوچ���ه جێناكۆك���ه‌كان رایگه‌یاند، موتڵه‌گ وتی "م���ن نه‌ده‌دوێم‌و فێرنیم نیگه‌رانیی���ه كه باس���ی هاوپه‌یمانێتی له‌پاش���مله قس���ه‌بكه‌م ،به‌ڵك���و كه ش���یعه‌و كورد ده‌كه‌ن ،ب���ه‌الی منه‌وه قس���ه‌ده‌كه‌م به‌رامب���ه‌ر خۆی���ان چیم به‌مانای لێدان له‌سوننه‌و كردنی ئه‌وانه هه‌بێت به‌ڕاستی ده‌یڵێم ،به‌ڕاستی دوای به‌ئامانج دێت".
سكرتێری لیژنه‌ی پێداچونه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌ستور:
بارزانی پێش را ی ئێم ه نیاز ی بوو ده‌ستور بخاته راپرسییهوه س����كرتێری لیژن����هی پێداچوون����هوهی پرۆژه‌ی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان ئاماژه ب����هوه ده‌كات كه پێش����ئهوهی ئه‌ندامان����ی لیژن����هی پێداچون����هوهی ده‌ستور ڕای خۆیان لهبارهیهوه ده‌ربڕن، بارزانی نیازی خۆی پیشاندا كه پڕۆژه‌ی ده‌ستووره‌كه ده‌خاته ڕاپرسیه‌وه. ئاوێن����ه ،هه‌ولێر :س����كرتێری لیژنه‌ی پێداچوون����هوهی پرۆژه‌ی ده‌س����تووری هه‌رێمی كوردستان دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم ئه‌بوبه‌كر هه‌مه‌وه‌ند له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا ئ����هوهی ره‌تكرده‌وه كه بارزانی له‌س����ه‌ر پێشنیاری زۆرینه‌ی لیژن����هی نوس����ینه‌وه‌‌و پێداچون����هوهی ده‌ستوره‌كه بڕیاری ئهوهی داوه ده‌ستور
بخرێته راپرس����ییه‌وه‌‌و وتی "پێشئه‌وه‌ی ئه‌ندامانی لیژنه ڕای خۆیان لهبارهیهوه ده‌ربڕن ،نیازی خۆی پیشاندا كه پڕۆژه‌ی ده‌س����تووره‌كه ده‌خات����ه ڕاپرس����یه‌وه‌و زۆرین����هی ڕه‌های ئه‌ندامانی لیژنه‌كه‌ش، پشت به‌بنه‌ما ده‌ستوری‌‌و یاساییه‌كان، ڕایان له‌گه‌ڵ ڕای سه‌رۆكی هه‌رێم یه‌كی گرته‌وه". ئ����هو وت����ی "به‌حوكم����ی ئ����هوهی حیزب����ه‌كان نوێنه‌ری����ان له‌لیژنه‌ك����ه‌دا هه‌بوو ،ههموو حیزبه‌كان له‌س����ه‌ر خه‌ت بوون‌و نوێنه‌ره‌كانیان ڕۆژانه په‌یوه‌ندی پێویس����تیان پێیانهوه ده‌كرد‌و ئاگاداری پێشه‌وه‌چوونی كاره‌كه‌بوون".
»»
4
»» 13
بازاڕی ئازاد یا بازاڕی به‌ره‌اڵ؟
2
هه‌واڵ
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ی لێپچینه‌وه ده‌كرێت داوا
جێگری پارێزگاری سلێمانی بڕی 84ملیۆن‌و 501هه‌زار دینار بۆ كاره‌بای باغی هاواڵتیه‌ك ته‌رخان ده‌كات ئا :هێمن مامه‌ند
داواکاری گشتی‌نوسراوێک ئاڕاسته‌ی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ده‌کات‌و داوای لێپێچینه‌وه له‌جێگری پارێزگاری سلێمانی ده‌کات. به‌پێ���ی نوس���راوێك كه واژۆی س��� ێ
داواكاری گش���تی س���ه‌ر به‌فه‌رمانگ���ه ی داواكاری گش���تی س���لێمانی له‌س���ه‌ره‌و ئاراسته ی سه‌رۆكایه‌تی داواكار ی گشت ی كراوه‌و وێنه‌یه‌ك ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوه، تێیدا هاتوه ئێمه لیژنه‌كه‌مان له‌رێكه‌وت ی 2013/2/14هه‌س���تا به‌كۆبون���هوه ی ئاس���ای ی خۆ ی لهباره ی راپۆرتی ژماره 73ی ساڵ ی 2012دوا ی بینین ی نوسراو ی
فه‌رمانگه‌كه‌مان ژماره 485له2012/6/18و ده‌رئه‌نج���ام بۆمانده‌رك���ه‌وت كه جێگر ی نوسراو ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كاره‌با ی پارێزگاری سلێمان ی به‌فه‌رمانی كارگێڕ ی سلێمانی ،به‌شی ژمێریار ی به‌ژمار‌ه 5881ژم���اره 3955/1/28له‌رێكه‌وت��� ی له‌رێكه‌وت��� ی 2012/6/20و هاوپێچه‌كان ی 2012/12/9بڕیاری���داوه به‌ته‌رخانكردن ی نوسراوی پارێزگا ی س���لێمانی كاروبار ی بڕ ی هه‌ش���تاوچوار ملیۆن‌و پێنجس���ه‌دو هون���هریو به‌رێوه‌به‌رایه‌ت���ی پالندانان‌و یه‌ك هه‌زارو پێنجسه‌د دینار به‌مه‌به‌ست ی به‌دواداچون ژم���اره 35491له‌رێكه‌وت ی جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌ی گه‌یاندنی كاره‌با 2012/12/21و س���ه‌رجه‌م هاوپێچه‌كانی ،بۆ باغ‌و خانوی هاواڵتی (ع.ع) له‌شاخ ی
سه‌گرمه له‌قه‌زای قه‌ره‌داغ له‌سه‌ر بودجه ی نه‌وت بۆ س���اڵ ی ،2012بۆی ه لیژنه‌كه‌مان داواده‌كات له‌رێگه‌ی سه‌رۆكایه‌تی داواكار ی گشتییه‌وه نوسراوێك ئاراسته ی وه‌زاره‌ت ی ناوخۆب���كات‌و لێپچینه‌وه ب���كات ك ه ئایا جێگری پارێزگار ئهو ده‌س���ه‌اڵته ی هه‌ی ه به‌م ش���ێوه‌یه پاره ب���ۆ باغ ی هاواڵتیه‌ك دابین بكات».
مامۆستایه‌كی زانكۆ
سكااڵی یاسایی له‌سه‌ر نێچیرڤان بارزانی تۆمار ده‌كات ئا :هێمن مامه‌ند مامۆستایه‌كی زانكۆ رایده‌گه‌یه‌نێت، به‌هۆی ئهو گازه ژه‌هراویه‌ی كه له‌عه‌مباری پااڵوگه‌كانی نێوان ههولێرو كه‌ركوك ده‌رده‌چێت‌و تێكه‌ڵ به‌هه‌وا ده‌بێت ،ژیانی هاواڵتیانی شاری ههولێرو كه‌ركوك له‌مه‌ترسیدایه‌و به‌م هۆیه‌شه‌وه سكااڵی یاسایی له‌سه‌ر سه‌رۆكی حكومه‌ت تۆمار ده‌كات. دكتۆر سلێمان جه‌عفه‌ر پرۆفیسۆری یاریده‌ده‌ر له‌كیمیای فیزیاوی له‌زانكۆی س����ه‌الحه‌دین له‌لێدوانێك����ی تایب����هت بۆ رۆژنام����هی ئاوێن����ه ،وتی «وه‌ك به‌رپرس����یاریه‌تیه‌كی مرۆڤایه‌ت����یو نه‌ته‌وه‌یی سه‌رش����انم به‌پێویستمزانی ك����ه ئه‌م راس����تیه بۆ هه‌م����و خه‌ڵكی كوردس����تان‌و به‌تایبه‌تی����ش ب����ۆ ئهو هاواڵتیانه‌ی كه له‌نێوان هه‌ردو شاری كه‌ركوك‌و هه‌ولێردا ده‌ژین ئاشكرابكه‌م كه ژیانیان له‌مه‌ترس����یدایه به‌هۆی ئهو
گازه ژه‌هراویه‌ی له‌عه‌مباره‌كانی به‌ناو پااڵوگه‌كان����هوه ده‌رده‌چ����نو تێك����ه‌ڵ به‌هه‌وا ده‌بێت». دكتۆر س����لێمان ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد» ئهو بۆنه ناخۆش����هی ك����ه هاواڵتیانی ش����اری هه‌ولێ����رو كه‌ركوك هه‌س����تی پێده‌كه‌ن ئهوه بۆنی گازی (میس����ان) ی كێڵگه نه‌وتیه‌كانی شاری كه‌ركوك نی����ه ،به‌ڵكو ئهو بۆنه ناخۆش����هی كه له‌كات����ی تێپه‌ڕبونی هه‌ریه‌كێك له‌ئێمه بهو ناوچه‌ی����ه‌دا به‌تایبه‌تیش له‌نێوان شارۆچكه‌ی قوش����ته‌په‌و دوبز هه‌ستی پێده‌كه‌ین ،بریتیه له‌گازی (كبریتیدی هایدرۆجینی ) H2Sئه‌م گازه گازێكی ژه‌هراوی زۆر مه‌ترس����یداره بۆ مرۆڤ‌و گیانداران‌و كشتوكاڵ‌و ژینگه«. س����ه‌باره‌ت به‌زیانه‌كان����ی ئه‌م جۆره گازه‌ش ،وتی «كبریتیدی هایدرۆجین گازێكه له‌نه‌وتی خاو به‌تواوه‌یی ههیهو كاتێك نه‌وتی خاو به‌ر هه‌وا بكه‌وێت ئه‌م گازه كه گازێكی زو هه‌ڵفڕه ()volatile ده‌بێت به‌هه‌ڵم‌و تێكه‌ڵ به‌هه‌وا ده‌بێت
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م ه����ۆكاره عه‌مباره‌كانی نه‌وت����ی خاو له‌هه‌مو جیهاندا عه‌مباری داخ����راون‌و س����ه‌ره‌كانیان وااڵنین بۆ ئهوهی نه‌هێڵرێت گازی هایدرۆجینی تواوه‌ی ناوی تێكه‌ڵ به‌هه‌وا بێت». وتیش����ی «به‌پێچه‌وان����هی جیه����ان له‌هه‌رێم����ی كوردس����تان له‌م����اوه‌ی ئهو 4س����اڵه‌ی راب����ردودا ژماره‌یه‌كی زۆری به‌ن����او پااڵوگ����هی نه‌وت����ی خاو كراونه‌ته‌وه‌و بۆ هه‌ریه‌كه‌یان عه‌مباری گه‌وره‌ی ناته‌ندروس����ت‌و نازانس����تیانه دروستكراون كه س����ه‌ره‌كانیان وااڵن‌و گازی كبریتی����دی هایدرۆجینی ناویان تێكه‌ڵ به‌هه‌وا ده‌كه‌ن كه گازێكی زۆر مه‌ترسیداره«. مامۆستاكه‌ی زانكۆ ئه‌وه‌شی به‌ئاوێنه راگه‌یان����د «ده‌مه‌وێ����ت هه‌مو خه‌ڵكی كوردستان پشتگیریم بكه‌ن بۆ رێگرتن له‌م حاڵه‌ته ،سكااڵی یاساییش له‌سه‌ر نێچیرڤان بارزانی س����ه‌رۆكی حكومه‌ت تۆمارده‌كه‌م ،چونكه ئه‌مه تاوانێكه دژ به‌مرۆڤایه‌تی‌و ئاسایشی نیشتمانی» .پااڵوگه‌یه‌کی نه‌وت
فۆتۆ :ئارام که‌ریم
جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان یاداشتنامه‌ی ٣٩په‌رله‌مان به‌الڕێدا ده‌بات
ئه‌مڕۆ په‌رله‌مانتاران ڕونكردنه‌وه‌یه‌ك باڵوده‌كه‌نه‌وه ٣٩په‌رله‌مانت����ار له‌یاداش����تێكدا داوا ی لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه ده‌كه‌ن س����ه‌باره‌ت به‌زیادبونی رێژه‌ی دانیشتوانی ههولێرو دهۆك ،به‌اڵم جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان یاداشته‌كه به‌شێوه‌ی پرسیار ئاراسته‌ی كۆمس����یۆن ده‌كات ،په‌رله‌مانتارێك����ی یه‌كێتیش ده‌ڵێ����ت "ئه‌مه به‌الڕێدابردنی یاداش����ته‌كه‌یه ،چونكه كۆمسیۆن خۆی جێگ����هی گومان����هو ده‌بێ����ت له‌الی����ه‌ن
لیژنه‌ك����هوه لێكۆڵین����هوهی له‌گ����ه‌ڵ بكرێت". ئاوێن����ه ،هه‌ولێ����ر :گ����ۆران ئ����ازاد په‌رله‌مانت����اری یه‌كێت����یو ئه‌ندام����ی لیژن����هی یاس����ایی ،له‌ب����ارهی وه‌اڵمی س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان بۆ یاداش����تی ٣٩په‌رله‌مانتاره‌ك����ه ،ده‌ڵێت "جێگری س����ه‌رۆكی په‌رله‌م����ان یاداش����ته‌كه‌ی كردۆته پرسیارو ئاراسته‌ی كۆمسیۆنی
كردوه ،له‌كاتێكدا ئێم����ه داوای دانانی په‌رله‌مانت����ار ،ك����ه واژوی����ان له‌س����ه‌ر لیژنه‌یه‌ك����ی لێكۆڵینه‌وه‌مان كردوه ،كه یاداشتنامه‌كه‌ی سه‌ره‌تای مانگ كردبو، پارتیه‌كانیش تێیدا ئه‌ندامبن‌و له‌هۆكاری ڕونكردنه‌وه‌ی����ه‌ك باڵوبكه‌نه‌وه‌و جه‌خت دوباره‌بونه‌وه‌ی هه‌زاران ناو بكۆڵنه‌وه" ،له‌س����ه‌ر پێكهێنانی لیژنه‌یه‌كی تایبه‌ت وتیشی "ئهو مه‌سه‌له‌یه ،كه به‌به‌ڵگه‌وه بكه‌نه‌وه .لهوبارهیهوه گۆران ئازاد وتی له‌به‌رده‌س����تماندایه ،فره‌ڕه‌هه‌ن����ده‌و "ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه پرس����یاركردن بێت چه‌ندین وه‌زاره‌ت‌و الی����ه‌ن ده‌گرێته‌وه ،له‌كۆمس����یۆن ،ئه‌وا خۆمان ده‌مانتوانی به‌پرسیار ئاراسته‌ی كۆمسیۆنی بكه‌ین، كۆمسیۆنیش یه‌كێكه له‌مانه". له‌الیه‌كی ت����ر وابڕیاره ئه‌مڕۆ هه‌ندێك به‌اڵم یاداش����ته‌كه ڕوی له‌سه‌رۆكایه‌تی
په‌رله‌مانه‌و كاره‌كه‌ش ده‌بێت به‌خێرایی بكرێت ،چونكه واده‌ی هه‌ڵبژاردن زۆری نهماوه". به‌پێ����ی زانیارییه‌كان����ی ئاوێن����ه، له‌ڕونكردنه‌وه‌كه‌ی ئه‌مڕۆی په‌رله‌مانتاران، وه‌اڵمی كۆمس����یۆن‌و جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان ده‌درێته‌وه‌و جه‌خت له‌س����ه‌ر بونی ساخته‌كاریی‌‌و پێویستی لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وه ده‌كرێته‌وه.
ریکالم
ریکالم
Ī ħĠËĤ±łê Ī ħĥņĪËÈ » ħĠËĤ±łê ÓņĪ ħÔ Ħæê ħ¹ ĪĪì ĢËŎĤËō ħÎ ëÔ ¼Ĥ˵ ĦêË§Ń¹ ħ¶Î »çĤ Ħīō ħª Ò ħµ ħŀËĠ Ğ Ħæê ħÎ ħÔ˺ΠĦĪ ħĤÊêËĠ± Ğ ħÎ
0771 369 9992 0771 369 9991
ئاوێنه‌ی روداوه‌کان
كه‌ناڵی(ڕوداو) وه‌ك ڕوداو عه‌زیز ڕه‌ئوف له‌دۆخێك���ی ت���ردا ده‌ژی���ن ،دۆخێك هیچ په‌یوه‌ندی به‌ساده‌یی‌‌و به‌رائه‌ت‌و گیانبازی‌‌و نیشتیمانپه‌روه‌رییه‌وه نیه .دۆخێك له‌ڕابردو ی پڕ س���ه‌روه‌ری خۆمان ناچێت ،له‌دنیایه‌ك ی تردا ده‌ژین كه شاشه ده‌توانێت سه‌رمایه‌دار بكاته نیش���تیمانپه‌روه‌ر .له‌دۆخێكدا ژیان ئه‌زمون ده‌كه‌ی���ن كه ته‌نها ئه‌وانه ده‌توانن نیش���تیمانپه‌روه‌ربن كه سه‌رمایه‌یان هه‌یه. ته‌نه���ا ئه‌وانه ده‌توانن له‌ب���ه‌ر داڵن بن ك ه له‌به‌رچاوانن .چ���ۆن ده‌توانین له‌به‌رچاوان بی���ن؟ ده‌بێت س���ه‌رمایه‌یه‌ك ی زه‌به‌الحمان له‌به‌رده‌س���ت بێ���ت‌و كۆمپانیایه‌ك��� ی ڕاگه‌یان���دن دابمه‌زرێنین‌و له‌ڕێی شاش���ه ی ته‌له‌فزیۆنه‌كان���هوه بچین ه به‌رچاوان‌و ببین به‌پاڵه‌وانی شاش���هو ئه‌وانیتر بیربه‌رینه‌وه. هون���ه‌ر ی هاتنه‌ماڵ���ه‌كان‌و بیربردن���هوه ی ئه‌وانیت���ر مۆدێلێكی ئێس���تا ی كۆمه‌ڵگه ی كوردیی���ه ،ئهوهی س���ه‌رمایه ی هه‌ی ه دێت ه ماڵه‌كانمان���ه‌وه‌و ئه‌وانیترمان بیرده‌به‌نه‌وه. هونه‌ری خۆنمایش���كردن‌و ش���ه‌رمنه‌كردن له‌ده‌ركه‌وتن خه‌سڵه‌تی به‌شێك له‌سیاسی ه سه‌رمایه‌داره‌كانه ،كه به‌تونێڵی سیاسه‌تدا تێپه‌ڕیون‌و بون به‌سه‌رمایه‌دار. له‌دۆخێكی تردا ده‌ژین كه هیچ په‌یوه‌ند ی بهپرۆفیشناڵییهوه نیه .ئه‌وانه پرۆفیشناڵن ك ه ده‌توانن زۆرترین پاره بده‌ن‌و باشترین‌و دیارترین میدیاكار بهێننه س���ه‌ر شاش���ه. هه‌مو ئه‌مان ه به‌پاره‌یه‌كی زه‌به‌الح ده‌كرێت. جا ئ���هو س���ه‌رمایه‌یه چ���ۆن په‌یداكراوه‌و له‌كوێوه وه‌ده‌س���تهێنراوه ئه‌وه‌یان قسه ی له‌سه‌رمه‌كه‌و مه‌یكه‌ره هه‌واڵ .توخن ی ئه‌م جۆره هه‌واڵ��� ه مه‌كه‌وه .هی���چ په‌یوه‌ند ی بهپرۆفیشناڵییهوه نیه ،یه‌ك تۆز ته‌نازول ی ده‌وێت له‌بیركردنه‌وه‌كانت ،یه‌ك تۆز بێده‌گ ی ده‌وێت له‌هێڵه‌س���وره‌كان ك���ه له‌بنه‌ماڵه‌‌و س���ه‌رمایه‌و كۆمپانی���ا زه‌به‌الحه‌كانی���ان پێكهاتون .ئیتر ده‌توانی قس��� ه له‌س���ه‌ر هه‌مو ش���ت بكه‌ی .تۆ پرۆفیشناڵی‌‌و كه‌س گومان ی له‌كارامه‌یی تۆ نییه. ده‌توانی���ن پێ���ش ڕوداو بكه‌وی���ن به‌اڵم له‌س���ه‌ر ڕوداو نه‌وه‌س���تین .كێ له‌پش���ت ی ڕوداوه‌كانه‌وه‌ی��� ه مه‌پرس���ه ،گرنگ ڕوداو بگوازینه‌وه نێ���و ماڵه‌كانمان .كێ هۆكار ی ڕوداوه كێش���ه نی���ه گرن���گ ئهوهی ه ڕوداو بگۆڕی���ن به‌هه‌واڵ .مه‌پرس���ه س���ه‌رمایه ی كۆمه‌ڵگ���ه چ���ی لێدێ���ت ،مه‌پرس���ه دزه گه‌وره‌كان كێ���ن ،له‌بازرگانه‌كانی نه‌وتیش خۆت تێمه‌گه‌یه‌نه ،ڕوداوه بچوكه‌كانی نێو كۆمه‌ڵگه بگوازه‌و‌ه سه‌ر شاشه‌و بینێر‌ه نێو ماڵه‌كان تا دزه گه‌وره‌كانمان بیربچێته‌وه. خه‌ڵك سه‌رقاڵبكه به‌ش���ته الوه‌كیه‌كانه‌و‌ه ت���ا نه‌پرس���ن كێن له‌پش���تی س���ه‌رمای ه گه‌وره‌كان���هوه ،كێن ئه‌وانه‌ی نیش���تیمان هه‌ڕاج ده‌كه‌ن. كه‌ناڵێك���ی ت���ر وات��� ه پاڵه‌وانێك��� ی ت���ر .شاش���هی ك���وردی ده‌س���ت ی هه‌ی ه له‌دروس���تكردن ی پاڵه‌وانی مقه‌با .پاڵه‌وان ی گرگن .كێ سه‌رمایه‌ی هه‌یه ئهو ده‌توانێت ببێت به‌پاڵه‌وان .كێ شاشه‌ی هه‌ی ه سه‌ر ی ڕمه‌ك ه به‌ده‌ستی ئهوه .شاشه‌ی كوردی زۆر به‌ئاسانی ده‌توانێت پاڵه‌وانێكت بۆ دروست بكات‌و پاڵه‌وان ی ڕاسته‌قینه‌ش���ت بۆ ڕیسوا بكات .شاش���ه ده‌توانێت زۆر ش���ت بكات، بۆ نمونه ده‌توانێ���ت دزه‌كان جوان بكات، توانای هه‌یه بازرگانانی نه‌وت ڕۆح ش���یرین بكات ،به‌رپرس���ێك هه‌ر ی���ه‌ك دو پرۆژه ی كردهوه ،ئیتر ڕابردویم���ان بیرده‌چێته‌وه، كامێ���را ده‌توانێت به‌جۆرێ���ك وێنه بگرێت جه‌ماوه‌رێك ی كه‌م له‌ئاهه‌نگێكدا زۆر بكات. شاشه شت ی گه‌وره‌ی پێده‌كرێت ،بۆ نمون ه ده‌توانێ���ت به‌ش���ه‌ڕمان ب���دات ،ده‌توانێت تاوانبارمان بۆ ب���كات به‌بێتاوان‌و بازرگان ی نه‌وتمان بۆ ب���كات به‌فریادڕه‌س‌و پاڵه‌وان ی كارتۆنی���ش دروس���ت ده‌كات‌و ڕاب���ردو ی به‌رپرسه‌كانیشمان بیرده‌باته‌وه. له‌س���ایكۆلۆژیا ی كۆمه‌ڵگ���هی ك���ورد ی تێگه‌یش���تویت ،ده‌زان��� ی زوزو ڕوداوه گه‌وره‌كانی���ان بیرده‌چێت���هوه .حاڵیبویت ل���هوهی زۆر به‌رپرس هه‌ب���وه ڕوداوی زۆر گ���ه‌وره ی له‌ده‌س���ت قه‌وماوه‌و ئێس���تاش له‌هه‌مومان ڕوسورتر خۆی نمایش ده‌كات، باس له‌ماف ی گشتیو نیش���تیمانپه‌روه‌ری‌‌و گیانب���ازی ڕاب���ردوش ده‌كات .ت���ۆ بای ی ئهوهنده عه‌قڵ���ت هه‌ی ه كه ده‌زانی بینه‌ر ی شاش���ه‌كان كێن ،ده‌زانی ك ه زۆر به‌ئاسان ی ده‌توان���ی وه‌ك فریادڕه‌س خۆت پیش���ان ی بینه‌ران بده‌ی ،جا چیت كردوه له‌ڕابردوداو له‌ئێستاشدا چۆن سه‌رمای ه كه‌ڵه‌كه ده‌كه‌ی، بینه‌ر زۆر لێبورده‌ی ه لێتده‌بورن. ده‌توانی���ت پێ���ش ڕوداوه بچوك���ه‌كان بكه‌وی���ت .ده‌توانیت ب���ۆ یه‌كه‌مجار وێنه ی ڕوداوه‌كان پێش ڕودان���ی په‌خش بكه‌یت، ب���ه‌اڵم ناتوان���ی دوای ڕوداوه گ���ه‌وره‌كان بكه‌ویت. azizrauf75@yahoo.com
هه‌نوکه
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
3
بارزانیو مالیكی رێككه‌وتن پێکه‌وه "قیاده"ی چوار ساڵ ی داهاتوی عێراق‌و كوردستان بكه‌ن ئا :ئاوێنه بارزانیو مالیكی له‌هه‌ولێر له‌پێناو ئه‌وه‌دا كۆبونهوه تا بۆ سێیه‌مجار ی بچنه‌وه ده‌سه‌اڵت ،سه‌ركرده‌یه‌ك ی سوننه‌كان ده‌ڵێت ئهو كه‌شه له‌هه‌ولێر له‌الیه‌ن بارزانیهوه بۆ ی ی سازكرا "بۆن پێشوازی له‌مالیك ی وه‌الخستنی سوننه‌و بوژاندنهوه هاوپه‌یمانی كوردو شیعه"ی لێده‌هات، ی ی مالیكیش بۆ كاروبار راوێژكارێك هه‌رێم ده‌ڵێت "په‌یوه‌ندی نێوان بارزانیو مالیكی ههرچهنده خراپ بوبێت به‌اڵم نه‌پچڕاوه". ی گۆڕا یان مالیكی؟ بارزان ی ی دو س���اڵ ه بارزان���یو مالیك ماوه ی تون���ددان ،ك��� ه له‌كێشمه‌كێش���ێك ی كوردی‌‌و ی ش���ه‌قام هه‌ندێكج���ار به‌ال ی عێراقیه‌وه كاتێك ده‌بابه‌كانی س���وپا ی ته‌ماس ده‌بینران‌و عێراق له‌سه‌ر هێڵ ی له‌به‌رامبه‌ریشدا كه بارزانیو كوڕه‌كان ی ی به‌رگر ی پێش���هوه س���ه‌ردانی هێڵ ی كوردس���تانیان هێ���زی پێش���مه‌رگ ه ی دیكتاتۆر‌ه ده‌ك���ردو به‌دوربین له"هێز نوێك���هی به‌غدا"ی���ان ده‌ڕوان���ی، ی به‌نزیككه‌وتنه‌و‌هی مه‌ترسی‌‌و هه‌س���ت سه‌رهه‌ڵدانی شه‌ڕ له‌و سنورانه‌دا ده‌كرد، ی ئه‌م هه‌فته‌یه مالیكی‌‌و به‌اڵم سهرهتا ی یه‌كتر" بارزانی به"ماچكردنی ئه‌مالوال كۆتاییان به‌هه‌م���و ئه‌گه‌رو گریمانه‌كان هێنا. ی چ���ی روی���دا وا مالیك���یو بارزان ی پێكهاتنه‌وه؟ ئایا مالیكی ده‌ستبه‌ردار ی ی ب���و ،یان بارزان دیكتاتۆریه‌تی خۆ هه‌ڵوێستی گۆڕا؟ ی ئه‌وان��� هی س���ه‌ریان له‌كاروب���ار ێ عێراق‌و كوردس���تان ده‌رده‌چێت ،ج ی ی ئێ���ران به‌م پێكگه‌یش���تنه په‌نج ه ی مالیكی‌‌و بارزانیهوه ده‌بینن ،به‌تایبه‌ت ی ك ه هه‌ن���گاو به‌هه‌نگاوو ی ئ���هوه دوا ی ی ئێران���دا ،بارزان له‌ژێر فش���ارو داوا ی له‌هه‌ڵوێس���ته‌كانی دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به‌رامبه‌ر به‌سوریا‌و عێراق دوركه‌وته‌وه،
ی ی نه‌رمییه‌ك له‌به‌رامبه‌ریش���دا مالیك��� ی زیات���ری به‌رامبه‌ر به‌هه‌ولێ���رو بارزان ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێنه، نواند ،به‌پێ��� ی ئه‌م پێكهاتنه‌وه‌ی ه "س���ه‌ردار عه‌راب��� ی ی سوپا قاسمی س���لێمانی" فهرمانده قودس بوه ،كه چه‌ند جارێك به‌نهێنی‌‌و ی ی بهغداو كوردستان ئاشكرا س���ه‌ردان ی ی ئهوهی سه‌ركردایه‌ت كردوهو رێنمای ی كوردی كردوه كه: سیاس ی یه‌كه‌م /پشتیوانی له‌خۆپیشاندانه‌كان پارێزگا سوننه‌نشینه‌كان نه‌كه‌ن. ی سوریا ی له‌شۆڕش دوه‌م /پش���تیوان نه‌كه‌ن.
مالیكی‌‌و بارزانیو ئێران ،له‌سه‌ر ئهوه كۆكن تا ی هه‌ڵبژاردن ی عێراق داهاتو هیچ كه‌سێك بۆ ی سه‌رۆك پۆست كۆمار دیارینه‌كرێت ی ئاوێنه ،بۆ به‌پێ���ی زانیارییه‌كان��� جێبه‌جێكردنی ئهو رێنماییانه‌ش چه‌ند ی جارێ���ك نێچیرڤان بارزانی س���ه‌ردان ی ی ك���ردوه ،به‌رله‌وه‌ی س���ه‌ردان ئێران ی به‌غدا بكات ،چه‌ند وه‌فدێكی حكومه‌ت به‌غداش سه‌ردانی هه‌ولێری كردوه. ی س���ه‌رنجه ،پارتی هه‌مو ئهوهی جێ ئ���هو رێنماییانه‌ی به‌هه‌ن���د وه‌رگرتوه‌‌و
ی جێبه‌جێكردوه :دهربارهی پش���تیوان ی پارێزگا ی خۆپیش���اندانه‌كان نه‌كردن��� سوننه‌نشینه‌كان ،س���ه‌ره‌تا خه‌ریكبو ی خۆیان بكه‌ن سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پارت ی به‌پشتیوانیان ،به‌اڵم ئێستا سیاسه‌ت فه‌رامۆشكردنیان گرتوه‌ته‌به‌ر‌و ته‌نانه‌ت ئێس���تا له‌راگه‌یاندنه‌كانیشیانه‌وه بایه‌خ بهو روداوه ناده‌ن. ی ی پش���تیوانی نه‌كردن��� ده‌رب���اره ی س���وریا ،باش���ترین نمون ه شۆڕش��� ی ی پێبكرێت ئهوهی ه كه هه‌فته ئاماژه ی راب���ردو په‌رله‌مانتارێك���ی ك���ورد ی س���وریا به‌ن���اوی "عومه‌ر په‌رله‌مان��� ی ئۆسێ" له‌دیمه‌شقه‌وه گه‌یشت ه هه‌رێم ی ی سوپاس��� كوردس���تان ب���ۆ ئ���هوه ی بكات ی پارت���یو یه‌كێت��� هه‌ڵوێس���ت ی سوریا. سه‌باره‌ت به‌روداوه‌كان ی ی ك��� ه ماوه‌یه‌ك ئه‌م ه جگ���ه لهوه ی پارتیدا ی له‌راگه‌یاندن��� زۆره ئ���هوه ی پش���تگوێخراوه قس���ه‌كردن ه ده‌رباره ی ناكۆكی سیاس���یو ئه‌رزی‌‌و س���ه‌رباز ی ی له‌كوله‌كه ی ناو له‌گه‌ڵ بهغداو ئهوه ته‌ڕیشدا نهماوه "عه‌مه‌لیاتی دیجله"یه. هه‌م���و ئه‌مان ه زه‌مینه‌ی���ان بۆ ئه‌مالوال ی ی مالیكی‌‌و بارزان ی یه‌كت���ر ماچكردن خۆشكرد. مالیكی‌‌و بارزانی "ئه‌حباب"ن س���ه‌ركرده‌یه‌كی دیاری س���وننه‌كان ی خۆی ئاش���كرا كه نه‌یویس���ت ن���او ب���كات ،له‌لێدوانێكی���دا ب���ۆ ئاوێن��� ه ی له‌هه‌ولێر بینیمان، رایگه‌یاند "ئ���هوه ی دۆست‌و سه‌لماندی كه مالیكی‌‌و بارزان "ئه‌حباب"ن". س���هركرده س���وننیه‌ك ه وت���ی "ئهو كه‌ش���هی له‌هه‌ولێر له‌الیه‌ن بارزانیهوه بۆ پێش���وازیكردن له‌مالیكی س���ازكرا ی ی وه‌الخستنی سوننه‌و بوژاندنهوه بۆن هاوپه‌یمانی كوردو شیعه‌ی لێده‌هات". ی ی "ئ���هوهی بۆ ئێم��� ه جێ وتیش��� ی نیگه‌رانی ب���و ،ك ه بارزان���یو مالیك به‌دوقۆڵ���یو هه‌روه‌ه���ا هه‌ردوكی���ان‌و ی تاریق نه‌جم‌و فالح فه‌یاز به‌چوار قۆڵ ی داخراوه‌وه كۆبونه‌وه‌‌و له‌پشت ده‌رگا
ی الیه‌نه سوننیه‌كان‌و یه‌كێتی نیشتمان كوردس���تانیان لێكرده‌د‌هر‌و كه‌س���مان ئاگامان له‌هیچ نه‌بو". ی ئه‌م س���هركرده س���وننیه ئ���هوه ی ئه‌وانه‌وه، رونك���ردهوه ك���ه له‌دی���د ئ���ه‌م كۆبونه‌وه‌یه ب���ۆ چه‌ند ئامانجێك رێكخراوه: ی یه‌ك���ه‌م ،پیالنگێ���ڕان ل���ه‌دژ سوننه‌كان. دوه‌م ،ته‌نازولك���ردن ب���ۆ یه‌كتر بۆ ی هه‌ردوكیان بۆ ئهوهی مالیكی‌‌و بارزان س���ێیه‌مجار بچنه‌وه ده‌سه‌اڵت‌و له‌چوار ی عێراق‌و ساڵی ئاینده‌دا خۆیان قیاده كوردس���تان بكه‌ن ،كه ل���ه‌زۆر روه‌و‌ه پێویستیان به‌هه‌ماهه‌نگی كردن ه له‌گ ه ڵ یه‌كتر. ی ئه‌م س���هركرده س���وننی ه ئه‌وه‌ش رونك���ردهوه ك��� ه مالیك���یو بارزانیو له‌پش���ت ئه‌وانیش���هوه ئێران ،له‌سه‌ر ی ئ���هوه كۆكن تا هه‌ڵبژاردن���ی داهاتو ی سه‌رۆك عێراق‌و كۆتایهاتنی ئه‌م خول ی مالیكی هیچ كه‌س���ێك بۆ وه‌زیران��� ه پۆستی س���ه‌رۆك كۆمار دیارینه‌كرێت‌و تا ئهو كات ه به‌مشێوه‌ی ه بهێڵرێته‌و‌ه ك ه نزیكه‌ی هه‌شت مانگی ماوه. مالیكی‌‌و بارزانی له‌په‌یوه‌ندی به‌رده‌وامدا بون ی ی مالیك راوێژكاری پێش���وی ن���ور ب���ۆ كاروباری هه‌رێم ع���ادل به‌رواری، ی به‌ئاوێن��� هی راگه‌یاند ك��� ه "په‌یوه‌ند ی ی مالیك نێوان س���ه‌رۆك بارزانیو نور هه‌رچه‌ن���ده خ���راپ بوبێ���ت ب���ه‌اڵم په‌یوه‌ندی���ه‌كان نه‌پچڕاون ،چونك ه رۆژ ی وه‌كو نوری شاوه‌یس‌و هۆشیار زێبار ی سه‌رۆك وان له‌به‌غدا". نوێنه‌ر ی به‌رواری س���ه‌باره‌ت به‌سه‌ردانه‌كه ی ی ب���ۆ هه‌ولێ���رو س���ازكردن مالیك��� ی دوقۆڵی له‌گ���ه ڵ بارزانی، كۆبونهوه ی له‌س���ه‌ر ئ���هوه ك���ردهوه ك ه جه‌غت ی س���ه‌ردانه‌ك هی مالیك���ی ب���ۆ هه‌رێم كوردستان ناكۆكیه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ن���د بنه‌بڕ ناكات ،ب���ه‌اڵم دۆخه‌ك ه مالیکی‌و بارزانی له‌هه‌ولێر هێورده‌كاته‌وه.
له‌ئینته‌رنێته‌وه
حاكم قادر :چونم بۆ ال ی نه‌وشیروان مسته‌فا بۆ راگۆڕینه‌و‌ه بوه ئا :ئاسۆ سه‌راوی ی له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ،كارگێڕ ی "قادر حه‌م ه ی سیاسی یه‌كێت مه‌كته‌ب جان" ده‌ڵێت "ناكرێت ده‌ستور وه‌ك ده‌قێكی پیرۆز مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێتو به‌هێڵی سور دابنرێتو هه‌مواركردنو ده‌ستكاریكردنی قبوڵ نه‌كرێت". ئاوێن���ه :له‌ن���او یه‌كێتی���دا قس���هو باس���ی جی���اواز ته‌نان���هت ناكۆكیش ده‌رب���ارهی گه‌ڕان���هوهی ده‌س���تور بۆ قادر حه‌م ه جان په‌رله‌مان‌و پشتیوانیكردن یان نه‌كردن له‌هه‌ڵبژاردن���هوهی بارزان���ی ده‌كرێت ،پرۆژه‌ك ه وه‌ك ده‌قێكی پیرۆز مامه‌ڵه‌ی كارێكی س���ه‌ره‌تاییه ب���ۆ بناغه‌یه‌كی ئایا هه‌ڵوێستی ره‌سمی‌و رونی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ بكرێتو به‌هێڵی س���ور دابنرێتو ده‌ستوریی ،تا ئهو كاته‌ی قۆناغه‌كانی سه‌باره‌ت به‌ده‌س���تورو هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی هه‌مواركردنو ده‌س���تكاریكردنی قبوڵ به‌ده‌س���توركردن ده‌بڕێ���ت ،ده‌كرێ‌و نه‌كرێت .به‌ڵكو ئه‌مه پرسێكه هه‌میش ه ش���یاو‌ه پڕۆژه‌ی ده‌ستور ده‌ستكاریی‌و بارزانی چییه؟ حاك���م ق���ادر :ب���ه‌ر له‌وه‌اڵم���ی قابیلی گه‌ش���ه‌پێدانو زیاتر كامڵكردن ه گۆڕانكاری���ی تێدابكرێت ،بۆ نمون ه زۆر پرس���یاره‌كه‌ت به‌پێویس���تی ئه‌زان���م بۆ خزمه‌تی زیاتری به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی واڵت هه‌ی ه كه ده‌ستوره‌كه‌ی ته‌واوكراوه‌و رونكردنه‌وه‌یه‌ك���ی ك���ورت له‌س���ه‌ر كوردس���تان به‌پێی قۆناغ���و بارودۆخ‌و قۆناغه‌كانی بڕیوه‌و په‌سه‌ندیش���كراوه، ده‌ستكاریكردن‌و گۆڕانكاریی تێدا (پاش ده‌ستور بده‌م ،كه ده‌ستور په‌یمانێكی گۆڕانكارییه‌كان. له‌م روانگهیهوه هه‌ڵوێس���تی ره‌سمی ماوه‌یه‌ك) كارێكی ئاسایی ه ك ه له‌پێناوی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،له‌نێوان فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‌و خه‌ڵك���داو به‌دایك���ی یاس���اكانیش ی.ن.ك ،هه‌ڵوێس���تی ئه‌نجومه‌ن���ی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی گه‌لدا بێت ،ئه‌گه‌ر داده‌نرێت ،ئه‌م بابه‌ت���ه‌ش نه‌ك ته‌نیا سه‌ركردایه‌تی (س���ازانی نیشتمانییه) بۆ ده‌ستورێكی په‌س���ه‌ندو پیاده‌كراو په‌یوه‌س���ته به‌الیه‌نه‌كانی ده‌س���هاڵتو به‌مه‌به‌س���تی ره‌خس���اندنی دۆخ���ی پرۆس���هی ده‌س���تكاری‌و هه‌مواركردنی هێزه‌كانی ئۆپۆزس���یۆن‌و حزب‌و الیه‌ن ه یه‌كخستنی هه‌ڵوێست‌و گوتاری به‌ره‌ی ئاس���ایی بێ���ت ،ئه‌وا ب���ۆ پرۆژه‌یه‌كی سیاس���ییه‌كانی تر ،به‌ڵكو پرس���ێكی حزب���ه سیاس���ییه‌كانی كوردس���تان‌و ده‌ستوری وه‌ك هه‌رێم پێویسته بپرسین هێنده چاره‌نوسس���ازه ك��� ه په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی ،پاش ئه‌م سازان‌و ب���ۆ نه‌توانرێت گۆڕانكاری تێدا بكرێت. به‌تاك به‌تاكی خه‌ڵكی كوردس���تانهوه رێكه‌وتنه ،س���ه‌رجه‌می مه‌س���ه‌له‌كانی ل���ه‌م روانگهیهوه ،پێویس���ت ه پرۆژه‌ی هه‌یه ،واته موڵكی هه‌مو كۆمه‌ڵگای ه نه‌ك دیك ه چاره‌سه‌رده‌كرێن ،له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م ده‌س���تور گوزارش���ت له‌ئیراده‌ی هه‌مو پێكهاته‌و هاوپه‌یمانێتییه‌كی دیاریكراو .ده‌سته‌واژه‌و ستراتیژه ،ئه‌بێته لێدوانی دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان بكات، بۆی ه پێویس���ته ره‌شنوسه‌ك ه پرۆژه‌ی تایبه‌ت‌و بۆچونی شه‌خسی .ئه‌نجومه‌نی ك���ه‌س ناتوانێت به‌تاك���ڕه‌وی بڕیاری ده‌ستورێك بێت بۆ خه‌ڵك‌و هه‌ڵقواڵوی س���ه‌ركردایه‌تی ی.ن.ك له‌دوایه‌می���ن له‌س���ه‌ر بدات تا ته‌وافوقی نیشتمانی تێزه نیش���تمانیو مه‌ده‌نیی���ه‌كان بێتو كۆبونه‌وه‌یدا بابه‌تی پرۆژه‌ی ده‌ستوری له‌سه‌ر نه‌كرێت‌و هه‌موان له‌سه‌ری كۆك ده‌س���ه‌اڵته‌كان به‌رونی جیاكرابێتنه‌وه‌و په‌یوه‌ستكرد به"سازانی نیشتمانییه‌وه" .نه‌بن ئه‌گه‌رنا ده‌س���تورێكی كه‌موكوڕو فه‌لسه‌فه‌ی حوكمڕانێتیه‌كی دیموكراتو هه‌روه‌ه���ا له‌وه‌اڵمنامه‌كه‌ی كۆبونه‌وه‌ی نات���ه‌واو ده‌رده‌چێ���ت‌و ئامانجی خۆی نیشتمانی دیاری بكات ،ده‌بێت پرۆژه‌ی مه‌كته‌بی سیاس���ی بۆ به‌ڕێز سه‌رۆكی ناپێكێت كه پاراس���تنی مافی ته‌واوی ده‌س���تورێك بێـت بۆ یه‌كخس���تنه‌وه‌و هه‌رێم���ی كوردس���تان ،جارێكی دیك ه پێكهاته‌و چین‌و توێژه‌كانی گه‌له. ئاوێنه :ئایا جیاوازی هه‌ڵوێس���تتان یه‌كڕیزی���یو ئاش���تكردنه‌وه‌ی ناوماڵی سازانی نیشتمانی دوپاتكراوه‌ته‌وه بۆی ه ك���وردو هاونیش���تمانییه‌كانی ،ن���ه‌ك به‌راش���كاوی ده‌ڵێم ئه‌مه هه‌ڵوێس���تی له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی ت���ا چه‌ن���د ئێ���وه س���تراتیژی دورخس���تنه‌وه‌و لێكترازان‌و ناته‌بایی ،یه‌كێتی���ی نیش���تمانیی كوردس���تانه .له‌رێككه‌وتننام���هی ئه‌م���ه‌ش هه‌رگی���ز ناكات��� ه ئ���هوهی س���ه‌رباری ئه‌وه‌ش پرۆژه‌ی ده‌س���تور دورده‌خاته‌وه؟
حاكم قادر :رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی له‌نێوان دو حزب ی���ان زیاتر ،كارێكی دروسته ،ئه‌م جۆره رێكه‌وتنان ه له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێم له‌نێوان دو حزب یا زیاتر، یاخود له‌سه‌ر ئاستی عێراق یان له‌سه‌ر ئاستی ناوچهكهو جیهانیش ده‌گونجێت، ئه‌مه‌ش كارێكی نوێ نییه ،ئه‌م جۆره رێكه‌وتنان ه له‌مێژوی سیاسیدا ههبوهو هه‌یه .سه‌باره‌ت به‌ڕێكه‌وتنی ستراتیژی نێوان یهكێتیو پارتی له‌و سه‌رده‌مه‌دا، به‌بۆچون���ی من پێویس���ت‌و گرنگ بو، رونت���ر ده‌توان���م بڵێم ب���وه به‌دیلێكی واقیعی بۆ شه‌ڕی ناوخۆ ،له‌سایه‌ی ئه‌م رێكه‌وتنه‌دا خزمه‌ت���ی زیاترو ئاوه‌دانی زۆرتر هاتونه‌ت���ه‌دی ،بۆیه رێكه‌وتنه‌ك ه وێڕای خزمه‌ت���ی ه���ه‌ردوال ،خزمه‌تی پرسی ئاشته‌وایشی كردوه ،یه‌كڕیزیشی به‌رهه‌م هێناوه .ئێستاش بۆچونی جیا له‌س���ه‌ر هه‌ر بابه‌تێك ی���ان جیاوازی هه‌ڵوێس���تمان كارێكی سروش���تییه، چونكه ئێم ه دو حزبی جیاین ،خاوه‌نی دو رێب���ازو دو فه‌لس���ه‌فه‌ی جیاوازین، بۆی ه بۆچونی جیاو هه‌ڵوێستی جیاش ئه‌بێت ،له‌م كاته‌ش���دا به‌رزی‌و نزمی‌و لێكدان���ه‌وه‌ش له‌س���ه‌ر رێككه‌وتن���ی س���تراتیژی دروس���ت ئه‌بێت ،هه‌ربۆی ه گفتوگ���ۆ له‌س���ه‌ر گه‌ش���ه‌پێدان ی���ان ده‌ستكاریكردنی له‌ئارادایه ،به‌مه‌به‌ستی خزمه‌تی زیاترو چاره‌سه‌ری هه‌ر كه‌لێن‌و
نای���كات ،وه‌ك وتم بۆ ه���ه‌ر روداوێك كه‌موكوڕییه‌ك. ئاوێن���ه :ئه‌گ���ه‌ر ده‌س���تور خرای ه قس���هی خۆمان ده‌بێت وه‌ك یه‌كێتی، راپرسییهوه ئێوه ده‌نگی پێده‌ده‌ن یان به‌پێی رێكه‌وتن‌و به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكی كوردس���تان‌و یه‌كێتی���ی نیش���تمانیی نا؟ حاكم قادر :لهوبارهیهوه هه‌ڵوێستمان كوردس���تان ،یه‌كێتی���ی نیش���تمانیی رونه ك ه سازانی نیشتمانییه ،به‌رله‌وه‌ی كوردس���تانیش به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی خ���ۆی له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی خه‌ڵكی بخرێته ریفراندۆمه‌وه. ئاوێن���ه :ئای���ا ئێ���وه له‌گ���ه‌ڵ كوردستاندا ده‌بینێته‌وه. خۆكاندیدك���ردن‌و هه‌ڵبژاردن���هوهی بارزانیدان بۆ خولێكی دیكه؟ حاكم قادر :تائێس���تا به‌ڕێز مه‌سعود بارزان���ی باس���ی له‌خۆكاندیدكردنه‌و‌ه نه‌ك���ردوه ،ب���ۆ ه���ه‌ر روداوێكی���ش قس���هی خۆمان ده‌بێت ،له‌ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی ،وه‌ك یه‌كێتی. ئاوێنه :له‌م���اوه‌ی راب���ردودا چه‌ند جارێك چاوت به‌نه‌وش���یروان مسته‌فا كه‌وتوه ،ده‌كرێت بزانین كه مه‌به‌س���ت ل���ه‌م چاوپێكه‌وتنان���ه چ���ی ب���وه؟ ئای���ا په‌یامێك���ی دیاریك���راوت ههبوه بیگه‌یه‌نیت؟ حاك���م ق���ادر :چاوپێكه‌وتنم له‌گه‌ڵ به‌ڕێز نه‌وشیروان مسته‌فا له‌سه‌ر شتێك یاخ���ود بابه‌تێكی دیاریك���راو نهبوه، به‌ڵكو به‌گش���تی گفتوگ���ۆی فراوان‌و راگۆڕینه‌و‌ه بوه ،چونه‌كه‌شم پاش راوێژ له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵنی سه‌روی خۆم بوه له‌ناو ئاوێنه :دوای غیاب���ی تاڵه‌بانی ئایا یه‌كێتیدا. ئاوێنه :قسه‌وباس���ی ئهوه له‌ئارادای ه ئێس���تا یه‌كێتی مه‌رجه‌عێكی هه‌ی ه بۆ كه بزوتن���هوهی گۆڕان پێیوتون ئه‌گه‌ر یه‌كالكردنه‌وه‌ی بڕیاردان ،ئه‌گه‌ر هه‌ی ه یه‌كێت���ی كاندیدی هه‌بێت بۆ پۆس���تی كێیه؟ حاكم قادر( :له‌غیابی جه‌نابی سه‌رۆك س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،ئه‌وان ئاماده‌ن پش���تیوانی لێبكه‌ن ،ب���ۆ ئێوه له‌گه‌ڵ مام جه‌الل سكرتێری گشتی ی.ن.ك، به‌پێ���ی بڕگه‌ی ""2له م���ادده‌ی ()28 ئه‌وان هه‌ماهه‌نگیتان نه‌كرد؟ حاكم قادر :تائێستا ئه‌م باس ه له‌گه‌ڵ ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆی یه‌كێتی جێگری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌ئ���ارادا نهبوه ،تا سكرتێری گشتی تا به‌ستنی كۆنگره‌ی نائاسایی ،ئه‌ركه‌كانی سكرتێری گشتی قسه یان هه‌ماهه‌نگی هه‌بێت. ئاوێنه :ئه‌گه‌ر نه‌وش���یروان مسته‌فا جێبه‌ج���ێ ئه‌كات) .له‌گ���ه‌ڵ مه‌كته‌بی خ���ۆی كاندید ب���كات ئێ���وه ده‌نگی سیاس���یو س���ه‌ركردایه‌تی بڕیاره‌كان به‌ده‌س���ته‌جه‌معی ئه‌ده‌ی���ن ،غه‌ی���ری پێده‌ده‌ن؟ حاك���م ق���ادر :نه‌مانبیس���توه كاك ئه‌مه مه‌رجه‌عمان نییه‌و ئێمه حزبێكی نه‌وش���یروان خۆی كاندی���د ئه‌كات یان سۆشیال دیموكراتین.
ئهوهی له‌یه‌كێتیدا به‌ده‌ر له(سازانی نیشتمانی) سه‌باره‌ت به‌ده‌ستور ده‌دوێت، بۆچونی شه‌خسی خۆیه‌تی
4
هەنوکە
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
سكرتێری لیژنه‌ی پێداچونه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان:
له‌كاتی داڕشتنی مادده‌كاندا حیزبه‌كان له‌سه‌ر خه‌ت بون ئا :هێمن مامه‌ند "دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم ئه‌بوبه‌كر ی هه‌مه‌وه‌ند" كه له‌خولی دوه‌م ی ی سه‌ر به‌پارت په‌رله‌ماندا په‌رله‌مانتار ی دیموكراتی كوردستان‌و ئه‌ندام لیژنه‌ی یاسایی بوه ،سكرتێری لیژنه‌ی پێداچونه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان بوه، له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا دادوه‌ر ی عه‌بدولكه‌ریم باس له‌چۆنیه‌ت نوسینه‌وه‌ی ده‌ستور ده‌كات‌و ده‌ڵێت "هیچ خانه‌واده‌یه‌ك نیه له‌كوردستان پرۆژه ده‌ستوره‌كه‌ی نه‌خرابێت ه ی ی بریكاره‌كان به‌رده‌ست له‌ڕێگه خۆراكه‌وه". ی ی داڕش���تن ئاوێنه :س���ه‌ره‌تا لیژن ه ێ پێكهێنراو ده‌س���تور به‌فه‌رمانی ك��� ی له‌الی���ه‌ن كێ���وه ئه‌ندامه‌كان��� ده‌ستنیشانكران؟ ی دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :لیژن��� ه ی ی ده‌س���تور ی پ���ڕۆژه پێداچون���هوه ی ی كوردس���تان به‌فه‌رمان��� هه‌رێم��� ی كوردس���تان پێكهێن���راو په‌رله‌مان��� ئه‌ندامان���ی له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مانتارانه‌و‌ه ده‌ستنیشانكراو ده‌نگیپێدرا. ی ئاوێنه :ئه‌ندامانی لیژن هی نوس���ین چه‌ند كه‌س بون‌و له‌س���ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك دیاریكران؟ ی دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :ئه‌ندامان��� لیژنه‌كه نۆزده ( )19كه‌س بون‌و له‌سه‌ر ی یاسایی‌‌و ده‌ستوری‌‌و بنه‌مای پسپۆڕ ی ههره زۆری پارت‌و الی هنو نوێنه‌رایه‌ت ی ئایی���نو نه‌ت���ه‌وه‌و چی���نو توێژه‌كان خه‌ڵكی كوردستان ده‌ستنیشانكران. ی ئاوێنه :ئینتیمای حیزبی له‌دیاریكردن ئه‌واندا رۆڵی هه‌بو؟ عه‌بدولكه‌ری���م: دادوه‌ر ی ی هه‌س���تمپێكرد له‌كات��� ئ���هوه ی ده‌ستنیش���انكردنیان ،حی���زب ڕۆل��� تێدانه‌بو ،به‌اڵم چونك ه په‌رله‌مانتاره‌كان ی لیستی حیزبه‌كانه‌وه هاتبون، له‌رێگه ی پارته‌كان خاوه‌ن ی نوێن���ه‌ر به‌كرده‌ك كورس���ی په‌رله‌مان���ی تێداب���و وه‌ك ی ی كوردستان ،پارت ی نیش���تمان یه‌كێت ی ی كوردس���تان ،یه‌كگرتو دیموكرات��� ی ی ئیسالم ئیسالمی كوردستان ،كۆمه‌ڵ ی كوردستان‌و ی شیوع كوردستان ،حیزب ی توركمان���یو ئاش���وری- حیزبه‌كان��� ئه‌رمه‌ن -كلدان. ی ئاوێنه :ماوهی نوسین‌و داڕشتنه‌وه ی ی خایاند‌و زیاتر ده‌ستور ده‌ستور چه‌ند ی كام واڵت ره‌چاوك���را له‌نوس���ینه‌و‌ه ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :لیژنه‌ك���ه ل ه 2005وه ده‌س���تبه‌كاربو ،ل���ه2009دا ی پڕۆژه‌ی ده‌س���توره‌كه درایه ده‌نگدان ی زیات���ر ل ه 40 په‌ڕله‌م���ان‌و ده‌س���تور واڵت خرای ه به‌رده‌س���ت لیژنه‌كه ،جگ ه ی مرۆڤ‌و چه‌ند ی ماف ی گه‌ردون له‌ج���اڕ ی په‌یوه‌ندار. ی نێوده‌وڵه‌ت په‌یماننامه‌یه‌ك ی ده‌ستوره‌كانیش ،گرنگ له‌ڕه‌چاوكردن ی ئه‌وه‌بو له‌گه ڵ ب���ارودۆخ‌و هه‌لومه‌رج
دهستورو بایه‌عی.. هاواڵتیان چی له‌ده‌ستور ده‌زانن؟
عه‌بدولكه‌ریم ئه‌بوبه‌كر هه‌مه‌وه‌ند هه‌رێمدا بگونجێ‌‌و ناكۆك نه‌بێت له‌گه ڵ ی حوكم ه س���یادیه‌كانی نێو ده‌س���تور ی فیدراڵ‌‌و گرنك ئه‌وه‌بو ی عێراق كۆمار ی سه‌رده‌م ك ه ده‌س���تورێكی دیموكراس بۆ هه‌رێمی كوردستان ئاماده‌بكرێت. ی م���ادده ئاوێن���ه :ئای���ا ب���ۆ دانان ده‌ستورییه‌كان راوێژتان له‌گه ڵ پارتیو یهكێتیو سه‌ركرده‌كانیان ده‌كرد؟ ی دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :به‌حوكم��� ئهوهی حیزبه‌كان نوێنه‌ریان له‌لیژنه‌كه‌دا هه‌بو ،هه‌مو حیزبه‌كان له‌س���ه‌ر خه‌ت ی بون‌و نوێنه‌ره‌كانیان ڕۆژان ه په‌یوه‌ند ی پێویستیان پێیانهوه ده‌كرد‌و ئاگادار ی كاره‌كه بون. پێشوه‌چون ی بڕیارتان���دا ك��� ه ئاوێن���ه :بۆچ��� ی ی هه‌رێم له‌ڕێگه ی س���ه‌رۆك هه‌ڵبژاردن راس���ته‌وخۆوه بێ���ت ،له‌كاتێك���دا ی له‌ده‌س���توره‌كه‌دا هاتوه ك ه سیسته‌م حوكم سیسته‌مێكی په‌رله‌مانیه؟ ی دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :هه‌ڵبژاردن��� ی س���ه‌رۆك له‌ڕێگ��� هی ده‌نگدان��� ی ی خۆ ڕاس���ته‌وخۆی گهلهوه پاس���او هه‌یه ،له‌وانه :رێگه خۆشده‌كات بۆ ئهو ی كورس���ی په‌رله‌مانیان الیه‌ن‌و پارتانه به‌ده‌س���تنه‌هێناوه ،ك��� ه ئه‌ندام���ان‌و ی الیه‌نگرانیان مافی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك واڵتی���ان پیاده‌بك���ه‌ن وه‌ك ئه‌وانیتر. ی ئام���اره س���ه‌ره‌تاییه‌كان پتر به‌پێ��� ی كوردستان بێالیه‌ن‌و ی هاواڵتیان له %20 س���ه‌ر به‌هیچ حیزبێك نین كه ئه‌مه‌ش ی ی كه‌م نیه .ئه‌گه‌ر س���ه‌رۆك رێژه‌یه‌ك هه‌رێم له‌په‌ڕله‌مانه‌وه هه‌ڵبژێردرێت ،ئهو ی ڕێژه‌ی ه له‌هاواڵتیان بێبه‌شده‌بن له‌ماف ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم، هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم ڕاسته‌وخۆ له‌الی���ه‌ن گه‌ل���هوه پێگ هی س���ه‌رۆك ی هه‌رێ���م به‌هێزتر له‌ن���اوهوهو ده‌ره‌وه ی ی په‌رله‌مان ده‌كات‌و ئه‌مه‌ش له‌سیسته‌م ی تر هه‌ن ك ه ناگۆڕێت ،چونكه زۆر واڵت ی حوكمڕانیان په‌رله‌مانیه‌و سیس���ته‌م ی سه‌رۆكه‌كه‌شیان ڕاس���ته‌وخۆ له‌رێگه گه‌ل���هوه هه‌ڵده‌بژێردرێ ،ب���ۆ نمونه: ی ئیتاڵیا كه له‌ده‌ستوره‌كه‌یدا وه‌ك واڵت ی حوكم په‌رله‌مانیه، ده‌ڵێ سیس���ته‌م ی س���ه‌رۆكی واڵت له‌الیه‌ن گهلهوه كه‌چ ڕاسته‌وخۆ هه‌ڵده‌بژێردرێت.
به‌شێك له‌هاواڵتیانی كوردستان تائێستا ده‌ستوریان نهخوێندۆتهوهو به‌شێكیشیان ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌ستوریان خوێندۆته‌وه‌‌و له‌بیریاننه‌ماوه، ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی نوسینه‌وه‌ی ده‌ستوریش پێیوایه ئه‌گه‌ر ده‌ستوره‌كه بخرێته ریفراندۆمه‌وه پێویسته جارێكی به‌سه‌ر هاواڵتیان دابه‌شبكرێته‌وه.
كاردۆ سلێمان خوێندكاری كۆلیژی زانست له‌زانكۆی سه‌الحه‌دین سه‌باره‌ت به‌ده‌ستورو خستنه راپرسیه‌وه ده‌ڵێت "من چوارس���اڵ له‌مه‌وبه‌ر خوێندكاری شه‌ش���ه‌می ئاماده‌یی بوم ،ئه‌وه‌نده‌ی گرنگیم به‌وانه‌كان ده‌دا ئهوهنده بیرم له‌ده‌ستور نه‌ده‌كرده‌وه ،بۆیه ئه‌وكاته‌و تائێستاش نه‌مخوێندۆته‌وه". به‌پێچه‌وانه‌وه‌ی ئه‌م قسانه ،مامۆستا حیكم���هت عه‌ب���دواڵ كه مامۆس���تایه له‌یه‌كێ���ك له‌خوێندگاكان���ی هه‌ولێ���ر ده‌ڵێ���ت "ده‌س���تور له‌بریكاره‌كان���ی خۆراك دابه‌شكراوه‌و هه‌مو هاواڵتیه‌ك به‌ده‌س���تی گه‌یش���توه ،ب���ه‌اڵم ئه‌م نه‌وه‌یه‌ی ئێستا گرنگی به‌هیچ نادات‌و هی���چ ناخوێنێته‌وه ،بۆیه پێویس���ته گله‌ی���ی له‌خۆی���ان بك���ه‌ن نه‌وه‌ك���و له‌حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان". نه‌خوێندۆت���ه‌وه‌و "ده‌س���تورم خوێنده‌وارییش���م نییه ،ب���ه‌اڵم مادام حزبه‌كه‌م پێیباش���ه منیش پێمباشه‌و ده‌نگی به‌ڵێی بۆ ده‌ده‌م" ،ئه‌مه قسه‌ی
هاواڵتیه‌ك: ده‌ستورم نهخوێندۆتهوهو ناشیخوێنمه‌وه، ی ی چ حزبه‌كه‌م را بێت منیش هه‌مان رام هه‌یه
ی ی لیژنه ئه‌ندام ی نوسینه‌وه ده‌ستور: چوارساڵ به‌سه‌ر ده‌ستور تێپه‌ڕیوه‌و ی كه‌س نازانێت باس ی ده‌كات چ
"مام عومه‌ری دێرین" بو. مام عومه‌ر وه‌ك خۆی باسی ده‌كات خانه‌نش���ینی پێش���مه‌رگه‌یه له‌س���ه‌ر لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان. تریفه عوس���مان ده‌رچوی كۆلیژی یاس���او رامی���اری س���ه‌ر به‌زانك���ۆی س���ه‌الحه‌دینه‌و ئێس���تا له‌یه‌كێ���ك له‌فه‌رمانگه‌كان���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێم له‌به‌شی یاسا فه‌رمانبه‌ره ،ئهو ده‌ڵێت "من بۆخۆم ده‌رچوی یاس���ام‌و چه‌ند جارێكیش ئه‌م ده‌ستوره‌م خوێندۆته‌وه، به‌اڵم پێویس���ته كه‌سێكی شاره‌زا بۆم رونبكاته‌وه ،كه‌واته كه‌س���ێكی وه‌كو من له‌ده‌ستوره‌كه نه‌گات كه یاساناسم
ئ���هی چ���ۆن هاواڵتیه‌ك���ی ئاس���ایی ده‌توانێت له‌و ده‌ستوره بگات؟!". "گۆڕان‌و ئۆپۆزسیۆن چیانوت ئێمه ئهوه ده‌كه‌ین" ،ئه‌مه قس���هی س���االر باپی���ر بو ،ئهو ك���ه گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 27س���اڵه لهبارهی ده‌ستوره‌وه وتی "من ده‌ستورم نه‌خوێندۆته‌وه ،به‌اڵم حزبه‌كه‌م ك���ه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه ئه‌م ده‌ستوره به‌باش نازانێت‌و بۆ ئێمه‌یان رونكردۆت���هوه كه ده‌س���تورێكی باش نییه‌و پێویسته بگه‌ڕێته‌وه په‌رله‌مان". كاوێ���س حه‌س���ه‌ن ك���ه له‌یه‌كێك له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی شاری هه‌ولێر بریكاری خۆراكه س���ه‌باره‌ت به‌دابه‌ش���كردنی
ده‌ستور وتی "به‌خوا چوارساڵ له‌مه‌وبه‌ر خه‌ڵ���ك نه‌یده‌زانی ده‌س���تور چییه، كاتێ���ك ده‌هاتن بۆ به‌ش���ه‌خۆراكیان ئێم���ه‌ش كۆپی���ه‌ك له‌ده‌س���تورمان پێده‌دان ،ب���ه‌اڵم هه‌ندێ���ك ده‌یانوت نامانه‌وێت‌و چی ئیش���مان به‌ده‌ستور نییه‌و زۆر گرنگیان پێنه‌ده‌دا". زانا رۆستایی یاس���اناس‌و ئه‌ندامی لیژنه‌ی نوسینه‌وه‌ی ده‌ستور سه‌باره‌ت به‌پرس���ی ده‌س���تور وتی "له‌راستیدا خه‌ڵكی كوردس���تان به‌ش���ێوه‌یه‌كی گشتی هۆشیاریی یاساییان كه‌مه ،ههتا نوخبه خوێنده‌وارو رۆش���نبیره‌كه‌ش ئ���اگاداری ئ���هو یاس���ایانه نییه كه له‌رۆژنام���هی وه‌قائیعی كوردس���تان باڵوده‌كرێت���هوه ،چ ج���ای خه‌ڵك���ه ئاس���اییو نه‌خوێنده‌واره‌ك���ه بزان���ن ئهو یاس���ایانه چین كه له‌كوردستان ده‌رده‌چن". رۆس���تایی وتیشی "ناكرێت پاساوی ئهوه بهێنرێته‌وه ك���ه هه‌مو خێزانێك له‌كوردس���تان له‌رێگ���هی بری���كاری خۆراك���هوه كۆپی���ه‌ك له‌ده‌س���توری پێگه‌یش���توه ،چونك���ه ره‌نگ���ه زۆربه‌یان نه‌یانخوێندبێت���هوه ،ئه‌گه‌ر خوێندبێتیانه‌وه‌ش ئه‌مه چوار س���اڵی به‌س���ه‌ردا تێپه‌ڕی���وه‌و ك���ه‌س ئ���ه‌م ده‌ستوره‌ی له‌بیرنه‌ماوه‌و نازانێت باسی چی ده‌كات ،بۆیه پێویسته به‌رله‌وه‌ی بخرێت���ه ریفراندۆمه‌وه یان سازش���ی نیش���تیمانی له‌س���ه‌ربكرێت جارێكیتر به‌س���ه‌ر هاواڵتیانی كوردستان دابه‌ش بكرێته‌وه".
ئاوێن���ه :ب���ه‌اڵم هه‌س���تناكه‌ن ك ه هه‌ندێ���ك له‌ماده‌كانی ئه‌م ده‌س���تور‌ه ی ی تر پێچه‌وان���هی هه‌ندێ���ك م���اده ی ده‌س���توره‌كه‌یه ،بۆ نمون��� ه له‌ماده ی یه‌كه‌مدا ده‌ڵێن سیس���ته‌می حوكمڕان ی 60تا په‌رله‌مانیی��� ه كه‌چی له‌م���اده 65ی ده‌س���توره‌كه‌دا ده‌سه‌اڵتێكی زۆر گهوره دراوه به‌سه‌رۆكی هه‌رێم؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :ئ���هو ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی له‌و دو ماده‌یه‌دا هاتون به‌ژم���اره زۆرن ،ب���ه‌اڵم گه‌وره‌نی���نو زۆربه‌یان ته‌شریفی‌‌و پرۆتۆكۆلین ،ئه‌گه‌ر ی ده‌س���ه‌اڵته گرنگه‌كان ی بكه تێبین��� به‌ندن به‌په‌س���ندكردنی په‌رله‌مان ،یان ی له‌نێوانیاندا .ئه‌گه‌ر له‌وه‌ش هه‌ماهه‌نگ ی سه‌رۆك چ ی پێبدرێت ،هه‌بون كه‌متر ی مانایه‌ك نابه‌خش���ێت .ئهوه ناحه‌زان پڕۆژه‌كه‌ن ئاوا گه‌وره‌یان كردوه. ی ئهو ئاوێن���ه :پێتانوانیی��� ه به‌پێ��� ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی دراوه به‌س���ه‌رۆك له‌م ی تاكڕه‌وان ه ده‌ستوره‌دا ،ده‌س���ه‌اڵتێك
له‌كوردستاندا ده‌چه‌سپێت؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم :نه‌خێر .چونك ه ی پێنه‌دراوه، هیچ ده‌س���ه‌اڵتێكی ڕه‌ها ی بكات. كه تاكڕه‌وانه پیاده ی ده‌س���توره‌ك ه ئاوێنه :باش��� ه بۆچ ی موناقه‌ش ه له‌په‌رله‌مان مادده به‌مادده نه‌كراوه؟ ی دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم :به‌هۆی ئهوه لیژنه‌كه له‌په‌رله‌م���ان هه‌ڵبژێردرابوو، بڕوای پێدرابو ،په‌رله‌مانتاران هه‌رده‌م ی كاری لیژنه‌ك ه ئاگاداری پێش���وه‌چون ب���ون‌و لیژنه‌ك���ه نوێنه‌ری ئ���ه‌وان بو، ی ی یه‌كه‌یه‌ك ه پێویستی به‌گفتوگۆكردن ی ماده‌كان نه‌بو .جگ��� ه له‌مه‌ش نه‌ریت ێ كۆی پڕۆژه‌ك ه ده‌ستوردانان ده‌خواز له‌په‌رله‌م���ان بخرێت ه ده‌نگدانه‌وه ،نه‌ك مادده به‌مادده. ئاوێنه :قسهو باسی ئهوه له‌ئارادای ه ی ی زۆرینه ی له‌سه‌ر پێشنیار ك ه بارزان ی لیژن���هی نوس���ینه‌وه‌‌و پێداچونه‌وه ی داوه ده‌س���توره‌ك ه بڕی���اری ئ���هوه
ده‌ستور بخرێت ه راپرسییهوه ،ئایا ئه‌م ه راسته؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم :نه‌خێر ،چونك ه ی ئهو پێش���ئهوهی ئه‌ندامانی لیژنه ڕا ی خۆی���ان لهبارهیهوه ده‌رب���ڕن ،نیاز ی ده‌ستوره‌ك ه ی پیشاندا ك ه پڕۆژه خۆ ی ی ڕه‌ها ده‌خات ه ڕاپرس���یه‌وه‌و زۆرین ه ی لیژنه‌كه‌ش ,پش���ت به‌بنه‌ما ئه‌ندامان ده‌ستوری و یاساییه‌كان ،ڕایان له‌گ ه ڵ ی هه‌رێم یه‌كیگرته‌وه. ی سه‌رۆك ڕا ئاوێن���ه :پێتوای���ه ئه‌گه‌ر ده‌س���تور ی ی پێویس���ت بخرێته ده‌نگدانه‌وه ده‌نگ به‌ڵێ بێنێت؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ریم :به‌ڵێ الم وای ه ی ده‌نگی پێویست ده‌هێنێت چونك ه گه‌ل ی ی ده‌رچون كوردس���تان لهمێژه په‌رۆش ئهو ده‌س���توره‌ن‌و هی���چ خانه‌واده‌یه‌ك ی نی ه له‌كوردستان پرۆژه ده‌ستوره‌كه ی نه‌خرابێت��� ه به‌رده‌س���ت له‌ڕێگ��� ه بریكاره‌كانی خۆراك���ه‌وه‌و چاوی پێدا ی نه‌خش���اندبێ ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كان
ی خس���تن ه ئۆپۆزس���یۆن به‌رهه‌ڵس���ت ی ی نه‌ك���ه‌ن ،به‌ڕێژه‌یه‌ك ڕاپرس���یه‌كه به‌رچاوتر په‌سند ده‌كرێت. ی ئاوێنه :ئایا س���ه‌رۆكی هه‌رێم به‌پێ ی هه‌ی��� ه ی ئ���هوه ده‌س���توره‌كه ماف��� ی كاندید بكاته‌وه؟ جارێكیتر خۆ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :به‌ڵ���ێ، ده‌توانێ. ئاوێن���ه :ئایا ئێوه له‌گه ڵ خس���تن ه راپرسی ده‌س���تورن یان پێویسته به‌ر له‌ڕاپرسی ئه‌م هه‌مواربكرێته‌وه؟ دادوه‌ر عه‌بدولكه‌ری���م :م���ن له‌گه ڵ ی ده‌س���تور بخرێت��� ه ئ���ه‌وه‌م پ���ڕۆژه ی ی گه‌ل ڕاپرسیه‌وه ،ئینجا ئه‌گه‌ر ده‌نگ ی به‌ده‌ستهێناو بوه ده‌ستوری هه‌میشه‌ی ی هه‌رێمی كوردس���تان ،ئه‌وس���ا تێبین له‌س���ه‌ر هه‌ر ماده‌ی���ه‌ك هه‌بێت ،ئه‌وا ی ی ڕێكار ی پڕۆژه‌كه به‌ڕون ی 120 ماده یاسایی‌‌و ده‌س���توری فه‌راهه‌مكردوه بۆ ی ئهو مادان ه ی هه‌مواركردن ی داوا ئهوه بكرێت ك ه ڕه‌خنه‌یان لێده‌گیرێت.
گه‌شه‌پێدانی ناوه‌ندی خزمه‌تگوزاریی كۆمپانیا نیفا بریكاری سه‌ره‌كی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاسه‌ری عیراق – سلێمانی رۆژی پێنچش���ه‌ممه رێكه‌وت���ی 6ی حوزه‌ی���ران (یۆنی���ۆ)ی 2013ناوه‌ندی خزمه‌تگ���وزاری (وه‌رش���هی چاككردنه‌وه‌ی گش���تگیرو‌و كه‌لوپه‌لی یه‌ده‌ك)ی كۆمپانیای نیفا – بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له سه‌رتاسه‌ری عیراق – كرایه‌وه ،ئه‌وه‌ش دوای كاری گه‌شه‌پێدانی ته‌واوی بنكه‌ك ه تا ئاماده‌بێت بۆ پێشكه‌شكردنی باش���ترین خزمه‌تگوزاری بۆ به‌شداربووانی كۆمپانیاكه به‌پێی به‌رزترین پێوه‌ری جیهانی .مه‌راس���یمی كردنه‌وه‌ك ه ب ه ئاماده‌بوونی كۆمه‌ڵێك له كه‌سایه‌تیی ش���اری س���لێمانی‌و به‌ش���داربووانی كۆمپانیاكه به‌ڕێوه‌چوو. ئاماده‌بووان سه‌رس���امیی خۆیان نیشاندا بهو گه‌شه‌پێدانه‌ی ك ه ئه‌نجامدراوه، ك��� ه وایان لێ ده‌كات متمانه‌ی گه‌وره‌تریان ب ه خزمه‌تگوزارییه‌كانی كۆمپانیای نیفا – بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاس���ه‌ری عیراق هه‌بێت – ههروهها سه‌رسام بوون به‌وه‌ی كۆمپانیا تا چ ئاستێك بایه‌خ به به‌شداربووانی ئێستا‌و داهاتوویان ده‌دات. له مه‌راس���یمه‌كه‌دا به‌ڕێز محه‌مه‌د فوئاد ئه‌لعه‌ناسوه ،سه‌رۆكی جێبه‌جێكاری كۆمپانیای نیفا -بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاسه‌ری عیراق – ب ه ئاماده‌بووانی راگه‌یاند گه‌شه‌پێدانی ناوه‌نده‌كه هه‌نگاوێكه له هه‌نگاوه‌كانی كۆمپانیا بۆ فراوانكردن‌و گه‌ش���ه‌پێدانی ت���ۆڕی كۆمپانیا ،ئه‌وه‌ش به ئامانجی باش���تركردنی ئهو خزمه‌تگوزارییانه‌ی پێش���كه‌ش ب ه به‌شداربووان ده‌كرێت ل ه گش���ت عیراقدا ،پێش ئه‌م مه‌راس���یمه‌ش ،باره‌گای كۆمپانیا ل ه شاری به‌غدا كرایه‌وه ك ه بنكه‌ی���ه‌ك بۆ (چاككردنه‌وه‌و كه‌لوپه‌لی ی���ه‌ده‌ك) له‌خۆده‌گرێت
به‌پێی به‌رزترین پێوه‌ری جیهانی ،ئێستاش كارده‌كرێت بۆ بنیادنانی هۆڵێكی نمایشكردن كه به‌نیازین له‌چه‌ند مانگی داهاتوودا ل ه پێشكه‌وتووترین ناوچه‌ی به‌غدا بیكه‌ینه‌وه .له‌پالنیش���ماندایه ل ه س���اڵی داهاتوودا باره‌گای هه‌میشه‌یی كۆمپانیا ل ه ش���اره‌كانی س���لێمانی‌و هه‌ولێر بكه‌ینه‌وه ك ه سه‌رجه‌م بواره‌كانی فرۆش���تن‌و خزمه‌تگوزارییه‌كانی داوی فرۆش���تن (چاككردن���ه‌وه‌و كه‌لوپه‌لی یه‌ده‌ك) له‌خۆده‌گرێت. به‌ڕێز ئه‌لعه‌ناس���وه جه‌ختیشی كردهوه كه پرۆسه‌ی گه‌شه‌پێدان‌و فراوانكردنی ت���ۆڕی كۆمپانیای نیفا بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد ولنكلون ل ه سه‌رتاس���ه‌ری عیراق -پرۆس���ه‌یه‌كی به‌رده‌وامه ئه‌وه‌ش له چوارچێوه‌ی روانگه‌ی س���ه‌ره‌كیی كۆمپانیا بۆ خزمه‌تكردنی كۆمه‌ڵگه ناوخۆییه‌كانی پارێزگا جیاجیاكانی عیراق، ئه‌م بنه‌مایه‌ش بۆئه‌وه‌یه ڕه‌زامه‌ندیی به‌ش���داربووان له‌س���ه‌ر به‌رزترین ئاست به‌ده‌س���ت بهێنرێ���ت ،كه وا ل ه كۆمپانیاكه بكات پێش���ه‌نگ بێ���ت له بازاری ئۆتۆمبیل له عیراقدا. له‌وته‌كه‌یدا به‌ڕێز ئه‌لعه‌ناس���وه س���ه‌رۆكی جێبه‌جێ���كاری كۆمپانیای نیفا – یه‌كێك ل���ه گروپی كۆمپانیاكانی فاروق‌و بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاس���ه‌ری عیراق – جه‌ختی له‌س���ه‌ر بۆچوون‌و هه‌وڵ‌و نه‌خشه‌س���ازیی گروپی كۆمپانیاكانی فاروق كردهوه بۆ پشتیوانیكردن‌و گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌ڵگ ه ناوخۆییه‌كان له كوردستان‌و سه‌رجه‌م عیراقدا.
ریکالم
جێ���ی به‌بیرهێنانه‌وه‌ی ه ك��� ه كۆمپانیای ف���ۆرد توانیوییه‌تی ل��� ه چاره‌یه‌كی یه‌كه‌می س���اڵی ،2013فرۆش���ی خۆی به‌ڕێژه‌ی %88زی���اد بكات ،ههروهها كۆمپانیای نیفا– بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاسه‌ری عیراق – ل ه پێشه‌نگدای ه ب ه زیادكردنی فرۆشی ئۆتۆمبیله‌كانی له جۆری "فۆرد تۆرۆس " Taurusبه‌ڕێ���ژه‌ی ،%350ئه‌مه‌ش رهنگدانهوهی ئاس���تی متمانه‌كردن ه ب ه به‌رهه‌مه‌كانی كۆمپانیای فۆر به‌شێوه‌یه‌كی گشتیو متمانه‌ی بازاڕی عیراقیش ه به كۆمپانیای نیفا -بریكاری س���ه‌ره‌كیی فۆرد‌و لنكلون له‌سه‌رتاسه‌ری عیراق – به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی.
NIVA FORD CAR SHOWROOM AT SULAIMANIA - IRAQ 4th June 2013
Concept Design
کوردستانی
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
كوردو تورك بۆچی له‌پرۆسه‌ی ئاشتی نێوان توركیاو په‌كه‌كه به‌دگومانن؟ ئا :ڕۆژ ئه‌حمه‌د دوای سێ ده‌یه جه‌نگ ،باكوری كوردستان ،ناوچه‌یه‌ك كه النكی نزیكه‌ی 2۵ملیۆن كوردی بێ ناسنامه‌یه ،ئێستا به‌گومان‌و ته‌وسه‌وه چاوه‌ڕوانی ئاشتبونه‌وه‌یه‌كی یه‌كجاری كوردو-تورك ده‌كات. به‌درێژایی س���ی س���اڵی ڕابردو ئه‌م ناوچه‌ی���ه خاپور ب���وه به‌هۆی جه‌نگی نێ���وان س���وپای توركی���ا ك���ه دوه‌م گه‌وره‌ترین س���وپای هێزه‌كانی ناتۆیه له‌گ���ه‌ڵ چه‌كداره‌كانی پارتی كرێكارانی كوردس���تان (په‌كه‌كه) كه بانگه‌ش���ه ده‌كات ب���ۆ مافی كه‌لتوری‌و سیاس���ی كورد له‌و واڵته ،به‌تێكۆشانی چه‌كداریی بۆ ئهو مافانه ده‌جه‌نگێت. ئه‌نجام���ی ئ���هو جه‌نگ���ه خوێناوییه درێژخایه‌ن���ه ده‌گوترێت ك���ه زیاتر له ٤٠،٠٠٠قوربانی هه‌ردوالیه‌و ،به‌هۆیه‌وه ۵٠٠٠ه���ه‌زار گوندی كورد به‌ده‌س���تی س���ه‌ربازانی ت���ورك له‌گ���ه‌ڵ زه‌وی یه‌كسانكراون. ئێس���تا نزیكه‌ی دو مانگه جه‌نگه‌كه وه‌س���تاوه ،دوای ئ���هوهی عه‌ب���دواڵ ئۆجاالنی سه‌رۆكی په‌كه‌كه له‌نامه‌یه‌كدا، ڕایگه‌یاند “ ،ده‌بێت چه‌كه‌كان بێده‌نگبن، سیاسه‌ت‌و ئایدیاكان بێنه‌گۆ”. نامه‌كه‌ی ئۆجاالن له‌زیندانی دورگه‌ی ئیمرالی سه‌ر ده‌ریای مه‌ڕمه‌ڕه‌ی توركیا نوس���رابو ،ئهو ش���وێنه‌ی كه زیاتر له 14ساڵه تیایدا له‌زیندانی گۆشه‌گیریدایه. نامه‌كه‌ی به‌ڕێزیان ئاراس���ته‌ی 2ملیۆن ئاماده‌ب���و ك���را له‌ئام���ه‌دی پایته‌ختی كوردستان له‌شه‌وی نه‌ورۆزی ئه‌مساڵدا. نامه‌كه كه داوای ئاش���تیه‌كی یه‌كجاری بۆ هه‌ردو گه‌ل���ی كوردو تورك ده‌كات، یه‌كه‌مج���ار به‌ك���وردیو دواتر به‌توركی بۆ ئاماده‌ب���وان خوێنرای���هوه له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتاران���ی پارت���ی ئاش���تیو دیموكراس���ی (به‌ده‌پ���ه) له‌پایته‌ختی ناوبراو .نامه‌كه داواش���ی له‌هێزه‌كانی په‌كه‌ك���ه كردب���و كه له‌خاك���ی توركیا بكش���ێنه‌وه وه‌ك هه‌ن���گاوی یه‌كه‌م���ی ده‌رخس���تنی نیازپاكییان بۆ ئاشتیه‌كی سه‌رتاسه‌ری له‌و واڵته‌دا. كورده‌كان بۆچی له‌ئاشتی به‌دگومانن؟ به‌پێ���ی ئهوهی كه به‌ڕێ���ز ئۆجاالنی ڕێب���ه‌ری په‌كه‌ك���ه له‌گه‌ڵ س���ه‌رۆكی ده‌زگای هه‌واڵگ���ری توركی���ا ناس���راو به(میت) له‌دانوس���تاندایه ،كورده‌كانی باك���وری كوردس���تان به‌گومان���نو ڕه‌خن���ه ده‌گرن له‌وه‌ی ك���ه حكومه‌ته له‌ڕه‌گ���هوه ئیسالمیس���ته‌كه‌ی پارت���ی دادو گه‌ش���ه‌پێدان (ئاكه‌په)ی سه‌رۆك وه‌زی���ران ره‌ج���ه‌ب ته‌یب ئ���ه‌ردۆگان تائێس���تاش له‌گه‌ڵ پرس���ی كورد وه‌ك پرس���ێكی ئه‌من���ی مامه‌ڵ���ه ده‌كات، نه‌ك وه‌ك پرس���ێكی سیاسی گه‌لێكی كه‌مینه له‌توركیا ،كه گه‌وره‌ترین گه‌لی بێده‌وڵه‌ت���ی دنیا پێكده‌هێنن‌و ،نزیكه‌ی سه‌ده‌یه‌كه له‌توركیا نكوڵی له‌ناسنامه‌و س���ه‌ره‌تایترین مافی���ان ب���ۆ خوێندن به‌زمانی دایكیان ،لێزه‌وتكراوه. له‌چایخانه‌و كافێكانی س���ه‌ر شه‌قامی ناوداری “كوچه‌ی هونه‌ر” له‌س���ه‌نته‌ری ش���اری ئامه‌دی پایته‌ختی كوردستان، ئ���هو ش���وێنه‌ی ك���ه ده‌مه‌و ئێ���واران ڕوناكبیران‌و هه‌ڵبه‌ستوان‌و هونه‌رمه‌نده كورده‌كان لێیكۆده‌بنه‌وه ،بابه‌تی گه‌رم رۆژه‌ڤی باس‌و خواس���یان ئێستا ته‌نیا ئاشتیه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیادا ،وه‌لێ ئهو وه‌اڵمه چه‌ند باره‌یه‌ی كه به‌رده‌وام گوێبیس���تی ده‌بی���ت كاتێك پرس���ی بۆچونیان ده‌بیت له‌سه‌ر دانوستانه‌كانی نێوان په‌كه‌كه-توركیا ،ئه‌وه‌یه “ ،ئێمه ب���ڕوا به‌ده‌وڵه‌تی توركیا ناكه‌ین به‌هۆی ئ���هو چه‌وس���اندنه‌وه‌یه‌ی ك���ه چه‌ندین س���اڵی له‌ژماردن نه‌هاتوه به‌ده‌س���تی ده‌یچێژین”. هه‌ندێكی دیكه له‌كورده‌كان ترس���یان هه‌ی���هو پێیانوای���ه ك���ه ئ���ه‌ردۆگان‌و حكومه‌ته‌كه‌ی تائێستا هه‌نگاویان نه‌ناوه بۆ ئاش���تی له‌كاتێك���دا نزیكه‌ی 1٠،٠٠٠ ده ه���ه‌زار به‌ندكراوی سیاس���ی دۆزی كورد ل���هو واڵته‌دا هه‌ی���هو ،به‌تۆمه‌تی “تیرۆری���زم” ده‌س���تگیركراون‌و ده‌بێت ئازادبكرێن حكوم���هت ئازادیان ناكات، به‌سه‌رۆكی به‌ندكراوی په‌كه‌كه‌وه به‌ڕێز عه‌بدواڵ ئۆجاالنیشه‌وه. ڕێكخراوی مافی م���رۆڤ له‌توركیاش
ئێمه بڕوا به‌ده‌وڵه‌تی توركیا ناكه‌ین به‌هۆی ئهو چه‌وساندنه‌وه‌یه‌ی كه چه‌ندین ساڵی له‌ژماردن نه‌هاتوه به‌ده‌ستی ده‌یچێژین عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ده‌ڵێ���ت“ ،ته‌نها له 3س���اڵی ڕابردودا نزیك���هی 1٠،٠٠٠ده ه���ه‌زار چاالكوانی سیاس���یو مه‌ده‌نی به‌تۆمه‌تی هه‌بونی په‌یوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ په‌كه‌ك���هو كه‌جه‌كه ده‌ستگیركراون”. له‌توركیای ئه‌مڕۆدا ده‌ستگیركراوانی دۆزی ك���ورد ب���ه“ به‌ندك���راوی دۆزی كه‌جه‌ك���ه” ده‌ناس���رێن ،ئه‌م���ه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی ل���ه‌دوای تێكچونی یه‌كه‌م دانوستانی په‌كه‌كه له‌گه‌ڵ حكومه‌ته‌كه‌ی ئ���ه‌ردۆگان له‌نه‌رویج له‌س���اڵی 2010دا، كه به“دانوس���تانی ئۆس���لۆ” ناسراوه ، به‌ه���ه‌زاران ك���ورد ده‌ستبه‌س���ه‌ركران به‌تۆمه‌ت���ی هه‌بون���ی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كه‌جه‌ك���ه ،ك���ه ڕێكخراوێك���ی چه‌تری نێشتمانیه‌و په‌كه‌كه‌ش ئه‌ندامێكیه‌تی. ڕێكخ���راوی مافی م���رۆڤ له‌توركیا له‌سه‌ر ئهو به‌ندكراوه سیاسیه كوردانه زیاتر ده‌ڵێت ٤٠٠ “ ، ،به‌ندكراوی دۆزی كورد له‌زیندانه‌كاندا نه‌خۆشی سه‌ختیان ههیهو 12٠ ،یش���یان له‌سه‌ره‌مه‌رگدان، ده‌بێت ده‌س���تبه‌جێ ئازادبكرێن” به‌اڵم جێگای س���ه‌رنجه كه حكومه‌تی توركیا تائێستا هیچ ئاماده‌ییه‌كی نیشاننه‌داوه بۆ ئازادكردنیان ،ئه‌مه سه‌رباری ئهوهی خاڵبه‌ندێكی داواكاریه‌كانی په‌كه‌كه بۆ ئاش���تی له‌حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌ردۆگان بۆ درێژه‌دان به‌دانوستانه‌كان ،ئازادكردنی ئهو به‌ندكراوانه‌یه. راج���ی بلیچی به‌رپرس���ی ڕێكخراوی مافی مرۆڤ له‌شاری ئامه‌د ،له‌لێدوانێكی تایبه‌ت له‌ئۆفیسه‌كه‌ی خۆیهوه به‌ئاوێنه‌ی وت “ ،تاوه‌كو ئهو به‌ندكراوانه ئازادنه‌بن كه‌س لێره له‌كوردس���تان بڕوا به‌ئاشتی ناكات .بڕوا به‌ده‌وڵه‌تی توركیا ناكه‌ن چونكه هی���چ نه‌كراوه ب���ۆ ئازادكردنی ته‌نان���هت ئ���هو به‌ندكراوان���هی كه زۆر نه‌خۆشن‌و له‌س���ه‌ر جێگای مه‌رگ ژیان ده‌كه‌ن له‌ناو زیندانه‌كاندا”. ئاماژه‌شی به‌داواكاری په‌كه‌كه كرد بۆ ئازادكردنی ئهو به‌ندكراوه سیاس���یانه‌و وت���ی “ ،چ���ۆن ده‌كرێت خه‌ڵ���ك بڕوا به‌ئاش���تی بكات له‌كاتێكدا خوش���كو براو خزمه‌كانیان له‌ڕه‌وشیكی ناله‌باری له‌وشێوه‌یه‌دا ژیان ده‌كه‌ن له‌زیندانه‌كاندا، ده‌بێت حكومه‌ت هه‌موی���ان ئازادبكات ده‌س���تبه‌جێ ،به‌تایبه‌تی گه‌ر ده‌خوازن ك���ورد به‌ته‌واوه‌ت���ی ده‌س���تهه‌ڵبگرێت له‌تێكۆشانی چه‌كداری". له‌توركیا ك���ورده‌كان داوای ئه‌وه‌ش ده‌ك���ه‌ن كه یاس���ای “دژه تی���رۆر” و ئهو یاس���ا س���ه‌ربازییه‌ی ك���ه ناوچه كوردس���تانیه‌كان به“هه‌رێم���ی دژوار” ده‌ناسێنێت“ ،نه‌هێڵرێن ،ئه‌گینا ئاشتی مه‌حاڵه” ،چونكه هه‌ردو یاسای ناوبراو به‌درێژایی 3٠س���الی ڕاب���ردو ڕێگایان خۆش���كردوه ب���ۆ میلیتاریزه‌كردن���ی ناوچ���ه كوردس���تانیه‌كان .ههرچهنده ئ���ه‌ردۆگان س���ه‌اڵحیه‌تی س���ه‌ربازو جه‌نڕاڵه‌كانی له‌توركی���ا كه‌مكردۆته‌وه به‌درێژایی ده‌سه‌اڵتی خۆی‌و پارته‌كه‌ی، ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م دو یاس���ایه ب���ۆ ناوچه كوردستانیه‌كان له‌جێگای خۆیاندا ماون‌و میلیتاریزه‌كردنی ناوچه كوردستانیه‌كان تائێستاش هه‌ر به‌رده‌وامه له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌ردو یاس���اكه ناوچه كوردنشینه‌كانی توركیا به“تیرۆیستی‌و ،ناوچه‌ی دژواری جه‌نگ” ئه‌ژمار ده‌كه‌ن.
دیلگ���ه‌ش ئیمران ،ك���ه پارێزه‌رێكی سه‌ربه‌خۆیه له‌ش���اری جزیری باكوری كوردس���تان كار ده‌كات ،به‌ئاوێن���هی وت” ه���ه‌ردو یاس���ه‌كه ئێم���هی كورد به‌تیرۆریست پێناس���ه ده‌كه‌ن ،ده‌بێت ئ���ه‌م یاس���ایانه هه‌ڵبوه‌ش���ێنرێنه‌وه، به‌پێچه‌وانه‌ش���هوه ئاش���تی ئه‌سته‌مه له‌كاتێكدا په‌كه‌كه‌و ته‌واوی دانێشتوانی كورد هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یان ده‌خوازن وه‌ك هه‌ن���گاوی یه‌كه‌م ب���ۆ هێوركردنه‌وه‌ی ڕه‌وشه ئاڵۆزه‌كه له‌م ناوچانه‌دا". ڕه‌وش���ی ناوچ���ه كوردس���تانیه‌كان له‌ن���اوه‌وه ئه‌وه‌ن���ده هێورنی���ن وه‌ك له‌ده‌ره‌وه ده‌بینرێن .ههروهها ،ههرچهنده په‌كه‌كه به‌فه‌رمی كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ده‌س���تپێكردوه ،وه‌لێ هێزی سه‌ربازی توركی���ا هێش���تا ماویان���ه هێورببنه‌وه له‌ناوچه كوردیه‌كاندا .ئه‌ندامانی سه‌ربازی هێزی “تیمی تایبه‌ت���ی دژه تیرۆر” كه كورده‌كان زۆر لێیانده‌ترسێن‌و ته‌نها بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی س���ه‌رهه‌ڵدانی سیاسی ناوچه كوردس���تانیه‌كان دروستكراون، هه‌نوك���ه‌ش به‌چه‌ك���ه M16ه‌كان���ی ده‌س���تیانهوه به‌ناو شه‌قامه‌كانی ئامه‌د ده‌گه‌ڕێن‌و ده‌س���وڕێنه‌وه‌و په‌نجه‌كانیان له‌س���ه‌ر په‌له‌پیتك���هی تفه‌نگه‌كانیانه‌و له‌حاڵه‌ت���ی ئاماده‌باش���یدان ب���ۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی هه‌ر كوردێك كه یاساو سنوری لێكنزیكبونه‌وه‌یان به‌هۆی هه‌ر بیانویه‌كه‌وه ببه‌زێنێت .بینینیان له‌سه‌ر شه‌قامه گش���تیه‌كان ئهو تێڕوانینه الی مرۆڤ دروست ده‌كات كه سوپای توركیا به‌ت���ه‌واوی بێئاگابن له‌وه‌ی پرۆس���هی ئاشتی له‌و واڵته‌دا بانگه‌شه‌ی بۆ كراوه له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ت‌و په‌كه‌كه‌وه. جه‌مال ئه‌الئه‌دین كه وێنه‌كێش���ێكی خۆماڵی ش���اری ئامه‌ده ،ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی قه‌اڵی حه‌سه‌ن پاش���ا ،كه شوێنێكی به‌ناوبانگی گه‌ش���تیاریه ب���ۆ خواردنی به‌یانی���ان ل���هو ش���اره ،ده‌س���تی بۆ ئۆتۆمبیلی س���ه‌ربازی Oktar Cobra ی ئ���هو هێ���زی “تیمی تایبه‌ت���ی دژه تیرۆره” ڕاكێشا كه له‌ده‌ره‌وه‌ی قه‌اڵكه ڕاوه‌س���تابون‌و له‌چ���وارده‌وری چه‌ند س���ه‌ربازێكی ت���ورك به‌چه‌كه‌كانیانه‌وه گاڵت���هو گه‌پی���ان ده‌ك���ردو ،وت���ی، “ته‌ماش���اكه ،ده‌توانی بڵێێ���ت ئه‌وانه (س���ه‌ربازه‌كان) بۆ ئاش���تی هاتون بۆ ئێره ،من بڕواناكه‌م كه له‌ژیانیش���یاندا وشه‌ی ئاشتیان بیستبێت”. ئه‌الئه‌دینی هه‌س���ت ناسك وتیشی كه به‌بۆچونی ئهو میلیتاریزم‌و ئاش���تی دو ش���تی زۆر له‌یه‌كدی جودان“ ،بۆیه ئاش���تی له‌توركیا خه‌یاڵه تاوه‌كو ئه‌م سه‌ربازانه به‌رۆكمان به‌رنه‌ده‌ن‌و خۆیان‌و ئۆتۆمبیله ناشیرین‌و كه‌لوپه‌له قێزه‌ونه س���ه‌ربازیه‌كانیان له‌شێواندنی سروشتی جوان���ی ش���اره‌كه‌مان به‌یه‌كج���اری ده‌ستهه‌ڵنه‌گرن". توركه‌كان بۆچی له‌ئاشتی گومان ده‌كه‌ن؟ بۆ توركه‌كان گومان‌و ترس له‌پرۆسه‌ی ئاش���تی كاره‌كته‌رێك���ی جیاوازت���ره. ههرچهنده چه‌ندین ڕاپرس���ی گش���تی نیش���تمانی له‌توركیادا نیشانیانداوه كه زۆرینه‌ی دانێش���توانی تورك پشتگیری له‌پرۆس���هی دانوستانی نێوان په‌كه‌كه‌و
5
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
جوانییەکانی ناڕێکی
توركیا ده‌كه‌ن ،به‌اڵم كه‌منین ئه‌وانه‌ش ئه‌ردۆگانی سه‌رۆك وه‌زیران‌و پارته‌كه‌ی ب���هوه تۆمه‌تب���ار ده‌كه‌ن ك���ه پێگه‌ی دژبه‌یه‌كی هه‌یه له‌س���ه‌ر پرسی كورد. هه‌ندێكی تر له‌وان گازه‌نده‌ی ئهوه ده‌كه‌ن ك���ه زانیاری‌و ناوه‌ڕۆك���ی ڕێكه‌وتنه‌كان له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه‌دا شه‌فاف نین‌و پێویسته بخرێن���ه به‌رده‌م گه‌لی توركیا تا خه‌ڵك بیری لێبكه‌نه‌وه‌و بڕیاربده‌ن كه ئایا بهو ڕێكه‌وتنانه له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه ڕازیده‌بن یان به‌پێچه‌وانه‌وه. له‌ساڵی 2٠٠۵دا بۆ ئهوهی پشتیوانی كورد ب���ۆ پارته‌كه‌ی به‌ده‌س���تبهێنێت ئ���ه‌ردۆگان له‌س���ه‌ردانێكی فه‌رم���ی ب���ۆ ئام���ه‌دی پایته‌خ���ت له‌لێدوانێكی جه‌ماوه‌ریدا به‌كورده‌كانی وت “ ،پرسی كورد له‌م واڵت���ه‌دا هه‌یه ”.لێدوانه‌كه‌ی ئه‌ردۆگان بۆ كورد قورساییه‌كی مێژویی هه‌بو ،چونك���ه ئه‌ردۆگان���ی له‌ته‌واوی س���ه‌رۆك كۆماره‌كانی پێش خۆی بهوه جیاكرده‌وه كه یه‌كه‌م س���ه‌رۆك كۆماره به‌ئاش���كرا دانی نا بهو ڕاس���تیه‌ی له‌و واڵته‌دا پرسگریه‌كی كورد هه‌یه .به‌اڵم ئه‌م پێگه‌ی���هی ئه‌ردۆگان تا نیس���انی س���اڵی 2011درێژه‌ی كێشا ،ئه‌وكاته‌ی كه پێویستی به‌پشتیوانی ناسیۆنالیسته توندڕه‌وه‌كانی توركی���ا هه‌بوو ئه‌مجاره به‌پێچه‌وانه‌وه رایگه‌یاند“ ،پرسی كورد نییه له‌م واڵته‌دا ،من شتێكی له‌م جۆره قبوڵناكه‌م".
میلیتاریزم‌و ئاشتی دو شتی زۆر له‌یه‌كدی جودان، بۆیه ئاشتی له‌توركیا خه‌یاڵه تاوه‌كو ئه‌م سه‌ربازانه به‌رۆكمان به‌رنه‌ده‌ن‌و خۆیان‌و ئۆتۆمبیله ناشیرین‌و كه‌لوپه‌له قێزه‌ونه سه‌ربازیه‌كانیان له‌شێواندنی سروشتی جوانی شاره‌كه‌مان ده‌ستهه‌ڵنه‌گرن ئه‌یل���ه‌م لوتف���ی ك���ه خوێن���دكاری ئه‌ندازی���اری مه‌ده‌نییه‌و بۆ س���ه‌ردانی ه���اوڕێ كورده‌كان���ی هاتبوه ش���اری ئامه‌د ،سیاسه‌تی ئه‌ردۆگانی به”دوڕو” پێناس���ه‌كردو باس���ی له‌وه‌كرد كه ڕای گشتی توركیا ،كوردو تورك ،پێویسته له‌ناوه‌ڕۆكی ڕێكه‌وتنه‌كان له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه ئاگادارب���ن .لوتف���ی وت���ی “ ،ده‌بێت پرۆس���ه‌كه شه‌فافبێت ،ئهوه مافێكه بۆ هه‌مو كه‌س���ێك له‌دیموكراسیدا ،به‌اڵم حكومه‌ته‌كه‌ی ئێمه له‌ژوره تاریكه‌كاندا له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه ڕێكه‌وتن ده‌كات" .ناوبراو باسی لهوه كرد كه به‌درێژایی 3٠ساڵی ڕابردو ده‌وڵه‌تی توركیا وای تێگه‌یاندون كه په‌كه‌كه ڕێكخراوێكی “تیرۆریستیه” بۆیه ده‌بێت به‌رهه‌ڵستكاریبن“ ،كه‌چی ئێس���تا ده‌وڵ���هت خۆی���ان له‌گه‌ڵیاندا (له‌گ���ه‌ڵ په‌كه‌كه) ڕێكه‌وتنی هاوڕێیانه ده‌ك���ه‌ن .حكومه‌ته‌كه‌ی ئێمه ش���ه‌رم ده‌كات به‌ئاش���كرا بڵێ���ت خه‌ڵكین���ه ئێمه ش���ه‌ڕه‌كه‌مان دۆڕاندو ئهوه ئێستا په‌كه‌كه‌یه كه پێشمه‌رجه‌كان بۆ ئاشتی دی���اری ده‌كات ،ن���ه‌ك ئ���هو ده‌وڵه‌ته مه‌زن���هی كه گوای���ه نه‌ت���هوهی به‌ناو “سه‌ربه‌رزی” توركی ده‌پاراست .شه‌رم ده‌كات بڵێت ئێستا دۆڕاوه‌و ئهوه ئێمه نین پێشمه‌رجه‌كان ده‌ستنیشان ده‌كه‌ین ئهوه په‌كه‌كه‌یه ،ئه‌مه سه‌رباری ئهوهی چه‌ندینساڵه ده‌وڵه‌ت ئهو پڕوپاگه‌نده‌یه بۆ ئێمه‌ی گه‌لی تورك ده‌كات".
»» 19
بۆ نەرسیس نابێت بکوژرێت «»14 لێ���رەدا کەمێک لەزەمینە فەلس���ەفی‌و تیورییەکەی نەرس���یس دووردەکەمەوە بۆئ���ەوەی بگەڕێم���ەوە بۆ کێش���ەی سەرەکی باسەکەی خۆم ،وەک باسێک بەدوای پاڵهێزو ڕەگ���ەزە یاخییەکان‌و ڕەهەن���دە ڕامنەکراوەکان���ی ناو مرۆڤدا دەگەڕێ���ت .الی ئەنتیگۆنا ش���تێک بۆ ئێمە گرنگ بوو ،س���ووربوونی خانمی ئەنتیگۆنا بوو لەسەر بەرجەستەکردنی مەح���اڵ ،تێپەڕان���دن‌و ملن���ەدان‌و ڕەهاگەڕای���ی .نەرسیس���یش بەجۆرێک لەج���ۆرەکان دەکەوێت���ەوە ژێر هەمان پرس���یار :ئای���ا نەرس���یس دەتوانێت لەخۆرهەاڵتیش هەڵگری هەمان ڕۆحی شۆڕش���گیرانەبێت وەک الی مارک���ۆزە دەیبینین؟ .گەر سەرنجبدەین چەمکی نەرسیس���یزم «خودئەڤین���ی» الی مارک���ۆزە زۆر گرێ���دراوی گەڕانەوەیە ب���ۆ سروش���ت .پابەن���دی الدانی ئەو پەیوەندییە ش���ەڕانگێزەیە کە لەنێوان «م���رۆڤ»و «سروش���ت»دا هەی���ەو جێنش���ینکردنی بەپەیوەندییەکی نوێ کە لەس���ەر توان���ەوەو تێکەڵی بەندە. ئەمج���ۆرە لەنەرسیس���یزم خودێ���ک دروس���ت ن���اکات دابراو لەسروش���ت، واتە لەنێوان عەش���قی خودو عەش���قی دونی���ادا دیوارێکی ئەس���تووری دابڕان نابینین .ئەم نەرسیس���ە جیاوازە لەو نەرسیس���ە باوو ئاس���اییە کە پش���ت دەکات���ە دونیاو ڕوو لەخ���ۆی دەکات. هەموو نەرسیس���ێک لەدونیای ئێمەدا ناتوانێت شۆڕش���گێڕبێت ،دونیای ئێمە دەش���ێت پڕبێت لەنەرسیس���ی کۆیلەو پریش بێت لەنەرسیس���ی شۆڕش���گێڕ. لەکۆمەڵگایەک���دا بەدرێژای���ی مێ���ژوو خودی کوش���تووە ،گەڕانەوە بۆ خود، عاشقبوون بەخود ،یاخود نەرسیسیزم لەفۆرمە پاکژو بێخەوش���ەکەیدا ناکرێت کۆنزەرڤاتیڤ‌و چەپێنەر بێت .بەبروای من لەواقعی ئێمەدا سێ جۆر نەرسیس هەیە .ک���ە دەکرێت بەمجۆرە پۆڵێنیان بکەی���ن :یەکەم :نەرسیس���ی کوژراو. دووەم :نەرسیس���ی ناشیرین .سێهەم : نەرسیسی شۆرشگێڕ. .1نەرسیسی کوژراو پاڵەوانە گەورەکانی ئێمە زۆریان سیفەتی نەرسیس���ییان نییە ،کولتووری دینی‌و سیاس���ی لەخۆرهەاڵت لەسەر کوشتنی نەرس���یس ئیش���دەکات ،خودئەڤینی لێرەدا جێگایەکی راس���تەقینەی نییە. لەدونیای ئێمە تاکەکان‌و سوبێکتەکان ناتوانن عاش���قی خۆیان بن ،عەش���ق هەمیش���ە عەش���قی ئەویدییە .لێرەدا مرۆڤ���ەکان تەنی���ا دەتوانن عاش���قی نەتەوە ،دین ،خێ���ڵ ،کۆمەڵگاکانیان بب���ن ...قارەمان ئەو کەس���ە نییە کە لەپێناوی ئ���ارەزووی خۆیدا دەمرێت، ئەو کەس���ە نییە کە شەیدای خۆیەتی، بەڵکو ش���ەیدای ئەو خودا سەمبولی‌و موقەدەس���ە ڕەمزیانەیە ک���ە کۆمەلگا بەخش���یوێتی تا بیانپەرستین .مرۆڤی ت���ەواو ،س���وبێکتی ئایدی���ال ئەوەیە ک���ە لەپێن���اوی ئەوانیت���ردا دەمرێت، بەجۆرێک لەناو سیستمی رەمزی‌و هێما دس���تەجەمعییەکاندا وندەبێ���ت ،خۆی ئایدیالێکی نامێنێت ،جوانییەکانی ئەو جوانیانەیە کە تەعبیر لەچەمکی جوانی دەکەن لەهەس���تی دەس���تەجەمعیدا، موقەدەسەکانی ئەوانەن کە گوزارشتن لەموقەدەس���ی ئەوانیتر .لەکولتووری ئێم���ەدا خ���ود ش���تێکی نییە ،ش���تە گەورەکان هەمیشە ش���تی کۆمەڵگان. قارەمانیش ئەوەیە کە خەبات بۆ ئەوانی دی دەکات .س���ەیرکردنی قارەمان یان کەس���ی ئیدیالی���ش ،وەک بکەرێک���ی دەستەجەمعی ،وەک کەسێک کە پشت دەکاتە خودو لەکۆمەڵگادا ،لەسروشتدا، لەگ���ەڵ وەزیف���ە مێژووییەکەی���دا دەتوێت���ەوە ،تێڕوانین���ی زاڵ���ە ب���ۆ وێنەی قارەم���ان .ئەمجۆرە فیگەرە تا ئەندازەیەک���ی زۆر نەرسیس���ەکەی ناو ناخی خ���ۆی دەخنکێنێت ...الیەنیکەم دەیەوێت وەک کەس���ێک بناسرێت کە لەخۆی گوزەراوە ،بایەخێکی گرنگ بۆ خۆی دانانێت .ئەمجۆرە خودکوژییەی نەرس���یس ،خودکوژییەکی ئەخالقییە، نەرسیس پش���ت دەکاتە عەشقی خۆی لەپێن���اوی زیندووڕاگرتن���ی جوانیی���ە
لەدونیای ئێمە تاکەکان‌و سوبێکتەکان ناتوانن عاشقی خۆیان بن، عەشق هەمیشە عەشقی ئەویدییە. لێرەدا مرۆڤەکان تەنیا دەتوانن عاشقی نەتەوە، دین ،خێڵ، کۆمەڵگاکانیان ببن دەستەجەمعییەکان ،خۆی تەواو بەدونیا دەبەخش���ێت ،تا ش���تەکانی دی بژین. هی���چ کات ئەمجۆرە پاڵەوانە نە لەژیان نە لەمردنیدا ئاماژە بۆ ش���تێک ناکات، دژی ڕۆحی دەس���تەجەمعی بێت ،دژی ئەو پێ���وەرو نۆرمانە بێت کە هەمووان بەگشتی قەبووڵیانە .نەرسیسی کوژراو، کاراکتەرێکە لەجەوهەری سیس���تمەوە دێت���ە دەرێ ،کوڕی سیس���تمە ،بەاڵم ک���وڕە خۆویس���تە ،خۆپەرس���تەکەی نییە ،بەڵک���و ک���وڕە خۆبەخش‌و خۆ فیداکارەکەیەتی .زۆربەی شەهیدەکانی ئێمە لەمجۆرە نەرسیسەن .نەرسیسێک بێ ئاوێنە ،کەس���ێک ناوەستێت لەهیچ ئاوێکدا س���ەیری وێن���ەی خۆی بکات، بۆی گرنگ نییە ڕوخساری خۆی لەچی دەچێ���ت ،تەنیا ئەوەی بۆ گرنگە خۆی فڕێبدات���ە مێژووەوەو لەوێ���دا ونببێت، نیگاری لەناو نیگاری گەورەی نەتەوەدا بتوێتەوە. لەوەوب���ەر درێ���ژ س���ااڵنێکی لەلێکۆڵینەوەیەکدا لەس���ەر ش���یعری ش���ێرکۆ بێکەس ،باس���م لەوە کرد کە ئەوەی لەپشت ش���یعرەکانی شێرکۆوە دەدوێت ڕۆحی ئەو نەرسیسە کوژراوەیە ک���ە گیانی خۆی الی مێ���ژوو بەبارمتە داناوە .شۆڕشگێڕێتی ئەمجۆرە لەفیگەر لەس���ەر الشەی نەرسیس���ەکەی ناخی بەرزدەبێت���ەوە ...بەجۆرێک دەتوانین بڵێین کۆی شۆڕشەکانی ئێمە شۆڕشی بێ نەرسیس���ن ،شۆڕشی پێشێلکردن‌و سڕینەوەی خودئەڤینین لەمرۆڤەکاندا، زمانحاڵ���ی مێ���ژووی ئێم���ە دەڵێ���ت «بۆئ���ەوەی کۆمەڵگا بژی ،ش���ۆڕش س���ەربکەوێت ،شۆڕش���گێڕ نەمربێت، دەبێت نەرس���یس مردبێت» .ئەمجۆرە نەرسیس���ە ،بوونەوەرێکی سیاس���ییە، ب���ەاڵم هی���چ کات ناتوانێ���ت خاوەنی سوبێکتێکی شۆڕشگێڕ بێت ...چونکە لەبنەڕەت���دا بوونەوەرێکە س���وبێکتی نییە. .2نەرسیسی ناشیرین ئەمجۆرە لەنەرسیس���یزم ،نەرسیسێک نیی���ە بتوانێت خودک���وژی بکات .ئەم نەرسیسە عاشقی خۆیەتی ،دونیای بۆ خۆی دەوێت ،خۆپەرست‌و تەماعکارە. بەاڵم خۆشەویستییەکەی بۆ خۆی لەوەوە نەهاتووە کە جوانە ،لەوەوە نەهاتووە کە لەبەر ئاوێنەیەکدا وەستاوەو سەرسامی ڕوخس���ارو جەس���تەی خۆی بووە .نا، ئەم نەرسیسە دەیەوێت جوانییەکی تر قەرزبکات ،دەمامکێک���ی گەورە بنێتە س���ەر ڕوخساری ،سەرس���امی بەخۆی ناگەڕێتەوە بۆ سەرس���امی بەجەستەو جوانی‌و عەقڵ‌و هەست‌و تێفکرینی خۆی، بەپێچەوانەوە دەگەڕێتەوە بۆ سەرسامی بەخانووەک���ەی، بەماش���ێنەکەی، بەپۆستەکەی ،بەشەهادەکەی.
»» 19
6
تایبه‌ت
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
رێكه‌وتننامه وانابێ هه‌ڤااڵن...
50
ئێره‌و ئه‌سته‌نبوڵ
كادێرێك له‌وكات���هوهی رێكه‌وتننام��� هی نێوان "ی.ن.ك"و "پ.د.ك" ئیمزاك���راو دواتر ی باش���ی بۆكرا ،زۆرێك بانگه‌ش���ه‌یه‌ك له‌كۆمه‌اڵن���ی خه‌ڵ���ك پێیان باش���بو، چونك��� ه دیاره رێكه‌وتننامه‌ی نێوان دو هێزی ده‌س���ه‌اڵتدار له‌كوردس���تاندا ك ه ی پڕ ملمالنێو ش���ه‌ڕوخوێن ڕابردویه‌ك ی ی خۆشحاڵ ڕشتنی تێدا بو ،بوه مایه هه‌ركه‌س���ێك ك ه خه‌مخۆربو بۆ گه‌ل‌و ی نیشتمانه‌كه‌ی ،ته‌نانه‌ت ئهو خێزانانه ی ناوخ���ۆدا به‌ن���اڕه‌وا ك��� ه له‌ش���ه‌ڕ ش���ه‌هیدكرابون پێیان باشبو ،كه ئیتر ڕۆڵه‌كانیان خوێنیان به‌هه‌ده‌ر ناڕوات. هه‌روه‌ه���ا نوخبه ڕۆش���نبیره‌كه‌ی ئه‌وكات���ه‌ش پش���تگیرییان ده‌ك���رد ده‌یانگ���وت "ئه‌گ���ه‌ر الی���ه‌ك ته‌نه‌زول ی ی ت���ر ئهوه نیش���انه بكا ب���ۆ الیه‌ك كوردپه‌روه‌ری‌‌و نیشتمانپه‌روه‌ریه ،نه‌ك ی ته‌ن���ازول‌و هاتنه‌خواره‌وه‌ی بااڵنس��� ی ی بااڵ سیاس���ی" ،چونك ه به‌رژه‌وه‌ند ی گه‌له‌كه‌مانی تێدایه‌و دیاره له‌په‌یڕه‌و هه‌م���و حزبه‌كانیش���دا وانوس���راوه، ی حزب‌و ی گه‌ل له‌س���هرو به‌رژه‌وه‌ن���د ی حزبی���ش له‌س���هرو به‌رژه‌وه‌ن���د ئه‌ندامه‌كانی���هوه بێ���ت ،ئێمه‌ش وه‌ك "ی.ن.ك" ئهو هه‌نگاوه‌مان نا. زۆر ڕاس���تگۆیانه‌و ڕاشكاوان ه هاتین ه پێشه‌وه ،ڕێكه‌وتنه‌كه وابو ك ه سهرهتا ی سیاس���ی هه‌ردوال كۆبونهوه مه‌كته‌ب به‌مه‌ڵبه‌ن���دو لقه‌كان بك���ه‌ن تا دواتر ڕۆبچێته خواره‌وه ،ب���ه‌اڵم ئهوه نه‌كرا ی ی وابه‌س���ته چونك��� ه هه‌ڤااڵنی پارت ی ڕێكه‌وتنه‌كه نه‌بون ،واته زیاتر به‌زاره‌ك ی بون ك ه بۆ ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌و وابه‌س���ته ی زۆر له‌به‌رده‌ستدایه. دیكۆمێنت ی هه‌مو كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك ئاشكرای ه ال ك ه حكومه‌ت یه‌كیگرتۆته‌وه‌و تێكه‌ڵبوه، ی وه‌زیران‌و وه‌زاره‌ته‌كان س���ه‌رۆكایه‌ت خرای��� ه هه‌ولێ���ر ،چه‌ن���د جارێ���ك وه‌زاره‌ت���ه‌كان‌و س���ه‌رۆكی حكوم���هت هه‌بێت له‌به‌ر ناوبانگی كورد ك ه ئیستا ده‌ستاوده‌ستی كردوه ،به‌اڵم ڕه‌هه‌ندی له‌دونیادا ناوبانگێكی باش���ی هه‌یه ،با ڕێكه‌وتنه‌ك��� ه ئهوه نهبوه ،به‌ڵكو ته‌نها ئهوه نه‌بێت ه كێش���هو پارتی به‌گوێره‌ی خاڵێك ب���وه له‌ڕێكه‌وتنه‌كه ،ئه‌گه‌رچی زه‌مه‌ن ب���ۆی رونده‌بێته‌وه ك ه یه‌كێتی چه‌ندین كه‌س���ایهتیو الیه‌ن ،لهماوهی هێزێك ه هه‌رگیز ته‌سلیمی هیچ هێزێك ڕاب���ردوداو به‌ئێستاش���هوه ده‌یانگوت :نابێت ،هێزێك ه هه‌رگیز هێزێكی یه‌ده‌ك یه‌كگرتنه‌وه‌ی حكومه‌ت ته‌نها روكه‌شه‌و نهبوه ،هێزێكه هه‌م���وكات بۆ ته‌نگان ه له‌ناوه‌ڕۆك���دا چه‌ن���د وه‌زاره‌ت هه‌ی��� ه ده‌س���تئه‌دات ،هێزێك ه هه‌رگیز مۆران ه یه‌كینه‌گرتۆته‌وه ،به‌اڵم ئێمه‌ی یه‌كێتی لێین���ادات چونك���ه ب���ڕوای به‌ئازادی‌و زۆر هه‌ڵمانداوه كه خ���ودی بارزانیش دیموكراس هه‌یه". ی ئێس���تاش زۆرێك له‌م���اڵ‌و موڵك چاك ده‌زانێ���ت ،چه‌ندی���ن پرۆژه‌مان ی "ی.ن.ك" خس���ته به‌رچ���او كه پێویس���ت ه چه‌ند پێش���مه‌رگه‌و به‌رپرس���ان وه‌زاره‌تێ���ك هه‌ڵبوه‌ش���ێته‌وه ،كه‌چی له‌الیه‌ن پارتی���هوه داگیركراوه ،ڕه‌نگ ه پێچه‌وان���هی ئهوه كاتێكم���ان زانیوه ،ئێوه‌ش بۆ به‌رگریكردن له‌خۆتان بڵێن ی سه‌وزیش���دا هه‌روای ه به‌ڕێوه‌به‌ر بۆ پارتیو جێگر بۆ یهكێتیو له‌ژیر ده‌سه‌اڵت له‌هه‌ندێك شوێنیشدا یه‌كێتی ئه‌وه‌شی ئهو نمونه‌یه هه‌ی���ه ،فه‌رمون ته‌حه‌ددا ی هه‌بێت ی وای پارت ئه‌كه‌م حاڵه‌تێك��� به‌رنه‌كه‌وتوه. ی ی سه‌وزدا ،به‌اڵم ئهو پارتیه له‌راس���تیداو بۆ مێژو ده‌یڵێم زۆرجار له‌سنور قس���هی هه‌ندێك الیه‌نمان پێڕه‌وابو ك ه كه له‌پێش ساڵی ()1991وه پێشمه‌رگ ه ی س���ه‌رۆك ی ناو ده‌یانگوت "ڕێكه‌وتن ته‌نها روكه‌ش���ه" ،بوبێ���ت ،ن���ه‌ك پارت ئاخر چ���ۆن بڵێی���ن راس���ت ناكه‌ن؟ جاش���ێكمان پێبڵێت ك���ه له‌به‌ر زوڵم‌و ی زۆری سه‌رده‌می جاشێتیه‌كه‌ی تائیستا له‌كاتێكدا ك��� ه ده‌چیت���ه ئه‌نجومه‌ن وه‌زیران‌و په‌رله‌مان‌و هه‌مو وه‌زاره‌ته‌كان نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،له‌ڕاس���تیدا ئهو موڵك‌و ی زۆرینه‌ی پاس���ه‌وانه‌كان سه‌ر به‌پارتی‌و ماڵ���هی جه‌نابی س���ه‌رۆك جاش ،ه ی ی خه‌ڵكی ڕه‌ش‌و ڕوت ه كه له‌س���ه‌رده‌م زێره‌ڤانی���ن ،ك ه ده‌ب���و وه‌ك لیوایه‌ك ی ی داگیریكردوه ،بۆی ه پارت موشته‌ره‌ك ڕێكبخرایه‌و كاریانبكردایه .جاش���ایه‌ت ی یه‌كگرتن���هوه چ���ۆن واده‌بێ���ت ،حه‌ق نی ه هه‌ندێ كادری شۆڕش���گێڕ ی تێكه‌ڵ به‌م جاشان ه بكات‌و له‌یه‌ك تائیستاش وه‌زیرو وه‌زاره‌ت‌و بهڕێوهبهره خۆ ی به‌ره‌دا به‌رگرییان لێبكات. گش���تیه‌كانی پارتی ل���ه %90خه‌ریك ی پارتی ئێستاشی بهداخهوه براده‌ران ی ئێم ه حزبایه‌تین ،ته‌نانه‌ت وه‌زیره‌كان كه له‌حكومه‌ته‌كه‌ی ئێ���وه‌دا وه‌زیرن ،له‌گه‌ڵدابێت له‌كه‌مین���دان بۆ یهكێتیو بهڕێوهبهره گشتیه‌كانی ئێوه به‌قسه‌یان س���ته‌م له‌كادرو ناعه‌داله‌ت���ی ده‌كه‌ن، ی ئه‌وه‌ت���ا له‌دامه‌زران���دن‌و موچ���ه ناكه‌ن. ی س���ه‌ربازی‌‌و به‌ڕێزان زۆر الت���ان رون ه ك ه خاڵێك كه‌مئه‌ندام���ان‌و له‌پل���ه ی له‌ڕێكه‌وتنی س���تراتیژیمان گه‌ڕانه‌وه‌و ته‌نانه‌ت له‌خانه‌نشینیش���دا غه‌درێك ته‌س���لیمكردنه‌وه‌ی س���ه‌روه‌ت‌و ماڵی ئێجگار گه‌وره‌تان كردوه. بۆ نمون��� ه له‌پله‌ی س���ه‌ربازیدا ئهو به‌رپرسان‌و باره‌گاكانی یه‌كتری بو ،ئێم ه ی س���ه‌ر به‌پارتی���ن، ده‌س���تمانپێكردو ده‌ستپێشخه‌ربوین ،لی���واو هێزان���ه س���ه‌رجه‌م باره‌گاو ماڵه‌كان گهڕانهوه به‌ش���ێوه‌یه‌ك پله‌ی���ان به‌رزكراوه‌ته‌و‌ه ی ته‌نانه‌ت نه‌خوێنده‌واره‌كانیش���تان كرد ی پارت بۆ خاوه‌نه‌كانیان ،كه‌چی ئێوه ی س���ه‌ربازی ،ب���ه‌اڵم ئێم ه چه‌ن���د ش���وێن‌و ماڵێك ،ك��� ه یه‌كێتی به‌پل���ه‌دار مه‌به‌ستی جدی نه‌بو له‌وه‌رگرتنه‌وه‌ی ،ڕێك‌و ڕاست پاش لێكۆڵینه‌وه له‌تواناو ئه‌وانه‌تان ڕاده‌ستكردوه ،به‌اڵم ماڵی مام بڕوانامه‌كانی���ان پله‌ی���ان وه‌رگرت���وه، ی زۆر ی هێش���تاش ڕێژه ی ك���ه ئه‌گه‌رچ جه‌الل كه خۆتان باش ئه‌زانن چ ڕۆڵێك گ���هورهی گێ���ڕا له‌ڕێكه‌وتننامه‌كه‌داو كهمتره له‌پله‌داره‌كان���ی ئێوه ،ئه‌زانم ی گه‌له‌كه‌ماندا ،ده‌ڵێن ك ه خودی به‌رپرس���ی یه‌كه‌می ته‌نانه‌ت له‌پێناو ئاینده ڕاده‌س���تنه‌كرایه‌وه ،له‌ئیستاشدا ماڵی ئهو وه‌زاره‌ت ه ئاگاداره ،به‌اڵم ئه‌ی نابێ ئێوه حورمه‌ت���ی ڕێكه‌وتننامه‌كه بگرن برازاكه‌ی كاك مه‌سعودی تێدایه. براده‌رانی پارتی ئێوه هه‌ڵه‌تانكرد ،ك ه كاك مه‌س���عود ئیمزای كردوه؟ یان پ بیرتانده‌ك���ردوه ،وات���ان خ���ودی كاك مه‌س���عودیش ڕێكه‌وتنی زۆر خ���را پیشانئه‌داین‌و پیشانی الیه‌نه‌كانیشتان ستراتیژی فه‌رامۆشكردوه؟ ئه‌گه‌رنا بۆ ئه‌دا ،ك��� ه یه‌كێتی ته‌س���لیمی پارتی له‌فه‌ریق (ش)ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ناپرسێت ،كه به‌ئاره‌زوی خۆی مامه‌ڵه‌ی بوه. ی ئه‌فس���ه‌ره‌كانی "ی.ن.ك" دواده‌خات، ی مام جه‌الل له‌دیدێك ب���ه‌اڵم جه‌ناب ت���رهوه ده‌یڕوانی���ه ڕێكه‌وتننامه‌ك���هو به‌اڵم بۆ پارتی ئهوهی هه‌رزان كرابێت ی پۆاڵینتان پله‌ی ئه‌فسه‌ره. پێیده‌گوتین "ئیراده‌یه‌ك���
خاڵێك له‌ڕێكه‌وتنی سه‌یره له‌هۆده‌كه‌ی یه‌كگرتنه‌وه بارزانیهوه مافی ستراتیژیمان چۆن واده‌بێت، یه‌كێتی ده‌خورێت، گه‌ڕانه‌وه‌و تائیستاش وه‌زیرو وه‌زاره‌ت‌و ته‌سلیمكردنه‌وه‌ی كه‌چی بارزانی ده‌یه‌وێت یه‌كێتی سه‌روه‌ت‌و ماڵی بهڕێوهبهره به‌م هه‌مو خه‌وشه‌ی به‌رپرسان‌و گشتیه‌كانی پارتی رازیبێت ،بۆیه باره‌گاكانی پارتی یه‌كتری بو ،ئێمه پێویسته بارزانی له %90خه‌ریكی ئاگاداری ئه‌وه‌بێت ده‌ستمانپێكردو حزبایه‌تین، ده‌ستپێشخه‌ربوین ،كه جه‌ماوه‌ری ته‌نانه‌ت یه‌كێتی ئهو غه‌دره وه‌زیره‌كانی ئێمه به‌اڵم ماڵی قبوڵناكه‌ن رۆژێك ی مام جه‌الل كه له‌حكومه‌ته‌كه ڕاده‌ستنه‌كرایه‌وه ،داوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ئێوه‌دا وه‌زیرن، له‌ئیستاشدا ماڵی مافه‌كانیان ده‌كه‌ن بهڕێوهبهره دورنیه ئه‌م رۆژه گشتیه‌كانی ئێوه برازاكه‌ی كاك به‌قسه‌یان ناكه‌ن مه‌سعودی تێدایه هاتبێت به‌لێشاو ئاسایشی خۆتان له‌خانه‌قین دامه‌زران���دوه ،ب���ه‌اڵم له‌س���نوری قه‌ڵه‌م���ڕه‌وی خۆتان ئاسایش���ێك نی ه س���ه‌ر به‌الیه‌نێك بێت ،ئ���ه‌وه‌ش بزانن ئهو به‌رپرسه‌ی یه‌كێتیش ك ه مساوه‌م ه ی له‌س���ه‌ر ماف���ی ئه‌ندامان���ی حزبه‌كه ده‌كات بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی خۆی‌و بنه‌ماڵه‌ك���هی ،یه‌كێت���ی ئ���هوه قبوڵ ناكات‌و به‌سه‌ریدا تێپه‌ڕنابێت. سه‌یره له‌هۆده‌كه‌ی بارزانیهوه مافی یه‌كێت���ی ده‌خورێت ،كه‌چ���ی بارزانی ده‌یه‌وێت یه‌كێتی به‌م هه‌مو خه‌وشه‌ی پارتی رازیبێت ،بۆیه پێویسته بارزانی ئ���اگاداری ئه‌وه‌بێ���ت ك��� ه جه‌ماوه‌ری یه‌كێتی ئهو غه‌دره قبوڵناك هنو رۆژێك داوای گه‌ڕان���هوهی مافه‌كانیان ده‌كه‌ن بۆیه دورنیه ئه‌م رۆژه هاتبێت. له‌سنوری ده‌س���ه‌اڵته‌كانی "ی.ن.ك" ده‌یان به‌ڕێوه‌به‌رو به‌پرسیارێتی تر هه‌ی ه كه پارتین ،به‌اڵم له‌سنوری پارتی نه‌ك هه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رێ���ك نیه ،به‌ڵكو زۆرێك له‌موش���ریفی پیش���ه‌یی‌و مامۆستایان‌و ئاس���ایش‌و چه‌ندین پۆس���تی تر سه‌ر به‌پارتین ،ده‌پرس���م هه‌ڤ���ااڵن ئه‌مه‌ی ه ڕێكه‌وتنه ستراتیژییه‌كه‌ی پارتی؟ هه‌رچی زه‌وییه‌كانی سنوری ده‌شتی ههولێرو رێگای سه‌اڵحه‌دین‌و كه‌ركوك‌و ناوچه‌كان���ی ده‌وروپش���تی هه‌ولێ���ره تاپۆك���راوه له‌س���هردهمی كابین���هی پێنجه‌و‌ه تائیس���تا دیارن نی ه له‌س���ه‌ر ك���ێ تاپۆك���راوه ،به‌اڵم ئێ���وه وتتان ی 50 ب���ۆ موس���اته‌حه‌ی ه ك ه بۆ م���اوه س���اڵ وه‌ك موس���اته‌ح ه دیاریكراوه، باش��� ه به‌كێ؟ بۆچی؟ له‌به‌رچی؟ كوا به‌رهه‌م���ی؟ كێیه ئ���هو الیه‌نه‌ی ك ه بۆ ماوهی 50س���اڵه‌و ئ���هو هه‌مو زه‌ویی ه كشتوكاڵییه‌ی پێدراوه ،بۆ ئهو الیه‌ن‌و كه‌سانه دیارنین؟ ئ���هو هه‌مو س���ه‌روه‌ت‌و س���امانه‌ی گه‌له‌كه‌مان به‌كارده‌هێنن بۆ به‌رژه‌وه‌ندی حزبی خۆت���ان‌و به‌فرس���ه‌تی ده‌زانن‌و ده‌ڵێن ڕێكه‌وتنی س���تراتیژیمان هه‌یه، بۆ براده‌ران رێكه‌وتنی س���تراتیژی بۆ بردنی سه‌روه‌ت‌و سامانی گه‌له‌كه‌مانه؟ ئه‌گه‌ر وابێ���ت ئێمه‌ی یه‌كێت���ی ئهوه قبوڵناكه‌ین. له‌زۆرب���هی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا به‌پاره‌ی میلل���هت ده‌نگی میلل���هت ده‌كڕنه‌وه، به‌ل���ۆری پێش���ێلکاری هه‌ڵب���ژاردن ده‌گیرێت له‌هه‌ولێر ،هه‌ركه‌سێك بزانن خه‌ڵكی میلله‌ته‌كه‌م���ان رێز له‌بۆچونی ده‌گرێت ئێوه ڕاده‌كه‌ن پاره‌و س���امان ده‌خه‌ن���ه به‌رده‌م���یو تاوه‌كو ده‌نگتان بۆ كۆبكاته‌وه ،دڵنیاب���ن ڕێكه‌وتننام ه وانابێت ك ه فرس���هت بێنن له‌پش���تهوه خه‌نجه‌ر بوه‌ش���ێنن ،ئه‌م جۆره كاران ه
بهداخهوه براده‌رانی پارتی ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت له‌كه‌میندان بۆ یهكێتیو سته‌م له‌كادرو ناعه‌داله‌تی ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌تا له‌دامه‌زراندن‌و موچه‌ی كه‌مئه‌ندامان‌و له‌پله‌ی سه‌ربازی‌‌و ته‌نانه‌ت له‌خانه‌نشینیشدا غه‌درێكی ئێجگار گه‌وره‌تان كردوه
ده‌نگی راس���ته‌قینه‌ی میلل���هت دیاری گه‌نده‌ڵییه له‌مافی گشتی ئه‌م میلله‌ته، ن���اكات‌و ك���ورد وته‌نی "ب���ه‌ری خۆر بیخه‌نه‌ڕو بێمنه‌تبن. ئه‌م���ه له‌كاتێكدای���ه مامۆس���تاو به‌بێژنگ ناگیرێت". خاڵی گرنگی ڕێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی فه‌رمانبه‌ر هه‌یه س���ی س���اڵ خزمه‌تی پابه‌ندبونه به‌ئه‌ته‌كێتی ڕێكه‌وتنه‌كه‌وه ،هه‌ی���هو تائیس���تا س���ودمه‌ند نه‌ب���وه ك��� ه ش���ۆڕبونه‌وه‌ی ڕێكه‌وتنه‌كه‌یه بۆ له‌وه‌رگرتن���ی زه‌وی ،یه‌كێت���ی ئه‌م��� ه خ���واره‌وه ،به‌اڵم با پارتی ته‌ماش���ای قبوڵناكات ،چونكه میلل هتو الیه‌نگرانی تۆڕه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان بكات به‌تایبه‌تی یه‌كێتی ئه‌م زوڵمه‌ی پێ هه‌زمناكرێت. فه‌یس���بوك ،ك ه زۆر به‌ئاشكراو به‌ناوی به‌داخ���هوه پارتی كارێك���ی نهكردوه خۆیان���هوه ك ه ئه‌ندامی پێش���كه‌وتوی ئیس���تا ئێمه بتوانین پش���تگیری بین، پارتی���ن ،هه‌رچی ته‌ش���هیرو قس���هی ئاخ���ر ناكرێ���ت نوس���ه‌رێكی یه‌كێتی ناش���یرینه له‌جه‌نابی م���ام جه‌الله‌و‌ه قسه‌یه‌ك بكات ،به‌اڵم پارتی تا به‌یانی بیگره تا به‌س���ه‌ركرده‌كانی خواره‌وه‌ی خه‌وی لێنه‌كه‌وێت ،تا رونكردنه‌وه‌ی بۆ نه‌ڕوات ،كه‌چی ئهو نوسه‌رانه‌ی ته‌شهیر ئه‌ڵێن. ئه‌گه‌ر ل���ه‌وه‌ش حاش���اده‌كه‌ن ئه‌ی به‌جه‌نابی مام ج���ه‌الل ئه‌كه‌ن‌و وتاری ئهو هه‌مو س���ایت‌و گۆڤ���ارو رۆژنامه‌ی ه بێماناو بێ دیكۆمێن���ت باڵوئه‌كه‌نه‌وه، چی لێده‌كه‌ن ك ه له‌پش���تیانهوه چه‌ند پارت���ی دێت‌و خه‌اڵتی���ان ده‌كات وه‌ك به‌پرس���ی گه‌وره‌ی پارتی به‌ئاش���كرا باشترین نوسه‌رو باشترین سه‌رنوسه‌ر، راوه‌س���تاوه ،هه‌ر لهسلێمانیهوه بیگره ئه‌م ه له‌كوێی ڕێكه‌وتندا جێی ده‌كه‌یته‌و‌ه تا ده‌گات ه ههولێرو زاخۆ ،كه به‌ئاشكرا جه‌نابی بارزانی؟ پارتی نه‌ده‌بو بهو ش���ێوه‌ی ه بازبدات ته‌ش���هیر به‌یه‌كێتی ده‌كه‌ن‌و تۆمه‌ت بۆ به‌س���ه‌ر ڕێكه‌وتنێك���دا ك���ه جه‌نابی سه‌ركرده‌كانی هه‌ڵده‌به‌ستن؟ به‌ڕێزان ڕێكه‌وتن وانابێت ،له‌سنوری مام ج���ه‌الل ئیمزای ك���ردوه ،چونك ه "ی.ن.ك" ماڵ به‌ماڵ ده‌گه‌ڕێن‌و پاره‌ی ب���اش ده‌زانن ك���ه مام ج���ه‌الل چۆن حكوم���هتو میلله‌ت ده‌به‌خش���نه‌وه بۆ كه‌س���ایه‌تییه‌كه‌و چۆن دور ده‌ڕوانێت‌و ی پارتی ،زۆر فه‌رمو له‌كادرو الیه‌نگرانی ئاسۆ ده‌بینێت ،بۆی ه گه‌ر الی كادران یه‌كێت���ی ده‌كه‌ن‌و له‌ج���ێ‌و ڕێوه پله‌و پارتی ئاسایی بێت پابه‌ند نه‌بن به‌ئیمزای ئیمتیازات���ی پێئه‌ده‌ن ،له‌كاتێكیش���دا جه‌نابی مه‌س���عود بارزانیهوه ،ئه‌وا الی پارتی��� ه كۆنه‌كانتان پشتگوێخس���توه ،كادران‌و هه‌وادارانی یه‌كێتی ئاسایی نی ه ئه‌مه له‌كاتێكیش���دای ه ئه‌گه‌ر كه‌سێكی گه‌ر الیه‌نێك پابه‌ن���د نه‌بێت به‌ئیمزای ئێ���وه ویس���تبێتی بێت���ه ڕیزه‌كان���ی جه‌ناب���ی مام جه‌الل���هوه ،جه‌نابی مام یه‌كێتیه‌وه ئه‌وا پێمانوتو‌ه ده‌بێت شه‌ش جه‌الل ئیمزای ب���ۆ ڕێكه‌وتنێك نهبوه، مانگ به‌سه‌ر ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌ت ك ه پارتی زوڵم له‌یه‌كێتی بكات‌و مافی تێپه‌ربوبێت دواج���ار وه‌رمانگرتوه ،ك ه گش���تی پێش���ێلبكات‌و داهاتی گشتی ئ���ه‌وه‌ش له‌رێكه‌وتننامه‌ك���ه‌دا ڕێگه‌ی بخات��� ه به‌رژه‌وه‌ندی خۆی���هوه ،ئه‌گه‌ر پارتی بهو ش���ێوه‌یه‌ش تێگه‌یش���توه پێدراوه. له‌الیه‌كی ت���رهوه ئۆرگانه‌كانی ئێم ه ئ���ه‌وا ئ���هو رێكه‌وتن���هی داهات���ی له‌ش���اری هه‌ولێر له‌كاتێكدا ویستویان ه گش���تی میلله‌ت بخوات ه���ه‌ر میلله‌ت خانوی���ه‌ك بگرن به‌كرێ ی���ان بیكڕن ،هه‌ڵیده‌وه‌شێنێته‌وه. كه‌وای��� ه ب���ۆ ئ���هوهی ڕێكه‌وتن���ی چه‌ندی���ن ته‌گ���ه‌ره‌و له‌مپه‌رت���ان ب���ۆ ێ دروس���تكردوه ،تا ج���ار ههبوه وازمان س���تراتیژی وه‌ك خ���ۆی جێبه‌ج��� ل���هو باره‌گای���ه هێناوه ،به‌وه‌ش���هوه بكرێ���ت‌و بمێنێت���هوه ،ئ���ه‌وا ده‌بێت نه‌وه‌س���تاون له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی ناوچه‌ی هه‌م س���ه‌رۆكی هه‌رێم‌و هه‌م سه‌رۆكی زه‌رد له‌بازگه‌كان���دا كادرو هه‌ڤااڵنمان ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران لیژنه‌یه‌كی هاوبه‌ش پێكبهێنن‌و به‌ئاش���كرا ئ���هو ناهه‌قی‌و ئیستیفزاز ئه‌كرێن‌و ناره‌حه‌تكراون. براده‌ران���ی پارت���ی پێمانناڵێ���ن بۆ گه‌نده‌ڵیان ه راستبكه‌نه‌وه‌و هه‌قی حزب‌و له‌هه‌ولێر ی���ه‌ك كه‌س���ی یه‌كێتی نی ه الیه‌نه‌كان���ی تر بگێڕنه‌وه‌و له‌س���نوری زه‌وی پێبدرێ���ت؟ ب���ه‌اڵم ته‌ماش���ای ژێرده‌س���تی خۆتان ،با خۆتان كه‌مێك هه‌ندێك ل���ه‌كادرو پێش���مه‌رگه‌كانتان مه‌غدوربك���هنو ل���هو غروریی��� ه وه‌رن ه بك���ه‌ن ،ك ه زۆربه‌یان س���ێجارو دوجار خواره‌وه .ئایا ئه‌وه‌تان پێده‌كرێت؟ ئه‌گه‌ر ناكرێت ئهو نادادپه‌روه‌ریه‌ی زه‌ویی���ان وه‌رگرت���وه ،ب���ۆ نمون��� ه له‌هه‌ولێ���ر دوج���ارو ،له‌كه‌رك���وك له‌كه‌سایه‌تی‌و الیه‌ن ه سیاسیه‌كان كراوه، یه‌كجار ،به‌وه‌شه‌و‌ه نه‌وه‌ستاون ئێستا به‌تایبه‌ت���ی یه‌كێتی ك ه هاوپه‌یمانتانه‌و داواده‌ك���ه‌ن له‌س���لێمانیش وه‌ریبگرن ،وه‌ك رۆژی روناك دی���اره ،ئیتر چۆن ئه‌گه‌ر كه‌سایه‌تییه‌كی یه‌كێتیش كاری ده‌بین ه داكۆكیكار ،كام ڕێكه‌وتن هه‌ی ه وایكردبێت ،هه‌ر هه‌مان زوڵمه‌و هه‌مان تا وابه‌سته‌بین پێیه‌وه؟
چ���اوم له‌گۆڕه‌پان���ی ته‌قس���یمی ئه‌س���ته‌نبوڵه‌و به‌رده‌رك���ی س���ه‌رام بیردێت���هوه ،دیمه‌نه‌كان���ی ئه‌مڕۆی توركیا له‌گ���ه‌ڵ خۆپیش���اندانه‌كانی پێراری له‌مه‌ڕخۆمان به‌راورد ده‌كه‌م‌و له‌ئاینده ده‌ترسم ،ترس له‌وه‌ی ئه‌مڕۆ هه‌رێمه‌كه‌مان له‌سه‌ر ئاگری دهستورو هه‌ڵبژاردنه‌كان���هو وابڕوا ره‌نگه بگاته پله‌ی ك���واڵن .روداوه‌كانی ناس���راو به(به‌ه���اری عه‌ره‌ب���ی)و دواتریش ئ���هوهی چه‌ند رۆژێك���ه له(توركیای نمونه)دا روده‌ده‌ن ،النیكه‌م ئه‌وه‌یان بۆ ساغكردینه‌وه كه بچوكترین روداو، ته‌قین���هوهی گهوره ب���ه‌دوای خۆیدا ده‌هێنێ .لێدانی زلله‌یه‌ك له‌س���ه‌وزه فرۆش���ێكی تون���س‌و ئیهانه‌ك���ردن‌و كوش���تنی گه‌نجێك���ی میس���ری، هه‌م���و توڕه‌یی���ه په‌نگخواردوه‌كانی كۆمه‌ڵگایان ته‌قانده‌وه‌و سیس���تمی سیاس���یی چه‌ندین واڵتیان ژێره‌وژور ك���رد ،ئیس���تاش هه‌ڵكه‌ندنی چه‌ند دره‌ختێك له‌پاركێكی ئه‌س���ته‌نبوڵ، وا توركی���ای خس���تۆته گێژاوێك���ی سیاس���ییه‌وه كه زه‌حمه‌ته پێشبینی عاقیبه‌ته‌ك���هی بكرێ���ت .ره‌نگه ئهو وه‌رزه (به‌به‌ه���ار ناودێرك���راوه‌ی) واڵتان���ی عه‌ره‌بیمان لێدوربێت ،به‌اڵم ئهوهی ئێستا له‌توركیایه‌كدا ده‌یبینین روده‌دات كه یانزه ساڵه بازی ئابوریو سیاس���یی زۆر گه‌وره‌ی هاوێشتوه‌و بۆت���ه مۆدێلێ���ك ب���ۆ چاولێكه‌ریی له‌ناوچه‌ك���ه ،ئینجا ده‌بێ بترس���ین‌و زیاتر پێ له‌س���ه‌ر ئهوه دابگرین كه سیاس���ییه‌كانمان واز له‌خه‌مساردیی به‌رامب���ه‌ر داواكانی خه‌ڵ���ك بهێنن‌و خۆی���ان له‌ئیداره‌دان���ی بێباكان���هی واڵت به‌دوربگ���رن .توركیای���ه‌ك كه داهات���ی تاكه‌كه‌س له‌م���اوه‌ی ()10 س���اڵی رابردودا س���ێ هێنده زیادی كردبێت ،ئه‌سته‌نبوڵێك كه پار زیاتر له‌ئه‌مس���ته‌ردام‌و رۆماش گه‌شتیاران رویانتێكردبێ ،كه‌چ���ی به‌كارهێنانی بڕێك توندوتیژی���ی بۆ باڵوه‌پێكردنی چه‌ند ژینگه‌دۆستێك ،وابكات هه‌ر زو ( )235خۆپیش���اندان ( )67شاری واڵته‌ك���ه بگرێت���هوه ،ئیتر چۆن له‌و سیاسه‌تی خه‌مساردییه نه‌ترسین كه هه‌ندێ له‌ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمه‌كه‌مان گرتویانه‌ته‌ب���هرو هی���چ گۆڕینێ���ك له‌بیركردن���ه‌وه‌و ئه‌دایان به‌دیناكرێ؟ ئینج���ا ئه‌گ���ه‌ر ئ���هوهی له‌توركی���ا كراوه ،ل���ه‌الی خۆمان بكرێت ،ده‌بێ كاردانه‌وه‌كانی الی ئێمه چۆن بێت؟ له‌وێ ب���اره‌گای حزب���ی (عه‌داله‌ت‌و په‌ره‌پێدان) س���وتێنرا ،نوس���ینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیران به‌ردبارانكرا)89( ، ئۆتۆمبێلی پۆلیس‌و ( )42ئۆتۆمبێلی تایبه‌ت ئاگریان تێب���ه‌ردراوه ،زیاتر ل���ه( )100پۆلی���س بریندارك���راوهو زیانێك���ی زۆر به‌موڵك���ی گش���تیی گه‌یه‌ن���راوه ،ب���ه‌اڵم تا ئێس���تا یه‌ك فیش���ه‌كیش نه‌ته‌قێنراوه ،سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه‌ش جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت داوای لێبوردن���ی له‌خۆپیش���انده‌ران ك���ردو ه���ۆكاری په‌ره‌س���ه‌ندنی بارودۆخه‌كه‌یش���ی ب���ۆ به‌كارهێنانی گازی فرمێس���كڕێژ گه‌ڕان���ده‌وه. سه‌رۆككۆماری توركیا به‌یه‌ك مه‌سافه له‌نێوان خۆپیش���انده‌ران‌و حكومه‌تدا وه‌س���تاوه؛ پێش���وازیی له‌سه‌رۆكی ئۆپۆزس���یۆن ده‌كات‌و فه‌رمانده‌دات ك���ه نابێ پۆلی���س(گازی بیبه‌ر)یش به‌كاربهێنێت .به‌لێدانه‌وه‌ی ش���ریتی خۆپیشاندانه‌كانی پێراری الی خۆمان‌و به‌راوردكرنی به‌وه‌ی ئێستا له‌توركیادا ده‌گوزه‌رێ���ت ،مه‌ترس���ییه‌كانمان چه‌ن���د ق���ات زی���اد ده‌كات ،چونكه هۆكاری س���ه‌ره‌كی ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی روداوه‌كان ب���ۆ چۆنیه‌ت���ی مامه‌ڵه‌ی ده‌س���ه‌اڵت له‌گه‌ڵ خۆپیش���انده‌ران‌و راده‌ی ئ���هو هێ���زه دهگهڕێتهوه كه به‌كاریده‌هێنێ���ت .هه‌رێمێكی���ش كه له‌پاركی وش���ككراوو سه‌وزه‌فرۆش‌و گه‌نج���ی ئیهانه‌كراوی ك���ه‌م نه‌بێت، ئاستی پێگه‌یشتنی سیاسیو ئابوریی زۆر له‌خوار توركیاوه بێت ،ئه‌مڕۆش له‌س���ه‌ر پرس���ێكی یه‌كج���ار گرنگی وه‌ك ده‌ستور ،س���ازانی نیشتیمانی تیادا ره‌تبكرێته‌وه‌و گوێ به‌ناڕه‌زایی زۆرینه‌ی خه‌ڵكه‌ك���هی نه‌درێ ،ئاخۆ حه‌قمان نابێ حس���اب بۆ خش���هی مێروێكیش بكه‌ین ،نه‌وه‌كا سه‌ره‌نجام خۆم���ان له‌ب���ه‌رده‌م ئه‌ژدیهایه‌ك���دا ببینینه‌وه ؟ kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
مه‌رجه‌كانی توركمان هه‌ڵبژاردنی كه‌ركوك دواده‌خات ئا :ئاوێنه ی بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگای كه‌ركوك كه ماوه هه‌شتساڵ ه ئه‌نجام نه‌دراوه ،كوردو ی هاوبه‌ش عه‌ره‌ب له‌سه‌ر پڕۆژه‌یه‌ك ی ی سوربون رێكده‌كه‌ون ،به‌اڵم به‌هۆ الیه‌نی توركمانی له‌سه‌ر مه‌رجه‌كانی، هه‌ڵبژاردن له‌و شاره ئه‌نجام نه‌درا. پارله‌مانتارێكی توركمان ده‌ڵێت ی كۆنترۆڵی كۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردن ی له‌كه‌ركوك كردوه ،به‌رپرسێك كۆمیسیۆنیش ئهو بانگه‌شه‌ی ه ره‌تده‌كاته‌وه.
ی كه‌ركوك ئه‌نجومه‌نی پارێزگا
که‌رکوک ..شاری پێکه‌وه‌ژیانی ئاین‌و نه‌ته‌وه‌کان
ی كه‌رك���وك ی پارێ���زگا ئه‌نجومه‌ن��� ی ی كۆمیس���یۆنی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان له( )41كورس���ی پێكهاتوه‌و له‌ساڵ ی بهو ی ناكۆكی‌‌و كردوه ،بۆی���ه داواده‌كات كۆتای ( )2005هه‌ڵبژێردراوه ،به‌هۆ ی دۆخ ه بهێنرێت .هه‌ردو الیه‌نی عه‌ره‌بی‌‌و رێكنه‌كه‌وتن���ی الیه‌نه سیاس���یه‌كان كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌وه ،ههرچهنده كوردی���ش بهوه تۆمه‌تب���ار ده‌كات ك ه ی ()2009و له ( )2013/4/20نایانه‌وێت بچن ه ناو ئهو ورده‌كارییانه‌وه، له‌س���اڵ ی پارێ���زگا به‌ڵك���و "ته‌نها ده‌یانه‌وێ���ت هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن��� هه‌ڵبژاردن��� له‌پارێزگاكانی دیك هی عێراق ئه‌نجامدرا ،بكرێ���ت‌و ئ���هو هه‌اڵن ه بمێنن���هوه ،ك ه به‌هۆی���هوه پێش���تر هه‌ڵبژاردن���ه‌كان به‌اڵم كه‌ركوكی لێبێبه‌شكرا. ی توركمان���یو دواخران". ی ب���ه‌ره س���ه‌رۆك كه‌ركوك ك��� ه زۆرێك له‌نوس���ه‌ران‌و پارله‌مانتاری لیس���تی عێراقی ه ئه‌رشه‌د ی بچوكك���راوه ساڵحی ،رایده‌گه‌یه‌نێت وه‌كو توركمان چاودێ���ران به‌عێراق��� ی ی ده‌به‌ن ،ئ���ه‌وه‌ش به‌هۆی بون دژی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن له‌كه‌ركوك ن���او ی نین ،به‌اڵم چه‌ن���د مه‌رجێكیان ههیهو ك���وردو عه‌ره‌ب‌و توركمان‌و مه‌س���یح ێ بكرێ���ت .ئهو له‌ش���اره‌كه‌دا ،ب���ه‌اڵم ئ���هو جیاوازی‌‌و ده‌خ���وازن جێبه‌ج��� ی ببێت ه ی ئ���هوه ی فره‌ره‌نگیی���ه له‌ب���ر مه‌رجان���ه‌ش بریتی���ن له‌به‌كارهێنان ی مای���هی خێرو خۆش���ی بۆ ش���اره‌كه، ی زیره‌ك بۆ رێگرتن له‌ئه‌نجامدان كارت ی بوه‌ت��� ه ه���ۆی قوڵبون���هوهی ناكۆكی ه س���اخته‌كاری ،وردبین���ی له‌تۆم���ار ی ئهو ی سیاسیه‌كان‌و تائێستا چاره‌نوس ده‌نگ���ده‌ران ،دوب���اره پێكهێنانه‌وه ی ی ش���اره ده‌وڵه‌مه‌ند به‌نه‌وت ه به‌نادیار ی كۆمیس���یۆن ی كه‌ركوك نوس���ینگه ماوه‌ته‌وه. بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان. ی ی كوردستان ی هاوپه‌یمان پارله‌مانتار ی ی س���اڵحی ،پێكهاته‌یه‌ك به‌بۆچون��� ی له‌یال حه‌س���ه‌ن ،ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات ی كه‌رك���وك (مه‌به‌س���ت دیاریك���راو ی ی دواخستنی هه‌ڵبژاردنه‌كان بوه‌ته هۆ كورده) كۆنترۆڵی نوسینگه‌ی كه‌ركوك
ی كه‌ركوك بێبه‌ش بێت له‌و ده‌سه‌اڵتانه ی ی تر دراوه .لهباره كه به‌پارێزگاكان��� ی به‌سه‌ر ئهوهی الیه‌نی كوردی ده‌س���ت كۆمیس���یۆندا گرتوه ،ناوب���راو ده‌ڵێت "بڕواناك���ه‌م پێكهاته‌ی���ه‌ك هه‌بێ���ت‌و ی بگێڕێت". ی نه‌درابێت رۆڵی خۆ رێگه ی ی توركمان ی له‌الیه‌ن��� هه‌روه‌ه���ا داوا ی ی بێ���ت له‌س���ه‌ر ئه‌نجامدان كرد راز هه‌ڵب���ژاردن له‌نزیكترین كاتدا ،چونك ه ی هاواڵتیانی كه‌ركوكه". "له‌به‌رژه‌وه‌ند ماوهی نزیكه‌ی س���اڵێكه ،هه‌ریه‌ك ه ی عێراق ئوسام ه ی پارله‌مان له‌س���ه‌رۆك ی ی سكرتێر نوجه‌یفی‌‌و نێرده‌ی تایبه‌ت ی نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان له‌عێراق گش���ت ی چرڕوپڕدان بۆ مارتن كۆپله‌ر ،له‌هه‌وڵ ی ی الیه‌ن ه سیاس���یه‌كان لێكنزیكردنه‌و‌ه كه‌ركوك به‌مه‌به‌س���تی رێكه‌وتن له‌سه‌ر ی ی هاوبه‌ش ب���ۆ ئه‌نجامدان پڕۆژه‌یه‌ك��� هه‌ڵب���ژاردن له‌كه‌رك���وك .ب���ۆ ئ���هو مه‌به‌س���ته‌ش چه‌ندی���ن كۆبونه‌وه‌یان له‌به‌غ���داو كه‌ركوك ئه‌نجام���دا ،به‌اڵم تائێس���تا ئ���هو هه‌واڵن���ه به‌ئ���اكام نه‌گه‌یشتون.
فۆتۆ :ئارام که‌ریم
پارله‌مانت���اری لیس���تی عێراقی��� ه عومه‌ر جبوری ،جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه ی ی ئه‌نجامدان��� ی عه‌ره‌ب��� پێكهات���ه ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا هه‌ڵبژاردن��� له‌كه‌ركوك "زۆر به‌پێویست" ده‌زانێت، ی ی ره‌وش��� له‌به‌رئ���هوهی "به‌ه���ۆ ئه‌منی‌‌و سیاس���یهوه له‌ساڵی ()2005 ی ئه‌وتۆیان عه‌ره‌ب���ه‌كان به‌ش���دارییه‌ك له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا نه‌كرد". ی جب���وری ،ك ه یه‌كێك��� ه له‌نوێنه‌ران ی كه‌ركوك ،ئاش���كرای ده‌كات عه‌ره‌ب��� ی ی وردبین ی كێش ه بۆ چاره‌س���ه‌ركردن ی له‌تۆم���اری ده‌نگ���ده‌ران‌و فۆرم��� ی ی ئهو پڕۆژه یاس���ایه خ���ۆراك ،به‌پێ بۆ هه‌ڵب���ژاردن ئاماده‌ك���راوه ،ده‌بێت ی ی به‌پش���تیوان لیژنه‌یه‌ك���ی پارله‌مان نه‌ت���هوه یه‌كگرت���وه‌كان‌و وه‌زاره‌ت��� ه په‌یوه‌ندیداره‌كان پێكبهێنرێت. ی ی نوس���ینگه ی به‌ڕێوه‌بردن ده‌رباره ی كۆمیسیۆن ،جبوری ده‌ڵێت كه‌ركوك ی "نوس���ینگه‌كه له‌الی���ه‌ن پێكهات���ه كوردیی���هوه به‌ڕێوه‌ده‌برێ���ت" ،بۆی��� ه پێش���نیار ده‌كات ئ���هو فه‌رمانگه‌ی��� ه
* ل ه ( )2005/1/30هه‌ڵبژێردراوه ی ی پێكدێت ،الیه‌ن * ل ه ( )41كورس ی ( )26كورسیه. كوردی خاوه‌ن * توركمان���ه‌كان ن���ۆ كورس���یو عه‌ره‌به‌كان شه‌ش كورسییان هه‌یه. ی )2011 * ل���ه ( )2003تا (نیس���ان عه‌بدولڕه‌حم���ان مس���ته‌فا (ك���ورد) ی پارێزگاری كه‌ركوك بو ،جێگره‌كه‌ش عه‌ره‌ب بو. ی * تا ساڵی ( )2011سه‌رۆك‌و جێگر ی ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا س���ه‌رۆك ی كوردی بون. كه‌ركوك له‌الیه‌ن ی ی كورد ی )2011الیه‌ن * ل ه (نیسان ی ی پارێزگا ی ئه‌نجومه‌ن ی سه‌رۆك پۆست به‌خشیه توركمان. ی له‌س���ه‌رجه‌م ئیداره‌یه‌ك���ی هاوبه‌ش��� پێكهاته‌كان هه‌بێت. ی ی ب���ااڵ به‌رپرس���انی كۆمیس���یۆن ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،رایده‌گه‌یه‌نن سهربهخۆ ی چه‌ند رێوش���وێنێكی دیاریكراو به‌پێ تۆم���اری ده‌نگ���ده‌ران نوێكراوه‌ته‌وه، ی ئ���ه‌وه‌ش ره‌تده‌كه‌ن���هوه پێكهاته‌یه‌ك ی ی كۆمیس���یۆن دیاریك���راو كۆنترۆڵ��� كردبێت. ی ی ئه‌نجومه‌نی كۆمیس���یاران ئه‌ندام ی ی س���ه‌ربه‌خۆ كۆمیس���یۆنی ب���ااڵ هه‌ڵبژاردنه‌كان موحس���ین موس���ه‌وی، ی ئ���هوه ره‌تده‌كات���هوه پێكهاتیه‌ك��� ی دیاریك���راو كۆنترۆڵ���ی نوس���ینگه ی كردبێت‌و ده‌ڵێت ی كۆمیسیۆن كه‌ركوك "نوسینگه‌ك ه هه‌مو پێكهاته‌و الیه‌نه‌كان ی یه‌كس���ان له‌خۆده‌گرێ���ت". به‌ڕێ���ژه ی ی تۆم���ار س���ه‌باره‌ت به‌نوێكردن���هوه ی ده‌نگده‌رانی���ش ،ده‌ڵێت "ه���ه‌ر ماوه ی رێوش���وێن ه جارێك ئهو تۆماره به‌پێ دیاریكراوه‌كان نوێ ده‌كرێته‌وه".
پارله‌مانتاران :ته‌قینه‌وه‌كانی عێراق ده‌ره‌نجامی ملمالنێ سیاسیه‌كانه ئا :بارام سوبحی پارله‌مانتارێكی لیستی عێراقی ه ی رایده‌گه‌یه‌نێت ئیراده‌یه‌ك ی ی بۆ داڕوخان نێوده‌وڵه‌تی‌‌و هه‌رێمایه‌ت ی باری ئه‌منی هه‌یه .پارله‌مانتارێك لیستی ده‌وڵه‌تی قانونیش چه‌ند الیه‌نێكی ناوخۆیی بهوه تۆمه‌تبار ده‌كات ،ههرچهنده به‌شێكن ی ی سیاسی "كه‌چ له‌حكومه‌ت‌و پرۆسه پیالنی له‌دژ ده‌گێڕن" .له‌الیه‌ن خۆیهوه پارله‌مانتارێكی كورد ده‌ڵێت ی ی دۆخی ئه‌منی ،هۆكاره‌كه "خراپبون ی سیاسی نێوان كوتله‌كان‌و قه‌یران سهركرده سیاسیه گه‌وره‌كانه". ی ش���وباتی ئه‌مس���اڵه‌و‌ه له‌مانگ��� ی عێراق به‌ره‌و داڕوخان ی ئه‌من ره‌وش��� ده‌چێ���ت ،به‌جۆرێك ك���ه‌م رۆژ هه‌ی ه ی عێراق ی ش���اره‌كان ته‌قین���هوه به‌رۆك ی نه‌گرێت���هوه .له‌راپۆرتێك���ی نێ���رده نه‌ت���هوه یه‌كگرت���وه‌كان له‌عێ���راق ی ی مانگ "یۆنام���ی" ،ك��� ه له‌س���ه‌ره‌تا ئای���اری رابردودا باڵوكرای���هوه ،هاتوه ێ مانگی رابردودا النیكه‌م لهماوهی س��� ( )2345هاواڵتی كوژران‌و برینداربون، ته‌نها له‌ش���اری به‌غ���دا ( )211كه‌س كوژراون‌و ( )486كه‌سیش برینداربون. ی راپۆرته‌ك ه ئاش���كرای ده‌كات زۆرب ه ی ی به‌غ���دا ته‌قین���ه‌وه‌كان له‌ش���ار ی پایته‌خت ب���ون ،به‌دوایدا ش���اره‌كان دیاله‌و سه‌اڵحه‌دین‌و كه‌ركوك‌و نه‌ینه‌واو ی ی ئایار ئه‌نبار دێ���ن .ههروهها له‌مانگ ی ی ( )560روداوی ئه‌من رابردودا به‌هۆ له‌ناوچ ه جیاجیاكان���ی واڵت)1045( ، كه‌س گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‌و ()2397 كه‌سی تریش برینداربون. ی ی ئه‌منی شاره‌كان تێكچونی ره‌وش��� ی هاواڵتی���ان‌و الیه‌ن ه عێ���راق ،نیگه‌ران سیاسیه‌كانی لێكه‌وتۆته‌وه‌و داواده‌كه‌ن ی ی تۆكمه‌و گۆڕین له‌ڕێگه‌ی دانانی پالنێك ی فه‌رمان���ده ئه‌منی���ه‌كان‌و به‌كارهێنان ی مۆدێرن���هوه ،كار ب���ۆ ته‌كنه‌لۆژی���ا ی بكرێت. ی ئه‌من ی دۆخ باشكردن عێراقیه :مالیكی به‌رپرسه ی لیس���تی عێراقی���ه ،ك��� ه نه‌یارێك ی سه‌رس���ه‌ختی س���ه‌رۆك وه‌زیران نور ی ی تێكچون��� مالیكی���ن ،هۆكاره‌كان��� ی ی ئه‌منی عێراق ده‌خه‌ن ه ئه‌ستۆ ره‌وش ی ی كه س���ه‌رۆك وه‌زیران ی مالیك ن���ور ی هێزه چه‌كداره‌كانه‌و عێراق‌و فهرمانده
پرۆفایل
7
كه‌ركوك‌و ناوچ ه ی كوردستانیه‌كان ی هه‌رێمیش ده‌ره‌وه ی له‌شه‌پۆل ته‌قینه‌وه‌و ی توندوتیژییه‌كان عێراق بێبه‌شنه‌بون رێژه‌ی ته‌قینه‌وه‌کان له‌عێراقدا رو له‌زیادبونه ی ناوخۆو ئاسایشی نیشتیمانیی ه وه‌زیر به‌وه‌كاله‌ت. ی لیستی عێراقیه یاسین پارله‌مانتار ێ عوبێ���دی ،ده‌ڵێت "گ���ه‌ل ده‌زانێت ك به‌رپرس���ه له‌م دۆخ���ه ،ته‌قینه‌وه‌كان ی ده‌زگا ئه‌منیه‌كان���ه، له‌ئه‌س���تۆ ی هێزه ی هه‌مویانه‌وه فهرمانده له‌سه‌رو ی چه‌كداره‌كان‌و پێویسته به‌رپرسیارێت ی له‌ئه‌س���تۆبگرێت ،چونك���ه دۆس���یه ی ئه‌منی‌‌و به‌رگری‌‌و ناوخ���ۆو هه‌واڵگر ی له‌به‌رپرسیارێتی سه‌رۆك وه‌زیران نور مالیكیه". ی ت���ر به‌بۆچون���ی به‌ش���ێك ی له‌ناكاو له‌پارله‌مانتاران ،پێویسته بار له‌عێراقدا رابگه‌یه‌نرێت‌و لێپرس���ینه‌و‌ه ی ناوخۆو به‌رگری بكرێت، له‌وه‌زاره‌ته‌كان تا بزانرێت بودجه‌كانیان چۆن‌و له‌چیدا خه‌رج ده‌كه‌ن. پارله‌مانتاری لیستی عێراقی ه عیتاب دوری ،داواده‌كات باری له‌ناكاو له‌واڵتدا ی رابگه‌یه‌نرێ���ت‌و ده‌پرس���ێت "بودجه ێ ی ناوخۆو به‌رگری بۆ كو وه‌زاره‌ته‌كان ێ بۆ بازگه‌كان ی نو ده‌چن‌و بۆچی ئامێر ی ی ره‌وش��� ناك���ڕن؟" .بۆ چاره‌س���ه‌ر ئه‌منی عێراق ،دوری پێش���نیار ده‌كات ی ئه‌منی ده‌ره‌كی بهێنرێت بۆ ش���اره‌زا ی گه‌لی عێراق"، "رێگرتن له‌كۆمه‌ڵكوژ ئه‌م ه جگ��� ه له‌ته‌رخانكردنی به‌ش���ێك ی ی ئه‌مساڵ بۆ دانانی كامێرا له‌بودجه چاودێری له‌ش���ه‌قامه س���ه‌ره‌كیه‌كان‌و ی ی بازگه ی گومانی بون ئهو ش���وێنانه وه‌همی لێده‌كرێت.
ی ترهوه پارله‌مانتارێك ئاماژه له‌الیه‌ك ی سوریا، به‌وه‌ده‌كات ره‌وش���ی ناوخۆ ی كاریكردۆته س���ه‌ر تێكچونی ره‌وش��� ی ئه‌من���ی عێ���راق ،ئه‌م ه جگ���ه له‌بون ئیراده‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و هه‌رێمایه‌تی. ی ی لیس���ت له‌وباره‌ی���هوه پارله‌مانتار عێراقی��� ه وه‌حد‌ه جومه‌یل���ی ،ده‌ڵێت ی "ئیراده‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و هه‌رێمایه‌ت ی ئه‌منی عێراق هه‌یه، بۆ داڕوخانی بار ئهو الیه‌نانه‌ش قاعیده‌و میلیشیا كین ه له‌دڵه‌كان‌و تۆڵه‌سێنه‌كان به‌كارده‌هێنن"، ی پاشان وتیش���ی "بێگومان روداوه‌كان س���وریاش كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر عێراق هه‌یه". ده‌وڵه‌تی قانون :الیه‌ن ه سیاسیه‌كان تۆمه‌تبارن ی ناوچ ه دوای ئهو شه‌پۆل ه ته‌قینه‌وه‌ی ه ی گرته‌وه ،سه‌رۆك ی عێراق جیاوازه‌كان ی وه‌زیرانی عێراق نوری مالیكی ،له‌رۆژ ی ( )5/21بڕیاریدا به‌گۆڕینی فهرمانده ی پرۆس���ه س���ه‌ربازییه‌كان‌و فیرقه‌كان ی قانون س���وپا .پارله‌مانتاری ده‌وڵه‌ت ی عه‌بد عه‌باس شیاع ،ههرچهنده گۆڕین فه‌رمان���ده ئه‌منیه‌كان به"پێویس���ت‌و گرن���گ" ناوده‌ب���ات ،ب���ه‌اڵم پێیوای ه ی پالن���ی ئه‌منی‌‌و له‌ئێس���تادا گۆڕین��� ی هه‌واڵگری ،له‌پێش به‌هێزكردنی الیه‌ن گۆڕینی فهرمانده ئه‌منیه‌كانه‌وه‌یه. دهربارهی ئهو الیه‌نانه‌ی ك ه له‌پشت ی ته‌قینه‌وه‌كان���ن ،ش���یاع ئه‌نجامدان��� ده‌ڵێت "چه‌ند الیه‌نێك هه‌ن به‌ش���ێكن
فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د
ی ی به‌رپرسیارێتی له‌ئه‌ستۆبگرن ،به‌تایبه‌ت ی سیاسی ،كه‌چ له‌حكومه‌ت‌و پرۆسه ی س���ه‌رۆك وه‌زیران ك���ه له‌هه‌مانكاتدا پیالنیان له‌دژ ده‌گێڕن" ،بۆ رونكردنه‌وه ی ئ���ه‌م بۆچونه‌ش���ی ده‌ڵێ���ت وه‌زی���ری ناوخۆش���ه به‌وه‌كال���هت. زیات���ر ی ی ههروهها ده‌ڵێت "له‌پێناوی وه‌ستاندن ی سیاس��� "ده‌بینین هه‌ر ك ه بارودۆخ ی هاواڵتی���ان، ی رۆژان���ه قه‌یراناویتر ده‌بێ���ت ،ته‌قینه‌وه‌كانیش خوێنرش���تن ی ی پێویست ه هه‌موالیه‌ك سازش بۆ یه‌كتر ده‌گه‌ن ه لوتكه .ئه‌م���ه‌ش ئاماژه‌یه‌ك ی له‌پشت بكه‌ن‌و هاوكاری یه‌كتر بكه‌ن". ی سیاس���ی رونه كه الیه‌نگه‌ل ته‌قینه‌وه‌كانن". چاره‌سه‌ر به‌چی ده‌كرێت؟ ی ی ئهو پارلهمانتاره ،بارودۆخ به‌بۆچون ی عێ���راق‌و پۆلی���س‌و ده‌زگا س���وپا ئێس���تای عێراق گه‌یش���تۆته ئاستێك ك ه ناكرێ���ت له‌ئاس���تیدا "بێده‌نگبن" ،ئه‌منی���ه‌كان زیات���ر له‌یه‌كملیۆن‌و نیو ی بۆیه پێش���نیار بۆ حكوم���هت ده‌كات كارمه‌ندی���ان هه‌یه ،ب���ه‌اڵم به‌بۆچون به"ده‌س���تێكی پۆاڵیین" ل���هو الیه‌نان ه پارله‌مانت���اری كوتله‌ی مه‌واتن حه‌بیب بدات ك ه له‌پش���ت ته‌قینه‌وه‌كانن "ئیتر ته‌رفی ،ئهو ژماره پۆلیس‌و س���ه‌رباز‌ه "هی���چ ئه‌نجامێكی نییه ،چونك ه الیه‌ن ه پله‌و ناونیشانیان هه‌رچیه‌ك بێت". سیاس���یه‌كان‌و فه‌رمان���ده ئه‌منیه‌كان ی ی رونیان نی ه بۆ دۆخ هیچ تێڕوانینێك ی سیاسی هۆكاره كورد :قه‌یران ی واڵت" .ئ���ه‌م پارلهمانتاره، ی ئێس���تا هه‌رچه‌ن���ده ته‌قین���ه‌وه‌كان به‌زۆر ی الیه‌ن ه سیاسیه‌كان له‌سه‌ر ی كۆبونهوه بهغداو پارێزگا س���وننه نش���ینه‌كان ی هێمن‌و ی گفتوگۆ گرتۆته‌وه ،ب���ه‌اڵم كه‌رك���وك‌و ناوچ ه یه‌ك مێزو ئه‌نجامدان ی ی هه‌رێمیش راش���كاوانه‌‌و ئازایانه ،به‌چاره‌س���ه‌ر ی ده‌ره‌وه كوردس���تانیه‌كان ی سه‌ره‌كی ده‌زانێت. ی ته‌قینه‌وه‌و توندوتیژییه‌كان له‌شه‌پۆل ی ی كوتله له‌الیه‌ن خۆیهوه پارله‌مانتار ی عێ���راق بێبه‌ش���نه‌بون .پارله‌مانتاران ی كورد له‌عێراق كێش���ه سیاس���یه‌كان‌و فه‌زیل ه س���ۆزان سه‌عد ،بۆ چاره‌سه‌ر ی پێش���نیار ده‌كات، سه‌رۆك وه‌زیران به‌به‌رپرسیار ده‌زانن .دۆخ���ی ئه‌من��� ی گه‌ڕان‌و پش���كنین ی فراوان ی هه‌ڵمه‌تێك ی هاوپه‌یمان ی لیس���ت پارله‌مانت���ار ی ی بۆمبڕێژكردن ی ش���وێن ی ب���ۆ زانین��� كوردستانی ئامینه س���ه‌عید ،هۆكار ی ده‌گێڕێته‌و‌ه ئۆتۆمبێله‌كان ئه‌نجامبدرێت .ههروهها ی دۆخی ئه‌من��� خراپبون ی ب���ۆ "قه‌ی���ران‌و كێش���ه سیاس���یه‌كان ده‌زگا ئه‌منیه‌كان س���ه‌گی پۆلیس��� ی پێش���كه‌وتوو له‌نێوان كوتله‌كان‌و سهركرده سیاسی ه راهێن���راوو چه‌ك��� ی ی ش���وێن ی بۆ زانین گه‌وره‌كان���دا" .ئه‌م خانمه پارلهمانتاره فڕۆكه‌ی چاودێر ده‌خوازێت هه‌مو سهركرده سیاسیه‌كان "تیرۆریستان" به‌كاربهێنن.
هه‌ڵبژاردن له‌نه‌ینه‌وا به‌به‌شداری ( )28لیست‌و دوای دو مانگ له‌دواخستن ،بڕیاره هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێ���زگای نه‌ین���ه‌وا ئه‌نجامبدرێ���ت، ل���ه‌م هه‌ڵبژاردن���ه‌دا پارێزگاری ئێس���تاو كه‌س���ایه‌تیه‌كی نزیك له‌مالیكی ركابه‌ری یه‌كتر ده‌كه‌ن. به‌گوێره‌ی داتاكانی وه‌زاره‌تی بازرگانی عێراق كه پشتی به‌فۆرمی خۆراك به‌ستوه، ژماره‌ی دانیشتوانی پارێزگای نه‌ینه‌وا كه له‌كوردو ع���ه‌ره‌ب‌و توركم���ان‌و ئێزیدی‌‌و مه‌س���یحی پێكدێ���ت ()3.353.875 كه‌سه .بۆ به‌ده‌ستهێنانی ( )39كورسی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا ملیۆنێك‌و ()800 هه‌زار كه‌س مافی ده‌نگدانیان هه‌یه .دوای ئ���هوهی حكومه‌تی عێراق به‌هۆی "خراپی ره‌وشی ئه‌منی" رێگه‌ی نه‌دا موسڵ له‌گه‌ڵ ( )12پارێزگاكه‌ی دیكه‌ی عێراق له‌رۆژی ( )4/20به‌ش���داری هه‌ڵب���ژاردن بكات، سهرهتا رۆژی ( )7/4بۆ ئهو هه‌ڵبژاردنه دیاریك���رد ،به‌اڵم پاش���تر ل���هو بڕیاره‌ی پاشگه‌زبویه‌وه‌و ( )6/20دیاریكرد. بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێ���زگای نه‌ینه‌وا ،كۆمیس���یۆنی بااڵی س���ه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی عێ���راق ( )716ناوه‌ن���دی هه‌ڵبژاردنی كردۆته‌وه، كه ( )46ناوه‌ندی بۆ ده‌نگدانی تایبه‌تی نزیكه‌ی په‌نجا هه‌زار پۆلیس‌و سه‌ربازانی س���وپایه .ههروهها ب���ۆ ئ���هو هاواڵتیه موس���ڵیانه‌ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ش���اره‌كه‌یان ده‌ژین ،كۆمیسیۆن چوار ناوه‌ندی له‌به‌غداو ناوه‌ندێك���ی له‌به‌س���ره‌و ناوه‌ندێكیش���ی له‌پارێزگای دهۆك كردۆته‌وه. لهماوهی چه‌ن���د مانگی رابردودا ،دوای ئهوهی دوچ���اری هه‌ڕه‌ش���ه‌كردن هاتن، ده‌یان كارمه‌ندی كۆمیس���یۆن له‌سنوری موسڵ ده‌س���تیان له‌كاركێشایه‌وه .به‌اڵم له‌ئێستادا كۆمیس���یۆن رایده‌گه‌یه‌نێت بۆ رایكردنی كاره‌كانی پێویس���تی به ()27 ه���ه‌زار كارمه‌ند هه‌یه ،تائێس���تاش زیاتر له‌س���ی هه‌زار ك���ه‌س بۆ ئهو مه‌به‌س���ته فۆرمیان پێش���كه‌ش كردوه ،بڕیاریش���ه كۆمیس���یۆن له‌ڕێگ���هی قورع���هوه ئهو كارمه‌ندانه هه‌ڵبژێرێت. له‌س���ه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه تائێستا پێنج كاندیدی هه‌ڵبژاردنه‌كانی موسڵ كوژراون، به‌اڵم به‌هۆی ئهو گۆڕانكارییانه‌ی له‌سلكی ئه‌من���ی ئ���هو پارێزگای���ه‌دا ئه‌نجامدرا، ماوه‌یه‌كه ره‌وش���ی ئه‌منی شاره‌كه به‌ره‌و باشتربون چوه .بهو هۆیه‌وه كاندیده‌كان كه‌وتونه‌ته باڵوكردنه‌وه‌ی پۆسته‌ره‌كانیان له‌شوێنه گش���تیه‌كانداو سه‌ردانی گوندو ناحیه‌و ناوچه دوره‌ده‌سته‌كانیش ده‌كه‌ن، هه‌روه‌ه���ا ته‌له‌فزیۆن���ه لۆكاڵیه‌كانی���ش پڕوپاگه‌نده بۆ كاندیده‌كان ده‌كه‌ن. له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ( )28لیست ركابه‌ری یه‌كتر ده‌كه‌ن ،كه دیارترینیان هاوپه‌یمانی موته‌حیدون���ه ك���ه ئوس���امه نوجێفی، س���ه‌رۆكی پارله‌مانی عێراق سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات‌و دیارتری���ن كاندی���دی ئه‌س���یل نوجه‌یفی برایه‌تی كه ئێس���تا پارێزگاری شاره‌كه‌یه ،ئه‌م هاوپه‌یمانیه ده قه‌واره‌ی سیاسی له‌خۆگرتوه. یه‌كێكی تر له‌لیس���ته به‌شداربوه‌كان، هاوپه‌یمان���ی عێراقی���هی عه‌ره‌بی���ه به‌سه‌رۆكایه‌تی س���اڵح موتڵه‌گی جێگری س���ه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ،كه هه‌ش���ت قه‌واره‌ی سیاس���ی له‌خۆده‌گرێت .هه‌رچی الیه‌ن���ه كوردییه‌كان���ه ،به‌هاوپه‌یمان���ی برایه‌ت���یو پێكه‌وه‌ژی���ان به‌ش���دارن ،كه بریتی���ن له‌یه‌كێتی‌‌و پارت���یو بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی‌‌و سۆسیالیس���ت‌و زه‌حمه‌تكێشان‌و حیزبی ش���یوعی .لیس���تێكی ت���ر هاوپه‌یمانی نه‌ینه‌وای نیش���تیمانیه ،به‌س���ه‌رۆكایه‌تی عه‌مم���ار حه‌كی���م كه چوارده ق���ه‌واره‌ی سیاس���ی ش���یعه له‌خۆده‌گرێ���ت ،له‌وانه ره‌وتی سه‌در. له‌نه‌ین���ه‌وا ،ن���ور ی مالیكی س���ه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق به‌لیستی "به‌ره‌ی رزگاری نیشتیمانی" به‌شداری ده‌كات ،كه له‌الیه‌ن غانم به‌سو سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێت .له‌دوای روخانی رژێمی به‌عس له‌س���اڵ ی (،)2003 به‌س���و بوه یه‌كه‌م پارێ���زگاری نه‌ینه‌وا، ب���ه‌اڵم دواتر به‌ش���ێوه‌یه‌كی كتوپڕ وازی له‌پۆس���ته‌كه‌ی هێناو دواتریش موس���ڵی جێهێش���ت ،ب���ه‌اڵم ئێس���تا گه‌ڕاوه‌ته‌وه موس���ڵو به‌پاڵپش���تی مالیكی به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات. به‌رپرسانی ئه‌منی نه‌ینه‌وا رایده‌گه‌یه‌نن پالنی تۆكمه‌یان بۆ به‌ئارامی به‌ڕێوه‌چونی هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه دان���اوه ،ب���ۆ به‌ڵگاندنی وته‌كانیشان ده‌ڵێن له‌ئێستادا كاندیده‌كان وێنه‌ی خۆی���ان باڵوده‌كه‌نه‌وه ،له‌كاتێكدا پێشتر ته‌نها ناوی خۆیان باڵوده‌كرده‌وه.
8
ئابووری
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
فۆتۆ :ئارام که‌ریم
هه‌ندێک له‌هاواڵتیانی هه‌رێم بهو جۆره بژێوی ژیانیان په‌یدا ده‌که‌ن
ده‌ستور چۆن باس له‌ئابوری هه‌رێم ده‌کات؟
"ئێمه شتێكمان نییه به‌ناوی بودجه ،ئهوهی هه‌یه خه‌رجیه به‌چه‌ند مانگ جارێك له‌حكومه‌تی عێراق وه‌ریده‌گرین" ئا :ئاسۆ سه‌راوی پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی كوردستان، كه ئێستا زۆرترین ،قسهو باسی له‌باره‌وه ده‌كرێت ،به‌چه‌ند ماده‌یه‌ك باس له‌الیه‌نی ئابوری هه‌رێم ده‌كات، پڕۆفیسۆر د.هۆشیار مه‌عروف مامۆستا له‌زانكۆی كۆیه ،له‌دیدارێكی ئاوێنه‌دا شرۆڤه‌ی الیه‌نه ئابوریه‌كه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم ده‌كات ،ئهو ده‌ڵێت "زۆرێك له‌ماده‌كان باشن ،به‌اڵم ده‌بێت له‌هه‌ندێكیشیاندا كات دیاریبكرێت، به‌نمونه كه یاسایه‌ك ده‌رده‌چێت، ده‌بێت بڵێت لهماوهی 6مانگدا ده‌چێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،من بڕیارێكم بۆ چییه به6ساڵ نه‌چێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه". له‌ئێس���تادا یه‌كێ���ك له‌كێش���ه‌كان ی بازاڕی هه‌رێمی كوردس���تان ،دیارده‌ی قۆرخ���كاری (احتكار)ه ،ك���ه به‌بڕوای به‌شێك له‌شاره‌زایانی ئابوری له‌هه‌ندێ ب���واردا قۆرخ���كاری ته‌واوبونی هه‌یه، دیاره ئه‌وه‌ش زیان���ی به‌الیه‌نی ئابوری هه‌رێ���م گه‌یاندوه‌‌و ده‌رفت���هی كێبڕكێی له‌چه‌ند بوارێكدا كه‌مكردۆته‌وه ،له‌ماده 15ی پرۆژه ده‌ستوری هه‌رێمدا لهبارهی قۆرخ���كاریو ئه‌وه‌ش كه هه‌رێم پش���ت به‌سیستمێكی ئابوری ده‌به‌ستێ هاتوه "هه‌رێمی كوردس���تان پشت به‌سیستمی ئابوریو بازاڕی كێبڕكێی ره‌وا ده‌به‌ستێ، له‌گه‌ڵ هاندان‌و گرتنه‌به‌ری په‌ره‌پێدانی ئابوری له‌سه‌ر بنه‌مای نوێو وه‌به‌رهێنان به‌هه‌ردو روه گش���تیو تایبه‌تیه‌كه‌یه‌وه، قۆرغكارییش (احتكار) به‌یاس���ا نه‌بێت رێگ���ه پێ���دراو نییه" .ده‌رب���ارهی ئهو ماده‌یه د .هۆش���یار ئاماژه بهوه ده‌كات له‌ئێس���تادا ده‌رفه‌تی ئ���هوه نییه باس له‌مه‌س���ه‌له‌ی قۆرخكاری ب���كات" ،ئهو ده‌كرێ���ت له‌دیدارێكی تردا باس بكرێت، به‌اڵم وه‌ك ماده‌ی 15ی هیچ گرفتێكی تێ���دا نابین���م ،ئه‌وه‌نده‌ی ئاگاداریش���م یاسایه‌ك له‌دژی قۆخكاری ده‌رچوه". له‌م���اده‌ی 17ی ده‌س���توره‌كه‌دا باس له‌داهات‌و س���ه‌رچاوه سروش���تیه‌كان‌و كان���ه ده‌رنه‌هێنراوه‌كان‌و ئاوی ژێرزه‌وی به‌م ج���ۆره كراوه "داهاتو س���ه‌رچاوه
هه‌رێمی كوردستان كه یاسایه‌ك ههرچهنده پشت به‌سیستمی ده‌رده‌چێت، له‌ده‌ستوره‌كه‌دا ده‌بێت بڵێت ئابوریو بازاڕی هاتوه ،خاوه‌ن لهماوهی كێبڕكێی ره‌وا داهاته نزمه‌كان له‌باج ده‌به‌خشرێن ،ده‌به‌ستێ ،له‌گه‌ڵ 6مانگدا به‌اڵم ئهوه هه‌ڵه‌یه هاندان‌و گرتنه‌به‌ری ده‌چێته بواری په‌ره‌پێدانی ئابوری جێبه‌جێكردنه‌وه، ده‌بێت خاوه‌ن من بڕیارێكم بۆ داهاته نزمه‌كانیش له‌سه‌ر بنه‌مای نوێو وه‌به‌رهێنان چییه به6ساڵ باج بده‌ن، به‌اڵم به‌رێژه‌یه‌كی به‌هه‌ردو روه گشتیو نه‌چێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه تایبه‌تیه‌كه‌یه‌وه كه‌متر سروشتیه‌كانی سامانی سروشتی‌‌و ئاوی ژێرزه‌وی‌‌و كانه ده‌رنه‌هێنراوه‌كان ،ئاو ی سه‌رزه‌وی‌‌و كانه‌به‌رد‌و كانگاكان سامانی گش���تین‌و ده‌رهێن���ان‌و به‌كارهێن���ان‌و به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و مه‌رجه‌كان���ی ره‌فت���ار له‌سه‌ركردنیان به‌یاسایه‌ك رێكده‌خرێت، كه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی نه‌وه‌كانی ئێس���تاو دوارۆژی پارێزگاریی���ان لێبكات" .خاڵی ه���ه‌ره جه‌وهه‌ری ئ���هو ماده‌یه وه‌ك د. هۆش���یار ده‌یخاته‌ڕو ئهوهی���ه كه باس لهوه ده‌كات ئهو سامانانه ته‌نها موڵكی ئێس���تا نییه ،به‌ڵكو موڵكی نه‌وه‌كانی داهاتوشه. م���اده‌ی 24ی ده‌س���توره‌كه‌ش كه له ی كه 5خ���اڵ پێكهاتوه ،دیارتری���ن خاڵ خاڵی س���ێیه‌مه ،باس لهوه كراوه هه‌مو كه‌سێك مافی بیمه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌یه،
وه‌ك له‌خاڵ���ی س���ێیه‌مدا هاتوه "هه‌مو كه‌س���ێك ماف���ی بیم���هی كۆمه‌اڵیه‌ت ی هه‌یه ،به‌تایبه‌تی له‌كات���ی دایكایه‌تی‌‌و نه‌خۆشی‌‌و بێكار‌و پێكان‌و په‌كه‌وتویی‌‌و له‌ده‌ستدانی س���ه‌رچاوه‌ی گوزه‌ران ،كه به‌هۆیه‌كی به‌ده‌ر له‌ویستی خۆیه‌وه‌بێ، له‌حاڵه‌تی پیری‌‌و النه‌وازه‌ییدا" .له‌سه‌ر ئ���ه‌م ماده‌ی���ه د .هۆش���یار بۆچون���ی وایه ،ك���ه ده‌بێت هه‌م���و خاوه‌نكارێك ناچاربكرێت ،به‌شداربێت له‌دابینكردنی پاره‌ی س���ندوقی بیمه‌ی بێكاری ،نه‌ك هه‌ر خاوه‌ن���كار به‌ڵكو وه‌ك ئهو ده‌ڵێت "ده‌بێت خاوه‌نكار‌و حكوم هتو كرێكاریش به‌شداربن له‌دابینكردنی پاره‌ی سندوقی بیمه‌ی بێكاری ،چونكه تائێستا به‌شێك له‌كۆمپانیاكان ،ئهو كرێكارانه‌ی له‌الیان كارده‌كه‌ن زه‌مان نه‌كراون".
له‌خاڵ���ی پێنجه‌م���ی هه‌م���ان ماده‌دا هاتوه "به‌یاسا په‌یوه‌ندی نێوان كرێكار‌و خاوه‌نكار له‌س���ه‌ر بنه‌مایه‌ك���ی ئابوری رێكده‌خرێ���ت" .ده‌رب���ارهی ئهو خاڵه‌ی ماده ، 24د .هۆشیار سه‌رباری ئهوهی به‌خاڵێكی باشی پێناسه ده‌كات ،هاوكات باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات ،كه پێویس���ته، بۆ هه‌مو ئهو یاس���ایانه‌ی ده‌رده‌چێت، ماوه‌یه‌ك دیاریبكرێت بۆ جێبه‌جێكردنی "ك���ه یاس���ایه‌ك ده‌رده‌چێ���ت ،ده‌بێت بڵێ���ت له‌م���اوه‌ی 6مانگ���دا ده‌چێت���ه بواری جێبه‌جێكردن���هوه ،من بڕیارێكم بۆ چیی���ه به6س���اڵ نه‌چێته ب���واری جێبه‌جێكردنه‌وه". ههروهها له‌ماده‌ی 28ده‌س���توره‌كه‌دا باس له‌ماف���ی به‌كاربه‌ر (المس���تهلك) ك���راوهو پێویس���تی ك���ردوه له‌س���ه‌ر
ده‌سه‌اڵته‌كانی هه‌رێمی كوردستان ،كه له‌س���ه‌ر ده‌كاته‌وه ،داهات���ه ناوخۆیی‌‌و پارێزگاری له‌مافه‌كانی به‌كاربه‌ران بكه‌ن ،ده‌ره‌كیه‌كانی هه‌رێم له‌الیه‌ن حكومه‌ت ی هه‌ر وه‌ك له ماده‌كه‌دا هاتوه "پێویسته عێراقیه‌وه سه‌رپه‌رش���تی ده‌كرێن ،ئهو ده‌س���ه‌اڵته‌كانی هه‌رێم���ی كوردس���تان نمونه ب���هوه ده‌هێنێته‌وه ك���ه داهاتی پارێ���زگاری له‌مافه‌كان���ی به‌كاربه‌ران گومرگه‌كان���ی س���ه‌ر س���نورو زۆرێك بكه‌ن‌و بواری یاس���اییان ب���ۆ پێكبێنن له‌داهاته‌كان���ی تریش ده‌بێت بگه‌ڕێته‌وه ب���ۆ ئهوهی توان���ای به‌رگریی���ان هه‌بێ بۆ الی حكومه‌ت���ی عێراقی "ئێمه ته‌نها له‌مافه‌كانیان‌و كۆمه‌ڵه‌‌و یه‌كێتی تایبه‌ت به‌چه‌ند مانگ جارێك له‌و به‌شه بودجه‌ی به‌خۆیان دابمه‌زرێنن" .به‌هه‌مانش���ێوه بۆیان دیاریكردوی���ن ،پاره وه‌رده‌گرین‌و بونی ئه‌م ماده‌یه به‌بڕوای د .هۆش���یار ت���ه‌واو ،پێ���م س���هیره ئ���ه‌وه‌ش ناوی زۆر پێویس���ته ،وه‌ك ئ���هو ده‌ڵێ���ت بودجه‌ی لێبن���رێ ،بودجه ده‌بێت له‌ژێر "به‌تایبه‌ت له‌كاتێك���دا ده‌بینین مه‌وادی كۆنترۆڵ���ی خۆتدا بێت ،ئ���هوهی ئێمه ماوه‌به‌س���ه‌رچو له‌بازاڕه‌كان���ی هه‌رێمدا وه‌یده‌گرین ته‌نها خه‌رجیه ،ئه‌گه‌ر ئهوه كه‌م تا زۆر بونیان هه‌یه ،خۆش���به‌خاته حاڵمان بێت ،یاسای داهاتی كوردستان له‌ئێستادا زۆرینه‌یان ده‌ستیان به‌سه‌ردا به‌چ مانایه‌ك ده‌بێت؟". لهبارهی دوا ماده‌ی ده‌ستوره‌كه‌شه‌وه، ده‌گیرێ‌‌و له‌ناوده‌برێن". ههروهها له‌ماده‌ی110ی ده‌ستوره‌كه‌دا كه تایبه‌تبێت به‌الیه‌نی ئابوری كه ماده ئ���هوه خراوه‌ته‌ڕو ،كه خ���اوه‌ن داهاته 114و به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی ماده‌كه نزم���ه‌كان له‌باج���دان ده‌به‌خش���رێن ،ب���اس ل���هوه ده‌كات ،كه به‌رپرس���انی د .هۆش���یار له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌م ماده‌ی���هی هه‌رێم له‌س���ه‌رۆكی هه‌رێم���هوه تا پله ده‌س���توره‌كه‌دا بۆچون���ی پێچه‌وان���هی تایبه‌تیه‌كان‌و بهڕێوهبهره گشتیه‌كانیش ههیهو رایده‌گه‌یه‌نێ نابێت كه‌س له‌باج "قه‌ده‌غه‌ی���ه ،ش���تێك له‌س���امانه ببه‌خش���رێ .ئهو ده‌ڵێ���ت "ئه‌گه‌ر ئهو گش���تیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان عێراق كه‌س���انه خاوه‌ن داهاتێكی زۆر نزمیش بكڕن ی���ان به‌كرێی بگرن یان ش���تێك بن ،نابێت له‌باجدان ببه‌خش���رێن ،به‌اڵم له‌موڵكی خۆیان به‌ده‌سه‌اڵته‌كانی هه‌رێم ده‌كرێت بڵێین ده‌بێت به‌شێوازێك بێت ،بفرۆشن یان به‌كرێ بده‌ن یان گرێبه‌ست ئهوهی داهاتی زۆره زۆرتر‌و ئه‌وه‌ش كه مۆر بك���ه‌ن به‌ناوی ملتزم (پابه‌ند) یان داهاتی كه‌مه ،كه‌متر باجی لێوه‌ربگیرێت ،هاورده‌كار ،یان به‌ڵێنده‌ر ،راس���ته‌وخۆ به‌نمونه كه‌س هه‌یه له‌ئه‌مه‌ریكا له %100ی���ان به‌ه���ۆی كه‌س���ێكی دیك���هوه). باجی لێوه‌رده‌گیرێ ،كه‌سیش هه‌یه كه به‌بۆچون���ی پڕۆفیس���ۆره‌كه‌ی زانكۆی داهاتی كه‌مه رێژه‌یه‌كی زۆر كه‌م باجی كۆیه ،ئه‌م ماده‌یه یه‌كێكه له‌باش���ترین ماده‌كان���ی ن���او ده‌س���توره‌كه ،بۆی���ه لێوه‌رده‌گیرێ". له‌م���اده111ی ده‌س���توره‌كه‌دا باس ده‌خوازێ وه‌كو خۆی جێبه‌جێ بكرێت. له‌داهاته‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كات ،س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ش ،چ ش���تێك وه‌ك كه له‌چه‌ند ب���ه‌ش پێكدێت ،وه‌ك (ئهو الیه‌نی ئابوری له‌ده‌ستوره‌كه‌دا نه‌هاتوه، به‌شه بودجه‌ی له‌به‌غداوه دێت بۆ هه‌رێم پێویسته بونی هه‌بێت .د .هۆشیار ئهوه كه له‌ئێستادا له ،%17ده‌ستكه‌وته‌كانی ده‌خاته‌ڕو كه وه‌ك چۆن له‌هه‌رێمدا ماف‌و باج‌و ره‌س���م ،گومرگه‌كان ،داهاته‌كانی ئیمتیازه‌كان���ی كه‌س���ایه‌تی وه‌به‌رهێن، وه‌به‌رهێنان���ی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م ،زۆرباش هه‌ی���هو پارێزراوه ،به‌وجۆره‌ش چه‌ند به‌ش���ێكی تریش) ،له‌م باره‌یه‌وه به‌یاسایه‌ك مافی ئهو كه‌سانه بپارێزرێ پڕۆفیسۆر هۆشیار ،ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه ك���ه مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ وه‌به‌رهێنان ده‌ك هنو لهماوهی رابردودا یاس���ایه‌ك له‌هه‌رێمدا ئهو وتی "به‌نمونه ،خه‌ڵك هه‌یه به‌ناوی له‌ژێر ناوی یاس���ای داهاتی كوردستان وه‌به‌رهێ���نو دروس���تكردنی یه‌ك���هی ده‌رچوه ،ئهو پێی س���هیره ،ئهو یاسایه نیشته‌جێوه ،پاره‌یه‌كی زۆری هاواڵتیانی له‌هه‌رێمدا ده‌رچ���وه ،چونكه وه‌ك ئهو بردوه‌‌و رۆیشتوه ،ئێس���تا ئهو كه‌سانه ده‌ڵێ���ت "ده‌بو ئ���هو یاس���ایه له‌به‌غدا نازان���ن به‌چ جۆرێ���ك ئ���هو پارانه‌یان ده‌ربچوای���ه" ،چونكه وه‌ك ئهو جه‌ختی ده‌ستبكه‌وێته‌وه".
لۆکاڵ
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
9
سه‌رۆك ی هه‌رێم دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بڕیاریدا كۆی ه بكاته ئیداره ی سهربهخۆ
قایمقامی كۆیه :تائێستا لهوبارهیهوه هیچ نوسراوێكی فه‌رمیمان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتوه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د نزیكه‌ی دو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان ،بڕیاریدا كۆیه بكاته ئیداره‌یه‌كی سهربهخۆ ،به‌اڵم تائێستا ئهو بڕیاره نه‌چۆته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتیش لهوبارهیهوه ده‌ڵێت "هیچ چوارچێوه‌یه‌كی یاسایی له‌هه‌رێمی كوردستان نیه ،بۆ جێگاكردنه‌وه‌ی ئیدارهی سهربهخۆ". مه‌س���عود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێم ی كوردس���تان دو س���اڵ به‌ر له‌ئێس���تا س���ه‌ردانی كۆیه‌ی كردو له‌گه‌ڵ چین‌و توێژه‌كانی ئهو شارۆچكه‌یه‌دا كۆبویه‌وه له‌كۆبونه‌وه‌ك���ه‌دا بڕیاریدا كۆیه بكاته ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ،ب���ه‌اڵم دوای تێپه‌ڕبونی زیاتر له‌دو س���اڵ به‌س���ه‌ر ئ���هو بڕیاره ،هی���چ هه‌نگاوێك بۆ ئهو مه‌به‌سته نه‌نراوه. قایمقام���ی ق���ه‌زای كۆی���ه ش���ێخ چاپ���وك عوم���ه‌ر لهبارهی ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆی كۆیه‌وه ده‌ڵێ���ت "ئێمه وه‌ك���و قایمقامیه‌ت���ی ق���ه‌زای كۆیه شاری کۆیه هیچ ج���ۆره نوس���راوێكی فه‌رمیمان له‌الیه‌كی ترهوه ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی به‌ده‌ستنه‌گه‌یش���توه بۆ ئهوهی كۆیه كوردستان له‌لیس���تی یه‌كێتی ئاماژه بكرێته ئیدارهی سهربهخۆ". ی كوردس���تان ش���ێخ چاپ���وك ئهوهی ب���ۆ ئاوێنه بهوه ده‌كات "له‌هه‌رێم ی یاس���ایی نیه ،بۆ رونك���ردهوه كه مه‌س���ه‌له‌ی ئیدارهی هیچ چوارچێوه‌یه‌ك س���ه‌ربه‌خۆ ده‌بێت سهرهتا بچێته الی جێگاكردن���هوهی ئیدارهی س���ه‌ربه‌خۆ حكوم���هتو له‌وێ���ش ب���ۆ په‌رله‌مان‌و وه‌له‌یاس���ای پارێزگاكان���دا ئیدارهی ئه‌ویش په‌سه‌ندی بكات" .ئێمه زۆر به سهربهخۆ بونی نیه". گۆران ئ���ازاد ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی په‌رۆش���ین بۆ ئیداره‌بونی كۆیه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئهو بڕی���اره جێبه‌جێ بكرێت ،كوردس���تان له‌لیس���تی یه‌كێت��� ی هه‌روا ئاس���ان نیه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا له‌وباره‌ی���هوه باس ل���هوه ده‌كات ،كه چاوه‌ڕوان���ی په‌رله‌مانی كوردس���تان ئیدارهی سهربهخۆ شتێكی باشه ،به‌اڵم چوارچێوه‌یه‌كی یاسایی پێویسته ،ئهو ده‌كه‌ین".
هاواڵتیه‌كی كۆیه: کۆیه شه‌قامێكی نیه تاسه‌ی تێدا نه‌بێت ،پاركێكی گونجاوی تێدا نیه، ئیتر چۆن باسی ئیدارهی سهربهخۆ بكه‌ین له‌ئینته‌رنێته‌وه ده‌ڵێ���ت "له‌یاس���ای ( )4ئه‌نجومه‌ن ی پارێ���زگاكان هات���وه ،هه‌ڵب���ژاردن ده‌كرێت ب���ۆ ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‌و ئه‌نجومه‌نی قهزاو ئه‌نجومه‌نی ناحیه، باسی ئیدارهی سهربهخۆ ناكات". ناوب���راو وتیش���ی "كات���ی خ���ۆی له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ زیاد كرا ،ب���ه‌اڵم ده‌نگی ی نه‌هێن���ا ،وات���ا زۆرب���هی پێویس���ت حزب���ه‌كان‌و فراكس���یۆنه‌كانی ن���او په‌رله‌مان له‌گه‌ڵ ئیدارهی سه‌ربه‌خۆدا نه‌بون ،هاوكات له‌یاس���ای ژماره ()3
ب���اس له‌ده‌س���ه‌اڵته‌كانی ئه‌نجومه‌نی ملمالنێی گه‌نده‌ڵكاران هه‌روا بمینێته‌وه پارێزگا‌و ق���ه‌زا‌و ناحیه ده‌كات ،به‌اڵم زۆر باشتره". ناوبراو وتیش���ی "له‌جیاتی ئیدارهی چوارچێ���وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ پێمباش���ه هه‌وڵبدرێ���ت سهربهخۆ دیاری نه‌كراوه". به‌شێك له‌دانیش���توانی كۆیه ،ئهوه گۆڕان���كاری گش���تی گ���ه‌وره له‌كۆیه ده‌خه‌نه‌رو پێیانباشه شارۆچكه‌كه‌یان بكرێته ،چونكه له‌روی خزمه‌تگوزاریه‌وه وه‌ك خۆی بمێنێته‌وه نه‌كرێته ئیداری زۆر له‌دواوه‌یه‌‌و له‌ئاس���تی پێویس���تدا س���ه‌ربه‌خۆ ،چاالكوانێك���ی كۆمه‌ڵی نیه". مه‌ریوان جه‌خ���ت له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه مه‌ده‌نی له‌شاری كۆیه مه‌ریوان جه‌مال لهوبارهیهوه وتی "پێم باش نیه كۆیه كه هیچ شه‌قامێك نیه له‌كۆیه تاسه‌ی بكرێته ئیدارهی س���ه‌ربه‌خۆ ،چونكه تێدا نه‌بێت" ،بۆیه وامانلێهاتوه بڵێین به‌هۆی سه‌ربه‌خۆیه‌كه‌ی زیاتر ده‌بێت ه به‌رپرس���انی ش���اری كۆی���ه خه‌ریكی
پین���هو پ���ه‌ڕۆن ،ههروهها تائێس���تا پاركێك���ی گونجاوی تێ���دا نیه كه بۆ خه‌ڵكی س���ودی هه‌بێت ،بۆیه كاتێك ئ���ه‌م كه‌موكوڕیانه‌ی تێ���دا بێت چۆن باسی ئیدارهی سهربهخۆ بكه‌ین". ئهو چاالكوان���هی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی پێیوایه ،ئه‌گه‌ر كۆیه بكرێته ئیدارهی س���ه‌ربه‌خۆ واتا ئاس���انكاری كرا بۆ ئ���هوهی زیاتری گه‌نده‌ڵی تێدا بكرێـت "بۆی���ه به‌م ش���ێوه‌یه بێت باش���تره له‌وه‌ی ئیداره‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆی غه‌رقی گه‌نده‌ڵی‌‌و ناشه‌فافی بێت". په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی یه‌كێتی سه‌باره‌ت به‌چاره‌س���ه‌ركردن‌و جێكردن���هوهی ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر حكومه‌ت مه‌به‌س���تیه‌تی ئی���داره‌ی س���ه‌ربه‌خۆ جێگی���ر بكات ،پێویس���ته پرۆژه‌یه‌ك بۆ هه‌مواركردنی یاس���ای پارێزگاكان بنێرێته په‌رله‌مانی كوردستان". ناوبراو وتیشی "ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانیش پرۆژه‌كه ئاماده بكات به‌بێ ره‌زامه‌ندی حكومه‌ت ،نابێت چونكه ئهوه مه‌سه‌له‌ی ده‌ستكاریكردنی هه‌یكه‌له‌ی حوكمه‌ت بۆی���ه ده‌بێت به‌موافه‌ق���هی حكومه‌ت بێت ،پێویستیش���ه ،حكوم���هت ئهو ده‌س���ه‌اڵته كرداریانه‌ی كه ده‌یهه‌وێت كۆیه بكرێته ئیدارهی سهربهخۆ به‌پێی یاس���اكانی پارێزگاكان ئه‌نجامیبدات، ب���هوهی پ���رۆژه یاس���ایه‌ك ره‌وانه‌ی په‌رله‌مان بكات بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی". *كۆیه یه‌كێكه له‌ق���ه‌زا گه‌وره‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و له‌روی ئیداریه‌وه سه‌ر به‌پارێزگای هه‌ولێره له‌سه‌رده‌می دوئیداریشدا سه‌ر به‌پارێزگای سلێمانی ب���وه ،هه‌ریه‌كه له‌ناحیه‌كانی ته‌قته‌ق‌و ئاشتی‌‌و سێگردكان‌و دێگه‌ڵه سه‌ر به‌م قه‌زایه‌ن.
به‌رپرسی سه‌نته‌ری گه‌رمیان بۆ راپرسی :لهبارهی به‌پارێزگابونی هه‌ڵه‌بجه.. سه‌ربه‌خۆین‌و په‌یوه‌ندیمان به‌ده‌زگای قه‌زاكانی سه‌یدسادق‌و هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه‌و پاراستن‌و پارتییه‌وه نیه پێنجوێن ناڕازین ی ئا :كاوه گه‌رمیان به‌رپرسی سه‌نته‌ری گه‌رمیان بۆ راپرسی ،چاالك نه‌جم ئاماژه بهوه ی ی راپرس ده‌كات هه‌ندێك رێكخراو كار ی گیرفانیان، به‌كارده‌هێنن بۆ پڕكردن "راپرسیان كردوه‌ته گاڵته‌جاڕی‌‌و به‌ڵگه‌ش له‌سه‌ر ئهوه ئهوهی ه ی كه راپرسیه‌ك به‌رۆژێك كۆتای پێده‌هێنن". به‌رپرس���ی س���ه‌نته‌ری گه‌رمیان بۆ ی راپرسی ،چاالك نه‌جم له‌چاوپێكه‌وتنێك ێ كه راس���ت ه ئاوێنه‌دا دان به‌وه‌دا ده‌ن ی كوردس���تانه‌‌و كادری پارتی دیموكرات ی شانازیش���ی پێوه ده‌كات" ،به‌اڵم كار ی حزبایه‌تی به‌شێوازێك ده‌كرێت‌و كار ی دیكه ده‌كرێت، رێكخراویش به‌شێوازێك تا ئه‌وكات��� هی ل���هكاری رێكخراوهییو راپرس���یدابم الیه‌نگری هی���چ پارتێك نیم". ی كه ده‌وترێت ی ئهو بۆچونانه ده‌رباره س���ه‌نته‌ری گه‌رمیان بۆ راپرسی سه‌ر به‌ده‌زگای پاراس���تن‌و پارتین ،چاالك نه‌جم ،ئ���هوه ره‌تده‌كات���ه‌وه‌و ده‌ڵێت ی سه‌ربه‌خۆین‌و دورو نزیك "سه‌نته‌رێك ی ی به‌وه‌ده‌دا به‌ئه‌ركێكی مه‌ده‌ن ی پاراس���تن‌و ئاماژه په‌یوه‌ندیم���ان به‌ده‌زگا ی ده‌زان���ن خزمه‌ت���ی الوان‌و هاوكاران��� پارتییه‌وه نیه". ی ئاوێن��� ه راگه‌یان���دن بك���ه‌ن "ب���ه‌اڵم هه‌ندێك به‌پێ���ی زانیارییه‌كان��� ی ی له‌رێكخراوه‌كان چاویان به‌ئیش���ه‌كان ی 2013/4/3ه���ه‌ردو س���ه‌نته‌ر رۆژ (راپرسی‌‌وسه‌نته‌ری هه‌واڵ) ،هه‌ستان ئێم���ه‌دا هه‌ڵنای���هت له‌كاتێكدا خۆیان ی له‌و ش���ێوه‌یه‌یان ی توانای ڤیس���تیڤاڵ ی ژماره‌یه‌ك له‌به‌رپرسان به‌خه‌اڵتكردن ی نییه". ناوچهكهو ژماره‌یه‌ك گه‌نج له‌ژێر ناو ی ی گه‌رمی���ان بۆ راپرس��� س���ه‌نته‌ر ی جیاجیادا ،به‌اڵم دواتر ئهو كار‌ه ناڕه‌زای ی ی 2012/2/6له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت ی لێكه‌وته‌و‌ه له‌به‌روار ی گه‌رمیان��� رێكخراوه‌كان��� ی كوردستان ی ناوخۆی حكومه‌تی هه‌رێم "به‌وه‌ی گوایه ئه‌وان ه چه‌ند رێكخراوێك ی مۆڵه‌ت���ی فه‌رم���ی پێ���دراوه ،له2/25 نزیك له‌پارتین‌و ده‌یانه‌وێت بۆ مه‌رام ی ی كاری مه‌ده‌ن���ی له‌گه‌رمیان هه‌مانس���اڵ ده‌س���تیان به‌كارو چاالك سیاس��� كردوهو ل���ه 3/17یه‌كه‌م راپرس���یان ناشیرین بكه‌ن". ی ی كابین ه ی ئ���هو ئه‌نجامدا له‌س���ه‌ر پێكهێنان س���ه‌باره‌ت به‌ئه‌نجامدان��� ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان. ی گه‌نجی ساڵ‌و حه‌وت ڤیستیڤاڵه‌و خه‌اڵتكردن س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی ك ه له‌كوردستاندا ی راگه‌یان���دن ،چاالك نه‌جم، هاوكاران
هه‌ندێك رێكخراو كاری راپرسی بۆ پڕكردنی گیرفانیان به‌كارده‌هێنن
پێدان���ی موڵ���هت به‌رێكخ���راوه‌كان‌و س���ه‌نته‌ره‌كان راگیراو‌ه ئ���ه‌وان چۆن ی مۆڵه‌تی���ان پێ���دراوه ،چ���االك وت��� ی "به‌هۆی پێویس���تی بونی سه‌نته‌رێك ی ی له‌گه‌رمی���ان‌و دوا فه‌رم���ی راپرس��� ی ی زۆرو ،پاڵپش���ت هه‌وڵ‌و ماندوبونێك ی ی كه‌الر‌و ئیداره ی ق���ه‌زا قائیمقامیه‌ت گه‌رمی���ان ،ل���ه 2012/2/6به‌ژم���اره ی ()3411مۆڵه‌تی فه‌رمی درا به‌سه‌نته‌ر گه‌رمیان بۆ راپرسی". پێش���تریش ئ���هو س���ه‌نته‌ره زیاتر ی شیعری‌و رێزلێنان بون، سه‌رقاڵی كۆڕ ی له‌ب���ارهی ئه‌وه‌ش ئه‌وان س���ه‌نته‌رێك ی راپرس���ین چ په‌یوه‌ندیه‌كی���ان به‌كۆڕ ش���یعریو رێزلێنان���هوه هه‌یه؟ چاالك ده‌ڵێت "ئێمه ته‌نها راپرس���ی ناكه‌ین، به‌ڵك���و خزم���هت به‌زۆرێ���ك له‌چین‌و توێژه‌كان ده‌كه‌ین ،له‌میانه‌ی ئه‌وه‌شدا كۆمه‌ڵێك چاالكیمان ئه‌نجامداوه ،وه‌ك ی به‌ستنی كۆڕی ش���یعریو دابه‌شكردن خه‌اڵتی رێزلێنان به‌س���ه‌ر ش���اعیران یه‌كێك بوه له‌و چاالكیانه". ناوبراو باس���ی له‌وه‌ش كرد هه‌ندێك رێكخراو كاری راپرس���ی به‌كارده‌هێنن ی گیرفانیان وه‌ك هۆكارێك بۆ پڕكردن "پێمس���هیره رێكخراوێك ك��� ه تایبه‌ت ی له‌و ی راپرسی‌و شاره‌زای نه‌بێت به‌بوار ی ئه‌نجام بواره‌دا نه‌بێت ،چۆن راپرس��� ی ده‌دات ،بهداخهوه هه‌ندێك رێكخراو كار راپرس���ی به‌كارده‌هێنن وه‌ك هۆكارێك ی گیرفانیان‌و راپرس���یان بۆ پڕكردن��� كردوه‌ته گاڵته‌جاڕی‌‌و به‌ڵگه‌ش له‌سه‌ر ئهوه ئه‌وه‌یه كه راپرس���یه‌ك به‌رۆژێك كۆتایی پێده‌هێنن". ی سه‌باره‌ت به‌وه‌ش هیچ الیه‌نێك داوا لێك���ردون بچن ه ژێ���ر ركێفیانه‌و‌ه كار ی ی "لهماوه ب���ۆ ئه‌وان بكه‌ن ،ئهو وت��� رابردودا چه‌ند كه‌س���ایه‌تێكی سیاسیو چه‌ند الیه‌نێك به‌ئێمه‌ی���ان راگه‌یاندو‌ه ك��� ه بچین��� ه ژێ���ر ركێفی ئ���ه‌وان‌و بۆ ئ���ه‌وان كاربكه‌ین ،به‌اڵم ئێم ه ئه‌وه‌مان ره‌تكردۆته‌وه".
ئا :میهره‌بان سه‌الم دوای ئهوهی ل ه ()2013/6/4 سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ی بڕیاری به‌پارێزگابونی هه‌ڵه‌بج ه ی واژۆكردو سنوری یه‌كه ئیداریه‌كان ی دیاریكرد ،هه‌ریه‌ك له‌قه‌زاكان ی سه‌یدسادق‌و پێنجوێن‌و هه‌ڵه‌بج ه تازه (شاره‌زور) خران ه سه‌ر ئهو پارێزگایه ،به‌شێك له‌خه‌ڵكانی ئهو ی ناوچانه ،به‌بڕیاره‌ك ه ناڕازین .قایمقام ی هه‌ڵه‌بجه‌ش رایده‌گه‌یه‌نێ "ئه‌وان ه ی ده‌كه‌ن ،ناویان له‌مێژودا ڕه‌ش دژایه‌ت ده‌بێت" ی ی ده‌س���ته‌ی داكۆكی���كار وته‌بێ���ژ له‌ق���ه‌زای سه‌یدس���ادق ،عه‌دنان قادر حه‌م ه عیزه‌ت ئاماژه بهوه ده‌كات ئه‌وان مه‌به‌ستیان نیی ه دژایه‌تی هیچ ناوچه‌‌و ش���ارێك بك���ه‌ن" ،ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌ت‌و ی رۆتین ده‌س���ه‌اڵت ئه‌مه بۆ نه‌هێشتن ی ئ���ه‌كات ،ئ���ه‌وا با له‌س���ه‌ر حس���اب شاره‌كانی دیكه نه‌بێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ی تائیس���تا هه‌ڵه‌بجه به‌ده‌ست رۆحیه‌ت خێڵه‌كیه‌وه ئه‌ناڵێنێت". ئ���هو باس له‌وه‌ش ده‌كات كه ئه‌وان پێشتر ئه‌زمونی ئیدارهی سه‌ر به‌خۆیان ی ههبوه" ،بێجگ ه له‌لوتبه‌رزی‌‌و قۆرخكار هیچ���ی دیكه‌م���ان ب���ۆ نه‌ماوه‌ته‌وه، ی سه‌یدس���ادق بۆی��� ه ئێم ه وه‌ك خه‌ڵك كێش���ه‌مان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك���ی هه‌ڵه‌بج ه ی نییه ،به‌ڵكو ئهو سیاس���هت ه ئیدارییه هه‌ڵه‌بج ه دایئه‌ڕێژێت ،خێڵكی‌‌و حیزبی ه له‌گه‌ڵ ئێمه ناگونجێت". ی رونك���ردهوه ك ه ههروهها ئه‌وه‌ش��� ی شه‌هید ش���وێنی جوگرافی هه‌ڵه‌بج ه ی فراوانبونی زۆر كه‌مه" ،به‌اڵم م���ه‌ودا سه‌یدسادق بهوجۆره نییه" ی ی ده‌س���ته ی ترهوه ئه‌ندام له‌الیه‌ك ی داكۆكی���كار له‌مافه‌كان���ی خه‌ڵك��� ی پێنجوێن س���یروان عومه‌ر س���ه‌ربار ی ی هه‌ڵه‌بجه وتیش��� ی له‌خه‌ڵك پیرۆزبای
"ئێم���ه پیرۆزبایی���ان لێده‌كه‌ین ،به‌اڵم نامانه‌وێ���ت وه‌ك قه‌زای���ه‌ك بلكێنرێین ی ئه‌وه‌ش له‌دو به‌هه‌ڵه‌بج���هوه" .هۆكار خاڵدا رونده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "هه‌ڵه‌بج ه تائیستا وه‌ك پێویست خزمه‌تنه‌كراوه، ئیتر چ���ۆن بتوانێت خزم���هت به‌ئێم ه ی كۆمه‌اڵیه‌تیشه‌و‌ه بكات ،جگه‌له‌و‌ه له‌ڕو ی ل ه %64خه‌ڵكی پێنجوێن له‌سلێمانه نیش���ته‌جێن ،بۆی���ه پێمانباش��� ه هه‌ر ی ی بمێنینه‌وه له‌ڕو له‌س���ه‌ر س���لێمان هاتوچۆش���هوه لهسلێمانیهوه نزیكترین ی شه‌هید". به‌به‌راورد به‌هه‌ڵه‌بجه ی ده‌ست هی داكۆكیكار ههروهها ئه‌ندام له‌مافه‌كان���ی خه‌ڵكی ش���اره‌زور عادل ئه‌حم���ه‌د عه‌زیز ئاماژه ب���هوه ده‌كات ی ش���اره‌زور ی %85له‌خه‌ڵك كه به‌ڕێژه ی هه‌ڵه‌بجه، ناڕازیی ه بخرێنه سه‌ر پارێزگا ی "له‌ڕوی ئابوریهوه چونك ه وه‌ك ئهو وت ی هه‌ژارن، ی ئه‌م ده‌ڤه‌ره خه‌ڵكێك خه‌ڵك دوری نێوان هه‌ڵه‌بجه‌و شاره‌زور 45كم، به‌مه‌ش ڕێگاكه‌یان بۆ دورئه‌كه‌وێته‌وه، جگه‌له‌و‌ه ت���ه‌واوی خزمه‌تگوزاریه‌كان بۆ ئ���هو پارێزگای��� ه دابیننه‌كراوه ،ك ه ی س���ه‌ره‌تایین ،ئه‌گه‌ر بێتو پێداویست ئهو كێش���انه‌یان چاره‌سه‌ربكرێت ،ئه‌وا ی ئێمه‌ش الریمان نییه‌و بگره شانازیش پێوه ئه‌كه‌ین". س���ه‌باره‌ت بهو گرفتان���هو دوابڕیار ی ی پرس له‌الیه‌ن ه په‌یوه‌نداره‌كان لهباره ی ش���ه‌هید ی هه‌ڵه‌بج��� ه به‌پارێزگابون��� قایمقامی هه‌ڵه‌بج ه گۆران ئه‌دهه‌م باس ی لهوه ده‌كات ،به‌پارێزگابونی هه‌ڵه‌بجه ی ی حكومه‌ت ش���ه‌هید ته‌نها ره‌زامه‌ن���د ی ماوه "بڕیاره نوری مالیكی بێت ه عێراق كوردستان‌و ڕه‌زامه‌ندی ده‌رببڕێت". ی ناڕه‌زایی ئهو ش���ارانه‌ش له‌ب���اره ی ی ناڕازی���ن ،خه‌ڵكانێك وت���ی "ئه‌وان ه ی هه‌ڵه‌بجه‌ش كه‌م���ن ،به‌پارێزگابون��� ی هیچ ك هسو شارێك له‌سه‌ر حیس���اب نیی���ه ،له‌دانان���ی یه‌ك��� ه ئی���داری‌‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كان حیس���ابی تایبه‌ت بۆ هه‌ری���ه‌ك له‌پێنجوێن‌و ش���اره‌زورو
قایمقامی هه‌ڵه‌بجه: ئه‌وانه‌ی دژایه‌تی ده‌كه‌ن ،ناویان له‌مێژودا ڕه‌ش ئه‌بێت
ی سه‌یدسادق كراوه ،هیوادارین پشتگیر بكرێت ،چونكه ئه‌مه ئه‌چێت ه مێژۆوه". ی ی هه‌ڵه‌بجه ی دانیش���توان * ژماره ی شه‌هید له‌ئێستادا به‌هه‌رسێ ناحیه‌كان س���یروان ،خورم���اڵ ،بی���اره ،ده‌گات ه 117هه‌زار كه‌س.
10
F
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ashion
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
زۆر له‌و كه‌سانه‌ی كه كه‌مێك كێشیان زیاده‌ی ه (جسمیان پڕه) خه‌می ئه‌وه‌یان نه‌بێت به‌له‌به‌ركردنی ئهو پارچه‌یه‌ی ك ه ئاره‌زویان له‌س���ه‌رێتی ،به‌اڵم پێویست ه بزانن: • هه‌میش��� ه قه‌ب���اره ()Sizeی ته‌واو هه‌ڵبژێرن. • جوانی قاچیان تا س���نوری س���ه‌ر ئه‌ژن���ۆ ده‌ربخه‌ن(له‌كاتێكی عه‌زی یان ته‌نوره‌ی كورتدا). • دوربكه‌ونه‌و‌ه له‌مكیاج ()Make Up ی زۆر. • هه‌وڵب���ده هه‌میش���ه ره‌نگی قژت، ره‌نگه سروشتییه‌كه‌ی بێت. • ش���ێوه‌ت ب���ا ناس���ك بێ���ت نه‌ك س���ه‌رنجڕاكێش ،چونك��� ه له‌به‌ركردنی پارچ���هی (نه‌ش���یاو) واتلێ���ده‌كات س���ه‌رنجڕاكێش بی���ت ن���ه‌ك جوانیی ه سروشتییه‌كه‌ت. تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌ك ه چونك ه ره‌نگ ه ته‌نه���ا كه‌مێك راوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت پێویستبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
تیپێكی هونه‌ری له‌دیانا كلتور ی ئاشوریه‌كان به‌زیندویی ده‌هێڵێته‌وه ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی تیپێكی هون����ه‌ری ئاش����وری له‌ڕێگه‌ی چاالكیه هونه‌ریه‌كان‌و به‌شداریكردنیان له‌ئاهه‌نگ‌و بۆنه‌و یاده‌كان‌و فیس����تیڤاڵه رۆش����نبیریی‌و كلتوریه‌كان ،جلوبه‌رگ‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ����ی ئاش����وریه‌كان زین����دو ده‌كه‌ن����ه‌وه‌و وه‌ك س����ه‌رۆكی تیپه‌كه‌ش رونیكرده‌وه ئ����ه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن له‌ڕێی ئهو تیپ����هوه بره‌و به‌كلت����وری هونه‌ری ئاش����وریه‌كان ب����ده‌ن‌و ل����ه تێداچ����ون بیپارێزن‌و به‌نه‌وه‌ی نوێی ئاشنا بكه‌ن. شارۆچكه‌ی دیانا ،شارۆچكه‌یه‌كه كه دانیش����توانه‌كه‌ی له‌ئاشوری‌و موسڵمان پێكدێ����ت .ئاش����وریه‌كان كه له‌س����اڵی 1926هوه له‌توركیاوه ره‌ویانكردوه ،له‌و شارۆچكه‌یه‌دا نیشته‌جێبون‌و تائێستاش خه‌ریكی ژیانی ئاسایی خۆیانن‌و له‌روی هون����هریو رۆشنبیریش����هوه توانیویانه چاالكی جۆراوجۆر پێشكه‌ش بكه‌ن. س����ه‌رۆكی "تیپی هونه‌ری هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا" ماروت����ا گۆركی����س به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د كه تیپه‌كه‌یان س����اڵی 2009 دامه‌زراوه‌و له‌هه‌ش����ت كه‌س پێكهاتوه، به‌اڵم ئێس����تا تیپه‌كه‌یان له 17ئه‌ندامی كچ‌و كوڕی گه‌نج پێكدێت .گۆرگیس كه ده‌رچوی كۆلیژی هون����ه‌ره جوانه‌كانی هه‌ولێره ،ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه تائێستا ئه‌م تیپ����ه به‌ش����داریكردوه له‌چه‌ندین فیس����تیڤاڵی رۆژش����نبیری‌و ئاهه‌ن����گ‌و چاالكی����ه هونه‌ری����ه‌كان‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ����ی تایبه‌ت به‌ئاش����وریه‌كانی نمایشكردوه. ناوبراو جه‌ختیشی له‌سه‌ر ئهوه كردهوه ك����ه ئامانجی����ان له‌دروس����تكردنی ئهو تیپ����ه هونه‌ریه نیش����اندانی دابونه‌ریتی ئاشوریه‌كان‌و نمایشكردنی هه‌ڵپه‌ڕكێ‌و ش����اییو جلوبه‌رگی تایبه‌ت به‌خۆیان‌و پاراستن‌و هێشتنه‌وه‌یانه به‌زیندوی. له‌الیه‌ك����ی دیكه‌وه مامۆس����تا ئیڤان
کاوڕ ی خێزانه‌ك���هت ده‌بێت��� ه یارمه‌ت��� ی داهاتوت، پاڵپشتیه‌ك بۆ سه‌ركه‌وتن رێگه‌ی���ان لێمه‌گ���ره ب���ا له‌ئیش��� ه خراپه‌كان���ت رزگارت بكه‌ن‌و پێش���ت بخه‌ن له‌كاره‌كانت.
هه‌رمۆته ..گوندێكی مه‌سیحی نشینی كۆیه
لــــه‌كۆی ه خاچ‌و مناره یه‌كتریان خۆشده‌وێت
كاتی هاوین ...بۆ هه‌موانه! سهرهتا جارێكی تر لێرهوه ده‌مانه‌وێت سوپاسی هه‌مو ئهو به‌ڕێزان ه بكه‌ین ك ه به‌رده‌وام له‌ڕاوێ���ژكاری‌و په‌یوه‌ندیدان له‌گه‌ڵماندا ،به‌اڵم گه‌ر بتوانن له(ئێمه‌ڵ) ه‌كانتان���دا كه‌مێك زانیاری ته‌واو بده‌ن له‌سه‌ر ته‌مه‌ن‌و ره‌نگی پێست‌و ره‌نگی قژ ...هتد ،ته‌نها پێمانخۆش ه هاوكاری به‌ڕێزتان بین به‌به‌رده‌وامی. زۆربه‌ری خانمان‌و خه‌ڵكی واڵته‌كه‌مان ره‌نگی ره‌ش له‌به‌رناكه‌ن به‌هۆی ئهوهی ك ه هاوینان ره‌ش گه‌رما راده‌كێش���ێت، ب���ه‌اڵم ئه‌م���ه نات���ه‌واو‌ه به‌ڕاده‌یه‌كی تایب���هت ،ئاگادارب��� ه پێكهات���هی ئهو جله‌ی له‌ب���ه‌ری ده‌كه‌یت دیاری ده‌كات كه گه‌رم���ه یان نا ن���ه‌ك ره‌نگه‌كه‌ی، هه‌ربۆی��� ه ره‌نگ���ی ره‌ش له‌هاوین���ی ئه‌مس���اڵدا گرنگییه‌كی ته‌واوی پێبد‌ه به‌تایبه‌ت���ی بۆ فه‌رمانب���ه‌ران ،تاوه‌كو بتوانیت ل���ه‌دوای كۆتاییهاتنی ده‌وامی فه‌رمی رۆژانه‌ت ئاره‌زوت له‌له‌به‌ركردنی ره‌نگێكی تر بێت ك ه هاوینی ئه‌مس���اڵ تێره له‌ڕه‌نگ.
ره‌نگاڵه
ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د هه‌رمۆته گوندێكی دێرینی مه‌سیحییه‌كانه‌و ده‌كه‌وێته رۆژئاوای كۆیه ،مه‌سیحیه‌كانی ئهو گونده ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه به‌درێژایی مێژو ئه‌وان به‌خۆشه‌ویستی‌‌و ته‌بایی له‌گه‌ڵ موسوڵمانه‌كانی ناوچه‌ی كۆیه ژیانیان بردوه‌ته سه‌رو حه‌واونه‌ته‌وه، مامۆستایه‌كی ئاینییش ده‌ڵێت "له‌ئێستاو رابردوشدا ،موسڵمان‌و مه‌سیحی كۆی ه جگه له‌ڕێزو خۆشه‌ویستی هیچی تریان به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر نهبوه". گون���دی هه‌رمۆت���ه ك���ه گوندێك���ی ی ( 3كم) خنجیالنه‌یه له‌كۆن���دا نزیكه له‌ش���اری كۆیه دوربوه ،به‌اڵم ئێس���تا به‌هۆی فراوانبونی ش���اری كۆیه ته‌واو لێكنزیكبونه‌ت���ه‌وه‌و ته‌نه���ا چه‌مێ���ك س���نوره‌كه‌ی جیاده‌كات���هوه له‌ش���اری كۆیه .ناوی هه‌رمۆته ،ناوێكی ئارامییه‌‌و ل���ه(ارچ الم���وت)وه هات���وه ئه‌مه‌ش شتێكی گونجاوه ،چونكه روداوو شه‌ڕی خوێناوی له‌م ناوچه‌یه رویداوه بۆیه ئه‌م ناوه‌ی���ان لێن���اوه(،أرچ) به‌واته‌ی خاك دێت‌و (الم���وت) به‌واتای م���ردو ،واته خاكی مردوان. هه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه دانیشتوانی گوندی هه‌رمۆته به‌كش���توكاڵ‌و ئاژه‌ڵدارییه‌وه خه‌ریكب���ون ،باغ‌و باغاتێك���ی زه‌یتونی زۆری لێی���ه ،به‌اڵم ئهو كه‌م���ه ئاوه‌ی هه‌یبوه له‌كۆندا ته‌نها به‌شی پێداویستی ( )110 - 90خێزان���ی ك���ردوه ،بۆی���ه دی���ارده‌ی كۆچك���ردن له‌هه‌رمۆت���ه بۆ شوێنه‌كانی تری كوردس���تان‌و عێراق‌و واڵتان���ی ت���ر به‌رده‌وامب���وه ،ئێس���تا ژماره‌یه‌ك���ی زۆر مه‌س���یحی هه‌رمۆته نیشته‌جێی ش���اری ههولێرو سلێمانی‌‌و موس���ڵو بهغداو كه‌ركوك‌و ..هتد دوای
راپه‌ڕینی���ش وه‌ك زۆرب���هی خه‌ڵك��� ی كوردس���تان ژماره‌یه‌ك���ی زۆر گه‌نج���ی هه‌رمۆت���ه رویانكردۆت���ه هه‌ن���ده‌ران‌و به‌واڵتانی ئه‌وروپی باڵوبونه‌ته‌وه. كاتێ���ك س���اڵی 1913س���ه‌رژمێری دانیش���توانی گون���دی هه‌رمۆته كراوه، گوندی هه‌رمۆته له‌سه‌د كه‌س پێكهاتوه‌و كلێسایه‌ك‌و قه‌شه‌یه‌كیان ههبوه ،له‌ڕۆژی 2012/10 /17س���ه‌رژمێری دانیشتوانی گوندی هه‌رمۆت���ه كراوه ،له( )99ماڵی مه‌سیحی‌‌و ( )27ماڵی ئیسالم پێكهاتوه، ژماره‌ی مه‌سیحییه‌كان ( )437كه‌سه، ژماره‌ی موس���ڵمانه‌كان ( )127كه‌سه، تێك���ڕای ژماره‌ی دانیش���توانی گوندی هه‌رمۆته به‌مه‌س���یحی‌‌و موس���ڵمانه‌كان ( )564كه‌سه. مه‌س���یحییه‌كانی هه‌رمۆته كلدانین‌و س���ه‌ر به‌ئاین���زای كاس���ۆلیكن ،ه���ه‌ر له‌كۆنه‌وه كڵێس���ایان ههبوه ،به‌اڵم ئه‌م كڵێسایه‌ی كه ئێستا له‌هه‌رمۆته‌دا هه‌یه ن���اوی (مریه‌می پاكیزه)یه‌و له‌س���اڵی ( )1868دروستكراوه. س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ن���دی نێ���وان مه‌سیحیه‌كان‌و موس���ڵمانه‌كانی شاری كۆیه ،دكتۆر "هاوژین سڵێوه" مامۆستای زانكۆی كۆیه كه مه‌سیحیشه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه كۆیه ه���ه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه جوله‌كه‌و مه‌س���یحی‌‌و ئیس�ل�امی تێدا ژیاوه ،نیو س���ه‌ده زیاتره جوله‌كه‌كان كۆچیانك���ردوه ،به‌اڵم مه‌س���یحییه‌كان له‌م شاره‌دا ماونه‌ته‌وه‌و به‌درێژایی مێژو هاوخ هم‌و هاوكاری موسڵمانه‌كان بون. ئهو وتی " له‌س���ه‌رجه‌م شۆڕشه‌كانی كورددا ،مه‌سیحیه‌كانی كۆیه‌و هه‌رمۆته به‌شداربون‌و شه‌هیدیان داوه ،بۆ نمونه كاتێ س���اڵی ( )1963حه‌ره‌س قه‌ومی روده‌كه‌نه ش���اری كۆیه‌و چه‌ند كه‌سێك ده‌گرن‌و له‌ناو ب���ازاڕی كۆیه گولله‌باران ده‌كرێ���ن ،ل���هو چه‌ند كه‌س���ه دوانیان مه‌سیحی كۆیه‌و هه‌رمۆته بون به‌ناوه‌كانی
پاپای کوردی له‌بری سپێناخ گوژم ه دۆالری نه‌وت لوش ده‌دات
چاالکییه‌کی گروپی هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا جانێ ك����ه ئاش����وریه‌كی نیش����ته‌جێی كه هه‌قه ئهو تیپه له‌و روه‌ش هاوكاری دیانایه‌و هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی ماس����ته‌ره بكرێت ك����ه چاالكیه‌كانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی له‌كلتوری گه‌الن ،ئام����اژه بهوه ده‌دات واڵت نمایشبكه‌ن .دیسان ئه‌مه‌ش گرنگه كه دروس����تبون‌و گرنگی����دان به‌تیپێكی چونكه جیهانی ده‌ره‌وه‌ش ئاشنا ده‌بێت هونه‌ری له‌و ش����ێوه‌یه ،كارێكی یه‌كجار بهو كلتوره مادیو روحیانه‌ی كه له‌الیه‌ن گرنگه بۆ ئهو واڵتانه‌ی كه فره نه‌ته‌وه‌و ئاش����وریه‌كانی دیان����اوه هه‌وڵده‌درێت ی "نمایش����ی به‌رگ����ری لێبكرێت" .ئهو مامۆس����تایه ئاینی جۆراوجۆرن .ئهو وت جۆراجۆرو هێشتنه‌وه‌ی ئهو جۆره شایی‌و مانهوهی ئهو تیپه‌ش بۆ شوێنێكی وه‌ك هه‌ڵپه‌ڕكێیانه مانایه‌كی گرنگی كلتوری‌و دیانا به‌پێویست ده‌زانێت " .له‌به‌رئه‌وه‌ی مێژویی هه‌یه .ههروهها ئه‌م فره‌كلتوریه ئه‌نجامدانی ئهو جۆره كارو چاالكیانه بۆ نیشانه‌ی زیندویه‌تی ده‌گه‌یه‌نێت‌و هه‌قه ناوچه‌كه گرنگه‌و رێگه‌یه‌كی باشیشه بۆ ئه‌م تیپ����ه به‌رده‌وامبێت‌و كارئاس����انی زیندوكردنه‌وه‌و پاراستنی كلتوره مادیو روحیه‌كانی ئاش����وریه كۆنه‌كان .چونكه هه‌مه‌الیه‌نه‌ی بۆ بكرێت". ئهو مامۆس����تایه باس له‌وه‌ش ده‌كات نمایشكردنی ش����اییو هه‌ڵپه‌ڕكێكانیان
گا ئ����هو پاداش����ته‌ت ده‌س����تده‌كه‌وێت ك����ه خۆتت ب����ۆ ماندوكردبوو خۆت بێتاقه‌ت مه‌كه له‌و ش����ته سوكانه‌ی كه رێگ����رن له‌پێش س����ه‌ركه‌وتنی كاره‌كانت.
دوانه ئهو بۆن��� ه كۆمه‌اڵیه‌تیان���هوه ك ه ئه‌م ی ماوهی��� ه ئه‌نجامیده‌ده‌یت خه‌ڵكانێك ێ كه‌س یارمتیت زۆر ده‌ناسیت ،هه‌ند ده‌ده‌ن بۆ جوانكردنی ش���ێوه‌ت له‌ناو ئهو خه‌ڵكانه.
ره‌نگاڵه
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ده‌چێت����ه خان����هی كلت����وری روح����ی له‌هه‌مانكاتیش����دا پۆش����ینی جلوبه‌رگه كۆنه‌كانیش����یان له‌كاتی نمایش����ه‌كاندا، ده‌چێت����ه خان����هی پاراس����تن‌و به‌زیندو هێشتنه‌وه‌ی كلتوره مادیه‌كانیان". گروپی هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا ،كه س����اڵی 2009له‌ش����ارۆچكه‌ی دیان����ای س����ه‌ر به‌قه‌زای س����ۆران دامه‌زراوه .تائێس����تا ش����وێنێكی تایب����هت به‌خۆی����ان نیه بۆ پرۆڤه‌كردن‌و داواش ده‌كه‌ن كه هاوكاری بكرێن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهو گرفتانه‌ی ك����ه تیپه‌ك���� ه هه‌یه‌ت����ی به‌مه‌به‌س����تی به‌ره‌و پێش����هوه بردن‌و بره‌ودانی زیاتر به‌كاره‌كانیان.
چاالكێكانت به‌باشی بۆت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و س����ودی لێوه‌رده‌گریت ،پێویس����تیت به‌كات هه‌ی����ه بۆ ئهوهی به‌كاره‌كانتدا بڕۆیت����هوه ،خ����ۆت له‌چ����اوی پیس به‌دوربگره.
(حه‌ننا یوسف تۆما)و (یوسف حه‌ننا كه‌ریم) ،له‌شۆڕش���ی ئه‌یلول‌و شۆڕشی نوێش چه‌ندین كه‌س له‌مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته بون به‌پێش���مه‌رگه‌و چه‌ندین كه‌سیش شه‌هیدبون". سڵێوه باس له‌وه‌ش ده‌كات كه كۆیه هه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه مه‌ڵبه‌ندی رۆشنبیری ب���وه ،هه‌ڵكه‌وتن���ی چه‌ندی���ن مه‌الی
شێر هاوكێش����ه‌یه‌ك دروس����تبكه له‌نێوان خۆت‌و خێزانه‌ك����هت ،هه‌وڵبده ئێواره خوانه‌كان����ت له‌گه‌ڵ ئه‌وان بێتو زیاتر تێكه‌ڵی����ان ببه ،به‌ش����دارییان پێبكه له‌كاری تازه.
فه‌‌ریک ره‌نگ ه ئهو كێش���ه‌یه‌ی له‌نێ���وان تۆو ی هاوپیش���ه‌كانت هه‌ی ه زو چاره‌س���ه‌ر بكه‌ی���ت ،به‌اڵم ره‌نگ ه هه‌مو ش���ته‌كان ی تۆ به‌بێده‌نگ���ی ن���ه‌ڕوات وه‌ك ئهوه چاوه‌ڕوانت ده‌كرد.
رۆش���نبیر له‌م ش���اره رۆڵی به‌رچاویان ههبوه له‌ڕاگرتنی ته‌بایی‌‌و خۆشه‌ویستی. ئ���هو وتی "له‌س���ه‌روی هه‌موش���یانه‌وه جه‌ناب���ی م���ه‌الی گ���ه‌وره رۆڵێك���ی گرنگی له‌لێبورده‌یی نێوان مه‌س���یحی‌‌و موس���ڵمانه‌كاندا ههبوهو هه‌میشه رێزی له‌مه‌سیحیه‌كان گرتوه‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا مه‌س���یحییه‌كان حورمه‌تێكی زۆریان بۆ
ئهو پیاوه گه‌وره‌یه داناوه". وتیش���ی "ئ���هوهی جێی س���ه‌رنج ه مه‌رقه‌دێك هه‌ی���ه له‌دێرێكی هه‌رمۆته‌دا كه الی موسڵمان‌و مه‌س���یحییه‌كانیش پی���رۆزه ،ئه‌ویش (مه‌ربێن قه‌دیش���ه) یه ك���ه الی موس���ڵمانه‌كان به"ش���ێخ محه‌م���ه‌د" ناس���راوه ،مه‌س���یحی‌‌و موسڵمانیش سه‌ردانی ده‌كه‌ن‌و باوه‌ڕیان
پێیه‌تی ،ئه‌مه‌ش به‌ڵگ���هی تێكه‌اڵوی ی كلتوره‌كه‌مان���ه ،ئه‌م دێره‌ش مێژویه‌كی كۆنی هه‌یه له‌س���ه‌ده‌ی س���یانزه‌هه‌مدا له‌الی���ه‌ن (كێخ���وا ئۆغ���ان)ی گوندی هه‌رمۆته نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌‌و تاكو ئێستاش وه‌ك سومبولێكی هاوبه‌شی پێكه‌وه‌ژیان ماوه‌ته‌وه". س���ه‌باره‌ت به‌جلوبه‌رگی���ش ئ���هو
هه‌رمۆته
مامۆس���تایه‌ی زانك���ۆ وت���ی "م���ن نه‌مبیس���توه مه‌س���یحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته جلوبه‌رگێكی تایبه‌تی خۆیان هه‌بێت ،به‌ڵكو پیاوه‌كان رانكوچۆغه‌یان له‌به‌ركردوه‌و ژنه‌كانیش جلی كوردییان پۆشیوه". سه‌باره‌ت به‌زمانییش مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆت���ه‌ش وت���ی "به‌زمانی س���ریانی ده‌دوێ���ن ،ب���ه‌اڵم زمان���ی كوردیشیان زۆر خۆشویستوه‌و زۆربه‌ی كات���ه‌كان قس���هی پێده‌ك���ه‌ن ،كاتێ مه‌س���یحییه‌كی كۆی���ه به‌زمانی كوردی قسه‌بكات له‌هیچ شوێنێك هه‌ست بهوه ناكرێ ك���ه له‌نگیی���ه‌ك له‌زمانه‌كه‌یان‌و قسه‌كردنه‌كه‌یاندا هه‌بێت". له‌ڕوی دابونه‌ریته‌وه‌ش مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته مه‌س���حییه‌كن ئاوێته به‌كلت���وری ك���ورده‌واری‌‌و كاریگ���ه‌ری ده‌وروبه‌ر به‌س���ه‌ریانه‌وه دی���اره ،هه‌ر له‌ڕێوڕه‌س���می ژنخواس���تنه‌وه بگره تا ده‌گات به‌پرس���ه‌دانان‌و له‌چه‌ندین شتی تریشدا هاوبه‌شن. ره‌نگ���ه یه‌كێك له‌سه‌رنجڕاكێش���ترین الیه‌نه‌كان���ی هه‌رمۆت���ه ،به‌رهه‌مهێنانی چه‌ندین س���یمای گه‌ش‌و دیاری جیهانی هون���ه‌ری ك���وردی بێ���ت ،وه‌ك دكتۆر هاوژین ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات كه چه‌ندین كه‌س���ایه‌تی هون���ه‌ری له‌هه‌رمۆت���ه‌دا هه‌ڵكه‌وتون ،له‌وانه :مه‌ڕبێن ،پوتێ كه مامی سێوه بوه ،س���ێوه‌ی هونه‌رمه‌ند مه‌قام���ه خۆش���ه‌كانی به‌ناوه‌ڕۆكێك���ی جوان‌و هه‌س���تێكی به‌رزه‌وه ده‌ربڕیوه‌و ئاوێته‌ی كردون به‌كلتوری ئیس�ل�امی‌‌و گوت���هی (جومعه‌یه له‌گ���ه‌ڵ فه‌قێیان ده‌خوێنین)( ،حه‌س���ره‌تی ئیسڕافیل) و (كێ���وی توڕ)و چه‌ندین زاراوه‌ی تری ئیس�ل�امی ئاوێته‌ی بیرو ه���زری خۆی كردوه ،توانیویه‌تی س���ود له‌ئاوازه‌كانی كڵێس���اش وه‌ربگرێ���ت‌و ئاوێته‌ی بكات به‌مه‌قامه‌كانی.
دكتۆر هاوژین وتی "سێوه شه‌ماس ی كڵێس���ا بوه ،په‌یوه‌س���تبوه به‌كڵێساو مه‌س���یحییه‌ت ،كه‌چ���ی له‌دیوه‌خاناندا له‌گه‌ڵ مه‌ال ئه‌س���عه‌د پێكه‌وه گۆرانی‌‌و مه‌قامیان گوتوه‌و زۆر رێزی یه‌كتریشیان گرتوه‌و زۆر ته‌بابون". وتیشی "كه‌سایه‌تیه‌كی دیاری تریش ئه‌ن���دراوس خه‌م���ۆ "باكوری"ی���ه ،كه له‌ساڵی 1957تیپی مۆسیقای باواجی له‌شاری كۆیه دامه‌زراندوه‌و په‌ره‌یپێداوه، ههروهها كه‌سایه‌تیه‌كی وه‌كو (كه‌ریمی ئه‌له‌كه)ش كه له‌حكومه‌ته‌كه‌ی ش���ێخ محم���ودی نه‌م���ر وه‌زیر ب���وه‌و رۆلێكی زۆرباش���ی ههبوه له‌كاری خێرخوازی، بنه‌ماڵه‌كه‌یان به‌بنه‌چه سه‌ر به‌هه‌رمۆته بوه". له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،موس���ڵمانه‌كانیش هه‌میشه به‌چاوی رێز‌و خۆشه‌ویستییه‌وه له‌مه‌سیحییه‌كانی هه‌رمۆته‌یان روانیوه‌و هه‌رگی���ز جودایی ئایین به‌الیانه‌وه جێی بایه‌خ‌و شتێكی ئه‌وتۆ نهبوه. مامۆس���تا چه‌تۆ به‌كر ك���ه یه‌كێكه له‌مامۆس���تا ئاینیه‌كانی ش���اری كۆیه به‌ئاوێنه راگه‌یاند ك���ه "پێكه‌وه ژیانی ئاینه‌كان له‌ش���اری كۆیه هه‌میش���ه پڕ له‌خۆشه‌ویستی‌و ته‌بایی بوه ،بۆ نمونه له‌كۆیه‌و هه‌رمۆته‌شدا موسوڵمان جیرانی مه‌س���یحیه‌و ژیانێكی به‌خته‌وه‌ر پێكه‌وه ده‌بنه س���ه‌ر .ئێمه وه‌كو موسوڵمانانی ش���اری كۆیه له‌كاتی بۆن���ه ئاینیه‌كان س���ه‌ردانی مه‌س���یحیه‌كان ده‌كه‌ی���نو ئه‌وانیش له‌بۆنه ئاینی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی ئێمه‌دا به‌شداریمان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن". وتیش���ی "تائێس���تاش ئ���هو جۆره په‌یوه‌ن���دی‌و ته‌بایی���ه هه‌ی���ه ئه‌مه‌ش له‌س���ه‌ر بنه‌مای ئهوهی هه‌ردو ئاینه‌كه یه‌ك سه‌رچاوه‌یان ههیهو له‌الیه‌ن خوای گه‌وره‌وه هات���وه بۆ یه‌ك مه‌به‌س���ت‌و ه���ه‌ردو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ش له‌الیه‌ن خوای گه‌وره‌وه نێردراون".
له‌قله‌قه‌كه‌ی هه‌ولێر دهگهڕێتهوه له‌فه‌یسبوکه‌وه ئا :به‌ختیار حسێن ئهو حاجی له‌قله‌قه‌ی له‌سه‌ره‌تا ی شه‌ڕی ناوخۆی یهكێتیو پارتیدا كوژرا ،به‌هاوكاری كۆمه‌ڵێك دڵسۆزو كه‌سایه‌تی‌‌و رێكخراو له‌رێگه‌ی دروستكردنی په‌یكه‌رێكه‌وه جارێكیتر دهگهڕێتهوه. دوای ئ����هوهی حاج����ی له‌قله‌قه‌كه ی مزگه‌وت����ی خانه‌ق����ای هه‌ولێ����ر به‌هۆی ش����ه‌ڕی ناوخۆی نێوان یهكێتیو پارتی كوژرا‌و هه‌ولێر ب����ێ حاجی له‌قله‌ق كرا كه تاوه‌كو ئێستاش ش����وێنه‌كه‌ی هه‌ر به‌چۆڵ����ی ماوه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش وایكرد كه زیاتر له 200كه‌س����ایهتیو 20رێكخراوی كوردی‌‌و بیان����ی له‌ن����اوهوهو ده‌ره‌وه‌ی كوردس����تان له‌رێگ����هی كه‌مپینێك����هوه داوا بك����ه‌ن په‌یكه‌رێك ب����ۆ ئهو حاجی له‌قله‌قه دروس����ت بكرێ����ت ،رێكخه‌رانی كه‌مپینه‌ك����ه‌ش رایده‌گه‌یه‌نن كه "دوای داواكاریه‌ك����ی زۆر ره‌زامه‌ندی پارێزگای هه‌ولێریان وه‌رگرتوه بۆ دروس����تكردنی په‌یكه‌رێك ب����ۆ ئهو حاج����ی له‌قله‌قه، تێچ����وی دروس����تكردنی په‌یكه‌ره‌كه‌ش به‌ه����ه‌وڵ‌و كۆمه‌كی خه‌ڵكی دڵس����ۆزو ئاش����تیخواز‌و ئازادیخواز ده‌بێت ،داواش له‌سه‌رجه‌م دڵس����ۆزان ده‌كه‌ن ئه‌وانیش بتوانن هاوكارب����نو كۆمه‌كی كه‌مپینه‌كه بكه‌ن ،بۆ ئهوهی په‌یكه‌رێكی شایس����ته بۆ ئه‌م حاجی له‌قله‌قه دروس����ت بكه‌ن، هه‌روه‌ه����ا ئه‌وانه‌ش����ی ك����ه ه����اوكاری
فۆتۆ :ئاکۆ
قرژاڵ
رێوڕه‌سمێکی ئاینی مه‌سیحیه‌کان
فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د
11
ته‌‌رازوو ره‌نگ���ه كێش��� ه بكه‌وێت ه نێ���وان تۆو به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���هت ئ���ه‌وه‌ش ب���ۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێت���هوه كه تۆ زیاد له‌پێویس���ت ی راس���تێكان ده‌ڵێ���ت .ش���ه‌مم ه رۆژ به‌خته.
كه‌مپینه‌كه‌ی����ان ك����ردوه له‌گ����ه‌ڵ بڕی هاوكاریه‌كه‌‌و ناوه‌كانیان له‌كۆنگره‌یه‌ك ی رۆژنامه‌وانیدا باڵ‌وده‌كرێته‌وه". له‌الیه‌ن خۆش����یهوه تاهی����ر عه‌بدواڵ، جێگری پارێزگای هه‌ولێر رایده‌گه‌یه‌نێت ك����ه "دوای داواكاریه‌ك����ی زۆر ئ����ه‌وان وه‌كو پارێزگای هه‌ولێ����ر ره‌زامه‌ندییان پیش����انداوه بۆ دروس����تكردنی په‌یكه‌ر ب����ۆ حاج����ی له‌قله‌قه‌ك����هی هه‌ولێر ،بۆ ئهو مه‌به‌س����ته‌ش ئه‌ركی سه‌رپه‌رشتی كردن����ی په‌یكه‌ره‌ك����هی س����پێردراوه به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی ئه‌ن����دازه‌‌و پ����ارك‌و باخچه‌كانی هه‌ولێر ،بۆ ئهوهی ش����وێن‌و الیه‌نی هونه‌ری په‌یكه‌ره‌كه دیاری بكه‌ن له‌به‌رده‌م مزگه‌وتی خانه‌قا‌و ناوه‌ڕاستی پاركی شار". به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ئه‌ن����دازه‌ی پ����ارك‌و باخچه‌كانی هه‌ولێری����ش ئه‌ندازیار نزار عومه‌ر ،به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند که "به‌ڵێ خه‌ریكن له‌ناو پاركی شار په‌یكه‌رێك بۆ ئهو حاجی له‌قله‌قه دروستبكرێت".
دوپشک ی پێویس���تیت به‌په‌یوه‌ندیه‌ك���ی نوێ��� ی زۆرت ی هه‌ی���هو كاتێك خۆشه‌ویس���ت ده‌وێت بۆ به‌س���ه‌ربردن له‌گه‌ڵ كه‌س ه خۆشه‌ویس���ته‌كانت ،ئهو كاتانه له‌بیر مه‌كه.
هه‌یفا له‌هه‌ولێر که‌‌وان پێویس����تیت به‌گ����ۆڕان هه‌ی����ه بۆ ئهوهی خۆشیه‌ك له‌ژیان ببینیت، كه‌وتویته نێوان دو هه‌ڵبژارده‌وه‌و هه‌وڵبده یه‌كه‌مجار ئاس����انه‌كه‌یان بكه‌یت.
گیسک ره‌نگ���ه ببیت���ه ه���ۆی رازیبون���ی خێزانه‌ك���هت ،نهێنیكان���ت ب���ۆ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ب���اس مه‌كه ،ئاگات له‌ته‌ندروس���تی خۆت بێت با كێشه‌ت بۆ دروست نه‌بێت.
سه‌‌تڵ به‌په‌یوه‌ندێكانی خۆت‌و چوارده‌ورتدا بچ����ۆره‌وه ،ره‌نگه س����ه‌فه‌ركردن بۆ تۆ زۆر به‌س����ودبێت ئه‌زمونی باش����ی لێوه‌ربگری����ت ،سێش����ه‌ممه رۆژی به‌ختته.
نه‌‌هه‌‌نگ ره‌نگ��� ه ئه‌م ماوه‌یه ئهو كه‌س���انه‌ت ی ته‌واوت ب���ۆ ده‌ربكه‌وێت كه ب���ڕوا پێیان هه‌بو ،چونك ه هه‌س���تده‌كه‌یت ك ه درۆت له‌گ���ه‌ڵ ده‌كه‌ن‌و ئیره‌ییت پێده‌به‌ن.
CMYK
10
F
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ashion
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
زۆر له‌و كه‌سانه‌ی كه كه‌مێك كێشیان زیاده‌ی ه (جسمیان پڕه) خه‌می ئه‌وه‌یان نه‌بێت به‌له‌به‌ركردنی ئهو پارچه‌یه‌ی ك ه ئاره‌زویان له‌س���ه‌رێتی ،به‌اڵم پێویست ه بزانن: • هه‌میش��� ه قه‌ب���اره ()Sizeی ته‌واو هه‌ڵبژێرن. • جوانی قاچیان تا س���نوری س���ه‌ر ئه‌ژن���ۆ ده‌ربخه‌ن(له‌كاتێكی عه‌زی یان ته‌نوره‌ی كورتدا). • دوربكه‌ونه‌و‌ه له‌مكیاج ()Make Up ی زۆر. • هه‌وڵب���ده هه‌میش���ه ره‌نگی قژت، ره‌نگه سروشتییه‌كه‌ی بێت. • ش���ێوه‌ت ب���ا ناس���ك بێ���ت نه‌ك س���ه‌رنجڕاكێش ،چونك��� ه له‌به‌ركردنی پارچ���هی (نه‌ش���یاو) واتلێ���ده‌كات س���ه‌رنجڕاكێش بی���ت ن���ه‌ك جوانیی ه سروشتییه‌كه‌ت. تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌ك ه چونك ه ره‌نگ ه ته‌نه���ا كه‌مێك راوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت پێویستبێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
تیپێكی هونه‌ری له‌دیانا كلتور ی ئاشوریه‌كان به‌زیندویی ده‌هێڵێته‌وه ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی تیپێكی هون����ه‌ری ئاش����وری له‌ڕێگه‌ی چاالكیه هونه‌ریه‌كان‌و به‌شداریكردنیان له‌ئاهه‌نگ‌و بۆنه‌و یاده‌كان‌و فیس����تیڤاڵه رۆش����نبیریی‌و كلتوریه‌كان ،جلوبه‌رگ‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ����ی ئاش����وریه‌كان زین����دو ده‌كه‌ن����ه‌وه‌و وه‌ك س����ه‌رۆكی تیپه‌كه‌ش رونیكرده‌وه ئ����ه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن له‌ڕێی ئهو تیپ����هوه بره‌و به‌كلت����وری هونه‌ری ئاش����وریه‌كان ب����ده‌ن‌و ل����ه تێداچ����ون بیپارێزن‌و به‌نه‌وه‌ی نوێی ئاشنا بكه‌ن. شارۆچكه‌ی دیانا ،شارۆچكه‌یه‌كه كه دانیش����توانه‌كه‌ی له‌ئاشوری‌و موسڵمان پێكدێ����ت .ئاش����وریه‌كان كه له‌س����اڵی 1926هوه له‌توركیاوه ره‌ویانكردوه ،له‌و شارۆچكه‌یه‌دا نیشته‌جێبون‌و تائێستاش خه‌ریكی ژیانی ئاسایی خۆیانن‌و له‌روی هون����هریو رۆشنبیریش����هوه توانیویانه چاالكی جۆراوجۆر پێشكه‌ش بكه‌ن. س����ه‌رۆكی "تیپی هونه‌ری هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا" ماروت����ا گۆركی����س به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د كه تیپه‌كه‌یان س����اڵی 2009 دامه‌زراوه‌و له‌هه‌ش����ت كه‌س پێكهاتوه، به‌اڵم ئێس����تا تیپه‌كه‌یان له 17ئه‌ندامی كچ‌و كوڕی گه‌نج پێكدێت .گۆرگیس كه ده‌رچوی كۆلیژی هون����ه‌ره جوانه‌كانی هه‌ولێره ،ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه تائێستا ئه‌م تیپ����ه به‌ش����داریكردوه له‌چه‌ندین فیس����تیڤاڵی رۆژش����نبیری‌و ئاهه‌ن����گ‌و چاالكی����ه هونه‌ری����ه‌كان‌و هه‌ڵپه‌ڕكێ����ی تایبه‌ت به‌ئاش����وریه‌كانی نمایشكردوه. ناوبراو جه‌ختیشی له‌سه‌ر ئهوه كردهوه ك����ه ئامانجی����ان له‌دروس����تكردنی ئهو تیپ����ه هونه‌ریه نیش����اندانی دابونه‌ریتی ئاشوریه‌كان‌و نمایشكردنی هه‌ڵپه‌ڕكێ‌و ش����اییو جلوبه‌رگی تایبه‌ت به‌خۆیان‌و پاراستن‌و هێشتنه‌وه‌یانه به‌زیندوی. له‌الیه‌ك����ی دیكه‌وه مامۆس����تا ئیڤان
کاوڕ ی خێزانه‌ك���هت ده‌بێت��� ه یارمه‌ت��� ی داهاتوت، پاڵپشتیه‌ك بۆ سه‌ركه‌وتن رێگه‌ی���ان لێمه‌گ���ره ب���ا له‌ئیش��� ه خراپه‌كان���ت رزگارت بكه‌ن‌و پێش���ت بخه‌ن له‌كاره‌كانت.
هه‌رمۆته ..گوندێكی مه‌سیحی نشینی كۆیه
لــــه‌كۆی ه خاچ‌و مناره یه‌كتریان خۆشده‌وێت
كاتی هاوین ...بۆ هه‌موانه! سهرهتا جارێكی تر لێرهوه ده‌مانه‌وێت سوپاسی هه‌مو ئهو به‌ڕێزان ه بكه‌ین ك ه به‌رده‌وام له‌ڕاوێ���ژكاری‌و په‌یوه‌ندیدان له‌گه‌ڵماندا ،به‌اڵم گه‌ر بتوانن له(ئێمه‌ڵ) ه‌كانتان���دا كه‌مێك زانیاری ته‌واو بده‌ن له‌سه‌ر ته‌مه‌ن‌و ره‌نگی پێست‌و ره‌نگی قژ ...هتد ،ته‌نها پێمانخۆش ه هاوكاری به‌ڕێزتان بین به‌به‌رده‌وامی. زۆربه‌ری خانمان‌و خه‌ڵكی واڵته‌كه‌مان ره‌نگی ره‌ش له‌به‌رناكه‌ن به‌هۆی ئهوهی ك ه هاوینان ره‌ش گه‌رما راده‌كێش���ێت، ب���ه‌اڵم ئه‌م���ه نات���ه‌واو‌ه به‌ڕاده‌یه‌كی تایب���هت ،ئاگادارب��� ه پێكهات���هی ئهو جله‌ی له‌ب���ه‌ری ده‌كه‌یت دیاری ده‌كات كه گه‌رم���ه یان نا ن���ه‌ك ره‌نگه‌كه‌ی، هه‌ربۆی��� ه ره‌نگ���ی ره‌ش له‌هاوین���ی ئه‌مس���اڵدا گرنگییه‌كی ته‌واوی پێبد‌ه به‌تایبه‌ت���ی بۆ فه‌رمانب���ه‌ران ،تاوه‌كو بتوانیت ل���ه‌دوای كۆتاییهاتنی ده‌وامی فه‌رمی رۆژانه‌ت ئاره‌زوت له‌له‌به‌ركردنی ره‌نگێكی تر بێت ك ه هاوینی ئه‌مس���اڵ تێره له‌ڕه‌نگ.
ره‌نگاڵه
ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د هه‌رمۆته گوندێكی دێرینی مه‌سیحییه‌كانه‌و ده‌كه‌وێته رۆژئاوای كۆیه ،مه‌سیحیه‌كانی ئهو گونده ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه به‌درێژایی مێژو ئه‌وان به‌خۆشه‌ویستی‌‌و ته‌بایی له‌گه‌ڵ موسوڵمانه‌كانی ناوچه‌ی كۆیه ژیانیان بردوه‌ته سه‌رو حه‌واونه‌ته‌وه، مامۆستایه‌كی ئاینییش ده‌ڵێت "له‌ئێستاو رابردوشدا ،موسڵمان‌و مه‌سیحی كۆی ه جگه له‌ڕێزو خۆشه‌ویستی هیچی تریان به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر نهبوه". گون���دی هه‌رمۆت���ه ك���ه گوندێك���ی ی ( 3كم) خنجیالنه‌یه له‌كۆن���دا نزیكه له‌ش���اری كۆیه دوربوه ،به‌اڵم ئێس���تا به‌هۆی فراوانبونی ش���اری كۆیه ته‌واو لێكنزیكبونه‌ت���ه‌وه‌و ته‌نه���ا چه‌مێ���ك س���نوره‌كه‌ی جیاده‌كات���هوه له‌ش���اری كۆیه .ناوی هه‌رمۆته ،ناوێكی ئارامییه‌‌و ل���ه(ارچ الم���وت)وه هات���وه ئه‌مه‌ش شتێكی گونجاوه ،چونكه روداوو شه‌ڕی خوێناوی له‌م ناوچه‌یه رویداوه بۆیه ئه‌م ناوه‌ی���ان لێن���اوه(،أرچ) به‌واته‌ی خاك دێت‌و (الم���وت) به‌واتای م���ردو ،واته خاكی مردوان. هه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه دانیشتوانی گوندی هه‌رمۆته به‌كش���توكاڵ‌و ئاژه‌ڵدارییه‌وه خه‌ریكب���ون ،باغ‌و باغاتێك���ی زه‌یتونی زۆری لێی���ه ،به‌اڵم ئهو كه‌م���ه ئاوه‌ی هه‌یبوه له‌كۆندا ته‌نها به‌شی پێداویستی ( )110 - 90خێزان���ی ك���ردوه ،بۆی���ه دی���ارده‌ی كۆچك���ردن له‌هه‌رمۆت���ه بۆ شوێنه‌كانی تری كوردس���تان‌و عێراق‌و واڵتان���ی ت���ر به‌رده‌وامب���وه ،ئێس���تا ژماره‌یه‌ك���ی زۆر مه‌س���یحی هه‌رمۆته نیشته‌جێی ش���اری ههولێرو سلێمانی‌‌و موس���ڵو بهغداو كه‌ركوك‌و ..هتد دوای
راپه‌ڕینی���ش وه‌ك زۆرب���هی خه‌ڵك��� ی كوردس���تان ژماره‌یه‌ك���ی زۆر گه‌نج���ی هه‌رمۆت���ه رویانكردۆت���ه هه‌ن���ده‌ران‌و به‌واڵتانی ئه‌وروپی باڵوبونه‌ته‌وه. كاتێ���ك س���اڵی 1913س���ه‌رژمێری دانیش���توانی گون���دی هه‌رمۆته كراوه، گوندی هه‌رمۆته له‌سه‌د كه‌س پێكهاتوه‌و كلێسایه‌ك‌و قه‌شه‌یه‌كیان ههبوه ،له‌ڕۆژی 2012/10 /17س���ه‌رژمێری دانیشتوانی گوندی هه‌رمۆت���ه كراوه ،له( )99ماڵی مه‌سیحی‌‌و ( )27ماڵی ئیسالم پێكهاتوه، ژماره‌ی مه‌سیحییه‌كان ( )437كه‌سه، ژماره‌ی موس���ڵمانه‌كان ( )127كه‌سه، تێك���ڕای ژماره‌ی دانیش���توانی گوندی هه‌رمۆته به‌مه‌س���یحی‌‌و موس���ڵمانه‌كان ( )564كه‌سه. مه‌س���یحییه‌كانی هه‌رمۆته كلدانین‌و س���ه‌ر به‌ئاین���زای كاس���ۆلیكن ،ه���ه‌ر له‌كۆنه‌وه كڵێس���ایان ههبوه ،به‌اڵم ئه‌م كڵێسایه‌ی كه ئێستا له‌هه‌رمۆته‌دا هه‌یه ن���اوی (مریه‌می پاكیزه)یه‌و له‌س���اڵی ( )1868دروستكراوه. س���ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ن���دی نێ���وان مه‌سیحیه‌كان‌و موس���ڵمانه‌كانی شاری كۆیه ،دكتۆر "هاوژین سڵێوه" مامۆستای زانكۆی كۆیه كه مه‌سیحیشه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه كۆیه ه���ه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه جوله‌كه‌و مه‌س���یحی‌‌و ئیس�ل�امی تێدا ژیاوه ،نیو س���ه‌ده زیاتره جوله‌كه‌كان كۆچیانك���ردوه ،به‌اڵم مه‌س���یحییه‌كان له‌م شاره‌دا ماونه‌ته‌وه‌و به‌درێژایی مێژو هاوخ هم‌و هاوكاری موسڵمانه‌كان بون. ئهو وتی " له‌س���ه‌رجه‌م شۆڕشه‌كانی كورددا ،مه‌سیحیه‌كانی كۆیه‌و هه‌رمۆته به‌شداربون‌و شه‌هیدیان داوه ،بۆ نمونه كاتێ س���اڵی ( )1963حه‌ره‌س قه‌ومی روده‌كه‌نه ش���اری كۆیه‌و چه‌ند كه‌سێك ده‌گرن‌و له‌ناو ب���ازاڕی كۆیه گولله‌باران ده‌كرێ���ن ،ل���هو چه‌ند كه‌س���ه دوانیان مه‌سیحی كۆیه‌و هه‌رمۆته بون به‌ناوه‌كانی
پاپای کوردی له‌بری سپێناخ گوژم ه دۆالری نه‌وت لوش ده‌دات
چاالکییه‌کی گروپی هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا جانێ ك����ه ئاش����وریه‌كی نیش����ته‌جێی كه هه‌قه ئهو تیپه له‌و روه‌ش هاوكاری دیانایه‌و هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی ماس����ته‌ره بكرێت ك����ه چاالكیه‌كانیان له‌ده‌ره‌وه‌ی له‌كلتوری گه‌الن ،ئام����اژه بهوه ده‌دات واڵت نمایشبكه‌ن .دیسان ئه‌مه‌ش گرنگه كه دروس����تبون‌و گرنگی����دان به‌تیپێكی چونكه جیهانی ده‌ره‌وه‌ش ئاشنا ده‌بێت هونه‌ری له‌و ش����ێوه‌یه ،كارێكی یه‌كجار بهو كلتوره مادیو روحیانه‌ی كه له‌الیه‌ن گرنگه بۆ ئهو واڵتانه‌ی كه فره نه‌ته‌وه‌و ئاش����وریه‌كانی دیان����اوه هه‌وڵده‌درێت ی "نمایش����ی به‌رگ����ری لێبكرێت" .ئهو مامۆس����تایه ئاینی جۆراوجۆرن .ئهو وت جۆراجۆرو هێشتنه‌وه‌ی ئهو جۆره شایی‌و مانهوهی ئهو تیپه‌ش بۆ شوێنێكی وه‌ك هه‌ڵپه‌ڕكێیانه مانایه‌كی گرنگی كلتوری‌و دیانا به‌پێویست ده‌زانێت " .له‌به‌رئه‌وه‌ی مێژویی هه‌یه .ههروهها ئه‌م فره‌كلتوریه ئه‌نجامدانی ئهو جۆره كارو چاالكیانه بۆ نیشانه‌ی زیندویه‌تی ده‌گه‌یه‌نێت‌و هه‌قه ناوچه‌كه گرنگه‌و رێگه‌یه‌كی باشیشه بۆ ئه‌م تیپ����ه به‌رده‌وامبێت‌و كارئاس����انی زیندوكردنه‌وه‌و پاراستنی كلتوره مادیو روحیه‌كانی ئاش����وریه كۆنه‌كان .چونكه هه‌مه‌الیه‌نه‌ی بۆ بكرێت". ئهو مامۆس����تایه باس له‌وه‌ش ده‌كات نمایشكردنی ش����اییو هه‌ڵپه‌ڕكێكانیان
گا ئ����هو پاداش����ته‌ت ده‌س����تده‌كه‌وێت ك����ه خۆتت ب����ۆ ماندوكردبوو خۆت بێتاقه‌ت مه‌كه له‌و ش����ته سوكانه‌ی كه رێگ����رن له‌پێش س����ه‌ركه‌وتنی كاره‌كانت.
دوانه ئهو بۆن��� ه كۆمه‌اڵیه‌تیان���هوه ك ه ئه‌م ی ماوهی��� ه ئه‌نجامیده‌ده‌یت خه‌ڵكانێك ێ كه‌س یارمتیت زۆر ده‌ناسیت ،هه‌ند ده‌ده‌ن بۆ جوانكردنی ش���ێوه‌ت له‌ناو ئهو خه‌ڵكانه.
ره‌نگاڵه
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ده‌چێت����ه خان����هی كلت����وری روح����ی له‌هه‌مانكاتیش����دا پۆش����ینی جلوبه‌رگه كۆنه‌كانیش����یان له‌كاتی نمایش����ه‌كاندا، ده‌چێت����ه خان����هی پاراس����تن‌و به‌زیندو هێشتنه‌وه‌ی كلتوره مادیه‌كانیان". گروپی هه‌ڵپه‌ڕكێی ئینانا ،كه س����اڵی 2009له‌ش����ارۆچكه‌ی دیان����ای س����ه‌ر به‌قه‌زای س����ۆران دامه‌زراوه .تائێس����تا ش����وێنێكی تایب����هت به‌خۆی����ان نیه بۆ پرۆڤه‌كردن‌و داواش ده‌كه‌ن كه هاوكاری بكرێن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهو گرفتانه‌ی ك����ه تیپه‌ك���� ه هه‌یه‌ت����ی به‌مه‌به‌س����تی به‌ره‌و پێش����هوه بردن‌و بره‌ودانی زیاتر به‌كاره‌كانیان.
چاالكێكانت به‌باشی بۆت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و س����ودی لێوه‌رده‌گریت ،پێویس����تیت به‌كات هه‌ی����ه بۆ ئهوهی به‌كاره‌كانتدا بڕۆیت����هوه ،خ����ۆت له‌چ����اوی پیس به‌دوربگره.
(حه‌ننا یوسف تۆما)و (یوسف حه‌ننا كه‌ریم) ،له‌شۆڕش���ی ئه‌یلول‌و شۆڕشی نوێش چه‌ندین كه‌س له‌مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته بون به‌پێش���مه‌رگه‌و چه‌ندین كه‌سیش شه‌هیدبون". سڵێوه باس له‌وه‌ش ده‌كات كه كۆیه هه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه مه‌ڵبه‌ندی رۆشنبیری ب���وه ،هه‌ڵكه‌وتن���ی چه‌ندی���ن مه‌الی
شێر هاوكێش����ه‌یه‌ك دروس����تبكه له‌نێوان خۆت‌و خێزانه‌ك����هت ،هه‌وڵبده ئێواره خوانه‌كان����ت له‌گه‌ڵ ئه‌وان بێتو زیاتر تێكه‌ڵی����ان ببه ،به‌ش����دارییان پێبكه له‌كاری تازه.
فه‌‌ریک ره‌نگ ه ئهو كێش���ه‌یه‌ی له‌نێ���وان تۆو ی هاوپیش���ه‌كانت هه‌ی ه زو چاره‌س���ه‌ر بكه‌ی���ت ،به‌اڵم ره‌نگ ه هه‌مو ش���ته‌كان ی تۆ به‌بێده‌نگ���ی ن���ه‌ڕوات وه‌ك ئهوه چاوه‌ڕوانت ده‌كرد.
رۆش���نبیر له‌م ش���اره رۆڵی به‌رچاویان ههبوه له‌ڕاگرتنی ته‌بایی‌‌و خۆشه‌ویستی. ئ���هو وتی "له‌س���ه‌روی هه‌موش���یانه‌وه جه‌ناب���ی م���ه‌الی گ���ه‌وره رۆڵێك���ی گرنگی له‌لێبورده‌یی نێوان مه‌س���یحی‌‌و موس���ڵمانه‌كاندا ههبوهو هه‌میشه رێزی له‌مه‌سیحیه‌كان گرتوه‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا مه‌س���یحییه‌كان حورمه‌تێكی زۆریان بۆ
ئهو پیاوه گه‌وره‌یه داناوه". وتیش���ی "ئ���هوهی جێی س���ه‌رنج ه مه‌رقه‌دێك هه‌ی���ه له‌دێرێكی هه‌رمۆته‌دا كه الی موسڵمان‌و مه‌س���یحییه‌كانیش پی���رۆزه ،ئه‌ویش (مه‌ربێن قه‌دیش���ه) یه ك���ه الی موس���ڵمانه‌كان به"ش���ێخ محه‌م���ه‌د" ناس���راوه ،مه‌س���یحی‌‌و موسڵمانیش سه‌ردانی ده‌كه‌ن‌و باوه‌ڕیان
پێیه‌تی ،ئه‌مه‌ش به‌ڵگ���هی تێكه‌اڵوی ی كلتوره‌كه‌مان���ه ،ئه‌م دێره‌ش مێژویه‌كی كۆنی هه‌یه له‌س���ه‌ده‌ی س���یانزه‌هه‌مدا له‌الی���ه‌ن (كێخ���وا ئۆغ���ان)ی گوندی هه‌رمۆته نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌‌و تاكو ئێستاش وه‌ك سومبولێكی هاوبه‌شی پێكه‌وه‌ژیان ماوه‌ته‌وه". س���ه‌باره‌ت به‌جلوبه‌رگی���ش ئ���هو
هه‌رمۆته
مامۆس���تایه‌ی زانك���ۆ وت���ی "م���ن نه‌مبیس���توه مه‌س���یحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته جلوبه‌رگێكی تایبه‌تی خۆیان هه‌بێت ،به‌ڵكو پیاوه‌كان رانكوچۆغه‌یان له‌به‌ركردوه‌و ژنه‌كانیش جلی كوردییان پۆشیوه". سه‌باره‌ت به‌زمانییش مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆت���ه‌ش وت���ی "به‌زمانی س���ریانی ده‌دوێ���ن ،ب���ه‌اڵم زمان���ی كوردیشیان زۆر خۆشویستوه‌و زۆربه‌ی كات���ه‌كان قس���هی پێده‌ك���ه‌ن ،كاتێ مه‌س���یحییه‌كی كۆی���ه به‌زمانی كوردی قسه‌بكات له‌هیچ شوێنێك هه‌ست بهوه ناكرێ ك���ه له‌نگیی���ه‌ك له‌زمانه‌كه‌یان‌و قسه‌كردنه‌كه‌یاندا هه‌بێت". له‌ڕوی دابونه‌ریته‌وه‌ش مه‌سیحییه‌كانی كۆی���هو هه‌رمۆته مه‌س���حییه‌كن ئاوێته به‌كلت���وری ك���ورده‌واری‌‌و كاریگ���ه‌ری ده‌وروبه‌ر به‌س���ه‌ریانه‌وه دی���اره ،هه‌ر له‌ڕێوڕه‌س���می ژنخواس���تنه‌وه بگره تا ده‌گات به‌پرس���ه‌دانان‌و له‌چه‌ندین شتی تریشدا هاوبه‌شن. ره‌نگ���ه یه‌كێك له‌سه‌رنجڕاكێش���ترین الیه‌نه‌كان���ی هه‌رمۆت���ه ،به‌رهه‌مهێنانی چه‌ندین س���یمای گه‌ش‌و دیاری جیهانی هون���ه‌ری ك���وردی بێ���ت ،وه‌ك دكتۆر هاوژین ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات كه چه‌ندین كه‌س���ایه‌تی هون���ه‌ری له‌هه‌رمۆت���ه‌دا هه‌ڵكه‌وتون ،له‌وانه :مه‌ڕبێن ،پوتێ كه مامی سێوه بوه ،س���ێوه‌ی هونه‌رمه‌ند مه‌قام���ه خۆش���ه‌كانی به‌ناوه‌ڕۆكێك���ی جوان‌و هه‌س���تێكی به‌رزه‌وه ده‌ربڕیوه‌و ئاوێته‌ی كردون به‌كلتوری ئیس�ل�امی‌‌و گوت���هی (جومعه‌یه له‌گ���ه‌ڵ فه‌قێیان ده‌خوێنین)( ،حه‌س���ره‌تی ئیسڕافیل) و (كێ���وی توڕ)و چه‌ندین زاراوه‌ی تری ئیس�ل�امی ئاوێته‌ی بیرو ه���زری خۆی كردوه ،توانیویه‌تی س���ود له‌ئاوازه‌كانی كڵێس���اش وه‌ربگرێ���ت‌و ئاوێته‌ی بكات به‌مه‌قامه‌كانی.
دكتۆر هاوژین وتی "سێوه شه‌ماس ی كڵێس���ا بوه ،په‌یوه‌س���تبوه به‌كڵێساو مه‌س���یحییه‌ت ،كه‌چ���ی له‌دیوه‌خاناندا له‌گه‌ڵ مه‌ال ئه‌س���عه‌د پێكه‌وه گۆرانی‌‌و مه‌قامیان گوتوه‌و زۆر رێزی یه‌كتریشیان گرتوه‌و زۆر ته‌بابون". وتیشی "كه‌سایه‌تیه‌كی دیاری تریش ئه‌ن���دراوس خه‌م���ۆ "باكوری"ی���ه ،كه له‌ساڵی 1957تیپی مۆسیقای باواجی له‌شاری كۆیه دامه‌زراندوه‌و په‌ره‌یپێداوه، ههروهها كه‌سایه‌تیه‌كی وه‌كو (كه‌ریمی ئه‌له‌كه)ش كه له‌حكومه‌ته‌كه‌ی ش���ێخ محم���ودی نه‌م���ر وه‌زیر ب���وه‌و رۆلێكی زۆرباش���ی ههبوه له‌كاری خێرخوازی، بنه‌ماڵه‌كه‌یان به‌بنه‌چه سه‌ر به‌هه‌رمۆته بوه". له‌به‌رامبه‌ریش���دا ،موس���ڵمانه‌كانیش هه‌میشه به‌چاوی رێز‌و خۆشه‌ویستییه‌وه له‌مه‌سیحییه‌كانی هه‌رمۆته‌یان روانیوه‌و هه‌رگی���ز جودایی ئایین به‌الیانه‌وه جێی بایه‌خ‌و شتێكی ئه‌وتۆ نهبوه. مامۆس���تا چه‌تۆ به‌كر ك���ه یه‌كێكه له‌مامۆس���تا ئاینیه‌كانی ش���اری كۆیه به‌ئاوێنه راگه‌یاند ك���ه "پێكه‌وه ژیانی ئاینه‌كان له‌ش���اری كۆیه هه‌میش���ه پڕ له‌خۆشه‌ویستی‌و ته‌بایی بوه ،بۆ نمونه له‌كۆیه‌و هه‌رمۆته‌شدا موسوڵمان جیرانی مه‌س���یحیه‌و ژیانێكی به‌خته‌وه‌ر پێكه‌وه ده‌بنه س���ه‌ر .ئێمه وه‌كو موسوڵمانانی ش���اری كۆیه له‌كاتی بۆن���ه ئاینیه‌كان س���ه‌ردانی مه‌س���یحیه‌كان ده‌كه‌ی���نو ئه‌وانیش له‌بۆنه ئاینی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی ئێمه‌دا به‌شداریمان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن". وتیش���ی "تائێس���تاش ئ���هو جۆره په‌یوه‌ن���دی‌و ته‌بایی���ه هه‌ی���ه ئه‌مه‌ش له‌س���ه‌ر بنه‌مای ئهوهی هه‌ردو ئاینه‌كه یه‌ك سه‌رچاوه‌یان ههیهو له‌الیه‌ن خوای گه‌وره‌وه هات���وه بۆ یه‌ك مه‌به‌س���ت‌و ه���ه‌ردو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ش له‌الیه‌ن خوای گه‌وره‌وه نێردراون".
له‌قله‌قه‌كه‌ی هه‌ولێر دهگهڕێتهوه له‌فه‌یسبوکه‌وه ئا :به‌ختیار حسێن ئهو حاجی له‌قله‌قه‌ی له‌سه‌ره‌تا ی شه‌ڕی ناوخۆی یهكێتیو پارتیدا كوژرا ،به‌هاوكاری كۆمه‌ڵێك دڵسۆزو كه‌سایه‌تی‌‌و رێكخراو له‌رێگه‌ی دروستكردنی په‌یكه‌رێكه‌وه جارێكیتر دهگهڕێتهوه. دوای ئ����هوهی حاج����ی له‌قله‌قه‌كه ی مزگه‌وت����ی خانه‌ق����ای هه‌ولێ����ر به‌هۆی ش����ه‌ڕی ناوخۆی نێوان یهكێتیو پارتی كوژرا‌و هه‌ولێر ب����ێ حاجی له‌قله‌ق كرا كه تاوه‌كو ئێستاش ش����وێنه‌كه‌ی هه‌ر به‌چۆڵ����ی ماوه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش وایكرد كه زیاتر له 200كه‌س����ایهتیو 20رێكخراوی كوردی‌‌و بیان����ی له‌ن����اوهوهو ده‌ره‌وه‌ی كوردس����تان له‌رێگ����هی كه‌مپینێك����هوه داوا بك����ه‌ن په‌یكه‌رێك ب����ۆ ئهو حاجی له‌قله‌قه دروس����ت بكرێ����ت ،رێكخه‌رانی كه‌مپینه‌ك����ه‌ش رایده‌گه‌یه‌نن كه "دوای داواكاریه‌ك����ی زۆر ره‌زامه‌ندی پارێزگای هه‌ولێریان وه‌رگرتوه بۆ دروس����تكردنی په‌یكه‌رێك ب����ۆ ئهو حاج����ی له‌قله‌قه، تێچ����وی دروس����تكردنی په‌یكه‌ره‌كه‌ش به‌ه����ه‌وڵ‌و كۆمه‌كی خه‌ڵكی دڵس����ۆزو ئاش����تیخواز‌و ئازادیخواز ده‌بێت ،داواش له‌سه‌رجه‌م دڵس����ۆزان ده‌كه‌ن ئه‌وانیش بتوانن هاوكارب����نو كۆمه‌كی كه‌مپینه‌كه بكه‌ن ،بۆ ئهوهی په‌یكه‌رێكی شایس����ته بۆ ئه‌م حاجی له‌قله‌قه دروس����ت بكه‌ن، هه‌روه‌ه����ا ئه‌وانه‌ش����ی ك����ه ه����اوكاری
فۆتۆ :ئاکۆ
قرژاڵ
رێوڕه‌سمێکی ئاینی مه‌سیحیه‌کان
فۆتۆ :یه‌حیا ئه‌حمه‌د
11
ته‌‌رازوو ره‌نگ���ه كێش��� ه بكه‌وێت ه نێ���وان تۆو به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���هت ئ���ه‌وه‌ش ب���ۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێت���هوه كه تۆ زیاد له‌پێویس���ت ی راس���تێكان ده‌ڵێ���ت .ش���ه‌مم ه رۆژ به‌خته.
كه‌مپینه‌كه‌ی����ان ك����ردوه له‌گ����ه‌ڵ بڕی هاوكاریه‌كه‌‌و ناوه‌كانیان له‌كۆنگره‌یه‌ك ی رۆژنامه‌وانیدا باڵ‌وده‌كرێته‌وه". له‌الیه‌ن خۆش����یهوه تاهی����ر عه‌بدواڵ، جێگری پارێزگای هه‌ولێر رایده‌گه‌یه‌نێت ك����ه "دوای داواكاریه‌ك����ی زۆر ئ����ه‌وان وه‌كو پارێزگای هه‌ولێ����ر ره‌زامه‌ندییان پیش����انداوه بۆ دروس����تكردنی په‌یكه‌ر ب����ۆ حاج����ی له‌قله‌قه‌ك����هی هه‌ولێر ،بۆ ئهو مه‌به‌س����ته‌ش ئه‌ركی سه‌رپه‌رشتی كردن����ی په‌یكه‌ره‌ك����هی س����پێردراوه به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی ئه‌ن����دازه‌‌و پ����ارك‌و باخچه‌كانی هه‌ولێر ،بۆ ئهوهی ش����وێن‌و الیه‌نی هونه‌ری په‌یكه‌ره‌كه دیاری بكه‌ن له‌به‌رده‌م مزگه‌وتی خانه‌قا‌و ناوه‌ڕاستی پاركی شار". به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ئه‌ن����دازه‌ی پ����ارك‌و باخچه‌كانی هه‌ولێری����ش ئه‌ندازیار نزار عومه‌ر ،به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند که "به‌ڵێ خه‌ریكن له‌ناو پاركی شار په‌یكه‌رێك بۆ ئهو حاجی له‌قله‌قه دروستبكرێت".
دوپشک ی پێویس���تیت به‌په‌یوه‌ندیه‌ك���ی نوێ��� ی زۆرت ی هه‌ی���هو كاتێك خۆشه‌ویس���ت ده‌وێت بۆ به‌س���ه‌ربردن له‌گه‌ڵ كه‌س ه خۆشه‌ویس���ته‌كانت ،ئهو كاتانه له‌بیر مه‌كه.
هه‌یفا له‌هه‌ولێر که‌‌وان پێویس����تیت به‌گ����ۆڕان هه‌ی����ه بۆ ئهوهی خۆشیه‌ك له‌ژیان ببینیت، كه‌وتویته نێوان دو هه‌ڵبژارده‌وه‌و هه‌وڵبده یه‌كه‌مجار ئاس����انه‌كه‌یان بكه‌یت.
گیسک ره‌نگ���ه ببیت���ه ه���ۆی رازیبون���ی خێزانه‌ك���هت ،نهێنیكان���ت ب���ۆ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ب���اس مه‌كه ،ئاگات له‌ته‌ندروس���تی خۆت بێت با كێشه‌ت بۆ دروست نه‌بێت.
سه‌‌تڵ به‌په‌یوه‌ندێكانی خۆت‌و چوارده‌ورتدا بچ����ۆره‌وه ،ره‌نگه س����ه‌فه‌ركردن بۆ تۆ زۆر به‌س����ودبێت ئه‌زمونی باش����ی لێوه‌ربگری����ت ،سێش����ه‌ممه رۆژی به‌ختته.
نه‌‌هه‌‌نگ ره‌نگ��� ه ئه‌م ماوه‌یه ئهو كه‌س���انه‌ت ی ته‌واوت ب���ۆ ده‌ربكه‌وێت كه ب���ڕوا پێیان هه‌بو ،چونك ه هه‌س���تده‌كه‌یت ك ه درۆت له‌گ���ه‌ڵ ده‌كه‌ن‌و ئیره‌ییت پێده‌به‌ن.
CMYK
12
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
تاڵه‌بانی له‌نێوان مان‌و نه‌ماندا ساڵح به‌شاره‌تی
ترس لەتەکنۆلۆژیا ()٢-١ لەگ���ەڵ لەدایکبوون���ی دونی���ای مۆدێرندا چەندەه���ا ئامێ���ری ت���ازەو داهێنان���ی تەکنۆل���ۆژی ن���وێ دێنەکای���ەوە .زۆرجار مۆدێرنە بەبەرهه‌می گەش���ەی تەکنۆلۆژیا خۆی دادەنرێت‌و باس لەوەدەکرێت ئەوەی کە وایکرد مۆدێرنە ببێت بەواقیع گەشەی بەردەوام���ی تەکنۆلۆژیایە .تەکنۆلۆژیا لەم دیدەدا ئامێری دروس���تکەری مۆدێرنەیەو ئەو پاڵنەرەیە ک���ە مۆدێرنە تادێت بەرەو پێشەوە دەبزوێنێت” .قۆناغی ڕێنیسانس“ لەس���ەدەی ١٤مەحاڵب���وو بەبێ داهێنانی سەعات‌و نەخشەو کەشتی‌و ئامێری چاپ‌و باڵوکردن���ەوە .دروس���تبوونی ”کۆمەڵگای پیشەس���ازی“ش لەس���ەدەی هه‌ژدەهه‌مدا مەحاڵبوو بەبێ داهێنانە تەکنۆلۆژییەکان لەب���واری تواندنەوەی میتاڵ ،تەکنۆلۆژیای کیمی���او دروس���تکردنی ژمارەیەکی گەورە لەئامێری میکانیکی ،ڕەنگە ش���ەمەندەفەر یەکێک لەداهێنانە هه‌رە بەرچاوەکانی ئەم قۆناغەبێت” .کۆمەڵگای زانیاریی“ ئەمڕۆش مەحاڵبوو دروستببێت بەبێ تەکنۆلۆژیای پەیوەن���دی ،ئیتر لەفڕۆک���ەو ئۆتۆمۆبێل‌و ش���ەمەندەفەری خێراوە بیگرە بۆ فاکس‌و تەلەفۆن‌و ئینتەرنێت‌و پەیوەندی ساتاالیتی ھتد ...لەهه‌موو ئەم دۆخانەدا کە باسمکرد تەکنۆلۆژیا نەک تەنها بەش���ێکی هێجگار گرنگی دەرکەوتەکان���ی مۆدێرنەیە ،بەڵکو ژێرخانەکەشیەتی. لەمێ���ژووی مۆدێرن���ەدا دەکرێ���ت دوو هه‌ڵوێس���ت بەرامب���ەر بەتەکنۆلۆژی���ا لەیەکتری جیابکەیەوە ،یەکەمیان ”ترس���ە لەتەکنۆلۆژی���ا“ ،ک���ە بەئینگلیزیەک���ەی پێیدەگوترێ���ت ”تەکنۆفۆبی“ ،دووهه‌میان ”عەش���قە بۆ تەکنۆلۆژیا“ ،کە بەئینگلیزی دەستەواژەی ”تەکنۆفیلی“ بۆ بەکاردێت. ئەوەی من دەمەوێت کەمەکێک لەس���ەری بوەس���تم دیاردەی ترس���ە لەتەکنۆلۆژیا. ترس لەتەکنۆلۆژیا ترس���ێکی دێرینە ،کەم داهێنان���ی تەکنۆل���ۆژی هه‌ی���ە کۆمەڵێک ترسی تایبەتی لەگەڵخۆیدا نەهێنابێت ،یان النیکەم گروپێک لەگروپە کۆمەاڵیەتییەکانی نەترس���اندبێت .بۆ یەکەمجار کە چاپخانە دۆزرایەوە خەڵکانێ���ک دژی ئەم تەکنیکە تەکنۆلۆژییە بوون چونکە دەیانگوت کتێب وادەکات ئینسان نەتوانێت چیتر یاده‌وەری خۆی ،واتە زاکیرەی ،بەباشی بەکاربهێنێت. لەگەڵ دروس���تبوونی کتێب���ی ئەلکترۆنیدا هاواری ئەوە بەرزبووەوە نووس���ینی سەر کاغ���ەزو چەپەمان���ی نرخی���ان نامێنێت. س���ەدەو نیوێ���ک لەمەوبەر ک���ە تەلەفۆن داهات ،ڕۆژنامەی نیویورک تایمز ،بەخراپی لەسەر ئەم تەکنۆلۆژیا نوێیە دەنووسێت‌و واینیشانئەدات کە دەبێتە ھۆی الوازبوونی ژیانی گش���تی ،بۆ نموونە کەس چیتر بۆ ئاهه‌نگ‌و کۆنسێرت‌و تەنانەت کەنیسەکان نەچن .ک���ە گرامافۆن داه���ات ئیتر باس لەمەترسی ئەوەکرا مندااڵن لەبەر گوێگرتن لەگۆرانی‌و مۆسیقا نەتوانن ھیچیتر فێرببن‌و تەنانەت دۆخێک دروس���تببێت کتێبخانەی تیانەمێنێت .کە شەمەندەفەر لەدایکدەبێت جوتی���اران ناڕەزای���ی دەردەب���ڕن چونکە پێیانوای���ە تێپەڕینی ش���ەمەندەفەرەکان بەنزی���ک لەوەڕگاکانیان���دا وادەکات مانگاکانیان ش���یر نەدەن .هه‌روەها ترسی ئەوە لەشەمەندەفەر هه‌بوو گەر خێراییەکەی زیادب���کات ،موس���افیرەکان چیتر نەتوانن هه‌ناسە بکێش���نو لەناو شەمەندەفەرەکان بەشێوەیەکی دەس���تەجەمعی بمرن .ترس لەکتێب ،لەپاس���کیل ،لەفڕۆکە ،لەئامێری جلش���ۆرین ھتد ...بەهه‌مان ریتم لەئارادا بووە. ئەگ���ەر ئ���ەوەی باس���مکرد ترس���بێت لەتەکنۆلۆژیای تەقلیدی‌و کۆن ،ئەوا ترس لەتەکنۆلۆژیا تازەکان ترس���ێکی گەورەترو هه‌مەالنیت���رە .دونیای ئەم���ڕۆ نەک تەنها ترس���ی زۆرتری تێدایە بەڵکو ئینس���انی ترس���اوی زیاتریش���ی تێدایه" .س���ەدەی تەکنۆلۆژی���ای دیگیت���اڵ“ وەک س���ەدەی ترس لە ”لەدەس���تانی عەقڵ“و ”سڕکردنی توان���ای بیرکردن���ەوە“و ”لەدەس���تدانی مرۆڤایەت���ی م���رۆڤ“ وێنادەکرێت .ترس لەفەیسبوک‌و تیوتەرو سمارتفۆن ،ترس لە ”ئەختەبووتی ئینتەرنێت“ ڕووە تازەکانی ئەو تەکنۆفۆبیەن کە ئەمڕۆ لەزۆر شوێن‌و الی زۆرکەس ئامادەیە .ئەم ترس���ە باس لە ”مردنی پەیوەن���دی“ نێوان مرۆڤەکان‌و ”نەمانی کۆمەڵگا“و ”نەمانی هاوڕێیەتی“و ”وێرانبون���ی ڕۆحانیەت“و ”دروس���تبوونی پاڵەوانی وەھم���ی“و ”تێکچوونی تەواوەتی
عەق���ڵ“و ”مردن���ی ڕەخن���ە”و ”مردن���ی ئەخ�ل�اق“و ”مردنی عەش���ق“و ڕس���تێکی هێگج���ار درێژی لەم بابەتە دەکات .ڕەنگە ئەو ڕستەیەی نووسەری ئەمریکی ،نیکۆالس کار ،ک���ە دەڵێت ”گوگڵ هه‌موومان دەکات بەگەمژە“ ،بەناوبانگترین ڕس���تەیەک بێت ئەم ترسە تازەیە بەرجەستەبکات. خاڵی س���ەرەکی لەم ڕووانینەدا ئەوەیە ئینتەرنێت وادەکات مرۆڤ جگە لەتێکستی ک���ورت‌و س���ادە ،جگ���ە لەئینش���ا ،جگە لە”زبڵ“ ،تاقەت���ی خوێندنەوەی ھیچیتری نەمێنێ���ت .خووگرتنی���ش بەخوێندنەوەی ئ���ەو تێکس���تە کورتان���ەوە وادەکات ،بۆ نموونە ،مرۆڤ چیتر تاقەتی خوێندنەوەی ڕۆمانێک���ی وەک ”جەنگ‌و ئاش���تی“ لیۆن تۆڵستۆی نەمێنێت .بەزۆر مانا ئەم ترسە تازانە ”ترس���ێکی ئۆرویڵی“ ین ،ترس���ی ئۆرویڵی ،هێما بۆ ئەو ترسە لەدونیای نوێ دەکات کە جۆر ئۆرویل لەڕۆمانی ”س���اڵی “١٩٨٤دا باس���یدەکات .ترس���ی ئۆرویلی ترس���ە لەو تەنکۆلۆژیا تازانە کە دەشێت دەرەنجامی خراپ‌و ترسناکیان بۆ گەشەی مرۆڤ وەک تاکەکەسێکی ئازادو ڕەخنەگرو بۆ کۆمەڵگا وەک گش���تێکی پڕپەیوەندی‌و هاری���کار ،هه‌بێت .دۆخێ���ک لەباتی ئەوە پانتایی ئازادی تاکەکەس���یو کۆمەاڵیەتی زیادب���کات ،ئ���ەو پانتایی���ە بچ���ووک‌و بەرتەسک دەکاتەوە تا ڕادەی وێرانکردنی تەواوەتی .ترس لەگوگڵ ،وەک ترس���ێکی ئۆرویل���ی ،بڕێکی کەم لەڕاس���تیو بڕێکی هێجگار زۆر لەموبالەغەو ناڕاستی تێدایە. کاتێ���ک نیک���ۆاڵس کار لەس���اڵی ٢٠٠٨دا باس ل���ەوەدەکات کە ”گ���وگڵ هه‌موومان گەم���ژدە دەکات“ ،لەدوای ئەوەوە چەندان لێکۆڵین���ەوەی زانس���تی ئەنجامدراون کە نەک تەنه���ا ناڕاس���تی بۆچوونەکانی ئەم نووسەرە نیش���انئەدات ،بەڵکو پێچەوانەی ئەو بۆچوونە دەسەلمێنن.
هه‌میشە بڕێک لەترس لەتەکنۆلۆژیا نەک تەنها تەندروستە، بەڵکو هێجگار پێویستیشە ترس لەتەکنۆلۆژیا ق���ووڵ بەناو ڕۆحی کۆنەپارێ���زی کۆمەاڵیەت���یو کولتوری���دا ڕۆچووەو لەمڕۆشدا تا ئەو شوێنە ڕۆیشتوە کەس���انێک بڵێ���ن س���ەردەمی دیگیت���اڵ سەردەمی ناردنی مرۆڤە بۆ جەهه‌نەمێکی ئینسانی بەر لەناردنی بۆ جەهه‌نەمی خودا. لەئەدەبیاتی دونیادا ڕەنگە ھیچ تێکستێک بەڕادەی چیرۆکی ”دکتۆر فرانکش���تاین“ی ژن���ە نووس���ەری ئینگلی���زی م���اری ۆڵستۆنکرافت ش���ێلی فۆبیای تەکنۆلۆژیا بەرجەس���تەنەکات .دکت���ۆر فرانکش���تاین بەیارمەتی زانیاری‌و تەکنۆلۆژیای مۆدێرن لەتاقیگەکەیدا بوونەوەرێک دروس���تدەکات کە دواتر ناتوانێت کۆنترۆڵی بکات‌و دەبێت بەکابوسێک‌و پەالماری دونیای دەوروبەری خۆی ئەدات .لەماری ۆڵس���تۆنکرافتەوە بۆ س���ەر باراک ئۆبامەی س���ەرۆکی ئەمریکا زیاد لەس���ەدەو نیوێک مێژوو هه‌یە ،بەاڵم ئەو ترس���ەی الی ئەو نووسەرە ئینگلیزیە هه‌یە ،ئەمڕۆ الی باراک ئۆبامای سەرۆکی ئەمریکاش هه‌یە .ئۆباما ماوەیەک لەمەوبەر، لەیەکێک لەخوتبەکانیدا باسی لەکاریگەرییە نێگەتی���ڤ‌و خراپەکانی تەکنۆلۆژیای ”ئای پاد“و ”گەمەی کۆمپیوتەریی“ کرد لەسەر سیس���تمی دیموکراسیەت‌و ئەو تەکنۆلۆژیا تازانەی وەک هه‌ڕەش���ە بۆ دیموکراسیەت وێناکرد. بەشێکی زۆر لەم ترسە جیاوازانە ترسێکی فۆبیاییە ،واتە ترسێکی ناعەقاڵنی‌و ناڕاستەو ڕەگوڕیش���ەی دەرونی‌و سایکۆلۆژیان هه‌یە ن���ەک واقیعی .هه‌میش���ە بڕێ���ک لەترس لەتەکنۆلۆژی���ا ن���ەک تەنها تەندروس���تە، بەڵکو هێجگار پێویستیشە ،چونکە تەنها لەڕێگای ترسێکی تەندروستەوە دەتوانین ڕەهه‌ندە ئەخالقییەکان���ی ئەو تەکنۆلۆژیا تازانە ببینین‌و بەریسک‌و مەترسییەکانیان ئاشناببین.
له 17كانونی یه‌كه‌می س���اڵی ڕابردو به‌ه���ۆی تێكچونی باری ته‌ندروس���تی تاڵه‌بانی گواسترایه‌وه بۆ نه‌خۆشخانه‌ی (مدین ه گ���ب)ی به‌غ���دای پایته‌ختی عێراق به‌مه‌به‌س���تی چاره‌سه‌ر ،دواتر به‌هۆی توندیی هێرشی نه‌خۆشیه‌كه‌ی به‌فڕۆكه‌یه‌ك���ی تایب���هت ڕه‌وان���هی نه‌خۆش���خانه‌ی (ش���اریتیی)ه ك���را ، ئێس���تا به‌گوێ���ره‌ی ڕاگه‌یاندنه‌كان���ی نزی���ك له‌حیزبه‌كه‌ی تاڵه‌بان���ی له‌ژێر چاودێرییه‌ك���ی وردی پزیش���كیدایه، له‌ئه‌نجامی نه‌خۆش���كه‌وتنی تاڵه‌بانی فه‌راغێكی سیاسی له‌عێراق‌و كوردستان به‌جێهێشت ،به‌وته‌ی زۆربه‌ی به‌رپرسانی عێراق‌و كوردس���تان هه‌م���و الیه‌نه‌كان له‌هه‌ڵپه‌ی ئه‌وه‌داب���ون به‌زوترین كات چاره‌س���ه‌ری بۆ بكرێت بگه‌ڕێنرێته‌و‌ه عێراق ئه‌م فه‌راغ ه سیاسی ه پڕبكاته‌وه، به‌اڵم تائیس���تا له‌ژێر ره‌حمه‌تی خواو پزیشكه‌كاندای ه . ئ���هوهی م���ن ده‌مه‌وێ���ت قس���هی له‌س���ه‌ربكه‌م‌و تیش���كی بخه‌مه‌س���ه‌ر خوێندنه‌وه‌م بۆ وه‌زعی ئێستای عێراق‌و پرس���ی مان‌و نه‌مانی تاڵه‌بانییه ،الی هه‌م���وان ئاش���كرایه ،وه‌ك به‌چ���اوی خۆمان دیتمان له‌دوای نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانی ،عێراق بارودۆخێكی ناله‌باری به‌خۆی���هوه بین���ی ،ئه‌م���ه‌ش هه‌موی به‌ه���ۆی سیاس���هت ه الرو له‌وێڕه‌ك���هی مالیك���یو تاكالیه‌ن��� ه مامه‌ڵه‌كردن���یو گوێنه‌گرتن له‌ویست‌و ئیراده‌ی خه‌ڵك‌و حیزب‌و الیه‌نه‌كان ،تا گه‌یش���ت ه ئهوهی چه‌ن���د پارێزگایه‌ك���ی سوننه‌نش���ین خۆپیش���اندانی تێدابكرێ���ت ،وه‌ك پارێزگاكانی (ئه‌نبارو موسڵ‌و كه‌ركوك) خه‌ریكبو عێراق به‌ره‌و جه‌نگێكی تایه‌فی هه‌نگاوی ده‌نا ،تا كار گه‌یشت ه ئهوهی پێك���دادان له‌نێوان خۆپیش���انده‌ران‌و حكومه‌ت ڕوب���دات ،ههروهها به‌بیانوی نه‌بونی هێمنی هه‌ریه‌ك له‌و ش���ارانه‌ی ناومانهێنان هه‌ڵبژاردنی تێدا نه‌كرێت،
هه‌ندێك به‌گومانه‌وه ده‌ڕواننه ئه‌م وێنانه ،بۆ ئهوهی ئه‌م گومانه بڕه‌وێته‌وه ،بۆچی گرته ڤیدۆییه‌كی به‌رێزیان په‌خشناكه‌ن
تاڵه‌بانی له‌ئه‌ڵمانیا
ئه‌م���ه له‌الیه‌ك ،له‌الیه‌كی ترهوه ئه‌گه‌ر چاوێك بخشێنین به‌بارودۆخی ساحه‌ی سیاسی كوردس���تان ،خه‌ریك ه ئه‌ویش له‌غیاب���ی تاڵه‌بانی به‌ره‌و الڕێ هه‌نگاو ێ. هه‌ڵده‌گر هه‌رالیه‌نێك���ی سیاس���ی به‌ج���ۆره ئاوازێ���ك له‌ب���ارهی وه‌زع���ی ئه‌مرۆی سیاس���ی كوردس���تان ده‌خوێنێ���ت، كۆمه‌ڵێك پرس���ی گرینگ ئهمرۆ خۆی زه‌قكردۆته‌وه ،ناكۆكی خستۆته ناو هێزه سیاسیه‌كان ،ئه‌وانیش بریتین له‌پرسی ده‌س���تورو ،پرسی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی بۆ والیه‌تی س���ێیه‌م ،پرس���ی رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیجی نێوان یهكێتیو پارتی ،پرس���ی نه‌بونی یه‌كهه‌ڵویستی له‌نێو س���ه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی ،پرسی رێكه‌وتننام���هی ده‌باش���انی نێ���وان یهكێتیو گ���ۆڕان ،ههروهها پرس���ی به‌جی���ا دابه‌زینی یه‌كێتی نیش���تیمان كوردستان له‌هه‌ڵبژاردن. ئه‌مان��� ه كۆمه‌ڵێ���ك پرس���ی حاشاهه‌ڵنه‌گرن ك ه له‌ساحه‌ی سیاسی عێ���راق‌و كوردس���تان گوزه‌ریان كردو خه‌ریكه گ���وزه‌ر ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ئهوهی
م���ن مه‌به‌س���تمه لێره‌دا باس���ی بكه‌م پرسی مان‌و نه‌مانی تاڵه‌بانییه ،ئهوهی كه گوێمان لێده‌بێت له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانی یه‌كێتی نزیك له‌تاڵه‌بانی تائێستا هه‌ر ئه‌وه‌مان به‌گوێدا ده‌خوێنن‌و ده‌چرپێنن ئه‌وه‌یه كه وه‌زعی ئاساییه‌و زۆرباشه، ئ���هوهی ئ���اگای له‌تاڵه‌بانیی���ه ته‌نها بنه‌ماڵه‌ك���هی خۆیه‌تی ڕێگ���ه به‌هیچ الیه‌نێ���ك ن���اده‌ن ئاگایان ل���ه‌ڕه‌وش‌و بارودۆخی ته‌ندروس���تی تاڵه‌بانی بێت، ته‌نانه‌ت چه‌ندین به‌رپرسی بااڵی عێراق هه‌ر له‌س���ه‌رۆك وه‌زیران‌و س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان له‌الیه‌ن ك���هسو كاره‌كه‌ی تاله‌بانی رێگرییان لێكراوه ،لهنزیكهوه چاویان پێیبك���ه‌وئ ،ته‌نانه‌ت ڕێگری له‌چه‌ندی���ن به‌رپرس���ی حیزبه‌ك���هی خۆش���ییان ك���راوه ،ئه‌مان��� ه هه‌م���و گومان الی هاواڵتیان دروست ده‌كات، سه‌باره‌ت به‌پرسی مانی تاڵه‌بانی یاخود باشی ته‌ندروستی به‌رێزیان ،ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ئێستا چه‌ند وێنه‌یه‌كی تاڵه‌بانی له‌كه‌ناڵه‌كان���ی یه‌كێت���ی باڵوكرانه‌وه، ئه‌مان ه تاراده‌یه‌ك بۆ هه‌وادارانی نزیك یه‌كێتی دڵخۆشكه‌ربو ،به‌اڵم هه‌ندێكش
به‌گومانه‌وه ده‌ڕوانن��� ه ئه‌م وێنانه ،بۆ ئهوهی ئ���ه‌م گومان���ه ته‌ماوییه‌ی ك ه الی هاواڵتیان دروس���تبوه ،بڕه‌وێته‌وه، بۆچ���ی گرت��� ه ڤیدۆییه‌ك���ی به‌رێزیان له‌كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن په‌خشناكه‌ن، ئه‌كه‌ر راس���تده‌كه‌ن باری ته‌ندروستی به‌رێزیان جێگیر‌ه . به‌قسه‌ی (هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د) ی هاوس���ه‌ری تاڵه‌بانی ك ه له‌ساڵیادی دامه‌زراندن���ی حیزبه‌كه‌ی���ان وتارێكی پیشكه‌ش���كرد له‌س���لێمانی له‌به‌رده‌م ئاپۆرای جه‌ماوه‌ر ئه‌مه‌ی چرپاند به‌گوێی خه‌ڵك���یو گوتی :دڵنیابن ئێس���تا مام جه‌الل له‌شاشه‌ی ته‌له‌فیزیۆن سه‌یرتان ده‌كات زۆر دڵخۆش��� ه به‌دیتنتان .ده‌ی مادام تاڵه‌بانی ئاوا ته‌ندروستی باشه‌و سه‌لیقه‌ی سه‌یركردنی ته‌له‌فزیۆنی هه‌ی ه بۆچ نایه‌ن ئه‌م گومانانه‌ی ك ه دروستبون س���ه‌باره‌ت به‌پرس���ی م���ان‌و نه‌مانی تاڵه‌بانی هه‌م���وی به‌گرت ه فیدۆییه‌كی به‌رێزیان له‌كه‌ناڵه راگه‌یاندنه‌كانی نزیك خۆتان په‌خشبكه‌ن‌و هه‌مو ئه‌م گومان ه بڕه‌وێننه‌و‌ه كه س���ه‌باره‌ت به‌به‌رێزیان الی خه‌ڵكی دروست بوه؟!
سه‌ربازگه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و پێشمه‌رگه فه‌ره‌یدون كونجرینی جواڵن���ی هێ���زی پێش���مه‌رگه‌و گفتوگۆكان���ی هه‌رێم وبه‌غداو ته‌قینه‌و‌ه به‌رده‌وامه‌كان���ی ناوچه داب���ڕاوه‌كان‌و گفتوگه‌پ���ی ده‌س���ه‌اڵتدارانی هه‌رێ���م، بون��� ه باس‌و خواس���ی ئ���ه‌م دواییه‌ی خه‌ڵكی كوردس���تان‌و گه‌مه‌ی سیاسی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی به‌رده‌ممان بۆ هه‌لی س���ێبار‌ه كاندیدكردن���هوهی بارزانیو گ���ره‌و له‌س���ه‌ر ئه‌س���پی تۆپی���وو، به‌هه‌ڵه‌دابردن���هوهی چه‌ن���د ج���ارهی خه‌ڵكه‌كه‌ی. موچ���هو خزمه‌ت���ی پێش���مه‌رگه؛ به‌جۆرێك��� ه ك ه نه‌ده‌كرێت ببن ه جێگای متمان��� ه ب���ۆ ش���ه‌ڕكردن‌و نه‌ده‌كرێت پشتیان پێببه‌سترێت بۆ فه‌رمانه‌كانی ده‌سه‌اڵت .ك ه له‌ڕاستیدا ئه‌مه ده‌كه‌م ه دو ب���ه‌ش بۆ ئ���هوهی په‌نج��� ه بخه‌م ه س���ه‌ر هه‌ندێك ل���هو كه‌موكورتیانه‌ی ده‌بن ه هۆكاری ئه‌م په‌راوێزخس���تنه‌ی ده‌كه‌وێته به‌رده‌م خه‌ڵك‌و پێش���مه‌رگ ه بۆ به‌شداربون‌و نه‌بون. فۆتۆ :ئارام که‌ریم موچه‌ی پێشمه‌رگه ٥٠٠ .هه‌زار دینار‌ه پێشمه‌رگه‌یه‌ک له‌چیای هه‌نجیره له‌دوزخورماتو ك ه ئه‌مه به‌ش���ی كرێ���ی خانوه‌كه‌یان قالۆنچه‌و ترسی دوپشك‌و زیڕه‌ی مێش‌و خۆمان بشۆرین بۆنمان كردوه سه‌ره‌ڕای ناكات‌و بژێوی ژیانیان زۆر زۆر خراپه، لرف���هی مار ،پێش���مه‌رگه ،ش���ه‌وێكی ئه‌وه‌ش كه‌موكورتیه‌كی زۆرمان ههیهو به‌ناچ���اری دوای ده‌وام هه‌م���و ده‌چن ه خۆش‌و خه‌وێكی ئارام به‌س���ه‌رده‌به‌ن ،گوزه‌رانم���ان خراپه .خ���ۆ ئێم ه داوای كرێ���كاریو به‌جۆرێ���ك له‌ج���ۆره‌كان چێشتلێنه‌ران س���ه‌رقاڵی ئاماده‌كردنی كاره‌ب���او خزمه‌تگوزاری ئ���اوو ئاوه‌ڕۆ س���وكایه‌تی به‌م هێزه ده‌كرێت‌و كه‌س خواردنی هێلكه‌ن بۆ ئهو س���ه‌ربازانه‌ی ناكه‌ی���ن بۆمان دابینبك���ه‌ن .ك ه هه‌مو نیه ببێت ه خاوه‌نیان. ناوچه‌كه‌مان پۆخڵكردو‌ه به‌پاشماوه‌ی كه ده‌كه‌ون ه نێوان سێ جه‌نگه‌وه!. شه‌هیدبونیش���یان، پ���اش س���ه‌ربازی س���ه‌رجه‌م واڵتانی زۆری خۆمان‌و ده‌بێت ه مای���هی باڵوبونه‌وه‌ی شه‌هیدانه‌كه‌ش���یان به‌شی ئهوه ناكات جیهان هێنده‌ی فه‌رمانبه‌رێكی ئاسایی نه‌خۆشی بۆ خۆمان‌و خه‌ڵكه‌كه‌ش. ك ه ماڵ‌و منداڵه‌كانیان پێبه‌ڕێوه ببه‌ن‌و له‌ڕۆژێكدا زیاتر ل ه 600هه‌زار به‌رمیل ژیانی خۆی له‌ئاسوده‌یدا ده‌بینێت به‌اڵم ژیانێكی ئاسوده‌ییان بۆ دابین بكه‌ن. له‌هه‌رێمی كوردستاندا سه‌ره‌ڕای ئهوهی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان ده‌فرۆشرێت‌و لێ���رهوه ه���ه‌م ده‌بن ه جێ���ی تانه‌ی ك���ه خواردن���ی دو ژه‌می س���ه‌ربازێك داهاته‌كه‌ی زیاتر له‌نیوه‌ی بۆ گیرفانی خێزان‌و منداڵه‌كانی���ان ك ه بهو كار‌ه " ن���ان‌و هێلكه‌و چایه .ئاس���ته‌مێك ه ك ه ده‌س���ه‌اڵتدارانه ،به‌ش���ێكی كه‌مت���ر ش���ه‌هید" بون‌و ده‌رئه‌نجامه‌كانی دراوه له‌زۆرینه‌ی دابینك���راوه بۆ هاواڵتیان‌و به‌كاره‌سات هه‌ژمار ده‌كرێت. هه‌م ده‌بنه جێی ئهوهی خه‌ڵكی خێرو له‌چه‌ن���د هه‌فت���هی ڕاب���وردودا كه‌موكورتی��� ه نیش���تمانیه‌كان ،به‌اڵم س���ه‌ده‌قه‌یان به‌رامبه‌ر بكه‌ن .هه‌ربۆی ه پێشمه‌رگه‌یه‌ك له‌ده‌ڤه‌ری خانه‌قینه‌و‌ه پێش���مه‌رگه‌و واڵتپارێ���زان له‌ئاس���تی ئه‌مانه ئیتر لهوه گه‌یشتون كه خۆیان په‌یوه‌ن���دی ك���رد به‌كه‌ناڵ���ی ئێ���ن ڕه‌وش���ی س���ااڵندان ،هیچ باس���ێك‌و بۆ بۆره پیاو ناده‌ن به‌كوشت. له‌س���ه‌ربازگه‌یه‌كی ده‌ش���تاییه‌كانی ئاڕتیه‌و‌ه داوای له‌وه‌زیری پێشمه‌رگه‌و ئاوڕێكی ئه‌وتۆیان لێنه‌دراوه‌ته‌وه. به‌رپرسانی ئه‌م هێزان ه له‌به‌ر پاره‌ی بێگوم���ان هاواڵتی���ان له‌گ���ه‌ڵ ئهو ئه‌م هێزانه هه‌مو ش���ت قبوڵ ده‌كه‌ن‌و خۆرئ���اوای خانه‌قی���ن ،جگ���ه له‌گڕی فه‌رمانده‌ی كوردستان كرد گوتی تكای ه ده‌ست له‌گیرفانی حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌تی گه‌رم���او بێخزمه‌تی ل���ه‌ڕوی خواردن‌و چیدی هێلكه‌و نان ه ڕه‌قه‌مان بۆ ڕه‌وان ه ڕاپرس���یه‌دان ك��� ه كامپینێك ده‌س���ت پێش���مه‌رگ ه گیرده‌ك���هنو مانگائاس���ا خواردن���ه‌وه‌وه ،دور له‌ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی مه‌ك���ه‌ن ،له‌نێو گه‌رم���او گوزه‌رانێكدا پێبكات بۆ زیادبونی موچه‌ی سه‌ربازی دایانده‌دۆشن‌و ،هیچ كام له‌م به‌رپرسان ه تیرۆریس���ت‌و گوم���ان‌و ئه‌گه‌ره‌كان���ی ده‌ژین له‌خۆمان بێزاربوین‌و په‌شیمانی س���نورو پێش���مه‌رگ ه واڵت پارێزه‌كان، نایانه‌وێت خۆیان له‌و ش���یری مانگای ه شه‌ڕی الوه‌كی‌و ترس له‌مه‌رگ .له‌گه‌ڵ دادیداوی���ن واز ل���ه‌م خزمه‌تگوزاری��� ه له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا جی���اوازی مارومێرو ،خش���هی جانه‌وه‌رو ورشه‌ی بهێنین ك ه له‌پێناو نیش���تماندا خۆمان زۆر هه‌ی��� ه له‌نێوان ئ���هو هاواڵتیانه‌ی بێبه‌ش بكه‌ن. كه‌واته پێش���مه‌رگ ه چۆن پارێزگاری ق���ۆری‌و ده‌نگ���ی زیكزیك���هو چنگی به‌خت ده‌كه‌ین پێشمه‌رگه‌كه داواكاری ك���ه فه‌رمانب���ه‌رن س���ه‌ربازی واڵت���ن هه‌زارپێ‌و هه‌ڵمژینی مێشوله‌و بۆگه‌نی ئه‌وه‌بو كه ماوهی 15ڕۆژه ئاومان نهبوه پێیانده‌وترێت واڵتپارێز. له‌خاك‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی بكات.
چیدی هێلكه‌و نان ه ڕه‌قه‌مان بۆ ڕه‌وانه مه‌كه‌ن ،له‌نێو گه‌رماو گوزه‌رانێكدا ده‌ژین له‌خۆمان بێزاربوین
بیروڕا
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
birura.awene@gmail.com
بازاڕی ئازاد یا بازاڕی به‌ره‌اڵ؟ د .له‌تیف كه‌ریم واحید چه‌مكی بازاڕی ئ���ازاد دهگهڕێتهوه بۆ ئابوریناس���ی به‌ناوبانگی سكۆتله‌ندی ئ���اده‌م س���مس ( )Adam Smithك ه بۆیه‌كه‌م جار باسی له‌ئابوریه‌كی ئازادی دور له‌ده‌س���تێوه‌ردانی ده‌وڵ���هت كرد. ئاده‌م س���مس له‌كتێب ه به‌ناوبانگه‌كه‌ی <سامانی نه‌ته‌وه‌یی> دا ( )1776باس له‌ده‌ستێكی نه‌بینراو (The invisible )handده‌كات ك��� ه ئه‌گ���ه‌ر ئاب���وری ئازاد له‌واڵتدا هه‌بێت ئه‌وا ئهو ده‌س���ت ه هه‌مو كات ئاب���وری ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ هاوسه‌نگی ( .)Equilibriumهاوسه‌نگی لێ���ره‌دا به‌وات���ای نه‌بون���ی بێ���كاری له‌بازاڕی كارداو یه‌كس���انی خواس���ت ( )demandو خس���تنه‌ڕو ()supply له‌بازاڕی كااڵدا ده‌گه‌یه‌نێت .مه‌به‌ستی ڕاسته‌وخۆی ئاده‌م سمس له‌ده‌ستێكی ش���اراوه ئهوهی��� ه ك���ه ئه‌گ���ه‌ر هه‌مو تاكه‌كانی كۆمه‌ڵ���گا (به‌به‌رهه‌مهێنه‌رو به‌كاربه‌ره‌وه) هه‌وڵی باش���ترین به‌هر‌ه وه‌رگرتن ب���ده‌ن له‌خواس���ته‌كانیاندا، كۆمه‌ڵگا ده‌گات ه ئاستێكی هاوسه‌نگی ئه‌وت���ۆ ك ه هه‌م���و تاك���ه‌كان ده‌گه‌ن به‌وپه‌ڕی خواس���ته‌كانی خۆیان .وات ه كرێكار ئ���هو كاره‌ی ده‌س���تده‌كه‌وێت ك ه كرێكه‌ی شایس���ته‌ی ش���اره‌زایی‌و لێهاتوییه‌كانی بێتو فرۆشیار كااڵكه‌ی به‌باش���ترین نرخ ده‌فرۆشێت له‌بازاڕداو كڕیاری���ش باش���ترین‌و هه‌رزانترین كااڵ ده‌كڕێت به‌پاره‌كه‌ی.
ده‌وڵه‌ت له‌كوردستاندا كه‌م تا زۆر ههوڵیداوه چوارچێوه‌ی یاسایی بۆ كاركردن‌و وه‌به‌رهێنان هه‌بێت. هه‌رچه‌ند یاساكان كه‌موكورتیشیان هه‌بێت به‌اڵم زۆرجار یاساكان یا په‌یڕه‌وی ناكرێن یا سه‌رمایه‌داره‌كان پشتیوانی سیاسیان هه‌یه كه پشتگوێیان بخه‌ن بێگوم���ان بۆ ئهوهی ئه‌م باره ئابوریو كۆمه‌اڵیه‌تیان ه بێنه‌دی پێویسته هه‌ندێك هه‌لومه‌رجی تایب���هت هه‌بن له‌كۆم هڵ‌و بازاڕدا .ئه‌م هه‌لومه‌رجانه‌ش به‌كورتی ئه‌مانه‌ن :یه‌كه‌م :پێویست ه نرخی كااڵو كرێی كرێ���كار ن���ه‌رم ( )flexibleبن. وات ه گ���ه‌ر بازاڕ پێویس���تی بێت نرخ‌و ك���رێ ده‌بێ���ت به‌ئاس���انی‌و به‌خێرایی بگۆڕێن .به‌هه‌مان ش���ێوه ،بۆ ئهوهی ئه‌م هه‌لومه‌رجه بێته‌دی پێویسته هیچ الیه‌نێ���ك توان���ای قۆرخكردنی بازاڕی نه‌بێت‌و مۆنۆپۆلی به‌س���ه‌ر دیاریكردنی نرخ‌و كرێی كرێكاردا نه‌بێت .واته تاك ه فرۆش���ی كااڵو تاك ه فرۆشی هێزی كار له‌كۆمه‌ڵگادا نه‌بێت .به‌وات ه نه‌ڕێكخراوی به‌رهه‌مهێنه‌ران‌و نه‌ڕێكخراوی كرێكاران (س���ه‌ندیكا) هه‌بن .چونك��� ه له‌هه‌مو حاڵه‌تێكدا ئه‌گه‌ر ڕێكخراوی له‌و جۆره له‌هه‌ردو بازاڕدا هه‌بن ئه‌وا هه‌وڵده‌ده‌ن كاریگه‌ریان هه‌بێت له‌سه‌ر نرخی كااڵو هێ���زی كاردا .بێگومان ئه‌گه‌ر به‌وردی ل���ه‌م بابه‌ت���ه بكۆڵینه‌و‌ه ئ���هوه ئه‌م پێش���مه‌رج ه نرخی دراویش (Interest )rateده‌گرێت���هوه .وات��� ه بانكه‌كان‌و تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگا توانای دیاریكردنی نرخی دراویان نه‌بێت‌و نرخی دراو هه‌مان نه‌رمی نرخی كااڵو هێ���زی كاری تێدا بێت .دوه‌م :پێویست ه كڕیارو فرۆشیار زانیاری ته‌واوو دروس���تیان (Perfect )informationهه‌بێ���ت له‌ب���ارهی نرخ‌و بازاڕه‌وه .به‌پێچه‌وانه‌وه ،گه‌ر زانیاری
ته‌واو نه‌بێت ئه‌وا كڕیارو فرۆشیار ناگه‌ن ه ئه‌وپه‌ڕی خواسته‌كانیان‌و ڕه‌نگ ه كڕیار به‌گرانتر یا هه‌رزانت���ر له‌نرخی خۆی‌و فرۆش���یاریش به‌هه‌رزانتر ی���ا به‌گرانتر له‌نرخی كااڵكان مامه‌ڵ ه بكه‌ن. ههرچهنده به‌ڕواڵه‌ت واڵته ئه‌وروپیه‌كان په‌یڕه‌وی ئ���ه‌م فه‌لس���ه‌فه ئابوریه‌یان ده‌كرد تا سه‌رهه‌ڵدانی قه‌یرانی ئابوری جیهانی سییه‌كانی سه‌ده‌ی پێشو به‌اڵم له‌ڕاستێدا هه‌مو ده‌وڵه‌ته‌كانی ئه‌وروپا پێشڕه‌وی په‌ره‌پێدانی سه‌رمایه‌داریان ده‌ك���ردو پێش���ه‌نگی س���ه‌رمای ه بون له‌سه‌رتاس���ه‌ری جیهاندا .پێش ئهوهی بێین ه سه‌ر باسی كێشه‌كانی فه‌لسه‌فه‌ی بازاڕی ئازاد پێویست ه ئهوه بخه‌ینه‌ڕو ك ه ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه زاده‌ی سه‌رده‌می خۆی بو .له‌كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌م‌و س���ه‌ره‌تاكانی س���ه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مدا، س���ه‌رمایه‌داری ئه‌وروپای���ی به‌قۆناغی په‌ره‌س���ه‌ندندا تێپ���ه‌ڕ ده‌ب���و .ئازادی بازاڕی كڕین‌و فرۆش���تن‌و به‌رهه‌مهێنان پێویس���تی ده‌ك���رد هه‌لومه‌رجی بازاڕ به‌ئاره‌زوی سه‌رمایه‌داران بێتو دوربێت له‌ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی (حكومی). ئ���ه‌م فه‌لس���ه‌فه‌یه له‌كاتێك���دا زیاتر الیه‌نگی���ری بۆ په‌یدابو ك��� ه به‌ریتانیا په‌یڕه‌وی یاس���ای گه‌نمه‌شامی ده‌كرد ( .)The Corn Lawئه‌م یاسایه له‌ساڵی 1815وه له‌په‌رله‌مان تێپه‌ڕێنراو له‌ساڵی 1848وه وه‌النرا .به‌پێی ئهو یاس���ای ه هاورده‌ی گه‌نمه‌ش���امی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا قه‌ده‌غه بو .ئه‌م یاس���ایه‌ش ده‌رهێنراب���و به‌تایبه‌ت بۆ پش���تگیری ك���ردن‌و پاراس���تنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی گهوره خاوه‌ن موڵك ه كش���توكاڵیه‌كان ك��� ه ئه‌وكات ه له‌په‌رله‌مان���ی ئه‌وده‌مه‌ی به‌ریتانی���ادا ده‌س���ته‌بااڵو به‌هێزبون. الیه‌نگرانی ئه‌م فه‌لس���ه‌فه‌یه پێیانوابو ئهو یاسایه ده‌بێت ه هۆی گرانی نان ك ه خۆراكی سه‌ره‌كی هه‌ژاران‌و كرێكارانه. هه‌ربۆی���ه كرێ���ی راس���ته‌قین ه (Real )wageگرانده‌بێ���ت‌و ئه‌م���ه‌ش ڕێگری ده‌كات له‌گه‌ش���ه‌كردن‌و په‌ره‌س���ه‌ندنی سه‌رمایه‌داری .بۆیه كۆشش بۆ البردنی ئهو یاسای ه پشتیوانی چینی كرێكاران‌و سه‌رمایه‌دارانی به‌هه‌مانشێوه هه‌بو. قه‌یرانی گه‌وره‌ی س���ییه‌كانی سه‌ده‌ی پێشو كه به‌نشێوی مه‌زن (The Great )Depressionده‌درێ���ت له‌قه‌ڵ���ه‌م، فه‌لس���ه‌فه‌ی بازاڕی ئازادی خسته ژێر ڕه‌خنه‌و پرس���یاره‌وه .ئابوریناس���انی ئهو س���ه‌رده‌م ه بیریان لهوه ده‌كرده‌و‌ه ك���ه له‌كاتێكدا بازاڕ به‌هه‌مو پێوه‌رێكی ئابوری له‌وپ���ه‌ڕی ئازادیدا بو ،ئابوری جیه���ان به‌قه‌یرانێك���ی بێوینه‌دا تێپه‌ڕ ده‌ب���و .ئه‌گ���ه‌ر پێگه‌ی فه‌لس���ه‌فی‌و مه‌نتیقیه‌كانی تیۆریه‌كه‌ی ئاده‌م سمیس ڕاس���تبوایه ،ئابوری جیه���ان نه‌ده‌بو توشی نوشوس���تیه‌كی بهوجۆره خراپ ببوایه .ئه‌م ڕه‌خنانه ڕێگه‌یانخۆش���كرد ب���ۆ به‌دیهێنانی قۆتابخان���هی ئابوری كێنزیه‌نیزم ( )Keynesianismكه بڕوای وابو بازاڕی ئازاد به‌وش���ێوه‌یه‌ی ئاده‌م سمیس باسی لێوه ده‌كات هاوسه‌نگی ئابوری ده‌سته‌به‌ر ناكات .بۆیه پێویست ده‌كات ده‌وڵه‌ت ده‌ستوه‌رداته كاره‌كانی ب���ازاڕه‌وه‌و هاوس���ه‌نگی ئاب���وری چێ بكات له‌كاتێكدا كه بازاڕ خۆی توانای هاوس���ه‌نگی چێكردن له‌ده‌ست ده‌دات. هه‌رجه‌نده مێژوی بیری ئابوری بابه‌تی ئه‌م وتاره نیه ،به‌اڵم پێویسته خوێنه‌ر ئهوه بزانێت كه فه‌لسه‌فه‌ی بازاڕی ئازاد نه‌هه‌مو كاتێك په‌یڕه‌وی كراوه‌و نه‌هه‌مو ئابوریناس���ان‌و سیاس���ه‌تمه‌دارانیش بێچه‌ندو چون پشتگیری لێده‌كه‌ن. داكۆكیكه‌ره‌كانی فه‌لس���ه‌فه‌ی بازاڕی ئازادی س���ه‌رده‌م واڵت ه پیشه‌س���ازی ه پێش���كه‌وتوه‌كانی جیهانن .له‌ڕاستیدا، ئابوری ئ���هو واڵتان ه هێنده به‌هێزن ك ه ترسیان له‌ملمالنێی ئابوری واڵتانی تری جیهان نی���ه .له‌هه‌مانكاتدا ئابوری زۆر له‌و واڵتان ه له‌پرۆس���هی گه‌شه‌كردنه‌و‌ه هێند شاره‌زایی‌و توانایان به‌ده‌ستهێناو‌ه ك���ه به‌رگه‌ی ملمالنێی جیهانی ده‌گرن. ملمالنێو بااڵده‌ستییان له‌بازاڕی جیهاندا داینامیكیه‌تێكی ئه‌وتۆشی دروستكردو‌ه ك ه زۆر به‌خێرای���ی خۆیان ده‌گونجێنن له‌گه‌ڵ گۆڕانه‌كانی سه‌رده‌مدا .پێویست ه ئ���ه‌وه‌ش وه‌بیربهێنینه‌و‌ه ك ه هه‌رس���ێ ڕێكخراوی نێونه‌ته‌وه‌یی؛ س���ه‌ندوقی دراوی جیهان���ی (The International )Monetary Fundو بانك���ی جیهان���ی ( )The World Bankو ڕێكخ���راوی بازرگان���ی جیهان���ی (The World )Trade Organisationپێشڕه‌وی ئه‌م فه‌لس���ه‌فه‌یه له‌ڕوی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی واڵتانی پێشكه‌وتوه‌و‌ه ده‌كه‌ن .له‌ڕاستیدا واڵتانی گه‌شه‌كه‌ر ه (The Developing )Countriesكێش���ه‌یان له‌گ���ه‌ڵ
فه‌لس���ه‌فه‌ی بازاڕدا بۆ دروستده‌بێت. هۆی ه سه‌ره‌كیه‌كانیش بریتین له‌الوازی پیشه‌س���ازی‌و الوازی دراوه‌كان���ی ئهو واڵتان���ه .پیشه‌س���ازی ئ���هو واڵتان ه له‌هیچ ڕوه‌یه‌كه‌و توانای به‌ربه‌ره‌كانێی پیشه‌سازی‌و كۆمپانیا زلهێزه‌كانی واڵت ه پێشكه‌توه‌كانیان نییه .له‌هه‌مانكاتدا، دراوی ئهو واڵتان���ه‌ش به‌رگه‌ی توانای كڕین‌و فرۆشتنی ئازادی بازاڕی دراوی جیهانی���ان نیی���ه .قه‌یرانه‌كانی دراوی ئهو واڵتان ه له‌چاره‌كه سه‌ده‌ی پێشودا شایه‌تی ئه‌م ڕاستییانه‌ن. ئهو پرس���یاره‌ی لێره‌دا دێته‌پێشه‌و‌ه ئهوهی��� ه ئای���ا واڵتان���ی گه‌ش���ه‌كه‌ر له‌هه‌لومه‌رجی جیهانگیری س���ه‌رده‌مدا چی هه‌ڵبژارده‌یه‌كیان له‌به‌رده‌ستدایه؟ ئه‌زمونه‌كانی ئهو واڵتانه‌ی له‌سیی ساڵی پێشودا توانیویان ه هه‌ندێ گه‌شه‌كردنی پیشه‌س���ازی به‌ده‌س���تبهێنن‌و توانای ملمالنێیان له‌ب���ازاڕی جیهانیدا هه‌بێت (ب���ۆ نمون ه كۆریای باش���ور ،تایوان، س���ینگه‌پور ،هۆنگ كۆن���گ ،له‌پێش ئه‌مانیش���دا ڕوس���یا ،یابان‌و ئه‌ڵمانیا) ئه‌وه‌مان پیش���انده‌ده‌ن ك��� ه ده‌وڵه‌ت پێویسته نه‌خشی كاریگه‌ری له‌ئابوری واڵتدا هه‌بێت .وات ه پێویس���ته ده‌وڵه‌ت بازاڕ به‌رێتبه‌ڕێ���و ه (Managing the )marketئهو ئه‌زمونانه ڕێگه‌یانخۆشكرد ب���ۆ به‌دیهێنان���ی بیرۆك���هی ده‌وڵه‌تی گه‌ش���ه‌كه‌ر (The Developmental .)Stateبه‌پێی ئه‌م تیۆریه ،ده‌وڵه‌تی گه‌شه‌كه‌ر چوار ئه‌ركی (به‌رپرسیارێتی) هه‌یه له‌ئابوریدا. یه‌ك���ه‌م :نه‌خش���ی پاراس���تن (The .)Custodian Roleوات��� ه ئه‌رك���ی ده‌وڵه‌ت ئهوهی ه ك ه یاس���ای دروست‌و گونجاو ب���ۆ كۆمه‌ڵگاو ئابوری دابنێت‌و ده‌زگای دادگایی تایبه‌ت دامه‌زرێنێت بۆ س���ه‌پاندن‌و جێبه‌جێكردنی یاسا .بۆی ه دابینكردن���ی چوارچێوه‌ی یاس���ایی بۆ كاركردن‌و مامه‌ڵه‌ی ئابوری له‌ئه‌ستۆی ده‌وڵه‌تدایه. دوه‌م :نه‌خش���ی وه‌به‌رهێن���ه‌ر (The .)Producer Roleپێویست ه ده‌وڵه‌ت ئ���هو كااڵیانه‌ی كه بازاڕی ئازاد توانای وه‌به‌رهێنانی به‌پێی پێویستی كۆمه‌ڵگا نیه ،به‌شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ دابینیان بكات .ب���ۆ نمون ه ئ���هو كااڵیانه‌ی ك ه پێیانده‌گوترێت كااڵی گشتی (Public )Goodsه���ه‌روه‌ك پ���ه‌روه‌رده‌و جاده‌وبان‌و نه‌خۆش���خانه ،ئاس���ایش، به‌رگ���ری نیش���تمانیو..هتد .هه‌ندێ له‌م كااڵن��� ه له‌چوارچێ���وه‌ی ژێرخان‌و هه‌ندێكیتری���ان به‌س���ه‌رخانی ئابوری هه‌ژمارده‌كرێن. س���ێیه‌م :نه‌خش���ی مامان���ی (The .)midwife Roleواته ده‌وڵه‌ت پێویست ه كه‌رتی تایبه‌ت ڕاسته‌وخۆو ناڕاسته‌وخۆ ئاڕاست ه بكات بۆ وه‌دیهێنانی پیشه‌سازی نوێ ك ه كۆمه‌ڵگا پێویستی ستراتیجی پێ هه‌ی���ه .لێره‌دا جێگ���هی خۆیه‌تی بڵێین ك ه س���ه‌رمایه‌داران به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ئامانجی نیش���تمانیان له‌النیه‌و س���ه‌رمایه‌ش نیش���تمانی نییه .هۆی سه‌ره‌كی ئه‌م ڕاس���تیه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ ئهوهی كه مه‌به‌ست‌و ئامانجی ههره به‌رزی س���ه‌رمای ه قازانج���ه له‌كاتێكدا ئامان���ج‌و مه‌به‌س���ته‌كانی ده‌وڵ���هت كۆمه‌ڵگایی‌و گشتگیرییه‌كی فراوانتریان هه‌ی ه ك���ه پێش���كه‌وتنی كۆمهاڵیهتیو ئاب���وری‌و سیاس���یش ده‌گرن���هوه. بۆی��� ه ئه‌ركی سه‌رش���انی ده‌وڵه‌ت ه ك ه سه‌رمایه‌گوزاری به‌سه‌رمایه‌داران بكات له‌و بوارانه‌ی كه كۆمه‌لگا (نیش���تمان) پێویس���تی پێیان هه‌یه .لێره‌دا ئه‌گه‌ر زه‌بروزه‌نگی���ش به‌كاربهێنرێت هێش���تا جێگه‌ی خۆیه‌تی .ئه‌زمونی گه‌شه‌كردنی ئابوری كۆریای باشورو واڵته‌كانی تری باشوری ڕۆژهه‌اڵتی ئاسیا پڕن له‌نمون ه له‌م باره‌یه‌وه. چواره‌م :نه‌خش���ی شوانكاره‌یی (The .)role of husbandryواته پێویست ه ده‌وڵ���هت ڕۆڵ���ی ڕێگه‌خۆش���كردن‌و ئاسانكاریكردنی دروستبونی پیشه‌سازی نوێ ب���كات .زۆربه‌ی جار بازاڕی ئازاد ئاماده‌نیه وه‌به‌رهێنان بكات له‌بوارێكی نوێدا كه تاقینه‌كراوه‌ته‌وه‌و مه‌ترس���ی شكس���تهێنانی زۆری هه‌ی���ه .ڕه‌نگ��� ه هۆیه‌ك���هی بگه‌ڕێت���هوه ب���ۆ نه‌بونی ته‌كنه‌لۆجی���ای پێویس���ت ،نه‌بون���ی ش���اره‌زایی پێویس���ت له‌بوارێكدا ،یا مه‌ترس���ی شكس���تهێنان‌و زیانكردن. هۆیه‌كه‌ی گرنگی دیك ه ڕه‌نگه مه‌ترسی بێ���ت له‌ملمالنێ���ی واڵتانی دراوس���ێ‌و نه‌بونی پاڵپش���تی ش���یاوبێت له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ت���هوه .هه‌ن���دێ پیشه‌س���ازی، له‌س���ه‌ره‌تادا س���ه‌رمایه‌یه‌كی زۆری پێویس���ت ه ك���ه س���ه‌رمایه‌دارانی واڵت ڕه‌نگه به‌تاكه‌تاكه پێیانهه‌ڵنه‌س���تێت.
بۆی��� ه ئه‌ركی سه‌رش���انی ده‌وڵه‌ت ه ك ه ڕێگه‌خۆش بكات ب���ۆ له‌دایكبونی ئهو پیشه‌س���ازیانه .وات���ه ببێت��� ه مامانی ئ���هو پیشه‌س���ازیان ه ك��� ه پێویس���تی گه‌ش���ه‌كردنی كۆمه‌اڵیه‌ت���یو ئابوریان هه‌ی ه له‌قۆنا‌غێكی گه‌شه‌كردنی تایبه‌تدا. بۆ نمون��� ه لێكۆڵینه‌وه‌و گه‌ش���ه‌كردن
(Development
&
)Research
س���ه‌رمایه‌یه‌كی زۆری تێده‌چێت به‌اڵم س���ودێكی كۆمه‌اڵیه‌تی گشتگیری هه‌ی ه بۆ كۆمه‌ڵگا .هه‌ربۆیه س���ه‌رمایه‌دارێك ئاماده‌نابێ���ت به‌ته‌نه���ا تێچوه‌كان���ی گه‌ش���ه‌كردنی زانس���تیو وه‌به‌رهێنان‌و دروس���تكردنێكی كااڵیه‌كی نوێ بخات ه ئه‌س���تۆی خۆی له‌كاتێكدا سوده‌كانی بۆ هه‌مو كه‌سێكی كۆمه‌ڵگا بگه‌ڕێته‌وه. بۆی ه سه‌رمایه‌گوزاری‌و خه‌رجكردن له‌م بواره‌دا ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی ده‌وڵه‌ت. پێش ئهوهی بێین ه سه‌ر به‌كارهێنانی ئهو پێوه‌رانه‌ی سهرهوه بۆ شیكردنه‌وه‌ی كارایی ده‌وڵه‌ت له‌كوردستاندا جێگه‌ی خۆیه‌تی ئهوه باس بكه‌ین كه ته‌نانه‌ت ئازادتری���ن ب���ازاڕی ئ���ازاد له‌جیهاندا چوارچێوه‌ی یاس���ایی پێویستی خۆی ههیهو ده‌وڵه‌ت هیچ كات هه‌مو ده‌رگای ئاوااڵ نهكردوه بۆ كاركردنی هه‌ڕه‌مه‌كی بێسه‌روبه‌ره‌یی س���ه‌رمایه .له‌زۆر واڵت ه ئه‌وروپاییه‌كان���دا نه‌ك ه���ه‌ر ده‌وڵه‌ت چاودێریه‌ك���ی كارای ب���ازاڕ ده‌كات به‌ڵك���و ده‌یه‌ها پیشه‌س���ازی ههیهو یا پش���كی گرنگی تێیاندا هه‌یه .له‌هه‌مو بارێكدا ده‌وڵه‌ت زۆر به‌وردی چاودێری
چه‌مكی بازاڕی ئازاد ڕه‌نگه بۆ ئهو واڵتان ه شیاوبێت ك ه گه‌شه‌كردنی ئابوریان ئه‌نجامداوه‌و له‌بازاڕی جیهاندا توانای ملمالنێو كێبڕكێیان هه‌یه. ئه‌م فه‌لسه‌فه‌ی ه بۆ واڵتێكی هه‌ژاری گه‌شه‌نه‌كردوی وه‌ك كوردستان نه‌ك هه‌ر شیاو نی ه به‌ڵكو ڕێگرو شكستهێنه‌ری گه‌شه‌كردنی ئابوریه هه‌مو بازاڕ ده‌كات‌و ته‌ندروس���تی بازاڕ به‌چاوێك���ی س���تراتیجیه‌و‌ه ته‌ماش���ا ده‌كات. ئه‌گه‌ر ئهو چوار نه‌خش���هی سه‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت���ی گه‌ش���ه‌كه‌ر به‌پێ���وه‌ر به‌كاربهێنین بۆ هه‌ڵس���ه‌نگاندی كارایی ده‌وڵه‌ت له‌كوردس���تاندا ،نه‌ك هه‌ر زۆر كه‌موكوڕیمان ب���ۆ ده‌رده‌كه‌وێت به‌ڵكو زۆر تێنه‌گه‌یش���تنمان بۆ ڕونده‌بێته‌و‌ه له‌مه‌ڕ نه‌خش���ی س���تراتیجی ده‌وڵه‌ت له‌گه‌ش���ه‌كردندا له‌م قۆناغ���ه‌دا .زۆر سیاسه‌تمه‌دارانی كوردستان نه‌ك هه‌ر هوشیارنین بهو نه‌خشانه به‌ڵكو كوێران ه بیرۆكه‌ی بازاڕی ئ���ازاد به‌كارده‌هێنن‌و بازاڕی ئازاد له‌چه‌ش���نی بازاڕی به‌ره‌اڵ ده‌بینن‌و هیچ ئه‌ركێك ناخه‌نه سه‌رشانی خۆی���ان .زۆر جاریش ئه‌گ���ه‌ر خۆیان پشكیان له‌پیشه‌سازیه‌كدا هه‌بێت ئه‌وا ئابوری واڵت به‌مه‌یدانی خۆیان ده‌زانن‌و ئه‌سپی نه‌زانی خۆیانی تێدا تاوده‌ده‌ن. "ئێم��� ه الیه‌نگ���ری ب���ازاڕی ئازادین" له‌س���ه‌ر زاری هه‌مو سیاسه‌تمه‌دارێكی كوردس���تانه به‌ب���ێ بیرلێكردن���ه‌وه‌و تێگه‌یش���تن .له‌كاتێك���دا ده‌وڵ���هت له‌كوردس���تاندا گه‌وره‌تری���ن به‌كرێگر‌ه ( )Employerو خ���اوه‌ن‌و به‌ڕێوه‌به‌ری گه‌وره‌ترین سامانی نه‌ته‌وه‌ییش ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نازناوی بازاڕی ئازاد به‌سه‌ر بازاڕی كورستاندا ناگونجێت....
»» 19
13
سەرۆکی هەرێم لەنێوان خولی یەکەم‌و دوهەمی سەرۆکایەتیدا رێبین هەردی ٤س���اڵ لەمەوپێ���ش کاک مەس���عود بارزانی لەسەروبەندی کاندیدکردنیدا بۆ سەرۆکایەتی هەرێم ،سەردانی سلێمانی کردو لەوەرزش���گای سلێمانی گوتارێکی پێشکەش���کرد کە هەندێک ش���تی گرنی تێدا وروژاند .کاک مەسعود پاش ئەوەی تێپەڕاندن���ی دەس���تورو واژۆی بەڕێزیان لەسەر دەس���تورەکە ناڕەزاییەکی زۆری لێکەوت���ەوە ،لەهەڵمەت���ی هەڵبژاردنداو لەکاتێک���دا لەوەرزش���گای س���لێمانی گوت���اری ب���ۆ ه���ەواداران‌و الیەنگرانی خ���ۆی ئەخوێن���دەوە ،رایگەیان���د "داوا لهپارلهم���ان ده‌كات بڕگ���هی تایب���هت به‌سه‌رۆكی هه‌رێم له‌ده‌ستور ده‌ربێنێت، چونك���ه بەرێزی���ان هه‌بونی ده‌س���تور لهههبونیس���ه‌رۆكێك بۆ كوردستان پێ گرنگتره ،جه‌ختیش���ی ك���ردهوه :كورد چیتر ش���ه‌ڕی خۆبه‌خۆ ناكات‌و هه‌رگیز س���وخره‌كێش‌و مه‌حكومی‌كه‌س نابێت". هەر ئەوکاتە لەرۆژنامەی ئاسۆ ستونێکم لەستایش���ی ئەم هەڵوێس���تەدا نوسی‌و لەدوا پەرەگرافی ئەو نوس���ینەدا نوسیم "هیواداری���ن ئهمهتهنها بۆ بانگه‌ش���هی هه‌ڵبژاردن نه‌بێت‌و به‌راس���تی‌س���ه‌رۆك هه‌ن���گاوی‌عه‌مه‌لی‌بۆ ئهمهبنێت .به‌مه هه‌م رێزی‌الی‌هه‌موم���ان زیاد ده‌كات‌و هه‌م هه‌ڵوێستێكی جوامێرانه بۆ مێژوی تایبه‌تی‌خۆی‌تۆمار ده‌كات". ٤ساڵ بەس���ەر ئەو رۆژانەدا تیئەپەڕن‌و بەداخ���ەوە هەموو ش���تەکان ئەڵێن ئەو قسانەی ئەو رۆژە تەنها بۆ پڕوپاگەندەی هەلبژاردن بون‌و سەرۆکی هەرێم نەک هیچ هەنگاوێکی بۆ دەستکاری دەستور نەنا، بەڵکو بوەوە بەسەرۆکی پارتیو لەگەڵ حیزبدا سەرس���ەختی لەدەستکاریکردنی دەستوردا پیشانئەدات ئەوە زۆر ئاشکرایە کە پارتی دیموکراتی کوردس���تان تاک���ە هێزێکی سیاس���ی کاریگەرە کە س���ورە لەسەر ئەوەی ئەو دەستورەی ساڵی ٢٠٠٩لەپەرلەمانێکی م���اوە بەس���ەرچودا بەپەلەپڕوزک���ێ تێپەڕێن���درا ،بەب���ێ ئەوە دەس���تکاری بکرێ���ت‌و جارێک���ی دی بەش���ێوەیەک هەمواربکرێتەوە کە زۆرینەی دەنگدەری کوردستان رازیبن پێی ،بچێتە راپرسیەوە. س���ەرۆکی هەرێمی���ش ک���ە بەتایبەتی لە ٤س���اڵی دوهەم���ی س���ەرۆکایەتیدا ب���ۆ یەکس���اتەوەختیش نەیتوانی وەک سەرۆکی هەرێم رەفتاربکات‌و تەنها وەک س���ەرۆکی حیزب مای���ەوە ،هیچ دودڵ نەبوو لەوەی زۆر بەراشکاوی پشتگیری ن���ەک پارتی بکات ،بەڵک���و لەو حیزبە توندتر س���وربێت لەس���ەر ئەوەی گوێ لەهیچ هێزێکی سیاس���یو هیچ هێزێکی کۆمەاڵیەت���ی ت���ر نەگرێت ک���ە پارتی نین‌و سوربێت لەس���ەر ئەوەی دەستور بخاتە راپرسیەوە(لەمەش���دا قسەکانی ٤س���اڵ لەمەوپێشی خۆی لەوەرزشگای س���لێمانی لەبیرچۆوە) .س���ەرۆک هەر بەس���ەرۆکی حیزب مایەوەو لە ٤ساڵی دوهەمی س���ەرۆکایەتیدا بۆ یەکجاریش لەوەدا سەرکەوتو نەبوو ئەو هەستەمان پێببەخش���ێ س���ەرۆکی هەم���و گەلی کوردس���تانە‌و هەموو هێزە سیاسیەکان‌و خەڵکی کوردس���تان وەک یەک تەماشا ئ���ەکات‌و رێز ئەگرێت‌و رێگ���ەش نادات تەنگ���ژەی الیەنەکان بگاتە ئەم ئاس���تە لەدورکەوتنەوەو س���ەنگەر لەیەکگرتن. س���ەرۆکی هەرێم هەرگیز نەیتوانی وەک سەرۆکێکی سەرو حیزبەکان‌و وەک پردێک کە هەموان پێک���ەوە گرێئەدات ،رەفتار بکات ،بەتایبەتی لە 4س���اڵی دوهەمی س���ەرۆکایەتیدا (لە ٤ساڵی یەکەمدا زۆر لەم ٤س���اڵەی دوای زیاتر لەس���ەرۆک ئەچو) .لە ٤س���اڵی یەکەم���دا هەرگیز وەک ٤س���اڵی دوای ئەوەن���دە مۆرکی حیزبایەت���یو دەمارگی���ری حیزبی پێوە دیار نەبوو زیاتر گوێی لەدەنگی جیاواز لەحیزب‌و هێ���زو گروپە کۆمەاڵیەتیەکان ئەگرت (سەرۆکی هەرێم بەرەدکردنەوەی رەشنوسی یەکەمی یاسای رۆژنامەگەری کە بەزۆرین���ەی پەرلەم���ان‌و بەدەنگی فراکس���یۆنی هاوپەیمان���ی دەرکرابوو، دەوری هەبوو لەوەی یاساکە دەستکاری بکرێت‌و یاس���ایەکی باش���تر دەربچێت). ٤س���اڵی س���ەرۆکایەتی کاك مەسعود، ٤س���اڵی هێمن‌و ئارام‌و دور لەتەنگژەی گەورە بوو ،لەگەڵ ئەوەش���دا کە یاسای س���ەرۆکایەتی زوربەی ئەو دەسەاڵتانەی پێبەخش���یبوو ک���ە هەنوک���ە خراونەتە ناو رەشنوس���ی دەس���تورەوە .بەاڵم ٤
س���اڵی دوهەمی نەک نەیتوانی لەس���ەر ئەم رێتمە بەردەوامبێ���ت ،بەڵکو تەواو مۆرکێک���ی زۆر حیزبیان���ەی وەرگرت‌و نەک ه���ەر گوێی لەهیچ کەس���ێک جگە لەهاوراکانی نەگ���رت ،بەڵکو لەهەندێک دۆخدا کوردس���تانی لەلێواری ش���ەڕی ناوخۆو دەرەکی نزیکک���ردەوە .بریاری تاکرەوانەو راوێژنەک���ردن‌و ناحەزیکردن لەگەڵ هەموو هێزەکانی دەرەوەی پارتی، بوو بەدیارترین سیماکانی ئەم قۆناغەی س���ەرۆکایەتی .لەم ئاس���تەدا تەنانەت نەیتوانی دڵی هاوپەیمانە ستراتیژیەکەشی رازیب���کات‌و ل���ەزۆر رووەوه کەوت���ە کەمکردنەوەی دەس���ەاڵتیان‌و لەزوربەی شتە ستراتیژیەکان دوریانبخاتەوە ،گەر یەکێک لیکۆڵینەوەیەکمان پێشکەشبکات ئەتوانێت بەئاس���انی ئ���ەوە بدۆزێتەوە لەنێوان ماوەی یەکەمی س���ەرۆکایەتی‌و م���اوەی دوهەمی س���ەرۆکایەتیدا چۆن دابەشکردنی دەسەاڵت لەنێوان یەکێتی‌و پارتی���دا بەجۆرێک الس���ەنگ بووە کە تەنانەت سیاس���یەکی نەرمونیانی وەک بەڕێز تاڵەبانیشی لەدواساتەکاندا تورەو نائومێد کردووە. م���رۆڤ ئەبێت بپرس���ێت لەنێ���وان ئەم دوو ماوەیەدا چی روی���داو ئەو گۆرانانە چیبون کە وایان لەسەرۆکی هەرێم کرد، بەئاش���کراو بێ هیچ دوودڵیەک ئەوەندە حیزبیان���ە رەفتار بکات‌و هیچ گوێ‌و رێز ب���ۆ هیچ بۆچ���ون‌و رای���ەک نەگرێت کە پارتیانە نیە؟ چی وای لەو سەرۆکە کرد کە لەوەرشگای سلێمانی داوای البردنی دەس���ەاڵتەکانی س���ەرۆکایەتی هەرێمی ئەک���ردو م���ژدەی لەگۆرنان���ی ش���ەڕی ناوخۆی بەخەڵک ئەدا ،ببێ بەسەرۆکێک کە هەرچی پارتی نەبوو یان رای جیاواز لەپارت���ی هەب���وو ،بەدوژم���نو ناحەز‌و چەواشەکار وەسفبکات‌و بگرە لەهەندێک ساتەوەختی قەیراناوی وەک ١٧شوباتدا هێزی س���ەربازی بۆ س���ەرکوت‌و لێدانی هێزێک���ی کوردی بنێرێت کە رای جیاواز لەوی هەیە؟ بێگوم���ان رەنگ���ە یەکێ���ک لەه���ۆکان دروس���تبونی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بێت کە لەپ���اش هەڵبژاردنی ٢٠٠٩وە بە ٤٨ کورس���ی لەپەرلەماندا ،بوون بەچاودێرو رەخنەگر بەس���ەر کاری حوکمرانیەوە. ئ���ەم ئۆپۆزس���یۆنە ک���ە زۆر چاالکانەو ئازایانە لەس���ەر کەموکوری‌و هەڵەکانی حوکمرانی قس���ەی ئەک���ردو بەبەڵگەوە کەمتەرخەمیە گەورەکانی لەسیاس���ەتی بودج���ەو ن���ەوت‌و پێش���یلکاری ئازادی رادەڕبرین���دا ئاش���کرا ئەک���رد ،ئ���ەو مەترس���یانەیان الی س���ەرۆکی هەرێ���م دروستکردبێت کە پێویستە حیزبیانەتر بیربکات���ەوە ،تاکو پێگ���ەی ئەو حیزبە الواز نەبێت کە بەهۆیەوە لەسەر کورسی سەرۆکایەتی دانیشتووە .بەاڵم بەبروای من خاڵی گرنگتر لەم گۆرانەی بەس���ەر رەفتاری س���ەرۆکی هەرێمدا هات ،تەنها پەیوەندی بەلەدایکبونی ئۆپۆزسیۆنەوە نی���ە ،بەڵک���و پەیوەن���دی بەش���ێوازی هەڵبژاردنی س���ەرۆکی هەرێمەوە هەیە. سەرۆکی هەرێمی کوردس���تان لەخولی یەکەمی هەڵبژاردندا لەالیەن پەرلەمانی کوردس���تانەوە هەڵبژێررا .بەاڵم لەخولی دوهەمدا لەالیەن خەڵک���ەوە هەلبژێرراو بەمەش هی���چ چاودێرێکی بەس���ەرەوە نەما .لەخولی یەکەمدا سەرۆک لەبەردەم پەرلەماندا بەرپرسیار بوو ،هەر ئەویش هەڵیئەبژارد ،لەبەرئ���ەوەش کە دەنگی کاندیدەکانی پەرلەمان بۆ سەرۆکی هەرێم گرنگ بون ،ناچاربوو ل���ەکارو کردەوەو رەفتارەکانیدا النیکەمی رێزی هەموو ئەو هێ���زو الیەنانە بگرێت ک���ە لەپەرلەماندا نوێنەریان هەیە ،بەاڵم لەخولی دوهەمدا هیچ کارێک���ی بەکاندیدەکانی پەرلەمان‌و بەرازیکردنیان نەماو بگ���رە هەندێکیان وەک ناح���ەزو نەیارێک���ی مەترس���یدار تەماشا ئەکرد. بەراوردێک���ی خولی یەک���ەم‌و دوهەمی سەرۆکایەتی بەئاشکرا ئەوە دەرئەخات هەڵبژاردنی سەرۆک لەالیەن پەرلەمانەوە، چەند ئەتوانێت کاریگەری لەس���ەر ئەوە هەبێت س���ەرۆک لەرۆح���ی حیزبایەتی دوربکەوێتەوەو کەمتر بەرۆحی تەس���کی حیزبایەتی���ەوە گوێ لەدەن���گ‌و راکانی دەرەوەی حیزب بگرێ���ت .چونکە ئەوە سیس���تەمی پەرلەمانیە ،سەرۆک ناچار ئ���ەکات رێ���زی فراکس���یۆن‌و ئەندامانی پەرلەمان بگرێ���ت‌و بزانێت کە مانەوەی لەجێگەکەی پابەن���دی دەنگی زۆرینەی ئەوانە.
14
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
birura.awene@gmail.com
ده‌ینوسێت
پایزی ئه‌ردۆغان؟ تورکی����ا ئ����هوه بۆ زیاتر له ده س����اڵه له الیه‌ن هێزێکی ئیسالمیه‌وه به‌رێوه‌ده‌برێت. ئه‌م هێزه ئیسالمیه شه‌رعیه‌ت‌و مانهوهی له س����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵت ،چه‌ندێک پشت به ئای����ن ده‌به‌س����تێت ،هێنده‌ش پش����ت به باری ئابوری ده‌به‌س����تێت .ش����ه‌‌رعیه‌تی ئاک پارتی ش����ه‌رعیه‌تێکی ئابوریه ،پێش ههموو ش����تێک .ئه‌م پێک����هوه گرێدانه‌ی ئاین‌و ئابوری سه‌ره‌تاکه‌ی ده‌گه‌رێته‌وه بۆ تۆرکۆت ئۆزال .ئۆزال ئهوه کهس����ه‌یه که عه‌سکه‌ر پاش کوده‌تا هێنایان بۆ ئهوهی ره‌تای واڵت ببوژێنێت����هوه .ئهو ده‌م س����ه هه‌شتاکان بوو .ئۆزال له هاتنیدا له گه‌ڵ خۆیدا ب����اوه‌ڕی لیبرالیزمی نوێی هێنا که له ئه‌‌مریکا پێی ئاش����نابوو بوو .ئۆزال بۆ ماوهی س����اڵێک له ئه‌‌مریکا ژیابوو .بیری لیبرالیزمی نوێ ،یان����ی بیری بازاڕ .بازاڕ یانی ئهو ناوه‌نده‌ی که له رێگای گۆرینه‌وه‌و ههوڵدان بۆ به ده‌ستهێنانی قازانجی زیاتر ههموو شته‌کان ئاڵوگۆر ده‌كرێت .کاتێک بازاڕ ده‌بێته جێگای س����ه‌ره‌كی‌و شێوازی تاقانه بۆ مامه‌ڵه‌كردن‌و چاره‌س����ه‌ر‌کردنی ههموو کێشه‌كان ئه‌وا یانی رۆڵی حکومه‌ت وکۆمه‌ڵگا ده‌بێت پاشه‌کشه‌ی پێبکرێت. له دۆخێکی وه‌هاداهه‌‌موو شتێک ده‌بێت له س����ه‌ر بنه‌مای قازان����ج به‌رێوه‌ببرێت: به‌ندیخانه ،قوتانخانه ،نه‌‌خۆشخانه ،زانکۆ، رێگاوبان ،خانوب����ه‌ره‌و ههموو بواره‌كانی ت����ر .به‌مانایه‌ك����ی ت����ر یانی بااڵده‌س����ت بوونی که‌رتی تایبه‌ت (ئه‌هلی) به س����ه‌ر که‌رتی گش����تیدا .ئهوهی بۆ ئۆزال گرنگ بوو ئه‌وه‌بوو که له‌م رێگایه‌وه س����نورێک بۆ ده‌س����ه‌اڵتی حکوم����هت دابنێت ،که له الی����ه‌ن چینێکی تایبه‌ت����هوه قۆرغکرابوو. نیولیبرالی����زم له ئاس����تی جیهاندا مانای سه‌رکه‌‌وتنی مۆدێلی س����ه‌رمایه‌دای ده‌دا، به‌اڵم له تورکیا مانای تری هه‌بوو .مانای وه‌ك فراوانکردن����ی بازرگان����ی ب����ۆ چین‌و توێژه‌كان����ی تری کۆمه‌ڵگا ،که‌مکردنه‌وه‌ی هه‌ژه‌مۆنیه‌تی حکومه‌ت.به‌اڵم نیولیبرالیزم له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس����ت به ش����ێوازێکی خراپتر ل����هوه ده‌رده‌که‌وێت ل����ه رۆژئاوا. نیولیبرالی����زم له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس����ت، که هۆکاری س����ه‌ره‌كی به‌هاری عه‌ره‌بیه، جۆرێک له سه‌رمایه‌داری هێناوه‌ته ئاراوه، وه‌ك ئابوریناس����ێکی میس����ری ناوی ،نا س����ه‌رمایه‌داری حه‌بای����بو قه‌رایبه ،یان س����ه‌رمایه‌داری خ����زم‌و خوێ����ش ،له ژێر دروش����م‌و پالنی کاراکردنی که‌رتی تایبه‌ت سه‌رجه‌م داهاتی واڵت ده‌به‌خشرێته خزم‌و خوێش����ی کهسه به‌رپرس����ه‌كان .ئه‌مه بۆ ئه‌‌ردۆغانیش راسته .ههروهها بۆ هه‌رێمی کوردستانیش. له س����ه‌رد‌‌می ئه‌ردۆغاندا ئه‌م پرۆسه‌یه گه‌شته ترۆپک .واڵت سه‌رتاپا کرایه‌وه له به‌رده‌م گه‌شه‌ی ئابوری خێرا‌و بازرگانی‌و به سوپه‌رمارکێت‌و مۆڵکردن .ئهمرۆ ته‌نها له ئه‌س����ته‌نبول نه‌و‌هد‌و پێنج مۆڵ هه‌یه، که ئهو ش����اره ده‌كاته یه‌کێ����ک له ههره فره مۆڵترین شاره‌کانی جیهان .له پهنای ئه‌مه‌دا بواری خانوبه‌ره‌و عه‌قار‌و بونیادنان زۆر به خێرا له گه‌شه‌دایه .ئهوهی جێگای ئاماژه‌یه که خاوه‌ن����ی زۆری ئه‌م که‌رتانه کهس����انی نزیک����ن له به‌رپرس����ه بااڵکانی پارتی دادوگه‌ش����ه پێدان����هوه ،ههروهها پارتی دادو گه‌ش����ه‌پێدان خۆی راسته‌وخۆ لێی سودمه‌‌نده. ئ����ه‌م گه‌ش����هی ئابوریه ،ب����ه تایبه‌ت پاش شکس����تی ئاب����وری تورکیا له 2001 وه‌ك موعجیزه‌ی����ه‌ك ته‌ماش����ا ده‌كرێت له تورکی����ا به‌تایبه‌ت له کاتێک����دا ئهو واڵته بۆ س����ه‌رده‌مانێکی زۆر به ده‌س����ت قه‌رز‌و هه‌اڵوسانه‌وه ده‌ینااڵند .به جۆرێک ده‌توانین بڵێین که ئهوه ته‌نها ئیسالمیه‌كان نیه که هه‌واداری ئاک پارتین به‌اڵم له هه‌مانکاتدا خه‌ڵکێکی زۆریش ده‌نگده‌ری ئاک پارتین بۆ مه‌به‌ستی ئابوریو بژێوی .ئاک پارتی له ده‌ساڵی رابووردوودا به جۆرێک زاڵبووه که ئۆپۆزسیون گه‌شتوه‌ته ئاستێکی الواز‌و په‌‌رش‌و باڵو له‌و واڵته‌دا .له پهنای ئه‌مه‌دا چینی بااڵ یان ئه‌رس����تۆکراتی شارنشینی تورک هه‌س����ت ده‌كات که ج����ۆری ژیانی الدێی به سه‌ر واڵتدا زاڵ ده‌بێت .به‌م جۆره نه‌یارێتی بۆ ئاکه‌په وه‌ك شهبهنگێک وایه. شهبهنگێک وه‌ك په‌لکه زێرینه که پڕه له ره‌نگی جیاواز ،له خواس����تی جیاواز ،له ئامانج‌و پالنی جیاواز .که ده‌ڵێن شه‌به‌نگ مه‌به‌س����تمان له تێکه‌‌ڵبوون����ی ره‌نگه‌كانه به‌بێ یه‌كبوونیان ب����ه‌اڵم پێکه‌وه‌بوونیان. تورکی����ای ئه‌م����رۆ واڵتێک����ی له ئاس����تی سیاس����یدا به‌ره‌وه ئ����هوه ده‌روات رێک له ناوه‌ن����دا ،ل����ه رووی دیموگرافیه‌وه ،نه‌ك
ئێستا له‌به‌رژه‌وه‌ندی کورد نیه هێزی ئیسالمی بکاته نه‌یاری‌و بچێته خانه‌ی شه‌به‌نگێکی پشێوی بێ به‌رنامه‌ی پاشه‌ڵ پیسه‌وه جوگراف����ی ،ببێت ب����ه دوو له‌ته‌وه .پارته ئیسالمیه‌كان نیوه‌ی ده‌نگ ده‌هێنن‌و پارته نائیسالمیه‌کان ئهو نیوه‌که‌ی .له کاتێکدا ئامانج‌و پالنی ئیسالمیه‌كان روونه ،ئامانج‌و پالنی ئه‌وانی تر نادیاره. گه‌ر تۆزێک له ئاماژه‌ناسی رووداوه‌كه‌ی ته‌قس����یم بنواڕی����ن ده‌بین����ی کۆمه‌ڵیک سیمبوڵ به‌یه‌كدا ده‌ده‌ن .یه‌که‌م ناوه‌ندی ته‌قس����یم پانتاییه‌كه که هه‌میشه جێگای خۆپێش����اندان بووه .له هه‌مانکاتدا به‌الی حکومه‌ته‌وه ده‌بێت ئه‌م جێگایه بگۆردرێت بۆ مۆڵ ،مزگه‌وت ههروهها بونیادبنرێته‌وه له ش����ێوازی ره‌بایه‌یه‌كی عوسمانیدا ،که خۆی له رابووردوودا ،هه‌تاساڵی 1940که له الیه‌ن کۆماریه‌كانه‌وه روخێنرا وه‌هابوو. له س����هردهمی عوس����مانیدا ئ����ه‌م ره‌بایه پێی وت����راوه تۆپچوو .ک����ه که‌مالیه‌كان روخانی����ان ماوه‌یه‌ك به ناوی عیس����مه‌ت ئۆنینۆ ب����وو ،ئه‌وه‌ش مای����هی ئهوه بوو ئه‌ردۆغان له وتاره‌که‌یدا ئاماژه به‌‌وه‌بکات ک����ه ئ����هو دیکتاتۆر نی����ه ئه‌وان����هی که سهرهتا جێگا مێژووییه‌که‌یان وێرانکردوه دیکتاتۆر ب����وون .ئۆنینۆ کوردبوو ،دووه‌م س����ه‌رۆک بوو پاش ئه‌تات����ورک گۆڕه‌که‌ی له گۆرس����تانه‌که زه‌به‌الحه‌که‌ی ئه‌تاتورکه ب����ه‌اڵم ل����ه جێگایه‌ك����ی هاکه‌زایی .الی ناره‌زایان کێشه‌كه ته‌نها ژینگه نیه به‌ڵکو حکومه‌ت ده‌یه‌وێت له رێگای به مۆڵکردنی ئه‌م جێگایه‌وه ،له پانتاییه‌كی گش����تیه‌وه بیگۆڕێت بۆ پانتاییه‌كی تایبه‌ت .له‌میانه‌ی ئه‌م گۆڕانه‌دا ئیتر بۆ هه‌میشه رێگه بگرێت له خۆپێشاندان له جێگایه‌كی وه‌ها دیاردا، له ناوه‌ندی ش����اردا .ههروهها بونیادنانی مۆڵ‌و مزگه‌وت دیسانه‌وه ئاماژه‌یه بۆ ئهو پێکه‌وه‌بوون����ه که له نێوان ئاین‌و ئابوریدا هاتوه‌ته ئاراوه له تورکیا .مۆڵ نیشانه‌ی ئهو گه‌ش����ه ئابوریه‌ی����ه ههروهها مزگه‌وت نیش����انه‌ی ئاین .دیاره س����ه‌ره‌تا پالنه‌كه ب����ۆ مۆڵ مزگه‌وت بوو پاش����ان ئه‌ردۆغان کردی به ته‌نه����ا مزگه‌وت ،وه‌ك په‌یامێک بۆ الیه‌نگرانی ک����ه عه‌لمانیه‌کانی تورکیا رێگری لێده‌ك����ه‌ن له بونیادنانی مزگه‌وت، له جێگایه‌كی عوسمانیدا ،که که‌مالیه‌كان روخاندویانه. ئهوهی پێویس����ته بیڵێین هه‌ڵوێس����تی ک����ورده .دی����اری ک����وردی ئه‌س����تنبول به‌ش����داربوون ،ب����ه‌اڵم به‌گش����تی ک����ورد ههتا ئێس����تا دووره په‌رێ����زه .خه‌ڵکێک نیگه‌ران����ن ل����ه‌م هه‌ڵوێس����ته وه‌ه����ای له قه‌ڵه‌م ئ����ه‌ده‌ن که ئه‌م خۆپێش����اندانانه بۆ رێگرتن����ه له ده‌س����ه‌اڵتگه‌رایی بوونی زیات����ری ئیس��ل�امیه‌‌کانی تورکیایه ،بۆیه ده‌بێت کورد به‌ش����داربێت .به‌اڵم له رووی ستراتیژیه‌وه ئێس����تا له قازانجی کوردنیه که له خۆپێشاندانه‌كاندا به‌شداربێت. دیاره خۆپێشاندانه‌كه له دوو پێکهاتوون: به‌ره‌ی دژه به عوسمانی کردنه‌وه‌ی تورکیا، که ل����ه کۆماریه‌كان ،نه‌ژادپه‌رس����ته‌كان، چه‌په‌کان ،کۆمۆنیسته‌كان ،شارنشینه‌كان، ههموو وه‌ها ئه‌زان����ن تورکیا ده‌بێته‌وه به عوس����مانی له ش����ێوازی ژی����ان‌و ژیاردا ، به‌رامبه‌ر به‌ره‌ی ئیسالمیه‌كان( .ده‌بێ له هه‌مانکاتدا ئاگاداربین که خه‌ڵک له شاره ئیسالمیه‌کانیش خۆپێش����اندانیان کردوه وه‌ك قۆنیا بۆ نموونه. به‌اڵم له دیدی کورده‌وه له ئێس����تادا، ده‌بێت کورد ستراتیژیانه بیر بکاته‌وه نه‌ک ئایده‌لۆژی‌و رۆمانس����ی .چ����ه‌پ‌و که‌مالی‌و نه‌ژادپه‌رست هیچکامیان هیچیان بۆ کورد پێ نیه .ئێس����تا له به‌رژه‌وه‌ندی کورد نیه هێزی ئیس��ل�امی بکاته نه‌ی����اری‌و بچێته خانه‌ی شه‌به‌نگێکی پشێوی بێ به‌رنامه‌ی پاشه‌ڵ پیسه‌وه.
بیروڕا
په‌روازو باڵێكی تر بۆ فڕینی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت مه‌شخه‌ڵ كه‌وڵۆسی
Mashxal.kurd@gmail.com
پێمخ���ۆش نی���ه س���ه‌باره‌ت به‌ژیانی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م (س���ه‌فه‌ركردنی سیاس���ی له‌ناوخۆی كوردستان بنوسم ،لێرهوه بۆ به‌یروت ته‌نها بۆ پش���تیوان ی نه‌بادا هاوس���ه‌نگ ی له‌ده‌س���تبده‌م ،یان هونه‌رمه‌ندێ���ك !) ب���ه‌راورد ئه‌كه‌ی���ن الیه‌نگری به‌نوسینه‌كه‌وه دیاربێت .مه‌گه‌ر به‌ده‌یان كه‌سی فه‌رامۆشكراو ...به‌ده‌یان له‌بارێكدا ئهو دۆخه‌ی نوسینه‌كه شرۆڤه‌ی كه‌سایه‌تی داهێنه‌رو خزمه‌تكاری گهوره ئه‌كات ،په‌یوه‌ستبێت به‌بونیه‌ی وجودیی كه نه‌ك هه‌ر ئاوڕیان لێنادرێته‌وه ،به‌ڵكو قه‌واره‌ی كوردیه‌وه ..دروس���ت وه‌ك ئه‌م بڕوام نیه به‌شه‌ش مانگ ههوڵدان بتوانن نوس���ینه‌ی ك ه شرۆڤه‌ی س���ه‌ردانه‌كه‌ی كاك عیماد ببینن. به‌رله‌وه‌ی ئاماژه به‌هه‌ندێ كه‌یس بده‌م جێگری س���ه‌رۆكی حكوم���هت ئه‌كات بۆ كه پێویس���ته نیو ئه‌وه‌نده‌ی پشتیوانی الی خاتو په‌رواز. سهرهتا جه‌خت لهوه ده‌كه‌مه‌وه كه كاك له‌پ���ه‌رواز ،پش���تیوانی له‌وانیش بكرێ، عیماد وه‌ك هه‌ركه‌سێكی تر ئازاده له‌وه‌ی یه‌ك ڕوداو ئه‌گێڕمه‌وه كه خۆم به‌چاوی به‌س���یفه‌تی شه‌خسی خۆی چی ده‌كات‌و س���ه‌ر بینیم ،له‌كاتێك���دا جه‌نابی كاك بۆك���وی ده‌ڕوات‌و چ���ۆن بیرئه‌كاته‌وه .عیماد له‌خولی پێش���وی پۆس���ته‌كه‌یدا ته‌نانه‌ت دانیش ب���ه‌وه‌دا ئه‌نێم كه وه‌كو سه‌ردانی قه‌زای سه‌یدسادقی كرد. له‌و س���ه‌ردانه‌دا به‌چاوی خۆم بینیم، كه‌سایه‌تیه‌كی سیاسیو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی حیزبێكی گه‌وره‌ی ئه‌م هه‌رێمه ،گه‌نجێ���ك زیاد له‌كاتژمێرێ���ك پاڕایه‌وه‌و مافی ئهوهی هه‌یه له‌ه���ه‌ر ڕێگه‌یه‌كه‌وه هاواریك���رد ،بۆ ئهوهی چ���اوی به‌كاك بێت بااڵنس���ی جه‌ماوه‌ری بۆ حیزبه‌كه‌ی عیماد بكه‌وێ .زۆر له‌پاسه‌وانه‌كان تكای زیادبكات ،بگره ئه‌ركی ئهو ئه‌وه‌یه هه‌مو كرد ،به‌اڵم ئه‌وان نه‌یانبیست ،یه‌ك ڕسته ئهو ده‌رفه‌تانه بقۆزێته‌وه كه ده‌بنه هۆی كه ڕای چڵه‌كاندم ئه‌وه‌بو گه‌نجه‌كه وتی: ئهوهی چینێكی دیاریكراوی خه‌ڵك به‌الی ئه‌ی هاوار م���ن ئه‌مه‌وێ لهنزیكهوه كاك حیزبه‌كه‌ی���دا ڕابكێش���ێت .ئینجا كاتێك عیماد ببین���م‌و ( )....ماچ بكه‌م! مافی ده‌بینێ���ت به‌رنامه‌ی (ع���ه‌ره‌ب ئایدڵ) ئه‌وه‌م نیه ( ).....ماچ بكه‌م؟ ...به‌اڵم بینه‌رێكی له‌ڕی���ز ی گه‌نجاندا ههیهو هه‌ر هه‌ر پاسه‌وانه‌كان ڕێگه‌یاننه‌دا بیبینێ... ئه‌گه‌رچ���ی كاك عیماد ئ���اگای له‌و نزیكبونه‌وه‌یه‌ك له‌پ���ه‌روازو له‌به‌رنامه‌كه ب���ۆی هه‌ی���ه له‌قازانج���ی جه‌ماوه‌ری���ی ڕوداوه نه‌ب���و ،به‌اڵم ده‌پرس���م :بۆچی یه‌كێتیدابێت ،به‌تایبه‌ت له‌ئێس���تادا كه گه‌نجێك بهو شێوه‌یه زه‌لیلبێ بۆ بینینی به‌ره‌و هه‌ڵبژاردن ئه‌چین .ئهو هه‌نگاوه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت به‌اڵم بێسود كاك عیماد بهو پێوه‌رانه‌ی باس���مانكرد ،بێـت ،ب���ه‌اڵم بۆچی جێگری س���ه‌رۆكی هه‌نگاوێك���ی زیره‌كانه‌ی سیاس���یه‌كی حكوم���هت به‌پێی خۆی لێ���رهوه بڕواته به‌ی���روت بۆ الی گه‌نجێك���ی تری هه‌مان پراگماتیه. ب���ه‌اڵم كات���ێ به‌س���یفه‌ته حكومی���ه هه‌رێم؟ ئایا ئ���ه‌م جیاوازیكردنه بۆچی‌و فه‌رمیه‌ك���هی هه‌نگاوێك ئه‌نێ���ت ،ئیتر له‌پای چ���ی؟ ئایا ئینیتیمای هاواڵتیبون ڕاس���ته‌وخۆ كاریگه‌ری داده‌نێت له‌سه‌ر بهوجۆره دروست ئه‌كرێ؟. بۆ زیاتر به‌راوردكردن چه‌ند نمونه‌یه‌كی س���ایكۆلۆژیای هاواڵتی ساده‌و ئینیتمای گه‌نج‌و س���ه‌رنجی ئێمه‌ی چاودێریش ...تری���ش پێش���كه‌ش ئه‌ك���ه‌م ،له‌ناخه‌وه هی���وادارم جێگری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت سه‌باره‌ت بهو پرسه پێمانوایه: ڕاس���ته له‌ڕوی پرنسیپه‌وه حكومه‌ت ب���ه‌وردی پرس���یاره‌كانی ئێم���ه له‌خۆی پێویسته پش���تگیری له‌هه‌ر هه‌نگاوێكی بكات: )1كێشه‌ی لوغم یه‌كێكه له‌سه‌ره‌كیترین داهێنه‌ران���ه بكات ،ئیدی ئ���هو هه‌نگاوه له‌هه‌ر كایه‌یه‌ك���ی ژیاندابێت .گومانیش كێشه‌كانی به‌رده‌م ئاوه‌دانی‌‌و گه‌شه‌پێدان‌و له‌وه‌دا نیه كه سه‌ردانه‌كه‌ی كاك عیماد به‌ره‌وپێش���چون‌و ته‌نانه‌ت به‌رده‌م مرۆڤ مه‌به‌س���تێكی باش���ی له‌پش���ته‌وه‌بوه .له‌كوردستاندا .تائێستا حكومه‌ت‌و هه‌مو به‌اڵم ڕێژنه‌ی پرس���یاره‌كان‌و دودڵیه‌كان ڕێكخراوه‌كان���ی می���ن ،نه‌یانتوانیوه ئهو كاتێ دێنه پێش���هوه كه ئهو خه‌مخۆریه كێشه گه‌وره‌یه كۆتایی پێبهێنن ،به‌ڵكو له‌ڕاده‌به‌ده‌رو نائاس���اییه‌ی به‌رپرسێكی له‌ڕاپۆرتێك���دا باس لهوه ئه‌كرێ نزیكه‌ی
سیی ساڵی تر ئه‌وجا كێشه‌كه له‌كۆتایی نزیكئه‌بێته‌وه. لێ���ره كاك وش���یار بیاوێڵه‌یی هه‌یه، به‌ته‌نه���ا خ���ۆی نزیكه‌ی س���ێ ملیۆن لوغمی هه‌ڵگرتۆت���هوه ،ڕوبه‌رێكی زۆری زه‌وی پاككردۆت���هوه ،هه‌ردو قاچی له‌و ئه‌ركه مرۆڤ دۆس���تانه‌دا له‌ده‌ستداوه، حكومه‌ت���ی هه‌رێم نه‌ك هه‌ر پش���تیوانی نهكردوه .به‌ڵكو له‌دادگا سكااڵیان له‌سه‌ر تۆمارك���رد .تائه‌وه‌بو خه‌ڵكی هه‌ڵه‌بجه‌و ده‌وروبه‌ری چونه دادگاو پش���تیوانییان لێك���رد .ژاپۆنی���ه‌كان له‌ب���ه‌ر گه‌وره‌یی خزمه‌ته‌كانی ئۆتۆمبیلێكی (كیاسپۆرتاژ) یان پێبه‌خشیوه...
ڕاسته پشتیوانی په‌رواز ئه‌ركی حكومه‌ته ،به‌اڵم پشتیوانی له‌گه‌نجه داهێنه‌ره‌كانی تریش ،له‌مرۆڤه گه‌وره‌كانی تریش به‌هه‌مانشێوه ئه‌ركی حكومه‌ته ))2ئه‌گ���ه‌ر ئهوهنده به‌په‌رۆش���ن بۆ هونه‌ری كوردی ،خاڵه حسه‌ینی كۆكه‌نیش هه‌یه ،ئهو پیاوه‌ش كه‌مئه‌ندامه‌و زۆربه‌ی خه‌ڵكی كوردس���تانی باشورو ڕۆژهه‌اڵت ئه‌زانن كه له‌سه‌ر كێوێكی هه‌زار به‌هه‌زار النكه‌یه‌ك بۆ ژیان‌و س���ه‌رحێكی هونه‌ری وای بۆ كورد دروس���تكردوه ،كه ڕۆژانه به‌س���ه‌دان كه‌س ئه‌چنه سه‌یری ...تاكو ئهو ش���اخه بمێنێ ئهو هونه‌ره بااڵیه‌ش ئه‌مێنێ ...فه‌رهه‌نگی ژیاندۆستی كوردی به‌ف���ارس‌و عه‌جه‌م‌و هه‌مو گه‌ش���تیاران
ناساندوه‌و تاهه‌تایه به‌نه‌مری ئه‌مێنێته‌وه. بۆچی حكومه‌تی هه‌رێم ئهو ده‌ستكه‌وت ه زه‌به‌الحه فه‌رهه‌نگیه‌ی فه‌رامۆشكردوه؟. ناڵێم با جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت وه‌ك چۆن چ���وه به‌یروت بچێت���ه الی خاڵه حس���ه‌ینی كۆكه‌نیش ،به‌اڵم ده‌ڵێم ئهو خاڵه گه‌وره‌یه‌ی كورد بانگهێش���تبك هنو په‌یكه‌رێكی بۆ دروستبكه‌ن!.. )3به‌ده‌ی���ان الوی داهێنه‌رمان هه‌یه، موعجیزه‌ی ئه‌لیكترۆن���یو ته‌كنه‌لۆژییان داهێن���اوه‌و كه‌س بایی فلس���ێكی قه‌ڵب ه���اوكاری نه‌كردون ...ب���ۆ نمونه :الی ئێم���ه گه‌نجێك هه‌ی���ه ،عه‌لی ئه‌گه‌رچی نه‌خوێنده‌واریش���ه! ب���ه‌اڵم گه‌وره‌تری���ن سیس���ته‌می س���یكۆریتی ئه‌لیكترۆن���ی داهێناوه .بۆچی كه‌س نیه پش���تیوانی لێب���كات؟ .مه‌گه‌ر حكومه‌ت���ی هه‌رێم، حكومه‌تی ئه‌مانیش نیه؟.. ئه‌مه مشتێكه له‌خه‌رمانی ئهو به‌راورده تاڵه‌ی كه پێویس���ته ب���ۆ هه‌نگاوه‌كه‌ی جێگری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت���ی بكه‌ین. كاتێ ده‌بینی���ن هێنده بای���ه‌خ به‌كاری كه‌س���ێك ئه‌درێ لێرهوه ئه‌گه‌نه به‌یروت بۆ پشتیوانی ،به‌اڵم س���ه‌دان داهێنه‌ری گه‌وره‌م���ان هه‌یه كه به‌ش���ه‌ش س���اڵی ت���ر ناتوان���ن كاك عیماد ببین���ن .ئیتر بێئومێدیه‌كی ق���وڵ دامانئه‌گرێت‌و په‌یتا په‌یت���ا دڵنیا ئه‌بینه‌وه له‌وه‌ی حكومه‌تی هه‌رێ���م نای���ه‌وێ ئاینده بنی���ات بنێت‌و به‌ئه‌نقه‌ست وا ئه‌كات ئینیتمای خه‌ڵكی ب���ۆ كوردس���تان بكوژێت .ك���ه ئه‌وه‌ش كاریگ���ه‌ری له‌س���ه‌ر وج���ودی ق���ه‌واره كوردیه‌كه ئه‌بێت.. دواج���ار ئه‌ڵێم :ڕاس���ته پش���تیوانی پ���ه‌رواز ئه‌رك���ی حكومه‌ت���ه ،ب���ه‌اڵم ئه‌ركی حكومه‌تیش���ه هاوسه‌نگی له‌نێو هه‌نگاوه‌كانی���دا په‌یڕه‌و ب���كات .چونكه پشتیوانی له‌گه‌نجه داهێنه‌ره‌كانی تریش، له‌مرۆڤه گه‌وره‌كانی تریش به‌هه‌مانشێوه ئه‌ركی حكومه‌ته ...ئه‌گه‌ر پش���تیوانی له‌پ���ه‌رواز باڵێ���ك بێت بۆ فڕی���ن ،ئه‌وا پش���تیوانی له‌وانی تریش باڵه‌كه‌ی تره، كاك عیم���اد به‌ه���ه‌ردو باڵه‌ك���ه نه‌بێت ناتوانێت به‌ئاسمانی نه‌مری‌و به‌ئاسمانی ده‌ستكه‌وتی سیاسیو مێژویدا بفڕێت... قه‌واره‌ی كوردیش به‌بێ ئهو هاوسه‌نگیه سات به‌سات له‌مه‌رگێكی حه‌تمی مادیو مه‌عن���ه‌وی نزیكئه‌بێته‌وه ..بۆ هێنانه‌دی ئهو هاوس���ه‌نگیه با جێگری س���ه‌رۆكی حكومه‌ت فه‌رمانبدات به‌دروس���تكردنی ده‌زگایه‌ك���ی حكومی ب���ۆ ته‌به‌نیكردنی هه‌مو ئهو داهێنانانه‌ی كه ئێس���تا الیه‌ك نیه بایه‌خیان پێ بدات.
له‌م ههموو چون‌و نه‌چون ه سه‌ریسوڕما میلله‌ت فارس نه‌وڕۆڵی
مه‌س���ه‌له‌ی ده‌س���توری هه‌رێم��� ی كوردستان ماوه‌یه‌كه به‌چڕی میدیاكان‌و ناوه‌ن���ده جیاجیاكانی س���ه‌رقاڵكردوه گفتوگ���ۆو ڕای جی���اواز به‌ج���دی له‌میدیاكان���دا ڕه‌نگیداوه‌ت���هوه ئ���ه‌م ملمالنێو قسه‌له‌سه‌ركردنه له‌میدیاكاندا شتێكی ئاساییه چونكه مه‌سه‌له‌یه‌كی گرنگی وه‌كو ده‌س���تورو سه‌رۆكایه‌تی ئه‌وه‌ن���ده دێن���ێ قس���هی زیات���ری له‌سه‌ربكرێت تا ئهو ڕاده‌یه‌ی زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگا له‌ناوه‌ڕۆكی ده‌س���توربگات، ب���ه‌اڵم گرن���گ ئه‌وه‌یه ئ���ه‌م جه‌ده‌له به‌ش���ێوه‌یه‌كی عه‌قالنی ب���ێ‌و دوربێ له‌مه‌نتیقی ئین���كاریو نه‌چێته بازنه‌ی گفتوگ���ۆی بێزه‌نتینیانه‌وه ،به‌تایبه‌تی ده‌س���تور ب���ۆ ه���ه‌ر گه‌لێ���ك گرنگی خۆی هه‌بێ ئه‌وا بۆ ك���ورد گرنگترین ده‌س���تكه‌وت‌و گرنگترین قۆناغیش���ه چونكه مه‌س���ه‌له‌ی ده‌س���تور بۆ كورد بڕین���ی قۆناغێكی گرنگی یاس���اییو سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تییه ئه‌گه‌ر ده‌ستور به‌ڕه‌سمی شه‌رعیه‌تی ده‌نگدانی خه‌ڵك وه‌ربگرێ ئ���ه‌وا پێگه‌ی هه‌رێم له‌هه‌مو ڕویه‌كه‌وه به‌هێز ده‌بێت به‌اڵم ڕای جیاواز له‌س���ه‌ر چۆنیه‌تی تێپه‌ڕاندنی ده‌ستور
دروستبوه ،به‌ڕه‌سمی سێ ڕای جیاواز هه‌یه،پارت���ی پێیوایه ده‌س���تور هه‌مو قۆناغه یاس���اییه‌كانی بڕیوه‌و ده‌كرێ بخرێته ڕیفراندۆمه‌وه ،ئۆپۆزسیۆن ڕای وایه ده‌بێ بگه‌ڕێته‌وه په‌رله‌مان‌و هه‌ندێ بڕگه‌و م���اده‌ی خوێندنه‌وه‌ی تازه‌ی بۆ بكرێ���ت له‌نێوان ئ���ه‌م دو ڕایه‌دا ،ڕای سێهه‌م كه ڕای یه‌كێتییه داوای سازانی نیش���تیمانی ده‌كات ،ئه‌م ڕاجیاوازانه هه‌م گه‌رمی‌‌و هه‌م ش���ڵه‌ژانی له‌شه‌قام دروس���تكردوه به‌تایبه‌ت���ی هه‌ن���دێ قس���هی س���ه‌ركرده‌ی هه‌ندێ الیه‌نی سیاس���یه ده‌ڵێ ئه‌گه‌ر ئه‌م ده‌ستوره بخرێته ڕیفراندۆمه‌وه ش���ه‌ڕ ده‌بێ ،ئهو براده‌رانه‌ی واده‌ڵێن نازانن مانای شه‌ڕو ده‌رئه‌نجامی ش���ه‌ڕ به‌تایبه‌ت ش���ه‌ڕی ناوخۆ چ زیانێكی گ���ه‌وره‌و چ ناوێكی قێزه‌ون���ه یان له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی حیزبی گوێناده‌نه هیچ ده‌رئه‌نجامێك ،ئێس���تا ناوچه‌ك���ه به‌دوژمنایه‌ت���ی مه‌زهه‌بی‌‌و تایه‌فی���دا تێده‌پ���ه‌ڕێ‌و ملمالنێ���ی گڕگرت���وی هه‌رێمایه‌ت���ی كاریگ���ه‌ری له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان ده‌بێ بۆیه ده‌بێ قه‌یرانی ده‌س���تورو سه‌رۆكایه‌تی له‌م دۆخه‌دا عه‌قاڵنیترو هه‌س���تكردن
دروس���ت ده‌كات له‌ناو كوردس���تاند، كه‌واته ده‌س���تور نه‌بێ باشتره ئه‌گه‌ر ده‌س���تورێك نه‌بێته مای���هی ئارامی‌‌و خۆش���گوزه‌رانی بۆ خه‌ڵ���ك با نه‌بێته هۆی نائارامی ،له‌به‌رئه‌وه خوانه‌خواسته ه���ه‌ر لێكترازانێك له‌ن���او كۆمه‌ڵگای كوردس���تاندا ده‌رئه‌نجامی ناخۆش���ی لێده‌كه‌وێت���هوه دواج���ار وه‌ك ده‌ڵێن (ندی‌‌و بدی كوڕێكیان هه‌بو له‌بری.... گونیان بڕی) بۆیه ئه‌ركی سه‌ركردایه‌تی هه‌مو الیه‌ن���ه‌كان‌و ئه‌ركی س���ه‌رۆكی هه‌رێم ده‌بێت له‌ئاستی ئه‌وه‌دابن له‌م تاقیكردنه‌وه‌دا س���ه‌ركه‌وتوبن چونكه ئێس���تا به‌ڕون���ی ماڵی ك���ورد پارچه پارچه بوه ،ئه‌گه‌ر لێكنزیك نه‌بینه‌وه له‌یه‌كتر ئه‌وا ڤایرۆسه‌كانی ئاژاوه ئهو بۆشاییه پڕده‌كه‌نه‌وه بۆ ئه‌م مه‌به‌سته داواكارم خه‌ڵكانی دڵس���ۆزو هۆشمه‌ند ناوه‌ندگیری بك���ه‌ن بۆ یه‌كانگیركردنی ڕاجی���اوازه‌كان خۆ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌م دۆخه هه‌روا به‌رده‌وامب���ێ ئایا چی بكه‌ین؟! ده‌بێ شیعره‌كه‌ی شاری دڵی (سه‌ید كامیل���ی ئیمام���ی) له‌فۆرمێك���ی تردا بڵێین���هوه ،بڵێین (ل���ه‌م هه‌مو چون‌و نه‌چونه سه‌ریس���وڕما میلله‌ت ،الیه‌ك پێی باشه بچین‌و الیه‌ك ده‌ڵێ واجوانه به‌به‌رپرس���یاریه‌تی مێژوی���ی مامه‌ڵه نه‌چ���ن) بۆی���ه تكایه هه‌م���و الیه‌كی له‌گ���ه‌ڵ دۆخه‌كه بك���رێ‌و به‌مه‌نتیقی سیاس���ی یاس���ایی مه‌عریف���ی ئاینی ی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌وڵبده‌ن ڕێگا چاره‌یه‌ك خود ئه‌ڤینی‌و ئینكاریكردن‌و ئیداره ئه‌م ملمالنێیه نه‌كرێ ئه‌وا وه‌ك هه‌ندێ بۆ ده‌ربازبون ل���ه‌م قۆناغه پڕ قه‌یرانه كه‌س ده‌ڵێن نائارامی كۆمه‌اڵیه‌تی شه‌ڕ بدۆزنه‌وه.
ده‌ستور نه‌بێ باشتره، ئه‌گه‌ر نه‌بێته مایه‌ی ئارامی‌‌و خۆشگوزه‌رانی بۆ خه‌ڵك
تەندروستی
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ژنان دو هێنده ی پیاوان توشی خه‌مۆك ی ده‌بن ی نه‌خۆش���ییه‌كی ده‌رونییه‌و خه‌مۆك��� ی ده‌ب���ن به‌اڵم ه���ه‌ردو ره‌گه‌ز توش��� ی ی نێر توش��� ره‌گ���ه‌زی مێ دو هێنده ی ی %15 ی نزیك���ه ده‌بێ���ت به‌گش���ت خه‌ڵك توش���ی ده‌بێت به‌پێی نوێترین توێژین���ه‌وه‌كان زیاتر ل��� ه 350ملیۆن كه‌س له‌جیهاندا به‌ده‌ست خه‌مۆكییه‌و‌ه ده‌ناڵێن���نو له‌ئێس���تادا به‌باڵوتری���ن ی ده‌رون���ی داده‌نرێت جۆری نه‌خۆش��� له‌ن���او خه‌ڵكدا .نه‌خۆش���ییه‌كه بریتی ه له‌گۆڕانكاری��� ه كیمیایه‌كانی مێش���ك. هه‌مو ته‌مه‌نه‌كان توشی ئه‌م نه‌خۆشیی ه ده‌بن ب���ه‌اڵم له‌هه‌رزه‌كاران���دا رێژه‌ك ه ی نێردا %8و به‌رزتر ده‌بێته‌وه .له‌ره‌گه‌ز ی .%16ههروهها له‌منداڵدا له‌مێدا نزیكه ی ی %3ه .ههروهها به‌گشتی %15 نزیكه ئهو كه‌سانه‌ی توش���ی خه‌مۆكی ده‌بن هه‌وڵی خۆكوشتن ده‌ده‌ن. ی نه‌خۆشییه‌ك ه هۆكار ی دی���ار به‌ته‌واوه‌ت���ی هۆكاره‌ك��� ه ی چه‌ند هۆكارێك نیی���ه به‌اڵم به‌گش���ت ی ی نیش���انه یارمه‌تیده‌رن بۆ ده‌ركه‌وتن نه‌خۆشییه‌كه له‌وانه: ی ئه‌م حاڵه‌ت��� ه له‌خێزانه‌كه‌دا • بون ی نه‌خۆش���ییه‌كه له‌ناو كه‌س ه واتا مێژو نزیكه‌كانی توشبۆكه. • له‌ده‌ستدانی كه‌سێكی نزیك ،برا، خوش���ك ،دایك‌و باوك ،خۆشه‌ویست، ی ئازیز. یان هه‌ركه‌سێك • جیابونه‌و‌ه یان ته‌اڵقدان. ی • بونی كێش���هو ئ���اژاو‌هی خێزان به‌رده‌وام. ی • خراپ هه‌ڵس���وكه‌وتكردن له‌كات منداڵی. ی ژیان‌و • س���ه‌رنه‌كه‌وتن له‌بواره‌كان ی ی به‌رده‌وام له‌چه‌ند قۆناغێك شكس���ت ژیان. ی • هۆكاره بایه‌لۆجێكان وه‌ك كه‌می رژێنه ده‌ره‌قێكان. ی ته‌ندروس���تی .ب���ۆ نمون ه • ب���ار ی درێژخایه‌ن وه‌ك توش���بون به‌نه‌خۆش ی دڵ‌و ش���ێرپه‌نجه‌و نه‌خۆش���ییه‌كان شه‌كره‌و كۆئه‌ندامی هه‌ناسه. • نه‌بون���یو باری دارای���ی خێزان‌و ی ژیان. ی ئاستی بژێو نزمی
15 ئاژار
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
په‌یمانی كۆمهاڵیهتیو سوێندی پزیشكی
ی له‌هه‌رزه‌كاردا: نیشانه‌كان ی نیش���انه‌كان به‌دڵنیایی���هوه له‌كه‌س���ێكه‌وه بۆ یه‌كێكی تر ده‌گۆڕێت ی ی ده‌رمان‌و كه‌سایه‌ت به‌پێی به‌كارهێنان ی نه‌خۆشییه‌كه .به‌اڵم توشبۆكه‌و چڕی به‌گشتی نیشانه‌كانی بریتین له: • هه‌ستكردن به‌دڵته‌نگی‌‌و هه‌ستكردن به‌بۆشایی له‌ژیان. ی • گوێن���ه‌دان به‌ئیش���وكاره‌كان رۆژان���هو تێكه‌ڵنه‌ب���ون له‌گه‌ڵ خه‌ڵك‌و ی ئاره‌زۆكان‌و گوێنه‌دان پشتگوێخس���تن ی خۆ. به‌خود • هه‌ستكردن به‌ماندوێتی به‌رده‌وام‌و ی وزه. نه‌مان • دره‌نگ بڕیاردان له‌هه‌رئیشێك ك ه بیه‌وێت ئه‌نجامیبدات. ی ئاره‌زوی خ���واردن ،یان • نه‌مان��� ی زۆر خواردن. به‌پێچه‌وانه‌وه ئاره‌زو ی خه‌و ی خه‌و یان زۆربون • تێكچون��� یان كه‌مخه‌وی. ی جه‌سته‌یی وه‌ك • هه‌ندێ نیش���انه ی ی تر ئازار له‌سه‌رو سك‌و هه‌رشوێنێك جه‌سته. ی سێكسی. • نه‌مانی ئاره‌زو ی خواردنه‌و‌ه • هه‌ندێجار به‌كارهێنان كحولێ���كان‌و م���ادده هۆش���به‌ره‌كان‌و ی تر كه رۆڵی هۆش���به‌ر هه‌ندێ ده‌رمان ده‌بینن. • هه‌وڵی خۆكوشتن‌و توندوتیژی.
نیشانه‌كان له‌منداڵدا: ی نیشانه‌كان نێوان هه‌رزه‌كارو زۆرینه ی منداڵ زۆركات هاوش���ێوه‌ن .ئه‌مانه خ���واره‌وه چه‌ن���د نیش���انه‌یه‌كی ترن له‌منداڵدا ده‌رده‌كه‌ون: ی، ی كێ���ش ،دڵه‌ڕاوك • زیادنه‌بون��� توڕه‌ب���ون ،وڕكگرت���ن ،فره‌جوڵه‌یی، نه‌چونه خوێندنگا ،ره‌فتاری پێش���ین ه ی پێشتر واتا واتا گهڕانهوه بۆ ته‌مه‌نێك ی كه‌متر هه‌ڵس���وكه‌وت ی خۆ له‌ته‌مه‌ن ی ی ده‌وروبه‌ر ده‌كات‌و بۆ سه‌رنجراكێشان وه‌ك(خۆته‌ڕكردن‌و خۆپیسكردن).
له‌عێراق 7ملیۆن‌و پێنجسه‌د هه‌زار جگه‌ره‌كێش هه‌یه ئا :كورده عه‌بدولكه‌ریم به‌پێی ئاماری رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی سااڵنه نزیكه‌ی 6ملیۆن كه‌س به‌هۆی جگه‌ره‌كێشانه‌وه گیانله‌ده‌ست ده‌ده‌ن ،ههروهها 600هه‌زار كه‌س به‌هۆی دوكه‌ڵی جگه‌ره‌وه گیانله‌ده‌ستده‌ده‌ن. رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی رونیكرده‌وه جگه‌ره‌و به‌رهه‌مه‌كانی توتن هۆكاری چه‌ندین نه‌خۆشین وه‌ك نه‌خۆشییه‌كانی دڵ‌و بۆرێكانی دڵ‌و په‌ستانی خوێن‌و جه‌ڵده‌ی مێشك‌و نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ی سییه‌كان‌و چه‌ندین نه‌خۆشی درێژخایه‌نی ترسناكی تر كه سااڵنه خه‌ڵكی به‌هۆیانه‌وه گیانله‌ده‌ست ده‌ده‌ن. له‌الیه‌ك����ی ت����رهوه به‌پێ����ی ئام����ار ی رێكخراوی ژیانی ته‌ندروس����تیو به‌هاوكاری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پاراس����تنی ته‌ندروس����تی هه‌ولێ����ر كه بۆ هه‌ڵمه‌تی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی جگه‌ره‌كێش����ان بۆ م����اوه‌ی ده‌رۆژ له‌رۆژی جیهانی جگه‌ره‌نه‌كێش����انه‌وه ئه‌نجامدراوه ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن له‌عێراق زیاتر له‌حه‌وت ملی����ۆن پێنجس����ه‌د هه‌زارك����ه‌س جگه‌ره ده‌كێشن ،ههروهها له‌هه‌رێمی كوردستانی س����ااڵنه نزیكه‌ی 20ملیۆن دۆالر به‌هۆیه‌وه ده‌سوتێنرێت .س����ه‌رۆكی ریكخراوی ژیان قاس����م عه‌زیز به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند رێژه‌ی جگه‌ره‌كێشان له‌هه‌رێم به‌م شێوه‌یه‌یه-: %43ی ته‌مه‌نه‌كان����ی 15بۆ 25جگه‌ره كێشن %32یان له‌خودی پزیشكه‌كانن %18یان ئافره‌تانن %3یان زانایانی ئاینین %36ی الوان نێرگه‌له ده‌كێشن سه‌رۆكی رێكخراوه‌كه قاسم عه‌زیز باسی ل����هوه كرد به‌پێ����ی بڕگه‌ی 31له‌یاس����ای جگه‌ره‌كێش����ان له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان ك����ه له‌س����اڵی 2007ده‌رچ����وه ده‌بێ����ت جگه‌ره‌كێشان له‌شوێنه گشتێكان قه‌ده‌غه بێتو ده‌بو ئ����ه‌م بڕیاره له 2008 /5/ 31 كاری پێبكرایه به‌اڵم تائێستا ئه‌م نه‌چۆته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه.
به‌ه����ۆی نه‌خۆش����ییه‌كانی دڵ س����ااڵنه نزیك����هی 17ملیۆن كه‌س گیانله‌ده‌س����ت ده‌ده‌ن زۆرینه‌ی واڵت����ان كاریگه‌ریه خراپه‌كانی نه‌خۆش����ییه‌كانی دڵ ده‌زانن ،به‌اڵم تاوه‌كو ئێس����تا رێگه‌یه‌كی تایب����هت دانه‌نراوه بۆ روبه‌روبون����هوهی نه‌خۆش����ییه‌كه .به‌بڕوای ش����اره‌زایانی بواره‌كه پێویسته ئاشنابون بهو نه‌خۆشیانه له‌قۆناغه‌كانی خوێندنه‌وه ده‌س����تپێبكات‌و زانی����اری زیاتر له‌س����ه‌ر نه‌خۆش����ییه‌كان‌و خۆپاراس����تن لێی����ان بخوێنرێت. پێویسته هه‌ركه‌س����ێك ئهوه بزانێت كه ئه‌م نه‌خۆش����ییه پێویس����تی ب����ه‌دو قۆناغ هه‌ی����ه یه‌كه‌می����ان ئهوهی����ه چ����ۆن خۆت له‌نه‌خۆشییه‌كانی دڵ‌و جه‌ڵده ده‌پارێزیت، به‌تایبه‌ت����ی ئه‌گه‌ر نه‌خۆش����ی په‌س����تانی خوێن‌و شه‌كره هه‌بێت .ههروهها له‌قۆناغی دوه‌م پێویس����ته رێگری بكرێت له‌زیادبونی حاڵه‌ت����ی نه‌خۆش����ییه‌كه‌و رودانی جه‌ڵده‌و دوباره‌بونه‌وه‌ی. له‌رێگه‌ی ئهو به‌ڵگه‌نامانه‌ی كه رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تێ����كان باڵویانكردۆت����هوه ی����ه‌ك له‌س����ه‌ر س����ێی مردن له‌جیهان����دا به‌هۆی نه‌خۆش����ییه‌كانی دڵ‌و جه‌ڵته‌وه‌ی����ه .ئه‌م رێژه‌یه نزیك����هی 17ملیۆن كه‌س ده‌كات. ئ����ه‌م ژماره‌ی����ه هه‌ش����ت ئه‌وه‌ن����ده‌ی ئهو كه‌س����انه‌یه ك����ه به‌هۆی نه‌خۆش����ی ئایدز گیانله‌ده‌س����ت ده‌ده‌ن‌و دوان����زه ئه‌وه‌نده‌ی ئهو رێژه‌یه‌یه كه به‌هۆی روداوی هاتوچۆوه گیانله‌ده‌س����تده‌ده‌ن .ئه‌م����ه له‌كاتێكدایه نزیكه‌ی بیست ملیۆن كه‌س له‌پێشتر توشی جه‌ڵده‌بون‌و له‌ئیس����تادا له‌نه‌خۆشخانه‌كان چاره‌س����ه‌ر وه‌رده‌گرن .پس����پۆڕانی بواری نه‌خۆش����ییه‌كانی دڵ ئام����اژه بهوه ده‌كه‌ن ه����ۆكاری ئ����ه‌م نه‌خۆش����یانه دهگهڕێتهوه بۆ چون����ه ته‌م����هنو گۆڕانكارێكانی ژیان له‌ج����ۆری خواردنی س����وێرو چ����ه‌وری‌وی ش����یرنی‌‌و نه‌كردن����ی وه‌رزش‌و قه‌ڵه‌ویی‌‌و جگه‌ره‌كێش����ان‌و كه‌میی جوڵ����ه .ههروهها س����ااڵنه یه‌كێتی ئه‌ورپا بۆ ه����ه‌ر واڵتێكی ئه‌وروپ����ی نزیكه‌ی 110ملیۆن یۆرو بۆ ئهو نه‌خۆشیانه خه‌رج ده‌كات كه ده‌كاته %10ی خه‌رجییه ته‌ندروستێكانی واڵته‌كه.
یه‌كێك له‌و دو فه‌یله‌س���وفه‌ی كه له‌سه‌ر په‌یمان���ی كۆمه‌اڵیه‌تی قس���هو باس���یان ك���ردوه ،تۆماس هۆب���زو جۆن لۆك بون، ئه‌گه‌رچی ئه‌م دو فه‌یله‌سوفه له‌دو زه‌مه‌نی جیاوازدا ژیاون ،به‌اڵم هه‌ردوكیان له‌سه‌ر ئهوه هاوڕان ك���ه بۆ ئهوهی كۆمه‌ڵگا له‌و فه‌وزایه‌ی كه دروس���ت ده‌بێت به‌دوربێت، پێویس���ته په‌یمانێك���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی له‌نێوانیاندا هه‌بێت. ئه‌م په‌یمان���ه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه وا له‌تاك ده‌كات له‌و ئه‌نانیه‌ت‌و خۆویستی هی كه بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی خۆی له‌كۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌ت���ی ده‌س���تبه‌ردار بێت ،ه���ه‌وڵ بۆ پاراس���تنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا بدات ،له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا ده‌ستبه‌رداری هه‌ندێ���ك له‌ماف���ه بنه‌ره‌تیه‌كان���ی خۆی ده‌بێ���ت ،ئ���ه‌وه‌ش واده‌كات س���ه‌روه‌ری ببه‌خش���ێته ده‌س���ه‌اڵتی به‌رێوه‌بردن���ی كۆمه‌ڵگا. به‌پێی ئ���هو په‌یمان���ه ،كۆمه‌ڵگاو تاك میساقێكی شه‌ره‌فی نه‌نوسراو له‌نێوانیاندا ده‌بێت ،به‌پێی ئهو میس���اقه‌ش ده‌توانن پارێزگاری له‌سنوره‌كانی یه‌كتر بكه‌ن. هه‌ر ئه‌م په‌یمانه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌یه ده‌بێته هۆی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی دامه‌زراوه‌یی‌و درێژك���راوه‌ی كۆمه‌ڵ���گا سیاس���یه‌كان، ئ���ه‌م په‌یمانه كۆمه‌اڵتیه‌ش له‌ناو یاس���او شه‌ریعه‌تی دینیش���دا رهنگدانهوهی هه‌یه، له‌ناو كۆمه‌ڵگاشدا به‌شێوازێكی پراكتیكی تائێستا هه‌ستی پێده‌كرێت. ئه‌گه‌ر بێینه س���ه‌ر سوێندی پزیشكی، كه جۆرێكه له‌و په‌یمانه كۆمه‌اڵیه‌تی هی كه پزیشكه‌كان له‌كاتی وه‌رگرتنی بروانامه‌ی پزیشكیاندا ده‌یخۆن به‌رانبه‌ر به‌كۆمه‌ڵگا، ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م ج���ۆره په‌یمان���ه هێنده‌ی په‌یمانێك���ی وت���راوو ئه‌خالقی���ه ،هێنده په‌یمانێك نیه لێپرس���ینه‌وه‌ی له‌سه‌ربێت، چونكه بنه‌مایه‌كی كرداری‌‌و ئه‌خالقیه. س���وێندی ده‌رچوانی كۆلیژی پزیشكی به‌م جۆره‌یه " :س���وێند به‌خوای گهوره، به‌خاكی كوردستان ،به‌خوێنی شه‌هیدان، به‌گش���ت پیرۆزییه‌كان ،ئه‌مه‌كداری گشت ئهو كه‌س���انه‌بم كه فێری ئه‌م پیش���ه‌یان كردوم ،له‌گه‌ڵ نه‌خۆش���ه‌كاندا دڵۆڤانبم، به‌رژه‌وه‌ندیانم بوێت ،نهێنیه‌كانیان بپارێزم، هیچ ده‌رمانێك به‌مه‌به‌س���تی زیانگه‌یاندن نه‌ده‌م���ه ك���ه‌س! له‌گ���ه‌ڵ هاوكاره‌كانم هه‌ڵس���وكه‌وتم باش بێ���ت ،له‌خۆبورده‌بم بۆ به‌دیهێنانی ئاواتی گه‌له‌كه‌م! به‌رانبه‌ر به‌خواو گه‌له‌كه‌م به‌رپرس���یارم له‌وه‌ی كه ده‌یڵێم!" به‌هه‌مانش���ێوه‌یش به‌ش���ی پزیش���كی په‌یمانگاكانیش سوێندی له‌و جۆره ده‌خۆن به‌وه‌ش ده‌بێته په‌یمانێكی كۆمه‌اڵیه‌تی كه پێویسته په‌یوه‌ستبن پێوه‌ی. ئه‌گه‌ر س���ه‌یری ئه‌م س���وێنده بكه‌ین، له‌س���ه‌ره‌تادا س���وێندخواردن به‌هه‌م���و پیرۆزیه‌كی دین���یو نه‌ته‌وایه‌تی گه‌وره‌یی ده‌به‌خشێته ئهو پیش���ه‌یه .به‌اڵم ئهوهی كه گرنگ���ه چه‌ند وش���ه‌یه‌كه(نه‌خۆش‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی) وش هی (به‌رژه‌وه‌ندی) وش���ه‌یه‌كه هێنده‌ی ئاماژه‌ی���ه بۆ الیه‌نی به‌رانبه‌ر كه نه‌خۆش���ه ،هێند ئاماژه نیه ب���ۆ خودی دكتۆره‌كه ،بۆی���ه زۆرجار له‌و پێناوه‌دا پێیویسته پزیشك هه‌ندێك له‌مافه بنه‌ره‌تیه‌كانی خۆی وه‌البنێت ،بۆ ئهوهی بتوانێت پارێزگاری له‌ته‌ندروس���تی كه‌سی نه‌خۆش ب���كات ،به‌اڵم به‌داخ���هوه له‌ناو زۆرێك له‌پزیشكاندا به‌رژه‌وه‌ندی خودی‌‌و كه‌سیی پێش به‌رژه‌وه‌ندی نه‌خۆشه. (ده‌رمان‌و زیان) چه‌كێكی دوس���ه‌ره‌و ده‌توانێ���ت ب���ه‌دو ش���ێوازی جی���اواز به‌كاربهێنرێ���ت ،ب���ه‌اڵم بهداخهوه زۆرێك له‌دكتۆره‌كان به‌هۆی نه‌توانینی دیاریكردنی جۆری نه‌خۆشیه‌وه ده‌رمانی هه‌ڵه ده‌ده‌ن به‌نه‌خۆش���ه‌كانیان ،ئه‌وه‌ش له‌كوردستان بینیمان قوربانیه‌كانی ده‌رزی ئاڤاس���تین نمونه‌یه‌كی به‌كارهێنانی ده‌رمانی خراپی ده‌رمانس���ازانه‌و نه‌ش���اره‌زایی دكت���ۆرو قاچخچیه‌كانی ده‌رمانه. (له‌خۆبورده‌ی‌‌و گ���ه‌ل) ئهوهی جێگای داخه تائێس���تا له‌ناو چینی پزیش���كاندا بونی هه‌ی���ه ،دوای وه‌رگرتنی بڕوانامه‌ی پزیش���كی ،ئیدی ئ���هو مرۆڤان���ه ده‌بنه پزیش���ك ئهو كه‌سانه‌ی پێشتر نین ،بۆیه گه‌لیش ناتوانێت چاوه‌ڕوانی له‌خۆبوردنی ئه‌م مرۆڤانه بێت ،چونكه هێنده‌ی خه‌می پ���اره‌و ده‌وڵه‌مه‌ندبونیان���ه هێنده خه‌می پیشه‌كه‌یان نیه. ئه‌گه‌ر به‌پێی ئهو په‌یمانه كۆمهاڵیهتیو س���وێنده بێت ،ئ���ه‌وا توێژی پزیش���كان له‌ب���ه‌رده‌م لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی گ���هورهی یاسایی‌‌و ئه‌خالقی پیشه‌یدان ،به‌اڵم ئهوهی حوكمی ئه‌م دادگاییه ده‌كات ویژدانی ئهو دكتۆرانه‌یه كه ویژدانێكی بیماریان نیه! میدیاكاری ته‌ندروستی
16
xwenden.awene@gmail.com
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
ته‌خته سپی
کچی پارله‌مانتارێك به‌پێ ی رێنماییه‌كان له‌دوا ی 88كه‌سه‌وه‌یه‌و به‌نوسراو ی په‌روه‌رده ی سلێمان ی داده‌مه‌زرێت ئا :ئاراس عوسمان زۆرێك له‌ده‌رچوی زانكۆو په‌یمانگاكانی هه‌رێمی كوردستان چاره‌نوسێكی نادیاریان هه‌یه ،به‌رامبه‌ر دامه‌زراندن‌و جیاواز له‌وانه‌ی له‌الیه‌ن حزبه‌كانه‌وه ژێر به‌ژێر دامه‌زراندنیان بۆ ده‌كرێت ،له‌و چوارچێوه‌یه‌دا منداڵی پارله‌مانتارێكی كوردستان كه بیست هه‌زار كه‌س ده‌نگیداوه بۆ كردنه ئه‌ندام په‌رله‌مانی‌‌و به‌رگریكردن لێیان ،به‌اڵم 88كه‌س له‌پێشیه‌وه‌یه‌تی له‌به‌شی ئاماری سلێمانی‌‌و سه‌رباری ئهوه ئێستا دامه‌زراندنی بۆ كراوه... به‌پێ���ی نوس���راوێک ک���ه کۆپیه‌کی ده‌ست ئاوێنه که‌وتوه کچی ئه‌ندامێکی په‌رله‌مانی کوردستان به‌ده‌ر له‌ڕێنماییه یاس���ییه‌کانی سیس���تمی پ���ه‌روه‌رده دامه‌زراوه ،له‌س���ه‌ر نوسراوه‌كه‌و واژوی كه‌مال ن���وری به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی س���لێمانی رۆژئ���اوا كراوه ،مامۆس���تا كه‌مال نوری س���ه‌باره‌ت بهو نوسراوه‌ی ك���ه كردویه‌تی‌‌و واژوی له‌س���ه‌ركردوه له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه وتی :هیچ ئ���اگاداری نوس���راوێكی له‌و ش���ێوه‌یه نیم ،بۆم���ان نیه ك���ه‌س دابمه‌زرێنین به‌ڵكو دامه‌زراندن له‌رێگه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه‌ی���ه ن���ه‌ك ئێمه ،ئ���هوهی باس���ده‌كرێت ك���ه كارمانكردبێ���ت بۆ دامه‌زراندن���ی كه‌س���ێكی له‌و ش���ێوه باوه‌ڕناك���ه‌م كارێك���ی وامانكردبێ���ت، له‌ده‌ره‌وه‌ی رێنماییه‌كان ناتوانین هیچ
به‌وه‌ش���كرد"ئه‌گه‌ر ئ���ه‌رزو ئاس���مان له‌یه‌كب���دات له‌الی ئێم���ه رێگه ناده‌ین هیچ كه‌س���ێك پێش ئه‌ویتر بكه‌وێت بۆ دامه‌زراندن ،له‌به‌رئه‌وه ئێستا ئهو كه‌سه دام���ه‌زراوه هیچ په‌یوه‌ن���دی به‌ئێمه‌وه نیه‌و له‌الی منه‌وه ناوی نه‌رۆیشتوه بۆ دامه‌زراندن". فه‌رمان عیزه‌دین ،ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی پ���ه‌روه‌رده‌و خوێن���دن له‌پارله‌مان���ی كوردستان لهوبارهیهوه بۆ ئاوێنه وتی: ئهو كه‌سانه‌ی ده‌رچوی زانكۆو په‌یمانگاو ئاماده‌ییه‌كانن بۆ دامه‌زراندنیان ده‌بێت به‌پێی ئهو میكانیزمه بێت ،كه ئه‌مساڵ لیژنه‌ی���ه‌ك دام���ه‌زراوه له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران هه‌ر دامه‌زراندنێك له‌ده‌ره‌وه‌ی ئهو رێنماییانه‌ی ئهو لیژنه‌یه سه‌رپێچی یاساییه. فه‌رمان عیزه‌دین جه‌ختی له‌وه‌كرده‌وه كه‌س���هی به‌ن���اوی (ب���ژار س���ه‌ردار كه" به‌رگوێم���ان ده‌كه‌وێت كه له‌رانیه‌و ره‌ش���ید محه‌مه‌د) ده‌رچوی 2012یه‌و ئ���ه‌وا سلێمانیش���ی هات���ه س���ه‌ر كه نایه‌ته‌وه بۆ مونافه‌س���هو له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌رپرسانی حزبی‌‌و ره‌نگه پارله‌مانتاریش ده‌رچ���وی 2012دانامه‌زرێ���ت ،بۆیه بێ���نو خزمانی خۆی���ان ،زۆر به‌ناڕه‌واو دڵنیاتانده‌كه‌م���هوه كه ئهو ناوه له‌الی دور له‌یاس���ا داده‌مه‌زرێنن‌و به‌پاڵپشتی ده‌س���ه‌اڵت ئه‌مانه ده‌ك���هنو ئێمه زۆر ئێمه‌وه دانه‌مه‌زراوه". به‌رپرس���ی ئاماری سلێمانی جه‌ختی نیگه‌رانین‌و به‌دواداچونیشی بۆ ده‌كه‌ین، له‌وه‌كرده‌وه كه" له‌ئێستادا به‌پێی ئهو كارێكی ناڕه‌وایه كه پارله‌مانتار هه‌وڵی ناوانه‌ی له‌به‌رده‌ستمانه ئهو كه‌سه (بژار ده‌س���تكه‌وت بۆخۆی‌‌و كه‌سوكاره‌كه‌ی سه‌ردار ره‌ش���ید محه‌مه‌د) 88كه‌سی بدات به‌نایاس���ایی ،ئه‌ندامانی پارله‌مان له‌پێش���ه‌وه‌یه بۆ ئ���هوهی دابمه‌زرێت ،نوێنه‌رو هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵكن‌و ده‌بێت ده‌مه‌وێ���ت ئ���ه‌وه‌ش بڵێم ئهو كه‌س��� ه كار له‌س���ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی گشتی بكه‌ن، ده‌رچو به‌شی (جوگرافیا)یه‌و داواكاری بۆیه كاره‌ساته ئه‌ندامی پارله‌مان ئه‌مه كاری بێت له‌ده‌ره‌وه‌ی رێنمایی هه‌وڵی دامه‌زراندن بۆ ئهو به‌شه نیه". مه‌حم���ود عوس���مان ئام���اژه‌ی ده‌سكه‌وت بدات به‌نایاسایی.
مه‌حمود عوسمان: ئهو کهسه له‌الی ئێمه‌وه‌‌ناوی بۆ دامه‌زراندن نه‌نێردراوه
نوسراوی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی سلێمانی -رۆژئاوا كه‌سێك دابمه‌زرێنین ،ئهو به‌ڕێزه‌ی ئێوه باسی ده‌كه‌ن بۆخۆم هه‌ر ناشیناسم. س���ه‌ردار ره‌ش���ید محه‌مه‌د ئه‌ندامی پارله‌مانی كوردس���تان له‌سه‌ر لیستی یه‌كێتی له‌و باره‌ی���هوه كه له‌ده‌ره‌وه‌ی رێنماییه‌كانی دامه‌زراندن (بژار سه‌ردار ره‌ش���ید محه‌مه‌د) دام���ه‌زراوه تایبه‌ت ب���ۆ ئاوێن���ه رایگه‌یان���د" منداڵه‌كه‌ی من ك���ه ده‌رچوی (فاكه‌ڵتی زانس���ته مرۆڤایه‌تی���ه‌كان)هو پێویس���تیان پێی
بوه‌و دوای ئهوهی فۆرمی پڕكردۆته‌وه‌و له‌مانگی س���ێدا دامه‌زراوه ،نه‌ك ئێستا دامه‌زراندنی بۆ بكرێت ،ئێستا له‌ده‌وامدا نیه‌و تاكو ساڵی نوێی خوێندن‌و ئه‌وكات ده‌ستبه‌كار ده‌بێت. مه‌حمود عوس���مان ،سه‌رۆكی بااڵی دامه‌زراندن‌و ئاماری سلێمانی لهبارهی دامه‌زراندنی ئهو ده‌رچوه‌ی (فاكه‌ڵتی زانسته مرۆڤایه‌تیه‌كان)هوه له‌لێدوانێكی تایب���هت به‌ئاوێن���هی رایگه‌یاند" ئهو
خوێندكارێك :به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی دوکان له‌خوێندن بێبه‌شی کردم
به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده :قسهو جوڵه‌و قۆپی کرد ئا :ئاراس له‌یه‌كه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی دا نیشتمانیدا كه بابه‌تی زانسته‌كان بو ،له‌ناحیه‌ی خه‌له‌كانی سه‌ر به‌په‌روه‌رده‌ی دوكان، دوای ئهوهی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی دوكان سه‌ردانی قوتابخانه‌ی(ئاسوده) ی بنه‌ڕه‌تی ده‌كات‌و به‌سه‌ریانده‌كاته‌وه، دواتر خوێندكارێك ده‌كرێته ده‌ره‌وه‌و بڕیاری بێبه‌شكردنی له‌سه‌رجه‌م تاقیكردنه‌وه‌كانی ئه‌مساڵ ده‌درێت، به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئهو خوێندكاره داوای هاوكاری له‌قوتابیه‌كان كردوه، خوێندكاره‌كه‌ش ره‌تیده‌كاته‌وه كاری وایكردبێت ،مامۆستای چاودێری ئهو كه‌رته‌ش پاڵپشتی وته‌ی خوێندكاره‌كه ده‌كات‌و وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی دوكان به‌ناڕاست ده‌زانێت. رۆژی 2013/6/2یه‌ك���ه‌م رۆژی تاقیكردنه‌وه‌كان���ی كۆتای���ی پۆله‌كان ی نۆو دوازده ب���و ،تاقیكردنه‌وه بۆ پۆلی نۆیه‌م له‌و به‌رواره‌دا بابه‌تی زانس���ته‌كان ب���وه‌و تاری���ق عه‌زیز ته‌مه‌ن 18س���اڵ دانیش���توی ناحیه‌ی خه‌ل���ه‌كان‌و ،ئهو خوێندكاره‌ی خوێندنگای (بروس���ك)ی ئێوارانه له‌پۆلی نۆیه‌م كه بێبه‌ش���كراوه له‌به‌ش���داری تاقیكردنه‌وه‌كانی ئه‌مساڵ‌و به(گزی) بۆی ئه‌ژماركراوه ،له‌باری ئهو كاره‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت :له‌یه‌ك���ه‌م رۆژی تاقیكردنه‌وه‌دا بوین به‌رپرس���انی په‌روه‌رده ،مامۆستا سه‌ردار ،سه‌ردانی ئاماده‌یی (ئاسوده) ی بنه‌ڕه‌ت���ی ك���ردو م���ن كه‌مێك خوار دانیش���تبوم ،به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری په‌روه‌رده‌ی دوكان ه���ات‌و نزیكمبویه‌وه‌و وتی :رێك دابنیش���ه ئه‌گه‌رنا ده‌تكه‌م���ه ده‌ره‌وه، منیش ئه‌وه‌م پێراگه‌یاند كه ئاخر هیچم نه‌ك���ردوه ،دواتر بانگی پۆلیس���ی كردو ئه‌وه‌شی به‌من وت كه ده‌بێت (سجن)ت بكه‌م‌و ،به‌هه‌رحاڵ به‌ڕێوه‌به‌ری هۆڵه‌كه ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی كردم. له‌ب���ارهی ئ���هوهی وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی دوكان ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات ئ���هو خوێن���دكاره داوای پرس���یاری له‌هاوڕێكان���ی كردبێت‌و ك���ه‌ش‌و هه‌وای هۆڵه‌ك���هی تێكدابێ���ت ،ش���اخه‌وان
سواره ئه‌حمه‌د پس���پۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی، مامۆس���تای چاودێ���ری ئ���هو كه‌رته ی خوێندكاره‌ك���هی تێ���دا بوه ب���ۆ ئاوێنه ده‌ڵێ���ت :له‌كاتی س���ه‌ردانی مامۆس���تا سه‌ردار به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی قه‌زای دوكان ،ب���ۆ قوتابخانه‌كه‌م���ان هه‌ندێك وێنه‌ی���ان گرت���وه ب���ۆ په‌یجه‌كه‌ی���ان‌و دوات���ر دایبه‌زێنن ،به‌هی���چ جۆرێك ئهو خوێن���دكاره ئهو كاران���هی نهكردوه كه باسی لێوه ده‌كات‌و سه‌رجه‌می وته‌كانی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی دوكان ناراستن، ته‌نها ئ���هو خوێندكاره ئاوڕێكیدایه‌وه بۆ ئهوهی له‌كاتی وێنه‌گرتنه‌كه‌دا ده‌ربچێت‌و هیچی تر ،باش���ه كێ باوه‌ڕ بهوه ده‌كات ك���ه پێنج مامۆس���تا به‌س���ه‌ر س���ه‌ری خوێندكارێك���هوه رابوه‌س���تن‌و ئه‌ویش داوای پرسیار له‌هاوڕێكانی بكات؟ ،شتی وا چۆن ده‌بێ���ت ،به‌ڕێوه‌به‌ری هۆڵه‌كه‌‌و جێگره‌كه‌ش���ی نازانن‌و باس���ی ئه‌وه‌یان ك���ردوه كه نازانن بۆچی ئهو خوێندكاره كراوه‌ته ده‌ره‌وه. مامۆس���تا س���ه‌ردار حه‌مه ره‌ش���ید، به‌ڕێوه‌به‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی قه‌زای دوكان له‌وباره‌ی���هوه له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه وتی :ئهو خوێندكاره پشێوی ناوه‌ته‌وه چه‌ند خوێندکارێک له‌کاتی تاقیکردنه‌وه‌کانی ئه‌مساڵدا له‌هۆڵه‌ك���ه‌دا ،هه‌وڵ���ی قۆپیكردن���ی قۆپیكردوه (گزی)ی كردوهو دواتر دای ده‌داو داوای وه‌اڵم���ی پرس���یاره‌كانی یه‌كالیده‌كاته‌وه چۆن بوه". ئهو خوێندكاره ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد" به‌ده‌س���تی منه‌وه ،بۆیه به‌به‌ڕێوه‌به‌ری له‌خوێندكاره‌كانی تر ده‌كرد ،یه‌كه‌مجار بینیم ده‌جوڵێت بهو شێوه نزیكبومه‌وه مامۆس���تا س���ه‌ردار هه‌مو وانه‌كانی بۆ پ���ه‌روه‌رده‌م راگه‌یاند بۆ ئهو خوێندكاره لێ���ی تاك���و به‌خۆداچونه‌وه‌یه‌ك بكات ،كردم به (س���فر) ،له‌پش���تهوه كامێرا به‌ناحه‌ق كراوه‌ته ده‌ره‌وه ،به‌ئێمه‌ش���ی ب���ه‌اڵم گوێی ب���هو ش���تانه نه‌ئ���ه‌داو هاتبو وێنه‌یان ده‌گرت‌و الیه‌كم كرده‌وه‌و راگه‌یان���د ك���ه‌س حه‌قی به‌س���ه‌ر ئهو پێمراگه‌یان���د كه بێده‌نگب���ه چۆن بهو سه‌یرێكم كرد ،ته‌نانه‌ت شتێكم پێنه‌بوه مه‌س���ه‌له‌وه نه‌بێت بۆخ���ۆم كردومه‌ته جۆره‌یت ،خوێندكاره‌كه وتی مامۆس���تا كه یارمه‌ت���ی ده‌ربێت ب���ۆ قۆپیكردن ،ده‌ره‌وه". به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی دوكان هیچ���م نه‌ك���ردوه ته‌نها یه‌ك پرس���یار منیش له‌دادگا س���كااڵی یاسایم له‌سه‌ر نه‌بێ���ت ،منی���ش ئه‌وه‌م باس���كرد بۆی تۆمارك���ردوه بزانم چ���ی ده‌بێت‌و هه‌مو هێمای بۆ ئه‌وه‌ش���كرد"هه‌ر به‌پێی یاسا ئه‌وان���هی له‌پۆلی (ن���ۆ -دوازده)دان‌و چۆن ده‌بێت له‌هۆڵی تاقیكردنه‌وه داوای رێگاكان ده‌گرمه‌به‌ر. ی هه‌وڵی قۆپی یان پش���ێوی نانه‌وه بده‌ن مامۆس���تای چاودێری ئ���هو كه‌رته پرسیار بكه‌یت. نه‌جمه‌دین عه‌لی ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی خوێندكاره‌كه‌ی لێبوه باسی له‌وه‌كرد"كه بێبه‌ش ده‌كرێ���ن له‌تاقیكردن���ه‌وه‌كان، په‌روه‌رده‌ی پارێزگای سلێمانی لهبارهی دوات���ر به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری پ���ه‌روه‌رده وتی بۆیه به‌پێی ئهو یاسایه ئهو خوێندكاره ئ���هو گرفته‌وه ب���ۆ ئاوێن���ه رایگه‌یاند" به‌خوێندكاره‌كه كه تۆ قسه‌ت به‌من وتوه ،بێبه‌شكراوه ،مامۆستای چاودێره‌كه‌شی هه‌رخوێندكارێ���ك قۆپیه‌كه‌ی پێبگیرێت به‌اڵم من وه‌ك مامۆس���تایه‌كی چاودێرو كه‌مته‌رخه‌م بوه بۆیه ئ���هو خوێندكاره ئ���ه‌وكات به(گزی) بۆی ئه‌ژمارده‌كرێت ،ش���ایه‌تحاڵ ئهوه پشتراستده‌كه‌مه‌وه كه ئه‌وای كردوه". نه‌جمه‌دی���ن عه‌ل���ی ئام���اژه‌ی له‌الیه‌ك���ی ترهوه (گ���زی)ی بۆ ئه‌ژمار ئ���هو خوێندكاره هیچ قس���هی به‌رامبه‌ر ده‌كرێت له‌كاتێكدا پش���ێوی دروس���ت مامۆستا سه‌ردار نهكردوه ،ههتا ئه‌وه‌ش به‌وه‌شكرد"تائێس���تاش هیچ سكااڵیه‌ك بكات‌و ئهو مامۆس���تایانه‌ی له‌هۆڵه‌كه‌دا به‌خوێن���دكاره راگه‌یان���د كه (س���جن) نه‌كراوه له‌الیه‌ن ئهو خوێندكاره‌وه ئه‌گه‌ر ئام���اده‌ن ش���ایه‌تی ئ���هوه ب���ده‌ن كه ت ده‌كه‌م تاك���و تاقیكردنه‌وه‌كان ته‌واو س���كااڵیه‌كی هه‌بێت ،ئێمه‌ش لیژنه‌یه‌ك بهو ش���ێوه بوه ،ئ���ه‌وكات بڕیاری ئهو ده‌بێ���ت ،له‌پاش���ان له‌س���ه‌ر وه‌ره‌قه‌ی پێكده‌هێنین‌و دوات���ر بڕیار ده‌درێت كه مامۆستایانه‌ی له‌هۆڵه‌كه‌دا بون كاره‌كه تاقیكردنه‌وه‌كه نوس���ی ئهو خوێندكاره چۆن بوه‌و چی بكرێت".
فۆتۆ :ئاوێنه
مامۆستای چاودێر: ئهو خوێندکاره بێتاوان بێبه‌شکراوه
خوێندن
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
مامۆستا نابێت ترسنۆك‌و ناهۆشیاربێت
مه‌ریوان سه‌الح حیلمی گرنگتری����ن ئه‌رك����ی مامۆس����تا بریتی ه له‌هۆشیاری‌‌و ش����اره‌زابون له‌مافه‌كانی، ده‌س����ه‌اڵتی كوردی له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه تاوه‌كو ئێستا وه‌ها ته‌ماشای مامۆستاو فه‌رمانبه‌ران����ی كردوه كه ش����تێك هه‌یه ن����اوی فه‌رمان����هو ده‌بێ����ت جێبه‌جێی بكات وه‌ك����و جۆرێك له‌كۆیل����ه چونكه مانگانه بڕێك پ����اره وه‌رده‌گرێت ،ئیتر راس����تبونه‌وه‌و قسه‌له‌سه‌ركردن‌و نه‌خێر ش����تێكه ده‌بێت����ه هه‌ڕه‌ش����هی مادیو مه‌عنه‌وی ،له‌راس����تیدا ئهوهی پێویسته مامۆس����تا له‌مافه‌كانی هۆشیاربكاته‌وه‌و هاوكاتیش داوای مافه‌كانی له‌ده‌سه‌اڵت بكات بریتیه له‌رێكخراوه‌كان‌و ده‌زگاكانی راگه‌یان����دن ،به‌داخ����هوه یه‌كێت����ی مامۆس����تایانی كوردس����تان له‌وه‌ت����هی ئۆپۆزس����یۆن چۆته ناویه‌وه ،لیس����تی ده‌س����ه‌اڵت هه‌وڵده‌دات ئ����ه‌م رێكخراوه به‌قوڕا به‌رێت بۆ ئهوهی وای پیشانبدات ئهوه مامۆس����تایانی ئۆپۆزسیۆنه له‌ناو رێكخراوه‌كه‌دان‌و ئێمه به‌بێ ئه‌وان زیاتر ش����تمان پێده‌كرێت‌و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهات����ودا ده‌نگمان پێب����ده‌ن ،به‌مه‌ش زیات����ر ده‌یانه‌وێت ئۆپۆزس����یۆن نابوت بكه‌ن ،له‌الیه‌كی تریش����هوه مامۆستایان بۆ خۆشیان كه‌مته‌رخه‌من‌و به‌شێكیشیان ناهۆش����یارو ترس����نۆكن ،ئه‌گ����ه‌ر وانیه بۆچ����ی س����ااڵنه ناڕه‌زاییه‌ك����ی زۆر ده‌بینرێت له‌دانانی چاودێری هۆڵه‌كانی تاقیكردنه‌وه گشتییه‌كان ،كه‌سێك نیه س����كااڵی ئهوه بكات‌و ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیه بگه‌یه‌نێته ش����وێنی مه‌به‌ست‌و بپرسێت ئهوه بۆچی بۆ ئهو ش����وێنانه‌ی پاره‌یان تێدایه واس����یته‌ی ب����ۆ ده‌كرێت ،كه‌چی ئهو ش����وێنانه‌ی كه پاره‌ی����ان تێدا نیه خه‌ڵك هه‌وڵی خۆدورخستنه‌وه ده‌دات، په‌روه‌رده‌كانی����ش هه‌تاك����و به‌گوش����ار ئێخه‌یان نه‌گریت زۆر لهوه كه‌مته‌رخه‌مترن به‌دوای هۆكاری ش����تدا ب����ڕۆن‌و خۆیان چاره‌س����ه‌ری گرفت بك����ه‌ن ،به‌كورتی كورس����ی خۆیان له‌قناكه‌ن له‌به‌رخاتری مامۆس����تایان ،با له‌باسی پاره گه‌ڕێین‌و بێینه س����ه‌ر گرفتێكی تر :له‌سه‌ره‌تای مانگی (6ی )2013وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده جگه له 5نمره‌ی بڕیار 10نمره‌ی تری دا بهو خوێندكارانه‌ی له‌پۆله‌كانی 10و 11 ی ئاماده‌یی پێویستیان پێیه‌تی ،ئهوهی نائاس����اییه له‌م بڕیاره‌دا ئه‌وه‌یه كه ئه‌م ی نزمه‌وه دێته خوێن����دكاره به‌ئاس����تێك پۆلی 12و له‌به‌كالۆریاشدا كه ده‌رناچێت‌و نم����ره ناهێنێت ئ����ه‌وا مامۆس����تاكه‌ی س����زا ده‌درێت ،ئه‌گه‌ر پێشتر مامۆستا هۆشیاری ئهوهی تێدابوایه كه ده‌رنه‌چون له‌خول����ی یه‌كه‌م����دا نه‌م����او خوێندكار ده‌توانێت هه‌مو وانه‌كان له‌خولی دوه‌مدا ئه‌نجامبداته‌وه ،س����ه‌ره‌ڕای سیس����تمی په‌ڕینه‌وه ،ئاخر جاریش به‌چوار وانه‌وه داخڵبكرێت ،ك����ه ئه‌مانه هه‌موی ده‌بنه گرف����ت بۆ پۆل����ی 12و پیاوه‌تیه‌كه بۆ وه‌زاره‌تی پ����ه‌روه‌رده‌و پیاوخراپیه‌كه‌ش بۆ مامۆس����تایان دهگهڕێتهوه ،ئافه‌رین وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ده‌ستتان خۆشبێت ئێوه‌یه‌ك كه به‌دوای ه����ۆكاری بۆچیدا ناگه‌ڕێ����ن حه‌قتان����ه به‌كه‌یف����ی خۆتان بڕی����اری جۆراوجۆر ده‌ربكه‌ن ئه‌گه‌ر زۆر ناوه‌ختی����ش بێت ،خۆ ئ����هوه ریكالمی هاتنه پێش����ی هه‌ڵبژاردنی����ش له‌والوه بوه‌س����تێ كه ئاماده‌ن هه‌موشتێ بكه‌ن له‌پێناوی����دا ،له‌كۆتایدا با ره‌خنه‌یه‌كیش له‌پ����ه‌روه‌رده‌ی س����لێمانی بگرین :پار خوێندكاری هان����ده‌دا له‌گه‌رمای هاویندا بێن له‌گ����ه‌ڵ مامۆس����تای وه‌رزش یاری بك����ه‌ن ئه‌مس����اڵیش گ����ه‌ڕی ئااڵندۆته فه‌رمانب����ه‌ران ب����ۆ ئ����هوهی له‌هاویندا پاس����ه‌وانییان پێب����كات ،رۆژگارێ����ك بو فه‌رمانب����ه‌ران س����ه‌دوپه‌نجا دیناری سویس����رییان وه‌رده‌گ����رت كه‌س خۆی نه‌ده‌ك����رد به‌خاوه‌نیان‌و ئیت����ر قۆناغی فائی����زش ده‌س����تیپێكرد ،دواتر هه‌وڵی ناردنیان بۆ وه‌زاره‌ته‌كانی ترو ناو دیوانی په‌روه‌رده له‌سه‌ر ده‌س����تی (م .جه‌بار حه‌مه ئه‌حمه‌د) ده‌ستیپێكرد ،ئێستاش نۆره‌ی پاسه‌وانیكردنه ،له‌كۆتاییدا ده‌ڵێم هه‌ركه‌سێك ئێخه‌ی س����ه‌ره‌وه‌ی نه‌گرت له‌پێن����اوی خ����واره‌وه‌دا ،به‌پێچه‌وانه‌وه ئێخه‌ی خواره‌وه‌ی گرت بۆ ش����اردنه‌وه یان پینه‌كردن یان رازیكردنی سهرهوه، ئه‌وا كه‌سێكه تا سه‌ر ئێسقان ترسنۆك‌و فاش����یله ،مێژوش له‌ناشیرینترن خانه‌دا ناوی تۆمار ده‌كات.
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
دەستدرێژی سێکسییان لەکوڕەکەمان کردوەو دەیانەوێت یەکێکیتر تاوانبار بکەین
17
ئا :سارا قادر "دوای ئەوەی سی‌و هەشت کاتژمێر ونکردن (ب) یان لەبەر مزگەوتی گەورە فڕێداو ،ئەویش لەبەردەم دادوەردا باسی لەوەکرد کە بەسێ کەس دەستدرێژیی سێکسییان کردۆتە سەرو زۆر ئازاریانداوە( ،ب) لەدوای ئەو ڕوداوە باری دەرونیی‌و تەندروستی تێکچوەو ،خێزانەکەشی هەڕەشەی ئەوە دەکەن گەر تاوانباران دەستگیرنەکرێن‌و به ئاشکرا دادگایی نەکرێن هەمویان خۆیان دەکوژن". م���اوەی هەش���ت رۆژە خێزانێک���ی ئاوارە ،کە خەڵکی ورمێی کوردستانی رۆژهەاڵتن لەناوجەرگەی شاری سلێمانی الی پارکی ئازادی لەبەردەم رێکخراوی گەش���ەپێدانی مەدەنی���ەت خێمەی���ان هەڵداوەو لەچاوەروانی دەستگیرکردنی ئ���ەو تاوانباران���ەن کە دەس���تدرێژیی سێکسییان کردوەتە سەر کورە تەمەن سیازدە ساڵەکەیان. کە بەالی ش���ەقامی پارکی ئازادیدا تێدەپەڕی���ت ،دیمەنی ئ���ەو دو خێمە شین‌و په‌مه‌ییە سەرنجتڕادەکێشێت کە دایک‌و باوکی منداڵه‌که له‌ژێر خێمه‌که‌دا لەزۆربەی الکانیدا بەقەڵەمی ڕەش لێی نوسراوە کوا ئازادی کوا مافی مرۆڤ؟ لێ���رە ناڕۆین ت���ا مافمان نەس���ێنن‌و تاوانباران بەس���زای خۆیان نەگەیەنن. ئەم خێزانە پێنج کەس���ییە کە دایک‌و باوک‌و س���ێ منداڵن بێگوێدانە گەرماو تەپوت���ۆزی ئەم هاوین���ە لەژێر ئەو دو خێمە بچوکەدا بەشەوو رۆژ دانیشتون تا حکومەت تاوانباران بەسزای خۆیان بگەیەنێت. حەمایلی تەمەن ٣٣س���اڵی دایکی (ب) ،بەدەم گریانەوە باس���ی مانگێ لەمەوبەری کردو وت���ی" کاتژمێر نۆی بەیانی ب���و (ب) چوە بەردەم دەرگای ماڵ���ەوەو ،ب���وه دەمەونی���وەرۆ هەر کە خەڵک���ی س���ەقزە تەلەفۆنیان بۆ نەگەڕایەوە س���ەیر لەوەدابو نەعلەکانی دەکات کە (ب) لەبەر مزگەوتی گەورە لەحەوش���ەکە مابو ،بۆیە تەلەفۆنم بۆ فڕێ���دراوەو باوک���ی بچێ���ت بیباتەوە. باوکی کرد کە(ب) چەند س���ەعاتێکە دایک���ی (ب) کە ت���ەواوی دەموچاوی دی���ار نەم���اوەو نازان���م ب���ەرەو کوێ خەموبێزاری‌و بێ���دادی دایگرتبو وتی" رۆیش���توە ،بۆیە هەر ئەو کاتە باوکی کە باوکی هێنایەوە بردیە الی دادوەر، چوبو خەبەری ئاس���ایش‌و پۆلیس���ی دادوەر بەتەنها قس���ەی لەگەڵدا کردبو دابو بەاڵم کەس���یان هەواڵیان النەبو" ئیت���ر ک���ە هات���ەوە ماڵ���ەو لەپارچە .ئەو رۆژە ت���ەواو دەبێت‌و (ب) هەر پەرۆیەکی بێگی���ان نەبێت لەهیچی تر ناگەڕێتەوە ماڵەوە ماوەی ٣٨کاتژمێر نەدەچو ماوەی چواردە رۆژ بێ قس���ە چاوەڕوانی دەکەن تا هاوڕێیەکی باوکی لەن���او جێگەدا کەوت‌و هۆش���ی نەبو،
ئێمە چۆن کەسێک تاوانبار بکەین کە ئەو نەبێت؟!
گەر تۆمەتباران دەستگیرنەکرێن‌و بەئاشکرا دادگايی نەکرێن ئەوە خۆم‌و ژن‌و هەرسێ منداڵەکەم دەکوژم فۆتۆ :ئارام که‌ریم باوک���ی بردیە الی پزیش���کی دەرونیی ب���ەاڵم لەبەرئ���ەوەی باوک���ی کرێکارە نەیتوانی لەنەخۆشخانە الی بمێنێتەوە بۆیە ناچ���ار هێنایەوە ماڵەوەو ئەویش وەک ش���ێتی لێهاتبو دەم���ێ دەگریا، دەمێ دەترساو ڕایدەکرد بێئەوەی بڵێ لەکوێ بوم‌و چیم بەس���ەر هاتوە ،هەر ئەیوت فڕاندیانم". تۆمەتباران چۆن دۆزرانەوە؟ ئەم خێزانە کە ماوەی چوار س���اڵە لەکوردس���تانی باشور لەش���اخەکانی قەندیل ژیانیان کردوە ،ماوەی ساڵێکە لەب���ەر خراپی���ی باری ئەمن���ی ڕویان لەسلێمانی کردوە ،ئەوان سەرەتا لەکانی بەردینەو دواتر لەکانی کوردەی سەرو لەالی���ەن خێزانێک���ەوە هاوکاریکراون‌و ماڵێکیان داونەتێ تا تیایدا بژین ،بەاڵم بەرلەوەی بچنە ئهو خانوە س���ێ مانگ لەمیوانخانە(هۆتێل���ە) ئاس���اییەکان‌و هەرزانەکان���ی ناوب���ازاڕ ژی���اون بۆیە (ب) تەمەن ١٣س���ااڵن زۆر شارەزای ناو بازاڕ دەبێ���ت ،رۆژێ بەناو بازاڕدا دەڕوات یەکێک لەو کوڕانە دەناسێتەوە
کە دەس���تدرێژی سێکسییان کردوەتە س���ەری‌و ڕاس���تەوخۆ هەواڵی پۆلیس دەدات ،پۆلیسیش دەستگیری دەکەن‌و ئەو ک���وڕە دان بەتاوانەکەیدا دەنێت‌و ن���اوی هاوڕێکانی تریش���ی دەدات کە پێکەوە کارەکەیان ئەنجامداوە". ئ���ەو دەمە ئینج���ا باوکی (ب) بۆی ئاش���کرا دەبێت ک���ە کورەکەی کاری خراپی لەگەڵ کراوە. باوکی (ب) :ئێمە منداڵ‌و شەرەفی خۆمان بەپارە نافرۆشین باوک���ە رەش���هەڵگەڕاوە ماندوەکەی (ب) بەجگەرەکەی دەس���تیەوە بەدیار کورە ساڵ‌و نیوو کچە سێ سااڵنەکەی لەناو خێمەکەدا دانیش���تبو بەخەمێکی قوڵەوە وتی" لەکوردس���تانی رۆژهەاڵت لەدەست زوڵم‌و چەوسانەوەی جمهوری ئیس�ل�امی هەاڵتی���نو لەکوردس���تانی باشوریش دەبێت لەدەست دەستدرێژی سێکس���ی س���ەری خۆمان هەڵبگرین، ئاخر چ ویژدانێ قبوڵی دەکات کوڕێکی سیازدە ساڵ دەستدرێژی بکرێتە سەر بەراستی پێم باشترە لەناو ئەو برسی‌و
رێکخ���راوی ( ،)C.D.Oچەندینج���ار هاوکاریک���راون بەاڵم کێش���ەی ئەوان ئاش���کرانەکردنی بکەرانی ئ���ەو تاوانە قێزه‌ونەی���ە کە بەرامب���ەر کورەکەیان کراوە".
تینوانەی ئەوێدا بژیم نەک لەکوردستانێ کە ی���ەک میللەتین‌و هاوزمانین ئاوایان پێکردین". ژیانی ئەم خێزانە لەو ناو خێمەیەدا دەرگای خێمە په‌مه‌ییه‌کە دەکەیتەوە بەتانی���ەک راخ���راوەو ئەو دۆش���ەکڵە ئیس���فەنجەی کە ئەڤین���دارو دیاکۆی دەیانەوێت خەڵکی تر تاوانبار بکەین س���ەرباری ئەوەی باوکی ئەم کورە لەسەر خەوتوە یەکەم شتن کە بەرچاوت دەکەون ،ئ���ەوان لەبەرئەوەی چەندین عەوداڵ���ی ئاش���کراکردنی تۆمەتبارانە رۆژە لەو ناو تەپوتۆزو خۆڵەی س���ەر ب���ەاڵم نایەوێ���ت بەناهەق کەس���یتر شەقامەکەدان تەواو باری تەندروستییان تێوەبگلێنێت ،چونکە بەقس���ەی خۆی تێکچوەو هەناسەیان توندبوەو زۆربەی لەم رۆژان���ەدا ئاگاداریانکردونەتەوە کە کاتەکان لەب���ەر بێچارەی���ی خەوتون تۆمەتبارێ دەس���تگیرکراوە بۆ ئەوەی دایک‌و باوکیش���یان جاروبار دەچنەوە (ب) بچێت تا بزانێ ئەو کەس���ەیە کە ناو خێمەک���ەو جارجاریش لەدەرەوەن دەس���تدرێژی کردۆتەس���ەری بەاڵم کە (ب) ک���ە لەهەموان وەزع���ی خراپترە (ب) چوەو بینیویەتی ئەوە کەس���ێکی زوزو خێم���ەکان جێدەهێڵێ���ت‌و دوای ناتەواوبوە لەڕوی دەرونییەوەو وتویەتی چەن���د کاژێرێ دێت���ەوە الی���ان ،ناو ئەو نی���ە بەاڵم "بەزۆر دەیانوت دەبێت خێمەک���ە ژمارەک بتڵی ئ���اوو مەمەی بڵێی ئەوە" ئاخر ئێمە چۆن کەس���ێک شیرو چەند پارچە پسکیت‌و میوەیەکی تاوانبار بکەین کە ئەو نەبێت". دواجار ئەم خێزانە بڕیاریانداوە "گەر لێبوو خێمەکەی تریش کە زۆرتر وەک شوێنی دەستشۆرو جێی دایبی گۆڕینی تۆمەتباران دەستگیرنەکرێن‌و بەئاشکرا مندااڵنیان بو ،ئ���ەوان رۆژانە خەڵکی دادگای���ی نەکرێ���ن ئەوە خ���ۆم‌و ژن‌و خێرخواز خواردنیان بۆ دەبات‌و لەالیەن هەرسێ منداڵەکەم دەکوژم".
پەرواز تا هەفتەیەكی تر ناگەڕێتەوە كوردستان ئا :ئاوێنە پەرواز حوسێن ،بەشداربوی بەرنامەی ئەرەب ئایدل ،دوای ئەوەی گەیشتە قۆناغی ترسناك‌و ژمارە شەشی لەڕیزبەندیەكە وەرگرت ،هەفتەی ڕابردو ،لەگەڵ گۆرانیبێژێكی تری مەغریبی ،بەهۆی كەمیی دەنگدەرانەوە لەبەرنامەكە دورخرانەوە .لەئێستادا گۆران ساڵحی هاوسەریشی سەفەری كردوە بۆ الی‌و تا هەفتەی داهاتو ناگەڕێنەوە ،چونكە " میوانی بەرنامەكەن". كارۆخ ئیبراهی���م ش���انۆكارو نزی���ك لەگۆران س���اڵح‌و پەرواز لەلێدوانێكی بۆ ئاوێنە وتی " لەبەرنامەی ئەرەب ئایدل، ك���ە بۆ پ���ەرواز دوابەرنامە ب���و ،خۆی هەستی دەكرد كۆتایی هاتوە ،بەاڵم زۆر گەشبین بو ،بەڕویەكی خۆشەوە وێنەی لەگەڵ هەمو ئ���ەو كوردانە گرت ،كە بۆ بەرنامەكە هاتبون". ل���ە ،٢٠١٣ / ٤/١٩پەرواز حوس���ێن بەگۆرانییەكی ست فاتیمەی عەلی مەردان چوە قۆناغێكی كۆتای���ی ،كە بەقۆناغی ترس���ناك ناودەبراو لەهەر بەرنامەیەك كەس���ێك یان دو كەس ،بەهۆی كەمیی ڕێژەی كورتە نامەكان���ەوە لەبەرنامەكە دوردەخرانەوە .لەم قۆناغەدا خەڵكێكی زۆر بەتایبەتی كوردەكان لەسەرتاسەری جیه���ان هەفتان���ە كورت���ە نامەكانیان ب���ۆ پەرواز دەن���ارد ،ب���ەاڵم لەناوخۆی كوردس���تان ،خەڵك گلەیی���ان لەنرخی كورتەنامەكان دەكرد ،بەتایبەتی كۆڕەك
تیلیكۆم ١٢٠٠دیناری وەردەگرت. كارۆخ ئیبراهی���م ،كە ل���ەدوا بەرنامە چو بۆ لوبن���ان بۆ ئەوەی راس���تەوخۆ پش���تگیری پەرواز بكات ،باس���ی لەوە كرد ،كە لەلوبنان نرخی كورتە نامەیەك بۆ گۆرانیبێژەكان تەنیا ١٥سەنت بوە، وتیش���ی " ئەگەر لەكوردستان نرخەكە دابەزیبایە ،پەرواز دەنگێكی زۆر زیاتری بەدەستدەهێنا". لەس���ەر ئاستی سیاس���ی ،حكومەتی هەرێم پشتگیری خۆی بۆ پەرواز دەربڕی‌‌و جێگری س���ەرۆكی حكومەت راستەوخۆ لەبەرنامەكە بەشدار بو ،هەروەها هەردو حزبی دەسەالتدار هاوسۆزیی خۆیان بۆ بردنەوەی پەرواز دەربڕی .مەال بەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاس���ی یەكێت���ی دەنگ���دان بەپەرواز ب���ە " به‌ئه‌ركی هونه‌ری���یو نه‌ته‌وه‌یی‌‌و گۆرانی ره‌س���ه‌نی كورده‌واری " وەسف كرد داواش���ی كرد هەمو خەڵك دەنگی پێبدەن. س���امان ف���اروق رۆژنامەن���وس‌و هەوادارێك���ی بەرنامەی ئ���ەرەب ئایدل‌و دەنگدەرێكی پەرواز ،لەوبارەیەوە دەڵێت " مێژوتۆمارك���ردن زۆر له هونه‌ری مێژو دوباره‌كردنه‌وه گرینگتره .په‌رواز حسێن ل���ه به‌رنامه‌یه‌ك���ی عه‌ره‌بی ب���ۆ دنیاو هه‌موعه‌ره‌ب ش���تێكی ئه‌وتۆی كرد ،كه ل���هوه پێش به‌ناوی ك���ورد نه‌كراوه ،كه توانی ن���اوی له‌تابل���ۆی یاده‌ورییه‌كانی س���ه‌ر دیواری ئ���هو به‌رنام���ه هونه‌رییه بنه‌‌خشێنێت‌و بگاته ناوچه كۆتاییه‌كانی به‌رنامه‌ی ئه‌ره‌ب ئایدل". ئەگەرچی ڕاگەیاندن���ەكان گرنگیەكی
تاكە مەرجی پەرواز بۆ ئەرەب ئایدل ئەوەبو ،كە وەكو كورد لەو بەرنامەیە قەبوڵی بكەن
په‌رواز حسێن
زۆری���ان بەپ���ەروازداو الی زۆرێ���ك لەهاوالتیانی كوردس���تان ،مەس���ەلەكە وەكو مەس���ەلەیەكی نەتەوەیی س���ەیر دەكرا ،بەالم لەبەرامبەریش���دا هەندێك لەمەالكان هێرشێكی توندیان كردە سەر بەرنامەكەو گۆرانی بێژەكەو هەوادارانی، هەروەها لەتۆڕی كۆمەالیەتی فه‌یسبوك بەرەیەك دروس���تبو ،كە دژایەتی زۆری پەروازیانك���ردو ڕەخن���ە لەش���ێوازی جلوبەرگەكەی گیرا. ڕوپ���اك عەبدولق���ادر یەكێك���ە ل���ەو هونەرمەندان���ەی بەبەردەوامی س���ەیری هەواڵەكان���ی ئەو بەرنامەی���ەی كردوەو هەم���و ئەلقەكانیش���ی دی���وە ،هەروەها لەالپەڕەی خۆی لەفه‌یس���بوك چەندین نوسینی لەوبارەوە هەیە ،ئەو لەنامەیەكی بۆ یەكێ���ك لەناوبژیوانەكانی بەرنامەكە
بەناوی ئەحالم ،كە وتبوی" كوردس���تان بەشێكە لەعێراق‌و لێیجیانابێتەوەو عێراق هەر عێراقە" ،بەتوندی وەالمیدەداتەوەو ئام���اژە بەخاكی كوردس���تان‌و نەتەوەی كورد دەكات ،ب���ەوەی خاوەنی كەلتورو زمانی خۆیانن. روپ���اك بۆ ئاوێنە وت���ی " پەرواز دو كاری زۆر گ���ەورەی ك���رد ،یەكێكی���ان لەڕێگ���ەی هونەرەوە نەت���ەوەی كوردی بەجیهانی عەرەبی ناس���اندو دوەمیشیان نەتەوەی كوردی بەو بەرنامەیەو هونەری عەرەبی ناس���اند ،ئەو وایكرد بەهەزاران كەس هەفتانە س���ەیری ئ���ەو بەرنامەیە بكەن". لەب���ارەی هێرش���ەكانەوە ،ڕوپ���اك بەدیاردەیەك���ی خراپ���ی وەس���فكردو پێیوابو ،كە كەلتوری یەكتری ش���كاندن
لەكۆمەڵگەی ك���وردیو چین‌و توێژەكان ب���اوی هەیە ،كەچ���ی لەناو ع���ەرەب‌و نەتەوەكان���ی ت���ر ڕێزگرت���ن لەیەكتری كەلتورە .هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد، ك���ە ل���ەڕوی كۆمەالیەتی���ەوە بەه���ۆی كەلت���ورو ئای���نو پیاوس���االریەوە ،ژنی كورد توش���ی چەپاندنێك���ی زۆر هاتوە، هەربۆی���ەش" لەئاهەنگێكدا ،كە كەمێك بوار بڕەخس���ێت ،ژنی كورد حەزدەكات لەو كۆتوبەندە دەربچێت‌و جل بەئارەزوی خۆی لەبەربكات". كارۆخ ئیبراهی���م بەهەمانش���ێوە هێرشەكانی سەر پەرواز بەناڕەوا دەزانێت‌و دەڵێت " هەروەك چۆن هونەرمەند بۆی نیە قس���ە لەس���ەر دین‌و پیاوانی ئاینی بكات ،هەق نیە مامۆس���تایانی ئاینیش لەس���ەر هونەر قس���ە بكەن‌و بەناشیرین
وێنای بكەن" هەروەك وتیش���ی " پەرواز تاكە مەرجی بۆ ئ���ەرەب ئایدل ئەوەبو، كە دەبێت وەكو كوردێكی كوردس���تان ناوی بهێنن ،ئەو بەرۆحێكی نەتەوەییەوە بەش���داری بەرنامەیەكی هونەری كردوە، بۆیە نابێت هێرش بكرێتە سەری ،ئێستا لەهەر والتێكی عەرەبی بڵێی من كوردم، یەكسەر ناوی دێنن‌و ڕێزت لێدەگرن". س���امان فاروقیش داخ بۆ هێرشەكان دەخ���وات‌و هێرش���بەرەكان بەعەق���ڵ ژەن���گاوی ناودەب���ات‌و دەڵێ���ت " ئێمە دژی هه‌م���و دی���ارده‌و ده‌ركه‌وته‌یه‌ك���ی تازه‌ین ،به‌هه‌مو شێوه‌و شێوازێك له‌سه‌ر مینب���ه‌ری مزگه‌وت‌و روپه‌ڕی په‌یجه‌كانی ئه‌نته‌رنێ���ت ،هێرش���ێكی ناڕه‌وای���ان كرده س���ه‌ر ئهو كه‌س���ه هه‌ست ناسك‌و قه‌ش���ه‌نگه ،له‌جیاتی پاڵپش���تیكردن‌و هاندانی ،به‌هه‌مو كه‌ره‌س���ته‌یه‌ك كه‌وتنه ئازاردانی ناخی ئهو مرۆڤه به‌رزه .به‌اڵم من پێموایه په‌روازخان كه به‌سه‌ندرێالی كوردی بانگی ده‌ك���ه‌ن تموحی زۆر له‌و سوكایه‌تیپێكردن‌و عه‌قڵ ژه‌نگاوییه‌كانی ك���ورد گه‌وره‌ت���ره‌و به‌هون���هرو ده‌نگه خۆش���ه‌كه‌ی ن���اخ‌و عه‌قڵ���ی هه‌م���و ده‌شواته‌وه". كارۆخ ئیبراهی���م هەمو ئەو دەنگۆیانە ڕەتدەكات���ەوە ،ك���ە گوای���ە ناكۆك���ی كەوتۆت���ەوە خانەوادەكەی���ەوە ،وتی " بەپێچەوان���ەوە خانەواده‌ك���ەی‌‌و گۆران س���اڵحی هاوس���ەری زۆر هاوكاریی���ان كردوە ،ئەگەرن���ا نەیدەتوانی ماوەی ٣ مانگ���ه منداڵەكەی نەدی���وە ،ئەگەر ئەو پشتگیرییانە نەبوایە پەرواز ئەم ئاستەی دەرنه‌ده‌بڕی".
18
تایبه‌ت
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
با ئه‌مه‌شی له‌گه‌ڵدا بێت
ده‌ستور تێاڵیه..
رۆژنام���هی ئاوێن���ه زۆر چاكی كرد، كاتێك زۆرب���هی روب���ه‌ری الپه‌ره‌كانی ژم���ارهی رابردو ()٢٨٠ی ته‌رخانكرد بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی ٢٦٧٩رۆژی سه‌رۆكایه‌تی به‌ڕێز مه‌س���عود بارزانی ،به‌ش���داربوانی ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه ،به‌بۆچونی جیاوازو ل���ه‌روی جی���اوازه‌وه ،ه���ه‌ردو خول���ی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانیی���ان خس���ته‌به‌ر رۆش���نایی‌و خوێندنه‌وه‌ی ره‌خنه‌ییان بۆ كرد ،به‌اڵم بێگوم���ان هه‌ندێ رویتریش ه���ه‌ن ،كه پێویس���تیان به‌هه‌ڵوه‌س���ته له‌س���ه‌ركردن هه‌یه ،پێموایه یه‌كێ له‌و رویان���ه ،زۆر گرنگ‌و چاره‌نوسس���ازه، بۆیه به‌پێویس���تمزانی ،له‌رێی ئه‌م چه‌ند په‌یڤانه‌وه ،ئاماژه‌ی پێبده‌م . ئه‌ده‌بیاتی شۆڕش���ی فه‌له‌س���تینی، زۆر جوان ده‌ربڕینی���ان له‌دۆزی خۆیان ده‌كرد ،به‌یه‌ك رس���ته‌ی كورت‌و پوخت ده‌یاننوسی ،دۆزی ئێمه دو دۆزه (قضیه الوجودو قضیه الحدود) دۆزی بون‌و دۆزی سنور ،وه‌ك ده‌بینن له‌زمانی عه‌ره‌بیدا، كێ���ش‌و قافیه‌كی جوانی هه‌یه ،من بۆیه ئاماژه به‌م رس���ته‌یه ده‌ك���ه‌م ،چونكه ئێمه له‌هه‌رێمی كوردس���تان ،یه‌كێ له‌م دو دۆزه‌مان به‌هه‌ڵواس���راوی ماوه‌ته‌وه. رون���ه ،ئێم���ه تاراده‌یه‌ك���ی زۆر ،دۆزی بونم���ان ده‌ربازكردوه ،بێگومان ئه‌مه‌ش یه‌ك���ێ له‌ده‌س���تكه‌وته گه‌وره‌كان���ی، ڕاپه‌رینی به‌هاری ساڵی ١٩٩١ی خه‌ڵكی كوردس���تانه ،ئێس���تا ئێم���ه چ وه‌ك دیفاكتۆو چ له‌روی ده‌ستوری عێراقه‌وه، ئه‌گ���ه‌ر %١٠٠یش نه‌بێ���ت ،تاراده‌یه‌كی باش بونمان پارێزراوه‌و گۆڕانكاریه‌كانی جیهانیش ،له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی ئه‌وه‌ن ،كه چی���دی خه‌ڵكی كوردس���تان ،روبه‌روی جینۆس���اید نه‌بینه‌وه .به‌اڵم ئاش���كرایه دۆزی س���نورمان ،كه به‌رپرسیاره‌تیه‌كی سه‌ره‌كی ،سه‌رۆكی هه‌رێمه ،نه‌ك ته‌نها به‌هه‌ڵواس���راوی ماوه‌ت���هوه ،به‌ڵكو رۆژ له‌دوای رۆژ ئاڵوزترو ئاڵۆزتر ده‌بێته‌وه. هه‌مومان ده‌زانین س���نوری ئێس���تای هه‌رێمی كوردستان ،به‌رهه‌می ڕاپه‌رین‌و ده‌رهاوێش���ته‌كانیه‌تی ،به‌اڵم تائێس���تا، زیات���ر ل���ه %٤٠ی خاكی كوردس���تانی باشور ،به‌فه‌رمی به‌شێك نیه له‌هه‌رێمی كوردس���تان .ل���ه‌دوای روخان���ی رژێمی به‌ع���س‌و هه‌ڵوه‌ش���انده‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت���ی عێراق ،ده‌رفه‌تێكی زێڕین هاته‌پێش���هوه ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی ئ���ه‌م ئه‌رك���ه، به‌اڵم س���ه‌ركردایه‌تی فه‌رم���ی هه‌رێمی كوردس���تان ،ك���ه بێگوم���ان بارزان���ی جه‌مسه‌رێكی سه‌ره‌كی ئه‌م سه‌ركردایه‌تی بو ،نه‌یانتوانی ئهو ئه‌ركه جێبه‌جێبكه‌ن‌و ده‌رفه‌ته‌كه‌یان له‌ده‌ستدا ،له‌كاتێكدا ،له‌و كات���ه‌دا هێزی كوردس���تان ،تاكه هێزی رێكخراوی ،خاوه‌ن خاك���ی رزگاركراوبو له‌عێراقداو هاوپه‌یمان���ی ئه‌مه‌ریكا بوو، به‌هۆی ئهوهی توركیا رێگه‌ی نه‌دا سوپای ئه‌مه‌ریكا له‌توركی���اوه بێته ناو عێراق، هێزی پێش���مه‌رگه رۆڵی س���ه‌ره‌كییان هه‌ب���و ،له‌رزگاركردن���ی ئ���ه‌م ناوچانه، له‌گ���ه‌ڵ ئه‌م هه‌مو فاكت���ه‌ره به‌هێزه‌دا، ئه‌م سه‌ركردایه‌تیه نه‌یتوانی‌و جورئه‌تی نه‌كرد ،زنجیره‌ی حه‌مرین وه‌كو سنوری هه‌رێمی كوردستان رابگه‌یێنن . دوات���ر ه���ه‌ردو س���ه‌ركرده‌ی كورد، چاالكانه‌یانك���رد به‌ش���داریه‌كی له‌دامه‌زراندن���هوهی ده‌وڵه‌ت���ی عێراق‌و داموده‌زگاكانی ،به‌دامه‌زراندنی س���وپای
بیس���تویه‌ك س���اڵه بوین به‌ساحێبی دالوه‌ر سۆفی حكومه‌تی خۆم���ان ده‌یان كه‌موكوڕیمان ئه‌م���ه قس���هی من نیه به‌اڵم س���ه‌ری دی ده‌یان تاوانم���ان دی ئه‌نجام ئه‌درێ گڵۆڵه‌كه‌یه ،له‌مانگی ئابی ١٩٩٧دا تیپی نه‌ماندی به‌رپرسێ یان حیزبێك دادگایی پێشڕه‌وی ش���انۆی كوردی شانۆییه‌كی بكرێ ،به‌اڵم له‌س���ه‌ر دزینی س���ه‌عاتێك نمایش���كرد له‌س���ه‌ر هۆڵ���ی ڕاپه‌ڕی���ن ی���ا فه‌رده‌یه‌ك ئارد ی���ا بڕینی دوكانێ، به‌ناونیش���انی (ئاوای���ی بێكه‌س���ه) ،بۆ س���ه‌دان پۆلیس ده‌یان لێكۆڵه‌رو دادوه‌ر ده‌س���تپێكردنی باس���ه‌كه‌مان پێویست س���ه‌رقاڵئه‌بن تاوانبار به‌س���زای یاسایی ئه‌كا جه‌ند دایه‌لۆگێكی ش���انۆییه‌كه‌تان بگه‌یه‌نن ،ب���ه‌اڵم نه‌ماندی دزێكی گهوره بیربێنم���هوه ،ل���ه‌وه‌وه ده‌س���تپێئه‌كات یا حیزبێ���ك یا تاوانبارێك���ی جه‌نگ یا ك���ه ئاغ���ای دێ دوێنێ ش���هو به‌نهێنی ئه‌وان���هی نی���وه‌ی واڵتێكی���ان ئاودیوی كۆبونه‌وه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ خۆی ئه‌نجامداوه‌و س���نوره‌كان كرد ،نه‌مان���دی دادگایه‌ك ده‌س���توری بۆ ئاماده‌كردون ،ڕوده‌كاته جورئه‌ت���ی ئهوه ب���كات هه‌ر ناویش���ی جوتی���اره‌كان‌و پێانئه‌ڵ���ێ ئ���هوه بهێنی ،له‌خواو له‌حیزبه‌كانمان به‌زیادبێ ده‌ستوره‌كه‌یه ،واده‌رئه‌كه‌وێ جوتیاره‌كان مه‌كته‌ب���ی كۆمه‌اڵیه‌تیمان ئهوهنده زۆره نه‌زان���ن ده‌س���تور چیه بۆی���ه ئه‌كه‌ونه ڕه‌نگ���ه پێویس���تمان به‌ده‌س���تور نه‌بێ پرسیار ،دایه‌لۆگه‌كه ئاوا ده‌ستپێئه‌كات ئه‌وه‌ت���ا به‌به‌رچاوی میلله‌ت���هوه زۆرێ "ع���ه‌زه قومارچ���ی له‌خوله چ���وار ژن له‌كێشه‌كانمان به‌عه‌شایه‌ری حه‌لئه‌كه‌ین ئه‌پرسێ ده‌س���تور چیه؟ میرزا مه‌زڵوم ئیتر ده‌ستور كیلۆی به‌چه‌ند؟ الی���ه‌ك له‌مه‌مله‌كه‌ته‌ك���ه ته‌لبه‌ندكرا كه كابرایه‌كه ش���ێته له‌غه‌درێكا كه ئاغا لێیكردوه ئه‌قڵی له‌ده‌ستداوه ،ئهو له‌بری ده‌یانگرێبه‌س���تی سیاس���یو ئاب���وری خوله جواب ئه‌داته‌وه‌‌و ئه‌ڵێ :ده‌س���تور ژێربه‌ژێر مۆرو ئیمزاك���را ،دیموكراتیه‌ت ئه‌تك ئه‌كرێ ،ده‌ست ئه‌نرێته بینه‌قاقه‌ی تێاڵیه ئاغا ده‌ستورتان تێئه‌بڕێ. له‌م س���ه‌روبه‌نده‌دا باسی ده‌ستور بوه ئازادی ،ده‌یان قه‌ڵ���ه‌م خه‌ڵتانی خوێن به‌نان‌و ئاومان‌و ڕۆژانه‌و سێژه‌مه به‌نانه‌وه ئه‌كرێ ،یا ده‌س���تور قه‌ڵه‌می بیرچو بۆ به‌كواڵوی به‌برژاوی به‌كاڵی ده‌رخواردمان شه‌هیدانی قه‌ڵه‌م ناگرێته‌وه؟ سوكایه‌تی ئه‌درێت ،ته‌نانه‌ت ڕه‌نگه زۆرمان توش���ی ب���ه‌ژن ئه‌كرێ دس���تور له‌كوێیه؟ ده‌یان ژانه‌س���كو دڵه‌كزێش بوبین هه‌ندێكمان كاره‌ساتی گه‌وره‌تان به‌سه‌ر ئه‌م خه‌ڵكه ئینته‌الشمانكردوه ،به‌بێئه‌وه‌ی زۆرێكمان هێنا بۆ حس���ابتان بۆ ده‌ستور نه‌كرد؟ نه‌دیبێتمان ،یا خوێندبێتمانه‌وه ،یا ئه‌گه‌ر یا ئێس���تا ئیش���تان پێیه‌تی‌و كورس���ی دیبێتیش���مان تێیگه‌ش���تبین ،هه‌ربۆیه له‌قێنه ،به‌رژه‌وه‌ندیتان ئه‌پارێزێ؟ دنیای پێویسته هوشیارو وریابین تا توشی هه‌ڵه ئه‌م واڵته‌تان بۆ خۆتان‌و كه‌س���وكارتان‌و قۆرغك���رد نه‌بین ،ئه‌م باس���ه‌م بۆ خه‌ڵكه‌و هه‌رگیز ده‌س���توپێوه‌نده‌كانتان له‌گه‌ڵ هیچ حیزبێكم نیه‌و كه‌س نه‌یباته ده‌ستورتان نه‌خوێنده‌وه. سه‌یره ده‌س���ه‌اڵت به‌ڕبه لێمانئه‌كڕێ‌و سه‌رخۆی هیچ به‌رپرس���ێك ناگرێته‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ی دواجار ده‌س���تور بۆ ئێمه‌ی به‌هۆق���ه پێمانئه‌فرۆش���ێته‌وه ،ئایا ئهو بێده‌سه‌اڵته ،بۆ فه‌قیرو هه‌ژاره ،به‌رگێك ه ده‌س���توره‌ی ك���ه به‌نی���ازن به‌بااڵمانی پڕ به‌به‌ری خۆمان ئه‌دوررێ ،تا ژیانمانی ببڕن ،ئهو مافه‌ی بۆ خه‌ڵكی مه‌مله‌كه‌ت فه‌راهه‌مك���ردوه ،بۆمانهه‌بێ���ت بڵێی���ن پێ له‌قاڵب بده‌ن.
فه‌تاح زاخۆیی
ئاشكرایه دۆزی سنورمان كه به‌رپرسیاره‌تیه‌كی سه‌ره‌كی سه‌رۆكی هه‌رێمه ،نه‌ك ته‌نها به‌هه‌ڵواسراوی ماوه‌ته‌وه ،به‌ڵكو رۆژ له‌دوای رۆژ ئاڵوزترو ئاڵۆزتر ده‌بێته‌وه عێراقیش���هوه ،به‌ب���ێ ئ���هوهی په‌ن���د له‌دامه‌زراندنی یه‌كه‌م س���وپای عێراق - دیسان ئه‌فسه‌رانی كورد رۆڵی سه‌ره‌كییان هه‌ب���و له‌دامه‌زراندنیدا -وه‌ربگرن‌و به‌بێ ئ���هوهی هیچ گره‌نتیه‌كی باوه‌رپێكراو بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی خاكی كوردستان وه‌ربگرن، هه‌مو ئ���هوهی كرا ئه‌وه‌ب���و ،ماده‌یه‌كی ئاڵ���وزو ناڕۆش���ن خرایه نێو یاس���ای به‌رێوه‌بردنی ده‌وڵه‌ت ،گوایه بهو ماده‌یه پرسی سنور چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،دواتریش ئ���هو ماده‌ی���ه به‌هه‌م���و گرفته‌كانیه‌وه به‌ژم���ارهی ١٤٠خرای���ه ده‌س���توری هه‌میش���ه‌یی عێراق���هوه ،ك���ه ده‌بوایا ت���ا كۆتای���ی ٢٠٠٧جێبه‌جێكردنه‌كه‌ی كۆتایی بهاتبای���ه ،به‌اڵم بێجگه له‌چه‌ند هه‌نگاوێك���ی كیس���ه‌ڵیانه ،هیچ���ی تر نه‌ك���راوه .ئ���هوهی له‌م م���اوه درێژه‌دا س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م بۆ ئ���ه‌م ده‌ڤه‌رانه‌ی ئه‌نجام���دا ،ئه‌وه‌ب���و له‌كاردانه‌وه‌یه‌كی الوازدا ،بۆ لێدوانێكی س���ه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق ،بڕیارێكی ده‌رك���رد ،بۆ گۆڕینی ناوی ئ���ه‌م ده‌ڤه‌رانه ،كه له‌ده‌س���توری عێراقدا به‌ناوچ���ه جێناكوكه‌كان هاتوه، ب���ۆ ناوچه كوردس���تانیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی س���نوری هه‌رێمی كوردس���تانی عێراق، ب���ه‌اڵم خ���ودی ئ���هو ناوچان���ه ،هه‌ر له‌ده‌ره‌وه‌ی سنوری هه‌رێمن ،له‌كاتێكدا، هه‌ر له‌گه‌ڵ روخانی رژێم له‌ساڵی ،٢٠٠٣ چه‌ندین الیه‌نی سیاس���یو رێكخراوهییو نوس���هرو رۆش���نبیر ،به‌یاداش���ت‌و به‌نوسین‌و به‌لێكۆڵینه‌وه ،ئه‌م سهركرده به‌ڕێزانه‌یان له‌مه‌ترسی‌و چاره‌نوسسازیی دۆزی س���نوریان ئاگاداركرده‌وه ،به‌اڵم چونكه هیچ پالنێك‌و س���تراتیجێكیان بۆ جێبه‌جێكردن���ی ئه‌م ئه‌رك���ه نه‌ته‌وه‌ییه نه‌بو ،هیچ س���ودی نه‌بوو ،ده‌توانم بڵێم بزوتنه‌وه‌ی ریفراندۆم هه‌وڵێكی زۆریدا بۆ ئه‌م مه‌به‌س���ته ،به‌اڵم هه‌میشه روبه‌روی دیواری گوێ نه‌گرتن‌و به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرتن ده‌بو. شكست له‌جێبه‌جێكردنی ئه‌م ئه‌ركه‌دا، شكس���تێكه ك���ه خه‌ڵكی كوردس���تان له‌ئێستاو ئایینده‌شدا باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن‌و به‌رپرسیاره‌تیه‌كه‌ش���ی له‌ئه‌س���توی سه‌رۆكی هه‌رێمه .
ره‌نگه لێره‌ش مه‌جلیس���ێ دروستبكرێ له‌ش���ێوه‌ی مه‌جلیس���ی عمومه‌ك���هی به‌ریتانیا ،به‌اڵم له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه ،نه‌ك حیزب���ه‌كان دروس���تیانكا ،ئه‌ندامه‌كانی نه‌خۆیان‌و نه‌باوكیش���یان هه‌واداری هیچ حیزب���ێ نه‌بوبن تا له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵك بیربكه‌ن���ه‌وه‌و كاربك���ه‌ن ،خ���ۆ زۆرجار سه‌ركرده‌كانمان ئه‌ڵێن چیمان له‌ئه‌وروپا كهمتره! پێده‌چێ وه‌ها مه‌جلیس���ێ له‌و هه‌م���و لیژنه‌یه باش���تربێت كه بۆ هه‌مو كێشه‌یه‌ك كه ده‌سه‌اڵت نه‌یه‌وێت چاریبكا دروس���تیان ئه‌كا ،ئ���ه‌وا ئینگلیز واته‌نی لیژنه‌یه‌ك���ی بۆ پێكئه‌هێن���ێ ،ته‌نها له‌م پرس���ه‌دا كه‌ڵكمان له‌و په‌نده ئینگلیزیه بینیوه (هه‌ر ئیشێ ئه‌ته‌وێ سه‌رنه‌گرێ‌و دیزه به‌ده‌رخۆن���ه بكرێت لیژنه‌یه‌كی بۆ پێكبهێن���ه) ،ل���ه‌م مه‌مله‌كه‌ت���هی ئێمه ئاوڕبده‌یت���هوه لیژنه ئه‌چێ به‌چاوتا ،جا ئه‌فه‌ندم ئهو لیژنه‌‌و موه‌قه‌ڕانه ،شه‌ڕبێ‌و خێری ئه‌وان���ی تیابێ موخه‌سه‌س���اتی چه‌ور وه‌رئه‌گرن هه‌ر له‌موخه‌سه‌س���اتی هاتوچۆوه تا موخه‌سه‌س���اتی س���ه‌فه‌رو قاوه‌ڵتی���ش ،خۆ ئه‌گ���ه‌ر ڕاپۆرته‌كه‌یان به‌دڵی پێكهێنه‌ران���ی لیژنه‌كان بێ ئه‌وا ك���وا داهاتی ئ���ه‌م واڵته؟ ی���ا ئیتفاقیه شاباش‌و به‌خشیشی تێئه‌كه‌وێ. بۆی���ه زه‌روره هوش���یاربین جگ���ه ئیس���تراتیجیه‌كه‌مان به‌ت���ه‌واوی ب���ۆ ئاش���كرابكه‌ن؟ یا ئ���هو مافه‌مان ئه‌بێت له‌ڕیفران���دۆم‌و هه‌مواركردن���هوه رێگه‌ی كه په‌رله‌مان وه‌زیرێ بانگهێشت ئه‌كا بۆ تریش هه‌یه ،شیاویش���ه وه‌ك ئه‌بوناجی په‌رله‌مان ،وه‌زیره‌كه بێزی نایه ئاماده‌بێ ،ده‌س���تورمان نه‌ب���ێ ،له‌جێ���ی تێ�ڵ�ای لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌كا بڵێ په‌رله‌مان ده‌س���تور ڕێگه‌چاره‌ی تریش هه‌یه .خۆ یه‌عنی خه‌ڵك جه‌ناب���ی وه‌زیر تۆ ڕێزت كفر نابێ ئێمه‌ش مه‌جلیس���ێكمان هه‌بێ له‌خه‌ڵك نه‌گرتوه فه‌رمو خوات له‌گه‌ڵ .وه‌ك ئه‌وی باس���مانكرد له‌س���ه‌د كه‌سێ خه‌ڵكین���ه چاره‌س���ه‌ری تریش هه‌یه ،پێكبێ���ت ئه‌ندامه‌كانی ده‌روێش���ی هیچ له‌به‌ریتانی���ای دیموكراتدا ده‌س���تور نیه ش���یخێ نه‌بن یا موریدی هیچ ته‌ریقه‌تێ، كه‌س���یش له‌كه‌س ناكه‌وێت ،كه‌س���یش ڕه‌نگه هه‌ڵبژاردنی سه‌د كه‌سی دڵسۆزو نه‌ده‌سه‌اڵت قۆنته‌رات ئه‌كا نه‌سرێشیش ش���اره‌زاو یاس���ایی له‌میلله‌تێكی چوار ئه‌دا له‌ش���ه‌رواڵه‌كه‌ی تا له‌كورس���یه‌كه ملیۆنیدا كارێكی قورس نه‌بێت ،هه‌ربۆیه نه‌بێته‌وه ،ئه‌وان بۆ هه‌مو پرسێ مه‌جلیسی پێویس���ته وریابین تا تێاڵی ده‌ستورمان عمومی���ان ههیهو یاس���اش به‌ركه‌ماڵه ،بۆ نه‌تاشن .
له‌خواو له‌حیزبه‌كانمان به‌زیادبێ مه‌كته‌بی كۆمه‌اڵیه‌تیمان ئهوهنده زۆره ڕه‌نگه پێویستمان به‌ده‌ستور نه‌بێ ئه‌وه‌تا به‌به‌رچاوی میلله‌ته‌وه زۆرێ له‌كێشه‌كانمان به‌عه‌شایه‌ری حه‌لئه‌كه‌ین
پرسی به‌پارێزگاكردنی هه‌ڵه‌بجه خه‌لیل عه‌بدوڵاڵ س���ه‌ره‌تای ئه‌م مانگ���ه ،ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌كۆبونه‌وه‌ی ره‌سمیی خۆیدا ،كۆنوسی به‌پارێزگاكردنی هه‌ڵه‌بجه‌ی په‌سه‌ندكردو بڕیاری���دا له‌به‌ررۆش���نایی ده‌س���توری عێراقدا هه‌وڵ���ی جێبه‌جێكردنی رێكاره یاساییه‌كانی بدات. به‌پێویس���تم زان���ی له‌گۆش���ه‌نیگای ده‌س���تورو یاس���اییه‌وه دیدو تێڕوانینی خۆم له‌سه‌ر ئهو پرسه بخه‌مه‌ڕو. سهرهتا ئه‌گه‌ر سه‌یری ده‌ستوری عێراق بكه‌ین ،ده‌بینین له‌ماده‌كانی (122و)123 دا ته‌نها باس���ی ئهو پارێزگایانه‌ی كردوه كه له‌هه‌رێمدا رێكنه‌خراون‌و باس���ی ئهو پارێزگایانه‌ی نهكردوه كه له‌چوارچێوه‌ی هه‌رێمێكدا رێكخ���راون وه‌ك پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردس���تان .ل���هو دو ماده‌یه‌ی ده‌س���توردا ئام���اژه به‌وه‌ك���راوه ك���ه ده‌بێت یاس���ای تایبه‌ت ب���ۆ ئهو پارێزگا رێكنه‌خراوانه لهههرێمێكداو ئه‌نجومه‌نی
پارێزگاكانیان‌و ش���ێوازی هه‌ڵبژاردنیان ده‌ربكرێت. ئهوهی جێگه‌ی سه‌رنجیش���هو له‌و دو ماده‌یه‌و هیچ ماده‌یه‌كی تری ده‌س���توری عێراق���دا باس���ی چۆنیه‌ت���ی پێكهێنانی پارێزگای نوێ نه‌كراوه. له‌ب���ه‌ر رۆش���نایی ئهو ده‌س���توره‌دا، یاسای ژماره 12ی ساڵی 2008ی تایبه‌ت به‌پارێزگا رێكنه‌خ���راوه‌كان له‌هه‌رێمێكدا له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانه‌وه ده‌رچوه، ئه‌م یاس���ایه‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ك باسی چۆنیه‌ت���ی پێكهێنانی پارێ���زگای نوێی نهكردوه .به‌ڵكو ته‌نها باسی رێوشوێنی پێكهێنانی قهزاو ناحیه‌ی نوێی كردوه. یاس���ای ژم���ارهی3ی س���اڵی 2009ی پارێزگاكان���ی هه‌رێم���ی كوردس���تانیش كه له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مانی كوردس���تانهوه ده‌رچوه .ئه‌میش له‌دورو له‌نزیك باس���ی چۆنیه‌ت���ی پێكهێنانی پارێ���زگای نوێی نهكردوه .به‌ڵكو ته‌نها باسی پێكهێنانی قهزاو ناحیه‌ی نوێی كردوه. تاكه یاسایه‌ك له‌عێراقدا به‌رونی باسی
پێكهێنان���ی پارێ���زگای نوێ���ی كردبێ، یاس���ای ژماره()159ی س���اڵی 1969ی هه‌موارك���راوه ،ك���ه له‌م���اده‌ی چواریدا به‌رۆش���نی میكانیزم���ی دروس���تكردنی پارێزگای نوێی خستۆته‌ڕو. به‌اڵم ئه‌م یاسایه به‌پێی هه‌ردو یاسای ژم���اره 21ی س���اڵی 2008ی پارێ���زگا رێكنه‌خ���راوه‌كان لهههرێمێكداو یاس���ای ژم���اره 3ی س���اڵی 2009ی پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردس���تان هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه. وات���ه ئێس���تا له‌هه‌رێمی كوردس���تان‌و عێراقدا یاس���ایه‌ك نییه ب���ۆ پێكهێنانی پارێزگای نوێ. یه‌كێ���ك له‌و بنه‌مایان���هی كه هه‌رێمی كوردس���تان پشتی پێبه‌ستوه بۆ ئهوهی هه‌ڵه‌بج���ه ب���كات به‌پارێ���زگا ،بڕیاری ژماره()11ی س���اڵی 1999ی په‌رله‌مانی كوردس���تانه ك���ه تایبه‌ت���ه به‌كردن���ی قه‌زاكان���ی ( هه‌ڵه‌بج���ه ،رانیه ،ئاكرێ‌و سۆران) به‌پارێزگا ،بێگومان ئهو كاته‌ش په‌رله‌م���ان یه‌كی نه‌گرتب���ۆوه‌‌و له‌الیه‌ن فراكسیۆنی زه‌رده‌وه به‌ڕێوه ده‌برا.
ئه‌م���ه‌ش له‌س���ه‌ر ئ���هو بنه‌مایه‌ی كه ئهو بڕی���اره پێش روخانی رژێمی به‌عس دراوه‌و ماده‌ی 141ی ده‌ستوری عێراقیش ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوه ئ���هو بڕیارانه‌ی كه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان پێش���تر داون���ی به‌كارپێكراو داده‌نرێ���ن ،ئه‌گه‌ر هه‌موار نه‌كرابن ،یان هه‌ڵنه‌وه‌ش���ابنه‌وه به‌پێی بریاره‌كانی هه‌رێمی كوردس���تان له‌الیه‌نی په‌یوه‌ندیداره‌وه. به‌اڵم یاسای ژماره()3ی ساڵی 2009ی پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردستان له‌ماده‌ی 39یدا ئاماژه‌ی بهوه كردوه كه كار به‌هیچ ده‌قێكی یاسایی یان بڕیارێك ناكرێت كه له‌گه‌ڵ حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌دا ناكۆك بێ. واته ئه‌م یاسایه بڕیاری ژماره‌ی 11ی س���اڵی 1999ی په‌رله‌مانی كوردستانی تایبه‌ت به‌كردنی هه‌ڵه‌بجه‌و سێ قه‌زاكه‌ی تری به‌پارێزگا هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه ،چونكه ئه‌م یاس���ایه هیچ رێوشوێنێكی تێدا نیه بۆ پێكهێنانی پارێزگای نوێو ته‌نها باسی پێكهێنانی ناحیه‌و قه‌زای نوێ ده‌كات.
ئۆپۆزیسیۆن‌و مه‌له‌كردن له‌نێو دۆگمادا به‌ختیار شاخی له‌كۆی سیستمی سیاسیی ده‌وڵه‌تاندا، ئۆپۆزیس����یۆن ب����ه‌ڕون‌و ئاش����كرا ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه چوارچێوه‌ی گش����تیی واڵتی قبوڵه‌و گرێنتیی پاراستنی ده‌دات، واته دژی حكومه‌تن نه‌ك واڵت .مه‌گه‌ر ئۆپۆزیسیۆنێك كه بۆ كوده‌تاو شۆڕشی سه‌رتاس����ه‌ری كاربكات .پرسیار ئه‌وه‌یه ئایا ئۆپۆزیس����ۆنی كوردستانی له‌كوێی ئه‌م پێناسه‌یه‌دایه؟ وه‌اڵمی ئهوه به‌قسه نابێت به‌اڵم به‌هه‌ڵس����ه‌نگاندنی ڕابردو، ده‌كرێت بگه‌ینه وه‌اڵم. تائێستا س����ێ هێز ،به‌سێ دنیابینیی جی����اوازه‌وه به‌ره‌یه‌كی����ان به‌ن����اوی ئۆپۆزیس����یۆن پێكهێن����اوه ،كه‌چ����ی له‌سه‌ره‌تاییترین ئه‌ركی ئۆپۆزیسۆنبوندا كه پێشكه‌ش����كردنی به‌رنام����هی ئه‌وانه بۆ ئاینده‌ی سیاس����یی واڵت ،تا ده‌گاته ڕێ����كاری هه‌ریه‌كێكیان بۆ هێنانه‌كایه‌ی گۆڕان����كاری ،له‌گه‌ڵ خه‌ڵك‌و الیه‌نگرانی خۆیاندا ڕاس����تگۆنین .هه‌ر سێ هێزه‌كه
تائێس����تا ب����ه‌دوای ناس����نامه‌دا وێڵن .ده‌س����ه‌اڵتیش هه‌بێ����ت ده‌بێ س����ه‌ره‌تا بگ����ۆڕن ،ئیت����ر كاتیه‌تی تێبگ����ه‌ن كه ئه‌وكاته‌ی س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م په‌رده‌ی دو هێزی ئیس��ل�امی ب����ه‌اڵم به‌دو بڕوای له‌دۆگمای فكر‌و سیاسی دوربكه‌وێته‌وه‌و ده‌ب����ێ ب����ه‌دوای بزوێنه‌رێك����ی دیكه‌دا له‌سه‌ر تاكڕۆییه‌كانی مالیكی هه‌ڵماڵی‌و سیاس����یی زۆر جیاواز ،تا ڕاده‌یه‌ك كه ڕێی (سیاس����ه‌تی ن����ه‌رم) بگرێته‌به‌رو بگه‌ڕێن كه له‌ئاس����ت هێ����زی گه‌وره‌ی هێزی پێش����مه‌رگه‌ی بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر هه‌ریه‌كێكیان بگاته ده‌س����ه‌اڵت ده‌س����ت له‌سیاس����ه‌تی (هه‌م����و ی����ان شه‌قامدا بێت ،چونكه ڕای گشتی ته‌نیا هێزی دیجله جواڵند ،ئه‌م ئۆپۆزیسیۆنه ئه‌ویتریان ده‌بێته ئۆپۆزیسیۆن ،كه‌چی هیچ) هه‌ڵبگ����رێ‌و گوت����اری هه‌ڵچون‌و ڕۆژێ����ك یان دو ڕۆژ له‌ژێ����ر كاریگه‌ریی ده‌یگ����وت "بارزانی توش����ی ش����ه‌ڕمان ده‌یانه‌وێ وا له‌خه‌ڵ����ك بگه‌یه‌نن ئه‌وان هه‌رزه‌كارانه‌ی فه‌یسبوك نه‌كاته خیتابی هه‌واڵێكی چه‌واش����ه‌كاریدا ده‌مێنێته‌وه‌و ده‌كات"" ،هه‌رێ����م گێچ����ه‌ڵ به‌به‌غ����دا یه‌كئامانجن .هاوكات هه‌ر ئهو دو هێزه خ����ۆی‌و له‌الیه‌ن فه‌یس����بوكچییه‌كانه‌وه كاتێ����ك ڕاس����تییه‌كه‌ی ب����ۆ ده‌ركه‌وت ده‌كات" و "كێشه‌كه شه‌خسییه له‌نێوان ئیس��ل�امییه به‌ڕوكه‌ش ئیس��ڵ�احخوازو ئاراس����ته نه‌كرێن .ئ����ه‌وان ته‌نیا جاڕی متمانه‌ی نامێنێت .كه‌واته سیاس����ه‌تی بارزانیو مالیكی����دا" ...تاد و به‌رده‌وام له‌ڕاس����تیدا ڕادیكاڵییه ،له‌گه‌ڵ حزبێكی ش����ه‌ڕێكی ده‌رونییان له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی به‌هه‌ڵه‌داب����ردن‌و دۆگم����ا په‌تێكی زۆر لێدوان����ی ناحه‌زان����ی س����ه‌ركرده‌كانی كۆنه‌چه‌پ����دا كه‌وتونه‌ت����ه به‌ره‌یه‌ك كه ده‌س����هاڵتو حزبه‌كان����ی دیك����هی كورته‌و دادی په‌له‌په‌لی ئۆپۆزیس����یۆن حزبه‌ك����هی مالیكیی����ان باڵوده‌كرده‌وه، ته‌نیا نمونه‌كه‌ی له‌ڕوداوه‌كانی س����اڵی كوردس����تانیش داوه‌و هیچ بریتێكیشیان نادات ،چونكه ئۆپۆزیس����یۆنی كوردی ئێس����تاش كه مالیكی هاتوه‌ته ههولێرو ئۆپۆزیس����یۆنی له‌و كاره‌كته‌رانه پێكهاتوه كه پێش����تر بارزانی پێشوازی لێده‌كات ،هه‌مان ئهو ٢٠١١ی به‌رده‌ركی س����ه‌رای س����لێمانیدا نه‌خس����تۆته‌ڕو. ده‌بینینه‌وه .ڕاس����تییه‌كه‌ی هه‌ر ئه‌وێش كوردستانی له‌سااڵنی ڕابردودا ئهوهنده له‌ده‌س����ه‌اڵتدا ب����ون‌و ئۆقره‌ی����ان نییه‌و میدیایه‌ی پێش����تر خۆی وه‌ك سێبه‌ری بو پێناس����ی سیاسه‌تی دۆگمای به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتیان ناشیرینكردوه ئه‌گه‌ر رۆژێك ناتوانن له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه ،مالیك����ی له‌كوردس����تان نیش����انده‌دا، ئۆپۆزیس����یۆنی كوردس����تاندا سه‌پاند .ده‌سه‌اڵتیشیان بدرێتێ پێویسته شه‌رم به‌ڵێنه گه‌وره‌كانیشیان چاوه‌ڕوانییه‌كی كه‌وتونه‌ت����ه په‌الماردان����ی س����ه‌رۆكی الی هه‌وادارانی����ان دروس����تكردوه ك����ه هه‌رێم كه چۆن پێش����وازیی له‌پیاوێكی له‌وێ بو كه تێگه‌یشتین ئهو ئیسالمییه له‌وه‌رگرتنی بكه‌ن. ئه‌گ����ه‌ر ئۆپۆزیس����یۆن ده‌یه‌وێ گره‌و ناتوان����ن بگه‌ڕێن����ه‌وه‌و ڕێگ����هی چونه تاك����ڕۆی وه‌ك مالیك����ی ده‌كات؟ بۆیه توندڕۆیه‌ی باس����ی ئازادی ده‌كات‌و ئهو هه‌ركاتێك ئۆپۆزیس����یۆن توانی ده‌ست چه‌په‌ی بانگی(الله اكبر) ده‌دات ،له‌گه‌ڵ له‌س����ه‌ر ڕای ش����ه‌قام ب����كات ،ده‌ب����ێ پێشیشیان نییه. نمونه‌ی زه‌ق����ی سیاس����ه‌تی دۆگماو له‌گه‌وجاندنی خه‌ڵك هه‌ڵبگرێت ،ده‌كرێ ڕێبازی خۆیش����یاندا ڕاستگۆنین‌و ته‌نیا تێڕوانینه‌كانیشی ڕاستگۆیانه بگه‌یه‌نێته شه‌قام‌و هه‌وڵی به‌الڕێدابردنیان نه‌دات ،خه‌ڵه‌تاندن����ی ڕای گش����تی له‌مامه‌ڵه‌ی ئه‌وس����ا بڵێین هه‌ن����گاوی یه‌كه‌میان بۆ مه‌به‌ستیان گه‌وجاندنی شه‌قامه. ئۆپۆزیس����یۆنی كوردس����تانی ئه‌گه‌ر ئه‌گه‌ر تائێستا پێیانوابوه به‌گه‌وجاندنی میدیای ئۆپۆزیسیۆن به‌رامبه‌ر كێشه‌كانی ڕاس����تكردنه‌وه‌ی ڕێڕه‌وه‌ی سیاسه‌تێكی ده‌یه‌وێ كاریگه‌ریی له‌س����ه‌ر ش����ه‌قام‌و ڕای گشتی ده‌توانن ئاراسته‌ی ڕوداوه‌كان هه‌ولێ����ر – به‌غ����دا ب����اش ده‌ركه‌وت .ژیرانه گرتۆته‌به‌ر.
ئۆپۆزیسیۆنی كوردستان له‌سااڵنی ڕابردودا ئهوهنده ده‌سه‌اڵتیان ناشیرینكردوه ئه‌گه‌ر رۆژێك ده‌سه‌اڵتیشیان بدرێتێ پێویسته شه‌رم له‌وه‌رگرتنی بكه‌ن
تایبه‌ت
) )381سێشه‌مم ه 2013/6/11
كوردو تورك بۆچی له‌پرۆسه‌ی ئاشتی ...پاشماوه داهاتوی ئاشتی به‌ره‌و كوێ؟ س���ه‌رباری هه‌م���و گوم���ان‌و لێكدانه‌و‌ه نه‌رێنیه‌كان ،پێده‌چێت گه‌لی تورك‌و كورد وه‌ك یه‌ك به‌گشتی دڵخۆشبن به‌پرۆسه‌كه‌و راپرسیه گشتیه‌كان واینیشانداوه ،ئه‌مه‌ش بۆ ئهو راس���تیه س���انایه دهگهڕێتهوه كه ل���ه‌دو مانگی ڕاب���ردودا ،ل���هو كاته‌وه‌ی دانوستانه‌كان ده‌س���تیانپێكردوه ،الشه‌ی ك���وژراوی س���ه‌ربازی ت���ورك‌و گه‌ریالی كورد له‌چیاكانی كوردس���تانهوه بۆ شارو باژێره‌كانی توركیا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه. حه‌كیم ئه‌رتگو كه مامۆستای خوێندنگای دواناوه‌ندیه له‌ئامه‌د و ،ساڵی پار براكه‌ی له‌ئۆپه‌راس���یۆنێكی س���ه‌ربازی له‌ناوچه‌ی ش���ه‌رناخ گوایه له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌ربازانی تورك ك���وژراوه ،به‌ئاوێنه‌ی وت“ ،كوردو ت���ورك كێش���ه‌مان نیه‌و باش���ین پێكه‌وه ڕاهاتوین بژین ،به‌اڵم هه‌ردوالمان كێشه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی توركیا هه‌یه .ئێمه‌ی كورد به‌تایبه‌ت���ی باوه‌ڕمان به‌ده‌وڵه‌تێك نیه كه له‌م 3٠س���اڵه‌دا ئه‌م خاكه‌مان بۆردومان ده‌كات به‌بێ وه‌س���تان .پێویسته ده‌وڵه‌ت
دیموكراتی���زه بكرێت تا ئاش���تی پێكبێت له‌واڵتدا ،ئێمه‌ی كوردیش بڕوامان به‌هێزی خۆمان هه‌ی���هو خۆمان ئاش���تی له‌واڵتی خۆمان دروست ده‌كه‌ین‌و پشت به‌ده‌وڵه‌ت نابه‌ستین ،هیواخوازیشین كه به‌م شێوه‌یه كۆماری توركیاش دیموكراتیزه بكه‌ین .بۆیه ئهوه ئێمه‌ین ئه‌م پرۆس���ه‌یه‌مان هێناوه‌ته رۆژه‌ڤه‌وه ،نه‌ك ده‌وڵه‌تی توركیا”. وتیش���ی كه كورد له‌توركیا ئاش���تییان هه‌ڵب���ژاردوه “چونك���ه گه‌لێك���ی دیموكراتخوازین ،بۆ جیهانێشمان سه‌لماند كه ئێمه تیرۆریست نین‌و نه‌ورۆزی ئه‌مساڵ ئهوهی س���ه‌لماند كه ئاش���تیمان ده‌وێت سه‌رباری ئهوهی كورد له‌به‌هێزترین پێگه‌دا بو”. ئه‌رتگو له‌هه‌مانكاتدا ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو ك���ه گ���ه‌ر ده‌وڵه‌ت���ی توركی���ا ئه‌مجاره له‌په‌یمانه‌كانی بۆ ئاشتی په‌شیمانبێته‌وه، ئهوه كورده‌كان ئاماده‌ن دیس���ان به‌چه‌ك وه‌اڵمبده‌ن���ه‌وه‌و زیاتر ل���ه‌وه‌ش وتی“ئه‌م خاكه‌ی ئێمه بۆنی باروت‌و خوێنی لێدێت. گه‌ر توركیا بخوازێت فێڵمان لێبكات وه‌ك
جاری پێشو كردی (تێكچونی دانوستانی ئۆسلۆ )201٠ئهوه به‌دڵنیاییه‌وه ده‌توانین به‌رده‌وامی به‌جه‌نگ بده‌ین‌و ده‌ش���توانین‌و هێزیش���مان هه‌ی���ه له‌كاتێكدا ئ���هوه 3٠ س���اڵه ده‌جه‌نگی���ن ب���ۆ مافه‌كانم���ان... ده‌توانی���ن له‌ی���ه‌ك چرك���ه‌دا جه‌ن���گ ده‌ستپێده‌كه‌ینه‌وه". بۆچونه‌كانی ئه‌رتگ���و بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ك���ورده‌كان به‌چه‌ك له‌ئه‌گ���ه‌ری تێكچونی دانوس���تانه‌كاندا له‌ڕاس���تیه‌وه دورنی���ن، به‌تایبه‌تی كاتێ���ك رۆژی 3ی ئه‌م مانگه، كاتێ���ك گه‌ریالكانی په‌كه‌ك���ه له‌ناوچه‌ی ڕۆبۆسكی سه‌ر به‌هه‌رێمی شه‌رناخ بۆ خاكی “هه‌رێمی پاراس���تنی میدیا” ده‌كشانه‌وه، له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی س���وپای توركیا كه‌وتنه ش���ه‌ڕه‌وه‌و ،له‌ئه‌نجامدا ئه‌فسه‌رێكی تورك بریندارب���وو دواتر كۆپته‌رێكی س���ه‌ربازی س���وپای توركیا له‌جۆری كۆب���را ته‌واوی ناوچه‌كه‌ی بۆردومانكرد. په‌كه‌كه‌و هێزه گه‌ریالكانی كه ناسراون به “هێزه‌كانی پاراس���تنی گه‌ل” ،تاوه‌كو ئێستا ئهو هه‌واڵه‌یان پشتڕاستنه‌كردۆته‌وه،
بازاڕی ئازاد یا بازاڕی به‌ره‌اڵ؟ ...پاشماوه له‌نه‌خش���ی یه‌كه‌م���دا ،ده‌وڵ���هت له‌كوردس���تاندا كه‌م تا زۆر ههوڵیداوه چوارچێوه‌ی یاس���ایی ب���ۆ كاركردن‌و وه‌به‌رهێنان هه‌بێت .هه‌رچه‌ند یاساكان كه‌موكورتیش���یان هه‌بێت به‌اڵم زۆرجار یاس���اكان ی���ا په‌ی���ڕه‌وی ناكرێ���ن یا س���ه‌رمایه‌داره‌كان پشتیوانی سیاسیان هه‌ی��� ه ك���ه پش���تگوێیان بخ���ه‌ن .بۆ نمونه ،زۆر سه‌رمایه‌دارو كۆمپانیا هه‌ن سه‌ره‌ڕای قازانجی بێشومار هیج باجێك ناده‌ن‌و هیچ هه‌ستێكی به‌رپرسیاریه‌تیان به‌رانب���ه‌ر كۆمه‌ڵگاو كێش���ه‌كانی نیه. لێره‌دا ده‌وڵه‌ت پێویسته جه‌خت بكات له‌س���ه‌ر جێبه‌جێكردنی یاس���او وه‌ك له‌پێش���هوه باسكرا گه‌ر پێویست بكات زه‌بروزه‌نگی یاساییش به‌كاربهێنێت. له‌نه‌خشی دوه‌مدا ،به‌پێی ئهوهی ك ه ڕژێم���ی دڕندانه‌ی‌‌عێراق كوردس���تانی به‌وێران���ه به‌جێهێ�ڵ�ا له‌س���ه‌ره‌تاكانی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی پێشودا ،ده‌وڵه‌ت له‌كورس���تاندا زۆر س���ه‌ركه‌وتو ب���وه له‌دروس���تكردنه‌وه‌ی ژێرخانی ئابوریدا. ڕاست ه زۆر كار ماوه بكرێتو زۆركاریش به‌نیوه‌ناچڵی‌و ناكارامه‌یی جێبه‌جێكراو‌ه به‌اڵم ده‌وڵ���هت هه‌نگاوی زۆر بوێرانه‌ی ناوه‌و پێش���كه‌وتنی به‌رچ���اوی به‌زۆر الیه‌نی ژێرخانی كۆمه‌ڵگاو‌ه ده‌بینرێت.
لێره‌دا پێویس���ت ه ئ���هوه بڵێین كه له‌م ب���واره‌دا به‌راوردك���ردن له‌گ���ه‌ڵ واڵت ه ئه‌وروپاییه‌كاندا نادروسته .بۆیه به‌پێی ئاستی گه‌شه‌كردنی واڵتانی ده‌وروبه‌ر، به‌تایبه‌تی به‌راورد به‌عێراق ،كوردستان پێش���كه‌تنی زۆرباش���ی له‌ماوه‌یه‌ك���ی كورتدا ده‌سته‌به‌ركردوه. له‌نه‌خشی سێیه‌مدا ،ده‌وڵه‌ت كارتێكه‌ری له‌سه‌ر كه‌رتی تایبه‌ت زۆر كه‌مه .ڕاست ه له‌بواری وزه‌ی كاره‌بادا سه‌ركه‌وتو بوه‌و ڕێگه‌ی خۆشكردوه بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی ئاس���تێكی زۆرباش���ی كاره‌ب���ا به‌اڵم له‌بواره‌كانی ت���ردا بێس���ه‌روبه‌ریه‌كی زۆر هه‌ی���هو به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی بێئاڕاسته‌یی‌و بێس���تراتیجی‌و بێپالنی به‌هه‌مو الیه‌نه‌كان���ی ئابوریهوه دیاره. لێره‌دا پێویسته ئهوه یادبخه‌ینه‌وه ك ه سه‌رمایه‌داری له‌كوردس���تانی ئێستادا ش���ێوازی س���ه‌رمایه‌داری بازرگان���ی ( )Mercantilismبه‌س���ه‌ردا زاڵ ه نه‌ك سه‌رمایه‌داری به‌رهه‌مهێنان .هه‌رئه‌مه‌ش ئهوه وه ده‌رده‌خات ك ه وادیار‌ه ژینگه‌ی له‌بار بۆ به‌رهه‌مهێنان له‌كوردس���تانی ئێستادا له‌ئارادا نیه .بۆیه گواستنه‌وه‌ی ئه‌م قۆناغه‌و ئاڕاسته‌كردنی سه‌رمای ه بۆ ئهو بوارانه‌ی ك ه ئامانجی نیش���تمانیان هه‌یه ئه‌ركی ده‌وڵه‌ته.
له‌نه‌خش���ی چواره‌م���دا ،ده‌وڵ���هت له‌كوردس���تاندا هیچ هوشیاریه‌كی به‌م نه‌خش���هی نیه .بیرۆكه‌ی "پیشه‌سازی س���ه‌ركه‌وتو هه‌ڵبژێر ه (Picking the ")winner industryپالن���ی ده‌وڵه‌ت‌و بڕیارده‌رانی ئابوری���دا نیه .ههرچهنده گواس���تنه‌وه له‌قۆناغی به‌كاربه‌ره‌وه بۆ قۆناغی به‌رهه‌مهێنه‌ر له‌سه‌رزاری هه‌مو كه‌س���ێكه به‌اڵم ده‌وڵه‌ت هیچ پالنێكی نیه بۆ ئه‌م ئه‌ركه مێژوییه. ده‌وڵه‌ت بۆ به‌جێهێنانی ئه‌م نه‌خش ه پێویس���ته ده‌س���ته‌یه‌كی گه‌شه‌كردنی ئاب���وری پس���پۆڕ دروس���تبكات‌و ئهو ده‌سته‌یه‌ش به‌رپرس���یاربێت به‌رانبه‌ر ده‌ستنیش���انكردنی ئهو بواره ئابوری ه به‌رهه‌مهێنه‌ران ه كه كوردستان ده‌توانێت هه‌ن���گاوی س���ه‌ركه‌وتویان تێدا بنێت. پێویس���ته بڕیاره‌كانی ئهو ده‌س���ته‌ی ه له‌به‌رڕۆشنایی لێكۆڵینه‌وه‌ی زانستیان ه بێ���ت‌و كه‌ڵك وه‌ربگیرێ���ت له‌ئه‌زمونی واڵتانی تازه پێگه‌یشتو .لێره‌دا بیرۆكه‌ی "پیشه‌س���ازی س���ه‌ركه‌وتو هه‌ڵبژێره" ده‌بێت ڕه‌چاوبكرێت‌و هه‌ڵسه‌نگاندنێكی دروس���ت‌و زانس���تیانه بكرێت بۆ باری ئابوری واڵت‌و توان���ای به‌رهه‌مهێنان‌و ملمالنێ له‌ب���ازاڕی ناوچه‌یی‌و جیهاندا به‌وردی هه‌ڵبسه‌نگێنرێن.
به‌اڵم س���وپای توركی���ا له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا هه‌وڵ���ی بچوككردن���هوهی ڕوداوه‌كه‌یانداو رایانگه‌یاند“ ،تیرۆریسته‌كان ته‌قه‌یانكرد، له‌ئه‌نجامدا سه‌ربازێكی جه‌ندرمه برینداربو به‌ه���ۆی به‌ردێك���هوه ك���ه له‌زه‌وی���هوه به‌رزببۆوه‌و به‌ڕێكه‌وت برینداریكرد .دواتر كۆپته‌رێك���ی جۆری كۆبرا به‌په‌له ڕه‌وانه‌ی ناوچه‌كه كرا”. ئه‌م���ه یه‌كه‌م روداوی له‌و ش���ێوه‌یه بو ل���ه‌دو مانگی ڕاب���ردودا روب���دات له‌نێوان ه���ه‌ردوال له‌وكاته‌وه‌ی دانوس���تانه‌كان بۆ ئاشتی ده‌س���تیانپێكرد .ههرچهنده تاكو ئێس���تا دیار نیه كه‌م ئ���ه‌م روداوه دوباره ده‌بێت���ه‌وه‌و ه���ه‌ردوال ده‌چن���هوه به‌ره‌ی جه‌نگێكی نه‌خ���وازراوی درێژخایه‌ن ،یان گوێی پێناده‌ن‌و به‌رده‌وامی به‌دانوس���تانه مێژوییه‌ك���هی نێوانی���ان ده‌ده‌ن ،وه‌ل���ێ روداوه‌كه زه‌نگێك���ی وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه كه ده‌ره‌نجامی پرۆس���ه‌كه ده‌كرێ���ت چه‌نده پێش���بینینه‌كراوبێت‌و ئاش���تیش چه‌ن���ده ناس���كو جه‌نگ چه‌نده خۆس���ه‌پێنه له‌م ناوچه له‌بیركراوه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناویندا.
ئه‌نجامگیری ئه‌م وت���اره ئهوهی ه ك ه چه‌مك���ی بازاڕی ئ���ازاد ڕه‌نگ ه بۆ ئهو واڵتان���ه ش���یاوبێت ك ه گه‌ش���ه‌كردنی ئابوریان ئه‌نجامداوه‌و له‌بازاڕی جیهاندا توان���ای ملمالنێو كێبڕكێی���ان هه‌یه. ئه‌م فه‌لس���ه‌فه‌ی ه بۆ واڵتێكی هه‌ژاری گه‌ش���ه‌نه‌كردوی وه‌ك كوردس���تان ن���ه‌ك هه‌ر ش���یاو نیه به‌ڵك���و ڕێگرو شكستهێنه‌ری گه‌ش���ه‌كردنی ئابوریه. ڕاده‌ی هێ���زه بێش���وماره‌كانی بازاڕی جیهان هێنده ئاڵۆزو به‌توانان ك ه بوار بۆ گه‌شه‌كردنی ئابوریه‌كی دروست بۆ واڵتێكی وه‌ك كوردس���تان ناهێڵنه‌وه. بۆی ه سیاسه‌تمه‌دارانی كوردستان نابێت چاره‌نوس���ی ئابوری كوردستان بده‌ن ه ده‌ست هێزه شاراوه‌كانی بازاڕی ئازادو جیهانگی���ری .بازاڕی ئ���ازادی جیهان هێنده به‌س���ود‌ه كه خۆم���ان بتوانین زانس���تیانه هێزه‌كانی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ه درێژخایه‌نه‌كان���ی خۆمان به‌كاربهێنین. كوێرانه خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی ئهو هێزان ه هه‌ڵه‌یه‌كی مێژوییه. Dr Latif Wahid Principal Lecturer in Economics, University of Westminster, UK
19
ونبون
ی (هه‌ژیر رحیم فتح الله) ی ونبوه به‌ناو ی سلێمان ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. ی ونبوه به‌ناوی (هاوكار حه‌مه جان محمد ی سلێمان ی بازرگان ی ژور * ناسنامه‌یه‌ك أمین) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. ی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (كمال عبدالقادر أحمد) * ناسنامه‌یه‌كی باری شارستان هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. ی (كمال عبدالق���ادر أحمد) هه‌ركه‌س * ناس���نامه‌یه‌كی كرێنش���ین ونبوه به‌ناو دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه.
جوانییەکانی ناڕێکی ...پاشماوه ئەو عەش���قەی هەیەتی ئاڕاس���تەی خودی خۆی ناکات ،بەڵکو ئاڕاستەی موڵکەکانی خۆی دەکات، ئاڕاستەی س���ێبەرو درێژکراوە مادییەکانی ت���ری جەس���تەی خ���ۆی دەکات .چ���ۆن نەرسیس���ی مارک���ۆزە خۆی لەسروش���ت بۆ جیاناکرێتەوە ،نەرسیس���ی س���ەردەمی بەرخۆری ،ئەم نەرسیس���ە ناش���یرینە کە خۆی ش���تێکی تایبەتی نییە وای لێبکات عاشقی نیگاری خۆی بێت ،خۆی‌و کااڵکانی کۆمەڵگای سەرمایەداری بۆ جیاناکرێتەوە. ئ���ەو چاڵ���ەی لەنێ���وان خ���ۆی‌و جوانیدا دروستبووە بەکەرەستەو کااڵکانی کۆمەڵگای کەپیتالیستی مۆدێرن پڕیاندەکاتەوە .ئەو هی���چ کات وێنەی خ���ۆی بەڕووتی خۆش ناوێت ،هەمیش���ە لەنزیک ماشێنەکەیەوە، لەنزیک کۆشکەکەیەوە وێنە دەگرێت ...ئەو تەنیا خۆی نیی���ە ،بەڵکو کەلوپەلەکانیش بوون بەبەش���ێک ل���ەو .ئەم نەرسیس���ە دەبێت���ە کۆیلەی ش���تەکان ،ڕۆحی خۆی بەهەر ئەهریمەنێک دەفرۆشێت تا شتێکی پێبدات زیاتر ناش���یرینییەکانی داپۆشێت‌و بیرازێنێتەوە .ئەم نەرسیسە ناشیرینە کە سەیری ئاوی روبارەکە دەکات ،چاونابڕێتە نی���گاری خۆی ،بەڵکو چ���او دەبڕێتە بنی ئاوەکە بزانێ���ت چ کااڵیەکی گرنگی تێدایە جوانی بکات ،گەر بش���خنکێت ئەوا باوەش بەخۆیدا ناکات ،بەڵکو باوەش بەو کااڵیانەدا دەکات کە وەک خۆی عاشقیانە .ئەمجۆرە نەرسیس���ە نەرسیس���ێکی کەپیتالیستی‌و بازاڕییە ،هیچ کات ناتوانێت س���وبێکتێکی شۆڕش���گێڕ بێت ،چونکە کەس���ێکە بازاڕو کارخانەکان���ی کۆمەڵگای پیشەس���ازی بۆ تێرک���ردن‌و ڕازاندنەوەی ئ���ەو کاردەکەن‌و بەرهەمدەهێنن. .3نەرسیسی شۆڕشگێڕ ئەو فیگەرەیە کە عاش���قی خۆیەتی ،خۆی تەنیا لەبەر خۆی خۆشدەوێت .بوونەوەرێکی کۆمەاڵیەتی نییە بەمانا ئاسایی‌و باوەکەی. بوونەوەرێکە عاشقی بیرو خەیاڵ‌و ڕوخسارو
ناوازەیی خۆیەت���ی .هەموو هێزی ئەڤینی خۆی لەوەدا سەرفناکات خۆی بۆ کۆمەڵگا یان ئەوانیت���ر بڕازێنێت���ەوە .خۆی جوان ناکات ،بەڵکو وزەی خۆی لەئەڤینی خۆیدا سەرفدەکات .جۆرە نەرسیسێکە دەیەوێت بێوەرگرتنی ڕەزامەندی کەس ،خودئەڤینی خۆی گرێ ناداتەوە بەچاوی ئەوانی دییەوە، کەسێکە لەچاوی خۆیەوە تەماشای بوونی خۆی دەکات‌و خۆشیدەوێت .نە ڕەزامەندی ئەوانی���دی بۆ گرنگە ،نە ناش���یرینی خۆی بەهیچ ئەکسسوارو دیکۆرێک دادەپۆشێت... بوونەوەرێک���ی ڕووت���ەو ش���ەرم لەهیچی خۆی ناکات .س���اتی دەرکەوتنی س���اتی رووتبوونەوەو دەرکەوتنی مرۆڤە لەبەردەم خۆیدا ،ڕێز دەگێڕێتەوە بۆ بوون‌و ژیانمان بەوجۆرەی کە هەیە ،بەدەر لەپێوەرو نۆرمە دەستەجەمعییەکان .خۆی لەبەرئەوە خۆش ناوێت ،چونکە ئەوانی دی خۆشیان دەوێت ...بەڵک���و دەتوانێت خۆی خۆش���بوێت بێئەوەی کەس خۆش���ی بوێ���ت .بێئەوەی ئەو خۆشەویس���تییە پێویستی بەوە بێت گرێدرابێتەوە بەخواست‌و داواکاری کەسێک ی���ان هێزێک���ی دییەوە .وات���ە گەڕانەوەی نەرسیسە بۆ س���اتە پاکە سەرەتاییەکەی، بۆ س���اتی دەرکەوتن���ی ئەڤینی مرۆڤ بۆ خودی خۆی وەک یەکەیەک کە بەدرێژایی مێ���ژوو فەرامۆش���دەکرێت‌و وەک بوونێک س���ەیردەکرێت کە شایستەی ئەڤین نییە. ئەم نەرسیس���ە شۆڕش���گێرە خودی خۆی وەک بابەتێک بۆ خۆفیداکاری تەماشاناکات، بەڵک���و وەک بابەتێک کە بەدرێژایی مێژوو بێڕێزی پێکراوەو ئێستا کاتی ئەوە هاتووە خۆش���مانبوێت .شۆڕش���گێڕە لەبەرئەوەی کۆپی شۆڕشگێڕەکانی تر نییە .ئاماژەیە بۆ هەرەسی سیستەم لەدروستکردنی مرۆڤێکدا کە خۆی یەکجارو بۆ ئەب���ەد بیرکردبێت. ئەمج���ۆرە نەرسیس���ە نابێ���ت بکوژرێت، نابێ���ت بوونەوەرەکان هەموو بەجۆرێک بن خودئەڤینی���ان فەرامۆش���کردبێت .مرۆڤی خودئەڤین تاک���ە مرۆڤێکە بتوانێت ڕێز بۆ مرۆڤ وەک سوبێکتێکی ئازاد بگێڕێتەوە.
وه‌ڕێخستنی هه‌راوهوریا له‌دژی حیزبی دیموكراتی كوردستان له‌به‌رژه‌وه‌ندی كێدایه؟ (وه‌اڵمێك به‌راپۆرتێكی ئه‌م دواییانه‌ی حه‌وتونامه‌ی"ئاوێنه") حه‌وتونامه‌ی "ئاوێن���ه" له‌ژماره379ی خۆیدا (رۆژی سێش���ه‌ممه )2013/5/28 لهبارهی"ناره‌زایه‌تی���ی راپۆرتێك���ی كادیرانی حیزبی دیموكراتی كوردس���تان" باڵوكردۆته‌وه‌و به‌ڕواڵه‌ت له‌زمانی "كادیرێكی ناڕازیی" ئهو حیزبه‌وه ،كۆمه‌ڵێك ئیددیعای خس���تونه‌ڕو كه به‌شێكیان درێژه‌ی هه‌مان ئهو ئیددیعایانه‌ن كه هه‌ر ئهو حه‌وتونامه‌یه له‌مانگی مای 2012له‌وتارێكدا له‌ژێر ناوی "كامیان ده‌بێته ئه‌حمه‌د تۆفیقی دوهه‌م؟ مس���ته‌فای هیجری یان خالیدی عه‌زیزی" وروژاندبونی! ئه‌گ���ه‌ر راپۆرته‌ك���هی "ئاوێن���ه" لهبارهی"ناڕه‌زایه‌تی���ی كادیران"ی حیزبی دیموكراتی كوردس���تانهوه ،نوس���ه‌رێكی دیاریك���راوی هه‌ب���او س���ه‌رچاوه ی���ا سه‌رچاوه‌كانی زانیارییه‌كان ناویان هه‌باو ناس���راوبان ،ل���ه‌م رونكردنه‌وه‌یه‌دا ،روی قسه‌مان نه‌ك له"ئاوێنه" ،به‌ڵكو له‌نوسه‌رو خاوه‌ن���ی ئیددیع���اكان ده‌ب���وو كاره‌كه‌ی ئ���هو حه‌وتونامه‌یه‌م���ان وه‌ك كارێك���ی رۆژنامه‌نوسی سه‌یرده‌كرد .به‌اڵم به‌وهۆیه‌وه ك���ه "ئاوێن���ه" له‌زمانی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی مه‌و‌هومه‌وه قسه‌ده‌كاو به‌شوێن ئامانجێكی تایبه‌ته‌وه‌ی���ه ،خوێندنه‌وه‌یه‌كی دیكه‌مان بۆ كاره‌ك���هی هه‌یه .ب���ه‌م پێیه ته‌ره‌فی حیزبی دیموكراتی كوردستان له‌پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئهو راپۆرته پڕ له‌چه‌واشه‌كارییه‌دا، خودی ئهو حه‌وتونامه‌یه‌یه‌و روی قسه‌كانی ئێمه‌ش له‌خودی "ئاوێنه"یه. نام���هی نیوخۆیی كۆمه‌ڵێ���ك له‌كادرو پێش���مه‌رگه‌كانی حیزب���ی دیموكرات���ی كوردس���تان ب���ۆ رێب���ه‌ری حیزبه‌كه‌یان، هه‌ر وه‌ك له‌دیدارێكی ڕوبه‌رودا نیش���انی سه‌رنوس���ه‌ری "ئاوێن���ه" دراوه ،كه‌مترین ئام���اژه‌و باس‌و ره‌خن���هو گله‌یی لهبارهی موچ���هو یارمه‌تیی س���كرتێری گش���تیو
ئه‌ندامانی ده‌فته‌ری سیاس���یو كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی ئهو حیزبه‌ی تێدا نییه .واژۆكه‌رانی ئهو نامه‌یه داواكاربون رێبه‌ری حیزبه‌كه‌یان، له‌چوارچێ���وه‌ی ئیم���كان‌و توان���اداو به‌سه‌رنجدان به‌بارودۆخی ژیان‌و گوزه‌ران له‌هه‌رێمی كوردس���تان ،چاو به‌یارمه‌تیی كادرو پێشمه‌رگه‌دا بخشێنێته‌وه‌و رێبه‌ری حیزبیش به‌سینگفره‌وانی‌و بایه‌خپێدانه‌وه پێش���وازیی لێكردوه .ئه‌گه‌ر كه‌س���ێكیش گومانێكی لهوبارهیهوه هه‌یه ،هه‌م نامه‌كه مه‌وج���وده‌و ه���ه‌م واژوكه‌ران���ی زیندون، ده‌توان���ێ به‌دواداچ���ون ل���ه‌م باره‌ی���هوه بكا.له‌م دوایانه‌ش���دا هه‌ر ئهو كه‌سانه‌ی نامه‌كه‌یان بۆ رێبه‌ری حیزب نوس���یوه‌و، "ئاوێنه" به‌بیانوی نامه‌ك���هی ئه‌وانه‌وه، چی به‌قه‌ڵه‌می راپۆرتنوس���ه‌كه‌یدا هاتوه، له‌دژی حیزب���ی دیموكرات باڵویكردۆته‌وه، وه‌ده‌نگ هاتون‌و ره‌خن���هو ناڕه‌زایه‌تییان له‌چه‌واشه‌كردنی نامه‌كه‌ی خۆیان له‌الیه‌ن "ئاوێنه"هوه ده‌ربڕیوه. "ئاوێن���ه" بۆ ئ���هوهی وانیش���انبدا كه یه‌كالیه‌ن���ه نه‌جواڵوه‌ته‌وه ،ده‌نوس���ێ كه پێوه‌ندی���ی به‌ئه‌ندامێكی س���ه‌ركردایه‌تیی ئهو حیزبه‌ش���هوه كردوه ب���ۆ ئهوهی له‌م پێوه‌ندییه‌دا لێدوان���ی لێوه‌ربگرێ :به‌اڵم" وێڕای ئهوهی كه ناوبراو ئاماده نه‌بو هیچ زانیارییه‌ك بدات ،بونی ناڕه‌زایه‌تییه‌كه‌شی ره‌تنه‌كرده‌وه"! بۆچی" ئاوێن���ه" ئه‌مجاره‌یان پێوه‌ندیی بهو س���ه‌رچاوه یا س���ه‌رچاوانه‌ی حیزبی وه نه‌گرت كه جارانی پێش���تر دیموكرات���ه به‌هاس���انی پێوه‌ندی���ی پێ���وه ده‌‌كردن‌و لێدوان���ی لێوه‌رده‌گرتن؟ خ���ۆ ده‌یتوانی ئه‌مج���اره‌ش پێوه‌ندی���ی به‌ده‌فت���ه‌ری سیاس���یی ئهو حیزبه‌وه بگرێ تا راستیی مه‌س���ه‌له‌كه‌ی لێ رونببێته‌وه‌و ناچار نه‌بێ راپۆرتێك���ی پڕ له‌ناڕاس���تی لهبارهی ئهو
حیزب���ه باڵوبكات���هوه .به‌اڵم ب���ۆ ئهوهی نهكردوه ،هه‌ر خۆی ده‌یزانێ. "ئاوێن���ه" ك���ه ب���ه‌ردی داكۆك���ی له‌دادپه‌روه‌ری له‌نێ���و حیزبی دیموكراتی كوردس���تان له‌س���ینگی ده‌دا ،ده‌یتوانی ئه‌ندامێكی ده‌فته‌ری سیاسیی ئهو حیزبه ده‌ع���وه‌ت بكا بۆ مێزگردێ���ك له‌ده‌فته‌ری ئهو حه‌وتونامه‌یه به‌به‌شداریی سه‌رچاوه‌ی زانیاریی���ه عه‌نتیكه‌كانی خۆی ،بۆ ئهوهی ناچار نه‌ب���ێ یه‌كالیه‌نه بچێته مه‌حكه‌مه‌و بۆی ڕونبێته‌وه كه ئایا دادپه‌روه‌ری له‌نێو ئه‌م حیزبه‌دا به‌وجۆره‌یه كه سه‌رچاوه‌كانی ئاوێنه باس���ی ده‌كه‌ن؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م حیزبه خۆی ل���ه‌م جۆره ڕوبه‌ڕوبونه‌وانه دزیبا‌وه، دیار ده‌بو كه ئهو ماسته مویه‌كی تێدایه. جا ئهو كات "ئاوێنه" ئه‌م حه‌قه‌ی به‌خۆی دابا ئه‌م راپۆرته باڵوبكاته‌وه. ره‌نگه "ئاوێنه" پێیوابێ له‌م راپۆرته‌یدا ش���تی زۆر نوێو نه‌بیس���تراوی لهبارهی س���كرتێرو رێب���ه‌ری حیزب���ی دیموكراتی كوردس���تانهوه داوه به‌خوێنه‌رانی ،ئه‌گه‌ر وا بیربكات���هوه زۆر له‌هه‌ڵه‌دای���ه .چونكه ئیددیعای له‌چه‌شنی "ئه‌ندامانی ده‌فته‌ری سیاس���ی ماڵ‌و منداڵیان به‌پاره‌ی حیزب ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی واڵت كردوه" ،یا له‌نێو حیزبدا نادادپ���ه‌روه‌ری‌و گه‌نده‌ڵی ههیهو ئه‌ندامان���ی س���ه‌ركردایه‌تیی ئ���هو حیزبه ب���هكاری قاچاغ‌و فرۆش���تنی پش���تگیری به‌په‌ناخوازانه‌وه خه‌ریكن ،له‌و قسانه‌ن كه لهمێژه له‌ماڵپه‌ڕ و وێبالگه‌كانی وه‌زاره‌تی ئیتالعاتی كۆماری ئیسالمیدا باڵوبونه‌وه. ئهوه كه داموده‌زگای س���یخوڕیی كۆماری ئیس�ل�امی ،ش���تی وا ل���ه‌دژی حیزبێكی خه‌بات���كاری دژب���ه‌ری ئ���هو رێژیم���ه باڵوبكه‌ن���ه‌وه‌و هه‌وڵ���ی ڕوش���اندنی ناوو ناوبانگ���ی رێبه‌ران‌و تێكۆش���ه‌رانی بده‌ن، ئاس���اییو چاوه‌ڕوانكراوه .به‌اڵم "ئاوێنه"
كه قه‌رارب���و میدیایه‌كی ئ���ازادی كوردی بێ ،ده‌نگۆو قس���هو باسه‌كانی ئه‌م جۆره جێگایانه بۆ كێ‌و له‌پێناوی چیدا دوپات‌و باڵوده‌كاته‌وه؟ ئێمه ئ���هو ئاماده‌ییه‌م���ان هه‌یه له‌هه‌ر میدیایه‌كداو له‌به‌رچاوی بیروڕای گش���تی، به‌ڕونی له‌س���ه‌ر ئهو ده‌نگ���ۆو بوختانانه كه له‌دژی حیزبی دیموكراتی كوردس���تان باڵوده‌كرێنه‌وه ،قسه بكه‌ین‌و راستییه‌كان رونبكه‌ین���هوه .ئ���ه‌وه‌ش له‌باوه‌ڕم���ان به‌رپرس���یاره‌تی‌و به‌ش���ه‌فافییه‌ت‌و له‌دڵنییایمان له‌به‌رپرسانه‌و ئوسولیبونی رێوش���وێنه‌كانی نێو حیزب���ی دیموكراتی كوردس���تانهوه س���ه‌رچاوه ده‌گرێ .ئه‌وا لێره‌ش���دا بۆ ڕه‌واندنه‌وه‌ی هه‌ر چه‌ش���نه گومان‌و پرس���یارێك ،رونكردنه‌وه‌ی چه‌ند خاڵێك به‌پێویست ده‌زانین: ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو له‌ئه‌ندامانی رێبه‌ریی ئ���هو حیزب���ه ،ب���هو هۆیه‌وه ك���هكاری ره‌سمییان ههیهو ده‌توانن خۆیان بژیه‌نن، خۆبه‌خش���انه كار ب���ۆ حی���زب ده‌كه‌ن‌و حوقووق ی���ا یارمه‌تییه‌كی ماڵی له‌حیزب وه‌رناگرن .ئهو به‌ش���ه‌ش كه ته‌واو وه‌خت خۆی���ان بۆ كاری حیزب���ی ته‌رخانكردوه‌و حیزب ده‌یانژێنێ ،یارمه‌تییه‌كی كه حیزب پێیان���ده‌دا ،له‌گه‌ڵ ئ���هوهی جیاوازییه‌كی نیس���بیی له‌گ���ه‌ڵ یارمه‌تی���ی هێندێك له‌كادره‌كانی خواروتر هه‌یه ،بهداخهوه نه وه‌اڵمده‌ری هه‌زینه‌كانی ژیانیانه‌و نه‌شیاوی به‌رپرس���ایهتیو مه‌وقعیی���هتو زه‌حمه‌ت‌و تێكۆش���انی ئ���ه‌وان .به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر له‌توانای حیزبدا بایه ،بۆ ئه‌وان‌و سه‌رجه‌م تێكۆشه‌رانی كه هه‌مو‌تواناو كاتی خۆیان ناوه‌ت���ه خزم���هت حیزبه‌كه‌ی���ان ،ژیان‌و به‌ڕێچونێكی باشتری ته‌رخانده‌كرد. حیزب���ی دیموكرات���ی كوردس���تان، ن���ه‌ك ته‌نی���ا له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌ندامان���ی
رێبه‌رییه‌كه‌ی به‌ڵكو له‌ئاس���ت س���ه‌رجه‌م كادرو پێش���مه‌رگه‌كانی ك���ه له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌ژین ،خۆی به‌به‌رپرس���یار ده‌زانێ .هه‌ربۆیه ئ���هوهی له‌توانایدا بوه كردویه‌تی بۆ ئ���هوهی یارمه‌تیی مانگانه‌و داهاتی ئه‌وانیش ،له‌پێش���و باش���تربێت. جگه له‌وه‌ش له‌دابینكردنی ماڵ‌و ش���وێنی حه‌وانه‌وه‌و هه‌زینه‌كانی خوێندنی مندااڵن‌و دوكت���ۆرو ده‌رم���ان‌و هت���د ،النیكه‌م���ی مه‌وداو جی���اوازی له‌نێوان رێبه‌ری‌و كادرو پێشمه‌رگه‌دا ،هه‌یه .به‌دڵنییاییه‌وه‌و ئه‌گه‌ر رۆژێك پێویس���ت بكا به‌به‌ڵگه‌وه ده‌ڵێین پێڕاگه‌یشتنی حیزبی دیموكراتی كوردستان به‌تێكۆش���ه‌رانی خ���ۆی‌و بنه‌ماڵه‌كانی���ان له‌چه‌ند س���اڵی رابردودا ،به‌س���ه‌رنجدان به‌ئیمكانات���ی مه‌وجودو به‌به‌راوه‌رد له‌گه‌ڵ هه‌م���و س���ه‌رده‌مه‌كانی پێش���و ،له‌هه‌مو كات دادپه‌روه‌رانه‌ت���رو ئینس���انیتربوه. له‌پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ یارمه‌تییه‌كی مانگانه‌ش كه حیزب ده‌یدا به‌سكرتێره‌كه‌ی ،به‌جێیه راس���تییه‌ك وه‌بی���ر ئاوێن���هو هه‌ركه‌س‌و الیه‌نێك���ی له‌مباره‌وه عه‌وداڵ���ی زانیاریی بێنینه‌وه .ئهوهی به‌ڕێ���ز خالید عه‌زیزیی گه‌یانده س���كرتێریی حیزب���ی دیموكراتی كوردس���تان ،نه‌ك تامه‌زرۆی���یو هه‌ڵپه‌و تاس���هی خۆی بۆ ئهو جێگایه ،ههروهها ن���ه‌ك ته‌ماعی موچه‌و مه‌عاش���ی تایبه‌ت به‌م پۆسته ،به‌ڵكو داواو پێداگریی هه‌ردو كۆنگره‌ی 14و 15ی ئه‌م حیزبه‌و رێبه‌ریی هه‌ڵبژێراوی ئ���ه‌م كۆنگرانه بوه .ناوبراو، كاتێك ،شانی دایه به‌ر ئه‌م ئه‌ركه قورسه، كاری ره‌س���میی چه‌ندین س���اڵه‌ی خۆی به‌هه‌مو ئیمتیازاتی داهاتویه‌وه وازلێهێنا. بۆیه ش���تێكی سروشتی بو ئه‌گه‌ر حیزبی دیموكرات���ی كوردس���تان ،یارمه‌تییه‌ك���ی مانگانه‌ی نه‌ك له‌ئاس���تی كاره‌كه‌یدا به‌اڵم گونج���او له‌گه‌ڵ ئیمكانات���ی حیزب‌و كارو
ژیانی پێشوی ئهو كه‌سه ،بۆ دابین بكا. "ئاوێن���ه" جارێ���ك له‌گۆش���ه‌نیگای "رانه‌گیران���ی بااڵنس له‌نێ���وان یه‌كیه‌تیی نیش���تمانیو پارتی دیموك���رات" له‌الیه‌ن س���كرتێری گش���تیی حیزبی دیموكراتی كوردستانه‌وه (كه فڕی به‌ڕاستییه‌وه نییه‌و زاده‌ی خه‌یاڵی راپۆرتنوسانی ئاوێنه‌یه)و جارێكیش له‌به‌ر خه‌مخ���ۆری بۆ داهاتوی "یه‌كگرتنه‌وه‌ی هه‌ردو حیزبی دیموكرات" و ئه‌مجاره‌ش���یان به‌بیانوی موچه‌یه‌ك كه سكرتێری گش���تی ،له‌حیزبی دیموكراتی كوردس���تان وه‌ریده‌گ���رێ ،س���كرتێری گش���تیی حیزبی دیموكراتی كوردستان، به‌ڕێز خالید عه‌زیزی ده‌خاته به‌ر س���یله‌ی لوتف���ی خۆی! به‌اڵم ئه‌م لوتفه ش���تێكی له‌خۆوه‌و به‌ڕێكه‌وت نییه. پرسیاری ئێمه‌ش ئه‌وه‌یه هه‌ستیاربونی "ئاوێنه" به‌رامبه‌ر جێگه‌و پێگه‌ی ئێستای خالی���د عه‌زیزی و حیزبه‌ك���هی ،له‌كوێوه س���ه‌رچاوه ده‌گرێ؟ به‌راستی له‌دڵسۆزی ب���ۆ بزوتن���هوهی ك���ورد له‌رۆژهه‌اڵت���ی كوردس���تان؟ ئیددیعای "تێكچونی بااڵنس له‌پێوه‌ندییه‌كانی نێوان حیزبی دیموكراتی كوردستان‌و دو الیه‌نی سه‌ره‌كیی هه‌رێمی كوردس���تان( پارت���یو یه‌كیه‌ت���ی) ی���ا ئه‌گ���ه‌ری به‌س���كرتێربونی خالید عه‌زیزی له‌حیزب���ی دیموكراتی یه‌كگرت���ودا ،كام به‌رژه‌وه‌ندی"ئاوێنه" ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه ئه‌گ���ه‌ر به‌راس���تی ئ���ه‌م حه‌وتونامه‌یه، میدیایه‌كی ئ���ازادو بێالیه‌نه؟! له‌پش���ت "ئاوێن���ه"وه چ هێ���زو الیه‌نێ���ك هه‌یه كه به‌رژه‌وه‌ن���دی له‌وه‌ڕێخس���تنی ئه‌م جۆره هه‌راوهوریانه ل���ه‌دژی حیزبی دیموكراتی كوردستاندایه؟ حیزبی دیموكراتی كوردستان ناوه‌ندی راگه‌یاندن 9ی2013/6/
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
نه‌وت‌‌و نیعمه‌ت‌و نیقمه‌ت
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر ی رابردو نه‌وت بوه ی سه‌د ساڵ ئاخر بۆ هه‌میش ه هه‌ش به‌سه‌ر نه‌بین ،لهماوه نیعمه‌ت بۆ گه‌النێك ك ه له‌ره‌ش���ماڵ‌و ده‌واردا ده‌ژیان‌و جگ ه له‌وشترو بیابان هیچیتری���ان نه‌بو ،كه‌چی ب���ۆ ئێم ه ببو‌ه نیقمه‌و ده‌ردو ب���ه‌اڵ ،نه‌وته‌كه‌یان ده‌فرۆش���تین‌و ده‌یاندایه‌و‌ه به‌فیش��� هك‌و ده‌یاننا به‌نێوچه‌وانی خۆمان ،ساڵ هاتو ساڵ رۆیی ،حكومه‌ت‌و كیان‌و نه‌وتمان بو ،ئهو نیقمه‌ت ه نه‌بو به‌نیعمه‌ت، ئه‌مجاره‌یان به‌ده‌ست وه‌زیرو وه‌زاره‌تێكه‌و‌ه گیرۆده‌بوین هه‌ر مه‌پرسه! جاران ێ به‌چی ،كه‌چی ئێس���تا ێ ده‌یبات‌و ده‌در ی نه‌وته‌كه‌مان ك دیارب���و ده‌مانزان كه‌س نازانێ ئهوهی هه‌یه له‌كوێوه‌یه‌و چه‌نده‌و ده‌درێ به‌چی؟ قسه‌كردن له‌س���ه‌ر وه‌زاره‌تی سامان ه سروشتییه‌كان وه‌ك قسه‌كردن ه له‌سه‌ر ی ی به‌رمۆدا ،چونك ه وه‌زاره‌تێك خراوه‌ت��� ه میمۆرییه‌ك‌و له‌گیرفان سێگۆش��� ه ی چه‌ند كه‌س���ێك ی ده‌مێنێته‌و‌ه له‌ده‌س���ت وه‌زیرێكدای ه په‌نادراوه ،ئه‌ویدیك ه ی ل���ه‌وه‌زاره‌ت ده‌چێت‌و نه‌وه‌زیریش���ی وه‌كو وه‌زیری قه‌تیس���كراوه ،نه‌دیوان ی له‌فه‌رمانگه‌یه‌ك���ی پڕنهێنی‌‌و هه‌واڵگ���ری ده‌چێت‌و عاله‌م���ه ،دیوانه‌ك��� ه ی عومری له‌م واڵته نییه. وه‌زیره‌كه‌یشی نیو‌ه ی ئه‌م واڵت ه ی نه‌وت ،نه‌ده‌زانرێ نه‌وت ههتا ئێستا نه‌سندوقێك هه‌ی ه بۆ پاره ی شه‌ش ساڵ ههتا ئێستا چی به‌س���ه‌ردێ؟ له‌كام حیساب هه‌ڵده‌گیرێ؟ دوا ی حه‌وت ێ وه‌زاره‌تێك دوا ی جێبه‌جێناكرێ ،ئاخرده‌كر ی هه‌شییه‌ت ئهو یاسای ه ێ هه‌یكه‌ل بێ؟ ئامارێكی بۆ سوته‌مه‌نی‌‌و فرۆشتن‌و داهات نه‌بێ؟ بۆچی ساڵ ب ی وه‌زاره‌ت پێكنه‌هێنراوه ،كاكی وه‌زیریش ماوه‌ماو‌ه ههتا ئێس���تا ئه‌نجومه‌ن ی تاڵ راست‌و چه‌پمان به‌خۆفرۆش ناوده‌هێنێ؟ به‌ده‌م هه‌ڕه‌ش ه ی دی���وان بخوێنێته‌و‌ه تێده‌گات ی گش���تی ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی ده‌س���ه‌اڵته‌كان ئهوه ی هیچ كه‌س له‌م وه‌زاره‌ت ه یه‌ك فلسی قه‌ڵب ناكات ،ئیشی هه‌مو ده‌س���ه‌اڵت به‌ڕێوبه‌ر‌ه گشتییه‌كانی دیكه‌ش ده‌كات ،هه‌رچی هه‌ی ه ته‌سلیمی ئهو كراوه، ی له‌دورهاتو جگ ه له‌قاوه‌ی تاڵ ی وه‌ك میوان ی یه‌كێت به‌ڕێوبه‌ر‌ه گش���تییه‌كان ی موعاره‌زه‌ی لێهاتوه، هیچ ش���تێكی دیك ه ناخۆنه‌وه ،ژوره‌كانیان وه‌ك ژور هه‌میش��� ه مۆڕه‌یان لێده‌كرێ���ت ،بریكارێكیان دانا تا بتوانن بااڵنس���ێك بۆ وه‌زاره‌ت بگێڕنه‌وه ،كه‌چی له‌بری بریكار ده‌رچو بێكار. ی بكات؟ ئاخر ی په‌رله‌مانتاران��� له‌قاموس���ی چ واڵتێك بوه ،وه‌زی���ر ئیهان ه ێ بووه بوه وه‌زیر مه‌وعیدی س���وێندخواردنی به‌په‌رله‌م���ان بگۆڕێت؟ له‌كو ی زیاتر له‌په‌نجاودوو بلۆك 39بلۆك به‌ده‌ست براده‌رانه ،له‌و رێژه‌یه‌ش له‌كۆ ی زیاتر له‌په‌نج���ا بلۆكی نه‌وت 30دانه‌یان ێ بوه له‌كۆ ی زۆری له‌كو زۆرب��� ه ی دیوانه‌و‌ه بێت؟ له‌كۆی 56بلۆك په‌نجا ی گشتی ته‌نها به‌ده‌س���ت به‌ڕێوه‌به‌ر ێ گومان نه‌كه‌ین؟ ی تۆو‌ه بێت؟ پێمانبڵ دانه‌یان به‌ده‌س���ت كادرانی حزبه‌ك ه ی ێ ئیمزا بۆ نه‌پرس���م خه‌رجی ئه‌م كۆمپانیایان ه له‌كوردس���تان چه‌ن���ده‌و ك ی ی ئه‌تۆ وتت شیرینیه ،ئ ه ێ كوا ئهو پاره وردبینیان ده‌كات؟ كاكه پێمانبڵ ئه‌ویتر بۆ كوێ ده‌چێ؟ ی نه‌مریدا گه‌ڕان، ی دره‌خت��� كاك���ه ،گه‌لێك هه‌ب���ون وه‌ك گلگامش ب���ه‌دوا ماڵ‌و موڵكی میلله‌تیان خس���ت ه حیس���اب‌و بان ،وه‌ك ئه‌ندازیار‌ه بچكۆله‌ك ه دروس���تیانكرد كۆش���كو ته‌الر له‌ته‌خته‌ودار ،به‌اڵم ئه‌فسوس پاشی كه‌مێك ی ڕما به‌سه‌ریانا ،خاك‌و خۆڵ‌و مارو مێروی واڵتیان لێبوه دوژمن ،ئهو هه‌مو سه‌رده‌مه‌ش به‌سه‌رچو بتوانن چیدی خه‌ڵك له‌خشت ه ببه‌ن ،وابزانن هه‌تاسه‌ر به‌مش���ێوه‌ی ه ده‌مێنن ،له‌ئاس���ت بێده‌نگیمان بۆ ئێوه نیعمه‌ت بین ،بێگومان بن ده‌بینه نیقمه‌تێك.
ریکالم ریکالم