ریکالم
www.awene.com
ژماره ()599 سێشەممە 2017/10/31
رۆژنامهیهكی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه دهریدهکات
كهتهلۆنیهكان راپرسیەکی جیاواز
14
ریکالم
ریکالم
ئاسۆی دابینكردنی موچە هێشتا رون نییە
6
پێویست ه هیچ حزبو الیهنێك ی كوردستان بهتهنها گفتوگۆو رێككهوتن لهگه ڵ بهغدا نهكات لهكاتێكدا كه بهغ����داو ههولێر بهرهو گهیش����تنه رێككهوتنێكی سهرهتایی دهچ����ن ،س����هرۆكی فراكس����یۆنی یهكێت����ی لهئهنجومهن����ی نویچنهرانی عێراق دهڵێت "پێویس����ته هیچ حزبو الیهنێكی كوردستان بهتهنها گفتوگۆو رێككهوتن لهگهڵ بهغدا نهكات". ئاوێنه ،بهغدا :س����هرۆكی فراكسیۆنی یهكێت����ی لهئهنجومهن����ی نوێنهران����ی عێ����راق ،ئارێ����ز عهب����دواڵ بهئاوێنهی راگهیان����د ئهمهریكا لهس����هر خهتهو ههوڵدهدات كوردو حكومهتی ناوهندی بگهنه رێككهوتن ،ئهو وتی "پێویسته هیچ الیهنێكی سیاسی كورد گفتوگۆی البهال لهگهڵ حكومهتی ناوهندی عێراق ن����هكات ،بهڵكو دهبێ����ت حكومهتی ههرێم ئ����هو كاره بكات ،ئهمهریكاش پش����تیوانییهكهی رونهو ههستی بهو مهترسییه كردوه". وتیش����ی "دهبێت زۆر وریا بینو رێگه نهدهی����ن ،ئ����هو جی����اوازی بۆچونو ناكۆكییهی لهههرێمی كوردستان ههن كاریگهریی لهسهر گفتوگۆكانی نێوان ههولێرو بهغدا نهبێت". ناوب����راو ئهوهش����ی رونك����ردهوه كه
پهنابردنه بهر دو ئیدارهییو داواكاریی ئهنجومهنی پارێزگاكان لهبهغدا نهك كێش����ه ئابورییهكانی����ان چارهس����هر ناكاتو موچهش����یان بۆ دابین ناكات، بهڵكو روب����هروی گرفتی گهورهتریان دهكات����هوهو كێشهكانییش����یان زیاتر ی "حكومهتی ههرێمی دهكات ،ئهو وت كوردستان حكومهتێكی دهستورییو یاس����اییهو حكومهتێكه دهس����توری عێ����راق دان����ی پێدان����اوه ،ناوچ����ه جێناكۆكهكانیش كه باس����ی دهكهین ناوچ����ه ج����ێ ناكۆكهكان����ه لهنێوان حكومهت����ی ناوهن����دیو حكومهت����ی ههرێم ،ئهگ����هر حكومهتی ههرێم بهو یهكگرتویی����هوه نهتوان����ێ ناوچه جێ ناكۆكهكان یهكالی����ی بكاتهوه ،ئیتر چ����ۆن دو ئیدارهیی ی����ان پارێزگاكان دهتوان����ن؟ ئ����هوه مهترس����ییه ب����ۆ جێبهجێكردنی مادهی 140ی تایبهت بهناوچه جێناكۆكهكان". وتیش����ی "حكومهتی ناوهندی عێراق ئهگهر موچهش ب����دات ،رهنگه تهنها موچ����هی ئ����هو فهرمانبارانه بدات كه پێش س����اڵی 2013ناویان لهلیستی موچهدا ههبوه".
بارزانی لهبهردهم دهروازهی سهربهخۆییدا ،كهوت
نوێنهری حكومهتی ههرێم لهتاران: سهرزهمینی كورد لهبنهڕهتدا 3 رابردودا ه ل و ه ئاریایی ی مین ه رز ه س ی مان ه رل ه پ ی بات ه خ گۆڕان: مانتارێكی ه رل ه پ میدیای کوردی بهشێك بوه لهئیمپراتۆریهتی ئێرانی لهكوردستان بهسهرچوهو هیچی بهسهر هیچهوه نهماوه لەدوژمنەكانمان نوێن���هر ی حكومهتی ههرێ���م لهتاران ،نازم بهنامهی رهسمی نارد بۆ مهكتهبی سیاس ی دهب���اغ ئاماژه ب���هوه دهكات ك ه قاس���م ی یهكێت ی نیشتمانی كوردستانو بهتهلهفونو سلێمان ی كۆبونهوه ی دو قۆڵیو زۆر تایبهت ی زارهكیش ناردومه ب���ۆ حكومهت ی ههرێم ی لهگ���هڵ بارزانی كردوه پێ���ش ئهنجامدان ی كوردستان .قاسم ی سلێمان ی لهو پهیامهیدا ریفراندۆم ،ئهو دهڵێت "س���هرزهمینی كورد پێیوتم بهسهركردایهتی سیاس ی كوردستان لهبنهڕهتدا سهرزهمینی ئاریاییهو لهرابردودا بڵێ كه ئامادهیی ئهوهی���ن لهچوارچێوه ی دهس���تورو یهكپارچهیی عێراق���دا بهرگر ی بهشێك بوه لهئیمپراتۆریهت ی ئێرانی". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :ن���ازم دهب���اغ لهمافهكان ی ئێوه بكهی���نو ماده ی 140یش لهچاوپێكهوتنێك���ی تایب���هت بهئاوێن���هدا جێبهج ێ بكهین". رایگهیان���د كه لهكات���ی دیاریكردن ی واده ی وتیش ی "دڵنیاشم لهقۆناغ ی ئایندهدا ئێران ریفراندۆمهوه تا ئ���هو كاتهی ریفراندۆمهك ه ههوڵ���دهدات هاوپهیمان���ی كوردو ش���یعه ئهنجام���درا ،ش���اندی ئێ���ران 70ت���ا 80بپارێزێت .كهواته ئێ���ران دژی كورد نییه، كۆبونهوهی���ان لهگهڵ س���هركردهی الیهن ه بهڵك���و دژی ئهو سیاس���هتهیه كه پهیڕهو سیاسیهكان ی كوردستان ئهنجامدا ،ئهو وت ی كرا". "خۆم پهیامێك ی تایبهتی قاسم ی سلێمانیم
3
پهرلهمانتارانی گۆڕانو كۆمهڵ ئهوه پهرلهمانتارهكان دهبنه "پهرلهمانتاری رهتدهكهنهوه لهپێناوی لهدهستنهدانی ماوه بۆ درێژكراوه" ،بێستون فایهق ئیمتیازهكانی���ان گهڕابێتن���هوه ب���ۆ ئهندامی فراكسیۆنی گۆڕان سهبارهت پهرلهم���ان ،كه ماوهك���هی بۆ درێژ بهگهڕانهوهی���ان ب���ۆ پهرلهم���ان، پهرلهمانتارێك���ی بهئاوێن���هی راگهیان���د "نازانم بۆچی كراوهت���هوه، گۆڕانیش دهڵێت "خهباتی پهرلهمانی چوینهت���هوه پهرلهمان! لهڕاس���تیدا لهكوردس���تان بهس���هرچوهو هیچی خهبات���ی پهرلهمانی لهكوردس���تان بهس���هرچوهو هیچی بهسهر هیچهوه بهسهر هیچهوه نهماوه". ئاوێن���ه ،هەولێ���ر :گهڕان���هوهی نهماوه .پهرلهمان هیچ دهسهاڵتێكی پهرلهمانتارانی ههردو فراكس���یۆنی نهماوه .پێویس���ته ڕێگایهكی دیكه گۆڕانو كۆمهڵی ئیسالمی لهكاتێكدایه بدۆزینهوه بۆ خهباتكردنو چاكردنی ی ژیانی خهڵك". كه بڕی���اری درێژكردن���هوهی ماوه پهرلهمانی كوردس���تان بۆ دو خول وتیش���ی "بهدرێژای ئهو دو ساڵهی دراوهو لهئێس���تا ب���هدواوه ههم���و نهچوینهت���هوه پهرلهم���ان ،موچهو
ئیمتیازاتهكانم���ان وهرگرت���وه .ئهو دهنگۆیان���ه ڕهت دهكهینهوه كه بۆ موچهو ئیمتیازهتهكانمان چوبینهوه پهرلهمان ،بهڵك���و لهپێناوی ئهوهدا چوینهت���هوه وهك پهرلهمانتاران���ی بزوتن���هوهی گ���ۆڕان ل���هم دۆخهدا بهگرنگی دهزانین قسهو كاریگهریمان ههبێ���ت .دۆخی ئێس���تا لهگهڵ دو ساڵی دیكهدا زۆر جیاوازه".
زیاتر زیانی پێگەیاندوین
4
ی لوبنان ،حوسییهكان ی شهعبی حزبواڵ ی پاسداران ،حهشد ی ئێران :سوپا ی ئیمپراتۆریهت سوپاكان ناونیشان :سلێامنی تهالری زارا -نهۆمی سێیهم -شوقهی ژماره 32
تهلهفۆن 3202416 :
بهشی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
4
5
2
تایبهت
) )599سێشهممه 2017/10/31
ههوڵێك ههی ه لهناو پهرلهمان ی عێراق تا دهستور ههموار بكرێتهوه كهمو كوڕی زۆری تێدایهو پێویس����ت ه خۆش���یان باش دهزان���ن بهكۆدهنگی ب���هاڵم دهبێ���ت ئهوهم���ان بیرنهچێت ئا :مهزههر كهریم نیش���تمانی نهبێت دهس���تور ههموار ئهو الیهنهی دهس���هاڵتداره دهیهوێت ههموار بكرێتهوه". وتیشی "ئهگهر بێتو دهستور ههموار ناكرێت ئهم دۆخهی ئێستا كوردستانی دهستور بهو شێوهیه بنوسرێتهوه كه لهناو پهرلهمانی عێراق باسو بكرێت���هوه ،ئهوا ك���ورد دهبێت ههمو تێكهوتوه دهیاوێت وهك گوش���ارێكی خۆی دهیهوێت". خواسێكی گهرم سهبارهت وتیش���ی "سیاس���یهكانی عێ���راق ڕێگ���هكان بگرێتهبهر بۆ رێگری كردنی سیاسی بهكاری بهێنن". بهههمواركردنهوهی دهستور پهرلهمانت���اری كۆمهڵی ئیس�ل�امی دهیانهوێ���ت ب���هو ش���ێوهی خۆی���ان لهههموركردن���هوه دهس���تور ،ب���هاڵم لهئارادایه ،پهلهمانتارێكی كورد بیرمان نهچێت مادهی 142ی دهستوری لهپهرلهمان���ی عێراق ،س���هلیم ههمزه دهیانهوێت دهس���هاڵت بهسهر كوردو لهبهغدا دهڵێت "ئهو الیهنهی ئێستا عێراقی دهڵێت ههر دهسكاری كردنێكی جیاواز لهپهرلهمانتارهك���هی یهكێتی س���ونهدا جێ بهجێ بك���هن كهخۆیان لهبهغدا دهسهاڵتداره دهیهوێت دهستور بهو شێوهیه بنوسرێتهوه كه دهس���تور پێویستی بهڕاپرسی گهالنی وت���ی "ئهوكات���هی پهرلهمانی عێراق خوێندن���هوهی بۆ دهكهن لهئێس���تادا عێ���راق ههیه دهبێت ههمو پارێزگاكان لهساڵی 2005دهنگی لهسهر دهستور دهس���تكاری كردنی دهس���تور زیانی خۆی دهیهوێت". دهنگ���ی پێب���دهن گهر س���ێ پارێزگا درا هاوس���هنگی هێ���ز لهعێراقدا بونی گهورهی دهبێت بۆ كورد كهلهس���هدا بهختیار شاوهیش ئهندامی پهرلهمانی ئام���اده نهبون دهنگ���ی پێبدهن ئهوه ههبو ش���یعه لهبهرامبهر س���نونهكانی پهنجاو یهكی خاكهكهی لهدهستداوهو عێ���راق لهپێگ���هی هێزی ئێس���تایدا لهتهنازولدایهو س���نونهكانی عێراقیش عێراق لهفراكیسۆنی یهكێتی لهمبارهوه دهستور ههموار ناكرێتهوه". ئاماژهی بهوهش كرد دهستور بهكۆ نهبون ،س���ونهكانیش هێندهی ئێستا خاكو ئاویان نهماوهوه ش���ارهكانیان وت����ی "ههوڵێك ههیه لهناو پهرلهمانی عێراق تا دهس����تور ههموار بكرێتهوه دهنگی نیش���تمانی ههموار دهكرێت ،الواز نهبون ،بهههمان ش���ێوهی كورد خاپ���ور ب���وهو ب���ۆ خۆی���ان پارچه بهبیان����وی ئهوهی دهس����تور لهالیهن ئهو وتی " ئهو كهسانهی قسه لهسهر لهم دۆخهی ئێس���تایدا نهبوه ههربۆیه پارچه ب���ونو یهكگرتونی���ن ههربۆیه دهس����هاڵتی ئهوس����ای ئهمریكیهكان دهستور دهكهنو باسی مادهی سهدو ئهو دهس���توره تاڕادهیهكی باش مافی ئهوانیش وهك كورد گهربێتو ئێس���تا ی كراوهو چ���لو فیدڕاڵ���ی كوردس���تان دهكهن گهالن���ی عێراقی تێدا نوس���راوهتهوه ،بێنهوهو بیانهوێت دهس���تور جارێكی لهعێراق پهله لهنوس����ینهوه
وتیشی " حكومهتی عێراقی بههیچ دیك���ه بنوس���رێتهوه ئ���هوه نی���وه ی ئ���هو مافهنهی���ان دهس���ناكهوێتهوه جۆرێك ناتوانێت دهس����توری عێراقی ههم����وار بكات ك����ه دهبێت یاس����ای كهلهدهستوردا نوسراوهتهوه". لهبهرامب���هردا ،مهحم���ود ڕهزا بۆ دهربچێ����ت لهپهرلهم����انو بخرێته ی گۆڕان گشتپرسیهوه بهبێ رێكهوتنی سهرجهم ئهندامی س���هر بهفراكس���یۆن لهپهرلهمانی عێراق جی���اواز لهههردو الیهنهكان دهس����تور ههم����وار ناكرێت پهرلهمانتارهكهی یهكێتیو كۆمهڵ وتی ئ����هوهی دهوترێ����ت پروپاگهندهی����هو "ههموار كردنهوهی دهس���توری عێراق ب����ۆ بههێزكردن����ی ئهمن����ی قهومیهو بهدهس���تی دهوڵهتی عێراق نیهو ئهو چاوهش����هكردنی هاواڵتیان����ی داماوه كهس���هی شارهزای دهس���توری عێراق كهش����ارهزایان لهدهس����توردا نیه ئهم بێت دهزانێت دهس���توری عێراق چهق پرسه دهستی سیاسی لهپشتهوهیه". ئاماژهش����ی بهوه ك����رد "ئهوكاتهی بهس���توهو ههمواركردن���هوهی بهب���ێ ڕێكهوتن كارێكی ئاس���ان نیه ههندێك دهس����تور دهس����كاری دهكرێت كورد بهرپ���رس لهخۆیان���هوه كهوتونهت���ه جی����ا بۆت����هوه لهعێراق ئ����هوكات بۆ تهپڵ لێدان كهنامهوێ���ت ناو یانبهێنم خۆیان چۆن دهستور دهسكاردهكهن حهزدهكهن بهردهوام شتبڵێنو ناویان ب����ۆ خۆیان ب����ا بیكهن ئێس����تا بهبێ ههبێت یان نهش���ارهزان لهدهس���توری ڕهزامهندی كورد دهس����تور دهسكاری ناكرێت". عێراقدا".
حکومەتی عێراقی کێشە بۆ هەناردەکردنی بەرهەمە ناوخۆییەکانی کوردستان دروست دەکات بۆ خواروی عێراق ئا :زریان محەمەد لەدوای تێکچونی ڕەوشی سیاسیو سەربازی هەرێمی کوردستانو حکومەتی عێراق گرفتو کێشە بازرگانیەکانیش سەریان هەڵداوەو کێشە بۆ کاسبکارانو بەرهەمە ناوخۆیەکانی هەریم دروستبووە کە ڕەوانەی خواروی عێراق دەکرێت. ئەوکارگانەی لەش���اری س���لیمانی کاردەکەنو بەرهەمی ناوخۆیان هەیە ڕەوانەی شارەکانی خواروی عێراقی دەکەنو ل���ەوێ بەرهەمەکان س���اغ دەکرێتەوە بەاڵم لەئێس���تادا ڕێگری لەچون���ە ن���اوەوەی ئ���ەو بەرهەمە ناوخۆییان���ە دەگیرێت ک���ە مۆڵەتی کارگەکانیان لەهەرێمی کوردس���تان دەرکردووە.
کەی���وان عل���ی خاوەن���ی یەکێک لەکارگەکانی دروستکردنی مۆبیلیات لەشاری سلیمانی بەڕۆژنامەی ئاوێنەی ڕاگەیاند "ئێمە لەش���اری سلێامانی کارگەمان هەیە لەبواری دروستکردنی قەنەف���ەو کورس���ی کاردەکەی���ن کەسەرجەمیان دەستکردی ناوخۆینو بەدەس���تی خۆم���ان بەرهەمی���ان دەهێنین ب���ەاڵم بەه���ۆی بێبازاڕی لەهەرێم���ی کوردس���تاندا ناچاری���ن ئەوکەلوپەالنەی بەرهەمیان دەهێنین ڕەوانەی شارەکانی خواروی عێراقیان بکەینو لەوێ ساغیان بکەینەوە".
گومرگی سەفرا دەچونە جنوب بەاڵم لەئێس���تادا بارەکانمان ڕادەگیرێتو ناهێڵدرێت بڕۆنە ش���ارەکان بۆهۆی نەبونی مۆڵەت���ی عێراقی کەدەبێت لەبەغداد مۆڵەتمان هەبێت".
لەش���اری س���لێمانی چەندی���ن کارگ���ەی بچوک هەیە ئ���ەم کارگانە بۆس���اغکردنەوەی بەرهەمەکانی���ان زیاتر پش���ت بەش���ارەکانی خواروی عێ���راق دەبەس���تن لەئێستاش���دا ئەوکارگان���ە گرفتی ڕێگە پێنەدانیان بۆدروستبووە کەنابێت بەرهەمەکانیان بڕوات بۆش���ارەکانی خواروی عێراق بەبیانوی نەبون���ی مۆڵەتی کارکردن ڕاش���یگەیاند "پێش���تر بارەکانمان عێراقی. گرفتیان بۆ دروست نەدەکرا بەمۆڵەتی ئیس���ماعیل عوم���ەر یەکێ���ک لەو هەرێمی کوردس���تان کەدراوە پێمان بۆ کارک���ردن بارەکانم���ان لەخاڵی پیش���ەوەرانەی ش���اری س���لیمانیە
بەیاننامەكەی ئەمەریکا دەستلەكاركێشانەوەی بارزانییان قبوڵ كردوە ئا :ئومێد عومەر لەبەیاننامەیەكدا وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ،پێشوازی لەبریاری دەستلەكاركێشانەوەی مەسعود بارزانی دەكات ،هەروەها رۆڵی لەروبەروبونەوەی داعش وەك سەركردەیەك بەرز دەنرخێنێت ،ئەم بەیاننامەیەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ،الی حزبەسیاسیەكانی كوردستان خوێندنەوەی جیاوازی بۆ دەكرێ. بەرپرس����ی پێگەیاندن����ی كادیرانی یەكێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان، بێس����تون س����ابوراوایی پێل����ی وایە سیاس����ەتی ئەمری����كا لەبەرامب����ەر هەرێم گۆرانكاری بەس����ەردا نەهاتوە، ئەو وتی" لەبەیاننامەك����ەدا ئەمریكا پش����تیوانی خ����ۆی ب����ۆ هەرێك����ی كوردس����تان دوپاتكردۆتەوە ،هاوكات جەختیش����ی لەس����ەر بەردەوام بون لەسەر سیاسەتی پێشویان كردۆتەوە ك����ە ئەوی����ش یەكپارچەی����ی خاكی عێراقە". ئام����اژە ب����ەوەش دەكات ئەمریكا باوەری بەدیاری كردنی مافی چارەی خۆنوسینی خەڵكی كوردستان هەیە، ب����ەاڵم بۆ واقع����ی ئەم����رۆ كاتەكەی بەگونج����او نازانێت ،ئ����ەو وتی" لەم روداوانەی رابردو ئەمریكا سیاسەتی هەرێمی ب����ەدڵ نەب����وە ،بەتایبەتتر لەسەر پرسی ریفراندۆم" .پێشی وایە ئەوەی ل����ە16ی مان����گ لەكەركوكو ناوچەكانی ت����ر رویداوە بەجۆرێك لە ج����ۆرەكان ئەمریكا س����زای بارزانیو هەرێمی كوردس����تانی داوە ،لەئاست
گوێنەگرتنەكانی .ئاماژەی بەوەشكرد لەم بەیاننامەی����ەدا ئەمریكا دەیەوێت جارێكی پشتیوانی خۆی بۆ هەرێمی كوردس����تان رابگەیەنێت����ەوە ب����ەاڵم لەچوارچێوەی خاكی عێراق.
بۆ حكومەتی بەغدا تێدایە بەوەی كە دەبێت ئەم كەسە وەك سەركردەیەكی گەلی كوردستان قبوڵ بكەن". هەروەها ئاراس وەلی ،هەڵسوراوی بزوتنەوەی گۆران ب����ە ئاوێنەی وت" بەش����ێكی زۆری واڵتانی دونیا لەسەر خەتن بۆ پرسی كورد نایانەوێت گەلی كوردس����تا تەس����لیمی ئەو عەقڵیەتە ببێ����ت كە ئێس����تا لەبەغ����دا حكوم دەكات ،بەاڵم ئەوەشمان لەبیر نەچێت ئ����ەم بابەتە بەدەر نیە لەبەرژەوەندی واڵتانی ناوچەكەو جیهان".
ئەن����دام پەرلەمانێك����ی عێراقیش پێی وای����ە ئەمری����كا لەچوارچێوەی بەرژەوەندیەكانی خۆی مامەڵە لەگەڵ هەرێ����م كوردس����تان دەكات ،ئاماژە ب����ەوەش بكات ئەمری����كا بۆ گۆرینی سیاس����ەتی خ����ۆی ش����ەرم لەكەس ناكات. موس����ەننا ئەمی����ن ،پەرلەمانتاری ئەو پێیی وایە هەرێمی كوردس����تان عێ����راق لە فراكس����یۆنی یەكگرتو بە ئاوێنەی وت" ئەمریكا هەمیشە وەك ئەم����رۆ لەلێ����واری دارمانێكدای����ە س����ەرۆكی هەرێم مامەڵ����ەی لەگەڵ بەتایبەت دوای ئ����ەوەی ناوچەیەكی بارزانی كردوە ،هیچ كاتێكیش گوێیان زۆری بەكەركوكیشەوە لەدەستداوە، لەوە نەبوە كوردس����تان دیموكراسیە لەالیەكی دیكەش����ەوە حكومەت لەو یاخود نا ،ویالیەتەكەی تەواو بوە یان پەری الوازیدای����ەو متمانەش لەنێوان نا ،الی ئەوان ئەم بابەتانە كێش����ەی الیەن����ەكان رۆژ ل����ەدوای رۆژ بەرەو نەمان دەچێت. ناوخۆیی هەرێمی كوردستان بون". راش����یدەگەیەنێت ئەمریكا مامەڵە ئەو وتی" ئ����ەوەی گرنگە ناوخۆی لەگەڵ ئەمری واق����ع دەكات ،مامەڵە لەگەڵ كەسێك دەكەن كە دەسەاڵتی كوردس����تانە ك����ە دەبێت چ����ۆن كار لەناوچەكەی خۆی هەبێتو هەر بۆیە ب����ۆ دروس����تكردنی خیت����اب بكات، قس����ەكانیان لەگەڵ ئەو دایە .پێشی بابەت����ی دەستلەكاركێش����انەوەكەی وای����ە بەیاننامەكە نیش����انی دەدات بارزانی هەنگاوی باشەو ئەمرۆ میدیا كە ئەمریكا دەستلەكاركێش����انەوەی جیهانیەكان وەك خاڵێكی پۆزەتیف بارزانی قبوڵ كردوە ،هێمایەكیش����ە باسی لێوە دەكەن". ب����ۆ دەس����تپێكردنی قۆناغێكی نوێ راش����یگەیاند دوای دەس����تلەكار لەهەرێمی كوردس����تانو مامەڵكردن لەگەڵ سەرۆكایەتی حكومەت لەبری كێشانەوەكەی بارزانی قۆناغێكی نوێ لەهەرێمی كوردستان دەستپێدەكات، سەرۆكایەتی هەرێم. ئەو وتی" ئەمریكا جۆرێك لەنرخاندن بەتایبەت كەماوەی چوارساڵە پۆستی بۆ هەڵوێس����تەكەی بارزانی نیش����ان سەرۆكی هەرێم بۆتە چەقی ناكۆكیو دەدات ،پەیامێكی نا رراستەوخۆشی ملمالنێنانی ناوخۆ.
س���لیمانی کەمۆڵەت���ی کارکردن���ی داوەتە ئەوخاوەن کارگانە لەئێستادا خ���اوەن کارگ���ەکان ب���ۆ ن���ارەزای دەچنە ئەوێوداوادەک���ەن بەدەمیانە بچ���نو کێش���ەکەیان بۆ چارەس���ەر بک���ەن ژووری بازرگانیش لەڕێگەی نوس���راوەوە الیەنی عێراقی ئاگادار دەکاتەوە لەو ڕێگریانە.
ک���ە کارگەیەک���ی بەره���ەم هێنانی مۆبیلیات���ی هەی���ە ئەو ب���ۆ ئاوێنە وت���ی" چەن���د ڕۆژێک���ە بارەکانمان لەخاڵی گومرگی سەفرا ڕاوەستاونو ڕێگەی���ان پینادرێ���ت بچێت���ە ن���او ش���ارەکانی دیکەی عێراق کەئەمەش زیانێک���ی زۆرم���ان پێدەگەیەنێ���ت لەبەرئەوەی ئێمە بۆس���اغکردنەوەی بەرهەمەکانم���ان پش���تمان بەجنوب س���یروان محەمەد سەرۆکی ژووری بەستووە لەبەرئەوەی ڕەوشی هەرێم زۆر خراپەو مادەکانمان نافرۆشرێت بازرگانیو پیشەس���ازی س���لێمانی گەر ئەوێ نەبێت ئ���ەوا ناچاردەبین بەڕۆژنام���ەی ئاوێن���ەی راگەیان���د" کارگەکەش���مان دابخەی���نو چیت���ر پێش���تر هی���چ گرفتێکم���ان نەبوو کارنەکەین بۆیە داواکارین حکومەتی بەنوسراوی ئێمە خالەسنوریەکانمان هەرێ���م لەس���ەر ئەم باس���ە زوبێتە ئاگادار دەکردەوە کە ئەم بەرهەمانە دەنگو هەماهەنگی تەواوبکات لەگەڵ ناوخۆینو لەسلێمانی دروستدەکرێت دوات���ر ڕێگەدەدراو ئ���ەو کەلوپەالنە الیەنە پەیوەندی دارەکان". دەچونە ناو ش���ارەکانی عێراق بەاڵم ژووری بازرگان���یو پیشەس���ازی لەئێستادا ڕێگریان لێ دەکرێت".
دەشڵێت" لەئێس���تادا نوسراومان ئاراس���تەی یەکێتی پیشەسازیەکانی عێراق ک���ردووە تابتوانین لەڕیگەی ه���ەردوالوە ئ���ەو خالە س���نوریانە لەوە ئ���اگادار بکرێنەوە کە بەرهەمە ناوخۆی���ەکان مۆڵەت���ی کارکردنیان هەی���ەو دەتوان���ن کەلوپەلەکانی���ان ڕەوانەی شارەکان عێراق بکەن". مۆڵەت���ی کارگ���ە ناوخۆیی���ەکان کەلەالیەن هەریمەوە دراوە بەخاوەن کارگەکان وە کارپینەکردنی لەالیەنن حکومەت���ی عێراقەوە وەک یەکێکیتر لەکارت���ە فش���ارەکان حکومەت���ی عێراق بەرامبەر بەکوردس���تان بەکار دەهێندرێ���تو خ���اوەن کارگ���ەکان ناچ���اردەکات ڕول���ە بەغ���داد بکەن مۆڵەتی کارکردن دەربهینن.
ریکالم
ههنوکه
) )599سێشهممه 2017/10/31
بارزانی لهبهردهم دهروازهی سهربهخۆییدا ،كهوت
3
ئا :ئاوێنه بارزانی دوای 42ساڵ بهسهر ئهو رۆژه خهمناكانهی نسكۆی 1975دا ،جارێكیتر ههست بهتهنیاییو ههست بهتامی تاڵی شكست دهكات ،لهدوا پهیامیدا رستهیهكی مستهفا بارزانی باوكی بهشێوهیهكی دیكه دوباره دهكاتهوه كه "لهگهلهكۆمهكی ئهم ههمو بێ ویژدانانه دژمان ،بهتهنیا بهجێماین". مهس���عود بارزانی ،ك���ه یهكهمینو تاكه س���هركردهی كورده لهمێ���ژوی هاوچهرخ ی كوردستانو لهنێو حزبەسیاسیه كوردییهكاندا سهرۆكایهتی پارتهكهی بهمیرات لهباوكییهوه ب���ۆ بهجێمابێت ،دو مانگی پ���ڕ لهروداوی گهورهی لهدوای خۆیهوه بهجێهێش���ت ،ئهم دو مانگه هێندهی دو دهیهی رابردو روداوی ههژێن���هرو چارهنوسس���ازیی لهژیانی ئهوو لهگۆڕهپانی سیاسی كوردستاندا بهخۆیهوه بینی. 45رۆژ لهمهوب���هر لهدو مانگ لهمهوبهر، مهس���عود بارزانی بهگوڕو تینێكی س���هیرو بهوپهڕی كهیفس���ازییهوه ش���ار بهش���ارو شارۆچكه بهش���ارۆچكه دهگهڕا وهك خۆی دهیوت "تا خهونی منداڵیو گهنجێتی خۆیو ئاواتی لهمێژینهی نهتهوهكهی بهدیبهێنێت كه سهربهخۆییه" ،كهچی لهدوا دهركهوتنیدا بهگهروییهكی پڕ لهخهمو كهسهرو بهدڵێكی پڕ لهخۆزگ���هی نهدی���وهوه دهڵێت "كهس لهپشتمان نهوهستا"! ههرچهن���ده مهس���عود بارزان���ی ل���هدوا پهیامیدا وهك س���هركردهیهكی كالس���یكی وادهركهوت كه ههڵخهڵتێنراوه! بهاڵم دهبو لهئهس���تۆگرتنی ئ���هم ئ���هركو ههڵگرتنی بهرده قورس���هداو بهر لهدیاریكردنی وادهی ئهنجامدانی ریفراندۆم له25ی ئهیلولو ئهو ههڵمهته فراوانهی لهزاخۆوه دهستیپێكرد تا دهگات بهسلێمانیو ههولێر ،لهئاستی ناوخۆدا زهمینهس���ازی تهواوی بۆ ئاش���تكردنهوهی هێزه ركهبهرهكانی بكردایهو فاكتهری زاتیو ئیرادهی كوردی تۆكمهو بههێز بكردایه بۆ روبهروبونهوه لهگهڵ مهترسییهكانی دهرهوه، ئهو نهك ههر چارهسهری كێشهی داخستنی پهرلهم���انو كردن���هدهرهوهی وهزیرهكانی گۆڕانی لهحكومهت نهكرد ،بهڵكو لهیهكهم ههنگاویدا بۆ بهدهس���تهێنانی پش���تیوانی
تهمهنی 72ساڵ ی بۆ مستهفا بارزانیو مهسعود بارزانیش تهمهنێكی شوم بوه، مستهفا بارزانی لهتهمهنی 72ساڵیدا توشی نسكۆی 1975بو ،مهسعود بارزانیش لهتهمهنی 72ساڵیدا گهمارۆ دراو توشی ئهم شكسته ههژێنهره كرا لهریفران���دۆم ،لهبرۆكس���لهوه ئاڕاس���تهی بهرچاوی كۆمهڵگ���هی كوردهواری بهرامبهر تۆپخانهك���هی كرده "بزوتن���هوهی گۆڕان"و بهئامانجێك���ی بااڵی بزاڤ���ی رزگاریخواز ی ههمو ههوڵهكانی چارهس���هركردنی كێشهی ك���ورد هێنای���ه ئ���اراوهو نهیتوان���ی ههمو نێوان پارتیو گۆڕان���ی لهدوای كۆچیدوایی ك���ورد بهیهكڕیزی���یو یهكگرتوی���ی بهرهو نهوش���یروان مس���تهفاوه دا به"با" .بارزانی "سهربهخۆیی" ئاڕاسته بكات. هاوكات مانهوهی 12ساڵی بارزانی لهسهر كاتێك بی���ری لهپێویس���ت ی كاراكردنهوهی كورس���ی س���هرۆكایهتی ههرێمو هك تاقه پهرلهمان كردهوه ،ئیتر كات درهنگ بو. لهكاتێكیش���دا ك���ه پش���تیوانی گۆڕانی خاوهن بڕیاری سیاسی كورد ،كێشمهكێشو بۆ ئ���هم پڕۆژهیهی دهس���تهبهر نهكردبو ،دۆخێكی ئاڵۆزی لهكوردستاندا دروستكرد، یهكێتی نیش���تمان ی كوردستانیش ئهو هێزه ههرچهن���ده پارتیی���هكان سهرس���هختانه نهب���و بهت���هواو ی گرهوی لهس���هر بكرێت ،ش���هڕیان لهس���هر مان���هوهی بارزان���ی سهرهنجام دهریشكهوت دابهشبونی یهكێتی لهپۆستهكهیدا دهكرد ،هێزه ركهبهركانیشی لهمهس���هل هی ریفراندۆمدا بهسهر دو بهرهی زیاتر پێداگرییان لهس���هر لێس���هندنهوهی بهڵ���ێو نهخێ���ردا ،چهن���د خراپ بهس���هر دهسهاڵتهكانی دهكرد. خاڵێكی دیك���هی الوازی بارزانی ،نهبونی بارزانیدا شكایهوه. ئهم���ه جگه ل���هوهی قهیران���ی داراییو هێزێكی پێش���مهرگهی نیشتمانیو پیشهیی نهدان���ی موچ���هو خراپی باری گ���وزهرانو بو ،كه ئهرك���ی كورتكرابێتهوه بۆ بهرگری بژێویی خهڵ���كو ناعهدالهت���یو گهندهڵیو كردن لهكوردس���تان ،ن���هك لهفاڵنه كهسو ناش���هفافیهتی داهات ،دڵساردیی بهشێكی لهفیس���اره حزب ،ههربۆیه لهساتهوهختی
بارزانی ،رۆژی ئەنجامدانی ریفراندۆم چارهنوسس���ازدا نهیتوانی روبهروی سوپاو حهش���دێكی لهخ���ۆی مهش���قپێكراوترو رێكخراوترو پالنداڕێژراوتر بێتهوهو ئهنجامدانی ریفراندۆمیش بهبێ پشتیوانییهكی ئیقلیمیو جیهان���ی ،لهچهند رۆژێكی كهم���دا بارزانی لهترۆپك���ی دهس���هاڵتو دهركهوتندا بهرهو گهمهی���هك پهلكێ���ش كرد كه ب���هدۆڕاوی لێی هاتهدهر ،ئیت���ر مانۆرو جموجۆڵهكانی پارتیو بارزان���ی بهجۆرێك گهمارۆدران كه جگه لهدهس���ت لهكاركێش���انهوهو كهوتن لهب���هردهم دهروازهی ئهو س���هربهخۆییهی وایدهزانی خهریكه دهس���تی دهیگاتێو ئیتر "بش���مرێت بهئاس���ودهیی دهمرێ���ت" ،هیچ رێگهیهكی دیكهی لهبهردهمدا نهما. بێگومان ئێ���ران رۆڵی س���هرهكی ههبو لهكهوتنی بارزانیدا ،دیاره زیاد لههۆكارێكیش ههن كه رقی ئێرانو ش���یعهكانیان بهرامبهر بهبارزانی ئهستورتر كردبو ،ههر لهداڵدهدانی س���هركردهكانی س���وننهی دژ بهغ���داوه
بگ���ره ت���ا دهگات بهدژایهتیكردنی توندی نوری مالیك���یو گرێبهس���ته نهوتییهكانو نزیككهوتنهوهی لهسعودیهو واڵتانی كهنداوو هاوكاریكردنی نهیارهكانی بهش���ار ئهسهد. هاوكات توركیاش لهدژایهتیكردنی بارزانیدا بهتوندی هاتهس���هرخهتو وهك ههمیش���ه لهگ���هڵ تارانو بهغ���دا هاوههڵوێس���ت بو بهرامبهر ههر جموجۆڵێكی كورد كه ئامانجی سهربهخۆییو بهدیهێنانی مافهكانی بێت. ئهوهی دیمهنی كهوتنهكهی بارزانی زیاتر دراماتیك ك���ردوه ،تهنها چهند رۆژێك بهر لههێرشهكانی 16ی ئۆكتۆبهر ،بارزانی زیاد لهپێویس���تو گهورهتر لهوهی كه لهس���هر ئ���هرزی واقیع ههبو ،هێ���زوو توانای خۆی بهرامب���هر بهعێراقو دوژمنان���ی ریفراندۆم نمایش دهكرد ،بهاڵم كاتی دهس���تپێكردنی هێرش���ی حهشد بۆ س���هر كهركوكو ناوچه دابڕاوهكانی كوردس���تان ،دهركهوت بارزانی چهند "تهنیایه".
تهنیایی���هك هاوش���ێوهی تهنیایی باوكی لهنس���كۆی 1975دا ،ك���ه وهك مهس���عود بارزانی خۆی دهڵێت "ئیتر مستهفا بارزانی چاری نهما ن���اوو ناوبانگی خۆی دا بهدهم باوه". خاڵێكی س���هرنجڕاكێش ئهوهیه ،تهمهنی 72س���اڵی بۆ مس���تهفا بارزانیو مهسعود بارزانیش تهمهنێكی ش���وم بوه ،مس���تهفا بارزانی لهتهمهنی 72س���اڵیدا كه لهوپهڕی ناوبانگو دهس���هاڵتیدا بو ،توشی نسكۆی 1975بو ،مهسعود بارزانیش لهتهمهنی 72 ساڵیدا كه دهیویس���ت سهركردایهتی كورد بكات بهرهو س���هربهخۆییو وهك قارهمانی نهتهوهی���ی بچێته مێ���ژوهوه ،گهمارۆ دراو توشی ئهم شكسته ههژێنهره كرا. لهههردو شكستهكهش���دا ،چ ئهوس���او چ ئێستاش مستهفا بارزانیو مهسعود بارزانیش بهباشی گوێیان لهركهبهرهكانیانه كه دهڵێن "ئهمه ئهو رۆژهیه چاوهڕوانی بوین".
نوێنهری حكومهتی ههرێم لهتاران :سهرزهمین ی كورد لهبنهڕهتدا سهرزهمین ی ئاریاییهو لهرابردودا بهشێك بوه لهئیمپراتۆریهت ی ئێرانی ئا :ئاوێنە نوێنهری حكومهتی ههرێم لهتاران، نازم دهباغ لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا دهڵێت "دڵنیام لهقۆناغی ئایندهدا ئێران ههوڵدهدات هاوپهیمانی كوردو شیعه بپارێزێت". ئاوێن���ه :وهك باس���دهكرێت قاس���م ی س���لێمانی ل���هدوای راگهیاندن���ی وادهی ریفراندۆم���هوه كۆبونهوهكان���ی لهگ���هڵ سهركردایهتی سیایس كورد چڕ كردبۆوهو بهردهوام لهكوردستان بوه ،ئایا راسته؟ ن���ازم دهب���اغ :لهكات���ی راگهیاندن���ی ریفراندۆم���هوه تا ئهو كات���هی ریفراندۆم ئهنجام���درا ،ش���اندی ئێ���ران 70ت���ا 80 كۆبونهوهی���ان لهگهڵ س���هركردهی الیهنه سیاسیهكانی كوردس���تان ئهنجامدا ،بهاڵم ههمو ش���اندهكان بهس���هرۆكایهتی حاجی قاسم نهبون. ئاوێنه :ئایا قاس���می س���لێمانی خۆی رۆژان���ی پێش ریفراندۆم زیاتر هاته س���هر خهت؟ نازم دهباغ :بهڵێ ،مهبهس���تی ئهوه بو ریفراندۆم نهكرێت چونكه توشی شكستێكی گهوره دهبین. ئاوێن���ه :ئایا خ���ۆت پهیامی قاس���می سلێمانیت گهیاندوه بهالیهنه سیاسیهكانی كوردستان؟ نازم دهب���اغ :بهڵ���ێ ،م���ن پهیامێكی تایبهت���ی قاس���می س���لێمانیم بهنام���هی رهسمی نارد بۆ مهكتهبی سیاسی یهكێتی نیش���تمانی كوردس���تانو بهتهلهف���ونو زارهكیش ناردومه ب���ۆ حكومهتی ههرێمی كوردستان .قاسمی سلێمانی لهو پهیامهیدا پێیوتم بهسهركردایهتی سیاسی كوردستان بڵێ كه ئامادهی ئهوهی���ن لهچوارچێوهی دهس���تورو یهكپارچهیی عێراق���دا بهرگری
لهمافهكانی ئێ���وه بكهینو مادهی 140یش جێبهجێ بكهین. ئاوێن���ه :وهك باس���دهكرێت قاس���می س���لێمانی كۆبون���هوهی دو قۆڵ���یو زۆر تایبهت���ی لهگ���هڵ بارزانی ك���ردوه پێش ئهنجامدانی ریفراندۆم؟ ن���ازم دهباغ :بهڵ���ێ كۆبون���هوهی دو قۆڵی لهگهڵ مهس���عود بارزانیو نێچیرڤان بارزان���یو س���هركردهی ههم���و الیهن���ه سیاسیهكانی كوردستان كردوهو بهڵێنیشی پێداون دهتوانن لهچوارچێوهی دهستوری عێ���راق كێش���هكانتان چارهس���هر بكهنو وتویهشیهتی درك بهوه دهكهین كه عێراق ههم���و داخوازییهكانی ك���وردی جێبهجێ نهكردوه ،بهاڵم ههمو ئهو دهس���كهوتانهی ههشتانه لهسایهی ئهم دهوڵهتهی ئێستای كاریگهرترو واوهت���ره ،من خۆم دیومه كه عێراقدایه. زۆر شت بهبێ كاریگهریی ئهو نهكراوه. ئاوێن���ه :باش���ه قاس���می س���لێمانی ئاوێنه :ئایا ئهوهنده كاریگهره كه هێزه فهرماندهی سهربازییه یان وهك دبلۆماتكار كوردییهكان بهقسهی ئهو ههڵسوڕێن؟ رۆڵ دهبینێت؟ نازم دهب���اغ :ئهگهر بهقس���هی ئهویان ن���ازم دهب���اغ :حاجی قاس���م پیاوێكه بكردایه ریفراندۆمیان نهدهكرد. لهروی بیركردنهوهو قسهكردنهوه پیاوێكی ئاوێنه :ئایا هاتنهناوهوهی ئیس���رائیلو دیبلۆماتكاره ،بهاڵم لهههمانكاتیشدا لهروی پشتگیریی لهریفراندۆمهك ه كاریگهری نهبو سهربازییهوه فهرماندهیهكی مهیدانییه. لهسهر كاردانهوهی توندی ئێران بهرامبهر ئاوێن���ه :لهكهیهوه قاس���می س���لێمانی بهكوردستان؟ دهناسیت؟ ن���ازم دهباغ :هاتنهناوهوهی ئیس���رائیل ندی ه یو ه پ ه و ه 1991 ی ساڵ ه ل باغ: نازم ده تهنها مانایهكی ههی���ه ئهویش ئهوهیه كه ه ك ، ه ی ه ه قاسم ی حاج ڵ ه گ ه ل وخۆم راسته ههرچ���ی واڵتان���ی ئیس�ل�امییه ئهگهرچی و ن تارا ه ل بوم الل ه ج مام ی ر ه نوێن وكات ئه خۆش���یان پهیوهندیی���ان لهگهڵی ههبێت، ی حاج ك���رد. دیدارمان ش���اندێك ڵ ه گ له لێت���دهكات بهدوژم���ن ،ئێرانیش كه وهك مام ڵ ه گ ه ل ی نزیك��� ی ك ه ندیی ه یو ه پ قاس���م دوژمنێكی سهرس���هختی خۆی س���هیری جهاللو ههروهها لهگهڵ مهسعود بارزانیو ئیس���رائیل دهكات ،نایهوێ���ت روبهرێك���ی نێچیرڤان بارزانیش ههبوه. وهك ههرێم���ی كوردس���تان لهالی���هن ی رۆڵ ی س���لێمان ئاوێنه :ئایا قاس���می ئیسرائیلهوه پشتیوانی بكرێت كه سنوری ی دیاریكردن��� ه ل بینێ���ت یهكالك���هرهوه ده بهسنورهكهوهیهتی .لهكاتێكدا كه ههمومان سیاس���هتی ئێ���ران بهرامب���هر بهههرێمی دهزانین س���هرزهمینی ك���ورد لهبنهڕهتدا كوردستان؟ س���هرزهمینی ئاریاییهو لهرابردودا بهشێك ن���ازم دهب���اغ :م���ن پێموای���ه لهوهش بوه لهئیمپراتۆریهتی ئێرانی.
م���ادام ئێران بی���ر لههاوپهیمان���ی كوردو شیعهو بهشێك لهسوننه دهكاتهوه ،دەبێت مامهڵه لهگهڵ سهركردایهتی سیاسی كورد بكات. ئاوێن���ه :ئای���ا ئێ���ران پش���تگیریی لهدروس���تكردنی دو ئیدارهی���ی لهههرێمدا دهكات؟ نازم دهباغ :من وا ههستناكهم ،چونكه ئ���هوه پهیوهن���دی بهگهل���ی كوردس���تان خۆیهوهتی ،س���بهینێ ئهگ���هر پارێزگای س���لێمانی جیابێتهوه خۆ ئێران ناتوانێت ب���هزۆر بهههولێ���رهوهی بلكێنێتهوه ،وهك چۆن ئهنجامدانی ریفراندۆمی پێپهكنهخرا. ئاوێنه :ئایا ئێران دهست لهكاركێشانهوهی نازم دهباغ بارزانی لهسهرۆكایهتی ههرێم پێخۆشه؟ ن���ازم دهباغ :ئ���هم پی���اوه بهدرێژایی ئاوێن���ه :ئ���هی بۆچ���ی ئێس���تا ئێران پشتگیری هێزێكی عهرهبی دهكات لهدژی پهنج���ا س���اڵه شكس���تو س���هركهوتنی بهخۆیهوه بینوهو كهس���ێكه حس���ابی بۆ ئهم سهرزهمینه ئاریاییه؟ نازم دهباغ :ئێران پش���تیوانی عهرهبی دهكرێت ،پێموانیی���ه ئێران پێیخۆش بێت نهكردوه ،وتویهتی ئهگهر ئێوه س���بهینێ س���هركردهكانی ك���ورد بزر ب���ن ،چونكه توش���ی ش���هڕ بن ئێم��� ه پش���تیوانیتان بهش���ێوهیهك لهش���ێوهكان ئێران بهزیانی ناكهین ،حكومهتی عێراقیش حكومهتێكی دهزاننو ههوڵیش���دا ئ���هوه رونهدات بهاڵم ش���یعهیه ،دڵنیاش���م لهقۆناغ���ی ئایندهدا بهقسهی نهكرا. ئاوێنه :واته ئهگهر بهقس���هی قاس���می ئێران ههوڵدهدات هاوپهیمانی كوردو شیعه بپارێزێ���ت .كهواته ئێران دژی كورد نییه ،س���لێمانی بكرایه چارهنوس���ی كورد وای بهڵك���و دژ ی ئهو سیاس���هتهیه كه پهیڕهو لێنهدههات؟ ن���ازم دهب���اغ :ئهم���ه ههر لهقاس���می كرا. ئاوێنه :سیاس���هتی ئێران لهم قۆناغهدا سلێمانیدا قهتیس مهكهن ،ههمو دنیا داوای بهرامب���هر بهههرێم���ی كوردس���تان چۆن لێكردین ریفراندۆم نهكهین ،كهواته ئهگهر دهبێت پاش دهس���ت لهكاركێش���انهوهی بهقسهی دۆس���تهكانو هاوپهیهمانهكانمان بكردایه وامان لێنهدههات ،ئێستاش دهبێت مهسعود بارزانی؟ نازم دهباغ :من سیاس���هتی ئێس���تای دراوسێكانمان لهپێشتر بن بۆ نێوانگیریی نازانم ،سهبارهت بهدهست لهكاركێشانهوهی لهو واڵتانهی كه ئهمڕۆ لێرهنو س���بهینێ بارزانی كهسانێكی ئهوتۆم نهبینیوه ،بهاڵم بهجێماندههێڵنو دهڕۆنهوه ،كه بهدرێژایی ئهگ���هر بگهڕێینهوه بۆ راب���ردوی ئێرانو مێژو بهرژهوهندییهكانیان مسۆگهر كرابێت كهسی حاجی قاس���م زۆرجار گوێم لێبوه پشتیان تێكردوین. ئاوێنه :بهاڵم باس لهوه دهكرێت ئێرانو وتویهتی كه پێویس���ته كورد كاریزماكانی خۆیان بپارێزنو نهیانش���كێنن ،بهدڵنیایی قاس���می س���لێمانی ئهندازیاری گرتنهوهی
موسڵو ناوچه جێناكۆكهكان بون؟ ن���ازم دهباغ :باش���ه بۆچ���ی ئێمه بۆ هۆكارهكان نهگهڕێینهوه؟ كه دۆس���تێكی دێرینی ك���وردی عێراق ك���ه رۆڵی ههبوه لههاوكاری كردن���ی بهرنامهیهك دادهنێیت ئ���هو ئهزمونهی ههته بیش���ێوێنێ؟ بۆچی پهیامهك���ه وا ناگهیهن���ن ك���ه بڵێ���ن بۆ حاجی س���لێمانی وایلێهات بهشداری بكات لهگهڵ حهش���دی ش���هعبی بۆ پهالماردانی كوردستان؟
من پهیامێك ی تایبهتی قاسمی سلێمانیم بهنامهی رهسمی نارد بۆ مهكتهبی سیاسی یهكێتی نیشتمانی كوردستانو بهتهلهفونو زارهكیش ناردومه بۆ حكومهتی ههرێمی كوردستان
4
هەنوکە
) )599سێشهممه 2017/10/31
"میدیای کوردی لەدوژمنەكانمان زیاتر زیانی پێگەیاندوین" "ئەگەر ئیتیک پێوەر بوایە دەبو بەشێک لەمیدیاکان دابخرێن" ئا :ئومێد عومەر لە روداوەکانی چەند رۆژی رابردودا، جارێکی تر روماڵی کەناڵەکانی راگەیاندن لەکوردستاندا بو بەجێگەی مشتومڕ .هەندێک پێیان وایە کێشەکە لە روماڵدا نیە ،بەڵکو لەو واقیعە تاڵو قەیراناوییەدایە کە لەکوردستاندا هەیەو میدیاکانیش روماڵی ئەو واقیعە دەکەن .هەندێکی تریش دەڵێن بەوپێیەی زۆربەی هەرە زۆری کەناڵەکان حیزبین یا سێبەری حیزبەکانن ،لەبری گواستنەوەی واقیع وەکو خۆی ،وەکو مەکینەیەکی راگەیاندنی حیزبی کاردەکەنو لەئەنجامیشدا کێشەو قەیرانەکان قوڵتر دەکەنەوە .مامۆستایەکی زانکۆش پێی وایە "میدیای کوردی لەدوژمنەكانمان زیاتر زیانی پێگەیاندوین". رەنج س���ەنگاوی ،میدیاكار لەكەناڵی روداو ب���ە ئاوێنەی وت "ئ���ەم ماوەیە تێبینیم كردوە ،هەمو الیەنە سیاسیەكان رەخنە لەئ���ەدای میدایا دەگرن بەوەی وادەزانن ئ���ەو هەلومەرج���ە ئاڵۆزەی ه���ەوڵ دەدەن دەس���تی چەوریان بە بە هەندێ میدیای س���ێبەر ،بەاڵم وەك ن���ەك ئ���ەوەی ئیس���تا دەبینرێت هەر لەهەرێم خوڵقاوە میدیا دروستیكردوە ،میدی���اكاران بس���ڕن .ئەو وت���ی "لەم بینیم���ان ئ���ەو میدیا س���ێبەرانە وەك میدیایەو گوزارشت لەو بەرە سیاسەی بەاڵم ئەوەیان لەبیرچوە كە میدیا خۆی ماوەیەدا بینیومە چەندین جار میدیاكار مەكینەیەك���ی راگەیاندنی حزبی كاریان خۆی دەكات" .داواش دەكات میدیاكان فیعلی سیاس���ی نی���ە بەڵكو نەتیجەی لەبەین���ی حیزبەکان���دا ش���ەقو زلەی بۆ بەرژەوەن���دی حزبی ك���ردوە .ئەو بەشێوەیەکی هێمنانە بیرو بۆچونەكانیان خواردوە .ئەوان فێ���رن ،داخی دڵیان پێ���ی وایە میدیای س���ێبەری حزبەكان دەرببڕن ،ناش���بێت پێی���ان وابێت هەر فعلی سیاسیە". ئەوەی ئ���ەوان دەیڵێن راس���تیەكەیە. پێش���ی وای���ە ئەم���رۆ میدی���ا لەوە بە رۆژنامەنوس���ێكی فەقی���ر دەرێژن" ،مەترسیدارو ژەهراوین". عەدنان عوسمان وتی "جگە لەچەند جەختیش���ی ک���ردەوە "هەركاتێ���ك دەرچوە سێبەری تەواوی بیركردنەوەی كەچی لەگەڵ بەرپرس���ی حزبەكە یان مەكتەبی سیاس���ی حزبەكان بێت .هەر بەرپرس���ی تەلەفزیۆنە ئۆپۆزسیۆنەكە میدیایەكی كەم نەبێت كە لەبازنەیەكی روداوێك رو دەدات ،هەمومان هەریەكەو ئەمەش وایك���ردوە كاتێك وەك خۆی یان دەسەاڵتەكە دەس���ت لەملی یەك بچوكی س���ەربەخۆ ماونەت���ەوە ،میدیا الی خۆیەوە دەچێتەەوە كەوڵی راستی مامەڵە لەگ���ەڵ هەواڵێك دەكات ،ئیتر دەكەن" .جەختیش���ی کردەوە "ئەگەر گەورەو زەبەالحەكان ئەمرۆ لەكوردستان حزبی خۆیەوە". دەنگی نارەزاییو گلەیی بەرزدەبێتەوەو سیاس���ەتمەداران نەبن بەمەترس���ی ،موڵك���ی حزبەكان���ن" .پێش���ی وای���ە ل���ەالی خۆی���ەوە كاروان ئەن���وە "ئەگ���ەر حزبەكان توانیان ملمالنێیەكی بەناوی پاراستنی یەكڕیزی نیشتمانیەوە میدیاكاران نابن بە مەترسی". تەندروستو بەرپرسانە بكەن ،ئەو كات س���ەرۆكی لقی سلێمانی س���ەندیكای تۆمەتباری دەكەن .بەاڵم لەراس���تیدا رۆژنامەنوسانی كوردستان ،بەئاوێنەی عەدن���ان عوس���مان رۆژنامەن���وسو وەرن قسەش لەسەر میدیا بكەن". بابەتەكە ئەوەیە ب���ا ئەوان یەكڕیزبنو ستران عەبدواڵ سەرنوسەری رۆژنامەی وت "چەندین س���اڵە لەمیدیای كوردیدا ئێمەش وێنەی ئەو یەكڕیزیەیان بگرین .چاودێری سیاسی پێی وایە وەستانەوەی ئەو وتیش���ی "ناكرێت ئ���ەوان خەنجەر میدیا لەبەرامبەر یەك شتێكی نامۆ نیە كوردستانی نوێ بەنیگەرانیەوە رەخنە ئەو كێشەیەمان هەیە ،كاتێك روداوێك لەیەكتر بدەنو ئێم���ەی میدیاكارانیش لەكوردس���تان ،بەڵكو میدیا هەمیش���ە لەكاركردنی میدی���ای كوردی دەگرێتو رو دەدات میدی���اكاران دەب���ن بەچەند درۆ بكەین بۆ خەڵك ،رۆژنامەنوس���ی بەش���ێك بوە لەملمالنێ���كان .ئەو وتی پێی وایە ئێس���تا لەبری ئەوەی بڵێین گروپو بەش���ێكەوە .میدی���ای كوردی پیشەیی ناتوانێت جوانیەكان ناشیرین "سااڵنێكی دورودرێژ میدیای حزبی زاڵبو میدیا دابەش بوە بەس���ەر دو بەرەدا ،پەرتو باڵوە ،بەداخ���ەوە كە خاوەنی لەكوردس���تانو بۆ هەڵمەتی شەركردن دەبێت بلێین بوەت���ە چەندین بەرەیی .یەك میدیای نیشتمانی نین". بكاتو بەپێچەوانەشەوە". كاروان ئەنوەر ش���كاندنی حەرەمی پێش���ی وایە كاركردن لەگەڵ واقع ،لەدژی یەكتر بەكار دەهێنران" .بەوتەی ئەو وتی" ئ���ازادی لەهەڵس���ەنگاندنو دژە واقع���ەكان نیگ���ەران دەكات ب���ە ئەو دوای سەرهەڵدانی میدیای ئازادیش قس���ەكردن لەس���ەر بی���رو بۆچون���ە پەرلەمان���ی كوردس���تان بەنزیكترین هەمو حزبو الیەنەكان���ەوە .دواتریش هەر زو هەوڵدرا ئەوانیش گەمارۆ بدرێن جیاوازەكان بابەتێكی ئاس���اییە ،بەاڵم نمون���ە دەهێنێت���ەوە بۆ قس���ەكانیو
بانگەوازم لەهەند ێ كەسەوە بینیوە دەڵێت تكاتان لێدەكەین ،هەر كەس الی خۆیەوە كەناڵەكانی ماڵی خۆی بكوژێنێتەوە تا زیاتر ترسو دڵەراوكێو ئازاری دەرونی دروست نەكرێت دەڵێت "لەكاتی روماڵكردنی روداوەكاندا مافی هیچ كەس���ێك نیە بە تەورێكەوە حەرەمی پەرلەمان بشكێنێتو پەالماری چەند میدیاكاریك ب���دات .كە ئەمەش رودەدات ،جێگەی پرسیارە سەندیكای رۆژنامەنوس���انی كوردس���تان ك���ە بارەگاكەی لە هەولێرە بەیاننامەیەكیش بۆ ئیدانەكردنی دەرناكات ،بەاڵم كاتێك حكومەتی بەغدا داوای داخس���تنی دو كەناڵ دەكات كە نزیكن لە پارتییەوە، بەزمان���ی ك���وردیو عەرەبی ش���ەش بەیاننامە دەردەكات . ئ���ەو وت���ی "هەرێمی كوردس���تان كەوتۆت���ە قەیرانێكەوە بەاڵم بەداخەوە میدیا بەهەمو بەشەكانیەوە حاڵەتێكی س���ایكۆلۆجی خرابی لەسەر هاواڵتیان ێ دروس���تكردوە .بانگ���ەوازم لەهەند كەس���ەوە بینی���وە دەڵێ���ت تكات���ان لێدەكەی���ن ،هەر ك���ەس الی خۆیەوە كەناڵەكان���ی ماڵی خۆی بكوژێنێتەوە، ت���ا زیاتر ت���رسو دڵەراوك���ێو ئازاری دەرونی دروست نەكرێت". د .هەژار مەجید مامۆس���تای بەشی
راگەیان���دن ل���ە زانك���ۆی س���لێمانی بەنیگەرانیەوە هەڵس���ەنگاندن بۆ ئەو ێ میدیاییەی ئەم���رۆی هەرێم ملمالن��� دەكات .ئەو وت���ی "بەداخەوە ئەوەی دەبینرێت ،هیچ ش���تێك نیە تەنها ئەو مێژوە خراپەی رابردوی میدیای كوردیە كە لەچەند س���اڵی راب���ردودا تۆماری ك���ردوە .من وەك ئەكادیمیس���تێك بە میدیایەكی هەژاری ش���ەرمنو ترسنۆك ناوی دەهێنم .لەروداوەكانی ئەم چەند رۆژەی رابردودا میدیا لەدوژمنەكانمان زیاتر زیانی پێگەیاندوین". د .ه���ەژار بەش���ێکی گ���ەورەی بەرپرس���یارێتی ئاوارەبونی خەڵک لە ناوچە دابڕێنراوەکان دەخاتە ئەستۆی چەن���د میدیای���ەک کە ب���اری دەرونی خەڵک تێک���دەدەنو ت���رسو تۆقاندن باڵودەکەنەوە .وتیشی" ئەگەر سیستمو لەم هەرێم���ەدا هەبوایەو ئیتیك پێوەر بوایە ،دەبو بەش���ێك ل���ەو میدیایانە داخرێن ی���ان غەرامەیەكی وەها بکرێن جارێكی تر نەتوانن نا بەرپرس���انە كار بکەن".
گۆڕانو کۆمەڵ گەڕانەوە بۆ پەرلەمانی ماوە بەسەرچو پهرلهمانتارێكی گۆڕان :خهباتی پهرلهمان ی لهكوردستان بهسهرچوهو هیچ ی بهسهر هیچهوه نهماوه ئا :مهزههر كهریم ئهگهرچی ههریهكه له گۆڕانو كۆمهڵ رهخنهیان له "كاراكردنهوهی پهرلهمان"و درێژكردنهوهی ماوهكهی لهالیهن پارتیو یهكێتیو یهكگرتوهوه دهگرت ،بهاڵم دواجار ههردوال بهشداری ئهو دانیشتنه بون كه رۆژی 29ی ئهم مانگه بۆ دابهشكردنی دهسهاڵتهكانی سهرۆكی ههرێم سازكرابو .ئهمه لهكاتێكدایه كه پهرلهمانتارێكی گۆڕان پێی وایه خهباتی پهرلهمانی له كوردستان بهسهرچوه. فای����هق مس����تهفا ،پهرلهمانت����اری بزوتن����هوهی گ����ۆڕان لهپهرلهمان���� ی كوردس����تان لهبارهی بهشداری كردنیان لهدانیش����تنهكانی پهرلهماندا بۆ ئاوێنه وتی "ئێم����ه وهك پهرلهمانتارانی گۆران بڕوامان وابوه پهرلهم����ان مینیبهرێكه، بۆیه پێویسته بچینو كاری تێدا بكهین. پێشتر لهتواناو دهسهاڵتی ئێمهدا نهبوه پهرلهم����ان درێژ بكرێت����هوه ،ئێمه دژی بوی����نو نهمانویس����توه ،ب����هاڵم دواجار پهرلهم����ان جێگهیه ب����ۆ خهبات كردن. تا ئێس����تا پهرلهمان ماوهكهی بهس����هر نهچوه ،له شهشی مانگی یانزه ماوهی بهس����هر دهچێت .ئهوكات ئێمه بڕیاری
خۆم����ان دهدهی����ن ،ئایا ب����هم دۆخهی ئێستاوه وهك پهرلهمانتاری ماوه درێژ كراوه بچینهوه یان نا .كۆمهڵێك دۆخی ناجێگیر ههیه كوردس����تاندا كه نازانین چی دهگوزهرێتو بڕیاری چی بدهین". وتیشی "لهماوهكانی پێشودا پهرلهمان كارا كرای����هوه .یهكێت����یو پارت����یو یهكگرتوو ئهو یاس����ایانهیان تێپهڕاندوه كه لهبهرژهوهندی خهڵكی كوردس����تاندا نی����ن .ئێمه ئێس����تا دهتوانی����ن كاریان لهس����هربكهین لهپێن����اوی بهرژهوهندی گشتی هاواڵتیاندا". فایهق مس����تهفا لهوهاڵم����ی ئهوانهدا كه دهڵێ����ن گهڕانهوهی پهرلهمانتارهكان پهیوهن����دی بهوهوه ههیه كه ئهگهر ئهم دانیش����تنه بهش����دار نهبونای����ه ،بهپێی پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمان كه لهس����ێ دانیش����تنی یهك بهدوای یهكدا بهشدار نهبن موچهو خانهنشینیو ئیمتیازهكانیان لهدهست دهدا ،ئهمهش سێههم دانیشتنی پهرلهمان بو ل����هدوای كاراكردنهوهیهوه لهمانگی رابردودا ،ئ����هو ئاماژهی بهوه كرد بهپێی پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمان، ئهو بڕیارانه نایان گرێتهوه .جهختیشی كردهوه "پهرلهمانتارانی گۆڕان بایكۆتی سیاس����یان ئهنجام داوهو نهچونهوهیان بههۆی ههڵویس����تی سیاس����یهوه بوه. ئهمه جیاوازه لهوهی پهرلهمانتار بهبێ
هیچ پاس����اوێك نههاتبێتهوه پهرلهمانو بهش����داری دانیش����تهكانی نهكردبێت. پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانیش ئاماژهی ب����هوه داوه كه ههڵویس����تی سیاس����ی جی����اوازه لهگ����هڵ غیابی بێ پاس����او. بۆی����ه ئێمه باكم����ان بهوه نی����ه لهبهر ئیمتیازاتهكانو بڕینی موچه چوبینهوه بهرلهم����ان ،ئێم����ه به ب����ڕوای خۆمانو بزوتنهوهكه چوینهتهوه پهرلهمان". وتیش����ی "ئهمڕۆ ڕۆژێك����ی زۆر گرنگ بو كه دهس����هاڵتهكانی سهرۆكی ههرێم بهپێی پهی����ڕهوی ناوخ����ۆی پهرلهمان دهبێت ڕادهس����تی س����هرۆكی پهرلهمان بكرێت ،بهاڵم بهداخهوه به داتاش����ینی یاس����ایهك لهالیهن یهكێت����یو پارتیو یهكگرتوهوه ،دهس����هاڵتهكانی سهرۆكی ههرێمیان نهدایه س����هرۆكی پهرلهمان. بۆیه ئێمه ئهو دانیشتنهمان ڕهتكردهوه كه به بهرژهوهندی حیزبی یاس����اكهیان داتاشیوه". گهڕان����هوهی پهرلهمانتاران����ی ههردو فراكس����یۆنی گۆڕانو كۆمهڵی ئیسالمی لهكاتێكدایه ك����ه بڕیاری درێژكردنهوهی م����اوهی پهرلهمانی كوردس����تان بۆ دو خول كراوهو لهئێس����تا ب����هدواوه ههمو پهرلهمانت����ارهكان دهبنه "پهرلهمانتاری لهدرێژكردن����هوهی م����اوهی پهرلهمانو ماوه بۆ درێژكراوه" ،ههرچهنده پێشتر سهرۆكی ههرێم ههبوه. بێس����تون فایهق ئهندامی فراكسیۆنی گ����ۆڕانو كۆمهڵیش رهخن����هی توندیان
ئهو دهنگۆیانهش ڕهتدهكهمهوه كه دهڵێن ئێمه بۆیه چوینهتهوه پهرلهمان تا ئیمتیازهكانمان نهفهوتێ .ئێمه بۆیه چوینهتهوه پهرلهمان تا بیسهلمێنین نوێنهری ڕاستهقینهی خهڵكی كوردستانین
گۆڕان س����هبارهت ب����ه گهڕانهوهیان بۆ دهبوی����ن ل����هكارو چاالكیهكانمان .ئێمه دانیش����تهكان پ����اش درێژكردن����هوهی نوێنهری خهڵكی كوردستانین ،لهدوا ی ماوهكهی ،لهكاتێكدا خۆیان رهخنهیان گۆران����كاری لهدۆخهدا بهپێویس����تمان له س����هرۆكی ماوهبهسهرچو دهگرت ،به زانی جارێك����ی دیكه بهش����داربین لهم ئاوێن����هی وت "نازانم بۆچی چوینهتهوه دانیش����تنانهی پهرلهماندا ،ت����ا پڕۆژه پهرلهمان! لهڕاستیدا خهباتی پهرلهمانی یاس����ای دابهشكردنی دهس����هاڵتهكانی لهكوردس����تان بهس����هرچوهو هیچ����ی س����هرۆكی ههرێم ڕهتبكهین����هوه ،دژی بهس����هر هیچهوه نهماوه .پهرلهمان هیچ بۆس����تینو تانهی لێبدهین كه بهداخهوه دهسهاڵتێكی نهماوه .پێویسته ڕێگایهكی بهدهسهاڵتی زۆرینهو كهمینه ،زۆرینهی دیك����ه بدۆزین����هوه ب����ۆ خهباتك����ردنو بڕگهو خاڵهكانیان تێپهڕاند". وتیشی "ئهم خولهی پهرلهمان بۆماوهی چاكردنی ژیانی خهڵك". وتیش����ی "بهدرێژای ئهو دو س����اڵهی ههش����ت مانگی دیكه درێژكراوهتهوه كه نهچوینهت����هوه پهرلهم����ان ،موچ����هو كۆمهڵی ئیس��ل�امی لهگهلێ����دا نهبوهو ئیمتیازاتهكانم����ان وهرگرت����وه .ئ����هو بایكۆتی دانیشتنهكهشمان كردوه .پێمان دهنگۆیانه ڕهت دهكهینهوه كه بۆ موچهو وابوه كۆمسیۆنو حیزبه دهسهاڵتدارهكان ئیمتیازهتهكانمان چوبینهوه پهرلهمان ،لهبنهڕهت����دا نهیاندهویس����ت ههڵبژاردن بهڵك����و لهپێناوی ئ����هوهدا چوینهتهوه بكرێت .گهر ئ����هو نیهتهی����ان ههبوایه وهك پهرلهمانتارانی بزوتنهوهی گۆڕان دهیانتوان����ی مانگێكی دیكه ئامادهكاری ل����هم دۆخهدا بهگرنگی دهزانین قس����هو بكهن ب����ۆ ههڵبژاردن .ئێم����ه ناچارین كاریگهریم����ان ههبێت .دۆخی ئێس����تا بهش����داری دانیش����تنهكانی دیك����هی لهگهڵ دو ساڵی دیكهدا زۆر جیاوازه" .پهرلهم����ان بكهین ،ی����ان ئهوهتا دهبێت ش����وكریه ئیس����ماعیل ئهندام����ی دهس����لهكار بكێش����ینهوه ی����ان دهبێت پهرلهمانی كوردس����تان له فراكس����ۆنی بچینهوه پهرلهم����ان .ئهو دهنگۆیانهش كۆمهڵی ئیس��ل�امی لهبارهی چونهوهیان ڕهتدهكهم����هوه كه دهڵێ����ن ئێمه بۆیه بۆ پهرلهم����ان وتی "ماوهی دو س����اڵه چوینهتهوه پهرلهمان تا ئیمتیازهكانمان لهالیهن حیزبو الیهنێكی دیاری كراوهوه نهفهوت����ێ .ئێم����ه بۆی����ه چوینهتهوه پهرلهمانی كوردس����تان پهكخراوه .گهر پهرلهم����ان ت����ا بیس����هلمێنین نوێنهری بهو دۆخهدا نهڕۆشتایه ،ئێمه بهردهوام ڕاستهقینهی خهڵكی كوردستانین".
هەنوکە
) )599سێشهممه 2017/10/31
5
"حەشد" تێکشکێنەری داعشو مەترسی سەر سەقامگیریی عێراق ئا :نیاز محەمەد حەشدی شەعبی پاش داگیركردنی خاكێكی زۆری عێراق لەالیەن رێكخراوی داعشەوە لەساڵی 2014دا بەفتوای مەرجەعی بااڵی شیعەكان ئایەتواڵ عەلی سیستانی بۆ روبەڕوبونەوەی تیرۆر پێكهێنرا .بەاڵم ئێستا خۆی ،وەكو یەكێك لەمەترسییەكانی سەر سەقامگیریی عێراق سەیردەكرێت. هێزەكانی حەشدی شەعبی دەوترێت لەژێر فەرمانی حەیدەر عەبادی فەرماندەی گشتی هێ����زە چەكدارەكانی عێراقدایە .دەس����تەی حەشدی ش����ەعبی فالح فەیاز سەرۆكایەتی دەكات ،ئەب����و مەه����دی موهەندیسو تامر تەمیمی جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبین. هێزەكان����ی حەش����دی ش����ەعبی زیات����ر لە 60گروپ����ی جیاوازن ك����ە لەژێر چەتری
دەستەی حەشدی ش����ەعبیدا كۆبونەتەوە. لەئۆكتۆبەری ساڵی 2016دا بەپێی یاسایەک کە لەپەرلەمانی عیراقەوە دەرچو ،حەشدی شەعبی وەك هێزێكی رەسمی لەچوارچێوەی سیس����تمی س����ەربازی عێراقدا پەسەندكراو چەندین پەرلەمانتاری کوردیش لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەنگیان بۆدا. هێزەكە پاش ئەوەی لەگەڵ سوپای عێراقدا توانیویەتی داعش لەعێراق تێكبش����كێنێت، بەاڵم لەئێستادا خۆی بەمەترسی دەزانرێت بۆ س����ەر واڵتەك����ە .لەوبارەیەوە موس����ەنا ئەمین س����ەرۆكی فراكس����یۆنی یەكگرتوی ئیس��ل�امی لەپەرلەمان����ی عێ����راق وتی "بۆ ئ����ەوەی عێراقێكی س����ەقامگیرمان هەبێت دەبێت حەشدی شەعبی هەڵبوەشێنرێتەوەو لێپێچینەوە لەگەڵ ئەوانەش����یاندا بكرێت كە تاوانیان ئەنجامداوە". حەشدی ش����ەعبی لەپاڵ سوپای عێراقدا لەئێس����تادا خاوەن����ی دەزگای هەواڵگری����ی تایبەت����ی خۆیو هەروەه����ا زیندانو چەكو
فڕۆكەی بێ فرۆكەوانی خۆیەتی. هێزەكانی سەر بەحەشدی شەعبی لەالیەن رێكخ����راوە نێودەوڵەتییەكانەوە لەش����ەڕی دژ بەداعشدا لەناوچە س����ونییەكانی عێراق لەوانە فەلوجەو موس����ڵ ،تۆمەتباردەكرێن بەتااڵنكردنی مااڵن ،س����ەربڕینو كوش����تنی هاواڵتی مەدەنیو چەندی����ن تاوانی دیكەی فڕاندنو بێسەروشوێنكردنی هاواڵتیان. پ����اش هێرش����ەكانیان لەگ����ەڵ هێ����زە عێراقییەكان����دا ب����ۆ س����ەر كەرك����وكو ناوچ����ە جێناكۆك����ەكان ،رێكخ����راوە نێودەوڵەتیی����ەكان ،هێزەكان����ی حەش����دی ش����ەعبییان بەئەش����كەنجەدانی هاواڵتیانی ك����وردو س����وتاندنو بەتااڵنبردن����ی ماڵ����ی هاواڵتیان بەتایبەت لەق����ەزای دوزخورماتو تۆمەتباركردوە. حەش����دی ش����ەعبی وەك هێزێكی نزیك لەئێ����ران ،تۆمەتباردەكرێ����ت ب����ەوەی كە پیادەكەری سیاسەتە تائیفییەكانی كۆماری ئیس��ل�امی ئێرانە ،بەتایبەت لەدروستكردنی
هیاللی شیعی بۆ گەیاندنی تاران بەدیمەشقو بەیروت .س����ەركردەكانیان ئەمە ناشارنەوە. خەزعەل����ی دەڵێت"ن����ەك هیاللی ش����یعی، دەمانەوێت بەدری شیعی دروست بكەین". ئەمری����كا لەس����ەر ئاس����تی لێدوان����ی بەرپرس����ەكانی دژایەتی خۆی بۆ بونی ئەو هێزە لەعێراق راگەیاندوە. لەئێس����تادا ئ����ەو هێزان����ە لەگ����ەڵ هێزە عێراقییەكان لەسەر س����نورەكانی هەرێمی كوردستاننو لەناوچە جێناكۆكەكانو شاری كەرك����وك جێگیرن كە ئ����ەوەش بۆ هەرێم بەمەترسی دەزانرێت. سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتو لەپەرلەمانی عێراق موس����ەننا ئەمین ب����ەدوری دەزانێت ئ����ەو هێزانەو هێزە عێراقیی����ەكان بێنە ناو پارێزگاكانی هەرێمی كوردس����تانەوە ،بەاڵم لێدوانەكەی ش����ەوی یەكش����ەممەی حەیدەر عەبادی لەبارەی روداوەكانی ناو پەرلەمانی كوردس����تان بەجێی پرسیار دەزانێت كە بۆ یەكەمجارە حكومەتی ناوەند بەوشێوەیەك
گرنگرتین كەسایەتییەكانی نێو حەشدی شەعبی فالح فەیاز ئەو كە س����ەرۆكایەتی دەستەی حەشدی ش����ەعبی دەكاتو راوێ����ژكاری ئاسایش����ی نیش����تمانی عێراقە ،ب����ە پیاوێكی بێدەنگو خۆحەش����اردەر ناس����راوە .پەیوەندی����ی بەردەوامی لەگەڵ واڵتانی دەوروبەری عێراق هەیەو پەیوەندییەكانیشی لە بەرەی مۆسكۆ- تاران-دیمەش����قدا كورتنابێت����ەوە ،بەڵك����و خاوەنی متمانەی بەرەكەی دیكەشە. لەس����اڵی 1956ل����ە دای����كو باوكێكی عەرەبی شیعە لە بەغدا لەدایكبوە ،خاوەنی بەكالۆریۆس����ە ل����ە ئەندازی����اری كارەبادا. لە تەمەنێكی كەم����دا پەیوەندی كردوە بە حزبی دەعوەی ئیسالمییەوە .لەسەردەمی رژێمی بەعسدا دەستگیركراوەو بە زیندانی هەتاهەتای����ی حوكم دراوە ،ب����ەاڵم تەنیا 5 ساڵ زیندان بوە لە زیندانی ئەبوغرێب. فەیاز س����ەر بە عەش����یرەتی ئەلبوعامرە ك����ە عەش����یرەتێكی گەورەی����ە لەعێ����راق. ئەمان����ە وایكردوە بە كارك����ردن بە نهێنێ، كەسایەتیەكی عەشائیرییو پرۆفیشناڵێتی بناسرێتەوە .بەوەش ناسراوە پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ سەرۆك عەشیرەتە سوننەكانی عێراقدا هەیە. قەیس خەزعەلی قەیس خەزعەلی كە سەرۆكی عەسائیبی ئەهلی حەقەو بە كەس����ێكی تائیفی توندو نزیك لە ئێران دەناسرێت ،لە ساڵی 1974دا لە مەدین����ە س����ەدری بەغ����دا لەدایكبوە، دەرچوی بەشی جیۆلۆجی كۆلێژی زانستە.
ی ئێران سوپاكانی ئیمپراتۆریهت سوپای پاسداران ،حهشدی شهعبی حزبواڵی لوبنان ،حوسییهكان
حەشدی شەعبی وەك هێزێكی نزیك لەئێران تۆمەتباردەكرێت بەوەی كە پیادەكەری سیاسەتە تائیفییەكانی كۆماری ئیسالمی ئێرانە هادی عامری لەس����اڵی 1954دا ل����ە پارێ����زگای دیال����ە لەدایكب����وە ،خاوەن����ی بڕوانامەی بەكالۆریۆس����ە لە ئاماردا .لەس����ەرەتای هەشتاكانی س����ەدەی رابردوەوە دەستی بەچاالكی كردوەو چوەتە ئێرانو پەیوەندی كردوە بە ئەنجومەنی بااڵی ئیسالمییەوە. لەوێ بەشداری لە دروستكردنی فەیلەقی بەدردا كردوە .كەسێكی نزیكە لە ئێرانو فەیلەقی ق����ودس بە فەرماندەیی قاس����م سلێمانی .لەشەڕی عێراق ئێراندا بەشداری چەند شەڕێكی لەگەڵ سوپای پاسداراندا كردوە. لەشەڕەكانی س����نوری پارێزگای دیالە، لەوانە ش����ەڕی ئامرلیو س����ەعدیەدا دژی داعش رۆڵی سەرەكی بینیوە.
مەهدی ئەبو موهەندیس جێگری س���ەرۆكی دەس���تەی حەشدی ش���ەعبییە ،تەمەنی 63س���اڵە ،لەشاری بەس���رەی باش���وری عێ���راق لەدای���ك ب���وە .لەالی���ەن پۆلیس���ی ئینتەرپوڵەوە بەتۆمەتی كاری تیرۆرستیو تەقاندنەوەی باڵوێزخانەی ئەمریكاو فەرەنسا ،لەشاری بەی���روت لەس���اڵی 1983دا داوا كراوە. هەروەه���ا دادگای واڵت���ی كۆیت ،بریاری لەس���ێدارەدانی بۆ دەركردوەو تۆمەتباری كردوە بەئەنجامدانی تەقینەوەكەی ساڵی 1984ی واڵتەكەی. هەروەه����ا لەهێرش����ەكانی حەش����دی شەعبی ،بۆ دەستبەس����ەرداگرتنی شاری كەركوكو ناوچەكێشەلەسەرەكانی نێوان حكومەت����ی هەرێمی كوردس����تانو بەغدا،
ئاماژە بە رۆڵی سەرەكی جەمال جەعفەر ئال ئیبراهیم ،ناس����راو ب����ە ئەبو مەهدی موهەندیس ،جێگری فەرماندەی گش����تی حەشدی شەعبی دەكرێت ،لەئاڕاستەكردنو پێشرەویەكانی حەشدی شەعبیدا. ئەم سەركردانەی ناو حەشدی شەعبی بەوە ناسراون كە پەیوەندییەكی بەهێزیان لەگەڵ فەیلەقی قودس���ی سەر بە سوپای پاس���دارانی ئێرانو فەرماندەكەی قاس���م سلێمانی-دا هەیە. ئێ���ران لەم���اوەی 10س���اڵی رابردودا پ���ێ بەپێ���ی هەژمونی خ���ۆی لەڕێگەی پش���تیوانیكردنی ئ���ەم كەس���انە ه���ەم لەڕوی سیاسییەوەو پاش هاتنی داعش- ی���ش ل���ەروی س���ەربازییەوە ،لەعێراق بەهێزكردوە.
هادی عامریو حهسهن نهرسواڵ دیارترین هێزەکانی حەشد یهك دید بۆ ههولێر
هادی عامری س���هركردهی رێكخراوی بهدرو فهرماندهی حهش���دی ش���هعبی، ههفتهی رابردو رایگهیاند كاتێك داعش پهالماری ئهنبارو تكریتو موس���ڵی دا ب���هالی ئهمهریكاوه تیرۆریس���ت نهبو، بهڵكو وا وێنای���ان دهكرد كه راپهڕینی هۆزه س���ونییهكانه ،ب���هاڵم كاتێك كه داع���ش گهیش���ته ب���هردهم دهروازهی ههولێر ،ئهمهریكا راستهوخۆ هاته سهر هێڵو پێشڕهوهكانی راوهستاند". ئهم قس���هیهی هادی عامری ،ههمان ئ���هو قس���هیهیه ك���ه س���اڵی ،2014 س���هركردهی حزبواڵی لوبنان "حهسهن نهسرواڵ" بهرامبهر بهههولێر كردی ،ئهو وت���ی "كاتێك كه داعش هێرش���یكرده س���هر تكری���تو موس���ڵو كوش���تاری مهس���یحییهكانی لهعێ���راقو س���وریادا
قسە لەس����ەر كێش����ەكانی ناوخۆی هەرێم دەكات. لەگەڵ ئەوەش وت����ی "ئەگەر ناكۆك بین لەناوخۆمان����دا ،ئەوا خۆمان دەتوانین هەمو هێزێك بێنینە سەر خۆمان ،ئەگەر یەكڕیزیش بوینایە تەنانەت ئ����ەوەی لەكەركوك رویدا، روی نەدەدا". سەرۆكی فراكس����یۆنی یەكگرتو جەختی ك����ردەوە ك����ە حەش����دی ش����ەعبی بەهۆی ئەوەی لەژمارەیەك����ی زۆر گروپ پێكهاتوە، گروپەكان����ی ناوی هەریەكە س����ەربەخۆیە. وتیش����ی "هەندێك لەگروپەكانی حەش����دی ش����ەعبی ئەجێن����دای ناعێراق����ی جێبەجێ دەك����ەنو لەس����وریاش بەش����داریان هەبوە لەشەڕەكانداو كوژراوی زۆریشیان هەبوە". بەبڕوای موسەنا ئەمین بەهۆی كاریگەری حەش����دی ش����ەعبیەوە تەنانەت س����وپای
عێراقی����ش لەئێس����تادا وای لێهات����وە وەك هێزێك����ی تائیفی دەبینرێ����تو لەبری ئااڵی عێراق زیاتر ئااڵی تائیفی بەتانكو ئۆتۆمبێلە سەربازییەكانی ئەو سوپایەوە دەبینرێن. حەشدی ش����ەعبی كە بۆ روبەڕوبونەوەی تی����رۆر پێكهێن����را ،بەب����ڕوای موس����ەنا ئەمی����ن دەبێ����ت دوای كۆتای����ی داع����ش هەڵبوەش����ێنرێتەوەو دەشڵێت "هەوڵ هەیە بەئاڕاستەی هەڵوەشاندنەوەی". لەگەڵ ئەوەش����دا پێی وانییە حەش����دی ش����ەعبی لەژێر فەرمانی حەیدەر عەبادی-دا بێت .وتیش����ی "بەبڕوای من ئێس����تا ئەگەر بڕیاری تەواو لەدەس����تی س����ەرۆك وەزیران خۆی����دا بێتو هی����چ فش����ارێكی ناوخۆییو دەرەكی لەسەر نەبێت ،یەكەم بڕیاری ئەوە دەبێت دوای ش����ەڕی تیرۆر ئ����ەو هێزانەی حەشدی شەعبی هەڵوەشێنێتەوە چونكە بۆ سەر ئەویش مەترسین".
كردو ش���یعهو س���وننهو ئێزیدییهكانو توركومانیان كوش���ت ،ئهمهریكییهكان نههاتنهدهنگ ،بهاڵم كه مهترسی داعش گهیشته سنوری ههولێر ،ئهمهریكییهكان پێیانوتن ههولێر نا ،ئێوه رێگهپێدراوه مهس���یحیو عهرهبو ئێزیدیو توركمان كۆمهڵكوژ بكهن ،بهاڵم كوردستان بههۆی بایهخی سیاسیو ئهمنیو ئابورییهوه بۆ ئهمهریكاو رۆژئاوا رێگهپێدراو نییه".
رۆڵی سیاس���یو س���هربازی ئێران لهناوچهی رۆژههاڵتی ناوهڕاستدا رۆژ بهرۆژ گهورهتر دهبێت ،ئێستا ئهوهی تێبینی دهكرێت ههزاران چهكداره كه لهروبهرێكی فراوانی ئێرانو عێراقو س���وریاو لوبنانو یهمهندا خۆیان بهس���هربازی دڵسۆزو گوێڕایهڵی "والیهتی فهقه"ن. سوپای پاسداران بهدهسهاڵتداری راس���تهقینهی سیاسیو سهربازیو ئابوری ئێران دادهنرێت ،حهش���دی ش���هعبی رۆژ بهرۆژ لهعێراقدا رۆڵی كاراو گهورهتر دهبێ���ت ،حزبواڵی خاوهنی بڕیاری راس���تهقینهی لوبنانه ،پاس���دارو حهش���دو حزبواڵش رۆڵی یهكالكهرهوه لهشهڕی سوریادا دهبینن .لهیهمهنیش حوسییهكان یاری بهچارهنوسی ئهو واڵته دهكهن ،كه بهالنكی عهرهب دادهنرێت.
رێكخ���راوی ب���ەدر بە س���ەرۆكایەتی هادی عامری ،عەس���ائیبی ئەهلی حەق ب���ە س���ەرۆكایەتی قەی���س خەزعەلی، كەتیبەكان���ی حزب���واڵی عێ���راق ك���ە س���ەرۆكایەتییەكەی نەناسراوەو بەنهێنی كاردەكەن ،س���ەرایای س���ەالم سەر بە رەوتی سەدر بە سەرۆكایەتی كازم حسێن عیس���اوی ،كەتیبەكان���ی جوندولئیمام بەسەرۆكایەتی ئەحمەد ئەسەدی ،لیوای عەلی االكبر بە سەرۆكایەتی عبدولمەهدی كەربەالئی ،بزوتنەوەی حزبواڵی نوجەبا بەسەرۆكایەتی ئەكرەم عەباس كەعبی، كەتیبەكانی ئیمامی عەلی بەسەرۆكایەیت شەبل زەیدی ،كەتیبەكانی جوندولئیمام بەسەرۆكایەتی ئەحمەد ئەسەدی. عەس���ائیبی ئەهلی ح���ەق ،رێكخراوی بەدرو كەتیبەكانی حزبواڵی عێراقی وەک سێ بەهێزترین گروپەكانی ناو حەشدی شەعبی ناسراون.
6
ئابوری
) )599سێشهممه 2017/10/31
ئاسۆی دابینكردنی موچە هێشتا رون نییە
هەرێم ئێستا ملیۆنێکو 450هەزار موچەخۆری هەیە ،لەكاتێكدا الی عێراق بەپێی بودجەی ساڵی 2013ژمارەی موچەخۆرانی هەرێم تەنیا 682هەزارە ئا :نیاز محەمەد چارەنوسی موچەی موچەخۆرانی هەرێم لەنێوان بەرداشی بەغداو هەولێردا تائێستا رون نییە، پێدەچێت حكومەتی هەرێم بتوانێت تەنیا موچەی یەك مانگی دیكە دابینبكاتو ئاسۆی رێكەوتنیش لەگەڵ عێراق هێشتا لێڵە.
تا ئێستا هیچ هەوڵێك نیە بۆ دابین کردنی موچە لەالیەن حکومەتی عێراقەوە رەنگە لەهەفتەی داهاتوەوە ئەوە رون ببێتەوە كە ئایا هەرێم رودەكاتەوە بەغدا یاخود چۆن موچەو بودجەی خۆی دابین دەكات
حكومەت���ی هەرێم تەنی���ا وادەی دابەشكردنی موچەی مانگی هەشتی وەزارەت���ی پێش���مەرگەی راگەیاندبو كاتێك لەن���اوكاو هێزە عێراقییەكانو حەشدی شەعبی لە 16ی ئۆكتۆبەردا هێرشیان بۆ س���ەر كەركوكو ناوچە جێناكۆكەكان دەستپێكردو لەماوەی چەن���د رۆژێك���دا ئ���ەو ناوچانەیان خستەوە ژێر دەستی خۆیان. بەش���ێكی زۆری داهاتی هەرێم لەو بی���رە نەوتان���ەوە دابی���ن دەكرا كە دەكەوتە ئەو ناوچانە ،وێڕای ئەوەی بەش���ێك لەدەروازە س���نورییەكانو هەردو فڕۆكەخانەكەی هەرێم لەسەر داوای بەغدا داخراون. بەپێ���ی قس���ەی س���ەرچاوەیەك ل���ە ئەنجومەنی وەزیران���ی هەرێمی كوردس���تان ئاین���دەی دابینكردنی موچە هێش���تا رون نییەو حكومەتی هەرێم رەنگە تەنیا بتوانێت ئەم مانگە موچەی موچەخۆران بەش���ێوەیەكی لەسەرخۆ بدات كە لەم هەفتەیەدا دو شوێنی دیكەش موچەیان وەرگرتوە. ئەو س���ەرچاوەیە لەب���ارەی بونی هەناردەی ن���ەوت ،ئی���دارەی خاڵە هەوڵ بۆ دابینكردنی موچە لەڕێگەی سنورییەكانو فڕۆكەخانەكان رادەستی بەغداوە باس���ی لەوە كرد تا ئێس���تا حكومەتی ناوەند بكاتەوەو حكومەتی هیچ هەوڵێك نییەو رەنگە لە هەفتەی ناوەند وردبین���ی ناوی موچەخۆرانی داهاتوەوە ئەوە رون ببێتەوە كە ئایا هەرێم ب���كات تا بگات���ە ژمارەیەكی هەرێم رودەكاتەوە بەغدا یاخود چۆن راستەقینەی موچەخۆران. ئەحم���ەدی حاج���ی رەش���ید، موچەو بودجەی خۆی دابین دەكات. دابینكردنی موچەو بودجەی هەرێم بڕیاردەری لیژنەی دارایی پەرلەمانی لەالیەن بەغداوە بەپێی قسەی سەرۆك عێراق لەگەڵ ئام���اژەدان بەوەی كە وەزیرانەكەی عێراق وەستاوەتە سەر حكومەتی عێراق لەڕوی مەبدەئیەوە ئەوەی ك���ە هەرێم ت���ەواوی داهاتی لەگەڵ ئەوەیە موچەی موچەخۆرانی
خۆپیشادان بۆ موچە هەرێم دابین ب���كات بەاڵم جەختیش لەسەر مەرجەكانی سەرۆك وەزیران حەیدەر عەبادی دەكاتەوە. بەپێی وتەی ئەو هەرێم لەئێستادا باس ل���ەوە دەكات یەك ملیۆنو 450 هەزار موچەخۆری هەی���ە لەكاتێكدا الی عێ���راق ژم���ارەی موچەخۆرانی هەرێم تەنیا 682هەزار موچەخۆرە، ئەوەش پێویس���تی ب���ە هەماهەنگی ه���ەردو ال هەی���ە بۆ ئ���ەوەی بگەنە ژمارەیەكی راستەقینەی موچەخۆری
هەرێم .وتیشی"بەپێی بودجەی ساڵی 2013لە هەرێم ژمارەی موچەخۆران 784هەزارە". ئەنجومەن���ی پارێزگای س���لێمانی ناچارك���رد هەفت���ەی راب���ردو لەكۆبونەوەیەك���ی نائاس���اییدا تەنیا مۆڵەت���ی 15رۆژی دای���ە حكومەتی هەرێم بۆ دابینكردنی موچەو بودجەی پارێزگاكە ئەگەرن���ا بێ گەڕانەوە بۆ حكومەت���ی هەرێ���م پەنادەبەنە بەر حكومەتی عێراق.
غالب محەمەد ،س���ەرۆكی لیژنەی پیشەسازیو بازرگانی لەئەنجومەنی پارێزگای س���لێمانی جەختی كردەوە ئەگەر لەو ماوەیەدا حكومەتی هەرێم موچە دابی���ن نەكات ئەوان هەنگاوی دیك���ە دەگرنە ب���ەر كە باش���ترین هەنگاویش بەبڕوای ئ���ەو داواكردنە ل���ە بەغدا ت���ا راس���تەوخۆ موچەی موچەخۆرانی پارێزگاكە دابین بكات. وتیش���ی"ئێمە وەك پارێ���زگای س���لێمانی ل���ەم هاوكێش���ەی نەوتە
هی���چ س���ودمەندنەبوین ،ئەوەی كە سودمەند دەبێت لێی تەنیا دو حزبە ك���ە پارت���یو یەكێتی���ن ،بۆیە ئێمە هەقی خۆمان هەیە لە عێراقو داوای ئەكەین ،عێراقی���ش دەیەوێت بەهەر ش���ێوەیەك بوە داوای مافانەی بكات كە لەدەس���ەاڵتی فیدراڵین با بچێت ل���ەم دو حزب���ەی بس���ەنێتەوە نەك خەڵك ببێتە قوربانی لەو بەینەدا". وتیشی"مەعقول نییە ئەمانە چون بەڕێكەوت���ن لەس���ەدا 52ی خاك���ی كوردستانیان رادەستی عێراق كردوە ب���ەاڵم رێكەوتنیان لەس���ەر موچەی خەڵك نەكردوە ،چونكە ئەوان تەنیا بەرژەوەندی خۆیانو بنەماڵەكانیان ال مەبەست بوە". بەش���ێك لەموچەخۆرانی سلێمانی فەرمانب���ەران لەمامۆس���تایانو رایانگەیاندوە كە دەست بە بایكۆتی دەوام دەكەن .غالب محەمەد ئاماژەی ب���ەوەدا ئەگ���ەر حكومەت���ی هەرێم بەردەوام بێت لەس���ەر دابینەكردنی موچە ئ���ەوە خەڵكیش دێتە س���ەر ش���ەقام بۆی���ە ئەمان پێیان باش���ە روبكەن���ە بەغ���داو وتیش���ی ئەگەر بەغ���دا موچەی موچەخ���ۆران دابین نەكات ل���ەدادگای فیدراڵی س���كااڵ تۆماردەكەین. بەب���ڕوای ئەحم���ەدی حاج���ی رەش���ید كە بەوتەی خ���ۆی لەالیەن فراكس���یۆنەكانی كۆم���ەڵ ،گۆڕانو بەش���ێك لە یەكێتییەوە راسپێردراوە بۆ ئ���ەوەی نوێنەریان بێت لە بواری داراییدا ،چارەس���ەری ئەو پرسانەی نێوان هەرێمو بەغدا بۆ رەوانەكردنی بودجەو موچە كات���ی دەوێت .بەاڵم بەه���ۆی ئەوەی پێویس���تی موچەی خەڵك���ی هەرێم بابەتێك���ی پەلەیە لەم هەفتەیەدا رەنگە لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق دابنیش���نو داوای لێ بكەن بەشێوەی سولفە پارە بدات بە هەرێم تا ئەو كات���ەی ژمارەو داتای راس���تەقینەی موچەخۆرانی دەست دەكەوێت.
%70بازاڕ ی كڕینو فرۆشتن ی زێڕ لهكوردستان دابهزینی بهخۆیهوه بینیوه بهش��� ی بهڕێوهبهرایهتیهكهم���انو ئا :فهتاح حهسهن قهاڵتی ئابووری ئاسایشو نوێنهری سهندیكای بههۆی سهرههڵدانی قهیرانی داراییو زێڕنگرانو ش���ارهزایانی ئابووری لهخۆ دهگرێتو لیژنهكانیش بریتین لهههریهك كاریگهری لهسهر ژیانی هاواڵتیانو فهرمانبهران ،بازاڕی كڕینو فرۆشتنی له(لیژن���هی چاودێری ب���ازاڕو لیژنهی تاقیكردنهوهو لیژنهی پش���كنینی زێڕو خشڵو زێڕ سستیهكی بهرچاوی لیژنهی پشكنینی ش���وێنی فرۆشتنی بهخۆیهوه بینیوه ،بهاڵم بهڕێوهبهری زێڕ)و ههر لیژنهیهكیش لهمانه لهكاتی كۆنترۆڵی جۆری خشڵ لهههولێر پێویس���ت چاودێری جموجۆڵی بازاڕی ئاماژه بهوه دهكات كه "بههۆی نهبونی متمانهی هاواڵتیان بهسیستمی فرۆشتنی زێڕ لهڕووی دروستیو پاكی زێڕو دیاریكردنی نرخی فرۆش���تنی زێڕ پاشهكهوتكردنی بانكی وایكردووه دهكهن". بازاڕی كڕینو فرۆشتنی زێڕ ههر وتیشی "تاكو ئێستا زیاتر له()1400 لهبرهودا بێت". مۆڵهت���ی زێڕهنگ���هری بههاواڵتیان���ی بهكر عهزی���ز بهڕێوهبهری كۆنترۆڵی ههرێمی كوردستان دراوهو كاری كڕینو جۆری خش���ڵ لهههولێر ،س���هبارهت فرۆشتنی زێڕ دهك هنو نزیكهی ()120 بهه���اورده ك���ردنو كۆنترۆڵی جۆری وهرشهی دروستكردنو چاككردنهوهی خشڵ لهههرێمی كوردستان بهئاوێنهی زێڕیش لهههرێمی كوردستان ههیه". بهڕێوهبهری كۆنترۆڵی جۆری ههولێر، راگهیاند كه لهس���اڵی ()2016وه تاكو ئێستا زیاتر له( )38تۆن زێڕ (خشڵ) سهبارهت بههاوورده كردنو كۆنترۆڵی هاوردهی ههرێمی كوردس���تان كراوهو جۆری خش���ڵ لهههرێمی كوردس���تان پش���كنینی بۆ ك���راوه لهمهش ( )22ئاماژهی بهوه كرد كه بازاڕی فرۆشتنی ت���ۆنو ( )520كیلۆگ���رام لهههولێرو خش���ڵو زێ���ڕ لهههرێمی كوردس���تان ( )15ت���ۆنو ( )900كیلۆگ���رام لهگهرمو گوڕیدایهو هۆكارهكهش���ی بۆ لهسلێمانیو ( )870كیلۆگرام لهدهۆك نهبونی متمانهی هاواڵتیان بهسیستمی دهگرێتهوه ،ههروهها بهش���ێكی زۆری دانانو پاش���هكهوتكردنی پارهكانیان ئ���هم زێڕه هاورده ك���راوهش رهوانهی لهبانك���هكانو پابهندبونی هاوواڵتیانی ناوچهكانی ناوهراستو باشووری عێراق كوردستان بهئایینو كهلتوورو ههندێ ك���راوهو ههموو ئهم زێ���ڕهش لهواڵتی بنهم���ای كۆمهاڵیهتیو نهبونی پڕۆژهی توركیاو دوب���هیو ههندێ واڵتی ترهوه بچووكی كهرتی تایب���هت دهگرێتهوه، لهرێگ���هی ه���هردوو فرۆكهخانهی نێو بهم���هش هاواڵتیان لهكاتی پێویس���ت دهوڵهتی ههولێرو سلێمانی هاووردهی رو لهبازاڕهكانی كڕینو فرۆش���تنی زێڕ ههرێم ك���راوه ،ئهو وت���ی "كارهكانی دهكهنو بڕێكی پێویستی زێڕ دهكڕنو بهڕێوهبهرایهتیهكهم���ان لهرێگ���هی وهك پاش���هكهوتو س���هرچاوهیهكی ( )4لیژن���ه كه ههری���هك لهنوێنهری داهاتی ئابووری س���هیری دهكهن ،ئهو
وتی "ساڵی ( )2015خراپترینو سست ترین ساڵی هاوورده كردنو فرۆشتنی زێ���ڕ ب���ووه لهههرێمی كوردس���تانو هۆكارهكهشی بۆ ناسهقامگیری رهوشی سیاس���یو ئابووری عێراق بهگش���تی دهگرێتهوه كه لهناوهراس���تی س���اڵی ( )2014بو كه داعش ش���اری موسڵو ناوچهكانی ت���ری داگیر كرد ،ههروهها لهالیهن حكومهتی عیراقهوه بودجهی ههرێمی كوردس���تان ب���ڕدرا ئهمهش وایكرد ك���ه تارادهیهكی زۆر كاریگهری خراپی لهسهر جموجۆڵی بازاڕی كڕینو فرۆشتنی زێڕ ههبێت". ش���وان خالید خاوهن���ی زیڕنگهری ئهیوب لهشاری ههولێر ،ههر سهبارهت بهجموجۆڵ���ی كڕینو فرۆش���تنی زێڕ لهكاتی ئێس���تادا ئام���اژهی بهوه كرد ك���ه قهیران���ی دارای���ی كاریگهریهكی خراپ���ی كردوهت���ه س���هر رهوش���ی ژیان���ی هاواڵتی���انو بهم هۆیهش���هوه ئهنجامدانی پڕۆس���هی هاوس���هرگیری رووی لهكهم بونهوه كردووهو ئهمهش راس���تهوخۆ كاری كردۆته سهر سست بونی بازاڕی فرۆش���تنی خش���ڵو زێڕ، بهاڵم بهر لهس���هر ههڵدان���ی قهیرانی دارای���ی لهههرێم���ی كوردس���تان ئهم بازاڕه جوڵهو گهرمو گوڕیهكی باش���ی پێوه دیار بو كه رۆژانه بهمهبهس���تی ئهنجامدانی پڕۆس���هی هاوس���هرگیری یاخ���ود كڕینی خش���ڵو زێ���ڕ لهالیهن هاواڵتی���انو فهرمانبهران���هوه چهندین كهس س���هردانیان دهك���ردن ،كهچی ئێستا مانگانه ( )2هاواڵتی سهردانیان ناك���هن بهمهبهس���تی ئهنجامدان���ی پڕۆسهی هاوسهرگیریو كڕینی خشڵو
ناوهن���دهو لهههم���ان كاتی���ش رۆژانه هاواڵتیهك���ی زۆر س���هردانمان دهكهن بهمهبهس���تی فرۆش���تنی ئهو خشڵو زێڕهی ك���ه ههیبووه ب���ۆ دابینكردنی بژێوی ژیانو پێداویس���تیهكانی ژیانی رۆژانهی خۆیانیان". ش���وان محهمهد ،جێگری سهرۆكی لقی ههولێری س���هندیكای زێڕهنگرانی كوردس���تان ،س���هبارهت بهجموجۆڵی كڕینو فرۆش���تنی زێڕ لهكاتی ئێستادا وتی :لهكاتی ئێس���تادا بازاڕی كڕینو فرۆش���تنی زێر سس���تیهكی بهرچاوی بهخۆیهوه بینیوه بهه���ۆی كاریگهری راس���تهوخۆو رۆژ ل���هدوای رۆژی سهرههڵدانی قهیرانی دارایی ،ئهمهش وایكردووه كه هاواڵتیانو فهرمانبهران بهپێی ئ���هو داهاتو مووچ���ه كهمهی مانگان���ه وهریدهگرن زیات���ر پهنا بۆ دابینكردن���ی پێداویس���تیهكانی ژیانی رۆژان���ه بهرنو زیات���ر كهلوپهلی وهكو خواردهمهنیو داوو دهرمانو پۆش���اك لهب���ازاڕ بك���ڕنو توانای���ان نهبێ���ت ب���ۆ كڕینی خش���ڵو زێ���ڕو كهلوپهلی خۆرازاندنهوه ،ئهو وتی "دهتوانم بڵێم لهكات���ی ئیس���تادا بهڕێ���ژهی ()%70 بازاڕی كڕینو فرۆش���تنی زێڕ دابهزینی بهخۆیهوه بینیوه". وتیشی "پێش سهرههڵدانی قهیرانی دارایی س���ااڵنه زیات���ر لهچهندین تۆن زێڕی ه���اوورده لهرێگهی فرۆكهخانهی زێ���ڕهوه ،ئهو وتی "لهئێس���تادا زیاتر ههولێ���ری نێودهوڵهت���ی هێنراوهت���ه زێڕی عهی���ار ( )21لهجۆری خهلیجی ههرێمی كوردس���تان ،بهاڵم لهماوهی لهبازارهكانی كوردستان دهفرۆشرێتو ساڵی رابردوو كهمتر له( )300كیلۆگرام ئهو خهڵكانهش كه سهردانمان دهكهن زێڕ ه���اووردهی ههرێمی كوردس���تان ئاس���تی داهاتو بژێ���وی ژیانیان مام كراوهو زۆرب���هی زێڕی هاوورده كراوی
لهساڵ ی ()2016 تاكو ئێستا زیاتر له( )38تۆن زێڕ (خشڵ) هاوردهی كوردستان كراوه ( )22تۆنو ()520 كیلۆگرام لهههولێرو ( )15تۆنو ()900 كیلۆگرام لهسلێمانیو ( )870كیلۆگرام لهدهۆك دهگرێتهوه
ههرێمی كوردستانیش لهڕێگهی بازاڕ ی دوب���هیو واڵت���ی توركیاوه ه���اوورده دهكرێتو بهمهش رێژهی ( )%30زێڕی هاوورده كراوهكه لهههرێمی كوردستان دهفرۆش���رێتو رێ���ژهی ( )%70كهی تری���ش رهوان���هی ش���ارهكانی ت���ری ناوهراستو باشووری عێراق دهكرێت". بهش���دار حمد ئهمین وهك گهنجێك كه سهرقاڵی كڕینی زێر بو بهمهبهستی پێكهێنان���ی ژیان���ی هاوس���هرگیری لهبازاڕی زێڕهنگهرانی ش���اری ههولێر، سهبارهت بهگرانی نرخی زێرو داهاتی هاواڵتی���ان وت���ی "بهه���ۆی قهیرانی داراییو زۆری باش���هكهوتی مووچهی فهرمانب���هران هاواڵتی���ان بهتایبهتی گهنج���ان ناتوانن بچنه نێو ژڕۆس���هی هاوسهرگیریو ژیانێكی تازه بۆ خۆیان پێ���ك بهێنن چونكه نرخ���ی زێڕ ههر بهرزهو مووچهیو داهاتی هاواڵتیانیش بههۆی پاشهكهوتهوه زۆر كهم بۆتهوهو لهههمان كاتیش هیچ كارو كاس���بیهك نیه ك���ه گهنجان بتوان���ن كار بك هنو بژێوی ژیانیان دابین بكهن". وتیشی "پێویسته حكومهتی ههرێم لهڕێگ���هی كهرتی گش���تیو تایبهتهوه بتوانێت ههل���ی كار بۆ گهنجانو الوان دهس���تهبهر بكات ،لهههم���ان كاتیش پێویس���ته حكومهتی ههرێ���م پێدانی پێشینهی هاوس���هرگیری بۆ هاواڵتیان كارا بكاتهوهو س���ااڵنهی بودجهیهكی تایب���هت بۆ ئ���هم مهبهس���ته تهرخان بكات ،بۆ ئ���هوهی هانی گهنجان بدات كهژیان���ی هاوس���هرگیری پێك بهێننو بتوانن ژی���انو گوزهرانی خۆیان دابین بكهن".
تایبهت
) )599سێشهممه 2017/10/31
ئەو رۆژانەی نیشتمان ،هی کەس نەبوو! لێبکەیتۆ ..بیرت لێک����ردۆ بۆتناکرێ.. کامەران سوبحان دوای ئەو هەمووەی بەسەرمهات ئەگەر ئێس����ە یەکێ لێم بپرس����ێ ،ئەتوانی وە دەرزی چی����ای زەردە کونک����ەی؟... -١هەڤاڵ کوێستانی ،شاعیرو پێشمەرگە .ب����ێ بیرکردن����ەوە پێ����ی ئێ����ژم :بەڵێ لەبیرەوەریی (ئەو رۆژانەی نیشتمان ،هی ئەتوانم(!.ال)٤٣ هەمووان بوو) چیرۆکە شاراوەکانی ئەو -٢رۆژانەمان ب����ۆ دەگیڕێتەوە کە بەخۆیو هاڕمۆنییەتێک لەگێڕانەوەکەدا هەیە، سەرێکی پڕ لەخەونو خولیاوە ،بەخۆیو خەیاڵدانێک����ی گەورە بۆ ئازادیی خاکو ک����ە زۆر جار تێکەڵ����ە لەگێڕانەوەیەکی نەتەوەکەی ،خ����ۆیو یادەوەرییەکانی ،تەنزئامێ����زو گاڵتەجاڕی����یو هەندێجار لەش����ارەوە دەچێت����ە ش����اخو دەبێتە پێکەنیناویی .ئەم ش����ێوازە لەگێڕانەوە پێش����مەرگە .ل����ەم بیرەوەرییان����ەدا ،بەگێڕانەوەی چیخۆفییانە ناو دەبرێت، پێچەوانەی زۆر لەبیرەوەرییەکانی تری بەزمانێکی تەنز ،گوزارش����ت لەتاریکیو شۆڕش����ی کوردیی ،هەردوو دیوە تاریک خەمەکانی مرۆڤ بکەیت .کوێس����تانی وگەشەکانی ش����ۆڕش (نادادپەوەریی ،زۆر لەسەر ئەم رەهەندە ،کاری کردووە، مل ش����کاندنی یەکتر ،دیل کووش����تن ،لەدوای دیمەنە تراژیدیو غەمگینەکاندا، هاوسەنگەرو برا کووشتن)و زۆر سیمای دیمەنێکی گاڵتەئامیزی گێڕاوەتەوە ،یان ناش����یرینی تری ئەو رۆژانە ،بەزمانێکی بەزمانێکی وا نووس����راوەتەوە خوێنەر ن����ەرمو پڕ لەئیس����تاتیکاو بێ الیەنانە ،نەتوانێ لەروداوەکان دابڕێت. ڕوداوی بیرەوەرییەکان����ی ئەم کتێبە، بۆ خوێن����ەران دەگێڕێتەوە !.جیاوازیی ئەم یاداشتانە ،لەیاداشتو بیرەوەرییە ژیان����ی پێش����مەرگایەتی ش����اعیرێکە تەقلیدییەکانیت����ر ،لە(زمانی گێڕانەوە ،لە ١٩٨5-١٩٧9گەرچی خۆی تا کۆتایی ئیستاتیکای وشەو چیرۆکەکانی رۆژانی س����اڵی ١٩٩٠پێش����مەرگە بووە ،بەاڵم راب����ردوو ،پانتایی خەی����اڵو یاریکردن بیرەوەرییەکان����ی تا س����اڵی ١٩٨٥لەم لەگەڵ هۆشو یادەوەریی ،بەستنەوەی بەرگەدا نووسیوەتەوە. کاتێ ئااڵی ش����ۆڕش جیا دەبێتەوە، روداوە غەمگینو ش����اراوەکانی شۆڕشی پارتیزانی ،دوورکەوتنەوە لەئەفسانەی بەرپرس����ە بااڵکانی یەکێت����ی ،گومانی ئ����ەوەی لێدەک����ەن (ئااڵی ش����ۆڕش) خۆبەپاڵەوانکردن). ئەم����ە جگ����ە ل����ەوەی چەندی����ن بێ .جارێ مام ج����ەالل بانگی دەکات، چیرۆک����ی ئەڤینداری����یو بابەتی دوور نامەیەکی دەستوخەتی(مەال بەختیار، لەسیاس����ەتو ژیانو بیرەوەریی لەگەڵ شێخ عەلی ،پشکۆ نەجمەدین)ی بەڕوودا چەندین نووس����ەرو هونەرمەندی کورد هەڵدەبڕێ ،وەک ئەوەی س����ەری بیری دەنووسێتەوە ،لەوانە(شێرکۆ بێکەس ،نهێنییەکی گەورەی هەڵدابێتەوە ،پەنجە مەزهەری خالقی ،تایەر تۆفیق ،لەتیف دەخاتە سەر هەر سێ ئیمزاکان ،ئەوەتا هەڵم����ەت ،عەبدولخال����ق مەع����روف ،بەخەتو ئیمزای خۆیان دەڵێن(:بەرامبەر بەهەم����وو ئەو کاران����ەی دژ بەکۆمەڵەو مەدحەت کاکەیی..هتد). لەنزیکەوە هاوڕێیەتیو بەس����ەرهاتو یەکێتی کردوومانە ،خۆم����ان بەخائین ملمالنێو گرفتی سیاسی خۆی ،لەگەڵ دەزانینو پەشیمانین)!.. بەمام ج����ەالل دەڵێم :تەنانەت ئەگەر چەندین کەسایەتی سیاسیی ئەو رۆژگارە بەزمانێک����ی دراماتیکیو ب����ەرزو نزمی خ����ەتو ئیمزاش هی ئ����ەوان بێ ،مادام تۆنو ریتم دەنووسێتەوە .بەتایبەتیش لەژێر ئەش����کەنجەو هەڕەشەی کوشتندا لەگەڵ(مام جەالل ،نەوشیروان مستەفا ،پێیانک����راوە ،هەم ئیعتباری یاس����ایی شەهید ئارام ،ئازاد هەورامی ،فەرەیدون نیەو هەمی����ش دژی مافو ئازادییەکانی عەبدولق����ادر ،مەال بەختی����ار ،مەحمود مرۆڤە!. عوس����مان ،م��ل�ازم عوم����ەر) .جۆرێک مام ج���ەالل ه���ەر ئەوەن���دە گوێی پرس����یارو گوم����ان درووس����ت دەکات ،لەوشەی یاس���اییو مافی مرۆڤ دەبێ، خوێنەر هەس����تدەکات نووسیاریی ئەم دەبێتە گەواڵە هەورێ���ک لەهەڵچوونو بیرەوەرییان����ە ،بەیەک ئاس����ت لەهەمو تووڕەیی( :ئەتوو یاس���او مافی مرۆڤ ئەو کەسانەوە وەستاوەو لەژێر چەتری فێری من دەکەی؟! ئەتوو لەوەتەی هەی ئایدۆلۆژیا دەرب����از بووەو هێندە خەمی ئاش���ی...هەمو ئەو شتانەش تا ئێستا نووس����ینەوەی راس����تییەکانییەتی ،ئەو نووسیوتن ،هەر هەموی دژی یەکێتیو راس����تییانەی خۆی بینیوویەتی ،هێندە کۆمەڵە بون بەوتاری (ئاش���بەتاڵمان خەم����ی ئەوەی نەبووە ک����ێ لێی زوویر بەئاش���بەتاڵ کرد)یش���ەوە !.من هیچ دەبێو کێ ئەم روداوانەی پیناخۆشە !.ناڵێم .هەر ش���تێکی تر بڵێم ،قوڕەکە زۆرێ����ک ل����ەو روداوو چیرۆکان����ەش ،خەستر دەکەم .مام جەالل بەدەنگێکی بەهۆی کێش����ە ناوخۆییەکانی یەکێتی زۆر بەرز دەڵ���ێ :هەقی ئەوەت هەیە، لەش����اخو ملمالنێی ئ����ەو بااڵنە لەگەڵ هەر ئێستا بەقۆڵبەستراوی بتنێرمە کن یەکتری����ی رویانداوە .کێش����ەی رادیۆو هاوڕێ خائینەکانت ...ش���وێنی تۆ الی دەزگای ناوەن����دی راگەیاندنو یەکێتی ئەوانە ،نەک بەری مەرگە( )!.ال)٤٠١- نووس����ەرانی ک����وردو ئۆرگانەکانی تری م���ن ئەگەرچی لەناخم���دا ،دنیایەک یەکێت����ی .کێش����ەی ئااڵی ش����ۆڕشو لەهەڵوێس���تی پاکانەی م���ەال بەختیار دەرهاویشتەکانی ،پریشکی ئەو کێشەیە ت���ووڕەم ،تووڕەم ل���ەوەی ئەو هەموو بۆ س����ەر کەس����انی ترو ب����ۆ ناوخۆیی ئەندامو کادیرو پێش���مەرگە دڵسۆزەی یەکێتی ..هەمو ئ����ەم روداوانە ،هەڤاڵ ئ���ەم ،بەن���اوی فک���رو پرانس���یپەوە، کوێس����تانی بەتامو چێژێک����ی تایبەتی س���ەرگەردانی ک���ردوون ،ئێس���تا بۆ نووس����یوویەتییەوە ،بەجۆرێک خوێنەر رزگارکردن���ی کەوڵی خ���ۆی ،داوایان وا هەس����ت دەکات ،رۆمانێکی مێژوویی لێ���دەکا(:دان بەهەڵەکان���ی خۆیان���دا دەخوێنێتەوەو هەندێ جار سنوورەکانی بنێنو بگەڕێنەوە ناو ریزی پیشمەرگەو نێوان واقیعو خەیاڵ ،تێکەڵ بەهۆش����ی براکانیان لەیەکێتیدا). خوێنەر دەبن ،لەساتێکدا خوێنەر لەدوو (ئەمن پێمخۆش���ە گوێ لەڕەخنەی ش����وێنی جیاوازە ،شوێنێک ناوەڕاستی ئەوانە بگرم کە ماس���تاو نازانن ).ئای هەش����تاکان لەب����ەری (مەرگەو خڕەی کە لەو ش���ەوەی س���اواندا ،مام جەالل ناوزەنگو قەرەداخو یاخسەمەرو دەشتی ئەمەی وت ،چەند پێی دڵخۆش بووم. کۆیەو هەولێ����رو هەکاریی) ش����وێنێک بەخۆمم دەگووت خودایە شوکر ،هێشتا سەردەمی ئێس����تایەو لەم چرکەساتەی سیاسیەک ماوە رەخنەی پێ لەماستاو کە کتێبەکەی بەدەستەوەیەو روداوەکان خۆشتربێ)!. لەدیمەنێک���ی ت���ردا ،گفتوگۆیەکی دەخوێنێتەوە!. ل����ەم بیرەوەرییان����ەدا ،خەرمانێ����ک خۆیو نەوشیروان مستەفا بەم شێوە ووش����ەی نوێ����ی ک����وردی ،ئەوان����ەی دەگێڕێتەوە( :لەئێوارەی دووەم رۆژی لەس����ەر زمان����ی گوندنش����ینان ل����ەو رادەس���تكردنی نامەكەمدا ،نەوشیروان رۆژگارەدا بەکارهات����وون ،جارێکی ترو مستەفا دەبینم .بۆ كورتە پیاسەیەك، بەبەرگێکی ئیستاتیکاوە لەڕستەکانیدا بانگ���م دەكاتە س���ەربانی ب���ارەگای لەدایکدەبن����ەوە .زۆرێک ل����ەو دیمەنو ناوەندی .لەباسی راپۆرتەكەدا پێمدەڵێ بەسەرهاتانەی دەیگێڕێتەوە ،کارەکتەری كە فەرامۆشی كەمو سەری خۆمی پێوە ناوچە جیاوازەکانی کوردستانی تێدایە ،نەیەشێنم .بایی جگەرە داگیرساندنێك لەگێڕانەوەی هەر روداوێک لەسەر زمانی دەوەس���تێ .دواتر دەچێتە س���ەر ئەو هەر کەسێ ،ئەو کەس����ە خۆی دەبێت بابەتەی خۆی دەیەوێ قس���ەی لەسەر بەگێڕەرەوەو روداوەکە بەزمانی ناوچەو بكا .حەزدەك���ەم ی���ەك ئامۆژگاریت دیالکێتی خ����ۆی دەگێڕێتەوە ،ئەمەش بك���ەم( :تۆ ش���اعیریو ئێم���ە لەناو تایبەتمەندییەک����ی ت����ری گێران����ەوەی كۆمەڵ���ەدا ،تەنه���ا یەك ش���اعیرمان درامییانەی شانۆو فیلمە سینەماییەکانە ،هەیە ،بەاڵم دەیان كادری سیاس���یو کە سیناریستو دەرهێنەر کارەکتەرەکان رێكخستنمان هەن .بەڕای من ئەكەی، ئازاد دەکەن ،بەزمانی خۆیان گوزارشت تۆ هەر بەشاعیری بمێنەرەوەو هەقت لەن����اخو بیرکردنەوەکانی خۆیان بکەن .بەس���ەر ناكۆكیەكانی بەین���ی ئێمەدا بۆ ئ����ەم بیرەوەرییان����ەش ،هێندەی تر نەب���ێ .خۆت مەكە بەت���ەرەف لەگەڵ هیچ الیەكماندا .تۆ شاعیری هەمومان چێژی گێڕانەوە زیاتر دەکات. (ش����ۆڕش وەک دین وایە ،ناوێ بیری ب���ە ...ئەمە بۆ خۆتو ب���ۆ كۆمەڵەو
7
بینەرو ئەو شاش����ەیەیە کە س����ەیریی فیلمێک����ی مێژوویی دەکات .گەر هۆشو یادەوەری����ی یارمەتی ب����دات ،دەتوانێ دیمەنەکە بوەس����تێنێو کەمێ لەڕەنگو وردەکاریی ئ����ەو توندوتیژییو توڕەبونە زیاتر وردبێتەوە!. هەڤاڵ کوێس����تانی ،بەوێنەی دیمەنو کەش����ی روداوەکان����دا ویس����توویەتی بەهەم����ان ش����ێوەی ش����یعرەکانی، بیرەوەرییەکانیشی پڕ لەوێنەی رەنگاو رەنگ ب����ن .جیاوازییەکەی����ان ئەوەیە، وێن����ەی بیرەوەریی����ەکان ،جواڵوت����رو س����ینەمایی ترن !.ئەمەش درێژکراوەی ئەو شێوازە نووس����ینەی کە لەکۆتایی حەفت����اکان کتێب����ی (ئاف����رەتو ژانی لەدایکبونێکی نوێ)ی پێ نووسی. ڕوداوی ن����او بیرەوەرییەکان ،بەیەک ریت����مو هێڵ ن����اڕۆن ،چەندێ باس����ی رەقی ش����اخو تووندوتیژییو کووشتنو ملمالنێ پارتیزانی����ە توندەکان دەکات، هێندەش دیمەنی ئەڤیندارییو ناس����کی دەنووسێتەوە(:چاوەکانی سەوز سەوز، لەسەوزایی گۆماویی ژێر سێبەری پەڵە داربییەکی چڕ س����ەوزترن .پێس����تێکی کاڵو تەنک .لێوە ئاڵەکانی ،لەچوزەوە رێواس����ی ت����ازە لەبەف����ر دەرهات����ووی الپاڵ����ی قەندی����ل دەچ����ن .دەنگی ئەو لەهەمو مۆسیقایەک زیاتر چرای هەژان لەناخم����دا هەڵدەکا )!.ئەم����ە دیمەنی ساتی بینینی (کاڵێ)یە ،ئەو رۆژگارەی پۆلێ پێش����مەرگە دۆڵی ش����اوریان لێ وون دەب����ێو لە(کوێس����تانی مەک����ێ) س����ەردەردێننو دەچنە رەش����ماڵەکەی ماڵ����ی کاڵێ ،ئەو کیژە هەوارنش����ینەی دڵ����ی ئ����ەم پێش����مەرگەو ش����اعیرەی رفاندووەو بەو ش����ێوە ئیستاتیکییە ئەو دیمەنە دەگێڕێتەوە(.ال)١٥٧ ل����ە ناس����ینی هەن����دێ کارەکتەریی ساڵوێكی گەرمو پیشاندانی رێزێكی زۆر، نووس����ەرو هونەرمەن����ددا ،هێندەی تر وەسڵی پارەدانو پارەكە دەخەمە سەر زمانی نووس����ینەکەی پڕ لەتامو چێژتر مێزەكەی بەردەمی( :دەوام نەمایە ،بڕۆ دەکات .بەجۆرێک هەریەک لەو نووسەرو سپەینێ وەرەوە .مامۆستا گیان ،دەزانم هونەرمەندانە بەزمانی خۆیانو بەرەنگی زۆرماندووی ،ب����ەاڵم من لەچوارقورنەوە خۆیان ،لەم بیرەوەرییانەدا دەردەکەونو هات����ووم .زۆر مەمن����ون دەب����م ،ئەگەر چیرۆکی ئ����ەو س����اتەوەختەیان لەگەڵ پارەك����ەم لێوەرگری .با ب����ۆ ئەو تۆزە ئیشە ،ئیمش����ەو لەهەولێر نەمێنمەوە. هەڤاڵ کوێستانی دەگێڕنەوە. پێ����م گوت����ی دەوام نەمایە .ش����ەوێش لەهەولێ����رێ دەمێنی����ەوە ،نامێنی����ەوە -4خالق����ی ،ئێران����ی بەجێهێش����تو موش����كیلەی خۆت����ە !.بەنائومێ����دیو بووبەمیوانی یەكێتی .بەتەمای سەفەری بەدڵێكی ش����كاوەوە ،دەس����كی دەرگا بەریتانی����ا بوو....ش����ەوانیش ،دوای دەس����ووڕێنمو دەمەوێ بچم����ە دەرێ. تەواوبونم ،لەنووسینی وتارو شتەكانی پیاوێكی كەڵەگەتی چوارشانەی جامانە دیكەی رۆژانە ،دەهاتە ژوورەكەم .زۆرتر بەسەر ،خۆی بەژوورێدا دەكا .مامۆستا گوێمان لەمیوزیك دەگرت ،یان باس����ی لەبەری هەڵدەس����تێو فەرموو فەرمووی بەسەرهاتێك لەبەسەرهاتەكانی خۆیو دانیش����تنی لێدەكا .كابرا وەسڵی پارە ئێران����ی دەكرد .بەرلەوەش س����ەفەری دانەكەی وەردەگرێو دەچێتە دەرەوە. ب����ەو خەیاڵەوە ،مادام ئیش����ی ئەوی دەرەوە بكا ،داوای نووسینی دوو پارچە هۆنراوەی لێكردم ب����ۆ ئەوەی بیانكاتە كرد ،رەنگ����ە ئیش����ەكەی منیش بكا، گۆرانی...ئەدرەسی لەندەنیشی دامێ ،تا دەگەڕێمەوە بەردەمیو بەئەدەبەوە ،پێی كەی نوسیمن بۆی رەوانەكەم .پڕ بەدڵ دەڵێم :مامۆستا گیان ،بەڵكو ئیشەكەی حەزم دەكرد ،بەو دەنگە سازگارەی ئەو ،منیش راهی كەیو تووشی مانەوەی شەو گوێم لەهەستو سۆزە شیعریەكانی خۆم نەبم .چم پێ گۆتی؟ پێم نەگۆتی دەوام بێ ،بەاڵم وا رێكنەكەوت بیان نووسم ...نەمایە؟ مامۆس����تا گیان ،خۆ بۆ ئیشی رەنگ����ە هۆكارەکەش����ی ئەوەبێ كە من ئ����ەو بەڕێ����زەش دەوام نەمابوو !.لەوە قەت شیعرم لەس����ەر داوا نەنووسیوە .قسان زیاتر نەكەی .دەوام مایە نەمایە، ه����ەر لەهەمان ژوورداو س����اڵێك دواتر ،مشكیلەی تو نیە ،ئەو دۆستمە .دەوام یەك لەفەرماندە سەربازییەكان ،داوای هەب����ێ یان نەبێ ل����ۆی دەكەم .لێرەش لەشێركۆ بێكەس كرد ،شیعرێكی لەسەر نەب����ێ ،دەچمە مارێی����ان ).بەبێدەنگی فاڵنە داس����تان بۆ بنووس����ێ ...ئەویش ژوورەك����ەی بەجێدەهێڵ����م .لەترس����ی لەوەاڵمدا ووتی" :کاکە من خەیات نیم ،ئەوە نەبێ ،بەیانی دووبارە ئیش����م تێی دەكەوێت����ەوە ،پێی دەڵێم :ش����ەرت بێ شاعیرم!. بەدەم نووس����ینی وتارێك����ەوە ،گوێم قەت جارێكی تر گ����وێ لەگۆرانیەكانت لەگۆرانیەكان����ی خالقی گرت����ووە .دێتە نەگرمەوە( !.ال )262 ژوورێ ،ه����ەر لەگەڵ بیس����تنی دەنگی خۆی����دا دەڵ����ێ( :بوەخش����ە ،دەكرێ نەوارێكی تر بنێیت����ە بان زەبتەکە؟ بۆ كاك مەزهەر ،مەگەر تۆ حەزت لەدەنگی خۆت نی����ە؟! مەس����ەلەكە خۆش هاتن نیە .ترسی ئەوەم هەس ،ئێسا یەكێک ل����ەو رەفیقانەی مەقەڕ ،بێتە ناوو لەدڵ خۆیا بێژێ "تواشا تواشا ،چەنێ ئاشق سەدای خۆیەسی( !.ال)267 لەبەش����ێکی تری گێڕان����ەوەدا ،دوای نووس����ینەوەی دەیان دیمەنی سیاسیو پارتیزانی����ی ،یاری����ی ب����ەکات دەکاتو دەمانگەڕێنێت����ەوە بۆ س����اڵی ١٩٧٥و چیرۆکێک����ی تەنزئامێزی خ����ۆیو تایەر تۆفیقی هونەرمەند دەگێڕێتەوە. (لەپۆلی شەش����ی ئامادەیی بووم ،بۆ نوێكردنەوەی سااڵنەی ئۆتۆمبیلەكەمان، لەبەڕێوەبەرایەتی پۆلیس����ی هاتووچۆی هەولێرب����وو .دەوام خەریك����ە ب����ەرەو كۆتای����ی دەچ����ێ .ه����ەر ئەوەن����دەم ماوە پارەكە رادەس����تكەمو س����ااڵنەكە وەرگرم����ەوە .ژووری ژمێری����ار لەقاتی س����ەرەوەیە .بەڕاك����ردن بەقادرمەكاندا سەردەكەوم .دەرگای ژوور دەكەمەوە، بەدیمەنی پش����ت مێزی مامۆستا تایەر تۆفیق ،دنیایەك خۆشحاڵ دەبم .دوای
شۆڕش وەک دین وایە ،ناوێ بیری لێبکەیتۆ ..بیرت لێکردۆ بۆت ناکرێ.. دوای ئەو هەمووەی بەسەرمهات ئەگەر ئێسە یەکێ لێم بپرسێ ،ئەتوانی وە دەرزی چیای زەردە کونکەی؟... بێ بیرکردنەوە پێی ئێژم :بەڵێ ئەتوانم
هەڤاڵ کوێستانی
من ئەگەرچ ی لەناخمدا ،دنیایەک لەهەڵوێستی پاکانەی مەال بەختیار تووڕەم تووڕەم لەوەی ئەو هەموو ئەندامو کادیرو پێشمەرگە دڵسۆزەی ئەم ،بەناوی فکرو پرانسیپەوە سەرگەردانی کردوون ئێستا بۆ رزگارکردنی کەوڵی خۆی، داوایان لێدەکا :دان بەهەڵەکانی خۆیاندا بنێنو بگەڕێنەوە ناو ریزی پیشمەرگەو براکانیان لەیەکێتیدا بۆ شۆڕش���یش باش���ترە .من ئەمەت لەتەجرەب���ەی خۆم���ەوە پێئەڵێم .من ئەگەر وەختی خۆی ئەو بیركردنەوەیەی ئێستام هەبووایە ،هەر خەریكی كاری رۆژنامەوان���یو ئەدەبی���ات ئەب���وومو توخنی سیاس���ەت نەئەكەوتم ...ئەوە تازە بۆ من درەنگە ،بەاڵم بۆ تۆ هێشتا زووە ).من ئەوەم وەک ئامۆژگارییەکی زۆر بەس���وود وەرنەگ���رت .بۆیە زۆر بەمتمانەیەکی بێماناوە گووتم(:ئەگەر من كاری سیاس���ەت نەكەم ،بۆ بووم بەپێش���مەرگە! خۆ ئەگ���ەر لێرە هەر خەریكی شیعربم ،ناوشارم باشتربوو، لەوێ باشتر دەمتوانی پەرە بەتوانای شیعریی خۆم بدەم)!. ئ���ەو رۆیو بەاڵم م���ن ،زۆر درەنگ تێگەیشتم ،ئەو راستو من هەڵەبووم. مەبەست هەرچیەك بووبێ ،دواجار من قازانجم لێدەكردو ناكۆكیو ملمالنێكانی ناو كۆمەڵەش ،ئەوەندە سیاسەتیان،
لەبەرچاوان رەش نەدەكردم(.ال-١٩٨ )١٩٩ ل����ە پەڕەگرافێک����ی تردا س����ەبارەت بەکەس����ایەتی فەرەی����دون عەبدولقادر، روداوێ����ک بەش����ێوەی دیمەن����ی درامی فیلمێ����ک دەگێڕێت����ەوە( .جارێک مام جەاللو ش����ەهابی ش����یخ ن����وری ،داوا لەباڵوێ����زی چین لەبەغ����دا دەكەن كە س����ەفەرێكی چینیان ب����ۆ رێكخەن ،تا چاویان بە(سەرۆك ماو)و سەركردایەتی پارت����ی كۆمۆنیس����تی چین����ی بكەوێ. ئەوان پەیمان دەدەن ئەو س����ەفەرەیان ب����ۆ رێکخ����ەن ،مەرجی����ان ئەوەی����ە س����ەردانەکە زۆر نهێن����ی بێو جگە لەو دوو کەسە کەسی تر نەزانێ !.ئەمانیش پەیم����ان دەدەن ،زۆر نهێن����ی بێ����ت!. پاش ماوەیەک مام ج����ەالل بەخەیاڵی وەرگرتنەوەی پاسەپۆرتی فیزا لێدراو، س����ەردانی س����ەفارەت دەكات .ه����ەر کە م����ام ج����ەالل دەگاتە س����ەفارەت، پێیدەڵێن(:لەبەرئ����ەوەی ئێ����وە ئەهلی پاراس����تنی نهێن����ی نی����نو بەكەڵك����ی پەیوەندی ئێمە نایەن ،لەم ساتەشەوە، وابزانن كە ئێوە نە ئێمەتان دیوەو نەهیچ پەیوەندیەكیش لەنێوانماندا روویداوە)!. مام جەالل پێداگری لەسەر هۆكاری ئەو مەسەلەیە دەكات ،پێی دەڵێن كەسێك لەبرادەرانی ئێ����وە بەناوی (فەرەیدوون عەبدولق����ادر)ەوە هات����ووەو خۆی وەك دامەزرێن����ەرو ئەندامی س����ەركردایەتی كۆمەڵە ناساندوە .داوای كردوە كە ڤیزا بخرێتە سەر پاسەپۆرتەكەی ،ئەویشو ناویشی بخرێتە پاڵ دوو ناوەكەی ترەوە ب����ۆ ئەو س����ەفەرەی بەتەمان بۆ چینی بك����ەن !.مام ج����ەالل ،رووداوێکی تری هاوشێوەی لەسەر هەوڵی درووستکردنی پەیوەن����دی ،لەگەڵ میس����ردا گێڕایەوە ک����ە هەم����ان کاراکت����ەر ،ئەویش����ی بەهەڵوەشانەوە داوە!. مام جەالل ،دەیویست لەو گێڕانەوەیدا بڵێ ،ئ����ەو زاتە کەخ����ۆی بەبیرمەندی کۆمەڵەو ریشس����پیی گروپی زیندانیش دەزانێ ،کەس����ێکە هەڵپەهەڵپی زۆرەو زۆری����ش بەپەلەی����ە ،ل����ەوەی بەزوویی بەخواس����تە شەخسیەکانی خۆی بگات. (ال)٩٥-٩٤ -3کەشی ئەم دیمەنو روداوە سیاسییە توندو پڕ لەهەڵچونان����ە ،بەزمانێکی وا نوسراوەتەوە ،نەس����تی خوێنەر تێکەڵ بەڕوداوەکان����ی ئ����ەو رۆژە دەکات، بەجۆرێک (کات) الی خوێنەر نامێنێ، لەچرکەساتێکی وەک ئێستادا کە کاتی روداوەکان نزیکەی ٣٣ساڵ تێپەڕیوە، بەاڵم هاڕمۆنییەتی وشەو گێڕانەوەکەی، خوێنەر وا هەس����ت دەکات روداوەکانی لەم رۆژگارەو لەم چرکەس����اتەدایە کە کتێبەی تێدا دەخوێنێتەوە .یان نزیکی خۆیو روداوەکە ،هێندەی نزیکی نێوان
نەوشیروان پێیوتم: من ئەگەر وەختی خۆی ئەو بیركردنەوەیەی ئێستام هەبووایە هەر خەریكی كاری رۆژنامەوانیو ئەدەبیات ئەبوومو توخنی سیاسەت نەئەكەوتم
8
کۆمەاڵیەتی
) )599سێشهممه 2017/10/31
لهسویسرا گهڕایهوهو لهسلێمان ی خۆی كوشت
لهدوای بهجێهێشتنی نامهیهك بۆ هاوسهرهكهی بهفیشهكێك خۆی دهكوژێت نوسراوه دهستنوس���ی ئهوه یان نا؟ وته ی ئا :مهزههر كهریم كهسوكارهكهش��� ی وهرگی���راوهو گومانیان لهكهس نییه تا ئێس���تا نازانن كوڕهكهیان لهگهڕهكی بهختیاری شاری سلێمان ی پیاوێكی تهمهن 30ساڵ لهدوا ی نوسین ی بۆچ��� ی خ���ۆ ی كوش���توه ،لێكۆلین���هوه بهردهوامه". نامهیهك بۆ هاوسهرهكهی بهفیشهكێك وتیش���ی "كهس���ی خۆكوژ بهناو ی هێمن خۆی دهكوژێت. فهریقه ،دانیش���تو ی گهڕهك��� ی بهختیاریی ه كاتژمێر 12:30خولهك��� ی بهیانی رۆژ ی لهش���اری س���لێمانی ژیانی هاوس���هرگیر ی دو ش���همم ه 2017/10/23پیاوێك ی تهمهن پێكهێن���اوه خاوهنی دو منداڵهو پیش���ه ی 30س���اڵ بهناوی هێمن فهریق لهگهرماو ی كاسپه ،بهوته ی كهس���وكارهكهی ماوهیهك ماڵی خۆیاندا بهفشهكێكی دهمانچ ه ك ه بهر پێش ئێس���تا لهواڵت���ی سویس���را ژیاوهو ئهوهن���ده نابێت هاتۆتهوه كوردس���تان ك ه سهری كهوتوه خۆی دهكوژێت. وتهبێژ ی پۆلیس���ی پارێزگاری سلێمانی ،باری دارای ی زۆر باش���بوه كێش���ه ی لهگهڵ نهقی���ب س���هركهوت ئهحم���هد بهئاوێنه ی كهس نهبوه". كهیوان پ���ورزای هێمن ،لهباره ی مهرگ ی راگهیاند "لێكۆلینهوه لهڕوداوهك ه بهردهوامه، ئ���هو نامهیهی خ���ۆ كوژهك ه نوس���یویهت ی پورزاكهیهوه وت ی "ئهو بهیانیه لهس���هر كار لهالی هێزهكانی پۆلیس���ه ت���ا بزانین ئهو بوم تهلهفونی���ان بۆ كردمو وتی���ان وهره
هێمن خۆی كوش���توه ،ك ه م���ن قهت لهو ب���اوهڕهدا نهبوم چونك���ه زۆركات چاومان بهیهك دهك���هوتو قس���همان دهكرد ،ئهو هیچ خهف��� هتو مهراقێك بهڕوخس���اریهوه بهد ی نهدهكراو لهگ���هڵ هیوای برای كار ی كۆمپانیا ی دهكرد". وتیش���ی "تا من فریاكهوتم بگهمه ماڵ ی هێم���ن ،تهرمهكهی���ان رهوانه ی پزیش���ك ی دادوهری كردبو تا پش���كنین بۆ الشهكه ی بكرێ���ت ،ئ���هوكات هێزهكان��� ی پۆلی���س گهش���تبونه س���هر روداوهكه ،تهرمهكهیان رهوانهی پزیش���كی دادوهری كردبو لهدوا ی دو كاتژمێر لهپزیش���كی دادوهر ی سلێمان ی تهرمهك���هی هێمنم���ان وهرگرت���هوه ك��� ه فیش���هكێك بهر س���هری كهوتبو مێشك ی تهقاندبو". كهیوان ئاماژهی بهوهش كرد هێمن لهدوا ی
خۆی تهنها نامهیهك ی بۆ بهجێهێشتون ،ئهو وتی "ئهو بهیانی ه هێمن پێش ئهوهی خۆ ی بكوژێت لهنامهیهكدا نوس���یویهتی كه هیچ كهسێك دهست ی نی ه لهكوشتنمدا بهدهست ی خۆم كۆتای���م بهژیان ی خۆم هێناوهو بێزارم لهژی���ان ،ئێم���ه وهك كهس���وكاری هێمن بهداخهوهین نازانین بۆچی خۆ ی كوشت!". وتیش���ی "لهو چهند رۆژه ی پرس���هكهیدا كهم تا زۆر قس ه لهسهر ئهو روداوه كراوه، هیوای برایو هاوس���هرهكهیو كهس���وكارو خزمان ههرچهنده بی���ر دهكهینهوه نازانین بۆچی خ���ۆی كوش���توه ،ق���هرزار نهبوه، كێش���ه ی كۆمهاڵیهت ی نهبوه ،باری دهرون ی زۆر جێگی���ر ب���وه ،ئهوه ی ههب���و لهگهڵ مردن���ی خۆی بردیه ژێر گڵ ،كهس نهیزان ی لهسهرچی خۆی كوش���ت مهگهر لهو دونیا بزانین بۆچ ی خۆی كوشتوه".
هاوڕێیهك��� ی گیانی بهگیان��� ی هێمن ،ك ه لهس���اڵ ی ههشتاكانی س���هدهی رابردوهوه پێك���هوه هاوڕێ���نو ماڵهكانی���ان لهی���هك گهڕهدایه ،لهمبارهوه وت ی "س��� ێ رۆژ پێش ئهوهی هێمن خ���ۆی بكوژێت پێكهوه بوین لهن���او ب���ازاڕ ی بهختیاری ،هێمن قس���ه ی دهكردو پێدهكهن ی هیچ باسو خواس���تێك ی نامۆ لهقسهكانیدا بهدی نهدهكرا". وتیشی "هێمن كێشه ی كۆمهاڵیهتی نهبو، خێزانێكی زۆر بێدهنگ بون كێش���هیان بۆ كهس نهبو ،قهت نهمبینیوه رۆژێك لهڕۆژان كهس���ێك خراپهی بڵێت ك���ه زۆركات من بیركردن���هوهو خهفهتێك���م ههبوای ه هێمن دڵنهوایی دهكردمو قس���هی ب���ۆ دهكردمو دهیوت بێزار مهبەئهم قۆناغهش تێدهپهڕێت، كهچ���ی نازانم بۆ لهپر خۆی كوش���ت زۆر سهیرم لێدێت".
ئهو بهیانیه هێمن پێش ئهوه ی خۆ ی بكوژێت لهنامهیهكدا نوسیویهت ی ك ه هیچ كهسێك دهست ی نی ه لهكوشتنمدا بهدهست ی خۆم كۆتایم بهژیان ی خۆم هێناوهو بێزارم لهژیان
لهسهر دهست شكاندنهوهی ئۆتۆمبیل دو هاواڵتی دهكوژرێن ئا :مهزههر كاتژمێر 11:15خولهكی بهیانی رۆژی دو شهممه 2017/10/23لهسهر دهست شكانهوهی ئۆتۆمبیل بۆ سهر یهكتری، پیاوێكی تهمهن 38ساڵ بهناوی رێبوار حهس هنو كهسێكی دیكه بهناوی سهالم شهریف تهمهن 27ساڵ لهناو بازاڕی شاری سلێمانی لهتهنیشت مزگهوتی خانهقا بهفیشهك دهكوژرێن. رێباز ،پورزای رێبوار لهبارهی كوژران ی پورزاكهی وتی "ئهو بهیانییه من لهدهرهوهی شار سهرقاڵی كاری رۆژانهم بوم لهالیهن خزمێكی نزیكمهوه ئاگادار كرام كه شهڕه تهقه رویداوه لهنێوان رێبوارو كهس����ێكی دیك����هدا لهنزیك مزگهوتی خانهقا لهناو بازاڕی شاری سلێمانی ریبوار بهسهختی بریداره تا فریای بكهوین ،كاتێك گهشتینه ئهو جێگهیهی رێبوار شهڕهكهی لێكردبو، هێزهكان����ی پۆلیس لهجێگ����هی روداوهكه بون ش����هڕهكه كۆتای هاتب����و ریبواریان رهوان����هی نهخۆش����خانه كردب����و كاتێك
گهش����تمه نهخۆش����خانه بهر نهدهكهوت خزمو كهس����وكار كۆببونهوه پزیشكهكان چهن����د كاتژمێرێكیان بۆ م����انو نهمانی رێب����وار داناب����و ،بهاڵم بههۆی س����هختی برینهكهی����هوه رێبوار گیانی لهدهس����تداو نهژیا دواتر تهرمهكهیان رهوانهی پزیشكی دادوهری سلێمانی كرد بۆ پشكنین". وتیش����ی "ڕێبوار چهند س����اڵێك پێش ئێس����تا كێش����هی كۆمهاڵیهت����ی ههب����وه بههاوكاری خزمو كهس����وكار چارهسهری كێشهكهی بۆ چارهس����هر كرابو ئهو هیچ كێشهیهكی نهبوه رۆژانه بهكاروبارو ژیانی خۆیهوه س����هرقاڵ بو ،لهڕێ����گادا ریبوارو ئهو كهس����انهی دیك����ه ئۆتۆمبیلهكانیان ش����كاندۆتهوه سهر یهكتر كه ههر دوكیان ئۆتۆمبیلیان پێبوه دواتر كه دهچنهوهناو ب����ازاڕو بهردهم مزگهوت����ی خانهقا یهكتر دهبینهوهو دهبێته دهنگه دەنگیانو دواتر میل����ی دهمانچه لهیهكتر رادهكێش����ن كه كوژراوهكان تهنها خۆی����ان نابن لهههردو الیان چهند كهس����ێكیان لهگ����هڵ دهبێت پهالم����اردان دروس����ت دهبێ����ت دوا جار رێبوارو كهسێكی تر دهكوژرێن".
كوڕ ئهو كوڕهبو خۆ ی بشارێتهوه ،ههرچ ی ههڵدهستا تهقه ی دهكرد لهكات ی تهقهكاندا دوكهس برینداربون ناو دوكانو سهر شۆستهو شهقامهك ه خهڵتانی خوێن ببون ش����ێركۆ كهسیی نزیكی س����هالم ،وت ی "ئێم����ه نازانین خهتای رێب����وار بوه یان
لهتاو حهشدی شهعب ی لەكهركوك ههڵهاتو لەسلێمان ی كوژرا ئا :مهزههر باوكی دو منداڵ ،كه ماوهی حهوت رۆژ دهبو لهشاری كهركوكهوه ههڵهاتبو بۆ سلێمانی ،سهرلهبهیانی رۆژی شهمم هی رابردو لهبهردهم ماڵهكهیدا لهگهڕهكی راپهڕین بهدهستڕێژی گولله كوژرا. مهریوان ،ئهو بهیانی هی (هـ .س) دهكوژرێت لهب����هردهرگای ماڵ����ی خۆیان ب����وه كهچهند ههنگاوێ����ك لهماڵی (هـ .س) دوره ،ئهو وتی "ئهو بهیانیه چاوهڕی هاورێیهكم بوم بهناوی ( ق ش ) ئهوهندهم زانی ماتۆڕێكی دو تایی لهوس����هری كۆاڵنهكهوه دهركهوت كه سێكی بهس����هرهوه بو لهو كاتهشدا (هـ .س) چهند ههنگاوێ����ك لهماڵی خۆی����ان دوركهوتبوهوەو دهڕۆشت ئهوهندهمزانی ماتۆڕ سوارهكه چهند گوڵهیهكی تهقاندو (هـ .س) كهوت كه كهس نهیدهوێرا لێی نزیك بێتهوه بهدهمدا لهس����هر زهویهكه كهوتبو". وتیش����ی "ل����هدوای تهق����هكانو چهن����د دهقهیهكی پێچ����و خهڵكی كۆبن����هوه چهند كهس����ێك لهو چوار دهوره له(هـ .س) نزیك بونهوه كه خوێنی لێ دهڕۆشتو شانو سنگی خهڵتانی خوێن ببون خوێن س����هر زهویهكهی سوركردبو لهوكاتهدا هاوسهرهك هی (هـ .س) پهیداب����و لهههوڵی ئهوهدابوی����ن بیگهیهنینه نهخۆشخان هی فریاكهوتن كهبههۆی سهخستی برینهكهیهوه لههۆش خۆی چوبو ،هێزهكانی پۆلیس گهش����تنه ئهو ش����وێنهی (هـ .س) تهقهكانی لێكراو دواتر ئۆتۆمبێلی فریاكهوتن هاتو رهوان هی نهخۆشخانهیان كردو دهستیان كرد بهلێكۆڵینهوه لهڕوداوهكه". لوقمان كه دی����واری ماڵهكانیان پێكهوهیه
هاواڵتیان بههۆی نهبون ی هۆشیاریو ناڕۆشنبیریان كێشه كۆمهاڵیهتیهكانیان لهڕێگهی چهكهوه چارهسهر دهكهن بهتایبهت لهم دۆخهی ئێستادا كهسانێك بهشێوهیهكی ناتهندروست لهبهرامبهر چارهسهركردنی كێشهكانیان پهنا دهبهنه بهر چهك لهگ����هڵ ماڵی (ه����ـ .س) ،وت����ی "ههر ئهو رۆژه (هـ .س) بههۆی سهختی برینهكهیهوه لهنهخۆشخانه گیانی لهدهستدا دواتر خێزانو دو منداڵكهی كه دانیشتوی شاری كهركوكن تهلهفونیان كرد بۆ كهس����وكاری (هـ .س)و خزمهكانیان هاتن بههانایانهوهو گهڕاونهتهوه
بۆ شاری كهركوك تا ئێستا نهگهڕاونهتهوه بۆ ماڵهكهیان لهسلێمانی رهنگه ههر نهگهڕێنهوه كهماوهی حهوت رۆژ دهبو هاتبونه ئهو گهڕهكه خێزانێكی زۆر بیدهنگ بون كێشهیان لهگهڵ كهس نهبو هاوسهرەكهی (هـ .س) دهیگوت لهتاو حهش����دی ش����هعبیو دۆخی كهركوكو هاتوین ت����ا ژیان����ی خۆم����انو مداڵهكانمان پارێزراوبێت ب����هاڵم بهداخهوه كهس نهیزانی (هـ .س) بۆچی كوژرا ئهو كهس����انهی (هـ. س) یان كوشت كێ بون". وتهبێ����ژی پۆلیس����ی ق����هزاو ناحیهكان����ی پارێزگای س����لێمانی رائی����د ئیقباڵ محهمهد بهئاوێن هی راگهیاند "كاتژمێر 11:20خولهكی بهیان���� ی پیاوێكی تهمهن 23س����اڵ بهناوی (هـ .س) لهبهردهم����ی ماڵهكهیدا لهگهڕهكی راپهڕینی شاری سلێمانی بهچوار فیشهك كه بهر سنگو ش����انی دهكهوێت گیان لهدهست دا". وتیش����ی "كوژراوهكه دانیش����توی ش����اری كهركوكه ،بههۆی ئهو دۆخهی روی لهش����اری كهرك����وك كردبو ماوهی چهند رۆژێك دهبێت هاتۆته ش����اری س����لێمانی تا ئێستا نازانرێت بۆچی كوژراوه وت هی هاوسهرەك هی وهرگیراوه ك����ه دهڵێت كێش����هیان لهگهڵ ك����هس نیه, پهڕاوی یاس����ای ب����ۆ روداوهك����ه كراوهتهوه تهرمهكه رهوانهی پزیش����كی دادوهری كراوه لێكۆلینهوه لهڕوداوهكه دهستی پێكردوه". ڕائید ئیقباڵ محهمهد ئاماژهش����ی بهوهكرد هاواڵتی����ان بهه����ۆی نهبون����ی هۆش����یاریو ناڕۆش����نبیریان كێش����ه كۆمهاڵیهتیهكانی����ان لهڕێگهی چهكهوه چارهسهر دهكهن بهتایبهت لهم دۆخهی ئێستادا كهسانێك بهشێوهیهكی ناتهندروس����ت لهبهرامبهر چارهس����هركردنی كێشهكانیان پهنا دهبهنه بهر چهك".
س����هالم بهاڵم ئهوهن����ده دهزان����م دهڵێن بههۆی دهست ش����كانهوی ئۆتۆمبیل بوه بۆ س����هر یهكتری ئایا ئ����هو كاره ئهوهی دهێنا مۆڕهو دهنگه دهنگو دواجار میلی دهمانچه لهیهكتر رابكێشنو یهكتر بكوژن ه����هر كارو تاوانێكی دیكهش بوایه قابیلی ئهوه نهبو دو كهس����ی لهس����هر بكوژرێت گیانیو ژیانی مرۆڤهكان زۆر لهوه گرنتره بهداخ����هوه گیانی مرۆڤ لهم واڵته بههای نهماوه". ش����هوكهت عێزهت كه ماوهی بیس����ت س����اڵه لهنزی����ك مزگهوت����ی خانهقاو ناو بازاڕی سلێمانی دوكانی كاری چایچیهتی ههی����ه ئهو رۆژهی تهقهكان رویداوه چهند مهترێ����ك لهتهقهكان����هوه دور ب����وه ،ئهو وتی "لهدوكانی جگهرچیهكهی خوارمهوه تهق����ه پهیدابو كوڕ ئهو كوڕهبو خۆی دور بگرێتو خۆی بش����ارێتهوه ههر ئهوهندهم پێكرا جامخان����هی دوكانهكهم دادهمهوهو لهدوكانهك����هدا خۆم بدهم ه پهنایهك ئهوه یهكهم جار نیه بهدرێژایی ئهو بیست ساڵهی لهم گوزهرهدا كار دهكهم ش����هش حهوت جاری دیكه ئهم حاڵهتانه رویانداوهو تهقه
لهڕوداوێكی شهڕهتهقه لهناو بازاری شار ی سلێمانیو دهچنه ش����وێنی روداوهكه كه دوكهس گیانیان لهدهستداوه بهناوهكانی ریبوارو سهالم كه پیشهیان كاسپه". وتی "لێكۆلینهوه لهڕوداوهكه بهردهوامه س����هرقاڵی لێكۆلینهوهی����ن لهكامێ����رهی چاودێری ئاخۆ روداوهكه چۆن بوه وتهی كهس����وكاری كوژراوه كانم����ان وهرگرتوه وهرگیراوه كهبههۆی دهس����ت شكانهوهی ئۆتۆمبیل بوه لهڕێگادا دواتر لهو بازاڕهدا بهس����وتفه یهكتریان بینیوهو بۆته دهمه بۆڵهی����ان پهالماری یهكیان داوهو ش����هڕ دروست بوه لهنێوانیاندا". ئاماژهش����ی بهوهك����رد دۆخ����ی ئابوری كوردس����تان گاریگ����هری لهس����هر دۆخی ئهمنی دروستكردوه خهڵكی ناتوانن یهكتر قهبوڵ بكهن لهس����هر ش����تی زۆر ئاسانو بێ بهه����ا هاواڵتیان دهبێت����ه دهمهبۆڵهو دهبێتهش����هڕیان ك����ه دواج����ار روداوی نهخوازراوی لێدهكهوێتهوه بهداخهوه".
بوهو كوژراو برین����دار ههبوه ههربۆیه من زۆر بهگرنگیهوه س����هیری ناكهمو نهچوم ه پێش����هوه بهس دواتر خهڵكی كۆبونهوهو هێزهكانی پۆلیسو ئاسایش هاتن". شێركۆ حهمهڕهش����ید كهچهند مهترێك لهڕیب����وارو س����هالم دور ب����وه لهكات����ی تهقهكاندا ،ئ����هو وتی "ئهوهن����دهم زانی بو بەتهقه هاواڵتیهكی تهمهن 38س����اڵ بریندار ب����و خوێنی لێدهڕۆیش����ت كهوته س����هر زهویهكهو چهند كهس����ێكی دیكه تهقهیان كرد كوڕێك چهند ههنگاوێك لهو كهسانهوه دوربو كه تهقهكانی لێكردبونو بریندارب����و كهوتو لهتاوا كوڕ ئهو كوڕهبو خۆی بشارێتهوه كهس لهكهس بو ههرچی ههڵدهس����تا تهقهی دهكرد بهس من بینیم لهكات����ی تهقهكاندا دوك����هس برینداربون ناو دوكانو س����هر شۆس����تهو شهقامهكه خهڵتانی خوێن ببون". نهقیب س����هركهوت ئهحم����هد وتهبێژی پۆلیسی پارێزگای س����لێمانی بهئاوێنهی راگهیاند "كاتژمێر 11:30خولهكی بهیانی رۆژی دو شهممه 2017/10/23تیمهكانی تێبینی :بهشێك لهناوهكانی ئهم پۆلیسی بهڵگهو تاوان ئاگادار دهكرێنهوه راپۆرته ناوی خوازراون.
رۆژانه 400-300نهخۆش لهنهخۆشخانهی گشتی شارهزور دهبینرێت ئا :ئیمان زهندی بهڕێوهبهری كارگیڕی نهخۆشخانهی شههید رهئوف بهگ ،رێبین حسێن لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا دهڵێت "بههۆی قهیرانی دارایو پاشهكهوتی موچهوه 11پزیشكی پسپۆڕ شوێنی كاریان جێهێشتوه". ئاوێنه :لهقهزای ش���ارهزور چهند دامهزراوهی تهندروستی ههیه؟ ڕێبین حس���ێن :لهق���هزای ش���ارهزوور ئێمه كۆمهڵێك دامهزراوهی تهندروستیمان ههیه كۆی دامهزراوهكه دهگاته 17دامهزراوهو 10ده بنكهی تهندروس���تی لهگهڵ سێ مهڵبهندی تهندروستیو بنكهیهكی خۆپاراس���تن لهگهڵ نهخۆشخانهیهك، ئێمه لهقهزای ش���ارهزوور نهخۆش���خانهیهكی 24 كاتژمێریمان ههیه لهگهڵ مهڵبهندی تهندروستی زمناكۆ ك���ه ئهویش 24كاتژمێرییه ،بێجگه لهوه مهڵبهندی شههید سهردارمان ههیه لهگهڵ بهشی خۆپاراس���تنی تهندروس���تی ،ئهم نهخۆشخانهیه پهنجا بێدیه(قهروێڵه) تهنها ئهم نهخۆشخانهیهمان ههیه لهقهزای ش���ارهزوور كه بهشی خۆپاراستن وس���هرجهم ئهو بهشه پێویس���تیانهی تێدایه كه لهنهخۆشخانهیهكدا ههیه. ئاوێنه :قهیرانی دارای تاچهند كاری كردووهته سهر كارمهندان وپزیشكانی نهخۆشخانهكه؟ ڕێبین حسێن :خۆت ئهزانی كاتێك پزیشكێك پێدهگات كه دهبێته پزیشكێكی پسپۆڕ 30ساڵ لهتهمهنی تێدهپهڕێت ،چونكه ههر لهكولیهی توب ت���ا تهواوی دهكات دهبێت بهموقیم ئینجا دهبێت بهتهدهروج دواتر موقیم عهقدهم پاشان پزیشكێكی پس���پۆڕ تا كلینیكی تایبهتی خۆی ههبێت زۆری پێدهچێت ،ئێمه پزیشكهكانمان ههم كارمهندانی تهندروس���تیمان لهگهڵ كارمهندانی ئیداریشمان پێش قهی���ران مهبلهغێكی زۆری���ان وهردهگرت، بهاڵم بههۆی ئهو قهیرانهی كه هات ،بهش���ێكی زۆری پزیشكان وكارمهندان وكارمهندانی ئیداری
مۆڵهت���ی بێموچهیان وهرگرت ،ل���هدوای هاتنی داعش بههۆی پاش���هكهوتی موچهوه 11پزیشك شوێنی كاریان جێهێشت ئێستا لهئهوروپا دهژین، بههۆی پاش���هكهوتی مووچهوه لهسااڵنی -2013 2014زۆرێك لهكارمهندانیش���مان كه بهش���ێكی گرنگی ناوهندهكهمانه بههۆی ئهو پاشهكهوتهوه مۆڵهت���ی بێموچهیی���ان دهكرد ب���هاڵم رێگریمان كرد وانهبوای���ه بهداخهوه زۆرێ���ك لهكارمهندان وپزیشكان شوێنی كاریان بهجێدههێشت. ئاوێنه :تائێس���تاش ئهو كێش���هیه بهردهوامه یاخود باشتر بووه؟ ڕێبین حسێن :ئێستا باشتر بووه ،بهس ئهوهی من ئاگام لێی���ه لهم رۆژانهی راب���ردوودا دكتۆر خاڵ���س كه وتهبێ���ژی وهزارهتی تهندروس���تییه ئامارێك���ی باڵوك���ردهوه نزیكهی 500پزیش���ك وكارمهن���دی تهندروس���تیو كارمهن���دی ئیداری مۆڵهت���ی بێمووچهیانك���ردوه چونهته دهرهوهی واڵت مهبهس���ت لهوهیه كه ش���وێنی كارهكانیان جێهێشتوه. ئاوێنه :ماوهیهك پێش ئێس���تا نهخۆشخانهی ش���ههید رهئوف بهگ رووبهڕووی چهند كێش���هو گرفتێك بوویهوه هۆكار چی بو؟ ڕێبین حسێن :ئێمه لهس���هرهتای ئهمساڵهوه لهبهرواری 2017/1/1وه مهرسومی سهرۆكایهتی ههرێ���م لهس���اڵی 2013بۆ ههڵهبجهی ش���ههید دهرچ���وو واته وهك پارێزگا ههڵهبجهی ش���ههید ناسرا ئێمه كهوتینه فهراغی ئیدارییهوه ،چونكه ق���هزای ش���ارهزوور 25فهرمانگ���هی تێدایه 20 فهرمانگهی س���هر بهپارێزگای س���لێمانیهو پێنج فهرمانگهی سهر بهپارێزگای ههڵهبجهیه ،بهپێی ئهو مهرسوماتهی س���هرۆكایهتی ههرێم ناوهندی ئ���هو قهزاو ناحیانه دهبێت لهس���نوری پارێزگای ههڵهبجه بن وهكو بیارهو س���یروان..هتد ،بهاڵم ش���ارهزوورو سهیدس���ادق لهزمنی ئهوپارێزگایه نهب���وون بۆی���ه ئێم���ه لهگ���هڵ بهڕێ���ز وهزیری تهندروس���تیو ئهنجومهنی وهزی���ران كاك قوباد قس���همانكرد دوای لێكدانهوهی یاسایو نایاسای
ئ���هم بابهته بڕیاری ئهنجومهنی وهزیران دهرچوو كه شازهرورو سهیدسادق لهڕووی ئیداریو كهرتی تهندروستی بگهڕێتهوه سهر پارێزگای سلێمانی، گرفتهكان لێرهوه سهری ههڵدا. ئاوێنه :كێشهو گرفیتهكان چین؟ ڕێبین حسێن :لهبهر ئهوهی سهرهتا بوو ههموو ئهو كۆمپانیان���هی وهكو كۆمپانیای ئامادهكردنی خواردن وپاك���هرهوهكان عهقدهكانیان لهس���هر پارێزگای ههڵهبجه بوو ،دواتر كه گهشتینه مانگی پێنجو شهشی 2017عهقدی ئهو كۆمپانیانه تهواو بوو گرفتهكه لهوهدا بوو كهوتبوینه فهراغی ئهم دوو ئیدارهیهوه پاشان دوو كۆمپانیایان راسپارد تابهشی خواردن وپاككهرهوهی ئهم نهخۆشخانهیه وهرگرن ،ئ���هوهی زۆر گرفتی بۆ دروس���تكردین كۆمپانی���ای پاككرهوهك���ه بوو ل���ه 5\1كۆتای بهگرێبهس���تهكه هات لهگهڵ ههڵهبجه بهوهۆیهوه كارمهندهكانم���ان لهمانگی ههش���ت بهخۆبهخش سێ مانگ كاریانكرد ،چونكه پاشهڕۆكان دهبێت بهش���ێوهیهكی زانس���تی لهناوببرێ���ت ،ئێمهش بهشی نهشتهرگهریو بهشی فریاكهوتنمان ههیه عادهتهن لهگهڵ بهشی والده پاشهڕۆی پزیشكیان ههیه نابێت تێكهڵ بهمهجرهئهو ئاوی خواردنهوه بكرێت ،بهمهش كارمهندانی پاككهرهوه دهستیان بهمانگرتنك���رد لهب���هر نهبوون���ی ئ���هوهی هیچ كۆمپانیایهك وهرینهدهگرت���ن ،ههربۆیه كهوتینه ئهو فهراغهوه فهترهیهك پاش���هڕۆ پزیشكیهكان بوو ب���وو بهگرفت ،دوات���ر كۆمانیایهك لهمانگی 10ده عهقدی لهگهڵ بهڕێوبهرایهتی تهندروس���تی سلێمانی كرد ئێستا الی ئێمه دهستبهكارن. ئاوێنه :ئامارهكان چیمان پێدهڵێن؟ ڕێبین حسێن :رۆژانه 400-300نهخۆش دهبینین لهنهخۆش���خانهكه تائهمڕۆ كه لهمانگی 10دا 53 ههزار نهخۆش س���هردانی نهخۆش���خانهكانمانی كردوه ،رووداوهكانیش ئهمساڵ رووداومان ههبوو نزیكهی 25هاواڵتی بریندارو گیان لهدهستدانمان ههب���وه لهنێوان رێ���گای دهربهندیخان وناحیهی زهڕایهن.
تایبەت
) )599سێشهممه 2017/10/31
ههمو شتێک لهبارهی کوردستانو عێراقهوه
www.niqash.org
9
ئهم الپهڕهیه بهسپۆنسهری رێکخراوی راگهیاندن لهههماههنگیو گواستنهوه، ئهکادیمیای راگهیاندنی ئهڵامنی
نیقاش سهرهداوهكان ئاشكرا دهكات سوپاو پێشمهرگهو حهشد شهڕ بهچهكی ئهمهریكیو ئهڵمانی دهكهن نیقاش ،شااڵو محەمەد لهشهڕهكانی ده رۆژی رابردووی سوپای عێراقیو پێشمهرگه ههردووال یهكتری تۆمهتبار دهكهن بهوهی ئهو چهكانهی بۆ شهڕی داعش پێیان دراوه ئێستا لهدژی یهكتری بهكاری دههێنن. رۆژ ی 16ی مان����گ لهخ����وارووی كهركوك شهڕی سوپای عێراقیو پێشمهرگه لهالیهكو پێش����مهرگهش لهالیهك����هی ت����ر دهس����تی پێكرد ،ههندێ لهو فهرمانده س����هربازییانهی لهشهڕهكهی كهركوك كش����انهوه رایانگهیاند چهك����ی وای����ان دژ بهكارهاتووه كه پێش����تر لهژیان����ی س����هربازی خۆیان����دا نهیانبینیوه، دواتری����ش ئهنجومهن����ی ئاسایش����ی ههرێمو هێزهكانی پێشمهرگه لهچهند بهیاننامهیهكی جیاوازدا وتیان س����وپاو حهش����د ئهو چهكه ئهمهریكیانه دژی پێش����مهرگه بهكاردههێنن كه بۆ شهڕی داعش پێیان دراوه. چ����وار رۆژ دوات����ر هێ����زه كوردیی����هكان لهش����هڕی پ����ردێ – ئاڵتون كۆپ����ری وێنهو ڤیدیۆی چهند تانكو ئۆتۆمبێلێكی سوتاویان باڵوكردهوهو رایانگهیاند توانیویانه تانكێكی (ئابرامس)ی ئهمهریكی بسوتێنن كه یهكێكه لهپێشكهوتوترین تانكهكانی جیهان. ههمان ڕۆژ ش����ان هی راگهیاندنی سهربازی سهر بهفهرماندهیی ئۆپراسیۆنه هاوبهشهكانی عێراق لهبهیاننامهیهكدا رایگهیاند پێشمهرگه ئ����هو رۆكێت����ه ئهڵمانیهی����ان دژی س����وپا بهكارهێن����اوه ك����ه بۆ ش����هڕی داعش پێیان دراوهو دهب����وو تهنیا بۆ ئهو ش����هڕه بهكاری بهێنن. وهاڵمی پێشمهرگه زوو هاتهوهو میحوهری رۆژئ����اوای كهركوكی پێش����مهرگه رایگهیاند ئهوان بههیچ ش����ێوهیهك چهك����ی میالنیان بهكارنههێناوه. ئهم بێنهو بهردهیه وا بهزوویی نابڕێتهوهو ه����هردوو الیهن����ی ناكۆكییهك����هش داوای لێكۆڵینهوه دهكهن لهسهر ئهو بابهته ،بهاڵم ئهوهی روونه ئهو چهكه زۆرو زهوهندانهی بۆ شهڕی داعش وهرگیراون ،بێگومان بهشێكیان دهخزێنه ناو شهڕه ناوخۆییهكانهوه.
لهكاتێكدا س����وپای عێ����راق لهحوزهیرانی 2014لهس����ێ پارێ����زگای گ����هورهی عێراق ل����هدژی داع����ش ش����كا (نهین����هوا ،ئهنبار، س����هالحهدین) بهههزاران چهكی ئهو سوپایه كهوتنه دهس����ت داعش كه تانكو زرێپۆشو ئۆتۆمبێل����ی جهنگیان تێدا ب����وو ،بهههمان ش����ێوه بهشێك لهو چهكانه بۆ پێشمهرگهش جێمان. لهماوهی سێ ساڵی شهڕی داعش دیسانهوه لهالی����هن ئهمهریكاو واڵتانی دهرهوه كۆمهكی س����هربازی سوپاو پێشمهرگه دهكرا ،چهندین راپۆرت����ی میدیایی����ش باڵوبوونهوه لهس����هر ئهوهی ك����ه رهنگه رۆژێك ئ����هم چهكانه بۆ ملمالنێ ناوخۆیی����هكان بهكاربێن ،بهتایبهتی كه لهرێی حكومهتی عێراقییهوه بهشێك لهو چهكانه دیس����انهوه دهدرای����هوه بههێزهكانی حهشدی شهعبیو پێشمهرگهش بهشی خۆی وهردهگرت. حاكم زاملی س����هرۆكی لیژنهی ئاسایشو بهرگ����ری لهپهرلهمانی عێ����راق دهڵێت "ئهو چ����هكو تانكان����هی هاوپهیمان����ان بهعێراقو ههرێمی كوردس����تانیان داوه ب����ۆ ئهوه بووه تهنیا بۆ ش����هڕی داع����ش بهكاریبێننو ههر جموجۆڵێكیان ل����هدهرهوهی ئهوه پێبكرێت نایاساییه".
حاكم زاملی دڵنیا نهبوو لهبهكارهێنانی ئهو چهكانه لهم ش����هڕهی دواییداو به"نیقاش"ی وت "ه����هردووال یهكتری تۆمهتب����ار دهكهن بهبهكارهێنان����ی چهكی ئهڵمانیو ئهمهریكی، ئێمهش دهب����ێ لێكۆڵینهوه بكهین بۆ ئهوهی لهوه دڵنیا بین". بهپێی ئ����هو ڤیدی����ۆو وێنان����هی لهنزیك كهركوك لهشهڕهكهی ئهم دواییهدا دهركهوتن، هێزهكانی س����وپاو حهشدی شهعبی چهندین تانك����ی (ئابرام����ز)و ئۆتۆمبێلی س����هربازی (هامفی)و چهكی پێش����كهوتوویان پێبوو كه بهشێكیان بۆ شهڕی داعش وهریانگرتبوو. ه����هر لهب����هر ئهم ه����ۆكارهش ب����وو زوو پێش����مهرگه هاواری لێههستاو فهرماندهكانی رایانگهیاند "چۆن دهبێت میلیشیاكانی سهر بهئێ����ران بهچهكی ئهمهریكی ش����هڕی ئێمه بكهن". لیوا عهلی فازڵ فهرماندهی ئۆپهراسیۆنی خۆرههاڵتی دیجله پێداگری دهكات لهس����هر ئ����هوهی پێش����مهرگه چهكی میالنی����ان دژی هێزهكان����ی پۆلیس����ی فیدراڵ����یو س����وپاو چهكدارانی حهشدی شهعبیو هێزی ئاڵتوونی بهكارهێناوه. لی����وا ف����ازڵ ناراس����تهوخۆ دان دهنێ����ت بهبهكارهێنان����ی ئهو چهك����ه نوێیانه لهالیهن
س����وپاوه لهههن����دێ س����نوری دیاریكراوداو به"نیق����اش"ی وت "ه����هر كهس����ێك دهڵێت س����وپا چهكی وهرگیراوی بۆ ش����هڕی داعش بهكارهێنراوه دژی پێش����مهرگه با بهڵگهكانی بخاتهڕوو ،ئهوهی ئێمه بهكارمان هێناوه لهم شهڕهدا پێداویستیه سهربازییهكانی سوپای پێش����ووی عێراقیی����ه ،بهاڵم ل����هو كاتانهی بهشێك لهكهرهسته سهربازییه نوێیهكانمان دهگواس����تهوه ب����ۆ پارێ����زگای كهركوك كه لههاوپهیمانان وهرمانگرتووه ،لهههندێ شوێن هێرش����یان كراوهته سهرو ئهوانیش بهرگریان لهخۆیان كردووه". قسهو باسی زۆر لهس����هر ئهوه ههبوو كه پێشمهرگهش بهههمان شێوه چهكه ئهڵمانیو ئهمهریكییهكانی شهڕی داعشی لهو شهڕهدا بهكارهێناوه. تیمی "نیقاش" وردبینی بۆ ئهو ڤیدیۆیانه كرد كه رۆژی شهڕهكهی پردێ لهمیدیاكانهوه باڵودهبوونهوه ،لههی����چ یهكێك لهڤیدیۆكاندا چهكی میالن����ی ئهڵمان����ی بهدهرنهكهوت كه پێشمهرگه بۆ ش����هڕی داعش وهریگرتبوونو كاریگهری گهورهیان ههبوو بۆ تێكش����كاندنی ئۆتۆمبێله بۆمبڕێژكراوهكان ،بهاڵم لهیهكێك لهڤیدیۆكان����دا زیاد لهجارێك جۆره چهكێكی تایب����هت بهدهس����ت پێش����مهرگهیهكهوه
دهردهكهوێت. بهوردبوون����هوه لهجۆری چهكهكهو گهڕانو كنهكردنو پرس����كردنی كهس����انی ش����ارهزا، دهركهوت ئهو جۆره چهك����ه لهنهوهی نوێی چهك���� ی ()Panzerfaustی ئهڵمانیی����ه، ئهم چهك����ه لهكات ی جهنگی دووهمی جیهانی لهس����اڵ ی 1943پهرهی پێدراوهو دژه تانكو زرێپۆشهو ئێستا چهندین جۆری پێشكهوتووی ههی����ه ،ج����ۆر ی ()Panzerfaust 3 نوێترینیان ه كه ههمان ئهو چهكهیه بهدهست پێشمهرگهوهیه. لهسێپتهمبهر ی ساڵی 2015ئهڵمانیا بڕێك چهكی بۆ هێزهكانی پێش����مهرگهو س����وپای عێراقی نارد ب����ۆ رووبهرووبوونهوهی داعش، باس لهوهش دهكرا كه سهدان چهكی میالنو 400چهك����ی ()Panzerfaustو بیس����ت ههزار چهكی سوكو چهند ملیۆن فیشهكێك بووه. كهوات����ه پێش����مهرگه ئ����هم چهكان����هی لهسهردهمی شهڕی داعش����دا وهرگرتووه كه ئێستا بهدهست پێش����مهرگهكانهوه لهبهرهی شهڕهكانی نزیك كهركوك دهبینرێت. لیوا محهم����هد رێگر جێگ����ری فهرماندهی میحوهری رۆژئ����اوای كهركوك����ی هێزهكانی پێشمهرگهی كوردستان بهكارهێنانی چهكی ئهڵمانی نوێ لهو ش����هڕهدا رهت دهكاتهوهو دهڵێ����ت "ههینی راب����ردوو چهن����د تانكێكی حهش����دی ش����هعبی لهكهركوكهوه لهههوڵی ئهوهدابوون بهرهو پارێ����زگاری ههولێر بچن، ب����هاڵم ئێم����ه لهناحیهی پ����ردێ رووبهڕویان بوینهوه ،پێش����مهرگه جگه ل����ه چهكهكانی خۆییو دهبابهی ()T55ی روسی كه بههۆی شكستی س����وپای عێراق لهحوزهیرانی 2014 كهوت����ه دهس����تمان ،هیچ ج����ۆره چهكێكی دیكهمان بهكار نههێناوه". لیوا محهمهد به"نیقاش"ی وت "چهكدارانی حهشدی ش����هعبی بهتانكی ئهبرامسو تانكی ( )T72ههم����هری گولهنب����ڕی ئهمریك����ی هێرشیان كرده س����هر هێزهكانی پێشمهرگه لهرۆژئاوا ی كهركوك". ه����هردوو الیهن����ی ناك����ۆك تۆمهتهكان����ی س����هریان رهت دهكهن����هوه ،ب����هاڵم ئهوهی لهوێنهو ڤیدیۆكاندا دهبینرێن ش����تێكی ترن،
تهنانهت پس����پۆڕانی لهخوێندنهوهیان بۆ ئهو وێنهو ڤیدیۆیانه بهكارهێنانیان پش����ت راست دهكهنهوه. هیوا ئهسعهد شارهزایی بواری سهربازیو ئهفسهری كوردی هێزه تایبهتهكانی سوپای پێش����ووی عێ����راق جهخت ل����هوه دهكاتهوه ه����هردوو الیهن����ی دژ بهیهك زۆرب����هی ئهو چهكانهیان دژی یهكت����ر بهكارهێناوه كه بۆ شهڕی دژی داعش وهریانگرتووه. هیوا به"نیقاش"ی وت "بهههموو شێوهیهك بهكارهێنان����ی ئ����هو چ����هكو تانكان����ه ب����ۆ یهكالكردنهوهی كێشه ناوخۆییهكان قهدهغه ك����راوه ،چونكه ه����هردوو الیهن����ی كوردیو عێراقی لهكاتی وهرگرتن����ی چهكهكاندا بهوه رازی ب����وونو واژۆیان ك����ردووه كه تهنیا بۆ شهڕی داعش بهكاربێت". هیوا دهشڵێت "ئهم دۆسێیه دادگا دهتوانێ یهكالی����ی بكاتهوه ،ههرچهن����ده من بێهیوام ل����هوهی دادگا ئهنجامێك����ی ههبێت ،چونكه ههردووال دهتوانن فێڵ لهرێرهوی یاسایی ئهو دۆسێی ه بكهن". لهههمان رووهوه ئهفس����هرێكی ههواڵگری لهوهزارهتی پێشمهرگه كه لهنزیكهوه ئاگاداری ئهو دۆسێیهیهو بهمهرجی ناو نههێنانی قسهی بۆ "نیقاش" كرد ،باس����ی ل����هوه كرد ههموو الیهنهكان����ی ئهو ش����هڕه بهس����وپای عێراقو حهشدی شهعبیو تهنانهت پێشمهرگهشهوه زۆربهی جۆری ئهو چهكانهیان بهكارهێنانهوه كه بۆ شهڕی داعش وهریانگرتووه. ئ����هو ئهفس����هره لیس����تی چهكهكانی بۆ "نیق����اش" ریزكرد ،بهجۆرێك ئهوانهی الیهنی عێراق����ی بهكاریانهێناوه برتی����ن له :تانكی ئابرام����س)AT4( ،ی دژه تانكی ئهمهریكی، رۆكێتی گراتو ئۆتۆمبێلی هامفی. ههروهه����ا ئ����هوه ی الیهنی پێش����مهرگهش بهكاریانهێن����اوه بریتین ل����ه :چهكی ()M4 ی ئهمهریك����یو ()G36ی ئهڵمانیو چهكی میالنو دۆشك ه ی ()Cal 50ی ئهمهریكی. بههۆی ب����اری گرژی ناوخ����ۆی عێراقهوه بهالی زۆربهی چاودێرانهوه چاوهڕوانكراوبوو رۆژێك لهرۆژانه هێزه ناكۆكهكان ئهو چهكانه لهناوخۆدا دژی یهكت����ری بهكاربهێنن ،بهاڵم مهزهنده نهدهكرا وا بهزویی ئهوه رووبدات.
31ی ئابو 16ی ئۆكتۆبهر
هێزه كوردییهكان رۆژو مانگ بۆ یهكتری دهژمێرن
نیقاش ،مەعاز فەرحان
ناكۆكییهكانی نێوان بهغداو ههرێم دهرگای ناكۆكییهكی تری لهناو كوردستاندا كردهوه كه رهنگه سهر بكێشێ بۆ پهرتهوازهیی زیاترو قوڵبوونهوهی گرفتهكان. ئێس���تا بهنزیكهی���ی ههم���وو الیهن���ه سیاس���ییهكانی كوردس���تان دهزان���ن ئهو ههنگاوان���هی لهراب���ردوودا ههڵیانهێن���اوه ههم���ووی شكس���تی هێناوه ،ب���هاڵم هیچ یهكێكیان راس���تهوخۆ دان بهو راس���تییهدا نانێ���تو دهس���ته چهورهك���ه بهیهكت���ری دهس���ڕن ،ئهم جۆره نوشوستانهش دهكهنه بۆنهیهك بۆ ئ���هوهی برینه كۆنو نوێیهكان بكولێننهوه. كاتێ���ك رۆژی 16ی ئهم مانگه س���وپای عێ���راقو حهش���دی ش���هعبیو پۆلیس���ی فیدراڵ���ی ئۆپهراس���یۆنێكیان ب���ۆ س���هر كهركوك دهس���تپێكردو پێشمهرگ ه بێ هیچ بهرگرییهكی ئهوتۆ لهو پارێزگایه كشایهوه، زۆرب���هی بهرپرس���انی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تانو تهنانهت مهس���عود بارزانیش بهشێك لهسهركردهكانی یهكێتی نیشتیمانی كوردس���تانیان تۆمهتبارك���رد ب���هوهی "خیانهت"ی���ان كردووهو دهس���تیان لهگهڵ
حهشدی شهعبی تێكهڵكردووهو كهركوكیان تهسلیم كردوون. بهرپرس���انی پارتی پێی���ان وایه ئهوهی رووی���داوه بهش���ێكی پیالنگێڕان���ه لهدژی ئهوان ،چونكه بههۆی حهش���دی شهعبیو سوپای عێراقییهوه ههموو هێزهكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لهكهركوك دهركراون، بهاڵم زۆربهی هێ���زه ئهمنییهكانی یهكێتی لهشوێنی خۆیان ماون. لهبهرامبهریش���دا ژمارهیهك لهبهرپرسانی یهكێتی سهرهڕای رهتكردنهوهی ئهو قسانه، رایانگهیان���د ههموو ئهوهی روویداوه بههۆی "بڕی���اره ههڵهكان���ی" پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان ب���ووهو سهركێش���یان كردووه ل���هوهی ریفراندۆمی���ان ب���ۆ س���هربهخۆی كوردستان ئهنجامداوه. ئهم بێنهو بهردهو یهكتری تۆمهتباركردنه لهناو هێ���زه كوردییهكاندا نابڕێتهوه ،ئهگهر ئهمجارهش یهكێتی بۆ رادهستكردنی كهركوك لهگ���هڵ حهش���دی ش���هعبی رێككهوتبێت، ئهوا لهمێژووی ئهو هێزانهدا ش���تێكی تازه نیی���هو چهندین ج���ار الیهن���ه كوردییهكان تهنانهت لهگهڵ دوژمنهكانیش���یان دهستیان تێكهڵكردووه بۆ ملشكاندنی یهكتری. لهمێ���ژووی شۆڕش���ه كوردییهكان���دا بهتایبهتی لهس���ااڵنی شهستهكانی سهدهی
ئهم ههفتهیه له بۆ خوێندنهوهی ئهم راپۆرتانهو چهندین راپۆرتی سهرنجراکێشی تر بهزمانهکانی کوردیو عهرهبیو ئینگلیزی ،سهردانی نیقاش بکه www.niqash.org
رابردووهوه ههتا راپهڕینی س���اڵی 1991ك ه دواتر بههۆیهوه حكومهتی كوردی دامهزرا، چهندینجار الیهنه كوردییهكان بهجیا لهگهڵ حكومهتهكان���ی عێ���راقو ئێ���رانو توركیاو تهنانهت س���وریاش رێككهوتوون بۆ ئهوهی یهكتری لهناو ببهن. دوای راپهڕینیش ئهمه ههر بهردهوام بوو، ساڵی 1993ههردوو حیزبه دهسهاڵتدارهكهی كوردستان (پارتی دیموكراتی كوردستانو یهكێتی نیش���تیمانی كوردس���تان) لهگهڵ س���وپای توركی���ا رێككهوت���ن ب���ۆ لێدانی گهریالكانی پارتی كرێكارانی كوردس���تان، دوای ئ���هوهش لهكات���ی ش���هڕی ناوخۆی ههردوو حیزبهكه دیسان پهنایان بۆ واڵتانی دهرودراوسێ برد. گهورهرترین ئهو دهست تێكهڵكردنانهش ئهوهیان بوو كه له 31ی ئابی ساڵی 1996 پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان پهنای بۆ رژێمهكهی سهدام حسێن بردو لهرێی دهبابهی سوپای عێراقییهوه دهستی گرتهوه بهسهر ههولێ���ری پایتهختداو یهكێتی دهركرد ،بهر ل���هوهش یهكێتی بۆ لێدانی پارتی پهنای بۆ سوپای پاسدارانی ئێرانی بردبوو. ههر كه باس���ی ش���هڕی ناوخۆ دهكرێت یهكس���هر الیهنگرانی یهكێت���ی ناوی (31ی ئ���اب) دههێن���نو وهك رۆژی "خیانهت"ی
پارتی دهیناس���ێنن ،بهاڵم ئێستا الیهنگرانی پارتیش رۆژێكیان دهستكهوتووه بۆ ئهوه ی وهاڵمی یهكێت���ی پێ بدهن���هوه ،ئهوانیش ن���اوی (16ی ئۆكتۆب���هر) دههێن���نو وهك رۆژی "خیانهت"ی یهكێتی دهیناس���ێنن كه دهس���تی لهگهڵ حكومهتی ئێس���تا عێراقدا تێكهڵكردووه. لهوه ناچێت ئهم جۆره پاش���قوالنه لهناو هێ���زه كوردییهكان���دا ببڕێت���هوه ،ههریهك لههێزهكانی���ش ئ���هم ج���ۆره قهیرانان���ه بهدهرف���هت دهزانن ب���ۆ لۆمهكردنی یهكتر، بهاڵم ترسی خهڵكی كوردستان لهمهترسییه دهرهكییهكان نییه ،بهڵكو لهوه دهترس���ن ناكۆكی هێزه س���هرهكییهكان سهر بكێشێ بۆ رووبهرووبوونهوهی چهكداری ،بۆیه داوای یهكڕیزیان لێدهكهن. س���هرهتای ئ���هم ههفتهی���ه ژمارهی���هك لهرێكخراوهكان���ی كۆمهڵ���ی مهدهن���یو هونهرمهندانو رۆژنامهنووس���ان لهش���اری س���لێمانی كهمپین���ی "یهكری���زی ن���هك لێكترازان"یان راگهیان���دو داوایان لهههموو الیهنهكان كرد رێگری بكرێت لهبانگهش���هی دووبهرهكیو ههموو وتارێكی ئاراستهكراو بۆ تێكدانی یهكڕیزی. ئ���هوهی تائێس���تا ههی���ه ئ���هم ههوڵه لهسهری ئاستی لێدوان الیهنه سیاسییهكان
ی ئهحمهد پیر ه بۆ نیقاش: سهعد لهریفراندۆمو فرۆشتنی نهوتدا سهركهوتوو نهبووین
بهدهمیهوه چوون ،ب���هاڵم هیچ ههنگاوێكی كردارهكیان بۆ نهناوه. فازل بهش���ارهتی ،ئهندامی سهركردایهتی پارتی دیموكراتی كوردستان ،به "نیقاش"ی وت "نههاتن���هدی یهكڕی���زی پهیوهن���دی بهبهرژهوهن���دی كهس���ییهوه ههیهو ههموو الیهنهكانیش ئهوهندهی پێویس���ته پابهندی بابهته نهتهوهییو نیشتمانیهكان بن ،زیاتر پابهندی بهرژهوهندییه حزبیو تایبهتیهكان دهبن". س���هرهڕای لێكترازانهكان���ی ئهمدواییه، بهاڵم بهشارهتی ئومێدی زۆرتره یهكڕیزیو یهكبونهك���ه بێت���هدی ،بهو پێی���هی ئهوه خواستی خهڵكه. ئ���هم بۆچوونه عهدنانی حهم���هی مینا، ئهندامی س���هركردایهتی یهكێتی نیشتمانی كوردس���تان پش���تگیری دهكاتو دهڵێ���ت "ههر ك���هس لهئهجێن���دای تایبهتی خۆیو حزبایهتی���هوه كار دهكاتو بهرژهوهن���دی نهتهوهیی فهرامۆش دهكات". عهدنانی حهم���هی مینا به"نیقاش"ی وت "ههمووان قس���ه دهك���هنو داوای یهكڕیزی دهك���هن ،ب���هاڵم كاری بۆ ناك���هنو زیاتر بهرژهوهندیی���ه حزبیهكانی ب���هالوه گرنگه، پێویس���ته ئیتر بی���ر لهبهرژهوهندییهكانی میلـلهتهكهم���ان بكهین���هوهو بهرژهوهندی
حزب���ی تێپهڕێنی���ن ،چونك���ه بهرژهوهندی میلل هتو واڵتهكهمان لهمهترسیدایه". قس���هی بهرپرس���انی ه���هردوو الیهنهكه هیچ���ی ل���هو ههڵمهت���ه كهمنهكردووهتهوه ك���ه الیهنگرانی ه���هردوو حی���زب لهتۆڕه كۆمهاڵیهتیی���هكان دژی یهكت���ر بهرپای���ان كردووهو رۆژو مانگهكانی "خیانهتكردن" بۆ یهكتر دهژمێرن ،ههر ئهمهش���ه وایكردووه چاودێران پێی���ان وابێت زهحمهت بێت لهم قهیرانهی ئهمجارهش���دا هێ���زه كوردییهكان پهند وهربگ���رن ،بهڵكو بهپێچهوانهوه زیاتر یهكتری تۆمهتبار دهكهن. ماجید خهلیل ،مامۆس���تای بهشی مێژوو لهزانكۆی س���لێمانی ،پێ���ی زهحمهته هێزه كوردییهكان بگهنه تهباییو دهڵێت "یهكڕیزی الیهنه كوردییهكان زیاتر لهخهو دهچێت". ئهو كه شارهزایهكی وردی مێژووی كورده چهندین نموونهی ناكۆكیو پشتكردنه یهكتری الیهنه كوردییهكانی الیه ،به"نیقاش"ی وت "شكستو خیانهتهكان وایكردووه كه كورد هێش���تا ش���یرینی س���هركهوتنو یهكڕیزی نهچهشتووه". خهڵك���ی كوردس���تان دهزان���ن قهیرانی ئهمج���ارهش تێدهپهڕێت ،ب���هاڵم زهحمهته تێپهڕبوون���ی رۆژگار ئ���هم ج���ۆره رۆژانه لهمێژووی هێزه كوردییهكاندا بسڕێتهوه.
ههمواركردنێكی درهنگوهخت لهقهیرانی نێوان بهغداو ههولێردا دەستوور خەتای نییە؟
10
rangalayawene@gmail.com
س ی ح ری جوان ساالر مهحمود: ی دهتوانیت لهم كاتانه
) )599سێشهممه 2017/10/31
رهنگاڵه
یب ی كورد پێویسته هونهری رهسهن
جوانكاری لوت بكهیت
ئا :مهزههر كهریم هومهرمهند ساالر محمود ئاماژه بۆ گهڕانهوه بۆ رهسهنایهتی دهكات ی هونهرییدا ،ئهو دهڵێت "تا لهكار ی مردن گۆرانییهك دهڵێم كه مۆرك كوردایهتی پێوه دیار بێت".
ی دهتوانیت ل���هم كاتانه جوانكار ی لوت بكهیت بۆئهوهی روخس���ارێك جوانترت ههبێت. كاتێ���ك لوت گهوره بو بااڵنسوههوتا نهبو لهگهڵ دهموچاو.
سهری لوت كاتێك زۆر شۆریانبهرزه یان خواره یان گهورهیه. ی كوڵهك���هی لوت یان گهورهی��� ی خ���واری .ی���ان نارێكی لهش���وێن ی لوت. كونهكان
س���ەنتەری میدیکاڵ :بهختیاری ـ ش���هقامی سهرهكی بهرامبهری ساڵۆن ئهستهنبوڵ
ی لوت كاتێك قهوسی یان شێوه چاڵی تێداههبێت. ههر نارێكیهك ك ه لهنێوان دووئهمالو ئهوالی لوت ههبێت.
ژماره تهلهفۆنی 0533183536 - 07706581971 فهیسبوكmedicalclinicsuly :
س���االر مهحمود باس ل���هوه دهكات ك��� ه بهدرێژای���ی م���اوهی كاركردن��� ی ی لهدونیای هونهردا كاری بۆ رهسهنایهت ی ی كردوه ،ئ���هو وت هون���هری ك���ورد "لهسااڵنی ههشتاكانی سهدهی رابردودا هونهرمهن���دان گرنگیان بهكارو هونهری دراوس���ێو بێگانه ن���هدهدا كاریان بۆ رهس���هنایهتی هونهری كوردی دهكردو بهگیانێكی نیش���تمانپهروهرانه كارمان ی دهكرد مهبهستمان بو خزمهتی هونهر كوردی بكهین گوێمان بههونهری بێگان ه نهدهداو س���هركهوتوش بوین ئامانجمان بو هونهری كوردی لهناونهچێت". وتیش���ی "هونهرمهن���ده الوهكان بهئ���ارهزوی خۆی���ان ئ���اوازی توركیو ی فارسیو بیانی دههێنن دهیكهنه گۆران لهم���اوهی چهن���د رۆژێك���دا گۆرانیهك دهخ���ه ب���ازاڕاوهو باڵویدهكهن���هوه ی ئهم���هش دهگهڕێتهوه ب���ۆ ئهو دۆخه كوردس���تانی پێ���دا تێپ���هڕ دهبێت ك ه هی���چ لێپرس���ینهوهیهك نی��� ه لهالیهن حكوم هتو الیهنی پهیوهندیدارهوه ههر ی بهو هۆی���هوه هونهرمهن���د بهرههمێك ی بۆ هونهری بێگانه دههێننو وهرگێران ی ێ بههیچ بههایهكی هونهر دهكهنو گو كوردی ن���ادهنو هیچ لێپرس���ینهوهك ی لهژێر نیهو بهداخ���هوه هونهری كورد ههڕهشهی لهناوچوندایه". ناوب���راو باس���ی ل���هوهش ك���رد ك ه ی الو واز پێویس���ته هونهرمهندان��� لههونهری بێگان���هو وهرگیڕاو بهێنن تا
ههورامان بو بهخاوهن ر
پێنجهمین ڤیستڤاڵی شانۆی شهقامی نێودەوڵەتیدهربهندیخان پێشكهش دهكرێت ی بهسپۆنس���هری بهڕێوهبهرایهت��� ی رۆشنبیریو هونهری سلێمانی لهبهروار ی 2017/11/1پێنجهمی���ن ڤیس���تڤاڵ ی دهربهدیخان ه شانۆی ش���هقام لهقهزار ێ رۆژ ی س پێشكهش دهكرێت كه ماوه بهردهوام دهبێت. حهس���هن محهم���هد بهڕیوهب���هری ی دهربهندیخان رۆش���نبیریو هون���هر بهئاوێن���هی راگهیان���د " ئ���هوه یهكهم ڤستڤاڵ ه لهههرێمی كوردستانو عێراق ی س���ێ رۆژ ئهنج���ام دهدرێ���ت م���اوه بهردهوام دهبێتو لهس���هرجهم ش���ارو ی ههرێمی كوردستانهوه قهزاو ناحیهكان هاواڵتیان بهش���دار دهب���نو ژماره یهك ی واڵتهوه بانگێش���ت میوان لهدهرهوه كراون لهش���ارهكانی ئێ���رانو جهزائیرو میس���رو مهغری���بو لیبی���او تونس تا بهشداربن لهڤستڤاڵهكهدا". وت���ی "ژم���اره یهك خ���هاڵت بۆ ئهو
ئا :ئیمان زهندی گهنجێكی ههورامی رۆبۆتێكی ئهلیكترۆنی زیرهك نمایشدهكات لهفیستیڤاڵێكداو پلهی یهكهم بهدهستدههێنێت. فهرهی���دون یاس���ین ،ناس���راو بهفهری���دهون گوڵپ���ی توان���ی پلهی یهك���هم له(یهكهمی���ن فیس���تیڤاڵی تهكنهلۆجێ رۆبۆتێك لهكوردس���تان) بهدهس���تبهێنێهت ،ئ���هو ب���ۆ ئاوێنه رایگهیان���د "ئهم فیس���تیڤاڵه لهالیهن رێكخراوی تێك ئای Techeyeلهژێر چاودێری كونس���ڵی كۆریای باش���وور رێكخرا". فهری���دون گۆڵپ���ی لهدایكب���وی ههورامان���هو نیش���تهجێی ش���اری س���لێمانییه ،ئهو دهرچ���وی زانكۆی زمان���ی ئینگلیزییهو بهاڵم وهكو خۆی ئام���اژهی پێ���دهكات بیرۆك���هی ئهم پڕۆژهیهی���ی دهگهڕێتهوه بۆ س���اڵێك لهمهوبهر ئهوهش دهڵێت خولیای من بۆ ئ���هم كاره دهگهڕێتهوه بۆ حهزی منداڵی���م ،گوڵپ���ی لهب���ارهی كاره مهزنهكهیهوه وتی "سهرهتای بیرۆكهی ئهم پرۆژهیه(رۆبۆته) دهگهرێتهوه بۆ ساڵێك لهمهوبهر ،ئهم ئامێره(رۆبۆته) ن���اوی High precision 3D
كهس���انه ئامادهك���راوه ك���ه دهبن��� ه ب���راوهی یهكهمو دوهمی ڤیس���تڤاڵهك ه خهاڵتهكان زۆرینهیان گیراوهی ئاڵتونن ی خهاڵت���هكان ئامان���ج لهئامادهكردن��� ی ی بهش���داربوان لهبهرچاوگرتنو هاندان ی ش���انۆ كاران��� ه بەلهبهرچاوگرتن��� ی كارهكانی���انو هاندانی���ان ب���ۆ كار باشتر". ی 2010دا لهپێناو وتیش���ی "لهس���اڵ گرنگیدا بهش���انۆو هونهری ش���انۆ بۆ یهكهم جار دهس���تمان پێكرد بهردهوام ی ی قهیران ی 2013بههۆ بوین تا س���اڵ ی داعشهوه چهند ساڵێك دارایو ش���هڕ ی ڤستڤاڵهكهمان راگرت لهم ساڵدا جارێك ی دیك���ه بهسپۆنس���هری بهڕێوهبهرایهت رۆش���نبیریو هونهری سلێمانیو چهند ی پێنجهم هاوكارێك���ی دیكه بۆ ج���ار ی شهقام پێنجهمین ڤس���تڤاڵی ش���انۆ بهردهوام دهبێت".
printing، plotting and CNC
پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیریو هونەری سلێامنی
کاوڕ دەبێ���ت زیات���ر دیبلۆماس���ی بی���ت لەپەیوەندیت لەگ���ەڵ هاوڕێکانتدا بۆ ئەوەی بەیەک���ەوە بتوانن رێکبکەون، کەس باشتر نابێت لەخۆشەویستەکەت چونک���ە یارمەتی���ت دەدات بۆ ئەوەی لەهەموو ناخۆشییەکان رزگارت ببێت.
گا دەبێت ئاگاداری هەڵس���وکەوتەکانت بیت چونکە کەسانێکی زۆر چاودێری جوڵەکانت دەکەنو چاوەڕێن هەڵەیەك بکەیت ،هەس���ت بەئارام���ی ناکەیت لەپەیوەن���دی س���ۆزداریتداو نازانیت بەرەو کوێ دەتبات.
ی ی هونهر پێك���هوه بتوانن جهم���اوهر ی ك���وردی ئاش���ت بكهنهوه ،ئ���هو وت ی ی هونهری رهس���ن "من تامردن خزمهت ی كوردی دهكهمو گۆرانیهك دهڵێم مۆرك نهتهوایهت���یو كوردایهت���ی پێوهبێ���ت ی دیك ه بڵێمهوه نامهوێت گۆرانی واڵتان
ك���ه ئ���هوه كاری الس���ایكردنهوهیهو ی ی نیگهرانیه ك ه هونهری كورد جێگ���ه بهوشێوهیه شێوێنراوه". ی بهوهش س���االر مهحم���ود ئام���اژه ی ك���رد پێویس���ت ه هونهرمهن���دان فێر ی ببن ،ئهو وتی "ئهوه بهرپرس���یاریهت
www.facebook.com/www.dcysul.org
دوانه ئارەزوو دەکەیت هاوکاری هاوڕێیەکت بکەیت لەس���ەر کارەکەتو هەندێك ئ���ەرك بخەیتە سەرش���انی خۆت، رۆژێکی شڵەژاوەو هەندێك تێکچوون روودەدات لەپەیوەندی سۆزداریتدا.
قرژاڵ هەوڵبدە نەرم دەربکەویتو رەوش���تت بەرزبێ���تو هیچ کارێكی مەترس���یدار ئەنجام مەدە ،ئەمڕۆ زیاتر دانبەخۆتدا دەگریتو وەاڵمدانەوەکانت لەسنورێكدا دەبنو بڕوات بەخۆت هەیە.
machineئهم ئامێره بهش���ێوهی رۆبۆتێ���ك كار دهكات ك���ه لهرێگایی كۆمپوت���هرهوه كۆنت���رۆڵ دهكرێ���تو بهرنامهڕی���ژی ب���ۆ دهكرێ���ت بههۆی
شێر هەندێ���ك بڕی���اری گرن���گ دەدەیت لەئەنجام���ی کۆمەڵێ���ك گ���ۆڕانو بارودۆخ���ی لەن���اکاودا ،هەلب���دە بەخۆشەویس���تەکەت بۆئەوەی رای خۆی دەرببڕێت پێ���ش ئەوەی هەر بڕیارێكی لەسەر بدەیت.
سۆفتوێرێكی تایبهتهوه". وتیش���ی "ههروهها دهتواندرێت بۆ ههر س���ێ مهبهستی بڕین وههڵكۆڵین وپرێنتكردن بهكاربهێنرێت". ئهو س���هبارهت بهبهش���داریكردنی لهفیستیڤاڵهكهدا وتی "بهشداریكردنمان لهفیس���تیڤاڵێكی لهو ش���ێوهیهدا كه لهسهرتاس���هری كوردس���تاندا تهنها 27پرۆژه قبوڵكراب���وون كه توانیم پلهی یهكهم بهدهست بهێنم بههاوكاری هاورێی بهڕێزم (مامۆس���تا ههڵگورد ن���هوزاد) ك���ه ههوڵهكانم���ان چرترو خێراتركرد بۆ تهواوكردنی ئامێرهكه".
فهریک زیاتر هەوڵدەدەی���تو دەتەوێت بگەیت بەپلەیەکی بەرزتر لەکارەکەتدا بەتایبەت لەئێستادا کە دەزانیت بارودۆخ گونجاوە بۆت ،رێگە مەدە س���ەرقاڵیت کاریگەری نەرێن���ی لەس���ەر پەیوەندی���ت لەگەڵ خۆشەویستەکەتدا هەبێت.
رهنگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )599سێشهممه 2017/10/31
جێگر میدیا حسین :من بهندبێژ نیمو ببوژێنینهوه لهگهڵ هونهرمهندانی میللی گۆرانی ناڵیم
11
ئا :مهزههر
هونهرمهند جێگر میدیا حسین ئاماژه بهوه دهكات كلپێكی نوێ بهناوی تارا كچه تاقانه باڵودهكاتهوه ،ئهو دهڵێت "خۆم بەبهندبێژ نازانم ،تهنها لهگهڵ هونهرمهندان نوری گهرمیانیو رێبواری مهالزاده گۆرانیم وتوه".
بهتهنه���ا هونهمهندێكو دوانو س���یان ناتوان���ن كار ب���ۆ ئهوه بك���هن بهڵكو دهبێت هونهرمهندان فێ���ری ئهوه ببن ی هونهرهكهیان خۆشبوێت كار بۆ هونهر ی ی بكهن بگهڕینهوه بۆ رهسهنایهت كورد هونهری كوردی".
جێگی���ر ب���اس ل���هوه دهكات ك��� ه ه���هر لهمنداڵییهوه خولی���ای گۆرانی وتنی ههب���وه ،چونك���ه لهخێزانێكی هونهردۆس���تدا پهروهرده بوهو باوكی زۆر ه���اوكاری ب���وهو زۆر ئ���ارهزوی ئهوهی ك���ردوه ببێته هونهرمهند ،ئهو وتی "میدیای باوكم لهسهرهتای كاره هونهریهكانمهوه تا ئێس���تا بهردهوام هاوكاری���م دهكات ،بهنوس���ینهوهی تێكس���تو پێدانی ئاوازو موزیك هانم دهدات ب���ۆ كاره هونهری���هكان ك���ه ب���هردهوام چاودێ���ریو تێبینی ههیه ب���ۆ كارهكانم تا بهرههم���ی هونهریو جوانترو باشتر پێشكهشی ههوادارانی هون���هری كوردی بك���همو بهردهوامبم لهگۆرانی وتن". وتیشی "بهشی موزیكم لهپهیمانگای هون���هره جوان���هكان ت���هواو كردوهو بهش���ێوهیهكی ئهكادیم���ی هاتومهته ن���او دونیای هونهرو زۆرب���هی ئامێره موزیك���هكان دهزان���مو رۆژانه لهگهڵ كاره هونهریهكانم���دا پڕۆڤه بهئامێره موزیكیهكان دهكهمو زۆرینهی تێكستی گۆرانیهكانم باوكم بۆم دهنوس���ێتهوهو یارمهتی���م دهدات ك���ه هونهرمهندانی دیكهش بهههمانش���ێوه كهسانی دیكه تێكس���تهكانیان بۆ ئام���اده دهكهن، چونكه هونهرمهند مهرج نیه سهرجهمی كارهكان���ی خ���ۆی ئام���ادهی ب���كات بهڵكو دهبێت پش���ت بەهاو كارهكانی ببهستێت تا كارێكی جوان پێشكهشی
رۆبۆتی ئهلیكرتۆنی
ڕاش���یگهیاند "لهكۆتاییدا هیوادارم بتوانی���ن س���وود بهكۆمهاڵنی خهڵك ی كوردس���تان بگهیهنی���ن لهڕێگ���هی دروستكردنی ئهم ئامێرهوه". فهرهی���دون ههورام���ی لهب���ارهی پارچهكان���ی رۆبۆتهك���هوه وتی" ئهم رۆبۆت���ه دهتوانرێ���ت بهس���ێ دوریو پلۆتك���ردن بهش���ێوهی دوو دوری بهكاربهێندرێ���ت بهپێ���ی ویس���تی بهكارهێن���هر ،پارچه پێویس���تهكانی ل���هدهروهی كوردس���تان ب���ۆم پهیدا كردوه". وتیش���ی "ئهم ئامێ���ره دهتواندریت
تهرازو مامەڵەک���ردن بەخراپ���ی لەگ���ەڵ هاوپیش���ەکانتدا کاریگەری نەرێنیان لەس���ەر کارەکەت دەبێت ،ئەم رۆژە قورس���انە تێپەڕ دەب���ن بۆیە لەگەڵ هاوبەشی ژیانتدا ئارام بگرن تا رۆژە خۆشەکان دەگەن.
ب���ۆ 4مهبهس���تی جی���اوازو تایبهت بهش���ێوهیهك بهكاربهێندرێ���ت، دیزاینكراوه ك���ه دهتوانێت بهگۆڕینی تهنها بهش���ێكی ئامێرهكه بهتهواوهتی وهك ئامێرێكیت���ر كارب���كات لهگ���هڵ هێشتنهوهی تهواوی بهشهكانیتری بێ ئهوهی دهستكاری بكرێت". ئ���هو لهب���ارهی كارهكان���ی رۆبۆته ئهلیكترۆنهك���ه وت���ی "ئامێری بڕینی س���ێ دووری :لهبهش���ی میكانیك���ی ئامێرهكهدا درێ���ل بهكاردههێندرێتو ل���هم كاتهش���دا ئامێرهك���ه توان���ای بڕینی ئهم مادانهی ههیه بهش���ێوهی 3Dتهخته ،ئهكریلیك ،پالس���تیك، پی س���ی بی ،ئهلهمنی���ۆم ،ههروهها ئامێ���ری پرینتهری :3Dلهبهش���ی میكانیكی ئامێرهكهدا(ئێكس���ترودهر) بهكاردههێندرێ���ت ل���هم كاتهش���دا ئامێرهكه توان���ای پرێنتكردنی ههیه بهش���ێوهی 3Dبهماددهی پالستیك وئهی بی ئێس چهندین جۆر ماددهی تر". وتیش���ی "ئامێری بڕی���ن بهلهیزهر: لهبهشی میكانیكی ئامێرهكهدا لهیزهری لێدهبس���ترێت وبهكاردههیندرێ���ت بۆ بڕی���ن وههڵكۆڵین���ی چهندین مادده، جی���اوازی لهگهڵ بڕین بهدرێل ئهوهیه ك���ه بهخێراییهكی زیات���ر كاردهكات وتوانای بڕینی بهئاڕاس���تهی س���ێیهم زیات���ره ،چوارهم كاری ئ���هم رۆبۆته ئامێری پلۆتهره لهم بهشهدا پێنوسی تایبهت���ی ب���ۆ بهكاردههێندرێ���ت بۆ نوس���ینو وێنهكێش���ان بهشێوهیهكی تایبهتی...،هتد".
دوپشک ڕۆژێک���ی باش���ەو لەئەم���ڕۆدا پەیوەندیی���ەکان باش���تر دەب���ن، پەیوەندیت لەگەڵ خۆشەویستەکەتدا پێویستی بەهەستو سۆزێکی زیاترە لەتۆوە ،پێش ئەوەی پەیوەندییەکە تێکبچێت.
جهماوهرهكهی بكات". وتیشی "لهئێستادا كار بۆ گۆرانیهك ی ش���اد دهكهم بهناوی تارا كچه تاقانه، كه ئاوازو هۆنراوهی باوكمه تا ئێس���تا بڕی���ارم نهداوه لهچی جێگهیهك كاری موزیكی ب���ۆ ئهنجامب���دهم لهكۆتای مانگی دوانزه كارهكانی تهواو دهبێتو بۆ س���هری س���اڵی ت���ازه لهتۆمارگاو دهزگاكانی راگهیاند باڵودهكرێتهوه". جێگر ئاماژه بهوهش دهكات نایهوێت
وهك بهندبێژ ناوی بهێنرێت ،ئهو وت ی "هونهرمهندێكی وهك م���نو بهختیار س���اڵح كاری گۆرانی ش���ادی دهكهین پێویس���ته لهگهڵ ئ���هو هونهرمهندانه جیا بكرێینهوه كه بهش���داری ش���هوه ئاههنگ���هكانو ئاههنگی ب���وكو زاوا دهكهنو كاری بهندبێژی دهكهن ،بهاڵم من خاوهنی چهندی���ن كلیپی تایبهت بهخۆم���م گۆانیهكان���م بهندبێژی نیه پێویس���ته خهڵكی ئ���هو دوانه لهیهك
جیابكات���هوه ،نامهوێت كاری هونهری بهندبێژی بكهم". وتیش���ی " هونهرمهندان���ی الوو تازه پێگهش���تو كاریگ���هری هونهری توركیو فارس���یان لهس���هره ،گرنگی ی بهئهزم���ون نادرێت بههونهرمهندان��� تا هونهری كوردی ل���هوه زیاتر لهناو نهچێ���ت پێویس���ته هونهرمهندان���ی بهتهم���هن رێزی���ان ل���ێ بگیرێ���تو پرسو راوێژیان پ���ێ بكرێتو پێكهوه
ههوڵبدهین ت���ا چیتر هونهری كوردی لهناو نهچێت". لهو بڕوایهشدایه دهبێت هونهرمهندانی بهتهمهن پهراوێز نهخرێنو دهسهاڵتو الیهن���ی بهرپرس كاریان ب���ۆ بكاتو خزمهت بكرێنو وهال نهنرێن كه ئهوان بهدرێژایی تهمهنی���ان كاریان بۆ بهرز راگرتنی هونهری میلهتهكهیان كردوه تهمهنێكی���ان ل���هو پێناوهدا بهس���هر بردوه.
یهریڤان نورهدین :بهرپرسان بهمهرج هاوكاری هونهرمهندانی ژن دهكهن ئا :مهزههر هونهرمهند یهریڤان نورهدین ئاماژه بهوه دهكات كه ماوهی ساڵێكو حهوت مانگه سهرقاڵی بهرههمێكی نوێیه ،ئهو دهڵێت "بهرپرسان بهمهرج هاوكاری هونهرمهندانی ژن دهكهن". یهریڤ����ان ب����اس ل����هوه دهكات كه توانیهك����ی باش����ی ژهندن����ی ئامێره موزیكیهكیهكان����ی ههی����ه بهتایبهت ئامێری سازو تارباز ،ئهو وتی "ماوهی نۆ س����اڵه بهش����ێوهیهكی ئهكادیمی موزی����ك دهخوێن����م ،ئ����هوه خولیای ژیان����م ب����وهو كار بۆ رهس����هنایهتی هون����هری ك����وردی دهك����همو یهكهم بهرههم����ی هونهریم بەبهرههمێكی لوڕ دهستپێكرد". وتیش����ی "بهداخ����هوه هونهرمهن����د ل����هدوای ب��ڵ�او كردن����هوهی چهن����د گۆرانیهك بهبێ ئهوهی هیچ وانهیهكی هون����هری بخوێنێتو ش����ارهزاییهكی ئهوتۆیان ههبێ����ت بههونهرمهند بانگ دهكرێن ،ب����هاڵم ئێمه لهدوای چهندین ساڵ خوێندنی وانهی هونهر لهزانكۆو پهیمان����گاكان بههۆی كهمی بهرههمه هونهریهكانمان وهك هونهرمهند بانگ ناكرێینو وهك هونهرمهند كارمان بۆ ناكرێت". ناوب����راو گللهیی ئ����هوه دهكات كه هی����چ لێپرس����ینهوهیهك بهرامب����هر
کهوان خۆت بەدوور بگرە لەو هیالکیو ئەو ناخۆش���ییانەی کە تووشت دەبنو وادەک���ەن کارەک���ەت دوابکەوێت، کاتێک���ی خۆش لەگەڵ هاوبەش���ی ژیانتدا بەسەر دەبەیت.
بههونهرمهندانی بهندبێژ لهئارادانییه، ئهو وتی "س����هیر ئهوهی����ه بهندبێژان چهن����د كاتژمێرێك گۆران����ی دهڵێنو پارهیهكی باشیان دهس����تدهكهوێت، بهمهرجێك زۆربهیان هونهری كوردیان شێواندوهو بهدهنگێكی نهشاز گۆرانی دهڵێن ،هاواڵت����ی ئێمهش بهتایبهت گهنج����هكان بهگرنگی����هوه س����هیری كارهكانیان دهكهنو پارهیهكی خهیاڵی لهئاههنگهكانیاندا دادهنێن". یهریڤ����ان ئام����اژهی ب����هوهش كرد زۆربهی ئ����هو هاوكاریان����هی لهالیهن
گیسک هاوپیشەکانت هەوڵدەدەن ناوبانگت بش���ێوێننو کارەکان���ت بەخراپ���ی بشکێننەوە بەس���ەرتدا بۆیە وریابە، راستی هەس���تەکانت بەو کەسە بڵێ ک���ە خۆش���ت دەوێت چونک���ە ئەو چاوەڕوانی تۆیە.
بهرپرسانهوه پێشكهشی كراوه رهت ی كردۆتهوه ،ئهو وتی "وهك پێویس����ت كارهكانم ناڕواته پێش����هوه ،بهتایبهت لهم كاتهدا ك����ه دۆخی ئابوریهی زۆر خراپه ،ماوهی ساڵێكو حهوت مانگه سهرقاڵی بهرههمێكی هونهری نوێم تا ئێستا كارهكانی تهواو نهبوه ،بههۆی ئهوهی یارمهتیو هاوكاری كهسانێكم وهرنهرگرت����وه كه مهرجی����ان ههبوه لهبهرامبهر هاوكاریهكانیان بهتایبهت بهرپرسان". وتیش����ی "چهن����د جارێ����ك داوایان
سهتڵ ڕۆژەکەت س���وپرایزێكی خۆشی بۆ تۆ هەڵگرتووە ،ئارامو لەسەرخۆبەو قبوڵی هەم���وو رووداوە نوێی���ەکان بکە چونکە لەقازانج���ی تۆدا دەبن ،بەو ش���ێوازەی کە هەیت بەردەوام بەلەگەڵ هاوبەش���ی ژیانتو بەئارامی بمێنەرەوە.
لێك����ردوم هاوكاری����م بك����هن كاتێك ویس����تومه هاوكاریهكهیان قهبوڵبكهم ئهوان مهرجیان ههب����وه ،منیش ئهو داواكاریانهی ئهوانم پێقهبوڵنهكراوه ههربۆیه هاوكاریهكانم رهتكردۆتهوه، بهب����ڕوای م����ن زۆرینهی بهرپرس����ان مهرجیان ههی����ه ب����ۆ هونهرمهندانی ژن����انو كچ����ان كاتێ����ك دهیانهوێت هاوكاری����ان بكهن مهرجت بۆ دادهنین ئهوهش بهم����ن ناكرێت مهرجی كهس قهبوڵ ناكهم". یهریڤان ئهوهشی رونكردهوه كه كار بۆ هونهری كوردی دهكات لهكاتێكدا بهش����ێكی زۆری هونهرمهندانی ئێستا كار بۆ ناوو ناوبانگ دهكهن ،ئهو وتی "بهشێك لهو هونهرمهندانه دێن بزانن كام گۆرانی بیانی لهیوتیوب زۆرترین ه����هوادارو بین����هری ههب����وه ،دوباره جارێكی دیك����ه بهكوردی دهیڵێنهوه، من لهس����هر ناوبان����گ كارم بكردایه ئێستا جیاوازتر كارم دهكرد ،من كار لهسهر رهس����هنایهتی هونهری كوردی دهكهم". نهش����ی ش����اردهوه ئ����هو چهن����د س����اڵهی لهزانكۆو پهیمان����گا وانهی موزیكی خوێندوه س����ودێكی باش����ی لهمامۆستاكانی وهرگرتوهو لهئێستادا پیشتوانی كاره هونهرییهكانی دهكهن، ئهو وتی "س����هرهڕای ئهو رێگریانهی ب����ۆ كاره هونهریهكانم هاتونهته پێش بهردهوام دهبم ،چونكه هونهر خهونی لهمێژینهمه وهك كچه كوردێك".
نهههنگ خۆت ب���ەدوور بگرە لەدەس���ت تێوەردان���ی کاری کەس���انی دیکە چونک���ە زیانی بۆ خ���ۆت دەبێت، هەموو الیەنە گرنگەکانی پەیوەندی س���ۆزداریت دیاری دەکەیت لەگەڵ خۆشەویستەکەتدا.
12
) )599سێشهممه 2017/10/31
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
حیزبهكانو چارهسهر ی كارهسات ی تشرین سهباحی غالیب بهر لهههموو ش����تێك ،دهب����ێ ئهوه بڵێم، كه ئهوهی لهم چهند رۆژهی رابووردوودا، واتا له16ی تش����رینی یهكهم����دا قهوما، لهكارهسات گهورهتره ،بۆ ئهوهی بخرێته چوارچێوهیهكی مێژووییو سیاس����ییهوه، پێویس����تی بەلێكۆڵین����هوهی وردو تێروتهس����هلو كات ههیه ،ههتا ئهو دهمه (كارهساتی تشرینی) بۆ بهكار دههێنم. ڕووداوی 16ی ئهم مانگه ،وهرچهرخانێكی مهترس����یدارو لێكترازاندنێك����ی ف����راوانو درێژخایهن����ه ،لهچارهنووس����ی نهتهوهی ك����وردی بەدهس����تخۆوه س����تهملێكراو، لهناوخ����ۆدا پهرت پهرتكراو ،ههموو كایهو هاوكێشه سیاسییهكانی تهواوی بهشهكانی كوردستان بەگشتیو باشووری كوردستانی قڵپكردهوه ،كارێك����ی هێنده گهوره بوو، ههرچی مرۆڤی بەویژدانو دڵسۆزی كورد ههیه كاسو ش����ڵهژاند .حیزبهكانیش ههر یهك����هو لهب����اری خۆی حیس����ابو كیتاب دهكاو نهخش����هی پهل����ه پ����هل دههاوێته مهیدان����ی ئاین����دهوه ،ئهوهتا ه����هر یهكه ئازا بێ ،تاوانی تێكش����كانو ئابڕووبردنی نهتهوهی����هك لهخ����ۆی دوور دهخاتهوهو دهیكێش����ێ بەسهرو س����نگی ئهوهی رقی لێیهتی ،ئهوان لهههم����وو كاتهكاندا ،بهر لهداگیركهرو دوژمنانی كورد ،لهبۆس����هی تۆڵهكردنهوهی یهكدیدان ،بێ ئهوهی هێزو غیرهتی ئهوهیان ههبێ وهاڵمێكیان ههبێ بۆ ئهو كاراس����اته بۆ؟ كێ؟ بەنهخش����هی ك����ێ؟ بۆ چ مهبهس����تێك؟ لهكینهی كێو لهتۆڵ����هی چ����ی؟ لهبهرژهوهن����دی كێ؟ الیهنهكانی ئێرانو عێ����راقو كورد خۆیو ههر یهكه چ رۆڵێكیان ههبووه؟ پهیوهندی ئایینده لهناوخۆی كوردستاندا؟ پهیوهندی كوردو عێراقی داگیركهرو واڵتانی دیكهی داگیركهر ،چۆن دهب����نو تا كوێ دهڕوا؟ دهیان پرسیاری دیكه وهاڵم بدهنهوه. گۆڕانو كۆمهڵی ئیسالمیو هیدیكه ،وهك ههنگیان لهش����اخدا دۆزیبێتهوه ،خهریكی
البردنی ئهو الیهنانهو قۆزتنهوهی دهسهاڵتو وهدهس����ت گرتنی فهرمانڕهوایهتین ،ئهم ه لهكاتێكدا ههر دوو الیان ،ههتا نووسینی ئ����هم وت����اره ،لهڕوانگ����هی قانوون����ی!و ئیدارییهوه ،بهشێكن لهدهسهاڵتی كوردی بەپهرلهم����انو وهزارهت����هوه ،بەداخهوه، گۆڕانو كۆمهڵ ئهوهنده دهستو پێ سپی بون نهیانتوانی دهستبهرداری وهزیفه بنو لهئهوهی پێی دهوترا پهرلهمانو حكومهت بكشێنهوه .ئهمه لهكاتێكدا ئهگهر دوێنێ، واتا لهمانگی تشرینی یهكهمی 2015هوه، س����ێ دهزگاكان����ی دهس����هاڵت ،جارێ����ك ناش����هرعی بووبن ،ئهوا لهدوای كارهساتی 16ی تش����رین ،دوو جار ش����هرعییهتیان نهماوه ،پرس����یاری ههره سهختو دژوار ئهوهی����ه ،چ����اره چییه ب����ۆ پڕكردنهوهی بۆش����ایی دهس����هاڵت؟ گ����ۆڕانو كۆمهڵو الیهن����ی دیك����هش لهبهی����انو كۆنگرهی رۆژنامهنووس����یدا ،داوای پێكهێنان����ی حكومهتێكی نیش����تمانی دهكهن! لهو داوا كارییهدا ،تۆزێك نهشارهزایی لهسیاس هتو كهمێكیش بێ ئاگای����ی لهواقیعو هێندهی ههردووكیش����یان ن����اكار لهسیس����تهمی فهرمانڕهوایهتییان پێوه دیاره! دهب����ێ گۆڕانو كۆم هڵو الیهنی دیكه ئهوه بزانن كه لهباش����ووری كوردستاندا ،هیچ ه����هلو مهرجێكی دهس����تووریو قانوونی نییه ،كه زهمینهس����ازی ب����ۆ پێكهێنانی حكومهت ی نیشتمانی بكا ،بەكورتی لهبهر ئهم هۆیانه: یهكهم :نهبونی دهزگای فهرمانڕهوایهتیی نیشتمانیو نهتهوهیی. دووهم :نهبونی دهزگای كارگێڕی. سێیهم :نهبونی سیستهمی دارایی. چوارهم :نهبونی هێزی سوپای نیشتمانیو نهتهوهیی. پێنج����هم :الیهنگ����ری هێ����زی چهكدار بۆ یهكێت����یو پارت����ی ،م����ن دڵنی����ام لهناو پێش����مهرگهدا ،خهڵكی دڵسۆزو گیانفیدا ههن ،بهاڵم زوربهی ههره زۆریان بێ چهندو چوون سهر بەالیهكیانه ،بەمانایهكی دیكه ئهوان هێزی پاراستنی ئهو دوو حیزبهن.
باوهڕ نهبون بەدیموكراسی باوهڕ نهبون بەدهستاودهستكردن ی دهسهاڵت ،باوهڕ نهبون بەگوێگرتنو حورمهتی یهكدی شهقڵ ی سهرهك ی حیزبی كوردیی ه دیموكراس ی جگ ه لهناوهكهی ،لهڕوو ی ئهخالقو كولتورو پیادهكردنهوهوه، یهكجار زۆری ماوه باوهڕ ناكرێ بتوانرێ ئهو هێزه چهكدارهی لهكوردس����تاندا ههی����ه لهنێ����وان پارتیو یهكێت����یو ئهوانی دیكهدا بێ الیهن بكرێ، ئهمهش یهكێكه لهكێشه ستراتیژییهكانی كهم هێزی سیاس����هتی كورد .با گۆڕانو كۆمهڵو ههموو كورد ،ج����اك بزانن ،ئهو چوار لیوا هاوبهشهی پێشمرگه كه ههبوو،
ههر لهگهڵ یهكهم تهقهو هێنانی حهشدی شیعیو سوپای داگیركهری عێراق بۆ سهر ش����هرهفو سهرو ماڵی كوردو كوردستان، ههڵوهش����انهوه ،ئهوهی یهكێتی ی بون بۆ الی یهكێتیو ئ����هوهی پارتی بون بۆ الی پارتی ،تهشریفیان بردهوه! شهش����هم :نهبون����ی ئیتعیراف����ی واڵتان بەدهس����هاڵتی ك����وردی جگ����ه لهپارتیو یهكێتی. حهوت����هم :دابهش����بونی خهڵ����ك لهنێوان حیزبەسیاس����ییهكاندا ،رهنگ����ه ه����هر دابهش����بونیش نهبێ ،بهڵك����و حیزبهكان دوژمنایهتییان پهرهپێداوه لهناو ریزهكانی جهماوهری كورددا ،ئهمهش ش����ۆڕبۆتهوه بۆ ناو ههموو ماڵه كوردێك. ههش����تهم :نههێش����تنی پیاوی پیاوانهو قهاڵچۆكردن����ی ژنی ژنان����ه لهناو خهڵكی كوردس����تاندا ،حیزبی كوردی ههمیش����ه لهپێناوی س����ووكایهتی بەمرۆڤی كورددا كاری كردووهو ههرگیز گرنگییان بەڕۆحی ئینسانی كوردو كهسایهتی نهداوه ،ئهوان ویس����توویانه پلهی بهرزی مرۆڤی كورد، ب����ەزۆر بێننه خوارهوه ،ب����ۆ ئهوهی وهك خۆیان����ی لێبێ .وهك قهت زهمینهی كاری هاوبهش لهنێوان حیزبی كوردیدا نهبووه، ئهس����تهمه ئهوان لهسهر بیست یا بیستو پێنج ژنو پیاوی شارهزا ،دڵسۆز ،خاوێنو ئازا رێكبكهون كه حكومهتی نیش����تمانی بهڕێ����وه ب����هرن .دابهش����كردنی خهڵكی كوردستان ،یهكێكه لهمهترسیترین تاوان ك����ه حیزب����هكان بهرامب����هر بەكۆمهڵگای ك����وردی ئهنجامی����ان داوه ،ههڵب����هت، ئهگهر ئ����هم لێكترازان����ه نهبوایه ،عێراقو ئێران����ی داگیرك����هر ،نهی����ان دهتوانی وا بەئاسانی ،نیوهی باش����ووری كوردستان داگیربكهنهوه. نۆیهم :باوهڕ نهبون بەدیموكراسی ،باوهڕ نهبون بەدهستاودهس����تكردنی دهسهاڵت، ب����اوهڕ نهب����ون بەگوێگرت����نو حورمهتی یهكدی ،شهقڵی سهرهكی حیزبی كوردییه، دیموكراس����ی جگه لهناوهك����هی ،لهڕووی ئهخ��ل�اقو كولت����وورو پیادهكردنهوهوه،
مندا ،سهوز دهبێ (ئهو سهوزهی ههرگیز رهنگ����ی یهكێت����ی نییه ی����ا زهرد ههرگیز رهنگی پارتی نیی����ه) .بۆیه بەباوهڕی من ئهم حیزبەكوردیانه بێ جیاوازی: ههموو ئێوه ،یهكو دووتان لێناكرێ كاری چاكو حوكمهتیتان پێناكرێ ئێوه نه پیاوی ئاشتی ناوخۆبون نه كهڵی بهرهنگاری دوژمنان بون له كۆتاییدا ،س����هرێك دهكێش����م بۆ الی رۆحی دیالنی مامو مامۆستام ،بۆ سااڵنی شهستهكانو حهفتاكانی سهدهی بیستهم، بزان����م ئهو ش����تێكی بۆ ئهم كارهس����اته نووسیوه .ئهویش ههر ئهوهندهی وت ،كه ههر كاتێك كورد كارهساتی بهسهردا هات شیعری (پایزی جاران) بڵێنهوه .با بچمه الی كۆپلهیهك لهشیعرهكه .لهبهره بهیانی تش����ریندا ،دی��ل�ان دیالنی ك����وڕی كوردو رۆڵهی سنهو مههاباد ،دیالنی نهوجهوانی سلێمانیو دهۆك ،دیالنی جوامێری ئامهدو قامیشلو ،لهگردی سهیوانی سلێمانییهوه، لهگۆڕ ههڵدهستێتهوهو بەسهر كوردستاندا، بەسهر سهركردایهتی سیاسیی حیزبهكاندا دهش����ریخێنێو دهڵێ ،ئهو دهڵێو ئێمهی الوازو بێ تواناكراو لهپرس����یاردا ،ئێمهی لهعهق����ڵو تێگهیش����تنخراو بەدهس����ت سیاس����هتمهداری حیزب����ی كوردیی����هوه، بەدوای دیالندا دهیڵێینهوه: ئهم واڵته پڕ بو لهپیتو پڕ سامانه جێگهی فهڕ بو پڕ بو لهشهقڵی پیاوانه ئهوا دیسان پایز هات گهاڵ رێزانه ه����هوری پهڵ����ه ،رووهو ش����اخو رووهو كوێستانه ئهی ههورهكه داڕێژه سهری تشرینه وادهی پهڵهو ناشتنی تهرمی هاوینه نۆرهی تۆیه بگری بهسهر ههموومانا بهسهر ئێسكو پروسكی رابردوومانا بیشۆرهوه با سهر لهدهس دیاریی بێ با قوڕ خهس����ت بێ ،بۆ سهری شهرمهزاری بێ
یهكجار زۆری ماوه. دهی����هم :حكومهت هی نیش����تمانی بێ یا نانیشتمانی ،جگه لهدهیانو سهدان ،دامو دهزگا ،پێویس����تی بەهیزی داراییو هێزی س����وپا ههیه ،ئهوهندهی م����ن بیزانم ،ئهو حكومهته نیش����تمانییهی داوای دهكهن، پۆلیس����ێكی پێناجووڵێو سكی یهكێكیش ناخوسێنێتهوه. گۆڕانو كۆمهڵو هی دیكهش ،ههتا ئێستا ب����هو خهیاڵ����هوهن ،كه دوای دوو س����اڵ زیاتر لهنهمانی ش����هرعییهتی پهرلهمان، تازه بەت����ازه دهیانهوێ رۆح����ی بهبهردا بكهن����هوه ،پهرلهمانێك كه ئهندامانی چی سووكایهتی نهماوه بەیهكدی نهكهن ،بەچ روویهك����هوه دهچنهوهو پێك����هوه كار بۆ كوردی دابهشكراو س����تهملێكراو دهكهن، ئ����ای چ كارهس����اتێكی دیكهی����ه .لهناو سیاس����هتمهداری حیزبی����دا ،تهنه����ا كاك قادری حاجی عهلی ،ههڵس����وڕاوی دیاری گۆڕان ،ئهو جهسارهتهی تێدا بو كه بڵێ: "ش����هرعییهتی ههموو دهزگاكانی ههبون، لهژێر پرس����یاردایه؟!"بۆ ئهم تێگهیشتنو ئازایهتییه ،ئافهرینی سیاس����یانهو واقیع بیینان����هی دهوێ ،هیچ نهبێ لهحیزبهكهی خۆشیدا ،دهبێ بهو ئاراستهیه كاربكا. ی����ازده :كارهس����اتێكی دیك����ه ،ئهوهیه، كه لهباش����ووردا ،حیزبێكی نیش����تمانیو نهتهوهی����ی لهمهیداندا نیی����ه بتوانێ كار بگرێته ئهستۆ ،بۆیه بەناچاری ههر ئهوهیه! كه ئهو حیزبانه پیاوانه! بهاڵم وهك جاران ن����ا ،پێكهوه رێكبكهون ،دهس����هاڵتهكانی ههریم لهس����هرۆكایهتی ههرێمو پهرلهمانو حكومهت ،ههڵوهشێننهوهو لهماوهی سێ بۆ شهش مانگدا ههڵبژاردنی گشتی بكرێ. ئهوجا ئهو پهرلهمانه بتوانێ نهخشهیهك بۆ ئاینده دابڕێژێ ،پێشم خۆش نییه بڵێم، لهتواناو ش����ارهزاییو پێك����هوه ههڵكردنی ههموو حیزبهكان ،گهشبین نیم. دهش����ێ هۆكاری دیكهش ههبن بۆ ئهوهی ئهس����تهم ب����ێ حكومهتێكی نیش����تمانی دابمهزرێ ،بهاڵم لهم كاتی گێژاوی سڕبونی لهندهن ـ 22ی تشرینی یهكهمی 2017 بیرو لێكدانهوهیهدا ،ههر ئهوهنده لهمێشكی sabahghalib@yahoo.co.uk
نیفاقو حەسادەت نەجات نوری (مەگەر خوا بەقودرەتی خۆی تاعونێك بخات���ە ناو ئوم���ەڕای بەب���ەوە بەغیری یەكێك كەس���یان نەهێڵێ) ئەمە ناڵەی (مەحم���ود پاش���ا) ب���ووە لەدەس���ت دەردەسەریو رەفتاری براو دۆستەكانی خ���ۆی لەن���او میرایەتی باب���ان دا .كە هۆكاربون ب���ۆ وێرانبونی ئەم میرایەتیە بەدرێژای دووس���ەد ساڵ لەلەشكركێشی والیەكانی بەغداو هێ���زی ئێرانیەكان بۆ س���ەركوتكردنی یەكت���ری ...بێگومان ئەمەش بەكرێگیراوێتی دەس���ەاڵتدارانی بابانی���ەكان بووە بۆ ئێ���رانو دەوڵەتی عوس���مانی لەپێن���او دەس���ەاڵت گرتنە دەستی خۆیاندا. (حەس���ودی بەینی ئومەڕای ئێمە بۆتە س���ەبەبی م���اڵ وێرانی بەب���ە .واقیعەن ئەگەر نیفاقو حەسادەتی بەینی ئومەڕای بەبەنەبوای���ە ت���وركو نە ئێ���ران نەیان ئەتوانی زەفەرمان پێ بەرن) ئەمە نمونە زیندۆكەی س���ەردەمی دەس���ەاڵتدارانی بابانی���ەكان ب���ووە ،كە ش���ایەتحالێكی دیاری ئەو كاتانە ئاوا بۆ(مس���تەر ریچ) ی بەیان دەكات ،ئەمە چەند دێڕێكە بۆ بەكێگیراوێتی ب���راو خزمەكانی یەكتری لەناو میرایەت���ی بابانیەكاندا ،وێنەیەكە ب���ۆ هەمیش���ە دەبێت���ە ه���ۆكاری ئەو وێرانەخاكەی كە ئاوا كەسانی بەكرێگیراو بۆ توركو ئێران دەیهێنن بەس���ەر واڵتی خۆیاندا .ئەم���ەش وێنە مەینەتبارەكانی س���ەردەمی میرایەت���ی بابانیەكان ،ئەی ل���ەو كاتانەوە بۆ رۆژگاری ئێس���تا چی دەگوزەرێ���ت؟ بەمە دەچمە س���ەر ئەم ناونیش���انە (نمونەی بەكرێگیراوێتی) بۆ نوسینی ئەم دێڕانە: چەند ساڵێك بەر لەئێستا بو كە كتێبەكەی (محەمەد ئەمین زەكی بەگ)م (تاریخی س���لیمانی وە واڵت���ی) خوێندبووە ،لەم رۆژانەشدا جاریكی تر بۆ بەبیرهێنانەوەی ئەو هەموو مەرگەساتو وێرانبونەوەی كە لەسەر دەس���ەاڵتی براكانو برازاو ماممو خزمە نزیكەكانی یەكتری لەناو میرایەتی (بابان)دا هێنابوویان بەسەر خاكی ئەم میرایەتی���ەدا خوێن���دەوە ...ئەم جارە باشتر زانیم كە بەڵگەو نوسراوەكانی ناو
ئەم كتێبەچەند جێگەی سەر سوڕمانن بۆ نمونەی بەكرێگیراویەتی دەسەاڵتدارانی ك���ورد لەمێ���ژودا .ب���ەاڵم پێناچێت بۆ ئێستا زۆر لەدەس���ەاڵتدارانو نوسەرانی دەرباریان تاكو ئێس���تا یەك الپەڕەیان لەم كتێبەخوێندبێت���ەوە ،پێم وایە هەچ سەركردەو نوس���ەرێك الپەڕەكانی ئەم كتێبەی خوێندبێتەوە هیچ كاتێك ناتوانێت ببێت���ە بەكرێگیراو نۆكەری هیچ واڵتێك، چونكە دەزانن سەردەمی بابانیەكان بەچ دەردێك ب���ۆ بەكرێگیراویەتی براكان بۆ ئێران وعوس���مانیەكان چ وێرانەیەكیان بەس���ەر خاكی ئەم میرایەتیەدا هێناوەو دوای خۆی���ان چ رۆژگارێك���ی تاریكیان بۆ خەڵك بەدی���اری جێهێاڵوە ،خۆزگەم دەخواس���ت هەموو كاربەدەس���تانی ئەم واڵت���ە بەش���ەرمەوە دوا الپ���ەڕەی ئەم كتێبەیان بخوێندایەتەوە تا فرێبووبونایە كە خۆیان دەس���ەاڵتداربن نەك توركو ئێران دەسەاڵتداریان بن. بەڵگەكان���ی كتێبەك���ە دەبێت���ە ئ���ەو نمونە زین���دووەی ك���ە لەبابانیەكانەوە بۆ ئێس���تای دەس���ەاڵتدارانی كورد لەم هەرێم���ەدا ئێمە بۆ عەقڵو سیاس���ەتی ئ���ەو دەس���ەاڵتدارانە رادەكێش���ێت كە هەمیش���ە نمونەی بەكرێگیراویەتی بون لەكاتی دەس���ەاڵتداری خۆیاندا ،مرۆڤ سەرس���ام دەبێت بۆ دەبێت هیچ كاتێك ئەم دەسەاڵتدارانە بەبێ ئێرانو توركیاو عێراق نەتوانن خۆی���ان ئیدارەی خۆیان ب���دەن .دەس���ەاڵتدارانی بابانیەكان كە زیات���ر جەنگی نێوان ب���راكان بو بۆ مل شكاندنو تەفروتوناكردنی یەكتری لەناو ئەم میرایەتیەدا بەدرێژای دووسەد ساڵ لەتەمەنی میرایەت���ی بابانیەكان دابەش بون بەس���ەر نۆكەرایەتی ب���ۆ والیەكانی بەغداو دەس���ەاڵتی پاش���اكانی ئێرانی سەفەوی دا ،خراپەی كاریو هێرشی ئەم برایانە لەو رۆژگارەدا دەمانخاتە بەردەم نمونەك���ەی ئەم رۆژگارەوە ،كە دەبینین كوڕو دەس���ەاڵتدارانی ن���او بنەماڵەكانی ئێستای ئەم هەرێمە چۆن چۆنی مەرگی یەكتری رادەگەیەننو بۆ مانەوەی خۆیان وەكو براكانی ن���او میرایەتی بابانیەكان هەر رۆژە پەلكێش���ی هێزێك���ی بێگانە دەكەن بۆ سەر رۆحی شەڕانی یەكتری، دەبینین ك���ە هەولێر بۆت���ە پایتەختی
توركەكانو س���لێمانیش بۆتە پایتەختی ئێرانەی���ەكان .ئ���ەم رۆژگارە رێ���ك دەمانباتەوە بۆ سەردەمی دەسەاڵتدارانی بابانی���ەكان ،رۆژگاری بەكرێگیراوێت���ی دێت���ەوە بیرم���ان ،رۆژگاری وێرانوونو مەرگ���ی خەڵك دێت���ەوە بەرچاومان كە چ���ۆن چۆنی ب���ۆ ئێس���تا درێژبۆتەوە. گرنگە ك���وڕو دەس���ەاڵتدارانی ناو ئەم بنەمااڵن���ە زۆر زوو بێ���ن بۆ یەكجار ئەم كتێبەبخوێن���ەوەو لەنمونەكانی ناویەوە كەمێك ش���ەرم لەخۆیان بكەنو تێبگەن كە هی���چ كاتێ���ك ت���وركو ئێرانیەكان لەمێژودا نەبونەتە فریادرەسی كۆیلەكانی خۆی���انو بەكرێگیراوەكانیان ،هەمیش���ە س���ەری دەس���ەاڵتدارانی كورد لەمێژودا چەند خزمەت���كاری پاش���اكانی ئێرانو والیەكانی بەغداو ئەس���تەنبوڵ بون هەر بەسەری رمەوە س���ەریان بیندراوە نەك لەسەر كورسی دەسەاڵت. ببین���ن چەن���د مەرگە س���اتو جێگەی تێڕامانە كە دوای دوو سەد ساڵ لەتەمەنی میرایەتی بابان كەسێكی وەكو (سلێمان پاش���ا) نەتوانێ���ت تەنی���ا ()200تومان ب���ۆ گەڕیدەیەك پەیدا ب���كات تا بیدات بەپاسەوانەكەی ،ئەمە ئەو مەرگەساتو وێرانە خاكە بو كە زیاتر لەسەر دەستی هەردوو برا (س���لیمان پاش���او مەحمود پاشا)دا بەسەر خاكو خەڵكی بابانیەكاندا هات .بەكێرێگیراوێت���ی براكانی ناو ئەم میرایەت���ی یە ،دەبێت ببێت���ە نمونە بۆ دەس���ەاڵتدارانی ئێستای ئەم هەرێمە كە چەند پ���ارەو س���امانتان هەبێت ،چەند قاسەكانتان پڕبێت لەزێڕو زیوبێت ،چەند خاوەنی موڵكو پارەبن لەدەرەوە ،سەر ئەنجام ئەم رفتارو ملكەچیەی ئێستاتان بۆ تارانو ئەنقەرە دەتانخاتە سەر ساجی عەلیو دواجار ئێوە دەرەقەتی سیاسەتی فریودەرانی ئەم دوو واڵتە نایەنو وەكو سلیمان پاش���ا دواجار ناتوانن دوو سەد دینار بۆ كەس���ێك پەیدا بكەن تا ناوتان لەس���ەر كێل���ی گۆڕەكانتان بنوس���ێت. لەم رفتارانەی ئێوەوە دەچینەوە س���ەر خەڵكی خۆی���ان ،ئێوەش ئەوە بۆ زیاتر رفتارەكان���ی میرەكان���ی بابانی���ەكان ،لەحەفتا س���اڵ دەچێت هەمیشە پشتان ك���ە ئیت���ر هی���چ ش���تێك لەیەكتریتان بەدەس���ەاڵتدارانی عێراقو ئێرانو توركیا جیاناكاتەوە ،ئەوان بەدرێژای دوو سەد بەستووە ،ئێوە وەكو بابانیەكان لەكاتی ساڵ خەریكی پەلكێشكردنی دەسەاڵتی شكس���تەكانتان دا خێ���را پەنات���ان بۆ بێگان���ەكان بون بۆ س���ەر خاكو رۆحی پەلكێش كردنی بەعسو توركو پاسدار
ئیتر ئەمە قەدەرو وێنەی ئێمە بووە لەمێژودا بەدەست كاربەدەستی ملكەچو نەزانەوە ...دەبێت ئێمەش دوای دەیان ساڵ لەنەمانی میرایەتی بابان هەر ئەم دوعایە بكەینەوە (مەگەر خوا بەقودرەتی خۆی تاعونێك بخاتە ناو ئومەڕای ئێستامانەوەو بەغیری یەكێك كەسیان نەهێڵێ) ئامین
ب���ردووە ،ئێوە خۆت���ان دەبینن كە بەم رفتارانەتان چیتان بەسەر خەڵكو خاكی ئەم هەرێم���ەدا هێن���اوە ،وەكو خۆتان ناخوێننەوەو نابین���نو بێئاگان لەمێژو، كەمێك بەنوسەرو رۆشنبیرە دەربارەكانی خۆت���ان بڵێن ب���ا بۆتان باس���بكەن كە لەمێژودا دەسەاڵتداری بەكرێگیراو دواجار خاك دەكات بەخۆڵەمیشو خۆیش���یان جگە لەدەربەدەری هیچ نایەتە رێگەیان. ئێوە تێناگ���ەن كە لەمێژودا ئێرانیەكانو توركەكان چ وێرانە خاكێكیان بۆ میللەتی كورد بەجێهێ�ڵ�اوە ،پێ دەچێت هیچتان پەندتان لەیەك وشەی رۆژگاری بابانیەكان وەرنەگرتبێت ...ئێستا دەبینین كە ئێوە نیفاقی گەورە لەنێوانتاندایە ،دەبینین كە ئێوە ئێستا خاوەن ئیرادەی خۆتانن نین، دەسەاڵتی توركو ئێرانیەكان هۆكارن بۆ مان���ەو بونتان ،لەخۆتان بپرس���ن كەی لەمێژودا ئ���ەم دوو داگیركەرە هۆكاربون بۆ سەركەوتنی كوردو مافەكانی؟ دیارە ئێ���وەی دەس���ەاڵتدارانی ئەم���ڕۆی ئەم هەرێم���ە وەك���و س���ەردەمی بابانیەكان پەلكێش���ی هێزی توركو فارس بەگرنگ دەزانن ب���ۆ مانەوەی خۆت���ان ،ئەمەش دەتانخان���ە بەردەم دوو ه���ۆكار دواجار ئەم خاكە بەهۆی سیاسەتە هەڵەو بیرە نەزانەكانی ئێ���وەوە وەها وێران دەبێت ك���ە ئاوەدانی تێدا نامێنێت ،كە ئەمەش خواستی گەورەی توركو فارسەكانە كە ئێوە بۆ ئ���ەم وێرانبونە بەكار دەهێننو خۆیش���تان وەه���ا دەربەدەردەكەن كە هیچ پەش���یمانیەك بەفریاتانەوە نایەت، وەك���و چۆن لەمیرایەتی باباندا ئەم وێنە ترس���ناكە رویدا ...ئەم وێنە ترس���ناكە بۆ ئێس���تا درێژدەبێتەوە ،بۆتە هۆكاری ترسو پرس���یاری گەورە لەالی بەشێكی زۆری كۆمەاڵن���ی خەڵك ك���ە لەخۆیان دەپرس���ن توركو ئێرانی���ەكان چی بۆ ئێمە دەك���ەن لەكاتێكدا خۆیان ملوێنان كوردی ژێر دەسەاڵتی خۆیان قڕدەكەن؟ ئەوە خەڵكە كە دەپرس���نو دەبینن كە چۆن چۆنی بنەماڵە دەس���ەاڵتدارەكانی ئێس���تای ك���ورد وەك���و جاران پش���ت بەبێگانەو هێزی توركو فارس دەبەستن بۆ مانەوەی خۆیانو بۆ س���ەركوتكردنو نەمان���ی یەكت���ری ب���ەكاری دەهێنن... ئەمە پرس���یارە گەورەكەی خەڵكە بەاڵم
پێناچێت هیچ كاتێك كوڕی بنەماڵەكان لەمێژوی ئێمەدا وەاڵمی خەڵكیان بەباشە دابێتەوە. ئێس���تا رۆژگاری ئێمە دەچێتەوە س���ەر رۆژگاری بابانیەكان ب���ۆ كۆتایی هێنان بەدەس���ەاڵتو وێرانبونی خاكەكەیان كە هۆكارەكەی نیفاقی نێوان براو میرەكانیان بوو .لێرە ئەم���ڕۆ بنەماڵەكان بەهەمان حالی جاران بونەتە دوو دەسەاڵتدار كە هەریەكەیان پشتیان بەدوو هێزی بیگانەی ترسناك بەس���تووە بۆ مانەوەی خۆیان، بێگوم���ان ئەوەی هەس���تی پێ دەكاتو رێگا تۆقێنەرەك���ە وەكو خۆی دەبینێت كە توركو ئێرانی���ەكان لەئەمڕۆدا چەند گەمەیەكی ترس���ناك لەسەر خاكی ئێمە بەرێوە دەبەن ،كاربۆئەوە دەكەن لەسەر هەمان نەخشەی جاران ئەم دوو بنەماڵە دەس���ەاڵتدارە بك���ەن بەگ���ژ یەكتریداو نەهێڵ���ن میلل���ەت بەخواس���تی خ���ۆی دەوڵەتو پەرلەمانو هێزی خۆی هەبێت، ترسناكیەكە لەوەدایە دەسەاڵتدارانی ناو ئەم دوو بنەماڵە پێیان وایە كە فەرشی س���وریان بۆ راخراو دەرگای كۆش���كی س���ەرۆكایەتی ت���ارانو ئەنقەرەی���ان بۆ كرایەوە ئیتر دەتوانن ببنە ئەو كەسەی ك���ە دەیانەوێت ،هەر ئ���ەم هەڵە زەقو نەخوازراوان���ە بو كە لەمێژودا س���ەری هەموو میرو سوڵتانە كوردەكانی خواردو میللەتەكەیشیان تەفرو تونابوو ...ئێستا ئیتر دەس���ەاڵتدارانی ئەم دوو بنەماڵەیە دوای دەیان س���اڵو دوای دەیان نمونەو وێنەی پش���ت شكێن لەگەمەی ترسناكی توركو فارس تێناگەن كە ئەم دوو واڵتە هەمیشە هێزی بەكرێگیراویان دەوێت بۆ دوو هۆكار :جارێك بۆ تەفروتواناكردنی هێ���زە نەیارەكانی خۆی���ان ،جارێكیش ب���ۆ لەناوبردن���ی یەكتری لەن���او خۆداو هەڵتەكاندن���ی هەم���وو خواس���تەكانی خەڵك... ئیتر ئەم���ە قەدەرو وێن���ەی ئێمە بووە لەمێژودا بەدەست كاربەدەستی ملكەچو نەزانەوە ...دەبێت ئێمەش دوای دەیان س���اڵ لەنەمان���ی میرایەت���ی بابان هەر ئ���ەم دوعای���ە بكەین���ەوە (مەگەر خوا بەقودرەت���ی خۆی تاعونێ���ك بخاتە ناو ئومەڕای ئێس���تامانەوەو بەغیری یەكێك كەسیان نەهێڵێ) ئامین.
بیروڕا
) )599سێشهممه 2017/10/31
birura. awene@gmail. com
عەبادیو سەدام ،چی کۆیاندەکاتەوە؟ شێرکۆ کرمانج سوربونی حەیدەر عەبادیو عێراقییەکان لەس���ەر دەرپەڕاندن���ی دەس���ەاڵتی کوردس���تانیانو هێزی پێشمەرگە لەناوچە داب���ڕاوەکان بۆ پش���ت ئەو س���نورانەی کە لە ١٩٩١کێش���اویەتی ئەو پرس���یارە دێنێتەگۆڕی کە داخۆ دەبێت سەرچاوەی مکوڕبونی عەبادی لەسەر ئەم سنورە چی بێ���ت .ئەم بابەتە پێداگری لەس���ەر ئەوە دەکات کە ئەو هۆکارانەی کە وای لەسەدام حوسێن کرد کە سنورەکە بکێشێت هەمان هۆکاری س���وربونی عەبادین .ئەم بابەتە هەوڵێکە ب���ۆ دیاریکردنی ئ���ەو هۆکارانە ئەویش بەوردبونەوە لەسنورە کێشراوەکە لەالی���ەن س���ەدام .ب���ۆ وەاڵمدان���ەوەش دەگەڕێینەوە بۆ مێژوو. هێرش���ەکانی حکومەت���ی عێ���راق بۆ سەر ش���ارو ش���ارۆچکەکانی کوردستان لەئ���ازاری ١٩٩١لەگ���ەڵ ترس���ی خەڵک لەدووبارەبونەوەی ئەنفال وای لەکوردەکان کرد کە بەکۆمەڵ زێدی خۆیان بەجێبێڵنو بەرەو دۆڵو شاخەکان لەنزیک سنورەکانی ئێرانو تورکی���ا کۆچبک���ەن .لەئەنجامی ئەو دەردەس���ەرییەی کە ملیۆنان منداڵو ژنو پی���رو پەککەوت���ە لەدۆڵو ش���اخە ساردوس���وڕەکاندا رووب���ەڕووی بونەوە، هەروەها ،ئ���ەو روماڵە چڕەی کە لەالیەن میدیای رۆژئاواوە لەخەڵکە ئاوارەکە کرا، فش���ارێکی گەورە لەس���ەر حکومەتەکانی رۆژئاوا دروس���تبو کە ناچاربون بەهانای ئ���اوارەو پەناب���ەرە ک���وردەکان بێ���ن. بەهاناوەهاتنی رۆژئاواییەکان دروستکردنی ناوچەی ئارامو س���ەپاندنی ناوچەی دژە- فڕینی لەس���ەروی هێڵ���ی تەریبی ٣٦ی لێکەوتەوە. س���ەرەڕای ئەوەی کە حکومەتی سەدام دژایەتیکردن���ی خۆی ب���ۆ جێبەجێکردنی بڕیارەک���ە دەرب���ڕی ب���ەاڵم لەبەرئەوەی: یەک���ەم ،عێراق ت���ازە لەش���ەڕی کوێت بەدۆڕاوییو بەشپڕێوی دەرچووبوو .دووەم، عێراق هێشتان سەرقاڵبو بەدامرکاندنەوەی پاشماوەی راپەڕینەکەی شیعەکان لەباشور. س���ێیەم ،عێراق لەهاوکێش���ە سیاس���ییە نێودەوڵەتیی���ەکان هێش���تان پێگەی زۆر الوازبوو .بۆیە هاتوهاوارەکانی نە بەرگوێی کەس کەوتن نەتوانیش���ی پەرچەکردارێک لەخۆنیش���اندا .بۆئەوەی خەڵکە ئاوارەکە وەک فەلەستینییەکان پەڕاگەندەی واڵتان نەبنو هەلێک بڕەخسێ بۆ گەڕانەوەیان بۆ
زێدی خۆیان سەرکردایەتی سیاسی کورد لەنیس���انی ١٩٩١دا بڕیاریدا کە دانوسان لەگەڵ حکومەتی عێراق بکات. دانوس���انەکان ت���ا ناوەڕاس���تی ١٩٩١ بەردەوام بون بەاڵم سەرەڕای ئەو هەموو تەنگژان���ەی حکومەت���ی مەرک���ەزی لەو ئانوس���اتانەدا رووبەڕووی ببۆوە ،لەوانە: پەراوێزخراوەی���ی نێودەوڵەتیی ،کێش���ەو گرفت���ە ئابوری���یو کۆمەاڵیەتیی���ەکانو ئابڵوق���ەی ئابورییو نائارامی باری ئەمنی لەباش���ور کەچ���ی ئامادەی س���ازان نەبو لەگەڵ کوردەکان. حکومەتەکەی س���ەدام پێداگری لەسەر هەم���ان ئەو س���نورانە دەک���رد کە کاتی خ���ۆی ل���ە ١٩٧٤تاکالیەنانە ب���ۆ ناوچە ئۆتۆنۆمییەکەی دیاریکردبون .لەبەرابەردا کوردەکان سوربون لەسەرئەوەی کە فاکتە مێژووییو جوگرافیی���ەکان بکرێن بەبنەما بۆ دیاریکردن���ی ناوانی ناوچە ئۆتۆنۆمییە پێش���نیازکراوەکە .وەک گاڵتەپێکردنێک بەئەندامان���ی وەف���دە دانوس���انکارەکەی کوردان ،تاریق عەزیز ،یەکێک لەنوێنەرانی حکومەتەکەی س���ەدام لەدانوسانەکاندا، بەکوردەکانی گوتبو کاتی خۆی ئەندەلوس (ئیسپانیا) بەش���ێک بو لەخاکی عەرەب بەاڵم هیچ عەرەبێک ئێس���تا داوای ناکات. لەوەدەچێت مەبەس���تی تاریق عەزیز لەم گێڕانەوەی���ە ئەوە بووبێ���ت کە کوردەکان رازیبکات کە دەبێت ئەوان دەستبەرداری مافە مێژووییەکانیان بنو کەرکوکو ناوچە کێشەلەس���ەرەکان لەبیربکەن وەک چۆن عەرەبەکان 'ئەندەلوس'یان لەبیرکرد. لە ئاداری ١٩٩١دا ،لەچاوپێکەوتنێکدا سەدام بەیانیکرد کە مکوڕبونی کوردەکان "لەس���ەر لکاندن���ی کەرک���وک بەناوچەی ئۆتۆنۆم���ی کوردس���تان ئاماژەیەک���ە بۆ ئارەزویان لەجیابون���ەوە" .ئەم ملمالنێیە لەس���ەر خ���اک ئ���ەوە نیش���اندەدا ک���ە دیاریکردنی سنوری کوردستان جەوهەری کێشەی کوردستانیان لەعێراق پێکدێنێت، لەسەدام بۆ عەبادی ،دواتریش. بەهەرحاڵ ،دانوستانەکان تا ناوەڕاستی تەم���وز درێژەی���ان کێش���ا .لەتەم���وزی ١٩٩١دا ،خۆپیش���اندان ش���ارەکانی س���لێمانیو هەولێرو چەند شارۆچکەیەکی دیک���ەی گرت���ەوە .خەڵک���ە ناڕازییەکە، کە زیاتر هێ���زە چەپەکانی کوردس���تان وەگەڕیانخستبون ،لەوانە :ئااڵی شۆڕش، هەستەی کرێکارانی سۆشیالیست ،رەوتی کۆمۆنیستو بزوتنەوەی شوراکان ،داوای دەرچونی هێزەکانی س���ەدامیان دەکردو
وەک "داگیرکەر"ناویاندەبرد .رقو ناڕەزایی خەڵکو درێژبونەوەی خۆپیش���اندانەکان پێکدادان���ی چەکداری���ی لەنێ���وان هێزە ئەمنییەکان���ی حکومەتو ئ���ەو هێزانەی پێش���مەرگەی لێکەوت���ەوە ک���ە لەگ���ەڵ درێژەی پڕۆسەی دانوس���انەکان هاتبونە ناو شارەکان .فشاری جەماوەریو الوازی هێزە ئەمنییو س���ەربازییەکانی حکومەت لەگ���ەڵ بەردەوامی���ی خۆپیش���اندانەکان ب���ون بەمای���ەی کێش���انەوەی هێزەکانی حکومەت لەتشرینی یەکەمی ١٩٩١دا ،کە کێشانەوەی دامودەزگا دەوڵەتییەکانیشی بەدوایخۆیدا هێنا. دوای کێش���انەوەی دام���ودەزگاکانو س���وپا ،س���ەدام دەیگوت ئێمە سوپامان کێش���اوەتەوە بەاڵم پاش ماوەیەکی دیکە دەبینن کوردەکان چۆن بۆ س���وپاکەیان دەگری���نو داوای یارمەتی���ان لێ دەکەن. ئەو جەختی لەسەر ئەوەش دەکردەوە کە "دوو یان سێ عێراق بونی نییە ...گەلیش یەک گەل���ە نەک دوو"،کەچی س���ەرەڕای بونی توانای سەربازیو نیشاندانی هیوای گێڕانەوەی کوردس���تان بۆ باوەشی عێراق لەالیەن سەدام ،دەوڵەتی عێراقی لە١٩٩١ تا ٢٠٠٣هیچ رێوش���وێنێکی نەگرتەبەر بۆ دووبارە-گێڕانەوەی دەس���ەاڵت بۆ ناوچە کوردییەکان. هەندێک ئەکادیمیو توێژەر هێرشنەکردنە س���ەر کوردس���تانو داگیرنەکردن���ەوەی دەگێڕن���ەوە بۆ چەن���د هۆکارێک .لەوانە، یەک���ەم ،بون���ی ناوچ���ەی دژە-فڕین کە جوڵەو چاالکیی���ەکانو توانای مناوەرەی هێزە ئاسمانییەکانی عێراقی پەکخستبوو هێ���زە زەمینییەکانی عێراقی دەخس���تە مەترسییەوە ئەگەر هەوڵی داگیرکردنەوەی کوردستانیان بدابا .دووەم ،ئاساییکردنەوەو کۆنتڕۆڵکردن���ەوەی ناوچەکانی باش���ورو لەڕاپەڕینەکانی ١٩٩١دا دڵس���ۆزییان بۆ ناوەڕاست بۆ سەدام لەپێشتربون چونکە رژێم نواند ،وەک ناوچە سوننییەکان. س���ەرەڕای بون���ی راس���تیی لەزۆربەی نائارامییەکانی ئەوێ ترسی راستەوخۆتری لەس���ەر رژێمەک���ەی بەع���س هەب���وو .ئەو دیدو تێگەیش���تنو ش���رۆڤانە ،بەاڵم س���ێیەم ،رژێمەک���ەی س���ەدام چاوەڕێی وردبون���ەوە لەو س���نورانەی کە س���ەدام کاریگەرییەکان���ی ئابڵوقە ئابورییەکان بو دوای کێشانەوەی دامودەزگاکانی لەناوچە لەس���ەر کوردس���تان چونکە پێیوابو کە کوردیی���ەکان ب���ۆ هەرێمی کوردس���تان دواج���ار کوردەکان بەرگ���ەی ئابڵوقەکان کێش���ای ،هاوکات ،بەڕەچاوکردنی ئەوەی ناگرنو ملدەدەنو خۆیان دەگەڕێنەوە بن کە حکومەتی مەرکەزی توانای سەربازیی باڵی دەوڵەت .چوارەم ،گوایە رژێمی عێراق داگیرکردنەوەی کوردس���تانی هەبو وەک نەیدەویس���ت لەو بارودۆخە سەختەی کە لەداگیرکردنەوەی هەولێر لەئابی ١٩٩٦دا خۆی پێیداتێپەڕدەبو داهات بۆ کوردستان دەرکەوت ،بۆمان دەردەکەوێت کە رژێمی لەخەزێنەی دەوڵەتەوە دابینبکات ،بەڵکو عێراقی نیازو پالنێکی ستراتیجی لەپشت دەیویست ئەو پارەیەی کە بۆ کوردستان کێشانەوەو هێرشنەکردنە سەر کوردستانی تەرخاندەکرا بنێرێت بۆ ئەو ناوچانەی کە هەبوو.
سنورە نوێکە زۆر وریایانەو ستراتیجیانە کێشرابون .مەبەست لێی بێبەشکردنی ناوچە کوردییەکان بو لەسەرچاوە سروشتییەکان بەتایبەتی نەوتو گاز .لەکێشانی سنورەکان دیدە سەربازییو تۆپۆگرافییەکانیش رەچاوکرابون
13
نەگەڕانەوەی حکومەت دەگەڕێتەوە بۆ چەن���د هۆکارێکی دیک���ە ،لەوانە :یەکەم، کەمتوانای���ی ی���ان بێتوانای���ی حکومەتی مەرکەزی لەکۆنتڕۆڵکردنی سیاس���یانەی ناوچ���ە کوردییەکان نەک س���ەربازییانە؛ دووەم ،ئ���ەو ناوچان���ەی ک���ە حکومەت لێیانکش���ایەوە بایەخێک���ی ئابوری���یو ستراتیجیی ئەوتۆی بۆ دەوڵەت نەبوو. س���ەدام هەم���وو ش���ێوازو ئامرازێکی بەکارهێن���ا هەر لەچۆڵک���ردنو راگوێزانو تەعریب���ەوە بگرە تادەگات���ە کیمیابارانو کۆمەڵک���وژی دژی کورد کەچ���ی بەپێی تێگەیش���تنی خۆیو هاوڕێکانی لەبەعس هەر س���ودی نەب���وو .بۆی���ە لەوەدەچێت لەس���ەرەتای نەوەتەکانەوە سەرکردەکانی بەع���س ب���ەو قەناعەت���ە گەیش���تبن کە دوای زیات���ر لەبیس���ت س���اڵ حوکمڕانی نەیاتوانیبێ���ت وەک پێویس���ت بەش���ێک لەناوچ���ە کوردییەکان ،هەرێمی ئێس���تا، بخەنە ژێردەس���تی خۆی���انو خەڵکەکەی ئاوێزانی دیدە نەتەوەییە-عەرەبییەکانیان بک���ەن ،بۆی���ە پێیانوابووە ک���ە دابڕینی یەکجارەک���ی ئ���ەو ناوچانە بەمەبەس���تی لەکۆڵکردن���ەوەی سەرئێش���ەیەک ک���ە لەگ���ەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقییەوە بەلکاندنی کوردس���تان بۆ دەوڵەتی عێراق دروس���تبووە ،چاکترە .لەئەنجامدا بڕینی بەشێک لەو ناوچە کوردییانەی کە بایەخی ئابورییو ستراتیجییان نەبو وەک چاکترین چارەس���ەر دەهاتەبەرچاوو جێبەجێشکرا. بەکورتی مەبەست لەسنورە نوێکە کێشانی سنورێکی نوێ بو بۆ باکوری عێراق. ئەوەی جێ���گای س���ەرنجە ئەوەیە کە ئەو س���نورەی حکومەتەکەی س���ەدام بۆ ناوچە کوردییەکانی کێش���ا دوای روخانی رژێمی���ش لەالی���ەن حکومەتەکانی دوای س���ەدام ،مەبەس���ت مالیک���یو عەبادی یە ،هەمان ئەو س���نورانە وەک س���نوری هەرێمی کوردس���تان قەبوڵک���ران .ئەمە نیش���انەی بونی کۆدەنگییەک���ە لەالیەن عەرەبە-عێراقییەکانەوە لەس���ەر س���نورو خاکی کوردس���تان .ئەم���ەش ئەو خاڵەیە کە سەدامو عەبادی وەک دوو سەرکردەی عێراق کۆدەکاتەوە ،ئ���ەوە ئەگەر نەڵێین هەموو عەرەبەعێراقییەکان.
کاتێک س���ەدام هێ���زو دامودەزگاکانی خ���ۆی کێش���ایەوە ئەوە ئەو س���نورێکی نوێی بۆ ناوچە کوردییەکان کێشا ئەویش بەبڕینی ئەو ناوچانەی ک���ە لەو دواییانە نەوتی���ان تێدا دۆزراب���ۆوە وەک مەخمورو دیبەگە لەگەڵ چاڵەنەوتەکانی خورمەڵە، کە درێژکراوەی چاڵەنەوتەکانی 'ئاڤانە'یەو وەک بابەگوڕگوڕ لەگەورە-چاڵەنەوتەکانی ناوچەکەن .خورمەڵ���ەو دیبەگەو مەخمور پێشتر بەشێک بون لەو ناوچە ئۆتۆنۆمییەی کە حکومەتی عێراقی تاکالیەنانە لە١٩٧٤ دا رایگەیاندبو کەچی لەکێش���انی سنورە نوێک���ەی س���ەدام ل���ە ١٩٩١دا لەناوچە ئۆتۆنۆمەکە دابڕێنران .چەند ناوچەیەکی دیکەش کە پێشتر بەشێک نەبون لەناوچە ئۆتۆنۆمیەک���ەی ١٩٧٤دا ،وەک ئاکرێو کفریو کەالر ،لەگەڵ سنورکێشانەوەکەی ئەمجارە خرانە س���ەر ئ���ەو ناوچانەی کە دواتر وەک هەرێمی کوردس���تان ناس���ران (تەماشای نەخشەکە بکە). سنورە نوێکە زۆر وریایانەو ستراتیجیانە کێش���رابون .مەبەس���ت لێی بێبەشکردنی ناوچ���ە کوردیی���ەکان ب���و لەس���ەرچاوە سروش���تییەکان ،بەتایبەت���ی نەوتو گاز. لەکێش���انی س���نورەکان دیدە سەربازییو تۆپۆگرافییەکانیش رەچاوکرابون. ل���ەڕووی س���ەربازیی س���تراتیجیەوە، سنورەکان بەدرێژایی ،یان لەنزیک ،زنجیرە بەرزاییەکان���ی بانی مەق���انو زورگەزراوو چیای زەرد کێش���راون بۆئەوەی کە وەک پش���تێنەیەک ب���ۆ بەرگریک���ردن لەعێراق بەکاربێ���ن لەئەگەری روودان���ی ملمالنێ ی���ان پێکدادان لەنێوان عێ���راقو هەرێمی کوردستان. لەڕووی ئابورییەوە ،لەهێڵی س���نورەکە بەئاش���کرا دیارە کە مەبەس���تی سەرەکی س���ەدام پچڕاندن���ی ناوچ���ە دەوڵەمەند بەنەوتەکان بو پێش هەر شتێکی دیکە .ئەو ئارگیومێنتانەی کە باس لەبونی ناوچەی دژە-فڕین دەکەن ئەو راس���تییەیان نادیدە گرتوە کە نیوەی زیات���ری ئەو ناوچانەی ک���ە حکوم���ەت لێیکش���ایەوە لەخواروی هێڵی تەریبی ٣٦ـە ک���ە دژە-فڕین هەر نەیدەگرتەوە ،وەک کفری ،کەالر ،بەشێک لەپارێ���زگای هەولێرو زۆرب���ەی پارێزگای سلێمانی (تەماشای نەخشەکە بکە). تێبینی ،بۆ گەڕانەوە بۆ سەرچاوەکانی بۆیە ئەو تێگەیش���تنەی ک���ە پێداگری لەس���ەر ئ���ەوە دەکات کە س���ەدام لەبەر ئەم بابەتە تکایە تەماش���ای الپەڕەکانی ناوچ���ەی دژە-فڕین ی���ان الوازی توانای ٤٣٢ت���ا ٤٤٠بک���ە لەکتێبی شوناس���ی س���ەربازیی کوردس���تانی داگیرنەک���ردوە عێراق :ملمالنێ نەتەوەییو مەزهەبییەکان لەنوسینی شێرکۆ کرمانج. ئارگیومێنتێکی الوازە.
سیناریۆكانی روبهڕو بونهوهی ئهم بارو دۆخه! عهبدواڵ ساڵح كوردس���تان بەقۆناغێك���ی دژوارو پ���ڕ مهترس���یدا تێپهڕ دهبێ ،بارو دۆخی دوای ١٦ئۆكتۆبهر ئهم ناوچهیهی خسته بهردهم كۆمهڵێ���ك ئالۆگ���ۆڕی ریش���هیی ،رهنگه ئاكامهكانی یهك ل���هدوای یهك دهركهون، نامهك���ەی ئهمڕۆی بارزانی بۆ پهرلهمان – وهك نمونه. یهكێك لهیاریكهره س���هرهكیهكانی ئهم گۆڕهپانه یهكیهتی نیشتمانی ،یا دهقیق تر بڵێین باڵێكی ن���او یهكیهتی بو ،ههركهس بهسیاس���هتی ئ���هم باڵه بڵ���ێ خیانهت یا موئام���هره ئهوا لهسروش���ت وسیاس���هتی ئهحزابی ناسیۆنالستی كوردی ،بهتایبهتی یهكیهت���یو پارت���ی ،نهگهیش���توه یاخود سادهو س���هتحی بیر لهسیاس���هتهكانیان دهكاتهوه .ئهم سیاسهتهی باڵی بنهماڵهی تاڵهبانی لهناو یهكیهتیدا بهردێك بو بەدوو ئاراستهدا! یهك���هم /ئ���هوان دڵنیا ب���ون لهوهی پارت���ی بۆت���ه تاك���ه حزبی بااڵ دهس���ت لهكوردس���تاندا وههن���گاو دهن���ێ ب���هرهو سهركهوتنی ریفراندۆمهكهی خۆیو فهزای كۆمهڵگاش���ی بەجۆرێ���ك ش���هحن كردوه تهنانهت نهیارهكانیش���یان ناتوانن بەبهڵێ دهنگ نهدهن ،ئهم جواڵندنی شهقامه ،ئهو حیزبه ،بهتایبهتیش س���هرۆكهكهی دواتر وهك (پاڵهوانی قهومی) وێنا دهكا ،ئهگهر لهم ههلو مهرج���داە فری���ای لهباربردنی نهك���هون رهنگ���ه دووباره بون���هوهی ئهم دهرفهته بۆ شكستهێنان بەبارزانی لهنزیك ماوهدا ئهستهم بێ. دوهم /كورس���یهكهی ج���هالل تاڵهبانی
چۆڵه! ئهگهر ئهو بنهماڵهیه فریا نهكهون لهدوا س���اتهكانی ئهنجامدانی ئهو پرس���ه ئ���هوا پ���ڕۆ پارتیهكان���ی نێ���و یهكیهتی ،سیاس���هتی ( ههلور بل���ور )ی گرته بهرو بهتایب���هت – كۆس���رهت رهس���وڵو مهال رێكخ���هره گشتیهكهش���ی پێش���هنگی ئهو بهختی���ار – ئ���هو ههل���هی بااڵ دهس���تی سیاسهته بوو! ئاخۆ بهم سیاسهته ش هلو پارتی دهقۆزنهوهو كێش���هكانی نێو ماڵی س���هقهته دهتوانێ لهژێر ب���اری ئهم ه هلو یهكیهتی بەقازانجی خۆیان دهش���كێننهوه مهرجه سهختهدا بێته دهر ؟ كۆمهڵیش كه ب���هرهو كورس���یه چۆڵهكه ،یاخ���ود باڵ تا ئێستا بهشداره لهم حوكمهتی مهوجوده باڵێنی نێو یهكیهت���ی ئیدامهی دهبێت كه مهگ���هر بەدوع���او نوش���ته بچێت���ه پای ئهمهش لهبهرژهوهن���دی پارتیهو دهرفهتی (ڕزگاری نیشتمانیهوه) ،بهرههم ساڵحیش جێگیركردن���هوهی كورس���یهكهی تاڵهبانی كه شانس���ی خۆی لهحوكمڕانی كوردستان بۆ ئ���هوان س���هختتر دهكا ،ئ���هم باڵهی تاقی كردۆتهوه ،وه ئهم ٢٦ساڵ شكستو ن���او یهكیهتی ،وهك سروش���تی ئهحزابی فهشهله پرۆس���هیهك بو ئهویش بێ پشك ناسیونالیس���تی كورد ،بهبێ گوێدانه هیچ نهبو تیایدا. (ن���هوهی ن���وێ) ك���هی شاس���وار بهرژهوهندیهك جگه لهبهرژهوهندی تهسكی حیزبایهت���یو بنهماڵهی���ی خۆی���ان ،ئهم عهبدولواحدی���ش ،ئهگهرچ���ی دهنگێك���ی سیاس���هتهیان پیاده كرد ،ههر وهك چۆن نوێیهو لهغیابی سهرو سهكتی ئهو هێزانهی پارتی���ش بۆ ههم���ان بهرژهوهندی ٣١ی خۆیان بەئۆپۆزسیون دهزانن ههڵتۆقی،وه ئاب���ی پیادهكرد ،ئهم شكس���ته مێژوویهی بەپاڵپش���تی دهزگایهك���ی زهبهلالح���ی ئهمڕۆ بهرههمی پرۆسهیهكی ٢٦ساڵیه كه ئیعالمیو سهروهتو سامانێكی زۆر ،بهاڵم ریفراندۆم دوا پ���هردهی بو ،ئهو قهتره بو رێگا چارهك���هی لهچوار چێ���وهی ههمان مۆدیلی حوكمڕانی ناچێت���ه دهرو ناتوانێ كاسهكهی پڕكرد. دوای ئ���هم روداوانه ،حیزبهكانی س���هر بچێته دهر ! ئهوهتا لهقس���هكانیدا موژده گۆڕهپانی سیاسی كوردستان ههر یهكهیان دهدا بەگهنجان كه :دهتوانن ههموتان وهك پهرچه كردارو ئهڵتهرناتیڤی خۆی خس���ته من ببنه ملێۆنێر!! ڕیفران���دۆم ههر وهك چ���ۆن كۆمهڵگای روو ،دیارترینی���ان (حكومهت���ی رزگاری نیش���تمانی ) یه لهالیهن گۆڕانو كۆمهڵ ! كوردس���تانی ش���هق ك���رد ،چ���هپو فهشهلی ئهم مۆدێله لهبهدیل رونكردنهوهی كۆمونیستهكانیش���ی ك���رده دوو ب���هره، زۆری ن���اوێ ،ئ���هم حوكمهت���ی رزگاری بهرهی بهڵێ لهالیهكو بایكۆتو نهخێریش نیشتمانیه ،ئهگهر سهربگرێ ،تێكهڵهیهك لهالكهی دیكه ،ئێستا كه ئهم ههلو مهرجه دهبێ لهنوێنهرانی ههمان ئهحزابی مهوجود هاتۆته پێش بهرهی بهڵێ ئهلتهرناتیڤێكی كه پێشتر لهبنكه فراوانهكهدا بهشدار بون ،جیاوازت���ر لهوهی پێش���تر دهیانخس���تهڕو بەجیاوازیهكهوه كهگۆڕینی دهمو چاوهكانه ،بانگهش���ه ناكهن،مهگ���هر (ناوهن���دی دهنا سیاسهت ههر ههمانهو دهرئهنجامیش سهربهخۆیی كوردس���تان)ه كهیان نهبێ!. ئهمانه ه���هر لهس���هرهتای پێكهاتنیانهوه لهوه باشتر نابێ. گۆڕانێ���ك ك���ه بەنزیك ی���هك ملێۆن بانگهوازی خۆ رێكخس���تن لهشوێنی كارو دهنگ���دهرو ٢٦كورس���ی (پهرلهم���ان) ژی���انو جیا كردن���هوهی ری���زی كرێكارو لهپرسێكی چارهنوسازی وهك ریفراندۆمدا زهحمهتكێش لهڕیزی ئهحزابی بۆرجوازیو
ئهم شیعارانهدا نیه ،بهاڵم بهداخهوه تاكو ئێس���تا ههر لهچوار چێوهی شیعار بهوالوه تر نهچووه! بهرهكهی تر بەپشتبهس���تن بەباش���تر ناس���ینی خسڵهتی ناس���یۆنالیزمی كوردو ن���ه چوونه پای ئهم ریفراندۆمه شكس���ت خواردوه ،ههمان ئهو ش���یعارانهی باس���م كردن بهرز دهكهن���هوه بهدهنگێكی زواڵلتر وپێداگری لهس���هر هاوچارهنوس���ی لهگهڵ باق���ی كرێكار وزهحمهتكێش���انی عێراقداو س���هپاندنی كۆمهڵێك ریفۆرم – ناوهندی خهبات���ی كرێكاریو جهم���اوهری – وهك نمونه .بهشێكیش���یان مودێل���ی – یه په گ���ه -وهك ئهلتهرناتیڤێكی س���هركهوتوو دهخهنه بهر چاو. دهنگێكی جیاواز لهههموو ئهوانه ههیهكه لهداخی دهسهاڵتی گهندهڵی كوردی ،پێیان وایه بااڵ دهس���تی عهببادی لهكوردستانو راماڵین���ی دهس���هاڵتی ك���وردی النی كهم گ���وزهرانو ژیان���ی خهڵك باش���تر دهكا، ئهم بۆچونه نهك زۆر س���هقهته بگره زۆر خهتهریشه ،ئهم حوكمهتهی بهغدا له٢٠٠٣ وه تاكو ئهمڕۆش نهیتوانیوه النی كهمی ژیان وگوزهرانو خزمهتگوزاریه س���هرهتاییهكان بۆ دانیشتوانی ناوهڕاستو خواروی عێڕاق دابین بكا ،چجای بۆ كوردستان ! خهتهره گهورهكهش لهوهدای���ه پهالمارهكهی بهغدا ب���هرهو لهبار بردنو س���هندنهوهی تهنانهت ههموو ئهو دهسكهوته كهم وكوڕان هش كه بۆ خهڵكی كوردس���تان تاكو ئێستا دابین كراوهو چونهوه ژێر چهپۆكی دهس���هاڵتی تایفی ش���یعهو قهومپهرستی عهرهبی واته دابهزین بۆ كلك���ی مارهكه لهگهمهی مارو پێكهێنانی شوراو خهبات بۆ راماڵینی ئهم پهیژهدا. خهڵكی كوردستان ئهركی دهسبهجێیانه دهس���هاڵتهیان وهك شیعار بهرزكردۆتهوه، حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاری كوردستان ئهم���ڕۆ بوهس���تنهوه بهرامبهر ش���ااڵوی– وهك نمونه .كهس ش���كی لهدروستی دڕندان���هی هێ���زه عێراقیهكان���ی س���هر
ئهوان دڵنیا بون لهوهی پارتی بۆت ه تاك ه حزبی بااڵدهست لهكوردستاندا وههنگاو دهنێ بهرهو سهركهوتنی ریفراندۆمهكهی خۆیو فهزای كۆمهڵگاشی بەجۆرێك شهحن كردوه تهنانهت نهیارهكانیشیان ناتوانن بەبهڵێ دهنگ نهدهن
بەدهوڵهتی مهركهزی كه پێش���قهرهوڵیان هێزێكی تایفی قهومی فاشیس���تی جهنگ بەخوێنی وهك (حهشدی شەعبی )یه ،ئهم هێزه كه راس���تهوخۆ فهرم���ان لهدهوڵهتی كۆنهپهرستو فاشیستی جمهوری ئیسالمی ئێران وهر دهگرێ بەشیعاری – شهلم كوێرم كهس نابوێرم – خهریكه ههمان سیناریۆی پاكتاوی رهگهزیو تایفی دهس���هاڵتدارانی پێشوی عێراق دووباره دهكاتهوه ،هێرشه دڕندانهكهیان بۆ سهر خهڵكی كورد زمانی دوزخورماتو وه كهركوك -وهك نمونه. دهس���هاڵتی ئهحزاب���ی ناسیونالیس���تی شكس���تخواردوی كورد لهئێستادا ئامادهی ههموو سازشێكو چۆكدادانێكن لهبهرامبهر دهس���هاڵتدارانی بهغدا لهپێناو پاراس���تنی بهرژهوهندیهكانیان .لهبهرامبهردا پێداگری حكومهته تایفی وقهومیهكهی بهغدا لهسهر ههرچی زیاتر پاشهكشهكردن بە(دهسهاڵتی كوردی ) ترس���ی ئ���هوه دێنێت���ه كایهوه كه باڵی ش���ومی ئهم حوكمهت���ه دووباره بكشێتهوه بهس���هر كوردستاندا لهبهرامبهر زهبونیو بێدهس���هاڵتی حیزبەكوردیهكاندا، بۆی���ه پێویس���ته بەههم���وو ش���ێوهیهك بهرگری دژ بەو سیاسهته كۆنهپهرستانهی حكومهتهك���هی عهبب���ادی بك���رێو ئ���هم دهسهاڵته كوردیه ئێكسپایهرهش كۆتایی پێ بێت ،بیر كردنهوه لهسیاسهتێكی عهمهلیو مومكین كه ئهم دهسهاڵته گهندهڵو فاشیله كۆتایی پێبێنێو دهسهاڵتی ههڵبژێردراوی خهڵ���ك بهرق���هرار ب���كا ،میكانیزمهكهی پهروهندهیهك���هی كراوهیه دهكرێ قس���هی زیاتری لهس���هر بكرێ ! نابێ ئهوهش���مان بیرچێ كه ناوچهكه لهچاوهڕوانی ئاڵوگۆڕی سیاس���ی گهورهدایهو بێشك كوردستانیش دهگرێتهوهو یهكێك لهكاردانهوهكانیش���ی س���نوردانانێك دهبێ بۆ ئهم دهستدرێژیو لوتبهرزیهی حكومهتهكهی عهببادی.
14
بیرورا
) )599سێشهممه 2017/10/31
چمك كهتهلۆنیهكان راپرسیەکی جیاوازی سیاسییو كۆمهاڵیهتییان كرد
گۆشەیەکە د.شوان ئادهم ئهیڤهس دهینوسێت
ی كوردیو میدیا پێویستیی چاودێرییكردنی
ههرێم���ی كوردس���تانی عێ���راق ،لهگ���هڵ ئ���هوهی خ���اوهن فهلس���هفهو سیس���تمێكی روونی سیاس���ییو میدیایی نییه نهش���بووهته ژینگهیهك���ی ئ���ازادو ك���راوه ب���ۆ كاركردنی رهخنهییو پیشهیی رۆژنامهنوسانی بنكۆڵكار ( .)Investigative journalistsتێكهاڵوییو جیانهكردنهوهی دهس���تهاڵتهكانی یاسادانان، جێبهجێك���ردنو دادوهریی دۆخێك���ی وههای دروس���تكردووه ك���ه میدی���ا وهك ئ���هوهی لهس���تاندارده نێودهوڵهتییهكانی پیش���هكهدا دهستنیشان كراوه نهبێته دهستهاڵتی چوارهمو رۆڵ���ی چاودێریی یاخود س���هگی پاس���هوانی رۆژنامهگهری���ی ()Watchdog journalism ببینێت .لهبهرامبهریشدا ،س���هلیقهو میزاجی رۆژانهی خاوهنمیدیا جێی سیاسهتی میدیایی گرتوهتهوهو میدیاكارانیش بهپێی بهرزو نزمیی رهوت���ی بهرژهوهندیی���هكانو نزیكییو دووریی سهرچاوهكانی بژێوییان ههوڵی گهرمكردنهوهو بهردهوامی���ی رووماڵ���ه رۆژنامهوانییهكانی���ان دهدهن ،ئهگهرچ���ی راس���تو دروستیش���یان پشتڕاس���ت نهكرابێت���هوه .ههربۆی���ه گرنگه ئ���هركو رۆڵی میدی���ا بهبهردهوامی���ی بخرێته ژێرپرسیارهوهو چاودێریی ورد بكرێن. توێژینهوه زانستییهكانی ئهم دهیهی دوایی جهخت لهوهدهكهنهوه كه لهواڵتانی دیموكراسیی راگوزهرو ههرێمه كێشهلهسهرهكانی هاوشێوهی كوردس���تاندا ،زۆرین���هی میدی���او میدیاوانان لهسهروهختی قهیرانو ملمالنێ سیاسییهكاندا هێندهی یاریی���ان پێدهكرێتو بهكاردههێنرێن، نیوهێنده بهرۆڵو بهرپرس���یارێتی پیش���هیی خۆی���ان ههڵناس���تن .هێن���دهی نوێن���هری بهرژهوهندی تایبهتیی خاوهنمیدیاو راپهڕێنهری كارنام���هی مهبهس���تداری نانپێدهرهكانیانن، نیوهێن���ده گهیهن���هری ك���ۆژانو داكۆكیكاری بهرژهوهندییه گش���تییهكانو دابینكهری مافی زانی���ن نی���ن بۆهاوواڵتیان .هێن���دهی پهیامو سیاس���هتی میدیایی بۆ خۆش���كردنی ئاگری ملمالنێكانو پهردهپۆشكردنی گرێ دهروونییو ئایدۆلۆژییهكانه ،نیوهێنده بۆ بهرفراوانكردنی س���نورهكانی ئازادیی دهربڕینو رۆژنامهگهریی نیی���ه ،تاوهكو ببێت���ه هاندهری س���هربهخۆ كاركردنی دهستهاڵ جیاوازهكانو چهسپێنهری بنهماكان���ی دیموكراس���ییهكی لیب���راڵ .وهك ئۆرگانێكی ئایدۆلۆژییش ،ناندانو قهڵهوكردنی دهزگا میدیاییهكانی ئهمڕۆی ههرێمی كوردستان هێن���دهی ب���ۆ داڕش���تنی ههواڵی س���اختهو ههڵمژینی دهنگه ناڕازییهكانو كۆكردنهوهیانه لهچوارچێ���وهی پرۆژهیهك���ی ههژموونگ���هری یهكخراودا ،نیوهێن���ده پهیوهندیی بهكێبركێی ب���ازاڕ ی كهناڵه ركهبهرهكانی میدیاو جیاوازیی كواڵیت���ی بهرههم���ه رۆژنامهوانییهكانیان���هوه نییه. ئهگهرچ���ی ل���هرۆژگاری ئهم���ڕۆدا ،میدیاو خزمهتگوزارییهكان���ی ب���ۆ دهس���تهبژێرێكی دیاریكراو بونهته بازرگانییهكی بێدهس���تمایهو رایهڵی دهستگهیشتن بهپلهو پۆستو سندوقی پ���ڕ داهات ،بهاڵم بۆ ههندێك���ی دیكه بونهته بهاڵی سهرو دهس���تێوهردهری ژیانی تایبهتی كهس���هكانو بكوژی رۆح���ی پێكهوهگونجانی پێكهاتهكان���ی كۆمهڵ���گا .لهنێ���وان بینینی رۆڵی چاودێری���یو چاودێرییكردنی ناوهڕۆكی پهیامهكانیی���دا ،نێوهنده جیاوازهكانی میدیای ك���وردی كراونهته مش���هخۆرو دروس���تكهری نێ���رهرو وهرگ���ری ناوچهی���ی بارگاوییك���راو، ئهوهش لهسهر حیسابی تهماوییكردنی وردیی زانیاریی���هكانو خس���تنهڕووی راس���تیی وێنه گهورهكهی رووداوهكان .ههربۆیه ئهوانهی لهم جۆره ژینگه میدیایهدا كاردهكهن ،بهبهرنامهو بهش���ێوهیهكی رێكخراو سنوری ئازادییهكانیان بهرتهسك دهكرێتهوهو دهستكراوهنابن لهوهی رهچاوی بنهما پیش���هییهكانیان بك هنو وردتر بهههندی وهربگرن. ل���هو روانگهی���هوه ،چاودێری���ی میدی���ای كوردی (چمك) پێویس���تییهكی ههنوكهییهو بهرهنجامی پهیپێبردنی خهوشو پێشێلكارییه ئیتیكی���یو یاس���اییهكانی راگهیان���دنو ناپیش���هییبونی رۆژنامهنووس���انه .پێویستیی بهپ�ل�انو بهدواداچوونی رێكخراوی تایبهتمهند ههڵس���هنگاندن، بهدهستنیش���انكردن، توێژینهوه ،راپرس���ییو راپۆرتكردنه لهس���هر ئ���هو دی���اردهو دهرهاویش���ته نهرێنیان���هی لهمیدیاكان���ی كوردس���تانهوه بهره���هم دههێنرێ���نو بهجوانكارییهك���ی بارگاوییكراوو تهكنیكێكی بهرز چ���اپو پهخش دهكرێنهوه. ئامانج���ی ئ���هم چاودێریی���ه ،بهرزكردنهوهی ئاس���تی هۆش���یاری تاكهكهسو مافه مرۆییه یاساییهكانی دهبێت لهههمبهر پهڕاوێزخستنو دهس���تێوهردانی ناپیشهیی میدیاو میدیاوانانی كوردس���تان ،تاوهكو ههرچی زووتر بتوانرێت كارنامهیهكی پیش���هیی كرداریی گهاڵڵه بكرێت ب���ۆ راس���تكردنهوهی ههڵ���هی مهبهس���تدارو پێشكهش���كردنی ش���ێوازێكی نوێی كاركردن. بهش���ێكی تری ئهم چاودێرییكردنه دهش���ێت لهرێی راهێنانی نهوهی نوێی رۆژنامهنووس���ان بێت لهسهر ش���ێوازهكانی نووسین ،ژانرهكان، ئهتهكێ���تو ئیتیك���ی پیش���هیی لهگ���هڵ پێشكهشكردنی یاساو رێس���ای پهیوهندییدار بهكهلێنو گرفتهكانی میدی���ا لهپێناو ههرچی باش���تر رێكخس���تنهوهی ناوهڕۆك���ی پهیامه رۆژنامهوانییهكانی.
یاسین نادر رهحمان گ���هر لهدیوێك���ی ت���رهوه باس���ی بڕی���اری س���هربهخۆبون ی كهتهلۆنیهكان بكهین دهبینین، ئهم ناوچهیه لهباكووری رۆژئاوایی ئیسپانیادایهو هاوس���نوورێت ی لهگ���هڵ فهڕهنس���هدا ههی���ه، ئ���هم ناوچهیه ،نزیك���ه ی حهوت ملی���ۆنو نیو دانیشتوانو یان خود نفوس دانیشتوانی ههیه، ك���ه بەگووتنێك رووب���هر ی ئهوهندهی ویالیهت ی نورد لهویستفاڵن ی ئهڵمانیایه .كهتهلۆنیا یهكێك لهحهوت ناوچهیی خۆبهڕێوبهرییه ،كه لهڕوانگه ی ئیدارییهوه ،وهكوو ویالیهتهكانی ئهڵمانیایه. ناوچ���ه كهتهلۆنی���ای ئیس���پانیا نس���بهت بەناوچهكانی تری لهمافی سهربهخۆبونی زیاتر بههرهمهنده .بۆ نموونه ئهم ناوچهو سنوورهی ه پۆلیسو یاس���ای فێركاریو ناوهندی فێركاریو كهلت���وورو مێ���ژوو ئابووریی...تایبهت بهخۆ ی ههیه ،ب���هاڵم بۆ س���هربهخۆبون ی ئهمانه بهس نییه ،بهڵكوو ئهوان دهیانهوێت لهههموو بوارێك ی چارهنووسسازی خۆیاندا سهربهخۆبن. ه���ۆكار ی ئهمان���هی س���هرهوهش ئهوهی���ه، دهوڵهت ی ئیس���پانیا بهس روانگهو چاوخستنی سیاس���یانه ی بهم ناوچهی ه ههی���هو زۆر بایهخ بەكهلتوورو زمان ی كهتهلۆنیهكانو شتهكانیتر ی نادات ،لهكاتێكدا تاكی جۆراوجۆر بەناسنامه ی جۆراوج���ۆر لهقهومو نهت���هوه جیاوازهكان ،لهم سنوورو ناوچهیهدا دهژین. خاڵێك ی تر بۆ كهتهلۆنیهكان ،مهسهلهی پولو پارهیه ،ناوچهی كهتهلۆنیا بەنسبهت ناوچهكان ی تر ی ئیسپانیاوه دهوڵهمهندترهو یهكێك لهپێنج جهمسهرهكهی ئابور ی ئیسپانیا بههەژمار دێتو زۆربهی كۆمپانیاو كارگهكان لهم ناوچهیهدانو لهزیادبون��� ی باجهكانی���ان ههمیش��� ه بێتاقهتو نیگهرانن.
لهپاڵ ئهمهش���دا حكومهتی خۆبهڕێوهبهر ی كهتهلۆنیاش ئهبێت ههمو س���اڵێك بڕێكی زۆر باجو س���هرانه ببژێرێت ،ك ه ئهم ههنگاوهش بۆ ئهوه گیراوهته بهر ،تا هاوتاكردنو رێكخس���تن ی دۆخی ئابوورێت ی یهكس���انو هاوتا لهناوچه كهم دهرامهتهكانیی تری ئیسپانیا بهد ی بێت. زۆر لهكهتهلۆنی���هكان ل���هو ب���اوهڕهدان ك ه حكومهتی ناوهند لهبهرانب���هر ههموو ئهم باجو س���هرانانهدا خزمهتگ���وزاری كهمت���ر ب���ۆ ئهم ناوچهیهی���ان ئهنجام دهدات ،ههروهك ئهوان بۆ نموون���ه ئاماژه بهوه دهك���هنو دهڵێن :لههێڵی ئاس���نینو گۆڕهپ���انو ناوچ���ه ی فڕوكهوان���ی بێبهشن. هاواڵتیانی كهتهلۆنی لهئاستی هاواڵتیانییهوه بگره ههت���ا وهرزش���وانه ناوبان���گو چاودێڕه سیاس���ییهكانی ئ���هم ناوچهی ه لهب���اره ی ئهم دۆخهیان���هوه دهڵێ���ن :كه چهندهه���ا جار ئهم ههوڵه لهالیهن هاواڵتیانی ی ئهم ناوچهی ه بۆ ئهم مهبهس���ته نراوه ،بهاڵم ههموو جارێك بەوهاڵم ی نهخێ���ری دهس���هاڵتداران رووب���هڕو بونهتهوهو وهاڵمی نهرێنییان پێداون. س���هرۆك وهزیران���ی ئیس���پانیا ماریان���و راخوی ههمیش��� ه ئهوهی گووت���وه كه لهباره ی پهیوهندییهكانی كهتهلۆنیاو حكومهتی ناوهند ی ئیس���پانیا ئامادهیه لهبارهی كێش���هكانیانهوه دانیش���ێتو بەگفتوگۆ چارهسهر ی كێشهكانیان بكات ،بهاڵم ههرگیز ناتوانێت یاس���ای بنهڕهت ی واڵتهكهی بۆ ئهم مهبهسته بگۆڕێت. بهههرح���اڵ یهك���ی ئوكتۆب���هر راپرس���ییو گشتپرس���ییهكهی كهتهلۆنی���اش بهڕێوهچ���وو ههموو ئهم خهونانهی س���هرهوه تا بهڕێوچوونو ئهنجامی بهدیهاتو لهسهدا %90ی بهشداربووان لهڕاپرسییهكهدا دهنگیان بەبهلێ لهجیابونهوهو سهربهخۆییداو ئهركی هاواڵتیو هاونیشتیمانیی لهم ههرێم ه تا رادهیهك بەكۆتا گهیش���تو چیتر
چهندهها جار ئهم ههوڵ ه لهالیهن هاواڵتیانیی ئهم ناوچهیه بۆ ئەنجامدانی سەربەخۆیی نراوه ،بهاڵم ههمو جارێك بەوهاڵمی نهخێری دهسهاڵتداران رووبهڕو بونهتهوهو وهاڵمی نهرێنییان پێداون حكومهت ی خۆجێ���ی ههرێمی كهتهلۆنیا كه135 كورس���یی پهرلهمان���ی ههیهو72كورس���یی ئهو الیهنگ���ری س���هربهخۆیینو ههندێكیش���یان بێ الیهنو ئهوانیتریش دژی بڕیاری س���هربهخۆیین قورستر لهجاران لهبڕیاردانهكانیان بوو. بهاڵم ئهوهش دهبێت بزانین لهپهرلهمانی ئهوێدا ههنگاوی ژێر بهژێر دژ ی بهرهی س���هربهخۆییو زۆر بواریتر لهبهرانبهر ئ���هوان ناگرنه بهرو رێز لهبڕی���اری زۆرینهیان دهگ���رن ،ئهگهرچی دژ ی ههڵوێستهكانی خوێانیان دهزانن. ئهوهی بهنس���بهت خهڵكیشهوه پێشو پاش راگهیاندن��� ی ئهنجام���هكان هاتهپێش���هوه ،ت���ا
لەسەرۆکایەتیەوە بۆ مەرجەع ،چی لەگۆڕەپانی سیاسی کوردستاندا دەگۆڕدرێت؟ ڤینۆس فایەق
چوار س���اڵە زۆرینەی خەڵ���ک لەبەر شاش���ەی تەلەفزیۆنەکان���ەوە چاوەڕێی راگەیاندن���ی دەستلەکارکێش���انەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردس���تانن ،دواجار دەس���تی لەکارکێش���ایەوە ،بەاڵم چۆن؟ رەهەن���دو فەلس���ەفەو لێکەوتەکانی ئەو دەستلەکارکێشانەوەیە چینو بۆ لەمەودوا مەش���هەدی سیاسی کوردس���تان چۆن دەبێت؟ ب���ەر لەئێس���تا وش���ەی مەرجعی���ەت بەدینەوە بەس���ترابۆوە ،ب���ەاڵم لەدوای گۆڕانکاریە سیاس���یەکانی ناو مەشهەدی سیاس���ی عێراق بەگش���تیو کوردستان لەئێستادا وشەی مەرجعیەت بەجەختەوە بەپاشناوی ترەوەو بەدەسەاڵتو وەزیفەی ترەوە سەرهەڵدەداتەوە. مەرجەع ،کە بەتایبەت مەبەس���ت لێی مەرجەعی شیعەیەو (بەداخەوە وشەیەکی گونجاوم لەزمانی کوردیدا بۆ نەدۆزیەوە)، بریتیە لەو کەسەی کە لەخەمی زانستی دینیدایەو لە(حەوزە علمیەکان)دا وەکوو حەوزەی نەجەف خوێندنی تەواوکردوەو ،س���ااڵنێکی زۆری لەتەمەن���ی ب���ۆ بەدواداچوونو لێکۆڵینەوەو خوێندنی بااڵ تەرخان کردوە ،هەتا گەیش���تۆتە پلەی (ئیجتیه���اد)و رێگەپێدراوبێ���ت (فەتوا) ب���دات .نمونەی ئەو مەرجەعیەتانە عەلی سیس���تانی کە مەرجەعی ب���ااڵی هەموو ش���یعەیە لەجیهان���داو عەل���ی خامنەئی لەتارانو محەمەد سەعید گەباگبائیو زۆری تر ..ئەم پێگە دینی���ە لەغیابی ئیمامی مەهدی ،ئەو غیاب���ەی ئیمامی مەهدیش واتا مانەوەی (ئیمامی مەهدی) لەپشت پەردەی خوداوە ،بەمانای ئەوەی خەڵک خودی خ���ۆی نابینن ،بەاڵم بەفەتواکانی حزوری هەیەو ئەم بیروباوەڕە الی شیعەی ئیمامی زەرورەتێکە بۆ مەزهەبەکەیان.. دەرئەنجام ئەو مەرجەعە کە جێگرەوەی ئیمامی مەهدیە تەنها پێگەی فەقیهەکانەو بۆ کەسیتر نیە ئەو پێگەیەی هەبێت ،ئەم مەرجەعە دەس���ەاڵتی رەهای لەکاروباری کۆمەاڵیەت���یو دەوڵەتو ئەوەش���ی دژی بێ���ت ،دژی ئیمامی مەهدیەو ئەوەش���ی دژی ئیمام���ی مەه���دی بێ���ت واتا دژی خودایەو وەکوو ئەوە وایە ش���ەریکی بۆ خودا پەیداکردبێت ،ئەوەش لەشەریعەتدا س���زاکەی دیارە ..ئەم مەرجەعە ئاگای لەهەموو کاروباری دەوڵەتو دادگاو حەلو shwanadam@gmail.comفەس���لی ناو خەڵکەو دەسەاڵتی یەکەمی
سەرۆکایەتی پرسێکە لەدونیای سیاسەتی سەردەمیانەدا بەیاسا رێکدەخرێت ،بۆ ئەوەی هیچ کەسێک بەزۆر ئەو پرسە بۆ خۆی قۆرخ نەکات تی���ادا هەیە ..لەگەڵ ئەوەش���دا لەرووی داراییەوە ئەو بەش���ەی بەردەکەوێت کە دەبێ���ت ب���ەر ئیمامی مەه���دی بکەوێت لەکاتی (غیابیدا).. لەس���ەر دەس���تی پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان ک���ە مێژوویەک���ی درێ���ژی لەخەبات���ی سیاس���یو حزبی���دا هەیە، بەپشتبەستن بەزەمینەیەکی عەشایەری تێکەڵ بەدینو کەش���وهەوایەکی سیاسی بەلەبەرچاگرتن���ی فاکت���ۆری جوگرافیو پێکهات���ەی کۆمەاڵیەت���ی عەش���یرەتی بارزان ،چەمکی مەرجعیەت بەشێوەیەک لەمەش���هەدی سیاس���ی کوردس���تاندا س���ەرهەڵدەداتو لەس���یاقێکی سیاسیدا خۆی ئەکتی���ف دەکات کە لەئێس���تادا رەنگە خەڵک کاتی بوێت بۆ ئەوەی لەمە تێبگات. بیرۆک���ەی لەغووکردن���ەوە یان وەکوو ئ���ەوەی ناوی���ان لێن���اوە (س���ڕکردن) ی پۆس���تی س���ەرۆکایەتی هەرێ���م هیچ بنەمایەک���ی قانون���یو ئەقاڵن���ی نی���ە، بەڵکوو ،بەس���تراوەتەوە بەهێنانەکایەی پۆس���تی (مەرجەع) بەواتای ئەوەی کە مەس���عود بەرزانی خۆی س���ەرۆک نەبوو نابێ���ت کەس���ی دیک���ە س���ەرۆک بێت، هەروەه���ا مەس���ەلەی (مەرج���ەع) ئەو چارەس���ەرەیە بۆ کەس���ێک خۆی لەناو خەڵکدا نابینێتەوە ..ئەمە خۆی لەخۆیدا تەنها گۆڕینی ن���اوەو هیچیتر ،دەنا ئەو دەس���ەاڵتانەش کە دابەش���دەکرێن هەر
هەموویان لەناو دەس���تی هەمان خێزاندا دابەش دەبن���ەوەو دواجار بەگەڕانەوە بۆ مەرجەعە ئایدیۆلۆژیەکە حوکم دەکەن.. س���ەرۆکایەتی پرس���ێکە لەدونی���ای سیاس���ەتی س���ەردەمیانەدا بەیاس���ا رێکدەخرێ���ت ،بۆ ئەوەی هیچ کەس���ێک بەزۆر ئەو پرس���ە بۆ خۆی قۆرخ نەکات، لەکاتێکدا مەرجەع پرس���ێکە لەسیاقێکی دینیدا بەپێی شەریعەت دروستدەبێت ،کە دروس���تیش دەبێت ئیتر هەڵوەشانەوەی نی���ەو بۆی نیە هەڵبژاردن���ی بۆ بکرێت، هیچ قانونێکی مەدەن���ی نایگرێتەوەو بۆ کەسانی دیکە ناگوێزرێتەوەو ماوەکەشی نەبەستراوەتەوە بەکاتێکی دیاریکراوەوە وەکوو پۆستی س���ەرۆکایەتی کە هەموو چوار ساڵێک بەهەڵبژاردن دەساودەسی پێدەکرێت.. بەهەمان پرەنسیپ چەمکەکانی بەپیرۆز راگرتن���ی تەنها کەس���ێک هەردەمێنێتو بڕیارەکان���ی مەرجەع س���ەنگی مەحەک دەبن ،بەشێوەیەک کە چیدی قسەکردن لەپێگەو حزوری مەرجەع لەمەش���هەدی سیاس���ی کوردس���تاندا دەبێتە هێڵێکی س���ووری ئێجگار تۆخ ،کەکەس بۆی نیە دەس���تی بۆ بەرێت ..پێش ئەوەی ببێتە مەرج���ەع خەڵک بەئاس���انی رەخنەیان دەگرتو دەڕژانە س���ەرجادەو دروش���می دەستلەکارکێش���انەوەی س���ەرۆکیان بەرزدەک���ردەوە چونکە یاس���ایەک هەیە ئەو پۆستەی رێکخستوە ،بەاڵم لەئێستا بەدواوە هەر قسەکردنێک لەپێگەو حزوری ئەو مەرجەعە دەچێتە خانەی کوفرەوەو بەی���ەک فەت���وای مەرجەع ب���ۆی هەیە خەڵک لەسێدارە بدەن ..لەئێستا بەدواوە پارتی دەتوانێت زۆر لەجاران قورس���تر لەمەشهەدی سیاسی کوردستاندا حزوری هەبێتو لەجاران زیاتر قورس���ایی دەبێت لەس���ەر بڕیارە چارەنوسسازەکان ،ئیتر ئەو کاتەی کە خەڵک بەدڵی دەگات نازانم قانون لەکوێ دەهێنن ئەو هەلومەرجەی پێبگۆڕن ..ئەمە لەپاشاگەردانی پتەوترو بەهێزترە. دواجار تەواوی کێشەو گرفتەکانی ناو کوردس���تان تەنهاو تەنها سەرۆکی هەرێم نەب���وو کە ئەوەندە زەقکرایەوە هەتا بەم کۆتاییە گەیش���ت ،بەڵک���وو گەورەترین کێش���ە الی خەڵکە ،الی ئ���ەو حزبانەی ترە کە هیچیان نەیانتوانی هەڵوێستێکی مێژوویی تۆماربکەنو الوازیان لەئاس���ت کێشەکانی خەڵکداو دواجار سەرۆکێکیان کردە مەرج���ەع کە ئیتر هیچ هێزێک نیە لەغوویکاتەوە.
رادهیهك ی زۆر توشی توندوتیژیو زۆر سوكایهت ی لهالیهن حكومهت���ی واڵتهكهیانهوه بونو ههموو یهكدهنگو یهكههڵویست پاش ئهنجامهكان ههر پشتیوانییان لهم راو دهنگهیان كرد ،بهاڵم ههر پاش راگهیاندن ی ئهنجامهكان دهوڵهتی مهركهز ی بەڕاش���كاو ی رایگهیاند كه حوكمی راس���تهوخۆ لهم ناوچهی ه بهپێی ماده ی 155ی دهس���توورو یاس���ای واڵت پیاده دهكهن ،ك ه ئهمهش ئهوه ی ل���ێ بهدیدهكرا بهرهو تهنانهت ش���هڕو ئاڵۆز ی چهكدارانهش لهداهاتوودا پهلبكێش���ێت ،لهگهڵ ئهوهشدا "كارلۆس پوجدمۆن"سهرۆك ی ههرێم ی كهتهلۆن لهپهرلهمان���ی ناوهندی واڵتدا گووتی: ئێمه ههر مهجالی گفتگۆ دههێڵینهوه بۆی ه لهو كاتهدا بەسڕكراویو مهجال بۆ هێڵراو ،ئهنجام ی گشتپرس���ییهكه دههێڵینهوه ،وا دیار بو چیتر گوێ لهم داوایه ی ئهوان نهگیراو دژایهتییهكانیان ههر بهردهوامی پێداو كهلتووری هێز ی مهركهز ی واڵتی���ان ل���هدژی كهتهلۆنیی���هكان بهردهوامیی پێدا. ئ���هوهش لهبیرك���راو نابێت بهێڵین���هوه ئهم گوش���اره ی حكومهت��� ی ناوهند لهپ���اش بڕیارو بۆچوون��� ی یهكێت ی ئهوروپادا زیاتر تهش���هنه ی سهند كه بەئاشكرا بەحكومهتی ناوهند ی واڵتیان گووت :ك���ه ئهگهر كهتهلۆنیا لهئیس���پانیا جیا ببێتهوه ،ئیتر ئهو بەبهشێك لهیهكێت ی ئهوروپا بەهەژمار نایهت. ئهگهر بەكورته جیاوازیهكیش لێرهدا بوهستین بەنسبهت یاسای عێراقهوه لهمبارهیهوه ،دهبینین لهدهستووری عێراقدا بهمشێوهیه هاتووه كه: بهیهكهوه بون لهعێراقدا دهتوانێت لهههندێك ئهگ���هردا ئارهزوومهندان���ه بێ���ت ،لهكاتێكدا پهرلهمان ی ئیس���پانیا ههر وهك گوتم لهئهگهر ی پهس���هندكردن ی بەزۆرینهی دهنگهوه دهتوانێت جیابونهوهو ریفراندۆمی خۆ ی بەج ی بگهیاندایاو جیا ببێتهوه ،كهچی لهئێستادا دهبینین لهعێراقدا
وهاڵمی هێزدارێت ی چهكداریو ئهنفالو ئاوارهییو ماڵ سوتانیو توندوتیژی بەپشتیوانیی واڵتان ی ناوچهییو ئیقلیم ی لهگشتپرس���یی سهركهوتو ی گهلی كورد بهدواوه بوو ،ك ه ئهمه پێشێلكردن ی نامهنتیق���یو نهفامێتیو نهزانان���ه ی حكومهت ی ناوهن���د ی لهبارهی مافی بهش���خوراو ی گهلێك ی وهك كورد بوو. حكومهت ی ناوهندی ئیسپانیا پاش ئهو ههموو هینانو بردنو خواس���تنانه دواج���ار بەئیرادهو خواس���تی ل���هڕادهی دانیش���توانی كهتهلۆنی���ا نهیتوانی چۆك دابنێتو دواجار ههر وهك گوتم ل���هم ههرێمهدا گشتپرس���یی بەدهنگی زۆرینه ی بهڵ���ێ لهیهكی مانگی ئوكتۆبهر بهڕێوهچوو ههر ئهمڕۆش سهرۆك وهزیرانی واڵت بۆ رێگریكردن لهس���هربهخۆبونی كهتهلۆنی���ا ئهنجومهن��� ی كهتهلۆنی���ای الب���راو راگهیاندو بڕی���ارو فرمان ی ههڵبژاردنی ههرچی زووت���ر ی لهم ناوچهی ه داو ههرێمی كهتهلۆنو بهرپرسان ی ئهوێی بەفهرمیی لهكار الدا .ك ه بهمشێوهی ه رێبهری ئهم ههرێمهو كابینهكهی ئهو دهركراو بەهەژمار كران. ئ���هو ههروهه���ا گووت���ی :هاواڵتیان ی واڵت دهبێ���ت لهس���هرخۆبنو بهڵێنی ئ���هوهی پێدان ك ه حكومهت ی یاس���ا لهواڵت���دا دهگهڕێنێتهوه. ههرچهنده لهڕابردووشدا ئهو گوتبو ی لهئهگهر ی ههڵوهش���اندنهوهی ئهنجامی ریفراندۆم دهس���ت بەگفتوگۆ لهگهڵ ئهوان دهكهن. بهههرحاڵ ههموو ئهم گووتانهی س���هرهوه وای لهس���هرۆك ی ههرێمی كهتهلۆنو كابینهكه ی كرد لهبهر رێزنهگرتن لهخواس���ت ی ئهم ههرێمه، وا ئێمه ئیعالن ی س���هربهخۆییمان لهمڕۆدا / 27 2017/10دا كردو چیتر نابێت خواس���ت ی گهلو خولیای گهلێك پێش���ێل بكریت كه ههمیش��� ه خوازی���ار ی ئهو ب���ووهو چاوهڕوانیو تهحهمول ی زۆر باجو ش���تی تریش���ی دهكهینو سهركهوتن ودانپیانان ی ههر نزیكهو ههر بۆمان بهد ی دێت.
کوردستان لەپاش مەسعود بارزانی سەروەت هەڵەبجەیی هێش���تا لەو بڕوایەدام ک���ە بارزانی دەیتوانی نەک تەنیا سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەڵکوو ڕێبەرو سەرکردەی هەموو کوردێک بوایەو ڕۆڵی لەبەدیهاتن���ی ئاواتو خەونەکان���ی ئەم گەلەی هەبوایە ،ب���ەاڵم حیزبەکەیو هەندێک کەس���ی نزی���ک ،بارزانیی���ان لەژیانی سیاس���یدا مراند، ئەوەش ڕەنگە وەک سەرۆکی پارتی دیمۆکراتی کوردستان لێپرس���ینەوەو بەدواداچوون بۆ ئەو کەسو الیەنانەی بکات کە چارەنووس���یان بەم ڕۆژە گەیان���د .دەش���ڵێم کە ه���ەر تاکێکی ئەم کوردس���تانە کە چرکەیەک هەوڵو تێکۆش���انی بۆ خزمەت گەیاندن بەم خەڵکە دابێت ش���یاوی ڕێزلێنان���ەو مەس���عود بارزانیش ک���ە تەمەنێک خەباتی شاخو شاری لەکارنامەی سیاسی خۆیدا هەیە ،شیاوی سوپاسو پێزانینەو نابێت بەتەنیا باس لەم چەند ساڵەی پاش تەواوبوونی وادەی سەرۆکایەتییەکەی بکەین. بەاڵم کوردستانی پاش سەرۆکایەتی بارزانی قۆناغێکی سیاسی نوێ دەبێت ،کۆمەڵە کێشەو گرفتێک لەکوردس���تان پێش ڕووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەر بەدی دەکراو لەئێستاشدا ئەو قەیرانە سیاسی -سەربازییەی هاتووەتە سەر کە بەتەنیا بەیەکڕیزی سیاسیو جەماوەری لەئاستی ناوخۆی کوردس���تانو پابەندبوون بەدەستووری عێراقی تێپەڕ دەبێت .دۆخی هەنووکەیی کوردستان بەو ئاس���تە گەیش���تووە کە پێویست دەکات چیدی بەبێ ئامادەکاریو خوڵقاندنی بەستێنی گونجاو، هەندێک درووشمی وا بەرزنەکەینەوە کە دواجار بەزەرەری گەلەکەمان بش���کێتەوە .بۆ ئەمەش چ س���تراتیژێک کورد لەشەپۆلی نەهامەتییەکان ڕزگار دەکات؟ پارتی دیمۆکراتی کوردستان لەپاش بارزانی بەردەوام حوکمڕانی هەرێمی کوردستان دەبێت، کۆمەڵ���ە دەس���ەاڵتێکی گرنگ لەدام���ەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانەوە گەیشتووەتە نێچیرڤ���ان بارزانی کە بەس���یفەتی س���ەرۆکی حکومەت���ی هەرێمی کوردس���تان مومارس���ەی دەس���ەاڵتەکانی پێش���ووی مامی خۆی دەکات. برازاکەی بارزان���ی ڕۆڵی گرنگی لەبنیاتنانەوەی سیاس���ی ،ئاب���وری ،کۆمەاڵیەتیو س���ەربازی هەرێم���ی کوردس���تان دەبێ���ت .س���ەرکەوتنی لەبەدیهاتن���ی پ�ل�انو بەرنامەکان���ی داهاتووی حکومەت دەتوانێت نەک تەنیا وەک پاڵەوانێکی نیش���تمانی ناوی لەمێژووی کوردس���تاندا تۆمار ب���کات بەپێچەوان���ەوە الوازبوونو شکس���تیش بەهەمان ش���ێوە دەرفەتەکانی لەکیس دەداتو ڕەنگە ڕۆژێک ببێت پەنا بۆ وازهێنان لەپۆستو دەسەاڵتە فراوانبووەکەی ببات. نێچیرڤ���ان بارزانی کە ئێس���تا حاکمی نوێی کوردستانە ،لەیەکەم هەنگاودا پێویستە نێوماڵی کورد ڕێک بخات���ەوەو پەیوەن���دی حیزبەکانی کوردستان بەئاراستەیەکی نیشتمانیدا ڕێنمایی ب���کات ،ئەو دەبێت فەلس���ەفەیەکی سیاس���ی نیش���تمانی لەکوردس���تاندا بێنێتە ئاراوە کە تا ئێستا نەبینراوەو هەردەم حیزبەکان الوازبوونی گوتاری نەتەوەییان لێکەوتووەتەوە. دووەم هەنگاوی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی
کوردس���تان ،ڕێکخس���تنەوەی پەیوەندییەکانە لەگەڵ بەغدا کە لەپاش ڕووداوەکانی کەرکوکو ناوچ���ە کێش���ە لەس���ەرەکان زیان���ی زۆری بەرکەوتووە (بەدەرل���ەوەی کێی پێ تۆمەتبار بکرێتو ب���اس لەهەر بۆچوونێک���ی تێکدەرانە بکرێ���ت) .گەر نێچیرڤان بارزان���ی بتوانێت ئەو پەیوەندییانە بەپاڵپشتی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەچوارچێوەی دەستووری عێراقدا بنیاتبنێتەوە، النیک���ەم بۆ ئ���ەم قۆناغە دەس���کەوتی گرنگی بۆ کورد تێدای���ە وەک جێبەجێ کردنی مادەی ١٤٠و چارەسەربوونی کێشەی بودجەو مووچەی فەرمانبەران کە بەڕاس���تی خەڵکی کوردستانی بێزار کردووە. هەنگاوی س���ێهەمی بارزان���ی بریتی دەبێت لەبەهێزکردن���ی پەیوەندییەکانی هەولێر لەگەڵ ه���ەر دوو واڵتی ئێرانو تورکی���ا ،ئەڵبەت نەک هاوش���ێوەی پەیوەندییەکانی پێش ڕیفراندۆم، بەپێچەوانەوە کورد پێویستی بەپەیوەندییەکی بەهێز لەس���ەر بنەمای ڕێ���زی بەرامبەر لەگەڵ تارانو ئەنکەرە هەی���ە ،ڕەنگە هەندێک بڵێن چ پێویستمان بەم واڵتانە هەیە ،لەماوەی ڕابردوو ئ���ەوە بۆ خەڵکی کوردس���تان ڕوون بووەتەوە، ئێمە بەپێ���ی هەلومەرجی سیاس���ی ،ئابوریو جوغراف���ی پێویس���تمان بەپەیوەن���دی لەگەڵ دراوسێکانی عێراق هەیە. باش���تربوونی دۆخی ئابوری ئەرکێکی گرنگی دیکەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت .زۆر جێی داخە حیزبەدەسەاڵتدارەکانی هەرێمی کوردستان لەماوەی ٢٥ساڵ ئەزموونی حکومەتداری هێشتا خزمەتگوزاری پێویستیان بۆ ئەو خەڵکە دابین نەکردووە .ش���ەرمەزارییە ب���ۆ حکومەتێ���ک ک���ە لەپ���اش ئ���ەم هەموو س���اڵە ،ئەنجومەنی پارێزگای س���لێمانی داوای دابینکردن���ی نەوتی س���پی لەحکومەتی ناوەند ب���کاتو فەرمانبەرەکانی هەڕەش���ەی مانگرتنی سەرتاس���ەری بکەنو هەر لەئێس���تاوە خەڵک دڵەڕاوکێی نەبوونی کارەبای وەرزی زس���تانیان هەبێت. ئەڵبەت نێچیرڤان بارزانی وەک چۆن لەخاڵی یەکەمدا ئاماژەم پێداوە کە دەبێت یەکگرتوویی نێوماڵی کورد مس���ۆگەر بکات بەهەمان شێوە دەبێت لەحیزبەکەی خۆیشی ڕێگری لەهەندێک گوت���اری توندی سیاس���ی بەرامب���ەر بەالیەنە ناوخۆییەکان ،عێ���راقو واڵتانی ناوچەکە بکات، ئەو ڕاوێ���ژکارە بێ ئەزموونان���ەش کە لەپێش ڕیفراندۆم پشکیان لەو ئەزموونە تاڵەدا بووە کە بەس���ەرماندا هاتووە لەگۆڕەپانی سیاسی هەرێم دوور بخات���ەوە کە بەڕاس���تی لەتاقیکردنەوەی خۆیان شکستی گەورەیان هێناوە. گەر بارزانی وەک دەسەاڵتداری ئێستای هەرێم لەتێپەڕاندنی ئەم قۆناغە دژوارو هەس���تیارەدا س���ەرکەوتوو بێتو بەپالنو ستراتیژەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەکەدا بکات دەتوانێت ناوی لەمێژووی سیاسی کوردستاندا تۆمار بکات ،بەپێچەوانەوە گەر نەتوانێ���ت لەجێبەجێ کردنی س���تراتیژی پێویستی خەڵکو کوردستان سەرکەوتوو بێتو دیمەنەکان���ی ئەمڕۆی هەولێ���ر لەهێڕش کردنە س���ەر پەرلەمان(وەک نموون���ە) لەژیانی نوێی سیاس���ی ئەودا دووبارە ببنەوە ،هەر لەئێستاوە شکستەکەی بەبەرچاویدا هەڵدەواسرێت.
تەندروستی
) )599سێشهممه 2017/10/31
15
كێشانی نێرگەل ه بۆ ماوهی یهك كاتژمێر بهقهد كێشانی دوكهڵی 100بۆ 200جگهرهیه بهپێێ چهند لێكوڵینهوهیهكی زانستی پسپۆران ی ئهڵمانیا دهریان خستووهڕاستهكێشانی توتن كه بهناو ئاودا تێپهڕ دهبێت گهرمیهكهی كهمترهوهك كێشانی جگهره نیه ،بهاڵم ئهم تێپهڕكردنهیان بڵق پێكردنه بهناو ئاو لهتوش���بوون بهنهخۆشییەكان ی شێرپهنجه كهم ناكاتهوه ،بهقهد كێشانی جگهره زیان بهسنگو دڵ دهگهیهنێت. لهس���هختترهلهكێشانی جگهره كێش���انی نێرگه چونك���ه دهبێتهه���ۆی ئالودهب���ون ،ههردوكیان سوتاندنیو كێش���انی توتنهكهمادهی نیكۆتینی لهبۆن���دار دهكرێت بهبۆنی تێدای���ه ،توتنی نێرگه میوهی جیاواز لهگهڵ ههنگوینو ش���یرینی تێكهڵ دهكرێ���ت بهاڵم ه���هر توتنه ،بهب���هراورد لهگهڵ له برێكی زیات���ر لهمادهی جگهرەكێش���ان نێرگه ئارس���نكو قورقوش���مو نیكڵی تێدای���هههروهها 36ج���ار زیاتر ت���ارهو 15ج���ار زیاتریش یهكه ئۆكس���یدی كاربۆن���ی تێدایه ،لێرهدا مهبهس���ت ك���ه جگهرە باش���ترهلهنێرگهله بهڵكو لهوهنیه ههردوكی���ان هۆكاری س���هرهكی نهخۆش���یهكان دڵو س���یهكانن ،ههروهها لهمهترسییەكانی تر ی نێرگهل���ه ئهوهیهبههۆی ئهوه ی چهند كهس���ێك ب���هكار ی ئههێن��� ێ ئهكرێ���ت رێگهی���هك بێت بۆ گۆاستنهوهی نهخۆش���ییەكانی سیلو ههوكردن ی مه جگهلهوه ی بهه���ۆ ی ئهو تامو ڤایرۆس���ی ،ئه له بۆنهیهبهكاردههێنرێ���ت بۆ ئامادهكردنی نێرگه وا لهكهسهكان دهكات زیاتر بهكاری بێنن.
چهند زانیاریهك دهربارهی فیتامین D توێژینهوهكان ئهوه دهرئهخهن ڤیتامین()D بهسوده بۆ ڕێگهگرتن لهشێرپهنجهی كۆڵۆن لهڕێگهی بههێزكردنی سیستهمی بهرگری. Colorectal cancer
جۆره ش���ێرپهنجهیهكه پهیوهن���دی ههی ه بهكۆڵ���ۆن()rectumو بهس���ێیهم جۆری ش���ێرپهنجهی بهرباڵو دادهن���رێ ههروهها چوارهم شێرپهنجهیه كهئهبێته هۆی مردن لهجیهاندا. لهئهمریكا ئهم جۆره دهبێته دوهم هۆكاری مردن بههۆی ش���ێرپهنجه .بهپێی ڕاپۆرتی س���هنتهری كۆنت���رۆڵ كردنی نهخۆش���یو كه 51783 ڕێگهگرتن ( )CDCدهركهوتوه كهس مردوه له ساڵی 2011دا. ڕۆڵ���ی ڤیتامی���ن Dلهناو لهش���دا بریتی ه لهیارمهتیدان���ی سیس���تهمی بهرگ���ریو بهش���داری كردن لهههڵمژینی كالس���یۆمو گهش���هو چاكبونهوهی ئێسكهكان .ههندێ
لهتوێژین���هوهكان ئاماژه ب���هوه دهكهن ك ه ڤیتامین Dپهیوهندی ههیه بهكهمكردنهوهی مهترسی فره ڕهقبونی شانهكان ،نیشانهكانی تهنگهنهفهسیو نهخۆشیهكانی دڵ. خهڵ���ك لهگهڵ ڕێژهی ب���هرزی ڤیتامین D لهخوێنیاندا بهش���ێوهیهكی گش���تی كهمتر مهترس���ی دهركهوتنی شێرپهنجهی كۆڵۆن دهكرێ .لێكۆلهران پێشنیاری ئهوه دهكهن ك���ه ڤیتامی���ن Dفرمانهكانی سیس���تهمی بهرگ���ری بههێ���ز دهكات ،بهچاالككردن���ی خان���هی Tكه خان���ه ش���ێرپهنجهییهكان دهناسنهوهو پهالماری دهدهن. سهرچاوهكانی ڤیتامین دی-: گۆشتی ماسی شیرو بهرههمهكانی سپێنه ی هێلكه دانهوێڵهكان -تیشکی خۆر
ئهم چوارنیشانهی ه دهریدهخهن ك ه نهخۆش ی دڵت ههیه
رێژەی ئاو لەسەوزەدا کەرەوز %95
کاهو
%96
%94
خەیار
%96
تەماتە
كهلهرم %93 بهش����ێكی زۆری خهڵكی بههۆی نهخۆشێكانی دڵو نیشانهكانی دهناڵێنن ،بهشێك لهو نیشانان ه ئێمه ههستی پێناكهین تاوهكو ئامانجی خراپی لێدهكهوێت����هوه ئهمانهی خوارهوه بهش����ێكن لهنیشانهكانی نهخۆشی دڵ. تهنگهنهفهس����ی .گهرماوهی����هك ههس����تتبهش����هكهتیو تهنگهنهفهس����ی كردو ههروهها ههم����ان نیش����انه لهكات����ی خ����هودا ههب����وو ئهوهئهگهری زۆره نهخۆشی دڵت ههبێت. ئاوس����انی پێی����هكان .ههركاتێك قاچهكانتئاوس����ا ئهوه بهس����وكی وهر ی مهگره چونكه
ئهگهری زۆره نهخۆشی دڵت ههبێت بهتایبهتی ئهگهر دڵ تێكهڵ هاتنو ئازاری سكو گێژبون ی لهگهڵدابوو. دابهزین����ی كێ����ش .ئهگهرههس����تت ك����ردلهماوهیهك����ی كهمدا كێش����ت زۆردابهزی ئهوه بهههند وهریبگره ،ههروهها ئهگهرههستت كرد زیادبون����ی لێدانی دڵت ههی����ه بهزوترین كات سهردانی پزیشك بكه. الوازی سێكس����ی .بهپ����ێ توێژین����هوهكانپهیوهندیهك����ی پت����هو ههیه لهنێ����وان الوازی سێكسی لهپیاوانو نهخۆشێكانی دڵ..
برۆکلی %91
كولەکە %95 تور
%95
سەوزە بەڕێژەیەکی باش ئاوی تێدایەو لەڕوی تەندروستییەوە بەسودە ،ئەمەش وادەکات مرۆڤ لەکاتی خواردنیدا هەست بەتێری بکاتو کێشی زیاد ناکات
16
خوێندن
) )599سێشهممه 2017/10/31
پاش مانگێك لهدهوامكردن بهشێك لهمامۆستایان بایكۆتی ناوهندهكان ی خوێندنیان كرد ئا :سروه جهمال پاش مانگێك لهدهوامكردن بهشێك لهمامۆستایان بڕیاریانداوه لهڕۆژی 11-1 بایكۆتی ناوهندهكانی خوێندن بك هنو خۆپیشاندان ئهنجام بدهن ،هاوكات بهشێك له مامۆستایانیش دژی بایكۆتكردنن. تۆڕهكۆمهاڵیهتیهكانو گروپهكانی تایبهت بهپهروهردهو فێركردنو مامۆس����تایان پڕن لهو دروشمو وتهو ئاگادارییانهی كه بانگهشه بۆ خۆپیشاندانو بایكۆتكردنی ناوهندهكانی خوێندن دهكهن له 2017-11-1دا ،دڵش����اد بابانی لهدهس����تهی مامۆس����تایانی ناڕازی، دهڵێ����ت "ئهمس����اڵ تهنه����ا مامۆس����تایان خۆپیشاندان ئهنجام نادهن ،بهڵكو سهرجهم چینو توێژهكان بهشدارئهبنو داواكاریهكانیش جیاوازترن لهساڵی رابردو ،چونكه لهسااڵنی پێشو داواكاریهكانمان تهنها موچهو بژێوی خهڵك بو ،بهاڵم ئهمس����اڵ رۆیش����تنی ئهم حكومهت����ه شكس����تخواردهیه یان دهس����ت لهكاركێش����انهوهیان ،چونكه نهیان توانیوه لهئیدارهدان ی ئهم واڵته سهركهوتوبنو لهبری ئهوه حكومهتێكی كاتی نیشتمانی پێك بێت كهبتوانێت كاروباری خهڵكی بهش����ێوهیهكی رێكوپێ����ك بهڕێوهببات����وكاری س����هرهكی ئهوه بێ����ت لهزوتری����ن كات����دا ههڵبژاردن ئهنج����ام بدرێتو تۆم����اری دهنگدهران پاك بكرێت����هوه لهناوی م����ردوو وههمی ههروهها بهپێی دهس����تور لهگهڵ حكومهتی عێراقیدا رێكهوتن بك����هن ،ههروهها قهرهبوی ناوچه دابڕێنراوهكان بكرێتهوه بۆ ئهو زیانانه ی كه بهریان كهوتوه لهم دواییانهدا". نازانرێ����ت بایكۆتكردن����ی ناوهندهكان����ی خوێندن تاكهی بهردهوام دهبێتو دڵش����اد بابانی لهوبارهیهوه بۆ ئاوێنه وتی"لهشهقام بڕیاردهدهی����ن ك����ه ئایا خۆپیش����اندانهكان بهردهوام دهبێت یان ناوبهناو دێینه شهقام، ه����اوكات ه����اوكاریو ههماههنگیمان لهگ هڵ ههم����و چینو توێژهكانی تر ههیهو بۆئهوهی بتوانی����ن جوانترین وێنهی خۆپیش����اندانی مهدهنیان����ه پیش����انی ههمو دونی����ا بدهینو دهسهاڵتدارانی ههرێم فێری ئهوه بكهین كه گهلی كوردس����تان شێوازی خهباتی مهدهنی ههڵب����ژاردوه دور لهههم����و توندوتیژییهك، دهمانهویت خهڵكی كوردس����تان بهشادیو ئ����ازادی بژی����ن دور لهههم����وو كێش����هو گیروگرفتێك". دڵشاد بابانی ،مامۆستای ناڕازی وتیشی "هاواڵتیانو مامۆس����تایانی كوردستان ئهو بهرپرسیاریهتیه دهكهوێته سهر شانیان كه تا چهند ههر تاكێك لهههر چینو توێژهێكه مافی خوراوهو دێت بهدهم بانگهوازهكهمان بۆ ئهو مهبهسته نا كه هێرش بكهنه سهر دامو دهزگایهك یان بارهگایهك ،بهڵكو بۆئهوهی
خۆپیشاندانی مامۆستایان داوای ماف����ی خۆیان بكهن بهش����ێوهیهك ی مهدهنی تا دهسهاڵتداران فێربكهین كهچیدی باوی دهسهاڵتی پۆلیسیو شهڕ نهماوه". هاوكات بهشێك لهمامۆستایانیش لهگهڵ بایكۆتدانی����ن ،خهرمان كهری����م یهكێكه لهو مامۆس����تایانهو دهڵێت "بایك����ۆت كارتێكی فشار بو كه مامۆستایان وهك مافێكی خۆیان بهكاریان هێناو ئاڕاستهی حكومهتیان كرد، ب����هاڵم كاتێك وهاڵمێك لهالیهن حكومهتهوه نهدرایهوه واته ئهمساڵ قسهكردنێكهو هیچی تر ،دواتر كه ئهم بایكۆته شكێنرا تاڕادهیهك مامۆس����تایان لهالی����هن بهڕێوبهرهكان����هوه زیاتر فش����اریان لێ دهكرا ،چونكه چینهكه بهڕاس����تی هاوههڵوێس����ت نی����ن ،من وهك مامۆس����تایهك ئامادهنی����م بایك����ۆت بكهم ههرچهنده گرێبهس����تمو شوێنهكهش����م زۆر دوره ،بهاڵم زۆرترین بهشهوانهم الیهو خهمی گ����هورهم خوێندكارهكانمه ئام����ادهم ئهگهر دهرگای خوێندنگهك����هم دابخرێت لهماڵهوه وانهكانم بڵێمهوه ،چونكه پڕۆگرامی ساڵێك بهدو مانگ ناوترێتهوه خوێندكاریش تاقهتی نامێنێ����ت لهڕۆژێك����دا چهن����د بابهتێكی بۆ ههڵپڕوكێتو بیخوێنێ����ت ئهمهیهخهمی من
یهكێتیی مامۆستایان لهگهڵ ئهوه نیه بایكۆت رابگهیهنرێت مهگهر بۆ كاتێكی دیاریكراو ك ه ئهوهش لهدهسهاڵت ی مهكتهبی جێبهجێكردندایه نهوهك بایكۆت ك����ه دواتر ناچار بكرێینهوه دهڵێ����ن گهر خۆپیش����اندان دهك����هن ماف ی بهدهوام ،بهڕاس����تی یان یهكج����ار ههموی خۆتانه ،ب����هاڵم تا كۆتایی ن����هك مانگێك ههس����تێتو ساڵێك بفهوتێت باشتره لهوهی بیكهنو ئێمهش دوابكهوی����ن لهوانهكانمانو گاڵتهج����اری سهرشۆس����تهكان بین بهتهنها بهش����ێكی زۆریش����یان دهڵێن دیسان ئێمه زهرهرمهند دهبین لهم بارودۆخانهدا ،پهیام بهبێ هاوكاری موچهخۆرانی تر" ههرچهن����ده مامۆس����تایان داوای ماف����ی هادی خوێندكاری پۆلی دوانزدهی ئامادهییهو خۆی����ان دهك����هن ،ب����هاڵم ئهم بانگهش����هو بهبیس����تنی ئهو ههواڵه نیگ����هران دهبێتو ئاگاداركردنهوان����ه بهش����ێك لهخوێندكارانی لهگهڵ دهستپێكی ههفتهو رۆژی یهك شهمه نیگهران ك����ردوه بهتایب����هت خوێندكارانی یهكهم كاری پرس����یاركردنه لهمامۆستاكانی پۆلی دوان����زدهی ئامادهی����یو ههریهكهیان ك����ه ئایا بایك����ۆت دهكهن یان ن����ا ،ئهو بۆ بهشێوهیهك ناڕهزایهتیان دهربڕیوه ههندێك ئاوێن����ه دواو وتی "ئێم����ه زهررمهندترینین
راسته مامۆس����تا داوای مافی خۆی دهكات باشه ئهی قوتابی داماو ئهویش مافی ههیه، ئهوه س����ێ س����اڵه خوێندكار حاڵی نیه پار پاش س����ێ مانگ بایكۆت ئینج����ا هاتنهوه دهوام ئ����ێ خۆ ناك����رێ ئهمس����اڵیش ئاوا لهگهڵ خوێندكاری داماو بكرێت ،هیچ كهس وهك خوێندكار زهرهرمهند نابێت ،ههندێك مامۆستا زۆر دڵسۆزه دوای ئهوهی پرسیارم لهمامۆس����تاكانم ك����رد زۆربهی����ان وتیان تا پێمان بكرێت دهوام ئهكهین بهڕاستی ئهوهم زۆر پێخۆشبو ،بهاڵم حهیف خۆ بهههندێك مامۆستا ش����تهكان ناگۆڕێن بۆیه هیوادارم بایكۆت نهكرێت". عهتا ئهحمهد ،جێگری سهرۆكی یهكێتی مامۆس���تایانی كوردس���تان بهئاوێن���هی راگهیان���د "یهكێتی مامۆس���تایان لهگهڵ ئهوهدایه كه فشار لهسهر حكوم هتو ههردو حیزبی دهسهاڵتدار دروست بكهن ،چونكه ئهوان بهرپرس���ن لهو دۆخهی كهبهس���هر پڕۆس���هی پهروهردهو مامۆستایاندا هاتوه یهخهی ئهوان بگیرێت لهبری ئهوهی دهوام رابگیرێت ،لهبهرئهوه یهكێتی مامۆستایان لهگ���هڵ ئهوهنی���ه بایك���ۆت رابگهیهنرێت
مهگ���هر بۆ كاتێكی دیاریك���راو كهئهوهش لهدهس���هاڵتی مهكتهبی جێبهجێكردندایه، ههرچهنده هێش���تا یهكێتی مامۆس���تایان كۆنهبۆت���هوه ،بهاڵم بڕیاری پێش���وترمان ههی���ه كهلهگهڵ بایكۆتو راگرتنی دهوامدا نین". عهت���ا ئهحم���هد وتیش���ی "یهكێت���ی مامۆس���تایان لهسهداس���هد پش���تگیری داخ���وازی مامۆس���تایان دهكات ،چونكه غهدرێك���ی زۆریان لێكراوه وه مامۆس���تا تهنها ب���ۆ گیرفانو موچهی خۆی ش���هڕ ناكات ،بهڵكو ش���هڕی پڕۆسهی پهروهرده ئ���هكات كهنابێت پهك���ی بكهوێتو نابێت زهرهری لێبكهوێت ئ���هوه ئهو دوحیزبهن كه بهرپرس���ن لهوهو باكیان بهپڕۆس���هی خوێندن نیه ،ئومێددهكهین كه فشارهكان ب���ه ئاڕاس���تهیهكدابێت كه بێ���ن بهدهم داخ���وازی مامۆس���تایانهوهو خوێن���دن رانهوهستێت ،لهههوڵداین كه موچه پێش بخرێت یان النی كهم كاتهكهی دیاریبكرێت بهاڵم تا ئێستا وهاڵمان وهرنهگرتوه ،بهاڵم دابهش���كردنی پارهی هاندان لهژێر فشاری ئێمهدابو".
"لهسیستهم ی زانكۆالیندا زوڵم لهخوێندكارانی خول ی دووهم كراوه" ئا :سروه دوای ئهوهی وهزارهتی خوێندن ی بااڵو توێژینهوهی زانست ی ناوی خوێندكاران ی وهرگیراو لهزانكۆو پهیمانگاحكومیهكان بهشێوه ی سیستهمی زانكۆالین باڵوكردهوه ,خوێندكاران ناڕازیبون لهئهنجامهكان ,بهشێكیان ناویان نهگهڕاوهتهوهو ههندێكیشیان نیگهرانن لهو بهشهی لێی وهرگیراون. ئێواره ی 2017-10-24یه ,گهشتیاریش وهك ه���هر خوێندكارێك ی تری دوانزده ی ئامادهیی ئارامی لێبڕاوهو دهیهوێت پاش 12س���ا ڵ ههوڵو ماندوب���ون بزانێت لهچ بهشو كولێژێك ناوی هاتۆتهوه گهشتیار لهگ���هڵ ئ���هوهی كۆنمرهك���ه ی ,96.4 بهاڵم ناو ی نههاتۆتهوه ,دهڵێت "ڕاست ی لهس���هرهتادا زۆر زۆر شكۆبوم كه بینیم ناوم نهگهڕاوهتهوه ,چونكه پێش���بین ی ئهوهم نهئهكردو نمرهكهشم بهرزهو دهبوای ه النی كهم لهیهكێك لهبهشه پزیشكییهكان بهتایبهت دهرمانساز ی ناوم بگهڕایهتهوه, بهاڵم دوات���ر زانیم خوێن���دكار ی تریش
هاوش���ێوهی من كێش���ه ی ههیه كهمێك هێوربومهوهو بهدواداچونم كرد ,زانیم ك ه كهم وكورتیهكه لهوهزارهتهوهیه". گهش���تیار كهبهخول ی یهكهم دهرچوهو لهگ���ه ڵ كهس���ێكی ش���ارهزاو نزیك��� ی فۆڕمهكهی پڕكردۆت���هوهو دهڵێت "هیچ كێشهیهك ی تیانهبوه وهك ههمو ئهوانه ی ت���ر پڕم كردۆت���هوه كهلهپزیش���كیهكان ناوی���ان هاتۆت���هوه ,پێ���م وای��� ه ئهو ههڵهی ه لهوهزارهتدا رویداوه ,ئهوهنده ی ئاگاداریش���بم زۆر خوێن���دكاری تر ناو ی نهگهڕاوهتهوه ,كه هیوادارم بهزوترین كات چارهسهری بكهن زوڵمه رهنجی دوانزده س���اڵ ی خوێندنت بهفیڕۆبڕوات بهتایبهت ئهوانهش ك���ه كۆنمرهیان بهرزهو ههوڵو كۆششی زۆریان داوه ك ه بهداخهوه ههمو س���اڵێك ئهو كێش���هیه ههبوهو ناوهكان بهچهن���د بهش���ێك گهڕاوهت���هوه ,بۆی ه پێویسته كارێك بكهن لهم جۆره كێشان ه رونهداتهوهو بڕیارم داوه س���كااڵ بكهم, چونكه لهكۆنمرهك���هی من كهمتر ههیهو ناوی لهو بهشه پزیشكیانه گهڕاوهتهوه". وهرزی���ن ئ���اراس یهكێك���ی ت���ره لهوخوێندكارانهی كهناوی لههیچ بهشو
كۆلێژێ���ك نهگهڕاوهت���هوهو كۆنمرهكه ی بهش���ێوهی رێژهیی قوتاب���ی وهربگرن, 92,4مامۆس���تایهكی قوتابخانهك���هی بهاڵم لهكۆتایدا وهزارهت قسهكهی خۆ ی فۆڕمهك���هی ب���ۆ پڕدهكات���هوه " ك���ه نهب���رده س���هر كهلهچهندی���ن كهناڵهوه گ���هڕامو ناوم نهبو راس���تیهكه ی زۆر ب ێ ئهی���ان وت ئهمس���اڵ جی���اواز ی خول ی هیوابوم لهم واڵت���ه ,باوهڕناكهم ههڵهم یهكهم���و دووهم نیی���هو دهرهجه نادر ێ كردبێت لهپڕكردنهوه ,چونكه نزمیترین بهخول��� ی یهك���هم ,بهاڵم كاتێ���ك نمره بهش���م تێكردوه كه س���اڵی پ���ار 87ی هاتهوه نزیكه ی 2-1نمره لهخولی دووهم شكێنراوه ,لهبری رێژه ی %55بۆ خول ی وهرگرتوه". وهرزی���ن كه بهخول��� ی دووهم دهرچوه یهكهمو %45ب���ۆ خول���ی دووهم رێژه ی دهیهوێ���ت س���كااڵ تۆمار ب���كات دهڵێت %95بۆ خولی یهكهمو %5بۆ خولی دووهم "غهدرێك��� ی زۆر لهخول��� ی دووهم كراوه بوه واته بهسێ بهشه پزیشكیهكه له360 ئهو بڕیاره جێبهجێنهكراوه كه لهس���هدا قوتاب��� ی 340ی ب���ۆ خول��� ی یهكهمو 20 پهنج���او پێن���ج بۆ خول ی یهك���هم بێتو بۆخولی دووهم بوه بهوهش زوڵم لهخول ی لهسهدا چلوپێنج بۆ خول ی دووهم ئهوهتا دووهم ك���راوه ,ئهبوایه بهش���ێوهیهك ی نهوهدو حهوت ی خولی یهكهم لهپزیشك ی گونجاو بوایه بۆئهوه ی یهكسان ی ههبوای ه گش���تی وهرگیراوهو نهوهدوحهوت ی خول ی لهوهرگرتندا". ئهحمهد ب���هردهوام بو لهس���هر وتن ی دووهم لهدهرمانسازی وهرگیراوه". ئهحمهد یهكێكی ت���ره لهو خوێندكاره ناڕهزای���یو نیگهرانیهكان ی "جگهلهوهش ناڕازییانهو ناوی لهبهشی ئهندازیار ی نهوت ئ���هوهی ك���ه نم���رهی بهوش���ێوهیه هاتۆتهوه ,ب���هاڵم نیگهرانهو بهئاوێنه ی بهرزكردۆتهوه بهڕادهیهك لهخولی دووهم راگهیاند "وهزارهتی خوێندنی بااڵ ئهمساڵ 97.33ناو ی لههیچ بهش���ێك ی پزیشك ی كارهكانیان زۆر بێسهروبهربوه ,چونك ه نههاتۆتهوه ,كهمكردنهوهی كورسییهكان ه هیچ بڕیارێك بۆ پێدانی سێ نمرهك ه نهبو واتا ئهمساڵ وهرگرتن ی قوتاب ی لهچاو پار واته ئهم بڕیاره ههڵوهشابویهوه ئهبوای ه زۆر كهمتربوه بۆیه پێویس���ته وهزارهت
رێژهك���ه بۆ خول���ی دووهم زی���اد بكاتو ههرهوهها زانكۆكان ژم���ارهی وهرگرتن ی قوتابی���ان كهكهمیان كردۆت���هوه باوهك خۆ ی لێبكهنهوه". ئهحم���هد وتیش���ی "ههرچهنده باوهڕم نی ه كه كاریگهر ی ههبێت ,بهاڵم س���كااڵ تۆماردهكهم". وابڕیاره لهالی���هن وهزارهتی خوێندن ی بااڵو توێژینهوهی زانستی دهرگای سكااڵ تۆماركردن���و ماوهی س���كااڵ تۆماركردن لهس���هر وێبس���ایتی زانكۆ الین دابنرێتو دهرچوان���ی پۆل���ی دوانزده بهش���ێوه ی ئۆنالی���ن بتوان���ن س���كااڵ تۆماربكهن. لهبهرامب���هردا ئاوێن��� ه پهیوهن���د ی كرد بهوتهبێ���ژ ی وهزارهت��� ی خوێندن��� ی بااڵ رایگهیاند دوای سكااڵكان لهبارهی ههمو شتێكهوه دهدوێن. بۆ ساڵی خوێندن ی 2018-2017لهزانكۆو پهیمان���گا حكومیهكاندا 7273خوێندكار لهڕێگ���هی زانكۆالین���هوه وهرگیراون ك ه 2017-10-24باڵوكرای���هوه ,جگهلهوه ی 18437خوێن���دكاری دیك���ه لهڕێگ���ه ی سیستهم ی راستهوخۆ ی زانكۆی ی لهزانكۆو پهیمانگاكان وهرگیراون.
غهدرێكی زۆر لهخول ی دوهم كراوه ئهو بڕیاره جێبهجێنهكراوه كه لهسهدا پهنجاو پێنج بۆ خولی یهكهم بێت
تایبەت
) )599سێشهممه 2017/10/31
پارادۆکسو برسێتی ..دیالەکتیکی تاکو کۆمەڵگە
17
خوێندنەوەیەکی تر بۆ رۆمانی برسێتی ،کنووت هامسۆن نەبەز محەمەد تێبینی ،یان بازدانی نوسین تەڵەی نەتەقین:
ئ���ەم رۆمان���ە کتێبێ���ک نیی���ە تەنها بۆخوێندنەوەو چێژ ،بەڵکو کتێبێکە بۆ گفتوگۆو مش���تومڕ ،کتێبێکە ب���ۆ ئارگۆمێنتو دیالۆگ، کتێبێکە بۆ هەڵوێس���تەو رامان بۆ تێگەیشتن لەوانیت���رو گوێگرت���ن لەخ���ۆت ،کتێبێکە بۆ ووراژندن وچونە ناو شەڕو ئەزمونی ناوازەو دەروازەی ن���وێو ،الن���ی کەم ب���ەکار هێنانی ویژدان. ب���ەاڵم بەب���ڕوای من ئ���ەوەی وایک���ردووە ئ���ەم رۆمانە نوس���ینو گفتوگۆیەکی ئەو تۆی لێنەکەوتۆت���ەوە لەنێو روب���ەری باڵوکراوەو رۆژنام���ەکانو ناوەن���دو س���ەکۆکانی ئەدەبی کوردی دا .ئەو خوێنەندەوە قوڵو ناوێزەیەی (پۆل ئاوس���تەرە ،هونەری برسێتی) کە برای ئازیزو وەرگێڕی رۆمانەکە (حەمە قادر) وەکو پاشکۆیەک لەکۆتایی رۆمانەکەدا دایناوە. ئ���ەم نوس���ینو رەخن���ە قوڵەی ئاوس���تەر وایک���ردووە ک���ە پانتایی���ەک نەمێنێتەوە و، بەئاس���انی بیانویەکو س���ەرەداوێک دەست خوینەری ئێمە نەکەوێت بۆ قسەکردن. حەم���ە ش ب���ەم کارەی ئەوەن���دەی ت���ر بابەتەکەی حەسم کردووە ،وەک بڵێی قوفڵێکی لەدەرگای گفتوگۆی کتێبەکەداوەو پێمان بڵێت ئەگەر سەرنجو قسەیەکی جدیو فەلسەفیتات هەیە باش ئەگەرنا هیچ مەڵێن. ئەمش وایکردووە تا ئێس���تا بێدەنگی باڵ بکێشیت لەئاس���ت ئەم کتێبەنایابو تێکستە جیهانییەدا ،الیەنی باشیش���ی رەنگە ئەوەبێت حەمە ب���ەم کارەی ه���ەم تێکس���تەکەو هەم هەڵبژاردنو ماندوبونی خۆی نرخاندووەو ئیتر رێگە نادات بەخوێندنەوە ی سەرپێیو سادەو خوێندن���ەوەی البەال ئاس���تی ئەم تێکس���تە جیهانییە بهێنرێتە خوار. بەاڵم ئێمە وەکو مومارەس���کردنی مافێکی خۆمان جورئەتی ئەوەمان کردووە بازێک بدەین بۆ ئەوەی قس���ەی خۆمان بکەینو هەم هەوڵ بدەین س���ەرنجێکی ترمان لەتێکستەکە هەبێت بێ ئەوەی سڵ لەوە بکەینەوە تەڵەکەمان پیا دەتەقێت یان نا. دیمەنەکانی برسێتی ،فێڵەکانی ناونیشان ئەم رۆمانە لەناونیش���انەکەیەوە یەکس���ەر بیرم���ان ب���ۆ الی رۆمانێک���ی مێژووی���ی یان چینایەتی دەچێت ،بیرمان بۆ الی چەش���نێک برس���ێتی دەچێت کە گەلێک ئاوارەو دەربەدەر دەکات ،ش���ارێک دادەڕزێنێ���تو دەیکات���ە چۆڵەوان���ی خێزانەکان هەڵدەوەش���ێنێتەوە، یان تیرەیەک دەخاتە س���ەر کۆچو رەو ،بەاڵم ئ���ەم رۆمانە لەبنەڕەت دا باس���ی برس���ێتی ن���اکات وەک���و دەرئەنجام���ی کارەس���اتێکی سروش���تیو ئافاتێکی وەرزیو کشتوکاڵی یان بەرئەنجامی نەخۆش���یو قاتوقڕیو جەنگ یان برس���ێتی وەکو چەوسانەوەی مرۆڤ بەدەستی فی���ودالو دەرەبەگەکانی قۆناغو س���ەردەمە تاڵو تاریکەکانی مێژوو ،هەروەها ئەم رۆمانە باس���ی برس���ێتی ناکات وەک���و هاوارکردنێک لەدەست سیس���تەمی سەرمایەداریو خەڵکانی هەل پەرستو چاوچنۆک کە لەپێناوی کەڵەکە کردن���ی پارەو پ���ول دا م���رۆڤ وەک ئاژەڵ دەکەنە ژێر دەستەو دەیچەوسێننەوە. بەڵکو برس���ێتی لەم رۆمان���ەدا بابەتێکو دەرئەنجامێکی هەڵبژێردراوە ،واتە تۆ برس���ی دەبیت لەبەر ئەوەی تۆ پارەت ناوێت سەروەتو سامانو کۆشکت ناوێت ،لەبەر ئەوەی تۆ ئیشی ترت هەیە . تۆ برسی دەبیت لەبەر ئەوەی بەبای کۆمەڵگە شەن ناکەیت ،ئەسڵەن تۆ روبەڕووی ئەو بایە وەستاویت ،بۆیە هەموو خەوشوخاڵێک بەرەو رووی تۆ دێت ،تۆش دەبێت هەڵی مژیت ،پێی هەراسان نەبیت ،دەبێت لێی تێبگەیت ،چونکە تۆ چویتە سەنگەرێکەوەو دەتوانیت بڵێیت من ه���ەم ،تۆ توانای ئەوەت هەیە بڵێیت نا ،تۆ نا بەرز دەکەیتەوە بەڕووی سیستمو شێوە ژیانو کەلچەرێک���دا کە مرۆڤایەت���ی رەنگە بەدەیان سەدە ئینجا پێی گەیشتبێت. تۆ برس���ی دەبیتو بڕستیش���ت لێ دەبڕێت چونکە تۆ کارێکت هەڵب���ژاردووە کە خەریکە دەستکاری بونیادو پێکهاتەی کۆمەڵگە دەکەیت کە لەهەزاران پایەو بنەمای ریش���ەدارو پتەو پێکهاتووە ،لەق کردنی ئەم پایەو کۆڵەکانەش ریس���کە ،لێرەوە تۆ ریسکێک ئەنجام دەدەیت کە دەرئەنجامەکەی ئەوەیە فڕێ دەدرێتە سەر جادەو بێ شوێنو بێ النە دەبیتو رەنگە چیتر کەس ئیتر بەشایەنی اللێکردنەوەشت نەزانێتو دواجار بەنەخۆش���یو برسێتی یەوە بناڵیت تا چۆک ئەدەیت .هەرئەمەشە کلیلی سەرکەوتنی ئەم رۆمانە تا ئاستێک کە رەخنەگران بەباوکی (شەپۆلی زەین)و بەدەروازەو بەداڕێژەری پایەو بنەم���او بەڕچەش���کێنی ئەدەبیاتی مۆدێڕنی بزانن بەچەش���نێک لەبارەی نوس���ەرەکەیەوە بڵێن " :هەموو ریبازە ئەدەبیەکانی س���ەدەی ()1 بیستەم لەهامسۆنەوە سەرچاوە دەگرێت" لەم رۆمانەدا برس���ێتی دەگاتە ئاس���تێکو
هەندێ���ک دیمەن کە هی ب���اوەڕ نەکردنە بۆ نمونە؛ ...ب���ۆ ئەوەی ورگم نە لکێت بەپش���تمەوە بەردەوام تفم قوت دەدا ل .. ،٩٢زۆر برسیم بو چنگێک تەاڵشە دارم لەسەر عەرزەکە هەڵگرتو جوی���م ....ل .. ،١٠٦لەن���او ووردە دارەکاندا دوو تەاڵش���ی بریقەدارم هەڵگ���رت ،یەکێکیانم خس���تە دەممەوەو ئەوی دیکەم ش���اردەوە کە دواتر بیخ���ۆم..ل ،١١٠دەنکە زیخێکی ووردم لەس���ەر ئەرزەکە هەڵگرتو پاکم کردەوەو بۆ نەهێشتنی برسێتی خستمە دەممەوە مژیم...ل ....،١٢٦کەمێک پوش���م بۆ جوین هەڵگرتو شیلگیرانە خۆم بەنوسینەوە سەرقاڵ کرد ..ل ...،١٥٥پەنجەی شایەتمانم خستە دەممەوەو مژیم ،هیواش هیواش مێش���کم کەوتەوە ئیشو بیرۆکەیەک���ی تیادا بریس���کایەوە ،ئەو بیرۆکە شێتانەیە لەکەلەی دام گاز لەپەنجەم بگرم....ل ١٥٦هەڵبەتە بیرۆکەکە ئەوەیە پەنجەی خۆی بخوات ،یەکێ���ک لەگیرفانەکانی چاکەتەکەم لێکردەوەو خس���تمە دەممەوەو دەس���تم کرد بەجوین���ی ..ل ..،١٨٨پارچ���ە ئێس���قانێک بێزەحم���ەت بۆ ئ���ەوەی بیدەم بەس���ەگەکە، هیچی ترم ناوێت تەنها ئێس���قانێک بۆ ئەوەی ئەو بەس���تە زمانە بیخاتە دەمییەوە...دەستم کرد بەخواردنی گۆش���تێک کە بەئیسقانەکەوە نوسابو ،هیچ تامێکی نەبو بۆنی خوێنی مردوو لەیێس���قانەکەوە دەهات یەکسەر رشامەوە ..ل ،١٨٩ – ١٨٨دەکرێ کەمێک توتنم بدەنێ بۆ ()2 جوین ؟ ل ..١٩٣ لەم دیمەنانەی برس���ێتی ئێم���ە دەتوانین دوو ئەنج���ام هەڵگوێزین یان دوو س���ەرنجمان هەبێت: – ١برسێتی وەکو هەڵبژاردنێک بۆ ویقارو پیشاندانی ئیرادە – ٢پارادۆکس - ١برسێتی وەک لەمپەر بەهاکان وەک تەوەر لەیەک���ەم دا دەتوانین بڵێین لەم رۆمانەدا ت���ۆ برس���ی دەبیت ،ب���ەاڵم نەک لەبرس���ێتی بێزار نابیتو پێ���ی ناکوڕوزێیتەوە بەلکو پێی دەنازیتو ویقاری پێوە دەنوێنیت لەم رۆمانەدا برسێتی نەک هەر دەرەنجامێکی پەسەند کراوە بەڵکو هەس���ت دەکەیت تا رادەی چێژ بینینو ش���انازی کردن هەڵبژێ���رداوە ،چونکە تۆ بەم هەموو ئازاری برسێتییەوە کە جاری وا هەیە جەستەو مێشکت خەریکە دەپوکێنەوە کەچی ت���ۆ هەر خایاڵت الی ئەوەیە کە چۆن بتوانیت مۆمێک بکڕیتو لەبەریدا ش���ەوانە بنوس���یتو نوسینەکانت تەواو بکەیت چونکە تۆ لەبەرانبەر ئەویتردا وەستاویتەوە کە کۆمەڵگەیە. ت���ۆ لەبیری ئەوەدا نیت کە بڕە پارەیەک پەیدا بکەیت یان قەرز بکەیت کە چەند ژەمێک زکت تێر بکەیتو برس���ێتی چارەسەر بکەیت بەڵکو دەتەوێت ق���ەرز بکەیت بۆ ئەوەی مۆم بکڕیتو ئیشەکانت نوسینەکانت تەواو بکەیت (لەم بارەوە بروانە ل ،١٤٧هەروەها لەل ١٥٣ دا دەڵێت :خۆزگە مۆمیکم هەبوایەو وتارەکەم تەواو کردایە) ( ،)3کەواتە تۆ ئیشی ترت هەیە کە نوس���ینو روناکردنەوەیە ،لێرەدا نوس���ینو روناکردن���ەوە (مۆم) دەبن���ە دوانەیەک کە بەسەر بیری برسێتی دا زاڵ دەبنو لەبەرانبەر شەو تاریکیو کۆمەڵگەدا دەوەستن .. (کە پێم نایە ناو کۆاڵنەکە ،وام هەس���تکرد باشترە نان قەرزبکەم لەبری مۆم ،بەاڵم لەبەر ئەوەی دوودڵ ب���ووم ،ماوەیەک هێنامو بردم، دواج���ار ووتم جا کڕینی ن���ان بۆچی ،چونکە بەداخەوە حالم بەجۆرێک بو ،هەرچی بەقوڕگم دا بڕۆیش���تایەتە خ���وارەوە ،گ���ەدەم وەری نەدەگرت ....،دواجار یەکس���ەر بڕیارم دا مۆم ()4 وەربگرم ..ل )١٥٧ کەوات���ە ل���ەم رۆمانەدا برس���ێتی لەمپەرە، ئاس���تەنگە دەبێت تێبپەڕنرێت نەک سەرقاڵ ب���ون پێ���وەیو بەئامانجگرتنو بەت���ەوەرەو بەچەقگرتنی وەکو جەوهەری ژیانو هەڵخوالن ب���ەدەوری دا وەک ئ���ەوەی ئایدۆلۆژی���ای کۆمەنیستی دەیکات. هەرچەن���دە م���ن وادەزان���م وەک ئەوەی مارکسیش دەیڵێتو فەلسەفەکەی لەسەر بنیات ناوە ،ئەوەیە کە هەژاری شتێکی سروشتی نییە دەکرێت چارەس���ەر بکرێتو تێپەڕێنرێت واتە مارکس لەمرۆڤ رادەبینێت هەژاری حەل بکاتو نەیهێڵێت ،لێ���رەوە دەتوانین بڵێین ؛ مارکس بەدوای بابەتێکی ئاڵۆزترو فەلس���ەفیترەوەیە ک���ە چەمکی دادپەروەرییەو س���ەرتر دەچێت لەکڕوزانەوەی ئایدۆلۆژی کۆمەنیستی. واتە نە برسێتی ئەسڵی بابەتەو نە تێریو خۆش���خوانیش ئامانج نین وەک ئ���ەم رۆمانە پێم���ان دەلێت بەڵکو تۆ لێ���ڕەدا مرۆڤێکیت ی���ان مرۆڤێک���ت هەی���ە ک���ە دەیەوێت پێت بڵێت :بەهای تر هەن کە نرخی ژیانو مرۆڤ بەرزڕادەگرنو دەتوانیت خۆتی پێ بنرخێنیت ودەستی پێوەبگریت بۆ ژیان. بەه���ای وەک���و خۆشەوس���یتی ،ئ���ازادی (هەڵبەتە ئازادی تاک بەس���ەنتەرگرتنی تاکو بەبنەماگرتنی ت���اک) هاوڕێیەتی ،یەکتر قبوڵ ک���ردن ،دابەش���بونی هەقیقەت ی���ان پێدانی هەقو هەقیق���ەت بەوان���ی دی (وەک ئەوەی لەڕۆمانەک���ەدا ئەم هەق ئ���ەدات بەو ژنە کە
ئەم رۆمانە لەزۆر رەهەندەوە ،جێگەی لەسەر وەستانو تێڕامانو خوێندنەوەی قوڵە پڕە لەمەشهەدی جوانو نایابو دەگمەن. لەگەڵ دەستکورتیو هەژاریو نەبونی دا فێرمان دەکات هێشتا دەستبەرداری هەیبەتو ویقارو شکۆی مرۆڤانەی خۆمان نەبین ئەگەر چی دواجار ئێمە تێک دەشکێین لەماڵەک���ە دەری دەکات ،چونکە ئەم ناتوانێت ک���رێ ب���داتو چەندجاری���ش ژەم���ە خۆراکی بەخۆڕایی داوەتێ). هەروەه���ا داهێن���ان (لێ���رەدا داهێنانی ووش���ەیەک کۆدێکی ترە ک���ە هەمان مەغزای هەی���ە ل���ەم رۆمان���ەدا مەغزایەک ک���ە ئێمە لەبەرچاومان گرتووە بۆ ئەم رۆمانە کە ئەویش مەغزای بەهاکانە ب���ۆ نمونە بەهای داهێنان، واتە بەپێی ئەم بەهای���ە مرۆڤ لەڕێی ئەرکو دۆزینەوەکانیی���ەوە س���ەنگو ئایدنتێتییەکی هەیە ،دیارە لێرەدا ئێمە مەبەس���تمان لەتاکە م���رۆڤ نییە بەڵک���و مرۆڤ بەگش���تی مرۆڤ وەکو بونەوەرێکی بیر کەرەوەو هۆش���مەند نەک ئەوە کە فەیلەس���وفێک لەنەخوێنەوارێک بەهای زیات���ر بێت ،چونکە دواجار هەردوکیان مرۆڤن). هەرچەن���دە لەڕوانگ���ەی ت���اک گەریی���ەوە دەتوانین ئەوەش بڵێین ،کە مرۆڤ وەکو تاک دەبێ���ت ژیانی خ���ۆی دابهێنێتو رێگەی خۆی بدۆزێت���ەوەو بونی خۆی بس���ەلمێنێت لێرەوە ماناو نرخو بەهای ژیانی تاکیی خۆی بەدەست دەهێنێ���ت .وات���ە لەهەر دوو ئاس���تەکەدا ئاستی تاکیو ئاستی گشتیشدا داهێنان ژیانی مرۆڤیان نرخاندووەو واتاداریان کردووە. لێرەدا ت���ۆ مرڤێکت هەیە ک���ە دەیەوێت بڵێ���ت نابێت بەهۆی خۆش���خوانیو تێرکردنی غەریزەکانو هەڵپەی وورگەوە بەها گش���تیو مرۆڤییەکانم���ان لەبی���ر بچێت���ەوە ،کە ئەمە دواج���ار وا دەکات ببین���ە مێگ���ەلو ئەرکە مرۆڤیەکانم���ان بەرانبەر خۆم���انو دەوروبەرو سروش���ت بیر بچێتەوە .کەواتە لەم رۆمانەدا بەهاکان بەتایبەتی بەهاکان���ی وەکو ئازادیو خۆشەویس���تیو داهێنان تەوەرەنو ئەس���ڵی مەبەس���تن ،برس���ێتی لەمپەرو گیرۆدەبونێکە ک���ە کۆمەڵگە خۆی دایهێن���اوەو نایەوێت لێی دەرچێت. - ٢پارادۆکس ئەم رۆمانە شانی لەسەر کۆمەڵێک پاردۆکس داناوەو خۆی لەس���ەر هەندێ هێل���ی لێکدژو تەنانەت تەریب بەی���ەکو هەڵگێڕانەوەی مانا بیناکردووە کە خوێنەر توشی شۆک دەکات، بۆ نمون���ە ویقارو برس���ێتی درۆو هەقیقەت تاکو کۆمەڵگە مێگەلو نوخبەو هتد.. درۆو هەقیقەت ئ���ەم کارەکت���ەرە ب���ەردەوام درۆ دەکات درۆ بۆ فری���ودانو هەڵخەاڵتاندنی ئەوی ترنا، درۆ بۆ سەرخس���تنی خۆی نا بەس���ەر ئەوانی تردا بۆ مل ش���کاندنی ئەوان ن���ا ،بۆ ئەوەی ش���کۆی مرۆڤانەی خۆی بپارێزێتو بەزەییان پێی���دا نەیەتەوە ،بۆ ئەوەی بڵێت من برس���ی نیم من بێ ش���وێن نیم ،بەداخەوە دوێ ش���ەو زۆر ل���ەدەرەوە مام���ەوە لەیانەیەکی ش���ەوانە خەریکی رابواردنو خۆشخوانی بووم ..ل ،١٠٥ لەدەرەوە ماومەتەوە ،ه���ەر بەهەوەس لێرەدا دانیشتووم ل ،١٢٠کاتێ قەشەکە لەماڵ نییە، لێی دەپرس���ن کارێکی تایبەتتان هەبو ناڵێت خەریکە دەمرم لەبرسا ،دەڵێت هەوا خۆشەو تەنها وسیستم ساڵوێک بکەم ل ،١٢٢چونکە نایەوێت بشکێتو ریسوا ببێت ،چونکە ئەسڵی م���رۆڤ ئەوەیە ش���کۆمەند بێت نەک ریس���وا سەربڵند بێتو بونێکی رەسەنی هەبێت ،واتە بونێکی سەربەخۆو خاوەن ئیرادەو شکۆدار .. لێ���رەوە درۆ زەرەر ب���ەوی دی ناگەیەنێت لەڕویی مە عنەویش���ەوە شکۆداریو سەنگی
ئەم دەپارێزێت تەنها ئەوەیە ئەم لەبرسێتی دا دەهێڵێتەوە ئەمەش بەشێکە لەکاری رۆمانەکە یان زەرورەتو بەردەوامی رۆمانەکە بۆیە پۆل ئاوس���تەر دەلێت (هونەری برس���ێتی) بەم پییە درۆ بەتاڵ دەبێتەوە لەمانا ناشیرینەکەیو هەڵدەگەڕیتەوە بۆ رەهەندی ترو مانای تر.. مێگەلو نوخبە پارادۆکسێکی جوانو قوڵ لەنێوان (پوشو نوسین) دا ،لەنێوان (دوانەی ئێسقانو سەگو مرۆڤ) دا ،بەرجەس���تە دەبێ���ت ؛ هەڵبەتە کەسێک کە دەنوسێت کەسێکی بیرکەرەوەیە، کەس���ێکە قسەی هەیە بەرانبەر ئەو سیتمە مو ژیانەی کە هەی���ە بەرانبەر خەڵک ،خەڵک کە حەشاماتێکی گەورەیەو گوێ ناگرێتو سارقاڵە، دیارە سەرقاڵی حەزو تامو چێژە تێپەڕو کورت خایەنو رۆتینەکانی ژیانی رۆژانەیەو نایەوێت لێی تێکدەنو ئەرکی ق���ورس بکەن ،چونکە لەڕاس���تی دا ئ���ەم حەش���اماتە چێژ لەش���تە عەقڵییەکان نابینێتو تەنها بەدوای تێرکردنی ورگو غەریزەکانەوەی���ە کە دی���ارە ئەمانەش چیژی کاتیو تێپ���ەڕن لێرەوە بیرمەندان بەم حەش���اماتو زۆرینەیە دەڵێن مێگەل ،بەاڵم لەم وێنەیەدا تاکێک کە بیردەکاتەوە بەئەرکە قورس���ەکە هەڵدەس���تێتو بڕیاری داوە بڵێت نا،و دەیەوێت دەس���تکاری بنەماکانو بونیادی کەمەڵگە بکات قس���ەی هەی���ە ،دەبینین ئەو پوش هەڵدەگرێت بۆ جوینو ووردە وردە جێی ئاژەڵ دەگرێتەوە ،واتە حەش���اماتێکی مێگەل لەخۆشگوزەرانی زەوقو س���ەمای خۆیاندانو وورگ تێردەک���ەنو بەتامترین خواردنە بەرهەم هاتوەکانو دەس���تکەوتو ئام���رازو داهێنراوە زانس���تیو مرۆڤیی���ەکان [ کە لەڕاس���تی دا هەم���وو ئەمانە کە ئەوان س���ەریان تێکردوەو لەسەری دەلەوەڕێنو مەست مەستن لەسەری دەس���کەوتی رەنجو عەقڵە مرۆڤیو نوخبەکانن ] ئەمان دەیچننەوەو لێی س���ودمەندن ،بەاڵم لەم الوە تاکێکی قەڵەم بەدەس���تو نوخبەکە بیردەکاتەوەو بەردەوام زەنگ لێدەداتو وەکو مێشەکەی سوقرات بەردەوام بەگای کۆمەڵگەوە دەدات ،ووردە ووردە دەبێ���ت بەئاژەڵو دەبێت پ���وش بجوێ���ت ،دەبێت بەس���ەگو دەبێت ئیسقان بکرینێتەوە !.بەم پێیە مەفهومو دەس���تەواژەی مێگ���ەل پێچەوانە دەبێتەوەو لەماناکانی خۆیان هەڵدەگەڕێنەوە دیالەکتیکی تاکو کۆمەڵگە هەروەها ئەم رۆمانە لەناو پارادۆکس���ێکدا کار دەکات ک���ە رەنگە یەکێ���ک بێت لەهەرە ئاڵۆزترین بابەتە فەلس���ەفییەکان کە ئەویش دیالەکتیکی تاکو کۆمەڵگەیە. دیالەکتیک���ی تاکو کۆمەڵگە یەکێک لەهەرە ئاڵۆزترین گرێکانی فەلس���ەفەی سیاس���ییەو تاهەنوک���ەش مش���تومڕی زۆر هەیە لەس���ەر ئ���ەوەی تاک یان کۆم���ەڵ – یان کۆمەلگە – بەئەسڵ دانێین یان بەبنەما بگرین. چونکە یەکێک لەو پرسیارە جەوهەرییانەی کە جیاوازی بۆچون لەفەلس���ەفەی سیاس���یدا دەهێنێت���ە ئاراوە ئەوەیە کە ئایا بەسروش���ت م���رۆڤ بونەوەرێکی تاک گەرایە یان – کۆ – گەرایە ؟( )5بێگومان ئەم پرس���یارەش بەهەر دوو بارو هەردوو دیودا ئەندێش���ەو بیری خۆی بەره���ەم هێناوەو لەس���ەردەمو کاتی جیاوازو الی بیرمەن���دو رێبازی جی���اواز وەاڵمو هزری جی���اوازی لێکەوتۆتەوە .تەنانەت هەندێکیان
بەتوندی رایان لەسەرئەوەیە کە تاک لەدەروەی کۆمەڵگەو کۆمەڵ ناتوانێت ژیان مانا بکاتەوەو بونێکی راستقینەی هەبێت. بێگومان ئەرستۆ زەعیمی ئەم بەرەیەو هەر زوو لەم کێش���ەیەی کۆڵییەوەو رای گەیاند کە چۆن دەس���ت ناتوانێت لەدەرەوەی جەس���تە هەبێتو ماناکانی لەدەس���ت دەدات چونکە کار ناکاتو ش���یدەبێتەوەو دەفەوتێت ئاواش تاک لەدەرەوەی کۆمەڵ مانای نییەوە ناتوانێت بونی هەبێ���ت) ( . )6لەبەرانب���ەردا الی لیبراڵەکان ت���اک بەس���ەنتەر دادەنرێ���تو ت���اک گەرایی یەکێکە لەئەلیمێنتەکان���ی لیبرالیزم .چونکە بەبڕوای ئەوان ت���اک عاقڵەو دەبێت دەرفەتی بدرێتێو لێیگەڕیی���ن کار بکات ،بیر بکاتەوەو دابهێنێت ...هەرچەن���دە بەبڕوای من دەکرێت ل���ەم روانگەیەوە ئەو بۆچونە س���ەرڕی بخەین کە سوقرات چەندین س���ەدە بەر لەلیبراڵەکان گرنگ���ی بەت���اک دەداتو رووی بیرکردنەوەو کارکردنی ئەو لەگەڵ تاکە ،لەو روانگەوەی کە س���وقرات نە گۆشگیرەو نە قوتابخانەی هەیە، بەڵکو ئەو لەناو کۆم���ەڵ دایەو گفتوگۆی ئەو رووی دەمی ئەو لەتاکەو بڕوای بەپەروەردەکرنی ت���اک هەیە ،هەروەها لەالیەکی ترەوە ئەو پێی وای���ە کاری کەس عاقڵکردن���ی تاکەکان نییە بەڵک���و تەنه���ا کاری بیرهێنانەوەیان لەگەڵ ئەنجام دەدرێ���تو هاندەدرێن بۆ بیرکردنەوەو بەدەست هێنانەوەی زانین لەناو خودی خۆیدا ( ،)7ئەم���ەش واتای ئەوەیە ت���اک لەخۆی دا عاقڵەو دەکرێت پش���تی پێ ببەسترێت وگوێی لێبگیرێتو بایەخ بەئازادیو بونی بدرێت. ب���ەاڵم لەبەرانبەردا کەم نین ئ���ەو بیریارو خاوەن تێزانەی پێان وایە ناتوانین بڕوا بەتاک بهێنی���ن ،تەنانەت بڕوا بەعەقڵ بکەین بەنمونە کۆنزەرڤاتیزمەکان لەبنەڕەت دا کۆنزەرڤاتیزم كاردانهوهی���هك ب���و بهرامب���هر لیبرالی���زمو عهقڵگهراییو بزاوتی رۆشنگهری بەبۆچونی مانهایم س���هرچاوهی س���هرهكی ئایدۆل���ۆژی كۆنهپارێ���زی ی���ان کۆنزەرڤاتیزم دژایهتی���ه لهگ���هڵ چهمك���ه بنهڕهتیهكان���ی كۆمهڵگ���هی بۆرژوازی ،وات���ه دژایهتی لهگهڵ فهلس���هفهی ماف���ی سروش���تی –پهیمان���ی كۆمهاڵیهت���ی –دهس���هاڵتدارێتی خهڵ���ك –بنچین���هی لۆژیكی –تاك گ���هری –ئازادی- ()8 یهكسانیو هتد... بەبڕوای ئەوان پاڵنهری كردارهكانی مرۆڤ زیاتر س���ۆزهوهریو ناعهقاڵنیه ،كهواته عهقڵی تاكی ناتوانێت داوهری فهرمانه كۆمهاڵیهتیهكان بێت ;له بهرامبهردا ،س���وننهت دهس���كهوتی عهقڵی كۆی���یو ههموو س���هردهمهكانه(تاك ئهحمهقه ،بهاڵم ههندێ مرۆڤ ژیرن) دامهزراوه كۆمهاڵیهتی���هكان دهس���كهوتی ژیریی ههندێ مرۆڤه ،نهك پهیمانی كۆمهاڵیهتی ....تەنانەت یکێک لەئەلیمێنتەکانی کۆنزەرڤاتیزم رهشبینی ()9 لهبهرامبهر عهقڵی مرۆڤدا: لێ���رەوە دەکرێت بڵێین ئ���ەم رۆمانە لەنێو کێشمەکێشی ئەم شەڕەدا دەخولێتەوەو تاک گەرایەو نوێنەرایەتی بیری تاک گەری دەکاتو تاک بەس���ەنتەر دەگرێت دواجار ئەنجامەکەش ئەوەی���ە کە کۆمەڵگە قبوڵ���ی ناکاتو ئەویش ب���ێ رێو ش���وێن دەمێنێتەوەو ناش���توانێت تەس���لیمی خواستو ویس���تی کوێرانە مێگەل بێتو بەناچاری هەموو قەرز وقۆڵەکانی پاکتاو دەکاتو ب���ێ ئەوەی خۆیش���ی بزانێت بۆ کوێ بەرە دوورگە چۆڵەکان یان ناش���وێن س���وار کەشتییەک دەبێت کۆمەڵگە بەجێ دەهێڵێت.
پاڵەوانی رۆمانەکە ناوی نییە دەشێت من یان تۆ یان هەرتاکێک���ی کۆمەڵگە بێت بۆیە ئێمە لەم نوسینەدا راناوی کەسی دووەمی تاک واتە (تۆ) مان بەکار هێناوە لەخوێندنەوەکەمان دا بۆ ئەم رۆمانە. ئەنجامو کۆتایی – ١ئەم رۆمانە لەناونیشانەکەیەوە فێڵمان لێدەکات ،برس���ێتی تەوەر نی���ەو بیانوویەکە بۆ قس���ەکردن لەس���ەر هەندێ بەهای مرۆڤی کە لەهەموو س���ەردەمو قۆناغێکادا مرۆڤ بێ دەس���تگرتن بەو بەهایان���ەوە ،دەبێتە ئاژەڵو دڕندە. - ٢برسێتی ئاستەنگەو دەبێت تێبپەڕنرێتو نەبێتە چەقو تەوەرەو بەدەوریدا خول بخۆین، واتە نە برس���ێتی ئەس���ڵی بابەتەو نە تێریو خۆش���خوانیش ئامانج نین وەک ئ���ەم رۆمانە پێمان دەلێت بەڵکو بەهای تر هەن کە نرخی ژیانو مرۆڤ بەرزڕادەگ���رنو دەتوانیت خۆتی پێ بنرخێنیت ودەستی پێوەبگریت بۆ ژیان . – ٤ئەم رۆمانە پێمان دەڵێت نابێت بەهۆی خۆش���خوانیو تێرکردنی غەریزەکانو هەڵپەی وورگەوە بەها گش���تیو مرۆڤییەکانمان لەبیر بچێت���ەوە ،کە ئەمە دواج���ار وا دەکات ببینە مێگەلو ئەرکە مرۆڤیەکانمان بەرانبەر خۆمانو دەوروبەرو سروشت بیر بچێتەوە. - ٥هەروەه���ا کارکردن���ی ئ���ەم رۆمان���ە لەن���او هەن���دێ چەمکی لێک���دژو پارادۆکسو هەڵگێڕان���ەوەی واتای باو ،وا دەکات کە بیری خوێن���ەر هان ب���دات بۆ ناو هەندێ کیش���ەی فەلس���ەفی کە پێش���تر زەینمان بەشێوەیکی ئارامو سەقامگرتوو لەس���ەری وەستاوەتەوە، ئەمش زینمان توشی ش���ڵەژانو بیرکردنەوەی نوێ دەکات. – ٦هەروەه���ا بەو ئەنجام���ە دەگەین کە کۆمەڵ ئەوەندە بێ باکو بێ هەس���تە بەرانبەر تاکەکانی دوور نییە ک���ە تاکێک لەبەرانبەری دا دەوەس���تێتەوە دەس���ت بۆ پیرۆزیو بنەما س���ەرەکییەکانی دەبیات ،بیخاتە س���ەرجادەو لەخ���ۆی فڕێباتە دەرەوە ناچار بەمردنی بکات بەبرسێتی. – ٧ش���ەڕی ئیرادەو ئازادی تاک تاکگەری سەنتەرو تەوەرەی سەرەکی پشت روداوەکانی ئەم رۆمانەیەو دەرەنجامەکەیش���ی برس���ێتیو قبوڵنکەردنو بێ ش���وێنیو چوونە دەرەوەیە لەکۆمەڵگە. بەاڵم دی���ارە یەکێکیتر لەخەس���ڵەتەکانی تری ئەم رۆمانە ب���ەردەوام بەرهەمهێنانەوەی پارادۆکسە دەشتوانی هەر لێرەوە ئەوە بڵێین ؛ کەسی جەمسیرگیر یان ئەم جەمسەرگیرییەی ت���اک لەبەرانب���ەر ئەویتردا ک���ە کۆمەڵگەیە نوس���ینو مۆم لەبەرانب���ەر تاریکیو نابینایی کۆمەڵگ���ەدا لەدواجاردا دەتخات���ە گومانەوە چونکە کاتێ ئەم سەرهەڵدەگرێت شار روناکی لەدیوارەکانی دەچۆڕێت. لەکۆتایی���ش دا دەمەوێت بڵێم :ئەم رۆمانە لەزۆر رەهەندەوە ،جێگەی لەس���ەر وەستانو تێڕامانو خوێندنەوەی قوڵە پڕە لەمەش���هەدی جوانو نایابو دەگمەن .لەگەڵ دەستکورتیو ه���ەژاریو نەبونی دا فێرمان دەکات هێش���تا دەس���تبەرداری هەیب���ەتو ویق���ارو ش���کۆی مرۆڤان���ەی خۆمان نەبین ئەگ���ەر چی دواجار ئێمە تێک دەش���کێین ب���ەاڵم هیوا هەر دەبێت هەبێت ئەم ش���اکارە پڕە لەڕازو رەمزو کۆدی گەورەک���ە کردنەوەی���ان هەس���تو ئی���دراکو کەڵکەڵەی بەهێزی دەوێت هەروەها نەترس���ان لەتەقینی تەڵەکان. پەراوێز: .1کن����وت هامس����ون ؛ برن����د نوبلو پدر جریان س����یال ژهن ،س����یمرغ ،هەروەها بڕوان����ە ؛ مدو م����ە -کنوت هامس����ونو راهکشایی ادبیات مدرن .2برس����ێتی ،کن����ووت هامس����ۆن،و حەمە قادر ،سلێمانی ،غەزەلنوس٢٠١٦ ، .3هەمان سەرچاوە .4هەمان سەرچاوە .5د .حسین بشیریە عقل در سیاست .6هەمان سەرچاوە .7بڕوانە سقراگ ،نوشتە کارل یاسپەرز، ترجمە محمد حسن لگفی ،ص ٦٩ -٦٨ .8د .حس����ین بش����یریە ،لیبرالیس����مو محافضەکاری .9هەمان سەرچاوە سەرچاوکان کتێب: برس����ێتی ،کن����ووت هامس����ۆن،و حەمەقادر ،سلێمانی ،غەزەلنوس٢٠١٦ ، -٢د .حسین بشیریە عقل در سیاست -٤سقراط ،نوشتە کارل یاسپرز ،ترجمە محمد حسن لطفی -٥د .حس����ین بش����یریە ،لیبرالیس����مو محافضەکاری ئینتەرنێت: ١ـ کن����وت هامس����ون ؛ برن����د نوب����لو پدر جریان سیال ذهن ،سیمرغ ٢ـ مدو مە ـ کنوت هامسونو راهگشایی ادبیات مدرن
18
تایبهت
) )599سێشهممه 2017/10/31
نارین بڕیار :هیوادارم رۆژێك لهرۆژان لهگهڵ نادی ه موراد پێكهوه كار بكهین سازدانی :درهو مههدی كاتێك ههلی ئهوهم بۆ ههڵكهوت چاوم بەكهسانی وهكو جۆن كێریو جۆ كهنهدی بكهوێتو ئۆفهری پێدانی كاریان بۆكردم ،بڕیارمدا زانستی سیاسی بخوێنم .ئاواتو خهونی من بریتیه لهخوێندنی یاساو كاركردن بۆ گهیشتن بەكۆنگرێس .كچه خوێندكارێكی كورد كه لهئهمهریكا دهخوێنێت وادهڵێت. ناری���ن بڕی���ار ل���ه()١٩٩٨/٤/٢٧ لهئهمهری���كا لهدایكبووه ،لهئێس���تادا قوتابی ساڵی یهكهمه لهبۆستن كۆلیج بۆ بهدهستهێنانی ماجستێر لهزانستی سیاس���یو بهكالۆری���ۆس لهئابوریدا. س���هبارهت بهچۆنێت���ی وهرگرتن���ی ل���هو كۆلێ���ژه ،وت���ی :بەوهرگرتن���ی وان���هی پێش���كهوتوو لهئامادهیی���دا، سهركردایهتیكردنی ههندێك ڕێكخراوو یانه ههروهها كاركردن وهك خۆبهخش بۆ چهن���د كاتژمێرێك ههفتانه .ئهمانه هۆكار بوون لهبۆستن كۆلیج وهربگیرێم ك���ه ڕیزبهندی ٢١ههمین���ی ههیه لهله ناوهن���ده مهعریفیهكان���ی ئهمهریكادا بهپێی ڕیزبهندی (.)Forbes list ناری���ن وهك���و ه���هر خوێندكارێكی دیكهی كورد لهسهرهتاوه دایكو باوكی هانیان���داوه بچێت كۆلێژی پزیش���كی، بهاڵم دواتر لهو خواس���تهی پهشیمان بۆتهوه ،چونكه "ههستمكرد ئهمه ئهو ب���واره نییه كه م���ن دهمهوێت ،بۆیه بڕیارمدا ئ���هو بواره بخوێنم كه حهزی خۆمه ،ئهوی���ش رامیاریو ئابوورییه". هۆكاری سهرهكی ئهم بڕیارهی نارین، بینینی ههندێك كهس���ایهتی سیاسی
ئهمهریكای���ه ،وهك���و خ���ۆی دهڵێت: كاتێ���ك ههل���ی ئهوهم ب���ۆ ههڵكهوت چاوم بەكهس���انی وهكو جۆن كێریو جۆ كهنهدی بكهوێتو ئۆفهری پێدانی كاریان بۆكردم ،ئهمانه وایكرد كه زیاتر ڕویهكی س���هركهوتوو نیشانبدهم لهو بوارهی كه بۆی دهخوێنمو لهئێستاشدا دایكمو باوكم پش���تیوانییهكی بههێزم دهكهن. ب���هدهر لهخوێندنی زانك���ۆ ،نارین رۆژانه كاتهكانی خ���ۆی بەلێكۆڵینهوه لهڕهوش���ی ڕۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت، فێربونی ژهنینی ئامێری سازو كاركردنی وهك���و خۆبهخش���ێك لهرێكخ���راوی New England "Kurdish "Associationبهس���هردهبات ،كه ڕێكخراوێكی كوردییه بۆ كۆكردنهوهی كوردانی باكوری رۆژههاڵتی ئهمهریكا. لهماوهی ئهمساڵی خوێندنیدا ،نارین ههوڵیداوه بۆ ناس���اندنی دۆزی كورد بەهاوپۆلو مامۆستاكانی ،لهو بارهیهوه دهڵێت :لهم���اوهی پێش���وودا لهبۆنه جیاوازهكان���دا توانی���م ههندێك وتار لهبارهی كێش���هكانی كورد پێشكهش بك���هم ،بهمهبهس���تی نیش���اندانی ئازارهكانی گهلی كوردو لهو كارهش���دا پرۆفیس���ۆرهكانم هاوكاری���م دهكهنو هێزم پێدهبهخشن". زانكۆك���هی ناری���ن س���هر بهكهرتی تایبهت���ه ،ژمارهیهكی ك���هم هاواڵتی بیان���ی تێی���دا دهخوێن���نو زۆرینهی "ه���هردهم بۆ ب���هرزی دهڕوانم ،ئهگهر خوێندكاران س���پی پێس���تنو س���هر خوێندنم تهواوكردو خوێندنهكانی ترم بەچینه ئهرس���تۆكراتهكانن .لهوهاڵمی رێگ���هم پێبدهن ،حهزدهك���هم رۆژێك ئهوهش���دا نارین دهیهوێت لهداهاتودا لهرۆژان لهكۆش���كی سپیهوه خزمهتی ببێته چی ،وتی "ئ���اواتو خهونی من گهلهكهم بكهم". نارین لهشارۆچكهی وایڵی لهویالیهتی بریتیه لهخوێندنی یاس���او كاركردن بۆ گهیشتن بەكۆنگرێس" .ههروهها دهڵێت تهكس���اس دهژێ���ت ،رونیدهكات���هوه
حهزدهكهم رۆژێك لهرۆژان لهكۆشكی سپیهوه خزمهتی گهلهكهم بكهم
نارینو جۆن کیری زۆربهی دانیش���توانی ئهو شارۆچكهی ه هی���چ زانیارییهكیان لهب���ارهی كوردو كوردستانهوه نییه ،بهاڵم لهكۆلێجهكهی لهبهرئهوهی سیاس���هت بەشێوهیهكی چڕو پڕ تێیدا دهخوێندرێت ،زۆرێكیان لهبارهی ك���وردهوه زانیاری���ان ههیهو ك���ورد بەهاوپهیمانی خۆی���ان دهزانن
ب���ۆ نمون���ه "یهكینهكانی پاراس���تنی گهل" ،بهاڵم "زۆر كهس���یش بەئازارو بهشمهینهتی كوردانی توركیاو سوریاو ئێران نازانن". یهكێ���ك لهروداوه ه���هره دیارهكانی س���ێ س���اڵی رابردو كۆمهڵكوژكردنی كوردان���ی ئێزدی بو ،لهو كۆمكوژییهدا
نادیه موراد وهكو سیمبول دهركهوت، دهربارهی ئ���هوهی وهكو كوردو وهكو كچێك چ���ی بۆ ئێزدیی���هكان كردوه، نارین وتی :لهڕابردودا چهندین ووتارم دهرب���ارهی جینۆس���ایدی ئێزدیهكان پێشكهش���كردوه ،هیواخ���وازم رۆژێك ل���هرۆژان لهگ���هڵ نادی���ه م���وراددا پێك���هوه كاربكهی���ن ،جێگ���هی داخه ئهم جێنۆس���ایده وهك قهبارهی خۆی بەكۆمهڵ���گای ئهمریكا نهناس���ێنراوه، لهبهر ئهو هۆكارهیه پێشكهش���كردنی كۆڕو باڵوكردنهوهی لهڕێگهی میدیاوه لهناو كۆلیجو لهناوچهی بۆستن بەكاری خۆم دهزانم". بهبڕوای نارین سیس���تمی گش���تی خوێن���دن لهئهمری���كا پێویس���تی بەچاكس���ازییه ،چونك���ه "لهس���ایهی ئیدارهی ئێستادا زۆربهی ئهو بودجانهی كه پاڵپشتی لهخێزانه داهات كهمهكان دهكات (ئهو خێزانانهی كه دهیانهوێت منداڵهكانیان بەخوێندهوار گهوره بكهن) بڕدراوه .هیوادارم ئهمه بهزوترین كات بگۆڕدرێت ،ئهگهر ن���ا ئهوا ڕێژهیهكی ك���هم لهخهڵكی ئهمریكا دهبنه خاوهن خوێندنێك���ی كوالێتی ب���هرز ،ئهوانی دهیك���ه لهبهدهس���تهێانی خویندنێكی كوالێتی بهرز بهجێدهمێنن". نارین داوادهكات ژنانی كوردس���تان لهبوارهكانی پهروهردهو فێركردنو كارو بوارهكانی دیكهدا ههوڵی دامهزراندنی كۆمهڵگایهك���ی یهكس���انی جهندهری بدهن .پاشان دهڵێت "داواكارم كچانو خانمانی كوردستان لهشێوازی ژیانیاندا رادهستی ستایلی نێر ساالریو كلتوره كالس���یكهكان (ترادسیۆنهكان) نهبنو لهبهرامبهر بهو سیستمه نادادپهروهره چۆك دانهدهن".
(بەحهیا بێره حزورو بەئهدهب سوجده بهره)
(شعر یان وش ه ڕیزكردن؟) عومهر عهبدولكهریم (كهسان)
لهبهر ئهوهی ئهو بابهتهی لهژماره ()1009 ی (ئهدهبو هونهر)ی رۆژنامهی(كوردستانی نوێ) ی ئازیز ژماره 7363له()2017/9/14 دا بهن���اوی ههس���تیار كهمال -س���وید!!! ب�ڵ�او بۆت���هوهو وهك مافێك���ی پارێزراوی رۆژنامهنوس���ی ئهم بابهتهم نارد بۆ ههمان ش���وێن وهك مافی خۆم ب���ۆ وهاڵم دانهوه بەداخ���هوه بهرپرس���ی (ئ���هدهبو هونهر) (نهك تهواوی ستافی رۆژنامهی كوردستانی نوێی بهڕێز) نابهرپرسانهو زهوتكردنی مافی رهوای خۆم كه لهههمان پاشكۆدا بابهتێكی ناڕهوام لهس���هر نووسرابوو كهچی سهرهڕای ئهوه وهاڵمهكهمی بەك���همو كوڕییهوه،وهك ویس���تی خۆی كهپێش���تر هۆكاربوو لهباڵو بوونهوهی ئهو نووسینهو پاشهاتهكانی بۆیه وهك مافێكی س���هرهتایی خۆم لهرۆژنامهی ئاوێنهی ئازیزدا باڵو دهكهمهوه... سهرهتای باسهكهی لهئهدهبی جیهانییهوه دهس���تپێدهكات وهك(بۆدلێ���رو ڕامب���ۆو سوهرابو ئهدۆنیسو مهحمود دهروێش)... هتد كه لهچ ئاستێكی بهرزدان.. كه دێته س���هر ش���عری ك���وردی دهڵێت ئێمهش لهش���ێركۆ بێكهس���هوه تاكو ئازاد س���وبحیو تهڵعهت تاهیرو...هتد كهسی تر شك نابهین!.. ههروهه���ا دهڵێ له(كوردس���تانی ئازادو ن���هوزاددا)؟ ،ههرچی ههڵدهس���تێ بهیتو بالۆرهی ڕیزكراو دهڵێو دێته س���هر ئهوهی شاعیرانی كوردستان السایی كردنهوهیهكی كوێران���هی ش���عری هاوچهرخی فارس���یهو زیاتریش نووس���یویهتی كه ماوهیهك باوی هایك���ۆی ژاپۆنی ب���وو! ماوهیهكیش باوی السایی كردنهوهی (سوهراب)بوو.. دیس���انهوه هێرش دهكاته سهر شاعیرانی كورد بهوهی دووركهوتوونهتهوه لهش���عری كوردیو السایی شاعیرانی دنیا دهكهنهوه.. زیاتریش ههندێ وتهی بێ ڕێزیو تهش���هیر بهكۆی شاعیرانی كورد له(ئهدهبو هونهردا) وهك (وڕێن���هی دوای دوانزهی ش���هو) كه ئهمانه دوورن لهئاس���تی جوان���ی مێژووی پاش���كۆی (ئهدهبو هون���هر)ی ئازیزهوهو دهڵێ بهناوی ش���عری (حوڕهوه) ش���یعری جوانیان لهبیر بردووینهتهوه..
زیاتریش سووكایهتی بهو چهمكه گرنگهی ئهدهب دهب دهكاتو دهڵێ (وهك ڕێوی وای ه ههركهس كلكی ڕادهكێشێو بهناوی شعرهوه وش���ه ڕیز دهكات) .زیاترو زیاتریش هێرش دهكاته سهرئاستی ڕۆشنبیری شعری كوردی كهزۆر كهمهو دهڵێ دهبوایه شعریش ههروهكو ه���هر ژانرێكی تر پێویس���تی بهخوێندنهوهو لێكۆڵین���هوه ههیه !..لێ���رهوه بۆ دواتر من كارم بهم قس���هیه ههیه (واته پێویس���تی بەخوێندنهوهو لێكۆڵینهوه) ههیه كه نووسهر خۆی باوهڕی پێیهتی!!الم س���هیربوو باسی دزی لهدهقی شعری عهرهبییهوه نهكردبوو! كهنمون���ه زۆرن ،زهقترینی���ان لهس���ااڵنی حهفت���اوه ش���اعیرێكی ناس���راوی ئهو كات دهقێكی عهربی وهكو شعرێكی كوردی خۆی باڵو كردبۆوه ،پاش���ان كهسێكی تر! ههمان دهقی بەكهمێك دهستكارییهوه وهك شعری خۆی ناساندووهو لهوهش زیاتر كهسێكیش ئهمهی كردووه بهگۆرانی ! كهچی بەئهوساو ئێستاش���هوه دهق���ی ناوبراو دهق���او دهق، گۆرانییهكی ناوازهی س���اڵهكانی حهفتاكانی گۆرانی بێژی لوبنانی (فیروز) بوو!!! جارێكی تریش هێرش���ی توندتر دهكاتو دهڵی (لهسهر باس���ی شعرو ئاستی شعری ك���وردی بهتایبهتی لهم س���ااڵنهی دواییدا تاكو شعرێك دهبینی سهدان ناشعر دهبینی بهناوی شعرهوه باڵو دهبێتهوه .. تاكو ئێره هێرش���ی كوێران���هو ناڕهوا بۆ سهر ش���اعرانی كوردە جگه لهو سێ ناوهی كه لهس���هرهتاوه باس���م كرد كهبەمهبهست نووسیوییهتی! لهوه بهوالوه كۆی شاعیرانی كورد دهگرێتهوه!.. ههفتهیهك زیاتره لێرهو لهواڵتی س���وید پرسیاری ئهم ناوه (ههستیار كهمال) دهكهم وهك بواری نووسینی ئهدهب كهس ئهو ناوه ناناسێت ،بۆیه كهوتمه گومانهوه كه ناوێكی خوازی���اره كه ئهس���تهمه لهرۆژنامهیهكی وا ناس���راودا بەناوی خوازیارهوه ئ���هو بابهته باڵو بێت���هوه كه وێڕای ئهو س���وكایهتیهی بەشعرو ئهدهبو رۆشنبیری كوردی كردووه هۆكارێكی سهرهكی بوون بۆ نووسینی ئهم وهاڵمهم. -1ئهو بهڕێزه نووسیوییهتی پتر لهشهش ج���اران ش���عرهكهم خوێن���دهوهو لێی تێ نهگهیشتم لێرهدا ئاشكرایه خوێندنهوهی پتر لهشهش
جاری ش���عرهكه راس���تترین وهاڵمه بۆ ئهو بهڕێزه كه هۆكاریك ههیه ئهویش-: ا -دهقێك سادهو بێ ماناو وێنهی شعری بێت زۆر جار خوێن���هرو تایبهتتر خوێنهری شارهزا رهنگه جارێكیشی خوێندنهوهكهی بۆ تهواو نهكرێت!. ب -خوێندن���هوهی زیاتر لهش���هش جاری دهقهكه بۆ ئهوه دهگهڕێت���هوه گومانی تیا نییه كه ئهو دهقه س���ادهو ئاسایی نییه كه وای لهو خوێنهره كردووه كه زیاتر لهشهش جار ئ���هو دهقه بچووكه بخوێنێتهوه .یاخود زیاتر ئهوه دهس���هلمێنێت كه كلیلی دهقهكه ب���زر بووهو وا لهخوێنهر دهكات بەدوای ئهو كلیل���هدا بگهڕێت تا لهماهییهت���ی دهقهكه بگات. د -یاخ���ود ئهو كهس���ه میل���ی رهخنهی ش���كاندنی من���ی هێناوهتهوه ئیت���ر بهههر هۆكارێ���ك بێ���ت لهس���هرم بنووس���ێت بهڕێخۆش���كردنی باڵوبوونهوهك���ه لهالی���هن (لێپرسراوی ئهدهبو هونهر)هوه. ه���هر ب���ۆ روونكردن���هوهی زیات���ر، ل���ه 2017/8/31ش���عرهكه (بهختنام���ه) لهئ���هدهبو هونهردا ب�ڵ�او بۆتهوه من رۆژی سێ ش���هممه كهدهكاته 2017/9/11چووم ب���ۆ الی بهرپرس���ی ئ���هدهبو هون���هر وتم كاك���ی خۆم ئهو ش���عرهی من كه باس���ی (زار) دهك���همو كه لهخۆی���دا یهكهم دێڕی شعرهكهیهو (وهك فهنتازیاو خهیاڵی شعری مهبهس���تم بووه كه (زار) تهنیا بۆ خهندهیه كهچی ئهو یهكهم دێڕه پهڕیوهو شعرهكه بێ مانا دهردهكهوێت. -2لهب���هر نزیك���ی خ���ۆم ل���هو بهڕێزهو كوردستانی نوێ )ی ئازیزهوه ههفتانه ههر لهرۆژانی 2ش���هممهوه الپهڕهكانی (ئهدهبو هون���هر) ئاماده دهكرێت ت���ا بۆ رۆژی پێنج ش���هممه باڵو بكرێتهوه ..بهههمو پێوهرێك ئ���هو بابهته كهلهس���هر منیش نووس���راوه ئهو كات لهبهر دهس���تیدا بووهو هیچ نهبێ كهمتر لهش���هش جاریش خوێندوویهتییهوه ئهی لهو كاته ب���ۆ بهمنی نهوت؟ ئهی كه پهڕینی وشهی س���هرهكی شعرهكهم پێووت بۆ ههس���تی نهجواڵ بۆ ئهو ههڵهیه‘ كه بهو ناتهواوییه ش���عرهكه ب�ڵ�او بۆتهوهوبهالنی كهمهوه بۆته هۆكاری ئهو نووسینه ناڕهوایه ؟؟! (خۆ ئهگهر بۆ مهبهس���ت نهبووایه!!! بەههمو پێوهرێكی رۆژنامه نووس���ی دهبووا
ئ���هو وهاڵمه باڵو نهبوایهتهوه كه رهنگه ئهم وهاڵمهو هیتریش���ی لێ بكهوێتهوه ) .لێرهدا ههرچهنده گومانی تی���ادا نهما كه پهڕینی دێ���ڕی یهكهمی دهقهكه بەئهنقهس���ت بووه خۆ ئهگهر بەههڵه الی منیشهوه پهڕاندبێتم لهو كاتهدا ئهو بابهتهی كه خاوهنهكهش���ی ناس���راو نییهو ئهو ههمو سووكایهتیهش���ی بەرۆشنبیری كوردیو شعرو ئهدهبی كوردی كردووه له(ئهدهبو هونهر)ی ئازیزدا دهبوا باڵوی نهكردایهتهوه .بۆكهسێكی وهكو منیش كه مایهی ش���انازیمهو بهسوپاسهوه گهر 3 شاعیری كورد زۆرترین دهقیان له(ئهدهبو هونهری )ئازیزدا باڵو بووبێتهوه تاكو ئێستا بەشانازییهوه یهكێكیان بهندهیه.. -3كهسێكی دڵسۆز پێی وتم(له ئهدهبو هونهر)كهسێك كوێرانه لهسهری نووسیویت پاش خوێندنهوهی چووم بۆ الی بهرپرس���ی ئهدهبو هون���هر ‘ پێم وت ئهم نووس���ینه چیی���ه؟ ئهویش وتی نازان���م تۆش وهاڵمی ب���دهرهوه .وتم چۆن ب���هو گورجییه باڵوت كردهوه!! ئهمه لهپای چی؟ ئهی كه س���ێ شهممه هاتم بۆ الت كه باسی پهڕینی دێڕی یهكهمی دهقهكهم كرد بۆ باست نهكرد !.پرسیم ئهی ئهو كهس���ه كێیه؟ وتی نازانم له(سوید)ه! (س���هیره كهسێك نازانێت كێیه ،نهناسراوه سوكایهتی بهكۆی رۆشنبیری كوردیو شعرو ئهدهبی كوردی بكاتو ناڕهوا دابهزێتهس���هر كهس���ێكی بەئهزمونو ئاگاداریش كرابیتهوه كه كلیلی دهقهكه پهڕیوهو بۆ كهمتر لهچوار رۆژیش بابهتهكهی ب�ڵ�او بكهیتهوه ئا ئهمه لهخۆیدا چی دهگهیهنێت ! ئینجا وتم دهركهوت وشهی (زار)هكه بهدهستی ئهنقهست خۆت پهڕاندووته ..لهوهاڵمدا وتی نهخێر ئێس���تا دهچمه س���هر كۆمپیوتهرهكهو پێتی نیشان دهدهمو منیش لهپشتی سهرییهوه راوهستام بۆ سهلماندنی راستییهكه. كهچی ههستاو ژوورهكهی جێهێشت !! ه���هر بۆیه مافی رهوای خۆمه جارێكی تر لێرهدا ئهو دهقه بەدێڕه پهڕیوهكهشهوه باڵو بكهمهوه. (بهختنامه)
زار ... تهنیا بۆ خهنده كراوه هی تۆ ....
پێكهنین پرژێنه زهردهخهنه سیمای جوانت لێوان لێو ڕووخساری گهشت گهشاوهیه بۆ جوانی خۆشی ژیان دهنكه ههنارێكی سوور له سینهی بهفرێكی شهكهت پێكهنین لهزارت ناڕوا چاك دهزانم ناخت چۆنه له ههوری دڵمهوه فێربووم ئهوهی زاری پڕ لهخهندهو پهیڤ جوانه ناخی پاكی له خهمی خۆی له بهختی خۆی كهالوهی حاڵی وێرانه دۆش داماوه منیش دهگریم بەفرمێسكی بارانی ڕۆح بۆ ههردووكمان تۆی نغرۆی بهفرێكی تهزیوو منیش شهكهتی ههوری تار بەڕههێڵهو شهستهی كوڵم نه بەستهڵهكی تۆ دهڕوا نه ههوری دڵهی تهنگو تاڵ ئێس���تا دهردهكهوێت پهڕینی ئهو وشهی (زار)ه چ كاریگهرییهك���ی گهورهی بهس���هر دهقهكهوه ههبووه. لێرهدا دهپرس���م گریمان ئهم دهقهی من دهقێكی س���ادهو سپی بوو! ئایا ههر ئهم دهقهی من سپی بوو؟ لهكاتێكدا لێپرسراوی (ئهدهبو هونهر)و ئهو كهسهش���ی كه بابهتهكهی نووس���یوه لهسهرم دهبوا حسابێكیان بۆ ئهزمونی چهند ساڵهی شعری من بكردایه كه ناچارم دهكات ههندێك ش���تی خۆم باس بكهم بەناچاری. نوسهری بابهتهكه كه نووسیویهتی باوهڕی بە(خوێندنهوهو لێكۆڵینهوه) ههیه ههربۆیه دهڵێم من زیاتر له( )16بابهتی لێكۆڵینهوهو خوێندنهوهی درێژ بۆ شعرهكانم كراوه وێڕای دهیان نوس���ینی كورت،لهالیهن كهس���انی پس���پۆڕی ئهدهبو دكتۆرو پرۆفیس���ۆرهوه ناچارترم كه باس���ی یهكێك لهنووسینهكان بكهم كه ئهویش لهالیهن بهڕێز (پرۆفیسۆر د .زاهیر لهتیف)هوه ك���ه خوێندنهوهی بۆ
ش���عری (ئهق���ڵو تهمهن )ی م���ن كردووه كه زیاتر له( )2500وش���هیهو بهشانازییهوه بهراوردی دهقهكهی لهگهڵ دهقهكانی (نالیو گ���ۆرانو بێكهس)دا ك���ردووه لهوهش زیاتر لهجێگهیهكدا بۆ ئهو دهقه كه باسی داڕمانی ناخ دهكات ،نووس���یویهتی (زهمهنی نالیو ههرهسهكهی سهرچاوهیه بۆ زهمهنی گۆران، زهمهنی گۆرانو ههرهسهكهی سهرچاوهیه بۆ زهمهنی ئێستای عومهر عهبدولكهریمو شتی تریش)!،، نه ئهونووس���ینو لێكۆڵینهوه ئهرێنیانهم ك���ردووه بەپێ���وهری كۆت���ا ب���ۆ ئاس���تی شعرهكانمو نه بهو نوس���ینه نهرێنیو بهرد هاویش���تنه كوێران���هی ئهم���ڕۆ لهئهدهبی كوردیدا ههی���ه زویر دهبم ،نهخوازهاڵ دوور بكهومهوه لهدنیای ش���عر! وێ���ڕای ئهوهی ههم���و بهردێك كه كوێرانه تێ���م دهگیرێت دهبێت���ه ه���ۆكاری بهرزبوون���هوهی زیاتری ئاستی شعریمو ههڵكشان ،نووسهری بابهت كه دهڵێ ش���اعیرانی ئهم���ڕۆ ههر خهریكی وش���ه ریزكردن���ن م���ن لهجیات���ی زۆریان وهاڵم���ی دهدهمهوه،خۆ بل���ۆك ریز ناكهین! بهڵێ وش���ه ریز دهكهین ئهمما وش���ه! بۆیه ناچارم لێرهش���دا باسی ههندێك لهدهقهكانم لهالیهن بهڕێزان (ئهنوهر قهرهداغیو ناسری رهزازیو حهمه جهزاو كهمال محهم هدو میدیا حسینو لوقمان س���هلیمو سهباح شێخانیو رێناس وریاو زامبیا و..هتد)كراونهته سرودی نیشتمانیو لهنێو خهڵكیدا ناسراون بهرههم نهدههات!.. ئهوهی سهیره وهك ئهو ئاماژهی پێكردووه نه خوێنهری كورد داماوهو نه جهنابیش���ت وارس���ی شعری كوردیت تا سیفهی شاعیری ببهخش���یتو ههر بۆیه ب���ۆی دهچم تۆ ئهو كهس���هی كه تهمهنێكت بەههوڵدان بردۆته سهر بۆ ئهوهی ببیته شاعیرو ههر نهشبویت! ئهوهی داماوه كهس���ێكی كاتبهخشی وهكو تۆیه كه لهش���عرێك نهگاتو زیاتر لهشهش جاریش بخوێنێتهوه بەپاڵپش���تی كهس���ێك كاری پی���رۆزی رۆژنامهنووس���ی ب���هكار دههێنێتو دهبێته هۆكار بۆ سوكایهتی كردن بەئهدهبو رۆش���نبیری كوردیو ش���اعیران! قسه زۆری ماوه بۆ كاتی خۆی. (كهسان) 2017/9/26
تایبهت
چۆن بازنهی خیانهتو شكست تێپهڕێنین؟ وریا مهعروف
كوردهكان لهوهت����هی ههن خهبات دهكهن لهپێناو گهیشتن بەسهربهخۆیدا ،مێژوویهكی درێژو پ����ڕ خهباتی����ان ههبووه ،ب����هاڵم بێ ب����هش نهب����ووه لهناپاكیو خیان����هتو دژی ی����هك وهس����تانهوه ،بۆیه الیهن����ی بهرانبهر ههمیش����ه س����وودی لهوه بین����وه دژی یهك هانی����ان ب����داتو بیانخهته ش����هڕێكهوه كه ئامانج����ه ڕاس����تهقینهكهیان لهبیربكهن كه س����هربهخۆییه ،بۆی����ه مێژووی ك����ورد جگه لهوهی پڕه لهخهباتو قوربانیدان بێ بهشیش نیه لهخیانهتو ناپاكیو ش����هڕی ناوخۆیی، ئهوهش هۆكارێكی س����هرهكی شكست بووه لهپاڵ كۆمهڵێك هۆكاری تر ،ئهم دووبهرهكی ناوخۆییو نهزانینی سیاس����هتكردن ههمیشه نسكۆیهكی گهورهی دووچاری كورد كردووه، ب����ۆ تێپهڕاندنو دهربازبوون ل����هم دۆخه كه بهدرێژای����ی مێژوو یهخهی ك����ورد بهرناداتو بهفۆرمی جیاواز ههمیشه دووباره دهبێتهوه، پێویس����ته نهوهیهكی نیش����تیمانی پهروهرده بكهی����ن ،پ����هروهردهی حیزب����ی لهڕهگ����هوه دهربكێرش����رێ ئهگهرنا نهوهی دوای ئێمهش لهبهردهم ههم����ان بارودۆخ����دا دهبێت .لهم ش����رۆڤهیهدا ههوڵمداوه پهنجه بخهمه س����هر دهردهكانو بهشێك لههۆكاره سهرهكیهكانو دهربازبوونێكی واقیعی بخهمه ڕوو جیاواز لهو قهرهباڵغیو فهوزاو یهكتر شكاندنه:
شتێك ڕێكدهخهیت كار بۆ بهرژهوهندیهكانی دهوڵ����هت ب����كات ن����هك ئهو ش����وێنهی لێی هاتووه ،بۆ نموونه عیراق س����هرهڕای ئهوهی دهوڵهتێك����ی لهرزۆكو لهوپ����هڕی الوازیدایه، چونكه دهوڵهته تۆ س����هرۆك كۆمارو دهیان پۆستی سیادیو دهیان پهرلهمانتاری كوردت ههیه ،بهاڵم ناتوان����ن خزمهت بەكورد بكهن دهبێت خزمهت بەعیراق بكهن. ت����ۆ تهنیا لهن����او دهوڵهتدا چارهنووس����ت دیارهو چارهنووست گهشهدهكاتو پارێزراوی ئهگهرن����ا لهدۆخی بێ دهوڵهتیدا ههمیش����ه لهبهردهم ههڕهش����هو ماڵوێرانیو دهربهدهری دایتو چارهنووس����ت ونه ،كورد ئێس����تا نه دهوڵهتهو نه لهچوارچێوهی دهوڵهتێكیشدایه پارێزگاری لێ بكات ،كورد ههنگاوی ههڵێنا بۆ دروستكردنی دهوڵهت ،بهاڵم ئامادهكاری بۆ نهكرد ،دهوڵهت دروس����ت كردن بهههست نابێت ،ئێمه لهههموو سێكتهرهكان قهیرانمان ههیه ،حكومهت لهبهردهم ئیفالس����بووندایه، هاواڵتی����ان متمانهی����ان بههیچ س����ێكتهرێك نهماوه ،پێویس����تبوو ئهو متمانهیه دروست بكرێتهوه .ڕاس����ته هی����چ واڵتێك ههڕهمهكی لهخۆیه نهبۆته واڵتێكی پیش����كهوتوو ،بهاڵم دهبێت ههنگاو بنرێو بناغهیهكی باش ههبێت، ئهوهی لێره ههبوو تهنها ههستبوو ههنگاوی بۆ نهنرا .لهداهاتوودا پێویسته سهرهتا كاری بنهڕهتیو ڕێش����هیی لهپهروهردهوه دهس����ت پێبكهی����ن ،پهروهرده گرنگترین س����ێكتهره، چونكه تاكێك����ی پهروهردهكراوی بهمهعریفه مرۆڤێكی دیكهی بهمهعریفهی ترت بۆ دروست بكات(.لهم شرۆڤهیهدا لهكۆتاییهكهیدا باسم لهپهروهرده كردووه).
دهوڵهت مهسهلهی دهوڵهت پهیوهندی بەشكۆمهندی مرۆڤهوه ههیه ،کار بۆ ئەوە دەکات سەرجەم ئەندامانی کۆمەڵگایەک لەژێر چوارچێوەیەکی ههرێمی كوردستان لهچوارچێوهی دهوڵهتی سیاس����یدا ک����ۆ بکات����ەوەو ل����ەھەر ج����ۆره عیراقدا ههڕهشهیهكو دەس����تدرێژییەک بیانپارێزێت. ههرێمی كوردستان لهس����اڵی 2003دوای تاك لهدهرهوهی دهوڵهتدا تاكێكی الوازه .تۆ ڕوخانی حكومهتهكهی س����هدام حسهین ڕۆژ كاتێك ههستت كرد لهدهوڵهتێكی عهقاڵنیو بهڕۆژ دهسهاڵتی فراوانتر دهبوو ههم لهڕووی ههقیقی دایت ههست بەبهرپرسیارێتی زیاتر سیاسیهوه ههم لهڕووی ئابووریهوه بههێزتر دهكهیت ،ش����انازی بەههموو ش����تێكی واڵتی دهبوو ،س����هرهڕای ئ����هوهی دوای ڕووخانی خۆت دهكهیت. سهدام ئهوكات زۆر لهبارترو گونجاوتربوو بۆ تۆ لهدهوڵهتدا نوێن����هری ههر نهتهوهیهك دروس����تكردنی دهوڵهت ،بهاڵم سهرانی كورد یان ئاینێكت ههبیت بهیاساو دهستوور ههمو بهه����ۆی الوازیانهوه لهچوارچێ����وهی عیراقدا
مانهوه لهبری دهوڵهت ههوڵی پشكی پۆستو بودج����هی زیاتری����ان دهدا لهچوارچێ����وهی عیراق����دا وهریبگرن .س����هرباری ئهم س����اته لهدهس����تچووهش ،س����وودیان لهفراوانبوونی دهس����هاڵتی سیاس����یو ئابووری وهرنهگرت، بهڵكوو كارو ئامانجو پڕۆژهیان لهچوارچێوهی حیزبو شهخس����دا بچووككردهوه تاكوو ئهم ئارهزووه كهس����یانهیان بووه سهرهخۆره بۆ كورد. ههرێم����ی كوردس����تان گهیش����تبووه سهربهخۆییهكی تهواو خاوهنی سهرۆكایهتی ههرێمو سهرۆكایهتی پهرلهمانو سهرۆكایهتی حكومهت بوو وای لێه����ات حكومهتی ههرێم نهوتی س����هربهخۆ دهفرۆش����تو س����نووری دهس����هاڵتهكانی بهتهواوی فراوانبوو ،بەپێی گووتهی بهرپرس����ه پله یهكهكانی حكومهتی ههرێم ئێمه تهواو گهیش����تووینهته ئابووری سهربهخۆ ،حكومهت بووه خاوهنی گرێبهستی 50ساڵیو 20س����اڵی لهگهڵ واڵتانی زلهێزو گهورهی جیهاندا ،سهرهڕای بوونی داهاتێكی باشی ناوخۆیی ،بهاڵم بۆ خزمهتی هاواڵتیان بهكارنههێن����راو فهرمانبهران����ی حكومهت����ی ههرێم ماوهی س����ێ ب����ۆ چوار س����اڵ لهبێ مووچهییو نی����وه مووچهو چارهگه مووچهی تێپهڕان����دو لهچاوهڕوان����ی چاككردندا بوون، ئهم����ه هۆكارێكی دیارو زهقی ئهم شكس����ته گهورهو مێژووییه كه بووه هۆی لهدهستدانی بهشێكی خاكی كوردستان ،ئهو ناپاكیهشی كه باس����ی دهكهن پێكنههاتنیان بوو لهسهر سهروهتو سامانو پارهی واڵت (وهك ئهوهی الیهنێكی دهس����هاڵتداری كوردستان باسیان لێوه دهكرد). زۆر بهالیان����هوه ئاس����اییه هێزێكی بێگانه بێ����ت حوكمی ش����ارێكی ئهس����ڵهن حوكمی ههرێمی كوردس����تان بكات ن����هك الیهنه دژه كوردیهكهی ئهمه پهڵهیهكی ڕهشهو لهمێژوودا تۆم����ار دهكرێ����تو ههرگیز لهبی����ر ناكرێت. ئهم����ه لهبری ئهوهی ببێت����ه پهندو عیبرهت ب����ۆ الیهنه كوردی����هكان تاك����وو یهكگرتبنو لهگ����هڵ هاواڵتیانی خۆیان ئاش����ت ببنهوه، بهپێچهوانهوه بووه رێگه خۆش����كهر بۆ ئهوه دژایهتیهكانیان تۆختر بكهنهوهو دیس����انهوه هاواڵتیان لهڕێگهی فهیس����بووكهوه بهربوونه
ریکالم
سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
عدد2012 : بهروار2017/10/30 :
ئاگاداری س������هرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگاداری ههمو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه س������ااڵنی ( )1989-1987زهویان لهناحییه ی رزگاری (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (عبدالله ساڵح علی) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )8987داوای ڕێگا پێدانی كردوه بەمهبهس������تی دروس������تكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهس������هر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30ڕۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی ش������ارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری
گیان����ی یهكت����رو تۆمهتباركردن����ی یهكت����رو ش����ارچیهتی بهتهواوی تۆخكرایهوهو خهمی نیش����تیمان لهدهس����تچوونی بهشێكی خاكو گهورهیی ك����ورد بههۆی دژیهكی ناوخۆییهوه خهریكه دهبێته پرسێكی الوهكی. ئێمه بهم ج����ۆره بیركردنهوهو بهم جۆره تێپهڕاندنه ههرگی����ز ناگهینه ئامانجو ئهوهی دهمانهوێ����ت ههرگی����ز بهدهس����تی ناهێنین بهڵكوو ههمیش����ه دهكهوین����ه دۆخێكی لهو ش����ێوهیهوهو ڕووداوهكان ههمیش����ه دووباره دهبنهوه بهزیانو قهبارهی گهورهتر. پهیوهندیی ناوخۆیی پارته سیاس����یهكانی ههرێمی كوردس����تان دژیهكب����وو بهجۆرێك بهالیانهوه ئاس����ایی بوو ژێردهستهی هێزێكی بێگانهبن نهك هی یهكتر. سهرانی كورد لهبهر دژیهكی فریای هاواڵتیان نهكهوتن نیشتیمانیان فهرمۆش كرد ،خاكو سامانو داهاتو بودجهیان لهنێوانی خۆیاندا دابهش ك����رد خهمی گهورهیان ب����وو ئهوه. لهههر چوارپارچهی كوردس����تان كوردهكان خاوهنی هیزنو كاریگهرن بهس����هر ههرچوار دهوڵهتدا ،هێ����زه كوردی����هكان زۆر گهورهو بههێزن ههموو واڵتان حس����ێبێكی تایبهتیان بۆ دهكهن ،بهاڵم ئهوهی جێگای داخه كورد تا ئیستا نهیتوانیوه كۆنگرهیهكی نهتهوهیی لهههر چوار پارچ����ه ڕابگهیهنێو لهدۆخێكی ئاوادا هاوكارو ههماههنگو پاڵپش����ت بن بۆ یهكتری ،ئێمه ئێستا لهم دۆخهی تێكهوتووین گرنگیو گهورهیی گۆنگرهی نهتهوهییمان بۆ دهركهوت. ڕیفراندۆم ئهنجامدان����ی ڕیفران����دۆم پێویس����تی بەزهمینهس����ازی بوو ،بهاڵم ن����هك لهدهرهوه بهڵكوو لهناوهخۆش����دا هی����چ ئامادهكاری بۆ نهكرابوو ،ئهنجامدانی پرۆسهیهكی وهها گرنگ بێگومان بێ زیان تێپهڕ نابێت ،بهاڵم ئهوهی نائاس����اییه حكومهتی ههرێم چهندین س����اڵه نهوت دهفرۆش����ێت خاوهنی داهاتی ناوخۆیه كهچ����ی ناتوانێ����ت مووچ����هی فهرمانبهرانی بهتهواوی بدات .ئهمه كێش����هیهكی گهورهبوو بۆ ڕیفراندۆم. پڕۆژهی س����هربهخۆییو ب����وون بهدهوڵهت زۆر بهب����ێ بهرنامهییو بێ پالن بهڕێوهچوو، دهركهوت كه سهرانی كورد پهیوهندییهكانیان لهگهل دهرهوه زۆر الواز بوو ،زیاتر لهئاستی شهخس����ی بووه ،دهش����ێ بڵێین ل����هڕووی دبلۆماسیهوه زۆر الوازبووه سهرهڕای بوونی دهزگای فهرم����یو نوێنهری حكومهتی ههرێم لهواڵتان ،هۆكاری ئهم����هش ئهو قۆرخكاری گهندهڵیو فهرهوودخۆرییهی دهسهاڵتدارانی كوردبوو كه تهماحی س����هروهتو س����امان، هاواڵتیانو نیشتیمانو خاكی بیربردبوونهوه. لهم دۆخه ق����ورسو دژوارهی تێكهوتووین دوای ڕیفران����دۆم ك����ه ئ����هم ش����هڕهی دژی پێش����مهرگهو كوردس����تان دهكرێت ،الیهنێك دان بهشكستهكهی خۆی دانانێتو الیهنهكهی تری����ش لهژێر حوكمی حهش����دی ش����هعبیدا بانگهش����هی ئارام����ی دهكات ،زۆر بهتوندی ه����هردوو حزب����ی دهس����هاڵتدار دژی ی����هك وهس����تانهوه تا لێواری شهڕی ناوخۆ چوون. ههروهها وهك دهڵێن دونیا پش����تی لهكورد ك����ردووه نهخێر بهو ڕادهی����هش نیه ئهگهرنا عێ����راقو هێ����زه هاوكارهكانی ت����ری ههرچی هێزی ئاس����مانیو زهمینی ههی����ه بهكاریان دههێنا دژی شوناسی كوردستانو سڕینهوه ههرێمه تاقانهكهی كوردان بۆیه ڕهنگه ڕێگری نێودهولهتی ههبێت .ئهگهر هاتنیان ئاس����ان بێت ههرگیز ناوهستن ،بهاڵم لهبهرانبهریاندا هێزی پێشمهرگه وهس����تاوه كه بەورهیهكی ب����هرزهوه بهرگ����ری لهكوردس����تان دهكاتو هێرشهكانیان تێكدهش����كێنێت ،ئهگهرنا لهو شوێنانهی ئێستادا زیاتر دێنه پێشهوه. شهڕی كهركوكو سهرجهم ناوچ ه كوردستانیهكانی دهرهوهی ههریم بۆیه لهكهركوكهوه دهس����ت پێدهكهم ،لهم شهڕهدا یهكهم ش����وێن كهركوك بوو شهڕی تیادا ئهنجامدرا ،س����هرهتا لهبهرهباینی 16ی ئۆكتۆبهردا پێشمهرگه بهرگری كردو شهڕێكی قورس����ی ئهنجام����دا ،ب����هاڵم دوات����ر بههۆی كشانهوهی هێزێكو ڕێككهوتنی لهگهڵ الیهنی دژ پێشمهرگه لهسهرجهم ناوچهكان كشایهوه ( بهپێ����ی بهیاننام����هی فهرمان����ده بااڵكانی پێشمهرگهی كوردستان)، لهسهرجهم ئهو ناوچانه هێزه كوردیهكانی لێبوو حوكمی ئهو ناوچانه بهدهستی كوردهوه بوو ،سهرجهم داهاتهكانیشی بۆ كوردبوو كه چهندین بیره نهوتی لێبوو ،كه پێش����مهرگه ش����ههیدو قوربانی زۆریدا تاكوو لهدهس����تی چهكداره تیرۆریستهكانی داعش ئازادی كرد، بهاڵم دوای 16ئۆكتۆبهر كه سهرجهم هێزهكانی پێشمهرگه لهكهركوكو دهوروبهری كشانهوه، هێزهچهكدارهكانی عیراق دهس����تیان بهسهر كهركوكدا گرتو بهش����ێكی زۆری كوردهكانی دانیش����تووی شارهكه دهربهردهربوون ڕوویان لهش����ارهكانی تری ههرێمی كوردستان كرد، ئهوانهی ماونهتهوهش لهژیانێكی نائارامو پڕ مهترسی دان .دوای 16ئۆكتۆبهر لهسهرجهم ش����وێنهكانی تری ناوچه كوردس����تانیهكانی دهرهوهی ههرێ����م هێزهكان����ی پیش����مهرگه كشانهوه ،دوای چهند ڕۆژێك ئهمجاره هێزه عیراقیهكان هێرش����یان كرده سهر شارۆكهی
) )599سێشهممه 2017/10/31
پردێو پێشمهرگه زۆر جوامێرانه ڕووبهڕوویان بوونهوه سهرجهم هێرشهكانیان تێكشاندن، ههواڵ����هكان ئام����اژه بهوه دهك����هن هێزێكی زۆری عیراقی ل����هو ناوچهیهدا كۆكرابوویهوه ئامانجی����ان پردێ نهبوو بهڵك����وو ئامانجیان زیاتر هاتنه پێش����هوه ب����وو بۆ ئهوهی زیانی زیاتر بەكوردستانو پیشمهرگه بگهینن ،بهاڵم بههۆی شكانیان لهالیهن هێزی پێشمهرگهوه نهیانتوانی پێش����ڕهوی بكهن .ههروهها دواتر لهسهرجهم میحوهرهكانی تری وهك مخمورو تلس����قوقو زم����ارو ڕهبیع����هوه ..چهكدارانی عێراقی هێرشیان دهكرده سهر سهنگهرهكانی پێشمهرگهی كوردس����تان ،بهاڵم لهسهرجهم میح����وهرهكان لهالی����هن پێش����مهرگهوه تێكدهش����كێندران ،ئهگهر هێزی پێشمهرگه بهو وره بهرزو ئیراده بههێزهوه بهرهنگاریان نهبونایهوهو شكستیان پێ نههێنابان ،ڕهنگه بهوهنده نهوهس����تابانو كاول����كاری دیكهیان هاوش����ێوهی خورمات����وو لهزۆر ش����وێنی تر ئهنجامدابا. ئهم ش����هڕهی كه ههیه زۆر لهوه گهورهتره كه تهنیا عیراق ئهنجامی بدات هاوكاری تهواو دهكرێت لهالیهن س����هرجهم ئهو واڵتانهی كه دژی كوردس����تانن ،ئهوان نای����هن بۆ ئهوهی گهندهڵی نههێڵ����نو دیموكراس����ی بهرقهرار بكهن ئهوان دێن بۆ ئهوهی شوناسی كوردی بس����ڕنهوه .بهاڵم هیچ هێزێك ناتوانێت ئهمه دژی كوردستان بكات. ڕیفران����دۆم هۆكاری ئهم ش����هڕه نهبوو، ئ����هم ش����هڕه ه����هر ڕووی دهدا ڕهنگ����ه ڕیفران����دۆم كهمێك����ی هینابێته پێش����هوه، ههرێم����ی كوردس����تان ئهمج����اره لهبهردهم گهلهكۆمهكێیهك����ی ترس����ناكدابوو ،لهلێواری كهوتن گهڕایهوه ،عیراق جگه لهوهی هێرشی چهك����داری بۆس����هر كوردس����تان ئهنجامدا بههاوكاری سهرجهم نهیارو دوژمنانی كورد، كاریان لهسهر دووبهرهكی ناوخۆش دهكرد بۆ ئهوهی شهڕی ناوخۆ ههڵگیرسێننو ههرێمی كوردستان بهتهواو بسڕنهوه. قهب����ارهی زیان����هكان وهك نهیارانی كورد دایانڕشتبوو زۆر لهوه زیاتریان دانابوو ،كورد ههرگیز حوكمی حهشدو عهرهبی قهبوڵ نیه ئهوانهی لهژێر حوكمی حهش����دی ش����هعبیدا ههس����ت بەئارامی دهكهن لهپهنجهی دهست تێپهڕناكهن ،ڕهنگه ئێس����تا ئهوانیش ههست بەشهرمهزاری ڕیس����وای بكهن ،ئهوان تهنیا بهكاریان دههێنن ههرگیز هێزو دهس����هاڵتیان پێنادهن .كوردس����تان بهو ههموو ههڕهشهو گوشاره نێودهوڵهتیهكانیش ناتوانێت لهگهڵ عیراقدا ههڵبكات ،ئ����هم یهكپارچهیی خاكی عیراقه بهردهوام نابێت ،بهاڵم پێویسته هێزی پیش����مهرگه یهك بخ هنو ئاسایشو پۆلیسو ههموو هێزه چهكدارهكان یهكبخهنو بیكهنه هێزێكی نیش����تیمانی تاكوو دووچاری ههمان بارودۆخ نهبینهوه لهداهاتوودا. پهروهردهو دووباره بونیادنانهوه. ئەو دۆخ����ەی پیی گەیش����تووین ھەمووی دەرەنجامی خراپی پەروەردەیە ،س����ااڵنێكی زۆره پهروهردهی كۆمهڵگای كوردی چ خێزان چ سیس����هتهم ئیسنان دهش����كێنێت مرۆڤ لهبهی����ن دهكات ،جهس����تهیهكی پڕ لهگورگ م����هڕ دروس����ت دهكات ،لهههم����وو بارێكدا جهستهی ئینسانی كوردی دارستانه ،لهباری الوازیدا م����هڕهو لهبههێزی����دا گورگه (ئهمه بهش����ێكی ڕێژهییه ،بهاڵم زاڵ����ه) ،ناتوانێت بهرپرس����یارێتی ههڵگرێت ،لهب����ری ئهوهی بارودۆخێكی ئینس����انی دروس����ت بكات كه شیاوی ههناسهدان بێت كهچی بارودۆخهكه ئینسانی ئێمه ئاراس����ته دهكات ،تاكی ئێمه ب����هردهوام خ����ۆی وهك كائینێكی بێ ئیراده وێنا دهكات ،ههمیش����ه دهڵێت( چی بكهین وا فێركراوی����ن ) ناتوانێت خۆی فێربكات وا دهزانێت فێربوون یهكجاره ،تهنیا لهئهستۆی دایكو باوكیهت����ی كه چۆنی فێركردووه ئیتر ت����ا ئهبهد تا دوا ههناس����ه تهواو دهبێت ههر بهو ڕێگایهدا بڕوات ،ئهو تهسلیمبوونه فكریه مرۆڤ دهكوژێ����ت كۆمهڵگا بهرهوه دهبهنگی گش����تی دهبات ،ئهركی فێربوون لهئهستۆی خۆتدایه جگه لهخۆت كهس����ی تر بههاناتهوه نایهت ،ژیان لهوه ئاڵۆزتره تۆ بهو سادهییه وهرت گرتووه ،درێژبوونهوهی ئهم س����ادهییه وهك گهمژهیهك دهرت دهخات ،تا ئهبهد وهك كهسێكی هیچ لهبارادانهبوو دهتهێڵێتهوه. نیڵسۆن ماندێال لەسەرەتایی بونیادنانەوەی ئەفریقای باشوور گووتی؛ (بۆ ئەوەی بتوانین ئەفریق����ای باش����وور بەرەو پێش����ەوە ببەین پێویس����تیمان بەنەوەیەکە بەپەروەردەیەکی ن����وێ) ،لهئهس����تۆی ئ����هم نهوهیهدای����ه بۆ دووباره بونیادنان����هوه گۆڕانكاری ڕادیكاڵی لهپهروهردهدا بكات منداڵهكانی بهرپرسیارانه پهروهرده بكات ،بهخێوكردن تهنیا بهس نیه دهبێت ت����ۆ منداڵهكهت پ����هروهرده بكهیت، وهك بهرپرس����یارێتی س����هیری پ����هروهرده بكات ،لهپیناو پێگهیاندنی ئینسان ،لهپیناو دروستكردنی كۆمهڵگایهكی مرۆیی كه ئینسان بتوانێت ههناس����هی تیادا بدات .دهبێت درك بهوه بكهیت ئامرازهكانی پهروهرده دهتوانێت ڕێگایهكی دروستت نیشان بدات تاكوو سوودی لێ ببینیت ئهگهرنا بایكۆتی بكهیت. ئامرازەکانی پەروەردەکردن: -١خێزان -٢قوتابخانە -٣حیزب -٤مزگەوت -٥میدیا
19
ك����ۆی ئ����هو ئامرازان����ه پش����كیان ههی ه لهدهبهنگكردن����ی گش����تی مرۆڤ����ی كوردیان لهمرۆڤهوه كردووه بەئامێرو ش����وێن پهنجهی خۆیان جێهێشتووه ،كهسڕینهوهیان سهختو دژواره ،بهاڵم دهكرێ ئ����هو ڕێگایهی ئهو بۆ ئێمهیان دروست كردووه بەبهردی كۆنكریتی بیگری����نو لێنهگهڕێ����ن ن����هوهی داهاتوو ئهم ڕێگایه بگرێت ،تهنه����ا پهروهردهیهكی باش پهروهردهیهكی ئینسانی دهتوانێت كۆمهڵگا بخاته سهر رێگای مرۆڤ ،ئێمه بهرپرسیارین لهبهرانبهر داهاتووی منداڵهكانمان ،ئهوپهڕی بێ ویژدانیهو دووره لهبههای ئهخاڵقی مرۆڤ كه خ����ۆی بەئازارێك����هوه قهه����ر دهخواتو دهتلێتهوه لێبگهڕێت منداڵهكهش����ی بهههمان دهردهوه ب����روات ،گهر بهرپرس����یارێتی ئهمه ههڵنهگری����ت بهنهف����رهت دهكرێت بهجۆرێك ش����هرمهزار دهكرێت لهگۆڕهكهشتدا بهرگهی ئهو ڕیسواییه ناگری. كێشهی ههره گهوره لهكۆمهڵگای كوردیدا ئهوهیه ئهو ئامرازانهی پهروهردهكردن خۆیان پیویس����تیان بەدووب����ارە پەروەردەکردنەوە ھەیە ،خۆیان وەک دەردێکی کوش����ندەن بۆ ئیسنان بۆ کۆمەڵگا بۆ نەتەوە بۆ نیشتیمان، چ����ۆن دەتوان����ن ئینس����انێک -منداڵێ����ک- کۆمەڵگایەکی باش بەرھەم بھێنن ،کێشەکە زۆر ل����ەوە گەورەترە كه ت����ۆ لێی دهڕوانیت، ئەم بارودۆخە درێژەی دەبیتو بەردەوام درێژ دەبێت����ەوە تا ئەو کاتەی نەوەیەکی جیاوازتر دروست بیتو خاوەن ڕوئیاو بیرکردنەوەیەکی جیاوازتر بێت. چۆن گۆڕانكاری لهپهروهردهدا دهكرێت؟ پ����هروهرده وهك سیس����تهمی دهوڵ����هت لهزۆرب����هی ههره زۆری واڵتان����ی ڕۆژههاڵتی ناوهڕاس����ت تهنیا چاولێك����هری خۆرئاوایهو كاریگهریهكی ئهوهتۆی لهسهر دروستكردنی ئینس����ان نیه ،پارته سیاس����یهكانیش ئهوه ههی����هو لهڕاب����ردوودا بینیومان����هو ئهگ����هر ڕاب����ردووو ئهزموونیان بكهین����ه پێوهر ،ئهوا كار لهتهسلیمبوون دهكهنو جوڵهی ئینسان لهچوارچێوهیهكی خنكێن����هردا لهچوارچێوه دهدهن .بهش����ێكی مزگهوتهكانی����ش ب����هش ب����هش ك����راوهو ئاراس����تهكراوه ،زۆرب����هی میدیاكانیش پابهندن بەبهرژهوهندی حیزبو تاك����ه كهس����ی ،كار ب����ۆ قازانجی كهس����یو حیزب����ی دهكهن .لهم نێوهندهدا تهنیا خێزان مایهوه ،ئەرکی قورسو گەورەی پەروەردەی منداڵ دەکەوێتە ئەس����تۆی خێزانو بناغەی دروستکردنی ئینس����انە بهلكو ئهمه وهزیفه س����هرهكیهكهی خێزانه نابێت لهو وهزیفهیه ماندووبێت ،دهكرێ ههم����وو ئامرازهكانی تر لهپێن����او بهرژهوهندیدا بهكار بهێنرێت ،بهاڵم خێزان ئامرازێكی خوێنی ڕۆحیه ،دڵسۆزیو میهرهبان����ی لهخێزاندا بهرجهس����ته دهبێت، بۆیه دهبێت خێزان لهئێستادا بهرپرسیارێتی ت����هواوی پهروهردهكردنی منداڵهكهی بگرێته ئهستۆ .بۆ دروستكردنی نەوەیەکی خۆڕاگرو خاوەن مەبدەئی ئینسانی، بەپێچەوانەش����ەوە ئەگ����ەر لەخێزان����دا دای����کو ب����اوک بەش����ێوەیەکی دروس����تو گونجاو پهروهرده نەک����رد ئەوا منداڵهكهیان لهداهاتوودا ڕێگای باشو خراپ لهیهك جودا ناكاتهوهو ڕاس����تو ب����اشو چاکو گونجاوی لەبەر بزر دەبیت .کاتێک منداڵ وەک تاکێکی خاوەن هەس����تو ماف س����ەیر ناکرێت ،تاکە ش����تێک کە بۆ پێگەیاندنی بکرێت کۆمەڵێک هەنگاوی س����واوی ب����ێ مانابێت ک����ە نابنە بونیادێکی چاک ب����ۆ پێگەیاندنی ،هەروەها هی����چ خەمێکیش بۆ ئەم����ە نەخورێتو وەک پرس����ێکی بێ بایەخ سەیر بکرێت ،داهاتووی کۆمەڵ����گا بەرەو ش����ێواوی دهچێ����تو ئهم دۆخهی كه ههیه درێژدهبێتهوه بۆ س����هدان ش����ت ههموو ئهو ئازارانهی ئێمه بینیمان بۆ نهوهكانی داهاتووشمان دووباره دهبێتهوه. مرۆڤ ئامانجە ئامێر نیە ،پێویستە هەموو شتێک بکەین لەپێناو بەپیرۆز ڕاگرتنی. زۆر جاران پ����ەروەردە پاک����یو پیرۆزیو باش����یەکان لەمن����داڵ دەس����تێنێتەوە پڕی دەکات لەس����یفاتی خ����راپ .جوانتری����ن ئەو سیفاتانەی کە پێویستە فێری منداڵ بکریت (ڕاس����تگۆیی ،متمانەبەخۆبوون ،ڕێزگرتن، خۆشەویس����تی ،لێبوردەی����ی ،یەکس����انی، بەخشین ...هتد) ،گەر تاک ئەو سیفاتانەی تێدابوو بەو ش����ێوەیە پەروەردەکرا ئەوکات فێردەبی����ت لەپێن����او بەرژەوەندی گش����تیو مرۆڤایەتی کار بکات ،گەرنا دەبێتە کەسێکی خۆپەرس����تو زۆرجاری����ش لەوانەی����ە ببێتە کەسێکی ستەمکارو الدەر. بونیادو سەرەتایی پێگەیاندنو پەروەردەی ت����اک لەخێزانەوەی����ەوە ،بۆیە پش����تگیریو پاڵپش����تی خێزان هێزی ئاس����نین بەئینسان دەبەخشێتو متمانە بەخۆبوونی تێدا بەهێز دەکات ،بەپێچەوانەشەوە کاتێک تاک پەراوێز دەخرێ لەالیەن خێزانەوە ئەوە کەسایەتیەکی دروستی لێدهرناچێت. ب����ۆ ڕێكخس����تنهوه باودۆخ����ی ناوخ����ۆ پێویس����تیمان بەپهروهردهیهكی ئینس����انی نیشتیمانیه ،بۆ ئهوهی نهیهوهكی بهرپرسیار دورست بێتو نیش����تیمانی خۆی خۆشبوێت نهك حیزبو بیره نهوت.
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
سەدان ساڵ لهکاره سات ،چارەنوسی کوردستانی باشوور بەرەو کوێ؟
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوهگهرمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟
سوپای عێراقو هێزەکانی حەشدی شەعبی سنورەکان کۆنترۆڵدەکەنەوە
ئەنوەر حەمە عەلی ئەم کارەساتانە کە هەر چەندساڵ جارێک خەڵکی کوردستان خەڵتانی ماڵوێرانیو خوێن ئەکەن ،لەبنچینەدا ئایدۆلۆژیا ،دیموکراسی ،نیشتمان پەروەری یان ناپاکی ئ���ەم حیزبو ئەو بنامەڵە بەرهەمیان ناهێنێت ،بەڵکو س���تراکچەری ڕێکخس���تنی حیزبایەتی ،کۆمەاڵیەتی ،ئابوری ،س���ەربازیو دەسەاڵت لەکوردستاندا بەرهەمیان دێنێت .کارەس���اتی کەرکوک تەنه���ا ئەڵقەیەکە لەزنجیرەیەکی درێژ لەکارەس���ات کە لەماوەی هەژمونیدەس���ەاڵتی یەکیەتیو پارتیدا بەس���ەر خەڵکی کوردستانی باشووردا هێنراوە .س���ازدانی دەزگای میدیایی زەبەالحی حیزبی بێ ئاشکراکردنی س���ەرچاوەی دارای���ی ،رێککەوتنی ژێربەژێر لەگەڵ ئەم واڵتو ئەو واڵت ،تەس���لیم کردنی بازار بەتورکیاو ئێرانو وێرانکردنی بەرهەمی ناوخۆ ،دەستەمۆکردنی کولتورو بیرکردنەوە ،دەستەمۆکردنی سەرچاوەی داهاتو سیستەمی فێرکردن لەکوردستان لەبەرامب���ەر ویالی حیزبدا وچەندین کاری تری لەم ش���ێوانە ،ئەم زنجیرە درێژەی لەکارەس���ات دروستکردووە کە ئێس���تا لەملی خۆیانو خەڵکی کوردستانی باشور ئااڵوە. ئەوەن���دەی س���تراتیژی کورت بینو درێ���ژ بینی یەکیەتیو پارت���ی لەدژایەتیی کردنی یەکتردا بنیات نراوە ،نیو ئەوەندە لەپێناوی بەرژەوەندی گشتگیری خەڵکی کوردس���تانی باش���ورو دۆزی کورد بنیات نەنراوە .مان���ەوەی هەژمونی یەکییەتیو پارتی بەسەر حوکومڕانی کوردس���تاندا ئەم زنجیرە درێژتر دەکاتەوەو حوکومڕانی کورد لەباش���وری کوردستاندا ئەگێڕێتەوە بۆسەردەمی ئەمارەتەکانی بابانو سۆران کە س���ەرئەنجامەکەی هەر ناجێگیری سیاس���یو کۆمەاڵیەت���یو ئابووری دەبێتو ئامانجی گش���تگیری خەڵکی کوردستان لەسەرفرازیو پێش���کەوتنی کۆمەاڵیەتیدا بەتەواویدەکەوێتە ژێر مەترسییەوە. پرسیارە قورس���ەکە ئەوەیە ،ئایا ئەڵتەرناتیڤمان چییە؟ بزوتنەوەی گۆڕان وەک هێزێکی س���ەرەکی ئۆپۆزیسیۆنی سیاس���ی بەرەو هەمان ستراکچەر وترادیسیۆنی سیاس���ی ملی ناوەو نەیتوانیوە ،هەتا ئێس���تا ،ئەو بزوتنەوە ناڕازاییەی خەڵک کە لەدەوری کۆ بونەوە وەک هێزێکی کۆمەاڵیەتی چاالکو فش���ار دروستکەر ڕێکبخاتو ئاراس���تە بکات ،تەنانەت بۆ بەرژەوەندییە حیزبییەکانی خۆش���ی .چەندین گوناهو ناڕەوای���ی بەرامبەر بەم بزوتنەوەیەو خەڵکی کوردس���تان کراوە لەجەند س���اڵی راب���وردوودا ،گۆڕان دەس���تی نەبرد بۆ رێکخس���تنی خەڵکی ناڕازیو س���ازدانی خۆپیشاندانو مانگرتنی گەورەو کاریگەر .ڵە بەرامبەردا ئە ویش کەوتە ناو بازنەی داخراوی حیزبەکۆبونەوەچییەکا نو سازانی سیاسی لەگەڵ ئەم الیەنو ئەوالیان وە ستراتیژێک لەسیاسەت کە بەڕاس���تی بزوتنەوەی گۆڕانی کردوە بەئۆپۆزیسۆنێکی سیاس���ی ڕووتو تا ڕادەیەک لۆکاڵ (ئەگەر بتوانین ناوی ئۆپۆزیسیۆنی تەواوی لێ بنێن چونکە هەتا پەکخستنی پەرلەمان ،بەفەرمی بەشێک بووە لەدەسەاڵت) .ئەم مۆدیلە لەسیاس���ەت کردنی بزووتنەوەی گۆڕان هەوادارەکانی کردوە بەتەماشاکەرو چەپڵە لێدەر بۆ حیکمەتو ش���ەهامەتی هەڵبژێراوەکانی لەدێبەیتو کۆبونەوەکاندا نەک بەڕیکخراوێکو هێزێکی کۆمەاڵیەتی چاالکو فش���ارهێنەرو قابیلی گەشەکردن. هەر ئەم س���تراکچەرە لەڕێکخس���تنی کۆمەالیەتیو وتاری ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی ڕێگ���رە لەبەردەم خەڵکدا کە لەڕودانی کارەس���اتەکانی وەکو ئ���ەوەی لەکەرکوک ڕوی���دا ،خەمباریو توڕەی خۆی لەخۆپیش���اندانو مانگرتنی گەورەدا بهێنێەتە ناو شەقامو کۆاڵنەکانەوەو ئەوەندە هەست بەتەنهاییو داڕمان نەکات بەدیار تەلفیزیۆن و(بیرمەندە) حیزبییەکانی دەسەاڵتو ئۆپۆزیسیۆن.
یەکەی هێزی زرێپۆش هێزی زرێپۆش هێزی فریاکەوتن پۆلیسی فیدراڵی پێشمەرگە حەشدی شەعبی ()PMF هێزی بەدر عەسائیبی ئەهلولحەق کەتائیبی حزبواڵ کەتائیبی ئەبو فەزڵی عەباس کەتائیبی عەلی ئەلئەکبەر عەسائیبی شەنگال لیوای دوی حەشد :فیرقەی ئیمام عەلی ()FIAQ لیوای 6ی حەشد :کەتائیب جوند ئەلئیمام لیوای 11ی حەشد :عەلی ئەلئەکبەر لیوای 14ی حەشد :کەتائیب سەید ئەلشوهەدا()KSAS لیوای 40ی حەشد :کەتائیب ئیما عەلی()KAIA لیوای 53ی حەشد :لیوای ئەلحوسەین سەرکردە سەربازەکانی سەر بەئێران هەماهەنگییان لەگەڵ سوپای عێراقدا هەیەو ئەگەر دانوستان لەگەڵ حکومەتی هەرێم بەرەوپێش نەچو ،ئەوا دەست دەکەن بەهێرشی سەربازی ،سەرەتا لەدەروازەی فیشخابورەوە دەست پێدەکەن کە دەکەوێتە نێوان عێراقو سوریا .ئەو هێزانەی حەشدی شەعبی شەڕدەکەن بریتین لەڕێکخراوی بەدر کە هادی عامری سەرپەرشتی دەکاتو هێزی عەس���ائیب ئەهلولحەق کە قەیس خەزعەلی سەرپەرش���تیان دەکات لەو ناوچانە جێگیر کراون .لەهەمان کاتدا عەبادی داوادەکات لەماوەیەکی کورتدا ئەو دەروازە س���نوریانە رادەست بکرێنەوە ئەگەر کورد رازی نەبون ئەوا هێز بەکاردەهێنێت.
ریکالم
ریکالم