ریکالم
www.awene.com
ژماره ()619 سێشەممە 2018/4/3
ریکالم
رۆژنامهیهكی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه دهریدهکات
پوتینو پاشەڕۆژی سوریاو کورد 4
گوڵێک لهنێو تاشهبهردهوه
ریکالم
7
خۆپیشاندان كۆتایهات
5
راوێژكارێك ی قوباد تاڵهبانی :حكومەتی هەرێم بەهیچ شێوەیەك جارێكیتر ناگەڕێتەوە سەر سیستمی پاشەكەوتی پێشو ش���هوی رابردو خێمهی ناڕازیهكان ی بهردهم دادگای س���لێمانی پێچرایهوهو لهئهم���ڕۆوه دهوام ك���ردن لهزۆربهی ناوهندهكان���ی خوێن���دنو بنكهكان���ی تهندروس���تی ئاس���ایی دهبێت���هوه، راوێژكارێك���ی قوباد تاڵهبانی دڵنیایی دەداتە موچەخ���ۆران لەهەر دۆخێكدا بێت سیس���تمی نوێی موچە جێبەجێ دەك���ەنو لهس���هرهتای ههفت���هی داهات���وهوه موچه بهپێی سیس���تهمه نوێیهكه دابهش دهكرێت ،ئهو دهڵێت
"حكومەتی هەرێم بەهیچ ش���ێوەیەك جارێكیتر ناگەڕێتەوە س���ەر سیستمی پاشەكەوتی پێشو". ئاوێن���ه ،ههولێر :ه���اوكات لهگهڵ باڵوبون���هوهی دهنگۆی ئهوهی پارتیو یهكێتی رێكهوتون تا كاتی ئهنجامدانی ههڵبژاردن���ی كوردس���تان موچ���هی فهرمانبهران بهسیس���تهمی نوێ دابین بكهن ،س���ەمیر هەورامی ،راوێژکاری قوب���اد تاڵەبان���ی جێگری س���ەرۆكی حكومەت دڵنیایی دەدات كە ئێس���تا
هەرێ���م دهتوانێت بهسیس���تهمی نوێ مانگان���ەو لەكات���ی خۆی���دا موچەی موچەخ���ۆران داب���ەش ب���كات ،ك���ە بەشێكی پارەی تەرخانكراو بۆ موچە پشت دەبەس���تێت بەو 317ملیارەی بڕیارە بەغ���دا مانگانە رەوانەی بكات كە تا ئێس���تا یەكجار ناردویەتی .ئهو بهئاوێن���هی راگهیاند "بەردەوام لەگەڵ حكومەت���ی عێراقی لەس���ەر خەتین، ئەوان دڵنیاییان داوە كە مانگانە 317 ملیار دینارەكە دەنێرن".
وتیش���ی "بۆ موچەی موچەخۆرانی هەرێم بەپێی سیستمە نوێیەكە نزیكەی 750ملیار دینارمان پێویستەو ئەوەش بەو 317ملیار دین���ارەی بەغداو 25 ملی���ار دین���اری ه���اوكاری مانگانەی ئەمریكا بۆ پێشمەرگە لەگەڵ داهاتی نەوتی خۆمان كە 378ملیار دینارە، بەتەواوی دابین دەكرێت". ناوب���راو ئام���اژهی بهوه ك���رد كه ئەگەر پرۆژەیاسای چاكسازی موچهو خانهنش���ینی پله بااڵكان لەپەرلەمان
پەس���ند بكرێتو جێبەج���ێ بكرێت، لەوەش نزیك���ەی 100ملیار دینار بۆ خەزێنەی حكومەت دەگێڕێتەوە ،ئهو وتی "هەرچەندە بەدوری دەزانین عێراق پاشگەزببێتەوە لەناردنی ئەو پارەیە، بهاڵم لەكاتی رودانی ئەگەرێكی واشدا حكومەت���ی هەرێم بەهیچ ش���ێوەیەك جارێكی تر ناگەڕێتەوە سەر سیستمی پاشەكەوتی پێشو". وتیشی "ئەگەر كۆتایی ئەم هەفتەیە نەبێت ئەوا لەس���ەدا س���ەد سەرەتای
هەفتەی داهاتو دەست بەدابەشكردنی موچ���ەی فەرمانب���ەران بەسیس���تمە نوێیەكە دەكرێتو یەكەم وەزارەتیش پەروەردە موچ���ە وەردەگرێتو پاش ئەویش وەزارەتی تەندروستی".
ریکالم
ریکالم
4 ناونیشان :سلێامنی تهالری زارا -نهۆمی سێیهم -شوقهی ژماره 32
تهلهفۆن 3202416 :
بهشی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
6
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
2
تایبهت
) )619سێشهممه 2018/4/3
القەکردن ،سەرەنێزەیەک بۆ ترساندنی خۆپیشاندەران نیاز عەبدواڵ :هەڕەشەی دەستدرێژی سێكسیان لێكردوم ئا :نیاز محەمەد رۆژنامەنوسو چاالكوانی دیاری شاری هەولێر ،نیاز عەبدواڵ كە لەالیەن هێزە ئەمنییەكانەوە لەسێیەم رۆژی خۆپیشاندانەكانی هەولێردا هێرشی كرایەسەرو پەالماردرا ،دەڵێت "لەالیەن كەسانی سەر بەدەزگا ئەمنییەكانەوە هەڕەشەی دەستدرێژی سێكسیان لێكردوم". نیاز عەب���دواڵ بەئاوێنەی راگەیاند كە هەڕەش���ەكان هەر هی ئێستا نین بەڵكو لەس���ااڵنی رابردوشدا بەچەكدار چونەتە س���ەر رێ���گایو چەند جارێ���ك داوایان لێك���ردوە لەگ���ەڵ دەزگا ئەمنیی���ەكان دابنیشێت ،بەاڵم ئەم رەتیكردۆتەوە. ئ���ەو وتیش���ی "من یەكێ���ك بوم لەو خەڵكان���ەی لەڕێگەی پەی���جو ئەكاونتە تایبەتەكان���ی دەزگای پاراس���تن زۆر بەدیاریك���راوی چەندی���ن جار هێرش���م كراوەت���ە س���ەرو هەڕەش���ەم لێكراوەو هەروەه���ا ناوزڕان���دنو هەنگاون���ان بۆ شێواندنی سومعەم لەدو ئاست ،یەكەم ل���ەڕوی كۆمەاڵیەت���ی ،دوەم ل���ەڕوی ئایینییەوە ،كاری لەسەر كراوە". ئاماژەی بەوەش���دا "پێش���تریش ئەو هەڕەش���انە هەبون ب���ەاڵم ئێمە بۆ رای گشتی راماننەگەیاندون".
دوای 45رۆژ هێشتا 2ملیار دینارهكهی فهرمانگهی جێبهجێكردن دیار نیه
نیاز عەبدواڵ وتیش���ی "هەڵبەت���ە ئەمانە س���ااڵنی رابردوش هەڕەش���ەی دەس���تیگركردن، دەس���تدرێژی سێكس���یان ك���ردوە، هەڕەشەی ئەوەیان كردوە خەڵك بنێرنە س���ەر رێم���انو ئەگەر پێویس���ت بكات بەگەلەكۆمە پەالمارمان بدەنو بەشێوەی دەس���تبۆبردنو تۆماركردن���ی وێنەمان بەشێوەی ڤیدیۆیی لەسەر شەقام". رونیشیكردەوە كە لەخۆپیشاندانەكانی ئەم دواییەی هەولێردا ئەو هەڕەش���انە
گەیش���تنە ئاس���تی ئاش���كراو دی���وە شارەواییەكەیان تێپەڕاند. س���ەبارەت ب���ەو پەالماردان���ی لەنێو خۆپیشاندانەكانی هەولێردا وتی"یەكێك لەدڕندەتری���ن بەڵتەجییەكانیان ناردبو كە بەپێی زانیاریی���ەكان خزمی هەمان ئەو كەس���ەیە كە ش���ەقی لەمامۆس���تا بەتەمەنەك���ە هەڵ���دا لەیەك���ەم رۆژی خۆپیش���اندانەكەدا ،وەك لەگرت���ە ڤیدیۆییەكەدا دەردەكەوێت ئەو كەسە كە
مۆبایلەكەی بردم راس���تەوخۆ رادەستی بەڕێوەبەری پۆلیس���ی هەولێری دەكات، دوای روبەڕوبون���ەوەمو داكۆكیكردنم بۆ بەرەنگاربونەوەی ئەمان���ە ،ئەوانە هەر وازی���ان نەهێناو هەوڵیاندا دەس���تگیرم بكەن هەڵبەت بەپارێزگاریو پارێزبەندی ئەو خۆپیش���اندەرانە كە سوپاسی زۆرم بۆیان هەیە ئەم قۆناغە تێپەڕی". نیاز عەبدواڵ ئاشكراشیكرد كە بەپێی ئ���ەو زانیاریانەی كە لەدو س���ەرچاوەی
بااڵوە دەستی كەوتون ،هێزە ئەمنییەكان پالنیان وابوە راس���تەوخۆ بچنە س���ەر ماڵی بۆ دەس���تگیركردنو بردنیو دواتر س���وكایەتی پێبكەنو دەستی بۆ ببەنو وێنەی ڤیدیۆیی ئەوەش بگرن. ئام���اژەی بەوەدا ك���ە ئامانجیان لەو پالنە ئەوە بوە كە ناچاری بكەن بەوەی بەشێوەیەك قسەبكات لەخزمەتی ئەواندا بێتو ئامانجێكی تریش���یان "بۆ ئەوەی لەڕێگ���ەی منەوە وەك كەس���ایەتییەك كە س���ااڵنێكە ئیش ئەكەی���ن لەهەولێر سەركوتی خۆپیشاندانەكانی پێ بكرێتو خەڵكی پێ بترسێنرێت". هەروەك ئامانجێكی دیكەشیان بەپێی قس���ەی نیاز عەبدواڵ ب���ۆ تۆڵەكردنەوە ب���وە چونكە وەك خۆی وت���ی "پارتیو هێ���زە ئەمنییەكان پێیانوایە بەش���ێكی ئەو خۆپیش���اندانانەی لەهەولێر كراون دەرئەنجام���ی بەش���ێكی زۆر لەهەوڵی منو هاوڕێكانمە كە س���ااڵنێكە لەس���ەر ش���ەقام خۆپیش���اندان دەكەین ،ئەمە جگەل���ەوەی پێیانوایە ك���ە بونی ئێمە لەناو ئەو خۆپیشاندانانە دەبێتە مایەی هاندان���ی زیات���ری خەڵ���ك ،هەرچەندە ئامانجی ئێمەو خۆپیشاندەران هەمیشە یەكانگیربوە بۆ گۆڕانكاریی لەسیستمی سیاس���ی ،بەدیهێنان���ی دادپ���ەروەریو ئ���ازادیو بژێویەكی ش���ەرەفمەندانە بۆ هاوالتیان".
ئ���ەو كەس���انەی ئەو كاران���ە ئەنجام دەدەن بەپێی زانیارییەكانی نیاز عەبدواڵ "تێكەڵەیەكن لەنێوان پاراستنو دەزگای ئاس���ایشو پۆلیسی هەولێر كە هەمویان سەر بەپارتین". جگ���ە لەپارتی نیاز عەبدواڵ یەكێتیش تۆمەتبار دەكات بەوەی كە بەرپرسیارێتی ئەو كارانە دەكەوێتە ئەستۆی یەكێتیش بەهۆی ئ���ەوەی بەش���ێكە لەحكومەتو وتیشی"بەرپرس���یارێتی س���ەالمەتیو پاراستنمان دەخەمە ئەستۆی نێچیرڤان بارزان���ی ،قوب���اد تاڵەبانی ،مەس���رور بارزانیو الهور ش���ێخ جەنگ���ی ،لەهەر شوێنێكی ئەم كوردس���تانە پەنجەیەك بۆ ئێمە درێژبكرێت بەدڵنیاییەوە ئەمانە بەرپرسیارو تاوانباری یەكەمن". نیاز عەبدواڵ كە لەسلێمانی كاردەكاتو لەهەولێر دەژی لەكاتی قسەكردن لەگەڵیدا لەس���لێمانی ب���و ،بەاڵم وتی"ناترس���مو دەشگەڕێمەوە هەولێر ،پارتی سااڵنێكە دەیەوێ���ت لەڕێگ���ەی هەڕەش���ەكردنو دەستیگركردنو كوشتنی رۆژنامەنوسانو چاالكوانان���ەوە یاخ���ود ناوزراندنی���ان، خ���ودی ئەوان بكات���ەوە بەئامڕازێك بۆ ترساندنی خەڵك لەهەرێمی كوردستان، بەاڵم با پارتیو یەكێتی زۆر دڵنیابن بەو هەڕەشانە ناترس���ینو وەریاندەگێڕینەوە بۆ ئامڕازێكی توندوتۆڵتری بەرگریكردن لەمافی خۆمانو خەڵكی هەرێم".
بهڕێوهبهری نهخۆشخانهی منداڵبونی سلێمانی: نهخۆشهكانمان رویاندهكرده نهخۆشخانه ئههلییهكانو شار ی كهركوك ئا :مهزههر كهریم
بایكۆتی نهخۆشخانهی منداڵبون لهشاری سلێمانی گرفتی بۆ هاواڵتیان دروستكردبو .بهڕێوهبهری نهخۆشخانهی منداڵبون ئاماژه بهوه دهكات ڕۆژانه ئا :مهزههر كهریم ههشتاو پێنج حاڵهتی منداڵبونو بیستو پێنج نهشتهرگهری ژنان ئهنجام م����اوهی 45رۆژ تێدهپهڕێ����ت بهس����هر دراوه ،ئهو دهڵێت"نهخۆشهكانمان دیارنهمان����ی دو ملیار دینارهكهی فهرمانگهی ڕویان لهشاری كهركوكو نهخۆشخانه جێبهجێكردن����ی س����لێمانیدا ،هێش����تا كهس ئههلیهكانی شاری سلێمانی دهكرد". نازانێت لهكوێیه .سهرۆكی دهستهی دهسپاكی ههرێم����ش دهڵێت "لێكۆڵینهوه لهو كهیس����ه دكت���ۆره ش���لێر فای���هق بهڕێوهبهری بهردهوام����ه .خهڵكی ههقی خۆیهتی س����كااڵ نهخۆش���خانهی منداڵب���ون لهش���اری تۆمار بكات". سلێمانی بەئاوێنهی ڕاگهیاند "كارمهندانی نهخۆش���خانهكهمان دهوامی���ان نهدهكرد، سهرۆكی دهس����تهی دهسپاكی ههرێم حاكم نهخۆشهكانمان بێ ئومێد ببونو دهچونه ئهحمهد ئهن����وهر بهئاوێنهی ڕاگهیاند "بههۆی نهخۆشخانه ئههلیهكان .پزیشكی پسپۆڕ نهبون����ی دهوامی فهرمانبهران����هوه ،كارهكان بهش���هوو ڕۆژ لهوێ بوین ،ب���هاڵم ئێمهی وهك پێویست نهچونهته پێشهوه .دۆسیهكه پزیش���ك بهتهنه���ا هیچم���ان پێناكرێت، لهلێكۆڵینهوهدایه ،چهن����د ههفتهیهك دهبێت ئهگهر كارمهندو پزیش���كی موقیمو موقیم لێكۆلین����هوهی لهس����هر كراوه ،ش����ایهتحاڵه ئهقدهمو كارمهندانی بێهۆشكاریمان لهگهڵ وتهیان لێوهرگیراوهو كاری یاس����ایی لهس����هر نهبێ���ت .بۆ نمونه من نهش���تهرگهرییهك كراوه ،چاوهڕێی كردن����هوهی دهوامی فهرمی ئهنجام بدهم ،ئهگهر پزیشكی بێهۆشكارو فهرمانگهكانی حكوم����هت دهكهین ،تا دهوام كارمهندهكان���م لهگ���هڵ نهبێ���ت ،ناتوانم نهبێت هیچمان بۆ ناكرێت". حاكم ئهحمهد ئاماده بهبو هیچ وردهكارییهك سهبارهت بەدۆسیهكهو سهرهداوی دۆزینهوهی تاوانباران بدات .ل����هو بارهیهوه وتی "بههیچ شێوهیهك قسه لهیهر لێكۆڵینهوهكان ناكهم، چونكه وردهكاریم ال نی����ه دهبێت لهخۆمهوه وهاڵم بدهمهوهو بەنزیكی قسهبكهم كه ڕهنگه ئا :مهزههر كهریم قس����هكانم وانهبێت .ئهوه دهزانین كهیس����ێك ههی����ه ،مهبلهغێك پ����اره دیار نی����ه ،پێش ئێمهش دیوان����ی چاودێری دارایی ورد بینیان ئهمڕۆ سێشهم ه سهرۆك ی فراكسیۆنهكان ی تێدا كردوه ،ئێم����ه وردبینی تێدا دهكهین تا پهرلهمان ی كوردستان كۆدهبنهوه ،بۆ دیاركردنی ڕۆژ ی كۆبونهوهی ئهندامان ی بزانین هۆكاری كورتهێنانهكه چیه". حاك����م ئهحم����هد س����هبارهت بەناوهرۆكی پهرلهمانو بڕیاردان لهسهر پڕۆژه یاسا ی دۆس����یهكه وت����ی "كورتهێنانی حس����اباته ،چاكسازی .سهرۆك ی فراكسیۆنی یهكێت ی دهس����كاری كردنی پارهیه ،بردنی پارهیه بۆ دهڵێت "پێوسته بهزویی پڕۆژه یاسا ی دهرهوهی فهرمانگهك����ه بەنایاس����ایی .دهزانم چاكساز ی جێبهجێ بكرێت". خهڵكی زۆر س����كااڵیان تۆماركردوه .خهڵكی دلێر مستهفا سهرۆك ی فراكسۆنی یهكێت ی داماو ههقی خۆیهتی پارهی لهو فهرمانگهیهیه بیدهنێ .ههیه ژنه ،نهفهق����هی ماڵو منداڵی لهپهرلهمانی كوردستان سهبارهت جێبهج ێ لهس����هره ،ههیه پارهیهك ل����هو فهرمانگهیه كردن ی پڕۆژهیاس���ای چاكسازی بەئاوێنه ی قهرزاره دهیهوێت پارهكهی بداتهوه ...ئهمانه ڕاگهیاند "ئێم ه وهك یهكێتی پێمان خۆش ه ههموی ههی����ه .فهرمانگ����هی جێبهجێكردن پڕۆژهیاسای چاكسازی بەزوترین كات بچێت ه ش����وێنی جیبهجێكردنی فهرمانهكانی دادگایه بواری جێبهجێ كردن���هوه ،چونك ه یهكێك لهڕوی داراییهوه ،بۆیه خهڵك ههقی خۆیهتی بو لهكاره باش���هكانی پهرلهم���ان .ئهمڕۆ نیگهران بێت لهدیارنهمانی پارهكانی". (سێ ش���هممه) س���هرۆكی فراكسیۆنهكان ی ���ار � دین لهس����هر دیارنهمان����ی دو ملی����ار لهپهرلهمان ی كوردستان كۆدهبینهوهو راوێژ ���لێمانی، � س فهرمانگ����هی جێبهجێك����ردن له دهكهی���ن ،تا بهزوترین كات ئ���هو مادانه ی و ه ئ ی ر ه رمانب بهڕێوهبهری فهرمانگهكهو نۆ فه گهڕاونهتهوه ههموار بكرێنئهوانیش بریتین و ه ل ه و ه لێكۆڵین فهرمانگهیه دهس����تگیر كراون لهمادهكان���ی تایب���هت بەپله ب���ااڵكان ،دو دۆسیهیه بهردهوامه. موچهییو دهرماڵهی فهرمانبهران".
نهشتهرگهرییهكه ئهنجام بدهم". سهبارهت بەنهخۆش���هكانیش رایگهیاند "نهخۆش���هكانمان بهناچ���اری دهچون���ه نهخۆشخانهی بهخش���ینو سۆماو ڕۆیاڵی ئههل���ی .پێش���تر كامهندانو پزیش���كان دهوامی���ان دهك���رد ،نهخۆش���خانهكهمان چارهس���هری ب���ۆ نهخۆش���هكان دهكرد، ڕۆژانه دو سهد نهخۆشمان ههبوه ،بیست بۆ بیس���تو پێنج نهش���تهرگهریو ههشتا بۆ ههش���تاو پێن���ج حاڵهت���ی منداڵبون تۆمارك���راوه ،ب���هاڵم لهرۆژان���ی بایكۆتدا نهخۆشهكان نهدههاتنه نهخۆشخانهكهمان. دهیانزانی ناتوانن چارهسهر وهربگرن". وتیش���ی "ههواڵم���ان ههب���وو لهالیهن پزیش���هكانی كهركوك���هوه پهیوهندیمان پێوهدهكرا ژمارهیهك لهنهخۆش���هكانمان چونهت���ه ش���اری كهرك���وك .تهنان���هت پزیش���كهكان وتویانه نهۆمێكیان بۆ چۆڵ بك���هن .بهداخ���هوه ئهو دۆخ���ه جێگهی نیگهرانییه". دكت���ۆر گهی�ل�ان بهرێوهب���هری نهخۆش���خانهی ئازادی ش���اری كهركوك لهب���ارهی زیادبون���ی نهخ���ۆش لهڕۆژانی بایك���ۆتو خۆپیش���اندانهكانی ش���اری سلێمانیدا ،دهڵێت "ڕاسته نهخۆش ههیه
لهش���اری س���لێمانییهوه هاتۆته ش���اری كهركوكو نهخۆش���خانهی ئ���ازادی ،بهاڵم ئێستا داتایهكی ورد لهبهردهستادا نیه تا ژمارهك���هی ڕابگهیهنین .بۆیه ناتوانم هیچ ژماریهك باس بكهم". ههر ل���هو بارهیهوه وتهبێژی ڕاگهیاندنی تهندروستی ش���اری كهركوك ئهبو عهلی ئاماژهی بهوه كرد س���ێ نهخۆشخانهیان ههیه لهش���اری كهركوك .ئهو وتی "تهنها دهتوانین ناوی ئهو نهخۆش���انه وهرگرین ك���ه لهنهخۆش���خانهكانمان ماونهت���هوه ب���ۆ وهرگرتن���ی چارهس���هر .ههرچ���ی نهخۆش���خانهی فریاكهوتن���ه ،پرس���یار لهنهخۆش ناكرێ���ت لهكوێوه هاتوه تهنها چارهس���هری ب���ۆ دهكرێتو ب���هس .بۆیه لهئێس���تادا داتایهك لهبهردهس���تدا نیه، بهاڵم بهتهكید نهخۆشمان زیادی كردوه". كاتێك دهچویته بهردهم نهخۆش���خانه ئههلییهكان���ی ش���اری س���لێمانی ،وهك نهخۆش���خانهی ڕۆیاڵو س���ۆماو فاروقو بهخش���ین ،دهتبینی هاواڵتیان سهرهیان گرتوهو نهخۆشخانهكان جمهیاندههات. س���هروهر خورش���ید بهڕێوهب���هری نهخۆشخانهی بهخشین لهشاری سلێمانی لهب���ارهی زۆری���ی ژم���ارهی نهخ���ۆش
لهنهخۆش���خانهكهیان وتی "زۆرینهی ئهو نهخۆش���انهی س���هردانی نهخۆش���خانهی بهخش���ینیان كردوه ژنانی دو گیان بون. ڕۆژان���ی پێ���ش بایكۆت���ی فهرمانبهرانی نهخۆش���خانهی منداڵب���ون ،تهنه���ا چوار ب���ۆ پێنج حاڵهتی منداڵب���ون تۆماركراوه لهنهخۆشخانهكهمان ،بهاڵم لهچهند ڕۆژی ڕاب���ردودا بهه���ۆی بایكۆت���هوه ژمارهكه بهرزبۆت���هوه بیس���ت بۆ بیس���تو پێنج حاڵهت ،كه زۆرینهیان بەئاس���ای ی لهدایك بون". وتیش���ی "بهه���ۆی ئ���هوهی بهش���ی نهخۆش���ییهكانی فریاكهوتنو شكاویمان نیه ،تهنها نهخۆشه ئاس���اییهكانی دیكه دههاتنه المان .بۆ ههر جۆره چارهسهرێكی ئاسایی ،نهخۆش سهردانمان دهكات". ژیان ئهحمهد یهكێكه لهو ژنانهی لهیهكێك لهنهخۆشخانه ئههلییهكان بەنهشتهرگهری منداڵی بوه .ئهو وتی "پێویست بو بچمه نهخۆش���خانه ،چونكه پزیش���هكان پێیان ڕاگهیاندم دهبێت منداڵهكهت لهدایك ببێت ئهگهرن���ا دهمرێت .بۆی���ه ناچاربوم بچمه نهخۆشخانهی منداڵبون ،بهاڵم ئهوان پێیان ڕاگهیاندم فهرمانبهرهكانی���ان بایكۆتیان ك���ردوه ناتوانن چارهس���هر ب���ۆ نهخۆش
بك���هن .بهناچاری چوینه نهخۆش���خانهی ئههلی ،بهبڕی پێنج س���هد ه���هزار دینار نهش���تهرگهرییان بۆ كردم .بههۆی گرانی نرخهك���هی نهمتوان���ی ش���هو بمێنمهوه، تهنانهت تێچوی نهشتهرگهریهكهشم قهرز كردوهو دهبێت بیدهمهوه". بایكۆت تهنها كێشهی بۆ ژنانی دوگیان دروس���ت نهكردبو ،بهڵكو نهخۆش���هكانی تریش كه توش���ی دۆخ���ی كتوپڕ دهبن، ناچ���ارن ب���ون بچن ب���ۆ نهخۆش���خانه ئههلییهكانو بەپارهیهكی زۆر چارهسهری خۆی���ان بك���هن .جگه ل���هوهش بایكۆت قهرهبالغییهكی زۆری لهسهر نهخۆشخانه ئههلییهكان دروس���ت كردبو .هیوا عهزیز كه یهكێكه لهنهخۆشهكانی نهخۆشخانهی بهخش���ین س���هبارهت بەنهخۆشییهكهی وتی "یهكهم ش���هوی بایكۆتو داخس���تی نهخۆشخانهی فریاكهوتن ،توشی ئازارێكی زۆری ناوس���ك ب���وم .بهناچ���اری چومه نهخۆشخانهی بهخش���ین ،نهخۆشخانهكه بهرنهدهك���هوت .هێن���ده قهرهباڵ���غ بو، پزیش���كهكه لههیالكی���دا بورای���هوه! دوات���ر بردیانه ژورهكهی خۆی ،پاش���ان پزیش���كی دیكه هات بۆ چارهسهركردنی نهخۆشهكان".
واده ی پهسهندكردن ی پڕۆژه یاسا ی چاكساز ی دیاری دهكرێت "پاش���ەكەوتی موچ���ەی قائیمقام���ی ناو دیوانی پارێزگاكان زیاتر دهكرێت لەبری ئەوەی كەم بكرێتەوە" ئهو وتی "حكومهت تۆپهكهی خس���تۆت ه خانهنش���ین ی پل ه تایبهتهكانین بهو جۆرهی گۆڕپانی پهرلهمانی كوردس���تانهوه .ئهگهر لهیاساكهدا هاتوه ،بۆیه سهرنجو تێبینیمان دهمانهوێت چاكس���از ی بكهین ،دهبێت ئهو دهبێت .هیوادارین كه پرۆژهك ه بو بەیاسا، كاره تهواو كهی���ن .ههڵبژاردنهكان نزیكن ،وهكو خۆی جێبهجێ بكرێت". ههروهه���ا س���وهام ق���ادر س���هرۆك ی ئهگ���هر نهیكهین���ه موزای���ده ی سیاس���ی، ههوڵدهدهین یهك ش���هممهی داهاتو بكرێت ه فراكس���ۆن ی یهكگرتوو لهبارهی یاس���اكهو یاس���ا .حیزبهكانی ئۆپۆزسیۆن دهڵێن ئهو كۆبونهوه راوێژكارییهك���هوه وت ی "ئێمهوه پڕۆژهیاس���ایه جێبهجێ بكرێ���ت زهرهر ی وهك یهكگرتو دهس���ت پێشخهریمان كردوه پارتیو یهكێت���ی تێدایه ،ئهوان دهیانهوێت ئ���هوهش ئهو ههنگاوهی ه بهیانی س���هرۆك ی لهو ڕێگهیهوه دهنگی زیاتر بهدهست بهێنن ،فراكسیۆنهكان لهسهری كۆدهبینهوه ،دواتر ب���هاڵم ئێمه زۆرم���ان پێخۆش���ه جێبهج ێ لهسهری رێكدهكهین لهناو هۆڵ ی پهرلهمان. بكرێت ،سهرۆكی فراكس���یۆنی پارتیشمان وهك فراكسۆنی یهكگرتو باوهڕمان وای ه ئهم پڕۆژهیاسایه دهبێت جێبهجێ بكرێت .دیاره بینوه زۆریان پێخۆشه". ههرچی برزۆ مهجید سهرۆكی فراكسیۆن ی پێش ئهوه بهبڕوای ئێمه دهبێت دهسكار ی گۆرانیش���ه ،لهوب���ارهوه دهڵێت "ش���اناز ی مادهی س���ێی پڕۆژهیاساك ه بكرێت ،چونك ه دهكهی���ن وهك بزوتنهوهی گ���ۆڕان یهكهم ناڕهزایی رای گش���ت ی لهسهره ،ك ه تایبهت ه فراكیس���ۆن بوین داوامان كرد ئهو یاسای ه بەپل ه تایبهتهكان .ههروهها جهخت لهسهر بگهڕێتهوه پهرلهمان .ئێمه دژ ی خانهنش ی ئهو بڕگهیهش دهكهینهوه ك ه خانهنش���ین ی پل��� ه تایبهت���هكان بوین ،بۆیه ئێس���تا ك ه گش���ت ی كهمهتر نهبێت لهچوار سهد ههزار یاساك ه گهڕاوهتهوه پهرلهمان ،لهكۆبونهوهی دینار ،گوشار دهكهین ئهو مادهیهش ههموار ڕاوێژكاریی س���هرۆكی پهرلهمانو سهرۆك ی بكرێتو كهمترین موچهی خانهنشینی لهس ێ فراكسیۆنهكانو لیژنهی یاس���ایو داراییدا س���هد ههزارهوه بۆ چوار سهد ههزار دینار قهس���هی خۆم���ان دهكهی���ن .ئێم���ه دژ ی زیاد بكرێت".
قائیمقامی پێش����وی قەزای شارەزور رایدەگەیەنێ����ت وەزی����ری دارای����ی ئاگاداركردۆت����ەوە گەنجینەكان����ی پاشەكەوتی موچەی ئەو قائیمقامانەی لەن����او دیوان����ی پارێ����زگاكان دەوام دەكەن ،زیاتر بكرێ����ت لەبری ئەوەی كەم بكرێتەوە. ئاوێنە ،س����لێمانی :س����ۆران عەلی، قائیمقامی پێشوی قەزای شارەزور كە ئێس����تا قائمیقامە لە دیوانی پارێزگای س����لێمانی بە ئاوێنەی راگەیاند بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران پاشەكەوتی موچ����ەی قائیمق����ام كە لەری����زی پلە تایبەتەكان����ە دەبێت بۆ لەس����ەدا 30 كەمبكرێتەوە. ب����ەاڵم بەقس����ەی س����ۆران عەلی، گەنجین����ەكان پێی����ان راگەیان����دون ك����ە وەزی����ری دارایی رێب����از حەمالن
پەیوەندی پێوەك����ردون و پێی وتون ئەو قائیمقامانەی لەدیوانی پارێزگاكانن تەنیا موچەی بنەڕەتی(ئیسمی)یان بۆ ببەس����تن و لەوەش لەس����ەدا 30ی لێ پاشەكەوت بكرێت. وتیشی"ئێمە بەوە رازی نابین چونكە بەوە پاشەكەوتی ئێمە نزیك دەبێتەوە لە لەس����ەدا ،80لەكاتێكدا لەئێستادا قس����ە لەس����ەر ئەوەیە پاش����ەكەوت نەمێنێت ،كەچی پاشەكەوتەكەی ئێمە لەبری ئەوەی كەمبكرێت����ەوە ،زیادی كردوە". لەوبارەیەوە سەرۆكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان ،د.عیزەت سابیر بە ئاوێنەی راگەیان����د بەدواداچونیان ب����ۆ ئ����ەو بابەت����ە ك����ردوەو بڕی����ارە ئەمڕۆ(سێش����ەممە) وەزارەتی دارایی لەسەر ئەو پرسە وەاڵمیان بداتەوە.
ههنوکه
) )619سێشهممه 2018/4/3
3
خۆپیشاندان لەداواکاریی پیشەییەوە تا زۆرانبازی حزبو باڵەکان ئا :نیاز محەمەد خۆپیشاندانەكانی چەند رۆژی رابردوی مامۆستایانو فەرمانبەران ،وێڕای ئەوەی خۆپیشاندانی پیشەیی بون، بەاڵم حزبەكان هەوڵیاندەدا بیانكەنە مەیدانێك بۆ ملمالنێ سیاسییەكانی خۆیان ،گومانی ئەوەش هەیە ملمالنێ ناوخۆییەكانی یەكێتیو پارتی كاریگەریان لەسەر ئەو خۆپیشاندانانە هەبوبێت .بهاڵم خۆپیشاندهران ئهوه رهتدهكهنهوه كه لهههولێر مهسرور بارزانی بۆ شكاندنی نێچیرڤان رۆڵی ههبوبێت لهو خۆپیشاندانانهدا كه ئهنجامدرانو لهسلێمانیش الهور تاڵهبانی بۆ شكاندنی قوباد تاڵهبانی قۆستبێتیهوه. لەماوەی چەند رۆژی خۆپیشاندانەكانی س����لێمانیو هەولێر ،بەرپرسانی حزبیو پەرلەمانتارو كاندی����دی حزبەكان لەنێو خۆپیش����اندەراندا دەبینران كە وتاریان دەداو پشتیوانی خۆیان بۆ خۆپیشاندەران دەردەبڕی. س����ەنگەر فایەق ،ئەندامی ئەنجومەنی مامۆستایانی ناڕازی سلێمانی باسی لەوە كرد كە لەرۆژانی دوایی خۆپیشاندانەكاندا رێگەیان بەبەرپرس����انی حزبیو تەنانەت ئ����ەو كەس����انەی كاندی����دی حزبەكانن لەهەڵبژاردنی داهاتوی پەرلەمانی عێراقدا لەگۆڕەپانی خۆپیشاندانەكاندا لەبەردەم دادگای سلێمانی وتار پێشكەش بكەن. بهپێ����ی زانیاریهكانی ئاوێن����ه ،رۆژی یهكش����همهی رابردو نزیك����هی 10ههزار كهس لهدهوری خێمهكانی بهردهم دادگای س����لێمانی كۆبونهتهوهو بڕی����ار بوه بۆ ئهوهی وهك ناڕهزایی دهربڕین بهرامبهر بهلێدوانی قوباد تاڵهبانی كه داوای كردبو بایكۆت كۆتایی پێبهێنرێت ،بهرهو بهردهم نوس����ینگهی ناوب����راو بجوڵێنرێن ،بهاڵم پاش ئهوهی ههندێك لهسهرپهرشتیارانی خۆپیش����اندانهكه لهالیهن لێپرسراوێكی ئاسایش����هوه تهلهفونیان ب����ۆ دهكرێت، نایهڵ����ن مامۆس����تایان بجوڵێنرێنو پاش ماوهیهك مانهوه باڵوهیان پێدهكرێت. ئهمه لهكاتێكدایه كه س����اڵی رابردوش خۆپیش����اندانی مامۆس����تایان لهالی����هن باڵهكان����ی یهكێتییهوه ب����ۆ الوازكردنی یهكتری بهكارهێنران. پارتی دیموكراتی كوردس����تان كە بۆ یەكەمج����ار خۆپیش����اندانەكانی ئەمجارە پەڕین����ەوە ب����ۆ ژێ����ر دەس����ەاڵتی ئەو لەهەولێ����رو دهۆك بەتون����دی روبەڕوی خۆپیش����اندەران ب����وەوە .ئەندامێك����ی س����ەركردایەتی ئ����ەو حزبەبەئاوێن����ەی راگەیاند كە ملالن����ێ حزبییەكان تێكەڵ بەداوای رەوای خۆپیش����اندەران كرابو. بەاڵم ئەندامێكی س����ەركردایەتی یەكێتی پێی وای����ە خۆپیش����اندانەكانی پاییزی
راب����ردو توندوتیژ بون بۆیە ئەمان دژیان بونو ئەوەش����یان بەڕەس����می راگەیاند، بەاڵم ئەم خۆپیشاندانانەی دوایی یەكێتی بەمافی فەرمانبەرانو مامۆستایانی زانیون چونكە ئاشتیانە بون. هەرچەندە پارتیو یەكێتی هەندێك جار گلەییان لەوە هەیە كە خۆپیش����اندەكان ب����ۆ مەرام����ی سیاس����ی بەكارنەهێنرێن. ب����ەاڵم گومان����ی ئ����ەوەش دەكرێت لەم خۆپیشاندانانەی ئەمجارەدا ملمالنێكانی ناوخ����ۆی هەریەك����ە ل����ەو دو حزب����ەش كاریگەری خۆیان هەبوبێت. باس لەتوندبونەوەی ملالنێی شاراوەی نێوان مەسرور بارزانیو نێچیرڤان بارزانی دەكرێت لەناو پارتیدا لەسەر دەسەاڵت، ئەوەش پاش ئ����ەوەی باوكی یەكەمیانو مامی دوەمیان لەسەرەتای مانگی یازدەی س����اڵی رابردوەوە دەستبەرداری پۆستی سەرۆكی هەرێم بوو بەوەش گۆڕەپانەكە لەسەر ئاس����تی دەسەاڵتی جێبەجێكردن لەهەرێ����م تاڕادەیەك����ی زۆر لەب����ەردەم نێچیرڤان بارزانیدا تەخت بو. دەكرێ����ت ئ����ەوە گومان����ی لەخۆپیشاندانەكانی ئەمجارەدا لەهەولێرو دهۆك ،مەس����رور بارزانی "بەش����اراوەیی دەس����تی هەبوبێت" لەخۆپیشاندانەكاندا بۆ راگرتن����ی دەس����ەاڵتەكانی نێچیرڤان بارزانی ،ئەوەش لەكاتێكدابو كە سەرۆكی حكومەت لەلوتكەی س����ەركەوتنی خۆیدا بو بۆ دروس����تكردنەوەی ئ����ەو پردانەی هەرێم لەگەڵ دەرەوەو بەغدا ،كە باوكی مەسرور بارزانی لەئەیلولی ساڵی رابردودا بەهۆی ریفراندۆمەكەوە تێكیشكاندبون. ش����وان س����ابیر ،چاالكوانی مەدەنیو بەش����دار لەخۆپیش����اندانەكانی هەولێ����ر لەوبارەی����ەوە بەئاوێن����ەی راگەیان����د كە ئەوانیش ئەو دەنگۆیانەیان بیستوە بەاڵم خۆی پێی وانییە كە ئەو ش����تە راس����تی تێدابێ����تو وتی"ئەگ����ەر پەیوەندی بەو ملمالنێیان����ەوە هەبێت نەدەبو كەس����انی سەر بەپاراستن لەگەڵ پۆلیسو ئاسایش خەڵك بدەنە بەر شەق". وتیشی"ئەگەر وابێت ملمالنێو كێبڕكێی ئەوان لەسەر بەرشەقدانی ئێمە بوە". فازڵ بەشارەتی ،ئەندامی سەركردایەتی پارتی ئ����ەوان پش����تیوانی داوای رەوای موچەخۆرانیان ك����ردوە بەاڵم لەگەڵ ئەو جۆرە داوایانەدا نی����ن كە نیەتی حزبیو بەرنام����ەی حزبی����ان تێك����ەڵ دەكرێتو وتیش����ی"زۆرجار مەرامی سیاسیو حزبی ئەو داوایانەش تێكدەدات". لەبارەی ئەوەی ملمالنێكانی ناو پارتی كاریگەریان لەس����ەر خۆپیش����اندانەكانی هەولێرو دهۆك هەبوبێت ئەو رەتیكردەوە لەن����او پارتیدا هی����چ "ملمالنێو گرفتێك هەبێت" وتیش����ی"ناوماڵی پارت����ی لەناو ماڵی خێزانی زۆر كەس پتەوترو بەهێزترە ،ئەو كەسانەی ئەو پڕوپاگەندانە باڵودەكەنەوە
خەون دەبینن". لەگەڵ ئەوەش باس����ی ل����ەوە كرد كە خەڵك����ی پارتی����ش گلەی����ی لەحكومەت هەیەو پارتیش ناڕەزایەتی هەیە لەژیانو ئابوری خەڵك. لەن����او یەكێت����ی نیش����تمانیش پاش كۆچی دوای����ی مام جەالل ،س����كرتێری گش����تی حزبەكە ،ژمارەیەك ملمالنێ بۆ جێگرتنەوەی ئاشكراترو توندترە لەوەی لەناو پارتی دەبینرێت. ژمارەی����ەك لەخۆپیش����اندەران ب����ۆ ئاوێنە باس����یان لەوە ك����رد كە هەندێك لەرێكخەرانی خۆپیشاندانەكان لەباڵێكی دیاریك����راوی یەكێتیی����ەوە فەرمانی����ان وەردەگرتو ئاماژەیان بەوەش����دەدات كە بەپێچەوان����ەی ئەوەوە قوب����اد تاڵەبانی، جێگری س����ەرۆكی حكومەت هەوڵیداوە خۆپیشاندانەكان سنورداربكات. بەاڵم س����ەنگەر فای����ەق رەتیدەكاتەوە هی����چ فش����ارێك ب����ۆ س����نورداركردنی خۆپیشاندانەكان لەالیەن هیچ بەرپرسێكی یەكێتیەوە كرابێتو هەستیش����یان بەوە نەكردوە هیچ بەرپرسێكی یەكێتی جۆشی خۆپیش����اندانەكانی دابێتو وتیشی"هیچ بەرپرس����ێكی بااڵی یەكێتی نەهاتە نێو خۆپیشاندەرانەوە بۆ پشتیوانیكردنیان". لەگەڵ ئ����ەوەش باس����ی لەوەكرد كە دەكرێت فەرمانبەرو مامۆستای تێدابوبێت كە سەر بەیەكێتی بوبێت. فەری����د ئەسەس����ەرد ،ئەندام����ی س����ەركردایەتی یەكێت����ی پێ����ی وای����ە خۆپیشاندانی ئاشتیانە مافی هاواڵتیانەو ئ����ەوان لەبەرئەوەی خۆپیش����اندانەكانی ئەمجارە ئاشتیانە بون یەكێتی پشتیوانی ئ����ەو مافە ب����وە بۆ هاواڵتی����ان بەاڵم بۆ خۆپیشاندانی "توندوتیژ"ی وەك ئەوەی پاییزی رابردو دژی دەبن. رەتیشیدەكاتەوە لەسلێمانی ملمالنێی ناوخ����ۆی یەكێت����ی كاریگەری لەس����ەر خۆپیش����اندانەكان هەبوبێتو وتیش����ی "خۆپیشاندانەكان پیشەیی بونو ئامانجی سیاسیان نەبوە .ئەو خۆپیشاندەرانە چ سەر بەحزبێكی دیاریكراو بوبن یان سەر بەرەوتێك����ی دیاریكراو بوبن ئەوە لەڕوی یاس����اییەوە بەهەند وەرناگیرێت چونكە پەیامەكەیان بەئاشتی گەیاند". ئاماژەی بەوەشداوە كە قوباد تاڵەبانی، ئەوەندەی لەتوانایدا بوبێت فشاری كردوە بۆ ئەوەی دەزگا ئەمنییەكان توندوتیژی بەرامبەر بەخۆپیشاندەران بەكارنەهێنن. مامۆس����تایانو خۆپیش����اندانی كارمهندانی تهندروس����تیو فهرمانبهران، خۆپیش����اندانێكی تهواو پیش����هیی بونو زۆربهی ه����هره زۆری بهش����داربوانی بۆ مافه پیشهیهكانیان خۆپیشاندانیان كرد، ئهگهرچی الیهنی سیاس����ی ویستبێتی بۆ مهبهستی خۆی سودی لێوهربگرێت.
پێچانەوەی خێمەکان لەشەوی رابردودا
ی مامۆستایان خۆپیشاندان ی مامۆستایانو ئهمساڵ بهگریان ی پار بهگریان ی پێهات بهرێوهبهری پهروهرده كۆتای كاتژمێر 9لهبهردهم دادگای سلێمانی بهردهوام نهبێت .ئهوهش وههای كردوه ئا :مهزههر كهریم خۆپیشانادنی فراوان ئهنجام دهدهین .ژمارهیهك لهفهرمانبهرانو مامۆستایان بههۆی دروس���تكردنی كێش���ه لهالیهن باوهڕیان بهخۆپیش���اندانهكان نهماوه، ڕۆژی دو شهممه دڵشاد عومهر هێ���زه ئهمنیهكان���هوه ،نامهوێت ئهوه بهبێ ئهنح���ام ناوی دهب��� هنو دهڵین بهڕێوهبهری پهرهوهردهی سلێمانی ئاش���كرا بكهم گردبونهوهكهمان بهرهو ساڵی پارو پێراریش خۆپیشاندان كرا، بەگریانهوه داوای لهمامۆستایان كرد چ���ی جێگهی���هك ئاڕاس���ته دهكرێت .بهاڵم كاریگهری نهبو. بچنهوه هۆڵهكانی خوێندن" ،چونكه ههرلهب���ارهی ههڵگرتن���ی خێم���هی دۆخی یهك ساڵی خوێندنی پارێزگای دهمهوێت بڵێم ئێمه وهك مامۆستایان سلێمانی لهژێر ههڕهشهی فهوتاندایه" .بایكۆتمان نهشكاندوهو خۆپیشاندایش ناڕزاییهكان���هوه ،بێخاڵ عهلی ئهندامی ئهنحومهن���ی مامۆس���تایانی ن���اڕازی بهردهوام دهبێت". دوای چهند كاتژمێرێك مامۆستایانو بەوت���هی یهكێ���ك لهفهرمانبهرانی دهڵێت "ئێمه ب���ۆ ماوهیهكی دیاریكراو فهرمانبهرانی ناڕازی لهدوای نۆ خۆپیشاندهر ههڵدانی خێمهو مانهوهی بڕیارمانداوه خێمه ههڵبدهین ههربۆیه ڕۆژ خێمهكانیان لهبهردهم دادگای مامۆستایانو فهرمانبهران لهسهر شهقام خێمهكانمان الب���رد ،بهاڵم بڕیارمان دا سلێمانی كۆكردهوه. مافهكانیان دهس���تهبهر ناكات ،تهنها بهیانی خۆپیش���اندان ئهنجام بدهین. عادل حس���ێن ئهندامی مامۆستایانی كات كوش���تنه ،چونكه ساڵی پاریش بههیچ شێوهیهك بایكۆت نهشكێنراوه. ن���اڕازی وت���ی "من پێك���ه ژههرهكهم بهههمان ش���ێوه چهند مانگێگ بازنهی م���ن وهك مامۆس���تایهك دهوامهكهم خ���واردهوه! ڕازی نهب���وم بچمهوه بۆ ناڕهزاییهكان تهنها س���نوری سلێمانی لهدهرهوهی ش���اره ،پارهم پێنیه بچم ماڵهوهو بایكۆت بش���كێنمو خێمهكان گرتهوه .دهس���هاڵت هیچ باكێكی نیه ،بۆ دهوام ،ئیتر چۆن بایكۆت بشكێنم؟ كۆبكهین���هوه ،ب���هاڵم ئ���هوه بڕیار ی بۆی���ه ل���هو بڕوایهدام هیچ س���ودێك ی حكومهت موچ���هی تهواوم���ان بداتێ هاوڕێكان���م ب���و بهتهنه���ا نهمتوان���ی نابێت گهر بازنهی خۆپیش���اندانهكانی ئێم���هش دهچینهوه بۆ دهوامو كۆتایی بڕیارب���دهم .لهگهڵ ئهوهش���دا بهیانی ههلێ���رو دهۆك دهس���ت پێنهكاتهوهو بەبایكۆت دههێنین".
عومەر سەید عەلی ،کۆبونەوە لەگەڵ کونسوڵی گشتی تورکیا رەتدەکاتەوە ئا :ئاوێنه هەفتەی رابردوو ،هاکان کەراچای کونسوڵی گشتی تورکیا لەهەرێمی کوردستان سەردانی شاری سلێمانی کرد .بڕیار بوو لەگەڵ عومەری سەید عەلی ،رێکخەری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان کۆببێتەوە بەاڵم بەماوەیەکی کەم پێش وادهی دیاریكراوی کۆبونەوەکە، سهید عهلی كۆبونهوهی لهگهڵ كونسولی گشتی رهتكردهوه. بهپێی زانیاریهكانی ئاوێنه ،سێشهمه ی رابردو ،لهكاتی سهردانی كونسولی گشتی توركیادا بۆ شاری س����لێمانی ،وادهیهك دیاریكراوه بۆ كۆبونهوهی كونسول لهگهڵ عومهری س����هید عهلی رێكخهری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان ،بهاڵم وەکو هەڵوێست ناوبراو بەسێ هۆکار ئاماده نهبوه لەگەڵ کونس����وڵی گش����تی تورکی����ا كۆبێتهوهو چەند بەپرس����ێکی دیکەی گۆڕان لەگەڵ كونسولی گشتی کۆبونهتهوه. ئاوێنه زانیویهتی كه هۆکارەکان بریتی بون لهیەکەم ،لێدوانی سەرۆك وەزیرانی تورکی����ا ک����ە رایگهیاندب����و رێگەنادەن ئاس����مانی تورکیا بۆ گەش����ت بۆ شاری سلێمانی بەکابهێنرێت چونکە پشتیوانی تیرۆر دەکەن .ئەمەش دوای پش����تیوانی س����لێمانی لەکوردانی رۆژئ����اوا بەتایبەت عەفری����نو راگەیاندنی س����ێ رۆژ ماتەم
عومەری سەید عەلی بۆ عەفرین لەالیەن پارێزگاری س����لێمانی دێت .هەروەها داگرتینی ئااڵکانی مەکۆی س����ەرەکی بزوتن����هوەی گ����ۆڕان بۆ نیوە بەه����ۆی داگیرکردنی عەفرین����هوه .ئەمە لەکاتێکدای����ه لەبەمراب����ەر بەپش����تیوانی كردن����ی س����لێمانی له"تی����رۆر" لهالیهن
توركیاوه ،حکومەت����ی هەررێم بێدەنگی هەڵبژارد ،جگە لەوهی قوباد تاڵەبانی کە بەجلی کوردییەوە لەگەڵ کونسوڵی گشتی تورکیا کۆبووەوە .ئەمەش هەڵوێستێکی الواز بوو .دووەم ،هێ����رشو داگیرکردنی عەفری����ن لەالیەن تورکیاوە کە پێش����تر
گۆڕان ئیدانەی کرد بو ،داواش����ی لەهێزە نێودەوڵەتی����ەکان کردب����وو ک����ە رێگربن لەهێرش����ی تورکیا .سێیەم ،هاتنی هێزی س����وپای تورکیا بۆ ناو خاکی کوردستان کە ئێس����تا تورکیا س����ەرقاڵی دروس����ت کردنی بنکەی سەربازیو رێگای قیرتاوە
بۆ بەیەکەوە بەستنی بنکەکانی پێشترو ئێستای لهههرێمی كوردستاندا كه ههمو بنكهكان����ی دهكهونه دهڤ����هری بادینانو ناوچ����هی ژێ����ر دهس����هاڵتی پارتییهوه. ئهمه لهكاتێكدایه كه حکومەتی هەرێمی کوردستانو پارتی دیموکراتی کوردستان لهم ههنگاوهی توركیا كه پێش����ێلكردنی س����هروهری عێراقو ههرێمی كوردستانه بێدەنگ بوون. ئاوێنه زانیویهت����ی كه لەکۆبونەوەکەدا کونسوڵی گش����تی تورکیا ئەم هەنگاوەی رێکخ����ەری گش����تی گۆڕان����ی بەبێڕێزی لەقەڵەم����داوەو رایگهیان����دوه کە ئەو بۆ رونکردنەوەی سیاسەتی تورکیا هاتووە، چونک����ە بزوتن����هوەی گ����ۆڕان زۆر دژی تورکیا قس����ە دەک����ەنو لێدوان����ی توند دەدەن .لەهەم����ان کاتدا باس����ی ئەوەی کردووە ئەوان "ش����ەڕی تی����رۆر دەکەنو کەس����ی مەدەنی لەعەفری����ن نەکوژراوەو کورد پێش����تر لەدەستی پەیەدەو یەپەگە رای����ان کردب����وو ئێس����تا گەڕاونەتەوە". لەبەرامبەردا وەفدی گۆڕان وتویانه کورد هەموو یەك نەتەوەنو سیاسەتی رەسمی گۆڕان پشتیوانی كردنه لەکوردی هەموو پارچەکان بۆ گەیش����تن بەمافی خۆیان. تورکی����ا م����اف دەدات بەخ����ۆی بەرگری لەتورکمان لەعێراق یان ئازەربایجان یان رۆهینگاکان لەمیانمار بکاتو بێتە دەنگ. کورد هەمان مافی هەیە بۆ بەرگری کردن لەیەك.
کونسوڵی گشتی تورکیا ئەم هەنگاوەی رێکخەری گشتی گۆڕانی بەبێڕێزی لەقەڵەمداوەو رایگهیاندوه کە ئەو بۆ رونکردنەوەی سیاسەتی تورکیا هاتووە ،چونکە بزوتنهوەی گۆڕان زۆر دژی تورکیا قسە دەکەنو لێدوانی توند دەدەن
4
هەنوکە
) )619سێشهممه 2018/4/3
پوتین ،روحانیو ئهردۆغان پاشهڕۆژ ی سوریاو دۆسیەی كورد تاوتوێ دەکەن ئا :ئاوێنه سبهینی چوارشهممه ،كۆبونهوهی لوتكهی سهرۆكهكانی روسیاو توركیاو ئێران لهئهستهمبول بهڕێوهدهچێت ،هاوكاریو ههماههنگی نێوانیان سهبارهت بهدیاریكردنی پاشهڕۆژی سوریاو دۆسیهی كورد ،تهوهرهی سهرهكی گفتوگۆكانیان دهبێت. كۆبونهوهی س���بهینێی ڤالدیمیر پوتینو رهج���هب تهیب ئهردۆغانو حهس���هنی روحانی لهئهستهنبول، دوهم كۆبون���هوهی لوتك���هی س���هرۆكهكانی روس���یاو توركی���او ئێران ،پاش كۆبونهوهی سوچی كه ساڵی بردو لهروسیا ئهنجامدرا. ئهمج���اره كۆبون���هوهی ههس���تیاری لهههلومهرجێك���ی رۆژههاڵتی ناوهڕاستدا بهڕێوهدهچێت، داع���ش كۆتایهاتوهو دهركهوتهكانی كۆتایهاتن���ی جهنگ���ی س���وریاش لهسهرههڵداندان ،ترامپ رایگهیاندوه ك���ه هێزهكانی ئهمهریكا لهس���وریا دهكش���ێننهوهو فش���اری سهربازی توركیاو ههڕهشهكانی ئهردۆغانیش لهس���هر كورد ه���هم لهرۆژئ���اوای كوردستانو ههم لهس���هر باشوری كوردستانیش بهردهوامه .بهتایبهتی كه رۆژانه ههڕهش���ه لهناوچهكانی ژیچر دهس���هاڵتی هێزه كوردییهكان دهكات لهمنبجو شهنگالو قهندیلو چهندین كیلۆمهتریش لهسێگۆشهی س���نوری ئێرانو عێراقو توركیاوه هاتوهته پێشو رۆژانه لهشكركێشیو هێزی زیاتر بهكێش دهكات. س���هرۆكهكانی روس���یاو توركیاو ئێ���ران ،لهس���هرهتای س���اڵی 2017هوه گفتوگۆكانیان س���هبارهت بهئایندهی س���وریا دهستپێكردوه، چهندین ناوچهی���هك وهك ناوچهی توندوتی���ژی كهمكردن���هوهی دیاریكردوه لهو واڵتهداو لهچهندین شارو جهنگیشدا هاوكاریی یهكتریان كردوه ،وهك حهلهبو ئیدلبو غۆتهو عهفرین. روس���یا لهس���اڵی 2015هوه لهبهرژهوهندی رژێمی بهشار ئهسهد دهستوهردانی سهربازی راستهوخۆی لهجهنگ���ی ناوخ���ۆی س���وریادا
ئەردۆغان ،پۆتینو رۆحانی دهس���تپێكردوه .ئێران لهسهرهتای نائارامییهكانی سوریاوه پشتیوان ی داراییو سهربازی گهورهی بهرژێمی بهش���ار ئهس���هد ك���ردوه .توركیا پش���تیوانی لههێ���زه ناڕازییهكانی رژێم���ی ئهس���هد ك���ردوه ،ب���هاڵم بااڵدهستی كورد بهسهر ناوچهیهكی فراوانی باكوری سوریاو رۆژههاڵتی فوراتدا ،وایكردوه لهروس���یاو ئێران نزیك بێتهوهو هێزه سهربازییهكانی رهوان���هی ناو خاكی س���وریا بكات بهمهبهستی سهركوت كردنی كورد. ئێ���رانو روس���یاو توركی���ا، ههرس���ێكیان ل���هدژی ه���هوڵو كۆشش���هكانی ئهمهری���كاو واڵتانی رۆژئ���اوان لهس���وریادا .ئهمهریكاو هاوپهیمان���ه رۆژئاواییهكانیش���ی بهتوندی رهخنه لهدهس���توهردانی س���هربازیو دارایی ئێرانو روس���یا دهگرن كه بونهته ه���ۆی مانهوهی رژێمی بهش���ار ئهس���هدو پێیانوایه
ئهم دهستتێوهردانیه بوهته مایه ی درێژبون���هوهی م���اوهی جهن���گو كوش���تارو رهواندنهوهی دهرهفهتی دهستگهیشتن بهچارهسهری سیاسیو بااڵدهس���تی ئێران لهناوچهكهدا .كه هاوكات مایهی نیگهرانی س���عودیهو ئیسرائیلیشه. تارانو مۆس���كۆ دهڵێن لهس���هر خواستی دهوڵهتی سوریاو بهئامانجی بهرهنگاربون���هوهی گروپه توندڕهوو تیرۆریستهكان چونهته سوریاوه. هاوكات ئۆپراس���یۆنهكانی توركیا كوردی كردوهته ئامانج ،كه لهشهڕی داعش���دا بههاوپهیمانی س���هرهكی ئهمهریكاو واڵتانی رۆژئاوا دادهنرا. توركیا س���وره لهسهر ئهوهی كورد بههیچ شێوهیهك الیهنێكی بهشدار نهبێ���ت لهگفتوگۆكان���ی ئاش���تیو بۆ چارهس���هری جهنگی س���وریاو دیاریكردنی پاش���هڕۆژی ئهو واڵته، توركیا داوای لهروسیاو ئێران كردوه
كه هاوكاری پهیهدهو كورد نهبن. روس���یا لهپهالماردان���ی عهفرین لهالی���هن س���وپای توركی���اوه، ئهوپهرشی هاوكاریو ئاسانكاری بۆ توركهكان كرد ،بهبێ ئهم هاوكاریو پشتیوانییه داگیركردنی عهفرین بۆ سوپای توركیا قورستر بو. ئێ���رانو توركی���ا لهس���هر ههمو ئاس���تهكان كۆكن لهسهر ئهوهی كه رێگه بهههڵكشانی دهسهاڵتی كورد لهس���وریاو عێراقو توركیاو ئێراندا نهدرێ���ت ،ئ���هم دو واڵت���ه بهههمو شێوهیهك دژی گۆڕینی سنورهكانو ههس���تانهوهی كوردن لهو والتانهی تیای���دا دهژی���ن .توركی���او ئێران چاویان لهس���هر ئهوهیه ناوچهكانی رۆژههاڵتی فورات لهبندهستی هێزه كوردیی���هكان دهربهێنن .روس���یاو ئێران خوازی���ارن ناوچه پڕ لهنهوتو غازهكانی رۆژههاڵتی فورات بخهنهوه ژێردهس���تی رژێمی بهشار ئهسهد،
كه ئێس���تا بهپش���تیوانی ئهمهریكا بهدهست كوردهوهن .توركیا سوره لهس���هر ئ���هوهی منبج لهدهس���ت یهكینهكان���ی ك���ورد دهربهێنێ���ت. بۆیه چاوهڕوان دهكرێت پاشهڕۆژی س���وریاو دۆس���یهی كورد سبهینی ت���هوهرهی س���هرهكی گفتوگۆكانی پوتی���نو ئهردۆغ���انو روحانی بێت لهئهستهنبول. جهنگی شهش س���اڵهی ناوخۆی س���وریا ،س���هدان ههزار ك���وژراوو ملیۆنهها ئ���اوارهی لێكهوتوهتهوه، س���وریا بوه بهگۆڕهپانی زۆرانبازی ئاگرو ئاس���نی چهندی���ن پێكهاتهی مهزههبیو ئتن���یو واڵتانی بههێزی ناوچهكهو جیهان ،زۆرێك لهش���ارو شوێنه ئاوهدانو شارس���تانیهكانی ئهم واڵت���ه دێرینه لهس���ایهی ئهم جهنگهدا تهواو وێران بون ،ئێس���تا سوریا بهدۆزهخی سهر روی زهمین دادهنرێت.
توركیا سوره لهسهر ئهوهی كورد بههیچ شێوهیهك الیهنێكی بهشدار نهبێت لهگفتوگۆكانی ئاشتیو بۆ چارهسهری جهنگی سوریاو دیاریكردنی پاشهڕۆژی ئهو واڵته
"توركیا دهیهوێت ویالیهتی موسڵ بخاتهوه ژێر ركێفی خۆی"
بنكه سهربازییهكانی لهناو ههرێم قایمو گهورهتر دهكات ئا :ئومێد عومهر
لهماوهی رابردودا سوپای توركیا لهچهند شوێنێكهوه سنوری ههرێمی كوردستانی بهزاند .سهرچاوهكان باس لهوه دهكهن سوپای تورك ی ی خاوهنی نزیكه سهڕهرای ئهوه ی ی سهربازییه لهناوخۆ بیست بنكه ی ههرێم ،هاوكات لهچهند شوێنێك سهر سنوریش خهریكی دامهزراندنی بنكهی سهربازی ترو خۆقایمكردنه. بهرپرسێكی یهكێتی پێی وایه توركیا "دهیهوێت ویالیهتی موسڵ بخاتهوه ژێر ركێفی خۆی" .پهرلهمانتارێكی پارتیش پێی وایه "ئهمهی رودهدات ی ی رێكهوتنێكی پێشوهخته لهئهنجام نێوان توركیاو عێراق لهدایك بوه". ی ی بهرپرس��� غهی���اس س���ورچ ی ی موس���ڵ راگهیاندن���ی مهڵبهن���د ی كوردس���تان، یهكێت���ی نیش���تمان ی بەئاوێنهی راگهیان���د توركیا لهماوه ی ی زۆر ی راب���ردودا هێزێك چهندر رۆژ ی دهڤهری خواكورك ی رهوان���ه پیاده ی ی سهر بەپارێزگا ی سیدهكان لهناحی ه ههولێر كردوهو سهربازهكانی لهچهند ی سنورهك ه باڵوه پێكردوه. ناوچهیهك ی توركیا بۆ ی وای���ه دهوڵهت��� پێش��� ی ی گهل سهركوتكردنی دهستكهوتهكان ی ی زیات���ر ،جوڵه ك���وردو داگی���ركار سهربازی دهكات. راش���یدهگهیهنێت توركیا ههوڵ بۆ ی تێكش���كاندنی خهب���اتو تێكۆش���ان
ی گهلی كورد لهباكورو باشورو رۆژئاوا ی كوردستان دهدات .پێشی وای ه نهبون ی نهتهوهی���ی لهناو ك���ورددا، یهكێت��� ی زوه یارمهتیدهره بۆ ئ���هوهی ههرچ ی لهناوچهك ه توركیا پیالنهكانی خ���ۆ ێ بكات. جێبهج ی ی "توركیا دهیهوێت ویالیهت ئهو وت ی خۆی. موس���ڵ بخاتهوه ژێ���ر ركێف ویالیهتی موس���ڵیش تهنها بریتی نی ه ی لهپارێزگای موس���ڵ ،بهڵكو ویالیهت موس���ڵ كهركوك ه س���لێمانی ه ههولێرو ده���ۆكو موسڵیش���ه .وهك دهزان���ن ی ێ ویالیهت پێش���تر عێراق لهههرس��� بهس���رهو بهغداو موس���ڵ پێكهاتبو، ئێس���تا ئهردۆغ���ان دهیهوێ���ت بهههر ی موس���ڵ بخاتهوه نرخێك بوه ویالیهت ی ی وهك سهردهم ژێر دهس���هاڵتی خۆ ئیمپراتۆرییهتی عوسمانیهكان". ی ئایا ی ئ���هو پرس���یاره لهوهاڵم��� كۆمهڵگ هی نێودهوڵهتیو واڵتانی زلهێز رێگ ه بهو فراوانخوازیهی توركیا دهدهن، ی نێودهوڵهتیو ی " كۆمهڵگ���ه ئهو وت ی نهتهوهیهكگرت���وهكانو رێكخ���راو ی ههرێمیو كۆمكاری عهرهب���یو واڵتان عهرهب���ی بێدهنگییان ههڵب���ژاردوه". ی لهگهڵ ئهوهش���دا پێی وای���ه بێدهنگ ی جیهان ب���هردهوام نابێت ،رۆژ لهدوا ی گ���هوره بۆ رۆژ ئهردۆغ���ان چاڵێك��� ی ههڵدهكهنێت كهسهرئهنجام واڵتهكه خۆیان دهكهون ه ناویو هاتنهدهرهوهیان ئهستهم دهبێت. ی هاوكاریكردن���ی توركی���ا لهب���اره ی كوردس���تانهوه ئهو لهالیهن الیهنێك
ی توركیا ك ه پێش���تر ی "ئهو هێزه وت ی باش���یك خۆ هات���وه ب���ۆ دهڤ���هر ی لهئاسمانهوه نههاتوه ،بهڵكو لهرێگه مهرزی ئیبراهی���م خهلیلهوه هاتونهت ه ناو كوردس���تان .ههمو كهس دهزانێت ی سیاسیو ئهو ناوچهو سنورانه لهرو ی ئهمنیو ئیدارییهوه بهدهس���ت پارت دیموكراتی كوردستانهوهیه". ی ی ههڵوێس���ت داواش دهكات پارت��� ی توركیا لهناو ی هێز ی لهسهر بون خۆ ی خاكی ههرێ���م رابگهیهنێت .وتیش��� ی ی خۆ ی ههڵوێس���ت "كاتێ���ك پارت��� ی دهڵێن ئهم راگهیاند ،ئهو كات ه خهڵك لهشكركێشی ه لهدهسهاڵتی پارتی نی ه یان پێی نهكراوه رێگری لهو لهش���كر ی ی ههڵوێست كێشیه بكات ،بهاڵم نهبون ی پرس���یار. پارت���ی دهبێت���ه جێگه ی پهندێكی���ش ههیه دهڵێ���ت بێدهنگ ی رازی بونه". نیشان ه ههر ل���هو بارهیهوه جهب���ار یاوهر، ئهمین���داری گش���تی وهزارهت���ی ی پێش���مهرگ هی كوردس���تان بەئاوێنه ی ی عێ���راق ئاگادار راگهیاند حكومهت ی توركیای���ه لهس���هر بون���ی س���وپا خاكهك���هی ،بهاڵم ئێم��� ه هێزمان لهو سنوران ه نیه ،بۆیه ئاگاداری جموجۆڵی س���وپای توركیا نی���نو نازانین چهند ی كیلۆمهت���ر هاتونهته ناو قواڵیی خاك ی كوردس���تانهوه .جهختیش���ی ههرێم ی كردهوه "پاراس���تنی سنور پهیوهند ی ناوهندی عێراقهوه ههیه. بەحكومهت ی عێراق ،هێزێك ههی ه ی دهستور بهپێ ی پاسهوانی سنور ،ك ه 3لیوایان بهناو
حكومهتی عێراق ئاگاداری بونی سوپای توركیایه لهسهر خاكهكهی ،بهاڵم ئێمه هێزمان لهو سنورانه نیه ،بۆیه ئاگاداری جموجۆڵی سوپای توركیا نینو نازانین چهند كیلۆمهتر هاتونهته ناو لهههرێمی كوردس���تان ههی���ه .ئهوان ه ی ی حكومهت س���هر بەوهزارهتی ناوخۆ عێراقن .ههر زانیاریهكیش���یان ههبێت ی توركیا ی س���وپا لهس���هر جموجۆڵ ی لهسهر س���نور دهینێرن بۆ حكومهت ی ی ئهرزو ئاس���مان عێراق .پاراس���تن ی ی دهس���تور ئهركێك عێ���راق بهپێ��� ی ههرێمو پارێزگاكان س���یادیه ،ئهرك
نیه سنورهكان بپارێزن". ی ئام���اژهی بهوهش���كرد لهس���اڵ ی ی كرێكاران 1984هوه ،هێزهكانی پارت ی ك ه كوردس���تان لهناوچهیهكی سنور كهوتوهته نێوان عێراق ،توركیا ،ئێران جێگیربون .لهو كاتهوه تا ئێس���تا ن ه ی لهو ی ئیرانیو عێراق���یو تورك هێ���ز ی ی ههرێم ناوچهی��� ه ههیه ،نه هێزهكان ی ی هاوكاریكردن كوردس���تان .لهباره ی ی توركی���ا لهالی���هن الیهنێك س���وپا سیاسیی ههرێمی كوردستانهوه ،ئهو ی وت���ی "ئێمه ئاگامان لههیچ ش���تێك لهوجۆره نیه ،هیچ بهڵگهو دێكۆمێنتێك الی ئێم ه نی ه كه بیسهلمێنێت الیهنێك هاوكاری سوپای توركیا دهكات لهناو خاكی ههرێم. سهبارهت بەبنكه س���هربازییهكانی س���وپای توركیاش لهقواڵیی ههرێمی ی كوردس���تاندا ،جهب���ار ی���اوهر وت��� ی ی ناوخۆ بەدیاریكراو ی ش���هڕ "لهدوا ی 1996هوه ئهوان��� ه بنكهیان لهس���اڵ ی لهههرێم���ی كوردس���تان ههبوه .كات ی ی دروستكردن ی لهئهنكهره بڕیار خۆ ی ئێم ئێف) درا كه مهبهست ی (پ هێز لێ���ی نێوهندگریكردن بو لهنێوان هێزه بهشهر هاتوهكانی ههرێمی كوردستاندا. پاش���ان ئهو هێزانه مانهوهو بنكهیان ی نهێن���ی نیهو ههی���ه ،ئهم ه ش���تێك ئاشكرایه". ههر سهبارهت بەلهشكركێشییهكهی ی توركی���ا ،ئهش���واق ج���اف ئهندام ی نوێنهران���ی عێ���راق ئهنجومهن��� ی پارتی ،رایدهگهیهنێت لهفراكس���یۆن
ی عێ���راق لهبهرامب���هر پهرلهمان��� لهشكركێشیهكانی سوپای توركیا هیچ ی وت ی نیه .ئهو بەئاوێنه ههڵوێستێك ی ی عێراق دهتوانێت قس��� ه "پهرلهمان ی ههبێت بهاڵم نای���كات ،چونك ه ج���د ی رودهدات بەبۆچون���ی م���ن ئهم���ه ی ی پێشوهخته لهئهنجامی رێكهوتنێك نێ���وان توركیاو عێ���راق لهدایك بوه، ی سهرۆك ی س���هردان بهتایبهتیش دوا ی س���وپای عێ���راق بۆ توركیا. ئهركان ی ی سوپا ی ئهركان پێشتریش س���هرۆك ی كرد". ی بهغدا توركیا سهردان ی خهختیش���ی ك���ردهوه ،لهم���اوه راب���ردودا پهرلهمانی عێ���راق بڕیاری ی ی بیان��� ی هی���چ هێزێك��� دا ب���هوه ی نهبهزێنێت ،بهاڵم ی واڵتهك ه س���نور ی ی وای ه سهردان جێبهجێنهكرا .پێش��� ی ی عێ���راقو توركیا بۆال ش���اندی بااڵ یهكت���رو كۆبونهوهكانیان ئهم ئهنجام ه چاوهروانكراوان��� هی لێكهوتوهت���هوه. ی توركیا ی س���وپا ی "هاتن��� ئ���هو وت ی پهكهك ه نیه ،بهڵكو تهنها بۆ لێدان��� ی ش���وێن پێ���ی توركیای ه بۆ قایمكردن لهعێراق". ی ههروهه���ا نهجیبەنهجی���ب ئهندام ی عێ���راق ی نوێنهران��� ئهنجومهن��� ی ی لهب���اره لهفراكس���یۆنی پارت��� ی سوپای توركیا بۆ سهر لهشكركێش��� ی ی كوردس���تان بەئاوێن ه ی ههرێم خاك ی رودهدات وت "بهداخ���هوه ئ���هوه ی ی گ���هوره ی رێكهوتنێك��� لهئهنجام��� ی ی حكومهت ههرێمایهتیهو هیچ دهسهاڵت ههرێمی كوردستانی تێدا نیه".
هەنوکە
) )619سێشهممه 2018/4/3
لهپهراوێز ی مهرگ ی دلۆڤان بارزانیدا
5
ئیدریسو مهسعود بازرانی لهیهك ساڵو لهیهك گوندی دۆڵهرهقهدا ژنیان گواستهوه ئا :ئاوێنە
مهرگی دلۆڤان ئیدریس بارزانی لهتهمهنی 52ساڵیدا ،وهك مهرگ ی ئیدریسی بابی لهتهمهنی 43ساڵیدا سەرنجڕادەکێشێت ،دلۆڤان لهماڵه باوانهوه دهچێتهوه سهر بنهماڵهی بارزانیو لهدایكیشهوه بهبنهچه دهچێتهوه سهر یهكێك لهبنهماڵه ههره بهناوبانگهكانی شاری سلێمانی. ههرچهن���ده بارزانی���هكان وهك گروپێك���ی جی���اواز ب���ۆ جیاكردنهوهی خۆیان لهدهوروبهرهكهیان ،لهس���هد ساڵ لهمهوب���هردا دهس���تهواژهی "میللهت"یان بۆ خۆیان بهكارهێناو كچیش���یان نهداوه بهغهیری خۆیان ،بهاڵم الی بارزانیهكان، مهرجی بارزانی بون ئهوه نهبوه كه "دایك بارزانی بێ���ت ،بهڵكو مهرج���ه باوكهكه بارزانی بێت". بارزانی���هكان لهس���هرهتای س���هدهی بیس���تهمدا ب���ۆ پاراس���تنی تۆكمهی���ی خۆی���ان ،لێنەگ���هڕاون كچهكانی���ان ل���هدهرهوهی گروپهكەی���ان ش���و بكهن. ههرچهنده ش���ێخایهتی بارزان لهبهشێكی ریفۆرم���ه كۆمهاڵیهتیهكانی س���هردهمی عهبدولس���هالمی دوهم���دا ههوڵیداوه رێ لهزهوتكردنی مافی ئافرهتان بگیرێو لهنێو بارزانیهكاندا دامهزراوهی هاوس���هرگیری پهیوهن���دی زۆردارهك���ی تێدانیه ،بهاڵم لهن���او بارزانیهكاندا ئ���هم قهدهغهكردنی هاوس���هرگیری كچان لهگ���هڵ دهرهوهی خۆی���ان ،پیاوانی نهگرتوهت���هوهو بۆیان ههبوه ئافرهتی نابارزانی بهێنن .تهنانهت مس���تهفا بارزانی یهكێك لهسێ ژنهكهی بارزانی نییه ،ك���ه حهمایل خانی دایكی مهس���عود بارزانیو كچی یهكێك لهپیاوه دهستڕۆش���توهكانی خێڵ���ی زێباریی���ه. نمونهیهكی دیاری دیكهش هاوس���هرگیری ئیدریس بارزانی لهگهڵ كچێكی سلێمانییه بهن���اوی ن���ازدار ،ك���ه دایك���ی دلۆڤانو
ئیدریس بارزانی 2جار 2کوڕی بەجمک لەدایکبون؛ نێچرڤانو دلۆڤان، عەباسو یوسف
دلۆڤان نێچیرڤ���ان بارزانی س���هرۆكی حكومهتی ههرێمه. نازدار ،كه لهن���او بارزانیو پارتیهكاندا به"نازدار خان" ناودهبرێت ،كچی حهمهی ئهوڕهحمان ئاغایه ،كه پیاوێكی ناسراوو دهستڕۆشتووی بنهماڵهی بابانو یهكێك لهوهزیرهكانی حكومهتی ش���ێخ مهحمود ب���وه .س���اڵی 1943كه مهال مس���تهفا گواس���تراوهتهوه بۆ ناوچهی س���لێمانی پهیوهندی لهنێوانیاندا دروس���تبوه .ئهم پهیوهندیی���ه دوای گهڕان���هوهی بارزانی لهس���ۆڤیهتهوه ب���ۆ عێ���راق نوێبوتهوه. س���اڵی 1961كاتێك شۆڕش���ی ئهیلول ههڵدهگیرسێ ،داوا لهحهمهی ئهورهحمان
ئاغ���ا دهكرێ پش���تیوانی لهعهبدولكهریم قاس���م بكات ،بهاڵم ئهو ئام���اده نابێت پش���تگیری خ���ۆی ب���ۆ رژێمی قاس���م دهرببڕێ���ت .پاش ئهوهی بۆ ماوهی چهند ههفتهیهك دهستگیر دهكرێت ،ههر ههمان س���اڵ نهخۆش دهك���هوێو كۆچی دوایی دهكات. دو س���اڵ پ���اش مردنی حهم���ه ئاغا، بهڕاسپاردهی شێخ بابۆ ،ههباسی مامهند ئاغاو ئیس���ماعیلی س���وارئاغا دهچن بۆ ماڵی سهرداری حهمهی ئهورهحمان ئاغا بۆ خوازبێن���ی نازدار ،ئهوی���ش نازداری خوش���كی پێش���كهش بهئیدریس بارزانی دهكات .پایزی ساڵی ،1964شهوێك بهر
دلۆڤانو باوکی لهگواستنهوهی بوك ،چادرێكی دو پایه ی گهورهو سپی لهگوندی (دێر)ی دۆڵهڕهقه ههڵدهدرێتو دو پاس���هوانی ئیدریسیش بهدو ئێس���ترهوه لهگوندهكهوه دهچن بۆ رانیه .ب���ۆ رۆژی دواتر بوك بهئوتومبێل دهگات���ه رانی���ه .لەوێش���ەوە بهس���وار ئێس���ترهوه بوك دهگوازرێتهوه بۆ دێریو زهماوهندێك���ی گ���هورهی بهئامادهبونی نزیك���هی 1000پێش���مهرگهو ئاغاكان���ی ناوچهكه بۆ ساز دهكرێت. مهس���عودو ئیدری���س ههردوكیان ههر لهههمان س���اڵو ههر لهههمان لهگوندی دێری دۆڵهرهقه ژنیان گواس���تهوهتهوه. كه ئیدریس بارزانی هاوسهرگیری كردوه،
خێوهتێك���ی گهورهی���ان بۆ ههڵ���داوهو ژورێكیش���یان بەبهردو قوڕ بۆ مهس���عود دروست كردوه .دو ساڵ پاش ئهوه لهدێری گواستویانهتهوهو چون بۆ دیلمان. نازدار ،س���اڵی 1965یهك���هم منداڵی كچ دهبێتو ناوی دهنێن "نهدا" .س���اڵی 1966نێچیرو دلۆڤان وهك جمك لهدایك دهب���ن .س���اڵی 1968یش ب���ارز لهدایك دهبێت .ئیدریس بارزانی دوو ژنی هێناوه، كه ئهویتری���ان ژنێك���ی بارزانییهو ناوی نهجیبهیه .نهجیبەئامۆزای ئیدریس خۆی بوهو خوش���كی هاوس���ەرەکەی سهرۆكی ههرێ���مو كچی ش���ێخ محهم���هد خالیده. دیس���ان لهم ژنهش���ی جمكێكی ههیه كه
ناویان "عهباسو یوس���ف"ه ،كوڕێكیشی هەیە بهناوی باوهڕ. دلۆڤ���ان ك���ه وهك زۆربهی خوش���كو براكانی پێكهوه سااڵنێكی زۆر لهنهغهدهو راژانو ك���هرهج ژیاون ،پ���اش راپهرینی 1991گهڕاونهتهوه بۆ كوردستانو لهدهزگا ئهمنیو سهربازیهكانی پارتیدا كاری كردوه، بهب���ێ ئهوهی هیچ بهرپرس���یاریهتییهكی فهرمی ههبوبێت .چهند رۆژێك بهر لهدڵ وهستانی ناوهختیشی ،لهتوركیا پشكنینی گش���تی كردوهو هیچ نهخۆش���ییهكی تیا بهدینهكراوه ،بهاڵم ش���هوی یهكش���ەممه لهس���هر دوش���هممه لهناكاو دڵی لهلێدان كهوتوه.
تا لەهەڵبژاردن نزیکتر بینەوە توندوتیژی زیاتر دەبێت
كەلێنی ئەمنی لەكەركوك رێگەی خۆشكردوە بۆ پەالمارەكانی داعش ئا :نیاز محەمەد لەگەڵ ئەوەی بەهۆی سەرهەڵدانەوەی داعش لەچەند ناوچەیەكی كەركوك، عێراق هێزی زیاتری رەوانەی پارێزگاكە كردوە ،بەاڵم نوێنەرانی پارێزگاكە پێیانوایە مەترسی لەسەر شاری كەركوك دروستبۆتەوەو هێزە عێراقییەكان ناتوانن ناوچەكان بپارێزن.
سەرهەڵدانەوەی داعش لەچەند ناوچەیەكی پارێزگای كەركوك دیالەو سەاڵحەدین بۆتە مەترسی بۆ سەر ئەو سێ پارێزگایە
زیادبون���ی جموج���ۆڵو چاالکییەکان���ی چەكدارانی داعش لەسنوری كەركوك ،دیالە، سەاڵحەدین وای لەعێراق كردوە هێزی زیاتر رەوانەی ئەو ناوچان���ەو بەتایبەت رەوانەی پارێزگای كەركوك بكات .جوان حەس���ەن، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتو لەئەنجومەنی پارێ���زگای كەرك���وك س���ەبارەت بەدۆخی ئێس���تای كەرك���وك بەئاوێن���ەی راگەیاند دۆخی ش���ارەكە باش نییە بەهۆی ئەوەی ئەو رێكاران���ەی لەدوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە لەالیەن حكومەتی عێراقییەوە گیراونەتەبەر، وەک البردن���ی بەڕێوەب���ەرەكان لەكەرتی بەهۆی ئەوەی بەش���ێكی زۆر لەگروپەكانی ئەمن���یو لەكەرت���ی مەدەن���ی بەردەوامە ،س���ەر بەحەشدی ش���ەعبی لەناو كەركوك هێشتاش دۆسیەی ئەمنی شارەكە لەدەست بارەگایان هەیە ،بێگومان چەكداری ئەوانە دژە تیرۆری عێراقدایەو پۆلیسی پارێزگاكە هاتونەتە ناو كەركوك .ئەوەش مەترسییی رۆڵێكی وای نییە. لەسەر ش���ارەکە دروس���ت کردوە ،چونكە سەبارەت بەوەی كە هێزی عێراقی زیاتر داع���ش بەپلەی یەك هێزەكانی حەش���دی هێنراوەت���ە كەركوك ،ناوبراو ئاماژەی بەوە شەعبی دەكاتە ئامانج. دا كە لەناو ش���اری كەرك���وك هێزی دژە س���ەبارەت بەهۆكاری س���ەرهەڵدانەوەی تی���رۆری عێراق ،هێزی پۆلیس���ی فیدراڵو داعش ،جوان حەس���ەن ئاماژەی بەوەدا كە هێ���زی بەرپەرچدانەوەی خێرا هەن ،رەنگە لەدەوروبەری كەرك���وك كەلێنێكی ئەمنی ئەو هێزان���ە زیاد كرابن .حكومەتی عێراقو زۆر هەیە ،ئ���ەوەش رێگەی خۆش���كردوە هەندێ���ك لەگروپ���ە چەكدارەكانی س���ەر بۆ پەالمارەكانی داع���ش .هۆكاری كەلێنە بەحەشدی شەعبیش ئاماژەیان بەوە كردوە ئەمنییەك���ەش ب���ۆ ئ���ەوە دەگێڕێتەوە كە كە بۆ پاراس���تنی خەڵكی شارەكە ،هێزی لەناو هێ���زە عێراقییەكان���دا فرەیی هەیەو زیاتریان رەوانەی كەرك���وك كردوە ،بەاڵم هێزی جۆراوجۆر لەناوچەکە هەن .پێش���تر ئ���ەو هێزانە زیات���ر لەدەوروبەری كەركوك پێش���مەرگە زۆر بەتۆكمەیی س���نورەكانی جێگیركراون. دەوروبەری كەركوكی دەپاراس���ت .وتیشی جوان حەس���ەن ئاماژەی بەوەش دا كە "بێگوم���ان ئەگەر پێش���مەرگە نەگەڕێتەوە
شاری کەرکوک كەركوك ،مەترس���ییەكە زیات���ر دەبێت". بەب���ڕوای ئەوەی ئێس���تا تۆزێ���ك خەڵكی ش���ارەكە بەتایبەت كورد دڵی پێیخۆش���ە ئەوەیە كە هەوڵی گەڕانەوەی پێش���مەرگە بۆ كەركوك هەیە .داواش���ی كرد ئەگەر ئەو رێككەوتنە بكرێت دەبێ���ت گەرەنتی ئەوە بكرێت ك���ە گەڕانەوەی هێزی پێش���مەرگە تەنیا ب���ۆ روبەڕوبون���ەوەی داعش نەبێتو كاتێكیش مەترسی داعش نەما پێشمەرگە لەو ناوچانە بكشێتەوە. الی خۆیش���ییەوە ،محەم���ەد عوس���مان پەرلەمانتاری كەركوك لەپەرلەمانی عێراق رایگەیاند رەوشی شاری كەركوك لەئێستادا باش���ە ،بەاڵم دڵەڕاوكێ لەناو خەڵك هەیەو سەرهەڵدانەوەی داعش لەچەند ناوچەیەكی پارێ���زگای كەركوك ،دیالەو س���ەاڵحەدین بۆتە مەترسی بۆ سەر ئەو سێ پارێزگایە.
ئ���ەوەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە حكومەتی هێزە عێراقییەكان نەتوانن وەك پێویس���ت عێ���راق نەیتوانیوە ئەمنییەت���ی ناوچەكە كۆنترۆڵی دۆخەكە بكەن .بۆیە لەئێس���تادا پەنایان بۆ هێزی پێش���مەرگەی كوردستان بپارێزێت. بەبڕوای ئەو پەرلەمانتارە سەرهەڵدانەوەی هێناوە .دەسەاڵتی شیعەش لەم ناوچانە زۆر داعش لەئێس���تادا لەو ناوچانە بەش���ێكی خ���راپ مامەڵەی كردوە" .ئەو پەرلەمانتارە پەیوەن���دی بەملمالنێكانی ن���او عێراقەوە هی���وای هەیە كە لەماوەیەكی كەمدا بەغداو هەیە ،بەتایب���ەت كە لەبەردەم هەڵبژاردنی هەولێ���ر بگەنە رێككەوتن ب���ۆ گەڕانەوەی پەرلەمانداین .ملمالنێ لەس���ەر ئەوەی كە پێشمەرگە. الی خۆیەوە وەس���تا رەسوڵ ،فەرماندە كێ دەبێتەوە بەسەرۆك وەزیران؟ سەرۆك وەزیران���ی داهاتو س���ەر بەئەمریكا یاخود لەهێزەكانی پێش���مەرگە باس���ی لەوە كرد س���ەر بەئێران دەبێت؟ لەناو ماڵی شیعەدا كە داعش لەناوچەكانی باشوری كەركوك، دوبەرەكی دورس���تبوەو ئەو دوبەرەكییەش رۆژئاوای كەركوك بەرەو دوبزو لەوێش���ەوە رەنگ���ی داوەتەوە لەناو هێزە س���ەربازییە بۆ ناوچەی ش���ەرگاتو حەمرین ،هەروەها عێراقییەكان���دا ،بەجۆرێک هێزەكانیش���ی لەجەلەوالی سەر بەپارێزگای دیالە دەستی بەجموجوڵ كردۆتەوە .لەبارەی ئەوەی ئایا تاڕادەیەك دابەشكردوە. س���ەبارەت بەهەوڵەكان���ی گەڕانەوەی لەئێستادا داعش دەتوانێت مەترسی بێت بۆ پێش���مەرگە بۆ ناوچەكە ،وتی "پێدەچێت سەر كەركوك ،ئەو وتی "داعش هەمو كاتو
لەهەركوێ بێت مەترسییە". وەستا رەسوڵ پێی وانییە داعش سەری هەڵدابێت���ەوە ،چونك���ە لەبنەڕەت���دا لەو ناوچانە بنەبڕنەكرابو .ئەو وتی "س���وپای عێراق���ی كە ئۆپەراس���یۆنەكانی بۆ س���ەر گیانی ئێمە ئەنجام دا ،لەحەویجەوە جادەو جادە هات���وە .گوندەكانی نەپش���كنیوەو نەچوەتە س���ەر ئ���ەو چەكدارانەی داعش بۆنمونە لەچیای حەمرین .لەو ش���وێنانەدا داع���ش وەك خۆی ماوەت���ەوە ،لەبەرئەوە لەبنەڕەتدا بنبڕنەكراوە تا بڵێی بۆ س���ەری هەڵداوەتەوە" .پێشی وایە داعش ماوەیەكی ویستوە تا خۆی رێكبخاتەوە ،چونکە هەمو هێزێكێش تا خۆی رێكدەخاتەوە ماوەیەك خۆی پەنادەدات .وتیشی "ئێستا دەستیان بەكردەوەكانیان كردۆتەوەو بونەتە مەترسی لەسەر ناوچەكە".
6
) )619سێشهممه 2018/4/3
کوردستان لەچاوەڕوانی موچەدا شەوو رۆژی بەسەردەبات
تایبەت
راوێژکارێکی قوباد تاڵەبانی %100 :سەرەتای هەفتەی داهاتو دەست بەدابەشکردنی موچە بەسیستمە نوێیەکە دەکرێت ئا :نیاز محەمەد
راوێژكارێکی قوباد تاڵەبانی ،دڵنیایی دەداتە موچەخۆران لەهەر دۆخێكدا بێت سیستمی نوێی موچە جێبەجێ دەكەنو جەختیش دەكاتەوە حكومەتی عێراق دڵنیایی داوە كە ئەو 317ملیار دینارە مانگانە بۆ هەرێم دەنێرێت.
خۆم لەگەڵ سەعد حەدیسی ،وتەبێژی حكومەتی عێراق قسەم كردوەو بەردەوامیش لەگەڵ حكومەتی عێراقی لەسەر خەتین، ئەوان دڵنیاییان داوە كە مانگانە 317ملیار دینارەكە دەنێرن
س���ەرەتای هەفت���ەی راب���ردو لەژێر فشاری خۆپیش���اندانو ناڕەزایەتییەكانی مامۆس���تایانو فەرمانبەراندا حكومەتی هەرێم���ی كوردس���تان بڕیاری���دا بەجێبەجێكردنی سیستمێكی نوێی موچە ك���ە بەپێی سیس���تمەكە ،پاش���ەكەوتی موچەی فەرمانبەران بۆ لەس���ەدا 10تا لەسەدا 30كەمدەكرێتەوە .لەگەڵ ئەوەش بەشێكی زۆر لەموچەخۆران "متمانەییان" نیی���ە حكومەت بتوانێت بەو سیس���تمە موچە بەبەردەوامی دابین بكات. بەاڵم سەمیر هەورامی راوێژکاری قوباد تاڵەبان���ی جێگری س���ەرۆكی حكومەت دڵنیای���ی دەدات كە ئێس���تا هەرێم بەو سیستمە نوێیە بتوانێت مانگانەو لەكاتی خۆیدا موچەی موچەخۆران دابەش بكات كە بەشێكی پارەی تەرخانكراو بۆ موچە پش���ت دەبەس���تێت بەو 317ملیارەی بڕیارە بەغ���دا مانگانە رەوانەی بكات كە تا ئێستا یەكجار ناردویەتی. لەبارەی ئەوەی تا چەند گەرەنتی ئەوە هەیە عەبادی مانگانە ئەو پارەیە رەوانە بكات ،راوێژكارەكەی قوباد تاڵەبانی وتی "بەو پێیەی خۆم لەگەڵ سەعد حەدیسی، بەپێی قس���ەی س���ەمیر ب���ۆ موچەی وتەبێژی حكومەتی عێراق قسەم كردوەو بەردەوامیش لەگ���ەڵ حكومەتی عێراقی موچەخۆران���ی هەرێم بەپێی سیس���تمە لەسەر خەتین ،ئەوان دڵنیاییان داوە كە نوێیەك���ە نزیكەی 750ملی���ار دیناریان پێویس���تەو ئ���ەوەش ب���ەو 317ملیار مانگانە 317ملیار دینارەكە دەنێرن".
خشتەی موچەی فەرمانبەرانی شارستانی بەپێی سیستەمی نوێی پاشەکەوت دینارەی بەغداو 25ملیار دیناری هاوكاری مانگانەی ئەمریكا بۆ پێش���مەرگە لەگەڵ داهات���ی نەوتی خۆیان ك���ە 378ملیار دینارە ،بەتەواوی دابین دەكرێت.
س���ەمیر هەورامی باس���ی لەوەشكرد ئەگەر ئەو پرۆژە یاس���ای چاكسازییەی هەی���ە لەپەرلەم���ان پەس���ندبكرێتو جێبەجێ بكرێت ئ���ەوە لەوەش نزیكەی
100ملی���ار دینار بۆ خەزێنەی حكومەت دەگێڕێت���ەوەو ئ���ەو كات���ەش حكومەت دەتوانێ���ت ب���ەوە هەنگاوێك���ی دیك���ە بەئاڕاستەی چارەس���ەركردنی یەكجاری پاش���ەكەوتدا بنێت .ئ���ەوە جگە لەوەی باس���ی لەوەش ك���رد ك���ە ئەنجومەنی نوێنەران���ی عێ���راق ،پرۆژە یاس���ایەكی پەس���ەندكردوە كە بەپێی ئەو یاس���ایە دەبێ���ت ماف���ی زیندانیانی سیاس���یو كەس���وكاری ش���ەهیدانی هەرێم لەالیەن حكومەتی عێراقیەوە جێبەجێ بكرێت كە لەگەڵ جێبەجێكردنی ئەوەشدا نزیكەی 38ملی���ارو 500ملیۆن دیناری دیكە بۆ خەزێنەی حكومەتی هەرێم دەگەڕێتەوە. ئەوەش���ی خس���تەڕو ك���ە لەئەگەری جێبەجێكردنی ئەو دو یاسایەدا نزیكەی 140ملیار دینار بۆ خەزینەی حكومەتی هەرێ���م دەگەڕێتەوە ئەوەش لەكاتێكدایە بەقس���ەی ئ���ەو لەئێس���تادا 170ملیار دیناریان پێویس���تە بۆ ئ���ەوەی تەواوی موچ���ەی موچەخۆران���ی هەرێ���م بەبێ پاشەكەوت بدەن. ئەنجومەن���ی وەزیران���ی هەرێم كاتێك بڕی���اری كاركردن بەسیس���تمە نوێكەی راگەیاند ئاماژەی بەوەدا كە سیستمەكە پلەبااڵكان ناگرێت���ەوەو بەڵكو بۆ ئەوان هەر سیس���تمە كۆنەكەی پاش���ەكەوت پەی���ڕەو دەكرێ���ت ك���ە لەس���ەدا 75 لەموچەكانیان دەبڕدرێت ،بەاڵم ئێس���تا دەنگۆی ئەوە هەیە حكومەت ژێر بەژێر بڕی���اری دابێ���ت پاش���ەكەوتی موچەی ئەوانیش كەمبكاتەوە بەاڵم س���ەمیر ئەو دەنگۆیان���ە رەتدەكات���ەوەو بەناڕاس���ت ناویان دەبات. بەپێی قس���ەی س���ەمیر هەورامی ئەو 317ملی���ار دین���ارەی بەغ���دا رەوانەی هەرێمی دەكات پشت بەیاسای بودجەی
س���اڵی رابردوی عێراقو لەسەر خەرجی س���اڵی رابردو ب���ۆ هەرێ���م دابینكراوەو كاتێك بودجەی ئەمساڵ جێبەجێ بكرێت پێش���بینی دەكات زیاتر لەوە بۆ هەرێم بنێردرێت چونكە وەك ئەو ئاماژەی پێدا شایشتە داراییەكانی وەزارەتی پێشمەرگە خراونەتە س���ەر بودجەی س���یادی كە ئەوی���ش مانگانە 38ملی���ار دینارەو بۆ هەرێم دەنێردرێتو وتیشی"بۆیە لەهەمو حاڵەتێك���دا چاوەڕێی كەمتر نین لە317 ملیار دینار ئەگ���ەر زیاتریش بێت ئەوە باشترە". س���ەبارەت ب���ەوەی ك���ە لەكات���ی جێبەجێكردنی یاس���ای بودجەی عێراقدا حكومەت���ی هەرێم دەبێ���ت 250هەزار بەرمی���ل لەو نەوتەی خۆی بداتە عێراق، ئەو كات بۆ موچە ئەو كورتهێنانە چۆن پڕدەكاتەوە .ئەو ئاشكرایكرد"ئەوەندەی من پەیوەندیم لەگەڵ حكومەتی عێراقیو سەعد حەدیسی كردوە قسەكە لەئێستادا لەس���ەر ئەوەیە ئەوان 317ملیار دینار دەنێرنو لەگ���ەڵ داهاتی نەوتی خۆمان پارەی موچەی بەو سیس���تمە نوێیە بۆ تەواو دەكەین". هەرچەن���دە ب���ەدوری دەزانێت عێراق پاش���گەزببێتەوە لەنادرن���ی ئەو پارەیە لەگەڵ ئەوەش باسی لەوەكرد كە لەكاتی رودانی ئەگەرێكی واشدا حكومەتی هەرێم بەهیچ شێوەیەك جارێكی تر ناگەڕێتەوە سەر سیستمی پاشەكەوتی پێشو. پێش���بینیش دەكات ئەگ���ەر كۆتایی ئەم هەفتەیە نەبێت ئەوا لەس���ەدا سەد س���ەرەتای هەفت���ەی داهاتو دەس���ت بەدابەش���كردنی موچ���ەی فەرمانبەران بەسیس���تمە نوێیەك���ە دەكرێتو یەكەم وەزارەتیش پەروەردە موچە وەردەگرێتو پاش ئەویش وەزارەتی تەندروستی.
بەنزین لەکوردستان گرانو لەعێراق هەرزانە
سهرۆكی لیژنهی پیشهسازیو وزه :حكومهتی ههریم نایهوێت بهنزین ههرزان بكات ئا :مهزههر كهریم
دوای چوار ساڵ لهجیاوازی نرخ لهنێوان بهنزینخانهكانی ههرێمو بهغدادا، حكومهت ئاماده نیه نرخی بهنزین كهم بكاتهوه ،ئهمهش نیگهرانی الی شۆفێران دروستكردوه .سهرۆكی لیژنهی پیشهسازیو وزهو سهرچاوه سروشتهیهكانش دهڵێت "حكومهتی ههرێم نایهوێت نرخی بهنزین كهم بكاتهوه، هاوكاری پااڵوگهكان ناكات". ش���ێركۆ ج���هودهت س���هرۆكی لیژنهی پیشهسازیو وزهو سهرچاوه سروشتیهكان بهئاوێن���هی ڕاگهیاند "ه���ۆكاری ههرزانیی نرخ���ی بهنزی���ن لهپارێزگاكان���ی عێ���راق دهگهڕێت���هوه بۆ ئهو بڕه پارهیهی لهالیهن حكومهت���هوه دابین دهكرێ���ت بۆ بهرههم هێنانی بهنزی���ن .حكومهتی عێراقی بڕێك پ���اره دابی���ن دهكات ،ئهم���هش وادهكات لهبازاردا بهنزین بهههرزان دابهشبكرێت". ئ���هو وت���ی "حكومهتی ههرێ���م ههمو هاوكارییهكی دارایی لهپااڵوگهكانی ههرێم بڕی���وه .ئ���هوهی لهپااڵوگهكان���ی بازیانو كهڵهك بهرههم دههێنرێت ،لهالیهن كهرتی تایبهتهوه بهڕێوه دهبڕێت ،حكومهت هیچ هاوكارییهكی���ان ناكات .ئێمه وهك لیژنهی پیشهسازی بهردهوام پێمان وتون هاوكاری پااڵوگ���هكان بكهن ،بهاڵم ئ���هم حكومهته گوێ لهكهس ناگرێ���ت .ئێمه لهپهرلهمان وتومانه دهبێ���ت نرخی بهنزی���ن ههرزان ببێتو حكومهت هاوكاری بكات .لهزۆربهی كۆبونهوهكاندا ههلهكان دهقۆزینهوه باسی ئ���هو بابهته دهكهین ،بهاڵم به قس���همان ناكهن". وتیش���ی "حكومهتی عێراقی سیاسهتو پالنی ههیه بۆ ه���اوكاری كردنی بهرههم ه نهوتییهكان ،بهاڵم حكومهتی ههرێم ئهوه سیاس���هتیهتی كه هاوكاریی موشتهقاتی نهوتی نهكات ،چونكه باوهڕی وایه نابێت حكومهت هاوكاری مشتهقاتی نهوت بكات، نهك تهنه���ا بۆ بهنزین بهڵك���و بۆ نهوتی سپی مااڵنیش .لهساڵی دو ههزارو شانزهوه ه���اوكاری پێدانی نهوتی ب���ۆ پااڵوگهكان
بهداخهوه نرخی بهنزین لهشارهكانی ههرێم جیاوازه لهگهڵ پارێزگاكانی خواروو ناوهڕاست ی عێراق ئهمهش نیگهران ی الی شۆفێران دروستكردوه
بەنزینخانەیەک لەسلێمانی فۆتۆ :مەزهەر نهكردوه ،بهبیانوی ئهوه ی گوشار لهسهر حكومهت دروست دهكات". ئهوهش���ی وت "لهئهنجام���ی قۆرخكاری لهپااڵوگهكاندا ،بهتایبهت پااڵوگهی بازیانو كهڵهك ،دهرفهتێكی یهكسان نهڕهخساوه ب���ۆ وهبهرهێن���هكان كاری تێ���دا بكهن. ئ���هم قۆرخكارییه س���هرجهم مهجالهكانی گرتۆت���هوه ،بهتایب���هت گواس���تنهوهی سوتهمهنی لهو دو پااڵوگهیهوه .بۆ نمونه بۆچی گواستنهوهی سوتهمهنی تهنها بدرێت به ی���هك دو كۆمپانیا؟ یان بۆچی دهبێت دابینكردنی س���وتهمهنی بۆ وێستگهكانی كارهبا بدرێت به كۆمپانیایهكی تایبهت یان كۆمپانیایهكی وههمی؟ دو سهد دۆسیهی گهندهڵیمان لهالیه ،ڕادهس���تی دهس���تهی نهزاههم���ان ك���ردوه ،ب���هاڵم بهداخ���هوه س���هروهری یاس���ا لهئاس���تێكدا نیه ئهو
دۆسیانه یهكال بكرێنهوه". ئهم مامهڵه جیاوازهی حكومهتی ههرێمو حكومهتی بهغدا ،بۆته هۆی جیاوازیی نرخ لهنێوان ههرێ���مو ناوچهكانی تری عێرقدا. ڕێب���وار محهم���هد یهكێك���ه لههاواڵتیانی ش���اری كهرك���وك خۆیو هاوس���هرهكهی ئۆتۆبیل���ی تایبهتهنیان ههی���ه ،ئهو وتی "لهرێگهی دهفتهرهوه بهنزین وهردهگرین، نرخی لیترێك بهنزینی نۆرماڵ چوارسهدو پهنجا ه���هزار دیناره .بهنزینی س���ۆپهرو موحهس���هنیش حهوت سهدو پهنجا دینارو ههشت س���هد دیناره ،بهنزینهكهیشی زۆر باشه ،چهند ساڵێك دهبێت بهنزین ههمان نرخی ههیهو گران نهبوه". جی���اواز لهوتهكان���ی ڕیێ���وار ،ئهحمهد ڕهسوڵ كه خاوهنی تهكس���ییهو لهشاری
س���لێمانی دهژی وت���ی "بهداخهوه نرخی بهنزی���ن لهش���ارهكانی ههرێ���م جی���اوازه لهگ���هڵ پارێزگاكانی خواروو ناوهڕاس���تی عێراق .ئهمهش نیگهرانی الی ش���ۆفێران دروس���تكردوه .بۆچی س���هر بهدهوڵهتی عێ���راق بینو جی���اوازی ههبێ���ت لهنرخی بهنزیندا؟ یان دهسهاڵتی كوردی لهخزمهتی هاواڵتیانی خۆی���دا نیهو بازرگانی بهژیانی هاواڵتیانهوه دهكات؟". بهه���ۆی قهیرانی داراییو بڕینی بهش���ه بوجهی ههرێ���م لهالیهن بهغ���داوه ،چوار س���اڵ لهمهوبهر نرخی بهنزینی نۆرماڵ له پێنج سهد دینارهوه بهرز بویهوه بۆ حهت س���هدو پهنجا دینار ،دواتر بۆ حهوت سهد دینارو ئێستاش بۆ یهك لیتر شهش سهدو حهفت���او پێنج دین���ار وهردهگیرێت ،هیچ دهنگۆیهكی���ش نیه بۆ ههرزان بونی ،جگه
لهوهش نرخی بهنزینی محهسهنو سۆپهر لهحهوت س���هدو پهنجا دینارهوه دهس���ت پێدهكات بۆ نۆسهد دینار ،ئهویش بهپێی بهنزینخانهكانی دهرهوهی ش���ارو ناو شار دهگۆڕێت. س���هبارهت به جیاوازی���ی نرخی بهنزین عهبدوڵاڵ جهالل خاوهنی بهنزیخانهی ههوار لهشاری س���لێمانی وتی "بهنزینی سۆپهرو محهس���هن لهواڵتی ئیمارهتهوه به كهشتی دێته واڵتانی دراوسێو كهشتی ههیه شهش ههزار تهن ی���ان حهوت ههزار تهن بهنزین دهگرێ���ت .دواتر لهرێگ���هی ئۆتۆمبیلهوه دههێنرێته عهمبارهكان ههرێم .لهئێستادا ههرتهنێك بهههش���ت س���هدو پێنج دۆالر دهفرۆشرێت .ئهو بهنزینهشی له كهالرهوه دێت ،هی پااڵوگهكانی ئهسفههانو تارانو تهورێزهوه ،بهاڵم نرخهك���ه ی ههرزانترهو
هێندهی ئیماراتیهكه باش نیه". س���هبارهت به بهنزینی خۆماڵیش وتی "بهنزین���ی نۆرم���اڵ لهپااڵوگ���هی بازیانو كارهوه ئام���اده دهكرێت ،ل���هڕوی كهمی م���ادهی ش���ێرپهنجهوه له موحهس���هنو س���ۆپهره زۆر باش���تره .ك��� همو زۆری���ی (ئۆكتان) كاریگهری لهسهر باشیو خراپی بهنزینهكه نی���ه ،كۆمهڵێك پێكهانهی ورد ههیه لهبهنزینهك���هدا ،ئهوه پێمان دهڵێت بهنیزنهكه باشه یان خراپه .ههروهها باشو خراپیی بهپێی ج���ۆری ئۆتۆمبیلهكانیش دهگۆڕێ���ت .ل���ه كاتالۆگ���ی زۆرب���هی ئۆتۆمبیلهكانجا ئهوه نوس���راوه كه به كام جۆره لهبهنزین باش كاردهكات .بۆ نمونه ئهو بهنزینهی بهباش���ی كار به ئۆتۆمبیلی تۆیۆتا دهكات ،دهبێت ئۆكتانهكهی نهوهدو یهك بێت".
تایبهت
) )619سێشهممه 2018/4/3
7
گوڵێک لهنێو تاشهبهردهوه
بۆ یەکەمجار کچێکی کورد بەرزترین بڕوانامەی زانستی لەزانکۆیەکی هۆڵەندا بەدەست دەهێنێت ئا :بێریڤان جهمال حهمه سهعید
د .لەنگێزە لهسابونکهرانو قوتابخانهی کهریمی عهلهکهوە دەستیپێکردو بەرزترین بڕوانامەی زانستی لەزانکۆی ئیراسموسی رۆتەردام بەدەستهێنا
زۆرن ئهوان���هی خاوهن���ی دکت���ۆرانو توانای خۆی���ان لهلێکۆڵینهوهی بوارێکدا تاقیکردوەت���هوه ،بەاڵم ک���همن ئهوانهی بههرهمهن���دنو توێژین���هوهی زانس���تی لهبوارێک���ی گرن���گو دهگمهن���ی وهک پزیشکیدا ئهنجام دهدهن .پزیشکی کورد "لهنگێزه ساڵح فهرهیدون" ،که دهرچوی زانکۆی ئیراسموسه لهڕۆتهردام( ،بەشی پزیش���کی ههن���اوی ــ نەخۆش���ی ژنانەو زانستی دهرمانی Erasmus medisch centrum Rotterdam / interne geneeskunde/gynaecologie )en pharmacologie
بابهتی نام���هی دکتۆراکهی بریتی بوە لهلێکۆڵینهوهیهک���ی زانس���تی بهن���اوی (ناهاوس���ەنگی دەم���ارە خوێنیی���ەکان لەژەهراوی کردنی زیندۆڵ���ەدا ــ ئاکامی نەخۆشییەکە ،دیاریکردنو پێشبینی Angiogenic imbalance in preeclampsia, Pathogenice, diagnostic and prognostic implications).
د .لهنگێ���زه تهمهن���ی ٢٧س���اڵه، لهس���لێمانی لهدایکبوهو ت���ا تهمهنی نۆ س���اڵی لهگهڵ خێزانهکهی لهکوردستاندا ژیاوه ،هەر لەوێش قوتابخانەی بنەڕەتی دەس���تپێکردوەو خوێندکارێک���ی وری���او زیرەک ب���ووه .وهک زۆربهی تاکی کورد، لەقۆناغهکان���ی منداڵی���دا ،ژیانی ئاوێزان بوە لەدڵهڕاوکێو کێشمهکێش ،بهجۆرێک شهپۆلهکانی ژیانی پڕ هاتونەهات ئهمیان لهم تاشه بهردهوه داوە بهو تاشهبهردهدا، بهاڵم خۆراگرو کۆڵنهدهر بووه ،بهچهشنێک حهزی نهکردووە وهک گیایهک س���هر بۆ با دانهوێنێت ،بهڵک���و ههروهک گوڵێکی نێو تاش���هبهرد گهشهی کردووە .لهنگێزه ب���اوهڕی بهخۆی دەبێ���ت ،دەزانێت چی لهژیانیدا دهوێت .لهتهمهنی نۆ س���اڵیدا، لهگهڵ خێزانهکهی ڕێی دەکەوێتە سەر ڕێی پڕ هەورازو نشێوی ئاوارەیی لەم واڵتەوە بۆ ئەو واڵت ،ت���ا دواجار خۆی لەهۆاڵند دەبینێتەوەو لەوێ نیشتەجێ دەبێت .ئهم کچه تهمهنی چوار پێنج سااڵن بوه لهگهڵ دایه گهورهی سهردانی مااڵنی کردوه ،ئهو بیرهوهرییانهی ک���ه لهئاوێنهی خهیاڵیدا کێشاویهتی ،کاریگهریی گهورهیان دانەوە لهقۆناغە یەک لەدوا یەکەکانی خوێندنیداو ئهندێش���هی گهوههرییان فراوان کردوه، کە لەهەر هەوڵو ئاس���تەنگی فێربوونیدا مۆرکیان بەدی���ار کەوتووە .دایه گهورهی ب���ۆی چرایهکی ڕێنماییک���هری ڕێگای پڕ تاریک���ی ب���وە .وێن���هو بیرەوەرییەکانی منداڵیی لههزری سافو بێگەردیدا ،وەکو دەس���تی گەرمی دایەگەورە یارمەتیدەری بووە نەک هەر بۆ س���ەرکەوتن بەس���ەر ش���اخی پڕ ئاستەنگی زانس���تدا ،بەڵکو ب���ۆ ئەو پیش���ەیەش کە ههڵیب���ژاردوه. هاوڕێیەتی لهنگێزەی کیژ لەگەڵ دایەگەورە لهکات���ی س���هردانی ئەو ژنان���ە بووە کە مندااڵنی���ان هێناوەتە ژیان���ەوە .دیمەنی ژنێکی پاڵکەوتووی داپۆشراو بەپەڕۆیەک بەس���ەر قاچییەوە لهژورێکداو دەور دراو بهقیژهو هاوارو ناڵهو ئازارو گریان ،ئینجا پاشان خۆش���یو کهیفو گریانی کۆرپه جێی قیژهو هاواری دایکه بگرێتهوه .ئهم گ���ۆڕانو وهرگۆراندا لهترسو هاوارو قیژه بۆ خۆش���یو شادی س���هرنجی لهنگێزهی پێنج سااڵن ڕادهکێشت. د .لهنگێزه ل���ەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێ���ت "ههر ل���هدوای بهدهس���تهێنانی دکتۆراکهم ،ل���هدو زانکۆ کۆنتراکتی کارم پێ���دراوە .یەکێکیان کۆنتراکتە بۆ س���ێ س���اڵ لهزانک���ۆی هارف���اردو ئەویتریان لهالیهن زانکۆی ئوکسفۆردەوە". ئاوێنە :لەکوردس���تاندا چهند س���اڵت خوێن���دووە؟ ل���هکام خوێندنگ���ە؟ یادهوهرییەکانی ئەو ماوەیەت چییە؟ د .لەنگێزە :لهسابونکهران لهقوتابخانهی کهریمی عهلهک���ه ،پۆلی یهکهمو دووهمی بنەڕەتیم تەواو کردووە .ههر لهمنداڵییەوه حهزم لهخوێندن بووە ،بهتایبهتی وانهی ماتماتیک .کاتێک کە وچانی نێوان وانەکان دهستی پێدهکرد ،مامۆس���تایان داوایان
د .لهنگێزه لەم���ن دهک���رد ،چاودێ���ری قوتابییهکان بکهم .ههر لەس���ەرەتای تەمەنمەوە ،زۆر ئارهزوی رێکخس���تنو سهرپهرش���تیاریم ههب���ووە .لهوانهیماتماتی���ک زۆر باش ب���ووم ،لهیادمه جارێ���ک ههڵهیهکم کرد، مامۆس���تاکه لێ���م توڕه بوو ،س���ەرەڕای ئەوەش ش���هقێکی لهقاچ���م دا .تا رۆژی ئیمڕۆ مامۆستا نهسرینو شهقهکهیم لهدڵ دەرنەچ���وە .زۆربهی جار لهماڵهوه دایکم لەخوێندندا یارمەتی دەدام ،گهر ش���تێکم لهال رون نهبوایە هاوکاری دەکردم .ئەوە ههر دایکم ب���وو بەهانامەوە دەهات ،هەر کاتێ���ک پێویس���تیم بەش���تێک ببووایە. خراپ���ی بارودۆخهی کوردس���تان تەنگی پێهەڵچنینو لهس���اڵی 1998دا ،واڵتمان بەجێهێشت .لهکۆتایی س���اڵی 1999دا، گەیشتینە هۆالند ،بهو هۆییهوه ،ساڵێکی خوێندم لهکیس چوو. ئاوێنە :قۆناغهکان���ی دواتری خوێندن لههۆالند چۆن دهستی پێکردو کێشهکانت چی بوون؟ د .لەنگێزە :ههر بەگەیش���تمان لهپاش چەن���د مانگێک ،چوومەت���ە خوێندنگەی هۆالن���دیو لەپۆلی ش���ەش دان���رام ،که دهکاته پۆلی چواری کوردستان .لێرەش ه���ەروا لەماتماتیکدا زۆر باش بووم ،گهر قوتابییه هۆالندییهکان نیو کاژێر خهریکی خش���تەی ک���ەڕەت بونایه ،م���ن بەپێنج خولهک تهواوم دهکرد .مامۆس���تاکان زۆر نهرمو لهس���هرخۆ بوون ،وهک کوردستان توون���د نهبوون ،گهر ههڵهش���م بکردایه، زۆر بەهێمن���ی ڕوونیان دەک���ردوە بۆم. لێدان نهبوو ،بهڵک���و ڕێزیان لێدهگرتین، وهک مرۆڤێکی ت���هواو مامهڵهیان لهگهڵ دهکردین .لهبهرئهوهی لهوانهی ماتماتیکو فیزیا خۆم زۆر باش بوم ،زۆر پێوس���تی بەزمان نهبوو ،هیچ کێشهیهم لهو بارهیهوه بۆ دروس���ت نهب���وو ،ب���هاڵم لهوانهکانی تردا ،که پێوس���تی بەوە بوو توانایی زۆر بەس���ەر زمانەکەدا هەبێت ،بۆم زهحمهت ب���وو ،دهبووایه لهماڵهوه لەگەڵ دایکم بۆ واتای وش���هکان بگەڕامایە .جیا لهوهش وهک کچێکی کورد ،ئازادیم س���نوردار بو بەراورد بەو ئازادییەی کە کچه هۆالندییه هاوڕێکان���م هەیان بوو .گ���هر لهئاههنگی قوتابخان���ه ی���ان ه���ەر ئاهەنگێکی تردا بمویستایە بەش���داری بکەم ،بەو مەرجە بۆم هەبو ،کە لەو کاتەی بۆیان دانابوم، بگهڕێم���ەوە ماڵ���هوه .بەه���ۆی ئەوەی لهقۆناغهکان���ی ت���ری خوێندندا زۆر باش بووم ،لەخوێندنگە توشی هیچ کێشەیەک نەبوم. ئاوێن���ە :زۆر ج���ار م���رۆڤ لهژیانیدا پێوس���تی بهکەس���ێک هەیە ب���ۆ ئەوەی بیکات بەسەرمەش���قی خۆی .بۆ تۆ ئەو کەس���ە دایە گەورەیە .زۆر کهس ههیه، بهتایبهتی ل���هالی خۆمان ،لهو حاڵهتەی مناڵ لەدایکبوون دهترس���ن ،کەچی ئەمە ل���ەالی تۆ وەه���ا نییە ،دەکرێ���ت رونی
د .لهنگێزه لەکاتی وەرگرتنی بڕوانامەکەدا
وهک کچێکی کورد ئازادیم سنوردار بو بەراورد بەو ئازادییەی کە کچه هۆالندییه هاوڕێکانم هەیان بوو .گهر لهئاههنگی قوتابخان ه یان هەر ئاهەنگێکی تردا بمویستایە بەشداری بکەم ،بەو مەرجە بۆم هەبو ،کە لەو کاتەی بۆیان دانابوم بگهڕێمەوە ماڵهوه بکەیتەوە بۆچی؟ د .لەنگێ���زە :بهڵ���ی ههروهکو ئەوەی باسم کردووە ،هەمیشە دەستم بەدەستی نهنکمەوە بووە ،ئێستاش وەک نمونهیهک دەس���تم لێبەرن���ەداوە .هەرگی���ز ئ���ەو ژنانەم لەبیرناچێت ،ک���ە چۆن لەوپەڕی ئازارو زریک���ە زریکدا ،ه���ەر ئەوەندەی منداڵەکانیان بەدنیا دەهات ،دەموچاویان دەگەشایەوەو زەردەخەنه دەکەوتە سەر لێوانی���ان .ئ���ەم زەردەخەنانە بۆ من لەو
چوکلێتانە خۆشتر بوون کە پێیان دەدام. منیش دەمەوێ���ت وەک دایەگەورە ،ژنان لەو خۆشیو شادیە بێبەش نەبن .هەر لەو تەمەنەوە ئهو حهزهم لهال گەاڵڵە بو ،که دهمهوێت ببم بهپزیش���کی ژنانی دوگیان. ئیت���ر ئەمە ورده ورده وەک پش���کۆیهک لەناخم���دا هەرچی زێتر گەش���ایەوە .ئەو بەرپرسیارییەم زۆر زو ال دروست بو ،که ئەوەندەی لەتوانامدای���ە ،دەبێت یاوەری دەس���تپێکی ژیانی هەر مرۆڤێک بم ،هەتا لەپێ���ش لەدایکبونیدا .وهک پزیش���کێک گرنگی ئهم بەرپرسیارێیەتییە لهوهدایه، که لەحاڵەتە هەستیارەکاندا دهبێت زۆر زو بڕیار بدهیت ،کەچی دەکەیت .رزگارکردنی کۆرپهل���هو ژیان���ی دایکهک���ه ،بڕیاردانی دەس���تبەجێو دەس���تبەکاربوونی خێرای دەوێت .بۆ نمونه لەکاتی <ژەهراوی بون > Pre-eclapmsieی حاڵەتی س���کپڕیدا، گهربێ���تو گومان���ی ئەم���ە لهدایکهک���ه بکرێت ،ئەوا پزیش���ک ڕوبهروی دوڕیانێک دهبێتهوه .ئایا دایکهکه بخرێتە سهر ژانی پێش���وەختو منداڵهکه لهدایکبێتو بەو شێوەیە ژیانی ههردووکیان رزگار بکرێت یان چاوهروانی ژانی سروش���تیی دایکەکە بکرێت؟ ئاوێنە :ئەو لێکۆڵینهوەی ئەنجام داوە لهسهر چییه؟ د .لەنگێ���زە :لێکۆڵینەوەکەم لهس���هر نهخۆش���ی ژەهراویبوونە ی���ان با بڵێین ئەو حاڵەتەی ک���ه ژن لهکاتی دوگیانیدا توش���ی دهبێت .که ئەگەری هەیە ببێتە ه���ۆی مردنی دایکهکه ی���ان کۆرپهلەکه. ئ���هم حاڵهت���هش نزیکی 3ـ���ـ %5ئەو ژنە س���کپڕانە دەگرێتەوە .ژههرایبونیش بریتییه لهبهرزبونهوهی پەستانی خوێنی دایکهک���ه ،ههروهه���ا خ���راپ کارکردنی گورچیله .ه���ۆکاری ئ���هم حاڵهتهش تا ئێس���تا ناروون���هو نهزان���راوه ،که بۆچی ئهم کێش���هیه لهکاتی سکپڕیدا ڕودهدات.
لەههندێ حاڵەتەدا ئاسایی دەست دەبرێت بۆ خس���تنه سهر ژانی دهستکرد بۆ زوتر لهدایکبون���ی کۆرپهک���ه .بەلهدایکبوونی کۆرپهکه ،نهخۆش���ییهکه نامێنیت ،بهاڵم ئهم ژههراویبونه مهترسییه بۆ سهر ژیانی کۆرپهلە ،چونکه ئهن���دامو ئۆرگانهکانی لەشی کۆرپهله لهس���کی دایکیدا هێشتا بهتهواوی گهشهیان نهکردوه .خۆ ئهگهر بێتو ئەو هەوڵ���ە نەدرێت ،ئەوا ئەگەری مردنی دایکهکه هەی���ە .هەرچی چۆنێک بێت ،ئهمە حاڵهتێکی مەترس���یدارە چ بۆ دایکهکه بێت یان بۆ کۆرپهلەکەی. ئاوێنە :لەپەیوەند بەلێکۆڵینهوهکهتدا، ئەرکێک���ی زۆرت کەوتۆتە س���ەر ش���ان، دەکرێت زێتر بۆمان رون بکەیتەوە؟ د .لەنگێ���زە :لەپەیوەن���د ب���ەم لێکۆڵینهوهیهمدا ،بۆ چهندین جار بهشداریم لهکۆنفرانس���ی واڵتانی ت���ردا کردوهو زۆر جاری���ش پرۆگرام���ی خۆمم پێش���کهش کردوه .لهم نێوهندان���ەدا ،پرۆگرامهکانم بهپلهی زۆر باش ههڵسهنگێنراونو پێنج جاریش خهاڵت���م وهرگرتوه .ب���ۆ نمونه بۆ کۆنفرانس لهس���هر پەس���تانی خوێن س���هفهرم بۆ میالن ،بۆداپست ،پاریس، ساوپاولۆ ،واش���نتن ،سانفرانسیسکۆ... هتد ک���ردوه .جیا لهوهش چهندین وتاری زانستیم لهگۆڤاره زانستییهکانی بهریتانیاو ئهمریکا باڵوکردۆتهوه. ئاوێنە :پالنت بۆ ئاینده چیه؟ د .لەنگێزە :ههر لهدوای بهدهستهێنانی دکتۆراکهم ،ل���هدو زانکۆ کۆنتراکتی کارم پێ���دراوە .یەکێکیان کۆنتراکتە بۆ س���ێ س���اڵ لهزانک���ۆی هارف���اردو ئەویتریان لهالیهن زانک���ۆی ئوکس���فۆردەوە داوام لێک���راوە ،کاریان لهگهڵ���دا بکهم ،بهاڵم هێشتا بڕیارم نهداوه ،کامهیان ههڵبژێرم. ئێستا لهزانکۆی ئیراسموس ،مامۆستامو سهرپهرشتیاری ئهو خوێندکارانە دەکەم که ماستهر دەخوێنن.
ڕۆژی ،14.3.2018لیژنەیەک���ی دە ئەندامی کە پێکهاتبوو لەپرۆفس���ۆر ئیریک ئەی .پی .س���تیجز ،پرفس���ور ج���ان دان���زر ،پرفس���ور ئێ���س. ئانان���س (هارڤ���ارد ،بۆس���تن ،واڵتە یەکگرتووەکان���ی ئەمری���کا) ،مان���وو فاتیس (زانکۆی ئوکسفۆرد) ،ستیفان فێرلۆرێن (زانکۆی دەرمانی چاریتی ــ بەرلین) ،بەش���دارییان لەلێکۆڵینەوەو هەڵس���ەنگاندنی نام���ەی دکت���ۆرای کچە پزیش���کی کورد “لهنگێزه س���اڵح فهرهیدون” کرد لەزانکۆی ئیراسموس، لهڕۆتهردام ،بەش���ی پزیشکی ناوەکی ــ نەخۆش���ی ژنانەو زانستی دەرمانی. نامەی دکتۆراکەی لەسەر ناهاوسەنگی دەمارە خوێنیی���ەکان لەژەهراویکردنی زیندۆڵ���ەدا ــ ئاکامی نەخۆش���ییەکە، دیاریکردنو پێشبینی بو.. پ���اش گفتوگ���ۆو تاوتوێکردنێکی چڕوپ���ڕ ،لیژنەکە نام���ەی دکتۆراکەی بە”زۆر باش” پەسەند کرد .ئەندامانی لیژنەک���ە بهگهرم���ی پیرۆزبایی���ان له”لهنگێزه” کردو ستایشیان کرد بهوهی که بابهتێکی سهرنجراکێش���ی کردۆته بابهت���ی دکتۆراکهیو س���هرکهوتووانه تێیدا قوڵ بۆت���ەوەو بهیهکێک لهکاره زانستییه باشه پزیشکییهکان ئەژماریان کرد.
منیش دەمەوێت وەک دایەگەورە ،ژنان لەو خۆشیو شادیە بێبەش نەبن .هەر لەو تەمەنەوە ئهو حهزهم لهال گەاڵڵە بو ،ک ه دهمهوێت ببم بهپزیشکی ژنانی دوگیان
8
کۆمەاڵیەتی
) )619سێشهممه 2018/4/3
كهس لهكچانو كوڕانی خانهی نهوجهوانان ناپرسێت کچان 17ساڵیان تهواو كرد دهكرێن ه دهرهوه ئا :مهزههر كهریم خانهی كچانو كوڕانی نهوجهوان لهشاری سلێمانی چهندین كچو كوڕ ی لهخۆگرتوه تهمهنیان لهنێوان لهچوار ساڵ بۆ حهڤده ساڵدایه ،گهورهترین گرفتی ئهم كچو كوڕانه ئهوهیه پاش تهواوكردنی 17ساڵ تهمهن بهبێ ئهوهی پهناگهو شوێنێكیان ههبێت روی تێبكهن دهكرێنه دهرهوه. ڕازاو عهبدواڵ ،بهرێوهبهری كۆمهڵگا ی چاودێ���ری كۆمهاڵیهت���ی س���لێمانی بهوهكال���هت بهئاوێن���هی راگهیاند ئهو كوڕو كچانهی دێنه خانهی كۆمهاڵیهتی ی���ان دایكو باوكی���ان زۆر ناچارن یان كهس���یان نهم���اوه هاتونهت���ه خانهی نهوجهوان���ان ،ئهو وتی "ئهو مندااڵنهی دێنه خان���ه تا تهمهنی حهڤده س���اڵ تهواو دهكهن دهتوانن لهخانهی مندااڵن بمێن���هوه ،كچانی���ش لهتهمهنی ههژده س���اڵیدا یان ژیان دروست دهكهن یان دهچنهوه الی كهسوكاریان". بهاڵم بهپێ���ی زانیاریهكان���ی ئاوێنه بهشێكی زۆری ئهم كچانه ئهو كهسوكاره پل���ه یهكه ش���ك ناب���هن ت���ا بچنهوه الیان ،یاخود ئهو هاوس���هرگیرییانهی بهمهبهس���تی دۆزین���هوهی پهناگهیهك بهناچ���اری پێی رازی دهب���ن زۆربهیان س���هركهوتو ناب���ن ،بۆی���ه زۆربهی���ان چارهنوسێكی تاڵو تاریك چاوهڕوانیان دهكات ،كه دهب���و وهزارهتی كاروباری كۆمهاڵیهت���یو پهرلهمانی كوردس���تان ئیش���ی لهس���هر دهركردن���ی بڕیارێك بكردایه تا كچانی بی سهرپهرشت پاش تهواوكردنی تهمهنی حهڤده ساڵیش تا كارێك دهدۆزن���هوه كه بژێویی ژیانیان مسۆگهر دهكات لهخانهكه بهێڵدرێنهوهو چاودێریی كۆمهاڵیهتی بكرێنو بپارێزرێن ب���ۆ ئهوهی بهش���ێوهیهكی خ���راپ بێ كهس���ییان نهقۆزرێتهوهو ب���ۆ كارێك س���ودیان لێوهربگیرێت كه پێچهوانهی خواستی خۆیانه. بهرێوهب���هری كۆمهڵ���گای چاودێری كۆمهاڵیهتی س���لێمانی لهمبارهوه وتی
بهراورد بەساڵ ی پار ژمارهی كوڕان لهخانهی نهجهوانان زیادی كردوه پار ساڵ تهنها 13كوڕمان ههبوه ،یهكێك لهو كوڕانه عهرهبه مندااڵنی خانەی بێ سەرپەرشتان "چهند سالێك لهمهوبهر كه بهڕێوهبهر ی خان���هی كوڕان بوم لهگ���هڵ ژمارهیهك ڕێكخ���راو زۆرمان ههوڵدا ئهو یاس���ایه ههموار بكهینهوه ،كوڕانو كچان لهدوای تهمهنی ههژده س���اڵ لهخانه بمێنهوه بهاڵم نهكراو نهكرا". وتیشی "بهدڵنیایهوه كچان بهو تهمهنه كهمهوه بچن���ه دهرهوه لهخانه لهالیهن كهس���وكاریانهوه چاودێ���ری نهكرێ���ن توش���ی الدان دهبن ،بهاڵم ههش���یانه ئاقڵ���ه كارێك بۆ خ���ۆی دهدۆزێتهوه، با ئهوهش بڵی���ن زۆربهی كچهكان یان پورێك مامێك خاڵێك لهخۆی دهگرێت ی���ان ش���و دهكات ،زۆر جاریش لهالی خزمو كهسوكاری توشی كێشه دهبێت، بهاڵم ئێمه ههر ئهوهندهمان لهتوانادایه تا تهمهنی ههژده لهخان���ه بمێنێتهوه یاساكه بهوشێوهیهیه". ڕازاو ئاماژه ب���هوه دهكات ئهو كوڕو
كچان���هی لهخانهن ل���هڕوی دهرونیهوه دۆخی���ان باش نی���ه ئهو وت���ی "چ ی چاوهڕوان دهكهیت لهمنداڵێك دهزانێت دایكی ههی���ه دهزانێ���ت باوكی ههیه، ب���هاڵم ب���اوكو دایكهك���ه پرس���یاری لێناك���هنو ڵیناپرس���نهوه بهمان���گو دومانگو بهس���اڵیش سهردانی ناكهن، مهگ���هر تهنه���ا توێژهرهكان قس���هیان لهگهڵ بكهنو مامهڵهیان لهگهڵ بكهن، بهنمونه باس���ی دهكهم چهند س���اڵێك پێ���ش ئێس���تا بهرێوهب���هری خانهی كوڕان بوم ،كوڕێکمان البو دایكی نهبو باوكیش���ی لهخانهی بهس���ااڵچوان بو دوای ماوهیهك باوكی مرد ،تهنها مامو مامۆژنێكی ههبو لههۆدهیهكدا دهژیانو كهمئهندام بون ،بهاڵم منداڵهكه ،چونكه ئارهزوی دهكرد بچێتهوه ناو كهسوكاری زۆر كات پێم���دهوت مامۆژنت گوناحه وهرهوه خان���ه ئ���هوان جێگهیان باش نیه ،بهاڵم ئهو دهیوت ههرچۆنێك بێت
بهدڵنیایهوه كچان بهو تهمهنه كهمهوه بچن ه دهرهوه لهخان ه لهالیهن كهسوكاریانهوه چاودێر ی نهكرێن توشی الدان دهبن ئهوێم پێخۆشه ،منداڵی هاوڕێم دهبێت لهك���ۆاڵن دهچمه ناوی���ان ،ههرچۆنێك بێت منداڵ ناو كهسوكاری پێخۆشه". ئیبراهیم تهیب ،بهڕێوهبهری خانهی
فۆتۆ :مەزهەر
لهبهرێوهب���هری كۆمهڵ���گای چاودێری كۆمهاڵیهتی لهس���لێمانی وتی " ئێستا ژمارهی ك���وڕان 23كهس���ن ،بههۆی قهیرانی داراییو كێشهی كۆمهاڵیهتی، بهراورد بەس���اڵی پار ژم���ارهی كوڕان لهخان���هی نهجهوانان زیادی كردوه پار ساڵ تهنها 13كوڕمان ههبوه ،یهكێك لهو كوڕانه عهرهب���ه ،ژمارهكهی دیكه ئهو مندااڵنه كهس���وكاریان لهس���نوری پارێزگای سلێمانییهو بهههر هۆكارێك بێ���ت هاتونهت���ه خانهی ك���وڕان یان كهسیان نهماوه یان بههۆی كێشهیهكی ی لهالیهن دایكو باوكیانهوه كۆمهاڵیهت هێنراونهته خانه". بهڕێوهب���هری ك���وڕان وتیش���ی "دهمانهوێت لهرێگ���هی توێژهرهكانهوه ئ���هو مندااڵن���ه بگهڕێنین���هوه ن���او خێزان ،چونكه گهڕان���هوهی منداڵ بۆ ناوخێزان لهههموشتێك باشتره ،بهاڵم ئهگ���هر نهمانتوان���ی بیانگێرێنهوه بۆ
ناوخێزانهكانی���ان ئ���هوه پهیوهندیهكی باشیان بۆ دروست دهكهین لهگهڵ خزمو كهس���وكارهكانیان ،ههل���ی خوێندنیان بۆ دهڕهخس���ێنین ،زۆرینهیان دهچنه زانكۆكان". ههرێم محهمهد كوڕێكی تهمهن سیانزه س���اڵه ئێس���تا لهخانهی نهوجهوانانی كوڕان دهژی ئهو وت���ی "من بێتاقهتی ئهوهم كهسوكارم سهردانم ناكهن ،من دایكو باوكی خۆم نیه ،بهاڵم بهردهوام بیری كهسوكارهكهم دهكهم ساڵی پار لهڕهمهزاندا س���هردانیان كردوم زۆریان بیرهكهم ،ئهوان نایهن بۆالی من منیش نازانم چیبكهم ،ڕۆژان���ه ههر لهخانهم بهردهوام بیری كهس���وكارهكهم دهكهم دهبیت لهكوێ بن ،كهی بێن س���هردانم بكهن ،ههر من نیم زۆربهی منداڵهكانی دیكهش بهههمان ش���ێوه كهسوكاریان ههیهو سهردانیان ناكهن ،نازانم بۆچی نایهن سهردانمان بكهن".
ژن دهتوانێت گۆڕانكاری ئهنجام بدات ئا :مهزههر ی مامۆستایانو لهخۆپیشاندانهكان فهرمانبهراندا لهسهرجهم شارو شاروچكهكانی ههرێم كچانو ژنان لهناو ئاپۆڕهی ناڕهزاییهكاندا لهپێشهوه بون، ژنێكی چاالكهوان لهخۆیشاندانهكان دهڵێت "ژنان قوربانی یهكهمی ئهم ی ژنان فهرمانبهرن". دۆخهن ،زۆرینه ی كابان شهعبان مامۆستاو چاالكهوان ی خۆپیشاندانهكاندا ی لهناو ئاپۆڕا مهدهن ی دهكێش���ا بۆ ی دهك���ردو هوتاف هاوار ی ی موچهو دروش���م نهمانی پاش���كهوت ی دهسهاڵتی دهوتهوه. خهبات بۆ گۆڕین كابان وتی "وهك ژنێك لهیهكهم ڕۆژهوه ی بهشداری خۆپیشاندانهكانم كردوه .ساڵ ێ ڕۆژ لهسهرشهقام پار سهدو بیستو س ی مام���هوه .ئێم���ه داوای مافهكان��� ێ خۆمان دهكهین ،ئ���هوه حكومهته گو بهداخوزیهكانمان نادات". ی ی ئهو ڕیژه زۆره ئهو وتیش���ی "هاتن ژنانو بهشداریمان بۆ ئهوه دهگێڕێتهوه، قهیرانهك���ه دوج���ار ڕوی كردۆته ژنان، چونك���ه ژن ئی���داری ماڵی بهدهس���ته. ژن دهزانێت چهند قورس���ه بهو قهیران ه ی ئی���دارهی ماڵو من���داڵ ب���كات .ژنان عهفری���نو كۆبان���ی س���هلماندیان ژن ی ئهنجام بدات ،با دهتوانێت گۆڕان���كار گۆڕانكاری ئهمجاره لهباش���ور لهس���هر ی ژنان بێت .داوا دهكهم ژنان بێن ه دهست پێشهوه بۆ خۆپیشاندانهكان". ێ ناس���ك ئهحمهد تهمهنی پهنجاو س ی ساڵ دهبو ،عهالگهیهكی كێكو كولیچه بهدهستهوه بو ،زوو زوو دهستی دهكرد بەعهالگهكهداو كێكو كولیچهی بهس���هر ی ی هاوڕێیدا دابهش دهكرد .لهگهرمه ژنان نیوهڕۆو خۆپیشاندانهكاندا ئهو بۆ ئاوێن ه وت���ی "ل���هو ڕۆژهی خۆپیش���اندانهكان
وهك ژنێك لهیهكهم ڕۆژهوه بهشدار ی خۆپیشاندانهكانم كردوه .ساڵ ی پار سهدو بیستو سێ ڕۆژ لهسهرشهقام مامهوه ئێمه داوای مافهكان ی خۆمان دهكهین ئهوه حكومهته گو ێ دهس���تی پێك���ردوه ب���هردهوام دێم��� ه ی ن���او خۆپیش���اندهران لهب���هردهم داد سلێمانی .ئهم بهیانیهش كاتژمێر شهش ههس���تاوم كێكو كولیچهم كردوه ئینجا ی دهزانم .ژنانو ی خۆم هاتوم ،بهئهرك��� پیاوان پێویس���ته ههمومان بهشداربین ب���ۆ داكۆكی ك���ردن لهمافهكانمان .ئهم ی نائومێد دهس���هاڵته گهندهڵه ههمومان ی كردوه .كوڕهكهم ئهمس���اڵ كۆتا ساڵ خوێندن���ی زانكۆیهتی ،دهڵێم بخوێن ه با نمرهی ب���هرز بهێنیت ،بهاڵم ئهو دهڵێت بۆچ���ی بخوێن���م خ���ۆ م���ن دانامهزرێم قسهكهشی زۆر ڕاس���ته ،كچهكهم پێنج ی تهواو كردوه لهماڵهوه ساڵه ڕاگهیاندن ی دهست دانیشتوه ،دانهمهزراوهو كارێك ناكهوێت بیكات". ناس���ك ئهوهش���ی وت "فهرمانبهری ی پاردا خانهنش���ینم ،ماقوڵ نی ه لهساڵ
خۆپیشاندانی مامۆستایان لەبەردەم دادگای سلێمانی ێ تهنها س���ێ موچ���هم وهرگرتوه .س��� مان���گ جارێك موچهی���هك وهردهگرین. ی ئ���هم دهس���هاڵتداران ه بەجوتێك پاته الس���تیكهوه ب���ۆ خۆم���ان هێنامان���ن، ههرخۆش���مان دهتوانین دهریان بكهین. ی دهزانم وهك ژنێ���ك بەماف���ی خۆم��� ی ی مافهكان هاتومهت���ه س���هرجاده داوا ی دیكهش دهكهم خۆم بكهم .داوا لهژنان بهش���داربنو بێن���ه سهرش���هقامهكان، هیچمان لهژنانی عهفرین كهمترنیه". ی ی پسپۆڕ د.ش���ایان كاكه پزیش���ك ی نانهكهلی، شێرپهنجه لهنهخۆش���خانه ی ئهو ژنهیه كه لهڕۆژی خۆپیشاندانهكان ی ی ههولێر ،بەهاندهكه 3/25دا لهش���ار وێن���هی ناڕهزاییهكان���ی دهگ���رتو ی داوای لهخهڵ���ك دهك���رد بێن��� ه ڕیز خۆپیش���اندانهكانهوه ،ب���هاڵم لهالی���هن ی مهندهیی لهبهردا كهس���ێكهوه ك ه جل
ی لهدهست كهوت ه بو ،لێیدراو موبایلهكه خوارهوه .د.شایان بەئاوێنهی وت "وهك ژنێك ههستم بەبهرپرسیاریهتی كردوه. ێ من پزیشكم ،بهاڵم من فهرمانبهرم بهڵ نابێت خۆم لهمامۆستایانو موچهخۆرانی دیك���ه جیابك���هوه .بۆی��� ه لهگ���هڵ فهرمانبهراندا بهشداریم لهناڕهزاییهكاندا كرد لهنهخۆشخانهی نانهكهلی .ههرچهنده زۆرینهی پزیش���هكهكان لهگهڵ بایكۆت ی نهبون ،بهس م���ن بهئهركی خۆمم زان ڕازی ،نهبوم بهو موچهیهی وهریدهگرین. ئهوهب���و چومه پاركی ش���انهدهر لهگهڵ مامۆستایان بهشداری خۆپیشاندانهكانم كرد". ی "بهش���داری زۆری ژنان ئ���هو وت��� لهخۆپیش���اندانهكاندا ،دهگهڕێت���هوه بۆ ههستی بهرپرس���یاریهتی .منیش وهك ی هاوس���هرهكهم ههست بەبهرپرسیاریهت
فۆتۆ :مەزهەر
دهكهم بهرامبهر ماڵو منداڵهكانم .دهبێت منی���ش هاوكاربم تا بژێ���وی ژیانیان بۆ دابین بكهم .ئهم ه بهنمونه دهیهێنمهوه، ی وهك وهاڵمێ���ك ب���ۆ پرس���یاری بۆچ ی زۆرب���هی خۆپیش���اندانهكان ژنن .ڕۆژ ی ی مانگ لهبهردهم یهكێت بیستو شهش ی ههولێ���ر بهڕێكهوتین، زانایان لهش���ار ئێم ه دههاتینهوه بهرهو پاركی شانهدهر هێ���زه ئهمنیی���هكان دهوری���ان دابوین. لهسهرهتادا ژمارهمان زۆ ربو لهپیاوو ژن، ی دواتر گهش���تینه چوارڕیانی (بهتهمای ی پیاوهكان خوای) ،سهیرمان كرد ژماره زۆر ك���هم ببونهوه .پی���اوهكان لهالیهن هێزه ئهمنیهكانهوه لهخۆپیش���اندانهكان دهردههێن���رانو پهلكێ���ش دهكران .من بهچ���اوی خۆم بینیم ه���هر دو مهترێك دهڕۆش���تین تهركیزیان دهخس���ته سهر پیاوێك ی���ان دهیان گرت یان ڕایدهكرد.
لهدواییدا بهس ژنهكان ماینهوه ،ژمارهمان بیست ژنێك دهبو ،سێ پیاومان لهگهڵ ماب���و .هێزهئهمنی���هكان پێی���ان وتین ی دهكهن تا نی���و كاتژمێری دیك ه چۆڵ��� ی باش���ه ،چۆڵی نهكهن دهتانخهین ه دوا ئۆتۆمبیلو لهبازگهی موس���ڵ بهرهاڵتان ی دهكهی���ن .ئیت���ر ناچاربوی���ن ب�ڵ�اوه لێبكهینو بڕۆینهوه بۆ ماڵهوه". ی شیرین ئهمین خێزانی كاوه گهرمیان ی بهردهوام بهش���داری خۆپیشاندانهكان كردوه لهشاروچكهی كهالر .وهك ژنێك لهڕیزی پێش���هوهی خۆپیش���اندانهكاندا ی زۆر لهژنان بوه .ئهو وت���ی "ژمارهیهك بهردهوام بهش���داری ناڕهزایهتیهكانیان ك���ردوه .دهتوانرێت ل���هو ژمارهیه زیاتر بهش���داری خۆپش���اندانهكان بك���هن. بهداخ���هوه ژمارهی���هك ل���هو ژنان���هی نههاتونهته ڕیزی خۆپیش���اندانهكانهوه ی فهرمانبهرن ،بهاڵم هێش���تا بهش���دار ی خۆپیش���اندانهكانیان نهك���ردوه بههۆ ئینتمایان بۆ دهسهاڵت .لهگهڵ ئهوهشدا خۆشبهختانه ژمارهیهكی بهرچاو لهژنان بهشدارنو ڕیژهكه لهبهرزبونهوهدایه".
وهك ژنێك ههستم بەبهرپرسیاریهت ی كردوه .بهڵ ێ من پزیشكم ،بهاڵم من فهرمانبهرم نابێت خۆم لهمامۆستایانو
تایبەت
) )619سێشهممه 2018/4/3
ههمو شتێک لهبارهی کوردستانو عێراقهوه
www. niqash. org
9
ئهم الپهڕهیه بهسپۆنسهری رێکخراوی راگهیاندن لهههماههنگیو گواستنهوه، ئهکادیمیای راگهیاندنی ئهڵامنی
موچه بهرامبهر بهدهنگ
عهبادی سیحر ی ناردنی موچه لهسهر دهنگدهرانی ههرێم تاقیدهكاتهوه نیقاش ،ههستیار قادر خۆپیشاندانی فهرمانبهرانو مامۆستایانی ههرێم دژ بهحكومهتی ههرێمو حهیدهر عهبادی ،پێدهچێت ئهو سیحرهی بهتاڵكردبێتهوه كه عهبادی بۆ كۆكردنهوهی دهنگ لهههرێم پشتی پێدهبهست. عهبادی دهیهوێت لهرێگهی ههڵبژاردنهكانی پهرلهمان���ی عێراقهوه پێیهك���ی لهههرێم ی كوردس���تان ههبێت ك���ه بڕی���اره لهمانگی ئای���اری داهات���وودا ئهنجامبدرێت ،ئهوهش بۆ س���هلماندنی ئهو فڕه رهنگیهی پێش���تر بانگهشهی بۆ دهكرد. رزگار حهمه جێگری سهرۆكی كۆمسیۆنی ب���ااڵی س���هربهخۆی ههڵبژاردنهكان���ی عێ���راق بە"نیقاش"ی وت "لیس���تی نهس���ر بهس���هرۆكایهتی حهیدهر عهبادی بهشداری لهههڵبژاردنهكانی پهرلهمانی عێراق دهكات لهبهشێك لهشارهكانی ههرێمی كوردستانو پاڵێوراوهكانیشی كوردن". ئهوه یهكهمجاره لهدوای ساڵی 2003هوه الیهنێكی شیعه بهو ش���ێوهیه بهشدار بێت لهههڵبژاردنهكانی عێراقدا لهسنوری ههرێمی كوردستان كه پێش���تر ركهبهریی دهنگدان تیایدا س���نورداربوو بۆ حزبەكوردییهكان بۆ دیاریكردنی نوێنهرانیان لهبهغدا. ئ���هم "سهركێش���یهی" عهبادی پش���ت بهس���تووه بهگۆڕان���كاری لههاوكێش���هی هێ���ز لهنێوان ههرێمو ناوهن���ددا كه لهدوای ئهنجامدان���ی ریفراندۆمی س���هربهخۆییهوه لهمانگی ئهیلولی ساڵی رابردوودا ههژموونی بهغدا بهسهر بهشێك لهجومگهكانی ههرێمی كوردس���تاندا دروس���ت ب���وو ،دواترینیان رادهس���تكردنهوهی فڕۆكهخان���هكان ب���وو بهحكومهتی عێراقی له13ی ئازاردا. پێدهچێ���ت پرس���ی ناردن���ی موچ���هی فهرمانبهرانی ههرێمی كوردستان بههێزترین چهكی عهبادی بێت بۆ راكێش���انی دهنگی هاواڵتیان���ی ههرێ���م لهههڵبژاردنی داهاتوی پهرلهمان���ی عێراقدا بهتایبهت كه لهس���اڵی 2014هوه بارودۆخی ئاب���وری ههرێم خراپ ب���ووهو فهرمانبهرانیش���ی موچهكانی���ان بهپاشهكهوتكردنیش���هوه ل���هوادهی خۆیدا دوادهكهوێت. عهلی عهالق سهركرده لههاوپهیمانی نهسڕو
خۆپیشاندانی مامۆستایان لەسلێمانی
كهسایهتی نزیك لهعهبادی به"نیقاش"ی وت "بهشدارییمان لهههڵبژاردنهكانی پهرلهمان ی عێراق لهههرێمی كوردستان لهسهر بنهمای بهرنام���هی تایبهتمانه ب���ۆ ههڵبژاردن نهك لهس���هر بنهم���ای هاندان���ی جهم���اوهر دژ بهس���هركردایهتییهكانیان ی���ان خس���تنی الیهنێكی سیاسی". عهالق پێش���بینی كرد كه پرسی ناردنی موچ���هی فهرمانبهرانی ههرێ���م كاریگهریی ههبێت لهس���هر دهنگدان بهلیس���تی نهسڕ لهالیهن هاواڵتیانی ههرێمی كوردس���تانهوه وهك ههن���گاوی "باش" بهرانبهریان لهالیهن عهبادیهوه. بارودۆخ���ی ناوخ���ۆی سیاس���ی ههرێمی كوردس���تان بهش���ێوهیهك گ���ۆڕدراوه كه پێش���نبینی ب���ۆ ههڵبژاردنهكان���ی داهاتوو ئاسان نابێت ،بهتایبهت كه ئهوه یهكهمجاره لهدوای سهرههڵدانی قهیرانی داراییو سیاسی ناوخۆی ههرێمی كوردس���تان لهساڵی 2014 هوه ههڵبژاردن ئهنجامبدرێت. حهیدهر مهول���ی یهكێك لهبهرپرس���انی لیست ی نهسڕ به"نیقاش"ی وت"بهشداریمان لهههڵبژاردنهكان���ی ههرێمدا زیاتر پهیامێك
وێنه :حەمه سور
بووه بۆ ئهوهی كه لیستهكهمان نیشتیمانیه ب���ۆ ههم���وو عێراقی���هكان لهگ���هڵ ئهوه ی دهش���زانین ك���ه ركهبهریك���ردن لهههرێمی كوردستان كارێكی سهخته". زاڵبونی رێژهیی ههژمونی بهغدا بهس���هر ههرێم���دا ب���هم دواییه كارێك���ی وایكردووه ك���ه ببێته گۆڕهپانی مانۆری سیاس���ی ئهو الیهنانهش كه پێشتر جێ پێیان لهناوچهكانی تری عێراق ههبووه . عهبادی لهئێس���تادا یهكێكه ل���هو هێزه شیعانهی دهیهوێت چانسی خۆی لهههرێمی كوردستان تاقی بكاتهوه سهرهڕای جیاوازی نهتهوهییو مهزههبی. د ئیحس���ان شمهری س���هرۆكی ناوهندی فیك���ری عێراق���ی پێیوای���ه عهب���ادی بۆ بهدهس���تهێنانی دهنگ���ی هاواڵتیانی ههرێم پشت بهگوتاری نیشتیمانی خۆی دهبهستێت ك���ه بهراورد بهوانی تر دوور بووه لهگوتاری گرژی دژ بهكوردو بڕواش���ی بهوه ههیه كه ههرێم بهشێكه لهعێراق. ش���مهری به"نیق���اش"ی وت "عهب���ادی دهیهوێ���ت س���ود لهزیاد بوون���ی ئینتیمای هاواڵتیانی ههرێم بۆ عێراق ببینێتو بهتایبهت
كه پێشتر خۆپیشاندانیشی بینی لهههرێم بۆ پاڵپش���تیكردنیو ئهوهی پهیوهندیش���ی بهشكستی بهش���ێك لهحزبەسیاسییهكانی ههرێم���هوه ههی���ه هاواڵتی���ان خۆی���ان ههڵسهنگاندنی بۆ دهكهنو بهدوای پڕۆژهی بهدیلدا دهگهڕێن كه ویس���تهكانیان بهێنێته دی". بهدهس���تهێنانی زۆرین���هو دووب���اره وهرگرتنهوهی پۆس���تی سهرۆك وهزیران بۆ عهبادی پێویس���ی بهكاركردن���ه لهچهندین گۆڕهپانی سیاس���ی جی���اوازدا كه ههرێمی كوردستان یهكێكیانه ،دهیهوێت لهڕێگهیهوه كورس���ییهكانی كوتلهك���هی لهپهرلهمان���ی عێ���راق پ���ێ زیاد ب���كات كه رۆڵ���ی ههیه لهیهكالییكردنهوهی ئهو پرسهدا. ئهو كارتهی عهبادی خهونی پێوه دهبینی كه مووچه بوو بهرانبهر بهدهنگ پێدهچێت لهجێگهی خۆیدا نهمابێت بهوپێیهی كاتێك له18ی ئازاردا بڕێك پاره لهالیهن حكومهتی ناوهندیی���هوه نێردرا بۆ ههرێ���م كهوته بهر كێشمهكش���ێمی نێوان حكومهت���ی ههرێمو فهرمانبهرانیهوه. لهگ���هڵ ئ���هوهی بڕیار ب���وو ئ���هو بڕه
پارهی���ه بۆ موچ���هی فهرمانبهرانی ههردوو وهزارهتی پهروهردهو تهندروستی بێت بهبێ پاشهكهوت ،بهاڵم حكومهتی ههرێم موچهی بهو دوو توێژهیدا بهپاشهكهوتهوه. لهرونكردنهوهیهك���دا ك���ه ههم���ان رۆژی ناردن���ی موچه لهبهغ���داوه باڵویك���ردهوه وهزارهتی داراییو ئابوری حكومهتی ههرێم دهقی بڕی���اری بانكی ناوهن���دی بۆ ناردنی پارهك���ه باڵوكردهوه ك���ه موچهی مانگێكی فهرمانبهرانه نهك تهنیا وهزارهتی پهروهردهو تهندروستی كه بڕهكهی زیاتر له 317ملیار دینار بوو لهكاتێكدا بهپێی داتاكانی ههرێم موچهی مانگێك بهبێ پاشهكهوت پێویست بە 900ملیار دیناره. ئ���هو رونكردنهوهیه ئهوهن���دهی تر قوڕی ناڕهزایهتیهكان���ی لهههرێم���ی كوردس���تان دژ بهعهب���ادی خهس���تكردهوه لهكاتێك���دا فهرمانب���هران چاوهڕوان���ی مووچ���هی بێ پاشهكهوت بوون. ل���ه20ی ئ���ازاردا ب���ۆ جارێك���ی ت���ر خۆپیش���اندانی مامۆس���تایان لهس���نوری سلێمانی دهستیپێكردهوه كه ئهمجاره تیغی رهخنهكان عهبادیشی گرتهوه.
"عهبادی كوا وهعدهكهت ،جورئهت بنوێن ه جورئهت" ئهمه دیارترین ئهو دروشمانهبوون كه خۆپیش���اندهران لهگهڵ بهرزكردنهوهی وێنهیهكی عهب���ادی بهجامانهی س���ورهوه دهوترای���هوه وهك ئاماژهیهك بۆ رێكهوتنی بهغداو ههولێر لهسهر دابهشكردنی چارهكه موچه. ع���ادل حهس���هن ئهندام���ی ئهنجومهنی مامۆس���تایانی ناڕازی���ی كه سهرپهرش���تی خۆپیش���اندانهكانیان دهكرد ئام���اژه بهوه دهكات بڕیارهكهی عهبادی توش���ی "شۆكو نائومێدی" ك���ردوون بهوپێیهی بهوتهی ئهو بهرنامهیان لهس���هر ئهوه داناوه كه موچهی تهواو وهربگرن نهك بهپاشهكهوتهوه. عادل حهسهن به"نیقاش"ی وت "دهركهوت عهبادیش وهك ههموو سیاس���ییهكانی تری عێ���راقو ههرێم راس���تگۆ نهب���وو ،ئهوهش كاردانهوهی خراپی دهبێت لهس���هر دهنگی لیستهكهی لهههرێم". ب���ۆ ئ���هوهی ئاوێ���ك ب���كات بهئاگ���ری ناڕهزایی���هكان ل���هدژی ،لهن���او ههرێم���ی كوردس���تانهوه ،عهبادی لهرونكردنهوهیهكدا كه ل���ه23ی ئ���ازار باڵویك���ردهوه ئاماژهی بهوهدا كه ناتوانێت لهپرسی ناردنی موچهدا ههم���وو الی���هك رازی ب���كاتو بهناچاریش پارهك���هی لهرێگهی حكومهت���ی ههرێمهوه رهوانه كردووه. ههڵدانی تۆپ���ی ناڕهزایهتیهكان لهالیهن عهبادییهوه ب���ۆ گۆڕهپانی ههرێم لهس���هر موچ���ه رێگر نهبوو لهوهی ل���ه25ی ئازاردا خۆپیش���اندانی گهوهت���ر ئهنجامبدرێت دژ بهدابهش���كردنی موچه بهپاشهكهوتهوه كه بۆجارێكی تر رهخنهكان ئۆباڵی عهبادیشی گرتهوه. لێ���رهدا س���یحری موچ���ه ب���ۆ عهبادی ب���هرهو بهتاڵ بوون���هوه چوو ك���ه هیوای لهس���هر ههڵچنیبوو بۆ كۆكردنهوهی دهنگ لهههرێمی كوردستان ،بهتایبهتی كه مووچه بۆته داواكاری پلهیهكی هاواڵتیانی. د .عاب���د خالید راگری كۆلێژی زانس���ته رامیارییهكانی زانكۆی سلێمانی به"نیقاش"ی وت "لهبنهڕهت���دا لیس���ته عهرهبی���هكان لهههرێمی كوردستان چانسی بهدهستهێنانی دهنگیان الوازه ،بهاڵم بڕیارهكهی عهبادیش سهبارهت بهشێوازو بڕی ناردنی موچه ئهو كارتهشی س���وتاند بۆ بهدهستهێنانی دهنگ كه پێشتر چاوهڕوانی لێدهكرد".
بانگهشهی پێشوهختهی ههڵبژاردن
خۆپیشاندانهكان ی كوردستان پڕ دهبن لهكاندیدی پهرلهمان
نیقاش ،مەعاز فەرحان خهمی مامۆستایانو فهرمانبهران ئهوهیه موچهی مانگانهیان بچێتهوه دۆخی ئاسایی، بهاڵم لهوالوه بهشێك لهكاندیدی حزبهكان خۆیان خزاندوهتهوه ناو خۆپیشاندانو لهئێستاوه كار بۆ كۆكردنهوهی دهنگ دهكهن. ئهم ماوهی����ه لهههرێمی كوردس����تان ،ك ه مامۆس����تایانو فهرمانبهران خۆپیش����اندانو ناڕهزاییهكانی����ان ب����ۆ البردنی سیس����تهمی پاش����هكهوتی موچه چڕكردوهتهوه ،هاوشان لهگ����هڵ ئهوانیش����دا جموجوڵ����ی كاندی����دی حزبهكان فراوانتر بووه. بهه����ۆی قهیرانی داراییهوه لهس����هرهتای س����اڵی 2016هوه حكومهت����ی ههرێم����ی كوردس����تان ،بهناوی سیستهمی پاشهكهوتی موچ����هوه ،موچ����هی فهرمانب����هران بهپێی پلهكهی����ان كهمك����ردهوه ،بهدرێژایی ئهم 3 ساڵه مامۆس����تایانو فهرمانبهران بهرێگهی مانگرت����نو خۆپیش����اندان داوای البردن����ی پاشهكهوت دهكهن. بهاڵم ئهوهی خهریكه دۆخهكه لهفهرمانبهران
تێكدهدات ،كاندیدی حزبهكانن ،كاندیدهكان لهمهیدان����ی خۆپیش����اندانهكاندا تهراتێ����ن دهكهن. فهرمان رهشاد ،سهرۆكی "رێكخراوی ستۆپ بۆ دژه گهندهڵی" ،كه رێكخراوهكهیان لهههولێر بهشدارێكی كارای لهخۆپیشاندانهكان ههیه، ئهمجۆره چاالكییهی كاندیدهكان "بهئاسایی" دهزانێت "بهو مهرجهی ههوڵنهدهن ئاراستهی خۆپیش����اندانهكان بهرهو ڕووی بانگهش����هی ههڵب����ژاردن بب����هنو گوت����اری موزای����هده بهكاربهێنن". رهش����اد ،بە"نیق����اش"ی وت "ئامادهبونی كاندیدهكان بهش����ێوهیهكی بهرچاو بهئاشكرا ههس����تی پێدهكرێ����ت ،ب����ۆ ئ����هوهی بتوانن خۆپشاندانهكان بكهنه دهرفهتێك بۆ ئهوهی زیاتر بناسرێن". لهگ����هڵ ئهوهش����دا س����هرۆكی "رێكخراوی ستۆپ" ،پێیوایه خهڵك ئێستا هۆشیارترهو بهئاس����انی بەی����هك دهركهوتن����ی پێ����ش ههڵبژاردن لهالیهن كاندیدهكان بڕیاری خۆی نادات" ،ههندێكجار كاریگهری پێچهوانهش����ی دهبێ����ت وادهكات خهڵك رقیان لێههڵبگرێت، چونكه وا لێك����ی دهداتهوه ئهو دهركهوتنانه بۆ خهڵهتاندن����ی خهڵكهو كاندیدهكان ئهوان
ئهم ههفتهیه له بۆ خوێندنهوهی ئهم راپۆرتانهو چهندین راپۆرتی سهرنجراکێشی تر
بهزمانهکانی کوردیو عهرهبیو ئینگلیزی ،سهردانی نیقاش بکه www. niqash. org
خۆپیشاندانی بەردەم دادگای سلێمانی بهساویلكه دهبینن". ههرچهنده هێش����تا ههڵمهتی بانگهش����ه ی ههڵبژاردن����ی ئای����اری داهات����وو دهس����تی پێنهك����ردووه ،ب����هاڵم كاندی����دی هێ����زه جیاوازهكان لهكوردس����تان دهیانهوێت لهرێی خۆپیش����اندانهكانهوه بانگهشهی پێشوهخته بكهن. یهكهمج����ار نییه كاندی����دهكان بخزێنه ناو
وێنه :معاذ فرحان خۆپیشاندانی هاواڵتیانهوه ،خۆپیشاندانهكانی 17ی ش����وباتی س����اڵی ،2011بهشێك لهو كهس����انهی گهیانده پهرلهمانی كوردستانو عێراق ،كه بهش����داری كارایان ههبوو رۆژانه گوت����اری حهماس����ییان دهداتو رهخن����هی توندیان لهدهس����هاڵتی ههرێمی كوردس����تان دهگرت. بزوتن����هوهی گۆڕانو كۆمهڵی ئیس��ل�امیو
ێ تامو بۆن ئاههنگی ب
ئهمساڵ كهركوك نهورۆزێكی شهرمنانهی بهڕێكرد
یهكگرت����ووی ئیس��ل�امی ،كه سهرپهرش����تی خۆپیشاندانهكانی 17ی ش����وباتیان دهكرد، زۆرتری����ن كهس����یان لهرێگ����هی "س����هرای ئازادییهوه"_مهیدانی خۆپیشاندانهكانی 17ی شوبات لهسلێمانی_ چوونه پهرلهمان. ئهگهرچ����ی كاتهك����ه گ����ۆڕاوه ،ب����هاڵم ناس����نامهی هێزهكان گۆڕانكارییهكی ئهوتۆی بهس����هردا نههات����ووه ،ئێس����تاش بهش����ێك
لهكاندیدهكان����ی بزوتنهوهی گۆڕانو كۆمهڵی ئیس��ل�امیو یهكگرتووی ئیس��ل�امی ،لهگهڵ كاندیدهكانی هێزه تازهكان لهریزی پێشهوهی خۆپیشاندانهكانن. هاوژی����ن عوم����هر ،بهرپرس����ی ناوهن����دی ههڵبژاردنی كۆمهڵی ئیس��ل�امی كوردستان، ههس����ت بهو حاڵهته دهكات ،بهاڵم پێیوایه "رهنگه بۆ ئهو الیهنانه راس����ت بێت كه وهكو موزای����هده س����هیری ناڕهزایهتیهكان دهكهن، ئێمه حزبێكین خۆپیشاندان ههبوبێت یان نا لهم سیاسهتهی ئێستای ههرێمی كوردستان ناڕازینو لهپش����تی زۆرێك لهخۆپیش����اندانو ناڕهزاییهكانهوه بووین". هاوژی����ن عوم����هر ،ب����ۆ "نیق����اش" وت����ی "لهسهرێكیشهوه كاندید پێشینهیهكی باشی ههبوبێ����تو لهگ����هڵ خهڵكدا بوبێ����ت نابێته شتێكی غهریب كه بهش����داری خۆپیشاندان بكات ،بهاڵم كێشهكه ئهوهیه ههندێك هێزی سیاس����ی خۆیان بهش����ێكن لهو كارهساتهی ڕووی لهههرێمكردوه ،بهاڵم لهژێر ناوی جیادا خهڵكی خۆی دهنێرێته ناو خۆپیشاندهران". تهواو ی بابهتهكه لهنیقاش بخوێننهوه https://www.niqash.org
لهئێستاوه ههرایه
زۆرینهی سیاسی یان تهوافوق ..كامیان گرهوهكه دهباتهوه؟
10
س ی ح ر ی ج و ا ن ی بهكارهێنانی چا
rangalayawene@gmail.com
) )619سێشهممه 2018/4/3
ی پێست. بۆ جوانكار
رهنگاڵه
کچــان لەڕێـگەی دەفـــەوە ئازارەکانیــان دەژەنــــن! ئا :سروە مەجید
"داوا لەدایکو باوکی هاوڕێکانم دەکەم، ڕێگە بەکچەکانیان بدەن ،بێنو ەکو من دەف لێ بدەن .من باوەڕم بەو قسەیە نییە کە دەڵێت :مۆسیقا بۆ کچ عەیبە. کچیش مرۆڤەو یەکسانە لەگەڵ کوڕ". ئەوە "پەی���ام حامد"ی تەم���ەن دوازدە س���اڵە .لەگەڵ کێش���انی چ���وار پەنجەی دەستی ڕاستی ،بەسووچێکی دەفەکەداو، بەدەنگێکی تێک���ەڵ ،بەدەنگی دەفەکە،و ایو ت. پەی���ام یەکێکە لەکچ���ە دەفژەنەکانی گرووپەکەو ،بەدەم هەڵدانەوەی پرچییەوە، سوپاس���ی پشتگیری دایکو باوکی کردو ، هیوای خواس���ت لەئاین���دەدا ،ببیتە کچە دەفژەنێکی بەناوبانگ.
چ���ا بهتایبهتی جۆری س���هوز یهكێك���ه ل���هو رێگایان���هی ك��� ه بهكاردێت بۆجوانكاری پێس���تو پاراس���تنی لهچهن���د كێش���هیه. ی چا سودهكان زیپكهی عازهبه.ی زیپكهیان ئهو كهسانهی كێشه ی سهوز ههیه دهتوانن سود لهچا
وهربگرن. ی دهتوانن بهم ش���ێوهیه س���ود لێوهرگرن. كیس���ی چاك ه لهجۆری س���هوز ت���هر بكهو بیخ���هره س���هر ئهو ی ی ههی ه بۆماوه شوێنانهی زیپكه ی شلهتێن 10خولهك پاشان بەئاو بیش���ۆ .ئهم رێگهیه رۆژان ه دوجار
س���ەنتەری میدیکاڵ :بهختیاری ـ ش���هقامی سهرهكی بهرامبهری ساڵۆن ئهستهنبوڵ
دوبارهبكهرهوه. ب���ۆ ریگری كردن لهدروس���تبونی چرچی .گهوچكێك چا لهگهڵ ی لیمۆ دوو كهوچك ههنگوینو ئاو تێك���هڵ بهیهك بكهو لهپێس���تی بده ب���ۆ ماوهی 5بۆ 10خولهكو دواتر بهئاو بیشو .ههفتان ه دوجار ی بكهرهوه. دوباره
ژماره تهلهفۆنی 0533183536 - 07706581971 فهیسبوكmedicalclinicsuly :
لهخۆپیشاندانهكاندا رۆژ رۆژی عهرهبانهی خواردنە ئا :مهزههر
ماتۆڕو عهرهبانهو مێزو دهستگێڕ لهناو خۆپیشاندانهكاندا بازاڕیان گهرمه ،بهجۆڕێك هێندهی ئاپۆڕای خۆپیشاندانهكان مامۆستاو فهرمانبهرانیان لهخۆیان كۆكردتهوه. كاتێ���ك دهچێته ناو خۆپیش���اندهرانی بهردهم دادگای سلێمانی ،دهبینیت لهبهش ی ڕاستو چهپی خێمهكاندا ماتۆڕو عهرهبانهو مێزی خۆراك فرۆشه دهستگێڕكان لهسهر ئهو شهقامه س���هرهكیه ڕویان لهئاپۆڕهی مامۆستایانو فهرمانبهرانی ناڕازی كردوه. زۆربهی ماتۆڕهكان لهفهی گۆشتو جگهرو مریش���كو فالف���ل دهفرۆش���ن ،ههرچ���ی ههرهبانهكانیش���ه گوڵهب���هڕۆژهو پاقل���هو چوالهو مهسكهتو كونجیو لوقمی لهسهر دهفرۆش���ن ،مێزهكانی���ش زۆرینهیان چاو شیرو قاوهو ئاوی لهسهره .خۆپشاندهرانی ژنو من���داڵو ك���وڕو كچو پیاو ه���هر كه ماندو دهبن لهخۆپیشاندانو هوتافكێشان، دهچنه سوچێكی قهرهبالغییهكهو ههرچی دڵیان تهمهنای بكات لهئاو ،چایی ،لهفهو خواردن دهیكڕنو دهیخۆن. مامۆس���تا فهرهاد چاكهتو پانتۆڵێكی نیلی لهبهر كردبو ،بۆنی لهخۆی دابو ،قژی بۆ س���هرهوه ههڵداب���وهو لهقهرهباغییهكه هاتب���وه دهرهوه .لهگ���هڵ ئارامی هاوڕێی لهس���هر كورس���یهك دانیش���تبون چایان دهخواردهوه .مامۆستا فهرهاد بەئاوێنهی وت " لهبهیانی���هوه بهپێوهین ،پێویس���ته چای���هك بخۆینهوه .بهڕاس���تی ئهم مێزو
کاوڕ هەوڵب���دە کارەکان���ت ب���ەوردی ئەنجامبدەیت ،لەش���وێنی جەنجاڵ دووربک���ەوەرەوە چونکە کاریگەری خراپی بۆس���ەر الیەن���ی دەرونیت دەبێت.
عهرهبانان ه كارێكی باشیان كردوه بهردهوام لێرهن .ئهوانیش تا ئێمه لێرهبین ،ناڕۆنهوه. ئێمه داوای مافهكانمان دهكهین ،ئهوانیش كهسابهتی خۆیان دهكهن". ههرچ���ی ئارام���ی هاوڕێی بو ل���هوالوه قس���هكهی بهمامۆس���تا فهرهادی هاوڕی بڕی بهچایچیهك���هی وت "ئهری برام ئهم چایه ج���ۆری چیهو ج���ۆن لێیدهنێیت؟". لهدوای وهاڵمدان���هوهی چایچییهكه ،پینج س���هد دیناری دایه .پاش���ان ههردوكیان بەدروشمی "چۆڵیكهن ئهو كورسیه میلهت ههموی برس���ییه" خۆیان ك���ردهوه بهناو خۆپیشاندانهكهدا. عهلی جوتێك نهعلی س���هرپێی خستبو، ش���هڕواڵێكی خاكیو كراسێكی سپی لهبهر كردب���و .ماتۆڕێكی س���ێ تای���ی هێناوە لهفهی لهس���هر دهفرۆش���تو لهو نیوهڕۆ درانگ���هدا موش���تهری دهوریانداب���و .ئهو وتی "م���ن لهگهڕهكی ئیبراهیم ئهحمهدهوه هاتوم .پێش ئهم خۆپشاندانانه لهبهردهم نهخۆشخانهی ش���ۆڕش دهوهستام ،بهاڵم
گا ل���ە کارەکەت���دا کێش���ەیەکی ئاڵۆز ڕووی���داوە هەوڵ���ی چارەس���ەرکردنی دەدەی���ت ،الیەنی س���ۆزداریت ئارامەو ئەم ماوە هەس���ت بەخۆشەویستییەکی زۆر دەکەیت.
ماوهی پێنج ڕۆژه دێمه ناو خۆپیشاندهران. كارهكهم پهرهی سهندوه بهجۆرێك لهگهڵ جێگهكهی پێشترم جیاوازی ههیه ،ئێستا پهنجا بۆ شهس���ت لهفه زیاتر دهفرۆش���م. فهرمانبهرانو مامۆستایان لهفهی سهمون دهخۆن ئ���هوهش جیاوازیهك���ی دیكهیه، پێشتر تهنها لهفهی نانم سهرفدهكرد". ئههوهن كوڕێكی تهمهن بیستو ههشت ساڵه ،عهرهبانیهكی گوڵهبهڕۆژه فرۆشتنی داناوهو دهڵێت " لهژێر پردهكهی وڵوبهوه هاتوم بۆ بهردهم دادگای سلێمانی .شهوانه عهرهبانهكهم نابهم���هوه ،تا كاتژمێر دهی ش���هو خهریكی كهس���ابهتم .ڕۆژانه ده بۆ دوانزه كیلۆ گوڵهبهڕۆژه دهفرۆش���م .خوا نهیبڕێ���ت پانزه بۆ بیس���ت ه���هزار پهیدا دهك���هم ،ب���هاڵم مامۆس���تاو فهرمانبهران هێن���دهی خواردنهكان���ی دیك���ه دهخۆن، گوڵهب���هڕۆژه ناخۆن! نازان���م هۆكارهكهی چی���ه؟ دهبێ���ت پهیوهن���دهی ب���هوهوه ههبێت كاتی دهوێت ،ی���ان نایانهوێت لهو قهرهبالغییهدا گوڵهبهڕۆژه بخۆن؟!".
دوانه لە هەڵەکانت س���وود وەربگرە نەک لێی پاش���گەزبیتەوە بەڵکو بۆ جاری دووەم جیاوازت���ر هەوڵب���دەرەوە تا دەگەی���ت بەئامانج ،هەس���تدەکەیت لەکەسێک نزیک دەبیتەوە .
بۆ یەکەمین جار لەگەرمیاندا ،گرووپێکی دەفژەنی کچان درووست دەبنو ،ئامانجیان ئەوەیە لەڕێگەی دەفەوە ئازارەکانی خۆیان بژەنن .ئەم گرووپ���ە ،ڕۆژی ،2018/3/3 لەچاالکییەکی هونەری بەرفراواندا لەشاری کەالرو ،بەمیوان���داری هەردوو هونەرمەند (ئەنوەر قەرداغی)و (س���ەعدون کاکەیی)، لەماڵی گەنجانی کەالر ڕاگەێندرا. ل���ەم بارەی���ەوە هونەرمەن���د "ئەن���وەر قەرەداغ���ی" س���ەبارەت بەئامادەبوون���ی لەڕاگەیاندن���ی گرووپەکەداو ،س���ەبارەت بەئاس���تی هون���ەری گرووپەک���ە،و تی" : دوای ئ���ەوەی دەعوەتنامەیەک���م بۆ هات لەماڵی گەنجانی کەالرەوە ،بۆ دامەزراندنی گرووپی دەفی کیژانی کەالر لە،2018/3/3 بەئامادەبوونی ژمارەیەکی زۆری میوانانو ، لەهۆڵێکی خنجیلەی جوان ،کە بەهەستێکی پ���ر لەخۆشەویس���تیو بەرپرس���یاری ڕازێنراب���ووەوە ،ئاهەنگ���ی گرووپی دەفی کیژانی کەالر دەستی پێ کرد. لەس���ەرەتادا ،لەدڵ���ی خۆم���داو ت���م، دەبێ���ت چۆن گرووپێک بێ���تو ئاخۆ چی پێش���کەش بکەن .بەاڵم کە هاتنە س���ەر شانۆ ،هەس���تم بەبڕوابوونێکی زۆر بەهێز دەک���رد لەخوێندن���ەوەی دەمو چاوی ئەو خانمان���ەدا .بۆیە لەگەڵ دەس���تپێکردنیان بەچاالکیەکانی���ان ،س���ەلماندیان کە چەند باوەریان بەخۆی���ان هەیە .ئەوەی الی من جوانت���ری کردبوو ،ئ���ەو کارەهونەریانەی پێشکەش���یان ک���رد مۆرک���ی ناوچەکەی ژمارەیان هەشت ئەندامە. بەئاشکرا پێوە دیار بوو ..هەروەها هەموو کچ���ە دەفژەن���ەکان تەمەنی���ان کەمە، دەفژەنەکانیش ،لەهەمان کاتدا گۆرانی بێژ بەاڵم بەورەیەکی زۆرەوە ئارەزووی خۆیان بوون،و اتە کۆرسێکی جوان بوون". دەردەبڕن بۆ ژەنینی ئەم ئامێرە کوردییە. ئەنوەر قەرەداغی ،لەدرێژەی قسەکانیداو گولیجانی تەمەن س���یازدە ساڵ ،بەدەم تی" :ئەم ڕێکوپێکیی���ەی کارەکە لەڕووی هون���ەریو ئیداریی���ەوە ،دەگەڕێت���ەوە بۆ ی���اری ک���ردن بەئەڵقەیەک���ی دەفەکەوە، هونەرمەن���د کام���ەران فەری���ق ڕاهێنەری بەپەنجەیەکی دەس���تە چەپی،و تی " :ئەو گرووپ ،خاتوو ڤیان جاف بەرپرسی ماڵی ڕۆژەی ئەنوەر قەردەاغیو سەعدون کاکەیی گەنجانی کەالرو ،س���ارا مەجید بەرپرسی هاتن بۆ هەڵسەنگاندنی ئێمەو ،لەبەرچاوی کتێبخانەو ڕۆش���نبیریو ،هەردی سەباح ئەوانو ئامادەبواندا چوومە س���ەر ش���انۆ، مامۆس���تایو ێنەکێشان ،کەو ەک داینەمۆ هیچ هەستم بەپەشۆکان نەکردو زۆر باوەڕم ساتێکو ەستانیان نەبوو ،بەبەرنامەیەکیو بەخۆم هەبوو". "ک���چ ب���وون ڕێگ���ر نییە لەب���ەردەم ردو جوان کارەکەیان داڕشتبوو". گەرچ���ی کچە دەفژەن���ەکان ڕێگرییەکی دەفژەنینمدا .من زۆر حەزم لەدەفە ،چونکە زۆریان ش���کاندووە لەناوچەیەکەدا ،بەاڵم ئامێرێکی کوردییەو ،پیرۆزە". س���ۆزان عاس���ی تەمەن دوازدە ساڵ، ڕاهێن���ەری گرووپەکەی���ان م".کام���ەران فەریق" ب���اس لەرێگرییە زۆرەکانی بەردەم کاتێک دەفەکەی لەس���ەر هەردوو ئەژنۆی بەئەستیرەبوونی کچە دەفژەنەکان دەکاتو داناو ایو ت. ڤانی���ا محمەد ،تەمەنی دوازدە س���اڵە، دەبێژێت " :قورس���ە بۆ من ،ڕەگەزی مێ لەگەرمیاندا بێت بۆالی من ،فێری دەفژەنینی بەالم بی���ری الی ئایندەیەتیو دەڵێت" :لە بکەم .هەمیشە دەترسم ،ڕۆژێک باوک یان مێ���ژە حەزم ل���ەم ئامێرەی���ە .حەزدەکەم برای ئەم کچانە بێتو پێمبڵێت :تۆ بۆچی لەداهاتوودا پەرەی پێ بدەمو زۆر شارەزای کچەکانی من فێری ژەنین دەکەیت .چونکە بم .سوپاس���ی دایکمو باوکم ڕاهێنەرەکەم ئ���ەو ڕۆژەی کاک ڕێباز ه���ات ڕاپۆرتێکی دەکەم ،کە پشتگیرمن بۆ ئەمە". "زۆر ح���ەزم لەئامێ���ری دەف ب���وو، لەسەر گرووپەکە کرد بۆ دەنگی ئەمریکا، دوان لەکچەکان بەهۆی ڕاپۆرتەکەوە تۆزێک زۆریش ح���ەزم کرد لەم گرووپە بەش���دار درەنگتر ڕۆشتنەوە بۆ ماڵەوەو ،جارێکیتر ببم .سوپاس���ی دایکو باوکم دەکەم ،کە خێزانەکانیان نەیانهێشت بگەڕێنەوە بۆ نێو پشتگیرییان کردم بۆ ئەمە". ئەوە قس���ەی شەیما مس���تەفای تەمەن گرووپەکە. بەاڵم کامەران نائومێد نییەو دڵخۆش���ە دوازدە س���اڵ ب���وو ،کە تون���د دەفەکەی بەوەی ،توانیویەتی خەونی شەش ساڵەی بەسنگییەوە نووساندبوو. "ڤی���ان ج���اف"ی سەرپەرش���تیاری خ���ۆی بهێنێت���ە دی ،لەدرووس���تکردنی (گروپێکی دەفژەنی کچان)دا ،کە ئێس���تا ماڵی گەنجان���ی کەالر ،ب���اس لەئامانجی
قرژاڵ
شێر
کەس���ێکی هەست ناسکی ،ئەمەش هەمیشە بیرۆکەی نوێ پێشنیاز بکە ب���ۆ خاوەنکارەکەت تاوەک���و بتوانیت کاریگ���ەری باش���ی ب���ۆ پەیوەندییە ببیت���ە جێ���گای س���ەرنجیانو پلەی سۆزدارییەکەت دەبێت ،هۆکارێکیشە تا خەڵک زیاتر لێت نزیکبێتەوەو ڕێز وەزیفیت بەرزبێتەوە. لەهەستەکانت بگرێت.
درووس���تکردنی ئ���ەم گرووپ���ە دەکات، لەگەیاندن���ی پەیام���ی تواناو یەکس���انی ژنانو دەڵێ���ت ":لەگەڵ م.کامەران بیرمان ک���ردەوە ئەم گروپە درووس���تبکەین .منو ەکو ئافرەتێ���ک سەرپەرش���تی ئەم ماڵە دەک���ەم ،پێمخۆش���بوو گرووپێکی دەفی کچان هەبێت لەگەرمیاندا ،دەنگێکی بوێری ژنانە بێ���ت .ئەندامەکانی بتوانن لەڕێگەی دەفەکانیان���ەوە ،پەیام���ی ژنانەی خۆیان بەگوێی هەموو کەس���ێکدا بدەن ،کە ژنیش شانبەش���انی پیاو ،دەتوانێت ڕۆڵ بگێڕێت لەسەرجەم کایەکاندا". ڤی���ان درێ���ژەی دا" :بەداخ���ەوە هیچ بەرپرس���ێکی ئێ���رە ،یارمەت���ی ئەم کچە دەفژەنانەیان نەدا .ب���ەاڵم هونەرمەندێکی گ���ەورەیو ەک���و ئەن���وەر قەرەداغ���ی، لەسلێمانییەوە هات بۆ کەالر بۆ بینینیانو ،توان���ی لەڕێگ���ەی م.جەمال حس���ێن، بەرێوب���ەری گش���تی الوان���ی هەرێمەوە، بەبڕی حەوس���ەد هەزار دین���ار ،دە دەف بۆ کچ���ە دەفژەنەکانمان بەدیاری بنێرێت، لەگەڵ چەند ئامێرێکی مۆس���یقی تردا بۆ ماڵەکەمان". ئەن���وەر قەرەداغ���ی هی���وای زۆری بەبەئاین���دەی گرووپەک���ە هەیەو دەڵێت": ئەندامان���ی گرووپی کیژان���ی دەفی ماڵی گەنجانی کەالر ،پرشنگێکی ڕوونی دواڕۆژی ک���ەالرنو ،لەهەمانکات���دا ب���ۆ داهاتووی هونەری کوردیش لەکوردستاندا. م���ن دڵنی���امو داوا دەک���ەم ،گ���ەر بەهەموومانەوە پش���تگیری ئ���ەم گرووپە هونەریی���ەو ماڵ���ی گەنجان���ی ک���ەالر بکەی���ن .دەبنە گ���رووپو ناوەندێکی دیار لەکوردستاندا".
فهریک ئ���ەم م���اوە پەس���تانی کارەکەت زۆرت���ر دەبێت ئەم���ەش واتلێدەکات توڕەبیتو تاقەتی گفتوگۆی تووندت نەبێت ،باش���ترە لەو کاتانە لەکەسە ئازیزەکانت دووربکەویتەوە تا نێوانتان تێکنەچێت.
رهنگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )619سێشهممه 2018/4/3
بورهانی موفتی زاده: داهێنان لههونهری موسیقادا زۆركهمه ههموی بۆته كۆپ ی ئا :مهزههر كهریم بورهانی موفتی زاده ئاوازدانهرو هونهرمهند ئاماژه بهوه دهكات ماوهی چلو ههشت ساڵه كاری ئاواز دانان دهكات ،ئهو دهڵێت "موسیقای ئهمڕۆ وهك الفاو وایه ههموشتێك لهگهڵ خۆی دهبات ،كاری باشو داهێنانیش بكهیت". بورهان���ی موفت���ی زاده بهئاوێنه ی ڕاگهیان���د "كاری ئ���اواز دانان���م ب���ۆ هونهرمهندان���ی ه���هر چ���وار پارچهی كوردس���تان ك���ردوه بهتایب���هت هونهرمهندان���ی ڕۆژه���هاڵتو باش���ور. نامهوێ���ت ن���اوی ئ���هو هونهرمهندانه بهرم ك���ه كارم لهگهڵ كردون ،چونكه ژمارهی���ان زۆرهو ن���اوی ههموش���یان ناوترێت .ناشمهوێت دواتر هونهرمهندان گلهییم لێبكهن ك���ه ناوم نهوتون .ئهو هونهرمهندانهی داوای كاریان كردبێت، كارم ب���ۆ زۆرب���هی زۆریان ك���ردوه. ق���هرار ب���و كاری ئاواز دان���ان لهگهڵ هونهرمهندان���ی فارس���دا بهكهم ،بهاڵم تائێس���تا نهمكردوه ،ڕهنگه لهداهاتودا كاریان لهگهڵ بكهم". ئ���هو وت���ی "مهرج���ی م���ن ئهوهیه گوێ���م لهدهنگ���ی هونهرمهندهكه بێت،
بزانم بههێزی دهنگ���ی چۆنه تا بتوانم بهس���یفاتی دهنگی ئهو ،بهو ستایلهی ئهو حهزی لێ���دهكات كاری بۆ بكهم. ناشتوانیت لهههمو هونهرمهندان ڕازی بیت ،هونهرمهند ههیه كاری بۆ دهكهیت، بهاڵم ئهوهی تۆ لێی چاوهڕێی ناتوانێت بی���كات ،ه���هر هونهرمهن���دهو تواناو میزانیهو قابیلیهتی خۆی ههیه". وتیشی " هونهرمهند دهبێت بهڕاستی توان���ای ئ���هوهی ههبێ���ت كارهكانی بهباش���ی جێ بهجێ بكات ،مهبهستم ئهو ئاوازەیه ك���ه وهریدهگرێت ،بهاڵم ناش���ڵێم لهسهدا سهد .هونهرمهندی وا ههیه زۆر بههێزه هیچ كێشهم لهگهڵی نیهو زۆر ئاس���ودهم لهگهڵیدا ،دهزانم كارهكان بهباش���ی جێ بهجێ دهكات، بهاڵم ههیشه بهپێچهوانهوه". بورهانی موفتی زاده ئهوهش دهڵێت "ئاواز دانان وهك كار مامهڵهی لهگهڵ دهكرێ���ت ،بۆ كاری ئ���اواز دانان پاره وهرنهگریت بهها بۆ كارهكهت دانانرێت. من بهتایبهت دهبێت بزانم كارهكه زۆر زۆر باش���ه ،تا خ���ۆم قهناعهت نهكهم لهسهری ،بانگ ناكهم لهگۆرانی بێژهكان ت���ا كارهكهی���ان بدهم���ێ .پارهیهكی ڕهمزیش داوا دهكهم .هونهرمهند ههیه دوـ س���ێ قاتی ئ���هوهی داوام كردوه پاره دهدات ،هونهرمهندی وههاش���مان ههیه ئهو ب���ڕهی داوای دهكهم نایدات
هیچیش ناڵێین .ههرچهنده پێم خۆش نیه بوترێت ،بهاڵم ئهوهش ههقی خۆمه نرخێ���ك دی���اری بكهم ب���ۆ كارهكانم. ئهم���هش دهكهوێت���هوه س���هر توانای دارای���ی هونهرمهندهك���ه .هونهرمهند ههی���ه توانای دارایی باش���ه كارهكهی سپۆنسهری ههیه .هونهرمهندیش ههیه دهنگی خۆش���ه من دهمهوێت كاری بۆ بكهم ،بهاڵم لهڕوی دارایهوه باش نیه، من ئهوه لهبهرچ���او دهگرمو كاری بۆ دهكهم". سهبارهت بەجیاوازیی ئاواز دانان بۆ ژنانو پیاوان وت���ی "جیاوازی لهنێوان ژنو پی���اودا نیه ،ئ���هوه دهگهڕێتهوه ب���ۆ بهرپرس���یارێتی .ژمارهیهكی���ان بهڕاس���تی پڕۆڤه دهكهن ،تهلهفونم بۆ دهكهن .پێم خۆش���ه دێن دادهنیشن تا قهناعهتم پێنهكهن ئاوازهكهیان بهباشی وهرگرت���وهو دهتوانن بیڵێ���ن ،ناڕۆن. ئهوهش پهیوهن���دی بهپیاو ژنهوه نیه، ئهو كهسه خۆی كهوتوه". وتیش���ی "ئ���اواز دان���ان بۆخ���ۆی بهههرهیهك���ی تایبهته مهرج نیه ئهگهر موسیقی بیت بتوانیت ئاواز دانهربیت. بۆ نمونه زۆركهس قابیلیهتی نوسینی كتێبیان ههیه ئهدیب���ن ،بهاڵم ناتوانن شیعر بنوسن .ئاواز دانانیش ههروهكو ش���یعر وتن وایه ،دهبێت ئ���هو حهزو ئامادهییهت ههبێت .ئهگهر موس���یقی
11
بیتو ئاوازدان���هر بیت ،ئهوه دهورێكی زۆر باش دهبینیت .وكو باسم كرد ئهو بههرهیه لهههمو كهس���ێكدا نیه ،جگه لهوهش نهبونی ههستی بهرپرسیاریهتی بهرامب���هر خهڵ���كو هون���هری واقعی، كێش���هیهكی زۆر گ���هورهی دروس���ت كردوه ،بهاڵم ئیتر چیبكهین". ئهوهش دهڵێت "موس���یقایی ئهمڕۆ وهك الفاوێك وایه ههموش���تێك لهگهڵ خ���ۆی دهب���ات .ئهگ���هر كاری باشو داهێنانی���ش بكهیت ،ش���تی جوانیش بكرێ���ت ،كاره نابهجێ���كان ئهوهن���ده بههێزن كاره باش���هكان دهش���ارنهوه. زۆرب���هی ئهو بهرههمه هونهریانهش كه گوێمان لێیه ئهگهر لهالیهنی هونهریو ئهحساسهوه ههڵسهنگاندنیان بۆ بكهین زۆر الوازن هۆیهك���هی دهگهڕێتهوه بۆ نهبون���ی ئۆرجیناڵت���یو نهبونی هیچ كۆنتڕۆڵو فیلتهرێك لهس���هر كارهكان. ئهم���ڕۆ بهداخهوه داهێن���ان لههونهری موس���یقادا زۆركهم���ه ،ههم���وی بۆته كۆپ���یو بۆته وهرگرت���ن .ئیوه خۆتان دهزان���ن هونهرمهند ههیه س���یدییهك دهردهكات ههرههمو كارهكانی گۆرانی توركیو فارس���یو عهرهبیه ،تێكستی كوردی لهس���هر داناوهو ناوبانگیش���ی پێدهركردوه ،كارهس���اتهكه لهوهدایه. بهم ش���ێوهیه خزمهتی هونهر ناكرێت، ئهمه بهالڕێدابردنی گوێگرانه".
لهنجه ههورامی :زیاتر ئاواز ه كلتوریو پیاوێك بەشمشاڵێكهو ه باشورو ڕۆژههاڵت تهی دهكات سونهتیهكانم حهز لێیه بیڵێمهوه ئا :مهزههر
ئا :ئیمان زهندی لهنج ه ئازاد ئاماژه بهوه دهكات من ی كهمان نیه بهزۆر حهزم لهژهنین خوێندومه ،حهزم لهگۆرانی وتنه، ئهو دهڵێت "زیاتر ئاوازه كلتوریو سونهتیهكانم حهز لێیه بیڵێمهوه، ههروهها گۆرانی ههورامی بهتایبهتی".
ئهحمهد مستهفا شمشاڵهكهی كردوه بەبهر پشتوینهكهیداو ماڵ بهماڵی باشورو ڕۆژههاڵتی كوردستان دهگهڕێت .لهههر جێگهیهك ،دۆستو هاوڕێیانی دهبینێت شمشاڵهكهی دهردهكاتو دهست دهكات بەشمشاڵ ژهنین بۆیان.
ی ههورامان لهنجه ئازاد كیژه الوهكه ی بۆ ناو ی هاتن��� ی س���هرهتا لهب���اره ی وتن ی بهتایبهتی گۆران هونهری كورد ی "دهرچ���وی پهیمانگای بۆ ئاوێنه وت هونهره جوانهكانی س���لێمانی بهش���ی ی ی هاتن ه ناو دونیای موزیكم ،سهرهتای هونهری���م دهگهرێنم���هوه ب���ۆ تهمهنی منداڵیم بهو پێیهی لهناو بنهماڵهیهكی هون���هری گهوره بووم ،بێگومان منیش ههر بهوهۆیهوه ههر لهمنداڵیهوه ح هزو ی هونهر تێكهڵ بهژیانم بو". خولیای ی ی "دوای تهواوكردن لهنج��� ه وتیش��� ی خوێن���دن بریارمدا برۆم ه قۆناغهكان ی هون���هره جوانهكان لهوێوه پهیمانگا ێ ی پ ئهو ئارهزو ح هزو خولیایهم پهره ی ی قوناغهكان بدهم ،دوای تهواوك���رد خوێندنم لهپهیمانگا بهس���هركهوتویی، بریارمدا بهردهوامی بههونهرهكهم بدهمو ی كوردی بكهم". خزمهتێك بههونهر ی ی ش���ار لهنجه ههورامی دانیش���تو ی س���لێمانیی ه ب���هاڵم لهبنهڕهتدا خهڵك ههورامان���ن ،ئ���هو چاالكیهكانی تهنها ی ی خۆشهویس���ت ،چونك ه ئ���هو ئالهتهی م���ن حهزم لێ ی نی���ه ،بهڵك���و چهن���د هونهرمهندێك ی س���لێمان لهش���ار ی ژنانو بوو مامۆس���تای نهبوو ،وه باوكم خۆی ی هونهر دهكات ،نوێترینیان بهش���داربوم لهرۆژ ی شار خزمهت لهدهرهوه ی پێش���ترعازف كهمان بوه میراتی ئهوم یهكێك لهو چاالكیی���ه هونهریانهی ك ه ی���ادی راپهرینو رۆژی جل���ی كورد ی بۆ ماوهتهوه ،بهپێی ئهوهی خوێندوم ه ی ق���هزا ی لهس���ێیهمین فیس���تیڤاڵ شوناسی خۆی كرد ،بهش���داریكردن توان���ام ههی ه بهیژهنم بهاڵم خۆم حهزم ی شارهزور". ب���و لهس���ێیهمین فیس���تیڤاڵی قهزا ی لهنجه بۆ لهژهنی���ن نی ه ح���هزم لهگۆرانی وتنه، ی تهمهن ی بچوك س���هرهڕا ی شارهزور بهوتنی "زهمان ه زهمانه پیر ی ی ه���هر بۆی��� ه گۆرانی وتن دهس���تپێك ی وتن ،ئهو ش���ارهزایی لهژهنین ی كردم" گۆران كردم ،ئاوارهی ك��� هژو كێوانی ی كارهكانمهو بهردهوامیش دهبم". ی ئاماژه ی ئهمساڵ بهڕێوهچو ،كهمانچ���هش ههیه وهكو خۆ ی مارس��� ك ه له 8 راش���یگهیاند "زیاتر ئاوازه كلتوریو ی نی���ه ،ئهو لهو ی پێ���دهكات حهزی بۆ ی چاالكی��� ه هونهرییهكان ئ���هو لهباره ی "كهمانم خوێندووه بهس س���ونهتیهكانم حهز لێی���ه بیڵێمهوه، ی بارهیهوه وت ێ چاالك رایگهیان���د "توانیوم���ه س��� ی حهزی خ���ۆم نهبوو ،ب���هزۆر خوێندم ههروهها گۆرانی ههورامی بهتایبهتی". هونهری پێش���كهش بكهم بههاوكار
ئهو دوانزه س����اڵی تهمهنی شوانیو ژیان����ی گون����دی لهگهڵ شمش����اڵدا بهس����هر بردوه .ههر ك����ه فودهكات بهشمشاڵهكهیدا ،ههمو شتێكی لهبیر دهچێتهوهو لهگهڵ ئاوازی ئامێرهكهیدا ئاوێته دهبێت .لهخ همو شادییهكانیدا شمشاڵ هاوڕێی گیانی بهگیانییهتی. ئامێره نوێیهكانی وهك (دی جهی)و (سی دی) تاسهی ناشكێننو دهرونی تێر ناكهن ،تهنها ئاوازی شمشاڵهكهی سوكنایی بەرۆحی دهبهخشێت. ڕۆژانه بهه����ۆی شمش����اڵهكهیهوه تهلهفون����ی بۆدهكرێتو بانگ دهكرێت ئاخۆ لهكوێیهو كهی دهگات .بههۆی س����هلیقهی لهژهنین����ی شمش����اڵدا پهیوهندیهكی باشی لهگهڵ دوكاندارو پزیش����كو ش����ێخو م���� هالو س����ۆفیو دهروێش����دا دروس����ت ك����ردوه .بهو هۆیهوه زۆرب����هی ڕۆژهكان تهلهفونی بۆ دهركرێتو میوانداری دهكرێت ،تا درهنگانێكی شهو یان بەدرێژایی رۆژ، ماڵی دۆس����تو هاوڕێكانی پڕ دهكات لهئاواز. ئهحمهد مستهفا باسی لهوه دهكات لهگهڵ چهندین كهسی دیكهی شمشاڵ ژهن پێك����هوه شمش����اڵیان ژهنیوهو ئاوازی جۆراوجۆری����ان تۆماركردوه. زۆرین����هی ئاوازهكان����ی شمش����اڵ دهزانێ����تو بینی تێ����دا دهخواتهوهو دهمی لێ بهرنادات .وهك هیوایهتێكی ژیان����ی س����هیری دهكاتو نایهوێ����ت تامردن دهست بهرداری شمشاڵهكهی بێت ،چونكه ئ����هوه خهونی منداڵیی
تهرازو توان���ای بیرکردن���ەوەو تەرکی���زت کەمتر دەبێتەوە ،بەهۆی خراپبوونی پەیوەندیی���ە س���ۆزدارییەکەتەوە، هەوڵبدە بەسەریدا زاڵبیت تا کاریگەری خراپی بۆ کارەکەت نەبێت.
دوپشک خ���ۆتو هاوکارەکان���ت ئەرکێکی نوێت���ان پێدەدرێ���ت ،هەوڵب���دەن بەیەکەوە بەباش���ی جێبەجێی بکەن، ماوەیەک���ە الیەن���ی تەندروس���تیت پشتگوێخستووە.
کهوان بەرگری لەهیچ کەس���ێک مەکە تا لەنییەتو مەبەستی دڵنیا دەبیتەوە، دڵس���ۆزییەکەت کاریگ���ەری خراپی بۆسەر ژیانی تایبەتیت دەبێت.
گیسک بەپەلە هەنگاو بۆ کاری نوێ مەنێ، زۆرکات کاری پەلە شکستی بەدوادێت باش���ترە بەوریاییەوە هەنگاو بنێیت، هەمیشە ئاگاداری بیرۆکەکانتبە.
بوه .ههوڵ����ی زۆری داوه تا فێربێت، ههربۆیه وهك دهس����كهوتێكی ژیانی سهیری دهكات. ئ����هو دهڵێ����ت "ب����هدهر ل����هوهی هیوایهتێكی ژیانمه ،بهاڵم مهبهس����تم ئهوهی����ه دڵی خهڵك����ی خۆش بكهم. نامهوێت وهك سهرچاوهی بژێوی ئهو كاره بكهم .ههرگیز بیرم نهكردۆتهوه بهپاره ئهو كارهبكهم". ئهو خاوهنی چوار ئامێری شمشاڵه، ش����هوانه بهبێ لێدانی شمش����اڵ ڕۆژ ناكاتهوه .بهردهوام لهههر جێگهیهك بێت دهبێ����ت شمش����اڵهكهی پێبێت ئهوكات دڵ����ی ئۆقره دهگرێت .ئهگهر شمشاڵكهی پێنهبێت وهك ئهوه وایه ش����تێكی لهژیانی لهدهس����ت دابێت، شمشاڵ ژهنین بوه بەپشهی. باس����ی ئ����هوه دهكات زۆرین����هی ئهو كهس����انهی ئارهزوی گوێگرتیان بەئاوازهكانی ههیه ،تهمهنیان لهسهرو چ����ل س����اڵهوهیه .ئهوهش ب����ۆ ئهوه دهگهڕێتهوه "گهنجهكان بههۆی ئامێری موبایلو كۆمپیهت����هرو ئهنتهرنێتهوه نایانهوێت گوێ لهشمشاڵ بگرن".
سهتڵ بەهۆی هەڵ���ە تێگەیش���تنێکەوە خۆشەویس���تەکەت متمان���ەی لەدەس���تدەدەیت ،ڕوونکردن���ەوەی پێویست بدەو خۆت لەبەرپرسیارێتی مەدزەرەوە،
نهههنگ بەهۆی شارەزاییەکانی پێشوتەوە سەرکەوتن بەدەستدەهێنیت ،سوود لەم دەرفەت���ە وەربگ���رە بۆئەوەی هەن���گاوی زیاتر بنێی���ت ،هیچکات پاش���گەز مەب���ەرەوە لەحەزەکانت لەبەر کەسێک.
12
) )619سێشهممه 2018/4/3
ههولێرو دهۆكو دهاللهتهكانی سهباح محهمهد
ئهم ههفتهیه فۆڕمێك����ی جیاوازمان بینی لهخۆپیش����اندان ،ئهویش سهرتاسهری بوون ی خۆپیش����اندانهكانه لهس����لێمانیو ههولێ����رو دهۆك .خۆپیشاندهران لهههرسێك پارێزگاكه دوو ئامانج كۆیكردبوون����هوه ،كه بریتیبوون له" ئازادیو بژێوی" ،لهپارێزگاكانی ههولێرو س����لێمانی خۆپیش����اندهران لهپ����اڵ موچهو بژێویدا ،داوای ئ����ازادیو ڕووخانیان دهكرد، كه ئهم ناوچانه ل����هدوای 31ی ئابهوه ،ههر خۆپیش����اندانو ناڕهزایهتیی����هك ك����ه تیایدا ئهنجامدرابێت ،یان بۆ پاڵپشتیكردنی پارتی ب����ووه ،یاخود بهویس����تی پارتی بووه ،بهاڵم خۆپیش����اندانی ئهم جاره لهدهرهوهی ویستی پارتیه ،پارتیش دهیهوێ����ت وا وێنای بكات، كه ئاراس����تهو باڵێك لهناو پارتی لهپش����ت خۆپیش����اندانهكانهوهیه،و لهناو خهڵك وهك س����یناریۆیهك ی پارتی وێن����ا بكرێتو خهڵك بهش����داری ن����هكات ،ئ����هم بۆچونه ڕاس����ت نیه،و مهبهس����تیانه لهم ڕێگهی����هوه ئامانجی خۆپیش����اندانهكه بگۆڕنو لێڵی بكهن،و نهگا بەئامانج. ل����هدوای دروس����تبوونی دهوڵهتی عێراق،و دابهشكردنی كوردستان لهنێوان داگیركهراندا، بۆیهكهمجاره ئهم س����ێ پارێزگایه ،بهیهكهوه دێن ه سهر شهقامو داوای مافهكانیان دهكهن، ئهمهش خاڵ����ی تهح����هولو وهرچهرخانێكی گهورهی����ه ،چونكه لهنزیكهی س����هد س����اڵی ڕاب����ردوودا ڕووداوێك����ی هاوش����ێوهی ئ����هم خۆپیش����اندانانه نهب����ووه ك����ه ههر س����ێك پارێزگاكه لهیهك كاتداو بۆ یهك مهبهس����ت خۆپیشاندان ئهنجام بدهن. خاڵێك كه هیوا بهخشهو جێگهی دڵخۆشیه كه جی����اوازه لهئامانجی خۆپیش����اندانهكان، كاڵكردن����هوهی ئهو هێڵه وههمی����ه تۆخهیه كه لهڕابردوودا ،دوژمنان كێش����اویانه،و دوای ڕاپهڕینیش ئهم هێڵهیان بۆیه كردووهتهوهو بۆ گهیشتن بەئامانجهكانیان ،ئهم هێڵهش هێڵی پهرتكردن����ی نهتهوهی ئێمهی����ه،و گهرهكیان بووه وانیش����ان بدرێت ،دانیشتویهكی ههولێر ئامان����جو خهباتو مێژووو ئی����رادهی جیاوازه لهدانیش����تویهكی س����لێمانی ،دانیشتویهكی س����لێمانیش ناتوانێت لهگهڵ دانیش����تویهكی دهۆكدا ههڵبكات. ئهم بانگهش����هی جی����اوازی نێوان ههولێرو سلێمانیو دهۆك ،پارتی وهكو حزب لهڕێگهی میدیای زمانحاڵی حزبهكهیو چهند كهس����ێك لهسهركردایهتیهكهییو میدیا سێبهرهكانی،و ههندێك جنێو ف����رۆشو كادیری حزب لهژێر ناو ی ڕۆشنبیرو گاڵتهجار لهژێر ناوی هونهری كۆمیدیادا ،بەمهبهست كاری لهسهركردووه، چهندین جار س����لێمانی وهك شارێكی دابڕاو چواندووه،و پێی وابووه سلێمانی سهرچاوهی فهوزهوی����هتو فاكت����هری نا س����هقامگیرییه، لهبهرئهوهی خۆی نادات بهدهستهوه. گرنگتری����ن ڕووداوی مێژووی����ی باش����وری كوردس����تان بریتی ه لهڕاپهڕین����ی ،1991لهم ڕووداوهش����دا ئهم س����ێ ش����ارهش بهیهكهوه نهب����وون ،بهاڵم ئهوهی گرنگه ئێس����تا خهمو ئامانجێك����ی هاوبهش ههی����ه ،كه ههموومانی بهیهك����هوه كۆكردووهت����هوه،و ئامانجهكهش ڕهواو دروسته. لهههولێ����رو ده����ۆك زۆرج����ار ئ����ازادی پێ����ش بژێ����ویو موچ����ه دهخرێ����ت لهالیهن خۆپیشاندهرانهوه ،چونكه دوای ڕاپهڕینیش خهڵك����ی ههولێر ئازادی بهدهس����ت نههێنا،و پارت����ی تا ئ����هو جێگهیهی ك����ه توانیویهتی ڕووب����هڕووی ئ����ازادی بووهت����هوه،و دژی وهس����تاوه .ئازادی لهبژێوی گرنگتره ،مرۆڤ ك����ه بەئازادی گهیش����ت ،دهش����توانێت باقی مافهكانی تری بهدهس����ت بهێنێـت .ئهمهش هۆكاری پێشخستنی ئازادییه. ئ����هم خۆپیش����اندانانه لهبهرئ����هوه گرنگن كهدۆخ����ی بێدهنگكردن����ی ههولێ����رو دهۆك ك����ه پارت����ی پێ����ی ههس����تاوه ،لهالی����هن خۆپیش����اندهرانهوه كۆتای����ی پێدههێنرێتو ناس����نامهی فهوزهوی����هت بەدی����دی پارتی، لهسلێمان ی دهسهنێتهوه.
لهههولێرو دهۆك زۆر جار ئازادی پێش بژێویو موچه دهخرێت لهالیهن خۆپیشاندهرانهوه چونكه دوای ڕاپهڕینیش خهڵكی ههولێر ئازادی بهدهست نههێنا
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
کێشە گەورەکانی کوردستان ئەحمەد محەمەد ئاباڵخی
نوێژیان دابەست ،وەکئەوەی ئەوان ڕێگەی نوێ����ژ کردنی����ان لەمزگ����ەوت لێگیرابێتو وەک تەح����ەدا هاتبن لەو س����ەر ش����ەقامە بەجەماع����ەت نوێژ بکەن ،ڕاس����تە مەالش موچەخۆرەو ماف����ی خۆیەتی ئەویش بێت ل����ەوێ ناڕەزای����ی دەر بڕێت ،ب����ەاڵم لەم حاڵەتەدا ئەبێ یەک هەڵوێس����ت بن لەگەڵ مامۆس����تایانو موچەخۆرانی ت����ر نەک بۆ مەرامی تر نوێژ دابەس����تن،بۆیە پێویستە خۆپیش����اندەران کە شەویان لەسەر شەقام ئەکەنەوەو س����ورن لەس����ەر داوا ڕەواکەی خۆی����ان ب����ۆ وەرگرتنی موچە ب����ێ بڕینی بەناوی پاش����ەکەوتەوە هەم����و مانگێکیش لەکات����ی خۆیا ،لەوانەی قب����وڵ نەکەن کە ب����ۆ مەرامی ت����ر هاتونو بەئاش����کرا وەک پزیش����کان لەئاگانامەیەکدا باڵوی بکەنەوە کە داوای ئەوان دیاری کراوەو ڕێگە نادەن خەڵک����ی بۆ مەرامی ت����ر تێکەڵیان ببێت، پزیش����کان زۆر گوس����تاغانە ڕایان گەیاند ئەوان هی����چ داوایەکیان نی����ە جگە لەوەی موچە بێ کەمکردنەوەو لەکاتی خۆیا وەری بگ����رن ،بەاڵم لەبەر ئەوەی مامۆس����تایانو موچەخۆرانیتر ئەوەی����ان نەکردوە ،ئەوەتا جگە لەمەالکانو هەندێک لەئیس��ل�امیەکان خەلکان����ی حیزبەکان کە خۆیان بەش����ێکن لەهۆکاری قەیرانەکەو خۆش����یان بندیوارو س����ێ موچەو دوو موچەیان هەیەو پێشتر ڕازیکراون کە پۆس����تو پلەی ب����ااڵ بدرێت بەئەندامانیان بۆ خانە نش����ینکردن ،ئەگەر وانی����ە با یەکێ����ک لەو حیزبان����ە (گۆڕان، یەککگرت����و ،کۆمەڵ ،ش����یوعی ،ئەوانەی ئێس����تا لەلیس����تەکەی دکتۆر بەرهەمدان، ئەوانەی ئێس����تا لەلیستەکەی شاسواردان، بەیەکێتیو پارتیش����ەوە) با لەس����ەر ئەم نوس����ینەی من بێنە دەن����گو بڵێن وا نیە، ئەمانە بەمەبەس����تی خ����ۆ بێبەریکردن لەو تاوانەی قەیران دروستکردنە وبەمەبەستی خۆ بەخاوەنکردنی خۆپیش����اندانەکەو وەک ڕیکالمێکی هەرزان بەه����ا تێکەڵیان بوون چونکە وادەی هەڵبژاردن نزیک بۆتەوە،بەاڵم دڵنیام جەماوەر لەوە زیرەکترە وهەمویان ب����اش ئەناس����ێو هەمویان����ی ب����ۆ تاق����ی بۆتەوە،جگە لەوەش ئ����ەوەی کە جێگەی داخە دوژمنانی کورد لەواڵتە دراوس����ێکان بەدەر نین لەتێکەاڵو بونی مامۆس����تایانی موچەبڕاوو بەش مەینەت بەمەرامی گاڵوی خۆیان ب����ۆ ئاژاوەگێڕیو لەهەم����ان کاتدا کایەک����ە لەخۆپیش����اندەرانی خاوەن ماف تێکئەدەن..
کەس ناتوان����ێ بەخۆپیش����اندەران بڵی ناهەقن ،مامۆس����تایانو پزیشکانو هەموو موچەخۆران ،کە بەچەند مانگێک چارەکە موچەی����ەک وەر بگرن کە بەش����ی بژێوی ژی����ان ناکات ئەی ژیان چۆن ببەنە س����ەر، ئەڵبەت ئەرکی حکومەتە کە بژێوی ژیانی میلەتەک����ەی دابین بکات ،هەر حکومەتێک لەدنیادا ئەوەی بۆ نەکرا پێویس����تە شوێن چۆڵبکات بۆ دەس����ەاڵتێکی گونجاوتر ،کە توان����ای پەیداک����ردنو دابینکردنی بژێوی ژیانی خەلکی هەبێت ،نەبونی ش����ەفافیەت لەالی����ەن حکومەت����ەوە ،خەڵ����ک ئەخاتە گومانی ئەوەی کە داهات هەیەو دەسەاڵت بەش����یوازی نادروس����ت خەرج����ی ئەکات، ئەگەر وانیە ئەبو ئەو دەس����ەاڵتەی ئێستا بەڕونی داتای داهات����و خەرجیەکان بخاتە پێش چاوی هاوواڵتیان ،یا بۆ البردنی ئەو گومانە ئەگەر لەدەستپاکی خۆیان دڵنیان لیژنەیەکیان لەخەڵکی شارەزای دەرەوەی حکوم����ەت وحی����زبو پەرلەمان(،چونکە ئەوان هی����چ متمانەیەکی����ان الی جەماوەر نەماوە)،لەو خەڵکە موچەبڕاوە پێک بهێنێ تا بەهەمو خەرجی وداهاتەکاندا بچێتەوەو بەرچاوڕونی بدایە بەخەڵکی مووچە خوراو، دەنا خەڵ����ک مافی خۆیەتی بڵی حکومەت داهاتو سامانی ئەم واڵتە ئەدزێتو موچەی موچەخۆران����ی لێناداتو ژی����انو گوزەرانی لێس����ەندونەتەوە ،لێرەوە پێویستە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەمە چوار ساڵە ئەم قەیرانە ڕەگی داکوتاوە وتەنگ����ی بەژیانی خەڵکی هەڵچنیوە ،بەاڵم حکومەت خەمس����اردانە لێ����ی ڕوانی����وە وهەوڵی جدی ن����ەداوە بۆ چارەسەرکردنی ،کە تەنها بەبڕینی موچەی بندی����وارو بڕینی دوو موچەو س����ێ موچەو البردنی ئەو کەسانەی کە بەناڕەوا بەپلەی بااڵ خانە نشین کراون ،بەشێکی زۆری ئەو قەیرانە چارەسەر ئەکراو پێویستی نە ئەکرد بەشێکی زۆر لەموچەی موچەخۆران بەناوی پاشەکەوتەوە ببڕێت ،بەاڵم دیارە حکومەت ئ����ەوەی پێناکرێت،چونکە حکومەت بریتیە لەحیزبەکان وئەمەش����یان ب����ۆ ڕازیکردنو بەرتیل����دان بەبەرپرس����ان ئەمەیان کردوەو لەبەرانبەریش����دا ئەندامان����ی حیزبەکان����ی دەرەوەی دەس����ەاڵتیش بۆیان کراوە هەر لەبەر ئەوەی ئەوانی����ش ڕازی بکەنو تانە نەدەن لەوەی کە تەنها بۆ ئەندامانی خۆیان کراوە ،کە واتە حیزبەکانی ناو دەس����ەاڵتو ئەوان����ەی دەرەوەی دەس����ەاڵتیش ه����ەر دوو ئاڕاستەی جیاواز بەش����دارن لەو تاوانەی دەرهەق بەموچەی ئەوەی بەدیئەکرێت لەناو خۆپیشاندەراندا موچەخۆرانو بەهەدەر بردنی سامانی ئەم دوو ئاڕاس����تەی جیاواز هەیە ،ئەویش وەک واڵتە کراوە. وت����م بەهۆی هەندێ����ک هۆکارەوەیە لەوانە لێ����رەوە ڕەوایی داوای خۆپیش����اندەران خۆپیش����اندەران ئەوان����ەی بەمەبەس����تی ئەببینین ،بەاڵم ئەمجارەش وەک جارەکانی چارەس����ەری موچ����ە لەوێ����ن یەکگرتوانە تری خۆپیشاندان خەڵکانێکی تر بۆ مەرامیتر خاوەن����ی پەیامێک����ی ڕونو ئاش����کرا نین هەمدیس خەریکن س����ەر لەخۆپیشاندەران وەک وتم وەک پزیش����کان مەبەستەکەیان دەشێوێنن،ئەوەتە بەشیوەی /17شوبات لەئاگانامەیەکدا باڵو بکەنەوە وبەئاش����کرا ئیسالمیەکانو مەالکان ئااڵنە پرۆسەکەوەو بڵێن ئەوەی بۆ مەبەس����تی تر هاتوە تکایە
سندوقەکانی دەنگدان تاکە ڕیگەی خەباتی دیموکراسیانەی ئاڵوگۆڕی دەسەاڵتە ،بەاڵم ئەوەی جێی داخە جەماوەری ئێمە کورت بینەو هەر زو شتی بیر ئەچێتەوە هەر ئەم جەماوەرە برسیکراوە جارێکی تر پاڵەپەستۆ ئەکات بۆ دەنگدانەوە بەهەمان ئەو حیزبانەی کە ئەم دۆخە نالەبارەیان بۆ کوردستان رەخساند ،چونکە لەحیزبەکانەوە فێری ڕقی کوێرانە بوین جێمان بهێڵن .بۆیە دوو ئاڕاس����تەکە بەدوو شیواز دەر ئەکەوێت: یەکەم :داوای چاکس����ازی ،وەک وتمان ئەگ����ەر داوای خۆپیش����اندەران چاککردنی موچەو باری گوزەران����ی هاوواڵتیان بێت، ئەوا چاکس����ازی ئاسانەو تەنها بەبڕیارێکی تۆکمەو بێ موجامەل����ەو بێ گەڕانەوەو بێ گوێدانە ڕازیکردنی هەوادارانی حیزب ،ئەوا بەیەک بڕیار موچەی بندیوار ناهێڵیتو دوو مووچەو س����ێ مووچە ناهێڵێتو هەمو ئەو پلەو پۆس����تانەی بۆ خانەنشینی بەرپرسە
حیزبیەکان کراوە هەڵێئەوەشێنێتەوە ،گەر کەس����ێک بیانوی ئەوەی هەبێت بڵێ ئەوان س����ەردەمێک گیانی خۆی����ان بەختکردوەو بەش����اخەوە گەرماو س����ەرمایان چەشتوە ئ����ەوا ڕێگەی تر زۆرە بۆ پاداش����تیان نەک لەس����ەر حس����ابی موچەی مامۆس����تایانو موچەخۆرانی تر ،لەهەمان کاتدا ئاش����کرا کردنی داهات����و خەرجیەکان وبەدور گرتنی لەڕکێف����و س����ێبەری حیزب ،ب����ەاڵم دیارە کێشەکانی حکومەتی هەرێم هەر ئەوەنیە، ل����ەڕوی دارایی����ەوە حکوم����ەت قەرزارێکی زۆرە وکۆمەڵێک پەیوەستنامەی فرۆشتنی نەوتی کردوەو لەپێشەوە پارەی وەرگرتوەو رەنگە فرۆش����تنی نەوتیش ئاس����تەنگی بۆ دروس����ت ببێت ،هەروەها لەڕوی پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکانەوە بەتایبەتی نێوان ڕوسیاو ئەمریکا کە ئاڕاس����تەیەکی دیار دەربارەی گۆڕانکاریەکان����ی ناوچەکە نیە ،جگە لەوە دەوڵەتانی دراوس����ێ بەردەوامن لەدەست وەردان����ە کاروباری ناوخۆی کوردس����تان، لەالیەکی تریش حکومەت����ی ناوەند درێغی نەک����ردوە لەئیهانەکردنو چەوس����اندنەوەی مرۆڤ����ی کورد ،ئەمانە س����ەرەڕای کێش����ە ناوخۆییەکان����ی حیزبەکانی کوردس����تان، ب����ەاڵم ئەمان����ە هیچی نابن����ە بەهانەی بێ موچەکردنی مووچەخۆران. دووەم :داواکردنی ڕوخانی دەس����ەاڵت، ئەم����ە لەدوای ئەوەی کۆم����ەڵ لەحکومەت کشایەوە وگۆڕانیش بەنیوە ناچڵی کشایەوە ئەم دروش����مە بەرز کرایەوە ودواتریش کە دکتۆر بەرهەم لەیەکێتی چوە دەرەوە چوە پاڵیان ،دواتریش جەماعەتەکەی شاس����وار بەن����اوی دروس����تکردنی حکومەتێکی کار بەڕێکەر تا کاتی هەڵبژاردن ،ئێس����تاش کە ئەمان تێکەڵی مامۆستایانو موچەخۆرانی ناڕازی بوون هەوڵئەدەن برەو بەم دروشمە بدەنو خستویانەتە س����ەر دەمی هەندێک کە ئاکامو ش����یوازەکەی نازانن،بەشیکیش لەدەرەوەی ئەو خۆپیش����اندانانە لەڕیگەی ت����ۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان����ەوە ئیش لەس����ەر ئەمە ئەکەن ،لەهەموی س����ەیرتر هەندێک لەکوردانی ئاوارەی ئەوروپا ،کە ش����ەوێک بێکارەب����ا نەبونو هی����چ موچەیەکیان نیە ی����ا موچ����ەی بندیواری����ش وەر ئەگ����رنو هی����چ لێکدانەوەیەکی ئابوریو سیاس����یان ب����ۆ کوردوس����تان نیە،لەوی����وە لەپش����تی کۆمپیوت����ەرەوە بەش����ۆرتو تیش����ێرتەوە دانیشتون ئەنوسنو هاوار ئەکەن بڕوخێت، ئێ باش����ە دەتۆ وەرەوە دوو ڕۆژ بەشداری خۆپیش����انەکان بکە ،لەنزیکەوە هاوبەشی موعاناتەکان����ی مرۆڤی ک����ورد ببە ،یەکدوو پێشنیاریش����مان ب����دەرێ بزانیی����ن چۆن بڕوخێتو کێ بەبەدیلێکی باش ئەزانیت تا ئێمەش دەنگم����ان بخەینە پاڵ دەنگی تۆ، خەڵکانێکی ک����ەش زۆرن کە لەوە بەئاگان ئەگەر حکومەت بڕوخێ����ت ئەم حیزبانەی ئێس����تای س����ەر گۆڕەپان����ی کوردس����تان بەدیلێکی باش نی����ن ،چونکە وەک وتمان ه����ەر ئەمانیش بەش����ێکن لەدروس����تبونی ئ����ەم قەیران����ەو دروس����تکردنی موچ����ەی
بندی����وارو دوو موچەی����یو س����ێ موچەیی وخانەنش����ینکردنی بەرپرس����انیان بەپلەی بااڵو بەبێ ئیستحقاق. ڕەنگە من کەس����ێک ب����م لەهەموو کەس زیات����ر حەز بەئاڵو گۆڕی دەس����ەاڵت بکەم وەک دیاردەیەکی دیموکراتی کە من تا سەر ئێسقان باوەڕم پێیەتی .بەاڵم ئەبێ بزانین چۆن ئەو ئاڵو گۆڕە ڕوئەداتو بەدیل کێیە، ئەبێ ئەوەش بزانین گەر بمانەوێ بەشەقام گرتن وهاوارک����ردن بیڕوخێنین ئەوا پێمان ناکرێت،خۆ بەزەبری چەکو خوێنڕشتنێش ئ����ەوا ن����ە ئەکرێتو ن����ە س����ەردەمی ئەو جۆرە هەوڵدانەش ماوە ،دەس����ەاڵتێک کە پێکهاتوە لەو حیزبانەی کە بەدەنگی ئێمە دەسەاڵتیان گرتۆتە دەست ،ئێستاش هەر ئەبێت بەهەمان شیواز لێیان وەرگیرێتەوە، کە وات����ە س����ندوقەکانی دەنگ����دان تاکە ڕیگەی خەباتی دیموکراسیانەی ئاڵوگۆڕی دەس����ەاڵتە ،ب����ەاڵم ئ����ەوەی جێ����ی داخە جەم����اوەری ئێم����ە کورت بین����ەو هەر زو ش����تی بیر ئەچێتەوە هەر ئ����ەم جەماوەرە برس����یکراوە جارێکی تر پاڵەپەستۆ ئەکات ب����ۆ دەنگدانەوە بەهەمان ئ����ەو حیزبانەی کە ئەم دۆخە نالەبارەیان بۆ کوردس����تان رەخس����اند ،چونک����ە لەحیزبەکانەوە فێری ڕقی کوێرانە بوین ،ئەبینی کەسانێک هەن بۆ نمونە پارتی نیەو ڕقی لەگۆڕانە لەداخی ئەو دەن����گ بەپارتی ئەدات ی����ە یا گۆڕان نیەو ڕقی لەیەکێتیە لەداخی یەکێتی دەنگ بەشاسوار ئەدات ،ئەمە پەتایەکی کوشندەیە وام����ان لێئەکات ژیرانە بڕیار نەدەین،ئەگەر واش����مان ک����ردو تەنه����ا دەموچاوەکانمان گۆڕیو ئاغاکانیان هەم����ان ئەو حیزبانەی گۆڕەپانی کوردس����تان ب����وو ،ئەوا دڵنیابن هیچم����ان نەکردوەو پێش����ی ناوترێت ئاڵو گۆڕی دەسەاڵت ،ئەوەی ئاشکرایە لەهەمو واڵتێکدا کە سیستمی پەرلەمانی تیا بێت، پەرلەمانتار هەڵبژێ����رراوی گەلەو نوێنەری گەل����ەو داکۆکی لەمافەکان����ی گەل ئەکات، بەاڵم لەواڵت����ی ئێم����ە پەرلەمانتار حیزب پااڵوتەی ئەکاتو نوێنەری حیزبەو داکۆکی لەبەرژەوەندیەکان����ی حیزب ئ����ەکات نەک میللەت،لەبەر ئ����ەوە کاتێک ئێمە ئەتوانین ئەو سیس����تمەی ئەم واڵت����ە بگۆڕین ،کە خۆ پااڵوتن بۆ کەس����انی دەرەوەی حیزب هەبێ����ت ،ولەم کاتەدا هوش����یارانە خەڵک بایکۆتی دەنگدان بەکاندیدی حیزب بکەنو تەنها دەنگ بەکەس����ی بێالیەنی شایس����تە بدەن ،ئەگەر پەرلەمان پێکهات لەکەسانی ش����ارەزاو نوێنەری ڕاس����تەقینەی خەڵک، ئ����ەوکات وەزیرو بەرپرس����ی ب����ااڵ لەالیەن پەرلەمانەوە لەکەس����انی پسپۆڕو شایستەو خ����اوەن ئەزمون دا ئەنرێ����تو دور ئەبێت لەدەس����ت تێوەردانی حیزبو واڵت ئەچێتە س����ەر سیس����تمی بەڕێوەبردن����ی کارامەو هەوڵ����ی تێپەڕاندنی قەیران����ەکان ئەدرێت. بۆی����ە ئەبێ����ت داوای چارەس����ەری خێرای موچەی موچەخۆران بین نەفەس درێژیش بین ب����ۆ گۆڕینی دەس����ەاڵت وژیرانە بیری لێبکەینەوە.
لەسایەی ئەم هەمو جەنگو کوشتارەدا چۆن دەتوانین ببینە خاوەن دەرونێکی ئارامو دلنیابین لەپاشەڕۆژی خۆمان؟! هێمن ئەحمەد لهكوردس����تانو ئ����ەم ناوچەیەدا ،كەس نازانێ س����بەی خۆیو واڵتەك����ەی چیان بەس����ەردێت! ئەم����ەش هاوش����ێوەی ئەو بارودۆخەیە کە لەسەردەمی فەرمانرەوایی ناپلیۆن ،باڵی بەس����ەر ئەوروپادا کیشابو لەس����ەدەی هەژدەهەمدا ،لەنێوان سااڵنی ( ،)١٨١٥-1799بەهۆی جەنگە یەک لەدوا یەکەکانی ناپلیۆن دژی واڵتانی ئەوروپا. ئەو سەرکردەیەکی س����ەربازی بەهێزو بەئەزمون بو ،س����وپاکەی دەس����تی گرت بەسەر هەندێ لەواڵتانی ئەوروپاداو كردنی بەبەشیک لەئیمبراتۆریەتەکەی .هەرچەندە س����ەرکەوتنی زۆر گەورەی بەدەستهێنا، بەاڵم دۆڕانە گەورەکەی لەس����اڵی 1812 ب����وو ،بەرانب����ەر روس����یا ،ک����ە زۆربەی سەربازەکانی لەسەرماو لەبرسانا گیانیان لەدەس����ت دا ،لەڕێگەی گەڕانەوەیاندا بۆ فەرەنسا .بۆ دواجار شكستی تەواوی هێنا بەرانبەر بەریتانی����ا ،لەجەنگی (واتەرلو) لەسالی 1815لەواڵتی بەلجیک .پۆشكین ش����اعیری بەناوبانگی روسی ،کە لەنێوان
س����ااڵنی ( )١٨٣٧-1799ژیاب����و ،دەڵێت "بەدرێژای����ی س����ەردەمی ئیمپراتۆریەتی یەکەم (ناپلیۆن) ،ترسو لەرزو جەنجاڵی، باڵی بەس����ەر ئەوروپادا کێش����ابو ،کەس نەیدەزانی س����بەی خۆیو واڵتەکەی چیان بەس����ەردێت ،ئای����ا ناپلیۆن خۆی س����از کردووە بۆ پێکهەڵپژانو هەڵمەتبردنە سەر شوێنێک یان نا؟". بارودۆخێک����ی خوێن����اوی لەئەوروپادا بب����وه فەرمان����رەواو ترسو ل����ەرز باڵی بەسەر هەمو الیەکدا کێشابو .سنورەکانو پەیماننام����ەکان ،ب����ەالی ناپلیۆنەوە هیچ بەهایەکیان نەب����و ،چونكه ئەو نەک هەر لەکاتی ش����ەڕدا ،بەڵکو لەکاتی ئاساییدا، بەفەرمانێکی خۆی ،ئ����ەو واڵتانەی جێی خواس����تی بوایە دەیخستە ژێر دەسەاڵتی ئیمپراتۆرەک����ەی .بەه����ۆی ئ����ەو تااڵنو برۆیی����ەی س����وپای فەرەنس����ا دەیکرد، ناپلی����ۆن قازانج����ی زۆری بۆ فەرەنس����ا دەستەبەر کرد. ئێس����تا لەکوردس����تانو زۆرب����ەی واڵتان����ی ناوچەک����ەش دەبینین خەڵکی لەدڵەراوکێیەک����ی ت����ەواو قەی����رانو نەهامەتی����دان ،ک����ەس پ����ەی بەکات����ی
کۆتاییهاتنی ئەم ب����ارە ناهەموارە ناباتو ناتوان����رێ خوێندنەوەیەکی دروس����تی بۆ بکرێت. کوردس����تان بەه����ۆی حکومڕانیەک����ی هەڵەو بێ س����ەروبەرو چەواشەکارانە ،کە خاوەنی هیچ بنەماو پێوەرێکی دروس����ت نیە ،س����ەڕەرای ئەو هەمو شکس����تانەی بەسەر ئەم هەرێمەیان هێناوە لەشكستی سیاس����یو س����ەربازیو ئابوریو...هتد، لەئێس����تادا ،تاکی کورد هیچ متمانەیەکی بەم دەسەاڵتە نەماوەو نائومێدیەکی تەواو دڵو دەروون����ی خەڵکی داگی����ر کردووەو لەترسو نیگەران����ی بەردەوامدان ،چونکە نی����گای هیچ ئاس����ۆیەکی روون ناکەن بۆ داهاتوو. خۆ ئەگەر لەبارودۆخی باش����ورو باکورو رۆژئاوای کوردس����تان بڕوانی����ن ،ئەبینین ئەردوغان بهوێن����ەی ناپلیۆن ،بەردەوامە لەپەالماردان����ی س����نورەکان ،بێگوێدان����ە هیچ یاساو رێس����ایەکی جەنگ ،کەوتۆتە کوش����تنو تااڵنكردنو وێرانکردنی ش����ارو گ����ەڕەکو گون����دەکان ،بگ����رە رێکەوتنو پەیماننام����ە نێودەوڵەتیو هەرێمیەکانیش هی����چ بەهایەکیان نیە الی ئەم میراتگرەی
سوڵتانی عوسمانی. گەر ئاوڕێکی����ش لەبارودۆخی کوردانی رۆژهەاڵت بدەینەوە ،زۆر بەئاش����كرا دیاره ئەوان لەژێ����ر فەرمانرەوایی حکومەتێکی مەزهەب����ی فارس����ی ئەچەوس����ێنرێنەوەو برسی ئەکرێن .بەبیانوی جیاواز لەکونجی زیندانەکان توند ئەکرێن ،زۆر بێشەرمانەو بەقێزەونترین شێواز ،لەشوێنە گشتیەکاندا بەبەرچاوی خەڵکەوە گیانیان ئەکێشرێ. س����ەرەرای هەم����و ئەمانەی باس����کران، واڵتانی زلهێزو ئەوروپاییەکان ،دەس����تی بااڵیان هەیە لەدروس����تکردنی هەمو ئەم گیروگرفتو ئاڵۆزیانەو یاریکردن بەهەستو شکۆی ئەم نەتەوەیە .ئەوان وێڵن بەدوای بەرژەوەندییە سیاس����یو ئابوریەکانیاندا، گەلی کوردیش وەک مقاش بۆ مەبەس����تو مەرامی خۆیان بەکاردەهینن. ئیت����ر ئ����ەم گەل����ە س����تەم دی����دەو چەوس����اوەیە ،کە خاوەنی مێژویەکی پر قەیرانو وێرانکارییەو ،لەژێر س����ایەی ئەم جۆرە حوکمرانیان����ەداو لەناوچەیەکی پر لهكێشمەکێش����می ئاوەهادا ،چۆن ئەبێتە خ����اوەن دەرونیکی ئ����ارامو دڵنیا ئەبێت لەپاشەڕۆژی خۆیو واڵتەکەی؟
ئێستا تاکی کورد هیچ متمانەیەکی بەم دەسەاڵتە نەماوەو نائومیدیەکی تەواو دڵو دەروونی خەڵکی داگیر کردووەو لەترسو نیگەرانی بەردەوامدان
بیروڕا
) )619سێشهممه 2018/4/3
birura. awene@gmail. com
13
پرۆژەی چاکسازیو رێکخستنەوەی کەرتی وەزیفی لەڕوانگەی یاساوە پارێزەر عومەر عەبدولڕەحمان عەلی* هەر پرۆژەو یاس����او بڕیارێک مەبەستو ئامانج لێی چاکس����ازیو رێکخس����تنەوەی کەرتەکان����ی ئی����داریو وەزیف����ی بێ����ت، پارێ����زگاری مافەکان����ی تاک����ی کۆم����ەڵ بەتوێ����ژە جیاوازەکانەوە ب����کات ،جێگای هیوای خەڵکە بەحوکمڕانییەکی یاس����اییو بەخزم����ەت لەپێن����او بەدیهێنان����ی مافی تاکەکانی کۆمەڵ. ـ هی����وادارم بتوان����م بەئامانج����ی دەوڵەمەندکردنی پرۆژە یاسای خانەنشینی، لەڕوانگەی یاساییەوە بتوانم بەشداری ئەو خزمەتە ببم: .1پرۆژەکە بەدەنگ����ی زۆرینەی ئەندام پەرلەمان����ەکان ب����وە بەیاس����ا .ناڕەزاییو کەموک����وڕی پرۆژەک����ە ،س����ەرۆکایەتی پەرلەمان����ی ناچارک����رد بەپێ����ی ئ����ەو دەسەاڵتانەی کە پێیدراوە لەپێناو خزمەتی یاساکەو پارێزگاری مافەکانی خاوەن ماف، بڕیارێکی زۆر باشو گونجاو بدا ،کە جێگای دەستخۆشییە. شپرزەییو کورت مەوادیی لەلێکدانەوەی بنەما دەس����توریو یاس����اییەکان ،هەندێ لەمیزاجو بانگەشەو موزایەدەکردنی تیایدا ئاخنراب����وو ،ک����ە نابێت یاس����ا بەم جۆرە مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت .ئاشکرایە پرۆژەکە تێکەڵەیەکی یاس����او بڕیار بو بەسەریەکدا. گەلێک لەبڕگەو مادەکانی یاس����ای تایبەت بەخ����ۆی هەب����و ،هەندێکی ت����ر لەمافو ئیمتی����ازەکان بەبڕیاری ئی����داری بون یان لەالیەن بەڕێزان سەرۆکی کۆمار ،سەرۆکی هەرێم ،س����ەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانەوە
بڕیاریان لەسەر درابو دیارە هەر یەک لەم مافان����ە دەبێت رێکاری تایبەتی بۆ ئەنجام بدرێ بۆ رێکخستنەوەیان. ـ هەمو خانەنش����ینانو خ����اوەن مافو ئیمتیازەکان چون یەک نین .بەش����ێکیان بەیاس����ا جێبەجێکراوەکان����ی پەرلەمان����ی کوردس����تان مافی����ان پێ����دراوەو بۆت����ە حقوقی (مکتس����بە) .بەشێکی تر لەمافو ئیمتیازەکان ،دەس����توری عێراق ئاماژەی پێداوە .بەش����ێکی تر لەو پلەو پۆس����تو ئیمتیازانەن ،لەهیچ کاتو س����اتێکدا لەهیچ پلەو پایەیەکی وەزیف����یو ئیداریدا کاریان نەکردوە. لەم پرۆژەیەدا ئەمانە هەر هەمویان لەگەڵ خاوەن مافە رەواکاندا مامەڵە کراون ،بۆیە هەر چاکس����ازییەک ئەنجام بدرێت ،دەبێت رەچاوی ئەم بابەتانە بکرێت. .2مادەکان����ی (،132 ،121 ،117 ،115 )141لەدەس����توری عێراق کە سەرجەمیان باس لەیاساکانی هەرێم دەکەن ،کە ناکرێت هیچ بڕیارو یاسایەک پێچەوانەی ئەم بنەماو بڕگە دەس����توریانە ب����ن .بۆنمونە ()132 لەدەس����تور کە باس لەقەرەبونەوەی زیان لێکەوتووانی دەس����تی رژێم����ی دیکتاتۆری راب����ردو دەکات ،رێگر نییە ل����ەوەی زیان لێکەوت����و ،واتە کەس����وکاری ش����ەهیدان، کیمیاب����اران ،ئەنفالک����راوان ،زیندانیان����ی سیاس����ی ،کەمئەندامی پێشمەرگە ..هتد، گەر س����ەرچاوەی تری بژێویشیان هەبێت (بەموچەش����ەوە ک����ە مافێک����ی بنەڕەتی خاوەنەکەیەتی) ،قەرەبو بکرێنەوە. س����یفەتی یاس����ایی ئەم جۆرە ئیمتیازو ماف����ە (قەرەب����و ـ تعوی���ض) ،گەڕانەوەو بژاردنی زیانە ماددیو مەعنەوییەکانە ،ئەم مافانە ناچنە جێگاو لەبری موچەیش نینو
نابن! .3جۆرێک����ی ت����ری خ����اوەن ماف����ی خانەنش����ینی ،ئ����ەو خانەنش����ینیانەن کە بەیاس����ا جێبەجێکراوەکان����ی هەرێم����ی کوردس����تان دەس����تەبەرکراونو مافێک����ی یاسایین ،وەک ئەو فەرمانبەرانەی بەیاسای خزمەتو میالک دامەزرێنراونو خانەنشین بون ،پێش����مەرگەی خانەنش����ین بەیاسای ژمارە ()38ی س����اڵی ( ،)2007یاس����ای رێزلێنانی پێشمەرگە ژمارە ()34ی ساڵی ( ،)2007یاسای خانەنش����ینی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ( )13ی ساڵی ()1999ی هەموارکراو .ئەم خانەنشینانەی سەرەوە، خ����اوەن مافێکن کە بەبنەما دەس����توریو تەش����ریعییەکان ،پێیان دەوترێت (الحقوق المکتس����به) .ئەمە جۆرێک����ە لەماف ،کە بەهیچ یاس����او رێس����ایەک ناکرێتو نابێت خاوەنەک����ەی بێبەش بکرێ����ت یاخود لێی بسەندرێتەوە ،تەنها بەڕەزامەندیو ئیرادەی خاوەن ماف نەبێت. بۆی����ە ئەگ����ەر نیەتی خ����اوەن پرۆژەکە لەبەکارهێنانی قاعی����دەی (االثر الرجعي) کەمکردن����ەوەو لێس����ەندنەوەی ئەم مافانە بێ����ت ،ئ����ەوە بێڕێ����زی کردن����ە بەرامبەر بەبنەماکان����ی (مب����دأ اس����تقرار القرارات والقوانی����ن)و ب����ێ نرخ کردنی (س����یادەو سەروەری یاس����ایە) کە دەبێتە شکاندنی ش����کۆو س����ەروەری دامودەزگا تەشریعیو ئیدارییەکانی هەرێم! راس����تە مەبدەئ����ی (االث����ر الرجع����ي) لەدەس����تور لەم����ادەی ()9/19دا باس����ی لێکراوە ،بەاڵم ئەم باس����کردنە واتای ئەوە نیە کە حقوقی موکتەسەب یان یاساکانی پێشتر بسڕێتەوە. نیەتی یاسادانەر (المش����رع) لەم مادە
دەس����تورییەدا ،بەحاڵەت����ی (اس����تثناء) ئاماژەی پێدەدات .ئیستیسناش بەگوێرەی بنەما یاساییو فیقهییەکان ناکرێت فراوان بکرێتو لەهەمو حاڵەتێکدا بەکاربهێنرێت، تەنه����ا لەو کاتان����ەو رواداوانەدا نەبێت کە تایبەتە بە(االموال العامه .وەک رس����وم، ب����اج ،قەرزەکانی میری ،ئ����ەو بابەتانەی پەیوەس����تن بە(النظ���ام واالداب العامة)!!، بۆیە مادەی ( )10لەیاس����ای شارس����تانی ژم����ارە ()40ی س����اڵی ( )1951جەخ����ت لەس����ەر ئەوە دەکات کە دەبێ یاس����اکان ب����ەرەو پێ����ش جێبەجێ بکرێ����نو لەکاتی دەرچونیان����ەوە جێبەج����ێ دەکرێن ،نەک ب����ەرەو دوا بگەڕێنەوە ،تەنه����او تەنها لەو حاڵەتانەدا نەبێت ک����ە ئاماژەم پێکردوە، ئەویش بەسنورداری. هەروەه����ا م����ادەی ( )105لەیاس����ای چەسپاندنی عێراقی ژمارە ()107ی ساڵی ( )1970بەقیاس بگرین ،مافە پێدراوەکان بەڵگەو حوجەی یاس����ایی تەواون .ئەمانە وێڕای س����زادان کە پێ لەس����ەر (القانون االصل���ح للمتهم) دادەگ����رێ .واتە هەرچی چەندە یاسای تازەتر دەربچێ ،دەبێت هەر یاس����ا کۆنەکە جێبەجێ بکرێتو تازەکەش لەڕۆژی دەرچونی����ەوە جێبەجێ دەکرێت. واتە حقوقی موکتەسەبەدەستکاری ناکرێت وەک ئاماژەم بەیاساو دەستور داوە. .4ئەو خانەنشینانەی کە هیچ وەزیفەو پلەیەکی ئیداری یان س����ەربازییان نەبوەو خانەنشین کراون ،دەکرێن بەدو بەشەوە: بەش����ی یەکەم /ئ����ەو بەڕێزانەی لەهیچ دامودەزگایەک����ی حکومەت����دا هیچ کارێکی وەزیفییان نەک����ردوەو بەبڕیارێکی ئیداری لەالیەن سەرۆکایەتییەکانەوە بوە ،دەکرێت بەهەمان بڕیاری ئیداری رێکبخرێتەوە ،یان
بەکەمکردنەوە یاخود بەنەهێش����تنی بڕی خانەنشینییەکە. بەش����ی دوەم /ئ����ەو بەڕێزان����ەی ک����ە خانەنش����ین کراون بەزیاتر لەئیستحقاقاتی خۆی����ان لەبەرامب����ەر هاوەڵەکانیان����دا، ئەمانیش ه����ەر بەهەمان بڕی����اری ئیداری دەکرێ����ت رێکبخرێنەوەو بەقەدەر خزمەتو پلەی زانستیو تەمەنو گرنگی کارەکانیان مافەکانیان بۆ دابین بکرێت. ئەم بەشانە پێویست بەدەرکردنی یاسا ن����اکات لەپەرلەمان ،چونک����ە لەبنەڕەتدا پەرلەم����ان هیچ پەیوەندی ب����ەم مافانەوە نەبوەو نییە ،چۆن ب����ون بەخاوەن ماف، بەهەمان شێوەش رێکدەخرێنەوە. .5کۆتای����ی هەڵس����ەنگاندنەکەمو لەپێن����او پارێزگاری مافەکانی س����ەرجەم خانەنش����ینانو زیان لێکەوت����وانو خاوەن پلەو پۆستو مافی چەس����پێندراو ،باشتر وایە پەرلەمانی کوردس����تان یاسای ژمارە ()9ی خانەنشین موحەدی عێراقی ساڵی ()2014ی هەموارکراو بەڕەچاوکردنی مافی پەرلەمان لەبەکارهێنان����ی مادەی ()121 دەس����توری عێراقی����دا پ����رۆژەی (تعدی ل وتطبی���ق وانفاذ)ی ئەو یاس����ایە پەس����ەند بکات ،لەپێناو پاراستنی سەروەری یاساو بڕیارەکانو نەش����کاندنی شکۆو دەسەاڵتی حکومەت����ی هەرێ����مو پارێ����زگاری خاوەن ماف����ەکان ،بۆئەوەی هەر خ����اوەن مافێک ماف����ی رەوای خۆی پێبدرێ����تو رەچاوی بڕیاری ژم����ارە (/138هیئه عامه)2007 / ی لەدادگای ئیتح����ادی بکرێت کە تەئکید لەسەر مافی خانەنشینی دەکاتەوە.
هەر پرۆژەو یاساو بڕیارێک مەبەستو ئامانج لێی چاکسازیو رێکخستنەوەی کەرتەکانی ئیداریو وەزیفی بێت ،پارێزگاری مافەکانی تاکی کۆمەڵ بەتوێژە جیاوازەکانەوە بکات ،جێگای هیوای خەڵکە
* ئەندامی خولەکانی (2و)3ی پەرلەمانی کوردستان
چۆن لهگۆڕانكاریی ه سیاسییهكان تێبگهین محەمەد ئەحمەد* ش���ۆڕشو ڕاپهڕینهكانی بههاری عهرهبی ناوچهی ڕۆژههاڵتی ناوهڕاس���تی ڕووبهڕووی ناسهقامگیرییهكی سیاسی گهوره كردهوه. ئاڵۆزییه چهكداریو سیاس���ییهكان تاوهكو ئێستاش لهبهشێك لهواڵتانی ناوچهكه وهك سوریا بونی ههیه ،لهیهمهنو لیبیا بهههمان ش���ێوه .ئهو ڕووداوانه بوونه هۆكارێك بۆ گۆڕینی بهش���ێك لهڕژێمه سیاس���ییهكانو گۆڕانی هاوس���هنگی هێزو لێكتێگهییشتنی نوێ لهئاس���تی ناوچهی���یو جیهانی نێوان هێزه ههرێمیو سهروو ههرێمییهكان. له ئێس���تادا قهیرانی سیاسی سوریا بووه بەزهمینهیهك بۆ داڕش���تنهوهی پهیوهندییە ههرێمییهكانو ئهو ڕێس���ا نێودهوڵهتییانهی كه هاوس���هنگی هیزیان لهسهر بونیادنراوه. ههریهك لهئهمریكا ،ڕوسیا ،ئێرانو توركیا لهڕیگ���هی بریكارهكانیانهوه ههوڵی گۆڕینی نهخشهی سیاسی س���وریاو درێژكردنهوهی س���نوری دهس���هاڵتهكانیان دهدهن ،ك���ه س���هركهوتنو دۆڕانی ههری���هك لهو هێزانه لێكهوتهی ناوچهییو جیهانی بهدوای خۆیدا دههێنێت ،بۆیه شهڕهكه تهنیا لهسهر ئاستی واڵتو جوگرافیایهكی بهرتهسك نیه ،بهڵكو ڕهههندێكی ههرێمی (پهیوهست بەتوركیاو ئێران)و جیهانی (پهیوهس���ت بەئهمریكاو ڕوسیا) ههیه. س���هرههڵدانی داع���شو كۆنترۆڵكردن���ی بهشێكی زۆری خاكی س���وریا دهرفهتێكی مێژوویی دا بۆ ئهمریكا تاوهكو بەپاس���اوی ڕووبهڕووبوون���هوهی تی���رۆر ههوڵ���ی جێبهجێكردن���ی ئهجین���دای لهمێژین���هی لهس���وریا ب���دات ،ئهوی���ش الوازك���ردنو ڕوخان���دی ڕژێم���ی بهش���ار ئهس���هد بوو. ئهمریكا لهبهئامانجگرتنی سوریادا دهیوست ههژموونی ههریهك لهڕوس���یاو ئیران الواز بكات ،چوونك���ه ئهو واڵته بەهاوپهیمانێكی س���تراتیژی ڕوس���یاو ئێران دهژمێردرێت، بهم���هش پایهیهك���ی س���هرهكی ڕوس���یا لهناوچهك���هدا تێكدهش���كێندرا ،وهك چۆن لهلیبیا ڕووی���دا ،ههروهها پیگهی ناوچهیی ئیران بەتهواوی الواز دهكرا. لهالیهكی تر ڕوسیا وهك هێزێكی كاریگهری ئۆراس���یایی ڕۆڵێكی یهكالك���هرهوهی گێڕا لهپاراس���تنی ڕژێمی س���وریاو یارمهتیدانی سوپای سوریا لهگرتنهوهی بهشێكی بهرچاو لهو ناوچانهی لهدهستی دابوون .ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست بۆ ڕوسیا گرنگییهكی ستراتیژی ههی���ه ،ئهویش بهه���ۆی دهوڵهمهندی ئهو ناوچهیه بەس���امانی سروشتی وهك نهوتو گاز .ئهم���ه جگه لهوهی ڕوس���یا لهڕێگهی ڕۆژههاڵتی ناوهڕاستو هاوپهیمانی دووالیهنه
لهگهڵ بهش���ێك لهواڵتانی ناوچهكه ،ههوڵ بۆ الوازكردنی ههژموونی ناوچهییو جیهانی ئهمریكا دهدات ،ئهم ههنگاوه سیاسییانهش لهههم���ان كات���دا وهك ڕێگهی فش���ارێك بهكاردههێنێ���ت لهپێناو درووخس���تنهوهی ههوڵ���ه فراوانخوازییهكان���ی ناتۆو ئهمریكا لهس���نوورهكانی ڕوس���یا ك���ه بەناوچهی (دهرهوهی نزیك) دهناسرێن. ئ���هوهی پهیوهس���ته بەتوركی���او ئیران، ه���هر ی���هك ل���هو دوو واڵت���ه گۆڕانكارییه سیاس���ییهكان وهك دهرفهتێك دهبینن بۆ بهرجهس���تهكردنی سیاس���هتێكی ههرێمی كاریگهرو درێژكردنهوهی ههژموونی ناوچهییو بینی���ی ڕۆڵی س���هرهكی لهداڕش���تنهوهی هاوكێشه سیاس���ییه ناوچهییهكان ،لهپێناو بهدهس���تهێنانو گهرهنتیكردن���ی ئامان���جو بهرژهوهندی نهتهوهییهكانیان. پرس���یار لێرهدا ئهوهی���ه ،ئایندهی یهكه نادهوڵهتییهكانی وهكو ههرێمی كوردستانو فیدراس���یۆنی دیموكراتی باكوری س���وریا (ڕۆژاڤ���ا) بەكوێ دهگات؟ ئایا ئاراس���تهی سیاس���هتی نێودهوڵهت���ی دژ بەویس���تی كورده؟ گۆڕانكارییه سیاسییهكان لهكوێدا دژ بەدۆزی ك���وردو لهكوێدا بەبهرژهوهندی دای���ه؟ بهش���ێوهیهكی گش���تی ناكرێ���ت خوێندنهوهیهكی گش���تگیر بۆ دۆزی كورد لهژێر ڕۆش���نایی گۆڕانكارییه سیاسییهكان بكرێ���ت ،چوونك���ه پرس���ی ك���ورد لهههر پارچهیهكی كوردس���تان خاوهن سروشتو تایبهتمهندی خۆیهتی ،ئهوهش دهگهڕێتهوه بۆ جیاوازی فاكتهری ناوخۆیی ،سیستهمی سیاس���ی ،ههڵویس���تی نێودهوڵهت���یو پێگهی كورد لهههری���هك لهو واڵتانهی كه كوردستانیان بهسهردا دابهشكراوه .ئهگهر گۆڕانكارییه سیاس���ییهكان هۆكارێك بووبن بۆ دروستبوونی دیفاكتۆیهكی سیاسی وهك ڕۆژاڤاو لێكهوتی ئهرێن���ی ههبووبێت ،ئهوا دهبینین لهباكوری كوردستان (كوردستانی توركیا) گۆڕانكارییه ناوخۆییو دهرهكییهكان دهرئهنجامێكی نهرێنی ههبووه و ،هۆكارێك ب���وون ب���ۆ بەكهس���یكردنی دهس���هاڵتی سیاسیو سهركوتكردنێكی سیستهماتیكیو ڕێكخراوهیی دۆزی كورد. بەكهسیبوونی دهسهاڵتی سیاسی بابهتێكی تایب���هت بەتوركی���ا نیه ،بهڵك���و لهمڕۆدا لهكۆمهڵێ���ك دهوڵهتی زلهێزی جیهاندا ئهم مۆدیله بهرهو پێش���هوه ههن���گاو دهنێت. ههر یهك ل���ه" :ئهندریه كهن���داڵ ،ئیریكا فرانتزو جۆزێف ڕایت" لهوتارێكی هاوبهشی ( )Foreign Affairsبهناوی (دیكتاتۆرییه نوێی���هكان) ئاماژه بهوه دهدهن كه ڕهجهب تهیب ئۆردوگان ،ڤالدیمیر پۆتین ،شی جین پینگو بهش���ێكیتر لهس���هرۆكی دهوڵهتان لهههوڵی كۆكردنهوهی زۆرترین دهس���هاڵتو
بەكهس���یكردنی دهس���هاڵتی سیاس���یین، ئهم ش���هپۆلهش لهدوای جهنگی ساردهوه زیاتر گهش���هی س���هندووه .ئ���هوان ئاماژه بهوه دهك���هن كه س���هركرده تاكڕهوهكان بهگش���تی حهزیان بهوهیه بچنه سهر ههواو ههوهس���ی خۆیانو سیاسهتێكی نائاساییو ههڵچوو پیادهبكهن ،ئهمهش لهدهرئهنجامدا هۆكارێكی سهرهكی دهبێت لهباڵوبوونهوهی ناس���هقامگیری سیاس���یو بهكارهێنان���ی هێز لهئاس���تێكی بهرفراواندا بۆ پاراستنی سیستهمو پێگهی كهسی. گۆڕانكاریی���ه سیاس���ییه ناوخۆییهكانی ڕوس���یاو توركیا نیش���اندهری بههێزبوونی س���هركردهی تاكك���ڕهوو سهركێش���ن. دهس���تێوهردانهكانی پۆتی���ن لهجۆرجی���ا، ئۆكرانی���او س���وریا ،ههروهه���ا توركی���ا لهجهرابل���وس ،ئهع���زاز ،ب���ابو عهفرین، بهم دواییانهش ههڕهش���هی ئۆپهراسیۆنی س���هربازی لهمهنبهج ،كۆبان���ێ ،جهزیره، شهنگالو قهندیل ،لهپاڵ سهركوتكارییهكانو كپكردنی دهنگی ناڕهزایی ناوخۆیی نیشانهی سهركێشیو ویستی دهسهاڵتداریی ههر یهك لهو سهركردانهن كه ڕۆڵی كاریگهر دهگێڕن لهئاراس���تهكردنی ڕووداوه سیاس���ییهكانی ناوچهكهدا. له ئێستادا بینهری كۆمهڵێك گۆڕانكاری سیاسی جیهانی ههستپێكراوین .ههژموونی جیهانی ئهمریكی كهوتۆته ژێر ههڕهش���هو الوازبوونهوه ،ئهویش بههۆی دهركهوتنهوهی كۆمهڵێ���ك هێ���زی ت���ری جیهان���ی ،ك���ه گۆڕانكاریی���ه سیاس���ییهكانی س���هدهی بیس���تو یهك یارمهتیدهربوون بۆ دووباره خۆبوونیادنانهوهی���انو گۆڕان لهسروش���تی پهیوهندییه ههرێمایهتییهكاندا .ڕوسیاو چین وهك دوو زلهێزی ڕۆژههاڵتی هاوكات لهگهڵ چهند دهوڵهتێكی ناوچهیی دیكهدا پێشهنگ بوون لهئاس���اییكردنهوهی پهیوهندییهكانو دروستكردنی هاوپهیمانییهكی بههێز لهئاسته جیاوازهكان���دا .ههنگاوه سیاس���ییهكانی ڕوس���یاو چین ،لهگهڵ بهش���ێك لهواڵتانی وهك هیندستان ،كازاخستان ،قیرقزستان، تاجیكس���تانو هت���د ،چهند دام���هزراوهی ناوچهی���ی وهك ڕێكخ���راوی هاری���كاری شهنگههای لێوه دروس���تبوو ،كه بەگشتی ههوڵێ���ك بوون ب���ۆ بهرتهس���ككردنهوهی ههژموونی ئهمریكا لهئاس���یای ناوهڕاست، ڕۆژههاڵتی ئاس���یاو ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست. ههروهه���ا ههوڵهكان���ی ڕوس���یا لهگ���هڵ بهرپرس���انی توركیاو ئێرانو دانیشتنه سێ قۆڵییهكان���ی پۆتین ،ئ���ۆردوگانو ڕوحانی یارمهتیدهرب���وون ب���ۆ لێكتێگهیش���تنێكی هاوبهش لهبارهی چارهس���هركردنی قهیرانی سیاس���ی س���وریاو گێرانهوهی سهقامگیری بۆ ئهو واڵته .بۆیه ،دهبینین كه لهئێستادا
ئهوهی لێرهدا گرنگ ه چۆنییهتی مامهڵهكردنی هێزه كوردییهكانه لهگهڵ ئهو واقعه سیاسیی ه نوێیهی ك ه دوای تێكشكاندنی ڕێكخراوی "دهوڵهتی ئیسالمی" هاتۆت ه ئاراوه .پێویست ه هێزه كوردییهكان خوێندنهوهیهكی قووڵیان بۆ گۆڕانكارییو پێشهات ه سیاسییهكانی ناوچهكه ههبێت تهنی���ا ئهمریكا نیه مامهڵه لهگهڵ پرس���ه سیاس���ییه ناوچهییهكان���دا دهكات ،بهڵكو چهندی���ن دهوڵهتی ت���ری توانامهند ڕۆڵی كاریگهر دهگێڕن لهئاڵ���ۆزیو ئهگهرهكانی چارهسهریو سهقامگیری سیاسی ڕۆژههاڵتی ناوهڕاست. ئهوهی پهیوهس���ته ب���ەدۆزی كورد ،ئهم گۆڕانكارییان���ه ب���ەدوو دی���وی پێچهوانهدا كاریگهری خۆیان جێهێشتووه .بهشێوهیهكی گش���تی ه���هر گۆڕان���كاریو كرانهوهیهكی سیاسی بەس���وودی ئهو كهمینه سیاسی، ئهتنی ،نهتهوهییو مهزههبییانه دهشكێتهوه كه لهناوچهكهدا بوونیان ههیه ،بۆیه دۆزی كورد چی لهعێراق ()2014 ،2003 ،1991و چی لهس���وریا ( )2011بههۆی گۆڕانكارییه
سیاس���ییهكانهوه بهرهوپێش���چوونێكی بهرچاوی���ان بهخ���ۆوه دی���وه .ژینگ���هی سیاس���ی ههرێمیو نێودهوڵهتی لهو قوناغه مێژووییان���هدا یارمهتیدهرب���وون ب���ۆ هێزه كوردیی���هكان تاوهك���و بتوان���ن بەئهركی مێژووی���ی خۆی���ان ههس���تنو ڕۆڵی گرنگ بگێ���ڕن لهڕووداوهكان���دا ،بهاڵم ش���هپۆلی قۆرخكردن���ی دهس���هاڵت لهدهس���تی تاكه س���هركرده ،داخراوتربوون���ی كۆمهڵگ���هی سیاس���ی ناوخۆیی ،جهختكردنهوه لهسهر پاراس���تنی یهكپارچهییو بەپی���رۆز دانانی مۆدیڵ���ی دهوڵ���هت نهت���هوه ،ههروهه���ا ویستی پهلكێش���انی ناوچهییو داگیركاری جوگرافی تاكڕهوه نوێیهكانو دروستبوونی لێكتێگهیشتنێكی ههرێمی (ڕوسیا ،توركیا، ئێران ،عێراقو س���وریا) پێچهوانهی ویستو خهونی نهتهوهیی هێ���زه كوردییهكانه چی لهباشورو چی لهڕۆژاڤا. ئهوهی پهیوهسته بەپرسی سهربهخۆییو ئاراستهی سیاسهتی نێودهوڵهتی ،لهئێستادا ش���هپولی گۆڕانكاریی���هكان بەئاراس���تهی داڕشتنهوهی س���نووری جوگرافی ناوچهكه نیه ،تهنانهت ئهم شهپوله توانای قبوڵكردنی دهوڵهتێكی لهنێو دڵی ئهوروپاش (پرس���ی س���هربهخۆیی ههرێم���ی كهتهلۆنی���ا) نیه. ئهگهر گۆڕانكارییه سیاس���ییهكان سنووری دهسهاڵتی هێزه كوردییهكان لهعێراق تاوهكو ناوچه جێناكۆكهكانیی���ش درێژكردبێتهوه، ئهوا لهگهڵ پرس���ی سهربهخۆییدا بۆ هێلی ( )36دهیگهڕێنێت���هوه .ئهگهرچی لهڕۆژاڤا بهر نموونهیهكی سیاسی جیاواز لهههرێمی كوردس���تان دهكهوین ،بهاڵم پرسی كوردو س���هربهخۆیی لهچوارچێوهی (فیدراسیۆنی دیموكراتی باكوری س���وریا) بەدهستگرتن بهس���هر عهفرینو ههڕهشهی كۆنترۆڵكردنی تهواوی ئهو كیانه سیاسییه دهگات. بەواتایهكیت���ر ،ئهگ���هر گۆڕانكاریی���ه سیاس���ییهكان دۆزی كوردی پێشخستبێتو هۆكارێ���ك بووبێت ب���ۆ چاالككردنی یهكه سیاسییه نادهوڵهتییهكان ،ئهوا سیاسهتی نێودهوڵهتی هاوڕێگهو هاوئاراس���تهی دۆزی س���هربهخۆیی نهتهوهی���یو داڕش���تنهوهی سنوری دهولهتانی ناوچهكه نیه. ڕووداوهكان���ی ئهم دوایی���هی عێراق (16 ئۆكتۆبهر)و سوریا (پهالماردانی عهفرین)، الوازكردن���ی ڕێكخراوه تیرۆریس���تییهكانو ڕۆڵگێڕانی زیاتری دهوڵهته بهرجس���تهكانی وهك ئهمریكا ،ڕوسیا ،توركیاو ئیران لهبری بریكارهكانی���ان ،ملمالن���ێو ئاڵۆزییهكانی بردۆته قۆناغێكی نوێوه و ،كاریگهری بهسهر پهیوهندی نێوان هێزهكان جێهێشتووه. ئهوهی لێرهدا پهیوهس���ته بەدۆزی كورد، ج���ۆره لێكتێگهیش���تنێكی ههرێمیی���ه بۆ الوازكردنو لهچوارچێوهدانی پرس���ی كورد.
توركیا پرسی س���هربهخۆییو بههێزبوونی پێگ���هی ڕۆژاڤ���ا بەمهترس���ییهك دهزانێت لهس���هر ئاسایش���ی واڵتهك���هیو بەههموو ش���ێوهیهك ههوڵ���ی الوازكردن���ی دهدات، بەههمان شێوه سوریاو ڕوسیا فیدراسیۆنی دیموكرات���ی باك���وری س���وریاو هێزهكانی س���وریای دیموكرات بەههڕهشهیهك دهزانن بۆ س���هر یهكپارچهییو الوازبوونی پێگهی ناوخۆی���ی (س���وریا)و ههرێم���یو جیهانی (ڕوس���یا) خۆیان ،لهگهڵ ئهوهشدا عێراق لهدوای ئهنجامدانی ڕیفراندۆمی سهربهخۆیی ههرێمی كوردس���تان بەههموو ش���یوهیهك لهههوڵ���ی الوازكردن���ی پێگ���هی ههرێ���مو بهرتهس���ككردنهوهی دۆزی ك���وردی كرده ئامان���ج لهو بوارهش���دا تا ئاس���تێكی زۆر سهركهوتوو بوو. ئهوهی پهیوهست بێت بەئێرانهوه ،ڕاسته جواڵن���هوهی هێزه سیاس���ییه كوردییهكان لهو واڵت���هدا الوازو بێكاریگهرن ،بهاڵم ههر گۆڕانكارییهو پێش���ووهچوونێك لهپرس���ی كورد كاریگهری ڕاستهوخۆی دهبێت لهسهر كوردانی ئهو پارچهیهو دهس���تی ئهمریكاو ڕۆژئاوا لهناوچهك���ه كراوهتهرو ههژموونیان بهرفراوانت���ر دهكات ،ئهم���هش وا دهكات بەههستیارییهوه لهگهڵ ئهو پرسهدا مامهڵه بكات .ئهو مهترس���ییانهی ئاماژهی پێكرا، جۆره لێكتێگهیش���تنێكی ههرێمی هێناوهته ئاراوه بهرامبهر بەبهرتهسكردنهوهی پرسی كورد ،ك���ه لهڕووداوهكانی ئ���هم دواییهی ههرێم���ی كوردس���تانو ڕۆژاڤ���ا بەڕوونی ههس���تی پێك���را .پرس���ی بەناوهندكردنی دهسهاڵتی سیاسیو بههێز بوونی ئاراستهی بەكهس���یكردنی دهس���هاڵتی تاكهكهسی و، شكۆداریو پیرۆزی سهروهریو یهكپارچهیی دهوڵهت و ،گێڕانهوهی سهقامگیری سیاسی بۆ ناوچهك���ه بهبێ ڕۆڵگێڕان���ی كاریگهری ئهمری���كاو هاوپهیمانهكان���ی ،لهڕوونترین مانادا الوازكردنو تهس���ككردنهوهی پێگهی كورد لهههر یهك لهو واڵتانه دهگهیهنێت. ئ���هوهی لێ���رهدا گرنگ���ه چۆنییهت���ی مامهڵهكردن���ی هێ���زه كوردییهكانه لهگهڵ ئ���هو واقعه سیاس���ییه نوێی���هی كه دوای تێكشكاندنی ڕێكخراوی "دهوڵهتی ئیسالمی" هاتۆته ئاراوه .پێویسته هێزه كوردییهكان خوێندنهوهیهك���ی قووڵیان بۆ گۆڕانكارییو پێشهاته سیاس���ییهكانی ناوچهكه ههبێت. لهگهڵ دڕێژكردنهوهی ئالۆزییه سیاسییهكان، دهكرێت بەڕیگهی دیبلۆماسیو بەگرتنهبهری سیاسهتێكی ڕیالیس���تیانه (عهمهلگهرایی) مامهڵه لهگ���هڵ گۆڕانكارییهكاندا بكهن ،كه ئهمهش پێویس���تی یهكگرتووییو داڕشتنی ستراتیژییهتێكی نهتهوهییه. * مامۆستای بهشی زانسته سیاسییهكان\ زانكۆی سهالحهدین
14
بیرورا
) )619سێشهممه 2018/4/3
لهنێوان نهورۆز ی 2017و نهورۆز ی 2018دا سهباحی غالیب
س���اڵێك لهتهمهن���ی نهتهوهیهكی ئارامو سهرفرازو خاوهن س���هروهریی ،تێكهاڵویو هاوكاری���ی خهڵ���كو حكومهت���ه ،پ���ڕه لهداهێنانو چوونه پێش���هوه ،س���هرتاپێی بیركردنهوهیه لهقواڵیی زهمینو زهریاكان، ئهوجا بهرز ڕۆشتنو دۆزینهوهی ههسارهی زۆرترو جوانترو سهیرتره ،نه لێكۆڵینهوهو تێگهیشتن كۆتایی دێن نه بوارهكانی ژیان ئهم سهرو ئهو سهر دهكرێن ،تا بیربكهیتهوه، بیر ك���ورت دێنێ ،ههر ڕامانو ههر ڕامانه، بەدوای ئهوانهشدا ههر داهێنانو داهێنانه، ب���ەدوادا گهڕان���ی وهاڵمی ه���هزاران ههزار پرسیاره ،بەدرێژایی ڕۆژو شهو ههر گهڕانو ههر كۆڵنهدانه .ههوێنی ئهوانه بوونی مافو ئهركی فهرمانڕهواو هاونیشمانیانه ،ههموو كهس دهزانێ بیربكاتهوه ،فێربوون قس���ه بك���هن ،ڕێزی یهكدی بگ���رن ،ڕقدار ههن، ئهگ���هر بەههر مهبهس���تێك ،بێ حورمهتی بەكهسێك بكرێ ،یا ماڵی یهكێك بخورێ، یا قسهیهكی توند بهم یا بهو بوترێ ،قانوون لهوێی���هو ههڵدهداتێ .مرۆڤی ئهو نهتهوهیه ناوهندی دهس���هاڵتو شكۆیه ،ههرچییهكی دهكرێ بۆ سهرفرازیو ڕاگرتنی قهدری ئهو بهجێیه. ئهی پ���ار بۆ ئێم���ه ،ئهی لهن���هورۆزی پێش���ترهوه بۆ ئهم نهورۆزه ،چی بەس���هر مرۆڤی كورددا هاتووه؟ لهوهتهی فام���م كردۆت���ه ،هاوكاروانچی ههموو كاروانهكانی كارهساتو ڕووداوه دڵ تهزێنهكانی نهتهوهكهم بووم ،لههێندێكیاندا دیمهن���ی تۆقێنهرو لهچهندیاندا پهرۆش���ی خهڵكو لهژمارهیهكیش���یاندا دڵشكاوی بێ س���نوورو ئهژنۆ ش���كاندنی زۆرم بینیون. ئهو گڕو بڵێس���هی ن���اخو دهروون نهبایه، لهكوێ تهمو دوكهڵ دهنیشتنه سهر سهری گ���هردوون .خۆ ناك���رێ لهوتارێكی كورتی ڕۆژنامهدا ،ههموو ئهو الپهڕانه ههڵدرێنهوه، ئهوانه ب���ۆ ی���ادهوهری ڕۆژگارانی تهمهن دههێڵمهوه .ئێس���تا ههر ئهوەنده لهتوانای قهڵ���هم دێ ئاوڕێك لهكارهس���اتهكانی پار بدرێتهوه. روداوی یهك���هم :ڕاپرس��� ی گش���ت ی ب���ۆ جیابوون���هوهو دامهزران���ی دهوڵهتی سهربهخۆی باشووری كوردستان ئهو ئاواته دێرینهی گش���ت تێكۆشهرانی كورد بوو ،لهوهتهی هۆش���یاری سیاسیو كۆمهاڵیهت���ی لهمێش���كی ه���هر كوردێكدا دهركهوت���ووه ،چاوهڕوانی ڕۆژێكی وا بوو؛ ڕۆژێك كه "كوردستان یا نهمان"ی بەبیری ههموان هێنایهوه .ئهگهرچی زهمینهسازی بۆ ڕاپرسی گش���تی نهكرابوو ،ئامادهكاری پێش ئهو ڕووداوه ه���هره مهزنه لهبهرچاو نهگیراب���وو ،ب���هاڵم لهنێوان���ی دهنگدان یا دهنگ نهدان بۆ جیابوونهوهو سهربهخۆیی،
ب���ۆ ملیۆن���ان كهس ه���هر دهنگ���دان بوو بەبهڵ���ێ ،ل���هوهدا دوودڵ���ی نهب���وو .خۆ خهڵكی گش���تی ههر بۆ ئهو رۆژهو بۆ ئهو ئامانجه سیاس هتو پێشمهرگایهتی كردووه. ڕهنگه یهكێك لهو ش���تانهی دهشێ گیانی بۆ بكرێت���ه قوربانی ،یا كونج���ی زیندانی ب���ۆ ببێته كۆش���كی ڕاب���واردن ،یا كۆچو س���هرههڵگرتنو پهڕی���وی لهك���ۆڵ بدهی؛ ڕاپرس���ی گش���تیو دامهزراندنی دهوڵهتی س���هربهخۆ بێ ،زۆربهی خۆزگهو خهویش پهروانهئاس���ا لهدهوری ئهو دهسوڕێنهوه، ب���هاڵم ههزار حهی���ف بەههمان ش���ێوهی نهبوونی خۆئامادهكردنی پێش وهخت ،هیچ پێش���بینی یا خوێندنهوهیهكی سیاس���یانه بۆ ئهنجامو كاردان���هوه نێوخۆییهكانی ناو ماڵی كوردو ههڵوێستی عێراقی داگیركهر، ههروهه���ا لێكدانهوهیهك ب���ۆ داگیركهرانی ناوچهی���یو تێڕوانینی دهوڵهتانو ڕێكخراوه نێودهوڵهتییهكانی���ش بیریان لێنهكرابۆوه، یا پرسیارێكی جیددی لهخۆو لهشارهزایانی ك���ورد نهكرابوو ،زۆربهی درابووه دهس���ت ههلپهرستو خۆبهره پێش. ئاكامی دهنگدان كه نزیكهی لهسهدا 93 ب���وو ،كاری پێنهكرا ،بەدوای ئهوهدا چهند كاردانهوهیهكی زۆر نادروس���تو تاڵ هاتنه مهیدانهوه ،یهكێكیان ،ئهوه بوو دهسهاڵتی ك���وردی بێ ئ���هوهی بگهڕێت���هوه بۆ ڕای خهڵكی كوردستان ،ڕایگهیاند كه ڕاپرسی گشتی بۆ س���نوور كێش���انو دامهزراندنی دهوڵهت نهبووه ،بۆیه وهك تاوانێك كرابێ ورده ورده حیزبهكانو دهسهاڵتی سیاسیش خۆیان ل���ێ بهدوور گرت .لێرهدا دهبێ ئهو پرسیاره بكرێ؛ ئهی ئهگهر ڕاپرسی گشتی بۆ سنوور كێشانو دامهزرانی دهوڵهت نهبوو، بۆچی بوو؟ ئهمه تا ئێس���تا وهاڵمی نییه. دووهم ،ڕاپرسی گشتی ههموو داگیركهرانی كوردس���تان بەجیاوازی ئایی���نو مهزههبو تێڕوانینی فك���ری لهدژی كورد كۆكردهوه، كارێكی بەكوردیان كرد ،مێژووی پهیوهندی كوردو داگیركهرانی پێش���ینی تازهكردهوه. سێیهم ،ئهوهی دوێنێ لهحكومهتانی جیهان بەدۆس���تو هاوپهیمان لهالیهن حكومهتی ههرێمی كوردستانهوه دهناسران ،لهبهرامبهر داگیركردنی كهركوكو گش���ت تاوانهكانی حهشدی شیعیو سوپای داگیركهری عێراق ئهلفێكیان ههڵنههێنایهوه. روداوی دووهم :بۆ دانانی نێوانێك لهگهڵ پارتیداو ش���انی خۆ تهكان���دن لهئهنجامی ڕاپرسییهكه ،چهندان بهرپرسیاری بێ پلهو پایهی بڕیاری سیاس���ی ،بهاڵم بەدهسهاڵت ل���هدهزگای ههواڵگریو ئاس���اییشو هێزی چهكداری یهكێتیی نیشتمانی ،بۆ خۆبردنه پێش���هوهیهكی ههرزانفرۆش���ی ن���هك ههر خۆی���ان فرۆش���ت بهڵكو نی���وهی خهڵكو خاكیش���یان دایه هێزی داگیركهری سوپای عێراقو حهش���دی شیعی ،لهس���هرهتادا وا خۆیان پیش���ان دا كه ڕێكهوتنی سیاس���ی
ب���ووه ،دواتر دهركهوت كه جگه لهخیانهت هیچ ش���تێكی دیكه نهبووه ،لهپاداش���تی ئهوهشدا ههر ئهوه نهبوو كورد لهكهركوك، خانهقی���نو خورماتووو ش���وێنهكانی دیكه لهترس���ی گیانی خۆیان ههڵێن ،لهوانهش خراپتر بەعهرهكردنو كوشتنو تااڵنكردنی زهمانی بهعس ،بەخراپترین شێوه سهریان ههڵدایهوه. تهسلیمكردنی كهركوكو داگیركردنهوهی نیوهی باشووری كوردس���تان جگه لهڕقی پێشینو مانهوهی گهرای خیان هتو میراتی بنهماڵهییو الوازی كهس���ایهتیو نهبوونی پهیوهستی بەنهتهوهو نیشتمانهوه ،هیچی دیكه نهب���وو ،ئهوهندهش ههرزانفرۆش���ی بوو ،ههرچی سیمبوڵی كوردو كوردستانو خهیاڵی كوردایهتی ل���هو ناوچانه ههبوون نهیانهێش���ت ،بهوهش���هوه نهوهس���تان، بهعس���ی دوێنێو حهشدی ش���یعی ئهمڕۆ بواریان نهدا بهڕێوهبهری گش���تی پۆلیسی كهركوك كه لهگهڵ هێڵی خۆفرۆش���ان بوو بەكوردی قس���ه بكا ،جلی كوردی قهدهغه كرا ،تهنان���هت ڕێگایان نهدا پهیكهری مام جهالل لهكهركووك گوایه شاری دهنگدهری یهكێتیی���ه دابن���رێ ،دوای دوو س���هعات پێچایان���هوه ،ئهوجا هاتنه س���هر داگرتنی ئ���ااڵی كوردس���تان لهههموو ش���وێنێكو لهس���هر گڵكۆی ش���ههیدانی یهكێتییش. ههموو ئهوانه چهند س���ووكایهتی بوون بۆ ههموو كورد ،ههزار ئهوهنده س���وكایهتییه ب���ۆ ئهوانهی كهركوكو نیوهی باش���وریان فرۆشت ،بۆ ئهو حیزبهش كه دوای شهش مان���گ تێپهڕب���وون ،نهتوان���ێ لیژنهیهكی لێكۆڵینهوهو لێپرسینهوه بۆ ئهو كارهساته نهتهوهییه دابنێو تاوانباران سزا بدا. روداوی سێیهم :كارهساتی بوومهلهرزهكه ی كرماش���انو ههڵهبج���هو دهربهندیخ���انو ناوچهكانی دیكهی ڕۆژههاڵتو باش���ووری كوردستان ج���ارێ كارهس���اتی داگیركردن���هوهی كهركوكو ناوچهكانی دیكه س���ارێژ نهبوو بوو ،لهشهوی 13ی تشرینی دووهمی پاردا، بوومه لهرزه لهو شارو ناوچانهی كرماشانو ههڵهبج���ه روی دا ،نزیك���هی 20ه���هزار خانووو یهكهی نیشتهجێبوون لهكرماشانو دهوروبهری وێران بوون 2 ،ههزار گوندیش یا وێران ب���وون یا زیانی���ان بهركهوتبوو، زیاتر له 2ههزار خهڵك مردنو زۆرتر له15 ههزار ك���هس بریندار ب���وون ،لهههڵهبجهو دهربهندیخانی���ش زیانێك���ی زۆری دابوو چ لهگی���انو چ لهم���اڵ ،ئهو بووم���ه لهرزهی كرماشانو ههڵهبجهو دهوروبهریان ،ڕووداوی بهاڵو سروش���تی بوون ،كهس دهستی تێدا نهبوو ،خهڵك���ی ناوچ���هكان بەدڵدانهوهو هاوكاریو هاوههس���تی تۆزێ���ك لهئازاری كارهس���اتهكهیان لهس���هر س���ووك كردن. ئهوهی لهو بوومهلهرزهیهدا دهركهوت ،دوو دیارده بوو ،یهكێكی���ان ئهوه بوو خهڵكی
دروستكردنهوه ی عێراقو دیسانهوه داگیرگردنهوهی باشوری كوردستان چهنده تاوانی ئەمەریکا ،بریتانیاو حیزبەشیعییه تایفیو شۆڤێنییهكان بو ،هێندهش هی بهرپرسیارانی حیزب بو لهباشوری كوردستان كورد لهبهشهكانی كوردس���تان بەتایبهتی لهباش���وورو ڕۆژههاڵتو كوردانی پهڕیهوه ی ئهوروپا ،مهردانه هاوسۆزیو هاونهتهوهیی ئهوجا مرۆڤدۆس���تی خۆی���ان بەجوانترین ش���ێوه دهربڕیو چییان لهدهس���تهات بۆ هاوكاری لێقهوماوانی خوش���كو براكانیان لهم دیوو ئهو دیوی س���نووری س���هپێنراو كردیان .ئهگهر ئهو هاوكاریو ههرهوهزییه هاوسۆزیو مرۆڤدۆس���تییه بكرابایه كاری ههرهوهزی سیاسیو هاوچارهنووسی ،ئهوا كورد لهئ���ازادی نزیك دهب���ۆوه ،بەهیوای بەه���ۆش هاتن���هوهی ههموو الی���هك بهر لهههموان حیزبو ڕێكخستنهكانن موزڤ روداوی چوارهم :هێرشكردنه سهر عهفرین دوای ئهوهی هێزی ڕهش���ی داعش دڕ ی بەهێزی ڕهشی بهعسی سوری داو ڕۆژئاوای كوردس���تانی خس���ته ژێ���ر داگیركردنێكی بەزهبرت���رهوه ،كوردان���ی ئ���هوێ خۆیان ڕێكخستو هێزی ش���هڕهڤانانیان پێكهێنا، بەه���اوكاری ئەمەریکاو هاوبهش���ی گهلێك خۆبهخش بەتایبهتی ئهوروپایی قارهمانانه توانییان ڕۆژئاوا لهداع���ش پاك بكهنهوهو نهش���هێڵن س���وپای داگیركهری س���وریا بگهڕێتهوه ناوچهكان .عهفرین یهكێك بوو لهو ناوچانهی یهكینهكانی پاراس���تنی گهل كانتۆنێكی فهرمانڕهوایهتی ناوچهییان تێدا دامهزران���د ،ك���وردو پێكهاتهكانی دیكهی ئهو ناوچه كوردستانییه بەڕادهیهكی باش كارگێڕی ڕۆژانهو پهیوهندی دیپلۆماسییان
بهڕێوهدهبرد. ههڵبهت ج���ۆری بههێزیو ڕێكخس���تنو لێزانینی كارگێڕیو بهرقهراركردنی ئاشتی لهكانتۆنی عهفرین ،بووه هۆی نیگهرانییهكی تهواو بۆ دهوڵهتی توركیای داگیركهر ،ئهو دهوڵهتهی لهههر ش���وێنێك ك���ورد تهباو سهركهوتوو بێ ،ئهو لهدژی دهوهستێتهوه، بۆ ئهو مهبهسته ههموو قانوونو ڕێككهوتنه نێودهوڵهتیی���هكان ژێر پێ دهنێو بەهیزی ئاگرو ئاس���ن قس���ه دهكاو دهجوڵێتهوه. ڕهجهب تهیب ئۆردوغان س���هرۆك كۆماری توركیا ،لهبهرگی موس���ڵمانهتیو بەعهقڵو ك���ردهوهی لهئهتاتورك خراپترو بێ دینتر، ئۆق���رهی نهماو ب���هو هێزه س���هربازییهوه ك���ه دهوت���رێ گوای���ه دووهم گهورهترین هێزی ناتۆیه پهالم���اری هێزێكی پچووكی ش���هڕهڤانانو ناوچهیهكی ئارامی ڕۆژئاوای كوردس���تانی دا ،لهس���هرهتادا خ���ۆی وا ههڵن���ا ك���ه لهم���اوهی ی���هك دوو ڕۆژدا بهرخ���ودانو بهرگریكاران���ی عهفرین لهناو دهبا ،ئهگهرچی لهههموو ش���ێوه چهكێكی كه توركیا ههیهتی لهزهمینی ،ئاس���مانیو زهریای���ی بهكارهێنا ،ڕوس���یاش هێزهكانی خۆی لهناوچهكه كێشایهوهو ئاسمانهكهشی خس���ته ژێ���ر دهس���هاڵتییهوه ،لهگهڵ ئهو ههموو جهبهڕووتهدا واش هێزی شهڕڤانان ب���ۆ م���اوهی 58ڕۆژ قارهمانانه لهڕوویاندا وهس���تانهوه ،نهبهردییهكی ئهوان نواندیان لهمێ���ژووی س���هدهی 21دا ب���ێ وێنهیهو ئیرادهی ئازادییان بەجیهان سهلماند. لهو ماوهی 58ڕۆژهدا ،ئامێریكاو جیهان بێ دهنگ بوون ،ئهو بێ دهنگییه كارێكی كرد ئۆردوغانو توركیا زیاترو بێ بهزهییانهترو ش���ۆڤینانهتر كهوتن���ه قهاڵچۆكردنی ژن، پیرو منداڵ ،نهخۆشو پهككهوته ،دهستی لهتهڕو وش���ك نهپاراست ،ههرچی لهكاری دڕندانه ههیه ئهنجامیاندا ،تا ئهوهی ههموو كانتۆنو شاری "عهفرین" یشیان داگیركرد. لهو 58ڕۆژهدا كوردی ههر چوار پارچهكهی كوردستانو كوردانی ئاوارهو باڵو لهجیهاندا، بەگیان���ی هاونهتهوهی���یو هاوس���ۆزیو مرۆڤدۆستیو ئازادیخوازی بەخۆپیشاندان، پارهو كۆمهك كردنهوه ،بەجلو كهلو پهل پێشكهشكردن ،بەخۆپیشاندانو نووسینو كۆبوونهوه هاوبهشییهكی مهردانی كوردانی ڕۆژئاوایان كرد. دوای ئ���هو ههموو كارهس���اتانه چهندان وانهو پهند دهركهوتن: • نهبوون���ی یهكڕیزی ن���او ماڵی كوردو داڕزانی پهیوهندی حیزبایهتی لهباش���وور، لهوهش مهترسیتر زۆرانبازی پارتیو یهكێتی پیستر لهس���ااڵنی شهستهكان ،حهفتاكانو ههش���تاو نهوهتهكان���ی چهرخی بیس���تهم سهری ههڵدایهوه ،بەجۆرێك بۆته ملمالنێ لهنێوان سلێمانیو ههولێردا تا وای لێهاتووه لهسنووری یهكهمدا ئێران فهرمانڕهوایهتی دهكا ،لهدووهمیشدا توركیا. • ب���ێ دهس���هاڵتی حیزبو ڕێكخس���تنه
سیاس���ییهكانی دیكه لهبهرامب���هر تاوانی خ���اكو خهڵك فرۆش���تن ،ئهوج���ا الواز ی كۆمهڵگای مهدهنیو ئهو ههموو ڕێكخراوانه كه لهكوردستاندا ههن. • ناكامڵ���ی دیبلۆماس���ییهتی ك���وردی بەتایب���هت ئ���هوهی پهیوهن���دی بەپارتی دیموكرت���ی كوردس���تانو حكومهت���هوه ههیه ،دهرك���هوت ك���ه پهیوهندییهكانیان بایی ئهوهنده نهب���وون كهڵكێكیان ههبێ. وهس���تانهوهی ئەمەریکا دژی سهربهخۆیی باشوور ،دهس���تخهڕۆكردنی سهركردایهتیو السهنگی نێوان كوردو ئەمەریکا بوو. • نهبوونی هیچ بههایهكی مرۆڤدۆس���تی لهسیاس���هتدا ،هێزو یاریكردن بەههس���تو عهق���ڵ تا دنیابێنی دهمێنێ ،س���هرچاوهی س���هركهوتنی سیاس���هتیش ههر بەعهقڵو لێكدانهوه ،هێزی سهربازیو هێزی ئابووری دهمێنێتهوه. • دروس���تكردنهوهی عێراقو دیس���انهوه داگیرگردنهوهی باش���ووری كوردس���تان، چهن���ده تاوان���ی ئەمەری���کا ،بریتانی���او حیزبەش���یعییه تایفیو شۆڤێنییهكان بوو، هێندهش ه���ی بهرپرس���یارانی حیزب بوو لهباشووری كوردستان. • دووڕوویی ،بێ دهنگ���ی ئهو واڵتانهی ك���ه وا خۆیان پیش���ان دهدا كه دۆس���تی دیموكراسیو مافی مرۆڤن. • شهرمهزاری ئێران بهرامبهر بەكارهساته سروش���تییهكان كه لهكوردو كوردس���تان دهكهوێ ،ه���هر تهواو وهك ئ���هوه وا بوو كه بهو بهاڵیان���ه بهختهوهر بن كه لهكورد دهقهومێ .لهالیهكی دیكهشهوه ،هێرشهكانی س���وپای عێراقو حهش���دی شیعی بۆ سهر كهركووكو ناوچهكانی دیكهی كوردس���تان بەدهستتێوهردانو ئهندازیارانی ئهو بوو. • لهكارهساتهكانی دوا ی ڕاپرسی گشتیو هێرش���ی عێراق ،كهس���ێك لێپرسینهوهی لهگهڵدا نهك���راو داوای لێبوردنێك نهكراو یهكێك سزا نهدرا. • ئهوهن���دهی م���ن ئاگاداربم تا ئێس���تا حیزبێك یا ئهو ههموو دهزگای راگهیاندنو لێكۆڵینهوانهی ههن ،بابهتێكی لێكۆڵینهوهی لهسهر ئهو ڕووداوانه نهنووسی. ه���هر بۆی���ه لهن���هورۆزی ئ���هم س���اڵدا ههزاران ك���ورد جهژنی ن���هورۆزی نهكرد، تهنانهت جهژنه پیرۆزهش���ی وهرنهدهگرت، كهمت���ر دڵخۆش���ێكت دهدیی���هوه ،كهمتر بەهیوایهك���ت دهدۆزیی���هوه ،زۆر كهمت���ر عهق���ڵ توانای لێكدان���هوهی ههبوو بۆ ئهو ههموو كارهس���اتانه .ل���هو دۆخهدا من بهو چهند وش���هیه كۆتایی ب���هو ئازارانه دێنم: پار ئهی ئهو س���اڵهی لهههموو ساڵهكانی تهمهن درێژتر ،بەناس���ۆرتر ،تاریكترو بێ هیواتر .پار؛ ماڵت بڕمێ وهك لهگهڵ خۆتا، ماڵی ن���ا ئاوهدانی ك���وردت ئهوهندیكهش ڕوخاند ،خهوت تۆراند ،هۆشداریو هیوا بۆ س���هرفرازیت ههڵوهشاندهوه .پار ئهی ئهو ساڵهی یا خودا بڕۆیتو نهیهیتهوه.
نیشانەکانی کۆمەڵگەی شەق وەشێنو شاپ وەشێن شۆڕش خالید نیش����انەکانی ئ����ەم کۆمەڵگەیە جێگەی تێڕامانو سەرس����وورمانن...لە یەکەم ورد بوونەوەی س����ەرپێیدا هەموو شتێکت بۆ دەرئەکەوێ .س����ەرلەبەری پێکهاتەو ئەو سیستەمە سیاسیو کۆمەاڵیەتیو فەزایەت بۆ دەرئەکەوێ ،ئ����ەم جۆرە کۆمەڵگەیە، پەیوەستە یا پەیوەست کراوە پێوەی. لەزانس����تی سیاس����یو کۆمەڵناس����ی جۆرێ����ک لەکۆمەڵگ����ە هەی����ە بەناوی " کۆمەڵگەی پڕ مەترس����ی" یا " کۆمەڵگەی پڕ موجازەفە" ی����ا " ."A risk society لەم ج����ۆرە کۆمەڵگایەدا هەم����وو بڕیارو رێنماییەکان لەس����ەر بنەم����ای " مەزەندە کردن" دەردەکرێن بەهۆی قەوارەی کێشە کانەوە. بەاڵم ئەوەی من مەبەس����تمە ش����تێکی ترە....کۆمەڵگەی ش����ەق وەشێنو شاپ وەشێن بەم تایبەتمەندیانە دەناسرێتەوە: تایبەتە بەو گەالنەی بەدرێژایی بوونیانژێردەستەو ستەم لێکراو بوونە. باری س����ایکۆلۆژیان ناجێگرە بەهۆیئ����ەو س����تەمەی بەدرێژایی مێ����ژوو لێیان ک����راوەو ب����ەردەوام لەخۆیان����ی دەکەنو ماندووش نابن. ل����ەم کۆمەڵگەی����ەدا تاکەکان(پێیانوایە) هەموویان لەسەر حەقن. بەش����یک لەئەندامان����ی ئ����ەم جڤاکە،ساڵەهایە دووچاری پەتای دوووبەرەکیو خۆخۆریو یەکتر قەبوڵ نەکردنو سڕینەوەو س����وک کردنی یەکترو تەنانەت ناپاکیش
بوونەتەوەو ت����ا ڕادەیەک����ی بەرچاو ئەم تایبەتمەندیانە بوونەتە بەشێکی دانەبڕاو لەکولتورو عورفی کۆمەاڵیەتیەوە. بەش����ێکیان داوای ئ����ازادیو ڕزگارینیشتیمانیو دامەزراندنی دەوڵەتی تایبەت بەخۆیان دەکەن ،بەش����ەکەی تریان ئەو داوایە ڕەت دەکەنەوەو هەزار س����وکایەتی بەالیەنی دەوڵەتخوازەوە دەکەن. تاسەر ئێسقان نا یەکگرتوون. گەرچی هەرێمێکی بچکۆاڵنەیە ،بەاڵمدابەش کراوەتە سەر ڕەنگو زۆنە ڕەنگاو ڕەنگەکانەوە. زۆر باسی مەدەنیەت دەکرێتو بەکردار هیچ نابینی. وەزارەت����ی پەروەردە ک����ە بەیەکێکلەکۆڵەگە رەس����ەکیەکانی کۆمەڵگەیەکی مەدەن����ی دادەنرێت ،خاڵی����ە لەداهێنانو فکرو مەعریفەی هاوچەرخ بۆ پێگەیاندنی ن����ەوەی داهاتوو .قوتابی����ەکان تەنیا فێر دەکرێن نمرەی ب����ەرز وەرگرن ،پەروەردە ناکرین. س����ەدا ن����ەوەدی دانیش����توانەکەی،چاودێری سیاسیو شرۆڤەکارو مامۆستای وتن����ەوەی وانەکانی نش����تیمانپەروەریو سیاس����ەتن ،کەچ����ی بەش����ێکیان ئەوەی نیش����تیمانە بەخەیاڵیاندا نای����ەتو زیاتر بەدوای پارەو پوڵەوە وێڵو سەرگەردانن. کۆمەڵێکی کەمی دەمڕووتو دەم بەڕەاڵ،ت����ۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان بۆ س����ووکایەتی کردن بەیەکترو چەواشەکاری دژی یەکو باڵوکردن����ەوەی ڤیدیۆ کلیپەکانی ش����ەڕە شەقو ش����ەڕە ش����اپو کوتەک وەشاندن بەکار دێننو ناویش����ی لێدەنێن زیرەکیو
پێشکەوتنو مەدەنیەتو پیاوەتی. گی����رۆدەی کەڵەکەبوون����ی دەی����انکێشەی سیاس����یو ئابوریو تەندروستی وکۆمەاڵیەتیو ڕۆشنبیریو پەروەردەیین. زەویو ئاس����مانەکان لەنێ����واندەستەبژێرە سیاس����یو خوا پێداوەکاندا دابەش����کراون ،تەلبەند کراونو مێشولەش ناوێری تخونیان کەوێ. لەس����ەر کێش����ەی پارچ����ە زەویەکزۆر ئاس����اییە بیس����ت کەس بۆ یەکالیی کردنەوەی کێشەکە پەنا بۆ چەکی سوکو س����اردو گەرمو مام ناوەن����دی بەرنو بەر ببنە گیانو ماڵی یەکترەوە. بڕیارەکان����ی دادگا تەنی����ا مەرەکەبیسەر کاغەزن. س����ووکترین دام����ەزراوە الی جەماوەرپەڕلەمان����ەو تەنان����ەت کۆرپ����ەی ن����او بێشکەش س����ووکایەتی پێ دەکاتو ئەم س����ووکایەتیەش ب����ەالی خەڵک����ەوە زۆر ئاساییە. هەمو کەس بەدوای پرسیاری موچەوموڵ����ک وم����اڵو تایبەتمەندیەکانی ژیانی یەکترەوەن ،کەچی خەم لەژیانی خۆیانو کێشەکانی خۆیانەوە هەر بەخەیاڵیشیان دانایەت. بنەماکانی دادی کۆمەاڵیەتیو یەکسانیبۆ دەرمانیش نادۆزیتەوە. بەپێی پڕەنس����یپی ،ئی خۆم بۆ خۆمئی تۆش دەخۆم ،ئیدارە دەکرێ. کۆڵەگە سەرەکیەکانی ئەم کۆمەڵگەیەلەس����ەر بنەمایەکی لەرزۆکو نامەعقولی وەک خێ����ڵو خ����زمو بنەماڵ����ەو ئاغ����او دەرەبەگایەت����ی دامەزراونو لەس����ەدەی
بیستو یەکدا ،شانازیشی پێوە دەکەن. (عەبدولبەشەر) یش لێی تێناگات. خاوەنی یەک دەرزەن حزبو گرووپودەس����تەو تاقمو گرووپی سیاسیە ،کەچی بەردەوام لەپاشاگەردانیدایە. س����ەدا نەوەدی دانیش����توانی حزبین.بەواتایەکی تر تا س����ەر ئێسقان بەحزبی ک����راوە .تەنان����ەت ئ����ەوەی ئیدیع����ای س����ەربەخۆییش دەکات ،تەنی����ا س����ەری بەخۆیەوەیە ،ئەگینا لەناخی خۆیدا شێتو شەیدای س����ەرکردەو حزبێکەو شەوو ڕۆژ شێتانە دهۆڵی بۆ ئەکوتێو بەشانازیشەوە ئامادەی گیانفیداییە بۆی. گەرچ����ی خاوەنی س����ەدان کۆمەڵەودەس����تەو گرووپو چاالکوانی کۆمەڵگەی مەدەنیە ،کەچ����ی جاری واهەیە (لەکاتی ڕووداوە کۆمەاڵیەت����یو ش����اپ ش����اپێنی الیەنگران����ی حزبەکان لەس����ەر ش����ەقامو شوێنە گش����تیەکاندا) ناچاری بەزەرەبینو دووربین����ی لەی����زەرەوە ب����ەدوای هێماو نیش����انەکانی مەدەنیەتو پێش����کەوتندا بگەڕێی. لەم کۆمەڵگەی����ەدا حزبو ئایدیۆلۆژیاشوناس����ن ،ئایین����ن ،عورف����ن ،یاس����ای ئاس����مانین ،نەک ئامرازێ����ک بۆ خزمەت کردنو پێشکەوتن. لەوەت����ەی ئ����ەم کۆمەڵگەی����ە هەیەلەالی����ەن ت����ورکو ع����ارەبو فارس����ەوە، لەچەپ����ەوە بۆ ڕاس����ت ،لەباک����ورەوە بۆ باش����ور ،س����تەمی دەرحەق کراوە ،تێی هەڵدراوە ،دەرب����ەدەرو ماڵوێرانو ئەنفال ک����راوە ،کەچی وەک بڵێی هێش����تا دڵی ئەندامانی ئ����اوی نەخواردۆتەوە،نەک هەر
لەس����ەر ڕووپەڕی ڕۆژنام����ەو پەیجەکانی ت����ۆرە کۆمەاڵیەتیەکان����دا س����ووکایەتی بەیەکترەوە دەکەن ،بەڵکو لەسەر شەقامو کوچەو کۆاڵنەکانیش����دا ،لەسەر ناکۆکیە سیاسیەکانەوە بەش����اپو پێالقەو مستو ش����ەقو چەقۆو قەمەوە ،پەالماری یەکتر دەدەن .سەیریش لەوەی دایە سەد ساڵە گلەیی لەفاش����یزمی تورکو ش����ۆفینیەتی عارەبو دەمارگیری فارس دەکەنو دەڵێن ئەمانە دەمانچەوسێننەوە. لەم کۆمەڵگەیەدا ،مێتۆدەکانی حیواروگفتوگۆو دانوس����تان ،شەرە شەقو مست وەشاندنوو ش����اپ تێهەڵدانو جنێوباران کردنی یەکترە. کەمتر کەس����ێک ئەدۆزیتەوە بەهێمنیڕاو بۆچونی خۆی دەرببرێت یا بەسینگی فراوانەوە ڕخنە قبوڵ بکات .بەڵکو بەهاتو هاوارو هاشو هۆشەوە ڕووبەڕووی عەقڵو مەنتیق دەبنەوەو باکیان بەهیچ نیە. کفر ک����ردن بەپیرۆزیەکان����ی ئایینیگشتی خەڵک ،جاری واهەیە زۆر ئاسانترە تا سووکایەتی بەحزبو سەرکردەوە. حزبی����ەکان کاتێ����ک تەنگاودەب����نوتەنگیان پێ هەڵدەچنرێ ،یەکس����ەر ژیان نامەو مێژووی س����ەرۆکو س����ەرکردەی حزبیو س����ەرکردایەتی الیەن����ی بەرامبەر هەڵئەدەنەوەو زمان لەهیچ سووکایەتیەک ناپارێزن .ئەم دیاردەیە بۆتە هاوکێش����ەو کەس خۆی لێ نابوێرێت. بەگش����تی ئ����ەم ج����ۆرە کۆمەڵگەیەزۆر هیالک����ە ب����ەدوای زەق کردن����ەوەی ناکۆکیەکان...نەهێشتنی بنەماکانی پێکەوە هەڵکردن ...بژێوی ژی����ان ...دۆزینەوەو
هێنان����ەوەی بیانوو بۆ شکس����تەکان.... حزبایەت����ی تەس����ک ...هۆنین����ەوەی پێشکەوتووترین ،قێزەوەنترینو بەبێزترین جنێوی داهێنرا ولە ناوفەرهەنگی سیاسیدا بۆ بەکار هێنانی لەدژی یەکترەوە. ئ����ەو هەرێم����ە لەچ����وار پارێزگا پێکهاتووەو دانیش����توانی ئ����ەم پارێزگایانە لەپێکەوە هەلکردن زۆر کۆلەوارن. لەم کۆمەڵگەیەدا بەهۆی دابەشکاریەجۆغرافیو حزبیەکان وئامادەیی هەس����تی بەهێزی ناوچەگەرێتیو دووبەرەکیو یەکتر ڕەت کردن����ەوەوە ،تاکەکان����ی هەمیش����ە بەشکس����تو دۆڕاندنەکانی یەکترەوە شاد دەب����نو ئەم شکس����تانە لەکات وس����اتو بۆنەی گونجاودا ،ل����ەدژی یەکتر بەکاری دەهێنن. ئ����ەم جۆرە کۆمەڵگەیە وەک ئاش����ینەزانان لەالیەن پ����ەروەردگارەوە بەڕێوە دەبرێ����تو مرۆڤ����ەکان تەنی����ا کۆمەڵێک کاراکتەری جووڵە پێکراوو ئاراستەکراوی ناو سنوورێکی دیاری کراوی جۆغرافیایەکی ناس����راونو دیاریکراونو جیل لەدوای جیل بەڕێک����ەوت دێنو ئەڕۆن بەبێ ئەوەی هیچ گۆڕانکاریەک بەسەر ئەم کۆمەڵگەیەو ئەم عەقاڵنەی بەڕێوەی دەبەن دابێت. تاکەکان����ی ئ����ەم کۆمەڵگەیە بەهۆیماندوبونو هیالکیانەوە بەملمالنێی یەکترو روبەروبونەوەی ئەو نەتەوە سەردەستانەی بەدرێژای����ی مێ����ژوو دەیانچەوس����ێننەوە، لەهەفتاو پێنج ساڵ زیاتر ناژینو ئەگەریش یەکێک تەمەنی گەیشتە هەشتا یا هەشتاو پێنج س����اڵیەوە ،ئەڵێن ماش����االلە سەیرە تاکو ئێستا نەمردووە!!
تەندروستی
) )619سێشهممه 2018/4/3
چۆن پهستانی خوێن بهرز دهكهینهوه؟
15
ههرچهن���ده بهب���هراورد بەب���هرزی پهس���تانی خوێ���ن دابهزینهك���ه ی مهترس���ی نیه ،بهاڵم لهگهڵ ئهوهشدا كۆمهلێك كێش���هی تهندروستی ههیه. بۆچارهس���هری كێش���هی دابهزین���ی پهس���تانی خوێ���ن ئ���هم رێگایان���ه بهكاربێنه. خواردنی سوێر .ههرچهنده سوێریبۆتهندروس���تی باش نیه ،بهاڵم بۆئهو كهس���انهی كێش���هی كهمی پهستانی خوێنیان ههیه باشتره خواردنی سوێر بخۆن. دوركهوتن���هوه لهخواردن���هوهكحولێكان .پێویس���ته ئهوكهس���انهی كێش���ه كهم���ی پهس���تانیان ههی���ه دوربكهون���هوه لهخواردن���هوهی كحوڵ بهتایبهتی لهوكاتانهی پهستانیان كهم دهبێتهوه قاچ بخهره س���هرقاچ .ههركاتێكههس���تت بهدابهزینی پهستانی خوێن كرد دابنیشهو قاچت بخهره سهرقاچ. ئاو زۆر بخۆرهوه .زۆر خواردنهوهیئاو ئهبێته هۆی زی���اد بونی قهبارهی
خوێن .چونكهكهمی قهبارهی خوێن ی خوێن. هۆكاری بۆدابهزینی پهستان ك���هم خۆری دایم خۆر .ژهمهكانیخواردن زیاد بكه باشتر وایه لهبری 3 ژهم 5ژهم بخورێت. گ���ۆرهوی توند لهپ���ێ بكه .ئهمجۆره گۆرهویه ئهبێتههۆی نههێشتنو مانهوهی خوێن لهبهش���ی خوارهوهی جهسته.
ی ههی ه ی م���ڵ چهندین هۆكار رهق بون لهوانهش. ی زۆر جوڵ��� ه كردن بەمڵ بۆ ماوهیهك زۆر. زۆر بهكارهێنانی كۆمپیوتهر. ئهمدیو ئهودی���و كردن بهمڵ لهپرداولهكاتی نوستن. كێش���ێكی زۆر بخهیت ه س���هر شانتی ی جانتا ی ب���هكار هێنان��� بهتایبهت��� ی قورس. كۆڵهپشت ی قورس بهیهك ی ههرشتێك ههڵگرتن ش���انو پهس���تان خهستنهسهر ههمان ی زۆر. شان بۆماوهیهك زۆر ب���هكار هێنان���ی مۆبای���لبهدانیشتنهوه. قهلهقیو پهستانی دهرونی. -رهق بونی مل بههۆی وهرزش كردن.
هۆكارهكانی رهق بونی مڵ
چارەسەرکردنی نزگەرە بەچەند هەنگاوێک
سودهكان ی ماسی بۆمنداڵ
پەرداخێک ئاو تێبکە ،نزیک بێت لەپلەی گەرمای ژورەکە یاخو ئەو شوێنەی کە تێیدا دەژیت بەهاوڕێکەت بڵێ هەردو پەنجەی بخاتەسەر گوێچکەت
هەناسەیەکی قوڵ هەڵمژەو
مەهێڵە هەوای ناو سینەت دەربچێ
دەست بکە بەئاوخواردنەوە تا
ئاوی ناو پەرداخەکە تەواو دەبێت، پاشان بەشێوەیەکی ئاسایی دەست بکە بەهەناسەدان
ی یهكێكه لهخۆراك ه س���هرچاوه پزیشكێكان ئاماژه بهوهدهكهن ك ه ماس��� ی تهمهنی نۆس���اڵیهوه بدرێت بهس���ودهكان بۆمندااڵن ،بهاڵم دهبێت لهدوا ی ماسی بۆلهش ئهمانهن. بهمنداڵ گهر ههستیاری نهبێت .سودهكان ی باش پرۆتینی تێدای ه كه بۆگهش���هی ئێس���كو ماس���ولكهكان برێك��� پێویسته. ی مێشك بهسوده. ئۆمیگای تێدایه كه بۆگهشه ی A،Dك ه بهس���وده بۆ ددانهكانو بینینو دهوڵهمهنده بەڤیتامینهكان ی ئێسك. گهشه ی لهش ی تێدایه كه بهس���وده بۆپاك كردن���هوه ی س���یلینیۆم م���ادده لهژههراوی بون. ی زینكی تێدای ه كه سیستمی بهرگری لهش بههێز دهكات. -مادده
16
خوێندن
) )619سێشهممه 2018/4/3
سیستهم ی نوێی پاشكهوتی موچ ه مامۆستایان ی نهبردهوه ناوهندهكانی خوێندن
"ئهگهر ئێستاش ناوهندهكانی خوێندن بكرێنهوه پڕۆسهكه ههر شكستی هێناوه" تهنانهت ئهوقوتابخانهنهش كه ئومێدێكیان ئا :سروه جەمال ههبو دهسهاڵت ئهو هیوایهی بهو ڕێكهوتنه پاش تێپهڕبونی دوساڵ بهسهر سیستهمی شومهی لهگهڵ حكومهتی عێراق نههێشت، ئهم دهس���هاڵته هی���چ متمانهیهكی نهماوه پاشكهوتی موچه دواجار حكومهتی ئێمه س���اڵی پار قسهمان لهگهڵ سهرۆكی ههرێم ڕۆژی 2018-3-28كهمكردنهوهی ڕیژهی پاشكهوتی موچهی ڕاگهیاند ،بهاڵم حكوم���هت ك���رد وتی تهنها ی���هك بهڵێن ئهدهم ئهوهی���ش ئهوهیه كه لهكاتی خۆیدا ئهو بڕیاره مامۆستایانی نهگهڕاندهوه موچه دهدرێ���ت ،بهاڵم ئهوه مانگی چواره ناوهندهكانی خوێندن. لهكاتێكدا مامۆس���تا نی���و موچهی مانگی نزیك دهبینهوه لهكۆتایی وهرزی دووهمی دوان���زدهی وهرنهگرت���وه كهوات���ه ئهمانه خوێندن ،بهاڵم بهش���ێك لهقوتابخانهكان ڕاستگۆ نین". بهپێی ئهو خش���تهیه بێت كه وهزارهتی تهنانهت یهك ڕۆژیش دهوامیان نهكردوه لهم وهرزهدا،لهس���هرهتای وهرزی دووهم چهند پهروهرده باڵوی كردۆت���هوه ڕۆژی -4-28 قوتابخانهیهك���ی حكومی دهوامیان دهكرد 2018 ،وهك یهكهم ڕۆژی تاقیكردنهوهكانی دوای دو ههفته بهش���ێك لهقوتابخانهكان كۆتایی وهرزی دووهم دهست نیشان كراوه، كران���هوه بهتایب���هت پۆلی دوان���زدهو نۆ بهاڵم تا ئێستا لهزۆرێك لهقوتابخانهكانی ئهم ههفتهیهكی���ش بهر لهنهورۆز بهش���ێكی تر سنوره تهنانهت یهك پیتیش نهخوێندراوه، لهقوتابخانهكان كرانهوه ،بهاڵم ڕۆژی 3-18بۆیه نازانرێت چارهنوس���ی پڕۆسهكه چی ڕێكهوتن���ی ههرێمو بهغداد ههمو ش���تێكی ل���ێ دێت ئاكۆ جهم���ال دهڵێت "بهداخهوه گۆڕیو تهنانهت ئهوان���هش كه چوبونهوه پڕۆسهكه بهرهو كۆتایی ئهڕوات بهرپرسی ناوهندهكان بڕیاری بایكۆتیاندا ،ئێستا هیچ یهك همو كۆتایی ئهو دهسهاڵتهیهكه بهخهم قوتابخانهیهك لهسنوری پارێزگای سلێمانیو ئ���هو ههمو گرفتهوه نیه ،لهم كۆمهڵگادایه ههڵهبج���هو ئیدارهی گهرمی���انو ڕاپهڕینو گوێ لهپهروهردهكارانو مامۆستایان ناگرێت كۆیه دهوام ناك���هن داوای البردنی تهواوی ،لهكاتێكدا ئێمه داوای سهرهتایترین ماف پاش���كهوت دهكهن ههرچهن���ده حكومهتی دهكهین كه موچهیه". ئاكۆ جهم���ال باوهڕی وایه "گهر خهڵكی ههرێم ڕێ���ژهی پاش���كهوتی كهمكردهوه، بهاڵم مامۆس���تایان جهخ���ت لهوهرگرتنی بهج���دی بێن���ه س���هرخهت بهتایبهت ئهو موچ���هی ت���هواو دهكهنهوه .بۆی���ه زیاتر ش���وێنانهی ك���ه پارهبۆ حكوم���هت پهیدا لهده ڕۆژه مامۆستایانی ناڕازیی لهبهردهم ئهكهن ههماههنگی بكهن لهگهڵ مامۆس���تا دادگای س���لێمانی خێمهی���ان ههڵ���داوهو ئ���هوا دهبێتههۆی ئهوهی بڕیاری تهواوهتی لهوێدهمێنن���هوه ،ئاك���ۆ جهم���ال ئهندامی البردنی پاش���كهوتی موچه ب���دهن ،ئینجا ئهنجومهنی مامۆستایانی ناڕازی ی بهئاوێنهی گهر ڕاس���ت ئهكهن لهگهڵ راگهیاندنی ئهم ڕاگهیاند "ج���ارێ ماوینهتهوهو بهردهوامین سیستمه نوێیهدا موچهیان دابهش دهكرد لهناڕهزایهتیهكانمان هیوادارین دهس���هاڵت ههرچهنده تموحی ئێم���ه نیه ،بهاڵم ئهوه گ���هر دهیهوێ���ت دهرگا ی خوێندن���گاكان باشترین شتبو بۆ گهڕانهوهی متمانه". بكاتهوه پاش���كهوتی زۆره ملێ البهرێت تا ئاكۆ جهمال نیگهرانه لهوتهكانی سهرۆكی بهئاسودهیی بچینهوه ناوهندهكان ،جگهلهوه مامۆس���تایانو بهڕێوهب���هرهكان خۆی���ان حكوم���هت دهڵێت "س���هرۆكی حكوم هتو بڕیاریان داوه كه نهچنهوه قوتابخانهكان ،جێگرهكهی بهرپرس���ن لهو دۆخهی ئێستا
سهرۆك ی حكومهتو جێگرهكهی بهرپرسن لهو دۆخه ی ئێستا ههیهو قهیرانیان بهقهیران سپاردوه لهباتی ئهوهی چارهسهر بۆ ئهو كێشان ه بدۆزنهوه تۆمهت ی چهقۆ كێشی دهخهن پاڵ مامۆستا لهكاتێكدا هیچ خهباتێك هێنده ی خهبات ی مامۆستایان ب ێ كێشهو گرفت نهبوه ههیهو قهیرانیان بهقهیران سپاردوه لهباتی ئهوهی چارهسهر بۆ ئهو كێشانه بدۆزنهوه تۆمهتی چهقۆ كێشی دهخهن پاڵ مامۆستا لهكاتێكدا هیچ خهباتێك هێندهی خهباتی مامۆستایان بێ كێش���هو گرفت نهبوه كه بهتهواوی دورب���وه لهتوندوتیژی تهنانهت ی���هك بهڵگهش نیه لهس���هر ئ���هوه ،بۆیه
پێویس���ته داوای لێبوردن لهمامۆس���تایان ڕزگاربكهی���ن لهئهگهری پاش���گهزبونهوهی حكوم���هت ل���هو س���تهمهی كردویهت��� ی بكات". بهرههم مس���تهفا ،ئهندامی سكرتاریهتی بهرامبهر فهرمانب���هران ،ههرچهنده ئهگهر یهكێت���ی مامۆس���تایان لهب���ارهی ئ���هو ئێستاش پڕۆسهك ه دهس���ت پێبكات ئهوا سیس���تهمه نوێیهیی موچ���هوه بهئاوێنهی ههر شكس���تی هێناوه لهڕێی ڕاگهیاندنهوه ڕاگهیان���د "لهبنهڕهتدا دهبێت پاش���كهوتی ڕهنگه بتوانین پڕۆس���هكه تێپهڕێنین گهرنا موچه نهمێنێت ئهوهی ئێس���تاش دهكرێت ڕۆژهكانی ساڵی خوێندن هیچ نهخوێندراوه دهبوایه زوتر بكرایه پێویس���ته سهرتاپایی لهوهرزی یهكهمیش بایك���ۆت كراوه ،ئیتر سیستهمی پاشكهوتی موچه الببرێت نهك پڕۆس���هی پهروهرده لهڕوی كوالێتیهوه چ لهغیابی یاسادا دهستی بۆببرێت ههروهك گرنگیهكی ههیه تا شكس���تی نههێنابێت، چۆن لهڕابردودا بهوش���ێوهیهبوهو ئێستاش بۆیه ئێستا خهمی حكومهتی ههرێم لهڕوی ه���هر بهڕێنمایی خۆی���ان ئهوهیان كردوه ،ڕاگهیاندنهوهی���ه نهك لهڕوی جهوههرییهوه جگهلهوهی حكومهت متمانهی لهدهستداوه وهگهرن���ا خ���ودی وهزی���ری پ���هروهردهو ،پێش���تر ڕایگهیاندبو گهر چارهكه موچه مامۆس���تایانو دایكو باوكی خوێندكاریش بدهم دهتوانم س���ێ ڕۆژ جارێ���ك بیدهم ،دهزانن ك���ه بایی ئهوهنده نهخوێندراوه كه ب���هاڵم نهیتوانی پابهند بێ���ت پێوهی بۆیه ئاستی زانستی باش پێشكهش بكرێت". بهرههم مستهفا ڕایگهیاند "ئهوهی ئێمه مامۆستایان پێیان وایه ئهمجارهش لهئاستی جێبهجێكردنی ئهم بهڵێنهدا نابێت ڕهنگه بۆ دهباتهوه ناوهندهكانی خوێندن ههڵگرتنی مانگێك بتوانێت ،بهاڵم بۆ دوایی ناتوانێت پاش���كهوتی موچهی���ه ی���ان الن���ی كهم بۆیه گهر حكومهت پڕۆس���هی پهروهردهو جێبهجێكردنی ئهو بهڵێنهیهتی لهكاتێكی ژیانی مامۆس���تای الگرنگه ئهبوایه ئێستا نزیك���دا تا ئێمهش قس���هیهكمان ههبێت ، چونكه نهبونی متمان���ه وای لهئێمهكردوه بهكرداری ئهو ههنگاوهی بنایه". وهزی���ری پ���هروهرده لهلێدوانێكدا ڕۆژی كه بڕوا بهش���تێك نهكهین ئهگهر نیهتێكی 2018-4-1ڕایگهیاند لهئهگهری نهچونهوهی باشیش���ی لهپش���ت بێ���ت ت���ا لهواقیعدا مامۆس���تایان ب���ۆ قوتابخان���هكان ڕهنگه نهیبینین". ه���اوكات بهڕێوهبهرایهت���ی گش���تی بڕیارێك بدرێت لهگهڵ خواس���تی كهسمان نهبێت ،لهوبارهیهوه بهرههم مستهفا دهڵێت پ���هروهردهی س���لێمانی پش���تگیری "ئهگ���هر بڕیارێك���ی لهو ج���ۆرهش بدرێت لهیاداش���تهكهی پارێزگای س���لێمانی كرد بێگومان حكومهت تاوانباره كه نهیتوانیوه ك���ه 2018-4-1باڵوكراوهت���هوه ،لهخاڵ���ی س���ێكتهرهكانی واڵت ڕابگرێ���ت لهنێویاندا ( )14دا دهڵێ���ت (وهك ههمیش���ه ئهركی پ���هروهرده گهر ئ���هو بڕی���اره بدرێت كێ خوێن���دنو خزمهتگوزارییه گش���تییهكانو كهم تهرخهمه خ���ودی وهزارهتی پهوهرده ئاسایشو ئارامی لهئهس���تۆی ههمواندایه كهنهیتوانیوه چارهس���هر بۆ ئهو كێش���انه دهخوازین لهپێناوی دروستكردنی متمانهو بدۆزێت���هوه ،ئهو حكومهت���ه تاوانباره كه نهوهستانی ژیانی گشتیدا تا كاتی دڵنیابون نهوتی كهركوكی لهبهردهست بو نهیتوانی لهسیس���تمی نوێ خوێندنگاو نهخۆشخانهو موچه بدات ،بۆیه مامۆس���تا تاوانبار نیه ،تهواوی فهرمانگهكان بكهینهوهو بیانكهینه بهڵكو بونهت���ه قوربانی كهنهتوانین بهدهم پێگ���هی چاودێریكردن���ی حكوم��� هتو قوتابیهوه بی���ن كه ئهوانی���ش قوربانین ،پاراس���تنی داواڕهواكان وكاراكردن���هوهی پێمان وایه ئێس���تاش دهتوانین پڕۆسهكه خزمهتگوزارییهكان).
وهرگرتنی پۆست لهزانكۆ حكومیهكان %100حزبیی ه
"بههۆی بااڵدهست ی حزبهوه زانكۆكانی كوردستان لهپاشهكشێیهك ی مهترسیداردان" ئا :سروه
مامۆستایان لهسێ زانكۆ لهسێ شوێن ی جیاوازهوه جهخت لهدهست ی حزب دهكهنهوه كهچ بهشێوهی ڕاستهوخۆ یان ناڕاستهوخۆ كۆنتڕۆڵی زانكۆكانیان كردوهو ههژمونی خۆیان زاڵكردوه . زانكۆكانی كوردستان بههیچ شێوهیهك سهربهخۆنین ئهحم���هد ئهمین ،مامۆس���تا لهزانكۆ ی س���لێمانی لهبارهی ههژمونو دهست ی حزب لهزانكۆكاندادهڵێ���ت "كاتێك زانكۆ ئیش��� ی خۆی نهكرد ئهوا قهیرانی زۆر ڕوئهدات ،ئهو كاته ی كۆمیتهیهك پاڵپشتی پڕۆفیسۆرێك دهكات كهببێت بهسهرۆكی زانكۆی ههڵهبج ه ئهوه كارهساتێكی زۆر گهورهی ه ك ه كهسێك ی نهخوێندهوار بهتهزكیهی ی حزبی كهس���ێك دهكات بهس���هرۆكی زانك���ۆ ك��� ه ئهوهش ئاماژهیهكی مهترس���یداره ،ئهوهی لهبوار ی خوێندنی ب���ااڵدا ههیه هیچ���ی كهمتر نی ه لهپڕۆژهی ئابور ی سهربهخۆی كوردستانو پڕۆژه ی ڕیفراندۆم بۆ سهربهخۆیی ،چونك ه ئهوانیش هی���چ بنهمایهكیان نهب���و ،بۆی ه دوای ی كێشه ی گهورهیان دروست كرد". ههرلهوبارهی���هوه بوره���ان باڵهك���ی، لهزانكۆی پۆلهتهكنیك ی ههولێر بهئاوێنه ی ڕاگهیان���د "زانكۆكانی كوردس���تان بههیچ ش���ێوهیهك س���هربهخۆنین حزب دهس���ت لهههم���و وردهكاریهكانی وهردهدات ،ئهوان دابهش بون بهسهر زۆن ی سهوزو زهرد وهك ههم���و دامو دهزگاكان ی ترلهدوای س���اڵ ی 1994و دوای ش���هڕی براكوژی نێوان پارت ی دیموكراتی كوردس���تانو یهكێت ی نیشتمان ی دوای دابڕانی كوردس���تان لهیهكتر ی ههردو الیان دهس���تیان بهس���هر دامو دهزگاكان ی ژێر قهڵهمڕهوی خۆیان گرتو تا ئێس���تاش بهردهوام���هو زانكۆكانی���ش بهش���ێك بون لهوه". مامۆس���تا لهزانك���ۆی ڕاپهڕی���ن ،ههاڵت
ڕهش���ید بهئاوێنهی ڕاگهیان���د "زانكۆكان ی كوردستان هیچیان سهربهخۆنینو زانكۆكان دابهشبون بهسهر حزبهكاندا تهنانهت زانكۆ ئههلییهكانیش لهالیهن حزبهكانهوه بهڕێوه دهبرێنو باگراوند ی حزبی تایبهت بهخۆیان ههیه هۆكار ی ئهوهش دهگهڕێتهوه بۆ ئهوه ی كه ههر لهسهرهتاوه زانكۆكان بهبڕیاری حزب ی كراونهت���هوهو كردنهوهیان لهس���هر بنهما ی پێداویس���ت ی زانست ی نهبوه ،بهڵكو لهسهر بنهمای ڕازیكردنی دڵی كادیران ی حزب بوه جگهلهوهش قبوڵ خاسو پێدانی بڕوانامه ی بااڵ لهس���هر بنهمای تهزكییهیی حزب ی بوه بۆیه زۆرترین كادر ی حزب لهنێو زانكۆكان كۆبونهتهوهو دهس���تیان بهسهر زانكۆكاندا گرتو جگهلهوهش تا ئێستا بارهگا ی حزب ی لهنێو زانكۆكاندا ههیهو ئاڕاس���تهی بڕیار ی زانك���ۆكان دهكهن ههم���و ئهمانه وایكردوه زانكۆكان سهربهخۆ نهبن". وهرگرتنی پۆست لهزانكۆ حكومیهكان سهد لهسهد حزبییه ئهحمهد ئهمی���ن باس لهدابهش���كردنی پۆس���تهكان دهكات "لهزانكۆداپۆس���تهكان بهردهوام لهس���هر بنهم���ا ی حزبی دابهش ئهكرێن���و لهس���هربنهمای پێش���بڕكێیهك ی پڕۆفیش���ناڵ دابهش ناكرێ���ن ،جگهلهوه ی بڕی���اره ناوخۆیی���هكان لهخوێندن���ی بااڵدا ڕونی���نو ههم���و كۆنوس���هكان نهێنی���نو گفتوگۆكانیش بهههمان شێوه ،ههتا ههمو سهرۆك زانكۆكان لهپشوی هاویندا موچه ی فولیان بۆخۆیان س���هرفكردوه كه ئهوهش ڕێكهوتنێكه لهنێوانیان بۆیه نایهڵن كهسان ی تر بچێته ئهو ش���وێنانه گهر خهڵكی تریان لهگهڵ بێت ئهو كارانهیان بۆ ناچێته سهر، خوێندن ی بااڵ ڕێك وهك فهیك جۆڕناڵهكان ه بۆ بهرژهوهند ی حزبی كهسهكانه". بوره���ان باڵهك���ی مامۆس���تا لهزانكۆ ی ههولێر جهخ���ت لهڕۆلی ح���زب دهكاتهوه لهوهرگرتن ی پۆس���تهكان"وهرگرتن ی پۆست لهت���هواوی زانك���ۆكان بهتهواوی لهس���هر
بوره���ان باڵهكی دهڵێت "ههن���دێ ڕێكار ی زانس���ت ی ههیه دهبێت جێبهج��� ێ بكرێت، بهاڵم ئهویش بۆ ئهندامو الیهنگرانی خۆیان ئاسانكاری دهكهن بۆ خهڵك ی تر ئاستهنگ دێنن���ه پێش ئهوان���ه لهوب���وارهدا خاوهن ئهزمونی باشن". ههڵهت ڕهشید مامۆستای زانكۆی ڕاپهڕین ئاماژهیی بۆ ئهوهش���كرد"لهبهرزكردنهوه ی پلهی زانس���تی دا كهمتر دهسهاڵت ی حزب ی تێدای���ه بهجۆرێك توانای كهس���هكه ڕۆڵ دهبینێ���ت ،بهاڵم كادیرانی س���هر بهحزب ی دهس���هاڵتدار كارهكانیان خێراترو ئاسانتر دهڕوا لهچ���او مامۆس���تایان ی دور لهحزب ی دهس���هاڵت واته ڕێكاره ئیدارییهكان خێراتر تهواو ئهكهن بهبهراورد بهوان ی تر".
بنهم���ای حزبیه ههرچهنده ماوهی ش���هش س���اڵ دهبێ���ت بهش���ێوهیهك ی ڕوكارییان ه پۆس���تهكان ڕادهگهیهندرێ���نو ژیاننام���ه پێش���كهش دهكرێن ،بهاڵم بهرهنجام ی ههر ئهوهیه ح���زب ئهوه ههڵدهبژێرێت كه خۆ ی دهیهوێت لهناو خ���ودی حزبیش تهكهتولو محسوبی هتو خزمێنهشی تێدای ه كه زۆرجار كهسێكی شایستهتری حزب ی خۆیان ههیه، بهاڵم كهس��� ی دووهم كه ل���هڕو ی تهكهتلو خزمایهتی ئهو پۆسته وهردهگرێت". ههاڵت ڕهش���ید ك���ه ه���اوكات وانهبێژه لهزانك���ۆ ی چهرمۆش دهڵێ���ت "وهرگرتن ی پۆس���ت لهزانكۆ حكومیهكان سهد لهسهد حزبییهو حزب پۆس���تهكان دهدا بهكادیره دڵس���ۆزهكانی خۆ ی بێ ئهوه ی بگهڕێتهوه بۆ پێوهرو باكگراوندی زانس���تی ههرچهنده بههۆ ی حزبهوه كهسانی نهشیاوو ههندێكیان توانای زانس���تی باشیان ههیه، ناشایسته بونهته بهرپرسی كهسان ی بهاڵم ب ێ ڕهزامهندی حزب ناتوانن پۆس���ت لهخۆیان زاناتر وهربگرن ئهوهی ههی ه بۆ وهرگرتنی پۆست ئهحم���هد ئهمی���ن كه ه���اوكات ئهندام ی لهسهر بنهما ی سی ڤ ی جگهله ئارایشتكردن ی ڕێكخراو ی داكۆكی لهزانكۆو پهیمانگاكانیش ه پڕۆسهكه هیچ ی تر نیه". باس لهكاریگهری دهس���تی ح���زب دهكات بهرزركردنهوهی پلهی زانستی كاریگهر ی لهسهر پڕۆس���هكه"كاریگهر ی ههیه لهسهر كوالێت���ی خوێن���دن ،كاتێ���ك خهڵكێ���ك پهیوهند ی كهسیو حزبی لهسهره ئهحم���هد ئهمی���ن مامۆس���تا لهزانكۆ ی بهناتهندروس���تی گهش���ه ئ���هكات وهك س���لێمان ی دهڵێت "بهرزكردن���هوهی پله ی شێرپهنج ه وای ه بۆی ه لهجیات ی ئهوه ی ئیش ی زانستی كاریگهری پهیوهندی كهسیو حزب ی خۆی ب���كات كۆمهڵگا لهناو دهبات ،زانكۆ لهس���هره ،بۆیه خهڵكانێك���ی زۆر پلهیان لهبر ی ئهوهی زانس���ت ئینتاج بكات لهناو ی بهرزبۆت���هوه ،بهاڵم ناتوان���ن ئینتاجی ئهو دهبات واقیعی كۆمهڵگاش شایهته". بوره���ان بهڵهك���ی مامۆس���تاش ب���اس پلهیهیان ههبێت بۆنمونه پڕۆفیسۆره ،بهاڵم ئاوت پۆت��� ی ئهو پلهیهی ی نی ه لهههمو دنیا لهكاریگهرییهكان���ی دهس���تی حزب��� ی ئهركێكی زانكۆ ئیشكردن ه لهسهر كێشهكان ی لهزانكۆكان ی ههولێر دهكات "دهستی حزب كۆمهڵگهو خس���تنهڕوی چارهسهر ،بهاڵم بۆته هۆی ئ���هوهی زانكۆكان كهس���ایهت ی كاتێك كهس���ێكی نهخوێندهوار لهدهرهوه ی مهعنهوی خۆیانو ئهكادیمیستهكان لهدهست ناوهن���ده ئهكادیمییهك���ه دهیجوڵێنێ���ت ،بدهنو كهسان ی نهشیاوو ناشایسته بونهت ه بۆی��� ه نهك ئیش���ی خ���ۆی ن���اكات بهڵكو بهرپرس ی كهسانی لهخۆیان زاناتر ئهمهش بهپێچهوانهوهش���هوه كاردهكات ،ههت���ا وایك���ردوه ك��� ه پاشهكش���هیهك ی بهرچاو ئهم بارودۆخ���هی قهیران دهس���ت ی حزب ی ببیندر ێ لهڕوی كاریگهر ی زانكۆكان لهسهر كۆی سیس���تهمهكان لهههرێمی كوردستان لهناوهندهكاندا زیاتر كردوه". سهبارهت بهبهرزكردنهوهی پلهی زانست ی دیسان لهڕو ی ههڵس���هنگاندنهوه زانكۆكان
لهئاست ی عێراقو دهرهوه لهپاشهكشێیهك ی مهترسیداردان ". ههڵهت ڕهشید سهرهڕایی جهختكردنهوه ی لهدهس���تی ح���زب لهناوهندهك���هدا ب���اس لهكاریگهرییهك���هی دهكات"دهس���تی حزب لهزانك���ۆكان بهڕون���ی دیاره ،ه���ۆكاره بۆ خراپی ئیدارهو دابهزینی ئاس���ت ی زانستی، چونكه س���هرهنجام لهزۆر ش���وێن كهس ی ش���یاو لهشوێنی ش���یاو دانهنراوه ،چونك ه بهشێك لهس���تافی وانهبێژی بهشایستهی ی بڕوانامهیان بهدهس���ت نههێناوه كهئهوهش ه���ۆكاره ب���ۆ ب���اش نهگهیاندنی زانس���ت بهخوێندكارو س���هرهنجام دابهزین ی ئاست ی زانستی خوێندكارو زانكۆ".
دهستی حزب لهزانكۆكان بهڕونی دیاره ،هۆكاره بۆ خراپی ئیدارهو دابهزینی ئاستی زانستی ،چونكه سهرهنجام لهزۆر شوێن كهسی شیاو لهشوێنی شیاو دانهنراوه
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
شكۆ ی مامۆستاو وتهو كاردانهوهكانی دوایی بهڕێز عهباس هیچ ش���تێك لهخۆیدا گرنگ نییه ،بهڵكو ئهوهی گرنگ���ی دهكات بههاكهیهتی ههرچ ش���تێكیش بههای نهما مانای ڕاستهقینهی خۆشی لهدهس���تدهدات ،دهس���هاڵتدارانی ئهم ههرێم���ه ل���هزووهوه بەفۆرمی جیاواز خهریكی بێ بههاكردنی مامۆستاو پرۆسهی پهروهردهوفێركردن���ن! زۆرجار پرۆس���هی پهروهردهوفێركردن���ی ئێس���تا ب���هراورد دهكرێ���ت بەڕابردوو ههندێ���ك پێیان وای ه ئهوهی ڕابردوو باشتربووه ،نهوهك بههۆی ئهوهی پهروهردهی ڕاب���ردوو گرنگتربووهو باش���تر بووه ،بهڵكو بهه���ۆی ئهوهی بهها ههبووه!"نهوش���یروان مس���تهفا" لهكتێبی لهكهن���اری دانوب���هوه بۆ خ���ڕی ناوزهنگ" لهڕێگ���هی نموونهیهكهوه گرنگ���یو بونو نهبون���ی بههام���ان ب���ۆ ڕووندهكات���هوهو لهشوێنێكدا دهنووس���ێت" ئهو دۆڵهی لێی بوی���ن ن���اوی گوس���تهبو ،لهئهنجامی ئهو ههموو كۆبونهوه بێ ئهنجامهدا ناوی" دۆڵ ه گوسته"یان كرد بە"دۆڵ ه فشه". لهچهند ڕۆژی ڕابردوودا بینیمان بهشهق درا لهمامۆس���تایهكو جهدهل���ی ئهوه هات ه كایهوه كهوا ش���كۆی مامۆس���تا شكێنراوه لهڕاس���تیدا بۆ ئێمه جێگای س���هرنجه تا ئێستا بۆچوونێك ههبێت پێیوابێت شكۆی مامۆستا لهوكاتهوهو لهئێستادا شكێنراوه! شكۆی مامۆستا بهگشتیو شكۆی پرۆسهی پهروهردهوفێرك���ردن دهمێك��� ه لهڕێگ���هی بهحیزبیكردنو نابوتكردن���ی ناوهندهكانی خوێندن���هوه ش���كێنراوه یان دروس���تتر ڕۆژان��� ه دهش���كێنرێت چیرۆك���ی تراژیدی لهب���ارهی ژیان���ی مامۆس���تاوه دهبینینو دهبیستس���نو بهاڵم ئێستا دهرئهنجامهكهی دهبینی���ن بهداخ���هوه ئێم��� ه وههاین وهك ڕۆماننوس "جان دۆست" لهڕۆمانی "مژاباد" دهنووس���ێت" كورد س���هد داریان لێدهدرێ دواتر دێت���هوه بیریان بڵێن ئاخ!" بهههموو شێوهیهكو بهڕێگای جیاواز چهندین ساڵ ه لهكۆی ش���كۆی چینهكانی كۆمهڵگای ئێم ه دهدرێت لهناویشیاندا شكۆی مامۆستا بۆی ه شهق لێدان لهمامۆستاك ه لهڕۆژانی ڕابردوو زیادبوون���ی ژمارهیهك���ی دی بو بۆش���هق ه مهعنهویو ماددییهكانی پێشتر. بهداخ���هوه وهك ڕهخنهی���هك لهدوای ڕوودانی ش���هق تێههڵدانی مامۆستاكهو یان دهتوانین بڵێین پێشتریش لهخۆپیشاندان ه جیاوازهكاندا یان ت���ۆڕه كۆمهاڵیهتییهكاندا لهبهرانب���هر ئهو ڕووداوه بهش���ێكی گرنگی مامۆستایان وهك كاردانهوهیهك وشهوڕستهی توند بهكاردههێنن لهكاتێكدا بەباوهڕی ئێم ه ئهو وش���انهی دهوترێن دهبێت بەدیقهتهوه بكرێنو گرنگه مامۆستایان واههست بكهن لهپۆلدانو وانه دهڵێنهوه ،چونكه وانهبێت شكۆی مامۆستا دیسانهوه الی فێرخوازان دهكهوێته ژێرپرسیارهوه! "تیۆدۆر ئادرنۆ" فهیلهس���وفو سۆس���یۆلۆژی ئهڵمان���ی ڕس���تهیهكی بهناوبانگی ههی ه كه دهڵێت" كاتێك ش���هڕت لهگهڵ دیۆدا كرد ،دهبێت وریای ئهوهبیت نهبیت بهدێۆ!" ئهم ڕستهی ه ڕس���تهیهكی ئێجگار جوانو ماناداره ئادرنۆ ئهیهوێ���ت پێمان بڵێت كاتێك تۆ دهتهوێت دژی ناشرینییهك شهڕبكهیتو بجهنگیت بۆ بهدهستهێنانی جوانیو دۆخێكی گونجاوترو باش���تر كه جیاوازبێتو لهدونیای ناشرینی پێش���تر نهچێت ،دهبێت وری���ای ئهوهبیت خۆت نهبیت بەبهش���ێك لهناش���رینییهكهو ن���ه چیت ه ههم���ان دۆخی ناش���رینییهوهو كهرهستهو میتۆدی ناشرین بهكارنههێنیت بۆ لهناوبردنی ناشرینی! بهداخهوه ئهوهی تێبین���ی دهكهی���ن لهلهڕاگهیان���دنو تۆڕی كۆمهاڵیهتی فهیسبووك زمانێكی زبرو دور لهڕهخنهیهك���ی وردو زانس���تی بهرچاومان دهكهوێ���ت ،گرنگه زمانێ���ك بهكاربهینرێت لهزمانی دهس���هاڵتداران نهچێت ،دواتر ئهو ش���ێوازه قس���هكردن ه دهبێته باوو لهسهر زمانی فێرخ���وازانو ئهوانیتر دهوترێنهوه، ئێمه خۆمان لهناو دونیایهك لهناش���رینیدا دهژین بۆیه دهبێت لهههوڵی كهمكردنهوهی ناشرینییهكاندابینو ئاڵۆزتری نهكهین! گرنگ���ه ئاگای���ی ئهوهم���ان ههبێ���ت لهكاتی نووس���ینو قس���هكردن نهچینهوه دۆخ���ی ئهو دهس���هاڵتدرانهی ئهمڕۆیان بۆ والێكردین ،ئهگهر وانهبی���ن بەبۆبۆچوونی ئێمه لهداهات���وودا ئهركێكی زۆر قورس بۆ مامۆس���تا زیاد دهبێتو ئهویش سڕینهوهی ئهو جۆره لهزمانو نووسینو شیعارانهیه ك ه دهوترێنهوهو البردنیشی ئاسان نابێت!
»» 19
کتێب
) )619سێشهممه 2018/4/3
من ناوم سووره ئا :سۆزان جهمال ی ی منهوه ،ئهوهی تهسهال بهال بنیادهم دهداتو وای لێدهكات لهگهڵ ههستكردن بهبێهودهیی ژیاندا بتوانێت ی بهردهوام بێت ،ههروهها لهكات یبداتهوه ،دو شتن، پیرییشدا دڵ یهكهمیان كتێبو دوهمیان میوزیكه. ی من نییهو دڵنیام ئهمه تهنیا ڕا لهم تێڕوانینهدا تهنیا نیم .بێگومان ی ی د دووریش نییه بۆ كهسان پێچهوان ه بێت. ی من ناوم ئۆره���ان بام���ۆك لهڕۆمان س���ورهدا دهڵێ���ت "پێم وای��� ه كتێب ی مرۆڤ، دڵدانهوهی��� ه ب���ۆ بهدبهخت��� ی دیك ه دهخات ه س���هر بهاڵم چینێك��� ناش���ادیمان" بامۆك ڕاس���ت دهكات، ی چونك ه زۆرجار ئهو كارلێك ه عاتیفیی ه ی ك ه لهنێوان خوێن��� هرو كارهكتهرهكان چیرۆك ی���ان ڕۆمانێك���دا ڕوو دهدات ی ئهگ���هر زیاتر نهبێ ،كهمتر نیی ه لهوه ی واقیع لهنێو مرۆڤهكاندا لهس���هر ئهرز ی ڕوو دهدات ،ههمیش ه لهگهڵ كارهكتهر ناو ڕۆمانهكان دڵخۆش دهبمو دهگریمو پێدهكهن���م .لهگهڵیاندا دڵم بەپهل ه لێ دهداتو ئهڤینم لێ دهڕژێ .لهگهڵیاندا ی ڕێ دهك���همو ههس���ت بەه���ااڵو ی ههناس���هیان دهكهم .ئهو زۆرانبازیی ه ئهودیو ههس���تیان دهبینم ك ه لهنێوان ی ناخیاندا ڕوو دهداتو ح هزو تابۆكان��� لهنێوان نیازه چاكو شهڕانگێزهكانیاندا دهگوزهرێ .كهوات��� ه كتێب ههرچهنده ی ی بهخش���ندهی ه بۆ دڵدانهوه كانییهك ی ی بنیادهمو بهرگهگرتن ی ماندوو ڕۆح ی ژیان ،بهاڵم وهك بامۆك دهڵێ چینێك دیك���هش دهخات ه س���هر ناش���ادیت، چونك��� ه لهچهن���د ژیانێك���دا دهژیتو ی ههموو بتهوێ یان نهتهوێ س���هربار ی خۆت دهبیت ه ی ژیان��� ناڕهحهتییهكان ی ی نههامهت ش���ایهت بهس���هر چیرۆك ی ی دهیانو سهدان بنیادهم ،مێژوو ژیان ی دهخوێنیتهوه بەس���هرجهم مرۆڤایهت جوانیو ناش���رینییهكانییهوه ،بەههموو ش هڕو ئهڤینهكانییهوه. ی كاتێك دهس���تم كرد بەخوێندنهوه ی من "ناوم سووره" تا نزیك سهد ڕۆمان ی ی من ههر خهیاڵم لهال الپهڕهیهكیش ی ی نازدار ب���وو لهمۆزهخان ه فۆیس���ۆن ی پاكیزهییدا ،بیرم لهیهكهمین خورپ ه ی بۆ یهكهمین ی دهكردهوه ئهوكات ه دڵ ی جار كهمال بهگ دهبینێ ،بیرم لهعهشق ی كهمال ب���هگ دهكردهوه ك ه دهگمهن��� ی ی ماڵ ی ههشت ساڵ هاتوچۆ بەدرێژای ی دهكردو بەچێژهوه وردهواڵهو فویسۆن ی دهشاردهوه ی فویس���ۆن كهلوپهلهكان ی گوێوه تا ی دانو گواره ه���هر لهفڵچ ه ی ئهو ی نیوه بهتاڵ دهگهیشت ه شووش ه ی ی فویسۆن لهكات ساردیو شهربهتان ه چوونیان بۆ س���ینهما دهیخواردنهوه، پاش���ان كهم���ال ب���هگ وهك پارچهو ی گرانبهه���ا ههڵیدهگرتن .وام توحف ه ی زهری���ف ئهفهندیو ی كوش���تن دهزان
ی ی نیگاركێش���ان ق���هرهو چیرۆك��� ی ئهو چێژهم پێ ی عوس���مان سهردهم ی پاكیزهییدا نابهخشن ك ه لهمۆزهخان ه ههس���تم پێكردووه .بهاڵم وهك دهزانن ی ڕووداوێكداو بامۆك سیحربازهو لهپێچ ی ی چیرۆكێكهوه لهسهر زار لهگێڕانهوه ی یهكێك لهكارهكتهرهكانییهوه -گهرچ ی ی الوهكیش بێ -بۆ ناو فهزا كارهكتهر ی ی ڕۆمانهك ه پڕ لهكێشمهكێشو ڕازدار ی پهلكێشت دهكاتهوهو بەئاستهم دهتوان بەویژدانهوه ب���هراوورد بكهیت لهنێوان ی من ناوم س���ووره لهگ���هڵ مۆزهخان ه پاكیزهییدا. پهپوول ه ك ه یهكێك ه لهنیگاركێش��� ه ی مامۆستا ههره جوانو ڕۆحسووكهكان ی نیگاركێشانو ی س���هرگهوره عوسمان ی لهههمووشیان نزیكتره لهدڵیهوهو ناو بەباش���ترین ڕهنگگ���رهوه دهركردووه، لهش���وێنێكدا دهڵێ" :دهبێ نیگاركێش ی بكێشێو ی خۆیهوه نیگارهكان لهههناو ی خواوه ببینێ ".لهسهر ههمان لهچاو ی ڕیتم دهتوانم بڵێم بامۆك ههمان شت ی خۆیهوه كردووه ،لهم ڕۆماندا لهههناو ی خ���واوه بنیادهم دهنووس���ێو لهچاو ی چهنده دهبین���ێ ك��� ه بوونهوهرێك��� ئاڵۆزه .چهنده جوانو ناشرینه .چهنده ئاغرو بێس���هودایه .چۆن لهس���اتێكدا ی جوانترین دهتوانێ بەدهستو پهنج ه ی دنیا بكێشێو بەههمان دهستو نیگار پهنجهش خهنجهر بوهش���ێنێو بەبهرد ی پان بكاتهوه .چهنده ی هاوڕێك ه سهر ی دهبن ه دڵڕهقو بێبهزهیی��� ه بۆ ئهوان ه ی ی بهختهوهر ی تێكدان دوژمنیو ههڕهش ه ی ل���ێ دهكهن ،چهن���دهش نهرمو ژیان ناسك ه كاتێك لهبهردهم دولبهرهكهیدا دهوهستێ. ی گێڕانهوه ل���هم ڕۆمانهدا تهكنیك��� ی فره چێژبهخش���ه -بێگومان سهلیق ه ی ههی��� ه ی دی���ار وهرگێ���ڕ كاریگ���هر ی ئ���هم چێژه لهس���هر لهدهس���تنهدان ی وهرگێڕانییهوه -كارهكتهرهكان بههۆ ی خۆیانهوه ههریهكهیان لهس���هر زمان ی ڕووداوهكان قس��� ه دهكهنو بهش���دار ی خوێندنهوهدا ههمیش ه دهكهن .لهكات لهناو ڕۆمانهكهدا خ���ۆت دهبینیتهوهو ی وات ال دروس���ت دهبێ ك ه ههس���تێك ی دورودرێژدای���ت ك ه خۆت لهخهونێك��� ی ههندێك ی تیایدا ،بەپێچهوان ه بهشێك ی خوێندنهوهدا ههست ڕۆمان ك ه لهكات ی فیلمێك دهكهیت– دهكهیت س���هیر ی ئهم خهس���ڵهتهش بێگوم���ان بوون��� ی بههێ���زه ،بهاڵم لهڕۆمان���دا خاڵێك��� ی لێرهدا مهبهس���ت جیاوازهو ناوهێنان ی نیی���ه -ههر وهك خهون ك ه هیچ الواز ی بیركردنهوهو داڵغهدانو بێزاریت كات��� ی نییه ،بامۆك نایهڵێ تاوێ بەئاسوودهی بمێنیت���هوه ،ههر ك ه س���هره داوێكت دهست دهكهوێو خهریكه گومانهكانت ی ی بزان دهڕهوێن���هوهو دهگهیت ه ئ���هوه ی كێیه، ی پهرێش���ان ش���هكوره بهڕاست ی ی زهری���ف ئهفهند یان ك���ێ بك���وژ ی س���وڵتان دام���اوه ،ئای���ا كتێبهك ه ی ی دهگات؟ ڕاستهوڕاس���ت داو بەچ���
بامۆك لهڕۆمان ی من ناوم سورهدا چیرۆك ی مرۆڤ دهگێڕێتهوه بەههمو گرێو ئاڵۆزییو غهریزه چاكهخوازو شهڕخوازهكانییهوه باس لهسروشت ی تهماعكارانهو دڵڕهقانه ی دهكات ههروهها چیرۆك ی ئهڤینو تاسه ی گهرم ی نێو دڵیان دهگێڕێتهوه .ئهو ئهڤینه ی ههم دهردهو ههم دهرمان بیركردنهوهكانت دهپس���ێنێو دهتكات ی دیكهوه بەشایهت بهس���هر ڕووداوێك ی ك ه س���هرجهم گومانهكان���ت لهجیات ی دیكهدا دروس���ت ڕهوین���هوه لهفۆرم دهبنهوهو خهریك ه گوم���ان لهپاكترین ی ناو ڕۆمانهك ه دهكهیتو كارهكتهرهكان ی ی خۆش���ت دهكهیت لهوه سهرزهنشت ی ی د پێش���تر گومان���ت لهكارهكتهرێك كردووه. ی ئهم ڕۆمانهدا باس وهك لهپێش���هك ی دیكهش ك���راوهو لهچهند ش���وێنێك بهرچ���اوم كهوتووه ،ئۆره���ان بامۆك ی ی سهرقاڵ ی بیس���ت س���اڵی تا تهمهن ی نهخشو نیگار ب���ووه ،دواتر جیهان��� ی داوه واز ل���هو دنیای ه بهێنێو بڕی���ار ببێت بەڕۆمانن���وس .بهاڵم كاتێك ئهم ی دهخوێنیتهوه ك ه شانزه ڕۆمان ه بەورد ی یهكهمین ی دهرچوون��� س���اڵ ل���هدوا ی نووس���یویهتی ،دهگهیت ه ئهو ڕۆمان��� ی ئهم بامۆك ه ئهو دهمانهش ك ه بڕوای ه ی ی نهخشاندن ی سهرقاڵ ی خۆ بەحیساب ی ڕۆماننوسین نیگار بووه ،ههر خهریك ی ئهم بووه ،وا ههس���ت دهكهم تانوپۆ ڕۆمان ه لهو سااڵنهدا چنراوه ك ه بامۆك ی وا بووه بەفڵچ���هو ڕهنگهكانییهوه پێ دهبێت ه نیگاركێش. ی ی من ناوم سووره بەسهلیقهیهك ڕۆمان ی ی ئاس���ت بهرزهوه وهس���ف هونهری��� ی ی نیگاركێش���انو ح هزو خولیا جیهان ی پهرجووئاسایان نیگاركێش���انو توانا ی دارو بهردو ههورو دهكات بۆ كێش���ان ی ش��� هڕو ئاس���مانو س���هربازو مهیدان ی پێك ه ش���هرابو ژنو پیاو بەش���ێواز ی پێكهوهبوونی���انو م���هلو جی���اواز ی بنیادهمدا بێتو ی بەخهیاڵ��� ههرچ��� ی ی نیگاركێشان نهیهت .ههروهها چیرۆك ی دهگێڕێت���هوه. عوس���مانیو ههڕات���
ی زۆر ی چێژێك ئ���هم كتێبەجگ ه ل���هوه ی بەخوێن���هر دهبهخش���ێ بەكتێبێك��� پ���ڕ لهزانیاریش دادهنرێ س���هبارهت ی نیگاركێش���ان لهتوركی���او بەمێ���ژوو ی نیگاركێش���ان لهو ئ���هو ملمالنێیان ه سهردهمانهدا ڕووبهڕوویان بوونهتهوه، ی ی كۆن لهالیهك خوازیار بوون ش���ێواز ی كۆن ی گ���هوره مامۆس���تایان ههرات��� ی ال نهدهن ،لهالیهكیشهوه بپارێزنو لێ ی ی ڕۆژئاوای سهرسام بوون بەش���ێواز ی فهڕهنگ���یو دهیانویس���ت خۆیان تاق بكهنهوهو ههندێ جاریش مامۆستاكانیان ی ناچاری���ان دهك���ردن ب���ۆ ڕازیكردن ی ی ش���ێواز ی س���وڵتان پهی���ڕهو دڵ��� ی ی ئهو نیگاران ه نوێ بكهن لهكێش���ان ی دهیناردن بۆ پادشاو سوڵتان بەدیار ی فهڕهنگی. ی واڵتان��� س���هرگهورهكان ههروهه���ا نیگاركێش���ان ههندێجار ك ه ی ئهودنیاو دهچوون��� ه تهمهنهوه ترس��� ی دهكردنو ی قهب���ر ههراس���ان عهزاب��� ی ی هون هرو بهرباڵو لهنێوان چێژو ناسكی ی ی نیگاركێش ،لهگهڵ ترس لهوه خهیاڵ ی ی ئیش نیگاركێشان دهس���تكاریكردن ی خوا بێت دهكهوتن ه ن���او ملمالنێیهك ی تابلۆو دیك���هوهو ههندێكی���ان ههرچ ی خۆیان ههی ه كۆیان دهكردنهوهو نیگار دهیانس���وتاندن یان دهیان���دان بهدهم ئاوی دهریاوهو تۆبهیان دهكرد. ڕووداوهكان لهئهس���تهمبوڵ ڕوو ی دهدهن ك ه س���وڵتان عوسمان حوكم ی ی تۆقین سڵ دهكاتو خهڵك تا ئاست لێ دهكهن���هوهو خۆشیش���یان دهوێ. ی ح هزو ههروهه���ا ئ���هم ڕۆمان ه باس��� ی ئهو دهم ه ی سوڵتانو پادشاكان خولیا دهكات بۆ نهخشو نیگار .لهم ڕۆمانهدا ی ی ئاست لهوه تێدهگهین ك ه چۆن بهرزی ی ی سنوور ی نیگاركێشان ههرچ هونهر
واڵت���انو ناكۆك���یو ش���هڕهكان ههی ه ی بڕیویهتی .دهبینین گهوره مامۆستایان ی شاگردو نیگاركێش لهئهستهمبوڵ هان ی قوتابییهكانیان دهدهن لهسهر شێواز ی وێن��� ه بكێش���ن ،ههروهها تا ههڕات��� ی ئهوهن ی لێدانو ئازاردان پهرۆش ئاست ك ه بەباشترین ش���ێواز فێریان بكهنو ی ههوڵیان لهگهڵ بدهن بۆ ئهزموونكردن ی تهنانهت نیگاركێش���ان لهسهر شێواز هندو چینیش. ل���هم ڕۆمان���هدا وا دهردهك���هوێ كوێرب���وون ل���هو س���هردهمهدا لهنێو ی نهك تهنیا نیگاركێش���اندا دیاردهیهك باو ب���ووه ،بهڵك���و خوازراویش بووه. ی ورده نیگاركێش���ان لهتهمهنێكدا ئید ی چاویان ورده كوێ���ر دهبوونو ڕوناكای ی ی زۆر لهدهس���ت دهدا ئهوی���ش بههۆ ی نیگار لهبهر سهرنجدانو نهخش���اندن ی چهندین ی مۆمو وردبوونهوه تیش���ك سهعاتو ڕۆژبهسهربردنیان لهچاوبڕین ی دیاریكراو .بۆ لهش���كڵو ڕوخس���ارێك ی ئهس���پێك ،یان نموون��� ه ڕوخس���ار ی ی گهاڵ ی نیگار گوڵێك ،یان نهخشاندن ی برنج. ی دارێك لهس���هر دهنك ت���هواو ی ی ئهوان واتا ب���هاڵم ئهم كوێربوون ه ال ی گهیش���تن بووه بەبهرزترین ئاستهكان ی ی نیگاركێش���انو بەئیلهامێك هون���هر خواپێدراویان دان���اوه .پێیان وا بووه كاتێ���ك نێگاركێش دهگات��� ه ئهو پای ه ی ی بەچاوهكان ی پێویست ی د بهرزه ،چ ی نیی ه بۆ بینی���نو لهیادهوهریدا ههرچ ی ش���ێوهو دیمهنو ڕوخسار ههی ه خهزن كردوونو دهستهكانی نیگاردهكێشن. ی لهبهر ههندێجار ئهو نیگاركێش���ان ه ههر هۆیهك بێت بهم مهنزڵگ ه خوایی ه ناگ���هنو دهچن��� ه تهمهنهوهو هێش���تا ی چاوهكانی���ان لهدهس���ت تروس���كای
5کتێبی نوێی وەرگێڕێک باڵودەکرێتەوە مامۆستا عەبدولمەجید پەزکەندی پێنج کتێب وەردەگێڕێتو ڕۆژی شەممە ،٤ / ٧ لەڕێورەسمێکدا لەناو ئەمنەسورەکە دەکەوێتە بەر دیدی خوێنەرانو لەکتێبخانەکا دەستدەکەون. بەرهەمە باڵوکراوەکان بریتین لە: 1ـ بیردۆزی ئیڤۆلیوشنو ڕەچەڵەکی مرۆڤ ،زانستی ،سەالمە موسا. 2ـ خۆ ڕۆشنبیرکردن یان چۆن خۆت پەروەردە دەکەیت ،زانستی ،سەالمە موسا. 3ـ ئافرەت بوکەڵەی بەر دەستی پیاو نییە ،سەالمە موسا. ٤ـ ئابوری ڕامیاری ،زانستی ،ل .لیونتی. ٥ـ دەربارەی سۆشیالیستی زانستیو کۆمۆنیستی ،زانستی ،ئەڤاناسییڤ. ئەم ( ) ٥کتێبە لەچاپخانەی کــارۆ چاپ کراون
17
ی ی خۆیان بەدهرزییهك نهداوه .بەدهست ی ئاژن دهكهنو تی���ژ چاوهكانیان دهرز خۆی���ان كوێر دهكهن ت���ا ههمان ڕێزو ی نیگاركێش ه كوێره خواپێداوهكان شكۆ لهناو خهڵكدا بەدهست بێنن .مامۆستا ی نیگاركێشان ی س���هرگهوره عوسمان ی ی بەدهس���ت ی خۆ یهكێك بوو لهوان ه ی كوژاندهوه، ی چاوهكان ی ڕوناكای��� خۆ ی خهڵك ب���هاڵم لهبهر ئهوه نهبوو ڕێز بەدهست بێنێ ،بهڵكو لهبهر ئهوه بوو ی ئهو نیگاره ئاست هونهریی ه چاوهكان ی نزمان ه نهبینن ك ه س���وڵتان لهدووتوێ ی بەدروس���تكرنیان كتێبێك���دا فهرمان ی زهریف ئهفهندی، ی كوژران دابوو .لهدوا ی ئهو ی تهواوكردن ی ئهرك زاوا ئهفهن���د ی كتێبەخرابووه ئهستۆییو ئهویش گیان خۆی لهسهر دانا. ی من ناوم س���وورهدا بامۆك لهڕۆمان ی م���رۆڤ دهگێڕێتهوه بەههموو چیرۆك گ���رێو ئاڵۆزییو غهری���زه چاكهخوازو ی ش���هڕخوازهكانییهوه .باس لهسروشت ی دهكات. تهماعكاران���هو دڵڕهقان��� ه ی ی ئهڤینو تاس��� ه ههروهه���ا چیرۆك��� ی نێو دڵی���ان دهگێڕێتهوه .ئهو گهرم��� ی ه���هم دهردهو ههم دهرمان، ئهڤین ه ی ب���هرهو م���ردن كورت ه���هم ڕێ���گا دهكاتهوهو ههم بنیادهم دهخاتهوه نێو باوهشی ژیان. ی دوانزه ساڵ چاوهڕوانی، قهره لهدوا ی ی مردن بەش���هكووره لهس���هر جێگ ه نازدار گهیش���ت ،ش���هكووره تهنانهت ی نهبوو ی زهماوهندكردنیش ،ڕازی لهدوا ی باوك ه ی بكات تا بكوژ لهگهڵیدا سهرجێ ی نهدۆزرێتهوه ،ك ه یهكێك بوو داماوهك ه ی ی عاشق .ئهڤین ی بۆ قهره لهمهرجهكان قهره بۆ شهكووره ههر وهك چۆن بووه ی برینداربوون���یو خهریك بوو ه���ۆكار ی بێت، ی بەژیان ی كۆتای��� بەیهكجارهك ی ش���هكووره بووه ههمان ئهو ئهڤین ه دهرمان بۆ برینهكانیو لهو دهمهدا ك ه قهره ب���هدهم ئازارهوه لهگیانهاڵدا بوو، ی بەخهیری ه ش���هكووره دوو كوڕهك��� ه ی سهرهوه سپاردو هاتهوه بۆ ژوورهك ه ی لێ ی ڕاكش���ا بووو خوێن ك ه قهره لێ ی كڵۆم كردو ههمان دهچۆڕا ،دهرگاك ه ی ی بۆ قهره كرد ك ه ش���هو ئهو ش���ت ه ی جوولهكه ی باوكی ،لهماڵ��� كوش���تن ی ی لێكرد بۆ ههڵواسراوهك ه قهره داوا بكات .شهكووره دهڵێ" :وهك ههندێك ی ی باوكم ،بۆن لهكتێبەكهڕووگرتووهكان ی دههات ،تا دههات كهڕوو لهجهس���ت ه ی خ���ۆم نهدهماو دهس���تم هۆش���م ال ی لهبری���نو دوومهڵو جێش���كاوییهكان دهداو ئهوی���ش لهت���او چێ���ژو ئ���ازار ی كات لهمردن دهینااڵن���دو بەتێپهڕبوون دوور دهكهوتهوه". ی ی "من ناوم سووره" لهنووسین ڕۆمان ی ی ئاراس لهساڵ ئورهان بامۆكه ،دهزگا ی ی كردووه ،بهكر ش���وان 2008دا چاپ ی هێن���ده ش���یرینو پاراوو بەزمانێك��� ی وا ههست جوان وهریگێڕاوه بۆ كورد دهكهیت ئهم ڕۆمان��� ه لهبنهڕهتدا ههر بەكوردی نووسراوه.
18 توندوتیژیی بهرانبهر مافخوراوان ی وواڵت چ ئهدایهك ی دهسهاڵتدارێتیمان پیشان دهدهن!!..
تایبهت
) )619سێشهممه 2018/4/3
یاسین نادر شرۆڤه ی ئهم بابهتهو ش هنو كهو ی ئهم بابهت ه ك ه ئایا لهكوردستاندا بۆ خۆپیشاندان دهكرێت ،ههمیش ه پرسیارێكه دهس���هاڵتداری ههرێم ئیهمالی كردوووهو بەقسهو بهڵێنی بریقو واقو پالنی جۆراوجۆری ئهمن ی بهتایبهت ی كۆتایی پێهێناوه ،لهكام واڵت ی دونیا ئهوه ڕوویداوه لهماوهی س���ااڵنێك ی كهمی دهسهاڵتدارێتیو كوێخایهت���ی كۆمهڵێ���ك كهس ببنه س���هرمایهدار ی عهیاره بیس���تو یهك ،تا چی���ن وتوێژهكانیتری ههر لهمامۆس���تاو تهندروس���تكارو گهنجان��� ی ئهو واڵتو ههرێمهیه ناڕهزایی دهرنهبڕن. ل���هكام واڵتی دونیا بینراوه خهڵك لهبهدبهختێتیو مهینهتیدا بژیتو خاكو ئاوو نیشتیمانی بههۆی نهزان كاریی سیاسییو ئیقلیمییهوه بهرهو لهنێو چوون برا بێ���تو بێگانه ف���رۆش كرابێت ،بهاڵم ه���هر بێدهنگ لهم ههڵوێس���تو دهس���هاڵتدارێتییهدا خهڵكو چینو توێژهكان ی مابێتنهوه. ئهمڕۆك���ه ك ه مامۆس���تاو فهرمانب���هرانو خهڵكو چی���نو توێژه جۆراوج���ۆرهكان لهش���هقامو كوچهو كۆاڵنهكاندا لهئ���هدای ناڕهزایهتیاندا دهبینین ئهمان ه پهیام ی یهكههڵوێستی گهر خهڵكو توێژێكی سااڵن ی 1950نهبێت ،پهیامی كهسانێكه كه گهر دانهمهزرابن بەتهم���ای دامهزراندنیان���ن ،گهر ههل���ی كاریان بۆ نهڕهخس���اوه داوا ی ڕهخس���اندن ی دهك���هن ،گ���هر فهرمانب���هر ی حكومهت بن داوای مافی موچهو قوتو ڕسقی خۆیان دهكهن .نایانهوێتو تهحهمولی ئهوهیان پێ ناكرێت كه ههرێمو ناوچهی خۆیان هاوش���ێوه ی واڵتان���ی زلهێز ی دونیا خاوهن س���هروهتو س���امان بێت كهچی ژیانێكی واڵتانی���ی دواكهوتووو ههژاریی ئهفریقاییان ههبێتو س���بهینێ ب���ۆ نهوهو داهاتوانو ڕوڵهكانیان پهلكێش بێت. چیت���ر پهیام ی خزمهتكردن بۆ ئهوان س���هردهم ی چ���هكو تفهنگ بهدهس���تهوه گرتنیان نیی���هو ژیان ی مۆدێرنهو هاوتا ی خزمهتی بیشووماریان دهوێت. زۆر دهوترێت كه ئهوانه ی دێن ه سهر شهقام خهڵكیی مووچهخ���ۆر نینو بگ���ره بهن���او ی موچهخۆرانهوه كۆمهڵێك الو ی پێ نهگهیش���تووو كاڵفامنو بەئیعاز ی حیزبییو پهیامی سیاس���یی جۆراوج���ۆر دهیانهوێت دهس���هاڵتدارێت ی واڵت لهبهرژهوهندی ههندێك حیزبی تر بقۆزنهوه. بهاڵم ئ���هی نابێت ئهوانیش دۆخ ی مهترس���یدار ی چهند ساڵهی تری ژیانیان تهقیمو ههڵسهنگاندن بكهن ك��� ه ئاوا لهجێی بەئاقار ی خزمهتكردنیان وهخته بهم پالنه نهزانان ه لهئیدارهدانو دهس���هاڵتدارێت ی ئهمڕۆ ی كوردستاندا ژیان ی ئهوانیش لهمهترسیداربوون ی دۆخی ژیانیان بۆ داهات و وهخته ههنگاو دهنێتو بێ ئهمهلی بهتهواوی وهخته تهنگیان پێ ههڵدهچنێت. لهگ���هڵ ئهمانهش���دا ڕۆژگارێك بۆ ئ���هوان ڕهنگ ه بخوڵقێنرێ���ت ك���ه جگ��� ه لهجێهێش���تنی واڵت ی پڕ س���امانیان هیچیتر لهڕێ���گاو ئهجیندایاندا نهمێنێتـ، ناكرێ���ت خۆپیش���اندان لهههرێ���مو ناوچهیهك زۆر بەتوون���دی ل���هدژ ی دهس���هاڵتداران بكرێ���ت كهچ ی هیچ كهسو بهرپرس���ێكی حكوم���ی ئهو واڵته ئاماده نهبێت دهس���ت ل���هكار لهبێ خزمهت��� ی وحهقنهدان ی بهرههڵستكاران ی نهكیشێتهوه ،با بۆ چهند ماوهیهك بتوانرێت پهیامیی خۆپیشاندهر سهركووتو سهركۆن ه بكرێت ،ئه ی دڵه ناڕازییهكان ك ه پهنگیی خواردهوهو وهك ئ���هم چهند ڕۆژه ی داهاتوو لهخۆپیش���اندهران ی چینو توێژو مامۆستاو فهرمانبهرانی ههولێرو دهۆكو ناوچهكانیتردا دهركهوت ،كێ ئاشت دهكاتهوه. دهبێ���ت ههمیش���ه زاڵمان��� ی قوتو ڕس���قی واڵت چاوهڕوان ی تلێس���م شكێن ی خهڵك ی برسییو ههژار ی نیش���تیمانهكهیاندا وهك ئهم چهن���د ڕۆژهی كۆتایی خۆپیش���اندهران بن ك ه بۆن ی شكستێ دهسهاڵتداریو سهركهوتنی ههژارانو برسییانی بەسهر تااڵنكهرانیدا وا لێ دێت. دروس���ته ش���ۆڕش بهمش���ێوهیه ناكرێت :برسیی برس���ی بكوژێت ،برا برا بكوژێتو هاواڵتی س���هنگهر لههاواڵت���ی بگرێتو لوش���دهرانی س���امانی واڵتیش تهماش���اكهر بنو بڕیار بدهنو بەشهڕمان بدهنو لهو الشهوه دهسهاڵتدارێتییان لهو پهڕی الوازی ئیداریو سیستهماتیكیدا بێتو شتێك جگ ه لهكات بهڕێكردن بۆ خهڵك نههێڵنهوه. دۆخهكان لهخهڵك قورسكردن چ ئاقارێكی دهبێت لهچاوهڕوانی���دا بێت ،كه بهش���ێكی ل���هوان خۆمان دروستكهریانینو لێی ڕازین كهچ ی ههندێكی كهممان وهك سووتهمهنی دهبێت بهرههڵستكار ی بین. ك ێ ههی ه ترس���ی لهئهجیندای دهرهكیو تهداخولی بێگان���ه بۆ واڵت ی نهبێت ك ه غهیری كهلتووری خۆیو زمانی خۆ ی بێتو ب���هاڵم لهناچاریدا هاناو دهرهتان ی بۆ ببات ،ئیت���ر چ بۆ موچه ی بێتو ههر ههنگاوێك ی ت���ری خزمهتكردن ی بێت ،چوونكه مهترس���یدارترین زوڵم ئهوهی ه كه دۆس���تو هاوكهلتوورو زمانت لهتۆی بكات. ههموان ش���هرهفمهند بەئااڵو نیش���تیمانیان وهك ههموو واڵتانیی دونیان ،هیچ كهس���ێكیش بۆی نیی ه بهناوی ئهوانهوه ئهم الفو گهزافهی ه لێبداتو لهپهسا ی ئهمانهشدا كهسانێك مافخۆرو داپڵوسێنهری داماوانو خهڵك ی واڵتیان بن.
هوشیاری سیاسی ساختە لەشکر قادر ڕسوڵ دەس����ەاڵت بەردەوام کار لەسەر پانتایەکانی هوش����یاری س����اکاری جەم����اوەر دەکاتو هەمیشە پش����گیری ئەو مەعریفەیە دەکات کە لەبەرژەوەن����دی حوکمڕان����ی خۆیدا بێت ،دەنا بەهەموو شێوازێک دژایەتی دەکات .سەرکردەو نوخبەی سیاسی بەسەر هەزارەها خەڵکی بێ ئاگاو خەفڵەتزادەدا دەپەڕنەوە بۆ بەدیهێنانی تەواوی ئامانجەکانیان .ئەمەش بەسودوەرگرتن لەالوازی بەشداری سیاسی تاک ،نزمی ئاستی هوش����یاری ،لەغیاب����ی مەعریفەی زانس����تی لەزۆربەی ئاستەکانی کۆمەڵگەدا حزب دەتوانێ ئەو مۆدێلە پی����ادە بکات کە خۆی دەیەوێت. نوخب����ەی سیاس����ی زۆرجار فەلس����ەفەیەکی کۆمەاڵیەتی ،ئاین����ی ،کەلتوریو پەروەردەیی دەکات بەئایدۆلۆژیایەکی بزوێنەرو لەوێش����ەوە دایدەبەزێنێ����ت ب����ۆ ئاس����تی ژیانی ئاس����ایی جەماوەر. لەفەرهەن����گو ئەزموونی سیاس����ی دونیای ئێمەدا ،دەش����ێ چەند ڕەهەندێک دەستنیشان بکەی����ن ،کە تیایدا نوخبەی سیاس����ی کوردی بەردەوام ڕوودەکەنە بەکارهێنانی زمانی ئاینیو ناس����یۆنالیزمی وکەلت����وریو ئابووری....هتد کۆی ئەو فاکتەرانە بەکاردێنن بۆ ڕاکێش����انی سەرنجی دەورووبەرو درێژەدان بەئەزموونێکی فاش����ییو نالۆجیکی .هەروەها باڵوکردنەوەی هوشیاری سیاسی ساختەو بەکارهێنانی ڕێگاو میکانیزمی جیاواز بۆ داپۆشینی عەیبو عارو ماکیاژکردنی دەسەاڵتی خۆیان. ڕەهەندەکانی ئەم پرس����ە لەم چەند خاڵەدا دەستنیشان دەکەین: یەکەم /ڕەهەندی سیاسی :بەردەوام لەالیەن دەسەاڵتەوە باس لەڕیفۆرمی سیاسی دەکرێت، بەاڵم وەک ئاشکرایە گۆڕانی ڕاستەقینە کاتێک ڕوودەدات کە ڕوئیاو وێنای تاکەکان بەرامبەر ژینگەی سیاس����ییو کۆمەاڵیەتییو کولتووریی بگۆڕێ����ت .ل����ەدەرەوەی ئەمە تەنه����ا توێژی س����ەرەوەی ش����تەکان دەگۆڕێ����ت ،ڕۆناچێتە خ����وارەوەو ناتوانێت مان����او ناوەڕۆکێکی تازە بداتە چەم����کو ڕوانینە جیهانییەکان .زۆربەی کات ئەم ڕیفۆرمە یاریەکی سیاس����ی ساختەی دەس����ەاڵتەو ئامانج����ی گەورە لێ����ی خەیاڵی سیاس����یو سۆس����یۆلۆژی خەڵ����ک دادەب����ڕن لەئامانجی بااڵو گۆڕانێک����ی بنچینەیی .تەنها دەبێت����ە ئامرازێک ب����ۆ درێ����ژەدان بەواقێکی نامەعقول بەفۆڕمێکی نوێ ،دەبێتە ماکیاژێکی خەس����تو خ����ۆڵو لەدەمووچاوی ناش����یرنی دەسەاڵتی هەڵدەس����وون .چارەگە سەدەیەکە ئەم بزوتن����ەوە سیاس����یانەی دونیای کوردی خەریکی باڵوکردنەوەی هوش����یاری ساختەن بەن����اوی گۆڕانکاریو ڕیفۆرمی سیاس����ی ،ئەم مۆدێلە نەک هیچ ش����تێکی ن����وێ ناخوڵقێنێ، بەڵکو بەشێوەیەکی ڕەها پێویستی بەگۆڕانێکی رادیکاڵ هەیە ،لەڕێگای شۆڕش����ێکی فیکریو پەروەردەییەوە .دەشێت ئەم فکرەیە هاومانا بێ����ت لەگەڵ ئەم دونیابینی����ەی کاڕل مارکس کاتێک دەڵێت" :ئێمە ناتوانین لەهاوئاهەنگی نێوان پڕۆسەی گۆڕینو چاالکی مرۆڤ تێبگەین ی����ان ڕاڤەیەک����ی عەقاڵنی بۆ بکەی����ن ،ئەگەر کردەیەکی شۆڕشگێڕانە وجودی نەبێت". دووەم /ڕەهەن����دی ئاین����ی :دەس����ەاڵت بەکۆمەڵێک پەیوەندی ئاڵۆزو نهێنی کاردەکات لەس����ەر پانتایەکانی ژیانی ئاین����ی ،کەتیایدا
هەموو ئاراستەکانی ناو ئەم ڕووبەرە دەچێتەوە چوارچێ����وەی خزمەتک����ردنو مۆنۆپۆلکردنی لەالیەن دەس����ەاڵت خۆیەوە .بەگش����تی ئەمە لەکۆمەڵگ����ە نەریتیو س����ونەتیەکان دەبینرێ کە تیای����دا پانتایەکی ف����راوان دەکرێتەوە بۆ کایەی ژیانو ژیانکردن لەدەرەوەی سیاسەت. ئایدۆلۆژیای دەسەاڵت دەچێتە ناو کایەی ئاینی بەجۆرێک دایدەڕێژێتەوە کە لەبەرژەوەندی خۆی کۆتایی پی بێت .بۆنموونە :دیاریکردنی وتاری ڕۆژی هەین����ی لەالیەن دەس����ەاڵتو وەزارەتی ئەوقاف ،کردنەوەی مزگەوتی س����ەلەفیەکان لەناو جەرگەی س����لێمانیو کارئاسانی کردنی لەالیەن گروپێکی سیاسی سۆشیاڵ دیموکراتو کۆکردنەوەی هەزاران گەنج تیایدا ،کە خەونیان گەیشتنە بەفیردەوسو وازیان لەگۆڕینی واقیعی کۆمەاڵتیو سیاس����ی هێناوە .لێدانو کوشتنو دەرکردنی هەموو ئەو مامۆس����تا ئاینیانەی کە گوتارەکانیان ناچن����ەوە خزمەتی ئایدۆلۆژیای دەسەاڵت .ئاستێکی دیکەی ئەم کێشەیە لەو شوێنەوە س����ەرچاوە دەگرێ کە مامۆستایانی ئاینی نەیانتوانیووە هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی ب����ن بەرامبەر کۆمەڵێک چەمکو بەهای دینی، وەک :داکۆکیکردن لەدادپەروەری کۆمەاڵیەتی، بەرەنگاری بەرامبەر فاشیزم ،یەکسانی ،ئەرکو ماف����ی هاواڵتی ...هتد بەڵک����و گوتاری ئاینی زۆرجار چۆتەوە خزمەتی فاش����یزم خۆیەوە. دەشێ لەم ئاستەدا ئاین هێزێکی گەورەبێت بۆ خزمەتکردنی دەسەاڵتو بچێتەوە چوارچێوەی ئایدۆلۆژی����ای سیاس����ی .ئاین بۆت����ە یەکێک لەپڕۆژەکان����ی دەس����ەاڵتو لەڕێگەی پیالنەوە پڕۆگرامکراوە .هەر ئەم هۆکارەیە کە الی کاڕڵ مارکس دین دەبێتە تلی����اکو دەچێتە بەرەی مانەوەی واقیع دژی شۆرشو گۆڕانکاریی. س����ێیەم /ڕەهەن����دی کۆمەاڵیەت����ی :هی����چ دەس����ەاڵتێکی سیاس����ی ڕێگا نادات ئاس����تی هوش����یاری تاکەکانی لەئاس����تێکی دیاریکراو تێپەڕبکات ،لەم پینتەوە دەسەاڵتو نوخبەی سیاسی لەئامانجەکانی خۆیان نزیک دەبنەوەو هەیمەن����ەی خۆی����ان دەس����ەپێنن بەس����ەر کۆمەڵگ����ەدا ،گروپە سیاس����یەکان هەمیش����ە پانتایەک����ی ف����راوان دەکەن����ەوە ب����ۆ کایەی کۆمەاڵیەتیو ڕووبەرەکانی ئەم کایەیە فراوان دەکەن بۆئەوەی ئاگاییو هوشیاری تاک زیاتر وابەس����تەی کەلتورو واقیعە کۆمەاڵیەتیەکان بێ����ت ،لەئاس����تێکی جێگی����رو بەدواکەوتویی دژی گۆڕان����کاری بمێنێتەوە .بەتایبەتی ئەمە لەکۆمەڵگەکانی جیهانی سێ بەئاشکرا هەستی پێدەکرێت کەنوخبەخێڵەکیەکان (ئاغاو کوێخا وبەگ) ،هەروەها بەه����او نەریتی کۆنەپارێزی کۆمەاڵیەت����ی ،کاریگ����ەری بەرچاوی����ان هەیە لەسەر ڕەوتی سیاسیو یەکالکردنەوەی کردە سیاسیەکان. لەپاڵ ئەمەدا ،سۆشیاڵ میدیاو پیشەسازی ڕاگەیان����دن ڕووبەرێکی فراوانیان داگیرکردووە لەژیانی ئینس����انی کوردیو پڕۆس����ەگەلێکی گرنگن بەدەست دەس����ەاڵتەوەو بەردەوام لەم ڕێگەیەوە خەریکی پڕۆس����ەی" بەنەزانکردنی خەڵک����ن" .ئەمان����ە ئامرازێک����ی گرنگ����ن بۆ داپۆشینی شەرمی سیاسیو شەرعیەتدان بەم مۆدێلە ،بەش����ێوازێکی ئاراستەکراو کاردەکەن ب����ۆ دروس����تکردنی ڕوداوی کۆمەاڵیەتی نوێ، زەقکردنەوەی هەندێ دیاردەوو کێشەو ڕەفتاری کۆمەاڵیەتیو لەدواج����اردا بەجۆرێکی کاریگەر دەیانهێننە ناو ژیانی کۆمەاڵیەتی ئێمەوە .لەم ڕێگەیەوە هوش����یاری کۆمەاڵیەتی پێ سەرقاڵ دەكەنو ئاراستەی ڕەفتاری بەکۆمەڵ دەکەن، ئەم ڕووداوانە دەخەنە ژێر بارودۆخو
سەرکردەو نوخبەی سیاسی بەسەر هەزارەها خەڵکی بێ ئاگاو خەفڵەتزادەدا دەپەڕنەوە بۆ بەدیهێنانی تەواوی ئامانجەکانیان
هەڵنەس����تاون بەڵکو کۆمیدیاو گاڵتەجاڕیەکی زۆریان تیادا دەگوزەرێ بەجۆرێک کەبەدرێژایی مێ����ژووی زانک����ۆ لەدونیای ئێم����ە ،خەریکی بەرهەمهێنانی تاکی نەخوێندەوارو بێ مۆڕاڵە (مۆڕاڵی :پیشەییو زانستیو مەعریفی..هتد). بەب����ڕوای ئێمە مەعریفەی ن����او ئەم دەزگایانە مەعریفەیەکی سیاس����یە ،پڕۆس����ەی سیاسی لەڕێگەی سیستەمەوە بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ کاردەکات بۆئەوەی ئاستی وشیاری هاواڵتیان لەئاس����تێکی دیاریکراو تێپەڕنەکاتو ئاگایەکی وش����یاریان نەبێ لەبارەی واقیعو ئەو دۆخەی دەگ����وزەرێ ،بۆ ئەو مەبەس����تەش کۆمەڵێک میکانیزمی تی����ۆریو پڕاکتیک����ی بەکاردێنن. کۆنس����ێرتی بەندبێ����ژو توڕدان����ی توێژینەوە زاس����تیەکانو هەڵبژاردنی س����ەرۆکی زانکۆو بەشو فاکەڵتیەکان لەڕێگەی لقو مەڵبەندەوە بەبێ ڕەچاوکردنی توانای زانس����تیو ئیداریو مەعریفی ،پڕکردن����ەوەی فۆڕمی حیزبی بوون لەالیەن زۆربەی مامۆستایانی زانکۆوە....هتد وایکردووە زانکۆ هیچ شتێک لەواقیعی دونیای ئێم����ە نەگۆڕێو هیچی نوێ س����ەربار نەکات. نەک هەر ئەمە بەڵکو لەئامێڕیکی ئایدۆلۆجی دەوڵەت بەمانا ئاڵتۆسێریەکەی هیجیتر نیە.
پێنجەم /ڕەهەندی ئابووری :لەدونیای تازەدا بونیادی ئابووری فاکتەرێکی گرنگەو کاریگەری لەسەر کۆی کایەکانی دیکە هەیە ،کاتێک بکەر خاوەنی ئابووری س����ەربەخۆ نەبوو ،ئینسانی س����ەربەخۆ ،بیرکردنەوەی سەربەخۆ ،بڕیاری سەربەخۆش بوونی نابێت ،لەم دۆخەدا کەلتورو سیس����تەمی" باوک س����االری" دێتە ناو فەزای کۆنتڕۆڵکردن����ی دیاریک����راوەوە بۆخزمەتی ژیانەوە ،تاک وەکو منداڵێک چاوەڕێی "باوکی دەسەاڵتی خۆیان .سەرەڕای ئەمانە دەسەاڵت سیاسیە" پارەی پێبدات ،جا پارەکە چارەگێک س����ودێکی زۆری لەدابەشکردنی نێوان گروپو بێت یان نیوە بێت دەبێ سوپاس����گەزاربێت!، بەکەیفی خۆی کاتی پێدانیشی دیاری دەکات. چینو توێژەکانی کۆمەڵگە وەرگرتووە. دەس����ەاڵت بەکۆمەڵێک تۆری پەیوەندی ئاڵۆز چوارەم /ڕەهەندی کەلتوریو پەروەردەیی :ئابووری وەک ومکانیزمێکی گرنگ دەخاتەگەڕ ف����ەزای ڕۆش����نیری دونیای ئیم����ە فەزایەکی ب����ۆ کۆنتڕۆڵکردنی کۆی ئاس����تەکانی دیکەی پ����ەرشو ب��ڵ�اووەو کەمترین س����ەنتەریبوونی ژیانی کۆمەاڵیەتیو کەلتوریو سیاسیو ئاینی تێدای����ە ،هەر ئەمەی����ە وایک����ردوە بەدرێژایی کۆمەڵگە. مێ����ژووی ژیانی سیاس����یو کۆمەاڵیەتی ئێمە جگە لەمانەو لەئاستێکی گشتیدا ،لەمێژووو فەزای سیاس����یو فەزای ڕوناکبیری دابڕاونەبن لەیەکتر .ئ����ەم نوخبەیە وەک����و مەخلوقێکی فەرهەنگی سیاس����ی ئێمەدا چەمکو وش����ەی وش����یار لەزۆر ئاس����تدا نەیانتوانیوە گوتاری زۆر هەن بونەتە س����ێبەرو درۆ ،لەس����ایەیاندا دژە سیس����تەم بەرهەمبێننو بەئەرکی خۆیان هوش����یاری س����اختە بەرهەمدێ����تو ماکیاژی هەس����تن ،چرکەس����اتی بیرکردن����ەوەی ئەم دەسەاڵتیان پێ دەکرێ .چەپو ناسیۆنالیزم، نوخبەی����ە چرکەس����اتێکە ناتوان����ێ ف����ۆڕمو ئیس��ل�امیو س����یکیوالر .دیموکراس����ی، دونیابینیەک����ی نوێ بدات بەدونیای سیاس����ی دادپ����ەروەری ،سیاس����ەتو م����ۆڕاڵو ...هتد ئێمە .ئ����ەم فاکتە وایکردووە دەس����تەبژێری ئ����ەم چەمکو بنەمایانە ن����ەک پەیڕەو ناکرێن ڕۆشنبیر لەپاڵ نوخبەی سیاسی وەکو بەشێک لەالیەن دەسەاڵتو نوخبەی سیاسیەوە بەڵکو لەجەستەی سیاس����ی خۆی مانفێست بکات .سوکایەتیشیان پێ دەکرێ .هیچ پەیوەندیەکی ئەم نوخبەیە بەش����دار بووە لەبەرهەمهێنانی مەنتقیو لۆجیکی ئەم چەمکو بەهایانە بەئەم وشیاری سیاسی ساختە الی ئینسانی دونیای مۆدێلەی ژیانی سیاس����ی ئێمە نابەس����تنەوە. ئێمەو ماکیاژکردنی دەسەاڵتو دووبارە چۆتەوە گروپو نوخبەی سیاس����ی هەموو ئامرازەکانی تیۆریو کرداری کۆدەکاتەوە ،بۆ ماکیاژکردنی چوارچێوەی خزمەتکردنی سیستەم. لەپ����اڵ ئەم����ەداو س����ەبارەت بەڕەهەن����دە دیوە بەدەکانی دەس����ەاڵتی خۆیو دەیخاتەوە فەرم����ی) خزمەتی ئامانجی سیاسی خۆیەوە. پەروەردەیەکان(پ����ەروەردەی دەش����ێ بڵێی����ن ئەرک����ی دەزگای ئەکادیمیو هەروەه����ا ،کۆمەڵێ����ک کای����ەی دیکە هەیە پەروەردەی����ەکان بریتیی����ە ل����ە :ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی ،بەرهەمهێنانی مەعریفەی کە دەس����ەاڵت پەنایان بۆ دەبات بۆ گەیشتن بابەتی لەسەر واقیع ،خوڵقاندنی کۆمەڵێک ماناو بەئامانجی سیاسی خۆیان ،وەک :کۆمەڵگەی دەاللەتی نوێ ،هینانەدی هەندێ بەهای نوێی مەدەنی ،هونەر ،میدی����ا ،دەزگای ئەکادیمی، عەقاڵنیو لۆجیکی بۆ ناو سیستەم وئاستەکانی س����ینەما ،مێنتێڵێتی خێڵ ،بازار ،ڕەمزەکانی ژیانمانن ،پێدانی بیرکردنەوەو دونیابینی نوێ نەت����ەوە ،هوش����یاری کۆمەاڵیەت����ی ....هتد بەژیانی سایسیو کۆمەاڵیەتیو ..لەدواجاردا هەموو ئەمانە دووبارە دەچنەوە چوارچێوەی ڕەنگدانەوەی هەبێ لەس����ەر بەزانستی بوونو خزمەتکردن����ی سیس����تەمو ئایدۆلۆژی����ای بەئەکادیم����ی بوونی ک����ۆی کایەکانی دیکە .دەس����ەاڵتەوە ،خەیاڵی ئیب����داع وگۆڕانکاری بەاڵم ئ����ەم دەزگایانە نەک ب����ەم ئەرکانەیان لەفەزای گشتیدا تیرۆر دەکەن.
نامەیەکی کراوە بۆ بەڕێز سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانیو قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک حکومەت سەرەتا ساڵوتان لێبێت ،هیوامان وایەن لەش دوکانەکانم���انو ش���وێنە بازرگانییەکانمان زۆر س���اغو تەندروس���ت باش بنو خۆشگوزەرانیو زۆر زیادی ک���ردوە ..دوکانی واهەیە %1000یە. کامەرانی���ش بۆ هەم���و هاواڵتیانی ئەم هەرێمە لەسەدا هەزار زیادی کردوە. هەروەکو خۆت���ان ئاگادارن ئێمەش بەهۆینازدار ئەخوازین.. بەڕێ���زان ..ئێم���ە کۆمەڵێ���ک دوکان���دارو ئ���ەم قەیرانی دارای���یو ئابورییە ک���ە هەموی کاسبکارانی شاری س���لێمانین خەریکی ژیانی گرتۆت���ەوە .بازارمان تەوا ک���زو بێهێزو نابوت ئاس���اییو کەس���ابەتی خۆمانی���ن .زۆربەمان بوە ..دەردی کوردوتەنی (م���اڵ لەخۆیا نەبو خێزاندارو خاوەن چەندین منداڵێن ..هەمیش���ە میوانیش روی تێکرد). ئێمە ناتوانین لەم بێ بازارییەدا ئەو کرێیەلەخەمی بژێوی ژیانو ئازادیو سەربەرزیداین. بەڕێ���زان ..وا بۆ چەند مانگێ���ک زۆربەمان پەیدا بکەین .ئەم یاس���ایە بەهیچ ش���ێوەیەک وەزعمان لێتێکچ���وە ..نانو ئاوم���ان لێحەرام لەگەڵ بەرژەوەندی ئێمەدا نیە .هەر هەمو بڕگەو ب���وە ،تەنانەت وەزعی ب���اری دەرونی خێزانو بەندەکان���ی لەبەرژەوەندی خ���اوەن موڵکدایەو منداڵەکانیش���مان تێکچوە ..هۆکەیش���ی هەر هیچ مافو بەرژەوەن���دی کرێچی (دوکاندار)ی هەموی ئەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێکردنی یاسایەکی تێدا رەچاو نەکراوە ..بەتایبەتی هەر هەمومان پەرلەمانی کوردستان (یاسای ژمارە )3ی ساڵی ئەو دوکانانەمان بەپارەیەکی باش کڕیوە ..واتە 2017لەیاس���ای هەم���واری دوای پیادەکردنی (س���ەرقوفاڵنە)مان داوە .،ئەگەر ئەو یاس���ایە جێبەچی بکرێت ئەوا بازاڕ پشێویو ناسەقامگیر یاسای بەکرێدانی خانوبەرە. بەکورتیو بەکوردی بەپێی ئەم یاسایە ..کرێ ئەبێت ..چونکە ئێمە ناتوانین ئەو کرێ زۆرەی
ک���ە دادگاکان دیاری ئەک���ەن بدەین واتە ئەبێ پێکهاتەکان���ی کۆمەڵگ���ەی ک���وردی ..وجودو دوکان���ەکان چ���ۆڵ بکەین ..بەمەی���ش دەیانو بونمان هەیە ..هەست بکەین کە کوردستان هی س���ەدان هەزار خێ���زان لەکوردس���تاندا نانبڕاو ئێمەشە .پەرلەمان هی ئێمەشە ..حکومەت هی دەب���ن .ئەمەی���ش پێچەوانەی هەم���و عورفو ئێمەشە نەک ..بەپێچەوانەوە. ئەب���ێ لەم���ەودوا ئێم���ەش بەم���رۆڤ بزانن عاداتو شەرعو ئایینێکە. تاکە گوناهی ئێمە تەنها داکاندارینو کاسبو لیژنەکان���ی پەرلەمان کە ئاگای لەئێمەش بێت. کرێچین ..بەپێی ئەم یاس���ا شومە ،پەرلەمانو پرسو رامان پێبکرێت لەدانانو هەموارکردنەوەی یاس���اکەدا ..کە چارەنوس���ی ئێمەی دوکاندارو حکومەت وا رەفتار لەگەڵ ئێمە دەکات.. بۆی���ە داوا لەبەڕێزت���ان دەکەین ک���ە ژیانو کاسبی پێوە بەندە. لەکۆتایی���دا ل���ەو بڕوایەداین ئێ���وە دەتوانن گوزەرانی ئێمەش لەبەرچ���او بگرن ..هەروەکو چۆن بڕی���اری کەمکردن���ەوەی پاش���ەکەوتی دەورو تەئسیرتان هەبێ لەراگرتنی ئەم یاسایەو موچەت���ان دا ،ئەمە هەنگاوێکی زۆر باش���ە بۆ دەتوانن ئەم کێش���ە گەورەیەمان بۆ چارەسەر هەم���و الیەک .ئاواش ئەم یاس���ایە رابگرن یان بک���ەنو دەیان هەزار خێزانی ئەم کوردس���تانە دڵخ���ۆش بکەن چاوەڕیی ه���اوکاریو هیممەتی سڕ بکرێت. بەڕێ���زان ..هەرچ���ۆن ئێم���ە هاواڵتیی ئەم ئێوەی بەڕێزین هەرێمەین ئەرکو مافمان هەیە ،ئەم یاسایەمان کاسبکارو دوکاندارانی شاری سلێمانی ب���ۆ رابگرن .تاوەکو ئێمەش ئیحس���اس بکەین ئازاری مانگی 2018 کە بەجدی هەس���ت بکەین ئێمەش وەکو هەمو
تایبهت
) )619سێشهممه 2018/4/3
19
هەڵوێست فرۆشتن لهكوردستان بوه بهدیاردهیهك ی باو! كە چۆن هەڵوێستی خۆی دەفرۆشێت، ئەحمەد عەلی زۆریك لەتاكەكان هەڵوێس���تی خۆیان دەفرۆشن بەرامبەر بەدەستكەوتێکی ئەگ���ەر چ���ی لەزۆرب���ەی واڵتانی م���اددی ی���ان مەعن���ەوی ی���ان دونی���ادا هەڵوێس���ت فرۆش���تن وەكو بەرژەوەندییەکی تایبەتی یان پۆستو حاڵەت دەبینرێت ،بەاڵم لەباش���وری پلهو پایهك بۆ ئهوهی بۆ خۆیان وهك كوردس���تاندا بوە بەدیاردەیەكی باوو س���هدان مرۆڤی حزبی بێ كهڵك ،كە فراوان كە ڕۆژانە چەندین كهس دهبینی بەهۆی ئەو هەڵوێس���ت فرۆش���تنەوە خهریكی ههڵوێست فرۆشتنهو چهندین دژی ڕاستیەكان قسە دەکەنو خۆیان حاڵەتی ج���ۆراو جۆری���ش لهمبارهوه باش دەزانن کە ئەو قسانەی دەیكەن یان پش���تگیری لێدەکەن پێچەوانەی دەبینرێت. س���ەرەتا با لەتاكەوە دەستپێبكەین ڕاس���تیەکانە ،ب���ەاڵم بەه���ۆی ئ���ەو
دەس���تكەوتەوە ئهوان سورنو بەرگری لەناحەقیەکان دەکەن. هەروەه���ا بێین���ه هەروەه���ا لەسەركردەكانەوە دەست پێ بکەین، ڕۆژانە چەندین س���ەركردەو بەرپرس دەبینین لەكەناڵ���ە جۆراوجۆرەكانەوە باس���ی گەندەڵ���یو ناعەدالەت���یو س���ەروەری یاس���ا دەک���ەن ،ب���ەاڵم ئەوان خۆیان س���ەرچاوەی هەمو ئەو دیاردانەن ،كە خۆش���یان باش دەزانن ئەو گەندەڵ���یو ناهەقیانەی ڕودەدەن ڕاس���تن ،بەاڵم بەه���ۆی بەرژەوەندی
تایبەت یان مەعنەوی یان پۆس���تێکی حکوم���ی ی���ان حیزبیی���ەوە خۆیان لەڕاس���تییەكان دەدزن���ەوەو چاویان لەبەرامبەردا دادەخەن كە هەڵوێستی خۆی���ان دەفرۆش���ن بەرامب���ەر بەو دەستكەوتە ،ههیانه لهگهندهڵیدا نقوم بوه كهچی س���هیر باس���ی چاكسازی دهكاو ههڵوێستمان پێدهفرۆشێت. ه���ەر تاكەك���ەسو س���ەركردەكان هەڵوێس���تیان نافرۆش���ن ،با باس���ی هەڵوێس���ت فرۆش���تنی بەش���ێك لەڕۆژنامەنوسانو نوسەران-یش بكەین.
ڕۆژانە چەندین ڕۆشنبیرو ڕۆژنامەنوس دەبینین ك���ە لەکەناڵە جی���اوازەکان بەرگ���ری لەگەندەڵ���یو ناعەدالەتیو پێش���ێلکردنی یاس���ا دەکەن ،ڕاست نیی���ە كە بەرگ���ری لێدەک���ەن ،بەاڵم بەهۆی چەند دەس���تکەوتێکی ماددی ی���ان مەعنەوی خۆیان لەڕاس���تیەكان دەدزن���ەوەو هەڵوێس���تی خۆی���ان دەفرۆشن. هەروەه���ا هەڵوێس���ت فرۆش���تنی چەند حیزبێكی باش���وری كوردستان دەخەین���ەڕو ،ك���ە ڕۆژان���ە دەبینین
چۆن هەڵوێس���تی خۆیان دەفرۆش���ن لەبەرامب���ەری دزیو گەندەڵ���یو پێش���ێلكردنی یاس���او بردنی داهاتی خەڵکی ،هیچ هەڵوێس���تێكی ڕاس���تی بەك���ردەوە نابین���ی ،لەب���ەر خاتری چەند پۆستێك یان بڕە پارەیەك یان بەرژەوەندییەکی حیزبی ،هەڵوێس���تی راست پشگوێ خراوە. ماوە بڵێین هەرچی گەندەڵیو بردنی سەروەتو سامانو پێشێلکردنی یاسایە لێرە ،بەهۆی هەڵوێس���ت فرۆشتنەوە ڕودەدات.
شكۆ ی مامۆستاو ...پاشماوە دهبێ���ت ل���هم دونیابینیی��� ه ت���ا ئهندازهیهكی ئێجگار زۆر دووربكهوینهوه ك ه "بهختیار عهلی" لهكتێبی س���ێیهمی ڕۆمان���ی "كهش���تیی فریش���تهكان" ئام���اژهی پێ���دهكاتو مهترس���ی ئهو ج���ۆره زمان ه بهی���ان دهكات لهمڕۆداو دهنووس���ێت" كوڕم ،بڕۆ فهیس���بوكێك بك���هوه ،لهباباتاهی���ری ههمهدان���هوه پیاوهرهخوارێ ،جنێو بهههموویان بده، ههرچی نوسهره ،بەمردووو زیندووهوه، ئیتر خهڵ���ك بەجیدی وهرتدهگرن ،گهر لهم س���هردهمهدا بهجۆرێك���ی موقنیع جنێوبدهیت حیسابی بلیمهتی عهسرت بۆ دهكرێت ،ب���هس ئهوه دهیخوات ،تۆ وابك ه بەقهبری مردووم ،دوای س���اڵێك دهبینیت بیست ههزار كهس چهپڵهت بۆ لێ���دهدهن "....دهركهوتنی ئهلكترۆنیو میدیای خراپترین ج���ۆری دهركهوتنهو ئینس���ان ههس���تی پێدهكات نووسهری
لوبنان���ی" تۆنی س���هغبینی" لهكتێبی "نهفرهت���ی ه���هزاره ،بۆچ���ی چاالكیی گۆڕانخوازانه س���هرناكهوێت" لهوبارهوه دهنووس���ێت"ئهمڕۆ ه���هزاران گروپ���ی بچوكمان ههیه لهبری پێداگرتن لهسهر هێنانهدی ئامانج���ه گۆڕانخوازهكانیان خهریكی پێش���بڕكێن بۆ بهدهستهێنانی دهركهوتن���ی ئهلكترۆن���یو میدیایی"، ئهمان���هی وهك ڕهخنهی���هك دهێڵێین مان���ای كهمك���ردنو ب���ێ بههاكردنی ناڕهزایهتییهكان نییه ،ئینس���ان دهبێت لهكاتێكی وههاشدا كهمو كورتییهكانو ناتهواوییهكان ببینێت" ئانتوان دۆسانت ئێگزۆپێری" لهڕۆمانی "شازاده چكۆله" جوانی گوتوه ك ه دهڵێت" دادگاییكردنی خ���ۆت ،زۆر لهدادگاییكردن���ی ئهوانیتر دژوارتره ،ئهگ���هر توانیت لهمهڕ خۆت باش دادوهری بكهی ،ئهوا تۆ دادوهرێكی ڕاستهقینهی".
عدد652/410 : بهروار2018/4/2 :
ی رزگاری سهرۆكایهتی شارهوان كارگێریو خۆیهتی
ی رزگاری سهرۆكایهتی شارهوان كارگێریو خۆیهتی
عدد626/410 : بهروار2018/4/1 :
ئاگاداری
ئاگاداری
ی ئاگاداری ههموو ئ������هو هاواڵتیانه دهكاتهوه ی رزگار ی ش������ارهوان س������هرۆكایهت ی رزگاری (صم������ود) وهرگرتوه ی ( )1989-1987زهوی������ان لهناحییه ك ه س������ااڵن ی ی ژم������اره ههوائی ( )3788داوا ی (زینب عزیز فارس) خاوهن زهو ك ه هاواڵت������ ی ی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوه ی دروستكردن ی كردوه بەمهبهس������ت رێگا پێدان ی باڵوكردنهوهی ئهم ی ( )30رۆژدا لهدوا لهس������هر ئهو پارچ ه زهویی ه ههیه لهماوه ئاگادارییه ،ئاگاداری سهرۆكایهتی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان ی بۆ ناوبراو دهكات. ی یاسای كار اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری
ی ئاگاداری ههموو ئ������هو هاواڵتیانه دهكاتهوه ی رزگار ی ش������ارهوان س������هرۆكایهت ی رزگاری (صم������ود) وهرگرتوه ی ( )1989-1987زهوی������ان لهناحیی ه ك ه س������ااڵن ی ی ژماره ههوائ������ی ( )7410داوا ك������ه هاواڵتی (غریب ف������رج عزیز) خاوهن زهو ی ی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوه ی دروستكردن ی كردوه بەمهبهس������ت رێگا پێدان ی باڵوكردنهوهی ئهم ی ( )30رۆژدا لهدوا لهس������هر ئهو پارچ ه زهوییه ههی ه لهماوه ی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان ئاگادارییه ،ئاگاداری سهرۆكایهت ی بۆ ناوبراو دهكات. ی یاسای كار اراز محمد محمود ی شارهوانی رزگاری سهرۆك
ژماره 651 : بهروار 2018/4/2 :
ی سهرۆكایهتی شارهوانی رزگار ی كارگێریو خۆیهت
ی داد وهزارهت ی تۆماركردنی خانووبهره بهڕێوهبهرایهتی گشت ی شارباژێڕ تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهره ی جێگیركردنی خاوهندارێتی شارباژێڕ لیژنه بانگهوازی
ب /ئاگاداری ی ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه ك ه سهرۆكایهتی شارهوانی رزگار ی ی ()1989 _ 1987زهوییان لهناحی هی رزگاری وهرگرتوه كه هاواڵت لهسااڵن ی (محمد احمد علی) خاوهن زهوی ژماره هوائی ( )11873داوای ڕێگا پێدان ی لهسهر كردووه بەمهبهس������تی دروس������تكردنی خانوو ههر هاوالتییهك گلدانهوه ی ( )30لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگاداریی ه ئ������هو پارچ ه زهوییه ههی ه لهماوه ی ئاگاداری سهرۆكایهتی ش������ارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كار یاسایی بۆ ناوبراو دهكات . ئاراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری ی داد وهزارهت بهڕێوهبهرایهتی گشتی تۆماركردنی خانووبهره تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێڕ ی جێگیركردنی خاوهندارێتی شارباژێڕ لیژنه
ی جێگیركردنی خاوهندارێتی خانووبهره بەنوێكراوه] [بڕیار ی كۆن) بۆ ی ( 80گهڕهكی/چوارتا ی تهواوی زنجیره پاڵپش������ت بەس������هلماندنی خاوهندارێت ی ی خاوهندارێت داواكاری تۆماركردن (رش������ید صالح مصطفی) ،بهپێ������ی بڕیاری جێگیركردن ی ئهم بریاره دهكهینو ب������هرواری ( )2018/4/1كه ل������هم لیژنهیهوه دهرچووه بۆیه بانگ������هواز ی خۆی پێش������كهش ب������ەدادگای تایبهتمهند بكات ههركهس������ێكیش پهڵپی ههیه با س������كااڵ ی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه ی باڵوبونهوه ی دوا لهماوهی ( )30رۆژدا لهرۆژ ی ی خانووبهرهی ش������ارباژێر زنجیره ی ئهم ماوهی������ه تێبینهرایهتی تۆماركردن پاش تهواوبوون ی ناوبراو ئهگهر هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبوو ی بریار ناوب������راو تۆماردهكات بهپێ ی سكااڵ. بەپێشكهشكردن هیوا محمد جالل ی شارباژێر ی خانووبهره تێبینهری تۆماركردن ی داد وهزارهت ی تۆماركردنی خانووبهره بهڕێوهبهرایهتی گشت ی شارباژێڕ تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهره ی جێگیركردنی خاوهندارێتی شارباژێڕ لیژنه بانگهوازی ی جێگیركردنی خاوهندارێتی خانووبهره بەنوێكراوه] [بڕیار ی كۆن) بۆ ی ( 81گهڕهكی/چوارتا ی خاوهندارێتی تهواوی زنجیره پاڵپش������ت بەس������هلماندن ی ی بهروار ی بڕیاری جێگیركردنی خاوهندارێت داواكاری تۆماركردن (عمر رحمان عزیز) ،بهپێ ( )2018/4/1كه لهم لیژنهیهوه دهرچووه بۆیه بانگهوازی ئهم بریاره دهكهینو ههركهسێكیش ی ( )30رۆژدا ی تایبهتمهند بكات لهماوه ی خۆی پێشكهش بەدادگا ی ههیه با سكااڵ پهڵپ ی دوای باڵوبونهوهی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه پاش تهواوبوونی ئهم ل������هرۆژ ی ی ناوبراو تۆماردهكات بهپێ ی شارباژێر زنجیره ی تۆماركردنی خانووبهره ماوهیه تێبینهرایهت ی سكااڵ. بریاری ناوبراو ئهگهر هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبوو بەپێشكهشكردن
بانگهوازی ی جێگیركردنی خاوهندارێتی خانووبهره بەنوێكراوه] [بڕیار ی زنجیرهی ( 296گهڕهكی/چوارتای كۆن) بۆ ی تهواو پاڵپش������ت بەس������هلماندنی خاوهندارێت ی ی جێگیركردنی خاوهندارێت ی بڕی������ار داواكاری تۆمارك������ردن (روناك محمود احمد) ،بهپێ ب������هرواری ( )2018/4/1كه ل������هم لیژنهیهوه دهرچووه بۆیه بانگ������هوازی ئهم بریاره دهكهینو ی تایبهتمهند بكات ی پێش������كهش ب������ەدادگا ی خۆ ههركهس������ێكیش پهڵپی ههیه با س������كااڵ ی ( )30رۆژدا لهرۆژی دوای باڵوبونهوهی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه لهماوه ی ی تۆماركردنی خانووبهرهی ش������ارباژێر زنجیره ی ئ������هم ماوهیه تێبینهرایهت پاش تهواوبوون ناوب������راو تۆماردهكات بهپێی بریاری ناوبراو ئهگهر هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبوو ی سكااڵ. بەپێشكهشكردن هیوا محمد جالل ی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر تێبینهر
هیوا محمد جالل ی شارباژێر ی خانووبهره تێبینهری تۆماركردن
ی رزگاری ی شارهوان سهرۆكایهت كارگێریو خۆیهتی
عدد621/410 : بهروار2018/4/1 :
ئاگاداری ی ی ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن ی رزگار س������هرۆكایهتی ش������ارهوان ی (عەلی ی (صمود) وهرگرتوه ك������ه هاواڵت ی رزگار ( )1989-1987زهوی������ان لهناحیی������ه ی ی كردوه بەمهبهست عبدالقادر حسێن) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )1184داوای رێگا پێدان ی ی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهس������هر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوه دروس������تكردن ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه ،ئاگاداری س������هرۆكایهتی شارهوانیمان ی بۆ ناوبراو دهكات . ی یاسای بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كار اراز محمد محمود ی رزگاری ی شارهوان سهرۆك وهزارهتی داد بهڕێوهبهرایهتی گشتی تۆماركردنی خانووبهره ی شارباژێڕ تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهره لیژنهی جێگیركردنی خاوهندارێتی شارباژێڕ بانگهوازی ی خانووبهره بەنوێكراوه] [داوای تۆماركردن بهپێی ئهو داوایهی پێشكهش������ی فهرمانگهكهمان كراوه لهرێكهوتی (12/30 )2012/سهبارهت بەتۆماركردنی تهواوی زنجیرهی ( 83گهرهكی /چوارتای كۆن) بەناوی بهڕێز (احمد رمضان غفور) بەرێوڕهسمی نوێكراوه بهوپێیهی لهبن دهستیدا بوه وهك خاوهندار لهماوهی یاساییدا ،بۆیه بانگهوازی داواكهی دهكهین بهمهبهستی جێگیركردنی خاوهندارێتیی بهڕێزیان وهك پێشهكییهك بۆ تۆماركردنی بهپێی ئهحكامی یاس������ای تۆماركردنی خانووبهره ژماره ( 43س������اڵی 1971 ههمواركراو) ،بۆیه ههركهس������ێك پهیوهندی یان مافێك������ی دیاریكراوی ههیه بهم خانوبهرهوه با بهڵگهو دیكۆمێنتهكانی پێشكهش بهم فهرمانگهیه بكات لهماوهی ( )30رۆژ لهرۆژی دوای باڵوبون������هوهی ئهم بانگهوازهوه ،ههروهها ئامادهبێت لهپێگهی خانووبهرهكهدا لهكاتژمێر ()10ی سهرلهبهیانی لهرۆژی دوای تهواوبوونی ئهم بانگهوازهوه تاكو مافهكانی خۆی بسهلمێنێت لهو نۆڕینه (كهشف) پێگهییهی لهو رۆژهدا ئهنجام دهدرێت بۆ ئهم مهبهسته. هیوا محمد جالل ی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر تێبینهر وهزارهتی داد بهڕێوهبهرایهتی گشتی تۆماركردنی خانووبهره ی شارباژێڕ تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهره لیژنهی جێگیركردنی خاوهندارێتی شارباژێڕ بانگهوازی ی خاوهندارێتی خانووبهره بەنوێكراوه] [بڕیاری جێگیركردن ی ( 334گهڕهكی/چوارتای كۆن) بۆ ی زنجیره ی خاوهندارێتی تهواو پاڵپش������ت بەس������هلماندن ی ی بڕیاری جێگیركردنی خاوهندارێتی بهروار داواكاری تۆماركردن (كمال عثمان حسن) ،بهپێ ( )2018/4/1كه لهم لیژنهیهوه دهرچووه بۆیه بانگهوازی ئهم بریاره دهكهینو ههركهسێكیش ی تایبهتمهند بكات لهماوهی ( )30رۆژدا ی پێشكهش بەدادگا ی خۆ ی ههیه با سكااڵ پهڵپ ل������هرۆژی دوای باڵوبونهوهی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه پاش تهواوبوونی ئهم ی ی ناوبراو تۆماردهكات بهپێ ی شارباژێر زنجیره ماوهیه تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهره ی سكااڵ. ی ناوبراو ئهگهر هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبوو بەپێشكهشكردن بریار هیوا محمد جالل ی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر تێبینهر
Awene
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
چەند وانەیەک لەژنانەوە
د .هەژار مەعروف
ڕۆژی ٢ی ٤ی ٢٠١٨لەب���ەردەم نەخۆش���خانەی فریاکەوتنی س���لێمانی ڕوداوێک ڕویدا کە بەهەمو هەس���تو س���ۆزو بیرکردن���ەوەم تێیداو لەگەڵیا ژی���ام بۆیە الی من ڕۆژێکی مێژویی بو .دەس���ەاڵت لەس���لەیمانی (کە من نازانمو خوێنەری بەڕێز تۆیش نازانی لەدەست کێدایە) ،هەر لەبەیانی زوەوە بەهەشت پیکابی پڕ لەئاس���ایشو پۆلیسی چاالکیە مەدەنیەکانو سیخوڕی نهێنی بازنەیەکیان دروستکرد لەشوێنی گردبونەوەی پزیشکانو کارمەندانی تەندروس���تی کە وا بۆ هەفتەیەکە لەمانگرتن���ی تەواودانو ڕۆژانە تا نیوەڕۆ لەو شوێنە کۆدەبنەوە.
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوهگهرمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟
رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی SMSی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە
وتراوە ش���ێر کە لەالنە دەرچو چ نێر بێ چ مێ ،بەڕاس���تی ئەو ش���ەش حەوت خانمە وەک ش���ێر بەرەنگاری پۆلیس���ەکان بونەوە کە دەیانویس���ت بەزۆر ئەو بیس���ت ژنو پیاوەی لەش���وێنەکەدا کۆبوبونەوە ڕاپێچیان بکەن بۆ ناو حەوش���ەی نەخۆش���خانەی فریاکەوتن ،بۆ ئەوەی دەنگیان کپبکەنو بیانش���ارنەوە لەو خەڵکەی ک���ە وردە وردە دەهاتن بۆ ش���وێنەکە .ئەوان بەو جۆرە دەیانویس���ت بایکۆتو گردبونەوەکە بشکێنن .ئەو ژنانەو پیاوانی هاوخەباتیان بەهاوس���ەنگیو ئارامی ،بەوش���ەی گوڵ بەبەڵگەی سەلمێنەرو بەدروشمی جوانو بیروڕاو هەستو سۆزو هەڵوێستی جوامێرانەیان دەربارەی داوا رەواکانیان ،هەروەها بەپێداگریو بەسوربون لەسەر ئەوەی بەهەر نرخێک بوە ناچنە ژورەوەو لەشوێنەکەدا دەمێننەوە ،توانیان وا لەپۆلیسەکان بکەن دەستبگێڕنەوەو بپرینگێنەوە لەوەی توندوتیژی بەکاربهێنن.
ب ۆ ب ە ش د ژم ا ر ب ب ارە 1ون ن ێ ر ە 21بۆ 29
دیارە سیاسەتی برسیکردنی خەڵک خودی هێزەکانی ئاسایشو پۆلیسیشی گرتۆتەوە ،بۆیە ئەوانیش س���وربونێکی وایان نیش���ان نەدا بۆ پیادەکردنی فرمانەکانی سەروخۆیان .دواتر گردبونەوەکە ئەوەندە فراوانبو کە هێزەکەی پۆلیسو ئاسایش ناچاربون پاشەکشە بکەنو گردبونەوەکە بەسەرکەوتویی بەڕێوەبرا. لەڕوداوێکی هاوشێوەدا ڕۆژی ٢٨ی ٣ی ٢٠١٨کە پزیشکانو مامۆستایانی مانگرتو لەهەولێر دیواری ترسیان شکاندو ڕژانە سەر شەقامەکان بۆ داوای رەوای خۆیان ،خانمێکی هەولێری زۆر ئازایانە بەرەوڕوی دیوارێکی ئەستور لەپیاوانی پۆلیسو ئاسایشی هەولێر وەستایەوەو بەوتارێکی کورتو پوخت داوای لێکردن فەرمانەکانی سەرو خۆیان بەجێ نەگەیەنن بۆ سەرکوتکردنی خۆپیشاندەران. نمون���ەی ئ���ەم دو ڕوداوە لەهەمو ئەو ش���وێنانەی خۆپیش���اندانی تێدا کراوە چەندب���ارە بۆتەوە ،بۆی���ە وادیارە هەیبەتی پارت���یو یەکێتی لەناو پێش���مەرگەو پۆلیسو ئاسایش���دا زۆر کەمبۆتەوەو ئەمانە چیتر ئامادە نین وەک ١٧ی ش���وباتی ٢٠١١خۆپیش���اندەرانیان بۆ سەرکوت بکەنو بکوژن. دروشمی س���ەرەکیی ئەم شەپۆلە فراوانەی مانگرتنو گردبونەوەکان بریتین لەنەهێش���تنی موچەی پاشەکەوتو مس���ۆگەرکردنی موچەی تەواو مانگانە لەکات���ی خۆی���دا .هەروەها گێڕانەوەی ق���ەرزی دو س���اڵی ڕابوردویان کە کەوتۆتە سەر شانی حکومەتی هەرێم .دەبێت دروشمەکان هەر ئاوا ناحیزبی بمێننەوە ،چونکە خەڵک بێزار بوە لەحیزبایەتی .بەم دروش���مانە دەتوانرێ مانگرتنەک���ە فراوانبکرێ کە بازاڕو جوتی���ارو کرێکارانو هەمو چینو توێژە زیانلێکەوتوەکانی کۆمەڵ بگرێتەوەو ببێتە مانگرتنی سەرتاسەری کە دەبێتە هۆی هەڵوەش���اندنەوەی حکومەتی ستەمگەرو برسیکەری پارتیو یەکێتی. نابێ ئەم دەرفەتە لەدەست گەلەکەمان بدەین!
ریکالم
ریکالم