Awene 598

‫ریکالم‬

‫ئاراس شێخ جه‌نگی‬ ‫سندوقی‌ نهێنییه‌كانی‌‬ ‫مام جه‌الل‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)598‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/10/24‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪3‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫كه‌ركوك‪..‬‬ ‫به‌ئاگری‌ نه‌وت‬ ‫ده‌سوتێت‬

‫‪5‬‬

‫حكومه‌ت ‌ی عێراق دانانی‌ رزگار عه‌ل ‌ی‬ ‫به‌پارێزگار ‌ی كه‌ركوك ره‌تده‌كاته‌وه‌‬

‫ئه‌گه‌ری‌ ئه‌وه‌ به‌هێزه‌ حاكمێكی‌ عه‌سكه‌ر ‌ی بۆ كه‌ركوك دابنرێت‬ ‫حكومه‌تی‌ عێ����راق به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫توركم����ان‌و عه‌ره‌ب����ه‌كان داوای‌ ئه‌م‬ ‫پۆس����ته‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬گرفت ب����ۆ دانانی‌‬ ‫رزگار عه‌لی‌ دروستده‌كات”‪ .‬وتیشی‌‬ ‫"ره‌نگ����ه‌ توركم����ان‌و عه‌ره‌به‌كان����ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ كه‌ركوك بگه‌نه‌‬ ‫رێككه‌وتنێك‌و پێك����ه‌وه‌ داوای‌ ئه‌و‬ ‫پۆس����ته‌ بكه‌ن‪ ،‬یاخود پارێزگارێك‬ ‫به‌بڕی����اری‌ حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ن����دی‌‬ ‫دابنرێت‪ .‬ئه‌گ����ه‌ری‌ ئه‌وه‌ش به‌هێزه‌‬ ‫حاكمێكی‌ عه‌س����كه‌ری‌ بۆ پارێزگار‬ ‫دابنرێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ ئه‌مه‌ش مه‌ترس����ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌ی����ه‌ ئه‌حكامی‌ عورفی‌ له‌و‬ ‫شاره‌دا بسه‌پێنێت"‬

‫حكومه‌تی‌ عێراق دانانی‌ رزگار عه‌لی‌‪،‬‬ ‫كاندیدی‌ یه‌كێتی‌ بۆ پۆستی‌ پارێزگاری‌‬ ‫كه‌رك����وك ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ .‬س����ه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس����یۆنی‌ یه‌كێتی‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق ده‌ڵێت "مه‌ترس����ی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ هه‌یه‌ حاكمێكی‌ عه‌س����كه‌ری‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ت����ی‌ ناوه‌ندییه‌وه‌ بۆ‬ ‫كه‌ركوك دابنرێت”‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬به‌غ����دا‪ :‬ئارێ����ز عه‌بدواڵ‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ نوێنه‌ران����ی‌ عێراق‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند سه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫پاش البردن����ی‌ نه‌جمه‌دی����ن كه‌ریم‬ ‫له‌پۆس����تی‌ پارێ����زگاری‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫به‌دوای‌ روداوه‌كانی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردودا‬ ‫هه‌فت����ه‌ی‌ راب����ردو‪ ،‬به‌ه����ۆی‌‬ ‫كۆده‌نگ����ی‌‌و رێككه‌وتنی����ان هه‌بوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س����تگرتنی‌ هێ����زه‌ عێراقییه‌كان‬ ‫رزگار عه‌لی‌ بكرێت ب����ه‌ پارێزگاری به‌سه‌ر شاری‌ كه‌ركوكدا‪ ،‬نه‌جمه‌دین‬ ‫كه‌رك����وك‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئ����ه‌م رێكه‌وتنه‌ كه‌ریم‪-‬ی‌ پارێزگاری‌ ئه‌و شاره‌ به‌ره‌و‬ ‫كتوپڕ گرفت‌و كێش����ه‌ی‌ تێكه‌وتوه‌‌و هه‌ولێر هه‌ڵهات‌و پاشان به‌فه‌رمانی‌‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ به‌غدا وتویانه‌ ده‌بێت س����ه‌رۆكایه‌تی‌ كۆمار له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌ی‌‬ ‫ناوی‌ س����ێ‌ كاندیدمان بۆ بنێرن بۆ دورخرای����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ یه‌كێتیش سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ یه‌كێكیان هه‌ڵبژێرین‪.‬‬ ‫ئارێز عه‌بدوڵاڵ وتی‌ "به‌هه‌مو پێوه‌رێك هه‌فته‌ی����ه‌ رزگار عه‌لی‌ به‌پارێزگاری‌‬ ‫پێویس����ته‌ پارێزگار ل����ه‌م قۆناغه‌دا نوێ����ی‌ كه‌ركوك دانه‌نرا‌و تا ئێس����تا‬ ‫ك����وردو یه‌كێتی‌ بێت‪ .‬یه‌كێتی‌ رزگار كه‌سێكی‌ عه‌ره‌ب پۆستی‌ پارێزگاری‌‬ ‫عه‌لی‌ كاندی����د كرد‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا كه‌ركوكی‌ به‌وه‌كاله‌ت پێسپێردراوه‌‪.‬‬

‫بازگەی کەرکوک بەرەو سلێمانی‬

‫عەبدولسەالم بەرواری‪:‬‬

‫چی رویداوە تا بارزانی وازبهێنێت؟!‬ ‫عەبدولسەالم بەرواری‪ ،‬ئاماژە بەوە دەکات‬ ‫کە "ش���انازییە" بۆ بارزانی كە هەموان لە‬ ‫عێراق و واڵتانی دراوس���ێ فشاردەكەن بۆ‬ ‫دەستبەرداربونی لە پۆستەكەی‪ ،‬ئەو دەڵێت‬ ‫"چی رویداوە تا بارزانی وازبهێنێت؟!"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬هەولێر‪ :‬عەبدولس���ەالم بەرواری‪،‬‬ ‫ئەندام���ی پێش���وی س���ەرکردایەتی‌و‬ ‫كادری پێش���كەوتوی پارت���ی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان لەبارەی داواكاریی بۆ دەست‬ ‫لەكاركێش���انەوەی مەس���عود بارزان���ی لە‬ ‫پۆس���تی س���ەرۆكی هەرێم رایگەیاند "چی‬ ‫رویداوە ت���ا بارزانی وازبهێنێت‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫س���زای بدەن لەبەرئەوەی ویستی دەوڵەت‬

‫بۆ نەتەوەكەی دروس���تبكات؟ ئەمە داوای‬ ‫دوژمنی میللەتی كوردە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "مەس���عود بارزانی ئ���ەوە چوار‬ ‫س���اڵە ئەپاڕێتەوە لەحزب���ەكان كاندیدێك‬ ‫دەستنیش���ان بكەن بۆ ئەوەی پۆستەكەی‬ ‫رادەس���تبكات‪ ،‬بەاڵم كەس ئامادەی ئەوە‬ ‫نییە‪ ،‬ئیتر ئەم شەڕفرۆشتنە چییە؟ ئەوە‬ ‫لەگەڵ واقیع ناگونجێت چونكە ئەو نەیوتوە‬ ‫ناڕۆم تاكو پێی بڵێیت بڕۆ"‪.‬‬ ‫لەبارەی داوای هەڵوەش���اندنەوەی دەزگای‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێمی���ش‪ ،‬ئ���ەو كادرە‬ ‫پێشكەوتوەی پارتی وتی "ئێمە یاسایەكمان‬ ‫هەیە دەڵێت ئەم هەرێمە دەبێت سەرۆكێكی‬

‫هەبێت‪ ،‬كەی یاس���اكە لە پەرلەمان گۆڕاو‬ ‫وتی���ان هەرێم س���ەرۆكی پێویس���ت نییە‬ ‫ئەوكات ئیمە ملكەچی ئەبین"‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی ئەو كادرە پێش���كەوتوەی‬ ‫پارتی "ش���انازییە" بۆ بارزانی كە هەموان‬ ‫لەعێراق‌و واڵتانی دراوس���ێ فشاردەكەن بۆ‬ ‫دەس���تبەرداربونی لە پۆستەكەی‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بە"بەڵگەی راس���تگۆیی بارزانی" دەزانێت ئاوێن����ە‪ ،‬دوزخورمات����و‪ :‬م����ه‌ال ته‌حس����ین‬ ‫لەوەی دەیەوێت دەوڵەتیكی كوردس���تانی وتارخوێن‌و پێشنوێژی‌ مزگه‌وت له‌دوزخورماتو‬ ‫بەئاوێن����ەی راگەیان����د "ئێم����ه‌ وه‌ك مه‌الی‌‬ ‫دروستبكات‪.‬‬ ‫ئاین����ی‌ ب����ه‌دو ه����ۆكار به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫ناتوانین بچین����ه‌وه‌ دوزخورماتو‪ .‬یه‌كه‌میان‬ ‫له‌به‌ر ئ����ه‌وه‌ی‌ مه‌الین‌و س����ونه‌ مه‌زهه‌بین‪،‬‬

‫ئه‌مه‌ریكا چۆن دۆسته‌كان ‌ی ده‌فرۆشێ‌؟‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫مامۆستای ئایینی‌‌و پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ناتوانن پچێنه‌و‌ه دوزخورماتو‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫ماوه‌ی‌ ن����ۆ ڕۆژه‌ ه����ه‌زاران خێزانی‌ كورد ‌ی‬ ‫دوزخورمات����و له‌ت����او حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌‪،‬‬ ‫م����اڵ‌و حاڵیان به‌جێ‌ هێش����توه‌‌و چاوه‌ڕوانن‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ ناو ماڵه‌كانیان‪ .‬مامۆس����تایەکی‬ ‫ئایین����ی دەڵێ����ت‪" :‬مامۆس����تای ئاین����ی‌و‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ناتوانن پچێنه‌وه‌ دوزخورماتو"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪17‬‬

‫توركمانه‌كان شیع ‌ه مه‌زهه‌بن دژایه‌تی‌ سون ‌ه‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‪ .‬دومیش����یان له‌كات����ی‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫گشتپرسیدا بانگه‌شه‌مان بۆ گشتپرسیه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی "توركمانه‌كان����ی دوزخورماتو‬ ‫لیس����تێكیان پێیه‌ ئه‌وه‌ی‌ مامۆستای ئاینی‌‬ ‫بێت‌و پێش����مه‌رگه‌ بێت ناتوانێ����ت پچێته‌وه‌‬ ‫دوزخورماتو‪ .‬به‌هۆی‌ ئه‌و شه‌ڕانه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫ك����وردو توركمان����دا ڕویانداوه‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫به‌تۆمه‌تبار ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ دیكه‌‬ ‫ئاساییه‌ بچنه‌وه‌ سه‌ر ماڵ‌و حاڵیان"‪.‬‬

‫بۆچی‌ كه‌ركوك‬ ‫به‌چه‌قه‌نه‌یه‌ك‬ ‫راده‌ستی‌‬ ‫حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ند‬ ‫كرایه‌وه‌؟‬

‫‪2‬‬

‫کوردستان‪ ،‬لەیاریزانەوە بو بەیاریگا‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫کوردستان‪ ،‬لەیاریزانەوە بو بەیاریگا‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫دۆخی كوردستان پاش روداوەكانی‬ ‫كەركوك بە ئاقارێكی خراپدا دەڕوات‪.‬‬ ‫شارەزایان پێیانوایە الیەنە سیاسییەكانی‬ ‫هەرێم بەمجۆرەی ئێستا بەردەوامبن‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەرێم لە‌یاریزانەوە دەكەنە گۆڕەپانی شەڕ‌و‬ ‫ملمالنێكان‪.‬‬ ‫هاتن���ی داع���ش لەس���اڵی ‪2014‬دا هێزی‬ ‫پێش���مەرگە‌و هەرێم���ی كوردس���تانی‬ ‫تاڕادەیەك كردب���وە یاریزانێك لەدەرەوەی‬ ‫س���نوری هەرێم‌و بەوەش بەش���ێكی زۆری‬ ‫ناوچە جێناكۆكەكان���ی وەك ئەمری واقیع‬ ‫كردبوەوە بەبەشێك لەهەرێمەكە‌‪ .‬تەنانەت‬ ‫وای لێهاتبو پێش���مەرگە لەس���ەردەمێكدا‬ ‫بەبڕی���اری پەرلەمانی كوردس���تان رەوانەی‬ ‫كۆبانێ لەرۆژهەاڵتی كوردس���تان لەس���وریا‬ ‫كرا‪ .‬بەاڵم هێرش���ی هێزەكانی عێراقیەكان‬ ‫ب���ۆ ناوچ���ە جێناكۆك���ەكان جارێكی دیكە‬ ‫مەترس���ییەكانی هێناوەت���ەوە بەر دەرگای‬ ‫هەرێمی كوردستان كە بەبڕوای شارەزایانی‬ ‫سیاسی ئەگەر دۆخی ناوخۆی ماڵی كوردی‬ ‫بەم ئاڕاس���تەیەی ئێس���تا بڕوات‪ ،‬دور نییە‬ ‫هەرێمەكە توشی دابەشبون ببێت‪.‬‬

‫دكتۆر مەحمود عوس���مان‪ ،‬كەس���ایەتی‬ ‫سیاس���ی ك���ورد‪ ،‬هۆش���داریدەدات ك���ە‬ ‫ئەگەر الیەنە كوردیی���ەكان بەیەكڕیزییەوە‬ ‫كێش���ەكانی هەرێم لەگەڵ بەغدا بەگفتوگۆ‬ ‫چارەس���ەرنەكەن‪ ،‬مەترس���ی ئ���ەوە هەیە‬ ‫ش���ەڕ بكەوێتە نێو هەرێمی كوردستانەوە‪.‬‬ ‫بەبڕوای مەحمود عوسمان حكومەتی عێراق‬ ‫بەپێی رێككەوتن‌و بەپش���تیوانی ئەمریكا‌و‬ ‫هاوپەیمانان هەر ئەگەڕایەوە ئەو ناوچانەی‬ ‫بەر لە‌هاتنی داعش بەدەستییەوە بون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ریفراندۆم كرایە پاساو كە بەشەڕ بگەڕێنەوە‬ ‫نەك بە گفتوگۆ‪ .‬وتیش���ی"كوردیش چونكە‬ ‫یەكڕی���ز نەبو لە‌ش���ەڕەكەدا نەیتوانی وەكو‬ ‫پێویست روبەڕوی ببێتەوە"‪.‬‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ی ناوچ���ە جێناكۆك���ەكان‬ ‫لەالیەن هێ���زە عێراقییەكان���ەوە نێو ماڵی‬ ‫كوردی هێن���دەی دیكە توش���ی لێكترازان‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬بەش���ێوەیەك ك���ە ئەگ���ەری دو‬ ‫ئیدارەی���ی‌و گەڕان���ەوە بۆ ش���ەڕی ناوخۆ‬ ‫ب���ەدور نازانرێ���ت‪ .‬مەحم���ود عوس���مان‬ ‫لەوبارەی���ەوە وتی"یەكڕیزنەبون���ی ك���ورد‬ ‫بنچینەی دروس���تبونی ئەو دۆخەیە"‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەدوریشی دەزانێت لەئێس���تادا رێككەوتن‬ ‫لەنێوان الیەنەكاندا بێتەدی‪ .‬بۆیە وتی"هیچ‬ ‫پێش���بینییەكی ب���اش ناكەم ب���ۆ هەرێمی‬

‫كوردستان"‪.‬‬ ‫س���ەردار عەبدواڵ پێی وایە ئەركی هێزە‬ ‫سیاس���ییەكان ئێستا ئەوەیە یەكگرتوبن بۆ‬ ‫ئەوەی كورد نەبێ���ت بەژێر پێوە‌و بتوانێت‬ ‫هەم خۆی لە‌مەترسییە گەورەكانی ناوچەكە‬ ‫بپارێزێت‌و هەمیش دەرفەتەكان بقۆزێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو وت���ی "ئێس���تاش ئەگ���ەر وا نەكەین‬ ‫مەترسی گەورەتر چاوەڕێمان دەكات"‪.‬‬ ‫سەرباری ئەو مەترسیانەی ئێستا‪ ،‬سەردار‬ ‫عەبدواڵ پێی وایە هەرێم لەبەردەم مەترسی‬ ‫جۆراوجۆری دیكەدایەو وتیشی "گەورەترین‬ ‫هەڵەی ستراتیژی‌و كوشندە بۆ ئێمە ئەوەیە‬ ‫دەرف���ەت بدەی���ن هەرێم داب���ەش ببێت بۆ‬ ‫دو ئیدارە"‪ .‬لەوبڕوایەش���دایە دابەشبونەكە‬ ‫لەئێس���تادا لە‌هەم���و مەترس���ییەك جدی‬ ‫ترە‪ .‬هۆشداریش���دەدات ئەگەر دابەشبونی‬ ‫هەرێم روبدا‪ ،‬ئەوا ش���ەڕی ناوخۆ ش���تێكی‬ ‫مسۆگەرە‪ ،‬ش���ەڕەكەش شەڕی بە وەكالەت‬ ‫دەبێت‌و بەپارەیەكی زۆری واڵتانی دەوروبەر‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪.‬‬ ‫پاش ئ���ەوەی كورد لەبەردەم هێرش���ی‬ ‫هێزە عێراقییەكاندا لەناوچە جێناكۆكەكان‬ ‫پاشەكش���ەی كرد‪ ،‬بەش���ێك لەالیەنەكانی‬ ‫هەرێ���م داوادەكەن بەرپرس���انی ئەو دۆخە‬ ‫دەستلەكاربكێش���نەوە‪ .‬س���ەدار عەب���دواڵ‬

‫وتی"م���ن لەگەڵ لێپرس���ینەوە‌و س���زادانی‬ ‫بەرپرسیارانی ئەم دۆخەدام‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا‬ ‫ئەولەویەت بۆ كورد هەڵس���انەوەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫هێشتا مەترسییەكە لەبەر دەرگایە"‪.‬‬ ‫محەم���ەد ئەمی���ن پێنجوێنی‪ ،‬سیاس���ی‬ ‫دیاری كورد‪ ،‬پێی وایە ئەو دۆخەی بەسەر‬ ‫هەرێم���دا هات قوربانی موزای���ەدەی پارتە‬ ‫سیاسییەكانی هەرێمی كوردستانە‌و پێشیوایە‬ ‫لەگەڵ باسكردنی ریفراندۆمدا ئێران‌و عێراق‌و‬ ‫توركیا بەجدی كەوتنەخۆ‌و پیالندانان لەسەر‬ ‫ئاس���تی سیاسی‌و س���ەربازی‌و هەواڵگریی‌و‬ ‫تەنانەت ئابوریش‪ ،‬بۆ ئەوەی پرس���ی كورد‬ ‫لەس���ەر ئاستی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بچوك‬ ‫بكەن���ەوە‌و گەمارۆی بدەن‌‪ .‬لەم كاتەش���دا‬ ‫هێزە سیاسییەكانی كورد لەباشور سەرقاڵی‬ ‫كێبڕكێی حزبین‌و خەریك���ی پیالنن لەدژی‬ ‫یەكتری‌‪ .‬وتیش���ی "ئەنجام���ی ئەوەش ئەم‬ ‫دۆخەی لێكەوتەوە‌و پالنی ئەو س���ێ واڵتە‬ ‫بەنیسبەت باشوری كوردستانەوە چوەسەر"‪.‬‬ ‫جەختی���ش دەكاتەوە كە لەو هێرش���انەی‬ ‫كرانە س���ەر كەرك���وك نوێن���ەری ئێران‪،‬‬ ‫توركیا‌و هێزی س���ەربازی‌و هەواڵگریی ئەو‬ ‫دو واڵتە‌و شارەزاكانیان بەشداریان كردوە‪.‬‬ ‫پێش���ی وایە داواكردنی هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫حكومەت‌و س���ەرۆكایەتی هەرێم لەم كاتەدا‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬ ‫كە لە‌س���لێمانی دو هێزی سیاس���ی داوای‬ ‫دەكەن‌و ئەو شتانەشی چەند حزبێكی دیكە‬ ‫لە‌هەولێر داوای دەكەن هیچیان چارەس���ەر‬ ‫نین‪.‬‬ ‫پێنجوێنی وتی "تەنیا رێگەیەك بۆئەوەی‬ ‫بەرەنگاری ئ���ەم دۆخه ببین���ەوەو ئەوەی‬ ‫ماوە لەدەس���تمان نەچێت ئەوەیە كە هێزە‬ ‫سیاس���ییەكان‌و ئەو گروپانەی كاریگەرییان‬ ‫لەسەر رای گشتی هەیە‪ ،‬پێكەوە كۆببنەوە‬ ‫بگەنە یەك بۆچ���ون‌و لەگەڵ بەغدا گفتوگۆ‬ ‫بك���ەن‪ ،‬ن���ەك وەكو ئ���ەوەی ئێس���تا كە‬ ‫لەسلێمانی كۆبونەوەیەك دەبێت‌و لەهەولێر‬ ‫كۆبونەوەیەك���ی دیكە‪ ،‬ئەمە چارەس���ەری‬ ‫كێشەكە ناكات"‪.‬‬ ‫باس���ی لەوەش���كرد ك���ە دو ئیدارەی���ی‬ ‫مەترس���یەكە روی لە‌هەرێم كردوە‌و پێش���ی‬ ‫وایە ئ���ەوە پرۆژەی ئێران‌و نوری مالیكییە‪،‬‬ ‫بەج���دی دەیانەوێ���ت جێبەجێ���ی بكەن‌و‬ ‫كاریش���ی بۆ كراوە‌‪ .‬یەكێك لە‌ئامانجەكانی‬ ‫ئەم هێرشەی بۆ س���ەر كوردستان رویداوە‬ ‫دورستكردنی دوئیدارەییە‪ .‬بەپێی پێشبینی‬ ‫محەمەد ئەمین پێنجوێنی هەردو ئەگەرەكە‪:‬‬ ‫دروس���تبونی دوئیدارەی���ی ی���ان ئەگەری‬ ‫رێككەوتنی الیەنە سیاسییەكان دو ئەگەری‬ ‫لواون لەداهاتودا‪.‬‬

‫ئه‌ندامێك ‌ی سه‌ركردایه‌تی‌‌‪ :‬یه‌كێتی بەچەقبەستویی نامێنێتەوە‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫روداوه‌ هه‌ژێنه‌ره‌كانی‌ كه‌ركوك‌و ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‪ ،‬یه‌كێتی‌ به‌سه‌ر دو به‌ره‌ ‌ی‬ ‫ناكۆك‌و تا ئه‌ندازه‌یه‌ك دژ به‌یه‌كدا دابه‌ش‬ ‫كردوه‌‪ ،‬كۆسره‌ت‌و مه‌ال به‌ختیار له‌الیه‌ك‌و‬ ‫بافل تاڵه‌بانی‌‌و الهورو ئاراس شێخ‬ ‫جه‌نگی‌‌و زۆربه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌ له‌الیه‌كی‌ دیكه‌‪ .‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت "بمانەوێ یان‬ ‫نا ئێمە لەكۆمەڵگەیەكدا دەژین مرۆڤەكان‬ ‫هەندێك پیشه‌یان بۆ دەگوازرێتەوە بەدەر‬ ‫لەبۆماوەیی‪ ،‬وه‌ك كار ‌ی سیاسه‌ت"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ كۆنگره‌ ده‌به‌ستێت‬ ‫به‌س����تنی‌ كۆنگره‌ی‌ یه‌كێت����ی‌ نزیكه‌ی‌ ‪7‬‬ ‫س����اڵه‌ دواكه‌وتوه‌‪ ،‬كات‌و چۆنیه‌تی‌ به‌ستنی‌‬ ‫كۆنگره‌ك����ه‌ ل����ه‌و كاته‌وه‌ جێی‌ مش����تومڕی‌‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ كاراكت����ه‌رو باڵ����ه‌ ناكۆكه‌كان����ی‌‬ ‫بوه‌‪ .‬جوان ئیحس����ان ئەندام����ی ئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫له‌مباره‌یەوه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات دەبو لەساڵی‬

‫‪ 2013‬كۆنگرە ببەس����ترایە‪ .‬ئه‌و وتی‌ "ئێستا‬ ‫بەدڵنیاییەوە كاتیەتی‪ ،‬چونكە ماوەی ‪ 4‬ساڵە‬ ‫شەرعیەتی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردس����تان بەسەر چوە‪ .‬نەبونی شەرعیەت‬ ‫وەك ڤایرۆسێك لەدامودەزگاكانی حكومەت‌و‬ ‫حزبەكان����ی ئ����ەم هەرێم����ە لەناوەندەكانی‬ ‫بریارداندا باڵوبۆتەوە"‪ .‬وتیش����ی‌ "تا ئێستا‬ ‫كە كۆنگرە نەبەس����تراوە پەیوەندی بەكێشە‬ ‫ناوخۆییەكانی یەكێتیەوە هەیە‪ .‬دەمێكە بریار‬ ‫بۆ بەس����تنی كۆنگرە هەیە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫هەڵپەس����ێردراوە‪ .‬تەنان����ەت ئەولیژنان����ەی‬ ‫پێكهێنران بۆ ئامادەكاری كۆنگرەی ‪ ،4‬وەك‬ ‫خۆیان ماونەتەوە‌و هەڵنەوەش����ێنراونەتەوە‌و‬ ‫راپۆرتەكانیشیان ئامادەیە"‪.‬‬ ‫به‌ش����ێك له‌س����ه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێت����ی‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی‌ به‌ستنی‌ كۆنگره‌كه‌و‬ ‫به‌ش����داربوانی‌‌و چۆنیه‌ت����ی‌ هه‌ڵبژاردنیان بۆ‬ ‫كۆنگره‌ سه‌رنج‌و تێبینیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم جوان‬ ‫ئیحسان ئه‌وهی‌ ره‌تکردەوە‌ بەستنی كۆنگرە‬ ‫بۆ دەرپەراندن����ی باڵێكی یەكێتی بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت����ی‌ "باوەرناكەم ئەنجامدان����ی كۆنگرە بۆ‬ ‫دەرپەراندنی هیچ الیەك یان هیچ كەس����ێك‬ ‫بێت‪ ،‬هەر كەس����ێك وا لێكی بداتەوە‪ ،‬ئەوە‬

‫زۆر نادادپەروەرانەیە"‪ .‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدایه‌‬ ‫كه‌ ئێستا وه‌ك مه‌ال به‌ختیار له‌په‌یامه‌كه‌یدا‬ ‫ئام����اژه‌ی‌ پێك����ردوه‌ "ئۆرگانه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ سیاس����ی‌‌و حزبیان نییه‌و كه‌س‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك له‌باتی‌ ئۆرگانه‌ ره‌س����میه‌كانی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ بڕی����ار دەدن‌و كۆبون����ه‌وه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫الیه‌نه‌كان دەکەن"‪ ،‬كه‌ ئه‌و به‌"هه‌لپه‌رس����ت‌و‬ ‫هه‌رزه‌‌كانی‌ ناو یه‌كێتی‌‌و فه‌یس����بوكبازه‌كان"‬ ‫ناویان ده‌بات‪.‬‬ ‫جوان رونی ک����ردەوە كه‌ بەپێی پەیرەوی‬ ‫ناوخۆی یەكێتی‪ ،‬پێویس����تە دەسەاڵتەكانی‬ ‫سكرتێری گش����تی بدرێت بەجێگری یەكەم‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆس����رەت رەس����وڵ هێش����تا ده‌چێت‬ ‫بەیاننامە له‌س����ه‌ر یه‌كێتی‌ دەرده‌كات‪ .‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئەگ����ەر جێگری یەکەمی س����كرتێری‬ ‫گش����تی ئەو گلەییەی هەبێ����ت کە ناتوانێت‬ ‫وەك پێویست دەسەاڵتەكانی جێبەجێبكات‌و‬ ‫رێگ����ری لەبەردەمی����دا هەی����ە‪ ،‬كۆنگ����رە‬ ‫باش����ترین چارەس����ەره‌‪ .‬ئەم بابەتە نیشانی‬ ‫دەدات جێگری س����كرتێری گش����تی كێشەی‬ ‫هەیە‪ ،‬مەكتەبی سیاس����ی‌و س����ەركردایەتی‌و‬ ‫ئۆرگانەكانیش بەهەمانشێوەن‪ .‬بۆیە دەبێت‬ ‫بڕی����اری چارەس����ەركردن بدەینە دەس����تی‬

‫ریکالم‬

‫كۆنگرەی یەكێتی"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ده‌ركه‌وتن‌و هاتنه‌ پێشه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بافل تاڵه‌بانی‌‌و الهور‌و ئاراس شێخ جه‌نگی‌‬ ‫له‌روداوه‌كان����ی‌ ئه‌مدوایی����ه‌دا‪ ،‬ج����وان وتی‌‬ ‫"نازانم ب����ۆ ئەم بابەتە وا گ����ەورە كراوه‌؟!‬ ‫لەسەر پۆستەكەی كاك ئاراس بەراستی من‬ ‫نازانم چ پۆس����تێكی هەی����ە‪ ،‬بەاڵم من وەك‬ ‫ئەندامێكی س����ەركردایەتی دەیڵێم‪ ،‬هیچ كام‬ ‫لەئەندامان����ی س����ەركردایەتی‪ ،‬لەكۆنگرەوە‬ ‫هەتا ئێس����تا كەسمان بەرپرس����ی یەكەمی‬ ‫ئۆرگانەكان����ی خۆمان نەبوی����ن‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫مافی خۆمان بوە لەپێگ����ەی بریاردان بین‪.‬‬ ‫جێگری سكرتێری گشتی‌و تەواوی هەڤااڵنی‬ ‫مەكتەبی سیاس����ی ئ����ەم بابەت����ە دەزانن‪.‬‬ ‫تەنان����ەت زۆر جار كە ئیدارەی ئۆرگانێكمان‬ ‫داوە بە مەكتەب سیاس����یەك‪ ،‬دەس����ەاڵتی‬ ‫زیاتر بوە لە‌ئیدارەدانی ئۆرگانەكەو قودرەتی‬ ‫زیات����ری بەس����ەر كادیرەكانماندا ش����كاوە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەریشدا كەسانی تر هەن نەك لەناو‬ ‫مەكتەبی سیاس����ی‌و س����ەركردایەتیدا نین‪،‬‬ ‫ئەس����ڵەن لەدەرەوەی حزبەكەن‌و یەكێتیش‬ ‫نی����ن‪ ،‬کەچی زۆر جار دەس����ەاڵتیان زیاترە‬ ‫لەئێمە"‪.‬‬

‫جوان رەتی کردەوە مەبەس����ت لەبەستنی‬ ‫كۆنگرە هێنانە پێش����ەوەی ئاراس����ی شێخ‬ ‫جەنگی‪ ،‬پاڤێ����ڵ تاڵەبانی‌و الهوری ش����ێخ‬ ‫جەنگی بێت‪ .‬ئه‌و وتی‌ "رەنگە ئەمە بۆ چونی‬ ‫كەس����ێك بێت کە گلەیی لەو كەسانە هەیە‪،‬‬ ‫ئەگینا تۆ بپرس����ە بزانە جەماوەری یەكێتی‬ ‫هەر هەمان قس����ەیان لەس����ەر ئەو بەرێزانە‬ ‫هەیە؟"‪ .‬وتیش����ی‌ "كۆنگرە كاری سیاسەت‌و‬ ‫سیاس����یە‪ ،‬ئەمە پەیوەندی بەخزم خزمێنەو‬ ‫ماڵ����ی خاڵ‌و ماڵ����ی پورەوە نی����ە‪ .‬یەكێتی‬ ‫حزبێكە خاوەنی جەماوەرە‌و كاریگەری هەیە‬ ‫لەكوردس����تاندا‪ .‬ماوەی ‪ 7‬س����اڵە كۆنگرەی‬ ‫نەبەس����توە‪ ،‬چۆن دەبێ����ت یەكێتی قبوڵی‬ ‫بكات بەو چەقبەستویە بمێنێتەوە؟"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ئه‌گ����ه‌ری‌ بون����ی‌ یه‌كێتیش‬ ‫به‌حیزب����ی‌ بنه‌ماڵ����ه‌‪ ،‬ناوب����راو جه‌غت له‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ لەزۆربەی واڵتان هەندێك خێزان‬ ‫هەن بەت����ەواوی زۆربەی����ان بازرگانن‪ ،‬هەیە‬ ‫وەرزشەوانن‪ ،‬هەش����مانە سیاسین‪ .‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"بمان����ەوێ یان ن����ا ئێم����ە لە‌كۆمەڵگەیەكدا‬ ‫دەژی����ن مرۆڤ����ەكان هەندێ����ك ش����تیان بۆ‬ ‫دەگوازرێتەوە ب����ەدەر لەبۆماوەیی‪ .‬ئێ‌ خۆ‬ ‫ئەمانەش كەس����انێكن چەندین س����اڵ لەناو‬

‫هەزاران خێزان ‌ی دوزخورماتو‬ ‫چاوه‌ڕێن بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر ماڵ‌و حاڵیان‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫ماوه‌ی‌ نۆ ڕۆژه‌ نۆ هه‌زار خێزانی‌ كورد ‌ی‬ ‫دوزخورماتو له‌تاو هێزه‌ توركمانییه‌كان‌و‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‪ ،‬ماڵ‌و حاڵیان به‌جێ‌‬ ‫هێشتوه‌‌و چاوه‌ڕوانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ ناو‬ ‫ماڵه‌كانیان‪ .‬داوا له‌به‌رپرسانی‌ هه‌رێمیش‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چۆن ڕۆژیان گه‌یاندون به‌م ڕۆژه‌‬ ‫ئاواش مشورێكیان بخۆن تا بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫ماڵی خۆیان‪.‬‬ ‫عه‌دنان محه‌م����ه‌د كه‌ له‌ئێس����تادا ماڵ‌و‬ ‫حال����ی‌ به‌جێهش����توه‌‌و ئ����اواره‌ی‌ ك����ه‌الرو‬ ‫س����مود بوه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "توركمانه‌‬ ‫ش����یعه‌كان خانوه‌كانم����ان ده‌ته‌قین����ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ناتوانین بگه‌ڕینه‌وه‌ ماڵه‌كانمان‪ ،‬چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫به‌رپرس����انی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانین تا رێگه‌‬ ‫چاره‌یه‌كمان بۆ دۆزینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "ئه‌و دۆخ����ه‌ی‌ له‌دوزخورماتو‬ ‫ده‌گوزه‌رێت جی����اوازه‌ له‌ناوچه‌كانی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش به‌هۆی‌ ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ی‌ توركمانه‌‬ ‫شیعه‌كانه‌وه‌یه‌ كه‌ دوژمنایه‌تیان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كورد‪ .‬به‌اڵم له‌كه‌ركوك دۆخه‌كه‌ جیاوازتره‌و‬ ‫زۆر ئاس����اییه‌‪ .‬ڕۆژان����ه‌ هه‌واڵ ده‌پرس����م‌و‬ ‫ده‌بیس����تم ته‌نها چه‌ن����د هاواڵتیه‌كی‌ پیرو‬ ‫په‌كه‌وته‌ی‌ كورد ڕۆشتونه‌ته‌وه‌ دوزخورماتو‪،‬‬ ‫ئه‌وانی����ش مه‌ترس����ی‌ مه‌ترس����یی ئه‌وه‌یان‬ ‫له‌سه‌ره‌ به‌ش����ه‌و بچنه‌ سه‌ریان‌و بیانكوژن‪.‬‬ ‫هیچ گرێنتی����ه‌ك نیه‌ بڕۆین����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ناتوانین ژن‌و ماڵ‌و منداڵ بخه‌ینه‌ ده‌س����ت‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‪ ،‬كه‌س خاوه‌نمان نه‌بێت‌و‬ ‫نه‌زانین چاره‌نوسمان چی‌ به‌سه‌ردێت"‪.‬‬ ‫مه‌ال ته‌حس����ین وتارخوێن‌و پێشنوێژی‌‬ ‫مزگه‌وت له‌دوزخورماتو جیاواز له‌و هاواڵتیه‌‬ ‫باسی‌ ڕه‌وشی‌ دوزخورماتو ده‌كات‌و ده‌لێت‬ ‫"ئێمه‌ وه‌ك مه‌الی‌ ئاینی‌ به‌دو هۆكار به‌هیچ‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك ناتوانین بچینه‌وه‌ دوزخورماتو‪.‬‬

‫یه‌كه‌می����ان له‌ب����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ مه‌الین‌و س����ونه‌‬ ‫مه‌زهه‌بی����ن توركمانه‌كان ش����یعه‌ مه‌زهه‌بن‬ ‫دژایه‌تی‌ س����ونه‌ ده‌كه‌ن‪ .‬دومیشیان له‌كاتی‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ گشتپرس����یدا بانگه‌ش����ه‌مان بۆ‬ ‫گشتپرسیه‌كه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌كرد"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی‌ ئ����ه‌و توركمانه‌كان����ی دوزخورماتو‬ ‫لیستێكیان پێیه‌ "ئه‌وه‌ی‌ مامۆستای ئاینی‌‬ ‫بێت‌و پێش����مه‌رگه‌ بێت ناتوانێت پچێته‌وه‌‬ ‫دوزخورماتو‪ .‬به‌هۆی‌ ئه‌و شه‌ڕانه‌ی‌ له‌نێوان‬ ‫كوردو توركماندا ڕویانداوه‌ پێش����مه‌رگه‌ به‌‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌زان����ن‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ دیكه‌‬ ‫ئاساییه‌ بچنه‌وه‌ سه‌ر ماڵ‌و حاڵیان"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد له‌ناوچه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان زۆر رێزی����ان لێده‌گیرێت وه‌ك‬ ‫ئاواره‌ ته‌ماش����ا ناكرێن وت����ی‌ "هاواڵتیانی‌‬ ‫هه‌رێ����م وه‌ك ب����را ماڵ‌و جێگ����ه‌و رێگه‌یان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ كردوین ب����ه‌دو به‌ش����ه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێگه‌ی‌ نێگه‌رانییه‌ ئه‌و دۆخه‌ی‌ ئێس����تای‌‬ ‫كوردستانه‌ كه‌ به‌رپرسان‌و كه‌سی‌ به‌رپرس‬ ‫له‌دوزخورمات����و تائێس����تا له‌س����ه‌ر ك����ورد‬ ‫نه‌هاتونه‌ته‌ ده‌نگ‌و خه‌ڵكی‌ دوزخورماتویان‬ ‫فرۆش����توه‌‪ ،‬به‌رگری‌ له‌خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫نازانین ئێس����تا ك����ێ‌ خاوه‌نمان����ه‌؟ كورد‬ ‫له‌ناوچه‌ كێش����ه‌ له‌س����ه‌ره‌كان بێ‌ خاوه‌ن‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ك����ه‌س لی ناپرس����ێته‌وه‌‪ .‬گه‌ر‬ ‫وابڕوات چاره‌نوسمان نادیاره‌‪ ،‬چونكه‌ كه‌س‬ ‫خۆی‌ به‌خاوه‌نمان نازانێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌كانی هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و‬ ‫رێكخ����راوه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان����ی چاودێری‬ ‫مافی مرۆڤیش باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬زۆرترین‬ ‫تاوان دژی خه‌ڵك����ی مه‌ده‌نی كورد‌و كاری‬ ‫تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌‪ ،‬له‌شارۆچكه‌ی دوزخورماتو‬ ‫رویان داوه‌‪ ،‬وه‌ك كوش����تن‪ ،‬ده‌ستدرێژی‪،‬‬ ‫بێسه‌روش����وێن ك����ردن‪ ،‬روخاندن����ی ماڵ‌و‬ ‫ش����وێنی كاری هاواڵتی����ان‌و‪ ...‬هتد‪ .‬وه‌ك‬ ‫تۆمه‌تباریش ئاماژه‌ بۆ حه‌شدی توركمانی‌و‬ ‫حه‌شدی شه‌عبی ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫مەرگی چەمکی‬

‫"یەکڕیزی نیشتیامنیی"‬ ‫ئاراس فەتاح‬ ‫خێوێک بەسەر کوردستانەوەیە‪ .‬ئەم‬ ‫خێوە هەرجارەی بە‌ش���ێوەیەک وێنەی‬ ‫خ���ۆی دەگۆڕێت‌و هەرجارەی بە‌زمانێک‬ ‫گوت���اری سیاس���یی بەرهەمدەهێنێت‌و‬ ‫هەرج���ارەی بە‌پاس���اوێک بەدی���ی‌و‬ ‫بەدکارییەکان���ی خۆی دەش���ارێتەوە‌و‬ ‫وێناکان لەس���ەر خۆی دەگۆڕێت‪ .‬ئەم‬ ‫خێ���وە دوای شکس���تە مێژوویییەکەی‬ ‫ش���انزەی ئۆکتۆب���ەر بە‌کوردس���تاندا‬ ‫دەگەڕێت‌و دەیەوێت ئەو پەرتەوازەیی‌و‬ ‫لێکدابڕان���ەی کە خۆی بک���ەری ژمارە‬ ‫یەکێتی‪ ،‬بە‌پاساوی پاراستنی "یەکڕیزی‬ ‫نیش���تیمانیی" بەردەپ���ۆش ب���کات‪،‬‬ ‫رەخنەکان بخنکێنێت‌و کارەساتەکانمان‬ ‫بیربباتەوە‪.‬‬ ‫کولت���ووری ڕیزبەندیی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫یەکڕیزیی سیاسیی هاوتەریبی یەکترن‪.‬‬ ‫ریزبەس���تن لە‌جیهانی کۆمەاڵیەتییماندا‬ ‫مانای دابەشکردنی پلەی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫دەگەیەنێت‌و لە‌جیهانی سیاسیش���ماندا‬ ‫مان���ای پلەبەندی دەس���ەاڵت‪ .‬خەڵکی‬ ‫کوردس���تان ماوەی بیستوشەش ساڵە‬ ‫لە‌ڕیزدا ڕاگیڕاوە‌و ئەم نوخبە سیاسییەش‬ ‫ئاراستەی دەکات؛ ڕیزی نەوت‌و بەنزین‬ ‫وەرگرتن‪ ،‬ڕیزی موچەدابەشکردن‪ ،‬ڕیزی‬ ‫سواڵکردن‪ ،‬ڕیزی هەڵهاتن‪ ،‬ڕیزی لیستی‬ ‫ناوی بێسەروشوێن‌و شەهیدەکان‌و ڕیزی‬ ‫شکستەکان‪ .‬مۆدێلی ڕیزگرتن لە‌مێژووی‬ ‫نوێ���ی ئێم���ەدا ب���ووە بە‌زنجیرەیەکی‬ ‫داخراوی ئەهریمەنیی‪.‬‬ ‫یەکێک لە‌ئاکامەکانی ئەم عەقڵییەتی‬ ‫ڕیزبەندییە کە ماوەی چارەکەسەدەیەکە‬ ‫کولتووری سیاس���یی لە‌واڵت���ی ئێمەدا‬ ‫دروس���تکردنی‬ ‫دروس���تیکردووە‪،‬‬ ‫کۆمەڵگایەکە کە دەکرێت بە‌"کۆمەڵگای‬ ‫ئانیش���ک" ن���اوزەدی بکەی���ن‪ .‬وات���ە‬ ‫کۆمەڵگایەک کە هەرکەس���ە ئانیشکی‬ ‫خۆی بەکاردەهێنێت بۆئەوەی کەسەکەی‬ ‫پێش خۆی لە‌ڕیزەکە بخاتە دواوە‌و خۆی‬ ‫پێش بکەوێ���ت‪ .‬ئەوەی ئەم عەقڵییەتە‬ ‫وێرانیکردوەو تێکیدەشکێنێت‪ ،‬بریتییە‬ ‫لە‌هەس���تی بەرپرس���یارێتیی‌و رێزگرتن‬ ‫لە‌ماف‌و نەمانی وشیاریی سۆڵیداریتیی‌و‬ ‫هاوکاری���ی‪ .‬مان���ەوەی ئ���ەم چەمکی‬ ‫ڕیزبەندییە مانای س���ەروەریی چەمکی‬ ‫ئانیش���کی کۆمەاڵیەتی���ی‌و سیاس���ییە‬ ‫لە‌کۆمەڵگای ئێمە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ئەمڕۆ کوردس���تان لە‌هەموو‬ ‫کاتێک زیاتر پێویستی پێیەتی یەکڕیزیی‬ ‫نیشتیمانیی نییە‪ ،‬بەڵکو پێچەوانەکەیتی‪،‬‬ ‫واتە تێکدانی ڕیزی ئەوانەیە کە تاوەکو‬ ‫ئەمڕۆ س���ەری ڕیزەکەیان گرتووە‌و بۆ‬ ‫کەس���ی تری بەجێناهێڵ���ن‪ .‬یەکڕیزیی‬ ‫مانای هێشتنەوەی هاوکێشە‌و هەیکەلی‬ ‫ڕیزبەندییەکەیە وەکو خۆی‌و دەستکاری‬ ‫نەکردنێت���ی‪ ،‬مان���ای بەئەبەدییکردنی‬ ‫ئەو دابەش���کردنە سیاسیی‌و ئابووریی‌و‬ ‫دەس���ەاڵتەیە لە‌ئاس���ت‌و پل���ە‌و مافی‬ ‫ئەوان���ەی لە‌ڕیزەک���ەدا وەس���تاون‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ل���ەم چرکەس���اتەدا لە‌هەموو‬ ‫کاتێک زیاتر پێویس���تە‪ ،‬تێکدانی ئەو‬ ‫ڕیزەیە‌و دروس���تکردنی مۆدێلێکی تری‬ ‫کۆبوون���ەوە‌و قس���ەکردن‌و بڕیاردان���ە‬ ‫لەگەڵ یەکتر‪ .‬ئەوەی لەمڕۆدا لە‌هەموو‬ ‫ش���تێکی تر پێویستە تێکدانی چەمکی‬ ‫ڕیزە‌و دروس���تکردنی چەمکێکی نوێی‬ ‫پێکەوەبوون���ە ک���ە من ن���اوی دەنێم‬ ‫"چەمکی بازنەیی"‪.‬‬ ‫لەدوای ئ���ەم شکس���تە مێژووییەوە‬ ‫پێویس���تمان بە‌ڕاگرتن‌و پاراستنی ئەو‬ ‫ڕیزبەندیی���ە نیش���یمانییە نیی���ە وەکو‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬بەڵک���و تێکدان���ی وش���یاریی‬ ‫ڕیزبەندی���ی سیاس���یی‌و خێزانی���ی‌و‬ ‫چینایەتیی‌و جێندەریی���ی‌و نەتەوەیی‌و‬ ‫ئایینی���ی‌و ناوچەیی���ە‌و لەب���ری ئەوە‬ ‫دروس���تکردنی وش���یارییەکی نوێیە کە‬ ‫دەشێت ناوی "وش���یاریی بازنەیی" لێ‬ ‫بنێین‪ .‬وش���یاریی بازنەی���ی مۆدێلێکە‬ ‫لە‌وش���یاریی کە لەناو چوارچێوەکەیدا‬ ‫هەموو چوونیەک ماف‌و ئەرکمان هەبێت‪،‬‬ ‫هەموو وەک یەک مافی بەشداربوونمان‬ ‫لە‌بڕی���اردا هەبێت‌و هەمووش وەک یەک‬ ‫هەڵگری بەرپرسیارێتیی لە‌سەرکەوتن‌و‬ ‫شکستەکان بین‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫چارەنوسی بارزانی‪ :‬دەست لەکارکێشانەوە یان مانەوە لەپۆستەکەیدا؟‬ ‫عەبدولسەالم بەرواری‪ :‬چی رویداوە تا بارزانی وازبهێنێت؟!‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫پاش ئەو شکستە گەورەیەی لەرۆژانی‬ ‫رابردودا بەسەر کوردو کوردستاندا‬ ‫هات‪ ،‬سەرلەنوێ مەسەلەی پاشەڕۆژی‬ ‫سیاسی مەسعود بارزانی کەوتوەتەوە‬ ‫بەر باس‪ .‬لەکاتێکدا کە پاش ئەو‬ ‫روداوە هەژێنەرانە‪ ،‬ئاسۆی ئەم‬ ‫پاسەوانەی "ماڵی بارزانی" رون نیەو‬ ‫زۆر الیەن‌و ناوەندی کوردستان داوای‬ ‫دەستلەکارکێشانەوەی دەکەن‪ ،‬ئەندامێکی‬ ‫پێشوی سەرکردایەتی پارتی دەڵێت "چی‬ ‫رویداوە تا بارزانی وازبهێنێت؟!"‪.‬‬ ‫لەدەستدانی نیوەی روبەری کوردستان‬ ‫لەم����اوەی دو رۆژداو پ����اش تێپەڕین����ی‬ ‫مانگێک بەس����ەر ئەنجامدانی ریفراندۆمی‬ ‫کوردس����تاندا‪ ،‬توان����ای مان����ۆڕ ک����ردن‌و‬ ‫بژاردەکان����ی بەردەم بارزان����ی بۆ مانەوە‬ ‫لەدەسەاڵتدا بەرتەس����ک کردوەتەوە‪ .‬رۆژ‬ ‫ب����ەرۆژ ئ����ەو دەنگان����ە رو لەزیادبونن کە‬ ‫داوای دەس����ت لەكاركێشانەوەی مەسعود‬ ‫بارزان����ی لە‌پۆس����تی س����ەرۆكی هەرێم‌و‬ ‫هەڵوەش����اندەوەی دەزگای س����ەرۆکایەتی‬ ‫هەرێ����م دەک����ەن‪ .‬مەس����عود بارزان����ی‬ ‫سەرپەرش����تی هەڵمەتی ئەو ریفراندۆمەی‬ ‫دەكرد ك����ە لە‌‪25‬ی ئەیلول����دا ئەنجامدرا‌و‬ ‫فش����اری حكومەتی عێراقی‌و هەردو واڵتی‬ ‫دراوس����ێی توركیا‌و ئێرانی بەدوای خۆیدا‬ ‫هێنا‌‪ .‬بەه����ۆی ریفراندۆمەك����ەوە هەرێمی‬ ‫كوردستان كەركوك‌و ناوچە جێناكۆكەكانی‬ ‫لەبەرامبەر هێرش����ی هێ����زە عێراقییەكاندا‬ ‫لەدەستدا‪.‬‬ ‫پاش ئ����ەو روداوان����ە جارێك����ی دیكە‬ ‫داوای وازهێنان����ی بارزان����ی هاتەئ����اراوە‌‪،‬‬

‫مەسعود بارزانی ئەوە‬ ‫چوار ساڵە ئەپاڕێتەوە‬ ‫لەحزبەكان كاندیدێك‬ ‫دەستنیشان بكەن بۆ‬ ‫ئەوەی پۆستەكەی‬ ‫رادەستبكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كەس ئامادەی ئەوە‬ ‫نییە‪ ،‬ئیتر ئەم‬ ‫شەڕفرۆشتنە چییە؟‬ ‫دەنگدانی بارزانی لەکاتی ریفراندۆمدا‬ ‫توندت����ر ل����ەوەش بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫رایگەیاند كە پێویستە خۆی‌و جێگرەكەی‬ ‫دەستلەكاربكێشنەوە‌و دەزگای سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمی كوردس����تانیش هەڵوەش����ێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم پێناچێت پارتی بچێتە ژێر باری ئەو‬ ‫داواكارییەوە‪.‬‬ ‫عەبدولس����ەالم ب����ەرواری كادری‬ ‫پێش����كەوتوی پارتی‌و مامۆستای زانكۆو‬ ‫ئەندامی پێش����وی س����ەرکردایەتی پارتی‬

‫دیموکراتی کوردستان‪ ،‬رایگەیاند "مەسعود‬ ‫بارزان����ی ئەوە چ����وار س����اڵە ئەپاڕێتەوە‬ ‫لەحزبەكان كاندیدێك دەستنیش����ان بكەن‬ ‫ب����ۆ ئەوەی پۆس����تەكەی رادەس����تبكات‪،‬‬ ‫بەاڵم كەس ئامادەی ئەوە نییە‪ ،‬ئیتر ئەم‬ ‫شەڕفرۆش����تنە چییە؟ ئەوە لەگەڵ واقیع‬ ‫ناگونجێت چونكە ئەو نەیوتوە ناڕۆم تاكو‬ ‫پێی بڵێیت بڕۆ"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی داوای هەڵوەش����اندنەوەی‬

‫دەزگای س����ەرۆكایەتی هەرێ����م ئەو كادرە‬ ‫پێش����كەوتوەی پارتی داواكە بەئاس����ایی‬ ‫ناودەب����ات‪ ،‬بەاڵم "بۆ هەڵوەش����اندنەوەی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم رێكاری یاسایی هەیە‪.‬‬ ‫تۆ حزبێك بی����ت نەتوانی لەناو پەرلەمان‬ ‫ئەمە بكەیت‪ ،‬بۆچی ئەبێت گلەیی بكەیت‬ ‫كە گوێت لێناگیرێت"‪.‬‬ ‫بەرواری وتی "لەناو پەرلەمان یاس����اكە‬ ‫بگۆڕن‌و یاسایەكی دیكە دەربكەن ئەوە زۆر‬

‫سروشتییە‪ ،‬بەاڵم نەك بەهاندانی شەقام‌و‬ ‫هەڕەش����ەكردن ب����ەوەی ئەگ����ەر گوێمان‬ ‫لێنەگرن ئێمە شتێكی دیكە دەكەین‪ .‬ئێمە‬ ‫یاس����ایەكمان هەیە دەڵێت ئ����ەم هەرێمە‬ ‫دەبێت س����ەرۆكێكی هەبێت‪ ،‬كەی یاساكە‬ ‫گۆڕا‌و وتیان هەرێمە س����ەرۆكی پێویست‬ ‫نییە‪ ،‬ئەو كات ئیمە ملكەچی ئەبین"‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی ئەو كادرە پێشكەوتوەی‬ ‫پارتی "ش����انازییە" بۆ بارزانی كە هەموان‬

‫‪3‬‬

‫لە‌عێراق‌و واڵتانی دراوسێ فشاردەكەن بۆ‬ ‫دەستبەرداربونی لە‌پۆس����تەكەی ئەوەش‬ ‫بە "بەڵگەی راستگۆیی بارزانی" دەزانێت‬ ‫لەوەی دەیەوێت دەوڵەتیكی كوردس����تانی‬ ‫دروس����ت ب����كات‪ .‬جەختیش����ی ک����ردەوە‬ ‫"ئەوەندەی دژایەتی شەخس����ی مەس����عود‬ ‫بارزانی دەكرێ����ت لەالیەن عێراق‌و واڵتانی‬ ‫ئیقلیم����ی وەك����و ئێ����ران‪ ،‬دژایەتی هیچ‬ ‫سیاس����ەتمەدارێكی تر ناكرێ����ت‪ ،‬چونكە‬ ‫هەموی����ان لەڕێگەی مامەڵەكردنیان لەگەڵ‬ ‫بارزانی گەیشتونەتە بڕوایەك كە بەڕاستی‬ ‫دەیەوێت دەوڵەتی كوردس����تان دروس����ت‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "چی روی����داوە ت����ا بارزانی‬ ‫وازبهێنێ����ت؟ دەیانەوێ����ت س����زای بدەن‬ ‫لەبەرئەوەی ویستی دەوڵەت بۆ نەتەوەكەی‬ ‫دروستبكات؟ ئەمە داوای دوژمنی میللەتی‬ ‫كوردە"‪.‬‬ ‫مەس����عود بارزانی بۆ یەكەمجار لەساڵی‬ ‫‪ 2005‬لەڕێگەی پەرلەمانی كوردس����تانەوە‬ ‫پۆس����تی س����ەرۆكی هەرێم����ی وەرگرت‌و‬ ‫لە‌س����اڵی ‪ 2009‬بە هەڵبژاردنی راستەوخۆ‬ ‫بۆ خولێكی دیكە بوە س����ەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ .‬پاش تەواوبونی ماوەی خولی‬ ‫دوەمی سەرۆكایەتییەكەی لەساڵی ‪،2013‬‬ ‫دوس����اڵ ماوەكەی لەڕێگ����ەی پەرلەمانی‬ ‫كوردس����تانەوە بەهەوڵی فراكسیۆنەكانی‬ ‫پارت����ی‌و یەكێت����ی ب����ۆ درێژكرای����ەوە‌و‬ ‫پ����اش ئەو ماوەی����ەش لە‌س����اڵی ‪2015‬دا‬ ‫دەس����تی لە‌پۆس����تەكەی هەڵنەگرت بەاڵم‬ ‫ئەمج����ارە لەڕێگەی پەرلەم����ان ماوەكەی‬ ‫ب����ۆ درێژنەكرایەوە بەڵكو تاكە پاڵپش����ت‬ ‫ب����ۆ بەردەوامبون لەس����ەر پۆس����تەكەی‬ ‫بڕیارێك����ی ئەنجومەنی ش����ورای هەرێمی‬ ‫كوردستان بو‪.‬‬

‫ی دەبێت یان قازی‌؟‬ ‫چاره‌نوسی‌ بارزانی‌‪ ،‬وه‌ك جەعفەری پیشه‌وه‌ر ‌‬ ‫بارزانی‌‪ ،‬له‌ژیانی‌ خۆیدا رۆژی‌ ناخۆش‌و‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫ره‌ش���ی‌ بینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم رۆژی‌ وه‌ك ئه‌مڕۆ‌و‬ ‫به‌م ته‌مه‌نه‌وه‌ بێ ئەندازە قورس‌و تاریكه‌‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌ له‌دۆخێكدایه‌ كه‌‬ ‫ی بۆ پاشەڕۆژی سیاسی ئەوو ماڵی بارزانی‪،‬‬ ‫ئیره‌یی‌ پێنابرێت‪ ،‬هه‌مو ئه‌وه‌ی‌ خه‌ون ‌‬ ‫چه‌ند ساڵه‌ی‌ له‌سه‌ر بنیاتنابو له‌شه‌وو كه‌وتنی‌ كه‌ركوك به‌و شێوه‌ دراماتیكییه‌‬ ‫خه‌ونی‌ چه‌ند س���اڵه‌ی‌ ئ���ەوی دا به‌ با‪،‬‬ ‫رۆژێكدا هەرەسی هێنا‌‪ ،‬ئێرانییه‌كان‬ ‫ئێس���تا زیاد له‌هێزو الیه‌نێك���ی‌ ناوخۆو‬ ‫کە بەئەندازیاری دەرپەڕاندنی‬ ‫ده‌ره‌ک���ی رق‌و قینی‌ خۆیان به‌رامبه‌ر به‌م‬ ‫هێزەکانی پێشمەرگە لەکەرکوک‌و‬ ‫پیاوه‌ ته‌مه‌ن ‪ 71‬س���اڵه‌ ناشارنه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ناوچە جێناکۆکەکان دادەنرێن‪،‬‬ ‫‪ 24‬رۆژ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆمی‌‬ ‫ده‌پرسن كه‌ ئایا چاره‌نوسی‌ بارزانی‬ ‫وه‌ك جه‌عفه‌ری‌ پیشه‌وه‌ری ده‌بێت یان به‌هاتن���ه‌دی‌ خه‌ون���ی‌ ژیان���ی‌ ناوده‌برد‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ ئ���ه‌م هێزه‌ نه‌یاران���ه‌ی‌ خوازیارن‬ ‫قازی‌ محه‌مه‌د؟‬

‫چه‌قۆ بخەنە ‌س���ه‌ر ملی‌ ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌‌‌و‬ ‫كۆتایی به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و هه‌ژمونی‌ سیاسی‌‬ ‫ئەو بهێنن‪.‬‬ ‫بارزانی‌ له‌بنه‌ماڵه‌و رابردوویه‌كه‌وه‌ دێت‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌ی‌ ‪ 100‬ساڵی‌ رابردوودا‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫له‌كێشه‌دا بوون له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫یه‌ك له‌دوای‌ یه‌كه‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ عێراقدا‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌و حكومه‌ت‌و ده‌سه‌اڵتانه‌شه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌كاتی‌ پێویستدا به‌هانایانه‌وه‌ هاتون‌و‬ ‫له‌تێكش���كان رزگاریان كردوون‪ .‬ئێس���تا‬ ‫دۆخێكی‌ خراپ تێكه‌وتوه‌‪ ،‬س���ات به‌سات‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ بچوكتر ده‌بێته‌وه‌و‬

‫گه‌ش���تی‌ زه‌وی‌‌و ئاس���مانییەکانی‌ به‌رودا‬ ‫داخ���راوە‪ .‬نه‌یارانه‌كان���ی‌ ره‌خنه‌باران���ی‌‬ ‫ده‌كه‌ن له‌س���ه‌ر ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم بۆ‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ زه‌مینه‌سازی‌‬ ‫ته‌واوی‌ له‌ئاس���تی‌ ناوخ���ۆو ده‌ره‌وه‌دا بۆ‬ ‫كردبێت‪.‬‬ ‫ئێس���تا قاس���می‌ س���لێمانی‌ ك���ه‌‬ ‫به‌ش���ه‌ڕه‌نگێزترین پی���اوی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت‌و عەراب���ی ئ���ه‌م روداوان���ه‌‬ ‫داده‌نرێت بارزانی‌ تەواو هه‌راسان كردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌نگاو به‌هه‌نگاو هه‌مو ئه‌و ده‌س���كه‌وت‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتانه‌ی‌ لێده‌سێنێته‌وه‌ كه‌ ساڵه‌هایه‌‬

‫هه‌وڵ‌‌و كۆشش���ی‌ ب���ۆ ده‌کات‪ .‬رۆژنامه‌ی‬ ‫"همدل���ی‌" چاپ���ی‌ ت���اران له‌راپۆرتێكیدا‬ ‫ده‌نوس���ێت "ئای���ا بارزان���ی‌ دوچ���اری‌‬ ‫چاره‌نوسی‌ جه‌غفه‌ری‌ پیشه‌وه‌ری‌ ده‌بێت‬ ‫یان قازی‌ محه‌مه‌د؟"‪.‬‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ پیشه‌وه‌ری‌‪ ،‬سه‌رۆك كۆماری‌‬ ‫ئازه‌ربایجانی‌ ئێران بو‪ ،‬قازی‌ محه‌مه‌دیش‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ مه‌هاباد‪ ،‬كه‌ دو كۆماری‌‬ ‫ه���اوكات ب���ون‌و دوای‌ جه‌نگ���ی‌ دوه‌می‌‬ ‫جیهانی‌ پێكه‌وه‌ دامه‌زران‌و پاش س���اڵێك‬ ‫به‌رده‌وامبون پێكه‌وه‌ روخان‌و چاره‌نوسی‌‬ ‫ئه‌م دو سه‌رۆكه‌ بەخەمناکترین چارەنوس‬

‫ناودەبرێن‪ .‬پیش���ه‌وه‌ری‌ پێش گه‌یشتنی‌‬ ‫س���وپای‌ ئێران به‌ته‌برێ���ز روه‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫س���ۆڤیه‌ت هه‌اڵت‌و په‌نای‌ ب���رده‌ به‌ر ئه‌و‬ ‫واڵته‌و پاش چه‌ند ساڵێك له‌هه‌ومه‌رجێكی‌‬ ‫نادیاردا گیانی‌ سپارد‪ .‬قازی‌ محه‌مه‌دیش‬ ‫وه‌ك زۆرب���ه‌ی‌ ك���ورد ده‌زانێ���ت پ���اش‬ ‫ده‌س���تگیركردنی‌ له‌الیه‌ن رژێمی‌ ئێرانه‌وه‌‬ ‫له‌سێداره‌ درا‪.‬‬ ‫ئایا ئه‌و پرسیاره‌ی‌ ئه‌م رۆژنامه‌ ئێرانییه‌‬ ‫ورژاندویه‌ت���ی‌‪ ،‬گوزارش���ت له‌خواس���ت‌و‬ ‫ئاره‌زوی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران نا‌كات‪،‬‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌چاره‌نوسی‌ مه‌سعود بارزانی؟‬

‫ئاراس شێخ جه‌نگی‌‪ ،‬سندوق ‌ی نهێنییه‌كانی‌ مام جه‌الل‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫روداوه‌كانی‌ كه‌ركوك‌و پاشه‌كشه‌ی‌‬ ‫خێرای‌ پێشمه‌رگه‌ له‌هه‌مو ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‪ ،‬نه‌ك هه‌ر كۆمه‌ڵه‌‬ ‫پێشهاتێكی‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆیدا بۆ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردستان هێنایه‌پێش‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫سیمایه‌كی‌ نوێی‌ هێنایه‌ سه‌ر شاشه‌ی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كان‪ ،‬ئه‌ویش ئاراس شێخ جه‌نگی‌‬ ‫بو‪ ،‬كه‌ به‌یه‌كێك له‌داڕێژه‌رانی‌ پالنی‌‬ ‫روداوه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌ كه‌ركوك‬ ‫هه‌ژمار ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���ه‌وه‌ی‌ له‌كه‌ركوك كشانه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌و كه‌وتنی‌ ش���اره‌ك ‌ه‬ ‫به‌ده‌ستی‌ هێزه‌ عێراقییه‌كان قه‌وما‌و رۆژو‬ ‫شه‌وانی‌ دواتریش‪ ،‬ئاراس شێخ جه‌نگی‌‬ ‫ئه‌ستێره‌ی‌ دره‌وش���اوه‌ی‌ هه‌ردو كه‌ناڵی‬ ‫كوردس���ات نیوز‌و گه‌لی كوردستان بوو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر راسته‌وخۆش قس���ه‌ی‌ نه‌كردایه‌‪،‬‬ ‫ن���او‌و لێدوانه‌كانی‌ به‌ش���ریتێكی‌ س���ور‬ ‫به‌سه‌ر شاش���ه‌ی‌ ئه‌و دو كه‌ناڵه‌وه‌ بو‪.‬‬ ‫ئێواره‌یه‌كیشیان له‌چه‌ند كاتی‌ جیاوازدا‬ ‫له‌سی‌ كه‌ناڵه‌وه‌ قسه‌ی‌ كردو ده‌ركه‌وت‪.‬‬ ‫بۆ زۆرب���ه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس���تان كه‌‬ ‫پێش���تر "الهور ش���ێخ جه‌نگی‌" برایان‬ ‫ئه‌ناسی‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتنی‌ ئه‌م كه‌سایه‌تییه‌و‬ ‫قس���ه‌ تونده‌كانی‌ له‌سه‌ر بارزانی‌‌و ماڵی‌‬ ‫بارزانی‌ جێی‌ سه‌رنج‌و پرسیار بو‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و له‌ناو ئۆرگان���ه‌ دیاره‌كانی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫پۆس���تێكی‌ دیاریك���راوی‌ نه‌ب���وه‌‪ ،‬ن���ه‌‬ ‫له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و نه‌ له‌سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندا‪ .‬زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‬

‫هه‌میشه‌ كه‌سێك ‌ی‬ ‫كاریگه‌ر بوه‌‪ .‬زۆربه‌ی‌‬ ‫كات له‌سكرتاریه‌تی‌ مام‬ ‫جه‌الل‌و له‌دارایی‌ گشتی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ كاری‌ كردوه‌‌و‬ ‫كه‌سێكی‌ متمانه‌پێكراوی‌‬ ‫مام جه‌الل بوه‬ ‫ئاراس شێخ جەنگی لەگەڵ قاسمی سلێمانی‬ ‫هاواڵتیان ئاگاداری‌ ئ���ه‌وه‌ش نه‌بون ك ‌ه‬ ‫"ئاراس" له‌م سااڵنه‌ی‌ دواییدا سكرتێری‌‬ ‫مام جه‌الل‌و سندوقی‌ نهێنییه‌كانی‌ بوه‌‪.‬‬ ‫بنه‌ماڵ���ه‌ی‌ تاڵه‌بانییه‌كان له‌س���اڵی‌‬ ‫‪1845‬دا له‌شاری‌ كۆیه‌ ته‌كییه‌یان هه‌بوه‌‌و‬ ‫هه‌ر له‌و كاته‌یش���ه‌وه‌ له‌كۆیه‌ نیشته‌جێ‌‬ ‫بون‪ .‬شێخ جه‌نگی‌ برا گه‌وره‌ی‌ مام جه‌الل‬ ‫یه‌كێك بوه‌ له‌كه‌س���ایه‌تییه‌ دیاره‌كانی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ك���ه‌‪ .‬ش���ێخ جه‌نگ���ی‌ خاوه‌نی‌‬ ‫هه‌ش���ت منداڵه‌‪ :‬شه‌ش كوڕ به‌ناوه‌كانی‌‬ ‫(ئاراس‪ ،‬ئاس���ۆ‪ ،‬ئاك���ۆ‪ ،‬الهور‪ ،‬پۆاڵد‪،‬‬ ‫هیوا)‪ ،‬هه‌روه‌ها خاوه‌نی‌ دو كچیش بوه‌‬

‫به‌ناوه‌كانی‌ (ئ���اواز‪ ،‬ئاوات)‪ .‬هه‌مو ئه‌م‬ ‫كوڕانه‌ به‌خێزانه‌وه‌ ل���ه‌‪1984‬دا به‌هۆی‌‬ ‫كاری‌ سیاس���ی خۆیان‌و كه‌سوكاریانه‌وه‌‬ ‫ده‌ربه‌ده‌ر ب���ون‪ .‬هه‌موو ئ���ه‌و مندااڵنه‌‬ ‫ك���ه‌ ئ���ه‌وكات مێردمنداڵ‌‌و ه���ه‌رزه‌كار‌و‬ ‫خوێندكاری‌ ناوه‌ن���دی‌‌و ئاماده‌یی‌ بون‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئ���اواره‌ بونیانه‌وه‌ خوێندنیان بۆ‬ ‫ته‌واو ناكرێ‌‌و ده‌ربه‌ده‌ری‌ ئێران‌و پاشان‬ ‫ئه‌وروپ���ا ده‌بن‪ .‬هه‌ندێكیان له‌روس���یا‌و‬ ‫هه‌ندێكیش���یان له‌س���ویدو به‌ریتانی���ا‬ ‫ده‌گیرسێنه‌وه‌‌و به‌ش���ێكیان له‌و واڵتانه‌‬ ‫بڕوانامه‌ به‌ده‌س���تده‌هێنن‪ .‬ئاراس كوڕه‌‬

‫گه‌وره‌ی‌ شێخ جه‌نگی‌ تاڵه‌بانیه‌‌و برازا ‌‬ ‫ی‬ ‫مام جه‌الله‌و ته‌مه‌نی‌ ‪ 56‬س���اڵه‌‪ .‬خۆی‌‌و‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ له‌به‌یروتی‌ پایته‌ختی‌ لوبنان‬ ‫ده‌ژین‌و منداڵه‌كانی‌ له‌وێ‌ ده‌خوێنن‪.‬‬ ‫راهب���ه‌ری‌ س���ه‌ید برای���م‪ ،‬ئه‌ندام���ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و به‌رپرس���ی‌ مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫‪14‬ی‌ كۆی���ه‌ له‌باره‌ی‌ كاری‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫رۆڵی‌ ئاراس���ی‌ ش���ێخ جه‌نگیی���ه‌وه‌ به‌‬ ‫ئاوێن���ه‌ی وت "ئ���اراس ش���ێخ جه‌نگی‌‬ ‫ده‌مێك���ه‌ كاری‌ سیاس���ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌كۆتایی‌ حه‌فتاكانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫ده‌ستی‌ به‌كاری‌ سیاسی‌ كردوه‌‪ .‬سه‌ره‌تا‬

‫له‌كۆی���ه‌وه‌ منی‌ بردوه‌ بۆ ش���اخ‌و له‌وێ‬ ‫بوه‌ به‌پێش���مه‌رگه‌ له‌ریزه‌كانی‌ یه‌كێت ‌ی‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردس���تاندا‪ .‬زۆربه‌ی‌ كات‬ ‫له‌گه‌ڵ مام جه‌الل بوه‌ به‌حكومی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌وه‌وه‌ نزیك بوه‌و زمانه‌كانی‌ عه‌ره‌بی‌‌و‬ ‫ئینگلیزی‌ باش زانیوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها كه‌سێكی‌‬ ‫وریا‌و چاالك ب���وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ له‌زۆربه‌ی‌‬ ‫س���ه‌فه‌ره‌كانی‌ م���ام جه‌الل���دا له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫خۆی بردویه‌ت���ی‪ .‬له‌زۆربه‌ی‌ وه‌فده‌كانی‬ ‫دانوستانیشدا ئه‌و به‌شدار بوه‌‪ ،‬چ له‌شاخ‬ ‫بو بێت یان له‌شار‪ ،‬هه‌میشه‌ مام جه‌الل‬ ‫گرنگێكی‌ زۆری‌ پێداوه‌"‪.‬‬

‫ی رابردودا‬ ‫وتیشی‌ "كاك ئاراس له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی له‌حكومه‌ت‌و‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫هیچ پۆستێك ‌‬ ‫حزبیش وه‌رنه‌گرتوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌میش��� ‌ه‬ ‫ی كاتیش‬ ‫كه‌سێكی‌ كاریگه‌ر بوه‌‪ .‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مام جه‌الل‌و له‌دارای ‌‬ ‫له‌س���كرتاریه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫گشتی‌ یه‌كێتی‌ كاری‌ كردوه‌‌و كه‌سێك ‌‬ ‫ی مام جه‌الل بوه‌"‪.‬‬ ‫متمانه‌پێكراو ‌‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌س���ت‬ ‫ئاوێن ‌ه كه‌وتون كاتی‌ خۆی‌ مام جه‌الل‬ ‫ی لیبیا‌و‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ خوێندن ره‌وانه‌ ‌‬ ‫ی كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ر‬ ‫دواتریش روس���یا ‌‬ ‫ی گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی خوێندنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌ته‌واوكردن ‌‬ ‫كوردستان‪ .‬له‌روسیاو به‌ریتانیا‌و سوریا‌و‬ ‫ی‬ ‫ئێرانیش ژیاوه‌‪ .‬له‌كات���ی‌ دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمپانیای‌ ئاسیا سێلدا بو‌ه به‌خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌شێك له‌پشكه‌كانی‌‌و دواتر ب ‌ه "فاروق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمپانیاكان ‌‬ ‫مه‌ال مسته‌فا"ی‌ خاوه‌ن ‌‬ ‫فاروق گروپی‌ فرۆشتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���ااڵن ‌‬ ‫ئ���اراس ش���ێخ جه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫راب���ردودا متمانه‌پێك���راوو نێ���رده‌ ‌‬ ‫ی م���ام ج���ه‌الل ب���وه‌‪ ،‬چ بۆ‬ ‫تایبه‌ت��� ‌‬ ‫به‌غ���داو چ بۆ تاران‪ .‬ئه‌مه‌ش وایكردو‌ه‬ ‫ی توندوت���ۆ ڵ له‌گ���ه‌ ‌ڵ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك��� ‌‬ ‫ش���یعه‌كان‌و ئێرانییه‌كان دروستبكات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و له‌گ���ه‌ ‌ڵ مام ج���ه‌الل ب���و له‌دوا‬ ‫گه‌ش���تیدا بۆ تاران له‌هاوینی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌كاتی‌ س���ه‌ردانی‌ قاسم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وپا ‌‬ ‫ی هێزی‌ قودس��� ‌‬ ‫فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پاسداراندا بۆ س���ه‌ر مه‌زاری‌ تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌باش���ان‪ ،‬ئ���اراس ش���ێخ جه‌نگ ‌‬ ‫ی نایشارێته‌وه‌و‬ ‫یاوه‌ری‌ بو‪ .‬ئه‌و خۆیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئیفتیخار به‌دۆستایه‌ت ‌‬ ‫قاسمه‌و‌ه ده‌كه‌م"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫بۆچ ‌ی كه‌ركوك به‌چه‌قه‌نه‌یه‌ك ڕاده‌ستی‌ حكومه‌ت ‌ی ناوه‌ند كرایه‌وه‌؟‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ له‌دوا ‌ی كه‌ركوك یه‌كتر به‌جاش‌و خۆ فرۆش تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هه‌شت ڕۆژ به‌سه‌ر ڕاده‌ستكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌ كێشه‌ له‌سه‌ره‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم‌و شاری‌ كه‌ركوكدا تێده‌په‌ڕێت‪.‬‬ ‫به‌رپرسێكی پارتی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫"ئه‌و خۆفرۆشانه‌ غه‌دریان له‌ئێمه‌و‬ ‫شاری‌ كه‌ركوك كرد"‪ ،‬به‌رپرسێكی‌‬ ‫یه‌كێتیش ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ریكا لێمان‬ ‫پاڕایه‌وه‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ نه‌كه‌ین‪ ،‬پارتی‌‬ ‫گوێی نه‌گرت تا ئاوامان به‌سه‌رهات"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری‌ ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫پارێ���زگاری‌ كه‌رك���وك له‌فراكس���یۆنی‬ ‫یه‌كێتی سه‌باره‌ت بە‌گرتنه‌وه‌ی شاره‌كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن س���وپا‌و حه‌ش���دی شه‌عبییه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ده‌وڵه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‌و هێزێكی‌ زۆری‌ هێناوه‌‪،‬‬ ‫به‌شه‌ڕ هاتۆته‌ كه‌ركوك‌و ده‌ستی‌ به‌سه‌ر‬ ‫ش���اره‌كه‌دا گرتوه‌‪ .‬ئێمه‌ ده‌بێت له‌دوای‌‬ ‫له‌ده‌ستدانی‌ ش���اری‌ كه‌ركوك كارێكی‌‬ ‫وه‌ها بكه‌ین هاواڵتیانی‌ كورد له‌و شاره‌‬ ‫بچنه‌وه‌ س���ه‌ر م���اڵ‌و حاڵ���ی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌ ه���ۆكاری‌ ئاواره‌یی‌‌و‬ ‫سه‌رلێشێوانی‌ خه‌ڵكی‌ كه‌ركوكن‪ .‬ئێمه‌ بۆ‬ ‫خۆمان له‌شاری‌ كه‌ركوكین‌و ده‌مانه‌وێت‬ ‫ئه‌و دڵنیاییه‌ بده‌ین كه‌ خه‌ڵكی‌ كه‌ركوك‬ ‫ناكوژرێ���ن‌و نابڕێن‌و ده‌ب���ێ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ ماڵه‌كانیان‪ .‬داواش���مان له‌حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌ كردوه‌ شاره‌كه‌ چۆڵبكه‌ن"‪.‬‬ ‫وت���ی‌ "ئ���ه‌و چه‌كداران���ه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫له‌شاره‌كه‌دا ماون ژماره‌یه‌كیان گوێمان‬ ‫لێده‌گرن‌و ش���اره‌كه‌یان جێهێش���تووه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌یه‌كیش���یان تا ئێستا له‌شاره‌كه‌دا‬ ‫ماون‪ .‬له‌الیه‌كی تره‌وه‌ كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی‌‬

‫عه‌ره‌ب هات���ون ده‌ڵێن كورده‌كان ماڵ‌و‬ ‫س���ه‌روه‌تیان داگیركردوین‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫تۆڵه‌بكه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌مان���ه‌ چه‌كیان پێیه‌و‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كه‌ركوكیش هێزو خه‌ڵكیان‬ ‫له‌گه‌ڵدای���ه‌‪ .‬ئێم���ه‌ چه‌كم���ان پێ نیه‌‪.‬‬ ‫دۆخی‌ كورد له‌شاری‌ كه‌ركوك باش نیه‌‌و‬ ‫خه‌ڵكێكی زۆرمان په‌رته‌وازه‌ی سلێمانی‌و‬ ‫هه‌ولێر بون‌و هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ش باڵوه‌ی‌‬ ‫پێكراوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت بە‌ه���ۆكاری شكس���ته‌كه‌‬ ‫عه‌سكه‌ری وتی "گه‌ر پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان گوێی له‌ئێمه‌ بگرتایه‌‪ ،‬دۆخی‌‬ ‫ئه‌و شاره‌ بە‌ئێس���تا نه‌ده‌گه‌شت‪ .‬ده‌بو‬ ‫ئه‌وه‌مان بی���ر بوایه‌ س���وپای‌ ئه‌مریكا‬ ‫ئێمه‌ی���ان هێنایه‌وه‌ ش���اری‌ كه‌ركوك‪.‬‬ ‫بە‌پاڕان���ه‌وه‌ لێمان ده‌پاڕان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێم���ه‌ گوێمان ل���ێ نه‌گرت���ن‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫ئه‌وه‌یان پێكردین ك���ه‌ كردیان‪ .‬پارتی‌‬ ‫گوێ���ی له‌ك���ه‌س نه‌ده‌گ���رت‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫كه‌س له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆیان گوێیان‬ ‫له‌حیزبه‌كه‌ش���یان نه‌گرت‪ ،‬تا گه‌یشتین‬ ‫ب���ه‌و دۆخه‌ی‌ كه‌ بینیمان‪ .‬س���ه‌رجه‌می‌‬ ‫حیزب���ه‌كان به‌پێ���ی قه‌ب���اره‌ی‌ خۆیان‬ ‫تاوانبارن له‌و دۆخه‌ی‌ به‌س���ه‌ر ش���اری‌‬ ‫كه‌ركوكدا هات"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد بە‌خه‌ڵكیان ده‌وت‬ ‫ده‌وڵه‌تتان بۆ دروس���ت ده‌كه‌ین كه‌چی‬ ‫"ئێس���تا خه‌ڵك ئاواره‌ ب���وه‌"‪ .‬ده‌بێت‬ ‫كارێ���ك بكرێت تا خه‌ڵك���ی‌ له‌وه‌ زیاتر‬ ‫ماڵ وێ���ران نه‌بێ���ت‪ ،‬خه‌ڵكی‌ كه‌ركوك‬ ‫بگه‌ڕینه‌وه‌ ش���اره‌كه‌و ژیانی‌ ئاس���ایی‌‬ ‫خۆیان ده‌ست پێبكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌الی خۆیه‌وه‌ لیوا حه‌مه‌ رێگر ڕه‌خنه‌‬ ‫له‌باڵێكی‌ یه‌كێتی‌ گرت وتی‌ "به‌داخه‌وه‌‬ ‫چه‌ند زۆڵه‌ كوردێك ده‌س���تی‌ هێزه‌كانی‌‬

‫دۆخی‌ كورد له‌شار ‌ی‬ ‫كه‌ركوك باش‬ ‫نیه‌‌و خه‌ڵكێكی‬ ‫زۆرمان په‌رته‌وازه‌ی‬ ‫سلێمانی‌و هه‌ولێر‬ ‫بون‌و هێز ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش‬ ‫باڵوه‌ ‌ی پێكراوه‌‬ ‫داگرتنی ئااڵی کوردستان لەالیەن حەشدی شەعبییەوە‬ ‫عێ���راق‌و حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عبی‌و قاس���م‬ ‫س���لێمانی‌‌و سوپای‌ پاسدارانیان ڕاكێشا‬ ‫بۆ شاری‌ كه‌ركوك‪ .‬شاری‌ كه‌ركوك هه‌ر‬ ‫به‌كوردس���تانی‌ ده‌مێنێته‌وه‌ ئه‌مڕۆبیت‬ ‫یان به‌یانی‌ ده‌بێت حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ عێراق ئه‌و ش���اره‌ چۆڵبكه‌ن‪.‬‬ ‫خیانه‌تێكی‌ گ���ه‌وره‌ له‌كه‌ركوك كراوه‌‪،‬‬ ‫نازانم ئه‌و براده‌رانه‌ به‌رژه‌وه‌ندییان له‌چی‌‬ ‫داب���و كه‌ركویان به‌و ش���ێوه‌یه‌ هه‌رزان‬ ‫فرۆش كرد‪ .‬پێشمه‌رگه‌ به‌خوێنی‌ خۆی‌‬ ‫ئه‌و شاره‌ی‌ ڕزگار كردبو"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هێزێكی‌ ئه‌و باڵه‌ی‌ یه‌كێتی‌‬

‫كه‌ كه‌ركوكیان فرۆش���ت‪ ،‬وتیان ئاگادار‬ ‫كراوین ده‌بێت بكش���ێینه‌وه‌ میحوه‌ری‌‬ ‫باش���وری‌ كه‌ركوك‪ .‬ته‌نه���ا هێزه‌كه‌ی‌‬ ‫كۆس���ره‌ت ڕه‌س���وڵ به‌رگریی���ان كرد‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك پێش���مه‌رگه‌یان ش���ه‌هیدبو‪،‬‬ ‫چوار ده‌وریان گیراو ناچار پاشه‌كشێیان‬ ‫ك���رد‪ .‬ئێم���ه‌ ل���ه‌ده‌روازه‌ی‌ حه‌ویج���ه‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ سوپای‌ عێراقمان تێكشكاند‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌و هێزه‌ی‌ هات بۆ ناو كه‌ركوك‬ ‫خۆفرۆشان رێگه‌یان نیشاندان‪ ،‬جارێكی‌‬ ‫دیكه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ حه‌ویج���ه‌وه‌ گه‌ڕانه‌وه‌‌و‬ ‫پش���تیان له‌ئێم���ه‌ گرت‌و ناچ���ار بوین‬

‫ی ڕه‌ش ته‌واو‬ ‫هه‌ولێ���ر بگیرایه‌‌و س���ه‌ر ‌‬ ‫پاشه‌كشێ‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ ب���ه‌وه‌ ك���رد هێزه‌كه‌یان بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ خه‌یاڵه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "پارت���ی‌ له‌كه‌ركوك س���ێ‌‬ ‫له‌پ���ردێ‌ به‌رگری‌ له‌خ���ۆی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ب���ه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ هێ���زی‌ عێراقی‌ مه‌ركه‌زی‌ الوازی‌ به‌ده‌سته‌وه‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫هاتنه‌ ناو ش���اره‌كه‌وه‌‌و رێگه‌ی‌ زۆر لێ هه‌رچ���ی‌ دام���و ده‌زگای‌ حكومه‌ت بوه‌‬ ‫ده‌بوه‌وه‌‪ ،‬له‌پردێ���وه‌ كه‌وتینه‌ به‌رگری‌ به‌ده‌س���تیانه‌وه‌ بوه‌‪ .‬ئه‌وان زۆر كاریان‬ ‫له‌خاك���ی‌ كوردس���تان‌و هێزه‌كانم���ان له‌س���ه‌ر پارتی‌ ده‌كرد ت���ا له‌كه‌ركوك‬ ‫كۆك���رده‌وه‌ تێكمان ش���كاندن‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ بڕۆی���ن‪ ،‬هه‌ر فه‌رمانگه‌ی���ه‌ك پارتیه‌كی‌‬ ‫س���وپاكه‌ی‌ عه‌بادی‌و حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ تیابوبی���ت كاری���ان له‌گ���ه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫شاره‌زا نه‌بون‪ ،‬ئه‌وان كه‌وتنه‌ پێشیان‪ .‬عێراق���ی‌ كردوه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی ده‌ریكه‌ن‪،‬‬ ‫نازانم ئه‌وانه‌ ش���ه‌رم ناك���ه‌ن! به‌ئه‌وان ت���ا دواجار دۆخی‌ كه‌ركوكیان به‌م ڕۆژه‌‬ ‫بوایه‌ ده‌بوابه‌ ئێستا حه‌وت زه‌مان بوای ‌ه گه‌یاند"‪.‬‬

‫دروستكردنی حكومەتی رزگاری نیشتمانی لەالیەن پارتی‌و یەکێتییەوە رەتکرایەوە‪ ،‬هەڵوێستی گۆڕان‌و کۆمەڵ چی دەبێت؟‬

‫عەبدوڵاڵی مەال نوری بۆ دەسەاڵتداران‪ :‬ئەگەر بەرەزامەندی نەرۆن پاڵیان پێوە دەنرێت‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫هەوڵەكانی بزوتنەوەی گۆران‌و كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی بۆ دروستكردنی حكومەتێكی‬ ‫رزگاری نیشتمانی‪ ،‬لەالیەن پارتی‌و‬ ‫یەکێتییەوە رەتکرایەوە‪ ،‬ئێستا پرسیارەکە‬ ‫ئەوەیە هەڵوێستی گۆڕان‌و کۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی چی دەبێت؟ هەڵسوڕاوێکی‬ ‫گۆڕان دەڵێت "كەسانی شكستخواردو بە‬ ‫دەرونێكی روخاو ناتوانن لەسەر مێزی‬ ‫گفتوگۆ نوێنەرێكی سەركەوتو بن"‪.‬‬ ‫عەب����دواڵی مەال ن����وری‪ ،‬هەڵس����وراوی‬ ‫بزوتنەوەی گۆران دروستكردنی حكومەتێكی‬ ‫رزگاری نیش����تمانی بۆ ئەم قۆناغەی ئێستا‬ ‫بەگرن����گ دەزانێ����ت‪ .‬پێش����ی وای����ە ئەمرۆ‬

‫كوردس����تان روبەروی قەیرانی بەرێوەبردن‌و‬ ‫لەدەستدانی زیاتر لەنیوەی خاكی كوردستان‬ ‫بۆتەوە‪ ،‬هۆكارەكەشی پەیوەندی بەنەبونی‬ ‫حكومرانیەك����ی تەندروس����تەوە هەیە‪ .‬ئەو‬ ‫هەڵس����وراوەی گ����ۆران‪ ،‬پێی وای����ە رەنگە‬ ‫ئەمرۆ خەڵ����ك بەدەستلەكاركێش����انەوەی‬ ‫ئ����ەو نوخبەی����ە رازی بێت‪ ،‬ب����ەاڵم دورنیە‬ ‫لەداهات����ودا بەدادگایكردنیش����یان رازی‬ ‫نەبێت‪ .‬ئەو وتی" ناكرێت چارەنوسی پێنج‬ ‫ملیۆن مرۆڤ كە چاوەروانی دروس����تكردنی‬ ‫دەوڵەتە‌و شایستەی ژیانی باشترە‪ ،‬قوربانی‬ ‫گروپێكی دە دوانزە كەس����ی بێت‪ .‬واباشترە‬ ‫لە هەس����تیاری دۆخەكە تێبگ����ەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بەرەزامەندی نەرۆن پاڵیان پێوە دەنرێت"‪.‬‬ ‫راش����یدەگەیەنێت ئەمرۆ پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان لەسەر ئاستی دەرەوە لەوپەری‬

‫سازش����كردندایە‪ .‬عەیبەیەكی زۆر گەورەیە‬ ‫ئامادەبیت س����ازش بۆ الیەن گەلێك بکەیت‬ ‫کە تۆ پێش����تر بەدوژمن����ت دەزانی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئامادەنەبیت لەس����ەر ئاستی ناوخۆ سازش‬ ‫بۆ میللەتەكەی خۆت بكەیت‪.‬‬ ‫عەبدواڵی مەال نوری‪ ،‬لەبارەی دیاریكردنی‬ ‫كاتێك بۆ دروس����تكردنی حكومەتی رزگاری‬ ‫نیش����مانی وتی "هیچ كاتێك دیارینەكراوە‪،‬‬ ‫گۆران‌و كۆمەڵ لەهەوڵدان بۆ دروستكردنی‬ ‫كۆدەنگیەكی نیش����تمانی لەسەر بابەتەكە"‪.‬‬ ‫پێش����ی وای����ە دروس����تكردنی كۆدەنگ����ی‬ ‫نیش����تمانی بۆ ئەم حكومەت����ە زۆر گرنگە‪،‬‬ ‫دەب����ێ ئ����ەو كەس����انەی تاقینەكراونەتەوە‬ ‫یان پێش����تر تاقیبونەتەوە كە سەركەوتون‪،‬‬ ‫لەكایەكان����ی بری����اردان‌و بەرێوەب����ردن‬ ‫بەش����دارییان پێبكرێ����ت‪ .‬ئام����اژە بەوەش‬

‫دەكات هەرچەند كاتێك دیاری نەكراوە بەاڵم‬ ‫هەتا زوتر بێت باش����ترە‪ ،‬ئەگەر الیەنەكانی‬ ‫دەس����ەاڵت بەتەنگ تێپەراندنی ئەم دۆخەی‬ ‫كوردس����تانەوە بن‪ ،‬دەتوانن رۆڵێكی گەورە‬ ‫بگێڕن‪ .‬رەتیشیكردەوە وا دابنرێت تەنها دو‬ ‫الیەن خاوەنی پ����رۆژەی حكومەتی رزگاری‬ ‫نیش����تمانین‪ ،‬دەبێ����ت لەدیوەك����ەی ترەوە‬ ‫تەماش����ا بكرێت كە لەناو پارتی‌و یەكێتیش‬ ‫خەڵكانێك����ی زۆر هەن درك بەو راس����تیە‬ ‫دەكەن كە ئەو نوخبە سیاسیەی دەسەاڵتیان‬ ‫بەدەس����تەوەیە شكس����تیان هێناوە‌و چانس‬ ‫بەخەڵكانی تر بدرێت بۆ نوێنەرایەتیكردنی‬ ‫خەڵكی كوردستان‌و حكومرانی‪ .‬ئەوەشمان‬ ‫لەبیر نەچێت ئێستا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‬ ‫ئامادەنیە مامەڵە لەگەڵ ئەم نوخبەسیاسیە‬ ‫بااڵ دەستە بكات‪.‬‬

‫لەالیەكی ترەوە‪ ،‬ئەندامی س����ەركردایەتی‬ ‫كۆمەڵی ئیس��ل�امی فاروق عەلی بە ئاوێنەی‬ ‫وت "ب����ۆ دروس����تكردنی حكومەتی رزگاری‬ ‫نیشمانی‪ ،‬لەس����ەرەتای هەنگاوەكانمانداین‪.‬‬ ‫دەمانەوێت ئەم پرۆژەیە فراوانتر لەدەرەوەی‬ ‫س����نوری كۆمەڵ‌و گ����ۆران س����ەیر بكرێت‪.‬‬ ‫پێویس����تە پرۆژەك����ە س����نورەكانی حیزب‬ ‫تێپەرێنێت"‪ .‬ئاماژە بەوەش دەكات پێویستە‬ ‫ئەزمون لەشكس����تی هەمو ئەوانەی خەڵكی‬ ‫كوردستانیان بەم رۆژە گەیاند وەر بگیرێت‌و‬ ‫هەڵ����ەكان دوبارە نەكرێنەوە‪ .‬پێش����ی وایە‬ ‫ئەوانەی دەسەاڵتی هەرێمیان بەدەستەوەیە‬ ‫نیو س����ەدە زیاتر دۆزی رەوای ئەم گەلەیان‬ ‫بردەوە بۆ دواوە‪ .‬ئ����ەو وتی" پێش ئەوەی‬ ‫قسە لەس����ەر حكومەتی رزگاری نیشتمانی‬ ‫بكەی����ن‪ ،‬با قس����ەیەك لەس����ەر بەرەیەكی‬

‫نیش����تمانی بكەی����ن‪ ،‬بەرەیەكی الس����ەنگ‬ ‫نەبێت‌و هاوسەنگ بێت"‪ .‬داواش دەكات ئەو‬ ‫كەسانەی هۆكاری ئەم شكستە بون دەست‬ ‫لەكار بكێش����نەوە‌و چیتر نوێنەرایەتی گەلی‬ ‫كوردس����تان نەكەن‪ ،‬لەبەر ئەوەی كەسانی‬ ‫شكس����تخواردو بە دەرونێكی روخاو ناتوانن‬ ‫لەسەر مێزی گفتوگۆ نوێنەرێكی سەركەوتو‬ ‫بن‪ .‬رەخنەش لەش����ێوازی مامەڵەی پارتی‌و‬ ‫الیەنەكانی تری هاوكاری دەگرێ كە گوێیان‬ ‫لە كۆمەڵ‌و گۆران‌و خەڵكانی تریش نەگرتوە‪،‬‬ ‫كە كاتێك داوای دواخس����تنی ریفراندۆمیان‬ ‫ک����ردوە‪ ،‬ب����ەاڵم نایش����ارێتەوە ك����ە نابێت‬ ‫لەحكومەتی نیش����تمانیدا كۆمەڵ‌و گۆرانیش‬ ‫وەك ئەوان بن‪ ،‬بەپێویستی دەزانن پرۆژەكە‬ ‫بۆ هەموان بێت‪ ،‬تەنها ئەو كەس����انە نەبێت‬ ‫كە هۆكاری ئەم شكستانەن‪.‬‬

‫هەوڵی پێکهێنانی بەرەیەک بۆ بەرەنگاربونەوەی دەسەاڵتی پارتی‌و یەکێتی دەدرێت‬ ‫"ئەم قۆناغە جگە لەبەرە رەنگە پێویستی بەكاری دەستەجەمعیش بێت"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫هاوپەیمانی نیشتمانی بۆ دیموكراسی‌و‬ ‫دادپەروەری بە‌سەرۆكایەتی بەرهەم‬ ‫ساڵح‌و قەوارەی نەوەی نوێ‬ ‫بەسەرۆكایەتی شاسوار عەبدولواحید‬ ‫وەك دو لیستی نوێی دیار لەمیانی‬ ‫ئامادەكارییەكان بۆ هەڵبژاردنەكانی‬ ‫هەرێم لەالیەن كۆمسیۆنەوە پەسەندكران‪،‬‬ ‫هاوشێوەی بزوتنەوەی گۆڕان‌و كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی داوای هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫حكومەتی هەرێم دەكەن بۆ دەربازبون‬ ‫لەم دۆخەی ئێستای كوردستانی‬ ‫تێكەوتوە‪ ،‬بەاڵم لەبارەی دروستكردنی‬ ‫بەرەی سیاسییەوە تێڕوانینیان‬ ‫جیاوازە هەرچەندە گفتوگۆ بۆ گەیشتن‬ ‫بە‌ئامانجەكانیان بەپێویست دەزانن‪.‬‬ ‫وتەبێ����ژی هاوپەیمانی‪ ،‬دكت����ۆر رێبوار‬ ‫كەریم باس لەوە دەكات ئەوان لەسەر ئەم‬ ‫دۆخەی ئێس����تای كوردستان یەكەم الیەن‬ ‫بون داوایان كردوە ئەم حكومەتەی ئێستا‬

‫هەڵبوەشێتەوە‌و دەس����تبەجێ حكومەتی‬ ‫ئینتیقال����ی دروس����تبكرێت‪ ،‬بەه����ۆی ئەو‬ ‫شكس����تەی بەس����ەر سیاس����ەتكردن‌و‬ ‫حوكمڕانیدا لەكوردستاندا هاتوە‪.‬‬ ‫حكومەت����ە ئینتیقالییەك����ە بەگوێرەی‬ ‫قسەی رێبوار دەبیت چوار ئەركی هەبێت‪:‬‬ ‫هێوركردن����ەوەی دۆخەك����ە‪ ،‬باش����كردنی‬ ‫بژێوی خەڵك‪ ،‬گفتوگۆكردنی ش����ەفاف‌و‬ ‫بەرهەم����دار لەگەڵ بەغدا‪ ،‬ئامادەس����ازی‬ ‫ب����ۆ هەڵبژاردنێكی پاك‌و بێگەرد‪ .‬ئەوەش‬ ‫بەڕێگا چارەی سەرەكی دەزانن‌و پێشیان‬ ‫وایە دەبێت حساب بۆ كات بكرێت چونكە‬ ‫لەب����ەردەم تەواوبونی ماوەی پەرلەماندان‬ ‫لە‌‪6‬ی تشرینی دوەمدا‪.‬‬ ‫دكتۆر رێبوار ئام����اژەی بەوەدا كە ئەو‬ ‫الیەنانەی دیكەش كە قس����ەیان لەس����ەر‬ ‫ئەم بابەتە كردوە جۆرێك لە‌هاوبۆچونیان‬ ‫هەیە‌و "لەگەڵ الیەنەكانی دیكە راگۆڕینەوە‌و‬ ‫راوێژمان هەبوە‌و بەردەوامیشین"‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە گ����ۆڕان‌و كۆم����ەڵ قس����ە‬ ‫لەدروس����تكردنی بەرەیەك����ی سیاس����ی‬ ‫دەك����ەن ب����ەاڵم رێب����وار كەری����م وتی"بۆ‬

‫هەڵوەش����اندنەوەی حكومەت پێویس����تت‬ ‫بەدو لەسەر س����ێی پەرلەمانەو دواتریش‬ ‫پێویس����تت بە‌‪ 56‬كورس����ییە بۆ دەنگدان‬ ‫بە‌حكومەتی ئینتیقال����ی‪ ،‬ئەمە بە‌ژمارەی‬ ‫پەرلەمانتارەكان����ی چەند هێزێك ناكرێت‪،‬‬ ‫بۆ ئەمەش پێویس����تمان بە‌راوێژە لەگەڵ‬ ‫هەم����و هێزەكان‪ ،‬پێمانوای����ە ئەم قۆناغە‬ ‫جگە لە‌ب����ەرە رەنگە پێویس����تی بە‌كاری‬ ‫دەستەجەمعیش بێت"‪.‬‬ ‫جگە ل����ەو رێگەی����ە ك����ە بەرێگەیەكی‬ ‫دروس����ت ن����اوی دەب����ات دكت����ۆر رێبوار‬ ‫باسی لەوەش����كرد كە رێگەیەكی دیكەش‬ ‫ئەوەیە كە س����ەرۆكی هەرێم خۆی داوای‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ئەم حكومەتە‌و دواییش‬ ‫پێكهێنان����ی حكومەت����ی ئینتیقالی بكات‬ ‫بەاڵم لەراس����تیدا پۆستی سەرۆكی هەرێم‬ ‫خۆی ماوەیەكی زۆرە گرفتی یاسایی هەیە‬ ‫بۆیە هێزەكان كەمت����ازۆر ناچنە ژێر ئەو‬ ‫بژاردەیەوە‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان داوای دەستلەكاركێش����انەوەی‬ ‫س����ەرۆكی هەرێ����م‌و جێگرەك����ەی‌و‬ ‫دام����ەزراوەی‬ ‫هەڵوەش����اندنەوەی‬

‫س����ەرۆكایەتی هەرێم����ی ك����ردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وتەبێ����ژی هاوپەیمان����ی لەوبارەی����ەوە‬ ‫وتی"ئێم����ە پێمانوای����ە س����ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێ����م دەمێك����ە ش����ەرعیەتی یاس����ایی‬ ‫نەماوە‪ ،‬لەهەمان كاتدا هەڵوەش����اندنەوە‬ ‫ی����ان مان����ەوەی دامەزراوەیەك����ی وەكو‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم بەدەستی پەرلەمانە‪،‬‬ ‫پشتگیری سیس����تمێكی تەواو پەرلەمانی‬ ‫دەكەین‪ ،‬بۆیە زۆر خۆمان سەرقاڵ ناكەین‬ ‫بە‌دامەزراوەیەك����ەوە كە ئێم����ە پێمانوایە‬ ‫لە‌سیستمێكی پەرلەمانیدا نابێت بەمجۆرە‬ ‫دەسەاڵتی هەبێت"‪.‬‬ ‫وتیشی"الی ئێمە ش����ەرعیەتی یاسایی‬ ‫نییە بۆیە داوای دەستلەكاركێش����انەوەی‬ ‫ناكەی����ن پێش����مانوایە ئەگ����ەر داوای‬ ‫دەستلەكاركێش����انەوەی بكەی����ن دانمان‬ ‫بەشەرعیبونیدا ناوە"‪.‬‬ ‫بەپێی قس����ەی رێبوار دەس����ەاڵتەكانی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم لەكاتی دروستكردنی‬ ‫حكومەتی ئینتیقالیدا دەبێت بەزویی بدرێنە‬ ‫س����ەرۆكی پەرلەمان كە ئەوە ئەولەویەتە‬ ‫ی����ان بدرێنە حكومەت����ە ئینتیقالییەكە تا‬

‫هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫رێب����وار كاری هەڵوەش����اندنەوەی‬ ‫حكوم����ەت‌و پێكهێنان����ی حكومەتێك����ی‬ ‫ئینتیقالی بە‌قورس دەزانێت بەاڵم پێی وا‬ ‫نییە كە ئەستەم بێت‪.‬‬ ‫وتیش����ی"لەحاڵەتی بەدینەهاتن����ی ئەو‬ ‫داواكانماندا بێدەنگ نابین‌و هەر ئامڕازێكی‬ ‫مەدەنی گونجاو دەگرینەبەر لەنێویشیاندا‬ ‫پرسی ش����ەقام چونكە پێمانوایە خەڵكی‬ ‫كوردستان لەوە زیاتر ناتوانێت چاوەڕێی‬ ‫سیاسەتی ناحەكیمانەی ئەم حوكمڕانییەی‬ ‫ئێستا بكات"‪.‬‬ ‫الی خۆیش����ییەوە راب����ون مەع����روف‪،‬‬ ‫سەركردە لە‌نەوەی نوێ باسی لەوەكرد كە‬ ‫داواكاری ئەوان ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی‬ ‫پاك‌و بێگ����ەرد‌و ئازادە بە‌سەرپەرش����تی‬ ‫رێكخ����راوی نەت����ەوە یەكگرت����وەكان‌و‬ ‫كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و داوای كۆتاییهێنان‬ ‫بە‌ژیانی سیاسی مەسعود بارزانی دەكەن‬ ‫بەهۆی ئەوەی "لە سەرەوەی ئەو شكستە‬ ‫هەمەالیەنەیە كە بەسەر هەرێمدا هاتوە"‪.‬‬ ‫ه����ەروەك داواش دەك����ەن حكومەتەكەی‬

‫نێچیرڤ����ان بارزان����ی هەڵبوەش����ێتەوە‌و‬ ‫بەه����اوكاری لەگ����ەڵ رێكخ����راوی نەتەوە‬ ‫یەكگرتوەكان حكومەتێكی كاتی پێكبێت‌و‬ ‫ئ����ەو حكومەت����ە بەه����اوكاری نەت����ەوە‬ ‫یەكگرتوەكان‌و كۆمەڵگ����ەی نێودەوڵەتی‬ ‫ئەرك����ی بەڕێوەبردن����ی هەڵبژاردنێك����ی‬ ‫پاك‌و بێگەردی هەبێ����ت‌و ئەو حكومەت‌و‬ ‫پەرلەمانەی لەئەنجامی ئەو هەڵبژاردنەوە‬ ‫دێت����ەدی دەبێتە نوێنەری راس����تەقینەی‬ ‫گەلی كوردستان لەئاستی ناوخۆ‌و عێراق‌و‬ ‫دەرەوەدا‪.‬‬ ‫وتیش����ی"ئامادەین گفتوگ����ۆ لەس����ەر‬ ‫ئامڕازەكان����ی بەدیهێنانی ئ����ەم ئامانجانە‬ ‫بكەین ب����ەاڵم پێكهێنان����ی حكومەتێك‌و‬ ‫دواخس����تنی هەڵبژاردن����ەكان بۆ كاتێكی‬ ‫نادیار رەتدەكەینەوە"‪.‬‬ ‫بەپێی قس����ەی رابون مەع����روف ئەوان‬ ‫لەئێس����تادا پێیان باش نیی����ە بچنە هیچ‬ ‫بەرەیەك����ی سیاس����یەوە بەڵك����و لەبری‬ ‫ئ����ەوە الیەن����ەكان هاندەدەن ب����ۆ ئەوەی‬ ‫ك����ە حكومەتەك����ەی نێچیرڤ����ان بارزانی‬ ‫هەڵبوەشێتەوە‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫‪5‬‬

‫وه‌لید جانبوالد‪ :‬شه‌ڕی‌ كه‌ركوك شه‌ڕی‌ كۆمپانیا گه‌وره‌كانه‌ له‌سه‌ر نه‌وت‬ ‫وه‌لید جانب���والد‪ ،‬س���ه‌ركرده‌ی‌ دروزه‌كان‌و‬ ‫پارت���ی‌ پێش���كه‌وتنخوازی‌ سۆسیالیس���ت‌و‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ لوبنان‪ ،‬كه‌ دۆس���تایه‌تییه‌كی‌‬ ‫نزیكی‌ له‌گه‌ڵ‌ مه‌س���عود بارزان���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رۆژه‌ی‌ كه‌ركوك له‌الی���ه‌ن هێزه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫داگیر ك���را‪ ،‬له‌تویتێكدا ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‪،‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ س���امانه‌ سروشتییه‌كان‌و حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م له‌س���اڵی‌ ‪2018‬دا‪ ،‬ئه‌مه‌ری���كا گڵۆپ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌وزی‌ بۆ هێزه‌ س���ه‌ربازییه‌كانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ عێراق داگیرس���اند تا ئ���ه‌و ناوچانه‌‬ ‫بخه‌نه‌ بنده‌ستی‌ خۆیانه‌وه‌و پێشمه‌رگه‌یان تێدا‬ ‫ده‌رپه‌ڕێنن‪.‬‬

‫له‌سه‌رده‌می‌ سایكس‌و بیكۆوه‌ تا ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ روس���نه‌فت‪،‬‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا روده‌دات په‌یوه‌ندی‌ به‌شاڕه‌گی‌ ده‌بونه‌ كۆمپانیایه‌كی‌ هه‌ره‌ زه‌به‌الحی‌ خاوه‌ن‬ ‫نه‌وت‌و غاز له‌ڕێگه‌ی‌ وه‌به‌رهێنانیانه‌وه‌ له‌پێنج‬ ‫ئابوری‌ جیهانه‌وه‌‪ ،‬وزه‌و نه‌وته‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆ له‌كه‌ركوكد رویدا‪ ،‬پالنی‌ كۆمپانیا كێڵگه‌ی‌ نه‌وتیی كوردس���تاندا‪ ،‬كه‌ به‌شێكیان‬ ‫نه‌وتییه‌ گه‌وره‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا بو له‌دژی‌ كۆمپانیا ده‌كه‌وتنه‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانه‌وه‌‪ .‬به‌ر له‌چونه‌‬ ‫ی گرێبه‌ستی‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌م گرێبه‌س���ته‌ی‌ نێوان‬ ‫نه‌وتییه‌ روس���ییه‌كان‪ ،‬كه‌ له‌ڕێگه‌ ‌‬

‫كه‌ركوك‪ ..‬به‌ئاگر ‌ی نه‌وت ده‌سوتێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫كورده‌كان هه‌رگیز ئه‌وه‌یان له‌بیرناچێت‬ ‫كه‌ له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌مدا‪،‬‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی نه‌وت له‌كه‌ركوكدا هۆكاری‬ ‫سه‌ره‌كی لكاندنی ناوچه‌كانیان بو به‌ده‌ر‬ ‫له‌خواستی خۆیان به‌ده‌وڵه‌تی تاز‌ه‬ ‫دامه‌زراوی عێراقه‌وه‌‪ ،‬له‌وساوه‌ تا ئه‌مڕۆ‬ ‫ئه‌و شاره‌ی ك ‌ه یه‌كێك له‌پێنج كێڵگ ‌ه هه‌ر‌ه‬ ‫گه‌وره‌كه‌ی جیهان له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬له‌ئاگری‬ ‫ناكۆكییه‌كاندا ده‌سوتێت‪.‬‬

‫نه‌وت‪ ،‬به‌ش����اڕه‌گی‌ ئابوری‌ كوردس����تان‌و‬ ‫عێ����راق داده‌نرێت‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ ی����ه‌ك هه‌فته‌ی‌‬ ‫راب����ردودا حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫زیاتر له‌نیوه‌ی‌ بیره‌ نه‌وته‌كانی‌ ژێر ده‌س����تی‌‬ ‫له‌ده‌س����تدا‪ ،‬كه‌ له‌س����اڵی‌ ‪2012‬ه‌وه‌ پش����تی‌‬ ‫به‌هه‌نارده‌كردنی‌ به‌ستبو‪.‬‬

‫له‌سه‌ره‌تای‌ جه‌نگ ‌ی یه‌كه‌می‌ جیهانیه‌وه‌‌و‬ ‫تا ئه‌مڕۆ‪ ،‬ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سه‌رچاوه‌كان ‌ی‬ ‫نه‌وتدا‪ ،‬به‌شێكی‌ گرنگ له‌ستراتیجیه‌تی‌ واڵت ‌ه‬ ‫زلهێزه‌كان پێكده‌هێنێت‪ ،‬هێزه‌ پیشه‌سازی‌و‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كانی‌ جیه���ان‪ ،‬هه‌میش���ه‌ ب���ۆ‬ ‫ده‌ستگرتن به‌سه‌ر س���ه‌رچاوه‌كانی‌ وزه‌دا‪،‬‬ ‫له‌جه‌نگ‌و ملمالنێدان‪ ،‬چونكه‌ بااڵده‌س���ت ‌ی‬ ‫به‌سه‌ر س���ه‌رچلوه‌كان ‌ی وزه‌دا بااڵده‌ستیی ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر گۆڕه‌پان ‌ی جه‌نگ‌و ئاشتیدا‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫یه‌كێك له‌ستراتیژداڕێژه‌رانی‌ رۆژئاوا وتویه‌ت ‌ی‬ ‫"قوڕ به‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ جه‌نگ ده‌كات‌و‬ ‫خاوه‌نی نه‌وت نییه‌"‪ .‬ئاماژه‌ش به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ "له‌سه‌د س���اڵی‌ رابردودا هیچ روداوێك ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌ له‌جیهان���دا روین���ه‌داو‌ه په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌نه‌وته‌وه‌ نه‌بوبێت‪ ،‬له‌هه‌مو مه‌سه‌له‌ ئاڵۆزو‬ ‫هه‌س���تیاره‌كاندا ئێوه‌ بۆ سه‌ره‌داوی‌ نه‌وت‬ ‫بگه‌ڕێن"‪.‬‬ ‫كه‌وات��� ‌ه به‌هه‌مو پێوه‌رێ���ك روداوه‌كان ‌ی‬ ‫ئێس���تا ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان له‌عه‌ینزاله‌و‌ه‬ ‫بگ���ر‌ه ت���ا ده‌گات به‌كه‌رك���وك‌و خانه‌قین‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌داوی‌ نه‌وت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی ئاشكراو‬ ‫شاراوه‌ ئاماده‌یه‌‪.‬‬

‫پۆتین لە‌هەرێمی كوردستان بەدوای چیدا دەگەڕێت؟‬ ‫لە‌هەرێمی كوردس���تان بەش���وێنیەوەیەتی‬ ‫بە‌بەش���ێك لەسیاسەتی س���تراتیژی خۆی‬ ‫لەرۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت دەژمێردرێ���ت‪.‬‬ ‫ستراتیژی پۆتین لە‌رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دو‬ ‫پایەی تەواوكاریی یەكدی هەیە‪ :‬یەكێكیان‬ ‫زیادكردنی بڕشتی سیاسی‌و رۆڵی روسیایە‬ ‫لەت���ەواوی ناوچەكە‪ .‬روس���یا پاش ئەوەی‬ ‫لە‌سایەتی س���زاكانەوە بەشێكی بەرچاوی‬ ‫بڕش���تی خ���ۆی لەئەوروپ���ا لەدەس���تدا‪،‬‬ ‫دەس���تیكرد بەگۆڕین���ی رێب���ازی خ���ۆی‪.‬‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت یەكێكە لەگرنگترین‬ ‫گۆڕەپانەكانی سیاس���ەتی نوێی دەرەوەی‬ ‫ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫ئەوەیە‬ ‫لەگ���ەڵ‬ ‫تەنی���ا‬ ‫ن���ەك‬ ‫روس���یا‬ ‫روس���نەفت لە‌پیشەس���ازی نەوتی هەرێمی‬ ‫ك���ە رۆڵێك���ی كاریگ���ەری لەوەرچەرخانە كوردس���تاندا وەك دەركەوتێك���ی دیكەی‬ ‫سیاس���ییەكانی رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���تدا س���تراتیژییەكەی س���ەرۆكی روس���یا‬ ‫هەبێت‪ ،‬بەڵكو دەستی كردوە بە‌زیادكردنی هەڵس���ەنگێنراوە‪ .‬بڕیارەكەی روس���نەفت‬ ‫رۆڵی خۆی لە‌مەیدانە ئابورییەكەشدا‪ ،‬لەوانە بۆ س���ەرمایەگوزاری لە‌كوردستانی عێراق‬ ‫وەبەرهێنانە زەبەالحەك���ەی لە‌هێڵی بۆری لە‌هەلومەرجێكدای���ە كە بەهۆی ئەنجامدانی‬ ‫نەوتی هەرێمی كوردستانداو ئەمەش دوەم ریفراندۆم���ی س���ەربەخۆیی هەرێمەكەوە‪،‬‬ ‫پایەی س���تراتیژەكەی پۆتینە لەرۆژهەاڵتی پەیوەندییەكانی نێ���وان حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫ناوەڕاستدا‪.‬‬ ‫حكومەت���ی ناوەن���دی عێ���راق تەنگ���ژەی‬ ‫كۆمپانیای‬ ‫زەبەالحەك���ەی‬ ‫وەبەرهێنانە‬ ‫تێكەوتوە‪.‬‬

‫وەبەرهێنانە زەبەالحەكەی‬ ‫روسنەفت لەهێڵی بۆری‬ ‫نەوتی كوردستاندا دوەم‬ ‫پایەی ستراتیژیی پۆتینە‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‬

‫كۆمپانیای نەوتی روس���نەفت‪-‬ی روسیا‬ ‫بڕیاری���داوە وەبەرهێن���ان لەب���ۆری نەوتی‬ ‫كوردس���تاندا ب���كات‪ .‬ب���ەوەش روس���یا‬ ‫دەبێت���ە س���ەرەكیترین وەبەرهێن���ەری‬ ‫بیان���ی لەهەرێم���ی كوردس���تاندا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەشێكە لە‌س���تراتیژییەتی ڤالدیمێر پۆتین‬ ‫لە‌ناوچەكەدا‪.‬‬ ‫ئەو سیاس���ەتەی كە س���ەرۆكی روسیا‬

‫شاڕه‌گی‌ ئابور ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان وشك‬ ‫ده‌كات‬

‫بەپیی لێدوانەكانی بەرپرسانی روسنەفت‪،‬‬ ‫پش���كی ئەو كۆمپانیا روسیە لەهێڵی بۆری‬ ‫نەوتی هەرێمی كوردس���تاندا زیاتر لەسەدا‬ ‫‪60‬ەو لەس���ەدا ‪40‬ەكەش���ی لەالیەن گروپی‬ ‫كارەوە دەستەبەردەكرێت‪ ،‬کە خاوەنەکەی‬ ‫وەک ب���اس دەکرێت "نێچیرڤ���ان بارزانی"‬ ‫سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستانە‪.‬‬ ‫س���ەرچاوە ئ���اگادارەكان بەئاژانس���ی‬ ‫رۆیتەرزی���ان راگەیان���دوە ك���ە قەب���ارەی‬ ‫وەبەرهێنانی روس���نەفت ل���ەم پڕۆژەیەدا‬ ‫زیات���ر لەیەك ملی���ارو ‪ 800‬ملیۆن دۆالرە‪.‬‬ ‫خاڵی گرنگ لەمبارەیەوە ئەوەیە كە بابەتی‬ ‫گرێبەس���تی پەرەپێدانی ئ���ەم هێڵی بۆری‬ ‫نەوتە لەم ساتەوەختە قەیراناوییەدا باسی‬ ‫لێوەكراوە‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری جێبەجێ���كاری كۆمپانیای‬ ‫روس���نەفت‪ ،‬رۆژی پێنجش���ەممەی رابردو‬ ‫لەب���ارەی ناكۆكییەكانی نێ���وان حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان‌و حكومەتی ناوەندی‬ ‫عێراق���ەوە رایگەیاندب���و ك���ە پرس���ی‬ ‫چارەس���ەركردنی ئەو ناكۆكیانە لەئەستۆی‬ ‫خۆیاندایەو ئەو پرس���ە هیچ پەیوەندییەكی‬ ‫بەس���ەرمایەگوزارییەكانی كۆمپانیاك���ەی‬

‫ئەوانەوە لەناوچەكە نییە‪.‬‬ ‫وەبەرهێنان���ە زەبەالحەكەی روس���نەفت‬ ‫بەئامانج���ی پەرەپێدان���ی هێڵ���ی ب���ۆری‬ ‫نەوتی هەولێرە‪ .‬چ���اوەڕوان دەكرێت پاش‬ ‫پەرەپێدان���ی توانای گواس���تنەوەی نەوتی‬ ‫رۆژان���ەی ئ���ەو بۆرییە بگات���ە ‪ 950‬هەزار‬ ‫بەرمیل‪.‬‬ ‫روس���نەفت بە‌بەدەس���تهێنانی لەس���ەدا‬ ‫‪60‬ی پش���كی ئەم پرۆژە گەورەیەی نەوت‪،‬‬ ‫بەك���ردەوە دەبێت���ە هێزێك���ی بڕی���اردەر‬ ‫لەپیشەس���ازی نەوتی هەرێمدا‪ ،‬بەاڵم ئەمە‬ ‫هەمو چاالكییە ئابورییەكانی روسنەفت نییە‬ ‫لەهەرێمی كوردس���تان‪ .‬بۆنمونە روسنەفت‬ ‫رەزامەندی دەربڕیوە لەس���ەر وەبەرهێنان‬ ‫بە‌ب���ڕی ‪ 400‬ملی���ۆن دۆالر لەپێنج كێڵگەی‬ ‫نەوتی كوردستانی عێراقدا‪ .‬وێڕای ئەوەش‪،‬‬ ‫روسنەفت قەرزێكی بەبڕی یەك ملیارو ‪200‬‬ ‫ملی���ۆن دۆالر داوە بەحكومەت���ی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬قەرزەكە لەداهاتی هەناردەی‬ ‫نەوت دەدرێتەوە‪ .‬روسنەفت لەگەڵ ئەوەیە‬ ‫كە لەبواری پەرەپێدانی هێڵی بۆری نەوت‌و‬ ‫هێڵ���ی بۆری غ���ازدا ه���اوكاری حكومەتی‬ ‫هەرێم بكات‪.‬‬

‫عێراق ‪%14‬ی‌ كۆی‌ به‌رهه‌می‌ نه‌وتی‌ واڵتانی‌‬ ‫ئۆپێ����ك به‌رهه‌مده‌هێنێت‪ ،‬كه‌ ‪%95‬ی‌ داهات ‌ی‬ ‫عێراق له‌دراوی‌ قورس دابینده‌كات‪ .‬یه‌ده‌گی‌‬ ‫نه‌وتی‌ كێڵگه‌ نه‌وتییه‌كانی‌ به‌س����ره‌و میسان‌و‬ ‫زیقار ب����ە‌‪ 80‬ملیار به‌رمیل ن����ه‌وت مه‌زه‌نده‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ ده‌كات����ه‌ ‪%71‬ی‌ كۆی‌ یه‌ده‌كی‌‬ ‫نه‌وتی‌ عێراق‪.‬‬ ‫یه‌ده‌گ����ی‌ نه‌وتی‌ كه‌رك����وك بە‌‪ 14‬به‌رمیل‬ ‫نه‌وت مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت‪ ،‬كه‌ ده‌كاته‌ له‌‪%12‬ی‌‬ ‫یه‌ده‌ك����ی‌ نه‌وتی‌ عێ����راق‪ .‬رۆژان����ه‌ له‌كێڵگه‌‬ ‫نه‌وتییه‌كان����ی‌ كه‌رك����وك‌و ده‌وروبه‌ری����ه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ‪ 600‬به‌رمیل نه‌وت‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنرا‌و به‌شاڕه‌گی‌ ئابوری‌ كوردستان‬ ‫داده‌نرا‪.‬‬ ‫كێڵگ����ه‌ نه‌وتییه‌كان����ی‌ كه‌رك����وك له‌روی‌‬ ‫فراوانییه‌ به‌پێنجه‌می����ن گه‌وره‌ كێڵگه‌ نه‌وتی‌‬ ‫جیهان داده‌نرێت‪ ،‬كه‌ له‌‪ 330‬بیرییه‌وه‌ نه‌وت‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنرێ����ت‪ .‬هه‌ربۆیه‌ ده‌س����تگرتنی‌‬ ‫هێ����زه‌ عێراقییه‌كان به‌س����ه‌ر ئ����ه‌م بیرانه‌دا‬ ‫زه‌بروه‌شاندنێكی‌ قورسه‌ بۆ ئابوری‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ ئام����اری‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ س����امانه‌‬ ‫سروش����تییه‌كانی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬یه‌ده‌كی‌ نه‌وتی‌ هه‌رێم ‪ 45‬ملیار‬ ‫به‌رمیل نه‌وته‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئاماره‌ نوێكان ئاماژه‌‬ ‫به‌بونی‌ ته‌نها ‪ 38‬ملیار به‌رمیل نه‌وت‌و ‪5.66‬‬ ‫ترلیۆن مه‌تر چوارگۆشه‌ له‌غاز ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫رۆژانه‌ ‪ 367‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تاندا به‌رهه‌مده‌هێنرێت‪ ،‬به‌شێك له‌و‬ ‫كێڵگ����ه‌ نه‌وتییان����ه‌ی‌ ن����ه‌وت به‌رهه‌مده‌هێن‬ ‫له‌الی����ه‌ن حكومه‌تی‌ ناوه‌ن����دی‌ عێراقه‌وه‌ داوا‬ ‫ده‌كرێن����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ‪ 14‬بی����ره‌ نه‌وتین‪ 6 ،‬بیره‌‬ ‫نه‌وتییان له‌پارێ����زگای‌ هه‌ولێردایه‌‪ ،‬دو بیره‌‬ ‫نه‌وتی����ان له‌پارێزگای‌ س����لێمانیدان‪ ،‬دو بیره‌‬ ‫نه‌وتیش له‌پارێزگای‌ دهۆكدان‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئ����ه‌م كێڵگه‌ نه‌وتانه‌‬ ‫بكه‌ونه‌وه‌ ده‌ست حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ عێراق‪،‬‬ ‫ئه‌وا ش����اڕه‌گی‌ ئابوری‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان به‌ته‌واوی‌ وشك ده‌كات‪.‬‬

‫ملمالنێی شێل‌‌و روسنەفت لەسەر غازی قەتەرو کوردستان‬

‫لەكاتێكدا كە واڵتان���ی ناوچەكە‪ ،‬وەك‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬توركیا‪ ،‬عێ���راق‌ چاویان بڕیوەتە‬ ‫س���ەر شکس���تهێنان بەریفراندۆمەک���ەی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تانە‪ ،‬روس���یا خەریكە‬ ‫دەبێتە یەك س���ەرمایەگوزاری س���ەرەكی‬ ‫لە‌كوردس���تانی عێراق‪ .‬س���ەرمایەگوزاری‬ ‫روس���ەكان لە‌كەرتی پیشەس���ازی نەوت‬ ‫غازی هەرێمدا النیكەم گەیش���تۆتە چوار‬ ‫ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫هاوكاری���ی‌و نزیكایەت���ی مۆس���كۆ‌و‬ ‫هەولێ���ر لەب���واری وزەدا‪ ،‬ماوەیەكی زۆر‬ ‫ب���ەر لە‌ریفراندۆمەك���ەی ‪25‬ی ئەیل���ول‬ ‫ئاشكرابو‪ .‬روسنەفت‪ ،‬كۆمپانیا زەبەالحە‬ ‫حكومییەكەی روس���یا‪ ،‬لەمانگی شوبات‬ ‫رایگەیاند ك���ە بڕەپارەی گرێبەس���تێكی‬ ‫دو س���اڵەی ب���ۆ كڕین���ی نەوت���ی خاوی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان پێش���ەكی داوە بۆ‬

‫ئ���ەوەی ئەو نەوت���ە لە‌پااڵوتگە جیهانی‌و‬ ‫رولەگەشەس���ەندنەكانی كۆمپانیاك���ەدا‬ ‫بەكاربهێنێت‪.‬‬

‫هەڵوێس���تی پێش���وەختانەی مۆسكۆ‬ ‫دەتوانێ���ت لەژێ���ر كاریگ���ەری چەن���د‬ ‫هۆكارێك���ی جیاجیادا بوبێت‪ .‬مۆس���كۆ‬ ‫بەشوێن توندكردنی جێ پێ خۆیەوەیەتی‬ ‫لە‌پیشەسازی غازی كوردستانی عێراقدا بۆ‬ ‫ئەوەی روسیا بگەیەنێتە پێگەی یەكەمئ‬ ‫هەناردەكاری سەرەكی غاز لەسەر ئاستی‬ ‫دنیا‪.‬‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەش‪ ،‬روس���یا دەیەوێت‬ ‫پێگەیەكی سیاسی بەهێزتر لەرۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���ت بەدەس���ت بهێنێت بۆ ئەوەی‬ ‫هەماهەن���گ بێ���ت لەگ���ەڵ قورس���ایە‬ ‫ئابورییەكەی واڵتەكەیدا‪.‬‬

‫دەبێ���ت چاوەڕوانی كاردانەوەی بەغداد‬ ‫بكرێ���ت لەبەرامب���ەر زیادبونی بڕش���تی‬ ‫روس���ەكان لە‌هەرێم‪ .‬ئەو پرسە دەكرێت‬ ‫كاریگ���ەری لەس���ەر كاری كۆمپانی���ا‬ ‫روس���ییەكان لەعێراق‌و هەروەها هاوكاریی‬ ‫تەكنیكی‌و سەربازی نێوان عێراق‌و روسیا‬ ‫دابنێت‪ .‬لەگەڵ ئەوەش‪ ،‬روس���یا دەبێت‬ ‫ل���ەوە تێبگات كە ئەو چاالكییانەی رەنگە‬ ‫روب���ەڕوی كاردانەوەی نەرێن���ی چەندین‬ ‫واڵت���ی دیكە ببێتەوە‪ .‬لەنێو ئەو واڵتانەدا‬ ‫دەكرێت ن���اوی قەتەر بهێنی���ن كە قایل‬ ‫نییە بەو كێبڕكێ تون���دە لەبازاڕی غازدا‬ ‫كە ئێستاش لەژێر فشاری هەناردەكردنی‬ ‫غازی شێلی ئەمریكادایە بۆ عێراق‪.‬‬ ‫واش���نتۆن نیمچ���ە پش���تیوانییەكی‬ ‫هەوڵگەلێكی لەو ج���ۆرە دەكات‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەی كۆمپانیا ئەمریكییەكانی وزە‪ ،‬بونی‬

‫خۆیان لە‌هەرێمی كوردس���تان بە‌ئاستێكی‬ ‫بەرچاو هێناوەتەخوارەوە‪ ،‬بەاڵم ئەمریكا‬ ‫دەزانێ���ت قوڵبون���ەوەی پەیوەندییەكانی‬ ‫مۆسكۆو هەولێر‪ ،‬بەهەمان ئەندازە دەبێت‬ ‫ه���ۆی بەهێزكردنی هاتن���ی فیزیكیانەی‬ ‫روسەكان بۆ هەرێم‪.‬‬ ‫ئەوەی جێ���ی س���ەرنجە‪ ،‬لەنێو هەمو‬ ‫والتانی جیهان بەگشتی‌و هاوپەیمانەکانی‬ ‫ئێراندا بەتایبەتی‪ ،‬ئ���ەوە تەنها دەولەتی‬ ‫روس���یا بو بەش���ێوەیەکی ناڕاس���تەوخۆ‬ ‫پس���تیوانی لەریفراندۆم���ی هەرێم���ی‬ ‫کوردس���تان ب���ۆ س���ەربەخۆیی کرد‪ ،‬کە‬ ‫هۆکارەک���ەی گرێبەس���تی کۆمپانی���ای‬ ‫روس���نەفت بو لەگ���ەڵ حکومەتی هەرێم‪،‬‬ ‫تەنانەت بەش���ێک لەمیدی���اکان پۆتینیان‬ ‫بەعەراب���ی دروس���تکردنی دەوڵەت���ی‬ ‫کوردستان ناودەبرد‪.‬‬

‫کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک‬ ‫کۆنترۆڵکردن����ەوەی کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک لەالیەن بەغداوە هەناردەی نەوت کەمدەکاتەوە ئەگەر‬ ‫رێکەوتنی سیاسی نەکرێت‬ ‫کێڵگەی نەوتی‬

‫کێڵگەی گاز‬

‫بۆری نەوتی کوردستان ـ تورکیا‬ ‫تاوکێ‬

‫زاخۆ‬

‫‪KRG‬‬

‫ژێر دەسەاڵتی هەرێم‬ ‫موسڵ‬

‫تەق تەق هەولێر‬

‫‪KRG‬‬

‫ئاڤانا‬ ‫ناوچەی جێناکۆک‬ ‫بابا‬ ‫جەمبور‬ ‫‪ KRG‬کورتکراوەی حکومەتی هەرێمی کوردستانە‬

‫خورمەڵە‬ ‫بای حەسەن‬ ‫خەبازە‬

‫ناوچەی جێناکۆک‬

‫بەغدا نەوتی باکوری کۆنترۆڵ کردەوە‬ ‫سەرچاوە‪ :‬وێسترن زاگرۆس‪2017 ،‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫گۆڕینی ڕێڕەوی بازرگانی کاریگەری لەسەر بازرگانان دروستکردوە‬

‫لەئێستادا زۆرترین بار بۆ کوردستان لەسنوری ئیبراهیم خەلیلەوە دێت لەبەر داخستنی سنورەکانی ئێران‬

‫مەرزی باشماخ‬ ‫ئا‪ :‬زریان محەمەد‬ ‫تا ئێستا سەرچاوەی سەرەکی هێنانی‬ ‫مادەکان بۆ هەرێمی کوردستان‬ ‫دەروازەی ئێبراهیم خەلیلە‪ ،‬بازرگانانی‬ ‫کوردستان ڕایدەگەیەنن گواستنەوەی‬ ‫کاری بازرگانی لەتێچون‌و لە‌کاتەوە زۆر‬ ‫زیادی کردوە‌و ناچاریشین بەردەوام بین‪.‬‬ ‫هاوبی���ر بورهان‪ ،‬خاوەن���ی کۆمپانیای‬ ‫ئارس���ان کراون کە لەب���واری خۆراکیدا‬ ‫کاردەکات ب���ۆ ئاوێن���ە وت���ی "کاری‬ ‫ئێمە ب���ەردەوام هێنان���ی خۆراکە‌و ئێمە‬ ‫لەئەوروپ���اوە مادەکانم���ان دەهێنی���ن‬ ‫لەئێران‌و ئیبراهیم خەلیل‌و بەندەری ئوم‬ ‫قەسر دەیانهێنینە ناو خاکی کوردستان‌و‬ ‫عێراقەوە بەاڵم لەئێستادا زیاتر لەئیبراهیم‬ ‫خەلیل‌و بەندەری ئومقەس���رەوە مادەکان‬ ‫دەهێنین"‪.‬‬ ‫وتیشی " لەئێستادا کاتێک لەسنورەکانی‬ ‫مهران شەلەمچەو مونزریە کە دەچێتەوە‬ ‫ناوخاک���ی عێ���راق ب���ارەکان زۆر دوا‬ ‫دەکەوێت‌و داوای بڕوا نامەی ‪ BV‬دەکەن‬

‫کە ئەمەش کارێکی گرانە لەس���ەر ئێمە‬ ‫بۆ هەر بارێک زیاتر لە‌‪ $٦٠٠‬پێویس���تە‌و‬ ‫ئیمزاک���ردن‌و مۆرکردن���ی ئەوراقاتەکان‬ ‫لەباڵوێزخانەکانی س���ەرچاوەی مادەکان‬ ‫ئەوی���ش بۆخۆی خەرج���ی زیاتر‌و کاتی‬ ‫زیاتر دەکات"‪.‬‬ ‫ئەو خاوەن کۆمپانیایە نمونەی هێنانی‬ ‫بارێکی باس کردو وتی "من باری قارچکم‬ ‫بۆ هاتووە ئەگ���ەر لەئێران یان ئیبراهیم‬ ‫خەلیل بیهێنم���ە ناوەوە ل���ە‌‪ ٧٠٠‬هەزار‬ ‫دینار گومرگەکەی تێپ���ەڕ ناکات‪ .‬بەاڵم‬ ‫لە‌ئێس���تادا ئەگەر لەو جێکایانەی ترەوە‬ ‫بیهێنم بەالیەنی کەموە ‪ ٢٠٠٠‬دۆالر زیاتر‬ ‫گومرگێت���ی‪ ،‬حکومەتی عێراقی گومرگی‬ ‫زۆر زیات���رە‌و کاتێک لەبەس���رە دێت بۆ‬ ‫بەغداد ‪ ٥٠٠‬دۆالری دیکە بارەکە گومرگ‬ ‫دەکرێتەوە‌و لەڕوی کاتەوە لەمەرزەکانی‬ ‫سنوری عێراق دو ڕۆژی پێدەچێت‪ ،‬جاران‬ ‫لە‌سنورەکانی هەرێم بە‌یەک کاتژمێر تەواو‬ ‫دەبوو‪ ،‬ئەو بارانەی لەئوم قەسریش���ەوە‬ ‫کە دێ���ت بۆم���اوەی ‪ ٢٠‬ڕۆژ ئینجا دێتە‬ ‫دەرەوە ئیش���وکاری ئەو بەندەرە هەموی‬ ‫ڕۆتیناتە‌و بۆ هەم���و کارێک دەبێت پارە‬

‫بدەیت تا بارەکەت ب���ۆ دەربکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو ش���تانە الی خۆم���ان نەبو بەمەش‬ ‫نرخی بارەکان زۆر گران دەبێت‌و وادەکات‬ ‫لە‌بازاڕدا بەگرانتر بفرۆشرێت کە زیانی بۆ‬ ‫هاواڵتیان دەبێت"‪.‬‬ ‫هاوبیر ئاماژە بەوەشدەکات لە‌ئێستادا‬ ‫تاکە سەرچاوە کە بارەکانیان لێوەدەهێنن‬ ‫خاڵی سنوری ئیبراهیم خەلیلە‪.‬‬ ‫ل���ەدوای ئەنجامدان���ی ڕیفراندۆمەوە‪،‬‬ ‫حکومەتی عێراقی چەند ڕێکارێکی ئابوری‬ ‫لەبەرامبەر هەرێمی کوردس���تان گرتەبەر‬ ‫لەوان���ە داخس���تنی خاڵە س���نوریەکانی‬ ‫ناوچەی سلێمانی لەگەڵ ئێراندا بەبیانوی‬ ‫دانان���ی فەرمانب���ەری خۆی ل���ەو خاڵە‬ ‫س���نوریانە دوای زیات���ر لە‌هەفتەیەک تا‬ ‫ئێستا ئەو س���نورانە نەکراونەتەوە‌و هیچ‬ ‫فەرمانبەرێکی نەخستۆتە سەرکار‪.‬‬ ‫كۆمپانیاکانی گواستنەوە ڕایدەگەیەنن‬ ‫لەئێستادا لە‌س���نوری ئیبراهیم خەلیل‌و‬ ‫بەندەری مینا زیاتر گواستنەوەیان هەیە‬ ‫بۆ کوردستان لەئێستاش���دا گواستنەوە‬ ‫بەپێی کات جی���اوازە لەزوهاتن‌و دڕەنگ‬ ‫کەوتن‪.‬‬

‫ش���ااڵو کەمال یەکێ���ک فەرمانبەرانی‬ ‫کۆمپانی���ا گواس���تنەوەکان لە‌س���لێمانی‬ ‫بە‌ئاوێنەی ڕاگەیاند لەئێس���تادا زۆرترین‬ ‫بار بۆ کوردس���تان لە‌س���نوری ئیبراهیم‬ ‫خەلیل���ەوە دێ���ت لەب���ەر داخس���تننی‬ ‫سنورەکانی ئێران‌و لەئێستاشدا ئەوبارانە‬ ‫کاتێ���ک دەگاتە مێرس���ین پاش���ان بۆ‬ ‫ماوەی هەفتەیەک دێنە کوردس���تان‪ ،‬ئەو‬ ‫وتی "تەنه���ا بەندەری مین���ا بار لێوەی‬ ‫دوادەکەوێت ئەویش بەهۆی گوشاری زۆر‬ ‫لەسەریان‌و درەنگ گومرگ کردنی بارەکان‬ ‫لەوێشەوە هەربارێک کە دێت زیاتر لە‌‪٢٠‬‬ ‫ڕۆژی دەوێت تادەگاتە کوردستان"‪.‬‬ ‫ژووری بازرگانی‌و پیشەسازی سلێمانی‬ ‫ڕایدەگەیەنێت لە‌ئێستادا بازرگانان ڕویان‬ ‫کردۆتەوە بەسرە بۆ هێنانی کااڵکانیان‌و‬ ‫گۆڕینی ڕێ���ڕەوی بازرگان���ی کاریگەری‬ ‫لەسەر بازرگانان دروستکردوە‪.‬‬ ‫س���یروان محەمەد‪ ،‬س���ەرۆکی ژووری‬ ‫بازرگان���ی‌و پیشەس���ازی س���لێمانی‬ ‫بەئاوێنەی ڕاگەیاند لەدوای داخس���تنی‬ ‫دەروازە سنورییەکانی ئێران‪ ،‬بازرگانان‬ ‫زیاتر پەنایان بردوە بۆ سنوری بەسرە‌و‬

‫لە‌بەن���دەری مین���ا‌و ئیبراهی���م خەلیل‬ ‫مادەکانی���ان دەهێنن بۆ کوردس���تان"‪،.‬‬ ‫ئەو وت���ی "وەک ژوری بازرگانی لەگەڵ‬ ‫بەڕێوەب���ەری گوم���رگ قس���ەمانکردوە‬ ‫بۆ ئ���ەوەی لەمەودوا ئ���ەو بازرگانانەی‬ ‫لە‌بەس���رەوە مادەدەهێن���ن‌و گوم���رگ‬ ‫دەکرێن���ەوە لە‌بانی مەق���ان‪ ،‬لەمەودوا‬ ‫بازرگانان ئەو گومرگە نەدەنەوە بەمەش‬ ‫کارئاسانی زیاتر بۆ بازرگانان دەکرێت"‪.‬‬ ‫س���یروان محەم���ەد جەختیک���ردەوە‬ ‫"لەگ���ەڵ الیەن���ی ئێران���ی لەگفتوگۆی‬ ‫بەردەوامدان بۆ کردنەوەی دەروازەکان‪،‬‬ ‫چونک���ە بازرگانان���ی ئێرانی���ش زیانی‬ ‫زۆریان پێگەش���تووە‌و کاری بازرگانیان‬ ‫خاوبۆت���ەوە لەگەڵ کوردس���تان بەالی‬ ‫ئێمەوە ئەم مەس���ەلەیە زیاتر سیاسیە‬ ‫وەک ئابوری"‪.‬‬ ‫حکومەتی عێراقی بەهەماهەنگی لەگەڵ‬ ‫کۆماری ئیس�ل�امی ئێراندا دەروازرکانی‬ ‫باشماخ‌و پەروێزخان‌و حاجی هۆمەران کە‬ ‫دەکەونە سنوری هەرێمی کوردستانەوە‬ ‫ڕاگرت���ووە‌و کاری بازرگانی زیاتر لە‌یەک‬ ‫هەفتەیە لەو سنورانە ڕاوەستاوە‪.‬‬

‫لەئێستادا زۆرترین بار‬ ‫بۆ کوردستان لە‌سنوری‬ ‫ئیبراهیم خەلیلەوە‬ ‫دێت لەبەر داخستننی‬ ‫سنورەکانی ئێران‬

‫هاتنی ئۆتۆمبێل لە‌دوبەیەوە بۆ کوردستان ڕاوەستاوە ریفراندۆم لەڕوی ئابورییەوە‬ ‫بەزیانی هەرێم تەواو بوە‬ ‫ئا‪ :‬زریان‬

‫ماوەی زیاتر لە‌هەفتەیەکە هاتنی‬ ‫شەحنی ئۆتۆمبێل لەدوبەیەوە‬ ‫ڕاوەستاوە‪ ،‬خاوەنی پێشانگاکانی‬ ‫ئۆتۆمبێل‌و فرۆشیاران ڕەوشی‬ ‫ئێستای کوردستان بەهۆکار دەزانن‬ ‫بۆ ڕاوەستانی بازاڕو نەفرۆشتنی‬ ‫ئۆتۆمبێل‪.‬‬

‫بڕیار س���ەاڵح بەڕێوەب���ەری ژمێریار‬ ‫لە‌پێشانگای ساڵح بە‌ئاوێنەی ڕاگەیاند‬ ‫"ئێمە وەک خۆمان سااڵنێکە بەردەوام‬ ‫ئۆتۆمبێلی شەحن دەهێنین لە‌دوبەیەوە‬ ‫لەشاری سلێمانی دەیفرۆشینەوە بەاڵم‬ ‫لە‌ئێستادا ڕاوەستاوە"‪.‬‬ ‫ڕاشیگەیاند "داخس���تنی سنوروکانی‬ ‫ئێران کاری هێنانی ئۆتۆمبێلی ڕاگرتووە‬ ‫ئێمە لە‌دوبەی دەی هێنین ئەو ڕێگەیە‬ ‫بۆ ئێمە نزیکترە بۆیە لەوەری داخراوە‬ ‫ئێم���ەش کاروکانم���ان وەس���تاندوە‌و‬ ‫ئۆتۆمبێلی شەحن ناهێنین کە حەمش‬ ‫کاری کردۆتە سەر بازاڕمان"‪.‬‬ ‫سااڵنێکی زۆرە بازرگانانی ئۆتۆمبێل‬ ‫لەش���اری س���لێمانی ڕودەکەنە دوبەی‬ ‫ب���ۆ هێنان���ی ئۆتۆمبێلی ش���ەحن ئەو‬ ‫ئۆتۆمبێالن���ەش لەکوردس���تاندا بەوە‬ ‫ناس���راون کە هەندێکی���ان ئەمریکین‌و‬ ‫توش���ی زیانبون بە‌الفاو یان کارەساتی‬ ‫پێکدادان پ���اش چاککردنەوەیان دێتە‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ئەردەاڵن ئەحمەد کڕیار‌و فرۆشیاری‬ ‫ئۆتۆمبێل لەناو پێشانگاکانی سلێمانی‬ ‫بە‌ئاوێنەی ڕاگەیاند "بازاڕی فرۆش���تن‬ ‫زۆر خراپ بووە هاواڵتیان لە‌ئێس���تادا‬ ‫خۆیان بە‌دور دەگرن لە‌کڕینی ئۆتۆمبێل‬ ‫ئەمەش بەهۆی ڕەوشی کوردستانەوەیە‬ ‫کەس ناوێرێت شت زۆر بکڕێت"‪.‬‬ ‫ڕاشیگەیاند "لەگەڵ دەست پێکردنی‬ ‫ڕیفراندۆم���دا بازاڕ زۆر خ���او بۆوە وە‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫زۆرانبازی ئەمدوایانە لەسەر كەركوك‬ ‫لەراستیدا بەزیانی هەرێمی كوردستان‬ ‫دەكەوێتەوە‪ ،‬چونكە سەری كێشاوە‬ ‫بۆ نائارامی‌و ناسەقامگیریی زیاتر‬ ‫بەشێوەیەك كە زۆربەی ئەو پرۆژە‬ ‫ئابوریانەی سەرمایەگوزارانی بیانی‬ ‫كە لە‌كەركوك‌و هەرێمی کوردستان‬ ‫لەحاڵەتی جێبەجێكردندا بون‪ ،‬ئێستا‬ ‫راگیراون‪.‬‬

‫ناکۆکیەکان���ی ئ���ەم ج���ارەی نێ���وان‬ ‫بەغدا‌و کوردس���تان بەت���ەواوی بازاڕی‬ ‫وەس���تاندوە زۆر بەکەمی خەڵک مامەڵ‬ ‫بە‌ئۆتۆمبێل���ەوەدەکات چونک���ە خەڵک‬ ‫ناوێرێت ئەو پارەیەی پێیەتی خەەجی‬ ‫ب���کات‌و هیچ���ی پ���ێ نەمێنێ���ت بۆیە‬ ‫چاوەڕوانی گۆڕانکارین لەڕەوش���ەکەدا‬ ‫ڕوبدات"‪.‬‬ ‫هاواڵتیەک پێی وایە ئەو پارەیەی بۆ‬ ‫ئۆتۆمبیل کەدایناوە لەئێستادا پێیبێت‬ ‫باش���ترە لەوەی بی���دات بە‌ئۆتۆمبێل‌و‬ ‫ڕەوشەکە باش نەبێت‪.‬‬ ‫كام���ەران محەمەد گەنجێکی ش���اری‬ ‫سلێمانیە لەناو پێشانگای ئۆتۆمبێلەکاندا‬ ‫دەسوڕایەوە ئەو بۆ ئاوێنە دەڵێت "من‬ ‫ماوەیەکە کاردەکەم پارەم کۆ کردۆتەوە‬

‫بەش���ی ئۆتۆمبێلێک بەاڵم لەوەتی ئەم‬ ‫ڕەوشی حەشدی شەعبی‌و پێشمەرگەیە‬ ‫ڕوی���داوە پەش���یمانبومەتەوە لەکڕینی‬ ‫ئۆتۆمبێل چونکە نازانم ڕەوسەکە بەرە‬ ‫کوێمان دەبات پارەکەم پێبێت باشترە‬ ‫وەک لە‌ئۆتۆمبێلەک‪.‬‬ ‫دەشڵێت "نرخی سەیارە وەک ڕۆژانی‬ ‫پێش ڕیفراندۆمە زۆر نەگۆڕاوە هەر بۆیە‬ ‫بڕیارمداوە لەئێس���تادا پارەکەم البێت‬ ‫پێویسترە چونکە کەس نازانێت موچە‬ ‫باش دەبێت ی���ان خراپ وە هەرکاتێک‬ ‫بێ���ت دەتوانم ئۆتۆمبێل بک���ڕم بائەم‬ ‫ماوەیەش چاوەڕێبکەم"‪.‬‬ ‫بەقس���ەی خ���اوەن پێش���انگاکانی‬ ‫ئۆتۆمبێل لەئێس���تادا بازاڕی ئۆتۆمبێل‬ ‫بەرچاوکزب���ووە‬ ‫بەش���ێوەیەکی‬

‫پاش شكس���تی داع���ش‌و گەڕانەوەی‬ ‫ئارامی‪ ،‬س���ەرمایەگوزارانی بیانی زیاتر‬ ‫لە‌یەك ملیار دۆالریان لە‌شاری كەركوكدا‬ ‫بەگەڕخس���ت‪ .‬كێڵگ���ە نەوتییەكان���ی‬ ‫كەرك���وك یەكێكن لەكۆنتری���ن كێڵگە‬ ‫نەوتییە دۆزراوەكان لە‌عێراق كە یەدەگی‬ ‫نەوتەكەی بە‌زیاتر ل���ە‌‪ 1٣‬ملیار بەرمیل‬ ‫گۆڕەپانێکی راوەستانی ئوتومبێل‬ ‫مەزەندە دەكرێت‌و ئێس���تاش بەرهەمی‬ ‫رۆژانەی دەگاتە ‪ ٦٠٠‬بەرمیل‪.‬‬ ‫كۆنترۆڵكردنی كەركوك لەس���ەرەتای‬ ‫روخان���ی رژێمەكەی س���ەدام حس���ێندا‬ ‫یەكێ���ك لە‌پرس���ەكانی ناكۆك���ی نێوان‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و حكومەتی ناوەندی‬ ‫عێراق بو‪ .‬بەهۆی هەڵە ستراتیژییەكانی‬ ‫س���ەركردایەتی هەرێمی كوردس���تانەوە‬ ‫ئێس���تا كەرك���وك لەژێ���ر دەس���تیان‬ ‫دەرهێن���راوە‌و لە‌بەرهەم���ە نەوتییەكانی‬ ‫بێبەش دەكرێن‪.‬‬ ‫ب���ەراوردی دۆخی ئاب���وری هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەر لەو نائارامیانە لەگەڵ‬ ‫ئەو دۆخەی ئێس���تا دوچاری بوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫نیشان دەدات كە شکستی ریفراندۆمەکەی‬ ‫ناتواندرێت مامەڵەی زۆری تێدا بکرێت هەرێمی كوردس���تان لەڕوی ئابورییەوە‬ ‫هۆکارەکەش���ی بۆ ڕەوش���ی سیاس���ی بە‌زیانی هەرێمەكە تەواو بوە‪ ،‬چونكە بۆتە‬ ‫هۆی زیاتربونی ناسەقامگیری‌و نادڵنیایی‬ ‫کوردستان دەگەڕێتەوە‪.‬‬

‫بازاڕی فرۆشتن زۆر‬ ‫خراپ بووە هاواڵتیان‬ ‫لە‌ئێستادا خۆیان‬ ‫بە‌دور دەگرن لە‌کڕینی‬ ‫ئۆتۆمبێل‬

‫ئەگەر هەرێمی‬ ‫كوردستان پەلەی‬ ‫نەکردایە‪ ،‬لەچوارچێوەی‬ ‫حكومەتی فیدراڵ‬ ‫هەوڵی بۆ بەدیهێنانی‬ ‫بەرژەوەندی‌و‬ ‫داخوازییەكانی خۆی‬ ‫بدایە‪ ،‬دەیتوانی ببێتە‬ ‫نمونەیەكی سەركەوتو‬ ‫لەڕوی ئابورییەوە بۆ‬ ‫تەواوی ناوچەكانی‬ ‫دیكەی عێراق‬ ‫بۆ س���ەرمایەگوزارانی بیانی‌و چاالكانی‬ ‫ئاب���وری‪ .‬ئەگ���ەر هەرێمی كوردس���تان‬ ‫پەل���ەی نەکردای���ە‪ ،‬لەچوارچێ���وەی‬ ‫حكومەتی فیدراڵ هەوڵی بۆ بەدیهێنانی‬ ‫بەرژەوەندی‌و داخوازییەكانی خۆی بدایە‪،‬‬ ‫دەیتوانی ببێتە نمونەیەكی س���ەركەوتو‬ ‫لەڕوی ئابورییەوە بۆ تەواوی ناوچەكانی‬ ‫دیكەی عێراق‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫‪7‬‬

‫ده‌وڵه‌تی كوردستان‌و گه‌شكه‌ی ناسیۆنالیسته‌كان‪ :‬مه‌ترسیی‌و ده‌رفه‌ت‬ ‫گفتوگۆیەک له‌گه‌ڵ د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین‪ ،‬مامۆستا له‌زانكۆی سلێمانی‌و‬ ‫لێكۆڵه‌ری میوان له‌سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌زانكۆی لوند ـ سوید‬ ‫بەشی دوەم‌و کۆتایی‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین‪ ،‬مامۆستا له‌زانكۆی‬ ‫سلێمانی‌و لێكۆڵه‌ری میوان له‌سه‌نته‌ری‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫له‌زانكۆی لوند‪-‬سوید‪ ،‬لەم گفتوگۆیەی‬ ‫ئاوێنەدا دەڵێت "ئه‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆییمان‬ ‫بوێت یان نا هه‌موی بە‌ده‌ست ئێم ‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردستان ته‌نیا به‌رهه‌می حه‌ز‌و‬ ‫ویستی ئێم ‌ه نییه‌‌و نابێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌به‌ش���ی یه‌كه‌مدا‪ ،‬تیش���كمان‬ ‫خسته‌س���ه‌ر روداوه‌كان���ی دوای قۆناغ���ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی واڵتانی ئه‌فریقا‪ .‬ئه‌مانه‌وێت‬ ‫كه‌مێك درێژه‌ به‌و باسه‌ بده‌ین‪ .‬چی وایكرد‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی له‌ئه‌فریقا شكستبهێنێت؟‬ ‫د‪ .‬نی���از نه‌جمه‌دی���ن‪ :‬من به‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫خااڵن���ه‌دا ده‌چم���ه‌وه‌ ك ‌ه بۆ تێگه‌یش���تن‬ ‫له‌ئه‌زمون���ی هه‌رێمی كوردس���تان س���ودی‬ ‫لێده‌بینی���ن‪ .‬نه‌وه‌ی یه‌كه‌می ناس���یۆنالیزم‬ ‫زۆر زیره‌كان���ه‌ قۆرخی ئابورییه‌كه‌یان كرد‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ش‪ ،‬ئایدیۆلۆجیای سۆش���یالیزمی‬ ‫س���ۆڤێتی‌و پالنی مه‌ركه‌زیی سه‌رنجی زۆر‬ ‫له‌واڵتانی راكێش���ابو‪ ،‬له‌واڵتانی ئه‌وروپای‬ ‫رۆژهه‌اڵت كه‌مێك گه‌ش���ه‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‬ ‫دروست كردبو‪ ،‬بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان ده‌كرد‬ ‫گوای ‌ه ئه‌م مۆدێله‌ پشت بە‌به‌پیشه‌سازیكردن‬ ‫ده‌به‌ستێت‌و "پاڵی گه‌وره‌" بە‌ئابورییه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌نێت‪ .‬له‌جه‌وهه‌ردا‪ ،‬ئه‌م مه‌یله‌ بۆ ئه‌وه‌ بو‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان كۆنتڕۆڵی هه‌مو پانتاییه‌كی‬ ‫سیاسیی بكه‌ن‪ .‬نه‌وه‌ی یه‌كه‌م ده‌سته‌اڵتیان‬ ‫له‌گه‌ڵ خه‌ڵ���ك به‌ش نه‌ك���رد‪ .‬هۆوفۆیت‪-‬‬ ‫بۆیگنی ده‌یوت "دیموكراسی بە‌كه‌ڵكی ئێم ‌ه‬ ‫نایه‌ت‪ ،‬له‌‌واڵتانی گه‌نجی وه‌ك ئێمه‌دا ئه‌بێت‬ ‫كه‌سێكی به‌دەسەاڵتبۆ ماوه‌یه‌كی دیاریكراو‬ ‫له‌س���ه‌ر حوكم بێت"‪ .‬جگ ‌ه له‌مه‌ش‪ ،‬وه‌ك‬ ‫چۆن له‌كوردس���تان "جه‌اللیی"‪" ،‬مه‌الیی"‪،‬‬ ‫هت���د‪ ،‬له‌الی���ه‌ن ئه‌كادیمی‌و رۆش���نبیرانی‬ ‫ده‌س���ته‌اڵته‌وه‌ داهێن���ران‌و خه‌ڵكی���ان‬ ‫خس���ته‌په‌نای‪ ،‬دروس���ت له‌‌واڵت���ی غان���ا‬ ‫رێبازێكیان بۆ كوامی ئنكروما دروستكردبو‬ ‫ئه‌وسا‌و ئێس���تاش نه‌یانتوانی پێناسه‌یه‌كی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ناویان نابو "ئنكرومایزم"‪ ،‬كه‌ گوای ‌ه‬ ‫بریتی���ه‌ له‌"س���ه‌ربه‌خۆبون‌و دامه‌زراندن���ی‬ ‫ئه‌فریقای ن���وێ‌و رزگاربون له‌ئیمپریالیزم"‪،‬‬ ‫له‌جه‌وهه‌ریش���دا كۆنتڕۆڵ���ی غاناییه‌كانیان‬ ‫پێده‌ك���رد‪ .‬جه‌م���ال عه‌بدول ناس���ڕ له‌رێی‬ ‫رێبازی ناس���ڕیزمه‌وه‌ كۆنتڕۆڵی میس���ری‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫رێ���ك وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌عێراقی س���ه‌ددام‌و‬ ‫دوات���ر له‌هه‌رێم���ی كوردس���تاندا روی���دا‪،‬‬ ‫رێبازی س���ه‌ركرده‌كانی ئه‌فریقا كۆمه‌ڵێك‬ ‫یاس���ا‌و رێسا بون بۆ به‌س���تنه‌وه‌ی خه‌ڵك‬ ‫بە‌شه‌خس���ێكه‌وه‌‪،‬‬ ‫بە‌س���ه‌نته‌رێكه‌وه‌‪،‬‬ ‫بیناكردنی سیستمی به‌شه‌خسییكردن بون‪،‬‬ ‫قۆرخكردنی سیاس ‌هت‌و دامه‌زراوه‌كان بون بۆ‬ ‫شه‌خسێك‪ ،‬كه‌ له‌سایه‌ی گه‌مژه‌یی خه‌ڵكدا‬ ‫وه‌ك رزگاركار س���ه‌یرده‌كرا‪ .‬پرۆفیسۆرێك‬ ‫ك���ه‌ بایۆگرافیای ناس���ڕی نوس���یوته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌نوسێت"ناسڕ توانی جیاوازی حكوم ‌هت‌و‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت بس���ڕێته‌وه‌‪ ،‬پاش���ان جیاوازی‬ ‫هه‌ردوكیانی له‌گه‌ڵ خۆی سڕیه‌وه‌‪ ".‬میدیا‪،‬‬ ‫س���ه‌ندیكاكان‪ ،‬رێكخراوه‌كان���ی گه‌نج���ان‪،‬‬ ‫كه‌نیسه‌‌و مزگه‌وته‌كان‪ ،‬باره‌گاكانی حیزب‌و‬ ‫خه‌ڵك���ی خۆبه‌بچوكزان‌و بیرگه‌ش���ه‌نه‌كردو‬ ‫هه‌مو پێكه‌و‌ه نه‌وه‌ی یه‌كه‌می ناسیۆنالیزمیان‬ ‫كرد بە‌"فیرع���ه‌ون"‪ ،‬به‌رده‌كان���ی دیواری‬ ‫دیكتاتۆریی���ان ب���ێ نق���ه‌ هه‌ڵده‌چن���ی‌و‬ ‫ناویان نا "س���ه‌ربه‌خۆیی ئه‌فریقییه‌كان!"‪.‬‬ ‫س���ه‌خت بو بۆ ت���اك خۆی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫به‌ناو "س���ه‌مای ئازادیی" ببینێته‌وه‌‪ .‬یه‌ك‬ ‫ئه‌ویدی بانگهێش���ت ده‌كرد‪ ،‬پێكی خه‌ستی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی هه‌ڵده‌دا‌و مه‌ستده‌بوو‪ ،‬گڕی‬ ‫به‌رخۆدان���ی كزده‌ب���وو‪ ،‬هێ���واش هێواش‬ ‫ده‌خزایه‌ ناو سه‌ماكارانه‌وه‌‪ .‬له‌چاوی "خودا‬ ‫هه‌ڵبژێ���ردراوه‌كان"ه‌وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگ���ه‌ هیچی‬ ‫تر نه‌ب���و جگه‌ له‌تاقیگ���ه‌ی خه‌ونه‌كانیان‌و‬ ‫ئینس���انیش جرجه‌كانی ناو ئ���ه‌و تاقیگان ‌ه‬ ‫بون‪ ،‬كه‌ گوایه‌ واڵت ده‌كه‌ن بە‌س���ه‌نته‌ری‬ ‫فێربون‌و پیشه‌سازیی ده‌خه‌نه‌سه‌ر ڕێ‪ .‬له‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌دا‪ ،‬ده‌زگای زانیاریی(موخابه‌رات)‌و‬ ‫س���وپا زۆر گرنگ ب���وو‪ .‬ئیش���ی ده‌زگای‬ ‫زانیاریی پاراس���تنی س���ه‌رۆك بو له‌پیالن‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش پێویس���تی بە‌تۆمه‌تباركردن���ی‬ ‫ئازادیخوازان بوو‪ .‬ئ���ه‌م ده‌زگایانه‌‪ ،‬دوبار‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌س���تی خۆبه‌بچوكزانی���ن الی‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬هێنده‌ی تر سه‌رۆكه‌كانیان ته‌نیاتر‬ ‫ده‌كرد‌و دایانده‌بڕی له‌چوارده‌ور‪ .‬ته‌نیایی‌و‬ ‫به‌دگومانی���ی وای له‌كوامی ئنكروما كرد بۆ‬

‫ئیریكا پۆوێڵی ژنه‌ دۆس���ته‌كه‌ی بنوسێت‪:‬‬ ‫"له‌و سااڵنه‌وه‌ تۆم تێدا ناسیوه‌‪....‬ئه‌توانی‬ ‫بڵێیت ئ���ه‌م یان ئ���ه‌و كه‌س���ه‌ هاوڕێمه‌؟‬ ‫له‌پشتی پێكه‌نینم‌و خه‌نده‌كانمه‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵك‬ ‫قورس���ایی ته‌نیایی‌و دابڕانم نابینن"‪ .‬هه‌تا‬ ‫كار گه‌یش���ت ‌ه ئه‌وه‌ی س���ه‌رۆك نه‌یده‌زانی‬ ‫بێ كورس���ییه‌كه‌ی چۆن بژی‌و چی بكات‪،‬‬ ‫هه‌ندێكیان بە‌خه‌ڵه‌فاوی‌و دوای ‪ 40-30‬ساڵ‬ ‫كاركردن وه‌ك سه‌رۆكی واڵت ده‌ستبه‌رداری‬ ‫پۆس���ته‌كانیان نه‌ده‌بون‪ ،‬ئه‌فریقییه‌كانیش‬ ‫بە‌ده‌ستییانه‌وه‌ داماو بوبون‪ .‬ته‌نیاكه‌وتن‌و‬ ‫دابڕانی سه‌ركرده‌كان له‌خه‌ڵك نه‌خۆشییه‌ك ‌ه‬ ‫ك���ه‌ ده‌بێت هه‌م ئه‌وان���ه‌ی ئه‌یانه‌وێت ببن‬ ‫به‌س���ه‌ركرد‌ه یان سه‌ركرده‌ن لێی تێبگه‌ن‌و‬ ‫خۆیانی لێبپارێ���زن‪ ،‬هه‌م چوارده‌وره‌كه‌یان‬ ‫به‌فوتێكردنیان ته‌نیایان نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێكه‌وه‌ ن���ه‌وه‌ی یه‌كه‌م‌و دوەمی‬ ‫ناسیۆنالیزم رۆڵیان چی بو له‌وه‌دا ئابوریی‌و‬ ‫دیموكراس���یی له‌ئه‌فریق���ا ب���ه‌ره‌و هه‌ڵدێر‬ ‫به‌رن؟‬ ‫د‪ .‬نی���از نه‌جمه‌دی���ن‪ :‬ن���ه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ناسیۆنالیزم قوتابخانه‌‌و نه‌خۆشخانه‌‌و رێگا‌و‬ ‫چه‌ندین كارگه‌یان بۆ واڵته‌كانیان دروستكرد‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ چ س���ودێكی هه‌یه‌ ك ‌ه تێچوی‬ ‫پرۆژه‌كان له‌به‌رچاو نه‌گرن‌و له‌ماوه‌ی چه‌ند‬ ‫ساڵێكیش���دا هه‌ر خۆیان وێرانی بكه‌نه‌وه‌؟‬ ‫پ���رۆژه‌كان له‌س���ه‌ر بنه‌مای پێداویس���تی‬ ‫خه‌ڵك نه‌ب���و مه‌گه‌ر ب���ۆ بێده‌نگكردنیان‪،‬‬ ‫به‌فیڕۆدان���ی گ���ه‌وره‌ی تێداب���وو‪ .‬بە‌نوكه‌‬ ‫قه‌ڵه‌مێ���ك بە‌ملیۆن���ان دۆالر به‌فێڕۆده‌درا‪.‬‬ ‫هه‌رچ���ی نه‌وه‌ی دوەمه‌‪ ،‬له‌رێ���ی كۆده‌تاو‌ه‬ ‫هه‌وڵیان���دا له‌دیكتاتۆره‌كانی���ان رزگاریان‬ ‫ببێت‪ .‬له‌دو ده‌یه‌ی یه‌كه‌می سه‌ربه‌خۆییدا‪،‬‬ ‫چ���ل كۆده‌ت���ای س���ه‌ركه‌وتوو(جگ ‌ه‬ ‫له‌شكس���تخواردو) رویاندا‪ ،‬ك���ه‌ زۆربه‌یان‬ ‫بێخوێنڕشتن بون‪ .‬له‌نه‌وه‌ته‌كاندا هه‌ڵبژاردن‬ ‫گه‌شه‌ی كرد‪ ،‬به‌اڵم هێز‌و سه‌ركرده‌ی نوێی‬ ‫ئه‌فریقا ئه‌مجار‌ه هه‌ڵبژاردنیان به‌كارده‌هێنا‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی دیكتاتۆریی بچه‌س���پێننه‌وه‌‪ .‬با‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش زی���اد بكه‌م كه‌ ن���ه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ناس���یۆنالیزم كه‌وتبون���ه‌ ن���او په‌یوه‌ندیی‬ ‫نوێ���ی نێوده‌وڵه‌تیی‌و ئه‌بڵه‌ق���ی كردبون‪،‬‬ ‫بژارده‌یه‌كی مانه‌وه‌یش���یان ب���وو‪ .‬ئنكروما‬ ‫زۆر دڵخۆش ب���و كه‌ زیات���ر له‌نیوكاتژمێر‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ش���اژنی به‌ریتانی���ا كۆبوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت س���ه‌مایه‌كی كورتیش���ی كردبو‪،‬‬ ‫هه‌زاران كۆپ���ی له‌‌وێنه‌كه‌یانی باڵوكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ش وه‌ك "مه‌س���یحی‬ ‫خه‌ڵك���ی ئه‌فریق���ا ‌‬ ‫نوێ" ده‌هاته‌پێش���چاویان‪ ،‬ئ���ه‌و خه‌ڵكه‌ی‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی "مه‌س���تبون بە‌سه‌ربه‌خۆیی"‬ ‫به‌ریدان‪ ،‬ده‌یانوت‪":‬چیتر تۆ مه‌سیحی ئێم ‌ه‬ ‫نیت"‪ .‬هه‌مو ئه‌مان���ه‌ له‌كۆتاییدا یه‌كپارچ ‌ه‬ ‫ئه‌فریقای���ان خس���ته‌ ئاوێك���ی لێڵ���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌ڵه‌كه‌بون���ی كورتهێنانی بودجه‌‌و‬ ‫قه‌رزی حكوم���ه‌ت‪ ،‬به‌رزكردن���ه‌وه‌ی باج‌و‬ ‫به‌رده‌وامب���ون له‌س���ه‌ر به‌رخۆریی له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان‌و ده‌س���ته‌وتاقمه‌كانیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫وایانك���رد ده‌وڵه‌تان���ی ئه‌فریقا ب���ۆ قه‌رز‬ ‫ده‌ست له‌بانكی نێوده‌وڵه‌تیی پانبكه‌نه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌رچ���ی ده‌وڵه‌تانی بااڵده‌س���تی دونیاش‬ ‫هه‌بون (به‌تایبه‌ت روسیا‪ ،‬رۆژئاوا‌و چاینا)‬ ‫قوالپ بۆ ماسییه‌كانی فڕێبده‌ن‪ ،‬ده‌وڵ ‌هت‌و‬ ‫بازاڕه‌ك���ه‌ی داگیربك���ه‌ن‪ .‬دواج���ار نه‌وه‌ی‬ ‫نوێی "رۆژئاوایی" ده‌ركه‌وتن‪ ،‬بانگه‌ش���ه‌ی‬ ‫قۆناغی رێنیسانی ئه‌فریقایان ده‌كرد‪ .‬به‌اڵم‬ ‫دوای په‌نجا س���اڵ له‌سه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬یه‌ك دو‬ ‫ده‌وڵه‌ت نه‌بێت‪ ،‬ئه‌فریق���ا هه‌رگیز له‌چاڵی‬ ‫قووڵی شه‌ڕی تایفیی‌و ئاواره‌بون‌و هه‌ژاریی‌و‬ ‫نه‌خۆش���یی نه‌هاته‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئابورییش ل���ه‌وه‌ رزگارنه‌كرا ك���ه‌ ئامرازی‬ ‫هێنان���ه‌دی خولیاكانی س���ه‌ركرده‌كانیان‌و‬ ‫ده‌ستوپێوه‌نده‌كانیان بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ا له‌دۆخی كوردس���تان زیاتر‬ ‫وردببینه‌وه‌‪ .‬بۆچی هه‌وڵه‌كانی چاكس���ازیی‬ ‫له‌دو ده‌یه‌ی رابردودا له‌هه‌رێمی كوردستاندا‬ ‫شكس���تیان هێن���ا‪ ،‬ئای���ا له‌به‌رئ���ه‌وه‌ بو‬ ‫ده‌وڵه‌تمان نه‌بوو؟‬ ‫د‪ .‬نی���از نه‌جمه‌دین‪ :‬بێگوم���ان ده‌وڵه‌ت‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك ده‌س���ته‌اڵتی هه‌ی���ه‌ (وه‌ك‬ ‫سیاس���ه‌تی بازرگانیی یان قه‌رزكردن) ك ‌ه‬ ‫هه‌رێم به‌رێژه‌یی لێیان بێبه‌شه‌‌و هه‌مویشیان‬ ‫ئامرازی گرنگن له‌گه‌ش���ه‌‌و گه‌شه‌س���ه‌ندن‌و‬ ‫روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی قه‌یران‪ .‬به‌اڵم شكس���تی‬ ‫چاكسازیی هه‌موی به‌هۆی بێ ده‌وڵه‌تییه‌و‌ه‬ ‫نییه‌‪ .‬له‌به‌شی یه‌كه‌می ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌دا‬ ‫كه‌مێك له‌باره‌ی هه‌رێم���ه‌وه‌ دواین‪ .‬لێره‌دا‬ ‫پش���ت بە‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كم ده‌به‌ستم به‌ناوی‬ ‫"شكس���تی ریفۆرم���ی ئابوری���ی له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا‪ ،"...‬كه‌ له‌"گۆڤاری به‌ریتانیی‬ ‫بۆ لێكۆڵینه‌وه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت"‬ ‫بە‌زمانی ئینگلیزیی ساڵی ‪ 2016‬باڵوبوه‌وه‌‪.‬‬

‫د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین‬

‫میدیا‪ ،‬سه‌ندیكاكان‬ ‫رێكخراوه‌كانی گه‌نجان‬ ‫كه‌نیسه‌‌و مزگه‌وته‌كان‬ ‫باره‌گاكانی حیزب‌و‬ ‫خه‌ڵكی خۆبه‌بچوكزان‌و‬ ‫بیرگه‌شه‌نه‌كردو هه‌مو‬ ‫پێكه‌وه‌ نه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ناسیۆنالیزمیان كرد‬ ‫بە‌"فیرعه‌ون"‬ ‫له‌وێدا باس���ی ئ���ه‌وه‌م كردوه‌ ك��� ‌ه بازنه‌ی‬ ‫به‌تاڵی ترادیشنی نامه‌ده‌نیی‪ ،‬ره‌نتخۆریی‪‌،‬و‬ ‫س���ه‌نتڕاڵیزه‌كردن‪ ،‬گه‌ش���ه‌ی كورتخایه‌ن‬ ‫ده‌كات بە‌نه‌ری���ت‌و قه‌یرانی قوڵ‌و به‌رده‌وام‬ ‫ده‌هێنێ���ت‪ .‬له‌ئه‌ڵقه‌ی یه‌كه‌مدا‪ ،‬كه‌لتورێكی‬ ‫سیاس���یی دواكه‌وت���و زاڵ ده‌بێ���ت‪ ،‬ك��� ‌ه‬ ‫س���ه‌ر بە‌كۆمیونیتی نامه‌ده‌نییه‌‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫نایه‌كس���انیی بیناك���راوه‌‪ ،‬گه‌نده‌ڵی���ی‬ ‫ده‌كات بە‌دیارده‌یه‌ك���ی قبوڵك���راو‪ ،‬بایه‌خ‬ ‫بە‌مه‌مله‌كه‌ت���ی ئیالهی ده‌دات‌و مه‌مله‌كه‌تی‬ ‫ئینس���انی فه‌رامۆش ده‌كات (وه‌ك رۆبه‌رت‬ ‫پوتنام ده‌ڵێ���ت)‪ ،‬هتد‪ .‬ئه‌م ‌ه یه‌ك ده‌گرێت‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌بونی س���ه‌رچاوه‌ی سروش���تیی‪،‬‬ ‫ره‌فتاری سیاس���یی ده‌س���ته‌بژێر‌و خه‌ڵك‬ ‫ده‌گۆڕێت‪ .‬بۆ به‌هێزكردنی پێگه‌ی خۆیان‌و‬ ‫كۆنتڕۆڵكردن���ی خه‌ڵ���ك‪ ،‬ده‌س���ته‌بژێری‬ ‫سیاسیی ده‌ست به‌سه‌ر سامانی سروشتییدا‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬بایه‌خ بە‌سه‌رچاوه‌ی مرۆیی ناده‌ن‬ ‫مه‌گ���ه‌ر ته‌نیا وه‌ك خزمه‌ت���كار‌و پارێزه‌ری‬ ‫سیستمه‌كه‌یان مامه‌ڵه‌ی بكه‌ن‪ .‬وات ‌ه مه‌یلی‬ ‫ره‌نتخۆریی (وه‌رگرتنی موڵكانه‌‪ ،‬داهاتێكی‬ ‫زۆر بە‌تێچویه‌ك���ی كه‌م) به‌هێزده‌بێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫تێ���ری لین كارل ده‌ڵێت‪ .‬بە‌رای من‪ ،‬هه‌ردو‬ ‫پێكه‌وه‌ مه‌ركه‌زیه‌تێكی به‌هێز دروستده‌كه‌ن‬ ‫له‌بڕیاردان‌و ته‌رخانكردنی س���ه‌رچاوه‌كان‪.‬‬ ‫پاش���ان مه‌ركه‌زیه‌ت ره‌نتخۆریی‌و كه‌لتوری‬ ‫نامه‌ده‌نی���ی به‌رهه‌مده‌هێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر‬ ‫یه‌كێكی���ان ده‌كه‌ونه‌ خزمه‌تی ئه‌وی تریان‪.‬‬ ‫خه‌رجیی گش���تیی ل���ه‌م سیس���تمه‌دا بۆ‬ ‫كێبڕكێ���ی پاوه‌ره‌‪ ،‬ئیدی له‌ن���او حیزبێكدا‬ ‫بێ���ت یان له‌گه‌ڵ حیزبه‌كان���ی تر‪ ،‬هاوكات‬ ‫بێه‌بش���بونی پێش���تر‌و خه‌رجی���ی زه‌به‌الح‬ ‫خه‌ڵك ئال���وده‌ی به‌رخۆریی ده‌كات‌و واڵت‬ ‫ده‌كات بە‌ژێر شاخێك قه‌رزه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه رێك له‌هه‌رێم���دا رویداوه‌‪ .‬الی من‬ ‫كێبڕكێی نێوان حیزبه‌كان‌و سه‌ركرده‌كانیان‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می شاخ‌و شه‌ڕی ناوخۆ‪ ،‬دیزاینی‬ ‫سیاسه‌تی ئابوریی‌و به‌فیڕۆدانی سه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئابوریی‪‌،‬و مۆدێلی سه‌پاندنی بنه‌ماڵ ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫حیزب‌و حیزب به‌سه‌ر حكومه‌ت‌و حكومه‌ت‬ ‫به‌سه‌ر خه‌ڵك‌و ده‌وڵه‌تدا‪ ،‬له‌دوای راپه‌ڕینه‌و‌ه‬ ‫نه‌یتوانیو‌ه له‌م بازنه‌یه‌ ده‌ربچێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫الی یه‌كێتی���ی‌و پارتیی‪ .‬لێره‌دا‪ ،‬هه‌ڵبژاردن‬

‫بە‌ته‌نیا ناتوانێت بازنه‌ی به‌تاڵی ترادیشنی‬ ‫نامه‌ده‌نیی‪ ،‬ره‌نتخۆریی‌و س���ه‌نتڕاڵیزه‌كردن‬ ‫تێكبش���كێنێت‪ ،‬چونك���ه‌ خێ���ڵ وه‌زیفه‌ی‬ ‫ماوه‌‪ ،‬توانای به‌خش���ینی ده‌نگده‌ری هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت بە‌ده‌اڵڵی سیاسیی‪ ،‬بە‌پرد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫حیزب‌و حكوم���ه‌ت بگه‌یه‌نێ���ت بە‌خه‌ڵك‌و‬ ‫كۆنتڕۆڵی���ان بكه‌ن‪ .‬ته‌واوی ئ���ه‌م بازنه‌ی ‌ه‬ ‫له‌عێراقیش���دا ده‌بینرێ���ت‪ .‬له‌‪1970‬كاندا‪،‬‬ ‫نرخی نه‌وت به‌رزبوه‌وه‌‌و گه‌شه‌یه‌كی رێژه‌یی‬ ‫ئابوریی رویدا‪ ،‬پاشان س���ه‌نتڕاڵیزه‌كردنی‬ ‫زیاتری ئابوریی‌و بڕیاردان ده‌س���تیپێكرد‪،‬‬ ‫دواتر كه‌لتوری نامه‌ده‌نیی به‌رهه‌مهێنایه‌و‌ه‬ ‫(وه‌ك سه‌رۆكمان زێڕه‌‪ ..‬بە‌روح‌و بە‌خوێن‪،‬‬ ‫قوربانی تۆین س���ه‌ددام)‪ ،‬پاش���ان شه‌ڕ‌و‬ ‫قه‌رزاریی‌و هه‌ره‌س‪ ،‬هتد‪ .‬ئه‌م سێ فاكته‌ر‌ه‬ ‫كاریگه‌ریی���ان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر الركردنه‌وه‌ی‬ ‫پردی متمانه‌ له‌نێوان عێراق‌و كوردس���تان‪،‬‬ ‫ك���رده‌ی ده‌س���ته‌جه‌معییش الوازده‌كات‪،‬‬ ‫مرۆڤی تااڵنچیی‌و ره‌نتخۆر به‌رهه‌مده‌هێنێت‪،‬‬ ‫كه‌ خۆیان بە‌خێڵ‌و هێڵی سیاسیی جیاوازدا‬ ‫هه‌ڵده‌واسن‪ ،‬تا‌وای لێدێت مه‌گه‌ر له‌پرسه‌دا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كتر كۆببنه‌وه‌‪ ،‬ده‌نا ئاماده‌ نین‌و‬ ‫متمانه‌یان بە‌یه‌كتر نیی ‌ه بچنه‌ س���ه‌نگه‌ری‬ ‫وه‌رگرتن���ه‌وه‌ی مافه‌كانیان‪ .‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش‬ ‫بڵێم ك ‌ه به‌‌وێنه‌ی ئه‌فریق���ا‌و زۆر ده‌وڵه‌تی‬ ‫تر‪ ،‬دۆخی سیاس���یی نوێ (وه‌ك ش���ه‌ڕی‬ ‫داعش)‌و ملمالنێی ن���ه‌وت‪ ،‬نه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ناس���یۆنالیزمی بە‌س���ه‌ركرده‌‌و بنه‌ماڵ���ه‌‌و‬ ‫كۆمپانیای زه‌به‌الحی جیهانیی ناس���اندن‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هاوچینه‌كانیان (ب���ه‌اڵم بە‌پێگه‌ی‬ ‫نزمت���ره‌وه‌) كه‌وتن���ه‌ هاوپه‌یمانی���ی‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نیان بژارده‌ی ئاسانتریان‬ ‫ده‌ستكه‌وت‌و چاكس���ازییان فه‌رامۆشكرد‪.‬‬ ‫ئینج���ا ئ��� ‌ه ‌م وێنانه‌ی���ان ئه‌هێنای���ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌میدیاكان���ه‌و‌ه په‌خش���یانده‌كرد‪ ،‬ل���ه‌الی‬ ‫خه‌ڵكی خۆبه‌بچوكزان‌و بێدەس���ەاڵتده‌بون‬ ‫بە‌سوپه‌رمان‪ .‬بە‌مانایه‌كی تر‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫تایبه‌تی نێگه‌تیڤی كۆمپانی���ا‌و ده‌وڵه‌تانی‬ ‫زه‌به‌الح هاوكاریی مانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ناس���یۆنالیزمی ك���رد‌و جێی چاكس���ازیی‬ ‫گرت���ه‌وه‌‪ .‬داهاتی ده‌س���تكه‌وتوش ده‌بو بۆ‬ ‫توندوتۆڵكردنی بازنه‌ك ‌ه خه‌رجبكرێت‪ .‬تا ئه‌م‬ ‫بازنه‌ی ‌ه نه‌شكێت‪ ،‬سه‌ربه‌خۆییشمان هه‌بێت‬ ‫رێژه‌ی به‌خته‌وه‌ریی‌و خۆشگوزه‌رانیمان زیاد‬ ‫ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌رچی به‌رقه‌رابونی مه‌رجه‌كانی‬ ‫تری گه‌شه‌س���ه‌ندن واده‌كات ده‌وڵه‌ت رۆڵی‬ ‫گرنگ ببینێت له‌تێكشكانی ئه‌م بازنه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌رباری هه‌مو ش���ت‪ ،‬مه‌یلی‬ ‫جیابونه‌وه‌‌و سه‌ربه‌خۆبون بوژاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌زۆر‬ ‫واڵتی تریش‪ ،‬له‌وان��� ‌ه به‌ریتانیا له‌ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫كیوبیك له‌كه‌نه‌دا‪ ،‬كه‌ته‌لۆنیا له‌ئیس���پانیا‪،‬‬ ‫یه‌مه‌نی خ���وارو‪ ،‬هتد‪ .‬بە‌فۆكه‌س له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬نی���از نه‌جمه‌دی���ن‪ :‬وه‌ك هه‌ندێ���ك‬ ‫له‌لێكۆله‌ران ده‌ڵێن‪ ،‬س���ه‌ده‌ی بیس���ت دو‬ ‫شه‌پۆلی گه‌وره‌ی ده‌وڵتدامه‌زراندنی به‌خۆو‌ه‬ ‫بین���ی‪ ،‬یه‌كه‌می���ان دوای جه‌نگ���ی دوەمی‬ ‫جیهانیی‌و دوەمی���ان دوای كه‌وتنییە‌كێتی‬ ‫سۆڤێت‪ .‬ش���ه‌پۆلی س���ێیه‌م له‌ده‌روازه‌ی‬ ‫س���ه‌ده‌ی نوێو‌ه كه‌وتوته‌ جوڵه‌‪ ،‬تا ئه‌مڕۆ‬ ‫خاو ده‌ڕوات‌و به‌ربه‌ستی زۆری هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌دوای كه‌وتنییە‌كێتی سۆڤێته‌و‌ه‬ ‫شكس���تی مۆدێلی پالن���ی مه‌ركه‌زیی (كه‌‬ ‫ته‌نی���ا موڵكی ئ���ه‌وان نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆر‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس�ل�امییش په‌ی���ڕه‌وی ده‌كه‌ن)‬ ‫به‌رپ���رس بوبێ���ت له‌جواڵندن���ی مه‌یل���ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬ئه‌وا له‌ئه‌مڕۆدا جیهانگیریی‌و‬

‫ته‌نیاكه‌وتن‌و دابڕانی‬ ‫سه‌ركرده‌كان له‌خه‌ڵك‬ ‫نه‌خۆشییه‌كه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌م ئه‌وانه‌ی ئه‌یانه‌وێت‬ ‫ببن به‌سه‌ركرده‌ یان‬ ‫سه‌ركرده‌ن لێی تێبگه‌ن‌و‬ ‫خۆیانی لێبپارێزن‬ ‫هه‌م چوارده‌وره‌كه‌یان‬ ‫به‌فوتێكردنیان ته‌نیایان‬ ‫نه‌كه‌ن‬ ‫نیۆ‪-‬لیبراڵیزم‪ ،‬بێگومان به‌س���ه‌ركردایه‌تیی‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬به‌ش���ێكی گرنگ له‌به‌رپرسیارێتی‬ ‫ده‌گرنه‌ئه‌س���تۆ‪ .‬پش���تیوانانی بازاڕی ئازاد‬ ‫بانگه‌ش���ه‌ی ئه‌وه‌ی���ان ده‌كرد س���ه‌رده‌می‬ ‫راماڵینی س���نور‌و پاشه‌كش���ه‌ی حكومه‌ت ‌ه‬ ‫له‌ئابوری���ی‪ ،‬واڵتانی تازه‌گه‌ش���ه‌كردو بۆی ‌ه‬ ‫خۆش���به‌خت نی���ن چونكه‌ س���نوره‌كانیان‬ ‫داخس���توه‌‌و به‌ربه‌س���ت بۆ بازرگانیی ئازاد‬ ‫دروستده‌كه‌ن‪ ،‬ده‌وڵه‌ت باوی نه‌ماوه‌‪ ،‬هتد‪.‬‬ ‫كرانه‌وه‌ی له‌ن���اكاو‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌تیی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ زلهێ���زه‌كان‌و كۆمپانیا گه‌وره‌كانی‬ ‫له‌پشت بوو‪ ،‬ئامرازێك بو بۆ دروستكردنی‬ ‫بڵقی ئابوری���ی له‌‌واڵتانی تر یان رزگاربون‬ ‫له‌قه‌ی���ران‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌تۆم���ی توندوتیژی���ی‌و‬ ‫خێڵه‌كی���ی له‌دونیای لۆكاڵ���دا ته‌قانده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ی یه‌كه‌م���دا وتم كه‌‪ ،‬ب���ە‌رای زۆر‬ ‫له‌لێكۆله‌ران‪ ،‬گه‌مارۆی ئابوریی س���ه‌رقاپی‬ ‫مه‌نهۆڵی زێراب���ی تایفه‌گه‌ری���ی له‌عێراقدا‬ ‫هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ تایف ‌ه (مه‌زهه‌ب‌و خێڵ‬ ‫خۆی) ئامرازێكی س���ه‌ره‌كیی خۆپاراستن‌و‬ ‫په‌یداكردنی نان‌و فراوانكردنی دەسەاڵتبوو‪.‬‬ ‫ئه‌مان���ه‌ وایانكرد عێ���راق ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌كیس بچێت ببێت بە‌ده‌وڵه‌تێكی مۆدێرن‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و گروپی تیرۆریس���تی تیایدا گه‌رای‬ ‫دانا‪ ،‬ه���اوكات دروس���تكردنی میلیش���ای‬ ‫كردو‌ه بە‌پێویستی بۆ تایف ‌ه سیاسییه‌كانی‪.‬‬ ‫له‌راستیدا‪ ،‬كه‌وتنی ده‌وڵه‌تی عێراق له‌وه‌دا‬ ‫نه‌یتوانی ناس���نامه‌ی نیش���تمانیی دروست‬ ‫بكات‪ ،‬رۆڵ���ی هه‌یه‌ له‌زیندوبونه‌وه‌ی مه‌یلی‬ ‫جیابون���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌م كه‌وتنه‌ ب���ە‌رۆژ‌و دو رۆژ‬ ‫روین���ه‌داوه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی به‌ه���ۆی ئه‌مریكا‌و‬ ‫روسیا‌و رۆژئاواوه‌ی ‌ه بە‌گشتیی‪ ،‬كه‌چی ئێستا‬ ‫فش���ارده‌كه‌ن عێ���راق پارچه‌پارچ ‌ه نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ناوخ���ۆدا‪ ،‬ملمالنێ���ی دەس���ەاڵتتایپێكی‬ ‫له‌سیاس���ه‌تكردن به‌رهه‌مهێناوه‌ كه‌ فه‌نان‬ ‫ح���ه‌داد بە‌"سیاس���ه‌تكردنی قوربانی���ده‌ر"‬ ‫ن���اوی ده‌بات‪ .‬پێش���تر ش���یعه‌كان خۆیان‬ ‫بە‌غه‌درلێك���راو ده‌بین���ی‪ ،‬ئینج���ا له‌دوای‬ ‫پرۆس���ه‌ی البردنی سه‌ددام‪ ،‬س���وننه‌كان‪.‬‬ ‫جۆرێك له‌دی���دگا له‌نێوانیاندا دروس���تبوه‌‬ ‫كه‌ "م���ن زیاتر ب���وم بە‌قوربانی���ی‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌بێ پش���كی زۆرم له‌ده‌سته‌اڵتدا هه‌بێت"‪،‬‬ ‫جاروباریش قوربانیی ده‌ده‌ن تا پشكی زیاتر‬ ‫ببه‌ن‪ ،‬سه‌رباری فاكته‌ری دیموگرافیی (كێ‬ ‫ژماره‌ی له‌كێ زیاتره‌؟)‪ .‬له‌مانه‌و‌ه هه‌س���تی‬ ‫دژه‌‪-‬ده‌وڵه‌ت‪ ،‬له‌بری دژه‌‪-‬حكومه‌ت‪ ،‬زیادی‬ ‫كرد‪ .‬هه‌مان شتیش بۆ كورد راسته‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم‪ ،‬ته‌ماعی سیاس���یی‬ ‫ناوخۆیی‌و شاردنه‌وه‌ی مه‌له‌فی گه‌نده‌ڵیی‌و‬ ‫كه‌وتنه‌ ژێر باری شه‌پۆله‌كه‌‌و مێنتاڵتی وه‌ك‬ ‫"ئه‌مه‌ ده‌رفه‌ته‌‌و با له‌كیسمان نه‌چێت" رۆڵی‬ ‫زۆره‌ له‌توندكردن���ه‌وه‌ی خێرایی ش���ه‌پۆلی‬ ‫جیابونه‌وه‌‌و نانه‌وه‌ی ئاژاوه‌ی سیاسیی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دوا پرسیارمان‪ ،‬ئایا واز له‌پرسی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی بهێنین له‌به‌رئه‌وه‌ی وێنه‌ك ‌ه‬ ‫زۆر تاریكه‌؟ چی ده‌رفه‌تێك له‌ئارادایه‌؟‬ ‫د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دین‪ :‬ئه‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆییمان‬ ‫بوێت یان نا هه‌موی بە‌ده‌س���ت ئێم ‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردس���تان ته‌نیا به‌رهه‌می حه‌ز‌و‬ ‫ویس���تی ئێمه‌ نییه‌‌و نابێ���ت‪ .‬چۆن عێراق‬ ‫جێم���ان ده‌كاته‌وه‌‌و پێگه‌م���ان چی ده‌بێت‬ ‫تیایدا‪ ،‬به‌ش���ێكی دیاریی ده‌كات‪ .‬ئه‌مه‌ زۆر‬ ‫دڵخۆش���كار نییه‌‪ ،‬ریفران���دۆم بێمتمانه‌یی‬ ‫زیاتری دروس���تكرد‪ ،‬له‌والشه‌وه‌ بە‌فیشه‌كی‬ ‫ده‌وڵه‌تی عێراق‌و حه‌شدی شه‌عبیی هه‌فته‌ی‬ ‫پێش���وو زیاتر له‌‪ 100‬پێش���مه‌رگه‌ كوژران‪،‬‬ ‫ب���ا هه‌ڵ���ه‌ی یه‌كێتیی‌و پارتیی���ش بوبێت‪.‬‬

‫به‌شه‌كه‌ی تری په‌یوه‌ندیی بە‌ئاراسته‌كان‌و‬ ‫خێرایی ش���ه‌پۆلی سێیه‌می س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫گه‌الن‌و چاره‌س���ه‌ری نێوده‌وڵه‌تیی‌و به‌وه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌ ك���ه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی ئێم���ه‌‌و واڵتانی‬ ‫بااڵده‌س���تی وه‌ك ئه‌مری���كا یه‌كده‌گرێت‌و‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی كورد خۆی چ���ۆن بۆ ئه‌م‬ ‫پرس���ه‌ ئاماده‌ده‌كات‪ .‬ئه‌وه‌ی رون ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئیش���ی زۆری ده‌وێت‪ ،‬كاتی زۆری ده‌وێت‪،‬‬ ‫بە‌ریفراندۆمێك���ی یه‌كالیه‌نه‌‌و بە‌س���ه‌رپێیی‬ ‫بونیادنانرێ���ت مه‌گه‌ر بڕیارماندابێت خۆمان‬ ‫بخه‌ینه‌ ناو ئاژاوه‌یه‌كی سیاسیی گه‌وره‌تر‪.‬‬ ‫س���ێ خاڵ���ی ت���ر بە‌گرنگ ده‌زان���م له‌م‬ ‫كۆتاییه‌دا بیری خوێنه‌ری بخه‌مه‌وه‌‪ .‬یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنی ده‌وڵه‌ت ب���ه‌وه‌و‌ه به‌ند‌ه بە‌چ‬ ‫رێگایه‌ك دایده‌مه‌زرێنین‪ ،‬بە‌كوێدا ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫ك���ێ كۆنتڕۆڵی ده‌كات‌و بۆچ���ی كۆنترۆڵی‬ ‫ده‌كات‪‌،‬و ك���ه‌ی ش���ه‌رعیه‌تی داواكردن���ی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆییدا‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رخۆبین‪ ،‬پرسی ده‌وڵه‌تی كوردستان‬ ‫پی���رۆز نه‌كه‌ی���ن‪‌،‬و خۆم���ان له‌گه‌ش���كه‌ی‬ ‫ناسیۆنالیزم بپارێزین‪ .‬چه‌ند جار وته‌یه‌كی‬ ‫ئابوریناسێكم دوباره‌ كردوەته‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"چی ل���ه‌وه‌ تراژیدیتره‌ قوربانی���ی گه‌ور‌ه‬ ‫ب���ۆ ش���تێك بده‌ی‪ ،‬ك���ه‌ پێی گه‌یش���تیت‬ ‫ت���ه‌واو پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌بێ���ت قوربانیت بۆ‬ ‫داوه‌؟"‪ .‬دوەم‪ ،‬پێكهاته‌ی نوێی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫گێڕان���ه‌وه‌ی هه‌یب���ه‌ت ب���ۆ دامه‌زراوه‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬دابه‌زاندنی سه‌اڵحیات‬ ‫ت���ا ئاس���ته‌كانی خ���واره‌وه‌‪ ،‬یه‌كس���انیی‬ ‫له‌داه���ات‌و ده‌رفه‌ت���دا ده‌ب���ن بە‌ه���ۆی‬ ‫پته‌وبون���ی ئینتیما بۆ نیش���تمان‌و جیهان‪،‬‬ ‫مرۆڤ ده‌ك���ه‌ن بە‌مه‌خلوقێك���ی پۆزه‌تیڤی‬ ‫ده‌س���تڕه‌نگین‪ ،‬توان���ای روبه‌روبون���ه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ترسیی ده‌ره‌كیی زیادده‌كات‪ ،‬ده‌وڵه‌تانی‬ ‫ناوچه‌كه‌‌و زلهێزه‌كانی���ش ناتوانن بە‌كه‌یفی‬ ‫خۆی���ان س���تراتیجی خۆیان به‌س���ه‌رماندا‬ ‫بس���ه‌پێنن‪ .‬هه‌روه‌ها دۆخی نوێ پێویستی‬ ‫بە‌س���ه‌ركرده‌‌و رابه‌رێك ‌ه رێك‌و ره‌وان بێت ‌ه‬ ‫مه‌ی���دان‪ ،‬به‌دودڵییه‌وه‌ گوتاری سیاس���یی‬ ‫په‌خش���نه‌كات‪ ،‬له‌بری خۆی‌و بنه‌ماڵه‌كه‌ی‬ ‫بۆ خه‌ون‌و دابینكردنی پێداویس���تییه‌كانی‬ ‫خه‌ڵك ب���ژی‌و قوربانیی ب���دات‪ .‬خه‌ڵكیش‬ ‫پێویس���ت ‌ه له‌ملكه‌چی���ی‌و خۆبچوككردنه‌و‌ه‬ ‫دوربكه‌ون���ه‌وه‌‪ .‬هه‌م���و ئه‌مان���ه‌ خۆی���ان‬ ‫ده‌رفه‌تی نوێ دروستده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ڵه‌كه‌ده‌بن‬ ‫بۆ ده‌رفه‌تی به‌رده‌ست‪ .‬ده‌رفه‌تی به‌رده‌ست‬ ‫بریتیی ‌ه له‌الوازی عێراق‌و كێش���ه‌ی سوننه‌‌و‬ ‫ش���یعه‌‪ ،‬بریتییه‌ له‌وه‌ی ك���ورد ره‌واجێكی‬ ‫سیاس���یی باش���تری هه‌ی ‌ه له‌ئێران‌و توركیا‬ ‫ل���ه‌الی رۆژئ���اوا‪ ،‬له‌وه‌ش كه‌ ده‌س���ته‌اڵتی‬ ‫كورده‌كانی به‌ش���ه‌كانی تر له‌هه‌ڵكشاندان‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ باكور‌و رۆژئاوا‪ ،‬له‌وه‌ده‌چێت خه‌ڵكی‬ ‫هه‌رێمی���ش زیاتر بیانه‌وێت ده‌نگیان هه‌بێت‬ ‫له‌هاوكێشه‌ سیاسییه‌كاندا‪ ،‬واده‌كه‌ن ره‌نگ ‌ه‬ ‫له‌ش���ه‌پۆلی نوێی جیهانیدا ببین بە‌خاوه‌نی‬ ‫ده‌وڵه‌تێك بتوانێ���ت خۆی بە‌پێوه‌ بگرێت‪،‬‬ ‫یان له‌عێراق���ی نوێدا پێگه‌یه‌كی باش���تر‌و‬ ‫پارێزراوترمان هه‌بێت‪.‬‬

‫دۆخی نوێ پێویستی‬ ‫بە‌سه‌ركرده‌‌و رابه‌رێكه‌‬ ‫رێك‌و ره‌وان بێته‌‬ ‫مه‌یدان به‌دودڵییه‌وه‌‬ ‫گوتاری سیاسیی‬ ‫په‌خشنه‌كات له‌بری‬ ‫خۆی‌و بنه‌ماڵه‌كه‌ی بۆ‬ ‫خه‌ون‌و دابینكردنی‬ ‫پێداویستییه‌كانی‬ ‫خه‌ڵك بژی‌و قوربانیی‬ ‫بدات‪ ،‬خه‌ڵكیش‬ ‫پێویسته‌ له‌ملكه‌چیی‌و‬ ‫خۆبچوككردنه‌وه‌‬ ‫دوربكه‌ونه‌وه‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫پیاوێکی بەریتانی‬ ‫پەنابەرێکی کوردی کوشت‬ ‫ئا‪ :‬کاوە ڕەش‪ ،‬بەریتانیا‬ ‫جێفەری‌ باری‌‪ ،‬کە پیاوێکی بەریتانیەو‬ ‫نەخۆشی دەرونی هەبووە‪ ،‬پەنابەرێکی‬ ‫کوردی کوشت‪ ،‬بەناوی کامیل ئەحمەد‪.‬‬ ‫ئ����ەو پی����اوە بەریتانییە‪ ،‬کەبەکەس����ێکی‬ ‫دەرون نەخۆش دەس����ت نیشانکراوە‪ ،‬پێشتر‬ ‫چەند جارێک‌و لەماوەی سێ داڵی ڕابردوودا‪،‬‬ ‫هەڕەش����ەی توندوتیژی ڕەگەزپەرس����تانەی‬ ‫بەرامبەر ئەو پانەبەرە کوردە ئانجامداوە‪.‬‬ ‫لەکاتی دادگایی کردنی لەدادگای ش����اری‬ ‫بریستۆڵ‪ ،‬لەوواڵتی بەریتانیا‪ ،‬تاوانی کوشتنی‬ ‫کامیل ئەحمەدی بەس����ەردا س����اغ بۆتەوە‪.‬‬ ‫دادگا بۆی ڕوون بۆتەوە کەدوای بەرەاڵکردنی‬ ‫تاوانبار لەنەخۆشخانەی چاودێری دەروونی‪،‬‬ ‫بەکاتژمێرک دواتر هێرش����ی کردۆتە س����ەر‬ ‫قوربانیە کوردەکە‪ ،‬هەر خۆش����ی پەیوەندی‬ ‫بەژمارەی فریاگوزاری����ەوە کردوە‪ ،‬چۆنیەتی‬ ‫ڕووداوەکەشی پێ ڕاگەیاندون‪ .‬هەرچەند ئەو‬ ‫لەداگا حاشای لەتاوانەکە کردوە‪ ،‬بەاڵم داگا‬ ‫بەتاوانی کوشتن سزای بەسەردا سەپاند‪.‬‬ ‫یەکێ����ک لەلێکۆڵەرەوەکانی دادگا دەڵێ‪،‬‬ ‫کامی����ل ئەحم����ەد‪ ،‬بەش����ێوەکی دڕندان����ەو‬ ‫ئازارێکی بەردەوام گیانی لەدەستداوە‪ .‬گەورە‬ ‫فەرمانبەری نهێنی پشکنین‌و لێکۆڵەرەوەر لەو‬ ‫ش����ارەدا ‪ Richard Ocone‬گوتی‪ ،‬ڕاستە‬ ‫جێفەری تاوانبار نەخۆشی درێژخایەن‌و باری‬ ‫دەروونی بەجدی تەواو نەبوە‪ ،‬بەاڵم لەکاتی‬ ‫ئەنجامدانی تاوانەکەداو هێرش کردنە س����ەر‬ ‫کامیل‪ ،‬کت‌و مت زانیویەتی چی دەکات‪.‬‬ ‫رۆژنامەی گاردیان نوس����یویەتی‪ ،‬هاورێ‌و‬ ‫خێزان����ی کامیل ئەحم����ەد‪ ،‬لەالیەن هێندێک‬ ‫لەداواکارەکانی ئەو شارەوە دەستیان بەڕووە‬ ‫نراوە‪ ،‬لەکاتی تۆمارکردنی سکااڵ دەربارەی‬ ‫کەیسی کوش����تنەکەی‪ .‬هەروەها پێشتریش‬ ‫قوربانیەکە چەند جارێک هۆش����داری دابوو‪،‬‬ ‫کە هەڕەش����ەو پەالم����اری لەس����ەرە بەاڵم‬ ‫پشتگوێ خرابوو‪.‬‬ ‫تاوانبار مانگێک پێش����تر دەستگیرکرابو‪،‬‬ ‫کاتێک هەڕەش����ەی کوش����تنی لەوپەنابەرە‬ ‫کوردە کردوە‪ ،‬بەاڵم دواتر لەنەخۆش����خانەی‬ ‫دەرونی ئازادکراوە‪ .‬س����ەرباری نەخۆش����ی‬ ‫دەرون����ی پی����اوە ئینگلیزەک����ە ئاڵ����ودەی‬ ‫خواردن����ەوە کحولیەکانیش ب����وە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وای لێک����ردوە کەزۆرتر ت����وڕە ببێت لەکاتی‬ ‫س����ەرخۆش بون‪ ،‬بۆیە لەکاتی بەرەاڵکردنی‬ ‫بەڵێن����ی داوە ک����ەواز لەخواردنەوە بهێنێت‪.‬‬ ‫بەاڵم پاش هاتنە دەرەوەی لەدەست بەسەر‬ ‫بوون‪ ،‬خێرا گەڕاوەتەوە بۆ ماڵەوەو چەقۆی‬ ‫هەڵگرتوە‪ ،‬دوات����ر پەالماری کامیل دەدات‌و‬ ‫دەیکوژێ����ت‪ ،‬هەرچەن����دە کامیل ئ����اگاداری‬ ‫بەرەاڵکردنی جێفەری‌ نەبوە‪.‬‬ ‫لەماوەی سێ ساڵی ڕابردودا ئەو پەنابەرە‬ ‫ک����وردە‪ ،‬چوار ج����ار س����کااڵی الی پۆلیس‬ ‫ک����ردوە‪ ،‬کەئەو پیاوە ئینگلیزە هەڕەش����ەی‬ ‫ڕەگەزپەرس����تانەی ل����ێ دەکات‌و پەالماری‬ ‫دەدا‪ ،‬وەک وەرگێڕێک����ی ک����ورد‪ ،‬بەن����اوی‬ ‫عادل جاعفەر گێڕاویەتی����ەوە‪ ،‬کە وەرگێڕی‬ ‫ب����ۆ قوربانیەکە ک����ردوە‪ .‬وەرگێڕە کوردەکە‬ ‫دەڵێ‪ ،‬ئەو وای هەس����ت دەکرد کە پۆلیس‌و‬ ‫کارمەندان����ی خزمەتگ����وزاری کۆمەاڵیەت����ی‬ ‫بەج����دی گوێی����ان بەون����ەداوە‪ ،‬هەرجارێک‬ ‫س����کااڵی ک����ردوە گوتویانە ش����تەکان باش‬ ‫دەب����ن‪ .‬دواین جاریش کەئەوم بینی لەژیاندا‬ ‫لەنەخۆش����خانە بوو بەرلەم����ردن‪ ،‬چۆنیەتی‬ ‫ڕوداوەکەی بۆباس کردم‪.‬‬ ‫لەگەڵ کەیس����ی کوش����تنی ئەوپەنابەرە‬ ‫کوردە‪ ،‬حاڵەتێکی دیکەی کوش����تن لەساڵی‬ ‫‪٢٠١٣‬دا دەنگ����ی دای����ەوە ک����ە کوش����تنی‬ ‫پەنابەرێک����ی ک����ەم ئەندام����ی ئێرانی بوو‪،‬‬ ‫بەناوی بێژەن ئیبراهیم����ی‪ ،‬لەالیەن یەکێک‬ ‫لەدراوس����ێکانیەوە‪ ،‬کەئەویش چەند جارێک‬ ‫س����کااڵی الی پۆلی����س کردب����وو‪ ،‬بەه����ۆی‬ ‫هەڕەش����ەو پەالماردانی نەژادپەرس����تانەوە‬ ‫کەکرابوە سەری‪.‬‬ ‫بەه����ۆکاری کەیس����ی کوژرانی ئ����ەو دوو‬ ‫پەنابەرە لەش����اری بریس����تۆڵ‪ ،‬ئەنجومەنی‬ ‫ش����ارەوانی ئەوش����ارە‪ ،‬داوای ک����ردوە‬ ‫پێداچونەوەی خێرا بەکەیسی کوژارانی ئەو‬ ‫دوو پەناب����ەرەدا بکرێت����ەوەو کەمتەرخەمی‬ ‫کارمەندان����ی پۆلی����س بخرێت����ە ڕوو‪ ،‬ب����ۆ‬ ‫هەڵسەنگاندن‌و بەدوادا چون‪.‬‬

‫جێفەری‌ باری‬

‫برایەک����ی کامی����ل ئەحم����ەد‪ .‬کەئەویش‬ ‫نیش����تەجێی بەریتانیایە‪ ،‬بەن����اوی کامەران‬ ‫ئەحم����ەد‪ ،‬ل����ەدوای بڕی����اری دادگا‪ ،‬گلەیی‬ ‫لەپۆلی����س‌و دەس����ەاڵتداران دەکات‪ ،‬ک����ە‬ ‫بۆچی براکەیان لەکوش����تن نەپاراس����توە؟‬ ‫ئەو دەڵێ‪ ،‬دەبێ وەاڵمی ئەو پرس����یارەمان‬ ‫دەس����تبکەوێ‪ .‬ئەوبکوژە کەباری دەروونی‬ ‫ت����ەواو نەبوە‪ ،‬چەن����د هەفتەیەک پێش����تر‬ ‫لەش����وێنی حەوانەوەی چاودێری‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫بەپۆلیسەوە کردوەو بەدرۆ پێی ڕاگەیاندون‪،‬‬ ‫کە کامیل کەس����ێکی خراپەکارو منداڵ بازو‬ ‫تیرۆرستە‪ .‬جیالەوە بەیەکێک لەکارمەندانی‬ ‫چاودێری ش����وێنی حەوانەوەک����ەی گوتوە‪،‬‬ ‫کەلیس����تی کوش����تنی پێیەو ن����اوی کامیل‬ ‫ئەحمەد لەڕیزی سەرەوەدایە‪.‬‬ ‫کامیل کە ماوەی سێ ساڵ بوە لەبەریتانیا‪،‬‬ ‫کەیسی پەنابەری لەالیەن وەزارەتی ناوخۆوە‬ ‫رەتکراوەتەوە‪ .‬خۆی پێشبینی مەرگی خۆی‬ ‫وێنا کردبوو‪ ،‬بەپێ ئەویادگاریی‌و نوسینانەی‬ ‫ل����ێ بەجێ م����اون‪ .‬ئەودەربارەی ڕەوش����ی‬ ‫ژیانی خ����ۆی وێنەیەکی هونەری کێش����ابوو‬ ‫کەویستویەتی ڕازی دەرونی تێدا دەرببڕێ‪.‬‬ ‫ئ����ەو وێنەیەک����ی خ����ۆی کێش����اوەو تێدا‬ ‫بریندارکراوەو ڕوون����ی کردۆتەوە دەڵێ‪ ،‬من‬ ‫ناوم کامیل ئەحمەدە‪ ،‬ئەم وێنەیەم کێشاوە‪،‬‬ ‫ئەمە خانوویەک‌و پەنجەرەیەکە‪ ،‬هەمیش����ە‬ ‫پەنجەرەکە دەکەم����ەوەو لەدەرەوە دەڕوانم‪،‬‬ ‫دوب����ارە دایدەخەم����ەوە‪ .‬کەپەنجەرەک����ەم‬ ‫داخست‪ ،‬وەک ئەوە وایە کە هەموو شوێنێک‬ ‫داخرێت لەس����ەر م����ن‌و لەژورێک����دا نەتوانم‬ ‫بڕۆم����ە دەرەوە‪ .‬ئەوەش دڵم����ە بەخەنجەر‬ ‫زامدارک����راوە‪ ،‬دڵ����م خوێنی ل����ێ دەچۆڕێ‪،‬‬ ‫کەس����ێک لەوەزارەتی ناوخ����ۆ وای لێکردوم‬ ‫(دی����ارە مەبەس����تی ڕەتکردن����ەوە ماف����ی‬ ‫پەنابەری ب����وە) لەالیەن هۆم ئۆفیس����ەوە‪،‬‬ ‫بەردەوام خوێن����م لێ دەڕواو کەس ناتوانێت‬ ‫بیوەستێنێ‪.‬‬ ‫کامی����ل ئەحمەدی����ش کە پاڵەپەس����تۆو‬ ‫فش����اری دەرونی هەبوە ساڵی ‪ ٢٠١٢‬هاتۆتە‬ ‫بریستۆڵ‌و ئەوانەی لەو شوێنە لەگەڵی ژیاون‬ ‫بەکەس����ێکی خۆبەخش‌و هاوکار وەس����فیان‬ ‫ک����ردوە‪ ،‬ک����ە یارمەتی خەڵ����ک‌و پەنابەری‬ ‫دیکەشی داوە‪ ،‬کە هاوتونەتە ئەو شوێنە‪.‬‬ ‫لەبارەی کەیسی کوژرانی ئەو پەنابەرەوەو‬ ‫شوێنی چاودێری ئەوانەی نەخۆشی دەرونیان‬ ‫هەیە‪ ،‬کەبکوژەکەی لێ چاودێری کراوە‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئەنجومەنی شارەوانی بریستۆڵ‪ ،‬پێداچونەوە‬ ‫بەکارەکان����ی ئ����ەو نەخۆش����خانە دەرونیەو‬ ‫ڕێکخراوەکانی هاوشێوەدا دەکەنەوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش����دا دوو ناوەندی پۆلیس لەوش����ارە‪،‬‬ ‫چاو بەکارەکانیاندا دەخشێنەوە‪،‬بۆ دووبارە‬ ‫نەبونەوەی ئەو ڕووداوانە‪.‬‬

‫لەگەڵ کەیسی کوشتنی‬ ‫ئەو پەنابەرە کوردە‬ ‫حاڵەتێکی دیکەی‬ ‫کوشتن دەنگی دایەوە‬ ‫کە کوشتنی پەنابەرێکی‬ ‫کەمئەندامی ئێرانی‬ ‫بو‪ ،‬کە ئەویش چەند‬ ‫جارێک سکااڵی الی‬ ‫پۆلیس کردبو‪ ،‬بەهۆی‬ ‫هەڕەشەو پەالماردانی‬ ‫نەژادپەرستانەوە کە‬ ‫کرابوە سەری‬

‫کامیل ئەحمەد‬

‫ژنێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 45‬ساڵ له‌دوا ‌ی كوشتن ‌ی‬ ‫به‌س ‌ێ فیشه‌ك‪ ،‬الشه‌كه‌ ‌ی فڕ ‌ێ ده‌درێت‬ ‫ئا‪:‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫شه‌وی‌ شه‌ممه‌ ‪ ،2017/10/22‬ته‌رمی‌ ژنێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 45‬ساڵ به‌ناوی‌ (س‪.‬م) كه‌ پیشه‌ ‌ی‬ ‫كارگوزاری‌ قوتابخانه‌یه‌‪ ،‬له‌دوای‌ كوشتنی‌‬ ‫به‌سێ‌ فیشه‌ك ته‌رمه‌كه‌ی‌ له‌كه‌نه‌كه‌وه‌ی‌ شاری‌‬ ‫سلێمانی‌ فڕێ‌ ده‌درێت‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ محه‌مه‌د‪ ،‬كه‌ ماوه‌ی‌ س���ێ‌ ساڵ ده‌بێت‬ ‫ماڵ���ی‌ له‌كه‌نه‌كه‌وه‌یه‌و ئه‌و ش���ه‌وه‌ ته‌رمه‌كه‌ ‌ی‬ ‫بینیوه‌ وتی‌ "ده‌چومه‌ الی‌ وه‌ستای‌ ته‌له‌فزیۆن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ڕزگاری‌ هاوڕێ���م ئ���ه‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌‬ ‫لێده‌خ���وڕی‌ له‌ناو ماڵ���ه‌كان ده‌چ���ون به‌ره‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ كه‌نه‌كه‌وه‌ كه‌ ده‌شتێكی‌ چۆڵ‌و هۆڵه‌‬ ‫له‌ته‌نیش���تی‌ ئه‌و ڕێگه‌یه‌ی‌ پێ���دا تێپه‌ڕده‌بوین‬ ‫خۆڵی مااڵنیان لێ ڕشتبو من سه‌یری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆتۆمبیله‌ك���ه‌م ده‌كرد ئه‌وه‌ن���ده‌م زانی‌ له‌ناو‬ ‫خۆڵ‌و خاشاكه‌كه‌دا شتێك كه‌وتبو كه‌ له‌بوكی‌‬ ‫باڕب���ی‌ ده‌چو له‌دوره‌وه‌‪ ،‬ه���اوارم له‌ڕزگار كرد‬ ‫تكایه‌ بوه‌س���ته‌‌و الیه‌ت���ی‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌ ته‌واو‬ ‫داگرس���ێنه‌ زیاتر ڕۆشن بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ قسه‌كانی‌‬ ‫منداو گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبیله‌كه‌ی‌ س���ه‌یرمان‬ ‫كرد ته‌رمی‌ كه‌س���ێك له‌ناو خۆڵ‌و خاشاكه‌كه‌دا‬ ‫كه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كاتێك دابه‌زی���ن له‌ئۆتۆمبێله‌كه‌‬ ‫الیت���ی‌ مۆبایله‌ك���ه‌م دا له‌ته‌رمه‌ك���ه‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫ژن���ه‌‪ ،‬كه‌ له‌چكێكی‌ ڕه‌ش له‌س���ه‌ری‌ پێچرابو‪،‬‬ ‫س���ێ‌ فیش���ه‌ك له‌ناوچه‌وانی‌ داب���و‪ ،‬كه‌وتبو‬

‫سه‌رتاپای‌ ڕوخس���اری‌ له‌به‌ر خوێن به‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫نه‌بو‪ ،‬چاوه‌كانی‌ لێكنابو‪ ،‬ملی‌ به‌پشتا كه‌وتبو‬ ‫ده‌می‌ كرابوه‌و نه‌ده‌جوالیه‌وه‌ كه‌ ماكس���یه‌كی‌‬ ‫ڕه‌ساس���ی‌ له‌به‌ردابو‪ ،‬قۆڵی‌ ڕاس���تی‌ بۆ دواوه‌‬ ‫گه‌ڕابوه‌‌و قۆڵی‌ چه‌پیش���ی‌ جانتایه‌كی‌ قاوه‌یی‌‬ ‫تێدابو له‌ن���او جانتاكه‌دا زه‌نگ���ی‌ موبایله‌كه‌ی‌‬ ‫لێیده‌دا كه‌ له‌سه‌رپشت كه‌وتبو‪ ،‬قاچی‌ ڕاستی‌‬ ‫تاكێك پێ�ڵ�اوی‌ له‌پێدابو‪ ،‬قاچه‌كه‌ی‌ دیكه‌یانی‌‬ ‫هیچی‌ له‌پێدانه‌ب���و دو مه‌ترێك دور له‌ته‌رمه‌كه‌‬ ‫پێاڵوه‌كه‌ی‌ كه‌وتبو"‪.‬‬ ‫ڕزگار هاوڕێی‌ عه‌لی‌ كه‌ پێكه‌وه‌ ته‌رمه‌كه‌یان‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬وتی‌ "ته‌رمه‌كه‌ زۆر گه‌وره‌ ده‌رده‌كه‌وت‬ ‫پێده‌چێت به‌هۆی‌ كوش���تن‌و فڕێدانی‌ بۆماوه‌ی‌‬ ‫چه‌ند ڕۆژێك ئاوسابێت یان ده‌بێت كوژراوه‌كه‌‬ ‫كێشی‌ زۆر بوبێت كه‌ من‌و هاوڕێكه‌م ده‌ستمان‬ ‫له‌الش���ه‌كه‌ ن���ه‌دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ڕوام وای���ه‌ هه‌ر‬ ‫له‌وجێگه‌ی���ه‌دا كوژرا بێت چونكه‌ س���ه‌رتاپای‌‬ ‫ئه‌و جێگه‌یه‌ی‌ س���وركردبو له‌خوێن‪ ،‬ئه‌وكاته‌ی‌‬ ‫پۆلیس���ه‌كان له‌به‌رخۆیان���ه‌وه‌ لێكۆلینه‌وه‌یان‬ ‫له‌الش���ه‌كه‌ ده‌كرد‪ ،‬یه‌كێكیان ده‌یگوت ئه‌مشه‌و‬ ‫ك���وژراوه‌ به‌ده‌مانچه‌ی‌ بێده‌نگ ل���ه‌و جێگه‌یه‌‬ ‫ك���وژراوه‌ كه‌ ته‌نها س���ێ‌ فیش���ه‌كی‌ پێوه‌یه‌‌و‬ ‫سه‌رجه‌میان به‌ر ناوچه‌وانی‌ كه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌هۆی‌ ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ ك���وژراوه‌‬ ‫هاواڵتیانی‌ كه‌نه‌كه‌وه‌ نایناس���ن‌و نازانرێت كێیه‌‬ ‫به‌ه���ه‌ر ش���ێوه‌یه‌ك بوبێت هێناویان���ه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫جێگه‌یه‌ كه‌ جێگه‌یه‌كی‌ زۆر چۆڵه‌و به‌ڕۆژیشدا‬ ‫خه‌ڵكی‌ زۆر به‌كه‌می‌ به‌وجێگه‌یه‌دا ده‌ڕۆن هه‌ر‬

‫له‌ناو جانتاكه‌یدا‬ ‫زه‌نگ ‌ی موبایله‌كه‌ ‌ی‬ ‫لێیده‌دا كه‌ له‌سه‌رپشت‬ ‫كه‌وتبو قاچی‌ ڕاست ‌ی‬ ‫تاكێك پێاڵوی‌ له‌پێدابو‬ ‫قاچه‌كه‌ی‌ دیكه‌یان ‌ی‬ ‫هیچی‌ له‌پێدانه‌بو‬ ‫شوێنی فڕێدانی تەرمەکە‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ئه‌و جێگه‌یان به‌جێگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫په‌نهان‌و چۆڵ زانیوه‌و له‌ویادا كوشتویانه‌‪ ،‬من‬ ‫چه‌ند مانگ ده‌بێت له‌و رێگه‌یه‌و‌ه نه‌ڕۆشتبو ئه‌و‬ ‫شه‌وه‌ش نازانم چۆن بو كه‌ به‌رێككه‌وت له‌گه‌ڵ‬ ‫عه‌لیدا به‌ویادا ڕۆشتین"‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌مباره‌وه‌‪ ،‬پۆلیسی‌ سلێمانی‌ ڕایگه‌یاند‬ ‫"ڕۆژی‌ ش���ه‌ممه‌ ‪ 2017/10/22‬ته‌رمی ژنێكی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 45‬س���اڵ ناوی (س‪.‬م) و له‌دایكبوی‬

‫س���اڵی ‪‌1972‬و دانیش���توی گه‌ڕه‌كی‌ هه‌وار ‌ی‬ ‫شاره‌ له‌ش���اری‌ سلێمانی‌ پیش���ه‌ی كارگوزار‬ ‫ب���وه‌ له‌قوتابخانه‌یه‌كی‌ نزی���ك له‌ماڵی‌ خۆیان‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی‌ كه‌نه‌كه‌وه‌ به‌ك���وژراوی دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای گه‌یش���تنی هێزه‌كانی پۆلیسی پارێزگای‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ته‌رمه‌ك���ه‌ی ڕه‌وان���ه‌ی پزیش���كی‬ ‫دادوه‌ری له‌شاری س���لێمانی كراردوه‌‌و په‌ڕاوی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ش بۆ ڕوداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫ئیبراهیم به‌هۆ ‌ی وه‌رنه‌گرتن ‌ی له‌قوتابخان ‌هی‌ ئێواران خۆ ‌ی ده‌كوژێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫ئیبراهیم ماوه‌ی‌ سێ‌ ساڵ بو له‌پۆلی‌‬ ‫دوانزه‌ی‌ ئاماده‌یی‌ خوێندكاربو ئه‌مساڵ ‌ی‬ ‫خوێندن مافی‌ ئه‌وه‌ی‌ نه‌بو بخوێنێت‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ زۆر نیگه‌رابو خۆی‌ كوشت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫شه‌ریفی‌ برا گه‌وره‌ی‌ ده‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئیبراهیمی‌ ته‌مه‌ن ‪ 20‬ساڵ له‌كاتژمێر ‪6:00‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ ڕۆژی‌ س����ێ‌ شه‌ممه‌ ‪2017/10/17‬‬ ‫ده‌چێته‌ س����ه‌ربانی‌ ماڵی‌ خۆیان له‌ناحیه‌ی‌‬ ‫شۆڕش����ی‌ س����ه‌ر به‌ق����ه‌زای‌ چه‌مچه‌م����اڵ‌و‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆی‌ ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫شه‌ریف برا گه‌وره‌ی‌ ئیبراهیم كه‌ مه‌رگی‌‬ ‫براكه‌ی‌ به‌كۆس����پێكی‌ گه‌وره‌ی‌ خێزانه‌كه‌یان‬ ‫ناوده‌ب����ات‪ ،‬وت����ی‌ " ئه‌و ئێواره‌یه‌ بیس����ت‬ ‫خول����ه‌ك ده‌بو له‌كرێ����كاری‌ گه‌ڕابومه‌وه‌ بۆ‬ ‫ماڵ‪ ،‬باوك����م ته‌له‌فونی‌ بۆ كردم‌و وتی‌ وه‌ره‌‬ ‫له‌س����ه‌ربان ده‌نگی‌ ته‌قه‌ هاتوه‌و خوش����ك‌و‬ ‫براكانت چونه‌ته‌ س����ه‌ربان ده‌ڵێن ئیبراهیم‬ ‫برینداره‌و فیش����ه‌كی‌ به‌ركه‌وتوه‌ فریاكه‌وه‌‪.‬‬ ‫م����ن به‌جی����ا ده‌ژی����م‌و ماڵه‌كانم����ان چه‌ند‬ ‫مه‌ترێ����ك له‌یه‌ك����ه‌وه‌ دورن به‌په‌ل����ه‌ له‌ماڵ‬ ‫هاتم����ه‌ ده‌ره‌وه‌‌و خۆم گه‌یانده‌ ماڵی‌ باوكم‌و‬ ‫كاتێك س����ه‌یرم كرد ئیبراهیم فیش����ه‌كێكی‌‬ ‫كالش����ینكۆفی‌ ناوه‌ به‌ش����انیه‌وه‌‌و برینداره‌‌و‬ ‫س����ه‌رتاپای‌ جه‌س����ته‌ی‌ خوێن����ه‌و خوێنی‌‬ ‫لێ����ده‌ڕوات‪ ،‬به‌په‌له‌ س����واری‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌م‬ ‫كردو گه‌یاندمه‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر به‌هۆی‌ س����ه‌ختی‌ برینه‌كه‌ی‌و بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ نه‌ش����ته‌رگه‌ری‌ گه‌وره‌ ڕه‌وانه‌ی‌‬

‫نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن����ی‌ س����لێمان ‌ی‬ ‫كراین‪ ،‬به‌رده‌وام خوێنی‌ لێده‌ڕۆش����ت‌و له‌تاو‬ ‫برینه‌كه‌ی‌ هاواری‌ ده‌كرد له‌دوای‌ گه‌شتنمان‬ ‫به‌نه‌خۆشخانه‌ی‌ فریاكه‌وتن‌و دوای هه‌وڵێكی‌‬ ‫زۆری‌ پزیشكه‌كان پێیان ڕاگه‌یاندین به‌هۆی‌‬ ‫س����ه‌ختی‌ برینه‌كه‌ی‌ له‌كات����ی‌ ئه‌نجامدانی‌‬ ‫نه‌ش����ته‌رگه‌ریه‌كه‌دا هۆش����ی‌ نه‌هاتۆته‌وه‌و‬ ‫گیان����ی‌ له‌ده‌س����تدا‌وه‌‪ ،‬دوات����ر ته‌رمه‌كه‌یان‬ ‫ڕه‌وانه‌ی‌ پزیش����كی‌ دادوه‌ری‌ كردو دوای‌ نیو‬ ‫كاتژمێر ته‌رمه‌كه‌یمان وه‌رگرته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئیبراهیم ساڵی‌ پار خوێندكاری‌‬ ‫پۆل����ی‌ دوانزه‌ی‌ ئاماده‌یی‌ بو مامۆس����تاكان‬ ‫ئاگاداری����ان كردبو ده‌بێ����ت هه‌وڵبدات ئه‌و‬ ‫قوناغه‌ ببڕێت س����اڵی‌ دیك����ه‌ ناتوانن وه‌ری‌‬ ‫بگری����ن به‌ه����ۆی‌ تێپه‌ڕبون����ی‌ ته‌مه‌نەكه‌ی‌‬ ‫ناتوانێت له‌قوتابخان����ه‌ بخوێنێت به‌اڵم ئه‌و‬ ‫گوێی‌ ب����ه‌و قس����انه‌ ن����ه‌داو ده‌رنه‌چو هه‌ر‬ ‫به‌وهۆیه‌وه‌ ئه‌م س����اڵ هه‌وڵی‌ ده‌دا جارێكی‌‬ ‫دیك����ه‌ ده‌رفه‌تێكی‌ دیكه‌ی‌ بده‌نێ‌‌و بخوێنێت‬ ‫ب����ه‌اڵم وه‌ریان نه‌ده‌گرته‌وه‌ هه‌ر به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫زۆر بێزاربو له‌ژیان ڕۆژانه‌ نه‌ی‌ ده‌ش����ارده‌وه‌‬ ‫چه‌ندین جار دوباره‌ی‌ ده‌كرده‌وه‌ كه‌بێزاره‌‌و‬ ‫ئ����اره‌زوی‌ هی����چ كارێكی‌ نه‌م����اوه‌‌و زۆركات‬ ‫له‌ماڵ����ه‌وه‌ به‌ته‌نی����ا ده‌مایه‌و نه‌یده‌ویس����ت‬ ‫تێكه‌ڵی‌ كه‌س بكات"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش����ی‌ ب����ه‌وه‌ كرد ئیبراهی����م‌به‌ده‌ر‬ ‫له‌خوێندن كاری‌ كرێكاری‌ ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ له‌قوتابخانه‌‌و پشوه‌كانی‌‬ ‫هاوی����ن له‌ناحی����ه‌ی‌ ش����ۆڕش‌و گونده‌كانی‌‬ ‫ده‌وربه‌ی‌ كاری‌ كرێ����كاری‌ ده‌كرد‌و یارمه‌تی‌‬ ‫ماڵی‌ باوكمی‌ ده‌داو هاوكارێكی‌ باش����یان بو‬

‫"چه‌ن����د ڕۆژێك پێش ئه‌وه‌ی‌ ئیبراهیم خۆ ‌ی‬ ‫بكوژێ����ت یه‌كترم����ان بینی‌ ئ����ه‌و نیگه‌رانی‌‬ ‫خوێندنه‌كه‌ی‌ ب����و هاوڕێكان����ی‌ ده‌رچوبون‬ ‫له‌خوێندنه‌كه‌ی����ان ئه‌و مابوه‌ ب����ه‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫زۆر خه‌فه‌ت����ی‌ ده‌خواردو ئ����اره‌زوی‌ ده‌كرد‬ ‫بچێت����ه‌وه‌ قوتابخان����ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫بڕی����اره‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ كه‌ خوێندكار‬ ‫ماوه‌ی‌ سێ‌ س����اڵ له‌قوناغێدا مایه‌وه‌ مافی‌‬ ‫نیه‌ بچێت����ه‌‌وه‌ قوتابخانه‌ی رۆژ بخوێنێت كه‌‬ ‫زۆركات پێمده‌گوت ده‌توانیت تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌ ئه‌نج����ام بده‌یت‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئیبراهیم‬ ‫هه‌ر ده‌یویس����ت بچێت����ه‌وه‌ قوتابخانه‌ درێژه‌‬ ‫به‌خوێندن بدات"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ پۆلیس����ی‌ ش����ارۆچكه‌ی‌‬ ‫چه‌مچه‌م����اڵ‪ ،‬عه‌می����د عادل حه‌مه‌س����اڵح‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ڕاگه‌یان����د ئێ����واره‌ی‌ ڕۆژی‌‬ ‫سێش����ه‌ممه‌ ‪ ،10/17‬هێزه‌كان����ی‌ پۆلیس����ی‌‬ ‫نه‌هێش����تنی‌ تاوان ئاگادارك����راون له‌هه‌بونی‌‬ ‫ڕوداوێكی‌ خۆكوش����تن‌ له‌ناحیه‌ی‌ شۆڕش����ی‌‬ ‫سه‌ر به‌ش����ارۆچكه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌دوای‌ گه‌یشتنی‌ هێزه‌كانمان لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌ڕوداوه‌كه‌ ده‌س����تی‌ پێك����ردوه‌‪ ،‬كوڕێكی‌‬ ‫ته‌مه‌ن بیست ساڵ به‌ناوی‌ ئیبراهیم ڕه‌شید‬ ‫له‌سه‌ربانی‌ ماڵی‌ خۆیان به‌هۆی‌ وه‌رنه‌گرتنی‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌ به‌فیش����ه‌كێكی‌ كالش����ینكۆف‬ ‫كه‌به‌ر شان ‌ی كه‌وتوه‌ خۆی‌ ده‌كوژێت وته‌ی‌‬ ‫كه‌سوكاره‌ی‌ وه‌رگیراوه‌ كه‌ گومانیان له‌كه‌س‬ ‫نیه‌‌و ڕوداوه‌كه‌ خۆكوژی‌ بوه‌"‪.‬‬

‫كه‌ باوكم ته‌مه‌نێكی‌ هه‌یه‌و وه‌ك پێویس����ت‬ ‫توانای‌ كاركردنی‌ نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیشی‌ "ئێستا دایك‌و باوك‌و خوشك‌و‬ ‫براكانم له‌تاو مه‌رگ����ی‌ ئیبراهیم نازانن چی‌‬ ‫بك����ه‌ن ڕۆژان����ه‌ چه‌ند جارێ����ك دایكم له‌تاو‬ ‫ماڵئ����اوای‌ ئیبراهیم له‌ه����ۆش خۆی‌ ده‌چێت‬ ‫ئه‌ندامان����ی‌ خێزانه‌ك����ه‌م به‌مه‌رگی‌ ئیبراهیم‬ ‫توش����ی‌ ش����ۆك بون‌و باوه‌ڕ به‌وه‌ ناكه‌ن كه‌‬ ‫كوڕه‌كه‌یان خۆی‌ كوش����تبیت‌و نازانن چۆن‬ ‫ئه‌و چه‌كه‌ی‌ ده‌ستكه‌وتوه‌و خۆی‌ پێكوشتوه‌‌و‬ ‫ده‌ستی‌ چوه‌ته‌ گیانی‌ خۆی‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ قوتابخان����ه‌ی‌ ش����ێخ ڕه‌زا‬ ‫له‌ناحیه‌ی‌ شۆڕش وتی‌ "ئیبراهیم خوێندكاری‌‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ی‌ ئێمه‌ بو ساڵی‌ پار سێ‌ ساڵه‬ ‫‌ب����و داغڵ نه‌بو ئه‌مس����اڵیش له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌ هاته‌وه‌ بۆ الم‬ ‫وتی‌ مامۆستا ده‌مه‌وێت بێمه‌وه‌ ده‌وام بكه‌م‬ ‫به‌اڵم من پێم ڕاگه‌یاند به‌هۆی‌ ئه‌و یاسایه‌ی‌‬ ‫له‌وه‌زارەتی‌ په‌روه‌رده‌ ده‌رچوه‌ خوێندكار بو‬ ‫به‌چوار س����اڵه‌ وه‌رناگیرێ����ت‌و ناتوانیت الی‌‬ ‫ئێمه‌ درێژه‌ به‌خوێندن بده‌یت"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "سنوری‌ شارۆچكه‌ی‌ چه‌مچه‌ماڵ‌و‬ ‫قه‌زای‌ ش����ۆڕش چه‌ند ساڵه‌ كێشه‌ ‌ی نه‌بونی‌‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ ئێوارانی‌ هه‌یه‌ هه‌ربۆیه‌ چه‌ندین‬ ‫جار داوامان ك����ردوه‌ قوتابخانه‌یكی‌ ئێواران‬ ‫بكرێت����ه‌وه‌ تا ئه‌و قوتابیان����ه‌ی‌ ده‌بنه‌ چوار‬ ‫س����اڵه‌ بتوانن وه‌ربگیرێن‌و درێژه‌ به‌خوێندن‬ ‫بده‌ن به‌اڵم تائێستا وه‌اڵمیان نه‌داوینەته‌وه‌‬ ‫له‌پ����ه‌روه‌رده‌وه‌‌و قوتابخان����ه‌ی‌ ئێواران له‌و‬ ‫تێبینی‌‪ :‬ك����ۆی‌ ناوه‌كانی‌ ئه‌م ڕاپۆرته‌ ناوی‌‬ ‫سنوره‌دا نیه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌الم هاوڕێی‌ نزیك����ی‌ ئیبراهیم‪ ،‬وتی‌ خوازراون‬

‫پیاوێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 29‬ساڵ به‌ده‌ست ‌ی هاوڕێك ‌ه ‌ی ده‌كوژرێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫كاتژمێر ‪ 3:30‬خوله‌كی‌ ئێواره‌ی‌ ڕۆژی‌‬ ‫یه‌ك شه‌ممه‌ پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 29‬به‌ناوی‌‬ ‫(سوركێو) له‌شارۆچكه‌ی‌ سیته‌ك‬ ‫سه‌ر به‌پارێزگای‌ سلێمانی‌ به‌ده‌ستی‌‬ ‫هاوڕێیه‌كی‌ به‌فیشه‌كێك ده‌كوژرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و ڕۆژه‌ (سوركێو) به‌مه‌به‌ستی‌ كار ‌ی‬ ‫ڕۆژانه‌ی‌ چوبوه‌ ش���ارۆچكه‌ی‌ س���یته‌ك‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ماوه‌ی‌ ده‌ ڕۆژێ���ك ده‌بو له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫هاوڕێیه‌ی‌ كاری���ان له‌بینای‌ هاواڵتییه‌كدا‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئه‌م دو هاوڕێیه‌ وه‌ك باسده‌كرێت‬ ‫زۆر یه‌كی���ان خۆشده‌ویس���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌ئێواره‌یه‌كی‌ دره‌ن���گ وه‌ختدا ته‌له‌فون‬ ‫ده‌كه‌ن ب���ۆ پورزایه‌كی‌ (س���وركێو) كه‌‬ ‫كوڕه‌كه‌تان زۆر هیالكه‌‌و فریایكه‌ون‪.‬‬ ‫سه‌فین‪ ،‬برا گه‌وره‌ی‌ سوركێو له‌پرسه‌ی‌‬ ‫براكه‌یدا وه‌س���تابو‪ ،‬ڕه‌ش���ی‌ پۆش���ی‌ بو‬ ‫به‌خێرهاتنی‌ خزم‌و دۆست‌و كه‌سوكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كرد كه‌ هاتبون بۆ سه‌ره‌خۆش���ی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئێواره‌ بو‪ ،‬تازه‌ له‌سه‌ركار ده‌گه‌ڕامه‌وه‌‬

‫بۆ ماڵه‌وه‌ پورزایه‌كم كه‌ خاوه‌نی‌ بیناكه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ناسی‌و هاوڕێ‌ بون پێكه‌وه‌‪ ،‬ته‌له‌فونی‌‬ ‫بۆ ك���ردم‌و وتی‌ وه‌ره‌ بۆ نه‌خۆش���خانه‌ی‌‬ ‫فریاكه‌وتن هاوڕێكه‌ی‌ س���وركێو فیشه‌كی‌‬ ‫له‌ده‌س���تده‌رچوه‌‌و به‌ر سه‌ردڵی‌ كه‌وتوه‌‌و‬ ‫زۆر هیالك���ه‌‪ ،‬كاتێك گه‌یش���تمه‌ ده‌رگای‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وت���ن‪ ،‬س���وركێو‬ ‫نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ ب���ۆ ده‌كرا‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر‬ ‫پزیش���كه‌كان پێیانڕاگه‌یاندی���ن به‌ه���ۆی‌‬ ‫سه‌ختی‌ برینه‌كه‌ی‌ كه‌ دڵی‌ گرتوه‌ گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س���تداوه‌‪ ،‬دواتر له‌پزیشكی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫س���لێمانی‌ توێكاری‌ ب���ۆ ته‌رمه‌كه‌ی‌ كراو‬ ‫وه‌رمانگرته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "ئه‌و به‌یانیه‌ خه‌نه‌كیان لێداوه‌‬ ‫ب����ۆ دی����وار له‌س����یته‌ك‪ ،‬له‌خه‌نه‌كه‌كه‌دا‬ ‫مارێكیان بینیوه‌‌و له‌وكات����ه‌دا هاوڕێكه‌ی‌‬ ‫سوركێوی‌ برام ده‌مانچه‌كه‌ی‌ ده‌رهێناوه‌‌و‬ ‫ماره‌كه‌ی‌ كوشتوه‌‌و ده‌مانچه‌كه‌ی‌ كردۆته‌وه‌‬ ‫به‌القه‌دیداو ده‌ستیان كردۆته‌وه‌ به‌كاركردن‬ ‫تا نی����وه‌ڕۆ‪ ،‬دواتر پێكه‌وه‌ دانیش����توون‬ ‫قس����ه‌یان كردوه‌ خاوه‌نی‌ بیناكه‌ وتویه‌تی‌‬ ‫ئه‌م ش����وێنه‌ی‌ ئێم����ه‌ كاری‌ تێدا ده‌كه‌ین‬

‫م����اری‌ زۆره‌و ده‌بێت ئاگات����ان له‌خۆتان‬ ‫بێت له‌وكاته‌دا هاوڕێكه‌ی‌ س����وركێو میل ‌ی‬ ‫ده‌مانچه‌كه‌ی‌ دێنێت����ه‌وه‌‌و دوباره‌ جارێكی‌‬ ‫دیكه‌ ده‌یكاته‌وه‌ به‌القه‌دیداو به‌سوركێوی‌‬ ‫ب����رام ده‌ڵێت ه����ه‌ركات مارێك ش����تێكت‬ ‫بین����ی‌ خه‌مت نه‌بێت ده‌مانچه‌ فیش����ه‌كی‌‬ ‫له‌به‌ردایه‌‌و حازره‌‪ ،‬دواتر ده‌س����تده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌كاركردن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "چه‌ند خوله‌كێك پێشئه‌وه‌ی‌‬ ‫كاری‌ ئه‌و ڕۆژه‌یان ته‌واوكه‌ن س����وركێوی‌‬ ‫برام ڕه‌گێك����ی‌ دار ده‌بینێ����ت له‌دوره‌وه‌و‬ ‫پێیانده‌ڵێت ئه‌وه‌ش م����اره‌ به‌م ئێواره‌یه‌‬ ‫هاتۆت����ه‌ ده‌ره‌وه‌ با بیكوژین‪ ،‬له‌كاتی‌ ئه‌م‬ ‫قسانه‌دا هاوڕێكه‌ی‌ ده‌ستده‌داته‌ ده‌مانچه‌و‬ ‫فیش����ه‌كێكی‌ لێده‌رده‌چێت‌و به‌ر س����نگی‌‬ ‫سوركێو ده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌م دو هاوڕێیه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫پێنج ساڵه‌ پێكه‌وه‌ كار ده‌كه‌ن‌و هه‌رچه‌نده‌‬ ‫پرسیارمان كردوه‌ قسه‌مان له‌گه‌ڵ خاوه‌نی‌‬ ‫بیناكه‌ ك����ردوه‌‪ ،‬ده‌ڵێن بكوژ كوڕێكی‌ زۆر‬ ‫باش ب����وه‌‌و هیچ كێش����ه‌یه‌كیان له‌نێواندا‬ ‫نه‌بوه‌‌و ڕوداوه‌كه‌ قه‌زاو قه‌ده‌ر بوه‌"‪.‬‬ ‫باوكی‌ س���وركێو س���ه‌باره‌ت به‌بكوژی‌‬

‫كوڕه‌كه‌كه‌ی‌ وتی‌ "ئێمه‌ ئه‌و ماڵه‌ ده‌ناسین‌و‬ ‫به‌خزمایه‌تیش ده‌مانگه‌ن���ێ‌‌و چاوه‌ڕوان ‌ی‬ ‫بڕیاری‌ خزمانم بزانم ئ���ه‌وان چی‌ ده‌ڵێن‬ ‫له‌دوای‌ پرسه‌ دانیشتن له‌گه‌ڵ كه‌سوكاری‌‬ ‫بكوژه‌كه‌ ده‌كه‌ین چ���ی‌ بڵێین تازه‌ ئێمه‌‬ ‫كوڕه‌كه‌مان ڕۆشت ده‌بێت هه‌ر دانیشین‌و‬ ‫كۆتایی‌ پێبێت‌و لێیان خۆشبین"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیس���ی‌ قه‌زاو ناحیه‌كانی‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬رائید ئیقباڵ محه‌مه‌د‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یان���د ئێ���واره‌ی‌ ڕۆژی‌‬ ‫ی���ه‌ك ش���ه‌ممه‌ ‪ 2017/10/15‬له‌باخێكی‌‬ ‫ق���ه‌زای‌ س���یته‌ك به‌هه‌ڵ���ه‌ ده‌س���كاری‌‬ ‫كردن���ی‌ چه‌ك���ی‌ كالش���ینكۆف كوڕێكی‌‬ ‫ته‌م���ه‌ن ‪ 29‬س���اڵ به‌ناوی‌ (س���وركێو)‬ ‫به‌فیش���ه‌كێك ده‌كوژرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌‬ ‫"هێزه‌كانی‌ پۆلیس گه‌ش���تونه‌ته‌ شوێنی‌‬ ‫ڕوداوه‌كه‌و ته‌رمه‌كه‌یان ڕه‌وانه‌ی‌ پزیشكی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ سلێمانی‌ كردوه‌‌و ده‌ست به‌سه‌ر‬ ‫چه‌كه‌كه‌یدا گیراوه‌‌و بكوژه‌كه‌ ده‌س���تگیر‬ ‫كراوه‌ لێكۆلینه‌وه‌ ل���ه‌ڕودواه‌ به‌رده‌وامه‌و‬ ‫وته‌ی‌ كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ وه‌رگیراوه‌ چاوه‌ڕێی‌‬ ‫بڕیاری‌ دادگاین"‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫رووداوه‌كانی‌ كه‌ركوك‬

‫سه‌ودایه‌ك ‌ی ناڕۆشن گریان ‌ی پێشمه‌رگه‌و ئاواره‌بوون ‌ی لێكه‌وتووه‌‬

‫نیقاش‪ ،‬شااڵو محەمەد‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ملمالنێ‌و رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫سوپای‌ عێراق‌و پێشمه‌رگه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫چاوه‌ڕوانكراو بوو‪ ،‬به‌اڵم ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫رووداوه‌كان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌موو‬ ‫پێشبینییه‌كانی‌ خه‌ڵكه‌وه‌ بوو‪.‬‬ ‫نیوه‌ش���ه‌وی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ر به‌ش��� ‌ی‬ ‫زۆری‌ خه‌ڵك���ی‌ كه‌رك���وك‌و هاواڵتیان���ی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان ش���ه‌ونخونیان ك���رد‬ ‫به‌دی���اری‌ شاش���ه‌كانی‌ ته‌له‌فزی���ۆن‌و ت���ۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬س���ات به‌س���ات هه‌واڵی‌‬ ‫نوێ‌ له‌ب���اره‌ی‌ كه‌ركوكه‌وه‌ ده‌ه���ات‪ ،‬هه‌موو‬ ‫هه‌واڵه‌كان به‌و ش���ێوه‌یه‌ بوون كه‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌شه‌ڕێكی‌ قورسدایه‌ له‌گه‌ڵ سوپای‌ عێراقی‌‌و‬ ‫حه‌شدی‌ ش���ه‌عبیدا‪ ،‬به‌اڵم له‌پڕ شتێكی‌ دیكه‌‬ ‫روویدا‪ :‬پێشمه‌رگه‌ خێرا خێرا هێڵه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫جێده‌هێڵێت‌و فه‌رمانی‌ ده‌س���تبه‌جێی‌ پێكراوه‌‬ ‫به‌شداری‌ رووبه‌رووبوونه‌وه‌كان نه‌كات‪.‬‬ ‫هێشتا ئه‌م هه‌وااڵنه‌ بۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫جێی‌ باوه‌ڕنین‪ ،‬چونكه‌ خه‌ڵكی‌ ده‌یانپرس���ی‌‪:‬‬ ‫ئه‌و هه‌موو هێزه‌ی‌ له‌كه‌رك���وك كۆكراوه‌ته‌وه‌‬ ‫چ���ۆن ئاوه���ا به‌خێرای���ی‌ س���ه‌نگه‌ره‌كانی‌‬ ‫خۆی���ان چۆڵ ده‌كه‌ن؟ ئه‌ی‌ چ���ۆن فه‌رمانده‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كان فه‌رمانی‌ كشانه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌ن‬ ‫له‌كاتێكدا ش���ه‌وی‌ پێش���وتر رایان ده‌گه‌یاند‬ ‫مه‌گه‌ر به‌سه‌ر الشه‌ی‌ ئه‌واندا سوپاو حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌ بێنه‌ ناو كه‌ركوكه‌وه‌‪.‬‬ ‫هێش���تا وێن���ه‌ لێڵه‌ك���ه‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ روون‬ ‫نه‌بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌موو لێكدانه‌وه‌كان به‌و‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌ ده‌چن كه‌ رێكه‌وتنێكی‌ ژێر به‌ژێری‌‬ ‫نێوان هه‌ردووالیه‌نی‌ عێراقی‌‌و كوردی‌ هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ئامانجه‌كه‌ی‌ روون بێت‪.‬‬ ‫چی‌ روویدا؟‬ ‫له‌ده‌وربه‌ری‌ س���ه‌عات ‪1‬ی‌ پاش نیوه‌شه‌و ‌ی‬ ‫‪16‬ی‌ تش���رینی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬له‌ناوچه‌ی‌ پیشه‌سازی‌‬ ‫له‌خوارووی‌ كه‌ركوك‪ ،‬یه‌كه‌م رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ك���داری‌ له‌نێ���وان هێزه‌كان���ی‌ خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫دیجله‌ی‌ س���وپای‌ عێراق‌و حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌‬ ‫له‌الیه‌ك‌و هێزه‌كانی‌ كۆماندۆی‌ یه‌كه‌ی‌ (‪)70‬ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و لیوای‌ پشتیوانی‌ ‪2‬ی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ دیك���ه‌ روویدا‪ ،‬هێ���زه‌ عێراقییه‌كه‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و فرۆكه‌خان���ه‌ی‌ كه‌ركوك پێش���ڕه‌ویان‬ ‫ده‌كردو پێشمه‌رگه‌ش رێی‌ له‌پێشڕه‌وییه‌كانیان‬ ‫ده‌گرت‪.‬‬ ‫لیوا ره‌سوڵ‌ كه‌ركوكی‌ فه‌رمانده‌ی‌ میحوه‌ری‌‬ ‫باش���وری‌ كه‌ركوك���ی‌ هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫به‌"نیق���اش"ی‌ وت "كاتێ���ك ب���ه‌ره‌و ناحیه‌ی‌‬ ‫تازه‌ به‌رێكه‌وتین تاكو رێگه‌ ناده‌ین حه‌ش���دی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌‌و هێزه‌كان���ی‌ رۆژهه‌اڵت���ی دیجله‌ی‬ ‫س���وپای عێراق به‌ره‌و فرۆكه‌خانه‌ی‌ كه‌ركوك‬ ‫بێ���ن‪ ،‬له‌نزیك پ���ردی‌ ناوچه‌ی‌ پیشه‌س���ازی‌‬ ‫رووب���ه‌رووی‌ یه‌ك بوینه‌وه‌و ش���ه‌رێكی‌ قورس‬ ‫روی���دا كه‌ زۆینه‌ی‌ ش���ه‌ڕه‌كه‌ به‌چه‌كی‌ قورس‬ ‫ئه‌نجامدرا"‪.‬‬ ‫چه‌ن���د س���ه‌عاتێكی‌ نه‌خایان���د له‌وكاته‌ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ له‌ش���ه‌ڕدا بوون له‌پڕ له‌س���ه‌روو‬ ‫خۆیانه‌وه‌ فه‌رمانیان بۆ هات كه‌ ده‌س���تبه‌جێ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ چۆڵ بكه‌ن‪ ،‬ئیتر ورده‌ ورده‌ سوپای‌‬ ‫عێراقی‌‌و حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عبی‌ به‌ب���ێ‌ به‌رگری‌‬ ‫ب���ه‌ره‌و ئه‌و ناوچان���ه‌ پێش���ڕه‌وییان كرد كه‌‬ ‫ده‌یانویست‪.‬‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ زۆری‌ پێشمه‌رگه‌ له‌میدیاكانه‌وه‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن كه‌ ده‌گریان‌و له‌فه‌رمانده‌كانی‌ خۆیان‬ ‫توڕه‌بوون‪ ،‬هه‌موویان یه‌ك قسه‌یان ده‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌وه‌ ب���وو ده‌یانوت "فرۆش���راین"‪،‬‬ ‫وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ فه‌رمانده‌كانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ س���وپای‌ عێراقی‌‌و حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌‬ ‫رێككه‌وت���وون‌و رێیان نه‌داوه‌ ئ���ه‌وان به‌رگری‌‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌ك كه‌ خۆی‌ له‌ناو شه‌ڕه‌كه‌دا‬ ‫بوو‪ ،‬ب���ه‌و مه‌رجه‌ی‌ ناوی‌ نه‌هێنرێت قس���ه‌ی‌‬ ‫بۆ "نیق���اش" كردو وتی‌ "ئێمه‌ له‌ش���ه‌ڕه‌كه‌دا‬ ‫بااڵده‌س���ت بووین‌و به‌رگریمان ده‌كرد‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫له‌پ���ڕ فه‌رمانده‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ربازی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫كردو وتی‌ بكشێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌فسه‌رێكمان وتی‌ من‬ ‫ناكش���ێمه‌وه‌و ئه‌بێت لێره‌ ش���ه‌هید بم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫فه‌رمانده‌كه‌ پێی‌ وت ئه‌گه‌ر نه‌كشێیته‌وه‌ خۆم‬ ‫دێم شه‌هیدت ده‌كه‌م‪ ،‬ئیتر كشاینه‌وه‌"‪.‬‬

‫له‌ناوخۆی‌ كوردس���تان ده‌وترێ���ت ئه‌وه‌ی‌‬ ‫روویداوه‌ رێكه‌وتنێكی‌ هه‌ردوو الیه‌نی‌ عێراقی‌‌و‬ ‫ك���وردی‌ ب���ووه‌ به‌چاودێ���ری‌ ئێرانیی���ه‌كان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌كۆبوونه‌وه‌ی‌ لوتكه‌ی‌ نێوان هه‌ردوو‬ ‫حیزبە‌ده‌س���ه‌اڵتداره‌كه‌ (پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان‌و یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان)‬ ‫له‌دوكان له‌رۆژی‌ ش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردوو‪ ،‬چه‌ند‬ ‫س���ه‌عاتێك پێ���ش ش���ه‌ڕه‌كان تاوتوێی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و كۆبوونه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ فوئاد مه‌عس���ومی‌‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماری‌ عێراق‌و مه‌س���عود بارزانی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم سه‌رپه‌رشتیان ده‌كرد‪ ،‬هه‌ندێ‌‬ ‫له‌س���ه‌رچاوه‌كان ده‌ڵێن الیه‌نی‌ كوردی‌ له‌ژێر‬ ‫فش���اری‌ ئێراندا به‌و داواكاریی���ه‌ رازی‌ بووه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌ردوو الیه‌نی‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ ره‌ت ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان كه‌ له‌سه‌نگه‌ردا بوون لۆمه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانده‌كانیان ده‌كه‌ن به‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر رێكه‌وتن‬ ‫هه‌بووه‌ بۆچی‌ ئه‌وانیان خستووه‌ته‌ شه‌ڕه‌وه‌و‬ ‫چه‌ند هاوڕێیه‌كیان لێ‌ كوژراوه‌‪ ،‬به‌اڵم فه‌رمانده‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كان دان به‌شكستی‌ خۆیاندا ده‌نێن‌و‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌وه‌ی‌ روویداوه‌ كش���انه‌وه‌ بووه‌ له‌ژێر‬ ‫فشاری‌ "شه‌ڕێكی‌ نابه‌رابه‌ردا" نه‌ك رێكه‌وتن‪.‬‬ ‫لیوا ره‌سوڵ‌ كه‌ركوكی‌ فه‌رمانده‌ی‌ میحوه‌ری‌‬ ‫باش���وری‌ كه‌ركوك���ی‌ هێزه‌كانی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫له‌درێ���ژه‌ی‌ لێدوانه‌كه‌ی���دا بۆ "نیق���اش" وتی‌‬ ‫"له‌و كاته‌ی‌ ئێمه‌ به‌رگریمان ده‌كرد‪ ،‬حه‌شدی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌ له‌گوندی‌ به‌ش���یره‌وه‌ هێرشی‌ كرده‌‬ ‫س���ه‌ر ناوچه‌كانی‌ ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌وان���ه‌ مه‌كت���ه‌ب خالی���دو ته‌لل���وه‌ردو مه‌ال‬ ‫عه‌ب���دواڵ‪ ،‬به‌و هۆی���ه‌وه‌ له‌ته‌واوی‌ س���نوری‌‬ ‫كه‌ركوك كشاینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێمه‌ شه‌ڕی‌ سێ‌ وواڵتی‌ گه‌وره‌مان‬ ‫كرد كه‌ رێكه‌وتب���وون كه‌ركوك بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫پێش ش���ه‌ڕی‌ داعش بۆیه‌ توانای به‌رگریمان‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ بوو"‪ .‬وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫عێراق‌و ئێران‌و توركیا له‌س���ه‌ر ئه‌و هێرش���ه‌‬ ‫رێككه‌وتوون‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت هه‌ر رۆژی‌ هێرشه‌كان فه‌رمانده‌یی‌‬ ‫گش���تی‌ هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌كی‌ ده‌ركردو بۆ یه‌كه‌مجار به‌روونی‌‬ ‫ره‌وان���ی‌ ناوی‌ الیه‌ن���ی‌ ئێرانی‌ هێن���ا كاتێك‬ ‫نوس���یبووی‌ "حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ سه‌ر به‌سوپای‌‬ ‫پاس���دارانی‌ ئێرانی‌ به‌فه‌رمانده‌یی‌ ئیقبالپور‌و‬ ‫به‌ه���اوكاری‌ هێزه‌كانی‌ عێراق" هێرش���ه‌كه‌یان‬ ‫ئه‌نجامداوه‌و هه‌ندێ‌ به‌رپرسی‌ پێشمه‌رگه‌شی‌‬ ‫تۆمه‌تباركرد به‌وه‌ی‌ "خیانه‌ت"یان كردووه‌‪.‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ هه‌مان رۆژ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ هێزه‌كانی‌ (‪)70‬ی‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫رایگه‌یاند كشانه‌وه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌فه‌رمانی‌‬ ‫راسته‌وخۆی‌ ئه‌و بووه‌ وتی‌ "بۆ ئه‌وه‌ی‌ گیانی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌كان بپارێزم ئ���ه‌و كاره‌م كردووه‌و‬ ‫هه‌م���وو به‌رپرس���یارێتییه‌كیش له‌ئه‌س���تۆ‬ ‫ده‌گرم"‪.‬‬ ‫ت���ا پاش���نیوه‌ڕۆی‌ هه‌م���ان رۆژ به‌بێ‌ هیچ‬ ‫زه‌حمه‌تییه‌ك سوپاو حه‌شد ‌ی شه‌عبی‌ هه‌موو‬ ‫كه‌ركوكیان گرته‌ ده‌س���ت‌و ئاماری‌ زیانه‌كانی‌‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫پێشمه‌رگه‌ش به‌م ش���ێوه‌یه‌ باڵوكرایه‌وه‌ "‪32‬‬ ‫ش���ه‌هیدو ‪ 100‬برین���دارو ‪ 17‬بێسه‌روش���وێن‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر كوژرانی‌ ‪ 11‬چه‌كداری‌ حه‌ش���دو‬ ‫برینداربوونی‌ ‪ 29‬چه‌كداری‌ دیكه‌یان"‪.‬‬ ‫له‌و هێرشه‌دا جگه‌ له‌گرتنه‌ ده‌ستی‌ هه‌موو‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬س���وپا فرۆكه‌خانه‌و سه‌ربازگه‌كان‌و‬ ‫هه‌موو ئه‌و كێڵگه‌ نه‌وتیانه‌ی‌ گرته‌وه‌ ده‌س���ت‬ ‫كه‌ به‌ده‌ست پێشمه‌رگه‌وه‌ بوون‪.‬‬ ‫كه‌ركوك له‌به‌رده‌م‬ ‫ترسی‌ ناكۆكی‌ نه‌ته‌وه‌ییدا‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كش���انه‌وه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬خه‌ڵكه‌‬ ‫كورده‌كه‌ی‌ شاره‌كه‌ به‌شی‌ هه‌ره‌ زۆریان به‌ره‌و‬ ‫ش���اره‌كانی‌ هه‌ولێرو س���لێمانی‌ كه‌وتنه‌ رێ‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین ش���ه‌پۆلی‌ ئاواره‌بوونی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ش���اره‌كه‌یه‌ له‌دوای‌ كۆڕه‌وی‌ س���اڵی‌‬ ‫‪1991‬ه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێگه‌ی‌ نێوان كه‌رك���وك هه‌ولێر‪ ،‬كه‌ركوك‬ ‫س���لێمانی‌‪ ،‬به‌ئۆتۆمبێل ته‌نیا یه‌ك كاتژمێره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و رۆژه‌ به‌هۆی‌ قه‌ره‌باڵغییه‌وه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫به‌نزكه‌ی‌ نۆ كاتژمێر له‌كه‌ركوكه‌وه‌ ده‌گه‌یشتنه‌‬ ‫ئه‌و دوو شاره‌‪.‬‬ ‫ئازاد حه‌مه‌ده‌مین (‪ 37‬س���اڵ) هاواڵتیه‌كی‌‬ ‫شاری‌ كه‌ركوكه‌و دوكانی‌ جوانكاری‌ ئۆتۆمبێلی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌ش���اره‌كه‌دا‌و یه‌كێك بوو له‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫كه‌ركوكی‌ جێهێشت به‌"نیقاش"ی‌ وت "له‌كاتی‌‬ ‫هاتنی‌ داعش هه‌رچه‌نده‌ ترس له‌سه‌ر شاره‌كه‌‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌رده‌وام هه‌ن���گاوی‌ روونی‌‬ ‫كوردمان ده‌بینی‌ كه‌ به‌ره‌و ئاینده‌یه‌كی‌ گه‌ش‬ ‫هه‌نگاو ده‌نێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌ كه‌ پێشمه‌رگه‌‬ ‫شكاو به‌رپرسه‌كانی‌ شاره‌كه‌ شكستی‌ خۆیان‬ ‫راگه‌یاندو كه‌ركوكیان به‌جێ هێش���ت ئێمه‌ش‬ ‫شاره‌كه‌مان چۆڵكرد"‪.‬‬ ‫ئ���ازاد وتیش���ی‌ "ناتوانی���ن بگه‌رێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫شاره‌كه‌ی‌ خۆمان‪ ،‬چونكه‌ ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ده‌نگیان بۆ به‌ڵێی‌ راپرس���ی‌ داوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی‌ س���ه‌ر ب���ه‌ده‌زگا ئه‌منییه‌كان‬ ‫بوون سزا ده‌درێن‌و سوكایه‌تیان پێده‌كرێت"‪.‬‬ ‫بۆ رۆژی‌ دواتر به‌ش���ێك له‌خه‌ڵكی‌ شاره‌كه‌‬ ‫ورده‌ ورده‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ س���ه‌ر ماڵ���ی‌ خۆیان‌و‬ ‫هه‌ن���دێ‌ له‌وان���ه‌ی‌ كه‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ ده‌ڵێن هیچ‬ ‫كرده‌وه‌یه‌ك���ی‌ خراپیان له‌س���وپاو حه‌ش���دی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌ نه‌بینیوه‌و رێزی‌ خه‌ڵكی‌ شاره‌كه‌یان‬

‫گرتووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان���ه‌ی‌ مابوونه‌وه‌ تیایاندای ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ‌ چه‌كدارانی‌ حه‌ش���دو سوپا سوكایه‌تیان‬ ‫به‌خه‌ڵك كردووه‌‪.‬‬ ‫ئێواره‌ی‌ رۆژی‌ چوارش���ه‌ممه‌ش دیسانه‌وه‌‬ ‫خه‌ڵكێكی‌ زۆر ش���اره‌كه‌یان جێهێشته‌وه‌ پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ باڵوبووه‌وه‌ كه‌ حه‌شدی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌ هه‌ڵده‌كوتێته‌ سه‌ر ماڵی‌ هاواڵتیان‌و‬ ‫ئازاریان ده‌دات‪.‬‬ ‫له‌‪20‬ی‌ ئازاری‌ ئه‌مس���اڵ كاتێك ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگاو پارێزگاری‌ كه‌ركوك بڕیاریاندا ئااڵی‌‬ ‫كوردستان له‌س���ه‌ر دام‌و ده‌زگاكان هه‌ڵبكه‌ن‪،‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ خه‌ڵك���ه‌ ع���ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كه‌ی‌‬ ‫ش���اره‌كه‌یان توڕه‌ك���رد‪ ،‬ك���ه‌ ‪25‬ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫ئه‌مساڵیش پرۆس���ه‌ی‌ ریفراندۆم له‌كه‌ركوكدا‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬هێنده‌ی‌ تر نیگه‌رانیان ده‌ربڕی‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ مه‌زه‌ن���ده‌ ده‌كرا له‌گه‌ڵ هاتنی‌ س���وپاو‬ ‫حه‌شد ئه‌وانیش كاردانه‌وه‌یان ده‌بێت‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ س���وپاو حه‌ش���د شاره‌كه‌یان‬ ‫كۆنترۆڵكرد‪ ،‬ژماره‌یه‌ك���ی‌ به‌رچاو له‌عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمانه‌كانی‌ شاره‌كه‌ كه‌وتنه‌ ئاهه‌نگ گێڕان‌و‬ ‫دڵخۆش���ی‌ خۆیان ده‌ربڕی‌‌و س���وپاو به‌شێك‬ ‫له‌خه‌ڵكی‌ ش���اره‌كه‌ ئااڵی‌ كوردستانیان له‌ناو‬ ‫دام‌و ده‌زگاكان‌و ش���ه‌قامه‌ گشتییه‌كان هێنایه‌‬ ‫خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌رش���ه‌د س���اڵحی‌ س���ه‌رۆكی‌ ب���ه‌ره‌ی‌‬ ‫توركمانی‌ عێراق له‌مڕووه‌وه‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت‬ ‫"هاواڵتیانی‌ توركمان‌و ع���ه‌ره‌ب مافی‌ خۆیانه‌‬ ‫ئاهه‌نگ بگێرن‪ ،‬چونكه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ئیداری‌‌و‬ ‫ئه‌منی‌ به‌ش���ێوه‌ی‌ تاكڕه‌وی‌ له‌الیه‌ن به‌رپرسه‌‬ ‫كورده‌كان به‌رێوه‌ده‌چ���وو‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫ژیانی‌ س���ه‌ركرده‌كانی‌ ئێمه‌ پارێ���زراو نه‌بوو‬ ‫چه‌ندین س���ه‌ركرده‌مان له‌دوای‌ شه‌ڕی‌ داعش‬ ‫تیرۆری‌ سیاسی‌ كران"‪.‬‬ ‫به‌اڵم ساڵحی‌ دژی‌ ئه‌وه‌ بوو هیچ سزایه‌كی‌‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ ك���ورد بدرێت‌وت���ی‌ "دژی‌ هه‌ر‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌كی���ن كه‌ به‌رامب���ه‌ر كورد ئه‌نجام‬ ‫بدرێت"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ ئه‌و هێ���زه‌ نوێیانه‌ش كه‌‬ ‫هاتبوونه‌ ناو ش���اره‌كه‌ گه‌ره‌نتی‌ س���ه‌المه‌تی‌‬ ‫گیان���ی‌ خه‌ڵكی���ان ده‌داو داوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫لێده‌كردن‪.‬‬ ‫لیوا عه‌لی فازڵ‪ ،‬فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‬

‫شەڕێك گەرمرت لەشەڕی بەرەكان‬ ‫تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان گڕیان‬ ‫بەرداوەتە پاوانی ناكۆكییەكانی كەركوك‬

‫خۆرهه‌اڵتی دیجله‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "له‌یه‌كه‌م‬ ‫رۆژی‌ ئه‌نجامدان���ی‌ ئۆپه‌راس���یۆنه‌كه‌مان‬ ‫ته‌نی���ا هاتبووین فه‌رمان���ی‌ فه‌رمانده‌ی‌ هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كان���ی‌ عێ���راق جێبه‌ج���ێ‌ بكه‌ین كه‌‬ ‫ئه‌وی���ش گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ناوه‌ندی‌‌و‬ ‫جێگیربوونی‌ هێزه‌كانمان له‌چه‌ند ش���وێنێكی‌‬ ‫دیاریكراو نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌ باس���ی‌ ده‌كرێت بۆ‬ ‫كوش���تن‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی‌ هاواڵتیانی‌ كورد‬ ‫هاتبین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێم���ه‌ له‌ناوش���ار نامێنینه‌وه‌و‬ ‫ته‌واوی‌ ناوشاری‌ كه‌ركوك راده‌ستی‌ پۆلیسی‌‬ ‫پارێزگاكه‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ناو كه‌ركوكدا چه‌ند كردارێكی‌‬ ‫ئازاردانی‌ خه‌ڵك له‌الیه‌ن حه‌شدی‌ شه‌عبییه‌وه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌چوون‌و هه‌ندێ‌ له‌دانیشتوانی‌ شاره‌كه‌ش‬ ‫له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان به‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫وێن���ه‌و ڤیدی���ۆ ئیس���تیفزازی‌ دانیش���توانه‌‬ ‫كورده‌كه‌ی���ان ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ هه‌س���تی‌‬ ‫پێده‌كرێ���ت ئ���ه‌م ره‌فتارانه‌ ناكۆك���ی‌ له‌ناو‬ ‫كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمانی‌ ش���اره‌كه‌دا دروست‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬ئه‌و كاته‌ی‌ خه‌ڵكه‌ كورده‌كه‌ ئاواره‌‬ ‫ب���وون چه‌ندین ك���ه‌س له‌دراوس���ێ‌ عه‌ر‌هب‌و‬ ‫توركمانه‌كانی���ان به‌ته‌له‌ف���ۆن په‌یوه‌ندیی���ان‬ ‫پێوه‌ كردب���وون‌و له‌ئه‌حواڵیان پرس���یبوون‌و‬ ‫پێیان راگه‌یاندبوون كه‌ خه‌میان نه‌بێت ئه‌وان‬ ‫ئاگایان له‌م���اڵ‌و حاڵه‌كه‌یان ده‌بێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان چه‌ندین هه‌ڵمه‌ت‬ ‫راگه‌یه‌ندراوه‌ بۆ یه‌كگرتووی‌ خه‌ڵكی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و وێنانه‌ی‌ زۆرترین ده‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬وێنه‌ی‌ هاواڵتییه‌ك���ی‌ عه‌ره‌ب بوو كه‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌رگای‌ ماڵێكی‌ كورد ده‌نوسێت "هاتنه‌‬ ‫ژووره‌وه‌ بۆ ماڵی‌ ب���را كورده‌كه‌م قه‌ده‌غه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌فه‌رمانی‌ برا ئاواره‌كه‌ی‌‪ ..‬كوڕی‌ حه‌ویجه‌"‪.‬‬ ‫قوڵبوونه‌وه‌ی‌ ناكۆكیی‌ هێزه‌ كوردییه‌كان‬ ‫دوو هێ���زه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫(پارتی‌ دیموكرات‌و یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌) كه‌‬ ‫هه‌ردووال خاوه‌نی‌ هێزی‌ چه‌كدارن‌و به‌هاوبه‌شی‌‬ ‫ئه‌منییه‌ت��� ‌ی كه‌ركوكی���ان به‌ڕێوه‌ده‌برد‪ ،‬ئه‌م‬ ‫رووداوه‌یان به‌رده‌رفه‌ت زانی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌تای‌‬ ‫چۆڵكردنی‌ كه‌ركوك بخه‌نه‌ ئه‌ستۆی‌ یه‌كتری‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌به‌ره‌به‌یانی‌ ئ���ه‌و رۆژه‌وه‌ هه‌ردووال‬ ‫ماش���ێنی‌ میدیاییان خس���ته‌ كار دژی‌ یه‌ك‌و‬ ‫الیه‌نگرانیشیان له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان دژی‌‬ ‫یه‌كتر په‌یامیان باڵوده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌ناڵه‌كان���ی‌ س���ه‌ر به‌پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان (رووداو – كوردس���تان ‪)24‬‬ ‫به‌ئاش���كرا رایانگه‌یان���د كه‌ یه‌كێت���ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێران رێككه‌وت���ووه‌و كه‌ركوكی‌ چۆڵكردووه‌و‬ ‫(پاڤێ���ڵ)ی‌ كوڕی‌ جه‌الل تاڵه‌بانیان تۆمه‌تبار‬ ‫كرد به‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنی‌ له‌گ ‌هڵ‌ قاس���م سلێمانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ فه‌یله‌قی‌ قودسی‌ سوپای‌ پاسداران‬ ‫ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا كه‌ناڵی‌ (كوردس���ات)ی‌ سه‌ر‬ ‫به‌یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ هێرش���ی‌ توندی‌ كرده‌‬ ‫س���ه‌ر پارت���ی‌‌و رایگه‌یاند "ئه‌گ���ه‌ر كه‌ركوك‬ ‫به‌ڕێكه‌وت���ن چۆڵكراوه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ بۆچ���ی‌ پارتی‌‬

‫ش���نگال‌و مه‌خموری‌ بێ‌ ته‌قه‌ داوه‌ته‌ ده‌ست‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی‌؟" ته‌نانه‌ت چه‌ند به‌رپرسێكی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌و كه‌ناڵه‌وه‌ به‌ئاشكرا داوای‌ ده‌ست‬ ‫له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ بارزانیان كرد‪.‬‬ ‫سێش���ه‌ممه‌ی‌ رابردووش مه‌س���عود بارزانی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م له‌یه‌ك���ه‌م كاردانه‌وه‌ی���دا‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌ك���دا دیس���ان به‌ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫خه‌تاك���ه‌ی‌ خس���ته‌ ئه‌س���تۆی‌ به‌رپرس���انی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و تیایدا هاتبوو "ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫روویدا بڕیاری‌ تاكالیه‌نه‌ی‌ چه‌ند كه‌س���ێك بوو‬ ‫له‌نێو حیزبێكی‌ دیاریكراودا" بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ناویان‬ ‫بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا چه‌ن���د فه‌رمانده‌یه‌ك���ی‌‬ ‫س���ه‌ربازی‌ یه‌كێت���ی‌ رایانگه‌یان���د فه‌رمان���ی‌‬ ‫كش���انه‌وه‌ بارزانی‌ خۆی‌ ده‌ریكردووه‌و ئێستا‬ ‫خۆی‌ لێ بێبه‌ری‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌رچی‌ خه‌ڵك���ی‌ كوردستانیش���ه‌ له‌تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ه‌وه‌ نیگه‌رانییه‌ك���ی‌ ق���وڵ‬ ‫ده‌رده‌بڕێ‌ دژی‌ هه‌ردوو هێزه‌ سیاس���ییه‌كه‌ی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ئه‌وانه‌ی‌ "بێ‌ بیركردنه‌وه‌ بڕیاری‌‬ ‫ریفراندۆمی���ان داوه‌"‪ ،‬ژماره‌یه‌ك چاالكوانیش‬ ‫له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان هه‌ڵمه‌تێك���ی‌‬ ‫به‌رفراوانی���ان راگه‌یان���دووه‌ به‌ناوی‌ به‌س���ه‌‬ ‫(‪)BASA#‬و تیایدا داوا ده‌كه‌ن به‌رپرسانی‌‬ ‫كوردستان ده‌ست له‌كار بكێشنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌شی‌ كوڕه‌كانیان له‌و شه‌ڕه‌دا كوژراوه‌‬ ‫ئێجگار ت���وڕه‌ن‪ ،‬دایكی‌ یه‌كێك له‌كوژراوه‌كان‬ ‫له‌پرس���ه‌ی‌ كوڕه‌كه‌ی���دا ده‌گری���او ده‌ی���وت‬ ‫"ئه‌گه‌ر رێككه‌وت���وون بۆچی‌ جه‌رگی‌ ئێمه‌تان‬ ‫سوتاند؟"‪.‬‬ ‫ئێستا چی‌؟‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ روونه‌ جارێكی‌ تر كه‌ركوك ناگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫دۆخی‌ جارانی‌‪ ،‬ئێس���تا باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫كه‌ركوك له‌به‌رده‌م سێ‌ بژارده‌دایه‌‪ ،‬یان ئه‌وه‌تا‬ ‫به‌ته‌واوی‌ ده‌كه‌وێته‌ ده‌س���ت به‌غ���دا‪ ،‬یاخود‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌زه‌بری‌ هێز وه‌ریده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ی���ان زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬یاخ���ود به‌چاودێرییه‌كی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ ه���ه‌ردوو الیه‌نی‌ كوردی‌‌و عێراقی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئیداره‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش رێكده‌كه‌ون كه‌‬ ‫ئه‌م بژارده‌یه‌ له‌وانی‌ تر به‌هێزتره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م چه‌ن���د رۆژه‌ كه‌رك���وك له‌بارێك���ی‌‬ ‫كش���ومتدایه‌و هه‌م���وو خه‌ڵكه‌ك���ه‌ی‌ چاوه‌ڕێ‌‬ ‫ده‌كه‌ن بزان���ن چی‌ ده‌گوزه‌رێ‌‪ ،‬ب���ێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رچاویان روون بێت‪ .‬قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫رێكه‌وتن كراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‌‌و‬ ‫سوپا بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌‪ ،‬باڵوبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م هه‌واڵه‌ش بۆ خه‌ڵكی‌ شاره‌كه‌ دڵخۆشكه‌ش‬ ‫بوو‪ ،‬بووه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ شه‌وی‌ رابردوو ئاهه‌نگ‬ ‫گێڕان له‌ناوچه‌ كوردییه‌كان ده‌ست پێبكات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ روویدا هه‌رچیی���ه‌ك بووبێت ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌رێكه‌وتن بێت یاخود به‌ش���ه‌ڕ‪ ،‬س���ه‌ره‌نجام‬ ‫قوربانییه‌كان���ی‌ ئه‌وان���ه‌ بوون كه‌ ئ���اگاداری‌‬ ‫سه‌ودا ژێر به‌ژێره‌كه‌ نه‌بوون‪.‬‬ ‫عه‌مید عه‌زیز عه‌ب���دواڵ فه‌رمانده‌ی‌ فه‌وجی‌‬ ‫چواری‌ لی���وای‌ ‪102‬ی‌ پێش���مه‌رگه‌ كه‌ رۆژی‌‬ ‫هه‌ین���ی‌ رابردوو قس���ه‌ی‌ بۆ "نیق���اش" كردو‬ ‫نیگه‌ران���ی‌ خۆی‌ ده‌ربڕی‌ له‌س���وتاندنی‌ ئااڵی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬یه‌كێ���ك ب���وو له‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫له‌ش���ه‌ڕه‌كه‌ی‌ كه‌ركوكدا ش���ه‌هیدبوو‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫عه‌بدواڵ تا س���اتی‌ ش���ه‌هیدبوونی‌ نه‌یزانیبێت‬ ‫چیرۆكه‌ راسته‌قینه‌كه‌ چییه‌‪.‬‬

‫دوا په‌ناگه‌ی به‌غدادی‬ ‫ویالیه‌تی فورات‪ ..‬گۆڕه‌پانی شه‌ڕی‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی دژ به‌داعش‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ی سلێامنی‌ س‬ ‫ی شار ‌‬ ‫جوانی هاواڵتیه‌ك ‌‬ ‫چۆن نینۆكه‌كامنان‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫بە‌سه‌وزه‌وات ده‌ڕازێنێته‌وه‌‬

‫درێژ بكه‌ین‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫شێخ محه‌مه‌د عه‌بدوڕه‌حمان‬ ‫پیرخدری‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ژیانی‌‬ ‫ڕۆژانه‌ی‌ بە‌كاروباری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫باخچه‌كه‌یه‌وه‌ به‌سه‌ر ده‌بات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ماوه‌ی‌ چوارده‌ ساڵه‌‬ ‫سه‌ربانی‌ ماڵه‌كه‌م به‌سه‌وزه‌وات‬ ‫ڕازاندۆته‌وه‌‌و چوار وه‌رزه‌ كه‌وه‌رو‬ ‫كه‌ره‌وز توڕو ته‌ڕه‌تیزه‌ به‌رهه‌م‬ ‫ده‌هێنم"‪.‬‬

‫به‌ش���ێكی‌ زۆری‌ خانمان كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���كان‌و وش���ك بون���ی‌ نینۆكیان‬ ‫هه‌ی���ه‌و خه‌ون ب���ه‌وه‌و ده‌بینن كه‌‬ ‫نینۆكه‌كانی���ان درێ���ژ بێت‪ ،‬بۆئه‌م‬ ‫مه‌به‌س���ته‌ به‌چه‌ن���د رێگه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫سروش���تی‌ ده‌توانێت نینۆكه‌كانت‬ ‫درێژ بكه‌یت وبه‌جوانی‌ بیهێلێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -‬له‌قاپێكدا زیتی‌ زه‌یتون له‌گه‌ڵ‬

‫كه‌وچكێ���ك ئ���اوی‌ لیم���ۆ تێكه‌ڵ‬ ‫به‌ی���ه‌ك بكه‌و بۆماوه‌ی‌ ‪ 15‬خوله‌ك‬ ‫نینۆكه‌كانتی‌ تێبكه‌و پاشان توزێك‬ ‫به‌زه‌یته‌ك���ه‌ نینۆكه‌كانت بش���ێله‌و‬ ‫دواتر به‌ئاو بیش���و‪ .‬ئ���ه‌م كرداره‌‬ ‫رۆژانه‌دوباره‌ی‌ بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ بۆماوه‌ی‌ ‪ 5‬خوله‌ك نینۆكه‌كانت‬‫بخه‌ره‌ شیره‌وه‌و دواتر به‌ئاو بیشو‬

‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫پاشان كرێمێكی‌ لێبده‌‪ .‬ئه‌م كردار‌ه‬ ‫بۆماوه‌ی‌ دوو هه‌فته‌ رۆژانه‌ دوباره‌ی‌‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ تۆزێك كه‌ره‌ له‌قاپێكدا بتوێنه‌وه‌‬‫پاش���ان نینۆكه‌كانت���ی‌ تێبك���ه‌و‬ ‫بیش���ێله‌ بۆماوه‌ی‌ ‪ 5‬خوله‌ك دواتر‬ ‫بیش���ۆ‪ .‬ئه‌م كرداره‌ بۆماوه‌ی‌ دوو‬ ‫هه‌فته‌رۆژانه‌ دوباره‌ی‌ بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫شێخ محه‌مه‌د عبدوڕه‌حمان پیرخدر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند ماوه‌ی‌ س���ی‌ بۆ‬ ‫چل ساڵه‌ سه‌رقاڵی‌ كاری‌ جوتیاریی‬ ‫بوه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا له‌گوندی‌ خڕنوكی‌ سه‌ر‬ ‫شارۆچكه‌ی‌ پێنجوێن ده‌ستی‌ به‌كاری‌‬ ‫جوتیاری‌ كردوه‌‌و له‌ساڵی‌ نه‌وه‌ده‌كان‬ ‫هاتوه‌ته‌ شاری‌ سلێمانی‌‌و له‌ماڵه‌كه‌یدا‬ ‫باخچه‌یه‌كی‌ دروس���تكردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"س���اڵی‌ ‪ 2003‬ئ���ه‌وكات خانوه‌كه‌م‬ ‫نۆژه‌ن ك���رده‌وه‌ باخچه‌كه‌م له‌ناوچو‬ ‫ناچ���ار بی���رم له‌ڕێگ���ه‌ چاره‌یه‌كی‌‬ ‫دیك���ه‌ كرده‌وه‌‌و س���ه‌ربانی‌ ماڵه‌كه‌م‬ ‫به‌س���ه‌وزه‌وات ڕازان���ده‌وه‌ كه‌ یه‌كه‌م‬ ‫كه‌س بوم ئه‌و بیرۆكه‌یه‌م به‌خه‌یاڵدا‬ ‫هاتوه‌ له‌شاری‌ سلێمانی‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ڕوب����ه‌ری‌ س����ه‌ربانی‌‬ ‫خانوه‌ك����ه‌م ك����ه‌ به‌س����ه‌وزه‌وات‬ ‫ڕازێندراوه‌ته‌وه‌ ته‌نها ڕوبه‌ری‌ هه‌ژده‌‬ ‫مه‌تر ده‌بێ����ت گڵ‌و په‌ینم بۆ هێناوه‌‬ ‫چوارده‌وریم بە‌بڵۆكی‌ بیستی‌ گرتوه‌و‬ ‫له‌نێوان س����ه‌قفی‌ خانه‌وه‌كه‌م‌و ئه‌و‬ ‫ڕێژه‌ گڵه‌دا به‌ئیزوگام پۆشته‌كردوه‌‬ ‫تا زه‌ره‌ر به‌سه‌ر سه‌قفی‌ خانه‌وه‌كه‌م‬ ‫نه‌گه‌یه‌نێت به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌ سه‌قفی‌‬ ‫ئه‌و ژوره‌ جیاواز له‌ژوره‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬

‫سۆالڤ غه‌ریب‪ :‬هونه‌ر چه‌كێكه‌ بۆ‬ ‫به‌رگری‌ له‌مرۆڤ بون به‌كاریده‌هێنم‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند سۆالڤ غه‌ریب ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات هه‌ندێك هونه‌رمه‌ند‬ ‫كاری‌ هونه‌ری‌ ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫چه‌وسانه‌وه‌ی‌ مرۆڤه‌كان‌و هه‌نێكیش‬ ‫بۆ پاره‌و پله‌و پۆست ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"من كاری‌ هونه‌ری‌ وه‌ك چه‌كێك بۆ‬ ‫به‌رگری‌ له‌مرۆڤ بون‌و ناسنامه‌ی‌‬ ‫كلتوری‌‌و ڕه‌سه‌نایه‌تی‌ ئه‌نجام ده‌ده‌م‬ ‫ئه‌وه‌ خه‌ونی‌ منه‌"‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د س���ۆالڤ غه‌ری���ب‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ل���ه‌م دۆخه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێس���تادا هونه‌ری‌ كوردی‌ به‌دۆخێكی‌‬ ‫س���ه‌خت‌و دژواردا تێده‌په‌ڕێ���ت وه‌ك‬ ‫ك���ۆی‌ كایه‌كانی‌ ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫فه‌رهه‌نگ���ی‌ كاریگ���ه‌ری‌ ئ���ه‌و دۆخه‌‬ ‫سیاس���یه‌یان به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌ ك���ه‌‬ ‫له‌نێوان حی���زب‌و الیه‌نه‌ كوردیه‌كاندا‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێت ئه‌م���ه‌ش هونه‌رمه‌ندانی‌‬ ‫بێب���ه‌ش نه‌ك���ردوه‌‌و به‌ش���ی‌ كردون‬ ‫به‌س���ه‌ر چه‌ند به‌ره‌یه‌ك���دا‌و هێنده‌ی‌‬ ‫سه‌رقاڵی‌ كاری‌ حیزبین نیو هێنده‌ كار‬ ‫بۆ هونه‌ر ناك���ه‌ن ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر كاره‌ هونه‌ریه‌كان دروستكردوه‌‬ ‫له‌م هه‌رێمه‌دا"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "دۆخی‌ كاركردنی‌ هونه‌ری‌‬ ‫بۆ ژنان زۆر جیاوازه‌‌و سااڵنێك پێش‬ ‫ئێس���تا ژن���ان به‌هۆی‌ ئای���ن‌و داب‌و‬

‫کاوڕ‬ ‫هەوڵب���دە زیات���ر داهێنەرانە کار‬ ‫بکەی���ت بۆ ئ���ەوەی پارێ���زگاری‬ ‫لە‌پێگەی کارەکەت بکەیت‪ ،‬دەبێت‬ ‫یارمەتی خۆشەویس���تەکەت بدەیت‬ ‫بۆ ئەویە بتوانێت هەستەکانیت بۆ‬ ‫دەر ببڕێت‪.‬‬

‫نه‌ریتی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردیه‌وه‌ به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك ڕێگه‌یان پێنه‌دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا تاڕاده‌یه‌ك ئه‌و دۆخه‌ تێپه‌ڕیوه‌‌و‬ ‫ئه‌م���ه‌ش كاریگه‌ری‌ هه‌ر م���اوه‌ بۆیه‌‬ ‫زۆركات هونه‌رمه‌ندان���ی‌ ژن وه‌ك‬ ‫پێویست ناتوانن كاره‌ هونه‌ریه‌كانیان‬ ‫ئه‌نج���ام بده‌ن ئه‌و خ���ه‌ون‌و ئاواته‌ی‌‬ ‫هه‌یانه‌ له‌كاره‌ هونه‌ریه‌كانیاندا به‌هۆی‌‬ ‫ڕێگری‌ خێزانه‌كانیان‌و كاریگه‌ری‌ داب‌و‬

‫گا‬ ‫بارودۆخ���ی پیش���ەییت ئەرێن���ی‬ ‫دەبێت‌و دەس���تکەوتی باش بەدەست‬ ‫دەهێنیت‪ ،‬هەوڵبدە لە‌راس���تیدا بژیت‌و‬ ‫قبوڵی بکەیت هەرچەندە قورس بێت‌و‬ ‫هیچ ش���تێك مەکە زیان بە‌پەیوەندت‬ ‫بگەیەنێت‪.‬‬

‫نه‌ریت‪ ،‬كار بۆئ���ه‌وه‌ ده‌كه‌ین جیتر‬ ‫به‌ن���اوی‌ ئاین‌و داب‌و نه‌ریته‌وه‌ كچان‌و‬ ‫ژن���ان مافه‌كانیان پێش���یل نه‌كرێت‌و‬ ‫خه‌ونه‌كانیان به‌زیندوی‌ زینه‌ده‌ به‌چاڵ‬ ‫نه‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتیش���ی‌ "ده‌بێ���ت ژن���ان‌و‬ ‫كچان بیانه‌وییه‌ك نه‌ده‌ن به‌ده‌س���ت‬ ‫پیاوس���االره‌كانی‌ كۆمه‌ڵ���گا ك���ه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێت به‌هه‌مو هۆكارێك ده‌ست‌و‬

‫دوانه‌‬ ‫کارکردن���ی بە‌ج���دی‌و جوان���ی‬ ‫هەڵس���وکەوتت وادەک���ەن بگەی���ت‬ ‫بە‌ئاس���تێکی بەرز‌و ڕێزکێکی زیاترت‬ ‫بۆ دابندرێت‪ ،‬ئەمڕۆ دەبێت ئاگاداری‬ ‫هەڵسوکەوتەکانت بیت>‬

‫خانه‌وه‌كه‌م بۆ هاوی����ن زۆر فێنكه‌و‬ ‫بۆ زس����تانیش به‌ئاگرێكی‌ كه‌م گه‌رم‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫ناوب����راو ب����اس ل����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫جۆری‌ ئه‌و س����ه‌وزه‌واته‌ی‌ له‌سه‌ربان ‌‬ ‫ی‬ ‫خانه‌وه‌ك����ه‌ی‌ به‌رهه‌م����ی‌ ده‌هێنێ����ت‬

‫وشە بابە‪ :‬میدیاکان هۆ‬ ‫بۆ شێواندن‌و لەبیرچونە‬

‫قاچ‌و د‌هم‌و بیرو هۆشی‌ ژنان ببه‌ستن‌و‬ ‫له‌س���وچێكی‌ مااڵكانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌دا‬ ‫زیندانی���ان بك���ه‌ن پیاوس���االره‌كان‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت ژنان‌و كچ���ان هیچ ڕۆڵ‌و‬ ‫كاریگه‌ریه‌كی���ان نه‌بێت له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫كایه‌كان���ی‌ ژیاندا به‌تایب���ه‌ت له‌كاری‌‬ ‫هون���ه‌ری‌ نواندن‌و درامادا كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫خاڵێكی‌ الوازه‌ بۆ واڵته‌كه‌مان كه‌له‌م‬ ‫بواره‌دا وه‌ك پێویست نه‌بوین‌و زۆركات‬ ‫كه‌می‌ ئه‌كت���ه‌ری‌ ژن‌و كچ كێش���ه‌ی‌‬ ‫له‌درام���ای‌ كودی���دا دروس���تكردوه‌‌و‬ ‫ترس‌و پرس���یاری‌ له‌بیری‌ ئه‌كته‌رانی‌‬ ‫ژندا دروستكردوه‌ هه‌رچه‌نده‌ به‌راورد‬ ‫به‌ڕابردو قوناغێكی‌ باش���مان بڕیوه‌‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌خێزانه‌كان ئه‌و ترس���و‌و‬ ‫گومانانه‌ی‌ پیاو ساالره‌كانیان كردوه‌‬ ‫تێك بشكێنین"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ به‌وه‌ ك���رد هونه‌رمه‌ند‬ ‫هه‌ی���ه‌ ش���ه‌یدای‌ پل���ه‌و پای���ه‌و‬ ‫پۆس���ته‌و هونه‌رمه‌ند هه‌یه‌ شه‌یدای‌‬ ‫ناووناوبانگ���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ب���ه‌اڵم‬ ‫م���ن جی���اواز له‌هونه‌رمه‌ندانی‌ دیكه‌‬ ‫كه‌خاوه‌ن���ی‌ تایبه‌ت مه‌ن���دی‌ خۆمم‬ ‫ده‌مه‌وێ���ت هونه‌ر‌و كاره‌ هونه‌ریه‌كانم‬ ‫چه‌كێك بێ���ت له‌ش���انماو خزمه‌تی‌‬ ‫مرۆڤایه‌ت���ی‌‌و كلت���وری‌ واڵته‌كه‌می‌‬ ‫پێبكه‌م هه‌ر بۆیه‌ هه‌ركارێكی‌ هونه‌ری‌‬ ‫هه‌ڵگری‌ ئه‌و تایبه‌ت مه‌ندیانه‌ نه‌بێت‬ ‫به‌شداری‌ تێدا ناكه‌م‌و ئاماده‌نیم كاری‌‬ ‫بۆ به‌كه‌م"‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫کارەکان���ت باش���تر دەب���ن‌و بڕێ���ك‬ ‫پ���ارەی زیاتر وەردەگریت کە ش���ایەنی‬ ‫هیالکییەکانی تۆ دەبن‪ ،‬بە‌وشکی مامەڵە‬ ‫لەگەڵ خۆشەویس���تەکەتدا مەکە‌و نەرم‬ ‫بە‌لەگەڵیدا‪.‬‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیری‌و هونەری سلێام‬

‫شێر‬ ‫کار لەس���ەر پڕۆژەی نوێ دەکرێت‌و‬ ‫هەنگاوەکان���ی ب���ە‌وردی ب���ۆ دیاری‬ ‫دەکرێت‌و دووبارە دەبیتەوە بە‌جێگای‬ ‫سەرنج‪ ،‬دڵخۆشی‌و ئارامی ڕوودەکات‬ ‫پەیوەندیت لەگەڵ خۆشەویستەکەتدا‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫بارودۆخی مادیت باش���تر دەبێت‌و‬ ‫هەم���وو ئاس���تەنگییەکان کۆتاییان‬ ‫پێدێ���ت‪ ،‬تواناکانی تۆ بۆ قایلکردنی‬ ‫کەسی بەرامبەر وادەکات چارەسەری‬ ‫کۆمەڵێك کێشە بکەیت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫ماهیر حه‌سه‌ن‪ :‬له‌‪ %95‬هونه‌رمه‌ندان‬

‫سه‌ربانی‌ ماڵه‌كه‌ی‌‬

‫هونه‌ره‌كه‌یان بۆ مشتێك پاره‌ فرۆشتوه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هونه‌رمه‌ند ماهیر حه‌سه‌ن ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات بە‌به‌رنامه‌ كار بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫كراوه‌ هونه‌ری‌ كوردی‌ له‌ناو بچێتك‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت " شانۆو دراماو نواندن‬ ‫له‌ناوچوه‌و له‌‪ %95‬هونه‌رمه‌ندان‬ ‫هونه‌ره‌كه‌یان بۆ مشتێك پاره‌‬ ‫فرۆشتوه‌"‪.‬‬

‫زۆریان ناوێت به‌شێوه‌ی‌ ژور چاندو‌ه‬ ‫هه‌ر سێ‌ مه‌تر به‌مه‌ترێك به‌جۆرێكی‌‬ ‫جیاواز له‌س����ه‌وزه‌ ڕازاندۆته‌وه‌‌و چوار‬ ‫ده‌وری‌ سه‌وزه‌واته‌كه‌ی‌ كردوه‌ به‌بامێ‌‌و‬ ‫ته‌ماته‌‌و خه‌یارو به‌ش����ی‌ پێداویستی‌‬ ‫ڕۆژانه‌ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"زۆربه‌ی‌ ژه‌م����ی‌ نیوه‌ڕۆیان‌و ئێواران‬ ‫له‌س����ه‌ر س����فره‌ س����ه‌وزه‌ ئاماده‌یه‌و‬ ‫به‌شی‌ دراوسێ‌‌و خزمانیشی‌ لێده‌ده‌م‬ ‫به‌بێ‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ هیچ ده‌رمانێكی‌ كوت‌و‬ ‫سه‌مادی‌ بۆ به‌كاریبهێنم كه‌له‌ئێستادا‬ ‫خۆشبه‌ختانه‌ ژماریه‌ك له‌دراوسێكان‌و‬ ‫خزم����ان هه‌م����ان ش����ێوه‌‌و بیرۆكه‌ی‌‬ ‫منی����ان به‌كارهێناوه‌‌و س����ودیان لێ‌‬ ‫وه‌رگرته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد به‌درێژایی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌ند ساڵه‌ سودی‌ مادی‌ به‌خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫گه‌یاندوه‌ ئه‌و وتی‌ " سااڵنه‌ بڕی‌ سێ‌‬ ‫س����ه‌د بۆ چوار س����ه‌د هه‌زارم وه‌ك‬ ‫داهات بۆ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ هیچ پاره‌یه‌كم‬ ‫نه‌داوه‌ بە‌سه‌وزه‌‌و له‌ڕوی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫كاته‌وه‌ ناچینه‌ بازاڕ بۆ كڕینی‌ سه‌وزه‌‬ ‫بیكڕین سه‌ره‌ڕای‌ دڵنیایی‌ جۆری‌ خۆم‬ ‫به‌رهه‌می‌ ده‌هێنم كه‌ س����ه‌وزه‌ی‌ بازاڕ‬ ‫دیارنی����ه‌‌و نازانرێت چ����ۆن په‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌كرێ����ت‌و خزم����ه‌ت ده‌كرێ����ت‌و ئاو‬ ‫ده‌درێت یان چی‌ ماده‌یه‌كی‌ كیمیایی‌‬ ‫تێدا به‌كارده‌هێنرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هی����وادارم خه‌ڵك����ی‌‬ ‫له‌س����ه‌رجه‌م شارو ش����اروچكه‌كان‌و‬ ‫گون����ده‌كان كار بۆ زیادكردنی‌ ڕێژه‌ی‌‬ ‫س����ه‌وزای‌و باخداری‌ بكه‌ن چیتر واز‬ ‫له‌ته‌مه‌ڵی‌ بهێنن تا ته‌ندروس����تیه‌كی‌‬ ‫باش����یان هه‌بێ����ت ئ����ه‌م كاره‌ وه‌ك‬ ‫بریتیه‌ له‌كه‌وه‌رو كه‌ره‌وز‌و ته‌ڕه‌تیزه‌و وه‌رزش����ێك وه‌های����ه‌‌و س����ودێكی‌‬ ‫مه‌عده‌ن����وس‌و تورو پی����ازو ته‌ماته‌‌و باش����ی‌ ده‌بێ����ت ل����ه‌ڕوی‌ ده‌رون����ی‌‌و‬ ‫خه‌یارو بامێ‌ كه‌ ڕه‌كیان كورته‌و خاكی‌ جه‌سته‌یه‌وه‌"‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ند ماهیر حه‌سه‌ن به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕاگه‌یان���د به‌ه���ۆی‌ په‌رته‌وازه‌بون���ی‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان‌و نه‌بونی‌ یه‌ك هه‌ڵویستی‌‬ ‫كه‌س گ���وێ‌ له‌هونه‌رمه‌ن���دان ناگرێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "ئه‌وه‌ی‌ جێگ���ه‌ی‌ نیگه‌رانیه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ ك���و‪٥‬ردی‌ گ���وێ‌ له‌كه‌س‬ ‫ناگرێت‪ ,‬ئه‌وه‌ی‌ گرنگی‌ پێنادرێت گوێ‬ ‫نه‌گرتن���ه‌ له‌هاواڵتیانی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ كه‌‬ ‫ئێمه‌ش وه‌ك هونه‌رمه‌ندان به‌ش���ێكین‬ ‫له‌پێكهاته‌ی‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌و داوا ده‌كه‌ین‬ ‫باچیتر گوێ‌ له‌داخوازی سه‌رجه‌م چین‌و‬ ‫توێژه‌كان بگیرێت ش���كۆ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا كه‌ شكۆمان شكاوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ بێڕێزی‌ ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ش‬ ‫ماهیر به‌نیگه‌رانیه‌وه‌ باس��� ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌ كۆیل ‌ه‬ ‫ده‌كات حیزبی‌ ك���ورد ‌‬ ‫كردوه‌خ له‌ناو حیزبیشدا چه‌ند كه‌سێك‬ ‫ئه‌وكاره‌ ده‌كه‌نك ئه‌و وتی‌ "ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ی كلتورو‬ ‫بە‌به‌رنام��� ‌ه كاری‌ بۆ له‌ناوچون ‌‬ ‫ی كوردی‌ كردو‌ه‬ ‫داب‌و نه‌ریت‌و هون���ه‌ر ‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك هون���ه‌ری‌ ك���وردی‌ هیچ‬ ‫ی‬ ‫به‌هایه‌ك���ی نه‌ماوه‌و له‌ژێر هه‌ڕه‌ش���ه‌ ‌‬ ‫له‌ناوچوندای���ن به‌نمون��� ‌ه ده‌یڵێ���م با‬ ‫ی كه‌ناڵه‌كانی‌ ڕاگه‌یاندن‬ ‫بینه‌ران سه‌یر ‌‬ ‫بك���ه‌ن كۆمه‌ڵێ���ك خه‌ڵ���ك هاتونه‌ت ‌ه‬ ‫ی دراماو نواندنیان ده‌كه‌ن‬ ‫پێشه‌وه‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫كارو درام���ای‌ كوردی���ان له‌به‌رچ���او ‌‬ ‫ی هونه‌ریان‬ ‫خه‌ڵك خس���تو‌ه كه‌ توانا ‌‬ ‫ی زۆر الوازدایه‌‌و خوش���یان‬ ‫له‌ئاس���تێك ‌‬

‫ۆکاری سەرەکین‬ ‫ەوەی گۆرانی‌و موزیکە ڕەسەنەکان‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫وشیار ئەحمەد بابە ناسراو بە"وشە‬ ‫بابە" ئەو مۆسیقارە ماندوەی‬ ‫نێو تیپی مۆسیقای سلێمانیە کە‬ ‫نزیکەی ‪ ٤٠‬ساڵە لەگەڵ موزیک‬ ‫ژەنیندا ڕۆحی ئاوێتە بوە‪ ،‬دەڵێت‬ ‫"هونەرمەندانی دروستبوی سااڵنی‬ ‫حەفتاکان لەسەردەمێکی پاکدا‬ ‫خوڵقاون بۆیە وردە وردە ئەو‬ ‫ڕەسەنایەتیە کاڵ دەبێتەوە ئەو‬ ‫هونەرمەندانە نەمان "‪.‬‬ ‫هونەرمەن���د وش���یار ئەحم���ەد‪،‬‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند کە "لەسەرەتای‬ ‫منداڵی خۆم���ەوە درکم ب���ەو توانا‬ ‫هونەریە کرد کەتیامدا هەیە هەربۆیە‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٧٢‬کەئەوکات تەمەنم ‪١٧‬‬ ‫ساڵێک دەبو لەکۆمەڵی هونەرو وێژەی‬ ‫کوردی کەکۆمەڵەی هونەرەجوانەکانی‬ ‫ئێس���تایە دەس���تم بەکاری هونەری‬ ‫کرد‪،‬وتیشی ساڵی ‪ ١٩٧٢‬بەحوکمی‬ ‫کەم���ی تەمەنەک���ەم وەک���و ئەندام‬ ‫وەرنەگیرام بەڵکو وەک‌و دۆس���تێک‬ ‫س���ەرەتاکان کارم دەک���رد‪ ،‬ئەوکات‬ ‫کۆمەڵێک هونەرمەندی بەتوانای تێدا‬

‫بو لەوانە مامۆستا شەوکەت ڕەشید‪،‬‬ ‫س���یامەند عیزەت‪ ،‬مامۆستا نامدار‬ ‫قەرەداخ���ی‌و گۆرانیبێژەکانیش کاک‬ ‫حەمەی نێرگزو کاک عوسمان عەلی‌و‬ ‫ئەوان بون‪ .‬بەڕاس���تی ئەو هاوڕێیانە‬ ‫ئەزمونێک���ی گ���ەورە ب���ون بۆ من‪.‬‬ ‫هەروەها لەساڵی ‪١٩٧٦‬و دوای نسکۆ‬ ‫تیپی مۆسیقای سلێمانی پەیوەندیان‬ ‫پێوەکردم کە کاری���ان لەگەڵ بکەم‬ ‫لەکاتێک���دا لەوس���ەردەمەدا چەن���د‬ ‫تیپێک هەبون کە بەپەنجەی دەست‬ ‫دەبژێردران"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەب���ارەی پرەنس���یپ‌و‬ ‫ڕێس���اکانی تیپ���ی مۆس���یقای‬ ‫س���لێمانیەوە‪ ،‬وتی "ئەوکاتەی ئێمە‬ ‫کارم���ان لەو تیپ���ەدا دەکرد تیپەکە‬ ‫تایبەتمەن���دی تەواوەتی خۆی هەبو‬ ‫وەکو ئێس���تا نی���ە ئەندامێک لە‌‪٥‬بۆ‬ ‫‪ ٦‬تیپدا کار دەکات ئەمە وایلێهاتوە‬ ‫س���یمای ئەو هونەرمەن���دە نەزانراو‬ ‫دەکات س���ەر لە‌گوێگر تێکدەدات تا‬ ‫ئەوەی بزانن کام مۆس���یقی ئەندامی‬ ‫کام گروپەیە"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی کارەکانی دوای س���اڵی‬ ‫‪٢٠٠٠‬تیپی مۆس���یقای س���لێمانیەوە‪،‬‬ ‫وش���ە بابە وتی "ئێمە لەس���ەرەتای‬

‫امنی‬

‫‪11‬‬

‫کارکردنم���ان لەتیپ���ی س���لێمانی‬ ‫ش���ێوازێک هاتەکای���ەوە لەکارکردن‬ ‫وامانکرد کە تەنها بابەتە فۆلکلۆری‌و‬ ‫باوەکان کاری لەس���ەر نەکرێت‪،‬هەر‬ ‫بۆی���ە ئێم���ەو برادەرانم���ان لەتیپی‬ ‫س���لێمانی گۆڕانکاریەکم���ان ک���رد‬ ‫پێشەکی بۆ مۆسیقی بۆ گۆرانیەکانی‬ ‫ئەو س���ەردەمە دانرا‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا‬ ‫لەگ���ەڵ ڕێ���زم بەش���ێکی ئەوانەی‬ ‫لەب���واری موزی���ک کار دەک���ەن نە‬ ‫فۆڕمی موزیک ماوە نە ڕەسەنایەتی‬ ‫م���اوە لەبەر ئەوە لە‌ک���ۆی ‪ ٥٠‬کار‪،‬‬ ‫کارێکیش بە س���ەپکی ڕەسەنایەتی‬ ‫بکرێ���ت ون دەبێت ئەم���ە یەکێکە‬ ‫لەه���ۆکارە بەهێزەکان بەڕاس���تی‌و‬ ‫زائیدەن میدیاکان هۆکاری سەرەکین‬ ‫بۆ شێواندن‌و لەبیرچونەوەی گۆرانی‌و‬ ‫موزیکە ڕەس���ەنەکان ڕاستە ڕەنگە‬ ‫کۆچکردو کەریم کابان تایبەتمەندی‬ ‫خ���ۆی هەبێ لەگۆران���ی تەمەندا کە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٠‬کرا‪ ،‬بەاڵم دوای ئەوەش‬ ‫تیپی سلێمانی کاری جوان‌و دانسقەی‬ ‫کردوە"‪.‬‬ ‫لەبارەی قۆرخ���کاری لەنێو تیپی‬ ‫مۆس���یقای س���لێمانیدا‪ ،‬ئ���ەو وتی‬ ‫"لەڕاس���تیدا من پێموانیە قۆرخکاری‬

‫لەتیپی سلێمانیدا کرابێت بەاڵم هەمو‬ ‫پەیامێ���ک بەئاس���انی نادرێتە دەس‬ ‫گەن���ج‪ ،‬هونەرمەندانی دروس���تبوی‬ ‫س���ااڵنی حەفتاکان لەس���ەردەمێکی‬ ‫پاکدا خوڵق���اون بۆی���ە وردە وردە‬ ‫ئ���ەو ڕەس���ەنایەتیە کاڵ دەبێتەوە‬ ‫ئەو هونەرمەندانە نەمان‪ ،‬دەش���بێ‬ ‫بسپێردرێت بەخەڵکانێک شارەزا بن‬ ‫بەڕابردوی موزیکی رەسەنی نەتەوەی‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫وتیشی "گەنجمان هەیە لەتیپەکەدا‬ ‫لەس���ااڵنی ن���ەوەدەکان دروس���ت‬ ‫بوەو ئێس���تا لێپرس���راوی بەش���ی‬ ‫هونەری تیپەکەیە‪ ،‬ئێس���تا ئێمە ‪٥‬‬ ‫ئەندامین لەتیپەکەدا ئیدارەین تەنها‬ ‫کاک فەرەی���دون دارتاش���ی تێدایە‬ ‫لە‌کۆنەکان"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی الیەن���ی پەروەردەی���ی‬ ‫موزی���ک‌و خۆپاراس���تن لەهون���ەری‬ ‫الساییکردنەوە‪ ،‬ئەو وتی "بەبۆچونی‬ ‫من دەبێت هونەر زادەی هەلومەرج‌و‬ ‫کات���ی خۆی بێت‪ ،‬هەم���و زەمەنێک‬ ‫کۆمەڵێ کاری هون���ەری تازە تیایدا‬ ‫س���ەرهەڵدەدات ک���ە گوزارش���ت‬ ‫لەپێش���کەوتن‌و داهێنان���ی کۆمەڵگە‬ ‫دەکەن"‪.‬‬

‫زۆر به‌سه‌ركه‌وتو ده‌زانن ته‌نها ئامانجیا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ پاره‌یه‌كیان ده‌ستبكه‌وێت نازانن‬ ‫ی كوردی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه سوكایه‌تیه‌ به‌هونه‌ر ‌‬ ‫ی سه‌ده‌ی‌ ڕابردودا‬ ‫وتیشی‌ " له‌سااڵن ‌‬ ‫شوڕش���ێكی‌ چه‌كداریم���ان به‌رپاك���رد‬ ‫ی هونه‌ریمان نه‌كرد‬ ‫به‌داخه‌و‌ه شوڕشێك ‌‬ ‫هه‌ربۆیه‌ حاڵمان گه‌ش���ت ب���ه‌م حاڵ ‌ه‬ ‫ی به‌عسدا كار‌ه‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ حكومه‌ت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ده‌كرا‌و‬ ‫هونه‌ریه‌كان لێپێچینه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌ترسا شۆڕش به‌رپاببێت به‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫به‌داخه‌و‌ه شكۆی‌ شۆڕشكێمان له‌ناوبرد‬ ‫ی‬ ‫له‌پاشه‌كش���ێداین‌و زۆركات كارێك��� ‌‬ ‫باش ڕه‌خن���ه‌ ئامێز ده‌كرێ���ت‌و گاڵت ‌ه‬ ‫به‌كاره‌كان���ت ده‌كه‌ن‌و سه‌رزه‌نش���تت‬ ‫ی ئ���ه‌م واڵته‌ی ‌ه ئایا‬ ‫ده‌كه‌ن ئه‌م ‌ه دۆخ ‌‬ ‫به‌وشێو‌ه واڵت ده‌ڕوات به‌ڕێوه‌؟"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ به‌وه‌كرد به‌ش���ێكی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫كاران��� ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ب���ێ ئیراده‌ ‌‬ ‫ی " من بال ‌ه‬ ‫ی كوردی‌ ئه‌و وت ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ه‌و‌ه ده‌س���ت پێبكه‌م ك ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌میان دابه‌ش بون به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫ی سیاسیدا‪ ,‬هونه‌رمه‌ندان‬ ‫الیه‌ن‌و حیزب ‌‬ ‫له‌س���ه‌دا ن���ه‌وه‌د‌و پێنجی���ان ك���ڕاون‬ ‫ی‬ ‫به‌مش���تێك پاره‌ ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ ‌‬ ‫ی هونه‌ركه‌یاندا قسه‌یان‬ ‫بوێران ‌ه له‌پێناو ‌‬ ‫هه‌بێ���ت زۆر كه‌من ئ���ه‌و هونه‌رمه‌ندان ‌ه‬ ‫ی ده‌س���ت ده‌ژمێردرێ���ن‌و‬ ‫به‌په‌نج��� ‌ه ‌‬ ‫نه‌ماون"‪.‬‬ ‫ی " هون���ه‌رو هونه‌رمه‌ند‬ ‫ئه‌و وتیش��� ‌‬ ‫ی بس���ه‌لمێنێت نابێت چاو‬ ‫ده‌بێت خۆ ‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ كه‌س���بێت‌و چاوه‌ڕوانب���كات‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫پ���ار‌هی‌ بده‌ن���ێ‌‌و هونه‌ره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ی پل���ه‌و پایه‌و‬ ‫بازرگان���ی‌‌و به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆس���ت به‌كار بهێنێ���ت‌و هونه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی خۆیدا وه‌البنێت‌و‬ ‫له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی پێنه‌دا هونه‌ره‌كه‌ی‌ بێت‬ ‫ی گرنگ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ئێس���تا ئێمه‌ ل���ه‌و دۆخه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هاو قیمه‌ت ‌‬ ‫ده‌ژین‌و كاری‌ هون���ه‌ر ‌‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬

‫ده‌ستنوسه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌حمود ده‌رویش‬ ‫ده‌دزرێت‬

‫سێش���ه‌ممه‌ی‌ راب���ردو‪ ،‬چ���وار‬ ‫ده‌مامك���دار هه‌ڵیانكوتای���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫ماڵی‌ مه‌حم���ود ده‌رویش له‌گوندی‌‬ ‫"جدی���ده‌"ی‌ س���ه‌ر به‌ش���اری‌‬ ‫ع���ه‌كاو جانتایه‌كی���ان دزی‌ ك���ه‌‬ ‫ده‌ستنوس���ه‌كانی‌ ئ���ه‌م ش���اعیره‌‬ ‫ن���اوداره‌ی‌ ع���ه‌ره‌ب له‌خۆده‌گرێت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئ���ه‌و دیارییان���ه‌ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌سایه‌تی‌و سه‌ركرده‌كانی‌ جیهانه‌وه‌‬ ‫پێیدرابو‪.‬‬ ‫"هه‌یس���ه‌م ده‌روێ���ش"ی‌ ب���رای‌‬

‫مه‌حم���ود رایگه‌یاند ك���ه‌ چوار دز‬ ‫له‌نیوه‌ڕۆدا هه‌ڵیانكوتایه‌ سه‌ر ماڵی‌‬ ‫مه‌حم���ودو هه‌ڕه‌ش���ه‌یان له‌دایكی‌‬ ‫كردوه‌‌و ‪ 57‬هه‌زار دۆالر‌و جانتایه‌كیان‬ ‫بردوه‌ كه‌ ده‌ستنوسه‌ شیعرییه‌كانی‌‬ ‫مه‌حمود ده‌روێش له‌خۆده‌گرن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "كۆپی‌ ئه‌م ده‌ستنوس���انه‌‬ ‫له‌مۆزه‌خانه‌ی‌ مه‌حم���ود ده‌رویش‬ ‫له‌رام���ه‌اڵ هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌سڵییه‌كانمان ده‌س���تكه‌وێته‌وه‌‌و‬ ‫پاره‌كه‌ بۆ خۆیان"‪.‬‬

‫‪www.facebook.com/www.dcysul.org‬‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫دەبێ���ت زیات���ر گ���وێ ب���ۆ‬ ‫ئامۆژگارییەکان���ی هاوپیش���ەکانت‬ ‫بگریت‪ ،‬چونکە ئەوان باش���تر لەتۆ‬ ‫دەزانن کار بەڕێوەبەرن‪ ،‬پەیوەندیت‬ ‫لەگەڵ هاوبەش���ەکەتدا لە‌ئارامیدایە‌و‬ ‫باشتر بووە بەراورد بە‌ڕابردوو‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫وزەت بەکاربهێنە بۆ بەرەوپێشچوونی‬ ‫تواناکان‌و هەنگاونان بەرەو پێشتر‪،‬‬ ‫خراپ مەبە‌لەگەڵ خۆشەویستەکەتدا‬ ‫چونک���ە ئەو کێش���ەی زۆری هەیە‌و‬ ‫لە‌ناکاو بڕیارێك دەدات کە تۆ شۆك‬ ‫دەبیت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ویس����تێکی ڕاس����تەقینەت هەی����ە ب����ۆ‬ ‫کارک����ردن لەگەڵ کەس����انی دیکەدا بەاڵم‬ ‫هەندێکیان ئەمڕۆ ڕاس����تگۆ نین‪ ،‬ڕێزگرتن‬ ‫ئەرکە لە‌نێوان تۆ‌و خۆشەویس����تەکەتدا‪‌،‬و‬ ‫داهات����ووی پەیوەندییەکەت����ان دی����اری‬ ‫دەکات‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ئەم���ڕۆ خ���ۆت ب���ەدوور بگ���رە‬ ‫لە‌ه���ەر ش���ەڕ‌و کێش���ەیەك لەگەڵ‬ ‫هاوپیش���ەکانتدا‪ ،‬هەر باروۆخێك کە‬ ‫ڕوودەدەن کاریگەرییان هەیە لەسەر‬ ‫دیاریکردنی داهات���ووی پەیوەندیت‬ ‫لەگەڵ هاوبەشی ژیانت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫باردوخی‌ دارایت زۆر سه‌رقاڵت‬ ‫ئ���ه‌كات‌و توان���ای بریاردان���ت‬ ‫نامێنێت‪ ،‬پێویس���تت به‌هاوكاری‌‬ ‫كه‌س���انی‌ تر هه‌یه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫بۆچونه‌كان‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هەر هەنگاوێك کە دەینێیت لەئێستادا‬ ‫پش����تگیری دەکرێی����ت‌و س����ەکەوتوو‬ ‫دەبی����ت‪ ،‬زۆر لێکدان����ەوەی وردترینی‬ ‫شتەکان لەگەڵ هاوبەشەکەتدا وادەکات‬ ‫زوو بێ����زار ببێت‌و پەیوەندییەکە درێژە‬ ‫نەکێشێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ئه‌گ���ه‌ره لۆژیكیه‌‌كانی ئه‌م دۆخه‌ی کەرکوک وەک دوا وێزگەی ئەخالقی نەتەوەیەک‬

‫كوردستا ‌ن بە‌كوێ ده‌گات؟‬ ‫شه‌ریف هه‌ژاری *‬ ‫دۆخه‌ك���ه‌‌و لێكه‌وته‌كان���ی چه‌ندین‬ ‫ئه‌گه‌ری هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌وله‌ده‌ین ئه‌گه‌ر‌ه‬ ‫لۆژیكیه‌كانی ده‌رهاویش���ته‌كانی ئه‌م‬ ‫دۆخه‌‪ ،‬له‌خواره‌وه‌ بخه‌ینه‌ڕو‪:‬‬ ‫*‬ ‫‪ -1‬ئه‌گه‌رێك ئه‌وه‌ی���ه‌‪ :‬له‌م دۆخه‌دا‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخۆی بێته‌بون‪ .‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئێران‌و‪ ،‬به‌ش���ێوه‌ی گش���تی تورك‌و‬ ‫مالیكی‪ ،‬هه‌ولی هاتنه‌دی ئه‌و شه‌ڕه‌‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ به‌تایب���ه‌ت ئێ���ران هانی‬ ‫ئه‌وان���ه‌ ده‌دات كه‌ هاو‪-‬ئاڕاس���ته‌ی‬ ‫ئه‌جێنداكانین له‌هه‌رێم‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ خۆكوژیه‌ ترسناكه‌ بێته‌بون‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌مو شتێ له‌ناو بچێ‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌ركی هه‌ر كوردێكی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫پارتی���ی‪-‬‬ ‫دژه‌‪-‬تاالنكاریه‌كان���ی‬ ‫یه‌كێتیی ‌ه كه‌ له‌م س���اته‌دا گوتارێكی‬ ‫نه‌ته‌وه‌خوازانه‌ی‌ هه‌بێ‌و‪ ،‬په‌یامه‌كانی‬ ‫رێگرب���ێ ل���ه‌و زه‌مین���ه‌ ترس���ناكه‌‬ ‫خۆكوژییه‌‪.‬‬ ‫*‬ ‫‪-2‬ئه‌گه‌رێك���ی دیكه‌ی ئ���ه‌م دۆخه‌‪،‬‬ ‫بە‌دیفاكتۆبونی ئه‌م دۆخه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌و مانایه‌ی‪ :‬ئێس���تا كه‌ س���وپای‬ ‫عێراقی���ان هێنای���ه‌ (كه‌ركوك‪-‬دوز‌و‬ ‫خانه‌قین) له‌والش���ه‌وه‌ (ش���نگال‌و‬ ‫مه‌خمور)‪ .‬ئیدی ئه‌مه‌ ببێته‌ دیفاكتۆ‌و‬ ‫به‌غدا موچه‌ بنێرێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ دیفاكتۆیه‌كی ئاوه���ادا‪ :‬پارتیی‬ ‫شوێنگه‌ جێگیره‌كانی خۆی (هه‌ولێر‌و‬ ‫دهۆك)ی ب���ۆ ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬خۆش���ی‬ ‫به‌باشی تێدا جێگیر كردوە‪.‬‬ ‫له‌م الش���ه‌وه‌ یه‌كێتیی سلێمانی بۆ‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌الم الی یه‌كێتی���ی (بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆران‪ ،‬كۆم���ه‌ل‪ ،‬لیس���تی به‌رهه‌م‬ ‫سالح‪ ،‬حسك‪ ،‬بزوتنه‌وه‌‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫كۆس���ره‌ت ره‌س���ول‪-‬مه‌ال به‌ختیار‌و‬ ‫هتد)یش هه‌ن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌گه‌ر خوێندنه‌وه‌یه‌كی زۆر دوری‬ ‫سیاسیی بۆ نه‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌وا ئه‌سته‌مه‌‬ ‫له‌م دیفاكتۆیه‌دا جێگیریی سیاسیی‬ ‫بێته‌بون‪ .‬چونكه‌ یه‌كێتیی قورسایی‬ ‫جه‌ماوه‌ری نه‌ماوه‌ (به‌تایبه‌ت پاش‬ ‫له‌ده‌ستدانی كه‌ركوك‪-‬خانه‌قین‪-‬دوز‌و‪،‬‬ ‫جیابون���ه‌وه‌ی‪ :‬هاودیده‌كانی به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح‌و‪ ،‬ناڕه‌زایی‪ :‬به‌ره‌ی كۆسره‌ت‪-‬‬ ‫مه‌ال به‌ختیار)‪.‬‬ ‫ل���ه‌ دۆخێك���ی وادا‪ ،‬ی���ان‪ :‬ده‌بێت‬ ‫یه‌كێتیی واز له‌هه‌مو ش���تێك بێنێ‌و‬ ‫دیموكراسیانه‌ پۆسته‌كانی بداته‌ ئه‌و‬ ‫لیس���تانه‌ (له‌ ئه‌گه‌ری هه‌لبژاردنی‬ ‫داهات���وی هه‌رێ���م دا)‪ ،‬یاخ���ود‪:‬‬ ‫ده‌بێ���ت ئێ���ران چه‌ند كورس���یه‌كی‬ ‫پێ ببه‌خش���ێت‪ .‬ل���ه‌و ئه‌گه‌ره‌ش دا‬ ‫لیسته‌كانی ناوچه‌ی سڵێمانی قبولی‬ ‫ناكه‌ن كه‌ كورسی بە‌یه‌كێتیی بدرێ‌و‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌ده‌س���ه‌الت بمێن���ێ‪ .‬به‌مه‌ش‬ ‫هه‌ر ناوچه‌ی س���لێمانی ئاڵۆزی تێ‬ ‫ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫بە‌ئه‌سته‌میشی ئه‌زانم ئێران بتوانێ‬ ‫هه‌م���و ئ���ه‌م لیس���تانه‌ی ناوچه‌ی‬ ‫س���لێمانی رێكبخ���ات دژی پارتیی‪.‬‬ ‫چونكه‌ ده‌بێت ئه‌م لیس���تانه‌ به‌پێی‬ ‫س���ه‌نگی جه‌ماوه‌ری هه‌لبژاردنه‌كانی‬ ‫داهاتو پۆس���تیان پێ ب���درێ‪ ،‬گه‌ر‬ ‫یه‌كێتیش پۆستیان پێ بدات به‌پێی‬ ‫رێ���ژه‌ی ده‌نگه‌كانیان‪ ،‬ئ���ه‌وا مه‌گه‌ر‬ ‫بە‌ئیس���تیحقاقی هه‌لبژاردن یه‌كێتیی‬ ‫ته‌نها یه‌ك ب���ۆ دوو قایمقامی هه‌بێ‬ ‫له‌هه‌م���و ناوچه‌كانی (س���لێمانی‪-‬‬ ‫هه‌له‌بجه‌‪-‬گه‌رمیان)‪ .‬یه‌كێتیش ئه‌مه‌‬ ‫قبول ناكا‌و‪ ،‬ئالۆزی���ی‌و ناجێگیریی‬ ‫دێته‌كای���ه‌وه‌‪ .‬چونك���ه‌ هێزه‌كان���ی‬ ‫دیك���ه‌ش بێ‪-‬به‌ش���كردنیان قب���ول‬ ‫ناكه‌ن‪.‬‬ ‫*‬ ‫‪-3‬ئه‌گه‌ری س���ێیه‌م ئه‌وه‌یه‌‪ :‬دۆخی‬ ‫(كه‌ركوك‪-‬خانه‌قین‪-‬دوزخورمات���و)‬ ‫نه‌توان���رێ س���ه‌قامگیر بب���ێ‪.‬‬ ‫ته‌عه‌داكردن له‌كه‌رامه‌ت‌و ش���ه‌ره‌فی‬ ‫كورد‌و‪ ،‬س���وتاندنی ماڵه‌كانی كورد‬ ‫ه���ه‌زم نه‌ك���رێ‌و‪ ،‬به‌ریه‌ككه‌وت���ن‬ ‫بێته‌كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌و مانای���ه‌ی‪ :‬دانیش���توانه‌ كورد‌و‬ ‫سونه‌كه‌ی بچه‌وس���ێنرێنه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حه‌شد‪-‬پاس���دارانه‌وه‌‌و‪ ،‬هه‌ر خودی‬ ‫رێكه‌وتن���ه‌‬ ‫حه‌شد‪-‬پاس���داران‬

‫ئه‌گه‌ری هه‌یه‌‪:‬‬ ‫شۆڕشی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی دژی‬ ‫پارتیی ـ یه‌كێتیی‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت دژی ئه‌و‬ ‫سه‌ركردانه‌ بێته‌كایه‌وه‌‬ ‫كه‌ بونه‌ هۆی‬ ‫فرۆشتنی (كه‌ركوك)‬ ‫نهێنیه‌كه‌ی���ان له‌گ���ه‌ڵ ئ���ه‌و باڵه‌ی‬ ‫یه‌كێتیی جێ به‌جێ نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌م���ه‌ش كه‌ش���ێك ده‌خوڵقێنێ���ت‬ ‫ناڕه‌زای���ی‌ جه‌ماوه‌ریی له‌(خانه‌قین‪-‬‬ ‫دوز‌و كه‌ركوك) ی لێ دێته‌كایه‌وه‌و‪،‬‬ ‫(به‌پله‌) سه‌ركرده‌كان گه‌ر تۆزقاڵێك‬ ‫غیره‌تیان تێدا مابێ ئه‌وا دژه‌‪-‬هێرش‬ ‫دێننه‌بون‪ .‬له‌ئه‌گه‌ری دژه‌‪-‬هێرش���ی‬ ‫رزگاریخ���وازی ك���ورد دا‪ ،‬كه‌مه‌ری‬ ‫حه‌شد‪-‬پاس���داران‌و به‌ره‌كه‌ی���ان‬ ‫بشكێنرێت!‬ ‫*‬ ‫‪-4‬ئه‌گه‌رێكی دیكه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ :‬ئه‌مریكا‬ ‫دان بۆ ئێران دابكا‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئێران‬ ‫غرور بكرێ‌و‪ ،‬هێدی‪-‬هێدی نه‌ك هه‌ر‬ ‫به‌سه‌ر (شنگال‪-‬كه‌ركوك‪-‬خانه‌قین‌و‬ ‫دوزخورمات���و) بون���ی هه‌بێ‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌گشتیی ده‌ست بكات بە‌جینۆسایدی‬ ‫دژبه‌رانی خۆی له‌ته‌واوی ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫باكوری (عێراقی سه‌ر كاغه‌ز دا)‪.‬‬ ‫له‌ كه‌ش���ێكی ئاوه���ادا‪ ،‬زه‌مینه‌ بۆ‬ ‫ئه‌مریكا بڕه‌خس���ێت ك���ه‌ ناڕه‌زایی‬ ‫نه‌یارانی ئێرانإو‪ ،‬تاوانه‌ جه‌نگیه‌كانی‬ ‫حه‌شد‪-‬پاسدارن بقۆزێته‌وه‌ بۆ دژه‌‪-‬‬ ‫هێرش‌و پاڵپش���تی كردنی پارتیی‪-‬‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‪-‬سونه‌ بۆ پڕۆژەكانی‬ ‫یه‌كجاری ئه‌جێنداكانی ئێران‪.‬‬ ‫*‬ ‫‪-5‬ئه‌گه‌ری پێنجه‌م ئه‌وه‌یه‌‪ :‬هه‌روه‌ك‬ ‫رون���ه‌‌و خۆش���یان نایش���ارنه‌وه‌ كه‌‬ ‫باڵی خ���اوه‌ن ده‌س���ه‌اڵتی یه‌كێتیی‬ ‫هه‌ستان حه‌شد‪-‬پاس���دارانیان هێنا‬ ‫ب���ۆ (كه‌ركوك‪-‬خانه‌قی���ن‪-‬دوز)‪.‬‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ردا‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ببێته‌ هۆی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی پارتیش سازش���ی گه‌وره‌تر‬ ‫ب���ۆ (ئێران‪-‬مالیك���ی) ب���كات‪ .‬له‌م‬ ‫ئه‌گه‌ره‌ی���ان دا به‌ت���ه‌واوی دۆخه‌كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ هی ئێران‪.‬‬ ‫ئه‌م ئه‌گ���ه‌ره‌ی پێنجه‌م نالۆژیكییه‌‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ ه���ه‌م ئه‌مریكا ئه‌س���ته‌مه‌‬ ‫بهێڵێ���ت (عێراق���ی س���ه‌ركاغه‌ز)‬ ‫بە‌هه‌مو س���نور‌و خاكه‌ك���ه‌ی ببێته‌‬ ‫كۆڵۆنی ئێران‪ ،‬ه���ه‌م له‌م ئه‌گه‌ره‌دا‬ ‫نفوزه‌كانی توركیا‪-‬سعودیه‌‪-‬ئه‌وروپا‬ ‫به‌ته‌واوی له‌(عێراقی س���ه‌ركاغه‌ز)‬ ‫له‌ن���او ده‌چێت‪ .‬بۆیه‌ ئ���ه‌م ئه‌گه‌ره‌‬ ‫(ئه‌گه‌ری پێنجه‌م) زۆر الوه‌كییه‌ كه‌‬ ‫بێته‌دی‪ ،‬به‌اڵم ویس���تم هه‌ر ئاماژه‌ی‬ ‫پێ بده‌م‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌گه‌رێكی زۆر‬ ‫الوازیشه‌‪.‬‬

‫سەفەر ئەزیزی *‬ ‫دیمەن����ی داگرتنی ئ����ااڵی کوردس����تان‌و‬ ‫لەژێرپێنانی لەالیەن حەش����دی شەعبییەوە‬ ‫ئەوەن����دە ئازاربەخ����ش بو کە کارەس����اتی‬ ‫هەڵەبجەم بیرهێنایەوە‪ .‬ئەمە نەک بەهۆکاری‬ ‫ناسیونالیس����تی‪ ،‬بەڵکو دەزان����م لەژێر ئەم‬ ‫ئااڵی����ەدا هەزاران رۆڵەی ئ����ەم خاکە بونەتە‬ ‫قوربانی‌و ئەوەی رویدا کەرامەتی نەتەوەیەکی‬ ‫پێ خەوش����ەدارکرا ‪ ،‬موراڵی نەتەوەیەک بۆ‬ ‫ماوەیەک����ی دوور‌و درێژ روخاند‪ .‬لەدوای ئەم‬ ‫کارەس����اتە جارێکی دیکە کورد لەسەنتەری‬ ‫ملمالنێیە سیاس����یەکانەوە بۆ کویلەبونەوەی‬ ‫ئەبەدی دەبێت خۆی ئامادە کات‪.‬‬ ‫بۆچی لەم گەمە سیاسیە‬ ‫کورد شکستی خوارد؟‬ ‫ئەڵبەت ش����رۆڤەکاران بۆچونی جیاوازیان‬ ‫هەی����ە‪ ،‬لەمەڕ ئەم پرس����یارە‪ .‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫م����ن لەم چەن����د رۆژەدا‌و ب����ەر لە‌ڕێفراندوم‌و‬ ‫دوای رێفراندۆم چاوەدێریم کردوە‪ ،‬چەندەها‬ ‫هۆکاری جیاوازی ناوەکی‌و دەرەکی بونە هۆی‬ ‫شکستی دەسەاڵتدارانی کوردستان‌و خەونی‬ ‫س����ەربەخۆییان بۆ ماوەیەکی درێژ لەگۆڕنا‪.‬‬ ‫زۆر بەکورتی ئاماژە بە‌چەند هۆکاری سەرەکی‬ ‫دەکەم‪ ،‬بەاڵم گرنگە ئەم شکستە دیراسەیەکی‬ ‫قوڵی بۆ بکرێت‌و وەک هەمیش����ە بەس����ەریدا‬ ‫باز نەدەین‪ .‬خەسارناس����ی زۆرجار دەتوانێت‬ ‫رێگر بێت لەکارەساتەکانی ئایندە‪ .‬نوخبەی‬ ‫کورد‌و سیاس����یەکانی کوردس����تان بەهەمو‬ ‫پارچەکانییەوە قەد زانستی خەسارناسییان‬ ‫ب����ەالوە گرنگ نەبوە‪ .‬هاوڕێیەک دەیگێڕایەوە‬ ‫کە لەکات����ی روخانی س����ەدام‪ ،‬بیرمەندێکی‬ ‫عەرەب لە‌وتارێکدا دەنوس����ێت "ڕەوانشناسی‬ ‫تاک‌و کۆمەڵی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست ئەوەیە‪،‬‬ ‫سەدام کوێتی گرت رژانە شەقام‌و چەپڵەیان‬ ‫ڵی دا‪ ،‬هەر هەمان خەڵک کە سەدام لە‌کوێت‬ ‫دەرکرا‪ ،‬دیس����ان هاتنە ش����ەقام‌و چەپڵەیان‬ ‫لێ دا‪ ،‬کە سەدامش رووخا دیسانەوە هاتنەوە‬ ‫شەقام‌و چەپڵەیان لێ دا"‪ .‬ئەم چەپڵەلێدانە‬ ‫بۆ س����ەرکردە‌و حیزب‌و خێڵ‌و ئاغا‪ ،‬بەشێکە‬ ‫لە‌کلت����وری رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‪ .‬ق����ەد‬ ‫دیدێکی رخنەگرانە نەبووە بۆ شکس����تەکان‌و‬ ‫سەرکەوتنەکان‪.‬‬ ‫هۆکارە نێونەتەوەیەکان‪:‬‬ ‫‪ -١‬کورد بەگش����تی‌و باش����وری کوردستان‬ ‫بەتایبەت����ی نەیانتوانی بەدرێژایی ‪ ٢٦‬س����اڵ‬ ‫لە‌ناوەندە سیاسییەکانی جیهان‪ ،‬بەلوبییەکی‬ ‫کاراوە کار بۆ راکێشانی دەسەاڵتدارانی جیهانی‬ ‫بۆ کەیسی کورد‌و خەونی سەربەخۆیی بکەن‪.‬‬ ‫ئەوەن����دەی من ئاگادار ب����م‪ ،‬لە‌زۆربەی هەرە‬ ‫زۆری واڵت����ان هەردو پارتە دەس����ەاڵتدارەکە‬ ‫نوێنەری تایبەتی خۆیان هەیە‌و زۆر جاریش‬ ‫نەک تەنسیقیان لەبەینا نییە‪ ،‬بگرە دژایەتی‬ ‫یەکتری����ش دەکەن‪ .‬ئەڵبەت ئ����ەم دژایەتییە‬ ‫مێژوویەکی کۆنی هەیە‌و کارەساتی کەرکوک‬ ‫ئەو واقعیەتەی سەلماند‪.‬‬ ‫‪ -٢‬هێش����تا واڵتە زلهێزەکان کار لەس����ەر‬ ‫ئەو واقیعە سیاس����ی‌و جوگرافییە دەکەن کە‬ ‫دوای جەنگی جیهانی یەکەم تەوافقی لەسەر‬ ‫کراوە‪ .‬لەم خاڵەیاندا کوردی باش����ور زۆرجار‬

‫تاکالیەنان����ە ج����اڕی لەنێوچون����ی پەیمانی‬ ‫سایکس بیکۆیان لێدەدا‪ ،‬بێ ئەوەی رەچاوی‬ ‫ئەو بەژەوەندییە گشتییەی واڵتە زلهێزەکانی‬ ‫بکەن کە سەرەڕای ناکۆکییەکانیان‪ ،‬لەسەری‬ ‫تەوافقیان هەیە‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ئەوەندەی شەڕی تێرۆر‌و داعش گرنگ‬ ‫بو بۆ واڵتانی رۆژئ����اوا‌و بەتایبەتی ئامریکا‪،‬‬ ‫کە زۆرجار ئەمەیان بەگوێی دەس����ەاڵتدارانی‬ ‫هەرێمی کوردس����تاندا دەدا‪ ،‬ک����ە ریفراندۆم‌و‬ ‫ئاڵۆزی دەبێتە هۆی تێکچونی تەرکیز لەسەر‬ ‫داع����ش‪ ،‬حازر نەب����ون رێگری لە‌حەش����دی‬ ‫شەعبی بکەن بۆ دەسبەسەرداگرتنی ناوچە‬ ‫جێناکۆکەکان‪.‬‬ ‫‪ -٤‬بەرژەوەندی واڵتانی زلهێز لە‌یەکپارچەیی‬ ‫عێراقدا خ����ۆی دەبینێتەوە‪ .‬س����ەربەخۆیی‬ ‫کوردس����تان لە‌ڕوانگەی ئەمەریکاوە دەبێتە‬ ‫هۆی ئاڵوزییەکی دیکە لەناوچەکە‪.‬‬ ‫هۆکارە ئیقلیمیەکان‪:‬‬ ‫‪ -١‬هەڵکەوت����ەی ژیۆپۆلیتیک����ی هەرێمی‬ ‫کوردس����تان بەهێندێک واڵت����ی داگیرکەری‬ ‫کوردستان بەسراوەتەوە‪ .‬ئەمە چ بەخواست‌و‬ ‫چ بەبێ خواس����تی خۆیان بێت‪ ،‬دەکەونە ژێر‬ ‫کاریگەری ئەو الیەنانە‪ .‬دەڤەری زەرد لەوەتەی‬ ‫کوردس����تان ئازاد بوە هەم لەباری سیاسیی‌و‬ ‫ئابورییەوە‌و هەم لەبواری کلتورییەوە نفوز‌و‬ ‫کاریگەری تورکیای بەسەرەوە بوە‪ .‬دەڤەری‬ ‫س����ەوزیش لەالیەن ئێرانەوە لەژێر هەژمونی‬ ‫کۆماری ئیس��ل�امیدا ب����وە‪ .‬زۆر جار تاڕادەی‬ ‫دەس����تتێوەردان لەناوخۆی حیزبەکانیشیاندا‬ ‫ئەم الیەنانە تەداخولیان کردووە‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کوردس����تان لەئێس����تادا بۆتە جێگای‬ ‫ملمالنێ����ی هێ����زە ئیقلیمی����ەکان‌و ل����ەم‬ ‫ملمالنێیەشدا ش����ەڕی بااڵدەستی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست دەکەن‪ .‬ملمالنێیەکانی ئەم هێزانە‬ ‫وەک وەرگەڕان����ەوەی مێژو ب����ۆ دواوە‪ ،‬بۆتە‬ ‫ملمالنێی ئایینی‌و ئیمپراتۆریەتی س����ەفەوی‪-‬‬ ‫ئوسمانی‪ .‬پەلکێش����انەکانی ئێران لە‌ڕێگای‬ ‫گروپ����ە ش����یعەیەکانی ناوچەک����ە‪ ،‬گەواهی‬ ‫ئەوە دەدەن‪ ،‬کە ئێران ئێس����تا لە‌زیاتر لە‌‪٥‬‬ ‫پایتەختی واڵتەکانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس����ت‬ ‫قس����ەی کۆتای����ی دەکات‌و ئەجندای کۆماری‬ ‫ئیسالمی بەڕێوەدەبات‪ .‬لەخۆڕا نییە کە قاسم‬ ‫س����لێمانی بەکاریگەرترین پیاوی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس����ت‪ ،‬لە‌میدیا‌و ناوەندە جیهانییەکان‪،‬‬ ‫ناوبانگ����ی هەی����ە‪ .‬لەالیەکیت����رەوە تورکیا‬ ‫لە‌یەکێت����ی ئەوروپا نائومێ����د بوە‌و دەیەوێت‬ ‫لەڕێگای گروپگەل‌و هەستی ئایینی سونیزم‪،‬‬ ‫هژمون����ی خ����ۆی لەناوچەکەدا بس����ەپێنێ‪.‬‬ ‫خەونی هەرە گەورەی ئ����ەردوگان خەونێکی‬ ‫نیو‪-‬ئوسمانیزمە‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ه����ەر س����ەرکەوتنێکی هەرێم����ی‬ ‫کوردستان‌و نزیکبونەوە لە‌سەربەخۆیی وەک‬ ‫گەورەترین مەترس����ی بۆ س����ەر بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەیی واڵتانی دراوسێ لەقەڵەم دەدرێت‪.‬‬ ‫بۆیە ئەم واڵتانە بۆ دژایەتیکردنی خواس����تی‬ ‫نەتەوەیی ک����ورد هەمو کارتێک بەکار دێنن‪.‬‬ ‫دوای رێفراندۆم‪ ،‬دانیشتنی وەزیری دەرەوەی‬ ‫ئێران‌و تورکیا‌و عێراق ئەو راستییەی نیشان‬ ‫دا‪ ،‬گەرچ����ی ئەم واڵتان����ە بەخوێنی یەکدی‬ ‫تینون‪ ،‬بەاڵم لە‌کەیس����ی کوردستاندا‪ ،‬هاوڕا‌و‬ ‫هاوفکر‌و تەبان‪.‬‬

‫دولەتبونی یەکیەتی‌و‬ ‫تێکهەڵچونی پارتی‌و‬ ‫یەکیەتی پالنێکە کە‬ ‫ماوەیەکە لەالیەن‬ ‫قاسم سولەیمانییەوە‬ ‫بەرنامەی بۆ‬ ‫داڕێژراوە‪ .‬لەم بوارەدا‬ ‫دەبێت الیەنەکان زۆر‬ ‫وشیارانە مامەڵە بکەن‬ ‫هۆکارە ناوخۆییەکان‪:‬‬ ‫س����ەرەڕای ه����ۆکارە ناونەتەوەیی����ەکان‌و‬ ‫ئیقلیمی����ەکان‪ ،‬ب����اوەڕم وای����ە گەورەتری����ن‬ ‫کێشە‌و شکستی باشوری کوردستان هۆکارە‬ ‫ناوخۆییەکانە‪ .‬بۆیە هەڵوەس����تەکردن لەسەر‬ ‫هۆکارە ناوخۆییەکان گرنگ‌و جێی بایەخن‪.‬‬ ‫‪ ٢٦ -١‬س����اڵ تەمەنی حوکمڕانی باشور‪،‬‬ ‫حوکمڕانییەک����ی نائەقاڵنی‌و نالۆژیکیانە بوە‪.‬‬ ‫ئەم حوکمڕانیی����ە‪ ،‬حوکمڕانییەکی خێڵەکی‌و‬ ‫پیاوس����االرانە‪ ،‬بەلۆژیکی شاخ دەسەاڵتێکی‬ ‫مەدەنی گرتەدەس����ت کە هیچ شارەزاییەکی‬ ‫لەپ����ەروەردە‌و فێرک����ردن نەب����و‪ .‬مۆرالێکی‬ ‫ش����ڕەخۆری لە‌نێو تاکی کوردا دروس����تکرد‪.‬‬ ‫شارچێتی‪ ،‬بادیینی‌و سۆرانی نەک کز نەبوە‪،‬‬ ‫بەڵک����و ئەم دەس����تەواژانە لە‌هون����ەری ئەم‬ ‫سیاس����ییانەدا پەروەردە بون‌و هاتنەکایەوە‪.‬‬ ‫زەقکردن����ەوەی ناوچەگەرایی بەش����ێک لەو‬ ‫میراتەیە کە ئەم حوکمڕانییە ‪ ٢٦‬ساڵە نانی‬ ‫پێوە دەخۆن‪.‬‬ ‫‪ ٢٦ -٢‬س����اڵە بەکردەوە دو دەس����ەاڵت‌و‬ ‫دو حکوم����ەت ئەم ناوچەی����ە بەڕێوەدەبات‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی مەس����عود بارزانی قەد لە‌دەڤەری‬ ‫س����ەوز بەق����ەد کادرێکی ئاس����ایی یەکیەتی‬ ‫نەبووە‪.‬‬ ‫‪ -٣‬هێ����زی پێش����مەرگە بەکردەوە س����ەر‬ ‫بەچەندین الی����ەن‌و کاراکتەری سیاس����ییە‌و‬ ‫قەد وەک هێزێکی نیش����تمانی چاولێنەکراوە‪.‬‬ ‫وەزیری پێشمەرگە هەمیشە ناوێکی کارتونی‬ ‫بوە‪ .‬لەماوەی ئەم ‪ ٢٦‬س����اڵەدا‌و بەتایبەتی‬ ‫دوای روخانی رژێمی سەدام‪ ،‬بەهۆی نەبونی‬ ‫ب����ڕوا بەیەکت����ر‌و باوەڕنەبون بەسیس����تەمی‬ ‫دەس����توری‌و دیموکراتیک‪ ،‬پارتی‌و یەکیەتی‬ ‫حازر نەب����ون‪ ،‬هێزێکی نیش����تمانی بێالیەن‬ ‫دروس����ت بک����ەن‪ .‬ئەمانە هەر ب����ەو لۆژیکی‬ ‫شاخە‪ ،‬دەس����ەاڵت لە‌مومارەسەی سیاسیدا‬ ‫نابینن‪ ،‬بەڵکو لە‌لولەی تفەنگەوە دەیبینن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ژێرخان����ی ئابورییەکی تەواو داڕوخاو‌و‬ ‫دروس����تکردنی چینێکی رنتخ����ۆر‌و بندیوار‌و‬

‫الدیوار‪ .‬لەم ‪ ٢٦‬ساڵەدا بێجگە لە‌دروستکردنی‬ ‫مۆڵ‌و ئاپارتمان‌و گەڕەک����ی جیاجیا بەناوی‬ ‫س����ەرکردەکانەوە‪ ،‬هی����چ کارخانەی����ەک کە‬ ‫بتوانێت بەرهەم بێنێت‪ ،‬دروس����ت نەکراوە‪.‬‬ ‫ئەوەی هەب����وە‌و نەبوە نەوت بوە کە داهاتی‬ ‫ئەو نەوت����ەش تەنها بۆ گیرفان����ی بنەماڵە‌و‬ ‫نوخبەیەکی دیاریکراو بوە‪.‬‬ ‫‪ -٥‬دو بنەماڵ����ە لە‌کوردس����تان نی����وەی‬ ‫کوردس����تان چ خاک‌و چ ئابوری قۆرخکردوە‪.‬‬ ‫ئەم هەڵسوکەوتە ئینتیمای نیشتمانی لە‌نێو‬ ‫خەڵکدا‌و بەتایبەتی نەوەی نوێ پێگەیشتوە‬ ‫بەتەواوی الواز کردوە‪.‬‬ ‫‪ -٦‬لەخۆباییەک���ی لەڕادەب���ەدەر‪،‬‬ ‫بێخوێندن���ەوە‌و ش���یکردنەوەی روداوەکان‪،‬‬ ‫وای لە‌دەسەاڵتدارانی کورد کرد‪ ،‬کە دەست‬ ‫بۆ کەیس���ێک ببەن کە لە‌ق���ەوارەی خۆیاندا‬ ‫زۆر گەورەتر بو‪ .‬رێفراندۆم گەرچی مافێکی‬ ‫سروش���تی خەڵکی کوردس���تان ب���و‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر ئەقڵ‌و مەنتیق لەپشت ئەو فیکرەیەوە‬ ‫هەبوای���ە‪ ،‬رەنگ���ە رۆژگاری کەرک���وک‌و‬ ‫کوردستان ئێستا ئەوە نەدەبو کە هەیە‪.‬‬ ‫‪ -٧‬سیاس���ەتوانەکانی کوردس���تان هەر‬ ‫بەلۆژیکی شەس���ت‌و هەفتاکان لە‌سیاسەتی‬ ‫نێونەتەوەی���ی دەڕوانن‪ .‬ک���ەس نییە گوێی‬ ‫لە‌سەرکردەکان نەبوبێت لە‌کاتی رێفراندۆمدا‪،‬‬ ‫ک���ە بونی ئەمەری���کا گرەنت���ی ئەوەیە کە‬ ‫هیچ هێزێک ناتوانێت دەس���تمان بۆ بەرێت‪.‬‬ ‫لەخۆش���باوەڕییان بە‌دەس���کەوتەکانیان‪،‬‬ ‫لەبیریان چوبو کە سیاس���ەت بەو س���اناییە‬ ‫نییە کە ئەمان لێی تێفکریون‪.‬‬ ‫‪ -٨‬بڕیاری ریفراندۆم ئەوەندەی شەخسی‬ ‫ب���و‪ ،‬ئەوەندە بڕیارێکی نیش���تمانیانە نەبو‪.‬‬ ‫مەس���عود بارزان���ی دەبوای���ە بەرل���ەوەی‬ ‫جاڕی ریفران���دۆم بدات‪ ،‬النیک���ەم دەرگای‬ ‫ئ���ەو پەرلەمانە ش���ەرعییەی‪ ،‬ک���ە بەهێز‬ ‫دایخس���ت‪ ،‬بکردبایەت���ەوە‌و کۆدەنگییەکی‬ ‫نیشتمانی لەسەر دروس���تکردبا‪ .‬ریفراندۆم‬ ‫لە‌ماوەیەکی زۆر کورتدا بڕیاری لەس���ەردرا‪.‬‬ ‫بێجگ���ە لە‌گ���ۆڕان‌و کۆمەڵ‪ ،‬هەت���ا خودی‬ ‫هاوپەیمانەکەی مەسعود‪ ،‬بەزۆر راپێچی ناو‬ ‫ئەو پرۆس���ەیە کرا‪ .‬چارەنوسی میللەتێک‌و‬ ‫خەونی میللەتێک لە‌ش���ەخس یان حیزبێکدا‬ ‫خۆالسەکرابوە‪.‬‬ ‫ه����ۆکارەکان زۆر ل����ەوە زیات����رە ک����ە من‬ ‫باسمکردن لەسەرەوە‪ .‬ئەم کارەساتە بەبڕوای‬ ‫من یەکێک ل����ەو کارەس����اتانەیە کە مێژوی‬ ‫هاوچەرخی کورد بەخۆیەوە بینیوە‪ .‬ئێس����تا‬ ‫ئەم کارەساتە دەمانخاتە بەردەم دوو مەژار‪:‬‬ ‫‪ -١‬کوردس���تان لەب���ەردەم ش���ەڕێکی‬ ‫ناوخۆییدایە‪ ،‬کە لەم بوارەدا ئێران کاراکتەری‬ ‫سەرەکی ئەم پالنەیە‪ .‬دولەتبونی یەکیەتی‌و‬ ‫تێکهەڵچونی پارت���ی‌و یەکیەتی پالنێکە کە‬ ‫ماوەیەکە لەالیەن قاس���م س���ولەیمانییەوە‬ ‫بەرنام���ەی بۆ داڕێژراوە‪ .‬لەم بوارەدا دەبێت‬ ‫الیەنەکان زۆر وشیارانە مامەڵە بکەن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پێداچونەوەیەکی بنەڕەتی لە‌سیستەمی‬ ‫ئیداری‪ ،‬س���ەربازی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬سیاسی‪...‬هتد‬ ‫لە‌باشوری کوردس���تان تەنها زامنی دوپات‬ ‫نەبونەوەی کارەساتی لەم شێوەیەیە‪.‬‬ ‫* ماموس����تا لەبەشی زانس����تە سیاسیەکان‬ ‫لە‌دانمارک‬

‫پێده‌چێت ئه‌و شه‌ڕه‌ی روبه‌ڕوی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫کراوه‌ته‌وه‌ شه‌ڕی سه‌روه‌ری بێت نه‌ک شه‌ڕی وزه‌!‬ ‫جوتیار شه‌ریف‬

‫ل���ه‌ م���اوه‌ی هه‌فت���ه‌ی رابردودا ش���ه‌ڕی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی کوردو عه‌ره‌بی ش���یعه‌ رویدا‬ ‫پێ���ش ده‌چێت ئه‌و ش���ه‌ڕه‌ ئاس���ۆی بێت‌و‬ ‫درێ���ژه‌ی هه‌بێت‪ ،‬ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ نام���ۆ نیه‌‪،‬‬ ‫ش���ه‌ڕی چاوه‌ڕوانک���راوی دوای���ی هه‌ژمونی‬ ‫داعش���ه‌ له‌ناوچه‌که‌‪ ،‬وه‌ک پێشتر وێنا ئه‌کرا‬ ‫ش���ه‌ڕی وزه‌و بیره‌ نه‌وته‌کانه‌ به‌اڵم ره‌نگه‌‬ ‫ئ���ه‌م بیرۆکه‌ی���ه‌ ل���ه‌دوای روداوه‌کان هه‌ڵه‌‬ ‫‪ -6‬ئه‌گ���ه‌ری هه‌ی���ه‌‪ :‬شۆڕش���ی بێت‌و شه‌ڕه‌که‌ شه‌ڕی سه‌روه‌ری‌و پاراستنی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی دژی پارتیی‪-‬یه‌كێتیی‌و‪ ،‬سنوری قه‌ڵه‌مڕه‌وی بێت!‬ ‫به‌تایب���ه‌ت دژی ئ���ه‌و س���ه‌ركردانه‌‬ ‫وه‌ک فۆکس نی���وزی ئه‌مریکی رایگه‌یاند‬ ‫بێته‌كایه‌وه‌ كه‌ بونه‌ هۆی فرۆشتنی‬ ‫(كه‌ركوك)‪ .‬ل���ه‌م ئه‌گه‌ره‌یاندا هێزه‌ ئه‌وه‌ی له‌که‌رکوک روی���دا گه‌مه‌یه‌کی ده‌زگا‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنه‌كانیش پش���تیوانی س���یخوڕییه‌کان بو‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ی‬ ‫فۆک���س نیوز راس���ت بێت چونک���ه‌ دوایی‬ ‫جه‌ماوه‌ری ناڕازی بكه‌ن‪ .‬به‌الم ئه‌م به‌ئاس���انی جێهێش���تنی بی���ره‌ نه‌وته‌کان‌و‬ ‫ئه‌گه‌ره‌ش له‌به‌ر چه‌ند فاكتێك هه‌ر به‌رگری لێنه‌کردن���ی گومان ئه‌کرێت نه‌وت‌و‬ ‫س���ه‌خته‌ بتوان���ێ پارتیی‪-‬یه‌كێتیی وزه‌ ماتریاڵه‌ گرنگه‌که‌ی ئه‌م دۆخه‌ نه‌بێت!‬ ‫راماڵێت‪ .‬به‌تایبه‌ت به‌هۆی الوازیی‌و‬ ‫کورده‌کان به‌ئاسانی نه‌وتیان به‌جێهێشت‬ ‫ناته‌بای���ی ب���ه‌ره‌ی ئۆپۆزس���یۆن‌و که‌ چاوه‌ڕوان ده‌ک���را له‌الیه‌ن ئه‌و دو پارته‌‬ ‫گوتاره‌كانیان‌و‪ ،‬قۆزتنه‌وه‌یان له‌الیه‌ن کوردیه‌وه‌ نه‌وت له‌خوێنی پێشمه‌رگه‌و ژیانی‬ ‫ده‌وله‌تان���ی ئیقلیم���ی‌و‪ ،‬نه‌بون���ی هاونیش���تیمانیه‌کانیان گرنگتر بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ستراتیژێكی سه‌ربه‌خۆیی راماڵێنه‌ری دۆخ���ی که‌رکوک ب���ۆ خیان���ه‌ت بگێڕینه‌وه‌‬ ‫به‌رپرسه‌ فاسدچی‌و هه‌اڵتوه‌كان!‬ ‫به‌اڵم پارت���ی دیموکراتیش ناوچه‌کانی خۆی‬ ‫*‬ ‫راده‌س���ت کردو دوات���ر له‌قۆڵیکه‌وه‌ به‌رگری‬ ‫کرد که‌ نه‌وتی لێ نیه‌!‬ ‫* مامۆستای زانكۆی سلێمانی‬ ‫قازانجی ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانان له‌وه‌دا بو‬

‫نه‌وت به‌ده‌س���ت کورده‌کانه‌وه‌ بێت چونکه‌‬ ‫بە‌بیان���وی فه‌رمی نه‌بونی حکومه‌تی هه‌رێم‌و‬ ‫نه‌بونی ده‌س���تبه‌ری پاراس���تنی رێکه‌وتن‌و‬ ‫کۆنتراکته‌کان توانیبویان نه‌وت بە‌هه‌رزانترین‬ ‫نرخ چنگ بخه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌بونی نه‌وتی ناوچه‌‬ ‫جێ ناکۆکه‌کان بە‌ده‌ستی حکومه‌تی ناوه‌ندی‬ ‫ش���یعه‌ مه‌زه���ه‌ب‪ ،‬ئه‌مری���کاو هاوپه‌یمانان‬ ‫نه‌وتی���ان به‌و نرخه‌ هه‌رزان‌و تااڵنه‌ ده‌س���ت‬ ‫ناکه‌وێ ئه‌ی بۆچی به‌رگرییان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خۆیان نه‌کرد؟ ئه‌کرێ ئه‌وه‌ پرسیاری جدی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ڕوس���یا هاوبه‌ش���ی نوێی قازانج���ی وزه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ ج���ێ ناکۆک���ه‌کان به‌تایبه‌ت دوای‬ ‫رێکه‌وتن���ه‌ به‌ناوبانگه‌ک���ه‌ی رۆزنه‌ف���ت‌و‬ ‫حکومه‌ت���ی هه‌رێ���م چ���اوه‌ڕوان ده‌ک���را‪،‬‬ ‫پارێزگاری له‌ناوچه‌ جێ ناکۆکه‌کان بکات تا‬ ‫رێکه‌وتنه‌ پ���ڕ قازانجه‌که‌ی له‌و پێنج کێڵگه‌‬ ‫نه‌وتیه‌ی که‌ ده‌که‌و‌ێته‌ ناوچه‌ جێناکۆکه‌کان‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬به‌اڵم نه‌یکرد! ره‌نگه‌ هاوکێشه‌کان‬ ‫بۆ روسیا زۆر نه‌گۆڕابێت ئێستا ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫له‌ده‌ستی ئێران‌و حکومه‌تی شیعه‌ مه‌زهه‌بی‬ ‫عێراقن‪ ،‬که‌ ده‌توانین بڵێن له‌ده‌ستی ئێرانی‬ ‫دۆستی روس���یایه‌و ره‌نگه‌ گره‌نتی جێبه‌جێ‬ ‫کردنی رێکه‌وتنه‌ک���ه‌ی رۆزنه‌فت وه‌ک خۆی‬ ‫به‌ڕوس���یا دراب���ێ له‌الیه‌ن ئێ���ران‌و عێراقی‬ ‫عه‌ره‌بە‌ش���یعه‌کان‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ روسیا بێده‌نگی‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌!‬ ‫به‌اڵم پرس���یاری جدی بۆ کورده‌کان ئه‌و‬ ‫کارته‌یان به‌کارنه‌هێنا هه‌ڕه‌شه‌ی ته‌قاندنه‌وه‌ی‬ ‫بیره‌ نه‌وته‌کانی���ان بکردایه‌ له‌حاڵه‌تی هاتنه‌‬

‫پێشه‌وه‌ی سوپا تایفیه‌که‌ی شیعه‌دا به‌مه‌ش‬ ‫ده‌کرا روس���یا به‌پله‌ی یه‌ک��� ‌هم‌و ئه‌مەریکاو‬ ‫هاوپه‌یمان���ان به‌پل���ه‌ی دوه‌م بهاتنیات���ه‌‬ ‫س���ه‌رخ ‌هت‌و دۆخه‌ک���ه‌ به‌ڕێکه‌وتن���ی نوێ‬ ‫کۆتای���ی بهاتایه‌‪ ،‬یان کارت���ی ته‌قاندنه‌وه‌ی‬ ‫به‌نداوی موسڵ که‌ پێش���تر مه‌زه‌نده‌ ده‌کرا‬ ‫گوشارێکی توند بۆ هێزه‌ شیعه‌کان دروست‬ ‫بکات به‌کارنه‌هات له‌الیه‌ن کورده‌کانه‌وه‌!‬ ‫ئه‌و پێوه‌رانه‌ی سه‌ره‌وه‌ ئه‌مانگه‌یه‌نێته‌ ئه‌و‬ ‫پرسیاره‌ی بۆچی نه‌وت‌و وزه‌ الی زلهێزه‌کان‬ ‫گرنگ نیه‌‪ ،‬ئه‌مانگه‌یه‌نێته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی هه‌ردو‬ ‫تیپی کوردو شیعه‌ به‌کاربراوی ئه‌م جه‌نگه‌ن‬ ‫خۆی���ان هیچ گرن���گ نین‪ ،‬راهێن���ه‌ره‌کان‬ ‫ئه‌یانجوڵێن���ن بۆ ده‌س���ت به‌س���ه‌راگرتنی‬ ‫گۆڕه‌پانه‌که‌ نه‌ک بردنه‌وه‌ی یارییه‌که‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫هه‌ره‌ پرس���یاری جه‌وهه‌ری ئه‌م باسه‌ ئه‌وه‌‬ ‫بێت پارته‌که‌ی به‌رزانی چه‌ند س���اڵه‌ شه‌ڕی‬ ‫قۆرخکاری کۆکردنه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌کات‬ ‫ئایا ئه‌گونجێ ئه‌گه‌ر بڕیار به‌ده‌س���ت خۆیی‬ ‫بێت‌و ئ���ه‌و هه‌مو س���امان‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ی‬ ‫کۆیان کردوه‌ته‌وه‌ بخه‌نه‌ مه‌ترسیه‌وه‌ له‌پێناو‬ ‫قوماری ریفراندۆم؟!‬ ‫بۆچی ره‌نگه‌ ش���ه‌ڕی نوێ ش���ه‌ڕی نه‌وت‬ ‫نه‌بێت به‌گوێ���ره‌ی توێژینه‌وه‌یه‌کی زانکۆیی‬ ‫ئۆکس���فۆرد که‌له‌به‌رده‌ستمه‌و به‌ناونیشانی‬ ‫"نه‌وتی کوردو هه‌رێمێکی سیاس���ی" له‌الیه‌ن‬ ‫'ڕۆبن میڵس'ه‌وه‌ له‌مانگ���ی کانونی دوەمی‬ ‫‪2016‬ه‌وه‌ نوس���راوه‌ ده‌ڵێ‪ :‬ن���ه‌وت‌و گازی‬ ‫سروشتی له‌هه‌رێمی کوردستاندا به‌و رێژه‌یه‌‬ ‫نی���ه‌ که‌ ل���ه‌دوای ‪‌2005‬و به‌تایبه‌تتر له‌دوای‬

‫‪ 2012‬پڕوپاگه‌نده‌یه‌ک���ی س���ه‌رکه‌وتوی بۆ‬ ‫کراوه‌‪ ،‬توێژینه‌وه‌که‌ ده‌ڵێت ئه‌و زانیارییانه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی س���امانه‌ سروشتیه‌کانی هه‌رێم که‌‬ ‫ده‌ڵێت نه‌وتی یه‌ده‌گی هه‌رێمی کوردس���تان‬ ‫‪45‬بلیۆن به‌رمیله‌ یان له‌هه‌ندێ شوێن زیاتری‬ ‫ده‌کات‌و ده‌ڵ���ی ‪70-45‬بلیۆن به‌رمیل نه‌وتی‬ ‫یه‌ده‌گی هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ راپۆرتی گش���تین‌و‬ ‫چونه‌ته‌ ن���او میدی���اوه‌و هی���چ راپۆرتێکی‬ ‫ته‌کنیکی‌و بنچینه‌یی له‌پشته‌وه‌ نیه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئاژانسی وزه‌ی جیهانی خه‌ماڵندنی بۆ نه‌وتی‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان ل���ه‌‪ 2012‬دا ‪4‬بلیۆن‬ ‫به‌رمیل نه‌وته‌!‬ ‫به‌م پێیه‌ ره‌نگه‌ هه‌ریمی کوردس���تان ئه‌و‬ ‫لوقمه‌ چه‌وره‌ی نه‌وت نه‌بێ که‌ رای گش���تی‬ ‫شێواندبو گوایه‌ شه‌ڕی وزه‌ی له‌سه‌ر ده‌کرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و ش���ه‌ڕی نه‌خش���ه‌ گۆڕینه‌ی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت که‌ له‌‪2006‬ه‌وه‌ میدیا ئه‌وروپی‌و‬ ‫ئه‌مریکی���ه‌کان پێ���وه‌ی س���ه‌رقاڵن‌و ه���ه‌ر‬ ‫ماوه‌یه‌ک ش���ێوازێکی نه‌خشه‌ گۆڕینه‌که‌یان‬ ‫نیش���انده‌داین‪ ،‬ره‌نگه‌ ش���ه‌ڕی چه‌سپاندنی‬ ‫س���ه‌روه‌ری‌و قه‌ڵه‌مڕه‌وی زلهێ���زه‌کان بێت‌و‬ ‫یه‌کالییکردن���ه‌وه‌ی ناوچ���ه‌ی ی���ه‌ک بێت‌و‬ ‫سنوری فه‌رمی بۆ یه‌ک دانێن‪ ،‬چونکه‌ سنوره‌‬ ‫کۆن���ه‌کان ب���ون بە‌نافه‌رم���ی‌و ده‌به‌زێنرێن‪،‬‬ ‫چونکه‌ نه‌ک هه‌ر هه‌رێمی کوردس���تان بگره‌‬ ‫له‌و ته‌مومژه س���یخوڕی‌و رێکه‌وتنه‌ پش���ت‬ ‫په‌رده‌یه‌یانه‌ی دوش���ه‌ممه‌ی رابردو کردیان‪،‬‬ ‫ناوچه‌ جێناکۆکه‌کان���ی ده‌وڵه‌مه‌ند بە‌نه‌وت‌و‬ ‫که‌رکوکی پایته‌ختی نه‌وتی ناوچه‌که‌ی تێدا‬ ‫بە‌هه‌ند وه‌رنه‌گیرا‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بەرەو ئەڵتەرناتیڤی دەسەاڵت‬ ‫مەحمود رەزا ئەمین‬ ‫پێشەکی‪:‬‬ ‫بێجگ����ە ل����ەم پێش����ەکییە کورت����ە‌و‬ ‫پاش����ەکیەکە‪ ،‬باقیەک����ەی‪ ،‬بە‌کەم����ێ‬ ‫دەس����کاریەوە‪ ،‬لە‌نیوەی یەکەمی مانگی‬ ‫ئابەوە ئامادەیە‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە لە‌مانگی تەموزی ئەمسااڵ‪،‬‬ ‫لە‌زەینم����ا لە‌دایک بو‪ .‬لە‌ک����ۆڕی دیاری‬ ‫کراوی ژمارەیەک هاوڕێ‌و هەڵس����وڕاوی‬ ‫دیاری بزوتن����ەوەی گۆڕانا‪ ،‬پێش ئەوەی‬ ‫ببێ بە‌درافت‌و پاش ئەوەی بو بە‌درافت‪،‬‬ ‫گفتوگۆی ک����راوە‪ .‬لە‌مانگی ئاب دا‪ ،‬دام‬ ‫بە‌چ����ەن ئەندامێکی خان����ەی راپەڕاندن‪.‬‬ ‫چاوەڕێ بوم دەسوبرد ئیشی پێ بکرێ‪،‬‬ ‫نە کرا‪.‬‬ ‫ماوەیەک����ە بزوتنەوەی گۆڕان باس����ی‬ ‫هاوپەیمان����ی ئەکا‪ ،‬بۆیە بە‌گونجاوم زانی‬ ‫باڵوی بکەمەوە‪.‬‬ ‫پێشینە‪:‬‬ ‫بناغەی سیستمی حوکمڕانیی هەرێمی‬ ‫کوردستان لە‌سەرەتاوە‪ ،‬بە‌هەڵە دانراوە‪.‬‬ ‫هەتا کۆن ببێ خوارو خێچتر ئەبێ‪ .‬ئەگەر‬ ‫راس����ت نە کرێتەوە دەیان ساڵی تر یش‬ ‫بژی‪ ،‬ئەگەر خۆی لە‌پڕ هەرەس نە هێنێ‪،‬‬ ‫ئە بێ خوێن ببەخشین تا بی روخێنین‌و‬ ‫ش����تێکی نوێ لە‌س����ەر بناغەیەکی نوێ‌و‬ ‫دروست‪ ،‬بینا بکەینەوە‪.‬‬ ‫قانون����ی هەڵبژاردن����ی س����اڵی ‪١٩٩٢‬؛‬ ‫تەزوی����ری ئی����رادەی خەڵ����ک لە‌کات����ی‬ ‫دەنگدان����ا؛ تەماحب����ازی‌و ن����ا ئامادەیی‬ ‫دەرونی����ی یەکێت����ی‌و پارتی ب����ۆ ئەوەی‬ ‫یەکێکی����ان حیزب����ی حوکم����ڕان‌و ئەوی‬ ‫تریان حیزبی ئۆپۆزسیۆن بێ‪ ،‬سیستمی‬ ‫بە‌ئیفلیجیی لە‌دایک بوی فیفتی – فیفتی‬ ‫بەرهەم هێنا‪.‬‬ ‫ئەو سیستمە‪ ،‬زەمینەی شەڕی ناوخۆی‬ ‫خۆش کرد‪.‬‬ ‫ش����ەڕی ناوخۆ‪ ،‬زەمینەی دوو ئدارەیی‬ ‫خولقاند‪.‬‬ ‫دوو ئیدارەی����ی زەمین����ەی رێکەوتنی‬ ‫س����تراتیجیی نێوان پدک‌و ینک‌و دابەش‬ ‫کردنی سامان‌و ناوچەی نفوز‌و دەسەاڵتی‪،‬‬ ‫لە‌نێوان هەردوو حیزبەکە‪ ،‬بۆ بەرژەوەندی‬ ‫هەردوکیان‪ ،‬هێنایە ئارا‪.‬‬ ‫دابەش کردنی سامان‌و ناوچەی نفوز‪،‬‬ ‫گەندەڵیی بێ ئەن����دازە‌و بێدادی‌و زوڵم‌و‬ ‫س����تەم‌و نا دادی����ی ئابوری‪ -‬سیاس����ی‪-‬‬ ‫کۆمەاڵیەتی بە‌دوای خۆیا هێنا‪.‬‬ ‫ئ����ەو مێ����ژوە رەش����ەی ملمالنێ����ی نا‬ ‫تەندروس����ت‌و ن����ا دیمۆکراس����ی لە‌نێوان‬ ‫یەکێت����ی‌و پارتی دا‪ ،‬بێزاریی بەش����ێکی‬ ‫زۆری خەڵک����ی کوردس����تانی لێ بەرهەم‬ ‫هات‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گ����ۆڕان لە‌ناو ئەو زەلکاوە‬ ‫سیاسی‪ -‬ئابوری‪ -‬کۆمەاڵیەتییە چەپەڵە‬ ‫دا چەک����ەرەی ک����رد‪ .‬یەک����ەم ج����ار بو‬ ‫لە‌مێژوی سیاس����یی کوردستانا هێزێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی لە‌س����ەر ئاگرێک����ی هێواش‬ ‫بکوڵێ‌و خۆڕسکانە‪ ،‬بێ ئەوەی ژمارەیەک‬ ‫ئەفەنیی لە‌ژورێک����ی داخراوا کۆ ببنەوە‌و‬ ‫بڕی����ار ب����دەن حیزبێ����ک ب����ۆ "خەڵک!"‬ ‫دامەزرێنن‪ ،‬خەڵک حیزبێکیان بۆ خۆیان‬ ‫ئەفراند‪.‬‬ ‫لە‌دایکبون����ی بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫هیوای بەخش����ی یەوە بە‌بێ ئومێدەکان؛‬ ‫نرخ����ی گێڕای����ەوە ب����ۆ سیاس����ەت‌و بۆ‬ ‫دەنگی هاوواڵتیان؛ گوڕوتینی بەخش����ی‬ ‫بە‌کوڕان‌و کچانی کوردس����تان‪ ،‬بێ پشت‬ ‫بەس����تن بە‌خێ����ڵ‌و رەچەڵ����ەک‌و میراتی‬ ‫سیاس����یی‌و پایەی کۆمەاڵیەتی‌و رابردوی‬ ‫"شۆڕشگێڕی" بێنە مەیدانی سیاسەت‌و‪،‬‬ ‫بە‌ئاس����انی بگەن����ە پۆس����تە بااڵکان����ی‬ ‫حوکمڕانی‌و بەشدار ببن لە‌دروست کردنی‬ ‫بڕیاری سیاس����ی‌و ئابوری‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫دا‪.‬‬ ‫لە‌دای����ک بون����ی گ����ۆڕان تەکانێک����ی‬ ‫گرنگی دا بە‌وش����یاری سیاسی‪ -‬ئابوری‪-‬‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی کۆمەڵ����ی کوردس����تان‪.‬‬ ‫پایەکان����ی مۆنۆپۆڵکردن����ی حوکمڕانیی‬ ‫دو حیزبەک����ەی بنکۆڵ ک����رد‪ ،‬لە‌دەنگ‌و‬ ‫نفوز‌و رێزیان����ی هێنایە خ����وارێ‪ .‬بەاڵم‬ ‫چونکە دوانەی‪ :‬پ����ارە‌و چەک بە‌تەواوی‬ ‫قۆرخ����ی ئ����ەم دوان����ەن‪ ،‬تا ئێس����تا نە‬ ‫توانراوە وەرچەرخان بە‌قازانجی خەڵکی‬ ‫کوردستان بێتە دی‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بۆ گۆڕینی تەرازوی‬ ‫هێز بە‌قازانجی خەڵکی کوردستان‌و باش‬ ‫کردن����ی دامودەزگاکانی حوکمڕانی‌و باش‬ ‫کردنی ژیانی خەڵک بە‌ئاکاری هێنانەدی‬ ‫دادپ����ەروەری لە‌بوارەکانی سیاس����ەت‌و‬ ‫ئابوری‌و کۆمەاڵیەت����ی دا‪ ،‬لەگەڵ هەردو‬ ‫حیزب����ی حوکمڕان هەوڵ����ی زۆری دا‪ ،‬چ‬ ‫هەم����وان پێکەوە چاکس����ازی بکەین‪ ،‬چ‬ ‫بە‌دو قۆڵی‪ :‬پێکهێنانی حکومەت لەگەڵ‬ ‫پدک‌و رێکەوتنی ستراتیجیی لەگەڵ ینک‪،‬‬

‫لێ بەرژەوەندی تایبەتی حیزبی‌و کەسیی‬ ‫ناو هەردو حیزبی حوکمڕان‌و قۆرخ کردنی‬ ‫چەک‌و پارە‪ ،‬رێگر بون لەوەی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان بتوان����ێ ب����ەو تاکتیکانە خەونی‬ ‫خەڵک بێنێتە دی‪ .‬لەبەر ئەوە پێویستە‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان ب����ە‌دوای ئەڵتەرناتیڤا‬ ‫بگ����ەڕێ‪ ،‬ئەگین����ا چونە ن����او ملمالنێی‬ ‫هەڵبژاردنی گشتیی بە‌رۆحیەتی ‪ ٢٠٠٩‬یا‬ ‫‪ ،٢٠١٣‬دادی بزوتنەوەکە نا دا‪.‬‬ ‫بە‌بڕوای بەندە ئەو هەلومەرجەی ئێستا‬ ‫کوردستانی پیا تێ ئە پەڕێ‪:‬‬ ‫• قۆرخکردن����ی بری����اری سیاس����ی‪،‬‬ ‫ئاب����وری‌و هەمو جۆرەکانی ت����ری بڕیار‬ ‫لە‌الیەن بنەماڵەی بارزانی یەوە‪،‬‬ ‫• تااڵنکردنی سامانی نیشتمانی‪،‬‬ ‫• بێ دادی‌و زوڵم‌و ستەم لە‌دابەشکردنی‬ ‫داهات‌و پۆست‌و پرۆژە دا‪،‬‬ ‫• هەوڵدانی ئاشکرا بۆ کوشتنی هەرێمی‬ ‫سلێمانی‪،‬‬ ‫• بێ موچەیی‪،‬‬ ‫• بێ بازاڕیی‪،‬‬ ‫• بێکاری‪،‬‬ ‫• قەرزاریی‪،‬‬ ‫• پاشەکشەی دیمۆکراسی‌و پەرەسەندنی‬ ‫سەرکوت کردن‪،‬‬ ‫• کێشە هەڵپەسێراوەکانی نێوان هەرێم‌و‬ ‫حکومەتی ئیتیحادی‪،‬‬ ‫• نە بونی س����تراتیجی هاوبەش لە‌نێوان‬ ‫حیزبەکانا لە‌س����ەر پرسە نیش����تمانییە‬ ‫چارەنوسسازەکان‪،‬‬ ‫• چەقبەس����تن ی����ا پاشەکش����ە کردنی‬ ‫حوکمڕانیی لە‌هەمو بوارەکانی ژیانا‪،‬‬ ‫• شکستە ئابڕوبەرەکانی هەردو حیزب‌و‬ ‫هاوئاوازەکانی����ان لە‌ریفراندۆم‌و دۆڕاندنی‬ ‫ناوچەکانی مادەی ‪،١٤٠‬‬ ‫لە‌الی����ەک نائومێدیەک����ی ئێج����گار‬ ‫گ����ەورە‌و خەتەریان لە‌هەن����اوی کۆمەڵی‬ ‫کوردس����تانا خولقاندوە‪ ،‬لە‌الیەکی ترەوە‬ ‫زەمینەیان خۆش کردوە بۆ تەرح کردنی‬ ‫ئەڵتەرناتیڤ بۆ ئەم دەس����ەاڵتە زاڵمەی‬ ‫کە ماوەی نزیکەی سێ دەیە یە‪ ،‬شکست‬ ‫ئە سپێرێ بە‌شکست‪.‬‬

‫گ����ەورە بن ی����ا بچ����وک‪ ،‬یەک����ی زیاتر‬ ‫لە‌نوێنەرێکی����ان لەم کۆمیتەی����ا نە بێ‪.‬‬ ‫ئەگەر کەس����ێتی بێالیەن‌و رێکخراوەکانی‬ ‫کۆمەڵی مەدەنی یش بەش����داریان کرد‪،‬‬ ‫هەمویان لە‌سەر دیاری کردنی نوێنەرێکی‬ ‫هاوبەش‪ ،‬رێکەون‪.‬‬ ‫‪ .٢ .١‬ئەرکەکانی‪:‬‬ ‫‪ .١ .٢ .١‬گەیەنەری‪ ،‬دیدگا‌و بڕیارەکانی‬ ‫هاوپەیمانیەکە یە‪ ،‬بە‌دنیا‪.‬‬ ‫‪ .٢ .٢ .١‬مایەپوچ����ی‌و خەت����ەری‬ ‫تەجرەب����ەی پڕ لە‌ئاش����وبی پدک‌و ینک‬ ‫بە‌دنیا را ئە گەیەنێ‪.‬‬ ‫‪ .٣ .٢ .١‬ب����ۆ رای گش����تیی ناوخ����ۆ‌و‬ ‫دنیا‪ ،‬هاوپەیمانیەکە وەکو ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫پارتی‌و یەکێتی وێنا ئەکا‪.‬‬ ‫‪ .٤ .٢ .١‬سەردانی پایتەختە گرنگەکانی‬ ‫ناوچەک����ە‌و دنیا ئ����ەکا‪ :‬بەغ����ا‪ ،‬تاران‪،‬‬ ‫ئەنکەرە‪ ،‬برۆکس����ل‪ ،‬لەندەن‪ ،‬واشنتۆن‌و‬ ‫مۆسکۆ‪ ،‬بە‌مەبەستی خۆ پیشاندان وەکو‬ ‫ئەڵتەرناتیڤ����ی ئەو تەجرەبە‌س����ەقەت‌و‬ ‫شکس����ت خواردو‌و پڕ لە‌ئاشوبەی دەیان‬ ‫س����اڵە پدک‌و ینک لە‌هەرێمی کوردستان‬ ‫رێبەرایەتی ئە کەن‪.‬‬ ‫‪ .٥ .٢ .١‬پشتیوانیی چارەسەر کردنی‬ ‫کێشەکانی نێوان هەولێر‌و بەغا‌و فەراهەم‬ ‫کردن����ی پایە قانونی یەکانی سیس����تمی‬ ‫فیدراڵیی بەهێز‌و تەندروست بکا‪ ،‬بەرەو‬ ‫هێنانە دیی دەوڵەتی هاونیشتمانی‪.‬‬ ‫‪ .٦ .٢ .١‬پ����رۆژەی گفتوگ����ۆی‬ ‫لەگ����ەڵ ئەوان����ی ترا پش����ت ببەس����تێ‬ ‫بە‌پرەنس����یپەکانی‪ :‬رێزگرتنی دەستور؛‬ ‫دۆزین����ەوەی بەرژەوەن����دی هاوب����ەش‬ ‫لە‌نێوان هەرێم‌و ئەوانی ترا؛ تێکۆش����انی‬ ‫هاوبەش بۆ سەقامگیریی ناوچەکە؛ برەو‬ ‫دان بە‌کلت����وری پێکەوە ژی����ان؛ دژایەتی‬ ‫کردن����ی توندوتیژی نەتەوەی����ی‌و ئاینی‌و‬ ‫مەزەبی‌و کۆمەاڵیەتی‌و تیرۆر؛ رێزگرتنی‬ ‫پرەنس����یپەکانی پێوەندیی دراوسێتەتی‬ ‫باش‌و هاوسەنگ‪.‬‬

‫‪ .٢‬بەرنامەی نیشتمانیی هاوبەش‬ ‫تێکس����تی رێکەوتنەک����ەی نێ����وان‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەکێتیی نیشتمانیی‬ ‫ئەڵتەرناتیڤی دەسەاڵتی پدک‌و ینک‪:‬‬ ‫ بۆ خۆ ئامادە کردن بۆ هەڵبژاردنێکی کوردستان بە‌دەقێکی گونجاو ئەزانم بکرێ‬‫بە‌رەشنوس����ی بەرنامەی هاوپەیمانیەکە‪.‬‬ ‫جیاواز لە‌هەڵبژاردنەکانی رابردو؛‬ ‫ بۆ گێڕانەوەی ئومێد بۆ زوڵملێکراو‌و بە‌گفتوگ����ۆ ئەک����رێ لێی زی����اد یا کەم‬‫بەلەن����گاز‌و بێ دەرەتان‌و بەش����خوراوانی بکرێ‪.‬‬ ‫کوردستان؛‬ ‫‪ .٣‬لیستی نیشتمانیی هاوبەش‬ ‫ بۆ دیاری کردنی س����نوری ئاش����کرا‬‫س����ودی راس����تەوخۆی ئ����ەم لیس����تە‬ ‫لە‌نێ����وان بەرەی گەن����دەڵ‌و دژە گەندەڵ‬ ‫ب����ۆ خەڵک����ی کوردس����تان ئەوەیە کە‪،‬‬ ‫لە‌ناو کۆمەڵی کوردسانا؛‬ ‫ بۆ رزگار کردنی هەرێمی کوردستان حیزبە‌هاوپەیمانەکان ناچار ئەبن باشترین‬‫لە‌ئیفالس‌و داتەپین‌و هەرەس����هێنانی ئەو کادری خۆی����ان بپاڵێون بۆ لیس����تەکە‪.‬‬ ‫ش����تە کەمەی لە‌‪ ٢٦‬ساڵی رابردوا بنیات ئەگینا کادری بەهێزی هەر الیەک ئەتوانێ‬ ‫دەنگی دەنگ����دەری الیەنەکانی تری ناو‬ ‫نراوە؛‬ ‫ بۆ کۆتاییهێنان بەم نمونە قێزەونەی هاوپەیمانیەکە بەرێ بۆ خۆی‪.‬‬‫ئ����ەم هاوپەیمانی����ە‪ ،‬ب����ۆ هەڵبژاردنە‬ ‫حوکمڕانی‌و داهێنانی نمونەیەکی باشتر‌و‬ ‫گونجاو لەگەڵ پێداویستییە ژیانی یەکانی گش����تی یەکانی پارلەمانی کوردس����تان‪،‬‬ ‫سەرۆکی هەرێم‪ ،‬ئەنجومەنی پارێزگاکان‌و‬ ‫ئەم چەرخە دا؛‬ ‫ بۆ هێنانەوەی سیاسەت بۆ ناو فەزای ئەنجومەن����ی نوێنەرانی عی����راق بە‌یەک‬‫گشتی‌و بۆ ناو کایە دروستەکانی خۆی؛ لیس����ت دا ب����ەزێ‪ .‬م����ادام سیس����تمی‬ ‫ بۆ دەرهێنانی چەک‌و پارە لە‌دەستی هەڵبژاردن نیمچە کراوەیە‪ ،‬گرفتێکی ئەو‬‫حی����زب‌و دانەوەی����ان بە‌دام����ودەزگا تۆ لە‌دابەش کردنی ژم����ارەی نوێنەرانی‬ ‫دەرچوی الیەنە هاوپەیمانەکانا دروس����ت‬ ‫شەرعیەکانی کوردستان؛‬ ‫ ب����ۆ نیش����تماندنی دامودەزگاکان����ی نابێ‪.‬‬‫باش����ترە ئەگ����ەر دەس����کاری قانونی‬ ‫حوکمڕانی؛ و‬ ‫ ب����ۆ رێگ����ە گرت����ن لە‌چەس����پینی هەڵب����ژاردن بکرێ‪ ،‬بە‌ج����ۆرێ کە‪ ،‬رێگە‬‫سیس����تمێکی حوکمڕانیی وەحشیگەری ب����درێ هەر الیەنێ����ک بە‌گوێرەی ژمارەی‬ ‫ئەو دەنگانەی نوێنەرەکانی لە‌لیستەکەیا‬ ‫پشتاوپشت‪،‬‬ ‫پێش����نیار ئەکەم بزوتن����ەوەی گۆڕان هێناویان����ە کورس����یی پارلەمانی����ان بەر‬ ‫بانگ����ەواز بکا ب����ۆ هەمو ئ����ەو حیزب‌و کەوێ‪.‬‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬بزوتن����ەوەی گۆڕان لە‌کۆی‬ ‫الیەن‌و باڵ‌و الباڵ‌و کەسێتییە بەڕێزانەی‬ ‫کوردستان کە خەمی کۆمەڵیان هەڵگرتوە‌و ‪ ٣٠‬نوێنەر لە‌ناو لیس����تێکی ‪ ١٠٠‬کەسیا‪،‬‬ ‫ئامادەن لە‌پێناوی رزگار کردنیا لە‌دەرد‌و ‪ ١٥‬نوێنەری����ان بە‌ق����ەدەر نرخ����ی ‪٣٠‬‬ ‫میحن����ەت‌و وەیش����ومەی چاوەڕوانکراو‌و کورسی یەکە دەنگیان هێناوە‪ ،‬بەاڵم ‪١٥‬‬ ‫نە کراو تێ بکۆش����ن‪ ،‬بێنە پێش����ەوە بۆ نوێنەرەکەی تر دەنگ����ی دەرچونیان نە‬ ‫هێناوە‪ .‬ل����ەم حاڵەتەیا‪ ١٥ ،‬کەی تریش‬ ‫گفتوگۆ کردن‌و رێکەوتن لە‌سەر‪:‬‬ ‫ئەبن بە‌ئەندام����ی پارلەمان‪ .‬هەروەها بۆ‬ ‫‪ .١‬پێکهێنان����ی کۆمیتەیەک����ی کاتیی الیەنەکانی کەیش‪.‬‬ ‫قانونەکەی ئێستا رێگەی ئەوە نا دا‪.‬‬ ‫(عالقات عامه‌)؛‬ ‫‪ .٢‬بەرنامەی نیش����تمانیی هاوبەش بۆ‬ ‫‪ .٤‬جۆری هاوپەیمانی‬ ‫هەڵبژاردنی ئایندە؛‬ ‫‪ .٣‬لیس����تی نیش����تمانیی هاوبەش بۆ‬ ‫‪ .١ .٤‬هاوپەیمانیی پێش هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنی ئایندە؛‬ ‫سودەکانی ئەم هاوپەیمانیە‪:‬‬ ‫‪ .٤‬جۆری هاوپەیمانی‪.‬‬ ‫‪ .١ .١ .٤‬هی����وا ئە دات����ەوە بە‌خەڵک‬ ‫بێنەوە مەیدانی فەزای گشتی‌و چاالکانە‬ ‫‪ .١‬کۆمیتەی کاتیی (عالقات عامه‌)‬ ‫بەش����داریی هەڵبژاردن بک����ەن‪ .‬چونکە‪،‬‬ ‫لە‌الیەک ئەبێتە ئاوێنەی هاوهەڵوێستیی‬ ‫‪ .١ .١‬پێکهاتەکەی‪:‬‬ ‫پێک بێ لە‌بژاردەی شارەزا لە‌مارکتینی زیاتر لە‌نیوەی کۆمەڵ‪ ،‬لە‌الیەکی ترەوە‪،‬‬ ‫سیاسی‌و لە‌هونەری گفتوگۆ‌و لە‌زمانزانانی چونکە هەم����و رێگەکانی تر‪ ،‬بۆ گۆڕینی‬ ‫الیەنەکان����ی بەش����داری هاوپەیمانیەکە‪ .‬سیستمی حوکمڕانی‌و بۆ گۆڕینی تەرازوی‬ ‫الیەن����ەکان رێک����ەون لە‌س����ەر دانان����ی هێز‪ ،‬تاقی کرانەوە‌و شکستیان هێنا؛ ئەم‬ ‫گونجاوتری����ن ک����ەس ب����ۆ س����ەرۆکی هاوپەیمانی����ە‪ ،‬تەجرەبەیەک����ی تاقی نە‬ ‫کراوەی ئومێد بەخش ئە بێ‪.‬‬ ‫کۆمیتەکە‪.‬‬ ‫‪ .٢ .١ .٤‬ئەتوان����ێ رێگ����ە بگ����رێ‬ ‫بۆ بەخشینی دڵنیایی بە‌هەمو الیەک‪:‬‬ ‫حیزب‌و الیەنەکانی ن����او هاوپەیمانیەکە‪ ،‬لە‌درێژکردن����ەوەی تەمەن����ی پەرلەمان‌و‬

‫بناغەی سیستمی‬ ‫حوکمڕانیی‬ ‫هەرێمی کوردستان‬ ‫لە‌سەرەتاوە بە‌هەڵە‬ ‫دانراوە هەتا کۆن‬ ‫ببێ خوارو خێچتر‬ ‫ئەبێ‬ ‫کورس����یی سەرۆکی هەرێم‪ .‬هیچ حیزبێک‬ ‫بە‌جیا‌و بە‌تەنیا ناتوانێ بەر بەم خەتەرە‬ ‫بگرێ‪.‬‬ ‫‪ .٣ .١ .٤‬س����یحری کاراکردن����ەوەی نا‬ ‫قانونی‌و نا ش����ەرعیی پارلەم����ان بەتاڵ‬ ‫ئەکاتەوە‪ .‬گوش����اری ئەم هاوپەیمانییە‬ ‫ئەتوان����ێ پارلەمان بگەڕێنێتەوە س����ەر‬ ‫سکەی دروست‌و قانونیی خۆی‪.‬‬ ‫‪ .٤ .١ .٤‬ئەتوانێ رێگە بگرێ لە‌دەسی‬ ‫دەس����ی کردنی پ����دک‌و ینک ب����ە‌وادەی‬ ‫هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان‪.‬‬ ‫‪ .٥ .١ .٤‬ئەتوان����ێ رێگ����ە بگ����رێ‬ ‫لە‌هەموارکردنی خراپی قانونی هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫لە‌لیس����تی نیمچە کراوە وە بۆ لیس����تی‬ ‫داخراو‪ .‬دەسکاریی وا چەن خەتەرێ ئە‬ ‫خولقێنێ‪:‬‬ ‫یەک����ەم‪ ،‬پاشەکش����ە ئەب����ێ‬ ‫لە‌دیمۆکراسی‪.‬‬ ‫دوەم‪ ،‬بێزاری����ی خەڵ����ک زی����اد ئەکا‪.‬‬ ‫چونکە دەموچاوە گەندەڵ‌و ناشیرینەکان‬ ‫کە ناوێرن خۆیان لە‌لیستی نیمچە کراوە‬ ‫بدەن‪ ،‬لە‌لیستی داخراوا بە‌لێشاو دێنەوە‬ ‫مەیدان‌و پەرلەمان ئەکەنە دامەزراوەیەکی‬ ‫مردو‌و پاشکۆ‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬ملمالنێی تەندروستی سیاسی‬ ‫– کۆمەاڵیەتی����ی ن����او پەرلەم����ان‌و ناو‬ ‫کۆمەڵ سڕ ئەکا‌و (حیراکی مجتەمەعی)‬ ‫ئە کوژێ‌و پرۆس����ەی پەرەس����ەندن‌و بۆ‬ ‫پێش����ەوەچونی هەم����ە الیەن����ە زۆر خاو‬ ‫ئەکاتەوە‪.‬‬ ‫چ����وارەم‪ ،‬غ����ەدری "تێکۆش����ەرە‬ ‫دێرینەکان"‌و "بازرگانانی شەڕ‌و شۆڕش"‬ ‫لە‌سەر الوانی هەڵکەوتو زیاد ئەکا‌و هەلی‬ ‫رەخساندنی ملمالنێی هاوسەنگ لە‌نێوان‬ ‫نەوەکانا نا هێڵێ‌و‪ ،‬بێزاریی گەنجان زیاد‌و‬ ‫زەمینەی توندوتیژی زیاتر ئەکا‪.‬‬ ‫رێگە گرت����ن لە‌کارێکی وا خراپ‪ ،‬تەنیا‬ ‫بە‌هاوپەیمانیەکی وەها ئە کرێ‪.‬‬ ‫‪ .٦ .١ .٤‬ئەتوانێ گوشار بکا بۆ هەموار‬ ‫کردنی قانونی هەڵبژاردن بە‌مەبەس����تی‬ ‫داخڵ کردنی ‪ ٢‬مادە‪:‬‬ ‫یەکێکیان‪ ،‬بۆ ئەو نمونەیەی لە‌بابەتی‬ ‫(لیس����تی نیش����تمانیی هاوبەش)ـ����ا‬ ‫هێناومەتەوە؛‬ ‫ئەوی تریان‪ ،‬بۆ نەهێش����تنی دەنگدانی‬ ‫تایبەت‪ .‬وەکو ئەوەی ئێس����تا پارلەمانی‬ ‫عی����راق ئەی����ەوێ لە‌هەم����واری قانونی‬ ‫هەڵبژاردنا بیکا‪.‬‬ ‫‪ .٧ .١ .٤‬تەزوی����ر یەکێک����ە لە‌گرفتە‬ ‫گەورەکان����ی ب����ەردەم کامڵ ب����ون‌و ملی‬ ‫راستەڕێ گرتنی سیس����تمی حوکمڕانی‪.‬‬ ‫هێز‌و هەیبەتی ئەم هاوپەیمانیە ئەتوانێ‬ ‫تەزویر ک����ەم بکاتە‪ .‬خۆ ئەگەر تەزویری‬ ‫گەورەی����ان ه����ەر ک����رد‪ ،‬هاوپەیمانیەکە‬ ‫ئەنجامەک����ەی قەب����وڵ ن����ەکا‪ ،‬بەتاڵ ئە‬ ‫بێت����ەوە‪ .‬بەاڵم گۆڕان یان هەر حیزبێکی‬ ‫کە بە‌تەنیا ئەمەی پێ نا کرێ‪.‬‬ ‫‪ .٨ .١ .٤‬هاوپەیمانیەکە یەک کاندیدی‬ ‫س����ەرۆکی هەرێمی بب����ێ‪ .‬ئەمە متمانە‌و‬ ‫هێزێک����ی زۆر ئ����ەدا بە‌خەڵک����ە بێزار‌و‬ ‫بێالیەنەک����ە بێنەوە مەیدان‌و دەنگ بدەن‬ ‫بە‌کاندیدی هاوپەیمانی‪.‬‬ ‫‪ .٩ .١ .٤‬زەمینەی دوکانی سیاس����ی‌و‬ ‫حیزبی کارتۆنی‌و هەلپەرست لە‌بەین ئەبا‪.‬‬ ‫حیزبی ناوچەی خۆڵەمێش����ی نا هێڵێ‪.‬‬ ‫ئ����ەو حیزبانە لە‌نێوان ئ����ەم دو بەرەیەدا‬ ‫یەکالیی ئەکاتەوە‪ ،‬ئەگینا شانسی حیزبی‬ ‫حکومەت یا ئۆپۆزسیۆن لە‌دەس ئەدەن‪.‬‬ ‫‪ .١٠ .١ .٤‬هەم����وار کردن����ی قانون����ی‬ ‫هەڵبژاردن‌و نەهێشتنی دەنگدانی تایبەت‪،‬‬ ‫زەمین����ەی مان����ەوەی حیزب����ی کارتۆنی‬ ‫لە‌ناو کەمینەکانا لە‌بەین ئەبا‪ .‬کوش����تنی‬ ‫زەمینەی حیزب����ی کارتۆن����ی‪ ،‬لە‌نفوزی‬ ‫پارتی لە‌ناو پەرلەمانا‪ ،‬کەم ئەکاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .١١ .١ .٤‬دوای جیاکردنەوەی دەنگ‌و‬

‫گۆڕینی بە‌کورسی‪ ،‬بە‌گوێرەی سیستمی‬ ‫سانتلیگۆ‪ ،‬دەنگ نا فەوتێ‪.‬‬ ‫‪ .١٢ .١ .٤‬ئەگ����ەر بوین����ە زۆرین����ە‌و‬ ‫حکومەتم����ان پێکهێن����ا‪ ،‬پێویس����تمان‬ ‫بە‌گفتوگۆ نا بێ بۆ بەرنامەی حکومەت‪.‬‬ ‫چونکە پێش����وەخت لە‌س����ەر بەرنامەی‬ ‫هاوب����ەش رێکەوتوین‪ .‬داب����ەش کردنی‬ ‫وەزارەت‌و پۆس����تەکان ی����ش ئاس����انن‪:‬‬ ‫دابەش ک����ردن بە‌گوێرەی خاڵ‌و قەبارەی‬ ‫هەڵبژاردنی هەر الیەک ئە بێ‪.‬‬ ‫‪ .١٣ .١ .٤‬تێچوی هەڵمەتی هەڵبژاردنی‬ ‫هاوپەیمانیەکە‪ ،‬زۆر س����وک ئەبێ لە‌سەر‬ ‫ش����انی حیزب‌و الیەن����ە هاوپەیمانەکان‪،‬‬ ‫ژینگەش کەم تر ناشیرین ئەکەین‪.‬‬ ‫‪ .١٤ .١ .٤‬هەلومەرج����ی خۆی����ی‌و‬ ‫بابەتی ئەڕەخسێنێ بۆ راست کردنەوەی‬ ‫سیستمی حوکمڕانی‌و دروست کردنی دو‬ ‫جەمسەری بەهێز‪ :‬حیزبەکانی حکومەت‌و‬ ‫حیزبەکانی ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫‪ .١٥ .١ .٤‬بە‌بۆچون����م تاکە رێگەیە بۆ‬ ‫دەساودەسکردنی ئاشتیانەی دەسەاڵت‌و‬ ‫رێگ����ری ک����ردن لە‌تەوریس����ی حوک����م‌و‬ ‫دەرهێنانی چەک‌و پارە لە‌دەستی پدک‌و‬ ‫ینک‌و بەخشینەوەیان بە‌خەڵک‪ .‬گەبعەن‬ ‫ئەگ����ەر بڕوامای تەواومان بەوە هەبێ کە‬ ‫کودەتا‌و شۆڕش هەرگیز ناتوانن سیستمی‬ ‫حوکمڕانیی رەشید بهێننە کایەوە‪.‬‬ ‫‪ .١٦ .١ .٤‬پشتیوانی‌و دەنگی بەشێکی‬ ‫باش لە‌کادر‌و بنکەی جەماوەریی پارتی‌و‬ ‫یەکێت����ی‌و حیزبانی ناوجۆگ����ەش را ئە‬ ‫کێشێ‪.‬‬ ‫‪ .٢ .٤‬هاوپەیمانیی دوای هەڵبژاردن‪:‬‬ ‫‪ .١ .٢ .٤‬ئەم هاوپەیمانی یە‪ ،‬لە‌(‪)١٥‬‬ ‫س����ودی (هاوپەیمانیی پێش هەڵبژاردن)‬ ‫بێ ب����ەش ئە بێ‪ .‬رەنگە ش����تێکی کەم‬ ‫لە‌سودی ژمارە (‪ )١٦‬ی بەر کەوێ‪.‬‬ ‫پاشەکی‪:‬‬ ‫بۆ دروستکردنی هاوپەیمانیەکی بەهێزی‬ ‫وا کە بتوانێ بب����ێ بە‌ئەڵتەرناتیڤی ئەم‬ ‫دەس����ەاڵتە ملهوڕە‪ ،‬بێجگە لەوانەی ‪٢٦‬‬ ‫س����اڵە ئەم هەرێمە وێران‌و تااڵن ئەکەن‪،‬‬ ‫نابێ نیش����انەی سور لەسەر هیچ کەس‌و‬ ‫الیەنێک هەبێ‪.‬‬ ‫تەنانەت لەناو حیزبەکانی دەسەاڵتیشا‪،‬‬ ‫ئەگەر کەس‌و تاقم‪ ،‬باڵ‌و نیو باڵ هەبون‌و‬ ‫ئامادەب����ون بەش����داری هاوپەیامانیەکە‬ ‫بکەن‪ ،‬پێش����وازی بکرێ����ن‪ .‬چونکە زۆر‬ ‫قورس����ە بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان بتوان����ێ‬ ‫بە‌بێ ئ����ەم هاوپەیمانیە دروش����مەکانی‌و‬ ‫بەرنامەکەی بهێنێتە دی‪.‬‬ ‫لە‌ڕابردوا حاڵەتەکانی ئۆپۆزس����یۆن‌و‬ ‫حکومەتداری یش����مان تاق����ی کردەوە‌و‬ ‫ئاواتی خەڵک‌و جەماوەرەکەی خۆمانمان‬ ‫پ����ێ ن����ە هات����ە دی‪ ،‬بۆیە پێویس����تە‬ ‫بە‌زوی����ی ئ����ەو هاوپەیمانی����ە پێک بێ‌و‪،‬‬ ‫دروشمەکەی قۆناغی ئایندەی بریتی بێ‬ ‫لە‌"بەهاوپەیمانیی نیش����تمانیی هاوبەش‪،‬‬ ‫ئەبینە ئەڵتەرناتیڤی دەسەاڵت"‪.‬‬ ‫دوای شکس����تەکانی ‪ ١٦‬ی ئۆکتۆبەر‌و‬ ‫رۆژانی دوایی‪ ،‬ئەم هاوپەیمانیە پێشنیار‬ ‫ک����راوە‪ ،‬ئەتوان����ێ ئ����ەم ئەرک����ە پەلە‌و‬ ‫هەنوکەییانە را پەڕێنێ‪:‬‬ ‫حکومەت����ە‬ ‫روخاندن����ی‬ ‫‪.١‬‬ ‫شکستخواردوەکە‪.‬‬ ‫‪ .٢‬پێکهێنان����ی حکومەت����ی رزگاریی‬ ‫نیش����تمانی‌و بەرگرت����ن لە‌دروس����تبونی‬ ‫بۆش����ایی قانونی‌و ئەمنی‌و سەرهەڵدانی‬ ‫بشیوی‪.‬‬ ‫‪ .٣‬خۆ ئامادە کردن بۆ هەڵبژاردنێکی‬ ‫خاوێن بە‌چاودێریی حکومەتی ئیتیحادی‌و‬ ‫‪‌un‬و دنیا‪.‬‬ ‫‪ .٤‬دەس����کردن بە‌گفتوگ����ۆ لەگ����ەڵ‬ ‫حکومەتی ئیتیحادی لەسەر‪:‬‬ ‫‪ .١ .٤‬جێبەج����ێ کردن����ی ئ����ەو مادە‬ ‫دەس����توریانەی پێوەندی����ان بە‌هەرێمەوە‬ ‫هەی����ە‪ ،‬لە‌ماوەیەکی دیاری کراوا‪ ،‬بێجگە‬ ‫لە‌م����ادەی ‪ ،١٤٠‬کە دوای ئەم شکس����تە‬ ‫ماوەیەکی درێژی تری پێویستە‪.‬‬ ‫‪ .٢ .٤‬پشکی هەرێم لە‌داهاتی گشتی‪.‬‬ ‫‪ .٣ .٤‬دۆزین����ەوەی س����امانی دزراو‌و‬ ‫تەهری����ب ک����راوی خەڵکی کوردس����تان‌و‬ ‫هێنان����ەوەی ب����ۆ ن����او واڵت‪ .‬هەروەها‪،‬‬ ‫دۆزینەوە‌و وەرگرتنەوەی س����امانی دزراو‬ ‫لە‌ناوخۆی واڵت‪.‬‬ ‫‪ .٤ .٤‬بەتاڵ کردنەوەی کۆنتراکتەکانی‬ ‫وەزارەتی س����امانە سروشتیەکان لەگەڵ‬ ‫کۆمپانیا فرەڕەگەزەکانی دنیا‌و بەستنی‬ ‫کۆنتراکتی نوێ لەگەڵیان‪.‬‬ ‫‪ .٥ .٤‬داخەرجاندن����ی قەرز‌و س����زای‬ ‫کۆمپانی����اکان لە‌س����ەر هەرێ����م‪ ،‬ل����ەو‬ ‫پ����ارە دزراوان����ەی س����ەرانی هەرێم کە‪،‬‬ ‫ئەدۆزرێنەوە‪ ،‬هەروەها خەرجکردنیان بۆ‬ ‫موچەی فەرمانبەران‪.‬‬ ‫‪ .٦ .٤‬دۆزینەوەی میکانیزمی نوێ بۆ‬ ‫پتەوکردنی پێوەندی نێوان هەرێم‌و ناوەند‬ ‫لەسەر بناخەی بەرژەوەندیی هاوبەش‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫کۆتایی ئەخالقی‬ ‫سیاسی!‬ ‫ئارام قادر حەمەسور‬ ‫هەم���و کارێ���ک پێویس���تی بە‌ئەخالق‌و‬ ‫چوارچێوەیەک هەیە تا س���نوری کارەکەی‬ ‫دی���اری بکات‪ ،‬وەک ئەفالتۆن دەڵێت ئێمە‬ ‫لێرەدا باس���ی بابەتێکی س���ادە ناکەین‪،‬‬ ‫بەڵکو باس���ێکی گرنگە کە پێمان دەڵێت‬ ‫دەبێت مرۆڤ چۆن بژی���ات‪ ،‬کۆمەڵگاکان‬ ‫خاوەن���ی ئەخالقی تایبەت بەخۆیانن وەک‬ ‫تایل���ەر دەڵێت تا ئێس���تا نەمبینیوە هیچ‬ ‫کۆمەڵگایەک بگاتە خاڵی سفر لە‌ئەخالقدا‪،‬‬ ‫سیاس���ەت لە‌پێناس���ە باوەکەی���دا بریتیە‬ ‫لە‌هونەری رێکخستنی کۆمەڵگا‪ ،‬ئەخالقیش‬ ‫بریتیە لە‌و هەڵسوکەوت‌و رەفتارانەی تاک‬ ‫ئەنجامیان دەدات لە‌کۆمەڵگادا‌و کۆنتڕۆڵ‌و‬ ‫رێکخستنی تاکەکانی کۆمەڵگایە‪.‬‬ ‫ئەخالق���ی سیاس���ی هەم���و رەفت���ار‌و‬ ‫بڕیار وجوڵەی سیاس���یەکان دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫ک���ە کاردەکەنە س���ەر کۆمەڵ���گا‌و جوڵە‬ ‫دروس���تدەکات بەباش‌و خ���راپ‪ ،‬ئەخالق‬ ‫بۆ رێکخس���تنی ت���اک‌و سیاس���ەتیش بۆ‬ ‫رێکخس���تنی کۆمەڵگا جێگ���ەی تێڕامانی‬ ‫فەیلەس���وفان بوە‪ ،‬هەردوکی���ان دیاردەی‬ ‫کۆمەاڵیەتین چونکە لەناوکۆمەڵگادا پیادە‬ ‫دەبن‪ ،‬ئەخالق لەسەردەمی یۆنانەوە بەرەو‬ ‫رێس���ا‌و یاساکانی س���ەردەمی سەدەکانی‬ ‫ناوەڕاست‌و رۆش���نگەری‌و ئێستا هەنگاوی‬ ‫ن���اوە‪ ،‬بۆیە ئەخالق‌و یاس���اکان‌و ئاینیش‬ ‫تێکەڵی یەکتری بون‪ ،‬فەیلەس���وفان رایان‬ ‫جیایە بۆ ئەخالق‌و سیاس���ەت‪ ،‬ئەفالتۆن‌و‬ ‫ئەرس���تۆ ئەخالقیان بەکاکڵەی سیاسەت‬ ‫دان���اوە‪ ،‬دادپ���ەروەری الی ئەفالت���ۆن‌و‬ ‫خۆشگوزەرانی گشتی الی ئەرستۆ ئامانجی‬ ‫سیاس���ەتن‌و دەچنە چوارچێوەی ئەخالقی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬ب���ەاڵم الی ماکیاڤیل���ی‌و هۆبز‬ ‫ئەخالق کۆتای پێدێت‪ ،‬ماکیاڤیلی بە‌توندی‬ ‫ئەخالقی جیاکردەوە لە‌سیاسەت‪ ،‬لە‌کتێبی‬ ‫میردا ئام���ۆژگاری میر دەکات‪ ،‬ماکیاڤیلی‬ ‫دەڵێ���ت دەبێت میر هەمو ش���تێک بکات‬ ‫لە‌پێناو خۆیدا‪ ،‬واتا میر هەمو هۆکارەکان‬ ‫بگرێتەبەر لە‌پێناو ئامانجەکاندا‪ ،‬دەبێت میر‬ ‫بەهێزبێت‌و وابکات خەڵک لێی بترسن نەک‬ ‫خۆش���یان بوێت‪ ،‬دەبێت میر فێڵبازبێت‌و‬ ‫لەیەککاتدا ش���ێر‌و رێوی بێ���ت‪ .‬هۆبزیش‬ ‫ئەخالقی دابڕاند لە‌سیاسەت‪ ،‬باوەڕی وابو‬ ‫دەبێت پاش���ا بۆ ئازادی کەس���ێک ئازادی‬ ‫کەسێکی تر پێشێل بکات‪ ،‬رەوایەتی دابو‬ ‫بە‌ستەمکاری پاشا بۆ رێکخستنی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫هۆبزی گوتی مرۆڤ گورگە بۆ مرۆڤ‪.‬‬ ‫فەیلەس���وف کانت ئەخالقی بەتوندی‬ ‫بەس���تەوە بە‌سیاس���ەت‌و گوت���ی دەبێت‬ ‫کاربەدەس���تان خاوەن���ی ئەخالق���ی باش‬ ‫ب���ن‪ ،‬گوت���ی ئەخ�ل�اق م���رۆڤ لە‌ئاژەڵ‬ ‫جیادەکات���ەوە‪ ،‬الی کان���ت چەند کارێکی‬ ‫ئەخالقی هەی���ە بۆ کاربەدەس���تان وەک‬ ‫داننان بەهەڵ���ە‌و دەرنەچون لەچوار چێوە‬ ‫گش���تیەکانی کۆمەڵگا‌و پاساو نەهێنانەوە‬ ‫ب���ۆ کارە نائەخالقیەکان‪ ،‬ئەمانە ئەخالقی‬ ‫سیاسین بۆ کاربەدەستان‪.‬‬ ‫ئەخالقی سیاسی کاتێک بونی نامێنێت‬ ‫کۆمەڵ���گا بەرەو س���تەمکاری‌و ئ���اژاوە‌و‬ ‫نائارام���ی دەڕوات چونک���ە ئاسایش���ی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی دەکەوێت���ە مەترس���ییەوە‪،‬‬ ‫کاتێ���ک خوێندنەوە بۆ مێژوی سیاس���یە‬ ‫دەس���ەاڵتدارەکانی ئێرە دەکەین چەندان‬ ‫جار کۆتای ئەخالقی سیاس���یان دەبینین‪،‬‬ ‫پێشێلکردنی خۆشگوزەڕانی‌و ئازادییەکانی‬ ‫تاکی کۆمەڵ���گای کوردی کۆتای ئەخالقی‬ ‫سیاس���یمان نیش���ان دەدات‪ ،‬سیاسیەکان‬ ‫نە خاوەن���ی دادپەروەرییەکەی ئەفالتۆن‌و‬ ‫نە خۆش���گوزەرانیەکەی ئەرستۆن! پاساو‬ ‫بۆ کارە نائەخالقییەکانی���ان دەهێننەوە‌و‬ ‫چوار چێ���وە گش���تیەکانی کۆمەڵگا وەک‬ ‫(کانت) گوتی دەبەزێنن‪ ،‬بیس���ت‌و شەش‬ ‫ساڵی رابردوی سیاسییەکان پێمان دەڵێت‬ ‫ئەخالقی سیاس���ی لە‌چەندین کاتدا کۆتای‬ ‫هاتوە‪ ،‬خیانەتی نیشتیمانی‌و مافیاکڕاتی‌و‬ ‫برسیکردن‌و خۆسەپاندنی سیاسی‌و دڕۆی‬ ‫سیاسی‌و هەڕەشە‌و تیرۆری رۆژنامەنوسانی‬ ‫ئ���ازاد‪ ،‬ئەمانە چەندی���ن کاری نائەخالقی‬ ‫سیاس���ین‪ ،‬ش���ەهیدبونی ‪1700‬پێشمەرگە‬ ‫لەشەڕی دژی داعش لەناوچەکانی کەرکوک‌و‬ ‫موس���ڵ‪ ،‬پاش���ان دۆڕاندنی نیوەی خاکی‬ ‫کوردس���تان لە‌ماوەی دو رۆژدا‌و داننەنان‬ ‫بەم ئابڕوچونە کۆتای ئەخالقی سیاسییە‪،‬‬ ‫کۆمەڵگا بێدەنگەکان پڕن لەو سیاسیانەی‬ ‫گەیشتونەتە کۆتای ئەخالقی سیاسی‌و واز‬ ‫لە‌سیاس���ەت ناهێنن! کۆمەڵگا ئازاکانیش‬ ‫رێگا لە‌دوبارە بونەوەی نائەخالقی سیاسی‬ ‫دەگرن‪ ،‬وەک چەرچ���ڵ گوتی ئەوکارانەی‬ ‫لەدەرەوەی بەڕیتانی���ا ئەنجامم داون گەر‬ ‫لەناو بەڕیتانیا ئەنجام���م دابان‪ ،‬تاکۆتای‬ ‫ژیانم لە‌زیندان���دا دەبوم‪ ،‬چونکە زۆربەیان‬ ‫کاری نائەخالقی سیاسی بون‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫ئایینی‌ پاشــــكۆ‪ ..‬س ‌ێ نمونه‌ ‌ی گه‌رم‬ ‫ئەبو بەکر عەلی‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان ئاین‌و سیاسه‌ت‌و ده‌وڵه‌ت‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬مه‌س����ه‌له‌یه‌كی‌ ئاڵ����ۆزی‌ كۆنی‌‬ ‫نوێیه‌‪ ،‬قس����ه‌ی‌ زۆر‌و جۆراوجۆری‌ تێدا كراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌زمون����ی‌ به‌یه‌كه‌وه‌ب����ون‌و لێكجیابون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫جیاوازمان له‌و په‌یوه‌ندیه‌دا له‌ئارادایه‌‪ .‬هه‌تا‬ ‫(ئاین)‌و (ده‌سه‌اڵت)‌و (ده‌وڵه‌ت)‌و بە‌گشتی‌‬ ‫(سیاس����ه‌ت) یش مابن‪ ،‬ئاس����ان نیه‌ قسه‌ی‌‬ ‫كۆتایی‌ له‌م روه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬چونكه‌ بە‌گۆڕینی‌‬ ‫قۆناغه‌ مێژووییه‌كان‪ ،‬جی����اوازی‌ فۆرمه‌كانی‌‬ ‫پیاده‌كردنی‌ ده‌س����ه‌اڵت‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی‌ سیاسی‪،‬‬ ‫تێگه‌یش����تنه‌ باووزاڵه‌كانی‌ ئای����ن‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان (ئاین)‌و (سیاسه‌ت)‌و (ده‌سه‌اڵت)یش‬ ‫گۆڕانیان به‌س����ه‌ردا دێت‪ .‬ه����ه‌ر ئه‌وه‌ش وای‌‬ ‫كردوە مێژووی‌ مرۆڤایه‌تی‌ زیاد له‌شێوازێكی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌و روه‌وه‌ تاقی‌ بكاته‌وه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫من ناخوازم له‌م وتاره‌ كورته‌دا‪ ،‬به‌و جۆره‌ی‌‬ ‫پێویسته‌‌و ده‌یخوازێت‪ ،‬قسه‌ له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان (ئاین)‌و (سیاسه‌ت)‌و ده‌سه‌اڵت بكه‌م‪.‬‬ ‫به‌ڵك����و ته‌نها ده‌خوازم ئاماژه‌ بە‌رێس����ایه‌كی‌‬ ‫نیمچه‌ چه‌س����پاو‌و به‌مێژو‌و واقیع پشتڕاس����ت‬ ‫كراوه‌ ل����ه‌و روه‌وه‌ بكه‌م‪ .‬كه‌ ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌مو پێك����ه‌وه‌ بون‌و تێكه‌اڵوبونێكی‌ (ئاین)‌و‬ ‫(ده‌سه‌اڵت)‌و (سیاس����ه‌ت) وه‌ك رێسایه‌كی‌‬ ‫گش����تی‌‪ ،‬سیاس����ه‌ت‌و ده‌س����ه‌اڵت‪( ،‬ئاین)‬ ‫ملكه‌چی‌ س����تراتیژ‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌كات‌و بۆ خ����ۆی‌ ده‌قۆزێته‌وه‌‌و به‌هره‌ی‌ لێ‌‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫ئه‌م رێس����ایه‌ له‌س����ایه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌ نوێو‌و‬ ‫هه‌ژمون����ه‌ ترس����ناكه‌كه‌ی‌ به‌س����ه‌ر ژی����ان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‌و كایه‌ جۆراوجۆره‌كان‌و ئامرازه‌ زۆر‌و‬ ‫زه‌وه‌نده‌كانی‌ به‌رده‌س����تی‌‪ ،‬بۆ كۆنترۆڵكردن‌و‬ ‫ئاراس����ته‌ ك����ردن‌و س����زادان‪ ،‬زۆرت����ر‌و رونتر‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‌و ده‌چه‌س����پێت‪ ،‬مه‌س����ه‌له‌كه‌ش‬ ‫بە‌پله‌ی‌ یه‌ك����ه‌م په‌یوه‌ندی‌ بە‌ب����ون‌و نه‌بونی‌‬ ‫نیازی‌ باش����ه‌وه‌ نیه‌‪ .‬واته‌ هه‌ژمونی‌ سیاسه‌ت‬ ‫به‌س����ه‌ر ئاین����دا‪ ،‬به‌تایبه‌تی����ش له‌دنی����ای‌‬ ‫ئیس��ل�امدا‌و ملكه‌چكردنی‌ بۆ خواس����ته‌كانی‌‬ ‫خ����ۆی‌‌و ئه‌و ده‌س����ت بژێ����ره‌ی‌ ئاراس����ته‌ی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬مه‌رج نیه‌ له‌هه‌مو كات‌و ش����وێنێكدا‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ بە‌بونی‌ نی����ازی‌ خراپه‌وه‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و مه‌س����ه‌له‌كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا په‌یوه‌س����ته‌‬ ‫بە‌زۆرلێك����ردن (اكراهات)ه‌كانی‌ سیاس����ه‌ت‌و‬ ‫ته‌ماح‌و خواس����ته‌كانی‌ ده‌سه‌اڵت‌و هاوكێشه‌ی‌‬ ‫هێ����زه‌كان‌و به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌ گرێ����دراوه‌كان‬ ‫بە‌س����تراتیژه‌كانی‌ پیاده‌كردنی‌ ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪.‬‬ ‫واته‌ هه‌ن����دێ‌ جار فش����اری زۆرلێكردنه‌كانی‌‬ ‫سیاس����ه‌ت وا له‌سیاسه‌تمه‌داری‌ دینی‌ ده‌كات‬ ‫بە‌پێچه‌وانه‌ی‌ قه‌ناعه‌ت����ه‌ دینییه‌كانی‌ خۆی‌‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ ئاین����ه‌وه‌ بڕیار ده‌دات‪.‬‬ ‫(ئاین) ی����ش به‌تایبه‌تی‌ له‌(ئیس��ل�ام)دا كه‌‬ ‫دژی‌ دامه‌زراوه‌ی����ی‌ بون����ه‌ (جگ����ه‌ له‌فۆرمی‌‬ ‫ش����یعه‌گه‌رایی)‪ ،‬ملكه‌چ����ه‌ ب����ۆ ش����رۆڤه‌‌و‬ ‫لێكدان����ه‌وه‌ی‌ جۆراوجۆر‌و جی����اواز‪ ،‬له‌وانه‌ش‬ ‫لێكدان����ه‌وه‌ی‌ فه‌رم����ی‪ ،‬وات����ه‌ لێكدان����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و ده‌وڵه‌ت‪ ،‬كه‌ رونه‌ ئه‌و لێكدانه‌وه‌‬

‫زۆر زه‌حمه‌ت����ه‌ پێچه‌وانه‌ی‌ س����تراتیژی‌ باوی‌‬ ‫ده‌س����ته‌بژێری‌ فه‌رمان����ڕه‌وا بێ����ت‪ ،‬له‌الیه‌ك ‌ی‬ ‫ت����ره‌وه‌ هه‌روه‌ك (عه‌لی‌ ك����وڕی‌ ئه‌بی‌ تالب)‬ ‫خه‌لیف����ه‌ی‌ چواره‌می‌ موس����ڵمانان وتویه‌تی‌‪:‬‬ ‫قورئ����ان په‌رتوكێكه‌ له‌نێ����و دوو به‌رگدا‌و بێ‌‬ ‫ده‌نگ����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ پیاوه‌كانن به‌ن����اوی‌ ئه‌وه‌وه‌‬ ‫ده‌دوێن‪ ،‬بە‌هه‌مان شێوه‌ له‌دۆخی‌ تێكه‌ڵبونی‌‬ ‫(ئاین)‌و (ده‌س����ه‌اڵت)دا ئه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫(ئای����ن) دیاری‌ ده‌كات‪ ،‬هه‌مان ك ‌هس‌و گروپه‌‬ ‫كه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ سیس����تم‌و ده‌وڵ����ه‌ت دیاری‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬مه‌ینه‌تیه‌ك����ه‌ش له‌وه‌دایه‌ له‌دۆخێكی‌‬ ‫نادیموكراسدا یاخود دیموكراسییه‌كی‌ شكڵیدا‪،‬‬ ‫ده‌سته‌بژێری‌ فه‌رمانڕه‌وا ناتوانێت له‌ڕوانگه‌ی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ كۆمه‌ڵ‌و ده‌وڵه‌ت‌و ده‌س����ته‌به‌ر‬ ‫كردنی‌ هه‌ل‌و مه‌رجه‌كانی‌ گه‌ش����ه‌پێدان‌ونان‌و‬ ‫ئاش����تی‌‌و ئ����ازادی‌‌و پێك����ه‌وه‌ هه‌ڵكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ نێوان (سیاسه‌ت)‌و (دین) دیاری‌‬ ‫بكات‪ .‬بە‌حوكمی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ كارێكی‌ له‌و جۆره‌‬ ‫ل����ه‌دوای‌ كوده‌ت����ای‌ مه‌عاویه‌ی‌ ك����وڕی‌ ئه‌بی‬ ‫س����وفیانه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌س����ایه‌ی‌ سیستمێكی‌‬ ‫شۆرۆكراس����دا یاخود دیموكراسی‌ راوێژكاریدا‬ ‫(بە‌ده‌ربڕین����ی‌ هابرم����ار)‪ ،‬ده‌رفه‌ت����ی‌ وه‌ها‬ ‫تێڕوانین‌و ده‌ستنیش����انكردنی‌ په‌یوه‌ندییه‌كه‌‬ ‫بۆ چاكه‌ی‌ گش����تی‌‌و (ئاین)‌و (سیاس����ه‌ت)‌و‬ ‫پێش هه‌ردووكیشیان چاكه‌ی‌ مرۆڤ‌و كۆمه‌ڵ‌‪،‬‬ ‫ده‌ستنیشان بكرێت‪.‬‬ ‫بە‌كورتی‌ له‌ئێس����تای‌ جیهانی‌ ئیس��ل�امی‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیش خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����تدا‪ ،‬فۆرمی‌‬ ‫زاڵ ‌ی په‌یوه‌ندی‌ نێوان (ئاین)‌و (سیاس����ه‌ت)‬ ‫پاش����كۆیی‌ ئای����ن‌و زاڵبون����ی‌ سیاس����ه‌تێكی‌‬ ‫ش����ێواوی‌ به‌رهه‌مهێناوه‌‪ ،‬چونكه‌ سیاسه‌تێك‬ ‫س����ڵ‌ له‌خراپ به‌كارهێنانی‌ ئای����ن بۆ مه‌رامی‌‬ ‫خۆی‌‌و ده‌س����ته‌بژێری‌ ده‌س����ه‌اڵتدار‌و سیستم‬ ‫نه‌كاته‌وه‌‪ ،‬بە‌واتا مه‌ده‌نی‌‌و ته‌نانه‌ت سیكۆالر‌و‬ ‫دیموكراسه‌كه‌ش‪ ،‬ده‌سه‌اڵتگه‌را‌و له‌ڕێ‌ الدراو‌و‬ ‫ناوه‌رۆك ش����ێواوه‌‪ .‬بە‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌ دۆخی‌‬ ‫ئاس����ایی‌‌و سروش����تی‌ ئه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ هه‌ر یه‌ك‬ ‫له‌(ئاین)‌و (سیاس����ه‌ت) رێز له‌تایبه‌تمه‌ندی‌‬ ‫یه‌كتر بگرن‌و له‌پێناو خێر‌و خۆش����ی‌ گشتی‌‌و‬ ‫كارابون‌و به‌دروس����تمانه‌وه‌ی‌ هه‌ریه‌كه‌شیاندا‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاس����تی‌ كۆمه‌ڵدا یه‌كتر ته‌واو بكه‌ن‪،‬‬ ‫بە‌س����یفه‌تی‌ دوو كای����ه‌ی‌ گرن����گ‌و بنه‌ڕه‌تی‌‌و‬ ‫دوو ره‌هه‌ندی‌ س����ه‌ره‌كی‌ ناس����نامه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵدا‪ .‬ئه‌م دیده‌ش ده‌توانێ‌ (ئیسالمی‌)‌و‬ ‫(سیكوالر)ه‌ دیموكراس����خوازه‌كان سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌دیاریكردن����ی‌ سروش����تی‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان‬ ‫(ئای����ن)‌و (سیاس����ه‌ت) له‌چوارچێ����وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‌ نیش����تمانیدا كۆبكاته‌وه‌‪ .‬چونكه‌‬ ‫(ئیس��ل�امی‌) ییه‌كی‌ راستگۆ نابێت بە‌فۆرمی‌‬ ‫ئاینی‌ پاشكۆ‪ ،‬واته‌ راڤه‌یه‌كی‌ پاشكۆگه‌رانه‌ی‌‬ ‫ئاین بۆ ده‌سه‌اڵت رازی‌ بێت‪ ،‬بە‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بە‌ئامرازكردن����ی‌ (ئاین) بۆ مه‌رامی‌ سیاس����ی‬ ‫تێدایه‌‪ .‬ئه‌و دۆخه‌ش دۆخی‌ سوكایه‌تی‌ كردنه‌‬ ‫بە‌ئای����ن‪ ،‬ئه‌م����ه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ (ده‌س����ه‌اڵت)‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ روه‌وه‌ به‌ره‌و س����ه‌ره‌ڕۆیی‌‌و گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫دیموكراس����خوازێكی‌ س����یكوالریش نابێت‬ ‫بە‌ئاینی‌ پاش����كۆ رازی‌ بێت‪ ،‬ك����ه‌ بە‌داخه‌وه‌‬

‫نزیك����ه‌ی‌ تێكڕای‌ س����یكوالره‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و ده‌س����ه‌اڵته‌كانیان به‌و جۆره‌بون‌و‬ ‫به‌و جۆره‌ن‪ .‬چونكه‌ ئاماژه‌یه‌كی‌ مه‌ترسیداره‌‬ ‫بۆ بێ‌الیه‌ننه‌بونی‌ ده‌وڵه‌ت‌و خراپبه‌كارهێنانی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و له‌هه‌ندێ‌ رووشه‌وه‌ نادیموكراسی‬ ‫بون����ی‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌م بابه‌ت����ه‌ یه‌كجار گرنگه‌‬ ‫‌وتولده‌كێش����ی‌‌و له‌س����ه‌رمان نوس����یوه‌‪،‬‬ ‫خواحه‌زكات زۆرتریش����ی‌ له‌س����ه‌ر ده‌نوسین‪،‬‬ ‫بۆیه‌ لێره‌دا بۆ رونكردنه‌وه‌ی‌ زیاتری‌ مه‌به‌ست‬ ‫له‌ده‌س����ته‌واژه‌ی‌ ئاینی‌ پاشكۆ ئاماژه‌ بە‌(‪)3‬‬ ‫نمونه‌ی‌ گه‌رم‌و ئام����اده‌ ده‌كه‌ین كه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫مانگێكی‌ رابردوودا له‌س����ێ‌ واڵت����ی‌ جیاوازدا‬ ‫خراونه‌ته‌ روو‪..‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬پرس����ی مۆڵه‌تپێ����دان بە‌ئافره‌تانی‌‬ ‫سعودیه‌ بۆ لێخوڕینی‌ ماشێن‪:‬‬ ‫هه‌روه‌ك ده‌زانین ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ سعودیه‌‬ ‫له‌سااڵنی‌ ر ابردوودا رێگایان بە‌ئافره‌تان نه‌ده‌دا‬ ‫ماشێن لێبخوڕن‌و مۆڵه‌تی‌ شۆفێری‌ ده‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر ئافره‌تێ����ك پێچه‌وانه‌ی‌ ئ����ه‌و بڕیاره‌ش‬ ‫بجواڵیه‌ته‌وه‌‪ ،‬دووچاری‌ لێپێچینه‌وه‌ی‌ یاسایی‌‬ ‫ده‌بوو! ت����ا راده‌یه‌كیش ئاماژه‌بوو بە‌ده‌رچون‬ ‫له‌(نیزام)‌و (ئاداب)ی‌ گشتی‌ !‪.‬‬ ‫دیاره‌ بۆ ئێمه‌ مانان له‌كوردستان چ جای‌‬ ‫خۆرئاواییه‌كان‪ ،‬ئه‌م ج����ۆره‌ ره‌فتار‌و مامه‌ڵه‌‬ ‫كردنه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئافره‌ت‪ ،‬بە‌س����ه‌یر‌و س����ه‌مه‌ره‌‬ ‫دێته‌ پێش چاو‪ .‬به‌اڵم له‌هه‌موی‌ س����ه‌مه‌ره‌ تر‬ ‫بە‌دینی‌ كردنی‌ ئه‌م بێ‌ مافی‌و پرسه‌ بوو‪ .‬واته‌‬ ‫دامه‌زراوه‌ی‌ ئاینی‌ فه‌رمی‌ له‌سعودیه‌ پاساوی‌‬ ‫دینی‌ بۆ ئه‌م بڕیاره‌ كارگیرییه‌ داده‌تاش����ی‌‌و‬ ‫وای‌ ده‌خس����ته‌ڕوو‪ ،‬ش����ه‌ریعه‌تی‌ ئیسالم رێگا‬ ‫بە‌م����اف‌و كارێك����ی‌ ل����ه‌و ج����ۆره‌ بە‌ئافره‌تی‌‬ ‫موس����ڵمان نادات!! له‌كاتێكدا پرسه‌كه‌ ته‌واو‬ ‫په‌یوه‌ست بو بە‌داب‌و نه‌ریته‌وه‌‌و (ئاین) بە‌زۆر‬ ‫راپێچی‌ ناو مه‌سه‌له‌كه‌ كرابوو‪.‬‬ ‫كێش����ه‌كه‌ش له‌وه‌دای����ه‌ له‌واڵتێك����دا كه‌‬ ‫ه����ه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‌و هه‌ر له‌س����ه‌ده‌ی‌ حه‌ڤده‌‌و‬ ‫س����ه‌رده‌می‌ خ����ودی‌ موحه‌مم����ه‌دی‌ ك����وڕی‌‬ ‫عه‌بدولوه‌ه����اب‌و بنه‌ماڵ����ه‌ی‌ (آل س����عود)‬ ‫ه‌وه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ر هاوپه‌یمانێت����ی‌ بانگه‌وازێك����ی‌‬ ‫دینی‌ (وه‌هابیه‌ت)‌و(ده‌س����ه‌اڵتی‌ سیاس����ی)‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك دامه‌زراوه‌‪ ،‬سیس����تم هه‌میش����ه‌‬ ‫الف����ی‌ بون����ی‌ ره‌وایه‌تیه‌كی‌ ئاین����ی‌ بۆ خۆی‌‬ ‫لێده‌دات‪ .‬به‌ش����ێ‌ له‌و ره‌وایه‌تی����ه‌ش له‌وه‌وه‌‬ ‫به‌ده‌س����ت ده‌هێنێت‪ ،‬كه‌ بڕیاره‌كانی‌ پاساوی‌‬ ‫دینیان هه‌بێت‪ ،‬ئه‌ركی‌ دامه‌زراوه‌ی‌ دینیش����ه‌‬ ‫بە‌هه‌ر ش����ێوازێك ب����وە‪ ،‬كه‌ ته‌نان����ه‌ت گه‌ر‬ ‫ب����ە‌زۆر له‌خۆك����ردن‌و ب����ه‌كار بردن����ی‌ (رای‌‬ ‫مه‌رجوح)‌و به‌ڵگه‌ داتاش����ینه‌ش بوە‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌و ئه‌ركه‌ راپه‌ڕێنێ����ت! چونكه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫هاوپه‌یمانێتیه‌ك����ه‌‌و نفوز‌و مان����ه‌وه‌ی‌ پێگه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ ئه‌وه‌ ده‌خوازێت‪ ،‬بە‌گوێره‌ی‌ بنه‌ماكانی‌‬ ‫س����ه‌له‌فیه‌تی‌ وه‌هابیه‌تیش‪ ،‬پادش����ای‌ واڵت‬ ‫(ول����ی‌ أم����ر)ه‌و‪ ،‬گوێڕایه‌ڵی‌ (ول����ی‌ أمر)یش‬ ‫ئه‌ركێكی‌ ئاینییە!‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌ش زۆرجار جۆرێك له‌(احراج)ی‌‌و‬ ‫دژبە‌یه‌كی‌ بۆ دامه‌زراوه‌كه‌ دروس����ت ده‌كات‪،‬‬ ‫چونكه‌ فه‌رمانڕه‌وا بە‌گوێی ئه‌م ناكات‌و بڕیاری‌‬ ‫بۆ ده‌رناكات‪ ،‬هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تیشه‌وه‌ ئه‌م مافی‬

‫سیستانی‪ ‌،‬له‌زانایان ‌ی‬ ‫سعودیه‌‌و ئه‌زهه‌ریش‬ ‫بە‌حوكمی‌ پێكهاته‌ی‌‬ ‫دامه‌زراوه‌یی‌ ئاینزای‌‬ ‫شیعه‌‌و په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان تاكی‌‬ ‫موسڵمان‌و پیاوی‌‬ ‫ئاینی‌‌و سیاسه‌ت‌و‬ ‫دین‪ ،‬له‌ده‌ربڕینی‌‬ ‫هه‌ڵوێستیدا ئازادتره‬ ‫بڕیاری‌ نیه‌‌و ئه‌وپ����ه‌ڕی‌ ده‌توانێت ئامۆژگاری‌‬ ‫بكات‌و راوێژ‌و پێش����نیار پێشكه‌ش بكات‪ ،‬له‌م‬ ‫نمونه‌یه‌شدا ئه‌م كێشه‌یه‌ بە‌جوانی‌ خۆی‌ خسته‌‬ ‫روو‪ .‬چونكه‌ هه‌ر ئه‌وه‌ن����ده‌ی‌ فه‌رمانڕه‌واكان‬ ‫رایان له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ مۆڵه‌تدان بە‌ئافره‌تان بۆ‬ ‫لێخوڕینی‌ ماشێن گۆڕی‌ (دیاره‌ بە‌كاریگه‌ری‌‬ ‫ش����ازاده‌)‪ ،‬راسته‌و راس����ت هه‌مان ئه‌و زانا‌و‬ ‫دام����ه‌زراوه‌ ئاینیانه‌ی‌ هه‌تا دوێنێ‌ پاس����اوی‌‬ ‫ئاینی����ان ب����ۆ مۆڵه‌تپێن����ه‌دان ده‌هێنایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵگه‌یان بۆ ئاس����ایی‌ بون����ی‌ بڕیاره‌كه‌‌و بێ‌‬ ‫كێش����ه‌بونی‌ له‌ڕووی‌ شه‌رعه‌وه‌ ده‌خسته‌ روو!‬ ‫ب����ێ‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ ش����تێك گۆڕابێ����ت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕابوو ته‌نها رای‌ فه‌رمانڕه‌وا بوو‪ ،‬بە‌گوێره‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش راڤه‌ ئاینی‌‌و شه‌رعیه‌كانیش گۆڕانیان‬ ‫بە‌سه‌ردا هات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌ڕونی‌‌و بێ‌ په‌رده‌ دۆخی پاشكۆیی‌‬ ‫ئاینه‌‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬هه‌ڵوێس����تی‌ ئه‌زه����ه‌ر دژ بە‌ماف����ی‬ ‫چاره‌نووسی گه‌لی‌ كوردستانی‌ باشوور‪:‬‬ ‫زانك����ۆی‌ ئه‌زه����ه‌ر دوای‌ ئه‌نجامدان����ی‌‬ ‫ریفراندۆمی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌ له‌كوردس����تاندا‪،‬‬ ‫له‌په‌یجی‌ فه‌رم����ی‌ خۆیدا هه‌ڵوێس����تێكی‌ دژ‬ ‫بە‌خواستی‌ كوردستانی‌ باشوور باڵو كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ (میس����ر)‬ ‫دژایه‌تی‌ خۆی‌ بۆ ریفراندۆمه‌كه‌‌و دابه‌شكردنی‌‬ ‫عێراق خس����تبوە روو‪ ،‬گه‌ر سه‌یری‌ ناوه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ راگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی‌ ئه‌م زانكۆ ئیسالمیه‌‬ ‫دێرینه‌ ئه‌س����یره‌ بكه‌ین‪ ،‬هه‌ست ده‌كه‌ین نه‌ك‬

‫هه‌ر له‌ڕووی‌ هه‌ڵوێس����ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نانه‌ت‬ ‫ل����ه‌ڕووی‌ زمان����ی‌ ده‌ربڕین‌و لۆژیكی‌ پش����ت‬ ‫نوسینه‌كه‌شه‌وه‌‪ ،‬پاشكۆیی‌‌و ناڕه‌سه‌نی‌ پێوه‌‬ ‫دیاره‌! ده‌قی‌ نوس����راوه‌كه‌ له‌به‌رگیراوه‌یه‌كی‌‬ ‫كاڵ‌‌و كرچ����ی‌ زمان����ی‌ ناس����یونالیزمی‌ باوی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌‌و سیاس����ه‌تی‌ فه‌رم����ی‌ واڵته‌كه‌یه‌‪ .‬بۆ‬ ‫نمونه‌ ناوی‌ كوردس����تان ناهێنێ‌‌و نوس����راوه‌‬ ‫(ناوچه‌كانی‌ باكوری‌ كۆماری‌ عێراق)‪.‬‬ ‫گ����ه‌ر س����ه‌یری‌ پاس����اوه‌كانیش بكه‌ین بۆ‬ ‫ره‌تكردن����ه‌وه‌ی‌ مافی‌ چاره‌نووس����ی خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬یاخ����ود ئه‌و لۆژیكه‌ی‌ پش����تی‌‬ ‫پێ‌ ده‌به‌س����تێت‪ ،‬ده‌بینین دووپاتكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زمانی‌ ئه‌و به‌ش����ه‌ له‌ناوه‌نده‌ ناسیونالیس����تی‌‬ ‫یه‌ عه‌ره‌بیه‌كه‌یه‌ كه‌ دژی‌ خواسته‌كانی‌ گه‌لی‌‬ ‫كوردستانن‪ .‬له‌وێنه‌ی‌‪:‬‬ ‫• سووربون له‌س����ه‌ر یه‌كپارچه‌یی‌ خاكی‌‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫• دژایه‌تی‌ ده‌وڵه‌تان‌و به‌تایبه‌تیش ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫عه‌ره‌بیی����ه‌كان ب����ۆ بانگه‌ش����ه‌ی‌ جیابونه‌وه‌‌و‬ ‫دابه‌شكاری‌ (كه‌ مه‌به‌ستی‌ كوردستانه‌)‬ ‫جا ده‌ڵێ‌‪ :‬ئ����ه‌م بانگ����ه‌وازه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫دابه‌ش����كردنی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ عه‌ره‌ب‌و ئیس��ل�ام‪،‬‬ ‫هه‌ڵكردن����ی‌ ئ����ااڵی‌ ئیس����رائیلیش له‌كات����ی‌‬ ‫بانگه‌ش����ه‌ی‌ جیابون����ه‌وه‌دا‪ ،‬به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ هه‌نگاوه‌ك����ه‌ ده‌س����تی‌ گومانكاران����ه‌ی‌‬ ‫له‌پشته‌وه‌یه‌!!‬ ‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدا باڵوێزخانه‌ی‌ ئیس����رائیل‬ ‫له‌قاهیره‌ی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم رژێم له‌میس����ردا هه‌وڵی‌‬ ‫ئه‌م جۆره‌ به‌كارهێنانه‌ی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ ئیسرائیل‬ ‫ده‌دات‪ .‬وه‌ك به‌ش����ێ‌ له‌پێداویس����تی‌ یه‌كانی‌‬ ‫ش����ه‌رعاندن‌و په‌رده‌پۆش����كردنی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫یه‌كه‌ی‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵی����دا‌و خۆخاڵیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێ‌ ك����ه‌س‌و ناوه‌ندی‌ ناڕازی‌ له‌م روه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ڕێ����ی هه‌نارده‌كردنی‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬كه‌‬ ‫توركیاش هه‌مان تاكتیك به‌كار ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫دوات����ر ئه‌زهه‌ر داوا له‌هه‌م����و پێكهاته‌كانی‌‬ ‫عێر اق ده‌كات كه‌ بە‌یه‌كڕیزی‌ هاوبه‌ش هه‌وڵی‌‬ ‫پاراستنی‌ یه‌كپارچه‌یی‌ خاكی‌ عێراق بده‌ن !!‬ ‫له‌دیدێك����ی‌ ت����ه‌واو نه‌ته‌وه‌ په‌رس����تانه‌ی‌‬ ‫س����اخته‌‌و درۆی‌ عه‌ره‌بیش����ه‌وه‌ وایده‌خات����ه‌‬ ‫روو‪ ،‬ك����ه‌ تاس����ه‌روبه‌ندی‌ هاتن����ی‌ س����وپای‌‬ ‫ئه‌مری����كا‌و روخاندنی‌ رژێمی‌ عێ����راق‪ ،‬عێراق‬ ‫نمون����ه‌ی‌ پێكه‌وه‌ژیان����ی‌ ئاش����تیخوازانه‌ی‌‬ ‫نێ����وان پێكهاته‌كان����ی‌ ب����وە!! بە‌پێكهات����ه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كانیش����ه‌وه‌‪ .‬ك����ه‌ له‌جه‌وه����ه‌ردا‬ ‫ستایشێكی‌ بێ‌ په‌رده‌ی‌ سه‌رده‌می‌ حوكمڕانی‌‬ ‫به‌عس‌و (س����ه‌دام حس����ێن)ه‌‪ .‬بە‌س����ه‌نجدان‬ ‫له‌م هه‌ڵوێس����ته‌‪ ،‬یاخود فتوا سیاس����یه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫بە‌سانایی‌ هه‌ست به‌وه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬كه‌ ئه‌وشته‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م ده‌قه‌‌و (ئاین) پێكه‌وه‌ ده‌به‌س����تێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها‌و ته‌نها ده‌رچونیه‌تی‌ له‌زانكۆی‌ ئه‌زهه‌ر‪،‬‬ ‫ده‌نا له‌ڕووی‌ لۆژیك‪ ،‬پاساو‌و زمانی‌ داڕشتن‌و‬ ‫به‌هاو پێوه‌ره‌كان ‌ی داوه‌ریكردنی‌ ناوی‌ دوور‌و‬ ‫نزیك په‌یوه‌ندی‌ بە‌(ئیس��ل�ام)‌و شه‌ریعه‌ته‌وه‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت بە‌مانا فقهی‌ یه‌ مێژووییه‌كه‌شی‌‪،‬‬ ‫چ جای‌ به‌هاو مه‌به‌سته‌كان (مقاسد) ه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر سیاس����ی‌و دامه‌زراوه‌یه‌ك����ی‌ ت����ری‌‬ ‫ناسیونالیس����تی‌ عه‌ره‌بی‌ دژ بە‌ریفراندۆم هه‌ر‬

‫به‌و جۆره‌ قسه‌ده‌كات‌و پاساوی‌ هه‌ڵوێسته‌كانی‌‬ ‫ده‌دات����ه‌وه‌‌و مه‌به‌س����ته‌كانی‌ ده‌رده‌بڕێ����ت !!‬ ‫هه‌روه‌ك وتمان ئه‌مه‌ش نه‌ك ئه‌زهه‌ر بە‌ته‌نها‬ ‫ده‌كات بە‌پاش����كۆی‌ سیاسه‌تی‌ واڵتی‌ میسر‪،‬‬ ‫(كه‌ ره‌نگه‌ به‌شێ‌ له‌ئه‌ركه‌كه‌ بۆ ته‌واو كردنی‌‬ ‫ئه‌وش����ته‌ بێت كه‌ حكوم����ه‌ت نایه‌وێت خۆی‌‬ ‫بیكات‌و بیڵێت) به‌ڵكو له‌ڕووی‌ فكری‌‌و زمان‌و‬ ‫لۆژیكیشه‌وه‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌ له‌ده‌ستداوه‌‌و هیچ‬ ‫ره‌سه‌نایه‌تی‌ یه‌كی‌ ئیسالمی‌‌و شه‌رعیی‌ پێوه‌‬ ‫دیار نیه‌‪.‬‬ ‫س����ێهه‌م‪ :‬هه‌ڵوێس����تی‌ ئایه‌توڵ��ڵ�ا عه‌ل����ی‌‬ ‫سیستانی‪:‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ك ده‌زانین هه‌ڵوێس����تی‌ ئایه‌توڵاڵ‬ ‫عه‌لی‌ سیس����تانی‌ له‌مه‌ڕ ریفراندۆمه‌كه‌ی‌ گه‌لی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ باشوور له‌چه‌ند خاڵێكدا پوخت‬ ‫بوبۆوه‌ به‌م جۆره‌‪:‬‬ ‫(‌أ) ره‌تكردن����ه‌وه‌ی‌ ریفراندۆمه‌ك����ه‌‌و‬ ‫دابه‌شكردنی‌ عێراق‌و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ژێر سه‌قفی‌‬ ‫ده‌ستوور‪.‬‬ ‫(‌ب) بانگه‌شه‌ بۆ ئازارنه‌دان‌و پێشێلنه‌كردنی‌‬ ‫مافی برا كورده‌كان‪.‬‬ ‫(‌ج) هه‌وڵدان بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كان‬ ‫له‌ڕێی گفتوگۆوه‌‪.‬‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ش هه‌مان هه‌ڵوێس����تی‌ حكومه‌ت‌و‬ ‫ده‌س����ته‌بژێری‌ حوكمڕانی‌ ش����یعه‌‌و كۆماری‌‬ ‫ئیس��ل�امی ئێرانیش����ه‌‪ ،‬گه‌رچ����ی‌ پێ����م وایه‌‬ ‫سیس����تانی‌ له‌زانایانی‌ س����عودیه‌‌و ئه‌زهه‌ریش‬ ‫بە‌حوكم����ی‌ پێكهات����ه‌ی‌ دامه‌زراوه‌یی‌ ئاینزای‌‬ ‫ش����یعه‌‌و په‌یوه‌ندی‌ نێوان تاكی‌ موس����ڵمان‌و‬ ‫پیاوی‌ ئاینی‌‌و سیاس����ه‌ت‌و دین‪ ،‬له‌ده‌ربڕینی‌‬ ‫هه‌ڵوێستیدا ئازاد تره‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌چوارچێ����وه‌ی‌ ئه‌م نمونه‌یه‌ش����دا‬ ‫بە‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌ پیاوی‌ ئاینی‌ راس����ته‌وخۆ‬ ‫(وه‌ك كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێ����ران‌و لوبنان)‬ ‫یاخ����ود ناڕاس����ته‌وخۆ (نمونه‌ی‌ سیس����تانی‌‬ ‫له‌عێراقدا) خۆی‌ سیاس����ه‌ت ده‌كات‌و‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاستی‌ ملمالمنێی مه‌زهه‌بی‌و پێداویستییه‌كانی‌‬ ‫به‌ره‌وپێشبردنی‌ پرۆژه‌ی‌ سیاسی شیعه‌گه‌رایی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ جیهاندا بیر ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫هاوكێش����ه‌ی‌ پێشوو‪ ،‬واته‌ پاش����كۆیی‌ ئاین‌و‬ ‫مه‌زهه‌ب بۆ سیاس����ه‌ت‪ ،‬ره‌نگه‌ بە‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫توندت����ر بێت����ه‌ كای����ه‌وه‌‪ ،‬گه‌رچ����ی‌ رواڵه‌ت‬ ‫هاوكێش����ه‌ش پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌مه‌ خۆی‌ نیشان‬ ‫بدات‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ فتواكه‌ی‌ سیستانی‌ رێگای‌‬ ‫نه‌گرت له‌وه‌ی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی هێرش بكاته‌‬ ‫سه‌ر كوردس����تان‌و له‌هه‌ندێ‌ ناوچه‌شدا تاوان‬ ‫دژ بە‌خه‌ڵ����ك ئه‌نج����ام ب����ده‌ن‪ ،‬چونكه‌ هه‌ر‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ فتواكه‌ رۆڵی‌ ده‌س����ته‌به‌ر كردنی‌‬ ‫رووپۆش����ی‌ ئاینی‌ بۆ بڕیار‌و كرده‌ سیاس����ی‌و‬ ‫س����ه‌ربازییه‌كانی‌ بینی‪ .‬ماوه‌ت����ه‌وه‌ بڵێین كه‌‬ ‫هه‌مو ئ����ه‌وه‌ی‌ وتمان واتای‌ ئ����ه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ‌‬ ‫ك����ۆی‌ (ئای����ن)‌و زانا‌و ئاین����داران له‌و دۆخه‌‬ ‫پاش����كۆییه‌دا ده‌س����ته‌مۆ ده‌كرێ����ن‪ .‬به‌ڵكو‬ ‫له‌به‌ره‌نجام����ی‌ كۆتاییدا فۆرم����ێ‌ له‌(ئاین)ه‌‬ ‫ئ����ه‌و رۆڵه‌ ده‌یبینێ‌‌و له‌هه‌مان كاتدا فۆرمێكی‌‬ ‫ت����ر دژی‌ ده‌وه‌س����تێتته‌وه‌‪ .‬عێ����راق ئه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ دكتۆر عه‌لی‌ ش����ه‌ریعه‌تی‌ ناوی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫فۆرمه‌كانی‌ ئاینی‌ دژ بە‌یه‌كتر لێناوه‌‪.‬‬

‫چی مان كرد‌و چی روویدا؟!‬ ‫جه‌بار سابیر‬ ‫‪...‬‬ ‫لێره‌وه‌ ده‌بێت قسه‌یه‌ك له‌"بارۆخ سپینۆزا"‬ ‫وه‌ربگری����ن‪ ،‬ئه‌و وت����ی‪ :‬كاتێ����ك رووداوێكی‬ ‫گ����ه‌وره‌ ده‌قه‌ومێ‪ ،‬نه‌ پێبكه‌ن����ه‌‪ ،‬نه‌ بگری‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بی����ر له‌وه‌ بك����ه‌ره‌وه‌ چ����ۆن روویدا‪.‬‬ ‫ش����ه‌وێك نووستین‌و به‌یانی كاتێك خه‌به‌رمان‬ ‫بۆو‌ه له‌س����ه‌دا په‌نجاویه‌كی خاكی كوردستان‬ ‫داگیركرای����ه‌وه‌‪ .‬كاتێك خه‌به‌رمان بۆوه‌ هه‌مو‬ ‫ئ����ه‌و ناوچانه‌مان له‌ده‌س����تدا ك����ه‌ یه‌ك دنیا‬ ‫ب����اره‌گای كۆمیته‌‌و ناوچ����ه‌‌و مه‌ڵبه‌ند‌و لقمان‬ ‫لێكردبون����ه‌وه‌‌و له‌هه‌مو ش����تێك دوو دوومان‬ ‫بۆ دانابون‪ ،‬ته‌نان����ه‌ت له‌وانه‌كانی جوگرافیا‌و‬ ‫مێژوویش����دا‪ .‬ئه‌مه‌ پێشبینیكراو بوو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی تۆزێك له‌دووری ئه‌م حزبانه‌وه‌ سه‌یری‬ ‫دیمه‌نه‌كه‌ ب����كات‌و بیبینێ‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی تۆزێك‬ ‫س����ه‌ری له‌دنی����ا ده‌رچێ‌و بزان����ێ ده‌وڵه‌تانی‬ ‫ناوچه‌كه‌ چۆن دروس����ت بون‌و كێ دروس����تی‬ ‫كردون‪ ،‬ئه‌زانێ كه‌ تاقه‌ یه‌ك هۆكاری جیهانی‌و‬ ‫هه‌رێمایه‌ت����ی‌و ته‌نانه‌ت ناوخۆییش نییه‌ رێگه‌‬ ‫بدات له‌ئێس����تادا كه‌ ئ����ه‌م ناوچه‌یه‌ ئه‌كوڵێ‪،‬‬ ‫ئێمه‌ باسی سه‌ربه‌خۆیی‌و جیابونه‌وه‌ له‌عێراق‬ ‫بكه‌ین‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ گه‌ر ریفراندۆمیش نه‌بوایه‌‬ ‫ئه‌مه‌ هه‌ر روویده‌دا‪ ،‬به‌اڵم ریفراندۆم هۆكارێك‬ ‫بو ب����ۆ خێراكردنی رووداوه‌ك����ه‌‌و تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫خوێناویكردنی‪ .‬ژبه‌رك����و ده‌بێت بزانین هه‌ر‬ ‫له‌مانگ����ی حوزه‌یرانی ‪2014‬وه‌ كه‌ داعش هاته‌‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬رێكه‌وتنێكی ل����ه‌و جۆره‌ له‌نێوان‬ ‫ئه‌م دوو حزبه‌‌و هاوپه‌یمانان بە‌سه‌ركردایه‌تی‬ ‫ئه‌مری����كا‌و حكومه‌تی عێراقیش����دا هه‌بوە كه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا كورد‪ ،‬واتا پێش����مه‌رگه‌ ده‌چێته‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ی له‌داعش ده‌سه‌ندرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواتر كه‌ داعش نه‌ما‪ ،‬ئێوه‌ ده‌چنه‌وه‌ س����ه‌ر‬

‫هێڵه‌كانی سنووری خۆتان‪ ،‬واتا كاتی هاتنی‬ ‫داعش له‌كوێ بون‪ ،‬ده‌چنه‌وه‌ ئه‌وێ‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌ركردایه‌تی كورد‪ ،‬واتا ئه‌م دوو‬ ‫حزبه‌‪ ،‬ئه‌و رێكه‌وتنه‌یان له‌خه‌ڵك ش����ارده‌وه‌‌و‬ ‫بۆ داپۆش����ینی نه‌دانی موچه‌‌و دزینی نه‌وت‌و‬ ‫ش����ه‌هید كردنی ئ����ه‌و هه‌مو خه‌ڵك����ه‌ ئازایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یان ئاش����كرا نه‌كرد‪ .‬چونكه‌ سه‌ندنه‌وه‌ی‬ ‫ئ����ه‌و خاكه‌یان ك����رده‌ بیانوو بۆ داپۆش����ینی‬ ‫ئ����ه‌و رێكه‌وتنه‌‌و ش����ه‌هیدكردنی ئه‌و خه‌ڵكه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌موشی گرنگتر بۆ مانادان بە‌دیكتاتۆربونی‬ ‫خۆیان‌و گرتنه‌ ده‌ستی هه‌مو دۆسێ گرنگه‌كانی‬ ‫نه‌وت‌و پێشمه‌رگه‌‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫وتمان ئه‌مه‌ پێش����بینی ك����راو بو له‌به‌ر چه‌ند‬ ‫هۆكارێ����ك كه‌ ره‌نگ����ه‌ خراپ نه‌ب����ێ لێره‌دا‬ ‫باس����یان لێوه‌ بكه‌ین‪ .‬هۆكاره‌ ناوخۆییه‌كان‪:‬‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی ك����وردی‌و به‌تایبه‌ت ئ����ه‌م دوو‬ ‫حزبه‌‪ ،‬كه‌ ل����ه‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ كوردس����تان‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‌و هه‌مو شتێكیان له‌نێوان خۆیاندا‬ ‫دابه‌ش����كردوە‪ ،‬ته‌نانه‌ت مجێ����وری مزگه‌وت‌و‬ ‫كارگ����وزاری مه‌كته‌بیش‪ .‬ئه‌م دابه‌ش����كاریی‌و‬ ‫ئ����ه‌م بەڕێوەبردنه‌ وایك����ردوە گه‌نده‌ڵییه‌كی‬ ‫ئۆرگانیزه‌كراو باڵبكێش����ێ به‌س����ه‌ر جومگه‌‬ ‫بە‌جومگه‌ی ئیدارەی ئ����ه‌م واڵته‌دا تا ده‌گاته‌‬ ‫س����ه‌ر پاراستنی س����نووره‌كانیش كه‌ هه‌رگیز‬ ‫نه‌یانتوان����ی بە‌هێزی هاوبه‌ش به‌ڕێوه‌ی به‌رن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌گه‌رمترین رۆژانی شه‌ڕی داعشیشدا‪.‬‬ ‫گوێنه‌دان بە‌پارته‌كانیتری گۆڕه‌پانی سیاسی‬ ‫كوردستان‌و حساب نه‌كردن بۆ هیچ رۆشنبیر‌و‬ ‫ئه‌كادیمیی����ه‌ك‪ ،‬جگ����ه‌ له‌ئه‌ڵق����ه‌ له‌گ����وێ‌و‬ ‫كاسه‌لێسه‌كانی خۆیان‌و له‌رێگه‌ی ئه‌وانه‌یشه‌وه‌‬ ‫هه‌م����و خه‌ڵك����ه‌ خوێن����ده‌وار‌و ناڕازییه‌كه‌یان‬ ‫بە‌ناپ����اك‌و خۆف����رۆش ئه‌دایه‌ قه‌ڵ����ه‌م‪ .‬له‌م‬ ‫دواییانه‌ سه‌رباری فرۆش����تنی نه‌وتێكی زۆر‌و‬ ‫زیادكردنی داهاته‌كان‌و باج له‌سه‌ر خه‌ڵكیش‪،‬‬

‫جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی موچه‌یان كردب����وە نیوه‌‌و بۆ‬ ‫هه‌ندێك ك����ه‌س له‌نی����وه‌ كه‌متریش‪ ،‬كه‌چی‬ ‫ئه‌م ده‌س����ه‌اڵته‌ ئاماده‌ نه‌بوو له‌كاتی خۆیدا‬ ‫موچه‌ بدات‌و چه‌ند ساڵێكیش����ه‌ پشكه‌ نه‌وتی‬ ‫مااڵن نادات‌و هه‌رگیز خۆیشی بە‌نادادپه‌روه‌‌و‬ ‫دیكتات����ۆر نه‌زانیوه‌‌و به‌هۆی ئه‌م ش����ه‌ڕانه‌ی‬ ‫ئه‌م دواییه‌ش����ه‌وه‌‪ ،‬زۆریش منه‌تی به‌س����ه‌ردا‬ ‫ده‌كردین‌و داوای هه‌رچی ده‌كرا ده‌یانوت ئێمه‌‬ ‫له‌شه‌ڕداین‌و ته‌نانه‌ت ئه‌و پاره‌یه‌ی ئه‌مریكایش‬ ‫بۆ پێش����مه‌رگه‌ی ته‌رخان كردب����وو‪ ،‬هه‌رگیز‬ ‫نه‌گه‌یشته‌ ده‌ستی یه‌ك پێشمه‌رگه‌‪.‬‬ ‫سوپای نیشتمانی دورست نه‌كرا‌و له‌گه‌رمه‌ی‬ ‫رۆژانی ش����ه‌ڕی داعش����دا وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‬ ‫ده‌رده‌ك����رێ‌و په‌ڕله‌م����ان په‌ك����ی ده‌خ����رێ‌و‬ ‫له‌ریزه‌كانی پێشمه‌رگه‌یشدا ئه‌وه‌ی گومانیان‬ ‫لێی كردبێ‪ ،‬ره‌وانه‌ی ماڵه‌وه‌یان كردەوە‪ .‬ئێمه‌‬ ‫ماڵی خۆمان له‌ناوه‌وه‌ هه‌الهه‌الیه‌‌و ده‌مانه‌وێ‬ ‫ده‌وڵه‌تیش دروس����ت بكه‌ین‪ ،‬دیاره‌ ئیتر ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌نجامه‌ك����ه‌ی هه‌ر ئه‌مه‌ ده‌بێ كه‌ بینیومانه‌‌و‬ ‫ره‌نگه‌ هێش����تا زۆریش مابێ بیبینین‪ .‬هۆكاره‌‬ ‫هه‌رێمییه‌كان‪ :‬ل����ه‌م دواییانه‌دا كه‌ داعش له‌م‬ ‫س����نوورانه‌ی ئێمه‌ شكا‌و چه‌ك‌و چۆڵ ده‌ست‬ ‫هێزی پێش����مه‌رگه‌ كه‌وت‪ ،‬كه‌ دیاره‌ پش����كی‬ ‫ش����ێر دراوه‌ بە‌كێ‪ .‬حكومه‌تی كوردی‌و وردتر‬ ‫بیڵێین سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‌و پارتی تووشی‬ ‫غرورێكی زۆر بووبوو‌‪ ،‬ئه‌مه‌یش بە‌قس����ه‌كانی‬ ‫بارزانیی����ه‌وه‌ دیاربوو‌و به‌تایب����ه‌ت كاتێك كه‌‬ ‫بابه‌تی ریفران����دۆم هاته‌ ئارا‌و دواتر كه‌ دوای‬ ‫ئه‌و هه‌مو تكا‌و هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌شانه‌ی واڵتانی‬ ‫هه‌رێمیی����ش ریفراندۆم كرا‪ ،‬ئیتر ئه‌مه‌ غروری‬ ‫ئه‌م س����ه‌ركردایه‌تییه‌ گه‌یانده‌ ئاستێك ده‌بوو‬ ‫پیشانی بده‌ن س����نووره‌كه‌ت كوێیه‌‌و تا كوێ‬ ‫ده‌توانی په‌ل بهاوی‪.‬‬ ‫ه����ۆكاره‌ جیهانییه‌كان‪ :‬ئێم����ه‌ ده‌زانین كه‌‬

‫له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌پارێزێ‬ ‫ش����ان‌و باهۆی خۆمان نیی����ه‌‌و بڕیاری نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتوەكان����ه‌‌و به‌تایب����ه‌ت ئه‌مریكیی����ه‌كان‬ ‫ئێمه‌یان پاراس����توە‌و ئه‌مه‌یش بە‌رونی له‌كاتی‬ ‫هاتن����ی داعش ب����ۆ ناوچه‌ك����ه‌ ده‌رده‌كه‌وێ‪،‬‬ ‫كاتێك بە‌ته‌له‌فۆنێك زۆرترین فڕۆكه‌ی جه‌نگی‬ ‫هه‌ڵده‌فڕه‌ن����ه‌ ئاس����مانی ناوچه‌ك����ه‌‌و ناهێڵن‬ ‫داعش یه‌ك ملم بێته‌ پێش����ێ‌و دواتریش هه‌ر‬ ‫به‌ه����اوكاری ئه‌وان تێكش����كا‪ .‬ب����ه‌اڵم كاتێك‬ ‫ك����ه‌ هاتینه‌ س����ه‌ر ریفراندۆم‪ ،‬هه‌م����و واڵته‌‬ ‫پشتیوانه‌كان‌و بە‌تایبه‌ت ئه‌مریكا‪ ،‬زۆر تكایان‬ ‫ك����رد كه‌ ئێمه‌ ئه‌و كاره‌ نه‌كه‌ین‌و یاری بە‌ئاگر‬ ‫نه‌كه‌ی����ن‪ .‬ئه‌مریكیی����ه‌كان بە‌زمانێك����ی زۆر‬ ‫دیبلۆماسی قسه‌یان كرد‌و نه‌یانویست غرووری‬ ‫ئێم����ه‌ بش����كێنن‪ .‬بۆیه‌ وه‌زی����ری ده‌ره‌وه‌یان‬ ‫ده‌ی����وت‪" :‬تكایه‌ جه‌نابی س����ه‌رۆك ئه‌م كاره‌‬ ‫مه‌ك����ه‌ن"‪ .‬ئ����ه‌و ده‌یتوانی هه‌ڕه‌ش����ه‌ بكات‌و‬ ‫نه‌هێڵ����ی بیكه‌ی����ن‪ ،‬به‌اڵم كاتێك ب����ه‌و زمانه‌‬ ‫ئه‌ده‌بی‌و ناس����كه‌ پێت ده‌ڵێ‪ ،‬مه‌به‌س����تیه‌تی‬ ‫رێ����ز له‌غروری تۆ بگرێ‌و تۆش بزانی ئه‌و چی‬ ‫ده‌ڵی‪ .‬كاتێك تۆ له‌زمانی ئه‌و تێناگه‌یت‌و رێز‬ ‫له‌ت����كا‌و داوای ئه‌وان ناگ����ری‪ ،‬ئیتر بە‌دووری‬ ‫مه‌زانه‌ كه‌ س����وپای عێراق‌و حه‌شدی شه‌عبی‬ ‫به‌ره‌و كه‌ركوك بێن‪ ،‬وه‌ك كاتی هاتنی داعش‬ ‫كه‌ به‌ره‌و مه‌خم����ور هاتن‪ ،‬ئه‌مەریکا فڕۆكه‌ت‬ ‫بۆ هه‌ڵفڕێنێ‪.‬‬ ‫ئێمه‌ چیمان دابوو له‌ریفراندۆم؟ ریفراندۆم‬ ‫چی زیاتری ده‌دایه‌ ئێمه‌؟ ئێمه‌ بیستوشه‌ش‬ ‫س����اڵه‌ پارێزگاریمان لێده‌كرێت‌و هه‌موشمان‬ ‫ده‌زانین جارێ ئ����ه‌م پارێزگارییه‌ به‌رده‌وامه‌‌و‬ ‫ئه‌مریكا هێنده‌ ئاسان ده‌ست له‌ئێمه‌ به‌رنادات‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم كاتێك بۆنی نه‌وت‌و ئه‌و داهاته‌ زۆره‌ی‬ ‫له‌م واڵته‌ هه‌یه‌ چاو‌و گوێی ئه‌و سه‌ركردایه‌تییه‌‬ ‫گ����ران‌و ك����ز ده‌كات‪ ،‬ئه‌وس����ا ئیت����ر بڕیاری‬

‫ریفراندۆم ده‌درێ تا بازاڕێكی شێواو دروست‬ ‫بێت‌و ئه‌مان بتوانن بۆ هه‌تا هه‌تایه‌ ده‌س����ت‬ ‫به‌س����ه‌ر ئه‌و داهاته‌دا بگرن‪ .‬س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫كورد خوێندن����ه‌وه‌ی هه‌ڵه‌ بو ب����ۆ ئه‌مریكا‌و‬ ‫دۆسته‌كانی‌و پێیوابوو كه‌ ریفراندۆم كرا ئیتر‬ ‫ئه‌وان هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بن له‌پشتیوانیكردن‌و‬ ‫وه‌ك دیفاكتۆیه‌ك وه‌ریده‌گرن‌و ناهێڵن سوپای‬ ‫عیراق‌و میلیش����یاكانی به‌ره‌و كوردستان بێن‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وان پێیانوابوو ئه‌مریكا‌و دۆس����ته‌كانمان‬ ‫چاو ل����ه‌و هه‌مو گه‌نده‌ڵ����ی‌و ترازانه‌ی ناوخۆ‬ ‫ده‌پۆشن‌و به‌رگریمان لێده‌كه‌ن‪ .‬پێیانوابوو رێز‬ ‫له‌قوربانی‌و ئازایه‌تیمان ده‌گرن‪ .‬سه‌ركردایه‌تی‬ ‫ك����ورد پێیواب����وو ئێران وه‌ك ج����اری جاران‬ ‫پشتیوانیمان ده‌كات‌و باوه‌شمان بۆ ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وان له‌وه‌ نه‌گه‌یشتن كه‌ ئێرانی ئێستا له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراقی ئه‌مڕۆ كه‌ شیعه‌یه‌‪ ،‬دۆسته‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫عێ����راق وه‌ك پارێزگایه‌ك����ی خ����ۆی ده‌بینێ‌و‬ ‫ناهێڵی مه‌ترس����ی بكه‌وێته‌ سه‌ر‪ .‬ئه‌مان زۆر‬ ‫ش����تیان نه‌بینی‪ ،‬ته‌نها به‌رده‌می خۆیان بینی‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵێك راوێژكاری هه‌ره‌زه‌گۆ قس����ه‌یان‬ ‫بۆ ده‌كات‪ .‬پێم سه‌یره‌ بارزانی به‌و ئه‌زمونه‌وه‌‬ ‫گوێ له‌خه‌ڵكانی قسه‌ی هه‌ندێك خانه‌نشینی‬ ‫وه‌ك پیته‌ر گالبرێس‌و بێرنار كوش����نه‌ر‌و جای‬ ‫گارن����ه‌‌و زاڵم����ای خه‌لی����ل زاد ده‌گرێ‪ .‬گوێ‬ ‫له‌هه‌ندێك خه‌ڵكی ساده‌ بیركه‌ره‌وه‌ی ناوخۆ‬ ‫ده‌گرێ كه‌ س����وور ده‌زانی له‌پێناوی ئه‌و پاره‌‬ ‫زۆره‌دا كه‌ ده‌یاندرێتی ش����تێك ده‌ڵێن بە‌دڵی‬ ‫ئه‌و‪ .‬س����ه‌رباری ئه‌مه‌یش لێره‌دا پرس����یارێك‬ ‫ق����وت ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئای����ا نه‌ده‌كرا ئێمه‌ش وه‌ك‬ ‫واڵتی هۆنگ کۆنك كه‌ س����ه‌د س����اڵه‌ كۆڵۆنی‬ ‫هه‌ر دوو واڵتی به‌ریتانی����ا‌و دواتر چینه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌مو پێش����كه‌وتن‌و قۆناغه‌ گرنگ����ه‌ی بڕیوه‌‬ ‫كه‌چی هێشتا باس����ی ده‌وڵه‌ت ناكات‌و جارێ‬ ‫ئارامی گرتوە‪ ،‬ئێمه‌ی����ش ئاراممان بگرتایه‌‌و‬

‫ژێرخانی ئابووریمان پته‌وكردایه‌‌و نمونه‌یه‌كی‬ ‫جوانمان بدایه‌ته‌ دنیا له‌به‌ڕێوه‌بردندا‪ ،‬ئه‌وسا‬ ‫باس����ی ریفراندۆممان بكردای����ه‌؟ به‌اڵم دیاره‌‬ ‫نه‌ده‌كرا‌و ئه‌مه‌یش كه‌ ك����را‪ ،‬دوا هه‌وڵی ئه‌م‬ ‫سه‌ركردایه‌تییه‌ كالس����یكییه‌ی كوردستان بو‬ ‫به‌رهه‌مه‌كه‌یش����ی ئه‌مه‌ بو كه‌ ئێستا ده‌ست‌و‬ ‫په‌نجه‌ی له‌گه‌ڵ نه‌رم ده‌كه‌ین‪.‬‬

‫ئێم ‌ه چیمان دابوو‬ ‫له‌ریفراندۆم؟ ریفراندۆم‬ ‫چی زیاتری ده‌دای ‌ه‬ ‫ئێمه‌؟ ئێم ‌ه بیستوشه‌ش‬ ‫ساڵه‌ پارێزگاریمان‬ ‫لێده‌كرێت‌و هه‌موشمان‬ ‫ده‌زانین جارێ ئه‌م‬ ‫پارێزگارییه‌ به‌رده‌وامه‌‌و‬ ‫ئه‌مریكا هێند‌ه ئاسان‬ ‫ده‌ست له‌ئێمه‌ به‌رنادات‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫مه‌رج نیه‌ هه‌موو ئازارێك ‌ی مه‌مك ترسناك بێت‬ ‫خانمان بە شێوەیەکی زیاتر توشی ئازار‬ ‫دەبن لە‌مەمکیان���دا‪ ،‬هەروەها زۆربەی‬ ‫کاتەکان ڕەنگە کەس���ەکان هەست بە‬ ‫ترس بک���ەن‌و وا بزانن بە هۆی بوونی‬ ‫شێرپەنجەوەیە بەاڵم مەرج نییە هەموو‬ ‫ئازارێ���ک لە‌مەمک���دا نیش���انە بێت بۆ‬ ‫ش���ێرپەنجە چونکە هۆکاری هەمە جۆر‬ ‫هەیە بۆ هەستکرد بە ئازار لە‌مەمکدا‪.‬‬ ‫ی ئازاری‌ مه‌مك‌و‬ ‫ هه‌ندێك جار هۆكار ‌‬‫ی دوگیانیدا ده‌گه‌رێته‌و‌ه‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫ئاوسان ‌‬ ‫ی هۆرمۆنه‌كان���ی‌ له‌ش‌و‬ ‫ب���ۆ تێكچون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‌ به‌نه‌خۆش���ییەكان ‌‬ ‫مه‌مكه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ له‌به‌ركردنی‌ جلی ژێره‌وە‪ ‌،‬گه‌ر ته‌سك‬‫بێت ئه‌وه‌ ئازار بۆ مه‌مكه‌كان دروس���ت‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ی وه‌رزشی‌ تایبه‌ت به‌مه‌مك‬ ‫ ئه‌نجامدان ‌‬‫ی‬ ‫یه‌كێكیتره‌ له‌هۆكاره‌كانی‌ دروس���تبون ‌‬ ‫ی مه‌مك‪.‬‬ ‫ئازار ‌‬ ‫ی مه‌ن���ع ئه‌بێت ‌ه‬ ‫ی حه‌ب ‌‬ ‫ به‌كارهێنان��� ‌‬‫ی‬ ‫ی مه‌مك ئه‌وی���ش به‌هۆ ‌‬ ‫ی ئ���ازار ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫گۆرانكاری‌‌و تێكچونی‌ هۆرمۆنه‌كان‪.‬‬ ‫ هه‌ندێ���ك جار له‌كاتی‌ پێدانی‌ ش���یر‬‫به‌من���داڵ ئازار له‌مه‌مكه‌كان دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ئه‌و خواردنانه‌ ‌ی‬ ‫کە زیان به‌ددان ده‌گه‌یه‌نێنن‬

‫بۆماوه‌ هۆكارێك ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫په‌ڵه‌ ‌ی ده‌موچاوه‌‬ ‫بریتی���ه‌ له‌به‌ل���ه‌ی‌ قاوه‌ی���ی كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫روخس���ار ده‌رده‌كه‌ویت ب ‌ه تایبه‌تی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ناوجه‌وان‪،‬س���ه‌ر رومه‌ت���ه‌كان‪ ،‬به‌ش��� ‌ی‬ ‫سه‌وره‌وه‌ ‌ی لیو یان جه‌ناكه‌‬ ‫به‌ل���ه‌ ب���ه‌ ش���یوه‌یه‌كی‌ كش���تی‌ له‌زناندا‬ ‫ده‌رده‌كه‌ویت ب ‌ه تایبه‌تی‌ له‌ته‌مه‌نی‌ زاوزیدا‬ ‫وه‌ ریزه‌یه‌ك��� ‌ی كه‌می‌ بیاونی���ش ب ‌ه هه‌مان‬ ‫شیوه‌ی‌ زنان دووجاری ده‌بن‪.‬‬ ‫هوكاره‌كانی‌‪-:‬‬ ‫هوكاری ته‌واوی‌ دروستبوون ‌ی به‌له‌ی‌ ده‌م‌و‬ ‫ج���او نه‌زانراوه‌ ب���ه‌الم جه‌ن���د فاكته‌ریك‬ ‫رولی‌ س���ه‌ره‌ك ده‌بینن له‌دروس���ت بوونیدا‬ ‫دیارترینیان بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬تیش���ك ‌ی خور‪ :‬ب ‌ه تایبه‌تیش تیشك ‌ی‬ ‫سه‌روو بنه‌وشه‌یی رول ‌ی سه‌ره‌كی‌ ده‌بینیت‬ ‫له‌دروست بوون‌و توخ كردنه‌وه‌ی‌ به‌له‌كان‪.‬‬ ‫‪ -2‬هوكاری بو ماوه‌یی یان كواس���تراوه‌‪ :‬ب ‌ه‬ ‫به‌لكه‌ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی له‌هه‌ندی‌ ناوجه‌ی‌ دیاریكراودا‬ ‫ریزه‌كه‌ی‌ زیاتره‌‪ ،‬له‌هه‌ندی خیزاندا له‌یه‌كیك‬ ‫زیاتر به‌له‌ی‌ ده‌مو جاو ‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬سك بری‌و به‌كارهینانی‌ هه‌ندیك جوری‬ ‫هورمون له‌ش���یوه‌ ‌ی حه‌ب ی���ان ده‌زی‌ بو‬ ‫ریك كردنه‌وه‌ی‌ س���ور ‌ی مانكانه‌ یان وه‌كو‬ ‫جاره‌سه‌ر‬ ‫‪ -4‬ج���ور ی���ان ره‌نكی‌ بیس���ت‪ :‬ریزه‌كه‌ ‌ی‬ ‫زیاتر‌ه له‌و كه‌س���انه‌ ‌ی كه‌نم ره‌نكن یاخود‬

‫ئه‌سمه‌رن‪.‬‬ ‫‪ -5‬هۆكاری تر‪ :‬وه‌ك به‌ كارهینان ‌ی هه‌ندیك‬ ‫م���اده‌ی‌ كیمیای���ی له‌بابه‌ت���ی‌ جوانكاریدا‪،‬‬ ‫به‌كارهینان ‌ی هه‌ندیك جوری ده‌رمان‪.‬‬ ‫خوبارستن‪-:‬‬ ‫‪ -1‬دوركه‌وتنه‌و‌ه له‌تیش���كی‌ خور ئه‌ویش‬ ‫هه‌ول بدریت له‌كاتزمیر ‪4-10‬ی‌ باش نیوه‌رو‬ ‫جون���ه‌ ده‌ره‌وه‌ ك���ه‌م بكرین���ه‌و‌ه هه‌روه‌ها‬ ‫به‌كارهینان���ی‌ جل��� ‌ه به‌رك���ی‌ خوبارس���تن‬ ‫له‌تیشكی‌ خور وه‌ك شه‌بقه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬به‌كارهینان���ی‌ كریم���ی‌ دزه‌ خ���ور زور‬ ‫بیویس���ته‌ ب���ه‌ ش���یوه‌یه‌كی‌ ری���ك‌و بیك‬ ‫به‌كاربهینریت‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئه‌كه‌ر زانرا هوكاری دروس���تبوونی‌ به‌ل ‌ه‬ ‫ئه‌و جوره‌ جاره‌س���ه‌رانه‌یه‌ ك��� ‌ه باس كران‬ ‫ئه‌وا بیویست ‌ه بوه‌س���تینری یان بكوردریت‬ ‫به‌ جوریك ‌ی تر‪.‬‬ ‫جاره‌سه‌ركردن‪-:‬‬ ‫‪ -1‬كریمی‌ البردن ‌ی به‌ل���ه‌‪ :‬جه‌ند جوریك ‌ی‬ ‫هه‌ی ‌ه به‌ بیی رینمایی بزیش���كی‌ بس���بور ‌ی‬ ‫بیست‌و بو ماوه‌یه‌كی‌ دیاری كراو‪.‬‬ ‫‪ -2‬به‌ كارهینان���ی‌ ماده‌ی‌ كیمایی تایبه‌ت‬ ‫به‌ڕوش���اندن ك���ه‌ تویزال���ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫بیس���ت یاخ���ود ش���یوازی‌ روش���اندن‬ ‫له‌جوری(‪)Microderm abrasion‬‬ ‫‪ -3‬به‌ كارهینانی‌ له‌یزه‌ری تایبه‌ت‬

‫پێکهاتەی‬ ‫به‌ش���ێك له‌خواردنانه‌ی‌ كه‌ده‌یخۆین له‌بر ‌ی‬ ‫س���ودزیانی‌ بۆجه‌س���ته‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ ‌ی‬ ‫خواره‌و‌ه به‌شێكن له‌و خواردنانه‌ ‌ی كه‌زیانیان‬ ‫بۆده‌موو ددان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ خواردن���ه‌وه‌ گازێ���كان‪ .‬ئه‌بنه‌هۆ ‌ی زیان‬‫گه‌یاندن به‌روپۆش���ی‌ ددان وهه‌س���تیاری‌‌و‬ ‫كلۆربونیان‪.‬‬ ‫ خواردن���ی‌ گه‌رم‪ .‬راس���ته‌ به‌ش���ێك له‌و‬‫خواردنان���ه‌ی‌ ده‌یخ���ۆن ده‌بێ���ت گ���ه‌رم‬ ‫بێت‪ ،‬ب���ەاڵم نابێت زیاد له‌پێویس���ت بێت‬ ‫چونكه‌ئه‌بێته‌هۆی‌ زیان گه‌یاندن به‌ ددانه‌كان‬ ‫هه‌روه‌ها نابێت زۆر س���اردیش بێت چونك ‌ه‬ ‫هه‌مان زیانی‌ خواردنه‌گه‌رمه‌كانی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ ش���یرینی‌‪ .‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ئه‌وان���ه‌ ‌ی رێژه‌ ‌ی‬‫ش���ه‌كره‌كانیان زۆره‌ مه‌ترس���ی‌ داره‌و‬ ‫ئه‌بێته‌هۆی‌ كلۆربونی‌ ددان وهه‌ستیاریان‪.‬‬ ‫ ئ���ه‌و خواردنانه‌ ‌ی ره‌قن وه‌ك���و قه‌زاون‌و‬‫بندق باشتر وایه‌ نه‌خورێت چونكه‌زیان‬ ‫به‌ددان���ه‌كان ده‌گه‌یه‌نێ���ن وئه‌بنه‌ه���ۆ ‌ی‬ ‫شكانیان‪.‬‬ ‫ خواردن ‌ی له‌قتون���راو‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ برێك ‌ی‬‫زۆر مادده‌ی‌ پارێزه‌ر ‌ی تێدایه‌و وه‌به‌شێكیان‬ ‫برێك���ی‌ زیاترخ���وێ‌ تێدای���ه‌ باش���تر وای ‌ه‬ ‫نه‌خورێ���ت چونك��� ‌ه ئه‌و ماددانه‌روپۆش��� ‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ددان هه‌ستیار ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫سەندەویچێکی فەالفل‬

‫کاربۆهیدرات‬

‫نۆک پێکهاتەی سەرەکی کاربۆهیدراتە‬

‫‪% 40.4‬‬ ‫‪% 45.5‬‬

‫چەوری‬

‫یەک سەندەویچ‬

‫‪ 270‬کالۆریی تێدایە‬

‫‪% 14.1‬‬

‫پرۆتین‬

‫سەندەویچێک‬

‫‪ 16‬گرام پرۆتینی تێدایە‬

‫‪15‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫"خوێندن ‌ی كوردی‌ له‌كه‌ركوك له‌مه‌ترسیدایه‬ ‫گه‌ر فریای‌ نه‌كه‌ون"‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌جه‌مال‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی‌ پڕۆسه‌ی‌ خوێندن له‌قوتابخانه‌كانی‌‬ ‫سه‌ر بە‌به‌شی‌ خوێندنی‌ كوردی‌ له‌كه‌ركوك به‌هۆ ‌ی‬ ‫ڕوداوه‌كانی‌ شانزده‌یی‌ ئۆكتۆبه‌ر ڕاوه‌ستا‪ ،‬له‌‪-22‬‬ ‫‪10‬جارێكی‌ تر ده‌رگای‌ قوتابخانه‌كان كرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ژماره‌ی‌ ئه‌و مامۆستاو قوتابی‌‌و خوێندكارانه‌ی‌‬ ‫ڕویان له‌ناوه‌نده‌كان كرد وه‌ك پێویست نه‌بون‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری‌ به‌شی‌ خوێندنی‌ كوردی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت داوا ده‌كات "مامۆستایان وخوێندكاران‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌كانیان"‪.‬‬ ‫كازم یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و مامۆس���تایانه‌ی‌ كه‌له‌ ‪10-22‬‬ ‫گه‌ڕای���ه‌وه‌ قوتابخانه‌كه‌ی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتێك ده‌بینێت‬ ‫ئااڵی‌ كوردس���تان له‌س���ه‌ر بین���ای‌ قوتابخانه‌كه‌یان‬ ‫هێنراوه‌ته‌خواره‌وه‌ ناتوانێت ڕێگه‌ له‌فرمێس���كه‌كانی‌‬ ‫بگرێت "به‌كوڵ گریام ئ���ااڵی‌ زۆربه‌ی‌ قوتابخانه‌كان‬ ‫داگیراوه‌و ژماره‌یه‌كی‌ كه‌م له‌مامۆستایان‌و خوێندكاران‬ ‫ده‌وامیان كرد"‪.‬‬ ‫كازم باس���ی‌ خراپی‌ بارودۆخی‌ ڕه‌وشی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌كات به‌رل���ه‌م ڕوداوان���ه‌ "له‌كه‌ركوك پێش���تریش‬ ‫ه���ه‌ر به‌ناڕێكی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ بڕێوه‌ ده‌ڕۆیش���ت ئێمه‌‬ ‫كاتێك ئه‌ندام���ی‌ لق بوین له‌یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان‬ ‫زۆر هه‌وڵمان���دا ڕوبه‌ڕوی‌ ئ���ه‌و بارودۆخه‌ ببینه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم حیزب بااڵده‌س���ت بو بۆیه‌ ڕێگه‌یان لێگرتین‪،‬‬ ‫بۆنمونه‌ بەڕێوەب���ەری‌ قوتابخانه‌ی���ه‌ك له‌الیه‌نێكه‌و‬ ‫یاریده‌ده‌ره‌ك���ه‌ی‌ له‌الیه‌نێكی‌ تر هه‌مو به‌ش���ه‌كانی‌‬ ‫خوێندن���ی‌ ك���وردی‌ دابه‌ش ك���راوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ناو‬ ‫مامۆس���تایاندا ژماره‌یه‌ك خاوه‌ن بڕوانامه‌ی‌ ساخته‌‬ ‫هه‌بون زۆر هه‌وڵماندا لیس���ته‌كان له‌و مامۆستایانه‌‬ ‫پاكژبكه‌ینه‌وه‌ به‌اڵم نه‌ك���را‪ ،‬هه‌ندێك له‌و گرفتانه‌ی‌‬ ‫هه‌ب���ون ون بون‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كاتی‌‬ ‫خوێندنی‌ كوردی‌ دانرا چاره‌نوس���ی‌ مامۆستاكانی‌‌و‬ ‫پڕۆگرامه‌كه‌ی‌ به‌سترایه‌وه‌ به‌هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌و‬ ‫بابه‌تی‌ پابه‌ندبونی‌ مامۆستاو شێوازی‌ تاقیكردنه‌وه‌‬ ‫له‌به‌غداده‌وه‌ بو‪ ،‬بۆیه‌ خراپ به‌كارهێنانی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌ڕابردودا هۆكاری‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئێستا ڕوده‌دات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تایه‌ به‌نیگه‌رانی���ه‌وه‌ وتی‌"نازانرێت‬ ‫چاره‌نوسی‌ مامۆس���تاكانی‌ چی‌ به‌سه‌ردێتو موچه‌ی‌‬ ‫مانگی‌ ئابی‌ ‪2017‬و ئه‌وانی‌ تر له‌كوێوه‌ دێت‪ ،‬خوێندنی‌‬

‫نزیكه‌ی‌ هه‌شتا بۆ‬ ‫سه‌د هه‌زار خوێندكار‬ ‫له‌الیه‌ن شه‌ش هه‌زارو‬ ‫شه‌سه‌د مامۆستاوه‌‬ ‫وانه‌یان پێده‌وترێته‌وه‌‬ ‫له‌چوارسه‌دو په‌نجا‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ خوێندنی‌‬ ‫كوردی‌ له‌شاری‌‬ ‫كه‌ركوك‬ ‫كوردی‌ بۆ خۆی‌ له‌مه‌ترسیدایه‌و له‌داخستنه‌وه‌ نزیكه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر فریای‌ نه‌ك���ه‌ون ئه‌ویش ب���ه‌ده‌ردی‌ ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕێنراوه‌كان ده‌چێت‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ كه‌سایه‌تی‌‌و‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ كورد كارێك بكه‌ن تا خوێندنی‌ كوردی‌‬ ‫له‌كه‌ركوك به‌ده‌ردی‌ س���اڵه‌كانی‌ هه‌شتاكان نه‌چێت‬ ‫كه‌له‌ پ���ڕدا داخراو منداڵی‌ كورد ناچاركران به‌زمانی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌ بخوێن���ن كه‌ من یه‌كێكم ل���ه‌و قوربانیانه‌و‬ ‫له‌پۆلی‌ چ���وار به‌كوردی‌‌و له‌پۆل���ی‌ پێنج به‌عه‌ره‌بی‌‬ ‫خوێندومه‌ چه‌ند قورس���ه‌ عه‌ره‌بی‌ نه‌زانیت‌و ناچارت‬ ‫بكه‌ن پێی‌ بخوێنیت"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د كه‌ركوكی‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ سكرتاریه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆس���تایانی‌ كوردستان له‌باره‌ی‌ ره‌وشی‌ خوێندنی‌‬ ‫به‌ش���ی‌ كوردی‌ له‌كه‌رك���وك به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"پڕۆسه‌ی‌ خوێندن له‌‪10-22‬ده‌ستی‌ پێكرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وامی‌ مامۆستایانو قوتابیان به‌پێی‌ پێویست نه‌بو‪،‬‬

‫هه‌ندێ���ك قوتابخانه‌ ده‌وامیان ك���ردوه‌‌و هه‌ندێكیش‬ ‫نێردراونه‌ت���ه‌وه‌ بۆیه‌ هه‌وڵ هه‌یه‌ كه‌ ده‌وام ده‌س���ت‬ ‫پێبكات���ه‌وه‌ به‌هه‌ماهه‌نگ���ی‌‪ ،‬چونك���ه‌ بارودۆخه‌كه‌‬ ‫ترسی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێك مامۆس���تاو قوتابی‌ تا ئێستا‬ ‫نه‌گه‌ڕاونه‌ت���ه‌وه‌ به‌اڵم به‌گش���تی‌ ئارامتره‌ به‌به‌راورد‬ ‫به‌ڕۆژانی‌ ڕابردو"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌شێك له‌و خێزانانه‌ی‌ كه‌ كه‌ركوكیان‬ ‫به‌جێهێش���توه‌ پێیان وایه‌ هێش���تا ڕه‌وشی‌ شاره‌كه‌‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ نی���ه‌ كه‌بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ئه‌ندامه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان ده‌ڵێت "هه‌رچه‌نده‌ ڕه‌وشه‌كه‌‬ ‫له‌بارنیه‌ ب���ۆ هه‌ندێك كه‌س بمانه‌وێ���ت نه‌مانه‌وێت‬ ‫الیه‌نێك كه‌كش���اوه‌ته‌وه‌و الیه‌نێ���ك چۆڵی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌تا به‌رێوبه‌رێكی‌ تازه‌یان داناوه‌و سه‌رپه‌رش���تیارو‬ ‫بەڕێوەب���ەری‌ قوتابخان���ه‌ش گۆڕاوه‌‪،‬پێش���تر زۆر‬ ‫هاوارمان كرد با له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ حیزبی‌ پۆسته‌كان‬ ‫دابه‌ش نه‌كرێن هه‌ردو له‌حیزبی‌ ده‌سه‌اڵت بون ئێمه‌‬ ‫ڕه‌خنه‌ی‌ زۆرمان ده‌گرت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌و‌ه به‌هه‌ند‬ ‫وه‌رنه‌گیرا‪ ،‬بۆیه‌ ڕه‌وشی‌ په‌روه‌رده‌ساڵ به‌ساڵ به‌ره‌و‬ ‫دواوه‌ ده‌ڕوات ئه‌وی���ش به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ خوێندنی‌‬ ‫كوردی‌ س���ه‌ر به‌هه‌رێم بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ چوارده‌ ساڵه‌ ئه‌و‬ ‫ڕه‌وش���ه‌ چاره‌سه‌ر نه‌كراو‌ه كه‌ ئه‌م دۆخه‌شی‌ به‌سه‌ر‬ ‫هات بێگومان الیه‌ك له‌گه‌ڵ الیه‌كی‌ تردا پارسه‌نگه‌كه‌‬ ‫ده‌گۆڕێت"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د كه‌ركوكی‌ هیوخواداره‌ "خوێندنی‌ كوردی‌‬ ‫نه‌گاته‌ قه‌یران هه‌رچه‌نده‌ ڕه‌وش���ه‌كه‌ به‌رو باش���ی‌‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬به‌اڵم گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ مامۆستایان هه‌ر وا ئاسان‬ ‫نیه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویس���ته‌ ڕه‌وش���ه‌كه‌ ئ���ارام بكرێته‌وه‌و‬ ‫ده‌بێت كه‌س���ی‌ ش���یاو له‌وشوێنی‌ ش���یاو دابنرێت‪،‬‬ ‫ده‌س���ت تێوه‌ردان ‌ی حیزبی‌ نه‌مێنێت چونكه‌ زه‌ره‌ری‌‬ ‫لێداوه‌ ئه‌گه‌ر بێ الیه‌ن بێت كێشه‌ی‌ نابێت"‪.‬‬ ‫ڕه‌وف س���ه‌عدواڵ‪ ،‬بەڕێوەبەری‌ به‌ش���ی‌ خوێندنی‌‬ ‫ك���وردی‌ له‌كه‌رك���وك به‌وه‌كاله‌ت له‌باره‌ی‌ ڕه‌وش���ی‌‬ ‫قوتابخانه‌كان پ���اش ڕوداوه‌كان���ی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "كردنه‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌كان له‌‪-22‬‬ ‫‪ 10‬له‌وه‌ی‌ چاوه‌ڕێمان ده‌كرد زیاتر بو‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫وه‌ك پێویست نیه‌ هێش���تا هه‌ندێك نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێك له‌مامۆس���تایان هه‌س���ت‬ ‫به‌خه‌مێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ ده‌كه‌ن ب���ه‌اڵم ده‌وامیان كرد‪،‬‬ ‫هه‌ن���دێ‌ ناوچه‌نه‌بێت كه‌نزیك بون له‌ش���ه‌ڕه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ڕاس���ته‌ هه‌ندێك گه‌ڕه‌كم���ان هه‌یه‌ ژماره‌ی‌‬

‫قوتابیه‌كان ئه‌وه‌نده‌ كه‌م ب���ون نه‌یان توانیوه‌ وان ‌ه‬ ‫بخوێنن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئێم���ه‌ ئاگاداریمان‬ ‫به‌نوسراوی‌ فه‌رمی‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕێگه‌ی‌ ڕاگه‌یاندنه‌وه‌‬ ‫بوه‌ له‌و بڕوایه‌دام ڕۆژبه‌ڕۆژ ژماره‌ی‌ ئاماده‌بون زیاتر‬ ‫ئه‌بێت‪ ،‬وه‌ئه‌وانه‌ش كه‌ چونه‌ته‌ سلێمانی‌ یان هه‌ولێر‬ ‫به‌تایب���ه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ هه‌ولێر پێی���ان وتراوه‌ كه‌ گه‌ر‬ ‫ناگه‌ڕێنه‌وه‌ بابه‌پێ ‌ی شوێنی‌ نیشته‌جێبونیان دابه‌ش‬ ‫ببن له‌قوتابخانه‌كان‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ هه‌ندێك كه‌س هه‌یه‌‬ ‫دیارن یان پله‌یه‌كی‌ زۆر به‌رزیان هه‌یه‌ خۆیان ناتوانن‬ ‫ده‌وام بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ڕه‌ووف س���ه‌عدواڵ وتیش���ی‌ "وه‌ك ده‌زانین دانانی‌‬ ‫بەڕێوەب���ەره‌كان به‌ڕێكه‌وتن بوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫زۆربه‌ی���ان ده‌وامیان كردوه‌ پێش���مان وتون كه‌ ئه‌و‬ ‫سیس���ته‌مه‌ی‌ پێشتر له‌سه‌ری‌ ڕۆشتیوین كه‌ زۆرجار‬ ‫ڕێكه‌وتن���ی‌ حیزب���ی‌ بوه‌ ئ���ه‌وه‌ په‌ی���ڕه‌و ناكه‌ین‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و داوایان لێده‌كه‌ین ب���ه‌رده‌وام بن له‌خوێندن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ پیشه‌ییانه‌"‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری‌ خوێندن���ی‌ ك���وردی‌ له‌كه‌رك���وك‬ ‫ڕاش���یگه‌یاند "خوێندنی‌ كوردی‌ له‌مه‌ترسیدای ‌ه بۆیه‌‬ ‫ئێم���ه‌ خه‌م���ی‌ ئه‌وه‌ ده‌خۆی���ن‌و ده‌بێت س���ه‌رجه‌م‬ ‫مامۆس���تایان وبەڕێوەبەره‌كان زۆردڵس���ۆزانه‌ ده‌وام‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬وا ئه‌زانین كه‌ كوردایه‌تی‌‌و نیشتمان په‌روه‌ری‌‬ ‫ته‌نها به‌چه‌ك هه‌ڵگرتنه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆر خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫تر هه‌یه‌ له‌وانه‌ مامۆس���تایان‌و قوتابیان بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ ش���اره‌كه‌ی‌ خۆیان‪ ،‬زۆرجار به‌داخه‌وه‌ ئێمه‌ په‌نا‬ ‫ده‌به‌ینه‌ به‌ر ڕاك���ردن یان فێرین له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌‬ ‫قسه‌ بكه‌ین فێری‌ ئه‌وه‌ نین كه‌ به‌رگری‌ بكه‌ین هه‌مو‬ ‫كه‌س���ێك له‌ش���وێنه‌كه‌ی‌ خۆی‌ خۆڕاگربێت‌و درێژه‌‬ ‫به‌مان���ه‌وه‌ بدات‪ ،‬له‌زۆر واڵتدا له‌گه‌ڕه‌كێك ش���ه‌ڕه‌و‬ ‫له‌وه‌ی‌ تر درێژه‌ بە‌خوێندن ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫له‌الی‌ ئێمه‌ بوه‌ به‌باو هه‌ر ته‌قه‌یه‌ك بكرێت راده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ش ترسناكه‌ پێویسته‌ خۆڕاگربین"‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری‌ به‌ش���ی‌ خوێندنی‌ كوردی‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫داواده‌كات "هه‌ر مامۆستایه‌ك نه‌هاتۆته‌وه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫بۆ قوتابخانه‌كانیان‪ ،‬ئه‌و شتانه‌ی‌ هه‌ندێك ڕاگه‌یاندن‬ ‫باسی‌ ده‌كات له‌ڕاستیدا به‌وشێوه‌یه‌ نیه‌"‬ ‫نزیك���ه‌ی‌ هه‌ش���تا ب���ۆ س���ه‌د ه���ه‌زار خوێندكار‬ ‫له‌الیه‌ن ش���ه‌ش هه‌زارو شه‌سه‌د مامۆستاوه‌ وانه‌یان‬ ‫پێده‌وترێت���ه‌وه‌ له‌چوارس���ه‌دو په‌نج���ا قوتابخانه‌ی‌‬ ‫خوێندنی‌ كوردی‌ له‌شاری‌ كه‌ركوك‪.‬‬

‫"ئه‌م بارودۆخ ‌ه خوێندكارێكی‌ ملكه‌چ‌و‬ ‫ده‌سته‌پاچه‌ به‌رهه‌م ده‌هێنێت"‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمه‌وه‌ هیچ‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌‬ ‫نه‌گۆڕاوه‌ ئه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌شێوازی‌ وانه‌وتنه‌وه‌و‌ه‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو السایكردنه‌وه‌یه‌كی‌ خراپی‌ سه‌رده‌می‌‬ ‫مامۆستایان‌و خوێندكاران‌و قوتابیان وه‌ك هه‌ر‬ ‫به‌عس����ه‌ مامۆستا شكۆی‌ ش����كاوه‌‌و مه‌عنه‌وییه‌تی‌‬ ‫چین‌و توێژێكی‌ تر دورنین له‌كاریگه‌ریه‌كانی‌‬ ‫ڕووخاوه‌‪ .‬مامۆس����تایه‌ك نه‌توانێت شه‌ره‌فمه‌ندانه‌‬ ‫ئه‌و ڕوداوانه‌ی‌ كه‌ پاش ئه‌نجامدانی‌ پڕۆسه‌ی‌‬ ‫ڕیفراندۆم له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا ڕویدا‪ ،‬پسپۆڕانی‌ پێداویس����تییه‌كانی‌ منداڵه‌كانی‌ خۆی‌ دابین بكات‪،‬‬ ‫چ����ۆن ده‌توانێ����ت منداڵ����ی‌ خه‌ڵكی‌ پ����ه‌روه‌رده‌‬ ‫بواری‌ په‌روه‌رده‌و فێركردن ئاماژه‌ بۆ كاریگه‌ریه‌‬ ‫ب����كات؟ هه‌تاوه‌كو ئه‌و س����ێ‌ ه����ۆكاره‌ بنه‌ڕه‌تییه‌‬ ‫نه‌رێنیه‌كانی‌ ئه‌م دۆخه‌ ده‌كه‌ن له‌سه‌ر ژیانیان‪.‬‬ ‫چاره‌س����ه‌رنه‌كرێن كه‌رتی‌ په‌روه‌رده‌‌و مامۆستایان‬ ‫نوسه‌ری‌ كتێبی‌ په‌روه‌رده‌و زانكۆ‪ ،‬ئاراز ئه‌حمه‌د ناتوانن له‌م وه‌چه‌رخان����ه‌ كتوپڕو خێراییانه‌دا هیچ‬ ‫محه‌م����ه‌د له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ریه‌كانی‌ ئ����ه‌م بارودۆخه‌ ڕۆڵێكیان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌پسپۆڕانی‌ بواری‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬ڕزگار‬ ‫له‌سه‌ر خوێندكار‌و قوتابی‌ وتی‌ "ئاستی‌ تێگه‌یشتنی‌‬ ‫خوێن����دكاران بۆ ڕوداوو هاوكێش����ه‌ سیاس����یه‌كان حه‌مه‌الو خالید‪ ،‬ب����اس له‌كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنیه‌كانی‌‬ ‫سنورداره‌ به‌تایبه‌ت جیاكردنه‌وه‌ی‌ ڕۆڵی‌ په‌رله‌مان ئ����ه‌م بارودۆخه‌ ده‌كات "بێش����ك ئ����ه‌م بارودۆخه‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت����ه‌كان ی����ان ده‌س����تێوه‌ردانی‌ حیزب����ی‌ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر شڵه‌ژان‌و تێكچونی‌ باری‌ ده‌رونی‌‬ ‫له‌كاروباری‌ هاونیشتمانیان یان دۆسیه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و هه‌رتاكێك له‌م هه‌رێم����ه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ خوێندكار‬ ‫ڕه‌ش����وه‌و خزم خزمێنه‌‪ ،‬چونكه‌ خوێندكاران زیاتر كاریگه‌رییه‌ك����ه‌ی‌ جیاوازت����ره‌ به‌ش����ێوه‌یه‌ك كۆی‌‬ ‫له‌ئاس����تی‌ زانك����ۆو ناوه‌نده‌ ئه‌كادیمیی����ه‌ بااڵكاندا خوێن����دكاران ئامانجییان بڕین����ی‌ قۆناغێكی‌ نوێی‌‬ ‫ئاش����نایه‌تی‌ له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌م پرس����انه‌دا په‌یدا ده‌كه‌ن‪ .‬خوێندن����ه‌ ئه‌وه‌ش پێویس����تی‌ به‌خ����ۆ پڕچه‌كردنی‌‬ ‫به‌اڵم شكانی‌ ش����كۆی‌ نیشتمانی‌‌و سوكایه‌تییكردن مه‌عریفی‌‌و ئاماده‌س����ازی‌ هه‌یه‌ له‌بواری‌ جه‌سته‌یی‌‌و‬ ‫به‌ئااڵ وه‌ك ڕه‌مزێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و مه‌ترسی‌ ده‌ره‌كی‌ ده‌رون����ی‌ دا كه‌ ئه‌مانه‌ له‌ئێس����تادا له‌بارێكی‌ باش‌و‬ ‫بۆ س����ه‌ر ناسنامه‌ی‌ ناسیۆنالیس����تی‌ پرسێگه‌لێكی‌ پێویس����تدا نینو هه‌موان ئاڵێنراونه‌ته‌ بابه‌تێك كه‌‬ ‫گش����گیرترن‌و خوێن����دكاران ه����ه‌ر له‌قۆناغه‌كان����ی‌ ده‌بوایه‌ پێچه‌وانه‌كه‌ی‌ ببینین واته‌ له‌جیاتی‌ نوچدان‬ ‫سه‌ره‌تایی‌ قوتابخانه‌كانه‌و‌ه پێی‌ ئاشناده‌بن‪.‬له‌ڕوی‌ وكۆڵ����دان‌و ڕوخ����ان كۆمه‌ڵگه‌و نیش����تمان به‌ره‌و‬ ‫ده‌رونییه‌وه‌ خوێندكاران وێنه‌یه‌كی‌ نه‌رێی‌ یان كه‌م‌و ئاقارێكی‌ ئارام‌و سه‌ربڵندانه‌تر ببرانایه‌"‪.‬‬ ‫ڕزگار حه‌مه‌الو‪ ،‬كه‌ مامۆستایه‌ له‌زانكۆی‌ سلێمانی‬ ‫كورتی‌ خۆیان بۆ دروس����ت ده‌بێت له‌دوور مه‌ودادا‬ ‫زیاتر تاكێكی‌ ملكه‌چ‌و ده‌سته‌پاچه‌ به‌رهه‌مدێت كه‌ مامۆس����تایان‌و خوێندكاران به‌دوتوێژی‌ زیندوی‌ ناو‬ ‫توانا‌و جورئه‌تی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ پێشلكارییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ����گا داده‌نێت "ئه‌وان له‌كۆی‌ گۆڕانكارییه‌كانی‌‬ ‫هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌و واڵتێكدا پشكی‌ شێریان به‌رده‌كه‌وێت‬ ‫تێدابزره‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ س����تافی‌ كارگێڕی‌‌و مامۆستایان له‌وه‌ی‌ ڕۆڵیان هه‌بێت له‌ئاڕاسته‌كردنی‌ ڕوداوه‌كان‪،‬‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان����دا ده‌توان����ن چ ڕۆڵێك بگێڕن ئاراز هه‌ربۆیه‌ ئه‌وه‌ی‌ پێوس����ته‌ له‌ئێستاداو له‌دوای‌ ئه‌م‬ ‫ئه‌حم����ه‌د ده‌ڵێت "ڕۆڵی‌ كه‌رتی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ ده‌بێت دۆخه‌ نه‌خوازراوانه‌وه‌ كاری‌ له‌سه‌ر بكرێت قوتابخانه‌و‬ ‫له‌سه‌ره‌تاوه‌ له‌خودی‌ مه‌نهه‌ج‌و شێوازی‌ وانه‌وتنه‌وه‌و ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندنن به‌زانكۆو په‌یمانگاكانیشه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‌ شكۆ بۆ مامۆستایانه‌وه‌ ده‌ست پێبكات‪ .‬بكرێنه‌ چه‌قی‌ كاركردن بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌س����ه‌ر‬ ‫پڕۆگرامی‌ خوێندن بۆدۆسییه‌ نیشتمانییه‌كان نه‌ك ب����ۆ هه‌مو ئه‌م نه‌هامه‌تیانه‌ی‌ به‌س����ه‌ر گه‌له‌كه‌ماندا‬ ‫الوازه‌‪ ،‬به‌ڵك����و بێكه‌ڵكه‌و ئاخن����راوه‌ له‌ڕۆتینیاتی‌ دێت به‌شێوه‌یه‌كی‌ زانس����تی‌‌و په‌روه‌رده‌یی‌ ئه‌ویش‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ وانه‌كان له‌س����اڵی‌ ‪‌1992‬و دامه‌زراندنی‌ به‌وه‌ی‌ مامۆستاخوێندكاروقوتابی‌ والێبكات كه‌كاری‌‬

‫ی‬ ‫ی بون ‌‬ ‫ئێم ‌ه ناحاڵ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كمان هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی گرنگ ‌‬ ‫كه‌ به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رپرسیاریه‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌رهاویشت ‌هی‌ ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ی‌ ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆ‬

‫س����ه‌ره‌كی‌ ئه‌و خوێندنه‌و پاڵه‌په‌ستۆ ده‌رونیه‌كان ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر كه‌م بكاته‌وه‌ به‌وه‌ی‌ كه‌ مێژو سه‌لماندویه‌تی‌‬ ‫كورد به‌هۆی‌ دوچاربونی‌ به‌نه‌هامه‌تی‌ زۆره‌وه‌ توانای‌‬ ‫خۆڕاگرت����ن‌و تێپه‌راندنی‌ گرفت‌و ئاڵۆزییه‌كان ‌ی هه‌یه‌‬ ‫جارێكی‌ تر هه‌ڵده‌س����تینه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هۆشیاریان‬ ‫بكه‌ن����ه‌وه‌ بۆ له‌مه‌ودوا ڕۆڵی����ان چی‌ده‌بێت‌و ده‌بێت‬ ‫چیبك����ه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان ئه‌گ����ه‌ر به‌ته‌واوی‌ خۆیان‬ ‫بناس����ن ده‌توانن به‌هه‌مو الیه‌ك به‌تایبه‌ت به‌الیه‌نی‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و كاربه‌ده‌س����تانی‌ ئه‌م واڵت����ه‌ بڵێن ئیتر‬ ‫به‌س����ه‌و س����نورتان ب����ۆ داده‌نێیین ناكرێ����ت ئێوه‌‬ ‫پاوانخ����وازی‌ بكه‌ن تا كۆتای����ی‌ ته‌مه‌نتان بازرگانی‌‬ ‫به‌خوێنی‌ ش����ه‌هیدو پێشمه‌رگه‌و پیرۆزییه‌كانی‌ ئه‌م‬

‫نیش����تمانه‌وه‌ بكه‌ن‪ .‬جگه‌ل����ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ده‌ربڕینی‌‬ ‫هه‌ر هه‌ڵوێستێكدا پێویسته‌ وا له‌خوێندكارو قوتاب ‌ی‬ ‫بكرێت كه‌ گرنگی‌ بده‌ن به‌ئاش����ته‌وایی‌ نیشتمانی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‪ ،‬چونك����ه‌ له‌دواج����اردا نیش����تمان‬ ‫موڵك����ی‌ هه‌موانه‌و جی����ا له‌بیروبۆچ����ون‌و ئایدیای‌‬ ‫جی����اواز ده‌توانین به‌یه‌كه‌وه‌ پ����ه‌ره‌ بە‌كۆكردنه‌وه‌و‬ ‫به‌گه‌ڕخس����تنه‌وه‌ی‌ به‌ها جوانه‌كانی‌ میلله‌ته‌كه‌مان‬ ‫بده‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و پس����پۆڕه‌ی‌ بواری‌ په‌روه‌رده‌‪ ،‬ڕزگار حه‌مه‌الو‬ ‫پێی‌ باش����ه‌ ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن بكرێنه‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ركردن "مامۆستایان ده‌توانن شۆڕشێكی‌‬ ‫فك����ری‌ به‌هێزبه‌رپابكه‌ن له‌ن����او هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‬ ‫تا گفتوگ����ۆ ده‌رباره‌ی‌ هۆكاره‌كانی‌ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌‬ ‫ئه‌م گرفتانه‌و دۆزینه‌وه‌ی‌ ڕێگه‌چاره‌ بۆیان‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ مامۆس����تا به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ڕاس����ته‌وخۆ‬ ‫كۆنتاك����ت‌و په‌یوه‌ندی‌ ڕاس����ته‌وخۆی‌ هه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫زیندوترین توێژی‌ كۆمه‌ڵگه‌ كه‌ خوێندكارانن‪ ،‬ڕۆژانه‌‬ ‫كار له‌س����ه‌ر بیرو هزری‌ ده‌یانیان ده‌كات‌و ده‌كرێت‬ ‫بڕیار له‌س����ه‌ر ئه‌و هه‌نگاوان����ه‌ بدرێن بۆ گۆڕانكاری‌‬ ‫ڕیش����ه‌یی‌ له‌كۆمه‌ڵ����گادا‪ ،‬چونك����ه‌ ئێم����ه‌ ناحاڵی‌‬ ‫بون����ی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كمان هه‌یه‌ كه‌ به‌ش����ێكی‌ گرنگی‌‬ ‫به‌رپرس����یاریه‌ته‌كه‌ی‌ ده‌رهاویش����ته‌ی‌ ئه‌م دۆخه‌ی‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆ‪ ،‬مامۆس����تا ده‌توانێت خوێندكار‬ ‫والێبكات ڕۆڵه‌ گرنگه‌ك����ه‌ی‌ خۆی‌ وه‌ربگرێته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌و به‌و هێزه‌ مرۆی‌‌و زانستیه‌یی‌ هه‌یه‌تی‌ ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫ڕوداوه‌كان به‌ره‌و نیش����تمان ب����ون‌و خزمه‌تكردنی‌‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ی‌ واڵت‌و كۆمه‌ڵگه‌ ببات‪ ،‬هه‌روه‌ها ڕۆڵی‌‬ ‫گرنگی‌ كه‌س����وكاری‌ خوێندكارانیش بۆ ئه‌م دۆخه‌‬ ‫فه‌رامۆش نه‌كه‌ین نابێ‌ نادی����ده‌ بگیرێت به‌تایبه‌ت‬ ‫بۆ ئ����ه‌و خوێندكارانه‌ی‌ له‌ته‌مه‌نی‌ منداڵییان به‌وه‌ی‌‬ ‫به‌توانابن له‌وه‌ی‌ منداڵه‌كانیان نه‌كه‌ن به‌به‌شێك له‌و‬ ‫هه‌مو گرفته‌ی‌ به‌سه‌ر نیش����تمان‌و كۆمه‌ڵگاكه‌ماندا‬ ‫دێت وا بكه‌ن له‌به‌رچاوی‌ ئه‌وان باس����ی‌ مه‌ترسی‌‌و‬ ‫داڕوخان‌و خیانه‌ت‌و ئاڵۆزیی����ه‌كان نه‌كه‌ن‪ ،‬دوریان‬ ‫خه‌ن����ه‌وه‌ له‌ه����ه‌واڵ‌و ته‌ماش����اكردنی‌ تیڤی����ه‌كان‬ ‫چونكه‌ ئه‌مانه‌ كاریگه‌ری‌ ڕاس����ته‌وخۆیان له‌س����ه‌ر‬ ‫به‌جێده‌هێڵێت"‪.‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫هه‌ڵهاتن له‌زانین!‬ ‫به‌ڕێز عه‌باس‬ ‫ئایا ئێمه‌ بوونه‌وه‌رێكی���ن حه‌زمان له‌زانین هه‌یه‌؟‬ ‫ده‌گه‌ڕێین ب���ه‌دوای زانیندا؟ زانینمان خۆش ده‌وێ؟‬ ‫ده‌مانه‌وێت ش���ت بزانی���ن؟ له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا‬ ‫زانین به‌رهه‌مدێت؟ ئایا زانین هه‌ست ناكرێت خه‌ریكه‌‬ ‫یان ڕاستتر بووه‌ بە‌عه‌یبه‌!؟ فێرحواز له‌ناوه‌نده‌كانی‬ ‫خوێندندا فێری زانین ده‌بێت یان نه‌خێر ناوه‌نده‌كانی‬ ‫خوێندن زانین كوژن!؟ ئه‌مانه‌ ئه‌وپرس���یارانه‌ن كه‌‬ ‫ده‌بێت بە‌جیددی به‌دوایی وه‌اڵمه‌كانیدا بگه‌ڕێین‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫پێمان وایه‌ له‌خوێندنگاكانی كوردستاندا پرۆسه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ كوش���تنی زانین‪ ،‬وات���ه‌ له‌جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫خوێندنگا ش���وێنێك بێت بۆكرانه‌وه‌و پێش���كه‌وتن‌و‬ ‫داهێن���ان‌و پرس���یاری جیددی بە‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ بووه‌‬ ‫بە‌جێگایه‌ك بۆ كووشتنی پرسیاروو زانین‌و داهێنان!‬ ‫كه‌م نین ئه‌و فێرخوازانه‌ی رۆژانه‌ ده‌ش���كێنرێنه‌وه‌و‬ ‫ئیهانه‌ ده‌كرێن له‌به‌رئه‌وه‌ی پرسیارێكی ناباو جیاواز‬ ‫ده‌كه‌ن‌و پرسیاره‌كانیشیان جیددین‌و حه‌زی زانینیان‬ ‫هه‌یه‌و‪ ،‬وه‌كوو جنێوێكیش زۆرجار پێیان ده‌وترێت‬ ‫خۆ فه‌یله‌سوف نین پرسیاری وا ده‌كه‌ن؟!‬ ‫فێرخواز ده‌بێت هه‌ر ئه‌وه‌ بزانێت مامۆس���تاكه‌ی‬ ‫ده‌یزانێ���ت له‌وه‌ ب���ه‌ده‌ر پرس���یار قه‌ده‌غه‌یه‌! كه‌م‬ ‫نی���ن ئ���ه‌و فێرخوازان���ه‌ی ئ���ازار دراون به‌ه���ۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی پرس���یارێكی گرنگ���ی ده‌ره‌وه‌ی پرۆگرامیان‬ ‫له‌مۆستاكه‌ی خۆیان كردووه‌! له‌ڕاستیدا فێرخوازیش‬ ‫ئێس���تا وا په‌روه‌رده‌كراوه‌ وه‌كوو هه‌موو شته‌كانیتر‬ ‫ته‌نها بۆی گرنگه‌ خوێندن ته‌واوبكات به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫خێراو نایه‌وێت ئه‌و پرس���یاره‌ له‌خ���ۆی بكات چۆن‬ ‫ت���ه‌واوی بكات!؟ ب���ۆی گرنگ نییه‌ ش���ت بزانێت‌و‬ ‫بیربكات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی ب���ۆ گرنگه‌ به‌كورتترین‬ ‫رێ���گا وانه‌كانی ته‌واوبكات‌و خ���ۆی واته‌نی نه‌جاتی‬ ‫بێت ئه‌ی ئه‌وه‌نییه‌ گ���ه‌ر فێرخوازێك حه‌زی زانینی‬ ‫هه‌بێ���ت‌و بگه‌ڕێت به‌دوای���داو پرس���یار له‌باره‌یه‌وه‌‬ ‫بكات وه‌كو كه‌س���ێكی نامۆ سه‌یرده‌كرێت و‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫فێرخوازه‌كان���ی هاوڕێیه‌وه‌ پێ���ی ده‌ڵێن ئه‌م هه‌موو‬ ‫پرس���یاره‌ نه‌بڕایه‌وه‌‪ ،‬یاخوود پێی ده‌ڵێن پرس���یار‬ ‫زۆرمه‌ك���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو وانه‌ك���ه‌ زوو ته‌واوبێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫مامۆستاش له‌گه‌ڵیاندا هاوكاره‌!‬ ‫زۆرجار بە‌تۆمه‌تی ئه‌وه‌ی زۆرزانین‌و پرسیاركردن‬ ‫فێرخ���واز تووش���ی الدان ده‌كه‌ن ح���ه‌زی زانین‌و‬ ‫پرس���یاركردن الی فێرخوازان ده‌ك���ووژن‌و ناهێڵن‬ ‫به‌هره‌وتواناكانیان بخه‌نه‌گه‌ڕو‪ ،‬زانین‌و پرسیاركردن‬ ‫هه‌ندێكج���ار به‌ژه‌هر وێناده‌ك���ه‌ن! به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئایدۆلۆژیاكانیان ده‌خه‌نه‌ ژێرپرسیاره‌وه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫پرس���یار ده‌كه‌ن‌و حه‌زی زانینی���ان هه‌یه‌ له‌جیاتی‬ ‫ده‌سخۆش���ی‌و هاندان ناوناتۆره‌ی���ان ده‌خرێته‌ پاڵ‬ ‫به‌وه‌ی گێل���ن‌و هیچ نازان���ن! فێرخ���واز ئه‌وه‌نده‌‬ ‫س���ه‌رقاڵ ده‌كرێ���ت به‌ش���تی ناپه‌روه‌رده‌ی���ی‌و‬ ‫ڕۆتینیی���ه‌وه‌ ته‌كی���زی نامێنێت‌و كات���ی نابێت بۆ‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌و پرس���یاركردن! بە‌بۆچوون���ی ئێمه‌‬ ‫جیاوازی پێش���كه‌وتنی دونیای ڕۆژئاواو دواكه‌وتنی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وان پرسیار ده‌كه‌ن‌و ڕۆژهه‌اڵت‬ ‫مانی گرتووه‌ له‌پرسیاركردن!‬ ‫"ئه‌وه‌ش����ی الی ئێم����ه‌ ده‌بێ����ت زی����ره‌ك بێ����ت‬ ‫ی����ان به‌زی����ره‌ك ناوده‌برێ����ت ئه‌وانه‌ن ك����ه‌ ده‌بێت‬ ‫زانیارییه‌كان له‌به‌ربكه‌ن‌و ئاقڵ‌و بێده‌نگ دانیش����ن‬ ‫وه‌ك كۆمپیوته‌رب����ن‌و پرس����یار نه‌ك���� ‌هن‌و عه‌جولی‬ ‫نه‌كه‌ن! له‌كاتێك����دا ئه‌م زیره‌كییه‌ خراپترین جۆری‬ ‫زیره‌كیی����ه‌و حه‌زی زانین ده‌كوژێت‌و له‌ناوی ده‌بات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ "چیتر زیره‌كی به‌ته‌نیا به‌س نییه‌‪ ،‬كۆمپیوته‌ر‬ ‫ئامێرێكی زیره‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ كۆمپیوته‌رێك‪ ،‬چه‌ند‬ ‫پێش����كه‌وتووش بێت‪ ،‬هه‌رگی����ز ناتوانرێت بە‌فزووڵ‬ ‫ناوببرێ����ت"‪ ،‬كتێبێكی گرنگ هه‌یه‌ ده‌رباره‌ی حه‌زی‬ ‫زانین به‌ناوی "فزووڵ" له‌نووسینی "ئیان لیسڵی"یه‌و‬ ‫كۆمه‌كمان ده‌كات ده‌رباره‌ی ئه‌م بابه‌ته‌‪ ،‬ئیان لیسڵی‬ ‫دونووسێت‪ ":‬ئێمه‌ له‌ده‌ستنیشانكردنی بۆشاییه‌كانی‬ ‫زانیارییه‌كانماندا سه‌ركه‌وتوونین‪ ،‬ئه‌مه‌ش واده‌كات‬ ‫ك ‌ه كه‌متر له‌پێویس����ت فزووڵ بی����ن"‪ ،‬وه‌ "مرۆڤی‬ ‫فزووڵ ده‌زانێت كه‌ له‌ڕووی هه‌س����تییه‌وه‌ ئاسووده‌‬ ‫نابێ����ت هه‌تا ئه‌و زانیارییه‌ یاخود ئه‌و تێگه‌یش����تنه‌‬ ‫نه‌دۆزێته‌وه‌ كه‌بۆی ده‌گه‌ڕێت‪ .‬بۆیه‌ هه‌تا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫كه‌ بۆش����اییه‌ك ‌ه پڕ ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬له‌خوێندنه‌وه‌ یاخود‬ ‫پرس����یاركردن به‌رده‌وام ده‌بێت"‪ ،‬هه‌روه‌ها "مرۆڤی‬ ‫فزووڵی ڕاس����ته‌قینه‌ ده‌زانێت كه‌ هه‌میشه‌ نازانێت‬ ‫ئه‌و شتانه‌ چین كه‌ ده‌یه‌وێت له‌باره‌یانه‌وه‌ بزانێت"‪،‬‬ ‫كله‌ی كریستینس����ین ده‌ڵێت‪" :‬پرس����یاره‌كان ئه‌و‬ ‫كه‌لێنانه‌ی ناو ئه‌قڵن كه‌ بە‌وه‌اڵم پڕ ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پرسیاره‌كه‌ت نه‌كردبێت‪ ،‬وه‌اڵمه‌كه‌ هیچالشوێنێكی‬ ‫نابێ����ت پڕی بكاته‌وه‌" جۆن لۆكیش ده‌ڵێت‪ ":‬زانین‬ ‫بۆ تێگه‌یش����تن وه‌كو رووناكی بۆ چ����او خوازراوه‌‪،‬‬ ‫مناڵی����ش زیاتروزیاتر به‌زانین دڵخ����ۆش‌و كامه‌ران‬ ‫ده‌ب����ن به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر بزانن كه‌ پرس����یاره‌كانیان‬ ‫له‌به‌رچ����او ده‌گیرێ����ت‌و حه‌ز به‌زانی����ن كردنه‌كه‌یان‬ ‫پش����تیوانی لێ ده‌كرێ����ت‌و رێزی ل����ێ ده‌گیرێت"‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی����ه‌ ده‌بێت ئه‌وه‌ بزانین " س����ه‌ركه‌وتووترین‬ ‫قوتابییه‌كان هه‌ره‌ زیره‌كه‌كان نین‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وانه‌ن‬ ‫كه‌ كۆڵ ناده‌ن" له‌كۆتاییدا له‌گه‌ڵ "ئیان لیس����ڵی"‬ ‫ده‌پرسین" ئایا ده‌بێت قوتابخانه‌ ئه‌و جێگه‌یه‌ بێت‬ ‫كه‌ گه‌وره‌س����ااڵن ئه‌و زانین����ه‌ ئه‌كادیمییه‌ی تیادا‬ ‫ده‌گوێزن����ه‌وه‌ بۆ مناڵه‌كان كه‌ كۆمه‌ڵگه‌ بە‌به‌هاداری‬ ‫ده‌زانێت؟ یاخود قوتابخانه‌ شوێنێكه‌ كه‌تیادا مناڵ‬ ‫ڕێگه‌ی پێده‌درێت شوێن فزووڵێتیی خۆی بكه‌وێت‪،‬‬ ‫جا ئه‌و فزووڵێتییه‌ بۆ هه‌رشوێنێكی ببات؟‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫ئه‌مه‌ریكا چۆن دۆسته‌كان ‌ی ده‌فرۆشێ‌؟‬

‫‪17‬‬

‫گه‌ل نه‌وه‌كو زلهێزه‌كان ته‌نها زامن ‌ی مانه‌وه‌ن له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫دروستكردنی‌ بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‬ ‫له‌سه‌ر خاكی‌ واڵته‌كانیان‪ ،‬گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫سته‌مكاری‌‌و چه‌وسانه‌وه‌ سیمای‌ دیاری‌‬ ‫ئه‌و سه‌ركردانه‌ن به‌پشتیوانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫گه‌یشتنه‌ ده‌سه‌اڵت‪ .‬ئه‌وان نه‌یانده‌زانی‌‬ ‫ته‌نها گره‌نتی‌ مانه‌وه‌یان له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫گه‌له‌كانیانه‌ نه‌وه‌كو زلهێزه‌كان‪ ،‬نوسه‌ری‌‬ ‫كتێبی‌ ئه‌مه‌ریكا چۆن دۆسته‌كانی‌‬ ‫ده‌فرۆشێ‌ واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫كتێب���ی‌ ئه‌مه‌ریكا چ���ۆن دۆس���ته‌كان ‌ی‬ ‫ده‌فرۆش���ێ‌ (كی����ف تبی����ع أمری����كا‬ ‫أصدقا‌ٶها)‪ ،‬له‌نوس���ینی‌ نوسه‌ری‌ میسری‌‬ ‫مه‌جدی‌ حس���ێن كامیل���ه‌‪ ،‬له‌باڵوكراوه‌كانی‌‬ ‫(دار الكت���اب العربی)یه‌و (‪ )380‬الپه‌ڕه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ربرده‌ی‌ گه‌یشتنه‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و كه‌وتنی‌‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ له‌‪ :‬س���ه‌رۆكی‌ پاكس���تان په‌روێز‬ ‫موش���ه‌ڕه‌ف‪ ،‬دیكتات���ۆری‌ عێراق س���ه‌دام‬ ‫حسێن‪ ،‬محه‌مه‌د ره‌زا شای‌ ئێران‪ ،‬فردیناند‬ ‫مارك���ۆس س���ه‌رۆكی‌ فلیپی���ن‪ ،‬س���ۆهارتۆ‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ئیندۆنیزی���ا‪ ،‬مانوێ���ل نۆرییگا‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌نه‌ما‪ ،‬ئۆگۆس���تۆ پینۆشیه‌ی‌‬ ‫دیكتاتۆری‌ ش���یلی‌‪ ،‬ئێدوارد ش���یفه‌رنادزه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ جۆرجیا‪ ،‬باتێس���تای‌ دیكتاتۆری‌‬ ‫كوبا‪ ،‬عه‌سكه‌ر ئاكاییڤی‌ سه‌رۆكی‌ قیرغیزیا‪،‬‬ ‫مۆبۆتۆی‌ س���ه‌رۆكی‌ كۆنگ���ۆ‪ ،‬بێنه‌زیر بۆتۆ‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ پاكستان‌و جان ئه‌رستید‬ ‫سه‌رۆكی‌ هایتی‌ ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ پێش���ه‌كی‌ كتێبه‌كه‌دا نوسه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫دۆستایه‌تی‌ تاس���ه‌ر له‌گه‌ڵ كه‌س به‌رده‌وام‬ ‫نییه‌‪ ،‬وه‌فاش بۆ هیچ كه‌س���ێك هه‌میشه‌یی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ لۆژیكی‌ سیاس���ی‌ مامه‌ڵه‌كردنی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكایه‌ له‌هه‌مو كات‌و شوێنێكدا له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌موو سیستمه‌ ده‌س���ه‌اڵتداره‌كاندا‪ ،‬ته‌نها‬ ‫پێوه‌ر به‌الی���ه‌وه‌ به‌رژه‌وه‌ندیی���ه‌‌و ئه‌خالق‌و‬ ‫ماف���ی‌ م���رۆڤ‌و چه‌مكه‌كانی‌ په‌یوه‌س���ت‬ ‫بە‌مرۆڤایه‌تیه‌وه‌ هیچ پێگه‌یه‌كیان نییه‌‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬ئ���ه‌م كتێبە‌هه‌وڵێكه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌كردن له‌س���ه‌ر ئه‌و هه‌ڵه‌ مێژوییه‌‬ ‫گه‌وره‌ی���ه‌ی‌ كه‌ ه���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵتدارێك تێی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬بڕوای‌ وایه‌ هه‌ر هێزێكی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫ده‌ره‌ك���ی‌ زامنی‌ مان���ه‌وه‌ی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌كاتێك���دا ته‌نها گره‌نتی‌ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌له‌كه‌یه‌تی‌‪ ،‬مێژو ش���اهێده‌ له‌سه‌ر غه‌دری‌‬ ‫زلهێ���زه‌كان له‌دۆس���ته‌كانیان‌و هه‌وڵدان بۆ‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ شوێنگره‌وه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی‌ سه‌ر‬ ‫له‌نوێ‌ گه‌مه‌كه‌ ده‌ست پێ‌ بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫موشه‌ڕه‌ف‪ :‬ژه‌نه‌راڵێكی‌ به‌به‌خت‬ ‫ژه‌ن���ه‌راڵ په‌روێ���ز موش���ه‌ڕه‌ف س���اڵ ‌ی‬ ‫(‪ )1943‬له‌دایكب���وه‌‪ .‬س���اڵی‌ (‪)1964‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌س���وپاوه‌ ده‌كات‌و س���ه‌رجه‌م‬ ‫پله‌ س���ه‌ربازییه‌كان ده‌بڕێت تاوه‌كو له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )1998‬ده‌بێته‌ سوپاساالرو ساڵی‌ (‪)2007‬‬ ‫ده‌سبه‌رداری‌ ئه‌و پۆسته‌ی‌ ده‌بێت‪ .‬له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )1999‬كوده‌تا به‌س���ه‌ر نه‌واز ش���ه‌ریفدا‬ ‫ده‌كات‌و ده‌بێته‌ سه‌رۆكی‌ پاكستان‌و ماوه‌ی‌‬ ‫نۆ س���اڵ له‌و پۆسته‌یدا ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬به‌شی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ئه‌م كتێبە‌ته‌رخانكراوه‌ بۆ باسكردن‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ فه‌رمانڕه‌وایی‌ موشه‌ڕه‌ف‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت بە‌په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬موش���ه‌ڕه‌ف‬ ‫ده‌روازه‌ی‌ واڵته‌ك���ه‌ی‌ ب���ه‌ڕوی‌ پیاوان���ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌‌و هه‌واڵگری‌‌و ئه‌مه‌ریكادا كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌سێكیان ویستبێ‌ ته‌نها له‌سه‌ر بونی‌‬ ‫گومانێكیش راده‌س���تی‌ كردون‪ .‬پاكستانی‌‬ ‫كردب���وه‌ باخچ���ه‌ی‌ پش���ته‌وه‌ی‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬ماوه‌ی‌ نۆ ساڵ لێبڕاوانه‌ پشتیوانی‌‬ ‫له‌سیاسه‌ته‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا كرد‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر ئام���اژه‌ به‌و هه‌اڵن���ه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫موشه‌ڕه‌ف له‌ماوه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتیدا ئه‌نجامیدا‪،‬‬ ‫وه‌كو‪ :‬دورخس���تنه‌وه‌ی‌ دروستكه‌ری‌ بۆمبی‌‬ ‫ئه‌تۆمی‌ پاكستان عه‌بدولقه‌دیرخان له‌پۆستی‌‬ ‫راوێژكاری‌ س���ه‌رۆك بۆ كاروباری‌ زانس���تی‌‬ ‫له‌سه‌ر داوای‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬هه‌روه‌ها په‌كخستنی‌‬ ‫ده‌ستورو راگه‌یاندنی‌ باری‌ نائاسایی‌ له‌ساڵی‌‬ ‫(‪)2007‬دا‪ ،‬ده‌ستگیركردنی‌ شه‌ست دادوه‌ری‌‬ ‫دادگای‌ بااڵی‌ ده‌س���توری‌‪ ،‬ده‌ستگیركردنی‌‬ ‫هه‌زاران ئه‌ندامی‌ ئۆپۆزس���یۆن‌و داخستنی‌‬ ‫كه‌ناڵه‌كانیان‪.‬‬ ‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ری���كا ش���ه‌ڕی‌ دژی‌‬ ‫تیرۆری‌ راگه‌یاند‪ ،‬موش���ه‌ڕه‌ف خۆی‌ خسته‌‬ ‫به‌ره‌ی‌ هاوپه‌یمانانی‌ ئه‌مه‌ریكاو (‪ )12‬هه‌زار‬ ‫قوتابخان���ه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ داخس���ت‌و كه‌وته‌‬ ‫دژایه‌تیكردنی‌ پارته‌ ئیس�ل�امیه‌كان‪ ،‬پاشان‬ ‫فه‌رمانیكرد بە‌سوپا په‌الماری‌ مزگه‌وتی‌ سور‬ ‫بده‌ن‌و به‌و هۆیه‌وه‌ سه‌دان موسڵمان كوژران‪،‬‬ ‫ئه‌م كارانه‌ش هێنده‌ی‌ تر جه‌ماوه‌ری‌ ناڕازی‌‬ ‫له‌دژی‌ موشه‌ڕه‌ف ته‌یاركرد‪.‬‬ ‫له‌(‪ )2007‬موش���ه‌ڕه‌ف ویس���تی‌ ده‌ستور‬ ‫هه‌م���وار بكات���ه‌وه‌و ب���ۆ خولی‌ س���ێیه‌می‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ خۆی‌ كاندید بكاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئۆپۆزسیۆن لێی‌ هاتنه‌ده‌ست‌و هه‌وڵه‌كانیان‬ ‫چڕكرده‌وه‌و له‌ده‌س���ه‌اڵت درویانخس���ته‌وه‌‪.‬‬

‫(‪ )CIA‬بوه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ سودێكی‌ بۆ نه‌بوو‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ بە‌تۆمه‌ت���ی‌ فڕوفێ���ڵ‌و بازرگانیكردن‬ ‫به‌ماده‌ی‌ هۆش���به‌ره‌وه‌ حه‌ڤده‌ ساڵ زیندانی‌‬ ‫بۆ بڕایه‌وه‌‪.‬‬

‫نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬موشه‌ڕه‌ف به‌ختی‌ هه‌بو كه‌‬ ‫بە‌سه‌المه‌تی‌ رزگاری‌ بو‪ .‬دوای‌ وازهێنانیش ‌ی‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬چاوه‌ڕوان بو ئه‌مه‌ریكا ببێته‌‬ ‫په‌ناگه‌و پاداش���تی‌ بده‌نه‌وه‌و پارێزگاری‌ لێ‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆندۆلیزا ره‌یس���ی‌ وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وكات���ی‌ ئه‌مه‌ریكا وتی‌‪ :‬پێدانی‌‬ ‫ماف���ی‌ په‌نابه‌ری‌ سیاس���ی‌ بە‌موش���ه‌ڕه‌ف‬ ‫بابه‌تێك���ه‌ نه‌خراوه‌ته‌ س���ه‌ر مێزی‌ گفتوگۆ‪.‬‬ ‫باڵێ���وزی‌ پاكس���تانیش له‌ئه‌مه‌ری���كا وتی‌‪:‬‬ ‫موش���ه‌ره‌ف له‌سیاس���ه‌ت تێنه‌ده‌گه‌یشت‪،‬‬ ‫نه‌یده‌زانی‌ ئه‌و واڵتێك به‌ڕێوه‌ده‌بات نه‌وه‌كو‬ ‫كۆمپانیایه‌ك‪ .‬راوێژكاری‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاش س���تیڤن هادلی‌ وتی‌‪ :‬پێویسته‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ ئێم���ه‌ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تێكدا بێت‪،‬‬ ‫نه‌وه‌كو تاكه‌كه‌سێك‪.‬‬ ‫شای‌ ئێران‪ :‬ده‌ربارو ده‌ربه‌ده‌ر‬ ‫محه‌مه‌د ره‌زاش���ا دوایین پادش���ای‌ ئێران‬ ‫له‌(‪ )1919‬له‌دایكبوه‌و ل���ه‌(‪ )1980‬به‌هۆی‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌وه‌ له‌میسر مرد‪ .‬ش���ا ده‌رچوی‌‬ ‫ئه‌كادیمی���ای‌ س���ه‌ربازی‌ ب���و له‌ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫به‌ریتانی���ا‪ .‬له‌م���اوه‌ی‌ س���ااڵنی‌ (‪- 1941‬‬ ‫‪ )1979‬حوكمڕان���ی‌ ئێرانی‌ كرد‪ .‬یه‌كێك بو‬ ‫له‌دۆس���ته‌ نزیكه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ نوس���ه‌ر بۆ م���اوه‌ی‌ س���ێ‌ ده‌یه‌‬ ‫كۆمه‌كی‌ كه‌مپینی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكه‌كان‌و‬ ‫كۆنگرێسمان‌و حاكمی‌ ویالیه‌ته‌كانی‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا له‌(‪ )22‬زانكۆی‌ ئه‌مه‌ریكیه‌وه‌‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ دكتۆرای‌ فه‌خری‌ وه‌رگرت‪.‬‬ ‫ش���ا هێنده‌ عاشقی‌ دۆستایه‌تی‌ بو له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژئ���اوادا‪ ،‬له‌م���اوه‌ی‌ ده‌ س���اڵی‌ كۆتایی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌یدا ده‌یان چاوپێكه‌وتنی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژنامه‌وان���ی‌ بیانی‌ ئه‌نجام���دا‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها‬ ‫دو دیمانه‌ی‌ له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوس���انی‌ ئێرانی‌‬ ‫ئه‌نجامدا‪ ،‬له‌یه‌كێكیاندا وتی‌‪ :‬س���وپاس بۆ‬ ‫خوا له‌واڵتدا هیچ كێش���ه‌یه‌كمان نییه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌توانین هاوكاری‌ نه‌ته‌وه‌كانی‌ دیكه‌ بكه‌ین‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانیان‪.‬‬ ‫ش���ا‪ ،‬بنكه‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ربازی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر خاكی‌ واڵته‌كه‌ی‌ دانا‪ ،‬باڵێوزخانه‌ی‌‬ ‫ئیس���رائیل له‌تاران‌و تارانیش له‌ئیس���رائیل‬ ‫هه‌ب���و‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتیداو له‌س���ایه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاوه‌ كه‌وته‌ راوه‌دونانی‌ نه‌یاره‌كانی‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ س���ه‌ركوتكردنی‌ نه‌یاره‌كان���ی‌ ده‌زگای‌‬ ‫هه‌واڵگری‌ س���اواكی‌ دروس���تكردو ئه‌مه‌ریكا‬ ‫كۆمه‌كی‌ كرد‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌چۆنێتی‌ البردنی‌ شا له‌سه‌ر‬ ‫ته‌خت‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ شای‌ البرد‪،‬‬ ‫بریجنس���كی‌ راوێ���ژكاری‌ س���ه‌رۆك ب���و بۆ‬ ‫كاروباری‌ ئاسایشی‌ نیشتیمانی‌‪ ،‬تیۆرییه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌ی���وت‪ :‬گۆڕینی‌ س���ه‌ربازه‌كان بە‌پیاوانی‌‬ ‫ئاینی‌‪ .‬بۆی���ه‌ فه‌رمانی‌ بە‌س���ه‌ربازگه‌كه‌یان‬ ‫كرد له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ش���ا هیچ كارێك نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كاتێكیش ش���ا ئێرانی‌ جێهێشت‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بە‌پاس���اوی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ "زی���ان بە‌ئاسایش���ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ ده‌گه‌یه‌نێت" ئاماده‌نه‌بو‬ ‫پێشوازی‌ لێ‌ بكات‪.‬‬ ‫ولیه‌م سۆلیڤان دوایین باڵێوزی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ شادا له‌كتێبه‌كه‌یدا "ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫ئێران" ده‌ڵێت‪ :‬ش���ا پێیوتم پالنگێڕییه‌كی‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌ له‌دژم هه‌یه‌‪ ،‬مایه‌ی‌ سه‌رس���وڕمان‬ ‫نییه‌ ئینگلیزو س���ۆڤێت شتێك بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ناخه‌وه‌ له‌هه‌ر ش���تێكی‌ تر زیاتر‬ ‫خه‌مب���ارم ده‌كات رۆڵی‌ هه‌واڵگری‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫(‪) CIA‬یه‌ ل���ه‌م پالنگێڕییه‌دا‪ ،‬تائێس���تاش‬ ‫له‌خۆم ده‌پرس���م ئه‌و هۆكارانه‌ چین وایكرد‬ ‫(‪ )CIA‬له‌و پالنه‌دا به‌شداربێت؟ چیمكردوه‌‬ ‫دژی‌ ئه‌مه‌ری���كا تا به‌م ش���ێوازه‌ له‌ناوبه‌ره‌‬ ‫مامه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵدا بكه‌ن؟"‪.‬‬

‫پینۆشیه‌‪ :‬سه‌ربازێك ‌ی سته‌مكار‬ ‫ئۆگۆس���تۆ پینۆش���یه‌ س���ه‌رۆكی‌ چیل ‌ی‬ ‫له‌(‪ )1915‬له‌دایكبوه‌‪ ،‬خوێندنی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫خوێن���دوه‌و پله‌كانی‌ س���وپا بڕیوه‌ تا بوه‌ته‌‬ ‫سوپاس���االر‪ .‬ل���ه‌(‪ )1973‬به‌كوده‌ت���ا بوه‌‬ ‫س���ه‌رۆك‌و تا (‪ )1990‬له‌و پۆسته‌دا مایه‌وه‌و‬ ‫له‌(‪ )2006‬بە‌نه‌خۆشی‌ دڵ مرد‪ .‬سه‌رده‌مه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌ به‌‪ :‬گه‌نده‌ڵی‌ سیاس���ی‌‌و دارایی‌‪،‬‬ ‫دیكتاتۆرییه‌ت‪ ،‬ئه‌شكه‌نجه‌و تیرۆری‌ سیاسی‌‪،‬‬ ‫بێسه‌روشوێنكردن‌و له‌ناوبردنی‌ ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫ك���ه‌ گه‌یش���ته‌ ده‌س���ه‌اڵت كۆنگرێس���ی‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���انده‌وه‌و ده‌س���توری‌ هه‌ڵپه‌ساردو‬ ‫پارته‌ چه‌په‌كانی‌ قه‌ده‌غه‌كرد‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬پینۆشیه‌ ئاماده‌بو هه‌مو‬ ‫ش���تێك بۆ ئه‌مه‌ریكا بكات‌و هه‌رچی‌ داوای‌‬ ‫لێ‌ بكه‌ن بیكات‪ .‬هه‌ر كه‌ گه‌یشته‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫هه‌م���وو په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ كوب���او‬ ‫س���ۆڤیه‌ت پچڕی‌‪ .‬له‌به‌رامب���ه‌ردا رویكرده‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو پش���تیوانیه‌كی‌ فراوانی‌ وه‌رگرت‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت ئه‌مه‌ری���كا چاوپۆش���ی‌ له‌هه‌موو‬ ‫پێشێلكارییه‌كانی‌ كرد‪ .‬پینۆشیه‌ له‌(‪)1990‬‬ ‫له‌ژێر فش���اری‌ جه‌ماوه‌ردا وازی‌ له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫هێنا‪ ،‬به‌اڵم تا (‪ )1998‬وه‌كو سوپاس���االر‬ ‫مایه‌وه‌‪ .‬له‌كۆتایی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌یدا ویستی‌‬ ‫ب���ۆ وه‌رگرتنی‌ چاره‌س���ه‌ر بچێته‌ ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ریكا ئاماده‌نه‌بو بۆ چاره‌سه‌ریش‬ ‫وه‌ریبگرێت‪.‬‬

‫شا پێیوتم پالنگێڕییه‌كی‌ ده‌ره‌كی‌ له‌دژم هه‌یه‌‪ ،‬مایه‌ ‌ی‬ ‫سه‌رسوڕمان نییه‌ ئینگلیزو سۆڤێت شتێك بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌ناخه‌وه‌ له‌هه‌ر شتێكیتر زیاتر خه‌مبارم ده‌كات رۆڵی‌ هه‌واڵگر ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا (‪ )CIA‬یه‌ له‌م پالنگێڕییه‌دا‬ ‫ئه‌مه‌ریكا دۆناڵد رامسفێڵدی‌ ره‌وانه‌ی‌ به‌غدا‬ ‫كردوه‌ تاوه‌كو قه‌ناعه‌ت بە‌س���ه‌دام بكات بۆ‬ ‫ئه‌و شه‌ڕه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‪ :‬خانمه‌ باڵێوزی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌به‌غدا ئابرێل گالس���پی‌‪ ،‬گڵۆپی‌‬ ‫س���ه‌وزی‌ بۆ هێرشكردنه‌ س���ه‌ر كوه‌یت بۆ‬ ‫سه‌دام پێكرد‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ باسه‌كه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ راپۆرتێكی‌ رۆژنامه‌نوس���ی‌ ناس���راوی‌‬ ‫به‌ریتانی‌ رۆبه‌رت فیسك كه‌ ده‌ڵێت‪ :‬رۆژئاوا‬ ‫سه‌دامی‌ دروستكردو پاشان له‌ناویبرد‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ره‌تیكرده‌وه‌ ملكه‌چی‌ ئاره‌زوه‌كانیان‬ ‫بێت‪.‬‬

‫سه‌دام حسێن‪ :‬سه‌ربازێكی‌ شه‌ڕانگێز‌‬ ‫دیكتات���ۆری‌ پێش���وی‌ عێ���راق س���ه‌دام‬ ‫حس���ێن یه‌كێك���ی‌ دیكه‌یه‌ له‌و كه‌س���انه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ له‌ماركۆس‬ ‫زیات���ر له‌په‌نج���ا الپ���ه‌ڕه‌ی‌ كتێبه‌ك���ه‌ بۆ‬ ‫فێردینان���د مارك���ۆس (‪)1989 - 1917‬‬ ‫باسكردنی‌ ته‌رخانكراوه‌‪ .‬سه‌دام له‌(‪)1937‬‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ ،‬ل���ه‌(‪ )1969‬بوه‌ت���ه‌ جێگری‌ ده‌یه‌م س���ه‌رۆكی‌ فلیپینه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ سااڵنی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ شۆڕش‌و (‪ )1986 - 1965‬سه‌رۆك بوه‌‪ .‬به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫له‌(‪ )1979‬بوه‌ س���ه‌رۆك كۆم���اری‌ عێراق‌و مانه‌وه‌ی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫تا (‪ )2003‬له‌و پۆس���ته‌دا مایه‌وه‌و له‌ساڵی‌ واڵته‌ك���ه‌ ‌ی ناڕازیب���ون‪ ،‬ب���ه‌اڵم رێگه‌ی���دا‬ ‫به‌دروس���تكردنی‌ بنكه‌یه‌ك���ی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫(‪ )2006‬له‌سێداره‌درا‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ نوسه‌ر دوای‌ نه‌مانی‌ شای‌ ئێران‪ ،‬ئه‌مریكی‌ له‌واڵته‌كه‌یدا‪ .‬له‌س���اڵی‌ (‪)1972‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بایدایه‌وه‌ به‌الی‌ س���ه‌دامداو كردی‌ دۆخی‌ له‌ناكاوی‌ راگه‌یاند‌و پۆس���تی‌ جێگری‌‬ ‫بە‌پۆلیسی‌ خۆی‌ له‌ناوچه‌ی‌ كه‌نداودا‪ .‬جه‌خت س���ه‌رۆك كۆماری‌ هه‌ڵوه‌ش���انده‌وه‌‪ ،‬ساڵی‌‬ ‫له‌وه‌شده‌كاته‌وه‌ (‪ )CIA‬س���ه‌دام‌و به‌عسی‌ دوات���ر هه‌ڵبژاردنی‌ دواخس���ت‌و له‌(‪)1983‬‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا به‌هه‌مو شێوه‌یه‌ك سه‌ركرده‌ی‌ ئۆپۆزس���یۆن بینینۆ ئه‌كینۆی‌‬ ‫هاوكاری‌ ك���ردوه‌و چاوی‌ له‌هه‌مو تاوانه‌كانی‌ تیرۆركرا‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌و كارانه‌ بونه‌ هۆی‌ هه‌اڵیس���انی‌‬ ‫پۆش���یوه‌‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت هه‌م���و هه‌وڵه‌كان���ی‌‬ ‫كوده‌تای‌ له‌دژی‌ سه‌دام له‌باربردوه‌‪ .‬نوسه‌ر ناڕه‌زایی‌ جه‌ماوه‌ری‌‌و بۆ ماوه‌ی‌ دوو س���اڵ‬ ‫بۆ به‌ڵگاندن���ی‌ وته‌كان���ی‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ناڕه‌زایه‌تیی���ه‌كان به‌رده‌وام ب���ون‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫یاداشته‌كانی‌ هه‌ردو ئه‌فس���ه‌ری‌ هه‌واڵگری‌ له‌س���اڵی‌ (‪ )1986‬له‌ژێر فش���اری‌ ناوخۆو‬ ‫ئه‌مه‌ریك���ی‌ رۆجه‌ر مۆریس‌و داڤید هۆكۆرس ده‌ره‌وه‌دا به‌ناچ���اری‌ بڕیاری���دا هه‌ڵبژاردن‬ ‫ك���ه‌ جه‌خ���ت له‌وه‌ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ئه‌مه‌ری���كا بكرێت‪ ،‬ئۆپۆزس���یۆن گومان���ی‌ له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ بو‪ ،‬بۆیه‌ هه‌وڵه‌كانیان به‌رده‌وام‬ ‫پشتگیری‌ سه‌دامی‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر رایده‌گه‌یه‌نێت شه‌ڕی‌ هه‌شت ساڵه‌ی‌ بو تاوه‌كو له‌كۆتایی‌ ئه‌و س���اڵه‌دا ناچاریان‬ ‫ئێران‌و عێ���راق به‌هاندان���ی‌ ئه‌مه‌ریكا بوه‌‪ ،‬ده‌س���تبه‌رداری‌ كورسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ ببێت‌و‬ ‫به‌جۆرێك رۆناڵد ریگانی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌وكاتی‌ به‌فڕۆكه‌یه‌ك خۆی‌ گه‌یانده‌ بنكه‌ی‌ سه‌ربازی‌‬

‫كالركی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‌و له‌وێوه‌ به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ حه‌وت���ه‌م بە‌س���ه‌رۆك هه‌ڵیب���ژاردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای‌ خۆپیشاندانی‌ فراوانی‌ خوێندكاران ك ‌ه‬ ‫واڵت هه‌اڵت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ماركۆسه‌وه‌‪ ،‬نوسه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ داوای‌ چاكسازی‌‌و دیموكراسیه‌تیان ده‌كرد‪،‬‬ ‫ب���ۆ توێژینه‌وه‌یه‌ك���ی‌ پرۆفیس���ۆر رۆناڵ���د س���ۆهارتۆیان ناچارك���رد واز له‌ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ج‪.‬س���یمبواڵن كه‌ ده‌ڵێت‪ :‬مانێ�ل�ا ناوه‌ندی‌ بهێن���ێ‪ .‬هه‌روه‌ه���ا میدی���ای‌ ئه‌مه‌ریكیش‬ ‫سه‌ره‌كی‌ (‪ )CIA‬بوو له‌باشوری‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ده‌س���تیكرد بە‌تۆمه‌تباركردن���ی‌ بە‌نه‌فامی‌‌و‬ ‫ئاس���یا‪ .‬ماركۆس له‌س���ه‌ر داوای‌ ئه‌مه‌ریكا گه‌نده‌ڵی‌‌و خراپ به‌كاربردنی‌ ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫كاتێك بزوتن���ه‌وه‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ جه‌ماوه‌ر‬ ‫به‌ره‌نگاری‌ شیوعیه‌كان بویه‌وه‌‪ .‬له‌كۆتاییدا‬ ‫كه‌ ده‌رك���ه‌وت دیكتاتۆرییه‌ته‌ك���ه‌ی‌ به‌ره‌و ل���ه‌دژی‌ په‌ره‌ی‌ س���ه‌ند‪ .‬مادلی���ن ئۆڵبرایت‬ ‫روخانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا ده‌ستبه‌رداری‌ بو‪ .‬نوسه‌ر وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وكاتی‌ ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬زۆر‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ئاش���كرایه‌ ئه‌مه‌ریكا گوێ‌ بە‌هه‌ڵه‌و به‌ساده‌یی‌ وتی‌‪ :‬پێویس���ته‌ سۆهارتۆ وه‌كو‬ ‫پێش���ێلكاری‌ دۆس���ته‌كانی‌ ن���ادات تاوه‌كو هه‌ر جه‌نتڵمانێك ده‌س���تبه‌رداری‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫خزمه‌ت به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی‌ بكه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه ببێت‪.‬‬ ‫تا كاری‌ بە‌ماركۆس هه‌بو پشتیوانی‌ لێكرد‪،‬‬ ‫نۆریگا‪ :‬سیخوڕو بازرگان‬ ‫پاشان ده‌ستبه‌رداری‌ بوو‪.‬‬ ‫مانوێل نۆریگای‌ سه‌رۆكی‌ په‌نه‌ما یه‌كێكی‌‬ ‫دیكه‌یه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌ به‌پشتیوانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫سۆهارتۆ‪ :‬سته‌مكارو گه‌نده‌ڵ‬ ‫محه‌مه‌د سۆهارتۆ س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نده‌نوسیا گه‌یشته‌ ده‌سه‌اڵت‌و پاش���ان به‌زیندانیكردن‬ ‫ل���ه‌(‪ )1921‬له‌دایكب���وه‌و س���اڵی‌ (‪ )2008‬كۆتایی‌ به‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ هێنرا‪ .‬ئه‌و له‌(‪)1970‬‬ ‫به‌هۆی‌ نه‌خۆشیه‌وه‌ مرد‪ .‬له‌ساڵی‌ (‪ )1968‬بوه‌ سه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌ هه‌واڵگر ‌ی واڵته‌كه‌ی‌‪،‬‬ ‫له‌ئاكامی‌ كوده‌تایه‌كی‌ سه‌ربازی‌ به‌پاڵپشتی‌ خۆی‌ به‌نزیكترین دۆس���تی‌ جۆرج بۆش���ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كا بوه‌ س���ه‌رۆك‌و م���اوه‌ی‌ (‪ )33‬باوك ده‌زانی‌ ئه‌وكاته‌ی‌ س���ه‌رۆكی‌ ده‌زگای‌‬ ‫س���اڵ له‌پۆس���ته‌كه‌یدا مای���ه‌وه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ هه‌واڵگ���ری‌ ئه‌مه‌ریكا (‪ )CIA‬بو‪ .‬س���اڵی‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تیدا‪ ،‬س���ه‌رپێچی‌ فه‌رمانه‌كانی‌ (‪ )1983‬له‌ڕێگه‌ی‌ كوده‌تاوه‌ بوه‌ سه‌رۆك‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ری���كای‌ نه‌كردو به‌تون���دی‌ به‌ره‌نگاری‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ده‌س���ه‌اڵتیدا زۆر توندبو له‌گه‌ڵ‬ ‫شیوعییه‌كان‌و ئیسالمییه‌كان بویه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌له‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬ده‌زگای‌ پۆلیس���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ س���ۆهارتۆدا‪ ،‬واڵته‌ك���ه‌ی‌ به‌خ���ۆی‌ هه‌ب���وو‪ .‬پێش ئ���ه‌و‌هی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫دوچ���اری‌ هه‌ژاری‌‌و بێكارییه‌كی‌ زۆر بویه‌وه‌‪ ،‬په‌الماری‌ په‌نه‌م���ا ب���دات‪ ،‬داوای‌ له‌نۆریگا‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ ته‌شه‌نه‌ی‌ س���ه‌ند‪ .‬گۆڤاری‌ تایمی‌ كرد واز له‌ده‌س���ه‌اڵت بهێنێ یان واڵته‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكی‌ سامانه‌كه‌ی‌ بە‌(‪ )15‬ملیار دۆالر‌و به‌جێبهێڵی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌قس���ه‌ی‌ نه‌كردن‪ .‬بۆیه‌‬ ‫به‌های‌ موڵك‌و ماڵی‌ خێزانه‌كه‌شی‌ بە‌(‪ )73‬ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان هه‌ڵمه‌تێك���ی‌ راگه‌یاندنیان‬ ‫ملیار مه‌زه‌نده‌كرد‪ .‬هاوبه‌ش‌و خاوه‌نی‌ زیاتر له‌دژی‌ به‌رپاكردو به‌بازرگانیكردن بە‌ماده‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ش���تا كۆمپانیا بوو‪ .‬له‌سه‌رده‌می‌ ئه‌ودا هۆشبه‌ر تۆمه‌تباریان كرد‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بای���ی‌ نزیكه‌ی‌ (‪ )300‬ملیار دۆالر‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1989‬ئه‌مه‌ری���كا په‌الماری‌‬ ‫وه‌به‌رهێنانی‌ له‌و واڵته‌دا هه‌بوو‪.‬‬ ‫په‌نه‌م���ای‌ داو نۆری���گای‌ ده‌س���تگیركرد‪،‬‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1998‬پارله‌م���ان ب���ۆ جاری‌ هه‌رچه‌ن���ده‌ دانی‌ به‌وه‌دا نا كه‌ به‌كرێگیراوی‌‬

‫شیفه‌رنادزه‌‪ :‬خیانه‌تیان لێكردم‬ ‫ئیدوارد ش���یفه‌رنادزه‌ س���ه‌رۆكی‌ جۆرجیا‬ ‫ل���ه‌(‪ )1928‬له‌دایكبوه‌‪ ،‬له‌(‪)2003 – 1995‬‬ ‫س���ه‌رۆك بو‪ .‬له‌(‪ )1990 – 1985‬وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ سۆڤیه‌ت بوو‪ .‬له‌(‪)1992‬‬ ‫به‌وه‌كال���ه‌ت ب���وه‌ س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ جۆرجیا‪ .‬له‌ن���او گه‌له‌كه‌یدا‬ ‫تۆمه‌تب���اره‌ بە‌گه‌نده‌ڵ���ی‌‪ ،‬خزمخزمێن���ه‌‪،‬‬ ‫داڕوخانی‌ ئابوری‌‌و س���اخته‌كردنی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪.‬‬ ‫لە‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ساڵی‌ (‪)2000‬دا كه‌ دوای‌‬ ‫ه���ه‌ژده‌ رۆژ ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ راگه‌یه‌نرا‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫زۆری‌ سكااڵو گومانی‌ ساخته‌كردنه‌وه‌‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫فش���اری‌ جه‌ماوه‌رو بە‌ره‌زامه‌ندی‌ ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫روس���یا وازی‌ له‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هێن���او وتی‌‬ ‫"ده‌مه‌وێ���ت ب���ۆ رێگرتن له‌رژان���ی‌ خوێن‪،‬‬ ‫بە‌ئاشتیانه‌ كۆتایی‌ به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ بهێنم"‪.‬‬ ‫ئیدوارد ساڵی‌ (‪ )2003‬بە‌رۆژنامه‌ی‌ ده‌یلی‌‬ ‫ته‌له‌گرافی‌ به‌ریتانی‌ راگه‌یاند‪ :‬ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫چ ش���تێكیان داواك���رد پێشكه‌ش���م كردن‪،‬‬ ‫رۆڵێكی‌ سه‌ره‌كیم بینی‌ له‌روخاندنی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫سۆڤیه‌ت‪ ،‬له‌س���ه‌ر خاكی‌ جۆرجیاو له‌نزیك‬ ‫سنوره‌كانی‌ روسیا س���ه‌ربازگه‌یه‌كم پێدان‪،‬‬ ‫جه‌نه‌راڵه‌كان���ی‌ ئه‌وانم هێنا ب���ۆ راهێنان‌و‬ ‫سه‌رپه‌رشتیكردنی‌ س���وپا‪ ،‬سه‌رباری‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌وان���ه‌ خیانه‌تی���ان لێك���ردم‌و كوده‌تایان‬ ‫له‌دژ كردم‪ .‬باڵێوزی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ له‌ته‌نیش���تم‬ ‫دانیش���تبو‪ ،‬دوای‌ یه‌ك كاژێ���ر له‌گۆڕه‌پانی‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر پارله‌مان له‌ناو خۆپیش���انده‌ران‬ ‫بینیم دژی‌ من بو‪ ،‬نازانم بۆچی‌ وایان له‌گه‌ڵ‬ ‫كردم"‪.‬‬

‫له‌دیموكراسیه‌وه‌ بۆ دیكتاتۆری‌‬ ‫عه‌سكه‌ر ئاكاییڤی‌ س���ه‌رۆكی‌ قیرغیزیا‪،‬‬ ‫بڕوانام���ه‌ی‌ دكت���ۆرای‌ له‌فیزی���ادا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫س���اڵی‌ (‪ )1990‬بە‌س���ه‌رۆك هه‌ڵبژێردرا‪.‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا دیموكراس���یه‌تی‌ په‌یڕه‌وكردو‬ ‫رێگه‌ی‌ كاركردنی‌ به‌حیزبه‌كان به‌خش���ی‌‪،‬‬ ‫میدیای‌ ئازاد گه‌ش���ه‌ی‌ ك���رد‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫كاتێ���ك رۆژنامه‌ی���ه‌ك ره‌خن���ه‌ی‌ لێگرت‪،‬‬ ‫خ���ۆی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌سه‌رنوس���ه‌ره‌كه‌ كردو‬ ‫ده‌ستخۆشی‌ لێكرد‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م واڵت���ه‌ی‌ بچوك���ه‌ی‌ ناوه‌ڕاس���تی‌‬ ‫ئاس���یا تا س���اڵی‌ (‪ )1995‬بە‌سویس���رای‌‬ ‫رۆژه���ه‌اڵت ناوده‌برا‪ ،‬به‌اڵم له‌و س���اڵه‌وه‌‬ ‫عه‌س���كه‌ر به‌رامبه‌ر كلتوری‌ خێڵ‌و فشاری‌‬ ‫عه‌ش���یره‌ته‌كه‌ی‌ خۆی‌ رانه‌گ���رت‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫پۆسته‌كانی‌ بە‌كه‌سه‌ نزیكه‌كانی‌ پڕكرده‌وه‌و‬ ‫ل���ه‌(‪ )2000 - 1995‬واڵته‌ك���ه‌ی‌ ب���ه‌ره‌و‬ ‫دیكتاتۆریی���ه‌ت ب���رد‪ .‬له‌س���اڵی‌ (‪)2000‬‬ ‫بە‌س���اخته‌كردنی‌ هه‌ڵبژاردن تۆمه‌تباركراو‬ ‫ناڕه‌زایی‌ جه‌ماوه‌ری‌ په‌ره‌ی‌ سه‌ند‪.‬‬ ‫له‌ ساڵی‌ (‪ )2002‬بڕیاریدا فڕۆكه‌خانه‌ی‌‬ ‫پایته‌خ���ت بداته‌ ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان تاوه‌كو‬ ‫بیكه‌نه‌ بنكه‌یه‌كی‌ س���ه‌ربازی‌‪ ،‬ئه‌وكاره‌ش‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ت���ر جه‌م���اوه‌ری‌ توڕه‌ك���رد‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪‌)2005‬و له‌ده‌ره‌نجامی‌ فش���اری‌‬ ‫جه‌ماوه‌ردا به‌ره‌و روس���یا ه���ه‌اڵت‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ واڵته‌كه‌ی‌ نقومی‌ بێكاری‌‌و هه‌ژاری‌‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌‌و سته‌مكاری‌ سیاسی‌ كرد‪ .‬له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )2006‬له‌میانی‌ دیمانه‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫وتی‌ "بۆ دورخس���تنه‌وه‌م له‌سه‌رۆكایه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كان پالنیان لێگێڕام"‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫عەدالەت چییە؟‬

‫گفتوگۆیەک لەگەڵ نوسەرو لێكۆڵەر تەحسین حەمەغەریب‬ ‫ئا‪ :‬لەیال جەمال‬

‫نوس���ەر‌و لێكۆڵەر‪ ،‬تەحسین حەمەغەریب‬ ‫لەم گفتوگۆی���ەی ئاوێنەدا ب���اس لەچەمكی‬ ‫عەدالەت‌و پەیوەندی بەسیاسەت‌و دەوڵەتەوە‬ ‫دەخاتەرو‪ ،‬رەخنەشی لە‌هەمو حزبە‌سیاسییە‬ ‫كوردییەكان هەیە بەوەی سیاسەت سەنتەرن‬ ‫نەك فەرهەنگ سەنتەر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬عه‌داله‌ت چیی���ه‌؟ تیۆریایی ڕون‬ ‫ده‌رباره‌ ‌ی عه‌داله‌ت چییه‌؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬دو قوتابخانه‌ ‌ی‬ ‫گه‌ور‌ه هه‌یه‌ ده‌رب���اره‌ ‌ی عه‌داله‌ت‪ ،‬ڕوگه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ی ‌ه پێی‌ئه‌وترێ ڕوگه‌ی‌ ش���ت س���ه‌نته‌ری‌‪،‬‬ ‫وات��� ‌ه عه‌دال���ه‌ت بریتیی���ه‌ له‌عادیالن��� ‌ه‬ ‫دابه‌ش���كردنی‌ كااڵكان‪ .‬وات ‌ه جه‌خت له‌س���ه‌ر‬ ‫ش���تێك ئه‌كاته‌و‌ه له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ مرۆڤ‪ .‬ڕەمز ‌ی‬ ‫ئه‌م قوتابخانه‌یه‌ (ج���ۆن ڕاوڵز)ه‌‪ .‬تیۆریایی‬ ‫عه‌داله‌تی‌ (جۆن ڕاوڵز) باس���ی‌ دابه‌شكردن ‌ی‬ ‫عادیالنه‌ی‌ كااڵ گشتییه‌كان ده‌كات‪ ،‬ئه‌و كااڵو‬ ‫شمه‌كانه‌ ‌ی په‌یوه‌ندییان بە‌كۆمه‌ڵگه‌و‌ه هه‌یه‌‪.‬‬ ‫قوتابخانه‌یه‌ك ‌ی دیكه‌مان هه‌ی ‌ه له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫جه‌خت له‌ش���ت بكاته‌وه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ مرۆڤ‬ ‫جه‌خت له‌خودی‌ مرۆڤ خۆی‌ ئه‌كاته‌وه‌‪ .‬وات ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر عه‌داله‌ت الی‌ ج���ۆن ڕاوڵز ئه‌وه‌بێت‬ ‫چۆن كااڵ گش���تییه‌كان عادیالنه‌ دابه‌شبكرێ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ الی‌ ئه‌م قوتابخانه‌ی���ه‌ بریتییه‌ له‌وه‌ ‌ی‬ ‫چ���ۆن فه‌زایه‌ك���ی‌ عادیالن���ه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫بخوڵقێت ك��� ‌ه مرۆڤه‌كان بتوان���ن تواناكان ‌ی‬ ‫خۆی���ان په‌ره‌پێب���ده‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌ی كه‌ ماس���لۆ‬ ‫ن���او ‌ی ناوه‌ به‌دیهێنانی‌ خ���ود‪ ،‬نوێنه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫قوتابخانه‌ی ‌ه (ئه‌مارتیا س���ین)ه‌‪ .‬ك ‌ه هه‌ردو‬ ‫نام��� ‌ه ئه‌كادیمیه‌ك���ه‌م یه‌كی���ان ده‌رب���اره‌ ‌ی‬ ‫(جۆن ڕاوڵز)و ئه‌وی‌ دیكه‌ش���یان ده‌رباره‌ ‌ی‬ ‫( ئه‌مارتیاسین)ه‌‪ .‬من پێموایه‌ ده‌كرێت ئه‌م‬ ‫دو قوتابخانه‌یه‌ كۆبكرێته‌وه‌و تێگه‌یش���تنێك ‌ی‬ ‫رونمان بداتێ ده‌رباره‌ ‌ی عه‌داله‌ت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئ���ەم دو قوتابخانەی���ە چ���ۆن‬ ‫کۆئەکرێن���ەوە؟ چ���ۆن ئەتوانین س���ودیان‬ ‫لێببینین بۆ داڕشتنەوەی چەمكی عەدالەت؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەریب‪ :‬به‌گوێره‌ی‌ ئاست ‌ی‬ ‫به‌ره‌وپێشچونی‌ كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ ‌ی‬ ‫له‌قۆناغ���ی‌ دروس���تبوندان وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه ده‌بێت جه‌خت له‌س���ه‌ر‬ ‫ته‌قاندن���ه‌وه‌ی‌ توان���اكان بكرێ���ت‪ ،‬بۆنمون ‌ه‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ جینۆسایدو شه‌ڕ ژیانی‌ وێران كردون‪،‬‬ ‫ئه‌بێ ئێم ‌ه هه‌وڵبده‌ین ئه‌م مرۆڤانه‌ تواناكان ‌ی‬ ‫خۆی���ان به‌ده‌س���تبهێننه‌وه‌‪ .‬مامه‌ڵه‌كردن��� ‌ی‬ ‫ناعادیالنه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌م مرۆڤان ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌سێكدا ك ‌ه هیچ نه‌هامه‌تییه‌ك ‌ی نه‌چه‌شتو‌ه‬ ‫وه‌ك ی���ه‌ك پاره‌یان پێبده‌ی���ن‪ .‬ره‌چاوكردن ‌ی‬ ‫عه‌داله‌تیش ئه‌وه‌یه‌‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ قوربان ‌ی‬ ‫جه‌ن���گ‌و جینۆس���ایدو ئه‌نفال بون س���ه‌دان‬ ‫ملیۆن دۆالریش خ���ه‌رج بكه‌ین بۆیان تا ئه‌م‬ ‫ئینس���انانه‌ ببنه‌وه‌ بە‌خۆیان‪ .‬عه‌داله‌ت لێره‌دا‬ ‫ڕۆڵی‌ ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس��� ‌ی هه‌رچی‌ بكه‌ی���ن لینكێك ‌ی‬ ‫ئه‌مانباته‌وه‌ بۆ سیاسه‌ت‪ ،‬ئایا ئه‌وه‌ ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫ده‌بێت كار بە‌بنه‌ماكانی‌ عه‌داله‌ت بكات؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬مامه‌ڵه‌كردنه‌ك ‌ه‬ ‫دو س���ه‌ره‌یه‌‪ ،‬بڕێك ‌ی له‌سه‌ر ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬بڕێك ‌ی‬ ‫له‌ده‌ست كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌وه‌ نیی ‌ه به‌ته‌نها‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌وڵه‌ت بێت چونكه‌ ئه‌گه‌ر بیده‌یت ‌ه‬ ‫ده‌س���ت ده‌وڵه‌ت نایكات‪ .‬كێشه‌ی‌ سیسته‌م ‌ه‬ ‫سۆشیالیس���تیه‌كان ئه‌مه‌ بو‪،‬دوای‌ ش���ۆڕش‪،‬‬ ‫بۆنمونه‌ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ری‌ روسیا‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئه‌ركێك بە‌ده‌وڵه‌ت سپێردرا‪ ،‬وه‌ك پارێزه‌ر ‌ی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان هه‌مو ئه‌ركێ���ك جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كه‌ن‌و پێویست ناكات خه‌ڵك ڕۆڵ ‌ی هه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌م ئه‌زمونه‌ ده‌ری‌خس���ت ئه‌گه‌رچ ‌ی‬ ‫ئه‌وان وه‌ك تاك ڕه‌نگه‌ كه‌سانی‌ عادیل بوبن‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ده‌س���ه‌اڵتدا له‌مباره‌یه‌و‌ه سه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌بون‪ ،‬بۆی ‌ه وه‌ك (هۆبز) ده‌ڵێت"ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫ڕه‌ها گه‌نده‌ڵ ‌ی ڕه‌ها دروست ده‌كات"‪ .‬لێره‌وه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ر ئه‌وانه‌ی‌ بڕیار‌ه عه‌داله‌ت به‌رقه‌رار بكه‌ن‬ ‫خۆی���ان ئه‌بنه‌ مڵۆزم ‌ی عه‌داله‌ت‪ .‬بۆیه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫ئاگاداربی���ن مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���ه‌ڵ عه‌داله‌ت‬ ‫دوالیه‌نه‌یه‌‪ ،‬به‌شێك ‌ی ئه‌بێت ده‌وڵه‌ت به‌و كار‌ه‬ ‫هه‌ڵسێت‪ ،‬به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ الی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ بە‌وش���یاری‌ خۆی���ی‌و ه���ه‌م له‌ڕێگه‌ ‌ی‬ ‫چاودێری‌كردنی‌ ده‌س���ه‌اڵت‌و دانانی‌ سنورێك‬ ‫بۆ ده‌س���ه‌اڵتەوە ده‌بێ���ت عه‌دال���ه‌ت به‌د ‌ی‬ ‫بێنێ‪ .‬په‌یوه‌ندی‌ نێوان ده‌س���ه‌اڵت‌و كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی‌‌و مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ (هێرمۆنتیكییە‌) وات ‌ه‬ ‫هه‌ردوك مانا به‌یه‌ك ده‌به‌خش���ن‪ ،‬ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫سیاسی‌ به‌ته‌نیا هیچی‌ پێناكرێ‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ش‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه له‌دنیای مۆدێرندا‬ ‫ش���تێك هه‌ی ‌ه پێی‌ ئه‌وترێ ده‌وڵه‌ت‪ ،‬لێره‌دا‬ ‫ده‌زگا گش���تییه‌كان پیش���انده‌ری‌ ده‌وڵه‌تن‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌بێت دامەزراوەكانی ده‌وڵه‌ت به‌م كار‌ه‬ ‫هه‌ڵسن‪ ،‬به‌تایبه‌ت عه‌داله‌تی‌ ته‌وزیعی‌ ده‌بێت‬ ‫لێره‌وه‌ س���ه‌رچاوه‌بگرێ‪ .‬بێگومان بە‌پش���ت‬ ‫به‌ستن به‌و گرێبه‌س���ته‌ی‌ له‌نێوان كۆمه‌ڵگه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت‪-‬دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بونم���ان له‌غیاب���ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت‌و‬ ‫دامەزراوەی ده‌وڵه‌ت ‌ی له‌مێ���ژودا‪ ،‬بە‌هۆكار ‌ی‬ ‫نه‌بون ‌ی ڕوگه‌یه‌ك ئه‌زانیت بۆ عه‌داله‌ت؟‬ ‫تەحسین حەمەغەریب‪ :‬له‌سه‌رده‌می‌ نوێدا‬ ‫كه‌ ئه‌وترێت ده‌وڵه‌ت‪ ،‬وشه‌كه‌ وا ئه‌گه‌یه‌نێت‬

‫ك ‌ه ده‌وڵه‌ت ماهیه‌تێك ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم چەمكی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت له‌یه‌ك كاتدا چه‌ند ده‌وڵه‌ت له‌خۆ ‌ی‬ ‫ئه‌گرێت‪ .‬بۆنمونه‌ ئێم ‌ه له‌‪ 26‬س���اڵی‌ ڕابردودا‬ ‫ل���ه‌‪ 1991‬تا ئێس���تا‪ ،‬دیوه‌ كتێب���ی‌‌و ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه له‌ناو كتێبه‌كانی‌ سیاس���ه‌ت باس���كراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ���اوا له‌ده‌وڵه‌ت بكۆڵین���ه‌وه‌ ناگه‌ین ‌ه‬ ‫هی���چ ده‌ره‌نجامێ���ك‪ .‬وه‌ك دی���كارت ئه‌ڵێ‬ ‫له‌پێش���دا ئه‌بێت دابه‌ش���كار ‌ی بكه‌ین ئینجا‬ ‫س���ه‌رده‌كه‌وین‪ ،‬له‌الی‌ ئێم ‌ه ده‌وڵه‌ت هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫هه‌م نه‌ش���بوه‌‪ .‬له‌ڕوی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و یاس���ا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه‌ ئێم ‌ه ده‌وڵه‌تمان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ ئێمه‌ ده‌وڵه‌تمان‬ ‫هه‌بوه‌‪ .‬له‌ڕوی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه ده‌س���ه‌اڵتێك ‌ی‬ ‫سیاس��� ‌ی هه‌ب���وه‌‪ ،‬گروپه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگ��� ‌ه‬ ‫پێی‌ ڕازی‌ بون‪ .‬كێش���ه‌ی‌ ئێم���ه‌ دوالیه‌نه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ده‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌ی‌ بە‌مانای‌ (ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی) ئێمه‌ زوڵممان له‌خۆمان نه‌كردوه‌‪،‬‬ ‫خۆمان مامه‌ڵه‌ی‌ ناعادیالنه‌مان نه‌كردوه‌‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫چه‌مكه‌ ‌ی ئێستا به‌ناوبانگ ‌ه بە‌ناوی‌ (عه‌داله‌ت ‌ی‬ ‫جیهان���ی‌) ئه‌توانی���ن بڵێی���ن نه‌ته‌وه‌كان���ی‌‬ ‫ده‌وروبه‌رو سیس���ته‌می‌ نێونه‌ته‌وه‌یی سته‌م ‌ی‬ ‫له‌ئێم���ه‌ ك���ردو‌ه له‌وێدا‪ ،‬ئه‌گینا ئێمه‌ س���ه‌د‬ ‫ساڵه‌ ئاماده‌ین بۆ ئه‌وه‌ ‌ی له‌ڕوی ده‌ره‌كییه‌و‌ه‬ ‫ببین بە‌ده‌وڵه‌ت‪ ،‬به‌اڵم كێشه‌ی‌ ئێمه‌ نه‌بون ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ لەناوخۆدا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪:‬مه‌به‌ستت چیی ‌ه له‌نه‌بونی‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەریب‪ :‬بۆ ئه‌م پرسیار‌ه‬ ‫پێویسته‌ بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ فه‌لسه‌فه‌ ‌ی هابرماس‌و‬ ‫چه‌ن���د بیرمه‌ندێكی‌ دیكه‌ كه‌ هێنده‌ ‌ی جه‌خت‬ ‫له‌س���ه‌ر فه‌زای‌ گش���تی‌ ئه‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هێنده‌ ‌ی‬ ‫جه‌خت له‌س���ه‌ر گفتوگ���ۆی‌ دوالیه‌نه‌ی‌ نێوان‬ ‫هاواڵتیان‌و ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاس��� ‌ی ئه‌كه‌نه‌و‌ه‬ ‫هێنده‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاس���ی‌ ی���ان ده‌وڵه‌ت‬ ‫وه‌ك الیه‌نێك��� ‌ی فه‌رمان���ده‌ركار‌و هاواڵتیش‬ ‫وه‌ك جێبه‌جێكار‪ ،‬پێناس��� ‌ه ناكه‌ن‪ .‬جۆرێك‬ ‫له‌دیموكراس���یه‌تی‌ نوێ دروس���ت بو‌ه ئێستا‬ ‫پێی‌ ئه‌وترێ دیموكراس���یه‌ت ‌ی (مه‌شوره‌تی‌)‪،‬‬ ‫مشاوه‌ره‌ له‌نێوان هاواڵتیان‌و ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫جۆرێك له‌ده‌وڵه‌تی‌ خوڵقاندوه‌ بە‌بۆچونی‌ من‪،‬‬ ‫ئه‌توانین بڵێین ده‌وڵه‌تێك��� ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ی��� ‌ه ده‌وڵه‌ت���ه‌ ڕۆژئاواییه‌كانی‌ ڕاگرتوه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ كاتێ���ك ده‌وڵه‌ت���ی‌ سیاس���ی‌ به‌ره‌و‬ ‫ترس���ناكی‌ هه‌نگاو ده‌نێت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌ی ‌ه ئه‌یهێنێته‌و‌ه سه‌ر ڕێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬فه‌زای‌ گش���تی‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌ی هه‌یه‌و‬ ‫حوكم ده‌كات‪ ،‬له‌پرس���یار له‌س���ه‌ر چۆنیه‌ت ‌ی‬ ‫حوكمكردنی‌ ئێم ‌ه به‌ر به‌ربه‌س���ت ده‌كه‌وین‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ حوكم���ی‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌ش ب���ۆ واقع ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆ ‌ی ناڕونه‌‪ ،‬به‌ربه‌س���ت‌و‬ ‫ناڕونییه‌كان چین؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬لێ���ره‌دا ئێم ‌ه‬ ‫روب���ه‌ڕوی‌ ئه‌و پرس���یاره‌ش ده‌بین���ه‌و‌ه كام‬ ‫تیۆریای���ی عه‌داله‌ت ده‌گرینه‌ خۆمان؟ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫پێویس���تمان ‌ه ئه‌بێ تیۆریایه‌ك بێت ره‌هه‌ند ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی هه‌بێت‪ ،‬ڕه‌هه‌ند ‌ی ته‌نمیه‌یی تاك ‌ی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ڕه‌هه‌ندی‌ ئیشكردن له‌سه‌ر تواناكان ‌ی‬ ‫تاك ‌ی هه‌بێ���ت‪ .‬هیچ واڵت‌و هیچ گه‌لێك ته‌نها‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ س���ه‌رمایه‌و‌ه پێشنه‌كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌سه‌د‬ ‫ساڵی‌ ڕابردودا ده‌وڵه‌ت نه‌وتییه‌كان زۆرترین‬ ‫س���ه‌رمایه‌یان هاتۆته‌ به‌رده‌س���ت‪ ،‬به‌اڵم ئایا‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌كانی���ان پێش���كه‌وتون؟ بابه‌ته‌ك��� ‌ه‬ ‫لێره‌یایه‌‪ ،‬ك ‌ه پێمان ده‌ڵێت ته‌نها دابه‌شكردن ‌ی‬ ‫عادیالنه‌ی‌ شته‌كان كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ دادپه‌روه‌ر‬ ‫دروس���ت ناكات‪ .‬به‌ڵكو ئه‌ب���ێ كۆمه‌ڵگه‌ش‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ دادپه‌روه‌ر بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬فه‌زای‌ گش���تی‌ چ���ۆن ئه‌كرێت‬ ‫بە‌ده‌وڵه‌ت���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‪ ،‬ب���ۆ ڕزگاربون ‌ی‬ ‫له‌دۆخ��� ‌ی جڵه‌وك���راوی‌ بە‌ده‌س���ت حیزب��� ‌ی‬ ‫سیاسییه‌وه‌؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬ئه‌ب���ێ هه‌وڵ ‌ی‬ ‫دروس���تبونی‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ بده‌ین نه‌ك‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ سیاس���ی‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫سیاسی‌ بێت ئه‌بێته‌ ده‌وڵه‌تی‌ نوخبه‌‪ ،‬نوخبه‌ش‬ ‫له‌واڵت���ی‌ ئێمه‌ بون ‌ی نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌بێت���ه‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی بنه‌ماڵ���ه‌‌و ده‌وڵه‌تی‌ خێڵ‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ حیزبێك‪ .‬پێویس���ت ‌ه بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ‬ ‫دو چه‌مك‪ .‬یه‌كیان‪ ،‬چه‌مكی‌ گه‌شه‌س���ه‌ندنه‌‪.‬‬ ‫دوه‌می���ان‪ ،‬چه‌مكی‌ ڕیفۆرم���ه‌‪ .‬پیش ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫باس باس ‌ی عه‌داله‌ت بێت‪ ،‬باس باس ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگ ‌ه چۆن گه‌شه‌ده‌سه‌نێت‪ ،‬هه‌روه‌ها باس‬ ‫باس��� ‌ی ئه‌وه‌یه‌ چۆن ڕیفۆرم له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫ئه‌كرێت‪ .‬دواتر باس���ی‌ دادپه‌روه‌ری‌ هاوكار ‌ی‬ ‫ئێمه‌یه‌ له‌ده‌ره‌نجامگی���ری‌ وردبونه‌وه‌كانمان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م دو ئاس���ته‌‪ .‬به‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫دو قوتابخانه‌یه‌ی��� ‌ی عه‌داله‌ت ك ‌ه له‌س���ه‌ره‌و‌ه‬ ‫ئاماژه‌مان بۆكرد‪ ،‬جۆن ڕاوڵز‪ ،‬نیولیبراڵه‌كان‬ ‫به‌گش���تی‌‌و قوتابخانه‌ی‌ ئه‌مارتیا س���ین‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫یه‌كه‌میان جه‌خت له‌س���ه‌ر ش���ت ئه‌كاته‌وه‌و‬ ‫دوه‌میان جه‌خت له‌س���ه‌ر م���رۆڤ ئه‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫"م���رۆڤ س���ه‌نته‌ری‌"‪ ،‬قوتابخان���ه‌ی‌ دوه‌م ‌ی‬ ‫عه‌دال���ه‌ت‪ ،‬باوه‌ڕی‌ وای ‌ه گه‌شه‌س���ه‌ندن ئه‌بێ‬ ‫له‌مرۆڤه‌وه‌ ده‌س���ت پێبكات‪ ،‬ئه‌ماتیا س���ین‬ ‫ك ‌ه ڕێبه‌ری‌ ئ���ه‌م قوتابخانه‌یه‌ی���ه‌‌و خاوه‌ن ‌ی‬ ‫خه‌اڵتی‌ نۆبڵ ‌ه له‌ئابوریدا‪ ،‬ده‌ڵێت پێویس���ت ‌ه‬ ‫ئێمه‌ پێناس���ه‌ی‌ ئابوری‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ دیك ‌ه‬ ‫دابڕێژینه‌وه‌‪ ،‬ئابوری‌ ته‌نها بە‌سه‌رمایه‌‌و قازانج‬ ‫مانا نه‌كه‌ین‪ ،‬هه‌تا ده‌رب���اره‌ی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‬ ‫پێی‌ وایه‌ ده‌بێت چه‌مكی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ جارێك ‌ی‬

‫تەحسین حەمەغەریب‬ ‫دیك���ه‌ داڕێژین���ه‌وه‌‪ .‬بۆ ئه‌م���ه‌ش نمونه‌یه‌ك‬ ‫ده‌هێنێته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌وه‌ی‌ "ئه‌گه‌ر به‌راورد بكه‌یت‬ ‫لەنێ���وان هیندیه‌ك كه‌ س���ه‌د س���اڵ ئه‌ژی‌و‬ ‫داهات���ی‌ س���ااڵنه‌ی‌ ته‌نها دو س���ه‌د دۆالره‌‪،‬‬ ‫به‌به‌راورد بە‌ئه‌مریكییه‌كی‌ ش���اری‌ نیویۆرك‪،‬‬ ‫كه‌ به‌هۆی‌ به‌كارهێنانی‌ مادده‌ی‌ هۆشبه‌ر یان‬ ‫شه‌ڕ‌ه چه‌قۆ ‌ی كۆاڵنه‌كانه‌و‌ه له‌ته‌مه‌ن ‌ی چل بۆ‬ ‫په‌نجا ساڵی‌ كۆچ ‌ی دوایی ئه‌كات‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫داهات ‌ی سااڵنه‌ی‌ چل بۆ په‌نجا هه‌زار دۆالره‌"‬ ‫‪ .‬مه‌به‌س���ته‌كه‌ لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بە‌ڕوكه‌ش‬ ‫ئه‌مریكیه‌كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندتره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناواخندا‬ ‫هیندیه‌كه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ چونك ‌ه ئه‌و سه‌د ساڵ‬ ‫بە‌ته‌ندروستیه‌ك ‌ی باشه‌وه‌ ده‌ژیت‪ ،‬ئه‌گه‌ر چ ‌ی‬ ‫داهاتێك ‌ی كه‌م ‌ی هه‌ی���ه‌‪ .‬ئه‌م بابه‌ته‌ش ته‌نیا‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ بە‌سیستمی‌ س���ه‌رمایه‌داری‌ نوێو‌ه‬ ‫نییه‌ به‌ڵكو قس ‌ه له‌مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ ناعادیالنه‌ی ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ مرۆڤ���دا‪ .‬حه‌زئه‌ك���ه‌م نمونه‌ بە‌چین‬ ‫بهێنمه‌وه‌‪ ،‬واڵت ‌ی چین له‌شه‌سته‌كان ‌ی سه‌ده‌ ‌ی‬ ‫ڕابردوه‌وه‌ كار له‌سه‌ر سیستمی‌ په‌روه‌رده‌یی‬ ‫خۆ ‌ی ئه‌كات‪ .‬ئه‌و‌ه گه‌شه‌س���ه‌ندنی‌ تواناكان ‌ی‬ ‫مرۆڤ���ه‌ چین��� ‌ی گه‌یاندۆته‌ ئ���ه‌وه‌ ‌ی ئه‌مڕۆ‪.‬‬ ‫ئاب���وری‌ هیچ واڵتێك ب���ه‌وه‌ ناپێورێت‪ ،‬چه‌ن‬ ‫گه‌شه‌ده‌سه‌نێت‪ ،‬به‌ڵكو پێوه‌ر ‌ی ڕاسته‌قینه‌ بۆ‬ ‫پێشكه‌وتنی‌ ئابور ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه له‌كات ‌ی داگه‌ڕاندا‬ ‫چه‌ند خ���ۆ ‌ی ئه‌گرێته‌وه‌؟ لێ���رەدا بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫وابه‌س���ته‌ی‌ چه‌مك���ی‌ پێش���كه‌وتنه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫لێ���ره‌دا له‌ڕێگه‌ی‌ پێش���كه‌وتنی‌ كۆمه‌ڵگه‌و‌ه‬ ‫خۆی‌ ئه‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ سیس���ته‌می‌ سیاس���یش بە‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌یه‌‪ ،‬هه‌ڵتۆقین ‌ی سیسته‌مێكی‌ سیاس ‌ی‬ ‫له‌هه‌ر ش���وێنێكی‌ دنی���ادا گرنگ نییه‌‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌م سیسته‌م ‌ه له‌كاتی‌ داگه‌ڕاندا چه‌ند‬ ‫خۆ ‌ی ئه‌گرێته‌و‌ه بە‌چه‌مكه‌كانی‌ دادپه‌روه‌ری‌‌و‬ ‫دیموكراس���ی‌‌و ماف���ی‌ م���رۆڤ‪ .‬ك��� ‌ه ئه‌مان ‌ه‬ ‫ڕێگرن ناهێڵن بڕوخ���ێ‪ .‬ئه‌وه‌یه‌ ئێم ‌ه ناومان‬ ‫ن���او‌ه عه‌داله‌ت ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ی���ان ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬ ‫پێوه‌ره‌كانی‌ گه‌شه‌س���ه‌ندن ‌ی كۆمه‌ڵگه‌كان‬ ‫له‌نه‌ت���ه‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان‪ ،‬س���ه‌دو هه‌ش���تا‬ ‫پێوه‌ریان داناوه‌‪ ،‬ته‌نها یه‌ك دانه‌یان داهاتە‪،‬‬ ‫النی‌كه‌م س���ێ پێوه‌ری‌ س���ه‌ره‌كیان داناوه‌‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌‪ ،‬ته‌ندروستی‌‪ ،‬دواتر داهات‪ .‬پێموای ‌ه‬ ‫كێشه‌ ‌ی ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاسی‌ كوردی‌ ئه‌وه‌ بو‬ ‫ك��� ‌ه ئه‌یان���وت كوردس���تان وه‌ك دوبه‌ی‌ لێ‬ ‫ئه‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌وان ته‌نها چاویان له‌پاره‌ ‌ی نه‌وت‬ ‫بو‪ ،‬به‌بێ حس���ابكردن بۆ تاكه‌كان‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ئێم ‌ه ده‌ره‌نجامه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌بینین‪ .‬واته‌ به‌ته‌نها‬ ‫جه‌ختكردنه‌و‌ه له‌س���ه‌ر الیه‌نێك���ی‌ بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫عه‌دال���ه‌ت نایه‌ت���ەدی‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت به‌ته‌نها‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ داهاته‌وه‌‪ .‬به‌بۆچون ‌ی من ئه‌مه‌ ئه‌و‬ ‫ش���ته‌یه‌ ك ‌ه نه‌ ده‌س���ته‌بژێری‌ سیاسی‌ ئێمه‌‌و‬ ‫نه‌ ده‌س���ته‌بژێری‌ ڕۆش���نبیری‌ ئێمه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫لێی‌ تێنه‌گه‌یش���تون به‌خۆشمه‌وه‌‪ ،‬با خۆمان ‌ی‬ ‫لێهه‌ڵنه‌بوێرین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌سته‌بژێری‌ ڕۆشنبیری‌‌و سیاس ‌ی‬ ‫ده‌توانێت ئ���ه‌م بنه‌مایان��� ‌ه له‌به‌رچاوبگرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر خودی‌ عه‌داله‌ت بابه‌تی‌ ئیشكردنی‌ ئه‌و‬ ‫نه‌بێت؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬كۆمه‌ڵێ چه‌مك‬ ‫هه‌ن هی���چ مرۆڤێ���ك ناتوانێ به‌ب���ێ بایه‌خ‬ ‫س���ه‌یریان بكات‪ ،‬واته‌ جێ���ی‌ گرنگ ‌ی پێدان ‌ی‬ ‫نه‌بن‪ ،‬یه‌كێ له‌وان ‌ه عه‌داله‌ته‌‪ .‬كۆمه‌ڵێ ش���ت‬ ‫هه‌ی���ه‌ كاتێك كه‌ م���رۆڤ پێ���ی‌ زانین ئیتر‬ ‫ناتوانێ خۆیان لێ البات‪ ،‬بۆ نمون ‌ه كه‌س���ێك‬ ‫كه‌ عاش���ق ئه‌بێت‪ ،‬ناتوانێ عیشقه‌كه‌ی‌ خۆ ‌ی‬ ‫له‌بی���ر به‌رێته‌وه‌‪ .‬چونك ‌ه عه‌ش���ق چه‌مكێك ‌ی‬ ‫وج���ودی‌ ئه‌نتۆلۆژی���ه‌‪ .‬عه‌داله‌تیش به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌یه‌‪ ،‬هیچ س���ه‌رده‌مێك له‌كۆنه‌و‌ه نه‌بو‌ه‬ ‫باسی‌ دادپه‌روه‌ری‌ بابه‌تێكی‌ سه‌نته‌ر ‌ی نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ڕۆش���نبیره‌كانیش ئه‌گ���ه‌ر بوار ‌ی‬ ‫پس���پۆڕیان عه‌داله‌ت نه‌بێت‪ ،‬هه‌مو كه‌سێك‬ ‫جۆرێ���ك له‌خوێندنه‌وه‌ یان تیۆریایه‌كی‌ خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ی ‌ه به‌رامبه‌ر بە‌عه‌داله‌ت‪ .‬ئێمه‌ پێویستمان‬ ‫بە‌ده‌س���كاری‌ كردنی‌ ئه‌مه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاڵیه‌و‌ه‬ ‫بگات��� ‌ه گه‌یش���تن‪ ،‬ئیش��� ‌ی فه‌زای‌ گش���تی‌‌و‬

‫ڕۆش���نبیران ئه‌مه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و تێگه‌یشتن ‌ه كاڵه‌ی‌‪،‬‬ ‫ئه‌و تیش���ك ‌ه كاڵه‌ ‌ی ئه‌كه‌وێته‌ سه‌ر چه‌مك ‌ی‬ ‫عه‌داله‌ت ال ‌ی خه‌ڵكی‌ ڕۆشن ‌ی بكه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ڕه‌هه‌نده‌كان ‌ی پیشان بدرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪" :‬پێویس���تمان بە‌ده‌سكاری‌ كردن ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ هه‌ی���ه‌" پێ���ت وای ‌ه چۆن ده‌س���كار ‌ی‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەریب‪ :‬بۆ خس���تنه‌ڕو ‌ی‬ ‫ده‌ره‌نجام���ی‌ قس���ه‌كانمان له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌م‬ ‫پرس���یاره‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ ناوی‌ (تۆماس نیگل)تان‬ ‫بیستوه‌‪ ،‬فه‌یله‌سوف ‌ی به‌ناوبانگی‌ یوگسالڤی‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ئێس���تا له‌ئه‌مری���كا ده‌ژیت‪،‬یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫فه‌یله‌س���وفانه‌ی‌ م���ن زۆر به‌دواداچون���م بۆ‬ ‫ئیش���ه‌كان ‌ی هه‌ی���ه‌‪( ،‬نی���گڵ) كۆمه‌ڵگه‌كان‬ ‫دابه‌ش ده‌كات بۆ دو كۆمه‌ڵگه‌‪" ،‬كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫سیاس���ه‌ت س���ه‌نته‌ر‌و كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ فه‌هه‌نگ‬ ‫سه‌نته‌ر"‪" ،‬حیزبی‌ سیاسه‌ت سه‌نته‌ر‪ ،‬حیزب ‌ی‬ ‫فه‌رهه‌نگ س���ه‌نته‌ر"‪ ،‬ئه‌و باوه‌ڕ ‌ی وایه‌ گروپ ‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كان‪ ،‬یان كۆمه‌ڵگه‌ سیاس���یه‌كان‪،‬‬ ‫یاخ���ود حیزبە‌سیاس���یه‌كان ئ���ه‌و گروپانه‌ن‬ ‫تاكی‌ سیاس ‌ی به‌رهه‌م ئه‌هێنن‪ .‬تاكی‌ سیاس ‌ی‬ ‫له‌ڕوانگ���ه‌ ‌ی نیگڵ���ه‌وه‌ واته‌ ئ���ه‌و ئه‌كته‌ره‌ ‌ی‬ ‫ته‌نها ئاكش���نی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌یهێنن ‌ه سه‌ر شه‌قام‬ ‫چه‌پڵه‌ ‌ی پێ لی ئه‌ده‌ن‪ ،‬هاواری‌ پێ ئه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ پئ دروس���ت ئه‌كه‌ن‪ ،‬ده‌وڵه‌تی‌ پێ‬ ‫ئه‌ڕوخێنن‪ ،‬ش���ه‌ڕ ‌ی پێ ئه‌كه‌ن‪ ،‬ش���ه‌ڕ ‌ی پێ‬ ‫ڕائه‌گرن‪ ،‬خۆی‌ هی���چ بیركردنه‌وه‌یه‌ك ‌ی نیه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها فه‌رم���ان جێبه‌جێ ئ���ه‌كات‪ .‬فه‌رمان ‌ی‬ ‫س���ه‌روی‌ خۆی‌‌و خه‌ڵكانی‌ دیك���ه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یان���ه‌ن كه‌ سیاس���ه‌ت س���ه‌نته‌رن‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌دا (نی���گڵ) ئام���اژه‌ به‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یان���ه‌ی‌ دیك��� ‌ه ده‌كات ك ‌ه فه‌رهه‌نگ‬ ‫س���ه‌نته‌رن‪ ،‬ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یان���ه‌ تاكه‌كانیان‬ ‫ته‌نه���ا ئاكش���نیان نی ‌ه به‌ڵكو ڕوانینیش���یان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬سه‌یره‌كه‌ن‪( .‬نیگڵ) ئه‌ڵێت"كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫هه‌رگیز پێش ناكه‌وێ���ت ئه‌گه‌ر نه‌یگوازینه‌و‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ‌ی سیاس���ه‌ت س���ه‌نته‌ره‌وه‌ بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی‌ فه‌رهه‌ن���گ س���ه‌نته‌ر"‪ .‬من‬ ‫وه‌ك كه‌س���ێك ك ‌ه له‌بواری‌ ڕیفۆرم ‌ی ئایینی‌‌و‬ ‫ڕۆش���نبیر ‌ی ئایینی‌ ئیش ئه‌ك���ه‌م‪ ،‬من خۆم‬ ‫ب���اوه‌ڕم بە‌گۆڕانكار ‌ی فه‌رهه‌نگ س���ه‌نته‌ر ‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و‌ه مانا ‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ش ‌ه ك ‌ه ئه‌ڵێت‪:‬‬ ‫(إ َّن هَّ‬ ‫للاَ ال یُ َغیِّرُ َم���ا ِب َق ْو ٍم َحتَّی‌ یُ َغیِّرُ وا َما‬ ‫ِ‬ ‫ِبأَ ُنف ِس ِه ْم)‪ ،‬واته‌‪ ،‬خوا هیچ گۆڕانكاریه‌ك له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك له‌ناو گه‌لێكدا ناهێنێته‌د ‌ی هه‌تا‬ ‫ئ���ه‌و گۆڕانكاری ‌ه له‌خۆیاندا ب���ه‌دی‌ نه‌هێنن)‪.‬‬ ‫وات���ه‌ له‌خۆم ئه‌ڕوانم‪ .‬ئه‌م قس���ه‌یه‌ قس���ه‌ ‌ی‬ ‫فه‌یله‌سوف (كانت) یشه‌‪ ،‬ئه‌ڵێ‪" :‬سه‌رده‌م ‌ی‬ ‫نوێ ئه‌و كات ‌ه ده‌س���تی‌ پێكرد كه‌ مرۆڤه‌كان‬ ‫توانی���ان له‌خۆی���ان بڕوانن"‪ .‬فه‌یله‌س���وف ‌ی‬ ‫به‌ناوبانگی‌ ئیسپانی (ئۆنا مۆنۆ) هه‌ر هه‌مان‬ ‫قسه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و جیاواز ‌ی له‌نێوان مشه‌خۆر‌و‬ ‫نامش���ه‌خۆردا ئ���ه‌كات‪ ،‬له‌دی���دی‌ ئ���ه‌وه‌و‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌و سیس���ته‌می‌ مش���ه‌خۆر ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ته‌نها ئه‌خوات‪ ،‬كارئه‌كات‌و ئاكش���نی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هیچ ڕوانینێك ‌ی نییه‌‪ .‬مه‌به‌ستمان له‌مشه‌خۆر‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬مش���ه‌خۆر ته‌نه���ا به‌رده‌می‌ خۆ ‌ی‬ ‫ئه‌بین���ێ‪ ،‬كاتێ كه‌ دورت���ر ‌ی بینی‌‪ ،‬لێره‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌شه‌سه‌ندن دروست ئه‌بێت‪ ،‬لێره‌و‌ه چه‌مك ‌ی‬ ‫عه‌داله‌ت جێ ئه‌گ���رێ‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی‌ فه‌رهه‌نگ‬ ‫سه‌نته‌ر دروست ئه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ته‌نمیه‌ تێیدا س���ه‌نته‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه پێی‌ ئه‌وترێ گه‌شه‌س���ه‌ندنی‌ به‌رده‌وام‪،‬‬ ‫ئه‌گینا ته‌نها جه‌ختكردنه‌وه‌ له‌سه‌ر سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫ته‌نه���ا جه‌ختكردنه‌وه‌ له‌س���ه‌ر ش���ت‪ ،‬ته‌نها‬ ‫جه‌ختكردنه‌و‌ه له‌س���ه‌ر زۆركردن���ی‌ ژماره‌ ‌ی‬ ‫شوێنكه‌وتوانی‌ حیزبه‌كان‪ ،‬چه‌پڵ ‌ه لێده‌ر‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫گوره‌ترین خۆره‌ ‌ی عه‌داله‌ت ‌ه له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا‪.‬‬ ‫ئێمه‌ له‌بیست‌و شه‌ش ساڵی‌ ڕابردودا به‌رده‌وام‬ ‫خه‌ریكی‌ جه‌ختكردنه‌و‌ه بوین له‌سه‌ر سیاس ‌ی‬ ‫بون‪ ،‬له‌نێوان دو كه‌وانه‌دا‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن له‌واڵتی‌ ئێم���ه‌ ئه‌بو ڕوگه‌ ‌ی‬ ‫سیاس���ه‌تیان بگۆڕیای ‌ه به‌اڵم ئه‌مه‌یان نه‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌ب���و سیاس���ه‌تیان بە‌مانا فه‌لس���ه‌فیه‌كه‌ ‌ی‬ ‫په‌یڕه‌وبكردای���ه‌‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی‌ گرنگ��� ‌ی دان‬

‫هه‌ڵتۆقینی‌ سیسته‌مێك ‌ی‬ ‫سیاسی‌ له‌هه‌ر شوێنێكی‌‬ ‫دنیادا گرنگ نیه‌‪،‬‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م‬ ‫سیسته‌مه‌ له‌كاتی‌‬ ‫داگه‌ڕاندا چه‌ند خۆی‌‬ ‫ئه‌گرێته‌وه‌ بە‌چه‌مكه‌كانی‌‬ ‫دادپه‌روه‌ری‌‌و‬ ‫دیموكراسی‌‌و مافی‌ مرۆڤ‬

‫بە‌كاروباری‌ گش���تی‌‪ ،‬ئه‌بو فه‌رهه‌نگ سه‌نته‌ر‬ ‫بێ���ت له‌م بابه‌ته‌ی���ا‪ .‬ته‌نان���ه‌ت ئه‌وانه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫به‌دواداچون ‌ی ئه‌ده‌بیات‌و ڕۆش���نبیر ‌ی نوێیان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬تا ڕاده‌ی���ه‌ك گه‌یش���تونه‌ت ‌ه ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ك���ه‌ بە‌ته‌عبیر ‌ی ئه‌وان سیاس���ه‌ت بە‌ئیش��� ‌ی‬ ‫الدێیی���ه‌كان ئه‌زانن‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ ڕێزم‪ ،‬من ئیش‬ ‫له‌سه‌ر فه‌لسه‌فه‌ ‌ی ئه‌خالق ئه‌كه‌م به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫بە‌ئیش ‌ی ئه‌وان ‌ی ئه‌زانن‪،‬چونك ‌ه كۆمه‌ڵگ ‌ه به‌و‬ ‫شێوه‌ی ‌ه پێشناكه‌وێت‪.‬‬ ‫هاتنه‌خ���واره‌وه‌ی‌ مرۆڤایه‌تی���ش لێره‌دایه‌‪،‬‬ ‫م���ن له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێ ڕۆش���نبیری‌ په‌نجاكاندا‬ ‫چاوپێكه‌وتنێك���م ئه‌نجام���دا‪ ،‬ب���اس له‌وه‌بو‬ ‫جیاوازی‌ سیاس���یه‌كانی‌ ئ���ه‌م قۆناغه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سیاس���یه‌كان ‌ی ئه‌و قۆناغه‌ ‌ی ئه‌وان چی‌ بو‪،‬‬ ‫یه‌كی���ان كه‌ حه‌فتا س���اڵ ته‌مه‌ن��� ‌ی بو پێ ‌ی‬ ‫وتم‪ ،‬ڕۆڵه‌ هه‌ریه‌ك له‌سیاس���یه‌كان ‌ی ئه‌و كات‬ ‫بە‌ته‌عبیره‌ك���ه‌ ‌ی ئه‌و خوێننه‌واریه‌كیان هه‌بو‪،‬‬ ‫واته‌ تیۆریایه‌كیان هه‌بوه‌ به‌رامبه‌ر بە‌سیاسه‌ت‌و‬ ‫به‌رامبه‌ر بە‌عه‌داله‌ت‪ ،‬به‌اڵم سیاس��� ‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫زۆركه‌ری‌ ژماره‌ی‌ شوێنكه‌وتوه‌كانیه‌تی‌‪ .‬خۆ ‌ی‬ ‫ڕوانینێكی‌ نی���ه‌ بۆ ژیان‪ ،‬له‌دونیاش���دا ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ هه‌یه‌‪ ،‬چی‌ ترامپ ده‌كات بە‌سه‌رۆك ‌ی‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬ت���ۆ به‌راوردێك بكه‌ له‌نێوان جۆرج‬ ‫واش���نتن‌و ترامپ‪-‬دا‪ .‬لێره‌ی���ا ئه‌بینین ئه‌و‌ه‬ ‫جیهان بینی‌ نیه‌‪ ،‬له‌ڕوس���یا به‌راوردێك بك ‌ه‬ ‫له‌نێ���وان لینی���ن‌و پۆتین‪-‬دا‪ .‬لینی���ن دواجار‬ ‫تیۆریایه‌ك ‌ی هه‌ی���ه‌ بۆ عه‌دال���ه‌ت‪ ،‬بە‌تیۆریا‬ ‫ئه‌جوڵێته‌وه‌‪ ،‬ئیتر من بە‌دڵم ‌ه یان بە‌دڵم نی ‌ه‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ شتێكی‌ تره‌‪.‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ڕوئیایی‬ ‫ڕونه‌‪ .‬سیاس���یه‌كانی‌ ئێمه‌ چی‌ له‌زهنایاندای ‌ه‬ ‫ده‌رباره‌ ‌ی عه‌داله‌ت‪ .‬وا باس له‌دروس���تكردن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ئه‌كرێ ‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت دروستبكرێت‬ ‫بە‌چ تیۆریایه‌ك حوكمدار ‌ی ئه‌كرێت له‌م واڵته‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت من ته‌عن له‌كه‌س نایه‌م له‌م بابه‌ته‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م���ه‌ بابه‌تێكی‌ فه‌رهه‌نگی ‌ه ئه‌بێ باس‬ ‫بك���رئ له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌‪.‬ئه‌بێ ج���ێ بگرێ‌و‬ ‫جیكه‌وت ببێ‪ .‬ئێمه‌ ڕێس���ا ئه‌خالقیه‌كانمان‬ ‫ب���ۆ زۆرێك له‌كایه‌كانی‌ ژی���ان هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌و كایان���ه‌ كایه‌ی���ی ڕه‌خنه‌گرتن���ه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌خالقیات ‌ی ڕه‌خنه‌گرتنیشمان ئه‌بێ هه‌بێت‪.‬‬ ‫وات ‌ه مامه‌ڵه‌ی‌ مه‌وزوع��� ‌ی بكه‌ین‪.‬ڕه‌خنه‌گرتن‬ ‫له‌واڵت���ی‌ ئێم��� ‌ه ئاس���تی‌ هاتۆته‌ خ���واره‌و‌ه‬ ‫بۆ هه‌ڵه‌ش���ه‌یی‪،‬واته‌ هه‌رچ��� ‌ی ئه‌ڵێ ‌ی بڵێ‪،‬‬ ‫له‌فه‌یسبوكه‌و‌ه یان له‌هه‌ر شوێنێكی‌ دیكه‌وه‌‪.‬‬ ‫بە‌بۆچونی‌ من خه‌ڵك��� ‌ی خوێنه‌وار وا مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫ناكات‪ .‬خه‌ڵكی‌ خوێن���ه‌وار تێئه‌گات كه‌ چ ‌ی‬ ‫ئه‌ڵێ���ت‪ ،‬بیره‌كاته‌وه‌و تێڕامان ‌ی هه‌ی ‌ه ك ‌ه چ ‌ی‬ ‫ئه‌ڵێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���تر باسی‌ پێشكه‌وتنتان كرد‪،‬‬ ‫پێشكه‌وتن له‌دیدی‌ ئێوه‌وه‌ بە‌چ مانایه‌كە؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەری���ب‪ :‬پێش���كه‌وتن‬ ‫بە‌بۆچون���ی‌ م���ن گۆڕانكاری���ه‌ له‌فه‌رهه‌نگدا‪،‬‬ ‫واته‌ ئێم���ه‌ ئه‌ب���ێ له‌فه‌رهه‌نگه‌وه‌ ده‌س���ت‬ ‫پێبكه‌ین‪ .‬با به‌ئه‌ده‌بیانه‌ بیڵێم‪ ،‬من پێم وای ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ پێویستمان بە‌پێغه‌مبه‌ران ‌ه ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫پێویس���تمان بە‌سیاسیه‌كان نیه‌‪ .‬پێغه‌مبه‌ران‬ ‫بە‌مانا دینیه‌كه‌ی‌ نا‪ ،‬ڕۆش���نبیرانی‌ س���ه‌ده‌ ‌ی‬ ‫هه‌ژده‌و ن���ۆزد‌ه له‌ڕۆژئاوا پێغه‌ب���ه‌ران بون‪،‬‬ ‫چه‌مكه‌كانی���ان خوڵقاند‪ ،‬چه‌مك���ی‌ ئازادیان‬ ‫خوڵقان���د‪ ،‬چه‌مك���ی‌ مافی���ان خوڵقاند‪،‬ئه‌م‬ ‫چه‌مكانه‌ له‌ن���او كۆمه‌ڵگه‌یا جێگیر بو‪ ،‬دواتر‬ ‫خه‌ڵك به‌م چه‌مكان ‌ه شه‌ڕیان كرد‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش پێویس���تمان به‌( ته‌شبیه نه‌بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ م���ن پابه‌ندم له‌ڕوی���ی دینیه‌وه‌) به‌و‬ ‫ڕۆش���نبیران ‌ه هه‌یه‌ ك ‌ه ڕۆڵ��� ‌ی پێغه‌مبه‌ره‌كان‬ ‫ئه‌بین���ن‪ ،‬چه‌م���ك ئه‌خوڵقێن���ن له‌ن���او‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌‪ .‬ئ���ه‌م چه‌مكانه‌ ئه‌بن��� ‌ه كۆمه‌ڵێ‬ ‫پێ���وه‌ر له‌ڕێگه‌یان���ه‌وه‌ ئێمه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫ته‌قیم ئه‌كه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م چه‌مكانه‌ نه‌بن ‌ه‬ ‫به‌ش���ێك له‌كلت���وری‌ ئێم���ه‌‪‌،‬و نه‌چێت��� ‌ه ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ ئێمه‌وه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ چه‌مك ‌ی ماف‪،‬‬ ‫لێبورده‌یی‪،‬چه‌مك ‌ی یه‌كس���انی‌‪ ،‬هه‌مو ئه‌مان ‌ه‬ ‫نه‌ك بانگه‌ش���ه‌یان بكه‌ین‌و له‌ڕه‌فتارو ژیان ‌ی‬ ‫خۆماندا ڕه‌نگدانه‌وه‌یان نه‌بێت‪ .‬بە‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫هه‌تا وا ‌ی لێنه‌ی���ه‌ت كه‌ له‌ناخما باوه‌ڕم به‌و‌ه‬

‫بێت‌و به‌وه‌وه‌ بژیم‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ زۆركات خه‌ڵك‬ ‫ئه‌م��� ‌ه به‌خه‌یاڵ دائه‌نێن‪ ،‬ب���ه‌اڵم نه‌خێر هه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ وا ئ���ه‌كات چه‌مكێكی‌ وه‌ك عه‌داله‌ت‬ ‫له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ جێ بگرێت‪ .‬پێویست ‌ه بیرمان‬ ‫نه‌چێت یه‌كێك له‌دواین تیۆریاكان ‌ی عه‌داله‌ت‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬عه‌داله‌ت وات���ه‌ ڕونی‌‪ ،‬ڕونكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ڕونكردن���ه‌وه‌ ‌ی مه‌به‌س���ته‌كه‌م حه‌زه‌كه‌م‬ ‫نمونه‌یه‌ك بهێنمه‌وه‌‪ ،‬ڕۆڵی‌ قاز ‌ی چیه‌؟ ئیش ‌ی‬ ‫قاز ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه پشانی‌ بات‪ ،‬ڕون ‌ی بكاته‌و‌ه كێ‬ ‫به‌م تاوان ‌ه هه‌ڵساوه‌‪،‬واته‌ ئیشی‌ ڕونكردنه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئیشی‌ دیموكراس ‌ی چیه‌؟ دیموكراسیه‌ت وه‌ك‬ ‫چه‌مكێك���ی‌ دادپه‌روه‌ران���ه‌‪ ،‬هی���چ نی ‌ه جگ ‌ه‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێ یاس���او ڕێس���ای ‌ه كۆمه‌ڵێ‬ ‫سیسته‌م‌و ده‌زگایه‌‪ ،‬پێمان ئه‌ڵێ خه‌ڵكی‌ چ ‌ی‬ ‫ئه‌وێت بە‌ڕونی‌‪ .‬جا هه‌ر شتێك لێڵی‌ دروست‬ ‫بكات‪ ،‬بە‌پێچه‌وانه‌ ‌ی ڕونی‌‪ ،‬ئه‌و‌ه مامه‌ڵه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫نادادپه‌روه‌رانه‌یه‌‪ .‬من هه‌میش ‌ه وتومه‌ ڕونترین‬ ‫شت بۆ ئه‌وه‌ ‌ی بڵێین ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسی‌ ئێم ‌ه‬ ‫نا عادیله‌ شت ش���اردنه‌وه‌یه‌‪.‬بۆچ ‌ی شته‌كان‬ ‫پش���ان نایه‌ن‪ ،‬چه‌ند ده‌س���كه‌وت‌و داهاتمان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪:‬وه‌ك مونه‌زیرێك���ی‌ ئیس�ل�امی‌‌و‬ ‫ئه‌ندامێك ‌ی یه‌كگرتوش نه‌قد ‌ی هه‌ڵوێسته‌كان ‌ی‬ ‫یه‌كگرتوتان كردوه‌؟‬ ‫تەحس���ین حەمەغەریب‪ :‬حیزبێك توانا ‌ی‬ ‫ڕه‌خنه‌گرتن��� ‌ی له‌خۆی���دا هه‌ڵنه‌گرتب���ێ‬ ‫شایس���ته‌ ‌ی ئه‌و‌ه نیی ‌ه ت���ۆ مامه‌ڵه‌ ‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكه‌یت‪ .‬ته‌نزیری‌ منی���ش بۆ یه‌كگرتو نه‌بو‌ه‬ ‫بۆ كۆمه‌ڵگ ‌ه بوه‌‪ .‬هه‌میش��� ‌ه ویستومه‌ چۆن‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ یه‌كگرت���و مامه‌ڵ��� ‌ه ئه‌ك���ه‌م له‌گه‌ڵ‬ ‫گروپه‌كانی‌ تریش وا مامه‌ڵه‌ بكه‌م‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌ڕه‌خن ‌ه من ته‌نها ڕه‌خنه‌م له‌یه‌كگرتو نییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ سیاس���ی‌ ته‌نها ده‌سه‌اڵت‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنیش���ه‌‪ .‬له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ من‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌ی‌ فۆكۆییانه‌م هه‌ی���ه‌‪ ،‬له‌دیدی‬ ‫(میشێڵ فۆكۆ)ه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ سیاس ‌ی ته‌نها‬ ‫ئه‌وه‌ نیی ‌ه كه‌ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ‌ه به‌ڵكو ئه‌وه‌ش ‌ه‬ ‫كه‌ ته‌واوكه‌ری‌ ده‌س���ه‌اڵته‌ كه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ ‌ی له‌ناو س���ه‌ركردایه‌تی‌ گۆڕانن ڕۆژێك‬ ‫مامه‌ڵه‌مان كردو‌ه پێكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكات ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫ده‌رچ���ون له‌یه‌كگرتو‪ ،‬من ب���ۆ ده‌رنه‌چوم؟‬ ‫چونك��� ‌ه ئه‌مزان ‌ی ئه‌ویش هه‌ر وه‌ك ئه‌م وایه‌‪.‬‬ ‫چونك���ه‌ من ڕاموای���ه‌ یه‌كێ له‌پاڵپش���تانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاس���ی‌ كورد ‌ی هێشته‌و‌ه به‌م‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ی ئێس���تا ئۆپۆزس���یۆن ب���و‪ ،‬به‌و‬ ‫ڕه‌خنانه‌ ‌ی ك ‌ه لێ ‌ی ئه‌گرت بە‌یه‌كگرتوش���ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌خنه‌ ‌ی من له‌هه‌مو ئه‌حزابی‌ كورد ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه سیاسه‌ت س���ه‌نته‌رن‪ ،‬فه‌رهه‌نگ سه‌نته‌ر‬ ‫نین‪ .‬ئێم���ه‌ ده‌بێت بگوازینه‌وه‌ له‌ئه‌ركه‌و‌ه بۆ‬ ‫ماف‪ .‬یه‌كێك له‌جیاوازه‌كان ‌ی ئه‌م س���ه‌رده‌م ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ س���ه‌رده‌مه‌كان ‌ی دیكه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌كۆندا‬ ‫م���رۆڤ ئه‌ركه‌كانی‌ خ���ۆی‌ جێبه‌جێ ئه‌كرد‪،‬‬ ‫مرۆڤی‌ ئه‌رك س���ه‌نته‌ر بو‪ ،‬هه‌میش���ه‌ داوا ‌ی‬ ‫ئه‌رك له‌مرۆڤ كراوه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم مرۆڤی‌ خاوه‌ن‬ ‫ماف مرۆڤ���ی‌ نوێی���ه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می‌ نوێدا‬ ‫دروس���ت ب���وه‌‪ .‬هه‌ڵتۆقینی‌ سیس���ته‌مێك ‌ی‬ ‫سیاس ‌ی له‌هه‌ر شوێنێكی‌ دنیادا گرنگ نییه‌‪،‬‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌م سیسته‌مه‌ له‌كاتی‌ داگه‌ڕاندا‬ ‫چه‌ن���د خ���ۆ ‌ی ئه‌گرێت���ه‌وه‌ بە‌چه‌مكه‌كان��� ‌ی‬ ‫دادپ���ه‌روه‌ری‌‌و دیموكراس���ی‌‌و مافی‌ مرۆڤ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ پێویستمان بە‌پێغه‌مبه‌ران ‌ه ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫پێویستمان بە‌سیاسیه‌كان نییه‌‪ .‬پێغه‌مبه‌ران‬ ‫بە‌مانا دینیه‌كه‌ی‌ نا‪ ،‬ڕۆش���نبیرانی‌ س���ه‌ده‌ ‌ی‬ ‫ه���ه‌ژده‌و نۆزده‌ له‌ڕۆژئ���اوا پێغەمبەران بون‪،‬‬ ‫چه‌مكه‌كانی���ان خوڵقاند‪ ،‬چه‌مك���ی‌ ئازادیان‬ ‫خوڵقان���د‪ ،‬چه‌مك���ی‌ مافی���ان خوڵقاند‪ ،‬ئه‌م‬ ‫چه‌مكان ‌ه له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا جێگیر بون‪ ،‬دواتر‬ ‫خه‌ڵك به‌م چه‌مكان ‌ه شه‌ڕیان كرد‪.‬‬

‫ئه‌وه‌نده‌ى پێویستمان‬ ‫بە‌پێغه‌مبه‌ران ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ پێویستمان‬ ‫بە‌سیاسیه‌كان نیه‌‪.‬‬ ‫پێغه‌مبه‌ران بە‌مانا‬ ‫دینیه‌كه‌ى نا‪،‬‬ ‫ڕۆشنبیرانى سه‌ده‌ى‬ ‫هه‌ژده‌و نۆزد‌ه‬ ‫له‌ڕۆژئاوا پێغه‌مبه‌ران‬ ‫بوون‪ ،‬چه‌مكه‌كانیان‬ ‫خوڵقاند‪ ،‬چه‌مكى‬ ‫ئازادیان خوڵقاند‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )598‬سێشه‌ممه ‪2017/10/24‬‬

‫‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫اعالن‬ ‫یدعو مصرف المنصور لالستثمار ‪ /‬فرع السلیمانیة زبائنه المدرجة اسمائهم ادناه‬ ‫الذین لدیهم حس����ابات خاملة والغیر متحرکة في فرع الس����لیمانیة لغرض مراجعة‬ ‫الفرع وتحریک الحس����اب خالل فترة (‪ )30‬ثالثون یوما وبخالفه ستسري علیها‬ ‫احکام وتعلیمات البنک المرکزي العراقي بهذا الخصوص‪.‬‬ ‫‪ .9‬امید عمر محمد‬ ‫‪ .10‬ساسو بکر رضا‬ ‫‪ .11‬کارزان عبدالواحد رشید‬ ‫‪ .12‬ولید سالم حسن علي‬ ‫‪ .13‬فریاد ابراهیم نصرالدین‬ ‫‪ .14‬هیمن سعدي قادر‬ ‫‪ .15‬شیروان علي احمد‬ ‫‪ .16‬ماکوان مراد خان‬ ‫‪ .17‬بەختیار ابو بکر‬

‫االسامء‬

‫‪ .1‬منتصر محمد محمود داغر‬ ‫‪ .2‬اایمن عادل عبدالکریم شهاب‬ ‫‪ .3‬سالم محمد رفیق‬ ‫‪ .4‬بیساران انور احمد شامراد‬ ‫‪ .5‬وسن نوري نصرهللا جاف‬ ‫‪ .6‬عرفان محمود فقي محمد‬ ‫‪ .7‬لقمان محمد احمد عثمان‬ ‫‪ .8‬عائشة علي اسماعیل‬

‫ ‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‌‬

‫مرصف املنصور لالستثامر‬ ‫فرع السلیامنیة‬ ‫ژمارە‪1975 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/10/23 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ س������ااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌‬ ‫رزگاری‌ (صم������ود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵتی‌ (عمر عبدالكریم رۆبیته‌ن) خ������اوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )5912‬داوای‌ ڕێگا پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌دوای‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ ش������اره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ بە‌نوێكراوه‌]‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ره‌ بە‌نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیار ‌‬ ‫ی (‪ 402‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ‬ ‫ی زنجیره‌ ‌‬ ‫پاڵپشت بە‌سه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عبدالله محمد) به‌پێی‌ بڕیار ‌‬ ‫داواكارانی‌ تۆماركردن به‌رێزان (عبدالله محمد قادر‌و عل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )2017/10/15‬كه‌ له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆی‌ه بانگه‌واز ‌‬ ‫جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند‬ ‫ی خۆی‌ پێشكه‌ش بە‌دادگا ‌‬ ‫ئه‌م بریار‌ه ده‌كه‌ین‌و هه‌ركه‌سێكیش په‌ڵپی‌ هه‌یه‌ با سكااڵ ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌رۆژی‌ دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌ ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات‪،‬‬ ‫بكات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چونكه‌ پاش ته‌واوبوونی‌ ئه‌م ماوه‌ی‌ه تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر زنجیره‌ ‌‬ ‫ی بریاری‌ ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاو‌ه نه‌بوو‬ ‫ناوبراو تۆمارده‌كات به‌پێ ‌‬ ‫ی سكااڵ‪ .‬‬ ‫بە‌پێشكه‌شكردن ‌‬

‫ی (‪12/27‬‏‪ )2012/‬س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پێ������ی‌ ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان ك������راوه‌ له‌رێكه‌وت ‌‬ ‫ی كۆن) بە‌ناوی به‌ڕێز ( غریب ش������ریف‬ ‫ی زنجی������ره‌ی‌ (‪ 92‬گه‌ره‌كی‌‪ /‬چوارتا ‌‬ ‫بە‌تۆماركردن������ی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی نوێكراو‌ه به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاس������اییدا‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫رحیم) بە‌رێوڕه‌س������م ‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ به‌ڕێزیان وه‌ك پێش������ه‌كییه‌ك بۆ‬ ‫بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪،‬‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫تۆماركردنی‌ به‌پێی‌ ئه‌حكامی یاس������ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراوی‌ هه‌یه‌ به‌م خانووبه‌ره‌وه‌ با به‌ڵگه‌‌و دیكۆمێنته‌كان ‌‬ ‫بۆیه‌ هه‌ركه‌س������ێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژ له‌رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێش������كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌ی‌ه بكات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌پێگه‌ی‌ خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌كاتژمێر (‪)10‬ی‌ سه‌رله‌به‌یانی له‌رۆژی دوای ته‌واوبوونی‬ ‫ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ی‌ له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫ ‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫لیژنه‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆن) بۆ داواكار ‌‬ ‫ی (‪ 79‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتا ‌‬ ‫ی زنجیره‌ ‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی‌ ته‌واو ‌‬ ‫پاڵپشت به‌ س������ه‌لماندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫تۆماركردن به‌رێ������ز (نجم الدین عبدالله علی‌) به‌پێی‌ بڕی������ار ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪ )2016/6/23‬ك‌ه له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی‌ ئه‌م بریار‌ه ده‌كه‌ین و هه‌ركه‌سێكیش په‌ڵپ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا ل‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی خۆی‌ پێش������كه‌ش ب‌ه دادگای‌ تایبه‌تمه‌ند بكات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫هه‌یه‌ با س������كااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌ی‌ه تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌س������تپێده‌كات‪ ،‬چونكه‌ پاش ته‌واوبوون ‌‬ ‫دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بریاری‌ ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ‬ ‫ی ناوبراو تۆمارده‌كات به‌پێ ‌‬ ‫تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ ش������ارباژێر زنجیره‌ ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاوه‌ نه‌بوو به‌ پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ ‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬

‫ژمارە‪1975 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/10/23 :‬‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‌‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫(گول������زار قادر عبدالله‌) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )10526‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌‬ ‫كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌و‌هی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌‬ ‫ی ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌‬ ‫زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه بە‌نوێكراوه‌]‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌شی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ له‌رێكه‌وتی‌ (‪10/22‬‏‪ )2017/‬سه‌باره‌ت بە‌تۆماركردنی‌‬ ‫ته‌واوی‌ زنجیره‌ی‌ (‪ 193‬گه‌ره‌كی‌‪ /‬چوارتای‌ كۆن) بە‌ناوی به‌ڕێز ( عمر عبدالله صالح) بە‌رێوڕه‌س������م ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێكراوه‌ به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابووه‌ وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین‬ ‫به‌مه‌به‌س������تی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ به‌ڕێزیان وه‌ك پێش������ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردنی‌ به‌پێی‌ ئه‌حكامی‬ ‫یاس������ای‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ژماره‌ (‪ 43‬س������اڵی‌ ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌س������ێك په‌یوه‌ندی‬ ‫ی������ان مافێكی‌ دیاریكراوی‌ هه‌یه‌ به‌م خانووبه‌ره‌وه‌ با به‌ڵگه‌‌و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێش������كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌‬ ‫ب������كات له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ له‌رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌پێگه‌ی‌‬ ‫خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌كاتژمێر (‪)10‬ی‌ سه‌رله‌به‌یانی له‌رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌ تاكو مافه‌كانی‬ ‫خۆی بسه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ی‌ له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[داوای تۆماركردن ‌‬ ‫ی ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراو‌ه له‌ رێكه‌وتی‌ (‪12/30‬‏‪ )2012/‬س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پێ������ ‌‬ ‫ی (‪ 116 ،59‬گه‌ره‌كی‌‪ /‬چوارتای‌ ك������ۆن) به‌ ناوی به‌ڕێز (‬ ‫ی زنجیره‌كان ‌‬ ‫ب������‌ه تۆماركردنی‌ ت������ه‌واو ‌‬ ‫هه‌ردی‌ عمر قادر) ب‌ه رێوڕه‌س������می‌ نوێك������راو‌ه به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی‬ ‫یاس������اییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌ستی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ به‌ڕێزیان وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌حكامی یاس������ای‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ژماره‌ (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫پێش������ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردنی‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ به‌م خانووبه‌ره‌وه‌ با‬ ‫‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆی‌ه هه‌ركه‌س������ێك په‌یوه‌ندی یان مافێكی‌ دیاریكراو ‌‬ ‫به‌ڵگ‌ه و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێش������كه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات له‌ ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ له‌ رۆژی دوای‬ ‫ی‬ ‫باڵوبوون������ه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌ پێگ������ه‌ی‌ خانووبه‌ره‌كه‌دا ل‌ه كاتژمێر (‪‌ )10‬‬ ‫س������ه‌رله‌به‌یانی له‌ رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و‬ ‫نۆڕین‌ه (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ی‌ له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ ‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه بە‌نوێكراوه‌]‬ ‫[داوای تۆماركردن ‌‬ ‫ی (‪12/30‬‏‪ )2012/‬س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پێی‌ ئ������ه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ له‌رێكه‌وت ‌‬ ‫ی كۆن) بە‌ناوی به‌ڕێز ( صدیق رحمان‬ ‫ی (‪ 359‬گه‌ره‌ك������ی‌‪ /‬چوارتا ‌‬ ‫ی ته‌واوی‌ زنجیره‌ ‌‬ ‫بە‌تۆماركردن������ ‌‬ ‫رحیم) بە‌رێوڕه‌س������می‌ نوێكراوه‌ به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاس������اییدا‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫ی به‌ڕێزیان وه‌ك پێشه‌كییه‌ك بۆ‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪،‬‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫ی ئه‌حكامی یاسا ‌‬ ‫ی به‌پێ ‌‬ ‫تۆماركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراوی‌ هه‌ی‌ه به‌م خانووبه‌ره‌و‌ه با به‌ڵگه‌‌و دیكۆمێنته‌كان ‌‬ ‫بۆی‌ه هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژ له‌رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات له‌ماو‌ه ‌‬ ‫هه‌روه‌ه������ا ئاماده‌بێ������ت له‌پێگه‌ی‌ خانووبه‌ره‌ك������ه‌دا له‌كاتژمێر (‪)10‬ی‌ س������ه‌رله‌به‌یانی له‌رۆژی دوای‬ ‫ی له‌و‬ ‫ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و نۆڕین‌ه (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ ‌‬ ‫رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫بانگه‌واز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیاری‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ 67‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ داواكار ‌‬ ‫ی زنجیر‌ه ‌‬ ‫پاڵپشت به‌ س������ه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫ی بڕیاری‌ جێگیركردن������ ‌‬ ‫تۆمارك������ردن به‌رێ������ز (گالوێژ عبدالله كریم) به‌پێ������ ‌‬ ‫ی ئه‌م بریار‌ه ده‌كه‌ین و هه‌ركه‌س������ێكیش‬ ‫(‪ )2017/10/15‬ك������ه‌ له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆی‌ه بانگه‌واز ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا‬ ‫ی خۆی‌ پێش������كه‌ش ب‌ه دادگای‌ تایبه‌تمه‌ند ب������كات له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ با س������كااڵ ‌‬ ‫په‌ڵپ ‌‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌ی‌ه‬ ‫ی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌س������تپێده‌كات‪ ،‬چونك������‌ه پاش ته‌واوبوون ‌‬ ‫ی باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دوا ‌‬ ‫ل‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی ناوبراو‬ ‫ی بریار ‌‬ ‫ی ناوبراو تۆمارده‌كات به‌پێ ‌‬ ‫ی شارباژێر زنجیره‌ ‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاو‌ه نه‌بوو ب‌ه پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ ‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[داوای تۆماركردن ‌‬ ‫ی (‪12/30‬‏‪ )2012/‬س������ه‌باره‌ت ب‌ه‬ ‫ی ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ له‌ رێكه‌وت ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی كۆن) ب‌ه ناوی به‌ڕێز ( نیگار محمود‬ ‫ی ته‌واوی‌ زنجیره‌ی‌ (‪ 108‬گه‌ره‌ك������ی‌‪ /‬چوارتا ‌‬ ‫تۆماركردن������ ‌‬ ‫توفیق) به‌ رێوڕه‌س������می‌ نوێكراوه‌ به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌س������تیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫ی به‌ڕێزیان وه‌ك پێشه‌كییه‌ك بۆ‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی ‌‬ ‫ی جێگیركردن ‌‬ ‫بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪،‬‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ی ئه‌حكامی یاسا ‌‬ ‫ی به‌پێ ‌‬ ‫تۆماركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیاریكراوی‌ هه‌یه‌ به‌م خانووبه‌ره‌و‌ه با به‌ڵگه‌ و دیكۆمێنته‌كان ‌‬ ‫بۆی‌ه هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژ له‌ رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات ل‌ه ماوه‌ ‌‬ ‫ی خانووبه‌ره‌كه‌دا ل‌ه كاتژمێر (‪)10‬ی‌ س������ه‌رله‌به‌یانی له‌ رۆژی دوای‬ ‫هه‌روه‌ه������ا ئاماده‌بێت له‌ پێگه‌ ‌‬ ‫ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و نۆڕین‌ه (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ی‌ له‌و‬ ‫رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫هیـوا محـمـد جـالل‬ ‫ ‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫تۆ بڵێی!!‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫هەرێم سامانی نەوتی‬ ‫کەرکوک لەدەست دەدات‬

‫رەووف بێگەرد‬ ‫شکس���تەکانی ئێمە لەوە زیاترن س���ەرپێیی ریزبەند بکرێ���ن‪ ،‬چونکە فرەالیەن‌و‬ ‫بەفاکت���ەری جیادا تێپەڕیون‪ .‬ب���ەاڵم دەتوانین کەمێک لەخ���ودی خۆمان بدوێین‬ ‫کە س���ەرچاوەی هەموویانین‪ .‬ئێمە بەدرێژایی مێژوی کۆن‌و نوێمان ش���ەرمەزارین‪،‬‬ ‫ش���ەرمەزاریی بەرامبەر بەو هزرە کاڵفامەی نەیتوانیوە ت���ا نیوەی ڕێگامان ببات‪،‬‬ ‫ش���ەرمەزاری بەرامبەر بەو هەڵوێس���ت‌و ڕەفتارە نادروست‌و قێزەونانەی بەناوچاوی‬ ‫خۆمان‌و باوباپیرامانەوەیە‪ .‬شەرمەزاری لەو بەناو شکۆمەندیانەی بەناهەق بۆ خۆمان‬ ‫دروستمان کردوەو جگە لەنوشوستی فکرو بۆچونی مردو هیچیان بەرهەمنەهێناوە‪.‬‬ ‫ئێمە ب���ەردەوام مێژوی س���اختە بۆخۆمان دەنووس���ینەوە‪ ،‬مێژوی س���ەرکەوتن‌و‬ ‫پاڵەوان ب���ازی‌و جوامێ���ری‌و لەخۆبوردەیی‌و قارەمان دروس���ت کردن‪ .‬لەکۆش���کە‬ ‫ڕەناڵەییەکان���ی مێژوماندا (بەناهەق ئەم ناوەمان لێناوە) دەیان ناپاکی‌و زەلیلیی‌و‬ ‫ترس���نۆکی‌و دزی‌و غروری بێ بنەما دەبینین‪ .‬لەبەردەم کارێکی شایس���تەدا ئەگەر‬ ‫هەبووبێت‪ ،‬هەر خۆمان چەند نیش���انەیەکی پرسیارو سەرسووڕمان بەرزدەکەینەوە‬ ‫ک���ە گومان‌و دودڵیەکەت دەگەیەنێتە ترۆپک‪ .‬ئەگەر تروس���کەیەک لەگۆش���ەیەکدا‬ ‫خۆی نمایش کردبێت‪ ،‬لەش���کرێکی تاریکی ئامادەکراو لەخۆیدا نوقمی کردوە‪ .‬ئێمە‬ ‫هەمیش���ە لەو پاپۆڕە ش���کاوەداین کە کاپتنەکەی کوێرو زۆربەی سەرنش���ینەکانی‬ ‫گەم���ژەو حۆل���ن‪ .‬ئێمە گەلێکی���ن بەه���ەق‪ ،‬ئاش���قی ژێردەس���تەیی‌و نۆکەریی‌و‬ ‫یەکترخواردنین‪ ،‬ش���ەیدای بت دروس���تکردن‌و کڕنووش بردنین‪ .‬نەخۆشەویستیمان‬ ‫ب���ۆ خۆمان هەیە نەبۆ هەر ش���تێکی ج���وان‪ .‬نەدەزانین دڵداری چی���ەو نەلەکوێدا‬ ‫ش���ەڕ پێویس���تە‪ .‬ئێمە پێش���ئەوەی کورد بین‪ ،‬هەورامی‌و جاف‌و دزەیی‌و هارونی‌و‬ ‫زازایی‌و قەرەداغی‌و خۆشناوی‌و نەخشی‌و قادری‌و هەقە‌و کاکەیی‌و شیعە‌و سونەیین‪.‬‬ ‫پێشئەوەی تێکۆشەرێکی ڕاس���تەقینە‌و پێشمەرگەیەکی پاک‌و بێگەرد بین‪ ،‬جاشی‬ ‫خۆماڵی‌و هەندێکجار نێودەوڵەتین‪ .‬وەک (جەنگاوەر) ش���ەڕی داعشمان پێدەکەن‬ ‫نەک وەک گەلێک بیەوێت ئازادی بەدەستبهێنێت‌و چارەنووسی خۆی دیاری بکات‪.‬‬ ‫جارێک (سوارەی حەمیدی)و جارێک (س���وارەی سەالحەدین) لەهەموویاندا تەنیا‬ ‫بەڵێنی (پارە‌و چەک)مان پێدراوە نەک بەدەس���تهێنانی قەوارەیەکی س���ەربەخۆ‪.‬‬ ‫ئەوانەیش کە ناوی سەرکردەیان لەخۆیان ناوە‪ ،‬زۆربەی هەرە زۆریان لەناو گێژەنی‬ ‫بەرژەوەندیی تایبەتی‌و تۆڵەکردنەوە‌و خۆپەرستی‌و نەزانین‌و دوژمن‌و دۆست نەناسیدا‬ ‫گۆش کراون‪ .‬بۆیە بەرئەنجامیش���یان بۆ ئەم گەلە بێدەس���ەاڵتە بەڕەوا زانیوە کە‬ ‫چەوس���اوەترین میللەتی ئەم زەمینە ئیرەیی پێنابات‪ .‬دەڵێن میللەتی زیندو شەرم‬ ‫لەهەڵەی ڕابردووی ناکات‪ ،‬چونک���ە بەردەوام لەقەرەبووکردنەوەیدایە‪ ،‬کەچی ئێمە‬ ‫لەدوا هەڵەماندا هەزار خۆزگە بەهەڵەکانی پێش���ووترمان دەخوازین‪ .‬بەڕاس���ت تۆ‬ ‫بڵێ���ی ئێم���ە لەدوورگەیەکی زۆر چەپەک‌و تاریکی ئ���ەم زەمینەدا بین کە تەنانەت‬ ‫هەوای پاکی ئەم هەموو جوانی‌و درەوش���انەوە‌و سەرکەوتنانەی دنیامان پێنەگات؟‬ ‫تۆبڵێی هەر لەئەزەلەوە بڕیارمان دابێت نەگوێ بگرین‪ ،‬نەببینین‪ ،‬نەڕۆژێک لەڕۆژان‬ ‫پێداچوونەوەی���ەک بەخۆماندا بکەین‪ ،‬نەوانەیەک لەکەس���ێکەوە فێربین‌و نەش���ەرم‬ ‫لەن���ەوەی دوای خۆمان بکەین؟ تۆ بڵێی ڕۆژێک ل���ەڕۆژان ئەوانەی بوونەتە مایەی‬ ‫شکستەکانمان تاوانەکەی نەخەنە سەر ئەستۆی ئەو مرۆڤە پاک‌و بێگەردانەی جگە‬ ‫لەخۆشەیس���تی خاک‌و نەتەوەیەکەیان‪ ،‬جگە لەدەربەدەری‌و ماڵوێرانی‌و ش���اهادەت‬ ‫هیچی تریان هەڵنەبژاردوە؟ تۆ بڵێی خەڵکەکەی ئێمە تاوانبار‌و ناپاک نەبن‌و ئەوان‬ ‫نیش���تمانپەروەرو ئازادیخواز‌و مامۆستای تێکۆشان‌و تاقە زانای سەردەمی خۆیان؟‬ ‫لەوانەیە وا بشکێتەوە! چونکە مێژو هەزاران خوێنڕێژو جانەوەری بەقوربانی ناوزەد‬ ‫کردوە‌و سەدان بەناو پەیامبەری ساختەی پێ پەرستووین! تۆ بڵێی بۆ لەمەودوایش‬ ‫مێ���ژو هەر ب���ەو ڕیتمە دووبارە نەبێتەوە؟ یان پاکۆ بەس���ەرجەمی ئەم لەش���کرە‬ ‫ساختەیە نەدات‌و هیچ نەبێت مۆمێکی دڵنیایی بۆ نەوەی ئایندە دابگیرسێنێت؟ تۆ‬ ‫بڵێی ئەمە بێتەدی؟‬

‫هەرێمی کوردس���تان نزیک���ەی ‪ 300‬هەزار‬ ‫بەرمی���ل ن���ەوت لەدەس���ت دەدات دوای‬ ‫کۆنترۆڵکردن���ەوەی کەرک���وک لەالی���ەن‬ ‫حکومەتی عێراقەوە‬

‫هەرێم���ی کوردس���تان گرنگتری���ن‬ ‫بۆری گواستنەوەی نەوتی کەرکوک‌و‬ ‫بەندەری جیهانی تورکی لەدەست دا‬ ‫کە بۆ ماوەی ‪ 3‬ساڵە لەژێر کۆنترۆڵی‬ ‫حکومەتی هەرێمدا بو‪.‬‬

‫کۆی گش���تی نەوت���ی یەدەگ���ی کەرکوک‬ ‫دەگات���ە ‪ 13‬ملی���ار بەرمیل‪ ،‬ک���ە ‪%12‬ی‬ ‫یەدەگی نەوتی عێراقە‬

‫تورکیا‬

‫دهۆک‬ ‫نەوتی یەدەگ‬ ‫کێڵگەی غاز‬ ‫هەرێمی کوردستان‬

‫ئێران‬

‫تەلکێف‬ ‫باشیک‬

‫هەولێر‬

‫موسڵ‬

‫سوریا‬ ‫شەنگال‬

‫تەلەعفەر‬ ‫حەمدانیە‬

‫مەخمور‬

‫سلێامنی‬

‫نەینەوا‬

‫کەرکوک‌‬ ‫دوزخورماتو‬

‫عێراق‬

‫سەالحەدین‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬