ریکالم
مکوڕم لەسەر خۆپااڵوتن بۆ سەرۆکایەتی هەرێم
www.awene.com
ژماره ()592 سێشەممە 2017/9/12
ریکالم
رۆژنامهیهكی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه دهریدهکات
عیادەی شەوانە رۆژی پسپۆڕیی ئاشتی
5
ریکالم
ریکالم
بۆ نەخۆشییەکانی: ژنانو مناڵبونو نەزۆکی قورگو لوتو گوێ البردنی موو بەلێزەر
نەشتەرگەری گشتی هەناویو دڵ مندااڵن پێست گەڕەکی ئاشتی پشت شیرینی تابان
تەنها هەزار
0770 771 1011
ئهمهریكا كورد دهخاته بهردهم سێ بژاردهوه
دواخستنی ریفراندۆم ،ئهنجامدانی بهب ێ كهركوك ئهنجامدانی بهكهركوكو شهڕێك ی گهورهوه ی ی مهحزهر دۆگالس س���یلیمان ،باڵیۆزی ئەمەریکا تایب���هت بهئاوێنه :بهپێ��� ی دۆگالس سیلیمان ،باڵیۆزی ی الیهن ه كۆبونهوه ی س���هركرده لەعێراق سهردان ی ی كوردستان دهكاتو پێیان ئەمەریکا لەعێراق لهگه ڵ س���هركرده سیاسیهكان ی كوردس���تان ك ه ی ههرێمو الیهن ه سیاس���یهكان ڕادهگهیهنێ���ت ك��� ه حكومهت ێ بژاردهیان دهس���ت ئاوێن ه كهوت���وه ،حکومەتی الیهن ه سیاس���یهكان س��� لهبهردهمدای ه "دواخس���تنی ریفراندۆم ،ئەمەری���کا بەت���ەواوی پش���تیوانی ی ریفران���دۆم ی لهب���ژاردەی دواخس���تن ێ كهركوك ،ئهنجامدان ی بهب ئهنجامدان دهكات ،لەبهرامبهریش���دا ئامادهی��� ه بهكهركوكو شهڕێكی گهورهوه".
پشتیوانی سیاسیو سەربازیو ئابوری ی کوردستان بكات. لهههرێم باڵی���ۆزی ئەمەری���کا لەعێ���راق ی ی الیهن ه سیاس���یهكان بهس���هركرده ی راگهیان���دوه "ب���ژاردەی كوردس���تان یەکەمت���ان ،دواخس���تنی ریفراندۆم ه بەب���ێ دانان���ی کات یان هی���چ نەبێت تاک���و دوای هەڵبژاردن���ی پەرلەمانی
عێ���راقو پێکهێنانی حکومەت لەبەغدا. حکومەتی ئەمەریکا بەتەواوی پشتیوانی ئ���ەم بژاردەی���ە دەکاتو لەهەمانکاتدا پشتیوانی سیاسیو سەربازیو ئابوری ئەمەری���کا بۆ کوردس���تان ب���ەردەوام دەبێت .بژاردەی دوەمتان ،ئەنجامدانی ریفراندۆم ه لەهەرێمی کوردس���تان لەو ناوچان���ەی کە دانی پێدان���راون بەبێ
کەرکوکو ناوچە جێناکۆکەکانی دیکە ،الی ئەمەریکا هیچ ش���ەرعیەتێکی نیەو ئەمەریکا بێدەنگ دەبێت لەئەنجامدانی س���وپای عێراقیش پەالماری کەرکوکو ریفراندۆم لەهەرێمی کوردستان ،بەاڵم کێڵگ���ە نەوتی���ەکان ن���هدات ،گروپی دیکەی چەک���دار ئ���ەو کارە دهکەنو ئەنجامەکەی دان پێدا نانێت". راش���یگهیاندوه "ب���ژاردەی س���ێێەم ،فراوان دەبێت بۆ شەڕێکی گەورە". ئ���ەم رێگایهی ئێس���تایەو ئەنجامدانی ریفراندۆم���ە لەهەرێمی کوردس���تانو ناوچە جێناکۆکەکان .وەها ریفراندۆمێک
سەالحەدین بەهائەدین :ئەگەر گۆڕان رازی نەبێت ،دەکرێ یەکێتی سەرۆکایەتی پەرلەمان بگرێتە دەست
2
3 ریکالم
2
تایبهت
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
دۆگالس سیلیمان ،باڵیۆزی ئەمەریکا لەعێراق:
ئاوێنهی روداوهکان
ریفراندۆم کارتێکی سیاسی زۆر بەهێزە بەاڵم هەر بەکارهێنرا ههمو ئەو هێزەی لەدەستدەدات تایبهت بهئاوێنه دۆگالس سیلیمان ،باڵیۆزی ئەمەریکا لەعێراق سهردانی سەرکردەی الیهنه سیاسیهكانی کوردستان دهكاتو راشكاوانه پێیان ڕادهگهیهنێت كه "حکومەتی ئەمەریکا بەتەواوی پشتیوانی لهبژاردەی دواخستنی ریفراندۆم دهكات ،لەبهرامبهریشدا ئامادهیه پشتیوانی سیاسیو سەربازیو ئابوری لهههرێمی کوردستان بكات". بهپێی ئهو زانیاریانهی دهست ئاوێنه كهوتون دۆگالس سیلیمان لهسهردانیدا بۆ الی سهركرده ی الیهنه سیاسیهكانی كوردستان سیاسەتی ئەمەریکا بۆ کوردستانو پارتە سیاسیەکان رون كردوهتهوهو پێیڕاگهیاندون "ئێستا حکومەتی هەرێمو الیەن سیاسییەکانی کوردستان سێ بژاردەیان لەبەردەمدایە". ئهمهی خوارهوه دهقی مەحزەری قسەکانی باڵوێزی ئهمهریكایه لهعێراق بۆ الیهن ه سیاسیهكانی كوردستان سەبارەت بەریفراندۆم کە تایبەت دەست ئاوێنە کەوتوە: دەمەوێت زۆر راش����کاوانەو بەڕونی قس����ە بکەم. دەبێت بمبورن کە زۆر راشکاو دەبمو "وەکو جارانی پێش����و بەڕونی قس����ە بکەم .بەاڵم گرنگە راش����کاو بم تا سیاس����ەتی ئەمەریکا بۆ کوردس����تانو پارتە سیاس����یەکان رون بێ����ت ،چونک����ە هەندێک الیەنو
راگەیاندن شێواندنیان کردوە .ئێمە وەکو پرەنسیپ پش����تیوانی ریفراندۆمێک ناکەین تاکو لەگەڵ بەغدا گفتوگۆ نەکرێت .ئێس����تا حکومەت����ی هەرێمو الیەن سیاسییەکانی کوردستان سێ بژاردەیان لەبەردەمدایە کە ئەمانەن: ب����ژاردەی یەکەم :دواخس����تنی ریفران����دۆم بەبێ دانان����ی کات یان هیچ نەبێت تاکو دوای هەڵبژاردنی پەرلەمان����ی عێراقو پێکهێنان����ی حکومەت لەبەغدا. ئەوکاتی����ش کاتەکە دی����اری نەکرێت باش����ە بەڵکو دەرفەت هەبێت بۆ دانوس����تانی جدی وردو درشتو متمانەپێک����راو لەنێوان هەولێرو بەغدا بەپش����تیوانی ئەمەری����کاو نەت����ەوە یەکگرت����وەکانو کۆمەڵگ����ەی نێودەوڵەت����ی .حکومەت����ی ئەمەری����کا بەت����ەواوی پش����تیوانی ئ����ەم بژاردەی����ە دەکاتو لەهەمانکاتدا دۆگالس سیلیمان پش����تیوانی سیاسیو سەربازیو ئابوری ئەمەریکا بۆ کوردس����تان بەردەوام دەبێت .رێکەوتن لەگەڵ بەغدا ج����ار بەمنی گوتوە بەدیلی ریفران����دۆم چییە .ئەمە دەبێت ش����ەفاف بێت بۆ هەردوال .سەرۆک وەزیران بەدیلی ریفراندۆمەو باشترین بژاردەیە بۆ کوردستانو عەبادی رەزامەندی دەربڕیوە لەس����ەر ئەمە .ئەمەی عێراقو ئەمەریکا. بژاردەی دوەم :ئەنجامدان����ی ریفراندۆم لەهەرێمی بەئەمەریکاو مەس����عود بارزانی گوت����وە .ئەمەریکا لەباڵوێزخانەو لەکونسوڵگەری یەکەیەکی پێکهێناوە کوردس����تان لەو ناوچانەی کە دانی پێدانراون بەبێ بۆ پشتیوانی لەگفتوگۆو بەردەوامی پەیوەندییەکانی کەرک����وکو ناوچە جێناکۆکەکان����ی دیکە .ئەمەریکا نێوان بەغداو هەولێر .حەیدەر عەبادی ئامادەیە هەمو پێیوایە ئ����ەم ریفراندۆمە ئام����ادەکاری بۆ نەکراوەو پرسێک لەوانەش پرسی س����ەربەخۆیی کوردستان ،لەجێ����ی خۆی����دا نی����ە .ئەمەریکا بێدەن����گ دەبێت کۆنفیدراڵی ،نەوت ،دیاریکردنی س����نور هەموی باس لەئەنجامدانی ریفراندۆم لەهەرێمی کوردستان ،بەاڵم بکات .هاوپەیمانی نیش����تمانی شیعەکان پشتیوانی ئەنجامەکەی دان پێدا نانێت .عەبادی دەڵێت درێژە دەکەن .دانوستاندنی نێوان بەغداو ههولێر بەجدیو بەگفتوگۆکان دەدات ئەگەر ریفراندۆم بەبێ کەرکوک وردودرشتی چارەسەرە ،مەس����عود بارزانی چەندین بکرێت ،بەاڵم الیەنە ش����یعەکان پش����تیوانی ناکەنو
حهویجه بۆمبەچێرناوەكهى بهردهم ڕیفراندۆم
ئارام مەحمود
مالیکی لەئێس����تاوە دەڵێت ئەگەر ریفراندۆم بکرێت ئەوە ل����ەالوازی عەبادییەوەیەو هەڵمەتی هەڵبژاردنی خۆی بەمە دەست پێکردوە. ب����ژاردەی س����ێێەم :ئ����ەم رێگای����هی ئێس����تایەو ئەنجامدانی ریفراندۆمە لەهەرێمی کوردستانو ناوچە جێناکۆکەکان .وەها ریفراندۆمێک الی ئەمەریکا هیچ ش����ەرعیەتێکی نیەو دان بەئەنجامەکەی����دا نانێینو بەئاشکرا ئەمە دەڵێین .پرسی ریفراندۆم هەماهەنگی نێوان پێشمەرگەو سوپای عێراقی وەستاندوە .ئەگەر ریفراندۆم بکرێت هیچ پش����تیوانی ناکەین .س����وپای عێراق پەالماری کەرکوکو کێڵگە نەوتیەکان نادات، بەاڵم گروپی دیکەی چەکدار ئەو کارە رهنگە بکەنو ئەوکات تەقە دەکرێت لەهەردوالوەوە ش����ەڕ دەبێتو فراوان دەبێت بۆ ش����ەڕێکی گەورە .دراوس����ێکەتان لەرۆژهەاڵتەوە بەتوندی دژی ریفراندۆمە وەکو خۆتان دەزاننو هەر کارێک دەکەن بۆ راگرتنی. بەڕاشکاوی دەڵێم لەواشنتۆن ریفراندۆم بەبەربەستی س����ەرەکی ش����ەڕی دژی داعش دادەنرێ����ت .ئەگەر ریفران����دۆم بکرێت ئێمە وەک����و ئەمەریکا حکومەتی هەرێمو مەس����عود بارزانی بە بەرپرس����یار دادەنێین لەزیان گەیاندن بەشەڕی دژی داعشو تێکچونی ئەو پێشکەوتنانەی لەعێراق بەدەس����تهاتون .ریفراندۆم کارتێکی سیاس����ی زۆر بەهێزە بەاڵم هەر بەکارهێنرا ههمو ئەو هێزەی لەدەست دەدات .ئەگەر ریفراندۆم بەم ش����ێوەیهی ئێستا بکرێت بەغداو عەبادی بەهیچ ش����ێوەیەک گفتوگۆ ناکەن دەربارەی هیچ پرسێک، چونکە لەڕوی سیاسیەوە مەحاڵە بتوانن بیکەن.
سكرتێری رۆژنامهوان ی سهرۆك وهزیرانی كوردستان :مهسعود عهبدولخالق:
نێچیرڤان بارزان ی بۆ ریفراندۆم چاالك ی دهبێت
پارت ی دهیهوێت لهههولێر دهرمانبكات
مهس���عود عهبدولخالق ،خاوهن ی دهزتگای س���تاندارد ئاماژه بهوه دهكات لهماوهی یهك مانگدا س��� ێ تۆمهتیان دراوهت���ه پاڵ كه س���هرجهمیان تۆمهت ی ب���ێ بنهمانو سهرجهمیان یهك س���هرچاوهیان ههیه .ئهو دهڵێت "ئهو هێزه ی لهسنوری ههولێر بااڵدهسته ك ه پارتیه ،دهیهوێت دهرمانبكات ،چونك ه سكااڵكان بێ بنهمان". ئاوێن���ه ،ههولێ���ر :خاوهن ی دهس���تگای س���تاندارد مهس���عود عبدولخالق بهئاوێن��� هی ڕاگهیان���د "لهماوه ی دهس���ت بهكاربونامهوه پانزه تۆمهتم���ان دراوهت ه پاڵ. ب���هردهوام چوینهت ه ب���هردهم دادگاو حاكم .تۆمهتهكان لهجێگهی جیاجیاوه ئاڕس���تهمان دهكرێنو سهرجهمیان یهك ئامانجیان ههیه :مهبهس���تیان بێزاركردنی ئێمهیه، دهیانهوێت وازبهێنین بهاڵم ئێمه بهردهوام دهبین". ئهو وتی "تۆمهتهكان جۆراوجۆرنو جیاوازن .ئهو س ێ تۆمهت���ه ی دراوهت ه پاڵمان یهكهمیان چهند كهس���انێك ی س���هلهفین لهناو بزوتنهوهی ئیسالمیو نزیك لهدهسهاڵت بهبیانو ی كتێبێك ك ه دوساڵ پێش ئێستا باڵوكراوهتهوه.
س���كااڵی دوهم لهالیهن وهزارتی پێشمهرگهوه بوه گوای ه ئێم��� ه هاوكار ی داعش���مان ك���ردوه! ههرچ ی س���كااڵ ی سێههمیشه ،سكااڵ ی سهرۆكی ههرێمهو هێشتا نهگهشتۆت ه دهستمان". ئهو وتیش���ی "خهلكانێك ل���هدادگا دهزانن هۆكارهك ه سیاس���ییه ،ههر بۆی ه مامهڵهیهك ی باشدهكهنو زۆربه ی زۆریان بێالیهنان���ه كارهكانیا دهكهن .چهندین پارێزهر ی خۆبهخش ،خۆبهخش���انه كارهكانمان بۆ دهك هنو كار ی پارێزهریمان بۆ دهكهن .تا ئێستا چهندین كهیس ی دادگا لهالیهن پارێزهروكانمان یهكالی ی بۆتهوهو ئهو تۆمهتانهمان لهسهرنهماوه" .ئاماژهش���ی بهوهكرد لهئێستادا لهههولێر دهستگای س���تاندارد بینای نادرێت ی بۆ جێبهجێ كردن ی كارهكانی .ئهو وتی "خاوهن ی ئهو بینایهیان دۆزیبۆوه ك ه ئێمه ی تێدا بوین بهكرێ ،ههڕهشهیان لێكردبوو ئاگاداریان كردبو كه دهرمانبكات .دواجار ئێمهیان لهبیناكه دهركرد، تا ئێس���تا لەههولێ���ر بینامان نادهن ی بۆ ك���رێ .پارت ی دهیهوێت لهههولێر وازبهێنینو دهرمانبكات".
ریکالم
نێچیرڤان بارزانی وتیش����ی "لهپێش����وازیی لهوهف����دی بیان����یو ئا :ئاوێنه لهگهشتهكانی خۆش����یدا بۆ دهرهوه لهسهر ئهو بابهته ئیشی كردوه، سامی ئهرگۆشی ،سكرتێری رۆژنامهوانی لهرۆژانی داهاتوش����دا بهكردهكیو بهپێی ئهو سهرۆك وهزیرانی كوردستان ئهو ههوااڵنه بهرنامهیهی ب����ۆی دانراوه بهش����داری ههڵمهتی رهتدهكاتهوه كه نێچیرڤان لهگهڵ ئهنجامدانی پشتیوانیكردن لهریفراندۆم دهكات". ریفراندۆمدا نییه ،ئهو دهڵێت "نێچیرڤان ناوب����راو نكوڵی ل����هوه دهكات ك����ه نێچیرڤان لهپشتی پهردهوه بهردهوام خهریكی ئیشكردنه بارزانی هیچ تێبینیو رایهكی جیاوازی سهبارهت بۆ ریفراندۆمو لهرۆژانی ئایندهدا لهههڵمهتی بهئهنجامدانی ریفراندۆم له25ی ئهیلولدا ههبێت، پشتیوانیكردن لهریفراندۆمدا چاالكی دهبێت". ئ����هو وتی "نهك ههر هیچ رایهكی جیاوازی نییه، س����امی ئهرگۆش����ی س����هبارهت بهبێدهنگیی بهڵكو باش����ترین كۆبونهوهی نێ����وان الیهنهكان نێچیرڤ����ان بارزانی لهههڵمهتی پش����تیوانیكردن پێ����رێ نێچیرڤان بارزانی كردویهتی كه یهكێتیو لهریفراندۆمدا ،بهئاوێنهی راگهیاند كه هۆكارهكهی پارتی لهسهر پرس����ی ریفراندۆمو كاراكردنهوهی ئ����هوه ب����وه تهنها چهن����د رۆژێك����ه ههڵمهتهكه پهرلهم����ان رێككهوتونو ئهمیش سهرپهرش����تی بهرهس����می دهستیپێكردوه ،ئهو وتی "ئهو قسهو وهفدهكهی پارتی كردوه". وتیش����ی "نێچیرڤان رۆڵی دی����اری ههبوه بۆ پاگهندانه ئهس����لو ئهساسیان نییه كه نێچیرڤان لهئهنجامدانی ریفراندۆم ناڕازی بێت ،ئهو قسانه ئامادهكاری ئ����هو كۆبونهوهی����هو كۆبونهوهكانی پێش����تریش ،بهپێ����ی ئهو بهرنامهیهش����ی بۆیان قسهی فهیسبوكن". وتیش����ی "پرۆس����هی ریفراندۆم پرۆس����هیهكی دیاریكردوه لهرۆژانی داهاتودا چاالكی دهبێت". ئهوهش����ی رهتكردهوه كه بهمدواییه نێچیرڤان سیستهماتیكه ههر یهكهو رۆڵی خۆی دهبینێت، ههر یهكهو بهپێ����ی تواناو پهیوهن����دیو بهپێی بارزانی بهنهێنی س����هردانی ئێرانی كردبێت ،ئهو وتی "هیچ س����هردانێكی بهوجۆرهی بهنهێنی بۆ پێگهی خۆی ئیشكردوه لهو بابهتهدا". ئهرگۆش����ی جهغتی لهوه كرد ك����ه نێچیرڤان ئێران ئهنجامنهداوه". لهوهاڵمی ئهو پرسیارهش����دا كه ئایا ریفراندۆم بارزان����ی لهچوار پێن����ج دی����داری رۆژنامهوانیدا ههمیش����ه باس����ی لهو بابهته كردوهو بهپێی ئهو گهیشتوهته خاڵێك كه ههر دهكرێتو گهڕانهوه بۆ كاتو بهرنامهیهی كه ههشیهتی بۆ ئهو مهبهسته دواوهی نییه؟ ئهرگۆش����ی وتی "ئهگهر ریفراندۆم چاالك����ی دهبێ����ت ،ئ����هو وت����ی "دهرنهكهوتنی ل����ه25ی ئهیلولدا نهكرێ����ت لهبهرامبهر ئهو چی پهیوهندی بهوادهی دهستپێكردنی ههڵمهتهكهوه ههیه؟ ئهگهر لهبهرامبهر ئهودا ش����تێكی باشتر ههب����وهو پهیوهندی بههیچی ترهوه نییه ،ئهگینا ههیه قابیلی گفتوگۆیه ،بهاڵم تا ئێستا هیچ شتێك لهپش����تی پهردهوه بهردهوام خهریكی ئیشكردنه لهوه باش����تر نییه كه ریفراندۆمه ،ئهنجامنهدانی ریفراندۆم زۆر خراپتره لهئهنجامدانی". بۆ ریفراندۆم".
بڕیارب���و دواى ج���هژن وهفدێكى ب���ااڵى هاوپهیمانى نیش���تمانى ش���یعهكان بێته ههولێر ههروهك پێش���تر لهگهڵ وهفده كوردییهكه لهبهغدا لهسهرى ڕێكهوتبون، ب���هاڵم بڕیارهك���هى ئهنجومهن���ى پارێ���زگاى كهركوك بهبهش���داریكردنى ش���ارهكه لهپرۆس���هى ڕیفران���دۆمو لێدوانهكانى ئهم دواییهى بارزانى ش���یعهكانى توڕهكردو لهبڕیارى هاتنیان پهشیمانبونهوه ،لهلێدوانهكهى عهبدواڵ زهیدى بهرپرسى دۆسیهى كورد لههاوپهیمانى نیشتمانى ئهمه بهئاشكرا خوێنرایهوه. پێدهچێت ش���یعهكان دهس���تبهردارى (سیاس���هتى گوێ���زهر) بوبێتن ،ئهو بێمهنتیهش���ى پیش���انى دهدهن زیاتر پاڵپش���تى ئهم بۆچون���ه دهكات ،كارتى بههێزى شیعهكان بۆ پهكخستنى پرۆسهى ڕیفراندۆم كهركوكه، ئهم كارتهش لهس���هر دو ئاس���ت دهجوڵێن���ن ،لهڕوه سیاس���یهكهوهو لهمهس���هلەئانیهكاندا ئهگهرێكى بههێز ههیه لهگهڵ دهستپێكردنهوهى دانیشتنهكانى پهرلهمان مهس���هلهى لهكارخس���تنى نهجمهدین كهریم پارێزگارى كهرك���وك یهكێ���ك بێت لهپرس���ه گهرم���هكانو بهپێى زانیاریهكان تائێس���تا نزیك���هى 150ئیمزا كۆكراوهتهوه بۆ لهكارخس���تنى ،كه ئهمهی���ان كاریگهرییهكهى زیاتر ڕهمزیو تۆڵهكردنهوهیهو هیچ ڕێگرییهك بۆ بهرێوهچونى ڕیفراندۆم دروستناكات. بهاڵم لهڕوه ئهمنیهكهیهوه ،مهسهلهى ئازادكردنى قهزاى حهویجه كه ب���هدورى 55كیلۆمهتر دهكهوێته ڕۆژئاواى ش���ارى كهركوك ،ئهو دۆس���یه ههس���تیارهیه كه ههمو ئاماژهكان دهڵێن بهغدا تهواوى هیواكانى پیاههڵواسیوه لهو دهرگایهوه كێشهى گهوره بۆ بهرێوهچونى ڕیفراندۆم لەكهركوك دروستبكاتو بهوهش لهسهرانسهرى ههرێمى كوردستان پرۆسهكه شكستبهێنێت. بهپێى زانیاریی���هكان حكومهتى عێراق بۆ گرتنهوهى قهزاى حهویجه زیاتر لە 40ههزار چهكدارى لەهێزهكانى پۆلیسو س���وپاو دژهتیرۆر ئامادهكردوه جگه لهههزاران چهكدارى تر لهژێر ناوى حهش���دى حهویجهو حهش���دى توركمانى ،ئامادهكردنى ئهم هێزه گهورهیه بۆ ئازادكردنى قهزایهكو چهند ناحییهیهك بهبڕواى چاودێرانى دۆخهكه جێگهى پرسیارهو بهدورنیه لهتهماحى پێشڕهوى زیاترو دروس���تكردنى فشارو مهترسى لهسهر ئارامى كهركوك، ئهوهى زیاتر پاڵپش���تى ئهم بۆچون���ه دهكات بهوتهى فهرمانده س���هربازییهكانى س���وپاى عێراق گرتنهوهى حهویج���ه لەتهلهعفهریش ئاس���ان تر دهبێ���ت بههۆى ههڵكهوتهى جوگرافى ناوچهكه ،جگه لهوهى تائێس���تا دهی���ان چهكدارى داعش لهو قهزای���ه ههاڵتونو دهیانى تریشیان خۆیان ڕادهستى هێزهكانى پێشمهرگه كردوه، كهوایه كۆكردنهوهى ئهو هێزه گهورهیهى بۆچییه؟ خالێكى تر كه جێگهى بایهخه ،پێشتر فهرماندهیهكى بااڵى س���وپاى ئهمریكا تهئكیدى لهبهش���دارى چاالكى هێزهكانى پێشمهرگه كرد لهئازادكردنى قهزاى حهویجه، ههرچهنده بهرپرس���انى سوپاو حهشدى شهعبیش باس لەبهش���دارى پێش���مهرگه دهكهن لهو پرۆسهیه ،بهاڵم بهپێى زانیارییهكان بهغدا نایهوێت پێشمهرگه بهشدارى لهشهڕى ئازادكردنى حهویجه بكات. لهكاتێكدا ههمو ئامادهكارییهكان بۆ ئازادكردنى قهزاكه تهواوكراوهو بهرپرس���انى س���وپاو یهكه سهربازییهكانى عێراق چهندین كۆبونهوهیان لهبارهى ئازادكردنى قهزاكه ئهنجام���داوهو وهك ئ���هوهى ئاش���كراكراوه دواترینیان كۆبونهوهى ڕۆژى شهممهى ڕابردو بوه بهسهرپهرشتى ئهبو مههدى موههندیس جێگرى سهرۆكى دهستهى حهشدى شهعبىو ئامادهبونى محمهد تهمیم پهرلهمانتارى عهرهبى كهركوكو ژمارهیهك لهفهرماندهكانى حهشدى حهویجهو حهش���دى توركمانى كه لهش���ارى بهغداد بهڕێوهچوه، بهاڵم تائێستا فهرمانده سهربازییهكانى سوپاو حهشدى ش���هعبى كۆبونهوهیان لهگهڵ فهرماندهكانى پێشمهرگه لهمیح���وهرى كهرك���وك ئهنجامنهداوه ب���ۆ ههماههنگى ك���ردن ،ئهم ههنگاوهى بهغدا جگه لهوهى پیش���اندانى بێمنهتیو تهریككردنى پێشمهرگهیه ئازادكردنى قهزاكه، ب���ۆ قۆناعى دواى ئازادكردنى حهویجهو كۆبونهوهى ئهو هێزه گهورهیه لهنزیك لهكهركوك دۆخێكى نائاس���ایىو مهترسدار دهخولقێنێ. ئ���هم دو خاڵه س���هرهوه ئاماژهى دی���ارن كه بهغدا ئامانج���ى تهنها ئازادكردنى حهویج���ه نیهو یهكێك لهو ئهگهرانهشى پێش���بینكراوه ڕاگهیاندنى بارى نائاساییه لهتهواوى سنورى پارێزگاى كهركوك ،كه مهترسیدارترین س���نیاریۆى پهالماردانى كیڵگه نهوتیهكانى باش���ورى ش���ارهكهیه ،عهب���ادى لهدواین كۆنگ���رهى ڕۆژنامهوانى ههفتانهیدا كۆمهلێك پرسى گرنگى وروژاندو لهبهشێكى قس���هكانیدا وت���ى "پرۆس���هى ههناردهكردن���ى نهوت لهكهركوك بهشێوهیهكى ناڕهسمى ئهنجامدهرێو خهڵكى پارێزگاكه لێى سودمهندنابن" .لهدواین ئامارى وهزارهتى نهوتى عێراقیشدا كه ڕۆژى 2ى ئهم مانگه باڵوكرایهوه، ئاماژه بهب���ڕى نهوتى ههناردهكراوى مانگهكانى تهموزو ئابى كێڵگه نهوتیهكانى كهركهكوك نهكراوه. مانگ���ى ئاب���ى ڕاب���ردوش بهڕێوهب���هرى كۆمپانیاى بهبازاڕكردنى نهوتى عێراق (س���ۆمۆ) ئهوه ئاشكراكرد حكومهتى ئیتحادى لهمانگى تهموزدا هیچ بڕه نهوتێكى لەكێڵگه نهوتیهكانى كهركوكهوه بهدهستنهگهیش���توه، وروژاندنى ئهم پرس���ه ئاماژهیهك���ى ڕونه بهوهى بهغدا چاوى لهسهر نهوتى كهركوك النهبردوهو بههۆى سهرقاڵى بهش���هڕى تیرۆرهوه نهیپهرژاوهته س���هر مهس���هلهكه، ئهمهش ب���هو مانایهى لهم قۆناغ���هدا حكومهتى عێراق كه تامى كۆمهڵێك س���هركهوتنى یهك ل���هدواى یهكى كردوه دورنییه ئهم پرس���ه بكاته پاساوێكى یاسایىو سیاس���ىو لهڕێى هێزهوه ههوڵى گۆڕینى ئاڕاس���تهى كێشه سیاس���یهكان بدات لهڕیفراندۆمو جیابونهوهوه بۆ ملمالنێ لهس���هر كێڵگه نهوتیهكانى كهركوكو چۆنیهتى ئیدارهدانیان.
ههنوکه
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
گوشاری ئهمهریكاو ئێران لهسهر پارت ی بۆ دواخستن ی ریفراندۆم گهورهتر دهبێت ئا :ئاوێنه لهبیستو چوار كاتژمێری رابردودا ئێرانو ئهمهریكا گوشارێكی گهورهیان خستوهت ه سهر پارتیو الیهن ه سیاسیهكانی كوردستان تا ئهنجامدان ی ریفراندۆم دوابخهنو نهیكهن ،پێشبین ی دهكرێت لهچهند كاتژمێری ئایندهشدا ئهم گوشاران ه قورستر بن ،نوێنهری حكومهت ی ههرێم لهتاران دهڵێت "ئایا سهركردایهتی سیاس ی كورد دهتوانێت بهرگهی ئهو ههمو فشارو گوشاره بگرێت؟". نازم دهباغ ،نوێنهر ی حكومهتی ههرێم لهت���اران بهئاوێنهی راگهیان���د وهفدێك ی كۆماری ئیس�ل�امی ئێران لهكوردستانهو بڕی���اره لهگهڵ پێنج حزبەس���هرهكیهكهو تهنان���هت حزبەبچوكهكانیش كۆبێتهوه، پاش���گهزكردنهوه ی بهمهبهس���تی سهركردایهتی سیس���ای كورد لهبڕیار ی ئهنجامدانی ریفراندۆم ،ئهو وت ی "ههست دهك���هم توركیاو ئێرانو عێراقو س���وریا ه���اوكارو ههماههنگن بۆ ئ���هوه ی رێگ ه لهئهنجامدانی ریفراندۆم بۆ س���هربهخۆی ی ههروهه���ا رێگه لهگهڕانهوه ی كهركوكیش بۆ س���هر ههرێمی كوردستان بگرن .بۆی ه دهمێنێتهوه سهر سهركردایهت ی سیاس ی كورد ئایا دهتوانێ���ت بهرگهی ئهو ههمو فشارو گوش���اره بگرێت؟ ئایا پێشبین ی ئهوه دهكرێت ئهگهر س���ور بون لهس���هر ئهنجامدانی ریفراندۆم ،ههڵوێس���تی ئهم واڵتان ه چی دهبێت؟". وتیش ی "من ههر لهسهرهتاوه پێموابوه ئێران نهك لهگهڵ دواخستنی ریفراندۆم، بهڵكو لهگه ڵ ئهنجامنهدانیهتی". ناوب���راو ئام���اژه ی بهوهش ك���رد ك ه بهمدوایی���ه توركی���اش لهجموجۆڵێك���ی
نازم دهباغ :ئێران راشكاوانه بهكورد دهڵێت ههر نابێت ریفراندۆم بكهن گهورهدای ه دژ بهریفراندۆم بۆ سهربهخۆی ی كوردستانو س���وریاش لهپشت پهردهوه چاالكهو ب���هم ئاڕاس���تهی ه كار دهكات، ئهو وت��� ی "بهمدواییه جموجۆڵێكی زۆر ی وهفد ی سهربازیو دیبلۆماس ی دهبینرێت لهنێ���وان ئێرانو توركیا ،توركیاو عێراق، عێراقو ئێران". وتیش���ی "توركی���ا قین��� ی بهرامب���هر بهریفران���دۆم كهمت���ر نیی��� ه لهئێ���ران، ب���هاڵم توركیا ئهوه دهرناخ���ات چونك ه رێككهوتنێك ی 50ساڵه ی لهگهڵ ههرێم ی كوردستان ههیه لهبواری وزهدا". س���هبارهت بهم وهفدهش كه ئێس���تا بهس���هرۆكایهتی قاس���می س���لێمان ی فهرماندهی فهیلهق ی قودس���ی س���وپای پاس���داران لهكوردس���تانه ،دهب���اخ وتی "ئهمه درێ���ژه ی ههوڵهكان���ی ئێران ه بۆ چارهسهركردنی كێش���ه ی نێوان ههرێمو بهغدا ،پێش���تریش وهزی���ری دهرهوهی ئێران رایگهیاندبو كه دهرك بهكێشهكانی كوردس���تان دهكات لهگ���ه ڵ حكومهتی ناوهندی عێ���راقو حكومهت ی ههرێم ماف ی ههی���ه لهرێگ���ه ی رێككهوتنهكانی لهگهڵ
عێراقو لهچوارچێوه ی دهستوری عێراقدا، بهاڵم ئایا سهركردایهت ی كورد دهتوانێت متمانه بهئێران بكات؟!". ناوب���راو ئهوهی رونك���ردهوه كه ئێران لهههوڵ��� ی بهردهوامدای���ه ب���ۆ ئ���هوه ی سهركردایهتی سیاس���ی كورد هاوڕا بێت لهگهڵ ئێران ،باوهڕ ی بهو گرهنتیی ه ههبێت كه كۆماری ئیس�ل�امی ئێران دهیدات ێ ك ه كێش���ه ی بڕین ی بودجهو موچه ی ههرێم لهیهن بهغداوه چارهسهر دهكات ،ئهو وت ی "ئێران كورد بهفاكتهرێكی گرنگ دهزانێت لهناوچهك���هدا ،ب���هاڵم لهچوارچێ���وه ی عێراقێكی یهكگرتودا". وتیش ی "ئێران یهكێكه لههێزه گرنگو بههێزهكان ی ناوچهكهو عێراقیش ،دهیهوێت رۆڵ ی خۆی ببینێت لهپاراستنی دهسهاڵت ی شیعه لهعێراقدا ،كه پارسهنگی راگرتن ی دهس���هاڵتی ش���یعهش لهعێراقدا كورده، لهبهرئهوه هاوپهیمانی كوردو ش���یعه بۆ ئێران گرنگه ،ئێ���ران مجامهلهش ناكات بهكورد ناڵێت مافتان���ه ریفراندۆم بكهن بهاڵم ئێستا دوایبخهن ،ئێران راشكاوان ه بهكورد دهڵێت ریفراندۆم مهكهن". لهوهاڵم��� ی ئهو پرسیارهش���دا ك ه ئایا ئێران دهتوانێت لهخولهك ی 90دا بارزانیو سهركردایهت ی سیاس��� ی كورد پهشیمان بكات���هوه لهو ههن���گاوه؟ دهب���اغ وت ی "پێموانییه س���هركردایهتی سیاس ی كورد ئهگ���هر بڕیارێك���ی لێبراوان���هی ههبێتو دڵنیابێت لهس���هركهوتنی پرۆسهكهی ،وا بهئاسانی پهشیمان بێتهوه". وتیش��� ی "بهاڵم ئ���هوه ی دهبینم یهك خیتابی سیاس���یو یهك ریزی لهناو ماڵ ی كورددا دروست نهبوه ،وهزارهتی دهرهوه ی هیچ واڵتێكیش لهدنیادا پشتیوانی خۆ ی بۆ ریفران���دۆم رانهگهیان���دوه ،ههمویان پشتویان ی خۆیان بۆ یهكپارچهی ی خاك ی عێراق دوپات كردوهتهوه".
ههڵوێستی ئهمڕۆی پارت ی گهڕانهوه ی گۆڕان بۆ پهرلهمان یهكالی ی دهكاتهوه ئا :ئاوێنه ئهمڕۆ كۆبونهوهیهكی یهكالكهرهوه لهنێوان پارتیو یهكێتیو گۆڕاندا ئهنجام دهدرێت ،گۆڕان پێداگری لهسهر ئهوه دهكات كه پێش كاراكردنهوهی پهرلهمان پێویسته بگهنه رێككهوتنێك لهسهر ههمواركردنهوهی یاسای سهرۆكایهتی ههرێمو ههڵگرتنی پاشهكهوتی موچهو ئهنجامدانی ههڵبژاردن لهوادهی دیاریكراوی خۆیدا ،ئهوسا ئامادهن بچنهوه هۆڵی پهرلهمان ،شۆڕش حاجی دهڵێت "پێش كاركردنهوهی پهرلهمان دهبێت رێككهوتنێكی سیاسی بكرێت" م���اوهی دو رۆژه ههوڵێكی چڕو پڕ بهمهبهستی كاراكردنهوهی پهرلهمانی كوردستان لهئارادایه ،پارتیو یهكێتیو گۆڕانو كۆمهڵو یهكگرتو لهسهر ئاستی ناوخ���ۆو نوێنهرانی واڵتانی ئهمهریكاو بهریتانی���او چهندین واڵت���ی دیكهش لهسهر ئاستی دهرهوه بهردهوام لهسهر هێڵو لهپهیوهندیدا بون بهمهبهس���تی كاراكردنهوهی پهرلهمانو دواخس���تنی ریفران���دۆمو ئهنجام نهدان���ی لە25ی ئهیلولدا. بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئاوێن���ه، ئهمهریكا گوشارهكانی لهسهر بارزانی چڕ دهكاتهوه كه ئهنجامدانی ریفراندۆم دوابخرێت ،هاوكات دهشیهوێت گۆڕانو كۆمهڵ بگهڕێن���هوه هۆڵی پهرلهمانو لهوێوه بڕیاری دواخس���تنی پهرلهمان بدرێت ،ب���ۆ ئ���هوهی وا دهرنهكهوێت كه قس���هو عین���ادی بارزانی دهدرێت لهعهرد. كۆبونهوهی ئهمڕۆی پارتیو یهكێتیو
گۆڕان :پێش كاركردنهوهی پهرلهمان دهبێت رێككهوتنێكی سیاسی بكهین گۆڕان لهش���اری ههولێر ئهوه یهكالی ی دهكاتهوه كه پهرلهمان بهبێ گۆڕان كارا دهكرێتهوه یاخود گۆڕان لهچوارچێوهی رێككهوتنێكی سیاس���یدا دهگهڕێتهوه هۆڵی پهرلهمان ،ههڵوێس���تی ئهمڕۆی پارتی لهم كۆبونهوهیهدا ،گهڕانهوهی گۆڕان بۆ پهرلهمان دیاریدهكات. بهالی گۆڕان���هوه دو خاڵی بنهڕهتی ههن ك���ه ناتوانێت دهس���تبهرداریان بێت ،ئهویش "ههمواركردنهوهی یاسای س���هرۆكایهتیو ههڵگرتنی سیستهمی پاش���هكهوتی موچهیه" ،ك���ه لهپڕۆژه حهوت خاڵییهكهی یهكێتیشدا ئاماژهیان پێكراوه ،ئهگهر پارتی بهوه رازی بێت، گۆڕان لهچوارچێ���وهی رێككهوتنێكی سیاس���یدا بۆ وردكردنهوهی چۆنیهتی جێبهجێكردنی���ان ئام���اده دهبێ���ت لهگهڵ پارتیو یهكێتی رێككبكهوێتو بگهڕێتهوه هۆڵی پهرلهمان. ش���ۆڕش حاجی ،ئهندام���ی خانهی راپهڕاندنی بزوتنهوهی گۆڕان لهمبارهوه بهئاوێن���هی راگهیاند ئ���هوان بڕیاری جڤات���ی نیش���تیمانیان ههی���هو پێنج
3
خاڵیان راگهیان���دوه ،لهگهڵ كۆمهڵو یهكگرت���وش راگهیاندنی هاوبهش���یان ههیهو وهفدی یهكێتیش كه سهردانی ك���ردون وهاڵمی ح���هوت خاڵهكهیان داوهت���هوه ،ئهو وت���ی "لهكۆبونهوهی ئهمڕۆمان���دا لهگهڵ پارت���یو یهكێتی پێداگری لهس���هر ئهو خااڵنه دهكهینو ئهگهر پێش���وهخته لهسهر میكانیزمو س���هقفی زهمهن���ی جێبهجێكردنیان رێكبكهوی���ن ،دهگهڕێین���هوه هۆڵ���ی پهرلهمان". ههرچهنده پارت���ی رایگهیاندوه كه بهو ح���هوت خاڵهی یهكێت���ی رازین، بهاڵم شۆڕش حاجی ئهوه روندهكاتهوه كه لهحهوت خاڵهكهی یهكێتیدا ئاماژه ب���هوه كراوه پهرلهم���ان كارابكرێتهوه ئهوسا رێكبكهون ،بهاڵم گۆڕان سوره لهس���هر ئهوهی پێش ئهوهی بچنهوه هۆڵی پهرلهمان دهبێ���ت رێككهوتنی سیاسی لهسهر ئهو خااڵنه بكرێت. لهبهرامبهریش���دا ،لهن���او پارت���ی دیموكراتی كوردس���تاندا ئاڕاستهیهك ههیه كه پێیوایه گهڕانهوهی بزوتنهوهی گ���ۆڕان پێویس���تییهكی گرنگ���ه بۆ شهرعیهتدان بهئهنجامدانی ریفراندۆم، ههرچهنده باس لهیهكس���انكردنهوهی كاراكردنهوهی پهرلهمان بهدواخستنی ریفران���دۆم دهكرێ���ت ،ب���هاڵم كاربهدهس���تانی پارتی لهدانیش���تنه تایبهتهكانیاندا ئام���اژه بهوه دهدهن كه "مهسهلهی ریفراندۆمو سهربهخۆیی چهنده خواس���تێكی كوردس���تانییه، هێندهش پالنێكی نێودهوڵهتییهو ئهو ههمو عینادی بارزانیو سوربونیش���ی لهس���هر ئهنجامدان���ی وا لێكدهدهنهوه كه پشتیوانیهكی گهورهی نێودهوڵهتی ههی���هو س���هركرده پلەیهكهكان���ی كوردستانیش لهوه ئاگادارن.
سەالحەدین بەهائەدین :ئەگەر گۆڕان رازی نەبێت ،دەکرێ یەکێتی سەرۆکایەتی پەرلەمان بگرێتە دەست ئا :ئاوێنه فەهیم تاشتەکین ،رۆژنامەنوسی تورک لەسەردانێکیدا بۆ کوردستان راپۆرتێکی سەبارەت بەدۆخی کوردستانو ریفراندوم ئامادەکردوە کە رۆژانی ٥و ٦ی ئەیلول لەماڵپەڕی (گەزەتە دیوار)دا باڵوکراوەتەوە .ئەوەی لێرەدا دەیخوێنیتەوە ،پوختەی ئەو بەشەیە کە بریتییە لەوتووێژ لەگەڵ هەردو سەرکردەی ئیسالمی سەالحەدین بەهادینو عەلی باپیر. یەکێک ل���ەو فاکت���ەرە سیاس���یانەی
کەمت���ر قس���ەی لەس���ەر کراوە ،بەش���ە ئیس�ل�امییەکەی کوردس���تانە .کۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی کە ریشەیەکی س���ەلەفی هەیە لەگەڵ یەکگرتوی ئیسالمی کە بەئیخوانی کوردس���تان ناس���راوە ،لەپەرلەمان���ی کوردستاندا نوێنەریان هەیە. لەکاتێکدا ک���ە کۆمەڵ ئاڕاس���تەیەکی ناڕازییانەی هەی���ە ،یەکگرتو لەپارتییەوە نزیکە .لەمەس���ەلەی ریفراندومدا ،کۆمەڵ وەک���و گ���ۆڕان داوای دواخس���تن ی���ان دواخس���تنی بۆ دوای هەڵب���ژاردن یاخود النیک���ەم ئەنجامدانی ریفران���دوم لەگەڵ هەڵبژاردنەکاندا دەکات .لەناو یەکگرتودا سێ ئاڕاستە سەرنج رادەکێشن :لەکاتێکدا
کە ئەوانەی ده���ۆک لەپارتییەوە نزیکن، ئەوانەی سلێمانی هاوتەریب بەئۆپۆزسیۆن هەڵوێس���ت دەنوێن���ن .یەکگرتوەکان���ی هەولێریش لەناوەڕاستدا وەستاون. س���ەالحەدین بەهادی���ن س���ەرکردەی یەکگرتو ،هەرچەندە ئەو رەخنانە بەرەوا دەزانێ���ت ک���ە لە(بڕی���اری) ریفران���دوم دەگیرێن ،بەاڵم پێیوایە هەر دەبێ بکرێت. بەبۆچونی ئەو ت���ا نەگەڕێینەوە بۆ مێژو، ناتوانین بڕیاری ریفراندوم هەڵبسەنگێنین. پ���اش گێڕانەوەی مێژوی کێش���ەی نێوان ک���وردو دەوڵەت���ی عێراق لەس���ەردەمی ش���ێخ مەحمودەوە تا دەسەاڵتی شیعەو حەشدی ش���ەعبی ،ئهو دەڵێت "بەشێک
لەو رەخنانەی ئاڕاستەی بڕیاری ریفراندوم دەکرێن ،راس���تن .ب���ەاڵم بیرمان نەچێ، پێش بڕیاری ریفراندۆم لەروی سیاسییەوە گەیش���تینە دۆخی ش���ەڕ لەگەڵ یەکتر. پەرلەمان داخراوە ،وادەی س���ەرۆکایەتی بارزان���ی تەواو بوە .بارزان���ی بۆ کۆتایی هێنان بەم هەمو شەڕە بڕیای ریفراندومی دا .پەرلەمان لە ١١١کورس���ی پێکهاتوە، تەنه���ا ٣٠پەرلەمانت���ار کار بۆ (نەخێر) دەکەن .بێگومان ئەگەر پەرلەمان کارابوایە (بڕیارەک���ە) دیموکراتیت���ر دەبو .بێجگە لەگ���ۆڕانو کۆمەڵ کە داوای دواخس���تن دەک���ەن ،هەمو حیزبەکانی ت���ر لەدیوانی س���ەرۆکایەتی قس���ەیان کردوەو بڕیاریان
داوە .رەنگ���ە لەگەڵ نزیکبونەوەی وادەی ریفراندوم���دا پەرلەم���ان کارا بکرێتەوە. ئەگ���ەر گ���ۆڕان رازی نەبێ���ت ،دەک���رێ یەکێتی نیشتمانی کوردستان سەرۆکایەتی پەرلەمان بگرێتە دەستو بەم شێوەیەش دەکرێت بڕیاری ریفراندوم بدرێت". بەب���ەراورد لەگ���ەڵ حیزبەکان���ی تر، هەڵوێستی سەالحەدین بەهادین سەبارەت بەکاردان���ەوەی تورکی���ا پۆزەتیف���ە ،ئهو دهڵێت "تورکیا فاکتەرێکی س���تراتیجیی گرنگە .دەروازەیەکی گرنگە بۆ کوردستان، هەوڵ دەدەین پەیوەندییەکانمان لەگەڵیدا بەباشی بمێنێتەوە .دڵنیاین ریفراندوم ئەم پەیوەندییانە تێک نادات".
عەلی باپیر :من ناڵێم "نەخێر" ئەگەر دڵنیابم لەوەی لە٢٥ی ئەیلولدا ریفراندۆم دەکرێ فەهی����م تاش����تەکین ،لهراپۆرتهكهیدا دەکەین .بەاڵم ریفراندوم بۆ سەربەخۆیی ئام����اژه ب����هوه دهكات تێڕوانینی عەلی ش����تێکە ،بۆ پروپاگەن����دەی حیزبێکیش باپیر سەرکردەی کۆمەڵ رەخنەگرانەترە ش����تێکی دیکەیە .ئەگەر بۆ سەربەخۆیی بهراورد بەیهكگرتو ،عهلی باپیر ئهمیری دەکرێت ،ئەوا ژێرخانەکەی نیە. * ۆچی نیە؟ كۆمهڵ����ی ئیس��ل�امیش دهڵێ����ت "ئەگەر عەلی باپیر :لەروی سیاسییەوە لەگەڵ ریفران����دۆم بۆ س����هربهخۆیی شکس����ت بهێنێ ،بەرپرس����یارێتییەکەی لەئەستۆی یەکدا تەبا نین .گرنگترین ش����وێن "واتە پەرلەمان" داخراوە .دەسەاڵت لەدەستی بارزانییە". تاک����ە حیزبێکدای����ە .هێ����زی عەدالەت * کۆم����ەڵ چ جۆرە کوردس����تانێکی لەبەرامبەر هێزی حیزبدا زۆر الوازە .ئەگەر لەئابوری����ش بڕوانین ،چەن����د ئەندامێکی دەوێ؟ عەل����ی باپی����ر ١٠٢ :کتێبم نوس����یوە .حی����زبو خزمەکانی����ان زۆر دەوڵەمەند لە١٩٨٤دا کتێبێکم لەس����ەر ئەوە نوسی بون ،ئەوانی دی زۆر هەژار .پێشمەرگەو کە چیمان دەوێ بۆ نەتەوەو واڵتەکەمان؟ ئاسایش لەنێوان دو حیزبدا دابەش بون. ئێم����ەش وەکو هەم����و میللەتان����ی دنیا لەناوخ����ۆدا هیچ ژێرخانێ����ک بونی نیە. زمانو کولتورێکمان هەیە ،ئێمەش مافی لەناوچەکەش����دا نەتورکی����او نەئێرانیش ئەوەمان هەیە ببینە دەوڵەت .لە٢٠٠٢دا قبوڵی دەکەن .بەغ����داش قبوڵی نیە... (کۆمەڵ)مان دروستکرد .لەسەر هەمان ئەمەریکاو روس����یا رازی نی����ن .نەتەوە ئەو رێبازە دەڕۆین کە سااڵنێک لەمەوبەر یەکگرتوەکانی����ش رازی نی����ە .وات����ە بۆ س����ەربەخۆیی نەلەناوخۆو نەلەناوچەکەو رونمان کردۆتەوە. بەپێی ئەم تێڕوانینەبێ ،نابێ پشتیوانی نەلەسەرئاس����تی نێودەوڵەتی ،ژێرخانێک بونی نیە. لەریفراندوم بکەن؟ بەاڵم رەنگە روب����ەروی ئەو تۆمەتەش عەل����ی باپیر :پش����تیوانی لەریفراندوم
ببن����ەوە ک����ە "دەرفەتەک����ەی ب����ەردەم کوردستانتان رەتکردەوە"؟ عەلی باپیر :من ناڵێم "نەخێر" .ئەگەر دڵنیاب����م لەوەی لە٢٥ی ئەیلولدا دەکرێ، رای خ����ۆم رادەگەیەنم .ئەوس����ا دەڵێم "بەڵێ" ،ئەگەر لەبەر نەبونی ژێرخانەکە شکس����ت بێن����ێ ،بەرپرس����یارێتییەکەی لەئەس����تۆی بارزانیی����ە .پێموایە ئەگەر نەت����ەوە یەکگرت����وەکان گرێنتی بدات، (ریفراندوم) ٦مانگ دوادەکەوێ. * ئایا هیچ یەکێک دەوڵەتانی ناوچەکە س����ەبارەت بەریفراندوم پەیوەندیی پێوە کردون؟ عەل����ی باپیر :لەگ����ەڵ مەولود چاوش ئۆغل����و وەزی����ری دەرەوەی تورکی����ادا یەکم����ان بینی .گفتوگۆم لەگەڵ باڵیۆزی ئێراندا هەبوە .لەگ����ەڵ نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکانیش دانیشتوم .رای ئێمەیان پرس����ی ،ئ����ەوەی بۆم ئێوەم باس����کرد، بەوانیشم گوت. س����عودییەکان گرنگ����ی بەریفران����دوم دەدەن؟ پەیوەندیی����ان پێ����وەی هەیە؟ هیچ ج����ۆرە پەیوەندییەکتان لەگەڵیاندا
هەبوە؟ عەلی باپی����ر :ئەوەندەی بیس����تومە، بارزان����ی بەپش����تیوانی س����عودییەو ئیم����ارات ئەم ئیش����ەی ک����ردوە ،بەاڵم بەڵگەیەکی یەکالکەرەوەم لەبەردەس����تدا نی����ە .لەموقابەلەکەی (ع����وکاز)دا وتی "پەیوەندیمان لەگەڵ سعودییە لەبااڵترین ئاس����تدایە" .وەکو بیس����تومە س����عودیە پارەی ناردوە. * هەندێک لەناڕازییەکان دەڵێن "ئەمە گەمەی تورکیایە"؟ عەل����ی باپیر :من پێ����م وا نیە تورکیا لەپشتی پەردەوە شتێک بڵێو لەبەردەمی پەردەدا ش����تێکی تر .گەم����ەی دوفاقی ناکات ،چونکە ئەمە ش����تێکی س����ەمەرە دەبێ����ت ب����ۆ تورکیا ...لەگ����ەڵ کوردی عیراقدایت بۆ دەوڵەتی سەربەخۆ ،کەچی تەنانەت بەئۆتۆنۆمی����ش بۆ کوردی الی خۆت قایل نیت! پێموایە پش����تیوانی لێ ناکات .ئ����ەم بۆچونانەم بەچاوش ئۆغلو گوت ،زۆر بەدڵی نەبو. * دۆخ����ی کەرکوک چ����ۆن دەبینی؟ پێتوایە پارچەیەک بێت لەئاگر؟ ئەگەری
پێک����دادان لەنێ����وان ک����وردو تورکمان، کوردو عەرەب یان پێشمەرگەو حەشدی شەعبیدا دەبینیت؟ عەل����ی باپیر :نەهجی پارتیو یەکێتیو ئ����ەوەی لەوێ کردویان����ە زۆر خراپ بو. ئەوەی ئەوان کردیان ،نەک هەر تورکمانو عەرەب بەڵکو کوردیشی نارەحەت کردوە. ئێمە کەرکوک بەش����ارێکی کوردس����تانی دەزانین ،نەک کوردی .چونکە لەکەرکوک کوردی����ش هەی����ە ،تورکم����انو عەرەبو مەس����یحیش هەیە .ئەو کورەی ئاگرەی ئێوە مەزەندەی دەک����ەن ،زۆر دور نیە. چونکە هەمو ئەم گروپانە ناڕەحەتن .کە دەڵێی����ن ژێرخانی ریفران����دوم بونی نیە، مەبەستمان لەمەش بو .چارەسەرێک بۆ ناوچە جێناکۆکەکان نەدۆزرایەوە ،دەشێت ل����ەو ناوچانە دەنگی نەخێ����ر دەربچێت. دەش����ێت ئەو ناوچانە لەدەس����ت بدەین. ئەگەر لەو ناوچان����ە ریفراندوم نەکەیت، بەدەس����تی خۆت لەس����نوری کوردستان دەریاندێنی .دەترس����م لەوەی ئاخۆ کەی پێک����دادن رودەدەات" .ئاڵتون����ی رەش" بەاڵیە بۆ کەرکوک .بەاڵی بەاڵکانە.
4
هەنوکە
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
عێراق هێز لەسەر سنوری کوردستان کۆدەکاتەوە مەحمود سەنگاوی :هێزێكی زۆر هێنراوەتە سنوری نەفتخانەو كوبرا ئا :نیاز محەمەد لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستاندا فەرماندە سەربازییە عێراقییەكانیش باس لەنزیكبونەوەی وادەی دەستپێكردنی ئۆپەراسیۆنی كۆنترۆڵكردنەوەی حەویجەو ئەو ناوچانە دەكەن كە لەپارێزگای كەركوكو دیالە لەژێر دەستی چەكدارانی داعش ماونو بۆ ئەو مەبەستەش لەناوچەكە هێزی زیاتر كۆدەكەنەوە ئەمەش بەمەترسی بۆ سەر ریفراندۆم لێكدەدرێتەوە. بڕیارە ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان بەبەشداری ناوچە كوردستانییەكانی دەرەەوەی هەرێ����م دو هەفت����ەی تر بەڕێوەبچێت ك����ە حكومەتی عێراقو فەرماندەكانی هێزی حەشدی شەعبی بەتوندی دژی ئەو هەنگاوەن. ت����ا ئێس����تا س����نورێكی بەرفراوان لەپارێزگاكان����ی كەرك����وكو دیال����ەو س����ەاڵحەدین بەدەس����ت هێزەكان����ی داعش����ەوە ماوە كە خ����ۆی لەقەزای حەویجەو چ����وار ناحیەو زیاتر لە400 گونددا دەبێنیتەوە. دەس����تپێكردنی باس����كردنی ئۆپەراس����یۆنی كۆنترۆڵكردن����ەوەی حەویج����ەو ناوچەكان����ی دیكەی ژێر دەس����تی داع����ش بەمزوان����ە لەالیەن فەرماندە سەربازییە عێراقییەكانەوە لەكاتێكدای����ە كە بەوت����ەی فەرماندە بااڵكانی پێشمەرگە لەالیەن وەزارەتی بەرگری عێراقەوە بۆ دەس����تپێكردنی ئەو پڕۆسەیە لەگەڵ پێشمەرگە هیچ هەماهەنگییە نەكراوە. لی����وا قارەم����ان كەم����ال ،جێگری
سوپاس����االری وەزارەتی پێشمەرگە تا ئێس����تا لەالیەن وەزارەتی بەرگری عێراقەوە هیچ داواكارییەك ئاڕاستەی وەزارەتی پێش����مەرگە نەك����راوە بۆ بەش����داریكردن لەش����ەڕی حەویجەو ناوچەكان����ی دیك����ەی ژێر دەس����تی داعشداو وتیش����ی"بەهیچ شێوەیەك هی����چ گفتوگۆیەك لەس����ەر حەویجە لەنێوان هێزی پێش����مەرگەو سوپای عێراقدا نەبوە تاوەكو ئەم ساتە". جێگ����ری سوپاس����االری وەزارەتی پێشمەرگە جەختی كردەوە كە ئەوان كاتی دەس����تپێكردنی ئۆپەراسیۆنی حەویجە لەئێس����تادا بەگونجاو نازانن لەبەرئەوەی نزیكە لەوادەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستانەوە. وێڕای ئ����ەوەی كاتەكەش����یان پێ گونج����او نیی����ە فەرماندەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان رەتیدەكەنەوە داوا لەهێزەكان����ی هاوپەیمان����ان كرابێت بۆ دواخس����تنی ئۆپەراسیۆنی كۆنترۆڵكردنەوەی حەویجە. س����ەبارەت ب����ەو كاریگەریی����ە نەرێنیان����ەی لەئەگ����ەری ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنەكەدا لەس����ەر ریفراندۆم دروست دەبن لیوا قارەمان پێی وایە تەنیا لەو روەوە كێشە دروست دەكات كە ئەوان كاتێك پێشمەرگە سەرقاڵی ئۆپەراس����یۆن بێت ل����ەو ناوچانە كە مافی دەنگدانی هەی����ە لەریفراندۆمدا گواستنەوەی كێشە بێت. جێگ����ری سوپاس����االری وەزارەتی پێش����مەرگە جەخت دەكات����ەوە كە ئەو ناوچانەی لەژێر دەس����تی هێزی پێشمەرگەی كوردس����تاندان لەناوچە جێناكۆك����ەكان بەب����ێ هەماهەنگ����ی رێگەنادرێ����ت بەهی����چ هێزێك����ی عێراقی بەحەش����دی شەعبیشەوە بۆ
رێگەیان نەداین ئەگینا هەرچی ئااڵی عێراق هەیە لەخانەقین داماندەگرت ،من ویستم ئەو كارە بكەم بەاڵم برادەرانی لقو مەڵبەند بەكارێكی باشیان نەزانی پێشمەرگەی کوردستان ئۆپەراسیۆن بەكاریان بهێنێت. لەب����ارەی ئەگ����ەری روبەڕوبونەوە لەنێ����وان هێ����زە عێراقیی����ەكانو هێزەكانی حەش����دی ش����ەعبیدا لیوا قارەمان ئاماژەی ب����ەوەدا كە هێزی پێش����مەرگە لەگەڵ ئ����ەوە نییە هیچ شتێكی نەخوازراو روبداتو ئامادەشە هەماهەنگی ب����كات لەگەڵ وەزارەتی بەرگ����ری عێراقی بۆ بەش����داریكردن لەئۆپەراس����یۆنی كۆنترۆڵكردنەوەی حەویجە. مەحم����ود س����ەنگاوی ،فەرماندەی گش����تی هێزەکان����ی پێش����مەرگە لەمیح����وەری گەرمەس����ێر جەخ����ت دەكات����ەوە ك����ە هی����چ هەماهەنگییە
لەنێ����وان هێزە عێراقیی����ەكانو هێزی پێشمەرگە نەكراوە بۆ دەستپێكردنی ئۆپەراس����یۆنەكە لەكاتێكدا هێزێكی زۆر لەالیەن����ی عێراقییەوە هێنراوەتە س����نوری ئ����ەوان ه����ەم لەنەفتخانەو ه����ەم لەكوب����را كە تێكەڵ����نو هێزی بەرپەرچدانەوەی خێراشیان تێدایە. وتیش����ی"بێگومان ل����ەو ناوچان����ە ئاڵۆزیش هەیە". لەبەرامب����ەر روداوەكانی س����ێ رۆژ لەمەوبەری ناحیەی مەندەلی كە لەژێر دەستی حەشدی ش����ەعبیدایەو ئااڵی كوردس����تانیان لێ داگ����رت مەحمود سەنگاوی وتی"رێگەیان نەداین ئەگینا هەرچ����ی ئ����ااڵی عێراق هەی����ە لێرە
داماندەگ����رت ،من ویس����تم ئەو كارە بكەم بەاڵم برادەران����ی لقو مەڵبەند بەكارێكی باشیان نەزانی". لەبارەی مەترسی دروستبونی شەڕ لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگەو هێزە عێراقییەكاندا ،سەنگاوی وتی "ئێمە دەستپێش���خەر نابین بۆ هیچ شتێك بەاڵم بێدەنگی���ش نابین لەبەرامبەر هیچ دهستدرێژییهكدا". لی���وا محەمەد رێگ���ر ،فەرماندەی میحوەری رۆژئ���اوای كەركوك باس لەوە دەكات كە هێزی زیاتری عێراقی یان حەشدی ش���ەعبی نەهێنراوەتە س���نوری ئ���ەوانو پێش���مەرگەش لەئامادەباش���ی تەواودای���ە ب���ۆ
روبەڕوبونەوەی هەر مەترسیەك. لەگەڵ ئ����ەو فەرماندەی����ەی هێزی پێش����مەرگەی كوردس����تان پێیوایە نەشەڕ دروس����ت دەبێتو نەرێگریش لەریفراندۆم دەكرێت ،وتیش����ی "ئەو ش����تانە دەبیس����تین باس لەهێنانی هێز دەكەن بەحس����اب بۆ رێگریكردن لەپرسی ریفراندۆم بەاڵم لەناوەڕۆكدا هیچ ش����تێكی وا نیی����ەو نابێتو هیچ مەترس����یەك نە بۆ سەر كەركوكو نە بۆ سەر پرۆس����ەی ریفراندۆم لەئارادا نییە". لەبارەی هەڕەشەكانی سەركردەكانی حەشدی شەعبیش����ەوە وتی "ئەوانە تەنیا قسەن دەیكەنو دەشبێت قسە بك����ەنو ئەو قس����انەش ناچنە بواری كردارییەوە". لەچەن���د رۆژی رابردودا مەس���عود بارزان���ی لەب���ارەی هەڕەش���ەكانی س���ەركردەكانی حەشدی شەعبییەوە هۆش���داری دابو كە هەر هەوڵێك بۆ تێكدان���ی واقیعی كەرك���وك هەبێت ئەوان كورد روبەڕوی دەبێتەوەو هەر مەترس���ییەكیش بۆ سەر شارەكە وا دەكات هەمو كورد خۆی ئامادە بكات بۆ شەڕ. محەم���ەد خورش���ید ،بەرپرس���ی لقی 3ی كەرك���وك پارتی پێی وایە ئەگەر ك���ورد یەكگرتوو بەهێز بێت، پێشمەرگەش بەهێزەو كەس ناتوانێت پەالماری كورد ب���دات ،بەاڵم ئەگەر ریزەكان���ی الواز بكاتو پێش���مەرگە الواز بێ���ت بەدڵنیاییەوە مەترس���یی دەبێت. ئهو پێی وای���ە لەكەركوكو ناوچە جێناكۆك���ەكان الیەن���ە كوردییەكان توانیویانە یەكڕیزی بپارێزنو ئەمەش وا دەكات هیچ مەترسییەك نەبێت.
مەروان گەاڵڵی :دەمانەوێت پۆستی سکرتێری پەرلەمان الی ئێمە بمێنێتەوە كۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردنهكان:
ئەمڕۆ روخسارەكانی كاراكردنەوەی پەرلەمانو وادەكەی بەتەواوی دەردەكەون ئەو یاس���ایانەی كە پێویست دەكات ئا :نیاز پەرلەمان كاریان لەسەر بكات. ئاوێن���ە :كەوات���ە دەتوانین بڵێین مەروان گەاڵڵی ،سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسالمی كۆمەڵی ئیس�ل�امی رازی بوە رۆژی لەپەرلەمانی كوردستان ،لەم پێنجش���ەممەی داهات���و بەش���داری گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "بەاڵم كاراكردنەوەی پەرلەمان بكات؟ نامانەوێت بزوتنەوەی گۆڕان مەروان گەاڵڵی :ئێمە بۆ وادەكەی تا ئێستا قسەمان لێنەكردوە ،چونكە لەپرۆسەكەدا پەراوێزبخرێت". دانیشتنەكانی ئەمڕۆش ماون .پێموایە ئاوێن���ە :دوێنێ لەگ���ەڵ یەكێتی لەو دانیش���تنانەدا روخس���ارەكانی كۆبونەوەو ئەم���ڕۆش بریارە لەگەڵ كاراكردن���ەوەی پەرلەمانو وادەكەی یەكێت���یو پارت���ی كۆببن���ەوە ،لەو بەتەواوی دەردەكەون. ئاوێنە :كەواتە چی ماوە بۆ ئەوەی كۆبونەوانە بەچی گەیشتون؟ مەروان گەاڵڵی :كۆبونەوەی دوێنێی لەدانیشتنەكانی ئەمڕۆدا بۆ ئێوە رون یەكێت���یو كۆم���ەڵ درێژەپێ���دەری ببێتەوە؟ م���ەروان گەاڵڵی :نایش���ارمەوە كە دانیش���تنی پێش���وی نێوان هەردوال بوە ك���ە پێش���تر ح���ەوت خاڵیان ئێمە پێمانخۆش نییە هیچ الیەنێكی هێنابو بۆ چارەس���ەری كێش���ەكانو سیاسی لەو پرۆسەیەدا پەراوێزبخرێت كاراكردن���ەوەی پەرلەم���ان ،ل���ەم بەتایبەت���ی بزوتنەوەی گ���ۆڕان كە كۆبونەوەیەدا ئەو پەیامەیان بەئێمە س���ەرۆكی پەرلەم���ان الی ئەوان���ە. دایەوە ك���ە برادەرانی پارتیش رازی پێش���مانوایە دەب���ێ وەزیرەكانی���ان ب���ون بەو حەوت خاڵەو قسەش���مان بێنەوە س���ەر كاری خۆیانو بەهەمو لەس���ەر میكانیزم���ی جێبەجێكردنی الیەكم���ان پێك���ەوە ئ���ەو دۆخ���ە خاڵ���ەكان كرد ،كە دی���ارە زۆربەی ئاس���ایی بكەینەوە ،ئەو خااڵنەی كە ئ���ەو خااڵن���ە پێویس���تیان بەوەیە دەتوانم بڵێم گوش���راوی خاڵی هەمو لەپەرلەمانی كوردس���تان میكانیزمی الیەن���ە سیاس���ییەكانن بەعەمەل���ی كاریان لەس���ەر بكرێت لەپەرلەمانی جێبەجێكردنیان بۆ دابنرێت. ئاوێنە :قسەی ئێوە چی بو لەسەر كوردستان. ئاوێن���ە :یەكێت���ی س���كرتێری حەوت خاڵەكەی یەكێتیو میكانیزمی پەرلەمانی كوردستان كە الی كۆمەڵی جێبەجێكردنیان؟ مەروان گەاڵڵی :ئێمە پێش���تریش ئیس�ل�امییە بەمافی خۆی دەزانێت، وتومان���ە زۆرب���ەی داواكانی ئێمەش هی���چ قس���ەیەكتان لەمبارەی���ەوە لەچوارچێ���وەی ئەو ح���ەوت خاڵەی كردوە؟ م���ەروان گەاڵڵی :هیچ قس���ەیەكی یەكێتیدا بوە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوە بوین كە پێویستە قسە لەسەر میكانیزمی لەبارەوە نەكراوە .راس���تەوخۆ بەاڵم جێبەجێكردنیان بكەینو هاوڕابوین كە وتومانە كە پەرلەمانی كوردس���تان لەوەوە دەس���ت پێبكرێت پەرلەمانی دەبێت بەو دەستەی سەرۆكایەتییەی كوردستان كارابكرێتەوە بەو دەستەی ئێس���تایەوە كارابكرێتەوە .واتە ئێمە سەرۆكایەتییەی ئێستای بێ ئەوەی دەمانەوێ���ت ئەو پۆس���تە الی ئێمە هیچ بەربەستێكی بۆ دروست بكرێت ،بێ���ت ،چونكە ئەگەر ئێس���تا بێیت بەجۆرێک دەستی كراوە بێت بۆ هەمو سكرتێری پەرلەمان لەم بارودۆخەدا
مەروان گەاڵڵی
زۆربەی داواكانی ئێمەش لەچوارچێوەی ئەو حەوت خاڵەی یەكێتیدا بوە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوە بوین كە پێویستە قسە لەسەر میكانیزمی جێبەجێكردنیان بكەین بگۆڕیت جۆرێك لەنیشانەی پرسیار لەس���ەر دۆخەكە دروس���ت دەكاتو پێش���موایە لەم قۆناغەدا برادەرانی یەكێتی داوای ئەو پۆستە ناكەنەوە. پاش كاراكردنەوەی پەرلەمانیش بەم دەستەی سەرۆكایەتییەی ئێستایەوە، هەركاتێك یەكێتی بەڕەس���می داوای پۆس���تەكەی ك���رد ئەوكات���ە ئێمە بەڕەسمی وەاڵمیان دەدەینەوە.
ئاوێنە :دەنگۆیەك هەبو كە گوایە مامۆس���تا عەل���ی باپی���ر لەڕێگەی تەلەفۆنەوە داوای لەمەسعود بارزانی كردوە ك���ە یەكێتی داوای پۆس���تی سكرتێری پەرلەمان نەكاتەوە لەكاتی كاراكردنەوەیدا؟ مەروان گەاڵڵی :ئەوە هیچ ئەسڵو ئەساس���ێكی نیی���ەو پڕوپاگەندەی نەیارانە .ئەو كێشەیە هیچ پەیوەندی بەمامۆس���تا عەلی باپی���رەوە نییەو ئ���ەو پۆس���تە بەرادەس���تكردنەوەو رادەس���تنەكردنەوەی پەیوەس���تە بەس���ەرۆكی فراكس���یۆنی كۆمەڵی لەپەرلەمان���ی ئیس�ل�امییەوە كوردستان. ئاوێنە :ماوەیەك���ی كەم لەبەردەم ئ���ەم خول���ەی پەرلەمان���دا م���اوە، پێتانوایە پەرلەمان بتوانێت لەو ماوە كەمەدا شتێكی ئەوتۆ بكات؟ م���ەروان گەاڵڵی :لەماوەی ئەو چل ب���ۆ پەنجا رۆژەی كە م���اوە ئەوەی لەدەسەاڵتو تواناماندا بێت دەیكەینو ئەوەی دیكەش خەڵك خۆی دەزانێت ك���ێ م���اوەی دو س���اڵە بۆتە هۆی پەكخس���تنی پەرلەم���ان .هەوڵیش دەدەین كار لەسەر ئەو شتانە بكەین كە ئەولەویەتیان هەیە الی ئێمە. ئاوێنە :كۆمەڵی ئیسالمی دەیەوێت ئەولەویەت���ی كاری پەرلەم���ان پاش كاراكردنەوەی چی بێت؟ م���ەروان گەاڵڵ���ی :یەك���ەم خاڵ چاككردنی بژێوی خەڵكە كە پێكەوە لەگەڵ فراكسیۆنەكانی دیكە بتوانین ب���ۆ چاككردن���ی موچ���ە فش���ارێك لەس���ەر حكومەت دروس���ت بكەینو پاشەكەوتی موچە هەڵوەشێنێتەوە. خاڵێك���ی دیكە بۆ ئێمە قس���ەكردنە لەسەر یاسای س���ەرۆكایەتی هەرێمو سیس���تمی حوكمڕان���یو هەروەه���ا زیندوكردنەوەی ئەو لیژنەیەی كە بۆ گەاڵڵەی دەستور پێكهێنرابو.
گۆڕانو كۆمهڵ لە 9/25ماف ی چاودێر ی كردنی سندوقهكان ی دهنگدانیان نابێت ئا :مهزههر كهریم بهڕێوهبهری گشتی پهیوهندیو ڕاگهیاندن لهكۆمیسۆنی بااڵی سهربهخۆی ههڵبژاردنهكان ئاماژه بهوه دهكات سهرجهم قهواره سیاسیهكان ناوی خۆیان بۆ چاودێری سندوقهكانی دهنگدان تۆماركردوه جگهلەگۆڕانو كۆمهڵ .بهم پێیشه بەوتهی ئهو "گۆڕانو كۆمهڵ لهڕۆژی گشتپرسیدا ناتوانن وهك چاودێر بهشداربن". بهڕێوهبهری گشتی پهیوهندیو ڕاگهیاندن لهكۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردنهكان شۆڕش حهس���هن بهئاوێنهی ڕاگهیاند "كۆمسیۆنی بااڵی سهربهخۆی ههڵبژاردنهكان سهرجهم كارهكان���ی ب���ۆ ئهنجامدانی گشتپرس���ی ئهنجام���داوه ،چهند كارێك���ی كهمی ماوه كه ئهوی���ش ناونوس كردن���ی كارمهندانی كۆمس���یۆنه لهسهر س���ندوقهكان لهڕۆژی دهنگداندا .لهئێس���تا س���هرقاڵی ناونوس كردنی ئهو كهسانهین كه بۆ ئهو ڕۆژه ناوی خۆیان تۆماردهكهن بهه���اوكاری ئیدارهی پارێزگاكان". ئهو وتی "ههرچی ناوچه كوردستانیهكانی دهرهوهی ههرێم���ی كوردس���تانه ،وهك كۆمس���یۆن لهههوڵ���ی جێبهج���ێ كردنی كارهكانماندای���نو ماوهیهك���ی دهوێ���ت تا كارهكنم���ان لهئهو ناوچان���ه تهواوبكهین. چونكه بههۆی ئهو كێش���هو ملمالنێیانهی لهوسنورهدا ههیه ،كارهكانمان لهو ناوچانه بهگران دهڕهوات .ترس���مان ههیه نهتوانین لهو ناوچانه وهك پێویست كارهكانمان جێ بهجێ بكهین ،بهه���ۆی نزیكی مۆڵگهكانی داعش لهو س���نورانهو ههبونی حهش���دی ش���هعبی كه بهئاش���كرا ههڕهشه دهكهن، بهاڵم ئێمه بهردهوام دهبین لهكارهكانمان. لهچهند ڕۆژی داهاتودا ئامادهكارییهكانمان لهو ناوچان���هش تهواو دهبن .لهئێس���تادا س���هرقاڵی س���ندوقو حیب���رو كاغ���هزو پێداوستی دیكهین .لهچهند ڕۆژی داهاتودا كاری ناونوسكردنی فهرمانبهرانی كۆمسۆن
بۆ س���هر س���ندوقهكانی دهنگدان دهست پێدهكات". ئ���هو وتیش���ی "زۆربهی زۆری ق���هواره سیاسهكانی ههرێمی كوردستان بۆ چاودێری كردن���ی س���ندوقهكانی دهنگ���دان لهڕۆژی گشتپرس���دا لە 9/25ن���اوی قهوارهكانیان تۆمارك���ردوه تهنها گۆڕانو كۆمهڵ نهبێت. بۆیه بههۆی بهس���هرچونی ئ���هو ماوهیهی كه كۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردهكان دیاری كردب���و ،لەئێس���تا ناتوانن ن���اوی خۆیان تۆماربكهنو مافی ئهوهیان نابێت چاودێری س���ندوقهكانی دهنگ���دان بكهن ل���هڕۆژی گشتپرسیدا". ئاماژهش���ی بهوه كرد لهئێس���تادا چهند قهواری���هك ب���ۆ ههڵبژاردنهكان���ی داهاتو پهیوهندیی���ان پێوهكردوی���ن ،بهاڵم "لهبهر ئهوهی وهرگرتنی ناوی قهواره سیاسیهكان ب���ۆ ههڵبژاردن���ی داهات���وی پهرلهمان���ی كوردس���تان دی���اری نهكراوه ،لهئێس���تادا زووهو ه���هركات وادهك���ه دیاریكرا ئهوكات دهتوانین ناویان وهرگرینو ئامادهكاریان بۆ ئهنجام بدهین".
بۆ ههڵبژاردهكان ی داهاتوی ههرێم تائێستا هیچ قهوارهیهك پهسهند نهكراوه وهاڵمی قهوارهكان نهدراوهتهوه جارێ هیچ ئامادهكاریهك نهكراوه بۆ ههڵبژاردنهكان ی دیكه
هەنوکە
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
بەڕێوەبەری کارەکانی مام ڕۆستهم:
5
مکوڕین لهسەرخۆپااڵوتنی مام ڕۆستهم بۆ پۆستی سهرۆکایهتی ههرێمو ناکشێینهوه ئا :جوتیار شەریف ،ئەڵمانیا
سیروان بابان ،بەڕێوبەری کارەکانی مام ڕۆستهم لهگفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "مام ڕۆستهم تا ئێستا تاکه کاندیدی جدییه ،که بهستهڵەکی نهبونی ئهڵتهرناتیڤی کاک مهسعودمان بۆ سهرۆکایهتی ههرێم تێکشکاندوه". ئاوێنه :ئایا مکوڕن لهسهر خۆپاالوتنی مام ڕۆس���تهم بۆ پۆس���تی سهرۆکایهتی ههرێم ناکشێنهوه؟ س���یروان باب���ان :حهزدهک���هم ئهوه بهخوێنهران���ی ڕۆژنام���هی ئاوێنه بڵێم، ئێمه مانۆڕی سیاسی ناکهین ههم پێگهو ههم کهس���ایهتی مام ڕۆستهم هی ئهوه نی���ه ئێمه یارییهکی ل���هو جۆره بکهین، بهڵێ مکوڕین لهسهر بڕیاڕی خۆمان. ئاوێنه :ئایا کارهکانی خۆتۆمارکردنتان بۆ ت���هواو ک���ردوه ،نوێنهرهکهتان هیچ کێشهیهکی خۆ تۆمارکردنی نیه؟ سیروان بابان :تا ئهمڕۆ پهیوهندیمان بهتیم���ه یاس���اییهکهمانهوه ک���ردوه، کۆمیسیۆنی بااڵ فۆرمی خۆ تۆمارکردنی دابهش نهک���ردوه ،ب���هاڵم بهڕوانینمان لهڕێ���کاره یاس���اییهکانی خۆپااڵوت���ن، کاندیدهکهم���ان هیچ کێش���هیهکی نیهو ههمو مهرجهکانی خۆپااڵوتنی تێدایه. ئاوێن���ه :ئای���ا خۆت���ان ئامادهکردوه لهحاڵهتێکدا پارتی کێشهی خۆپااڵوتنی ب���ۆ کاندیدهکهت���ان دروس���ت ب���کات چ ڕێکارێ���ک دەگرن���ه بهر ب���هو پێیهی لهڕابردودا پهرلهمانی داخس���تو کێشهی بۆ وهزیرهکانی گۆڕان دروستکرد؟ س���یروان بابان :ئێم���ه پێمانوایه مام ڕۆستهم تا ئێستا تاکه کاندیدی جدییه، که بهس���تهڵەکی نهبون���ی ئهڵتهرناتیڤی کاک مهسعودمان بۆ سهرۆکایهتی ههرێم تێکش���کاندوه ،واته قۆناغ���ی کاندیدی کارتۆنیمان تێپهڕاندوه ،لهڕابردوش کاک مهس���عود چهندجار ڕایگهیاندوه کاندید ههبێ���ت خ���ۆی ناپاڵێوێت���هوه ،بۆیه وا ههست ناکهین کێش���هیهک ههبێت ،گهر ههشبێت بهپێی یاس���ا مامهڵهی لهگهڵ
سیروان بابانو مام رۆستەم دهکهین. ئاوێنه :بڕیاری خۆپااڵوتنتان کتوپڕ بو یان ئهجیندایهکی لهپشتهوه بو؟ سیروان بابان 6 :مانگ دهبیت خۆمان بۆ ئهم بابهته ئامادهکردوه. ئاوێن���ه :ههماهەنگیت���ان لهگهڵ هیچ الیهنێک ههیه مهبهستم گۆڕانو یهکێتیه بهو پێیهی مام ڕۆستهم ههڤاڵێکی کۆنی ئهو دو حیزبهیه؟ س���یروان بابان :جارێ زوه قس���ه لهو بابهته بکهی���ن ،بهاڵم ئێم���ه ئهمانهوێ ههڵبژاردن���ی س���هرۆکایهتی ههرێ���م لهملمالنێ���ی حیزب���ی بێنین���ه دهرهوه، ڕۆژان���ه پهیوهندیم���ان پێ���وه ئهکرێت بۆ ههماههنگ���یو بڕواش���م وایه نیوهی الیهنگران���ی پارتیو ئینج���ا الیهنگرانی یهکێتیو دواتر الیهنگرانی گۆڕان لهسهر
کاندیدبونی مام ڕۆس���تهم کۆکنو لهناو حیزبەئیس�ل�امیهکانیش هاوڕامان ههیه ناڵیم زۆرن بهاڵم ههن. ئاوێنه :ئهکرێ قس���ه لهسهر شێوازی ههڵمهتی ههڵبژاردنت���ان بکهیت چونکه خهڵ���ک زۆر نائومێدهو ڕهنگه ڕازیکردنی خهڵک سهخت بێت؟ س���یروان بابان :من خ���ۆم ڕاوێژکاری سهرۆکی حکومهتی هۆڵشتیانم ،واته ئهم ههرێم���هی خۆم لێی ئهژی���م لهئهڵمانیا، ههربۆیه شێوازی ههڵمهتی ههڵبژاردنمان زۆر جیاواز ئهبێت لهو شێوازهی تا ئێستا لهکوردستان ههبوه ،بهاڵم ئێستا ناتوانم هیچ بڵێم چونکه تیمێکینو پرەنس���یپی دیاریکراوی خۆمان ههیه. ئاوێن���ه :تێڕوانیت���ان بۆ سیس���تمی حوکمڕانی ههرێ���م چۆنه پهرلهمانیه یان
سهرۆکایهتی؟ سیروان بابان :بهداخهوه ئێستا یاسای سهرۆکایهتی ههرێم ههموار نهکراوهتهوه ناچارین بهسیستمی سهرۆکایهتی داخڵی پڕۆس���هکه بین ،بهاڵم گهر مام ڕۆستهم دهرچو ئهو سهرۆکهی ههرێم دهبێت که سیس���تمی پهرلهمانی ئهچهسپێنێت بۆ سهرۆکی دوای خۆی. ئاوێنه :باس���ی دهرچون���ت کرد گهر کاندیدهکهتان دهرچو پارتی سهرۆکایهتی ههرێمی ڕادهس���ت نهکردن وهک ڕابردو یهکیتی پۆستی پاریزگاری نهدا بهگۆڕان، ئای���ا ئامادهن مکوڕبن ت���ا مافی خۆتان وهرئهگرن ،مهبهس���تمه ئهتوانن سكااڵی یاس���ایی لەدادگا نێودهوڵهتیەکان دژی پارتی تۆمار بکەن که مافی خواردون؟ س���یروان بابان :ئێمه لهم ئهوروپایهوه
بهش���ێوازێکی ئهوروپی کاندیدمان ههیه بۆ میللهت���ی کورد ،وهک چۆن باوهڕمان بهوهی���ه ه���هر کاندیدێک���ی ڕکابهرمان بردیهوه لهدوای یهک دو کاتژمێر بهفهرمی پیرۆزبایی لێبکهین ،ئاواش باوهڕمان وایه ئهگهر بردمان���هوهو مافیان لێزهوتکردین ههمو ڕێ���کاره یاس���اییهکان لهناوهوهو دهرهوه بگرین���ه بهر بۆ گێڕانهوهی مافی دهنگدهرانمان. ئاوێنه :دهربارهی توانای داراییتان تۆ وت���ت ههماههنگی حیزبمان نیه لهکوێوه پارهی دهس���تهبهری خۆپااڵوتنو پارهی ڕیکالمی بانگهش���هی ههڵب���ژاردن دابین دهکهن ،کە ش���هفافیهت بوه بهداخوازی ڕۆژ لهکوردستان؟ س���یروان باب���ان :م���ن نهموت���وه ههماههنگیمان نیه ،بۆ پارهی دهستهبهری
مام ڕۆستهم تا ئێستا تاک ه کاندیدی جدییه ک ه بهستهڵەکی نهبونی ئهڵتهرناتیڤی کاک مهسعودمان بۆ سهرۆکایهتی ههرێم تێکشکاندوه ،وات ه قۆناغی کاندیدی کارتۆنیمان تێپهڕاندوه خۆپااڵوتن که بڕهکهی 50ملیۆن دیناری عێراقیه ،مام ڕۆس���تهم کهس���ایهتیهکه دهوڵهمهندان���ی س���لێمانیو گهرمی���انو ههولێ���ر ئامادهن 20ج���ار ئهو پارهیهی بۆ بخهوێن���ن ،بۆ تێچونی بانگهش���هی ههڵبژاردنیش بهپێ���ی باکگراوندی خۆم لهدهرهوه بهش���ێوازێک بانگهشه دهکهین که بودجهیهکی زۆر کهمی تێدهچێتو لهو ش���یوازه تهقلیدیهش کاریگهرتر دهبێت ک���ه بودجهیهکی زهبهالح���ی تێدا خهرج دهکرا .دهمهوێت شتێکیش بۆ شهفافیهت بڵێم ،ئ���هو ڕۆژهی کاندیدهکهمان دهرچو ئامادهی���ن ههمو س���هروهتو س���امانی مام ڕۆس���تهم ئاش���کرا بکهی���ن ،دوای چوارساڵیش ئامادهین دهستهی چاودێری دارایی لێکۆڵینهوه بکات مام ڕۆس���تهم چهند دهوڵهمهند بوه بهو پۆسته.
خێزانە موسڵمانەکان لەترسی کوشتن ناگەڕێنەوە بۆ شەنگال قایمقام ی شهنگال :ئهوانهی هاوكاری داعش بون جێیان لەشەنگال نابێتەوە ئا :نیاز محەمەد گەڕانەوەی ئاوارەكانی ناوچەی شەنگال بەردەوامەو تاوەكو ئێستا نزیكەی 13 هەزار خێزان گەڕاونەتە سەر ماڵوحاڵی خۆیان بەاڵم بەپێی زانیارییەكانی ئاوێنە لەالیەن هێزە چەكدارە ئیزیدییەكانی سەر بەحزبەكوردییەكانو هێزەكانی حەشدی شەعبیو یەكینەكانی بەرخۆدانی شەنگالەوە رێگری لەگەڕانەوەی موسڵمانانی ناوچەكە دەكرێت كه رێژهی ٪٣٥ی قهزای شەنگال پێکدەهێنن. موس����ڵمانانی ناوچەی ش����ەنگال زیاتر لەس����ەدا 35ی هەم����و خەڵك����ی ق����ەزای شەنگال پێكدێنن كە زۆربەیان نیشتەجێی ناوەن����دی قەزاكە بونو بەش����ێكی زۆریان لەكاتی هێرش����ەكانی داعش لەساڵی 2014 بۆ س����ەر ناوچەك����ە ئاوارەب����ون ،بهپێی زانیارییهكان����ی ئاوێن����ه ه����اوكات لهگهڵ گهڕانهوهی ئێزییهكان بهڕێژهیهكی زۆر بۆ شهنگال ،مسوڵمانهكان ناوێرن بگهڕێنهوه، كه ناو ناوهندی ش����هنگال رێژهیهكی زۆری موسڵمان بوه ،هیچ موسڵمانێكی نهكوردو نهع����هرهب نهگهڕاوهت����هوهو ههڕهش����هی راس����تهوخۆیان لهس����هرهو پێیانوت����راوه بگهڕێنهوه دهكوژرێن. جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی شەنگالی یەكێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان ،داود
موسڵمانانی شەنگال زیاتر %35قەزای شەنگال پێكدێنن كە زۆربەیان نیشتەجێی ناوەندی قەزاكە بونو بەشێكی زۆریان لەكاتی هێرشەكانی داعش لەساڵی 2014بۆ سەر ناوچەكە ئاوارەبون جوندی باس لەوەدەكات كە نەگەڕانەوەی موس����ڵمانەكان ب����ۆ ناوچ����ەی ش����ەنگال پەیوەن����دی بەو ترس����ە دەرونییەوە هەیە كە لەالیان دروس����ت بوەو هیچ پەیوەندی بەرێگری هێزە ئێزیدییەكانەوە نییە. بەبڕوای جێگری لێپرس����راوی مەڵبەندی شەنگال هەمان ش����ت بۆ بەشێك لەئاوارە ئێزیدییەكانی ناوچەی ش����ەنگال راستە كە
چەند پێشمەرگەیەک لەناو شەنگال هێشتا دڵنیا نین لەدۆخەكەو نەگەڕاونەتەوە ناوچەكەیان. ئ����ەو باسیش����ی لەوە كرد كە لەس����اڵی راب����ردوەوە پروپاگەندەی تی����رۆر كردنی موسڵمانان لەشەنگال باڵوبۆتەوە ئەوەش رەنگە بەشێك بێت لەهۆكاری نەگەڕانەوە. بەاڵم بەپێی وتەی داود جوندی لەكاتێكدا تا ئێس����تا 34حاڵەتی تیرۆر لەش����ەنگال
هەبوەو لەو ژمارەیەش 28كەسیان ئێزیدی بونو تەنیا 6كەس����یان ئێزیدی نەبون كە یەك دوانێك لەو 6كەس����ەش موسڵمانی خەڵكی ناوچەی شەنگال نەبون. بەاڵم قائیمقامی قەزای شەنگال ،مەحما خەلی����ل رەتیدەكات����ەوە هی����چ رێگرییەك لەبەردەم گەڕانەوەی موس����ڵمانانی قەزای شەنگالدا هەبێتو وتیشی"هیچ جیاوازییەك
نییە لەنێوان موسڵمانو ئێزیدیو هەموان خەڵكی ش����ەنگالن تەنیا ئەو مرۆڤانەی كە خراپ بونو ه����اوكاری داع����ش بون هیچ شەنگالییەك قبوڵیان ناكات". مەحما خەلیل باس����ی لەوەش����كرد كە زیاتر لەسەدا 65ی هەمو خەڵكی شەنگال ئێزیدی����نو زیات����ر لەس����ەدا 12ی كوردی موسڵماننو هیچ كێشە لەنێوانیاندا نەبوە.
ب����ەاڵم قائیمقام����ی ق����ەزای ش����ەنگال ئەوەش����ی نەش����اردەوە كە بەش����ێك لەو عەرەبەموسڵمانەی كە دانیشتوی ناوچەكە ب����ون لەكاتی هێرش����ی داعش بۆ س����ەر ناوچەی شەنگال هاوكاری چەكدارانی ئەو رێكخراوەی����ان كردوە بۆیە بەقس����ەی ئەو "ئەوانە كە رەنگە لەسەدا 3بۆ 5ی خەڵكی شەنگال پێكدەهێنن خیانەتیان لەشەنگال كردوەو جێیان لەشەنگال نابێتەوە". ئ����ەوەش لەكاتێكدایە كە هەر بەگوێرەی قس����ەی قائیمقام����ی ش����ەنگال تاوەك����و ئێس����تا 13ه����ەزار خێ����زان گەڕاونەتەوە ب����ۆ ناوچەی ش����ەنگالو ل����ەو ژمارەیەش 3ه����ەزارو 100خێزانی����ان بۆ ناو ناوەندی قەزاك����ە گەڕاونەت����ەوە ،ب����ەاڵم تەنیا 50 خێزانی ئاوارەی موس����ڵمان گەڕانەتەوە بۆ شەنگال. قائیمقامی ش����ەنگال باس����ی لەوەشكرد ك����ە لەئێس����تادا پرۆس����ەی گەڕان����ەوەی خەڵك����ی ش����ەنگال بەردەوام����ەو تاوەكو خزمەتگوزاریی����ەكان باش بكرێن بەتایبەت لەناو ناوەندی قەزاكە گەڕانەوەی ئاوارەكان زیاتر دەبێت. جگ����ە لەئێزی����دیو ك����وردو عەرەب����ی موسڵمان لەشەنگال پێكهاتەی مەسیحیش دەژین كە نزیكەی لەس����ەدا 3ی ناوچەكە پێكدەهێن����ن ،ب����ەاڵم پێدەچێ����ت رەوتی روداوەکان پێکەوەژیان����ی ئەم پێکهاتانەی قورسو ئەستەم کردبێت.
6
ئابوری
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
ساختهكاری ..لهبهنزینهوه بۆ كااڵی سۆپهرماركێتهكان
بەنزینخانەیەک لەکوردستان ئا :رێژوان – نیاز لهكوردستان ساختهكاری ی بوه بهنهریتێكی باو ،لهبهنزینی بهنزینخانهكانهوه بگره تا دهگات بهكهبابی كهبابخانهكانو بهرواری سهر كااڵی سۆپهرماركێتهكان ،ئابوریناسێك دهڵێت "لەغیابی حكومەتێكی دامەزراوەیی بەهێزو نەبونی كۆنترۆڵێكی بەهێزی جۆری لەدەروازە سنورییەكاندا ،گروپه مافیاییهكان دەستدەگرن بەسەر بازاڕدا". خراپی كوالێت���ی كااڵو بەنزین بەپێی وتەی س���ەرۆكی لیژنەی پیشەس���ازیو وزە لەئەنجومەن���ی پارێزگای س���لێمانی هۆكاری ئەوەیە كە لەسەدا 90ی كااڵكان لەدەرەوە هاوردە دەكرێنو چاودێرییەكی الوازیشیان لەسەرەو ئەوەش بە"تیرۆری راس���تەقینە" ناودەبات كە روی لەهەرێم كردوە. س���ەرۆكی لیژنەی پیشەس���ازیو وزە لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ،غالب محەمەد ئام���اژە بەوەدەكات كە زۆربهی ه���هره زۆریی ئ���ەو كااڵیان���ە لەهەرێمی كوردستان هەن لەدەرەوە هاوردە دەكرێنو واڵتانی دەرەوەش ش���تی خراپی خۆیان
كارئاسانیو پش���تگیری بازرگان دەكات لەهێنان���ی س���وتەمەنی كوالێتی نزم بۆ ناو هەرێ���مو الیەنی ئاسایش���یش بۆتە پارێ���زەری ئ���ەو كۆمپانیایان���ە ئەمەش مەترسی خۆی هەیە زۆربەی ژەهراوییە، هەرچەن���دە لیژنەکانی���ش هەندێک لەو س���وتەمەنییە دەگێڕن���ەوە بەاڵم بەهۆی ئەوەی بەرپرسی لەپشتە بەئاسانی دێنە ناو هەرێمەوە".
لێرە س���اغ دەكەن���ەوەو كۆنترۆڵكردنی ئەوەش ئاس���ان نییە لەكاتێكدا پێیوایە كۆنترۆڵ���ی هەرێم ل���ەو روەوە "الوازەو وردەكاری زۆری تێدا ناكرێت". غالب پێش���یوایە چاودێرییەكی وردی س���وپەرماركێتو بازاڕەكانیش ناكرێتو حكوم���ەت ل���ەو روەوە كەمتەرخەم���ەو س���زاكانی ق���ورس نی���ن ب���ۆ ئ���ەوەی س���ەرپێچییەكان دوب���ارە نەبن���ەوە، بهاڵم پرۆفیس���ۆر محەم���ەد رەئوف، بۆیە"زۆربەی کەلوپەلەکان ئێکسپایەرن ش���ارەزای ئاب���وری پێی وای���ە هۆكاری ئهمه لەكاتێكدایە بەپێی ئامارێكی لیژنە یاخود گونجاو نین بۆ بەکارهێنان". س���اختەیی لەكااڵدا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە وتیشی"ئێمە ترس���مان لەتیرۆر هەیە ھاوبەش���ەکانی قائیمقامیەتی س���لێمانی كە دام���ەزراوە حكومییەكان بەهێز نینو بەاڵم تیرۆرە ڕاس���تەقینە ئەم كااڵیانەن لەماوەی مانگی رابردودا زیاتر لە 2هەزارو الیەنە نادەوڵەتییەكان دەس���تیان هەبو ک���ە دێنە ن���او خاکی ئ���ەم هەرێمەوەو 900سەردانیان بۆ دوكانو بازاڕو شوێنە لەو كارانەدا حاڵەتی س���اختەكاری زۆر گش���تییەكان كردوەو زیاتر لە 38ملیۆن کۆنترۆڵ ناکرێن". دەبێت. سەبارەت بەكێش���ەی خراپی بەنزین -دینار غەرامەی س���ەرپێچیكاران كراوەو بەبڕوای ئەو پرۆفیسۆرە لەو واڵتانەی یش ناوبراو ئاماژەی بەوەدا كە لەهەرێمی هەروەها 44شوێن داخراون. بەگۆڕانكاری یاخود بەجەنگدا تێدەپەڕن بەپێی وتەی قائیمقامی سلێمانی ،ئاوات كوردستان زیاتر لە 600وێستگە هەن كە هەندێك الیەنی مافیایی دروس���ت دەبنو گازوایلو بەنزینو نەوتی سپی لەدەرەوەی محەمەد لەماوەی دو مانگی رابردوشدا 5 لەغیابی حكومەتێكی دامەزراوەیی بەهێزو هەرێم دەهێنن ،بەمەش كۆنترۆڵی جۆری بەنزینخانەیان داخس���توەو دەستیشیان نەبون���ی كۆنترۆڵێكی بەهێ���زی جۆری ئەو س���وتەمەنییە لەهەرێ���م نییە بەڵكو بەسەر بەنزینەخراپەكەیاندا گرتوە. لەدەروازە س���نورییەكاندا دەس���تدەگرن قائیمقامی س���لێمانی پێش���ی وایە ئەو لەدەرەوەیەو بەمەش س���وتەمەنی خراپ بەسەر بازاڕدا. دەهێنرێتە هەرێ���م .لەكاتێكدا لەواڵتان س���ەرپێچیانەی هەن حاڵەت���نو نەبونەتە پێشی وایە كۆنترۆڵكردنی ئەو كێشانە ئەگەرچی نەوتی خاویشیان نەبێت بەاڵم دیاردەو بەپێ���ی ئامارەكانی ئەوان ژمارەی باسیشی لەوەكرد كە لەدەروازەكانیش كات پێویس���تی ب���ەكاتو بەهێزكردنی پااڵوگەكان الی خۆیانەو بەس���تانداردی س���ەرپێچییەكان كەم���ی ك���ردوەو لەپاڵ بەدواداچون���ی وردو چاودێری توندوتۆڵ دام���ەزراوە حكومییەكان���ە ل���ەروی خۆیان بەرهەمەكان جیادەكەنەوە. ئەوەش���دا ژمارەی بەدواداچونەكان زیادی دەكرێ���ت لەئێس���تادا ب���ۆ رێگەگرت���ن چاودێرییەوەو نمونەی روس���یا دێنێتەوە وتیش���ی"حزبی سیاس���ی هەی���ە كردوە. لەهاتنی بەنزینی خراپو لەناوش���اریش پ���اش روخان���ی یەكێتی س���ۆڤیەتیش
لەغیابی حكومەتێكی دامەزراوەیی بەهێزو نەبونی كۆنترۆڵێكی بەهێزی جۆری لەدەروازە سنورییەكاندا، گروپ ه مافیاییهكان دەستدەگرن بەسەر بازاڕدا
لەهەر ش���وێنێك س���ەرپێچی هەبوبێت رێكاری یاساییان بەرامبەر سەرپێچیكار گرتۆتەبەر. قائیمقامی سلێمانی رەتیشیدەكاتەوە هی���چ جیاوازیی���ەك بەرامب���ەر هی���چ كۆمپانیایی���ەك بكرێ���تو ئەوەش���ی لەوبارەیەوە دەوترێت "بێ بەڵگەیە".
مافیا حوكمی ئەك���رد لەو واڵتە تاوەكو سەردەمی پۆتین كە حكومەتێكی بەهێز دروست بو. وتیش���ی"ئەوەش دەوەس���تێتە سەر ئ���ەوەی ئیرادەیەك���ی وا هەبێ���ت الی حكومەتەكەو كار بكات بۆ نەهێش���تنی ساختەكارییەكان". محەمەد رەئوف ئاماژە بەوەش���دەدات كە ساختەیی لەكااڵكاندا لەخشتەبردنی خەڵكییەو بەكاربەر لەدنیادا بەرپرسیار نییە لەس���ەر ئەوەی شتی باش لەشتی خ���راپ جیابكاتەوە بەڵك���و ئەوە كاری حكومەتەو وتیشی"ئەو دۆخە كاریگەری كردۆتە س���ەر بازاڕو بازاڕێكی پش���ێوی لەهەریم دروستكردوە". ههروهها عیم���اد عەب���دواڵ ،كارمەند لەس���وپەرماركێتی زارا لەسلێمانی ،باس ل���ەوەدەكات ك���ە بەش���ێكی زۆری ئەو ساختەكاریو سەرپێچیانەی هەن لەالی كۆمپانیاكان���ی دابینك���ەری كااڵكانەوە رودەدەن ن���ەك لەس���وپەرماركێتەكاندا بەتایبەت لەكۆگاكانی كۆمپانیاكاندا. داواش دەكات ك���ە لیژن���ەكان زیاتر چاودێری كۆگاكانی ئەو كۆمپانیایانە بكەن كە كااڵو شتومەكەكان بۆ سوپەرماركێتو دوكانەكان دابین دەكەن.
ئایا زهمینلهرزهکانی کوردستان پهیوهندییان بهدهرهێنانی نهوتو گازی سروشتیهوه ههیه؟
"دهرهێنانی گازی سروشتی بهوشێوهیه لهكوردستان مهترسیداره بۆ ڕودانی زهمینلهرزه" ئا :جوتیار شهریف دهرهێنانی نهوتو گازی سروشتی لەماوهی ڕابردودا لەکوردستاندا بهشێوهیهکی ههڕهمهکی بوە، هیچ ڕێوشوێنێکی زانستی بۆ ئهم مهبهسته نهگیراوهتهبهر ،ئهندازیاری ڕاوێژکار دهڵێت "دهرهێنانی گازی سروشتی بهوشێوهیه لهكوردستان مهترسیداره بۆڕودانی زهمین لهرزه!". لهدهرهێنان���ی ن���هوتو گازی سروشتیدا ،بهرپرس���انی كوردستان زۆر پهلهیان ه لەخاڵی کردنهوهی ئهم سهروهته نیشتیمانییه بێ ڕهچاوکردنی ئهگهری کارهس���اته سروش���تیهکانی دوایی ئ���هم وێرانکارییهی چینهکانی زهوی ،بهتایبهت���ی بۆ رودانی زهمین لهرزه ،ك ه جواڵنی چینهکانی زهویی ه ب���هرهو ناوهوه بههێواش���یو هاڕینی یهکتری چینهکان���ه ،ئهمهش ئهبێت ه هۆی دروس���تبونو کۆبونهوهی وزه، کاتێک ئ���هو وزهیه پهنگ ئهخواتهوه بهبڕێک���ی زۆر گ���هوره ،ئهگهره���هر چینێک بهئاڕاستهیهکی ههڵه بخزێت، وزه پهنگ خواردوهکه ڕزگاری ئهبێتو ئهبێت ه هۆی ڕودانی زهمینلهرزه! س���هبارهت بهوهی پهیوهندی ههی ه لهنێ���وان زهمین ل���هرزهو دهرهێنانی ن���هوت وگازی سروش���تیدا ،بورهان ش���هرهف بهیان���ی ئهندازی���اری ڕاوێ���ژکار لهکۆمپانیایهکی هۆڵهندی بەئاوێنهی راگهیاند لهشهس���تهکانی س���هدهی ڕابردوهوه گازی سروشتی دهردههینرێ���ت لهباک���وری هۆڵهندا، بهاڵم لهههش���تاکانهوه زهمین لهرزه لهو ناوچهیه دروستبوه بهشێوهیهکی
مامهڵهکردنی حکومهتی ههرێم لهگهڵ نهوت وهک ئهو پهنده کوردییهیه ک ه دهڵێ هێلکهکهی بۆمنو جیقنهکهی بۆتۆ کێڵگەیەکی نەوت لەکوردستان زۆرو تاڕادهی ڕوخانی خانوهکان ،ئهو ی "ئهم بابهت ه تا 20ساڵ لهمهوپێش وت کۆمپانیا گهورهکان���ی بواری نهوتو گازی سروش���تی لهنمونهیان ش���ێڵد موکوڕییان ل���ێ ئهکرد پهیوهندییهک لهنێ���وان دهرهێنانی ن���هوتو گازی شروشتیو زهمین لهرزه ههبێت ،بهاڵم پشکنینه زانس���تیهکان دهریانخست زهمینلهرزهکان���ی باکوری هۆڵهنداو بهتایب���هت ش���اری <خرۆنینگ���ن> بههۆی دهرهێنانی گازی سروشتیهوه بوهو لەساڵی2015وه حکومهتی ئهو واڵت���ه بڕیاری���داوه بهرههمهێنان لهو ناوچانه لهنیوه زیاتر کهم بکاتهوه". ی بڕوانامهی ماستهره بورهان ههڵگر لهئهندازیاری���دا لهزانکۆیی خرۆنینگن ی ی كار لههۆڵهنداو 14س���ا ڵ ئهزمون ی ی تایبهت ههیه ،پۆس���تێکی لهپهیج
ی خ���ۆی لهس���هر ت���ۆڕی كۆمهاڵیهت فهیس���بوک نیش���انی ئاوێن ه دهدات كه له2016 /1/26دا نوس���یویهتیو دهڵێت "با دوای چهند س���اڵێکی تر مهالکانی گهرمی���ان لهوتاری ههینی نهڵێن میللهتی کورد بهر توڕهیی خوا کهوت���وه ،چونک��� ه دهرهێنانی گازی سروش���تی بهوش���ێوهیه لهگهرمیان مهترس���یداره بۆڕودان���ی زهمی���ن لهرزه!". س���هبارهت ب���هوهی ئای���ا تهنه���ا دهرهێنانی گازی سروشتی هۆکاره بۆ ڕودانی زهمین لهرزه یان دهرهێنانی نهوتی���ش ههمان ئهنجام���ی دهبێت، بورهان شهرهف بهیانی سهرهتا دڵنیا نهبو دوای گهڕانێک لینکی بابهتێکی وێب س���ایتی <ئهمریکایی زانستی> بۆ ئاوێنه نارد ،ک ه ڕۆژنامهنوس ئانی س���نێد ل���ە 2016 /10/31کردویهتی
بهپشت بهس���تن بهپیشبڕكێی چهند ناوهندێکی زانس���تی ب���ۆ دۆزینهوهی هۆکاری زهمین لهرزهکانی س���هدهی ڕابردوی ههرێمی کالیفۆرنیا لهنێوان 1900ب���ۆ 1935دهرکهوتوه بههۆیی دهرهێنان���ی نهوت���هوه ب���وه ل���هو ناوچانه! رزه ڕودانی زنجیرهی���هک زهمین له لههاوین���ی ئهمس���اڵ لهخانهقی���نو ههڵهبج���هو کۆی���هو کاریگهرترینیان ل���ە 2017/8/23لهڕانی���ه ناکری���ت نادیده بگیرێت ،پێش چهند ڕۆژكیش لهدهربهندیخ���ان ههس���تی پێکراوه، ههرچهن���ده یهكالیكردن���هوهی ئهم ه پێویس���تی ب���هدهزگای زانس���تیو پش���کنینه ت���ا بڵێ���ت هۆکارهکهی دهرهێنانی نهوتو گازی سروش���تیه، بهاڵم بورهان ش���هرهف بهیانی ئهوه رون دهكات���هوه كه بهه���ۆی زانینی
پل���هی ڕێختهری زهمی���نلهرزهکانو دورو نزیکی���ان لهبی���ره نهوتهکانهوه ڕانی���ه ك ه نزیک ه لهکۆیهوه بهتایبهت دهتوان���رێ بزان���رێ پهیوهندی ههی ه لهنێوانی���ان ی���ان ه���هر ڕوداوێکی سروشتی بوه! ئهو وتی "ئ���هوهی جێگای گومانی زانس���تیه زهمینلهرزهکانی هاوینی ئهمس���اڵ درێژکراوهی هی���چ زهمین لهرزهیهک���ی ت���ر نهب���ون لهئێرانو تورکیاوه ،لهڕاستیش���دا کوردستان ناکهوێته نزیک هێڵی زهمینلهرزهوه، ڕودانی زهمین لهرزهکانیش لههاویندا دیسانهوه گومانی زانستی لێدهکریت، چونک ه لههاوین���دا چینهکانی زهوی وش���کتر دهبن���هوهو ن���هوتو گازه سروشتیهکهش���ی دهرهێنرابێ���ت ئهگهری خزانو داڕمانی زیاتره وهک لهزستان".
وتیش���ی "مامهڵهکردنی حکومهتی ههرێ���م لهگهڵ نهوت وهک ئهو پهنده کوردییهیه ک ه دهڵێ هێلکهکهی بۆمنو جیقنهکهی بۆتۆ ،س���هرهڕای ئهوهی خهڵک هیچ س���ودێکی لهسیاس���هتی دهرهێنان���ی نهوت نهدی���وه ،ڕهنگ ه زهمینل���هرزهو وێرانکاریش هۆکاری ئهم سیاس���هته ناتهندروس���تهبێتو باجهکهی خهڵک بیدات ،جگه لهوهش خان���وو باڵهخانهکانی کوردس���تان هیچ���ی ب���ۆ بهرگهگرتن���ی زهمی���ن لهرزه دروس���ت نهکراونو خهڵک ئهو توانای���هی نیه وا دروس���تی بکات ، لهکات���ی زهرهرمهندبونی���ش خاوهنی حکومهتێک نی ه قهرهب���وی بکاتهوه چونک ه ئهو حکومهت ه ژیانی ئاساییو موچ��� ه بەخهڵکهک���هی ڕهوا نابینێت تا بگات بەقهرهب���وی زهمین لهرزهو ڕوداوی سروشتی" .
تایبهت
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
بهرپرس ێ مهلبهند ێ زاخۆ یێ یهكگرتو:
7
یهكگرتوو ئێكان ه ههڤركا پارت ی ییه ل بادینان ئا :ئهكرهم گوللی ،زاخۆ جاسم محەمەد ،بهرپرس ێ مهلبهند ێ زاخۆ ی ێ یهكگرتووا ئیسالمیا كوردستانێ ،ئێك ه ژبهر پرسێن دیارێن یهكگرتوو ل بادینان ،دڤێ دیدارا ئاوێن ه دا بهحس ل ڕهوشا یهكگرتوو ل بادینان دكت ،ههڤركیا وان دگهل پارتی، ههڵویست ێ یهكگرتوو لسهر بادینان، بێ دهنگیا بادینانو دبێژیت یهكگرتوو ئێكانه ههڤركه ل مهیدانا بادینان . ئاوێنه :ڕهوش���ا یهكگرتوو ل بادینان لس���هر ئاس���تێ جهماوهری ورێكخستن ێ چهوایه؟ جس���ام محەم���ەد :ئهم گهش���بینین دگهش���هكرنهكا باش داییه ،ههم ی دهما ههلویس���تێ یهكگرت���وو دبهرژهوهندییا جهم���اوهری دابیهو جام���اوهر ژ گهلهك كێشان پاراستییه ،كهس نهشێت بێژیت یهكگرت���وو بویه ئهگهرێ دروس���ت بونا كێش���ان بۆ خهلكی ،جاران یهكگرتوو ێ زیان دایه لس���هر پاراستنا بهرژهوهندیێن خهلك���ی ،یهكگرت���وو خهل���ك ژ گهلهك كێشهوئاریش���ێن م���هزن رزگاركریی���ه، هندهك ژ وان مهترس���ییا دروس���ت بینا ش���هرێ ناڤخوه ههبی ،وهك���و 19ئاب كو مهزانیار ی ههبین كار ی مهترس���یدار دهاتهك���رن ،ل���هوا ژروی���ێ جهماوهر ی ڤ��� ه خهلك ل ڤ ێ دهڤ���هرێ گهلهك ژم ه ڕازییه .ژ رویێ رێكخس���تن ێ ڤه ئهندامێن م ه وزهیه كارێخس���تن ێ یاباش ههی ه ژبو كاركرنو لڤینێ ل س���هر جهماوهری ،ژبو كهس���بكرنا وانو ئهنجامێن ههلبژارتنێن ب���وری جه���ێ رازیبون���ێ ب���وون ،وئهم گهش���بینین دێ باش���تربن ،بهروڤ���اژ ی پارتێن دهس���ت ههالتدار نهش���یاین ه ل هندهك دهڤهران هندی موچهو بندیوارێن خوه دهنگان ببن،ل ێ یهكگرتوو تووش��� ی ههم��� ی ئاس���تهنگان بی ه وهكو س���وتن، گرت���ن،و گهلهك ئاریش���ێن دیتر ل ێ ههر یهكگرتوو بهێزه. ئاوێنه :دبێژن یهكگرتوو نێزیك ی پارت ی بیه ،لهوا پارتی 25كورس���ی ل بادینان داینه یهكگرتوو؟ جاسم محەمەد :نزانم ب چ پیڤهر ئهڤ ه دهێت��� ه گوتن ،تهنها ههڤ���ڕكا پارتی ل
بادینان یهكگرتوو ،لهوا پارت ی حسابهكا م���هزن بۆ الیهنهك��� ی ل بادینان بكت بۆ یهكگرت���وو دكت ،پارت��� ی چ خێر دگهل مهنهكری���ه ،یهكگرتوو ل س���لێمانیێو ل بادینان ژی ب مافێ خوه ی ێ ههلبژراتنان ئ���هو پوس���ت ه وهرگرتین ه ك���و %10رێژا دهن���گان ئینایه ،بهروڤ���اژ ی حهقێ م ه لسهر پارت ی یهو پارت ی ب دروستی ماف ێ مه نهدایهمه ،ئهو پوستهژی وهلێ هاتین ه وهكو قس���تان لێ هاتینه ه���هر ڕوژهك ێ پوستهك ێ م ه دت مه. ئاوێنه :ئاس���تهنگی بۆ رێڤهبهرێن وه دناڤ حكومهتا خوه جهییا دهوك ێ ژالی ێ پارتی ڤه ناهێنه دروستكرن؟ جاسم محەمەد :چو كار بێ ئاستهنگ ی نابن،بهلێ ئاس���تهنگ ههن ه لێ نه لسهر ئاس���تهكێ بلن���د بهلكو یاه���ه ی دبیت كهسوك ی بیتو ژالی ێ كهسانڤ ه بیت،ئهم بوچونا وهالتیان لس���هر رێڤهبهرێن خوه وهردگری���ن كا خهل���ك چ دبێژیت،ئهمو خهل���ك ژ رێڤهبهرێن خ���وه رازی نه ،ل ێ چۆ كار ژ ی بێ كێمو كاس��� ی نابن.نهمازه كوردس���تان كهتی ه د قهیرانهكا ئاوبوریو سیاسییا مهزن. ئاوێن���ه :دهێته گوتن جی���اوازیو بال باالنێ دناڤ یهكگرتوو دا ههیه ،نوكه ژ ی گوتارا س���لێمانیێو بادینان دوو گوتارێن ژێك جودانه ،ئهڤ ه نهمهترس���یه لس���هر یهكگرتوو؟ جاس���م محەمەد :یهكگرت���ووێ ل ههر دهڤهرهك��� ێ ههبونا خ���وه ههیه،ههم یا جاران دگوت ێ زونا زهرو ههم زونا كهسك،و ش���یایی ه ههڤس���هنگیا خ���وه بپارێزیت، بوچوونێن خوه یێن سیاس ی تا رادهیهك ێ جوداه ی ههبیت نهخرابەبهلكو تش���تهك ێ سروشتیو باشه،سروشت ێ یهكگرتوو ژ ی المهركهزیهته ،ل ێ جیوپولوتیكییا ههرێما كوردس���تان ێ جوداه ی ههی���ه ،ئهڤهژ ی كارتێكرنێ لس���هر كارێ یهكگرتوو دكت، ل ێ یهكگرتوو ژ ههمی حزبێن دیتر باشتره وكێمتر لس���هر ڤێ باج دای���ه ژ الیهنێن دیتر،الیهنێن دیت���ر ل دهڤهرهك ێ هاتین ه حهسكرن ،بو نمون ه ئێكهتی ل بادینانو پارت ی ل سلێمانیێ،لێ یهكگرتوو شیایی ه ل ه���هردوو دهڤهرا ههبیتو بو یهكگرتوو ئاساییه. ئاوێنه :دڤ ێ خ���وال ههلبژارتنان دا ب
جاسم محەمەد بریارا ئهمین���داری ،یهكگرتوو بانگخوازا كاندید ناكت .ئهر ێ یهكگرتوو پهشیمان بییه ژ كاندید كرنا وان؟ جاسم محەمەد :چ بریارێن بڤی رهنگ ی نین ،ئهگهر بریارهك ههبیت دڤێت بهێت ه دیراس���هتكرن ،بانگخواز ژی وهالتیهك ێ ههرێمێ ی���هو مافێ خ���وه كاندید كرن ێ ههیه ،ئهگهر حزبی ژی بیت ئهڤ ی ماف ێ ههی دن���اڤ حزبێ دا خوه كاندید بكت، گهلهك زهحمهته ب��� ێ وهرگرتنا بوچونا وانو بێ ڕازیبین���ا وان ئهڤ ماف ه ژ وان بهێت ه وهرگرتن ،ل ێ دناڤ ڕهوتێ ئیسالم ی دا ب���ۆ چوون���هك ههیه ك���و بانگخوزا ژ ههڤركیا سیاس���ی بهێن���ه دیركرن،دناڤ یهكگرتوو ژ ی بووچونهكا هوس���ا ههیه، نهخرابەگوتوبێژ ل دوور پرس���هكا هوسا بهێتهكرن. ئاوێن���ه :وه زی���ان ژ كاندیدكرن���ا بانگخوازێن خوه نهدیتیه؟ جاسم محەمەد :بانگخوازێن مه سوپهر كاندید بین ،شیان رێژهكا مهزنا دهنگان بینن ،الیهنێن عهلمان��� ی بانگخواز نینن، ل���هوا هندهك مهالیێن خ���وه یێن بناڤو
دهنگ كاندید كرن ،یهكگرتوو ژی نهچار ب���ی وان بانگخوازا كاندی���د بكت ،ئهمو خهل���ك ژی ژ بانگخوازێ���ن خ���وه ڕازی نه ،ههر چهنده نهچوینه دناڤ دهس���ت ههالتا جێ بهجێكرن��� ێ دا بهلكو ههر ل پهرلهمانی ن���ه ،ل ههولێرو بهغداو كار ێ پهرلهمانی گونجایتره. ئاوێن���ه :دهێت���ه گوت���ن بارودوخ��� ێ یهكگرت���وو لس���هر دهمێ س���ەالحەدین بهائهدین���ی باش���تره ژ یێ س���هر دهم ێ محەم���ەد فهرهجی ،كو ه���هردوو د دوو قوناغێن جودا دا ئهمینداربینو كهس���ێن ئیكێ بین؟ جاس���م محەمەد :ههر دوو جهێ رێزێ نه ل دهڤ مه ،ماموستا محەمەد فهرهج كو كهسهك ڕوش���نبیرو بیرتیژو خودان هزرهكا فهلس���هفیا كیر بی ،ههروهس���ا حهكیم ێ كوردستانێ ماموستا صالحدین، ئهگ���هر ژی ئهو جوداه ی ب ی یا ڕهوش���ا ههرێما كوردس���تانێ تێ���دا دهرباز دبی، ڕهوش دهات ه گهورینو ئاستهنگ دهاتن ه پێش. ئاوێن���ه :رهخنه ل یهكگرت���وو دهێت ه
بهروڤاژی پارتێن دهست ههالتدار نهشیاینه ل هندهك دهڤهران هندی موچهو بندیوارێن خوه دهنگان ببن ،لێ یهكگرتو تووشی ههمی ئاستهنگان بیه وهكو سوتن ،گرتن،و گهلهك ئاریشێن دیتر لێ ههر یهكگرتو بهێزه گرت���ن تانوكه ئێك خوپیش���اندان نه ل دهمێ ئوپوزس���یونێو ن���هژ ی ل دهم ێ د حكومهتێ دا ل دژی حكومهتێ نهكریه ل بادینان ،ئهرێ یهكگرتوو ژ دهست ههالتا ڤێ دهڤهرێ ڕازیی ه یان ژ ی نهشیایه بكت یان دهرفهت نههاتی ه پێش؟ جاسم محەمەد :خوپیشاندان میكانیزم ه نه ئارمانجه ،ئهگهر مروڤ ب میكانیزمهك ێ نهگههیت ئارمانجهك ێ دڤێت نهكت،ئهڤ خوپیش���اندانێن دهێنهكرن ژی دهستێن ڕهش تێكهل دبنو بهرهڤ ئاراس���تهیهك ێ خراب دبن. ئاوێن���ه :وهكری��� ه جارهك���ێ ئالوز ی دروست بیت؟ جاس���م محەمەد :نه ئی�ل�ا یهكگرتوو بك���ت،ل ههر دهمهك���ی بهێت كرن ئهڤ ترس���ه ههی���ه ،بونمونه ،ژبهری س���اال 2000خوپیش���اندانهك ژ الیێ پشتهڤانێن یاریهكا تهپاپێ هاتهكرنو پاشی ئالوز ی دروس���ت ب���یو تێك���دان دروس���ت بیو ئاراس���تێ خوپیش���اندانێ هاته گهورین، ههر وهس���ا خوپیش���اندنێن دۆر ڤهكرنا مهس���اجا ل س���هر جادهیهكا گشتی ل نێزیك مزگهفتهكا مهزن ،ل ساال ()2011
جارهكا دیتر ئاراس���ته هات���ه گهورین،و بارهگایێن مههاتنه س���وتن ،تا ل دهوك ێ خوپیشاندانهك هاتهكرن سهرا ئاڤێ چون ن���اڤ ئاڤاهیێ پارێزگهه ێ دا ،لهوا دهم ێ خوپیش���اندان مهن ه گههین���ت ئارمانج ێ ناكین ،ل ێ گهر بزانین دێ دهنگ ێ نهراز ی ب خوپیش���اندنان گههیت دێ كین ،ل ێ ههر جههك ێ خوپیشاندان لێ نههێنهكرن دكتاتوریهت لێ ههیه ،بال پسیار ژ دهست ههالت ێ بهێتهك���رن هوین مهالئیكهتنو ژ ئاسمانان هاتینه خارو چو كێماسی نینو خهلك خوپیشاندانا ناكن ،نهخیر .بهلكو ترسو رێگریه. ئاوێنه :فش���ار وهكو جاران لس���هر وه مای���ه ،كو بارهگایێت وه بهێنه س���وتن، ئهندامێن وه بهێنهگرتن،ئهش���كهنجهدانو كوش���تن ،ك���و وه پارتی پ���ێ تومهتبار دكر؟ جاس���م محەمەد :نهخێر وهكو جاران نهمای���هو گهلهك كێم بی���ه ،ل ێ دنیا ژ ی هاتیه گهورین ،یهكگرتوو ێ ژی دوپاتكر كو ب فش���ارا پاش���ڤه ناكێش���یت ،لهوا الیهن ێ بهرامبهر چو مفا ژڤ ێ نهدیت ،ههر دهما ڤیا با زیانهكا جهس���ته ی بگههینن یهكگرتوو زیانهكا مهعنهوی دگههش���ت ه وان ،لێ ئهم نهشێن بێژین ئێكجار ی ژ ی چۆ نهمایه وبیه ش���اما ش���هریف ،دڤێت بزانی���ن ژی كو سیاس���هت ل ڕوژههالتا ناڤهراست چهوایه. ئاوێنه :تو پش���تی دی���دارهكا ئاوێن ه هاتب���ی گرت���ن ،ئهگهر ئاوێن��� ه بی یان ئهگهرێن دیتر ههبین؟ جاس���م محەمەد :ئاوێن��� ه ڕوژنامهیهكا گهلهكا باشو بهێزه ،ئهگهر ن ه ئاوێنهب ی هاتیمه گرتن،بهلكو ئهگهر هندهك راست ی بی���نو ڕاس���تیین تهحل بین بۆ دهس���ت ههالتێ ،ژبهر وان ڕاس���تییا هاتم گرتن، ه���هر چهنده دهس���ت ههالت��� ێ ب رێكا چهندین پارێزهران دڤیان كێش���ی مهزن بكن ،لێ س���وپاس بۆ دهست ههالتا داد وهری كو ئهس ب ێ گونهه دهر ئێخستم،و ب نڤیسارهكا فهرمی دهزگههێ دادوهر ی گازن���ده ژ وی دادوهری ك���رن ی ێ ئێكهم جار كهیس���ا من برێڤهبری ،كو چهوا ههر ز ی ئهڤ كهیس��� ه نه دائێخست .ژبهركو لێدوانێن من قهت زێدهگاڤیو سهر پێچییا یاس ی تێدا نهبی.
باکور :هێزە ئەمنییەکان خەڵکی مەدەنی دەکوژن راپۆرتی خەدیجە کامەر بەشی تورکیی بی بی سی ئا :ئاوێنە فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی سوپای تورکیا ،رۆژی ٣١ی ئاب سەیرانگەی (کانی رەش)ی سەر بەهەکاری بۆردمانکرد .لەئەنجامدا محەمەد تەمەل-ی ( ٣٥ساڵ) کوژراو ،هەر یەک لەئیبراهیم ساک ( )٥٤ساڵ ،ئیسماعیل ئایدن ()٤٣ ساڵو موسا تارهان ( )٥٤ساڵ ،بریندار بون. پ���اش روداوەک���ە ویالیەتی ه���ەکاری رایگەیاند "کاتژمێر سێو نیوی پاشنیوەڕۆی ٣١ی ئاب لەناوچەی کانی رەش لەرێگەی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانەوە بۆمبێک ئاڕاستەی ئامانجێک���ی جواڵوک���را" .بەیاننامەک���ە بەرکەوتوەکان بەهاوکاری "تیرۆریستەکان" دەناسێنێو دەڵێت "لەگەڵ تیرۆریستەکاندا لەکۆبونەوەدا بون". دواب���ەدوای روداوەک���ە پەرلەمانتارێکی هەدەپ���ە (ک���ە نوێن���ەری هەکاریی���ە لەپەرلەم���ان)و پەرلەمانتارێک���ی (پارتی گەلی کۆم���اری -جەهەپە) ک���ە نوێنەری ئەس���تەموڵە ،رایانگەیان���د ک���وژراوەکان "تیرۆریس���ت" نەب���ون ،بەڵک���و خەڵکی مەدەنیو ئاسایی بون. س���ولەیمان س���ۆیلو وەزی���ری ناوخۆی تورکیا لەمیانی س���ەردانێکیدا بۆ هەکاری لەمبارەی���ەوە وت���ی" :لە هەر ش���وێنێک کەس���ێک ببینین ک���ە وەک تیرۆریس���ت نەناس���رێتەوە یان ئەگەر هاواڵتیەک لەپاڵ تیرۆریس���تێکدا ببینین ،بەهیچ شێوەیەک هێرش ناکەین ...لەم مەس���ەلەیەدا هێزە ئەمنییەکانم���ان زۆر بەوریای���ی مامەڵ���ە دەکەن .دەش���ێت هەندێ���ک کەموکوڕیو هەڵە روب���دات ،لەوان���ەش دەکۆڵینەوەو
وتیان تیرۆریستن نە تەرمەکەیان داینەوە ،نە رێگەیان داین بەشێوەیەکی دروست بیشۆین، نە مۆڵەتیشیان بەمامۆستای ئاینی دا بێتە سەر تەرمی براکەم رێوشوێنی پێویست دەگرینەبەر". ب���ەاڵم تاهی���ر تەم���ەل برا گ���ەورەی محەم���ەد تەم���ەل ک���ە لەروداوەک���ەدا ک���وژراوە ،رایدەگەیەن���ێ بەرکەوتوەکان مەدەنی بون .دەیانەوێ وەک تیرۆریس���ت لەقەڵەمی���ان بدەن بۆ ئ���ەوەی هەڵەکەی خۆی���ان بش���ارنەوە .تاهی���ر دەڵێت" :لە هەمو سوچێکی هەکاریدا خاڵی پشکنینی هێزە ئەمنییەکان هەی���ە .براکەم بەخاڵە ئەمنییەکان���دا تێپەڕیوە .لەب���ەر ئەوەی دایکم دوا دەک���ەوێ ،لەگەڵ خزمەکانماندا بۆ گۆشت برژاندن دەچێتە سەر کانییەک کە لەپەنای گوندەکەدایەو چاوەڕێ دەکات تا دایکم ئامادەدەبێت .لەوکاتەدا فڕۆکەکە بۆردومانیان دەکا ...پاشتر گوندنشینەکان دەیانگەیەننە نەخۆشخانە".
فرۆکەیەکی بێ فرۆکەوانی تورکی
خێزانی قوربانییەکە ەرمەکەیان نەداینەوە "نەخۆشخانەکە لەالیەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەورەدرابو .پیاوماقواڵنو کاس����بکارانی شار پێیان وتن بەرکەوتوەکان خەڵکی مەدەنین، ب����ەاڵم کەس گوێی لێنەگرتینو رێگەیان نەدا نزیک بینەوە". "وتیان تیرۆریستن ،نە تەرمەکەیان داینەوە، ن����ە رێگەیان داین بەش����ێوەیەکی دروس����ت بیشۆین ،نە مۆڵەتیشیان بەمامۆستای ئاینی دا بێتە س����ەر تەرمی براکەم .پرس����ەکەش ل����ەو چادرەدا دەگێڕم کە لەبەردەم ماڵەکەی خۆمدا دامناوە ،بەاڵم ئاوی گەڕەکەکەش����یان بڕیوە". س����ەبارەت بەو لێدوانەی والیش کە دەڵی لەگەڵ تیرۆریس����تەکاندا لەکۆبونەوەدا بون، تەم����ەل جەخت دەکات����ەوە "ئ����ەوە بەهیچ
ئەحمەد یلدرم پەرلەمانتاری هەدەپە وەک کاردانەوەیەک بۆ لێدوانی وەزیری بەرگری کە رایگەیاندبو لەروداوەک����ەدا هیچ مەدەنییەک زیانی بەرنەکەوت����وە ،لەرێگەی پەرلەمانەوە پرسیارێکی ئاڕاستەی وەزیری ناوبراو کردوە: "ئایا پێش روداوەکە هیچ بڕیارێکی دادگا یا لێکۆڵینەوە سەبارەت بەمحەمەد تەمەلو ئەو سێ کەسەی برینداربون ،لەبەردەستدایە کە بیسەلمێنێ ئەندامی هیچ رێکخراوێک بون؟".
شێوەیەک راس����ت نیە .ئەگەر براکەم بەقەد زەررەیەکی����ش پەیوەندی لەگ����ەڵ پەکەکەدا هەبوبێ ،هەرچی روی����داوە قبوڵی دەکەم". پەرلەمانتارێکی جەهەپە: داوادش دەکات لیژنەیەکی س����ەربەخۆ بێتو جەنگیش رێسای خۆی هەیە لەروداوەک����ە بکۆڵێت����ەوە" .ب����ا لیژنەیەکی سەزگین تانریکولو پەرلەمانتاری جەهەپە س����ەربەخۆ بێ����تو ن����ەک لەئێم����ە ،بەڵکو لەهەرکەس����ێکی خەڵکی هەکاری بپرسێ ئایا لەکۆنفرانس����ێکی رۆژنامەونیدا لەپەرلەمانی ئەوانە تیرۆریس����ت بون ی����ا مەدەنی .ئەگەر تورکیا س����ەبارەت بەروداوەک����ە وتی "تەنها تیرۆریس����ت بون ،بۆچی ئ����ەم هەمو ماوەیە لەجەنگەکاندا ئەمج����ۆرە روداوانە رودەدەن. ج����اران (ژیتەم) ١هەبو ،ئێس����تا فڕۆکە بێ دەستگیرتان نەکردن؟". فڕۆکەوانەکان هەمان ئەرک بەجێ دەگەیەنن. ئەم رەفتارانە لەدەوڵەتی یاس����ادا رونادەن، بریندارەکان دەستگیرکران رۆژی ش����ەممە والی ه����ەکاری رایگەیاند تەنها لەجەنگدا رودەدەن ،تەنانەت جەنگیش برین����دارەکان بەتۆمەت����ی "ئەندامێت����ی رێسای خۆی هەیە". ل����ەالی خۆیەوە وەزی����ری ناوخۆی تورکیا لەرێکخراوێک����ی تیرۆریس����تیدا" دەس����تگیر زۆر بەتوندی وەاڵمی ئەم وتانەی تانریکولوی کراون.
دای����ەوەو بە"ژەه����راوی" ناوی ب����ردنو وتی تانریکولو "پەکەکە بەرێکخراوێکی تیرۆریست نازان����ێ ،بەڵک����و وەک پێکهاتەیەکی هاوتای دەوڵەت����ی تورکی����ای دەبین����ێ ک����ە لەگەل دەوڵەتی تورکدا لەشەڕدایە". ئەم مش����تومڕە رەجەب تەیب ئەردۆغانی س����ەرۆک کۆماریشی هێنایە قسە .ئەردۆغان لەسەر ئەم بابەتە وتی" :نوێنەری ئۆپۆزسیۆن دەڵێت فڕۆک����ە بێ فڕۆکەوان����ەکان خەڵکی مەدەنییان کوشتوە .ئەو مەدەنییانە لەکوێن؟ فڕۆکەکان لەتیرۆریس����تان دەدەن .چاوەڕێی ئ����ەوەم دەکرد س����ەرکردەی ئۆپۆزس����یۆن لەتانریکول����و بپرس����ێت ت����ۆ الیەنگری هێزە ئەمنییەکانیت ،یا تیرۆریستەکان". پاش ئ����ەم لێدوانان����ە داواکاری گش����تی لەئەنک����ەرە س����کااڵی یاس����ایی لەس����ەر پەرلەمانتارەکەی جەهەپ����ە تۆمارکرد .الی خۆش����ییەوە تانریکول����و س����ەرنجی بۆ ئەوە راکێش����ا کە پ����اش لێدوانەکان����ی ئەردۆغان داواکاری گش����تی لێکۆڵین����ەوەی دەس����ت پێکردوەو لەم بارەیەوە وتی" :ئەمە بەزەقی دەریدەخ����ات کە (لەتورکی����ادا) دادگا چۆن کاردەکات".
8
کۆمەاڵیەتی
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
کوشتنی بەناز دەکرێت بەرۆمان
مارك بیلینگام :ژیانی بەناز سەراپا تراژیدیا بو ئا :ئاوێنە
بەناز مەحمود ،ئەو كچە كوردە عێراقییە تەمەن 20ساڵەی كە لەساڵی 2006پاش 2كاتژمێر ئەشكەنجەدان لەماڵەكەی خۆیاندا لەلەندەن خنكێندراو لەجانتایەكدا لەباخچەی پشتەوە نێژرا .بەم دواییانە چیرۆكی ژیانی لەالیەن رۆماننوسێكی بەریتانییەوە كراوەتە رۆمان.
پاش 10ساڵ لەكوژرانی بەناز خۆشەویستەكەی بەپەت خۆی هەڵواسیو خۆی كوشت
بەپێی راپۆرتێک���ی رۆژنامەی "میرەر"ی بەریتانی کە هەفتەی رابردو باڵویکردوەتەوە، رۆماننوس���ی بەناوبانگ���ی بەریتانی ،مارك بیلینگام كە چیرۆكەكەی بەنازی كردۆتەوە ئیلهامی نوس���ینی رۆمانێك ،زۆر كەوتۆتە ژێر كاریگەری چیرۆكەكە بۆیە لەالی دەبێتە هەوێنی رۆمانەكەی بەناوی "خۆشەویستی وەك خوێ���ن ( ")Love Like Bloodكە باس لەوە دەكات چ���ۆن هەمو بەیانییەك بەناز لەخەو هەڵس���اوەو بەئەسانسۆرەكەدا هاتۆتە خوارەوە بەب���ێ ئەوەی بزانێت لەو رۆژەدا چی رودەدات؟ لەرۆمانەكەدا وتویەتی "بەناز هەمو خولەكێكی هەمو كاتژمێرێكی هەر رۆژەی لەنێو ترس���ێكی تەواودا ژیاوەو رەزامەندی خۆی ش���وی پێكردبو كەوتبوە سەراپای ژیانی تراژیدیا بوە". وردەكاری چیرۆكەك���ەی بەن���از ئەوەیە داوی خۆشەویس���تی گەنجێكەوە كە خۆی كە پەیوەندییەكی خۆشەویس���تیی لەگەڵ هەڵیبژاردبو. بەن���از گوێ���ی لێب���وە ئەندامان���ی گەنجێك���دا ل���ەدەرەوەی بەه���ا تون���دو پتەوەكان���ی خێزانەكەیەوە دەبەس���تێتو خێزانەكەی لەدانیشتنێكی مشتومڕئامێزی بەوەش ژیانی خۆی دەخاتە مەترسییەوەو خێزانەكەیاندا باسی پالنی كۆشتنی خۆیو سەرەنجام بەهۆی پێلەقەكانی باوكو مامو تەنان���ەت خۆشەویستەكەیش���یان كردوە. ئامۆزاكانیانەوە دەمرێتو دواتر تەرمەكەی پۆلیس نامەیەكی بەدەستنوسراوی بەنازی دەس���تكەوتوە كە تێیدا ناوی ئەو پیاوانەی دەخەنە جانتایەكی سەفەرەوە. بەن���از مەحم���ود پاش ئەش���كەنجەدان ئاشكراكردوە كە ئامادەكراون بۆ ئەنجامدانی بەپ���ەت لەماڵ���ی خۆیان���دا لەتاوانێك���دا ئەو ئەركە. پاش چەن���د مانگێك لەكوش���تنی بەناز لەس���ەر ش���ەرەف دەخنكێنرێ���ت ئەوەش پ���اش ئەوەی خێزانەكەی هەس���ت دەكەن لەس���اڵی 2006داو بەخاکسپاردنی بەقوڵی ش���ەرەفی لەكەداركردون بەه���ۆی ئەوەی چەند پ���ێ لەژێ���ر زەوی باخچەكەدا لەژێر داوای كردبو لەمێردەكەی جیابێتەوە كە بێ بۆرییەكان���ی ئ���اوی ماڵەك���ەدا كە بەهۆی
لێچونی ئاوەوە لەناو جانتاكەشدا جەستەی بۆگەنی كردوەو داڕزاوە بەجۆرێك نەتوانراوە نمونەیەكی ب���ۆ ئەنجامدانی تاقیكردنەوەی دی ئێن ئەی لێوەربگیرێت. ماچێكی بێگەرد لەدەرەوەی وێس���تگەی میترۆی مۆردن لەباشوری لەندەن بوە هۆی كێش���انی وێنەی چارەنوس���ە تراژیدیەكەی بەنازی الو ئەوەش پاش ئەوەی كەس���ێكی ناس���راوی خ���ۆیو خان���ەوادە ك���وردە نەریتییەكەی لەگەڵ ئەو گەنجەدا دەیبینێت كە كەوتۆتە داوی خۆشەویستییەوە. بەناز لەدایكبوی 1985/12/16و لەگەڵ خانەوادەكەیدا لەس���اڵی 1995لەعێراقەوە چونەتە بەریتانیا كاتێك تەمەنی 10س���اڵ دەبێت ،خانەوادەكەی جگە لەخۆی لەدایكو باوكو چوار خوش���كو برای بەناز پێكدێن، دواتر بەناز بەنابەدڵ دەدرێت بەش���و .زۆر ناخایەنێت لەهاوسەرەکەی جیا دەبێتەوەو پەیوەندی خۆشەویس���تی لەگەڵ کەسێکی بەرەگەز ئێرانیدا دەبەستێت ،کە سەرەنجام لەسەر ئەو پەیوەندییە دەکوژرێت. لەسەر كەیسی كوش���تنی بەناز ،باوكی بە 10س���اڵ زیندانی ،براکەی بە 23س���اڵ زیندانی ،مامو چەند ئامۆزایەکی بە 17سا ڵ زیندانیو بەزیندانی هەتاهەتایی سزادران. برایان باركەر ،دادوەر لەدادگای ناوەندیی تاوانەكان���ی ئینگلت���ەراو وێڵ���ز لەكات���ی دەركردن���ی حوكمەكەیان���دا بەتۆمەتبارانی وت"كارەكەتان كارێكی بەربەریانە بوە ،رێز گرنگترە لەپەیوەندی گۆشتو خوێن". پاش روداوەكە خۆشەویس���تەكەی بەناز ك���ە بەرەگ���ەز ئێرانییەو ن���اوی رەحمەت سلێمانی -یە ،ناچار كرا خۆی لەژێر ناوێكی دیكەدا حەش���اربداتو لەالیەن پۆلیس���ەوە پارێ���زگاری بكرێ���ت .لەچاوپێكەوتنێك���دا وتبوی ك���ە "پاش كوژران���ی بەناز توانای ژیانی نەماوە" .س���اڵی رابردوش ،پاش 10 س���اڵ لەكوژرانی خۆشەویستەكەی ،بەپەت خۆی هەڵواسیو خۆی كوشت.
بەناز
ئەو جانتایەی تەرمی بەنازی تیا شاراوەتەوە
بەرگی رۆمانەکە
باوكی دومنداڵ بهدهسی براك هی دهكوژرێت محهمهد بهدهست ی هاوڕێكه ی بهچهقۆیهك دهكوژرێت ئا :مهزههر
ی ی شۆڕش لهشارۆچكه (س) لهگهڕهك ی ێ بو .ژیان چهمچهماڵ نیشتهج ی هاوسهرگیریی پێكهێنابو ،دور لهماڵ باوكیو (ش) برای دهژیاو زۆر كات ی سهردانی باوكی دهكرد كه تهندروست جێگیر نهبو ،شهوی چوارشهمم ه 6ی ئهیلول ،لهسهر دهمهقاڵێیهك بهدهستی براكهی كوژرا.
ی خاڵۆزایهكی (س) كه نهیویست ناو ئاشكرا بكرێت ،چیرۆكی كوشتنی (س) ی گێڕایهوهو ی بهدهس���تی (ش)ی برا ی "ئهو شهوه من لهماڵهوه بوم .گوێم وت لهدهنگی تهقهبو ،بهاڵم گرنگیم پێنهدا. ئهوهن���دهی پێنهچ���و تهلهفونیان بۆ ی كردمو ئاگاداركرام (ش)( ،س)ی برا كوشتوه .ئهوكات سواری ئۆتۆمبیلهكهم بومو ڕۆشتم ه س���هر ڕوداوهكه( .س) ی چهن���د فیش���هكێك بهردهس���تو ڕان كهوتبو .لهس���هر سك لهسهر زهویهك ه ی ی لێدهڕۆش���ت ،ناڵ ه كهوتب���و ،خوێن دهه���اتو هاواری دهك���رد .پیاوی ئهو گهڕهكه لێی كۆبوبونهوه". ی خزمان ی "لهگهڵ كۆبونهوه وتیش��� لهوكاتهدا (س)مان بهبرینداری خست ه ن���او ئۆتۆمبیلهكهم���هوهو گهیاندمان ه ی چهمچهم���اڵ .ئهوكات نهخۆش���خانه ی كاتژمێر دوانزهی شهو دهبو .پزیشكهكان نهخۆشخانهك ه پێیانڕاگهیاندین دهبێت ی ی فریاكهوتن بیگهیهنین ه نهخۆشخانه ی گهیاندنی (س) بۆ س���لێمانی .لهدوا ی فریاكهوتنی سلێمانی، نهخۆش���خانه ی ڕاگهیاندین ی فریاكهوتن پێ پزیش���ك نهش���تهرگهری ب���ۆ ئهنج���ام دهدهین، ی زۆر كهم���ه. ی ژیان��� ب���هاڵم شانس��� ئێم���ه وتمان دهبێ���ت ههرچۆنێك بێت نهش���تهرگهری بۆ بكرێ���ت .بهداخهوه ی نهش���تهرگهریهكه( ،س) كاتژمێر دوا ی ههش���تی بهیان���ی بههۆی س���هخت برینهكهیهوه گیانی لهدهستدا". ی بهوهك���رد (س)و (ش) ئاماژهش��� پێش���تر دهمهبۆڵهیان ببو ،بهاڵم ئهوه
ئهوان ههردوكیان برای دایكو باوكین كهللهڕهقیو تێنهگهشتن توش ی ئهو ڕوداوه ی كردون .تائێستا كهس نازانێت (ش) لهكوێیه
یهكهمجاره چ���هك لهیهك ڕاكێش���ن. ی ی "چهن���د ڕۆژێك پێش ئهوه ئهو وت ی (س) بهدهس���تی (ش)ی ب���را بكوژرێت ،دهچێت ب���ۆ الی باوكی ك ه نهخۆش دهبێت .ئ���هو ڕۆژه (ش)یش دهچێت ه ماڵی باوك���ی .لهوێ له(س) توڕهدهبێ���تو دهڵێت ئ���هم مندااڵنهت دایكو باوكمیان بێزار كردوه ،بڕۆرهوه. ی (ش) ههرچهنده باوكی ئهو قس���انه ڕهت دهكات���هوه ،ب���هاڵم (س)و (ش) ی دهبێته دهمهبۆڵهیانو بۆ ش���هوهك ه (ش) تهلهف���ون دهكات ب���ۆ (س)و پێ���ی دهڵێت وهره بۆ فالن جێگه خۆم
دهزانم چی دهكهم( .س) دهستدهدات ه چهكهكهیو دهڕوات .كاتێك میلی چهك ی ئهو ناچهی ه لهیهك دههێننهوه ،خهڵك دهكهون���ه نێ���وان (س)و (ش)هوهو چهكهك ه له(س) وهردهگرن .لهوكاتهدا (ش) دو س���هلی ه دهنێت بهدهس���تو ی قاچی (س)هو س���واری ئۆتۆمبیلهكه دهبێتو ڕادهكات". ی وتیش���ی "ئێم ه وهك كهس���وكار ی ی قوڵداین .نازانین چ ئهوان لهخهمێك بڵێین! ئ���هوان ههردوكیان برای دایكو ی باوكین ،كهللهڕهقیو تێنهگهشتن توش ی كردون .تائێس���تا كهس ئهو ڕوداوه نازانێت (ش) لهكوێیه .ئێستاش بڕیار ی دیكهیاندای ه ی باوكیو براكان لهدهست ئاخۆ سكااڵ تۆماردهكهن یان نا". ی (س) س���هبارهت هاورێیهكی نزیك ی ی نێوان ئ���هم دو برایه ،وت بهكێش���ه "م���ن زۆر هاوڕێ���ی (س) ب���وم .ئهو زۆر لهس���هرخۆ بو ،كهسێكی پیاوكوژ نهب���و .ئهوكات���هش ك ه چ���وه بهدهم قسهك هی (ش)هوه ،ناچار بوه( .ش) ی نهدهویس���ت ی لهخۆوه خۆش��� ی برا ی مادیو ێ ئهوهی هیچ كێش���هیهك بهب ی لهنێوانیان���دا ههبێت ،تهنها كۆمهاڵت ی دایكو ئهوهن���ده نهبێ���ت زۆر خزمهت باوكی دهكرد". ی لهب���ارهی روداوهك���هوه بهڕێوهبهر ی چهمچهم���اڵ عهمی���د عادل پۆلیس��� ی س���اڵح بهئاوێنهی ڕاگهیاند "ش���هو ی ی 31ساڵ بهناو چوارشهممه پیاوێك ی (ش) ی بهناو ی برایهك (س) بهدهست ی بهدهس���تڕێژی گوللەكوژراوه .لهدوا ڕوداوهكه هێزهكانی پۆلیس گهشتونهت ه ی ڕوداوهك���هو بریندارهكهی���ان ش���وێن ی گهیاندۆت ه نهخۆشخان ه ك ه دواتر گیان لهدهستداوه". ی "وتهی كهسوكاری كوژراوهك ه وتیش ی یاسایی بۆ ڕوداوهك ه وهرگیراوه ،پهڕاو ی گرتن بۆ بكوژهك ه كراوهتهوهو فهرمان دهرچ���وه ك���ه لهئێس���تادا ههڵهاتوه. بهپێ���ی لێكۆڵینهوه س���هرهتاییهكان، ی چهند مانگێ���ك دهبێت بكوژو م���اوه كوژراو كێشهیان ههبوه".
ئا :مهزههر ی چهژن میران بهیانی یهكهم ڕۆژ لهگهڵ هاورێكانی دهچێتهدهرهوه بۆ جهژنه پیرۆزه ،دواتر رودهكهن ه پاركی دهروازهی رانیه .لهوێ لهگهڵ ی مەروان ك ه شهوی هاوڕێیهكی بهناو پێشتر دههمهقاڵێیان بوه ،دهبێت ه دهنگه دهنگیانو مەروان بهچهقۆیهك دهیكوژێت. ی ی بهیان كاتژمێ���ر 10:35خولهك��� ی ی ،2017/9/1كوڕێك��� ی ههین��� ڕۆژ ی میران لهالیهن تهمهن 15ساڵ بهناو ی م���ەروان میران هاوڕێیهكیهوه بهناو ی ڕانی ه بهچهقۆیهك لهپارك���ی دهروازه دهكوژرێت". ی ڕانی��� ه نهقیب ی پۆلیس��� وتهبی���ژ ی ڕاگهیاند شۆڕش ئیسماعیل بهئاوێن ه ی 2017/9/1 ی ڕۆژی ههین��� "بهیان��� ی ڕانی ه دو كوڕی تازه لهپاركی دهروازه پێگهیشتو دهبێته دهمهبۆڵهیانو دواتر ی یهكێكیان چهقۆیهك لەكهلهكهی ئهو ێ گیان دیكهیان دهداتو دهس���ت بهج لهدهست دهدات". وتیش���ی "لێكۆلین���هوه لهڕوداوهك ه ی كوژراوهكهم���ان بهردهوام���ه ،تهرم��� ی كردوه، ی پزیش���كی دادوهر ڕهوان���ه ی بكوژهك���هش دهس���تگیركراوهو دان��� ی ی كهسوكار بهتاوهنهكهیدا ناوه .وته كوژراوهك ه وهرگیراوهو سكااڵیان لهسهر بكوژی كوڕهكهیان تۆماركردوه". ی كوژراوهكهشه، ی كهس���وكار ههرچ دهڵێن كوڕهكهیان بێتاوان بوه .ئهوان ی داوا دهكهن یاسا سهروهربێتو خوێن كوڕهكهیان بهههدهر نهڕوات. ی "لهگهڵ عەبدواڵ باوكی می���ران وت كهس���وكارو خزمهكانم لهكۆبونهوهدام. نامهوێ���ت جارێ���كا هیچ بلێ���م ،بهاڵم
ی ئ���هوهی بۆ ئێم ه گرنك ه ئهوهی ه خوێن كوڕهكهمان بهههدهر نهڕوات .كوڕهكهمان هیچ كێشهیهكی لهگهڵ بكوژدا نهبوه، ی بەناههق كوژراوه .پێویس���ت ه خهڵك لهم جۆره ڕوداوان��� ه دهرس وهربگرن. ی وهها پانزه س���اڵ دهكرێ���ت منداڵێك لهسهر دهمهبۆڵهیهك بكوژرێت؟ چۆن دهبێت؟ پێویس���ت ه یاسا سهروهر بێت تا چیتر كوشتن هێنده پهرهنهسێنێتو ی بۆ دابنرێت". سنورێك رێبوار کەری���م ئام���ۆزای محهمهده وت���ی "كاتژمێ���ر یهكی پ���اش نیوهڕۆ ب���و ،تهلهفونم���ان بۆك���را می���ران لهنهخۆش���خانهیه .ئهو كاتهی چوین ه ی محهمهدی���ان نهخۆش���خانه ،تهرم��� ی ی پزیش���كی دادوهری سلێمان ڕهوان ه كردبو .دواتر تهرمهكهیمان وهرگرتهوه، چهقۆیهك بهر كهلهك هی كهوتبو". ی "شهوێك پێش ئهوهی میران وتیش ی بكوژرێ���ت ،لهگهڵ چهن���د هاوڕێیهك ی پێكهوه لەسهرتاش���خانهبون .لهكات گهڕانهوهیان���دا ب���ۆ ماڵ���هوه مەروان بهئۆتۆمبیلهك���هی ك��� ه لەجۆری (بی ی بهالیان���دا دهڕواتو ئێ���م)ه ،بهخێرای ی دهكات. فهنتهڕن���اش بەئۆتۆمبیلهكه دواتر ههڕهش ه لهیهك دهكهنو دهبێت ه ی شهڕهجوێن لهنێوانیاندا .بۆ بهیانیهكه ێ ی ڕانی ه میران بهب لهپارك���ی دهروازە مهبهس���ت جارێك���ی دیك���ه م���ەروان دهبینێتهوه .دیس���ان دهبێت��� ه دهنگ ه ی دهنگیان ،مەروان چهقۆیهك لەكهلهكه میران دهداتو دهس���ت بهجی عەبدواڵ لهسهر زهویهكه دهكهوێت". ی ب���هوه ك���رد محهمهدو ئاماژهش��� ی م���ەروان پێكهوه هاوڕێ بون .ئهو وت "پێشتر میران مورادی دهناسی .میران خوێندكار بو ،لهدوكانهكهی باوكیش���ی لەناوب���ازاڕی رانی��� ه كاری دهك���رد. مورادیش لهبازاڕ كاری دهكرد".
دهكرێت منداڵێك ی وهها پانزه ساڵ لهسهر دهمهبۆڵهیهك بكوژرێت؟ چۆن دهبێت؟ پێویست ه یاسا سهروهر بێت تا چیتر كوشتن هێنده پهرهنهسێنێتو سنورێك ی بۆ دابنرێت
تایبەت
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
ههمو شتێک لهبارهی کوردستانو عێراقهوه
www.niqash.org
9
ئهم الپهڕهیه بهسپۆنسهری رێکخراوی راگهیاندن لهههماههنگیو گواستنهوه، ئهکادیمیای راگهیاندنی ئهڵامنی
دراوسێیهك ی مهترسیدار رێككهوتنهكهی حزبوڵاڵی لوبنانو داعش ئهنباری ترساندوه نیقاش ،موستهفا حهبیب لهكاتێكدا پارێزگای ئهنبار چاوی لهوهیه دوایین سێ شارۆچكهی بن دهستی داعش كۆنترۆڵ بكرێنهوه ،ئهو سهودانامهیهی حزبوڵاڵی لوبنان لهگهڵ داعش ئهنجامیدا ،ئهنباری ترساندوە. لهكاتێك���دا پارێ���زگای ئهنب���ار چاوی لهوهی���ه دوایین س���ێ ش���ارۆچكهی بن دهس���تی داعش كۆنترۆڵ بكرێنهوه ،ئهو س���هودانامهیهی حزبوڵاڵی لوبنان لهگهڵ داعش ئهنجامیدا ،ئهنباری ترساندوە. ههفت���هی راب���ردوو دوای چهند رۆژێك لەش���هڕی نێ���وان ه���هردووال "حزبوڵاڵی لوبنان" سهودانامهیهكی لهگهڵ رێكخراوی داعش ئهنجامدا بۆ گواس���تنهوهی سهدان چهكداری رێكخراوهكه لەناوچهی جرودی قهلهمون لهسهر سنووری سوریاو لوبنان ب���ۆ پارێ���زگای دێرهلزورو ش���ارۆچكهی ئهلبوكهمال لەسوریا. دهنگدانهوهی ئهو سهودانامهیه لهعێراق لهس���هر ههردوو ئاس���تی رهسمیو میللی نهرێنی بوو ،لهم روەشهوه حهیدهر عهبادی س���هرۆك وهزی���ران بە"س���وكایهتیكردن بەگهلی عێراق"ی دانا ،چهند بهرپرسێكی دیك���هو تهنانهت هاوواڵتیانیش رهخنهیان لهس���هودانامهكه گرتو رژێمی س���وریاو حزبوڵاڵی���ان بەپیالنگێ���ڕی دژی عێراق تۆمهتبار كرد. هۆكاری نیگهران���ی عێراق لهوهدایه كه بهپێ���ی رێككهوتنهكه ئ���هو چهكدارانهی داعش كه لهناوچه س���نوورییهكانی نێوان سوریاو لوبنان دهكشێنهوه ،دهگوازرێنهوه بۆ شارۆچكهی ئهلبوكهمال لهسوریا ،ئهو ش���ارۆچكهیهش دراوسێی ش���ارۆچكهی قائیمه لهپارێزگای ئهنبار لەعێراق. لهمانگ���ی ئابی س���اڵی 2014دا داعش جیهانی تووشی شۆك كرد كاتێك سنووری پهیماننامهی س���ایكس پیكۆی سڕیهوهو
ساتره گڵینهكانی سنووری نێوان عێراقو س���وریای لهناوبردو دامهزراندنی شارێكی نوێی راگهیاند بهناوی "ویالیهتی فورات" كه لەش���اری "ئهلبوكهمال"ی س���وریاوه درێژدهبێتهوه تا شاری "قائیم"ی عێراقو بهحوكم���ی چهند هۆكارێك���ی جوگرافی بوە پارێزراوترینو س���هالمهتترین شار بۆ داعش. كاتێكیش حكومهت���ی عێراق لەهاوینی س���اڵی رابردوودا هێرش���ێكی بهرفراوانی لەئهنب���ار ئهنجام���دا ك���ه بەئازادكردنی ش���ارهكانی فهلوج���هو روم���ادیو هیتو كوبهیسهو روتبەكۆتایی هات ،لهبهر چهند هۆكارێك شارهكانی عانهو راوهو قائیمی سهر سنووری نێودهوڵهتی لهگهڵ سوریا بهجێهێشتو پێی باشبوو سهرهتا بچێته موسڵو پاشان بگهڕێتهوه بۆ ئهنبار. چهند مانگێكه بهرپرس���انی خۆجێییو ش���ێخی عهش���یرهتهكان لەئهنب���ار داوا لەحكوم���هت دهك���هن پهلەب���كات لهجێبهجێكردنی ئۆپراس���یۆنی سهربازی كۆنترۆڵكردنهوهی ئهو سێ شارۆچكهیهو پاراستنی س���نوور ،بهاڵم بهپێی قسهی راجع عیساوی س���هرۆكی لیژنهی ئهمنی لەئهنجومهن���ی پارێزگای ئهنبار حكومهت ئهو كاره پشتگوێ دهخات. عیس���اوی بە"نیق���اش"ی وت "ئ���هو س���هودانامهیهی حزبوڵ�ڵ�ا لهگهڵ داعش كردوویهتی كارهساته بۆ ئهنبار ،ههمووان دهزانن كه هێزی داعش لهس���هر س���نوور لهگ���هڵ س���وریا چڕبوەت���هوهو ههردوو ش���ارۆچكهی ئهلبوكهم���ال لەس���وریاو قائی���م لەئهنب���ار بۆ تون���دڕهوان بەیهك ش���ار دادهنرێنو پێی دهوترێت ویالیهتی فورات". وتیش���ی "پیالنگێڕیی���هك لهئارادای���ه بۆئ���هوهی ئهنب���ار بكهوێتهوه دهس���ت تیرۆریس���تان پاش ئهوهی ساڵی رابردوو هێ���زه ئهمنیی���هكانو جهنگاوهران���ی عهشیرهتهكان ش���هڕی سهختیان لهدژی
توندڕهوان كرد ب���ۆ ئازادكردنی رومادیو فهلوجهو هیتو روتبهو كوبهیسه ..بۆچی لەچوارچێوهی سهودانامهیهكی سیاسیدا لهگ���هڵ تیرۆریس���تان س���هدان توندڕهو دهگوازرێنهوه بۆ سنوورهكانمان؟". عیس���اوی داوای لەحكوم���هت ك���رد پش���تیوانی س���هربازی بهپهلەبۆ ئهنبار بنێرێت لهترسی گهیش���تنی تیرۆریستان بەش���ارهكهو ئهنجامدانی هێرش بۆس���هر شاره ئازادكراوهكان. دوای س���ێ رۆژ لەس���هودانامهكهی نێ���وان حزبوڵاڵو داع���ش كه رۆژی 28ی مانگی رابردوو ئهنج���ام درا ،فڕۆكهكانی "هاوپهیمانی نێودهوڵهت���ی" كه ویالیهته یهكگرتوەكان سهركردایهتی دهكات چهند هێرشێكی ئاسمانیان ئهنجامداو ئهو رێگاو چهن���د مانگێك���ه ماجی���د مهحالوی پردانهی���ان ك���رده ئامانج ك���ه دهبووایه یهكێ���ك لەس���هركردهكانی جهنگاوهرانی كاروانی ئهو پاسانهیان پێدا تێپهڕ ببێت عهش���یرهتهكان لەش���اری حهدیس���هی ك���ه تیرۆریس���تان دهگوازن���هوه ئهویش خۆرئ���اوای ئهنبار لهگ���هڵ ئهو گرووپهی بهمهبهس���تی رێگریكردن لەگهیش���تنیان س���هركردایهتیان دهكات ،لهترس���ی دزهكردنی تیرۆریس���تان لهو سێ شارهی بەسنوورهكانی عێراق. نێودهوڵهت���ی" دراوس���ێی ژێ���ر كۆنترۆڵی داعش���هوه، "هاوپهیمان���ی
لەراگهیهندراوێكی رهسمیدا رایگهیاند كه "رێگ���ه بەچهكدارانی رێكخراوی دهوڵهتی ئیس�ل�امی ن���ادات ب���هرهو خۆره���هاڵت بەئاڕاستهی س���نووری عێراق بجووڵێن" وتیش���ی" :لهب���هر بوون���ی ژنو من���داڵ لهكاروانهك���هدا بۆردومانی چهكدارهكانی نهكردوە". كاروانهك���هش كه بریتیه لەنزیكهی 17 پاسو نزیك���هی 300چهكداری راهاتووی داع���ش لهخۆدهگرێ���ت لهناوچهیهك���ی بیاباناوی ژێر كۆنترۆڵی حكومهتی سوریا بهناوی سهخنه لهنێوان ههردوو پارێزگای حومسو دێرئهلزور راوهستاوه. پایتهخته نهێنیهكهی داعش
چاودێری ئهو بیابانه دهكات كه بهس���هر دهوروبهری شارۆچكهكهدا دهڕوانێت. هاوكات جهنگاوهرانی عهش���یرهتهكان لهگهڵ هێزهكانی فیرقهی حهوتی سوپای عێراق س���اتری گڵینیان دروس���تكردوە بۆ رێگریكردن لەدزهكردن���ی ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژك���راو ب���ۆ ن���او ش���ارۆچكهكه، ههندێك جاریش هێرش���ی خێرا لەناوچه بیاباناویهكان���دا ئهنج���ام دهدهن ب���ۆ دڵنیابوون لهوهی حهشارگهی توندڕهوانی لێ نییه. مهحالوی بە"نیقاش"ی وت" :ویالیهتی فورات ههردوو شاری قائیمو ئهلبوكهمال لهخۆدهگرێتو پایتهختی نهێنی داعشهو س���هركردهكانی رێكخراوهك���هی لێیه كه كاروبارهكانی رێكخراوهكه بهڕێوهدهبهن، ههم���ووان پێیانوای���ه كه هێ���زی داعش لەموس���ڵو رهققهدایه ،بهاڵم لەراس���تیدا هێزهكهیان لێ���ره لەویالیهتی فوراتدایهو كۆتاییهكهش���یان ههر لێ���ره دهبێت نهك لەههر ش���وێنێكی دیك���هی جیهان ،بهاڵم شهڕهكه سهختو ئاڵۆز دهبێت".
مهح�ل�اوی ئام���اژه بۆ ئ���هوه دهكات زانیاریی���ه ههواڵگریی���هكان دووپات���ی دهكهن���هوه ك���ه بەه���هزاران چهكداری داع���ش ئهوانهی لەچهند مانگی رابردوودا لەشهڕهكانی ئهنبارو سهاڵحهدینو موسڵ ههاڵتوون ئهمڕۆ لهس���هر سنووری نێوان عێراقو سوریا كۆبوونهتهوه بۆ یهكخستنی ریزهكانی���ان ،ئ���هو س���هودانامهیهی ئهم دوایی���هش ك���ه لهنێوان رژێمی س���وریاو داعش بۆ گواس���تنهوهی چهكداری زیاتر بۆ ئ���هو ناوچهیه ئهنج���ام دراوه ،وهكو كارهسات وایه ،ئێمه لهگهڵ تیرۆریستان دانوستانمان نهكردوەو نایكهین". بهگوت���هی عوم���هر عوبهی���دی نهقیب لەفیرقهی حهوتی سوپای عێراق ،كاتێك لەحوزهیران���ی س���اڵی راب���ردوودا هێزه ئهمنییهكانی عێ���راق كۆنترۆڵكردنهوهی ش���اری فهلوجهیان راگهیان���د ،بڕیاریان دا ب���هرهو موس���ڵ بكهون���هڕێ لهباكوور لهبری پاككردنهوهی ش���ارهكانی دیكهی ئهنبار لەتیرۆریستان ئهویش لهبهر چهند هۆكارێك لهوانه دووریی ش���اری "قائیم" لەبنكه سهربازییهكانهوه. ههروهها ئهو ئهفس���هره كه فیرقهكهی لەبنكهی "عهین لئهس���هد" شانبهش���انی س���هربازانی ئهمری���كا جێگی���ر ب���وە، بە"نیق���اش"ی وت" :ش���هڕهكهی قائی���م ئاس���ان نیی���هو لەش���هڕهكانی رومادیو فهلوجهو سهاڵحهدین جیاواز دهبێت". دهش���ڵێت" :كێش���هیهكی دیك���ه كه لهكاتی نهخش���هدانان بۆ ئازادكردنی ئهو شاره رووبهڕووی سوپا دهبێتهوه ئهوهیه دهكهوێته سهر سنوور لهگهڵ سوریاو لهوێ بۆماوهیهك توندڕهوهكان ههڵدێنو پاشان دهگهڕێنهوه ،چونك���ه هێزه عێراقییهكان ناتوانن ئهو س���نووره دورودرێژه لهگهڵ سوریا بپارێزن كه درێژییهكهی ( 600كم) دهبێت بهبێ ئهوهی هێزێكی دیكه ههبێت لەبهرهكهی تردا تیرۆریس���تهكان گهمارۆ بدات".
لهبری نوقوڵ SMS
جهژنیش پهیوهندیه كۆمهاڵیهتیهكانی پێ گهرم نهكرایهوه تهنیا توانیویهتی س���هردانی ماڵی باوكیو نیقاش ،سەرچین ساڵح دووب���رای ب���كاتو بهتهلهف���ونو لهرێگهی چ���وار رۆژی جهژنی قوربان لهكوردس���تان فهیس���بوكهكهیهوه پیرۆزب���ای لهب���راو بهجۆرێك تێپهڕی كه بهتهواوی سیماكانی خوش���كهكانی تریو مامو ئامۆزاو كهس���ه جهژنی تیا كاڵ بوبوەوه ،كورتهنامهو تۆڕه نزیكهكانی كردوە. لوقم���ان ك���ه هاواڵتیهكی دانیش���تووی كۆمهاڵیهتییهكان ئهركی پیرۆزباییان گرته ناحیهی ڕزگارییه لهقهزای كهالری ناوهندی ئهستۆ. ئیدارهی گهرمیان باسی لهوهكرد كه توانای پێشووتر جهژنهكانی رهمهزانو قوربان ،س���هردانیكردن كهمبوەت���هوه ،وهك خۆی دوو بۆنهی زۆر دیارب���وون كه تیایدا وهك دهڵێت "بههۆی قهیرانهكانهوه خهڵك وهك نهریتێك���ی كۆمهاڵیهتی خهڵكی س���هردانی جاران دڵی بهجهژن خۆش نییه ،ئهمه جگه یهكتریان دهكردو داوای گ���هردن ئازادیان ل���هوهی تهكنهلۆژیا كاری پیرۆزبایی كردنی دهك���ردو بهوهرگرتن���ی نوقڵو ش���یرینی ئاسان كردوەو سهردانیی یهكتری ناوێت". "ماڵی خهزورو خوش���كێكم چهند جارێك موبارهك باییان لهیهكت���ری دهكرد ،بهاڵم چهند س���اڵێكه جهژن ئهو گهرموگوڕییهی تهلهفونیان بۆ كردم كه س���هردانیان بكهم، جارانی نهماوهو ئهمس���اڵیش فهیسبووكو بهاڵم كات���م لهبهردهس���تدا نهب���وو لهبهر ئهوهی ئ���هو مینی ماركێتهی ك���ه بژێوی كورتهنامه ئهو ئهركهیان گرته ئهستۆ. كڕینی شیرینیو خواردهمهنیو جلوبهرگی ژیان���م لهس���هریهتی دوو ڕۆژ داخراوب���وو ت���ازه لهچهن���د ڕۆژێك���ی پێ���ش جهژنو پێویست بوو دهرگاكهی بكهمهوه بۆ ئهوهی بۆنهكانداو ئهمساڵیش وهك ههموو سااڵنی لهسهرچاوهی بژێویی خێزانهكهم دانهبڕێم" تر دووباره بوەوه ،بهاڵم ئهوهی وهك جاران لوقمان حهسهن وای وت. زۆرب���هی ئ���هو كهس���انهی پهیامنێری دووباره نهبوەوه س���هردانیكردنی خهڵكی "نیقاش" قسهی لهگهڵ كردن وتیان بهراورد بوو بۆ یهكتر. لهكوردس���تان وا باو بوو ههر كه جهژن بهجهژنی رابردوو ژمارهی س���هردانهكانیان "لهراب���ردوودا قهناع���هت ههب���وو لهگ���هڵ دههات دراوسێو خزموۆ ناسیاوو كهسوكار زۆر كهمكردوەتهوهو تهنی���ا بهكورتهنامهو بهڕێكردنی ئیشوكاردا كاتی سهردانیكردنی س���هردانی یهكتریان دهك���ردو پیرۆزباییان تهلهفۆن ههواڵی یهكتریان پرسیوه. خزمو كهسو كارمان ههبوو هێندهی ئیشو دهگۆڕییهوه ،بهاڵم ئهمس���اڵ بهروونی ئهوه ههرچهنده ههندێ كهس ئهو س���هردانی كارهكانمان گرنگیمان بهپهیوهندیهكان دهدا، دهركهوت چهنده ت���ۆڕه كۆمهاڵیهتییهكان نهكردنه گرێ دهدهنهوه بهقورس���ی بژێوی بهاڵم ئێستا نهئهوهتا بهتهواوی ئیشو كاردا ش���وێنی ئهو نهریتهیان گرتوەتهوهو زیاتر ژی���ان ،بهاڵم خهڵكیش ههی���هو ئهو بیانوە دهكهین نه كاتمان ههیه س���هردانی خزمو لهس���ااڵنی رابردوو خهڵك���ی بهگۆڕینهوهی بهراست نازانێ. كهسو كارمان بكهین". كورتهنام���هو باڵوكردن���هوهی پۆس���تی والی خاوهنی س���ێ براو پێنج خوش���كه پیرۆزبایی لهفهیس���بووك یهكتریان بهسهر ب���ۆ "نیقاش" وت���ی "هاتن���ی ئامرازهكانی دهكردهوه. والی عهبدولقادر ( 57ساڵ) هاواڵتیهكی پهیوهن���دی ،پهیوهندی���ه كۆمهاڵیهتیهكانی لوقمان حهس���هن ( 33س���اڵ) خاوهنی دانیش���تووی ناحیهی باوهنوره دیس���انهوه بهرهو ساردبونهوه بردوە ،لهرۆژانی جهژندا چوار براو پێنج خوش���كه لهڕۆژانی جهژندا لهئی���دارهی گهرمی���ان ،به"نیق���اش" وت س���هردانی ماڵی دووبرام كردوە ههرچهنده
زۆر پێم خۆشبوە بهاڵم مهجالم نهبوە یهك بهیهكیان بهسهر بكهمهوه ،بۆیه بهناچار ی لهڕێگهی تهلهفونهوه پیرۆزبایم لێكردن". بهبڕوای ئهو هاواڵتیه تهنیا ئومێدێك كه ماوتهوه بۆ جۆشدانهوهی ئهو پهیوهندیانه بۆنه ئاین���یو نهتهوهییهكان���ه ئهگهر ئهو بۆنان���ه نهبێت پهیوهندیی���هكان بهتهواوی كۆتاییان پێدێت". "جهژنی قوربان لەههمووالیهك پیرۆزبێت" دانا عومهر ( 30ساڵ) دانیشتووی سلێمانی ب���هو ش���ێوهیه لهرێگ���هی فهیس���بوكهوه پیرۆزبایی خۆی گهیانده خزممو كهسو كارو
هاوڕێیانی ،ئهوه ئاسانترین رێگه بوو بۆ دانا بهاڵم وهك خ���ۆی دهڵێت پهیامهكهی هیچ كاریگهریهكی نهب���وە لهكاتێكدا نهیتوانیوه تهواوی خێزانهكهی بهسهر بكاتهوه. وتیش���ی "بهداخ���هوه نهمتوان���ی جهژن بك���هم بهدهرفهتێ���ك ی���ان بهرامبهرهكانم بهههمانش���ێوهی م���ن نهیانتوان���ی ئ���هو ههلەبقۆزن���هوه ب���ۆ گهیاندن���ی خۆش���یو نوێكردن���هو پتهوكردن���ی پهیوهندیهكانی نێوانم���ان ،ههری���هك لهئێمه پێم���ان وایه لهرێگ���هی ئامرازهكان���ی پهیوهندیكردنهوه یهكت���ری بهس���هر دهكهینهوه ب���هاڵم نهك
قهناعهت بهیهكتری ناكهی���ن ناتوانین بڕوا بهخودی خۆیشمان بێنین". ه���هر ئهوهندهی ئێ���وارهی پێش جهژن دێت ،ئیتر لێش���اوی ناردن���ی كورتهنامهی مۆبایلو ڤایبهرو واتساپو مهسنجهر دهست پێدهكات ،ئیتر بهو شێوهیه خهڵكی ئهركی بهس���هركردنهوهی یهكرت لهك���ۆڵ خۆیان دهكهنهوه. رێ���زان ن���ادر توێ���ژهر ی كۆمهاڵیهتیو س���هرۆكی رێكخ���راوی ( )Oasisب���ۆ پهروهدهو گرفته خێزانیهكان به"نیقاش"ی وت "لهم���اوهی چهند س���اڵی راب���ردوودا ب���اری كۆمهاڵیهت���ی كۆمهڵگ���هی كوردی تێكچوە ،لهماوهی س���ێ ساڵی رابردووشدا بهه���ۆی قهیرانی دارایی���هوه وامان لێهاتوە قورس���ایی نهخهین���ه س���هریهكتری ،بۆیه ئامرازهكان ی پهیوهندیكردن بوە بهناوهندێك ب���ۆ بهس���هركردنهوهی یهكت���ری ،ئهمهش بوهتهه���ۆی دوركهوتن���هوهی تاكهكان���ی كۆمهڵكه لهیهكتری". رێزان وتیشی "ئهمساڵیش نهمان توانیوه س���ود لهبۆنهكان وهربگرین بۆ بههێزكردنی پهیوهندهكانم���ان لهگهڵ ئ���هوهی لهرووی جلوبهرگو خواردن���هوه خۆمانی بۆ ئاماده دهكهی���ن ،ب���هاڵم ب���ۆ گهیاندن���ی پهیامی خۆشیو بهسهركردنهوه سودی لێنابینین، ئامرازهكانی پهیوهندیكردن سیلهی ڕهحمی بهرهو كهمبونهوه بردوە". رێزان دهش���ڵێت "ل���هرووی دهرونییهوه ناردن���ی نامهیهك ی���ان ب�ڵ�او كردنهوهی پهیامێك���ی پیرۆزبایی ،دهروون ئاس���وده ناكات راس���ته نامهكهت دهگاته ش���وێنی خۆی ،بهاڵم ههستی لهگهڵ
10
rangalayawene@gmail.com
رهنگاڵه
س ی ح ر ی ج و ا ن ی مام رهمهزان پاسكیلی سهربازێكی ئهو ههاڵنهی دهربارهی
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
"ههشت منداڵو خێزانهكهمم پێ بهخێو
زیپكهی دهموچاو دهوترێت
ئا :مهزههر كهریم مام رهمهزان بهخۆییو پاسكیلهكهیهوه رۆژانه بهشهقامهكانی سلێمانیدا دهگهڕێتو وهك خولیایهكی ژیانی پارێزگاری لێدهكات ،ئهو دهڵێت "مێژوی پاسكیلهكهم بۆ ساڵی چلهكانی سهدهی رابردو سهربازێكی ئهڵمانی دهگهڕێتهوه".
زیپكهی عازهبەكێشهیهكی باڵوهو له %90سی س���اڵی تیپهراندوه بۆتوشی زیپكهی گهنجان توشی دهبێتو بریتیه لهههوكردنی عازهبەدهبی���ن ،راس���ته زۆرین���هی ئهو غودهی چهوری پێست بهتایبهتی دهموچاو كهسانهی توشی ئهم جۆره زیپكهیه دهبن ههردو رهگهز بهبێ جیاوازی توشی دهبن .گهنجن ،بهاڵم ئهگ���هری ههموو تهمهنێك هۆكارهك���هی بۆماوه ،تێكچونی هۆرمۆن ،ههیه توشی زیپكهی عازهبهببێت. ههندێ���ك ك���هس دهلێ���ن بهه���ۆیچهوری پێس���تو چهندین ه���ۆكاری تر. چهند ههڵهیهك دهرباره ی زیپكه دهوترێت جۆرهمكیاجێكهوهتوش���ی زیپكهبوی���ن، ئهمهههڵهی���ه تهنه���ا لهوكاتانهنهبێ���ت لهوانه. ههندێ���ك كهس دهلێن ئێمهتهمهنمان كهمكیاج���هكان بهباش���ی لێنهكرێنهوهوس���ەنتەری میدیکاڵ :بهختیاری ـ ش���هقامی سهرهكی بهرامبهری سالۆن ئهستهنبوڵ
دهموچاوهكان پاك نهكرێنهوه رهنگهزیپكه دروست ببێت. ههندێك كهس دهلێ���ن ئێمه بههۆیههندێ���ك خواردنهوه وهك چهرهس���اتو جبسو نهستهلەههندێك خۆراكی تر توشی زیپكه بوین .لهراستیدا ئهمهش ههڵهیهو تاوهك���و ئێس���تا هی���چ لێكۆڵینهوهیهك ئهوهی نهس���هلماندوه كهخ���واردن زیپكه دروست دهكات.
ژماره تهلهفۆنی 0533183536 - 07706581971 فهیسبوكmedicalclinicsuly :
لوقامن سهلیم :نامهوێت ئاوازی ی بڵێمهوه توركیو ئێران ئا :مەزهەر هونهمهن���د لوقم���ان س���هلیم ی بهنیگهرانی���هوه دهڕوانێت��� ه دۆخ��� ی ك���وردیو دهڵێت "توانام زۆر هونهر لهو كهس���ان ه زیاتره ك ه قس���هدهكهن بهخێرای���یو ناویان ناوه گۆرانی ،بهاڵم ی وهك ئ���هوان ناك���همو دهمهوێت كار ی مردنم وهك حهس���هن زیرهكو لهدوا ی خێرم بۆ بكهن". ی نزا ماماڵ خهڵك لوقمان سهلیم كهماوهی بیستو پێنج ی وتنه، ی گۆران ی كار ساڵ ه س���هرقاڵ ی ی رایگهیاند "نامهوێت ئاواز بهئاوێنه توركیو ئێرانی بڵێمهوه بهش���ێوازێك ی كه هیچ بههاو رهسهنایهتیهكی هونهر ك���وردی تێدانیهو چهن���د كاتژمێرێك ی دهخایهنێ���تو دوات���ر ك���هس گوێ��� ی لێناكرێت ،بهداخهوه ئهوهش وهك كۆ ی ژیان���ی ئهم ههرێم ه كایهكانی دیكه شێوێنراوهو پێویسته الیهنی بهرپرس لهخهمدابن بۆ چارهسهركردنی". ی "دهبێت هونهرمهندان لوقمان وتیش ی رهس���هنایهتی بكهنهوه، بیر ل���هكار ی مردنم وهك ی بۆمن گرنكه لهدوا ئهوه ی ماملێو حهس���هن زیرهكو محهم���هد هونهرمهندانی دیك ه خهڵكی واڵتهكهم ی نزای خێرم بۆ بكهن كۆمهڵێك بهرههم ی بكهم ئێم ه جوانم ههبێتو پێشكهش��� ی پێش ی هونهرمهندان بابێی���ن س���هیر
کاوڕ هەوڵبدە ئارامبی���ت ،چونکە ئەو ی خۆش���یدەوێیت هێش���تا کەس���ە ی بڕیاری ن���ەداوە چ هەڵوێس���تێک هەبێت بەرامبەرت ،بەاڵم بەم زووانە بڕیاری کۆتای دەدات.
ی خۆم���ان بكهین چۆن هات���ون ئاواز ی ئاوازو ئازهریی���ان هێناوهو ئاوێت���ه ی ی كوردیان كردوه بهشێوهیهك هونهر ی ی ك ه تائێس���تاش لهسهر زار زانس���ت گهن���جو پیرهكانمان م���اوهو چهندین ی لهدنیادهرچونیان هونهرمهند ل���هدوا رۆژانه بهرههمهكانیان دهڵێنهوه". ی لهوهش ئ���هم هونهرمهن���ده باس��� ك���رد كه بههۆی خۆشهویس���تیهوه بۆ ی ی فلكلۆر ،نوێترین كار ی هون���هر كار ی مێخهكبهن���د تۆم���ار كردوه بهن���او ی لوڕ ،ك ه بهه���اوكاری تیپی مۆزیك��� كوڵچنێك ه لهئاوازی كوردیو پێكهاتهوه لهوتنهوهی گۆرانی هونهرمهند حهسهن زی���رهكو محهمهدی مامل���یو ئهحمهد ی ی ناوچه ی دیك���ه ش���هماڵو ئاوازێك ههورامان ،ئهو وتی "ئهمه یهكهمجاره چوار ئ���اواز لهیهك بهرههمدا كۆبكهوه
گا وا باشترە شێوازی کارکردنت بگۆڕیت تا بتوانی���ت کارە س���ەختەکان تەواو ی ی تر دەتوانن س���ەرقاڵ بکەیت ،ئەوان پێش���بڕکێ بن ،ئەمەش بۆ تۆ باشترە دوربکەوەرەوە لێی���انو وازیان لێبهێنە ی خۆیان بگرن. رێگا
ی باش���ی بهدوای خۆیدا ك ه ههوادارێك ی باشی ههبوه". هێناو دهنگدانهوهیهك ی لوقمان س���هلیم گللهی���یو گازنده ی وهك ئ���هوهی بو ك ه هون���هری كورد ی بازرگان���ی س���هیردهكرێت، كارێك��� ی س���ااڵنی ههش���تاو بهپێچهوان���ه ی ی رابردو ك ه كار ی س���هده نهوهدهكان ی تهنها ح���هزو ئارهزوو خولیا هونهری بو ،بهتایب���هت موزیكژهنهكان بهحهزو ی ههستهوه كارهكانیان دهكرد ،ئهو وت "بهاڵم بهداخهوه ئێس���تا ئهوه گۆڕاوه ب���ۆ كاری بژێوییو ن���ان پهیداكردن، كاتێ���ك موزیكزانێك دێ���ت كارت بۆ بكات چهن���د خولهكێك دێت كارهكهت بۆدهكاتو بهشێوهیهكی كاڵو كرچ ك ه ی پارهیهكه، تهنها مهبهستی پهیداكردن كهلهڕاب���ردودا زۆر جی���اواز كاری���ان ی كارهكهیان بون، دهكرد بهڕۆح ل���هال مهبهستیان بازرگانیو پاره پهیداكردن ی نهبو ههربۆی���ه هونهریش ئهو نرخه جارانی نهماوه". ی "ڕۆژگار ئهو راس���تیی ه بۆ وتیش��� ی هون���هر س���اخ دهكاتهوه ههواداران��� كه بهرههم���ی هونهرمهن���دان تاچهند بهههس���تو تایبهتمهندی���هوه كراونو ی پێیهو ی ههڵدهس���تیت پ���اره ههرچ گۆرانی���هك تۆماردهكات ،ك���ه تواناو بههرهكان���م زۆر لهو كهس���ان ه زیاتره قس���هیان هێناوه بهخێرای���ی كردویان ه بهگۆرانی".
دوانه تەندروس���تی خۆتت ب���ەالوە گرنگ نیی���ە ،هەروەک چۆن کاردانەوە زیاد لەڕاددەو ن���ا پێویستەکانیش���ت کار دەکەنە سەر تەندروستیت.
مام رهمهزان لهگێڕانهوهی چیرۆك ی مێژوی پاسكیلهكهی بۆ ئاوێنه ،وتی "لهساڵی حهفتاكانی سهدهی رابردو ئ���هو پاس���كیلهم لههاواڵتیهك كڕی كه ئ���هو پێیڕاگهیاندم بهههدیه بۆی هاتوهو كهس���ی دیكه لهو پاسكیلهی پێنی���ه ،لهوكاتهی ئهو پاس���كیلهم كڕیوه لهو جۆره پاس���كیلهی خۆمم لهش���اردا نهبینی���وه ،ك���ه ماركهی ( )picoتهنها چهندجارێك لهفلیمه مێژویهكان���ی ئهڵمانیادا لهو ش���ێوه پاسكیلهم بینیوه". وتیشی "چهندینجار داوایان لێكردوم بهپارهی زیاد لێموهرگرنو بیبهخشمه مۆزهخان���هی س���لێمانی ،بهاڵم من بههۆی خۆشهویستم بۆ پاسكیلهكهم ئهو داوایانهم رهتكردۆتهوهو وهسیهتم ك���ردوه ههتا من بمێن���م دهبێت ئهو پاس���كیلهش ههبێت ك���ه كۆمهڵێك تایبهتمهندی تێدایه لهپاسكیلهكانی دیكهدا نیه وهك جیاوازی لهشێوهی
ههیكهلی دروس���تكردنهكهیو تایهو ویلو كوشنی دانیش���تنو تۆكمهی ی پێكهاتهك���هی كه تا ئێس���تا تایهو گریسی دهكهم وهك خۆی ماوهتهوهو هیچ كێشهیهكی لهڕۆشتندا نیه". ناوبراو باس لهوه دهكات سهرهڕای ئهوهی پاسكیلهكهی مێژویهكی زۆری ههیه بهاڵم ئهو پاسكیلەتهندروستی پاراس���توه كه لهساڵی حهفتاكانهوه تا ئێس���تا بهبهردهوام���ی هاتوچۆی پێ���دهكاتو پێیدهچێت���ه زۆرب���هی ش���هقامو ك���ۆاڵنو گهڕهكهكان���ی س���هرچاوهیهكی س���لێمانیو دارایش���یهتی ،ئ���هو وت���ی "بههۆی ئ���هوهی كاری پڕكردن���هوهی غازی قهزهمی مااڵن دهكهم ،كهلوپهلهكانم بۆ ههڵدهگرێ���تو دهمگهیهنێته ئهو جێگهی���هی بۆی دهچم كه ئۆتۆمبیل بۆ ههمو جێگهی���هك نابێتو بۆ من نابێت". مام رهمهزان ئاماژه بهوهشدهكات
ی مام رهش چایخانهكه ژنانو كچان بۆ ژهمی بهیانی كۆدهكاتهوه
ئا :مهزههر وت���ی "لهدوكانهكهمدا تهنها س���هرجهم خێزان���ن ئهو خواردنانه دهخۆن كه زۆر خواردن���ه خۆماڵیهكانی ژهمی بهیانیان بهكهمی دهستدهكهوێتو نرخهكانیشیان دهس���تدهكهوێت وهك ماس���تو دۆو گونجاوه". مام رهش بهقسه خۆشهكانیو وتیشی " كوڕهكانم هاوكارێكی باشی پهنی���رو قهیم���اخو گوێ���زو ههنگوینو ههبونی چایهكی بهتامو ماستو دۆو سیرێش كه داخوازیهكی زۆری لهسهرهو كارهكهمن ،ئێس���تا وهك سااڵنی رابردو پهنیرو قهیماخو گوێزو ههنگوینو سیرێش ،ژنانو كچانی لهچایخانهكهی لهش���اروچكهكانی پێنجوێنو شارباژێرو گهنجیی���م نهماوه بهتهنی���ا فریاناكهوم كه بهش���ێكی بۆ زۆری مش���تهریهكانو قهرهداغهوه بهتایبهتی بۆم دههێنن" كۆدهكاتهوه ،ئهو دهلێت "بهیانیان وتیش���ی "كاری چایچیهتی كۆمهڵێك فراوانكردنی كارهكهم دهگهڕێتهوه ،تهنها چایخانهكهم بهرناكهوێت بههۆی مهرجی ههیه كه دهبێت بزانیت چایهكی بیرۆكهی خۆش���مه توانیوم���ه ژیانێكی مشتهری ژنانو كچان كه زۆریهیان باش لێبنێیت ،دهبێت ئاوی چاكه گهرم شایسته بۆ خۆمو كوڕهكانم بهكارهكهم فهرمانبهرن". بێت ئهوكات چا وش���كهكهی تێبكهیت ،دابیندهك���همو تامردن ب���هردهوام دهبم رهش���ید مس���تهفا ناس���راو بەمام چهندی���ن ج���ۆری چای ب���اش تێكهڵ ئهوه هیوایهتێكی منداڵیم بوه". م���ام رهش باس���ی مش���تهریهكانی رهش ,بهئاوێنهی راگهیاند لهس���ااڵنی بكهی���تو پاكو خاوێنی ج���لو بهرگو شهس���تهكانی س���هدهی راب���ردوهوه ههبونی رویهك���ی خۆشو لهكاتی كاردا چایخانهك���ه دهكاتو بهداخ���ه بۆ ئهو لهگهڕهكی مهجیدبهگی شاری سلێمانی دهس���ت بۆ لوتو قژو س���هر نهبهیت تا رۆژانهی هاورێكان���ی لهژیاندا نهماون، دوكانی چایخانهی داناوهو لهمنداڵیهوه كڕیارهكان بێزت لێنهكهنهوه ،كه زۆرێك ئهو وت���ی "ئهو س���ااڵنهی م���ن كاری كاری چایچێتی ك���ردوهو ئهوه خولیای لهخهڵكی دهس���تیان ك���ردوه بهو كاره چایچیهتی���م دهك���رد زۆربهیان هاوڕیو ژیانی بوه ،بۆ ههرچی شینو شایهك كه بههۆی نهبونی مهرجی پاكو خاوێنیو هاوتهمهنی خۆم بون ،لهساڵی شهستو لەگوندهكهی ههبوبێت بانگ كراوه ،دواتر نهزانینی���ان ب���ۆ كارهكه س���هركهوتو حهفتاكاتاو ههشتاكانی سهدهی رابردو بهاڵم ئێس���تا ئ���هو كهس���انه لهژیاندا كه گوندهكهیان چۆڵدهكرێتو خێزانهكهی نهبون". م���ام رهش ئام���اژهی ب���هوهش كرد نهماونو تامهزۆری ئ���هو رۆژانهم بهس دێنه س���لێمانی بیردهكاتهوه بۆ بژێوی ژیانی كاری چایچیهتی بكاته پیش���هی جیاواز لهچایخانهكانی دیكهی ش���اری تازه هاورێكانم مردنو جێیانهێش���توم، ههمیش���هییو ئێستا منداڵهكانیشی بهو س���لێمانی زۆرب���هی كڕیارهكانی ژنانو ئهوان���هی ئێس���تا دێن���ه چایخانهكهم كارهوه سهرقاڵ كردوهو خۆشهویشی بۆ كچانن ،ئهو وتی "گهر بهیانیان سهیری تهمهنێك���ی كهمی���ان ههیهو ن���هوهی كارهكهی بهڕادهیهكه ناتوانێت تامردن دوكانهكهم بكهی���ت لهبهر كچانو ژنان ت���ازهنو لهبهتاڵیدا دێن چا دهخۆنهوه، بهرناكهوێت ك���ه زۆربهیان فهرمانبهرن بهاڵم سااڵنی رابردو لهكاركردنو ماندو دهست بهرداری كارهكهی ببێت. وشهی مام رهش وهك خۆی ئاماژهی لهگهڵ خزمو كهس���وكارو ب���راو باوك بون دهگهڕانهوهو دههاتنه دوكانهك همو www.facebook.com/www.dcysul.org پێ���دهكات لهڕهش���یدیهوه هاتوه ،ئهو هاوڕێكانیان هاتونو ژمارهیهكیش���یان چایان دهخواردهوه".
قرژاڵ کەمێ���ک ئارام ببەو هەموو ش���تێک ی گەورە مەکە ،هیچ ش���تێک ش���ایەن ی ئەوەنییە خۆتی بۆ بێزار بکەیت ،گرنگ ی بەتەندروس���تیت ب���دە ک���ە کاریگەر دەبێت لەسەر باری دەرونیشت.
شێر دەتوانیت ئەوە بەدەس���ت بهێنیت ی کارەکەت ک���ە دەتەوێت، لەش���وێن پێشبینی بورجەکان بۆت لەقازانجتە، ی کاتێکی زۆرو ئەمڕۆ ب���ێ بەفیڕۆدان ی دەتوانیت خۆ ماندوکردن بەئاس���ان بگەیت بەباشترین ئەنجام.
فهریک ی بێزاریدا دەژیت لەگەڵ لەحاڵەتێک ی ژیانتدا ،لەبەرئەوە دەبێت هاوبەش��� ی کاردانەوەکانت بکەیت تا کۆنترۆڵ��� ی ی کێشە نەبنە هۆکاری دروس���تبون ناپێویست.
رهنگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
ی ئهڵامنی لهماڵهكهیدا ههڵگرتوه كردوهو خانوو ماڵیشم پێ پێكهوهناوه"
مستهفا ئهحهمهد واز لهكاری نواندن دههێنێت ئا :مهزههر كهریم هونهرمهند مستهفا ئهحمهد ،كه بهنواندنی لهشاكاره جاویدانیهكانی "النهوازان"و "چهخماخساز"و چهندین كاری هونهریی بهناوبانگه ،پاش 60ساڵ لهكاری نواندن ههست بهنائومێدی دهكاتو دهڵێت "واز لهكاری نواندن دههێنم".
پارهیهك���ی باش���ی بەپاس���كیله ی پاش���هكهوت ك���ردوه ،ئ���هو وتی " بهدرێژای ئهو ماوهیه ئهو پاسكیلهم پێبوه ههش���ت من���داڵو خێزانهكهم پێ بهخێو ك���ردوهو خانوو ماڵم پێ پێكهوهناوه ،لهئێستاش���دا هۆكارێكه بۆ بهرێكردنی كارهكانم دهتوانم بڵێم لهو ماوه دورودرێژهدا هێندهی كێشی خۆی پارهی پهیداك���ردوهو چهندین دهفتهر دۆالرم پهیداكردوه". وتیش���ی "پاس���كیلهكهم لهكاتی حكومهتی عێراقیدا چهندینجار ژیانی لهمهرگ رزگار كردوم كه ئهو كاتانهی فیرار ب���ومو دهكهوتم���ه مهفرهزهی هێ���زه تایبهتهكان���ی رژێمی باعس، ك���هس نهیدهتوان���ی راب���كات بهاڵم من پاس���كیلهكهم ببوه فریادڕهسو لهبهین���ی ئۆتۆمبێل���هكانو لهكۆاڵنه باریكهكانی سهرشهقامو حاجی حانو مهڵكهندیو شێخانهوه بۆی دهڕۆشتم رزگارم دهبو".
بەختیار عەبدولڕەحامن :سیناریستامن نییه
"هونەری سینەما لەکوردستان لەدۆخێکی مەترسیداردایە" ئا :ئازاد بایز دەرهێنەرو ئەکتەری سینەمایی کورد، بەختیار عەبدولڕەحمان دهڵێت "بهپێ ی پێوەری جیهانی بۆ سەردەمی ئەمڕۆ هونەری سینەما لەسەرجەم هونەرەکانی تر لەپێش ترە ،بەاڵم لهکوردستان هونەری گۆرانی گوتن لهپێشترە، هونەری سینەما لەکوردستان لەدۆخێکی مەترسیداردایە". بهختی���ار عهبدولرهحم���ان بهئاوێنه ی راگهیان���د ك ه "لهكوردس���تاندا دەرهێنەر زۆرە وەکو ناو ،زۆرێکیان کاری جوانیان کردوە ،بەاڵم سینیاریس���تمان نیە" .ئهو وتی "چیرۆکنوس���یمان هەی���ە بۆ فیلم، بهاڵم سیناریس���تی باش���مان نییە ،کە کار لەس���ەر ئاکتی ئەکت���ەرەکان بکات، لەالیەکی تریش���ەوە ئەو کەس���انەی کە ئاکت دەکەن ئاکتی ش���انۆیین بەحوکمی ئ���ەوەی ماوەیەکی زۆر کاری ش���انۆییان کردوە دێن س���ینەماش دەکەن،هەروەها کەمی ئەکتەری س���ینەمایی دەگەڕێتەوە بۆ کەمتر ماندوبونی دەرهێنەر". وتیش���ی "دەرهێن���ەر کاری ئەوەی���ە کەس���ێکی بێ ئەزمون بکات���ە خاوەنی ئەزمون ،ب���هاڵم دەرهێنەری کورد هێزی گەڕانی نیە بەدوای ئەکتەری باش دا، بەختی���ار عەبدوڵڕەحم���ان لەب���ارەی پێشەنگبونی هونەری سینەما لەکوردستان ئەو گیروگرفتانەی ئەمڕۆ بۆ ئەو هونەرە دێت���ە پێش ،وتی ئهگهر بەش���ێوەیەکی س���تاندارد باسی س���ینەما بکەین یانی پێ���وەری جیهانی بۆ س���ەردەمی ئەمڕۆ هونەری سینەما لەسەرجەم هونەرەکانی تر لەپێش ترە بەاڵم گەر بێینە سەر باسی
کوردستان دەتوانم بڵێم هونەری گۆرانی گوتنو موسیک لەپێشترە ،بەدوایا شانۆ دێت بەاڵم هونەری سینەما لەکوردستان لەدۆخێکی مەترسیداردایە". لەبارەی پش���ت بەس���تن بەبەرهەمی س���ینەمایی بۆژیان���ی هونەرمەن���د لەکوردس���تان ،ئ���هو وتی "لەڕاس���تیدا لەدنیای ئێس���تادا لەدەرەوەی باش���وری کوردستان دراماو سینەما بەشێکی زۆری بزنس���ە ،بەاڵم لەکوردس���تان بەداخەوە بەتەواوەتی نەب���وە بەبزنس ،ههرچهنده هونەرمەندی ئێس���تای کورد ئەوەندەی داڵغ���ەی الی گیرفانیەتی لەس���ەدا ٢٥ی ئ���ەوە خەیاڵی الی کارەک���ەی نییهو بیر لهوه بكاتهوه داهێنان بکات". وتیشی "بەڕاستی بینەری کورد گوناهە لەبەرئ���ەوەی دەرهێن���ەر خەیاڵی تەنها الی گیرفانێت���ی هەرئ���ەوەش وایکردوە هەموکارێکی هونەریی لەچەقبەستندایە". بهختیار ئهوهشی رونكردهوه ك ه ئێستا
كوردس���تان لهرو ی تهكنیكییهوه کێشەی نیە ،ئهو وت���ی "بۆنمونە ئەوکامێرایانەی لەهۆلیودا هەیە لەکوردستانیش���دا هەن، ئێستا ئەو کومپانیایانەی کەلە کوردستان کاری ری���کالم دەکەن کەرەس���تەکانیان هەمان ئەوانەیە کە لەهۆلیودایه ،لەالیەکی تریش���ەوە پێش ئ���ەم دۆخ���ە لەالیەن بەڕێوبەرایەتی س���ینەماوە هەشت ملیار دینار سەرف کرا هەر بەڕێوبەرایەتیەکی دو ملیار دیناری هەبوە ،من ناڵێم بۆ ٨٠ فیلمت نەبوە ،بەڵکو دەڵێم دهبو النیکەم ٨فیلمی شیاوت بەرهەم بهێنایه". لەب���ارەی جەنگی کولت���وری واڵتانی دراوس���ێ لەڕێگەی درام���او هونەرەکانی ت���رەوە بۆسەرکوردس���تان ،ئ���هو وتی "بۆ لەمپەر خس���تنە س���ەر ئەو هەڕەشە کولتوریەی واڵتان بۆسەرکولتوری کوردی س���ەرەتا پێویستی بەکاتە ،دوەم دەبێت دەزگایەکی گەورەی ئەکادیمیای هونەری حکومی هەبێت ،بۆ ئ���ەوەی رێگە بەوە بگرێت ،بۆ نمونە کەناڵە تەلەفزیۆنیەکان بەرهەمێکی باشیان پێشکەش نەکەیت تۆ ناتوانی بڵێ���ی نابێت درامای تورکی یان هەر واڵتێک���ی تر باڵوبکەیتەوەو دۆبالژی سەر کوردی بکەیت ،چونکە تۆ بەرهەمت نیە". وتیش���ی "کێش���ەیەکی تری���ش هەیە بەڕاس���تی دەرهێن���ەر هەی���ە دەس���تی لەس���ەقەت کردنی دەی���ان فیلمدا هەیە ب���ەاڵم بۆ جارێک���ی ت���ر بەڕێوبەرایەتی گشتی رۆشنبیری س���لێمانیو وەزارەتی رۆش���نبیری رێگەی پێ���دەدات فیلمی تر بکات���ەوە ئەم���ە ماڵوێرانکردنی هونەری کوردیە بەالڕێدا بردن���ی بینەری کوردە، ئەم کارانەش بەداخەوە زۆربهی لەس���ەر بنهمای برادەریی دەکرێت".
پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیریو هونەری سلێامنی
تهرازو ئەم ماوهیه باش���ە تا خۆشەویستە تازەکەت ببینیت ،وا باش���ترە زیاتر ی گرنگی بدەی���ت ب���ەو وردەکاریانە ی ئەون ،چونک���ە ئەم کارە دەرب���ارە ی دەبێت لەس���ەر کاریگ���ەری باش��� پەیوەندییەکەتان لەداهاتوودا.
دوپشک دوربکەوەرەوە لەم رەفتارە وشکانە ی لەگەڵ هاوبەشی ژیانتدا ،لەبەرئەوە ی بەردەوامبون لەم جۆرە رەفتارە دور دەخاتەوە لێت.
کهوان ی تەندروس���تیت زۆر ب���اش ب���ار ی باشت نییە ،پزیش���کەکان ئامۆژگار دەک���ەن لەس���ەروو هەمووش���یانەوە ی گرنگیدانە بەخەوتن ،یان زیادکردن کاتژمێرەکانی پشوودان.
11
هونهرمهند مستهفا ئهحمهد ،ئهكتهری ناسراوی كورد بهئاوێنهی راگهیاند لهس���ااڵنی شهس���تو حهفتاكانی راب���ردودا ب���هدڵو بهگیان كاری هون���هر دهكرا ،بهاڵم ئێس���تا ئهوكاران���ه لهئاس���ت داواكاری خهڵكیدا نین، هۆكارهكهشی بۆ كهمتهرخهمی حكومهت دهگهڕێنێتهوه، ئهو وتی "كۆمهڵێ���ك بۆ خۆبهخێوكردن درێژه بهكاره هونهری���هكان دهدهن ،بێ ئ���هوهی هیچ لههونهر بزانن ئهم���هش كاردانهوهی خراپی لهس���هر هونهری كوردی دهبێت لهس���ااڵنی ئایندهدا، كهس���یش نیه قسهی لهسهربكات". و تیش���ی " ئهو ا ن���هی كاری نوان���دنو سینهماكاریی د هك���هن دهبێت لهدڵهوه خۆشهویستیان ب���ۆ ئ���هو كاره ههبێتو ئیش���ی بۆ بكهن ،ههرچی ی نواندنی كرد كار ئهكت���هر نی���ه ،كه وهك ك���ورد دهڵێت ههرچی سمێڵی سو ربو ههمزهئاغا نیه ،راس���ته ههندێك كهس
كاری هونهری دهكهن بهاڵم ئایا بیریان لێكردۆتهوه ئهو كارانه بۆ كێ دهكهن؟ كاردانهوهكانی چی دهبێت؟ ئایا ئهو بهرههمهیه لهدڵو ناخ���ی جهماوهردا بمێنێتهوه؟ بیگومان من دهڵێم نهخێر ،بۆماوهی چهند كاتژمێرێك نهبێت لهدڵی جهماوهردا نامێنێتهوه". ناوب���راو ئاماژه بهوه دهكات كه ئ���هوان وهك تیپی شانۆی پێشڕهوی كوردی لهسهردهمێكی زۆر ناخۆشدا دهس���تیانكردوه بهكاری هونهریو توانیویانه چهندین بهرههمی جوان پێش���كهش بكهن ،كه ئهو بهرههمانه ئهركی وهزارتی رۆش���نیرییه لهفهوت���ان بیانپارێزێتو وهك دهس���تكهوتێك س���هیر بكرێت ،ئهو وتی "ئێمه بهش���انازیهوه توانیم���ان خزمهت بههون���هری كوردی بكهین ،كه ئهوكات تواناكان س���نورداربون ،ترسێكی زۆرمان ههبو لهڕژێمی بهعس ،بهاڵم سهرهڕای ترسێكی زۆر توانیمان كلتورو مێژوی خۆمان بپارێزین". وتیشی "ساڵ بهساڵ هونهری كوردی لهپاشهكشهدایهو لهس���اڵی نهوهدهكانی س���هدهی رابردودا لهگهڵ چهند هاوڕێیهكمدا پێكهوه توانیمان باشترین كاری سینهمایی ئامادهبكهی���ن كه كاردانهوهی لهواڵتانی دهرهوه ههبو بهدهر لهناوخۆی ههرێمی كوردستان ،پێشوازیهكی زۆر گهرم���ی لێكرا بهاڵم ئێس���تا ن���هك ههر كاری س���ینهماغی نهماوه ،بهڵكو دهرگای سینهماكانیش داخران كه واڵتان بههۆی سینهماوه مێژوی واڵتێك دهگ���ۆڕنو گۆڕان���كاری گهوره دروس���ت دهبێتو داهاتێكی باش بۆ ئهو واڵته دیاری دهكات". ناوبراو ئاماژهی بهوهش كرد كه هونهرمهندان لهخهفهتدا سهری خۆیان ههڵگرتو مردن ،ئهو وتی "چونكه لهم واڵتهدا گۆشت دراوه بهنانهواو ههویریشیان خستۆته بهردهستی گۆشت فرۆش، ئ���هو بارودۆخهی بهس���هر هونهرمهنداندا هاتوه بههۆی نهبون���یو خزمهت نهكردنی هونهرمهندان، نی���وهی لهخهفهتدا مردنو س���هری خۆیان ههڵگرتو رۆشتن بۆ دهرهوهی واڵت چی بكهن كه لێره هیچیان بۆ نهكرێت".
هونهرمهندانی بهندبێژ واڵت بهجێدههێڵن ئا :مهزههر ماوهی دو مانگه ههریهك ی "شیروان ی میلل لههونهرمهندان عهبدواڵو هیوا عێراقیو سۆران محهمهدو مهریوان عهبدواڵو ئارام شارهوانیو بیرون سهنگاوی" كوردستانیان بهجێهێشتوه ،یهكێك لهو هونهرمهندانه "قهیرانی داراییو ی ی سهرهكی كۆچ نهبونی هۆكار ی واڵت". ئێمهیه بۆدهرهوه هونهرمهندی بهندبێژ هیوا تۆفیق، ی ناس���راو بههیوا عێراق���ی بهئاوێنه راگهیان���د لهئێس���تادا لهگ���ه ڵ پێنج هونهرمهن���دی دیك���هدا بهخێ���زانو ی دهرهوه منداڵ���هوه رویان لهواڵت��� ی دیك ه ك���ردوهو ناویانهوێ���ت جارێك بگهڕێن���هوه ههرێم���ی كوردس���تانو لهشاری ئهس���تهمبوڵ لهتوركیایانو لهچهن���د رۆژی داهاتوش���دا بهنیازن ی بچن��� ه ئیتالیاو دواتر ب���ۆ واڵتهكان ی ئهوروپ���ا ،ئهو وتی "چهندین دیكه هونهرمهن���دی دیك���هی هاوڕێم���ان ی ی كۆچدانو ههر هونهرمهندان لهههوڵ
گیسک باری تەندروس���تیت باش���ە ،بەاڵم ئەمە ئەوە ناگەیەنێت خۆت فەرامۆش بکەیت ،دەبێت ئاگات لەتەندروستیت ببێ���ت ،ئەنجامی خ���ووە خراپەکانت ی خراپ دەبێت، تەندروستییەک
بهندبێ���ژ نین كۆچ دهك���هن ،بهڵكو هاواڵت���یو كهس���انی دیك���ه رۆژان ه واڵت بهجێدههێڵ���ن ،هونهرمهن���دان ی ی حكومڕان ی سیاسهت ناچارن بههۆ كوردییهوه واڵت بهجێبهێڵن". ی چهند س���اڵێك ی "ماوه وتیش��� دهبێ���ت لهكوردس���تان چاوهڕوان���ی ی ی دۆخهكهی���ن ،ت���ا كار باش���بون هونهری بهندبیژی باش ببێت ،بهاڵم بهه���ۆی دۆخی كوردس���تان ئێمهش ی ی دڵ كارم���ان نهماوه گ���هر خهڵك ی ێ لهگۆرانی ش���اد خۆش نهبێت گو ی ی بهندبێژی��� ناگرێ���ت ،ئیت���ر كار ی ی هونهر چیو چۆن درێژه ب���هكار بدهین؟! ههربۆی ه لهگهڵ س���هرجهم هونهرمهندان���ی هاورێمان ك ه پێكهوه كۆچی دهرهوهی واڵتمان كردوه لهتاو ی نهبونیو بێ���كاریو نهبونی ژیانێك ش���یاو ناچاربوی���ن بێین���هدهرهوهو باوهڕمان بهباش���بونی كوردس���تان نهم���اوه ناش���مانهوێت بگهڕێینهوه كوردس���تان ههرچیم���ان ههب���وه ی ناوماڵ لهماڵو ئۆتۆمبێلو كهلوپهل ی فرۆشتومان ه تا بگهین ه واڵتێك ماف ی وهردهگیرین". پهنابهریهت
سهتڵ ت���ۆ متمانەت بەخ���ۆت هەیەو پڕ وزەی���تو دەتوانیت لەگ���ەڵ هەموو بارودۆخێک���دا مامەڵ���ە بکەی���ت کە پەیوەن���دی بەژیانی س���ۆزداریتەوە هەیە.
هی���وا عێراقی باس ل���هوه دهكات ی بهجێهێش���تنی كوردس���تان لهدوا ئێستا لهشوقهدا ژیان بهسهردهبهن، ی نیگهرانی ه ی جێگه ی "ئهوه ئهو وت��� ی زۆر لهكوردس���تانهوه خهڵكێك��� كۆچی���ان ك���ردوهو رۆژان��� ه چهندین خهڵكی كوردس���تان دهبینم لهس���هر ش���هقامهكان رۆژ دهكهن���هوه ،هیچ ێ ی ب پارهیهكی���ان پێنهماوهو لهوپهڕ هیوایدا ژیان بهسهردهبهن". ی ئهمڕۆ وتیش���ی "ئهو دهس���هاڵته لهكوردس���تان فهرمانڕهوای���ه هی���چ ی بۆ ژیان نههێش���تۆتهوه بههایهك��� ی لهكوردس���تانو تهنه���ا بهرژهوهند حیزبی لهبهرچاوگرت���وهو بهداخهوه هونهرو هونهرمهندان لهكوردس���تان ی گرنگ���ی نهم���اوهو ئ���هوهی گرنگ ی هونهریی ه پێنهدرێت لهم���ڕۆدا كار ی هونهری بهندبێژیی". بهتایبهت ناوب���راو جهغتی ل���هوهش كردهوه چهندی���ن هونهرمهن���دی دیك��� ه ی ئهوهدان لههاوڕێكانی���ان لهههوڵ��� وهك ئهوان كوردس���تان بهجێبهێڵنو باوهڕیان بهدۆخی كوردستان نهماوه ك ه رۆژ بهڕۆژ خراپتر دهبێت.
نهههنگ زۆر رازی���ت لەخ���ۆتو هەس���ت ی ناوەکی���ت دەکەی���ت، بەهێ���ز ی بەس���ەرکەووتنەکانت بۆ هەمووان ی دەس���ەلمێنیت ک���ە دەتوانیت چ ی بکەی���ت ،چاوەڕوانی بەخشش���ێک باشیت.
12
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
birura. awene@gmail. com
بیروڕا
دەوڵەتو ئەخالق لەس���ەر قەیرانەکان ،دوبارەبەرهەمهێنانەوەی قەیرانو بەردەوامییدان���ە بەقەیرانە کۆنەکان بەدروس���تکردنی قەیران���ی ت���ازە .ئەزموونی دەس���ەاڵت لەهەرێمی کوردس���تان ،ئەزمونی پێکەوەژیانی چەن���د ئەختەبوتێکە لەچاڵێکدا کە هیچیان شانسی هەتنەدەرەوەی نییە.
ئاراس فەتاح هەم���وو پرس���ێکی سیاس���یی بۆئ���ەوەی چارەس���ەربکرێت دەبێ���ت س���ەرەتا بووبێت بەکێش���ەیەکی فیکری���ی ،زمانێک���ی تیۆریی بەرهەمهێنابێت تاوەکو لەڕێگایەوە شوناسێک بەخۆی ببەخش���ێتو خۆی بەدونیای دەرەوە بناسێنێت .دواتریش بۆئەوەی بتوانێت ببێت بەهێزێک ک���ە دونیا بگۆڕێ���ت ،دەبێت لەناو جیهانبیینییەکدا جێگیربووبێت .هیچ فیکرێک ناتوانێت ببێ���ت بەجیهانبینیی گەر نەتوانێت رەهەندو ئاڵۆزییو کێش���ەکانی ئەو دونیایەی کە تیایدا دروستبووە ،ببینێتو بخوێنێتەوەو چارەس���ەری گونجاوی���ان ب���ۆ بدۆزێت���ەوە. هەرئەمەشە وادەکات هەموو فیکرو جیهانبینییو سیاس���ەتێک بەپێویس���ت هەڵگری ئەخالقی بەرپرسیارێتیی بێت بەرامبەر بەو چەمکانەی ک���ە بەرهەمیدەهێنێ���تو لەچاالکییو کردەی کۆمەاڵیەتییدا بەرجەستەیان دەکات .دابڕانی هەموو فیک���رو جیهانیبییەک لەفەلس���ەفەی ئەخالقی دەس���ەاڵتدارێتیی ،دەرکردنی مرۆڤە لەکردەی مێژووییو کردنێتی بەبونەوەرێک کە لەناو جەبرو سیستەمێکی قەدەرییدا دەژییو توانای هیچ کردەو بەرگرییەکی نییەو ناتوانێت رووداو دروس���تبکاتو ئەخالقی رۆشنبیرییو کۆمەاڵیەتییو سیاسیی نوێ بەرهەمبهێنێت. ئ���ەم تایپ���ە لەبیرکردن���ەوە تیۆریزەکردنی خۆش���اردنەوەیە ل���ەو بەرپرس���یارێتییە ئەخالقییەی کە رۆشنبیر بەرامبەر بەکۆمەڵگا هەیەت���یو پاس���اوکردنێکی ترس���نۆکانەی سیاس���ییە لەژێر ن���اوی جیاکردنەوەی کاری فیکریی لەوەزیفە ئەخالقییەکەی. مەترس���یی گ���ەورەو قووڵ���ی ئەزموون���ی نیوس���ەدە زیاتر لەکاری سیاسیی حیزبییانە لەکوردس���تانی باش���وورو چارەکەسەدەیەک لەدەس���ەاڵتدارێتیی هەرێمییان���ەی کوردی���ی لەوەدایە کە حیزبەکوردیی���ەکان نە خاوەنی فیکرێکی فەلس���ەفەی سیاسیینو نە خاوەنی پەیکەرێکی جیهانبینیی دیاریکراون بۆئەوەی بتوان���ن لەڕێگایەوە کێش���ەکانی ئەو دونیایە ببین���نو بخوێننەوە کە خۆیان بەرهەمهێنەری پلە یەکی���ن .تەماش���اکردنێکی راگوزەرانەی ن���اوی حیزبەکوردیی���ەکان روویەک���ی ئ���ەم ئیش���کالییەتەمان بۆدەردەخ���ات کە چەندە رووکەشییەکی قووڵ لەهەڵبژاردنی ئەو ناوانە بەیان���دەکات ،هێندەش نەفامییو نەزانییەکی قووڵ بۆ ئەو چەمکانە نیش���اندەدات .چەندە ناونانی کەسێک هێما نییە بۆ کەسایەتیی ئەو ئینسانە ،هێندەش ناونانی حیزبەکوردییەکان هێما نین بۆ پێکهاتەی ئایدیۆلۆژییو فیکریی حیزبەکوردیی���ەکان .م���رۆڤ دەش���ێت ناوی محەم���ەد بێت ،بەاڵم کەس���ێکی بەدکاربێت؛ ئەدیبێک���ی رۆمانس���یی بێت ،ب���ەاڵم بەفیکر فاشیی ،ئاوهاش حیزبی کوردی دەتوانێت ناوی دیموکراتو سۆسیال دیموکراتو سۆسیالیستو هتد بێت ،بەاڵم دەزگایەکی پۆلیسییو داخراوی خێزانییو دیکتات���ۆر بێت .حیزبەکوردییەکان لەتەمەن���ی دەس���ەاڵتدارێتییاندا ،بەئ���اگا ی���ان بێئاگا ،بەک���ردارو بڕیارو ئ���ەو مۆدێلە سوڵتانییەی دەس���ەاڵتدارێتییان ،دونیایەکی پڕ هەڕەشەو قەیرانیان بۆ هەرێمی کوردستان بەرهەمهێناوەو لەدوتوێش���یەوە مەترسییەکی گەورەیان بۆ داهاتووی ئەم خەڵکو نیشتیمانە دروستکردوە. سیاس���ەتمەدارانی ک���ورد مۆدێلێک���ن لەبیزراوتری���نو بێفیکرترین سیاس���ییەکانی دونیا کە زۆرینەی تەمەنیان لەسیاس���ەتکردن س���ەرفکردوە ،بەبێئەوەی بچوکترین شەرمی سیاس���ییان بەرامبەر بەو کێشانە هەبێت کە بۆ کۆمەڵگاکەیان دروستکردوە .ئاشکرایە کە دیموکراسییەت بەبێ بەهای شەرم رەهەندێکی ئەخالقی���ی گرن���گ لەدەس���ت دەدات .هەر ئەمەش���ە وادەکات کاتێک سیاس���ەتمەدارێک س���ەرکەوتو نەب���و ی���ان فەش���ەلی هێن���ا لەئەزموون���ی ئیداریی یان حومکڕانیی خۆیدا، دەبێت پێ���ش ماڵئاواییکردن ،داوای لێبوردن بکاتو پۆستەکەی بۆ یەکێکی باشتر لەخۆی بەجێبهێڵێ���ت .ئەم شۆڕش���گێڕانەی دوێنێو سیاسەتپیش���انەی ئەمڕۆ کە لەبری ئەوەی بۆ سیاسەت بژین ،س���ااڵنێکە بون بەبزنسمانو لەس���ەر سیاس���ەت دەژین؛ ئ���ەم بکەرانە نە زمانێکی سەردەمییان بۆ قسەکردن لەسەر ئەو دونیایە هەیەو نە جیهانبینییەکیش���یان هەیە کە بتوانێت قووڵی ئەو کێش���انە بەیانبکاتو رێگاچارەیان بۆ بدۆزێتەوە .ئەم فیگەرانە هیچ بەرپرس���یارێتییەکی ئێتیکیو ئەخالقییشیان نەماوە کە وایان لێب���کات دان بەهیچ یەکێک لەشکستەکانی ئەو مۆدێلە لەسیاسەتکردنیان بنێنو ئەم لگاوە سیاس���ییەیان کۆبکەنەوەو مایەپووچ���ی خۆیان رابگەیەننو ئاش���بەتاڵی لێبک���ەن .ئەزموون���ی دەس���ەاڵتدارێتی هەرێمییان���ەی کوردی���ی ئەزموونی کڕکەوتنە
لەئێستاش���دا ٢٦س���اڵ دوای ئەزموون���ی شکس���تخواردوی دەس���ەاڵتدارێتیی ”حیزب خێزانیی“ پارتییو یەکێتیی ،بیناکردنەوەینیش���تیمانو داڕش���تنەوەی پەیوەندی نێوان دەس���ەاڵتو کۆمەڵ���گا ئەرکێک���ی فیکرییو ئەخالقیی گرنگی فیکرو سیاسەتە لەهەرێمی کوردس���تان .هەموو قسەکردنێک لەم هەرێمە لەسەر فیکری سیاس���یی بەبێ بونی دیدگاو ئەخالقێک���ی سیاس���یی ن���وێ ب���ۆ چەمکی دەس���ەاڵتدارێتیی مان���ای ملکەچکردن���ە بۆ مۆدێلێک���ی بەد لەسیس���تەمی س���وڵتانییو س���تەمگەر .هەم���وو قس���ەکردنێک لەس���ەر دەوڵەت بەبێ بونی وێنایەک بۆ فەلس���ەفەی دەسەاڵتدارێتیو مۆدێلی ئەو دەوڵەتە ،دابڕانی چەمک���ی ئەخالق���ە لەدەوڵەتو سیاس���ەت. پرس���یارەکە ئەوەی���ە لەکاتێک���دا لەهەرێمی کوردس���تاندا چەن���د کانتۆنێک���ی خێزانیی دەس���ەاڵتدارێتی لۆکاڵی���ی بون���ی هەیە کە لەماوەیەکی درێژی تەمەنی سیاسیی خۆیاندا شکس���تی گەورەیان لەپڕۆژەی بەرهەمهێنانی نەتەوە بەمانا سیاس���ییەکەی هێناوە ،چۆن دەتوانرێ���ت تیۆری���زەی ئەوەی ب���ۆ بکرێت کە لەداهات���وودا دەوڵەتی هاونیش���تیمانیی بەرهەمبهێنێ���ت؟ بەمانایەک���ی ت���ر هەموو بیناکردن���ی ئەخالقییان���ەی چەمکی دەوڵەت مەحاڵە بەبێ دەستکاریکردنی جەوهەرییانەی چەمک���ی دەس���ەاڵتدارێتیی لەهەرێم���ی کوردستان. *** س���یپینۆزای فەیلەس���وف دەمێک���ە ئ���ەو راستییەی بۆ باسکردوین کە هاونیشتیمانیی لەخۆیەوە لەدایکنابێت ،بەڵکو دروستکردێکی کۆمەاڵیەت���یو سیاس���ییو ئەخالقیی���ە ک���ە بەرهەمدەهێنرێت .بۆیە پرسیارەکە پێشوەخت ئەوەی���ە ئ���ەم دەس���ەاڵتدارێتییە کوردییە چ مۆدێلێک���ی نیشتیمانس���ازییو ئیداری���ی بۆ بەرهەمهێناوینو لەداهاتووشدا چ کۆمەڵگایەکی سیاس���ییو چ چەمکێکی هاونیش���تیمانییمان بۆبەرهەمدەهێنێت؟ بۆچی نووسەرو ئەدیبو میدیاکاران���ی رانتخ���ۆر لەهەوڵ���ی دابڕان���ی ئەخالقدان لەدەس���ەاڵتو تیۆریزەی نامۆبونی فیک���ر بەئەخ�ل�اق دەک���ەن .ئایا بەڕاس���ت دروس���تکردنی دەوڵ���ەتو دەس���ەاڵتدارێتی سیاس���یی پەیوەن���دی بەئەخالق���ەوە نییە؟ ماوەیەک���ە هەن���دێ نووس���ەرو میدی���اکارو سیاس���ەتمداری هێزەکانی دەرەوەی پارتییو یەکێتیش س���ەرقاڵی نماییشکردنی بارزانینو وەکو بس���مارکی کوردیی ی���ان ئەتاکوردێک، خەریک���ی تیۆرییزەکردن���ی دابڕان���ی فیکرن لەفەلس���ەفەی ئەخالقی دەس���ەاڵتدارێتییو لەڕێ���گای بەبازارکردن���ی گوت���اری دەوڵەتی کوردیی���ەوە بارزان���ی بەبەرجەس���تەکەری رۆحی دەوڵەتی هیگلیی پێناس���دەکەن .ئەم مۆدێل���ە لەپروپاگەندەی حیزبی���ی ،مۆدێلی سەرۆکپەرس���تیی سیس���تەمی راگەیاندن���ی ئایدیۆلۆژی���ای بەع���سو هاوش���ێوەکانیمان لەناوچەکەو جیهان���دا بیردەخاتەوە ،چونکە ئەم کەسانە خۆری ئازادیی فەلسەفەی هەقی هیگلیی کوێری نەک���ردون ،بەڵکو جەهلێکی گ���ەورە لەتێنەگەیش���تن لەوەزیفەی دەوڵەت نابینای کردون کە مانا ئەخالقییە قووڵەکەی دەوڵەت دەکەن بەقوربانیی مانا مادییەکەی. گەر دەس���ەاڵتی یاس���ادانان دڵی دەوڵەتو دەسەاڵتی جێبەجێکردن عەقڵەکەی بێت ،ئەوا ئەزموونی هەرێم ئەزموونێکی داماوی پەیوەندی نێوان دەس���ەاڵتدارێتییو هاونیش���تیمانیانە کە لەداڕوخانی پەیوەندی نێوان دەس���ەاڵتو یاس���ادا بەرجەس���تەدەبێت .گەر شکس���تی دەوڵەت لەعێراقدا شکس���تی دروس���تکردنی نەتەوەیەک بووبێت ب���ۆ دەوڵەتێکی قوتریی عەرەبیی کە تاوەکو ئەمڕۆ پرس���ی شوناسی هەی���ەو ناتوانێت متمانە لەنێوان دەس���ەاڵتو کۆمەڵگایەک���ی پلورال���دا بەرهەمبهێنێ���ت، ئەوا شکس���تی دەس���ەاڵتدارێتی ک���ورد هەم لەدروس���تکردنی نەتەوەیەکی سیاسییەو هەم لەنەبون���ی وێناو مۆدێلێکدایە بۆ ئەو دەوڵەتە قوترییە کوردییەی کە هێش���تا لەدایکنەبووە. بەشێوەیەکی گش���تیی ،گەر ئاوڕێک لەدۆخی کوردس���تان بدەین���ەوە هەم���وو کەس���ێک گەر رۆس���ۆو مۆنتیس���کۆو هی���گلو هۆبزیش نەناس���ێت ئەو راستییە س���انایە دەزانێت کە دڵ���ی دەس���ەاڵتدارێتییەکەی بارزانی لەلێدان کەوتووە ،چونکە هیچ ش���ەرعییەتی یاساییو سیاس���یی نەماوە .هەرچی عەقڵەکەش���ێتی ک���ە لەحکومەت���ی لۆکالی���ی برازاکەی���دا بەرجەس���تەدەبێت ،فەش���ەلێکی سیاسییو ئیدارییو ئەخالقیی گ���ەورەی بەرهەمهێناوەو جەس���تەی کۆمەاڵیەتیو سیاسییو ئابووریی کۆمەڵگای ئێمەیان هەالهەال کردوە. پێدراوێک���ی زۆر س���اکار هەیە ک���ە دەبێت بەرچاوڕونیمان بەرامب���ەری هەبێت ،ئەویش ئەوەی���ە کە چەن���دە پەیوەندییەک���ی قووڵ لەنێوان ش���ۆرشو ئەخالقو لەنێوان ریفۆرمو ئەخالقدا هەی���ە ،هێن���دەش پەیوەندییەکی ق���ووڵ لەنێ���وان دەوڵەتو ئەخالق���دا هەیە.
دەوڵەت چەن���دە دەزگایەکی بیرۆکراس���ییو عەقالنییە هێندەش دەزگایەکی ئەخالقییە کە رۆڵێکی ئێتیکیو بەهایی گەورە لەکۆمەڵگادا دەگێڕێت .ناڕەزایی کۆمەاڵیەتییو سیاس���یی بۆ ئەنجامدانی چاکس���ازیی یان شۆڕشکردن لەپێن���او دروس���تکردنی ئەخالقێک���ی نوێی پێکەوەژیانی سیاسیی ،مانای دەستکاریکردنی رووب���ەرە ئەخالقییەکان���ی وەزیفەی دەوڵەتە وەک���و دەزگایەک���ی رێکخس���تنی عەقالنیی پەیوەندییە مرۆییەکان لەناو کۆمەڵگادا .واتە گەر کێشەیەکی گەورە لەئەخالقی سیاسییو ئیداری���یو دەزگاییو چەش���نی بەڕێوەبردنی کۆمەڵ���گا نەبێت ،گروپ���ە کۆمەاڵیەتییەکان راناپ���ەڕن کە هەن���دێ جار بەتێکش���کاندنی خ���ودی ئ���ەو دەزگایان���ە کۆتاییدێ���ت ک���ە بەڕێوەیاندەبات .لەئێستاشدا هیچ جیاوازییەک نییە لەنێوان خواس���تی شۆڕش یان ریفۆرمو خواستی دەوڵەتو بیناکردنی ئەخالقێکی نوێ بۆ هاونیش���یمانیانی ئەو رووبەرە سیاسییەی کە ناوی هەرێمی کوردس���تانە .جیاوازییەکە تەنها لەوەدایە ئەوان���ەی کە باس لەدەوڵەت دەک���ەن هەمان ئەو بکەرە سیاس���ییانەن کە چارەکەس���ەدەیەکە شکس���تێکی ئەخالقیی گەورەیان لەبیناکردنی دەس���ەاڵتدارێتییەکی تەندروستو نیشتیمانس���ازییەکی عەقالنییو کۆمەڵگایەکی پلورالدا بەرهەمهێناوە ،چونکە کردارو عەقڵییەتیان هێش���تا لەقۆناغی پێش قۆناغی دەوڵەتدایە. دەوڵ���ەت تەنها فۆرمێک���ی دەزگایی بێ رۆح نیی���ە ،بەڵک���و پێکهاتێک���ی ئەخالقییش���ە. ئەخالق���ی س���ەرەکی هەم���وو دەوڵەتێکیش لەوەدایە چوارچێوەیەکی یاس���اییو دەزگایی گش���تیی دروس���تبکات ک���ە هەم���وو تاکێک هەس���تبکات تیای���دا مافەکان���ی پارێزراونو هیچ ک���ەسو هێزێ���ک نەتوانێ���ت بێڕێزییو بێحورمەتی���ی پێب���کات ،هاونیش���تیمانانی بەیەکسانیی تەماشابکات ،سەروەریی خاکو ژیانی���ان بپارێزێ���تو گەش���ەی ئابووری���یو شانس���ی پێشکەوتنو س���ەرکەوتنی هاوتا بۆ تاکو گروپ���ەکان زامن ب���کاتو هتد .هەموو ئەم رەگەزە گرنگانەی دەس���ەاڵتدارێتییەکی تەندروس���ت بەحومکڕانێتیی کوردیی نامۆنو مۆدێلی پارت���یو یەکێتی لەهیچ فەرهەنگێکی دەس���ەاڵتدارێتیی فەلس���ەفەی ئەخالقی���ی دەوڵەتدارییدا جێگەی نابێتەوە. *** زۆرینەی فەیلەس���وفانی یۆنانیو رۆشنگەریی لەس���ەر ئەو خاڵە رێکن کە دەوڵەت پرس���ی گەلە .گەلیش وەک���و دەڵێن نە کۆکردنەوەی هەڕەمەکیی حەش���اماتێکەو نە کەڵەکەبونی تۆپەڵێ���ک مرۆڤە لەس���نوورێکی جوگرافیی، بەڵک���و پێکەوەبون���ی ژمارەیەک���ی گەورەی مرۆڤ���ە بەهەم���وو جیاوازییەکانیان���ەوە لەن���او سیس���تەمێکی یاس���ایی ناوکۆیی کە ئامانجێکی پێکەوەی���ی دەوڵەتبون دەیانکات بەکۆمەڵگایەک���ی مۆدێرن .پ���اش ئەزموونی شکس���تخواردوی دەس���ەاڵتدارێتیی کوردیی لەپرۆس���ەی نیشتیمانس���ازییو ئیداری���ی، دەتوانین بەڕاشکاوی بڵێین کە ئەم مۆدێلەی دەس���ەاڵتدارێتیی کوردیی ناتوانێت هەڵگری پڕۆژەیەک���ی ئەخالقیی هێندە گەورە بێت کە لەدروس���تکردنی دەوڵەتدا بەرجەستەدەبێت. تەماش���اکردنێکی دروش���مە سیاس���ییەکانی حیزبەکوردیی���ەکان ئ���ەو گەواهییەم���ان نیش���اندەدات ک���ە هی���چ خوێندنەوەیەک���ی ق���ووڵ لەپش���ت ئ���ەم دروش���مانەوە نییە. حیزبەکوردیی���ەکان لەدوای س���ەقامگیربونی دەوڵەت���ی قوتری���ی عێ���راق ب���ون بەحیزبی هەرێمیی کوردییو داواکارییەکانیش���یان بون بەداواکاری���ی هەرێمیی ک���ە لەحوکمی زاتیی بۆ کوردس���تانو دیموکراس���یی ب���ۆ عێراقدا بەرجەس���تەبوو .حیزبەکوردیی���ەکان بەپێی گۆڕانکارییە ناوچەییو جیهانییەکان دروشمە سیاس���ییەکانیان وەک���و جلەکانیان گۆڕیوە. لەمڕۆش���دا پێدەچێت گوتاری س���ەربەخۆیی دواگوتاری مۆدێلی ناسیۆنالیزمێکی بێفیکری هەرێمیی کوردیی بێت کە بەدرێژایی تەمەنی خۆی بکەرێکی ناسیۆنالیس���تی نەبووە بیری ب���ۆ بکاتەوەو بەرجەس���تەی ئەم خواس���تە ب���کات ،بەڵک���و لەن���او لۆکاڵیبون���ی فیکرو کردەی خۆیدا گێنگڵدەدات .پرسیاری ئەوەی دەوڵەتی ک���وردی چییەو چۆن دەبێتو چۆن دروس���تدەکرێتو چ مۆدێلێکی دەسەاڵتدارێتی دەبێ���ت ،پرس���یارگەلێکی فەلس���ەفییو ئەخالقی���یو سیاس���یی گرنگ���ن ک���ە هی���چ یەکێک لەم بکەرانەی گوتاری س���ەربەخۆیی نەک ه���ەر وەاڵمی پێ نییە ،بەڵکو هێش���تا پرسیارەکەی الدروستنەبووە .تەماشاکردنێکی خێ���رای دۆزی فەڵەس���تین یەک راس���تیمان نیش���اندەدات کە خواستو مافی سەربەخۆیی ش���تێکەو پیادەکردنی شتێکی ترە .تۆ بڵێی فەڵەستینییەکان دەوڵەتیان نەوێت! چەمکی دەوڵ���ەت دروش���مبازیی نییە ،خواس���تێکی پۆپۆلیس���تانە نییە کە بۆ ماوەیەک س���ۆزی خەڵک���ی ئێمەی پێ قورمیش���بکرێت لەپێناو هەندێ دەس���تکەوتی شەخس���ییو خێزانییو ش���اردنەوەی قەیران���ە بونیادییەکان���ی ئەم دەسەاڵتدارێتییە ،بەڵکو کردەیەکی عەقالنییو بەرپرس���یارێتییەکی ئەخالقی���ی گەورەی���ەو هەڵگ���ری چەندین ئەگەری مەترس���یدارە کە لەعەقڵی ئەم سیاسەتمەدارانەی ئەم هەرێمە گەورەت���رەو لەتێگەیش���تنی رۆمانس���ییانەی
ئەوەی ئەم سیستەمە سیاسییە پڕ لەنەرمەتیرۆرە لەداهاتوودا دەکات بەسیستەمێکی مەترسییداری سوڵتانییو پۆلیسیی بونی لەشکرێکە لەنووسەرو ئەدیب کە هەموو هەوڵی خۆیان خستۆتەگەڕ بۆئەوەی تیۆریزەی دابڕانی دەوڵەت لەئەخالقی فەلسەفەی سیاسییو فیکر لەئەخالق بکەن ئینس���انی ئێمەش فراوانترە .م���ن وایدەبینم لەداهاتوودا لەبری سەروەریی نەتەوە کە روحی دەوڵەتی نوێیە ،دابەشبونی قووڵترو داوەشانی گەورەتر دەبینین نەک تەنها لەناو کۆمەڵگای هەرێمی کوردس���تاندا ،بەڵکو لەپەیوەندییدا بەعێ���راقو ناوچەکەو زلهێزە جیهانییەکانەوە. لەداهاتوودا هێندەی موژدەی سەروەرییکردنی سیستەمێکی مافیایی ناودەوڵەتیی لەهەرێمی کوردستان لەئارادایە کە دەسەاڵتو یاسا یان Authorityبەهەم���وو ماناکانی بەهایەکی ئەخالقیی بۆ بەرژەوەندیی گشتیی نەمێنێت، هێن���دە م���وژدەی دروس���تکردنی دەوڵ���ەت لەهەرێم���ی کوردس���تان لەئ���ارادا نیی���ە کە سەروەربێت بەسەر کۆی خاکو سنوورەکانیو بتوانێت ژی���انو کەرامەت���ی مرۆڤەکانی ئەم دەڤەرە بپارێزێت. دەوڵ���ەت دیوێک���ی ت���ری چەمک���ی دەس���ەاڵتدارێتییە .وات���ە ه���ەر کاتێک باس لەدەوڵەت دەکەین ،دەبێ���ت باس لەوەزیفەو فۆرم���ی ئ���ەو دەس���ەاڵتدارێتییە بکەین کە دەزگایەکی سیاسیی مۆدێرن لەخۆی دەگرێت. دەوڵەت لەس���ادەترین پێناسیدا کە لەزانستە سیاسییەکاندا دەستماندەکەوێتو لەسەرووی هەموویان���ەوە پێناس���ەکەی ماک���س ڤێبەرو کانتی فەیلەسوفە ،بریتییە لەمۆنۆپۆڵکردنی توندوتیژیی لەالیەن دەزگایەکی بیرۆکراس���یی سیاس���ییەوە ک���ە ش���ەرعییەتی ئ���ەوەی هەیە لەرێ���گای بەکارهێنان���ی فیزیکییانەی زەبروزەنگەوە بڕیارەکانی بەس���ەرکەوتوویی پیادەب���کات .بەکورت���ی دەتوانی���ن بڵێی���ن خەس���ڵەتی یەکەمی دەوڵەت بریتییە لەوەی کە یەک���ەم دەزگایەکی سیاس���ییەو لەڕێگای عەقالنییەتو بیرۆکراسییەتەوە بەڕێوەدەچێت، دوهەم دەوڵەت مۆنۆپۆڵی توندتوتیژیی دەکات، واتە جگ���ە لەدەوڵەت هیچ بک���ەرو هێزێکی تری کۆمەاڵیەتیی تر ب���ۆی نییە زەبروزەنگ بەکاربهێنێ���تو ش���ەرعییەتی بەکارهێنان���ی توندوتیژیی هەبێت ،کە لەپۆلیسو لەش���کرو هتد پێکدێن .س���ێهەم هەم���وو ئەم رەگەزانە لەپێناو سەروەرێتیی خاکو گەلو رێکخستنو پاراستنی ژیانی تاکو گروپەکانی کۆمەڵگایە. بۆئەوەی وێناکەمان روونت���ر بێت ،دەتوانین بڵێین دەوڵەت دەزگایەکی شەخس���یی نییەو موڵک���ی خێزانێکی سیاس���یی نیی���ە ،بەڵکو دەزگایەکی عەقالنیی بیرۆکراس���یی گشتییە ب���ۆ رێکخس���تنی ژیانی کۆمەڵێک���ی مرۆیی، دوهەم دەوڵ���ەت ش���ەرعییەتی بەکارهێنانی زەبروزەنگ لەهەموو تاکەکان بەرێگای یاس���ا وەردەگرێ���تو خۆی دەبێت بەتاکە دەزگایەک کە مافی ئەوەی هەی���ە زەبروزەنگی فیزیکی بەکاربهێنێت بۆ پاراس���تنی ئەو سیس���تەمی رێکخس���تنە کۆمەاڵیەتی���یو سیاس���ییە، وات���ە مۆنۆپۆڵ���ی توندتوتیژی���ی لەدەوڵەتی دیموکراس���یی مۆدێرندا بەتەنه���ا الی دەزگا ش���ەرعییەکانە ،نەک هێزو گروپی خێزانییو شەخسەکان .بەمچەشنە لەدەوڵەتی مۆدێرندا ک���ەس ناتوانێت خۆی مافی خۆی وەربگرێت، بەڵک���و ئ���ەوە دەوڵەتە کە ماف���ی تاکەکان دەپارێزێتو لەکاتی پێشێلکردنیشیدا لەڕێگای یاس���اوە بەرگرییان لێ���دەکات .دەوڵەت بەم چەش���نە مانای کۆی ئ���ەو میکانیزمو دەزگاو بەهاو نۆرمانایە کە دەس���ەاڵتێکی سیاس���یی بەخۆی دەبەخش���ێت ،بۆئەوەی شەرعییەتی بەردەوامی���یو مومارەس���ەی دەس���ەاڵتی
هەبێ���ت .ئەم���ەش وادەکات ک���ە دەوڵەتی دیموکراس���یی رەهەندێکی ئەخالقیی گرنگی ب���ۆ هەم���وو کۆمەڵگای���ەک هەبێ���ت ،مانای دەس���ەاڵتدارێتییەکی ناشەخسیی دەگەیەنێت لەناو چوارچێوەیەکی یاس���اییو بیرۆکراسییدا ک���ە بەتەنه���ا ش���ەرعییەتی مۆنۆپۆڵکردنی توندتوتیژی���ی هەی���ەو ئەم ش���ەرعییەتەش بەڕێزگرتن لەدابەش���کردنی دەس���ەاڵتەکانو س���ەروەریی قانوونەوە مانای ئەخالقیی خۆی وەردەگرێت. کاری دەوڵ���ەت تەنه���ا رێکخس���تنی بیرۆکراتییانەی ژیانی مرۆڤەکان نییە ،بەڵکو بینینی رۆڵی پاتەرنالیستیشە Paternalism لەکۆمەڵ���گادا .واتە رۆڵیک کە دەوڵەت وەکو ”باوک“ێک���ی رەمزییو بیرۆکراس���یی حەرامو حەاڵڵ���ەکان دەستنیش���اندەکات ،چەمک���ی خراپەی کۆمەاڵیەت���ی دیاریدەکاتو بەرگریی لەبەه���ا ئەخالقییەکان���ی کۆمەڵ���گاو مرۆڤ دەکات .ئەم رۆڵە گ���ەر بەزمانە کانتییەکەی قس���ەی لێبکەی���ن مان���ای دروس���تکردنی پەیوەندیییەکی تەندروستە لەنێوان ئەخالقو یاس���ادا .بەو مانایەی کە بەها یاس���اییەکان ش���ێوازێکی مۆدێرنی پەیوەستبونی مۆراڵیی ئینسانەکانە بەدەس���ەاڵتەوە .دەوڵەتی یاسا کە ئەرکی س���ەرەکیی پاراستی پێکەوەژیانی ئاشتییانەی تاکو گروپەکانی ناو کۆمەڵگایە، دەیەوێت لەرێگای یاساکانیەوە ئازادیی یەکێک لەگەڵ ئازادیی یەکێکی ت���ر هاوتەریب بێت. کانت یەکەم فەیلەسوف بو کە دەستنیشانی ئەو رەهەندە گرنگەی پەیوەندی نێوان ئاستی شەخسییو ئاستی گش���تیی دەوڵەت کردوە. ئەو رای وایە کە یاس���اکانی دەوڵەت بەپلەی یەکەم پەیوەندیی دەرەکیی نێوان مرۆڤەکان رێکدەخات ،ن���ەک دەس���تکاری پەیوەندییە شەخس���ییەکانی مرۆڤەکان ب���کات .دەوڵەت لەئاس���تە گش���تییەکەیدا دەتوانێ���ت حەرام دیاریبکاتو لەرێگای دادگاوە سزای ئەوانەش ب���دات کە رێز لەو حەرامانە ناگرن .بۆ نموونە سیس���تەمی هاتووچۆ گەر یاس���ایەک نەبێت لەڕێ���گای هێماو نیش���انەو رێس���اوە جوڵەی ئۆتۆمبیل���ەکان رێکبخ���ات ،بێگوم���ان فەوزا دروستدەبێت. گەر یەکێک لەوەزیفە گرنگەکانی دەوڵەتی یاسا ئەوە بێت کە ئەم پەیوەندییە دەرەکییانەمان ب���ۆ رێکدەخ���ات ،ئ���ەوە وەزیفەیەکی گرنگی ت���ری بریتیی���ە ل���ەوەی دەوڵەت���ی قان���ون دەس���تکاری ئەو ئازادیی���ە ناوەکییانە ناکات کە پێش سەرهەڵدانی دەوڵەت بونی هەبووە، بۆنموونە ئ���ازادی ئیمانداریی ،ئازادی ویژدان، دونیابینییو هتد .بەم شێوەیە کاری دەوڵەت نییە کە ش���ۆڕبێتەوە ناو ژیانی شەخسییمانو دەس���تکاری ئەو ئازادییانە بکاتو بیانگۆڕێت. واتە دەوڵ���ەت دەبێت لەڕووی بەهاوە بێالیەن بێ���تو تەدەخول لەوی���ژدانو ئیمانو بیڕوڕای مرۆڤەکان نەکات .بەمش���ێویە هەر دەوڵەتێک کاری لەس���ەر ئازادیی���ە ناوەکییەکانی مرۆڤ ک���رد ،ل���ەوە دەردەچێ���ت دەوڵەتی یاس���او هانیشتیمانان بێت ،بەڵکو دەبێت بەدەوڵەتی تیرۆری عەقیدە یان رەهەندێکی کلیپتۆکراسیی لەخۆی دەگرێت. ئ���ەم پەیوەندیی���ەی نێوان یاس���او ئەخالق لەکوردس���تاندا لەخراپترین دۆخی رێکخستنو ئیدارییدایە .وات���ە پەیوەندییەکە لەجەوهەردا پەیوەندی هێزە کە یاس���ا دەستنیشاندەکات نەک خودی یاس���اکە خۆی هێزبێت .لەواڵتی ئێمەش���دا کاتێک باس لەهێ���ز دەکەین ،باس لەهێ���زی ناشەخس���یی ناکرێ���ت ک���ە دەزگا بیرۆکراس���ییەکانی لەچوارچێوەی سەروەریی یاس���او دادگادا بەرجەستەدەبێت ،بەڵکو باس لەهێزی دەرەوەی دەزگا یاساییەکان دەکرێت کە هێش���تا لەقۆناع���ی پێ���ش مۆدێرنەدایە، لەنموونەی دەسەاڵتدارێتی سوڵتانییو خێزانیو ناوچەییو عەش���رەتگەرایی .هەر لەرێکخستی سیس���تەمی هاتوچ���ۆوە بیگرە ک���ە قافڵەی سەرکردە حیزبییەکان دەتوانن هەموو شارێک لەجموجۆڵبخەن ،بەتێپەڕبون بەپێش���ێلکردنی ئازادییە فەردییو گشتییەکان کە سەر بەهیچ یەکێک لەو یەکە کۆمەاڵیەتییانەی س���ەرەوە نین کە هێزیان هەیە ،تادەگات بەپێشێلکردنی ئازادی بیروڕا کە لەفڕاندنو ئەش���کەنجەدانو کوش���تنی نووس���ەرانو رۆژنامەنووس���انو چاالکوانی مەدەنییو سانس���ۆرو داخس���تنی تەعەسوفییانەی دەزگا میدیاییە سەربەخۆکان بەرجەس���تەدەبێت .ئامادەنەبون���ی هی���چ بەرپرسێکی گەندەڵ یان تاوانبارێکی سیاسیی ل���ەدادگاو لێنەپرس���ینەوەیان بەرامب���ەر بەو تۆمەتانەی کە روبەڕوی���ان دەکرێتەوەو بونی لەشکری حیزبییو دەزگای ئەمنیی شەخسییو کۆمپانیای زەبەالحی ئابووری خێزانییو میدیای تایبەتی سیاس���ەتمەداران کە بەپارەو موڵکی گش���تیی بەڕێوەدەچ���نو لەس���ەرووی هەموو لێپرسینەوەیەکن ،هەموو ئەمانە بون بەبەشێک لەئەخالقییەت���ی کولتووری دەس���ەاڵتدارێتیی سیاس���یی لەواڵتی ئێمەدا .دی���ارە دەتوانین دەیان نموونەی تر لەئەنارشیزمو فەوزای یاساو دەس���ەاڵت بهێنینەوە ک���ە چ ئەخالقییەتێکی بەدیان لەناو کۆمەڵگای ئێمەدا بەرهەمهێناوەو چۆن ئەم ئەخالقییەتەش ش���ۆڕبووەتەوە ناو پەیوەندیی���ە کۆمەاڵیەتیی���ەکانو هەژانێک���ی بەهایی���ی کارەس���اتئامێزیان ب���ۆ کۆمەڵگای هەرێمی کوردستان دروستکردوە. ***
وەک���و وتمان دەوڵ���ەت پەیوەندییەکی قووڵ لەنێوان ئێتیکو سیاس���ەتو ئەخالقو یاسادا دروس���تدەکاتو دەیپارێزێت .گەر تەماش���ای ئەزموون���ی دەس���ەاڵتدارێتی لەهەرێم���ی کوردس���تاندا بکەین دەبینین ک���ە هەڵگرانی گوتاری دەوڵەت لەڕووی یاس���اییەوە لەدۆخی دروس���تکردنی دەوڵەت���دا نیی���ن ،بەڵک���و لەدۆخی کوش���تنی ئەخالقی دەوڵەتدان .بۆ روونکردن���ەوەی زیاتری���ش نیگایەک لەدۆخی هەنووکەیی دەکەین. سەرەتا هەڵگری پلەیەکی ئەم گوتارە خۆی لەئێس���تادا کەس���ێکی لۆکاڵیی نایاس���اییەو هیچ پێگەیەکی ئەخالقیی بۆ دروس���تکردنی یەکێک لەگەورەترین دەزگاکانی بەرهەمهێنانو پاراستنی بەهای گش���تیی نییە کە دەوڵەتی یاس���ایە ،ئەوی���ش بارزانییە ک���ە هەموومان دەزانی���ن م���اوەی دوس���اڵە بەش���ێویەکی نایاس���اییو دیکتاتۆری���ی لەس���ەر کورس���ی دەسەاڵتدا ماوەتەوە .بەفەرمانی ئەو پەرلەمان پەکخراوەو بەم شێوەیەش دۆخێکی ناکاو یان نائاسایی رانەگەیەنراوی لەهەرێمی کوردستاندا بەرقەرارک���ردوە .ئەم سیاس���ەتمەدارە ئەمڕۆ ب���ووە بەهەڵگری پ���ڕۆژەی دەوڵەتس���ازیی لەکاتێکدا روحی دەوڵەتی مۆدێرن کە یاسایە، خۆی پێشێلکەری یەکەمێتی. دوهەم ،یەکێک لەبنکە هەرە س���ەرەکییەکانی دەوڵەت���ی یاس���ا بریتیی���ە لەجیاکردن���ەوە دەس���ەاڵتەکان لەیەکت���رو رێزگرتنی���انو دابینکردن���ی س���ەروەریی ب���ۆ نیش���تیمانو پاراس���تنی ئاساییشی کۆمەاڵیەتییو گەشەی ئابووریی .ئەمشیان لەدۆخێکی کارەساتباری یاس���اییو ئەخالقییدایە ،چونکە حکومەتێک لەهەرێمدا بەرقەرارە کە بەبێ هیچ شەرمێکی سیاس���یی لەدەرەوەی چاودێری پەرلەمانیی کاردەکاتو قەرزێکی زەبەالحی لەسەر شانی خەڵکی بێ موچەو بێ کارەباو بێ ئاوو هەژاری ئ���ەم دەڤەرە کەڵەکەکردوە کە نەک ناتوانێت لەمەودایەکی دوردا بیانداتەوە ،بەڵکو هێندەی تر دەبێت ملکەچی ئەو کۆمپانیایانە بێت کە داوایان لەس���ەر تۆمارک���ردوە .ئەم حکومەتە نەک ناتوانێت س���ەروەریی ئ���ەم هەرێمە دژ بەهێرش���ەکانی تورکیاو ئێرانو هیچ هێزێکی ناوچەی���یو جیهانی���ی تر بپارێزێ���ت ،بەڵکو ناتوانێ���ت تاوانبارێک���ی حیزبی���ش بگرێتو رادەس���تی دادگای بکاتو س���ەروەریی یاسا بپارێزێت. س���ێهەم ،نوێنەرەکانی پڕۆژەی دروستکردنی دەوڵەت جگە لەوەی هەر هەموویان لەدۆخێکی شکستخواردوی نایاساییدانو لەداهاتوویەکی نزیکدا نەک پرس���ی دەوڵەت تەئجیلدەکەن، بەڵکو گەر بۆیان بلوێت زۆرینەی پرس���ەکانی تریش تەئجیلدەکەن کە بۆ ژیانی سیاس���یی کۆمەڵ���گای ئێم���ە زۆر گرنگ���ن ،لەوێن���ەی پرس���ی دەستوور بەگش���تییو پرسی یاسای س���ەرۆکایەتیی بەتایبەت .گ���ەر چاوێک بەو تیمەدا بخشێنین کە بانگەشەی دروستکردنی دەوڵەت بۆ کورد دەکات ،دەبینین کەسایەتی وای تێدای���ە کە بەپێی یاس���ا دەبێت بخرێتە بەندیخان���ەوە .ئەوی���ش بریتییە لەهوش���یار زێباری کە خاڵی بارزانییەو بەهۆی تێوەگالنی لەگەندەڵییی���ەوە لەوەزارەتەک���ەی دەرکراو حوکمی غیابی بەس���ەردا س���ەپێنراوە .ئەم پیاوە لەمڕۆدا بووە بەبەرگریکەر لەکەیسێکی ئەخالقیی سیاس���یی گرنگ���ی نەتەوەیەک کە دروستکردنی دەوڵەتە. میللەتێ���ک ک���ە دەس���ەاڵتدارێتییەکەی لەم دۆخە پڕئیش���کالییە فەلس���ەفییەی پرسی ئەخالقو یاسا ،ئێتیکو سیاسەت ،دەوڵەتو ئەخالق���دا بێ���ت ،دەبێ���ت ئەو پرس���یارە لەخۆی بکات ئایا دەس���ەاڵتێک کە لەماوەی ٢٦س���اڵەی تەمەن���ی سیاس���یی خۆی���دا هەم���وو بەها ئەخالقییەکانی دروس���تکردنی دەسەاڵتدارێتییەکی دیموکراسییو عەقالنیی وردوخاش���کردوە کە دی���ارە وێنەی دوهەمی ئەو دەوڵەتەیە کە دەیانەوێت دروستیبکەن، چۆن دەتوانێ���ت نوێنەرو هەڵگری گوتارێکی ئەخالقیی گ���ەورەی وەک دەوڵەت بێتو بەم گوتارە پۆپۆلیس���تییەی چەمک���ی دەوڵەت بەبەه���ا س���ەرەکییەکانیەوە دروس���تبکاتو بیپارێزێت؟ ئەوەی ئەم سیستەمە سیاسییە پ���ڕ لەنەرمەتی���رۆرە لەداهات���وودا دەکات بەسیس���تەمێکی مەترس���ییداری سوڵتانییو پۆلیس���یی ،بونی لەش���کرێکە لەنووس���ەرو ئەدیب کە هەموو هەوڵی خۆیان خستۆتەگەڕ بۆئ���ەوەی تیۆری���زەی دابڕان���ی دەوڵ���ەت لەئەخالق���ی فەلس���ەفەی سیاس���ییو فیکر لەئەخالق بکەن. بەمۆرالیکردنی ماف مانای بەمافکردنی یاسا نییە .ئەمەی بارزانیو شوێنکەوتوانی خەریکی چنینین بەمۆراڵیکردنی دۆخێکی نایاس���اییە لەناوەوە لەڕێگای س���تراتیژی مۆراڵیکردنی مافەکان���ی میللەتێک ل���ەدەرەوە .هەڵگرتنی گوت���اری ریفراندۆمو س���ەربەخۆیی لەڕێگای ئەم بکەران���ەوە مان���ای دەرکردنی چەمکی دەوڵەت���ە لەهەموو رەهەندێکی ئەخالقیی کە زەمانەتی س���ەروەریی نیشتیمانو پاراستنی ئازادییەکانمان دەکات .مانای لێسەندنەوەی رەهەندێکی ئەخالقییە بەمافێک کە لەڕاستیدا تەنه���ا ئەوان���ە دەتوانن پارێ���زەری بن کە مومارەس���ەیەکی تەندروس���تی نێوان یاساو ئەخالقییان لەئەزموونی دەس���ەاڵتدارێتییان نیشان خەڵکی ئێمە دابێت.
بیروڕا
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
birura. awene@gmail. com
گۆڕان بەرەو کوێ؟ نەوزاد جەمال هەموو بیرۆکەیەک(ئایدیا) بەرەو ناکۆت- رەهایی -درێژبووەوە ،دەبێتە دژی خۆی. هیگڵ رەنگە ئەم وتەیەی "هیگڵ" بۆ بیرکردنەوەی گۆڕانکاریخوازی���ی گۆڕان راس���تبێت .بەالنی کەم���ەوە ،رەفتارەکان���ی تائێس���تە ئەوەی لێدەخوێنرێت���ەوە .ه���ەروەک ل���ەدو وتاری پێش���ووتردا 'رەخنەکردنی گ���ۆران’و 'مردنی نەوش���یروان’ بەلێکدانەوەو هەڵس���ەنگاندنی ئێستەی گۆران دەستمپێکرد .پاش رەوینەی خەمی لەدەستدانی سەرکردەکەییو مقۆمقۆی جێگ���رەوەو دواتر س���ەرهەڵدانی تەنگەژەی میراتگ���ری سیاس���یو م���ادی ،وردەوردە راستیتر دەردەکەوێت .لێرەدا هەندێک لەوانە تاوتوێدەکەم. گۆڕان خۆشی پێنەگۆڕا ک���ە س���ەرنجی س���ەرەتای دروس���تبونی ئ���ەم بزوتنەوەی���ە دەدەم ،مانڤێس���تی خۆڕاگەیاندنەکەی لەکەرنەڤاڵێکی سیاس���ی دەچێت کە مزگێنی رۆژێکی روناک بەشەقامی کوردی دەبەخشێت .بەمەش خۆی وەک مۆمێک لەتاریکستانی سیاسەتدا هەڵکردو بەدیدێکی یۆتۆپیانە بۆ گۆڕانکاری ،دەس���تکاریکردنی داشی دامەی دەسەاڵتو هێزی لەهەرێمداکرد. لەرێگەی بنەمای جی���اوازیو خۆجیاکردنەوە لەکۆی هێ���زە سیاس���ییەکانیتر کەوتەگەڕ. داتاش���ینی وش���ەو دۆزینەوەی زاراوەی ناباو بۆ پۆس���تو پێگ���ەو پلەدارەکانی بزوتنەوەو پەیکەرەی حزبی کە جۆرێک لەچەمکسازیو پەیامی���ک کەگۆرانکاری لەچەم���کو زمانی گوتاری سیاسییەوە دەستپێدەکات .تا ئێرەش ئاس���اییە ،بەاڵم کە کتێبی 'ئیمەو ئەوانیتر’ دەخوێنم���ەوە دەزانم نەوش���یروان لەمێژەوە ئەقڵی رەوتێکی گۆڕانکاری خوازبووە چ لەناو یەکێتیو پێشتریش کۆمەڵەدا. بەاڵم ،ئ���ەو دروش���مو ئامانج���ە لەناوخۆی بزوتنەوەک���ەدا رووین���ەدا .بزوتنەوەک���ە رێخۆش���کەربو ب���ۆ س���ەرهەڵدانی کۆمەڵێک موهەریجی سیاسی بەقۆزتنەوەی هەلومەرجی ناڕوونی کوردستان .هەر لەو کتێبەدا ل()٧ نەوشیروان ئەپرسێت :ئێوە ئەندامانی بەڕێزی پارلەمانی کوردستان! لەبەردەم پرسیارێکی مێژووی���دان؛ لەخەمی کێدان جگە لەخۆتان؟ بۆچی کە دێنە س���ەر خواس���تە تایبەتەکانی خۆت���ان (ئیمتیازات���ەکان) بیرتان رۆش���نو
چاوتان تیژو زمانتان پاراوە ،کەچی لەئاست خواستەکانی خەڵکدا!... گۆڕان���کاری وەک لەبەرک���ردنو داکەندن��� ی جلوبەرگێک نییە کە بەئانوس���اتێک بکرێت. ب���ەاڵم ،رێکخراوێکی سیاس���ی لەس���ەرەتای دامەزراندنیەوە ،نوقاڵنەی گۆڕینی سیس���تمو ئەقڵیەت���ی سیاس���یو حزبیو دەس���ەاڵتی سیاس���ی لێدەدات .بەالنی کەمەوە ،چاوەڕێی ئ���ەوەی لێدەکرێت خ���ۆی بەپل���ەی یەکەم گۆڕانکاری لەخۆیدا کردبێت .هەرچی گرێیی سیاسیو دەروونیو پاشماوەی کۆمەاڵیەتییە رەتکردبێ���ت .ئاخ���ر ،بۆئ���ەوەی گۆرانکاری لەدەوروبەرو ژینگەی خۆتدا بکەیت ،پێوستە گۆرانکاری بەسەر تێگەیشتنو روانگەی خۆتدا هاتبێت ،دەنا هیچ نایەتە گۆڕێ. رکاربەری پارتی لەکوردس���تان دیاردەیەک دروس���تبووە کە ن���ەک هەر حزبەکان دەیقۆزنەوە ،کەس���ێتیە سیاس���یو جەم���اوەریو تەنانەت نوس���ەرو رۆژنامەنووس���ەکانیش بەکاریدەهێنن :پارتی وەک ئەهریمەنێکیی سیاس���یو لێڤیاتانەکەی هۆب���ز باش���ترین دەس���تکەالیە ک���ە خۆتی پێهەڵبسێنیتەوە .بۆئەوەی دەنگۆی سیاسیو جەماوەری���ت هەبێ���ت ،لەپارتی ب���دە .ئیتر بەئازاو بوێر دەناسرێت .ئەوانەی بەم لۆجیکە بیردەکەنەوە ،لەناخەوە شایەتمانیان بەهێزو قەبارەی ئ���ەم حزبەهێناوە .ئیدی ،بۆئەوەی خۆت بسەلمێنیت ،نەفرەت لەشەیتان بکە. ب���ەاڵم .ئەم���ە بەڵگەش���ە لەس���ەرئەوەی پارتەکانیت���ر ب���ەرکارن نەک بک���ەر ،پارتی سروش���تو پێکهاتەو باکگراون���دی هەرچی بێ���ت ،ئاراس���تەکەرو گەمەکاری س���ەرەکی گۆڕەپان���ی سیاس���ییەکەیە .پەرلەمان���ی پەکخس���ت ،ئامادەیی کاراکردنەو بەفڕێدانی کارتەکانیتر تا دواجار کۆمەڵو گۆڕان خۆیان پاشەکشەیان کرد .گۆڕان یا کۆمەڵو یەکیتش کە هێزێکی بچووک نی���ە ،چیتر بکەرگەلێک نین لەبواری سیاس���ەتو بڕیارەسەختەکاندا، بەڵکو سەرەڕای ملمالنێکان شوێنکەوتوکارن. بەش���ێکی زۆری هێزی پارت���ی ،دەگەڕێتەوە بۆ الوازیو کەمدەس���تی رکابەرەکانی .پارتی ه���ەر لەسیاس���ەتی هاوپەیمانێتیی���ەوە کە هاوشانەسیاسیەکە-یەکێتی -خستۆتە پاوانی خۆی���ەوە ،بەردەوام کارتەکان���ی هەڵدەدات. الیەناکنیت���ر بێئەوەی هەڵویس���ت وەرگرتن بەناوی کۆبونەوە خۆیان دەدزنەوە. هەڵب���ەت ،ئەوانی���ش بەجۆرێ���ک لەپارتی، 'گەمەی کات’ فێربون .بەاڵم هەمیشە بەترسو دودڵیی���ەوە دەس���تی پارت���ی دەخۆیننەوەو خۆیان لەبڕیاری پێویس���ت دەکش���ێننەوە. گۆرەپانەک���ەش بۆ پارتی تەخت���ە ،تاوەک هێزێکی سیاسی سەرەکی نەک تەنها بەهۆی ژیرخان���ە مرۆی���یو ئابوریەکەی���ەوە ،بەڵکو وەک بکەرێک���ی کاراو تەنها هێزیکە لەهەرێمو چاالکت���ر لەئاس���تی دەرەوەدا سیاس���ەت ئاڕاس���تەبکاتو بجوڵێنێتو بیوەس���تنێنێت. ئەم پێگەیە بۆ پارتی ،هەم دەستکەوتو هەم
ساتەوەختی کافکایی قۆس���تنەوەی الوازی ئەوانیترە کە بەویستی خۆی نەخشەی سیاسی هەرێم دادەڕێژێتەوەو کەڵکەڵەی رێبەرێتی خواستو ویستی گشتی هەرێم���ی البەهێزدەبێت .لەبەرئەوەش���ی کە هێزێکە دەزانێت چیدەوێتو ژینگەناوخۆییو دەرەکییەکە باش دەناس���ێت .بەپێچەوانەی وێنەباوەکە-س���تێریۆتایپەکە -پێکهاتەیەکی خێڵەکییە .ئیتر تەنها ئەو س���ترەکتورێکی- بونی���اد -بنەماڵەیی نییە ،بەڵکو لەبەرئەوەی س���ترەکتوری کۆمەڵگەی باش���تر ناسیوەو دواجار حزبەکانیتریش چاوی لێدەکەنەوە! پایدۆزی سیاسی گ���ۆڕان دەس���تکەوتی گ���ەورە لەپەرلەماندا دەبینێت���ەوە ،پێ���ی ئەس���تەمە بۆنموون���ە دەوڵەتی کوردس���تانی هەبێ���ت ،لەکاتیکدا ئەوە بەئەس���تەم نازانیت چۆن دەکرێت لەم ساتەدا کە ژێرخانی سیاسیو کولتوری ئێراق لەس���تەمکاری دەروونییدایە ،سیستم لەرووی دیموکراس���یەوە ببێت���ە پاریسو سویس���راو کەنەدا؟ ئەم جۆرە بیرکردنەوەو هەڵوێس���تە ژێدەری دۆخێک���ی ناوخۆیی گۆڕانە کەبەرەو حزبێک���ی خۆپارێزی���ی دەڕوات .هەڵبژاردن ی خان���ەی راپەڕان���دن ژێدەرێک���ی ئاش���کرای گرتنەبەری سیاسەتی خۆپارێزییەو کشانەوە لەرووداو پرس���ەکان لەپێناو لەدەستنەدانی بنکەی جەماوەرییدا. گۆران گرەو لەس���ەر هەڵبژاردنەکان دەکات. بۆئ���ەوەش دەیەوێت بنک���ە جەماوەرییەکی لەدەس���تنەداتو نەکەوێتە نێ���و ئەجێندەی پارتیی���ەوە .بەاڵم ،مەرج���ی کاراکردنەوەی پەرلەمان���ی کارتی س���وتاوە .چونکە پارتی ئامادەی���ی نیش���اندا ئەگ���ەر لەحس���ابی دواخس���تنی ریفران���دۆم نەبێت .سروش���تی دی���اری گ���ۆڕان لەوەدایە کە ه���ەر لەقاڵبی بزاڤێک���ی ناڕەزایەتیدا ماوەت���ەوە .ناتوانیت دیلی-پێکهاتن���ی -سیاس���ی ن���وێ ب���کات، لەکاتێک���دا ئەوەی ئەو ویس���تی لەپەرلەمان درێژنەکردنەوەی کورس���ی س���ەرۆکی هەریم بۆی چووەس���ەرو لێکەوتەکەش���ی قبوڵکرد. بەاڵم ،ئێستە دوس���اڵ لەمەوبەرنییەو چەند مانگ���ی داهاتوتریش نیی���ە .ئاڵوگۆڕی هێزو هاتنی روداو پرس���ی مەترس���یداریتر بەڕێوە کەرەنگە ببنەه���ۆی لەباربردنی هەڵبژاردنی ئەمس���اڵ .بەاڵم دیارە ،گ���ۆڕان هەڵبژاردنی کونجی خۆی پێباش���ترە وەکئەوەی کارابێت لەهەندێک بڕیاری سیاس���ی ناڕووندا .بەاڵم، پێگەی خۆی لەدەستدەداتو سەنگی سیاسی لەناو هێزەکانی کوردستاندا نامێنێت. بۆنموونە پرس���ی ریفراندۆمو س���ەربەخۆیی چەند قۆناخێکی لەراوبۆچوونی خەڵکیدا بڕی. لەپاش پەکخس���تنی پەرلەمان ،س���یناریۆی جی���اواز بۆ تێپەڕاندنی دۆخەکە لەئارادابووە. هەرکاتێکیش پرس���ی سەربەخۆییو دەوڵەت باس���کرابێت ،یەکس���ەر بابەتی سەربەخۆیی شارو پارێزگایەک زەقکراوەتەوە .سەربەخۆیی هەرێمێک لەن���او هەرێمدا بەرێتێچوو زانراوە، بەاڵم سەربەخۆیی کۆی هەرێمەکە بەناواقیعی.
گوێبیس���تی ئەوەش���بووین کە سەربەخۆییو ریفرەندۆم ،تەنها دروشمو تاکتیکە لەبەرامبەر بەغ���داو ش���اردنەوەی پرس���ەکانی ناخۆییە لەبەردەم رای گشتییدا .ئێستە کە پێدەچێت بکرێت ،هەڵمەتی لێدان لەپرۆس���ەکە گەرمە! کاتێ���ک کاراکردن���ەوە /ئاس���اییکردنەوەی پەرلەمان ،مەرجی گفتوگۆی الیەنەکان بوو، بەاڵم لەبەرئەوەی کات تێپەڕی ،پرس���یتریش هاتەئاراوە. وت���را پەرلەم���ان کاراکریت���ەوە ،دواتر کرا بەئاس���اییکردنەوە .پاش���ان وت���را دەبێ���ت بێمەرج بێ���ت .ماوەیەک وت���را گەڕانەوە بۆ پەرلەمان رزگارکردنی پارتییە لەو گێژاوانەی تێیکەوتووە .دیارە کە پێش���تر پش���تیوانی لەریفراندۆم بەندکراوبو بەئاس���اییکردنەوەی پەرلەم���ان .ئێس���تا داوای دواخس���تی ریفران���دۆم دەکرێ���ت ،چونک���ە ئەجێندەی تورکیای���ەو کوردس���تان دەکریت���ە قوبرس. ئینج���ا بەهانەی وادەکە کرای���ە کارتێک کە بۆ ریفران���دۆم لەبارنییە .دواتر ،ش���تێکیتر خرایە س���ەرقەوانەکە ،ئەگەر بو لەگەڵیدانو پشتگیری دەکەین. تادێت روداوو پرس���ە هەس���تیارەکان دەبنە تەڵەزگەو بێ دەستس���وتان دەرچوون لێیان ئاسان نییە .خۆقەتیسکردن لەهاوپەیمانیەتی یەکێتی دەرچ���ەی رزگاربونی کەمکردۆتەوەو جوغزێکی تەسکی بۆ مانۆرو دیڵیی سیاسی نوێ هێش���تۆتەوە .کات لەسیاس���ەتدا هەم کارتی فشارو دەستکەوت بەدەستهێنانە ،بەاڵم ساتێکیش شمشێرێکی ملپەڕێن لەدەستدانە. ناکرێت لەسیاسەتی هیچ حزبێکدا هەڵوێستی زمان���ی ببێت���ە وەاڵمو جێگ���رەوەی بڕیاری کاریگەر لەمەیدانی سیاسەتدا.
پارتی وەک ئەهریمەنێکیی سیاسیو لێڤیاتانەکەی هۆبز باشترین دەستکەالیە کە خۆتی پێهەڵبسێنیتەوە .بۆئەوەی دەنگۆی سیاسیو جەماوەریت هەبێت لەپارتی بدە .ئیتر بەئازاو بوێر دەناسرێت
سلێمانی هەرجارە قوربانی هەڵتۆقین ی هێزێکە ئاری ڕەفیق من خەڵک����ی قەزایەکم لەس����نووری پارێزگا ی س����لێمانی ،گوێیەکانم بەدەنگی تۆپو فڕۆکەی جەنگیو ناپاڵمو قی����ژەو هاواری بۆردومانەکان کراوەتەوە ،خەڵکی ناوچەیەکم لەساڵی 1989 حکومەتی بەعس بەدرێژایی " "1412کیلۆمەتری چوارگۆشە تەواوی خانوو قوتابخانەو تەنانەت مزگەوتەکانیش����ی لەگەڵ زەوی����دا تەخت كردو ت����ەواوی دەڤەرەكەی ل����ێ خاپورکردین ،جگە لەوەش " "73602حەفتاوس����ێ هەزارو ش����ەش س����ەدو دوو کەس����ی بەزۆرملێ خستە ناو زیلە عەسکەریەکانەوەو لەناو تەپوتۆزی بیابانەکاندا فڕێیدای����ن ،خەڵکی ناوچەیەک����م تەنها لەیەک بۆردوومانی فرۆکەکانی بەعسدا " "134هاواڵتی بیگوناح لەناو ماڵەکانی خۆیاندا ش����ەهید بونو " "152کەسی دیکەش زامداربوون. تێکڕای ناوچەکانی پارێزگای س����لێمانی لەپاڵ ئ����ەوەی لەقۆناغ����ە جیاجیاکان����ی ش����ۆڕشو لەس����ەرپێڕاگرتنی هێزە سیاسیەکانو راپەڕینە گەورەو بچوکەکاندا خوێنێکی زۆریان بەخشیوەو ئاوارەییو راگوێزانی گون����دو قەزاو ناحیەکانی زۆر بینی����وەو ئینجا ئەنف����الو کیمیاباران وەک دوو تراژدیتری����ن رووداوی ئەم ناوچەیە بونەتە بەشێکی گرنگ لەناس����نامەی نەتەوەیی ئێمە، ئ����ەی بۆ لەئێس����تادا ک����ە کەوتوینەتە بەردەم دەرفەتێکی مێژوویی ،خەمساردترین پارێزگا هەر لەشەقامو بازاڕەکانیەوە تا دەگاتە میدیاکانیو لەوێشەوە بۆ حزبە شەرمنەکانی ئەم پارێزگایە کە خۆی ناکات����ە خاوەنی ئەو ئامانجە مەزنەی س����اڵەهایە خوێنی ب����ۆ دەبەخش����ێو خەباتی لەپێناودا دەکات پارێزگای سلێمانییە. یەکەم /سلێمانی وەک قوربانی باڵ باڵێنەکانی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان: ئەو باڵ باڵێن����ەی لەناو یەکێتی نیش����تیمانی کوردس����تاندا هەی����ە وەک هێزێکی سیاس����ی بااڵدەس����تی رەها لەپارێزگای سلێمانی ،وایکرد
س����لێمانی دوابکەوێ لەزۆر روەوە ،دەکرێ دو نموونەی دەرئەنجامی ملمالنێکان بخەینەڕو کە دانیشتوانی سلێمانی تێیدا زەرەرمەند بوون : ه����ەر بەرپرس����ێکی ئیداری ل����ەم ناوچەیەدالەالیەن باڵێکی ناو یەکێتییەوە دانرابێ لەالیەن باڵەکان����ی دیک����ەوە هەوڵی شکس����تپێهێنانو سەرنەکەوتنی بۆ دراوە ،جا ئەم پەرو باڵبرینە لەس����نووری پارێزگارو قایمق����ام وبەڕێوەبەری ناحی����ەو بەرێوەب����ەری فەرمانگەیەک����دا نەماوەتەوە ،بەڵکو تا ئەو ئاس����تەی هەوڵەکان ب����ۆ شکس����تپێهێنانی پۆس����تی س����ەرۆکی حکومەتیش لەالیەن باڵەکانەوە لەئارادا بووە! دەستتێوەردانی شانو باس����کو باڵەکانی ئەم حزبە کاریگەرییەکی نەرێنی کردە س����ەر پرۆژە خزمەتگوزارییەکان ،بەجۆرێک لەس����ایەی 26 س����اڵی حکومڕانی یەکێتیدا پارێزگای سلێمانی خراپتری����ن رێگەوبانی هەیە ،بۆنموونە قەاڵدزێ ئەو ش����ارەی کە من تێیدا لەدایک بووم لەدوای هەڵەبجەوە خوێناویترین شاری ناو چوارچێوەی پارێزگای سلێمانییە ،جگە لەوەی کە لەماوەی 26س����اڵی حکومڕانیدا نەیانکردۆتەوە بەشارە جوانەک����ەی پێ����ش راگوێزانی س����اڵی ،1989 بەڵکو زێدەتر لەکۆمەڵگەیەکی زۆرەملێ دەچێ، لەبەرئەوەی هەر بەرپرس����ێکی حزبیو ئیداری کوێخایەکی ئەو شارەیەو هەر کوێخایەکیشیان سەر بەباڵێکە. ملبەملێو شەڕی باڵەکان بەلێشاو کەسانی بێکەفائەتی بردۆتە پێش����ەوە لەبواری سەربازیو ئەمنیو ئیدارییو حزبیدا ،جار هەبووە لەیەک ش����اردا دوو بەرێوەب����ەری ئاس����ایش دانراون لەالیەن دوو باڵەوە ،هیچ باڵێکیش نەیاتوانیوە بەرێوەبەرەکەی تر بەپش����ت بەستن بە یاساو رێنمایی ئی����داری لەناو ب����ارەگای فەرمانگەكه بکاتە دەرەوە. دووەم /سلێمانی وەک قوربانییەکی تر بەدەست بزووتنەوەی گۆڕانەوە: بزووتنەوەی گۆڕان لەقۆناغێکدا درووست بوو کە خەڵک پریشکی توڕەیی لەچاوەکانیدا فڕێ دەدا،
هەر بزووتنەوەو هێزو گرووپێک ی سیاسیش کە بیەوێ لەسلێمانیەوە مۆم ی لەدایکبوونی هەڵبکات، ناتوانێ بۆماوەیەک ی دوروودرێژ بەرووناک ی بمێنێتەوە ،وەک چۆن رووناکی مۆمی هەموویان تادێ بەرەو کزی دەچێ
لەکەڵەکەبوون����ی گەندەڵیی����ەکانو نەبوون���� ی دادپەروەریو لوتبەرزی بەرپرسە نابەرپرسەکانی ئ����ەم دوو حزبە ،بزووتنەوەی گ����ۆڕان هات بە کۆڵێک دروش����می موگناتیس����ی ئەو توڕەییەی خەڵک����ی قۆس����تەوە بەتایبەت����ی لەس����نووری س����لێمانی ،ئەم بزوتنەوەیە لەس����ەر پش����تی خەڵکی ئەم پارێزگایە س����ەدان کەسی گەیاندە ئاس����تی لەزەت����ی ئیمتیازاتی گ����ەورەی وەک پۆس����تەکانی "پەرلەمانی عێڕاق����یو پەرلەمانی کوردس����تانو بەرێوەبەری گش����تیو راوێژکاری بندیوارو ....هتد" ،سبەینێش خانەنشین دەبنو پارەیەکی خەیاڵی زۆروزەبەند دەخەنە تەنکەی باخەڵیانەوە. سێیەم /بەرەی نەخێر ،جارێکی دیکە سلێمانی دەکاتەوە بەقوربانی: ب����ەرەی نەخێر ک����ە لەالیەن چەند کەس����ێکی
ناسیاسی دامەزراونو زەمینی چاالکیان دیسان پاریزگای سلێمانییە ،دەیانەوی ئیستغاللی ئەم رۆحیەتی بەرەنگارییە بک����ەن کە خەڵکی ئەم پارێزگایەی لەس����ەر راهاتووە ،ئاخر تا دوێنێ گللەی����ی ئێوە لەپارت����یو یەکێتی ئەوە بوو کە سیاس����ییەکان بونەتە بازرگان بۆیە دەسەاڵت ئاگای لەخ����وار خۆی نەم����اوە ،کەچی خۆیان هەیانە زەوییەکی زۆریی س����لێمانی وەرگرتووە بۆ نیش����تەجێ بوونی کەسانی س����ەرمایەداری گەورەو بەرپرس����انی پارەداری سیاس����ی ،نابێ خەڵک بپرس����ێ بۆچی یەک بس����تی بۆخزمەتی یەک خێزانی کەمدەرامەتی ئەو ش����ارە تەرخان نەکردووە! بۆیە ه����ەر کۆبوونەوەیەکی خەڵکی ئەو ش����ارە لەدەوری بەرەی نەخێ����ر جارێکی دیکە س����لێمانی دەکات����ەوە ب����ە قوربانیەکی گەورە ،بە ب����اوەڕی من ئەو کەسو گرووپانەی لەناو ئ����ەو ژینگەی سیاس����یو کۆمەاڵیەتییەی ئ����ەم پارێزگای����ەدا هەڵتۆقیون ،جگ����ە لەوەی تەمەنی سیاس����یان کورت دەبێ ،هەر خۆشیان چەپەڵۆکێ����ک دەدەن بەس����ەریداو زۆر زوو دەیپوکێننەوە. چ����وارەم /س����لێمانی زەمینەیەک����ی لەبار بۆ هەڵتۆقینی هەر رۆژەو هێزێک: لەوانەیە دەرخستنی رەهەندێکی ئەم وتارە کە خۆی لەناونیشانی خاڵی چوارەمدا دەدۆزێتەوە، کەس����انێک نیگ����ەران ب����کات ،بەومانای����ەی بەخوێندنەوەی دەرخس����تەکانی مێژووی هێزە سیاسییەکانی ئەو پارێزگایە ئێمەی گەیاندووە بەو باوەڕەی کە ژینگەی سیاسیو کۆمەاڵیەتی پارێ����زگای س����لێمانی زەمینەیەک����ی لەبارە بۆ هەڵتۆقین����ی ه����ەر هێزێ����ک کە بی����ەوێ ئیش لەس����ەر قۆزتنەوەی سایکۆلۆجیای خەڵکەکەی بکات ،بەاڵم بەدیدی من هەر بزووتنەوەو هێزو گرووپێکی سیاس����یش کە بیەوێ لەسلێمانیەوە مۆم����ی لەدایکبوون����ی هەڵب����کات ،ناتوان����ێ بۆماوەیەک����ی دوروودرێژ بەرووناکی بمێنێتەوە، وەک چ����ۆن رووناکی مۆم����ی هەموویان تادێ بەرەو کزی دەچێ.
مەریوان وریا قانیع کەم مرۆڤی س���ەدەی بیستەم هەیە ،رەنگە ک���ەم مرۆڤ���ی س���ەدەی بیس���تو یەکەمو سەدەکانی دوای س���ەدەی بیستو یەکیش هەبێ���ت” ،س���اتەوەختێکی کافکای���ی“ لەژیانیدا دروستنەبێت .ئەو دونیایەی کافکا لەنووسینەکانیدا نەخش���ەکانی دەکێشێتو کەشو هەواوو ئەتمۆسفێرەکەی نیشنائەدات، بەشێکی لەناو ژیانی تایبەتی هەر کەسێکی ئ���ەم س���ەردەمەدا دەدۆزرێت���ەوە .ب���ەاڵم ”س���اتەوەختی کافکایی“ چییەو مەبەس���ت لە”ئەتمۆسفێر“یی کافکاییانە چییە؟ ئەوەی بەنووس���ینو کارەکانی نووس���ەری چیکیی فرانز کافکا ئاش���نابێت ئەو خاڵەی بەئاس���انی بۆ دەردکەوێت کە ”ساتەوەختی کافکای���ی“ س���اتەوەختێکی کابوس���ییە، س���اتەوەختی ناو ژینگەو شوێنو دونیایەکە ژی���ان تیایان���دا فۆرمی کابوس���ێکی گەورە دەگرێتەخۆیو مرۆڤ ناتوانێت بەئاس���انی لەو کابوس���ە رزگاریببێت ،یان هەر رزگاری نابێ���تو بەئیفلیج���ی لەناو ئەو کابوس���ەدا نیشتەجێدەکرێتو دەمرێت. ئاش���کرایە کابوس���ەکانی ن���او دونیایەکی کافکایی تەنها کابوس���ی سایکۆلۆژیی نین، تەنها هەس���تێکی ناوەکیی نین کە هەندێک مرۆڤی کەم لەساتەوەختێکی تایبەتی ژیانیدا هەستیپێبکەن ،هەستێکی کاتییو تێپەڕیش نییە .کابوسەکانی کافکا کابووسی سیاسییو کۆمەاڵیەتی���یو بیرۆکراس���ییو ژیاری���نو لەناو گش���تێتی ژیانی مۆدێرنی مرۆڤەکاندا ئامادەیە .هەس���تکردن بەکابوس الی کافکا هەستێکی ستراکتورییو بونیادییەو گرێدراوی هاتنەکای���ەی جیهانێکە بەچەندان رەهەندی مادی���یو دەزگای���یو یاس���اییەوە ،هاوکات جیهانێ���ک هەڵگری کۆمەڵێ���ک پەیوەندیی خێزانی���یو کۆمەاڵیەتی���یو تاکەکەس���یی، کە بەس���ەریەکەوە ،دونیایەکی کابوس���یانە دروس���تدەکەن .ئەمەش زۆر زیاترە لەوەی تەنها وەک کۆمەڵێک کابوسی سایکۆلۆژیی بن .ئەم دۆخ���ە وادەکات ”س���اتەوەختی کافکایی“ تەنها ساتەوەختێکی تاکەکەسیی تایبەت نەبێت ،تەنها ئەم یان ئەو تاکەکەسیی بیمار پێ���وەی گیرۆدەبن ،بەڵکو بەش���ێکە لەشێوازی دروستبونو رێکخستنو ئیدارەدانی ژیانی گش���تیی لەکۆمەڵ���گا مۆدێرنەکاندا، ساتەوەختێکی دەستەجەمعیی گشتگیرە ،کە لەدیدی کافکادا ،پەیوەستە بە”جەوهەری“ گریمانک���راوی دونی���ای مۆدێرن���ەوە وەک دونیایەک���ی پ���ڕ چاودێری���ی ودیس���پلینو هێزی ئەبس���تراکتو نەبین���راوی بەهێز ،کە بەرهەمهێنانی کابوس بەشێکە لەخەسڵەتو ئاکارە سەرەکییو تایبەتەکانی. بەشێوەیەکی گشتیی ساتەوەختی کافکایی ئ���ەو س���اتەیە تیایدا مرۆڤ هەس���تدەکات بونەوەرێکی بچووکو الوازو بێدەسەاڵتی ناو دونیایەیەکە کە کۆمەڵێک هێزو دەس���ەاڵتی گەورە بەڕێوەیدەب���ەنو ئەم هێزانەش هێزو دەسەاڵتێکی هەمەتواناو دەستنیشانکەرن، دەتوان���ن وابک���ەن م���رۆڤ لەبەردەمیاندا هەس���ت بەوەبکات کە بونەوەرێکی بچووکو بێدەس���ەاڵتو گرگن���ە ،کەس���ێکە بڕایارو ژیانو قەدەری لەژێر دەس���ەاڵتو کۆنترۆڵی خۆی���دا نیی���ە .مرۆڤ���ی ناو ئ���ەم دۆخە کافکاییە بونەوەرێکە هێزەکان بەشێوەیەک دەیجوڵێن���نو دەیبەن کە خ���ۆی نەزانێت بۆ بەوش���ێوەیە دەجوڵێت ،هەس���تدەکات رووداوەکان���ی ژی���انو چارەنووس���یی ئەو، ل���ەدەرەوەی خۆی���دا دەستنیش���اندەکرێن، هەم���وو ئەم ش���تانەش لەفۆرمی کۆمەڵێک کابوس���دا دەردەک���ەون کە ئەو کەس���انە بەدەستییانەوە گیرۆدەدەبن. فۆرمی ئەو دەس���ەاڵتو هێزان���ەش کە ئەو دونیا کافکاییە نیش���انیان ئەدات جیاوازن، ب���ەاڵم هەمووی���ان ل���ەوەدا هاوبەش���ن کە هەمە توانانو زۆر لەدەس���ەاڵتو تواناکانی تاکەک���ەس بەهێزترن ،ئیتر لەدەس���ەاڵتی پۆلی���سو بیرۆکراتەکانی دەوڵەتو داوەرانو مامۆس���تایانو فەرمانبەران���ی ن���او دەزگا بیرۆکراس���ییەکانەوە بیگرە ،تا بەدەسەاڵتی کەس���ایەتییە سیاس���ییەکانو دەس���ەاڵتی کارخان���ە گ���ەورەکانو مانیج���ەرەکانو س���ەرکردەکانو باوەکەکان دەگات .لەدیدی کافکادا هەموو ئەمانە وەک قەدەرێکی کۆگیر ئام���ادەنو تاکەکەس بەوجۆرە دروس���تو ئاراس���تەدەکەن ک���ە لۆژیکی ئەم گش���تە گەورەیە خوازیەریەتیی .هەستکردن بەوەی کە کۆمەڵێک هێز هەن توانای ئەوەیان هەیە کەی بخوازنو چۆنیان بوێت بەو ش���ێوەیە چارەنووس���ی م���رۆڤ دەستنیش���انبکەن، جەوهەری ئەو ساتەوەختە کافکاییە کە ئەم
13
ساتەوەختی کافکایی ئەو ساتەیە تیایدا مرۆڤ هەستدەکات بونەوەرێکی بچووکو الوازو بێدەسەاڵتی ناو دونیایەیەکە کە کۆمەڵێک هێزو دەسەاڵتی گەورە بەڕێوەیدەبەنو ئەم هێزانەش هێزو دەسەاڵتێکی هەمەتواناو دەستنیشانکەرن نووس���ەرە لەس���ەدەی بیس���تەمدا لەزیاد لەکتێبێکو لەڕێ���گای زی���اد لەبابەتێکەوە وێنەکەی دەکێشێت. بەبۆچوون���ی م���ن ،ل���ەدوا لێکدان���ەوەدا، س���اتەوەختی کافکایی لەنووسینەکانی ئەم نووس���ەرەدا س���اتەوەختێکی تاکەکەسییە، کاف���کا باس���ی خ���ۆیو باس���ی کۆمەڵێک کەس���ایەتییو پاڵەوانی تایبەتی ناو رۆمانو نووسینەکانی دەکات .راستە ئەو ئەوان وەک مۆدێلێک بۆ مرۆڤی ناو کۆمەڵگا مۆدێرنەکان نیشانئەدرێن ،بەاڵم هەموویان کەسایەتی زۆ تایبەت���ن کە لەناو کۆمەڵێ���ک پەیوەندییو س���اتەوەختی تایبتەدا گی���رۆدەن کە ژیانی تایبەتی ئەوان ئاراس���تەدەکات .کەش���ێکی گەورەی ترسو دودڵییو گومانو هەستکردن بەبچووکییو پەراوێزبون هەن ،کە رەهەندی دەستەجەمعیی گرنگیان هەیە ،بەاڵم دواجار هەموویان بەئەزموونی کۆمەڵێک تاکەکەسی تایبت���ەوە گرێ���دراون .ئ���ەوەی هاوبەش���ە لەنێوانیاندا ئەوەی���ە رێگایەک بۆدەربازبون نادۆزنەوە. ئەوەی من لەدۆخی کۆمەڵگاو میلەتی خۆماندا هەس���تی پێدەکەم ئەوەیە ئەم ساتەوەختە کافکاییە تەنها ساتەوەختێکی تاکەکەسیی نییە ،پابەس���ت نییە بەدونیا ناوەکییەکەی ژمارەیەک لەتاکەکەس���ی تایبەتەوە ،بەڵکو س���اتەوەختێکی دەس���تەجەمعییەو الی زۆرینەی دانیشتوانی واڵتی ئێمە بەخەستی ئامادەیە .س���اتەوەختی کافکایی الی ئێمە تێکەڵێک���ی کۆمەاڵیەتیی ئاڵ���ۆزە کە هێڵە س���ەرەکییەکانی لەناو سیاسەتو ئابورییو پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵتو ش���ێوازە بااڵدەس���تەکانی بیرکردن���ەوەدا ئامادەیە. زۆرینەیەکی گەورەی دونیای ئێمە هەستێکی گ���ەورەی بەبێدەس���ەاڵتییو بەبچووکی���یو بەفش���اربۆهێنانی ب���ەردەوامو گیرخواردن بەدەس���ت کۆمەڵێک کابوسی گەورەوە ،لەال هەیە .بەشێوەیەک ئەو روانینەی الی زۆرانێک دروستکردوە کە کۆمەڵگای ئێمە کۆمەڵگای بەرهەمهێنانی کابوسی بەردەوامە .کابوسیی هەنووکەییو ئێس���تایی تێکەڵ بەکابوسیی دێرینو کەلەپوریی. بەبۆچوون���ی م���ن م���رۆڤ دەتوانێت چەند هەنگاوێک���ی ک���ەم لەگ���ەڵ ئ���ەم دی���دە کابوسس���ازەدا بڕوات ،بەاڵم لەو ساتەوە کە بۆم���ان دەردەکەوێ���ت بەرهەمهێنەرانی ئەم کابوس���انە گش���تێتی کۆمەڵگا نییە ،بەڵکو کۆمەڵێ���ک لەنوخبەکانی ئەو کۆمەڵگایەیە، ئ���ەو ئامادەگیی���ە س���ەختەی دەزگاکانی کۆنترۆڵو دیس���پلینو ئاراس���تەکردن نییە لەدونی���ای ئێم���ەدا ،بەڵک���و تێکەڵەیەکی سیاس���ییو س���ایکۆلۆژیی تایبەت���ە ،ک���ە بەکۆمەڵێک خەونی سیاسییو کۆمەاڵیەتیی تایبەتەوە گرێدراوە. دەڵێ���م کاتێ���ک ئ���ەم راس���تییەمان ب���ۆ دەردەکەوێ���ت ئەوەی پێوس���یتمان پێیەتی کردەی بەرگرییەکی بەردەوامە کە پێویستیی بەهۆشیارییەکی دوای کافکاییو بە شێوازی نوێی هاریکاریی دەس���تەجەمعیی هەیە ،بۆ بەرەنگاربون���ەوەی ئەو کابوس���انە .ئەوەی پێویس���تمان پێیەت���ی تێکەڵکردنی کافکاو فوکۆیە ،بەتایبەتی فوکۆی سااڵنی هەشتاو ب���ەر لەمردن���ی ،فۆکۆیەک کە پێ لەس���ەر بەرگرییو پراکتیکی ئازادییو خودسازییەکی ئازادان���ە دادەگرێت ،یاخ���ود تێکەڵکردنی کاف���کاو فرانز فانون بەیەکتری ،فانون وەک تیوریستی ئەکتیڤیزمی گۆڕانکاریی. کاف���کا دەتوانێ���ت زۆر تاریکیی ناو دونیای ئێم���ە رووناکبکات���ەوە ،ب���ەاڵم ناتوانێ���ت هێمایەکی بچووکیش بۆ ئاسۆیەک بکات کە بکرێت وەک ئاس���ۆی دەربازبون لەو دۆخە مێژووییە چەقبەستوە ،ئامادەبێت.
14
بیرورا
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
بێالیهنی ،دروشمه ناواقعیو بێ بنهماكهی میدیا كامیل عومهر
مامۆستای راگهیاندن لهزانكۆی سلێمانی بێالیهن���ی كه یهكێك���ه لەبنهم���ا ئاكاریو پیشهییهكانی كاری میدیایی ،پرسێكی جێی مشتومرو گفتوگۆی شارهزایانو پسپۆرانو ئهزمونكارانی ئهو بواره ،ههندێك پێیانوایه دهكرێ میدی���ا (بێالیهن) بێتو ههندێكیش بێالیهنی بەقس���هی بێ مان���او دوور لەواقع دهزان���ن ،لەههرێمی كوردس���تانیش چهند كهناڵێك���ی میدیایی بانگهش���هی بێالیهنی دهكهن ،تهنانهت لهراهێنان���ی فێرخوازانی میدی���ا لەكۆلێژهكانی راگهیاندنو پهیمانگاو رێكخ���راوه پیش���هییهكانی میدیادا جهخت لهس���هر بێالیهنی دهكرێتهوه ،ب���هاڵم ئایا لهبنهڕهتدا دهكرێت میدیا بێالیهن بێت؟ یان تهنها خهونو دروشمێكی بێ بنهمای میدیاو میدیاكارانه؟ .لێ���رهدا ههوڵدهدهین لهچهند روویهك���هوه ناواقیعی چهمك���ی "بێالیهنی" لەمیدیادا راڤه بكهینو رونبكهینهوه: *بژاردهكردنو ههاڵواردن یهكهم ههن���گاوی لهدهس���تدانی بێالیهنی ئهوكاته دهستپێدهكات ،لهو ههموو ههواڵو رووداوه ب���ێ ش���ومارهی ههی���ه ،كهناڵ���ه میدیاییهك���ه رۆژانه تهنها 40ههواڵ لهرێگه جیاوازهكان���هوه وهردهگیرێتو ل���ەژووری ههواڵیشداو دوای شهنو كهوی ههواڵسازان، تهنه���ا 20ههواڵی���ان ههڵدهبژێردرێ���تو باڵودهكرێتهوهو ئهوانی دیكه پهراوێزدهخرێنو دهخرێنه ریساكلی كۆمیوتهرهكانهوه ،ئیتر بایهخو بهه���ای ههواڵییان ههرچیهك بێت، گرنگ نیه. *شوێنی باڵوكردنهوه كاتێكی���ش لهو 20ههواڵ���ه ههڵبژێردراوه ب���ۆ باڵوكردنهوه كه میدیاك���ه رای وابووه گرنگنو بهه���ای ههواڵیان ههی���هو لهگهڵ سیاس���هتی میدیاییهكهی���دا دهگونجێ���ن، تهنه���ا پێن���ج ههواڵی���ان لەالپهڕهیهك���ی رۆژنامهك���هدا دادهنرێ���تو ئهوان���ی دیكه ههڵدهدرێنه لهالپهڕهكانی دیكهوهو لەرادیۆو تهلهفزیۆنهكهشدا سیانیان دهكرێته سهردێرو مانش���ێتو ئهوانی دیك���ه ناكرێن .ههروهها لەسكرێپتو ریزبهندیكردنی ههواڵهكاندا لهو پێن���ج ههواڵه ،یهكێكی���ان ههڵدهبژێردرێت وهك یهك���هم ه���هواڵو چوارهك���هی دیكه دهكرێته دووهمو س���ێیهم ههواڵو چوارهمو پێنجهم ،لهكاتێك���دا لهبهر بایهخو گرنگیان س���هردێر بۆ ههرس���ێكیان دانراوه .ههموو ئهوانهش ،ههنگاوی لهدهستدانی بێالیهنین. *زهقكردنهوه س���هرباری ههڵبژاردنو ههاڵواردنی ههواڵو زانیاریی���هكان ،زهقكردنهوهو تۆخكردنهوهو قهبەپیش���اندانی ههندێك زانیاری لهكاتو ساتێكی دیاریكراوداو پهراوێزخستنی ئهوانی دیكه ،یان تهنها پیشاندانی روانگهو رویهكی
زانی���اری ،بۆچوون ،چی���رۆكو رووداوهكهو قرتاندنو شاردنهوهو پشتگوێخستنی گۆشهو رووهكانی دیكهی ،جگه لەالیهنگیری هیچی دیكه ناگهیهنێت. * سهرچاوهی دارای ی (بودجه ،سپۆنسهر ،رێكالم) پش���تگیریی دارایی بۆ ههر دامهزراوهیهكی میدیایی ب���ۆ بهرژهوهندی خ���ودی الیهنی پشتگیریكهر دهگهڕێتهوه (ئیتر ئهو الیهنه دهس���هاڵتی سیاس���ی ،حكوم��� هتو الیهنه فهرمیهكان ،حزبو رێكخراوهكان ،كۆمپانیاو بازرگانهكان ،یان گروپ���ه داراییهكان.... هتد بێت) .واته میدیا ملكهچی سهرچاوهی دارایی���هو لهڕێ���ی پهیامهكهی���هوه الگیری (ئینتیما)ی بۆ دوپاتدهكاتهوه ،خۆ ئهگهر میدیاكه نهشبێته زوڕناژهنی النی سهرچاوهی دارایییهك���ه ،الن���ی ك���هم پروپاگهن���دی ب���ۆ دهكات،و پش���تگیری راوبۆچونهكانی دهكات،و چاوپۆش���ی لهالدانو عهیبو عارو كهموكوڕییهكانی دهكات ،یان لەروماڵكردنو باڵوكردن���هوهی ه���هر رووداوو زانیارییهك سهبارهت بەالیهنی سهرچاوهی دارایی خۆی بهدووردهگرێتو چهواشهكاری دهكات .واته پش���تیوانی دارایی بێ بهرامبهر نیهو هیچت بهڵكو زۆر لهوه كهمترت پێ دهبهخش���ێت، كه لێت دهبات. س���هرباری ئهوانهش ،ههمیش���ه میدیاكان لهژێر ههڕهش���هی بڕی���نو كش���اندنهوهی رێكالمدا دهبن لهالیهن خ���اوهن كۆمپانیاو رێكالمچیهكان���هوه ،لهكات���ی روماڵكردنو باڵوبكهن���هوه ،ی���ان فهرامۆش���كردنی ئهو رووداوو بابهتان���هی پهیوهس���ته بهوانهوه، بهمهیش كهناڵ���ه میدیایی���هكان دهكهونه دوڕیانێكی سهختهوه لهنێوان نهمانی رێكالمو پهیوهس���تبوونی بەبنهم���ا ئاكارییهكان���ی كاری رۆژنامهوانی��� ی لەبابهتیوونو بێالیهنی بەباڵوكردن���هوهی ههواڵو زانیاری ،ههربۆیه كاتێ���ك میدیا بهدوای قازانجهوه بێت ،ئهوا ب���هدوای رازیكردنی دڵ���ی رێكالمچیهكانو كۆمپانی���ا زهبهالحهكانهوهیهو كهمتر خهمی زانیاریو راستیو دروستیو بایهخهكهیهتی. بهمانایهكی تر ،دهس���هاڵتی دارایی رۆڵێكی گهورهی ههی���ه لەكۆنترۆڵكردنی دهزگاكانی راگهیاندنو سیاس���هته میدیاییهكهیش���یو ههر ئهویش���ه زۆرجار بهها ههواڵیهكهی بۆ دیاریدهكات. *كێبركێی فرۆشتنو بهبازاڕكردن كاتێك میدی���اكان بۆ ف���رۆشو بازاڕكردن كاردهك���هنو ب���هدوای قازان���جو پ���اره پهیداكردنهوهن ،ئهولهویهت بۆ ئارهزووهكانی وهرگ���رو جهم���اوهره ،ن���هك بابهتیبوونو ب���ێ الیهنی ،بۆ ئهمهش دهك���رێ زانیاریو پهیامی باڵوكراوه درۆو ناڕاستی ،ناوزڕاندن، زیادهرهویك���ردنو رهنگك���ردنو بهت���امو چێژكردنی نائاسایی لهخۆبگرێت .بۆ نموونه بهپێی راپرسیهك لهنێو ( )300رۆژنامهوانیی
بهبااڵ بڕینێك زاهیر سهوز كاك ئهحمهد ئاباڵخ���ی ،لەژماره ( )590ی رۆژنام���هی (ئاوێن���ه)دا ،وتارێك���ی لهژێر ناونیش���انی( ،جهمال نهبهز (دهمارگیریی نهتهوهیی تا ئاس���تێكی بااڵ) باڵوكردۆتهوه، بەش���ێوهیهكی نازانستی تێیدا وزهی عهقڵی ئیفلیج كردووهو ،وهك نهیارێكی سهرسهخت بهرامبهر كهس���یی نووس���هر ،نهك ناواخنی كتێبهك���ه (بیرهوهرینام���هی ئ���هو رۆژانهی جارێكی دیكه ناگهڕێنهوه) كه لهسهر ئهركی بنهماڵه ،چاپو پهخش���كراوه ،كۆ بهرههمی ژماره ()13ی لهسهره). ئهم كتێب���هی زانای كورد جهم���ال نهبهز، لهئاههنگێك���ی خنجیالن���هو ئامادهبوون���ی ژمارهیهك���ی زۆر كهس���ایهتی ناس���راو، لە(نووسهرانو هونهرمهندانو سیاسهتكارانی) شار بێ بهرامبهر دابهشكرا. دوای ماوهیهك���ی ك���ورت ،لهدابهش���كردنی كتێبهك���ه ،كاك (ئهحم���هد محمد ئاباڵخی) بهپهله ،نووس���ینێكی لهسهر باڵوكردۆتهوهو لەنووس���ینهكهیدا ،هێڵێكی راس���تو چهپی بهس���هر زانای ك���ورد (جهم���ال نهبهز)دا هێن���اوه ،بێئهوهی بهخ���ۆی بزانێت ،ههموو سنوورهكانی دیسپلینی رهخنهی بهزاندووهو، خۆی خس���تۆته ب���هردهم لێپرس���ینهوهی یاس���ایی ،چونك���ه بەههم���وو پێوهرێ���ك، لەناواخن���ی كتێبهكه دوورو لەكهس���ایهتیو تایبهتمهندییهكانی نووس���هری كتێب نزیك بۆتهوهو ،پهنج���هی وهرداوهته ئهوهی پێی ئهوترێ (شته كهسیو تایبهتمهندییهكان)، كه ئهم (شهخسیو تایبهتمهندیانه)ی خاوهن كتێ���ب ،زهرهری (لهك���هس ،لهبهرامب���هر، لەبنهماڵ���ه ،كۆمهڵ���گا ،گهلو نیش���تمان)
نهداوه ،بەههم���وو پێوهرێكیش ،لەكۆمهڵگا دواكهوتووهكان ئهوجا مۆدێرندا ،دهستبردن بۆ شتی كهسیی مایهی عهیبهو شهرمهزارییه، بۆ كهسی دهس���تبردوو ،ئهوجاش دهكهوێته ژێر بهندهكانی لێپرس���ینهوهی یاس���ایی و، بەحهوج���هی ناوزڕاندن خ���اوهن ماف بۆی ههیه ،لەرێگ���هی دادگاوه داوای مافی خۆی ب���كات ،ئ���هم داوایهش بهن���ده بهئارهزووی خاوهن كتێبهوه. نووس���هری كتێب بیرهوهرینامهی لەدوتوێی كتێبێك���ی قهب���اره ( )630الپ���هڕهدا تۆماركردووه ،تێیدا ناوی كۆمهڵێك (كهسو بنهماڵ���هو رێكخ���راوی سیاس���ی ،هونهری، كۆمهاڵیهت���ی) هێناوهت���ه ئ���ارا ،بهگوێرهی ئ���هوهی لهناو خهڵكو دانیش���توانی ش���ار، جێگ���هی باسو خواس���ی رۆژ بوونو ئهوهی لهس���هر زار بوون ،بهچاكه ،یان خراپه ،ناو هێنراون ،زانای ك���ورد جهمال نهبهز ،وهك خۆیان ههبوون هاتووه لهدووتوێی كتێبهكهدا تۆماری ك���ردوون ،هیچیان (زادهی خهیاڵی نووس���هرو داتاش���ینی تۆمهتو بهشینهوهی قی���ن و ،دهربڕین���ی ناحهزی���ی نهب���وون)، بهڵكو وهك ش���اهید حاڵێك ب���ێ روتوشو دهس���تكاری ،لەبیرهوهرینامهكهیدا تۆماری ك���ردوون ،یان ل���هزاری كهس���انی خاوهن متمانهی باوهڕپێكراو ،نووسیونێتیهوه ،ئهم حاڵهت���ه هێندێكی نیگهران كردووه ،ئهویش لهب���هر ئهوهی دوێنێ ن���هدارو ئهمڕۆ داران، ی���ان لەكتێبهكهیدا ههڵینهب���واردونو چاوی لهئاس���تیان نهنوقاندووه ،یانیش پێچهوانهی حهقیقهت لەكتێبهكهدا ناوی نههێناون ،یان ههر هیچ نهبێت نهیكردوون بهژێر لێوهوه. زان���ای ك���ورد (جهم���ال نهب���هز) لهبیرهوهرینامهكهی���دا ،هات���ووه راس���تی رووداوهكان���ی وهك خۆی���ان ههب���وون
ئهمهری���كادا ك���راوه ،زۆربهی���ان گلهییان لەفش���اری بازاڕكردووه بۆ دهستكاریكردنو یاریكردن بەرووداوهكان ،بهو پاساوهی زۆر ئاڵۆزو بێزاركهرن. *سهرچاوهی زانیاری ئهو سهرچاوه كامهیه كه میدیاكان زانیاری لێوهردهگرن؟ بۆ زانیاری لهسهرچاوهیهكهوه وهردهگ���رنو لەیهكێكی دیك���ه وهرناگرن؟ ئای���ا س���هرچاوهكه چ پاڵنهرێكی ههیه كه زانیاری دهبهخش���ێت؟ ،بۆ ههڵخهڵهتاندنو بهكارهێنان���ی میدی���او میدی���اكاران نیه؟، لهپێناو زیادهڕهویك���ردنو تهمومژاویكردنی زانیارییهكان���ه ،یان ش���اردنهوهیان؟ ،كه رهنگه بۆچون���ی رۆژنامهوانهكهی بهرامبهر زانیارییهكه گۆڕیبێت؟ .ئایا بایهخ بەووردیو راستگۆیی سهرچاوهی زانیاری دهدرێت؟ *خاوهندارێتیی (موڵكدارێتی) كێ خاوهن���ی كهناڵه ،ح���زب ،حكومهت، كۆمپانیا ،كهسایهتی .جۆری خاوهندارێتی كاریگهری بهس���هر سیاس���هتی كاركردن، پهیام ،بههای ههواڵی ،ئاڕاس���ته ،شێوازی كاركردنی میدیاك���هوه دهبێت ،لهبهرئهوهی خ���اوهن دابینكهری بودجهی���هو ههژموونو دهس���هاڵتی ههی���ه بهس���هر كهناڵهكهیدا، س���هرباری ئ���هوهی ئایدولۆژی���او وێن���ای خاوهنهكهی زاڵه بهسهر پهیامو بهڕێوهبردنی كهناڵ���ه میدیاییهك���هدا .كهواته كاتێك كه میدیا خاوهنێكی دیاریكراوی ههبێت ،ناچار دهبیت گومان لەبێالیهنیهكهی بكرێت. *بیروباوهڕو ئایدۆلۆژیا میدیاكار ههرچهنده ئازادو س���هربهخۆ بێت لهكاری میدیایی خۆی���دا ،ئهوا دواجار ههر دهكهوێته ژێر كاریگهری ئایدۆلۆژیاكهیهوه، بۆ ئ���هوهی ڕوداوێ���ك لهو ئاس���تهدا بێت ك���ه باڵوبكرێت���هوه ،ی���ان پهخش���بكرێت لەدامهزراوهكان���ی راگهیاندندا ،پێویس���ته ههڵگری بههای ئایدۆلۆژیو فكری بێت ،واته كاریگهری ئایدۆلۆژیا لەپڕۆس���هی بڕیارداندا لهب���ارهی ئ���هو ڕووداوانهی كه پێویس���ته روم���اڵ بكرێ���ن دهردهكهوێ���ت ،بهوپێیهی پرهنس���یپی ئازادی بۆخ���ۆی ئایدۆلۆژیایه، بهو واتایهی كه رهنگ���ه میدیاكار كاریگهر بێ���ت بەئایدۆلۆژی���ای لیبڕاڵ���ی ،یان ههر ئایدۆلۆژیایهكی ئاینی .لێرهدا دهپرسین ئایا كاتێ���ك كه رۆژنامهنوس���ێك بیروباوهڕێكی ئاین���ی دیاریك���راوی ههبێ���ت ،دهتوان���ێ لهروماڵكردنی روداوێكدا كه بهش���ێوهیهكی نهرێنی بهسهر ئاینهكهیدا شكابێتهوه بابهتی بێتو روداوهك���ه وهك خۆی بگوێزێتهوه؟، یان بایهخی بۆ رووداوو ههواڵهكانی ههموو ئاینهكانو بیروباوهڕهكان وهكو یهكه؟. *ئاستی رۆشنبیری دی���دو بیركردن���هوهی بهڕێوهبهرانی میدیاو میدی���اكاران ،رۆڵ���ی گرن���گ لهئاس���تی بایهخدانو پهراوێزخس���تنی پرسو رووداوه جیاجی���اكان دهگێڕێ���ت ،تێڕوانینی كراوهو داخراوی میدیاكان بۆ پرسه ئینسانیهكانو
باس���كردووه ،ئهوانهش���ی بهدرۆ مهجدیان بۆ باووباپیرانیان نهخش���اندووه لەدووتوێی كتێبهكهیدا ،حهقیقهتیانی بهدیار خستووهو خستوونێتیه بهردهم دیدی خوێنهر. ئ���هم بهدی���ار خس���تنه كۆش���كی خهیاڵی ههندێكی داڕماندووهو ،قارسی كردون ،بهاڵن خاوهن كۆش���كی خهیاڵ ،بۆ خۆی نههاتووه بهرههڵس���تی لهپهرێزو خاوێنی شوێن پێی خۆی ب���كات ،ئهگهر ناوهڕۆك���ی كتێبهكهی زانای كورد جهمال نهبهز (بیرهوهرینامه).... ناڕاستو ههڵبهستراون ،راستییهكان بهدهر بخاتو حهقیقهت كامهیهو الی كێیه بۆمانی دیاری بكات. كاك ئهحمهد لەنووسینهكهیدا (جهمال نهبهز دهرمارگیری نهتهوهیی تا ئاستی بااڵ) بهالرێدا الیداوهو ،لهبری ش���هنو ك���هوی كتێبهكه، بێئاگایانهو بێ ئهوهی لهنزیكهوه زانای كورد (جهمال نهبهز) بناس���ێ ،یان بهرههمهكانی خوێندبێتهوهو ئاگای لەقۆناغهكانی ژیان و، خوێندنو كاری سیاس���ی ئهم كهس���ایهتییه سیاسهتكارو دامهزرێنهری كۆمهڵهی كاژیك 1959/4/14و كۆمهڵهی خوێندكارانی كورد (نۆكسه ،)1965و رۆژنامهی دهنگی كاژیك حهوت ژمارهی لێدهرچووه ،ههروهها جهمال نهب���هز لهتهك ش���هش كهس���ایهتی خاوهن قهڵهمی بهبڕش���تو سهردهستهی شاعیرانو شۆڕش���گێڕی مهیدانو بزاڤی نیش���تمانیو نهتهوهیی و ،كورد پهروهرو نیشتمان پهروهر كه س���هر لهوحهی���ان زانای ك���ورد جهمال نهبهزه. عهب���دواڵ جهوه���هری خ���اوهن نامیلك���هی (ئ���اوات)و رۆمان���ی (ب���هرهو كوردس���تان بهچنگێ خاكو خۆڵی ههورامانهوه) ئهحمهد ههردی سهردهس���تهی ش���اعیرانو خاوهنی دیوان���ی رازی تهنیاییو ههڵبهس���تی س���ت
سیاسهتی میدیای ی ئهو ئاڕاستهیهیه ك ه دامهزراوهی راگهیاندن لەپهیڕهوكردنیدا بۆ وهاڵمدانهوهی دوو پرسیاری زۆر گرنگ ههڵیدهبژێرێت ،ئهویش چی باڵودهكاتهوه؟ چۆن باڵویدهكاتهوه؟ بهه���ا كۆمهڵگهییهكانو بڕی���ار دانو نهدان لهروماڵكردنی���ان ،ئاس���تی الیهندارێتی���ان دهردهخات ،بۆ نموونه ئ���هو رۆژنامهوانهی باوهڕی بەمافی ژن نهبێت ،وهك پێویس���ت گرنگی بهو ههواڵو بابهتانه نادات كه باس لەپێش���ێلكاری بهرامبهر بەمافهكانی ژنان دهكهن. * شێوازی دهربڕینی وشهو دهستهواژهكان بهكارهێنانی ئهو وش���هو دهس���تهواژانهی رهههن���دو مانای وههایان ههیه گوزارش���ت لەسیاس���هتی پهیڕهوكراوو ئایدۆلۆژیای زاڵ بهسهر میدیادا دهكهن ،ههروهها ههڵبژاردنی وشهو دهس���تهواژه بۆ وهسفكردنی كهسو الی���هنو روداوهكان ،ئاس���تی الیهندارێتی لەدۆس���تایهتیو نهیارێتی ههر میدیایهكیش بۆ پ���رسو بابهتێكی دیاریكراو دهردهخات، ب���ۆ نموونه كاتێك لەیهكێ���ك لەمیدیاكاندا بە"گهری�ل�ا" دهوترێت چهك���داری پهكهكه، یان كاتێك دهس���تهواژه جیاجیاكانی ژنو ئاف���رهت ،خوێن���دكارو قوتاب���ی ،ههڤاڵو هاوڕێ ،بهكاردههێنرێ���ن بێ چهندو چوون الیهندارێت���ی ههس���تپێدهكهیت ك���ه ئ���هم دهستهواژانه مۆركی حزبیان پێدراوه. * ئاستی هاوسهنگی كاتێك ش���یكردنهوهی ن���اوهرۆك بۆ كاتو روب���هری كهناڵێك���ی میدیای���ی دهكهین، بهرێ���ژهو ژم���اره روماڵكردن���ی پ���رسو دۆخهكانی واڵتێك ،حزبێك ،كۆمپانیایهك، بازرگانێك ،بهرپرسێكی سیاسی ،بهرهیهك، ئاس���تی الیهنگیریو نهیارێتی دهردهخات. ب���ۆ نموون���ه گ���هر كهناڵێك���ی راگهیاندن لە %80بۆ روماڵكردنی ههموو پرس���هكانی تایب���هت بەكاروب���اری واڵتێ���ك بێتو %20 بۆ نهیارهكانی ،ئهم���هش بێ چهندوچوون الیهنگی���ری ئ���هو كهناڵ���ه بۆ ئ���هو واڵته
فاتیمه ....كامیل ژیری یاس���اناسو خاوهن دهیان بهرگ كتێبو ش���یعرو وتارو نووسینی سیاسیو كۆمهاڵیهتی... ئهوجا ئیحس���ان فوئادی ماندوو نهناس���ی بواری رۆژنامهگهری و ،سهرقافڵهی نووسینو ههوێنی گیانی برایهت���یو تهباییو یهكریزی میللهتی كورد... فهرهی���دوون عهلی ئهمین���ی چیرۆك نووس و ،خاوهن ههڵوێس���تی كوردایهتی لەرۆژانی رهشدا... فایق عارف پسپۆڕو شارهزا لهبواری زانستی زیندهور ناسی... ئهم حهوت ئهستێرهیه ئهگهر (كوردایهتی، نیش���تمان پهروهری ،ههڵوێستی جوامێرانه، دڵسۆزی بۆ نیشتمانو گهل ،بهگژداچوونهوهی رژێم���ه داپڵۆس���ێنهرو مافخۆرهكانی كورد) نهبوونای���ه ،چ���ۆن یهكانگیر ئهب���وونو لهو س���هردهمه س���هختو دژوارهدا ،لهو هاتو ه���اوارهی حزب���ی ش���یوعی عی���راقو ئهو بانگهشانهی دهیان كرد (كورد ئوممه نییه)و لهبری معاریفی كوردستان وهك گاڵتهپێكردن ن���اوی معاریفی قلیاس���انیان دههێنا بۆیێ. ،1959/4/14زۆر بەنهێن���ی بڕی���اری دامهزراندن���ی رێكخراوی (كۆمهڵهی ئازادیو ژیانهوهو یهكێتی كورد)= (كاژیك)یان هێنایه مهیدانی خهبات و ،بزاڤی بهرخودانیان جۆش ئهدا ،دژ بەداگیركارانی كوردس���تانو رهوتی عیراقچێت���ی وبهرهنگاربوون���هوهی ،ئهوانهی (كۆس���مۆپۆلێتی)یانه دهنگ���ی ناقۆاڵی���ان لهمهیدانهكهدا دهبیس���تراو ،بانگهشهیان بۆ برایهت���ی كوردو عهرهبو ماك���و زهعیم ئیال كهریمو حیزبی ش���یوعی ب���ۆ حوكم مهتلهب عهزیم���ی (ماكو زعیم اال كری���م)و (حیزب الش���یوعی للحكم مگلب عڤیم) دهگهییش���ته عهرش���ی عهزی���م بوونهوه ،ئ���هم رێكخراوه
دهردهخات. * سیاسهتی میدیای ی سیاس���هتی میدیایی ئهو ئاڕاس���تهیهیه كه دام���هزراوهی راگهیان���دن لەپهیڕهوكردنیدا بۆ وهاڵمدانهوهی دوو پرس���یاری زۆر گرنگ ههڵیدهبژێرێت ،ئهویش چی باڵودهكاتهوه؟ چ���ۆن باڵویدهكات���هوه؟ ئهم ئاڕاس���تهیه بریتییه لهو ڕێوش���وێنو ڕێساو بنهمایانهی كه خ���اوهنو گروپ���ی بهڕێوهبردنی میدیا پهس���هندی دهكات ،تاوهكو لەپیادهكردنی كارهكهی���دا ڕێنوێن���ی ب���كات .بهدیوێكی دیك���هدا لهسیاس���هتی میدیای���ی كهناڵدا، هێڵی گشتیو بنهماو پێوهرو بههاو بنهماو س���نورهكانی كاركردن دهستنیش���انكراوهو كاریگهرییهكهشی لهرێی مامهڵهكردنی لهگهڵ رووداوو چۆنێتی گهیاندنی پهیامی میدیایدا دهردهكهوێت ،ئهمهش لهپێناو بهرژهوهندیی كهسێك ،كۆمپانیایهك ،حزبێك ،گروپێك، دهزگایهك���ی فهرمیو...هت���د .وات���ه ههر میدیایهك لهڕێی سیاس���هتی كاركردنیهوه كار بۆ هێنانهدی كارنامهكهی خۆی دهكات، ئیتر مهرامو بهرژهوهندییهكهی سیاسی یان ئابووریو بازرگانی ،یان ههر شتێكی دیكه بێت .بهمهش سیاس���هتی میدیا باڵ بهسهر ههموو بوارهكاندا دهكێش���ێ ،ههر لەجۆری ئهو ههوااڵن���هی باڵویاندهكات���هوه تاوهكو وێنهی ڤیدیۆییو نوسین ....هتد .ئهمهش بوونی بێالیهنی دهخاته ژێرپرسیارهوه. *دهسهاڵتی رۆژنامهوان دهس���هاڵتی رۆژنام���هوان لەههڵبژاردن���ی زانیاریو ههواڵ ،دهس���هاڵتی لەههڵبژاردنی میوان���هكان ی���ان ئهوان���هی دهیهوێت بۆ چاوپێكهوتنو دیمانهیان لهگهڵدا سازبكات، لهكاتێك���دا چهند كهس���ێكی گونجاو ههن بۆ ئهو دیمانهیه .ئای���ا ههموو ئهوانهی بۆ دیمانهكه ههڵیبژاردون لەئاس���تی یهكتردان لهڕووی مهعریفیو پێگهو دهس���هاڵتهوه؟، ههندێكجار رۆژنامهنوس دهس���هاڵتی ئهوهی ههی���ه چ پرس���یارێك دهكاتو چی ناكات، چی دهنوس���ێو چی نانوس���ێ .دهسهاڵتی بڕیاردان���ی ههیه لهوهی تاچهن���ده پابهند دهبێت بەپێوهره پیش���هییو ئاكارییهكانی كارهكهی���هوه .س���هرباری ئهوان���هش رۆژنامهن���وس مرۆڤ���هو خاوهن���ی بۆچونو پێش���ینهی مهعریفیو ئایدی���ای خۆیهتیو بهویست بێ یان بێ ویست ،رهنگدانهوهیان لهس���هر كارهكهی دهبێتو ئ���هم زاڵبوونی خودێتیهی رۆژنامهنوس���یش ،لهدهستدانی بێالیهنیه. *بههای وهرگران (جهماوهری میدیا) ههندێج���ار بههۆی بههاكانی���هوه ،وهرگران (خوێنهر ،بیس���هر ،بینهر) رێگه بەمیدیاو میدی���اكاران نادات تاوهكو ههواڵو زانیاریو رووداوهكان وهك خۆی باڵوبكهنهوه ،چونكه پهیوهندیهكی دینامیكیو بههێز ههیه لهنێوان بههاكان���ی ههواڵو بهه���ا كۆمهاڵیهتیهكانی وهرگراندا .ئهمهش مانای ئهوهیه بههاكانی
(كاژیك) لهسهر دهستی ئهم حهوتهوانهیه، لهپاڵ چاالكی سیاسی چاالكی كۆمهاڵیهتیو ئاب���ووریو رۆش���نفكرییان ئهنج���ام ئهداو، بەمیكانیزمی گونجاو بانگهشهی دامهزراندنی دهوڵهت���ی كوردیو س���ڕینهوهی س���نووره دهس���تكردهكانی نێوان ه���هر چوار پارچهی كوردستان و ،یهكخستنی كوردستان لهسهر بنهمای دهوڵهتێكی س���هربهخۆی یهكسانو ئ���ازاد ئهك���رد ،ئهم ه���هوڵو بانگهش���هو باڵوكراوان���ه ،پانتاییهكی بهرفراوانی لەهزری الوانو رۆشنفكرانی كورد داگیركردبوو... ههروهه���ا لەرێگهی س���یمینارو چاپهمهنیو كتێ���بو نووس���ین و ،چاالك���ی جۆراوجۆر لەدهرهوهو ناوهوهی كوردس���تان ،كاریان بۆ گهیشتن بهو مهرامه پیرۆزه ئهكرد. كهواته ئهگهر ئهم رێڕهوه ،ئهم خۆبهختكردنه، ئهم ههوڵو كۆشش���ه ،لهپێناو رزگاركردنی كورد لهژێر دهستهیی داگیركاران نهبووبێت، بهتایبهت ل���هو نههامهتییانهی زۆرینه پێیدا تێدهپ���هڕیو بهزهب���ری چهك بهس���هریاندا س���هپێنرا بوو ،ناوی بنێی���ن چی؟!! رهوایه ناوبنرێن (نهژاد پهرس���تیو نازیی هتو رهگهز پهرستیو ش���ۆڤێنییهت؟!) ئهی كام رێگاو كێهه رێب���ازو چ جۆره فیكرو ئایدۆلۆژییهتو میتۆدێك ،ئهو تهرزهو بهرنامهو پڕۆگرامهیه بهرهی رێبازی ماركسیزم گهرهكیانه ،بگیرێته بهر تاوهك���و كورد ببێته خاوهن دهوڵهتێكی ئازادو یهكس���ان و ،عهدالهت���ی كۆمهاڵیهتی تێیدا پهیڕهو بكرێتو یاس���ا سهروهربێت؟! یان ههر لەبنهڕهتدا ماركسیس���ته كوردهكان باوهڕی���ان بەدهوڵهتی ك���وردی نییهو ،ئهم باوهڕ نهبوونهش لهگهڵ بیرو نووس���ینهكانی (ماركسو لینین) نایهتهوهو ئارهزووی مانهوه دهكهن لهژێر دهستی واڵتانی داگیركاردا... من بهش بهحاڵی خۆم تارمایی كهسانی دیكه
ه���هواڵ دهكهونه ژێر كاریگهری���ی تهواو ی بههاكانی كۆمهڵگهو زۆرجاریش دهبێته رێگر لەروماڵكردنو باڵوكردنهوهی بابهتیانهو بێ الیهنانه ،چونكه ئهوهی وهرگران ئارهزووی دهكهن ههمیشه پشت بهراستیی رووداوهكان نابهستێت. *بهرژوهندی گشتیو بهرپرسیارێتی زۆرجار میدی���اكانو ئاژانس���هكانی ههواڵ بهناوی رهچاوكردنی بهرژهوهندی گش���تیو بهرپرس���یارێتیهوه الیهن���داریو الگیری���ی ب���ۆ حكوم��� هتو دهوڵهت���هكانو ههژموونه سیاس���یو س���هربازییهكانیان دهك���هن. ئهگهرچی ههمیش���ه بانگهشهو بانگهواز بۆ پیش���هیی بوونو بێالیهن���ی دهكهن ،بهاڵم ئایا میدیای رۆژئاوایی لهئاس���ت ئهو پرسو بابهتو رووداوانهی پهیوهستن بەئاسایشی نهتهوهییو بهرژهوهندی گشتی واڵتهكهیانهوه بێالیهن دهبن؟ ئایا كهناڵ���ه میدیاییهكانی ئهمهریكا تاوانهكانی ئهمهریكایان بهرامبهر ڤێتنامی���هكان باڵودهك���ردهوه؟ ئایا لەهیچ كهناڵێكی ئیسرائیلدا ،رێگه بەركابهرهكانی ئهو واڵته لەفهلس���هتینیهكانو لوبنانیهكان دراوه تاوهك���و پڕوپاگهن���ده ب���ۆ خۆی���ان بكهن؟ ئایا میدیاكانی ئیس���پانیا رێگهیان داوه چهكدارانی باس���ك لەشاشهكانیانهوه پهیامهكانیان باڵوبكهنهوه؟ ئایا لەدووهمین جهنگی جیهانییدا هیچ كهناڵێكی بهریتانی رێگهی دابوو ،نازییهكانی ئهڵمانیا بیروڕای خۆیان لەبارهی رووداوهكانهوه باڵوبكهنهوه؟ ئایا لەراگهیاندنهكانی واڵتانی هاوپهیمانێتی دژی داعش ،پڕوپاگهنده بۆ داعشو هێرشو پهالمارهكانیان دهكرێت؟. * دۆخی سیاسی: ئایا دۆخی سیاس���ی لهڕووی دیموكراسیو ئ���ازادی رادهربڕین���هوه رێگ���ه ب���هوهدات میدی���ا روماڵ���ی ههم���وو رووداوێك بكاتو زانیاریی���هكان وهك���و خ���ۆیو بابهتیان���ه باڵوبكرێنهوه؟ ،لهكاتێكدا بهردهوام راپۆرتی پێشلكاری دژ بەمیدیاو رۆژنامهوانان لهسهر ئاستی رێكخراوه ناوخۆییو نێودهوڵهتیهكان باڵودهكرێن���هوه .ئای���ا س���هروهری یاس���ا لهئاستێكدایه تاوهكو رۆژمامهنوسان بهپێی یاساكان دهستیان بهسهرچاوهكانی زانیاری بگاتو رێگرییان لێ نهكرێت؟. دهرئهنجام: كاتێك میدی���ا دروس���تكهری جیهانبینیو وێنهو پهیامێكی دیاریك���راو بێتو بیهوێت واقیعێكی جیاواز دروستبكاتو پێگهی خۆی بچهس���پێنێو وهكو هێزێك���ی جیاواز خۆی نمایش بكات ،ههروهها قازانجو بهرژهوهندی سیاس���یو بازرگان���یو بیروبۆچونی ك هسو الیهنو گروپهكان لهپش���تیهوهبن (كه رام وایه ،میدی���ا لەبنهڕهتی دروس���تبوونیهوه ههتاوهكو ئێستا ئامڕازێكی سیاسیه بهدهست خاوهن هێزهكانهوه) ،ئیدی بێالیهنی ،جگه لەدروشمێكی بێ بنهماو خهونێكی ناواقیعی میدیاو میدیاكاران ،هیچی دیكه نیه.
لەنێوان دێڕهكانی نووسینهكهی كاك ئهحمهد ئاباڵخی دهبینم ،چونك���ه لەرادهبهدهر رقو كۆن���ه قین تێكهڵ بەوتارهكه كراوه ،گومانی ال دروست كردوم ،كه كاك ئهحمهد نووسهری وتارهكه بێ���ت ،لهبهرئهوهی وتارهكه بابهتی كۆن���نو لەكوانوی كهس���انی دیك���هدا گهرم كراونهتهوه ،لهالیهكی دیكهش���هوه ،خاوهن وت���ار نه لەدوورو ن���ه لەنزیك بهزانای كورد جهمال نهبهز ئاش���نا نهبووهو نییه ،چونكه لهس���اڵی ()1962ـهوه زانای كورد جهمال نهبهز كوردس���تانی جێهێشتووه ،كه دهكاته پهنجاو پێنج س���اڵ ،نهك نزیكهی چل ساڵ، وهك نووس���هری بابهتهكه لەنووسینهكهیدا تۆماری كردووه ،لەههمان كاتدا لهوه ناچێت خاوهن وتار ،وش���هیهكی لەنووس���ینهكانی زان���ای كورد جهم���ال نهب���هز خوێندبێتهوه وهك (كف���اح االكراد ،كۆمهڵه نووس���ینێك لەههفتهنامهی ژین س���ااڵنی 1954 / 1953 .)1958 / 1957 / 1955 /
(االبجدیه الكردی ه الالتینیه) لەرۆژنامهی صوت االكراد.
ههروهه���ا كتێب���ی (هێندێ���ك لەكێش���ه بنهڕهتییهكان���ی قوتابخان���هی ك���وردی سوس���یالیزم) ئ���هم كتێبەوهك مانفێس���تی كاژیك سهیر دهكرێت. نامیلكهیهك���ی تهن���ز ئامێ���ز ،بهنێ���وی (كوردایهت���ی لهژێ���ر نهش���تهره كولهكهی حهم���هی مهال كهریم) بەنێوی خواس���تراوی (زهردهشت) ،وهك وهاڵمێك بۆ حهمهی مهال كهریم كه رهخن���هی لەنامیلكهیهكی كامیل ژی���ر گرتب���وو ،بهناونیش���انی (كوردایهتی بزوتنهوهو بڕواو رژێمه -نهش���تهره كولهكهی حهمهی مهال كهریم ،لهژێر زهبری فهلسهفهی كوردایهتیدا،
»» 19
تەندروستی
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
15
نیشانهكان ی بهرد ی زراو چین؟ ی ی خوارهوهی جگهر ،شوێنێك ه بۆكۆكردنهوه زراو ئهو كێسهیهیهك ه دهكهوێته بهش ی دوانزه ی خواردن دهرژێت ه بهش ش���ل هی زراو لەكاتی پێویستدا لهكاتی ههرسكردن ی ی گرفت دهبێت لهوانه بهرد گری .زراو وهك ههر بهش���ێكی تری جهست ه توش��� ی ی كێش ،تهمهن بهتایبهت ی ئهم بهردهش دهگهرێتهوه بۆ زیاد بوون زراو ،ه���ۆكار لهپاش 40ساڵی ،ژنان زیاتر توشی دهبن بهبهراورد لهگهڵ پیاوان. نیشانهكانی نهخۆشییهكه
چارهسهر
ی ئازاری س���ك بهشی سهرهوه ی راست ،ههندێك جار نهخۆش ال ی شانی راست ههست بهئازاری ال ی ی سك ،نهمان دهكات ،ئاوس���ان ی ی خ���واردن ،بهكارهێنان ئارهزو ی ت���ر بۆنهخۆش���ی ه دهرمان��� ی زراو جیاوازهكانی���ش ب���هرد دروست دهكات.
ی دیاریكراو تائێستا ناتوانین بڵێن شتێك ی خۆت بپارێزیت ،بهاڵم ههی ه بۆ ئهوه ی ی زۆر گهر كێشت زیادبو ئهوه ئهگهر ی زراو بیت ،ئهگهر ههیه توش���ی بهرد ی كۆڵسترۆڵت ههبو ئهوا كێشهی بهرزی ی پێویس���ته بهزوترین كات چارهسهر ی بكهی���ت چونك��� ه زۆرج���ار هۆكارێك ی زراو كۆڵسترۆڵه. بهرد
ئهمان ه پێویستن بۆ دایكان ی دوگیان دهبێت ئهو خواردنهی دایكانی دوگیان دهیخ����ۆن ههمهجۆرب����نو ههری����هك لەپرۆتینو نیشاس����تهو كانزاو ئاسنو ڤیتامین����ی تێدابێت ،نهبونی ههریهك لهمانه كێشه بۆدایكو كۆرپهلەدروست دهكات ،ئهمانهی خوارهوه بهش����ێكی ئهو خۆراكانهن كهپێویستهپشت گوێ نهخرێت.
مهمكو منداڵ����دا ،ههروهها یارمهتی ناردن����ی خوێن دهدات ب����ۆ كۆرپهله. ئ����هو خوراكانهش بریتین لەگۆش����تی سور ،مریشك ،ماس����ی ،چهرهسات، پاقلهمهنییەكان.
ترشی فۆلیك :كۆرپهلە دهپارێزێتلەزۆر نهخۆش����ی ،زگماكی بهتایبهتی ئهوان����هی پهیوهندییان بهمێش����كو ی دڕكهپهتكهوهیه .ئهو خۆراكانهی ئهم كالسیۆم :پێویسته بۆ دروستبون ئێس����كو ددان ،دهبێ����ت رۆژانه ئهو مادهیهی����ان تێدای����ه بریتیهلهجگهر، خواردنانه بخورێت كه كالس����یۆمیان فاسۆلیاو نیسك ،چهرهسات ،هێلكه، تێدایه .وهك ش����یر ،ماست ،پهنیر ،سهوزەی گهاڵپان. هێلكه ،سهوزهی گهاڵپانهكان. ئاس����ن :زۆر بهس����وده بۆ دایكانی پرۆتین :یهكێكی تره لهو خواردنانهی دوگیان ،ئهو خۆراكانهش كهئاسنیانك����ه پێویس����ته ب����ۆ دروس����تبونی تێدایه بریتیه لەمیوهی وشك ،سهوزهی ش����انهكانی لهش بهتایبهتی مێش����ك گهاڵ پان ،هێلكه مزرهمهنییەكان.
سودهكان ی ڤیتامین دی
هۆکار
وات لێدەکات خواردنەوە گازییەکان نەخۆیت
خواردنەوە گازییەکان ئەم دەرنجامانەی لێدەکەوێتەوە:
تەندروستی گورچیلە بەرەو خراپ بون دەڕوات
مەترسی توشبون بەبەرهەڵستی ئەنسۆلین بەڕێژەی % 34
دهبن. ئهو كهس���انهی كهروهكینو زیاتر روهكدهخ���ۆن ،چونكه ئ���هم ڤیتامین���ه زیاتر لهبهرههمهئاژهڵییەکاندا ههیه. ئ���هو كهس���انهی ك���ه زۆرتری���ن كاتلهماڵهوهنو ناچنهبهرههتاو. دایكان���ی دوگی���ان زیاتر ت���وش دهبن،چونك���ه ڤیتامینی پێویس���تە ب���ۆ خۆیو كۆرپهلهكهی.
س���ودهكانی ئهم ڤیتامینه چینو هۆكاری كهمبون���ی لهلهش���دا چ کاریگەرییەک���ی دەبێت؟ مرۆڤ لەتوش���بون بهنهخۆش���ی ئێسكهنهرمه دهپارێزێتو دهبێتههۆی بههێزكردنی كۆئهندامی ئێسك. دهتپارێزێ���ت لەتوش���بون بهنهخۆش���یشێرپهنجه ،كۆئهندامی بهرگری لهش بههێز دهكات. هاوس���هنگی دهدات بهرێژهی ئهنسلۆیننیشانهكانی كهمی ڤیتامین دی لهجهستهدا. یارمهت���ی دروس���تبونی ئێس���ك ئهدات -ههس���تكردن بههیالك���یو الوازیماسولكهكان. بهههمان شێوهی كالسیۆم. ئازاری ئێسكو زو شكانیان. ههس���ت كردن بهخهمۆك���یو تێكچونیهۆكاری كهمبونی ڤیتامین دی مهزاجو كهمبونهوهی وزه. قهڵهویو كۆبونهوهی چهوری. -ئ���هو ئافرهتانهی ئهس���مهرن زیاتر توش -ئهگهری توشبون بهنهخۆشییەكانی دڵ.
بەرهەڵستی ئەنسۆلین ئەم نۆخۆشییانەی لێدەکەوێتەوە؛ قەڵەوبون ،بەرزبونەوەی کولسرتۆلو نەخۆشی دڵ داخورانی ددانەکان
خواردنەوەی 4قوتو یان زیاتر لەرۆژێکدا هۆکاری توشبونە بەخەمۆکی بەڕێژەی %30
خواردنی زیاتر لەقوتویەکی خواردنە گازییەکان هۆکاری توشبونە بەجەڵتەی مێشکو دڵ بەڕێژەی %43
16
خوێندن
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
چەند گروپ بەناوی مامۆستای ناڕازی کاردەکەن؟
"زۆربه ی كهناڵهكان ی ڕاگهیاندن نهیانتوانیوه هێنده ی گروپهكان ی مامۆستایان كاریگهر ی دروستبكهن" ئا :سروه جهمال مامۆستا ،فهرمانبهرانو مامۆستایانی ناڕازیو بهههڵوێست ،مامۆستایان ،مامۆستایانی زانكۆو پهیمانگاكان ،مامۆستایانی سهربهخۆ ،مامۆستایان سهربهرزن ،ئهمانه ناوی بهشێك لهو گروپانهیه كه تایبهتن بهمامۆستایان لهتۆڕهكۆمهاڵیهتیهكان، ههندێك كاریگهری باشی ئهم گروپانه دهبیننو بهشێكیش دهڵێن كاریگهریهكیان نهبوه. فهرهی����دون حوس����ێن ،ك����ه ئهدمین����ی گروپ ی مامۆس����تایانی سهربهخۆی كوردس����تانه ،لهبارهی ه����ۆكاری دانانی ئهو گروپه كه ه����اوكات چهندین گروپی تر ههبوه ،وتی "جگه لهمامۆس����تا خهڵكی تریش لهناو گروپهكانی تردا ههبو كه چهندین جار توشی سوكایهتی بوین لهالیهن ئهو ئهندامانهوه كه مامۆستا نهبون". فهرهیدون حوسێن باسی كاریگهری ئهم گروپانه دهكات ،ئهو وت����ی "هۆكار بوه ب����ۆ نزیكبونهوهی مامۆس����تایان بهتایبهت كاتی خۆپیش����اندانهكانی پ����ار ههروهها بۆ گۆڕینهوهی ڕا جی����اوازهكان زۆر بهسوده ،بۆیه پێم باشه دوربن لهپۆستی سیاسیو زیاتر پۆستی پهروهردهیی بێت ،بهاڵم نهبۆتههۆی گهیاندن����ی پهیامهكان بهبهرپرس����انی پهروهردهیی جگهلهوهش بهحكومی ئهوهی گروپهكان كهس����انی تریش تێكهڵه ،بۆیه كهمتر كاریگهری لهسهر بهرهو پێش چونی ئاستی زانستی ههیه". ئ����اوات ئازاد كه ئهدمین����ی گروپی فهرمانبهرانو مامۆستایانی ناڕازیو بهههڵوێسته ،بۆ كۆكردنهوهی دهنگه ناڕازییهكانو گفتوگۆكردنو ئاگاداربون لهكارو چاالكیهكان ئهم گروپهی داناوه "بهئاشكرا پهیامهكان ئهگهیهنێته شوێنی مهبهست ،بۆیه كاریگهری باشی زۆره ،ئهویش بهڕاگۆڕینهوهو پرسیارو وهاڵم لهسهر بابهته پهروهردهیهكانو چۆنێتی ههڵسوكهوت لهناو
قوتابخانهدا ههرچهنده لهناو ئهو گروپانهدا زۆرێك لهئافرهتانو خانمهكان توش����ی كێشهو گرفت بون بههۆی خهڵكی تێنهگهیش����توهو ،بهاڵم زۆرێكیشان بونهته هاوڕێی یهكتری ،جگهلهوهش مامۆس����تایان توانیویانه جێگرهوه بدۆزنهوه كاتێك ویس����تویانه لهقوتابخانهیهكهوه بچ����ن بۆ یهكێكی تر ،ههروهها لهكاتی بایكۆتو خۆپیشاندانهكاندا كاریگهری زۆری ههبوهو تاكه ش����وێنی ڕاگهیاندنی مامۆستایانه كه ئهتوانن ئاگاداری بابهتهكان بن ،ههر لهڕێگهی ئهم گروپان����هوه توانیومانه گهورهترین خۆپیش����اندانو ڕێپوان ڕێكبخهین ،زۆربهی كهناڵهكانی ڕاگهیاندن نهیانتوانی����وه هێندهی ئ����هو گروپان����ه كاریگهری دروست بكهن ئهوهندهی گوێ لهپۆستو قسهكانی ناو گروپ ئهگیرا ئهوهنده گوێیان بهڕاگهیاندنهكان نهئهدا". ههرچهنده تهنها پۆس����تو بابهت����ی پهروهردهیی باڵوناكرێتهوه لهو گروپان����هدا ،لهو بارهیهوه ئاوات ئازاد دهڵێت "ڕۆژانه چهندین كهس بلۆك دهكهم گهر بزانم ئهوهی كار ئهكاته س����هر گروپو پۆستهكانو قسهی ناش����رینو نهشیاو ئهكات ،بهاڵم گروپهكانی تر گوێی پێنادهن مامۆستایانیش گلهییان لێدهكهن، بۆیه پێویس����ته ئهو گروپانه ڕێساو یاسای تایبهت بهخۆی����ان ههبێت ،م����ن چهند مهرجێك����م داناوه كهپێویس����ته پۆس����تهكان گونجاو ب����نو گفتوگۆی بابهت����ی پهروهردهییو ڕهخنهی توندی تیا بێت بۆ حكوم هتو دهسهاڵتدارانو ههروهها كاروچاالكیهكانی مامۆستایانیشی تیا باڵوبكرێتهوه". فهرمانبهرانو مامۆس����تایانی ن����اڕازی گروپێكی تره لهتۆڕی كۆمهاڵیهتی فهیسبوك عهبدواڵ عومهر لهبارهی گروپهكهیهوه دهدوێت " لهناو ئهو گروپهدا پهیامی مامۆستایانی ناڕازی دهگهیهنرێت بههۆی ئهو دابهشكارییه حیزبیهیی لهكۆمهڵگادا ههیه كهكهناڵه ڕاگهیاندنهكانیش بهشێكن لهم دابهشكارییه ،ههتا ئهو كهنااڵنهی كه بهناو سهربهخۆو ئههلین زۆرجار
پهیام����ی ئهم چینهی����ان وهك خ����ۆی نهگهیاندوه بۆیه ئهم گروپه س����هكۆیهكی باشو كراوه بوه بۆ مامۆستایان". عهبدواڵ عومهر وتیش���ی "لهكاتی خۆپیشاندانو ناڕهزایهتی���هكان دا ڕۆڵێك���ی كاریگ���هری گێڕاوه س���هبارهت بهڕاگهیاندنی كاتو ش���وێنی خۆپیش���اندانهكان ،بهاڵم لهبهرئهوهی سهكۆیهكی ئازاد بوه ههندێك كات ڕهنگ بو بێتههۆی ڕوشانی كهسایهتی ههندێك كهس ،بهاڵم كاتێك حاڵهتێكی وا بهسهرماندا ڕۆش���تبێت ههوڵمانداوه بابهتهكه لهبنچینهوه بسڕێتهوه لهالیهن ئهدمینهوه". بهاڵم عهبدوال عومهر پێ���ی وانیه ئهم گروپانه كاریگهریان ههبوبێ���ت لهگهیاندنی پهیامهكانیان بهبهرپرسان "بهرپرسان بهبهرخودانه گهورهكانی مامۆس���تایانو ئهو ههموو شۆڕشه سپیهیی سهر شهقام لهپهیامهكانی ئێمه نهگهیشتبن پێم وانیه لهم گروپهوه تێمان گهیشتبن .بهاڵم بێ كاریگهری نهبوه زۆر كات زانیاریمان ههبوه كه بهرپرس���ی پ���هروهرده بهنی���ازی ههڵوێس���تو ههنگاوێكی نێگهتیڤ بون دژی مامۆستایان لهژێر فشاری ئهم گروپهو ڕهخنهكانی مامۆستایان جورئهتی ئهوهیان نهبوه ئهنجامی بدهن یان ههڵیان پهساردوه". خاوهنی گروپی مامۆس���تایانی ناڕازی پێیوایه بونی ناڕهزایهتیهكان هۆكاری دروس���ت بونی ئهم گروپانهیه"ئ���هم گروپه هێندهی س���هكۆیهك بوه بۆ وهرگرتن���ی ڕای مامۆس���تایانو گهاڵڵهكردنی یهكدهنگ���ی لهڕاس���تیدا كهمتر مهكۆی���هك بوه بۆ زانس���ت ،ب���هاڵم نابێت ئ���هوهش لهیاد بكهین ناڕهزایهتی مامۆس���تایان ئهم گروپهیان دروست كردوه نهك كهم زانیاری پهروهردهیی ،لهههمان كات���دا ڕۆڵ���ی ههبوه لهبهرو پێ���ش بردنی دۆزی پهروهرده ب���هوهی كهموكوڕیو ئاس���تهنگهكانی كهرتی پهروهردهیی تێدا خراوهته رو پێش���نیارو چارهسهركانیشی".
ههر لهڕێگه ی ئهم گروپانهوه توانیومانه گهورهترین خۆپیشاندانو ڕێپوان ڕێكبخهین ،زۆربهی كهناڵهكانی ڕاگهیاندن نهیانتوانیوه هێندهی ئهو گروپانه كاریگهری دروست بكهن ئهوهندهی گوێ لهپۆستو قسهكانی ناو گروپ ئهگیرا ئهوهنده گوێیان بهڕاگهیاندنهكان نهئهدا
ئا :سروه
نیان خوێن���دكاری دوانزدهی ئامادهییهو دهڵێت "هیچ پێویست ناكات پهنا ببیت ه بهر ئهو سهنتهران ه ت���ا ئهو ف���ۆڕم پڕبكهیتهوه ،چونك��� ه ئهوهندهش قورس نیهو جگهل���هوهش ئهو بڕه پارهیهش كهم نی ه بۆ تهنها فۆڕمێك". ئارام جهمال ،بهڕێوبهر ی گشتی الپهڕهی زانكۆ لهتۆڕی كۆمهاڵیهتی فیس���بوك ك ه وهك ستافێك فۆڕم بۆ خوێندكاران پڕدهكهنهوه لهباره ی هۆكار ی وهرگرتن ی ئهو ب���ڕه پارهی ه لهخوێندكار دهڵێت " لەچواری س���اڵێ ڕابردودا بەخۆبهخشانه كارمان كردوه ،بهاڵم ئێس���تا بههۆ ی ئهوه ی شوێنێكمان گرت���وه بهكرێ ،بۆیه بڕێك پ���اره وهردهگرین ك ه بیس���ت ههزاره ،ه���هر خوێندكارێ���ك نزیكه ی دو كاتژمێر ی ب���ۆ تهرخان دهكهین ه���هم ڕیزبهند ی بۆ دهكهی���نو فۆڕمهكهش��� ی بۆ پ���ڕ دهكهینهوه بهئینتهرنێتیش بۆی دهینێرین". پهیجی زانكۆ كه ماوهی ش���هش ساڵه لهتۆڕ ی كۆمهاڵیهت ی فهیس���بوك كراوهتهوهو ئارام جهمال ی سهرپهرش���تیاری ئهو پهیج���ه دهڵێت "ههرچهنده ئهم س���اڵ ڕێژهی خوێن���دكاران كهمت���ر بوه بۆ پڕكردنهوهی زانكۆ الین ئهویش بههۆ ی سیستهم ی ڕاس���تهوخۆوه ،ب���هاڵم ش���ێوازی پڕكردنهوهمان كاریگهر ی ههی ه لهس���هر ناوهاتنهوه لهو كۆلێژه ی ك��� ه خواس���تی خوێندكارهكهیه ،ئێم���ه دهزانین دهرون���ی خوێن���دكار چۆنه ،چونك��� ه خۆمان بهو قۆناغهیا ڕۆش���توین ههر لهس���هرهتای دروس���ت بونی سیستهمهكهوه ئاگادارین ،ههربۆیه دهرون ی خوێن���دكاره ئ���ارام دهكهینهوهو پێی���ان دهڵێین نمرهكه ی بۆ كام بهش دهبێتو ئهو بهش���انه ی ك ه حهزیش ی لێیهت ی ههڵدهبژێرین ،بهاڵم ئهوهش ههی ه ك ه تهنانهت وهزیریش ناتوانێت بڵێت تۆ لهو بهش ه وهردهگیرێت".
نههاتن���هوهی ك���ۆدی خوێن���دكاران یهكێك��� ه لهگرفتهكانیانو لهوبارهیهوه ئارام دهڵێت "ڕۆژان ه پهیوهندیم���ان لهگ���هڵ وتهبێ���ژ ی وهزارهت ههی ه بهردهوام داواكاریان ب���ۆ ئهنێرین خوێندكار ههی ه پێنج جار ناردویهتی یان سێ ڕۆژه هێشتا وهالم ی نهدراوهت���هوه بۆیه داوامان ك���ردوه كه كۆدهكان بنێرێن بۆ قوتابخانهكان". ڕێكخ���راوی پۆل���ی دوان���زدهش یهكێك���ه لهو ڕێكخراوانهی كه فۆڕم���ی زانكۆ الین پڕدهكاتهوهو ڕهوێن هیوا بەئاوێن���هی ڕاگهیاند "ئێمه كۆمهڵێك مامۆس���تای زانكۆو دهرچوی كۆلێژی���ن مۆڵهتیی فهرمییم���ان ههیه بهناوی ڕێكخراوی پۆلی دوانزده بۆهاوكاری قوتابیان ههروهك س���ێ ساڵی ڕابردو بڕی بیس���ت ه���هزار وهردهگرین ب���ۆ كرێی هۆڵو ماندوبونی مامۆس���تایان بهپش���ت بهستن بهداتاو كۆنمرهی س���ااڵنی پێش���و ئهمس���اڵ ب���هو پهڕی بهرپرسیارێتیهوه فۆڕم بۆ قوتابیان پڕدهكهینهوه، لهزۆرب���هی س���هنتهرهكان س���یو پهنج���ا ههزار وهرئهگیرێ���ت جگهل���هوهش بهخۆڕایی كارمان بۆ منداڵی پێشمهرگهو شههید كردوه". وهك ڕهوێ���ن ئاماژهی بۆ دهكات كه "ههرچهنده بههۆی سیستهمی ڕاستهوخۆوه ئهمساڵ كهمیكردوه ب���هاڵم خوێندكاران���ی زانكۆ ش���ایهتی دهدهن كه
ناویان لهو بهشانهدا هاتۆتهوه كه خهماڵندنمان بۆ كردوه ،ئهویش بەپشت بهستن بهڕێبهری وهزارهتی خوێندنی بااڵو كهمترین كۆنمرهی وهرگیراو ههورهها داتای نمرهكانی ئهمس���اڵو ئهو ئهزمونهی وهرمان گرتوه ههروهها ئهو یاس���ا نوێیان���هی كهلهالیهن وهزارهتی خوێندنی بااڵوهدهرئهچێت". هێمن فهریق ،لێپرسراوی لقی سلێمانی كۆمهڵهی خوێندكارانی كوردس����تان لهوبارهی����هوه بەئاوێنهی ڕاگهیان����د "بهو پێیەی لهس����ااڵنی ڕابردو خوێندكار ش����ارهزایی نهب����و بۆیه ئهوانی����ش ئهوهیان بەههل زانیب����و فۆڕمیان پڕدهكردهوه بهپ����اره ئێمه ههمو س����اڵێك الیهنی پهیوهندیدارمان ئاگادار كردۆتهوه شوێنی ئهو كهس����انهمان وتوه كهیاری بهداهاتوی خوێن����دكارهوه دهكهن ،ب����هاڵم ئهوهن����دهی ئێمه ئاگاداری����ن ڕێكاری یاس����ایش گیراوهته بهر ،بهاڵم ئهوه دوس����اڵه ئهوه كاڵبۆتهوه بههۆی سیستهمی ڕاستهوخۆوه ههتا ئێمهش لهڕێكخراوهكهی خۆمان بهبێ بهرامبهر فۆڕم ب����ۆ خوێندكار پڕدهكهینهوه، جگهلهوهش ورده ورده زانكۆ الین ئهو خواس����تهی لهسهر نامێنێت لهبهرئهوهی چهند بهشێك لهزانكۆ الیندا ماونهتهوه ئهو خوێندكارانهش كه پێشكهشی ئ����هو بهش����انهی دهك����هن كۆنمرهكهیان لهس����هرو نهوهدهوهیه تاڕادهی����هك ئهزانن كه چ كۆلێژێكیان
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
ڕۆڵی قوتابخانەو مەترسی مادەهۆشبەرەکان سروە نوری ئەزیز
ڕێكخراوهكان لهبهرامبهر پڕكردنهوهی فۆڕم ی زانكۆ الین پاره وهردهگرن ههرچهنده ژمارهی ئهو كۆلێژو بهشانهی ك ه لهسیستهمی زانكۆ الیندان كهمو دیاریكراون، بهاڵم بهشێك لهخوێندكاران بۆ پڕكردنهوه ی فۆڕمهكانیان بڕێك پاره دهدهنه ئهو سهنتهرو ڕێكخراوانهی كه كارهكهیان بۆ ئهنجام دهدهن، بهڕێوبهری ڕێكخراوێكیش دهڵێت "ئهو بڕه پارهی ه بۆ كرێ ی شوێنهكهیه"
تهخته سپی
شێوازی پڕكردنهوهمان كاریگهری ههیه لهسهر ناوهاتنهوه لهو كۆلێژهی كه خواستی خوێندكارهكهیه ئێمه دهزانین دهرونی خوێندكار چۆنه چونكه خۆمان بهو قۆناغهیا ڕۆشتوین ههر لهسهرهتای دروست بونی سیستهمهكهوه ئاگادارین بۆ دێتهوه". ههرچهنده لە 2017-9-6زانكۆالین كهوتۆتهكار، بهاڵم تا ئێس���تاش بهش���ێكی زۆر لهخوێندكاران كۆدی���ان بۆنههاتۆت���هوه ئ���هو بهرپرس���ه ی كۆمهڵ���هی خوێن���دكاران دهڵێ���ت "بههۆی كهم ی دهوامهوه ن���اوهكان نههاتۆت���هوه خوێندكار هیچ كێش���هیهكی نابێتو زانكۆ الین پڕئهكاتهوه ئهگهر خوێندكارێكی���ش ت���ا 9-14كۆدهكه ی بهدهس���ت نهگات ئهوه ئاس���ایی ه ههمو س���اڵێك كاتهكهیان درێژكردۆتهوه بۆئ���هوه ی ئهوانه ی كه كۆدهكهیان درهنگ پێگهیشتوه ئهوانیش پڕیبكهنهوه".
گومانی تێ���دا نیە کە سیس���تەمی پەروەردەو فێرک���ردن کاریگ���ەری راس���تەوخۆی لەس���ەر کۆمەڵگ���ەو واڵت هەی���ە .زۆرن ئ���ەو دەوڵەت���ە دیکتات���ۆرو تۆتالیتاریان���ە کە هەر لەس���ەرەتای دەس���ەاڵتیانەوە منااڵنو الوانیان کردۆتە ئامانجی یەکەمیان بۆ مانەوەی دەس���ەاڵتی خۆیان .هیتلەر هەر لەس���ەرەتای دەس���ەاڵتیەوە چەندین گروپو رێکخراوی منااڵنو الوانی دروستکردو بەئایدۆلۆجی رەگەزپەرس���تی نازیەت پەروەردەی کردن .دیارە لەکوش���تنی ش���ەش ملیۆن جولەکەدا پێویستی بەلەش���کرێک لەم الوانە هەبو .دیکتاتۆر س���ەدام حسەین رۆژانە منااڵنو قوتابیانی لەگۆرەپانەکاندا کۆدەکردەوەو بەئایدۆلۆجی فاش���یزم مێش���کیانی دەش���تەوە .جێگای سەرس���وڕمان نیە لەئەنفالی کوردو وێرانکردنی کوردستاندا بەجارێک نیوملیۆن سەربازی عەرەبی بەشداری پێدەکرا بەبێ ئەوەی س���ەربازێک نیش���انەیەکی پرس���یار لەسەر ئەو کۆمەڵکوژیەی کورد دابنێت .لەواڵتانی دیکتاتۆردا گەورەترین س���ەرمایەی بەنرخی کۆمەڵ ،منااڵنو الوان ،بۆ کوش���تنی رەنگو دەنگ���ە جیاوازەکان پەروەردەدەکرێن. لەکۆمەڵگەی دیموکراسیدا ئەم سەرمایە بەنرخە، بۆ بنیاتنانو پێش���کەوتنو بەرەو پێشەوە بردنی کۆمەڵگ���ەو واڵت پەروەردەدەکرێ���ن .بۆ نموونە لەس���وید باخچەو قوتابخان���ەو زانکۆکان بودجەی گەورەیان ب���ۆ دابیندەکرێتو دەوڵ���ەت لەهەموو روویەک���ەوە گرنگ���ی زۆر ،نەک تەنیا بەئاس���تی خوێندنو زانس���ت ،بەڵکو بەتەندروستی منااڵنو قوتابیان دەدات .ئاش���کرایە ک���ە کۆمەڵگەیەکی تەندروست لەپێگەیاندنی نەوەیەکی تەندروستەوە بەرهەمدێت. لەواڵتی س���ویددا لەهەم���وو قوتابخانەیەکدا، بنەرەتی بێت یا ئامادەیی ،توێژەری کۆمەاڵیەتیو پەرس���تیار هەیە .س���ەرەتای هەموو س���اڵێکی خوێندن منااڵنو قوتابیان پشکنینی تەندروستیان بۆ دەکرێت .لەس���ەرەتای س���اڵی خوێندن دا بۆ نموونە پەرس���تیارو توێژەری کۆمەاڵیەتی بەسەر پۆلەکاندا دەگەڕێنو زانیاری پێویس���ت لەس���ەر زیانەکانی جگەرەو مادە هۆشبەرەکان بەقوتابیان دەدەن .جگ���ە ل���ەوەی ک���ە لەهەندێ کۆرس���ی ئامادەییدا قوتابیان زیاتر لەزیانو مەترس���یەکانی مادەهۆشبەرەکانیش ئاگاداردەبن. یەکێک لەو بوارانەی کە بەداخەوە زۆر کەم ئیشی لەس���ەر کراوە لەکوردس���تاندا ،باری تەندروستی قوتابیانو منااڵنە بەگش���تیو هوش���یارکردنەوەی قوتابیان���ە لەزیانو مەترس���یەکانی جگەرەو مادە هۆش���بەرەکان ،بەتایبەتی .هاوکاتیش کێش���انی جگەرەو نێرگەل���ە ،هەروەه���ا باڵوبونەوەی مادە هۆش���بەرەکان بۆتە مەترس���یەکی گەورە لەسەر تەندروستی نەوە نوێ. س���نووری باشووری کوردستان بەرووی ئێرانو تورکیا دا کراوەیە .زۆر بەئاسانی مادەهۆشبەرەکان لەم واڵتانەوە بۆ باشووری کوردستان دەهێنرێن. ئ���ەم واڵتان���ە بەپالنێک���ی نەخش���ە دارێ���ژراو کارئاسانیەکی زۆر دەکەن بۆ هاتنە ژوورەوەی ئەم مادە ژەهراویانە بۆ نێو کۆمەڵگەی کوردس���تان. واڵتانی داگیرکەر گەر نەتوانن بەفرۆکە ژەهر بەسەر کوردستاندا بڕێژن هەوڵدەدەن ڕێگای تر بدۆزنەوە بۆ تێکدانی شیرازەو ژێرخانی کۆمەڵگەی کوردی. ئاش���کرایە کە هاتنەناوەوەی مادە هۆش���بەرەکان لەئێ���رانو تورکیاوە بۆ باش���ووری کوردس���تان نەخشە دارێژراوە ،بەپێی ئامارێکی وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەاڵیەتی ،لەکۆی ئەو زیندانیانەی کە بەتاوانی مادەهۆشبەرەکان لەکوردستاندا زیندانن، ٦٠یان خەڵکی ئێرانن ١٦ ،یان خەڵکی تورکیانو ١٩شیان خەڵکی سوریان. هوش���یارکردنەوەی الوانو گەیاندن���ی زانیاری دروست لەسەر مەترس���یەکانی ئەم مادانە ئەرکی گەورەی سیس���تەمی پەروەردەیە .زۆر گرنگە کە لەهەم���وو قوتابخانەکاندا مامۆس���تا ،بەرێوەبەر، دایکوب���اوک ،پەرس���تیارو دکتۆر بەش���داربن لەم هەڵمەتەدا تا نەوەی داهاتوو لەم مادە ژەهراویانە بپارێزرێت .هەڵمەتی گەیاندنی زیانەکانی جگەرەو نێرگەلەو مادە هۆش���بەرەکان دەبێت ببێتە ئەرکی گەورەی قوتابخانەکان .گرنگە کە دکتۆر بانگهێشت بکرێت بۆ قوتابخانەکان تا بەش���ێوەیەکی زانستی زیانو مەترسیەکانی مادەهۆشبەرەکان بۆ قوتابیان روونبکاتەوە .هاوکاتیش یەکێ���ک لەئامانجەکانی وانەی وەرزشو تەندروستی دەبێت بەهوشیارکردنی قوتابیان بێت لەس���ەر زیانو مەترەسیەکانی ئەم مادە زیانبەخشانە. ل���ە پێن���اوی کۆمەڵگەیەک���ی تەندروس���تو خۆش���بەختو پێش���کەوتوودا دەبێت تەندروستی منااڵنو قوتابیانی کوردستان یەکێک بێت لەئەرکە گرنگەکانی وەزارەتی پەروەردەو فێرکردن.
کتێب
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
17
قۆناغ ی جیهانگیری سهردهمی جهنگه ئههلیهكانه ،نهك جهنگ ی نێوان دهوڵهتان
بهبێ لەڕهگو ریش ه دهرهێنان ی گهندهڵ ی هیچ سیستمێك سهركهوتو نابێت ئا :بارام سوبحی لەسیستمی جیهانگیریدا پێگهی جوگرافیو مێژوی واڵتهكهت گرنگیهكی ئهوتۆی نییه ،ئهوه گرنگه تۆ كێیت؟ ئهگهر ئابورییهكت ههبێت گهشهكردنی ههڵبژاردبێتو توانای كۆكردنهوهی زانستو سهرمایهو داهاتهكانی لهههمو گۆشهو كهنارێكی جیهاندا ههبێت ،ئهوا تۆ لهئێستا بهدواوه بهڕادهی قهبارهی خۆت وابهسته نابیت .تۆماس فریدمان وادهڵێت.
ی جیهانگیر گواستنهوهی ه لەجیهانێكهوه ی كه كۆكردنهوه پارهو سامان ی تهنها لهڕێگه ی داگیركردن ی خاكی كهسان ی ترو بهتااڵنبردن سامان ه سروشتیهكانهوه بو ،بۆ جیهانێك ك ه رێگ هی گهیشتن بەسامانو پاره ی لەچۆنیهت ی كۆكردنهوه زانیارییهكانهوهیه
كتێبی ئوتومبێلی لیكس����اسو درهخت ی زهیت����ون ،نوس����ینی تۆم����اس فریدمانو وهرگێڕان����ی بوره����ان عهب����دواڵ عهتاره. كتێبهك����ه ( )645الپهڕهی����هو لەههژده بهش پێكهاتوهو لەباڵوكراوهكانی خانهی وهرگێڕانه لەسلێمانی .لهبارهی ههڵبژاردنی ئ����هو ناونیش����انهوه ،نوس����هر دهڵێ����ت: ئوتومبێلی لیكس����اسو درهختی زهیتون دوو هێمای باش����ن بۆ جیهانی سهردهم. لیكس����اس هێمای خێراییو پێشكهوتنو خۆش����گوزهرانییه ،ههوڵ����ی مرۆڤه بهرهو پێش����كهوتنو گهش����هكردنو نوێبونهوه، خۆی لەبازاڕه جیهانییهكانو تهكنهلۆژیای كۆمپیوت����هرو دام����هزراوه داراییهكان����دا دهبینێت����هوه .درهختی زهیت����ون هێمای رهگو ریشهو رهسهنایهتیو وابهستهبونه بەخاكو كلتورو خ����وو نهریتهوه ،هێمای گ����هرمو گوڕی خێزانو ش����ادی خۆیبونو شانازیكردنه بەخودو دڵئارامییه. لهبارهی پهیوهندی ئهو دو سیمبولهوه دهڵێت :ههر دهوڵهتێك بهبێ ئوتومبێلی لیكس����اس ههرگیز گهش����ه ن����اكات یان ههن����گاوی دور ب����هرهو پێ����ش ناهاوێت. ه����هر دهوڵهتێ����ك بهب����ێ داری زهیتون رهگو ریش����هی چهس����پاوو س����هالمهت نابێت بهڕادهیهك ك����ه توانای كرانهوهی تهواوی لهس����هر جیه����ان ههبێت .ئهوهی ئهو هاوسهنگییهی نێوانیان دههێنێتهدی پرۆسهی خهباتێكی بهردهوامه. رێبهرێك بۆ قۆناغێكی نوێ ئ����هم كتێبەبهرههمی زیاتر لەده س����اڵ گهشتو گهڕانی نوسهر بەواڵتانی دونیاو وردبونهوهی����ه لەسیس����تمی جیهانگیری. كتێبهك����ه پ����ڕه لەنمون����هوو روداوی جۆراوجۆری سیاس����یو ئاب����وری واڵتان لهه����هر پێنج كیش����وهرهكهدا ،نوس����هر لهڕوانگهی دهرهاویشتهو كاریگهرییهكانی جیهانگیرییهوه خوێندنهوه بۆ روداوهكان دهكات. لهسهرهتادا نوس����هر دهڵێت :بهبڕوای من ئهگ����هر بتهوێ����ت لەجیهان����ی دوای جهنگی س����ارد تێبگهیت ،سهرهتا دهبێت خۆت رادهستی ئهو راس����تیه بكهیت كه سیستمێكی نوێی جیهانی لهدوای جهنگی س����اردهوه هاتوه ئهویش "جیهانگیرییه"، ئهوهش "تاكه شته گهورهكهیه" كه دهبێ خهڵكی جهختی لهسهر بكهنهوه. ههروهها دهڵێ����ت :جیهانگیری دیارده نییهو تهنها ئاراس����تهیهكی تیژڕهو نییه، چونك����ه ئهمڕۆ بۆته سیس����تمێكی بااڵی نێودهوڵهت����ی ك����ه ت����هواوی سیاس����هته نێوخۆیی����هكانو دهرهكییهكان����ی ههموو دهوڵهتان����ی جیه����ان لهخۆدهگرێ����ت.... پرۆس����هیهكی دینامیك����ی بهردهوام����ه.. جیهانگی����ری ل����هڕوی كلتوریی����هوهو تاڕادهیهكی زۆر بهاڵم نهك بهشێوهیهكی گشتگیر ،باڵوبونهوهی بەئهمریكی كردنه، ههر لەبیگ ماكو ئیماك����هوه تا بەمیكی ماوس دهگات. نوسهر ئهم كتێبهی وهكو رێبهرێك بۆ تێگهیشتن لەجیهانگیری ناودهباتو دهڵێت: لەسایهی سیستمی جیهانگیریدا ملمالنێی كلت����ورهكانو ئاوێتهب����ونو گونجاندن����ی كلتورهكان لهیهك كاتدا دهبێت ،كارهساته ژینگهییهكانو پرۆسهكانی رزگاركردنێكی سهرسوڕهێنهری ژینگه پێكهوه دهبینیت، س����هركهوتنی س����هرمایهداری ب����ازاڕی ئازادو لیبراڵو كاردانهوهیهكی س����هختی ئهو س����هركهوتنهو مان����هوهی دهوڵهتانی نهتهوهكانو س����هرههڵدانی قهوارهگهلێكی زۆری نوێنهرایهت����ی – كهدهوڵ����هت نین- لهی����هك كاتدا دهبینیت .ئ����هوهی كه من ههوڵم بۆداوه نوسین ی كتێبێكی رێبهرییه بۆ چۆنێتی بهدواداچون����ی ئهو درامایهو چۆنیهتی بیركردنهوه لەبهڕێوهبردنیدا. سهركهوتن بۆ كێیه؟ نوس����هر رونیدهكات����هوه لەسیس����تم ی جیهانگیریدا پێگ����هی جوگرافیو مێژوی واڵتهك����هت گرنگیهك����ی ئهوت����ۆی نییه، ههرچهنده پێویس����ته كلتورو كهلهپوری
واڵتهك����هت بپارێزی����ت ،ب����هاڵم ناتوانی بهتهواوی پش����تی پێببهس����تیت .ئێستا ئ����هوه گرنگه تۆ كێی����ت؟ ئهمهش بهنده بەگرتنهبهری ئهو رێگهیهی كه ئاسودهییو خۆش����گوزهرانیت ل����هو سیس����تمهدا بۆ مسۆگهر دهكات. س����هبارهت بەرۆڵ����ی ئاب����وری واڵتان لەپرۆس����هی جیهانگیری����دا ،دهڵێ����ت: ئهگهر ئابورییهكت ههبێت گهش����هكردنی ههڵبژاردبێتو توانای كۆكردنهوهی زانستو س����هرمایهو داهاتهكانی لهههمو گۆش����هو كهنارێكی جیهاندا ههبێت ،ئهوا تۆ لهئێستا بهدواوه بهڕادهی قهبارهی خۆت وابهسته نابی����ت .ههروهها دهڵێت :گهش����هكردنو بوژانهوه لەسهردهمی جیهانگیریدا بۆ ئهو دهوڵهتانهیه كه لەدهوڵهتانی دیكه زیاتر رێگه بەسهرمایهداری دهدهن كه بهزویی ئهو كۆمپانی����ا گهندهاڵن����ه لهناوبهرن تا پارهو سامانهكانیان ئازادبێتو ئاراستهی كۆمپانیاگهلێكی بهتواناو داهێنهر بكرێت بۆ بهگهڕخستنی.
قۆناغی جیهانگیری سهردهمی جهنگه ئههلیهكانه ،نهك جهنگی نێوان دهوڵهتان .ئهو جهنگه ئههلیانه لهنێوان الیهنگرانی جیهانگیریو نهیارانیدا دهبێت
دهوڵهت یان كۆمپانیا؟ فریدم����ان دهڵێ����ت :ماوهی����هك پێش ئێستا بهراوردێكم لهنێوان كۆمپانیاكانو دهوڵهتهكاندا ئهنجام����دا ،بۆم دهركهوت بهنده بەپرۆس����هی ههڵبژاردنی بهكۆمهڵ كۆمپانیاكانو دهوڵهتان وێكچونێكی زۆر لهالی����هن گهلهكهی����هوه ،نه پێگ����هو نه لهنێوانیان����دا ههیه ،بهاڵم یهك ش����ێواز داهات����ه سروش����تیهكانو تهنان����هت ن����ه ههیه كه كۆمپانی����اكانو دهوڵهتان تێیدا هێزی س����هربازیش ئهمڕۆ مهس����هلهیهكی بههیچ ش����ێوهیهك لهیهك ناچن ،ئهویش یهكالك����هرهوه نی����ن .لهجیات����ی ئهوه، ئهوهی����ه كۆمپانی����اكان گهش����هدهكهنو ئ����هو رێگهیهیه كه نهت����هوهو هاواڵتیانی شكس����ت دههێننو دهكهونو دیارنامێنن ،دهیگرنهبهر لەههڵبژاردنی جۆری رێكخستنو كهچی دهوڵهتان گهش����هدهك هنو شكست بهڕێوهبردنی ئابوری واڵتهكهیاندا ،دانان ی دههێننو دهك����هون ،بهاڵم زۆر بهدهگمهن دهزگاو دامهزراوهكانه لەشوێنی گونجاوی دیار نامێن����ن ،بهڵكو ههر دهمێنن ،بهاڵم خۆیاندا ،دهست نیشانكردنی جۆرهكانی وهبهرهێنانهكهیان����ه ك����ه ههڵیدهبژێرن، بهشێوهیهكی الواز. لەوهاڵمی ئهم پرسیارهدا :ئهگهر ئێستا چ بەش����ێوازی تاك یان بهكۆمهڵ ئهوانه دهوڵهتان بتوانن گهش����هكردن ههڵبژێرن رادهی گهش����هكردنی نیش����تیمانی دیاری وهك كۆمپانیاكان ،ئهو ش����تانه چین كه دهك����هن .پاش����ان فریدم����ان دهڵێ����ت: پێویسته لهس����هر واڵتان جهختی لهسهر پێویسته بزانین بهتهنیا ههڵبژاردن بهس بكهنهوه لەقۆناغ����ی ئهم جیهانگیرییهدا؟ نییه بۆ دابینكردنی سهالمهتی دهسهاڵت، فریدم����ان دهڵێ����ت :بەپرس����یاركردنت ههروهها هیچ سیستمێكی وهرگهڕخستنو لەباش����ترین كۆمپانی����ای جیهانی وهاڵمی پرۆگرامس����ازییهك كاریگ����هر نابێت بهبێ ههڵبژاردنێك كه سهركردهكانی گهندهڵی تهواوت دهستدهكهوێت. بۆ رونكردن����هوهی زیاتری وهاڵمهكهی ،لەرهگو ریشه دهرنههێنێت. نوس����هر دهگهڕێت����هوه ب����ۆ وتهیهك����ی رێگهكانی گونجان لهگهڵ جیهانگیری پرۆفیس����ۆر مای����كڵ پۆرت����هر لەزانكۆی بهبڕوای نوس����هر بۆ ئ����هوهی دهوڵهت هارڤارد كه دهڵێت :س����هرمایهو سامانی ه����هر نهتهوهیهك بەپل����هی یهكهم ئهمڕۆ خ����ۆی لهگ����هڵ ئاب����وری جیهانگیری����دا
بگونجێنێ����ت ،دهبێت ئ����هم كارانه بكات :لهس����هر رۆژنام����هكانو رێگهپێدانیان بۆ كهرتی تایبهت بكاته بزوێنهری سهرهكی باڵوكردنهوهیهك����ی ئازادان����ه لهب����اره ی بۆ گهشهی ئابوری ،ههاڵوسان لەنزمترین زانیارییه ئابورییهكان كارێكی ئاس����انه، ئاس����تدا رابگرێ����تو نرخهكانیش جێگیر ب����هاڵم زۆر ئهس����تهمه سیس����تمێكی ب����كات ،قهب����ارهی بیرۆكرات����ی دهوڵهت رۆژنامهگ����هری ئ����ازادو س����هربهخۆی كهم بكات����هوه ،ههوڵب����دات بهپێی توانا راس����تهقینه دامهزرێنینو پارێزگاریش����ی هاوسهنگی بودجه بپارێزێت ئهگهر توانای لێبكهی����ن ،بهجۆرێك بتوانێ����ت گهندهڵی زیادكردنی نهب����و ،باجهكان����ی گومركی ناو حكومهت ئاشكرا بكاتو جڵهوی ئهو لهسهر كااڵی هاورده ههڵگرێت یان كهمی كۆمپانیایانهش تون����د بكاتهوه كه فرتو بكات����هوه ،بهن����دو مهرجهكان����ی بهردهم فێڵو تهڵهكهبازی لەههڵگرانی پشكهكان وهبهرهێنانی بیانی البهرێتو خۆی دهرباز دهكهن. بكات لەسیستمی بهشهكانو پاوهنكردنه ئایندهو روخانی جیهانگیری لۆكاڵییهكانو زیادكردن����ی ههناردهكان، فریدم���ان جیهانگی���ری بهبهرههم���ی س����وككردنی مهرجهكانی سهر بازاڕهكانی س����هرمایهداران ،دراوهك����هی وا لێبكات دیموكراس���یهتی دارای���یو تهكنهلۆژیاو لەبۆرس����هكاندا قابیل����ی گۆڕینهوه بێت ،زانیارییهكان ناودهبات ،پاشان دهڵێت: س����هرجهم بازاڕهكانی پیشهسازییهكانو جیهانگیری لهخوارهوه بهدهردهكهوێت، س����هنهدهكانو پش����كهكان لهب����هردهم لەئاس���تی ش���هقامهكاندا ،لهناو رۆحی وهبهرهێنانی بیانی راس����تهوخۆ بكاتهوه .خهڵك���داو لەقوڵتری���ن ش���وێندا ك���ه دهس����هاڵتی دهوڵهت بهسهر ئابوریدا كهم پێشبینی ناكهن ...لەئایندهدا قورسایی بكاتهوه بەئامانج����ی برهودان بەكێبڕكێی زیاتری جیهانگیری دهكهوێته ئهس���تۆی لۆكاڵی بهپێی توان����ا ،گهندهڵی حكومی خهڵك���هوه ،زۆر ل���هوه زیاتر كه مرۆڤ بەت����هواوی بنهب����ڕ ب����كات ،هاواڵتی����ان پێشبینی دهكات. نوسهر پاش���گهزبونهوه لەجیهانگیری سهرپش����ك بكات لەههڵب����ژاردن لهنێوان س����ندوقهكانی موچ����هو ئی����دارهی بیانی ب���ە"زۆر زهحمهت" ناودهب���ات ،چونكه موچهكانو سندوقه هاوبهشهكاندا .ئهگهر "لهالی���هن ویس���تو ئارهزویهكی یهكجار واڵتهك����هت ئ����هوهی ك����رد ئابورییهكهی زۆری ئادهمی���زادهوه ب���هرهو ئاس���ته گهشهدهكاتو سیاس����هتهكهی بهرتهسك بهرزهكانی ژیان پش���تیوانی لێدهكرێت، دهبێتهوه ،چونكه "ئهمڕۆ بڕیاره گهورهكان ههروهه���ا بەتهكنهلۆژیایهك���ی یهكجار ئهوهیه پابهن����د بیت بەدیموكراتیهوه یان بههێزو پێش���كهوتوهوه ك���ه رۆژانه كار ن����ا ،ئابوری الی تۆ ك����راوه بێت یان نا" بۆ هێنان���هدی زیاترو زیاتری تهواوكاری نێوانم���ان دهكات ...تاڕادهی���هك فریدمان وادهڵێت. ی ههره گهورهیه جیهانگیری ههڕهش���ه ئازادی رۆژنامهگهریو جیهانی زانیاری ب���ۆ جیهانگیری ،چونكه ئهو سیس���تمه فریدم����ان رایدهگهیهنێ����ت جیهانگیری ت���ۆوی روخاندنی خۆی لهن���او ههناویدا گواس����تنهوهیه لەجیهانێك����هوه ك����ه حهشارداوه". لهب���ارهی جهن���گ لەس���هردهمی كۆكردن����هوهی پ����ارهو س����امان تهنه����ا لهڕێگهی داگیركردنی خاكی كهسانی ترو جیهانگیریدا ،نوس���هر دهڵێ���ت :رهنگه بهتااڵنبردنی س����امانه سروش����تیهكانهوه ئهوه بچهسپێت كه قۆناغی جیهانگیری بو ،ب����ۆ جیهانێك كه رێگهی گهیش����تن س���هردهمی جهنگ���ه ئههلیهكانه ،نهك بەسامانو پاره ،لەچۆنیهتی كۆكردنهوهی جهنگ���ی نێوان دهوڵهت���ان .ئهو جهنگه زانیارییهكانهوهی����ه لهالیهن دهوڵهت یان ئههلیانه لهنێوان الیهنگرانی جیهانگیریو كۆمپانیاكهت����هوه ،دواتر وهش����اندنی ئهو نهیارانیدا دهبێت ،لهنێ���وان الیهنگرانی جیهانگیری لهههمو كۆمهڵگهو كهسانێكی زانیارییانهو دروێنهكردنێتی. یهكێ����ك لەدهركهوتهكانی جیهانگیری ،لۆكاڵی لهههمو كۆمهڵگایهكداو لهنێوان باڵوبونهوهی خێرای زانیارییهكانه ،بهاڵم ئهوانهی كه سود لەگۆڕینی ئهو سیستمه فریدمان پێیوایه دامهزراندنی سیستمێكی نوێیه وهردهگرنو لهنێوان ئهوانهی كهوا رۆژنامهگهری ئازاد زهحمهته ،لهوبارهیهوه ههست دهكهن ئهو سیس���تمه بێئاگای دهڵێت :ش����لكردنهوهی كۆتو بهندهكان كردون.
كلتور لەسایهی جیهانگیریدا یهكێك لهو بابهتان����هی لەجیهانگیریدا زۆر جهختی لێدهكرێت����هوه كلتوره ،واته زاڵبونی كلتوری ئهمریك����یو لهناوچونی كلت����وره ناوچهیی����هكان .لهوبارهی����هوه فریدمان دهڵێت :بهردهوامی بۆ جیهانگیری دهس����تهبهر نابێت تهنها مهگهر بهڕادهی س����هركهوتنی ههر یهكێكم����ان لەدانانی فیلتهری پێویست بۆ پاراستنی كهلهپوری كلتوریمانو پاراستنی ژینگهكهمان نهبێت، لهكاتێكدا زۆرباشتر بهدهست دێت لهوهی گهالنی تر ههیان����ه لەكهلهپوری كلتوری، ئهگهر بێتو جیهانگی����ری تهنها رێبازێك نهبێت بۆ ئاڵوگۆڕكردنی كلتورهكان. ههر لهوبارهیهوه دهڵێت :ئهوهی ئهمڕۆ لەس����ایهی جیهانگیری����دا بهڕێوهدهچێت بهرهو پێش����چونێكی دینامیكیه .شتێكه زیاتر لەستهمهوه نزیكه .لەجیهانێكی بێ ش����ورهدا تهنانهت كلتوره بههێزهكانیش خۆی����ان لهب����هردهم هێزهكان����ی مێگهلی ئهلیكترۆنی راناگرنو لهپێناو مانهوهیاندا پێویس����تیان بەیارمهتیدان ههیه ،ئهگهرنا لهناودهچن بهخێراییهك كه بههۆی بهرهو پێش����چونهوه زۆر لەتوانای نوێبونهوهی زیاتر بێت. دهربارهی زاڵبونی كلتوری ئهمریكیش دهڵێت :ئهوهی ئهم����ڕۆ خهڵكێكی زۆری لەئهمریكا بێزار كردوه ئهوه نییه كه ئێمه هێزهكانم����ان بۆ ههمو ش����وێنێك رهوانه دهكهین ،بهڵكو لهبهرئهوه ئێمه كلتورمانو بههاكانمانو ئابوریمانو تهكنهلۆژیامانو ش����ێوازمان لهژیاندا بۆ ههمو جێگهیهك دهنێرین. مۆتهكهی روسیا پهیوهست بهباسی زلهێزهكان لەدۆخ ی جیهانگیری����دا ،نوس����هر ئام����اژه بەرۆڵی ههریهكه لەروسیاو چین دهكات .لهبارهی روسیاوه دهڵێت :روسیا دهوڵهتێكی زۆر پڕچهكهو خاوهنی چهكی ناوهكییه ،بهاڵم ئێس����تا كه لهگهڵ سیستمی جیهانگیریدا وابهس����تهبوه ،الوازییهك����هی نهك هێزو تواناكهی دهبێته مهترسیهكی راستهوخۆ بۆ سهر سهقامگیری جیهانیو تا ماوهیهكی ئایندهش ههروا دهمێنێتهوه. نوسهر بەگرنگی دهزانێت لهم قۆناغهدا ئهمریكا پهیوهندییهكانی لهگهڵ روس����یا پتهو ب����كات ،نهوهكو ههوڵی فراوانكردنی پهیمانی ناتۆ بدات ،لهوبارهیهوه دهڵێت: لەسیس����تمی جیهانگیریدا ترس����ناكترین كێش����ه كه ههڕهش����ه لەئهمهریكا دهكات فرۆش����تنی كاڵوهی ئهتۆمیی����ه لەبازاڕی رهشدا ،كهمكردنهوهی موشهكه ئهتۆمییه س����تراتیژییهكانو پیس����بونی ژینگ����هو كۆنترۆڵكردن����ی دهوڵهت����ه س����تهمكارو السارهكانی وهك كۆریای باكورو ڤایرۆسه داراییهكان����ه .ئهمری����كا وهك پێویس����ت ناتوانێت بهرهنگاری ئهو كێشانه ببێتهوه بهب����ێ هاوكاریكردن لهگ����هڵ دهوڵهتێكی روس����ی-تاڕادهیهكی باش -س����هقامگیرو دیموكرات .لهبهرئ����هوه دهبێت گرنگترین دهس����تپێكی كارهكانمان بهدهستهێنانی كۆم����هكو ه����اوكاری روس����یا بێ����ت لهگهڵمانداو بهههم����و ههوڵو توانامانهوه پرۆسهی چاكسازی سیاسی بهرهو پێش بهری����ن لەناوچهكهدا ،ن����هك فراوانكردنی پهیمانی ناتۆ ك����ه جگهلەكهمكردنهوهی كۆمهكی روسی لهگهڵماندا هیچی دیكهی لێناكهوێتهوه. س����هبارهت بەرۆڵ����ی روس����یا دهڵێت: لهڕاس����تیدا ههتاوهكو روس����یا نابوتترو الوازتر بێت ،ههوڵدهدات كێشهو ناكۆكییه بچوكهكان����ی لهگ����هڵ ئهمری����كا گهورهتر بكاتو ههوڵی روسهكان زیاتر دهبێت بۆ ئ����هوهی پهنجه بكهن بەچاوی ئهمریكادا، چونك����ه ئهوه جۆرێك ئاس����ودهییان لهال دروس����تدهكات ،وهك ئهوهی بڵێن هێشتا ئێمه بهجۆرێك هاوتای ئهمریكاین. چین نابێته ركابهر نوس����هر كاتێك دێته سهر باسی رۆڵو كاریگ����هری چین ،دهڵێت :راس����ته چین ئی����رادهی ههیه ب����هاڵم رێ����گا نازانێت، گهورهترین ههڵهیهك كه ستراتیژناس����ان دهیكهن ئهو باوهڕهیه كه پێیانوایه چین لهڕوی ئابوریو سهربازییهوه لهو شوێنهوه كه ئێستا لێی وهستاوه بۆ ئهو خاڵهی كه پاش بیس����ت ساڵی دیكه دهیگاتێ بەدوو ئاراس����تهی تهریب بهیهك گهشهدهكات، وامهزهن����ده دهكهن ئهو كات����ه دهتوانێت لهگهڵ ئهمریكادا ركابهریو كێبڕكێ بكاتو ببێته هێزێكی مهزنو گهورهی هاوشێوهی ئهمهری����كا ،من لهو باوهڕهدا نیم .چونكه كۆسپو بهربهستی گهوره لهڕێگایدا ههیه كه خێراییهكهی كهم دهكاتهوه.
18
تایبهت
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
بەریتانیا :سزادانی کوردەکان لەسەر پەالماردانی سێکسی لەبەرزبونەوەدایە "نەخێر" هەشت ساڵ زیندانی بەدواوەیە ئا :کاوە ڕەش ،بەریتانیا تۆ ئەگەر کەسێک بیتو لەبەریتانیا بژیت، گرینگ نیە نێر یاخود مێ ،ئەگەر ویستیت لەگەڵ کەسێک کردارو ئارەزووی سێکسی بێ ڕەزامەندی الیەنی بەرامبەر ئەنجام بدەیت ،ئەو بڵێت نەخێر( )noبەاڵم تۆ گوێ بەنەخێرەکەی ئەو نەدەیت، ئەوا النیکەم بەدەستدرێژییو پەالماردانی سێکسی لەقەڵەم دەدرێت. بەپێی یاس����اکانی بەریتانیا ،ئەنجامدانی سێکس بەبێ رەزامەندیی الیەنی بەرامبەرو ئەو بڵێت نەخێر( ،)noالنی کەم هەش����ت ساڵ زیندانی کردنە .خۆ ئەگەر پەالماردانەکە بۆ س����ەر منداڵو هەرزەکار بێت ،سەرباری س����زاکە ئەوە مافی هەڵس����وکەوتو نزیک بونەوەش����ت لەگەڵ منداڵو هەرزەکار ،لێ قەدەغ����ە دەکرێت ،لەگەڵ ئەوەش����دا ناوت تۆماردەکرێ لەلیستی تاوانە سێکسییەکان، جی����ا لەوەش ماف����ی کارکردن����ت لەدەزگا فەرمییەکانی میریو ش����وێنەکانی تایبەت بەهەڵس����وکەوت لەگەڵ ئاف����رەتو منداڵو ه����ەرزەکاران لێدەس����ێندرێتەوە .تەنانەت بەدەگمەن بۆ کارکردن وەردەگیرێیت ئەگەر تۆ کەس����ێکی بیت ناوت لەلیستی تۆماری تاوانەکاندا بێت. "کرایم ریکۆرد" ،لەگەڵ لێش����اوی هاتنی پەنابەران لەزۆربەی واڵتانەوە بۆ کیشوەری ئەوروپ����ا ،زۆرێک لەو پەنابەرانە ئاش����نای کولت����ورو یاس����او ڕێس����اکانی ئەوروپا نین بەتایبەت لەچۆنیەت����ی مامەڵەکردن لەگەڵ ڕەگەزی بەرامبەر .بەش����ێک لەو پەنەبارانە بەهۆی هەڵ����ەو مامەڵەی نەخ����وازراو یان پەنابردنە ب����ەر پەالم����اردانو توندوتیژیی سێکس����ی توش����ی س����زای زیندانی کردنو دواتر دیپۆرتکردن����ەوە بونەتەوە .پەنابەرە کوردەکانی����ش هاوش����ێوەی بەش����ێک لەنەتەوەکانی دیکەی ئەوروپا بێبەری نەبون لەئەنجامدانی تاوانو پاشان زیندانی کردن. لەماوەی کەمتر لەمانگێ����ک تەنها لەواڵتی بەریتانیا شەش پیاوی کورد لەدادگا ئامادە ب����ون بەتۆمەت����ی پەالماردانی سێکس����یو بەکارهێن����انو پێدان����ی ماددەی هۆش����بەر
دەمەوێ سوپاسی ئازایەتیو لەخۆبوردویی قوربانیەکە بکەم کە بێ سڵەمینەوە لەکاتی پشکنینو دادگایی کردنەکە مەردایەتی نیشانداو ئامادەی بەتەنگەوە هاتنی کەیسەکە بو شاری تۆتنگهام ـ بەریتانیا بەکچ����ان .دوای����ن چیرۆک����ی پەالماردانی سێکس����ی کە ڕۆژنامەکان باسی لێوەکردوە دیس����انەوە لەس����ەر پیاوێک����ی ک����وردە، دوای ئ����ەوەی ئافرەتێ����ک داوای لێدەکات بیگەیەنێت����ە ماڵەوە ،لەڕێ����گا الدەدات بۆ پارکێکو دەستدرێژی دەکاتە سەر. ل����ەدوای دادگای����ی کردنێک ل����ەدادگای بااڵی شاری نۆتینگهام ،لەواڵتی بەریتانیا، پیاوێکی تەمەن ،٣٢ساڵ بەناوی (ف.م)، دانیش����توی ش����ەقامی ،Kildare Road لەش����اری نۆتینهگام ،تاوانی دەس����تدرێژی سێکس����ی بۆس����ەر ژنێکی بەس����ەردا ساغ بۆتەوە ،کە دانیش����توی ش����ەقامی Elm Bank Driveلەهەمان شار. تاوانبار لە٤ی شوباتی ٢٠١٧تاوانەکەی ئەنجامداوە وەک پۆلیس ڕایگەیاندوە .دادگا
گوێبیس����تی چیرۆکی قوربانییەکە بو ،کە ئەو ش����ەوە توش����ی (ف.م)و دوو پیاوی دیک����ە بوە لەگەڵی ،بەاڵم پێش����تر هەرگیز ئەوانی نەبینیوە .قوربانییەکە پاش ئەوە لەچون����ەدەرەوەی ش����ەوان گەڕاوەت����ەوە، هەوڵیداوە تاکس����ی پەیدابکات ،بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە ماڵەوە ،بەاڵم توشی ئەو گروپە پیاوان����ە بوە کە س����ێ کەس ب����ون .تاوان لێکراوە داخ����وازی گەیاندنە ماڵەوە دەکات لە(ف.م) ،کاتێک دەبینێت لەگەڵ دو پیاوی دیکە دەیانەوێت بچەنە ناو ئوتومبێلەکەوە، ئەوانی����ش ڕەزامەند دەب����ن ،لەکاتێکدا کە تاوانبار ش����وفێرەکە بوە .دواتر بەر لەوەی تاوانب����ار لێخورێت بۆ گەراجێک تا هێندێک بیرە بکڕێ����ت ،دو پیاوەکەی دیکە ،لەڕێگا دادەبەزن.
ریکالم
تاوانبار بەر لەوەی قوربانییەکە بگەیەنێتە شەقامی Elm Bank Driveلەشوێنێک پارکی کردوە .دادگا گوێبیستی چۆنیەتی تاوانی دەس����تدرێژیکردنەکە ب����و ،لەالیەن (ف.م)وە .سەرەتا دەس����تی بەتوندی بۆ ڕانی ژنەکە بردوە ،بەاڵم ئەو داوای لێکردوە بوەس����تێت .ژنەی دەس����تدرێژیی بۆ کراو دەڵ����ێ "من وامزانی ئ����ەو ئوتومبێلە کاری تاکسی دەکات ،بۆیە دە پاوەندم وەک کرێ دایەو ئەویش وەریگرت". دەش����ڵێت "هەوڵ����م دا بێم����ە دەرەوە لەئوتومبێلەک����ە ،ب����ەاڵم دەرگاکان����ی قفڵ کردبو .سەرباری ئەوەی دوام لێکرد ڕێگام بدا بێمە دەرەوە ،بەاڵم ئەو ڕەتیکردوە". ژنەک����ە زیات����ر چۆنیەت����ی ڕوداوەک����ە دەگێڕێتەوەو دەڵ����ێ "بەرلەوەی ئەو بەزۆر
خۆی بەس����ەرمدا بداتو دەسدرێژیم بکاتە س����ەر ،زۆر هەوڵمدا تا پاڵ����ی پێوە بنێمو لەخ����ۆم دووری بخەم����ەوە ،تابتوانم لەناو س����ەیارەکە بێمە دەرەوە ،بەاڵم نەمتوانیو هێزی ئەوەم نەبو". قوربانییەک����ە دەش����ڵێت "دوای ئەوەی دەستدرێژی کردە س����ەرم .خۆم لەدەستی ڕزگارک����ردو گەڕامەوە ماڵ����ەوە .هاوڕێکانم بینیو چۆنیەتی ڕوداوەکەم بۆ گێڕانەوە". لەم����اوەی چاوپێکەوتنەکان����ی پۆلی����س لەگ����ەڵ تاوانب����ار ،ئ����ەو تۆمەتەکان����ی ڕەتکردۆت����ەوە ،بەوەی ئەو دەس����تدرێژیی کردبێتە س����ەر ئەو ژنە ،بەاڵم پۆلیس پێی ڕاگەیاندوە ،کە ئەوان بەهۆی پشکنینی دی ئێن ئەیو هەڵگرتنی پەنجەمۆرەوە ،لەسەر پاکەتی ئەو کۆندۆمەی لەشوێنی ڕووداوەکە
دۆزراوەتەوە ،بەڵگەی ئەوەیان دەستکەوتوە کە تاوانەکە ئەو ئەنجامیداوە. بۆیە بەهۆی بەڵگەکانەوە ،دادگا س����زای هەشت س����اڵ زیندانی کردنی بەرامبەر ئەو پەالماردانە سێکسیە بۆ بڕیوەتەوە. ،Leigh Sandersگەورە بەرپرس����ی لێکۆڵەر لەپۆلیس����ی نۆتینگهامشێر ،بەشی پاراس����تنی گش����تی ،دوای کۆتایی هێنانی پرۆس����ەی دادگایی کردنو س����زادانی ئەو ک����وردە دەس����تدرێژکارە ل����ەڕۆژی پین����ج شەممەی ڕابردوو ٧ی سێپتەمبەری ،٢٠١٧ گوت����ی "دەم����ەوێ سوپاس����ی ئازایەتیو لەخۆبوردوی����ی قوربانیەک����ە بکەم ،کە بێ س����ڵەمینەوە لەکاتی پش����کنینو دادگایی کردنەک����ە .مەردایەتی نیش����انداو ئامادەی بەتەنگەوە هاتنی کەیسەکە بو". وتیش���ی "هیواخوازین س���زای هەشت س���اڵ زیندانی کردن ب���ۆ (ف.م) ئەوە نیش���ان بدات کە ئێمە هەمو ڕاپۆرتێکی پەالماردانی سێکسی بەجدی وەردەگرین. ئێمە هانی هەمو ئەوانە دەدەین کە بەهەر شێوازێک ڕوبەڕوی توندوتیژیی سێکسیو س���وکایەتی پێکردنی ڕەگەزی بونەوە ،چ لەئێستا یاخود ڕابردو ،ئێمە چاوەڕێین کە راپۆرت بهێنن بۆ ئێمە ،تا کاری یاسایی لەس���ەر بکەین ،پەالماردانی سێکس���ی ئەگ���ەری هەیە ڕوبەڕوی هەر کەس���ێک ببێتەوە ،هێندێک لەقوربانیەکان بەهەڵە بیردەکەنەوە ،لەوەی دەیخەنە ئەس���تۆی خۆیان یاخود ،لەترس���ی ئەوەی بەجدی گوێی���ان لێنەگیرێ���ت .بەش���ێکی دیکە لەقوربانییەکان لەترس���ی کاردانەوەکانی دەستدریژیکاران ،بێدەنگ دەمێنەوە". پەالماردان���ە سێکس���ییەکان لەنێ���و پەناب���ەرە ک���وردەکان خەریک���ە رو لەهەڵکشان دەکات ،بەتایبەت لەماوەی چەند هەفتەی ڕاب���ردودا ،پێنج کوردی دیکە لەش���اری نیوکاس���ڵ بەتۆمەتی پەالماردانی سێکس���ی بۆس���ەر منداڵو بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر لەبەردەم دادگای���ی ب���ااڵی ش���اری نیوکاس���ڵ ئامادە بون ،کە تا ئێس���تاش دادگایی کردنەکەیان بەردەوام���ەو پێنج هەفتە درێژەدەکێشێ.
ریکالم
تایبهت
) )592سێشهمم ه 2017/9/12
19
بهبااڵ بڕینێك ..پاشماوە ()1962ـهوه زانای ك���ورد جهمال نهبهز كوردستانی جێهێشتوە ،كه دهكاته پهنجاو پێنج س���اڵ ،نهك نزیكهی چل ساڵ ،وهك نووس���هری بابهتهك���ه لەنووس���ینهكهیدا تۆماری كردوە ،لەههمان كاتدا لهوه ناچێت خاوهن وتار ،وش���هیهكی لەنووسینهكانی زان���ای كورد جهمال نهب���هز خوێندبێتهوه وهك (كفاح االكراد ،كۆمهڵه نووس���ینێك لەههفتهنامهی ژین سااڵنی 1954 / 1953 .)1958 / 1957 / 1955 / (االبجدی���ه الكردی���ه الالتینی���ه) لەرۆژنامهی صوت االكراد. ههروهه���ا كتێب���ی (هێندێ���ك لەكێش���ه بنهڕهتییهكان���ی قوتابخان���هی ك���وردی سوس���یالیزم) ئهم كتێبەوهك مانفێس���تی كاژیك سهیر دهكرێت. نامیلكهیهك���ی تهن���ز ئامێ���ز ،بهنێ���وی (كوردایهت���ی لهژێر نهش���تهره كولهكهی حهمهی مهال كهریم) بەنێوی خواس���تراوی (زهردهش���ت) ،وهك وهاڵمێك بۆ حهمهی مهال كهریم كه رهخن���هی لەنامیلكهیهكی كامی���ل ژی���ر گرتب���وو ،بهناونیش���انی (كوردایهت���ی بزوتن���هوهو ب���ڕواو رژێمه- نهش���تهره كولهكهی حهمهی مهال كهریم، لهژێر زهب���ری فهلس���هفهی كوردایهتیدا، وهك بهرگریی���هك لەحهق���ی كامیل ژیرو ناحهقیهكهی حهمهی مهال كهریم). لەههمان كات���دا ،رێبازی كوردایهتیو بیرو بۆچوونی ش���یوعییهكان ،سااڵنی -1958 1961و س���هرههڵدانی شۆڕش���ی ئهیلولو دواتر .ههروهها كتێبی نووس���ینی كوردی بهالتینی .1957 درێژه بەنووسینهكانی زانای كورد جهمال نهب���هز (وهرگێڕان هونهره ،)1958ئهوجا (سهرهتای میكانیكو خۆماڵهكانی ماده- ...)1960ب���هردهوام لهبهرههمدا ملمالنێی نێ���وان ب���هرهی ناس���یونالیزمو ب���هرهی ماركسیزمهكان ،درێژهیان ههبوە ،خهرمان بهرهكهت( ،چیرۆك���ی اللۆ كهریم)و دواتر خرایه سهر شاشهی تهلهفزیۆن. ملمالنێ���كان مێژوویهك���ی دوورودرێژیان ههی���ه ،ئهوی���ش لهئاكامی بیری وش���كی ماركسیس���تهكانو بهرههڵستییان بۆ بیرو بۆچونو بانگهش���هو بهرنامهی نهتهوهیی
كوردو ،رێب���ازی كوردایهت���یو بهرنامهی رێبازی 1959/4/14زیندوە ،ههركاتێكیش عهرهبی ،فارس���ی ،فهرهنسی ،كوردییهكی ئهو سێ كهس���هی لەژیاندا ماون (جهمال پهت���ی رهوان) بهتواناترو فره بهرههم تر، كاژیكنامهو مانفێستی (كاژیك). رووداوه دڵتهزێنهكان���ی سهردهس���تی نهبهز ،كامیل ژیر ،فایق عارف) بەخواستی پڕ رۆش���نفكر ت���ر ،زاناترو ،لەنووس���یندا ماركسیس���تهكانو پهرچ���ه ك���رداری خۆی���ان (كاژیك) یان ههڵوهش���اندهوهو بهسهلیقه تر ،كورد پهروهرتر ،شۆڕشگێر بهرامب���هر ،رووداوی خوێن���اویو یهكت���ر كۆتاییان پێهێنا ئ���هو دهم عهرهب وتهنی تر ،فایل خاوێن تره؟!! ئایا زانای ك���وردی جهمال نهبهز ،رۆژێك قهبوڵنهكردنو كهرامهت شكێنیو ،تۆمهت (لكل حادث حدیث)... بهخش���ینهوهو ،تۆبهو ،نهبزو ،بادانهوهو ،كاك ئهحم���هد ئاباڵخی لەنووس���ینهكهیدا ل���ەرۆژان دهس���تی خس���تۆته دهس���تی گهڕانهوهو شكس���تو ه���هرهسو ،بهرهی رهمڵی لێ���داوه ،وهك دهرهێنهری فیلیمی داگیركارهوه؟ ج���ودو جوقدو ،ب���وون بەمقاش���ی ئهمو كارتۆنی زهمینهی س���ااڵنی 1945-1939ی بێگومان نهخێرو ههزاران نهخێر.. پیاوی ئهو ،ئهوجا ش���هڕی ناوخۆ لەشاخو لهخهیاڵدانی خۆیدا بنیات ناوهو (جهمال بۆی���ه مامۆس���تا ب���هردهوام چقڵی چاوی ش���ار ،ئهم ماڵوێرانییه (تاڵو ش���یرین) ،نهب���هز)ی كردۆت���ه هتل���هرو ،فیلمێك���ی نهیارانی كورد بوەو ،لەرێبازی كوردایهتی (سهركهوتنو بنكهوتن) رێكخراوی كاژیكو س���هقهتو ناواقعی بۆ دروس���تكردوینو ،الی نهداوه ،ئهوانهی تازه بهتازهش پهنجهی مرۆڤ���ه نهتهوهیی���هكان لێی���ان بهرپرس جهنگی س���ێیهمی جیهانی لەشاری بهرلین پهشیمانی رابردووی عیراقچێتیان ئهگهزن، نهب���وونو نین ،ئهگهر پاس���ۆك پش���كی لەپاركێكی پشووداندا بۆ بهرههمهێناوین ،دیوێكی خۆڵهمیش���یه ب���ۆ گهرمه بازاڕی بهركهوتبێت ،ئهوا بهرپرس���ه بااڵكان لێی ب���هاڵن نه دهری���ارو نه جۆگهلهیهكیش���ی سیاسیو پاراستنی بهرژهوهندییهكانیانه، بهرپرسنو دهسكهوتی (ئابوری ،سیاسی ،دهس���تكهوتوە كهش���تیگهلهكهی ئهفالم ب���هاڵن س���تراتیجی دوورو نزیك���ی زانای مێژوویی) یان بهدهستهێناوه ،تا ئهوكاتهی كارتۆن���ی تێدا بجوڵێن���ێ ،بهاڵن ههر زوو كورد جهمال نهبهز ،دامهزراندنی دهوڵهتی خۆیان تواندهوهو لهب���هرهی (یهكگرتن) ،بهخهبهر دێتو ،لهن���او پێخهفێكی نهرمو كوردیو یهكخستنی بهشهكانی كوردستان دوات���ر چوونه ن���او (پارت���ی دیموكراتی نیان ههردوو چاوی ههڵئهگڵۆفی ،جهمال ب���وە ،لهژێر ن���اوی كوردس���تانی گهوره، كوردستان)و كۆتاییان بەپاسۆك هێنا ،لهم نهبهزی���ش هێن���ده گ���هوره لهبهردهركی بهگوێرهی نهخش���ه دانپیانراوه كۆنهكانی یهكگرت���نو تواندنهوهیهدا ههندێك لەبڕیار سهرای شاری س���لێمانی وتار دهبێژێتو ،بهر لەجهنگی یهكهمی جیهان... بهدهس���تهكانی پاسۆك ،قازانجی گهورهو( ،لەئوچێ���كو شووش���هیهك مهرهكهب���ی ب���اس لەخاڵه ناڕاس���تو نادروس���تهكانی جهماوهری ئهم حیزبهش (پاسۆك) زهره پیرۆزهییو ،پهره كاغهزێكی س���پی وهك دیكهی ناو وتارهكهی كاك (ئهحمهد محمد مهن���دی گ���هوره لێی دهرچ���وون ،ئهگهر چ���وڕی ش���یر جێم���او لەقهلهندهرخانه ئاباڵخی ناك���هم) ،ههروهها خۆم لەچاكهو تهمهن ماوهی دا ،بهتێرو تهس���هلی باس داڕووخاوهك���هی پیرهمێ���ردی ش���اعیرو ،خراپهی باوكی ئهم یا ئهو بهدوور ئهگرم، ل���هم (زهرهری گهورهو) قازانجی گهورهیه ترازوهكهی مهس���عود محم���دو ،دهروازهی نه كهسیش ئهتوانێ نكولی لەخێرخوازیو (كهش���تی ن���وح)ی م���هال نهجمهدینو ،چاكهو بهزهیی دهوڵهمهندو س���اماندارانی دهكهم... ئ���هوهی مهبهس���ته لێرهدا ،نهپاس���ۆك ،ههزاران كوردی رێبازی نهتهوهیی لهدهوری نیو س���هده ب���هر لەئهمڕۆی ش���ارهكانی كاژیك بو ،یان لهسهر بنچینهی (كاژیك) كۆبوونهت���هوهو ،وتاری كوردایهتیو وانهی كوردستان بكات ،چونكه شاهید حاڵهكان (پاس���ۆك هاته مهیدانی خهبات) ،چونكه نیش���تمانپهروهریو ئامڕازهكان���ی خ���ۆ لەژیاندان... تا ئهمڕۆ كاژیك خۆی ههڵنهوهشاندۆتهوه ،راگرییان بۆ دهبێژێت ،ئوس���تاد (بهشیر خۆ ئهگهر دهوڵهمهن���ده گوڵبهدهمهكانی بهاڵن پاسۆك لەرێگهی كۆبوونهوهی بااڵو موشیر)یش لەش���انی راستییهوه چهپڵهی ئهمڕۆش لهس���هر ههمان رێچكهی رابردوو، ههنگاویان بهاویش���تایه ،ئهوا ئهو لێشاوی دهس���تهكانییهوه چوونه ناو (یهكگرتن) ،بۆ دهكوتێ... دواتر بهبڕی���اری زۆرینهی (یهكگرتن) كه كاكی بهڕێز (كاك ئهحمهد) ئهوهی خۆی كۆچه بهرهو ههن���دهران بوونی نهدهبوو، پێكهاتبو لە(پارتی گهل +سوسیالیس���ت بچ���ووك نهبێت ك���هس ناتوانێت بچووكی الوانی كوردیش لەدهریای ئیچه نهدهبوونه +پاس���ۆك) ،خۆی���ان لهن���او پارت���ی بكات���هوه ،ئ���هوهی خۆش���ی گهورهب���و ،خۆراك���ی نهههنگ���هكان ئهگ���هر .لهبری دیموكراتی كوردس���تان تواندهوه ،كهواته بهنووسینێكو چهند پهرهگرافێك ناتوانرێ ،باخهكان���ی س���یتهكو دهوروبهری ش���ار، دیس���انهوه دهیڵێمهوه كاژیكو پاس���ۆك ن���هك بچووك ،بهڵكو كراس���ه گوڵگوڵییه ژێرخانی ئابوری گهشهی پێبدرایهو بنیات بنرایهتهوه ،سهرخانی ئابوری كوردستان دوو رێكخ���راوی جی���اواز ب���وون ،چونكه جوانهكهشی بژاكێنرێ... كاژیك لەكۆبوونهوهكهی (نهغهده) ساڵی ئایا نووس���هری وتار ئهتوانێ���ت بهبهڵگه ئهوهای لێ نهئههات كه لێی هاتوە.. ( )1974چاالكی سهربازیو سیاسی خۆی پێمان بڵێ���ت كێ لەزانای ك���ورد جهمال ههر هێن���ده لێرهدا بهس���ه ،چونكه ئهم ههڵپهسارد ،نهك خۆی ههڵوهشاندبێتهوه ،نهبهز ،ل���ەرووی نیش���تمان پ���هروهری ،ههوی���ره ئ���او زۆر ئهكێش���ێو ،لقو پۆی لەرووی یاس���اییهوه تا ئهم���ڕۆ (كاژیك) رۆش���نفكری ،فره بهرههم���ی كوردایهتی ،زۆری ل���ێ ئهبێت���هوهو ،ههڵیئهگ���رم بۆ وهك رێكخراوێكی سیاس���ی لەسهر ههمان توان���ای زم���ان (ئهڵمان���ی ،ئینگلیزی ،رهخساندنێكی دیكه..
لەنووسینهكهی كاك (ئهحمهد ئاباڵخی)دا هاتوە (وهك پێشهوایهكی رێبازی نهتهوه پهرستی س���هركهوتنی بهدهست نههێنا، رهنگه ههر لهبهرئ���هوه بێت .......كهس ناچێت بهپیریهوه) ئهم پهرهگرافه جێگهی پێكهنینه ،لێرهدا ئیشارهت بەنووسینێكی دكت���ۆر (عهل���ی وهردی) دهدهم ،ك���ه دهڵێت( -:ئهمڕۆ ئهگ���هر هاتو ئیفالتون زیندو بویهوه ،لەچهقی ش���ار ،دهستیكرد بەوتاربێژی ،لهوالشهوه كهسێكی ملیاردێری گهندهڵ���ی س���هرچاوه دارای���ی نادی���ار، دهستیكرد بەدۆالر بهخشینهوه ،پێم ناڵێن چهند كهس لەئیفالتونو چهندیش لەدۆالر بهخش كۆ دهبێتهوه؟). ه���هر خ���ودی وهردی وهاڵم دهدات���هوه (بێگومان ههزاران ،لەدۆالر بهخشو چهند كهس���ێك كه لەژمارهی پهنجهكانی هست تێناپهڕن لەئیفالتون). كهوات���ه (س���هركهوتن ،نوچ���دان ،هاتن بهپیرهوه ،فهرامۆش���كردن ،خۆشهویستی كوردس���تان بێ قوربانیدان ،شۆڕشگێڕیی بەفاكسو موبایلو فێس بوك ،خۆنیشاندان لەواڵتانی دیموكراسی) نیشانهی بهتهنگهوه هاتن���ی خاكو خهڵك نیی���ه ئهگهر كاری ههمهالیهن���هی لهگهڵ���دا نهبێ���ت ،لهگهڵ ئهوهش���دا ئ���هو چاالكیانه زۆر باش���ترن لەرهفت���اری ئهوانهی دوو س���هره كاریان لهگهڵ داگیركارانی كوردس���تانو لهدهزگا س���یخورییه ناوخۆی���یو دهرهكییهكاندا، راپۆرتیان بۆ دوژمن نووسیوه. ههروهها ئهو رێكخراوو كهسانهی لەتاراوگه دڵسۆزانه بێ هیچ مهبهستو دهستكهوتێكی مادی ،خۆبهخشانه س���یمیناریان لهسهر (دۆزی كورد ،ئهنفال ،جینۆساید ،ناوچه دابڕێن���راوهكانو س���نووری كوردس���تان، ماف���ی خاوهندارێت���ی دهوڵ���هت ،ماف���ی مرۆڤو پاراس���تنی زم���انو كلتوور ،مافی سیاس���یو نهتهوهی���ی ،چاككردنی بژێوی خهڵك ،رهخس���اندنی ههلی كار) ،گرتوەو بهزمانی ئهو واڵتانهی تێیاندا نیشتهجین، مهزڵومیهت���ی كوردی���ان ئاش���كراكردوەو گهیاندۆته بهردهم دهزگا پهیوهندیدارهكانی ئهو واڵتان���ه ،ئهمهش جێ���گای پێزانینو دهست بهسنگهوه گرتنه...
ح���هوت كهوانهك���هی كاژی���ك ،ئهوانهی لەژیان���دانو ئهوانهش���ی ماڵئاوایی���ان لێ كردووی���نو ههروهها هاوبیران���ی كاژیك، كه زانای ك���ورد جهمال نهبهز یهكێكیانه، لهرابردوو تا ههنوكه ،بهوه تاوانبار دهكرانو ئهم���ڕۆش دهكرێن ،گوایه گهیش���توونهته ئاس���تی (نازیی��� هتو رهگهزپهرس���تیو ش���ۆڤێنی) ،بەگاڵته پێكردن���هوه ئهڵێن كاژیك���هكان داوای ههر چ���وار پارچهكهی كوردس���تان دهكهن ،گوای���ه ئهمانه كورد كوژهن ،سهالمی خوایان كردوە بەشهوباش، ههمو ئهمان���ه لهالیهن ماركسیس���تهكان كراونهت���ه عهیبهو دواكهوت���وویو خهونو تانهو تهش���هره ،ههروهها ئهوانهی رێبازی كوردایهتیان گرت���وە ،دۆالر خۆرو پیاوی ئیس���تیعمارن ،بهههمان ئهو نهفهس���هی س���اڵهكانی 1961-1958كاك ئهحم���هدو ئهوانهی لەپش���تیهوهن بانگهشه كۆنهكه، گهرم دهكهنهوه. خراترین لهمانه ههموی ،بانگهشهی ئهوهیان دهكرد (ك���ورد ئوممه نییهو شایس���تهی ئ���هوه نییه ببێته خ���اوهن دهوڵهت) ،لهم سونگهیهوه (كوردستانیان)و (عیراقچیان) دوو جهمس���هری دژ بهی���هك ب���وونو تا ئهمڕۆش ئهم دژایهتییه كاڵنهبۆتهوه. وهك لهبهرایی���دا ئام���اژهم بۆك���ردوە، نووس���هری وت���ار بهئهنقهس���ت خ���ۆی لهناواخن���ی كتێبهكه (بیرهوهرینامهی ئهو رۆژانهی ).....بواردوەو لەههڵسهنگاندنو نرخاندنی كهسایهتی زانای كورد (جهمال نهبهز) یش ،شكس���تی هێناوهو نووسهری وتار نهیتوانیوه بگاته ئهو راس���تییهی كه (حهوت كهوانهكه)و ،رابهرانی بزوتنهوهی ناسیۆنالیزمی كوردیو كاژیكو هاوبیرانی، ئامانجی دوورو نزیكیان مافی رهوای كوردو، دامهزراندنی دهوڵهتێكی سهربهخۆی ئازادو یهكسانو یهكگرتوو بوە... م���ن زۆر دڵنیام ئ���هو نووس���ینهی كاك ئهحم���هد محمد ئاباڵخی گ���وزارش لەرای نووس���هرهكهی ناكات ،چونك���ه نههێنده كۆسمۆپۆلیتی یه ،نه هێندهش دژ بەبیری ناسیۆنالیس���تو كوردایهتییه ،نهلهس���هر نرخاندن���ی بیرهوهرینامهكهی زانای كورد لەدهروازهی ئ���ازادی رادهربڕینهوه هاتۆته
مهیدان ،بهڵكو ه���ۆكاری دیكه ههیه ،لهم خ���ۆ ترنجاندنهی كاك ئهحم���هد ئاباڵخی ب���ۆ ناو ئهم گۆمه لیخن���ه ،كه تهمتومانی ههورێكی رهشی تاری بهسهرهوهیه. گرێكوێرهی ئهم نووسینهی كاك ئهحمهد، بهژهمه خواردنی كنتاكیو ماكدۆناڵدو پیتزاو گیپهو ،سهروپێو كفتهو یاپراخ ناكرێتهوه، چونكه ئهم قس���انه ناچنه خانهی جۆرێك لەلێكۆڵینهوه ،یان شێوازێك لەتوێژینهوه، ناش���گهنه بهردهرگ���هی قوتابخانهیهك���ی رهخنهی���ی ،خ���ۆ ئهگهر نووس���هری وتار ماوهیهك لەئهوروپا ژیانی ببردایهته سهرو، لهنزیك���هوه بهژیان���ی زاناو پڕۆفیس���ۆرو ئهكادیمیس���تهكانو ،خاوهن خهاڵتهكانی نۆبڵ ،ئاشنابوایه ،ههر هیچ نهبێت لەرێگهی ئینترنێتو الپهڕه ئهلیكترۆنیو فێس بوك، ئهوا بێگومان دهستی بۆ جۆری (خواردن، شێوازی ژیان ،ش���وێنی نووستنو ستایلی قژو ،مۆدێلی پۆش���اك) ،نهئهبرد ،چونكه ئهوان���ه ش���تی شهخس���ینو ،بەگوێرهی یاس���ا (پڤ���هن) ،دهبوایه لهس���هر كۆی بهرههمهكان���ی زانای ك���ورد جهمال نهبهز كاری بكردایهو الیهنی (ئهرێنیو نهرێنی) یانی دهستنیشان بكردایه ،لهههمان كاتدا ئهو رێبازو قوتابخانه فكرییانهی نیش���ان بدایه ،كه خاوهن كتێب رهچاوی كردوون، نهك كراسی پهمهیی گوڵگوڵی. حهقیقهتێكی حاش���ا ههڵنهگر ههیه ،حهز ئهكهم كاك ئهحمهد محمد ئاباڵخی بیزانێت ئهویش ئهمهیه ،بهنده ( )24س���اڵی ژیانم لەئهمریكاو سوید بهسهر بردوە ،سهرجهم واڵتانی ئهوروپاش گهڕاوم( ،ههر كهسێك، ه���هر رهگ���هزو ئایی���نو زم���انو كلتورو بیروب���اوهڕی) ههبێت ،ئهگهر هاتو توانی، بهههر زمانێك لێیان تێبگاتو لێی تێبگهن،
ئهوا زۆر بهسانایی ئهتوانێت لهگهڵ كلتورو دابونهریت���ی ئهو ش���وێنهی لێ���ی دهژی، بهئاس���وودهیی ژیان بهرێته سهر ،كهواته ئامڕازی تێكهڵبوونو ژیان بهئاس���وودهیی بردنه س���هرو راهاتن لهگ���هڵ كلتوورهكه (زمان)ـه لهپاڵ راگرتنی رێزی بهرامبهرو رهچاوی یاس���ای واڵت ،ن���هك (تهمهن، رهگهز ،ئایین ،ئایدۆلۆژیا ،سامان ،داراییو نهداری ،رهنگی پێستو چاوو قژ ،ماشێنی گرانبهه���او جۆری پۆش���اك ،شوناس���ی حیزبایهتی ،قهس���ر لەگوێ رووبارو دهریاو س���هرچیاكانی ئهلب ،دهس���هاڵتو پێگهی وهزیف���یو حزبی) چونكه ئهوهی لەواڵتانی دواكهوت���وو پێ���وهره ،لەئهوروپاو واڵتانی پێش���كهوتووی خاوهن یاساو مافی مرۆڤ سهلكهتووره. دێمه سهر ئهوهی گومان بكهم ،نووسهری وتار الپهڕهیهكی لەكتێبهكانی زانای كورد جهمال نهب���هز خوێندبێتهوه ،لهبهرئهوهی نهیارانه خهتێكی راس���تو چهپی بهسهر كۆی بهرههمهكانی���دا هێناوه ،بهبۆچوونی ئهو سهرجهمیان (شهڕ فرۆشتن بوون بهمو بهو) (پهنا بردن بوون بۆ بیری تهس���كی ش���ۆڤێنیزم)( ،خزمهت���ی خوێندكاران���ی ك���وردی نهكردوە)( ،لهبواری زمانیش���دا رێن���ووسو گرام���هری زمان���ی كوردی���ان شێواندوە)( ،دوو بهردیشی لەپێناو كوردا نهخستۆته سهر یهك). ئ���هم پێداگریی���ه س���هد دهر س���هد پێچهوانهكانیان راستنو بهڵگهی زیندووش لهبهر دهس���تدان ،مانگ دیارهو عهوجهی پهنجه ناكات... وهك حهمدی فهرمویهتی (رهبی م���وی لێ بێ زمان���ی پهنجهكانی ههڵوهرێ
ههركهسێ گوڵش���هن بهچهشنی گوڵخهنی دۆزهخ بهرێ). بهبۆچوون���ی خ���اوهن وتار ،زان���ای كورد جهم���ال نهب���هز ئ���اگای لەرووداوهكانی كوردستان نهبوەو نییه .2017-1962 بۆ راس���تی ئهم ناڕاس���تییه ،لهو رۆژهوه جهمال نهبهز كوردس���تانی جێهێش���توە، 1962تاوهكو ئهو دهمهی سایتو گۆڤاری ئهلكترۆنیو س���هتهالیتو مۆبایلو فهیس ب���ووك هاتونهت���ه بهردهس���ت ،جووتهی خوش���ك خاتو (نیعمهت) بهلهشی ساغی ههزار س���اڵ تهم��� هنو رهوانش���اد خاتو (نافیعه) ،رۆژانه سهردانی كتێبخانهكانی ش���اریان ئهكرد ،بهتایبهت كتێبخانهكهی خوالێخۆشبو (رهئوف مهعروف) بەباوهش كتێبو گۆڤارو رۆژنامهیان كۆ ئهكردهوهو، بەگوێ���رهی توان���ای گهیاندنو كهس���انی متمانه پێكراو ،بۆ زانای كورد جهمالی برا گهورهیان دهنارد ،لهو ساتهوهختهشهوه كه ئامڕازهكانی گهیاندن كهوتونهته بهردهست، ماڵی (گ���وگڵ)و هاوچهش���نهكانی ئاواو س���ایته كوردییهكان ئاواتر ،چونكه هێنده كارهكهیان س���انا ك���ردوە ،بەپهنجهیهك سهرجهم باڵوكراوهكانو رووداوهكانی رۆژ، بهزمانی ك���وردیو زمانه زیندوەكان ،دێنه بهر دیدی خوێنهرو دهخوێندرێنهوهو لێیان بهئاگا دهبین... دوا قس���هم ب���ۆ ئهوان���هی ئام���ۆژگاری دهبهخش���نهوه ،ب���ا ئ���هو نهس���یحهتو ئامۆژگارییان���ه ،ههڵبگ���رن ب���ۆ ئهوانهی پێویس���تیان پێیهتی ،ن���هك زانای كورد جهمال نهبهز.
ڕۆژنام����ەو س����ایتی ئاوێن����ە دەیانەوێ����ت وەک دو رووبەر بۆ ی����ان ناردنی کۆمەک����ی دارای����ی ،بەئیمەیل ی����ان تەلەفۆن گواستنەوەی وێنەی راستەقینەی کۆمەڵگای ئێمە ،بەردەوام ئاگادارم����ان بکەنەوە ،بۆئ����ەوەی ئاوێنە هەم����و ژمارەیەکی نوێ����ی خ����ۆی بەفۆرمات����ی PDFبگەیەنێتە دەس����تتانو بن. لەخزمەتگوزارییەکانی بێبەش نەبن. بەپێ����ی نوێترین راپرس����یی کە ئەمس����اڵ ،2016لەالیەن رێکخ����راوی IMSی دانیمارکیی����ەوە ئەنجام����دراوە ،ئاوێنە ب����ۆ پەیوەندیک����ردن ،یان وەاڵم����ی هەر پرس����یارێک ،تکایە پڕخوێنەرتری����ن رۆژنام����ەی هەرێم����ی کوردس����تانە .ه����ەر پەیوەندی بکەن بەبەرپرس����ی خزمەتگوزارییەکانی کەمپینی ئەمساڵیش بەپێی نوێترین توێژینەوەی رێکخراوی Stopبۆ "ئاوێنە رۆژنامەی منە". دژە گەندەڵی����ی کە بەهاوکاری رێکخراوی NEDی ئەمریکی کوردستان عەبدولکەریم ئەنجام����دراوە ،رۆژنام����ەی ئاوێنە لەنێو ک����ۆی 22میدیای ئیمەیلendorseawene@gmail.com : بیس����تراوو بینراوو ئەلکترۆنیدا کە کاریان لەسەر روماڵکردنو تەلەفۆن00964 770 0600 659 : هەڵدانەوەی دۆس����ییەکانی گەندەڵیی کردوە ،پلەی یەکەمی ناونیش����ان :کۆمپانیای ئاوێنە ،تەالری زارا ،نهۆمی سێهەم، ئاپارتمان����ی ژمارە ،32س����لێمانی ،هەرێمی کوردس����تان ـ بەدەستهێنا. عێراق. سەرەڕای ئەوەی لەم قۆناغەدا وێنەی راستەقینەی کۆمەڵگای بۆ بەش����داریکردن لەکەمپینی "ئاوێن����ە رۆژنامەی منە" ،یان ئێمە بریتییە لەبنبەس����تی سیاس����ییو داوەشانی سیستەمی پشتیوانیکردنی خۆبەخشانەی رۆژنامەی ئاوێنەو سایتەکەی، ئابووری دارایی کە بووەتە هۆکارێک بۆ مردنی یەک لەدوای تکایە لەڕێگای ئەم حیس����ابی بانکییان����ەوە هاوکارییەکانتان یەکی پ����رۆژە میدیاییە س����ەربەخۆکان ،ئاوێن����ە وەکو تاکە بنێرن. هەفتەنامەیەکی سەربەخۆ ،راس����تگۆیانەو بوێرانە بەردەوامە حسابی بانکی بۆ دەرەوەی هەرێمی کوردستان لەکاری پرۆفشنااڵنەی رۆژنامەگەریی خۆی. بۆئ����ەوەی کوردس����تان نەبێت بەگۆڕس����تانی رۆژنامەگەریی سەربەخۆو بیرو دەنگی ئازاد ،پێویستە ئاوێنە بەردەوامببێت. بۆئەوەی ئاوێنەش بەردەوامبێت ،پێویس����تمان بەپشتیوانی خوێنەرانو بەرپرس����یارێتی دڵس����ۆزانی میدیای سەربەخۆیە لەکوردستانو دەرەوەی واڵت. بۆ گەیشتن بەم ئامانجەش بەشدار بەلەکەمپینی "ئاوێنە رۆژنامەی منە“. بۆئەم مەبەس����تەش کۆمپانیای ئاوێنە ژمارەیەکی حیس����ابی بانکیی بۆ هاوڕێیانی خۆی لەدەرەوەی واڵت دروس����تکردوە. تکایە پ����اش بڕیاردانتان بۆ هەر بژاردەیەکی بەش����داریکردن
Vienna Knowlledge Net VKNN Erste oesterreichische Spar-Casse-Bank BLZ: 20111 BIC: GIBAATWWXXX IBAN: AT74 2011 1310 0410 1654
حسابی بانکی بۆ ناوخۆی هەرێمی کوردستان Bank: Trade Bank of Irak / Sulaimaniah Branch Swift Code: TRIQIQBAXXX Account Name: Awene Company Account No.: 0004003247001
سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
ئیتر سوپاس... سلێمانی ئهیلولی 2017 عدد1705 : بهروار2017/8/29 :
ئاگاداری سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری ئاگاداری ههمو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵنی ( )1989-1987زهویان لهناحییهی رزگار ی (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (عومهر كهریم حهسهن) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )728داوای ڕێگا پێدانی كردوه بەمهبهستی دروس������تكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30ڕۆژدا لەدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری سهرۆكایهتی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری
ونبون
* ناسنامەیەکی ژوری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی ونبوە بەناوی (لقمان بابکر سلیم ئاغا) ،هەرکەس دۆزییەوە بیگهڕێنێتەوە بۆ نوسینگەی ئاوێنە.
Awene
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوهگهرمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟
نەخێر بۆ شەڕی دۆڕاو ،بەڵێ بەمەرج! د .هەژار مەعروف مەسعود بارزانی ئەم سودانە دەبینێت لەڕاپرسی: .١لەبیربردنەوەی کاتیی کێشە بنەڕەتیەکانی ژیانی خەڵک. .٢خۆنواندن وەک ڕابەرێکی نەتەوەیی مێژویی ،ئەمە لەکاتێکدایە الیەنگرەکانی بەهۆی شکستهێنانی سیاسەتی نەوتو برسیکردنی خەڵک ،هەروەها بەهۆی سیاسەتی دژی کوردی تورکیاو سوریا ،ڕۆژبەڕۆژ لەکەمبوندان. .٣جواڵندنی دۆخە چەقبەستوەکەی کوردستان بەسودی خۆیو وانیشاندانی کە بڕینی بودجە لەبەغداوە هۆی کێشەکانی کوردستانە نەک شکستەکانی سیاسەتی خۆیو برازاکەیو یەکێتی. .٤کاراکردنەوەی پەرلەمان تەنیا بۆ ئەوەی شێوازێکی قانونی بدات بەڕیفراندۆم ،نەک بۆ لەناو پەرلەمانەوە چارەسەری کێشە بنەڕەتیەکانی تری دەسەاڵت ،بەمەش خۆی ڕزگاربکات لەو هەمو ڕەخنەیەی لەناوەوەو لەدەرەوەی کوردوستان لەسەر پەکخستنی پەرلەمان لێیدەگیرێ. .٥ئیحراجکردنو تەنگکردنی ئاسۆی مناوەرەو جموجوڵی سیاسی لەبەردەم گۆڕانو کۆمەڵو نەیارەکانی تری پارتی ،ئاخر منو تۆی کورد کە پتر لەچوارسەد ساڵە هەر لەشەرەفخانی بەدلیسیو ئەحمەدی خانیو حاجی قادری کۆێیو بێکەسی شاعیرو شێرکۆی کوڕی هیواو خەونمان ڕزگاربون بوە لەزوڵمی داگیرکەرانی کوردستانو دروستکردنی دەوڵەتێکی کوردستانیی وا کە لەژێر ئااڵکەیدا مرۆڤ بەتێروتەسەلیو بەسەربەرزیو بەئازادی بژی ،چۆن بتوانین بڵێین سەربەخۆێیمان ناوێ؟ .٦ئەگەر نەیارەکانی پارتی بەنەخێر بەشداریی ڕیفراندۆم بکەن یا هەر بەشداریی تێدا نەکەن ئەمەش سودی زۆر بە مەسعود بارزانی دەگەیەنێو بەالیەنگرەکانی دەسەلمێنێ کە ئەو سەربەخۆیی دەوێو نەیارەکانی ڕێگرن لەبەردەمیدا ،بەمەش شکستەکانی پەردەپۆشدەکاتو دەیخاتە سەر نەیارەکانی. ڕونو ئاشکرایە بەغدا بەدەسەاڵتو بەموعارەزەی سونیو شیعیەوە سورن لەسەر ئەوەی هەرێم لەعێراقدا بمێنێتەوەو ئەگەر پێویستیشی کرد ئامادەنهێرشی سەربازی لەزەویو لەئاسمانەوە بکەنە سەر هەرێم .ڕەشوڕوتی شیعەو سونیی عەرەبیش زۆر بەئاسانی بە بەنزینی دیعایەی ئیسالمی (کورد هاوپەیمانی ئیسرائیلەو)..و بەنەوتی دیعایەی نەتەوەپەرستیی عەرەب ،ئاگری شەڕی کوردیان کڵپە دەسەنێو سەرکردە ملیۆنێرەکانیشمانو خزمەکانیشیان لەتەماشاکەر زیاتر هیچ دەورێکی تێدا نابیننو کە کەوتنە مەترسی فڕۆکەی ئامادەکراویان هەیە بۆ ڕاکردن بۆ ناو کۆشکو ڤیالو ئوتێلە گرانبەهاکانیان لەئەمریکاو ئەوروپا ،هیچ گەرەنتیەکی ئەمریکی یا نێونەتەوییش نابینین بۆ پشتگیریی هەرێم لەشەڕێکی ئاوادا ،کەواتە لەئێستادا هەرێم ناتوانێ بەشەڕی ڕزگاریخوازی خۆی لەعێراق جیابکاتەوەو دەوڵەتی سەربەخۆ دروستبکات. دەتوانین بەشێوەیەکی کاتیی کورت چاوبنوقێنین لەسودە ناڕەواکانی ڕیفراندۆم بۆ مەسعود بارازنی بەم مەرجانە: .١دەبێت مەسعود بارزانی پێشتر بڕیاری دابێت بەهیچ جۆرێ نەهێڵێ هەرێم توشی هیچ شەڕێک بێتو نەهێڵێ کوردوستان ببێتە مەیدانی شەڕ لەبری سعودیەو ئێرانو تورکیا. .٢ڕیفراندۆم بۆ پشتگیریی دارایی هەرێم بێت بۆ ئەوەی ئەو قەرزە زۆرەی لەسەر هەرێم کۆبۆتەوەو بەپتر لەبیست ملیار دۆالر مەزەندە دەکرێت ،چارەیەکی بنەڕەتیی بۆ بدۆزرێتەوە. .٣ڕیفراندۆم تەکانێکی سیاسیو دیبلۆپماسی بێت بۆ بەرەو پێشبردنی کێشەی کوردو بۆ پەستانو گوشینی سیاسیو دیبلۆماسی لەسەر بەغدا بۆ ئەوەی ملبدات بۆ چارەسەری یەکجاریی کێشەی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی هەرێم. .٤گێڕانەوەی موچەو بازاڕو ژیانی خەڵک بۆ پێش قەیرانی دارایی. ئەگەر نیازەکانی بارزانی ئەو چوار خاڵەی سەرەوەشی تێدابن ئەوە بەڕای من مافی ڕەوای گەلەکەمانە ڕیفراندۆم بکاتو بێگومان دەبێت بە بەڵێ وەاڵم بداتەوە .تێناگەم دوای ئەو هەمو خەباتە دورودرێژەی کورد بەو هەمو زیانەی بەهۆی ئەم خەباتەوە لەخۆیو عەرەبو تورکو فارس کەوتوە بۆچی نەسیاسیەکانی عەرەب نەهی تورک نەهی ئێران هیچ تێگەیشتنو جوامێریو بەخشندەییو نیازپاکییەکیان بەرامبەر بەخواستی دێرینی کورد بۆ سەربەخۆیی نیە؟ بۆیە من هەڵمەتی (نەخێر لەئێستادا) بەدەنگێکی ناسازو ناسروشتیو بەکارێکی نەباشو ناڕاستو نامەنتیقی دەزانم .با مەسعود بارزانیش باش بزانێ دەبێت وازبهێنێ لەدیکتاتۆرییەتی بنەماڵەییو تاکحیزبی ،دەبێت لەگەڵ هەمو هێزە کاراو دڵسۆزەکانی کوردستان ئەم وێرانستانەی حوکمو ئیدارەی کوردی لەڕەگو ڕیشەوە چاک بکات ،دەنا حەڤدەی شوباتەکانی ئایندە بەڕێوەن!
ریکالم
کۆمپانیای ئاپت تەنها لەماوەی 4مانگدا ببەبەخاوەنی پاسپۆرتو رەگەزنامەی کۆماری دۆمەنیکان
گەشت بکە بۆ زیاتر لە 120وواڵت بەبێ ڤیزا 07509991000 07509992000
١٧ی ئەم مانگە یادی تیرۆرکردنی د.سادقی شەرەفکەندییە سمایل ئاغای شوکاک ناسراو بەسمکۆ ساڵێ ١٩٣٠بە پیالنێکی رژێمی ئێران بە ناوی گفتوگۆوە بانگکرا بۆ شنۆو لەوێ تیرۆر کرا
قازی محەممەد سەرۆک کۆماری کوردستان ،لە ساڵی ١٩٤٧دا لەمەیدانی چوارچرای مهاباد بەدەستی رژێمی ئەوسای ئێران لەسێدارە درا
حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی ئێران ،مێژویەکی درێژیان لەتیرۆرکردنی سەرکردەکانی رۆژهەاڵتی کوردستاندا هەیە د.عەبدولرەحمان قاسملو سکرتێری گشتیی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران ،لە١٣ی تەمموزی ١٩٨٩دا لەسەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ نوێنەرانی دەوڵەتی ئیسالمی ئێران تیرۆرکرا
د.سادقی شەرەفکەندی سکرتێری گشتی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران ،لە ١٧ی ئەیلوولی ١٩٩٢دا لەچێشتخانەیەک بەناوی "میکۆنۆس" لەشاری بەرلین تیرۆرکرا
ریکالم
ریکالم