ی په‌كه‌كه‌و پارتی.. جه‌نگی سارد ی له‌رۆژئاوا كوردستان ده‌بێت ه ی شه‌ڕی گه‌رم هێزه كوردییه‌كان »» 6
كونسڵی گشتی فه‌له‌ستین
ئیسالمیه‌كانی كوردستان‌و "حه‌ماس" له‌په‌یوه‌ندیدان
17 512 »»»»
www.awene.com
ژماره ()385 سێشەممە 2013/7/9
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
داهاتو موڵکی په‌رله‌مانتاران
سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان پێشتر چیان هه‌بو ،ئێستا چیان هه‌یه؟
»» 2
ریکالم
توندوتیژیەکان ساڵ بەساڵ ڕو لەزیادبونن
12 »» »»17 17
له‌ماوه‌ی 5مانگی ئه‌مساڵ 541حاڵه‌تی توندوتیژی دژ به‌ژنان له‌سلێمانی تۆمارکراوه
یه‌كێتی هه‌ڕه‌شه‌ی كردو مالزم عومه‌ری نارد نوسینه‌كه‌ی باڵونهكاتهوه نه‌وشیروان مسته‌فا به‌باڵوكردنه‌وه‌ی كۆی نوسینه‌كه‌ی وه‌اڵمده‌داته‌وه یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان هه‌ڕه‌شه‌ی ئهوهی له‌نه‌وشیروان مسته‌فا كرد ك����ه له‌به‌رامب����ه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی نوس����ینه دۆكیۆمێنته‌رێكه‌یدا ده‌بێت چاوه‌ڕوانی ئاشكراكردنی دۆكیۆمێنته ره‌ش����ه‌كانی خ����ۆی ب����كات ،یه‌كێتی مالزم عومه‌ریش����ی نارد ب����ۆ ئهوهی نوس����ینه‌كه‌ی باڵونه‌كات����هوه ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا نه‌وشیروان مسته‌فا كۆی ئهو نوس����ینه‌ی بڕیاربو به‌زنجیره‌یه‌ك ئه‌ڵق����ه باڵوبكرێت����هوه ،به‌جارێ����ك باڵوكرده‌وه.
ئاوێنه ،س����لێمانی :ش����ه‌وی ،7/7 دوای ئهوهی سایتی سبه‌ی هه‌واڵێك ی پێشوه‌ختی س����ه‌باره‌ت به‌نوسینێكی دیكۆمێنتاری نه‌وش����یروان مس����ته‌فا به‌ن����اوی "پرۆس����هی پێكهێنان����ی س����ه‌رۆكایه‌تی ههرێم؟" باڵوكرده‌وه‌‌و ه����اوكات چه‌ن����د بڕگه‌یه‌ك����ی ئ����هو نوسینه‌ش����ی له‌گ����هڵ هه‌واڵه‌ك����ه‌دا باڵوك����رده‌وه كه باس����ی له‌هه‌وڵدانی تاڵه‌بانی بۆ بهدهس����تهێنانی پۆستی س����ه‌رۆك كۆماری����ی ده‌ك����رد ،به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه یه‌كێتی به‌رله‌وه‌ی
له‌كاتژمێر دوانزه‌ی ش����ه‌ودا به‌توند ی وه‌اڵمبداته‌وه ،مالزم عومه‌ری ئه‌ندامی پێشوی مه‌كته‌بی سیاسی راده‌سپێرێت ك����ه به‌ن����اوی ئه‌وان����هوه بچێته الی نه‌وش����یروان مس����ته‌فا‌و داوای ئهوهی لێبكات ئ����هو نوس����ین‌و دێكۆمێنت‌و نامه نهێنیان����ه باڵونهكاتهوه ،ئه‌گینا ئه‌وانیش كۆمه‌ڵێك دیكۆمێنت له‌سه‌ر ناوبراو باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‌و به‌رله‌وه‌ی ئهوه روبدات ،وا چاكه ش����ه‌ڕی راگه‌یاندنی نێوانیان رابگرن. سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌بزوتنه‌وه‌ی
گ����ۆڕان وێ����ڕای ئ����هوهی هه‌واڵ����ی س����ه‌ردانه‌كه‌ی م��ل�ازم عوم����هری بۆ الی نه‌وشیروان مس����ته‌فا ،بۆ ئاوێنه پشتڕاس����تكرده‌وه ،ئاماژه‌ی بهوه كرد كه "رێكخه‌ری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان وه‌ك وه‌اڵمێ����ك بۆ ئهو هه‌ڕه‌ش����انه، له‌جیات����ی ئ����هوهی نوس����ینه‌كه‌ی به‌زنجیره‌ی����ه‌ك ئه‌ڵق����ه باڵوبكاته‌وه، دوێن����ێ 7/8هه‌م����و نوس����ینه‌كه‌ی به‌جارێك به‌دیكۆمێنته‌كانه‌وه له‌سایتی سبه‌ی باڵوكرده‌وه". ئه‌م����ه له‌كاتێكدای����ه ك����ه به‌پێ����ی
زانیاریه‌كانی ئاوێنه له‌چه‌ند الیه‌كه‌وه ههوڵ����ی ئ����هوه ده‌درێ����ت گ����رژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كانی نێوان بزوتنهوهی گۆڕان‌و یه‌كێتی له‌س����نورێكدا قه‌تیس بكرێت‌و زیاتر په‌ره‌نه‌سێنێت ،كه هه‌ندێك لهو هه‌واڵنه له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی خۆیانه‌وه بوه. س����ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌مباره‌ی����هوه له‌نوس����ینگه‌ی د.به‌ره����هم س����اڵح جێگری دوه‌می س����كرتێری گش����تی یه‌كێتی نیش����تمانی كوردس����تان بێ ئهوهی ئه‌م هه‌واڵ����ه ره‌تبكاته‌وه یان
پشتڕاستبكاته‌وه ،به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "هه‌مو كه‌سێكی به‌په‌رۆش‌و خه‌مخۆر په‌رۆشی ئاس����اییكردنه‌وه‌ی دۆخه‌كه‌و زیاتر ئاڵۆزنه‌بونی كێشه‌كانیه‌تی". س����ه‌رچاوه‌كه وت����ی "پێویس����ته هه‌مومان په‌رۆشی ئه‌وه‌بین كه زمانی زبر‌و موهاته‌رات‌و ش����ه‌ڕی راگه‌یاندن ئاڕاسته‌ی چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كان ونن����ه‌كات‌و كه‌لێن����ی گ����ه‌وره له‌نێو میلله‌ته‌كه‌مان دروست نه‌كات".
»»
3
نه‌جمه‌دین كه‌ریم :من ئاگادارم ره‌زامه‌ند ی مام جه‌الل وه‌رگیرا نه‌جمه‌دین كه‌ریم
دكت���ۆر نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم پزیش���ك ی تایبه‌تی تاڵه‌بان���یو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی ده‌ڵێ���ت "ناچمه ناو ورده‌كاری ئ���هوهی چ���ۆن ره‌زامه‌ن���دی تاڵه‌بان���ی بۆ درێژكردن���هوهی ویالیه‌تی بارزانی وه‌رگیراوه ،به‌اڵم من ئاگاداربوم كه ره‌زامه‌ندی وه‌رگیرا".
ئاوێنه ،كه‌رك���وك :نه‌جمه‌دین كه‌ریم له‌چاوپێكه‌وتنێكی تایب���هت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یان���د ك���ه "دوای ئ���هوهی داواكرا م���ام جه‌الل ئاگاداربكرێت���هوه له‌بڕیاری درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌تی بارزانی ،فیعله‌ن په‌یوه‌ندی به‌مام جه‌الله‌وه كرا له‌ڕێگای ئهو كه‌س���انه‌ی له‌نه‌خۆشخانه له‌گه‌ڵین،
وەهمی زۆرینەی پەرلەمانی
»»
13
هه‌مو شته‌كانیان پێوتراوه ئه‌وانیش هه‌مو ش���ته‌كانیان بۆ مام جه‌الل باسكردوه‌و له‌دوایدا ته‌له‌فۆن له‌گ���هڵ خۆیدا كراوه به‌تایبه‌تی ،ئه‌وی���ش وتویه‌تی به‌ڵ ێ من ئه‌م شتانه‌م هه‌موی بۆ باسكراوه‌و رازیم له‌سه‌ر ئهو ڕێكه‌وتنه". س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه بۆچی تائێستا
جگه له‌چه‌ند كه‌س���ێكی دیاریكراو رێگه نادرێت كه‌س���ێكی تر تاڵه‌بانی ببینێت، نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم وتی "ئ���هوه به‌پله‌ی یه‌كه‌م له‌س���ه‌ر خواس���تی دكتۆره‌كانه، ب���ه‌اڵم ئه‌م���ه ش���تێكه په‌یوه‌ن���دی به‌خێزانه‌كه‌شیه‌وه هه‌یه". وتیش���ی "م���ن دڵگرانم ل���هوهی كه
قه‌یرانی رۆشنبیرانی كورد
له‌ماوه‌ی ئ���هم هه‌فته‌یه‌و ل���ه‌ده ڕۆژی راب���ردودا ،گ���رژی دروس���تبوه له‌نێوان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتیدا ،من هی���وادارم ئه‌م دۆخه هێم���ن ببێته‌وه‌و ئ���هم تۆمه‌تانه كه‌مببێته‌وه به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتری".
»»
»»
4
18
ئازاد جوندیانی :به‌الغه‌که‌ی پارتی ناڵێت ده‌ستور گۆڕان :له‌گفتوگۆداین بۆ دیاریكردنی سه‌رۆكی لیسته‌كه ناگه‌ڕێته‌وه په‌رله‌مان ش����ه‌وی راب����ردو له‌چه‌ن����د س����ایت‌و كه‌ناڵێكی ته‌له‌فزیۆنه‌وه هه‌واڵی ئهوه باڵوكرایه‌وه كه پارتی له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی س����ه‌ركردایه‌تیدا ئه‌نجومه‌ن����ی به‌سه‌رپه‌رش����تی بارزان����ی بڕیاریداوه پڕۆژه‌یاسای ده‌ستور نه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان به‌ر له‌خس����تنه راپرسیه‌وه، به‌اڵم وته‌بێژی یه‌كێت����ی ئهو هه‌واڵه به"هه‌ڵبه‌س����تراو" ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت (به‌الغه‌که‌ی پارتی واناڵێت).
ئاوێنه ،سلێمانی :ئێواره‌ی دوێن ێ ،8/8سایتی روداو دوای كۆبونه‌وه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌ن����ی س����ه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی كوردستان به‌سه‌رپه‌رشتی بارزانی له‌زاری ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی پارتیه‌وه هه‌واڵی ئهوهی باڵوك����رده‌وه ك����ه "له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا بڕیاردراوه پرۆژه‌یاس����ای ده‌س����توری هه‌رێمی كوردس����تان نه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان ت����ا ئه‌وكات����هی ده‌خرێته
ریفراندۆمه‌وه‌و ده‌نگی له‌سه‌ر ده‌درێت. هاوكات بڕیاریش����دراوه كه سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه هه‌ڵبژێردرێت". به‌دوای ئ����ه‌وه‌دا چه‌ندین س����ایت‌و كه‌ناڵ����ی ته‌له‌فزیۆن ئ����هم هه‌واڵه‌یان گواسته‌وه كه پێچه‌وانه‌ی ئهو قسانه‌یه یه‌كێتی له‌رۆژانی رابردودا رایگه‌یاندوه به‌وپێی����هی رێكه‌وتنه‌كه‌ی����ان له‌گه‌ڵ پارت����ی ب����ۆ درێژكردن����هوهی ماوهی
س����ه‌رۆكایه‌تی بارزانی له‌سه‌ر بنه‌مای گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌س����تور بۆ په‌رله‌مانه، ب����ۆ به‌دواچونی ئ����هم هه‌واڵه ،ئاوێنه په‌یوه‌ندی به‌وته‌بێژی یه‌كێتی "ئازاد جوندیانی"یه‌وه ك����رد ،ناوبراو وێڕای ئ����هو هه‌واڵه‌ی به"ناڕاس����ت" ناوبرد، وت����ی "به‌الغه‌ك����هی پارت����ی خ����ۆی وه‌اڵمی ئهو س����ایت‌و ته‌له‌فیزیۆنانه‌ی داوه‌ته‌وه ،بۆیه پێویس����ت به‌توانجی ئێمه ناكات".
برایه‌كی سه‌دام حسێن له‌یه‌كێك له‌نه‌خۆشخانه‌كانی به‌غدا ده‌مرێت س����ه‌بعاوی ئیبراهیم زڕبرای س����ه‌دام حس����ێن له‌نه‌خۆش����خانه‌یه‌كی به‌غدا ده‌مرێت‌و پارێزه‌ری خێزانه‌كه‌ش����یان ده‌ڵێت "سه‌بعاوی كه‌س����ێكی نزیكی نی����ه له‌عێراق بۆ ئ����هوهی ته‌رمه‌كه‌ی وه‌ربگرێ����ت ،مه‌گه‌ر عه‌ش����ره‌ته‌كه‌ی به‌خاكی بسپێرێت". ئاوێن����ه ،به‌غ����دا :به‌دی����ع ع����ارف پارێ����زه‌ری تایبه‌تی س����ه‌ركرده‌كانی رژێمی پێش����وی عێراق له‌لێدوانێكیدا
به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند ك����ه "پێش دو چونكه ئ����هو ده‌یزانی كه به‌م نزیكان ه هه‌فت����ه ،س����ه‌بعاوی داوای لێك����ردم ئه‌مرێت ،دكتۆره‌كانی پێیانوتبو به‌پێی هه‌وڵێكی بۆ بدات بۆ ئهوهی كوڕه‌كه‌ی راپۆرتی پزیشكی". وتیش����ی "دوێنێ ،7/8س����ه‌بعاوی ببینێت ،منیش راپۆرتێكم نوس����ی بۆ وه‌زی����ری دادی عێراقی كه كوڕه‌كه‌ی له‌نه‌خۆش����خانه‌یه‌كی به‌غ����دا م����رد، ببینێت ،چونكه كوڕه‌كه‌شی ماوهی 3ئهو كه‌س����ێكی نزیكی نی����ه له‌عێراق كه بتوانێت ته‌رمه‌ك����هی وه‌ربگرێت‌و ساڵه له‌زینداندایه لهبهغدا". به‌دیع عارف وتی "سه‌بعاوی حه‌زی به‌خاكی بسپێرێت ،هه‌ربۆیه پێئه‌چێت ده‌كرد پێش ئهوهی بمرێت كوڕه‌كه‌ی عه‌ش����ره‌ته‌كه‌ی ئهو ئه‌ركه له‌ئه‌س����تۆ ببینێت‌و خواحافیزی یه‌كجاری لێبكات ،بگرن‌و له‌الیه‌ن ئه‌وان����هوه ته‌رمه‌كه‌ی
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش -به‌رامبه‌ر ئاماده‌یی شۆڕشی کوڕان
ته‌له‌فۆن 3201274 :
وه‌ربگیرێت‌و به‌خاك بسپێردرێت". س����ه‌بعاوی ئیبراهی����م تكریت���� ی راوێ����ژكاری س����ه‌دام‌و له‌س����ه‌ره‌تای ده‌ی����هی 1991دا به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگای موخابه‌راتی گش����تی عێراق‌و پاش����ان به‌ڕێوه‌ب����هری ئه‌من����ی عام ب����و ،ئهو ژماره 6بو لهو 55كه‌سه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكیه‌كان����هوه داواكرابون له‌دوای روخانی رژێمی به‌عس����ه‌وه‌و له‌س����اڵی 2005دا ده‌ستگیرا.
به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنهوهی گۆڕان ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئێس���تا ی ی س���ه‌رۆك له‌گفتوگۆدان بۆ دیاریكردن ی لیسته‌كه‌یان‌و ده‌ڵێت "تائێستا یه‌كالی نه‌كراوه‌ته‌وه". ئاوێنه ،س���لێمانی :به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتن���هوهی گۆڕان "ئارام ی راگه‌یاند ك ه شێخ محه‌مه‌د" به‌ئاوێن ه ئه‌وان س���ه‌رقاڵن بۆ ئهوهی كه‌سێك بۆ
سه‌رۆكایه‌تی لیس���ته‌كه‌یان هه‌ڵبژێرن، ئ���هو وتی "ئێس���تا ناتوانین ناوی هیچ كه‌س���ێك بڵێین بۆ راگه‌یاندن ،چونك ه ئهوه پێچه‌وانه‌ی یاساشه". ی "مه‌رج���ه ئه‌وان���هی ده‌بن ه وتیش��� ی لیس���ته‌كه‌یان له‌بزوتنه‌وه‌ی كاندی���د گۆڕانهوه نزیكبن".
»»
2
"مالیكی‌‌و بارزان ی پێویستیان به‌یه‌کتره" س���ه‌ره‌تای ئ���هم هه‌فته‌ی���ه بارزان ی سه‌ردانی به‌غدای كرد ،شوان قه‌اڵدزێی وته‌بێژی بزوتنهوهی ئیس�ل�امی یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی وه‌فدی كوردس���تان ده‌ڵێت "مالیكی‌‌و بارزانی پێویستیان به‌یه‌کتره" ئاوێنه ،هه‌ولێر :شوان قه‌اڵدزێی وته‌بێژی بزوتنهوهی ئیسالمی له‌چاوپێکه‌وتنێکی تایب���هت ب���ه ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د که "بارودۆخی هه‌ردوالیان بهغداو هه‌ولێریش وا ده‌خوازێت بارزان���یو مالیکی له‌یه‌ک نزی���ک بکه‌ونه‌وه ،چونک���ه به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ردوال‌و هه‌ردو سه‌ركرده‌شی تێدایه". ئ���هو وت���ی كۆمه‌ڵێ���ك پاڵه‌په‌س���تۆ
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
له‌كوردس���تان هه‌ی���ه له‌س���ه‌ر بارزانی، كۆمه‌ڵێك پاڵه‌په‌س���تۆش لهبهغدا هه‌یه له‌س���ه‌ر مالیك���ی ،ئ���هم نزیكبونه‌وه‌یه له‌سه‌ر ئهو ئاسته به‌رزه كاریگه‌ری هه‌یه بۆ ئهوهی ئ���هم دو الیه‌نه به‌هێزببنه‌وه‌و بپه‌رژێن���ه س���ه‌ر روبه‌روبون���هوهی نه‌یارانیان. قه‌اڵدزێی سه‌باره‌ت به‌رۆڵی ئێرانیش له نزیککردنه‌وه‌ی بارزانیو مالیکیشدا وتی "رۆڵی ئێران رۆڵێكی گه‌وره‌یه له‌عێراقدا، هه‌مو گۆرانكارییه‌ك له‌عێراق كه‌م تا زۆر ده‌ستی ئێرانی تێدایه".
»»
4
تیراژ 4500 :
2
هه‌واڵ
) )385سێشه‌مم ه 2013/7/9
سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان پێشتر چیان هه‌بو، ئێستا چیان هه‌یه؟ ئا :هێمن مامه‌ند سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان به‌رله‌وه‌ی بێنه په‌رله‌مان چیان هه‌بو؟ موچه‌كانیان چه‌ند بو؟ ئه‌ی ئێستا چه‌نده؟ خانوه‌كانیان چه‌ند مه‌تر بو؟ ئه‌ی ئێستا چه‌ند مه‌تره؟ ئۆتۆمبیله‌كان چ جۆرێك بو؟ ئه‌ی ئێستا چ جۆرێكه؟ له‌م راپۆرته‌ی ئاوێنه‌دا به‌شێك له‌سه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان داهاتی خۆیان له‌دوای چوار ساڵی په‌رله‌مانتارییان ئاشكرا ده‌كه‌ن. سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان :خه‌ریكه خانوه‌كه‌م ته‌واو ده‌بێت كاردۆ محه‌مه‌د س����ه‌رۆكی فراكسیۆنی گ����ۆڕان به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند كه "پێش ئ����هوهی ببم����ه په‌رله‌مانت����ار خه‌ریكی كاری حزبی بوم ،ئهو كاته موچه‌كه‌م نزیك����هی دو ملیۆن‌و پێنج س����ه‌د هه‌زار دینار بو ،به‌اڵم ئێس����تا نزیكه‌ی شه‌ش ملی����ۆن دینار وه‌رده‌گ����رم‌و له‌كۆی ئهو بڕه پاره‌ی����ه‌ش هه‌ندێكی بۆ بزوتنهوهی گۆڕان ده‌گه‌ڕێنمه‌وه". س����ه‌باره‌ت به‌موڵ����ك‌و ماڵیش كاردۆ وت����ی "پێش ئ����هوهی بێم����ه په‌رله‌مان ئۆتۆمبیلێك����ی جۆری مۆنی����كام هه‌بو، به‌اڵم ئێس����تا فۆردێكم هه‌یه ،هه‌روه‌ها پێش ئهوهی بێمه په‌رله‌مان خانویه‌كی
ته‌واونه‌ك����راوم له‌گه‌ڕه‌كی هه‌ولێری نوێ له‌ش����اری هه‌ولێر هه‌بو ،به‌اڵم ئێستاك ه خانوه‌كه‌م به‌ره‌و ته‌واوبون ده‌چێت". جێگری سه‌رۆكی فراكسیۆنی كوردستانی: خانویه‌كی تریشم به‌قیست كڕی ئاوێنه ماوهی چوار رۆژ هه‌وڵیدا سۆزان شیهاب سه‌رۆكی فراكسیۆنی كوردستانی وه‌ربگرێت ،به‌اڵم هه‌وڵه‌كان بێسوودبون، بۆیه عومه‌ر نوره‌دینی جێگری سه‌رۆكی فراكسیۆنی كوردس����تانی دواند ،ناوبراو سه‌باره‌ت به‌كاری پێشوتری به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه "پێشوتر مامۆستای زانسته سیاس����یه‌كان ب����وم له‌كۆلیژی یاس����او رامی����اری ،موچه‌كه‌م نزیكه‌ی ملیۆنێك‌و پێنج س����ه‌د ه����ه‌زار دینار ب����و ،به‌اڵم ئێستا موچه‌كه‌م نزیكه‌ی شه‌ش ملیۆن دیناره". س����ه‌باره‌ت به‌و ئۆتۆمبیله‌ی كه پێش ئهوهی بێته په‌رله‌مان هه‌یبو نوره‌دینی وتی "پێش����تر ئۆتۆمبیلێكی شۆفرلێتم هه‌ب����و ،ب����ه‌اڵم ئێس����تا وه‌ك خه‌ڵكی ناویان لێناوه "وه‌نه‌وشه" وه‌نه‌وشه‌یه‌كم هه‌یه". سه‌باره‌ت به‌موڵكیش ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد كه "پێش ئهوهی بێمه په‌رله‌مان خانویه‌كم له‌به‌رامبه‌ر ده‌زگای ئاراس هه‌بو ،به‌اڵم ئ����ه‌وم فرۆش����ت خانویێك����م له‌گوندی ئیتاڵی به‌قیست پێكڕی ،هه‌روه‌ها پێش
به‌ڕێوه‌به‌ر ی هاتوچۆ ی سلێمان ی هه‌ڵگرتن ی ده‌مانچ ه ده‌كات ه ئیجباری دوای پێدان����ی ده‌مانچ����ه به‌زۆرێ����ك له‌كارمه‌ندان����ی هاتوچ����ۆی س����لێمانی، به‌ڕێوه‌به‌ری هاتوچۆ هه‌ڵگرتنی ده‌مانچه ده‌كاته ئیجباری. ئاوێن����ه ،س����لێمانی :به‌ڕێوه‌ب����هری هاتوچ����ۆی پارێزگای س����لێمانی عه‌مید محه‌م����ه‌د تاهیر له‌باره‌ی ئ����هو بڕیاره‌وه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه پێش����تر به‌شێك له‌كارمه‌ندانی هاتوچ����ۆ گله‌یی ئه‌وه‌یان كردوه ده‌مانچ����ه بۆ زۆرێك له‌هێزه‌كانی ناوخۆ دابینكراوه ،به‌اڵم ئه‌وانی لێبێبه‌ش كراوه ،ئهو وتی "ئێمه‌ش له‌سه‌ر خواستی به‌ش����ێك له‌كارمه‌ندان داوای وه‌رگرتنی ده‌مانچه‌مان كرد ئه‌وه‌بو به‌سوپاس����هوه بریكاری وه‌زی����ری ناوخۆ ده‌مانچه‌ی بۆ كارمه‌ندانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كانی هاتوچۆ دابینكرد". ئ����هو جه‌ختی ل����ه‌وه‌ش ك����ردوه كه
ئێستا ژمار ه (دوو)ی گۆڤاره‌که له‌بازاڕدایه
سه‌رۆكی فراكسیۆنی بزوتنهوهی ئیسالمی :خانویه‌كی 120مه‌تریم هه‌ی ه "پێشتر كرێچی بوم ،ئێستا خانویه‌كی 120مه‌تریم هه‌یه" ،ئه‌مه قسه‌ی دكتۆر ئه‌حمه‌د وه‌رتی س����ه‌رۆكی فراكسیۆنی بزوتنهوهی ئیس��ل�امی بو .ئهو له‌باره‌ی كاری پێش����وی وتی "پێشتر مامۆستای وانه‌بێژ ب����وم له‌كۆلیژی جیهانی ئه‌هلی‌‌و مانگان����ه به‌هه‌م����و كاره‌كان����م نزیكه‌ی دو ملیۆن‌و پێنجس����ه‌د ه����ه‌زار دینارم ده‌س����تده‌كه‌وت ،به‌اڵم ئێستا موچه‌كه‌م نزیكه‌ی ش����ه‌ش ملیۆن دین����اره ،به‌اڵم له‌كۆی ئهو پاره‌یه بڕێكی ده‌گه‌ڕێنمه‌وه بۆ حزب".
وه‌رتی وتیش����ی "پێش ئ����هوهی بێمه س����لێمانی هه‌ب����و ،ب����ه‌اڵم ئێس����تاكه په‌رله‌مان ئۆتۆمبیلێكی جۆری ڤێكترام خانویێكی 200مه‌تریم له‌گه‌ڕه‌كی بیابان هه‌بو ،به‌اڵم ئێس����تا مۆنیكایه‌كم هه‌یه ،هه‌ی����ه ك����ه ده‌كه‌وێته پش����ت گه‌ڕه‌كی هه‌روه‌ه����ا ئه‌وس����ا كرێچی ب����وم ،به‌اڵم ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د ،واته خانوه‌كه‌م 100 ئێس����تا خانویێك����ی 120مه‌تریم هه‌یه‌و مه‌تر له‌كورتی داوه ،ئه‌مه حه‌قیقه‌تێكه‌و به‌رپرسیاریشم لهو قس����انه‌و ئاماده‌شم ئاماده‌شم له‌به‌رده‌م ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌ش ئا :رامان عومه‌ر ئ����هوهی له‌ئاوێن����ه ئاش����كرامكردوه بۆ هه‌ر ئهوه بڵێم". حیزبه‌كانی كوردستان سه‌رقاڵی ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌شی ئاشكرابكه‌م". ده‌سستنیشانكردنی كاندیده‌كانی سه‌رۆكی فراكسیۆنی سۆسیالست: خۆیانن ،هه‌ریه‌كه‌و میكانیزمێكی خانوه‌كه‌مم ته‌واوكرد سه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كگرتو :پێشوتر عه‌ب����دواڵ حاجی مه‌حمود س����ه‌رۆكی جیاواز په‌یڕه‌و ده‌كه‌ن بۆ دیاریكردنی بێ ئۆتۆمبیل بوم س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی یه‌كگرت����وی فراكس����یۆنی سۆسیالس����ت دیموكراتی كاندیده‌كانیان ،چه‌ندین نوسه‌رو ئیس��ل�امیش عوم����ه‌ر عه‌بدولعه‌زی����ز كوردستان ،س����ه‌باره‌ت به‌كاری پێشوی هونه‌رمه‌ند‌و رۆژنامه‌نوس‌و كوڕی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان����د كه "پێش ئهوهی وت����ی "پێش ئ����هوهی بێم����ه په‌رله‌مان سه‌رۆك عه‌شره‌ت ده‌بنه كاندیدی حیزبه بێمه په‌رله‌مان ،س����ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی كارگێڕی مه‌كته‌بی سیاسی حزب بوم ،گه‌وره‌كانی كوردستان. ش����ورای یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی بوم‌و موچه‌كه‌م نزیكه‌ی دو ملیۆن‌و پێنجسه‌د به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنهوهی موچه‌ك����هم ته‌نی����ا ملیۆنێ����ك دین����ار هه‌زار دینار بو ،به‌اڵم ئێستا موچه‌كه‌مان گۆڕان ئارام شێخ محه‌مه‌د ئهوه ده‌خاته‌ڕو بو ،ب����ه‌اڵم ئێس����تاكه ل����هو موچه‌یه‌ی نزیكه‌ی شه‌ش ملیۆنێكه". س����ه‌باره‌ت به‌موڵك‌و ماڵیش عه‌بدواڵ كه چه‌ن����د مه‌رجێكیان بۆ هه‌ر كاندیدێك په‌رله‌مانتاری ك����ه وه‌ریده‌گرم ،نزیكه‌ی دو ملیۆن‌و پێنج س����ه‌د هه‌زار دینارم بۆ وت����ی" به‌حوكم����ی ئ����هوهی پێش����وتر دان����اوهو له‌ب����ارهی ده‌ستنیش����انكردنی ده‌مێنێته‌وه ،چونكه له60%ی موچه‌كه‌م من پێش����مه‌رگه‌ی دێرین ب����وم ،پارچه س����ه‌رۆكی لیسته‌كه‌ش����یان ئاماژه بهوه زه‌وییه‌ك����م له‌ش����اری س����لێمانی وه‌كو ده‌دات كه له‌ئێستادا خه‌ریكی گفتگۆكردن‌و بۆ حزب ده‌گه‌ڕێنمه‌وه". وتیشی "پێش ئهوهی بێمه په‌رله‌مان پێش����مه‌رگه‌ی دێرین وه‌رگرت ،هه‌وره‌ها یه‌كالییكردنه‌و‌هی ئهو بابه‌ته‌ن. به‌رپرسی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنهوهی ئۆتۆمبیلێك����ی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ی خانویێكیشم هه‌بو ،به‌اڵم له‌ماوه‌ی ئهو یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امیم له‌الب����و ،به‌اڵم چوار س����اڵه‌ی په‌رله‌مانتاریم زه‌ویه‌كه‌م گۆڕان ئهوه ده‌خاته‌ڕو كه ئه‌وان سه‌رقاڵن ك����ه هاتم����ه په‌رله‌م����ان ئۆتۆمبیله‌كه‌م فرۆش����ت خانوه‌كه‌م پێ ته‌واوكرد ،واته ب����ۆ ئهوهی كه‌س����ێك بۆ س����ه‌رۆكایه‌تی گه‌ڕان����دهوه ،ئێس����تاش ئۆتۆمبیلێكی ئێستا خانوه‌كه‌م هه‌رماوه‌و زه‌ویه‌كه‌شم لیس����ته‌كه‌یان هه‌ڵبژێرن‌و وتیشی "ئێستا ج����ۆری (ئیپی����كا)م هه‌ی����ه ،هه‌روه‌ها فرۆشتوه .ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد" پێشوتر ناتوانی����ن ناوی هیچ كه‌س����ێك بڵێین بۆ پێش ئهوهی بێمه په‌رله‌مان خانویێكی دو ئۆتۆمبیل����ی ج����ۆری تاهۆی ههبوهو راگه‌یان����دن ،چونكه ئ����هوه پێچه‌وانه‌ی 300مه‌تریم له‌گه‌ڕه‌كی باخان له‌ش����اری ئێستا ئۆتۆمبیلێكی وه‌نه‌وشه‌ی هه‌یه" .یاساشه". ئارام ش����ێخ محه‌م����ه‌د ،له‌وه‌اڵمی ئهو پرس����یاره‌ش كه ئایا ئه‌وان به‌شێوه‌یه‌كی مه‌ركه‌زه كاندیده‌كانیان دیاریكردوه یان پێوه‌ریان چی ب����وه ،وتی "دو پێوه‌رمان گرتۆته‌ب����ه‌ر ك����ه یه‌كێكی����ان پێ����وه‌ری یاساییه‌و ئه‌ویتریش����یان ئهو پێوه‌رانه‌یه ك����ه بزوتنه‌وه‌كه داین����اوه ،مه‌رجه ئهو كاندیدانه دانیش����توی ئهو شوێنه‌بن كه خۆیانی لێده‌پاڵێ����ون ،هه‌روه‌ها خاوه‌نی پسپۆڕی جیاجیابن له‌بواره‌كاندا". به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه ،له‌لیس����تی حیزبه گه‌وره‌كانی كوردس����تاندا چه‌ندین نوس����هرو ش����اعیرو رۆژنامه‌نوس‌و كوڕی فه‌س����ڵبكرێن ئه‌مه‌ش له‌وه سهرچاوهی ئێستا ده‌وری دوه‌میان ماوه تاقیكردنه‌وه سه‌رۆك عه‌ش����ره‌ته‌كان كاندیدن‌و بایه‌خ‌و گرتوه ك����ه به‌وته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی ئهو بكه‌ن‌و رێژه‌كه گۆڕانكاری به‌سه‌ردادێت ،گرنگیی����ان پێدراوه ،ب����ه‌اڵم هه‌ر حیزبه‌و زانكۆی����ه هه‌ركه‌س����ێك له‌قۆناغی یه‌كه‌م هۆكاری ئه‌وه‌شی بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌وه كه میكانیزم����ی جی����اوازی په‌یڕه‌وكردوه بۆ ئاس����تی ب����اش نه‌بێت‌و توان����ای نه‌بێت له‌زانكۆی كوردس����تان هیچ هاوكاریه‌كی ده‌ستنیشانكردنی كاندیده‌كانی . فه‌س����ڵی ئه‌كه‌ن‌و بۆی نی����ه لهو زانكۆیه نمره نی����ه بۆ خوێن����دكارو هیچ به‌زه‌یی به‌رپرس����ی ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی پارتی بخوێنێت ئێمه‌ش ئهو بڕیاره به‌بڕیارێكی نی����ه كه نمره‌یه‌ك بدرێ����ت به‌خوێندكار ،دیموكرات����ی كوردس����تان "خه‌س����ره‌و هه‌ربۆیه ئهو لیژنه‌یه‌ش دروستبوه كه ئهو گ����ۆران" ئاماده نه‌بو له‌باره‌ی ش����ێوازی دروست نازانین. سازان مه‌دحه‌ت به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی قوتابیانه‌ی ئاس����تیان الوازه ده‌ربكرێن ،ده‌ستنیش����انكردنی كاندیده‌كانی����ان بۆ زانكۆی كوردس����تان ب����ۆ ئاوێنه ئهوهی ئه‌گه‌ر خوێن����دكار ئاس����تی الوازبو ئهوا هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردس����تان هیچ راگه‌یاندن ئه‌وان سیس����ته‌مێكیان داناوه ئه‌گ����ه‌ر 20س����اڵیش بخوێنێت هه‌ر الواز زانیاریه‌ك به‌ئاوێنه بدات ،ئهو وتی "ئهو كه له‌لیژنه‌یه‌كی به‌ریتانی سه‌رپه‌رش����تی ئه‌بێت بۆیه ئێمه‌ش فه‌سڵیان ئه‌كه‌ین با كاندیدان����ه به‌پێی مه‌رج����ه حیزبیه‌كانی خۆمان‌و هه‌روه‌ها كه‌س����انی دڵس����ۆزبن‌و ئه‌كات چ����او به‌نمره‌ی ئهو خوێندكارانه‌و خۆیان بچن بۆ زانكۆیه‌كی تر. عومه‌ر نوره‌ده‌ینی له‌لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌و پێ����وه‌ره یاس����اییه‌كانیان تێدابێ����ت تاقیكردنه‌وه‌كانیاندا ئه‌خشێنێته‌وه ئه‌گه‌ر خوێندكاره‌كه‌ی ئاستی الوازبو ئهوا ده‌بێت خوێندنی بااڵ له‌په‌رله‌مانی كوردس����تان دیاریكراون". ده‌ربچێت له‌زانكۆ (فه‌س����ڵ)و رێژه‌كه‌یان وت����ی " به‌پێی زانیاریه‌كان����ی ئێمه ئهو له‌باره‌ی ئهوهی كه باس له‌وه ده‌كرێت زانكۆیه تایبه‌تمه‌ندیی خۆی هه‌یه ،به‌اڵم ل����ه‌دوا قۆناغ����دا كاندیده‌كان����ی پارتی، 24خوێندكاره نه‌ك 50خوێندكار. سه‌باره‌ت به‌كه‌وتنی ئهو خوێندكارانه‌ی ئێمه كاری له‌سه‌ر ئه‌كه‌ین‌و به‌دواداچونی له‌الی����ه‌ن مه‌كته‌ب����ی س����ه‌رۆك‌و مه‌كتبی ك����ه ل����ه 450خوێن����دكار 15خوێندكار بۆ ده‌كه‌ی����ن تا بزانین كێش����ه‌كه له‌كام سیاس����یه‌وه ده‌ستنیش����انكراون ،ناوبراو ده‌رچ����ون ئاماژه‌ی ب����هوه كرد كه ئه‌وان الوه‌یه. وت����ی "ده‌ستنیش����انكردنیان له‌ش����ان هی حیزبیه‌وه ده‌س����تپێده‌كات تا س����ه‌رۆكی ریکالم حیزب‌و هه‌مومان له‌وه‌دا به‌شدارین". ب����ه‌اڵم به‌رپرس����ی ژوری هه‌ڵبژاردنی بزوتنهوهی گۆڕان ئهوهی خس����ته‌ڕو كه به‌پێ����ی رێ����ژه‌ی گ����ۆڕان كاندیده‌كانیان له‌ق����ه‌زاكان ب����ۆ ئه‌نجوم����ه‌ن دیاركراوه‌و كاندیده‌كانی����ان ئه‌نجومه‌نه‌كانی����ش دیاریك����ردوهو هه‌ڵیانب����ژاردوه ،هه‌روه‌ها نوێنه‌رایه‌تیه‌كی����ان دان����اوه ب����ۆ ناوچه داب����ڕاوه‌كان‌و نوێنه‌رایه‌تیه‌كیش����یان دان����اوه ب����ۆ ره‌وه‌ن����دی ك����وردی ك����ه به‌ش����داری له‌لیس����ته‌كه‌دا بكه‌ین ،ئارام ش����ێخ محه‌مه‌د ب����اس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه ده‌بێت ئهو كاندیدان����ه له‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان����هوه نزیكبن‌و س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه ده‌وترێ����ت بزوتنهوهی گ����ۆڕان هیچ كام له‌په‌رله‌مانتاره‌كانی ئێستای كاندید ناكات ،ئهو وتی "ده‌رگامان به‌ڕوی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانی پێشوشدا ئاوه‌اڵیه‌و ئه‌وان ئازادن له‌وه‌دا". هه‌رچه‌ن����ده به‌پێ����ی زانیاری����ه‌كان ئه‌ندامان����ی جڤات����ی بزوتنه‌وه‌كه بۆیان هه‌یه راس����ته‌وخۆ خۆیان بۆ په‌رله‌مانی كوردستان بپاڵێون ،كه ئه‌مه‌ش ناڕه‌زایی لێكه‌وتوه‌ت����هوه ،به‌اڵم به‌رپرس����ی ژوری هه‌ڵبژاردن����ی بزوتن����هوهی گ����ۆڕان ئهوه ره‌تده‌كات����هوه ،ئ����هو وت����ی "ئه‌ندامانی جڤات هه‌ڵبژێردراون‌و پێش����تر به‌فلته‌ری هه‌ڵبژاردنی قه‌زاكانمان تێپه‌ڕیون‌و هه‌مو ئه‌ندامانی جڤاتی����ش خۆیان ناپاڵێون تا ببێته مایه ناڕه‌زایی".
له‌زانكۆی كوردستان له 450خوێندكار ته‌نها 15خوێندكار ده‌رئه‌چن
وه‌رگرتن����ی ده‌مانچه‌ك����ه له‌الی����ه‌ن ئا :دانا ره‌زگه‌یی كارمه‌ندان����ی هاتوچ����ۆی س����لێمانیه‌وه ئاره‌زومه‌ندان����ه بوهو هیچ زۆریه‌كی تێدا خوێندكارانی زانكۆی كوردستان نیگه‌رانن له‌سیسته‌می ئهو زانكۆیه‌و نه‌بوه ،ئه‌گه‌ر كه‌سێك نه‌یویستایه به‌زۆر ناڕه‌زایی خۆیان له‌رێگه‌ی رۆژنامه‌ی پێماننه‌داوه ،ئهو وتی "به‌اڵم كارمه‌ندێك ئاوێنهوه ئاشكرا ئه‌كه‌ن ،ئه‌مه‌ش ده‌مانچ����هی وه‌رگرتوه هیچ ره‌وای حه‌ق به‌هۆی ئهوهی كه 450خوێندكاری ئهو نییه ،ده‌مانچه‌كه‌ی نه‌به‌ستێ‌‌و له‌ماڵه‌وه زانكۆیه تاقیكردنه‌وه‌یان كردوه به‌اڵم دایبن����ێ ،هه‌ربۆی����ه ئێم����ه وه‌رگرتنی ته‌نها 15خوێندكار ده‌رچون‌و به‌وته‌ی ده‌مانچه‌كه‌م����ان ك����رده ئاره‌زومه‌ندانه ،خوێندكارێكی ئهو زانكۆیه له‌مساڵدا 50 ب����ه‌اڵم ئهوهی وه‌ریگرت����وه كه زۆرینه‌ی خوێندكار فه‌سڵ ده‌كرێن. كارمه‌ن����ده‌كان وه‌ریانگرت����وه ،ده‌بێ����ت س����یروان محه‌مه‌د كه ناوی خوازراوی ه به‌ئیجباری بیبه‌س����تێ ،چونكه ده‌مانچ خوێندكارێك����ی ئهو زانكۆیه‌یه له‌ترس����ی بۆ ئهوه نه‌دراوه‌ته كارمه‌ند كه له‌ماڵه‌وه فه‌سڵكردن كه به‌وته‌ی خۆی هه‌ركه‌سێك دایبنێ ،ئه‌مه له‌قازانجی كارمه‌ندانیش����ه قسه به‌خراپ له‌سه‌ر زانكۆی كوردستان چونك����ه ئه‌گه‌ر ئ����هو ده‌مانچه‌یه ونبێت بكات فه‌س����ڵ ئه‌كرێت ،ئهو ب����ۆ ئاوێنه یان هه‌ر كارێكی پێبكرێت راس����ته‌وخۆ وتی"خوێندكارانی قۆناغی دوه‌م 450یه كارمه‌نده‌كه توشی سزای یاسایی قورس به‌اڵم لهو ژماره‌ی����ه ته‌نها 15خوێندكار ده‌بێته‌وه". ده‌رچ����وهو بڕیاریش����دراوه 50خوێندكار
گۆڤاری سپی گۆڤارێکی سیاسی گشتییه
ئهوهی بێمه په‌رله‌مان وه‌كو مامۆستای زانكۆ له‌خانوه‌كانی مامۆستایانی زانكۆ خانویێكم به‌قیست كڕی‌‌و له‌ماوه‌ی ئهو چوار ساڵه‌ی په‌رله‌مانتاریم قیستی ئهو خانوه‌م ته‌واوكرد ،واته ئێس����تا قیستی خانویێكم ته‌واوبوه‌و خانوه‌كه‌ی گوندی ئیتاڵیشم قیسته‌كه‌ی هه‌ر ماوه". نوره‌دینی وتیشی "واته ئێستا خاوه‌نی دو خانوم ،له‌راستیش����دا ئه‌گه‌ر موچه‌ی په‌رله‌مانت����اری نه‌بوای����ه نه‌مده‌توان����ی قیستی خانوه‌كانی مامۆستایانی زانكۆ بده‌م ،چونكه مانگانه ههزارو نۆس����ه‌د دۆالر قیس����تی خانوه‌كان ب����و ،ره‌نگه به‌موچه‌ی مامۆس����تایه‌تی نه‌متوانیبایه ئهو قیسته‌م ته‌واوبكردایه".
ریکالم
چه‌ندین نوسه‌رو كوڕی سه‌رۆك عه‌شره‌ت ده‌بنه كاندیدی حیزبه‌كان
هه‌نوکه
) )385سێشه‌مم ه 2013/7/9
3
نه‌وشیروان مسته‌فا‌و مام جه‌الل ..جێگۆڕكێی دو جوامێر ئا :ئاوێنه كوردستان به‌ملمالنێیه‌كی توندو جێگۆڕكێی جوامێره‌كانیدا تێده‌په‌ڕێت ،به‌باڵوكردنه‌وه‌ی نوسینه دیكۆمێنتارێكه‌ی دوێنێی نه‌وشیروان مسته‌فاش ،ئه‌م ملمالنێیه پێده‌نێته قۆناغێكی نوێوه. "مام جه‌الل دۆستایه‌ت ی له‌گه‌ڵ من به‌هێز بو"! له‌رس���ته یه‌كێك���ه ئه‌م���ه سه‌رنجڕاكێشه‌كانی "له‌كه‌ناری دانوبه‌وه بۆ خ���ڕی ناوزه‌ن���گ"ی نه‌وش���یروان مسته‌فا ،كه ناوبراو كاتێك په‌یوه‌ندی تۆكم���هی خ���ۆی له‌گ���هڵ تاڵه‌بانی، له‌س���ه‌روه‌ختی دامه‌زراندن���ی یه‌كێتی نیش���تمانی كوردس���تاندا ده‌گێڕێته‌وه باس لهو ئیلتیزامه ئه‌خالقی‌‌و ئه‌ده‌بیه ده‌كات ده‌یبه‌س���تێت به‌مام جه‌الله‌وه‌‌و هه‌ر ئهو ئیلتیزامه‌ش ئهو له‌پایته‌خته دڵڕفێنه‌كه‌ی نه‌مساوه كه خوێندكاری دوا قۆناغ���ی ته‌واوكردن���ی خوێندنی دكت���ۆرا ب���و ،ده‌هێنێت���هوه ب���ۆ نێو كێشمه‌كێشه سه‌خته‌كانی كوردستان‌و ی شاخ". "خه‌بات "نه‌وش���یروان مسته‌فا" كه 37ساڵ له‌مه‌وب���ه‌ر له‌نامه‌یه‌كیدا "مام جه‌الل" به"قیبله‌ی م���وراد"ی ناوده‌با‌و دڵنیای ده‌كات���هوه لهوهی ئهو چی بڵێت ،ئه‌م "ئاماده‌یه‌و به‌سه‌رچاو" ،له‌ناوه‌ڕاستی ده‌یه‌ی رابردوه‌وه سه‌ر له‌وه ده‌رناكات ئ���هم هه‌ڤاڵ���ه دێرینه‌ی ك���ه نمونه‌ی "به‌رخودان‌و تێكۆشان" بو ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت چۆن به‌و ئه‌ندازه‌یه ش���ه‌یداو كوشته‌ی پۆست‌و مه‌نس هب‌و ده‌سه‌اڵته، ئهو له‌نوس���ێنێكی دیكۆمێنتاریدا كه دوێن���ێ له‌س���ایتی (س���به‌ی) له‌ژێر ناونیش���انی "پرۆس���هی پێكهێنان���ی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم؟"باڵویكرده‌وه، ده‌رب���ارهی هه‌وڵدان���ی تاڵه‌بان���ی بۆ وه‌رگرتنی پۆستی س���ه‌رۆك كۆماری لهبهغدا ،ده‌ڵێت "من زیاتر له 40ساڵه له‌نزیكه‌وه مام جه‌الل ده‌ناسم ،له‌هیچ قۆناغێكی ژیانیدا نه‌مدیوه‌و نه‌مبیستوه ئه‌وه‌نده‌ی ئێس���تا عاش���قی مه‌نسه‌بی حكومه‌ت���ی بێ‌و ئاماده‌ب���ێ قوربانی‌و ره‌نجی ده‌یانساڵی هاوڕێكانی ،له‌نرخی وه‌رگرتنیدا بدا". نه‌وشیروان مس���ته‌فا لهو نوسینه‌دا
كه باس له‌رێكه‌وت���ن‌و كۆبونه‌وه‌كانی نێوان یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌كات، پێیوای���ه "پارت���ی زیره‌كان���ه ،خاڵه الوازه‌كان���ی یه‌كێت���ی له‌گفتوگۆكاندا به‌قازانجی خ���ۆی به‌كارهێنا"و ده‌ڵێت "تاڵه‌بانی ئه‌یویس���ت ببێت به‌سه‌رۆك كۆمار ،یه‌كێتی بۆ ئ���هوهی تاڵه‌بانی ببێت به‌س���ه‌رۆك كۆمار ئه‌بێ ده‌ست له‌زۆر ش���ت هه‌ڵبگرێ‌‌و واز له‌زۆر شت بهێنێ بۆ پارتی". ره‌نگه هه‌ر ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تای دابڕانی راس���ته‌قینه‌ی ئه‌م دو "هه‌ڤاڵه" بێت له‌یه‌كتر! په‌یوه‌ن���دی نێوان تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مس���ته‌فا دهگهڕێتهوه بۆ ی كه هه‌ردوكیان ساڵی 1961ئهو ده‌مه وه‌ك دو گه‌نج���ی چوس���ت‌و چ���االك تێكه‌ڵ به‌كاری سیاس���یو بزوتنهوهی كوردایه‌تی بون ،لهو س���ه‌رده‌مه‌وه تا چه‌ند س���اڵێك له‌مه‌وب���ه‌ر دو هاوڕێی زۆر نزی���ك‌و تێهه‌ڵكێش���ی یه‌كتربون‌و له‌زۆرب���هی هه‌ڵوێس���ت‌و روداوه‌كاندا پێك���هوه هاوب���ه‌ش‌و به‌ش���داربون‌و به‌رده‌وامی���ش پێك���هوه له‌به‌رامب���ه‌ر هه‌مو "نه‌یار"ه‌كانیاندا هه‌ڵوێس���تیان یه‌كانگیرب���و .ب���ه‌اڵم له‌م س���ااڵنه‌ی دواییدا ،ره‌وتی روداوو پێش���هاته‌كان ئه‌م دو سه‌ركرده‌یه‌ی به‌چه‌ند قۆناغێك له‌یه‌كت���ر دورو دورتر خس���ته‌وه ،ئه‌م ناكۆكیی���ه‌ش كاتێ���ك ب���ه‌ره‌و لوتكه هه‌ڵكش���ا كه له2009دا نه‌وش���یروان مسته‌فا لیستێكی جیای بۆ په‌رله‌مانی كوردستان پێكهێناو به‌دوای ئه‌وه‌شدا تاڵه‌بانی له‌پلنیۆمی یه‌كێتیدا هێرشێكی توندی كرده سه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا‌و له‌به‌رامبه‌ریش���دا ناوب���راو له‌وتارێكدا به‌ناوی "له‌هاوخه‌باتییه‌وه بۆ ته‌خوین" به‌توندی وه‌اڵمیدایه‌وه. ههرچهنده دواتر له‌س���ه‌ر خواستی ئێرانی���ه‌كان ،هه‌ردوكی���ان پێك���هوه دانیش���تنه‌وه‌و ته‌نانه‌ت له"كۆبونه‌وه‌ی ده‌باشان"یش���دا گه‌یش���تنه ج���ۆره رێكه‌وتنێ���ك ،ب���ه‌اڵم زۆری نه‌خایاند نه‌خۆشكه‌وتنی درێژخایه‌نی ئه‌مدواییه‌ی تاڵه‌بانی‌‌و مانه‌وه‌ی له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی ئه‌ڵمانیا ،په‌یوه‌ندی���ی نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتی گه‌یانده‌وه خاڵی سفر. دوای ئ���هوهی س���ه‌ره‌ڕای تاڵه‌بان���ی، نه‌خۆش���كه‌وتنه‌كه‌ی نه‌وش���یروان مسته‌فا س���ه‌ردانی هێرۆ
حه‌مه تۆفیق ره‌حیم:
2003یه‌كه‌م كه‌س بوم چوم ه به‌غدا
بارزانی
نه‌وشیروان
سێكوچكه‌ی سیاسه‌تی كوردی
تاڵه‌بانی
له‌گه‌ڵ هه‌ردوكیان ناكۆكه ،هه‌رسێكیان تاڵه‌بانی‌‌و بارزانیو نه‌وش���یروان ،له‌م زۆرانبازی ئه‌وه‌یانه كه كامیان خاوه‌نی چه‌ند س���اڵه‌ی رابردودا سێكوچكه‌ی بڕیاری سیاسی هه‌رێمی كوردستان بێت، سه‌ره‌كی سیاسه‌ت بون له‌كوردستاندا ،هه‌ر جموجوڵێك له‌م س���ێكوچكه‌یه‌دا ئه‌وان هه‌ریه‌كه‌و س���ه‌ر به‌ش���وێنێكی به‌گومانه‌وه س���ه‌یر ده‌ك���رێو چه‌ندین جوگرافی هه‌رێمن‌و به‌رده‌وام پاڵپاڵێن‌و راڤه‌و ش���یكاری جیاوازی بۆ ده‌كرێت، زۆرانبازییانه. هه‌ركات دوانیان له‌ی���ه‌ك نزیكببنه‌وه، ی بان ه تاڵ ڵ ه گ��� ه ل ی بارزان پێش���تر سێهه‌میان هه‌ست ده‌كات له‌دژی ئهوه. ی بارزان ڵ ه گ ه ل بانیش ه تاڵ بو، ناكۆك ئێستا له‌سایه‌ی غیابی كاره‌كته‌رێكی وش���یروان ه ن اڵم ه ب��� ، ه مانش���ێو به‌هه س���ه‌ره‌كی س���ه‌ر ش���انۆی سیاس���یدا
ك���ه تاڵه‌بان���ی 80س���اڵه ،خه‌ریكه سێكوچكه‌ی سیاسه‌تی كوردی به‌ره‌و زۆرانبازی نه‌وشیروان مسته‌فای ته‌مه‌ن 69ساڵ‌‌و مه‌سعود بارزانی ته‌مه‌ن 67 س���اڵ ده‌چێت ،كه له‌هه‌مو ش���تێكدا ناكۆكن‌و دانوی���ان به‌یه‌كه‌وه ناكوڵێ، پێش���بینی ئه‌وه‌ش ده‌كرێت كه له‌گه‌ڵ نزیكبون���هوه ل���ه‌واده‌ی ئه‌نجامدان���ی زۆرانبازیه‌كه‌ی���ان هه‌ڵبژاردن���دا توندتربێته‌وه.
ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دی ك���رد ،كه به‌الی هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حم���ه‌د بكرێت ،بۆ زۆرێك له‌چاودێرانه‌وه له‌وكاته‌دا وه‌ك ئ���هوهی به‌هێوریی یه‌كێت���ی له‌پارت ی پش���تگیرییه‌ك بۆ ناوبراو لێكدرایه‌وه ،دوربكه‌وێت���هوه .به‌اڵم دوات���ر گه‌مه به‌هۆی ئهو ملمالنێیه‌ی كوتله‌و كه‌سه سیاسیه‌كانی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‌و ی س���ه‌ركرده‌كانی دیكه‌ی ئ���هم حیزبه، ده‌ستڕۆش���توه‌كانی یه‌كێتی له‌غیاب بزوتن���هوهی گ���ۆڕان‌و نه‌وش���یروان تاڵه‌بانیدا هه‌یانه. به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێن���ه ،مسته‌فای رێكخه‌ری ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ی له‌س���ه‌ره‌تای ئه‌مس���اڵی 2013هوه كه به‌یه‌كجاری له‌یه‌كێت���ی هیوابڕاو كرد، تاڵه‌بانی نه‌خۆشكه‌وت ،ئهو ئاڕاسته‌یه بهئهندازهی���ه‌ك كه له‌م���اوهی كه‌متر له‌ناو بزوتن���هوهی گۆڕاندا زاڵ بو ،كه له‌مانگێكدا ،ئه‌مه دوجاره نه‌وشیروان پێویس���ته ده‌ره‌تانی ئهوه بۆ یه‌كێتی مس���ته‌فا باس���ی ئهوه ده‌وروژێنێ كه بڕه‌خسێنرێت كه له‌غیابی تاڵه‌بانیدا ،تاڵه‌بانی له‌پێناوی پۆست‌و پله‌وپایه‌و ئه‌م هێزه بكه‌وێت ه س���ه‌ر پێی خۆیو مه‌نسه‌بی "سه‌رۆك كۆماری"دا "ناوچه له‌نێو كوتله‌كانیش���دا زیاتر پشتگیری جێناكۆك���ه‌كان‌و ره‌ن���ج‌و قوربان���ی
هاوڕێكانی" هه‌رزانفرۆش كردوه. ئێس���تا كوردس���تان به‌ملمالنێ��� ی تون���دو جێگۆڕكێ���ی جوامێره‌كانی���دا تێده‌په‌ڕێت ،به‌باڵوكردنه‌وه‌ی نوسینه دیكۆمێنتارێكه‌ی دوێنێی نه‌وش���یروان مس���ته‌فاش ،ئه‌م ملمالنێیه پێده‌نێته قۆناغێك���ی نوێ���وهو ت���ا ل���ه‌واده‌ی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنیش نزیكبینه‌وه، هێزه سیاس���یه‌كانی كوردستان زیاتر له‌یه‌ك دورده‌كه‌ونه‌وه ،ره‌نگه ئه‌مجاره قه‌ب���ارهی ناكۆكیه‌كانی نێوانیش���یان به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك گه‌وره‌بێت ،زۆرێك لهو سنورانه ببه‌زێنێت كه پێشتر هه‌مویان به"هێڵی سور"یان داده‌نا.
یه‌كێت���ی ش���ه‌وی ،7/7له‌به‌رامبه‌ر هه‌واڵی باڵوكردنه‌وه‌ی نوس���ینه‌كه ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فادا ،وه‌اڵمێكی تون���دی له‌ژێر ن���اوی "نه‌وش���یروان مسته‌فا ..هه‌میش���ه پیالن‌و بوختان" دایه‌وه ،كه وه‌اڵمێكی هه‌ڕه‌ش���ه‌ئامێز بو ب���ۆ ناوبراو كه "باڵوكردنه‌وه‌ی ئهو دۆكیۆمێنتان���ه كاردانه‌وه‌و لێكه‌وته‌ی خ���ۆی ده‌بێ‌و ئه‌گ���ه‌ر نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ملمالنێكه بباته ئهو ئاسته‌و به‌و بێ په‌رواییه سنوره‌كانی ئه‌خالقی سیاس���ی ببه‌زێنێ ،ده‌بێ چاوه‌ڕوانی ئاشكراكردنی دۆكیۆمێنته ره‌شه‌كانی خۆی بكا كه دڵنیاین تاكو ئێستا الی به‌ش���ێكی زۆری خه‌ڵكی كوردس���تان ئاشكرانین". له‌به‌شێكی ئه‌م وه‌اڵمه‌دا هاتوه "ئهو كاته‌ی نه‌وشیروان مس���ته‌فا لهبهغدا بڕیاربه‌ده‌س���تی یه‌كێتی بو ،الیه‌نگری ئ���هوهی نه‌كرد كه كه‌س���ایه‌تییه‌كانی یه‌كێت���ی ببن���ه وه‌زی���ری به‌رگری‌و دهرهوهی عێراق ،به‌اڵم زۆر په‌رۆش���ی ئهوه بو محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیمی زاوای ببێته وه‌زیرو هه‌رواش���ی كردو دوجار زاواك���هی كرده وه‌زیری پیشه‌س���ازی عێراق". له‌په‌یوه‌ندیه‌كدا حه‌مه تۆفیق ره‌حیم، به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كه "پێویس���ته رای گش���تی كوردس���تان ئهوه بزانن ئه‌وكاته‌ی س���ه‌دام روخا ،مام جه‌الل داوای لێكردم بۆ وه‌زیری رۆش���نبیری نه‌مكرد ،ب���ۆ په‌یوه‌ندییه‌كان داوایكرد وتم نایكه‌م ،هه‌ر له‌سه‌ر داوای ئه‌ویش بوم به‌وه‌زیری پیشه‌سازی". وتیش���ی "یه‌كه‌م كه‌س ب���وم له‌ناو یه‌كێتیدا دوای 2003كه رژێمی سه‌دام روخ���ا چومه به‌غ���داوه ،دوای منیش نه‌وش���یروان مس���ته‌فا دوه‌م ك���ه‌س بو ،ئه‌وكاته‌ی م���ن چوم ،كه‌م كه‌س جورئه‌تی ده‌كرد بچێته بهغداو پۆست وه‌ربگرێت ،ئیتر بۆچی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه بخرێته ئهو خانه‌یه‌وه؟".
Invitation for Tender Application
Invitation for Tender Application
Mercy Corps is an international non-profit NGO implementing programs in Iraq since 2003.
Mercy Corps is an international non-profit NGO implementing programs in Iraq since 2003.
The subject of this Invitation to tender is to solicit price quotation from interested dealers to supply one vehicle made in USA to support its program in Iraq.
The subject of this Invitation to tender is to solicit price quotation from interested Hotels to Contract for Preferred Supplier Hotel in Sulaimaniyah and Erbil; Contracted hotels will be Mercy Corps>s preferred hotels and will be used for Mercy Corps activities over one year.
Vehicle Transportation SUV USA ONLY Not lower than 2013
Item: Category: Type of Vehicle: Origin: Production Year
Successful Vendor will meet the following requirements: 1. Must be a legally registered business in Iraq 2. Must supply vehicles made in the USA only 3. Have qualified and experienced mechanics 4. Have sufficient filters and spare parts in stock 5. Offer should be valid for 30 days after the date of submission 6. Offer should be clearly written in the Request for Quotation and stated in USD )7. Have a maintenance facility in country (indicate location of facility 8. Can provide manufacturer’s certificate for made in USA vehicles 9. Can provide a warranty certificate for the purchased vehicles If you are interested to tender, please visit Mercy Corps Sulaimaniyah Office in the following Address in order to get tender package: Sulaimaniyah, Qadam Khyr Street, Near Khala Haji Intersection, Neyaz Building, Floor 6, apartment 302.
Reklam
Or call: 0770 152 4424 Deadline for application is14:00 of July 16, 2013
Successful Vendor will meet the following requirements: 1. Must be a legally registered business in Iraq 2. Must have capacity to provide accommodation, meals, meeting rooms and equipped conference halls on demand 3. Rooms must be regularly kept clean, equipped with free internet services, power and water supply 4. Have qualified and experienced staff 5. Must have a good financial standing to provide services without an advance cash payment 6. Hotel must be in a safe and secured environment and parking spaces 7. Offer should be valid for 30 days after the date of submission 8. Offer should be clearly written in the Request for price proposal and stated in USD
If you are interested to tender, please visit Mercy Corps Sulaimaniyah Office in the following Address in order to get tender package: Sulaimaniyah, Qadam Khyr Street, Near Khala Haji Intersection, Neyaz Building, Floor 6, apartment 302. Or call: 0770 152 4424 Reklam
Deadline for application is14:00 of July 16, 2013
4
هەنوکە
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
ی پزیشك ه تایبه‌ته‌كه‌یه‌وه.. ی تاڵه‌بانی له‌زار ته‌ندروست
نه‌جمه‌دین كه‌ریم :من ناڵێم مه‌كته‌ب سیاس ی هه‌مو شتێكی به‌باشی كردوه‌و هه‌ڵه‌ی نه‌كردوه ئا :سۆران كامه‌ران
نه‌جمه‌دین كه‌ریم
ئێمه شتێكمان زۆر خراپه كه ناكۆك ی سیاسیشمان ده‌بێت ناو ی شه‌خس ی تێده‌كه‌وێت ،كه ناو ی شه‌خسیش ی تێكه‌وت زیاتر ناكۆكیه‌ك ه قوڵده‌بێته‌وه، لهبهرئهوه من داوا له‌یه‌كێتی‌‌و گۆڕان ده‌كه‌م ك ه مه‌سه‌له ی شه‌خسی‌‌و تایبه‌ت ی نه‌هێننه ناو كێش ه سیاسێكانه‌وه
درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌تی بارزانی ئاوێنه :وه‌ك ئاش���كرایه درێژكردنه‌وه ی م���اوهی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی له‌الیه‌ن ئێوه‌ی یه‌كێتیه‌وه پێشنیاركرا ،ئایا پێشتر ره‌زامه‌ندی بارزانی بۆ وه‌رنه‌گیراوه؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :په‌یوه‌س���تكردنی درێژكردن���هوهی م���اوهی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم به‌مه‌س���ه‌له‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌س���تور بۆ په‌رله‌مان‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌و س���ازانی نیشتیمانی ،پێش���نیاری ئێمه بوهو پارتی ڕازیب���وه له‌س���هری ،ئ���هو وه‌ف���ده‌ی كه هاتن له‌گه‌ڵ ئێمه قس���ه‌یانكرد ده‌رباره‌ی درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم، ئێمه ڕازیبوین له‌س���هری ،پێشنیاره‌كه هی پارتی بوه. ئاوێن���ه :ئای���ا درێژكردن���هوهی ماوهی سه‌رۆكایه‌تی پێشنیاری ئێوه نه‌بوه؟ نه‌جمه‌دب���ن كه‌ریم :پێش���نیاری پارتی بوه ،به‌اڵم ئێمه ڕازیبوین له‌سه‌ری. ئاوێن���ه :ئه‌ی گره‌نتی چی���ه كه پارتی به‌سیستمی په‌رله‌مانی‌‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستور ڕازیبێت؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ریم :ئ���هوه بڕیارێكه كه په‌رله‌م���ان داوێت���ی له‌به‌رده‌م س���ه‌رۆكی
هه‌رێمدایه ،ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی ههرێم ئیمزای بكات ده‌بێت به‌یاسا‌و ده‌بێت ئهو پرۆسه‌ی ه ده‌ستپێبكات‌و به‌ڕێوه‌بچێت. ئاوێنه :ههس���تناكه‌ن پ���اش ڕازیبونتان له‌س���ه‌ر واده‌ی درێژكردن���هوهی م���اوهی به‌ش���ێك س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی، له‌سه‌كردایه‌تی‌‌و جه‌ماوه‌ری یه‌كێتی لێتان نیگه‌رانن؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :ه���ه‌ر بڕیارێك بده‌ی له‌وانه‌یه تۆ نه‌توانی سه‌د ده‌ر سه‌د هه‌مو خه‌ڵكه‌كه له‌گه‌ڵ ئهو بڕیاره‌دا بێت ،به‌اڵم لێ���ره‌دا ت���ۆ وه‌ره س���ه‌یری به‌رژه‌وه‌ندی كوردستان بكه به‌گشتی ،من به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كێتی���ش ناڵێ���م به‌ته‌نه���ا ،كێش���هی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم هێمن���ی بكه‌یته‌وه‌و دوایخه‌یت له‌وه باش���تر نیه كه قه‌یرانێك‌و كێش���ه‌یه‌كی سیاسی دروس���تبێت نه‌زانی چ���ی ده‌كه‌یت؟ دواتر ئێمه چۆن ده‌توانین له‌لیس���تێكی هه‌ڵبژاردن���دا وه‌ك یه‌كێتی به‌لیس���تێكی س���ه‌ربه‌خۆ بێینه خواره‌وه كه كاك مه‌سعود س���ه‌رۆكی ههرێم بێتو هه‌ڵوێس���تی ئێمه پش���تیوانی ئهو بێت بۆ سه‌رۆكایه‌تی ههرێم؟ ئه‌گه‌ر له 21ی ئه‌یلولدا هه‌ڵب���ژاردن ئه‌نجامبدرێت چ���ۆن ده‌توانی
دكتۆر نه‌جمه‌دین كه‌ریم پزیشكی تایبه‌تی تاڵه‌بانی‌‌و پارێزگاری كه‌ركوك‌و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی، له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی سه‌رۆكایه‌تی بارزانی ،پێشنیاری پارتی بوهو ئێمه‌ش ڕازیبوین له‌سه‌ری". ته‌ندروستی تاڵه‌بانی ئاوێنه :با سه‌ره‌تا سه‌باره‌ت به‌و مشتومڕه ده‌س���تپێبكه‌ین كه ده‌رباره‌ی ره‌زامه‌ندی تاڵه‌بان���ی له‌ئارادایه ب���ۆ درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزانی ،به‌حوكمی ئهوهی تۆ دكتۆری ناوبراوی له‌ڕێگه‌ی كێوه قسه له‌گه‌ڵ مام جه‌الل كراوهو ره‌زامه‌ندی وه‌رگیراوه؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :ناچمه ناو ورده‌كاری ئهوهی چۆن ره‌زامه‌ندی وه‌رگیراوه ،به‌اڵم من ئاگاداربوم كه داوای ئهوه كرا مام جه‌الل ئاگاداربكرێته‌وه‌‌و فیعله‌ن په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ مام جه‌الل كراوه له‌ڕێگای ئهو كه‌س���انه‌ی له‌نه‌خۆشخانه له‌گه‌ڵین ،هه‌مو شته‌كانیان پێ وتراوه ئه‌وانیش هه‌مو ش���ته‌كانیان بۆ مام جه‌الل باس كردوه‌و له‌دوایدا ته‌له‌فۆن له‌گ���هڵ خۆیدا ك���راوه به‌تایبه‌تی ،ئه‌ویش وتویه‌تی به‌ڵێ من ئه‌م شتانه‌م هه‌موی بۆ باسكراوه‌و رازیم له‌سه‌ر ئهو ڕێكه‌وتنه. ئاوێنه :واته تۆ ئاگاداری؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :به‌ڵێ من ئاگادارم. ئاوێنه :باشه زۆرجار گوێمان له‌وه بوه كه ته‌ندروستی مام جه‌الل روله‌باشییه ،به‌اڵم بۆچی جگه له‌چه‌ند كه‌س���ێكی دیاریكراو رێگه نه‌دراوه مام جه‌الل ببینرێت ،ئایا ئه‌م رێگه نه‌دانه له‌سه‌ر خواستی پزیشكه‌كانه یان خواستی هێرۆخان؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :به‌پله‌ی یه‌كه‌م له‌سه‌ر خواس���تی دكتۆره‌كان���ه ،ئ���ه‌وان هه‌ندێ (ڕیستركشنیان) له‌س���هری داناوه بۆ ئهو كه‌س���انه‌ی كه بیبینن ،به‌اڵم ئه‌مه شتێكه په‌یوه‌ن���دی به‌خێزانه‌كه‌ش���یه‌وه هه‌ی���ه، خێزانه‌كه‌ش گ���وێ له‌دكتۆره‌كه ڕاده‌گرێت ك���ه دكت���ۆره‌كان بڵێ���ن هێش���تا كاتی ئ���هوه نه‌هات���وه ده‌بێ���ت به‌قس���ه‌یان بكرێت ،به‌اڵم م���ن وه‌ك دكتۆرێك ئه‌گه‌ر بڕیارێك ب���ده‌م به‌خێزانه‌ك���ه ده‌ڵێم‌و ئهو خێزانه‌ش بڕیاری خۆی ده‌دات ،من ئاگادارم كه مام جه‌الل ته‌ندروستی باشه‌‌و به‌رده‌وامه له‌س���ه‌ر به‌كارهێنان���ی چاره‌س���ه‌ره‌كانی‌‌و ئیس���تیجابه‌یه‌كی باش���ی هه‌ی���ه ب���ۆ ئ���هو عیالجانه‌ی پێیده‌درێت ،پێویس���تی به‌كات���هو له‌كات���ی خۆی���دا دكتۆره‌كانی بڕیارده‌ده‌ن.
له‌الی���ه‌ك ڕی���كالم بۆ لیس���ته‌كه‌ی خۆت‌و كاندیده‌كان���ی خۆت بكه‌ی���ت‌و له‌الیه‌كیش ڕه‌خن���ه له‌پارت���ی بگریت كه پێویس���ت ده‌كات ڕه‌خن���هی لێبگری���ت چونكه ئهوه مونافسه‌ی هه‌ڵبژاردنه ئهو شتانه هه‌موی ئاس���اییه ،به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا بۆ سه‌رۆكی ئهو پارته‌ش ریكاڵم بكه‌ی؟! واته دو شتی ناكۆك ناكرێت پێك���هوه .له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌یه ك���ه ئێمه له‌قه‌یراندای���ن له‌وانه‌یه ماوهی درێژكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم له‌دو ساڵ كه‌متر بێت له‌وانه‌یه ساڵێك بێت له‌وانه‌یه به‌شه‌ش مانگ ته‌واوبێت ،له‌وانه‌یه كاك مه‌سعود ئه‌گه‌ر بچێت بۆ بهغداو ببێت به‌س���ه‌رۆك كۆمار ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه خۆی كۆتایی دێت. ئاوێن���ه :باش���ه وه‌اڵم���ی ئه‌وه‌م���ان ده‌س���ت نه‌كه‌وت ك���ه پێتوانییه مه‌كته‌ب سیاس���ی بۆته هۆی ئهوهی به‌م بڕیاره‌ی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی له‌خۆی بتۆرێنێت؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :م���ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیم كه قاعیده‌ی یه‌كێتی له‌مه‌كته‌ب سیاس���ی عاجزب���وه ،م���ن ناڵێم مه‌كته‌ب سیاس���ی هه‌مو ش���تێكی به‌باش���ی كردوه‌و هه‌ڵه‌ی نه‌ك���ردوه ،هه‌ڵه‌ك���راوه ،له‌وانه‌ی���ه هه‌مو ش���تێك سه‌د ده‌ر س���ه‌د نه‌كرابێت ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی گش���تی جه‌ماوه‌رو قاعیده‌ی یه‌كێت���ی له‌گه‌ڵ س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیه، ب���ه‌اڵم قاعیده‌ی یه‌كێتی ماف���ی هه‌یه كه شتی بۆ ڕونبكرێته‌وه ،بۆیه ئێستا ئه‌ركی سه‌رشانی ئێمه وه‌ك سه‌ركردایه‌تی ئه‌وه‌یه له‌مه‌ڵبه‌نده‌كاندا له‌گه‌ڵ ڕێكخس���تنه‌كان، له‌گ���هڵ كادێره‌كانمان���دا دابنیش���ین ئه‌م مه‌سه‌له‌یان بۆ رونبكه‌ینه‌وه كه چۆن بوه؟ بۆچی بوه؟ بۆچی سودی هه‌یه؟ بۆ ئهوهی ئه‌وانیش بتوانن بچنه ناو خه‌ڵكه‌وه ،دواتر ئه‌ركی ئێمه‌یه بچینه ناو مه‌ڵبه‌نده‌كان بۆ ئه‌ندام‌و الیه‌نگران���ی خۆمانی رونبكه‌ینه‌وه كه ئ���هم كاره‌ی كردومانه كارێكی باش���ه كراوهو كارێكی خراپ نیهو له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكی كوردس���تانه به‌گشتی ،ئه‌مه زیاتر نزیكم���ان ده‌خات���هوه له‌یه‌ك ل���هوهی كه دورمانبكاته‌وه‌و ببین به‌دوژمنی یه‌كتر. ئاوێنه :ئه‌گه‌ر ده‌س���تور بگه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌م���ان‌و هه‌مواربكرێت���ه‌وه‌و بارزانیش جارێكیتر ماف���ی خۆكاندیدكردنی هه‌بێت، ئێ���وه وه‌ك یه‌كێت���ی هه‌ڵوێس���تتان چی ده‌بێت؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :ده‌س���تور هه‌مواربكرێت���هوه ،ده‌س���تور بڕیارده‌دات چۆن بێت ،تا ئێس���تا ئێم���ه چاوه‌ڕوانی هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌س���تورین‌و ده‌س���تور كه بڕیاری له‌س���ه‌ردا ،ئیتر پشتیوانیكردن له‌هه‌ر كاندیدێك له‌هه‌ر كه‌س���ێك بۆ هه‌ر پۆستێك ده‌كه‌وێته سه‌ر ئهو ڕێكه‌وتننامه ستراتیجیه‌ی كه له‌نێوان پارتیو یه‌كێتیدا
ده‌كرێ���ت ی���ان له‌نێ���وان یه‌كێت���یو هه‌ر حیزبێكی دیكه‌دا ده‌كرێت. گۆڕان‌و یه‌كێت ی ئاوێنه :بزوتنهوهی گۆڕان ده‌ڵێت ئێوهو پارت���ی له‌ڕێكه‌وتنه‌ك���هی ئه‌مجاره‌تان���دا ب���ۆ درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی س���ه‌رۆكایه‌تی بارزان���ی ،گ���ۆڕان‌و خودی نه‌وش���یروان مس���ته‌فاتان كردوه‌ته ئامانج ،ئه‌م گرژی‌‌و ئاڵوزییه‌ی نێوان ئێوهو گۆڕان بۆ؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :م���ن دڵگرانم لهوهی كه له‌ماوه‌ی ئه‌م هه‌فته‌ی���هو له ده رۆژی راب���ردودا ،گ���رژی دروس���تبوه له‌نێ���وان گۆڕان‌و یه‌كێت���ی ،من هیوادارم ئه‌م دۆخه هێمنبێت���ه‌وه‌و ئه‌م تۆمه‌تان���ه كه‌مبێته‌وه به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتری ،ئێمه ش���تێكمان زۆر خراپ���ه كه ناكۆكی سیاسیش���مان ده‌بێت جاری وا هه‌یه ناوی شه‌خس���ی تێده‌كه‌ی، ك���ه ن���اوی شه‌خس���ی تێده‌ك���هی زیاتر ده‌مێنێت���ه‌وه‌و قوڵده‌بێت���هوه ،لهبهرئهوه من داوا له‌هه‌مو الی���ه‌ك ده‌كه‌م نه‌ك هه‌ر یه‌كێتی‌‌و گۆڕان به‌ڵكو الیه‌نه‌كانی دیكه‌ش، كه مه‌سه‌له‌ی شه‌خسی‌‌و تایبه‌تی نه‌هێننه ناو كێش���ه سیاس���ێكانه‌وه ،با مه‌س���ه‌له سیاس���ێكان به‌جی���ا باس بكه‌ی���ن ،به‌اڵم وه‌ره سه‌یری ئهو روداوانه‌ی دوایی بكه كه بۆته هۆی ئهوهی هه‌ردوال یه‌كتر تۆمه‌تبار ده‌ك���ه‌ن ،هه‌یه له‌ناو یه‌كێتیش���دا ده‌ڵێت گۆڕان ته‌نها مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه كه یه‌كێتی بش���كێنێت ،گۆڕانی���ش ده‌ڵێ���ت یه‌كێتی گۆڕان‌و كاك نه‌وشیروان ده‌شكێنێت ،به‌اڵم تۆ وه‌ره سه‌یری بكه داخوازی ئۆپۆزسیۆن چی بوه ،داخوازییان ئهوه بوه س���ه‌رۆك له‌په‌رله‌م���ان هه‌ڵبژیردرێ���ت‌و سیس���تمی په‌رله‌مان���یو گه‌ڕان���هوهی ده‌س���تور بۆ په‌رله‌مان‌و سازانی له‌سه‌ربكرێت ،یه‌كێتی له‌گه‌ڵ پارتی له‌سه‌ر ئه‌م دو شته ڕێكه‌وتوه‌‌و هه‌ردوكی كراوه ،كه سودی هه‌مو كوردی تێدایه‌‌و دورمانده‌خاته‌وه له‌گرژی‌‌و ئاڵۆزی‌‌و گه‌ڕانه‌وه بۆ دو ئیداره‌یی. ئاوێنه :له‌ماوه‌ی ڕابردودا نه‌وش���یروان مس���ته‌فا چ���اوی به‌تۆو چه‌ن���د مه‌كته‌ب سیاس���یه‌كی تر كه‌وتوه ،لهو دانیشتنانه‌دا باسی چی كراوه؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :م���ن دانیش���تنی تایبه‌تیم له‌گه‌ڵ كاك نه‌وش���یروان ههبوهو حه‌زیشناكه‌م باس���ی كۆبونه‌وه‌ی تایبه‌تی بكه‌م. كه‌ركوك‌و کێشه‌کانی ئاوێنه :باشه له‌كه‌ركوك پارتی دیدێك ی ڕه‌خنه‌گرانه‌ی هه‌یه به‌رامبه‌ر به‌ئیداره‌كه‌ی تۆ ،تا چه‌ند ئه‌م ڕه‌خنانه ره‌وان؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :پارت���ی حیزبێكه خاوه‌ن مێژویه‌ك���ی دورودرێژه له‌خه‌بات‌و
ئه‌م���ڕۆ رۆڵێك���ی س���ه‌ره‌كی هه‌ی��� ه له‌به‌ڕێوه‌بردنی كوردس���تان ،م���ن لێره‌دا كێش���هم له‌گه‌ڵ پارتی نیه به‌پێچه‌وانه‌وه من دۆستم زۆره له‌ناو پارتیو خه‌ڵكی ناو پارتی هه‌یه نه‌ك ئه‌ندامی خواره‌وه به‌ڵكو كادری پێشكه‌وتویان هه‌ی ه كه دێن شكات‌و س���كااڵیان هه‌یه له‌چه‌ند كه‌سێك كه وه‌ك سه‌ركردایه‌تی پارتی لێره دانراون ،ئه‌وانه ئهو رۆڵه س���لبییه ده‌بینن ده‌رباره‌ی ئهو پێشكه‌وتنانه‌ی له‌ئیداره‌ی كه‌ركوك هه‌یه‌و من به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك س���ڵ لهو ره‌خنانه ناكه‌م���هوه ،چونكه ده‌زان���م به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی چه‌ند كه‌سێكه كه له‌ناو پارتیدان، ئه‌گین���ا خه‌ڵك���ی كه‌رك���وك به‌قاعیده‌ی پارتیش���هوه ده‌زانن ئێمه چ���ی ده‌كه‌ین‌و خه‌ریكی چین‌و پشتیوانیشمان لێده‌كه‌ن. ئاوێن���ه :ده‌نگۆیه‌ك باڵبۆت���هوه كه تۆ خ���اوه‌ن پڕۆژه‌یه‌كی بۆ ئ���هوهی كه‌ركوك بكه‌یته هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ؟ نه‌جمه‌دین كه‌ریم :ئه‌مه نه‌بۆچونی منه‌و نه‌بۆچون���ی حیزبه‌كه‌ش���مه ،لهبهرئهوهی خه‌ڵكی كه‌ركوك بڕیارده‌دات چی ده‌كرێت، ته‌نه���ا ی���ه‌ك ش���ت ئاین���ده‌ی كه‌ركوك دیاریده‌كات ئه‌ویش ماده‌ی 140ه. بارزانی لهبهغدا ئاوێن���ه :هاوكات له‌گه‌ڵ س���ه‌ردانه‌كه ی بارزانی���دا بۆ به‌غ���دا ،هه‌ن���دێ له‌ناوه‌نده سیاسیه‌كان باس له‌وه ده‌كه‌ن كه بارزانی ده‌یه‌وێت ببێت به‌سه‌رۆك كۆماری داهاتوی عێ���راق ،ئه‌وه‌نده‌ی تۆ بارزانی بناس���یت كارێكی به‌وجۆره ده‌گرێته ئه‌ستۆ؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :ئ���هو ده‌نگۆی���ه هه‌یه ،به‌اڵم له‌كاك مه‌س���عود خۆی هیچم نه‌بیس���توه ،به‌اڵم ئ���هو ده‌نگۆی���ه له‌ناو پارتیش���دا هه‌ی���ه ،له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تی پارتی���ش له‌ئاس���تێكی به‌رز ئهو قس���هیه ده‌كرێ‌‌و ته‌نانه‌ت ئهو بابه‌ته له‌گه‌ڵ الیه‌نی دیكه‌ی عێراقی ش���یعه‌و سوننه باسكراوه، به‌پێی ئهو زانیاریان���هی من هه‌مه له‌گه‌ڵ واڵتانی ده‌وروبه‌ریش باسكراوه. ئاوێن���ه :كاتێك كه بارزانی س���ه‌ردانی به‌غدای ده‌كرد ،تۆ به‌ڕه‌شبینیه‌وه بۆچونی خ���ۆت به‌رامب���ه‌ر به‌گفتوگۆكردنی كورد له‌گ���هڵ به‌غدا ده‌ربڕی ،ئه‌م ره‌ش���بینیه‌ت له‌چیه‌وه سهرچاوهی گرتوه؟ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م :ده‌وڵه‌تی یاس���او مالیكی سه‌رۆك وه‌زیران ده‌یه‌وێت كاته‌كه به‌رێته‌س���ه‌ر هه‌تا هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی ت���ازه ده‌كرێت ،ده‌یان���ه‌وێ ئه‌م حكومه‌ته بمێن���ێو ئێرانیش ده‌یه‌وێت ئه‌م حكومه‌ته بمێنێ تا ئهو كاته ،مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه ئه‌م كێش���انه هیچی چاره‌سه‌رناكرێت تاكو ئه‌م حكومه‌ته ماوه‌‌و ت���ا هه‌ڵبژاردنی نوێو تا حكومه‌تێكی نوێ دروست ده‌بێت.
"مالیكی‌‌و بارزان ی پێویستیان به‌یه‌کتره"
گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌ندامێكی وه‌فدی كوردستان ئا :ئاوێنه سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه بارزانی سه‌ردانی به‌غدای كرد ،شوان قه‌اڵدزێی وته‌بێژی بزوتنهوهی ئیسالمی یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی وه‌فدی كوردستان ،له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "رۆڵی ئێران رۆڵێكی گه‌وره‌یه له‌عێراقدا ،هه‌مو گۆرانكارییه‌ك له‌عێراق كه‌م تا زۆر ده‌ستی ئێرانی تێدایه". ئاوێن���ه :له‌س���ه‌ردانه‌كه‌ی س���ه‌رۆكی ههرێم���دا گرنگتری���ن مه‌س���ه‌له ك��� ه زیات���ر له‌گفتوگۆكانی وه‌ف���دی هه‌رێم‌و ده‌سه‌اڵتدارانی به‌غدا بایه‌خی پێدرا ،چی بو؟ ش���وان قه‌اڵدزێ���ی :له‌م س���ه‌ردانه‌دا ك���ه دوای ماوه‌یه‌ك���ی زۆره س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ئه‌نجامی���ده‌دات ب���ۆ به‌غ���دا، گرنگ���یو په‌رۆش���ییه‌كی پێ���وه دیارب���و ب���ۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���ه هه‌ڵپه‌س���ێردراوه‌كانی نێوانیان ،ره‌نگه بارودۆخه‌كه‌ی ه���ه‌ردوالش هه‌م هه‌رێم‌و
هه‌م به‌غدا پێویس���تی بهوه بێت كه ئهو دو سه‌رۆكه لێكتێگه‌یشتنێكیان هه‌بێت بۆ چاره‌س���هری كێشه‌كان ،ئه‌وان جه‌غتیان له‌س���ه‌ر گرنگیی گفتوگ���ۆ ده‌كرده‌وه‌‌و مالیكی���ش بڕیاری���دا پێ���ش ره‌م���ه‌زان س���ه‌ردانی هه‌ولێر بكات‌و كۆبونه‌وه‌كان به‌رده‌وامبن. ئاوێنه :مالیكی‌‌و بارزانی گله‌یی چییان له‌یه‌كتر كرد؟ ش���وان قه‌اڵدزێی :ئ���ه‌وان هه‌ردوالیان گله‌ییان ئهوهی���ان ده‌كرد كه بۆچی ئهو لیژنانه‌ی دان���راون كاره‌كانیان دیارنییه، ئ���هو ش���ه‌ش لیژنه‌ی���هی په‌یوه‌ندییان به‌نه‌وت‌و غازو ده‌س���تورو پێش���مه‌رگه‌و چه‌ن���د بوارێكی تره‌وه هه‌ی���ه ،هه‌ردوال پێیانوابو ك���ه ئه‌م جۆره دانیش���تنانه به‌شێك له‌گومانه‌كان ده‌ڕه‌وێنێته‌وه. ئاوێن���ه :ل���هو گفتوگۆیانه‌دا باس���ی خۆپیش���اندانی پارێزگا س���وننیه‌كان‌و دۆخی سوریا نه‌كرا؟ ش���وان قه‌اڵدزێی :باس ل���هوه كرا كه ئ���هو ئاڵۆزییانه‌ی س���وریا‌و میس���ریش به‌دڵنیاییه‌وه كاریگه‌ری له‌سه‌ر عێراقیش
ده‌بێ���ت ،بۆیه به‌پێویس���ت زان���را ئهو كێش���انه‌ی عێراق چاره‌س���ه‌ربكرێن ،تا ئ���هوهی له‌واڵت���ان روده‌دات كاریگه‌ری له‌سه‌ر عێراق نه‌بێت. ئاوێنه :بۆ نمونه هه‌ڵوێس���تی بارزانی ئه‌وه‌بو كه پشتگیریی ئۆپۆزیسیۆن یان رژێمی سوریا نه‌كرێت؟ شوان قه‌اڵدزێی :نه‌خێر باسی شتێكی به‌وجۆره نه‌كرا. ی ده‌رباره‌ی خۆپیش���اندانی ئاوێنه :ئه سوننه‌كان ،مالیكی داوایه‌كی رونی هه‌بو له‌وه‌فدی كوردی؟ ش���وان قه‌اڵدزێی :به‌گشتی باس له‌وه كرا كه پێویسته خزمه‌تگوزاری له‌عێراق په‌ره‌یپێبدرێ���ت ،له‌گفتوگۆكانمان له‌گه‌ڵ ع���ه‌الوی وت���ی ئ���هوه چه‌ندی���ن مانگه خۆپیش���اندان له‌پارێزگاكا س���وننه‌كانی عێ���راق به‌رده‌وام���ه ب���ه‌اڵم بچوكترین داواكارییان جێبه‌جێ نه‌كراوه‌‌و مه‌سه‌له‌ی تائیفی په‌یڕه‌و ده‌كرێت. ئاوێنه :باسی درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌تی سه‌رۆكایه‌تی یان بون به‌سه‌رۆك كۆماریی بارزانی باس نه‌كرا؟
ش���وان قه‌اڵدزێی :له‌هیچ دانیشتنێكدا باسی ئهوه نه‌كرا. ئاوێنه :ئایا له‌م س���ه‌ردانه‌یدا بارزانی هی���چ كۆبونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌ت���یو نهێنی له‌گه‌ڵ ك هسو الیه‌نه‌كاندا هه‌بو؟ ش���وان قه‌اڵدزێ���ی :نه‌خێ���ر ،به‌اڵم بۆ نیوه‌ڕۆك���هی له‌س���ه‌ر خوانی س���ه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ،ته‌نها چه‌ند كه‌س���ێكی دیاریك���راوی وه‌ك ئوس���امه نوجێفی‌‌و عه‌مم���ار حه‌كیم‌و ئیبراهی���م جه‌عفه‌ری‌‌و ئه‌وانه به‌ته‌نها له‌سه‌ر مێزێك بون. ئاوێن���ه :باش���ه ئه‌گ���ه‌ر به‌گش���تی ئ���هم س���ه‌ردانه هه‌ڵبس���ه‌نگێنیت ،چ ده‌سكه‌وتێكی بۆ كورد تێدابو؟ ش���وان قه‌اڵدزێی :ده‌سكه‌وته‌كان شتی دیارنی���ن تا ئاماژه‌ی���ان پێبكه‌ین ،به‌اڵم ئهو كێش���انه‌ی هه‌بون وه‌ك���و هه‌ڵمه‌تی راگه‌یاندن له‌نێوان بهغداو ههرێم نه‌ماوه‌و س���ه‌ردان‌و په‌یوه‌ندیی���ه‌كان گه‌رموگوڕ ده‌كاته‌وه. ئاوێنه :به‌بڕوای ت���ۆ وه‌ك ئه‌ندامێكی وه‌ف���دی ك���وردی ،چ���ی له‌پش���ت ئه‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ی نێوان بارزانیو مالیكییه
كه ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر یه‌كتریان به‌دیكتاتۆر تۆمه‌تبارده‌كردو ئێستا ده‌ڵێن براین؟ شوان قه‌اڵدزێی :به‌دڵنیایی بارودۆخی هه‌ردوالی���ان ،به‌رژه‌وه‌ن���دی ه���ه‌ردوال‌و هه‌ردو سه‌ركرده‌ش���ی تێدایه ،كۆمه‌ڵێك پاڵه‌په‌ستۆ له‌كوردستان هه‌یه ،كۆمه‌ڵێك پاڵه‌په‌ستۆ لهبهغدا هه‌یه له‌سه‌ر مالیكی، ئه‌م نزیكبونه‌وه‌یه له‌س���ه‌ر ئهو ئاس���ته ب���ه‌رزه كاریگه‌ری هه‌ی���ه بۆ ئهوهی ئه‌م دو الیه‌نه به‌هێزببنه‌وه‌و بپه‌رژێنه س���ه‌ر روبه‌روبونه‌وه‌ی نه‌یارانیان. ئاوێن���ه :ئێ���ران چ رۆڵێك���ی ل���هم نزیكبونه‌وه‌یه‌دا هه‌یه؟ شوان قه‌اڵدزێی :رۆڵی ئێران به‌ئاشكرا دیارنیی���ه ،ب���ه‌اڵم رۆڵێك���ی گه‌وره‌ی���ه له‌عێراقدا ،هه‌مو گۆرانكارییه‌ك له‌عێراق ك���هم تا زۆر ده‌س���تی ئێران���ی تێدایه، به‌تایبه‌ت���ی كه زۆربه‌ی ئ���هو الیه‌نانه‌ی گفتوگۆی���ان له‌گ���هڵ كرا ش���یعه بون، ههرچهنده به‌ڕای من پێویستبو سه‌ردانی حیزبی ئیسالمی عێراقیش بكرایه‌‌و وه‌فدی كوردی له‌گه‌ڵ ئه‌یاد سامه‌رائی‌‌و ئه‌وانیش كۆبونه‌وه‌ی هاوبه‌شی ئه‌نجامبدایه.
كۆمه‌ڵێك پاڵه‌په‌ستۆ له‌كوردستان‌و لهبهغدا له‌سه‌ر بارزانیو مالیكی هه‌یه، ئه‌م نزیكبونه‌وه‌یه كاریگه‌ری هه‌ی ه بۆ ئهوهی ئه‌م دو الیه‌نه بپه‌رژێن ه سه‌ر روبه‌روبونه‌وه ی نه‌یارانیان
کوردستانی
5
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
خۆگێلکردن وەک ستراتیژ سیروان عەبدول وەک نمونە
بەشی یەکەم
کونسڵی فه‌له‌ستین :ده‌مه‌وێت ئه‌م وێنه كۆنه‌ی بارزانی له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی نه‌مر یاسر عه‌ره‌فات كه له‌ئه‌رشیفی مندا هه‌یه بۆ یه‌که‌مجار له‌رێگه‌ی رۆژنامه‌كه‌تانه‌وه باڵوبكرێته‌وه
كونسڵی گشتی فه‌له‌ستین له‌هه‌ولێر:
ئیسالمیه‌كانی كوردستان‌و "حه‌ماس" له‌په‌یوه‌ندیدان ئا :نزار گزالی نه‌زمی حه‌زوری كونسڵی گشتی ی فه‌له‌ستین له‌هه‌ولێر له‌م گفتوگۆیه ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "دكتۆره تایبه‌ته‌كه عه‌ره‌فات به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك كورده". ئاوێن����ه :وه‌ك ئاش����كرایه زۆرج����ار په‌یوه‌ندیی����ه ئابورییه‌كان ده‌كه‌ونه پێش ی په‌یوه‌ندیی����ه سیاس����ییه‌كان ،قهباره ی نێوان ئاڵوگ����ۆڕی بازرگان����ی س����ااڵنه فه‌له‌ستین‌و هه‌رێمی كوردستان چه‌نده؟ نه‌زمی حه‌زوری :تائێس����تا ئهو بابه‌ت ه ی به‌رێكخستنی ناڕونه ،چونكه په‌یوه‌ند سروش����تی په‌یوه‌ندی����ه دوالیه‌نیه‌كان����ی نێوانمان هه‌یه ،په‌نا به‌خوا به‌رنامه‌یه‌كی تۆكمه‌مان ده‌بێت هه‌وڵیشی بۆ ده‌ده‌ین بۆ ئهوهی ببێته میكانیزمێك بۆ پته‌وكردن‌و دروستكردنی په‌یوه‌ندی ئابوری به‌تایبه‌تی له‌روی بازرگانیه‌وه ،ههرچهنده له‌ئێستادا په‌یوه‌ندی بازرگانی هه‌یه ،به‌اڵم له‌س����ه‌ر ئاس����تی تاكه‌كه‌س����ی وه‌ك����و كۆمپانیاو دام����ه‌زراوه‌كان كه له‌رێگه‌ی پێش����انگ ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان����هوه هاتونه‌ته هه‌ولێر. هه‌روه‌ه����ا كۆمپانیاكانی����ش مه‌به‌س����تم ئه‌وان����هی هات����ون پێیانڕاگه‌یاندوی����ن ك���� ه گه‌ش����بینن به‌جوڵ����هی بازرگان����ی هه‌رێ����م ،ئه‌مه‌ش واده‌كات ئ����هو وێنه‌ی ه بگوازنه‌وه بۆ كۆمپانیاكانی فه‌له‌ستین تا هانیانبده‌ن بۆ ئهوهی زیاتر بێنه ههرێم، هه‌روه‌ها له‌چه‌ند رۆژی رابردودا شاندێكی بازرگانانی فه‌له‌س����تینی ك����ه پێكهاتبو ل����ه( )16ب����ازرگان ،هاتن����ه ههرێم����ی كوردس����تان‌و چه‌ندین دی����داری فه‌رمی‌و نیمچه فه‌رمیمان بۆ سازدان‌و كاریگه‌ری باشی هه‌بو ،ئێمه‌ش وه‌كو كونسڵخانه‌ی گشتی فه‌له‌س����تین هه‌وڵی زیاتر ده‌ده‌ین بۆ ئ����هوهی قه‌باره‌ی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوانمان زیاد بكات. ی ئاوێنه :ئهو فه‌له‌ستینیانه‌ی له‌هه‌رێم كوردس����تانن زیاتر له‌كام ش����اری ههرێم نیشته‌جێن‌و ژماره‌یان چه‌نده؟ نه‌زمی حه‌زوری :تائێس����تا ئامارێكی دروس����ت له‌به‌رده‌س����تدا نی����ه ،ب����ه‌اڵم رێژه‌ك����ه ده‌گاته ( )300كه‌س‌و به‌س����ه‌ر ش����اره‌كاندا دابه‌ش����بون ،كه زۆرینه‌یان له‌هه‌ولێرن .تائێستا ئێم ه له‌سه‌روبه‌ندی رێكخس����تنی ره‌وه‌ن����دی فه‌له‌س����تینین، ره‌وه‌ندی فه‌له‌ستینیش دابه‌شبۆت ه سه‌ر چه‌ند به‌ش����ێك ،به‌ش����ێكیان به‌بنچین ه له‌عێراق نیشته‌جێبون‌و هه‌ر له‌عێراقیش له‌دایكبون ،ئه‌وانه‌ی كه دوای نس����كۆی 1948هاتن����ه عێراق‌و له‌عێ����راق مانه‌و‌ه پێ����ش جه‌نگی عێ����راق ژماره‌یان ()35 هه‌زار كه‌س بو ،به‌اڵم ئێستا ئهو رێژه‌ی ه پاشه‌كش����هی كردوه‌و ره‌نگه ته‌نها ()6 ه����ه‌زار كه‌س مابێت ك ه به‌س����ه‌ر بهغداو به‌سره‌و موسڵ دابه‌شبون ،ژماره‌یه‌كیش له‌وان����ه هاتونه‌ته‌وه هه‌رێ����م ،ئهو جۆره خێزانانه به‌پێی یاس����ای ئه‌وسای عێراق له‌هه‌مو ج����ۆره ئه‌رك‌و ماف‌و ئیمتیازێك له‌گ هڵ عێراقیه‌كان هاوبه‌شن ته‌نها مافی به‌ده‌ستهێنانی ره‌گه‌زنام ه نه‌بێت ،ئێستا له‌رێگ����هی الیه‌نه په‌یوه‌ندی����داره‌كان كار له‌س����ه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین بۆ رێكخس����تنی دۆخ����ی ره‌وه‌ندی فه‌له‌س����تینی ،چونك ه به‌شێكی زۆری ئهو فه‌له‌ستینیانه‌ی عێراق به‌ڵگه‌نامه‌كانیان له‌ده‌ستداوه‌و به‌ربه‌ستی زۆر هه‌ی����ه ب����ۆ نوێكردن����ه‌وه‌و دوب����اره به‌ده‌ستهێنانی ئهو به‌ڵگه‌نامانه ،له‌هه‌رێمی كوردستانیش به‌هه‌مانشێوه له‌گه‌ڵ الیه‌ن ه
سه‌رکرده‌کانی فه‌له‌ستین هیچ پرۆژه‌یه‌کی بازرگانییان له‌هه‌رێمی کوردستاندا نیه نه‌زمی حه‌زوری فه‌رمیه‌كان كار له‌س����ه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین بۆ ئهوهی مافی هاواڵتیانمان پارێزراوبێت، ك���� ه هه‌م����و جارێك به‌رپرس����انی ههرێم ئه‌وه‌یان دوپاتكردۆت����هوه كه ده‌رگایان وااڵی ه بۆ فه‌له‌ستینیه‌كان ،چونكه ئێمه‌و كورد هاوبه‌ش����ین له‌ته‌ن����گ‌و چه‌ڵه‌مه‌و س����ه‌ختیه‌كان .بۆی ه هه‌وڵمانداو‌ه له‌گه‌ڵ الیه‌نه فه‌رمیه‌كان ئاسانكاری بكه‌ین ،بۆ ئهوهی مافی كاكردن‌و نیش����ته‌جێبونیان هه‌بێت .ره‌وه‌ندی فه‌له‌س����تینی هه‌میش ه به‌به‌رهه‌مهێ����ن ناوب����راوه ،هێڤیخ����وازم له‌كوردس����تانیش روڵی����ان هه‌بێ����ت‌و نمونه‌یه‌كی باش����ترو باشتر نیشانبده‌ن، به‌ش����ه‌كانی دیكه‌ش ئهو فه‌له‌ستینیانه‌ن كه بۆ كارك����ردن هاتونه‌ته ههرێم له‌گه‌ڵ كۆمپانیا جیهانی����ه‌كان واته بۆ كاركردن لێره‌ن. ی ئاوێن����ه :ئای����ا فه‌له‌س����تین ك����ورد تێدایه؟ نه‌زم����ی حه‌زوری :بێگومان به‌ش����ێك له‌رۆڵه‌كانی گه‌لی فه‌له‌س����تین به‌بنه‌چه‌‌و نه‌ژاد ك����وردن ،ئ����هو ژماره‌ی���� ه له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبون����ی كات كه‌ڵه‌كه‌ی����ان ك����ردوه، به‌تایب����هت ئ����هو كوردانه‌ی ك����ه له‌گه‌ڵ سهركرده س����ه‌اڵحه‌دینی ئه‌یوبی هاتن ه فه‌له‌س����تین‌و به‌رگیریان له‌پیرۆزیه‌كانی ئیس��ل�ام له‌فه‌له‌س����تین ك����رد ،بۆی���� ه ژماره‌یه‌ك����ی زۆری ئه‌وان����ه باڵوه‌یانكرد له‌ش����اره جیاوازه‌كانی فه‌له‌س����تین وه‌ك ق����ودس‌و خه‌لی����ل‌و غ����ه‌ززه ،ژماره‌یه‌ك له‌خێزانه كوردیه‌كان تائێستاش نازناوی كوردی����ان هه‌ی ه وه‌ك (كوردیو ئه‌یوبی‌و زاخۆو ت����اد )..هه‌روه‌ها به‌ش����ێوه‌یه‌كی فه‌رمی الیه‌ن ه فه‌له‌س����تینیه ئاگاداره‌كان پێیانڕاگه‌یاندم كه گه‌ڕه‌كێكی گه‌وره هه‌ی ه له‌ش����اری خه‌لیل پێیانده‌ڵێن بنه‌ماڵه‌ی ئه‌یوبی����ه‌كان ك���� ه له‌بنچین����ه‌دا كوردن‌و تائێستاش به‌دابونه‌ریته كورده‌واریه‌كانی خۆیان ناسراون‌و له‌بۆنه‌كاندا جلی كوردی ده‌كه‌نه‌به‌ر ،هه‌روه‌ه����ا دیوانێكیان هه‌ی ه به‌ناوی دیوانی ئه‌یوبی‌و هه‌ر ئه‌وان بون كه تیپی تۆپی پێی هه‌ولێریان میوانداری كرد كاتێك سه‌ردانی فه‌له‌ستینیان كرد. ی ئاوێن����ه :باس ل����هوه ده‌كرێت كورد ی عێراق����ی هه‌ب����وه له‌ن����او رێكخ����راو ی له‌عه‌ره‌فاته‌و‌ه ئازادیبه‌خشی فه‌له‌ستین نزیكبون‌و كاریان له‌گ هڵ كردوه ،بۆ نمون ه خالید سه‌الم ،ئایا وایه؟ نه‌زمی حه‌زوری :به‌ڵ����ێ ،ژماره‌یه‌كی زۆری كورد له‌ریزی شۆڕشی فه‌له‌ستینی
به‌ش����دارییانكردوه ،له‌وان����ه هه‌ندێكیان جه‌نگاوه‌رب����ون ب����ۆ به‌ره‌نگاربون����هوهی ئیس����رائیل ،به‌تایبه‌ت له‌ئوردن‌و سوریاو باش����وری لوبن����ان ،هه‌ندێ����ك ل����هو برا كوردان����ه شه‌هیدیش����كران .هه‌روه‌ه����ا په‌یوه‌ن����دی شۆڕش����گێرانی كورد له‌گه‌ڵ س����ه‌ركرده‌ی نه‌م����ر یاس����ر عه‌ره‌فات‌و خوالیخۆشبو دكتۆر جۆرج حه‌به‌ش هه‌ر درێژه‌ی هه‌بو ،هه‌میش����ه ئهو كوردانه‌ی كه هاتبون ه فه‌له‌س����تین به‌شۆڕش����گێڕو نه‌به‌رد ناسراوبون ،ته‌نانه‌ت به‌مدواییان ه برای یه‌كێك لهو شه‌هیده كوردانه‌ی ك ه له‌فه‌له‌س����تین ش����ه‌هیدبوه‌و هه‌ر له‌وێش به‌خاكسپێردراو‌ه خه‌ڵكی دهۆكه ،هاتن ه الم به‌ڵینمپێدان كه گه‌ڕامه‌وه س����ه‌ردانی گۆڕه‌كه‌ی بكه‌م‌و زانیاری زیاتری ده‌ربار‌ه كۆبكه‌م����هوه .م����ن له‌رێگ����هی ئاوێنهوه رایده‌گه‌یه‌ن����م كه ه����ه‌ر خێزانێكی كورد رۆڵه‌كه‌یان له‌فه‌له‌س����تین شه‌هیدبوبێت هیوادارین ئاگادارمانبكه‌ن����هوه ،چونك ه كار له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین دیواری نه‌مران له‌كونس����ڵخانه‌ی گش����تی فه‌له‌س����تین له‌هه‌ولێر بكه‌ینه‌وه‌و ناوی ئهو كوردانه‌ی ك ه له‌پێناو فه‌له‌س����تین به‌درێژایی مێژو شه‌هیدبون هه‌ڵبواسین .هه‌روه‌ها له‌روی رۆشنبیریشه‌وه كار له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌ین ناوی ئ����هو ش����اعیرانه كۆبكه‌ینه‌و‌ه ك ه له‌نوس����ینه‌كانیاندا ناوی فه‌له‌س����تینان هێناوه‌و ناوی ئه‌وانیش به‌رز رابگرین. ئاوێن����ه :ئای����ا دكت����ۆره تایبه‌ته‌كه‌ی عه‌ره‌فات "ئه‌شره‌ف كوردی" ،كورده یان ئه‌م نازناوه‌ی له‌شتێكی تره‌وه هاتوه؟ نه‌زمی حه‌زوری :به‌ڵێ ،ئهوهی كه من گوێبیس����تی بوم ئهو پیاوه به‌ره‌چه‌ڵه‌ك ك����ورده ،وه‌كو پێش����تریش وت����م هه‌ر بنه‌ماڵه‌یه‌ك یان خێزانێك له‌فه‌له‌س����تین كه نازن����اوی كوردی����ان هه‌بێ����ت ئهوه به‌ره‌چه‌ڵه‌ك كوردن. ی ئاوێنه :ئایا له‌س����ه‌ر ئاستی شه‌خس ی فه‌له‌ستین مه‌حمود په‌یوه‌ندی سه‌رۆك عه‌ب����اس له‌گ����هڵ س����ه‌ركرده‌كانی كورد چۆنه؟ ی نه‌زم����ی ح����ه‌زوری :په‌یوه‌ندیه‌ك���� مێژوی����یو گرنگه ،س����ه‌رۆك ئه‌بو مازن یه‌ك����هم س����ه‌ركرده‌ی فه‌له‌س����تینی‌‌و عه‌ره‌بی بو كه س����ه‌ردانی كوردس����تانی ك����رد به‌ش����ێوه‌یه‌كی فه‌رمی له‌س����اڵی ()2009و له‌الی����ه‌ن س����ه‌رۆك بارزانیهوه پێش����وازی لێكرا ،ئه‌مه‌ش بوه بنچینه‌ی په‌یوه‌ندییه‌ك كه له‌راس����تیدا هه‌ر بونی
هه‌ب����وه ،چونكه بارزان����ی په‌یوه‌ندیه‌كی توندوتۆڵ����ی له‌گ����ه‌ل یاس����ر عه‌ره‌فات‌و دكتۆر جۆرج حه‌به‌ش‌و به‌ش����ێكی زۆری سهركرده فه‌له‌ستینیه‌كان هه‌بو ،هه‌روه‌ها كه س����ه‌رۆك بارزانی ب����ه مردنی (هانی حه‌سه‌نی) زانی په‌یوه‌ندی به‌فه‌خامه‌تی س����ه‌رۆك ئه‌بو مازن كردو پرس����ه‌نامه‌ی ئاراسته‌كرد ،به‌هه‌مانش����ێوه فه‌خامه‌تی تاڵه‌بانی����ش په‌یوه‌ندیه‌ك����ی توندوتۆڵ‌‌و مێژویی له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌كانی فه‌له‌ستین هه‌بوه ،له‌ئێستاشدا به‌ڕێز ئه‌بو مازن رێزو خۆشه‌ویستیه‌كی زۆری هه‌ی ه بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم‌و له‌دانیشتنه فه‌رمیه‌كانم له‌گه‌ڵی هه‌میش����ه دوپاتیده‌كاته‌وه ،جگ ه لهوهی له‌بۆنه‌كاندا هه‌میش����ه ئ����هو په‌یوه‌ندی ه جه‌ختی له‌س����ه‌ر ده‌كرێت����هوه .هه‌روه‌ها من ده‌مه‌وێت وێنه‌یه‌ك����ی كۆنی بارزانی له‌گه‌ڵ س����ه‌ركرده‌ی نه‌مر یاسر عه‌ره‌فات ك���� ه له‌ئه‌رش����یفی مندا هه‌ی���� ه له‌رێگه‌ی رۆژنامه‌كه‌تان����هوه باڵوبكرێته‌وه .بارزانی هه‌میشه جه‌ختی له‌سه‌ر ئهوه كردۆته‌و‌ه كه هه‌مو كاتێك فه‌له‌ستینیه‌كان جێگه‌ی رێزگرت����ن‌و به‌خێرهاتن����ن ،ئێمه‌ش كار له‌سه‌ر پته‌وكردنی زیاتری ئهوه ده‌كه‌ین‌و هیواداری����ن له‌ئ����ه‌رزی واقعی����ش الیه‌ن ه فه‌رمی����ه‌كان هاوكاری زیاترو زیاتر بكه‌ن ی ئهو له‌روی نیشته‌جێبون‌و كار راییكردن فه‌له‌ستینیانه‌ی كه له‌هه‌رێمی كوردستانن. هه‌روه‌ها ده‌بێت ئه‌وه‌ش له‌بیرنه‌كه‌ین ك ه جه‌نابی بارزانی خۆی له‌رۆژی كردنه‌وه‌ی كونسڵخانه‌ی فه‌له‌ستین ئاماده‌بو. ی فه‌له‌ستین‌و ئاوێنه :ئایا سه‌ركرده‌كان ی كوڕه‌كانیان پڕۆژه‌ی بازرگانیان له‌هه‌رێم كوردستان هه‌یه وه‌ك باس ده‌كرێت؟ نه‌زم����ی ح����ه‌زوری :له‌راس����تیدا س����ه‌ركرده‌كانی فه‌له‌س����تینی هی����چ پرۆژه‌یه‌كی����ان نیهو هیچ ده‌س����ته‌یه‌كی فه‌رم����ی فه‌له‌س����تینی پرۆژه‌ی����ان نی���� ه له‌هه‌رێمی كوردس����تان ،تائێستا ئهوهی كه هه‌بوبێت ته‌نها ش����تی تاكه‌كه‌سیه‌و ئ����هو بازرگان���� ه فه‌له‌س����تینیانه‌ی ك���� ه بازرگانی ده‌كه‌ن دورو نزیك په‌یوه‌ندیان به‌الیه‌ن ه فه‌رمیه‌كانی فه‌له‌ستینه‌وه نیه، ته‌نان����هت هه‌ندێكیان له‌فه‌له‌س����تینیش نیشته‌جێنین. ی ئاوێنه :قسه‌ی ئهوه هه‌یه بزوتنه‌وه حه‌م����اس په‌یوه‌ن����دی له‌گ����هڵ هێ����زه ئیس��ل�امیه‌كانی كوردس����تان هه‌یه ،ئه‌م په‌یوه‌ندیی ه چۆنییه؟ نه‌زم����ی حه‌زوری :ره‌نگ���� ه ئهوه ته‌نها قس����هو ده‌نگۆش نه‌بێت‌و راس����تی بێت، ئه‌وی����ش به‌وپێیه‌ی هه‌مو هێ����زو حزب ه ئیس��ل�امیه‌كان ده‌ك����رێ په‌یوه‌ن����دی راس����ته‌وخۆیان له‌نێوان هه‌بێت .ده‌كرێ ئیس��ل�امیه‌كانی ئێر‌ه په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ موسڵمانه‌كانی ئه‌ندونوسیا هه‌بێت .بۆی ه من په‌یوه‌ندی نێوان هێزه ئیسالمیه‌كانی كوردس����تان‌و حه‌م����اس به‌كارێكی نامۆ نابینم .جگ ه له‌وه من له‌گه‌ڵ به‌ش����ێكی زۆری س����ه‌ركرده‌و الیه‌نه ئیسالمیه‌كانی كوردس����تان دانیشتوم ،به‌ش����ێوه‌یه‌كی گشتی هه‌مویان له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینن ،ئه‌وان هیوای یه‌كڕیزی‌و یه‌ك ماڵی بۆ فه‌له‌ستین ده‌خوازن .ب����ه‌اڵم ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ش����ت بۆ رونبكه‌مه‌وه تائێس����تا له‌سه‌ر ئاستی ره‌سمی ئێمه وه‌كو كونسڵخانه‌ی گشتی فه‌له‌س����تینی نه‌مانزانی����وه كه وه‌فدێكی بزوتنهوهی حه‌ماس س����ه‌ردانی هه‌رێمی كوردس����تانی كردبێت‌و ئیس��ل�امیه‌كانی بینیبێت.
»» 19
دوای ئەوەی نوس���ینێکم لەو الپەڕەدا لەفەیس���بوک کە ب���رای ئازی���ز کاک گەیالن نەژاد دەیباتەڕێوە باڵوکردەوە. کاک س���یروان عەبدول ،نوس���ینێکی لەس���ەر هەمان نوس���ین باڵوکردەوە، بەناونیشانی «کێن ئەوانەی ناهێڵن زوو زوو ش���ۆک بین؟» .بەپێویستم زانی، بەشێک لەنوس���ینەکەی‌و لەو خااڵنەدا کە بەباش���ی دەزان���م ،وەاڵمبدەمەوە. لەنوسینەکەمدا گەرچی راستەو ڕاست دەمی قسەم لەسیروان عەبدولە ،بەاڵم وەاڵمەکەم بۆ ژمارەیەک لەرۆشنبیرانی دیکەش���ە کە لەس���ەر هەم���ان ئاوازو بەهەمان لۆژیک‌و عەقڵییەت دەخوێنن. گەرچی خودی نوسینەکەی کاک سیروان بەتەنی���ا وەریبگرین ،ڕەنگە ش���ایەنی وەه���ا ماندووبوونێک نەبێت ،بەاڵم ئەو عەقڵییەتەی لەپش���ت نوسینەکەوەیە، ئ���ەو مۆدێل���ە لەرۆش���نبیریی قاندراو بەس���ادییزمی ئایدۆل���ۆژی کە بکەری ئەمجۆرە نوس���ینانەن ،ئەو دەمامکی دڵسۆزیو وەتەنپەروەرییە ساختەیەی، ئ���ەم ش���ێوانە لەنوس���ین دەیکەن���ە س���ەریان‌و وەک مارک���ە دەی���دەن لەناوچاوان���ی خۆی���ان ،ئەمج���ۆرە لەداڕشتن کە لەش���ێواندن‌و داتاشین‌و گرێی سایکۆلۆژی‌و ئایدۆلۆژی چنراوە، هۆکارێک���ن بێدەنگبوونی هەمیش���ەیی لێی���ان ،فەرامۆش���کردنی بەردەوامیان کارێکی هەڵە بێت ...ڕاستە دەرگیریی زۆر لەگەڵ ئەم نوس���ینانەدا دەش���ێت زیان���ی بەرچ���او بەه���ەر نوس���ەرێک بگەێنێ���ت ،ب���ەاڵم فەرامۆش���کردنی ب���ەردەوام‌و بەخش���ندەیی زۆری���ش دەمانخاتە ب���ەر بەرپرس���یارێتییەکی س���ەختەوە ،بەرامبەر ئ���ەو تێکدان‌و ش���ێواندنە زۆرەی لەخۆیانگرت���ووە. م���ن گەرچی ئەمج���ۆرە نوس���ینانەم بەگش���تی بەبای فەرامۆشی سپاردوە، بەاڵم ج���ار جار بۆ دەرخس���تنی ئەو وێرانە فیکری‌و سیاسییەی لەپشتیانەوە ڕادەوەستێت ،بەگرنگی دەزانم بەرامبەر هەندێکیان بێینە دەنگ. فەنتازیای ئایدۆلۆژی ــ خوێندنەوەی هەڵە ــ زیادکردنی خەیاڵی لەس���ەرەتاوە کاک س���یروان عەبدول قیاف���ەی قس���ەکەرێکی حەکی���م وەردەگرێت‌و ڕوویدەم���ی دەکاتە من‌و بەمجۆرە دەس���ت پێ���دەکات «بۆ من دی���ار نیی���ە( ،وەک دەردەکەوێ���ت ب���ۆ تۆ خۆش���ت دیار نیی���ە) کە ئایا تێزی تۆ لەو دەق���ەدا بەدیارییکراویی چییەو بۆچی پێتوایە پێویس���ت ناکات کەس بەوە شۆک بێت کە ئەم هەفتەیە دەزگای پەرلەم���ان بۆ پێش���ێلکردن‌و بێحیس���ابکردنی>>نۆرمیدیموکراتیی دەستاودەستکردنی دەسەاڵت>>بەکار هێنرا» .ئەمجۆرە دەستپێکردنەی کاک سیروان کە گوایە تێزی نوسینەکەی من دیار نییە ،نە بۆ خۆم‌و نە بۆ ئەویش، فێڵێکی س���ادەو سەرەتاییە ،بۆئەوەی نوس���ینەکەی م���ن بخاتە ئ���ەوالوەو خۆی نوس���ینێکی خەیاڵی دابتاشێت‌و لەس���ەر ئ���ەو نوس���ینەی خ���ۆی بدوێ���ت ن���ەوەک بابەتی بەردەس���ت‌و نوسراوی من. بەڕێزی���ان چ���وار خاڵی گرت���ووە کە بەدەرەنجامگیری خۆی پێیانگەیشتووە‌و قس���ە لەو چ���وار ئەگ���ەرە فەنتازییە دەکات کە لەوانەیە لەپش���ت مەبەستی منەوە ب���ن .لەدەرەنجامگیری یەکەمدا کاک س���یروان نوس���یویە «یەک���ەم: بۆی هەی���ە تۆ مەبەس���تت ئەوە بێت کە ئەو دۆخە هی���چ چاری نییە ،بۆیە پێویست ناکات ش���ۆک بین‌و تەنانەت پێویستیش ناکات ئیتر ئەوەندە بیری خۆمان���ی بهێنین���ەوە کە ئ���ەو دۆخە دیکتاتۆرییەتە چونکە «دیکتاتۆرییەت لەکوردس���تاندا خ���ۆی پەنجا س���اڵە ه���ەر هەی���ەو ت���ازە چەن���د زۆرینەی پەرلەمانیش���مان بەدەس���تەوە بێتو تەنانەت دەقی دەستوری کوردستانیش بەدڵی خۆمان بنووسینەوە ،ستراکتوری دەس���ەاڵت لەکوردس���تاندا ه���ەر ناگۆڕێت‌و دیس���انەوە پەنجا ساڵی تر دیکتاتۆری ناشیرینتر لەدیکتاتۆرەکانی ئەمڕۆ دروست دەبنەوە».
من گەرچی ئەمجۆرە نوسینانەم بەگشتی بەبای فەرامۆشی سپاردوە ،بەاڵم جار جار بۆ دەرخستنی ئەو وێرانە فیکری‌و سیاسییەی لەپشتیانەوە ڕادەوەستێت، بەگرنگی دەزانم بەرامبەر هەندێکیان بێینە دەنگ چارە هەیە یان چارە نییە بۆ ئەوەی دەرەنجامگیری لەنوسینێک بگری���ن ،ی���ان دەبێ���ت بگەڕێین���ەوە س���ەر نوس���ینەکە یان هی���چ نەبێت لەنوس���ینەکانی ت���ری نوس���ەردا بۆ بەڵگ���ەو ئەرگومێن���ت بگەڕێین .هیچ نوس���ەرێک نییە ڕێ���زی عەقڵی خۆیو خوێن���ەر بگرێت ،ڕێ���گا بەخۆی بدات دەرەنجامگیرییەک بخاتەڕوو ،بێئەوەی بگەڕێتەوە س���ەر تێکستێک یان چەند تێکستێکی نوسەر .ئەلف‌و بای نوسین‌و بەدواداچوون ئەوەیە لەسنووری ئەوەدا بمێنێتەوە کە نوسەر دەیڵێت .نوسەرێک بۆیە هەموو ژیانی دەنوس���ێت‌و بابەت دەگۆڕێت‌و ژان���ر دەگوازێتەوە ،چونکە ئ���ەوەی دەیەوێت بیڵێت لەیەک جێگاو یەک بابەتدا جێگای نابێتەوە .سەرەتا من دەپرس���م کاک س���یروان لەکوێی نوس���ینەکەی مندا خوێندییەوە کە من دەڵێم «چارە نیی���ە» .لە چ دێڕێک‌و ل���ە چ جێگایەکدا ئ���ەو دەرەنجامەی بەدەستهێنا .س���ەرەتاییترین مەرجی خوێندنەوە ئەوەیە بزانیت نوس���ینێک لەس���ەر چیی���ە ،بابەتەک���ەی چییە، س���نووری قس���ەکانی لەکوێدان ...من لەو تێکستەدا کەم‌و زۆر باسم لەبوون‌و نەبوونی چ���ارە نەکردوە .پرس���یاری نوسینەکەی من ئەوە نییە کە چارە هەیە یان نیی���ە ،لەبەرئەوەی من لەبنەڕەتدا بەوجۆرە بی���ر لەچ���ارە ناکەمەوە تا لەتێکس���تێکی وا بچوکدا وەک وانەی پۆلێک���ی س���ەرەتایی کێش���ەیەک‌و چارەکەی ڕیزبکەم‌و هەستمە سەرپێ‌و بەدرۆ ویژدانی خۆم ئاسوودەکردبێت، ب���ەوەی وابزان���م ،کێش���ەی دونیاو چارەکەیم لەوتارێکدا خس���تۆتە ڕوو، ئەمە عەقڵییەتی کەسانی وەک سیروان عەبدولە ن���ەوەک من .من هیچ کات وا نابینم نوسەرێک ڕێزی خوێنەری خۆی بگرێ���ت ،هێند ریاکار بێ���ت پێتبڵێت، من لەنوس���ینێکدا هەم کێشەکان‌و هەم چارەسەرییەکانتان پێدەڵێم .ئەمە تەنیا لەو نوسەرە بچوکانە دەوەشێتەوە ،کە وادەزانن حیزب چۆن پەیمانی بەهەشت بەئەندامەکان���ی دەدات ،ئەوانی���ش فەرمانیانە پەیمانی بەهەشت‌و چارەی سیحراوی بەخوێنەرەکانیان بدەن .هەر لەو دێڕانەوە دیارە کاک سیروان سەر بە چ کولتوورێکی نوسین‌و بیرکردنەوەیە‌و ل���ە چ دوکەڵدانێکی ئایدۆلۆژی هاتۆتە دەرەوە.
»» 19
6
تایبه‌ت
) )385سێشه‌مم ه 2013/7/9
جه‌نگ ی سارد ی په‌كه‌كه‌و پارتی..
له‌رۆژئاوای كوردستان ده‌بێته شه‌ڕی گه‌رمی هێزه كوردییه‌كان ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه ،گرژی‌‌و ئاڵۆزی نێوان ئهو هێزانه‌ی سه‌ر به"په‌كه‌كه"ن له‌گه‌ڵ ئهو هێزان هی سه‌ر به"پارتی"ن، له‌رۆژئاوای كوردستان توندتر ده‌بێته‌وه، له‌عاموداو چه‌ند ناوچه‌یه‌كی دیكه‌ش ئه‌م ناكۆكیانه كوشتار‌و خۆپیشاندانی لێكه‌وته‌وه ،ئه‌لپارتی "كه هێزێكی نزیك له‌پارتی دیموكراتی كوردستانه"، PYDبه‌تاكڕه‌وی تۆمه‌تبارده‌كات، PYDش گروپه چه‌كداره‌كانی ئهو حیزبه به"چه‌ته" ناوده‌بات ،به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی دهرهوهی په‌كه‌كه "ئه‌حم����ه‌دده‌نی����ز"ده‌ڵێ����ت"PYD گه‌وره‌ترین هێزی رۆژئاوای كوردستانه‌و ئێستا نزیك هی %80ی خه‌ڵكی ئهو به‌ش هی كوردستان ئه‌ندام‌و دۆست‌و الیه‌نگری PYDن".
په‌كه‌كه: هه‌ندێك هێزی كوردی وه‌ك ناحه‌زانی گه‌لی كورد ره‌فتار ده‌كه‌ن
به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندیه‌كانی دهرهوهی په‌كه‌ك����ه ،ئه‌حم����ه‌د ده‌نی����ز به‌ئاوێنه ی راگه‌یاند كه خه‌ریكه نه‌خش���� هی سیاسی چه‌کدارێکی PYD رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێ����ت‌و ئه‌وانیش به‌گرنگی����هوه ده‌ڕواننه نایانه‌وێت كورد لهو به‌ش���� هی كوردستان له‌رۆژه‌ڤدای����هو ده‌خ����وازن ئ����هو پیالنه ی خۆی بگات‌و ئه‌وان به‌دوای س����ه‌ربخه‌ن .به‌اڵم خۆش����به‌ختانه گه‌لی ئهو پرس����هو چاودێری دۆخه‌كه ده‌كه‌ن .به‌و مافان ه به‌گش����تیش ده‌رفه‌تی گرن����گ بۆ كورد به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی خۆی����ان كه‌وت����ون .ئێمه ئهو كه‌س‌و الیه‌نانه باش ده‌ناسێت‌و دروستبوه .بۆیه هه‌ر لهو چوارچێوه‌یه‌دا ،نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی نه‌ته‌وه‌كه‌یان ،ناهێڵت ئهو پیالنانه‌یان سه‌ربگرێت‌و ئهو ئێستا رۆژئاوای كوردستان به‌بارودۆخێكی ب����ه‌اڵم وه‌ك ناوبراو هێم����ای بۆ ده‌كات جموجۆاڵنه‌ش ناڕه‌واو نامه‌شروعن‌و بۆیان هه‌ستیاردا ره‌تده‌بێت‌و هه‌قه به‌وریاییه‌وه كه "هه‌ندێ����ك هێزو گروپی كوردی ئهوه ناچێته‌سه‌ر". ئه‌م قس����ان هی به‌رپرسه‌ك هی په‌كه‌كه، مامه‌ڵ���� هی له‌ته‌ك����دا بكه‌ی����ن .هه‌روه‌ك ه����ه‌زم ناكه‌ن‌و به‌و لۆژیكه كارده‌كه‌ن كه رونیش����یكرده‌وه كه پێویسته كورد ئهو ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وان نه‌بن ئهوه نابێت كه‌س���� ی وه‌ك ئاماژه‌یه‌كن بۆ چه‌ند هێزو گروپێكی رۆژئاوای كوردستان كه به‌شێكیان نزیكن ده‌رفه‌تان هی كه دێنه پێش����هوه له‌كیس دیكه هه‌بێت". به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندیه‌كانی دهرهوهی له‌پارتی دیموكراتی كوردس����تان‌و PYD خۆی نه‌دات‌و پێویس����ته ئهو ده‌رفه‌تانه بۆ ك����وردو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی گه‌لی كورد په‌كه‌ك����ه ئه‌وه‌ش����ی خس����ته‌رو ك����ه بۆ تۆمه‌تباریان ده‌كات به‌ده‌ست تێكه‌ڵكردن به‌كاربێنی����ن .تاك����و كوردیش وه‌ك هه‌ر هێنان����ه‌دی ئهو نی����ازه‌و به‌مه‌به‌س����تی له‌گه‌ڵ توركیاو دروس����تكردنی پش����ێوی گه‌لێكی سه‌ر ئه‌م زه‌مینه ،له‌سه‌ر خاكی له‌باربردنی ئ����هو زه‌مینه‌ی هی كه هاتۆته له‌رۆژئاوای كوردستان. خۆی به‌ئازادی بژی ،ب����ه‌اڵم به‌بۆچونی پێش����هوه ،ئهو هێ����زو گروپانه خه‌ریكی زۆرجار سكااڵی ئهوه ده‌كرێت كه PYD ده‌نیز ئێس����تا له‌خۆرئاوای كوردس����تان ،پیالن����ن دژی نه‌ته‌وه‌ك���� هی خۆی����ان ی نزیك له‌په‌كه‌ك����ه ،ده‌رفه‌تی كاركردن هه‌ندێك هێزی ك����وردی وه‌ك ناحه‌زانی به‌فیتی دوژمنان����ی گه‌له‌كه‌مان‌و واڵتانی به‌هێزه سیاس����یه‌كانی دیك هی رۆژئاوای گه‌لی ك����ورد ره‌فت����ار ده‌ك����هنو ئه‌وان ده‌ره‌كی ،ئهو وتی "واته ئێستا پیالنێك كوردس����تان نادات ،ده‌نیز ده‌ڵێت "هه‌مو
ئ����هو قس����انه دورن له‌راس����تیهوه" .ئهو وتی "به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌قیقه‌تێك هه‌یه كه پێویس����ته هه‌موم����ان بیزانین‌و دانیپێدابنێین ،ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه PYD گه‌وره‌ترین هێزی خۆرئاوای كوردستانه‌و گه‌لی خۆرئاوای كوردستانیش پشتگیری ده‌كه‌ن‌و ده‌توانم بڵێم كه ئێستا نزیكه‌ی %80ی خه‌ڵكی ئهو به‌ش���� هی كوردستان ئه‌ندام‌و دۆست‌و الیه‌نگری PYDن". ده‌نیز جه‌خت له‌س����ه‌ر ئهوه ده‌كاته‌وه ك����ه " كۆمه‌ڵه ك����هسو الیه‌نێ����ك دژی PYDن‌و بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش كه‌وتونه‌ته بانگه‌شه‌كردن دژی .PYDئه‌م كارانه‌ش به‌به‌رنامه‌و پالن ئه‌نجامده‌درێت ،هه‌ڵبه‌ته ئه‌مه‌ش ئاڵۆزی دروستده‌كات .به‌تایبه‌ت ئ����هو هێزانه مه‌به‌س����تیانه ك����ه PYD له‌به‌رچ����اوی خه‌ڵ����ك‌و دونیا ناش����یرین بكه‌ن .ئه‌م����ه‌ش س����ه‌رناگرێت .چونكه ئامانج����ی ئه‌وان����ه دیاره كه پاراس����تن‌و ده‌س����ته‌به‌ركردنی به‌رژه‌وه‌ندی ته‌سكی حزبایه‌تیه‌و هیچی تر". ده‌نی����ز وت����ی "ئه‌گ����ه‌ر س����ه‌یری سیاس����ه‌ته‌كانیان بكه‌ی����ن ،ده‌بینین كه ئهو هێزو گروپانه هه‌میشه سپی به‌ره‌ش وێنا ده‌كه‌ن ،ئه‌گینا ئێمه‌ش دان به‌وه‌دا ده‌نێین كه كه‌م‌و كورتی هه‌یه". ناوبراو لهدرێژهی قس����ه‌كانیدا باس����ی له‌وه‌ش����كرد كه گه‌لی ك����ورد له‌رۆژئاوای كوردس����تان هه‌م����و هه‌قیقه‌ته‌كان����ی بۆ ده‌ركه‌وت����وه .به‌تایبه‌ت ئ����هو ده‌مانه‌ی هێرش له‌حه‌له‌ب‌و ئه‌شره‌فیه‌و سه‌رێكانی دروس����تبو ،ئ����هو هێزانه له‌ك����وێ بون‌و خه‌ریك����ی چ����ی ب����ون؟ ئ����ه‌وده‌م ئهوه هێزه‌كان����ی PYDب����ون ك����ه ئه‌رك����ی پاراس����تنی كوردس����تان‌و هاواڵتیان����ی كوردیان گرته ئه‌ستۆ .سه‌باره‌ت بهوهی بۆچی PYDڕێگه به‌دروس����تبونی هێزی دیك هی چه‌كداری نادات؟ ئهو به‌رپرسه‌ی په‌كه‌ك����ه رونیده‌كاته‌وه كه ئهوه كارێكی هه‌ڵه‌ی����هو نابێت‌و ناكرێ����ت كه دو هێزی چه‌ك����داری ئاوابكرێن .چونك����ه به‌وته‌ی
ده‌نی����ز له‌ئه‌گ����هری دروس����تبونی هێزی دیك هی چه‌كداری ،ئهوه ره‌وشی كوردان ئاڵۆز ده‌بێ����ت " .چونكه ئێمه پێمانوایه ئه‌مه دوباره‌كردن����هوهی هه‌مان ئه‌زمونی باش����وری كوردس����تانه ك����ه هه‌ركه‌س‌و حزبێك خاوه‌نی له‌ش����كرو هێزی تایبه‌ت به‌خۆیه‌ت����ی .ك����ه ئه‌م����ه‌ش كارێك����ی هه‌ڵه‌ی����هو ئێمه ناخوازین ئ����هم ئه‌زمونه دوباره‌بكه‌ینه‌وه .لهبهرئهوهی له‌دۆخێكی وه‌هادا هه‌ر حزبه‌و هه‌ركه‌سه بۆ خۆیان‌و له‌پێن����او به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان كارده‌كه‌ن. ئه‌مه‌ش لۆژیكێكی هه‌ڵه‌و مه‌ترسیداره". ئهو وتی "ئێمه پێمانوایه جگه له‌هه‌رێمی كوردستان ،له‌هیچ واڵتێكی دونیا شتێكی لهو ش����ێوه‌یه نیه ،له‌هه‌مو دونیا ده‌یان حزبی جیاواز لهچوارچێوهی یه‌ك واڵتدا دروس����ت ده‌بن ،ب����ه‌اڵم بۆ مه‌س����ه‌ل هی هێزو س����وپا ئهوه لۆژیكێكی نادروسته‌و پێویسته یه‌ك هێزو یه‌ك له‌شكر هه‌بێت كه ئه‌ویش هی هه‌مو گه‌ل بێتو پاراستنی هه‌مو گه‌لی له‌ئه‌ستۆ بێت .كه له‌ئێستادا یه‌په‌گ هی س����ه‌ر به په‌یه‌ده به‌باشی ئهو ئه‌ركه جێبه‌جێده‌كات". زۆرج����ار هێزه‌كان����ی یه‌په‌گ هی س����ه‌ر به‌په‌یه‌ده ،تۆمه‌تبارده‌كرێن به‌هێرشكردنه س����ه‌ر خه‌ڵك‌و س����ه‌ر حزب����ی ئه‌لپارتی نزیك له‌پارتی دیموكراتی كوردس����تان، ل����هم روهوه به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندییه‌كانی دهرهوهی په‌كه‌كه هه‌م����و ئهو تۆمه‌تانه ره‌تده‌كاته‌وه‌و به‌قس���� هی بێبنه‌ما ناویان ده‌بات. ده‌نی����ز وتی "ده‌مه‌وێ����ت دواجار ئهوه بڵێم كه جگه لهوهی سیاس����ه‌تی توركیا لهو به‌ش���� هی كوردستاندا س����ه‌ركه‌وتنی بهدهس����تنه‌هێنا ،هاوكات رژێمی سوریاو ئۆپۆزس����یۆنیش ،هیچیان سه‌رنه‌كه‌وتن، به‌اڵم ك����ورد به‌ئیراده‌و هێ����زی خۆیه‌وه له‌رۆژئ����اوای كوردس����تان ت����ا راده‌یه‌كی ب����اش س����ه‌ركه‌وتنی بهدهس����تهێناوه‌و توانیویه‌تی هه‌مو پیالن‌و به‌ربه‌س����ته‌كان تێكبشكێنێت".
به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی (پارتی) كه‌ركوك:
هه‌ڵكه‌ندنی خه‌نده‌ق ناتوانێ تیرۆر بنه‌بڕبكات
ئا :سۆران كامه‌ران لیوا هه‌ڵۆ نه‌جات حه‌مزه به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی (پارتی) كه‌ركوك له‌م گفتوگۆی هی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "زۆر الم گرنگ نیه به‌غدا به‌فه‌رمیمان بزانێت چونكه حكومه‌تی عێراق له‌گه‌ڵ زۆر ده‌زگای كورد كێش هی هه‌یه نه‌ك ته‌نها ئاسایش". ئاوێنه :ماوه‌یه‌كه باس له‌هه‌ڵكه‌ندنی خه‌نده‌قێك ده‌كرێت به‌ده‌وری كه‌ركوك پێتانوای���ه ئه‌م خه‌نده‌قه چاره‌س���هری دۆخی ئه‌منی بكات؟ لیوا هه‌ڵۆ :هه‌ڵكه‌ندنی خه‌نده‌ق رۆڵی هه‌یه له‌پاراستنی ئه‌منیه‌ت به‌مه‌رجێك دواتر پارێزگاری لێبكرێت به‌اڵم ناتوانێت به‌ته‌نها تیرۆر بنه‌بڕبكات. ئاوێنه :گرنگی ئه‌م خه‌نده‌قه له‌چیدایه وا هێنده باس ده‌كرێت؟ لی���وا هه‌ڵ���ۆ :هه‌ندێ���ك بابه‌ته‌ك���ه له‌ڕاگه‌یاندن گه‌وره‌كرا به‌اڵم به‌ڕاس���تی ئ���هم خه‌نده‌ق���ه پاس���ه‌وانی هه‌بێت‌و بازگه‌كان چاكبكرێت وه عه‌ناسری باشی لێ بێت رۆڵی باشی ده‌بێت له‌پاراستنی كه‌ركوك. ئاوێنه :بۆچ���ی عه‌ره‌به‌كانی كه‌ركوك واهه‌س���ت ده‌كه‌ن ئه‌م خه‌نده‌قه له‌دژی ئه‌وان دروست ده‌كرێت؟ لیوا هه‌ڵ���ۆ :هه‌ندێ���ك له‌عه‌ره‌به‌كان ده‌ڵێن خه‌ن���ده‌ق وات���ه جیاكردنه‌و‌هی كه‌ركوك وه دانانی سنوره به‌بێ ئهوهی تێبگ���ه‌ن ئه‌مه بابه‌تێك���ی ئه‌منیه نه‌ك سیاسی س���نوری كورد چیای حه‌مرینه نه‌ك ناوچ��� هی پیشه‌س���ازی كه‌ركوك هه‌ندێكی تر تێگه‌یشتن پێویستیان نیه بۆیه دژی ده‌بن. ئاوێنه :ئێوه وه‌ك ئاسایش���ی پارتی له‌كه‌ركوك بۆچی كاتێك باس له‌شكستی ب���واری ئه‌من���ی ده‌كرێ���ت خۆتانی لێ به‌دورده‌گرن؟ مه‌به‌س���تتان ئه‌وه‌یه كه بڵێن س���لكی ئه‌م ش���اره الیه‌نێك تێدا بااڵده‌سته‌و ئێوه به‌رپرس نین؟ لی���وا هه‌ڵ���ۆ :نه‌خێر ئێم���ه خۆمان
به‌دورناگری���ن به‌اڵم كارێك���ی باش نیه گرن���گ نیه به‌غ���دا به‌فه‌رمیمان بزانێت له‌نێ���وان ( )11ده‌زگای ئه‌من���ی هه‌مو چونك���ه حكومه‌تی عێ���راق له‌گه‌ڵ زۆر به‌رپرس���یاریه‌تی بخرێته ئه‌ستۆی ئێمه ده‌زگای كورد كێش هی هه‌یه نه‌ك ته‌نها له‌كاتێكدا كه پۆلیس‌و سوپاو پێشمه‌رگه ئاس���ایش وه‌ك پێش���مه‌رگه‌و م���اد‌هی به‌هه‌زاران ك���ه‌س له‌م ش���اره‌ن ،ئێمه 140و بودج���ه س���ه‌رجه‌م دواتری كورد یارمه‌تی هه‌مو الی���ه‌ك ئه‌ده‌ین‌و به‌پێی له‌كه‌ركوك ،له‌گه‌ڵ ئاسایشی (ی.ن.ك) پش���كی خۆمان زیات���ر رۆڵمان ههبوهو هاوبه‌ش���ین‌و باش���ترین په‌یوه‌ندیم���ان هه‌یه‌و یه‌كنه‌گرتنی ئاسایش په‌یوه‌ندی هه‌مو هاواڵتیانی كه‌ركوك ده‌زانن. ئاوێن���ه :س���ه‌رۆكی لیژن��� هی ئه‌منی به‌ئێم���هوه نی���ه له‌كه‌رك���وك بڕیاره‌كه كه‌رك���وك بۆچون���ی ئێ���وهی ب���ه‌الوه له‌سه‌ره‌و‌هی ئێمه‌یه یه‌كنه‌بونمان ته‌نها ناوه رۆژانه كاره‌كانمان پێكه‌وه‌یه. گرنگه؟ ئاوێن���ه :پس���پۆڕانی ب���واری ئه‌منی لیوا هه‌ڵۆ :ده‌زگای ئاسایش به‌شێكی گرنگه له‌جێبه‌جێكردن���ی پالنی ئه‌منی ده‌ڵێن یه‌كێ���ك له‌خراپبونه‌كانی دۆخی بۆی���ه پارێ���زگار گرنگ���ی پێئ���ه‌دات‌و ئه‌من���ی كه‌ركوك ئه‌وه‌یه كه زیاتر له13 كاره‌كانمان له‌رابردودا ش���اهێده ئه‌گه‌ر ده‌زگایی ئه‌منی هه‌یه‌و په‌یوه‌ندییان نیه بیه‌وێت سه‌ركه‌وتوبێت ئه‌بێت به‌قس هی له‌گه‌ڵ یه‌كتر؟ لی���وا هه‌ڵۆ :هه‌ندێك ل���هو ده‌زگایانه هه‌مو الیه‌ك بكات. ئاوێنه :ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر وتت شتێك هی���چ هێزیكی���ان نی���هو ته‌نه���ا چه‌ند نیه ناوی پالنی ئه‌منی بێت؟ئه‌م قسه‌یه‌ت ئه‌فس���ه‌رێكن به‌تایبه‌ت ئه‌وان هی س���ه‌ر له‌چیه‌وه سهرچاوهی گرتوه؟دواتر ئه‌گه‌ر به‌عێراق په‌یوه‌ندیان هه‌یه به‌اڵم هه‌ندێك شتێك نیه ناوی پالنی ئه‌منی بێت له‌م ل���هم ده‌زگایانه له‌ترس���ی به‌غدا ناوێرن شاره دانیشتنه‌كانی لیژن هی ئه‌منی تێدا په‌یوه‌ندی ئاشكرایان له‌گه‌ڵمان هه‌بێت جی���اوازی بڕی���اری به‌غ���داو كه‌ركوك‌و باسی چی ده‌كرێت؟ لی���وا هه‌ڵ���ۆ :ئ���هم قس���ه‌یه‌م له‌وه سه‌روی ئێمه گرفتی دروستكردوه. ئاوێنه :ماوهی ده ساڵه دۆخی ئه‌منی سهرچاوهی گرتوه كه كه‌س موتابه‌ع هی پێویس���تی نه‌بو به‌اڵم ئێستا بارودۆخه ئه‌م ش���اره چاره‌س���ه‌رنه‌كراوه؟ بڕوات گۆڕاوه‌و سه‌نته‌ری دژه تیرۆر باره‌گای بۆ وانیه كورد له‌مه‌له‌فی ئه‌منی ئه‌م شاره كراوه‌ته‌وه‌و نوێنه‌رمان له‌وێ كار ده‌كات شكستیهێنابێ؟ لی���وا هه‌ڵۆ :مه‌له‌ف���ی ئه‌منی هه‌موی دانیشتنه‌كان دو هه‌فته جارێكه‌و وێن هی بڕیاره‌كان بۆ به‌ڕێ���ز (نوری مالیكی)و بهدهس���ت ك���ورد نی���هو م���ه‌رج نی���ه وه‌زاره‌ت���ی دیفاع‌و ناوخۆ ده‌ڕوات ئه‌وان فه‌رمان���ده‌ی پۆلیس ك���ورد بێت ئیتر ئ���اگادارن له‌ناوه‌رۆكی دانیش���تنه‌كان‌و هه‌مو هێزی پۆلیس دڵسۆزبن‌و هه‌روه‌ها ی ده‌زگاكانی تریش جاری وایه به‌ڕێوه‌به‌ری پێموای���ه رۆڵ���ی هه‌یه ب���ه‌اڵم دوپات ده‌كه‌م ده‌بێت موتابه‌عه زیاتربێت نه‌ك ده‌زگایه‌ك كورده به‌اڵم هه‌مو پێكهات هی ت���ری ده‌زگاكان ع���ه‌ره‌ب‌و توركمان���ه بڕیاردان. ئاوێنه :ئاسایش���ی ئێ���وه فه‌رمییه‌و ئهوهی م���ن بزانم هه‌ر ئهوهنده ده‌كرێت دانپێنراوه له‌الیه‌ن حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه؟ كه ك���راوه‌و نه‌بونی مه‌ش���ق‌و جیهازی هی���چ كۆنتاكێك هه‌یه له‌نێ���وان ئێوهو ته‌كنه‌لۆجی پێویس���ت‌و كه‌موكوڕیه‌كان ئاسایشی یه‌كێتی؟ یه‌كنه‌گرتنی هه‌ردو وای ك���ردوه به‌ته‌واوه‌ت���ی مه‌له‌ف���ی ئاسایش���ی یه‌كێتی‌‌و پارتی له‌م ش���اره ئه‌منی چاره‌س���هری نه‌بێت ،كراوه‌بونی س���نوری كه‌ركوك به‌روی پارێزگاكانی به‌سلبی نه‌شكاوه‌ته‌وه؟ لی���وا هه‌ڵ���ۆ :فه‌رم���ی بێت ی���ان نا دیاله‌و تكریت‌و موس���ڵ بوه‌ته هۆكاری ئێمه به‌ش���دارین له‌پاراستنی كه‌ركوك س���ه‌ره‌كی‌‌و هاتن���ی هاواڵتیانی عه‌ره‌ب هاوبه‌ش���ین له‌بڕی���اره‌كان‌و من زۆر الم به‌لێشاو له‌ناوچه گه‌رمه‌كان بۆ كه‌ركوك
كارێك ی باش نی ه له‌نێوان ( )11ده‌زگا ی ئه‌من ی هه‌مو به‌رپرسیاریه‌ت ی بخرێت ه ئه‌ستۆ ی ئێمه، له‌كاتێكدا ك ه پۆلیس‌و سوپاو پێشمه‌رگ ه به‌هه‌زاران كه‌س له‌م شاره‌ن
لیوا هه‌ڵۆا
ئاڵوزی���ی دروس���تكردوه ئه‌گ���ه‌ر باس له‌فش���اری دوه‌ل���یو ئیقلیم���یو گروپ ه تیرۆریستیه‌كان بكه‌ین له‌سه‌ر كه‌ركوك هێشتا وه‌زع باشه. ئاوێن���ه :له‌ده‌س���ه‌اڵته‌كانتان ڕازین، مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌یه ك���ه بڵێم ئێوه وه‌ك ده‌زگایه‌كی ئه‌منی ده‌سه‌اڵتان پێدراوه؟ سه‌رۆكی لیژن هی ئه‌منی هیچ ڕێگریه‌كی نه‌كردوه له‌كاره‌كانتان؟ لیوا هه‌ڵۆ :ئێمه ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌د له‌سه‌دمان نیه به‌اڵم ئهوهی پێمانكرابێ كردومانه ،س���ه‌رۆكی لیژن��� هی ئه‌منی هاوكارب���وهو گرفت���ی دروس���تنه‌كردوه چونك���ه بابه‌ت���ی ئه‌من���ی په‌یوه‌ندی به‌پاراس���تنی هاواڵتیان هه‌یه ،هه‌موان هاوڕاین له‌سه‌ر پاراستنی هاواڵتیان. ئاوێن���ه :نوس���ه‌رێك ده‌ڵێ���ت ئه‌گه‌ر له‌س���لێمانی دۆخی ئه‌من���ی خراپ بێت ڕه‌خنه ئاراس���ت هی یه‌كێت���ی ده‌كرێت‌و ئه‌گه‌ر له‌هه‌ولێریش خراپبێت ئاڕاست هی پارتی ،ب���ه‌اڵم له‌كه‌ركوك ئاراس���ته‌ی هه‌ردوكیان؟ لیوا هه‌ڵۆ :بارودۆخی كه‌ركوك س���ه‌د له‌س���ه‌د جی���اوازه له‌ده���ۆك‌و هه‌ولێرو
س���لێمانی ،ئێ���ره بارودۆخه‌ك���ه ته‌نها كورد لێی به‌رپرس نیه به‌ش���ێكی زۆر ی په‌یوه‌سته به‌به‌غداو كێشه‌كانمان ئه‌وه‌یه حكومه‌تی هه‌رێ���م‌و هاواڵتیان به‌چاوی هه‌ولێرو س���لێمانی س���ه‌یری كه‌ركوك ده‌كه‌ن‌و هه‌مان چاوه‌ڕوانییان له‌ئاسایش هه‌یه ك���ه لهههولێرو س���لێمانی هه‌یه، به‌دڵنیاییه‌وه كه‌ركوك شتێكی جیاوازه نه‌ك به‌غ���دا چه‌ندین الیه‌ن���ی كوردیو عه‌ره‌ب���یو توركمان���ی لێ���ره ته‌داخول له‌بابه‌تی ئه‌منی ده‌كه‌ن. ئاوێن���ه :كاتێ���ك كۆنگره‌یه‌ك���ی رۆژنامه‌نوانی ده‌كرێت له‌الیه‌ن سه‌رۆكی لیژن��� هی ئه‌منی(پارێ���زگاری كه‌ركوك) بۆچی ته‌نها ئاسایشی یه‌كێتی‌‌و پۆلیس تێیدا به‌شداره‌و ئێوه نابینرێن؟ لی���وا هه‌ڵۆ :بۆ ئه‌م بابه‌ته پرس���یار له‌خ���ۆی بك���ه‌ن ،نازان���م ،بانگناكرێم‌و ره‌نگه هۆكاری دیك���ه‌ش هه‌بێت كه‌س ناتوانێ���ت ئێمه په‌راوێزبخ���ات چونكه له‌س���اڵی ( )2003تا ئه‌م���ڕۆ هاواڵتیان ده‌زانن چیمانكردوه‌و ( )52شه‌هیدمان پێش���كه‌ش به‌كه‌ركوك كردوه‌و ده‌ڵێین خۆزگه وانه‌بوایه.
52
كوده‌تا یان چی؟ جۆن لۆك ده‌ڵێ":س����ته‌مكاریی یه‌ك ش����ێوه‌ی نیی����ه ،به‌ڵك����و هه‌ركاتێك ده‌س����ه‌اڵت ب����ۆ س����ه‌ركوتكردن‌و برس����یكردنی خه‌ڵك به‌كارهێنرا ،ئهوه ده‌بێته سته‌مكاریی.." ..سته‌مكاریی نه‌نیش����تیمان‌و ئیتنی����ك ،نه‌ئای����ن‌و ئایدیۆلۆژی����ای هه‌ی����ه ،بۆی����ه ئه‌گه‌ر په‌یك����هری مۆم����ی س����ته‌مكاره‌كان له‌مۆزه‌خانه‌یه‌ك����دا كۆبكرێن����هوه، تێكه‌ڵه‌یه‌ك له‌دیكتاتۆره عه‌سكه‌رتارو مه‌ده‌نییه‌كان ،دیندارو عه‌لمانییه‌كان، پاش����او س����ه‌رۆكه‌كان ده‌بینی����ن‌و به‌روتبونه‌وه‌ی����ان له‌جیاوازییه‌كان����ی پێناس‌و زه‌مه‌ن‌و پۆش����اك ،هه‌مویان هه‌م����ان ن����اخ‌و بیركردن����هوه ،مێژوی ده‌س����ه‌اڵتیان ره‌نگڕێژ ده‌كات .ره‌نگه ئه‌م����ه ده‌روازه‌یه‌ك����ی گونج����او بێت ب����ۆ ئهوهی له‌ڕێیه‌وه قس����ه له‌س����ه‌ر روداوه‌كان����ی ئه‌مدوایی����هی میس����ر بكه‌ین؛ كه ئێس����تا جه‌ده‌لێكی توندی له‌س����ه‌ر پێناس����ه‌كردنی روداوه‌كان هێناوه‌ت����ه گۆڕێ ،ك����ه ئاخۆ ئهوهی رویدا كوده‌تایه یان راس����تكردنه‌وه‌ی ره‌وتی ش����ۆڕش ؟..ئهوهی ده‌سه‌اڵتی مورس����ی روخاند ،عه‌س����كه‌ر بو یان خه‌ڵ����ك ؟ ..پێموای����ه ج����ارێ زوه به‌رگ����ی كوده‌تا به‌ب����هری روداوه‌كه‌دا بكه‌ین ،هێش����تا ده‌ره‌نجام����ه‌كان دوا قس����هی خۆیان نه‌كردوه كه پێناسی روداوه‌كه‌مان ب����ۆ یه‌كالبكه‌نه‌وه ،دیار نییه ئاخۆ س����ه‌ره‌نجام كامه ئیراده، هی شه‌قام یان هی سه‌بازگه ،ده‌بێته بڕیارده‌ری ناو كۆش����ك‌و ئۆفیسه‌كانی ده‌سه‌اڵت؟.. مێژوی نزیكی واڵتانی عه‌ره‌بی پڕیه‌تی لهو حاكم‌و گوتاربێ����ژه ده‌مگه‌رمانه‌ی به‌جلی مه‌ده‌نی‌و به‌ناوی شۆڕش����هوه ده‌ی����ان س����اڵ حوكم����ی واڵته‌كانیان كرد ،ب����ه‌اڵم ئهوهی دواج����ار بڕیاری له‌وه‌دا كه ئه‌وان شۆڕش����گێڕبون یان كوده‌تاچ����ی ،ك����رده‌وه خۆس����ه‌پێن‌و س����ته‌مكارییه‌كانیان ب����ون ،ن����ه‌ك جلوبه‌رگ‌و ئیدیعا به‌تاڵه‌كانیان ..ئه‌مه بۆ ئهوهی ئێس����تای میسریش واریده؛ له‌دوای زیاتر له‌ساڵێك خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایی خه‌ڵك به‌رامبه‌ر سیاس����ه‌ته نادیموكراتی‌و نامه‌ده‌نییه‌كانی ئیخوان، ههروا دوای ئهوهی مورس����ی بێباكانه له‌ه����اوارو هوتافی ملیۆن����ان خه‌ڵك، له‌سه‌ر به‌ئیخوانیكردنی دامه‌زراوه‌كانی ده‌وڵه‌ت‌و ئیهانه‌كردنیان هه‌ر به‌رده‌وام ب����و ،ئینجا س����وپا به‌ده‌نگه����ات ،كه به‌ده‌نگیش����هات ،نه‌خش����ه‌رێگای ب����ۆ هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خت‌و پێكه‌وه‌ژیانی پێكهات����ه‌كان‌و بنیاتنان����هوهی واڵت له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستورێكی كۆكه‌ره‌وه راگه‌یاند ،بۆ ده‌بێ ه����ه‌ر ته‌نیا له‌به‌ر ئ����هوهی جل����ی خاكیی����ان له‌به‌ردایه، به‌كوده‌تاچ����ی ناویان بنرێ ؟! ..ئه‌ی هه‌ر ئهو سوپایه نه‌بو له‌دوای روخانی موباره‌كی����ش م����اوهی ئینتیقالیی����ان راده‌س����تی ئیخوان����ه‌كان ك����رد ؟ خۆ مورس����ی ك����وڕی س����ه‌ربازگه نه‌بو، ب����ه‌اڵم له‌م����اوهی س����اڵێكی ته‌مه‌نی س����ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یدا ،هه‌رچی كردی له‌دژی ق����ه‌زاو ده‌س����تورو په‌رله‌مان‌و ئازادیی راده‌ربڕین ،هه‌موی له‌پێناوی یه‌كڕه‌نگكردن����ی كۆمه‌ڵ����گاو ده‌وڵه‌ت بو له‌ن����او ته‌لبه‌ندی س����ه‌ربازگه‌یه‌كی ئیخوانیی����دا ،ئێ ئ����هو له‌یه‌كه‌م رۆژی ده‌س����تبه‌كاربونییه‌وه ده‌س����تیكرد به‌بنكۆڵكردن����ی ئ����هو ش����ه‌رعیه‌ته ئینتخابییه‌ی تائێس����تاش ش����انازیی پێ����وه ده‌كات .ل����ه‌دوای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان����هوه ئاس����تی جه‌ماوه‌رێتیی ئیخوان یه‌كجار له‌كه‌میدا كه دواتر هه‌م له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی‌و هه‌م له‌هه‌ڵبژاردنی رێكخراوه پیشه‌ییه‌كاندا ره‌نگیدایه‌وه‌و شه‌رعیه‌تی هه‌ڵبژاردنی زو هه‌ڵوه‌ری .بۆی����ه ئهوهی له‌ماوه‌ی رابردودا ئیخوانه‌كانی میس����ر كردیان، ش����ێوه‌یه‌كی دیكه بو له‌سته‌مكاریی، ب����ا له‌گوت����ارو پاش����خانی فكری����یو زه‌مه‌نی ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌كه‌یان لهوهی موب����اره‌ك جیاوازبوبێت ،به‌اڵم له‌یه‌ك بنه‌چه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرن كه ئه‌ویش س����ته‌م‌و خۆس����ه‌پاندنه ،یه‌كێكی����ان به‌ناوی نیشتیمانپه‌روه‌ری‌و به‌سندوقی پڕكراو له‌كارتی (به‌ڵێ) بۆ س����ه‌رۆك، ئه‌ویدیكه‌شیان به‌ناوی ئاینپه‌روه‌ری‌و س����ندوقی به‌تاڵبو لهو (به‌ڵێ)یانه‌ی به (ب����راكان) دران ،به‌اڵم نه‌یانتوانی برایه‌تیی هه‌مو كۆمه‌ڵگا بكه‌ن . kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
پارله‌مانتارێك :درێژكردنه‌وه ی ماوه ی سه‌رۆكایه‌ت ی بارزانی پێچه‌وانه ی ده‌ستورو یاسایه ئا :سۆران كامه‌ران پارله‌مانتاره عێراقیه‌كان بۆچونی جیاوازییان له‌باره‌ی درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی سه‌رۆكایه‌تی بارزانیهوه هه‌یه ،پارله‌مانتارێك به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌ستوری ده‌زانێت ،پارله‌مانتارێكی دیكه‌ش پێیوایه هه‌نگاونانه به‌ره‌و دیكتاتۆرییه‌ت .هه‌روه‌ها سه‌رۆكی لیستی ئه‌حراری سه‌ر به‌وتی سه‌دریش ده‌ڵێت "به‌هیواین درێژكردنه‌وه‌ی واده‌ی سه‌رۆكایه‌تی ههرێم له‌ڕێگه‌ی سازانه‌وه بێت". رۆژی ( ،)2013/6/30پارله‌مان��� ی كوردستان له‌كه‌ش���ێكی پڕ له‌بارگرژی له‌نێوان پارله‌مانتارانی ئۆپۆزس���یۆن‌و ده‌سه‌اڵتدا ،پڕۆژه یاسای درێژكردنه‌وه‌ی م���اوهی پارله‌مان���ی كوردس���تانی بۆ دو مان���گ ،واته ت���ا ()2013/11/1و س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیشی بۆ دوو ساڵ واته تا ( )2015/8/19درێژكرده‌وه. س���ه‌رۆكی لیس���تی ئه‌حراری سه‌ر به‌ره‌وت���ی س���ه‌در به‌ه���ا ئه‌عره‌جی، به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند به‌پێویستی ده‌زانن درێژكردن���هوهی واده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان "له‌ڕێگای سازانه‌وه بێتو هه‌م���وو الیه‌ن���ه‌كان پێی رازی بن". له‌ب���ارهی ئ���هو ده‌نگۆیان���هی ك���ه ده‌وترێت مالیك���یو بارزانی رێكه‌وتون له‌س���ه‌ر درێژكردن���هوهی واده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تیان ،له‌كاتێكدا پارله‌مانی عێراق یاسای دیاریكردنی ماوهی هه‌ر سێ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی عێراقی بۆ دوو خول په‌س���ه‌ند كردوه ،ئه‌عره‌جی ،كه سه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌زاهه‌یه له‌پارله‌مانی عێ���راق ،ده‌ڵێ���ت "مه‌س���ه‌له‌ی ههرێم جیاوازه له‌گ���هڵ عێراق ،چونكه ئه‌وان خاوه‌ن ده‌س���تور نین ،ب���ه‌اڵم عێراق ده‌ستوری هه‌یه‌و یه‌كێك له‌بڕگه‌كانی زۆر به‌ڕونی ده‌ڵێت سه‌رۆك وه‌زیران له‌دوو خول زیاتر مافی خۆكاندیدكردنی نیهو ئه‌مه‌ش هیچ ته‌فسیرێك هه‌ڵناگرێ". یاس���ایه‌كه‌ی پارله‌مانی كوردستان
له‌كوردس���تاندا بونی نیی���ه" .هۆكاری ئه‌م بۆچونه‌شی ده‌گێرێته‌وه بۆ ئهوه ی س���ه‌رۆكی پارله‌مان ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیه‌و جێگره‌كه‌شی پارتیه، ئ���هو پ���ڕۆژه یاس���ایه‌یان به‌فه‌رمانی حیزبه‌كانیان‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی پارله‌مانه‌وه بۆ هاتوه "به‌بێ ئهوهی هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی یاسایی هه‌بێت رێگه‌ی پێبدات". پارله‌مانتارێكی پارت���ی دیموكراتی كوردستان له‌پارله‌مانی عێراق ناوبردنی ده‌نگدان له‌سه‌ر ئهو دوو پڕۆژه یاسایه به‌كوده‌ت���ا ره‌تده‌كات���ه‌وه‌و به‌كارێكی دیموكراسی ده‌زانێت. پارله‌مانتاری هاوپه‌یمانی كوردستان (پارتی) شوان محه‌مه‌د ته‌ها ،ده‌ڵێت "ده‌نگدانه‌كه‌ی پارله‌م���ان كوده‌تا نیه به‌سه‌ر ده‌س���تورداو به‌رجه‌سته‌كردنی رای زۆرینه‌ی���هو ده‌نگدانه‌ك���ه كارێكی دیموكراتیه ،ره‌نگده‌ره‌وه‌ی ئهو واقیعه سیاسیه كه هه‌رێمی كوردستانی تێدا ده‌ژێت". له‌الی���ه‌ن خۆی���هوه ،پارله‌مانت���اری پێش���وی عێراق‌و پس���پۆڕی یاس���ای ده‌س���توری له‌زانكۆی س���ه‌اڵحه‌دین، فۆتۆ :بڕیار نامیق بارزانی د.سیروان زه‌هاوی له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كدا ه���ۆكاری درێژكردن���هوهی م���اوهی س���ه‌رۆكایه‌تی به‌دوو خول دیاریكراوه ،دیكتاتۆریه‌ت" .هه‌روه‌ه���ا داواده‌كات له‌په‌یجه‌كه‌ی خۆی له‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی پارله‌مان���ی گه‌ڕاندۆته‌وه ب���ۆ ئهوهی هه‌ر خولێكیش چوار س���اڵه ،هه‌روه‌ها ده‌كات پارله‌مانی كوردستان "ئاوڕێك فه‌یسبوك ،باس له‌وه‌ده‌كات پاش شه‌ش بڕیاروایه ( )2013/9/21هه‌ڵبژاردن بۆ ده‌ڵێ���ت "درێژكردن���هوهی ماوهی هه‌ر له‌دیموكراتی بداته‌وه" .پاشان ده‌ڵێت رۆژ له دیراس���ه‌كردنی ب���ۆ ئهو پرۆژه خولی چواره‌می پارله‌مانی كوردستان سه‌رۆكایه‌تیه‌ك پێچه‌وانه‌ی ده‌ستوره" ،ئێمه چ���اوه‌ڕوان ده‌كه‌ین س���ه‌رۆكی یاس���ایه‌ی كه په‌رله‌مانی كوردس���تان بكرێت ،ئه‌م خوله‌ش له ( )2013/8/20چونكه س���ه‌رۆكایه‌تی ته‌نه���ا بۆ دوو ههرێم یاساكه واژو نه‌كات‌و پابه‌ندبێت ده‌نگی له‌س���ه‌ردا ،گه‌یش���توه‌ته ئهو ته‌واوده‌بێت ،بۆ ئهوهی هیچ بوارێك بۆ خول���ه" .نیگه‌رانیش���ه ل���هوهی ك���ه بهدهس���تاو ده‌س���تكردنی ئاشتیانه‌ی قه‌ناعه‌ته‌ی كه "ئهو كاره نایاس���اییه‌‌و پێچه‌وانه‌ی ئهو رێكاره یاساییانه‌یه كه به‌تااڵیی یاسایی له‌هه‌رێمدا نه‌ڕه‌خسێت عێراق به‌ره‌و ئ���هوه ده‌چێت "خه‌ریكه ده‌سه‌اڵته‌وه". پارله‌مانت���اره كورده‌كان���ی ن���او له سیستمی یاسای په‌رله‌مان (ژماره تا هه‌ڵبژاردنی ئه‌ندامان���ی پارله‌مانی ده‌س���به‌ردانه‌بون له پۆست‌و كورسی پارله‌مانی عێراقیش به‌هه‌مان نه‌فه‌سی 1ی س���اڵی 1992ی هه‌موارك���راو)دا ن���وێو گرێدانی دانیش���تنی یه‌كه‌می ،ده‌بێته كلتور". پارله‌مانتارێك���ی لیس���تی ده‌وڵه‌تی حیزبه‌كانیانه‌وه له‌كوردستان له‌باره‌ی هاتووه به‌تایبه‌ت ماده‌كانی (،54،59 ئ���هم یاس���ایه ده‌رچوێن���را .هه‌روه‌ها درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی س���ه‌رۆكایه‌تی یاسای نوری مالیكی ،داوا له‌سه‌رۆكی درێژكردن���هوهی واده‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی .")71 له‌باره‌ی ئ���هوهی بڕیاره‌كه به‌ده‌نگی ههرێم���ی گه‌ڕاندۆته‌وه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێ���م ده‌كات واژو له‌س���ه‌ر یاس���ای ههرێم���هوه ده‌دوێ���ن ،هه‌رچ���ی گشتی ،به‌اڵم به‌بۆچونی پارله‌مانتارێك درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی پارله‌مانتاران���ی گۆڕان���ه به‌كارێك���ی زۆرین���ه ده‌رچ���وه ،زه‌ه���اوی ئاماژه نه‌كات ،چونكه پێیوایه درێژكردنه‌وه‌كه نایاس���ایی ده‌زان���ن‌و پارله‌مانتاران���ی به‌وه‌ده‌كات زۆرینه مافی خۆیه‌تی یاسا ئهو یاسایه دژی ده‌ستوری عێراقه. ده‌ربكات ،ب���ه‌اڵم "نابێت به‌پێچه‌وانه‌ی پارتیش پشتیوانی لێده‌كه‌ن. پارله‌مانتاری لیستی عێراقیه‌ی سپی هه‌نگاونانه به‌ره‌و دیكتاتۆرییه‌ت. پارله‌مانت���اری فراكس���یۆنی گۆڕان رێكاری یاس���ایی‌و كاری دامه‌زراوه‌یی‌و پارله‌مانتاری عێراق له‌س���ه‌ر لیستی جه‌مال به‌تیخ ،بۆ ئاوێنه‌ی رونكرده‌وه درێژكردنه‌وه‌ی ماوهی س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌وڵه‌تی قانون س���ه‌لمان موس���ه‌وی ،حاك���م له‌تی���ف مس���ته‌فا ،ئام���اژه نه‌ریتی په‌رله‌مان���ی بێت ،نابێت ئێمه ی ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاكانی دروس���تكردنی هه‌رێ���م "رون‌و ئاش���كرایه پێچه‌وانه‌ی رایگه‌یان���د "درێژكردن���هوهی م���اوهی ب���ه‌وه‌ده‌كات درێژكردن���هوهی ماوه ده‌س���تورو یاس���ایه" .هۆكاره‌كه‌شی س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم���ی كوردس���تان پارله‌م���ان‌و س���ه‌رۆكایه‌تی ههرێم "بۆ واڵته‌كه‌مان كار به پێچه‌وانه‌ی یاس���ا گه‌ڕانده‌وه بۆ ئهوهی له‌یاس���ادا ماوهی بۆ دوو س���اڵی دیكه ،هه‌نگاوه به‌ره‌و هه‌موالیه‌كی سه‌لماند كه دیموكراسیه‌ت بكه‌ین".
جه‌مال به‌تیخ: سه‌رۆكایه‌تی ته‌نها بۆ دوو خوله، به‌اڵم خه‌ریكه ده‌سبه‌ردانه‌بون له‌پۆست‌و كورسی ده‌بێته كلتور
پارله‌مان ی عێراق له‌سه‌ر یه‌ك سه‌به‌ته‌ش رێكناكه‌ون ئا :بارام سوبحی فتوای مه‌رجه‌عێكی شیعه ،رێكه‌وتن ی نێوان الیه‌نه سیاسیه‌كانی پارله‌مانی عێراق ،له‌سه‌ر په‌سه‌ندكردنی پڕۆژه یاساكان به‌شێوازی یه‌ك سه‌به‌ته هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه ،هه‌مو الیه‌نه‌كانیش ده‌نگدان له‌سه‌ر پڕۆژه‌كان مه‌رجدار ده‌كه‌ن به‌ده‌نگدان له‌سه‌ر ئهو یاسایانه‌ی پێشنیاریان كردوه. پارله‌مانتارێكی كوردیش رایده‌گه‌یه‌نێت پارله‌مان ره‌نگه بتوانێت ته‌نها چوار پڕۆژه یاسا په‌سه‌ند بكات. رۆژی چوارشه‌ممه‌ی رابردو ،سه‌رۆكی پارله‌مان���ی عێ���راق‌و س���ه‌رۆكی كوتل ه سیاسیه‌كانی ناو پارله‌مان به‌مه‌به‌ستی په‌له‌كردن له‌په‌سه‌ندكردنی پڕۆژه یاسا گرنگ‌و پێویس���ته‌كان كۆبونه‌وه .رۆژی ( )7/3بڕی���ارده‌ری پارله‌مانی عێراق محه‌مه‌د خالیدی رایگه‌یاند ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی پارله‌م���ان‌و س���ه‌رۆكی كوتله‌كان رێكه‌وتون له‌سه‌ر تێپه‌ڕاندنی ئ���هو قانونان���هی ناكۆكیان له‌س���ه‌ره به‌ش���ێوه‌ی یه‌ك س���ه‌به‌ته ،واته هه‌مو قانونه‌كان پێكه‌وه بخرێنه ده‌نگدانه‌وه. به‌اڵم رۆژی هه‌ینی نوێنه‌ری مه‌رجه‌عی بااڵی ش���یعه‌كان له‌كه‌رب���ه‌ال ئه‌حمه‌د سافی ،دژایه‌تی خۆی بۆ ئهو بیرۆكه‌یه راگه‌یاندو ئهو هه‌ن���گاوه‌ی به "كارێكی مه‌ترس���یدار" ناوبرد ،به‌م���ه‌ش هه‌وڵی الیه‌نه سیاسیه‌كان له‌باربرا. دیارتری���ن ئ���هو پ���ڕۆژه قانونانه‌ی ناكۆكیان له‌س���ه‌ره بریتین له :قانونی دادگای ب���ااڵی فیدراڵی ،قه‌ده‌غه‌كردنی حیزبی به‌ع���س ،قانون���ی حیزبه‌كان، ژێرخان���ی ئابوری ،لێبوردنی گش���تی، پێكهێنان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی فیدراڵ���ی، هه‌مواركردنه‌وه‌ی قانونی لێپرسینه‌وه‌و دادپ���ه‌روه‌ری ،ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی موڵك‌و ماڵی س���ه‌رانی به‌عس ،قانونی
نه‌وت‌و غاز ،قانونی دیاریكردنی سنوری پارێزگاكان. كوردو سنوری پارێزگاكان جێگری س���ه‌رۆكی پارله‌مانی عێراق عارف ته‌یف���ور ،رایگه‌یاند پش���تیوانی له‌بیرۆك���هی ی���ه‌ك س���ه‌به‌ته ده‌كه‌ن، به‌مه‌رجێك قانونی دیاریكردنی سنوری پارێزگاكانی تێدابێت. به‌بۆچونی پارله‌مانتاری هاوپه‌یمانی كوردس���تانی ئازاد ئه‌بوبه‌كر" ،نه‌بونی متمانه" له‌نێوان الیه‌نه سیاس���یه‌كاندا هانده‌ر بوه بۆ په‌یڕه‌وكردنی ش���ێوازی ی���ه‌ك س���ه‌به‌ته .ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا ئاراس���ته‌یه‌كی گش���تی له‌پارله‌مان���دا هه‌ب���وه بۆ په‌یڕه‌وكردنی ئهو ش���ێوازه "به‌اڵم هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌س���هری رازی نه‌بوون" .راش���یگه‌یاند ئ���هو ماوه‌یه‌ی له‌به‌رده‌م كاری پارله‌ماندا ماوه "ته‌نها به‌ش���ی په‌سه‌ندكردنی س���ێ یان چوار قانون ده‌كات". ده‌سكه‌وت‌و له‌مپه‌ر به‌وت���هی پارله‌مانتاران���ی عێ���راق، ی له‌ئێس���تادا م���اوهی له‌به‌رئ���هوه پارله‌مان ب���ه‌ره‌و ته‌واوب���ون ده‌چێت‌و هه‌ڵبژاردنه‌كان نزی���ك ده‌بنه‌وه ،الیه‌نه سیاس���یه‌كان نایانه‌وێ���ت ده‌س���كه‌وت بده‌ن���ه یه‌كت���ر ب���ۆ تێپه‌ڕاندن���ی ئهو قانونانه‌ی پێش���نیاریان كردوه .الیه‌نی كوردی پڕۆژه‌ی دیاریكردنی س���نوری پارێزگاكانی پێشنیار كردوه‌و ده‌نگدان له‌سه‌ر هه‌ر پڕۆژه‌یه‌كی مه‌رجدار كردوه به‌ده‌نگدان له‌سه‌ر ئه‌م پڕۆژه‌یه .لیستی ده‌وڵه‌ت���ی قان���ون پ���ڕۆژه‌ی ژێرخانی ئابوری پێش���نیاركردوه ،ره‌وتی سه‌درو به‌ش���ێك له‌عێراقیه لێبوردنی گشتیان پێشنیاركردوه ،لیس���تی موته‌حیدونی نوجه‌یفی���ش قانون���ی قه‌ده‌غه‌كردن���ی حیزبه تایفیه‌كانی پێشنیاركردوه.
"نه‌بونی متمانه" له‌نێوان الیه‌ن ه سیاسیه‌كاندا هانده‌ر بوه بۆ ی په‌یڕه‌وكردن شێوازی یه‌ك سه‌به‌ته
به‌مه‌رجێك ده‌نگ ی به‌ته‌جریمكردن به‌عس ده‌ده‌ین، ی ده‌بێت قانون ی قه‌ده‌غه‌كردن پارته تائیفیه‌كان ده‌ربچێت
ده‌وڵه‌تی قانون سازانی ده‌وێت پارله‌مانتاری ده‌وڵه‌تی قانون محه‌مه‌د س���ه‌یهود ،رایده‌گه‌یه‌نێ���ت كوتله‌كه‌ی بیرۆكه‌ی یه‌ك سه‌به‌ته به"كارێكی هه‌ڵه ده‌زانێت ،ههرچهنده هه‌ندێك الیه‌ن به‌و ئاراسته‌یه‌دا ده‌ڕۆن" .داواشده‌كان سازان له‌س���ه‌ر پڕۆژه یاساكان بكرێت‌و پاشان له‌پارله‌مان ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت. سه‌یهود ،به‌گرنگیه‌وه باس له‌قانونی ژێرخان���ی ئاب���وری ده‌كات‌و ره‌خنه‌ش له‌هه‌ندێ���ك الیه‌ن ده‌گرێ���ت كه رێگرن له‌به‌رده‌م په‌س���ه‌ندكردنی ئ���هو پڕۆژه قانونان���هی ك���ه ئێس���تا له‌پارله‌مانن. له‌باره‌ی ئهوهی كه ئه‌وانیش له‌به‌رانبه‌ر په‌سه‌ندكردنی ژێرخان رێگرن له‌ده‌نگدان له‌س���ه‌ر پڕۆژه‌كانی تر ،ده‌ڵێت "له‌دژی په‌سه‌ندنه‌كردنی ژێرخان ،ئێمه كۆسپ ناخه‌ین���ه ب���ه‌رده‌م هی���چ قانونێك���ی پێویست".
عێراقیه :كوتله‌كان ناچارده‌كرێن پارله‌مان���ی عێ���راق له‌م���اوهی ئه‌م خوله‌ی���داو به‌وت���هی پارله‌مانت���اری لیس���تی عێراقیه‌و بڕیارده‌ری پارله‌مان محه‌م���ه‌د خالی���دی تائێس���تا ()190 قانونی په‌س���ه‌ندكردوه ،ئه‌وه‌ش دوای ئهوهی خوێندن���هوهی یه‌كه‌م‌و دوه‌میان بۆ كراوهو هه‌ندێكیش���یان رێكه‌وتنیان له‌سه‌ر كراوهو پاش���ان په‌سه‌ندكراون. خالیدی ده‌ڵێت "ب���ۆ تێپه‌ڕاندنی هه‌مو ئهو قانونانه‌ی په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆیان به‌ژیانی هاواڵتیان���هوه هه‌یه ،بیرۆكه‌ی یه‌ك س���ه‌به‌ته‌‌و له‌یه‌ك رۆژدا له‌س���ه‌ر حیسابی گه‌لی عێراق ،ره‌تده‌كه‌ینه‌وه". له‌الی���ه‌ن خۆیه‌وه ،وته‌بێژی لیس���تی عێراقیه مه‌یسون ده‌مه‌لوجی ،دژایه‌تی خ���ۆی ب���ۆ بیرۆك���هی یه‌ك س���ه‌به‌ته راده‌گه‌یه‌نێ���ت ،به‌پاس���اوی ئ���هوهی "چونك���ه بۆ ناچاركردن���ی كوتله‌كانه، ب���ۆ په‌س���ه‌ندكردنی ئ���هو قانونانه‌ی
له‌به‌رژه‌وه‌ندییان نییه" .هه‌روه‌ها لیستی ده‌وڵه‌تی قانونی فه‌رمانڕه‌وا به‌به‌رپرس ی یه‌ك���هم ده‌زانێ���ت له‌ده‌رنه‌چواندن���ی قانونه‌كان���ی دادگای فیدراڵی‌‌و نه‌وت‌و غ���ازو حیزب���ه‌كان ،وتیش���ی "ئه‌وه‌ش ره‌فتارێكی نادروسته". مه‌رجه‌كانی موته‌حیدون لیس���تی موته‌حی���دون یه‌كێك���ن له‌پێكهاته‌كانی لیستی عێراقیه‌و له‌الیه‌ن ئوسامه نوجه‌یفی سه‌رۆكی پارله‌مانه‌وه س���ه‌رۆكایه‌تی ده‌كرێ���ت .محه‌م���ه‌د ئیقیبال ئه‌ندامی لیس���تی موته‌حیدون، له‌به‌یاننامه‌یه‌ك���دا دژایه‌ت���ی خۆی بۆ بیرۆكه‌ی یه‌ك س���ه‌به‌ته راده‌گه‌یه‌نێت، به‌تایبه‌ت���ی ئه‌گ���ه‌ر بێت���و قانونه‌كانی لێبوردن���ی گش���تی ،ته‌جریمكردن���ی به‌عس ،دیاریكردنی سنوری پارێزگاكان پێك���هوه بخرێنه ده‌نگدان���هوه ،چونكه "ئهو قانونانه په‌یوه‌س���تن به‌دۆسیه‌ی مه‌ترسیداره‌و چه‌ندین بڕگه‌ی پێویستی به‌هه‌مواركردنه‌وه‌یه". ئیقبال ،به‌باشی ده‌زانێت قانونه‌كان به‌جی���ا گفتوگ���ۆ بكرێ���ن‌و هه‌م���وار بكرێنه‌وه ،پاشان سازانی له‌سه‌ر بكرێت به‌ش���ێوه‌یه‌ك "به‌رژه‌وه‌ندی هه‌موالیه‌ك به‌دیبهێنێ���ت" .وتیش���ی "به‌مه‌رجێك ده‌نگ به‌ته‌جریمكردنی به‌عس ده‌ده‌ین، ده‌بێ���ت قانون���ی قه‌ده‌غه‌كردنی پارته تائیفیه‌كان ده‌ربچێت". مه‌واتن :حكومه‌ت كه‌مته‌رخه‌مه لیستی مه‌واتنی س���ه‌ر به‌ئه‌نجومه‌ن ی ب���ااڵی ئیس�ل�امی ،له‌س���ه‌ر زاری باقر جه‌بر زوبه‌یدی س���ه‌رۆكی لیسته‌كه‌وه، ره‌خن���ه له‌حكومه‌ت ده‌گرن كه چه‌ندین قانونی جێبه‌جێنه‌كردوه ،كه پارله‌مان ده‌ریك���ردوه .زوبه‌ی���دی ده‌ڵێت "ئێمه رازی نی���ن به‌ی���ه‌ك س���ه‌به‌ته ،به‌ڵكو ده‌مانه‌وێت ی���ه‌ك به‌ی���ه‌ك قانونه‌كان په‌سه‌ند بكرێن".
پرۆفایل
7
پارێزگارێكی خه‌واڵو ره‌گ‌و ریش���هی ب���ۆ بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی ئاینی ناسراوی ش���اره‌كه‌ی دهگهڕێتهوه ،كه‌چ ی جل���ی ئاینی له‌به‌رن���اكات ،ته‌مه‌نی ()47 ساڵه‌و ده‌وترێت ( )12ساڵه توشی خه‌مۆكی بوهو رۆژانه ( )18كاژێر ده‌خه‌وێت ،كه‌چی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ناس���رییه به‌پارێزگار هه‌ڵیبژارد :یه‌حیا محه‌مه‌د ناسریی. رۆژی ( )2013/6/16ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای ناس���رییه به‌زۆرین���هی ده‌نگی ئه‌ندامانی ( 17ده‌ن���گ) ،یه‌حیا محه‌مه‌د باق���ر عه‌باس���ی ته‌مه‌ن ( )47س���اڵی به پارێزگار هه‌ڵبژارد .ناوبراو كوڕی پێنجه‌می ئایه‌تواڵ محه‌مه‌د باقر ناسرییه ،كه یه‌كێك له‌زانا ئاینیه ناسراوه‌كانی باشوری عێراق. هه‌رچه‌ن���ده ریش���هی بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئاینیه، به‌اڵم خ���ۆی جلی مۆدێ���رن له‌به‌رده‌كات‌و ده‌خوازێت ده‌سكه‌وت‌و مێژویه‌ك بۆ خۆیو خێزانه‌ك هی تۆمار بكات. یه‌حی���ا ،به‌كالۆریۆس���ی له‌قانون هه‌یه. له‌س���ه‌رده‌می رژێم���ی به‌عس���دا له‌گ���هڵ خێزانه‌ك���هی عێراق���ی ب���ه‌ره‌و ئێ���ران جێهێشتوه ،پاشان چوه‌ته سویدو تاساڵی ( )2003ل���ه‌وێ گیرس���اوه‌ته‌وه .به‌پێ���ی هه‌ندێك ماڵپ���هری عێراقی ،یه‌حیا ماوهی ( )12س���اڵه دوچاری نه‌خۆشی خه‌مۆكی هاتوه ،به‌جۆرێك ئهو كاته‌ی له‌سوید ژیاوه به‌هۆی نه‌خۆش���یه‌كه‌ی موچه‌ی سۆسیالی وه‌رگرتوه ،هه‌روه‌ها نه‌خۆش���ی خه‌واڵوی هه‌یه‌و به‌رده‌وام هه‌ستی پێده‌كات‌و رۆژانه " "18كاژێر ده‌خه‌وێ. هه‌روه‌ه���ا ب���اس له‌وه‌ده‌كرێت ب���ه‌ر له روخانی رژێمی به‌ع���س ،له‌خوێندنگایه‌كی ئه‌هلی س���ه‌ر به‌ره‌وه‌ندی عێراقی له‌سوید، بوه‌ت���ه مامۆس���تای عه‌ره‌ب���ی ،ده‌وام لهو خوێندنگایه ته‌نها رۆژانی ش���ه‌ممه هه‌بوه، به‌اڵم ئیداره‌ی خوێندنگاكه به‌هۆی الوازی كه‌سایه‌تیه‌وه ده‌ریكردوه. دوای روخان���ی رژێمی به‌عس له‌س���اڵی ( )2003گه‌ڕاوه‌ت���هوه ب���ۆ عێ���راق‌و په‌یوه‌ندیك���ردوه به‌حیزبی ده‌عوه‌ی نوری مالیكیه‌وه‌و له‌نوسینگه‌كه‌ی‌‌و ئه‌میندارێتی گشتی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌ستبه‌كاربوه، پاش���ان بوه‌ت���ه راوێ���ژكاری حكومه‌ت‌و دواتری���ش بوه‌ت���ه ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا .له‌ئێستاش���دا برایه‌ك���ی به‌ناوی ش���ێخ محه‌مه‌د مه‌هدی ئه‌ندامی پارله‌مانی عێراقه. شاری ناس���رییه ( 375كم) ده‌كه‌وێته باش���وری به‌غداده‌وه .رۆژی ()2013/5/4 كۆمیس���یۆنی ب���ااڵی س���ه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێ���راق ،ئه‌نجامی كۆتایی هه‌ڵبژاردن���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگاك���هی راگه‌یان���د ،هه‌ڵبژاردنه‌ك���ه رۆژی ()4/20 ئه‌نجام���درا .به‌پێ���ی ئه‌نجامه‌كه لیس���تی ده‌وڵه‌ت���ی قان���ون یه‌كه‌م ب���وهو له‌كۆی ( )31كورس���ی ئه‌نجومه‌نه‌كه ،ده كورسی بهدهس���تهێناوه ،به‌دوای���دا هاوپه‌یمان���ی مه‌واتینی عه‌مم���ار حه‌كیم دێت كه حه‌وت كورسی بردۆته‌وه ،پاش���ان ره‌وتی سه‌در به‌پێنج كورس���یو كوتله‌ی ته‌زامون س���ێ كورسی‌‌و وه‌فای نیشتیمانی سێ كورسی‌‌و هاوپه‌یمانی گردبونه‌وه‌ی نیش���تیمانی دوو كورسی‌‌و هاوپه‌یمانی مه‌ده‌نی دیموكراسی كورس���یه‌ك .ب���ه‌اڵم به‌ماوه‌یه‌كی كه‌م دوو ئه‌ندامی ره‌وتی س���ه‌در جیابونه‌وه‌و چونه پاڵ ده‌وڵه‌تی قانون. رۆژی ( )6/20الیه‌نگران���ی ره‌وت���ی س���ه‌در له‌پارێزگاك���ه ل���ه‌دژی پارێزگاری نوێ خۆپیش���اندانیان ئه‌نجام���دا ،به‌وته‌ی خۆپیش���انده‌ران پارێزگاره‌كه نه‌خۆش���ی ده‌رون���ی هه‌ی���هو رۆژان���ه ( )18كاژێ���ر ده‌خه‌وێت. پارله‌مانتاری عێراق‌و دانیشتوی ناسرییه محه‌مه‌د ئه‌ل���كاش ،داوا له‌س���ه‌رۆكایه‌تی كۆماری عێراق ده‌كات ،به‌رله‌وه‌ی مه‌رسومی ده‌ستبه‌كاربونی پارێزگاری نوێ ده‌ربكات، ره‌وان���هی لیژنه‌یه‌ك���ی پزیش���كی ده‌رونی بكات‌و له‌بڕوانامه‌كه‌شی بكۆڵێته‌وه. پارێزگای ناس���رییه ژماره‌ی دانیشتوانی دوو ملی���ۆن ك���ه‌س ده‌بێت ،له‌ئێس���تادا گرفت���اری چه‌ندی���ن كێش���هیه ،له‌وان���ه كه‌م���ی خزمه‌تگ���وزاری بنه‌ڕه‌ت���یو زۆری گه‌نده‌ڵی ،ئه‌م���ه جگه‌له بێكاری گه‌نجان‌و ته‌شه‌نه‌س���ه‌ندنی ه���ه‌ژاری ،به‌جۆرێ���ك به‌پێی هه‌ندێك داتاو س���ه‌رژمێری ،دووه‌م هه‌ژارتری���ن پارێزگای عێراقه .س���ه‌رباری ئه‌وانه حیزب���ه‌كان‌و خێڵ���ه‌كان به‌ته‌واوی كۆنترۆڵی فه‌رمانگه‌و ده‌زگا هه‌ستیاره‌كانی شاره‌كه‌یان كردوه .ئهوه له‌كاتێكدایه ئه‌م شاره خاوه‌نی سامانێكی نه‌وتی زه‌به‌الحه، كه به‌پێنج ملی���ار به‌رمیل ده‌خه‌مڵینرێت‌و حكوم���هت گرێبه‌س���تی له‌گ���هڵ چه‌ن���د كۆمپانیایه‌كی گه‌وره‌ی جیهانیدا كردوه تا وه‌به‌رهێنانی تێدا بكه‌ن.
8
ئابووری
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
"ده‌ستكه‌وتنی كاری كۆمپانیا بیانیه‌كان ،په‌یوه‌ندی به‌دوریی‌و نزیكییانه‌وه هه‌یه له‌حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كانی ههرێم" ئا :ئاسۆ سه‌راوی "له%90ی كۆمپانیا بیانیه‌كان ئهو كارانه ده‌كه‌ن كه به‌كۆمپانیا ناوخۆییه‌كانی خۆشمان ده‌كرێت". به‌ڕێوه‌به‌ری تۆماری كۆمپانیاكان له‌سلێمانی وه‌ها ده‌ڵێت. به‌ش���ێك له‌به‌ڵێن���ده‌ران‌و كۆمپانیا ناوخۆی���ه‌كان ،ره‌خنه‌ی ئهوه ده‌گرن، كه زۆرێ���ك لهو كۆمپانی���ا بیانیانه‌ی له‌كوردس���تان كارده‌ك���ه‌ن ،هه‌م���ان ئهو كاران���ه ده‌كه‌ن ك���ه به‌كۆمپانیا ناوخۆیه‌كانیش ده‌كرێ���ت ،له‌كاتێكدا وه‌ك ئه‌ندامێكی ده‌س���ته‌ی كارگێڕی لقی س���لێمانی یه‌كێت���ی به‌ڵێنده‌ران ده‌ڵێ���ت "پێویس���ت بو ته‌نه���ا ئهو كارانه‌ی���ان پێبدرێت ك���ه به‌كۆمپانیا ناوخۆیه‌كان ناكرێت ،ئه‌وه‌ش به‌مه‌رجی ئهوهی به‌هاوبه‌ش���ی له‌گه‌ڵ كۆمپانیا ناوخۆیه‌كان جێبه‌جێی بكه‌ن". به‌ڕێوه‌به‌ری تۆم���اری كۆمپانیاكانی سلێمانی س���ۆران ئه‌حمه‌د ئیسماعیل له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه ئاماژه به‌ژماره‌ی كۆمپانیا بیانیه‌كان ده‌كات كه به‌وته‌ی ئ���هو به‌ب���ه‌رده‌وام له‌كه‌مبون���ه‌وه‌دان به‌جۆرێ���ك "له‌كۆی زیات���ر له 2هه‌زار كۆمپانی���ای بیان���ی له‌هه‌رێم���دا له‌ئێس���تادا زیاتر له‌نیوه‌یان نه‌ماون"، زۆرینه‌ی ئه‌وان���ه‌ش كه نه‌ماون به‌ره‌و واڵته‌كانیان رۆیش���تونه‌ته‌وه ،ئێرانی‌‌و توركی���ن ،به‌بڕوای ئهو به‌ش���ێك لهو كۆمپانی���ا بیانیانه‌ی روی���ان له‌هه‌رێم ك���ردوه س���ه‌رمایه‌یه‌كی وه‌های���ان نه‌ب���وه تابتوان���ن له‌هه‌رێم���دا كاریان ده‌س���تبكه‌وێت "به‌شێك لهو كۆمپانیا بیانیانه‌ی دێنه هه‌رێ���م ،لهبهرئهوهی خۆی���ان س���ه‌رمایه‌یه‌كی وه‌های���ان نییه ئیشیان ده‌س���تناكه‌وێت ،ناچار ده‌گه‌ڕێنه‌وه واڵته‌كانی خۆیان ،دیاره ئه‌وانه به‌خه‌ونێكی زۆره‌وه رو له‌هه‌رێم ده‌كه‌ن ،ب���ه‌اڵم وه‌كو هه‌مو واڵته‌كانی تر كه خۆیان س���ه‌رمایه‌یه‌كی وه‌هایان نه‌بێت ناتوانن به‌رده‌وامبن". به‌بۆچون���ی به‌ڕێوه‌ب���هری تۆماری كۆمپانی���اكان ،پێویس���ته ه���ه‌ر كۆمپانیایه‌كی بیانی دێته كوردس���تان پله‌به‌ن���دی بۆ بكرێت ،ئ���هو كارانه‌ی پێش���یانده‌درێت لهو جۆره كارانه بێت كه به‌كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كان ناكرێت، وه‌ك دروس���تكردنی پ���ردی گه‌وره‌‌و تونێل‌و میترۆو هێڵی ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ر‌و وێس���تگه‌ی كاره‌بای گه‌وره‌‌و چه‌ندین پرۆژه‌ی گ���ه‌وره‌ی تریش ،به‌اڵم وه‌ك ئ���هو ده‌ڵێ���ت "ل���ه%90ی كۆمپانی���ا
فۆتۆ :ئاوێنه
شاری سلێمانی
پێم سه‌یره كه ده‌ڵێن فاڵن كۆمپانیا ی به‌شێك له‌كۆمپانیا بیانیه‌كان بۆ ده‌ستكه‌وتنی كاری باش ،ناچاربون بیانی پاره‌ی حكومه‌تی خوارد‌و رۆیشت، ئهوه مانای ئه‌وه‌یه ئهو گرێبه‌سته‌ی كه‌سانی ده‌سترۆیشتوی ناو حیزبه‌كان له‌گه‌ڵ ئهو كۆمپانیایه كراوه له‌الی خۆیان به‌موچه‌یه‌كی باش زۆر الوازبوه دابمه‌زرێنن بیانیه‌كان كارێك ده‌كه‌ن ،به‌كۆمپانیا ناوخۆیه‌كانی خۆشمان ده‌كرێت". س���ه‌باره‌ت به‌ژم���ارهی كۆمپانی���ا بیانیه‌كانیش له‌س���لێمانی كه له‌رابردو زیاتر ل���ه 500كۆمپانیا بوه وه‌ك ئهو جه‌ختی له‌س���ه‌ر ئهوه ك���رده‌وه لهو ژماره‌یه ئێستا نیوه‌یان ماون. ده‌س���تكه‌وتنی كار له‌الی���ه‌ن ئ���هو كۆمپانیانه‌وه ،وه‌ك س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌كاروباری كۆمپانیا بیانه‌یه‌كان،
ب���ۆ ئاوێنه‌ی باس���كرد ،په‌یوه‌س���ت ه ب���ه‌دورو نزیك���ی ئ���هو كۆمپانیایانه له‌حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كانی ههرێم وه‌ك ئهو س���ه‌رچاوه‌یه وتی "ده‌ستكه‌وتنی كار بۆ كۆمپانیا بیانیه‌كان په‌یوه‌ندی ب���ه‌دورو نزیكییانه‌وه هه‌ی���ه له‌حیزبه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانی هه‌رێ���م ،به‌نمونه هه‌ن���دێ كۆمپانی���ای بیان���ی ته‌نه���ا لهههولێرو دهۆك كاری ده‌ستده‌كه‌وێت، چونك���ه ل���هو پارت���هوه نزیك���ن كه
ده‌س���ه‌اڵتداره لهو دو شاره‌دا ،هه‌ندێ كۆمپانیاكانی تریش ته‌نها له‌س���نور ی س���لێمانی ئیشیان ده‌س���تده‌كه‌وێت، چونك���ه له‌حیزب���ی ده‌س���ه‌اڵتداره‌وه نزیكن" .ه���ه‌ر به‌پێ���ی زانیاریه‌كانی ئهو س���ه‌رچاوه‌یه "به‌شێك له‌كۆمپانیا بیانیه‌كان بۆ ده‌ستكه‌وتنی كاری باش، ناچاربون كه‌سانی ده‌سترۆیشتوی ناو حیزبه‌كان له‌الی خۆیان به‌موچه‌یه‌كی باش دابمه‌زرێنن".
ئ���هوهی له‌راب���ردودا به‌دیك���راوه، هه‌ندێك له‌كۆمپانیا بیانیه‌كان كاتێك ئیش���ێكیان دراوه‌تێ ،ن���ه‌ك ته‌واویان نه‌ك���ردوهو رۆیش���تون ،به‌ڵكو پاره‌ی حكومه‌تی هه‌رێمیشیان له‌گه‌ڵ خۆیان بردوه ،نمونه‌ی ئه‌مه‌ش له‌نه‌خۆشخانه‌ی 400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌ك���هو كۆمپانیایه‌كی ئیس���پانی كه پرۆژه‌ی نیشته‌جێبونی له‌سلێمانیدا جێبه‌جێ ده‌كرد به‌دیكرا، هۆكاری ئهوه به‌بڕوای سۆران ئه‌حمه‌د
بۆ الوازی ئهو گرێبه‌ستانه دهگهڕێتهوه ك���ه له‌گه‌ڵ ئ���هو كۆمپانی���ا بیانیان ه ده‌كرێت ،سۆران وتی "پێم سه‌یره كه ده‌ڵێن ف�ڵ�ان كۆمپانیای بیانی پاره‌ی حكومه‌تی خ���وارد‌و رۆیش���ت ،ئهوه مانای ئه‌وه‌یه ئهو گرێبه‌سته‌ی له‌گه‌ڵ ئهو كۆمپانیایه ك���راوه زۆر الوازبوه، ئه‌گه‌ر گرێبه‌سته‌كان له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی یاسایی پته‌‌و بكرێن هیچ كۆمپانیایه‌ك ناتوانێ پاره‌ی حكومه‌ت به‌رێت". به‌بڕوای ئه‌ندامی ده‌سته‌ی كارگێڕی لقی س���لێمانی یه‌كێت���ی به‌ڵێنده‌ران، پێش���ه‌وا عومه‌ر ،پێویسته ته‌نها ئهو كارانه به‌كۆمپانی���ا بیانیه‌كان بدرێت كه به‌كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كان جێبه‌جێ نه‌كرێت ،ب���ه‌اڵم وه‌ك ئه‌ویش جه‌ختی له‌س���ه‌ركرده‌وه زۆرێ���ك له‌كۆمپانی���ا بیانیه‌كان هه‌مان ئ���هو كارانه ده‌كه‌ن ك���ه به‌كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كانی���ش ده‌كرێت ،ئهو وتیش���ی "ئهو كارانه‌ش كه به‌ته‌نه���ا به‌كۆمپانی���ا بیانیه‌كان ده‌كرێت ،پێویس���ته له‌گه‌ڵ كۆمپانیا ناوخۆی���ه‌كان به‌هاوبش���ی به‌یه‌كه‌وه پێیانبدرێت ،چونكه ئهو كاته كۆمپانیا ناوخۆیه‌كانی���ش س���ود له‌ئه‌زمون���ی كۆمپانی���ا بیانی���ه‌كان وه‌رده‌گ���رن". له‌باره‌ی ئهو بۆچون���ه‌ش كه ده‌وترێ كۆمپانی���ا بیانیه‌كان كاریان جوانتره‌‌و باش���تره‌‌و كوالێتی به‌رزتره ،به‌به‌راورد به‌كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كان ناوبراو ئهو بۆچونه ره‌تده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت "هه‌رگیز ئ���هو بۆچونه راس���ت نیی���ه ،چونكه ئێم���ه وه‌ك كۆمپانی���ا ناوخۆیه‌كان، ئهو كوالێتی���هی جێبه‌جێ ده‌كه‌ین كه حكوم���هت داوای ده‌كات ،وات���ه ئێمه جێبه‌جێكاری كوالێتیه‌كه‌ین كه لێمان داوا ده‌كرێت ،نه‌ك خۆمان كوالێتیه‌كه دیاری بكه‌ین". به‌پێ���ی وت���هی س���ه‌رۆكی یه‌كێتی هاورده‌‌و ناردنكارانی كوردستان شێخ مس���ته‌فا عه‌بدولره‌حمانیش له‌ئێستادا له‌هه‌مو هه‌رێمی كوردس���تاندا زیاتر له 2650كۆمپانیای بیانی بواری بازرگانی هه‌ی���ه ،لهو ژماره‌ی���ه‌ش نزیكه‌ی 600 كۆمپانیایه‌ك له‌س���نوری سلێمانیدایه، ش���ێخ مس���ته‌فا عه‌بد‌ولره‌حمان رۆڵی ئ���هو كۆمپانی���ا بیانیان���هی له‌بواری بازرگان���ی كارده‌كه‌ن به‌رز ده‌نرخێنێ، بهوهی بونه‌ته هۆی بوژانه‌وه‌ی بواری بازرگانی له‌هه‌رێمدا به‌نمونه‌ش باسی له‌دو حاڵ���هت كردو وت���ی "كارگه‌ی ده‌رمان كه له‌هه‌رێمدایه نیوه‌ی زیاتری ئه‌رده‌نیه‌كان خاوه‌نین ،به‌هه‌مان شێوه كارگه‌ی ئاسنیش كه له‌هه‌ولێره %25 هی قه‌ته‌ریه‌كانه".
پێنه‌دانی پێشینه ی خانوبه‌ره ،كارگه‌كانی بلۆك ی بێكار كردوه ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د به‌هۆی پێنه‌دانی پێشینه‌ی خانوبه‌ره‌‌و قه‌رزی بچوك له‌الیه‌ن حوكمه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌وه كاریگه‌ری ئابوری له‌سه‌ر كارگه‌كانی بلۆك دروست كردوه‌و ئابوریناسێكیش ده‌ڵێت "بارودۆخی هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و مه‌ترسییه‌كی گه‌وره ده‌ڕوات". خاوه‌ن كارگه‌یه‌ك����ی بلۆك له‌ده‌ڤه‌ری بیتوێن ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌ئێستادا كارگه‌كان����ی بل����ۆك فرۆش����یان زۆر كه‌مبۆته‌وه ئه‌مه‌ش وا ده‌كات زۆر كه‌متر به‌رهه‌مبهێنین به‌به‌روارد به‌رابردو. به‌ختی����ار مه‌ولود خاوه‌ن����ی كارگه‌ی بلۆك����ی جوتی����ار له‌ده‌ڤ����هری بیتوێن ئ����هوهی بۆ ئاوێنه رونكرده‌وه كه "پێش دروستبونی ئهو قه‌یرانه ئابوریه رۆژانه زیاتر له 32گه‌اڵبه بلۆكیان ده‌فرۆش����ت، به‌اڵم له‌ئێس����تادا رۆژان����ه ته‌نیا 2بۆ 3 گه‌اڵبه ده‌فرۆش����ن" .ناوبراو ئه‌وه‌ش����ی خس����ته‌رو كه هه‌ر به‌هۆی دروستبونی
ئهو دۆخ����هوه چه‌ندی����ن كارگه‌ی بلۆك شكس����تیانهێناوه ،ئه‌وه‌ش وای كردوه كارگ����ه‌كان دابخ����هنو چیت����ر بل����ۆك به‌رهه‌منه‌هێنن. خاوه‌ن����ی كارگ����هی بلۆك����ی جوتیار ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����دا ،هه‌ر ب����هو هۆیه‌وه چه‌ندین كرێكار له‌ئێس����تادا بێكار بون، كه بژێوی ژیانیان له‌سه‌ر كاركردن بوه لهو كارگانه‌دا. ئابوریناس����ێكیش ئاماژه بهوه ده‌كات له‌ئێس����تادا هه‌رێمی كوردستان به‌هۆی دابه‌زین����ی ئاس����تی ئاب����وری ب����ه‌ره‌و دۆخێكی مه‌ترسی ده‌ڕوات ،ئۆباڵی ئه‌م كێشه‌یه‌شی خسته ئه‌ستۆی حكومه‌تی ههرێم. ئابوریناس‌و مامۆس����تا ئه‌میر ئه‌حمه‌د له‌لێدوانێكی ب����ۆ ئاوێن����ه لهوبارهیهوه وتی "ئاس����تی ئابوری ن����ه‌ك له‌ده‌ڤه‌ری بیتوێن‌و پشده‌ر به‌ڵكو له‌هه‌مو هه‌رێمی كوردس����تان دابه‌زیوه ،ئه‌مه‌ش هۆكاری ده‌ره‌ك����یو ناوخۆیی هه‌یه ك����ه بریتیه له‌بێمتمانه‌ی����ی خه‌ڵ����ك به‌حكوم����هتو پێنه‌دان����ی قه‌رزی بچ����وك‌و چوڵكردنی
گون����ده‌كان‌و گرینگین����ه‌دان به‌كه‌رت����ی كشتوكاڵی" ناوبراو لهو بڕوایه‌دا پێنه‌دانی پێشینه‌ی خانوبه‌ره به‌هاواڵتیان له‌الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان كاریگ����هری زۆری له‌س����ه‌ر ئابوری ههرێم دروس����تكردوه، چونكه وه‌ك ئهو وتی "خه‌ڵك ئهو توانا مادی����هی نیه ،كه ه����هم زه‌وی بكڕێت‌و هه‌م خانوش دروستبكات ،بۆیه خه‌ڵكی كه‌متر خانو دروست ده‌كات ،كه خانوش كه‌م دروس����تكرا ئاش����كرایه كارگه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی بل����ۆك كاریان به‌به‌راورد به‌رابردو كه‌متر ده‌بێت". ئهو ئابوریناسه ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌وه كه نائارامی سیاس����یو شڵه‌ژانی دۆخی هه‌رێمی كوردس����تان كاریگ����هری زۆری له‌سه‌ر ئابوری كوردستان دروستكردوه، وای ك����ردوه كڕین‌و فرۆش����تن له‌هه‌مو بواره‌كاندا كه‌مبكاته‌وه. ئ����هو باس����ی ل����ه‌وه‌ش ك����رد ئ����هو ناجێگری����ه ئابوریه ،جیاوازی چینایه‌تی له‌كۆمه‌ڵگه‌دا دروستكردوه" ،به‌شێوه‌یه‌ك له‌هه‌رێمدا چینێك ته‌نی����ا بیر له‌بژێوی
ژیان����ی ده‌كات����هوه چینێكی����ش ته‌نها كاریگ����هری له‌س����ه‌ر كارگه‌كانی بلۆك بیر له‌دروس����تكردنی ڤێلالو زیادكردنی دروست نه‌كردوه ،به‌ڵكو زۆرێك له‌خه‌ڵكی سه‌روه‌ت‌و س����امانه‌كه‌ی ئه‌مه‌ش دۆخی بێكار كردوه كه بژێوی ژیانیان له‌س����ه‌ر كوردس����تان به‌ره‌و ئاقارێكی مه‌ترسیدار ئهو پیشه‌یه بوه ،لهوبارهیهوه كرێكارێك ب����ردوه ،له‌داهاتوش����دا كاریگه‌ریه‌كانی ك����ه پێش����تر له‌یه‌كێ����ك له‌كارگه‌كانی بل����ۆك كاری ك����ردوه ده‌ڵێت "ئێس����تا زیاتر ده‌رده‌كه‌وێت". ئه‌می����ر ئه‌حم����ه‌د هێمای به‌وه‌ش����دا كارگه‌كان����ی بلۆك كرێكاری����ان ناوێت‌و له‌ئێس����تادا‌و له‌هه‌رێم����ی كوردس����تاندا ئێمه‌ش بژێ����وی ژیانمان له‌س����ه‌ر ئه‌م باس له‌ه����ه‌زاران ملیاردێر ده‌كرێـت كه ئیشه بوو ئهو كه‌سانه‌ی ئێستا له‌كارگه به‌شێك له‌وانه سه‌روه‌ت‌و سامانه‌كانیان كار ده‌كه‌ن هه‌موی خزم‌و كه‌س����وكاری له‌خزمه‌تی میلله‌ت به‌كارناهێنن ،به‌ڵكو خ����اوه‌ن كارگه‌كانن‌و جێگایه‌ك بۆ ئێمه پرۆژه‌كانی����ان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ههرێم����ی نه‌ماوه". له‌ب����ارهی چاره‌س����ه‌رێكیش ب����ۆ ئه‌م كوردس����تان ده‌كه‌نه‌وه ،ئهو ئابوریناسه وتیشی "هه‌ركاتێك خواست به‌رزبۆیه‌وه دۆخ����هی هه‌رێ����م مامۆس����تا ئه‌می����ر ئه‌وكات����ه خس����تنه‌روش به‌رزده‌بێته‌وه ،ئه‌حم����ه‌د وت����ی "ئاوه‌دانكردن����هوهی ب����ه‌اڵم هه‌ركاتێك خواس����ت كه‌مبێته‌وه گونده‌كان‌و گرینگیدان به‌خزمه‌تگوزاری ئهوا خستنه‌روش كه‌مده‌بێته‌وه هه‌ربۆیه له‌گونده‌كان‌و كردنه‌وه‌ی كه‌رتی تایب هتو له‌ئێس����تادا كارگه‌كانی بلۆك فرۆشیان پێدانی پێش����ینه‌ی خانوب����ه‌ره‌و قه‌رزی كه‌مبۆته‌وه‌‌و خواس����ت كه‌مبوه ،دواجار بچوك به‌خاوه‌ن كاره‌كان ،به‌مش����ێوه‌یه ئ����هو كارگانه ناچارب����ون به‌رهه‌مهێنان ده‌توانی����ن له‌م قه‌یران����ه رزگارمانبێت، كه‌مبكه‌نه‌وه به‌ش����ێوه‌یه‌ك ك����ه زیانی ئه‌گه‌ر ئه‌مانه نه‌كرێت وه‌كو له‌سه‌ره‌تادا ئاماژه‌م پێدا كوردستان به‌ره‌و دۆخێكی مادیان پێنه‌گه‌یه‌نێت". دابه‌زین����ی ئاس����تی ئاب����وری ته‌نیا مه‌ترسیدار ده‌ڕوات".
جاران رۆژان ه زیاتر ل ه 32گه‌اڵبه بلۆكمان ده‌فرۆشت، به‌اڵم له‌ئێستادا ته‌نیا 2بۆ 3 گه‌اڵبه ده‌فرۆشین
لۆکاڵ
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
9
ئه‌وكاته‌ی ژنێك سه‌رۆكی ههرێم ده‌بێت
سه‌رۆك ی یه‌كێت ی پیاوان :ئاساییه ژنێك سه‌رۆكی ههرێم بێت ئا :ئاسۆ سه‌راوی
ی بااڵ ئه‌گه‌ر ژنێك ،بۆ هه‌ر پۆستێك له‌هه‌رێمدا خۆی كاندیدبكات هیچ رێگریه‌ك هه‌یه؟ بۆ تائێستا بیرت له‌وه نه‌كردۆته‌و‌ه ژنانیش وه‌كو پیاوان بۆ پۆسته بااڵكان كاندیدیان هه‌بێت؟ له‌شه‌وێكدا چه‌ند جارێك ئه‌م پرسیارانه به‌بیری شیالن حم ه نوری دا هات ،هه‌ربۆی ه بۆ رۆژی دواتر ی له‌گه‌ڵ به‌شێك له‌هاوڕێكانی گفتوگۆ لهوبارهیهوه كردو سه‌ره‌نجام گه‌یشتن ه بڕیارێك. ی له‌ئێس���تادا كۆمه‌ڵێ���ك له‌چاالكوان ی ژنان ،له‌گفتوگۆی ئه‌وه‌دان، مافه‌كان ی ههرێم هه‌ركاتێ هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆك ی ژنیان بۆ ك���را ئه‌وانی���ش كاندیدێك��� ی ئهو پۆس���ته هه‌بێت ،سه‌رۆكی یه‌كێت پیاوانی���ش ،نه‌ی���اری بۆچونێكی وه‌ها نیی���هو ده‌ڵێت "المان ئاس���اییه ئه‌گه‌ر ی ههرێم بێت ،یان هه‌ر ژنێك س���ه‌رۆك ی بااڵیان له‌هه‌رێمدا پێبدرێت" پۆستێك ی ژنێك به‌پۆس���تی ههره گه‌یش���تن بااڵی واڵت ،له‌دنی���ادا نمونه‌ی كه‌مه‌‌و ی ناوه‌ڕاستیش ی رۆژهه‌اڵت له‌سه‌ر ئاست ی نه‌بوه ،به‌اڵم به‌ش���ێك تائێس���تا بون له‌ژنان له‌هه‌رێمی كوردستان به‌و هیوای ه ده‌ژین ،رۆژێك بگه‌ن ه پۆس���تێكی بااڵ له‌هه‌رێمه‌كه‌یاندا ،یه‌كه‌م هه‌نگاویشیان ی له‌وباره‌ی���هوه ن���اوهو له‌قۆناغ��� لێكۆڵینه‌وه‌دان. به‌شداری ژنان له‌خۆپیشاندانێکدا ی شیالن حه‌مه نوری چاالكوانی بوار ی تا خۆی���ان كاندید بك���ه‌ن ،ههرچهنده ی ژنان ،یه‌كێك���ه لهو ژنانه مافه‌كان��� ی رونه ،هه‌ركاتێك هه‌ڵبژاردن بۆ ی هه‌یه ،به‌اڵم له‌الش ی بون به‌س���ه‌رۆك خه‌ون ی ئهو پۆست ه كرا ،له‌یه‌كه‌م جاردا ژنان ئ���هوهی بۆ ئهو ئێس���تا رێگر‌ه كه‌می ی ی جه‌خت ی ك ه نه‌گه‌یشتۆته40ساڵ ،ده‌رناچن ،ب���ه‌اڵم وه‌ك خۆ ته‌مه‌نه‌كه‌یه‌ت ی یه‌كه‌مدا چونك��� ه یه‌كێ���ك له‌مه‌رجه‌كانی بون له‌س���ه‌ر ده‌كاته‌وه ،له‌ج���ار به‌س���ه‌رۆك له‌هه‌رێمدا گه‌یش���تن ه به‌و ئ���ه‌وان ته‌نها مه‌به‌س���تیان ه ئهو بڕوای ه ی دروس���ت بكه‌ن ی تاك���ی كورد ێ بۆ ئهو له‌ال ته‌مه‌نه ،لهبهرئهوه ،ئهو ناتوان ی ی كاندید بكات .ههرچهنده ك ه ژنانی���ش ده‌توانن بۆ پۆس���تێك پۆسته خۆ ی پێشتر ئاماده‌سازیی لهوبارهیهوه كردبو وه‌ها خۆیان كاندید بكه‌ن "په‌رۆش��� "مێرده‌كه‌م‌و باوكیشم پشتگیرییانكردم ،بردنه‌وه‌م���ان هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم له‌وه‌ش ب���ۆ ئ���هو پاره‌یه‌ش ك��� ه داوا ده‌كرێت دڵنیاین ،كه له‌یه‌كه‌م جاردا ژنان ناتوانن ی خ���ۆ كاندیدك���ردن بدرێت��� ه ئهو پۆسته بااڵیه به‌ده‌ستبێنن" له‌كات��� ی له‌وه‌ش كرد ك ه له‌گه‌ڵ شیالن باس ی كۆمیسیۆن به‌نیازبوم پارچه‌یه‌ك زه‌و ی ی هاوكاره‌كانی كه‌مپینێكیان بۆ پاڵپشت بۆ بفرۆش���م ،به‌اڵم له‌ئێستادا مه‌رج ته‌مه‌نه‌ك���ه بۆ من رێگ���ره" .به‌اڵم ئهو ژن���ان له‌وه‌رگرتن���ی پۆس���ت ه بااڵكان ی ئهو خه‌ون ه نابێت‌و راگه‌یان���دوه‌‌و هاوكات داواش���یانكردو‌ه هێشتا ده‌ستبه‌ردار ی ێ س���ه‌رۆكایه‌تیه‌ك ه ی تر ده‌كات ،یاس���ای هه‌رس��� ی چه‌ند هاوكارێك پشتگیر
داوامانكردو‌ه یاسای هه‌رسێ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی ههرێم به‌جۆرێك هه‌مواربكرێته‌وه، كه سه‌رۆكه‌كان دو جێگری هه‌بێت‌و یه‌كێك له‌جێگره‌كانی ژنێك بێت فۆتۆ :ئاوێنه هه‌رێ���م به‌جۆرێك هه‌مواربكرێته‌وه ،ك ه سه‌رۆكه‌كان دو جێگری هه‌بێت‌و یه‌كێك له‌جێگره‌كانی ژنێك بێت. ئ���هو ره‌خن���هی له‌حكومه‌تیش گرت بهوهی كه‌مترین فرس���هت ده‌داته ژنان ی پۆس���ته بااڵ حكومیه‌كان، له‌وه‌رگرتن ی ی بااڵ ی ئه‌نجومه‌ن��� له‌ب���ارهی بون��� ی ی خانمانیش ك��� ه ده‌زگایه‌ك كاروب���ار حكومیه بۆ گرنگیدان به‌ژنان دامه‌زراوه، ی هه‌یه، ی پێچه‌وان ه ش���یالن بۆچونێك رایده‌گه‌یه‌ن���ێ ك ه ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ته‌نها میكیاجێك���ه ده‌س���ه‌اڵت كردویه‌تی تا ی بڵێت گرنگی به‌ژنان ده‌دات ،ئهو وتیش ی خانمان ی كاروبار "ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵ ی دروس���تكراوه، به‌ته‌وافوق���ی حیزب��� ی هه‌م���و ئه‌وانه‌ش ك ه له‌وێن به‌پۆس���ت به‌ڕێوه‌ب���هری گش���تی دام���ه‌زراون،
ی تائێس���تا له‌پاش دو ساڵ جگ ه كه‌چ ی له‌دانه‌یه‌كی���ان نه‌بێت هیچیان فه‌رمان ئیدارییان نییه ،ئه‌مه به‌ده‌ر له‌چه‌ندین گرفتی تر كه بۆ ده‌زگاك ه دروستكراوه، له‌به‌رئ���هوه بونی ئهو ئه‌نجومه‌نه ته‌نها بۆ چاوبه‌سته له‌ژنان". ی ئهو بۆچونه په‌خش���ان به‌پێچه‌وان ه ی ی ئه‌نجومه‌ن ی گشت زه‌نگه‌ن ه ئه‌میندار ی خانمان ،ره‌تیده‌كاته‌و‌ه ی كاروبار بااڵ ی ی حیزب ك��� ه ده‌زگاكه‌ی���ان به‌ته‌وافوق ی ج���وان دامه‌زرابێ���ت "به‌رێكه‌وتێك��� ی بیروبۆچون ه جیاوازه‌كانی تێدا زۆرین ه ی كۆبۆته‌وه ،كه‌س���یش نییه الیه‌نگیر حیزبێك نه‌بێت ،راست ه ئاسته‌نگیشمان بۆ دروستده‌كرێت ،به‌اڵم گرنگ ئهوهی ه ی ئێمه كۆڵناده‌ین‌و به‌رده‌وامین" .لهباره پش���تگیریكردنی ده‌زگاكه بۆ ژنێك ك ه
ی خۆی كاندید بكات بۆ هه‌ر پۆس���تێك بااڵ له‌هه‌رێمدا ئ���هو هێما بهوه ده‌كات به‌ناوی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌یانه‌و‌ه قس ه ناكات، ی ئهو ی ته‌واو ی پشتگیر به‌اڵم وه‌كو خۆ بۆچون ه ده‌كات ك ه ژنان هه‌نگاو بهاون بۆ وه‌رگرتنی پۆست ه بااڵكان. ی كوردستان ی پیاوان ی یه‌كێت سه‌رۆك ی وه‌ها ی بۆچونێك بورهان عه‌لی نه‌یار ی بااڵیان پێبدرێت‌و نیی ه ژنان پۆس���ت ی ده‌ڵێت "المان ئاسایی ه ژنێك سه‌رۆك ی بااڵیان ههرێم بێت ،یان هه‌ر پۆستێك له‌هه‌رێم���دا پێبدرێت" ،ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ی ی وای ه به‌ش���دار ئه‌وه‌ش���دا بۆچون��� ژنان له‌هه‌رێمدا له‌وه‌رگرتنی پۆس���تدا ی ی باش���دایه ،بۆ پشتگیر له‌ئاس���تێك ی ی پش���ت به‌راپۆرت ئ���هو بۆچونه‌ش��� ێ ی ئه‌وروپا ده‌به‌ست كۆمیسیۆن‌و واڵتان
ی ی یه‌كێت��� ی ئ���هو راپۆت���ه "به‌پێ��� ی ی من هه‌یه ،به‌ش���دار ئه‌وروپا كه ال ی له‌هه‌رێمدا ی سیاس��� ژن���ان له‌كاروبار ی ی باش���دایه ،ئه‌گه‌ر سه‌یر له‌ئاس���تێك ی كوردس���تانیش بكه‌ین ك ه په‌رله‌مان��� هه‌مو یاساكان له‌وێو‌ه ده‌رده‌چن ،ژنان به‌شداریه‌كی باشیان هه‌یه". ی پی���اوان جه‌خت ی یه‌كێت س���ه‌رۆك ی راپۆرت ه له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه ك��� ه به‌پێ ی نێوده‌وڵه‌تیه‌كانیش له‌س���ه‌ر ئاس���ت ی جیهان به‌ش���داری ژن���ان له‌كاروبار سیاس���یدا كه‌مت���ره ،وه‌ك ئهو ده‌ڵێت ی ێ له‌وان ه ی جیهان ،له‌س "له‌سه‌ر ئاست به‌شداری سیاس���هت ناكه‌ن ،دوانیان ی له‌خۆی���دا ئافره‌ت���ه ،كه‌وات���ه خ���ۆ سروش���تی مێین ه وای���ه ،كه‌متر حه‌ز ی سیاسی ده‌كه‌ن". به‌به‌شدار
ی گرانیه؟ ئایا ره‌مه‌زان مانگ
الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان ده‌ڵێن توندترین سزا بۆ گرانفرۆشان دیاریكراوه سه‌رۆكی ژور ی بازرگان ی سلێمانی :چاوه‌ڕوانی هه‌رزان ی بن ،نه‌ك گرانی ئا :ئاسۆ "ره‌مه‌زان ته‌نها مانگێكه ،كه‌چی هه‌ندێك له‌خه‌ڵكی فه‌رده‌یه‌ك برنج ی 50كیلۆیی‌‌و كارتۆنێك دۆشا‌وو چه‌ند ته‌نه‌كه‌یه‌ك رۆن‌و چه‌ندین شتی تریشی به‌یه‌كه‌وه بۆ ده‌كڕن" .به‌ڕێوه‌به‌ری چاودێریی بازرگانی سلێمانی به‌و جۆره ره‌خنه له‌هه‌ندێك لهو هاواڵتیانه ده‌گرێت‌و به‌به‌شێك له‌هۆكاری گرانییان ده‌زانێ "هه‌ندێ له‌هاواڵتیان به‌و جۆره ده‌بنه هۆكاری گرانی‌‌و كه‌مبونه‌وه‌ی خۆراك له‌بازاڕه‌كاندا". سااڵنه له‌گه‌ڵ هاتنی مانگی ره‌مه‌زان‌و گه‌لێ���ك له‌بۆنه‌كانی تری���ش ،گرانبون‌و كه‌مبون���هوهی خۆراك‌و كااڵ بۆ ماوه‌یه‌ك له‌بازاڕه‌كان���دا به‌دیده‌كرێ���ت ،الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندیداره‌كانی���ش ،هه‌ر له‌ئێس���تاوه هه‌ڕه‌ش���هی لێپێچین���هوهی توند ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ هه‌ر فرۆشیارێك كه خۆراك‌و كااڵ به‌گران بفرۆشێ ،سه‌رۆكی ژوری بازرگانی سلێمانیش مژه ده‌داته هه‌موان‌و ده‌ڵێت "له‌م مانگه‌دا چاوه‌ڕوان���ی هه‌رزانی بن، نه‌ك گرانی". به‌ڕێوه‌ب���هری چاودێری���ی بازرگان���ی سلێمانی سۆران عه‌بدولغه‌فور له‌دیدارێكی
ئاوێنه جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه ،به‌ش���ێك له‌هاواڵتیان هۆكاری گرانی‌‌و كه‌مبونه‌وه‌ی خۆراك���ن له‌مانگ���ی ره‌م���ه‌زان‌و زۆرێك له‌بۆنه‌كانی تریش. ئه‌وان ك���ه به‌ب���ه‌رده‌وام لیژنه‌كانیان له‌بازاڕ‌و ش���وێنه گش���تیه‌كاندا ده‌گه‌ڕێن بۆ رێگرتن له‌دیارده‌ی گرانی‌‌ولێپێچینه‌وه له‌فرۆشیارانی سه‌رپێچیكار ده‌كه‌ن باس له‌وه ده‌كات ،ئهوهی له‌ئێستادا هه‌ستی پێده‌كه‌ن وه‌ك س���ه‌ره‌تای ئ���هو مانگه به‌ش���ێك له‌هاواڵتی���ان كه‌وتونه‌ته بازاڕ به‌ش���ێوه‌یه‌كی چاوه‌ڕواننه‌كراو خۆراكی زۆر بۆ ئهو مانگه ده‌كڕن ،به‌جۆرێك كه بۆته جێی س���ه‌رنجی ئه‌وان "ئوم مانگه 30رۆژه ،كه‌چ���ی به‌ش���ێك له‌هاواڵتیان به‌شی مانگ‌و نیوێك خۆراك‌و پێداویستی به‌یه‌كه‌وه ده‌كڕن ،دیاره ئه‌وه‌ش گرانی‌‌و كه‌مبون���هوهی خ���ۆراك ب���ۆ ماوه‌یه‌ك دروس���ت ده‌كات كه سه‌ره‌نجام له‌هه‌ندێ ش���وێن فرۆشیار ئیس���تیغاللی دۆخه‌كه ده‌كات‌و ئه‌وه‌ش گرانیی لێده‌كه‌وێته‌وه". هه‌ربۆیه داوا له‌هاواڵتیان ده‌كات ،النیكه‌م پێداویس���تی 10رۆژێك به‌یه‌كه‌وه بكڕن، نه‌ك مانگ‌و نیوێك "بۆ چاره‌سه‌ری ئهوه په‌نامان ب���ۆ زۆر الیه‌ن ب���ردوه ،له‌وانه داوامان له‌مامۆستایانی ئایینی كردوه كه ل���هو مانگه‌دا رێنمایی لهوبارهیهوه بده‌نه
له‌م مانگه‌دا لیژنه‌ی ئێوارانیشمان دروستكردوه ،هاواڵتیان‌و هه‌مو الیه‌كیش دڵنیا ده‌كه‌ینه‌وه ،لێپێچینه‌وه‌كانمان توندتر ده‌كه‌ین هاواڵتیان ،به‌جۆرێك كه بۆخۆیان نه‌بنه هۆكارێكی گرانی". به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���هی چاودێریی بازرگانی س���لێمانی ئه‌وه‌شی خس���ته‌رو سه‌رباری لیژنه‌كانی رۆژانه‌ی���ان‌و بونی لیژنه‌یه‌كی تریش له‌گ���هڵ لیژن���ه هاوبه‌ش���ه‌كانی قایمقامیه‌تی س���لێمانی ،ه���ه‌ر له‌پێناو رێگرت���ن له‌گرانی‌‌و ئیس���تغاللی كڕیاران له‌مانگ���ی ره‌مه‌زان���دا لیژنه‌یه‌كی تریان دروس���تكردوه كه ئێواران ده‌چنه بازاڕو شوێنه گشتیه‌كان "له‌م مانگه‌دا لیژنه‌ی ئێوارانیش���مان دروستكردوه ،هاواڵتیان‌و هه‌م���و الیه‌كی���ش دڵنی���ا ده‌كه‌ینه‌وه، لێپێچینه‌وه‌كانمان توندتر ده‌كه‌ین".
لهدرێژهی دیداره‌ك���هی له‌گه‌ڵ ئاوێنه سۆران عه‌بدولغه‌فور هێمای به‌وه‌شدا ك ه ماوه‌یه‌ك پێ���ش ره‌مه‌زان ،نرخی زۆرێك له‌خ���ۆراك‌و كااڵ‌و كه‌لوپه‌له‌كانیان له‌ناو بازاڕو ش���وێنه گش���تیه‌كان وه‌رگرتوه، تا له‌رۆژانی مانگ���ی رامه‌زاندا نرخه‌كان به‌راورد بكه‌ن ،ئ���هو وتی "ئه‌گه‌ر نرخی ه���ه‌ر كااڵ‌و خۆراكێ���ك به‌رزبوبێت���هوه، به‌دواچون���ی ب���ۆ ده‌كه‌ی���ن ،س���ه‌ره‌تا له‌هۆكاره‌ك���هی ده‌پرس���ینه‌وه ئه‌گ���ه‌ر په‌یوه‌ن���دی به‌فرۆش���یاره‌كه‌وه هه‌ب���و راس���ته‌وخۆ توندترین س���زای ده‌ده‌ین، ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندی به‌ویشه‌وه نه‌بو سه‌روی خۆمان ئاگادارده‌كه‌ینه‌وه تا لهوبارهیهوه
به‌دواداچ���ون بك���ه‌ن ،چونك���ه زۆرجار گه‌ش���بینه بهوهی كه هیچ گرانیه‌ك له‌م خۆراكه‌كان له‌ش���وێنی هاتنیانه‌وه گران مانگ���ه‌دا له‌الیه‌ن بازرگان���هوه ناكرێت، ده‌بن ،ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی به‌فرۆشیارانی به‌پێچه‌وان���هوه ئ���هو م���ژده‌ی هه‌رزانی به‌هاواڵتیان ده‌دات‌و ده‌ڵێت "رێنماییه‌كی ناوم هه‌رێمه‌وه نییه". ئهو رێنمایی ئه‌وه‌ش���ی دایه هاواڵتیان باش���ی بازرگانه‌كانمان كردوه كه كااڵ‌و هه‌ر كاتێك‌و له‌هه‌رش���وێنێكی س���نوری خوارده‌مه‌نی پێویست بهێنن ،به‌جۆرێك پارێزگای سلێمانی سه‌رپێچیی گرانییان ئێم���ه چاوه‌ڕێی هه‌رزانیی���ان لێده‌كه‌ین به‌دیكرد ئهوا راسته‌وخۆ له‌رێگای ژماره‌ی ن���ه‌ك گران���ی ،زۆرینه‌ش���یان په‌یمانی مۆبایل���ی 07701450755ئاگاداری���ان ئه‌وه‌یان به‌ئێمه داوه ت���ا پێیان بكرێت خۆراك‌و كااڵكانیان هه‌رزان بكه‌ن ،ئه‌گه‌ر بكه‌نه‌وه. ئ���هو باس���ی له‌كردن���هوهی ئ���هو تێبینی بكه‌ن ره‌مه‌زانی ساڵی رابردوش چێش���تخانه‌‌و چایخان���هو كافتریا‌و هه‌مو به‌هه‌مانش���ێوه هیچ جۆره شتێكی وه‌ها ئ���هو ش���وێنانه‌ش ك���رد ك���ه له‌مانگی لهو مانگه‌دا گران نه‌بو". به‌پێی زانیاریه‌كانی س���ه‌رۆكی ژوری ره‌مه‌زان���دا ده‌كرێنه‌وه ،ب���هوهی ده‌بێت شوێنه‌كانیان داپۆش���راوبێت به‌جۆرێك بازرگانی سلێمانی ،زۆرێك له‌بازرگانه‌كانی رێز له‌پی���رۆزی‌‌و تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی ئهو س���لێمانی ،خۆراكێكی وشكه‌ی باشیان مانگه بگرن ،وه‌ك خۆشی وتی ته‌نها دو بۆ ئ���هم مانگ���ه عه‌مبارك���ردوه ،وه‌ك مه‌رجیان بۆ ئهو ش���وێنانه هه‌یه "یه‌ك ئهو ده‌ڵێت "له‌بابه‌تی خۆراكی وش���ك نرخه‌كانیان گران نه‌ك���هنو وه‌كو پێش ئه‌وه‌نده‌ی ئاگاداربی���ن عه‌مبارێكی باش ره‌مه‌زان خزمه‌تگوازیه‌كانیان پێش���كه‌ش كراوه ،ئهوهی ده‌مێنێته‌وه میوه‌هاته ،كه بك���هنو ه���اوكات له‌رۆژانی جه‌ژنیش���دا به‌ش���ێكی به‌هۆی پێگه‌یشتنی به‌رهه‌می ش���وێنه‌كانیان به‌روی گه‌شتیاراندا كراوه ناوخۆیی���هوه هاتن���ی قه‌ده‌غه‌ك���راوه، بێت ،هه‌ر ش���وێنێك پێچه‌وانه‌ی ئهوهی هی���وادارم ب���را جوتی���اره‌كان بتوان���ن كرد به‌دڵنیایی���هوه لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ به‌نرخێك���ی گونجاو پێداویس���تی ناوخۆ لهو به‌رهه‌مان���ه دابین بكه‌ن ،كه به‌هۆی ده‌كرێت‌و به‌پێی یاسا سزا ده‌درێت". ل���ه‌الی خۆش���یه‌وه س���ه‌رۆكی ژوری زیاننه‌گیان���دن به‌ئ���ه‌وان هاورده‌كردنی بازرگانی س���لێمانی س���یروان محه‌مه‌د قه‌ده‌غه‌كراوه".
10
rangalayawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی fashion دیزاین هرو راوێژكار "سه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات
كاڵو ...پارچه‌یه‌كی بچوكه‌و به‌كارهێنانی زۆر گرنگه!
هه‌مومان ده‌زانین كه له‌م���ڕۆدا گرنگیدان به‌خۆم���ان چه‌ن���د ده‌وری هه‌یه له‌گش���ت بواره‌كانی رۆژانه‌مانداو ،به‌پێی پێویس���ت‌و زیاتری���ش گرنگی ده‌ده‌ی���ن به‌جلوبه‌رگ‌و خۆگۆڕی���ن‌و ته‌نانه‌ت س���تایلی خۆگۆڕینی تایبه‌ت به‌خۆشمان ،تایبه‌ته. كاڵوی���ش ه���ه‌روه‌ك پارچه‌كان���ی تری جلوب���ه‌رگ زۆر گرنگی پێ���دراوه ته‌نانه‌ت به‌ش���ێوه‌یه‌كی وه‌ها كه دیزاینه‌ری تایبه‌ت به‌خۆی���ان هه‌یه ،ئهوهی زۆر له‌به‌رچاومانه ك���ه خێزانه پاشانش���ینه‌كان ()Royalty له‌ش���اژنی گ���ه‌وره ...هت���د ،وه‌ك داب���و نه‌ریتێك‌و س���تایلێكی تایب���هت به‌خۆیان‌و پۆسته‌كه‌یان ،زۆرترین به‌كارهێنه‌ری كاڵون، خانمی شاژنی به‌ریتانی ( )Elizabeth II باشترین نمونه‌یه ،دوای ئه‌وانیش ئه‌كته‌رو گۆرانی بێژه جیهانییه‌كان ،به‌اڵم كه‌سانی ئاسایی كه‌مترینیانن له‌به‌كارهێنانی كاڵو. ئێمه لێ���ره‌وه پێتانده‌ڵێی���ن كه یه‌كێك له‌پارچ���ه هه‌ره‌جوانه‌كان‌و به‌س���وده‌كانی ئ���هم وه‌رزه كاڵوه ،ج���ا گ���ه‌ر خانمی���ت یاخود پیاو بۆ پاراستنی قژت‌و نه‌سوتانی
m co o. o if h ya nAr ir f@ fee a Sa n. @ ee r f sa itte Tw
مه‌حمود سه‌نگاوی :هه‌ندێك میدیا وه‌ك به‌قاڵ وان هێلکه ده‌کڕن
مام رۆسته‌م :بۆی ه حاڵی مه‌کته‌ب سیاسیه‌کان جوانه
له‌تیشكی خۆر ده‌توانی كاڵو به‌كاربهێنیت، به‌اڵم به‌ش���ێوازێكی ن���وێو گونجاو له‌گه‌ڵ جلوبه‌رگه‌كه‌تدا: • خانمی به‌ڕێز گه‌ر عه‌زیی درێژو پێاڵوی ف�ل�ات له‌ب���هرو له‌پێكرد ئهوا پێویس���تت به‌كاڵوێك���ی گ���ه‌وره‌و (مش���بك) هه‌یه، به‌دڵنیاییه‌وه له‌گه‌ڵ جانتایه‌كی گه‌وره. • خانمی به‌ڕێز ئه‌گه‌ر پانتۆڵی كاوبۆی‌‌و ب���ۆدی‌و پێاڵوێكی ب���ه‌رزت له‌پێكرد ،ئهوا پێویس���ت به‌جۆره كاڵوی كه‌نیسه‌ی هه‌یه، كه بچوكن‌و پێشه‌كه‌یان له‌دواوه‌ی كاڵوه‌كه كه‌مێك درێژتره. • پیاوانی���ش پێویس���ته دڵنیاب���ن له‌جلوبه‌رگی���ان ت���ا بتوان���ن به‌پێ���ی خۆگۆڕینه‌كه‌ی���ان كاڵو هه‌ڵبژێ���رن ،ئه‌گه‌ر ش���ۆرت‌و كابۆت���ان له‌به‌رك���رد دڵنیاب���ن له‌هه‌ڵبژاردنی كاڵوی كالس���یكی‌و ،ئه‌گه‌ر نا كاسكێت به‌ڕێكخستنی له‌گه‌ڵ جله‌كانت باشترینه. تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌كه چونكه ره‌نگه ته‌نه���ا كه‌مێ���ك راوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت پێویست بێت.
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
قه‌اڵكه ی پاشاكۆره له‌دوكان له‌ناوده‌چێت
هێرۆ به‌سه‌رهاته‌كانی ژیان ده‌گێڕێته‌وه ئه‌كته‌ر هێرۆ جوان محه‌مه‌د ،ئاماژه بهوه ده‌دات له‌نوێترین كاریدا به‌شداری زنجی���ره درامایه‌كی ك���ردوه ك ه بڕیاره له‌مانگی ره‌مه‌زاندا په‌خشبكرێت. لهوبارهیهوه هێرۆ جوان ،به‌رۆژنامه‌ی ئاوێن���هی راگه‌یاند ك��� ه وه‌ك ئه‌كته‌ر به‌شداری زنجیره درامایه‌كی كردوه ،ك ه بڕی���ار وایه له‌مانگی ره‌مه‌زان له‌كه‌ناڵی ئاس���مانی كوردسات په‌خش���بكرێت‌و وتیش���ی :زنجی���ره دراماك���ه كاری كۆمپانیای مه‌ستی فیلمه‌و نه‌جم هۆگر كاری ده‌رهێنان���ی بۆ ده‌كات‌و خۆش���م وه‌ك ئه‌كت���ه‌ر به‌ش���داریم تێداكردوه. له‌باره‌ی ناوه‌ڕۆكی زنجیره دراماكه‌شه‌و‌ه ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌دا هه‌ر ش���ه‌وێكی ره‌مه‌زان باس���ی به‌س���ه‌رهاتێكی ژیان ده‌كه‌ن‌و سیناریۆی زنجیره دراماكه‌ش كاو‌ه میرزا ئه‌حمه‌ده. هێرۆ جوان محه‌مه‌د ،له‌دایكبوی ساڵی 1983ی شاری س���لێمانیه‌و په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌كانی ته‌واوكردوه ،تائێستا 15كاری نواندنی ك���ردوهو دواهه‌مین كاری���ش ده‌رهێنانی ش���انۆی "جه‌نگی ژنێك" بوه.
وێرانه‌ی قه‌اڵی پاشاكۆره له‌قه‌زای دوکان ئا :كارزان دوكانی
پیاوێك 40ساڵ خزمه‌تی ئاو ده‌كات
11
یه‌ك سهده زیاتر له‌بوكه‌خان گه‌وره‌ترن
قه‌اڵی دوكان یان قه‌اڵی پاشاكۆره، قه‌اڵیه‌كی مێژوییه‌و ده‌كه‌وێته قه‌زا ی دوكانه‌وه به‌دوری چه‌ند كیلۆمه‌ترێك له‌سه‌نته‌ری قه‌زاكه‌وه ،دوری قه‌زاكه له‌سلێمانییه‌وه 70كم‌و له‌كۆیه‌وه 40كم ده‌بێت ،ناوی قه‌اڵكه دهگهڕێتهوه بۆ میر محه‌ممه‌د پاشای میری ئه‌ماره‌تی سۆران ،چونكه ئه‌م قه‌اڵیه دواسنورو شورای میرنشینه‌كه‌ی بوه ،كه پایته‌ختی میرنشینه‌كه‌ی ره‌واندوز بو ،له‌نێوان سااڵنی()1837-1815 به‌رده‌وام بو. قه‌اڵكه ،ده‌كه‌وێته س���ه‌ر گردێك ك ه به‌رزییه‌كه‌ی 130مه‌تره له‌سه‌ر قه‌راغی زێی بچ���وك (ئاوی دوكان) به‌س���ه‌ر زێیه‌ك���ه‌دا ده‌ڕوانێ���ت ،له‌نزیك گوندی (سارتكه) ،ش���ێوازی بیناسازییه‌كه‌ی زۆر س���اده‌یه‌و جیاوازه له‌م سه‌رده‌مه،
ی چوارگۆش���ه‌ییه ،ئه‌ستوری شێوازێك دی���واری دهرهوهی (170س���م) ده‌بێ���ت‌و ئ���هم ئه‌س���تورییه له‌نهۆمی دوه‌مدا كه‌مده‌بێته‌وه بۆ ( 35س���م)، ش���ێوازه‌كه‌ی له‌بیناس���ازیی سه‌ربازی ده‌چێ���ت ،هه‌روه‌ه���ا له‌دیواره‌كان���ی دهرهوهی���دا چه‌ندی���ن كونه‌مه‌ته‌رێزی قهباره جیاواز هه‌یه ،دیواری رۆژئاوای 16م درێژه‌و 8كونه‌مه‌ته‌رێزی تێدایه، به‌اڵم زۆربه‌ی ئه‌م به‌شه‌ی روخاوه ،الی باكوریشی به‌ته‌واوی روخاوه ،هه‌رچی الی رۆژه���ه‌اڵت‌و باشوریش���یه‌تی 17م درێژن. ئ���هم كونه‌مه‌ته‌رێزانه بۆ مه‌به‌س���تی پاسه‌وانی‌‌و به‌رگریكردن دروستكرابون، چوار بورجی ش���ێوه بازنه‌ی���ی هه‌یه كه به‌س���ه‌ر هه‌رچوارالی دیواره‌كانیدا دابه‌ش ب���وون ،ئه‌م قه‌اڵیه دو ده‌رگای هه‌ی���ه ،یه‌كیان له‌به‌ش���ی رۆژهه‌اڵته‌و ده‌رگای گ���ه‌وره‌ی قه‌اڵكه‌یه ،ده‌رگای دوه‌م كه‌وتۆته به‌شی رۆژئاوای قه‌اڵكه‌و
فۆتۆ :کارزان
ی له‌به‌ر دوژمن نه‌توانێت گه‌مارۆی ئاویان بخاته پانییه‌كه‌ی 170سم‌و به‌رزییه‌كه سه‌ر. روخانی دیاری ناكرێت. قه‌اڵكه دو نهۆمه ،نهۆمی یه‌كه‌می 5كه‌لوپه‌ل���ه پێكهێنه‌ره‌كانی س���اده‌ن ژوره‌و نهۆمی دوه‌میش هه‌مان دیزاینی خۆیان له‌به‌ردی خڕو ناڕێك‌و قوڕو گ هچ‌و هه‌یه ،حه‌وش���هی قه‌اڵك���ه كه‌وتوه‌ته قسڵ ده‌بیننه‌وه ،به‌داخه‌وه هیچ وێنه‌و ناوه‌ڕاسته‌وه‌و ژوره‌كان چوارده‌وریانداوه نه‌خش‌و نیگارێكی له‌سه‌ر نه‌كێشراوه تا ئ���هم ش���ێوازه‌ش ل���هم س���ه‌رده‌مه‌دا بزانرێت له‌چ ساڵێكی فه‌رمانڕه‌وایی میر نابینرێ���ت ،پێپلیكانه‌یه‌ك به‌به‌رزی 1م محه‌ممه‌ددا دروس���ت كراوه ،مانه‌وه‌ی وه‌ك رێگه‌ی س���ه‌ركه‌وتن ب���ۆ نهۆمی ئه‌م قه‌اڵیه وه‌ك شوێنه‌وارێكی مێژویی مان���هوهی كه‌ڵچه‌ری نه‌ته‌وه‌یه‌كه به‌اڵم دوه‌م كه‌وتوه‌ته ناو حه‌وشه‌كه‌وه. له‌ناوه‌ڕاس���تی حه‌وشه‌كه‌دا حه‌وزێك به‌داخ���هوه به‌ه���ۆی ئاوڕلێنه‌دانه‌وه‌ی هه‌یه كه له‌به‌ردی ناڕێك دروستكراوه له‌الی���ه‌ن الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌وه به‌مه‌به‌س���تی گلدانه‌وه‌ی ئاوی باران ،له‌ب���ه‌رده‌م هه‌ڕه‌ش���هی له‌ناوچوندایه، درێژی حه‌وزه‌كه 7.95م‌و پانییه‌كه‌ی پێویس���ته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شوێنه‌واری 410س���م ،هه‌روه‌ها له‌به‌ش���ی باشوری سلێمانی‌‌و س���ه‌رۆكایه‌تی ش���اره‌وانی قه‌اڵك���ه بیرێكی ئاو هه‌یه كه ئێس���تا دوكان نۆژه‌نی بكه‌ن‌و وه‌ك ناوه‌ندێكی نزیك���هی 1.5م قوڵ���هو به‌ه���ۆی شوێنه‌واری‌‌و گه‌ش���توگوزاری كه‌ڵكی پڕبون���هوهی ناتوانرێ���ت قواڵییه‌كه‌ی لێببینرێت .كه ئه‌گه‌ر كه‌مێك بایه‌خی دیاری بكرێت .ئه‌م بیره بۆ مه‌به‌ستی پێبدرێت به‌دڵنیایه‌وه سودی ئابوریشی ی هه‌م بۆ حكومه‌ت‌و هه‌م بۆ دانیشتوانی دابینكردنی ئ���اوی خواردنه‌وه له‌كات گه‌م���ارۆی دوژمن���دا به‌كارهات���وه ،تا ناوچه‌كه ده‌بێت.
له‌فه‌یسبوکه‌وه خه‌ڵکی ئێستا مام عه‌زیز
مه‌حمود سه‌نگاوی
مام رۆست هم ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاس���یی یه‌كێت ی ده‌ڵێ���ت هه‌ندێك كه‌س وه‌ك به‌قاڵ وان ده‌گه‌ڕێن بۆ هێلكه‌كڕین ،له‌به‌رامبه‌ریشدا پرس���یاری ئهوه ده‌كرێ���ت به‌قاڵ كه‌ی پیش���هی هێلكه كڕین���ه؟ ،چاالکوانی بزوتنهوهی گۆران ،مام رۆسته‌م بازیانی به‌ئاوێن���هی وت "ئهوه ئاس���تی ئه‌ندام مه‌کته‌ب سیاسیه‌کانه بۆیه هه‌مو رۆژێک ته‌نازول ده‌که‌ن بۆ پارتی". له‌وه‌اڵمدان���هوهی ئ���هو ده‌نگۆیانه‌ی
کاوڕ له‌گ���هڵ خێزانه‌كانتان ئه‌م ماوه‌یه زۆرت���ر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ن زیاتر كاتتان به‌كاروب���اری ب���ازاڕه‌وه به‌س���ه‌ر ئه‌ب���ه‌ن ،ب���ه‌اڵم ئ���اگاداری باری داراییتان بن.
باس له‌بونی كێش���ه ده‌ك���ه‌ن له‌كاتی دیاریكردن���ی كاندیده‌كان���ی یه‌كێت��� ی رێكخس���تنه‌كانیانه‌وه له‌الی���ه‌ن له‌گه‌رمیان ،ئەندامی مەكتەبی سیاسیو لێپرس���راوی مەڵبەن���دی گەرمیان���ی یەكێتی���ی نیش���تمانیی كوردس���تان، مەحمود س���ەنگاوی بە PUKmediaی راگەیاندوه" :لەگەرمیان هیچ پشێویەك نەبوە‌و ئەو سایتانە وەك بەقاڵ-ن ،ماڵ بەماڵ دەگەڕێن ب���ۆ ئەوەی هێلكەیەك
گا ئاگاداری ئیش���وكاره‌كانتان بن ره‌نگ ه روب���ه‌روی زه‌ره‌ری زۆر ببنه‌و‌ه چونك ه ی زۆری لێی���ه، ده‌وروبه‌رت���ان دوژمن��� پێویس���ته لهو كه‌س���ان ه ئاگاداربن بۆ دوركه‌وتنه‌وه له‌كێشه.
هەبێت‌و بیكڕن". دوای باڵوبون���هوهی ئ���هو هه‌واڵه‌ش له‌په‌یجی تایبه‌تی PUKmediaله‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی له‌فه‌یس���بوك ،هاواڵتیه‌ك له‌ش���وێنی كۆمێنت���ی ئ���هو هه‌واڵه‌دا پرسیاری ئهوه ده‌كات "جا باشه به‌قاڵ كه‌ی ئیشی هێلكه كڕینه؟" له‌لێدوانێکی تایبه‌تیشدا بۆ رۆژنامه‌ی ئاوێنه مام رۆسته‌م ده‌ڵێت "ئهو براده‌ره له‌خۆیه‌وه سه‌یری خه‌ڵکی تر ده‌کات".
دوانه ره‌نگ���ه زاڵبی���ت به‌س���ه‌ر هه‌مو ئهو ی ك ه له‌نێوان تۆو هاوكاره‌كه‌ت كێشانه ماوه‌یه‌ك��� ه كه‌وتۆت��� ه نێوانت���ان، هاوڕێكانت���ان زۆر هاوكارتان ده‌بن بۆ ئهو ئاشتبونه‌وه‌یه.
ی خسته‌رو ی رابردو بۆ ئاوێنه ئهوه ساڵ ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د ی ی توش��� زۆر جار له‌ئه‌نجامی كاركردن ی ی كێش���هو گرفت بۆت���ه‌وه‌و له‌كاره‌كه ی شار ی به‌سااڵچو مام عه‌زیز پیاوێك ی هاتوه‌ت ه پێش دورخراوه‌ته‌وه‌و كۆسپ كۆیه‌یه ،ئهو بۆ ماوهی زیاتر ل ه 40 ی له‌ئیش���ه‌كه‌و ێ وچان به‌اڵم به‌ه���ۆی لێهاتوی ی ئاودا به‌ب ی تۆڕ ساڵ ه له‌بوار ی گه‌ڕێنراوه‌ته‌و‌ه ی له‌بواره‌كه ش���اره‌زای ی ده‌ڵێت خزمه‌ت دهكاو وه‌كو خۆش ێ ی بۆ س���ه‌ر كاره‌كه‌ی ،ئهو زۆرجار به‌ب ی بۆ كاره‌كه " هه‌میش ه خۆشه‌ویست به‌رامبه‌ر كاریك���ردوه ئه‌وه‌ش ته‌نیا بۆ وای لێده‌كات به‌رده‌وامبێت له‌سه‌ر ی شاری كۆیه. خزمه‌ت ی به‌شاری كۆیه". خزمه‌ته‌كان خه‌ڵكی كۆیه ش���ایه‌تی بۆ ئهو پیاوه ی 63ساڵه‌و ده‌ده‌ن ك ه چه‌ند دڵس���ۆزانه كاره‌كانی عه‌زیز مس���ته‌فا ته‌مه‌ن ی س���ه‌ر راده‌په‌ڕێنێ���ت ،ناوب���راو لهوبارهیهوه ی كانی كورده خه‌ڵك���ی گوند ی ئاودا ی كاركردنم له‌تۆڕ ی وتی"له‌م���اوه ی 1968ژیان ی كۆیه‌یه‌و له‌ساڵ به‌قه‌زا ی پێنج هی���چ كاتێ���ك خیان���هتو دزی‌و فێڵم هاوس���هری پێكهێن���اوه خاوه‌ن ی حه‌رامم نه‌خواردوه، ی نه‌كردوه‌و پ���اره ێ كچ) له‌گه‌ڕه‌كێك منداڵ ه (دو كوڕو س ی شاری كۆی ه نیشته‌جێی ه .هیچ كاتێكیش كه‌مته‌رخه‌میم له‌كاره‌كه‌م هه‌ژارنشین ی نه‌كردوه‌و زیان���م بۆ هیچ كه‌س نه‌بوه، م���ام عه‌زی���ز له‌گێڕان���هوه ی 40ئهوه ته‌نیا خ���ۆم واناڵێم به‌ڵكو هه‌مو ی له‌ماو‌ه ی كاركردن بیره‌وه‌ریه‌كان
قرژاڵ ئاگات له‌خۆت نیه خه‌ریك ه توڕه‌بونه‌كانت ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بێزارده‌كات ،باشتروای ه هی���چ پرۆژه‌یه‌ك ئه‌نج���ام نه‌ده‌یت ئه‌م ماوه‌یه‌و دان به‌خۆتدا بگره.
شێر ئهو س���ه‌فه‌ره ك��� ه به‌ته‌مابویت له‌گه‌ڵ ی ی بده‌یت به‌هۆیه‌ك هاوڕێكانت ئه‌نجام نادیار دواده‌خرێت ،ههوڵبده خۆت لهو دودڵی ه دوربخه‌یته‌و‌ه با ده‌وروبه‌ره‌كه‌شت بێتاقه‌ت نه‌بن.
فۆتۆ :شاهۆ
ی كۆیه ش���ایه‌تحاڵیم بۆ ی ش���ار خه‌ڵك ده‌ده‌ن. مام عه‌زی���ز به‌كه‌س���ێكی روخۆش‌و ی كۆی ه ناس���راوو قسه‌خۆش���ی ش���ار هاواڵتیان���ی كۆی���ه‌ش ئ���هم پی���اوه به‌ئه‌زمونه‌ی���ان خۆش���ده‌وێت‌و وه‌ك���و خۆش���یان باس���یده‌كه‌ن م���ام عه‌زیز ی هاواڵتیان‌و ه���ه‌رده‌م ب���ه‌ده‌م داواكار كێش���هو گرفته‌كانیان چو‌ه له‌هه‌ركات‌و ساتێكدا بوبێت . ی مام عه‌زیز ده‌ڵێـت چه‌ندینجار ههوڵ ی خانه‌نشین بكات به‌اڵم ی داوه خۆ ئهوه ی ی له‌كاره‌كه ی دڵسۆزیو لێهاتوی به‌هۆ ی پێنه‌دراو‌ه خۆی خانه‌نش���ین رێگ���ه ی بكات‌و له‌الیه‌ن چه‌ندین كه‌س���ی شار ی مام كۆیه رێگ��� ه له‌خانه‌نش���ینكردن عه‌زیز گیراو‌ه .
فه‌‌ریک ی خۆش���ت به‌ده‌ست له‌وانه‌ی ه هه‌واڵێك ی ك��� ه ئه‌نجامتداو‌ه بگات ،ئهو كارانه ی بۆت دهگهڕێتهوه ،باشتروای ه به‌باش��� ی خ���ۆش ب���ۆ خێزانه‌كه‌ت���ان كات��� ته‌رخانبكه‌ن.
بوک‌و زاواکه‌ی شاری تکریت میدیاكانی كوردس���تان‌و جیهان باس له‌دو حاڵه‌تی هاوس���ه‌رگیری ده‌كه‌ن، كه له‌كوردستان‌و عێراق ئه‌نجامدراوه‌‌و ته‌مه‌نی هه‌ردو كاكی زاوا 126س���اڵ له‌دو بوكه‌كه زیاتره. هاوس���ه‌رگیری یه‌كه‌می���ان ك��� ه له‌كوردس���تاندا له‌الی���ه‌ن پیاوێك���هوه به‌ناوی مام ش���یخ ره‌ئوف له‌دایكبوی ساڵی 1936هو هاوس���ه‌رگیری له‌گه‌ڵ كچێك���دا ئه‌نجامداو‌ه ك���ه له‌دایبكوی 1990و 56س���اڵ جیاوازی ته‌مه‌نیانه، بوكه‌خ���ان به‌ره‌گه‌ز عه‌ره‌ب���هو زاواش ی سه‌ر به‌ناحیه‌ی خه‌ڵكی گوندی باقالن خه‌له‌كانه. هاوسه‌رگیری دوه‌میان ك ه ده‌نگدانه‌وه‌ی جیهانیی هه‌بوه ،له‌نێوان پیاوێكی 92
ته‌‌رازوو
س���اڵهو كچێكی 22س���اڵدا بوه ،زاوا ی ئهو ناوی محه‌مه‌د ئه‌لجمعییه‌و لهباره ی (فرانس هاوس���ه‌رگیرییه‌و‌ه به‌ئاژانس ی راگه‌یاند" :به‌م هاوسه‌رگیریی ه پرێس) زۆر دڵخۆشم ،وا هه‌ست ده‌كه‌م ته‌مه‌نم 20ساڵه". ی هاوس���ه‌ره تازه‌كه‌ی ئهو پیاوه ناو ی 22 مونا مخل���ف ئه‌لجبورییه‌و ته‌مه‌ن ی هاوس���ه‌رگیرییه‌كه‌و‌ه س���اڵه ،لهباره ده‌ڵێت" :به‌م هاوسه‌رگیرییه دڵخۆشم‌و هیوادارم بتوانم مێرده‌كه‌م دڵخۆشبكه‌م‌و ی رازیبكه‌م" .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م منداڵه‌كان هاوسه‌رگیریه‌ش���دا ره‌خنه‌یه‌ك���ی زۆر له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه ئاڕاسته‌ی زاوا كراو ئه‌وی���ش له‌به‌رامبه‌ردا وتی "عه‌ش���ق‌و ئه‌ڤین ته‌مه‌ن‌و سنوری بۆ نیه".
دوپشک
ی رۆژه‌كانت ره‌نگه ئه‌م رۆژان���ه كاتێكی باش بێت ره‌نگ��� ه ئه‌م ماوهی ه به‌درێژ ی كاره‌كانت بیت‌و ی گه‌وره ،س���ه‌رقاڵی كێش���ه ی چه‌ند ئیشێك بۆ به‌سه‌ربردن ی ی هی���چ پش���ویه‌كت نه‌بێت ،ئ���اگادار ی كه‌سان ی ئه‌وه‌به پێویسته را ئاگادار ی په‌تا ته‌ندروس���تیتب ه ره‌نگ���ه توش��� تریش وه‌ربگریت. ببیت.
که‌‌وان ی ئهو كێش���ان ه پێویس���ته به‌ره‌ن���گار ی گرتوی، ببیته‌وه كه ماوه‌یه‌كه به‌رۆك به‌ته‌واوه‌ت���ی خۆت گۆش���ه‌گیركردوه‌و ی ی ئهوهی كه زۆرینه ئه‌مه‌ش ئه‌بێته هۆ كاره‌كان به‌سه‌رتدا كه‌ڵه‌ك ه ببێت.
گیسک ره‌نگ���ه ههس���ت به‌ئیهمالییه‌ك بكه‌یت ی له‌الی���ه‌ن هاوكاره‌كه‌ت���هوه له‌ش���وێن ی كاره‌ك���هت ،ههوڵبده زیاتر كۆمه‌اڵیه‌ت ی گفتوگۆیان بی���ت‌و زیاتر به‌روخۆش��� له‌گه‌ڵ بكه‌یت.
سه‌‌تڵ هه‌ست به‌بێتاقه‌تی ئه‌كه‌یت ،ئه‌م ماوهی ه كێش���ه‌كان زیاتر به‌س���ه‌رتدا كه‌وتون، ی ن���وێ ئه‌نجام هه‌وڵب���ده هیچ كارێك ی به‌دوارۆژته‌و‌ه نه‌ده‌یت كه په‌یوه‌ن���د هه‌بێت.
نه‌‌هه‌‌نگ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت زۆر پێویستی به‌تۆ ی بده‌رێ، ێ كات���ی زیاتر هه‌ی���ه هه‌ند له‌روی ته‌ندروس���تیهوه زیاتر هه‌ست ی زوتر‌ه به‌ماندوێتی ده‌كه‌ی���ت هه‌رچ پشو وه‌ربگره.
CMYK
10
rangalayawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی fashion دیزاین هرو راوێژكار "سه‌فین عارفی" ئاماده‌ی ده‌كات
كاڵو ...پارچه‌یه‌كی بچوكه‌و به‌كارهێنانی زۆر گرنگه!
هه‌مومان ده‌زانین كه له‌م���ڕۆدا گرنگیدان به‌خۆم���ان چه‌ن���د ده‌وری هه‌یه له‌گش���ت بواره‌كانی رۆژانه‌مانداو ،به‌پێی پێویس���ت‌و زیاتری���ش گرنگی ده‌ده‌ی���ن به‌جلوبه‌رگ‌و خۆگۆڕی���ن‌و ته‌نانه‌ت س���تایلی خۆگۆڕینی تایبه‌ت به‌خۆشمان ،تایبه‌ته. كاڵوی���ش ه���ه‌روه‌ك پارچه‌كان���ی تری جلوب���ه‌رگ زۆر گرنگی پێ���دراوه ته‌نانه‌ت به‌ش���ێوه‌یه‌كی وه‌ها كه دیزاینه‌ری تایبه‌ت به‌خۆی���ان هه‌یه ،ئهوهی زۆر له‌به‌رچاومانه ك���ه خێزانه پاشانش���ینه‌كان ()Royalty له‌ش���اژنی گ���ه‌وره ...هت���د ،وه‌ك داب���و نه‌ریتێك‌و س���تایلێكی تایب���هت به‌خۆیان‌و پۆسته‌كه‌یان ،زۆرترین به‌كارهێنه‌ری كاڵون، خانمی شاژنی به‌ریتانی ( )Elizabeth II باشترین نمونه‌یه ،دوای ئه‌وانیش ئه‌كته‌رو گۆرانی بێژه جیهانییه‌كان ،به‌اڵم كه‌سانی ئاسایی كه‌مترینیانن له‌به‌كارهێنانی كاڵو. ئێمه لێ���ره‌وه پێتانده‌ڵێی���ن كه یه‌كێك له‌پارچ���ه هه‌ره‌جوانه‌كان‌و به‌س���وده‌كانی ئ���هم وه‌رزه كاڵوه ،ج���ا گ���ه‌ر خانمی���ت یاخود پیاو بۆ پاراستنی قژت‌و نه‌سوتانی
m co o. o if h ya nAr ir f@ fee a Sa n. @ ee r f sa itte Tw
مه‌حمود سه‌نگاوی :هه‌ندێك میدیا وه‌ك به‌قاڵ وان هێلکه ده‌کڕن
مام رۆسته‌م :بۆی ه حاڵی مه‌کته‌ب سیاسیه‌کان جوانه
له‌تیشكی خۆر ده‌توانی كاڵو به‌كاربهێنیت، به‌اڵم به‌ش���ێوازێكی ن���وێو گونجاو له‌گه‌ڵ جلوبه‌رگه‌كه‌تدا: • خانمی به‌ڕێز گه‌ر عه‌زیی درێژو پێاڵوی ف�ل�ات له‌ب���هرو له‌پێكرد ئهوا پێویس���تت به‌كاڵوێك���ی گ���ه‌وره‌و (مش���بك) هه‌یه، به‌دڵنیاییه‌وه له‌گه‌ڵ جانتایه‌كی گه‌وره. • خانمی به‌ڕێز ئه‌گه‌ر پانتۆڵی كاوبۆی‌‌و ب���ۆدی‌و پێاڵوێكی ب���ه‌رزت له‌پێكرد ،ئهوا پێویس���ت به‌جۆره كاڵوی كه‌نیسه‌ی هه‌یه، كه بچوكن‌و پێشه‌كه‌یان له‌دواوه‌ی كاڵوه‌كه كه‌مێك درێژتره. • پیاوانی���ش پێویس���ته دڵنیاب���ن له‌جلوبه‌رگی���ان ت���ا بتوان���ن به‌پێ���ی خۆگۆڕینه‌كه‌ی���ان كاڵو هه‌ڵبژێ���رن ،ئه‌گه‌ر ش���ۆرت‌و كابۆت���ان له‌به‌رك���رد دڵنیاب���ن له‌هه‌ڵبژاردنی كاڵوی كالس���یكی‌و ،ئه‌گه‌ر نا كاسكێت به‌ڕێكخستنی له‌گه‌ڵ جله‌كانت باشترینه. تۆش خۆت بێبه‌ش مه‌كه چونكه ره‌نگه ته‌نه���ا كه‌مێ���ك راوێ���ژكاری‌و یارمه‌تیت پێویست بێت.
ره‌نگاڵه
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
قه‌اڵكه ی پاشاكۆره له‌دوكان له‌ناوده‌چێت
هێرۆ به‌سه‌رهاته‌كانی ژیان ده‌گێڕێته‌وه ئه‌كته‌ر هێرۆ جوان محه‌مه‌د ،ئاماژه بهوه ده‌دات له‌نوێترین كاریدا به‌شداری زنجی���ره درامایه‌كی ك���ردوه ك ه بڕیاره له‌مانگی ره‌مه‌زاندا په‌خشبكرێت. لهوبارهیهوه هێرۆ جوان ،به‌رۆژنامه‌ی ئاوێن���هی راگه‌یاند ك��� ه وه‌ك ئه‌كته‌ر به‌شداری زنجیره درامایه‌كی كردوه ،ك ه بڕی���ار وایه له‌مانگی ره‌مه‌زان له‌كه‌ناڵی ئاس���مانی كوردسات په‌خش���بكرێت‌و وتیش���ی :زنجی���ره دراماك���ه كاری كۆمپانیای مه‌ستی فیلمه‌و نه‌جم هۆگر كاری ده‌رهێنان���ی بۆ ده‌كات‌و خۆش���م وه‌ك ئه‌كت���ه‌ر به‌ش���داریم تێداكردوه. له‌باره‌ی ناوه‌ڕۆكی زنجیره دراماكه‌شه‌و‌ه ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌دا هه‌ر ش���ه‌وێكی ره‌مه‌زان باس���ی به‌س���ه‌رهاتێكی ژیان ده‌كه‌ن‌و سیناریۆی زنجیره دراماكه‌ش كاو‌ه میرزا ئه‌حمه‌ده. هێرۆ جوان محه‌مه‌د ،له‌دایكبوی ساڵی 1983ی شاری س���لێمانیه‌و په‌یمانگای هونه‌ره‌جوانه‌كانی ته‌واوكردوه ،تائێستا 15كاری نواندنی ك���ردوهو دواهه‌مین كاری���ش ده‌رهێنانی ش���انۆی "جه‌نگی ژنێك" بوه.
وێرانه‌ی قه‌اڵی پاشاكۆره له‌قه‌زای دوکان ئا :كارزان دوكانی
پیاوێك 40ساڵ خزمه‌تی ئاو ده‌كات
11
یه‌ك سهده زیاتر له‌بوكه‌خان گه‌وره‌ترن
قه‌اڵی دوكان یان قه‌اڵی پاشاكۆره، قه‌اڵیه‌كی مێژوییه‌و ده‌كه‌وێته قه‌زا ی دوكانه‌وه به‌دوری چه‌ند كیلۆمه‌ترێك له‌سه‌نته‌ری قه‌زاكه‌وه ،دوری قه‌زاكه له‌سلێمانییه‌وه 70كم‌و له‌كۆیه‌وه 40كم ده‌بێت ،ناوی قه‌اڵكه دهگهڕێتهوه بۆ میر محه‌ممه‌د پاشای میری ئه‌ماره‌تی سۆران ،چونكه ئه‌م قه‌اڵیه دواسنورو شورای میرنشینه‌كه‌ی بوه ،كه پایته‌ختی میرنشینه‌كه‌ی ره‌واندوز بو ،له‌نێوان سااڵنی()1837-1815 به‌رده‌وام بو. قه‌اڵكه ،ده‌كه‌وێته س���ه‌ر گردێك ك ه به‌رزییه‌كه‌ی 130مه‌تره له‌سه‌ر قه‌راغی زێی بچ���وك (ئاوی دوكان) به‌س���ه‌ر زێیه‌ك���ه‌دا ده‌ڕوانێ���ت ،له‌نزیك گوندی (سارتكه) ،ش���ێوازی بیناسازییه‌كه‌ی زۆر س���اده‌یه‌و جیاوازه له‌م سه‌رده‌مه،
ی چوارگۆش���ه‌ییه ،ئه‌ستوری شێوازێك دی���واری دهرهوهی (170س���م) ده‌بێ���ت‌و ئ���هم ئه‌س���تورییه له‌نهۆمی دوه‌مدا كه‌مده‌بێته‌وه بۆ ( 35س���م)، ش���ێوازه‌كه‌ی له‌بیناس���ازیی سه‌ربازی ده‌چێ���ت ،هه‌روه‌ه���ا له‌دیواره‌كان���ی دهرهوهی���دا چه‌ندی���ن كونه‌مه‌ته‌رێزی قهباره جیاواز هه‌یه ،دیواری رۆژئاوای 16م درێژه‌و 8كونه‌مه‌ته‌رێزی تێدایه، به‌اڵم زۆربه‌ی ئه‌م به‌شه‌ی روخاوه ،الی باكوریشی به‌ته‌واوی روخاوه ،هه‌رچی الی رۆژه���ه‌اڵت‌و باشوریش���یه‌تی 17م درێژن. ئ���هم كونه‌مه‌ته‌رێزانه بۆ مه‌به‌س���تی پاسه‌وانی‌‌و به‌رگریكردن دروستكرابون، چوار بورجی ش���ێوه بازنه‌ی���ی هه‌یه كه به‌س���ه‌ر هه‌رچوارالی دیواره‌كانیدا دابه‌ش ب���وون ،ئه‌م قه‌اڵیه دو ده‌رگای هه‌ی���ه ،یه‌كیان له‌به‌ش���ی رۆژهه‌اڵته‌و ده‌رگای گ���ه‌وره‌ی قه‌اڵكه‌یه ،ده‌رگای دوه‌م كه‌وتۆته به‌شی رۆژئاوای قه‌اڵكه‌و
فۆتۆ :کارزان
ی له‌به‌ر دوژمن نه‌توانێت گه‌مارۆی ئاویان بخاته پانییه‌كه‌ی 170سم‌و به‌رزییه‌كه سه‌ر. روخانی دیاری ناكرێت. قه‌اڵكه دو نهۆمه ،نهۆمی یه‌كه‌می 5كه‌لوپه‌ل���ه پێكهێنه‌ره‌كانی س���اده‌ن ژوره‌و نهۆمی دوه‌میش هه‌مان دیزاینی خۆیان له‌به‌ردی خڕو ناڕێك‌و قوڕو گ هچ‌و هه‌یه ،حه‌وش���هی قه‌اڵك���ه كه‌وتوه‌ته قسڵ ده‌بیننه‌وه ،به‌داخه‌وه هیچ وێنه‌و ناوه‌ڕاسته‌وه‌و ژوره‌كان چوارده‌وریانداوه نه‌خش‌و نیگارێكی له‌سه‌ر نه‌كێشراوه تا ئ���هم ش���ێوازه‌ش ل���هم س���ه‌رده‌مه‌دا بزانرێت له‌چ ساڵێكی فه‌رمانڕه‌وایی میر نابینرێ���ت ،پێپلیكانه‌یه‌ك به‌به‌رزی 1م محه‌ممه‌ددا دروس���ت كراوه ،مانه‌وه‌ی وه‌ك رێگه‌ی س���ه‌ركه‌وتن ب���ۆ نهۆمی ئه‌م قه‌اڵیه وه‌ك شوێنه‌وارێكی مێژویی مان���هوهی كه‌ڵچه‌ری نه‌ته‌وه‌یه‌كه به‌اڵم دوه‌م كه‌وتوه‌ته ناو حه‌وشه‌كه‌وه. له‌ناوه‌ڕاس���تی حه‌وشه‌كه‌دا حه‌وزێك به‌داخ���هوه به‌ه���ۆی ئاوڕلێنه‌دانه‌وه‌ی هه‌یه كه له‌به‌ردی ناڕێك دروستكراوه له‌الی���ه‌ن الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌وه به‌مه‌به‌س���تی گلدانه‌وه‌ی ئاوی باران ،له‌ب���ه‌رده‌م هه‌ڕه‌ش���هی له‌ناوچوندایه، درێژی حه‌وزه‌كه 7.95م‌و پانییه‌كه‌ی پێویس���ته به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شوێنه‌واری 410س���م ،هه‌روه‌ها له‌به‌ش���ی باشوری سلێمانی‌‌و س���ه‌رۆكایه‌تی ش���اره‌وانی قه‌اڵك���ه بیرێكی ئاو هه‌یه كه ئێس���تا دوكان نۆژه‌نی بكه‌ن‌و وه‌ك ناوه‌ندێكی نزیك���هی 1.5م قوڵ���هو به‌ه���ۆی شوێنه‌واری‌‌و گه‌ش���توگوزاری كه‌ڵكی پڕبون���هوهی ناتوانرێ���ت قواڵییه‌كه‌ی لێببینرێت .كه ئه‌گه‌ر كه‌مێك بایه‌خی دیاری بكرێت .ئه‌م بیره بۆ مه‌به‌ستی پێبدرێت به‌دڵنیایه‌وه سودی ئابوریشی ی هه‌م بۆ حكومه‌ت‌و هه‌م بۆ دانیشتوانی دابینكردنی ئ���اوی خواردنه‌وه له‌كات گه‌م���ارۆی دوژمن���دا به‌كارهات���وه ،تا ناوچه‌كه ده‌بێت.
له‌فه‌یسبوکه‌وه خه‌ڵکی ئێستا مام عه‌زیز
مه‌حمود سه‌نگاوی
مام رۆست هم ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاس���یی یه‌كێت ی ده‌ڵێ���ت هه‌ندێك كه‌س وه‌ك به‌قاڵ وان ده‌گه‌ڕێن بۆ هێلكه‌كڕین ،له‌به‌رامبه‌ریشدا پرس���یاری ئهوه ده‌كرێ���ت به‌قاڵ كه‌ی پیش���هی هێلكه كڕین���ه؟ ،چاالکوانی بزوتنهوهی گۆران ،مام رۆسته‌م بازیانی به‌ئاوێن���هی وت "ئهوه ئاس���تی ئه‌ندام مه‌کته‌ب سیاسیه‌کانه بۆیه هه‌مو رۆژێک ته‌نازول ده‌که‌ن بۆ پارتی". له‌وه‌اڵمدان���هوهی ئ���هو ده‌نگۆیانه‌ی
کاوڕ له‌گ���هڵ خێزانه‌كانتان ئه‌م ماوه‌یه زۆرت���ر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ن زیاتر كاتتان به‌كاروب���اری ب���ازاڕه‌وه به‌س���ه‌ر ئه‌ب���ه‌ن ،ب���ه‌اڵم ئ���اگاداری باری داراییتان بن.
باس له‌بونی كێش���ه ده‌ك���ه‌ن له‌كاتی دیاریكردن���ی كاندیده‌كان���ی یه‌كێت��� ی رێكخس���تنه‌كانیانه‌وه له‌الی���ه‌ن له‌گه‌رمیان ،ئەندامی مەكتەبی سیاسیو لێپرس���راوی مەڵبەن���دی گەرمیان���ی یەكێتی���ی نیش���تمانیی كوردس���تان، مەحمود س���ەنگاوی بە PUKmediaی راگەیاندوه" :لەگەرمیان هیچ پشێویەك نەبوە‌و ئەو سایتانە وەك بەقاڵ-ن ،ماڵ بەماڵ دەگەڕێن ب���ۆ ئەوەی هێلكەیەك
گا ئاگاداری ئیش���وكاره‌كانتان بن ره‌نگ ه روب���ه‌روی زه‌ره‌ری زۆر ببنه‌و‌ه چونك ه ی زۆری لێی���ه، ده‌وروبه‌رت���ان دوژمن��� پێویس���ته لهو كه‌س���ان ه ئاگاداربن بۆ دوركه‌وتنه‌وه له‌كێشه.
هەبێت‌و بیكڕن". دوای باڵوبون���هوهی ئ���هو هه‌واڵه‌ش له‌په‌یجی تایبه‌تی PUKmediaله‌تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی له‌فه‌یس���بوك ،هاواڵتیه‌ك له‌ش���وێنی كۆمێنت���ی ئ���هو هه‌واڵه‌دا پرسیاری ئهوه ده‌كات "جا باشه به‌قاڵ كه‌ی ئیشی هێلكه كڕینه؟" له‌لێدوانێکی تایبه‌تیشدا بۆ رۆژنامه‌ی ئاوێنه مام رۆسته‌م ده‌ڵێت "ئهو براده‌ره له‌خۆیه‌وه سه‌یری خه‌ڵکی تر ده‌کات".
دوانه ره‌نگ���ه زاڵبی���ت به‌س���ه‌ر هه‌مو ئهو ی ك ه له‌نێوان تۆو هاوكاره‌كه‌ت كێشانه ماوه‌یه‌ك��� ه كه‌وتۆت��� ه نێوانت���ان، هاوڕێكانت���ان زۆر هاوكارتان ده‌بن بۆ ئهو ئاشتبونه‌وه‌یه.
ی خسته‌رو ی رابردو بۆ ئاوێنه ئهوه ساڵ ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د ی ی توش��� زۆر جار له‌ئه‌نجامی كاركردن ی ی كێش���هو گرفت بۆت���ه‌وه‌و له‌كاره‌كه ی شار ی به‌سااڵچو مام عه‌زیز پیاوێك ی هاتوه‌ت ه پێش دورخراوه‌ته‌وه‌و كۆسپ كۆیه‌یه ،ئهو بۆ ماوهی زیاتر ل ه 40 ی له‌ئیش���ه‌كه‌و ێ وچان به‌اڵم به‌ه���ۆی لێهاتوی ی ئاودا به‌ب ی تۆڕ ساڵ ه له‌بوار ی گه‌ڕێنراوه‌ته‌و‌ه ی له‌بواره‌كه ش���اره‌زای ی ده‌ڵێت خزمه‌ت دهكاو وه‌كو خۆش ێ ی بۆ س���ه‌ر كاره‌كه‌ی ،ئهو زۆرجار به‌ب ی بۆ كاره‌كه " هه‌میش ه خۆشه‌ویست به‌رامبه‌ر كاریك���ردوه ئه‌وه‌ش ته‌نیا بۆ وای لێده‌كات به‌رده‌وامبێت له‌سه‌ر ی شاری كۆیه. خزمه‌ت ی به‌شاری كۆیه". خزمه‌ته‌كان خه‌ڵكی كۆیه ش���ایه‌تی بۆ ئهو پیاوه ی 63ساڵه‌و ده‌ده‌ن ك ه چه‌ند دڵس���ۆزانه كاره‌كانی عه‌زیز مس���ته‌فا ته‌مه‌ن ی س���ه‌ر راده‌په‌ڕێنێ���ت ،ناوب���راو لهوبارهیهوه ی كانی كورده خه‌ڵك���ی گوند ی ئاودا ی كاركردنم له‌تۆڕ ی وتی"له‌م���اوه ی 1968ژیان ی كۆیه‌یه‌و له‌ساڵ به‌قه‌زا ی پێنج هی���چ كاتێ���ك خیان���هتو دزی‌و فێڵم هاوس���هری پێكهێن���اوه خاوه‌ن ی حه‌رامم نه‌خواردوه، ی نه‌كردوه‌و پ���اره ێ كچ) له‌گه‌ڕه‌كێك منداڵ ه (دو كوڕو س ی شاری كۆی ه نیشته‌جێی ه .هیچ كاتێكیش كه‌مته‌رخه‌میم له‌كاره‌كه‌م هه‌ژارنشین ی نه‌كردوه‌و زیان���م بۆ هیچ كه‌س نه‌بوه، م���ام عه‌زی���ز له‌گێڕان���هوه ی 40ئهوه ته‌نیا خ���ۆم واناڵێم به‌ڵكو هه‌مو ی له‌ماو‌ه ی كاركردن بیره‌وه‌ریه‌كان
قرژاڵ ئاگات له‌خۆت نیه خه‌ریك ه توڕه‌بونه‌كانت ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بێزارده‌كات ،باشتروای ه هی���چ پرۆژه‌یه‌ك ئه‌نج���ام نه‌ده‌یت ئه‌م ماوه‌یه‌و دان به‌خۆتدا بگره.
شێر ئهو س���ه‌فه‌ره ك��� ه به‌ته‌مابویت له‌گه‌ڵ ی ی بده‌یت به‌هۆیه‌ك هاوڕێكانت ئه‌نجام نادیار دواده‌خرێت ،ههوڵبده خۆت لهو دودڵی ه دوربخه‌یته‌و‌ه با ده‌وروبه‌ره‌كه‌شت بێتاقه‌ت نه‌بن.
فۆتۆ :شاهۆ
ی كۆیه ش���ایه‌تحاڵیم بۆ ی ش���ار خه‌ڵك ده‌ده‌ن. مام عه‌زی���ز به‌كه‌س���ێكی روخۆش‌و ی كۆی ه ناس���راوو قسه‌خۆش���ی ش���ار هاواڵتیان���ی كۆی���ه‌ش ئ���هم پی���اوه به‌ئه‌زمونه‌ی���ان خۆش���ده‌وێت‌و وه‌ك���و خۆش���یان باس���یده‌كه‌ن م���ام عه‌زیز ی هاواڵتیان‌و ه���ه‌رده‌م ب���ه‌ده‌م داواكار كێش���هو گرفته‌كانیان چو‌ه له‌هه‌ركات‌و ساتێكدا بوبێت . ی مام عه‌زیز ده‌ڵێـت چه‌ندینجار ههوڵ ی خانه‌نشین بكات به‌اڵم ی داوه خۆ ئهوه ی ی له‌كاره‌كه ی دڵسۆزیو لێهاتوی به‌هۆ ی پێنه‌دراو‌ه خۆی خانه‌نش���ین رێگ���ه ی بكات‌و له‌الیه‌ن چه‌ندین كه‌س���ی شار ی مام كۆیه رێگ��� ه له‌خانه‌نش���ینكردن عه‌زیز گیراو‌ه .
فه‌‌ریک ی خۆش���ت به‌ده‌ست له‌وانه‌ی ه هه‌واڵێك ی ك��� ه ئه‌نجامتداو‌ه بگات ،ئهو كارانه ی بۆت دهگهڕێتهوه ،باشتروای ه به‌باش��� ی خ���ۆش ب���ۆ خێزانه‌كه‌ت���ان كات��� ته‌رخانبكه‌ن.
بوک‌و زاواکه‌ی شاری تکریت میدیاكانی كوردس���تان‌و جیهان باس له‌دو حاڵه‌تی هاوس���ه‌رگیری ده‌كه‌ن، كه له‌كوردستان‌و عێراق ئه‌نجامدراوه‌‌و ته‌مه‌نی هه‌ردو كاكی زاوا 126س���اڵ له‌دو بوكه‌كه زیاتره. هاوس���ه‌رگیری یه‌كه‌می���ان ك��� ه له‌كوردس���تاندا له‌الی���ه‌ن پیاوێك���هوه به‌ناوی مام ش���یخ ره‌ئوف له‌دایكبوی ساڵی 1936هو هاوس���ه‌رگیری له‌گه‌ڵ كچێك���دا ئه‌نجامداو‌ه ك���ه له‌دایبكوی 1990و 56س���اڵ جیاوازی ته‌مه‌نیانه، بوكه‌خ���ان به‌ره‌گه‌ز عه‌ره‌ب���هو زاواش ی سه‌ر به‌ناحیه‌ی خه‌ڵكی گوندی باقالن خه‌له‌كانه. هاوسه‌رگیری دوه‌میان ك ه ده‌نگدانه‌وه‌ی جیهانیی هه‌بوه ،له‌نێوان پیاوێكی 92
ته‌‌رازوو
س���اڵهو كچێكی 22س���اڵدا بوه ،زاوا ی ئهو ناوی محه‌مه‌د ئه‌لجمعییه‌و لهباره ی (فرانس هاوس���ه‌رگیرییه‌و‌ه به‌ئاژانس ی راگه‌یاند" :به‌م هاوسه‌رگیریی ه پرێس) زۆر دڵخۆشم ،وا هه‌ست ده‌كه‌م ته‌مه‌نم 20ساڵه". ی هاوس���ه‌ره تازه‌كه‌ی ئهو پیاوه ناو ی 22 مونا مخل���ف ئه‌لجبورییه‌و ته‌مه‌ن ی هاوس���ه‌رگیرییه‌كه‌و‌ه س���اڵه ،لهباره ده‌ڵێت" :به‌م هاوسه‌رگیرییه دڵخۆشم‌و هیوادارم بتوانم مێرده‌كه‌م دڵخۆشبكه‌م‌و ی رازیبكه‌م" .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م منداڵه‌كان هاوسه‌رگیریه‌ش���دا ره‌خنه‌یه‌ك���ی زۆر له‌راگه‌یاندنه‌كانه‌وه ئاڕاسته‌ی زاوا كراو ئه‌وی���ش له‌به‌رامبه‌ردا وتی "عه‌ش���ق‌و ئه‌ڤین ته‌مه‌ن‌و سنوری بۆ نیه".
دوپشک
ی رۆژه‌كانت ره‌نگه ئه‌م رۆژان���ه كاتێكی باش بێت ره‌نگ��� ه ئه‌م ماوهی ه به‌درێژ ی كاره‌كانت بیت‌و ی گه‌وره ،س���ه‌رقاڵی كێش���ه ی چه‌ند ئیشێك بۆ به‌سه‌ربردن ی ی هی���چ پش���ویه‌كت نه‌بێت ،ئ���اگادار ی كه‌سان ی ئه‌وه‌به پێویسته را ئاگادار ی په‌تا ته‌ندروس���تیتب ه ره‌نگ���ه توش��� تریش وه‌ربگریت. ببیت.
که‌‌وان ی ئهو كێش���ان ه پێویس���ته به‌ره‌ن���گار ی گرتوی، ببیته‌وه كه ماوه‌یه‌كه به‌رۆك به‌ته‌واوه‌ت���ی خۆت گۆش���ه‌گیركردوه‌و ی ی ئهوهی كه زۆرینه ئه‌مه‌ش ئه‌بێته هۆ كاره‌كان به‌سه‌رتدا كه‌ڵه‌ك ه ببێت.
گیسک ره‌نگ���ه ههس���ت به‌ئیهمالییه‌ك بكه‌یت ی له‌الی���ه‌ن هاوكاره‌كه‌ت���هوه له‌ش���وێن ی كاره‌ك���هت ،ههوڵبده زیاتر كۆمه‌اڵیه‌ت ی گفتوگۆیان بی���ت‌و زیاتر به‌روخۆش��� له‌گه‌ڵ بكه‌یت.
سه‌‌تڵ هه‌ست به‌بێتاقه‌تی ئه‌كه‌یت ،ئه‌م ماوهی ه كێش���ه‌كان زیاتر به‌س���ه‌رتدا كه‌وتون، ی ن���وێ ئه‌نجام هه‌وڵب���ده هیچ كارێك ی به‌دوارۆژته‌و‌ه نه‌ده‌یت كه په‌یوه‌ن���د هه‌بێت.
نه‌‌هه‌‌نگ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت زۆر پێویستی به‌تۆ ی بده‌رێ، ێ كات���ی زیاتر هه‌ی���ه هه‌ند له‌روی ته‌ندروس���تیهوه زیاتر هه‌ست ی زوتر‌ه به‌ماندوێتی ده‌كه‌ی���ت هه‌رچ پشو وه‌ربگره.
CMYK
12
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
به‌دوالیزمیكردنی رۆشنبیر له‌الی حیزب دەربارەی کەرامەت
لەکتێبێک���دا بەن���اوی ”کەرام���ەت“ەوە دەرونناس���ی ئەمریک���ی دۆن���ا هێک���س دەڵێت” :ئەگ���ەر بێکەرامەتی مرۆڤ بکات بەبوونەوەرێک���ی پارچەپارچ���ەو لەتبوو، ئەوا کەرامەت ئ���ەو پارچانە کۆده‌کاتەوەو دەمانکاتەوە بەم���رۆڤ“ .دەکرێت مێژووی س���ەدەی بیس���تەمی کۆمەڵ���گای ئێمە، مێژووی داگیکردن‌و بێمافکردن‌و بێڕێزیکردن بەرامبەر بەمرۆڤی ئ���ەم کۆمەڵگایە ،وەک مێژووی پەالماردان‌و ش���کاندنی کەرامەت، یان مێژووی هه‌وڵدان ب���ۆ بێکەرامەتکردن تەماش���ابکەین .گەر ئ���ەو بۆچوونەی دۆنا هێکس لەسەر پەیوەندی نێوان بێکەرامەتی‌و لەتلەتب���وون‌و پارچەپارچەبوون���ی ناوەکی مرۆڤ راس���تبێت ،ئ���ەوا دەکرێت مێژووی س���ەدەی بیس���تەمی کۆمەڵ���گای ئێم���ە وەک مێ���ژووی هه‌وڵدان���ی ب���ەردەوام بۆ پارچەپارچەکردن���ی ناوەکی مرۆڤی ئێمەو مێژووی ههوڵ���دان ب���ۆ لەتلەتکردنی ئەو مرۆڤە وێنابکەین ،ت���ا رادەی هه‌وڵدان بۆ سڕکردنی هه‌ستکردنی ئەم مرۆڤە بەبوونی مرۆڤان���ەی خۆی وەک بوونێکی یەکگرتوی پارچەپارچەنەب���وو .بوونەوەرێ���ک خاوەن رێزو خاوەن بەھا. مێ���ژووی بێمافک���ردن‌و بێنرخکردن���ی بەردەوام���ی تاکەک���ەس‌و گروپەکانی ئەم کۆمەڵگایە بەدرێژایی س���ەدەی بیس���تەم، مانای دەس���تدرێژیکردنێکی ب���ەردەوام بۆ س���ەر مرۆڤبوونی ئ���ەم مرۆڤ���ەو رێگرتن لەهه‌س���تکردنی ئەم مرۆڤە بەیەکپارچەیی دەرون���یو رەم���زی‌و سیاس���یو ئەخالقی خۆی .رێگرتن لەوەی خۆی وەک مرۆڤێکی کام���ڵ‌و خ���اوەن ن���رخ‌و بەھاو قورس���ایی ببینێت‌و رێزگرتنی بۆخۆی گەش���ەبکات بۆ دروس���تکردنی دونیایەک رێزگرتنی ماف‌و نرخ���ی مرۆڤ بەھا س���ەرەکییەکانی بێت. دەکرێ���ت هه‌موو ش���ۆڕش‌و بەرگرییەکانی ئەم مرۆڤ���ە وەک هه‌وڵدانێک بۆ دەرچوون لەو دۆخی لەئینسانخس���تنە وێنابکەین کە لەش���کاندن‌و بریندارکردن���ی کەرامەتەوە لەدایکدەبێت ،وەک دۆخی تۆڵەی کەرامەت لەو هێزانەی کاریان ش���کاندنی کەرامەتە. بەم مانایە مێژووی س���ەدەی بیس���تەمی مرۆڤ���ی ئێمە مێ���ژووی گەڕانیەتی بەدوای وەدستهێنانەوەی کەرامەتێکی بریندارکراودا، مێژووی هه‌وڵدانی ئەم مرۆڤەیە بۆ دانپیانان پیایدا وەک کەس���ێکی خ���اوەن کەرامەت، خاوەن رێزو حیساببۆکراو. بەبۆچوون���ی م���ن کەرام���ەت ،بەپلەی یەک���ەم ،پەیوەندییە ،پەیوەن���دی مرۆڤە بەمرۆڤەکان���ی ت���رو بەدەوروبەرو بەخودی خۆی���ەوە .پەیوەندییەکە تیایدا نرخ‌و بەھاو قورس���ایی مرۆڤ وەک م���رۆڤ پارێزراوە، مشورخواردن‌و گوێپێدان‌و حیساببۆکردن‌و دانپیانان بەھای س���ەرەکییە ،ناس���ینەوەو مامەڵەکردن���ی ب���ەھای ناوەک���ی ئەوانیتر چۆنایەتی پەیوەندییەکانە .کەرامەت تەنھا نیش���اندانی رێ���ز نیی���ە ،کورتنابێتەوە بۆ رێزگرتن بەتەنھا ،بەڵکو مشورخواردنێکی بەردەوامیش���ە بۆ مرۆڤبوونی مرۆڤ خۆی، مرۆڤ وەک بەھایەکی سەربەخۆ .کەرامەت پەیوەندی بەوەوە نییە کەس���ێک نووسەر ی���ان ھونەرمەن���د ،یاریزان ی���ان دارتاش، فیتەر یان سیاس���ییەکی باشە یان خراپە، بەڵک���و پەیوەن���دی بەوەوە هه‌ی���ە ئەوانە هه‌مووی���ان مرۆڤن ،مرۆڤن وەک پێدراوێکی ئەبس���تراکت .ئەوانە هه‌مووی���ان دەتوانن ”کردەوە“ی خراپیان هه‌بێت‌و کردەوەکانیان ش���ایانی رێزلێنان نەبێت ،بەاڵم پێویستە ”مرۆڤبوون“یان هه‌میشە شوێنی گوێپێدان‌و مشورخواردن‌و حیساببۆکردنبێت. کردن���ی کەرامەت بەیەکێ���ک لەچەمکە س���ەرەکییەکانی دونیای ئێم���ە تەنھا بۆ پڕکردنەوەی ئەو هه‌موو بۆشاییە ئەخالقی‌و سیاس���یو رەمزییان���ە نییە ک���ە بێمافی‌و بێڕێزی داگیرکەران بەرامبەر بەم کۆمەڵگایە دروس���تیکردون ،بەڵک���و هه‌وڵدانیش���ە ب���ۆ کۆتاییهێن���ان ب���ەو پارچەپارچبوونە ناوەکییانەش کە ئینسانی ئێمەی لەناوەوەی خۆی���دا لەتوپ���ەت کردوە .دروس���تکردنی بۆشایی‌و پارچەپارچەبوونی ناوەکی تەنھا لەڕێ���گای بەکارهێنان���ی توندوتیژیی���ەوە نەب���ووە ،تەنھا ب���ەھۆی گرت���ن‌و لێدان‌و راونان‌و کوش���تن‌و بێماڵ���یو بێحاڵیکردنی ماتریالییەوە پیادەنەکراوە ،بەڵکو پرۆسەی بریندارکردنێکی دەرون���یو رەمزی قووڵ‌و بەردەوامیشی لەپشتەوەبووە .هه‌وڵدان بۆ کەرامەت ش���کاندنی مرۆڤ ت���ەنھا لەوەدا س���نووردار نییە ئێس���قانەکانی بشکێنن‌و جەستەی پڕبکەن لەبرین ،بەڵکو لەڕێگای کردەی رێزنەگرتن‌و تەماش���انەکردنی ئەو کەسەشەوەیە وەک بوونەوەرێکی بەھادار،
د.دانا ئه‌حمه‌د مسته‌فا یه‌كێك له‌دیارترین كێشه هۆشه‌كییه‌كانی م���رۆڤ ئه‌وه‌یه كه توانس���ت‌و ئیدراكی ههس���تپێكراوه‌كانی یه‌كجار سنورداره، به‌جۆرێك زۆرجار هه‌ست به‌هه‌لومه‌رجێك ده‌كات له‌وه‌هم���دا كه ته‌واو پێچه‌وانه‌ی واقیع���ه ،بۆی���ه بیناك���ردن‌و هه‌ڵچنین له‌سه‌ر ئه‌م جۆره وه‌همانه ته‌واو مرۆڤ به‌ره‌و هه‌ڵدێرو نشێوو ده‌بات‌و ئه‌زمونی
لەم کۆمەڵگایەدا بریندارکردن‌و پێشێلکردنی کەرامەتی مرۆڤ یاسایە نەک رێکەوت، بەشێکە لەئاکاری بااڵدەست ،نەک ئه‌مڕۆ هه‌ندێ روداوێکی الوەکی له‌رۆشنبیرانی وەک کەس���ێک ب���ەردەوام بێنرخبکرێت ،ئیھانەو سوکایەتیپێبکرێت، پەراوێزبخرێت ،ئۆپۆزیسیۆن ئازادییەکان���ی س���نوورداربکرێت ،وەک بوون���ەوه‌ری بچووک تەماش���ابکرێت، باس به‌هه‌ڵه‌داچون‌و لەگەمژەی���یو گەلحۆیی بکرێت ھتد ...ئەم فش���ارو پەالمارە بەرفراوان���ە وایانکردوە واده‌زانن ك ه وێناکردنەکان���ی ئینس���انی ئێم���ە بۆخۆی پڕبێ���ت لەبرینی فیزیای���یو رەمزی قووڵ ،هه‌مان زه‌مه‌نی لەبریندارکردن���ی ئ���ازادی‌و دادپەروەری‌و مافەوە بیگ���رە ،بۆ بریندارکردنی ویژدانگی‌و‌و چل یان سی ساڵ رۆحی ،تا بەبریندارکردنی زمان‌و جلوبەر بۆنەی نیشتیمانی‌و شوناسی دەستەجەمعی له‌مه‌وبه‌ره چۆنیان دەگات .بەمانای���ەک لەماناکان س���ەدەی بیس���تەم س���ەدەی مامەڵەکردنی مرۆڤی بوێ خه‌ڵكی به‌و ئێمەیە وەک بوونەوەرێکی بچووک‌و بێنرخ‌و بێڕێز ،س���ەدەی دروس���تکردنی مرۆڤێکە ئاقاره‌دا به‌رن بیمارو پارچەپارچەو بریندار.
لەبیس���ت س���اڵی راب���ردوودا ئەزموونی حوکمڕان���ی ک���وردی ش���تێکی ئەوت���ۆی لەپێکھاتی ئەم مێ���ژووە بیمارو پڕ برینە نەگۆڕی���وە .بەپێچەوانەوە ئ���ەم ئەزموونە بیم���اری‌و بری���ن‌و پارچەپارچەبوونی نوێی دروس���تکردوە ،بری���ن‌و پارچەپارچەبوونی النەبردوە ،ئەو برینانەی لەسەدەی بیستەمدا‌و لەپەیوەندی���دا بەچەمک���ی کەرامەت���ەوە لەدونی���ای دەرەکی‌و ناوەکی مرۆڤی ئێمەدا دروس���تبوون ،لەمڕۆدا لەباتی ساڕێژکردن، هه‌م ش���ێوازو دەرکەوتی تریان وەرگرتوە، ه���هم قوواڵیی نوێش���یان پێبەخش���راوە. لەبیست س���اڵی رابردوودا کۆمەڵگای ئێمە پڕکراوە لەملمالنێ���ی توندوتیژو فرەالیەن، لەملش���کانی سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو ئەخالق���ی ،لەدروس���تکردنی مرۆڤ���ی پلە دوو‌و پلە س���ێی بێماف ،لەدابەشکردنێکی نائینس���انی‌و نائەخالقی‌و نایەکسانی نرخ بەس���ەر مرۆڤەکاندا ،لەپەالماردانی ژیان‌و گوزەران‌و چاوەڕوانییەکانی چەندان هێزی کۆمەاڵیەت���ی ،لەکوش���تنی ژمارەیەک���ی گەورەی ژنان‌و چەوساندنەوەی بەردەوامی مرۆڤ���ە الوازەکان ،ھتد...بەکورت���ی کۆمەڵگای ئێمە پڕە لەبێدادی کۆمەاڵیەتی‌و پێش���ێلکاری یاس���ایی‌و چەوس���اندنەوەی سیاس���ی ،پ���ڕە لەچەپاندن���ی ئەخالقی‌و کۆمەاڵیەتی‌و فەرهه‌نگی ،دەیان‌و س���ەدان میکانیزم���ی بێنرخکردن���ی مرۆڤ���ی تێدا چێنراوە .ل���ەم کۆمەڵگایەدا بریندارکردن‌و پێشێلکردنی کەرامەتی مرۆڤ یاسایە نەک رێکەوت ،بەش���ێکە لەئاکاری بااڵدەس���ت، ن���ەک روداوێک���ی الوەکی .ئەوەش���ی ئەم گش���تە وێران���ە ئاراس���تەدەکات‌و ب���ووە بەیاس���ای س���ەرەکی ملمالنێ���کان ،ی���ان النیک���ەم ب���ووە بەو ب���ەھا س���ەرەکییەی ملمالنێکان ئاراس���تەدەکات ،مەس���ەلەی شکاندنی کەرامەتی بەرامبەرە نەیارو الوازو نادۆس���تەکانە ،بریندارکردن���ی مرۆڤبوونی مرۆڤ���ەکان‌و بێنرخکردنی بەھاکانیانە .ئەم دۆخەش دۆخێکی دروس���تکراوو رێکخراوو پالنبۆدانراوە ،مەبەست لێی دروستکردنی مرۆڤێکە روانینی بۆ خ���ۆی روانینبێت بۆ بوونەوەرێک���ی بچووک ،بێن���رخ ،گەمژە، پ���ڕ لەهه‌س���تکردن ب���ەالوازی‌و بەھیچیی‌و بێتوانایی .ئەوەی لەم سیاس���ەتی بێڕێزی‌و بێکەرامەتیەدا ئامادەیە کارکردنە بۆ ئەوەی مرۆڤ���ەکان بەرلەوەی رێزی���ان بۆ یەکتری نەمێنێ���ت ،رێزی���ان بۆخۆی���ان نەمێنێت، خۆیان بەکەس���ێک نەزانن شایستەی رێزو خاوەنی کەرامەتبن .بەکورتی ئەو رۆحەیان تێدابچێنرێت کە گەم���ژەو گەلحۆو نەزانن، پێیان ئاساییبێت سوکایەتییان پێبکرێت، کێش���ەنەبێت گەر وەک بوونەوەری بێنرخ تەماشاو مامەڵەبکرێن.
به‌ته‌واوی س���فر ده‌كات���هوه ..لێره‌وه دنیای سیاس���هت ،به‌وپێی���هی خاوه‌ن سروش���تێكی داینامیك���یو گونج���اوه بۆ قه‌ب���اره جی���اوازه‌كان ،كه‌واته زۆر س���انایه كه ئهو هونه‌ری به‌ڕێوه‌بردنه سه‌ربكێشێته نێو جومگه جیاوازه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی ك���وردی‌و كارلێكی دوالیزم روب���دات له‌نێوانیاندا ،چونكه كۆمه‌ڵگه به‌هۆی فاكته‌ری سیاسییه‌وه فۆڕمێكی نوێ پێشكه‌ش به‌كۆی ره‌گه‌زه ژیارییه مرۆییه‌كان ده‌كات‌و له‌هه‌مان كاتیشدا، سیاسه‌ت ده‌بێته پره‌نسیپ‌و بونیاتنه‌ری دیدێك���ی ئایدیۆلۆژییان���هی ج���ودا كه خاوه‌ن س���یماو ش���ه‌قڵی ئه‌م كۆمه‌ڵی كورده‌وارییه‌ی پێوه‌بێت.. ئه‌گ���ه‌ر فراوانتر ته‌ماش���ای ئه‌ركی رۆش���نبیر بكه‌ی���ن ،به‌دڵنییایه‌وه لهو س���نوره باوه ده‌رده‌چی���ن كه ده‌ڵێت: ئه‌ركی رۆش���نبیر تێكشكاندنی نه‌ریت‌و نۆرمه باوه‌كان���ی كۆمه‌ڵگه‌یه ..چونكه هه‌ندێجار ئه‌م فۆرمه ت���ه‌واو پێچه‌وانه ده‌بێته‌وه ،به‌جۆرێك ئه‌ركی رۆش���نبیر ده‌بێت���ه به‌رگریك���ردن له‌خ���ودی ئهو نه‌ریتانه ..له‌م س���ه‌روبه‌نده‌دا گروپێك رۆش���نبیر به‌دیده‌كه‌ی���ن (ئه‌گه‌رچ���ی ژماره‌ی���ان له‌په‌نجه‌كان���ی ده‌س���ت تێپه‌ڕن���اكات) ،ههوڵ ب���ۆ دامه‌زراندن ده‌ده‌ن نه‌ك شێواندن ،خه‌می گه‌وره‌یان
داهێنانه ن���ه‌ك تێپه‌ڕان���دن ،ره‌خنه‌ی دروس���تكه‌ر به‌ئه‌رك���ی روش���نبیریی خۆی���ان ده‌زانن ن���ه‌ك روخێنه‌ر ..بۆیه زۆر ئاس���اییه به‌الیانه‌وه ك���ه بازنه‌ی خزمه‌تكردنیان له‌م دی���ده فیكرییه‌وه، فراوانبك هنو ئهوهی گرنگ بێت له‌الیان خزمه‌تكردن���ی میلله‌ت بێت نه‌ك تاقم‌و كوتله‌گه‌رایی.. ئه‌م تێڕوانینه زۆر جیاوازه له‌تێڕوانینی حیزبی (ی.ن.ك) بۆ رۆشنبیر ،چونكه له‌الی ئه‌وان رۆش���نبیر ئهو كه‌سه‌یه كه توان���ای خوێندنه‌وه‌و ئیم�ل�ای كوردی هه‌بێت‌و بتوانێت ئه‌لفوبێ فێری خه‌ڵك بكات‌و له‌كایه‌ی سیاسییدا قسه‌بكات (جا راوبۆچونی هه‌رچۆنێك بێت) ،هه‌میشه ده‌بێ���ت چاوه‌ڕوانی سیاس���ه‌تمه‌دارانی ئ���هو حیزبه بێ���ت ئافه‌رین���ی بكات‌و، به‌رۆش���نبیر ناوزه‌ندی بكات‌و مه‌دالیای فیكرو ئایدۆلۆژی���ای به‌یه‌خه‌دا بكه‌ن‌و بیخات���ه ری���زی پێش���هوهی كاندیدانی خۆی���ان ..ئ���هوهی ده‌گ���وزه‌رێ له‌ناو كایه‌ی سیاسیی كوردستاندا ،داینامێكی یه‌كج���ار بێده‌نگ���ه ،چونكه هه‌میش���ه له‌ره‌هه‌ن���ده كرۆكییه‌ك���هوه روده‌دات نه‌ك له‌روخس���اردا ،بۆیه خوێندنه‌وه‌ی ئهو روداوه سیاس���ییانه‌ی له‌گۆڕه‌پانی كوردس���تاندا روده‌ده‌ن هه‌رگی���ز ئهوه نیی���ه ك���ه رۆش���نبیرانی ئ���هو الیه‌نه سیاسییه گوزارشتی لێده‌كه‌ن .لێره‌وه ده‌گه‌ینه ئهو حه‌قیقه‌ته‌ی كه ناسنامه‌ی رۆشنبیر له‌الی ئه‌م حیزبه ناسنامه‌یه‌كی كالس���یكییه‌و توانای جوڵه‌ی حه‌قیقی نییه‌و تائێس���تاش له‌مێژوی نزیكی ئه‌م حیزبه‌دا گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا نه‌هاتوه، بۆیه تاكه هه‌ڵ���هی مێژویی ئه‌م حیزبه به‌یه‌كچاو ته‌ماش���اكردنی ئه‌م توێژه‌یه كه‌پێیده‌ڵێ���ن رۆش���نبیرو كه‌مهێزیی���ه له‌به‌رامبه‌ر پێناس���ه‌كردن‌و دیاریكردنی ره‌هه‌نده‌كانی ئه‌ركی رۆشنبیرو ،ده‌رچون لهو بازنه ته‌قلیدیه‌ی كه رۆڵی سیاسیی رۆشنبیر ئه‌بێت په‌راوێزبخرێت‌و ئهوهی به‌سیاس���ییه‌ك ده‌چێته ڕێ���وه هه‌رگیز رۆشنبیرێك ناتوانێت ئه‌دای بكات! له‌سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاسته‌وه تا هه‌نوكه، مشتومڕی ئهوه له‌ئارادایه كه كۆمه‌ڵگه كام سیاس���یو كام ئه‌هل���ی ئه‌خالق‌و كه‌لت���ور ده‌بێت به‌ڕێ���وهی به‌رن؟ كام پیش���ه له‌وی دیكه مه‌زنت���ره‌و كامیان جێ���ی بڵندیی���ه زیات���ر؟ ئه‌مانه تێزی مش���تومڕی بابه‌تی هه‌ن���دێ له‌بیریارو فه‌یله‌س���وفه‌كان بون ..ت���ا ئهو كاته‌ی هه‌ندێكیان توش���ی جۆرێك له‌بێهیوایی بون‌و خه‌ڵكی ره‌شۆكیان كردبوه پێوه‌ر بۆ بارته‌قای شته‌كان. كه‌وات���ه رۆش���نبیر وه‌ك چینێك���ی كۆمه‌ڵگ���ه ده‌بێ���ت بونیادبنرێ���ن‌و هه‌راش���بكرێن ،نه‌ك گیانی دژایه‌تییان تێدا بچێنرێ‌و چاكی‌و خراپیان گرێبدرێ به‌هه‌ڵهاتنیان له‌واقیع‌و سیاسه‌تی گشتی واڵت ..ئهوهی ئ���هم رۆڵه‌ش ده‌بینێت ده‌س���ه‌اڵته ،ه���ه‌ر ئه‌وی���ش ده‌توانێت ئ���هو به‌ه���ا ره‌مزیی���ه بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ رۆش���نبیرو ،ئاش���نای بكات به‌ئه‌رك‌و مافه‌كان���ی خۆیو ،ئهو ناس���نامه‌یه‌ش نه‌داته هه‌مو كه‌سێكی قه‌ڵه‌م به‌ده‌ست. ئه‌م���ڕۆ له‌گۆڕه‌پان���ی سیاس���یی ئه‌م ش���اره‌دا (به‌تایبه‌ت���ی)( ،ی.ن.ك) بااڵده‌سته له‌روی سیاس���ییه‌وه ،ده‌بو له‌روی سۆسیۆلۆژیشه‌وه هه‌لومه‌رجێكی وای بخوڵقاندایه ك���ه پێگه‌ی حه‌قیقی رۆش���نبیری وه‌ك خ���ۆی دابنایه نه‌ك به‌رگێك���ی تایبه‌تی ئاماده‌ك���راو ببڕێ به‌به‌ری هه‌ركه‌سێك كه (خۆی) ناوینا رۆشنبیر. ئه‌رك���ی ه���ه‌ره گرنگ���ی رۆش���نبیر قس���ه‌كردنه له‌س���ه‌ر حه‌قیق���هت به‌بێ
ره‌های���ی ،چونك���ه ره‌های���ی مۆرك���ی رۆش���نبیریی له‌هه‌ڵگری ئهو دروشمانه ده‌س���ه‌نێته‌وه ،ئ���هوه رۆش���نبیره كه هه‌میشه جۆرێك له‌قه‌له‌قی ده‌هێڵێته‌وه‌و به‌موتڵه‌قی حوكم به‌سه‌ر هیچ دیارده‌و الیه‌نێكدا ن���ادات ..ده‌بێت (ی.ن.ك) سوپاس���گوزاری ئه‌م تایپه رۆش���نبیره بێت ،چونكه به‌بێ داواكاری‌و چاوبڕینه ده‌ستیان ،به‌ش���ێوه‌یه‌كی ناراسته‌وخۆ ئیلهامبه‌خش���ی چه‌ندی���ن بیرۆك���هی ن���اوازه‌ن‌و خۆی���ان ده‌كه‌ن���ه خاوه‌نی میلله‌ت‌و هه‌میش���ه (ی.ن.ك) سودی له‌راو س���ه‌رنجیان بینیوه ،به‌اڵم ئهوهی گرفته هیچ كات به‌م سوده‌یان نه‌زانیوه‌و كه‌سانێكی دیكه‌یان هێناوه‌ته پێشێ كه له‌ئاستێكی كه‌لتوری‌و نیشتمانپه‌روه‌ریی زۆر نزمدا بون. (ی.ن.ك) ده‌بێت دان به‌و حه‌قیقه‌ته‌دا بنێت ،كه له‌كاتی خۆیدا ،هه‌مو ئه‌وانه‌ی له‌پارت���ی ت���ۆران چونه نێو باوه‌ش���ی ئ���ه‌وه‌وه ،پاش���تریش هه‌م���و ئه‌وانه‌ی له‌یه‌كێتی تۆران چون���ه نێو ریزه‌كانی گۆڕانهوه ،بۆیه ئ���هو ده‌نگانه‌ی گۆڕان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان���دا هێنای ئهوه ده‌نگی توڕه‌ی���ی ئه‌وانه بون كه له‌یه‌كێتی تۆرا بون. رۆشنبیرو هه‌لومه‌رجی راگه‌یاندنی (ی.ن.ك) مێژوی راگه‌یاندنی (ی.ن.ك) به‌گشتی ده‌توانین بكه‌ین به‌سێ قۆناغه‌وه: یه‌كه‌م :قۆناغی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی ن���وێ ،ك���ه درێژك���راوه‌ی راگه‌یاندنی س���ه‌رده‌می ئه‌یلول‌و هه‌ژمونی سیاسی ئهو س���ه‌رده‌مه بو تیای���دا (ی.ن.ك) له‌قۆناغی بنیادنان���دا بو ،هه‌وڵی ده‌دا ش���تێكی جودا له‌فه‌رهه‌نگی سیاسیو پرۆگرامی شۆڕشگێڕانه پێشكه‌ش بكات، گه‌ره‌كی بو به‌جۆرێكی دیكه واقیعه‌كه بخوێنێت���ه‌وه‌و هه‌ندێ تێزی نوێ بخاته سه‌ر رابردوی شۆڕش‌و بنه‌واشه‌ی نوێو به‌رنامه‌ی نوێ فۆرمه‌ل��� ه بكات ..بۆیه رۆشنبیرانی ئهو ماوه‌یه ته‌واو سیاسیی بون‌و هه‌مو داكۆكردنێكیان چڕكردبۆوه له‌مه‌وداكانی (ی.ن.ك). دوه‌م :قۆناغی پراكتیكی نێو شۆڕشی نوێی (ی.ن.ك): له‌م قۆناغ���ه‌دا (ی.ن.ك) به‌وریایی‌و لێهاتوی���هوه مامه‌ڵه‌ی له‌گ���هڵ واقعی راگه‌یاندن���دا ده‌ك���رد تا ئهو ئاس���ته‌ی كاری له‌بۆچون‌و هه‌ڵسوكه‌وتی خه‌ڵكی ناوچه‌ك���ه كردب���و ..ئ���هوهی لێ���ره‌دا ده‌مه‌وێ بیخه‌مه‌ڕو ئ���هو حاڵه‌ته‌یه كه ئه‌مڕۆ هه‌ندێ رۆشنبیرانی ئۆپۆزیسیۆن له‌ده‌زگاكان���ی راگه‌یاندنیان���هوه تێیدا به‌هه‌ڵه‌داچ���ون‌و واده‌زان���ن كه هه‌مان زه‌مه‌نی چل یا س���ی س���اڵ له‌مه‌وبه‌ره چۆنی���ان ب���وێ خه‌ڵكی ب���هو ئاقاره‌دا به‌رن ..ئهو سه‌رده‌مه هه‌رشتێك بوترایه ئه‌چوه سه‌ر بۆ ش���ۆڕش ،ئه‌گه‌ر چوار بكرای���ه چل‌و ته‌نها گرتن���ی دو پارچه چه‌ك گ���ه‌وره بكرایه‌ته‌وه بۆ بیس���ت پارچه چه‌ك‌و گۆڕینی جۆرو قه‌باره‌یان به‌دڵ���ی خۆیان ..بۆیان ئه‌چوه س���ه‌ر، چونكه ئ���هو كات نه حكومه‌تی به‌عس ئ���هو هه‌وااڵنه‌ی ده‌گه‌یان���ده خه‌ڵك‌و، ن���ه ده‌زگای راگه‌یاندنی س���ه‌ربه‌خۆی ئه‌وت���ۆ هه‌بون ك���ه ئ���هو واقعه وه‌ك خ���ۆی بگه‌یه‌نێ���ت ،له‌هه‌مانكاتدا ئهو راگه‌یاندنه‌ی ئه‌وس���ا كاریگه‌ری ئیجابی زۆرباشی هه‌بو له‌سه‌ر خه‌ڵك ،هه‌میشه پشتوپه‌نای شۆڕش بو له‌نێو خه‌ڵكدا... به‌اڵم ئهو سیاس���ه‌تی راگه‌یاندنه‌ی ئهو سه‌رده‌مه هه‌رگیز ناش���ێت بۆ ئێستا، هه‌لومه‌رج���ه‌كان ته‌واو گ���ۆڕاون! هه‌ر له‌گۆڕانی هه‌لومه‌رجی سیاس���ییه‌وه تا
ده‌گاته بونی ده‌یان كه‌ناڵی راگه‌یاندنی بینراوو بیس���تراوو نوس���راو كه زومی كامێراكانی���ان به‌به‌رده‌وام���ی ئاماده‌یه له‌سه‌ر هه‌ر روداوێك كه روده‌ده‌ن. سێیه‌م :قۆناغی دوای راپه‌ڕین: یه‌كێك ل���هو هه‌ن���گاوه ئیجابیانه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی ك���وردی‌و به‌تایبه‌تی���ش یه‌كێت���ی ن���ای ب���ه‌ره‌و فراوانكردن���ی ره‌هه‌نده‌كانی راگه‌یاندن بو ،به‌اڵم به‌دو ئاراس���ته‌دا ،ئاراس���ته‌یه‌كی ئیجابی كه خۆی له‌كردنه‌وه‌ی به‌شه‌كانی راگه‌یاندن بینیی���هوه له‌زانك���ۆو په‌یمانگاكان���دا، ئاراس���ته‌یه‌كی س���لبیش ،ك���ه خۆی له‌فراوانكردن���ی بازنه‌ی (رۆش���نبیری) رۆژنامه‌نوس���اندا بینیی���هوه ،ب���هوهی هه‌ركه‌س ههس���تاو دو رسته‌ی خسته س���ه‌ر روپ���ه‌ڕی رۆژنامه‌ی���ه‌ك ئی���دی به‌رۆژنامه‌نوس ناوزه‌ندی كرد ،بێئه‌وه‌ی گوێبداته ده‌رئه‌نجامه س���ه‌لبییه‌كانی!
ده‌بێت (ی.ن.ك) سوپاسگوزاری ئه‌م تایپه رۆشنبیره بێت ،به‌بێ چاوبڕینه ده‌ستیان ،هه‌میشه سودی له‌راو سه‌رنجیان بینیوه، به‌اڵم ئهوهی گرفته هیچ كات به‌م سوده‌یان نه‌زانیوه پاش���ان دوای په‌یدابونی ئۆپۆزس���یۆن مه‌فهومه‌كه ته‌واو ش���ێوا ،ئه‌م زاراوه‌یه (رۆژنامه‌ن���وس) به‌یه‌كێ���ك ده‌وت���را كه به‌راس���ت‌و چه‌پ قس���هی ناشرین به‌حكوم���هتو داموده‌زگاكان���ی بڵێت، ك���ێ ره‌خن���هی ناڕه‌خت���ه بگرێ���ت، ئ���هوه رۆژنامه‌نوس���ێكی تۆخت���ره‌و نیش���تمانپه‌روه‌رتره‌و زیات���ر به‌ته‌ن���گ خه‌می گه‌ل‌و واڵته‌كه‌یه‌وه هاتوه. هه‌نوكه چه‌ن���د به‌ره‌یه‌كی راگه‌یاندن له‌نێو گۆڕه‌پانی سیاس���یی كوردستاندا ب���ه‌دی ده‌كرێ ،كه هه‌ریه‌كه‌یان ،ئه‌گه‌ر ته‌واو لێیوردبینه‌وه ،سه‌رس���وڕهێنه‌ره‌و س���ه‌رت له‌قودره‌ت���ی خوا ده‌س���وڕمێ كه چۆن ئه‌م ره‌نگ���ه جیاوازانه له‌یه‌ك حیزبدا گردبونه‌ته‌وه! لێره‌وه ،ئه‌كی رۆشنبیر هێشتنه‌وه‌ی ئ���هو قه‌له‌قه مه‌عریفییه‌ی���ه كه بنه‌مان ب���ۆ بونی���ادی ن���وێو روبه‌ره‌كان���ی پرسیاركردن‌و شیكردنه‌وه‌و تێگه‌یشتن ت���ه‌واو فراوانده‌كه‌ن .هه‌روه‌ك ده‌خوازم ك���ه (ی.ن.ك) پ���رۆژه‌ی پۆلێنكردنی رۆش���نبیرو گێڕانه‌وه‌ی ئه‌ساڵه‌ت بۆی به‌ئه‌ركێكی نهتهوهییو نیشتمانی خۆی بزانێت. *مامۆستای زانكۆو سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری (سردم العربی)
ئیرحه‌ل!. ئازاد جه‌الل له‌ب���ه‌رده‌م بازاڕی نیش���تمان له‌هه‌ولێر س���ه‌دان ه���ه‌زار خه‌ڵك رژابونه س���ه‌ر ش���ه‌قام ،پله‌ی گه‌رما 42بو ،من ئهو قه‌ره‌باڵغییه‌ی س���ه‌رای ئازدیم به‌چاوی خۆم بینیبو ،بۆیه هه‌ڵوێستمگۆڕاو وتم: به‌ڕاستی له سلێمانیتان برده‌وه. زوم���ی كامێ���را نه‌یده‌توان���ی هه‌مو قه‌ره‌باڵغییه‌ك���ه داگیرب���كات‌و وێنه‌كه وه‌كخ���ۆی بگوێزێت���هوه ،له‌م�ل�او الی خۆپیش���انده‌ره‌كانه‌وه هێزی زێڕه‌ڤانی‌و هێزه‌كانی پیاده‌و س���وپای كوردستان وه‌س���تابون ،ئ���هو هێزان���ه ئه‌وه‌ن���ده دیمه‌نی���ان جوانب���و ،بوبون���ه به‌رگی
گۆڤ���اره به‌ناوبانگه‌كان���ی جیه���ان ،دوای نوێ���ژی هه‌ین���ی له‌هه‌مو كوچه‌و له‌نێویان���دا هێزی ژن���ان هه‌بو ،ئاویان كۆاڵنێك له‌شارو شارۆچكه‌كانه‌وه خه‌ڵك دابه‌ش���ده‌كرد ،یه‌كێ���ك له‌وخانم���ه رژانه س���ه‌ر شۆسته‌و ش���ه‌قامه‌كان... پێش���مه‌رگانه له‌به‌رخۆی���هوه ده‌یوت :وه‌زیری كاروباری پێشمه‌رگه لێدوانێكی به‌ك���ۆی زوخاڵبم ،ئهوه بۆ زوتر نه‌هاتم داو وت���ی :خۆت���ان ده‌زان���ن س���وپا ئاو دابه‌ش بكه‌م بۆ ئهو خه‌ڵكه ره‌ش‌و بێالیه‌نه‌و ئه‌گه‌ر سه‌رۆك واز له‌كورسی روته‌ی كه داوای به‌رقه‌راربونی یاس���او حوك���م نه‌هێن���ێ ئێمه س���ه‌عات نۆی ماڵئاوایی له‌س���ه‌رۆك ده‌كه‌ن .نێوه‌ندی ش���هو به‌كاتی هه‌ولێر ده‌ستبه‌س���هری قه‌اڵ به‌دروشمی ئازادی رازابوه‌وه ...بو ده‌كه‌ی���ن ...به‌یانی س���ه‌عات نۆو نیو به‌دو بو به‌س���ێ رۆژ ...ب���ۆ به‌چوار ...بو له‌جی���ڕه‌ی موبه‌ریده‌ك���هی ماڵه‌وه سه‌رۆك هه‌ر النه‌چو ،وته‌بێژه‌كه‌ی وتی :خه‌به‌رم بوه‌وه ..یه‌كسه‌ر رامكرد رۆنی به‌یانی س���ه‌رۆك وته‌یه‌كتان پێشكه‌ش یه‌غدانم كڕی تێمكردو وتم با خه‌وه‌كه‌م ده‌كات ..س���ه‌رۆك هاتو له‌وتاره‌كه‌یدا نه‌زڕێ ...هه‌رچی���م كرد ،ئه‌مال...ئه‌وال هیچ ئاماژه‌یه‌كی بۆ ئ���هوه تیانه‌بو كه سودی نه‌بو ...ههس���تام ته‌له‌فونم بۆ ماوهی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ته‌واوبوه‌و هاوپیش���ه‌یه‌كی خۆمكردو خه‌وه‌كه‌م بۆ ده‌ست له‌پۆسته‌كه‌ی هه‌ڵده‌گرێ ...رقی گێڕایه‌وه ،وتی :به‌خوا به‌داڵغه‌ی میسره توڕه‌یی خه‌ڵك زیاترب���و ،ئه‌مجاره‌یان خه‌وتوی هیچ نیهو هیچیش نابێت..
خۆتان ده‌زانن سوپا بێالیه‌نه‌و ئه‌گه‌ر سه‌رۆك واز له‌كورسی حوكم نه‌هێنێ ئێم ه سه‌عات نۆی شه‌و به‌كاتی هه‌ولێر ده‌ستبه‌سه‌ر‌ی ده‌كه‌ین
بیروڕا
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
birura.awene@gmail.com
زێڕی ڕه‌ش‌و ره‌فتاری سیاسه‌تمه‌داران وابه‌س���ته‌ی بون‌و نه‌بونی ن���ه‌وت بوه، له‌كاتی نه‌بونیدا سیاس���ی شه‌ڕه‌نگێزی د.نیاز نه‌جمه‌دین به‌رهه‌مهێناوه .گه‌ر به‌ریتانیاو ئه‌مه‌ریكا نه‌وت���ی پێویس���تیان هه‌بوای���ه ره‌نگبو شوێنپێی سیاسیه‌كانیان‌و كۆمپانیاكانیان به‌درێژای���ی مێ���ژوی س���ه‌ده‌و نیوی له‌س���ه‌ر خاك���ی موس���ڵ‌و بابه‌گوڕگوڕ راب���ردو ،زێ���ڕی ره‌ش رۆڵ���ی به‌رچاوی ل���ه 1925و 1927ج���ێ نه‌مای���ه ،كه هه‌ب���وه له‌دیاریكردنی ره‌فت���ارو بڕیاری ه���ه‌زاران‌و ملیۆن���ان مرۆڤ���ی كردۆت���ه سیاس���ه‌تمه‌داران له‌هه‌ر شوێنێك بوبن .قوربانی .هه‌میش���ه‌ش له‌گه‌ڵ هه‌نگاوی ئه‌م ماده‌یه له‌یه‌ككاتدا له‌پش���ت گه‌شه‌و سیاس���ه‌تمه‌داراندا حیكایه‌ت‌و خورافه‌ی له‌پش���ت وێرانكردنه‌وه‌ی���ه .ئه‌زمون���ی بێبنه‌ما ده‌بیستین‌و ده‌بنه راستی له‌الی ئه‌مه‌ریكاو به‌ریتانیا به‌رامبه‌ر به‌ئه‌زمونی زۆرینه .لهو س���ااڵنه‌دا هاتنی به‌ریتانیاو عه‌ره‌ب‌و كورد له‌هه‌رێمی كوردس���تان دو دوای���ی ئه‌مه‌ری���كا وه‌ك ش���ه‌ریكه‌به‌ش حیكایه‌تی جیاواز له‌سه‌ر دیوه ڕه‌شه‌كه‌ی (سه‌رباری فه‌ره‌نس���اش) به‌ناوی گه‌ڕان ب���ه‌دوای نه‌وت���دا نه‌بو ،به‌ڵك���و پێدانی ئه‌م زێڕ‌ه ده‌گێڕنه‌وه. زێڕی ڕه‌ش یه‌كێكه له‌وه‌سفه باوه‌كانی په‌یمانی "س���ه‌ربه‌خۆیی سیاس���ی دوای نه‌وت .زێڕ واتای شتێكی به‌نرخ ،به‌به‌ها ،جه‌نگ" ده‌رگای سنوره‌كانی له‌به‌رده‌مدا هه‌رچی وشه‌ی "ڕه‌ش"ه له‌م وتاره‌دا دیوه وااڵكردن. له‌مێژوی هاوچه‌رخی نزیكتردا ،به‌شێك تاریكه‌كه‌ی نه‌وته ،نه‌ك ڕه‌نگی ماده‌كه. ئه‌گ���ه‌ر له‌دی���وه رون���اك‌و به‌نرخه‌كه‌ی له‌په‌الم���اری عێراق له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاوه، نه‌وته‌وه ده‌س���تپێبكه‌ین ،تا ئه‌دیسۆنی واته به‌ش���ێك ل���هو دڕنده‌ییه‌ی له‌جۆرج زان���ای ئه‌مه‌ریكی له‌چاره‌ك���ی كۆتایی بوشدا بینرا به "گه‌ڕان به دوای نه‌وت"دا س���ه‌ده‌ی نۆزده كاره‌بای دۆزیه‌وه ئهوه لێكده‌درێته‌وه .جێفری ساشی پرۆفیسۆری ن���ه‌وت بو هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای دۆزینه‌وه‌ی ئابوری له‌زانكۆی كۆلۆمبیا له‌وتارێكیدا له له‌ئه‌مه‌ریكا له‌ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی نۆزده‌وه (پرۆجێكت سایندیكه‌یت) به‌ناوی (نه‌وت مرۆڤ���ی له‌تاریك���ی رزگارك���رد .ئه‌گه‌ر مۆتیڤی ئه‌مه‌ریكایه بۆ جه‌نگ) رای وایه نه‌وت‌و به‌رهه‌مه‌كان���ی نه‌بونایه ره‌نگبو هێنانی دیموكراسی بۆ عێراقێك له 2003 هینری فۆرد له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیست هوه زیاتر له ( )20بیس���ت هه‌زار كه‌س كۆمپانی���ای فۆردی دروس���ت نه‌كردایه ،سااڵنه تیایدا كوژراوه درۆیه‌كی گه‌وره‌یه ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كانی ئه‌مه‌ریكاو ئه‌وروپا وه‌ك درۆی بون���ی "چه‌ك���ی كۆمه‌ڵكوژ" نه‌ده‌كه‌وتنه س���ه‌ر س���كه ،فڕۆكه‌كانیان كه ئێس���تاش بۆیاننه‌دۆزرایه‌وه .عێراق ئاس���مانی نه‌ده‌بین���یو ،كااڵكانی���ان دوه‌مین گه‌وره‌ترین واڵتی س���ه‌ر زه‌وییه به‌جیهاندا باڵونه‌ده‌بونه‌وه .ساڵ له‌دوای له‌یه‌ده‌كی نه‌وتداو نه‌ده‌كرا س���ڕبكرێت، ساڵ ،نه‌وت بو به‌بڕبڕه‌ی پشتی گه‌شه‌ی ب���ه‌اڵم گرفته‌كه ئه‌وه‌ب���و دیكتاتۆرێكی پیشه‌س���ازی له‌ئه‌مه‌ریكا ،به‌پیشه‌سازی وه‌ك س���ه‌دام له‌جڵه‌و ده‌رچوبو .جێفری چه‌كیش���ه‌وه‌و ،به‌س���ه‌ر ئه‌م بڕبڕه‌یه‌دا ناهه‌قی نیه ،له‌گوگڵ بپرس���ه بۆ زانینی كۆمه‌ڵگه له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ده‌ره‌به‌گایه‌تی هاورده‌ی ن���ه‌وت‌و به‌ئاس���انی ده‌بینیت كش���توكاڵی دواكه‌وتوه‌وه گواسترایه‌وه واڵته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له ()2012 ب���ۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی پیشه‌س���ازی .لێره دا نزیك���هی ل���ه ()%40ی پێداویس���تی ب���ه‌دواوه ،به‌تایبه‌تتر ل���ه‌دوای جه‌نگی نه‌وتی هاورده‌كردوه ،له‌س���اڵی(-1992 جیهان���ی یه‌كه‌مه‌وه ،كه‌م پیشه‌س���ازی )2011رێژه‌ی ه���اورده‌ی نه‌وتی له‌مه‌ش به‌رزترب���وه .ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌دامی دڕنده هه‌بو پێویستی به‌نه‌وت نه‌بێت. به‌اڵم دیوه ڕه‌شه‌كه‌ی نه‌وت له‌زۆر كاتدا هێنده‌ی ئه‌میره دیكتاتۆره‌كانی سعودیه له‌به‌نرخی ئه‌م ته‌اڵی���هی كه‌مكردۆته‌وه .مه‌یلی ملكه‌چبونی ب���ۆ رۆژئاوا هه‌بوایه س���وڕانه‌وه‌ی ئه‌مه‌ری���كا به‌جیهان���داو ده‌گونجا تائێس���تاش بمای���ه .دڕنده‌یی نزیكبون���هوهی زۆر له‌زلهێزه‌كانی دونیا سه‌دام زه‌خیره‌ی سیناریۆی هێرشكردنه لێیه‌وه له‌كات���ی جه‌نگه‌كاندا له‌رویه‌كه‌وه سه‌ر عێراق بو ،به‌اڵم مه‌به‌ست‌و ئاكامی به‌ه���ۆی هه‌بونی نه‌وت ب���وه .ره‌فتاری ئه‌م هێرش���ه تائێستا ئه‌وه‌یه كه عێراقی سیاس���ه‌تمه‌داران له‌هه‌ن���دێ روهوه كورتكردۆت���هوه له‌ناردن���ی ن���ه‌وت بۆ
هه‌یمه‌نه‌ی نه‌وت به‌سه‌ر ئابوریدا هه‌ندێجار جۆرێك له‌ناسیۆنالیستی بێبه‌رهه‌م بااڵده‌ست ده‌كات
به‌ش���ه‌كانی تری جه‌س���ته‌ی سیس���تمه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌ك���ه ،به‌تایبه‌ت���ی به‌ش��� ه رۆژئاواییه‌ك���هی ،له‌گ���هڵ به‌كارهێنانی گ���ه‌ده‌و زه‌وقی ع���ه‌ره‌ب له‌عێراق‌و كورد له‌هه‌رێ���م بۆ س���اغكردنه‌وه‌ی كااڵكانیان دوای گه‌یشتنی پاره‌ی نه‌وت. كه‌وات���ه ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مه‌ری���كا نه‌وت���ی پێویستی هه‌بوایه بۆ گه‌شه‌ی پیشه‌سازی ره‌نگبو بوش���ی سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا پێنج هه‌زار س���ه‌ربازی ئه‌مه‌ریكی له ()2003 هوه به‌كوش���ت نه‌دایه .به‌اڵم الیه‌نیكه‌م رۆژئ���اوا فه‌خ���ر ده‌كات ب���هوهی نه‌وتی له‌گه‌ش���هی پیشه‌س���ازیدا به‌كارهێناوه‌و له‌هه‌ن���دێ روش���هوه سه‌رتاس���هری مرۆڤایه‌تی سودمه‌ندكردوه .ئه‌ی ئێمه؟ نه‌وت وه‌ك ماده‌ی خاو بونی هه‌یه به‌اڵم وه‌ك تاقانه‌ی���ه‌ك مایه‌وه‌و نه‌په‌ڕیه‌وه بۆ به‌ش���ه‌كانی تری پیشه‌س���ازی ،ئێمه‌ی له‌قۆناغی ده‌ره‌به‌گایه‌تیه‌كی كشتوكاڵی دواكه‌وتوه‌وه گواس���ته‌وه بۆ ئابورییه‌ك له‌درێژه‌دان به‌ژیانی خۆیی‌و دابینكردنی داه���ات ته‌نی���ا پش���ت به‌نه‌وت���ی خاو ببه‌س���تێت ،ئابوریه‌ك ك���ه پێیده‌وترێت ئاب���وری ره‌یع���ی .به‌ش���ێك له‌مه‌یل���ی سیاس���ه‌تمه‌دارانی ئێمه ب���ۆ هه‌یمه‌نه‌و خۆبه‌هه‌موش���تزان له‌س���ه‌ر حس���ابی
س���ه‌یركردنی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه ته‌نیا وه‌ك ئامرازی ستایش���كردنی ئه‌وان یان پارێزگاریكردن له‌پایه‌و سه‌المه‌تی ئه‌وان دهگهڕێتهوه بۆ ئ���هوهی نه‌وت تاقانه‌یه‌و له‌توانایدایه گیرفان���ی حكومه‌ت‌و حزب پڕبكات .بااڵده‌س���تی سامانی سروشتی وه‌ك س���ه‌رچاوه‌ی داه���ات واده‌كات خزمه‌تكردنی س���امانی مرۆیی فه‌رامۆش بكرێ���ت .ئ���هوه له‌كرۆك���ی ده‌وڵ���هتو حكومه‌ت���ی كرێخۆر (ره‌یع���ی) دایه كه سه‌نته‌ری ده‌سه‌اڵت به‌هێز ده‌كات له‌سه‌ر حسابی بچوككردنه‌وه‌ی هێزی به‌شه‌كانی تری كۆمه‌ڵگه ،بێئه‌وه‌ی پێویست بكات ئه‌م ده‌وڵه‌ته ئیش���تیراكی بێت (بڕوانه سعودیه‌ی عه‌ره‌بی ئیسالمی). راس���ته ،ده‌بێت داهاتی نه‌وت بخه‌ینه خزمه‌ت���ی كش���توكاڵ‌و گه‌ش���توگوزارو ژێرخانی ئابوری ،لێره‌ش���هوه به‌شداری بكات له‌پرۆس���هی بونیادنانی ده‌وڵه‌تی ك���وردی‌و ئابوریه‌ك���ی ره‌نگاوره‌ن���گ. به‌اڵم ك���ه نه‌وت‌و ئاب���وری كرێخۆر ئهو ج���ۆره سیاس���ه‌تمه‌داره به‌رهه‌مبهێنێت له‌خه‌می نه‌وتی زیات���رو داهاتی زیاتردا بێ���ت ،پێویس���تی به‌داهات���ی خه‌ڵك‌و به‌خه‌ڵكه‌كه‌ش���ی نه‌بێت – مه‌گه‌ر وه‌ك ئامراز -چۆن ئه‌م ئیشه ده‌كات؟ هه‌یمه‌نه‌ی نه‌وت به‌سه‌ر ئابوریدا هه‌ندێجار جۆرێك له‌ناسیۆنالیس���تی بێبه‌رهه‌م بااڵده‌س���ت ده‌كات .ئه‌م جۆره بو له‌ناسیۆنالیس���تی بێبه‌رهه‌م ئهو نه‌ته‌وانه‌ی په‌شیمانكرده‌وه كه ژێرده‌س���ته‌یی داگیركه‌ریان گۆڕیه‌وه به‌ده‌وڵه‌ت���ی خۆیان ،هه‌ر ئه‌زمونی تاڵی واڵتانی نه‌وتیشه له‌ناوچه‌كه‌دا له‌هه‌ندێ ئاس���تدا خه‌ونی ب���ون به‌ده‌وڵه‌تی الی میلله‌تانی بێده‌وڵه‌ت لێڵكردوه. زۆر قورس���ه له‌ئابوریه‌ك���دا ك ه نه‌وت تاقانه‌ی���ه ب���اوه‌ڕ به‌ت���اك‌و كۆمه‌ڵگ���ه بهێنیت له‌خه‌می خ���ۆی‌و فه‌رمانبه‌ران‌و كارمه‌ندان���دا ب���ن له‌ب���ری به‌ڕێوه‌به‌ره گش���تیه‌كان‌و وه‌زیره‌كان‌و سه‌ركرده‌كان‌و خاوه‌ن���كاره‌كان ،ی���ان چاوه‌ڕێبی���ن به‌داهات���ی واڵت���هوه وه‌به‌رهێنان بكرێت له‌پرۆژه‌ی نه‌ته‌وه‌یی هاوبه‌ش .هێش���تا خۆپیش���اندانه‌كانی جیه���ان هێمان بۆ س���ه‌ره‌تای قۆناغێك كه مرۆڤ هیچیتر قبوڵ���ی ن���اكات ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی بڕیاردان بێت ،ئامرازبێت بۆ پاراس���تنی سیستم یان له‌كۆتاییهێنان به‌كااڵكاندا خۆش���ی كۆتایی بێت.
کۆمەڵگا بۆ ڕاناچڵەکێ؟!
به‌شدار عوسمان ئ���ەم رۆژانە جارێکیت���ر هەولێر بۆنی کروزی جەس���تەی گەنجێکی خێرلەخۆ نەدیوی بردە کەشکەاڵنی فەلەک ،سەدان‌و هەزاران ویژدانزیندو سەریانکرد بەپرسەی گەنجێک���ی بێئومێ���دی ش���ارەکەیان‌و سەرەخۆش���یان لەدایک‌و باوکێکی تری ج���ەرگ س���وتاو ک���رد ،نمونەیەکیتری زیندوی���ی نیش���انی هەمو دنی���ادا کە ن���ەک خەڵکانێک���ی زۆر لەکوردس���تان بەرەو مەرگی ش���ێنەیی هەنگاو دەنێن‌و بەرب�ڵ�اوی نەخۆش���یە کوش���ندەکان‌و نەبونی پێداویس���تییەکانی تەندورستی لەچاوەڕوانی مەرگ رایاندەگرێت‌و سەدان خێزان لەنان‌و ژیانی بەیانی دڵنیا نیە ! بەڵکو کەسانێک هەن خراپی وەزعیەت‌و گوزەرانیانی گەیاندۆتە ئاستێک ئامادەن بەش���ێوەیەکی تراژیدی کۆتایی بەژیان‌و هەناسەدانی خۆیان بهێنن . کوژاندن���ەوەی ژیان���ی بەه���اری گەنجێ���ک لەهەولێ���رو کۆتاییهێن���ان بەهەم���و هی���واو ئاواتەکان���ی ک���ە ٢٣ س���اڵە ئاخی بۆ هەڵدەکێش���ێت،لەبەر نەبون���ی پێداویس���تیەکانی ژی���ان‌و دەس���تنەکەوتنی کار،ئەم رۆژانە هاواری توڕەیی‌و نارەزایەت���ی خەڵکی بەرامبەر ناعەدالەت���یو نایەکس���انی‌و نەبون���یو برس���یەتی بەرزترکردەوە ،س���ەروەت‌و س���امانی بەرپرس���ان‌و کۆش���ک‌و ڤێالو
قەسرو قەمەرەو پرۆژە بازرگانیەکانیان‌و شێوەی ژیانی منداڵەکانیان ،بوە باس‌و خواس���ی دانیش���تن‌و میواندارییەکانی ش���ار ،هەم���وان بەڕق���ەوە نمونەکانی ژیانی نەهامەتی دەیان‌و س���ەدان خێزان لەگ���ەڕەک‌و بندیوارەکان باس���دەکەن، بەاڵم پرس���یاری جدی لێرەدا ئەوەیە، کۆمەڵگای کوردس���تان بۆ ڕاناچلەکێ‌و شەقامەکان ناکەن بەشوێنی نارەزایەتی لەوەزعیەتێک جگە لەمەرگ‌و نەخۆشی‌و نائومێ���دی‌و بەگۆڕس���پاردنی خۆزگەو خولیاکان���ی گەنجان���ی واڵت ناتوانێت ش���تێکیترمان نیش���انبدات؟! دەبێ���ت ش���اهێدی بینینی جەستەی خۆڵەمێشی چەند سەنگەرو بەنازیتر بین،تا بتوانین ش���ەقامەکان بەدەس���تەوە بگری���ن‌و پێیانبڵێین ئیتر بەس���ەو بوەستن ،ئەو هەمو قوربانیەمان نەدا تا ئێوە شاهانە بژی���ن‌و گەنجەکانیش���مان لەبەر نەبونی تیکەیەک نان ببن بەخۆڵەمێش؟! دەبێت چەند نەوەیترو چەند خولیتر لەچاوەڕوانی دەنگە ن���ارازی‌و ئۆپۆزس���یۆنەکان بین چەن���د س���ەنگەرو بەنازیتر جەس���تەی ناس���کیان وش���ک ببێتەوە ،خۆ ئەوان گێژیان کردین بەعەدالەتی کۆمەاڵیەتی‌و دەرهێنانی سامان لەدەستی کەمینەیەکی کەم؟! گی���ان‌و هەناس���ەدانی ئینس���انەکان لەکوردس���تان بۆ هێندە بێن���رخ کراوە ؟! چ���ی ل���ەوە گەورەت���رە ئاگ���ری جەس���تەی گەنجێ���ک ،لەپایتەخت���ی یەکێ���ک لەدەوڵەمەندترین خاکی دنیادا بەبەرچاوی هەمومان بڵێسە بسەنێت؟! ئەی بۆ کۆمەڵگای کوردستان لەبەرامبەر ئەو کارەساتانە راناچلەکێ ،بەشی هەرە زۆری خەڵ���ک بەموچەیەکی کەم‌و ژیانی مەم���رەو م���ەژی دەیگوزەرێنن‌و داهاتی بێش���وماریش دەرژێت���ە گیرفانی تەنها چەند کەس‌و بنەماڵەیەک؟! بەرپرسانی شار چۆن ش���ەرمەزارنابن‌و رویان هەیە بچن���ەوە دەوام‌و ن���او خەڵ���ک؟! چۆن
دەبێت پێیانبڵێین ئێمە ماڵ‌و منداڵ‌و خێزانەکانمان سەرگەردان نەکرد تا ئێستا منداڵەکانی ئێوە وەک منداڵی فیرعەونەکان بژین‌و رابوێرن ،بەشی هەرە زۆری منداڵی خەڵکیش چارەنوسیان لەسەنگەرو بەنازو سەردەشت باشتر نەبێت دەتوانن لەرۆیاڵ پااڵس‌و ش���یراتۆنەکان مەل���ەو وەرزش بک���ەن‌و منداڵەکانیان بنێرن���ەوە ش���ویفات‌و خوێندن���گا تایبەتیەکان���ی ئەمەریک���یو س���ویدی‌و بەریتانی؟! دوای ئەو هەمو کارەس���اتە تراژیدییان���ە جارێکیتر چۆن رویان هەیە باسی س���ەرەوەری‌و ش���انازییەکانمان ب���ۆ بکەن لەکاتێکدا لەباس���ی ئازادییدا کەوتین���ە دوای ئەفغانس���تان‌و کفن���ی سەردەشت هێشتا هەر سپییەو وێنەکانی هێش���تا لەنێ���و چ���اوو دڵ‌و دەرون���ی خەڵک دێت‌و دەچێ���ت ،لەناعەدالەتی‌و برس���یەتی کەوتینە بەرامبەر س���ۆماڵ ئاگری جەس���تەی سەنگەرو خۆڵەمێشی بۆنی بەناز هێش���تا لەنێو لوت‌و کاسەی
س���ەرمان گێژی کردوین ،کە برسیەتی‌و بێزاری کار دەس���تنەکەوتن هێندە تینی بۆ هێناب���ون‌و ئامادەبون خۆش���ترین‌و ناسکترین ساتەکانی تەمەنیان بەدەستی خۆیان کورتبکەنەوە. دەبێت ئەوانەی تەمەنی گەنجییان بۆ ئازادی ئەو مەملەکەتە بەخش���ی ،ئێستا بێنە مەیدان‌و بەدەس���ەاڵتدارانی ش���ار بڵێ���ن ،ئێمە قوربانیمان بەش���یرینترین ساتەکانی ژیانمان کە گەنجییە نەدا ،تا واڵت ببێت���ە جەهەنەم بۆ نەوەکانمان‌و بەهەر قیمەتێک بێت تەنانەت خۆکوژییش گەنج���ان‌و الوانم���ان هەوڵ���ی راکردن‌و خۆدەربازکردن بدەن .دەبێت پێیانبڵێین ئێم���ە م���اڵ‌و من���داڵ‌و خێزانەکانم���ان سەرگەردان نەکرد تا ئێستا منداڵەکانی ئێوە وەک منداڵ���ی فیرعەونەکان بژین‌و رابوێرن ،بەش���ی ه���ەرە زۆری منداڵی خەڵکیش چارەنوس���یان لەس���ەنگەرو بەنازو سەردەشت،باشتر نەبێت . ژیان‌و گیانی مرۆڤەکان هێڵی سورەو بێنرخکردنی لەالیەن دەس���ەاڵتدارانەوە باج���ی گ���ەورەی بەدواوەی���ە ،هەموان ماف���ی ژی���ان‌و خۆش���یو رەفاهیەتمان هەیە ،ئەگەر س���امانێک هەیە دەبێت بۆ هەموان بێت چونک���ە هەموان خاوەنی ئەو واڵت���ەن ،دەبێت هەم���وان لەمافە مەدەن���یو ئازادیی���ەکان بەهرەمەندبن چونکە هەم���وان قوربانیاندا لەپێناوی، کە ئەمانەش س���ەرەتاترین‌و ساکارترین ماف���ی خەڵک���ە ،ئەوان���ەی پێچەوانەی ئەم���ە مامەڵەیانکرد خەڵکی برس���یو تینوی ئازادی والتەکەیان لەنێو زێراب‌و کونەکان بەردبارانیان کردن .رۆژ لەدوای رۆژ نارەزایەتی‌و توڕەیی خەڵک دژی ئەو ناعەدالەتی‌و بێمافییە ش���ێوەو شیوازی جیاواز بەخۆیەوە دەبینێت ،بەداخەوە کە قوربانی بەگیان‌و ژیانی خودی مرۆڤەکان بۆتە شێوازێک کە هەرگیز ئەمە رێگاچارە نیە بۆ دەرچون لەو وەزعیەتەو گەیشتن بەماف‌و ئازادییەکان.
13
وەهمی زۆرینەی پەرلەمانی رێبین هه‌ردی یەکێ���ک لەهەڵ���ە ه���ەرە گەورەکانی لەدیموکراس���ی، تێگەیش���تن کورتکردنەوەیەت���ی ب���ۆ یەكێ���ک لەرەگەزەکان���ی ،لەب���ری بینین���ی وەک گش���تێک .نوس���ەری ئێران���ی بابەکی ئەحم���ەدی ئەڵێ���ت یەکێ���ک لەباوترین هەڵەکان یەکس���انکردنی دیموکراس���یە بەهەڵبژاردن���ی ئ���ازادو کردن���ی ئ���ەم رەگەزەیە بەئامانجێک لەخۆیدا .هەڵەی گەوره‌ی خراپ تێگەیشتن لەدیموکراسی ئەوەی���ە وابزانی���ن تەنه���ا هەڵبژاردنەو لەهەڵبژاردنیش���دا گرنگترین شت تەنها بەدەس���تهێنانی زۆرین���ەی دەنگە .لەم وێن���ە هەڵەی���دا دیموکراس���ی وا وێنە ئەکرێت کە تەنها پێشبڕکێیەکی دەوریە لەنێوان چەند هێزێکدا بۆ بەدەستهێنانی زۆرینەی دەنگ‌و لەدوای ،مسۆگەرکردنی زۆرینەشەوە حوکمرانیکردن. ب���ەاڵم فەلس���ەفەی دیموکراس���ی هەڵبژاردنی ئازادو حوکمرانی زۆرینە نیە، بەڵکو دابەشکردنی دەسەاڵت‌و رێگەگرتنە لەچڕبونەوەی دەس���ەاڵت لەدەست یەک هێزدا ،بیرۆکەی س���ەرەکی دیموکراسی لەچاودێریکردنی دەس���ەاڵت‌و رێگەنەدان بەچربونەوەی لەدەستی هێزێک‌و گۆرانی بەردەوامی دەسەاڵتدارانە تاکو نەتوانن بۆ ماوەیەکی زۆر لەسەر حوکم بـمێننەوەو ببن���ە مەترس���ی ب���ۆ ئ���ازادی‌و مافی خەڵک .بێهودە نیە کۆڵەکەی س���ەرەکی دیموکراس���ی لەس���ەر جیاکردن���ەوەی هەرس���ێ دەس���ەاڵتی جیبەجێک���ردن‌و یاسادانان‌و دادوەری لەیەکتر دامەزراوە. بیرۆک���ەی س���ەرەکی ئەوەی���ە هەریەک لەم دەس���ەاڵتانە چاودێری یەک بکەن‌و دادگایەکی سەربەخۆش هەبێت کە هەموو الیەک بتوانێت ب���ۆی بگەڕێتەوە لەکاتی س���ەرهەڵدانی هەرکێش���ەو ناکۆکیەکدا. راس���تە یەکێ���ک لەئامرازەکان���ی ئ���ەم سیستەمە هەڵبژاردنی دەوریە کە تیایدا هەرکەس زۆرینەی دەنگدەرانی بردەوە، هەر ئەویش ب���ۆ ماوەیەک���ی دیاریکراو حوکمرانی ئ���ەکات ،ب���ەاڵم هەڵەیەکی گەورەیە گەر ئەم ئامرازە لەچوارچێوەی فەلس���ەفەی دیموکراس���یدا نەبینین کە دابەش���کردنی دەس���ەاڵت‌و رێگەگرتن���ە لەچربونەوەی دەسەاڵت لەدەست کەسێک یان هێزێکدا .بەمانایەکی تر دیموکراسی بەهەڵبژاردنی ئ���ازادو حوکمرانی زۆرینە ناناس���رێتەوە ،بەڵک���و بەجیاکردنەوەو دابەش���کردنی دەس���ەاڵت‌و ریگرت���ن لەچڕبونەوەی دەس���ەاڵتدا ئەناسرێتەوە. زۆرن ئەو ئەزمونان���ەی هەڵبژاردنی تیا ئەنجام ئەدرێت‌و بەزۆرینە حوکمرانیەک دائەمەزرێ���ت ،ب���ەاڵم چەندان فرس���ەخ لەدیموکراسیەوە دورن. بەاڵم ئەم دیدە هەڵەیە بۆ دیموکراسی وەک هەڵبژاردن‌و بەدەستهێنانی زۆرینە، مێژویەک���ی دێرین���ی هەی���ە .تەنانەت فەیلەسوفێکی وەک مارکسیش لەنوسینە س���ەره‌تایەکانداو لەهەندێ���ک دۆخ���دا وا تەماش���ای دیموکراس���ی ئەک���رد کە ئەتوانێت رێگەیەکی ئاش���تیانە بێت بۆ گەیشتنی چینی پرۆلیتاریا بەحوکمرانی. لە ١٨٨٠دا لە "پێشەکیەک بۆ بەرنامەی حیزب���ی کرێکاری فەڕەنس���ا" نوس���ی "چەکی کرێکاری فەرەنسا بەدەستهێنانی رای گشتیە کە ئەبێت لەئامرازێکی چینی بااڵدەستەوە ،ببێتە ئامرازێک بۆ رزگاری چینی کرێکار" .لەیەکێک لەوتارەکانیدا لەئەمس���تردام لەکۆنگرەی نێونەتەوەیی ١٨٨٢دا رایگەیان���د " :ئێمە نکوڵی لەوە ناکەین ک���ە لەواڵتەکانی وەک ئەمەریکاو ئینگلتەرا (و رەنگە هوڵەنداش) ئەکرێت بەس���ودوەرگرتن لەئامرازی ئاش���تیانە بەئامانج بگەی���ن" ،مارکس خەیاڵی الی ئەوەبوو رەنگە بکرێت لەش���وێنێکدا کە دیموکراسی هەیە چینی کرێکار بتوانێت زۆرینەی دەنگەکان بباتەوەو دەس���ەاڵت بگرێتە دەس���ت .واتە دیموکراسی وەک پەیژەیەک بۆ گرتنە دەس���ەاڵتی چینی کرێکار ئەبینی‌و هەرکاتێکیش ئەم چینە دەسەاڵتی گرتە دەست ،ئیتر دیموکراسی وەک سیستەمێک نامینێت. ب���ەاڵم رەنگە مەترس���یترین ئەزمونی سیاس���ی کە ئەم دیدەی بۆ دیموکراسی ک���رد بەش���تێکی واقع���ی ،نازیەکان���ی ئەڵمانی���او هیتلەری س���ەرۆکیان بێت. نازی���ەکان لەئەنجام���ی هەڵبژاردنیک���ی ئ���ازادو بەزۆرینەی دەنگ هاتنە س���ەر کورسی دەسەاڵت .بەاڵم هەر ئەوەندەی دەس���ەاڵتی گرتە دەس���ت ،س���ەرجەم کۆڵەکەکانی سیس���تەمی دیموکراس���ی
روخان‌و رژێمێکی تۆتالیتاری ترس���ناکی دامەزران���د کە هەنوکە ب���ووە بەرەمزی ستەمکاری‌و کوشتارو تاوانی جینۆساید. نازیەکان تا ئەو شوێنە دیموکراسیان بۆ گرنگ بوو کە بیانگەیەنێتە سەر کورسی دەس���ەاڵت‌و هەر ئەوسا بەناوی زۆرینەی کۆمەڵگاوە کە دەنگ���ی پێداون ،هەموو ئەو رێو ش���وێن‌و یاسایانە دەربکات کە چنگی لەدەس���ەاڵت توندترو نەیارەکانی لەمەیدان دەرئەکات. زۆری���ک لەئەزمون���ە سیاس���یەکانی خۆرهەالت���ی ناوەڕاس���ت‌و واڵت���ە تازە پێگەیش���توەکانیش بەش���ێوازێکی دی، هەم���ان دید ب���ۆ دیموکراس���ی دوبارە ئەکەن���ەوە .لەزۆری���ک ل���ەم واڵتانەدا هەڵب���ژاردن ئەنجام ئەدرێت‌و زۆرینەیەک دێتە س���ەر حوکم کە بردنەوەکەی وەک بردنەوەیەکی ئەبه‌دی تەماش���ا ئەکات‌و دەنگدانی���ش پێ���ی وەک وەکالەتێک���ی کراوە لەالی���ەن هاواڵتیانەوە ئەبینێت بۆ ئ���ەوەی چی ئەوێ بیکات .بەراس���تیش ک���ەم س���تەمکاری ئ���ەم ناوچەیە هەیە بەهەڵب���ژاردن نەهاتبێ���ت‌و بەن���اوی بردن���ەوەی هەڵبژاردنیش���ەوە پێگ���ەی خۆی بۆ ماوەیەک���ی درێژ لەحوکمرانیدا نەچەس���پاندبێت .زۆرینەی دەنگ ئەبێتە بیانویەک بۆ ئ���ەوەی براوەی هەڵبژاردن بەناوی ئ���ەوەی وەکالەتێک���ی کراوەی خەڵک���ی بۆ حوکمرانی پێیە ،هەموو ئەو کارانە ئەکات کە تەنه���ا لەبەرژەوەندی خۆی ومانەوەی‌و هێزەکەیەتی .لەراستیدا هەر ئەم جۆرە عەقڵەیەتەیە کە بەردەوام لەقەیرانی جیاوازدا ئەژی‌و توشی چەندان گرفت‌و کێشەی سیاسی گەورە ئەبێت.
لەزۆریک لەم واڵتانەدا هەڵبژاردن ئەنجام ئەدرێت‌و زۆرینەیەک دێتە سەر حوکم کە بردنەوەکەی وەک بردنەوەیەکی ئەبه‌دی تەماشا ئەکات‌و دەنگدانیش پێی وەک وەکالەتێکی کراوە لەالیەن هاواڵتیانەوە ئەبینێت بۆ ئەوەی چی ئەوێ بیکات رەنگە یەكێک لەهەڵە س���ەرەکیەکانی ئیخوان موس���لمینی میس���رو دوو هێزە سیاسیە بااڵدەستەکەی کوردستانیش هەر بگەڕێتەوە بۆ ئەم روانینە .دیموکراس���ی واتە بردنەوەی زۆرینەی کورس���یەکانی پەرلەم���ان‌و دواتر تەماش���اکردنی ئەمە وەک وەکالەتێکی ک���راوە بۆ تاکرەوەی لەبریارو دەس���ەاڵتداو ئەنجامدانی هەموو ئەو ش���تانەی کە تەنه���ا لەبەرژەوەندی تایبەت���ی خۆیان���ە .ئیخوان���ەکان بەم لۆژیکە دەستورێکیان تێپەراند کە تەنها الیەنگرانی خۆیان رازیبون پێی‌و بەمەش قەیرانێکی وا سیاس���یان خوڵقاند کە تا هەنوکەش میس���ر رزگاری نەبووە لێی، دوو هێزە سیاس���یەکەی کوردس���تانیش بەهەمان لۆژیک دەس���تورێکی خراپیان ئامادەکردو ،زۆر بەناڕەوایی دوو ساڵیان بۆ س���ەرۆکایەتی سەرۆکێک تازەکردەوە کە هەش���ت س���اڵە س���ەرۆکەو دەورەی خ���ۆی تەواوب���ووە .ئ���ەوان زۆرین���ەی کورسیەکانیان هەیەو بریاریش بەزۆرینە ئەدرێ���ت .بەبێ ئەوەی لەوە تێبگەن کە مەرج نیە ئەوەی زۆرینەی کورسیەکانی ب���رد ،لەهەمانکاتدا زۆرین���ەی کۆمەڵگا بێتو ئەش���ێت لەو ماوەیەدا کە حوکمی کردووە ،هەزاران دەنگدەری دۆڕاندبێت. هێز کە لەهەڵبژاردندا دەنگی هێنا ،مەرج نیە تا ٤ساڵەکە تەواو ئەکات ،خاوەنی هەم���ان دەنگ بێ���ت .لەبەرئەوە هەموو سیس���تەمێکی دیموکراس���ی راستەقینە دیموكراسی کورت ناکاتەوە بۆ هەڵبژاردن‌و بردنەوەی زۆرین���ەی دەنگەکان ،بەڵکو ئەیبەس���تێتەوە بەفراوان بونی بەشداری سیاس���یو رێگەن���ەدان بەچربون���ەوەی دەس���ەاڵت لەدەستی کەس یان تاقم یان هێزێکدا.
14
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
زانكۆ به‌رهه‌مهێنه‌ری مرۆڤی رۆشنبیره! ده‌ینوسێت
کوده‌تا :دوانه‌ی هێزو یاسا
ئهوهی رۆژی 30حوزه‌یران رویدا له هۆڵی په‌رله‌مان روداوێکی ئاڵۆزبو .خوێندنه‌وه‌ی پێویس���ت ده‌كات قسه له‌س���ه‌ر چه‌ندین ئاس���تی جی���اواز بکه‌ی���ن له‌په‌یوه‌ن���دی ده‌س���ه‌اڵت‌و خه‌ڵک ،ده‌س���ه‌اڵت‌و یاسا، پێکهات���هی ناوه‌ك���ی حی���زب ،ملمالنێی قۆرغک���ردن‌و زۆری تر .ئه‌م نوس���ینه بۆ تیشکخستنه سه‌ر یه‌كێک له‌م ره‌هه‌ندانه‌یه که په‌یوه‌ندی یاساو توندوتیژیه. گه‌رچ���ی یاس���ا بۆخ���ۆی هه‌‌ڵگ���ڕی بڕێک���ی زۆر له توندتیژی���ه ،وه‌ك واڵته‌ر بنیامین‌و جۆرجیو ئه‌گامبین‌و جاک درێدا پێمانده‌ڵێن ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر توندوتیژی ره‌ه���ادا یاس���ا جۆرێکه له‌رێکخس���تنی کۆمه‌اڵیه‌ت���یو سیاس���ی ب���ۆ توندتیژی. ئه‌م رێکخس���ته له‌چه‌ندین شێوازی وه‌ك هاوسه‌نگی ،ره‌وایه‌تی ،گه‌شتن به ئامانجی ئاسایشدا ،شێوازی خۆی وه‌رده‌گرێت .به جۆرێک درێدا باس له هێزی یاسا ده‌کات، ئه‌گامبین بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ده‌كات که یاسا وه‌ك یاری پێبکرێت بۆئه‌وه‌ی بتوانرێت له هێزه ناوه‌كیه‌كه‌ی به‌تاڵ بکرێته‌وه .دیاره کێشه‌ی گه‌وره‌ی یاسا ئه‌وه‌یه که ره‌وانیه، به‌ڵکو هێزه .یاس���ا بریارێکه که له گه‌ڵ بریاردانیدا ده‌بێته هێزو ده‌س���ه‌پێنرێت. ئه‌م بریاره له سه‌ر بنه‌مای رهوایی نایه‌ته ئاراوه. ئهوهی ئێمه له س���ایه‌ی ئه‌م دیدانه‌دا ده‌مانه‌وێت قس���هی له سه‌ر بکه‌ین ،ئهو دۆخ���ه س���ه‌یره‌یه که له کوردس���تان له رۆژانی راب���وردودا هاته ئ���اراوه .ئایا چ په‌یوه‌ندیه‌ك هه‌یه له نێوان هێزو یاس���او خواس���تی س���ه‌پاندن .ئه‌گه‌ر رووداوه‌كه به خێرای���ی بگێڕینه‌وه .ل���ه په‌رله‌مان، که جێگای دارش���تنی یاسایه ،یاسایه‌ك دارێ���ژرا ،به‌بێ ئهوهی هی���چ بنه‌مایه‌كی یاس���ایی هه‌بێت ،به‌بێ ئهوهی په‌رله‌مان ئ���هو ده‌س���ه‌اڵته‌ی هه‌بێ���ت .چونکه له ده‌س���توردا ئهو توانایه نه‌به‌خش���راوه‌ته په‌رله‌م���ان به کارێکی وه‌ها ههس���تێت، ئه‌م���ه ئه‌م بریاره‌ی په‌رله‌مان ئه‌كاته دژه ده‌ستوری .گه‌ر په‌رله‌مان دژه ده‌ستوربێت ئیتر هی���چ مانایه‌ك بۆ هی���چ کردارێکی ده‌ستوری‌و یاسایی‌و ش���ه‌رعی نامێنێت. ئه‌م یاس���ا دارێژراوه ،ک���ه هیچ نیه جگه له جۆرێک له نمایش���ی هێزو توندوتیژی، ئامانجی ئه‌وه‌بوو ک���ه رهوایی به کارێک بدات که به هی���چ پێوه‌رێک رهوایی نیه. به کورتی خه‌ڵکانێک هه‌ستان به کارێکی یاسایی ،که یاس���ا رێگه‌ی پێنه‌داون ،دژ به یاسا .یه‌كه‌م هه‌نگاو توندتیژیه دژ به یاس���ا .پاشان لێره‌دا یاس���او توندوتیژی ئاوێزان���ی یه‌كترده‌بن .به جۆرێک یاس���ا له‌کاتی نه‌بوونیش���یدا دێته بوون .که‌واته ده‌بێ���ت بگه‌‌رێنه‌وه ب���ۆ ئارگومێنته‌كه‌ی درێدا که یاس���ا هێزی هه‌ی���ه .ئهوهی له په‌رله‌م���ان رویدا به‌كاربردنی هێزبو دژ به یاس���ا له روپۆشی یاسادا .ئه‌م هێزه یان ئ���هم توندتیژیه یاریه‌کی س���تالینیانه‌یه. ل���ه س���ه‌رده‌می س���تالیندا ،هه‌روه‌ها له س���ه‌رده‌می س���ه‌ددامدا ،کهس���انێک که بریاری له سێداره‌دانیان ده‌رچوبایه ئهوا ناچار ده‌كران که دانبنێن به تاوانه ئه‌نجام نه‌دراوه‌كانیان���دا .چونکه ب���ۆ ئه‌ته‌كێتی ده‌س���ه‌اڵت وه‌ها باش���بو که سزا له سه‌ر بنه‌م���ای تاوان ئه‌نجامبدات ،ئه‌گه‌ر هاتوو کهس���ێک هیچ تاوانێکی نه‌بو ئهوا ده‌بێت ناچاربکرێ���ت ک���ه خ���ۆی وه‌ك تاوانبار ببینێت ،چونکه ده‌س���ه‌اڵت به تاوانباری ده‌بینێ���ت .به هه‌مان پێوه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی ههرێم خواستیان ئه‌وه‌بو کارێکی نایاسایی ئه‌نجامبده‌ن ،به‌اڵم بۆ ئه‌ته‌كێتیان وه‌هایان پێباش���بو که به یاس���ایی بکرێت ،بۆیه په‌رله‌مانیان ناچارک���رد ،یان به‌كارهێنا، بۆ دروس���تکردنی ئه‌م روپۆشه ساخته‌ی یاس���ا .که‌‌وات���ه وه‌ك ل���ه میتۆده‌كه‌ی ستالین‌و س���ه‌ددام ،هێز رهوایی خۆی به زۆر به‌ره���هم ده‌هێنێت له رێگای ئامرازه به ناو یاساییه‌كانیه‌وه. ئه‌م کرداره ناش���ه‌رعیه له گه‌ڵ خۆیدا چه‌ندی���ن بواری سیاس���یو کۆمه‌اڵیه‌تی‌و حکوم���داری القه ئه‌كات .به یاس���ایه‌كی نه‌بو ،له ناوه‌ندێکی یاساییدا (په‌رله‌مان)، که پاش ئه‌م کرداره ،یاس���اییبوونه‌كه‌ی پوچ ده‌بێته‌وه ،به زه‌بری هێز ،یاسایه‌ك داده‌رێژرێ���ت ،هه‌ڵده‌کوڵێنێ���ت ،ب���ۆ درێژه‌دان به سیسته‌می حوکم ،که مافی درێژه‌پێدانی نی���ه .ده‌بینین ئه‌م هه‌موو توندتیژیه له ئه‌نجامدا شه‌رعیه‌تی هه‌موو شتێک به‌تاڵده‌كاته‌وه. ئهوهی ترس���ناکه له‌م پرۆسه‌یه‌دا ئهو تێکچون یان ئاوێزانبونه‌ی هێزو یاس���ایه. له میانه‌ی سیسته‌می حوکمدا ،هیوایه‌ك هه‌ی���ه که هێز به‌پێی یاس���ا رێکبخرێت،
بۆئه‌وه‌ی هیچ نه‌بێت له توندوتیژیه‌كه‌ی، ی���ان ل���ه ناره‌وای���ی توندتیژیه‌كه‌ی که‌م بکرێته‌وه .ب���ه‌اڵم لێره‌دا هه‌مو ش���تێک پێچه‌وانه ده‌بێته‌وه .یاس���ا به فش���اری هێز ده‌بێته ئامرازێکی هێز بۆ سه‌پاندنی خواستی هێز. له‌هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌كدا نه‌توانرا په‌یوه‌ندی نێوان هێزو یاس���ا به جۆرێک دابرێژرێت که یاس���ا ببێت���ه هۆی س���نوردارکردن‌و رێکخستنی هێز؛ ئهوا هێز ده‌بێته شێوازی بااڵی پیاده‌كردنی ده‌سه‌اڵت‌و به‌رێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا. کاتێ���ک هێز ده‌بێته بااڵده‌س���ت ،ئهوا ئیتر س���ه‌قامگیری ،رێکخس���تن ،ماف، ره‌وای���ی ،رێ���ز ،پێکه‌وه‌بون���ی مرۆڤانه، دادپ���ه‌روه‌ری ،هه‌مو به‌وپ���ه‌ڕی خێرایی ونده‌بن .بااڵده‌س���تی هێز یانی پشێوی. کاتێ که‌هێز بااڵده‌س���ته ئهوا هه‌میش���ه ملمالن���ێ هه‌یه له نێوان س���ه‌رچاوه‌کانی هێزدا .ل���ه بااڵیی هێزدا ئهو جۆره دۆخه کۆمه‌اڵیه‌تی���ه دێت���ه ئ���اراوه ک���ه هه‌مو کهسێک له‌هه‌مو که‌‌سێکی تر ده‌ترسێت، هیچ کهس���ێک ،هیچ ش���تێک له ئه‌ماندا نیه .دۆخی ئاسایش نایه‌ته ئاراوه .به‌هێز هه‌مو ش���تێک ده‌بات بۆخۆی بێ هێزیش ده‌بێت یان ههوڵ بۆ بهدهس���تهێنانی هێز بدات یان بۆ هه‌میشه کۆیله‌بێت.
کوشتی یاسا له‌ڕێگای هێزه‌وه لێدانێکی گه‌وره‌یه له‌خه‌ون‌و ئامانج‌و داهاتوی کۆمه‌ڵگای کوردی
كنێر عه‌بدواڵ
Kner_abdullah@yahoo.com
رۆشنبیری گشتی گرنگییه‌كی تایبه‌تی هه‌ی���ه له‌ژیان���ی مرۆڤ���دا به‌تایب���هت ب���ۆ فێرخوازان���ی زانك���ۆو نێوه‌ن���دی زانس���ته په‌روه‌رده‌یی���ه‌كان ،چونك���ه به‌هۆی���هوه فێرخواز ئاراس���ته ده‌كرێت ب���ۆ بهدهس���تهێنانی زانیاری راس���ت‌و پێكهێنان���ی چه‌مك���ه زانس���تییه‌كان له‌رێگ���هی توێژین���هوهی زانس���تی‌و ئامرازه‌كانییه‌وه. پێكهێنان���ی ئهو ج���ۆره فێرخوازانه وه‌ك ئامانجێك���ی گرن���گ له‌خوێندنی زانك���ۆدا به‌دور له‌خواس���ت‌و ویس���تی خ���ودی فێرخواز به‌دیهێنانی قورس���ه ب���ۆ بیركردنه‌وه‌یه‌ك���ی زانس���تی مه‌نهه‌جی ،فێربونی ش���اره‌زایی پالن، رێكخستن‌و پۆلێنكردن ،ته‌وزیفكردنی‌و به‌رهه‌مهێنانی زانیارییه‌كان ،ئه‌وه‌ش ئهو فێربونه‌یه كه تاكی خوێنه‌ر له‌رێگه‌یه‌وه روبه‌روی كێشه جۆربه‌جۆره‌كانی ژیانی پێده‌بێت���هوه ،چونك���ه ژی���ان بریتییه له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی به‌رده‌وام به‌روی كێشه‌و زه‌حمه‌تییه‌كان���دا وه له‌رێگه‌ی فێربونی فێرخ���وازه‌وه بۆ زانین���ی مه‌نهه‌جیانه له‌هه‌ردو م���ه‌ودای زانس���تی‌و بێالیه‌ن به‌ش���ێوه‌یه‌ك تێك��� هڵ‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بێ���ت له‌ره‌فتاره‌كانی���دا ده‌توانێ���ت روبه‌روی كێشه‌كانی ژیانی پێببێته‌وه، جگه لهوهی ش���اره‌زاییه‌كی زانستیانه كه‌ڵه‌كه ده‌كات كه ره‌نگدانه‌وه‌ی ده‌بێت له‌هه‌ڵویسته‌كانیدا. فێربونی مه‌نهه‌جیه‌ت له‌بیركردنه‌وه‌دا بریتیی���ه له‌فێربون���ی بیركردن���هوهی ره‌خنه‌گران���ه له‌خ���ودی بیركردنه‌وه‌كه خۆی كه بههۆیهوه فێرخواز ده‌توانێت
زۆرێك له‌فێرخوازان به‌زنجیره دۆبالجكراوو گۆرانییه‌كانه‌وه سه‌رقاڵن كه بۆته كلتورێكی په‌روه‌رده‌یی‌و فێركاری له‌رێی راگه‌یاندنه‌كانه‌وه بیركردنه‌وه‌كانی له‌روی س���تراتیجه‌وه رێكبخات���هوه به‌ره‌و باش���تر .بێگومان به‌ربه‌س���ت‌و رێگرییه‌كانی به‌رده‌م ئه‌م بهدهس���تهاتنه ق���ورس‌و زۆره له‌وانه: هه‌ڵئاوسانی ژماره‌ی فێرخوازان ،كه‌می س���ه‌رچاوه‌كان له‌كتێبخانه‌داو ناخۆشی ش���وێن‌و فش���اری كات .هه‌مو ئه‌وانه ده‌بێته هۆی الوازی زانینی مه‌نهه‌جیانه، به‌ده‌ر له‌وه رۆش���نبیری گشتی ده‌بێته یه‌كێك لهو مه‌سه‌له خوازراوانه‌ی بونیان هه‌ی���ه له‌جیهانێكی پ���ڕ له‌ته‌كنیكی‌و تازه‌گه‌رییانه‌ی به‌رده‌وام له‌گۆڕانكاریدا، به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رۆشنبیری گشتی به‌پێداویس���تییه گرنگ���ه‌كان ده‌زانرێت له‌بیرو هۆشی هه‌ركه‌سێكدا گه‌ر ئاستی خوێندنه‌كه‌ی هه‌رچه‌ندێك بێت . بون���ی پێواری رۆش���نبیری گش���تی به‌گشتی له‌نێوه‌ندی زانكۆداو به‌تایبه‌ت له‌نێ���و فێرخوازاندا بۆت���ه دیارده‌یه‌كی به‌رچ���او كه بێگومان ه���ه‌ر وه‌ك چۆن هۆكارگه‌لێكی له‌پشته‌وه‌یه كاریگه‌ری‌و ئاس���ه‌واری خراپی زۆری���ش به‌خۆیه‌وه راكێ���ش ده‌كات ،چونكه ن���ه‌ك ته‌نها
هۆكاره‌كان گرێدراوی قۆناغی ئێس���تای په‌یوه‌ندیدار به‌نێو سستمی خوێندنه‌وه هه‌بێ���ت له‌زانكۆكان���دا ،به‌ڵكو درێژه‌ی قۆناغه‌كانی پێ���ش زانكۆیه به‌هۆكاری جۆربه‌جۆری كه‌ڵه‌كه‌بوه‌وه.
فێرخواز پێش قۆناغی زانكۆ بایه‌خ به‌خوێندنه‌وه نادات ،ئیتر له‌كوێوه رۆشنبیری به‌ده‌ستهێنابێت تا بتوانێت كاریگه‌ری به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌كه‌یه‌وه هه‌بێت؟
هۆكاره‌كانی الوازی رۆشنبیری له‌نێو فێرخوازانی زانكۆدا هۆكاره‌كان فره‌هۆكارن كه هه‌ندێكی بابه‌تی���ن‌و هه‌ندێك���ی دیك���ه هۆكاری خۆیی���ن‌و له‌هه‌م���ان كات���دا گرێدراوی قۆناغ���ه جیاوازه‌كانی ژیانی مرۆڤه‌كانه له‌وان���ه :دهگهڕێتهوه ب���ۆ بایه‌خدان‌و سه‌رقاڵی زۆرێك له‌فێرخوازان به‌زنجیره دۆبالجك���راوو گۆرانییه‌كانه‌وه كه بۆته كلتورێكی په‌روه‌رده‌یی‌و فێركاری له‌رێی راگه‌یاندنه‌كانه‌وه ،ش���ێوازی ته‌قلیدی وانه‌وتنه‌وه‌ی مامۆستایان ،باوه‌ڕنه‌بون‌و به‌رۆش���نبیربون، متمانه‌نه‌ب���ون كه‌س���وكاری ره‌تكردن���هوهی فێرخوازان له‌به‌ش���داربونیان له‌دیداره رۆش���نبیرییه‌كانداو تێڕوانینی هه‌ندێك به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌كه‌یه‌وه هه‌بێت. پێویس���تی كۆمه‌ڵگ���ه به‌فێرخوازی له‌وانه به‌ڕوانینیان له‌رۆش���نبیری ته‌نها رۆش���نبیر به‌ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه بتوانێت وه‌ك خۆشی. به‌دیوێكی تردا به‌گش���تی هۆكاره‌كان كارلێك بخولقێنێت له‌نێوان رۆشنبیربونی ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ دو ئاڕاسته یه‌كه‌میان :گشتی‌و الیه‌نه پس���پۆرییه‌كه‌یدا له‌روی گه‌شه‌س���ه‌ندنی ته‌كنه‌لۆجیا به‌به‌راورد ئه‌كادیمییه‌وه گرنگێت���یو كاریگه‌رێتی له‌گه‌ڵ سااڵنی پێشتر له‌رێی ئینته‌رنێت‌و خۆی هه‌یه ،بۆیه پێویس���ته له‌ئاستی كه‌ناڵه ئاسمانییه‌كان كه به‌داخه‌وه هه‌مو ت���اك‌و گش���تیدا بایه‌خ���ی زیات���ری ئهو شۆڕشه زانیارییانه یارمه‌تیده‌ربون پێبدرێت ،ئه‌مه‌ش له‌بونی ژینگه‌یه‌كه‌وه له‌دورخس���تنه‌وه‌ی گه‌نجان له‌سه‌رچاوه س���ه‌رچاوه ده‌گرێت كه هانده‌ر بێت بۆ رۆشنبیرییه راسته‌قینه‌كانی وایلێكردن خوێندنه‌وه‌و توێژینه‌وه‌و ش���یكاركردن‌و ته‌نه���ا بایه‌خ‌و كاتیان بۆ س���ه‌یركردنی ده‌رئه‌نجام���ه‌كان به‌ئاراس���ته‌ی باش، زنجیره بێگانه‌كان‌و الیه‌نه خۆشییه‌كان بۆ ئه‌م���ه‌ش زانكۆ یه‌كه‌م ش���وێنه ك ه بێت .جگه له‌كه‌م درككردنی فێرخوازان بتوانێت ئ���هو ژینگه‌یه فه‌راهه‌م بكات‌و به‌رۆش���نبیری زانكۆی���ی له‌كاتێك���دا ببێته هانده‌ر بۆ فێرخوازان بۆ بایه‌خدان ئاشناكردنی فێرخواز به‌ژینگه‌و ئاكاری به‌خۆیان له‌روی رۆشنبیرییه‌وه ،ئه‌مه‌و پیرۆزی‌و گرنگێتی زانكۆ گرنگێتی خۆی جگه له‌كاركردنی سس���تمی پهروهرده هه‌یه ،مه‌سه‌له‌یه‌كی دیكه په‌یوه‌ندیداره به‌گش���تی پێ���ش قۆناغی زانك���ۆ ،كه به‌دوركه‌وتنه‌وه له‌خوێندنه‌وه له‌كۆمه‌ڵگه بێگومان هه‌م���و قۆناغ���ه‌كان پێكه‌وه رۆژهه‌التییه‌كان���دا ،چونك���ه فێرخواز یارمه‌تی���ده‌رو ته‌واوكه‌رن بۆ بونیادنانی پێش قۆناغی زانكۆ بایه‌خ به‌خوێندنه‌وه فێرخوازێكی رۆش���نبیر تا له‌پاڵ الیه‌نه ن���ادات ،بۆی���ه له‌كوێوه رۆش���نبیری پس���پۆرییه‌كه‌یدا وه‌ك هاواڵتییه‌ك���ی بهدهس���تهێنابێت تا بتوانێت كاریگه‌ری رۆشنبیر رۆڵی هه‌بێت له‌بونیادناندا.
ئه‌دۆنیس وای وت..
ك بهئهندازهی عه‌ره‌ب تامه‌زرۆی شه‌ڕو كوشتار نییه هیچ میلله‌تێ کاتێک که هێ���ز بنه‌م���ای ره‌وایه‌تیه، دیدێک ک���ه بنه‌مای دونیابینی نازیه‌کانه، وه‌ك ل���ه کتێبی به‌هه‌مان ناونیش���ان که له‌الیه‌ن نوسه‌ری رانجه‌ر رێدبێرد (دیاره که ناوێکی خوازراوه) نوسراوه .ئه‌م ده‌قه بانگه‌ش���هیه بۆ زاڵبون ،ب���ۆ توندتیژی، ب���ۆ رق-لێبونه‌وه‌ی ئه‌وان���هی که الوازن، یان له ملمالنێکان���دا الوازده‌كرێن .به‌اڵم سروش���تی هێز وه‌هایه که س���ه‌قامگیری پێوه دیارنیه ،چونکه به‌هێز هه‌میش���ه له هه‌وڵی به‌هێزبونی زیاتردایه .له ئه‌نجامدا به هۆی فش���اره‌وه ده‌گاته الوازی ،ئیتر بێهێ���زه‌كان ی���ان خاوه‌نهێ���زه که‌مه‌کان ده‌رده‌که‌ون .له دونیای نێوده‌وڵه‌تیدا ئه‌م پرینسیپه بااڵیه. کوشتی یاسا له رێگای هێزه‌وه لێدانێکی گه‌وره‌یه ل���ه خه‌ون‌و ئامان���ج‌و داهاتوی کۆمه‌ڵ���گای کوردی .ئ���هوهی کۆمه‌ڵگای کوردی پێویس���تی پێیه‌ت���ی الوازی یان رێکخس���تنی هێزه‌كانه له به‌رامبه‌ر بااڵیی یاسا .به‌اڵم کاتێک هێز به ئاره‌زوی خۆی یاس���ا دێنێت‌و ده‌با ،نمایش���ی ده‌كات‌و فه‌رامۆش���ی ده‌كات ،ئهوا ل���ه ئه‌نجامدا هێ���ز ده‌بێته تاکه ش���ێوازی په‌یوه‌ندی. کاتێک که هێز تاکه شێوازی په‌یوه‌ندیه، ئهوا دۆخی سروش���تی دێته ئاراوه .ئهو دۆخه‌ی که فه‌یله‌سوفی ئینگلیز هۆبز به دۆخی گورگ-بونی مرۆڤ بۆ مرۆڤ ناوی ده‌بات. وه‌ك ههس���تی پێده‌كرێت ئهوهی رویدا ب���وه مایه‌ی ش���ۆک ،حه‌په‌س���ان له ناو زۆرینه‌ی خه‌ڵكیدا .ش���ۆک‌و حه‌په‌سانێک که له هه‌مو ش���تێک زیاتر پێویس���ته بۆ روبه‌روبونه‌وه .ئ���هوهی مایه‌ی نیگه‌رانیه ئهوهی���ه ک���ه ده‌س���ه‌اڵت زۆر ل���ه دوای خه‌ڵكه‌وه‌ی���ه ،زۆر نه‌یار ب���ه خه‌ڵكه ،به جۆرێک پێویستی به کوده‌تایه بۆ زاڵبون به سه‌ر خواستی خه‌ڵكدا .گه‌ر کوده‌تای 30ی حوزه‌ی���ران هێ���ز بکاته بنه‌ما ئهوا پش���ێوی‌و ناس���ه‌قامگیری‌و حه‌په‌سان‌و توندوتی���ژی ده‌بێت���ه خه‌س���ڵه‌ته‌كانی کۆمه‌ڵگای کوردی .دۆخێکی وه‌ها کهس تیایدا ب���راوه نیه .به‌بێ حوکمی یاس���ا قس���ه‌كردنه له هه‌ر جۆرێک له مه‌ده‌نیه‌ت بێهوده‌یه.
بێریڤان جه‌مال حه‌م ه سه‌عید
"ڤێس���تیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی شیعر" ،ل ه ١١ت���ا ١٥ی مانگی حوزه‌یرانی رابردو له‌ڕۆت���ه‌ردام ب���ه‌رده‌وام ب���و ،یه‌كێك ی ی ك ه جێی سه‌رنج له‌به‌ش���داربوه‌كان هه‌م���وان ب���و ،ش���اعیرو ڕۆش���نبیری گه‌وره‌ی س���وری ئه‌دین���ۆس بو .ئهو ی شیعر‌ه جوان‌و مێشك رونی‌‌و له‌ڕێگه ی له‌بواری كرانه‌وه‌یه‌وه ،ڕۆڵێكی گرنگ ی جیهانی عه‌ره‌بیدا بینیوه، ڕۆش���نگه‌ر ئه‌دۆنی���س بۆ زۆرێك له‌ڕۆش���نبیران‌و ئازادیخ���وازان ،وه‌كو هێم���او پاڵه‌وان س���ه‌یرده‌كرێت .له‌میان���هی پرۆگرامی ی ڤێستیڤاڵه‌كه‌دا ،فیلمێكی دوكۆمێنته‌ر به‌ناوی "نیش���تمانی ون" پیشاندرا ،ك ه تێكه‌ڵه‌یه‌ك بو له‌خوێندنه‌وه‌ی هۆنراوه‌و ژیانی ئهدهبیو فكریی ئهو. ی هه‌موان بو ،لهو ی سه‌رنج ئهوهی جێ ڤێستیڤاڵه‌دا ،ئه‌دۆنیس له‌گفتوگۆكانیدا بوێران��� ه له‌س���ه‌ر بارودۆخ���ی ژیانی سیاس���ی ،كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فكری جیهانی ئیم���ڕۆی كۆمه‌ڵ���گا عه‌ره‌بیی���ه‌كان ده‌دوا ،بێگومان���ی نییه ئازادی به‌یان، هه‌لومه‌رجێكه بۆ پێشكه‌وتنی هونه‌رو ئ���ه‌ده‌ب ،داینه‌مۆیه‌كه ب���ۆ داهێنان. گ���ه‌ر ئازادی نه‌بێت ئاس���ته‌مه بوار بۆ ڕۆش���نگه‌ری دروس���تببێت .ئه‌دۆنیس ی له‌س���ه‌ر ژیان���ی خ���ۆی دواو ئاماژه ب���هوه كرد ك ه چ���ۆن ئ���ازادی بیروڕا ڕۆڵی له‌س���ه‌ر ژیان‌و چاالكی ئهدهبیو كه س���ێ فكری ئهو بینیوه به‌جۆرێك ج���ار له‌دایكبونی به‌خۆی���هوه بینیوه: له‌دایكبون���ی یه‌ك���هم ك���ه له‌گوندێك له‌‌سوریا بوه ،له‌ناو خێزانێكی جوتیاری ئاسایی چاوی هه‌ڵهێناوه .له‌دایكبونی دوه‌م���ی دهگهڕێتهوه بۆ ئ���هو كاته‌ی ك ه كۆچ���ی كردوه بۆ لوبن���ان‌و له‌وێ په‌یوه‌ست بوه به‌مه‌ڵبه‌ندی ڕۆشنبیری‌و ئ���ه‌ده‌ب‌و فكر ،توان���او لێهاتوییه‌‌كانی
ب میلله‌تی عه‌ره له‌له‌ناوچوندایه ،یان به‌ره‌و له‌ناوچون ده‌چێت ،پێده‌چیت هه‌ر بۆ ئهوه كرابن ك ه یه‌كتری له‌ناوبه‌رن ،كه‌چی بۆ خه‌ڵكی تر ملكه‌چ‌و كۆیله‌ن ئه‌دۆنیس‌و نوسه‌ری بابه‌ته‌که خۆی دۆزیوه‌ته‌وه‌و پێشیخس���توه ،بۆ بۆخۆیان وه‌ك گ���ورگ ،هه‌ر خه‌ریكی ی یهكترو وێرانكردن‌و جاری سێهه‌م له‌پاریس له‌دایكبۆته‌وه ،كوشتار په‌الماردان كه به‌ش���ێوازێك هه‌ستیكردو‌ه ده‌رگای شه‌ڕو ئاژاوه‌ن". ئهو وتی "پانتایی مێژوی سیاس���یو هه‌مو جیهانی به‌ڕودا كراوه‌ته‌وه. ی ئاین���ی عه‌ره‌ب له‌مێژوی ڕۆش���نبیری‌و ش���اعیر له‌قسه‌وباسه‌كه‌یدا ،ئاماژه بۆ خاڵێك كرد ك��� ه له‌مێژوی ئه‌ده‌بی كۆمه‌اڵیه‌تی گه‌وره‌ترو زیاتره ،هه‌ربۆی ه عه‌ره‌ب���دا ش���اعیره گ���ه‌وره‌كان دژی له‌روناك���ی ڕاب���وردودا گوزه‌رده‌كه‌ن‌و ده‌س���ه‌اڵتی ئایین ب���ون ،ئه‌بونه‌واس ،تام���ه‌زرۆی گه‌ڕان���ه‌وه‌ن ب���ۆ ڕابوردو. ی معه‌ڕی‌و مه‌نسوری حه‌الج ،به‌اڵم ناكرێت م���رۆڤ له‌یه‌ككاتدا هه‌م ئه‌بو عه‌ال ی ڕابوردوخوازو هه‌م داهاتوخواز بێت". ئهو كه هات ه سه‌ر قسه‌كردن ده‌ربار‌ه وتیش���ی "جیهانی ش���یعرو ئهدهبو بارودۆخی كۆمه‌ڵگای ئێستای عه‌ره‌بی ی هونه‌ر ،ڕۆشنبیرییه‌كه له‌سه‌ر جیاوازی‌و ك به‌ئه‌ن���داز‌ه ی "هی���چ میلله‌تێ وت��� عه‌ره‌ب تامه‌زرۆی ش���ه‌ڕو كوش���تارو فره‌یی‌و كرانه‌و‌ه به‌نده ،له‌هه‌ر ڕژێمێكد‌ا وێرانك���ردن نییه" ،ئ���هو په‌نجه‌ی بۆ ده‌س���ه‌اڵت‌و ئایین پێكه‌وه گرێبدرێن‌و ب به‌پێی ته‌فس���یرو په‌ن���دو ئامۆژگاری‌و ئه‌وه‌ش ڕاكێش���ا ك ه "میلله‌تی عه‌ره له‌له‌ناوچوندای���ه ،یان به‌ره‌و له‌ناوچون فه‌رموده ،یاسا دابڕێژرێن ،ڕۆشنبیریی ده‌چێ���ت ،پێده‌چی���ت هه‌ر ب���ۆ ئهوه ده‌وه‌ستێت ،ئازادی ئه‌وپه‌ڕی سنوردار كرابن كه یه‌كت���ری له‌ناوبه‌رن ،كه‌چی ده‌كرێ���ت‌و ده‌رفه‌تێ���ك ب���ۆ داهێنان بۆ خه‌ڵكی ت���ر ملك هچ‌و كۆیله‌ن ،به‌اڵم نامێنێته‌وه".
پانتایی مێژوی سیاسیو ئاینی عه‌ره‌ب له‌مێژوی ڕۆشنبیری‌و كۆمه‌اڵیه‌تی گه‌وره‌ترو زیاتره، هه‌ربۆیه له‌روناكی ڕابوردودا گوزه‌رده‌كه‌ن‌و تامه‌زرۆی گه‌ڕانه‌وه‌ن بۆ ڕابوردو
تەندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )385سێشه‌مم ه 2013/7/9
هۆكاره‌كان ی ئاوسان ی ئه‌ژنۆ
نه‌شته‌ر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
تەندروستی سیاسەت بۆ واڵتێکی تەندروست
ئاوس���انی ئه‌ژن���ۆ به‌ه���ۆكاری جیاواز دروست ده‌بێت ،ئاوسانی ئه‌ژنۆ به‌هۆی ئاوتێ���زان‌و زۆربون���ی بڕی ئ���هو ماده لینجه‌ی ل���هو جومگه‌یه‌دایه دروس���ت ده‌بێت. ئ���هو م���اده لینج���هی ن���او جومگ���ه به‌شێوه‌یه‌كی سروش���تی به‌بڕی چه‌ند سیس���یه‌ك هه‌ی���ه له‌ئه‌ژن���ۆی هه‌م���و كه‌سێكدا به‌هۆی خانه‌كانی ناو روپۆشی جومگه ك���ه پێیانده‌وترێت (synovial )membrainدروس���ت ده‌بێت ،كاتێك ك���ه بڕی ئه‌م ماده لینج���ه زیادده‌كات پێیده‌وترێ���ت (ئاوتێزان���ی ئه‌ژنۆ) كه له‌وانه‌یه به‌هۆی هه‌وكردنه‌وه بێت. له‌وانه‌ی���ه هه‌وكردنه‌‌كه به‌ش���ێوه‌یه‌كی گش���تی له‌له‌ش���دا دروس���تبێت ،وه‌كو نه‌خۆش���یه‌كی ڤایرۆس���ی كه له‌وانه‌یه ئاوسانی له‌ئه‌ژنۆش���دا دروستكردبێت،
یاخ���ود له‌وانه‌یه ته‌نها خ���ودی ئه‌ژنۆ هه‌ویكردبێت. ده‌رخستنی ئهو جۆره نه‌خۆشیه به‌هۆی گرتنی ئه‌شیعه‌ی ( X.RAYیان )MRI یاخود له‌ڕێگه‌ی پشكنین ده‌رده‌كه‌وێت، یان پزیش���كی پسپۆر به‌سرنج هه‌ندێك ل���هو م���اده لینج���هی ن���او جومگه‌كه ده‌رده‌هێنێت‌و ده‌ینێرێت بۆ تاقیگه به‌و شێوه‌یه پزیشك بۆی ده‌رده‌كه‌وێت كه ئایا له‌جومگه‌دا هه‌وكردن هه‌یه یان نا. هه‌ندێك له‌كێشه‌كانی ئه‌نزیم‌و ڤیتامین ئه‌توانن هۆكارێك بن بۆ ئهو نه‌خۆشییه وه‌كو كۆبونه‌وه‌ی كالسیۆم له‌جومگه‌ی ئه‌ژنۆدا. زۆربه‌ی جار كێشه‌كانی وه‌ك (به‌سته‌رو ژێیه‌كان���ی ئه‌ژنۆ ،س���ه‌وه‌فانی ئه‌ژنۆ، سوڕانی ئه‌ژنۆ )ئه‌بنه هۆكارێك بۆ ئه‌م حاڵه‌ته.
جگه‌ره كێشان هۆكاری %78ی شێرپه‌نجه‌ی سییه‌كانه
بۆچی تەندروستی ددانەکان گرنگە؟ ئا :دكتۆر دلێر تەندروستیەکی باشی دەم‌و ددان یارمەتیت ئەدات لەڕێگەگرتن لەکێشەکانی دەم‌و ددان ،زۆر جار پالگ‌و کلسی ددان هۆکاری سەرەکین بۆ نەخۆشیەکانی پوک‌و کلۆربونی ددان .پالگی ددان بریتیە لەنیشتویەکی سپی نەرم کە لەسەر روی ددانەکان دەنیشێت .کاتێک دروست دەبێت کە بەکتریا یەکبگرێت لەگەڵ پاشماوەی خواردن‌و لیکی ناودەم .پالگی ددان چەندین جۆر بەکتریای تێدایە ئەتوانیت پالگی ددان البەیت بەباشترکردنی تەندروستی دەم‌و ددانەکانت. کلس���ی ددان هەندێ جار پێیدەوترێت تارتار ،لەئەنجامی رەقبونی پالگی ددان دروست دەبێت تەنها الی پزیشکی ددان الدەبرێت بەئامێری تایبەت. کلۆربونی ددان کلۆربونی ددان کاتێک بەش���ێکی ددان کوندەبێ���ت ،س���ەرەکیترین ه���ۆکاری کلۆربونی ددان مانەوەی پالگە لەسەر روی ددان ،بەکتریای ناو پالگ کارلێک دەکات لەگەڵ ش���ەکری ن���او خۆراک‌و ترش���ی دروس���ت دەکات ،ئەو ترشیە تەندروستی دەم‌و ددان رێبەرێکە بۆ تەندروستی گشتی دەبێتە هۆی شیبونەوەی مینای ددان، ئەگەر ددانی کلۆرت هەبێت پێویس���تە ئەگەر چاو پەنجەرەی مێشک بێت ئەوا دەم‌و ددان پەنجەرەی لەشە .بارودۆخی پڕیبکەیتەوە. تەندروس���تی دەم‌و ددان کلیلێک���ە بۆ دەرخس���تنی تەندروستی گشتی لەشی نەخۆشیەکانی پوک مرۆڤ. مانای هەوکردنی شانەکانی دەوروبەری تەندروس���تی دەم‌و ددان پەیوەن���دی ددانەکانە ،زۆربەی نەخۆشیەکانی پوک هەی���ە بەتەندروس���تی ئۆرگانەکان���ی پەیوەن���دی بەپالگی ددان���ەوە هەیە ،ت���رەوە جگە لەدەم خۆی ،هەندێ جار پالگ���ی ددان چەندین ج���ۆر بەکتریای یەکەم نیشانەی نەخۆش���یەکان لەناو تێدایە. دەم���دا دەردەکەوێت لەهەندێ حاڵەتی
ی ی نه‌خۆش���ێكان پزیش���كانی ب���وار ش���ێرپه‌نج ه ئام���اژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ه ش���ێرپه‌نج هی س���ییه‌كان به‌یه‌ك���هم ی ش���ێرپه‌نجه دێت له‌نێ���و جۆره‌كان تری نه‌خۆش���ییه‌ك ه ك���ه بههۆیهوه زۆرترین كه‌س گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. ی شاره‌زایان باس له‌وه‌ده‌كه‌ن هۆكارێك ی س���ه‌ره‌كی بۆ نه‌خۆشی شێرپه‌نجه سییه‌كان جگه‌ره‌كێش���انه .هه‌روه‌ها ش���اره‌زایان ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌كه‌ن ی جگه‌ره‌و به‌رهه‌مه‌كانی توتن هۆكار ی ش���ێرپه‌نجه‌ن بۆ چه‌ندین جۆری تر ی ل���ه‌ش ،نوێترین ی تر ئه‌ندامه‌كان��� ی لێكۆڵینهوه ئاماژه به‌وه‌ده‌كات به‌هۆ ی جگ���ه‌ره‌و‌ه به‌م رێژان��� ه ئه‌ندامه‌كان له‌ش توشی شێرپه‌نجه ده‌بن-: %78 -1شێرپه‌نجه‌ی سییه‌كان %5 -2شێرپه‌نجه‌ی سورێنچك ی قوڕگ %3 -3شێرپه‌نجه %3 -4شێرپه‌نجه‌ی منداڵدان %3 -5شێرپه‌نج هی ده‌م %3 -6شێرپه‌نجه‌ی میزه‌ڵدان %2 -7شێرپه‌نج هی گهده ی ی خوێ���ن‌و مل %1 -8ش���ێرپه‌نج ه منداڵدان %2 -9شێرپه‌نجه‌ی گورچیله %4-10شێرپه‌نج هی په‌نكریاس
زانایان رایانگه‌یاندوه رۆژوگرتن سود ی زۆری بۆ س���ه‌رجه‌م ئه‌ندامانی جه‌سته هه‌ی���ه له‌كۆئه‌ندامی هه‌رس���هوه تاوه‌كو دڵ ،ره‌نگه ئ���هو ئه‌ندامان���ه بپارێزێت له‌چه‌ندین نه‌خۆشی. سوده‌كانی رۆژو بۆ له‌ش چین؟ یه‌كێ���ك ل���هو ئه‌ندامان���هی ل���ه‌ش ك ه رۆژۆگرتن سودی بۆی هه‌یه كۆئه‌ندامی هه‌رسه .له‌كاتی رۆژوگرتن ده‌ردراوه‌كانی گهده كه‌مت���ر ده‌ڕێژرێ���ن ،چونك ه ئهو ده‌ردراوان���ه له‌كات���ی بون���ی خواردن ده‌ڕێژرێ���ن .له‌وكاتانه‌ش ك���ه خواردن له‌گه‌ده‌دا نابێت ئ���هو كۆئه‌ندامه زیاتر ههس���ت به‌ئیس���راحه‌ت ده‌كات‌و زیاتر چاالكه .توێژین���ه‌وه‌كان رایانگه‌یاندوه رۆژو ترش���ه‌لۆكی گ���ه‌ده رێك���ده‌كات‌و ناهێڵیت زیادبكات‌و به‌مه‌ش توش���بون به‌برینی گ���ه‌ده كه‌مده‌كاته‌وه .هه‌روه‌ها پش���ویه‌كی ب���اش ده‌دات به‌په‌نكریاس چونك���ه كاری په‌نكری���اس ئه‌وه‌یه كه مادده‌ی ئه‌نس���ۆلین بڕژێنێته سه‌ر ئهو خواردنه‌ی كه ده‌خورێت كاتێك خواردن بخورێ���ت په‌نكریاس ئهو مادده‌یه زیاتر ده‌ڕژێت به‌مه‌ش په‌نكریاس زیاتر هه‌ست به‌ماندوبون ده‌كات له‌كاتی زیاد رشتنی ئهو مادده‌یه به‌ش���ێوه‌ی شه‌كر له‌خوێن كۆده‌بێت���ه‌وه‌و به‌تێپه‌ڕبون���ی كاتی���ش كه‌سه‌كه توشی شه‌كره ده‌بێت.
تردا هەوکردنی دەم کاریگەری دەبێت لەسەر ئۆرگانەکانی تر. پەیوەندی نێوان تەندروستی دەم ددان‌و تەندروستی گشتی دەمی مرۆڤ ئاس���ایی بەکتریای تێدایە، مرۆڤ دەتوانێت بەپاک‌و خاوێن راگترن تەندروستی دەم‌و ددانی بپارێزێت ،وەک ش���تنی ددان���ەکان‌و بەکارهێنانی پەتی ددان ،لیکی ناو دەم کلیلی بەرگریە دژی بەکتریاو ڤایرۆس .کە جۆرە ئەنزیمێکی تێدایە بۆ تێکشکاندنی بەکتریا بەچەند
15
جۆرێک���ی جی���اواز ،ب���ەاڵم بەکتری���ا زیانبەخشەکان ئەتوانن گەورەببن‌و گەشه بکەن‌و زیان بەتەندروستی بگەیەنن. کاتێ���ک پوک���ت تەندروس���تە بەکتریا ناتوانێت بچێتە ناو جۆگەلەکانی خوێن. بەاڵم پوکی نەخ���ۆش یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی بەکتریا بچێتە ناو جۆگەلەکانی خوێ���ن .هەندێ دەرم���ان کاریگەرییان هەیە لەس���ەر کەمبون���ەوەی لیکی ناو دەم‌و گۆڕین���ی بارودۆخی ن���او دەم‌و یارمەت���ی بەکتریا ئەدەن بەئاس���انی بچێتە ناو جۆگەلەکانی خوێن.
رۆژوگرتن ئه‌گه‌ری توشبون به‌برین ی گهده كه‌مده‌كاته‌وه
درێژکردنەوەی ویالیەتی س���ەرۆکی هەرێم‌و هەڵبژاردن���ی دیزەبەدەرخۆنەکردن���ی پارێزگاکان‌و هێش���تنەوەی هەڵبژاردنەکانی پەرلەم���ان بەتەمومژی���یو ناڕون���ی، کارتێک���ردن‌و ئاکامی کوش���ندەیان دەبێت لەسەر تەندروستی‌و سیستمەکەی .دەکرێت لەسەر س���ێ ئاستی سەرەکی ئەو ئاکامانە راڤەبکەین‌و بخوێنینەوە. ئاس���تی یەک���ەم پەیوەن���دی بەچەمک���ی رادەربڕین‌و بەش���داری سیاس���یەوە هەیەو کارلێکی ئەو چەمکە لەگەڵ تەندروس���تی جەس���تەیی‌و دەرون���ی تاکەکەس���ەکان‌و کۆمەڵ���گا .توێژینەوەکان دەریانخس���توە ک���ە ئ���ەو کۆمەڵگایان���ەی تا ئاس���تێکی ف���راوان دیموکراس���یو ماف���ی م���رۆڤ‌و دەستاودەس���تکردنی دەس���ەاڵت‌و ئازادی رادەڕبرینیان فەراهەمکردوە تەندروستترن بەب���ەراورد لەگ���ەڵ ئ���ەو کۆمەڵگایانەی کە ئەو مافانە پێش���ێل ئەک���ەن .هەڵبەت ئەم ب���ەراوردە ئاس���ت‌و کواڵیتی خزمەتی تەندروستیش���ی خس���توەتە بەرچاو .واتە ئەگ���ەر دو کۆمەڵ���گا هەب���ن‌و ه���ەردوک ی���ەک سیس���تم‌و ی���ەک ئاس���ت کواڵیتی خزمەتگوزارییان هەبێت ،بەاڵم هاواڵتیانی واڵتی یەک���ەم ئازادبن‌و پەراوێزێکی فروانی رادەڕبرینی���ان ب���ۆ فەراهەمکرابێت‌و واڵتی دوەم بەپێچەوانەوە ،ئەوا هاواڵتیانی واڵتی یەکەم تەندروس���تتر دەبن .ئەم راس���تیە تەمەندرێ���ژی‌و تەندروس���تبونی رێژەی���ی س���ەرکردەکانی الی خۆمانی���ش بەبەراورد بەهاواڵتیان���ی ئاس���ایی لێکدەدات���ەوە. سەرکردەکان نەک تەنها بوارێکی فراوانیان هەیە بۆ رادەڕبری���ن بەڵکو راکانیان دەبن بەیاساو فەرمان ،بەاڵم هاواڵتیانی ئاسایی خۆپیش���اندان‌و دەنگ���دان‌و کۆبونەوەیان لێ���زەوت دەکرێت .دیارە ئەم���ە جگە لەو راستیەی کە سەرکردە سیاسیەکانی ئێمە لەکوێی دنیا بیانەوێ���ت دەتوانن خزمەتی تەندروس���تی وەربگرن ،ب���ەاڵم هاواڵتیانی ئاس���ایی دەبێت بەو سیس���تمە س���ەقەتە رازیبن کە خودی ئەو سەرکردانە بەمیرات بۆیانجێهێشتون. لەئاس���تی دوەم���دا ،کارتێکردن���ی ئ���ەم دواخس���تن‌و درێژکردن���ەوەو نەکردن���ەی هەڵب���ژاردن خۆی لەبەتااڵنب���ردن‌و دزینی ماف���ی هاواڵتیاندا دەبینێت���ەوە لەبڕیاردان لەس���ەر فۆرمەلەک���ردن‌و جێبەجێک���ردن‌و هەڵس���انگاندنی سیاس���ەت‌و چاالکیی���ە تەندروستیەکاندا لەمەودا لۆکالێیەکانی ئەو خزمەتەدا .ئەوەی چەس���پاوە لەسیاسەت‌و سیس���تمی تەندروس���تیدا ئەوەی���ە ک���ە هاواڵتیان باش���تر لەهەر کەس���ێکی دیکە دەزان���ن بەرژەوەندییەکانی���ان لەکوێدایە. بۆیە سیس���تمی المەرکەزییەت‌و دابەزاندنی دەس���ەاڵتەکان بۆ خوارەوە بوە ،بەیەکێک لەمۆدێل���ە باوەکان���ی دنیای سیاس���ەت، نەک تەنها لەبواری تەندروس���تیدا ،بەڵکو لەزۆرێ���ک لەبوارەکان���ی تریش���دا .بەاڵم بێبەش���کردنی هاواڵتی���ان لەهەڵبژاردن���ی نوێنەرەکانی���ان لەئەنجومەنی پارێزگاکان، جیهانێک دورماندەخاتەوە لەالمەرکەزییەتی زیاترو نزیکترمان دەکاتەوە لەسەنتیرالیزم‌و دواتری���ش لەگەڵی���دا دەردەکان���ی دیکتاتۆری���ەت‌و ئۆپۆریتاری���زم .تەنه���ا لەسیس���تمێکی س���ەنتریالی نابەرپرسدا، وەزیرێ���ک ئازاییەتی ئ���ەوەی تێدا دەبێت کە هەڕەش���ەی گواس���تنەوە بۆ پێنجوێن لەپزیشكێک یا کارمەندێکی شارێکی دیکە بکات وەکو سزادانێک بەرامبەر بەهەڵەیەکی ئەو کارمەندو پزیشکە. لەس���ەر ئاس���تی س���ێیەم ،دواخس���تنی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی‌و پارێزگاکان‌و نادیاربون���ی هەڵبژاردن���ی پەرلەمانێک���ی ت���ازە ،پ���رۆژەو بەرنامەو پالن���ە تازەکان دوادەخات‌و کێشەو سەقەتی‌و بێبەرنامەیی‌و کارەساتەکانی سیستمی تەندروستی وەکو خۆیان دەهێڵێتەوە .دواخستنی هەڵبژاردن‌و نەهێشتنی هیوایەک بۆ گۆڕانکاری سیاسیی، یەکس���انە بەس���ەرهەڵدانەوەی کۆلێ���راو س���کچون‌و رشانەوەو کوش���تنی نەخۆش‌و کوێرکردنی چ���اوی هاواڵتیان‌و دواکەوتنی پرۆژە تەندروستیەکان‌و تااڵنکردنی داهاتی تەندروس���تی...هتد .دواج���ار ئ���ەو هەمو نەخۆش���یانە ،ئەوەندەی بەهۆی کۆمەڵێک ڤایرۆس‌و بەکتیریای سیاسیەوە رودەدەن، هێن���دە دەرئەنجام���ی ه���ۆکاری بایۆلۆژی نی���ن .خ���ۆ س���ەرقاڵکردن بەڤای���رۆس‌و بەکتیری���او پیس���وپۆخڵیە بایۆلۆژییەکان، کارێک���ی بێهودەیە ئەگەر بێتو س���ەرچاوە سەره‌کییەکەی باڵوبونەوەی ئەو ڤایرۆس‌و بەکتیریای���ە بنبڕنەکرێ���ن کە س���ەرچاوەو هۆکارو پاڵنەرگەلێکی سیاسین. هەم���و نەخۆش���یەک دو ه���ۆکاری هەیە، یەکێکیان بایۆلۆژیەو ئەویتریان سیاس���ی. ت���ا ه���ۆکارە سیاس���یەکان چارەنەکرێن، بەره‌نگاربون���ەوەی ه���ۆکارە بایلۆژیەکان بەتەنها مەحاڵە بتوانێت تەندروس���تیەکی سەقامگیر بۆ هاواڵتیان مسۆگەربکات.
16
xwindnyawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
"پێش ته‌واوکردنی زانکۆ خه‌می دۆزینه‌وه‌ی کارمانه‌و ده‌ستمان له‌دامه‌زراندن شۆردوه" ئا :ئاراس عوسمان له‌ماوه‌ی پێشودا هه‌ریه‌ك له‌زانكۆكانی هه‌ولێرو سلێمانی ،فێستیڤاڵی ده‌رچوانی ئه‌نجامدا بۆ خوێندكارو قوتابیانی دوا قۆناغه‌كانی خوێندن، مه‌حمود عوسمانیش باس له‌وه ده‌كات كه هیچ رێنماییه‌كیان بۆ نه‌هاتوه بۆ دامه‌زراندنی ساڵی .2013
له‌ئینته‌رنێته‌وه
لهبهرئهوهی واسته‌ی حزبی‌‌و كه‌سه ده‌سترۆیشتوه‌كانم نیه ماوهی پێنج ساڵه دانه‌مه‌زراوم‌و له‌ماڵه‌وه دانیشتوم
"وه‌زاره‌ت ی پهروهرده خاوه‌نی بڕیاری خۆ ی نیهو هه‌ر ساتێك بڕیارێك ده‌رده‌كات" به‌ڕێوه‌به‌رێكی ئاماده‌یی‌و چه‌ند مامۆستایه‌ك ره‌خنه له‌بڕیاره‌كانی وه‌زاره‌تی پهروهرده ده‌گرن‌و پێیانوایه كه كه‌س سه‌ر له‌بڕیاره‌كانی ئهو وه‌زاره‌ته ده‌رناكات .ره‌خنه‌و گله‌یی ئهو مامۆستایانه وه‌ك ئاماژه‌یه‌كه بۆ ئهو بڕیارانه‌ی كه وه‌زاره‌تی ناوبراو داویه‌تی سه‌باره‌ت به‌ئه‌زمونه‌كانی قۆناغی ئاماده‌یی .وته‌بێژی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش رایده‌گه‌یه‌نێت كه به‌و شێوه نیه كه باس ده‌كرێت گوایه وه‌زاره‌ت زۆر بڕیار ده‌دات كه‌چی كه‌س سه‌ری لێده‌رناكات "ئه‌وانه‌ی ئهو قسانه ده‌كه‌ن با كه‌مێك خۆیان ماندوبك هنو په‌یوه‌ندییه‌ك به‌سه‌روی خۆیانه‌وه بكه‌ن بۆ ئهوهی باش له‌بڕیارو ڕێنماییه‌كان بگه‌ن". دوای گرێدانی كۆنگره‌یی په‌روه‌رده‌یی له‌كۆتایی مانگی ئایاری ساڵی 2007تا ئێستا چه‌ندین بڕیارو ڕێنمایی ده‌رچون‌و پاش���ان ره‌فزكراونه‌ت���ه‌وه‌و جێبه‌ج���ێ نه‌ك���راون ،مامۆس���تا كاروان وه‌یس���ی به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی س���ه‌ركه‌وت ،بۆ ئاوێن���هی رونكرده‌وه”ب���هو حاڵه‌و به‌م
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و کهسێک ده‌ینوسێت
ئهو په‌روه‌رده‌یه ی كه‌س پهروهرده ناكات! ئاراس عوسمان
ئارام حس����ێن ،ده‌رچوی ئه‌مس����اڵ ی به‌ش����ی ئابوری زانكۆی سه‌الحه‌دینی ش����اری هه‌ولێره‌و بۆچون����ی وایه كه" لهو كاته‌ی ده‌س����ت به‌خوێندن كراوه له‌قۆناغه‌كان����ی س����ه‌ره‌تاوه جۆرێ����ك له‌گه‌شبینی هه‌بوه بهوهی كه فێركردن‌و جیاكردن����هوهی زۆر ش����ت له‌یه‌ك����دی هه‌یه له‌ب����ه‌رده‌م مرۆڤه‌كان����دا ،به‌اڵم دواتر به‌ت����ه‌واوی تێده‌گه‌یت كه بۆچی خوێندومانه؟ ئه‌نجامه‌كه‌ی چیه‌و چۆن رێزمان لێگی����راوه؟ بێگومان جۆرێك له‌بێزاری هه‌یه له‌م قۆناغه‌دا". ئ����اواره كه‌ری����م حه‌مه‌ره‌ش����ید ،کۆمه‌ڵێک ده‌رچوی زانکۆ له‌ئاهه‌نگی ده‌رچونیان له زانکۆ ده‌رچوی ئه‌مس����اڵی زانكۆی سلێمانی به‌ش����ی كیمیای����هو باس����ی له‌وه‌كرد" تائێس����تا دانه‌مه‌زراون ،بۆی����ه دواتر خوێندن����ن‌و جۆرێك له‌نائومێدی رویان بۆ من گرنگتره نه‌ك ده‌رخستنی ئێمه‌و خوێندكارانی زانكۆ زۆرینه‌یان گه‌شبین له‌رێگه‌ی پارله‌مانتاره‌كانه‌وه وه‌زاره‌تی لێ����ده‌كات ،بهوهی هاوڕێ‌‌و دۆس����ت‌و پیاهه‌ڵدانی وشه‌و رسته‌یه‌كی گه‌وره‌ی نی����ن به‌خوێندنه‌كه‌ی����ان ،لهبهرئهوهی پ����ه‌روه‌رده بڕیاریدا ئ����هو ده‌رچوانه‌ی ك����هسو كاره‌كانی����ان ده‌بین����ن ك����ه بێكردار له‌الیه‌ن به‌رپرسه‌كانی حزبی‌‌و دوای نزیك����هی 25س����اڵ له‌خوێندن ،حكومیه‌وه". داهاتوی����ان دیارنیه‌و ئاس����تی تواناو 2012فۆرمیان پێنه‌درێت". ش����نۆ مه‌حمود ،ده‌رچ����وی زانكۆی هه‌روه‌ه����ا له‌ماوه‌كان����ی پێش����ودا ئه‌نجامه‌كه‌ی ده‌بیته پێش����مه‌رگه یان لێهاتوی����یو نمره‌ی ب����ه‌رز گرنگ نیه ئه‌وه‌ن����ده‌ی خزم����ی به‌رپرس����ێك یان له‌قۆناغ����ی یه‌كه‌م����ی دامه‌زراندن����ی كارمه‌ندی فه‌رمانگه‌یه‌ك یان كاركردن س����لێمانیه له‌ب����ارهی دامه‌زراندنیه‌وه نزیك حزبی خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت بیت بۆ 2012دا ( )4ه����ه‌زار‌و ( )789ك����ه‌س له‌دوكان‌و ب����ازاڕه‌كان ،له‌كاتێكدا ئه‌م وتی :من هیچ باوه‌ڕم به‌شتێك نه‌ماوه ی سیس����تمی دامه‌زراندن ،ئهوهی ئێستا به‌رگوێمان دامه‌زرێنراون كه ( )2ههزارو ()45یان ش����وێنانه رێزم هه‌یه بۆ پیش����ه‌كه‌یان له‌كوردس����تاندا به‌ن����او ده‌كه‌وێت كه گوایه بۆ ئه‌مس����اڵ كه‌س ده‌رچوی زانكۆ ب����ون‌و ههزارو ( )595ك����ه ده‌توانرێن به‌ب����ێ بڕوانامه‌ش كار پهروهرده ،چونكه یه‌كێكم له‌ده‌رچوه دانامه‌زرێ����ت‌و ده‌بێت ماوهی س����اڵێك ی ده‌رچوی په‌یمان����گا بون‌و ( )176بكه‌یت ،ب����ه‌اڵم ده‌بین����ی زۆرێك لهو یه‌كه‌مه‌كان‌و به‌نمره‌ی به‌رزه‌وه ،به‌اڵم ده‌رچوی ئاماده‌یی‌و ( )937كه‌سیش كه‌سانه پرسیاریان لێده‌كه‌یت ده‌رچوی لهبهرئهوهی واس����ته‌ی حزبی‌‌و كه‌س ه له‌ماڵه‌وه بێكاربین". سه‌رۆكی لیژنه‌ی بااڵی دامه‌زراندن ك����ه خاوه‌ن����ی بڕوانام����هی ناوه‌ندی‌و زانكۆكان����ی كوردس����تانن‌و به‌هۆكاری ده‌سترۆیشتوه‌كانمان نیه ماوهی پێنج له‌سلێمانی مه‌حمود عوسمان رایگه‌یاند" خوارتر ب����ون دام����ه‌زراون ،له‌قۆناغی ئهوهی پاڵپش����تیه‌كی گه‌وره‌یان نیه ،ساڵه دانه‌مه‌زراوم‌و له‌ماڵه‌وه دانیشتوم، ب����ۆ میالكات����ی دامه‌زراندن����ی 2013دوه‌مدا ،توانراوه ناوی ( )540دامه‌زراو دانه‌مه‌زراون بۆی����ه ده‌توانم ئهوه بڵێم ره‌نگه بۆ كوڕێ����ك زۆر قورس نه‌بێت بڕی����اره 15هه‌زار ك����ه‌س دابمه‌زرێت ،بۆ وه‌زاره‌ته‌كان����ی حكومه‌تی هه‌رێمی نائومێدیه‌ك����ی گ����ه‌وره ل����ه‌الی چینی چه‌ند س����اڵێك دانه‌مه‌زرێت‌و بتوانێت پێیانراگه‌یاندوین كه ئێمه دامه‌زراندن كوردس����تان له‌س����نوری پارێ����زگای خوێن����دكارو قوتابیان هه‌یه به‌تایبه‌تی كارێك بكات ،به‌اڵم بۆ ئێمه‌ی ره‌گه‌زی ئه‌نجامبده‌ی����ن‌و ئێم����ه ئه‌نجومه‌ن����ی س����لێمانی رابگه‌یه‌نرێت كه()216یان زانك����ۆكان ،كه ئه‌مه‌ش وا ده‌كات هیچ كچان ق����ورس بێتو توش����ی هه‌زاران ڕاژه‌مان راس����پاردوه ،به‌اڵم تائێس����تا ده‌رچوی زانكۆ بون‌و ( )324خاوه‌نی دڵس����ۆزیه‌كت بۆ كاره‌كه‌ت نه‌مێنێت‌و نه‌خۆشی خه‌مۆكی ببین. مه‌حم����ود عوس����مان ئام����اژه‌ی هی����چ رێنماییه‌كم����ان ب����ۆ نه‌هاتوه ،بڕوانام����هی دبل����ۆم ب����ون ،له‌قۆناغی هه‌ست به‌خاوه‌ن بڕوانامه‌یه‌ك نه‌كه‌یت له‌س����اڵی 2012لهو كات����هی فۆرممان سێیه‌میش����دا ،ناوی ( )306دامه‌زراو ك����ه بتوانێ����ت له‌ئاین����ده‌دا خزمه‌تی به‌وه‌ش����كرد" ئ����هوهی ل����هو ماوه‌یه‌دا ناوه‌كانیان هاتوه‌ته‌وه زیاده‌ی قه‌زاكان دابه‌ش����كرد لیژنه‌ی بااڵی دامه‌زراندن راگه‌یه‌نراوه كه( )121ده‌رچوی زانكۆو واڵته‌كه‌ی بكات. ئاواره هێم����ای به‌وه‌كرد" ماوه‌یه‌ك بوه له‌سنوری سلێمانی‌‌و گه‌رمیان كه ئ����ه‌وكات وتی����ان دابه‌ش����كردنه‌كه با ( )105ده‌رچ����وی په‌یمان����گاو (دو) ده‌رچوان����ی 2012بگرێت����هوه ،دواتر خاوه‌ن بڕوانام����هی ئاماده‌یی‌و ( )78پێ����ش ئ����هوهی خوێندن����ی زانك����ۆ 27هه‌زار فۆرم پڕكراوه‌ته‌وه‌و ده‌رچوی گله‌یی زۆرێك له‌ده‌رچوه‌كانی س����ااڵنی كه‌س����ی تریش به‌بڕوانامه‌ی ناوه‌ندی‌و ته‌واوبكه‌یت پێویس����ته هه‌وڵبده‌یت بۆ كۆلێ����ژو په‌یمانگاكان����ن 15 ،هه‌زاریان كاركردن له‌نێو دوكان‌و چێشتخانه‌كان ده‌رچ����وی س����اڵی 2012ن جی����اواز پێش����و گه‌یش����ته پارله‌مان‌و لیژنه‌ی خوارتره‌وه دامه‌زراون. خوێن����دكار ئ����ارام حس����ێن زیاتر یان كرێكاری بكه‌یت ،له‌ئێستادا بۆخۆم له‌ئیكماله‌كان‌و ئه‌وانه‌ی سااڵنی 2008 بااڵی دامه‌زراندن‌و حكومه‌ت ،باس����یان ل����هوه كرد كه چ����ۆن ده‌بێ����ت فۆرم دواو وتی :به‌راس����تی ئهوهی ئێس����تا كرێ����كاری ده‌ك���� هم‌و رۆژی ئاهه‌نگ����ی و به‌ره‌و س����ه‌ر 12هه‌زار بون فۆرمیان بدرێ����ت به‌كه‌س����انێك ك����ه مانگێكه ده‌بینرێ����ت ده‌بێت����ه چیرۆكێك����ی ده‌رچون����ی خوێن����دكارو قوتابیان����ی وه‌رگرتوه ،ئهو كه‌سانه‌ی له‌الی ئێمه‌وه زانك����ۆو په‌یمانگای����ان ته‌واوك����ردوهو راسته‌قینه بۆ به‌رده‌م ئهو خوێندكارو زانكۆی س����لێمانی خه‌ریكی كرێكاری دام����ه‌زراون ته‌ح����ه‌دا ده‌كه‌ین یه‌كێك خه‌ڵكانێكیش هه‌ی���� ه له 2009تا 2011قوتابیان����هی كه له‌قۆناغ����ه كۆتاكانی بوم ،چونك����ه ده‌زانم بژێوی ئهو رۆژه له‌وانه به‌واسته دامه‌زرابێت.
ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی
خوێندن
خوێندنه‌وه ده‌ربكرێن ،تاكو خوێندكاران ش���ێوه‌یه ده‌بێت ئێم���هی به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌ر ل���ه‌زوه‌وه لێیئاگادارب���ن ،هه‌روه‌ها قوتابخان���ه ئاماده‌ییه‌كان هه‌ر خه‌ریكی پێویس���ته بڕیاره‌كانیش له‌گه‌ڵ واقیع‌و گۆڕین���ی تۆم���اری نمره‌كانم���ان بین، ژینگه‌ی كوردس���تاندا گونجاوبن ،نه‌ك چونكه وه‌زاره‌ت ه���ه‌ر ده‌مه‌و بڕیارێك به‌پێچه‌وان���هوه ،چونكه ئه‌گه‌ر كارێكی ده‌رده‌كات‌و بڕی���اری پێش خۆی ره‌فز وابكرێ���ت‌و بڕی���اره‌كان زو نه‌گ���هنو ده‌كات���هوه ،وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده زۆر خوێن���دكار لێیئ���اگادار نه‌بێت‌و له‌گه‌ڵ بڕیارو ڕێنمای���ی ده‌رده‌كات‌و كه‌مترینی واقی���ع نه‌گونجێ���ن ،ئ���ه‌وا خوێندكار جێبه‌جێده‌كات". به‌م جۆره بێئومێ���دو مه‌ئیوس ده‌بێت مامۆس���تا كاروان باسی له‌وه‌شكرد " له‌بڕیارو ڕێنماییه‌كان". دره‌نگ گه‌یش���تنی بڕیاره‌كان‌و هاوكات ه���اوكات مامۆس���تا چنار ره‌س���وڵ، بڕیارو ڕێنمایی‌و راس���پارده‌كانیش وه‌ك ب���ڕوای وایه كه" ه���ه‌ر وه‌زیرێكی نوێ پێویست رونناكرێنه‌وه ،ته‌نانه‌ت زۆرجار كه ده‌س���تبه‌كار ده‌بێ���ت بڕیاری نوێ سه‌رپه‌رش���تیارو به‌شی ئه‌زمونه‌كانیش له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌كاربونه‌كه‌ی ده‌رده‌كات، وتویانه ئێمه‌ش باش لێی حاڵی نابین، پێویس���ته هه‌ر بڕیارێك كه ده‌درێت بۆ بۆیه من تێناگ���هم ڕۆژێك ده‌ڵێن پۆلی مه‌به‌س���تی به‌ره‌وپێش���بردنی پرۆسه‌ی دوازده‌و تاقیكردنه‌وه له‌س���ه‌ر 75نمره په‌روه‌ده‌و خوێندن‌و به‌رژه‌وه‌ندی گشتی ده‌ك���ه‌ن ڕۆژێكی دیكه ده‌ڵێن له‌س���ه‌ر خوێندكاران بێت ،نه‌ك بۆ دامركاندنه‌وه‌یی 70نم���ره‌و رۆژێك���ی دیك���ه‌ش ده‌ڵێن ناڕه‌زایه‌تی خوێندكاران". هه‌روه‌كو جاران تاقیكردنه‌وه‌كان له‌سه‌ر له‌الیه‌ن خۆی���هوه وته‌بێژی وه‌زاره‌تی 100نمره ده‌كرێن". پ���ه‌روه‌رده ،هاجه‌ر داود ،له‌لێدوانێكیدا مامۆس���تای ئاماده‌یی ،زاتی سه‌عید بۆ ئاوێنه ئ���هوهی رونكرده‌وه كه" به‌و له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه باس���ی له‌وه‌كرد كه وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌بێ پالنیه‌كی له‌نێ���و تاقیكردن���ه‌وه‌كان ده‌ربچێ���ت ،ج���ۆره نیه كه ب���اس ل���هوه ده‌كرێت گ���ه‌وره‌دا ده‌گوزه‌رێنێ���ت ،هه‌ربۆیه‌ش ئه‌ی مه‌گ���ه‌ر ئه‌مه بێپالنی‌و بێئه‌زمونی گوایه وه‌زاره‌ت بڕیاری زۆر ده‌رده‌كات، چونكه له‌دوای س���اڵی 2007هوه جگه ده‌بینی���ن بڕیاره‌كان���ی ئ���هو وه‌زاره‌ته وه‌زارت نه‌بێت چی ده‌گه‌یه‌نێت؟. زات���ی بۆچونی وایه كه پێویس���ته" له‌ڕێنمایی‌و رونكردنه‌وه‌و ڕاگرتنی یه‌ك ل���ه‌كات‌و س���اتی گونج���اوی خۆی���ان ده‌رناكرێ���ن ،ئاخر چ���ۆن ده‌بێت بڕیار بڕیاره‌كان له‌س���ه‌ره‌تای س���اڵی نوێی دو بڕی���ار ،ئهوه هی���چ بڕیارێكی دیكه
هه‌ر بڕیارێك ک ه ده‌درێت ده‌بێت بۆ به‌ره‌وپێشبردنی په‌روه‌ده‌و خوێندن‌و به‌رژه‌وه‌ندی گشتی خوێندكاران بێت ،نه‌ك بۆ دامركاندنه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی خوێندكاران
ل���ه‌وه‌زاره‌ت ده‌رنه‌چوه ،ئ���هوهی دیكه هه‌موی ڕێنمای���یو رونكردنه‌وه بوه بۆ بڕیاره‌كانی پێشتر". هاجه‌ر داود هێمای بۆ ئه‌وه‌ش���كرد " زۆربه‌ی بڕیارو راسپارده‌و ڕێنماییه‌كان الی ئێمه ده‌رده‌چێت زو باڵوده‌كرێته‌وه‌و ده‌نێررێت بۆ په‌روه‌رده‌كان‌و له‌وێشه‌وه ب���ۆ قوتابخانه‌كان ،ئه‌م���ه جگه لهوهی كه له‌ڕاگه‌یاندنه‌كان‌و سایتی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش باڵویده‌كه‌ینه‌وه ،به‌اڵم كه خوێندنگه‌ی���ه‌ك دره‌نگ پیێده‌گات ،یان خوێندكارێك یان چه‌ند مامۆس���تایه‌ك لێیبێئ���اگان ئ���هوه نابێته پێ���وه‌ر بۆ ئ���هوهی بڵێین كه بڕی���اره‌كان دره‌نگ ده‌گ���ه‌ن ،ئێم���ه 100ه���ه‌زار قوتابیمان هه‌ی���ه ،ده‌رب���ارهی ئ���ه‌وه‌ش ك���ه بڕی���ارو ڕێنمایی���ه‌كان وه‌ك پێویس���ت رونناكرێن���هوه ،وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌ت���ی پهروهرده رایگه‌یاند " پێم س���ه‌یره كه ئه‌م جۆره قس���انه ده‌كرێ���ن ،بۆیه با هه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ڕێك یان مامۆستایه‌ك كه له‌بڕیارو ڕێنمایی���ه‌ك ناگات ،ده‌توانێت په‌یوه‌ندی به‌به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌كه‌ی یان ب���ا په‌یوه‌ندی به‌سه‌رپه‌رش���تیارو به‌ئێم���هوه ب���كات‌و ئ���ه‌وكات له‌ه���ه‌ر بڕگه‌یه‌ك���ی بڕیارێك ی���ان ڕێنماییه‌ك نه‌گه‌یشتبن بۆیان رونده‌كه‌ینه‌وه ".
شوناسی پهروهرده كه‌م تا زۆر ئه‌وه‌یه كه تێكه‌ڵێكی دابه‌ش بوه به‌سه‌ر چه‌ند كه‌سێكدا ،به‌حوكمی غیابی په‌روه‌رده‌ی ته‌ندروست‌و زانستی له‌رابردودا ،ئهوهی وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی په‌روه‌رده‌ی���ی تایبه‌ت ته‌ماشای كراوه وه‌كو قوتابخانه زیاتر په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌ده‌س���ت دای���ك‌و باوك‌و خێزان‌و س���ه‌رگه‌وره‌ی تی���ره‌و خێڵه‌كاندا ب���وه له‌قۆناغێكداو ره‌نگه دیوی پێش���كه‌وتنی بواره‌كه‌ش بوبێت به‌هۆكاری زیاتر نه‌ره‌خس���اندی پێداویستیه‌كان‌و لێهاتویی‌‌و گرنگیدان به‌ب���واری پ���ه‌روه‌رده ك���ه جۆرێ���ك له‌كۆیله‌یه‌ت���ی به‌خۆی���هوه بینی���وه سیستمه‌كه. ئ���هوهی دوای تێپه‌ڕاندنی قۆناغه‌كانی پ���ه‌روه‌رده جۆرێ���ك له‌هۆش���یاریو تۆختكردن���هوه ده‌دات���ه ده‌س���تمان، به‌س���ه‌ر ژینگه‌ی خێزانی‌‌و ئایدۆلۆژی خێڵ‌و چوارچێوه ته‌قلیدیی‌‌و خێزانیه‌كه ده‌رچوه ،ره‌نگه ته‌كنه‌لۆژیا هۆكارێكی زو گه‌یش���تنی بواره‌كان بێت ،گومان له‌وه‌دا نیه كه پێش���كه‌وتن‌و ملمالنێی نێوان ه���ه‌ر واڵت‌و قاره‌ی���ه‌ك جیاواز له‌به‌هێزی بواری سیاس���یه‌كه‌ی بواری په‌روه‌رده‌كه‌یه‌ت���ی ،یاخود بهواتایهكی دیكه ره‌نگه بتوانرێ���ت روبه‌روبونه‌وه به‌رامبه‌ر هێزو س���امانی واڵتێك بواری پهروهرده بێت ،لهبهرئهوهی داهێنانی زانست‌و بابه‌تێكی پێشكه‌وتو ده‌توانێت رێگربێ���ت‌و ده‌م���ی گولل���هو چه‌ك���ه مه‌ترسیداره‌كان بگرێت ،له‌كاتێكدا مێژو نیشانیداوه كه دوای هه‌مو جه‌نگه‌كان دیس���ان قۆناغی نوێبونه‌وه‌و بنیاتنانی واڵت‌و كۆمه‌ڵگایه‌ك ده‌ستپێده‌كاته‌وه، هونه‌رو پێش���كه‌وتن زیاتر ده‌خزێنرێته به‌رباخه‌ڵی سیس���تمی پ���ه‌روه‌رده‌وه، ئهوهی كه توانیویه‌تی پیاوێكی گه‌وره دروست بكات یاخود له‌ناخ‌و تێفكرینی پی���اوه گه‌وره‌كانیش���دان ئاماده‌گ���ی هه‌بوه ،به‌نێو فلته‌ری بوارو سیسمتی پهروهرده رۆیشتوه. وه‌ل���ێ ئ���هوهی مه‌به‌س���تمه ده‌م���ی خامه‌كه‌ی له‌گ���هڵ یه‌كانگی���ر بكه‌ین ب���واری پ���ه‌روه‌رده‌ی ههرێم���ی كوردس���تانه ،به‌درێ���ژای مێ���ژوی خه‌بات‌و شۆڕش���ه‌كانه‌وه ،په‌روه‌رده‌و خوێن���دن به‌ش���ێك ب���ون له‌كلتوری مێژوو كاره‌كانی���ان هه‌ر له‌ئه‌دیبه‌كان‌و ش���اعیره‌كانی پێش���وی مزگ���ه‌وت‌و حوج���ره‌كان ،رۆژانێك په‌ناگه‌ی ئه‌وان بون بۆ بره‌ودان به‌خواس���ت‌و ویستی به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاست‌و بااڵنسی زانستی هه‌ر تاكێك له‌وان���ه ،به‌اڵم ره‌نگه ئهو سیس���تمی په‌روه‌رده‌ی چه‌ند ساڵێكه‌و ئێس���تا له‌كوردس���تان ده‌گوزه‌رێ���ت، ده‌ره‌نجامێك���ی ب���اش‌و خاوه‌نداریه‌كی لێنه‌كرابێ���ت ك���ه بتوانێ���ت خزمه‌تی داهاتوی نه‌وه‌یه‌ك‌و داهێنانێكی هه‌بێت، له‌وانه س���ااڵنه ده‌بینی چه‌ندین ملیۆن دینارو دۆالر خه‌رج ده‌كرێت بۆ كه‌رت‌و سلكی پهروهرده ،به‌اڵم ده‌ره‌نجامه‌كان ئه‌وه‌م���ان پێناڵێن ،ب���ۆ نمونه له5000 هه‌زار گوندو الدێ 4500یان وێرانكراوه له‌الی���ه‌ن رژێمه‌كانی دژ به‌گه‌لی كورد، ك���ه ئه‌مان���ه به‌فیل���م‌و دیكۆمێنته‌ری نیشانده‌درێت‌و شانازی پێوه ده‌كرێت، باشه پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه تائێستا بۆچی له‌یادو بۆنه نهتهوهییو ماڵوێرانیه‌كانی كورد كه نیشانمانده‌ده‌نه‌وه ،نه‌توانراوه قوتابخانه‌ی���ه‌ك ك���ه ته‌نه���ا دو كه‌س جێگ���هی ده‌بێت���هوه نۆژه‌نبكرێته‌وه! له‌گ���هڵ چه‌ن���دی بێ���كاری‌‌و ده‌رچوی زانكۆو په‌یمان���گاكان‌و هه‌ڵه‌ی چاپ‌و نوس���ینی چاپكردنی چه‌ندان كتێبن‌و دواتر س���وتاندیان ..هت���د ،له‌كاتێكدا كه‌س���مان نه‌بینی لێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی له‌گ���هڵ بكرێت! ،بۆیه ئ���هوهی هه‌یه یاریی���هی كاتی���ه بهدهس���تی حزب���ه به‌می���زاج‌و ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانه‌وه، جه‌وله‌ك���ردن ه���ه‌روه‌ك كاره‌كانی ترو بواره‌كانی تر سیس���تمی پ���ه‌روه‌رده، به‌ب���ێ ك���هسو خه‌مخۆریه‌ك���ی جدی ه���ه‌روه‌ك منداڵێكی ن���هوهی ئه‌نفال یان هه‌ر منداڵێك���ی بێالنه ره‌وره‌وه‌ی نادیاری ژیان له‌گه‌ڵ خۆی په‌لكێش���ی ده‌كات!
کۆمه‌اڵیه‌تی komalayatyawene@gmail.com
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
توندوتیژیەکان ساڵ بەساڵ ڕو لەزیادبونن
17
ئا :سارا قادر لەماوەی شەش ساڵی ڕابردودا توندوتیژیەکان ساڵ بەساڵ ڕوی لەزیادبون کردوە بەجۆرێک کە لەماوەی ساڵی ٢٠٠٧بۆ ساڵی ،٢٠١٢ سێ هێندەو زیاتر زیادیکردوەو تەنها لەماوەی پێنج مانگی ئەمساڵدا لەناو پارێزگای سلێمانی ٥٤١حاڵەتی توندوتیژی جۆراوجۆر تۆمارکراوە. بەپێ���ی ئامارێکی فەرمی کە لەالیەن بەڕێوەبەرێتی بەدواداچونی توندوتیژی س���لێمانی تۆمارکراوە ،س���اڵ بەساڵ ئامارەکان���ی توندوتیژی ڕو لەزیادبونە بەجۆرێک کە لەساڵی ٢٠٠٧تەنها ٦٧٧ حاڵەتی توندوتی���ژی تۆمارکراوە بەاڵم لەساڵی ٢٠١٢ئەم ڕێژەیە بەرزدەبێتەوە ب���ۆ ١٩٢٤حاڵەت واتە ڕێژەکە س���ێ هێندەو زیاتر زیادیک���ردوە .توێژەران ڕای جیاوازی���ان هەی���ە لەس���ەر ئەم بابەتە هەندێکیان زیادبونی ئەم ڕێژەیە دەگێڕنەوە بۆ ئەوەی کە نە دەزگاکانی حکومەت‌و نە هیچ کام لەڕێکخراوەکانی ژنان توانیویانە بەباش���یو بەجدی کار بۆ کەمکردنەوەی ئەو کێش���ەیە بکەن، هەندێک���ی تریان ڕای���ان وایە کە جگە لەو هۆکارانە متمانەکردن بەدامودەزگا ئەمنیەکان‌و پۆلی���س زیادیکردوە بۆیە سکااڵ زۆرتر تۆمار دەکرێت‌و ئامارەکان ڕو لەزیادبونە .بەپێی ئامارەکە لەساڵی )٦٧٧( ٢٠٠٧حاڵەت���ی توندوتی���ژی هەب���وە ،لە ٢٠٠٨دا بوە بە ( ،)٩٩١لە ٢٠٠٩دا بەرزبۆت���ەوە بۆ ( ، )١١٨٣لە ٢٠١٠بۆت���ە ،١٦١٧لە ٢٠١١دا بوە بە ١٦٧٣بەاڵم لەهەم���و رێژەکان بەرزتر ٢٠١٢یە کە کە بەرزبۆتەوە بۆ ١٩٢٣و تەنها لەماوەی پێنج مانگی ئەمس���اڵدا
زۆربەی ڕێکخراوەکانی ژنان ماوەی چەند ساڵە هەر نەیانتوانیوە تەنانەت ئەجێنداو بەرنامەی خۆشیان تازەبکەنەوە چ جای ئەوە بتوانن بەجدی کار بۆ ئەم مەسەلەیە بکەن
له‌ماوه‌ی 5مانگی سه‌ره‌تای 2013دا ( )541حاڵه‌تی توندوتیژی دژ به‌ژنان له‌سلێمانی تۆمارکراوه
ژنان قوربانی سه‌ره‌کی توندوتیژی ناو خێزانن ٥٤١حاڵەت تۆمارکراوە. بەپێی ئەو ئامارەی کە لەبەڕێوەبەرێتی تۆمارکراوە توندوتیژیەکان جۆراوجۆرن کە پۆلێنکراوە بەس���ەر چ���وار جۆری جیاوازدا کە کوژراو ،سوتاو،س���کااڵ، توندوتیژی سێکس���یو هەر پۆلەشیان بەس���ەر چەند لقێکی تردا دابەشبون‌و زۆرێ���ک ل���ەو ڕێژان���ە بەرزبون���ەوەی بەرچاویان بەخۆوە بینیوە لەوانە لێدان کە لە )١٧٦( ٢٠٠٧حاڵەت تۆمارکراوە ب���ەاڵم لەس���اڵی ٢٠١٢ئ���ەم ڕێژەیە بەرزبۆت���ەوە ب���ۆ ٦٦٧حاڵەت‌و تەنها لەماوەی پێنج مانگ���ی ،)٢١٠( ٢٠١٣ حاڵ���ەت تۆمارک���راوە .دوەمین رێژەی
بەرزی توندوتیژی هەڕەش���ەکردنە کە ڕێژەی توندوتیژیەکان بەگش���تی بەاڵم لەس���اڵی ٢٠٠٧دا ( )١٨٥حاڵەت بوە چەن���د حاڵەتێکی توندوتیژی هەیە کە بەاڵم لە ٢٠١٢دا بەرزبۆتەوە بۆ ( )٥٥٥ڕوی لەکەم���ی کردوە لەوانە کوش���تن حاڵەت .دەرمانخواردن یەکێکیترە لەو لە ٢٠٠٧دا ( )٣٢حاڵ���ەت بوە ،بەاڵم ی کە ت���اک بەرامبەر خودی ل���ە ٢٠١٢دابەزی���وە ب���ۆ ( )٩حاڵەت حاڵه‌تانه خۆی بەکاریدەهێنێ���ت بەاڵم بێگومان بەهەمانشێوە سوتان لە ٢٠٠٧دا ()١٣٨ هەرکەس کارێکی خۆکوژی ئەنجامبدات حاڵەت بوە بەاڵم لە ٢٠١٢بوە بە ٧٦ ڕەنگ���ە جۆرێ���ک لەهاندان���ی لەالیەن حاڵەت .خۆس���وتان لە ٢٠٠٧دا ()٤٣ دەوروبەرەوە تێدابێت بۆیە بەتوندوتیژی حاڵەت بوە دواتر ل���ە ٢٠١٢دابەزیوە دادەنرێت‌و لەس���اڵی ٢٠٠٧دا تەنها ٦بۆ ٣٠حاڵ���ەت .بەاڵم لەمانگی یەکی حاڵ���ەت تۆمارک���راوە بەاڵم لەس���اڵی ٢٠١٣دا ٥حاڵەتی سوتان هەبوە دواتر ٢٠١٢رێژەک���ەی بەرزبۆت���ەوە بۆ ٤٩بەرزبۆتەوە بۆ ١٩حاڵەت. ئەژین محەمەدی توێژەری کۆمەاڵیەتی حاڵ���ەت‌و لەپێنج مانگ���ی )٩( ٢٠١٣ حاڵەت تۆمارک���راوە .لەگەڵ زیادبونی بەرزبون���ەوەی ئەم ڕێژانەی توندوتیژی
دۆالر فرۆشه‌كانی سلێمانی روبه‌روی په‌الماردان ده‌بنه‌وه
►
ئا :رامان عومه‌ر دۆالر فرۆشه‌كانی سلێمانی سااڵنه روبه‌روی كوشتن‌و په‌الماردان‌و بردنی پاره‌كانیان ده‌بنه‌وه‌و خاوه‌نی نوسینگه‌یه‌كی ئاڵوگۆڕی دۆالریش ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌دوای كاتژمێر 5:30كه‌س ناوێرێت له‌بازاڕه‌كه‌دا بمێنێته‌وه. به‌پێچه‌وان���ی زۆر كه‌س���هوه دۆالر فرۆش���ه‌كان ده‌بێ���ت رۆژانه له‌ترس���ی گیان���ی خۆیان‌و پاره‌كانی���ان به‌یانیان دره‌نگ بچن���ه س���ه‌ر كارو ئێوارانیش زوتر ده‌س���ت له‌كاره‌كه‌ی���ان هه‌ڵبگرن، ئارام عه‌ب���دواڵ ،كه ماوهی 10س���اڵه كاری ئاڵگۆڕكردنی دراو ده‌كات‌و دۆالر ده‌كڕێت‌و ده‌فرۆش���ێت ،ئهوه ده‌خاته‌ڕو زۆرجار خۆیو هاوپیش���ه‌كانی روبه‌روی په‌الم���اردان‌و دزی‌و دواكه‌وتن���ی پیاو خراپ ده‌بنه‌وه‌و وتیش���ی :به‌وهۆیه‌وه مۆڵه‌ت���ی چ���ه‌ك هه‌ڵگرتن���م هه‌ی���هو به‌رده‌وام چه‌كم پێی���ه ،ئێوارانیش كه ده‌ڕۆمه‌وه كه‌س���ێكی ترم له‌گه‌ڵدایه بۆ ئهوهی كه‌س گێچه‌ڵم پێ نه‌كات ،ئارام كه س���اڵی پار براده‌ره‌ك���هی له‌جاده‌ی مه‌ول���ه‌وی كه هه‌مان پیش���هی كردوه، له‌الی���ه‌ن دو كه‌س���هوه ده‌كوژرێت‌و دو جانتا پاره‌كه‌شی ده‌برێت. ن���ازم عه‌زی���ز ،كوڕێكی ئه‌س���مه‌ری ته‌مه‌ن 30س���اڵهو كارو پیشه‌ی له‌سه‌ر مێزێك���ی بچوكه ،وه‌ك خ���ۆی ده‌ڵێت كاره‌كه‌ی خراپ نیه ،به‌اڵم چاوی ته‌ماح له‌س���هری زۆره .نازم عه‌زیز ،پیش���ەی دۆالر فرۆش���تنه ،ب���ه‌اڵم ئ���هو كاره‌ی بۆته مه‌ترسی ،خۆی ده‌ڵێت :به‌یانیان دره‌نگ دێ���م‌و ئێوارانیش ده‌بێت پێش ئهوهی تاری���ك دابێت بڕۆمه‌وه ،چونكه ئه‌گ���ه‌ر هه‌یه رێ���م پێبگیرێ���ت‌و جگه لهوهی پاره‌كه‌م لێده‌س���ه‌نن‌و ئه‌گه‌ری كوشتنیشم زۆره ،نازم وه‌ك خۆی باسی ده‌كات ناچ���اره پاره‌یه‌ك���ی زۆر له‌گه‌ڵ خۆی بهێنێت‌و ده‌ڵێت :ئیشه‌كه‌ی ئێمه به‌حوكم���ی ئهوهی ك���ه ئاڵوگۆڕكردنی دراوه تا پاره‌مان زۆر پێبێت ده‌سهاتی باشترمان ده‌بێت.
زۆرجار له‌به‌ر ترسی ئهوهی پاره‌كه‌م نه‌به‌ن ناچارم له‌كۆاڵن ه قه‌ره‌باڵغه‌كانه‌و‌ه بێم‌و بڕۆم دیمه‌نێک له‌بازاڕی دۆالره‌که‌ی سلێمانی
فۆتۆ :رامان عومه‌ر
رێب���وار محه‌مه‌د ،كه م���اوهی زیاتر هه‌فت���هی راب���ردوش دوای ئ���هوهی رێگه‌ی پێده‌گیرێت ،دۆالر فرۆش���ێكی ل���ه‌ده س���اڵه كاری فرۆش���تنی دۆالرو سلێمانی چوار ده‌فته‌ری لێده‌سێنرێت‌و كارت���ی پڕكردنه‌وه‌ی مۆبای���ل ده‌كات دوات���ر ئه‌نجامده‌رانی تاوانه‌كه هه‌ڵدێن‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه مه‌ترسی زۆریان ه���ۆكاری ئه‌نجامدان���ی ئ���هو تاوانه‌ش له‌سه‌ره‌و ده‌ڵێت :زۆرجار له‌به‌ر ترسی به‌قس���هی ژماره‌یه‌ك دۆالرفرۆش له‌به‌ر ئهوهی پاره‌كه‌م نه‌به‌ن ناچارم له‌كۆاڵنه ئهوه ب���وه ئهو دۆالر فرۆش���ه دره‌نگ قه‌ره‌باڵغه‌كان���هوه بێ���م‌و ب���ڕۆم ،یان گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ ماڵ���هوه .لهو باره‌یه‌وه پاره‌كه‌م ده‌خه‌مه توره‌كه‌یه‌كی برنجه‌وه هاوكار عه‌بدولڕه‌حمان ،كه 14س���اڵه بۆ ئهوهی كه‌س ههس���ت نه‌كات پاره‌ی كاری ئاڵوگۆڕ ی دراو ده‌كات‌و ئێس���تا زۆرم پێیه .رێب���وار وه‌ك خۆی ده‌ڵێت نوس���ینگه‌یه‌كی ئاڵوگ���ۆڕی دراوی لهو زۆر به‌ئاگایانه هاتوچۆ ده‌كات‌و تائێستا ب���ازاڕه‌دا هه‌ی���ه ،له‌ب���ارهی بونی ئهو توشی مه‌ترسیه‌كی ئه‌وتۆ نه‌بوه ،به‌اڵم مه‌ترسیانه‌شه‌وه كه روبه‌رویان ده‌بێته‌وه وتیش���ی :زۆر براده‌رم توش���ی گێچه‌ڵ ئهوه ده‌خاته‌رو كه ئهو كه‌سانه‌ی خاوه‌نی بونه‌ته‌وه‌و پاره‌كه‌یان لێسه‌ندراوه. به‌شێك له‌كاره‌كانی ئه‌م دۆالرفرۆشانه دوكانن كه‌متر مه‌ترسییان توش ده‌بێت‌و وتیش���ی :له‌دوای كاتژمێر 5:30كه‌س له‌گه‌ڵ بازاڕی دۆالره‌كه‌ی شاری سلێمانی ناوێرێ���ت له‌بازاڕه‌ك���ه‌دا بمێنیته‌وه ،بۆ یه‌كانگی���ره ،ئ���هم ب���ازاڕه ده‌كه‌وێته ئهوهی توشی گرفت نه‌بێت ،ئه‌وانه‌شی ناوجه‌رگ���هی ش���اری س���لێمانیه‌وه‌و روب���ه‌روی مه‌ترس���ی ده‌بن���هوه زیاتر بازاڕێكی زۆر كۆن‌و وێرانه ،ئه‌وانه‌ی له‌م ده‌س���تگێڕه‌كانن .چونكه ئه‌وان ناچارن بازاڕه‌دا كارده‌كه‌ن ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن به‌رده‌وام رۆژانه پاره‌كه‌یان به‌ده‌سته‌وه مامه‌ڵه‌كانی���ان ته‌نها له‌س���ه‌ر بنه‌مای بێت نه‌ك له‌قاسه‌دا هه‌ڵیبگرن ،ئه‌وه‌ش متمانه وه‌س���تاوه‌و هیچ زه‌مانێكی تێدا بۆته هۆی ئهوهی له‌الیه‌ن خه‌ڵكی تره‌وه نی���ه "ئه‌گ���ه‌ر متمانه نه‌بێ���ت" .هۆی چاودێ���ری بكرێن‌و له‌ه���ه‌ر ده‌رفه‌تێكدا ئه‌مه‌ش به‌هۆی رێكنه‌خس���تنی بازاری دراوه‌وه‌یه ،س���اڵی پار دانیش���تویه‌كی بێت زه‌فه‌ریان پێببرێت.
ش���اری س���لێمانی له‌م ب���ازاڕه‌دا دوای كۆكردنه‌وه‌ی 11ملیۆن دۆالر له‌م بازاڕه‌دا ئهوهی پێراگه‌یاندبون كه له‌ئیشه‌كه‌یدا ئیفالسی كردوه‌و ئاماده‌بو ته‌نها نیوه‌ی پاره‌ك���ه به‌خاوه‌نه‌كانی���ان بدات���هوه، ئه‌م ج���ۆره چیرۆكانه ب���ه‌رده‌وام له‌م بازاڕه‌دا روده‌ده‌ن ،ئه‌وانه‌ی له‌م بازاڕه‌دا كارده‌ك���ه‌ن ئاماژه ب���هوه ده‌ده‌ن به‌م هۆیه‌وه چه‌ندین كه‌س ده‌وڵه‌مه‌ندبون، چونكه كه‌س نیه لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكات .لهوبارهیهوه خاوه‌نی نوسینگه‌ی ئاڵوگۆڕكردن���ی دراوه‌كه ئاماژه‌ش بهوه ده‌دات كه بازاڕه‌كه‌یان زۆر په‌ڕوپوته‌و به‌كه‌ڵكی ئ���هوه نایه‌ت ئهو كاره‌ی تێدا بك هنو وتی "ئهو بازاڕه خاوه‌نێكی نیه كه سه‌رپه‌رش���تی بكات‌و نه‌هیڵێت به‌و ده‌رده بڕوات" هه‌روه‌ها ناوبراو ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌رو كه كاری بازاڕه‌كه‌یان هه‌موی له‌س���ه‌ر متمانه‌ی���هو له‌كات���ی رودانی گرفتیشدا هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی یاسایی نیه كه پێشكه‌شی دادوه‌ری بكه‌ن‌و وتیشی به‌و هۆی���هوه چه‌ندین خه‌ڵ���ك پاره‌ی خوراوه‌و زه‌ره‌ری تێدا كردوه ،به‌اڵم خۆ ئه‌گه‌ر ئهو متمانه‌یه‌ش نه‌بێت كاره‌كانی بازاڕه‌كه ناڕوات به‌ڕێوه.
زۆر بەنائاسایی لەقەڵەمدەدات‌و پێیوایە کە نە دامودەزگاکانی حکومەت بەجدی هەوڵ بۆ کەمکردنەوەی ئەو کێش���ەیە دەدەن‌و ن���ە ڕێکخراوەکان���ی ژنانیش وەک پێویس���ت کاری خۆی���ان کردوە " زۆرب���ەی ڕێکخراوەکانی ژنان ماوەی چەن���د ساڵیش���ە ه���ەر نەیانتوانیوە تەنانەت ئەجێنداو بەرنامەی خۆشیان تازەبکەنەوە چ جای ئەوە بتوانن بەجدی کار بۆ ئەم مەسەلەیە بکەن ،لەراستیدا هەندێک ل���ەو ڕێکخراوانە کار بۆ ژنان دەکەن بۆ پارە پەیداکردن‌و س���ەفەرو چونە دەرەوەی خۆیان‌و هیچی تر بۆیە ڕەوش���ی ژن لەوە باشتر نابێت .گۆنا
محەمەد توێژەرێکی تری کۆمەاڵیەتیەو ئەو بەپێچەوانەی ئەژینەوە ڕوداوەکان دەبینێ���ت‌و زیادبون���ی توندوتیژیەکان دەگێرێت���ەوە ب���ۆ متمان���ەی خەڵکی بەپۆلیس‌و دەزگاکان بۆیە س���كااڵکان زۆرت���ر بوە " لەهەم���و کۆمەڵگەیەکدا توندوتی���ژی هەی���ە ،بەحوکمی ئەوەی ئێم���ەش کۆمەڵگەیەک���ی توندوتیژین کەواتە توندوتیژی بەرامبەر بەژنانیش الی ئێمە زۆرترەو بونی ئەم دەزگایانەش توندوتیژی���ەکان کەمت���ر دەکات���ەوە ب���ەو مەرج���ەی دادگاو دەزگاکان���ی جێبەجێکردن بەباشی کارەکانی خۆیان بکەن".
رێزدار :سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان ،جه‌نابی کاک مه‌سعود بارزانی هه‌موم���ان ب���اش ده‌زانی���ن به‌رێزتان به‌رده‌وام داکۆکی له‌مافی تاک ده‌که‌ن‌و به‌دیهێنان���ی یه‌کس���انی‌و دادپه‌روه‌ری مه‌به‌ستی س���ه‌ره‌کیتانه له‌کۆمه‌ڵگه‌دا، ب���ه‌اڵم له‌ژێ���ر س���ایه‌ی حکومه‌ت���ی هه‌رێمی کوردس���تان‌و ئااڵ پیرۆزه‌که‌ی، چه‌ند کهس���ێک بۆ ب���ۆ به‌رزبونه‌وه‌ی پل���هی وه‌زیفی‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی خۆیان چه‌ند کهس���ێکیان فێرک���ردوه خه‌ڵکی هه‌ڵده‌خڵه‌تێی���ن‌و تریاکی���ان پێدێنن بۆ سه‌ر س���نور هه‌رخۆشیان مه‌فره‌ز‌ه ده‌به‌ن‌و ده‌یانگرن ،به‌و جۆره رایگشتی‌و به‌رێزتان چه‌واش��� ه ک���راوه ،ک ه گوایا ئه‌وان بازرگانی ماده هۆشبه‌ره‌کانن. جه‌نابی سه‌رۆک ،چه‌ندین جار گوێبیست ده‌بین ک ه ئێوه به‌تون���دی به‌ره‌نگاری ئهو کاره قێزه‌ونه ده‌بن ،بڕیاره‌کانتان له‌س���ه‌ر چاومانه .به‌اڵم باوه‌ر بفه‌رمون ئێم ه ئهو تاوانباره‌نین که‌له‌سه‌ر چه‌ند گرام تریاک بیست ساڵ زیندانی بکرێین، ئێمه هه‌ڵخه‌ڵه‌تاوین ،کۆمه‌ڵێک ئێمه‌یان کردوه پلیکان‌و په‌یژ‌ه بۆ س���ه‌رکه‌وتنی خۆی���ان ،بازرگانیی���ان به‌ژیانمان���هوه کردوه‌‌و سودێکی زۆریان ده‌ستکه‌وتوه، هه‌ڵس���وکه‌وتی ئهو که‌سان ه بۆته هۆی ئهوهی ن���اوی کوردس���تانی ئازیزمان بکه‌وێته ری���زی واڵتانی پێش���ێلکاری ی مرۆڤ‌و ئه‌شکه‌نجه‌گه‌ری دیناوه. ماف به‌کورتی‌و به‌به‌ڵگه‌وه ده‌یسه‌لمێنن که تاچ راده‌یه‌ک مافمان خوراوه: -1کهس���انێک له‌ئێم��� ه هیچ���ی پێوه نه‌گیراو‌ه هه‌ر ئه‌وکه‌سه‌ی سیناریۆکه‌یان بۆ داڕشتوین ،هه‌رخۆشیان له‌مه‌حکه‌م ه س���وێندی ناره‌وایان له‌سه‌ر خواردوین، چه‌ن���د مانگ ل���ه‌ژوری تاکه‌که‌س���ی، ئه‌ش���که‌نجه‌ی رۆح���یو جه‌س���ته‌یی، وه‌رگرتن���ی ئیفاده‌و په‌نجه‌مۆر به‌چاوی به‌ستراو ،مافی پارێزه‌ری سه‌ربه‌خۆمان پێن���ه‌دراوه ،ئه‌گه‌ر ب���وش دوای هه‌مو ئاماده‌کاریێک‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک بوه. -2هی���چ کام له‌ئێم��� ه مخه‌ده‌راتم���ان
نه‌فرۆشتوه‌‌و پێشینه‌ی ئهو کاره‌شیان نییه ،که یه‌کێک له‌مه‌رجه‌کانی بازران دوباره‌بونه‌وه‌یه. -3الیه‌ن���ی به‌رامب���ه‌ر به‌ئێم��� ه خۆی ره بۆ تاوانکردن ،به‌پێی یاس���ا هان���ده هانده‌ربێت تاوانب���اره ،یه‌ک موجیر 7 که‌سی به‌گرتنداوه. -4ئه‌گه‌ر بازرگانی ماده‌ی هۆش���به‌رین واتا فرۆش���یارین ئه‌ی کێ کڕیاره ،بۆ ک���ه‌س به‌ناوی کری���ار ناگیرێن‌و ته‌نیا فرۆش���یار له‌زیندانه ،یان���ی تریاک بۆ مه‌ئمور دێت بۆ ئهوهی بگیرێت. -5موجیره‌کان دوای بهدهس���ته‌وه‌دانی ئێم��� ه ی���ا داده‌مه‌زرێن ی���ان خه‌اڵتی ماده‌ی ده‌کرێن ،ئه‌فس���ه‌ره‌کان پله‌یان به‌رزده‌کرێته‌وه ،یانی کرین‌و فرۆش���تن به‌ئێمه کراوه! له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابردودا به‌رێزانی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ���ی په‌رله‌مان دوای چوار جار سه‌ردانیکردنمان راپۆرتێکی تێر‌و ته‌سه‌لیان الیه سه‌باره‌ت به‌راستی قسه‌کانمان. چ���وار س���اڵ زیاتره زیاتر ل���ه 20جار له‌راگه‌یه‌ندنه‌کانه‌و‌ه هانامان بۆ جه‌نابت هێناوه ،بۆ ئهوهی لیژنه‌یه‌کی پسپۆر‌و یاساناس سه‌ردانمان بکات‌و له‌نزیکه‌و‌ه گوێبیس���تی نه‌هامه‌تیه‌کانم���ان بێت، ئێستاش لێتانده‌پارێینه‌و‌ه "ده کهس" له‌که‌سوکارمان بێن ه خزمه‌تی به‌رێزتان ب���ۆ رونکردنه‌وه‌ی راس���تیه‌کان تائێو‌ه دڵنیابن که زوڵمی گه‌وره‌مان ده‌رهه‌ق کراوه". هه‌ربۆی ه چاوه‌روانده‌بین دوای ئهو هه‌موو ساڵ ه له‌نه‌هامه‌تی مافمان بۆ بگێرنه‌وه الیه‌نیک���هم ئهێم���ه فه‌وتای���ن با ژن‌و منداڵه‌کانمان ش���یرازه‌یان تێکنه‌چێت، ئه‌گه‌ریش ئێمه راستگۆ نه‌بین ئاماده‌ین تا هه‌تاهه‌تایه له‌زیندادا بین. کۆمه‌ڵێک زیندانی مه‌عه‌سکه‌ر سه‌المی سلێمانی
18
) )385سێشه‌ممه 2013/7/9
ته‌وه‌ره‌یه‌ک بۆ گفتوگۆ :قه‌یرانی رۆشنبیران
tawaryawene@gmail.com
قه‌یرانی رۆشنبیرانی كورد فوئاد سدیق
2-1 لهو رۆژه‌وه‌ی ئه‌ق���ڵ كاری پێكراوه، زه‌مینه‌ی بۆ بواری داهێنان‌و روناكبیری‌و تێگه‌یش���تن له‌جیهان���ی زۆر ئاڵ���ۆزی سروش���ت ره‌خس���اندوه ،له‌س���ه‌رده‌می قابیل‌و هابیله‌وه تا س���ه‌دان هه‌زار ساڵ دواتر ،تێگه‌یش���تن له‌سروشت كرچ‌و كاڵ بو ،نیوت���ن بۆ یه‌كه‌مجار له‌مێژودا بانگی ئهوهی هه‌ڵدا كه ئیتر سروشت به‌ته‌واوی قابیلی تێگه‌یش���تنه .به‌اڵم خودی ئه‌قڵ لهو رۆژه‌وه ده‌س���تی به‌كاراكردنی خۆی كردوه ،كه ملمالنێی نێوان قابیل‌و هابیل قوڵبوه‌وه‌و دواییش قابیل هابیلی كوشت‌و ئیتر ئه‌قڵ دۆزینه‌وه‌ی رێگای شاردنه‌وه‌ی ته‌رمی هابیلی بۆ قابیل دروستكرد ،هه‌ر ئه‌قڵیش ب���و ورده ورده به‌دوای هۆكاری كوشتنی هابیل چو ،چونكه ئهوه ئه‌ركی ئه‌قڵه ئهو واقیعه ساكاره‌مان بۆ له‌بنه‌چه‌وه شیبكاته‌وه كه له‌كوێوه هاتوه‌و بۆ كوێش س���ه‌ریخۆی هه‌ڵگرتوه .كوشتنی هابیل له‌الیه‌ن براكه‌یه‌وه دو هۆكاری س���ه‌ره‌كی بون ،یه‌كه‌می���ان ملمالنێی چینایه‌تی بو دوه‌میشیان پێشبڕكێی جنس (سێكس)ی بو ،هه‌مو سه‌رچاوه مێژوییه‌كان جه‌خت له‌وه‌ده‌كه‌نه‌وه شه‌ڕی نێوان قابیل‌و هابیل ی���ان چینایه‌تی بوه یان جنس���ی بوهو ل���هم دو خاڵه به‌ده‌رنه‌ب���وه ،ئیتر دوای ئه‌م مێژوه زۆر درێژه ،له‌س���ه‌ده‌ی هه‌ژده قوڵبونه‌وه‌ی ئه‌قڵ وایكرد ئهو س���ه‌ده‌یه به‌س���ه‌ده‌ی ئه‌قڵ ن���اوزه‌د بك���رێ ،كه رۆشنگه‌ری تیایدا تاویسه‌ند .لهو كاته‌وه تا ئه‌مڕۆ كێش���ه‌كانی هه‌مو دونیاش له‌م دو خاڵ���ه به‌ده‌رنین كه قابی���ل هابیلی له‌سه‌ر كوشتوه. ئهدهبو فه‌لس���ه‌فه دو ش���تی زۆر س���ه‌یرن ،به‌پێچه‌وان���هی پێش���كه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌وه‌و جول���ه ده‌كه‌ن‌و هیچ خۆیان به‌پێش���كه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه نابه‌س���تنه‌وه ،به‌پێچه‌وانه‌ی زانس���ته‌وه كه زانس���ت به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تی���دا به‌ره‌وپێش���هوه ده‌چێت، ئه‌گ���ه‌ر فه‌لس���ه‌فه‌ش ب���ه‌رده‌وام له‌به‌ره‌وپێش���ه‌وه‌چون بوای���ه ،له‌ماوه‌ی زیات���ر ل���ه( )2000س���اڵی راب���ردودا، هه‌م���و فه‌یله‌س���وفه‌كانی دونی���ا خۆیان به‌ئه‌فاڵتون���هوه ماندو نه‌ده‌كردو ته‌نانه‌ت له‌په‌راوێزی فه‌لس���ه‌فه‌كه‌ی ئه‌فاڵتونه‌وه خۆیان نه‌ده‌كرد به‌فه‌یله‌س���وف ،ماوهی ( )2300ساڵه ئه‌فاڵتون چوه‌ته ناو زیهنی هه‌مو فه‌یله‌سوفه‌كانی دوای خۆیه‌وه به‌یارو نه‌یاره‌كانیی���هوه ..ئه‌ده‌بی���ش هه‌ر‌وایه، ئه‌گه‌ر ئه‌ده‌ب به‌رده‌وام له‌پێشكه‌وتنبایه، ئه‌لیاده‌و ئۆدیس���ای هۆمیرۆس تا ئێستا ئهوهنده زین���دو نه‌ده‌ب���ون‌و هۆمیرۆس بیرده‌چوه‌وه ،ئه‌وكات���هی نالی‌و مه‌حوی شیعری كالس���یكیان داڕشت ،كورد زۆر له‌ئێس���تا دواكه‌وتوتر بو ،به‌اڵم هێش���تا جگه له(ش���ێركۆ بێكه‌س) كه‌س له‌نالی‌و مه‌ح���وی تێنه‌په‌ڕاندوه‌‌و ش���اعیره ههره بااڵكانی ئیمڕۆمان (شێركۆ)ی لێده‌رچێ، له‌دامێنی نالی‌و مه‌حوی‌و گۆرانه‌وه شیعر ده‌نوسن. ئه‌گ���ه‌ر زۆر بۆ دواوه نه‌گه‌ڕێینه‌وه، ده‌توانین بڵێین له‌قۆناخی شه‌سته‌كانه‌وه تا كۆتایی سه‌ده‌ی بیست نوسه‌رانی كورد دو جۆر بون ،نوسه‌رانی چ هپو ماركسی به‌تایبه‌ت له‌هه‌شتاكان به‌دواوه هه‌ندێجار پێیانده‌وت���را عه‌لمانی ،له‌نێ���و بژارده‌ی رۆشنبیریش به‌ته‌قه‌دومی ناوزه‌د كرابون. به‌شه‌كه‌ی تریش نوسه‌رانی ناسیۆنالیست (نه‌ته‌وه‌یی) بون .به‌اڵم هه‌میشه نوسه‌ره چ هپو ماركسیسته‌كان به‌ژماره زیاتربون له‌به‌رامبه‌ر نوس���ه‌رانی ناسیۆنالیس���ت، ب���ۆ داهێنانیش چ هپو ماركسیس���ته‌كان به‌هره‌مه‌ندتربون .به‌تایبه‌ت له‌س���ه‌ره‌تای هه‌شتاكاندا به‌ته‌واوی زاراوه‌ی ته‌قه‌دومی خراب���وه پ���اڵ كه‌س���ایه‌تییه چ���هپو ماركسیس���ته‌كان‌و زاراوه‌ی ره‌جعیش بۆ كه‌سایه‌تییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان به‌كارده‌هێنرا. بێگومان نوس���ه‌رانی دیموكراس���ی یان ئیس�ل�امی سیاس���ی هه‌ر زۆر كه‌مبون ته‌نان���هت ت���ا دوای راپه‌ڕین���ی به‌هاری 1991ش���تێكی ئه‌وتۆ ب���ۆ ئه‌مانه نه‌بو، به‌ڵكو ل���ه‌دوای راپه‌ڕینه‌وه ئیس�ل�امی سیاسی هاته‌پێش���ه‌وه‌و له‌به‌رامبه‌ریشیدا دیموكراسی جێگه‌ی خۆی كرده‌وه. به‌اڵم له‌دوای سه‌ده‌ی بیست ،ئه‌م جۆره
پۆلینكردنه‌ی سه‌ره‌وه لێكهه‌ڵوه‌شایه‌وه‌و به‌جۆرێك���ی ت���ر ره‌نگڕێژكرای���هوه ،بۆ نمونه نوس���ه‌رانی چه‌پ‌و ماركسیس���ت له‌گ���هڵ ناسیۆنالیس���ته‌كان پێیانده‌وترا عه‌لمانی ،له‌به‌رامبه‌ریش���دا ئه‌وانه‌ی سه‌ر به‌ئیس�ل�امی سیاس���ی بون هه‌ر به‌ناوی ئیسالمی سیاسی ناوزه‌دكران (ئه‌گه‌رچی سه‌ره‌تا به‌ژماره‌و به‌قه‌ڵه‌می به‌بڕشت زۆر كه‌مبون) .به‌ره‌ی عه‌لمانییه‌كه تا راده‌یه‌كی دیارو به‌رچاو له‌ژێ���ر كولتوری رۆژئاوادا بو ،به‌ره‌ی ئیسالمی سیاسییه‌كه‌ش له‌ژێر كولتوری عه‌ره‌بی-ئێرانی –توركی دا بوه (له‌باس���ێكی تردا به‌‌وردی ده‌چمه سه‌ر ریشه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی هه‌ردو به‌ره‌كه). رۆشنبیرانی كورد به‌گشتی له‌سااڵنی شه‌سته‌كان‌و حه‌فتاكان‌و هه‌شتاكان زیاتر لهو بیست س���اڵه‌ی دوایی كه به‌حیساب كه‌ش‌و هه‌وای ئ���ازادی بوه به‌اڵم كه‌متر توانیویانه گوزارش���ت له‌كاره‌س���اته‌كان‌و له‌ئێش‌و ئازاری خه‌ڵ���ك بكه‌ن ،ئه‌وكات راس���ته رۆش���نبیری گش���تیی ئاوه‌ه���ا به‌رباڵوو به‌رفراوان نه‌بو ،به‌اڵم ش���اعیرو چیرۆكنوس���ه‌كانمان ویژدانی���ان زیندوتر بو ،بۆیه روئیاشیان فراوانترو ئاینده‌ییتر ب���و .له‌س���ه‌ر پارچه ش���یعرێك راپێچی گرتوخانه ده‌ك���ران ،بێگومان رۆژێكیش بیریان له‌پاداشت نه‌ده‌كرده‌وه؟ محه‌مه‌د س���اڵح دیالن‌و هه‌ردی‌و كامه‌ران موكری‌و زۆران���ی دیكه ،هه‌ڵوێس���ته‌كانیان له‌نێو مێ���ژوی خه‌بات���ی سیاس���ی گه‌له‌كه‌یان زۆر به‌رچ���اوه ،ته‌نان���هت له‌بواره‌كان���ی تری هونه‌ریش ب���ۆ نمونه محه‌مه‌د جه‌زا نمونه‌یه‌كی زۆر زیندوه( .فرانسو جیزو) ی مێژونوسی فه‌ڕه‌نسی له‌ناوه‌ڕاسته‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده نوسیبوی (به‌رپرسیارێتی رۆش���نبیر به‌رزكردنه‌وه‌ی راس���تییه‌كانه به‌ڕوی ده‌سه‌اڵتدا). رۆش���نبیرانی ك���ورد له‌س���لێمانی‌و هه‌ولێ���رو كه‌ركوك‌و دهۆك ،پێویس���ته یه‌كه‌مجار له‌گرفتی خۆیان بدوێن ،چونكه رۆش���نبیرانی كورد ئه‌م���ڕۆ له‌قه‌یرانێكی قوڵ���دان ،هه‌رچ���ی زوه پێویس���تیان به‌گردبونه‌وه‌ی���ه‌ك هه‌ی���ه له‌گرفت���ی خۆی���ان بدوێن‌و له‌س���ه‌ر دروس���تكردنی هاوئاهه‌نگیی���ه‌ك رێكبك���ه‌ون ،به‌تایبه‌ت له‌م قۆناخه‌دا كه زۆر پێویسته رۆشنبیر قسه‌ی خۆی هه‌بێت .به‌اڵم وه‌ك سارته‌ر ده‌ڵێت "به‌شێوه‌یه‌كی گشتی رۆشنبیران به‌پێی سروش���تی خودی خۆیان الوازن، به‌رهه‌مهێن نین‌و تاكه هۆكاری گوزه‌رانیان ئهو موچه‌یه‌یه كه وه‌ریده‌گرن‌و هه‌مان ئهو پرسه‌شه كه توانای به‌رگریكردن له‌خۆیان چ له‌كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی یان له‌كۆمه‌ڵگای سیاس���یدا لێزه‌وت���ده‌كات ،بۆیه‌ش راراو ناكارامه‌ن ،چونكه ده‌سه‌اڵتی ئابوری یان كۆمه‌اڵیه‌تیان نییه". هه‌ڵبه‌ت سارته‌ر به‌هۆی ئهو هه‌ڵوێسته جه‌ساره‌تئامێزه‌ی ،له‌ساڵی 1964خه‌اڵتی نۆبڵی ره‌تكرده‌وه كه پێیبه‌خشرا .ده‌یان هه‌ڵوێستی سیاسیشی ئاشكراكردوه ،وه‌ك دژی ش���ه‌ڕی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر ڤێتنام، ته‌نان���هت به‌هۆی هێرش���ی ئه‌مه‌ریكا بۆ س���ه‌ر گه‌لی ڤێتنام ،ئهو داوایه‌ی زانكۆی (كۆرنێ���ل)ی ره‌تكرده‌وه ب���ۆ وه‌رگرتنی به‌مامۆس���تایی .ئه‌م���ه جگ���ه ل���هوهی دژی سیاس���ه‌تی فه‌ڕه‌نس���ا له‌به‌رامبه‌ر داگیركردنی جه‌زائیردا وه‌ستاو به‌شداری چه‌ندین خۆپیشاندانی له‌دژی دیگۆل كرد، دژی س���ۆڤیه‌ت وه‌ستا له‌به‌رامبه‌ر هه‌ردو داگیركردنی چیكۆسلۆفاكیاو ئه‌فغانستان‌و ده‌یان نمونه‌ی دیكه‌ی ئ���هو پیاوه ئازاو فه‌یله‌سوفه له‌به‌رده‌ستن .مه‌گه‌ر سارته‌ر نه‌بو س���اڵی 1969له‌گه‌ڵ بێرتراند راسل دادگایه‌كی ل���ه‌دژی تاوانه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌ڤێتنام دامه‌زراند .هه‌ر سارته‌ر بو له‌ناو خوێندكاره چه‌پڕه‌وه‌كان به(س���ارته‌ری سور) ناسرابو ،له‌والیشه‌وه له‌ناو بۆرژواو ناسیۆنالیس���ته‌كان به(ش���ێرپه‌نجه‌ی س���ور) ناس���رابو .ئهو نمونانه‌م ته‌نها بۆ ئ���هوه هێنای���هوه رۆش���نبیر ته‌نها له‌ناو ده‌قه ئه‌ده‌ب���یو هونه‌رییه‌كان���دا نابێته رۆش���نبیر ،به‌ڵكو هه‌ڵوێسته‌كان سنورو ئاستی رۆش���نبیر دیاریده‌كه‌ن .رۆشنبیر به‌گشتی‌و له‌م هه‌رێمه‌ی خۆمان به‌تایبه‌تی لهبهرئهوهی ده‌س���ه‌اڵتی ئاب���وری نییه، ناشتوانێ گوزارش���تی حه‌قیقی له‌روداو‌و به‌سه‌رهاته مه‌رگه‌س���اتئامێزه‌كان بكات. رۆشنبیری موچه‌خۆری حیزب له‌ئه‌سپێك ده‌چێ كه لغاوكرابێت .به‌اڵم رۆش���نبیری س���اخته بونه‌وه‌رێكی خۆفرۆش���ه ،بۆیه رۆش���نبیری واقیعبین ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵ رۆشنبیری ساخته دژ‌و ناكۆكه. پێموایه كێشه‌كه به‌ته‌نها ده‌سه‌اڵتی سیاس���یو حزبی سیاس���ی نییه ،راسته دوای راپه‌ڕین���ی به‌ه���اری 1991حزبی سیاس���ی ته‌نان���هت به‌دروس���تكردنی حیزبه كارتۆنییه‌كانیش���هوه بونه بنكه‌ی ئیمتیازات به‌خشینه‌وه‌و قۆرخكردنی هه‌مو ده‌ستكه‌وته‌كان بۆ خۆیان‌و ته‌خشانكردنی س���امانی نیش���تمانیمان ،به‌اڵم به‌گشتی رۆش���نبیرانیش هه‌رزو ئ���هو به‌یعه‌ته‌یان
رۆشنبیرانی ئێم ه له‌گه‌ڵ كه‌می ژماره‌شیان، كه‌چی ئهوهنده لوتبه‌رزن هه‌ریه‌كه‌و له‌ئاوازێك ده‌خوێنن، له‌كاتێكدا به‌حیساب په‌یامی نه‌ته‌وه‌یه‌كیان هه‌ڵگرتوه ك ه تا ئهو چركه‌ساته‌ش له‌سه‌ر مێژوی خۆی نوستوه‌و له‌خه‌وێكی زۆر قوڵیشدایه به‌سه‌ركرده‌كان به‌خشی ،ئه‌مه گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی رۆش���نبیران بو ،ته‌نانه‌ت یه‌كێتی نوسه‌رانی كورد كه هێشتا له‌سه‌روبه‌ندی به‌س���تنی كۆنگره‌ی راپه‌ڕین بو له1991 له‌شه‌قاڵوه ،رونبو كه هه‌ركه‌سه‌و هه‌ڵپه‌ی ده‌كرد له‌به‌رپرسێكی حیزبی نزیكبێته‌وه، تا ئهو سه‌نگ‌و ده‌نگه‌ی هه‌یانبو هه‌مویان له‌ده‌ستدا .من ناڵێم ده‌بو دژایه‌تی به‌ره‌ی كوردس���تانی‌و حیزبه‌كانی دیكه‌ی غه‌یری ب���ه‌ره‌ی كوردس���تانییان بكردایه ،به‌اڵم نه‌ده‌بو بش���بن به‌ماش���ه به‌ده‌ستی ئهو به‌رپرسه نادیدانه‌وه. له‌م���اوهی ئ���هو بیس���ت‌و دو س���اڵه‌ی رابردودا س���ه‌دان كاره‌س���ات‌و مه‌رگه‌سات له‌م كوردس���تانه رویانداوه، رۆشنبیرانیش به‌گشتی هه‌روه‌كو خه‌ڵكه ساده‌و ساویلكه‌كه ته‌نها ته‌ماشاكاربون، ته‌نان���هت نه‌یانتوانی���وه رۆڵێكی به‌رچاو له‌ژیانی فیكری‌و سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تیشدا ببینن .ئه‌مه نه‌ك ته‌نها له‌روی هه‌ڵوێستی نیش���تمانیانه‌وه به‌ڵكو له‌روی داهێنانی ئه‌ده‌ب���یو هونه‌ریش���هوه كه‌وتونه‌ت���ه پاشه‌كشه‌یه‌كی ترسناك .له‌شه‌سته‌كان‌و حه‌فتاكان‌و هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی بیسته‌م، له‌هه‌ر ده‌یه‌یه‌كدا گوێبیس���تی قۆناخێكی ئه‌ده‌بی به‌مانا فراوانه‌كه‌ی (جا ش���یعر بوای���ه یان چیڕۆك ،یان ش���انۆ) ده‌بوین ،ب���ه‌اڵم له‌دوای راپه‌ڕین���هوه ،كه زیاتر له 22ساڵه خاوه‌نی هیچ قوتابخانه‌یه‌كی فیكری-فه‌لس���ه‌فی نی���ن ،ره‌خنه‌یه‌ك���ی جیدیش له‌هیچكام له‌بواره‌كانی سیاسیو ئابوری واڵت ،یان باری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و... هت���د به‌وج���ۆره نابینی���ن ئاس���ۆیه‌ك به‌ئاینده‌م���ان ببه‌خش���ێ .هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه ناكرێ ئاوا به‌س���وك‌و س���انایی تێپه‌ڕێ، به‌ڵك���و پێویس���تی به‌لێكۆڵینه‌وه‌ی ورد هه‌ی���ه .له‌گ���هڵ شكس���تی 1967/6/5 گه‌ڕانه‌وه‌ی رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب بۆ رابردو ده‌ستیپێكردو په‌رچه‌كرداری به‌كۆمه‌ڵیان هه‌بو ،ته‌نانه‌ت دژایه‌تیكردنی ئه‌مه‌ریكاو رۆژئاواش���یان قوڵترك���رده‌وه ،كه‌چ���ی شكستی گه‌وره‌ی ئاداری 1975ی خۆمان، كه هیچی له‌شكس���ته‌كه‌ی عه‌ره‌ب كه‌متر نه‌بو ،رۆش���نبیرانی كورد هه‌ر وجودیان نه‌بو ..گرفتی گه‌وره‌ی رۆشنبیرانی كورد به‌ته‌نها ئهوه نی���ه ،له‌ماوه‌ی رابردودا تا ئێستا رۆڵێكی گۆش���ه‌گیرو په‌راوێزكراو ده‌بینن ،به‌ڵكو گرفتی ههره گه‌وره ئه‌وه‌یه له‌ك���ۆی ئهو هه‌مو روداوو پێش���كه‌وتن‌و هه‌ڵكشان‌و داكشانه‌ی له‌ماوه‌ی 22ساڵی رابردودا به‌سه‌ر كوردستاندا هاتوه‌و دێت، رۆشنبیران به‌گش���تی له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئهو هێزانه‌ن كه‌هێ���زی نه‌زانین‌و ده‌مارگرژی‌و س���ه‌ره‌ڕۆییه .ئ���هو هێزان���ه‌ش خه‌ڵك متمان���هی پێیاننه‌م���اوهو ت���ه‌واو لێیان توڕه‌ی���ه .ئێم���ه هێش���تا نه‌مانتوانیوه خوێندنه‌وه‌یه‌ك���ی كۆنكرێتیم���ان ب���ۆ فه‌لس���ه‌فه‌و فیكری رۆژئ���اواش هه‌بێت.
بهواتایهكی دیك���ه زۆربه‌ی ههره زۆرمان ئه‌گه‌ر نه‌شڵێم هه‌مومان قوتابییه‌كی زۆر ته‌مبه‌ڵی خوێندنه‌وه‌ی فیكرو پێشكه‌وتنی رۆژئاواین به‌تایبه‌ت له‌ماوه‌ی ئهو 500-400 ساڵه‌ی دواییدا .من ده‌زانم گۆڕینی فیكر یان قورتاربونمان لهو كولتورو كه‌له‌پوره س���ه‌قه‌ته‌ی ك���ه به‌رهه‌می پاش���ماوهی س���ه‌ده تاریكه‌كانه ،ههروا سوك‌و سانا نییه ،م���اوهی درێژخایه‌نی ده‌وێت ،به‌اڵم گرفته‌كه لێره‌دایه له‌ماوه‌ی ئهو 22ساڵه‌ی رابردوشدا ،كاری به‌به‌رنامه‌مان نه‌كردوه بۆ ئهوهی لهو دۆخه ش���ێواوه تێپه‌ڕین، رۆش���نبیرانی ئێم���ه له‌گه‌ڵ ئ���هو كه‌می ژماره‌ش���یان ،كه‌چی ئهوهنده لوتبه‌رزن هه‌ریه‌كه‌و له‌ئاوازێك ده‌خوێنن ،له‌كاتێكدا به‌حیس���اب په‌یام���ی نه‌ته‌وه‌یه‌كی���ان هه‌ڵگرت���وه كه ت���ا ئهو چركه‌س���اته‌ش له‌سه‌ر مێژوی خۆی نوستوه‌و له‌خه‌وێكی زۆر قوڵیشدایه. زۆر حه‌زمده‌ك���رد پۆلێنێك���ی رۆش���نبیرانی كوردم بكردایه وه‌ك چۆن ده‌توانم رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب تا راده‌یه‌ك پۆلێنبكه‌م ،بۆنمونه ته‌ها حوسێن‌و فوئاد زه‌كه‌ریا سه‌ر به‌قوتابخانه‌ی ئه‌قاڵنیه‌تن، ته‌هتاوی یه‌كه‌مین رۆش���نگه‌ری سه‌له‌فی بو ،حه‌س���ه‌ن حه‌نه‌فی س���ه‌له‌فییه‌تێكی چه‌پڕه‌وه..،هتد .به‌اڵم رۆشنبیرانی كورد جگه لهوهی زۆر كه‌من‌و به‌شی ئهو هه‌مو قوتابخان���هو رێچكه فیكرییان���ه ناكه‌ن، هاوكات به‌رهه‌مه‌كانیش���یان سنورداره، ئه‌ب���ێ كه‌ی كه‌س���ێكی وه‌ك���و (جۆرج ته‌رابیشی) كه رۆشنبیرێكی زۆر گه‌وره‌ی عه‌ره‌به ،زۆری���ش به‌جورئه‌ته ،له‌ناومان دروس���تببێت‌و نوكی تی���ژی ره‌خنه‌كانی بخاته سه‌ر هه‌ریه‌ك له‌رۆشنبیره‌كانمان، من به‌هۆی جۆرج ته‌رابیش���ییه‌وه توانیم حه‌س���ه‌ن حه‌نه‌ف���ی باش���تر بناس���م. رۆش���نبیرانی ئێمه ده‌یانه‌وێ ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیس���یۆن له‌یه‌ككات���دا قایلبك���ه‌ن. ئه‌مه‌ش جگ���ه له‌سه‌رلێش���ێواوی هیچی دیكه ناگه‌یه‌نێ( .حه‌س���ه‌ن حه‌نه‌فی)ش زۆری كرد بۆ ئهوهی ئیخوان موس���لمین له‌الی���ه‌ك‌و ماركسیس���ت‌و چه‌پ���ڕه‌وو لیبڕاڵ���ه‌كان له‌الیه‌كیت���ره‌وه قایلبكات، به‌اڵم (حه‌نه‌فی)ش له‌ناخی خۆیدا توشی ناكۆكییه‌كی قوڵ هاتو سه‌رنه‌كه‌وت. له 22س���اڵی رابردودا دوای ئهوهی هه‌رێمێ���ك به‌ناوی كوردس���تانه‌وه توانی ئیداره‌ی خۆی بكات ،به‌اڵم ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی له‌الیه‌ك‌و خودی رۆشنبیرانیش له‌الیه‌ك���ی دیك���هوه ،نه‌یانتوان���ی (یان ئ���هو هه‌وڵه‌یان نه‌دا) ك���ه پردێك له‌گه‌ڵ رۆش���نبیرانی رۆژئاوادا دروس���ت بكه‌ن، له‌كاتێكدا به‌ش���ێك له‌رۆشنبیرانی كورد ئێستایش���ی له‌گه‌ڵدابێ له‌رۆژئاوا ده‌ژین. ئه‌م���ه به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌فریقیاو ئاس���یاو ت���ا راده‌ی���ه‌ك له‌س���ااڵنی حه‌فت���اكان‌و هه‌شتاكانی عه‌ره‌ب ،ئه‌فریقیاو ئاسیا دوای جه‌نگی جیهان���ی دوه‌م توانیان زۆرترین پێوه‌ن���دی به‌هێ���ز له‌گه‌ڵ رۆش���نبیران‌و نوخبه‌ی رۆش���نبیری‌و هونه‌ریی رۆژئاوا دروس���تبكه‌ن .ئه‌مه له‌كاتێكدا زه‌مینه‌ی دروس���تكردنی ئهو پێوه‌ندیی���هی نێوان رۆش���نبیرانی كوردو رۆژئاوا زۆر له‌بارترو گونجاوترب���و له‌ه���ی ئاس���یاو ئه‌فریقیا له‌گه‌ڵ رۆژئاوا ،ئه‌ویش به‌هۆی ئهو هه‌مو مه‌ینه‌ت‌و كاره‌س���اته گه‌ورانه‌ی به‌س���ه‌ر كورددا هاتبو ،هه‌ر له‌گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ تا كیمیاباران‌و ئه‌نفال‌و هه‌ر به‌ته‌نها هه‌ڵه‌بجه بۆ خۆی ده‌توانرا زۆر كاری له‌سه‌ربكرێ، به‌اڵم دوای ئهوهی وا چاره‌گه سه‌ده‌یه‌ك به‌سه‌ر ئه‌م كاره‌ساته‌ی هه‌ڵه‌بجه ره‌تبوه، كه‌چی هه‌وڵه‌كان هێشتا نه‌زۆكن‌و هه‌وڵی جیدی نابینرێن .دروس���تكردنی پێوه‌ندی رۆش���نبیرانی ك���ورد به‌رۆش���نبیرانی رۆژئ���اواوه مانای ئهوه نیی���ه ده‌بێ ئهو رۆشنبیرانه‌ی رۆژئاوا رازیبن به‌سیاسه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه ،به‌ڵكو دروستكردنی ئهو پرده لهو ئاس���ته بااڵیه به‌مه‌به‌ستی ئاڵوگۆڕكردن‌و ئاش���نابونیانه به‌كولتورو ته‌نانه‌ت نه‌ریت‌و ئاكاری كورد. جه‌واهی���ری له‌حوكمڕانێت���ی عێ���راق رازی نه‌ب���و ،قه‌بان���یو ئه‌دۆنیس‌و زۆری دیك���ه نه‌یانتوان���ی له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتێكی دیكتاتۆریانه بژین ،به‌اڵم هه‌ریه‌كه‌و ببونه ئه‌س���تێره‌یه‌كی پڕش���نگدار بۆ ئاسمانی واڵته‌كه‌ی���ان‌و گه‌له‌كه‌یان ش���انازی پێوه ده‌ك���ه‌ن .ئه‌دۆنی���س تا له‌به‌ی���روت بو، زۆر جی���اواز بو له‌گه‌ڵ ئهو س���ه‌رده‌مه‌ی كه له‌فه‌ره‌نس���ا گیرسایه‌وه .هاشم ساڵح ئه‌گ���ه‌ر له‌پاری���س نه‌بوای���ه ،بێگومان نه‌ده‌ب���و به‌و نوس���ه‌ره‌ی ئه‌م���ڕۆ ،ته‌یب تیزینی له‌شه‌س���ته‌كان به‌ره‌و به‌ریتانیاو دواتر ئه‌ڵمانیا رۆیی ،حه‌س���ه‌ن حه‌نه‌فی دكتۆراكه‌ی له‌زانكۆی سۆربۆن وه‌رگرت، بۆیه ئهو وته‌یه راسته كه ده‌ڵێت زۆرجار ژینگه رۆڵ له‌دروس���تبونی فه‌یله‌س���وفدا ده‌بین���ێ .ب���ه‌اڵم ئێمه‌ی ك���ورد ده‌یان نوسه‌رو به‌ناو خوێنه‌وارمان بۆ ئه‌وروپاو رۆژئاوا كۆچیانك���رد ،كه‌چی به‌رهه‌مێكی ئه‌وتۆی لێش���ین نه‌ب���و .گروپی ره‌هه‌ند،
وه‌كو قۆناخی ئه‌ده‌بی روانگه بگره له‌ویش بچوكترو خێراتر‌و كه‌مبه‌رهه‌متر له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه ،ماوه‌یه‌كه مه‌ریوان وریا قانع وه‌كو رۆش���نبیرێكی كورد زۆرترین قسه‌ی له‌سه‌ر دۆخی هه‌رێمی كوردستان هه‌ی���ه ،ب���ه‌اڵم مه‌ریوانی���ش هێش���تا له‌سه‌ره‌تای رێگای نوسینی فه‌لسه‌فیدایه، چونكه هێشتا نه‌یتوانیوه به‌ته‌واوی خۆی له‌روداوی رۆژ قورتار بكات‌و بۆچونه‌كانی خ���ۆی به‌جۆرێ���ك موتوربه ب���كات كه ببن به‌نوس���ینی چه‌ند گرێ س���ه‌ده‌یه‌ك (چه‌ن���د ده‌یه‌ی���ه‌ك) .مه‌ری���وان كاتێك له‌پرس���ێكی گرنگی وه‌كو پرسی سه‌رۆك ده‌دوێ ته‌نها پێویس���تی بهوه نییه ته‌نها له‌ره‌فت���ارو گوفت���اری س���ه‌رۆك بدوێ، راس���ته كردارو گوفتاری سه‌رۆك گرنگن بۆ قسه‌له‌سه‌ركردن ،به‌اڵم پێویسته ئهو قسه‌له‌س���ه‌ركردن‌و هه‌ڵس���ه‌نگاندنه ببنه بنه‌م���او بنه‌چه‌و هه‌وێنی نوس���ینێك كه فۆڕم‌و ناوه‌رۆكێكی فیكری‌و فه‌لس���ه‌فی به‌خۆوه‌بگرێ���ت‌و نوس���ینێك بێت وه‌كو ش���ه‌ڕاب چه‌ن���د ك���ۆن بێ���ت ئهوهنده به‌هادارتر بێتو تامه‌زرۆی خوێنه‌ر زیاترو به‌هێزتر بكات .مه‌ری���وان له‌گه‌ڵ ئاراس فه‌تاح���ی هاوڕێی پێكه‌وه‌و به‌هاوبه‌ش���ی له‌پرس���ێك ده‌دوێن ،ئ���هم پێڕه‌وكردنه زۆر كۆنه ،مارك���س‌و ئه‌نگلس ،هه‌روه‌ها ماك���س هۆرهایم���هرو ئه‌دۆرن���ۆ ،زۆری دیكه پێكه‌وه بابه‌ت‌و كتێبیان نوس���یوه. مه‌ری���وان ئه‌گ���ه‌ر هه‌ڵس���ه‌نگاندنه‌كانی به‌شێوه‌یه‌كی زیاتر فیكری قوڵتربكاته‌وه، ده‌توانین به‌بلیخانۆفی كوردی بچوێنین، ئهو بلیخانۆفه‌ی كه نوس���ینه‌كانی دوای یه‌ك سهده له‌سه‌ر به‌لشه‌فیك تائێستاش زیندون‌و زۆرب���هی پێشبینییه‌كانیش���ی له‌س���ه‌ر شۆڕش���ی ئۆكتۆبه‌رو شۆڕشی سۆشیالیس���تی راست ده‌رچون .مه‌ریوان ئه‌گه‌ر زیاتر خۆی به‌تێكهه‌ڵكێشانی فیكر له‌گه‌ڵ ئ���هو سیاس���ه‌ته‌ی گرتویه‌تیه‌به‌ر خه‌ری���ك ب���كات ،مه‌ریوانێك���ی ت���ری
رۆشنبیرانی ئێمه ده‌یانه‌وێ ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن له‌یه‌ككاتدا قایلبكه‌ن ئه‌مه‌ش جگ ه له‌سه‌رلێشێواوی هیچی دیك ه ناگه‌یه‌نێ لێده‌رده‌چێ���ت .به‌تایب���هت ئێس���تا ئهو له‌ئه‌وروپایه‌و زمانێكی ئه‌وروپی ده‌زانێ. خۆ عه‌ره‌به‌كانیش هه‌ر‌وان تا له‌س���وریا یان له‌میس���ر بون ش���ایانی باسی ئێمه نه‌ب���ون ،ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌تا ئێس���تا بونه‌ته بابه‌تێكی گرنگ نه‌ك بۆ عه‌ره‌ب به‌ته‌نها به‌ڵك���و ب���ۆ نه‌ته‌وه‌كانی تری���ش ،به‌اڵم مه‌ری���وان نه‌یتوانیوه ئهو پێش���كه‌وتنه به‌خۆوه ببینێ ،هه‌رچه‌ن���ده هه‌وڵه‌كانی له‌مباره‌یه‌وه به‌نوس���ینه‌كانیه‌وه دیارن. با بچمه ناو چه‌ند نمونه‌یه‌كی زه‌قتره‌وه، فه‌یله‌سوفه‌كانی س���ه‌رده‌می رێنینسانس به‌گش���تی‌و س���ه‌رده‌می رۆش���نگه‌ری‌و دوای رۆش���نگه‌ری به‌تایبه‌تی ،ده‌بینین به‌روتی(مجرد) س���ه‌یری دیارده‌یه‌كی جا نامۆبێ یان نامۆ نه‌بێ نه‌یانكردوه ،به‌ڵكو چه‌ندی���ن بابه‌تگه‌ل���ی زۆر گرنگی له‌گه‌ڵ گرێده‌ده‌ن .نمونه‌یه‌كی زۆر ساده با سه‌یری قوتابخانه‌ی فرانكفۆرت بكه‌ین ،ئایا كاتێ هیتله‌ر رق���ی له‌به‌رامب���ه‌ر هزرڤانه‌كانی فرانكفۆرت هه‌ڵگرت ئاوا به‌زه‌قی‌و به‌روتی باس���ی هیتله‌ری���ان كردب���و؟ بێگومان نه‌خێر ،به‌ڵكو باسی دۆخێكی ترسناكیان ده‌ك���رد ك���ه ل���ه‌دوای ش���ه‌ڕی یه‌كه‌می جیهان���ی بزوتنهوهی كرێكاری توش���ی شكست بوبو ،له‌والیش���هوه سۆشیالیزم له‌یه‌كێت���ی س���ۆڤیه‌ت چه‌قیبه‌س���تبوو بیرۆك���هی سۆش���یالیزم له‌ی���ه‌ك واڵتدا دروس���تبو ،له‌الیه‌ك���هی تریش���هوه، كۆم���اری ڤایم���ار روخابوو ،فاش���یزم‌و نازی���زم له‌ئه‌وروپا نه‌خشه‌یانده‌كێش���ا. هه‌مو ئ���هو قوتابخانه‌ی���هی فرانكفۆرت،
ك���ه ده‌توانین بڵێین ت���ا راده‌یه‌كی زۆر جۆرج ل���ۆكاش‌و كتێبه‌كه‌ی وش���یاریو وش���یاری چینایه‌تی ببون���ه بنه‌مایه‌كی گرنگ بۆ بونیادنانی ئ���هو قوتابخانه‌یه. ئهو لۆكاشه‌ی هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه ماركسی بو به‌اڵم به‌چاویلكه‌ك���هی ماكس ڤێبه‌رو زیمێ���ل‌و دواتری���ش به‌چاویلكه‌ی كانت‌و هی���گڵ ماركس���یبو .فرانكفۆرت باس���ی ل���هو دۆخه ئاڵ���ۆزه ده‌كرد كه به‌س���ه‌ر ئه‌وروپادا ده‌ه���ات به‌گه‌ڕانه‌وه بۆ كانت‌و هیگڵ‌و ماركس ،به‌مه‌ش نازییه‌كان ته‌واو هه‌راس���ان ببون ،ناچ���ار ئه‌ندامانی ئهو قوتابخانه‌یه سه‌ریانهه‌ڵگرت‌و بۆ ئه‌مه‌ریكا رۆیشتن نه‌ك سۆڤییه‌ت .ئادۆرنۆ مێژوی هێنابوه به‌ر باس‌و په‌نجه‌ی خس���ته سه‌ر (ئۆدیس���ۆس)و گرێدان���ی به‌په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ پرس���ی دونی���ای مۆدێرنی كرده كێشه‌ی قوربانیدان له‌الیه‌ن مرۆڤه‌كانه‌وه. كارل پۆپ���ه‌ر دور له‌فرانكفۆرتیش���هوه، كه‌چ���ی دوژمنانی كۆمه‌ڵگ���هی كراوه‌ی له‌رێگای هیراكلیوتس‌و ئه‌فالتون‌و هیگڵ‌و ماركسه‌وه شه‌ن‌وكه‌و كرد .نمونه‌ی دیكه زۆرن له‌مباره‌ی���هوه .ئه‌م���ه مانای ئهوه نییه من خوانه‌خواسته دژی مه‌ریوان بم یان نوس���ینه‌كانی به‌هه‌ند نه‌خوێنمه‌وه، به‌پێچه‌وان���هوه م���ن ت���ا راده‌یه‌كی زۆر مه‌ریوان به‌باش���ترین نوسه‌ری فیكری - كۆمه‌ڵناسی سیاسی ده‌بینم له‌سه‌رده‌می ئه‌مڕۆمان���داو به‌تواناترینیان���ه ،ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ش ده‌س���تپێكێكه ب���ۆ ئاینده‌یه‌كی نزیك كه ئیتر نوسینی رۆشنبیرانی كورد پێویسته خۆی له‌هه‌ندێ ته‌پ‌و تۆزی رق‌و س���ۆز ،دابماڵێ كه به‌داخه‌وه ئهو په‌تایه وه‌كو م���ار به‌نوس���ینه‌كانمانه‌وه ئااڵون‌و ده‌بینرێ���ن ،ك���ه ئه‌مه كاری رۆش���نبیر نیی���ه .ئه‌مه جگ���ه ل���هوهی مه‌ریوان‌و ئاراس‌و هه‌ندێك له‌برایانی دیكه‌ش زیاتر گوفتاری���ان هه‌یه نه‌ك ك���ردار .ئه‌مه‌ش رێ���ك پێچه‌وان���هی به‌ش���ێكی یه‌كج���ار زۆری فه‌یله‌س���وفه‌كانی س���ه‌ده‌ی -18 19ن .مه‌ریوان ئه‌مه ب���اش ئه‌زانێ بۆیه نمونه ناهێنمه‌وه .ئه‌گه‌ر شه‌ڕی جیهانی یه‌ك هم‌و شكس���تی بزوتنهوهی كرێكاری‌و تیرۆركردن���ی رۆزا لۆكس���مبۆرگ‌و... نه‌بونایه ره‌نگ���ه قوتابخانه‌ی فرانكفۆرت له 1922ه���ه‌ر دروس���تنه‌بوایه‌و یه‌كێكی وه‌كو ماركۆزیش ئ���اوا رادیكاڵ نه‌بوایه. به‌اڵم ل���هم ههرێم���هی ئێم���ه‌دا ،به‌الی مه‌ریوان‌و هاوڕێكانییه‌وه كوێی په‌س���ندو به‌رزن ،بكوژرێن ،ده‌ربه‌ده‌ربكرێن ،بخرێنه گرتوخانه‌وه ،مه‌ریوان‌و هاوڕێكانی ناتوانن قوتابخانه‌یه‌ك���ی ره‌خنه‌گران���هی فیكری سه‌رده‌م له‌غوربه‌ته‌وه حه‌واڵه‌ی هه‌رێمی كوردس���تان بكه‌ن .سه‌یركه‌ن (ماركۆز)، به‌س���ودوه‌رگرتن له‌مارك���س‌و ل���ۆكاش‌و فرۆید هونه‌ری جوانناسی خسته خزمه‌تی ئه‌خالق���ه‌وه‌و له‌راپه‌ڕین���ی قوتابیان���ی 1968یش په‌نجه‌ی نوسینی له‌سه‌ر دڵی قوتابیی���ه‌كان بو( .ئه‌ری���ك فڕۆم) هات مارك���س‌و فرۆی���دی تێكه‌ڵبه‌یه‌كتر كردو فه‌لس���ه‌فه‌یه‌كی موته‌كامیل���ی بۆ به‌ره‌و پێش���ه‌وه‌چونی مرۆڤایه‌تی لێدروستكرد، گه‌ش���بینی مارك���س‌و ره‌ش���بینی فرۆید به‌دیوه‌كه‌ی ت���ر كۆمه‌ڵگای نه‌خۆش���ی ماركس‌و تاكی نه‌خۆشی فرۆیدی خسته ژێر لێكۆڵینهوه .گه‌شبینی(لۆكاش) به‌رامبه‌ر ئ���هم هه‌م���و روداوه كاره‌س���اتئامێزه‌ی به‌سه‌ر ئه‌وروپادا هاتن ،وره‌ی به‌رخودان‌و شۆڕشگێڕی خس���ته‌وه دڵی خه‌ڵكه‌كه، ب���ه‌اڵم به‌فیكر .من ب���ه‌ش به‌حاڵی خۆم حه‌زمده‌ك���رد مه‌ریوان وه‌ك���و بلیخانۆف بوای���ه كه چۆن ره‌خنه‌ی له‌لینین گرتوه، سه‌یركه‌ن ئهو هه‌ڵسه‌نگاندنه‌ی بلیخانۆف بۆ لینینی كردوه ،تا ئێس���تا دوای یه‌ك سهده كه‌سێكی تر ئاوه‌ها به‌‌وردی هه‌مو دی���وو روه‌كانی لینینی نه‌خس���تۆته ژێر تیش���كی لێكۆڵینهوه ،پێش���بینییه‌كانی ده‌رباره‌ی شۆڕش���ی ئۆكتۆبه‌ر به‌شێكی یه‌كج���ار زۆری راس���ت ده‌رچ���ون، به‌راوردكردنی كامینیف له‌گه‌ڵ زینۆفیف‌و له‌والش���هوه تیشكخستنه سه‌ر بوخارین‌و ترۆتس���كی‌و زۆری ت���ر ،پێمانده‌ڵێ���ت بلیخانوف گه‌وره‌ترین نوس���هری فیكری شۆڕش���ی روس���ی بوه .ماركس‌و نیتچه به‌وجۆره له‌به‌رامبه‌ر ئایین نه‌ده‌وه‌س���تان ئه‌گه‌ر ئایین له‌سه‌رده‌می ئه‌وان كاره‌ساتی نه‌خولقاندبا ،ئاخر كڵێسا هیچ تاوانێكی ت���ر نه‌مابو تا به‌ن���اوی ئایینه‌وه بیكات، پاش���اكان به‌ناوی ئایین���هوه گه‌وره‌ترین زوڵم‌و س���ته‌میان له‌خه‌ڵكه‌ك���ه ده‌كرد، چ���ی زوڵم‌و زۆر هه‌بو له‌پێناوی مانه‌وه‌ی خۆی���ان ده‌یانك���ردو شه‌رعیه‌تیش���یان پێده‌دا ،له‌كوردستانیش له‌نیوه‌ی دوه‌می حه‌فتاكانی س���ه‌ده‌ی راب���ردو تا كۆتایی هه‌شتاكان كه هاوكات بو له‌گه‌ڵ روخانی دیواری به‌رلین ،ئهو رۆشنبیره‌ی ماركسی نه‌بوای���ه ،به‌پێش���كه‌وتنخواز دانه‌ده‌نراو بیری ناسیۆنالیس���تی‌و ئایینی‌و ته‌نانه‌ت هه‌م���و ئ���هو فه‌لس���ه‌فانه‌ی ده‌ڕژانه نێو س���ه‌رچاوه‌ی فیك���ری س���ه‌رمایه‌داری به‌كۆنه‌په‌رست له‌قه‌ڵه‌م ده‌دران.
تایبه‌ت
) )385سێشه‌مم ه 2013/7/9
فه‌رمانگه‌ی دانوسانی سلێمان2 ی كارگێری خۆی
ئاگاداری
ژماره1164 : ڕێكه‌وت2013/7/8 :
ی ك ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه له‌الیه‌ن ی ئهو داوایه به‌پێ ی باب ه (خلیل حه‌مه كریم حه‌مه) ل ه ( )2013/6/30خاوه‌نی كۆمپانیای (ده‌شت ی به‌كارماتوو /سنوردار)، گوڕگوڕ بۆ بازرگانی گش���تی‌و پاكردنه‌وه‌ی رۆنی ئامێر ی ژماره ()65 ی ك���ردوه ك ه له‌ئامێری میكانیك ی تۆماركردنی ئهو ئامێرانه داوا ی ی به په‌یوه‌ندیدار یا خاوه‌ن ی ( )1953باڵوی ده‌كه‌ینه‌وه هه‌ر كه‌سێ خۆ س���اڵ ی ئه‌م هه‌ری���ه‌ك ل���هو ئامێران��� ه داده‌نێ له‌م���اوهی ( )15پانزه رۆژدا س���ه‌ردان ی ی داواكاره‌وه تۆمارده‌كرێت‌و بڕوانامه فه‌رمانكه‌ی ه بكات ،ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه به ناو پێده‌درێت له‌گه‌ڵ رێزدا.. هاوبه‌شه‌كان عثمان حه‌مه مسته‌فا میران كمال محمود ئامێره‌كان ی ی رۆنی پیس به قهباره 4/ 5 /م × 6م | 95000لیتر .1دوو تانك ی 3م×3م \ 91000لیتر ی _ ژماره _ 002596 ی رۆنی پیس 5م×6م ×3،5كاره‌بای ئیران له‌گه‌ل حه‌وز ی _ ژماره 002597 ی رۆن _ ئیران .2دوو كوره‌ی كوالندن ی ژماره 002598 ی كوالو _ ئیران ی رون .3تانك ی ژماره 002598 .4تانكی گازاویل _ ئیران ی ژماره 002600 .5دوو كۆندتیس ه |بۆ ساركردنه‌وه _ ئیران ی ژماره 002601 ی ئاوو گاز _ ئیران .6دوو تانكی بۆ جیا كردنهوه ی ژماره 002602 ی كوالو _ ئیران ی رۆن .7دوو تانكی بۆ ساردكردنه‌وه ی ژماره 00263 ی رۆن‌و ئه‌سید _ ئیران .8تانكی بۆتێكه‌ل كردن ی ژماره 002604 ی ئه‌سیدو گیڕنه‌و‌هی پیسیه‌كان _ ئیران .9ته‌نكی ماده ی ژماره 002605 ی پاك دوای ئه‌سید _ ئیران ی رۆن .10تانك ی ژماره 002606 .11كوره‌ی تێكه‌الو كردن _ ئیران ی ژماره 00607 ی فاك _ ئیران .12یه‌ك تانكی بۆماده ی ژماره 002608 ی سارد كردنهوه ی رۆن _ ئیران .13تانك ی ژماره 002609 .14تانكی گازاویل _ ئیران ی ژماره 002610 ی رۆنی پاك پیش فلته‌ر ڤاكیوم _ ئیران . 15یه‌ك تانك ی ژماره 002611 . 16یه‌ك تانكی ئه‌سید _ ئیران ی ژماره 002612 ی سوك _ ئیران ی ئاووڕۆن .17دوو تانكی بۆ جیا كردنهوه ی ژماره 001690 . 18دوو ئامێری فلته‌ر پرێس 24به‌لوعه‌یی _ ئیران .19كۆمپرێسه‌ری هه‌وا _ هندی _جۆر ELGIژماره 13565 ی ژماره 002613 ی ئه‌سیدون ك _ ئیران ی پاك دوا ی رۆن .20یه‌ك تانك ی ژماره ی تێكه‌ل كردن مه‌وادی پۆلیمه‌رو له‌گه‌ل خه‌الته _ ئیران .21س���ێ تانك 002614 ی ژماره 002615 ی رۆنی ئاماده كراو _ ئیران .22دوو تانك ی ژماره 003652 ی خاك زه‌ن له‌كه‌ل گیڕبۆكس‌و ماتۆر _ ئیران .23تانك ی _ ژماره 003653 . 24تانكی كۆندیسه‌ر _ ئیران ی ژماره 4005 .25ئامێری پڕكردن‌و كه‌بس كردنی ده‌به _ ئیران
دادنوس سۆران یادگار ره‌شید
ونبوون
ی سلێمانی ونبوه به‌ناوی (سه‌ربه‌ست محمد میرزا) ی بازرگان ناس���نامه‌یه‌كی ژور ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه ی (ئ���ازاد حه‌م ه باقی) ی ونبوه به‌ناو ناس���نامه‌یه‌كی ژوری بازرگانی س���لیمان ی ئاوێنه. هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه ی (محمد رضا قادر) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه مۆله‌تێكی شوفێری تایبه‌ت ونبوه به‌ناو ی ئاوێنه. بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه ی محمد فوزی) هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه ی (په‌ر ناسنامه‌یه‌كی فه‌رمانبه‌ران ونبوه به‌ناو ی ئاوێنه. بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه پرسگه
19
ئیسالمیه‌كانی كوردستان‌و "حه‌ماس" له ...پاشماوه ی له‌كوردس���تانیت ئاوێنه :ئهوهنده ی راكێشاویت چ شتێك زیاتر س���ه‌رنج له‌هه‌رێمی كوردستاندا؟ نه‌زم���ی ح���ه‌زوری :ئ���هوهی ك��� ه س���ه‌رنجی راكێش���اوم‌و من به‌جێگه‌ی ش���انازی‌و رێزگیرانی ده‌زان���م الیه‌نی ئه‌منیه .هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان له‌پاراس���تنی ماڵ‌و موڵكی���ان دڵنیان، هه‌روه‌ها بوژانه‌وه‌ی ئابوری‌و گه‌ش���هی الیه‌نی بازرگانی‌و الیه‌نی بیناس���ازی‌و هاتنی ئه‌م هه‌م���و واڵتانه بۆ هه‌رێمی كوردس���تان هه‌مو ئه‌وانه هۆكاره‌كه‌ی سه‌قامگیری الیه‌نی ئه‌منیه .كوردستان بۆته جێگه‌ی تێڕوانینی زۆربه‌ی واڵتان. الیه‌نێكی دیكه‌ی زۆر جوان ئهوهی ه ك ه میلله‌تی كوردی تێڕوانێكی زۆر جوانی هه‌ی���ه بۆ ژی���ان ،م���ن له‌نه‌ورۆزه‌كاندا ههس���ت بهوه ده‌كه‌م ك ه خه‌ڵكی كورد تینوی شادییه ،ئهو شادیه‌ی ك ه چه‌ندین س���اڵ ه نه‌یتوانیوه به‌و شێوه‌یه به‌هۆی چه‌وسانه‌وه گوزارشتی لێبكات ،من ك ه ده‌چم ه پاركی س���امی عه‌بدولڕه‌حمان ههس���ت ده‌ك���هم پیرو گه‌ن���ج‌و منداڵ هه‌م���وی به‌خه‌ن���دهوه گوزه‌رده‌كه‌ن، دوبار‌ه ده‌ڵێم هه‌مو ئه‌وانه گرنگیه‌كه‌یان ب���ۆ الیه‌نی ئه‌من���ی ده‌گه‌ڕێت���هوه ك ه گرنگه ئێوه‌ی كورد به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك پارێزگاری لێبكه‌ن ،چونك ه ئه‌زمونێكی جوانی ناوچه‌كه‌یه ،جگه له‌وانه خه‌ڵكی كوردستان عه‌شقی ژیانن ،ئه‌مه‌ش جێی گه‌شبینی‌و دڵخۆشیه.
له‌شه‌ڕی تفه‌نگه‌و‌ه بۆ شه‌ڕ ی ده‌نگ!
ئاوێن���ه :وه‌ك فه‌له‌س���تینییه‌ك رات ی ی ده‌وڵه‌ت��� به‌رامب���ه‌ر به‌دامه‌زراندن��� كوردی چییه؟ نه‌زمی حه‌زوری :ئێم ه وه‌كو میلله‌تی فه‌له‌س���تین‌و میلله‌تی كورد هاوبه‌شین له‌چه‌رمه‌س���ه‌ریه‌كان ،ئێمه لهو روهوه ده‌ڵێ���م زوڵمی مێژویی ت���ا دونیا ماوه به‌ره‌ش���ی قس���ه له‌س���ه‌ر به‌ریتانیاو نه‌وه‌كان���ی ده‌كات ،چونك ه به‌ریتانیا نس���كۆی میلله‌ت���ی ك���وردو میلله‌تی فه‌له‌س���تینی بوه له‌رێگه‌ی س���ایكس بیك���ۆ ،میلله‌تی كوردی مافی خۆیه‌تی س���ه‌رجه‌م مافه‌كانی هه‌بێت بۆ ئهوهی پیاده‌ی ئازادی خ���ۆی بكات‌و بڕوانێت ه داهاتو ،ههرچهنده هۆكار‌ه بابه‌تیه‌كان رێگه‌یان نه‌داو‌ه ك ه ئهو فره‌خوازیاریه‌ی میلله‌تی كوردی هه‌یه‌تی بێته‌دی ،به‌اڵم ئهوهی ك��� ه ده‌بینرێ س���ه‌ركردایه‌تی ك���وردی له‌رێگ���هی هه‌ڵوێس���ته‌كانی پابه‌ند‌ه به‌عێراق تا ئهو كاته‌ی ده‌ستور كاری پێبكرێت ،بۆیه ده‌وڵه‌تی كوردی خواس���تی میلله‌تی ك���ورده نه‌وه‌كانی ههوڵ���ی ب���ۆ ده‌ده‌ن‌و كوردیش وه‌كو میلله‌ت مێ���ژوو كلتوری خ���ۆی هه‌ی ه ئه‌مه واده‌كات زیاتر بڕوانن ه خواس���ت‌و هیواكانی���ان له‌داهات���و ،له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌وانه‌دا ئێمه واده‌بینین ك ه ههرچهنده میلله‌تی كورد مافی خۆیه‌تی كه پیاده‌ی ژیانی خۆی بكات لهچوارچێوهی عێراق، به‌اڵم له‌وه بێبه‌ش نه‌كرێت ك ه تێڕوانینی هه‌بێت بۆ داهاتوو خواسته‌كانی.
سامان عه‌ال
ئهوا ،زیاد له‌بیس���ت‌ودو ساڵ به‌سه‌ر ته‌مه‌نی حوكمڕانی خۆماڵیدا تێده‌په‌ڕێت، ی كوردی لێنیشتوه ،حوكمڕانیه‌ك كه به( رواڵه‌ت)، ده‌سه‌اڵتێك ك ه بۆن‌و ره‌نگ ی سه‌ما دهكاو رازێندراوه‌ته‌وه ،ئه‌م ی كورد ی كورده‌واری‌‌و به‌ئاواز سه‌رتاپا به‌مۆرك ی ی بااڵ ی خۆماڵ ی بزنه مارۆ گۆشكراوه‌و به‌دۆینه‌و كه‌شك ده‌س���ه‌اڵتداری ه به‌شیر ی كرد ،ئه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ی ك ه پڕاوپڕه له‌بۆنه‌و به‌ها كورده‌واریه‌كان ،ئهوا ته‌مه‌ن ی ی ته‌مه‌نی نزیك له‌چاره‌ك ه س���ه‌ده‌یه‌ك ی نای ه س���ه‌رده‌مێكی دیكه‌و له‌ماو‌ه پێ ی ێ برد ،یه‌كه‌م ئه‌زمون ی حوكمڕانی‌‌و ملمالن ی بۆ هه‌مو شێوازه‌كان خۆیدا ،ده‌ست ی گولله‌‌و خۆی ،له‌پاش پێكهێنانی یه‌كه‌م كابین هی حوكمرانێتیه‌كه‌یه‌وه ،به‌ده‌نگ ی به‌هاریدا ی بیكه‌یس���ی تاقیكرده‌وه ،له‌به‌ره‌به‌یانێك ی ئاربیجی‌‌و ش���ریخه ناڵه ی ی نوێ له‌خه‌باتی سیاس���یو نه‌پس���اوه ی پێی نای ه قۆناغێك ی كورد حوكمڕان ی ی نوێی شه‌ڕ ی خۆیه‌وه ،ك ه ئه‌ویش ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی جه‌وله‌یه‌ك ده‌س���ه‌اڵتدار ێ ناوخۆ بو ،به‌اڵم له‌كات‌وس���اتێكی جیاواز له‌ج���اران ،زه‌مه‌نێك ،گه‌ر تا دوێن ی س���ه‌نگه‌ر بون ،ئه‌مجاره‌یان ی ش���اخه‌كان جێ بنبه‌ردو ئه‌ش���كه‌وته‌كان‌و بنار كوچه‌و كواڵنی ش���ار بویه شوێنی سه‌نگه‌رگرتن له‌یه‌كدی ،گه‌ر تا دوێنێ ئه‌وان هیچ ئه‌زمونێكی باش���یان له‌جه‌نگی ش���اخ به‌رامبه‌ر ی���ه‌ك وه‌رنه‌ده‌گرت ،ئهوا ی ی كۆمه‌ڵكوژ ی جه‌نگ ی شاخیان كرده ئه‌زمون ی براكوژ ی شه‌ڕ دیس���ان ئه‌زمون ی ش���ار ،براكان له‌پێناوی بااڵده‌ستی‌‌و خۆسه‌پاندندا ،س���ااڵنێك كه‌وتن ه وێز‌ه ی كوردس���تان ،گه‌ر تا دوێنێ سێبه‌ری دره‌خت‌و ی هه‌ژارو نه‌دار یه‌كتری‌‌و خه‌ڵك ی شاریان ی یه‌كتردا س���ورده‌كرد ،ئهوا ئه‌وڕۆ شه‌قامه‌كان كانیاوه‌كانیان له‌خوێن ی به‌عس، ی س���ته‌مكار ی خوێن ،ئهوهی پاش ده‌س���ه‌اڵتدار پڕك���رد له‌جؤگه‌ل ه ی ده‌ركرد ،ئه‌مان له‌بری ئهو ئازاریاندا، به‌هه‌رش���ێوه‌یه‌ك بو ،سه‌ری به‌سه‌المه‌ت برسی‌و ئاواره‌یانكرد ،له‌زیندانه تاریك‌و نهێنیه‌كاندا توندیان كردو بێسه‌رو شوێن ی ی ته‌س���ك كرا ،بوختان‌و س���وكایه‌تیان پێكرد ،براكان له‌به‌رخاتری به‌رژه‌وه‌ند ی ی پڕنه‌هامه‌ت���ی غوربه‌تیان به‌خه‌ڵك خۆی���ان‌و خێزان‌و حزبه‌كانی���ان ،رێگاكان ی كه‌نفته‌و بێئومێد ی غورب���هت به‌گه‌نج ئاواره پڕك���رده‌وه ،كوچه‌و كoاڵنه‌كان ی داماوو ماندو گه‌یشت ه ی خه‌ڵك به‌خاك‌و نیشتمان ،ئاوه‌دانكرانه‌وه ،ناڵه‌و هاوار ی تر بون ه كه‌شكه‌اڵنی فه‌له‌ك‌و كه‌چی ئه‌وان هیچیان نه‌بیست ،دێهاته‌كان هێنده ی ك ه وێرانه‌و ش���اره‌كان پڕبون له‌چه‌كدارو چاوس���وركه‌ره‌وه ،ئه‌وان پاش ئهوه ئیت���ر هیچ نه‌ما به‌رامبه‌ر به‌یه‌كدی بیكه‌ن‌و هیچ رێگایه‌كیش نه‌ما تاقیبكه‌نه‌وه، ی یهكترو ی زه‌مانه‌دا) ده‌ستیان خسته‌وه نێو ده‌ست ی (زه‌بر به‌ناچاری‌‌و له‌سایه ی نامه‌ی برایه‌تیان س���ه‌رله‌نوێ‌‌و بۆ جارێكی تر مۆر كرده‌وه ،ئه‌وان له‌سه‌ركوت ی چه‌كداری���هوه بۆ گیانی یه‌ك���دی ،به‌هه‌ردوالو به‌یه‌كده‌س���ت ،كه‌وتنه‌و‌ه وێز‌ه ی خه‌ڵكی ،هه‌رجاره‌و به‌ش���ێوازێك‌و به‌فێل‌و ته‌ڵه‌كه‌یه‌ك ،ده‌س���تی ده‌سه‌اڵتدار ی یه‌كتری ،كه‌وتن ه ی جه‌س���ته خۆیان بااڵكرده‌وه ،ئه‌وان ژیرانه له‌بری كوش���تن ی به‌ها ئینسانی‌‌و نیش���تمانیه‌كان ،ئه‌وان له‌بری درێژه‌دان كوش���تنی رۆح‌و گیان به‌ش���ه‌ڕی یه‌كدی ،ئه‌مجاره وه‌ك برا ،پێكه‌وه كه‌وتن ه دابه‌ش���كردنی سامان‌و ماڵی نیشتیمان ،ژێرزه‌مین‌و باڵه‌خان ه هه‌وربڕه‌كانیشیان پڕكرد ،خاك‌و ئاسمان ی باش���یان وه‌رگرت ،كوردس���تانیان به‌تااڵنچون ،ئه‌وان ئه‌مجاره‌یان ئه‌زمونێك ی ی مێژویی)) ،كه ئه‌ویش قۆناغ ی تفه‌نگه‌و‌ه گواسته‌وه بۆ ((قۆناغێك له‌ش���ه‌ڕ ی ده‌نگه ،ئه‌وان باش فێری ئه‌وه‌ش بون ك ه ل ه ((خه‌باتی دیموكراتی)) ش���ه‌ڕ كۆكردن���هوهی ده‌نگدا ،له‌چنین���هوهی هه‌زاران ده‌ن���گ ،به‌ملیۆنان دۆالر زیاتر ی ی نوستویان ،ئه‌وان چاكیش ده‌زانن ك ه چۆن مامه‌ڵ ه ده‌چێته‌و‌ه سه‌ر خه‌زێن ه ی بهدهس���تهێنانی ده‌نگه ،ئه‌وان چه‌ندین ئ���هم جه‌نگ ه نوێیه ده‌كه‌ن كه جه‌نگ ی ی تر له‌سای ه ی تفه‌نگه‌كانیان ژیان ،ئێستاش ده‌یانه‌ویت هێنده ساڵ له‌س���ایه ی تازه‌و ی هه‌ڵبژاردنیان كردۆته سه‌نگه‌رێك ده‌نگدا بژین ،ئه‌وان ئێس���تا پرۆس ه ی سندوقه‌كانی ده‌نگدانیشه‌وه، ی سیاسیو بۆ هه‌میشه‌ش له‌پشت ی نوێ گه‌مه‌یه‌ك زرینگ هی تفه‌نگه‌كان ئاماده‌ن ،تارمایی‌‌و سێبه‌ری تفه‌نگه‌كان به‌رده‌وام ئهو هێزه ی قازێك)) ی گولله‌یه‌ك(( ،به‌قیڕه ئاماده‌ن ك ه هه‌رس���اتێك بخوازێ ،به‌ده‌نگ��� ی ناوخۆ .بۆ ی ش���ه‌ڕی نه‌گریس ی سااڵن ده‌مانبه‌نه‌و‌ه بۆ س���ه‌ره‌تا ،بۆ سه‌ره‌تا ی چه‌كداریدا. ی سه‌رله‌نوێ له‌سایه‌ی هێز خۆسه‌پاندنه‌و‌ه
رونکردنه‌وه به‌ڕێزان له‌رۆژنامه‌ی ئاوێنه رۆژنامه‌که‌ت���ان ژم���اره ()383 له‌ب���ه‌رواری ()2013/6/25هه‌واڵێکی ناڕاستی باڵوکردۆته‌و‌ه له‌الپه‌ڕه‌ی ()2 به‌ناونیشانی (به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی که‌له‌پورو هونه‌ری میللی سریانی فه‌رمانبه‌ره‌کانی به‌زۆر ده‌بات بۆ زنجیره کۆڕێک) ،به‌اڵم له‌س���ایتی رۆژنامه‌که‌تان به‌شێوه‌یه‌کی تر باڵوکراوه‌ته‌وه .بۆ راس���تکردنی ئه‌م هه‌واڵه پێتان راده‌گه‌یه‌نین که: .1ئێم��� ه وه‌ک���و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی که‌له‌پورو هونه‌ری میللی س���ریانی هیچ نوسراوێکمان ئاڕاسته‌ی هیچ شوێنێک یان به‌شێک له‌فه‌رمانگه‌که‌مان نه‌کردوو‌ه بۆ ئاماده‌بو‌نیان له‌هیچ شوێنێک. .2به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی که‌له‌پورو هونه‌ری
میللی سریانی یه‌کێک ه له‌فه‌رمانگه‌کانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی رۆش���نبیری‌و هونه‌ری س���ریانی ک ه به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی به‌ڕێ���ز (د.س���عدی المالح)ه ،گش���ت فه‌رم���ان‌و رێنماییه‌کان���ی ل���ه‌وان وه‌رده‌گرێت. .3به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی زنجیره کۆڕێکی���ان هه‌ب���وو ،ب ه نوس���راوێکی فه‌رم���ی الی ئ���ه‌وان ئاگادارکراین ک ه گشت فه‌رمانبه‌ره‌کانمان ئاماده‌بن له‌م چاالکییه ب���ه‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری که‌له‌پور ئام���اده نه‌بووه له‌م ک���ۆڕه .تکایه بۆ راس���تکردنی هه‌واڵه‌که‌ت���ان .له‌گ���هڵ رێزدا.... فاروق حنا عتو به‌ڕێوه‌به‌ری که‌له‌پورو هونه‌ری میللی سریانی
خۆگێلکردن وەک ستراتیژ ...سیروان عەبدول وەک نمونە ...پاشماوه دیکتاتۆریەت :شۆک یان خۆخەڵەتاندن دوای ئ����ەوەی کاک س����یروان لەڕێگای فەنتازی����او خەیااڵت����ی خۆی����ەوە بۆی دەرک����ەوت کە من دەڵێم چ����ارە نییە، هەنگاوێکی تر دەچێتەپێش����ێو دەڵێت «بەوەدا چ����ارە نییە کەواتە من دەڵێم ئەس����ڵەن پێویست ناکات بیر بکەینەوە کە دیکتاتۆریی����ەت هەیەو دەبێت لەبیر خۆش����مانی بەینەوە کە دیکتاتۆرییەت هەی����ە» .لەکوێ����دا م����ن وامگووتووە؟ بەدڵنیایی����ەوە ل����ەو تێکس����تەو هی����چ جێگایەک����ی تریش����دا بۆچوون����ی وام نەدرکاندوەو ئەوجۆرە لەدەرەنجامگیری بەتێڕوانی����ن‌و بەمێژووی نوس����ینی من نامۆیە ،ئەمە نوس����ینەکەی من نییە کە دەدوێت ،بەڵکو خەیااڵتی کاک سیروان خۆیەتی ،س����ەری کەس����ێکە لەکونجی خۆیەوە دانیشتووەو کێشە ئایدۆلۆژی‌و س����ایکۆلۆژییەکانی فشاری بۆ دەهێنن‌و خەیااڵتی خۆشی پێدەبەخشن .بیرۆکەی س����ەرەکی من ل����ەو نوس����ینەدا لەوەدا کورتدەبێت����ەوە بڵێ����م ،دیکتاتۆرییەت کاتێک تووش����ی ش����ۆکمان دەکات ،کە هێندە ساویلکە بین هەستمان نەکردبێت کە دیکتاتۆرییەتە .یان هەستمانکردبێت دیکتاتۆرییەتە بەاڵم هەر هێندە کاڵفام بین ،نەزانین دیکتاتۆرییەت چی دەکات، یاخود بش����زانین دیکتاتۆر چی دەکات، بەاڵم ب����اوەڕ بەعەقڵی خۆمان نەکەین‌و بەئومێدی ئ����ەوە بژین کە نەیکات .ئەو کێشەیەی نوسینەکەی من بەرەنگاریی دەبێت����ەوە ،کێش����ەی بیرک����ردن‌و بیرنەکردن����ی دیکتاتۆرییەت نییە ،ئەمە کێش����ەیەکی وەهمییە س����ەری سیروان عەبدول خ����ۆی چنیوێتی‌و دوورو نزیک پەیوەندی بەبابەتەک����ەی منەوە نییەو
مەگەر لەجەنابی شەیتان بپرسین کاکی ڕەخنەگرمان ئەمەی لەکوێ کڕاندوە ،کە پێدەچێت تا ئێستا فێرنەبووبێ لەسەر ئەو شتانە بنوسێت کە دەیانخوێنتەوە. م����ن ل����ەو نوس����ینەدا بەپێچەوان����ەی بۆچونی س����یروان عەبدولەوە بەروونی دەزانم دەڵێم چ����ی ،لەوێدا ڕووی دەمم لەتێزەیەکە ک����ە دووبارەبوونەوەی بۆتە کێش����ەیەکی راس����تەقینە .بەبڕوای من کێش����ەیەکی گەورەیە ڕۆشنبیری واڵتی ئێمە تا ئێستا گومانیان لەسەقامگیری‌و دێرین����یو بەردەوام����ی دیکتاتۆرییەت هەبێت .پرس����یارەکە لێرەدا هەر ئەوە نییە ،ئای����ا دیکتاتۆریی����ەت هەیە یان نییە ،بەڵک����و کردنی ئەم پرس����یارەو بەوجۆرە وەک لەڕۆژی 30ی حوزەیراندا دیموکراس����ییەت هەرەس����ی هێنابێت، نیشانەیەکی تراژیدیایە بۆ تێنەگەیشتن‌و خۆدزین����ەوە لەمێ����ژوو ،ئەم����ە تەنیا شۆکێکی ئاسایی نییە ،بەڵکو شۆکێکە لەجەهلی رەهای سیاسیو کۆمەاڵیەتی‌و مێژووییەوە هاتووە .ئەمە هەر ش����ۆک نیی����ە ،بەڵک����و کەوتنە خوارەوەش����ە بۆ زەل����کاوی تێنەگەیش����تن‌و نەبینین‌و خۆخەڵەتان����دن .کاک س����یروان ئازادە بۆ خ����ۆی چەن����د دەتوانێت تووش����ی ش����ۆک ببێ����ت ،ب����ەاڵم ش����ۆکی کاک س����یروان هەر ش����ۆک نییە ،ه����ەر ئەو دەمامک����ە ڕیاکارانەیەی غەمخۆری نییە کە هەندێک لەس����ەری دەکەن ،ش����ۆک نیشانەیە بۆ عەقڵییەت‌و جیهانبیینیەکی دیاریکراو .سیروان عەبدول دەتوانێ تا مردن خەریکی ئەو ش����ێرو خەتە بێتو بپرسێت دیکتاتۆرییەت هەیە یان نییە، نیو دیکتاتۆرە ی����ان چارەکە دیکتاتۆر یاخ����ود دیکتاتۆری ت����ەواو .من لەوێدا
دەڵێم کە جۆرە پرسی وا هەموو بنەما عەقڵ����یو مەنتیق����یو ئەخالقییەکان����ی خۆی ونک����ردوە .دیکتاتۆرییەت لێرەیە، لێرەبووە ،لەگەڵیدا ژیاوین‌و گەورەبووین، توانیوێت����ی ببێت����ە بەش����ێک لێم����ان، توانیوێتی دەمامکەکان بکاتە سەر ،نە بەرهەمی ئەمڕۆیەو نە بەرهەمی دەزگاو ئەنس����تتیوتێکە ،توانیوێت����ی لەبەرگی ئایدۆلۆژی����ی جی����اواز جی����اوازدا بێتە پێش����ێ ،مۆرکی تەنیا مۆرکی حیزبی‌و دەوڵەتی نییە ،بەڵکو لەسەروسەکوتی تێ����زی ناسیونالیس����ت‌و مارکس����یو ئیسالمیش����دا هاتۆتە پێش .پرسیارەکە چیت����ر ئ����ەوە نییە ک����ە دیکتاتۆرییەت هەیە ی����ان نییە ،لەدەوڵەت‌و پەرلەماندا چ����ی دەکات یان نای����کات .ئەوەی ئەم پرس����یارە دەکات یان هی����چ لەمێژووی سیاسی ئێمە نازانێت ،یان رۆشنبیرێکی بێباب����ەت‌و ب����ێ فیک����رو ب����ێ ڕوانینەو بەدی����ار رووداوەکانەوە دادەنیش����ێت تا مەرحەمەتی پارتیو یەکێتی بەس����ەریدا دەبارن‌و کارێ����ک ل����ەکارە خراپەکانی خۆی����ان دەکەن‌و بابەتێکی بۆ نوس����ین پێدەبەخشن .ش����ۆک لێرەدا بەرگێکی وەه����ا بێخەت����او پاک نییە ،رۆش����نبیر لەبەریب����کات‌و بتوان����ێ وەک قەدی����س خۆی بپەڕێنێتەوە ،ش����ۆک ئاماژەیە بۆ ئەوەی هیچ ش����تێک لەمێژووی سیاسی ئێمە فێرنەبووی����ت ،ئاماژەیەکە کە تۆ تا هێش����تا وادەزانی پەرلەمان لەهەرێم کەرەس����تەیەکی ژیانی دیموکراس����ییە. وەاڵم����ی م����ن ک����ە لەدەیان نوس����ین‌و کاری ئەدەبی����دا داومەت����ەوە ئەوەیە، دیکتاتۆریی����ەت لێرەیە ،ب����ەاڵم خودی تێگەیش����تن لەدیکتاتۆریی����ەت کارێکی ئاس����ان نییە ،وێناکردن‌و خوێندنەوەی
ناوەکی سیس����تمەکەی لەوەدا کۆتایی نای����ەت بڵێی����ن «بەڵ����ێ دیکتاتۆریەت لێرەیەو بابچین بیڕوخێنین» .ئەوەی من باس����یدەکەم ئەوەیە وەزیفەی ڕۆشنبیر لەودیو ئەو پرسیارەوە دەست پێدەکات، وەاڵمەک����ەش حەتم����ەن ،ئ����ەو وەاڵمە سیاسییە ،کلێشەییە ،سەتحیە نییە کە لەدەمی کاک سیروان دەیبیستین. لەخال����ێ دووەم����دا کاک س����یروان نوس����یوێتی دووەم :کەسێک بۆی هەیە وا لەو قس����انەت تێبگات ک����ە تۆ داوا دەکەیت بەخۆفەرزکردنی دەس����ەاڵتدارە خۆفەرزک����ەرەکان هەڵنەچی����ن چونکە هی����چ بەرهەم����ی نابێ����ت‌و چارەس����ەر ئەوەیە بەشۆڕش����ێک هەمووی ژێرەوژێر بکەین‌و بەجۆرێکی ت����ر ئەو کۆمەڵگایە دابڕێژینەوە. ئەوەی دەرەنجامگیری وابکات ،کەسێکە نە ئەو نوسینەی منی خوێندۆتەوە ،نە نوسینێکی پێشتری منی خوێندۆتەوە، نە بەرەهایی دەزانێت لەبیس����ت‌و چوار س����اڵی رابوردوودا لەدونیای نوس����ینی من����دا چ ب����اس ب����ووە ،کاک س����یروان عەب����دول خۆش����ی ش����انمونەی نایابی ئەو جۆرە بێئاگایانەیە .کاک س����یروان بەرێزت لەکامە رس����تەو کامە نوسینی منەوە ئەم دەرەنجام����ەت گرت کە من بڵێم با بەخۆفەرزکردنی دەس����ەاڵتداران هەڵنەچی����ن‌و ئەم����ە هی����چ بەرهەم����ی نابێت؟ .مەبەستی نوسینەکەی من ئەو رس����تەیەیە «دیکتاتۆرییەت راستییەک نییە ،گوم����ان هەڵبگرێ����ت» .من لەو نوسینەمدا ئەمەم گەیاندوەو هیچی تر، ڕەخن����ەم لەوانە گرت����ووە کە گومانیان لەبوونی دیکتاتۆریی����ەت هەیە ،لەوێدا نەباس����م لەوە کردوە ش����ۆڕش بکەین
یان نەیکەین ،نە باس����م ل����ەوە کردوە کە دیکتاتۆر خۆی س����ەپاند دانیشین‌و هی����چ نەکەین ،ن����ە گووتووم����ە چارە هەی����ە یان نییە ،ئەمان����ە هەموو کلک‌و گوێی تایبەتی بەڕێزتانە خستووتانەتە سەر تێکس����تەکەو دوورو نزیک بابەتی ئەو نوس����ینە نین ،من ن����ە لێرەداو نە لەهیچ کتێب‌و هیچ نوسینێکی تریشمدا شتێکم بەو مانایە گەیاندوە ،بڵێم ئەوە دیکتاتۆرەو خۆی فەرزکردوەو تەواو با دابنیشین ،تۆ ئەوەت لەکوێ دەرەنجام هێن����اوە ،ئەوەی����ان نازان����م .خ����ودی ئ����ەم خاڵ����ە نیش����انەیەکی زەقە کە چ پاشاگەردانییەکی میتۆدی‌و بێنەزمییەک لەخوێندنەوەدا ،سروشتی بیرکردنەوەی ئێوەی داگیرکردوە. لەخاڵی سێهەم‌و چوارەمدا کاک سیروان هی����چ ناڵێت ،پتر ل����ەوە دەچێ لەگەڵ خۆی����دا قس����ەبکات تا لەگ����ەڵ من یان تێکستەکەدا ،بۆیە قس����ەکردن لەسەر ناوەرۆکی ئەو دوو خاڵە دەنێمە س����ەر تەوەرەکانی دیکەو لەگەڵ بەش����ەکانی دیکەدا وەاڵمیاندەدەمەوە. دوای ئ����ەم فەنتازی����ا خەیاڵ����یو داتاش����ینە هەاڵنە ،دوای ئەم ش����ێوازە س����ەیرو س����ەمەرەیە لەخوێندن����ەوەو دەرەنجامگی����ری ،بەس����ەر کۆمیدیترین پەرەگراف����ی نوس����ینەکەی س����یروان عەبدولدا دەکەوین .بەڕێزیان نوسیویانە «وەک دەبینی����ت ت����ۆ لەی����ەک دەقدا بەچ����وار تەبریری یەک لەیەک جیاوازتر ئارگیومێنت بۆ ئەوە دەکەیت کە بۆچی پێویست ناکات ش����ۆک بین .نەک هەر ئەم����ە ،بەڵکو گرنگە ئ����ەوە ببینین کە ئ����ەو چ����وار تەبریرە نەک ه����ەر تێزی جیاوازن لەیەکتر ،بەڵکو موتەناقیزیشن
لەگ����ەڵ یەکتر ،کەچی ت����ۆ لەدەقێکدا کۆیاندەکەیت����ەوەو کەس����یش پێ����ی نازانێت». کاک سیروان ئەم چوار خاڵە فەنتازییە کە خ����ۆی نوس����یوێتی‌و دایڕش����توەو لەخەیااڵت����ی خۆی����ەوە دەریهێن����اون، بەڕاس����تی الی ب����ووە بەتێ����زی من... کاک س����یروانی بەڕێ����ز بیریچۆتەوە کە ئەوانە گەر کۆکن ی����ان ناکۆک هیچیان نە بەڕس����تە ،نە بەخاڵ ،نە بەوێرگوڵ، ن����ە بەدەاللەتی نزیک ،ن����ە بەمیتافۆر پەیوەندیان بە نوسینەکەی منەوە نییەو هەم����ووی دەرەنجامگیرییەکی بێبنەمان کە ئەو دایتاشیون ...نەک هەر ئەوە، نە بەدێڕێک ،نیو دێڕێک ،وش����ەیەکیش بەڵگەیەک یان ڕس����تەیەکی پاڵپش����تی لەنوس����ینەکەی من����دا دەرنەهێن����اوە قس����ەکانی خۆی پێ پشتراستبکاتەوە، بیس����ەلمێنێت ئ����ەم دەرەنجامگیریانە دوورو نزیک پەیوەندییان بەتێکستەکەی منەوە هەیە .هۆکەشی ڕوون‌و ئاشکرایە، نوس����ینەکەی من هیچ ڕستەیەکی تێدا نییە ،ئەم خەیاڵپاڵوانە پشتراستبکاتەوە. پرسیارەکەی من ئێستا ئەوە نییە کاک س����یروان لەڕووی سیاس����ییەوە دەڵێت چی ،بەڵکو ئەوەیە ئەمە کارەسات نییە ئەمە نوسینی ئەکادیمییەکی کورد بێت. ئەمە میتۆدی‌و شێوازی دەرەنجامگیری‌و مامەڵەکردنی بێت لەگەڵ تێکس����تدا... هەر خ����ودی ئ����ەو چەن����د پەرەگرافە بەس����ە مرۆڤ بزانێت ئ����ەم عەقڵییەتە ل����ە چ کارەس����اتێکی مەنهەج����یو لە چ پاش����اگەردانییەک‌و بێتواناییەک����ی بیرکردنەوەدا دەژی ،کارەساتێک ڕێگای ئ����ەوەی لێدەگرێت دوورو نزیک بتوانێت لەهیچ تێکستێک نزیک ببێتەوە.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene ریکالم
ریکالم
w w w . a w e n e . c o m