Awene 601

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)601‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/11/14‬‬

‫‪ 100‬ساڵەی‬ ‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪7‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫بومەلەرزە‬ ‫سەرتاسەری‬ ‫کوردستانی‬ ‫لەراندەوە‬

‫‪2‬‬

‫بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارتی‪:‬‬ ‫رزگار عەلی لەو گروپەی یەکێتیە رێککەوتنیان لەگەڵ حەشد کرد‬ ‫پشتگیری ناکەین ببێت بەپارێزگاری کەرکوک‬ ‫بەرپرس����ی پەیوەندییەكان����ی دەرەوەی‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردس����تان‪ ،‬هوشیار‬ ‫س����یوەیلی ئاماژە ب����وە دەکات پارتی‬ ‫ح����ەزدەكات بگەرێتەوە ب����ۆ كەركوك‪،‬‬ ‫بەاڵم بەزەلیلی ن����ا‪ ،‬ئەو دەڵێت "رزگار‬ ‫عەلی لەو گروپەی یەکێتیە رێککەوتنیان‬ ‫لەگەڵ حەش����د کردوە‪ ،‬بۆیە پشتگیری‬ ‫ناکەین ببێت بەپارێزگاری کەرکوک"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ ،‬هەولێر‪ :‬هوش����یار س����یوەیلی‬ ‫لەجاوپێکەوتنێکی تایب����ەت بەئاوێنەدا‬ ‫رایگەیاند پارت����ی دەیەوێت بگەڕێتەوە‬ ‫ب����ۆ کەرک����وک‪ ،‬ب����ەاڵم گەڕانەوەیەك‬ ‫لەبەرژەوەن����دی خەڵك����ی كەرك����وك‌و‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان بێ����ت‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"رزگار عەلی بەشێك بوە لەو كەسانەی‬ ‫كە رێكکەوتنەی����ان ئیمزا كردوە لەگەڵ‬ ‫حەشدی ش����ەعبی‪ ،‬ئەگینا ئێمە لەگەڵ‬ ‫ئەوەداین پارێزگارێكی كورد بۆ شارەكە‬ ‫دابنرێ����ت‌و پارت����ی‌و حزبەكانی تریش‬ ‫بگەڕێنەوە بۆ شارەكە"‪.‬‬ ‫بەرپرس����ی پەیوەندییەكان����ی دەرەوەی‬ ‫پارتی جەغتی لەوەش کرد کە هەوڵدەدەن‬

‫پەیوەندیەكانیان لەگەڵ ئەمریكا بخەنە‬ ‫سەر رێچكەیەكی تازە‪ ،‬ئەو وتی "ئەگەر‬ ‫ئێمە لەگ����ەڵ ئێ����ران پەیوەندیەكانمان‬ ‫ئاسایی بكەینەوە پەیوەندی بەوە نیە وا‬ ‫لێكبدرێتەوە لەسەر هەڵوێستی ئێمەیە‬ ‫لەگەڵ ئەمریكا"‪.‬‬ ‫وتیشی "بەڕاس����تی من هیچ زانیاریەكم‬ ‫لەسەر ئەو نامانەی سەرۆك بارزانی نیە‬ ‫کە باس دەکرێت بۆ قاس����می سلێمانی‬ ‫ناردوە‪ ،‬ناتوانم لەس����ەر ناوەرۆكی ئەو‬ ‫نامان����ە قس����ەبكەم‪ ،‬ب����ەاڵم ئەگەر ئەو‬ ‫نامانەش نوس����رابێت‪ ،‬ئەوە بەش����ێكە‬ ‫لەسیاس����ەتی س����ەوابتی ئێمە کە وەك‬ ‫پارت����ی هەمیش����ە ویس����تومانە لەگەڵ‬ ‫واڵتانی دروسێ‌ پەیوەندیمان باش بێت‪،‬‬ ‫رۆژێك ل����ەرۆژان نەمانویس����توە لەدژی‬ ‫كۆماری ئیس��ل�امی ئێران هەڵوێستێك‬ ‫وەربگرین"‪.‬‬

‫كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ خۆی‬ ‫حەز ناكات بۆ‬ ‫چارەسەر ببرێتە‬ ‫دەرەوەی واڵت‬

‫‪3‬‬

‫حەشدی شەعبی لەکەرکوک‬

‫داواكارێكی‌ گشتی‌‪ :‬زیندانی ‌ی هه‌بو‌ه له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا دان ‌ی‬ ‫به‌كوشتن ‌ی كه‌سێكدا پێنراوه‌‪ ،‬دواتر ده‌ركه‌وتو‌ه كه‌سه‌كه‌ نه‌كوژراوه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گش���تی‌ گه‌رمی���ان‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ هێش���تا داموده‌زگا‬ ‫ئه‌منیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان په‌ناده‌به‌نه‌‬ ‫به‌ر لێدان‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌دان بۆ ناچاركردنی‌‬ ‫هه‌ندێ���ك ل���ه‌ تۆمه‌تب���اران ب���ۆ دانن���ان‬ ‫به‌تاوانه‌كانیان���دا‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "زیندانیی‌‬ ‫هه‌بووه‌ له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا دانی‌ به‌كوشتنی‌‬

‫كه‌س���ێكدا پێن���راوه‌‪ ،‬دوات���ر ده‌ركه‌وتوه‌‬ ‫كه‌سه‌كه‌ نه‌كوژراوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬گه‌رمیان‪ :‬سه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬دادوه‌ر نزار حه‌س���ه‌ن به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند لیژنه‌كانیان كه‌ سه‌ردانی‌ بنكه‌كانی‌‬ ‫ئاسایش‌و پۆلیس ده‌كه‌ن‪ ،‬گه‌یشتونه‌ته‌ ئه‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌ی‌ ئه‌شكه‌نجه‌دان بوونی‌ هه‌یه‌‌و‬

‫هێش���تا زیندانی‌ به‌زه‌بری‌ لێدان ئیعتراف ‌ی‬ ‫پێده‌كرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "له‌دۆس���یه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫زیندانیانه‌دا كه‌ ئه‌شكه‌نجه‌دراون‪ ،‬له‌رێگه‌ی‌‬ ‫راپۆرت���ی‌ ره‌س���میه‌وه‌ س���ه‌روی‌ خۆمان‌و‬ ‫الیه‌ن���ی‌ به‌رپرسیاریش���مان ل���ه‌ورده‌كاری‌‬ ‫پێشێلكارییه‌كان ئاگادار كردوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌وانیش جاروبار لیژنه‌یه‌كی‬

‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ الوازو نیمچ���ه‌ م���ردوو‬ ‫پێكده‌هێن���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی‌ الوازی‌‬ ‫لیژنه‌كانه‌وه‌ له‌ڕووی ئیداری‌و یاس���اییه‌وه‌‬ ‫تائێستا هیچ كه‌سێك سزا نه‌دراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو جه‌غت���ی‌ ل���ه‌وه‌ش ك���رد كه‌‬ ‫"زۆرێ���ك ل���ه‌و لێكۆڵ���ه‌ر‌و كارمەندان���ه‌ی‌‬ ‫پێش���ێلكاری‌ به‌رانبه‌ر زیندانیه‌كان ئه‌نجام‬

‫ده‌ده‌ن پل���ه‌دارن‌و به‌ه���ۆی‌ رازی‌ نه‌بوونی‌‬ ‫مه‌رجه‌عه‌كانیان���ه‌وه‌ بۆ راده‌س���تكردنیان‬ ‫به‌دادگا‪ ،‬ئه‌و رێوشوێنانه‌ په‌كیان ده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌به‌رانبه‌ریان ده‌گیرێنه‌به‌ر"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫موچەی كارمەندانی ئاژانسی پاراستن و زانیاری دوادەکەوێت‬

‫‪3‬‬

‫دیار نیە کەی‬ ‫م‪.‬عەلی باپیر‬ ‫لەدەرەوەی‬ ‫واڵت‬ ‫دەگەرێتەوە‬

‫بەمەبەست‌و بەهۆی هەڵوێستەکانی ئەمدوایییەی الهور شێخ جەنگییەوەیە‬ ‫موچ���ەی مانگی هەش���تی كارمەندانی‬ ‫ئاژانسی پاراستن و زانیاری دوادەکەوێت‪،‬‬ ‫بەپرس���ی كاروباری دارایی لەئەنجومەنی‬ ‫ئاسایش���ی هەرێ���م رەتیدەكات���ەوە‬ ‫دواکەوتنەک���ە پەیوەندی بەكێش���ەكانی‬ ‫ئەمدوایی���ەی هەرێم���ی كوردس���تانەوە‬ ‫هەبوبێ���ت و بەمەبەس���ت راگیرابێ���ت‪،‬‬ ‫راشیگەیاند كە ئەمڕۆ(سێشەممە) دەست‬ ‫بەداشبكردنی موچەكانیان دەكرێت‪.‬‬

‫ئاوێنە‪ ،‬هەولێر‪ :‬بەرپرس���ی كاروباری‬ ‫دارایی لەئەنجومەنی ئاسایش���ی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئەس���وەد عەلی بەئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د ك���ە دواكەوتن���ی موچەی ئەو‬ ‫ئاژانس���ە پەیوەن���دی بەكێش���ەیەكی‬ ‫تەكنیكییەوە هەبوە‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەكێش���ە تەكنیكی���ەش‬ ‫ئەسوەد ئەوەی ئاشكراكرد كە حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان بڕیاری كەمكردنەوەو‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫پاش���ەكەوتكردنی بڕێ���ك لەموچ���ەی‬ ‫كارمەندان و هێزەكانی سەر بەئەنجومەنی‬ ‫ئاسایش���ی هەرێمی كوردس���تانی داوە و‬ ‫بەنی���از بوە ل���ە موچەی مانگ���ی ئابەوە‬ ‫ئەو بڕی���ارە جێبەجێ ب���كات‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"ب���ەاڵم ئێمە لەگەڵ ئ���ەوە نەبوین‪ ،‬بۆیە‬ ‫دابەشكردنی موچەی كارمەند و هێزەكانی‬ ‫ئەو ئاژانسە دواكەوتوە"‪.‬‬ ‫ئەس���وەد ئاشكراش���یكرد ك���ە‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫دەس���ت‬ ‫لەئەمڕۆ(سێش���ەممە)وە‬ ‫بەدابەش���كردنی كارمەندانی ئاژانس���ەكە‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی كاروب���اری دارای���ی‬ ‫لەئەنجومەنی ئاسایش���ی هەرێم ئەوەشی‬ ‫خس���تەڕو كە بڕیارە لە مانگی داهاتوەوە‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوشێوەی‬ ‫موچەخۆران���ی دیك���ە بڕێ���ك لەموچەی‬ ‫كارمەندان و هێزەكانی سەر بە ئەنجومەنی‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫ئاسایشی هەرێمی كوردستان پاشەكەوت‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش لەكاتێكدایە كە دەنگۆی ئەوە‬ ‫هەبو بەهۆی كێش���ەكانی ئ���ەم دواییەی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان موچەی ئاژانس���ی‬ ‫دەزگای پاراس���تن و زانیاری بەمەبەست‌‬ ‫لەالیەن پارتییەوە بەهۆی هەڵوێستەکانی‬ ‫ئەمدوایی���ەی اله���ور ش���ێخ جەنگییەوە‬ ‫راگیرابێت‪.‬‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫وتەبێژی‌ کۆمەڵی‌ ئیسالمی‪:‬‬

‫دیار نیە کەی م‪.‬عەلی باپیر لەدەرەوەی واڵت دەگەرێتەوە‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫وتەبێژی‌ کۆمەڵی‌ ئیسالمیی‌ کوردستان‪،‬‬ ‫ڕێبوار حەمەد لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا‬ ‫دەڵێت "گەڕانەوەی م‪.‬عەلی باپیرو‬ ‫خێزانەکەی پەیوەندی بەبریاری‬ ‫دكتۆرەكانەوە هەیە‪ ،‬هەركات دكتۆر‬ ‫رێگەی پێدان دەگەڕێنەوە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هەندێک دەنگۆ هەیە سەبارەت‬ ‫بەچون���ی م‪.‬عەل���ی باپیر ب���ۆ دەرەوەی‬ ‫واڵت‌و دەنگ���ۆی ژەهرخوردکردنی هەبو‪،‬‬ ‫ئەو دەنگۆیانە تا چەند راس���تن كە باس‬ ‫لەنەخۆشكەوتنی دەكەن؟‬

‫عەلی باپیر‬

‫رێبوار حەمەد‪ :‬مامۆس���تا عەلی باپیر‬ ‫هیچ كێش���ەیەكی تەندروستی نیە‪ ،‬باری‬ ‫تەندروستیشی زۆر باش���ە‪ ،‬چونیشی بۆ‬ ‫دەرەوەی واڵت پەیوەن���دی بەوەوە هەیە‬

‫كە خێزانی نەخۆشە‪ ،‬جگە لەوە هەندێك‬ ‫ئیلتیزاماتی خۆیشی هەبوە لەئەوروپا‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كۆمەڵی ئیسالمی ئاگاداری ئەو‬ ‫ئیلتیزاماتانەی م‪.‬عەلی باپیرە‪ ،‬بۆ كاری‬ ‫كەسیە یان حزبی؟‬ ‫رێب���وار حەم���ەد‪ :‬رەنگ���ە مامۆس���تا‬ ‫لەئەوروپا وەك جارانی پێشو‪ ،‬كە دەچێتە‬ ‫دەرەوە رەوەندی ك���وردی دەبینێت لەو‬ ‫واڵتانە كۆرو سیمینار دەكات كوردەكانی‬ ‫ئ���ەو واڵتانە بەب���ێ‌ جی���اوازی هەمویان‬ ‫دەبینێت‪ ،‬ئەوەی تا ئێس���تا من ئاگاداربم‬ ‫هی���چ چاوپێكەوتنێكی سیاس���ی ئەوەی‬ ‫پەیوەن���دی بەو واڵتانەوە هەبێت نەیبوە‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆ دڵنیایی هەمو خەڵكی كوردستان‬ ‫دەڵێم سوپاس بۆخوا م‪.‬عەلی باپیر هیچ‬ ‫كێشەیەكی تەندروستی نیە و لەشساغەو‬ ‫لەگ���ەڵ تەواوبون���ی ئیلتیزاماتەكان���ی‬ ‫دەگەرێتەوە بۆ كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئایا ل���ەم س���ەردانەیدا هیچ‬ ‫ك���ۆڕو س���یمینارێكی ل���ەدەرەوەی واڵت‬

‫ئەنجامداوە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬مامۆستا كە دەچێت بۆ‬ ‫دەرەوە نوێنەرەكانی كۆمەڵی ئیس�ل�امی‬ ‫و ئەوانەی ئیش���وكاری حزبی كۆمەڵ لەو‬ ‫واڵتانە دەك���ەن دەبینێت‪ ،‬وەك پێموتی‬ ‫ئەم س���ەردانەی مامۆستا تایبەت بەوەی‬ ‫كە خێزانی نەخۆشەو هاورێیەتی خێزانی‬ ‫كردوە بەمەبەستی چارەسەر وەرگرتن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬م‪.‬عەل���ی باپیر ئێس���تا لەچ‬ ‫واڵتێكە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬لەئەڵمانیا‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەئێوەی وتوە كەی دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ هەرێمی كوردستان؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئێمە رۆژانە پەیوەندیمان‬ ‫لەگەڵیدا هەیە‪ ،‬مامۆس���تا كاتەكەی دیار‬ ‫نیە كەی دەگەرێتەوە‪ ،‬چونكە گەڕانەوەیان‬ ‫پەیوەندی بەبریاری دكتۆرەكانەوە هەیە‪،‬‬ ‫لەگەڵ خێزانیدایە هەركات دكتۆر رێگەی‬ ‫پێدان دەگەرێنەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬م‪.‬عەلی باپیر س���ەركردەیەکی‬

‫دیاری گۆڕەپانی سیاسی کوردستانە‪ ،‬ئایا‬ ‫دەكرێت لەبەر نەخۆش���ی یەك كەس لەم‬ ‫كاتە هەس���تیارەدا پرۆسەیەکی گەورەی‬ ‫سیاسی بەجێبهێڵێت؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬مامۆستا بەردەوام لەسەر‬ ‫خەتە لەگ���ەڵ ئێمە‪ ،‬رۆژان���ە پەیوەندی‬ ‫لەگەڵمان هەیە و ئەو جواڵنەش بەردەوامن‬ ‫بەزویش دەگەرێتەوە ئینشائەاڵ‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ب���ۆ ئەم دۆخەی كوردس���تان‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی بەنیازی چیە؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬ئێم���ە چاوەڕوانی ئەو‬ ‫شاندەین كە حكومەتی هەرێم پێكیهێناوە‬ ‫بۆ س���ەردانكردنی الیەنەكان‪ ،‬چاوەڕوانی‬ ‫ئەوەی���ن حكومەت گۆڕانكاریی ریش���ەیی‬ ‫ب���كات‪ ،‬خواس���تی ئێم���ە ئەوەی���ە ئەم‬ ‫حكومەتە ببێتە حكومەتی كاتی‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەاڵم نێچیرڤان بارزانی دەڵێت‬ ‫ئەم حكومەتەی ئێستا كاتیە؟‬ ‫رێب���وار حەمەد‪ :‬ئ���ەم حكومەتە كەی‬ ‫كاتیە؟! كاتی نیە‪ ،‬حكومەتی كاتی ئەوەیە‬

‫بۆ قۆناغێك���ی راگ���وزەر موهیممەیەكی‬ ‫پێبس���پێردرێت‌و جێبەجێ���ی بكەن‪ ،‬ئەم‬ ‫حكومەت���ەی ئێس���تا وادەی یاس���ایی‬ ‫بەسەرچوەو ماوەکەی بۆ درێژكراوەتەوە‬ ‫ت���ا دەگات ب���ەوادەی هەلبژاردنەکان���ی‬ ‫داهاتوی کوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬كۆم���ەڵ و گ���ۆران بەنیازی‬ ‫چین؟‬ ‫رێبوار حەمەد‪ :‬هەمو هەوڵەكانی ئێمە‬ ‫لەگ���ەڵ بزوتن���ەوەی گۆران ب���ۆ ئەوەیە‬ ‫لەهەرێمی كوردستان‪ ،‬حكومەتێكی كاتی‬ ‫كە هێز و الیەنەسیاس���یەكانی كوردستان‬ ‫تێیدا بەش���داربن پێكبێت‪ ،‬ئەم حكومەتە‬ ‫ئەرك���ی س���ەرەكی ئ���ەوە بێ���ت لەگەڵ‬ ‫بەغدا گفتوگۆ دەس���ت پێب���كات لەپێناو‬ ‫باشكردنی گوزەرانی خەڵكی كوردستان‌و‬ ‫ئامادەکاریی ب���کات ب���ۆ هەڵبژاردنێکی‬ ‫پ���اک لەهەرێمی کوردس���تان ک���ە ببێتە‬ ‫س���ەرەتای دەستاودەستکردنی دەسەاڵت‬ ‫لەم هەرێمەدا‪.‬‬

‫بومەلەرزە سەرتاسەری کوردستانی لەراندەوە به‌رێوه‌به‌ری‌ فرۆكه‌خانه‌ ‌ی سلێمانی‌‪:‬‬ ‫هاواڵتییەک‪ :‬بومەلەرزەکە قیامەتێک بو بۆ خۆی گه‌شته‌كانمان بۆ ده‌ره‌و‌ه ‌ی واڵت‬ ‫به‌م زوان ‌ه ده‌ست پێناكه‌نه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی فرۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ ڕاست نین له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ گه‌شته‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "به‌ بڕیارێكی‌ سیاسی‌ گه‌شته‌كان‬ ‫ڕاگی���راون‪ ،‬ده‌بێت به‌ بڕیارێكی‌ سیاس���یش‬ ‫ده‌ست پێبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌روا ئاسان نیه‌"‪.‬‬ ‫تاهیر عبدوڵاڵ به‌رێوه‌ب���ه‌ری‌ فرۆكه‌خانه‌ ‌ی‬ ‫س���لێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یان���د " به‌راورد به‌‬ ‫ڕابردو گه‌ش���ته‌كانی‌ نێوان س���لێمانی‌‌و به‌غدا‬ ‫زیادی‌ كردوه‌‪ .‬ڕۆژانه‌ شه‌ش بۆ حه‌وت گه‌شت‬ ‫ئه‌نج���ام ده‌درێن‌و هیچ كێش���ه‌یه‌ك نیه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ گه‌شت ده‌كه‌ن له‌سه‌رجه‌م ته‌مه‌ن‌و‬

‫ڕه‌گه‌زه‌كان پێكهاتون‪ ،‬بۆ بازرگانی‌‌و سه‌ردان ‌ی‬ ‫پزیش���ك‌و سه‌فه‌روگه‌ش���ت‌و گوزار س���ه‌فه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ده‌نگۆی ده‌ست پێكردنه‌وه‌ی‬ ‫گه‌ش���ته‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ل���ه‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‬ ‫س���لێمانییه‌وه‌‪ ،‬تاهیر عه‌بدوڵ�ڵ�ا وتی "ئه‌وه‌‬ ‫راست نیه‌‪ .‬ئه‌و قسانه‌ی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌كرێن‬ ‫ته‌نها ده‌نگۆی كه‌سان‌و الیه‌نێكن بۆ مه‌به‌ستی‌‬ ‫تایبه‌تی‌ ئه‌و قس���انه‌ ده‌كه‌ن‪ .‬تائێس���تا هیچ‬ ‫ڕێكه‌وتن‌و پێكهاتنێك له‌نێوان ئێمه‌و حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی���دا نه‌كراوه‌ بۆ ده‌س���ت پێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌شته‌كان‪ .‬كردنه‌وه‌ی‌ فرۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫هه‌روا كارێكی‌ ئاس���ا نیه‌‪ ،‬ئه‌و كاره‌ بڕیارێكی‌‬ ‫سیاس���یی‌ پێویس���ته‌‌و ڕه‌نگه‌ چه‌ندین مانگی‌‬ ‫دیكه‌ش بخایه‌نێت‪ .‬بۆیه‌ ناتوانم بڵێم ئێستا یا‬

‫به‌م زوانه‌ گه‌شته‌كانی‌ فرۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫ده‌ست پێده‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ڕۆژانه‌ له‌هه‌وڵ���ی‌ به‌رده‌وامداین‬ ‫ب���ه‌اڵم تا ئێس���تا هیچ وه‌اڵمێكمان ده‌س���ت‬ ‫نه‌كه‌وت���وه‌ له‌به‌رپرس���انی‌ عێراق���ی‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫چه‌ن���د ده‌روازه‌یه‌كی‌ س���نوری‌ كراوه‌نه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرس���انی‌ عێراق���ی‌ نایانه‌وێ���ت ه���ه‌روا‬ ‫به‌ئاسانی‌ فرۆكه‌خانه‌كان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫گه‌ش���ته‌گان به‌ئ���اگاداری‌و چاودێری‌ خۆیان‬ ‫بێ���ت‪ .‬ئه‌مه‌ش كاریگ���ه‌ری‌ له‌س���ه‌ر دۆخی‌‬ ‫ئابوری‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان دروست كردوه‌‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ باجه‌كه‌ی‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێت بچن‬ ‫بۆ به‌غدا‌و له‌وێوه‌ گه‌ش���ت بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫بك���ه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش مه‌س���ره‌ف‌و كاتێكی زیاتر‪،‬‬ ‫بێزاری‌ بۆ گه‌شتیاران دروستكردوه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬ ‫دیمەنێک لەبومەلەرزەکەی کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬مەزهەر كەریم‬ ‫كامەران‪ ،‬هاواڵتیەكی خەڵكی ناحیەی‬ ‫وارماوەیە ئەو بومەلەرزەكەی شەوی‬ ‫یەكشەممە‌و چۆنیەتی چونەدەرەوەی‬ ‫خۆیان‌و دراوسێكانیان بە"رۆژی‬ ‫قیامەت" وەسف دەكات‪.‬‬ ‫بومەلەرزەكەی ش���ەوی یەكشەممەی‬ ‫راب���ردو رەنگ���ە بەهێزتری���ن بوبێت كە‬ ‫زیانێك���ی زۆری ه���ەم ل���ە رۆژهەاڵت���ی‬ ‫كوردس���تان‌و هەم لەباشوری كوردستان‬ ‫لێكەوتەوە‪.‬‬ ‫بەقس���ەی بەڕێوەب���ەری كەشناس���ی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬دارا حەس���ەن بومەلەرزەكە‬ ‫بە گوڕی ‪ 7.2‬ب���ۆ ‪ 7.3‬بوە‌و ناوەندی‬ ‫بومەلەرزەكە س���ەرتەك بوە لە باشور‌و‬ ‫س���ەرپێل زەهاو ب���وە ل���ە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫وتیش���ی "بۆیە ئەو شوێنانەی لەم دو‬ ‫ناوەن���دەوە نزیكترب���ون زیانی زۆرتریان‬ ‫بەركەوتوە‌و چونكە لەم ش���وێنانە گوڕی‬ ‫بومەلەرزەكە بەهێزت���ر‌و ماوەكەی زیاتر‬ ‫بوە"‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە زیان���ە گیانییەكان���ی‬ ‫بومەلەرزەكە لە رۆژهەاڵتی كوردس���تان‬ ‫زیاتر بون‌و گیانلەدەس���تدانی س���ەدان‬ ‫كەس���ی لێكەوتەوە بەاڵم لە باش���وری‬ ‫كوردس���تان بەدەر نەبو لە زیانی گیانی‬ ‫كە هەش���ت ك���ەس بەهۆی���ەوە گیانیان‬ ‫لەدەستدا‪.‬‬ ‫بەقس���ەی هاواڵتییەك���ەی ناحی���ەی‬ ‫وارم���اوە منداڵێ���ك لە ش���ارۆچكەكەی‬ ‫بەهۆی ترس���ەوە لەش���ەقامێكدا بەپەلە‬ ‫پەڕێوەت���ەوە‌و لەن���اكاو چۆت���ە بەردەم‬ ‫ئۆتۆمبێلێ���ك‌و ئۆتۆمبێلەك���ە لێیداوە‌و‬ ‫گیانی لەدەس���تداوە‪ .‬بەقس���ەی ئەو لە‬ ‫وارماوە برینداری دیكەش هەبوە‌و زەرەر‌و‬

‫زیانیش بەر چەن���د بینایەكی حكومی‌و‬ ‫خانوی خەڵ���ك كەوتوە بەش���ێوەیەك‬ ‫هەندێك بینای قوتابخانە هێشتا مەترسی‬ ‫روخانیان لێدەكرێت بۆیە رۆژی دواتریش‬ ‫كراوەتە پشو‪.‬‬ ‫بەقس���ەی كامەران ش���ەوی رابردوش‬ ‫نیوەی خەڵكی ش���ارۆچكەی وارماوە لە‬ ‫دەرەوە بون یان لەناو ئۆتۆمبێلەكانیاندا‬ ‫یاخود ل���ەدەرەوە ئاگری���ان كردۆتەوە‌و‬ ‫ئەوانەش���ی چونەت���ەوە ماڵ���ەوە‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانی���ان لە دەرەوەی راگرتوە‌و‬ ‫بەشێوەیەكی كاتی چونەتەوە ژورەوە‪.‬‬ ‫كامەران باس���ی لەوەشكرد كە بەهۆی‬ ‫بومەلەرزەك���ەوە خانوەك���ەی خ���ۆی‌و‬ ‫بەشێك لە دراوس���ێكانی درزیان بردوە‌و‬ ‫وتیشی"ئەوەی دوێنێ شەو رویدا لێرە بۆ‬ ‫خۆی قیامەتێك بو‪ ،‬چونكە كەس نەبوە‬ ‫بیری الی كەسی نزیكی بێت‌و تەنیا بیری‬ ‫الی خ���ۆی‌و خێزانەكەی ب���وە كە هەوڵ‬ ‫بدات بیانگەیێنێتە شوێنێكی ئارام"‪.‬‬ ‫وەك خ���ۆی دەگێڕێتەوە ئێوارەی ئەو‬ ‫ش���ەوە لەالدێكەی خۆیان بوە لەو بەری‬ ‫س���یروان لەناوچەی دەربەندیخان كاتێك‬ ‫گەڕاوەت���ەوە ماڵەوە تەندروس���تی باش‬ ‫نەب���وە بۆیە بەتەنیا چۆت���ە ژورێكەوە‌و‬ ‫لەكاتێكدا كە پێش ئ���ەوەی بومەلەرزە‬ ‫بەگوڕەك���ە روبدات دەنگ���ی تەپەتەپی‬ ‫بیس���توە‌و وایزانیوە منداڵەكانینی یاری‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫كامەران خاوەنی دو منداڵە بەقس���ەی‬ ‫خ���ۆی كاتێ���ك بومەلەرزەك���ە رویداوە‬ ‫منداڵێكیانی بەشێوەیەك بەمل هەڵگرتوە‌و‬ ‫ب���ەرەو دەرەوە رایكردوە كە ئەس���تەمە‬ ‫ئینسان بەو شێوەیە هەڵبگیرێت‪.‬‬ ‫كام���ەران كاتێك لەگ���ەڵ خێزانەكەی‬ ‫هاتونەتە دەرەوە هێش���تا بومەلەرزەكە‬ ‫ب���ەردەوام بوە‌و باس���ی ل���ەوە كرد كە‬ ‫خان���وە دو نهۆمییەكەی دراوس���ێكەیان‬

‫بەش���ێوەیەك لەریوەت���ەوە وەك ئەوەی‬ ‫قوماشێكی تەڕبێتن بەدەست مرۆڤێكەوە‬ ‫رایوەشێنێت‪.‬‬ ‫كامەران ئەوەشی گێڕایەوە یەكێك لە‬ ‫دراوس���ێكانیان كە كچێكی نەخۆش���یان‬ ‫هەبوە بەدەستگرتن هێنراوەتە دەرەوە‌و‬ ‫كۆڕێك���ی دراوسێكەش���یانی بینیوە كە‬ ‫خەریكی قایلكردنی باوكە پیرەكەی بوە‬ ‫تا بیهێنێتە دەرەوە‪.‬‬ ‫كاتێك قس���ەمان لەگەڵ كامەران كرد‬ ‫شەوێك دوای بومەلەرزەكە بو وەك خۆی‬ ‫باسی كرد هێشتا ترس لە دوبارەبونەوەی‬ ‫بومەلەرزە لە وارم���اوە نەڕەوی بوەوە‌و‬ ‫وتیشی"هێشتا نیوەی خەڵكی وارمان لە‬ ‫دەرەوەن یان لەن���او ئۆتۆمبێلەكانیاندان‬ ‫یاخود لەدەرەوە ئاگریان كردۆتەوە"‪.‬‬ ‫بەاڵم كام���ەران خێزانەكەی چونەتەوە‬ ‫ژورەوە لەبەرئ���ەوەی خاوەنی دو منداڵە‬ ‫كە ئەوان بەرگ���ەی ناگرن بۆ ماوەیەكی‬ ‫زۆر لەناو ئۆتۆمبێل���دا بمێننەوە یاخود‬ ‫ل���ە دەرەوە بەرگەی س���ەرما وش���ك‌و‬ ‫پڕوكێنەرەكە بگرن‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی لەژورەوەن هێشتا ترسی‬ ‫ئەوانیش نەڕەویوتەوە‌و وتی"لەنزیكترین‬ ‫شوێنی دەرگای مەدخەلەكەدا خەوتوین‬ ‫بۆ ئەوەی ئەگەر ش���تێك رویدا بەزوترین‬ ‫كات رابكەینە دەرەوە"‪.‬‬ ‫وێ���ڕای ترس بەبڕوای كامەران روداوی‬ ‫بومەلەرزەكە سۆز‌و خۆشەویستی زیاتری‬ ‫خس���تۆتە دڵی خەڵكەوە‌و وتی"ئێس���تا‬ ‫من وام لێهاتوە لەپاڵ منداڵەكەمدا نەبم‬ ‫خەوم لێناكەوێت"‪.‬‬ ‫ك���وڕە گەورەكەی كام���ەران ئێوارەی‬ ‫رۆژی پاش بومەلەرزەكە بە باوكی وتوە‬ ‫لەكاتی بومەلەرزەكەدا كاتێك رایكێشاوە‌و‬ ‫بەراكرن بردویەتی���ە دەرەوە قاچی بەر‬ ‫لێواری دیواری ماڵەكە كەوتوە‌و بریندار‬ ‫بوە‌و هەروەها ئازاری پێگەیشتوە‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫سەرپەرشتیاری تیمە پزیشكییەكەی‪:‬‬

‫‪3‬‬

‫كۆسرەت رەسوڵ خۆی حەز ناكات بۆ چارەسەر ببرێتە دەرەوەی واڵت‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ (سێشەممە) تیمێکی‬ ‫پزیشكی پسپۆڕ بڕیار لەسەر دەركردن‬ ‫یان هێشتنەوەی كۆسرەت رەسوڵ‬ ‫لەژێر چاودێری ورد دەدەن‪ .‬لەئەگەری‬ ‫دەركردنیشیدا لەژێر چاودێری بڕیارە‬ ‫بەرەو دەرەوەی واڵت بگوازرێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سەرپەرشتیاری تیمە پزیشكیەكەی‬ ‫دەڵێت "كاك كۆسرەت خۆی حەزناكات‬ ‫ببرێتە دەرەوەی واڵت‌و حەز دەكات هەر‬ ‫لەكوردستان بێت"‪.‬‬ ‫رۆژی ش����ەممەی راب����ردو كۆس����رەت‬ ‫رەس����وڵ جێگری سكرتێری گش����تی یەكێتی‬ ‫نیش����تمانی كوردستان بەهۆی تێكچونی باری‬ ‫تەندروس����تییەوە گەیەندرایە نەخۆش����خانەی‬ ‫ف����اروق لەس����لێمانی‪ .‬بەپێی قس����ەی دكتۆر‬ ‫رێكەوت حەمەڕەش����ید وەزیری تەندروستی‪،‬‬ ‫پ����اش ئ����ەوەی نەخۆش����ییەكەی لەالی����ەن‬ ‫تیمێكی پزیش����كی پس����پۆڕەوە دیاریكراوە‪،‬‬ ‫نەش����تەرگەرییەكی س����ەركەوتوی ب����ۆ‬ ‫ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫بە وتەی دكتۆر دارا رەشید ئەو حاڵەتەی‬ ‫كۆسرەت رەسوڵ بەهۆی گیرانی خوێنبەرەكانی‬

‫ریخۆڵەكانیەوە رویداوە كە ئەوەش كێش����ەی‬ ‫بۆ ریخۆڵەكانی دروس����ت ك����ردوە‪ .‬حاڵەتەكە‬ ‫لەڕوی پزیش����كییەوە بە "گانگرینی ریخۆڵە"‬ ‫ناودەبرێت‪ .‬پاش نەش����تەرگەریەكەش لەسەر‬ ‫راسپاردەی پزیشكەكان بڕیاردرا بۆ ماوەی ‪72‬‬ ‫كاتژمێر لەژێر چاودێری ورددا بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫لەماوەی ئەم س����ێ رۆژەی رابردودا دۆخی‬ ‫تەندروستی كۆسرەت رەس����وڵ بەرەو باشتر‬ ‫چوە‪ ،‬بۆیە ئەگەری ئەوە هەیە پزیش����كەكانی‬ ‫ئەم����ڕۆ بڕیار ب����دەن لەژێ����ر چاودێری دەری‬ ‫بك����ەن‪ .‬ل����ەم بارەی����ەوە دكت����ۆر رێككەوت‬ ‫حەمەڕەشید‪ ،‬وەزیری تەندروستی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان بە ئاوێنەی راگەیاند كە‬ ‫باری تەندروستی كۆسرەت رەسوڵ لەئێستادا‬ ‫"زۆر باش����ە"‪ ،‬بەاڵم بڕیاری دەركردنی لەژێر‬ ‫چاودێ����ری بۆ تیمە پزیش����كیە پس����پۆڕەكە‬ ‫دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫هەروەها بەپێی قس����ەی دكتۆر دارا رەشید‬ ‫سەرپەرش����تیاری تیمی پزیش����كی كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ‪ ،‬دۆخی تەندروستی جێگری سكرتێری‬ ‫گشتی یەكێتی سات بە س����ات بەرەو باشتر‬ ‫دەچێت‪ .‬بەاڵم دكتۆر دارا رەشید‪-‬یش جەختی‬ ‫كردەوە كە بڕیاری دەركردنی لەژێر چاودێری‬ ‫بۆ پزیشكە پسپۆڕەكان دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی ئاوێنە پاشنیوەڕۆی‬

‫ئەمڕۆ پزیشكەكان بڕیار‬ ‫لەسەر ئەوە دەدەن كە‬ ‫كۆسرەت رەسوڵ لەژێر‬ ‫چاودێریدا بمێنێتەوە‬ ‫یاخود پێویست بەوە‬ ‫ناكات بەهۆی ئەوەی‬ ‫دۆخی تەندروستی‬ ‫بەرەو باشتر دەچێت‬ ‫ئەمڕۆ (سێشەممە) پزیشكەكان بڕیار لەسەر‬ ‫ئ����ەوە دەدەن كە كۆس����رەت رەس����وڵ لەژێر‬ ‫چاودێریدا بمێنێتەوە یاخود پێویس����ت بەوە‬ ‫ناكات بەهۆی ئەوەی دۆخی تەندروستی بەرەو‬ ‫باش����تر دەچێت‪ .‬هەر كاتێكیش بڕیار بدرێت‬

‫لەژێ����ر چاودێری دەربكرێت‪ ،‬ئ����ەوكات بەرەو‬ ‫دەرەوەی واڵت دەگوێزرێت����ەوە بۆ وەرگرتنی‬ ‫چارەس����ەری پێویست‪ .‬هەرچەندە دكتۆر دارا‬ ‫رەش����ید باس لەوە دەكات كە تا ئێستا بڕیار‬ ‫نەدراوە كۆسرەت رەسوڵ رەوانەی دەرەوەی‬ ‫واڵت بكرێ����ت‪ ،‬بەاڵم ئاماژە ب����ەوەش دەدات‬ ‫ئەگەر پێویس����ت بێت ئەوا ئەو كارە ئەنجام‬ ‫دەدەن‪ .‬لەگەڵ ئەوەش����دا كۆس����رەت رەسوڵ‬ ‫خ����ۆی حەزن����اكات ببرێت����ە دەرەوەی واڵت‪.‬‬ ‫دكتۆر دارا رەشید وتی "كاك كۆسرەت خۆی‬ ‫حەزناكات ببرێتە دەرەوەی واڵت‌و حەزدەكات‬ ‫هەر لەكوردستان بێت"‪.‬‬ ‫وێ����ڕای ئەوە ئاوێنە زانیویەتی لەئێس����تادا‬ ‫ئامادەكاری كراوە كۆسرەت رەسوڵ بەڕێگەی‬ ‫ئێران����دا ببرێت����ە دەرەوەی واڵت‌و لەوێ����وە‬ ‫بگوازرێت����ەوە بۆ عەمان����ی پایتەختی ئوردن‬ ‫بۆ وەرگرتنی چارەس����ەر‪ ،‬لەوێش����ەوە ئەگەر‬ ‫پێویس����ت بكات دەبرێتە ئەڵمانیا‪ .‬پێش����تر‬ ‫دەنگۆی ئەوە هەبو كە لەڕێگەی دابینكردنی‬ ‫فڕۆك����ە لەالیەن حكومەت����ی عێراقەوە ئەگەر‬ ‫پێویس����ت بكات كۆسرەت رەس����وڵ رەوانەی‬ ‫دەرەوەی واڵت دەكرێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم بەپێ����ی‬ ‫زانیارییەكانی ئاوێنە تاوەكو ئێستا حكومەتی‬ ‫عێراق هیچ ئامادەییەكی بۆ ئەو كارە نیش����ان‬ ‫نەداوە‪.‬‬

‫کۆسرەت رەسوڵ‬

‫هوشیار سیوەیلی‪ ،‬بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارتی‪:‬‬

‫پارتی حەزدەكات بگەرێتەوە بۆ كەركوك‪ ،‬بەاڵم بەزەلیلی نا‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬هوشیار سیوەیلی‬ ‫لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "ئێستا‬ ‫گرنگە هەوڵبدەین پەیوەندیەكانمان لەگەڵ‬ ‫ئەمریكا بخەینە سەر رێچكەیەكی تازە"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دوای روداوەكانی ‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬ ‫بارزان���ی لەگفتوگۆو وتارەکانیدا زۆر باس���ی‬ ‫هەڵوێس���تی چاوەڕواننەک���راوی ئەمەری���کا‬ ‫دەکات‪ ،‬ئای���ا پارت���ی بەنی���ازە پێداچونەوە‬ ‫بەبەپەیوەندیەكان���ی خ���ۆی لەگەڵ ئەمریكا‬ ‫بکات؟‬ ‫هۆشیار سیوەیلی‪ :‬بێگومان وەك سەرۆك‬ ‫بارزانی ئاماژەی بۆكرد یەكێك لەو هەنگاوانەی‬ ‫چاوەروان نەدەكرا هەڵوێس���تی ئەمریكا بو‪،‬‬ ‫بەداخەوە لەبەرچاوی ئەمریكیەكان حەشدی‬ ‫ش���ەعبی كە ئەمریكا بەتیرۆریست ناویدەبات‬ ‫پەالماری كەركوكیاندا‪ ،‬ئەمە چاوەرواننەكراو‬ ‫بو‪ ،‬موفاجەئەیەكی گەورە بو‪ .‬بەاڵم ئێس���تا‬ ‫گرنگە هەوڵبدەی���ن پەیوەندیەكانمان لەگەڵ‬ ‫ئەمری���كا بخەینە س���ەر رێچكەیەك���ی تازە‪.‬‬ ‫ئەمری���كا ل���ەدوای ‪16‬ی ئۆكتۆب���ەر چەن���د‬ ‫جارێك وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاو كۆشكی‬ ‫سپی جەختیان لەس���ەر ئەوە كردۆتەوە كە‬ ‫هەرێمێكی كوردس���تانی بەهێزی���ان دەوێت‬ ‫لەچوارچێوەی عێراقێكی فیدراڵی یەكگرتودا‬ ‫كە لەس���ەر بنەمای دەس���تور كێش���ەكانیان‬ ‫چارەس���ەر بك���ەن‪ ،‬ئێس���تا داوای ئێم���ە‬ ‫لەئەمریكا ئەوەیە فش���ار بخاتە سەر عێراق‪،‬‬ ‫چونكە عێراق پێش���تر دەستوری پێشێلكردو‬ ‫ئێستاش پێش���ێلیدەكات‪ ،‬داوا بكات لەعێراق‬ ‫دەستور جێبەجێبكات‪ ،‬كێشەی ئێمە لەگەڵ‬ ‫عێ���راق لەپێ���ش ریفراندۆمیش باس���كراوەو‬ ‫وتومانە كێش���ەمان ئەوەیە عێراق دەس���تور‬ ‫جێبەجێناكات‪ ،‬ئ���ەو مادانەی لەبەرژەوەندی‬

‫خۆیان���ە جێبەجێ���ی دەكەن و ئەوانەش���ی‬ ‫لەبەرژەوەندی هەرێمی كوردستانە پشتگوێی‬ ‫دەخ���ەن‪ .‬هەمیش���ە وتومانە ئەگ���ەر عێراق‬ ‫رێزی لەدەس���تور بگرتایە رەنگ���ە ریفراندۆم‬ ‫ئەنجام نەدرایە‪ ،‬بەاڵم ئێستاش كە ریفراندۆم‬ ‫ئەنجامدراوەو ئ���ەو روداوەی ‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬ ‫هاتە پێش���ەوە‪ ،‬ئەتوانم بلێم ریفراندۆم هەر‬ ‫وەكو بیانوی���ەك بەكارهێنرا ب���ۆ گرتنەوەی‬ ‫كەرك���وك‌و ئ���ەو پەالماران���ەی ئەنجامدران‪،‬‬ ‫ئێستا ئێمە دەبێت بەتایبەتی لەگەڵ ئەمریكاو‬ ‫هاوپەیمانان‌و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەسەر‬ ‫بنەمای جێبەجێكردنی دەس���تور سەرلەنو ‌ێ‬ ‫پەیوەندیەكانمان دابرێژینەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا نیگەرانی پارتی لەسیاس���ەتی‬ ‫ئەمریكا‪ ،‬ئ���ەوەی لێدەخوێنرێتەوە لەئێرانی‬ ‫نزیكدەكاتەوە‪ ،‬بەتایبەت وەک باس���دەکرێت‬ ‫بارزانی نامەی تایبەتی بۆ قاس���می سلێمانی‬ ‫ناردوە؟‬ ‫هۆش���یار س���یوەیلی‪ :‬بەراس���تی من هیچ‬ ‫زانیاریەك���م لەس���ەر ئەو نامانەی س���ەرۆك‬ ‫بارزان���ی نی���ە‪ ،‬ناتوان���م لەس���ەر ناوەرۆكی‬ ‫ئ���ەو نامانە قس���ەبكەم‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر ئەو‬ ‫نامان���ەش نوس���رابێت‪ ،‬ئ���ەوەی بەش���ێكە‬ ‫لەسیاس���ەتی س���ەوابتی ئێم���ە وەك پارتی‬ ‫هەمیشە ویس���تومانە لەگەڵ واڵتانی دروسێ‌‬ ‫پەیوەندیم���ان ب���اش بێت‪ ،‬رۆژێ���ك لەرۆژان‬ ‫نەمانویستوە لەدژی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫هەڵوێس���تێك وەربگرین یان ئ���ەوان لەدژی‬ ‫ئێمە هەڵوێست وەربگرن‪ ،‬دەمانەوێت لەسەر‬ ‫بنەمای بەرژەوەندی دو الیەنە و بەرژەوەندی‬ ‫هاوب���ەش پ���ەرە بەپەیوەندیەكانمان بدەین‪،‬‬ ‫ئەمە ب���ەر لەریفران���دۆم و چەندین س���اڵە‬ ‫سیاس���ەتی ئێمە بوەو ئێستاو لە ئایندەشدا‬ ‫هەر سیاسەتی ئێمە دەبێت بەرامبەر بەئێران‌و‬ ‫تورکی���اش‪ ،‬ئەمە پەیوەندی بەهەڵوێس���تی‬ ‫پارتی لەبەرامب���ەر ئەمریكا نیە‪ .‬ئەگەر ئێمە‬ ‫لەگ���ەڵ ئێ���ران پەیوەندیەكانمان ئاس���ایی‬

‫بكەینەوە پەیوەندی بەوە نیە وا لێكبدرێتەوە‬ ‫لەسەر هەڵوێس���تی ئێمەیە لەگەڵ ئەمریكا‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتی���ش دەبێ���ت پەیوەندیەكانم���ان‬ ‫لەگەڵ ئەمریكاو ئەوروپاو واڵتانی تر دیسان‬ ‫لەس���ەر بەرژەوەندی هاوب���ەش دابرێژینەوە‪،‬‬ ‫ئێستا بەشێوەیەكی گش���تی پەیوەندیەكانی‬ ‫پارتی خراپ نیە س���ەرەرای ئەو هەڵوێستەی‬ ‫ئەمریكا لە‪16‬ی ئەكتۆبەر گرتیەبەر‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێستا پەیوەندیەكانی پارتی لەگەڵ‬ ‫توركیا لە چ ئاستێکدایە؟‬ ‫هۆش���یار س���یوەیلی‪ :‬پێش ریفراندۆمیش‬ ‫چاوەروانمان دەكرد توركیاو ئێران هەڵوێستیان‬ ‫هەبێت لەبەرامبەر ریفران���دۆم‪ ،‬چاوەروانمان‬ ‫دەكرد سنورەكان بۆماوەیەكی كاتی دابخرێن‪،‬‬ ‫فرۆكەخانەكان دابخرێن‪ ،‬ئەوەی رویدا تائێستا‬ ‫توركی���ا بەك���ردار هەنگاوێك���ی وای نەناوە‬ ‫ل���ەدژی هەرێمی كوردس���تان بێت‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫تا ئێستا س���نوری دانەخستوە‪ ،‬ئەو نەوتەی‬ ‫كە هەیە بەش���ێوەیەكی ب���ەردەوام لەرێگەی‬ ‫بۆری���ەوە بەخاكی توركیا تێپ���ەر دەبێت بۆ‬ ‫بەن���دەری جەیه���ان‪ ،‬دوای بومەلەرزەكان���ی‬ ‫هەرێمی كوردس���تانیش‪ ،‬توركیا یەكەم واڵت‬ ‫بو ئامادەیی نیشاندا بۆ هاوكاریكردنی هەرێم‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە ئەوەی زیاد لەڕادە كاردانەوەی‬ ‫خراپی هەبو لەبەرامب���ەر ریفراندۆم كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی ئێران ب���و‪ ،‬ئێران بەش���ێوەیەكی‬ ‫راستەوخۆ هاوكاری عێراق‌و حەشدی شەعبی‬ ‫كرد بۆ گرتنەوەی كەركوك‌و هەندێك شوێنی‬ ‫تر‪ ،‬بەاڵم وەك پێشتر وتم دەبێت جارێكی تر‬ ‫بەپەیوەندیەكانماندا بچینەوە‪ ،‬ئێمە دژایەتی‬ ‫هیچ واڵتێك ناكەین‪ ،‬گرژی لەنێوان پەیوەندی‬ ‫هەرێم‌و ئێران‪ ،‬نێ���وان هەرێم‌و توركیا بەهیچ‬ ‫شێوەیەك لەبەرژەوەندی هەرێمی كوردستان‬ ‫نیە‪ ،‬لەبەرژەوەن���دی گەالنی ئەم دو واڵتەش‬ ‫نیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێستا كۆمپانیاكانی روسیاش لێرەن‪،‬‬ ‫هەڵویستی روسیا چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬

‫رۆژێك لەرۆژان‬ ‫نەمانویستوە لەدژی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران هەڵوێستێك‬ ‫وەربگرین یان‬ ‫ئەوان لەدژی ئێمە‬ ‫هەڵوێست وەربگرن‬ ‫هۆش���یار سیوەیلی‪ :‬بێگومان ئەو كۆمپانیا‬ ‫نەوتیانەی لەهەرێم كاردەكەن گرنگی ئابوری‌و‬ ‫سیاس���ی خۆیان هەیە‪ ،‬هەڵوێس���تی روسیا‬ ‫ه���ەر لەس���ەرەتاوە رونبوە‪ ،‬هەڵوێس���تێكی‬ ‫تارادەیەكی زۆر پۆزەتیفیش بوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫ئەوان بابەتی نەوت‌و گرێبەستی نەوت لەگەڵ‬ ‫سیاس���ەت تێكەاڵو ناكەن‌و دو شتی جیاوازە‬ ‫ب���ەاڵم هەمومان دەزانین لەهەمو ش���وێنێك‬ ‫سیاسەت‌و ئابوری تێكهەڵكێشن‪ ،‬چاوەروانیش‬ ‫دەكەین پەیوەندیە ئابوریەكانی هەرێم‌و روسیا‬ ‫زیاتر بچێتە پێشەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬کورد لەهاوکێشەی سیاسی ئیستای‬ ‫بڕ لەزۆرانبازیی نێوان سعودیەو ئیراندا پاش‬ ‫دەەستلەكاركێش���انەوەی س���ەعد حەری���ری‬ ‫لەکوێدا دەوەستێت؟‬

‫هۆش���یار س���یوەیلی‪ :‬ناوچەكە لەكواڵنی‬ ‫بەردەوامدایە‪ ،‬ئێس���تا كێشەیەكی زۆر گەورە‬ ‫لەنێوان س���عودیەو ئێران هەی���ە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫دەیانەوێت سنورێك بۆ چاالكیەكانی حزبواڵی‬ ‫لوبنان���ی دابنرێت‪ .‬تا ئێس���تا ئ���ەو كارەیان‬ ‫نەكردوە چونكە هەمو الیەنەكان بەشداربون‬ ‫لەش���ەری داعش كە دوژمن���ی هاوبەش بو‪،‬‬ ‫ئێس���تا داعش لەعێراق‌و سوریا ئەتوانم بڵێم‬ ‫كاریگەرییەك���ی ئەوتۆی نەماوە‪ ،‬س���عودیەو‬ ‫ئیس���رائیل‌و ئەمریكا دەیانەوێت س���نورێك‬ ‫ب���ۆ كاروچاالكیەكان���ی حزب���واڵ دابنێن كە‬ ‫لەلوبنان دەیكات‪ ،‬ئەمەش كاریگەری لەسەر‬ ‫سوریاو عێراق هەیە‪ ،‬ملماڵنێی نێوان شیعەو‬ ‫س���وننە پێشبینیكراو بو‪ .‬ئێمە وەك هەرێمی‬ ‫كوردستان هێندەی بتوانین ب ‌ێ الیەنی خۆمان‬ ‫دەپارێزین‪ ،‬بەرژەوەن���دی ئێمە لەوەدایە ب ‌ێ‬ ‫الیەن بین‌و نەبینە بەشێك لەم دو جەمسەرە‬ ‫مەزهەبیە سیاسیەی كە لەناوچەكەدا هەیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ١١ :‬ئەندامەکەی پارتی بۆ ناگەرێتەوە‬ ‫نێو ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک‪ ،‬ئایا ئێوە‬ ‫مەبەستانە پرۆسەی هەڵبژاردنی رزگار عەلی‬ ‫وەک پارێزگاری نوێی كەركوك پەکبخەن؟‬ ‫هۆش���یار س���یوەیلی‪ :‬پارتی ح���ەزدەكات‬ ‫بگەرێت���ەوە ب���ۆ كەرك���وك‪ ،‬ب���ەاڵم چ���ون‬ ‫گەرانەوەی���ەك؟ گەرانەوەی���ەك بەزەلیل���ی؟‬ ‫گەرانەوەی���ەك نەتوانی پارێزگاریی لەخەڵكی‬ ‫كەركوك بكەی؟ گەرانەوەیەك یەك دەسەاڵتت‬ ‫نەبێت؟ یان گەرانەوەیەك بتوانیت پێگەیەكت‬ ‫هەبێ���ت‌و ه���اوكاری دانیش���توانی كەركوك‬ ‫بكەیت‪ ،‬ئێمە دەمانەوێ���ت بگەرێینەوە بەاڵم‬ ‫گەرانەوەیەك لەبەرژەوەندی خەڵكی كەركوك‌و‬ ‫هەرێمی كوردستان بێت‪ ،‬رزگار عەلی بەشێك‬ ‫بوە لەو كەسانەی كە ئەو رێكەوتنەیان ئیمزا‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬لەبەرئەوە خوازیاری ئەوە نین ببێت‬ ‫بەپارێزگاری کەرکوک‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬كامە رێككەوتن؟‬ ‫هۆش����یار س����یوەیلی‪ :‬ئەو رێككەوتنەی‬

‫لەنێ����وان بەش����ێك لەیەكێتی نیش����تمانی‬ ‫كوردستان‌و حەشدی شەعبی ئیمزاكراوە‪ ،‬ئەو‬ ‫بەش����ێكە لەو گروپە‪ ،‬ئێمە لەگەڵ ئەوەداین‬ ‫پارێزگارێك����ی كورد بۆ ش����ارەكە دابنرێت‌و‬ ‫پارت����ی‌و حزبەكان����ی تری����ش بگەڕێنەوە بۆ‬ ‫ش����ارەكە‪ ،‬ئیدارەی كەركوك بەم شێوەیەی‬ ‫ئێس����تا هەیە کە بەشێكی زۆری بەرێوەبەرو‬ ‫كاربەدەستە كوردەكانیان البردوە‪ ،‬پێویستە‬ ‫چاوی پێدا بخش����ێنرێتەوە و گەرانەوە ببێتە‬ ‫هۆی گەران����ەوەی كەرامەتی ك����ورد و ئەو‬ ‫كەسانەی لەكەركوك كاردەكەن بپارێزرێن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬پێتوای����ە ئێس����تا كەرام����ەت‬ ‫پارێزراونیە؟‬ ‫هۆش����یار سیوەیلی‪ :‬ئاش����كرایە شوێنێك‬ ‫بەزەب����ری چ����ەك داگیربكرێت‪ ،‬ش����وێنێكی‬ ‫وەك خورمات����و ئێمە هەمومان دەزانین چی‬ ‫بەس����ەرهاتوە ئێمە دەزانین چەندین ماڵ و‬ ‫دوكان س����وتێنراون‪ ،‬چەندین كەس شەهید‬ ‫كراون‪ ،‬ئەمە لەئەنجامی داگیركردنی خورماتو‬ ‫ب����وە‪ ،‬بەهەمانش����ێوە هێزێكی عەس����كەری‬ ‫هاتۆتە كەركوك بەبێ‌ رەزامەندی خەڵكەكەی‬ ‫بەب����ێ‌ ئەوەی ئەنجومەنی پارێزگا رازی بێت‬ ‫كە نوێنەری ئەو خەڵكەی كەركوكە و بەبێ‌‬ ‫ئەوەی داوای هاتنی ئەو هێزەی كردبێت بەبێ‌‬ ‫ئەوەی هیچ گفتوگۆیەك و دیالۆگێك كرابێت‬ ‫بێگومان ئەو هاتنە هاتنێكی سروشتی نیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دەنگۆیەك هەیە ئاشتی هەورامی‬ ‫وەزیری سامانەسروش����تیەكان رایكردوە‪ ،‬تا‬ ‫چەند ئەمە راستە؟‬ ‫هۆشیار س����یوەیلی‪ :‬وتەبێژی حكومەتی‬ ‫هەرێم لەو بارەیەوە قس����ەی كرد‪ ،‬ئاش����تی‬ ‫هەورامی راینەكردوە بە ئیشوكاری حكومەت‬ ‫لەدەرەوەیە‪ ،‬رەنگە هاتنەوەش����ی ئاس����ان‬ ‫نەبێت لەم دۆخەی ئێس����تادا‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫ئێم����ە ئاگاداری����ن‌و ئەوەی بەئێم����ە وتراوە‬ ‫دكتۆر ئاش����تی بەكاری حكوم����ی لەدەرەوە‬ ‫ماوەتەوە‪.‬‬

‫بەهۆی بۆچونی جیاوازی هێزە کوردییەکانەوە پۆستی پارێزگاری کەرکوک بێ چارەسەر ماوەتەوە‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫وەرگرتنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك‬ ‫لەالیەن كوردەوە تا ئێستا بێ چارەسەر‬ ‫ماوەتەوە‪ .‬پەرلەمانتارێكی یەكێتی‪،‬‬ ‫لیستی برایەتی‌و سەرۆكی ئەنجومەنەكە بە‬ ‫بەربەست دەزانێت‌و سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكگرتوش دەڵێت "وا پارێزگارێكی‬ ‫كوردیشت دانا‪ ،‬ئەگەر پارێزگارێكی بارمتە‬ ‫بێت لەدەستی ئەو هێزانەی لەوێن دەتوانێت‬ ‫چی بكات؟"‪.‬‬ ‫ل���ەدوای روداوەكان���ی ‪ 16‬ئۆكتۆب���ەر‌و‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ەوەی كەرك���وك لەالیەن هێزە‬ ‫عێراقییەكان‌و حەشدی شەعبییەوە‪ ،‬سەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراق بە بڕیارێك جێگری پارێزگاری‬ ‫كەركوكی وەك پارێ���زگار بەوەكالەت لەجێی‬

‫نەجمەدین كەریم دانا كە لەالیەن پەرلەمانی‬ ‫عێراق���ەوە ل���ە پۆس���تەكەی دورخرابوەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تا كە نزیكەی مانگێكە پۆس���تەكە بە‬ ‫وەكال���ەت دراوەتەوە كەس���ێك لەپێكهاتەی‬ ‫عەرەب‪ ،‬بەاڵم هێش���تا الیەن���ە كوردییەكان‬ ‫تێڕوانینی جیاوازیان هەیە لەس���ەر چۆنیەتی‬ ‫وەرگرتنەوەی ئەو ئیستحقاقە‪.‬‬ ‫ش���وان داودی پەرلەمانت���اری یەكێت���ی‬ ‫لەپەرلەمانی عێراق‪ ،‬لیستی برایەتی كەركوك‬ ‫بەتایبەت ‪ 11‬ئەندامی لیس���تەكە كە سەر بە‬ ‫پارتین لەگەڵ رێب���وار تاڵەبانی كە ئەندامی‬ ‫لیستەكەیە لەسەر پشكی یەكگرتو‌و سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەن���ی پارێزگاكەش���ە بەوەكال���ەت‪،‬‬ ‫تۆمەتب���ار دەكات ب���ەوەی كە بەربەس���تن‬ ‫لەب���ەردەم ئەنجامنەدان���ی كۆبون���ەوەی‬ ‫ئەنجومەن���ی پارێزگای كەرك���وك بۆ دانانی‬ ‫پارێزگارێكی نوێ‪.‬‬

‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە ‪ 41‬ئەندام‬ ‫پێكدێت كە ‪ 26‬ئەندامیان لەلیس���تی برایەتی‬ ‫كەركوك���ن‌و ل���ەو ژمارەی���ەش ‪ 11‬ئەندامیان‬ ‫س���ەر بە پارت���ی دیموكراتی كوردس���تانن‌و‬ ‫س���ێ ئەندامیان سەر بە یەكگرتوی ئیسالمی‬ ‫كوردستانن‪.‬‬ ‫بەبڕوای ش���وان داودی هێشتنەوەی ئەو‬ ‫كێش���ەیە بەو جۆرە ل���ە بەرژەوەندی كورد‌و‬ ‫كەركوكیش���دا نیی���ە‌و پێكهات���ەی عەرەبی‬ ‫شارەكەش دەیانەوێت بەوشێوەیە بمێنێتەوە‬ ‫كە ل���ە قازانجی ئەواندایە‪ ،‬چونکە پارێزگاری‬ ‫ئێستا بەوەكالەت لەلیس���تی عەرەبییە‪ .‬ئەو‬ ‫رەتیکردەوە هیچ كێش���ەیەك ب���ۆ ئەندامانی‬ ‫لیس���تی برایەت���ی‌و س���ەرۆكی ئەنجومەنی‬ ‫پارێ���زگای كەركوك دروس���ت ببێ���ت ئەگەر‬ ‫بگەڕێنەوە شارەكە‌و وتیشی "نەگەڕانەوەیان‬ ‫ب���ۆ كەرك���وك بڕیارێكی سیاس���ی خۆیانە‪،‬‬

‫ئەگەرن���ا هی���چ كێش���ەیان نیی���ە‪ .‬رۆژان���ە‬ ‫دەبینین رێبوار تاڵەبانی لەتەلەفزیۆنەكانەوە‬ ‫قس���ەئەكات‌و كەس���ێك نییە پێی بڵێت ئەو‬ ‫قسانەی دەیانكەیت وا نین‌و خۆڵ مەكە چاوی‬ ‫خەڵكییەوە"‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارەی یەكێتی هۆشداریدەدات‬ ‫كە ئەگ���ەر ئەنجومەنی پارێ���زگای كەركوك‬ ‫كۆنەبێت���ەوە‪ ،‬رەنگ���ە پەرلەمان���ی عێ���راق‬ ‫بڕی���اری هەڵوەش���اندنەوەی ئەنجومەنەك���ە‬ ‫ب���دات‪ ،‬چونكە بەپێی قس���ەی ئەو ئێس���تا‬ ‫پەرلەمانت���اران خەریكی ئەوەن ئیمزا بۆ ئەو‬ ‫مەبەس���تە كۆدەكەنەوە‌و وتیشی "ئەوەش لە‬ ‫بەرژەوەندی كورددا نییە‪ ،‬ئەوكات س���ەرۆك‬ ‫وەزیران پارێزگارێك دادەنێت تا هەڵبژاردنی‬ ‫داهاتو"‪.‬‬ ‫بەاڵم موسەنا ئەمین سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكگرت���وی ئیس�ل�امی لەپەرلەمانی عێراق‪،‬‬

‫رایدەگەیەنێ���ت كە ئ���ەوان ل���ە یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی‌و هەروەها رێبوار تاڵەبانی سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەن���ی پارێزگا‌و فراكس���یۆنی یەكگرتو‬ ‫لەگەڵ ئەوەن پێشتر دەبێت دۆخی كەركوك‌و‬ ‫ناوچەكانی دیكەش ئاسایی بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بە بڕوای موسەنا ئەمین ئاساییكردنەوەكەش‬ ‫بەوە دەبێت كە لێكۆڵینەوە لەهەمو ئەو تاوانانە‬ ‫بكرێ���ت كە لەو ناوچان���ە ئەنجامدراون پاش‬ ‫گەڕانەوەی دەس���ەاڵتی فیدراڵی‪ ،‬هاواڵتیانی‬ ‫زیانلێكەوتو قەرەبوبكرێنەوە‌و بە هاوبەش���ی‬ ‫ناوچەكان ئیدارە بدرێن‌و هێزی هاوبەش���یش‬ ‫ئەمنیەتی ناوچ���ەكان بپارێزێت‌و چەكدارانی‬ ‫دیك���ە لەكەركوك بچن���ە دەرەوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫حەش���دی ش���ەعبی كە هێزێكە ئینتیمایەكی‬ ‫تایبەتی هەیە‪ ،‬ت���ا دڵنیایی بدرێت بە هەمو‬ ‫پێكهات���ەكان‌و ئەو ب���ە س���ەربازگەكردنەی‬ ‫كەرك���وك كۆتای���ی پێ بێ���ت‌‪ ،‬ئاوارەكانیش‬

‫بگەڕێنەوە س���ەر زێدی خۆیان‌و پارێزراو بن‬ ‫لەدەستدرێژی‪ .‬جەختیشی کردەوە "ئەمانەش‬ ‫مەرجی یەكگرتو‌و كاك رێب���وار نین‪ ،‬بەڵكو‬ ‫مەرجی یاسا‌و لۆژیكی دەستورن"‪.‬‬ ‫لەپاڵ ئەوەشدا بەپێویس���تی دەزانێت كە‬ ‫ئەمنیەتی ئەندامانی ئەنجومەن خۆیشیان كە‬ ‫دەگەڕێنەوە پارێزراو بێت‌‪ .‬وتیش���ی "ئێستا‬ ‫لەناو كەركوك���دا ك���ەس لەئەمنیەتی خۆی‬ ‫مسۆگەر نییە‪ ،‬تەنانەت ئەو هێزە سیاسیانەش‬ ‫ك���ە پەیوەندی���ان زۆر گەرموگوڕ‌و باش���ە‌و‬ ‫ه���اوكاری هێزەكانی عێراق���ن وەكو یەكێتی‪،‬‬ ‫خۆیش���یان ئەمنیەتی خۆی���ان‌و ئەندامانیان‬ ‫پارێزراو نییە"‪ .‬جەختیش���ی كردەوە "ئەگەر‬ ‫دۆخەكە ئاس���ایی نەكرێتەوە چۆن كەركوك‬ ‫بەڕێوەببرێت؟ وا پارێزگارێكی كوردیشت دانا‪،‬‬ ‫ئەگەر پارێزگارێكی بارمتە بێت لەدەستی ئەو‬ ‫هێزانەی كە لەوێن دەتوانێت چی بكات؟"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫ئه‌شكه‌نجه‌دان‌ له‌گرتوخانه‌كانی‌ هه‌رێمدا به‌رده‌وامە‬

‫داواكارێك ‌ی گشتی‌‪ :‬زیندانیی‌ هه‌بو‌ه له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا‬ ‫دانی‌ به‌كوشتنی‌ كه‌سێكدا پێنراوه‌‪ ،‬دواتر ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌سه‌كه‌ نه‌كوژراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬گوڵباخ حه‌سه‌ن‬

‫ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌ الوازه‌‌و سكااڵ ‌ی‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دراوه‌كان به‌هه‌ند وه‌رناگیرێن‬

‫رێكخراوه‌كانی چاودێریی مافه‌كانی مرۆڤ باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ هێشتا داموده‌زگا ئه‌منیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان په‌ناده‌به‌نه‌ به‌ر لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه‌دان‬ ‫بۆ ناچاركردنی‌ هه‌ندێك له‌ تۆمه‌تباران بۆ داننان‬ ‫به‌تاوانه‌كانیاندا‪ .‬سه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گشتی‌‬ ‫گه‌رمیانیش پشتڕاستی ده‌كاته‌وه‌‪" :‬زیندانی‌ هه‌بووه‌‬ ‫له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا دانی‌ به‌كوشتنی‌ كه‌سێكدا‬ ‫پێنراوه‌‪ ،‬دواتر ده‌ركه‌وتوه‌ كه‌سه‌كه‌ نه‌كوژراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی ماده‌ی ‪37‬ی‌ ده‌س���توری‌ عێ���راق‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ج���ۆره‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌دانێكی‌ جه‌س���ته‌یی‌‌و ده‌روون���ی‌‬ ‫تۆمه‌تب���اران قه‌ده‌غه‌كراوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ تۆمه‌تباری‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دراو مافی‌ تۆماركردنی‌ سكااڵی یاسایی‌‌و‬ ‫قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ی‌ مادی‌‌و مه‌عنه‌وی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ داواكاری‌ گش���تی‌‌و چاالكوانانی‌ بواری‌‬ ‫مافه‌كانی‌ مرۆڤ‪ ،‬نایش���ارنه‌وه‌ له‌نێو گرتوخانه‌كاندا‬ ‫لێدان‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌دان به‌كارده‌هێنرێت‪ ،‬ئیداره‌دانی‌‬ ‫گرتوخانه‌كان "له‌الیه‌ن عه‌قڵیه‌ته‌ دواكه‌وتوه‌كانه‌وه‌" به‌‬ ‫یه‌كێك له‌هوكاره‌كانی به‌رده‌وام بوونی‌ ئه‌شكه‌نجه‌دانی‌‬ ‫زیندانی‌ ده‌زانن‪.‬‬ ‫ئه‌و زیندانیان���ه‌ی‌ له‌نێو دام���وده‌زگا ئه‌منیه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا ئه‌شكه‌نجه‌دراون‪ ،‬زیاتر ئه‌وانه‌ن‬ ‫كه‌ به‌پێی‌ ماده‌ قورس���ه‌كان راگی���راون‌و تۆمه‌تبارن‬ ‫به‌كوش���تن‌و تی���رۆر‌و به‌كارهێن���ان‌و بازرگانیك���ردن‬ ‫به‌ماده‌ی‌ هۆشبه‌ر‪.‬‬ ‫گه‌رچی‌ ده‌زگا ئه‌منیه‌كان به‌فه‌رمی‌ دان به‌ لێدان‌و‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی‌ زیندانی���دا نانێن‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫ل���ه‌ لێكۆڵه‌ری‌ ئه‌و ده‌زگایانه‌ لێدان‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌دان‬ ‫به‌ ته‌نه���ا رێگه‌چاره‌ بۆ ئیعت���راف پێكردنی‌ تاوانبار‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬پێیانوایه‌ لێدان رێگه‌یه‌كی‌ س���ه‌ركه‌وتووه‌ بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌ سه‌ره‌داوه‌كان‪.‬‬ ‫رێكخ���راوه‌ نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌كان تا ئێس���تا چه‌ندین‬ ‫راپۆرتی���ان له‌س���ه‌ر بارودۆخ���ی‌ زیندانیان���ی‌ نێ���و‬ ‫گرتوخانه‌كان���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان باڵوكردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ناوه‌رۆكی‌ زۆربه‌ی‌ راپۆرته‌كان ئاماژه‌ به‌هه‌بوونی‌‬ ‫لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه‌دان له‌نێو گرتوخانه‌كان دا ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێشتا به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ هه‌رێم به‌فه‌رمی‌ دانیان‬ ‫به‌مه‌دا نه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ یاسا نابێت دادوه‌ر مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ دۆسیه‌ی‌‬ ‫ئه‌و تۆمه‌تبارانه‌دا بكات كه‌ له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا دانیان‬ ‫به‌ تاواندا پێنراوه‌‪ ،‬به‌اڵم گرتوخانه‌كانی‌ چاكس���ازی‌‬ ‫زۆر له‌و سزادراوانه‌یان تێدایه‌‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی‌ خۆیان بێ‌‬ ‫تاوانن‌و به‌هۆی‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌دانه‌وه‌ تاوانیان خستۆته‌‬

‫ریکالم‬

‫ئه‌ستۆی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گش���تی‌ گه‌رمی���ان‪ ،‬پێیوای ‌ه‬ ‫به‌كارهێنانی‌ لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه‌دان له‌گرتوخانه‌كاندا‪،‬‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ بانگه‌ش���ه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمه‌ كه‌ بۆ‬ ‫له‌به‌رچاوگرتنی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤ ده‌یكات‪.‬‬ ‫دادوه‌ر ن���زار حه‌س���ه‌ن‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫"لیژنه‌كانی‌ ئێمه‌ كه‌ س���ه‌ردانی‌ بنكه‌كانی‌ ئاسایش‌و‬ ‫پۆلی���س ده‌كه‌ن‪ ،‬گه‌یش���تونه‌ته‌ ئ���ه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ی‌‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دان بوونی‌ هه‌یه‌‌و هێشتا زیندانی‌ به‌ زه‌بری‌‬ ‫لێدان ئیعترافی‌ پێده‌كرێت"ز‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گش���تی‌ گه‌رمی���ان‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌وه‌ك���رد ئه‌وان له‌دۆس���یه‌ی‌ ئ���ه‌و زیندانیانه‌دا كه‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دراون‪ ،‬له‌رێگ���ه‌ی‌ راپۆرتی‌ ره‌س���میه‌وه‌‬ ‫س���ه‌روی‌ خۆیان‌و الیه‌نی‌ به‌رپرسیاریش له‌ورده‌كاری‌‬ ‫پێشێلكارییه‌كان ئاگادارده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫دادوه‌ر نزار ‪ ،‬وت���ی‌ "ئه‌وانیش جاروبار لیژنه‌یه‌كی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ الوازو نیمچه‌ مردوو پێكده‌هێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی‌ الوازی‌ لیژنه‌كانه‌وه‌ له‌ڕووی ئیداری‌و یاساییه‌وه‌‬ ‫تائێستا هیچ كه‌سێك سزانه‌ دراوه‌"‪.‬‬ ‫زۆرێك له‌و لێكۆڵ���ه‌ر‌و كارماندانه‌ی‌ پێش���ێلكاری‌‬ ‫به‌رانبه‌ر زیندانیه‌كان ئه‌نجام ده‌ده‌ن پله‌دارن‌و به‌هۆی‌‬ ‫رازی‌ نه‌بوونی‌ مه‌رجه‌عه‌كانیانه‌وه‌ بۆ راده‌ستكردنیان‬ ‫ب���ه‌دادگا‪ ،‬ئ���ه‌و رێوش���وێنانه‌ په‌كی���ان ده‌كه‌وێ���ت‬ ‫كه‌به‌رانبه‌ریان ده‌گیرێنه‌ب���ه‌ر‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌پێی‌ وته‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گشتی‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ داواكاری‌ گش���تی‌ گه‌رمیان‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫به‌حاڵه‌تێكی‌ به‌الرێدا بردنی‌ قۆناغی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ كرد‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی‌ تۆمه‌تباره‌وه‌‪ ،‬روونیكرده‌وه‌‬ ‫حاڵه‌تێك هه‌بوو زیندانیه‌كه‌ هێنده‌ ئه‌شكه‌نجه‌درابوو‪،‬‬ ‫ناچاربوو دان به‌كوش���تنی‌ كه‌س���ێكدا بنێت له‌پێناو‬

‫ده‌ربازبوونی‌ له‌ئه‌ش���كه‌نجه‌‪ ،‬وتی‌ "دوات���ر ئه‌نجامی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ده‌ریخس���ت ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ كه‌دان‬ ‫به‌كوشتنی‌ دا نرابوو‪ ،‬له‌ژیاندا بوو"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتیشی‌ "حاڵه‌تی‌ تر هه‌بووه‌ زیندانی‌ دانی‌‬ ‫به‌كێشانی‌ ماده‌ی‌ هۆشبه‌ردا ناوه‌ له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ دوات���ر ئه‌نجامی‌ پش���كنینه‌ پزیش���كیه‌كان‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ سه‌لماندووه‌"‪.‬‬ ‫ئاری���ان عوس���مان‪ ،‬پارێ���زه‌ری‌ یه‌كێ���ك ل���ه‌و‬ ‫تۆمه‌تبارانه‌ی‌ له‌كاتی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌دا له‌الیه‌ن ده‌زگا‬ ‫ئه‌منیه‌كانه‌وه‌ ئه‌شكه‌نجه‌ دراوه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"ده‌زگا ئه‌منیه‌كان تۆمه‌تبار ئه‌شكه‌نجه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پۆلیس كه‌متر په‌نا ده‌باته‌ به‌ر ئه‌شكه‌نجه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و پارێزه‌ره‌ وێرای‌ جه‌ختكردنه‌وه‌ له‌سه‌ر نایاسایی‌‬ ‫بوونی‌ ئه‌شكه‌نجه‌دانی‌ تۆمه‌تبار‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی‌ داواكاری‌ گش���تیه‌وه‌ س���كااڵیان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌دانی‌ تۆمه‌تبار له‌الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منیه‌كانه‌وه‌‬ ‫تۆمارك���ردووه‌‪ ،‬به‌اڵم بێ‌ ئومێدن له‌وه‌ی‌ س���كااڵكان‬ ‫ده‌رئه‌نجامیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاس���ۆ هاش���م كه‌ پارێزه‌رێكی‌ تره‌‪ ،‬به‌كارهێنانی‌‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌ له‌نێو گرتوخانه‌كاندا پشتڕاست ده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫باس له‌وه‌ده‌كات تۆمه‌تبارانی‌ دۆس���یه‌ قورس���ه‌كان‪،‬‬ ‫له‌نێو زینداندا ئه‌ش���كه‌نجه‌ی‌ جه‌س���ته‌یی‌‌و ده‌روونی‌‬ ‫ده‌درێن‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ئه‌شكه‌نجه‌ ده‌درێن‬ ‫س���كااڵ تۆمار ناكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ له‌رووی‌ واقیعیه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی‌ تۆمه‌تبارن به‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌دان له‌دادگاكان‬ ‫به‌هێزترن"‪.‬‬ ‫له‌به‌رانب���ه‌ردا ده‌زگا ئه‌منی���ه‌كان به‌ره‌س���می‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی‌ زیندان���ی‌ ره‌تده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌به‌وه‌ده‌ك���ه‌ن ئ���ه‌وان له‌كات���ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌دا‬

‫له‌گ���ه‌ڵ تۆمه‌تباران‪ ،‬ره‌چاوی‌ بنه‌ماكانی‌ مافی‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫رائید عه‌لی‌ قه‌دوری‌ وته‌بێژی‌ به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ پۆلیسی‌‬ ‫گه‌رمیان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئێمه‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌دانی‌‬ ‫تۆمه‌تبار قه‌بوڵ ناكه‌ین"‪ .‬رونیش���یكرده‌وه‌ زانس���تی‌‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كردن پێشكه‌وتوه‌‌و ناچاركردنی‌ تۆمه‌تبار‬ ‫بۆ داننان به‌تاوانێكدا له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا‪ ،‬كاریگه‌ری‌‬ ‫خراپی‌ له‌س���ه‌ر ره‌وتی‌ لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌بێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر ئه‌فس���ه‌رێك په‌نا بباته‌ به‌ر ئه‌ش���كه‌نجه‌ س���زا‬ ‫ده‌درێت‪.‬‬ ‫كارزان فازی���ل‪ ،‬پارێ���زه‌ر له‌رێكخراوی س���ه‌نته‌ری‬ ‫په‌ره‌پێدانی دیموكراس���ی‌و مافی م���روڤ (‪)dhrd‬‬ ‫كه‌ ماوه‌ی دووس���اڵه‌ له‌ كوردستان پڕۆژه‌ یه‌كیان بۆ‬ ‫ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی ئه‌ش���كه‌نجه‌دان راگه‌یاندووه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"له‌م���اوه‌ی‌ دوو س���اڵدا داكۆكیمان ل���ه‌ ‪ 27‬حاڵه‌تی‌‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌دان كردووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها رێنمایی‌ یاسایمان‬ ‫داوه‌ته‌ ‪ 124‬حاڵه‌تی‌ تری‌ ئه‌شكه‌نجه‌دان"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ ئه‌و یاساناس���انه‌ی‌ له‌ رێكخراوی ‪dhrd‬‬ ‫كارده‌كه‌ن‪ ،‬په‌یڕه‌وكردنی‌ ئه‌شكه‌نجه‌دان ده‌گه‌رێنه‌وه‌‬ ‫بۆ نه‌بوون���ی‌ میكانیزمی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ نوێ‌‌و س���ود‬ ‫وه‌رنه‌گرت���ن ل���ه‌ ته‌كنه‌لۆژیا بۆ دۆزین���ه‌وه‌ی‌ تاوان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها بوون���ی‌ كلتوری‌ توندوتیژی‌ الی‌ كارمه‌ندانی‌‬ ‫ده‌زگا ئه‌منی���ه‌كان‌و رێزنه‌گرت���ن له‌مافه‌كانی‌ مرۆڤ‬ ‫هۆكاری‌ ترن‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ تاچه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌ له‌تۆمه‌تبارانی‌‬ ‫پشت ئه‌ش���كه‌نجه‌دانه‌كان كراوه‌‪ ،‬كارزان فازیل وتی‌‬ ‫"ناتوانین بڵی���ن لێپێچینه‌وه‌ نه‌كراوه‌ ‪،‬به‌اڵم ئه‌توانین‬ ‫بڵێین لێپیچینه‌وه‌كان زۆر كه‌من‪ ،‬چونكه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫دادوه‌ری‌ الوازه‌‌و سكااڵی‌ ئه‌شكه‌نجه‌دراوه‌كان به‌هه‌ند‬ ‫وه‌رناگیرێن"‪.‬‬

‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪:‬‬

‫گه‌ر حكومه‌ت ‌ی ڕزگار ‌ی نیشتمان ‌ی‬ ‫پێكنه‌یه‌ت پالن ‌ی (‪B‬و‪‌)C‬مان‬ ‫ده‌بێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫ئه‌ندامێكی چڤاتی‌ نیشتمانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كۆبونه‌وه‌و سه‌ردانه‌كانیان بۆ ال ‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كان بۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ ڕزگاری‌ نیشتمانیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "گه‌ر پارتی‌‌و یه‌كیه‌تی‌ گوێمان لێنه‌گرن‬ ‫پالنی‌ بی‌‌و سی مان ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئیسماعیل فایه‌ق ئه‌ندامی‌ چڤاتی‌ نیشتمانی‌ بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گ���ۆڕان به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یان���د "پێكهێنان���ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ڕزگاری‌ نیش���تمانی‌ یه‌كێك���ه‌ له‌هه‌ره‌ پێویس���تیه‌كانی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان‪ ،‬چونكه‌ بڕوامان وایه‌ ئه‌م حكومه‌ته‌ی‌‬ ‫ئێستا به‌م بیركرنه‌وه‌یه‌ی‌ ئێستاو به‌و جۆره‌ كاركردنه‌ی‌‬ ‫ئێس���تایه‌وه‌‪ ،‬سه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌‌و ناش���بێت‪ .‬له‌ڕابردوشدا‬ ‫وه‌ك پێویس���ت نه‌بوه‌‌و ناتوانێت چاره‌س���ه‌ری‌ كێشه‌و‬ ‫گیروگرفت���ه‌كان بكات‪ ،‬بۆیه‌ به‌پێویس���تی‌ ده‌زانین ئه‌م‬ ‫حكومه‌ته‌ هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هه‌ڵس���وڕاوه‌ی گ���ۆڕان وت���ی "لێ���ره‌و له‌وێ‌‬ ‫گوێمان له‌قس���ه‌ی‌ به‌رپرس���انی‌ حكومه‌ت ده‌بێت ده‌ڵێن‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌مان كاتیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ قسه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت كاری‬ ‫بۆ بكرێت‌و بكرێت به‌كردار‪ .‬مه‌رجیش نیه‌ ئه‌م حكومه‌ته‌ی‌‬ ‫ئێستا له‌ڕه‌گه‌وه‌ هه‌ڵبوه‌شێنرێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌توانین سود‬ ‫له‌و كه‌س���انه‌ش وه‌ربگرین كه‌ئێس���تا ل���ه‌م حكومه‌ته‌دا‬ ‫به‌ش���دارن‌و حكومه‌تێكی‌ ڕزگاری‌ نیشتمانی‌ پێكبهێنین‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش پێویستی‌ به‌گفتوگۆو له‌یه‌ك گه‌شتنی‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پێویسته‌ ئه‌قلیه‌ته‌كان‌و ده‌موچاوه‌كان بگۆرین"‪.‬‬ ‫رونیشی كرده‌وه‌ "له‌كۆی‌ نۆزده‌ وه‌زاره‌ت ته‌نها پانزه‌‬ ‫وه‌زاره‌ت وه‌زیریان هه‌یه‌‪ .‬هه‌ش���ت وه‌زیر له‌پۆسته‌كانیان‬ ‫نه‌م���اون‪ .‬چواری���ان وه‌زیره‌كان���ی‌ گۆران ب���ون‪ ،‬دوانی‌‬ ‫دیكه‌ش���یان ده‌س���تیان له‌پۆس���ته‌كانیان كێشاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت ئه‌م حكومه‌ت���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ له‌چه‌ند ڕۆژی‌ داهات���ودا له‌گه‌ڵ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌ كۆده‌بینه‌وه‌ ت���ا ڕازییان بكه‌ی���ن‌و حكومه‌تی‌‬ ‫ڕزگاری‌ نیشتمانی‌ پێكبهێنرێت"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ به‌وه‌ كرد ئه‌گه‌ر پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ ئاماده‌ی‌‬ ‫پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌ ڕزگاری‌ نیش���تمانی‌ نه‌بن‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫قس���ه‌ی‌ دیكه‌یان ده‌بێت‪" :‬ئێم���ه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین پارتی‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌ ئاماده‌ی���ی‌ ئه‌وه‌یان هه‌بێت بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ ڕزگاری‌ نیش���تمانی‌‪ .‬گ���ه‌ر ئام���اده‌ نه‌بن‬ ‫ئه‌وكات بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌‌و لیستی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ نیشتمانی‌ بیر له‌پالنی‌ بی‌‌و سی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫تا ئێستا ته‌نها كار له‌سه‌ر پالنی‌ ئه‌ی‌ كراوه‌‪ .‬هیوادارین‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ له‌بارودۆخی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تێبگه‌ن‌و‬ ‫هاوڕابن له‌گه‌ڵ س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان بۆ دروس���تكردنی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ڕزگاری‌ نیشتمانی‌"‪.‬‬ ‫جه‌ختیش���ی كرده‌وه‌ "له‌ئه‌نجامی‌ كۆبونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌كانه‌ سیاس���یه‌كان به‌تایبه‌ت یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ڕونبۆته‌وه‌ كه‌ ئه‌وانیش هاوڕان له‌گه‌ل‬ ‫بۆچونه‌كانی‌ ئێمه‌‌‪ .‬ئه‌وانیش له‌ڕابردو‌و ئێستاشدا گله‌ییان‬ ‫هه‌ب���وه‌و هه‌یه‌‌و پێیان وایه‌ ئه‌و ش���ێوازه‌ له‌ حكومڕانی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان پێویستی‌ به‌گۆڕانكاری‌ هه‌یه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫موچه‌و بودجه‌‪ ..‬له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدادا‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬

‫پشکی هەرێم لەپرۆژەی بودجەی ‪2018‬ی عێراقدا‬

‫پرسی موچه‌و بودجه‌ی موچه‌خۆرانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌ئێستاشدا گه‌رمترین‬ ‫پرسی موچه‌خۆران‌و هاواڵتیانی هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫كه‌ په‌یوه‌سته‌ بە‌ژیان‌و گوزه‌رانی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬ئه‌گه‌رچی له‌ئێستادا هه‌رێم‬ ‫ئاماده‌یه‌ ته‌واوی دۆسیه‌ی نه‌وت‌و دارایی‬ ‫بخاته‌ به‌رده‌م به‌رپرسانی به‌غداد له‌پێناو‬ ‫به‌شه‌ بودجه‌و موچه‌ی موچه‌ خۆران به‌اڵم‬ ‫به‌غداد ده‌یه‌وێت به‌هۆی پرسی بودجه‌وه‌‬ ‫ته‌نازولی سیاسی زیاتر بە‌به‌رپرسانی‬ ‫هه‌رێم بكات‪ ،‬ئه‌م پرسه‌ له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫كۆمه‌ڵێك پرسی دیكه‌ی به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫ئااڵندووه‌ (پرسی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‪،‬‬ ‫به‌شه‌بودجه‌ی هه‌رێم‪ ،‬موچه‌ی پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌ی فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬دۆسیه‌ی نه‌وت)‬ ‫ئه‌م پرسانه‌ هه‌ریه‌كه‌و ناكۆكی‌و روانینی‬ ‫جیاوازی نێوان هه‌ردوالی لێكه‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌دوای روداوه‌كان���ی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌‬ ‫ئیدی هه‌رێم له‌هه‌وڵی ره‌خساندنی گفتوگۆی ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ به‌غ���داد‪‌،‬و موچه‌خۆرانیش به‌هۆی‬ ‫نائومێدی���ان له‌به‌رپرس���انی هه‌رێم چاویان‬ ‫له‌به‌غدایه‌ بۆ ناردن���ی موچه‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیشكالیه‌ته‌كه‌ له‌سه‌ر ژماره‌ی فه‌رمانبه‌رانه‌‪ ،‬‬ ‫كه‌ حكومه‌ت���ی هه‌رێم ئاماده‌ی���ه‌ ته‌واوی‬ ‫ژم���اره‌ی موچه‌خ���ۆران ره‌وان���ه‌ی به‌غداد‬ ‫بكات‪ .‬ك���ه‌ ژماره‌ی���ان دوای سیس���تمی‬ ‫بایۆمه‌تری (‪ )1.249.481‬مووچه‌خۆره‌‌و‬ ‫مانگانه‌ش پ���اره‌ی پێویس���ت بۆیان بڕی‬ ‫(‪ )897500000000‬دین���اره‌ بە‌ش���ێوه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫(‪ 108‬ملیار دینار بۆ مووچه‌ی ‪244.656‬‬ ‫خانه‌نش���ین‪ 38.5( ،‬ملی���ار دین���ار بۆ‬ ‫مووچه‌ی ‪ 96.053‬خانه‌واده‌ی شه‌هیدان‌و‬ ‫ئه‌نفالكراوان)و (‪ 30‬ملیار دینار بۆ مووچه‌ی‬ ‫‪ 159.000‬كه‌مئه‌ندام���ان‌و س���وودمه‌ندانی‬ ‫چاودێری���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‪‌).‬و (‪ 455‬ملیار‬ ‫دینار بۆ مووچه‌ی ‪ 483.307‬فه‌رمانبه‌ران ‬ ‫بە‌پۆلیسیش���ه‌وه‌)‌و (‪ 266‬ملیار دینار بۆ‬ ‫مووچه‌ی ‪ 266.465‬پێشمه‌رگه‌‌و هێزه‌كانی‬ ‫ئاسایش) ئه‌گه‌ر لێی وردبیته‌وه‌ بە‌ئاسانی‬ ‫بۆت ده‌رده‌كه‌وێت له‌م ژمارانه‌و پێداویستی‬ ‫موچه‌ بۆیان جیاوازی زۆر هه‌یه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫پێش سیس���تمی بایۆمه‌تری ژماره‌ی موچه‌‬ ‫خۆران���ی هه‌رێ���م (‪ )1395000‬موچه‌خۆر‬ ‫هه‌ب���و كه‌ موچ���ه‌ی مانگان���ه‌ی ته‌واوه‌تی‬ ‫ده‌یك���رده‌ (‪ 868‬ملی���ار دین���ار) ب���ه‌اڵم‬ ‫‌ئێستا كه‌ ژماره‌كه‌ی به‌هۆی بایۆمه‌تریه‌وه‌‬ ‫(‪ 145‬ه���ه‌زار فه‌رمانب���ه‌ر) كه‌می كردووه‌‬ ‫بۆته‌ (‪ )1.249.481‬موچه‌خۆر به‌اڵم بڕی‬ ‫موچه‌ك���ه‌ی زیادی ك���رد(‪ 29‬ملیار) دینار‬ ‫زیادی كردووه‌‪.‬‬ ‫له‌پ���رۆژه‌ بودج���ه‌ی ‪ 2018‬ی عێراقدا‬ ‫پش���كی ‪ %12.67‬بۆ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫دیاریك���راوه‌‪ ،‬ك���ه‌ به‌ده‌ركردن���ی بودجه‌ی‬ ‫سیاسی‌و حاكیمه‌وه‌ رێژه‌كه‌ داده‌به‌زێت بۆ‬ ‫نزیكه‌ی ‪ %6‬به‌و پێیه‌ی له‌یاسای بودجه‌ی‬ ‫‪ 2013‬كاتێك پش���كی هه‌رێم ‪%17‬بو دوای‬

‫‪5‬‬

‫ده‌ركردنی به‌ش���ه‌ بودجه‌ی ‪%17‬ی هه‌رێم‬ ‫رێژه‌كه‌ داده‌به‌زێت بۆ ‪ ،%10.4‬واتا رێژه‌ك ‌ه‬ ‫‪ %6.6‬كه‌م���ی ك���ردووه‌ ته‌رخانكراوه‌ بۆ‬ ‫بودجه‌ی حاكیمه‌و سیادی‪.‬‬ ‫بودج���ه‌ی ته‌رخانكراو ب���ۆ حاكیمه‌ كه‌‬ ‫شه‌ش جۆر ده‌گرێته‌وه‌ ئه‌وانیش (پسوڵه‌ی‬ ‫خۆراك ‪ ،‬خه‌رجی هاورده‌ی س���وته‌مه‌نی‪،‬‬ ‫خه‌رج���ی ناكۆكی موڵكایه‌ت���ی‪ ،‬ده‌رمان‪،‬‬ ‫پاره‌ی گه‌ن���م‌و چه‌ڵت���وك‪ ،‬هاورده‌كردنی‬ ‫وزه‌ی كاره‌ب���ا) كه‌ بڕی پاره‌ی ته‌رخانكراو‬ ‫(‪ 5‬ترلیۆن‌و ‪ 500‬ملیار دینار)ه‌و بڕی (‪935‬‬ ‫ملی���ار دین���ار) دیناری له‌پش���كی ‪%17‬ی‬ ‫هه‌رێمه‌ ده‌بات‪ ،‬هاوكات بودجه‌ی سیاسدی‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی به‌شه‌ بودجه‌ی عێراقدا ده‌بات‬ ‫بە‌رێ���ژه‌ی (‪)%39.87‬ی بوده‌جه‌ی عێراق‬ ‫ده‌بات‌و بڕه‌كه‌ی (‪ 43‬ترلیۆن‌و ‪ 109‬ملیارو‬ ‫‪ 823‬ملی���ۆن) دین���اره‌ بۆ ئ���ه‌م بابه‌تانه‌‬ ‫ته‌رخان ده‌كرێت(ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی كۆم���ار ‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران‪ ،‬وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌زگای دژه‌ تی���رۆر‪ ،‬وه‌زاره‌تی به‌رگری ‪،‬‬ ‫دادگای فیدراڵی‪ ،‬كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان‪،‬‬ ‫خه‌رجی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ته‌واوی ده‌س���ته‌كان‪،‬‬ ‫ده‌زگای هه‌واڵگری عێراق‪ ،‬ده‌ستی نه‌زاهه‌‪،‬‬ ‫قه‌رزه‌كان‪...‬هتد)‬ ‫ئه‌و بودجه‌ی���ه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌ له‌بودجه‌ی‬ ‫عێراق (‪ 53‬ترلیۆن دینار)ه‌ پشكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌م بڕه‌ ده‌درێت‪ ،‬پشكی هه‌رێم‬ ‫بۆ ‪2018‬ی بودج���ه‌ی عێراق ‪ %12.67‬كه‌‬ ‫‌ل���ه‌و ‪ 53‬ترلیۆن دین���اره‌ ده‌درێت ده‌كاته‌‬ ‫(‪ 6‬ترلی���ۆن‌و ‪ 840‬ملی���ار دین���ار)‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫له‌بودجه‌ی ‪2017‬ی عێراق بڕی زیاتر له‌(‪11‬‬ ‫ترلیۆن ‪ 605‬ملیار دینار) ته‌رخانكرابوو بۆ‬ ‫هه‌رێم به‌اڵم هه‌رێم رازی نه‌بوو‪.‬‬ ‫له‌پ���رۆژه‌ بودج���ه‌ی عێراق ب���ۆ ‪2018‬‬

‫ئێستا به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌غداد خۆی‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتووی شه‌ڕ‬ ‫ده‌زانێت‌ نیازی‬ ‫سه‌پاندنی هه‌موو‬ ‫جۆره‌ بڕیارێك‌و‬ ‫تێروانینێكی خۆیان‬ ‫هه‌یه‌ به‌سه‌ر هه‌رێمدا‬ ‫ژم���اره‌ی فه‌رمانبه‌رانی عێ���راق بە‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستانیشه‌وه‌ (‪ )2891756‬كه‌ ژماره‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم (‪ )682021‬فه‌رمانبه‌ره‌‬ ‫به‌رێژه‌ی (‪ )%23.58‬به‌و پێیه‌ش ژماره‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران���ی عێراق ده‌بێته‌ (‪)2209735‬‬ ‫‪.‬‬ ‫كه‌ ئه‌و به‌ش���ه‌ بودجه‌ی���ه‌ی دیاریكراوه‌‬ ‫بۆ هه‌رێم ئه‌گه‌ر به‌پێ���ی ئه‌و بڕه‌ی هه‌رێم‬ ‫دیاری كردووه‌ بۆ موچه‌ كه‌ (‪ 97‬ملیار ‪500‬‬ ‫ملیۆن دیناره‌) مانگه‌ ئه‌وا س���ااڵنه‌ ده‌كاته‌‬

‫(‪ 10‬ترلی���ۆن‌و ‪ 770‬ملی���ار) دینار له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و بودجه‌یه‌ی عێ���راق دیاری كردووه‌ ك ‌ه‬ ‫(‪ 6‬ترلی���ۆن‌و ‪ 840‬ملی���ار دیناره‌) كه‌ (‪3‬‬ ‫ترلیۆن‌و ‪ 930‬ملی���ار دینار) كه‌متر ده‌بێت‬ ‫ته‌نها بۆ موچ���ه‌ی موچه‌خۆران كه‌ هه‌رێم‬ ‫خۆی ده‌ڵێ���ت (‪ ،)1.249.481‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ی كه‌ حكومه‌تی عێراق خۆی دیاری‬ ‫كردووه‌ (‪ )682021‬ئ���ه‌وا ئه‌و بودجه‌یه‌ی‬ ‫عێراق دی���اری كردووه‌ به‌ته‌واوی به‌ش���ی‬ ‫موچه‌و خه‌رجیه‌كانیش ده‌كات‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت بە‌كه‌مكردن���ه‌وه‌ی پش���كی‬ ‫هه‌رێ���م ‪%17‬ه‌وه‌ بۆ ‪ %12.67‬ئه‌و پرس���ه‌‬ ‫چه‌ندین جاری تر گفتوگو ناره‌زایی هه‌رێم‌و‬ ‫پالنی به‌غدای به‌دواوه‌ بووه‌‪ ،‬پشكی ‪%17‬‬ ‫بە‌بریارێكی سیاسی له‌سه‌رده‌می حكومه‌تی‬ ‫كاتی عێراق به‌س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌یاد عه‌الوی‬ ‫بڕیاری له‌سه‌ردرا له‌‪ 2004‬تا سه‌رژمێریكردن‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای ساڵی ‪ 2008‬ه‌وه‌ به‌رپرسانی‬ ‫عێراق‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی عێراق ناره‌زاییان‬ ‫له‌سه‌ر پشكی هه‌رێم ده‌ربری‌و داوان ده‌كرد‬ ‫بۆ ‪ %13‬دابه‌زێت‪ ،‬كاتێك حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫به‌و پێشنیازه‌ رازی نه‌بوو بۆیه‌ به‌رپرسانی‬ ‫عێراقیش بیریان له‌فێڵی یاسایی ده‌كرده‌وه‌‬ ‫بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی پشكی هه‌رێم به‌و پێه‌ی‬ ‫ئه‌گه‌ری ئه‌نجامدانی س���ه‌رژمێریش له‌ئارادا‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬بۆیه‌ مه‌س���ه‌له‌ی بودجه‌ی سیادی‌و‬ ‫حاكیمه‌یان هێنایه‌ ئاراوه‌ كه‌ پش���كی ‪%17‬‬ ‫دوای ده‌ركردنی بودجه‌ی س���یادی حاكیمه‌‬ ‫بنێ���رن بۆ هه‌رێم بۆیه‌ ل���ه‌دوای ‪ 2009‬ه‌وه‌‬ ‫پش���كی له‌‪ %17‬نه‌هاتووه‌ بۆ هه‌رێم ‪2009‬‬ ‫پش���كی هه‌رێم ‪%15.5‬بووه‌ له‌‪ 2010‬پشكی‬ ‫هه‌رێم ل���ه‌‪ %14‬بووه‌ له‌له‌ ‪ 2011‬پش���كی‬ ‫هه‌رێ���م ل���ه‌‪ %10.6‬بووه‌ له‌‪ 2012‬پش���كی‬ ‫هه‌رێم ‪ %10.6‬بووه‌و له‌‪ 2013‬پشكی هه‌رێم‬ ‫‪ %10.4‬بووه‌و ‪ 2014‬كه‌ پش���كی هه‌رێم بڕا‬

‫ك���ه‌ ‪ %10.8‬بووه‌ ئه‌ویش دوای ده‌ركردنی‬ ‫بودجه‌ی س���یادی‌و حاكیمه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫‪ 2018‬كه‌ پش���كی هه‌رێم ‪ %12.67‬دیاری‬ ‫كراوه‌ بە‌بودجه‌ی س���یادی‌و حاكیمه‌شه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ جیاوازیه‌ك���ه‌ ئ���ه‌وه‌ پێش���تر ‪%17‬‬ ‫بە‌ده‌ركردن���ی بودجه‌ی س���یادی‌و حاكیمه‌‬ ‫ده‌بوو بە‌‪%100‬به‌اڵم ‪ 2018‬پش���كی هه‌رێم‬ ‫ده‌بێت بە‌نزیكه‌ی ‪. %6‬‬ ‫حكومه‌تی عێراق له‌دیاریكردنی پش���كی‬ ‫‪ %12.67‬ب���ۆ هه‌رێ���م به‌پێ���ی ژم���اره‌ی‬ ‫دانیش���توانیش دای نه‌ناوه‌ چونكه‌ به‌پێی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پالندانان���ی عێ���راق ژم���اره‌ی‬ ‫دانیش���توانی عێ���راق (‪)37883543‬‬ ‫كه‌س���ه‌و له‌و ژماره‌یه‌ دانیش���توانی هه‌رێ‬ ‫ب���ە‌(‪ )5284974‬دان���راوه‌ وات���ا ژماره‌ی‬ ‫دانیش���توانی هه‌رێ���م ‪‌%13.96‬و به‌پێ���ی‬ ‫ده‌س���تی ئام���اری هه‌رێمی���ش ژم���اره‌ی‬ ‫دانیش���توانی هه‌رێم (‪ )5670000‬كه‌س���ه‌‬ ‫رێژه‌كه‌ی ده‌كاته‌ ‪.%14.96‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئێس���تا به‌هۆی ئ���ه‌وه‌ی به‌غداد‬ ‫خ���ۆی به‌س���ه‌ركه‌وتووی ش���ه‌ڕ ده‌زانێت‌‬ ‫نیازی س���ه‌پاندنی هه‌موو جۆره‌ بڕیارێك‌و‬ ‫تێروانینێكی خۆیان هه‌یه‌ به‌سه‌ر هه‌رێمه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌غدا ده‌یویست به‌پێی پارێ‪.‬گا موچه‌‬ ‫بنێرێت به‌اڵم س���ه‌ری نه‌گ���رت‌و پێده‌چێت‬ ‫له‌ه���ه‌ر له‌رێگه‌ی هه‌رێمه‌وه‌ بێت‌و پش���كی‬ ‫هه‌رێم بنێرێت كه‌ ئه‌ویش ئیش���كالیه‌ت بۆ‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم درووست ده‌كات‪ .‬له‌الیه‌ك‬ ‫وه‌ك وه‌زیری سامانه‌ سروتشیه‌كان ده‌ڵێت‬ ‫پێش���تر پ���اره‌ی نه‌وتی���ان وه‌رگرت���ووه‌و‬ ‫حكومه‌تی توركی���اش ده‌ڵێت بری ‪ 4‬ملیار‬ ‫دۆالریان له‌بری ن���ه‌وت داوه‌ بە‌هه‌رێم‪ ،‬ئایا‬ ‫به‌غ���داد ئاماده‌یه‌ ئه‌و قه‌رزان���ه‌ بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی���ش ئ���ه‌و بودجه‌یه‌ی كه‌ پش���كی‬ ‫هه‌رێمه‌ به‌ش���ی موچه‌ ن���اكات ئایا به‌غداد‬

‫رازی ده‌بێ���ت هه‌رێ���م هه‌ر بە‌سیس���تمی‬ ‫پاشه‌كه‌وت موچه‌ بدات‪.‬‬ ‫هه‌م���وو ئه‌و كێش���انه‌ی درووس���ت بوو‬ ‫بە‌ه���ۆی سیاس���ه‌تی نه‌وت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫‌كوردستانه‌وه‌ بو به‌وه‌ی هه‌رێم مانگانه‌ بڕی‬ ‫(یه‌ك ترلیۆن‌و ‪ 200‬ملی���ار دینار) ده‌هات‬ ‫ب���ۆ هه‌رێم له‌به‌غ���دوه‌ كه‌ مانگان���ه‌ زیاتر‬ ‫له‌‪ 12‬ترلیۆن دینار ده‌هات بۆ هه‌رێم به‌اڵم‬ ‫به‌رپرس���انی هه‌رێم ره‌تیان كرده‌وه‌و وتیان‬ ‫به‌سه‌ربه‌خۆ فرۆشتنی نه‌وت داهاتی زیاتریان‬ ‫ده‌ست ده‌كه‌وێت به‌الم له‌و كاته‌وه‌ تا ئێستا‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم له‌قه‌یراندایه‌و نزیكه‌ی ‪28‬‬ ‫ملیار دۆالریش قه‌رزاره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌رای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی پش���كی هه‌رێم ل���ه‌‪ 2013‬نزیكه‌ی‬ ‫‪ 14‬ترلیۆن دین���ار بووه‌و له‌‪ 2014‬یش بری‬ ‫‪ 16‬ترلیۆن دینار بووه‌ به‌الم به‌رپرس���انی‬ ‫هه‌رێ���م به‌هۆی نه‌وته‌وه‌ ب���ه‌و بودجه‌یه‌یان‬ ‫بڕی‪ ،‬له‌بودج���ه‌ی ‪2017‬ی عێراقیش بڕی‬ ‫(‪ 11‬ترلی���ۆن‌و ‪ 605‬ملیار) دینار بۆ هه‌رێم‬ ‫ته‌رخانكراب���وو به‌اڵم به‌رپرس���انی هه‌رێم‬ ‫ئاماده‌ نه‌بوون نه‌وته‌كه‌یان راده‌ست بكه‌ن‬ ‫بۆیه‌ ئێستا بە‌شكست‌و تێكشكاوی زۆره‌وه‌‬ ‫ده‌چنه‌ به‌غداو بڕی بودجه‌ی ته‌رخانكراویش‬ ‫نزیكه‌ی ‪6‬ترلی���ۆن‌و ‪ 840‬ملی���ار دیناره‌و‬ ‫نێوه‌ی به‌شه‌ بودجه‌ی پێشووتری هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌رپرسانی هه‌رێم پێی رازی نه‌ده‌بوون‪،‬‬ ‫پێشتر بە‌پێی وته‌ی نوری مالیكی له‌‪2004‬‬ ‫بۆ ‪ 2014‬بڕی ‪ 119‬ملیار دۆالریان ره‌وانه‌ی‬ ‫هه‌رێم كردووه‌و حسێن شه‌هرستانی وه‌زیری‬ ‫پێش���وتری نه‌وتی عێراقیش رایگه‌یاندووه‌‬ ‫ل���ه‌دوای ‪ 2008‬ه‌وه‌ حكومه‌تی هه‌رێم بایی ‬ ‫‪ 51‬ملیار دۆالر نه‌وتیان فرۆش���تووه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫چ���اوه‌ڕی ناكرێت تا پرۆژه‌ بودجه‌ی عێراق‬ ‫له‌په‌رله‌مان ده‌نگی له‌سه‌ر نه‌درێت موچه‌و‬ ‫بودجه‌ له‌به‌غداوه‌ بێته‌ هه‌رێم‪.‬‬

‫پیالنێك هەیە بۆ لەناوبردنی دەستكەوتەكان لەرۆژئاوای كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫هاوکات لەگەڵ ئازادکردنی شاری رەقە‬ ‫لەالیەن هێزەکانی سوریای دیموکراتەوە‪،‬‬ ‫سوپای سوریاش بە‌پشتیوانی روسیاو‬ ‫ئێران‌و میلیشیا هاوپەیمانەکانی‪ ،‬بەشێکی‬ ‫زۆری ناوچەکانی ژێر دەسەاڵتی داعشیان‬ ‫کۆنترۆڵ کردەوە‪ .‬نزیک بونەوەی کۆتایی‬ ‫دەسەاڵتی داعش‪ ،‬ئەو پرسیارەی هێناوەتە‬ ‫ئاراوە کە ئاخۆ چارەنوسی رۆژاوا چی‬ ‫دەبێت؟ ئایا لەگێژاوی ملمالنێی ئەمەریکاو‬ ‫روسیا لەالیەک‌و سوریاو ئێران‌و تورکیا‬ ‫لەالیەکی ترەوە‪ ،‬رۆژاوا نابێتە قوربانیی‬ ‫سازشی زلهێزەکان‌و دەوڵەتانی ناوچەکە؟‬ ‫رۆژنامەنوسێکی رۆژاوای کوردستان‬ ‫پێی وایە "پیالنێك هەیە بۆ لەناوبردنی‬ ‫دەستكەوتەكان لەرۆژئاوای كوردستان"‪.‬‬ ‫رۆژنامەن���وس‌و ش���رۆڤەكاری رۆژئاوای‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬جان ئێزیدی خەلۆ پێی وایە‬ ‫ئ���ەوەی لە‌رۆژئاوای كوردس���تان رودەدات‬ ‫پەیوەن���دی بەهاوكێش���ە هەرێمایەت���ی‌و‬ ‫ملمالن��� ‌ێ نێودەوڵەتیەكان���ەوە هەیە‪ .‬ئەو‬ ‫وتی "لەس���ەرەتای دەستپێكردنی شۆرشی‬ ‫بەهاری عەرەبیی���ەوە‪ ،‬هێزەكانی رۆژئاوای‬ ‫كوردس���تان ئامادەكاریی���ان ك���ردوە ب���ۆ‬ ‫ئەوەی لەناوچەكانی ژێر دەسەاڵتی خۆیان‬ ‫هاوس���ەنگی بپارێزن"‪ .‬ئاماژەی بەوەشكرد‬ ‫ئ���ەوەی لەس���وریا‌و رۆژئاوای كوردس���تان‬ ‫رودەدات ملمالنێی نێوان ئەمریكا‌و روسیایە‪،‬‬ ‫لەگەڵ رژێمی بەش���ار ئەسەد‌و ئێرانیەكان‪.‬‬

‫پێشی وایە هیچ الیەنێك ناتوانێت بە‌ئاسانی‬ ‫پرۆژەی فیدراڵی‌و دەستكەوتەكانی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان لەناوببات‪.‬‬ ‫خەل���ۆ پێی وای���ە هۆكاری ئ���ەوەی كە‬ ‫ناتوان���ن دەس���تكەوتەكانی رۆژاوا لەن���او‬ ‫بب���ەن "پەیوەندی ب���ەوەوە هەیە‪ ،‬لەدوای‬ ‫شەڕی كۆبانی‌و ئەو بەرگری‌و خۆڕاگرییەی‬ ‫ك���ورد لەو ‌ێ نیش���انی جیهان���ی دا‪ ،‬گەلی‬ ‫كورد هەوڵەكانی چركردەوە بۆ پاراس���تنی‬ ‫هاوس���ەنگی بەتایبەت لەن���او گەالنی تری‬ ‫رۆژئ���اواش‪ .‬كارێك���ی وای ك���رد هەم���و‬ ‫پێكهات���ەكان رۆڵ‌و كاریگەری���ی خۆی���ان‬ ‫هەبێت‌و لەم رێگەی���ەوە توانییان عەرەب‌و‬ ‫توكمان‌و سریانەكان رابكێشنە ناو سیاسەتی‬ ‫دیموكراتی خۆیان"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی جموجۆڵ���ە هەرێمایەتیەكان‬ ‫بۆ لێس���ەندنەوەی ئەو ناوچانەی هێزەكانی‬ ‫سوریای دیموكرات كۆنترۆڵی كردونەتەوە‪،‬‬ ‫ئەو وتی "رژێمی بەشار ئەسەد هەرلەسەرەتای‬ ‫گۆرانكاریەكان���ەوە دان���ی ب���ەوەدا نەناوە‬ ‫لە‌رۆژئاوای كوردس���تان كورد شۆرش���ێكی‬ ‫هەی���ە‪ .‬ئێس���تاش دوای ئ���ەو روداوانەی‬ ‫لەهەرێمی كوردس���تانی عێ���راق رویانداوە‪،‬‬ ‫بەتایبەت دوای لەدەس���تدانی خاكێكی زۆر‬ ‫بۆ حكومەت���ی عێ���راق‪ ،‬جموجۆڵەكان بۆ‬ ‫پەالماردانی رۆژئاوای كوردس���تان لەالیەن‬ ‫رژێمی بەش���ار ئەس���ەد‌و توركیا‌و عێراق‌و‬ ‫ئێرانەوە دەستیپێكردوە"‪ .‬ئاشكراشیدەكات‬ ‫چەكدارانی حەشدی ش���ەعبی بەشدارییان‬ ‫كردوە لەگرتن���ەوەی ناوچەی ئەلبوكەمال‪.‬‬ ‫هەمو ئەوان���ەی رودەدەن دوای ریفراندۆمی‬

‫رزگارکردنی شاری رەققە لەالیەن هێزەکانی سوریای دیموکراتەوە‬ ‫هەرێمی كوردستانە‪ .‬ئەو پێی وایە ریفراندوم‬ ‫كاریگەریی خۆی لەسەر كوردانی رۆژئاوای‬ ‫كوردستانیش داناوە‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بە‌ئەگ���ەری پەالم���اردان‌و‬ ‫هەوڵ���ی لەناوبردن���ی ئەزمون���ی رۆژئاوای‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬وەك ئ���ەوەی لەهەرێم رویدا‬ ‫دوب���ارە ببێتەوە‪ ،‬وت���ی "جموجۆڵەكان بۆ‬ ‫ئاب���وری ناوچەكەیە‪ ،‬ب���ۆ بیرەنەوتیەكانی‬

‫دێ���رزور‌و رەقەیە لەچ���واردەوری رۆژئاوای دیموكرات‌و رژێمی بەش���ار ئەسەد نیە‪ .‬ئەو‬ ‫كوردس���تان‪ .‬باوەڕناك���ەم بتوانن بپەڕنەوە وتی "چەندینج���ار بەدواچونی رۆژنامەوانیم‬ ‫بۆ ن���او رۆژئ���اوای كوردس���تان‪ .‬ئەمریكا لەو ناوچانەكردوە كە هێزەكانی س���وریای‬ ‫نایەوێت بیرەنەوتیەكانی ناوچەكە رادەستی دیموكرات‌و رژێمی بەشار ئەسەد لەیەكەوە‬ ‫روسیا‌و ئێران بكرێت‌و پشتیوانی خۆشی بۆ نزیكن‪ ،‬ب���ەاڵم نەمبینی���وە هەماهەنگییان‬ ‫هێزەكانی سوریای دیموكرات راگەیاندوە"‪ .‬هەبێ���ت پێك���ەوە‪ .‬وش���ەی هەماهەنگ���ی‬ ‫خەلۆ جەختیشی کردەوە کە هیچ جۆرە بە‌دروس���ت نازانم بۆ ئەم دوالیەنە‪ .‬لەهەر‬ ‫هەماهەنگیەك لەنێوان هێزەكانی س���وریای واڵت‌و ناوچەیەك شەڕی گەورەش روبدات‪،‬‬

‫پەیوەندییەكان بەت���ەواوی ناپچرێن‌و هەمو‬ ‫هێزەكان لەناو پەیوەندیدان"‪.‬‬ ‫ئاماژەبەوەش���دەكات س���ەرەرای ئەو‬ ‫ناكۆكیانەی لەنێوان توركیا‌و رژێمی بەشار‬ ‫ئەس���ەد هەیە‪ ،‬ل���ەدوای ریفراندۆمەكەی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تانەوە‪ ،‬حكومەت���ی‬ ‫ئەنك���ەرە پش���تیوانی بەش���ار ئەس���ەد‬ ‫دەكات بۆ پەالماردانی گەلی كوردس���تان‬ ‫لەرۆژئاوا‪.‬‬ ‫ل���ەالی خۆی���ەوە داود چیچ���ەك‬ ‫رۆژنامەنوس���ی رۆژئ���اوای كوردس���تان‪،‬‬ ‫سەبارەت بە‌دۆخی دوای ئازادکردنی رەقەو‬ ‫ئەگەری پیالنگێڕی دژی رۆژاوا‪ ،‬بە‌ئاوێنەی‬ ‫وت "دوای رزگاركردن���ی رەق���ە لەالیەن‬ ‫هێزەكانی سوریای دیموكراتەوە‪ ،‬پیالنێك‬ ‫هەیە ب���ۆ لەناوبردنی دەس���تكەوتەكان‬ ‫لەرۆژئ���اوای كوردس���تان‪ .‬هێزەكان���ی‬ ‫سوریای دیموكرات بەردەوام هەوڵ دەدەن‬ ‫خۆیان لەروبەروبونەوەی چەكداری لەگەڵ‬ ‫س���وپای س���وریا بەدوربگرن"‪ .‬ئاماژەی‬ ‫بەوەشكرد "سوریا ئێستا پێداگرە لەسەر‬ ‫گێڕان���ەوەی ناوچەكوردیی���ەكان بۆ ژێر‬ ‫دەس���ەاڵتی خۆی‪ .‬هەروەها داوا دەكات‬ ‫شاری رەقەشیان رادەستبكرێتەوە"‪.‬‬ ‫چیچەک پێی وایە ئێستا دۆخێكی تازە‬ ‫هاتۆتە پێش���ەوە لە‌رۆژئاوای كوردستان‪ .‬‬ ‫ئەو وتی "هێزەكانی س���وریای دیموكرات‬ ‫پرۆژەی سیس���تمی فیدراڵی لەرۆژئاوای‬ ‫كوردس���تان‌و س���وریایان پێش���كەش‬ ‫بە‌ئەمریكا‌و هاوپەیەمانان‌و روسیا كردوە‪،‬‬ ‫ئەوانیش بە‌ئەرێنی لەپرۆژەكە دەروانن"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫بەغدا بەبڕیارێک چوار بانک‌و نوسینگەکانی ئاڵوگۆڕی دراو‬ ‫لەکوردستان پەکدەخات‬

‫"چوار بانکەکە تا ئێستا بەشداریانكردوە لەمەزادی دراوی بانكی ناوەندی‌و سودێكی زۆر باشیان بینیوە"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫بڕیارەكەی بانكی ناوەندی عێراق بۆ‬ ‫هەڵپەساردنی كاری بانكە عێراقییەكان‬ ‫لەهەرێمی كوردستان بەبڕوای‬ ‫پەرلەمانتارێك بۆ كردنە ئامانجی‬ ‫چوار بانكی كوردییە‪ ،‬بەاڵم خاوەن‬ ‫نوسینگەیەكی ئاڵوگۆڕی دراو دەڵێت‬ ‫"بڕیارەكە زیانی زۆری لەئێمە داوە"‪.‬‬ ‫بانكی ناوەندی عێ����راق رۆژی ‪7‬ی ئەم‬ ‫مانگە داوای لەسەرجەم بانكە عێراقییەكان‬ ‫كرد كاری لقەكانیان لەهەرێم هەڵپەسێرن‬ ‫بەپێچەوان����ەوە بەش����داریان لەپەنجەرەی‬ ‫كڕین‌و فرۆشی دراوی بیانیدا رادەگیرێت‪.‬‬ ‫بڕیارەكەی بانكی ناوەندی عێراق پشتی‬ ‫بەبڕیارێكی پەرلەمانی عێراق بەستوە كە‬ ‫لە‌‪10/12‬ی ئەمس����اڵدا وەك كاردانەوەیەك‬ ‫بەرامبەر بەئەنجامدانی ریفراندۆمی هەرێم‬ ‫دەریكرد كە داوای كردبو دراوی بیانی بەو‬ ‫بانكانەی لەهەرێ����م كاردەكەن یان لقیان‬ ‫لەوێ هەیە‪ ،‬نەفرۆشرێت‪.‬‬ ‫پرۆفیس����ۆر محەمەد رەئوف‪ ،‬شارەزای‬ ‫ئابوری‌و مامۆس����تای زانكۆی س����لێمانی‬ ‫لەب����ارەی كاریگەرییەكانی ئ����ەو بڕیارەوە‬ ‫ئام����اژەی ب����ەوەدا كە لەیەكەم ئاس����تدا‬ ‫زی����ان بەبانك����ەكاكان‪ ،‬نوس����ینگەكانی‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی دراو‌و هەروەها بێبەش����كردنی‬ ‫كۆمەڵێك كارمەندی ئەو بانكانەیە لە‌كار‪،‬‬ ‫بەب����ڕوای ئەو ئەمەش زیانێكە بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی محەمەد رەئوف بڕیارەكە‬ ‫كاریگەری دەبێت لەسەر نەمانی سیولەی‬ ‫دۆالر لەبازاڕەكان����ی هەرێمدا‪ ،‬ئەوەش دو‬ ‫كاریگەری دەبێ����ت‪ .‬یەكەمیان كاردەكاتە‬ ‫سەر بەرزكردنەوەی نرخی دۆالر‪ ،‬دوەمیش‬ ‫ئەوەی����ە ك����ە بەرزبون����ەوەی نرخی دۆالر‬ ‫كاریگەری لەسەر بەرزبونەوەی نرخی ئەو‬ ‫ش����تومەك‌و كااڵیانە دەبێت كە بازرگانان‬ ‫لەدەرەوەی هەرێم هاوردەی دەكەن‪.‬‬ ‫محەم����ەد رەئوف پێی وای����ە بڕیارەكە‬ ‫سزادانی هەرێمە لەالیەن بەغداوە بە‌ئامانجی‬ ‫دروستكردنی فشار لەڕێگەی بەكارهێنانی‬ ‫دەس����ەاڵتەكانی بانك����ی ناوەندیی����ەوە تا‬ ‫هەرێم مل ب����ۆ مەرجەكان����ی بەغدا بدات‬

‫ئەو جۆرە بڕیارانە جۆرێكن لە‌ئابڵوقەدانی ئابوری هەرێم‬ ‫كە یەكێكیان هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی‬ ‫ریفراندۆمە‪.‬‬ ‫رێباز فەرەی����دون مەحم����ود‪ ،‬خاوەنی‬ ‫نوس����ینگەی رێب����از بۆ ئاڵوگ����ۆڕی دراو‬ ‫لەسلێمانی باس لەوە دەكات كە سەرجەم‬ ‫بانك����ەكان پابەن����دن بەبڕیارەك����ەوە‌و‬ ‫بڕیارەك����ەش كاریگ����ەری لەس����ەر هەمو‬ ‫جموجوڵێك����ی ب����ازار كردوە ن����ەك تەنیا‬ ‫لەسەر ئیشوكاری ئەمان‪.‬‬ ‫وتیش����ی "ئەمە یەكێكە ل����ەو بڕیارانەی‬ ‫حكومەتی عێراق س����زای ئێمەی پێداوە‌و‬ ‫هیچ بەدیلێكیش����مان ب����ۆی نییە‪ .‬چونكە‬ ‫ئەم����ە وەك گرتنەوەی خ����ۆراك نییە تا‬ ‫بەپشت بەس����تن بەخۆت بتوانیت شتێك‬ ‫بەرهەم بهێنیت بۆ ئەوەی بیخۆیت‪ ،‬ئەمە‬ ‫گرتن����ەوەی دۆالر‌و دراوەكانی دیكەیە كە‬

‫هیچ بەدیلێكی نییە"‪.‬‬ ‫نوسینگە‌و كۆمپانیاكانی ئاڵوگۆڕی دراو‬ ‫لەهەرێم����ی كوردس����تان خاوەنی مۆڵەتی‬ ‫حكومەت����ی هەرێمن كە بەغدا داوا دەكات‬ ‫مۆڵەتەكانیان لەڕیگەی بانكی ناوەندییەوە‬ ‫رێكبخرێن‌و باج‌و رسومات بدەنە حكومەتی‬ ‫ناوەندی كە لەئێستادا دەیدەنە حكومەتی‬ ‫هەرێ����م‪ ،‬بەقس����ەی رێباز ئەم����ە بیانوی‬ ‫حكومەت����ی عێراق‌و بانك����ی ناوەندییە بۆ‬ ‫راگرتنی كاری بانكەكان لەهەرێم‪.‬‬ ‫رێباز باسی لەوەشكرد بڕیارەكە وایكردوە‬ ‫نرخی دۆالر لەنێوان هەرێم‌و بەغدا نزیكەی‬ ‫یەك هەزار دینار جیاواز بێت بۆ هەر ‪100‬‬ ‫دۆالرێك كە لەئێستادا لەبازاڕەكانی هەرێم‬ ‫‪ 100‬دۆالر بە‌‪ 126‬هەزار دینار دەفرۆشرێت‬ ‫بەاڵم لەبەغدا وێڕی نرخی رەسمی بانكی‬

‫ناوەندی ك����ە ‪ 118‬هەزار دینارە لەبازاڕی‬ ‫رەشیشدا بە‌‪ 125‬هەزار دینارە‪.‬‬ ‫مەس����عود حەیدەر‪ ،‬ئەندام����ی لیژنەی‬ ‫دارای����ی لە‌پەرلەمان����ی عێ����راق باس����ی‬ ‫لەوەك����رد ئامانجی بڕیارەك����ە لەبنەڕەتدا‬ ‫هەم����و بانكەكان نین بەڵك����و تەنیا چوار‬ ‫بانكی كوردییە كە گومان دەكرێت س����ەر‬ ‫بە‌حزبەكانی هەرێم یان هەندێك كەسایەتی‬ ‫سیاسی ناو حزبەكان بن‪.‬‬ ‫وتیشی"ئەو چوار بانكە بریتین لەبانكی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬شەرقولئەوس����ەت‪ ،‬ئەربیل‌و‬ ‫بانكێكی دیكە‪ .‬ئەمانە بەش����داریانكردوە‬ ‫لەمەزادی دراوی بانكی ناوەندی‌و سودێكی‬ ‫زۆر باش����یان بینی����وە بۆی����ە دەیانەوێت‬ ‫بەم بڕی����ارە ئەو قازانج����ە داراییەیان لێ‬ ‫بگرن����ەوە"‪ .‬بڕیارەكەش ل����ەڕوی دارایی‌و‬

‫بانكیی����ەوە بە‌بڕیارێكی "خراپ" ناودەبات‬ ‫ك����ە كاریگەرییەكی خراپی بۆ س����ومعەی‬ ‫بواری بانكیی عێراقی دەبێت‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ئەو پەرلەمانت����ارە پێی وایە‬ ‫ئەو بڕی����ارە نادەس����تویە چونكە بەپێی‬ ‫م����ادەی ‪14‬ی دەس����توری عێراق����ی ئەوە‬ ‫جیاوازیكردنە لەنێوان بەش����ێك لەخاكی‬ ‫عێراق لەگەڵ بەش����ەكانی ت����ر‌و هێندەی‬ ‫بڕیارێكی سیاس����ییە ئەوەن����دە ئابوری‌و‬ ‫دارای����ی‌و تەنانەت بڕیارێك����ی بانكیانەی‬ ‫مەدروس����یش نییە‪ .‬پێشی وایە ئەو جۆرە‬ ‫بڕیارانە دەبێت رابگیرێن‌و دەش����ڵێت"كە‬ ‫چوینەوە بەغدا بەدواداچونی بۆ دەكەن"‪.‬‬ ‫بەپێ����ی قس����ەی مەس����عود حەی����دەر‬ ‫ئابوریناسان‌و شارەزایانی عێراق پێیانوایە‬ ‫ئەو جۆرە بڕیارانە جۆرێكن لە‌ئابڵوقەدانی‬

‫بڕیارەكە سزادانی‬ ‫هەرێمە لەالیەن‬ ‫بەغداوە بە‌ئامانجی‬ ‫دروستكردنی فشار‬ ‫لەڕێگەی بەكارهێنانی‬ ‫دەسەاڵتەكانی‬ ‫بانكی ناوەندییەوە‬ ‫تا هەرێم مل بۆ‬ ‫مەرجەكانی بەغدا‬ ‫بدات كە یەكێكیان‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئەنجامی ریفراندۆمە‬ ‫ئاب����وری هەرێم‌و بەپێویستیش����ی دەزانن‬ ‫رابگیرێن چونكە زیانیشیان بۆ عێراق هەیە‌و‬ ‫هەروەها عێراق‌و هەرێم ئێستا لەدۆخێكدان‬ ‫كە هەوڵ بۆ گفتوگۆ لەئارادایە‪.‬‬ ‫بەب����ڕوای مەس����عود حەی����دەر زیان����ە‬ ‫ئابورییەكان����ی ئەو بڕی����ارە كە یەكێكیان‬ ‫بەرزبون����ەوەی نرخ����ی دۆالر‌و دانان����ی‬ ‫كاریگەریشە لەسەر نرخی شتومەك‌و كااڵی‬ ‫هاوردەكراو هەر زیان بە‌هەرێم ناگەیەنێت‬ ‫بەڵك����و زیانەكان����ی ناوچەكان����ی دیكەی‬ ‫عێراقی����ش دەگرێتەوە چونكە بەش����ێكی‬ ‫زۆر لە‌بازرگان����ی عێ����راق لەڕێگەی خاڵە‬ ‫س����نورییەكانی هەرێمی كوردس����تانەوەیە‬ ‫بەتایبەتی شتومەكی توركی كە لەڕێگەی‬ ‫دەروازەی ئیبراهی����م خەلیل����ەوە هاوردە‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫"ئێران بەڵێنی كردنەوەی مەرزی پەروێزخانی ‪ Paradise Papers‬ئابڕوچونێكی نوێ‬

‫داوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاش نەكراوەتەوە"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫داخستنەکانی مەرزەکانی پەروێزخان‌و حاجی‬ ‫ئۆمەران كاریگەرییەكی زۆری خستۆتە‬ ‫سەر ژیانی هاواڵتیان‌و بازرگانان‪ ،‬نوێنەری‬ ‫بازرگانانی گەرمیان دەڵێت "هەفتەی‬ ‫رابردو الیەنی ئێرانی بەڵێنی كردنەوەی‬ ‫مەرزی پەروێزخانی داوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاش‬ ‫نەكراوەتەوە "‪.‬‬ ‫بەرێوەب���ەری گومرگی مەرزی باش���ماخ‪،‬‬ ‫ش���اخەوان بەك���ر ب���ە ئاوێن���ەی راگەیان���د‬ ‫مەرزەكەیان بەفەرمی كراوەتەوە‌و جموجۆڵی‬ ‫بازرگان���ی‌و هاتوچ���ۆی گەش���تیاران تێی���دا‬ ‫ئاس���اییە‪ .‬ئ���ەو وت���ی" دوای روداوەكان���ی‬ ‫پەیوەند بەریفراندۆم‪ ،‬تەنها بۆ ماوەی ‪ 10‬رۆژ‬ ‫مەرزی نێودەوڵەتی باش���ماخ داخراوە‌و زیاتر‬ ‫لە ‪ 15‬رۆژیش دەبێت بەش���ێوەیەكی فەرمی‬ ‫كراوەتەوە"‪،‬‬ ‫ناوب���راو ئەوەش���ی رون ک���ردەوە بەهۆی‬ ‫ئەوەی تاكە دەروازەی كراوەن بەروی كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی ئێران‪ ،‬قەرەباڵغیەكی زۆر لەسەر‬ ‫مەرزەكەیان هەیە‪.‬‬ ‫لەبارەی بری���اری كردن���ەوەی مەرزەكانی‬ ‫تری هەرێمی كوردس���تان بەروی گەشتیاری‌و‬ ‫بازرگانیدا‪ ،‬ئەو وتی "بەپێی ئەو زانیاریانەی‬ ‫الی منە‪ ،‬تا ئێس���تا جگە لەمەرزی باش���ماخ‬ ‫هیچ مەرزێكی تر نەكراوەتەوە‌و ناش���زانرێت‬ ‫كەی دەكرێنەوە"‪.‬‬ ‫لەبەرامبەریش���دا نوێن���ەری بازرگانان���ی‬ ‫گەرمی���ان‪ ،‬ئەحمەد ك���ەالری ب���ە ئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د تا ئێس���تا م���ەرزی نێودەوڵەتی‬

‫پەروێزخ���ان لەس���نورەكەیان نەكراوەتەوەو‬ ‫داخس���تنی ئەو م���ەرزە زیانێك���ی زۆری بە‬ ‫بازرگان���ان گەیاندوە‪ ،‬ئەو وتی "الیەنی ئێران‬ ‫لەكۆبونەوەكانی پێش���و دانی���ان بەوەدا ناوە‬ ‫كە لەس���ەدا ‪ 47‬ی هەناردەكانیان بۆ هەرێم‌و‬ ‫عێ���راق لەرێگەی مەرزی پەروێزخانەوە بوە"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���كرد هەفتەی رابردو الیەنی‬ ‫ئێرانی بەڵێنی كردنەوەی مەرزەكەیان داوە‪،‬‬ ‫بەاڵم تا ئێستاش نەكراوەتەوە‪.‬‬ ‫ئەو وتی" م���ن چەند جارێ���ك پەیوەندیم‬ ‫ك���ردوە بە بەرپرس���انی ئێران���ی‪ ،‬بەڵێنیاندا‬ ‫هەفت���ەی راب���ردو بكرێتەوە‪ ،‬دوات���ر وتیان‬ ‫لەناوەراس���تی ئەم هەفتەیە دەیكەینەوە‪ ،‬من‬ ‫وای دەبین���م بریارەكە لەو دیوەوە بوە بە دو‬ ‫بەشەوە كۆمەڵێكی زۆریان كە لەناو حكومەتن‬ ‫پێیان باشە بكرێتەوە‪".‬‬ ‫پێش���ی وایە داخس���تنی مەرزی باش���ماخ‬ ‫كاریگەرییەكی زۆری خس���تۆتە س���ەر ژیانی‬ ‫هاواڵتیانی س���نوری گەرمیان‌و كوردس���تان‪،‬‬ ‫بارزگانان بە پلەی یەكەم زەرەرمەندن‪ ،‬ئەو وتی‬ ‫"لەدونیای بازرگانی کێبڕکێ هەیە‪ ،‬بەخستنە‬ ‫روی كااڵو شمەكەكان‪ ،‬ئەو مەرزە دەرفەتێكی‬ ‫باش بو بۆ بوژانەوەی ئابوری بەاڵم ئێس���تا‬ ‫چەند بازرگانێك دەناسم گرێبەستیان لەگەڵ‬ ‫كارخانەكانی ئێران ك���ردوە بۆ هێنانی كااڵو‬ ‫پارەكانیش���یان لەوێ‌ خەواندوە بەاڵم بەهۆی‬ ‫داخس���تنی مەرزەكەوە توشی زیانێكی زۆری‬ ‫ماددی بونەتەوە‪ ،‬هەروەها ژمارەیەكی زۆری‬ ‫ش���ۆفێرەكانیش بەدەر نین ل���ەم زیانكردنە‪،‬‬ ‫بەشێك لەو ئۆتومبێلی بارهەڵگرانە ژیانی ‪3‬‬ ‫بۆ ‪ 4‬خانەوادەی پێوەبەستراوەتەوە‌و ئەوەتا‬ ‫ئەمرۆ ئەوانیش هیچ كارێك ناكەن"‪.‬‬

‫بەرێوەبەری‬ ‫گومرگی مەرزی‬ ‫باشماخ‪:‬‬ ‫بەپێی ئەو‬ ‫زانیاریانەی الی‬ ‫منە‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫جگە لەمەرزی‬ ‫باشماخ هیچ‬ ‫مەرزێكی تر‬ ‫نەكراوەتەوە‌و‬ ‫ناشزانرێت كەی‬ ‫دەكرێنەوە‬

‫بەهەشتی خەونەكانی سەرمایەداران لە‌پەناگاكانی باجدا‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫رۆژنامەنوسان ئاشكرایانكردوە دەوڵەمەندە‬ ‫گەورەكان‪ ،‬چەند "بەهەشت"ێكیان‬ ‫لەبەردەستدایە كە دەتوانن بەبێ تەنگ‬ ‫پێهەڵچنینیان لەالیەن كارمەندان‌و‬ ‫فەرمانگەكانی باجەوە سەروەت‌و سامانە‬ ‫زۆرو زەوەندەكانیان بپارێزن‪ .‬زۆربەی‬ ‫كەسایەتییە ناودارەكانی جیهان لەو‬ ‫تااڵنییەدا بەشدارن‪.‬‬ ‫تۆڕێك لە‌رۆژنامەنوسان چەند زانیارییەكی‬ ‫بەنرخیان لەب����ارەی فرتوفێڵی دەوڵەمەندە‬ ‫گەورەكانەوە بۆ هەڵهاتن لە‌باج باڵوكردۆتەوە‪.‬‬ ‫هەر ئەم تۆڕە پێش����تر لە‌س����اڵی ‪2016‬دا‪،‬‬

‫"بەڵگەنامەكانی پەنەما"یان باڵكردبوەوە‪.‬‬ ‫بەگوێ����رەی چەن����د بەڵگەنامەیەكی نوێ‬ ‫بەشێكی زۆری "پەناگاكانی باج" دەگەڕێنەوە‬ ‫بۆ كارە بازرگانییە رواڵەتییەكان لە‌بەرمۆدا‌و‬ ‫كۆمپانی����ا س����اختەكان لە‌س����ەنگاپورە‪.‬‬ ‫رۆژنامەنوسەكان ناوی ئەو بەڵگانەیان ناوە‬ ‫"پەڕاوەكانی بەهەشت"‪.‬‬ ‫نزیك����ەی ‪ 13‬ملی����ۆن ونی����و بەڵگەنامە‬ ‫باڵوكراونەت����ەوە‌و ن����اوی زیات����ر ل����ە‌‪120‬‬ ‫سیاس����ەتمەداری لە‌‪ 50‬واڵتی جیهانەوە تێدا‬ ‫هاتوە كە لەپاڵ س����ەرمایەداران‌و دەاڵاڵن‌و‬ ‫وەرزش����كارانی پڕداهات����دا خۆی����ان لە‌باج‬ ‫دزیوەتەوە‪.‬‬ ‫ب����ۆ خۆبەدورگرت����ن لە‌كردن����ە ئامان����ج‌و‬ ‫باڵوكردن����ەوەی زانی����اری نادەقی����ق‪ ،‬ئەو‬

‫بەڵگەنامان����ە بۆ ماوەی زیاتر لە‌یەك س����اڵ‬ ‫لەژێ����ر لێكۆڵین����ەوە‌و وردبینیكردندا بون‌و‬ ‫راستی‌و دروستیان هەڵسەنگێنراوە‪.‬‬ ‫ت����ا ئێس����تا لەنێو ن����اوی كەس����ایەتییە‬ ‫ناس����راوەكاندا‪ ،‬ن����اوی وەزی����ری بازرگانی‬ ‫ئەمریكا‪ ،‬سەرمایەدارێكی نزیك لە‌ڤیالدیمێر‬ ‫پۆتین‪-‬ی سەرۆكی روسیا‌و شاژنە ئەلیزابێتی‬ ‫دوەمی بەریتانیا لەم دۆسیەیەدا هاتوە‪.‬‬ ‫ئاژانسی فەرەنس����ا نوسیویەتی بەشێكی‬ ‫زۆری ئابڕوچونەكان����ی بەڵگەنامەكان����ی‬ ‫بەهەش����ت چاوی لەس����ەر ئەوەیە كە چۆن‬ ‫سیاس����ەتمەداران‌و دەوڵەمەندان����ی جیهان‬ ‫بەس����ودەوەرگرتن لە‌رێگە ئاڵ����ۆز‌و كەلێنە‬ ‫یاساییەكان‪ ،‬مامەڵە داراییەكانی خۆیان بۆ‬ ‫كەمكردنەوەی باج دەشارنەوە‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫‪7‬‬

‫ساڵه‌ ‌ی شۆڕش ‌ی ئه‌كتۆبه‌رو بزاڤی‌ چه‌پ له‌كوردستان‬

‫بەهادین نوری‪ :‬حشع ڕێگر بوە لەزیندوبونەوەی‌ بزاڤی چەپ‬ ‫عەزیز محەمەد‌ ستالینێک بو بۆ خۆی‪ ،‬شیوعیەکانیش دوکانێکی‌ سیاسین‬ ‫ئا‪ :‬لەیال جەمال‬ ‫بەهادین نوری‪ ،‬کەسایەتی سیاسی‌ کوردو‬ ‫سکرتێری پێشوتری حزبی شیوعی‬ ‫عێراق لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت‬ ‫"حیزبی شیوعی کوردستان هەر ئیفلیجە‌و‬ ‫لەهەڵبژاردنی‌ پەرلەمانی‌ ‪1992‬دا ‪22‬‬ ‫هەزار دەنگی‌ هێناو لەهەڵبژاردنی‌ ‪2014‬دا‬ ‫دەنگەکانی‌ هاتە خوارەوە بۆ ‪ 11‬هەزار"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬له‌سەروەختی دامەزراندنی حیزبی‌‬ ‫ش����یوعی‌ عێراقه‌وه‌‪ ،‬ک����وردەکان رۆڵێکی‬ ‫کارایان تێدا بینی����وە‌‪ ،‬ئێوە توانیتان چی‬ ‫بکەن لەبەرژەوەندی کوردستان؟‬ ‫بەهادی����ن ن����وری‪ :‬لەیەک����ەم ڕۆژی‬ ‫دروس����تکردنی‌ حش����ع (حیزبی ش����یوعی‬ ‫عێ����راق)وە پرس����ی سیاس����ی س����ەرەکی‌‬ ‫لەعێراقدا پرسی ڕزگاربونی‌ واڵت بەهەموو‬ ‫دانیش����توانیەوە لەئیمپرالیزم����ی‌ بەریتانی‌‬ ‫ب����ووە‪ .‬ئەمە پرس����ێکی‌ هاوبەش����بووە بۆ‬ ‫هەم����وو پێکهاتەکانی‌ عێراق‪ .‬لەهەمانکاتدا‬ ‫س����ەبارەت بەش����یوعیەکان‪ ،‬خەبات����ی‬ ‫چینایەتیش وەال نەخراوە‪ .‬بۆنمونە‪ :‬چۆن‬ ‫ل����ە‪1946‬دا ش����یوعیەکان ڕۆڵێکی بااڵیان‬ ‫هەبوو لەخەباتی کرێکارانی نەوتی کەرکوکدا‬ ‫ناسراو بەمانگرتنە مێژوویەکەی‌ "گاورباغی"‬ ‫بەو ش����ێوەیەش ڕۆڵێکی گەورەیان هەبوو‬ ‫لەڕاپەڕین����ە مەزنەک����ەی‌ کانوونی‌ ‪1948‬‬ ‫دژی تازەکردن����ەوەی‌ پەیماننامەی‌ ‪،1930‬‬ ‫کە ئینگلیزو ڕژێمی‌ پاش����ایەتی‌ ویستیان‬ ‫بیسەپێنن‪ ،‬ش����یوعیەکان بەهێزترین تاقم‬ ‫بوون لەسەرشەقام‪ ،‬سەرکەوتنی‌ گەورەیان‬ ‫بەدەس����تهێنا‪ .‬بەاڵم ئەوەی‌ تایبەت بێ بۆ‬ ‫کورد لەبەهاری ‪ ،1952‬کە من س����کرتێری‌‬ ‫حیزب بووم چەند گۆڕانکارییەکم لەبەرنامەی‌‬ ‫حیزبدا ک����رد کە خاڵێکی����ان تۆمارکردنی‌‬ ‫داننان بەمافی چارەنووسی گەلی کورد بوو‬ ‫لەعێراقدا‪ .‬بەمەش حیزبی ش����یوعی عێراق‬ ‫یەکەم حیزب بوو لەڕۆژهەاڵتی‌ ناوەڕاستدا‬ ‫ئەمەی‌ ک����رد‪ .‬لەو س����ااڵنەدا نەمدی‌ هیچ‬ ‫ش����یوعیەکی‌ عێراقی لەهیچ نەتەوەیەک دژ‬ ‫بەم بیرو بۆچوونە بێ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬پ����ارت‌و كۆمه‌ڵ����ه‌ چه‌په‌كانی‌‬ ‫دواتر كه‌ عێراقچێتیان تێپه‌ڕاندو له‌س����ه‌ر‬ ‫بنەمای ماركس����ی‌ لینینی‌ یاخ����ود ماویزم‌‬ ‫بناغه‌ی‌ فكری‌‌و خه‌باتی‌ سیاسیان داڕشت‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ ڕه‌نجده‌رانی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫ئایا توانیان ئه‌و چۆاڵیی����ە پڕبكه‌نەوه‌ كه‌‬ ‫لەئەنجامی کێماسییەکانی حیزبی شیوعی‬ ‫عێراق دروستببوون س����ه‌باره‌ت بە‌پرسی‌‬ ‫كورد؟‬ ‫بەهادین ن����وری‪ :‬ئەوەی‌ خۆم دیومەو‬ ‫تێیدا ژیاوم (حشع)م لە‌‪ 4‬تێشکانی‌ گەورەدا‬ ‫دیوە ‪ :‬یەکەمیان تێش����کانی‌ ساڵی ‪1948‬‬ ‫– ‪ 1949‬ب����وو کە لەئەنجام����ی‌ هەڵەیەکی‌‬ ‫فکری – سیاسیدا نەبوو‪ ،‬بەڵکو ئەنجامی‌‬ ‫ش����ااڵوێکی‌ پۆلیسی زۆر توندو بەرباڵو بوو‬ ‫کە ئیمپرالیس����تیەکان‌و نۆکەرانیان وەاڵمی‌‬ ‫ڕاپەڕین����ە مەزنەک����ەی‌ کانوونی‌ ‪1948‬یان‬ ‫پێدایەوە‪ ،‬لەالیەکەوە‪ ،‬لەالیەکیتر چەندین‬ ‫کادری‌ حیزبی‌ لەهەموویان خراپتر "مالیک‬ ‫س����ێف" ڕووخ����ان لەژێر ئەش����کەنجەداو‬ ‫زانیاریەکی‌ زۆر لەسەر ڕێخراوەکانی‌ حیزب‬ ‫کەوتە دەستی‌ دوژمن‪.‬‬ ‫دووەم تێش����کانیش ل����ە‌‪ 1963‬ب����وو‪،‬‬ ‫لەئەنجام����ی‌ کودەتا فاش����یەکەی‌ بەعس‪.‬‬ ‫ئەمەش����یان ئەگەر هۆکاری سیاسیش����ی‬ ‫بووبێ گوناهی‌ حش����ع خۆی نەبوو‪ ،‬بەڵکو‬ ‫گوناه����ی‌ س����ەرکردایەتی س����ۆڤێتی بوو‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە حیزب بەخێراییەکی‌ قیاسی لەو‬ ‫دوو تێشکانە بەگورجی هەڵسایەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫تێشکانی‌ س����ێیەم پێبەند بوو بەپرسێکی‬ ‫فیکریەوە‪ ،‬بەگۆڕینی نەخش����ەی سیاسی‌‬ ‫حش����عەوە‪ ،‬وەک ئەم تێشکانەی‌ ئێستەی‌‬ ‫هەرێم پێبەندە بەو س����ەرکردایەتیەوە کە‬ ‫نەخش����ەی ڕیفراندۆمیان داڕش����ت‪ .‬ڕوونتر‬ ‫بڵێم عەزیز محەمەد کە ئەندازیاری یەکەمی‬ ‫سیاسەتی پاشکۆگەری‌ بوو لە"حشع"دا لەو‬ ‫ڕۆژەوە پۆستی‌ سکرتێری حیزبی وەرگرت‪،‬‬ ‫بوو بەفاکت����ەری‌ یەکەم بۆ جەو خولقاندن‬ ‫بۆ تێشکانی‌ سێهەم‌و هەرەگەورەی‌ حشع‪.‬‬ ‫لەئابی ‪ 1964‬کە عەزیز بوو بەس����کرتێری‬ ‫حشع هێشتا یەکێ لەگەورە کۆدەتاچیەکانی‌‬ ‫ش����وباتی ‪ – 1963‬عەبدولس����ەالم عارف‬ ‫– دوات����ر براک����ەی‌ لەس����ەر حوک����م بوو‬ ‫هەت����ا ‪ 1968‬کە بەپش����تگیری ئەمریکا‌و‬ ‫بەریتانی����ا‌و عەبدولناس����ر جارێک����ی‌ دیکە‬

‫بەعس����یەکان بەکودەتای‌ ‪17‬ی تەممووزی‌‬ ‫‪ 1968‬گەڕان����ەوە س����ەر حوکم‪ .‬یەکێ لەو‬ ‫ئەرکە س����ەرەکیانەی‌ پێیان سپێردراوبوو‬ ‫پێی هەڵس����ن لەناوبردنی‌ شیوعیەکان بوو‬ ‫بەسەرۆکایەتی‌ سەدام حسین‪ ،‬کە ئەویش‬ ‫بەرەو هاوکاری‌ هەڵبژارد بۆ جێبەجێکردنی‌‬ ‫ئەو ئەرکە‪ .‬ئەو بەرە‌و هاوکارییە س����ەدام‬ ‫بەتوونێلێک����ی‌ دەبین����ی ک����ە دوژمنەکانی‌‬ ‫تێبخزێن����ێ‌و دەرچوونیان نەب����ێ‪ ،‬عەزیز‬ ‫محەمەد بەشەقامێکی‌ قیرتاوی‌ دەبینی بۆ‬ ‫تێپەڕبوونی‌ قافڵەی‌ "گۆڕانکاری‌ ناسەرمایە‬ ‫داری‌ – التط����ور الالراس����مالی" ب����ەرەو‬ ‫شۆسیالیزم‪.‬‬ ‫بەرە بەرداش����ێ بوو کە ل����ە‪ 1972‬بۆ‬ ‫‪ 1979‬سەدام "حشع"ی پێهاڕی‌و ئیفلیجی‬ ‫ک����رد‪ ،‬هەتا ئێس����تەش حیزبی ش����یوعی‬ ‫کوردس����تان هەر ئیفلیج����ە‌و لەهەڵبژاردنی‌‬ ‫پەرلەمانی‌ ‪1992‬دا ‪ 22‬هەزار دەنگی‌ هێناو‬ ‫لەهەڵبژاردن����ی‌ ‪2014‬دا دەنگەکانی‌ هاتە‬ ‫خ����وارەوە بۆ ‪ 11‬هەزار‪ .‬زانیاریم لەس����ەر‬ ‫"حشع" نیە‪ ،‬بەاڵم پێموانیە جیاوازییەکی‌‬ ‫ئەوتۆ نەبێ‪.‬‬ ‫تێش����کانی‌ چ����وارەم ‪ 1983‬ب����وو‪ ،‬کە‬ ‫س����ەرکردایەتی‌ حش����ع‪ ،‬بەتایبەتی‌ کەریم‬ ‫ئەحم����ەد‌و عەزی����ز محەم����ەد‪ ،‬هەم����ان‬ ‫پاشکۆگەریان دوپاتکردەوە‪ ،‬بەاڵم ئەمجارە‬ ‫بەدوای‌ دو حیزبەکەی‌ کوردس����تاندا‪ .‬ئەو‬ ‫تۆزە بووژانەوەی‌ کە بەخەباتی‌ س����ەخت‌و‬ ‫پ����ڕ لەقوربانی‌ چوارس����اڵی پێش����مەرگە‬ ‫ش����یوعیەکان لەکورد‌و عەرەب بەدەستیان‬ ‫هێنابوو‪ ،‬س����ەرکردە نەفامەکانیان لەچەند‬ ‫ڕۆژێکدا دایان بەباداو تێکشکانی‌ خۆخزانە‬ ‫نێو شەڕی براکوژی کوردیش بەتەواوکەری‌‬ ‫تێش����کانی‌ خۆبەس����تن بەکلکی سەدامەوە‬ ‫هاتە کایە‪ .‬حش����ع چەترێ بوو کە چەپی‬ ‫هەموو عێراق����ی لەژێ����ردا کۆبووبوونەوە‪:‬‬ ‫لەهەرێمدا – بۆنموونە – سەیری شاعیر‌و‬ ‫نووس����ەرەکانی ئەوس����ااڵنە بکەن‪‌ ،‬وەکو‬ ‫گۆران‌و پەش����ێوو دڵزار‌و حسێن عارف‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬لەس����ااڵنی‌ پاش ‪‌1964‬وە حش����ع‌و‬ ‫چەپخوازەکان کەوتنە گەاڵڕێزان‪ ،‬کەس����ی‬ ‫تازە بەدەگمەن پەیدا دەبوو‪ ،‬کۆنەکانیش‬ ‫دەڕۆیش����تن‌و قەبارەی‌ چەپ����ەکان بچوکتر‬ ‫دەبۆوە تا گەیش����تە ئەم حاڵ����ەی‌ ئەمڕۆ‬ ‫دەبینرێ‪ ،‬کە لەهەرێمدا (حش����کع) بەناو‬ ‫هەی����ەو بەن����اوەڕک ل����ەو حیزبانەی����ە کە‬ ‫پێیاندەوت����رێ "دوکان"ی‌ سیاس����ی‪ .‬ئەو‬ ‫ڕێخراوە چەپانەش کە بەهۆی ناڕەزایەتیەوە‬ ‫لەڕیڕەوی‌ حیزبی لە‌شیوعیەکان جیابوونەوە‬

‫نیو سەدە زیاترە‬ ‫عەقڵیەتی ستالینی‬ ‫لەم واڵتەدا باوە‬ ‫لەنێو شیوعیەکاندا‬ ‫ئەمە کێشەکە ‌ی‬ ‫زۆر ئاڵۆز کردووە‌و‬ ‫چارەسەر ‌ی‬ ‫ئاسان نیە‬ ‫حیزبی‌ کۆمۆنیستی کرێکاری یان قیادەی‌‬ ‫مەرکەزی یان تاقم����ی‌ "ثوریون‪....‬هتد"‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوانەش کە لەدەرەوەی‌ بزووتنەوەی‌‬ ‫شیوعیەوە دروستبوون‌و ناوی‌ مارکسی –‬ ‫لینینیان لەخۆنا‪ ،‬وەکو کۆمەڵەی‌ مارکسی‬ ‫– لینین����ی کوردس����تان لەحەفتاکان����دا‪،‬‬ ‫یان حیزبی سۆشیالیس����تی کوردس����تان‪،‬‬ ‫ئەگەرچی‌ بەنیازێکی پاکو دڵسۆزانەیشەوە‬ ‫خۆیان دروست کردبێ‪ ،‬هیچ کاتێ هەڵگری‌‬ ‫ئایدیای‌ مارکس����ی نەبوون‪ ،‬لەسەر بنەمای‌‬ ‫مارکس����ی دانەم����ەزراون‪ ،‬بەڵک����و چەپی‬ ‫نەتەوەیی بوون‪ .‬هەموو ئەوانەی‌ باسکران‬ ‫نەیانتوان����ی‌ ئەو چۆاڵیی����ە پڕبکەنەوە‪ ،‬نە‬ ‫لەهەرێم‌و ن����ە لەعێراقدا‪ ،‬کە تێکش����کانی‌‬ ‫حش����ع خولقاندی‌‌و تا ئێستەش ماوە‪ .‬خۆ‬ ‫خەڵکی‌ چ����ەپ لە‌واڵتدا هەب����وون‌و زۆرن‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ڕێکخ����راوی‌ لەب����ار نەب����وە کۆیان‬

‫بەهادین نوری‬

‫بەرە‪ ،‬بەرداشێ‬ ‫بوو کە لە‪1972‬‬ ‫بۆ ‪ 1979‬سەدام‬ ‫"حشع"ی پێهاڕی‌و‬ ‫ئیفلیجی کرد‬ ‫بکاتەوە‪ .‬حش����ع بەس����ەرۆکایەتی‌ عەزیز‬ ‫محەمەد‌و ستالینیستە ڕاستڕەوەکان ڕێگر‬ ‫بووە لەزیندوبوونەوەی‌ بزاڤی چەپ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬دوای‌ ڕاپه‌ڕی����ن‪ ،‬ڕۆڵ‌و‬ ‫كاریگه‌ری‌ چه‌پ به‌گش����تی‌‪ ،‬له‌ناو بازنه‌ی‌‬ ‫كاری‌ حیزبیش����دا بەتایب����ەت چ����ۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟‬ ‫بەهادین نوری‪ :‬لەم ‪ 26‬س����اڵەی‌ دوای‌‬ ‫ڕاپەڕینیشدا بزاڤی چەپ‪ ،‬پێش هەموویشی‬ ‫بزوتنەوەی‌ شیوعی‪ ،‬ڕۆژ بەڕۆژ الوازتر بووە‬ ‫لەبەر ئەوهۆکارانەی‌ پێش����تر باس����م کرد‪.‬‬ ‫یەکێتی‌‌و پارتی توانیان مەنەپۆلی گۆڕەپانی‬ ‫سیاسی بکەن‌و دەستبگرن بەسەر هەرێمدا‬ ‫لەڕووی‌ سیاس����ی‌و ئابووری‌‌و س����ەربازی‌و‬ ‫ڕاگەیاندن‌و‪....‬هت����د‪ ،‬لەهەمانکاتیش����دا‬ ‫حیزبایەتیان ش����ێواندو بەستیان بەپوول‌و‬ ‫پارەوەرگرتن����ەوە – چاوی����ان لەحیزب����ی‬ ‫بەع����س کرد‪ .‬هەرکەس ببێت����ە ئەندامیش‬ ‫بەرانب����ەر بەدەس����کەوتێکی مال����ی ی����ان‬ ‫وەزیفە ئەوە دەکات‪ .‬ئ����ەو توانایەش الی‌‬ ‫ک����ەس نەبوە لەهەرێمدا خۆیان نەبێ‪ .‬هەر‬ ‫حیزبێکی‌ دیکە هەبووبێ ناچارکراوە داوای‌‬ ‫یارمەتی‌ ل����ەوان بکات بۆ کرێ����ی بارەگاو‬ ‫بوونی‌ حەراسەت‌و سەیارەو شەرتوشروتی‌‬ ‫ڕاکێشانی خەڵک بۆ ڕیزی‌ حیزب تەنها الی‌‬ ‫پارتی‌‌و یەکێتی‌ هەبوو‪ .‬چۆن لەسەردەمی‌‬ ‫س����ەدامدا تی����رۆر ڕێگرب����وو بۆحیزبایەتی‌‬ ‫لەئۆپۆزس����یوندا دوای‌ سەدامیش ئەمجۆرە‬ ‫ڕێگرە دانرا‪ ،‬هەتا ئەوکاتە کە بارودۆخێکی‌‬ ‫نوێ رەخس����ا لەژێر چەتری‌ نەوش����یرواندا‬ ‫بزووتن����ەوەی‌ گ����ۆڕان پەیدا ببێ‪.‬وش����ەی‌‬ ‫(چەپ) ناوەڕۆکێکی‌ دیاریکراوی‌ نەگۆڕی‬ ‫نیە‪ ،‬لەهەم����وو کۆمەڵگەیەک����دا چەپیش‬ ‫بەشێوازی‌ جیاجیا لەئارادایە‪ .‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫هێندێ ڕەوت‌و ڕێکخراوی‌ چەپی توند هەن‪،‬‬ ‫چ لەبزووتنەوەی‌ کارگەریدا چ لەبزووتنەوەی‌‬ ‫نیش����تمانیدا‪ ،‬دروشمی‌ نابەجێ هەڵدەگرن‬ ‫کە کاتی‌ نیە یان هەوڵ����ی مانگرتندەدەن‬ ‫ک����ە پێداویس����تیەکەی‌ پێنەگەش����تووە‪،‬‬ ‫ئەوانە لەبنەمای‌ فیکری‌‌و سیاس����ی چەپ‬ ‫نەگەیش����توون‌و زیانیان لەکەڵکیان زێترە‪.‬‬ ‫ئەوان����ەش ک����ە بەم����ەزاج ڕاس����تڕەون –‬ ‫یەمین –‌وهەمیش����ە حەزیان لەسیاسەتی‌‬ ‫پاشکۆگەریەو فێری‌ سەربەخۆیی سیاسی‬ ‫نەبوون‪ ،‬وەک����و کۆچکردو عەزیز محەمەد‌و‬ ‫هاوئاوازان����ی‌‪ ،‬ب����ەم چەش����نە دەکەن کە‬ ‫لەهەرێم‌و هەم����وو عێراقدا کردیان‪ .‬ئەمانە‬ ‫هەربەناو ش����یوعی بوون‌و بەکردەوە ناتەبا‬ ‫نەبوون لەگەڵ شیوعیەت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هۆكار چیبوو‪،‬حیزبی‌ ش����یوعی‌‬ ‫عێ����راق له‌س����ه‌رده‌مێكی‌ زێڕینی����ه‌وه‌‬ ‫ئه‌گوازێته‌وه‌ س����ه‌رده‌مێكی‌ ته‌نگ‌و تاریك‪،‬‬ ‫سته‌مكاری‌ به‌عسیزم ته‌نها هۆكار بوو یان‬ ‫ش����یوعیه‌كان خۆش����یان بونه‌ به‌شێك له‌م‬ ‫شكسته‌؟‬ ‫بەهادین نوری‪ :‬حش����ع لە‪31‬ی ئازاری‬ ‫‪ 1934‬دامەزرا بەنهێن����ی‌‌و هەر بەنهێنیش‬ ‫خەباتیکرد‪ .‬لە‪14‬هەمین س����اڵی تەمەنیدا‬ ‫ش����ەقامی‌ بەغ����دا نیش����انیدا "ڕاپەڕین����ی‬ ‫جەماوەری‌ دژی پەیماننامەی‌ پورتسموپ"‬ ‫کە ببوو بەجەماوەرترین حیزبی سیاس����ی‬

‫عێ����راق‪ .‬فەه����د ڕۆڵێکی‌ گ����ەورەی‌ هەبوو‬ ‫لەداڕش����تنی‌ بناغەیەکی‌ پتەودا بۆ حشع‪.‬‬ ‫لەڕاپەڕینی‌ تشرینی‌ ‪ 1952‬حشع وەک تاکە‬ ‫سەرکردەی‌ شەقام لەبەغدا دەبینرا‪ .‬ڕۆژی‬ ‫‪ 23‬تش����رینی‌ دووەم لەئەگ����ەرو مەگەری‌‬ ‫دەسەاڵت وەرگرتندا بوون‪ .‬لەخۆپیشاندانی‌‬ ‫یەک����ی ئەی����اری‌ ‪ 1959‬س����ەرکردایەتی‌‬ ‫خۆپیش����انێکی‌ ک����رد ک����ە بەش����داربوانی‌‬ ‫لەملیون زێتر بوون‪ .‬چاودێرانی‌ سیاس����ی‬ ‫هاوڕاب����وون ک����ە ئەگ����ەر ل����ەو ڕۆژانەدا‬ ‫هەڵبژاردنێک����ی‌ پەرلەمانی‌ ئ����ازاد بکرایە‬ ‫حشع لەس����ەرووی‌‪ %60‬هەموو دەنگەکانی‌‬ ‫عێراقی‌ دەب����وو‪ .‬بەاڵم لەو ڕۆژانەوە عەزیز‬ ‫محەم����ەد هەڵبژیردرا بەس����کرتێر‌و دەنگۆ‬ ‫کەوتە ناو ش����یوعیەکانی‌ عێراق کە هەوڵی‌‬ ‫ئامێتە کردنی‌ حش����ع‌و "اتحاد اش����تراکی‌‬ ‫ناص����ری" هەیە وەزعێکی‌ سیاس����ی نوێ‬ ‫هاتەئ����ارا‪ .‬بەهەرحاڵبێ هەڵبژاردنی‌ عەزیز‬ ‫محەمەد تا دوو ساڵ کاریگەریەکی‌ ئەوتۆی‬ ‫نەب����وو چونک����ە پ����اش هەڵبژاردنەکەی‌‬ ‫لەئابی ‪1964‬دا چووە خوێندنگەی‌ حیزبی‬ ‫لەمۆسکۆ‪ ،‬نزیکەی‌ دوو ساڵ مایەوە دوور‬ ‫لەسەرکردایەتی‌ لەناو واڵتدا‪ .‬لەو ماوەیەدا‬ ‫من بەڕۆڵی‌ بەرپرس����ی یەکەم بە‌وەکالەت‬ ‫ئی����ش‌وکارم بەڕێ����وە دەب����رد‪ .‬ل����ە‪1966‬‬ ‫گەڕایەوە ب����ۆ بەغدا‪ ،‬کە هێش����تا بەعس‬ ‫دووەم کۆدەت����ای‌ نەکردب����وو‪ .‬لەتەموزی‌‬ ‫‪ 1968‬کۆدەت����ا کراو لە‪ 1970‬کۆدەتایەکی‌‬ ‫دی‌ لەالیەن هێندێ ئەفس����ەری‌ نەتەوەیی‬ ‫س����ەر بەعەبدولناس����ر‪ ،‬بەس����ەرکردایەتی‌‬ ‫غەنی‌ الراوی ئامادەکراو شانسێکی‌ زۆریش‬ ‫هەبوو بۆ سەرکەوتن‪ .‬بەاڵم سەرکردایەتی‌‬ ‫س����ۆڤیەت زانی����اری‌ تەواوی‌ هەب����وو لەو‬ ‫بارەیەوە‪ ،‬حش����عی ئاگادارکردو داواش����ی‬ ‫لێکردین بیگەیەنینە سەرکردایەتی‌ بەعس‪.‬‬ ‫گەیاندمان‌و بە‌و هۆیەوە کودەتاکە فەشەلی‬ ‫هێنا‪ .‬لەپاداشتی‌ ئەمەدا سەرەتای‌ ‪1971‬‬ ‫س����ەدام هێرش����ێکی‌ پۆلیس����ی بەرباڵوی‌‬ ‫کردە سەر حش����ع‌و چەندین کادری نایابی‬ ‫لەژێ����ر ئەش����کەنجەدا کوش����ت‪ ،‬لە‌وێنەی‌‬ ‫س����تار خضیر‌و عەل����ی بەرزنجی‌‌و عەزیز‬ ‫حەمید‪ ...‬هتد‪ .‬دەبوو عەزیز محەمەد لەم‬ ‫شااڵوە پۆلیسیە ئەوە فێر ببوایە کە بەعس‬ ‫هەر بەعس����ەکەی‌ ‪1963‬یە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‌‬ ‫لێهەڵێنجرا کە بکەوێتە هەوڵ‌و کۆشش بۆ‬ ‫سازکردنی‌ پێوەندیەکی‌ پاشکۆگەری‌ لەگەڵ‬ ‫بەعس‪ :‬بەوەهمی‌ ئەوە کە س����ەدام دەبات‬ ‫بەڕێگەی‌ (تط����وری‌ ناس����ەرمایەداریدا)‬ ‫‌وەکو فیدڵ کاس����ترۆ‪ .‬کۆتاش ئەوەبوو کە‬ ‫حش����ع هەر لەئایاری ‪‌1972‬وە بەدو‌وەزیر‬ ‫چووە نێو حکومەتی بەعس‌و پاشتر بەرەی‌‬ ‫کلکایەتی‌ لەگەڵ سەدام واژۆکرد‪ .‬لەمەودای‌‬ ‫‪1979 – 72‬دا سەدام گورزێکی‌ کوشندەی‌‬ ‫ئاراستەی‌ حش����ع کردو ئامانجی‌ خۆی لەو‬ ‫بەرەی����ە پێکا‌و ئەوەتا پاش ‪ 38‬س����اڵیش‬ ‫حش����ع لەو تێکشکانە هەڵنەس����اوەتەوە‪.‬‬ ‫ب����ەم چەش����نە مێ����ژووی‌ پ����ڕ لەخەبات‌و‬ ‫قوربان����ی‌ حیزبەک����ەی‌ فەهد ش����ێوێندراو‬ ‫قارەمانێتی‌و خۆشەویس����تی ش����یوعیەکان‬ ‫درا بەدەم بای س����تالینزمی‌ ڕاستڕەوانەی‌‬ ‫سەرکردایەتی‌ "حشع"ەوە‪ ،‬شیوعیەکانیش‬ ‫بوون بەدوکانێکی‌ سیاس����ی سوک‌و سۆڵ‬ ‫لەگۆڕەپان����ی سیاس����ی هەرێ����م‌و هەموو‬ ‫عێراقدا‪ ،‬ت����ا ئەم چرکەیەش نەلێپێچینەوە‬ ‫لەبەرپرسێ کراو نەبچوکترین سزا بەکەسی‬ ‫گەیان����درا‌و ه����ەر س����تالینینەکانش حزب‬ ‫بەڕێوە دەبەن‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬هیچ هەڵەیەک����ی‌ فکری (یان‬ ‫تیۆری‌) لەپشتی‌ ئەم تێشکانەی‌ حشعە‌وە‬ ‫بوو؟‬ ‫بەهادی����ن ن����وری‪ :‬هەم����وو هەڵەی����ەک‬ ‫لەسیاس����ەتدا هەڵەیەکی‌ فکری‌ – تیۆری‌‬ ‫لەپش����تەوەیە‪ .‬الدان لەهێڵ����ی سیاس����ی‬ ‫ڕێکوپێ����ک ت����ازە نیە‪ ،‬چ ب����ەالی‌ چەپدا‬ ‫ب����ێ چ ب����ەالی‌ ڕاس����تدا‪ .‬بەاڵم ئ����ەوەی‌‬ ‫لێ����رەدا سەرنجڕاکێش����ە ئەوەی����ە کە ئەم‬ ‫هەڵەیە ئەچێتە توێ����ی ئەوهەڵە گەورەیە‬ ‫ک����ە بە"س����تالینیزم" ناوزەن����د ک����راوە‌و‬ ‫ڕەنگدانەوەیەک����ی‌ زەق����ی دەرکەوت����ووە‬ ‫لەبزووتنەوەی‌ کۆمۆنیستی‌ هەموو جیهاندا‪،‬‬ ‫چونک����ە بەهۆی س����ەرکەوتنی‌ شۆڕش����ی‬ ‫ئۆکتۆبەرەوە سەرکردایەتی‌ حیزبی شیوعی‬ ‫س����ۆڤیەتی جێگەیەک����ی‌ تایبەت����ی هەبوو‬ ‫لەنێوان بزووتنەوەی‌ کۆمۆنیستی جیهاندا‪.‬‬ ‫ڤالدیمیر لینین لەساڵی ‪1923‬دا دوا کتێبی‬ ‫خ����ۆی‌ دانا بەن����اوی‌ (ش����یوعیة الجناح‬ ‫الیس����اري – مرض الطفولة الیساري)‪.‬‬ ‫لێرەدا تووشی ئەوهەڵە کوشندەیە بوو کە‬

‫بەناوی‌ "یاساکانی شۆڕشی سۆشیالیستی‬ ‫جیهانی‌" دایڕش����ت‌و لە‪ 1924‬کۆچی دوایی‬ ‫ک����رد‪ .‬ئەم تێزانە ب����وون بەکۆتێک‪ ،‬کۆتی‬ ‫بەس����تەڵەکی بیروڕا – الجم����ود العقائدی‬ ‫–و چوونە ملی بزوتنەوەی‌ کۆمۆنیس����تی‬ ‫لەیەکێت����ی س����ۆڤێتدا‌و هەم����وو جیهان‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا کە س����تالین بوو بەشەخس����ی‬ ‫یەک����ەم‌و خۆیش����ی ئەمەی‌ پێخۆش����بوو‬ ‫چونکە پاس����اوی‌ تێدا بوو بۆ بیروکراسی‌و‬ ‫س����ەرکردایەتی تاکە کەس����ی‌و سەرکوتی‬ ‫ئەو ش����یوعیانەی‌ کە خیالفی����ان هەبوو‬ ‫لەسەر هێندێ پرس‌و ئەوانیش ڕاستبوون‪.‬‬ ‫لەئەنجام����ی‌ ئەو خیالفاتەدا س����تالین بوو‬ ‫بەدکتاتۆرێک����ی زەقودڕندە‪ ،‬ک����ە دەیەها‬ ‫هەزار کادری حیزبی چاکی‌ تێدا ش����ەهید‬ ‫کرا‪ .‬ستالینیزم لە‪ 29‬ساڵی سەرکردایەتی‌‬ ‫ستالیندا "‪ "1953 – 1924‬بوو بەڕێڕەوی‌‬ ‫س����ەرەکی‌‌و چەس����پیو نەک هەر لەحیزبی‬ ‫ش����یوعی‌و ڕژێم����ی‌ س����ۆڤێتیدا‪ ،‬بەڵک����و‬ ‫لەبزووتنەوەی‌ شیوعی جیهاندا‪ .‬خرۆشۆف‬ ‫هەستی‌ پێکردو هەوڵی‌ چارەسەریدا‪ .‬بەاڵم‬ ‫س����تالینیەکان دەستی‌ خۆیان لەو‌وەشاند‬ ‫ل����ە‪1964‬دا بەنیمچ����ە کودەتایەک ئەویان‬ ‫دەرک����رد‌و برێژنێڤیان خس����تە جێگەی‌ کە‬ ‫لەنزیکەی‌ ‪ 20‬س����اڵدا ستالینیزم پەلوپۆی‬ ‫ت����ەواوی‌ کۆت����ا‌و یەکێت����ی‌ س����ۆڤێت بوو‬ ‫بەیەکپارچ����ە لەگەندەڵ����کاری‌‌و بۆرجوازی‌‬ ‫لەناو مناڵدانی‌ ڕژێمی‌ سۆشیالیستیدا زیندو‬ ‫بوەو گەشەیەگی‌ زۆری کرد‪ .‬لەهەشتاکاندا‪،‬‬ ‫ک����ە گۆرباچۆف بوو بەس����کرتێری‌ حیزبی‬ ‫سۆڤیەتی‪ ،‬بەئاگاهات لەوەزعی تێکچووی‌‬ ‫حی����زب‌و هەوڵ����ی چارەس����ەریدا‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫دی����ارە کار ل����ەکار ترازاب����وو‪ ،‬بۆرجوازی‌‬ ‫گەش����ەی‌ کردو لە‪1991‬دا س����ەرکردایەتی‬ ‫ڕاپەڕینێک����ی‌ جەم����اوەری‌ ئاش����تیانەی‌‬ ‫ک����ردو سۆش����یالیزمی‌ ڕووخان����دو هاتەوە‬

‫لەئەمڕۆی واڵتێکی‌‬ ‫وەک هەرێم یان‬ ‫عێراقدا بەهیچ‬ ‫شێوەیەک دروشمی‬ ‫‌"سۆسیالیزم" وەکو‬ ‫ئامانجێ بۆ ئەم‬ ‫قۆناخە گونجاو نیە‬ ‫س����ەرحوکم‪ .‬حیزبی ش����یوعی عێراقیش‬ ‫یەک����ێ بوو ل����ەو حیزبانە ک����ە لە‪‌1964‬وە‬ ‫ستالینیزم دەستی‌ بەسەردا گرتبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەنوسخەیەمینیەکەیدا کە بەرجەستە بوو‬ ‫لەشەخسی عەزیزمحەمەدا‪ .‬خۆ شیوعیەکان‬ ‫لەس����ەر حوکم نەب����وون ت����ا ڕژێمەکەیان‬ ‫بڕووخ����ێ وەکو واڵتە سۆشیالیس����تەکانی‬ ‫ئەوروپ����ا‪ .‬بەڵکو حیزبەکەیان کە پێش����تر‬ ‫لەحیزبە‌جەماوەریەکان بوو گەیش����ت بەم‬ ‫حاڵەی‌ ئێستە تێیدایە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هه‌تا سااڵنی حه‌فتاكانی سەدەی‬ ‫رابردوش خه‌ڵكێكی‌ زۆر ش����یوعی‌و چەپ‬ ‫بوون‪ ،‬ئه‌م شەپۆ‌له‌ چی‌ لێهات‌و بۆ وا خێرا‬ ‫ونبوو؟‬ ‫بەهادین نوری‪ :‬ئەم الوازییەی ئەمڕۆی‌‬ ‫حیزبە‌چەپ����ەکان ک����ە بەزەق����ی دەبینرێ‬ ‫لەسەر ئاستی جیهان‪ ،‬ئەگەرچی جیاوازیش‬ ‫هەیە لە‌واڵتێکەوە ب����ۆ واڵتێک‪ ،‬پەیوەندی‌‬ ‫بەداڕمانی‌ ڕژێمی‌ یەکێتی‌ سۆڤێتەوە هەیە‬ ‫کە لەس����اڵی ‪1991‬دا بینرا‪ ،‬لەس����ەردەمی‌‬ ‫میخائیل گۆرباچۆڤدا‪ .‬بەاڵم ئەگەر پرسەکە‬ ‫لەسەر ئاس����تی کوردستان‌و هەموو عێراق‬ ‫بگرین ئ����ەوە هۆکارەکەی‌ ه����ەم لەوەزعی‬ ‫عێراقدایە‪ ،‬بەهەرێمیشەوە وەک لەسەرەوە‬ ‫باس����مان ک����رد‪ ،‬ه����ەم لەوەزع����ی چەپی‬ ‫جیهانیدای����ە لەئەنجام����ی‌ ڕووخانی‌ ڕژێمی‌‬ ‫سۆڤێتیدا‪ ،‬کە ئەمەش بەهۆی‌ گەشەکردنی‬ ‫دیاردەی‌ س����تالینیزمەوە بوو‪" ،‬کە ئەمەش‬ ‫باسی خۆی دەوێ"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬گوتاری حیزبە‌چەپەکان‌و چاالکی‬ ‫سیاسیان زۆر کەم‌و سست‌و خۆپارێز دێتە‬ ‫بەرچ����او‪ ،‬تەنانەت ڕەخنەی ئ����ەوە هەیە‬

‫‪ 100‬سال له‌مه‌وبه‌ر‪،‬‬ ‫ی‬ ‫شۆڕشی‌ ئه‌كتۆبه‌ر روداوێك ‌‬ ‫هێند ‌ه گه‌وره‌و هه‌ژێنه‌ر بو ك ‌ه‬ ‫ی گۆڕی‌‪،‬‬ ‫سیمای‌ هه‌مو جیهان ‌‬ ‫ئایدیا‌و ئامانجه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی قوڵ ‌‬ ‫شۆڕش ‌ه كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد ‌ه سه‌ر ره‌وته‌ سیاسیه‌كان ‌‬ ‫جیهان‪ ،‬كوردستانیش له‌م‬ ‫كاریگه‌رییه‌ به‌دور نه‌بو‪ ،‬ئاوێن ‌ه‬ ‫ی سه‌د‬ ‫به‌بۆنه‌ی‌ تێپه‌ڕین ‌‬ ‫ساڵه‌ ‌ی شۆڕشی‌ ئه‌كتۆبه‌ره‌و ‌ه‬ ‫دۆسیه‌كی‌ تایبه‌ت به‌رابردو‪،‬‬ ‫ئێستا‌و ئاینده‌ ‌ی چه‌پ‬ ‫له‌كوردستان ده‌كاته‌وه‪.‬‬

‫بونەتە حیزبی س����ێبەرو دوکانی سیاسی؟‬ ‫ئەم الوازیە پەیوەندی بە‌چیەوە هەیە؟‬ ‫بەهادین نوری‪ :‬ئەو وەزعە ناهەموارەی‌‬ ‫ئەمڕۆ بزوتنەوەی‌ کارگەری‌‌و کۆمۆنیس����تی‬ ‫ئەم واڵتەی‌ تێدایە لەساڵێک یان دو ساڵدا‬ ‫دروس����ت نەب����ووە‪ ،‬بەڵک����و کەڵەکەبووی‌‬ ‫نیو س����ەدەیە‪ ،‬واتە لەو کات����ەوەی‌ عەزیز‬ ‫محەمەد پۆس����تی س����کرتێری‌ حشعی بۆ‬ ‫‪29‬س����اڵ وەرگرتووە تا ئەوکاتە کە کۆچی‬ ‫دوایی ک����ردووە‪ ،‬لە‪2017‬دا‪ ،‬چونکە پاش‬ ‫جێهێشتنی‌ پۆستەکەشی ‪1993‬دا هەروەکو‬ ‫س����ەرکردەو ئەندازیار مای����ەوە لەکۆمەڵێ‬ ‫ڕووی‌ بنەڕەتیەوە‪ ،‬بۆنموونە‪ ،‬ئەو دەچووە‬ ‫ناو کۆبونەوەکانیان وەکو سەرچاوە‪ ،‬بۆی‬ ‫دیاری دەکردن کێ س����کرتێر بێ یان چی‬ ‫هەڵوێستێک وەرگرن بەرانبەر فاڵن پرس‪.‬‬ ‫هەمیشەش ئەوجۆرە کەسانەی‌ هەڵدەبژارد‬ ‫کە وەکو خۆی‌ لەسیاس����ەت‌و حیزبایەتی‌‬ ‫دەگەیش����تن‪ .‬جا حیزبێک ‪ 50‬س����اڵ بەو‬ ‫عەقڵیەت����ەوە بەڕێوەبب����رێ بەگورج����ی‌و‬ ‫بەئاس����انی‌ ناهێنرێت����ە‌وە تایم‪ ،‬نە لەڕووی‬ ‫سیاس����یەوە نە ل����ەڕووی‌ ڕێکخس����تنەوە‪،‬‬ ‫ن����ە ل����ەڕووی‌ ش����ێوازی‌ کارو خەباتەوە‪.‬‬ ‫ئەو کەس����انەی‌ خوازی����اری‌ بووژاندنەوەی‌‬ ‫بزوتنەوەی‌ چەپن ئەگەر گوێ لەپێشنیازی‌‬ ‫م����ن دەگ����رن ئ����ەوە باخۆی����ان حیزبێک‬ ‫دروس����تبکەن‪ ،‬نەکەن هەوڵی‌ چاکس����ازی‌‬ ‫پاش����ماوەی‌ ئەو حیزبە‌بدەن کە بە"ئیرس"‬ ‫هات����ووە‪ ،‬چونکە زیندوکردنەوەی‌ بیس����ت‬ ‫قات گرانت����رە لەدروس����تکردنی‌ حیزبێکی‌‬ ‫چەپخوازی‌ ن����وێ‪ .‬حزبێکی‌ نوێ بەناوێکی‌‬ ‫نوێوە شانس����ی زێتری‌ دەبێ س����ەبارەت‬ ‫بەڕاکێشانی‌ خەڵک بۆ ڕیزەکانی‌‪ .‬بەو مەرجە‬ ‫لەس����ەر بنەمای‌ بارودۆخی ئەم چەرخە –‬ ‫چەرخی‌ عەولەمە – دروستبکرێ لەهەموو‬ ‫ڕویەکی‌ فیکری‌‌و سیاسی‌و رێخراوەییەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چ����ارە چییە بۆ ئەم قەیرانە کە‬ ‫توش����ی بزووتنەوەی‌ کۆمۆنیستی یاخود‬ ‫چه‌پی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بووه‌‪ ،‬پێشنیاری‌‬ ‫تۆ له‌م باره‌یه‌وه‌ چیه‌؟‬ ‫بەهادی����ن ن����وری‪ :‬نیو س����ەدە زیاترە‬ ‫عەقڵیەتی ستالینی لەم واڵتەدا باوە لەنێو‬ ‫ش����یوعیەکاندا‪ .‬ئەمە کێشەکەی‌ زۆر ئاڵۆز‬ ‫کردووە‌و چارەس����ەری‌ ئاسان نیە‪ .‬پێموایە‬ ‫ئ����ەو مارکس����یانەی‌ چارەس����ەریان دەوێ‬ ‫باش����ترە ڕێکخراوێکی‌ تازە دروس����تبکەن‬ ‫بەناوێکی‌ ت����ازەوە‪ ،‬بەرنامەی����ەک داڕێژن‬ ‫لەب����ەر ڕوناک����ی‌ بارودۆخ����ی‌ جیهانگیری‌‬ ‫"عەولەمە"‌و خۆپاراس����تن لەو هەاڵنەی‌ کە‬ ‫داڕش����تنی‌ تیۆری‌ شۆڕش����ی سۆشیالیزمی‌‬ ‫جیهانی‌ لەخۆی گرتووە‪ ،‬واتە ئەو فکرەی‌‬ ‫کە ب����و بەبنەمای تیۆری‌ بۆ س����تالینیزم‪.‬‬ ‫ئەوهاوڕێیانەشی کە لەناو حیزبی شیوعی‬ ‫ڕەس����میدان‌و پێیانوایە دەتوانن چاکسازی‌‬ ‫لەحیزبەکەیاندا بک����ەن مافی خۆیانە ئەو‬ ‫هەوڵە بدەن‪ .‬لەهەرکوێ توانیان لەڕێگەی‌‬ ‫هەڵبژاردن����ی‌ ئاس����ایی دیموکراس����یەوە‬ ‫ستالینیستەکان "یان عەزیزیەکان" لەپۆستی‬ ‫بەرپرسیاری وەدەرنێن‌و تێکۆشەری‌ خوازراو‬ ‫هەڵبژێرنەوە سەرکەوتوون‪.‬دەمەوێ ئاماژە‬ ‫ب����ۆ ئەوەش بکەم ک����ە لەئەمڕۆی واڵتێکی‌‬ ‫وەک هەرێم یان عێراقدا بەهیچ شێوەیەک‬ ‫دروشمی‌"سۆس����یالیزم" وەکو ئامانجێ بۆ‬ ‫ئ����ەم قۆناخە گونجاو نی����ە‪ .‬ئەمە قۆناخی‬ ‫دیموکراتیزەو پێشکەوتنە بەرەو وەزعێکی‬ ‫وەک ئەوروپ����ا‪ .‬هی����چ گومان����ێ ل����ەوەدا‬ ‫نیە ک����ە ئایندەی‌ کۆمەڵگ����ەی‌ ئادەمیزاد‬ ‫شۆس����یالیزمە‪ ،‬بەاڵم لەڕێگەی‌ ئاشتییانەو‬ ‫سندوقی دەنگدانەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە ‪ :‬بۆ ئه‌مڕۆ ئامانجی‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫ده‌بێت چی بێت‌؟‬ ‫بەهادین نوری‪ :‬نەبوونی‌ دیموکراس����ی‬ ‫کێشەی‌ س����ەرەکی‌ ئەم واڵتەیە‪ .‬ئەوە ‪26‬‬ ‫ساڵە دو حیزب‪ ،‬یان دو بنەماڵە‪ ،‬حوکمی‌‬ ‫هەرێمی����ان کردووە‪ ،‬ئەم هەموو کێش����ەو‬ ‫قەیرانەی����ان خولقان����دووە ک����ە دوایینیان‬ ‫ڕیفراندۆمی‌ ‪25‬ی ئەیلوول بوو‪ ،‬کە لەڕووی‌‬ ‫جوگرافی‌و سیاس����ی‌و ئیداری����ەوە وەزعی‬ ‫هەرێمی����ان گ����ۆڕی‌و هێش����تا حوکمڕانان‬ ‫باوەشیان کردووە بە‌کورسیەکانیانداو بەنیاز‬ ‫نی����ن بەجێیبهێڵن‪ ،‬وەک بڵێیت تاپۆ کراوە‬ ‫لەس����ەریان‪ .‬کۆتاییهێن����ان بەقۆرخکردنی‌‬ ‫دەس����ەاڵت‌و دابینکردنی‌ دیموکراس����یەکی‌‬ ‫ڕاس����تەقینە ئامانج����ی س����ەرەکی‌ ئ����ەم‬ ‫قۆناخەیە‪ ،‬کلیلە بۆ چارەسەری‌ کێشەکانی‬ ‫تری‌ سەردەم‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫له‌عێراق به‌یاسا "القه‌كردن ‌ی كچانی‌ منداڵ‌" شه‌رعیه‌ت ‌ی پێده‌درێت‬

‫"به‌پێی‌ پڕۆژه‌ی‌ قانون ‌ی جه‌عفه‌ری‌ گرێبه‌ستی‌ هاوسه‌رگیری ‌ی بۆ كچان ‌ی نۆ ساڵ ئه‌نجام ده‌درێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاسای‌ باری‌‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ عێراق كه‌ رێگه‌‬ ‫به‌ئه‌نجامدانی‌ گرێبه‌ستی‌‬ ‫هاوسه‌رگیریی‌ له‌گ ‌هڵ‌ مندااڵنی‌‬ ‫‪ 9‬سااڵن ده‌دات‪ ،‬ناڕه‌زاییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ له‌ئاستی‌ ناوخۆو ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫دروستكردوه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی‌ عێراق‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاساكه‌ به‌سوكایه‌تی‌‬ ‫كردن به‌مرۆڤایه‌تی‌‌و ژن ناوده‌بات‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌ران���ی‌ عێ���راق‬ ‫له‌دانیشتنی‌ رۆژی‌ ‪1‬ی‌ تشرینی‌ دوه‌مدا‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ نواند له‌س���ه‌ر پێش���نیاری‌‬ ‫یاس���ای‌ هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ پ���ڕۆژه‌ی‌‬ ‫قانونی‌ باری‌ كه‌س���ێتی‌ ژم���اره‌ ‪88‬ی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪1959‬ی‌ عێ���راق‌و راگه‌یه‌ان���درا‬ ‫كه‌ "عێراقیه‌كان ئ���ازادن له‌پابه‌ندبون‬ ‫به‌باری‌ كه‌س���ێتی‌‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌ ئایینه‌ یان‬ ‫مه‌زه���ه‌ب‌و بیروب���اوه‌ڕ‌و بژارده‌كانیان‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌قانون رێكده‌خرێت"‪.‬‬ ‫یاسای باری کەس���ێتی ژماره‌ ‪88‬ی‌‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 1959‬ك��� ‌ه له‌دوای‌ شۆڕش���ی‌‬ ‫‪1958‬ی‌ عێ���راق بڕیاری‌ له‌س���ه‌ردراوه‌‪،‬‬ ‫به‌یه‌كێ���ك له‌یاس���ا پێش���كه‌وتوه‌كان‬ ‫داده‌نرێ���ت له‌ناوچ���ه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬ئ���ه‌وكات مه‌رجه‌عه‌كانی‌‬ ‫شیعه‌ له‌دژی‌ وه‌ستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا زۆرێ���ك له‌ره‌خنه‌گران���ی‌‬ ‫ئ���ه‌م هه‌مواركردنه‌وه‌یه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن س���ه‌رله‌نوێ‌ به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی‌‬ ‫یاس���ای‌ مەزهەبی جه‌عفه‌رییه‌ كه‌ هانی‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ كچانی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫منداڵ‌ ده‌دات‪.‬‬

‫مارەکردنی کچانی منداڵ بەتاوان دادەنرێت‬

‫به‌رزت���ر ده‌بێت���ه‌وه‌‌و داوای‌ راگرتن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دانانی‌ یاس���ایه‌كی‌ نوێی‌ باری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ڕێزان شێخ دلێر‪ ،‬ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ هه‌موار‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ باری‌ كه‌سێتی‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران له‌الیه‌ن كوتله‌ ش���یعیه‌كانه‌وه‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌كی‌ گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ش به‌شكس���تێكی‌ گ���ه‌وره‌ "هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاسای‌ باری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫هه‌ژم���ار ده‌كرێت ب���ۆ مافه‌كانی‌ ژنان‪ ،‬بڕگه‌یه‌كی‌ تایبه‌تی‌ تێدایه‌ كه‌ ده‌ڵێت هه‌ر‬ ‫هه‌ربۆیه‌ رۆژ ب���ه‌ڕۆژ ده‌نگه‌كان له‌دژی‌ كه‌سێك له‌كاتی‌ پڕۆسه‌ی‌ هاوسه‌رگیریدا‬ ‫ئ���ه‌و هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و یاس���ایه‌ ده‌توانێت بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ س���ه‌ر مه‌زهه‌ب‬

‫یان مه‌رجه‌عیه‌تی‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‪ ،‬واتا‬ ‫ڕاگرتنی‌ كاری‌ دادگایه‌ كه‌ پێشتر هه‌ر‬ ‫پڕۆس���ه‌یه‌كی‌ هاوسه‌رگیری‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگا بكرایه‌ تاوان بو‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستادا‬ ‫ئه‌و بڕیاره‌ی‌ پێشو هه‌ڵده‌وه‌شێنرێته‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ر هاوسه‌رگیریه‌كی‌ شه‌رعی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگا بكرێت فه‌رمییه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌مه‌ش رێگه‌ خۆشده‌كات‬ ‫ب���ۆ زیندوكردنه‌وه‌ی‌ نه‌ریت‌و رێس���ای‌‬ ‫مه‌زهه‌به‌كان‪ ،‬كه‌ پێشتر پڕۆژه‌ی‌ قانونی‌‬ ‫جه‌عف���ه‌ری‌ هه‌ب���و‪ ،‬به‌پێ���ی‌ پڕۆژه‌كه‌‬ ‫كچانی‌ نۆ س���اڵ ده‌یانتوانی‌ گرێبه‌ستی‌‬

‫یاسای باری کەسێتی‬ ‫ژمار‌ه ‪88‬ی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 1959‬كه‌ له‌دوا ‌ی‬ ‫شۆڕش ‌ی ‪‌ 1958‬ی‬ ‫عێراق بڕیار ‌ی‬ ‫له‌سه‌ردراوه‌‪ ،‬به‌یه‌كێك‬ ‫له‌یاسا پێشكه‌وتوه‌كان‬ ‫داده‌نرێت له‌ناوچه‌ ‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‬ ‫ئه‌وكات مه‌رجه‌عه‌كان ‌ی‬ ‫شیع ‌ه له‌دژ ‌ی‬ ‫وه‌ستانه‌وه‌‬

‫هاوس���ه‌رگیری‌ ئه‌نجام بده‌ن كه‌ ڕه‌نگ ‌ه س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ كه‌ به‌ش���داری‌ عێراقیه‌كان���ه‌ ئه‌گه‌ر بڕی���اری‌ كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ونه‌كانیش له‌م جۆره‌ مه‌زهه‌بانه‌یان له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی‌ ناڕه‌زای���ی‌ ده‌ربڕین له‌س���ه‌ر بدرێت‪ ،‬ته‌نه���ا تایبه‌تیش نیه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌م یاسایه‌ كردبو له‌سلێمانی‌‪ ،‬به‌ناوچه‌‌و مه‌زهه‌بێك‪ ،‬بۆیه‌ داوا ده‌كه‌م‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫وه‌ك رێزان ئاماژه‌ی‌ پێده‌دات ره‌نگه‌ وت���ی‌ " ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت له‌س���ه‌رجه‌م س���ه‌رجه‌م رێكخراوه‌كان���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ی دیكه‌ش ش���اره‌كان فش���ارێك ل���ه‌دژی‌ هه‌موار مه‌ده‌نی‌‌و په‌رله‌مانت���اران دژایه‌تی‌ ئه‌و‬ ‫چه‌ندین پڕۆژه‌ی‌ هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫ی كه‌سێتی‌ دروست بكه‌ین بڕیاره‌ بك���ه‌ن كه‌ لێكه‌وت���ه‌ی‌ خراپی‌‬ ‫هه‌ب���ن ك���ه‌ هه‌ر ب���اس ناكرێ���ن وه‌ك كردنه‌وه‌ی‌ بار ‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ مس���یارو هاوسه‌رگیری‌ تا نه‌چێته‌ بواری‌ جێ‌ به‌جێ‌ كردنه‌وه‌‌و ده‌بێ���ت له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵ���گای‌ عێراقی‌‬ ‫خۆشیی‌ موتعه‌)‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش ڕێگه‌ی له‌خوێندنه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌مدا بیوه‌س���تێنین به‌تایب���ه‌ت ژنان‌و كچان‪ ،‬كه‌به‌ش���ێكی‌‬ ‫ی زۆری‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌ پێكده‌هێن���ن‌و ده‌بنه‌‬ ‫پێبدرێ���ت‌ بازرگانیه‌ك���ی‌ گه‌وره‌ی���ه‌ كه‌ له‌و بڕوایه‌داین ئه‌مه‌ دژی‌ مافه‌كان ‌‬ ‫مرۆڤ‌و مندااڵنه‌و گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ بۆ چه‌ندین قوربانی‌‌و چه‌ند الیه‌ن‌و چه‌ند كه‌س���ێك‬ ‫به‌مافه‌كانی‌ ژنان‌و مندااڵنه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ مه‌رامێك‌و مه‌به‌س���تێك ئ���ه‌و كاره‌‬ ‫ه���ه‌ر ل���ه‌م باره‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬بڵێس���ه‌ سه‌ده‌ پێش ئێستا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌م یاس���ایه‌ش بۆ هه‌مو ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫جه‌ب���ار فه‌رمان ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬

‫یه‌كه‌م حاڵه‌تی‌ كوشتنی‌ ژن له‌كۆی ‌ه تۆماركرا شیرین دایكی‌ س ‌ێ كچ بو‬ ‫"چه‌ند رۆژێك پێش روداوه‌كه‌ ته‌قه‌ی‌ له‌زڕ دایكی‌ كردوه‌"‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی كوڕی نه‌ده‌بو خۆ ‌ی كوشت‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬

‫له‌یه‌كه‌م حاڵه‌تی‌ ژن كوشتندا له‌ناو‬ ‫شاری‌ كۆیه‌ له‌روداوی له‌ناكاودا‬ ‫پیاوێك له‌به‌رده‌م ماڵه‌ك ‌هی‌ خۆیدا‬ ‫ژنه‌كه‌ی‌‌و كوره‌كه‌ی‌ به‌ده‌مانچ ‌ه‬ ‫ده‌كوژێت‌و راده‌كات پۆلیسی‌ كۆیه‌ش‬ ‫ی‬ ‫تاكو ئێستا نه‌یتوانیوه‌ ده‌ستگیر ‌‬ ‫بكات ‪.‬‬ ‫ی هه‌شت له‌سه‌ر‬ ‫هه‌فت ‌هی‌ رابردو شه‌و ‌‬ ‫ی چوارشه‌مم ‌ه كاتژمێر هه‌شت‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫نۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاتێك پیاوه‌ك ‌ه له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی چاخواردنه‌و‌ه بو‌ه له‌ربه‌ده‌م‬ ‫س���ه‌رقاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆیه‌ سیت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی خۆی ‌‬ ‫ماڵه‌كه‌ ‌‬ ‫شاری‌ كۆیه‌ له‌وكات ‌ه كوره‌ ته‌مه‌ن هه‌ژد‌ه‬ ‫ی ده‌گه‌رێته‌و‌ه ماڵه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫س���اڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ی تور‌ه‬ ‫ی ده‌بێت��� ‌ه ده‌ماقاڵێ‌‌و دوا ‌‬ ‫باوك ‌‬ ‫ی‬ ‫بونی‌ باوكی‌ هه‌وڵی‌ كوشتنی‌ كوره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم له‌و كات ‌ه هاوس���ه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی ده‌كات بۆ‬ ‫ی له‌زڕكوره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫پارێ���زگار ‌‬ ‫ی نه‌یكوژێت‌و فیشه‌كێك له‌پشته‌و‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ده‌كه‌وێت‌و ده‌س���تبه‌ج ‌‬ ‫ب���ه‌ر ژنه‌كه‌ ‌‬ ‫گیان له‌ده‌ستده‌دات‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه كوره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بریندار ده‌بێت‌و ده‌یه‌وێت رابكات باوك ‌‬ ‫ی تری‌ له‌سه‌ر دڵی‌ ده‌دات‌و‬ ‫فیش���ه‌كێك ‌‬ ‫ی گه‌یاندنی‌ بۆ‌نه‌خۆشخان ‌ه ئه‌ویش‬ ‫دوا ‌‬ ‫گیان له‌ده‌ستده‌دات"‪.‬‬ ‫ی ده‌س���ت‬ ‫ی ئ���ه‌و زانیاریانه‌ ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وت���ون له‌یه‌كێك له‌خزمه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫تاوانباره‌ك��� ‌ه "ئ���ه‌و پی���اوه‌ به‌ن���او ‌‬ ‫(ج‪،‬م) چه‌ند س���اڵێك پێش ئێس���تا‬ ‫ی خێزانی���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ناكۆك��� ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫ی كوره‌ك���ه‌ به‌ن���اوی‌ (ه‪،‬ج) كه‬ ‫دایك��� ‌‬ ‫‌ده‌كات ‌ه هاوس���ه‌ری‌ یه‌كه‌می‌ ئه‌و پیاو‌ه‬ ‫جیابونه‌ته‌و‌ه هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ژن ‌ه به‌ن���اوی‌ (ن‪،‬ر) پێكده‌هێنێت‌و ئه‌و‬ ‫كوره‌ش له‌گ���ه‌ڵ ئه‌واندا ژیاوه‌و جارێك‬ ‫ی ك���ردوه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت��� ‌‬ ‫س���ه‌فه‌ر ‌‬ ‫ی چه‌ند مانگێك گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ب���ه‌اڵم دوا ‌‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ی تاوانباره‌ك ‌ه "ئه‌و‬ ‫ی خزم��� ‌‬ ‫به‌وت���ه‌ ‌‬

‫ی‬ ‫ی به‌ناكۆك��� ‌‬ ‫روداو‌ه هی���چ په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫نێوان پیاو‌و ژنه‌ك���ه‌و‌ه نه‌بوه‌ هه‌روه‌ها‬ ‫ی‬ ‫روداوه‌ك ‌ه له‌ناكاو بوه‌و پێش���تر پالن ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ دانه‌ن���راوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫ت���ور‌ه بونی‌ ئه‌و پیاوه‌ له‌كوره‌ك ‌هی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫كاره‌س���اته‌ی‌ به‌دوا داهاتوه‌‪ ،‬له‌باره‌ ‌‬ ‫ی "ئێمه‌ش‬ ‫ونبون���ی‌ پیاوه‌كه‌ش ئه‌و وت ‌‬ ‫نازانین به‌ره‌و كوێ رۆشتوه‌"‪.‬‬ ‫به‌رێوەبه‌ری‌ پۆلیس���ی كۆیه‌ شۆرش‬ ‫ی‬ ‫ی دواین زانیاری‌ له‌باره‌ ‌‬ ‫كاك ‌ه له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی هه‌فت��� ‌هی‌ رابردو بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫روداوه‌كه‌ ‌‬ ‫وتی‌"ل���ه‌دوای‌ روداوه‌ك���ه‌وه‌ ئێم ‌ه وه‌كو‬ ‫ی كۆی��� ‌ه به‌دواداچونم���ان بۆ‬ ‫پۆلیس��� ‌‬ ‫ئه‌و دۆس���ی ‌ه كردو‌ه گه‌یشتوینه‌ت ‌ه ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وا كۆی‌ روداوه‌ك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ئه‌نجامه‌ ‌‬ ‫ی له‌ناو‬ ‫ی خێزانیه‌و‌ه بوه‌و ناته‌بای ‌‬ ‫كێشه‌ ‌‬ ‫ئ���ه‌و خێزانه‌ هه‌بو ب���ه‌رده‌وام له‌نێوان‬ ‫یه‌كتری‌ كێشه‌یان هه‌بو‌ه هه‌روه‌ها كور‌ه‬ ‫كوژراوه‌ك ‌ه چه‌ند رۆژێك پێش روداوه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌ناو ماڵ���ه‌وه‌ ته‌قه‌ی‌ له‌دایكه‌ زڕه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كردو‌ه‬ ‫ی برین���دار ‌‬ ‫ك���ردو‌ه به‌س���وك ‌‬ ‫كه‌س���یش پێنه‌زانیوه‌‪ ،‬ه���ه‌ر بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫ی كوره‌كه‌ بكوژێت‌و‬ ‫پیاو‌ه ویس���تویه‌ت ‌‬ ‫ی به‌ركه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ش���ی‌ فیشه‌ك ‌‬ ‫به‌اڵم تاكو ئێستا بۆمان ده‌رنه‌كه‌وتو‌ه‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ كوشتو‌ه یان به‌ڕێکەوت‌‬ ‫فیشه‌كی‌ به‌ركه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ده‌س���تگیر كردن��� ‌‬ ‫ی كۆی ‌ه‬ ‫تاوانباره‌ك ‌ه به‌رێوەبه‌ری‌ یۆلیس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌و‌ه كرد كه‌وا هه‌ر ش���ه‌و ‌‬ ‫ئام���اژه‌ ‌‬ ‫ی ده‌س���تگیركردن بۆ‬ ‫روداوه‌كه‌ فه‌رمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و تاوانبار‌ه ده‌رچ���وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫ی له‌سنوری‌ ش���اری‌ كۆیه‌ نه‌ماو‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫نه‌مانتوانی���و‌ه ده‌س���تگیری بكه‌ی���ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم زانیاریم���ان هه‌ی��� ‌ه تاوانباره‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌كه‌سنه‌زان بینراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی ‌"به‌پێ ‌‬ ‫ی ئێم��� ‌ه كردومان ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و به‌دواداچونه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه هه‌یه‌ تاوانباره‌ك ‌ه خۆ ‌‬ ‫ده‌نگۆ ‌‬ ‫راده‌س���تی‌ پۆلیس ب���كات‪ ،‬به‌اڵم تاكو‬ ‫ی پێو‌ه‬ ‫ئێس���تا ل���ه‌و روه‌و‌ه په‌یوه‌ن���د ‌‬ ‫نه‌كردوین"‪.‬‬ ‫ی مرۆڤ‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی نوس���ینگه‌ ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬

‫ی كۆی ‌ه س���ه‌نگه‌ر عوس���مان‬ ‫له‌ش���ار ‌‬ ‫ی روداوه‌ك ‌ه ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫كه‌وا "ئ���ه‌وان ئه‌و روداوه‌ی���ان كردو‌ه‬ ‫بە‌راپۆرت‌و به‌رزیان كردوه‌ته‌وه‌ كه‌ئه‌م ‌ه‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤ‬ ‫یه‌كێ���ك له‌پێش���ێلكردن ‌‬ ‫ی ئافره‌ت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌تایبه‌تیش ماف��� ‌‬ ‫ی ژن كوشتن ‌ه له‌ناو‬ ‫ئه‌و‌ه یه‌كه‌م حاڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی كۆیه‌ روبدات به‌وه‌ ‌‬ ‫ش���ار ‌‬ ‫ی له‌و ش���ێو‌ه‬ ‫راب���ردو هی���چ حاڵه‌تێك ‌‬ ‫نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2017‬حه‌وت حاڵه‌ت ‌‬ ‫له‌دوای‌ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوشتن له‌كۆی ‌ه رویداوه‌و ئه‌و روداوه‌ ‌‬ ‫ی رابردوش كه‌تێدا ژن‌و كورێك‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫ی ژن‬ ‫ده‌كوژرێ���ت ده‌بێت ‌ه یه‌كه‌م حاڵه‌ت ‌‬ ‫كوشتن له‌سنوره‌كه‌‪.‬‬

‫ئه‌و روداوه‌ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ناكۆك ‌ی‬ ‫نێوان پیاو‌و ژنه‌كه‌و‌ه‬ ‫نه‌بو‌ه هه‌روه‌ها‬ ‫روداوه‌كه‌ له‌ناكاو‬ ‫بوه‌و پێشتر پالن ‌ی بۆ‬ ‫دانه‌نراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها‬ ‫له‌ئه‌نجام ‌ی تور‌ه بون ‌ی‬ ‫ئه‌و پیاوه‌ له‌كوره‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و كاره‌ساته‌ی‌ به‌دوا‬ ‫داهاتوه‌‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫سێ‌ منداڵی‌ كچه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش����ی‌ به‌وه‌ ك����رد چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیاری‌ دادگاین وتی‌ "به‌پێ‌ لێكۆلینه‌وه‌‬ ‫شیرینی‌ ته‌مه‌ن ‪ 23‬ساڵ‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫س����ه‌ره‌تایه‌كانی‌ پۆلیس خوشكه‌كه‌م‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ سێ‌ كچی‌ یه‌ك له‌دوای‌‬ ‫خۆی‌ كوشتوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ سكااڵمان‬ ‫یه‌ك ده‌بێت‪ ،‬له‌تاو بۆڵه‌ بۆلی‌‬ ‫له‌سه‌ر هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ تۆمار كردوه‌"‪.‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌ی‌ هێنانی‌‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌م خێزانه‌ ماوه‌ی‌ پانزه‌‬ ‫ژنێكی‌ تر له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كوڕی‌ نابێت‪،‬‬ ‫شه‌و ده‌بێت له‌قه‌زای‌ دوزخورماته‌وه‌وه‌‬ ‫خۆی‌ ده‌كوژێت‬ ‫به‌ماڵ����ه‌وه‌ هاتونه‌ت����ه‌ ناحی����ه‌ی‌‬ ‫كاتژمێ����ر ‪ 11:20‬خوله‌ك����ی‌ به‌یانی‌ تاسڵوجه‌"‪.‬‬ ‫ئیس����ماعیل دراوسێی‌ ماڵی‌ شیرین‌و‬ ‫ڕۆژی‌ هه‌ین����ی‌ ‪ 2017/11/3‬ژنێك����ی‌‬ ‫ته‌م����ه‌ن ‪ 23‬س����اڵ به‌ناوی‌ ش����یرین زان����ا كه‌ته‌نها م����اوه‌ی‌ پانزه‌ ش����ه‌و‬ ‫ئه‌حمه‌د له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆیدا له‌ناحیه‌ی‌ ده‌بێ����ت بونه‌ته‌ دراوس����ێ‌ له‌ناحیه‌ی‌‬ ‫تاسڵوجه‌ به‌فیشه‌كێك خۆی‌ كوشت‪ ،‬تاسڵوجه‌ وتی‌ " ئه‌وه‌نده‌ی‌ نه‌مابو بۆ‬ ‫ئه‌و م����اوه‌ی‌ هه‌ش����ت س����اڵه‌ ژیانی‌ نی����وه‌ڕۆ ده‌نگی‌ ته‌قه‌هات ئه‌وه‌نده‌مان‬ ‫هاوس����ه‌رگیری‌ له‌گ����ه‌ڵ خاڵۆزایه‌كی‌ زان����ی‌ هاوارو گریانی‌ من����داڵ په‌یدابو‬ ‫باوكی‌ پێكهێناوه‌‌و دایكی‌ س����ێ‌ كچه‌ كاتێ����ك چوم����ه‌ ده‌ره‌وه‌ خه‌ڵك����ی‌‌و‬ ‫به‌یانی‌ ڕۆژی‌ هه‌ینی‌ له‌ماڵه‌كه‌ی‌ خۆیدا هێزه‌كانی‌ پۆلیس كۆببونه‌وه‌ئه‌و ژنه‌ی‬ ‫به‌فیش����ه‌كێكی‌ ده‌مانچه‌ كه‌به‌ر سه‌ری‌ دراوس����مانیان هێنا كه‌ له‌به‌تانیەكه‌وه‌‬ ‫پێچراب����و به‌تانیه‌كه‌ ه����ه‌ر خوێن بو‬ ‫كه‌وتوه‌ خۆی‌ ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫شاس����وار برا گه‌وره‌ی‌ ش����یرین بۆ ڕه‌وانه‌ی‌ نه‌خۆشخانه‌كراو وتیان خۆی‌‬ ‫ئاوێن����ه‌ وتی‌ "ئه‌و به‌یانی����ه‌ له‌بازاڕی‌ كوشتوه‌‌و هێزه‌كانی‌ پۆلیس ده‌ستیان‬ ‫شاری‌ س����لێمانی‌ بوم زانای‌ هاوسه‌ری‌ كرد به‌لێكۆلینه‌وه‌ دواتر ڕۆشتن"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ قه‌زاو ناحیه‌كانی‌‬ ‫شیرین ته‌له‌فونی‌ بۆ كردم‌و وتی‌ شیرین‬ ‫فیشه‌كی‌ ناوه‌ به‌خۆیه‌وه‌‌و زۆر هیالكه‌‌و پارێ����زگای‌ س����لێمانی‌ ڕائی����د ئیقباڵ‬ ‫ڕه‌وان����ه‌ی‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وت محه‌م����ه‌د له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌وی‌‬ ‫كراوه‌‪ ،‬كاتێك گه‌شتمه‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "به‌یانی‌ ڕۆژی‌ هه‌ینی‌ ژنێكی‌‬ ‫فریاكه‌وتن ل����ه‌ژور‌ی‌ نه‌ش����ته‌رگه‌ری‌ ته‌مه‌ن ‪ 23‬ساڵ به‌ناوی‌ شیرین ئه‌حمه‌د‬ ‫پزیشكه‌كان نه‌شته‌رگه‌ریان بۆ ئه‌نجام له‌ماڵه‌ك����ه‌ی‌ خۆی����دا به‌فیش����ه‌كێكی‌‬ ‫ده‌دا به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ نه‌برد ده‌مانچه‌ خۆی‌ ده‌كوژێت كه‌به‌ر سه‌ری‌‬ ‫پزیش����که‌كان هه‌واڵی����ان ب����ۆ هێناین كه‌توه‌"‪.‬‬ ‫وت����ی‌ " ماوه‌ی‌ پانزه‌ ڕۆژێك ده‌بێت‬ ‫به‌هۆی‌ س����ه‌ختی‌ برینه‌كه‌یه‌وه‌ گیانی‌‬ ‫له‌ده‌س����تداوه‌‌و ته‌رمه‌كه‌یان ڕه‌وانه‌ی‌ له‌قه‌زای‌ دوزخورمات����ه‌وه‌وه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫ناحیه‌ی‌ تاسڵوجه‌ ژیانی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ كرد"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ماوه‌ی‌ هه‌شت ساڵ ده‌بێت پێكهێناوه‌‌و خاوه‌نی‌ سێ‌ منداڵه‌و وته‌ی‌‬ ‫شیرین ژیانی‌ هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ زانا كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ وه‌رگیراوه‌و په‌ڕاوی‌‬ ‫پێكهێناوه‌‌و پێش����تر كێش����ه‌یان نه‌بو یاسایی‌ بۆ ڕوداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ دو س����اڵ ده‌بێت زانا به‌رده‌وام‬ ‫ده‌یبۆاڵن����د‌و ده‌یویس����ت ژن بهێنێت تێبینی‪ :‬ناوەکانی ئەم راپۆرتە‪ ،‬ناوی‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كوڕیان نابێت‌و خاوه‌نی‌ خوازراون‬

‫ماوه‌ی‌ هه‌شت ساڵ‬ ‫ده‌بێت شیرین ژیانی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫زانا پێكهێناوه‌‌و پێشتر‬ ‫كێشه‌یان نه‌بو ماوه‌ ‌ی‬ ‫دو ساڵ ده‌بێت زانا‬ ‫به‌رده‌وام ده‌یبۆاڵند‌و‬ ‫ده‌یویست ژن بهێنێت‬ ‫به‌هۆ ‌ی ئه‌وه‌ی‌ كوڕیان‬ ‫نابێت‌و خاوه‌نی‌ س ‌ێ‬ ‫منداڵی‌ كچه‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫عه‌باد ‌ی فه‌یسبوك ‌ی پڕ كردو‌ه له‌نوكته‌‬

‫كورد به‌گاڵته‌‌و گه‌پ شكست ‌ه سیاسیه‌كانی‌ ده‌شارێته‌وه‌‬

‫نیقاش‪ ،‬مەعاز فەرحان‬ ‫ئه‌و شكست‌و پاشه‌كشه‌یه‌ی‌ ئه‌مدواییه‌ به‌سه‌ر‬ ‫كورددا هات‪ ،‬راسته‌ به‌شی‌ هه‌ره‌ زۆری‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ نیگه‌رانكردووه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌سانێكیش‬ ‫هه‌ن ده‌یانه‌وێت له‌رێی‌ نوكته‌و ته‌نزه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫دۆڕانه‌ بشارنه‌وه‌‪.‬‬ ‫"حه‌یده‌ری‌ عه‌ب���ادی‌ ده‌ڵێت‪ :‬هه‌ر گه‌نجێك‬ ‫دوو كه‌پڵ���ی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ده‌س���توور مامه‌ڵه‌ ‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین‌و ده‌بێت یه‌كێكیان بگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌ حكومه‌تی‌ فیدڕاڵ���ی‌"‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و نوكتان���ه‌ی‌ ئه‌م چه‌ن���د رۆژه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رباڵو له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫له‌كوردس���تان ئام���اژه‌ی‌ پێده‌كرێ���ت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫هێمایه‌ك بۆ بااڵده‌س���تی‌ عه‌بادی‌ كه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫هه‌موو ده‌سه‌اڵته‌كان له‌كوردستان بسه‌نێته‌وه‌و‬ ‫بیخاته‌وه‌ ژێر ركێفی‌ به‌غدا‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ك���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراق رێوش���وێنی‌‬ ‫نوێی‌ گرته‌به‌ر به‌رامبه‌ر هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫ده‌ستی‌ به‌سه‌ر بیره‌ نه‌وته‌كاندا گرت‌و گه‌شتی‌‬ ‫فرۆكه‌خانه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانی‌ راگرت‌و‬ ‫داوای‌ داهات���ی‌ ده‌روازه‌ سنورییه‌كانیش���ی‌‬ ‫كرد‪ ،‬ده‌رگای‌ ب���ۆ ئه‌م جۆره‌ له‌نوكته‌ له‌تۆڕی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبوك كرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫رووداوه‌كان���ی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ر ئه‌گ���ه‌ر بۆ‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان مایه‌ی‌‬ ‫شكس���تی‌ حكومڕانی‌‌و ب���ه‌الی‌ به‌رپرس���انی‌‬ ‫به‌غداش���ه‌وه‌ واتای‌ س���ه‌ركه‌وتن بێت‪ ،‬ئه‌وا بۆ‬ ‫به‌شێكی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان به‌دیوێكی‌ دیكه‌دا‬ ‫خوێندنه‌وه‌یان بۆ كرا‌و به‌نوكته‌‌و ته‌نز به‌شێك‬ ‫له‌ئازاری‌ له‌ده‌ستدانی‌ خاك كه‌مكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ێخه‌ ره‌س���وڵ‪ ،‬به‌ش���دارێكی‌ ت���ۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانه‌‪ ،‬له‌پۆس���تێكدا قسه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كردبوو هه‌رچه‌نده‌ كوردبوون پڕ له‌ئازار‌و‬ ‫ناڕه‌حه‌تی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵیش���یدا خه‌ن���ده‌‌و‬ ‫پێكه‌نین���ی‌ تێدایه‌‪ ،‬ئه‌و له‌گه‌ڵ نوس���ینه‌كه‌یدا‬ ‫وێنه‌ی هونه‌رمه‌ندێكی‌ دیاری‌ كوردی‌ دانابوو كه‌‬ ‫چه‌ندین كچه‌ گۆرانیبێژی‌ پێگه‌یاندووه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬

‫وێنه‌كه‌شی‌ نوس���یبوو گوایه‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‬ ‫داوای‌ ل���ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ كردووه‌ ژماره‌یه‌ك له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ پێی‌ گه‌یاندوون راده‌ستی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ناوه‌ن���دی‌ بكاته‌وه‌و ته‌نیا یه‌ك دانه‌ الی‌ خۆی‌‬ ‫بهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫شێخه‌ ره‌س���وڵ ده‌ڵێت "هه‌ر شتێكی جدی‬ ‫بڵێ���ی ئه‌گ���ه‌ر ش���یكارییه‌كی جوانیش بێت‪،‬‬ ‫ده‌چێته‌ ن���او ئه‌و ده‌نگه‌ده‌نگه‌وه‌ كه‌ كه‌ش���ه‌‬ ‫سیاسیه‌كه‌ دروستیكردوه‌"‪.‬‬ ‫شێخه‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "نرخی قسه‌ی جدی‬ ‫نه‌ماوه‌و كه‌س گوێی بۆ ناگرێت‪ ،‬بۆیه‌ به‌دیلی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ بریتیه‌ له‌ ب���اس كردنی ئ���ه‌و بابه‌تانه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌ی ته‌ن���زو كۆمیدی���او گاڵته‌جاڕی‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان النی كه‌م وه‌ك نوكت���ه‌ ده‌چێته‌ ناو‬ ‫خه‌ڵك"‪.‬‬ ‫له‌ت���ۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یس���بوك به‌ده‌یان‬ ‫په‌یج هه‌ن‪ ،‬كه‌ تایبه‌تن به‌پۆس���تی‌ كۆمیدی‌‌و‬ ‫نوكت���ه‌‌و به‌هه‌زاران هه‌واداری���ان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫رووداوه‌كان���ی‌ ئه‌مدوایی���ه‌ی‌ كوردس���تانیان‬ ‫به‌ده‌رفه‌ت زانی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ نوكته‌ی‌ جۆراوجۆر‬ ‫دروستبكه‌ن‪.‬‬ ‫"عه‌ب���ادی داوای داهات���ی گه‌راجی به‌غداو‬ ‫تێرمیناڵی ش���اره‌زور ده‌كات – دوو وێستگه‌ی‌‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ نه‌ف���ه‌رن له‌س���لێمانییه‌وه‌ بۆ‬ ‫شاره‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان‌و عێراق‪ ،"-‬یاخود‬ ‫"ئه‌وه‌ی ژنی عه‌ره‌بی هه‌یه‌ ده‌بێت ڕاده‌س���تی‬ ‫به‌غدای بكاته‌وه‌"‪ ،‬ئه‌مانه‌ دوو له‌و پۆستانه‌ی‌‬ ‫په‌یجی‌ "سیخورمه‌"ن كه‌ له‌كاتی‌ بارگرژییه‌كانی‌‬ ‫نێوان به‌غدا‌و هه‌ولێردا پۆستی‌ كردن‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌یجه‌كه‌ _په‌یجێكی‌ كۆمیدی‌‌و‬ ‫ته‌نز ئامێزه‌‌و له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یس���بوك‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 300‬ه���ه‌زار فان‌و فه‌له‌وه‌ری‌ هه‌یه‌_‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌م دوو پۆسته‌وه‌‪ ،‬به‌"نیقاش"ی‌ وت‬ ‫"یه‌كه‌میان مه‌به‌س���تمان ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫سیاس���یه‌كان ت���ا زووه‌ فری���ای خۆیان كه‌ون‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ چیتر پش���تگیری كه‌س���ه‌ هه‌ڵه‌كان‬ ‫ن���اكات ده‌بێ���ت به‌خۆیاندا بچن���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نزیی‌‬ ‫دووه‌می���ش مه‌به‌س���ته‌كه‌ی‌ مه‌س���وله‌كانه‌ كه‌‬ ‫زۆربه‌یان له‌وێ ژنی عه‌ره‌بیان هێناوه‌"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ په‌یجی‌ س���یخورمه‌ كه‌ خۆی‌‬ ‫داوایكرد ناوی‌ باڵونه‌كرێته‌وه‌ به‌تێكه‌ڵه‌كه‌یه‌ك‬ ‫له‌جدی���ه‌ت‌و گاڵته‌وه‌ قس���ه‌ی‌ ب���ۆ "نیقاش"‬ ‫كردو وت���ی‌ "ئێم���ه‌ هه‌ین ب���ۆ نێوه‌ندگیری‌و‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی بارگاوی بونی حیزبایه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م خه‌ڵكه‌‪ ،‬هه‌وڵ ده‌ده‌ین شكستی الیه‌نه‌كان‬ ‫به‌كۆمیدیایه‌كی مه‌به‌س���ت پێشكه‌ش بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌و ته‌علیق‌و قسانه‌ی ئێمه‌ به‌رامبه‌ر به‌رپرس‌و‬ ‫لێپرس���راوه‌كان ده‌یكه‌ی���ن ك���ه‌ بیخوێننه‌وه‌‬ ‫ده‌بی كۆڵێ ته‌ریق ببن���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫پێده‌كه‌نن‌و خۆیان لێ گێل ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ فانه‌كانی‌ په‌یجی‌ س���یخورمه‌‪،‬‬ ‫واده‌زان���ن په‌یجه‌كه‌ ب���ۆ گاڵته‌ك���ردن‌و كات‬ ‫به‌سه‌ربردنه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی‌ كاره‌كه‌یان‬ ‫"به‌شۆڕش���ێك" ناوده‌بات بۆ هۆشیاركردنه‌وه‌‬ ‫گه‌نجان‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‌ "ب���ه‌رده‌وام ده‌بین له‌م‬ ‫شۆڕش���ی به‌ئاگا هاتن���ه‌وه‌ی گه‌نجان‌و به‌خۆ‬ ‫هێنانه‌وه‌یان تا ده‌گه‌ینه‌ ئه‌نجام‪ ،‬نابێ گه‌نجان‬ ‫چیتر بڕوا به‌و كه‌سانه‌ بكه‌ن كه‌ فریوی داون‌و‬ ‫خۆی له‌خۆشترین ژیان‌و سه‌فه‌ر ده‌ژی ئه‌میش‬ ‫پێنج هه‌زاری له‌گیرفانیدا نیه‌"‪.‬‬

‫ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم له‌‪25‬ی‌ ئه‌یلولدا درزی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كان���ی‌ نێوان حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان‌و حكومه‌تی‌ عێراقی‌ فراوانكرد‪ ،‬به‌غدا‬ ‫كۆمه‌ڵێك رێوش���وێنی‌ گرته‌به‌ر تا كار گه‌یشت‬ ‫به‌وه‌ی‌ ل���ه‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ر‌و ڕۆژانی‌ دواییدا‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر كه‌ركوك‌و ناوچه‌ جێناكۆكه‌كاندا‬ ‫بگرێت كه‌ زۆربه‌ی‌ كێڵگه‌ نه‌وتیه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان له‌و س���نورانه‌دان‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌غدا گه‌ش���تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ فرۆكه‌خانه‌كانی‌‬ ‫هه‌ولێر‌و سلێمانی‌ راگرتبوو‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م رووداوانه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬كاردانه‌وه‌ی‌ جۆراوجۆریان به‌دوای‌‬ ‫خۆیاندا هێن���ا‌و هێزه‌ سیاس���یه‌كان تۆمه‌تی‌‬ ‫خیانه‌ت‌و شكس���تی‌ حكومڕانیان خس���ته‌ پاڵ‬ ‫یه‌كتر‪ ،‬به‌اڵم قس���ه‌‌و باسی‌ نێو شه‌قام‌و تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان به‌جۆرێكی‌ دیكه‌ بوو‪.‬‬ ‫عومه‌ری‌ كه‌ریم ئاغا كه‌ ده‌یان ساڵه‌ له‌بواری‌‬ ‫نواندندا كار ده‌كات‌و ئه‌كته‌رێكی‌ دیاری‌ كۆمیدیه‌‬ ‫له‌كوردستان‪ ،‬به‌"نیقاش"ی‌ وت "ئه‌و نوكتانه‌ی‌‬ ‫دروس���تكراون په‌یوه‌ندی‌ به‌حكومڕانی‌ خراپی‌‬ ‫ئێره‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ربه‌رپرس���انی‌ هه‌رێم ئه‌وان‬ ‫باشبونایه‌ ئاوها نوكته‌یان له‌سه‌ر نه‌ده‌كرا"‪.‬‬

‫ئاغا‪ ،‬وتیش���ی‌ "هه‌موو شتێك‌و كۆمیدیاش‬ ‫له‌كاتی‌ ئاش���تیدا دێته‌ به‌رهه‌م‪ ،‬له‌كاتی‌ شه‌ڕ‌و‬ ‫ئاشوبدا شته‌كان هه‌ڵده‌گه‌ڕێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م بۆچوونه‌ له‌الیه‌ن زۆربه‌ی‌ زۆری‌ ئه‌كته‌رو‬ ‫كه‌س��� ‌ه كۆمیدییه‌كان���ی‌ دیكه‌وه‌ پش���تیوانی‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌وان پێیان وایه‌ سیاس���ه‌تمه‌دارانی‌‬ ‫كورد سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون له‌بڕیاره‌كانیدا بۆیه‌‬ ‫ئاوها خه‌ڵكی‌ سه‌ری‌ كردووه‌ته‌ سه‌ریان‪.‬‬ ‫زانیار جومعه‌‪ ،‬ئه‌كته‌رێكی‌ كۆمیدیی شاری‌‬ ‫كه‌ركوكه‌و چه‌ند ساڵێكه‌ له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫فه‌یسبوك له‌ڕێگه‌ی‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ گرته‌ ڤیدیۆی‌‬ ‫كۆمیدی���ه‌وه‌ كه‌ ه���ه‌ر خ���ۆی‌ كار ده‌رهێنان‌و‬ ‫نواندنیان بۆ ده‌كات‪ ،‬ره‌خنه‌ له‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌‬ ‫هه‌رێم ده‌گرێت‪.‬‬ ‫زانی���ار جومع���ه‌‪ ،‬به‌"نیق���اش"ی‌ وت "بۆیه‌‬ ‫ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌ كار ده‌ك���ه‌م‪ ،‬چونك���ه‌ خۆم‬ ‫ئه‌كته‌رێك���ی كۆمیدی���ام‪ ،‬كۆمیدی���اش ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نه‌هامه‌تیه‌كانی خه‌ڵ���ك نه‌بێت گوێی‬ ‫بۆناگیرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێداگری‌ ك���رد له‌وه‌ی‌ "ئه‌م ش���ێوازه‌‬ ‫كاریگه‌رت���ره‌ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كێش���ه‌ی‬ ‫رۆژان���ه‌ی خه‌ڵكدای���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ت���ا مێ���ژوی ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی به‌شێوازی كۆمیدی كاریان كردووه‌‬ ‫تائێستا ناویان هه‌ر ماوه‌"‪.‬‬ ‫زانیاری‌ جومعه‌ س���ه‌ره‌تای‌ ئ���ه‌م مانگه‌ش‬ ‫به‌شداری‌ فیستیڤاڵێكی‌ س���ه‌ر شه‌قامی‌ كرد‪،‬‬ ‫له‌شارۆچكه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخانی‌ سه‌ر به‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی‌ ره‌خنه‌گرتن‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم‌و توانجی‌ له‌ده‌ستدانی‌‬ ‫كه‌ركوكی‌ تێگرتبوون‪.‬‬ ‫جگه‌ له‌نوكته‌ دروستكردن له‌سه‌ر بریاره‌كانی‌‬ ‫حه‌یده‌ری‌ عه‌بادی‌‪ ،‬به‌ش���ێكیش نوكته‌كانیش‬ ‫توانج گرتن بوو له‌به‌رپرس���ه‌ بااڵكانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی‌ به‌ش���داربوون‬ ‫له‌پرۆسه‌ی‌ ریفراندۆمدا‪.‬‬ ‫گۆران عه‌لی‌ كه‌ریم مامۆس���تای‌ په‌یمانگای‌‬ ‫هون���ه‌ره‌ جوانه‌كانی‌ س���لێمانی‌ بۆ "نیقاش"ی‌‬ ‫رونك���رده‌وه‌ "ئه‌م���ه‌ی‌ ك���ه‌ هه‌ی���ه‌ جۆرێكه‌‬ ‫له‌گاڵته‌كردن به‌دیمه‌نێك یان ڕووداوێك‪ ،‬ئه‌مه‌‬

‫له‌ زۆر ش���وێنی‌ دونیادا هه‌یه‌ ئه‌م ش���ێوازی‌‬ ‫گاڵته‌كردن���ه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ناچێت���ه‌ ناو قاڵب ‌ی‬ ‫كۆمیدیای‌ ته‌واوه‌تیه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتی‌ "هه‌ندێكج���ار كۆمیدیا دیوێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫ڕووداوه‌كان پیش���انده‌دات‪ ،‬ج���اری‌ واهه‌ی���ه‌‬ ‫دیمه‌نێ���ك زۆر تراژیدیه‌ به‌اڵم به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫كۆمیدی‌ ته‌عبیر ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫"وه‌كو به‌س���ه‌رهاتی‌ پی���اوه‌ كه‌ركوكیه‌كه‌‬ ‫كه‌ وتی‌ مه‌ش���روب نیه‌‪ ،‬به‌ق���ه‌د ئه‌و ڕووداوه‌‬ ‫ناخۆشه‌ی‌ به‌س���ه‌ر كه‌ركوكدا هات چووه‌ ناو‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ دیوێكی‌ تری‌ ڕووداوه‌كه‌یه‌‌و‬ ‫پێش���بینی‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬كۆمیدیا به‌رده‌وام دیوه‌‬ ‫هه‌ڵگه‌ڕاوه‌ك���ه‌ی‌ واقیعه‌"‪ .‬گ���ۆران عه‌لی‌ وای‌‬ ‫وت‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای‌ كۆنترۆڵكردن���ی‌ كه‌ركوك له‌الیه‌ن‬ ‫س���وپای‌ عێ���راق‌و حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عبیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ركه‌وتن���ی‌ پیاوێكی‌ كه‌ركوك���ی‌ له‌یه‌كێك‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌ كوردییه‌كاندا كه‌ باس���ی‌ له‌وه‌ده‌كرد‬ ‫دۆخ���ی‌ ش���اره‌كه‌ ئارامه‌‪ ،‬به‌اڵم كێش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ هه‌ی���ه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ "مه‌ش���روبی‌"‬ ‫ده‌ستنه‌كه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م گرته‌ی���ه‌ له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ی‌ به‌دوای‌ خۆی���دا هێنا‌و هێنده‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ستدانی‌ كه‌ركوك قسه‌ی‌ له‌سه‌ر كرا‪.‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردس���تان ئه‌گه‌رچی‌ خه‌میان بۆ‬ ‫له‌ده‌س���تدانی‌ ناوچه‌ جێناكۆك���ه‌كان خوارد‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم پێده‌چێ���ت به‌نوكته‌ گوزارش���تكردن‬ ‫له‌دۆخه‌ك���ه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌ بێت ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆره‌ ره‌خنه‌یان له‌ئیداره‌دانی‌ هه‌رێمه‌كه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌الیه‌ن یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‌و پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫رای���ان عوس���مان توێ���ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫پێیوای���ه‌ له‌ناو كوردا هه‌رچه‌ن���د دۆخه‌كه‌ش‬ ‫تراژیدی بێت‪ ،‬به‌اڵم بۆ ده‌ربڕین خه‌ڵكی‌ په‌نا‬ ‫بۆ كۆمیدیا ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫به‌وت���ه‌ی‌ ئه‌و توێ���ژه‌ ئ���ه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌ كورد نه‌هامه‌تی‌ زۆری‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫هات���ووه‌و ده‌یه‌وێ���ت له‌رێی‌ ته‌نزه‌وه‌ كێش���ه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كانی‌ سه‌ر شانی‌ كه‌م بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫شار‌ه دڵشكاوه‌كه‌‪ ..‬خورماتوو هێشتا بۆنی‌ شه‌ڕ ‌ی لێدێت‬ ‫نیقاش‪ ،‬شااڵو محەمەد‬ ‫چه‌ند بیناو دووكانێكی‌ رووخاوو سوتاو‪،‬‬ ‫كۆاڵن‌و رێوبانی‌ داخراو‪ ،‬شارێكی‌ نیمچه‌‬ ‫چۆڵ‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‌ زۆری‌ ئااڵی‌ سه‌وزو سوور‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌مووی‌ دیمه‌نی‌ خورماتوون كه‌ دوا‬ ‫قوربانی ده‌ستی‌ ناكۆكییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ناكۆكیی���ه‌ چه‌كداره‌كان���ی‌ س���ێ‌ س���اڵی‌‬ ‫رابردووی‌ عێراق زۆر شارو ناوچه‌یان وێرانكرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم وێران���ه‌و ئاواره‌یی‌ خورماتوو له‌وانی‌ تر‬ ‫جیاوازتره‌‪ ،‬چونكه‌ به‌هۆی‌ ناكۆكی‌ چه‌كداریی‌‬ ‫دوو الیه‌نه‌وه‌ روویدا كه‌ پێشتر له‌یه‌ك به‌ره‌دا‬ ‫شه‌ڕی‌ داعشیان ده‌كرد‪.‬‬ ‫قه‌زای‌ خورمات���وو له‌خ���وارووی‌ كه‌ركوك‬ ‫زی���اد له‌جارێك به‌ریه‌ككه‌وتن���ی‌ نێوان هێزی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌و حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ تیایدا روویداوه‌‪،‬‬ ‫دانیش���توانی‌ ئه‌و ش���اره‌ له‌كوردو توركمان‌و‬ ‫عه‌ره‌ب به‌هه‌ردوو مه‌زهه‌بی‌ س���وننه‌و شیعه‌وه‌‬ ‫ده‌مێ ساڵه‌ به‌ئاشتی‌ پێكه‌وه‌ ده‌ژین‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ناكۆكی‌ هێزی‌ سیاسییه‌كان ئه‌مجاره‌ ئه‌وانیشی‌‬ ‫په‌لكێشكردنه‌ ناو ملمالنێكه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێ���ك له‌ئۆكتۆب���ه‌ری‌ راب���ردوو بۆن���ی‌‬ ‫رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی‌ هێزه‌ عێراقی‌‌و كوردییه‌كان‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬یه‌كه‌م پریشكی‌ ئاگره‌كه‌ شه‌وی‌ ‪14‬ی‌‬ ‫مانگ له‌و قه‌زایه‌وه‌ ده‌س���تی‌ پێكرد‪ ،‬دوو رۆژ‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ پچڕپچڕ له‌و قه‌زای���ه‌دا هه‌بوو‪ ،‬دواتر‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ چۆڵی‌ كردو هێزه‌كانی‌ حه‌شدی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌‌و سوپای‌ عێراقی‌ چوونه‌ ناو قه‌زاكه‌‪،‬‬ ‫به‌و هۆی���ه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆر له‌خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاواره‌بوون‌و به‌ده‌یان دوكان‌و ماڵ س���وتان‌و‬ ‫تااڵنكران‪ ،‬بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ بكه‌ره‌كه‌یان دیار بێت‪.‬‬ ‫كاوه‌ حه‌مه‌كه‌ری���م ك���ه‌ دانیش���توویه‌كی‌‬ ‫خورمات���ووه‌و دوای‌ هه‌اڵتن���ی‪ ‌،‬ماڵه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫سوتاوه‌و ئێس���تا له‌قه‌زای‌ كه‌الر نیشته‌جێیه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "به‌هۆی كه‌مته‌رخه‌می به‌رپرس���انی‬

‫ئیداری‌و چاره‌س���ه‌رنه‌كردنی دۆخی خورماتوو‬ ‫له‌الی���ه‌ن حكومه‌تی ناوه‌ندو هه‌رێم له‌س���اڵی‬ ‫‪ 2009‬خه‌ڵكی خورماتوو یان له‌ش���ه‌ردان یان‬ ‫له‌ترسی هه‌ره‌ش���ه‌كان ئاواره‌ی پارێزگاكانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌بن"‪.‬‬ ‫كاوه‌ له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌دان خێزانی‌ ت���ر ئاواره‌‬ ‫بوون‪ ،‬هه‌ندێكیان راسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه‌ كه‌وته‌‬ ‫سه‌ر ژیانیان‌و هه‌ندێكی‌ تریان له‌ترسی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌وه‌ك هه‌مان چاره‌نووس���ی‌ هاوشاره‌كانیان‬ ‫به‌س���ه‌ر بێ���ت هه‌اڵت���ن‪ ،‬ئ���ه‌و به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "كاتێ���ك هێزه‌كان���ی س���ه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی كوردستان‌ كش���انه‌وه‌‪ ‌،‬ته‌نیا‬ ‫پێشمه‌رگه‌ خۆبه‌خشه‌كان له‌شاره‌كه‌دا مابوون‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌ به‌بێ ئ���ه‌وه‌ی هیچ له‌گه‌ڵ خۆیاندا‬ ‫بهێنن‪ ،‬ئاواره‌ی شاره‌كانی كوردستان بوون"‪.‬‬ ‫ق���ه‌زای دوزخورمات���وو ده‌كه‌وێـته‌ ‪ 74‬كم‬ ‫له‌باش���وری پارێ���زگای كه‌ركوك‪ ،‬له‌س���اڵی‬ ‫‪ 1972‬به‌بریارێك���ی حكومه‌ت���ی عێ���راق‬ ‫له‌كه‌ركوك دابرێندراو خرایه‌ س���ه‌ر پارێزگای‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬به‌پێ���ی ئام���اری فه‌رمانگه‌ی‬ ‫سه‌رژمێری پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ‪ 180‬هه‌زار‬ ‫ك���ه‌س له‌ق���ه‌زای خورماتوو نیش���ته‌جێن كه‌‬ ‫زۆرینه‌ی له‌پێكهاته‌ی كوردو توركمانن‪ ،‬دوای‌‬ ‫ش���ه‌ڕه‌كه‌ی‌ ئۆكتۆبه‌ر ئێستادا دۆخی قه‌زاكه‬ ‫له‌حاڵه‌تی نه‌شه‌ڕ نه‌ئاشتیدایه‌و خه‌ڵكه‌كه‌شی‌‬ ‫نازان���ن كه‌ی‌ ده‌توانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ س���ه‌ر ماڵ‌و‬ ‫حاڵی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫ش���ه‌الل عه‌ب���دول ك���ه‌ پێش���تر به‌بڕیاری‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقی‌ له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی‌‬ ‫تری‌ ك���ورد له‌دوای‌ ریفراندۆمه‌وه‌ له‌پۆس���تی‌‬ ‫قایمقام البرا به‌"نیق���اش"ی وت "خورماتوو‬ ‫وێران���كاراوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌ئاس���ه‌واری جه‌نگ هیچ‬ ‫س���یمایه‌كی دیكه‌ ب���ه‌و ش���اره‌وه‌ نابینرێت‪،‬‬ ‫له‌كاتێ���دا پێك���ه‌وه‌ ژیانی دانیش���توانه‌كه‌ی‬ ‫خورمات���وو ت���ه‌واوی عێراقی���ه‌كان‌و خه‌ڵكی‬ ‫كوردستانی به‌خۆیه‌وه‌ سه‌رسام كردبوو‪ ،‬ئێمه‌‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫كارده‌كه‌ی���ن بۆ گه‌ران���ه‌وه‌ی خورماتوویه‌كی‬ ‫به‌ب���ێ جه‌نگ چونكه‌ هه‌مووان بوینه‌ قوربانی‬ ‫به‌تایبه‌ت كورد"‪.‬‬ ‫قایمقام���ی قه‌زای خورمات���وو كه‌ بڕیاربوو‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌ س���ه‌ر كاره‌كه‌ی‌‪ ،‬ئێس���تا ده‌ڵێت‬ ‫"تا ئه‌و كاته‌ی‌ هێزێك���ی‌ كوردی‌ نه‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ خورمات���وو‪ ،‬ئێمه‌ ناچین���ه‌وه‌ بۆ ئه‌وێ‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌چووینه‌وه‌ ده‌ب���ێ‌ زوو قه‌ره‌بووی‌ ئه‌و‬ ‫هاواڵتیانه‌ بكرێته‌وه‌ كه‌ زیانی گیانی‌و مادیان‬ ‫به‌ركه‌وتووه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئامارێك���ی نافه‌رم���ی ك���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئیداره‌ی قه‌زای خورماتوو‬ ‫له‌الیه‌ن���ی‌ كوردییه‌وه‌ دراوه‌ به‌"نیقاش" ‪225‬‬ ‫خانووی هاواڵتیان‌و ‪ 150‬دوكان‌و ‪ 53‬خانووی‬ ‫به‌رپرس���ه‌ بااڵكان���ی پێش���مه‌رگه‌‌و پۆلیس‌و‬ ‫به‌رێوه‌به‌ره‌ كورده‌كانی ئی���داره‌ی خورماتوو‬ ‫له‌گه‌ره‌كانی كۆماری‪ ،‬عه‌س���كه‌ری‪ ،‬برایه‌تی‪،‬‬ ‫جه‌میل���ه‌ دوای تااڵنكردنیان یان س���وتێنراوه‌‬ ‫ی���ان ته‌قێنراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی زیاتر‬ ‫له‌ ‪ 50‬هه‌زار هاواڵتی ئاواره‌ بوون‪.‬‬ ‫رووداوه‌كان���ی‌ خورمات���وو نه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‌و رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌نییه‌كانیان‬ ‫هێنایه‌ ده‌نگ‌و له‌چه‌ند راگه‌یه‌ندراوێكدا باسیان‬ ‫له‌كوشتنو ئاواره‌بوون‌و سوتاندنی‌ ماڵ‌و حاڵی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌‌و تااڵنكردنیان كرا‪.‬‬ ‫راپۆرته‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان هێزه‌ چه‌كداره‌كان‬ ‫به‌و كارانه‌ تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ناویان‬ ‫بهێن���ن‪ ،‬به‌اڵم الیه‌نی‌ كوردی‌ به‌روون‌و ره‌وانی‌‬ ‫په‌نجه‌ی‌ تۆمه‌ت بۆ حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عبی درێژ‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ئه‌وانیش ره‌تی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ید عه‌لی هاشمی ووته‌بێژی فه‌رمانده‌ی‬ ‫هێزه‌كان���ی حه‌ش���دی ش���ه‌عبی له‌خورماتوو‬ ‫به‌"نیقاش"ی وت "ئه‌و ئامارانه‌ی باس ده‌كرێت‬ ‫فه‌رمی نی���ن‌و تاكو ئێس���تا به‌دواداچوون بۆ‬ ‫زیانه‌كانی ئه‌و ش���ه‌ره‌ی مانگ���ی ئۆكتۆبه‌ری‬ ‫ئه‌مس���اڵ نه‌ك���راوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئێم���ه‌‬

‫ره‌تیده‌كه‌ینه‌وه‌ هێزه‌كانمان ماڵیان سوتاندبێت‬ ‫ی���ان ته‌قاندبێته‌وه‪ ‌،‬به‌ڵك���و ئه‌وانه‌ی‌ زیانیان‬ ‫به‌ركه‌وت���ووه‌ له‌كات���ی‌ رووبه‌رووبوون���ه‌وه‌دا‬ ‫بووه‌"‪.‬‬ ‫هاش���می وتیش���ی‌ "ئێمه‌ ‪ 18‬پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫دیلمان البوو‪ ،‬به‌اڵم بێ ئه‌وه‌ی ئازاریان بده‌ین‬ ‫دوای دوو رۆژ له‌روداوه‌ك���ه‌ی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫راده‌ستی به‌رپرسی یه‌كه‌می یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫كوردس���تانمان ك���رد له‌كه‌رك���وك‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫ئامانجم���ان وێرانكاری بێت بۆ ئه‌و هه‌نگاومان‬ ‫ئه‌نا؟ له‌به‌رئه‌وه‌ ده‌بێت س���ه‌ركردایه‌تی كورد‬ ‫گوێ له‌كه‌س���انه‌ نه‌گرن كه‌ خزمه‌ت به‌دۆخی‬ ‫قه‌زاكه‌ ناكات"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌ئێس���تادا ئاماده‌كاری بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت یه‌كێتی نیش���تمانی كوردس���تان‌و‬ ‫حه‌ش���دی ش���ه‌عبی به‌هه‌ماهه‌نگ���ی دۆخی‬ ‫خورماتوو بگه‌رێنه‌وه‌ بۆ دۆخی ئاسایی تاكو‬ ‫هاواڵتنیان بگه‌ڕێن���ه‌وه‌و درێژه‌ به‌كاره‌كانیان‬ ‫بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم هاواڵتیان‌و به‌ش���ێك له‌به‌رپرسه‌‬ ‫حزبیه‌كان���ی ئ���ه‌و ش���اره‌ بێ ئومێ���د بوون‬

‫ھاوڕەگەزخوازان لەکوردستان‬ ‫ژیانێکی نهێنی رووی‌‬ ‫له‌ئاشكرابوونه‌‬

‫له‌رێكه‌وتنێك كه‌ به‌م زووانه‌ ئه‌نجامی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ كه‌ ئه‌م���ه‌ یه‌كه‌مجار نییه‌ ناكۆكی‌‬ ‫چه‌كداریی‌ له‌و قه‌زایه‌دا رووبدات‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی ‪11‬ی‌ نۆڤه‌مبه‌ر ‌ی ‪ 2015‬بۆماوه‌ ‌ی ‪17‬‬ ‫رۆژ ش���ه‌ڕی‌ پچڕ پچڕ له‌نێوان پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫چه‌ند گروپێكی‌ توركمانی‌ حه‌ش���دی‌ شه‌عبی‬ ‫روویاندا كه‌ تیای���دا ‪ 21‬كه‌س كوژران‌و ‪135‬‬ ‫ك���ه‌س بریندارب���وون‪ ،‬ئ���ه‌وكات وه‌فدێك���ی‬ ‫عه‌س���ائیب ئه‌هل حه‌ق‌و مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫یه‌كێتی له‌س���لێمانی كۆبونه‌و‌ه به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫راگه‌یاندنی ئاگربه‌س���ت تاك���و دۆخی ئه‌منی‬ ‫شاره‌كه‌ هێوربكرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ئاگربه‌ست ‌ه ته‌نیا‬ ‫‪ 6‬مانگ كاری پێكراو له‌سه‌ره‌تای حوزه‌یرانی‬ ‫‪ 2016‬ب���ۆ م���اوه‌ی چ���وار رۆژی تر ش���ه‌رو‬ ‫پێك���دادان له‌نێوان پێش���مه‌رگ ‌ه‌و چه‌كدارانی‬ ‫حه‌ش���دی توركمانی به‌رده‌وامی هه‌بوو دواتر‬ ‫شه‌ره‌كه‌ به‌بێ رێكه‌وتن راگیرا‪.‬‬ ‫نه‌قی���ب گۆران گه‌وه���ه‌ر فه‌رمانده‌ی هێز‌ه‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ خۆبه‌خش���ه‌كانی خورمات���وو‬ ‫به‌"نیقاش"ی وت "ئه‌وه‌ی چه‌كدارانی حه‌شدی‬ ‫ش���ه‌عبی‌و توركمانی به‌رانبه‌ر دوزخورماتوو‬ ‫كردیان ده‌بوایه‌ رێكخ���راو‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‬ ‫هاوش���ێوه‌ی جینۆسایدی ئه‌نفال‌و كیمیاباران‬ ‫قس���ه‌یان له‌س���ه‌ر بكردایه‌ ن���ه‌ك خورماتوو‬ ‫به‌بێده‌نگی جێنۆس���اید بكرێت‌و كه‌س خه‌می‬ ‫ئه‌و شاره‌ی نه‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "بروام���ان به‌رێكه‌وتنه‌كانی نێوان‬ ‫به‌رپرسه‌ كورده‌كان‌و حه‌شدی شه‌عبی نه‌ماوه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت دوای ش���كاندنی ئاگربه‌س���ته‌كه‌ی‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 2015‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئێمه‌ به‌رده‌وام ده‌بین‬ ‫له‌خه‌باتكردن‌و به‌رده‌وام ئاماده‌كاری ده‌كه‌ین‬ ‫ب���ۆ دیاریكردنی پالنێك بۆ گه‌رانه‌وه‌ی دۆخی‬ ‫ئه‌منی شاره‌كه‌‪ ،‬چونكه‌ ناتوانین قبوڵی ئه‌وه‌‬ ‫بكه‌ین هاونیش���تمانیانمان ئاوارهی‌ پارێزگاو‌‬ ‫قه‌زاكانی هه‌رێمی كوردستان بن‌و ماڵ‌و شوێنی‬ ‫كاركردنیش���یان له‌خورمات���وو له‌الیه‌ن هێزه‌‬

‫چه‌كداره‌كانه‌وه‌ تااڵن بكرێت‌و بسوتێنرێت"‪.‬‬ ‫نه‌قی���ب گ���ۆران ئێس���تا ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫قه‌زاكه‌یه‌و یه‌كێكه‌ له‌و كه‌س���انه‌ی خانوه‌كه‌ی‬ ‫ته‌قێنراوه‌ت���ه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "له‌الی���ه‌ن خه‌ڵكی‬ ‫خورمات���وو ئاگاداركراومه‌ت���ه‌وه‌ خانوه‌ك���ه‌م‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كدارانی حه‌شدی شه‌عبی به‌ ‪TNT‬‬ ‫ته‌قێنراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌ك چۆن ئێس���تا هاواڵتیانی‌ كورد ناڵه‌و‬ ‫هاواریانه‌ به‌ده‌س���ت ده‌ركردنیان له‌شاره‌كه‌و‬ ‫سوتاندن‌و ماڵ‌و حاڵیان‪ ،‬پێشتریش به‌شێك‬ ‫له‌دانیش���توانه‌ توركمانه‌ك���ه‌ی‌ ده‌نگی���ان‬ ‫هه‌ڵبڕیبوو كه‌ به‌ده‌ست هێزه‌ كوردییه‌كانه‌وه‌‬ ‫گیرۆده‌ بوون‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا هه‌ندێ كه‌س وا‬ ‫لێكیده‌ده‌نه‌وه‌ ئه‌وه‌ی‌ رووده‌دات تۆڵه‌كردنه‌وه‌‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان وه‌ك هێزێكی‬ ‫بااڵده‌ست له‌ناوچه‌كه‌ داوا له‌عه‌لی سیستانی‬ ‫مه‌رجه‌عی ب���ااڵی ئاینی ش���یعه‌كان ده‌كات‬ ‫له‌ب���اره‌ی هێوركردن���ه‌وه‌ی دۆخی خورماتوو‬ ‫ده‌ستێوه‌ردان بكات‪.‬‬ ‫ئ���ااڵ تاڵه‌بان���ی ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫یه‌كێت���ی‌و نوێنه‌ری كه‌رك���وك له‌په‌رله‌مانی‬ ‫عێ���راق به‌"نیق���اش"ی وت "داوامانك���ردووه‌‬ ‫مه‌رجه‌عی ب���ااڵی ئاینی ش���یعه‌كانی عێراق‬ ‫بێته‌ ده‌نگ له‌سه‌ر دۆخی خورماتوو هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌س���تێوه‌ردان ب���كات بۆ ئ���ه‌وه‌ی دۆخی‬ ‫خورمات���وو هێوربكرێت���ه‌وه‪ ‌،‬چونكه‌ ژیانی‬ ‫ئاواره‌كان‌و ئه‌و خه‌ڵكه‌ی له‌قه‌زاكه‌ ماونه‌ته‌وه‌‬ ‫سه‌خته‌و نابێت به‌و شێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بن"‪.‬‬ ‫ت���ا ئه‌و كاته‌ی‌ الی���ه‌ك به‌الیه‌كدا ده‌كه‌وێ‌‬ ‫خه‌ڵك���ه‌ ئاواره‌ك���ه‌ی‌ خورمات���وو ده‌بێ���ت‬ ‫له‌شارو ش���ارۆچكه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بمێننه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان چاوی���ان له‌گه‌ڕانه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌ترسن ملمالنێی‌ سیاسی‌ شاره‌كه‌یانی‌‬ ‫وه‌ها شێواندبێ‌ كه‌ نه‌توانن به‌ئاسانی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوسێ‌ كۆنه‌كانیان هه‌ڵبكه‌ن‪.‬‬

‫رۆڵی ژنان له‌پاشه‌كشه‌دایه‌‬ ‫به‌یاساییكردنی هاوسه‌رگیری كچانی‬ ‫منداڵ عێراقییه‌كان توڕ ‌ه ده‌كات‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫جوان پیره‌مێردێك ‪ 30‬ساڵه‌ به‌بنێشت خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫ی‬

‫زیپکەی ژێر پێست چیه‌؟‬

‫ی بنێشت فرۆشتنه‌ك ‌ه له‌ته‌نیشت‬ ‫ی نوستندا مێز ‌‬ ‫"شه‌وان ‌ه له‌كات ‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫ئه‌حمه‌د محه‌مه‌دی‌ ته‌مه‌ن ‪ 90‬ساڵ‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات به‌هۆ ‌‬ ‫بنێشت فرۆشتنه‌و‌ه له‌ژیاندا ماوه‌‌و‬ ‫ی ساڵ ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ی س‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "ماوه‌ ‌‬ ‫شه‌قامه‌كانی‌ سلێمانی‌ ئه‌و كار‌ه ده‌كه‌م‬ ‫تا مردن به‌رده‌وام ده‌بم"‪.‬‬

‫بەش���ێکی زۆری خانمان کێش���ەی‬ ‫بونی زیپکەیان هەیە بەتایبەت لەسەر‬ ‫روخس���اریان‪ ،‬هەندێک جۆری زیپکەش‬ ‫ه���ەن لەژێر پێس���تدا دروس���تدەبن‪،‬‬ ‫کەبەش���ێکی زۆری دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ‬ ‫تێکچون���ی یەکس���انی هۆڕمۆن���ەکان‪،‬‬ ‫یاخ���ود بون���ی بەکتری���ا‌و میک���رۆب‬ ‫کەبەهۆی ئاوهەوا یاخود کەلوپەلەکانی‬ ‫ماکیاژکردنەوە تووشتدەبێت‪.‬‬ ‫زیپک���ەی ژێ���ر پێس���ت ش���ێواێکی‬

‫ناش���رین بەدەموچاوت دەبەخش���ێت‪،‬‬ ‫بۆ چارەسەرکردنیش���ی پێویستە پێش‬ ‫هەموو هەنگاوێک دەموچاوت بش���ۆیت‬ ‫رۆژانە دوجار بۆ رزگاربونت لە‌بەکتریا‌و‬ ‫میکرۆب‪ ،‬کەهۆکارێکن بۆ دروستبونی‬ ‫زیپکە‪.‬‬ ‫هەنگاوی دوەم بریتیە لە‌پاککردنەوەی‬ ‫پێس���تەکەت بە‌پێکهات���ەی تایب���ەت‪،‬‬ ‫ب���ۆ رزگارب���ون لە‌خانە م���ردوەکان‌و‬ ‫توندکردنەوەی کونیلەکان‪.‬‬

‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫هەن���گاوی س���ێیەم پێکهات���ووە‬ ‫لە‌بەکارهێنان���ی ماس���کی تایب���ەت‬ ‫بە‌البردن���ی زیپکە‌و چەوری���ە زیادەکە‌و‬ ‫هەڵمژینی‪.‬‬ ‫پلەی گەرم���ی ب���ەرز هۆکارێکە بۆ‬ ‫هاتنە دەرەوەی زیپکەکانی ژێر پێست‪،‬‬ ‫هەر بۆیە دەتوانی���ت جەوەنەی گەرم‬ ‫بەکاربهێنی���ت‪ ،‬لەگ���ەڵ خواردنەوەی‬ ‫ئاوێکی زۆر بۆ کردنە دەرەوەی ژەهری‬ ‫لەشت‌و شێداربونی‌ پێست‪.‬‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫په‌یكه‌رێك بۆ عه‌بدولكه‌ریم ‬ ‫مودەریس دروست ده‌كرێت‬

‫"هونه‌رمه‌ندان ئاواز نازانن‌و ئاواز دانه‌ریشامن ز‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هونه‌رمه‌ند حه‌سه‌ن غه‌ریب ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات هونه‌رمه‌ندان نازانن‬ ‫ئاواز بۆ گۆرانیه‌كانیان دابنێن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ناچارین ئاوازی‌ توركی‌‌و‬ ‫فارسی‌‌و عه‌ره‌بی‌ بڵێینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئاوازدانه‌ری‌ باشمان نیه‌و زۆر كه‌مه‌"‪.‬‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیری‌و هونەری سلێامنی‬ ‫‪www.facebook.com/www.dcysul.org‬‬

‫چاوەڕوانی گۆڕان���کاری دەکەیت‬ ‫لە‌ژیانت���دا‌و ل���ە‌ڕووی ئابووری���ەوە‪،‬‬ ‫بە‌ناسینی کەسێکی نەناسراو داوات‬ ‫لێب���کات کارێ���ک بکەیت ک���ە زۆر‬ ‫ی پێوە دەبینیت‪.‬‬ ‫دەمێکە خەو ‌‬

‫گا‬ ‫بەه����ۆی هەندێ����ک رووداوی ناخ����ۆش‬ ‫ئ����ەم ماوەیە کاتێ����ک دەخەویت هەس����ت‬ ‫بە‌ئاسوودەیی ناکەیت‪ ،‬لەوانەیە ئەم خەونانە‬ ‫بەهۆی‌ ئەو ماوە ناخۆشەی‌ پێشووەوەبێت‬ ‫ک����ە تیای����دا ژیای����ت‌و وای‌ لێکردویت زیاد‬ ‫لە‌ڕاددە لە‌هەموو شتێک بترسیت‪.‬‬

‫ێ به‌خێ���و كردوه‌‌و پاره‌یه‌كی‌ باش���م‬ ‫پ‌‬ ‫ی خۆم پێكه‌و‌ه ن���او‌ه له‌ماڵ‌و‬ ‫ب���ۆ ژیان ‌‬ ‫ی ڕۆژانه‌م"‪.‬‬ ‫خه‌رج ‌‬ ‫ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ل���ه‌‌و كاره‌دا‬ ‫پش���تی‌ كۆمبۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌‌و وتی‌ "ئێستا‬ ‫وه‌ك پێویست توانای‌ ڕۆشتنم نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌مه‌وێ���ت هێز بدامه‌ به‌رخۆم تا‬

‫له‌س���ه‌ر جێگه‌ نه‌كه‌وم خزمه‌ت بكرێم‬ ‫كه‌ چه‌ندین نه‌خۆش���ی‌ وه‌ك ش���ه‌كره‌و‬ ‫گوش���ارو كزبون���ی‌ چاوه‌كانم یه‌خه‌یان‬ ‫پێگرتوم"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "نامه‌وێت له‌ماله‌وه‌ دابنیشم‬ ‫ی زۆره‌ فێری‌ ئه‌م كاره‌بوم‬ ‫من سااڵنێك ‌‬ ‫تازه‌ ناتوانم دابنیشم ده‌بێت تا بۆ خۆم‬

‫یف‬ ‫حه‌سه‌ن غه‌ریب ‪ :‬ناچارین ئاوازی‌ تورك ‌‬

‫به‌رێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ ڕۆش���نبری‌‌و هون���ه‌ر ‌ی‬ ‫س���لێمانی‌ له‌ئه‌نجام���ی‌ كارو چاالكیه‌كانیان‬ ‫په‌یكه‌رێك بۆ مه‌ال عه‌بدولكریمی‌ موده‌ریس‬ ‫دروست ده‌كات‪.‬‬ ‫بابه‌ك���ر دڕه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ڕۆش���نیری‌‌و‬ ‫هون���ه‌ری‌ س���لێمانی‌ ڕایگه‌یاند "له‌ئێس���تا‬ ‫كاره‌كان ‌ی په‌یكه‌ره‌كه‌ ت���ه‌واو بو‌ه له‌هه‌وڵ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌داین جێگه‌یه‌كی‌ شیاو دیاری‌ بكه‌ین تا‬ ‫په‌رده‌ له‌سه‌ر په‌یكه‌ره‌ك ‌ه البدرێت"‪.‬‬ ‫وتی‌ " مه‌به‌س���ته‌مان له‌دروس���تكردن‌و‬ ‫دانانی‌ ئه‌و په‌یكه‌ر‌ه خزمه‌تكردنی‌ ئه‌و هه‌مو‬ ‫س���اڵه‌ی‌ مه‌ال عه‌بدولكه‌ریمی‌ موده‌ریس ‌ه ك ‌ه‬ ‫س���ااڵنێكی‌ زۆر خزمه‌تی‌ زانیست‌و زانیار ‌ی‬ ‫میلله‌ته‌كه‌ی‌ ك���ردوه‌‪ ,‬تابیر ‌ی نه‌وه‌ ‌ی نوێ ‌ی‬ ‫نه‌چنه‌وه‌‌و له‌بیرنه‌چنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ " هه‌وڵدراو‌ه په‌یه‌ره‌كه‌ بە‌باشترین‬ ‫شێوه‌و دروست بكرێت‌و باشترین كه‌ره‌سته‌ ‌ی‬ ‫تی���ا به‌كار بهێنرێت تا ب���ۆ ماوه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫س���اڵ بمێنێته‌وه‌‌و به‌رگه‌ی‌ ساردی‌‌و گه‌رم ‌ی‬ ‫زۆر بگرێت كه‌به‌رزیه‌كه‌ ‌ی سێ‌ مه‌تر ده‌بێت‬ ‫ئه‌مه‌ش بە‌ه���ۆكاری‌ ئه‌وه‌ی‌ تا له‌ش���كان‌و‬ ‫ناش���رین ك���رد پارێزراوبێت ك��� ‌ه زۆربه‌ ‌ی‬ ‫په‌یك���ه‌ركان به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ وش���یاریه‌ك ‌ی‬ ‫ته‌ندروس���ت له‌الیه‌ن كه‌س���انێكه‌وه‌ زیانیان‬ ‫به‌ركه‌وته‌وه‌‌و شێوێنراون"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌كرد له‌هه‌وڵی‌ دروستكردن ‌ی‬ ‫چه‌ندی���ن په‌یك���ه‌ر ‌ی دیكه‌دا ب���ۆ زانایان‌و‬ ‫ڕۆش���نبیران‌و هونه‌رمه‌ندان ‌ی دیكه‌ ‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫جیاجیاكان ‌ی كوردستان‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د‪ ،‬به‌ئاوێن ‌هی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫ی ڕابردوه‌و‌ه‬ ‫ی هه‌شتاكانی‌ سه‌ده‌ ‌‬ ‫"له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫هاتۆت ‌ه شاری‌ سلێمانی‌‌و سه‌ره‌تا به‌كار ‌‬ ‫ی ده‌ستم‬ ‫جگه‌ره‌فرۆشتن‌و بنێشت فرۆش ‌‬ ‫پێكردو‌ه ماوه‌ی‌ بیس���ت س���اڵ ده‌بێت‬ ‫ته‌نها كاری‌ بنێش���ت فرۆش���ی‌ ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫كاره‌كه‌م زۆر خۆشده‌وێت چه‌ندین جار‬ ‫له‌الیه‌ن خێزانه‌كه‌م���ه‌و‌ه داوام لێكراو‌ه‬ ‫واز له‌بنێش���ت فرۆش���ی‌ بهێن���م به‌اڵم‬ ‫ی ئ���ه‌و كاره‌وه‌ ئه‌و ماو‌ه‬ ‫ناتوانم به‌هۆ ‌‬ ‫زۆره‌ له‌ژیان���دا ماوم كه‌ ڕۆژانه‌ چه‌ندین‬ ‫كاتژمێر به‌پێ‌ ده‌ڕۆم وه‌ك وه‌رزش���ێك‬ ‫وای ‌ه هه‌رچی‌ كارێك���ی‌ دیكه‌م بكردای ‌ه‬ ‫هێنده‌ی‌ ئه‌م كاره‌م ئاس���وده‌ نه‌بوم ك ‌ه‬ ‫پێشتر دوكانداریم كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زێڕینۆك ‌‬ ‫وت���ی‌ "ڕۆژانه‌ له‌گه‌ڕه‌ك��� ‌‬ ‫شاری‌ س���لێمانییه‌وه‌ مێزه‌كه‌م ده‌كه‌م ‌ه‬ ‫ێ ڕوده‌كه‌م ‌ه ناوبازاڕ له‌چه‌ند‬ ‫شانم‌و به‌پ ‌‬ ‫ی زۆر‌ه بنێشتیان‬ ‫دوكانێك كه‌ سااڵنێك ‌‬ ‫لێده‌كڕم س���ه‌رمێزه‌كه‌م ده‌ڕازێنمه‌وه‌‌و‬ ‫ی س���لێمانیدا ده‌ست‬ ‫دواتر به‌ناو بازاڕ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ده‌ك���ه‌م به‌گه‌ڕان ت���ا دره‌نگانێك ‌‬ ‫ڕۆژه‌ كه‌ پانز‌ه بۆ بیس���ت هه‌زار دینار‬ ‫په‌یدا ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی "ڕۆژانه‌ ده‌چمه‌ ش���ه‌قام ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫مه‌ول���وی‌‌و س���ابونكه‌ران‌و پیره‌مێردو‬ ‫ی تایبه‌ت به‌خۆمم‬ ‫ی كه‌ مش���ته‌ر ‌‬ ‫ئۆرز ‌‬ ‫ی ڕۆژانه‌م ده‌سته‌به‌ر‬ ‫هه‌یه‌ به‌و كار‌ه ژیان ‌‬ ‫كردو‌ه پێش���تریش شه‌ش سه‌ر خێزانم‬

‫دوانه‌‬ ‫رەنگە ئیتر وا هەست بکەیت تۆ کەسێکی‬ ‫جیاوازتریت لە‌جاران‌و ئەم����ڕۆ گۆڕانکاری‌‬ ‫زۆر روودەدەن‪ ،‬بەاڵم زۆرینەیان لە‌قازانجی‌‬ ‫خۆت‌و هاوبەشەکەتن‪ ،‬حەز دەکەیت زیاتر‬ ‫بزانیت دەربارەی‌ جیهانی‌ دەوروپشتت‪،‬‬

‫هونه‌رمه‌ند حه‌سه‌ن غه‌ریب به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕاگه‌یاند " ماوه‌ی‌ بیست‌و حه‌وت ساڵه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام ده‌ستمكردوه‌‬ ‫به‌گۆرانی‌ وتن خاوه‌نی‌ ش���انزه‌ سیدیم‬ ‫كه‌ س���ه‌رجه‌میان له‌به‌س���ته‌وه‌ مقام‬ ‫پێكهاته‌وه‌ كه‌ زۆرینه‌ی���ان هۆنراوه‌ی‌‬ ‫خۆم���ن به‌ش���ێوه‌زاری‌ س���ۆرانی‌‬ ‫گۆرانیه‌كان���م تۆمارك���ردوه‌‌و به‌هۆی‌‬ ‫نه‌شاره‌زای‌‌و نه‌زانیم بۆ شێوه‌ زاره‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ وه‌ك هه‌ورام���ی‌‌و بادینی‌ هیچ‬ ‫گۆرانیه‌كم به‌و زاراوانه‌ تۆمار نه‌كردوه‌‌و‬ ‫تۆماریشی‌ ناكه‌م"‪.‬‬ ‫وت���ی "هه‌م���و هونه‌رمه‌ندێ���ك‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ بە‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گه‌رمو‬ ‫گوڕ ده‌س���ت ده‌كات به‌گۆرانی‌ وتن تا‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ هونه‌ركه‌یه‌وه‌ خۆی‌ بناسێنێت‬ ‫منیش به‌هه‌مان شێوه‌ له‌سه‌ره‌تای‌ كاره‌‬ ‫هونه‌ریه‌كانمه‌وه‌ ته‌واوی‌ توانای‌ خۆمم‬ ‫خس���تبوه‌ گه‌ڕ بۆ كاره‌ هونه‌ریه‌كانم‬ ‫به‌اڵم دواتر به‌هۆی‌ هاوكاری‌ نه‌كردنی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ب���ۆ كاره‌ هونه‌ریه‌كانم كه‌‬ ‫س���ه‌رجه‌می به‌رهه‌مه‌كان���م له‌س���ه‌ر‬ ‫گیرفان���ی‌ خۆم تۆماركراوه‌ له‌ئێس���تا‬ ‫كاره‌ هونه‌ریه‌كان���م به‌ش���ێوه‌ك تراك‬

‫قرژاڵ‬ ‫هەست دەکەیت کەسێکی زۆر چاالکیت‌و‬ ‫پڕ ووزەیت‪ ،‬لەوانەیە تووش���ی‌ هەندێک‬ ‫بەربەست ببیت‪ ،‬بەاڵم بەسەریاندا زاڵ‬ ‫دەبی���ت‪ ،‬ئامانجێکت لە‌ژیان���دا هەیە‌و‬ ‫دەتەوێت بەدەستیبهێنیت‪.‬‬

‫ب�ڵ�او ده‌كه‌مه‌وه‌ س���ااڵنه‌ گه‌ر بتوانم‬ ‫به‌رهه‌مێك یان دوان باڵو ده‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "پێشه‌وه‌ی‌ ریفراندۆم ئه‌نجام‬ ‫بدرێت له‌هه‌رێم سه‌رقاڵی‌ نوێكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دو به‌رهه‌م���ی‌ س���اڵی‌ ن���ه‌وه‌ ده‌كانی‌‬ ‫خۆم بوم له‌واڵت���ی‌ توركیا كه‌زۆربه‌ی‌‬ ‫كاره‌كان���ی‌ ت���ه‌واو بوه‌ ب���ه‌اڵم دواتر‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و دۆخه‌ی‌ به‌سه‌ر كه‌ركوك‌و‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌دا هات شاره‌كه‌مان به‌جێ‌‬ ‫هێش���ت له‌ماوه‌یه‌كی‌ نزیك���دا ئه‌و دو‬ ‫به‌رهه‌مه‌ باڵو ده‌كه‌مه‌وه‌ ئه‌وه‌ نزێترین‬ ‫كاری‌ هونه‌ریمه‌ "‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌كرد گه‌ر هونه‌رمه‌ند‬ ‫نه‌بوای���ه‌ كاری‌ نان���ه‌وای‌ ده‌كرد "وتی‌‬ ‫پێشه‌وه‌ی‌ ده‌ست بكه‌م به‌كاری‌ هونه‌ری‌‬ ‫زۆر ئ���اره‌زوی‌ كاری‌ نانه‌وای���م ده‌كرد‬ ‫به‌اڵم به‌ه���ۆی‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كانم وازم‬ ‫له‌كاری‌ نانه‌وای هێناوە‌‌و ده‌س���تمكرد‬ ‫ب���ه‌كاری‌ گۆران���ی‌ وتن‌و به‌ش���داری‌‬ ‫چه‌ندین دانیشتی‌ هونه‌ریم كردوه‌ وه‌ك‬ ‫كاری‌ به‌سته‌و مه‌قامی‌ كوری‌ كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫هیوایه‌تی‌ ژیانمه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ " زۆرینه‌ی‌ هونه‌رمه‌ندانی‌‬ ‫كورد نازانین ئاواز دابنین زۆركات په‌نا‬ ‫ده‌به‌ین���ه‌ به‌ر ئاواز دانه‌ر كه‌ ئه‌وانیش‬ ‫وه‌ك پێویس���ت نین هه‌ربۆیه‌ ناجارین‬ ‫په‌نا به‌رین���ه‌ به‌ر ئ���اوازه‌ی‌ توركی‌‌و‬ ‫فارس���ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ كه‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫نه‌شاره‌زا ده‌یلێنه‌وه‌‌و تۆماری‌ ده‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ به‌داخ���ه‌وه‌ حكومه‌تی���ش هیچ‬ ‫لپێپرس���ینه‌وه‌یه‌كی‌ نی���ه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫هۆكارێك���ی‌ دیكه‌ی���ه‌ ب���ۆ له‌ناوچونی‌‬ ‫هونه‌ری‌ كوردی‌"‪.‬‬

‫شێر‬ ‫کەس���ێکی‌ ت���ازە ئەم���ڕۆ دێت���ە‬ ‫ژیانت���ەوە‌و باش���تری‌ دەکات‪ ،‬کاتێک‬ ‫لەگەڵ ئەم کەس���ەدا قسە دەکەیت وا‬ ‫هەست دەکەیت چەندان ساڵە یەکتر‬ ‫دەناسن‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫گەر هەوڵ بدەیت ب���ۆ بەدیهێنانی‬ ‫خەونەکانت ئەوا کارێکی قورس نییە‪،‬‬ ‫هەموو ئەوەی‌ لەسەرتە ئەوەیە خۆت‬ ‫وا دەربخەی���ت گرنگ���ە بەالتەوە نەک‬ ‫فەرامۆشیبکەیت‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫‪11‬‬

‫ی حه‌م ‌ه جوان ‪ :‬له‌وه‌ت ‌هی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ی‌ به‌خێو ده‌كات عه‌بدول ‌‬ ‫ی هونه‌ری‌ كوردی‌ نه‌كردوه‌‬ ‫ت ‌ی خۆمه‌وه‌ داده‌نێم" هه‌ی ‌ه خزمه‌ت ‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫هونه‌رمه‌ند عه‌بدولی‌ حه‌مه‌ جوان‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات چه‌ندین درامای‌‬ ‫كوردی هه‌ن ده‌زگاكانی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫به‌دینارێك لێ یان وه‌رناگرن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌لێت " له‌وه‌ته‌ی‌ ده‌سه‌اڵت هه‌یه‌‬ ‫خزمه‌تی‌ هونه‌ری‌ كوردی‌ نه‌كردوه‌"‪.‬‬

‫له‌سه‌ر ش���ه‌قامێكی‌ ده‌مرم به‌رده‌وام بم‬ ‫له‌كاره‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئام���اژ‌ه ب���ه‌وه‌ ده‌كات ئ���ه‌و مێزه‌ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر ده‌فرۆشێت ناتوانێت‬ ‫بنێشته‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌بیری‌ بكات زۆری‌ خۆشده‌وێت شه‌وان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی نوس���تنیدا له‌ته‌نیش���ت ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫دایده‌نێت‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ن���د عه‌بدول���ی‌ حه‌مه‌ جوان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یان���د " له‌س���ااڵنانی‌‬ ‫ش���ت‌و حه‌فتاكاندا هون���ه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك بو به‌داهاتێكی‌ زۆر‬ ‫كێشه‌ ‌‬ ‫ك���ه‌م كارو به‌رهه‌مێكی‌ هونه‌ری جوان‬ ‫پێش���كه‌ش ده‌ك���را‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫ئێس���تاو له‌دوای‌ ڕاپه‌رین���ه‌وه‌ هونه‌ری‌‬ ‫ك���وردی‌ كه‌وتۆته‌ قه‌یران���ه‌وه‌‌و پێش‬ ‫دۆخی‌ ئاب���وری‌ هه‌رێم هونه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫له‌قه‌یراندا بوه‌ ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫باوه‌ڕ به‌خۆنه‌ب���ون‌و هه‌ژمونی‌ درامای‌‬ ‫بیان���ی‌ به‌ب���ێ‌ گوێدانه‌ كلت���ورو داب‌و‬ ‫نه‌ریتی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ خۆمان"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ هونه‌رمه‌ندانیش به‌گشتی‌‌و‬ ‫به‌پێ���ی‌ به‌ڕه‌كه‌ی���ان پێ ڕاناكێش���ن‬ ‫ده‌یانه‌وێت چ���او له‌هه‌مو دونیا بكه‌ن‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ هه‌مو دونیا كاربكه‌ن كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ كارێكی‌ ب���اش نیه‌‪ ،‬حه‌مه‌ جوان‬ ‫وتی‌ "ده‌بێت له‌پێشدا بێین بیر له‌كلتورو‬ ‫تواناو بۆچونی‌ خه‌ڵكه‌كه‌مان بكه‌ینه‌وه‌‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ كلتوری‌ ك���وردی‌ خاوه‌نی‌‬ ‫چه‌ندین چیرۆكی‌ سه‌رنج ڕاكیشه‌ به‌اڵم‬ ‫كاری‌ پێناكرێ���ت‌و كاری‌ ب���ۆ نه‌كراوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ خه‌ت���ای‌ هونه‌رمه‌ندانه‌ به‌اڵم‬ ‫به‌ش���ێكی‌ خه‌تای‌ خه‌ڵكه‌ من ده‌پرسم‬ ‫كێ‌ ئێس���تا ده‌چێت بۆ س���ینه‌ما كێ‌‬ ‫سه‌یری‌ كاری‌ س���ینه‌مای‌ ده‌كات هه‌تا‬ ‫فیلمی‌ توركی‌‌و فارس���ی‌ وه‌ستابێت كی‌‬

‫ی بڵێینه‌وه‌‬ ‫فارسی‌‌و عه‌ره‌ب ‌‬

‫زۆر كه‌مه‌"‬

‫سه‌یری‌ فیلمی‌ كوردی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌وه‌ته‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌ خزمه‌تی‌ هونه‌ری‌ كوری‌ نه‌كردوه‌‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌ی‌ واڵتان���ی‌ دراوس���ێ‌‌و‬ ‫هه‌م���و دونیاوه‌ زۆرین���ه‌ی‌ كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫ڕاگه‌یان���د سه‌ربە‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ كوردین‬ ‫س���ااڵنی‌ ڕابردو درامای���ه‌ك یان دوان‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌كانیانه‌وه‌ په‌خش ده‌كرا ئێستا‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش نه‌ماوه‌ ئیتر چ���ۆن هونه‌ری‌‬ ‫ك���وردی‌ پێش���ده‌كه‌وێت له‌گه‌ڵ هاوڕێ‬ ‫كانما خاوه‌نی‌ س���ێ‌ درام���ای‌ كوردین‬ ‫چه‌ندین ده‌زگای‌ ڕاگه‌یاند گه‌ڕاوین هیچ‬ ‫کەناڵێکی تەلەفزیۆنی به‌دینارێك لێمان‬ ‫وه‌رناگرێ���ت كه‌به‌داخه‌وه‌ درامای‌ بیانی‌‬ ‫ڕۆحی‌ ئێمه‌ی‌ تێكداوه‌ خه‌ڵكی‌ واڵتانی‌‬ ‫دیك���ه‌ش با ل���ه‌والوه‌ بۆس���تێت وه‌ها‬ ‫بیره‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ك���ورد هیچ هونه‌رێكی‌‬ ‫نیه‌‌و چاوه‌نی‌ به‌رهه‌می‌ هونه‌ری‌ نیه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد ئ���ه‌و ژماره‌‬ ‫هونه‌رمه‌ن���ده‌ی‌ ك���ه‌ ماونه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫به‌خۆشه‌ویستی‌ خه‌ڵكه‌وه‌ كار ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "خه‌ڵكێك هه‌یه‌ هونه‌ری‌ كوردی‌‬ ‫خۆش ده‌وێ���ت داوای‌ كارمان لێده‌كات‬ ‫كوان ئ���ه‌و دام‌و ده‌زگایانه‌ی‌ خزمه‌تی‌‬ ‫هونه‌ری‌ ك���وردی‌ ده‌كه‌ن ئ���ه‌ی‌ هاوار‬ ‫ڕوبكه‌ینه‌ كوێ‌ ك���ێ‌ خزمه‌تی‌ هونه‌ری‌‬ ‫كوردی‌ ده‌كات كێ‌ هاوكاریمان ده‌كات‬ ‫كه‌ زۆرتری���ن چیرۆكمان هه‌یه‌ تا كاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بكرێت ئێمه‌ به‌داخه‌وه‌ گرنگی‌‬ ‫به‌كاره‌كانی‌ خۆشمان ناده‌ین هه‌مومان‬ ‫توشی‌ نه‌خۆشی‌ خۆبه‌كه‌م زانین بوین‬ ‫بۆ كارێكی‌ توركی‌‌و فارس���یمان به‌الوه‌‬ ‫گرن���گ بێت ب���ه‌اڵم گرنگ���ی‌ نه‌ده‌ین‬ ‫بە‌مێ���ژوی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌م���ان كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫كارێك���ی‌ خراپه‌و ده‌س���تكه‌وته‌كانمان‬ ‫له‌ده‌ست ده‌چێت"‪.‬‬

‫خه‌ڵكی‌ كوردستان سه‌ریان كردوه‌ت ‌ه كڕینی‬ ‫كه‌روێشی‌ كه‌نه‌دی‌‌و هۆڵه‌ندی‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫باشترین جۆری‌ كه‌روێشك له‌بازاڕی‌‬ ‫ئه‌مڕۆی‌ كوردستاندا‪ ،‬كه‌روێشی‌‬ ‫كه‌نه‌دیه‌ كه‌ كێشه‌كه‌ی‌ ده‌گاته‌ نۆ‬ ‫بۆ ده‌ كیلۆ گرام‌و نرخه‌كه‌ی‌ سه‌دو‬ ‫سی‌ هه‌زار دیناره‌‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ ڕه‌سوڵ‪ ،‬كه‌ ڕۆژانه‌ چه‌ندین‬ ‫كاتژمێ���ر س���ه‌رقاڵی‌ به‌خێوكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌روێش���ك ده‌بێت‌و چه‌ندین جۆری‌‬ ‫جیاواز كه‌روێش���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كات باش���ترین جۆری‌ كه‌روێشك‬ ‫له‌ب���ازاڕدا كه‌روێش���ی‌ كه‌نه‌دیه‌ كه‌‬ ‫قه‌باره‌یان گه‌وره‌یه‌و كێشیان قورسه‌و‬ ‫نرخی هه‌ر كه‌روێش���كێكیان نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 100‬دۆالره‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "هاواڵتیان‬ ‫ئاره‌زوی‌ كڕینی‌ ئه‌م جۆره‌ كه‌روێشكه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و به‌خێوی‌ ده‌كه‌ن تا بێچوی‌‬ ‫لێبگرن‌و دواتر بێچوه‌كه‌ی‌ بفرۆشنه‌وه‌‬ ‫كه‌ پاره‌یه‌كی‌ باش ده‌كات"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ س���ه‌رباری‌ هاتنی‌ كه‌روێش���كی‌‬ ‫كه‌ن���ه‌دی‌‪ ،‬كه‌روێش���ی‌ هۆڵه‌ندی���ش‬ ‫له‌بازاڕه‌كانی‌ كوردس���تاندا ده‌بینرێت‬ ‫كه‌ زۆرینه‌ی‌ ئه‌م كه‌روێشكانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌س���انێكه‌وه‌ هاتونه‌ته‌ كوردستان‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ژی���اون‌و دوات���ر له‌كاتی‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی���ان هێناوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"جۆره‌كانی‌ كه‌روێش���كی‌ هۆڵه‌ندنی‌‬ ‫هێنده‌ی‌ كه‌روێشكی‌ كه‌نه‌دی خه‌ڵكی‌‬ ‫نایكڕێت به‌اڵم هێش���تا له‌كه‌روێشكی‌‬ ‫كوردی‌ به‌نرختره‌ كه‌ كێش���ی‌ پێنج‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫چەند کێش���ەیەک دێتە بەردەمت‌و‬ ‫ئەم���ەش ه���ۆکارە بۆ وەس���تانی بۆ‬ ‫بەش���ێکی زۆر لە‌کارەکانت‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫ی پیشەیی‌‌و‬ ‫تەلەفونێکت بۆ بێت لە‌روو ‌‬ ‫سۆزدارییەوە دڵخۆشتبکات‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ئەمڕۆ دەکرێت بچێتە ش���وێنێک کە‬ ‫پێستر بۆی نەچوویت یاخود هەندێک‬ ‫کاری ک���ە هەی���ە ئەنجامی���ان بدە‪،‬‬ ‫ئەمڕۆ کاتی‌ ئەوەیە دەستبکەیت بەو‬ ‫پرۆژەیە‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ئەوەند مەچۆ قواڵیی کێشەکان‌و زۆر‬ ‫هەوڵی زانینی شتە شاراوەکان مەدە‬ ‫چونک���ە وردە وردە هەموو ش���تەکان‬ ‫خۆی���ان دەردەک���ەون‪ ،‬لەوانەی���ە تا‬ ‫سبەینێ هەموو شتێک ئاسایبێتەوە‪.‬‬

‫ده‌یك���ڕن‌و له‌س���ه‌ربان‌و حه‌وش���ه‌و‬ ‫باخچه‌دا له‌ناو ش���ارو ده‌ره‌وه‌ی‌ شار‬ ‫به‌خێوی‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی‌ ئ���ه‌وه‌ رونده‌كات���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫كه‌روێش���كی‌ كوردی‌ كێشه‌كه‌ی‌ له‌دو‬ ‫بۆ س���ێ‌ كیلۆ تێناپه‌ڕێت‪ ،‬زۆرینه‌ی‌‬ ‫هاواڵتیانیش بۆ مه‌به‌ستی‌ سه‌ربڕین‌و‬ ‫گۆش���ته‌كه‌ی‌ به‌خێ���وی‌ ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫نرخه‌كه‌ش���ی‌ هه‌رزانه‌ ك���ه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 10‬بۆ ‪ 15‬ه���ه‌زار دیناره‌‪ ،‬ئه‌و وه‌ك‬ ‫خ���ۆی‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ ده‌كات گۆش���تی‌‬ ‫كه‌روێشكی‌ كوردیش ده‌خوات‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫هه‌رزانیه‌كه‌ی‌‌و باش���ی‌ گۆش���ته‌كه‌ی‌‬ ‫ه���ه‌ر كاتێك بیه‌وێت كه‌روێش���كێك‬ ‫سه‌رده‌بڕێت‌و ئه‌و ژه‌مه‌ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌‬ ‫پێدابین ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌ژێر پرده‌كه‌ی‌ ناو شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ به‌رچاو كه‌روێشك فرۆشی‌‬ ‫لێ ده‌بینرێت ب���ه‌اڵم به‌وته‌ی‌ عه‌لی‌‬ ‫خۆی‌ ئ���ه‌و له‌هه‌مویان به‌ئه‌زمونتره‌و‬ ‫له‌سااڵنی‌ هه‌ش���تاكانه‌وه‌ منداڵ بوه‌‬ ‫ن���او به‌ن���او له‌ژێر پرده‌ك���ه‌دا كاری‌‬ ‫كردوه‌ دواتر به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام‬ ‫كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 27‬ساڵه‌ كاری‌ فرۆشتنی‌‬ ‫كه‌روێشك ده‌كات‌و هه‌ندێك جاریش‬ ‫ناوبه‌ن���او له‌گه‌ڵ كاری‌ كه‌روێش���ك‬ ‫فرۆش���یه‌كه‌یدا كاری‌ فرۆش���تنی‌‬ ‫ده‌رمانی‌ چاره‌س���ه‌ری‌ كه‌روێش���ك‌و‬ ‫باڵنده‌و حه‌ش���ه‌راتیش ده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "جگه‌ له‌كاری‌ كه‌روێشك فرۆشتن‬ ‫كیل���ۆ گرام ده‌بێت‌و هه‌ر چل ش���ه‌و گی���او س���ه‌وزه‌ ده‌خوات‌و له‌س���ه‌ر هیچی‌ دیكه‌ نازانم‪ ،‬ناش���مه‌وێت هیچ‬ ‫جارێ���ك چوار ت���ا ش���ه‌ش بێچوی‌ زه‌وی‌ ده‌ژی‌و ناچێت���ه‌ ژێ���ر زه‌وی‌‌و كارێك���ی‌ دیك���ه‌ بك���ه‌م چونكه‌ دڵم‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬وه‌ك كه‌روێش���كی‌ كوردی‌ چاڵی‌ ناوێ���ت‪ ،‬زۆربه‌ی‌ هاواڵتیانیش به‌كاره‌كه‌م خۆشه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫هه‌واڵێك���ی‌ خۆش ده‌بیس���تیت ك ‌ه‬ ‫له‌وانه‌یه‌ گۆرانكاری‌ ت���ه‌واو له‌ژیانتدا‬ ‫بكات‪ ،‬ده‌چیته‌ ش���وێنیك‌و كۆمه‌ڵێك‬ ‫هاوری‌ نوێ‌ ده‌ناسیت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئ���ەو بارودۆخ���ەی ئەم���ڕۆ تێ���ی‬ ‫دەکەویت توشی ترس دڵە راوکێیت‬ ‫ی‬ ‫دەکەن‪ ،‬وا باشترە کارەکەت بە‌باش ‌‬ ‫ئەنجامبدەی���ت‪ ،‬خەت���ای‌ هیچ کەس‬ ‫مەگرە بێئەوەی‌ وردەکاری‌ بابەتەکە‬ ‫بزانیت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫لەوانەی���ە ت���ا س���بەینێ هەموو‬ ‫شتێک ئاسایبێتەوە‪ ،‬دەبێت کەمێک‬ ‫پارێزگاربیت لە‌کاتی‌ قسەکردن لەگەڵ‬ ‫خەڵکی���دا‪ ،‬هەروەه���ا زۆر کەلەڕەق‬ ‫مەبە‌ئەگینا تووش���ی‌ کێشە‌و ناکۆکی‬ ‫دەبیت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بەرەو هەڵسانەوەو کۆتایی دیموکراسی‪-‬نان‬

‫شكۆی‌ مرۆیی‌ كورد‌و‬ ‫كاره‌ساتی‌ ‪16‬ی‌ تشرین‬

‫"شکست لەکەوتندا نییە بەئەندازەی لەهەوڵنەدان بۆ هەڵسانەوەو بەخۆداهاتنەوەدایە"‬

‫ئا ‌ی چه‌ند ناخۆشه‌‬ ‫هه‌میشه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫بڵێینه‌وه‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫سه‌باحی‌ غالیب‬ ‫میلله‌تان ‌ی خودا‬ ‫مڕۆڤی‌ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك‪ ،‬ئینس����انی‌ هه‌ر‬ ‫‌تیان پێداو‌و پێگه‌یشتوودا‬ ‫ئایی����ن‌و ناوچه‌‌و ره‌نگ‌و زمانێك‪ ،‬ده‌وڵه‬ ‫هه‌ب����ێ‌ یا نه‌بێ‌‪ ،‬خاوه‌نی‌ جۆرێك له‌ش����كۆ‌و‬ ‫مه‌زنیی����ه‌‪ ،‬هیچ گومانی‌ تێ����دا نییه‌‪ ،‬مڕۆڤی‌ سیاسه‌تمه‌دار‪ ،‬بڕێك‬ ‫كوردی����ش ده‬ ‫‌گرێت����هكۆمه‌وه‌‌و‌اڵیئه‌ته�‌وی����ی‌‪���،‬شحورمخاوهه‌ن‌تی‌ی‌ زۆرتر له‌خه‌ڵك ‌ی‬ ‫به‌ه����ای‌ دون����دی‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و قانونی����ه‌ له‌هه‌مو ئاس����ته‌كانی‌‬ ‫���دا‪ .‬بیرده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬شتێك‬ ‫ناوخۆی����ی‌‪ ،‬ناوچه‌ی����ی‌‌و نێوده‌وڵه‌تی�‬ ‫له‌ڕوانگ����ه‌ی‌ فه‌رهه‌نگ����ی‌ زم����ان‌و زاراوه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪( ،‬ش����كۆ) ماناكه‌ی‌ وایه‌ كه‌ زیاتر ده‌زانن تۆزێكیش‬ ‫جێگا‌و رێگایه‌ك����ی‌ چۆنێتی‌ بااڵیه‌‪،‬‬ ‫هاوكاتپڕاوپڕشێوی‌ه‌ به‌والتره‌وه‌ ئازاتر‌و‬ ‫رێزگرتن‌و ش����ه‌ره‌فمه‌ندییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵس‌و كه‌وتێكه‌‪ ،‬له‌هه‌ر كه‌س����ێكدا هه‌بێ‌‪،‬‬ ‫مای����ه‌ی‌ تێڕوانین����ی‌ رێز‌و خۆشه‌ویس����تی‌‌و بە‌جه‌وهه‌رترن‬ ‫ش����ه‌رم لێكردنه‌‪ ،‬دیسان ئه‌وه‌ش ده‌گرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ش����كۆ‪ ،‬هه‌س����تی‌ ش����انازی‌ به‌خۆوه‌ی ‌ه‬ ‫له‌په‌یوه‌س����تی‌ نه‌ته‌وه‌ی����ی‌‌و نیش����تمانیدا‪،‬‬ ‫له‌قس����ه‌‌و كار‌و پیش����ه‌دا‪ ،‬له‌هه‌م����ان كاتدا‪،‬‬ ‫هێدێت����ی‌‌و هێمنی‌‪ ،‬به‌س����ه‌رخۆدا زاڵ بون‌و‬ ‫دانه‌دواوه‌ی‌ زه‌بونی‌‌و سه‌رش����ۆڕییه‌‪ ،‬ئه‌وجا‪،‬‬ ‫س����ه‌ربه‌رزییه‌ بە‌حكومه‌تی‌ فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‌‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ی‌ دادپ����ه‌روه‌ری‌‪ ،‬ماف����ی‌ هاواڵتی‌‌و‬ ‫هاونیشتمانی‌‌و یه‌كسانی‌ مڕۆڤه‌كانه‌‪ ،‬له‌ماف‌و‬ ‫له‌ئه‌ركدا‪.‬‬ ‫(ش����كۆ) بابه‌تێكی‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی‌ زانستی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‌و مێژوییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه����ا‪ ،‬له‌دێر‬ ‫زه‌مان����ه‌وه‌‪ ،‬پێغه‌مب����ه‌ران‪ ،‬فه‌یله‌س����وفان‪،‬‬ ‫بیرمه‌ن����دان‪ ،‬فه‌رمانڕه‌وایان‪ ،‬نووس����ه‌ران‌و‬ ‫پیاوچ����اكان‪ ،‬بیریان لێكردۆته‌وه‌‌و گرنگییان‬ ‫پێ����داوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م بابه‌ت����ه‌ زۆر له‌وه‌ زیاتر‬ ‫هه‌ڵده‌گرێ‌‪ ،‬كه‌ بە‌چه‌ند وشه‌یه‌ك‌و له‌وتارێكی‌‬ ‫كورت����ی‌ وه‌ك ئه‌مه‌دا‪ ،‬نرخی‌ خۆی‌ پێبدرێ‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌جیهانی‌ تێڕامانی‌ عه‌قڵ‌و تێگه‌یشتنی‌‬ ‫ئێستای‌ مندا‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م له‌ده‌ست دێ‌‪،‬‬ ‫بە‌په‌یڤ گه‌لێك هاوبه‌ش����ی‌ بكه‌م‪ ،‬هاوارێك‬ ‫بۆ خۆم‌و ملیۆنان ه����اوار بۆ كورد هه‌ڵبڕم‪،‬‬ ‫پێش����م خۆش����ه‌ ئه‌وه‌ بڵێم‪ ،‬ئه‌و هاوارانه‌م‪،‬‬ ‫له‌بێ‌ ده‌سه‌اڵتی‌‌و دۆش����داماندا نییه‌‪ ،‬بۆ بێ‌‬ ‫هیوایی‌‌و تێشكان نییه‌‪ ،‬له‌جیاتی‌ ئه‌وانه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫بێ‌ ئابڕویی‌ به‌رپرسیاران‌و سیاسه‌تمه‌دارانی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌مه‌‪ ،‬كه‌ هێنده‌ س����ڕ‌و بێ‌ هه‌ستن‪،‬‬ ‫كوته‌ك����ی‌ داگیرك����ه‌ر‌و خراپترین كه‌س����انی‌‬ ‫حاكمان����ی‌ به‌غ����دا‪ ،‬ت����اران‌و ئه‌نق����ه‌ره‌ن‪،‬‬ ‫له‌قاوغێك����دان‪ ،‬ن����ه‌ك نایانجوڵێنێ‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هێز‌و به‌ره‌كه‌تی‌ مرۆڤانه‌ش����یان‪ ،‬له‌خۆیاندا‬ ‫نه‌هێشتوە‪ ،‬بێ‌ ده‌سه‌اڵتانه‌‌و بێ‌ شكۆمه‌ندی‌‪،‬‬ ‫بۆ خۆی����ان‌و بۆ ئاینده‌یه‌كی‌ تاڵ له‌ژیان‌و بۆ‬ ‫زڕان����ی‌ ناو‌و نیش����انیان له‌مێ����ژودا‪ ،‬رۆژگار‬ ‫به‌س����ه‌ر ده‌ب����ه‌ن‪ .‬بۆ خۆم ئ����ه‌و حه‌قیقه‌ته‌‬ ‫فێرب����ووم‪ ،‬كه‌ ئێمه‌ی‌ خه‌لكی‌ كوردس����تان‬ ‫تێنه‌شكاوین‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ كوردییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫سیسته‌می‌ حیزبی‌ كوردستانه‌‪ ،‬بۆته‌ مایه‌ی‌‬ ‫تێكش����كانمان‪ ،‬دره‌نگ یا زو‪ ،‬ئه‌م رۆژگاری‌‬ ‫تاڵی‌‌و بە‌فیڕۆدانی‌ ره‌نجی‌ سه‌دان ساڵه‌مان‪،‬‬ ‫تێده‌په‌ڕێ‌‌و ده‌گه‌ینه‌ سه‌رفرازی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ر‬ ‫ئه‌و كاته‌ ده‌بێ‌ كه‌ پێشه‌وایه‌كی‌ خه‌مخۆرمان‬ ‫تێدا هه‌ڵبكه‌وێ‌‌و خه‌ڵكی‌ كوردیش بگاته‌ ئه‌و‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌ی‌‪ ،‬كه‌ له‌ده‌وری‌ كۆببنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وجا‬ ‫ه����ه‌ر ژن‌و پیاوه‌ی‌ بە‌پێی‌ توانا‌و لێهاتوویی‌‪،‬‬ ‫بە‌گوێره‌ی‌ شاره‌زایی‌‌و دڵسۆزی‌‪ ،‬بە‌پێوانه‌ی‌‬ ‫دەس����توری‌‌و قانونی‌ هه‌مو پێكه‌وه‌ ش����انی‌‬ ‫بده‌ینه‌ به‌ر‪.‬‬ ‫له‌مه‌س����ه‌له‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیشتمانییه‌كاندا‪،‬‬ ‫ش����كۆی‌ تاك����ی‌ ك����ورد‪ ،‬ئاوێته‌ی‌ ش����كۆی‌‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌‪ ،‬تێكه‌اڵوی‌ شكۆی‌ به‌رپرسیاری‌‬ ‫یه‌كه‌م����ی‌ حكومه‌ت����ه‌‪ ،‬بە‌هه‌م����ان ش����ێوه‌‪،‬‬ ‫له‌حیزبێكیشدا‪ ،‬جوامێری‌‌و گه‌وره‌یی‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫هه‌ر حیزبێك‪ ،‬به‌نده‌ بە‌كه‌سایه‌تی‌‌و رێبه‌ری‌‬ ‫حیزبه‌كه‌‌و س����ه‌ركردایه‌تییه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬كاكڵه‌ی‌‬ ‫مه‌به‌س����ته‌كه‌م ئه‌وه‌ی����ه‌‪ ،‬بمان����ه‌وێ‌ یا نا‪،‬‬ ‫هه‌واداری‌ س����ه‌ركرده‌ یا گه‌وره‌ به‌رپرسیاری‌‬ ‫حكومه‌ت بین یا نا‪ ،‬شكۆی‌ ئه‌وان‪ ،‬من‌و تۆش‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ش����كۆی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیشتمانی‌‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌‪ ،‬سه‌یوان‌و ره‌شماڵی‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌مو تاكه‌كانه‌‪ ،‬له‌م روانگه‌یه‌وه‌‪ ،‬هه‌مومان‬ ‫وه‌ك تاكی‌ كورد‪ ،‬په‌یوه‌ستین بە‌سه‌ركرده‌وه‌‬ ‫یا چاكتر وایه‌ بڵێم (بە‌پێشه‌واوه‌ ـ ئه‌گه‌رچی‌‬ ‫نیش����مانه‌)‪ .‬دیوی‌ یه‌كه‌می‌ تێكه‌اڵوی‌ تاك‌و‬ ‫سه‌ركرده‌‪ ،‬ته‌واو نابێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌به‌رامبه‌ردا‪،‬‬ ‫هه‌مان لێكدانه‌بڕان له‌الیه‌ن س����ه‌ركرده‌وه‌ یا‬ ‫پێش����ه‌واوه‌‪ ،‬به‌رامبه‌ر بە‌تاكه‌كان نه‌بێ‌‪ ،‬ئا‬ ‫لێره‌دا هه‌نگاوی‌ یه‌كه‌می‌ كارامه‌یی‌‌و دڵسۆزی‌‌و‬ ‫مێژوخوێندنه‌وه‌ی‌ س����ه‌ركرده‌‪ ،‬ده‌رده‌كه‌وێ‌‪،‬‬ ‫واتا به‌س����تنه‌وه‌یه‌كی‌ به‌رپرسیارانه‌ی‌ خۆی‌‬

‫بیروڕا‬

‫به‌رامبه‌ر تێكڕا تاك����ه‌كان‪ ،‬ئه‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫به‌ر له‌وه‌ی‌ به‌رپرسیارێتی‌ سیاسی‌‌و كارگێڕی‌‬ ‫بێ‌‪ ،‬مه‌س����ئولیه‌تی‌ ئه‌خالقی‌‌و چاره‌نووسی‌‌و‬ ‫پاراس����تن‌و راگرتنی‌ ش����كۆی‌ یه‌ك بە‌یه‌كی‌‬ ‫كه‌س����ه‌كانه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬س����ووكایه‌تیكردن‬ ‫به‌رامب����ه‌ر هه‌ر هاواڵتییه‌ك‪ ،‬پێش����یلكردنی‌‬ ‫ش����كۆی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌یه‌‪ ،‬بە‌هه‌مان دەس����تور‪،‬‬ ‫دۆڕان����دن‌و به‌ده‌س����ته‌وه‌دانی‌ یه‌ك بس����ت‬ ‫له‌خاكی‌ نیشتمان‪ ،‬یا مامه‌ڵه‌پێكردنی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫داگیركه‌ران‌و دوژمناندا‪ ،‬جا ئه‌و كه‌سه‌ له‌هه‌ر‬ ‫جێگایه‌كی‌ به‌رپرسیارێتیدا بێ‌‪ ،‬خیانه‌ت‌و تا‬ ‫شه‌رمه‌زاری‌ له‌مێژودا هه‌بێ‌‪ ،‬تا یه‌ك كه‌سی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌ بمێنی‌‪ ،‬ئه‌و كه‌س����ه‌‪ ،‬خائینه‌‪ ،‬به‌ر‬ ‫له‌هه‌مو ش����تێك‪ ،‬هیچ مافێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫س����ه‌نگی‌ ره‌وش����ت‌و داب‌و نه‌ریتی‌ نامێنێ‌‪،‬‬ ‫دوای‌ ئ����ه‌وه‌ش روو ب����ە‌رووی‌ قانون‌و مێژو‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ای‌ چه‌ند ناخۆش����ه‌‪ ،‬هه‌میش����ه‌ ئه‌وه‌‬ ‫بڵێینه‌وه‌ كه‌ له‌ن����او میلله‌تانی‌ خودا پێداو‌و‬ ‫پێگه‌یش����توودا‪ ،‬سیاسه‌تمه‌دار‪ ،‬بڕێك زۆرتر‬ ‫له‌خه‌ڵك����ی‌ بیرده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬ش����تێك زیاتر‬ ‫ده‌زان����ن‪ ،‬تۆزێكی����ش به‌والت����ره‌وه‌‪ ،‬ئازاتر‌و‬ ‫بە‌جه‌وهه‌رت����رن‪ ،‬ئازایه‌تییه‌كه‌ش����یان ه����ی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هێنده‌ی‌ پێیان ده‌كرێ‌ بە‌دڵسۆزی‌‌و‬ ‫بە‌كارامه‌یی����ه‌وه‌ كار بۆ خه‌ڵ����ك‌و نه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌میش����ه‌ وا ده‌زانن كه‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ ویست‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌ هه‌مو الیه‌كن‪،‬‬ ‫هێنده‌ش بە‌حورمه‌تن‪ ،‬به‌ر له‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫كاری‌ نابه‌جی‌ یا بێ‌ توانایی‌ له‌هه‌اڵی‌ بده‌ن‪،‬‬ ‫بۆ خ����ۆی‌ بە‌(ش����كۆ)وه‌ كه‌ن����ار ده‌كه‌وێ‌‪،‬‬ ‫بە‌گه‌وره‌ی����ی‌ ده‌چێت����ه‌ الپه‌ڕه‌كانی‌ دیرۆك‌و‬ ‫ناودارییه‌وه‌‪ .‬من پێم وایه‌ مڕۆڤی‌ كورد‪ ،‬هیچ‬ ‫كه‌متر نییه‌ له‌مڕۆڤیكی‌ ژاپۆنی‌‪ ،‬ئینگلیزی‌‪ ،‬یا‬ ‫ئه‌مه‌ریكایی‌‌و فره‌نسایی‌‌و ئه‌ڵه‌مانی‌‌و هیدیكه‌‪،‬‬ ‫پرسیاره‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ بۆ ئه‌وان ئاوا‌و بۆ ئێمه‌‬ ‫ئاوا؟ بۆ ئه‌وان ئازاد‌و س����ه‌ركه‌وتو‪ ،‬بۆ ئێمه‌‬ ‫نائازاد‌و ناسه‌ركه‌وتوو؟ ئاسان نییه‌ وه‌اڵمی‌‬ ‫ئ����ه‌و پرس����یارانه‌ بدرێنه‌وه‌‪ ،‬ه����ه‌ر ئه‌وه‌نده‌‬ ‫ده‌ڵێم‪ ،‬ئه‌وان عه‌قڵیان هه‌یه‌‌و به‌كاری‌ دێنن‪،‬‬ ‫ئێم����ه‌ش هه‌مانه‌‌و ب����ه‌كاری‌ ناهێنین‪ ،‬جارێ‌‬ ‫وه‌ختی‌ نییه‌‪ ،‬بۆ رۆژی‌ خۆیمان هه‌ڵگرتوە‪،‬‬ ‫ئه‌وان له‌تاقیكردنه‌وه‌ فێر ده‌بن‪ ،‬ئێمه‌ هه‌زار‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ بە‌پوش����ێك‪ ،‬ئ����ه‌وان خاوه‌نی‌‬ ‫ی����اده‌وه‌ری‌‌و بیره‌وه‌ری����ن‪ ،‬ئێم����ه‌ دوێنێمان‬ ‫له‌بیر نییه‌‪ ،‬ئه‌وان گ����وێ‌ له‌یه‌كدی‌ ده‌گرن‌و‬ ‫بە‌دڵس����ۆزییه‌وه‌ له‌ی����ه‌ك تێده‌گ����ه‌ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫گو ‌ێ ده‌گرین به‌اڵم نایبیس����ین‪ ،‬بە‌دوڕوویی‌‌و‬ ‫هه‌لپه‌رس����تییه‌وه‌ مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ یه‌كدی‌‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬الی‌ ئ����ه‌وان راوێ����ژكار‪ ،‬گه‌وره‌یی‌‬ ‫به‌رپرس����یار نادزێ‌‪ ،‬الی‌ ئێم����ه‌ راوێژكار بۆ‬ ‫پێ����دا هه‌ڵدان‌و رازیكردنی‌ ده‌س����ه‌اڵتدارانه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وان له‌س����نووری‌ قانون����دا‪ ،‬مانگانه‌یان‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬الی‌ ئێم����ه‌ له‌س����ه‌ر گه‌نجینه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ س����ه‌رۆك وه‌زیران تێده‌په‌ڕێ‌‪ ،‬سه‌رنجی‌‬ ‫كه‌سێك راناكێشێ‌‪ ،‬الی‌ ئێمه‌‪ ،‬ده‌بێ‌ هه‌رچی‌‬ ‫ل����ه‌و رێگا‌و بانه‌یه‌‪ ،‬عاقڵ بن‪ ،‬هه‌ناس����ه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ڵنه‌كێش����ن! با له‌به‌راورد بگه‌ڕێم‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫هه‌رچی‌ له‌واڵته‌كه‌یان����دا ده‌ژین‪ ،‬بە‌مه‌رجێك‬ ‫ئیش����ی‌ ره‌س����می‌ ب����كا‪ ،‬به‌ه����ای‌ قانونی‌‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئینس����انی‌ خ����ۆی‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫هه‌موش����یان هێنده‌ی‌ یه‌كدی‌ مافیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بۆ یه‌كێكی‌ وه‌ك من سه‌یره‌‌و ره‌نگه‌‬ ‫بڵێم تێیناگه‌م‪ ،‬وا بۆ سی‌‌و سێ‌ ساڵ ده‌چێ‌‪،‬‬ ‫له‌له‌نده‌ن ده‌ژیم‪ ،‬یه‌ك جار پۆلیس رایگرتوم‪،‬‬ ‫سه‌یرتر ئه‌وه‌ بو‪ ،‬هه‌ر پرسیارێكیان لێكردم‪،‬‬ ‫به‌و په‌ڕی‌ حورمه‌ت‌و ره‌زامه‌ندییه‌وه‌ باوه‌ڕیان‬ ‫پێكردم‪ ،‬دواتر داوای‌ لێبوردنیان كرد‌و خودا‬ ‫حافیزییان لێكردم‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫کردن‌و س����اردکردنەوە‪ .‬دەبێ����ت رەخنە‬ ‫بکرێتە ئاکتێکی ج����واڵو لەبزوتنەوەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتیداو رێنیشاندەری ئەلتەرناتیڤ‬ ‫بێت‪ ،‬نەک پڕکردنەوەی رۆژنامەو دیواری‬ ‫فەیسبوکەکان بەرازوگلەیی‌و کوڕوزانەوە‪.‬‬

‫نەوزاد جەمال‬ ‫سەرەتای کۆتاییەکە‬ ‫هەس����ت بەبێدەنگ����ی‌و ماتییەک����ی‬ ‫کوشندەدەکرێت‪ .‬لەکاتێکدا دەبو چاوەڕێی‬ ‫رێگەچارەو بیری نوێ����ی‌ رزگاریخوازبین‪.‬‬ ‫راستە‪ ،‬دوای هەمو شکست‌و تێکشکانیک‪،‬‬ ‫شۆکی کارەسات ماتی دەخاتەوە‪ .‬بەاڵم‪،‬‬ ‫پێدەچێت ئەو بێدەنگ����ی‌و خۆکڕکردنەی‬ ‫خەڵکی کوردستان لەدو ئەگەر تێنەپەڕێت‪:‬‬ ‫س����زادان‌و تۆڵەکردن����ەو تفاندنەوەی ئەو‬ ‫هێزەسیاسیانەبێت کە لەپێناو بەرژەوەندی‬ ‫کورس����ی‌و بازرگان����ی نەوتدا‪ ،‬دەس����تی‬ ‫نەی����ارەکان دەگوش����ن‌و پەنج����ەی یەکتر‬ ‫دەش����کێنن‪ .‬یا ئەوەتا‪ ،‬خەڵک گەیش����تە‬ ‫ترۆپکی نائومێ����دی‌و چاوەڕێی هاتنەوەی‬ ‫"شەیتانەکە" دەکات تا لەم بتەسیاسیانە‬ ‫رزگاری ب����کات‪ .‬بۆیە‪ ،‬ن����ەک ئەم بەزین‌و‬ ‫کۆس����تەی مانگ����ی راب����ورد‪ ،‬بەهی خۆی‬ ‫نەزانێت‪ .‬بەڵکو‪ ،‬بەتروسکاییەکی کۆتایی‬ ‫میرەکانی نەوت‌و بازرگانەکانی بزانێت‪.‬‬ ‫هەڵب����ەت‪ ،‬لەئاس����تی هەر هەڕەش����ەو‬ ‫داڕمان‌و کارەس����اتێکدا‪ ،‬پەرچەکردارەکە‬ ‫ی����ا بەرگری‌و تەقین����ەوەی دۆخەکەیە‪ ،‬یا‬ ‫پاشەکش����ەو تۆران‌و خۆدورخستنەوەیە‪.‬‬ ‫بەحوکمی کەس����ێتیمان کەسروش����تیکی‬ ‫ش����اخەکی هەیە‪ ،‬پێدەچێت دوەمیانمان‬ ‫هەڵبژاردبێت! دواجار‪ ،‬هەرکامێکیش����یان‬ ‫بێت‪ ،‬دەبێت دەستپێشخەریتر بێتەئاراوە‪.‬‬ ‫هێشتا 'یەکێتی' خەریکی دامێنی شێواوی‬ ‫خۆیەت����ی‪' ،‬پارتی'ش بەتەم����ای گۆڕانی‬ ‫هەڵوێس����تی ئەمری����کاو هێوربون����ەوەی‬ ‫دۆخی سوریاو چارەنوس����ی کورد لەوێ‌و‬ ‫گۆڕان����کاری لەهەڵوێس����تی ئ����ەردۆگان‌و‬ ‫پاڵپشتی روسیایە‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬گرەو لەسەر ئەو جۆرەئاڵوگۆڕانە‬ ‫ناکرێ����ت‪ .‬چونک����ە‪ ،‬گرەنتی باش����بونی‬ ‫پێنیی����ە‪ .‬بۆی����ە‪ ،‬دەبێ����ت هەوڵەک����ە‬ ‫لەناوخۆوەبێ����ت‪ .‬وەکچ����ۆن "حوکم����ەت"‬ ‫بارەک����ەی پێڕاس����تناکرێتەوە‪ ،‬دەرکەوت‬ ‫کە دو هێزە سەرەکیەکە هەرچی بارگەی‬ ‫چ����ەک‌و تەقەمنیان����ە ب����ۆ بەرگریک����ردن‬ ‫لەخاک‌و نیش����تمان دانەن����اوە‪ .‬رۆڵەکان‬ ‫لەپێناو پاراس����تنی سامان‌و پێگەکەنیاندا‬ ‫بەختدەک����ەن یا لەدژی میل����ەت بەکاری‬ ‫دەهێنن‪ .‬وەکچۆن (‪ )١٧‬شوبات نیشانیدا‬ ‫هێزی چەک����دار بۆ س����ەرکوتکردنە نەک‬ ‫پاراستنی قەوارەی هەرێمەکە لەپەالماری‬ ‫دەرەکی!‬

‫شکستی دیموکراسی‬ ‫یا ناندیموکراسی؟‬ ‫ل����ەدوای راپەڕین����ەوە ج����ۆرێ‬ ‫لەدیموکراتی����زە ک����ردن هەب����و‪ ،‬بەاڵم چ‬ ‫مۆدێلێکی دیموکراس����ی گەش����ەی کردو‬ ‫کام����ەش پوکایەوە؟ رەنگە بەش����ێکیتری‬ ‫بێدەنگ����ی‌و بێهەڵوێس����تی چینەکان����ی‬ ‫کۆمەڵگە‪ ،‬بۆ ئەو "شێوسیس����تمە"ی کە‬ ‫ناوی دیموکراس����ی نانە(دەس����تەواژەکە‬ ‫دەگەڕێت����ەوە بۆ نوس����ەرێکی تونس����ی)‬ ‫بگەڕێت����ەوە‪ .‬چەقی سیاس����ەتی هەرێم‪،‬‬ ‫بریتی بو لە‪ :‬وابەستەکردن‪ ،‬دەمکوتکردن‌و‬ ‫دەس����تەمۆکردنی خەڵ����ک بەپێدانی نان‌و‬ ‫موچەو کار‪ .‬ئەوەی هاواڵتیانی وابەستەی‬ ‫دەنگ����دان دەکرد‪ ،‬زەبری ن����ان‪ ،‬بژێوی‌و‬ ‫دەرفەتی کار بو‪ .‬ئەم مۆدیلە نادروستەی‬ ‫بنیاتنان����ی دیموکراس����ی‪ ،‬دواجار ئەوەی‬ ‫لێکەوەتەوە‪ :‬جەماوەر وەک هەنگ بەدوای‬ ‫گوڵەکەوە(موچە)ب����ن‪ .‬کاتێکی����ش ک����ە‬ ‫شیلەکە داچۆڕا پش����تیتێبکەن‪ .‬تەنانەت‪،‬‬ ‫لەئێس����تادا لەو پێناوەش����دا پێش����وازی‬ ‫گەڕانەوەی بەغدا دەکرێت!‬ ‫لەبەرئ����ەوەی ئەم سیاس����ەتە لەناخدا‬ ‫نادیموکراس����یانەبو‪ ،‬داروپەردوی بەسەر‬ ‫خۆیدا رووخاند‪ .‬ئەمڕۆ خەڵکی پشتدەکەنە‬ ‫حکومەت‌و چیتر دەربەست بەو سەکردەو‬ ‫حزبانە نی����ن کەبون����ە کۆمپانیای نەوت‪.‬‬ ‫هاتنەدەرەوەش لەقاوخی "دیموکراس����ی‬ ‫نان" بۆ دیموکراسی بەشدارەکی‪ ،‬پێویستی‬ ‫بەسازکردنی بزوتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫دەستپێکی خەبات نەک بەسەرچونی‬ ‫ک����ۆی ئام����اژەکان ئەوە دەس����ەپێنن؛‬ ‫خەب����ات لەئێس����تەوە دەس����تپێدەکات‬ ‫نەک ت����ەواو دەبێ����ت‪ .‬ئەگەرچ����ی‪ ،‬لەم‬ ‫س����اتەوەختەدا گەلی كوردستان لە‌بازنەی‬ ‫دەوڵەتی ئێراق‌و لەنێوخۆی هەرێمیش����دا‬ ‫چیدیكە خەباتی چەك����داری بۆ داخوازی‬ ‫مافەكانی ناكات‪ .‬بەاڵم‪ ،‬هێش����تا لە‌پێناو‬ ‫ژی����ان‌و گوزەرانێك����ی ش����یاوو گونجاودا‪،‬‬

‫دەبێت‪ ،‬سیاسەت‬ ‫لە‌کارەسات‬ ‫رزگارمان بکات نەک‬ ‫کۆستی نیشتمانی‌و‬ ‫هەرەسهێنانی‬ ‫نەتەوەیی بخاتەوە‬

‫کۆی ئاماژەکان‬ ‫ئەوە دەسەپێنن؛‬ ‫خەبات لەئێستەوە‬ ‫دەستپێدەکات نەک‬ ‫تەواو دەبێت‬ ‫بەهاونیش����تمانیانەوە بچڕاوە‪ .‬گۆرەپانی‬ ‫سیاس����ی تائێس����تەش لەبون����ی هێزێکی‬ ‫ئۆرگانیزەكراوی جەماوەری رانەهاتووە‪.‬‬ ‫ئەوەی جێی پرسیارە‪ :‬بۆ سەرهەڵدانی‬ ‫هێزێکی ئەلتەرناتیڤ دواكەوت؟ وەاڵمەکە‬ ‫دوگومان درووستدەكات‪:‬‬ ‫یەك����ەم‪ ،‬دەس����ەاڵتی ك����وردی‬ ‫دیموكراسی نەبووەو یەكالیەنانە رەچاوی‬ ‫بەكارهێن����ای هێزیكردوە‪ .‬جگەلە بۆ هێز‪،‬‬ ‫ب����ۆ هی����چ بکەرێکیتر ل����ەدەرەوەی خۆی‌‬ ‫نەگەڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬تائێس����تە هێزێك����ی جەماوەری‬ ‫نەیتوانیووە گلەی����ی‌و رەخنەی جەماوەرو‬ ‫پەراوێزك����راوەكان‬ ‫هێزەسیاس����ییە‬ ‫رێكبخاتەوە ئاراستەیان بكات‪ .‬کەموکورتی‬ ‫لەتێگەیش����تنی‌ ماناکان����ی دیموكراس����ی‪،‬‬ ‫مافی رادەربرین‌و رازینەبون لەسیاس����ەت‬ ‫بەش����ێوەیەكی دیموكراس����ی جێی خۆی‬ ‫نەکردۆت����ەوە‪ .‬لە‌پ����اڵ ئ����ەم هۆكارانەدا‪،‬‬ ‫دەتوانی����ن بڵێی����ن‪ :‬خەڵك����ی تاڕادەیەک‬ ‫لەجموجوڵ‌و بزاوتی سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‬ ‫دڕدۆنگ����ە‪ .‬چونك����ە‪ ،‬ناتوانێ ل����ەدەوری‬ ‫كێش����ەو پرس����ێك كۆبێتەوە ک����ە بەدەم‬ ‫داواكارییەكانیەوە بێت‪.‬‬ ‫سازکردنی بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی كۆچاالكییەك ‌ی‬ ‫رێكخراوە كە گۆڕانی ریشەیی دەهێنێت یا‬ ‫رێگری لێدەكات‌و پارێزگاری لەشتێ‌ دەکات‪.‬‬ ‫بەدەربڕینێکیت����ر‪" ،‬هەوڵێك����ی گش����تییە‬ ‫لەپێن����او بەدیهێنانی ژیانێك����ی نوێ‌دا"‪.‬‬ ‫بزوتن����ەوەی كۆمەاڵیەتی����ش لەئەنجامی‪:‬‬ ‫‪ -1‬بونی ملمالنێ‌و ‪ -2‬دروس����تكردنی رای‬ ‫گش����تی‌و پێگەیاندنی سەركردەو سەرۆك‌و‬ ‫رێب����ەر کەس����ەركردایەتی بزوتن����ەوەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دەکەن‪ ،‬دێتەئاراوە‪ .‬یەكێكیتر‬ ‫لەمیكانیزمی كاری سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‬ ‫لەسیاس����ەتی هاوچەرخ����دا‪ ،‬گروپەكانی‬ ‫فشارە‪ .‬ئەویش رێكخراوو ئۆرگان‌و كەسانە‬ ‫دەگرێتەوە كە ئامانجێكیان هەیە‪ :‬فش����ار‬ ‫خستنە س����ەر رەوتی سیاسی حكومەت‌و‬ ‫چاالكیەكانی یا ئاراستەکردنی كە بەئامانج‌و‬ ‫ویس����تی گش����تی بكەوێت����ەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەڕێگەی رێكخستن‌و كەمپیین (هەڵمەتی‬ ‫نارەزای����ی)‌و لۆبیكردن لەن����او دامەزراو‌و‬ ‫دەزگاو كەس����ایەتیەكانی نێ����و حكومەت‪.‬‬ ‫میدی����او تەكنەلۆجیای ن����وێ‌ كاریگەری‬ ‫س����ەرەكیان لەزەقكردنەوەو دەرخس����تنی‬ ‫كێشەو پرس����ەكان بۆ الیەنی پەیوەندیدار‬ ‫لەحكومەتدا هەیە‪ .‬هەبونی گروپی فشارو‬ ‫ئۆپزسیۆن كرانەوەی سیاسی دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ژێدەرێکیشە کەتاچەند سیستمی‌ سیاسی‬ ‫فرەیی‌و بەشداری سیاسی قبوڵدەکات‪.‬‬

‫بەکۆتاگەیشتنی رەخنە‬ ‫بێ زێدەڕەوی����ی‪" ،‬رەخنە" لەماوەی دو‬ ‫دەیەی پاش راپەڕیندا هەرچی لەهەگبەیدا‬ ‫ب����و تەکاندی‌و خۆی خاڵیک����ردەوە‪ .‬ئیتر‬ ‫دەکەوینە قۆناخ����ی کۆتایی رەخنەگرتنی‬ ‫سیاسی‌و حزبی‪ .‬چیتر‪ ،‬دۆخەکە دەرفەتی دەبێت خەبات����ی سەرتاس����ەری درێژەی‬ ‫ب����ۆ مکوڕبونی لەرەخنە نەهێش����تۆتەوە‪ ،‬پێبدرێ����ت‪ .‬لێرەدا باس����ی‌ ش����ۆڕش وەک‬ ‫بەئەن����دازەی دۆزین����ەوەی رێگەچ����ارەو هەوێن����ی خەبات����ی مەدەن����ی‌و سیاس����ی‬ ‫دەریچ����ەی نوێ‪ .‬پاش����ان‪ ،‬ل����ەدوای ئەو ناکەم‪ .‬مەبەس����تم لەخۆڕێکخستنە لەنێو‬ ‫کۆس����تە نەتەوەیی‌و نیش����تمانیەی پاش بزونتەوەیەک����ی کۆمەاڵیەتی هەمەالیەندا‪.‬‬ ‫باسی‌(مێتا)سەرووشۆڕش����ە‬ ‫ریفراندۆم‪ ،‬رەخنەگرتنیش چووە نێوگەمەی وات����ە‪،‬‬ ‫دەستس����ڕین بەیەکت����رو مان����ەوە لەزۆنی لەبەدەستهینانی مافە مرۆیی‌و مەدەنییەكان‪.‬‬ ‫کام بزوتنەوەی کۆمەاڵیەتی؟‬ ‫رەشوس����پیدا‪ .‬هەردوحزبە‌س����ەرەکیەکە خەباتی‌ ناتوندوتیژی‌و ئاشتیدۆستی لەنێو‬ ‫بزوتنەوەیەك كە "وردەسیاسەت" بكات‪،‬‬ ‫لەروداوەکان����ی (‪ )١٦‬ئۆکتۆب����ەردا كۆمەاڵنی خەڵكیدا بەهەمو ئایین‌و نەژادو‬ ‫بەتۆم����ەت بەخش����ینەوەو تاوانبارکردنی ئایین����زاو بیروباوەرێك����ەوە‪ ،‬مەرجێک����ی نەك جێلێژكردن بەدەسەاڵت سەرەکیترین‬ ‫یەکتر ب����ەدۆڕان‪ ،‬خیانەت‪ ،‬پاشەکش����ێ‌و دروس����ت ‌ی سیاس����یی‌و كۆمەاڵیەتییە‪ .‬ئەم ئامانجبێ‪ ‌.‬مەبەست لە‌"وردەسیاسەت"واتە‬ ‫ش����ێوازە ئەلتەرناتیڤ نییە بۆ دەسەاڵت هەڵس����وڕانی سیاس����ییە لەس����ەر ئاستی‬ ‫بەکرێگیراوی رەخنەیان ئاراستەکرد‪.‬‬ ‫ئیت����ر‪ ،‬رەخن����ەکان بەجۆرێ����ک یا حزب����ەكان‪ ،‬بەڵکو تەواوكەری ناتەواوی كۆمەاڵیەتی نەك دام����ەزراوەی دەوڵەت‌و‬ ‫حكومەت كۆنترۆڵکردنی گشت کایەکانی‪.‬‬ ‫چەواش����ەکردن‌و فریودانی رای گش����تی‌و بارودۆخی سیاسی‌و كۆمەاڵیەتیە‪.‬‬ ‫بارودۆخ����ی سیاس����ی ئێراق بەگش����تی سیاس����ەت‪ ،‬بەواتا ئەرس����تۆییەكەی كە‬ ‫هەڵهاتن بو لەبەرپرس����یارێتی ئاکامەکانی‬ ‫کارەساتەکە‪ .‬میدیاو قەڵەمەکانیش لەژێر لەكێشەی بەڕێوەبردن‪ ،‬ملمالنیی نەتەوەو زیندەچاالكیەك����ی مرۆیی‌و دروس����تكردنی‬ ‫دروش����می رەخن����ەدا‪ ،‬بونە بەش����ێک لەو ن����ەژادەكان‌و داننەنان بەماف����ی یەكتریدا گیان����ی كۆمەاڵیەت����ی‌و پیكەوەژیان����ە‪.‬‬ ‫بەرداشە‪ .‬ئەوەی وترا لەزۆنێکەوە بەناوی تارادەی باری سیاس����ی‌و ئاسایشی‌ پێوە ئامانجی گێڕانەوەی هاواڵتی\ تاكی تۆراو‬ ‫هەڵماڵینی راستی الیەنەکەیتر‪ ،‬دەمامکی هەڵەوگیربووە‪ .‬لەئاس����تی كوردستانیشدا بۆ ناوسیاس����ەت وەك بەش����ێك لەژیان‌و‬ ‫ش����اردنەوەی ناهەق����ی‌و بەرپرس����یارێتی ملمالنێ����ی حزبایەت����ی بۆت����ە فاكتەرێكی ماناكانی بون����ی كۆمەاڵیەتی خۆی‪ .‬واتە‪،‬‬ ‫خودی زۆنەکە بو‪ .‬دابەشبونی 'گاڵتەجاڕی ش����ێوێنەر لەتێگەیش����تنی هاواڵتی����ان بۆ لەکەمتەرخەمیکردن‌و خەمساردی بەرامبەر‬ ‫رەخنە' بەس����ەر سلێمانی‪/‬هەولێردا‪ ،‬جگە رۆڵی حزبایەتی لەكاری سیاسییدا‪ ،‬تائەو سیاسەت بۆ كارو هەڵسوڕان‌و داكۆكیکردن‬ ‫لەپەردەپۆش����کردنی گەمەی پش����تەوەی رادەی خەڵك����ی چیدیكە پێیان وانییە كە لەمافەكان‪.‬‬ ‫ل����ەم س����ەردەمەدا خەڵك����ی بێ����زارو‬ ‫روداوەکان‪ ،‬هیچیتر نەبو‪.‬‬ ‫حزبایەتی جگەلە شێوەكی دیكەی سامان‬ ‫لەم س����ۆنگەوە‪ ،‬پێویستە ئەقڵیەتێکی كەڵەك����ردن‌و رایكردنی كاروباری گوزەران نارازیی����ە لەفۆرمێكی زاڵی سیاس����ەت كە‬ ‫ن����وێ ل����ەدەرەوەی ئ����ەو دو زۆن����ە بێتە بێ����ت‪ .‬بنەماڵەحزب یەكێكە لە‌هەڕەش����ە حزببنەماڵیەتیی����ە‪ .‬ئەو فۆرمەسیاس����ەتە‬ ‫ئاراوە‪ .‬روانگەیەک رێگەچارەو میکانیزمی سەرەكییەكان ‌ی پەرتبونی دەسەاڵت‌و هێزی ه����ۆكاری ئیفلیج����ی دام����ەزراوەو‬ ‫دەربازبون پێشکەش بکات‪ ،‬نەک سوڕانەوە حوكمەت����ی هەرێم‪ .‬ه����اوکات وەك جۆرە دەزگاكان‌و ه����ۆكاری ناكارایی حكومەت‌و‬ ‫لەبازن����ەی گلەی����ی‌و تۆمەتبارکردن����دا‪ .‬رێكەوتنێك����ی لێهاتووە ك����ە تەنها لەنیۆ بڕیارەكانیەتی‌‪ .‬جگەل����ەوەش رۆڵێکیتری‬ ‫بەتەنه����ا رەخن����ە لەفۆرمی قسەوباس����دا ئۆرگان‌و دەسەاڵتە جیاجیاكانی حكومەت بزوتن����ەوەی کۆمەاڵیەتی دروس����تكردنی‬ ‫هیچ����ی لێنایەت����ە دی جگ����ە لەبێهی����وا ودامەزراوەكاندا بێت‌و پەیوەندی بونەکەی پێشەوا‪ /‬کادێری چاالکە‪ .‬چونکە‪ ،‬قەیرانی‬

‫بزوتنەوەی كوردایەتی نەبونی سەركردەو‬ ‫پێشەوای لێهاتوو‌و شیاوە‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬دەشێت ئەم بزوتنەوە کۆمەاڵیەتیە‬ ‫قوتابخانەی پێگەیاندنی كادیرو كەسی شیاو‬ ‫بێت لەبواری بەڕێوەبردن وسەركردایەتی‌و‬ ‫رێبەرتی����دا‪ .‬لەخۆرهەاڵت����دا تەنها مەرگ‬ ‫ئاڵوگۆڕ بەسەرکردەکان دەکات‪ .‬وەکیتریش‬ ‫کارەسات‌و کۆسپەکانی بەردەم رزگاریش‬ ‫هەر دەستمایەی سەرکردەکانن‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫ئەمساڵ‪ ،‬ش����ایەتحاڵی رۆیشتنی هەندێک‬ ‫س����ەرکردەبووین‪ ،‬بەاڵم نەهامەتیەکانیش‬ ‫ئەوەندەیتر کەڵەکەبون!‬ ‫فۆرمێكیتری‌ ملمالنێ‌و كاری سیاسی‬ ‫بۆ دەبی����ت فۆرمیتر لەكاری سیس����ای‬ ‫بێتەئاراوە؟‬ ‫‪ -1‬لەبنەرەت����دا سیاس����ەت الی ئێمە‪،‬‬ ‫لەسەر بنەمای توندوتیژی هێز دامەزراوە‪.‬‬ ‫ئ����ەو فۆرم����ەی خەباتی بزاڤی سیاس����ی‬ ‫بەرهەڵس����تیکردنی هەژمون‌و داپڵۆسینی‬ ‫حكومەت بووە لەدەوڵەتدا‪ .‬واتە‪ :‬كاركردن‬ ‫بووە لەس����ەر سیاس����ەتی ئ����ەو دەوڵەتە‬ ‫لەدەرەوە‪ ،‬نەك لەنێو خودی سیاسەتدا‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬توندوتیژی وەك شێوەیەك لەخەبات‪،‬‬ ‫سیاسەتێكی توندوتیژ بەرهەمدەهینێت‌ كە‬ ‫دواتر بووە جەوهەری سیاس����ەت‌و نەریتی‬ ‫كارو مامەڵە لەگەڵ نەیارو هاواڵتیاندا‪.‬‬ ‫‪ -2‬س����اردبونەوەی هاواڵت����ی ل����ەكارو‬ ‫باسوخواسی سیاس����ی‪ ،‬چونكە یەكدیوی‬ ‫سیاس����ەتی بین����ووە‪ .‬توندوتی����ژی‌و‬ ‫تۆقاندنوت����رس‌و فری����ودان‌و بەكارهێنانی‬ ‫خەڵك ب����ۆ ئامانج‌و بەرژەوەندی الیەنێك‪.‬‬ ‫سڵەمینەوە لەسیاسەت دەاللەتێکی هەیە‪:‬‬ ‫هاواڵتی ئێمە نەك هۆش����یاری سیاس����ی‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بەڵكو بەرهەمی توندوتیژی كایەی‬ ‫سیاسییە كە فرتوفیڵ‌و درۆو خۆپەرستی‬ ‫سەركردە خسڵەتیەتی‪.‬‬ ‫ئەگەرچی كایەی سیاس����ی ئێمە خاڵی‬ ‫نییە لەچاالكی‌و هەڵس����وڕاوی سیاس����ی‪،‬‬ ‫بەاڵم وەک پێویس����ت زیندونییە‪ .‬راس����تە‬ ‫نارەزایی����ی‌و گلەیی‌و رەخن����ە‌و هەڵمەتی‬ ‫خۆپیش����اندان‌و ئیمزاكۆكردنەوەو داوكاری‬ ‫سیاس����ی هەن‪ ،‬بەاڵم نەبونەتە پرۆس����ەو‬ ‫دواج����ار ئ����ەو كۆشش����انە بەبنبەس����ت‬ ‫گەیش����تون‪ .‬چونكە‪ ،‬ئەو هەواڵنە ئامرازی‌‬ ‫كاتیین‪ ،‬ئەگەر نەبنە زەمینەی وروژاندن‌و‬ ‫هەژاندنی جەماوەر بەك����ۆڕو كۆبونەوەی‌‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬ئیتر دەپوکێتەوە‪ .‬تائێستاش‬ ‫سیاس����ەت بۆخۆی نییە‪ ،‬بەڵكو جۆرێكە‬ ‫لەرۆتینی رۆژانەی‌ مردو‪.‬‬ ‫بۆیە‪ ،‬سیاسەتی زیندو‪ ،‬بزوتنەوەیەكی‬ ‫دەوێ����ت‌ ک����ە هەڵمەتەك����ە وەك دەفرێك‬ ‫بگرێتەب����اوەش پەرەی‌ پێب����دات‪ .‬دەبێت‬ ‫سیاسەت بكرێتە پرۆسەیەكی هۆشیارانەو‬ ‫بیركردنەوەی ب����ەردەوام لەماف‌و ئەرك‌و‬ ‫چۆنیەت����ی بەدیهاتنی����ان بەداڕش����تنی‬ ‫كاروبەرنام����ە‪ .‬نەك ه����ەر پەرچەكردارو‬ ‫جوڵەیەك����ی كات����ی ی����ا تۆڵەكردن����ەوە‬ ‫بەناوی سیاس����ەتەوە‪ .‬دەبێت‪ ،‬سیاسەت‬ ‫لە‌کارەسات رزگارمان بکات‪ ،‬نەک کۆستی‬ ‫نیش����تمانی‌و هەرەس����هێنانی نەتەوەی����ی‬ ‫بخات����ەوە‪ .‬دەش����بێت بزانین ک����ە روداوە‬ ‫کارەساتبارەکان گۆڕانکاری ناهێنن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئاگایی‌و هۆش����یاریی بەرامبەر بارستایی‌و‬ ‫لێکەوتەکانی روداوەک����ە دەبێتە هەوێنی‬ ‫گۆڕان����کاری‪ .‬بۆیە‪ ،‬شکس����ت لەکەوتندا‬ ‫نیی����ە بەئەن����دازەی لەهەووڵنەداندایە بۆ‬ ‫هەڵسانەوەو بەخۆداهاتنەوە‪.‬‬

‫لەم سەردەمەدا‬ ‫خەڵكی بێزارو‬ ‫نارازییە لەفۆرمێكی‬ ‫زاڵی سیاسەت كە‬ ‫حزببنەماڵیەتییە‬ ‫ئەو فۆرمەسیاسەتە‬ ‫هۆكاری ئیفلیجی‬ ‫دامەزراوەو‬ ‫دەزگاكان‌و هۆكاری‬ ‫ناكارایی حكومەت‌و‬ ‫بڕیارەكانیەتی‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ :‬لە‌خەونەوە بۆ کابوس‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫سەرەتا‬ ‫کۆتای����ی مانگی راب����ردو‪ ،‬مانگی ئۆکتۆبەر‪،‬‬ ‫س����ەد ساڵ بەس����ەر بەرپاکردن‌و سەرکەوتنی‬ ‫شۆڕش����ی ئۆکتۆبەر لە‌ساڵی ‪ ١٩١٧‬لە‌روسیادا‬ ‫تێپەڕی‪ .‬وەک زۆرێک لە‌شۆڕش����ە گەورەکانی‬ ‫دونی����ا ئەم شۆڕش����ەش هەڵگ����ری کۆمەڵێک‬ ‫ئایدیالی ئینس����انی گەورە‌و کۆمەڵێک خەون‌و‬ ‫چاوەڕوانیی مەزن بوو‪ .‬شۆڕشێک بوو خەونی‬ ‫بە‌نەهێش����تنی چەوس����اندنەوە‌و پیادەکردنی‬ ‫یەکس����انیی‌و دەس����تەبەرکردنی ئازادی����ی‬ ‫راس����تەقینەوە بۆ مرۆڤ دەبینی‪ .‬لەیەکەمین‬ ‫رۆژی سەرکەوتنیشییەوە کاریگەرییەکانی تەنها‬ ‫لە‌سنووری یەکێتی سۆڤیەتدا نەمایەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بوو بە‌ڕوداوێک����ی جیهانی����ی‌و کاریگەرییەکی‬ ‫بە‌زۆر بەشی دونیادا باڵوبووەوە‪ .‬ئەم شۆڕشە‬ ‫شێوازێکی نوێی حوکمڕانیی‌و جۆرێکی تایبەتی‬ ‫لە‌بیرکردن����ەوەی سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتی����ی‌و‬ ‫ئابوری����ی هێنایەکایەوە‪ .‬لەم رۆدا کەس����انی‬ ‫جیاواز بە‌مەبەستی جیاواز یادی ئەم شۆڕشە‬ ‫دەکەنەوە‪ ،‬ئەم نووسینەی من‪ ،‬کە بە‌دوبەش‬ ‫لەم رۆژنامەی����ەدا باڵودەبێتەوە‪ ،‬یادکردنەوەی‬ ‫رووداوێک����ە ک����ە پێموای����ە تا ئەمڕۆ ش����تێک‬ ‫لە‌کاریگەریی لەسەر دونیای ئێمە هەیە‌و ماوە‪.‬‬ ‫ئەم بەشەی یەکەمەی تەرخانە بۆ باسکردنێکیی‬ ‫گش����تیی مان����ا تازەکانی چەمکی ش����ۆڕش‌و‬ ‫ناوەرۆکە ئایدۆلۆژییەکانی شۆڕش����ی ئۆکتۆبەر‬ ‫لە‌ڕوسیادا‪ .‬لەبەشی دوهەمەدا باس لە‌گۆڕانی‬ ‫خەونەکانی ئەم شۆڕشە بۆ کۆمەڵێک کابوسی‬ ‫ترسناک لە‌سەدەی بیستەمدا‪ ،‬دەکەم‪.‬‬ ‫شۆڕش چییە؟‬ ‫شۆڕش مانای گۆڕانی ریشیەیی‌و هەمەالیەنی‬ ‫ئەو دونیای����ەی لە‌ئارادایە‪ ،‬دەس����کاریکردنی‬ ‫واقیع‪ ،‬دەس����کاریکردنێکی ریش����ەیی‪ ،‬لە‌هەمو‬ ‫ئاستەکانیدا‪ .‬شۆڕش مانای هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫کۆمەڵگای بااڵدەس����ت لە‌ئێستادا بەمەبەستی‬ ‫دروس����تکردنی کۆمەڵگایەکی نوێ بە‌جۆرێکی‬ ‫ن����وێ لە‌مرۆڤ����ەوە‪ ،‬جی����اواز ل����ەو مرۆڤانەی‬ ‫لە‌کۆمەڵگا کۆنەکەدا هەن‌و ئامادەن‪ .‬ش����ۆڕش‬ ‫مان����ای دروس����تکردنی س����ەرەتایەکی نوێی‬ ‫رەها کە دەس����کارییەکی ق����ووڵ‌و هەمەالیەنی‬ ‫هەمو س����ەرەتاکانی بەر لە‌خۆی دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫ج����ۆرە روانی����ن‌و بیرکردنەوەیە س����ەربارەت‬ ‫بە‌دەس����کاریکردن‌و گۆڕانی کۆمەڵگا‌و گۆڕانی‬ ‫ئینسانەکانی ناوی‪ ،‬ئەم دیدە بۆ قڵپکردنەوەی‬ ‫دونیا بەش����ێوەیەکی سەرتاسەریی‪ ،‬بەشێکی‬ ‫گرنگ����ی ئەو خەیاڵی سیاس����ییە کە لە‌دونیای‬ ‫مۆدێرندا لەدایکدەبێت‪ .‬بەر لە‌دونیای مۆدێرن‬ ‫ئەم شێوازە تایبەتە لە‌وێناکردنی گۆڕانکاریی‌و‬ ‫لە‌هەوڵدان ب����ۆ بەرپاکردنی ئەو گۆڕانە بوونی‬ ‫نیی����ە‪ .‬رەنگ����ە جاکۆبییەکانی ناو شۆڕش����ی‬ ‫فەرەنسیی یەکەمین بکەر‌و گروپی رێکخراوبن‬ ‫کە پێش����ڕەو‌و پیادەکەری ئەم شێوە روانین‌و‬ ‫کردە سیاس����ییە رادیکاڵ‌و ریش����ەییە بن‪ ،‬بۆ‬ ‫بەرپاکردنی گۆڕانکاریی‪ .‬گۆڕینی سەرتاسەریی‬ ‫سیستمی سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و ئابوریی‬ ‫بەش����ێکە لە‌خەیاڵی سیاس����یی ئ����ەم گروپە‬ ‫رادیکاڵ����ەی ن����او شۆڕش����ی فەرەنس����یی‌و‬ ‫بەشێکیشە لە‌خەیاڵی سیاسیی زیاد لە‌گروپ‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەکی دونیای مۆدێرن‪.‬‬ ‫لەدایکبوونی چه‌مكی ش����ۆڕش بەو مانایەی‬ ‫س����ەرەوە له‌فیكری ئه‌وروپی����دا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌بۆ‬ ‫س����ه‌ده‌ی هه‌ژده‌ه����ه‌م‪ ،‬وات����ە بۆ س����ه‌رده‌می‬ ‫رۆش����نگه‌ریی‪ .‬رۆش����نگه‌ریی ده‌س����كارییه‌كی‬

‫ریشه‌یی بەش����ێکی زۆر لە‌ڕوانینەکانی مرۆڤی‬ ‫دەکات‪ ،‬لەوان����ەش روانینی م����رۆڤ بۆ كات‌و‬ ‫ب����ۆ مێژو‪ ،‬ل����ەم دەسکاریکردنەش����دا چه‌مكی‬ ‫”پێش����كه‌وتن“‪ ،progress ،‬ژێرخان����ی‬ ‫ئه‌م گۆڕانه‌ی����ه‪ .‬ل����ه‌دوای‌ داهێنانی چه‌مكی‬ ‫”پێش����کەوتن“ەوە بینین����ی م����رۆڤ بۆ کات‬ ‫گۆڕانێکی گەورەی بەسەردا دێت‪ ،‬کات چیدتر‬ ‫وەک جوڵەیەکی بازنەی����ی نابینرێت‪ ،‬جوڵەی‬ ‫مێ����ژو تێپەڕین����ی کات جوڵ����ە‌و تێپەڕینێ����ک‬ ‫نییە ش����تەکان‌و پەیوەندییەکان‌و روانینەکان‬ ‫بەب����ێ کۆتایی لەن����او بازنەیەک����ی داخراودا‬ ‫دوبارەبکاتەوە‪ .‬له‌پاڵ چەمکی ”پێشکەوتن“دا‬ ‫مێژو چیتر لە‌دۆخ����ی خۆدوباره‌كردنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫ناكۆتا‌و هه‌تاهه‌تاییدا نییە‪ ،‬جوڵەیەکی بازنەیی‬ ‫نیی����ە لە‌ناو چێوەی بازنەیەکدا لە‌هەر خاڵێکی‬ ‫چێوەکەوە دەس����تپێبکەیت دواتر بگەڕێیتەوە‬ ‫هەمان جێگا‪ .‬چه‌مكی ”پێش����كه‌وتن“ توانای‬ ‫ئەوە بە‌مرۆڤ دەبەخشێت مێژو وەک ”هێڵێکی‬ ‫راس����ت“ وێنابکات‪ ،‬جوڵ����ەی مێژوییش وەک‬ ‫جوڵەی س����ەر هێڵێكی راست كه‌تیایدا مرۆڤ‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تایه‌كی تایبه‌ته‌وه ‌ده‌س����تپێده‌كات‌و‬ ‫بەشێوەیەکی بەردەوام به‌ره‌و پێشوه‌ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫ل����ەم جوڵەیەکدا دوبارەکردن����ەوە بونی نییە‪،‬‬ ‫جوڵەکەش تا به‌ره‌وه‌پێش����ه‌وه‌بڕوات‪ ،‬توانای‬ ‫گۆڕان‌و پێشكه‌وتن‌و تازه‌بونه‌وه‌ی‌زیاتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫وەک وتمان گۆڕانكاریی لەسەر ئەم هێڵە راستە‬ ‫بەهیچ مانای����ەک دوباره‌كردنه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫تێپه‌ڕین����ه‌له‌خاڵێك����ە‌وه‌ ب����ه‌ره‌و خاڵێكی تر‪،‬‬ ‫لە‌ڕابردوەوە بەرە‌و ئێستا‌و لە‌ئێستاشەوە بەرەو‬ ‫ئایندە‪ .‬وێناکردنی شۆڕشیش وەک کردەیەکی‬ ‫مرۆیی کە دەسکارییەکی تەواو‌و ریشەیی دونیا‬ ‫دەکات‌و دەیگۆڕێ����ت‪ ،‬پەیوەندییەک����ی پتەوی‬ ‫ب����ەم روانینەوە تازەوە بۆ زەم����ەن‌و بۆ مێژو‬ ‫هەیە‪ .‬شۆڕش گواستنەوەی کۆمەڵگایە لەسەر‬ ‫خاڵێکی سەر هێڵە راستەکەوە بەرەو خاڵێک‬ ‫یان چەند خاڵێکی تر لە‌پێشەوە‪.‬‬ ‫ه����اوکات ئ����ەم روانین����ە بۆ مێ����ژو زەمەن‬ ‫وەک هێڵێکی راس����ت هاوشانە بە‌لەدایکبوونی‬ ‫وێنەیەک����ی دیکە کە مێژو بەس����ەر کۆمەڵێک‬ ‫”قۆناغ“ی جیاوازدا دابەشدەکات‪ .‬قۆناغەکانی‬ ‫مێژوش لە‌نووسەرێکەوە بۆ نووسەرێکی دیکە‬ ‫گۆڕانی بەسەدا دێت‪ ،‬الی هیجڵ جیاوازە لەوەی‬ ‫الی مارکس هەیە‌و ئەوەی ئۆگست کۆمت هەیە‬ ‫جی����اوازە لەوەی الی نیتش����ە هەیە‪ .‬ش����تێک‬ ‫لە‌ڕۆحی داروینزیم لەناو بەشێکی گەورەی ئەو‬ ‫تێزان����ەدا هەن کە مێژو ب����ۆ کۆمەڵێک قۆناغ‬ ‫دابەش����دەکەن‪ .‬بێگومان ئەم قۆناغانە لەسەر‬ ‫ئەو هێڵە راس����تەی زەمەن دروس����تدەبن کە‬ ‫باسمکرد‪ ،‬لەمەشدا قۆناغە تازەکان لە‌قۆناغە‬ ‫کۆنەکان پێشکەوتوترن‌و ئەوانەشی لە‌ئایندەدا‬ ‫ه����ەن پێش����کەوتوتر دەبن لەوەی ئێس����تادا‬ ‫هەیە‌و بااڵدەس����تە‪ .‬لە‌پەیوەندیدا بە‌شۆڕشەوە‬ ‫ئ����ەم دی����دە یەک مان����ای هەیە‪ :‬ئ����ەوەی کە‬ ‫لە‌پێش����ەوەیە‌و پێویستە شۆڕش دروستیبکات‬ ‫ل����ەوەی لە‌ئێس����تادا هەی����ە‌و بااڵدەس����تە‬ ‫پێشکەوتوتر‌و باش����ترە‪ .‬بەم شێوەیە چەمکی‬ ‫”پێش����کەوتن“‌و چەمکی ”قۆناع“‌و وێناکردنی‬ ‫مێ����ژو وەک هێڵێکی راس����ت‪ ،‬بەش����ێوەیەکی‬ ‫راس����تەوخۆ رۆڵێکی هێجگار گرن����گ دەبینن‬ ‫لە‌وێناکردن����ی مۆدێرندا بۆ چەمکی ش����ۆڕش‪.‬‬ ‫مانا مۆدێرنه‌كانی شۆڕس له‌م ژینگه‌تازه‌یه‌ی‬ ‫ناو رۆشنگەریدا دروس����تده‌بێت‌و مانای هەرە‬ ‫سەرەکی شۆڕشیش دروستبونی پچڕانە له‌گەڵ‬ ‫ئێستا‌و رابردودا‪ ،‬شۆڕش ئامراز‌و میتۆدێكە بۆ‬ ‫به‌رپاكردنی گۆڕانی ریشه‌یی لە‌ئێستادا(‪.)١‬‬ ‫شۆڕش‌و کۆمەڵگای بێکێشە‬ ‫ل����ە ئاس����تی تیورییەکەیدا ش����ۆڕش بە‌مانا‬ ‫مۆدێرنه‌ك����ه‌ی به‌تون����دی گرێدراوه‌به‌خ����ەون‌و‬ ‫بیرۆكه‌ی دروس����تكردنی كۆمه‌ڵگایه‌كی ته‌واو‬ ‫ت����ازه‌ی بێكێش����ه‌و گرف����ت‌و پێرفێكت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫کۆمەڵگای����ەک لێ����ره‌و له‌ئێس����تادا‪ ،‬له‌س����ه‌ر‬ ‫زه‌وی‪ ،‬کە مرۆڤ تیایدا بتوانێت لە‌س����ێبەری‬ ‫بەختیارییەکی تەواودا بژی����ی‪ .‬ئەوەی گرنگە‬ ‫لێ����رەدا هێم����ای پێبکەین بەس����تنەوەی ئەم‬ ‫پرۆژەی دروستکردنەیە بە‌هه‌وڵی‌ هۆشیارانه‌ی‬ ‫خه‌ڵكانێكی بە‌ئاگا‌و رۆش����نگه‌رەوە‪ ،‬کە وەک‬ ‫بکەرێک����ی گۆڕانکەر لەناو مێ����ژودا ئامادەن‪.‬‬

‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‬ ‫لە‌چاپە لینینیکەی‌و‬ ‫لە‌چاپە ستالینییەکەیدا‬ ‫وێرانکەری پلورالیزمی‬ ‫سیاسیی‌و فیکریی‌و‬ ‫رەمزییە لە‌سۆڤیەتدا‬ ‫بەشێکە لەو پەالمارە‬ ‫گەورەیەی لە‌سەدەی‬ ‫بیستەمدا دەبرێتە‬ ‫سەر پلورالیزم‬ ‫له‌پشتی فیكره‌ی شۆڕس����ه‌وه ‌وێناکردنێک بۆ‬ ‫مرۆڤ لە‌ئارادایە‌كه‌تەنها شۆڕشگێڕ‌و گۆڕانخواز‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بەڵک����و ئەنجامدان����ی ش����ۆڕش وەک‬ ‫پرۆژەیەکی هۆش����یارانە پێ له‌س����ه‌ر پاکیی‌و‬ ‫باشیی سروش����تی مرۆڤ خۆشی وەک مرۆڤ‬ ‫دادەگرێ����ت‪ ،‬مرۆڤ وەک ئەندامی ئەم یان ئەو‬ ‫چینی کۆمەاڵیەتیی كه‌توانای دروس����تكردنی‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی بێكێشه‌و بێ گرفت‌و پێرفێكتی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬یان النیكه‌م ده‌کرێت ئه‌م سروشته‌پاکە‬ ‫لەناوی����دا دروس����تبكرێت‪ ،‬تا ئەو ش����وێنەش‬ ‫بتوانرێت مرۆڤ‌‌له‌هه‌موو نه‌خۆشییه‌مێژویەکانی‬ ‫پاکژبکرێت����ەوە‪ .‬ئه‌م کردەی پاکژکردنەوەیەش‬ ‫له‌ڕێ����گای په‌روه‌رده‌ك����ردن‌و نه‌هێش����تنی‬ ‫چه‌وس����اندنه‌وه‌و كۆتاییهێن����ان به‌هه‌ژارییەوە‬ ‫روودەدات‪ )٢(.‬جگه‌له‌ب����اوەڕ بە‌تواناکانی مرۆڤ‬ ‫لەوەدا کە کاری گ����ەورە‌و مەزن‌و تازە بکات‪،‬‬ ‫لەوانەش ئەنجامدانی شۆڕش����ی کۆمەاڵیەتیی‪،‬‬ ‫رۆشنگه‌ریی سه‌رچاوه‌ی هاتنه‌كایه‌ی باوه‌ڕێكی‬ ‫بەهێزیش����ە‌به‌تواناكانی زانست‌و بیركردنه‌وه‌ی‬ ‫عه‌قالنی����ی‪ .‬ئ����ەم دوان����ەش لە‌س����ەدەی‬ ‫نۆزدەهەم����دا بوون����ە ه����ۆکاری له‌دایكبوونی‬ ‫كۆمه‌ڵە ئایدیۆلۆژیایەکی گه‌وره‌کە شوناس����ی‬ ‫س����ەدەی نۆزدەه����ەم‌و س����ەدەی بیس����تەم‬ ‫دەستنیشاندەکەن‪ ،‬لەناویاندا ئایدیۆلۆژیاکانی‬ ‫سۆس����یالیزم‌و کۆمۆنی����زم‌و لیبرالی����زم‪،‬‬ ‫كه‌هه‌ریه‌كێکیان وێنه‌یه‌ك����ی نوێ‌و تایبه‌ت بۆ‬ ‫ئاینده‌ی مرۆڤایه‌تیی‌و رێگای گه‌یشتنیش به‌و‬ ‫ئاینده‌یه‌‪ ،‬پێشنیاردەکات(‪.)٣‬‬ ‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ ،‬وەک شۆڕشی ئەمریکیی‌و‬ ‫شۆڕشی فەرەنسیی‪ ،‬رووداوێکە لەناو ئەم ژینگە‬ ‫تیوریی‌و فیکرییە تازەی����ەی دونیای مۆدێرن‌و‬ ‫س����ەردەمی رۆش����نگەریی‌و دوای رۆشنگەریدا‬ ‫لەدایکدەبێت‪ .‬خەیاڵە سیاسییەکەشی بەشێکە‬ ‫لەو خەیاڵە سیاسییەی لەدوای رۆشنگەرییەوە‬ ‫دێتەکایەوە‪.‬‬ ‫شۆڕش‌و کۆتایینەهاتنی مێژو‬ ‫خاڵێک����ی تر ک����ە پێویس����تە لە‌پەیوەندیدا‬ ‫بە‌دیاردەی شۆڕش����ەوە لەبەرچاومان بێت ئەو‬ ‫راستییەیە کە شۆڕش����ەکان هەمیشە شتێکی‬ ‫گرنگمان لەس����ەر دونیا‌و مرۆڤ‌و کۆمەڵگاکان‬ ‫پێدەڵێن‪ ،‬هەروەها شتێکی گرنگترمان لەسەر‬ ‫خودی مێژو خۆشی نیشانئەدەن‪ ،‬شۆڕشەکان‬ ‫پێماندەڵێ����ن مێ����ژو هەرگیز کۆتای����ی نایەت‪،‬‬ ‫کۆمەڵگا هەرگیز لەناو یەک فۆرمدا ناچەقێت‪،‬‬ ‫مرۆڤ مۆڤ‌و رووداوەکانی س����ەردەمەکانی تر‬ ‫کۆپیناکات����ەوە‪ .‬ئەوەی شۆڕش����ەکان پێمان‬ ‫دەڵێن گۆڕانی مێژو‪ ،‬گۆڕانی کۆمەڵگا‌و توانای‬ ‫چاالک‌و هۆشیارانەی مرۆڤە لەوەدا کە شتێکی‬ ‫جیاواز دروستبکات‪ .‬شۆڕشەکان پێمان دەڵێن‬ ‫هەمیش����ە دونیایەکی جیاواز‌و چاوەڕواننەکراو‬ ‫لە‌پێش����مانەوەیە‪ ،‬ش����تێک لەودیوی ئێستاوە‬

‫ستالین‌و لینین‬ ‫هەیە ک����ە دەکرێت بە‌کردەی مێژویی بیهێنینە‬ ‫ناو ئێستاوە‪ .‬بە‌کورتی شۆڕشەکان پێماندەڵێن‬ ‫مێ����ژو کۆمەڵگا بەرهەمی کاری مرۆڤن‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫لەڕێ����گای کاری ت����ازە‌و جی����اوازەوە توانای‬ ‫البردن����ی ئەو مێ����ژو کۆمەڵگای����ەی هەیە کە‬ ‫لە‌ئێستادا دروستیکردوە‪ .‬بە‌کورتی شۆڕشەکان‬ ‫پێماندەڵێ����ن م����رۆڤ دروس����تکەری مێژوە‪،‬‬ ‫مێژویەک کە کۆتایی نایەت‪.‬‬ ‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر وەک رووداو‬ ‫س����ەد س����اڵ لەمەوب����ەر یەکەم فیش����ەکی‬ ‫شۆڕش����ی ئۆکتۆبەر لە‌شاری سانت پێترۆس‬ ‫بۆرگ تەقێندرا‪ ،‬ئەو ش����ارەی دوای ش����ۆڕش‬ ‫ناوەکەی گۆڕا بۆ لینین گراد‪ .‬لە‌س����اتەوەخی‬ ‫شۆڕش����ەکەدا روس����یا تا بینەقاقای نووقمی‬ ‫ناو رووداوەکانی جەنگ����ی جیهانی یەکەم بو‪،‬‬ ‫جەنگێک نزیکەی دو ملیۆن سەربازی روسیای‬ ‫بە‌کوشت دابو‪ ،‬ئابوریی واڵتەکەی وێران کردبو‪،‬‬ ‫ئاستی خزمەتگوزارییەکانی دەوڵەتی هێنابووە‬ ‫خواری خوارەوە‪ ،‬هاوکات هەاڵوسناێکی گەورە‬ ‫لە‌رۆبڵی روسیدا دروستکردبوو تا ئەو رادەیەی‬ ‫پارەک����ە نرخێکی ئەوتۆی نەمابوو‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫بڕس����تی لە‌ژمارەیەکی گ����ەورەی چینە هەژار‌و‬ ‫نەدارەکانی ناو کۆمەڵگای روسیی بڕیبوو‪.‬‬ ‫لێنین‪ ،‬کە سەرکردەی ژمارە یەکی شۆڕشی‬ ‫ئۆکتۆبەرە‪ ،‬لە‌کاتی جەنگە جیهانیەکەدا نەفیی‬ ‫دەبێت لە‌سویسرا‪ .‬ئەڵمانەکان کە دەیانویست‬ ‫روس����یا بەش����داربوونی خ����ۆی لە‌جەنگەکەدا‬ ‫بوەس����تێنێت‪ ،‬بۆئ����ەوەی دەس����تەکانیان‬ ‫کراوەبێ����ت ب����ۆ بەگژاچوونەوەی فەرەنس����ا‌و‬ ‫بریتانیا‪ ،‬پەیوەندی بە‌لێنینەوە دەکەن‌و باسی‬ ‫گەڕاندنەوەی ئەوی بۆ روسیا لەگەڵدا دەکەن‪.‬‬ ‫دواجار ئەڵمانەکان ش����ەمەندەفەرێک بۆ لێنین‬ ‫بە‌کرێدەگرن‌و رێگای بۆ خۆشدەکەن بۆ ئەوەی‬ ‫بۆ س����ان پێترۆس بۆرگ بگەیەنێتەوە بتوانێت‬ ‫دۆخێک����ی نائ����ارام‌و زەحمەت ب����ۆ حکومەتی‬ ‫روس����یا دروس����تبکات‪ .‬لێنین گوێ بەو تانە‌و‬ ‫تۆمەتان����ە نەدا ک����ە ئ����ەم گەڕاندنەوەیەیان‬ ‫بە‌هاریکاری����ی ئەڵمانیا‪ ،‬کە بە‌کردەوە لە‌دۆخی‬ ‫جەنگدا بوو لەگەڵ روس����یادا‪ ،‬وەک خیانەتی‬ ‫نیش����تیمانیی دەناس����اند‪ .‬لێنی����ن گەڕایەوە‬ ‫س����انت پێترۆس بۆرگ‌و لەوێ س����ەرکردایەتی‬ ‫شۆڕشی دژ بە‌دەسەاڵتدارانی ئەو دەمی روسیا‬ ‫کرد‪ .‬ل����ە‌دوای گەڕاندنەوەک����ەی لە‌ماوەیەکی‬ ‫کورتدا‪ ،‬بەلش����ەفیکە کۆمۆنیستەکانی لەخۆی‬ ‫کۆکردەوە‪ ،‬بەلش����ەفیکەکان باڵ����ە رادیکاڵ‌و‬ ‫پەڕگیرەکەی ناو پارتی سۆسیال دیموکراسی‬ ‫روس����یا بوون‪ .‬ئ����ەم گروپە لە‌لەش����ەوی ‪٢٥‬‬ ‫لەس����ەر ‪ ٢٦‬مانگی ئۆکتۆبەری س����اڵی ‪١٩١٧‬‬ ‫دەسەاڵتیان لە‌سان پێترسبۆرگدا گرتەدەست‪.‬‬ ‫یەک����ەم بەڵێنی لێنینیش بە‌خەڵکی روس����یا‪،‬‬

‫لەکاتی خۆئامادەکردندا بۆ ش����ۆڕش‪ ،‬ئەوەبوو‬ ‫ک����ە کۆتایی بە‌جەن����گ دەهێنێ����ت‌و وادەکات‬ ‫روس����یا لە‌جەنگەکە پاشەکش����ە بکات‪ ،‬دوای‬ ‫سەرکەوتنی شۆڕشەکەش لێنین ئەم ئەرکەی‬ ‫ئەنجامدا‌و روسیا بە‌رەسمی لە‌جەنگی جیهانی‬ ‫یەکەم پاشەکشەی کرد‪ .‬هاوکات لێنین بەڵێنی‬ ‫کۆتاییهێنان����ی بە‌کاپیتالی����زم‌و بە‌پیادەکردنی‬ ‫سۆس����یالیزم‌و هێنانە س����ەرکاری دەسەاڵتی‬ ‫کرێکاران دابو‪ .‬هەمو ئەمانەش بەشێکبون لەو‬ ‫دونیابینییەی لێنین بۆ ش����ۆڕش‌و گۆڕانکاریی‬ ‫کۆمەاڵیەتی هەیبوو‪.‬‬ ‫وەک����و کەس����ایەتیش لێنی����ن پیاوێک����ی‬ ‫ف����رە بەتوانا بو‪ ،‬ه����ەم توانایەک����ی گەورەی‬ ‫کاری رێکخس����تن‌و کۆکردن����ەوەی هەبو‪ ،‬هەم‬ ‫توانایەک����ی گەورەی قس����ەکردن‌و خوتبەدان‌و‬ ‫هەم تیوریس����تێکی سیاس����یی ئیرادەگەریش‬ ‫بوو‪ .‬لەوەش نەدەترسا ئەوەی خۆی بە‌ڕاستی‬ ‫دەزانیی بە‌هەمو ش����ێوەیەک بەسەر ئەوانیتردا‬ ‫بیسەپێنێت‪.‬‬ ‫ئامانجە ئایدیۆلۆژییەکانی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‬ ‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر شۆڕش����ێک بوو بەڵێنی‬ ‫دابوو کرێکاران‌و رەنج����دەران بکات بە‌خاوەن‬ ‫واڵت‌و نیش����تیمان‌و دەس����ەاڵت‪ ،‬بیان����کات‬ ‫بە‌دروس����تکەری دونیایەک����ی ن����وێ‌و جیاواز‬ ‫لە‌هەمو ئەو دونیایانەی تا ئەو س����اتە مرۆڤ‬ ‫دروس����تیکردبو‪ .‬شۆڕش����ی ئۆکتۆب����ەر وای‬ ‫نیشانئەدا شۆڕشی دروستکردنی کۆمەڵگایەکە‬ ‫کە کۆتای����ی بە‌چەوس����اندنەوەی چینایەتیی‌و‬ ‫ش����ێوەکانی تری چەوس����اندەوەی ئینسان بۆ‬ ‫ئینس����ان دەهێنێت‪ ،‬دونیای یەکسانیی رەها‌و‬ ‫برایەتیی رەها‌و هاوکاریی رەها دروستدەکات‪.‬‬ ‫کۆتایی بە‌مرۆڤی بێئی����ش‌و بێزانین‌و بێچێژیی‬ ‫هونەریی‌و مۆس����یقیی‌و ئەدەبی����ی دەهێنێت‪.‬‬ ‫س����ەرەتای مێژویەک����ی تەواو ن����وێ لە‌مێژوی‬ ‫مرۆڤایەتیدا دروستدەکات‪ .‬بە‌کورتی شۆڕشی‬ ‫ئۆکتۆبەر بەناو خەونێکی ئینس����انیی گەورەوە‬ ‫ئەدوا کە رەنگە گەورەترین خەونی ئینسانیی‬ ‫ناو مێژوی مرۆڤ بێت‪ .‬بەاڵم ئەو پرس����یارەی‬ ‫دەکرێ����ت لە‌خۆمان����ی بکەی����ن ئەوەی����ە‪ :‬ئایا‬ ‫ئەم شۆڕش����ە چی ل����ەم خەونانە ک����رد؟ ئایا‬ ‫کۆمۆنیس����تەکانی روس����یا دوای سەرکەوتنی‬ ‫ش����ۆڕش چ دونیایەکی����ان دروس����تکرد؟ ئایا‬ ‫لینی����زم دەیتوان����ی النیکەمی ئ����ەو خەونانە‬ ‫دەستەبەربکات؟‬ ‫وەاڵم����ی ک����ورت ب����ەم پرس����یارە ئەمەیە‪:‬‬ ‫کۆمۆنیس����تەکانی دوای ش����ۆڕش سەرجەمی‬ ‫خەون����ە گەورەکان����ی ب����ەر لە‌شۆڕش����یان بۆ‬ ‫کۆمەڵێک کابوسی تۆقێنەر گۆڕیی‪ .‬فۆرمێکیان‬ ‫لە‌دەس����ەاڵتی دیکتاتۆری����ی‌و کۆنترۆڵکردن‌و‬ ‫دیسپلینکردن پیادەکرد کەم وێنەیە لە‌مێژوی‬ ‫مرۆڤایەتیدا‪ .‬ئەزموونی دوای شۆڕش ئەزموونی‬

‫‪13‬‬

‫س����ەپاندنی دەس����ەاڵتی یەک حی����زب‌و یەک‬ ‫ئایدیۆلۆژیا‌و یەک هەقیقەت‌و یەک س����ەرکردە‬ ‫بوو بەس����ەر س����ەرجەمی کۆمەڵگادا‪ .‬پارتێک‬ ‫بەناوی ”پێش����ڕەوبوون“ەوە دید‌و خواس����ت‌و‬ ‫ویس����تی خۆی بەسەر هەموواندا دەسەپێنێت‪،‬‬ ‫ئەوەی ئەم پارت����ە دەیڵێت دەبێتە دواهەمین‬ ‫راس����تیی‌و هەمووان ناچاردەکرێن گوێدێریبن‌و‬ ‫پیادەیبک����ەن‪ .‬مەس����افەیەک لەنێوان حیزب‌و‬ ‫دەوڵەت‌و حزیب‌و کۆمەڵگا‌و حیزب‌و ئابورییدا‬ ‫نامێنێت����ەوە‪ .‬دەوڵەت لەوەدەکەوێت دەوڵەتی‬ ‫هەم����ووان بێ����ت‌و دەگۆڕێ����ت ب����ۆ دەوڵەتی‬ ‫کۆمۆنیستەکان بە‌تەنها‪ .‬ئەو دەستەواژەیەی کە‬ ‫ژنە فەیلەسوفی ئەڵمانی هانا ئارێنت بۆ ناوانی‬ ‫ئەزموونی کۆمەڵگا‌و دەوڵەتی سۆڤیەتی دوای‬ ‫سەرکەوتنی شۆڕشی ئۆکتۆبەر بەکاریدەهێنێت‪،‬‬ ‫دەس����تەواژەی ”تۆتالیتاری����زم“ە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫کێشمەکێشێکی تیوریی گەورە لەسەر راستیی‌و‬ ‫دروس����تیی بەکارهێنانی ئەم دەستەواژەیە بۆ‬ ‫ئەزموونی کۆمۆنیزم لە‌س����ۆڤیەتدا لەئارادایە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەبۆچوونی من هێڵە گشتییەکانی دیدی‬ ‫ئارێنت بۆ پێناسەکردنی ئەزموونی ستالینیزم‬ ‫راست‌و دروستە‪ .‬تۆتالیتاریزم وەک شێوازێک‬ ‫لە‌حوکمڕانی����ی کە جگە لە‌ی����ەک ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫یەک هەقیقەت‌و یەک پارتی سیاس����یی‌و یەک‬ ‫س����ەرکردە‪ ،‬کە ش����انیانداداوە س����ەر دەیەها‬ ‫دەزگای کۆنت����رۆڵ‌و دیس����پلینکردن‌و س����ەر‬ ‫بەکارهێنانێکی بەرفراوانی توندوتیژیی‪ ،‬شوێنی‬ ‫هیچ ش����تێکی دیکەی تیادا نابێتەوە‪ .‬شۆڕشی‬ ‫ئۆکتۆب����ەر‪ ،‬هەم لە‌چاپ����ە لینینیکەیدا‌و دوای‬ ‫ئەویش لە‌چاپە س����تالینییەکەیدا‪ ،‬وێرانکەری‬ ‫پلورالیزم����ی سیاس����یی‌و فیکری����ی‌و رەمزییە‬ ‫لە‌سۆڤیەتدا‪ ،‬بەشێکە لەو پەالمارە گەورەیەی‬ ‫لە‌سەدەی بیس����تەمدا دەبرێتە سەر پلورالیزم‬ ‫لە‌فۆرمە جیاوازەکانیدا‪.‬‬ ‫لەمانگی ش����وباتی س����اڵی ‪١٩١٧‬دا کاتێک‬ ‫حکومەتەکەی کرینسکی قەیسەری روسیایان‬ ‫لە‌دەس����ەاڵت خس����ت‪ ،‬روس����یا س����ەرەتای‬ ‫دروستبونی سیستمێکی فرەحیزبی‌و فرەدید‌و‬ ‫فرەئایدیۆلۆژی����ی بەخۆی����ەوە دەبینی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای سەرکەوتنی شۆڕش����ی ئۆکتۆبەر لێنین‬ ‫ئەم ئەزموونە س����اوایەی لەناوبرد‪ .‬روس����یای‬ ‫دوای شۆڕشی ئۆکتۆبەر کەوتە ناو دۆخێکەوە‬ ‫یەک پارتی کۆمۆنیس����ت‌و یەک ئایدیۆلۆژیای‬ ‫سیاس����یی‌و ی����ەک سیس����تمی هەقیق����ەت‬ ‫بەڕێوەیدەب����ات‪ .‬س����ەپاندنی ئەم سیس����تمە‬ ‫یەک جەمس����ەرەش کارێکی ئاسان‌و خۆبەخۆ‌و‬ ‫بێبەرگریی نەبو‪ ،‬بەڵکو بەناو یەکێک لە‌ئەزمونە‬ ‫هەرە خوێناویی‌و هەرە ترسناکەکانی سەدەی‬ ‫بیستەمدا تێپەڕی‪ .‬لە‌یەکەمیان جەنگی ناوخۆدا‬ ‫لەنێ����وان ‪ ١٩١٧‬تا ‪ ،١٩٢٢‬واتە تەنها لە‌ماوەی‬ ‫نزیکەی پێنج س����اڵدا‪ ،‬کۆمۆنیستەکانی روسیا‬ ‫لەنێوان ‪ ٥‬تا ‪ ٩‬ملیۆن قوربانییان خس����تەوە‪.‬‬ ‫هەمو ئ����ەو ت����اوان‌و بێدەنگک����ردن‌و راونان‌و‬ ‫کوشتنەش بەناوی دروس����تکردنی دونیایەکی‬ ‫تازە‌و پاکژ‌و پێرفێکتەوە ئەنجامئەدرا‪.‬‬ ‫پرسیاری سەرەکیی دوای شۆڕش‬ ‫پرس����یاری ژمارە یەکی هەمو شۆڕش����ێک‬ ‫ئەوەیە چۆن رێگەبگریت لەوەی شۆڕشگێڕەکان‬ ‫سیستمێکی دیکتاتۆریی‌و خوێناوی دروستبکەن‪،‬‬ ‫چۆن نەهێڵیت ش����ۆڕش ببێت بە‌ئامرازێک بۆ‬ ‫دروستبوونی دیکتاتۆریەت‪ ،‬چۆن رێگە بگیرێت‬ ‫لەوەی شۆڕشگێڕەکانی دوێنێ ببن بە‌پیاوکوژ‌و‬ ‫جەردەکانی ئەمڕۆ‪ .‬ئەوەی لەدوای شۆڕش����ی‬ ‫ئۆکتۆبەرەوە رویدا‪ ،‬ئەوەی س����ەرەتا لینینزم‌و‬ ‫دواتر س����تالینیزم ئەنجامیان����دا‪ ،‬رێگەنەگرتن‬ ‫بوو لەو ئەگ����ەرە وێرانکەرانەی لەناو هەناوی‬ ‫شۆڕش����ەکاندا ئامادەن‪ .‬ل����ەڕووی فیکرییەوە‬ ‫زۆر ه����ۆکار بۆ ئ����ەم گۆڕانکاریی����ە وێرانکەرە‬ ‫باسکراوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی من دەمەوێت لەسەری‬ ‫بوەستم خودی لینینیزمە‪ ،‬بەتایبەتی تیورەی‬ ‫”پارتی پێشڕەو“‌و وێناکردنی پارتی سیاسیی‬ ‫وەک ”ڕۆش����نبیر“ یان وەک ”ڕۆش����نبیرێکی‬ ‫دەس����تەجەمعیی“‪ .‬بەبۆچوونی من ئەم تیورە‬ ‫سیاسییە‌و ئەو وێناکردنەی رۆڵی حیزب یەکێک‬ ‫لە‌بناغە بەهێزەکانی دروستکردن‌و بەهێزبوونی‬ ‫ئەو شێوازە مۆدێرن‌و ترسناکەی دیکتاتۆریەت‬ ‫بوو کە لە‌ڕوسیادا دروستبو‪.‬‬

‫پێویستە وەک هیندیە سورەکان خاکمان خۆش بوێت و قۆناغی "ڕق و کینە" تێپەڕێنین!‬ ‫کاروخ خۆشناو‬ ‫لە ئێس���تادا زۆر پێویس���تە ئێم���ەی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان قۆناغی ڕق و کینە تێپەڕێنین و‬ ‫خاکی کوردستانمان خۆش بوێت‪.‬‬ ‫ئایا دەزانی هیندیە س���وورەکان چەندە خاکی‬ ‫خۆیان خۆشویستووە؟‬ ‫بۆ ئەوەی وەاڵمی ئەم پرسیارە بزانیت‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئەم نامەیەی خ���وارەوە بخوێنی���ەوە‪ ،‬ئینجا‬ ‫تێدەگەی چەندە گرنگە ئێمەی کوردیش وەک‬ ‫(سیاتڵ)ی س���ەروک خێلی هیندیە سورەکان‬ ‫کوردستانمان خۆش بوێت!‬ ‫س���اڵی ‪" ١٨٥٤‬فرانکلین پێرس" س���ەرۆکی‬ ‫ویالیەتە یەکگرتووەکان���ی ئەمریکا نامەیەکی‬

‫نارد بۆ "س���یاتێل"ی سەرۆک هۆزی هیندییە‬ ‫س���وورەکان و داوای لێک���رد زەوییەکانی���ان‬ ‫بە‌حکوومەت���ی ئەمریکا بفرۆش���ن‪ .‬س���ەرۆک‬ ‫هۆزەکە وەاڵمی بۆ سەرۆکی ئەمریکا ناردەوە‪،‬‬ ‫وەاڵمێک کە نیش���اندەری ش���ێوەی ڕوانینیان‬ ‫بۆ مرۆڤ و جیهان بوو‪ .‬نامەکەی س���ەرۆکی‬ ‫ئەمریکام لەبیر نەماوە‪ ،‬بەاڵم نامەی سەرۆک‬ ‫هۆزەک���ەی هیندییەس���وورەکان لەوانە نییە‬ ‫لەبیرم بچێتەوە‪.‬‬ ‫بۆ سەرۆکی گەورە لە‌واشنتن‪:‬‬ ‫ش���ینایی ئاس���مان و تین���ی زەوی چ���ۆن‬ ‫دەفرۆش���رێن؟ ئێمە خاوەن���ی پاکیی هەوا و‬ ‫زواڵڵیی ئاو نین‪ ،‬چۆنیان بە‌ئێوە بفرۆشین؟‬ ‫ئ���ەم خاک���ە و هەرچ���ی تێیدایە ب���ۆ ئێمە‬ ‫پیرۆزە‪ .‬گ���ەاڵی دەرزیلەی���ی کاژەکان‪ ،‬لمی‬

‫کەن���ار ڕووباران‪ ،‬م���ژی نێو دارس���تانەکان‪،‬‬ ‫دەنگ و ڕەنگ���ی مارومێروو‪ ،‬هەموویان لە‌بڕوا‬ ‫و بیرەوەری���ی خەڵکی ئێم���ەدا پیرۆزن‪ .‬ئەو‬ ‫شیلەیەی بە‌نێو دەماری داراندا دەگەڕێ خولیا‬ ‫و خەونی ئێمەی تێدا مەیوە‪.‬‬ ‫خاک لە‌ناخی ئێمەدایە‪ .‬ئێمە بەشێک لە‌خاکین‬ ‫و خ���اک پارچەیەک لە‌ئێمەی���ە‪ .‬گواڵن بە‌بۆن‬ ‫و بەرامەیانەوە خوش���کی ئێمەن‪ .‬کەڵەکێوی‬ ‫و ئەس���پ و هەڵ���ۆ برامان���ن‪ .‬ڕەوەزەبەردی‬ ‫لووتک���ەکان‪ ،‬ش���ەونمی مێ���رگ و م���ەزرا و‬ ‫تینی لەش���ی ئەس���پ و م���رۆڤ‪ ،‬هەموویان‬ ‫لە‌خێزانێکن‪.‬‬ ‫ئ���ەو زواڵڵەی بە‌جۆب���ار و ڕووبارەکاندا دەڕوا‬ ‫تەنیا ئاو نییە‪ ،‬خوێنی پشتاوپش���تی ئێمەیە‪.‬‬ ‫ئ���ەو زەوییانەش���تان پ���ێ بفرۆش���ین دەبێ‬ ‫لەبیرت���ان بێ ئێ���رە بۆ ئێمە پی���رۆزە و ئەو‬

‫س���ێبەر و تارماییانەی بەو ئاوە زواڵڵەدا دێن‬ ‫هەمووی���ان بی���رەوەری و بەس���ەرهاتی ژینی‬ ‫ئێمە دەگێڕن���ەوە‪ .‬زەمزەمەی ئ���او‪ ،‬دەنگی‬ ‫باووباپیرانی ئێمەیە‪.‬‬ ‫ڕووبارەکان پشتمانن‪ ،‬تینوێتیمان دەشکێنن‪،‬‬ ‫بەلەمەکانم���ان بە‌ش���انەوە دەگ���رن و بژیوی‬ ‫منداڵەکانمان دەدەن‪ .‬ئەگ���ەر زەوییەکانمان‬ ‫بە‌ئێ���وە بفرۆش���ین دەب���ێ لە‌بیرت���ان بێ و‬ ‫منداڵەکانیشتان فێر کەن ئەم ڕووبارانە برای‬ ‫ئێم���ە و برای ئێوەن و لەوەدوا‪ ،‬ئەو نەرمی و‬ ‫بەزەییەی بە‌ب���رای خۆتانی ڕەوا دەبینن‪ ،‬بەو‬ ‫ڕووبارانەشی ڕەوا ببینن‪.‬‬ ‫لە ش���ارەکانی ئێوەدا ش���وێنێک نییە مرۆڤ‬ ‫ئارام و ئەرخەیان تێیدا بژی‪ .‬جێگایەک نییە‬ ‫مرۆ گوێ بداتە لەرەی گەاڵی سەرەبەهاران و‬ ‫ویزەوی���زی مێروو‪ .‬ڕەنگە ئەوانە هەر بۆ ئێمە‬

‫گرن���گ بن کە لەو دەش���ت و کێوانە ژیاوین‪،‬‬ ‫بەاڵم مرۆ ئەگەر ش���ەوان دەنگی تاقتاقکەرە‬ ‫نەبیس���تێ و قی���ڕەی بۆق���ی گۆماوەکان���ی‬ ‫نەیەت���ە گوێ‪ ،‬لە‌ژیان چی ب���ۆ دەمێنێتەوە؟‬ ‫ش���نەبا ئەو کاتی بەس���ەر تەنکاواندا دەڕوا و‬ ‫وردەشەپۆل دەبزێوێ‪ ،‬شەماڵ ئەوکاتی بۆنی‬ ‫بارانی نیوەڕۆیانی تێدەگەڕێ و‪ ،‬بۆنی گەاڵی‬ ‫تەڕوب���ڕی دارکاژەکان ڕووح و گیان���ی ئێمەی‬ ‫سوورپێست دەالوێننەوە‪.‬‬ ‫هەوا بۆ ئێمە بایەخ���دارە‪ ،‬چونکە هەموومان‬ ‫بە‌هەناس���ە هەڵیدەمژی���ن‪ .‬ئەگ���ەر ئێم���ە‬ ‫زەوییەکانمان بە‌ئێوە بفرۆشین دەبێ لەبیرتان‬ ‫ب���ێ ئێم���ە ش���وکرانەبژێری ئ���ەو هەوایەین‬ ‫هەڵیدەمژی���ن و ژین بە‌دەم���اری زیندەوەردا‬ ‫دێن���ێ‪ .‬باپیرەگەورەی من ئەو هەناس���ەیەی‬ ‫لە‌سنگدا بوو هەتا لە‌گەڵ دوایین ئاهـ لە‌لێوی‬

‫هاتەدەر و مااڵوایی لە‌ژیان کرد‪.‬‬ ‫ئەگەر ئێمە زەوییەکانمان بە‌ئێوە بفرۆش���ین‪،‬‬ ‫ئێ���وە دەبێ لە‌گەڵ ئاژەڵی ئ���ەم خاکە وەک‬ ‫برای خۆتان بجووڵێنەوە‪ .‬بەڵێ! ئێمە کێویین!‬ ‫لەو دەشت و کێوانە گەورە بووین و تێناگەین‬ ‫بۆچی هەزاران کەڵەکێ���وی دەبێ قڕ بکرێن‪.‬‬ ‫ئێ���وە دەبێ مندالەکانتان فێر کەن کە زەویی‬ ‫بن پێیان‪ ،‬خۆڵەمێش���ی ب���اب و باپیرانیانە‪،‬‬ ‫دەب���ێ ڕێ���زی زەوی بگ���رن‪ ،‬گەورەیی زەوی‬ ‫لە‌چاویاندا ب���ێ و بە‌منداڵەکانیان بڵێن خاک‬ ‫دایکیانە‪ .‬ئەوەی بەس���ەر زەوی بێ‪ ،‬بە‌س���ەر‬ ‫ڕۆڵەکانی زەوییش دێ‪ .‬مرۆ تف لە‌زەوی بکا‪،‬‬ ‫تف لە‌خۆی دەکا‪ .‬لە‌بیرتان بێ مرۆ ژێیەکانی‬ ‫سازی ژین وەدەنگ ناهێنێ‪ ،‬خۆی هەودایەکی‬ ‫ژێی ژیانە‪.‬‬ ‫ئێوەش یاوەری زەوی بن‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫چمك‬

‫كوردو كۆتایی عێراق ‌ی نوێ‌؟‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ن���ه‌وه‌ده‌كان‌و هه‌ره‌س���هێنانی‌ بلۆك ‌ی‬ ‫كۆمۆنیزم‌و جه‌نگی‌ كه‌نداوی‌ یه‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬ئاوه‌ڵناوی‌‬ ‫ن���وێ‌ رمێن���ی‌ په‌یداك���رد‪ ،‬زۆر ناو‌و ده‌س���ته‌واژه‌‌و‬ ‫گوته‌زا له‌وێنه‌ی‌ سیستمی‌ جیهانی‌ نوێ‌‪ ،‬رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تی‌ نوێ‌‪ ،‬الی‌ خۆشمان كوردستانی‌ نوێ‌‌و‬ ‫عێراقی‌ نوێ‌ هاتنه‌ كایه‌وه‌‪ .‬دیاره‌ به‌كارهێنانی‌ چڕ‌و‬ ‫پ���ڕی‌ ئاوه‌ڵناوی‌ نوێ‌ به‌و ج���ۆره‌ ئاماژه‌ بو به‌وه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ مرۆڤایه‌ت���ی‌‌و ناوچه‌كه‌‌و عێراق‌و كوردس���تان‬ ‫له‌قۆناغێكه‌وه‌ پێیان ناوه‌ت���ه‌ قۆناغێكی‌ تر‪ .‬هه‌ل‌و‬ ‫مه‌رج‌و دۆخ���ه‌كان گۆڕانكاریان به‌س���ه‌ردا هاتوە‌و‬ ‫وه‌كو جاران نه‌ماون‪ .‬پرس���یار‌و چاره‌سه‌ر‌و فۆرمه‌‬ ‫نوێكان جێگای‌ هاوچه‌ش���نه‌ كۆنه‌كانیان گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕویه‌كی‌ تره‌وه‌ (نوێبون) ته‌نها وه‌سفێكی‌ زه‌مانی‌‌و‬ ‫به‌دواداهاتنی‌ ماتماتیكیانه‌ی‌ كات‌و س���اتی‌ مێژویی‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ڵگری‌ ره‌هه‌ندێكی‌ مزگێنی‌ ده‌رانه‌‌و‬ ‫ئومێدبه‌خشینه‌وه‌ش بو‪ .‬واته‌ (نوێ‌) نوێبونه‌وه‌یه‌و‪،‬‬ ‫نوێبونه‌وه‌كه‌ش ئام���اژه‌ بە‌تێپه‌ڕاندنی‌ وه‌رزێكی‌ پڕ‬ ‫له‌و بێش���ومه‌‌و ئازار‌و نه‌هامه‌ت���ی‌ ده‌كات‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫هه‌مو ئ���ه‌م ئاماژانه‌ی‌ چه‌مكی‌ (نوێ‌) بە‌س���یفه‌تی‌‬ ‫تیگه‌یه‌كی‌ فكری‌‌و سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫هاوكات بو له‌گه‌ڵ‌ كۆمه‌ڵێ‌ هه‌وڵ‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‌‬ ‫جیه���ان‌و بە‌تایبه‌تی���ش له‌الیه‌ن به‌ش���ێ‌ له‌ناوه‌نده‌‬ ‫فك���ری‌‌و سیاس���ییه‌ لیبڕاڵه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ۆ دوباره‌‬ ‫پێناس���ه‌ كردنه‌وه‌ی‌ چه‌مكه‌كان‌و جیهان‌و هێزه‌كان‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ هێز‪.‬‬ ‫كه‌ به‌ش���ێ‌ له‌و هه‌واڵن���ه‌ له‌تیۆریاكانی‌ (كۆتایی‬ ‫مێ���ژو)‌و (به‌یه‌كدادان���ی‌ شارس���تانیتیه‌كان)ی‌‬ ‫(فۆكۆیاما‌و هینتگنتنگت���ۆن)دا‪ .‬الی‌ فۆكۆ نوێبون‬ ‫الن���ی‌ كه‌م ل���ه‌ڕوی‌ خۆڕێكخس���تنی‌ سیاس���یه‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌یشتبوە لوتكه‌كانی‌ كۆتایی خۆی‌‪.‬‬ ‫واته‌ مرۆڤایه‌تی‌ قس���ه‌ی‌ كۆتایی خۆی له‌جوانی‌‬ ‫سیستم كردوە كه‌ له‌لیبراڵیزمی‌ سیاسیدا به‌رجه‌سته‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬له‌چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م تێزه‌دا ئه‌وه‌ی‌ بۆ خه‌ڵكی‌‬ ‫م���اوه‌ ئه‌زمونكردن���ی‌ رێگایه‌كی‌ ن���وێ‌ نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ملگرتن���ه‌ بە‌رێگایه‌كی‌ تاقیك���راوه‌دا‪ ،‬که‌ له‌جوانی‌‌و‬ ‫نوێبون‌و بێ‌ كه‌موكوڕیدا ده‌دره‌وش���ێته‌وه‌‪ .‬هه‌رچی‌‬ ‫(هنتنگ���ون)‌و تیۆره‌كه‌ش���ی‌ بو‪ ،‬دوای‌ شكس���تی‌‬ ‫مێژویی كۆمۆنیزم له‌به‌رده‌م سه‌رمایه‌داریدا‪ ،‬هه‌وڵی‌‬ ‫دوباره‌ پێناس���ه‌كردنه‌وه‌ی‌ (كۆن‌و نوێ‌)‌و (جوانی‌‌و‬ ‫ناشرینی‌)یه‌كانی‌ جیهانی‌ پاش جه‌نگه‌ سارد‌و ملمالنێ‌‬ ‫ئایدۆلۆژیه‌كه‌ی‌ نێوان كۆمۆنیزم‌و سه‌رمایه‌داریداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و كردویه‌ت���ی‌ درێژه‌دان���ه‌ بە ‌به‌گه‌رمی‌‬ ‫هێش���تنه‌وه‌ی‌ ملمالنێكان بە‌هه‌ندێ‌ ده‌ستكاریه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ملمالن���ێ كلتوریه‌كان جێگای‌ ملمالنێ‌‬ ‫ئایدۆلۆژی���ه‌كان ده‌گرنه‌وه‌‌و تا راده‌یه‌كی‌ به‌رچاویش‬ ‫ئیسالم رۆڵی‌ خه‌نیم‌و میمڵ بۆ خۆرئاوا ده‌بینێت‪ .‬بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆرئاوا‌و بە‌تایبه‌تیش ئه‌مریكا له‌و روانگه‌‌و‬ ‫به‌و رۆڵدانه‌ ئایدۆلۆژی‌‌و سیاسیه‌ بە‌ئیسالم پاساوی‌‬ ‫سیاس���ه‌ته‌كانی‌ خۆی‌ بدات‌و یه‌كگرتویی ناوخۆیی‬ ‫بپارێزێت‪.‬‬ ‫گ���ه‌ر واز له‌م بابه‌ته‌ بێنین‌و ل���ه‌م‌چوارچێوه‌یدا‬ ‫بگه‌ڕێینه‌وه‌ ب���ۆ چه‌مكی‌ (عێراقی‌ نوێ‌)‪ ،‬ده‌بینین‪،‬‬ ‫له‌ژێر كاریگ���ه‌ری‌ ئه‌و قه‌زای���ه‌دا نێوه‌ڕۆكی‌ خۆی‌‬ ‫په‌یداك���ردوە‪ .‬روخانی‌ رژێمی‌ س���ته‌مكاری‌ به‌عس‪،‬‬ ‫وه‌ك یه‌كێ‌ له‌س���ه‌خترین قه‌اڵكانی‌ ناس���یۆنالیزمی‌‬ ‫سه‌ركوتكار‌و هه‌مه‌الیه‌نه‌ خوازی‌ عه‌ره‌بی‌‪ ،‬روداوێكی‌‬ ‫گه‌وره‌‌و مێژویی ناوچه‌كه‌ بو‪ ،‬عێراقیه‌كان بە‌تایبه‌تیش‬ ‫ئه‌وانه‌یان كه‌ جه‌زره‌به‌ی‌ زۆریان به‌ده‌ست به‌عسه‌وه‌‬ ‫چه‌شتبو بە‌جوانی‌ هه‌ستیان بە‌جیاوازیه‌كانی‌ نێوان‬ ‫عێراق���ی‌ كۆن‌و نوێ‌ ده‌كرد‪ .‬هه‌م���وان به‌نیاز بون‪،‬‬ ‫عێراق���ی‌ نوێ‌ ببێت���ه‌ چوارچێوه‌یه‌ك ب���ۆ ژیانێكی‌‬ ‫جیاواز‪ ،‬فۆرمێ‌ له‌ژیانكردن‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و حوكمڕانی‌‬ ‫بێته‌ كای���ه‌وه‌ دابڕان له‌گه‌ڵ‌ عێراق���ی‌ كۆندا بكات‪،‬‬ ‫كه‌ عێراق���ی‌ دیكتاتۆریه‌ت‌و ب���ە‌زۆر وه‌ك لێكردن‌و‬ ‫سه‌ركوت‌و خۆسه‌پاندن‌و نادادپه‌روه‌ری‌‌و بااڵده‌ستی‌‬ ‫شوناسی‌ پێكهاته‌‌و ئایدۆلۆژیا‌و حیزبێكی‌ دیاریكراو‬ ‫ب���و‪ .‬عێراقی‌ ك���ون‪ ،‬بە‌ناو هی‌ هه‌م���وان بو‪ ،‬ده‌نا‬ ‫بە‌كرده‌وه‌ ب���ۆ به‌ش���ێكی‌ به‌رچاو له‌دانیش���توان‌و‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ رێپێدان‌و ئه‌ش���كه‌نجه‌‌و سزاخانه‌ بو‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ده‌ستوری‌ عێراقیش���یان نوسیه‌وه‌‌و دواتر‬ ‫په‌س���ه‌ندكرا‪ ،‬له‌پێشه‌كی‌ ده‌س���توره‌كه‌دا باس له‌م‬ ‫عێراق���ه‌ نوێیه‌ ده‌ك���ه‌ن‌و تیایدا هاتوە ده‌س���تمان‬ ‫دایه‌ ده‌س���تی‌ یه‌كتر بۆ دروستكردنی‌ عێراقی‌ نوێ‌‪.‬‬ ‫عێراقی‌ داهات���و‪ ،‬به‌بێ‌ كه‌ڵكه‌ڵ���ه‌ی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫ره‌گه‌زپه‌رس���تی‌‌و گرێی‌ ناوچه‌په‌رستی‌‌و جیاكاری‌‌و‬ ‫دورخستنه‌وه‌ی‌ ده‌س���توری‌ كۆماری‌ عێراقی‌ فیدڕاڵ‌‬ ‫‪ ،2012-2005‬الپ���ەرە‪ 78‬الی‌ ئه‌مریكیه‌كانیش‪ ،‬النی‌‬ ‫كه‌م ئ���ه‌وه‌ی‌ رایانده‌گه‌یاند‪ ،‬عێراق���ی‌ بونی‌ ئاماژه‌‬

‫بو‪ ،‬بۆ هه‌وڵێكی‌ س���ه‌ر‌و مر ب���ۆ بنیاتنانی‌ واڵتێك ‌ی‬ ‫سه‌قامگیر‌و سیس���تمێكی‌ دیموكراسی‌ گه‌شه‌ كردو‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانێكی‌ ئابوری‌‪ .‬بە‌جۆرێ���ك عێراق ببێته‌‬ ‫نمون���ه‌ بۆ هه‌مو ناوچه‌كه‌‌و ئه‌زمونێكی‌ پێش���ه‌نگ‌و‬ ‫سه‌رمه‌ش���ق‪ .‬له‌ڕاستیش���دا بە‌گوێ���ره‌ی‌ هه‌ن���دێ‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌‪ ،‬واڵتانی‌ نادیموكراتی‌ ناوچه‌كه‌ش‪ ،‬ئه‌م‬ ‫په‌یام���ه‌و گۆڕانكاریه‌كانی���ان به‌هه‌ند هه‌ڵگرن‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ كه‌وتنه‌ خۆیان‌و نه‌خش���ه‌یان دانا بۆ تێكدانی‌‬ ‫دۆخه‌كه‌و ته‌قاندن���ه‌وه‌ی‌ ناكۆكیه‌كان‌و تێكه‌ڵكردنی‌‬ ‫ئه‌وراقه‌كان‪ .‬تا كار گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی‌ بە‌ده‌ستپێكردنی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌ له‌(‪‌)2006‬و شااڵوه‌كانی‌ ترس‌و‬ ‫تۆقاندن‌و ره‌ش���كوژی‌ بۆ سه‌ر یه‌كتر‪ ،‬عێراقی‌ نوێ‌‬ ‫رۆڵی‌ پێچه‌وانه‌ی‌ گێڕا‪ ،‬واته‌ بو به‌و نمونه‌ی‌ گه‌النی‌‬ ‫تر سڵ‌ له‌گۆڕانكاری‌ بكه‌نه‌وه‌‪ .‬یاخود النیكه‌م ئاوات‬ ‫بە‌دۆخی‌ عێراق نه‌خوازن‪ .‬الی‌ به‌ش���ێ‌ له‌خه‌ڵكیش‬ ‫لەس���ایه‌ی‌ رژێمی‌ دكتاتۆری‌ پێش���و بە‌باش���تر بۆ‬ ‫ژیان وێن���ا بكه‌ن‪ .‬هه‌رچی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ بە‌كورده‌وه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬عێراق���ی‌ نوێ‌ س���ه‌باره‌ت بە‌‌ئه‌و له‌س���اڵی‌‬ ‫(‪‌)1991‬و دوای‌ راپه‌ڕینه‌ك���ه‌ی‌ گه‌لی‌ كوردس���تان‬ ‫ده‌س���تی‌ پێكردبو‪ ،‬گۆڕانكاریه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ به‌شێ‌‬ ‫له‌قه‌ڵه‌مڕه‌وه‌كانی‌ كوردس���تانی‌ باش���وری‌ خستوە‬ ‫بنده‌س���ت كورد خۆی���ه‌وه‌و فۆرمێ���ك له‌حوكمڕانی‌‬ ‫خۆماڵیشیان به‌هه‌مو هه‌ڵكشان‌و داكشانیه‌كانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫تیا دامه‌زراندبو‪ ،‬دوای‌ س���اڵی‌ (‪)2003‬ش كه‌ رژێم‬ ‫هه‌ره‌سیهێنا‪ ،‬كورد جارێكیتر رونی‌ كرده‌وه‌ به‌غداو‬ ‫به‌ش���داری‌ له‌بیناكردنه‌وه‌ی‌ عێراقی‌ نوێدا كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫دیاره‌ وه‌ك دواتر باسی‌ ده‌كه‌ین به‌شی‌ له‌نوێبونه‌كه‌ی‌‬ ‫جگه‌ له‌ئارایش���تێكی‌ خەڵه‌تێن���ه‌ر هیچی‌ تر نه‌بو‪.‬‬ ‫ك���ورد رۆڵێكی‌ چاالكی‌ له‌نوس���ینه‌وه‌ی‌ دەس���تورو‬ ‫په‌س���ه‌ندكردنیدا گێڕا‪ ،‬به‌ش���داری‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫كردو‪ ،‬دڵخۆش بو به‌و پۆستانه‌ی‌ وه‌ریده‌گرتن‌و پێی‌‬ ‫وابو‪ ،‬له‌ڕێگای‌ ئه‌وه‌وه‌ ده‌توانێ ده‌ستكاری‌ ماهیه‌تی‌‬ ‫قه‌واره‌ی‌ عێراق بكات‌و رێگ���ری‌ له‌دوباره‌ بونه‌وه‌ی‌‬ ‫كاره‌ساته‌كان بگرێت‪.‬‬ ‫ئاكامێك���ی‌ راس���ته‌وخۆی‌ به‌ش���داریكردنی‌‬ ‫كوردی���ش له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ عێراق���دا ئه‌وه‌ بو كه‌‬ ‫(بە‌ره‌زامه‌ندی‌ خۆی‌) ره‌وایه‌كی‌ سیاس���ی‌‌و یاسایی‬ ‫بە‌پرۆس���ه‌ی‌ دوباره‌ دامه‌زراندن���ه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تێكدا‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ دوایی بچێت له‌هه‌م���ان ده‌وڵه‌ت داوای‌‬ ‫مافه‌كان���ی‌ بكات! د‪.‬بورهان یاس���ین عێراقی‌ دوای‌‬ ‫سه‌دام‌و چاره‌نوسی‌ باش���وری‌ كوردستان‪ /‬ال ‪180‬‬ ‫له‌كاتێك���دا عێراقی‌ نوێ‌ چوارچێوه‌یه‌كی‌ نوێ‌ بو بۆ‬ ‫په‌راوێزخستنی‌ ناسنامه‌ی‌ كورد له‌داهاتودا‪ .‬هه‌مان‬ ‫سه‌رچاوه‌ی‌ پێشوو ال ‪.160‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زۆری‌ پ���ێ‌ نه‌چ���و ك���ه‌ عێراق���ی‌ نوێ‌‪،‬‬ ‫به‌شێكی‌ به‌رچاوی‌ هه‌ر ناو بو‪ ،‬رونیش بوە واقیعی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌چوارچێوه‌ی‌ ئ���ه‌م عێراقه‌‬ ‫نوێی���ه‌دا‪ ،‬به‌رهه‌م���ی‌ قۆناغی‌ راب���ردو دیفاكتۆیه‌‪.‬‬ ‫هه‌رگیز چوارچێوه‌یه‌كیش نیه‌ بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كورد‪ .‬چونكه‌ چاره‌س���ه‌ری‌ ریش���ه‌یی‌و‬ ‫عادیالنه‌ی‌ ئه‌م كێش���ه‌یه‌ به‌ده‌ر له‌دیاریكردنی‌ مافی‌‬ ‫چاره‌ن���وس‌و قه‌واره‌ی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی نیش���تیمانی‌‬ ‫مه‌حاڵه‌‪ .‬فیدراڵیزم ئه‌وپ���ه‌ڕی‌ ده‌توانرێت بە‌نیمچه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ر له‌قه‌ڵه‌م بدریت‪ .‬زۆربه‌ی‌ هێزه‌ س���ونی‌‌و‬ ‫شیعه‌كان‪ ،‬له‌بنه‌ڕه‌تدا باوه‌ڕیان بە‌فیدڕاڵیه‌ت نه‌بو‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رویدا‌و له‌ده‌س���توردا چه‌س���پی‌‪ ،‬بە‌پێداگری‌‬ ‫الیه‌نی‌ كوردی‌‌و به‌هۆی‌ به‌ش���دارینه‌كردنی‌ س���وننه‌‬ ‫له‌نوسینه‌وه‌ی‌ دەستور‌و هه‌ل‌و مه‌رجه‌ تایبه‌تیه‌كه‌وه‌‬ ‫بو‪ ،‬نه‌ك دیدگای‌ سیاس���ی‌‌و قه‌ناعه‌تی‌ ئه‌وان‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ هه‌رگیز نه‌یانهێشت عێراق ببێت بە‌ده‌وڵه‌تێكی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ی فیدرالی‌و رێگایان له‌هه‌مو ئه‌و هه‌واڵنه‌‬ ‫گ���رت كه‌ بە‌نی���ازی‌ دروس���تكردنی‌ هه‌رێ���م دران‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا مافێكی بێ‌ ئه‌مالو ئ���ه‌والی‌ پارێزگاكان‬ ‫بو‪ ،‬رێ‌‌و شوێنه‌كانیش���ی دیاریك���را بون‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌رده‌خات ك���ه‌ زۆرینه‌ی‌ تایف���ی‌ له‌عێراقدا‬ ‫گه‌رچ���ی‌ بە‌رواڵه‌ت به‌ش���دراییان له‌نوس���ینه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���توردا كردبو‪ ،‬به‌اڵم وا بیری���ان ده‌كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫دۆخێكی‌ دیاریكراو به‌سه‌ریدا سه‌پاندون‌و ده‌خوازن‬ ‫له‌ژێ���ر ب���اری‌ ده‌ربچن‪ .‬دی���اره‌ زۆرب���ه‌ی‌ نوخبه‌ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداری‌ سوننه‌ش له‌وان باش���تر نیه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و كۆت‌و به‌ندانه‌ی‌ له‌ده‌س���توردا بۆ هه‌مواركردنی‌‬ ‫دیاریك���راوه‌‪ ،‬بە‌تایبه‌تیش ن���ا رازی‌ بونی‌ (‪)3/2‬ی‌‬ ‫سێ‌ پارێزگا له‌كاتی‌ هه‌وڵێكی‌ له‌و جۆره‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌مه‌رجگرتنی‌ رازیبون���ی‌ په‌رله‌مانی‌ هه‌رێمه‌كان‪،‬‬ ‫له‌و مه‌س���ه‌النه‌ی‌ په‌یوه‌ستن بە‌ده‌سه‌اڵتی‌ ئه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫كارێكیان كردوە‪ ،‬كارێكی‌ ئاسان نه‌بێت‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ له‌س���ااڵنی‌ راب���ردودا‪ ،‬په‌نای���ان بردۆته‌‬ ‫به‌ر هه‌وڵدان بۆ ملنه‌دان به‌نه‌چه‌س���پاندنی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫ماده‌ی‌ دەس���تور به‌بیانوی‌ جۆراوجۆرو گرتنه‌پێشی‌‬ ‫سیاسه‌تی‌ ده‌س���تی‌ ده‌س���تی‌ پێكردن‌و فێڵكردن‪.‬‬ ‫مافی‌ دامه‌زراندنی‌ هه‌رێم س���ه‌باره‌ت به‌سوننه‌كان‌و‬

‫فیدراڵیزم ئه‌وپه‌ڕ ‌ی‬ ‫ده‌توانرێت بە‌نیمچه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫بدریت‪ .‬زۆربه‌ی‌ هێزه‌‬ ‫سونی‌‌و شیعه‌كان‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا باوه‌ڕیان‬ ‫بە‌فیدڕاڵیه‌ت نه‌بو‬ ‫ته‌نان���ه‌ت هه‌ن���دێ‌ له‌ش���یعه‌كان‌و م���اده‌ی‌ (‪)140‬‬ ‫سه‌باره‌ت بە‌ناوچه‌ جیناكۆكه‌كان سه‌باره‌ت بە‌كورد‌و‬ ‫گه‌ل���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬دو نمونه‌ی‌ زه‌ق���ی‌ ئه‌و جۆره‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ نادروس���ته‌ بون له‌گه‌ڵ‌ دەستور‪ .‬له‌الیه‌كی‌‬ ‫تره‌وه‌ له‌ب���ه‌ر دۆخی‌ ناوخۆ‌و ملمالنێ���ی‌ خوێناوی‌‬ ‫س���وننه‌‌و ش���یعه‌‌و دواتر س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ (داعش)‌و‬ ‫ده‌ركه‌وته‌كانی‌‪ ،‬چاوپۆش���یان له‌هه‌ندێ‌ شتی‌ كورد‌و‬ ‫هه‌رێم كرد‪ ،‬كه‌ نه‌ده‌چون ‌ه چوارچێوه‌ی‌ ده‌ستوره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وێنه‌ی‌ واقیعی‌ دیفاكت���و له‌ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‪.‬‬ ‫له‌دۆخێكی‌ له‌و جۆره‌شدا به‌شێكی‌ گرنگ له‌په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێ���وان هه‌رێم‌و به‌غدا هێز‌و هاوكێش���ه‌ی‌ هێز رێكی‬ ‫ده‌خست‪ ،‬نه‌ك دەستور‌و یاسا‪ .‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێستا‬ ‫ده‌یبینین‪ ،‬په‌نا بردنه‌وه‌یه‌به‌ر هێزی‌ زبر بۆ یه‌كالیی‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ كێش���ه‌كان‪ ،‬كه‌ خه‌س���ڵه‌تێكی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫پێناس���ه‌كردن‌و جیاكردنه‌وه‌ی‌ عێراقی‌ كۆن بو‪ ،‬هه‌ر‬ ‫وه‌ها مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ (انتقاء) یانه‌یه‌له‌گه‌ڵ‌ دەس���تور‪،‬‬ ‫ك���ه‌ زه‌قتری���ن ئام���اژه‌ی‌ كۆتایی هاتن���ی‌ عێراقی‌‬ ‫نوێیه‌‪ .‬ئه‌و عێراقه‌ی‌ ك���ه‌ بە‌كرده‌وه‌ جگه‌ له‌هه‌ندێ‌‬ ‫س���یما‌و ده‌ركه‌وته‌ی‌ ه���ه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ دروس���ت‬ ‫نه‌بوبو‪ ،‬هێنده‌ی‌ الفلێدان‌و دروش���م‌و بۆ هه‌ندێكیش‬ ‫ئاواتخواستن بو‪ ،‬واقیعێكی‌ به‌رجه‌سته‌ی‌ دەستوریی‪،‬‬ ‫دام‌و ده‌زگای���ی‌و ئه‌خالقی‌ نه‌بو‪ .‬چونكه‌ گه‌ر قوڵتر‬ ‫بی���ر بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬له‌س���ایه‌ی‌ نه‌بونی‌ ناس���نامه‌یه‌كی‌‬ ‫عێراقی‌ یه‌كگرت���و‪ ،‬قوڵبونه‌وه‌ی‌ ملمالنێ‌ مه‌زهه‌بی‌‌و‬ ‫تایه‌فیه‌كان‌و چاره‌سه‌رنه‌كردنی‌ كێشه‌ی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌‬ ‫له‌مێژینه‌‌و ئاماده‌نه‌بون بۆ جێ‌ به‌جێ‌ كردنی‌ ماده‌ی‌‬ ‫(‪ )140‬وه‌ك به‌ركه‌وته‌یه‌كی‌ دەس���توریی‪ ،‬ناتوانین‬ ‫باس له‌حاڵی‌ عێ���راق وه‌ك به‌ركه‌وته‌یه‌كی‌ ئازاد بۆ‬ ‫گه‌لێكی‌ پێكه‌وه‌بوی‌ ئازاد بكه‌ین‪ ،‬عێراق نیشتیمان‬ ‫نه‌ماوه‌‌و نیشتیمانیش نه‌بوە‪ ،‬پێكهاته‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫ن���اوی‌‌و سروش���تی‌ بیركردنه‌وه‌‌و كلتوری‌ سیاس���ی‌‬ ‫نوخبە‌‌ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانی‌ ناویشی‌ بە‌درێژایی مێژوی‌‬ ‫نوێ‌‌و هاوچه‌رخ‌و ئێستاشی‌ له‌گه‌ڵدا بێت‪ ،‬كارێكیان‬ ‫كردوە‪ ،‬كه‌ مانه‌وه‌ی‌ عێراق ببێته‌ به‌رهه‌می‌ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫عه‌قڵیه‌تێكی‌ ده‌س���ه‌اڵتدار كه‌ بڕوای‌ بە‌به‌كارهێنانی‌‬ ‫هێ���ز له‌و پێناوه‌دا هه‌بێ���ت‪ ،‬بە‌واتای‌ ئه‌وه‌ی‌ عێراق‬ ‫وه‌ك قه‌واره‌‌و ده‌وڵه‌ت بە‌ئامانج بزانێ‌‌و پێكهاته‌كانی‌‬ ‫ناوی‌‌و هاواڵتیانی‌ ببنه‌ ئامراز له‌م پێناوه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش وایكردوە‪ ،‬مانه‌وه‌ی‌ س���ه‌روه‌ری‌ عێراق‬ ‫بە‌یه‌كگرتویی‪ ،‬یه‌كس���ان بێت بە‌لێدانی‌ س���ه‌روه‌ری‌‬ ‫مرۆڤ وه‌ك تاك‌و هاواڵتی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها لێدانی‌ به‌ش���ێ‌‬ ‫له‌پێكهاته‌كانی‌ ناوی‌‪ .‬كێش���ه‌ی‌ عێراق له‌ئێس���تادا‪،‬‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ك���ی‌ خێرای���ه‌ بۆ عێراقی‌ ك���ۆن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بە‌س���یما‌و ئادگارێكی‌ نوێوه‌‪ .‬به‌كارهێنانی‌ هێز دژی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانیش به‌و شێوه‌ چاوه‌ڕواننه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌هێڵ���ی‌ جیاكه‌ره‌وه‌ی‌ نێوان دو قۆناغی‌ داده‌نرێت‪،‬‬ ‫كه‌ بە‌رواڵه‌ت‌و له‌ناچاریدا ناوی‌ قۆناغی‌ لێ‌ ده‌نێین‪.‬‬ ‫قۆناغ���ێ‌ كه‌ ب���اس له‌عێراق���ی‌ ن���وێ‌‌و به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ژیان���ی‌ ئاش���تیخوازانه‌‌و رێز له‌ماف���ی‌ پێكهاته‌كان‬ ‫ده‌كرا‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ قۆناغێ‌ كه‌ راش���كاوانه‌ بانگه‌شه‌ بۆ‬ ‫عێراقێكی‌ ناوەندیی‌ به‌هێز ده‌كرێ‌‪ ،‬له‌و پێناوه‌ش���دا‬ ‫س���ڵ‌ له‌به‌كارهێنانی‌ هێز‌و په‌یڕه‌وكردنی‌ سیاسه‌تی‌‬ ‫ملكه‌چكردنی‌ بە‌زۆر ناكرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫ده‌یبینین‪ ،‬هیچ نیه‌ جگه‌ له‌هاتنه‌ سه‌ر ناوی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌قواڵیی‌و بن���ی‌ گۆمێكی‌ لیخندا ب���و‪ ،‬ئه‌گه‌ر زیاد‬ ‫له‌پێویس���تیش توشی‌ ش���ۆك بوین‪ ،‬بۆ هه‌ندێكمان‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ به‌باوه‌ڕبونم���ان به‌حیكایه‌ت���ی‌ عێراقی‌‬ ‫نوێوه‌ هه‌یه‌‪ .‬بۆ هه‌ندێكی‌ تریشمان به‌ره‌نجامی‌ ئه‌و‬

‫گۆشەیەکە د‪.‬شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س ده‌ینوسێت‬

‫دۆخه‌ بو كه‌ ئاماژه‌ به‌دروس���تنه‌بونی‌ كوردس���تانی‌‬ ‫نوێ‌‌و خێرایی ئه‌و داڕمانه‌ س���ه‌ربازی‌‌و سیاسیه‌ بو‬ ‫كه‌ بینیمان‪.‬‬ ‫ئاماده‌یی بۆ به‌كارهێنان���ی‌ هێزیش به‌و جۆره‌ی‌‬ ‫بینیمان دژ بە‌هه‌رێمی‌ كوردستان‌و ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌شه‌‬ ‫كردن له‌قه‌واره‌ی‌ سیاسی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئاماژه‌یه‌ بە‌هه‌ندێ‌‬ ‫ش���تی‌ بونیادیتر‪ ،‬بە‌حوكمی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫هێز س���ه‌رخان‌و ده‌ركه‌وته‌‌و به‌ره‌نجامه‌‪ .‬به‌ره‌نجامی‌‬ ‫ش���ێوازێكی‌ دیاریك���راو له‌بیركردنه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬فه‌زای‌‬ ‫جه‌نگی‌ داعش���یش هێنده‌ی‌ ت���ر دۆخه‌كه‌ی‌ خراپتر‬ ‫كرد‪ ،‬له‌ڕویه‌كه‌وه‌ جه‌نگه‌كه‌ وێرانیه‌كی‌ گه‌وره‌‌و له‌به‌ر‬ ‫یه‌كهه‌ڵته‌كانی‌ ناوچه‌ سوننه‌نشینه‌كانی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ بۆ چه‌ندین س���اڵ‌ ده‌ركه‌وت‌و ئاس���ه‌واره‌كانی‌‬ ‫درێژه‌یان ده‌بێت‌و بارگرانیه‌كی‌ گه‌وره‌ش���ی‌ دروست‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫له‌ رویه‌كی‌ تره‌وه‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ داعش بوە هۆی‌‬ ‫الوازكردنی‌ به‌ش���ێ‌ له‌دام‌و ده‌زگاكانی‌ عێراقی‌ نوێ‌‌و‬ ‫له‌وانه‌ش دامه‌زراوه‌ی‌ سوپا‪ ،‬هێمای‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌ش‬ ‫دامه‌زراندنی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبیه‌ وه‌ك هێزێكی‌ خاوه‌ن‬ ‫كارنامه‌ی‌ ئایدیۆلۆژی‌‌و مه‌زهه‌بی‌‌و تایه‌فه‌گه‌ری‌‪ .‬كه‬ ‫‌ده‌رگایه‌ك���ه‌ بۆ رزگاربون له‌و ك���ۆت‌و به‌ندانه‌ی‌ كه‌‬ ‫دەس���تور به‌س���ه‌ر چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌‌و به‌كارهێنانی‌‬ ‫س���وپای‌ عێراقدا دیاریكردوە‪ ،‬كه‌ به‌و جۆره‌ ئاسان‬ ‫نی���ه‌ بتوانرێ‌ بكرێته‌ ئامرازی‌ ملمالنێی‌ تایه‌فگه‌ری‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‌و هه‌رێماتیه‌كانی‌ ناوچه‌ك���ه‌‪ .‬ئه‌م هێزه‌‬ ‫بە‌حوكم���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ چه‌ترێكه‌ ب���ۆ ره‌وایه‌تیدانێكی‌‬ ‫یاس���ایی بە‌واقیعێكی‌ قمیلیش���اگه‌ری‌‌و بونی‌ ده‌یان‬ ‫ملیشیای‌ چه‌كدار سه‌ر بە‌هێز‌و ناوه‌نده‌ سیاسیه‌كان‪،‬‬ ‫ك���ه‌ وا ده‌كات كۆنترۆڵ‌ ك���ردن‌و ئاڕاس���ته‌كردنی‌‬ ‫له‌الیه‌ن س���ه‌ركرده‌ی‌ هێ���زه‌ چه‌كداره‌كانه‌وه‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫نیازی‌ پاك‌و پابه‌ندبون بە‌ده‌ستوریش���ه‌وه‌ له‌ئارادا‬ ‫بێت‪ ،‬كارێكی‌ ئاس���ان نابێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها وا ده‌كات‬ ‫ئه‌زمونی‌ دیموكراس���ی‌ عێراق‪ ،‬هێنده‌ی‌ تر بكه‌وێته‌‬ ‫به‌ر مه‌ترسیه‌وه‌‪ .‬له‌سۆنگه‌ی‌ زه‌مینه‌ سازبونی‌ زیاتر‬ ‫ب���ۆ تێكه‌ڵبونێكی‌ نوێی‌ سیاس���ه‌ت بە‌توندوتیژی‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا یه‌كێ‌ له‌ئه‌ركه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كانی‌ دیموكراسی‌‬ ‫كۆتای���ی هێنان���ه‌ بە‌توندوتیژی‌ فیزیك���ی‌ له‌ژیانی‌‬ ‫سیاس���یدا‪ .‬بە‌گوته‌ی‌ بیرمه‌ند‌و سیاس���ه‌تمه‌تداری‌‬ ‫تونسیش (مونیسیف مه‌رزوقی‌) مۆدێلی‌ دیموكراسی‌‬ ‫عێراق له‌جیاتی‌ هه‌ڵمژین‌و وشككردنی‌ سه‌رچاوه‌كانی‌‬ ‫توندوتیژی‌ ده‌یانگه‌ش���ێنێته‌وه‌‌و به‌هێزیان ده‌كات!‬ ‫انهاء الثورة یا موالی‌ ص ‪ ، 149‬هه‌روه‌ها هه‌ر وه‌ك‬ ‫ئ���ه‌و له‌هه‌مان كتێبدا ئاماژه‌ی‌ پێك���ردوە‌و بە‌یه‌كێ‌‬ ‫له‌سیما شێواوه‌كانی‌ واقیعی‌ عه‌ره‌بی ده‌ستنیشانی‌‬ ‫كردوە‪ ،‬واقیعی‌ عێراقی‌ له‌ئێستادا كه‌وتۆته‌ به‌رده‌م‬ ‫هاوكێشه‌ی‌‪ :‬یان سته‌مكاری‌‪ ،‬یاخۆد دیموكراسیه‌كی‌‬ ‫ش���ێواو‪ .‬بە‌حوكمی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ بون���ی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫رواڵه‌تی‌ دیموكراسیدا‪ ،‬له‌سۆنگه‌ی‌ بونی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ناعه‌داله‌تیه‌ك���ی‌ زۆر‪ ،‬كه‌ڵكه‌ڵ���ه‌ی‌ دواكه‌وتوان���ه‌ی‌‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌‪ ،‬به‌كارهێنانی‌ هێز بۆ به‌الداخس���تنی‌‬ ‫كێشه‌ سیاسه‌كان‪ ،‬بااڵده‌ستی‌ عه‌قڵی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی‪ ،‬نه‌بونی‌ ناس���نامه‌یه‌كی‌ نیش���تیمانی‌‬ ‫یه‌كگرتو‪ ،‬ده‌س���تێوه‌ردانی‌ ده‌ره‌كی‌‌و زۆر شتی‌ تر‪،‬‬ ‫ئه‌زمونه‌كه‌ له‌پاشه‌كش���ه‌دایه‌‪ .‬خ���ودی‌ بیكردنه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ڵته‌كاندن‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ ده‌ستوری‌ عێراق‌و‬ ‫سه‌ندنه‌وه‌ی‌ مافه‌ ده‌ستوریه‌كانی‌ گه‌لی‌ كوردستان‌و‬ ‫هه‌مواركردنی‌ دەستور بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‪ ،‬ئاماژه‌یه‌كی‌‬ ‫زه‌قه‌ به‌و پاشه‌كش���ه‌یه‌‪ .‬كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر عێراقی نوێ‌‬ ‫ئاماژه‌ بوبێت به‌‪:‬‬ ‫ چه‌سپاندنی‌ پایه‌كانی‌ دیموكراسی‌‌و بون بە‌مۆدێل‬‫بۆ ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫ كۆتاییهێنان بە‌بااڵده‌ستی‌ مه‌زهه‌بی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‪.‬‬‫ دورخس���تنه‌وه‌ی‌ هێزه‌ چه‌ك���داره‌كان له‌ملمالنێی‌‬‫سیاسی‌‪.‬‬ ‫ ته‌وافوق���ی‌ نێ���وان پێكهات���ه‌كان‌و ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‬‫زۆرینه‌ی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‪.‬‬ ‫ بە‌یه‌كه‌وه‌ ژیانی‌ ئاشتیانه‌‌و ئازادانه‌‌و ئاره‌زومه‌ندانه‌ی‌‬‫نێوان پێكهاته‌كان‌و هاواڵتیان‪.‬‬ ‫ چه‌س���پاندنی‌ پایه‌كانی‌ فیدرالیزم‌و ده‌سه‌اڵتێكی‌‬‫ناناوه‌ندی‌‪.‬‬ ‫ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌كانی‌ عێراقی‌ كۆن له‌وانه‌ش‬‫كێشه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و تایه‌فه‌گه‌ری‌‪.‬‬ ‫ بە‌مه‌رج���ه‌ع دانان���ی‌ ده‌س���تور‌و چه‌س���پاندنی‌‬‫بە‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ عادیالن���ه‌‌و دور له‌لۆژیك���ی‌ هێ���ز‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ گوڵبژێرانه‌ له‌گه‌ڵ‌ مادده‌كانی‌‪.‬‬ ‫ پارێزگاریكردن له‌مافه‌كانی‌ مرۆڤ‌و هاواڵتی‌‪.‬‬‫ كۆتاییهێن���ان بە‌گه‌نده‌ڵی‌‌و خ���راپ به‌كارهێنانی‌‬‫ده‌سه‌اڵت‌و ناعه‌داله‌تی‌‪.‬‬ ‫ گه‌ش���ه‌پێدانی‌ ئاب���وری‌‌و ده‌س���ته‌به‌ركردنی‌‬‫خۆشگوزه‌رانی‌‪.‬‬ ‫‪ -‬دژایه‌ت���ی‌ تون���دڕه‌وی‌‌و گیان���ی‌ تۆڵه‌كردن���ه‌وه‌‌و‬

‫خۆس���ه‌پاندن‌و پاكتاوكردن‌و ملپێكه‌چكردنی‌ بە‌زۆر‪.‬‬ ‫ئه‌وا بە‌چێوه‌یه‌كی‌ گش���تی‌ واقیعی‌ ئێس���تای‌ عێراق‬ ‫له‌هه‌مو ئه‌م ئاس���تانه‌دا ئاماژه‌ی���ه‌ بە‌بونی‌ قه‌یران‌و‬ ‫چه‌قبه‌ستویی‌و پاشه‌كشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م دۆخ‌و واقیعه‌ش هه‌رێم‌و گه‌لی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫هێز‌و ده‌سته‌بژێره‌ سیاس���یه‌كانی‪ ،‬ده‌خاته‌ به‌رده‌م‬ ‫پرسیار‌و هه‌ڵوێس���ته‌كردن‌و لێپرس���راوێتی‌ نوێوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ل‌و مه‌رجی‌ دوای‌ ریفراندۆم‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ژێر به‌ڕه‌ بو‬ ‫هێنایه‌ سه‌ر به‌ڕه‌‪ ،‬هه‌ناوبینیه‌كی‌ گرنگی‌ بۆ سیستم‌و‬ ‫ده‌س���ته‌بژێری‌ حوكمڕان‌و هێزه‌ سیاسیه‌كانی‌ عێراق‬ ‫ك���رد‪ .‬ئه‌ودیوی‌ رووداوه‌كان‪ ،‬واته‌ نیاز‌و مه‌به‌س���ته‌‬ ‫ش���اراوه‌كان‌و ژێرخانه‌ فكریه‌كانی‌ ت���ا رادده‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر خس���ته‌ روو‪ .‬بە‌جۆرێ���ك كه‌ عێ���راق‌و ئێمه‌ش‬ ‫پێویس���تیمان بە‌دوب���اره‌ پێناس���ه‌كردنه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویس���تمان بە‌پرسیار له‌خۆكردنی‌ نوێیه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رده‌م واقیعێكدا كه‌ متمانه‌ بە‌دەستور‌و متمانه‌ی‌‬ ‫نێوان كورد‌و به‌ش���ه‌كه‌ی‌ تری‌ عێ���راق‌و دام‌و ده‌زگا‬ ‫ناوه‌ندیه‌كان هێزه‌ سیاسیه‌كانی‌ تا ئاستێكی‌ زۆر الواز‬ ‫بوە‪ ،‬ره‌نگه‌ توندتر بونی‌ ملمالنێ‌ هه‌رێمایه‌تیه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌‌و ئاڵۆزتربونیش���یان‪ ،‬كارێ‌ بك���ه‌ن‪،‬‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێ‌ له‌هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌ عێراق‬ ‫به‌ره‌و حوكمی‌ زۆرین���ه‌ی‌ تایه‌فی‌‌و وه‌النانی‌ بنه‌مای‌‬ ‫ته‌وافوق به‌رن‪ .‬ئه‌وه‌ش یه‌كس���انه‌ بە‌به‌كارهێنانێكی‌‬ ‫ئامرازیانه‌ی‌ په‌رله‌مان له‌ملمالنی‌ سیاس���یه‌كان‌و بێ‌‬ ‫ناوه‌ڕۆك بونی‌ به‌ش���داری‌ ك���ورد له‌دامه‌زراوه‌كانی‌‬ ‫به‌غدا‪ .‬هه‌روه‌ها رونبوە كه‌ ئاڕاسته‌ی‌ بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زۆرین���ه‌وه‌ی‌ تایه‌فی‌ له‌عێراق‌و ته‌نان���ه‌ت زۆرینه‌ی‌‬ ‫هێ���زه‌ عه‌ره‌بی���ه‌كان بە‌جی���اوازی‌ ناس���نامه‌ی‌‬ ‫تایه‌فیانه‌وه‌‪ ،‬كاركردنه‌ بۆ زیاتر له‌قاڵبدانی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫رێگ���ری‌ له‌چاره‌س���ه‌رێكی‌ دادپه‌روه‌ران���ه‌ی‌ ناوچه‌‬ ‫ج���ێ‌ ناكۆك���ه‌كان‌و ته‌نانه‌ت هه‌وڵدان ب���ۆ دابڕینی‌‬ ‫یه‌كجاری���ان له‌كوردس���تان‪ .‬له‌ڕوویه‌ك���ی‌ ت���ره‌وه‌‬ ‫ناس���یۆنالیزمی‌ عێراقی‌ كه‌ له‌جه‌وهه‌ردا بە‌حوكمی‌‬ ‫مێژو سروش���ت‌و پێكهاته‌ی‌ دژه‌ كورده‌‪ ،‬له‌به‌رگێكی‌‬ ‫نوێ‌‌و له‌ڕێی‌ موتوربه‌كردنی‌ بە‌هه‌ستی‌ تایه‌فه‌گه‌ری‌‌و‬ ‫عروبی‌ سوننی‌ س���ه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه‌‌و له‌سه‌ر حسابی‌‬ ‫ك���ورد‌و به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌وه‌ هه‌وڵی‌ گه‌ش���ه‌پێدانی‌‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬س���نورداركردنی‌ ئه‌م بیركردنه‌وه‌ش جگه‌‬ ‫له‌یه‌كگرتویی نێوماڵی‌ كوردستان‌و پته‌وی‌ رێژه‌كان‌و‬ ‫بونی‌ ستراتیژێكی‌ نیش���تیمانی‌ یه‌كگرتو (كه‌ تاكو‬ ‫ئێس���تا بونی‌ نیه‌)‪ ،‬له‌س���ه‌ر هه‌ڵوێستی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌‌و بە‌تایبه‌تی���ش ئه‌مریكا وه‌س���تاوه‌‪،‬‬ ‫ه���اوكاری‌ واڵته‌ هه‌رێمایه‌تیه‌كانیش له‌نێو یه‌كتریدا‬ ‫بە‌مه‌به‌ستی‌ پانتاوكردنی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ كورد‌و هێزه‌كانی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌سه‌ر دۆخی‌ باش���وردا ده‌بێت‪ ،‬لێره‌شدا پرسیاری‌‬ ‫جددی‌ سه‌باره‌ت بە‌گه‌لی‌ كورد‌و رێبه‌رایه‌تیه‌ فكری‌‌و‬ ‫سیاس���یه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‪ :‬له‌به‌رده‌م هه‌مو ئه‌و شتانه‌‌و‬ ‫ته‌وقیع���ه‌ی‌ له‌ئارادایه‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌بێ���ت چی‌ بكه‌ین؟‬ ‫داخۆ عێراقی‌ نوێ‌ چه‌ندی‌ دروشم‌و وه‌هم بو چه‌ندی‌‬ ‫حه‌قیق���ه‌ت بوو؟ ئه‌و به‌ش���ه‌ی‌ حه‌قیقه‌ت بو له‌ژێر‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ رووداوه‌كان���دا چه‌ن���دی‌ ماوه‌ته‌وه‌ وتا‬ ‫چه‌ندی���ش له‌به‌رده‌م پێش���هاته‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كاندا‬ ‫خۆی‌ راده‌گرێ���ت؟ ئه‌گه‌ر عێراقی‌ نوێ‌ نه‌یتوانیبێت‬ ‫كێش���ه‌ی‌ كورد چاره‌س���ه‌ر بكات‪ ،‬وه‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫هه‌وڵبدرێت بە‌هێ���ز واقیعی‌ نه‌خوازراو س���ه‌باره‌ت‬ ‫بە‌زیات���ر ‪ %40‬خاكی‌ كوردس���تان بچه‌س���پێنرێت‌و‬ ‫كێش���ه‌كه‌ له‌چوارچێ���وه‌ی‌ جوگرافی���ای‌ هه‌رێم���دا‬ ‫قه‌تیش بدرێت‌و له‌وێش���دا فش���اری‌ له‌قاڵبدان‌و بێ‌‬ ‫ناوه‌ڕۆككردن درێژه‌ بكێش���ێ‌؟ ئه‌مه‌ ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌س���ه‌ر جۆری‌ سیاس���ه‌تكردنی‌ ئێمه‌ له‌داهاتوودا‬ ‫چی‌ ده‌بێت؟ له‌عێراق���دا كه‌ به‌رامبه‌ره‌كان بڕوایان‬ ‫به‌ش���ێ‌ له‌و ده‌س���ه‌اڵت‌و مافانه‌ نیه‌ كه‌ ئێمه‌ تیایدا‬ ‫هه‌مانه‌‪ ،‬ئێمه‌ش ناج���اری‌ نه‌بێت بڕوامان بە‌مانه‌وه‌‬ ‫له‌گ��� ‌هڵ‌ ئه‌واندا نه‌ماوه‌‌و گومان له‌نیاز‌و مه‌به‌س���ت‌و‬ ‫بیركردنه‌وه‌یان ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌زانین به‌غداد‬ ‫چ���ی‌ دی‌ وه‌ك الی���ه‌ن گفتوگۆمان له‌گ���ه‌ڵ‌ ناكات‌و‬ ‫گه‌ر بیش���یكات ناچاری‌‌و رووك���ه‌ش ده‌بێت‌و داوای‌‬ ‫ملكه‌چی‌‌و پاش���كۆیی‌و بێ‌ ره‌نگبون‌و سڕبونمان لێ‌‬ ‫ده‌كات‪،‬له‌دوخێكی‌له‌وج���وره‌دا ده‌بێت ده‌رفه‌ته‌كانی‬ ‫به‌رده‌مم���ان جی‌بن؟ ئ���ه‌و ته‌حه‌دا‌و به‌ربه‌س���ت‌و‬ ‫ده‌رفه‌تانه‌ی‌ له‌م رووانه‌وه‌ له‌پێش���مانن چۆن ده‌بێت‬ ‫خۆمان ب���ۆ رووبه‌ڕووبون���ه‌وه‌‌و چاره‌س���ه‌ركردن‌و‬ ‫قۆس���تنه‌وه‌یان ئام���اده‌ بكه‌ین؟ ئه‌م���ه‌‌و چه‌ندین‬ ‫پرسیاری‌ تر له‌م روه‌وه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێ‌ ی‌ وه‌اڵم دانه‌وه‌ن‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕێ‌ ی‌ چه‌ندین كۆنگره‌‌و كۆنفرانس���ی‌ زانستی‌‌و‬ ‫ۆرك ش���ۆپ‌و پانێڵ‌‌و گفتوگۆی‌ سیاس���ی‌‌و مشت‌و‬ ‫مڕی‌ په‌رله‌مانی‌‌و به‌ش���داری‌ جه‌ماوه‌رین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بگه‌ینه‌ نه‌خش���ه‌ رێگایه‌ك‪ ،‬بزانی���ن له‌كوێداین‌و چ‬ ‫جۆره‌ ئاینده‌یه‌ك چاوه‌ڕێمانه‌‌و ده‌بێت چۆن خۆمان‬ ‫سیمای‌ پ ‌ێ ببه‌خشین‪.‬؟‬

‫کۆمەڵگای دیکتاتۆرەکان‬ ‫ئارام قادر حەمەسور‬ ‫دیکتاتۆر لە‌وشەی التینی(دیکتاتۆس)وەرگیراوە‌و‬ ‫بەمان����ای خۆس����ەپێن ی����ان بڕی����اردەر‪ ،‬دیکتاتۆر‬ ‫سەرکردەیەک یان هێزێکە دەسەاڵت کۆنتڕۆڵدەکات‌و‬ ‫یاس����ا پش����تگوێدەخات‪ ،‬خۆی بڕی����اردەری هەموی‬ ‫شتەکانە‌و حیس����اب بۆ کەسی تر ناکات‪ ،‬دیکتاتۆر‌و‬ ‫کۆمەڵگا بەردەوام لە‌پەیوەندی����دان‌و کار لەیەکتری‬ ‫دەک����ەن‪ ،‬دیکتات����ۆر پێویس����تی بە‌کۆمەڵگایەک����ی‬ ‫گۆێڕایەڵە‌و کۆمەڵگاش پێویس����تی بە‌س����ەرکردەیە‪،‬‬ ‫دیکتات����ۆرەکان ب����ەردەوام وەک س����ادیزمێک چێژ‬ ‫لە‌ئازاردانی خەڵک وەردەگرن‪ ،‬بەشێکی کۆمەڵگاش‬ ‫وەک مازۆخیزمێک چێژ لەئازادانی خۆی وەردەگرێت‪،‬‬ ‫دیکتاتۆرەکان بەردەوام خەریکی خەڵەتاندنی خەڵکن‬ ‫لەڕێگەی هەڵس����وکەوتەکانی ب����ەردەوام وێنایەکی‬

‫نەرمونیان‌و کۆمەاڵیەتی نیش����ان دەدات‪ ،‬واتا وەک‬ ‫چۆن دەڵێی����ن منداڵ دیکتاتۆرێکەو هەمو ش����تێک‬ ‫دەکات‌و هیچ قانونێک نایگرێتەوە‪ ،‬بەهەمانشێوەش‬ ‫دیکتاتۆری����ش منداڵێکە ب����ەردەوام دەیەوێت هەموو‬ ‫شتەکان هی ئەو بن‪ ،‬وەک منداڵ هەندێجار دەگریات‬ ‫بۆ ئەوەی دەوروبەری بگەوجێنێت‌و بیانخەڵەتێنێت‪.‬‬ ‫پ����ەروەردە کاردەکات����ە س����ەر دروس����تبونی‬ ‫دیکتاتۆرەکان‪ ،‬باوکێ����ک لەماڵەوە دیکتاتۆرە بەاڵم‬ ‫لە‌فەرمانگەک����ەی بۆ بەڕێوبەرەک����ەی دەچەمێتەوە‪،‬‬ ‫مامۆس����تایەک لە‌پۆلدا زانیارییەکان����ی خۆی بەزۆر‬ ‫دەچەسپێنێت بەسەر قوتابیەکانیدا بەاڵم لەبەرامبەر‬ ‫بەڕێوەب����ەری قوتابخانەک����ەی دەکەوێت����ە س����ەر‬ ‫ئەژن����ۆ‪ ،‬بەڕێوبەری قوتابخان����ەش بەرامبەر وەزیری‬ ‫پ����ەروەردە چێژ لە‌چەمانەوە‌و کەوتنە س����ەر ئەژنۆ‬ ‫دەبینێ����ت‪ ،‬وەزیریش ب����ۆ س����ەرۆک چەماوەتەوە‪،‬‬ ‫دەبین����ن س����ەرۆکێکی دیکتات����ۆر گەلەک����ەی خۆی‬

‫دەچەوس����ێنێتەوە بەاڵم بۆ س����ەرۆکی واڵتێکی تر‬ ‫دەبێتە پرد‌و کۆیل����ە‪ ،‬واتا ب����ەردەوام دیکتاتۆرێک‬ ‫دەچەمێتەوە بۆ دیکتاتۆرێکی تر‪ ،‬لێرەدا مامۆس����تا‌و‬ ‫باوک وەک س����تەمکاری سیاسی نابینین بەڵکو وەک‬ ‫سیفەتی دیکتاتۆرە کە خۆسەپاندنە‪ ،‬دیکتاتۆرەکان‬ ‫ب����ەردەوام خەریکی تێر کردن����ی چێژەکانی خۆیان‪،‬‬ ‫وەک ئەپیکۆڕیەکان����ی یۆنان دەیانگ����وت چێژەکان‬ ‫باشترین چاکەن‪.‬‬ ‫کۆمەڵ����گا پ����ڕە لە‌دیکتات����ۆری ن����او ماڵ����ەوە‌و‬ ‫قوتابخان����ە‌و مزگەوت‌و فەرمانگە‌و هاوڕێیان‌و وەرزش‬ ‫هتد‪.‬ئەمان����ە س����یفەتی خۆس����ەپاندنیان هەیە کە‬ ‫س����یفەتێکی دیکتاتۆرە‪ ،‬دیکتاتۆرەکانیش بەردەوام‬ ‫ب����ۆ دیکتاتۆرێکی گەورەت����ر چەماونەتەوە‪ ،‬دەکرێت‬ ‫لە‌ڕێگ����ەی پەروەردەیەک����ی تەندروس����تەوە رێگری‬ ‫لە‌دروس����تبونی دیکتات����ۆرەکان بکرێ����ت‪ ،‬چونک����ە‬ ‫پەروەردە فێری ویس����تن‌و نەویس����تنی دیکتاتۆرمان‬

‫دەکات‪ ،‬بۆئەوەی کۆمەڵگایەک چێژ لە‌دیکتاتۆریەتی‬ ‫ناوخۆی وەرنەگرێت پێویستە پەروەردەیەکی باشی‬ ‫هەبێ����ت‪ ،‬کۆمەڵگا پ����ڕە لە‌دیکتاتۆر‌و لە‌کۆتایش����دا‬ ‫س����ەر بۆ دیکتاتۆری سیاس����ی نەویدەکەن‪ ،‬چونکە‬ ‫دیکتاتۆری سیاس����ی لەهەمویان ترس����ناکترە‪ ،‬وەک‬ ‫کالیگۆالک����ی ئیمپڕات����ۆری رۆم����ا دیکتاتۆریەکەی‬ ‫گەیشتە ئاستێک داوای خوایەتی دەکرد بەاڵم مردن‬ ‫رێگ����ەی نەدا‪ ،‬واتا دیکتات����ۆر تێرنابێت گەر رێگری‬ ‫لێنەکرێ����ت‪ ،‬پەروەردەیەکی ب����اش کۆمەڵگایەکی‬ ‫باش دروستدەکات‌و رێگە لە‌دروست بونی گەراکانی‬ ‫دیکتاتۆر دەگرێت‪ ،‬ئ����ەو کۆمەڵگایانەی دێکتاتۆری‬ ‫بچوکی����ان زۆرە لە‌کۆتای����دا دیکتاتۆرێکی سیاس����ی‬ ‫دروستدەکەن‌و وەک بت دەیپەرستن‪ ،‬دژایەتیکردنی‬ ‫عەقڵیەتی دیکتات����ۆری حەقیقەتێکی گەورە‌و گرانە‬ ‫ل����ەم ناوچەی����ەدا‪ ،‬وەک نیچە دەڵێ����ت بەرگریکردن‬ ‫لە‌حەقیقەت قورسترین جۆری بەرگریکردنە‪.‬‬

‫دەکرێت لە‌ڕێگەی‬ ‫پەروەردەیەکی‬ ‫تەندروستەوە رێگری‬ ‫لە‌دروستبونی‬ ‫دیکتاتۆرەکان بکرێت‬

‫‪shwanadam@gmail.com‬‬

‫میدیای كوردی‌ و‬ ‫ی بێ سیستمی‌‌‬ ‫قه‌یران ‌‬

‫توێژینه‌وه‌ له‌بواری‌ به‌راوردكردنی‌ سیستمه‌كانی‌‬ ‫میدی����ادا نه‌ریتێكی‌ دێرین����ه‌‪ .‬بنچینه‌ییترین‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌ك مشتومڕی‌ ئه‌كادیمیی به‌دوای‬ ‫خۆیدا هێنابێت چوار تیۆره‌كه‌ی‌ چاپه‌مه‌نییه‌‬ ‫كه‌ ساڵی‌ ‪ 1956‬له‌الیه‌ن سایبێرت‪ ،‬پیته‌رسن‌و‬ ‫شرام ئه‌نجامدرا‌و له‌وێدا مۆدێله‌كانی‌ میدیایان‬ ‫بۆ ده‌س����ته‌اڵتدارێتی‌‪ ،‬ئازادی‌‪ ،‬كۆمۆنیستیی‬ ‫س����ۆڤیه‌ت‌و به‌رپرس����یارێتی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‬ ‫پۆلێنك����رد‪ .‬ئه‌گه‌رچ����ی‌ ئ����ه‌م توێژینه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ لێگیرا كه‌ له‌ڕووی‌ پێوه‌رییه‌وه‌‬ ‫بێالی����ه‌ن نه‌بوەو له‌ژێر كاریگه‌رییه‌كی‌ توندی‌‬ ‫ئایدۆلۆژیاكانی‌ جه‌نگی‌ سارددا بوە (هه‌ردی‌‬ ‫‪ ،)2008‬ب����ه‌اڵم نكوڵ����ی‌ له‌وه‌ش����ناكرێت كه‌‬ ‫خاڵێك����ی‌ وه‌رچه‌رخان ب����و له‌به‌دواداچونی‌‬ ‫تیۆرو پێوه‌ره‌كانی‌ میدیا‌و گه‌شه‌پێدانی‌ ئه‌م‬ ‫بواره‌دا (جاكوبۆڤیچ ‪.)2010‬‬ ‫وه‌ك ده‌بینرێت ئه‌زمونی‌ سیاس����ه‌ت‌و میدیا‬ ‫له‌دۆخ����ی‌ بێمتمانه‌ی����ی ئێس����تای‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تاندا به‌ده‌س����ت بێ سیس����تمییه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێ����ت‪ .‬په‌یوه‌ندی����ی نێوانی����ان بوەت����ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����ی كرێ����كارو خاوه‌ن����كار‪ ،‬ن����ه‌ك‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ هاوبه‌رپرسیاری‌ متمانه‌پێكراو‬ ‫ك����ه‌ گره‌نت����ی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی هه‌ڵب����ژاردن‌و‬ ‫بڕیاردانی‌ پیش����ه‌یی هه‌ریه‌كێكی����ان بكات‪.‬‬ ‫سیس����تمی‌ میدیایی له‌م هه‌رێمه‌ بنده‌سته‌ی‌‬ ‫عێراقدا هێش����تا ئاڵۆز‌و ته‌ماویی����ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ خاوه‌نی‌ سیستمێكی‌ سیاسیی‬ ‫رون نییه‌ كه‌ پشتی‌ به‌بنه‌ما دیموكراسییه‌كان‬ ‫به‌ستبێت‪ .‬ئه‌وه‌ش ژینگه‌یه‌كی‌ ناسه‌قامگیرو‬ ‫نابه‌رامبه‌ری‌ بۆ پیشه‌وه‌رانی‌ سیاسه‌ت‌و میدیا‬ ‫ره‌خس����اندوە كه‌ هه‌ندێجار هه‌مو س����نورێك‬ ‫ده‌به‌زێنن به‌بێ ئ����ه‌وه‌ی‌ دوچاری‌ هیچجۆره‌‬ ‫لێپرسینه‌وه‌یه‌ك ببنه‌وه‌‪ .‬هه‌ندێجاری‌ تریش‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ده‌بڕینێكی‌ س����اده‌ی‌ سیاسیی‌و كاری‌‬ ‫رۆژنامه‌وانی‪ ،‬پیش����ه‌وه‌ران رووبه‌ڕی‌ لێدان‌و‬ ‫گرتن‌و كوشتن یاخود ش����كاندن‌و سوتاندنی‌‬ ‫ئامێرو نووسینگه‌كانی‌ كاركردنیان ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌م نێوه‌نده‌ش����دا‪ ،‬دادگاكان‌و داواكاری‌‬ ‫گشتیی ده‌بنه‌ ته‌ماشاكه‌رێكی‌ بێده‌سته‌اڵت‌و‬ ‫دوایین شوێن كه‌ له‌سه‌ر پێشلكارییه‌ یاسایی‌و‬ ‫پیشه‌ییه‌كان به‌ده‌نگ بێن!‬ ‫له‌و سۆنگه‌یه‌وه‌و ساڵی‌ ‪ ،2004‬دانێڵ هاڵین‌و‬ ‫پاول����ۆ مانس����ینی‌ توێژینه‌وه‌یه‌كی‌ گرنگییان‬ ‫ئه‌نجامدا‪ ،‬توانیان ش����ێوازێكی‌ سیستماتیك‌و‬ ‫كرده‌ی����ی ب����ۆ ش����یكردنه‌وه‌ی‌ جیاوازی����ی‌و‬ ‫لێكچون����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێ����وان میدیاو‬ ‫سیاسه‌ت بدۆزنه‌وه‌‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌ سێ‬ ‫مۆدێل ده‌ستنیشان بكه‌ن‪ .‬ئه‌م دو توێژه‌ره‌‪،‬‬ ‫به‌راوردی‌ سیستمه‌كانی‌ میدیایان له‌‪ 18‬واڵتی‌‬ ‫دیموكراسیی خۆرئاواییدا كرد‪ .‬له‌وانه‌‪ ،‬مۆدێلی‌‬ ‫دیموكراس����یی به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌ تایبه‌تییه‌كان‬ ‫(‪)Democratic Corporatist Model‬‬ ‫له‌ن����ۆ واڵتی‌ باك����وری‌ ئه‌وروپ����ادا‪ .‬مۆدێلی‌‬ ‫فره‌الیه‌ن����ی‌ جه‌مس����ه‌ربه‌ند (‪Polarized‬‬ ‫‪ )Pluralist Model‬له‌پێن����ج واڵت����ی‌‬ ‫ئه‌وروپیی باش����وردا‪ ،‬له‌گه‌ڵ مۆدێلی‌ لیبراڵی‌‬ ‫له‌چ����وار واڵت����ی‌ باك����وری‌ ئه‌تڵه‌س����ییدا‪.‬‬ ‫ده‌س����تبه‌جێ له‌گ����ه‌ڵ باڵوبون����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌م‬ ‫توێژینه‌وه‌ی����ه‌دا‪ ،‬مش����تومڕێكی‌ زیندوت����ری‌‬ ‫ئه‌كادیمی ده‌س����تیپێكرد‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ڕووی‌‬ ‫وردیی چوارچێوه‌ پێش����نیازكراوه‌كانیان بۆ‬ ‫تێگه‌یش����تنی‌ ناكۆكییه‌كانی‌ نێو سیس����تمه‌‬ ‫ناهاوتاكانی‌ جیهان‌و دانانی‌ له‌نێو كۆنتێكسته‌‬ ‫كولت����وری‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی����ی‌‌و سیاس����ییه‌‬ ‫جیاوازه‌كان����دا‪ .‬له‌پۆلێنكردن����ی‌ ئه‌م س����ێ‬ ‫مۆدێله‌شدا‪ ،‬چوار ره‌هه‌ندی‌ سه‌ره‌كیی یاخود‬ ‫چوارچێوه‌ی‌ تیۆریی به‌هه‌ند وه‌رگیران‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌ بازاڕه‌كانی‌ میدیا یان پیشه‌سازیی‬ ‫رۆژنامه‌‪ ،‬هاوشێوه‌یی یان لێكچونی‌ سیاسی‬ ‫(‪ ،)political parallelism‬پیشه‌ییبونی‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ریی‌و رۆڵی‌ ده‌وڵه‌ت له‌سیستمه‌كانی‌‬ ‫میدیادا‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی توێژینه‌وه‌ك����ه‌ی‌ هاڵین‌و مانس����ینی‌‬ ‫(‪ ،)2004‬سیس����تمی‌ میدیای����ی له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تاندا زۆرت����ر له‌مۆدێل����ی‌ فره‌الیه‌نی‌‬ ‫جه‌مسه‌ربه‌ند یان واڵتان ‌ی ده‌ریای‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫نزیكه‌‪ .‬دیارترین تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌ بریتیین‬ ‫له‌هه‌بون����ی‌ ئاڕاس����ته‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانی����ی‬ ‫سیاس����یی ده‌س����ته‌بژێر كه‌ خاوه‌نی‌ نزمترین‬ ‫تیراژی‌ رۆژنامه‌یه‌‪ ،‬به‌رزیی هاوشێوه‌یی یاخود‬ ‫لێكچونی‌ سیاسیی كه‌ خۆی‌ له‌فره‌الیه‌نییه‌كی‌‬ ‫ده‌ره‌كی����ی‌و مۆدێلێك����ی‌ رۆژنامه‌گه‌ری����ی‬ ‫ئاڕاس����ته‌كراوی‌ كۆمێنت����اری‌‪ ،‬په‌رله‌مانی����ی‬ ‫ی����ان حكومی����ی ده‌بینێته‌وه‌ بۆ په‌خش����ی‌‬ ‫سیاس����یی یان فه‌رمانڕه‌وایی (حزبی) له‌بری‌‬ ‫سیستمه‌كانی‌ په‌خش����كردن‪ .‬له‌رووی‌ بنه‌ما‬ ‫پیشه‌ییه‌كانییش����ه‌وه‌‪ ،‬رۆژنامه‌گه‌رییه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫زۆر الوازه‌و زۆرت����ر وه‌ك ئامڕازێ����ك‬ ‫به‌كاردێت‪ ،‬به‌جۆرێك حكومه‌ت یان ده‌وڵه‌ت‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانێكی‌ به‌هێزی‌ له‌كاروباری‌ میدیادا‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬له‌رێی پش����تیوانییكردنی‌ چاپه‌مه‌نی‌‬ ‫له‌س����ه‌روه‌ختی‌ سانس����ۆرو ره‌تكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫رێكخس����تنی‌ میدیادا‪ .‬هه‌ربۆی����ه‌ ئه‌م مۆدێله‌‬ ‫ده‌بێ سه‌رله‌به‌ری‌ بگۆڕدرێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌بون‌و‬ ‫هه‌زمكردن����ی‌ سیس����تمێكی‌ لیبراڵی‌ میدیایی‬ ‫به‌ب����ێ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ سیس����تمێكی‌ لیبراڵی‌‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬هه‌لی‌ ده‌ركه‌وتن‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‌‬ ‫قورس‌و بگره‌ تاڕاده‌یه‌كیش ئه‌سته‌م ده‌بێت‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫هۆكار ‌ی توش بون به‌هه‌وكردنی‌ میزەڵدان له‌كات ‌ی دوگیانی‌‬

‫‪15‬‬

‫ی‬ ‫ی توش��� ‌‬ ‫خانم���ان له‌كات���ی‌ دوگیان��� ‌‬ ‫ی میزڵ���دان ده‌بن‪،‬‬ ‫كێش���ه‌ی‌ هه‌وكردن ‌‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ت���ه‌ش به‌هۆی‌ میكرۆب وزیاد‬ ‫ی‬ ‫ده‌ردان���ی‌ هۆرمۆن���ی‌ مێنی���ه‌ له‌كات ‌‬ ‫ی‬ ‫دوگیانی‌‪ .‬ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ش ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی كۆئه‌ندامی‌ میزه‌رۆ‌و سست‬ ‫فروان بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چاالك ‌‬ ‫بونی‌‌و هه‌روه‌ه���ا كه‌مبونه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌حه‌وزو بۆری‌ گۆرچیله‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رهات���وو هه‌وكردنه‌ك���ه‌ به‌هێ���ز‬ ‫بووئه‌وه‌ئه‌م كێشانه‌دروست ده‌بێت‪.‬‬ ‫ دڵتێكه‌ڵهاتن ورشانه‌وه‌‪.‬‬‫ به‌رزبونه‌وه‌ی‌ پل ‌هی‌ گه‌رمی‌ له‌ش‪.‬‬‫ی توند له‌حه‌وزو س���ك‬ ‫ بونی‌ ئازارێك ‌‬‫ی زاوزێ‌‌و پشت‪.‬‬ ‫وئه‌ندام ‌‬ ‫ زیاد بونی‌ میزكردن‪.‬هه‌س���ت كردن‬‫به‌ش���ه‌كه‌تی‌‌و ماندوب���ون له‌هه‌ندێ���ك‬ ‫ی زی���ان گه‌یاندن‬ ‫حاڵه‌ت���دا ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫به‌كۆرپه‌ل ‌ه وله‌دایك بونی‌ پێشوه‌خت‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‪.‬‬ ‫ رۆژانه‌ هه‌شت په‌رداخ ئاوبخورێته‌وه‌‪.‬‬‫‪ -‬یان زۆرخواردنه‌وه‌ شله‌مه‌نی‌‪.‬‬

‫ترس له‌‌پیاو چیه‌؟‬ ‫هۆكارەكانی ئەندرۆفۆبی‬ ‫ئەم جۆره‌‌ترس���ه‌‌زیاتر ل���ه‌‌و كچانەدا‬ ‫دروس���ت ده‌‌بێت كه‌‌له‌‌قۆناغی منداڵیدا‬ ‫دەس���تدرێژی دەكرێتە س���ه‌‌ریان یان‬ ‫‌‌وه‬ ‫روبەڕوی توندوتی���ژی‌و لێدان ده‌‌بنه ‌‌‬ ‫له‌‌قۆناغی منداڵیدا وه یاخود لەئه‌‌نجامی‬ ‫بینین���ی خراپ���ی مامەڵ���ەی باوك���ی‬ ‫به‌‌رامبه‌‌ر دایكی به‌‌شێوەی لێدان یاخود‬ ‫جنێ���ودان‌و ئازاردانی ئەمەش وادەكات‬ ‫بۆچون���ه خراپەی به‌‌رامبه‌‌ر هەموو‬ ‫‌‌‬ ‫ئه‌‌و‬ ‫پیاوێك بۆدروست ببێت‪.‬‬

‫زانا جبار ـ ده‌‌رونناس‬ ‫ئەندرۆفۆبیا جۆرێكه‌‌لەجۆرەكانی ترس‬ ‫ك���ه‌‌الی ره‌‌گه‌‌زی مێ دروس���ت ده‌‌بێت‬ ‫بەرامبه‌‌ر بەڕەگه‌‌زی نێرینە‬

‫كه ئەم ترس���ەیان‬ ‫بۆی���ه‌‌ئەو كچانەی ‌‌‬ ‫ب���ۆ دروس���ت ده‌‌بێ���ت ب���ه‌‌ردەوام‬ ‫بیركردنەوەیەك���ی خ���راپ‌و نەرێنیان‬ ‫به‌‌رامب���ەر پیاو هەیه‌‌و ناتوانن بچنه‌‌ناو‬ ‫ژیانی هاوسەرگیریەوه‌‌لەگەڵ پیاوان‪.‬‬

‫به‌‌رده‌‌وام رقیان له‌‌ڕەگەزی نێر دەبێتەوه‌‌و‬ ‫ح���ه‌‌ز ناكه‌‌ن لێیان نزیك ببنه‌‌وه‪ .‬ئەم‬ ‫كەسانه‌‌ ره‌‌گەزی نێر وەكو دڕنده‌‌سه‌‌یر‬ ‫دەكات‌و ئەم ترسه‌‌له‌‌سەره‌‌تای تەمەنی‬ ‫ساڵیەوه دروست دەبێت‪.‬‬ ‫‌‌‬ ‫(‪)٢٠‬‬

‫چاره‌‌سه‌‌ری ئه‌‌ندرۆفۆبیا‬ ‫یه‌‌ك���ەم هه‌‌نگاو لەچاره‌‌س���ەر بۆ هه‌‌مو‬ ‫جۆره‌كان���ی ترس ئاس���ایی كردنەوه‌‌ی‬ ‫‌‌ورده گۆڕینی ئەو‬ ‫حاڵه‌‌تەكەی���ه‌‌و ورده ‌‌‬ ‫بیرۆكانەیه‌‌له‌‌الیەن كه‌‌سی ده‌‌روناسه‌‌وه‬ ‫‌‌بۆ بیرۆكەی باش‌و پۆزەتیڤ كه‌‌ به‌‌چەند‬ ‫تەكنیك‌و بەرنامەیەك دەبێت‬ ‫كەسەكه فێر دەكرێت‬ ‫‌‌‬ ‫له‌‌هه‌‌نگاوی دوەمدا‬ ‫له‌‌س���ەر چه‌‌ن���د راهێنانێك���ی تایبەتی‬ ‫‌‌كه‬ ‫خۆخاوكردنەوه‌‌كه‌‌وادەكات كەس���ه ‌‌‬ ‫بەرەو ئارامی دەرونی ده‌‌ڕوات‪.‬‬ ‫له‌‌گه‌‌ڵ هەموو ئەمانه‌‌ش���دا پێویس���ته‬ ‫‌‌كەسەكه‌‌ س���ه‌‌ردانی پزیشكی دەرونی‬ ‫ب���كات ب���ۆ وەرگرتن���ی چاره‌‌س���ەری‬ ‫پێویست‪.‬‬

‫چه‌ند ئامۆژگاریه‌ك بۆئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ ‌ی ره‌بۆیان هه‌یه‌‬

‫ خۆپاراس����تن له‌س����ه‌رما‪ .‬چونك���� ‌ه‬‫ئه‌بێته‌ه����ۆی‌ دابه‌زین����ی‌ به‌رگری‌ له‌ش‌و‬ ‫زیادبون����ی‌ هه‌وك����ردن‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش رێگه‌‬ ‫خۆشكه‌رده‌بێت بۆتوش بون به‌په‌تا‪.‬‬ ‫ پێویس����ته‌ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌ ره‌بۆی����ان‬‫هه‌یه‌له‌س����ه‌ره‌تای‌ هاتنی‌ وه‌رزی‌ زستان‬ ‫خۆیان بكوتن له‌دژه‌ ئه‌نفلۆنزا بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌مترین كات توشی‌ هه‌نفلۆنزا ببن‪.‬‬

‫ زیاتر له‌خه‌ڵكی‌ ئاسایی‌ خۆیان له‌تێكه‌ڵ‬‫بون‌و ته‌وقه‌كردن‌و م����اچ كردن بپارێزن‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ كه‌متر توشی‌ په‌تاببن‪.‬‬ ‫ خۆی����ان به‌دوربگرن له‌هه‌ربۆنێك وه‌ك‬‫بۆنی‌ عه‌ترو پاك����ه‌ره‌وه‌كان‌و به‌هارات‌و‬ ‫زۆپا‌و غ����ازو هه‌ربۆنێك كه‌ئ����ه‌وان پێ‌‬ ‫ناره‌حه‌ت ئه‌بن‪.‬‬ ‫‪ -‬دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌جگه‌ره‌كێشان‪.‬‬

‫بە‌‪ 5‬جۆر خواردن‪ ،‬خۆت لەسەرما بپارێزە‬

‫سیر‬ ‫س���یر تایبەتمەندی ئ���ەوەی تێدایە کە دژە‬ ‫بەکتریای���ەو بەکارهێنانی مرۆڤ لەس���ەرماو‬ ‫پەتا دەپارێزێت‪.‬‬

‫ڤیتامین (‪)c‬‬ ‫ڤیتامین سی یارمەتیدەرە لەبەهێزكردنی سیستەمی بەرگریی لەش‪،‬‬ ‫كه‌م���ی ئەم ڤیتامینەش دەبێتە هۆی هه‌وكردنی ڤایرۆس���یی وەک‬ ‫توش���بون به‌په‌تای ئه‌نفلوه‌نزاو هه‌اڵم���ه‌ت‪ .‬بونی ئەم ڤیتامینەش‬ ‫لەمزرەمەنیەکان‌و کیوی‌و بیبەری شیریندا زۆرە‪.‬‬

‫هەنگوین‌و لیۆ‬

‫شۆربای مریشک‬ ‫ش���ۆربای مریش���ک یارمەتیدەرە بۆ هێورکردنەوەی ئازاری‬ ‫لوت‌و هەناسەدانم هەروەها لەش دەپارێزێت لەوشکبونەوە‬

‫چای گەرم‬ ‫یارمەتی���دەرە ب���ۆ کەمکردنەوە وش���کبونی ناودەم‌و‬ ‫هەروەها باشترکردنی هەناسەدان‪ .‬هەردو جۆری چای‬ ‫سەوزو رەش مادەی دژە ئۆکسیدی تێدایە کە بەرگری‬ ‫لەش بەرامبەر بەسەرما بەهێزتر دەبێت‬

‫لیمۆ یەکێکە لەو میوانەی کە ڤیتامین سیی تێدایە‪،‬‬ ‫‪ 100‬گرام لیم���ۆ نزیکەی‪ 50‬ميليگرام ڤیتامین (‪)c‬‬ ‫تێدایە‪ .‬لیۆمی شلەتێن لەگەڵ هەنگویندا هەناسەدان‬ ‫ئاسایی دەکاتەوەو ناودەمیش تەڕدەکاتەوە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫به‌ڕێوەبه‌ری‌ په‌روه‌رده‌ ‌ی مه‌خمور‪:‬‬

‫به‌هۆ ‌ی هاتنی‌ سوپا ‌ی عێراقه‌و‌ه‬ ‫تا ئێستا ده‌رگا ‌ی قوتابخانه‌كان نه‌كراونه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫به‌ڕێوەبه‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ مه‌خمور‪ ،‬عه‌باس‬ ‫محه‌مه‌د به‌رزنجی‌ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"سه‌نته‌ری‌ مه‌خمور كه‌ سیانزده‌ قوتابخانه‌ی‌‬ ‫تێدایه‌ ئێستا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ سوپای‌ عێراقی‌ لێیه‌‬ ‫ده‌وامی‌ تیاناكرێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌قوتابخانه‌كانی‌ سه‌ر به‌به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ مه‌خم���ور پڕۆس���ه‌ی‌ خوێن���دن‬ ‫به‌رده‌وامه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌م���ه‌د‪ :‬س���نوری‌ به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ مه‌خم���ور پێكهاتوه‌ له‌س���ێ‌ ناحیه‌و‬ ‫قه‌زایه‌ك‪ ،‬ناحیه‌ی‌ دیبه‌گه‌و گوێر به‌گونده‌كانیانه‌وه‌‬ ‫هه‌م���وی‌ ده‌وامی‌ لێده‌كرێت هیچ كێش���ه‌مان نیه‌‪،‬‬ ‫ناحیه‌ی‌ قه‌رات پێشتریش ده‌وامی‌ لێنه‌بوه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ناوجه‌رگ���ه‌ی‌ گونده‌كانی‌ عه‌ره‌بە‌ده‌وامی‌ لێناكرێت‪،‬‬ ‫س���ه‌نته‌ری‌ مه‌خموریش كه‌ س���یانزده‌ قوتابخانه‌ی‌‬ ‫تێدایه‌ ئێس���تا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ جه‌یش���ی‌ عێراقی‌ لێیه‌‬ ‫ده‌وام���ی‌ تیاناكرێت‪ ،‬چونك���ه‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌گه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌‪‌ ،‬گه‌رنا له‌س���نوری‌ دیبه‌گه‌و گوێر‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌ لێیه‌ مامۆستاو قوتابیه‌كان‬ ‫هه‌موده‌وام ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ژماره‌ی‌ مامۆستاو قوتابی‌‌و قوتابخانه‌كان‬ ‫چه‌ن���دن له‌س���نوری‌ به‌ڕێوەبه‌رایه‌تیه‌كه‌تاندا‪ ،‬ئایا‬ ‫ته‌نها خوێندنی‌ كوردین؟‬ ‫عه‌باس محه‌م���ه‌د‪ :‬له‌س���نوری‌ به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌كه‌مان هه‌زارو س���ه‌دو ش���انزه‌ مامۆستاو‬ ‫ده‌ه���ه‌زار قوتاب���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئێس���تا ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫مه‌خمور زۆربه‌ی‌ زۆریان له‌ش���ه‌مامك‌و په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ر ده‌وام ئه‌كه‌ن ئه‌وانه‌ی‌ تریش گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‬ ‫ش���وێنی‌ خۆی���ان‪ ‌،‬هه‌فتاو هه‌ش���ت قوتابخانه‌مان‬ ‫هه‌یه‌ كه‌هه‌م���و ئه‌وانه‌ خوێندن���ی‌ كوردین‌و ته‌نها‬ ‫یه‌ك قوتابخانه‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت���ی‌ خوێندنی‌ عه‌ره‌بیمان‬ ‫هه‌بو ئه‌وانی���ش پڕۆگرامی‌ هه‌رێمی���ان ده‌خوێند‪،‬‬ ‫هه‌فتاو س���ێ‌ قوتابخانه‌ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫هه‌بون‪ ،‬به‌اڵم هی���چ په‌یوه‌ندیه‌كی‌ به‌ئێمه‌وه‌ نه‌بو‬ ‫به‌ڵكو س���ه‌ر بە‌په‌روه‌رده‌ی‌ موس���ڵ بون له‌گونده‌‬ ‫عه‌ره‌بیه‌كان ب���ون هه‌ندێك مامۆس���تای‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫لێبو‪ ،‬به‌اڵم میالكی‌ ئێمه‌ب���ون واته‌ موچه‌یان الی‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌رده‌گرتول���ه‌و قوتابخانانه‌ ده‌وامیان ده‌كرد‬ ‫كه‌ ژماره‌یان ئه‌وه‌نده‌زۆرنه‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا هی���چ ئامارێكتان النی���ه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ژماره‌ی‌ ئه‌و مامۆس���تاو قوتابیانه‌ی‌ كه‌ ئاواره‌بون‬ ‫له‌شوێنه‌كانی‌ خۆیان؟‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ :‬هه‌ش���تا مامۆستان كه‌ ناتوانن‬ ‫بچنه‌وه‌ مه‌خمور‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ زۆر مه‌به‌ستمانه‌ موعاناتی‌‬ ‫قوتابی‌و خوێندكاره‌كانه‌ ئه‌و ش���وێنه‌ی‌ ئێمه‌ی‌ لێی‌‬

‫نیشته‌جێین ئێس���تا سه‌ربه‌په‌روه‌رده‌ی‌ ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫هه‌ولێ���ر‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ناوچه‌كه‌ش هه‌ژارنیش���ینه‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ ئه‌و ناوچانه‌ ئاواره‌بون‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ین ئه‌و هه‌ش���تا مامۆستایه‌یی‌ كه‌‬ ‫نیشته‌جێی‌ هه‌ولێرن‌و ناتوانن بچنه‌وه‌ مه‌خمور گه‌ر‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ به‌رده‌وام بێت به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كاتی‌‬ ‫له‌و قوتابخانانه‌ دایان ئه‌نێین كه‌ قوتابی‌ مه‌خموری‌‬ ‫تێدای���ه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و نه‌قس���انه‌ پڕبكه‌ینه‌وه‌ كه‌‬ ‫پێشتر ئه‌وان هه‌یان بوه‌ له‌ئه‌نجامدا قوتابی‌ ئێمه‌ش‬ ‫سودمه‌ند ده‌بن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و كێشه‌و گرفتانه‌ چین كه‌ ڕوبه‌ڕوتان‬ ‫بۆته‌وه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌مه‌د‪ :‬پێش���تر گرفت���ی‌ هاتوچۆی‌‬ ‫مامۆس���تامان هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ویش چاره‌س���ه‌ر كرا‬ ‫دوای‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ خاوه‌نی‌ خه‌ته‌كان كرێیان بۆ‬ ‫كه‌م كردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ گرفتی‌ بیناتان نه‌بوه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌م���ه‌د‪ :‬مه‌خم���ور قه‌زایه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫كۆنه‌ زۆرب���ه‌ی‌ بینای‌ قوتابخانه‌كان هی‌ س���ااڵنی‌‬ ‫شه‌س���ت‌و حه‌فتاكانه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ڕوی‌ بیناوه‌ زۆرباش‬ ‫نی���ن هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌ندێكی‌ پێش ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫نۆژه‌نكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ بیناكان كۆنن‬ ‫باش نین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م بارودۆخه‌ كێشه‌وگرفته‌كانی‌ ئێوه‌ی‌‬ ‫زیادكردوه‌؟‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ :‬به‌ڵێ‌ ئه‌م بارودۆخه‌ كێش���ه‌و‬ ‫گرفته‌كانی‌ ئێمه‌ی‌ زیادكردوه‌‪ ،‬ئێس���تا ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫دیوان���ی‌ به‌ڕێوەبه‌رایه‌ت���ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ مه‌خمور‬ ‫له‌ش���ه‌مامه‌ل ده‌وام ده‌كه‌ی���ن زۆرب���ه‌ی‌ زۆری‌‬ ‫ئه‌ولیاته‌كان له‌مه‌خموره‌‪ ،‬بۆ زۆر شت بۆ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫مامۆس���تایه‌ك یان قوتابیه‌ك ده‌بێ���ت په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌به‌ڕێوەب���ه‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌وه‌ بكه‌ین‌و بێته‌ ئێره‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ كێشه‌یه‌كی‌ زۆرمان هه‌یه‌ له‌و ڕوه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هیچ كه‌سێك ناتوانێت سه‌رپه‌رشتی‌ ئه‌و‬ ‫كاره‌ بكات‌و ئه‌و مه‌له‌فانه‌ ڕاده‌ستی‌ ئێوه‌بكات؟‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ :‬خۆشبه‌ختانه‌ كه‌ ئه‌و بارودۆخه‌‬ ‫ڕویدا دۆس���یه‌ی‌ مامۆس���تاكانمان هێنا‪ ،‬ئه‌ولیاتی‌‬ ‫بڕوانامه‌كانیش���مان هێنا تاڕاده‌ی���ه‌ك كه‌وتوینه‌ته‌‬ ‫جیێگیربوین‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌ندێ‌ ڕوه‌ كێشه‌مان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ترسی‌ فه‌وتانیان نیه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌م���ه‌د‪ :‬هێنده‌ی‌ زانیاریم���ان هه‌یه‌‬ ‫تائێس���تا ئ���ه‌و بینایه‌ داخراوه‌و هیچ ده‌س���تكاری‌‬ ‫نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬خوێن���دكار له‌وناوچان���ه‌ پێویس���تی‌‬ ‫بە‌ئارامكردنه‌وه‌ی‌ ده‌رونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كێ‌ ده‌توانێت ئه‌و‬ ‫ڕۆڵ���ه‌ ببینێت ئایا توێ���ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تیتان وه‌ك‬ ‫پێویست هه‌یه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌مه‌د‪ :‬ئێمه‌ پێش���تریش زۆركارمان‬

‫مه‌خمور قه‌زایه‌ك ‌ی‬ ‫زۆر كۆنه‌ زۆرب ‌هی‌‬ ‫بینای‌ قوتابخانه‌كان‬ ‫هی‌ سااڵنی‌ شه‌ست‌و‬ ‫حه‌فتاكانه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌ڕوی‌‬ ‫بیناوه‌ زۆرباش نین‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ هه‌ندێكی‌‬ ‫پێش شه‌ڕی‌ داعش‬ ‫نۆژه‌نكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌هی‌ بیناكان‬ ‫كۆنن باش نین‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌رون���ی‌ خوێندكارك���ردوه‌ زۆر خول��� ‌ی‬ ‫ڕاهێنانم���ان كردۆته‌وه‌ زۆر كه‌س���ی‌ پیس���پۆڕمان‬ ‫هێناب���و‪ ،‬قوتابیه‌كانمان كۆئه‌ك���رده‌وه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫كچان‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان زیاتر ش���ڵه‌ژابون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫بارودۆخه‌ش وای‌ كرد كه‌ئه‌و كارانه‌ ئه‌نجام نه‌ده‌ین‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ژماره‌ی‌ ده‌رونزانه‌كان له‌قوتابخانه‌كانی‌‬ ‫ئێمه‌ كه‌من وه‌ك هه‌ولێر نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ش���ڵه‌ژان‌و‬ ‫نائارامی ده‌رونیه‌ ته‌نها چینی‌ قوتابی‌‌و خوێندكاری‌‬ ‫نه‌گرتۆته‌وه‌ هه‌مو ناوچه‌ك���ه‌ی‌ گرتۆته‌وه‌ دایكان‌و‬ ‫باوكانیشی‌ گرتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم قوتابخان���ه‌ ده‌توانێت جۆرێك‬ ‫له‌هێمنی‌ بۆ ئه‌وان بگه‌ڕێنێته‌وه‌!‬ ‫عه‌ب���اس محه‌مه‌د‪ :‬ڕاس���ته‌ ئێمه‌ زۆر ئیش���مان‬ ‫له‌س���ه‌ری‌ ك���ردوه‌ هه‌ت���ا به‌هاوكاری‌ یونس���ێف‌و‬ ‫هه‌ندێك خۆبه‌خش ك���ه‌ بڕوانامه‌ی‌ به‌رزیان هه‌بوه‌‬ ‫له‌ده‌رونزانیدا‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا له‌قوتابخانه‌یه‌ك سه‌د‬ ‫قوتاب���ی‌ له‌یه‌كێكی‌ تر بیس���ت قوتابی‌ لێیه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ناتوانن ئه‌و ڕۆڵه‌ بگێڕین ئێستا ئه‌و قوتابخانانه‌ی‌‬ ‫كه‌ قوتابیه‌كانی‌ ئێمه‌ی‌ لێیه‌ له‌په‌روه‌رده‌ی‌ ده‌وروبه‌ر‬ ‫ئه‌وان ئه‌توانن ئه‌و ڕۆڵه‌ بگێڕن كه‌ نازانم توێژه‌ریان‬ ‫هه‌یه‌ یان نا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬جگه‌ له‌یونس���ێف ئه‌و ڕێكخراوانه‌ی‌ كه‌‬

‫باس له‌مافی‌ مرۆڤ‌و من���دااڵن ئه‌كه‌ن ئه‌وان چۆن‬ ‫هاوكاری‌ ئێوه‌یان كردوه‌ ؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌م���ه‌د‪ :‬پێ���ش ئ���ه‌و بارودۆخ���ه‌‬ ‫ڕێكخراوێكی‌ به‌ریتانی‌ هات تا ئه‌و قوتابخانانه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌ر هێرش���ی‌ داعش كه‌وتن یان ته‌قینه‌وه‌ تیایاندا‬ ‫ڕویداوه‌ نوێژه‌نی‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ڕێكه‌وتنیش���مان له‌گه‌ڵ‬ ‫كردون بۆ م���اوه‌ی‌ مانگێك ده‌رونزان بنێرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ هه‌موی‌ تێكدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬مانگێ���ك تێده‌په‌ڕێ���ت به‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫بارودۆخ���ه‌دا هی���چ ڕێكخراو كه‌س���ێك په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ئێوه‌وه‌ نه‌كردوه‌ تا هاوكاریتان بكات؟‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ :‬نه‌خێر ته‌نها ئه‌و ڕێكخراوه‌یه‌یی‌‬ ‫باس���م كردو هه‌روه‌ها خۆبه‌خشه‌كان وه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ش پالنی‌ هه‌بو بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ له‌هه‌ندێ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ش ده‌س���تیان پێكردبو‪ ،‬به‌اڵم نه‌گه‌یشته‌‬ ‫الی‌ ئێمه‌ كه‌ ڕاهێنانی���ان به‌ده‌رونزانه‌كان ده‌كردو‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌وانیش���ه‌وه‌ مامۆستایان خول‬ ‫وه‌ربگرن له‌قوتابخانه‌كان‌و ئه‌و ڕۆڵه‌ بگێڕن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ عێراق هاوكاری‌‬ ‫كردون ؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌مه‌د‪ :‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك هاوكاری‌‬ ‫ئێمه‌ی���ان نه‌ك���ردوه‌‌و به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك لێیان‬ ‫نه‌پرسیوینه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وكات���ه‌ی‌ مامۆس���تا له‌الی���ه‌ن‬ ‫قوتابیه‌كانیه‌وه‌ ڕوبه‌ڕوی‌ پرس���یارگه‌لێك ده‌بێته‌وه‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌و بارودۆخه‌وه‌‪ ،‬پێت وایه‌ مامۆس���تا‬ ‫ئه‌توانێت چ ڕۆڵێك ببینێت؟‬ ‫عه‌باس محه‌مه‌د‪ :‬ئێمه‌ هیچ كاتێك له‌قوتابخانه‌كان‬ ‫باسی‌ سیاسه‌ت ناكه‌ین‌و ڕێگه‌ ناده‌ین هیچ حیزبێك‌و‬ ‫الیه‌نێك باس���ی‌ بابه‌ت���ی‌ حیزبی‌‌و ش���یكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ بكات ئێمه‌ ته‌نها گرنگی‌ به‌الیه‌نی‌ ده‌رونی‌‬ ‫خوێن���دكار ده‌ده‌ین‌و هه‌روه‌ها ئه‌و بارودۆخه‌ش كه‌‬ ‫ڕویداوه‌ له‌زمنی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ قوتابی‌‌و مامۆس���تا‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم مامۆستایانی‌ وانه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫ڕوبه‌ڕوی‌ ئه‌و پرسیارانه‌ ده‌بنه‌وه‌؟‬ ‫عه‌ب���اس محه‌مه‌د‪ :‬ه���ه‌ر ئ���ه‌و بارودۆخه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫بارودۆخ���ی‌ تری���ش هه‌ب���وه‌ چ ئه‌نف���ال‌و كۆڕه‌و‬ ‫كیمیاباران‌و شۆڕش���ه‌كانی‌ كورد ب���اس ئه‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌باره‌ی‌ ئه‌و بارودۆخه‌وه‌ هه‌ر مامۆس���تایه‌ك‬ ‫بیروبۆچونێكی‌ هه‌یه‌ به‌پێ���ی‌ ئایدۆلۆژیاو بۆچونی‌‬ ‫خۆی‌ ش���رۆڤه‌ی‌ ده‌كات بۆیه‌ ئێم���ه‌ پێمان وتون‬ ‫بۆچون���ی‌ خ���ۆت له‌چوارچێ���وه‌ی‌ پڕۆگرامه‌كه‌دا‬ ‫مه‌خه‌ره‌ڕو گه‌ر بۆ خزمه‌تی‌ یه‌ك ڕیزی‌ میله‌ته‌كه‌ش‬ ‫بێت ئێم���ه‌ نه‌چینه‌ ئه‌و بابه‌تانه‌وه‌ به‌تایبه‌ت له‌ناو‬ ‫قوتابیاندا پێویست ناكات ته‌نها ئه‌وه‌ گرنگه‌ ئه‌وان‬ ‫گرنگی‌ بە‌زاس���ته‌كه‌یان به‌ن‪ ،‬به‌ڵكو پێش بكه‌وین‌و‬ ‫له‌و مه‌ینه‌تیه‌ ڕزگارمان بێت ‪.‬‬

‫لەزانکۆی سلێمانی ‪ 174‬مامۆستا مۆڵەتی بێ موچە‌و‬ ‫‪ 333‬مامۆستاش مۆڵه‌تی خوێندنیان وه‌رگرتوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ته‌رزه‌ ته‌ها‬ ‫قەیرانی دارایی‌و خراپی بارودۆخی ئابوری‪،‬‬ ‫مامۆستایانی زانكۆی ناچاركردوه‌ كه‌‬ ‫په‌نابه‌رنه‌به‌ر‌ئیشی دوه‌م‌‪ ،‬وانه‌وتنه‌وه‌ له‌زانكۆ‬ ‫ئه‌هلیه‌كان‌و مۆڵه‌ت وه‌رگرتن‪ .‬تەنها لەزانکۆی‬ ‫سلێمانی ‪ ١٧٤‬مامۆستا مۆڵەتی بێ موچەیان‬ ‫وه‌رگرتوه‌و ‪ ٣٣٣‬مامۆستاش مۆڵەتی خوێندنیان‬ ‫وه‌رگرتوه‌‪ ،‬جگە لە‌مامۆستا‪ ١٦٩ ،‬فەرمانبەریش‬ ‫مۆڵەتیان کردوە‪.‬‬ ‫ویداد وەلید محەمەد‪ ،‬بەڕێوەبەری س����ەرچاوە‬ ‫مرۆیی����ەکان لەزانک����ۆی س����لێمانی ه����ۆکاری‬ ‫مۆڵەتەکان����ی گەڕاندەوە بۆ قەیرانی دارایی‌و وتی‬ ‫"قەیران����ی دارای����ی‌و ئەم بارودۆخ����ە وایلێکردون‬ ‫مامۆس����تایان‌و فه‌رمانبه‌ران مۆڵەت بکەن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هۆکارەکەی ڕونە"‪.‬‬ ‫داواکردنی مۆڵەتی بێ موچە بۆ مامۆستا تەنها‬ ‫بۆ ماوەی دو س����اڵەو ئەو دوس����اڵەش بە‌خزمەت‬ ‫ب����ۆی ئەژمار ناکرێت‪ .‬جیالەوەش مامۆس����تایانی‌‬ ‫زانكۆ ئەتوانن لەدوش����وێن وان����ە بڵێنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەو مەرجەی کاتژمێرەکانی وانە وتنەوە لە‌شوێنە‬ ‫فەرمییەکەیان بە‌تەواو بکەن‪.‬‬ ‫ویداد ولید باسی لەوەش کرد "ئەم قەیرانە تەنها‬ ‫کاری نه‌کردۆتە س����ەر مامۆس����تاکان بەڵکوکاری‬ ‫کردۆتە س����ەر بەڕێوەبردن‌و کارکردنی زانکۆش‪،‬‬ ‫چونکە ئێس����تا ئی����ش‌و کاره‌کان ب����ەو خێرایی‌و‬ ‫میکانیزمەی جاران ناڕۆن‪ .‬بەخەرج نه‌کردنی پاره‌‬ ‫زۆر ش����ت هەیە ناتوانرێت بکرێت‪ ،‬بۆیە ئیشەکان‬ ‫ئەبنە جۆرێ له‌بەڕێکردن‪ .‬ئێستا زانکۆ بە‌دڵسۆزی‬

‫خەڵکەکەی به‌ڕێوه‌ ده‌ڕوات‪ ،‬مامۆس����تاش بەپێی‬ ‫توانا ئەوەی لەسەر شانیەتی ئەیکات"‪.‬‬ ‫د‪.‬کاوە محەم����ەد ج����ەالل‪ ،‬ڕاگ����ری کۆلێ����ژی‬ ‫کارگێڕی‌و ئابوری‪ ،‬باس����ی لەخراپ����ی گوزەرانی‬ ‫مامۆستاکان‌‪ ،‬بەشنەکردنی چارەکە موچەکە کردو‬ ‫وتی "مامۆس����تاکان بۆ بژێ����وی ژیانیان پابەندن‬ ‫بەوموچەیەی کە مانگان����ە وەریدەگرن‪ .‬هەرێمی‬ ‫کوردستان ئێس����تا لە‌بارودۆخێکی زۆر خراپدایە‬ ‫لەالیەنی ئابورییەوه‌‪ .‬موچە بەشێوەیەکی ناتەواو‬ ‫دەدرێت‌و مامۆس����تاکان بواری ئیشیان کەمترە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە هانا بۆ ش����تێکی دیکە دەبه‌ن‪ .‬لەگەل‬ ‫خراپی بارودۆخە ئابوریەکه‌دا‌ پێداویستیەکانیش‬ ‫زۆرو گرانن‪ .‬بااڵنس����ێک نیە لەنێوان پێداویستی‬ ‫کڕی����ن‌و ئ����ەو پارەییەی ک����ە وەردەگیرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەوڵ����دەدەن کارێک����ی دیک����ە بدۆزن����ەوە دوای‬ ‫دەوام"‪.‬‬ ‫د‪ .‬کاوە وتیش����ی "مامۆس����تایان یا مۆڵەتیان‬ ‫کردوە یا لەدو ش����وێن وانە دەڵێنەوە‪ .‬ئەچێ بۆ‬ ‫زانکۆ ئەهلیەکان بۆ وان����ە وتنەوە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫مەجبورەو دەس����ەاڵتی نیە‪ .‬ئەڵ����ێ ناتوانم بەو‬ ‫چارەک����ە موچەی����ە بژیم کە چ����ل ڕۆژ جارێکە‪.‬‬ ‫مامۆستاکان هەمو ئیشێکیان پێناکرێت‪ .‬کەسێک‬ ‫تا ئەبێت بە‌پڕۆفیس����ۆر بۆ نمونە نزیکی ‪٤٠-٣٥‬‬ ‫ساڵی بە‌خوێندن بەسەر دەبات‪ ،‬ئەم مامۆستایە‬ ‫‪ ٤٠‬ساڵە خەریکی توێژینەوەو خوێندکاریە‪ ،‬بچێ‬ ‫چێ بکات!!"‪.‬‬ ‫د‪.‬عەبدولقادر حەمەئه‌مین‪ ،‬ڕاگری کۆلێژی زمان‬ ‫ئەوەی خستەڕو کە زانکۆش بەشێکە لەکۆمەڵگاو‬ ‫قەیرانی داراییش کاری کردۆتە س����ەری‪ .‬وتیشی‬

‫"هەمو مامۆس����تایەک لێرە چارەک����ە موچەیەک‬ ‫وەرئەگرێ����ت‪ .‬ئ����ەو چارەکە موچەی����ەش کاری‬ ‫تێک����ردوە‪ ،‬لەبەر ئەوە مەجب����ورە بچێتە دەرەوە‬ ‫وانە بڵێتەوە‪ ،‬ئەوەش بەپێی پێویستی خۆی"‪.‬‬ ‫د‪.‬عەبدولقادر ‌حەمەئه‌می����ن ئاماژەی بەوەش‬ ‫ک����رد "هاوکاری مامۆس����تاکانمان کردوە کە هەم‬ ‫سودی بۆ مامۆستاکەش هەبێت هەم بۆ زانکۆش‪.‬‬ ‫لەجیاتی س����ێ ی����ان چوار ڕۆژ بێت����ەوە‪ ،‬دو ڕۆژ‬ ‫دێتەوەو هەمان وانەی خۆش����ی دەڵێتەوە‪ .‬واتە‬ ‫ل����ەڕوی زانس����تییەوە کاریگەریەک����ی‌ وای نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕوی ئابوری‌و داراییەکەوە ئەوە ش����تێکی‬ ‫جیاوازە"‪.‬‬ ‫دەرب����ارەی بارودۆخ����ی مامۆس����تاکان‬ ‫د‪.‬عه‌بدولقادرده‌ڵێ����ت "ڕاس����تە قەیران����ی دارایی‬ ‫هەیە‪ ،‬ب����ەاڵم لەزانکۆ جیاوازترە لەپه‌روەردە یان‬ ‫شوێنەکانی تر‪ ،‬واتە کاریگەریەکەی بەو شێوەیە‬ ‫نیە کە لە‌شوێنەکانی تر دەرکەوتوە"‬ ‫بە‌پێچەوان����ەی ئ����ەم وتان����ه‌وه‌ یەکێ����ک‬ ‫لەمامۆس����تاکانی هەمان کۆلێژ‪ ،‬باسی لەوە کرد‬ ‫"دۆخی مامۆس����تاکان لەوپەڕی خراپیدایە‪ .‬ئەبێ‬ ‫زۆربەی ڕۆژەکان دەوام بکەن‌و بەبیرکردنەوەیەکی‬ ‫باش‌و گڕوتینیشەوە وانە بڵێنەوەو خوێندکاریش‬ ‫هانبدەن"‪.‬‬ ‫هەروەها وتیشی "دەوامێکی زۆر‪،‬ئیشێکی زۆر‪،‬‬ ‫بە‌چارەکە موچەش‪ .‬لەبەر ئەوەی دامەزراندنیش‬ ‫نیە‪ ،‬لەبەش����ەکان کێشەی کەمی مامۆستا هەیە‪.‬‬ ‫کەس����ێک کە بڕوانامەی ماس����تەر یان دکتۆرای‬ ‫هەیه‪ ‌،‬ئەچێت����ە زانکۆیەکی ئەهلی کە موچەکەی‬ ‫مس����ۆگەرە‪ ،‬لەبەر پارەکەی‪ ٤٠٠ .‬هەزار لەکوێ‌و‬ ‫‪٢‬ملیۆن لە‌کوێ‪ ،‬حەقی خۆشیەتی"‪.‬‬

‫مامۆستایان‬ ‫یا مۆڵەتیان کردوە‬ ‫یا لەدو شوێن وانە‬ ‫دەڵێنەوە‪ .‬ئەچێ بۆ‬ ‫زانکۆ ئەهلیەکان بۆ‬ ‫وانە وتنەوە لەبەرئەوەی‬ ‫مەجبورەو دەسەاڵتی‬ ‫نیە‪ .‬ئەڵێ ناتوانم بەو‬ ‫چارەکە موچەیە بژیم‬ ‫کە چل ڕۆژ جارێکە‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫په‌روه‌رده‌ چی نییه‌؟‬ ‫به‌ڕێز عه‌باس‬ ‫فه‌یله‌سوفی به‌ناوبانگی هیندی "ئۆشۆ" نووسینێكی‬ ‫له‌بواری پ����ه‌روه‌رده‌ هه‌یه‌ به‌ناونیش����انی "په‌روه‌رده‌‬ ‫چییه‌؟" له‌و نووسینه‌دا ئۆشۆ بنه‌مایه‌كی په‌روه‌رده‌یه‌كی‬ ‫ته‌ندروس����ت‌و راس����تمان بۆڕون ده‌كاته‌وه‌و ئاماژه‌ی‬ ‫پێ����ده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ ده‌یخوێنیته‌وه‌و س����ه‌رنج ده‌ده‌یت‌و‬ ‫به‌راوردی ده‌كه‌یت له‌گه‌ڵ ناوه‌نده‌كانی خوێندنی ئێمه‌دا‬ ‫بۆت ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌وه‌ی له‌كوردس����تاندا ده‌گوزه‌رێت‬ ‫په‌روه‌رده‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو شتێكتره‌و دورونزیك په‌یوه‌ندی‬ ‫راسته‌وخۆی بە‌په‌روه‌رده‌وه‌ نییه‌!‬ ‫ئ����ه‌وه‌ په‌روه‌رده‌ نییه‌ مامۆس����تا ی����ان به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫داوای ش����تێك له‌فێرخوازب����كات‌و كه‌چی له‌خۆش����یدا‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬س����ه‌رنج ب����ده‌ زۆرجار مامۆس����تا داوای ئه‌وه‌‬ ‫له‌فێرخوازه‌كان����ی ده‌كات جلێك����ی ج����وان‌و گونجاو‌و‬ ‫رێ����ك‌و پێ����ك له‌به‌ربكه‌ن‌و ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی ته‌عبیربێت‬ ‫ل����ه‌وه‌ی فێرخ����وازن‌و له‌خوێندنگان‪ ،‬كه‌چی خۆش����ی‬ ‫ئه‌و رێنماییان����ه‌ په‌یڕه‌وناكات ك����ه‌ بە‌فێرخوازه‌كانی‬ ‫ده‌ڵێت! ئایا ئیتر چۆن فێرخواز بتوانێت بە‌جددیه‌كی‬ ‫ته‌واوه‌ گوێ له‌و مامۆس����تایه‌ بگرێت؟ له‌په‌روه‌رده‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ت زیاتر بۆ رون ده‌بێته‌وه‌ كه‌ ئه‌وه‌ راس����ت نییه‌‬ ‫ده‌ڵێ����ن مێژو به‌هێڵێكی‌ راس����تدا ده‌ڕوات‪ ،‬س����ه‌یری‬ ‫وێنه‌ی س����ااڵنی به‌ر له‌نه‌وه‌ته‌كان بكه‌ بزانه‌ چ شیك‬ ‫پۆش����بون مامۆس����تاكان ی����ان ئ����ه‌و یاده‌وه‌رییانه‌ی‬ ‫نوس����راونه‌ته‌وه‌و باس له‌مامۆس����تا ده‌كه‌ن‪" ،‬فه‌رهاد‬ ‫عه‌ونی" له‌بیره‌وه‌رییه‌كانی خۆی����دا به‌ناوی "ڕۆژگارم‬ ‫ئ����اوا تێپ����ه‌ڕی" به‌مش����ێوه‌یه‌ وێن����ه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫خوێندنگاكه‌یم����ان ب����ۆ ده‌كێش����ێت" به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‬ ‫قوتابخانه‌كه‌مان خوالێخۆشبو مامۆستا جه‌الل حه‌وێز‬ ‫حه‌وێ����زی‪ ،‬تاكو رۆژانی ئه‌م����ڕۆش دیمه‌ن‌و هه‌یب ‌هت‌و‬ ‫لێهاتوویی����م له‌به‌رچاو‌و له‌یاد م����اوه‌‪ ،‬ئه‌فه‌ندیێكی بااڵ‬ ‫كه‌ڵه‌گه‌ت‌و هه‌میش����ه‌ چاكه‌ت‌و پانتۆڵی دو سراوینی‬ ‫له‌به‌رده‌كردو س����یداره‌یه‌كی ره‌ش له‌س����ه‌رده‌نا‪ ،‬كاتێ‬ ‫كه‌له‌ ژوره‌كه‌ی خۆی ده‌چوویه‌الی هه‌س����تت به‌ویقارو‬ ‫هه‌یبه‌تی كه‌سایه‌تیی ئه‌م مرۆڤه‌ ده‌كرد"‪.‬‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌ڵێین ئ����ه‌وه‌ی له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا‬ ‫هه‌یه‌ په‌روه‌رده‌ نییه‌ له‌خۆوه‌نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌رئه‌نجامی‬ ‫س����ه‌رنج وخوێندنه‌وه‌ی دۆخ����ی په‌روه‌رده‌وفێركردن‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كانییه‌ت����ی‪ ،‬له‌یه‌كێ����ك له‌كه‌ناڵ����ه‌كان‬ ‫س����ه‌رنجی ئه‌وه‌مدا كه‌ كۆمه‌ڵێك پزیش����ك ده‌ستیان‬ ‫بە‌خۆپیش����داندان‌و بایكۆتكردن كردب����و په‌یامنێری‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ ویستی راوبۆچونی چه‌ند پزیشكێك وه‌ربگرێت‬ ‫كه‌چی خۆیان ده‌شارده‌وه‌ له‌كامێراو قسه‌یان نه‌ده‌كرد!‬ ‫ئه‌مه‌ له‌دو حاڵه‌ت به‌ده‌رنییه‌ یان ناتوانن قس����ه‌بكه‌ن‬ ‫یانیش پێیان عه‌یبە‌قس����ه‌بكه‌ن له‌ه����ه‌ردو حاڵه‌ته‌كه‌‬ ‫نه‌نگییه‌و په‌روه‌رده‌ لێی به‌رپرسیاره‌‪ ،‬به‌شێكی زۆری‬ ‫بونه‌وه‌ری كایه‌كانی تریش به‌م ش����ێوه‌ی پزیشكانن‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆیه‌ ئێمه‌ ئه‌و نمونه‌مان هێناوه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ پزیشك له‌دونیای ئێمه‌ وه‌ك دواپله‌ی عه‌قڵ‌و زانین‬ ‫وێناده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ په‌روه‌رده‌ی نییه‌ ئێمه‌ هه‌مانه‌ هه‌ربۆیه‌ تاوه‌كوو‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌مان����ه‌ به‌ناوی"په‌روه‌رده‌" نه‌بێته‌ رووداوێكی‬ ‫مێژوی����ی‌و به‌س����ه‌رنه‌چێت ه����ه‌روا بە‌دواكه‌وتووی����ی‌و‬ ‫له‌كێش����ه‌ی به‌رده‌وامدا ده‌مێنینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫نییه‌ ئێس����تاش به‌ش����ێكی گرنگ����ی مامۆس����تایان‌و‬ ‫به‌ڕێوەبه‌ری خوێندنگاكان وه‌ك كاره‌كته‌ری یاریده‌ده‌ری‬ ‫خوێندن����گای ناو رۆمانه‌كه‌ی "مه‌نس����ووری یاقووتی"‬ ‫بیرده‌كه‌نه‌وه‌ به‌ناوی" بیره‌وه‌رییه‌كانی مامۆستایه‌ك"‬ ‫ك����ه‌ پێیانوای����ه‌ "هه‌ربه‌اڵیه‌كی به‌س����ه‌ر بنیاده‌م دێ‪،‬‬ ‫به‌هۆی كتێبه‌وه‌ به‌س����ه‌ری دێ"‪ .‬دۆخ����ی په‌روه‌رده‌‬ ‫ئه‌وه‌ن����ده‌ خراپ����ه‌ فێرخواز چه‌ندێك ب����ه‌زۆر ده‌چێته‌‬ ‫پۆله‌وه‌و بێزاره‌ له‌خوێندنگاو به‌های خوێندنگا نازانێت‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش زۆرێك له‌مامۆس����تاو كارگێڕانی خوێندنگا‬ ‫له‌خوێندنگا بێزارن‌و به‌های خوێندن‌و په‌روه‌رده‌ نازانن‬ ‫به‌شێكی گرنگیان وه‌ك فێرخوازه‌كان ئاره‌زووی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن زووتر زه‌نگ����ی ته‌واوبونی وانه‌كان لێبدرێت‌و‬ ‫بڕۆنه‌وه‌ ماڵ����ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی ده‌یانبه‌س����تێت بە‌فێرخوازو‬ ‫خوێندن����گاوه‌ ته‌نه����ا مووچه‌كه‌یه‌ نه‌وه‌ك زانس����ت‌و‬ ‫دونیابینی په‌روه‌رده‌یی! ئایا ئه‌مه‌ په‌روه‌رده‌یه‌؟‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ی ئێم����ه‌ مرۆڤێك����ی س����اغڵه‌مت ب����ۆ‬ ‫به‌رهه‌مناهێنێت به‌وه‌ی لێب����ورده‌و بیركراوه‌و خاوه‌ن‬ ‫وی����ژدان‌و راس����تگۆبێت‪ ،‬به‌ڵك����و ته‌واوك����ه‌ری ئ����ه‌و‬ ‫ناش����رینییانه‌یه‌ ك����ه‌ له‌كۆمه‌ڵگادا هه‌ی����ه‌ له‌نمونه‌ی‬ ‫رق‌و عه‌قڵ����ی خێڵ‌و ف����رت‌و فێڵ‌و داخ����راوی له‌هه‌مو‬ ‫روویه‌ك����ه‌وه‌ له‌ماوه‌ی پێش����وودا وه‌زاره‌تی خوێندنی‬ ‫بااڵ ناوی بیس����ت‌و چوار فێرخوازی ماسته‌رو دكتۆرای‬ ‫باڵوكرده‌وه‌ ب����ه‌وه‌ی بڕوانامه‌ی زمان����ی ئینگلیزییان‬ ‫بە‌قۆپییه‌ هێناوه‌‌و گزیی����ان كردوە! په‌روه‌رده‌ی ئێمه‌‬ ‫تاكی وای به‌رهمهێناوه‌‪ ،‬چه‌ندێكیتر له‌مجۆره‌ هه‌بێت‌و‬ ‫ئاگام����ان لێنه‌بێت یان كایه‌كانیت����ر ده‌بێت چۆنبێت؟‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ئێمه‌ تاكێكی به‌رهه‌مهێناوه‌ گه‌ر س����ه‌رنج‬ ‫بده‌ین هه‌مو له‌یه‌ك راده‌كه‌ن! ئایا ئه‌مه‌ ئه‌و راستتیه‌‬ ‫دوپات ناكاته‌وه‌ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ هه‌مانه‌ په‌روه‌رده‌ نییه‌؟‬ ‫ئۆشۆ ده‌ڵێت" په‌روه‌رده‌ مانای راكێشانی ئه‌و توانا‬ ‫راسته‌قینه‌ شاراوه‌یه‌ی كه‌ له‌تۆدایه‌ وه‌كو راكێشانی ئاو‬ ‫له‌بیردا" ئایا په‌روه‌دا له‌دونیای ئێمه‌دا وایه‌؟ پێمانوایه‌‬ ‫پ����ه‌روه‌ده‌ الی ئێمه‌ نه‌وه‌ك فێری فڕینت ناكات‌و باڵت‬ ‫نادات����ێ بۆ ئه‌وه‌ی ناوه‌وه‌ی خۆت‌و ده‌ره‌وه‌ بگه‌ڕێیت‌و‬ ‫بپش����كنیت‪ ،‬به‌ڵكو قاچه‌كانیشت ده‌ش����كێنێت! هه‌ر‬ ‫له‌باره‌ی په‌روه‌رده‌وه‌ ئۆش����ۆ ده‌ڵێ����ت" به‌الی منه‌وه‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی ناوه‌وه‌ ده‌بێ یه‌كه‌مجاربێ ئینجا شته‌كانی‬ ‫تر‪ ،‬ناس����ینی خود به‌نرختری����ن په‌روه‌رده‌یه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌بێته‌ ئاش����نابون له‌گه‌ڵ هه‌مو شته‌كانی تردا‪ ،‬گه‌ر‬ ‫م����رۆڤ خودی خ����ۆی نه‌ناس����ێ په‌روه‌رده‌وفێركردن‬ ‫به‌كارده‌هێنێ بۆ چه‌وسانه‌وه‌ی خه‌ڵكی‌و دروستكردنی‬ ‫ه����ه‌ژاری"‪ ،‬له‌كۆتاییدا ده‌ڵێین پ����ه‌روه‌رده‌ی دونیای‬ ‫كوردی زۆرشت‌و بابه‌تیتر نییه‌!‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫کتێبی هەمو سەردەمەکان!‬

‫‪17‬‬

‫چوار پەرەگراف سەبارەت بە(بەختەوەریی‌و بێدەنگی)‬ ‫کامەران سوبحان‬

‫پەڕەگرافی یەکەم‪:‬‬ ‫هەندێجار لە‌نووسیندا ئەو پرسیارە لە‌خۆم‬ ‫دەکەم‪ ،‬ئایا ئەوەی ئێمە لەم س���ەردەمەدا‬ ‫دەینووسین‪ ،‬کەڵکی ئەوەی هەیە نەوەکانی‬ ‫داهاتوو بیخوێننەوە؟ هەروەک چۆن دەیان‬ ‫کتێبی بە‌نرخ‌و دیوانی شاعیرانی رابردومان‪،‬‬ ‫ئێستا ئێمە وەک کتێبێکی گرنگ‌و بایەخدار‬ ‫دەیانخوێنینەوە‪!.‬‬ ‫ئەم پرس���یارەم لە‌خۆڕا نیی���ە‪ ،‬لەبینین‌و‬ ‫گەڕان‌و چاوخشاندندایە بەو لێشاوە کتێبانەی‬ ‫کە مێژوی هەندێکیان‪ ،‬چەند ساڵێ لەمەوبەر‬ ‫نووس���راوەو ئێستا نەک شایەنی خوێندنەوە‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو دەب���ێ رۆژێ زووتر ون کرێن‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی نەوەکان���ی داهاتوو ئەو کتێبە‌بێ‬ ‫خەیااڵنە نەبینن‪ ،‬کە لەس���ەردەمی ئێمەدا‪،‬‬ ‫رووکەشانە نووسراون‌و باڵوکراونەتەوە‪!.‬‬ ‫یەکێ���ک لەو کتێبانەی ک���ە من بە‌کتێبی‬ ‫(هەمو سەردەمەدەکان)‌و (قۆناغی رابردو‪،‬‬ ‫ئێس���تا‪ ،‬داهات���وو)ی دادەنێ���م‪ .‬کتێبێکە‬ ‫زۆر بایەخ���دارو گرنگە‪ .‬ک���ە دەڵێم رابردو‪،‬‬ ‫مەبەس���تمە بڵێم لە‌س���ێجار چاپکردنەوەی‬ ‫کتێبەک���ەدا‪ ،‬یەکەم چاپی پێ���ش نزیکەی‬ ‫‪ ٢٠‬س���اڵ لەمەوب���ەر باڵوبووەت���ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە‌چاپ���ی س���ێیەمدا‌و لە‌ئیس���تادا‪ ،‬خوێنەر‬ ‫دەیخوێنێتەوە‪ ،‬وا هەست دەکات‪ ،‬تێزەکانی‬ ‫نێو کتێبەکە‌و تێڕاوانینەکانی ئەو نووسەر‌و‬ ‫رۆش���نبیرە‪ ،‬لەناو روداوەکان���ی ئەمڕۆدایە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش هێزێکی ت���ری پێش���بینیکردنی‬ ‫نووس���ەر‌و توێژەرە‪ ،‬کە دەبێ تواناو وزەی‬ ‫خوێندنەوەو شیکاری روداوەکانی بە‌ئاستێک‬ ‫بێ‪ ،‬دور لە‌بینینی رووکەش���انە‪ .‬بەداخەوە‬ ‫ئ���ەو روداو‌و گرفتان���ەی کۆمەڵگەی ئێمە‪،‬‬ ‫بەردەوام در‌ێژەی هەی���ە‪ ،‬ئەوەش هیندەی‬ ‫ت���ر‪ ،‬الی من‪ ،‬پاڵنەری خوێندنەوەو قس���ە‬ ‫لەس���ەر کردنیی ئ���ەم کتێبەی���ە‌و پێم وایە‬ ‫لە‌ڕابردو لە‌ئێس���تا‌و لە‌داهاتوش���دا‪ ،‬سەنگ‌و‬ ‫قورسایی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫کتێبی(بەختەوەری���ی‌و ب���ێ دەنگی���ی)‬ ‫گفتوگ���ۆی هەمەالیەنان���ەی (مەریوان وریا‬ ‫قان���ع)ە‪ ،‬لە‌دوتوێ���ی ‪ ٥٥٠‬الپ���ەرەدا‪ ،‬تێز‌و‬ ‫تێڕوانینەکانی ئەم نووس���ەرە‪ ،‬س���ەبارەت‬ ‫بە‌کۆمەڵ���ێ پرس���ی جی���اوازی کۆمەڵگەی‬ ‫ک���وردی‌و تێڕوانینە سۆس���یۆلۆژییەکانی‪،‬‬ ‫ب���ۆ خوێندن���ەوەی هەندێ چەم���ک‌و مانا‌و‬ ‫دی���اردەی کۆمەڵگەی ک���وردی‪ ،‬دەرفەتی‬ ‫ئەوەمان دەداتێ کەمێ ئارامتر‪ ،‬لەو کێش���ە‬ ‫کەڵەکەبوان���ە بڕوانی���ن‪ ،‬ک���ە هەندێکی���ان‬ ‫رەگێک���ی مێژوی���ی قوڵی���ان لەن���او ژیانی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و کولتووریی‌و ئاینی‬ ‫ئێمەدا هەی���ە‪ .‬بەتایبەتیش‪ ،‬قس���ەکردن‌و‬ ‫خوێندنەوەی پرسی(ئەنفال)‪.‬‬ ‫کارک���ردن‌و خوێندن���ەوەی نووس���ەر بۆ‬ ‫ئەنفال‪ ،‬وەک دیاردەیەکی هیومانیزمی ئاڵۆز‌و‬ ‫پرس���یار لە‌ڕەهەندە جیاوازەکانی دیاردەکە‬ ‫دەکات‪ ،‬ئایا بۆ کۆمەڵگەی کوردی پرس���ی‬ ‫ئەنفال روداوێک���ە لە‌ڕابردویدا رویداوە‪ ،‬یان‬ ‫پرس���ێکە لە‌بەردەمیدایە‌و هەمیشە ئەگەری‬ ‫دوب���ارە بونەوەی هەیە؟ ئ���ەو لەم کتێبەدا‬ ‫زیاتر لەس���ەر چەمکی یەک���ەم کار دەکات‌و‬ ‫گومانی ئەو ل���ە‌‪ ٢٠٠١‬دایە بۆ ئەو ئەگەرەی‬ ‫هەمیش���ە ئەنف���ال لە‌کۆمەڵگ���ەی ئێمەدا‪،‬‬ ‫لەب���ەردەم ئەگ���ەری دوبارەبونەوەدای���ە‪!.‬‬ ‫ل���ە‌‪ ٢٠١٥‬دا کارەس���اتی ش���ەنگال‪ ،‬هەمان‬ ‫روداو‌و تراژیدیایە‪ ،‬کە ئەم نووس���ەرە ترسی‬ ‫لە‌ڕودانی هەبووە‪!.‬‬ ‫لەپرسی نیش���تمان‌و ماناکانی نیشتماندا‪،‬‬

‫بە‌قوڵ���ی هەمو ئەو بیرکردن���ەوەو بینینانە‬ ‫شیدەکاتەوە‪ ،‬کە لە‌کۆنەستی تاکی کورددا‬ ‫لە‌وێس���تگە جیاوازەکان���دا ب���ۆ نیش���تمان‬ ‫درووس���ت بووە‪ .‬چونکە لە‌ئێس���تا لە‌هەمو‬ ‫کات زیاتر‪ ،‬نیش���تمان بووەتە ئەو چەمکەی‬ ‫کە س���ەرکردە‌و ئەکتیڤیستە سیاسییەکان‪،‬‬ ‫روخس���ار‌و ماهییەت���ی خۆی���ان لە‌ژێ���ردا‬ ‫ش���اردوەتەوە‪ .‬چۆنی���ان بوێ���ت وا بەکاری‬ ‫دەهێنن بۆ داگیرکردنی س���ۆز‌و یادەوەریی‬ ‫تاکی کورد‪ .‬نووسەر لەسەر کۆی ئەو بیننانە‬ ‫بۆ نیش���تمان‪ ،‬چ وەک ئەو پارچە زەوییەی‬ ‫لەس���ەری دەژین‪ ،‬چ وەک ئ���ەو خەیاڵدان‌و‬ ‫بیرەوەرییانەی الی تاک هەیە‪ ،‬خوێندنەوەی‬ ‫جیاوازو مانای نوێ دەبەخشێت بە‌نیشتمان‪.‬‬ ‫پرسی مەنفا‌و خوێندنەوەی ئەوروپا لەدیدی‬ ‫توێژەرو نووسەرێکی کوردەوە‪ ،‬جیاوازە لەو‬ ‫دیدە ناسیۆنالیس���تییەی هەمیشە لە‌دونیای‬ ‫ئەدەب‌و سیاس���ەتدا بۆ نیش���تمان‌و مەنفا‬ ‫ک���راوە‪ .‬پێش���تر مەریوان لە‌نووس���ینێکی‬ ‫تری���دا‪ ،‬لە‌گۆڤ���اری رەهەن���د‪ ،‬زۆر بە‌قوڵی‬ ‫کاری لەس���ەر هەس���تی مەنفا لە‌ئەدەبیاتی‬ ‫کوردی‪ ،‬بەتایبەتیش الی هەرس���ێ شاعیری‬ ‫کورد(نالی‌و حاجی قادری کۆیی‌و ش���ێرکۆ‬ ‫بێکەس) کردوە‪.‬‬ ‫دی���دی ب���ۆ ئەوروپ���ا‌و مەنف���ا‬ ‫لە‌کتێبی(بەختەوەری���ی‌و ب���ێ دەنگیی)دا‪،‬‬ ‫دیدێکە بۆ ئاش���کرا ک���ردن‌و خوێندنەوەی‬ ‫ئەوروپاناسی‪ ،‬وەک دیاردەیەکی هاوچەرخ‪.‬‬ ‫پەیوەندی راسیزم‌و کۆمەڵگە ئەوروپییەکان‌و‬ ‫ئەگەری سەرهەڵدانی راسیسزم‌و توندوتیژیی‬ ‫لە‌هەندێ واڵتان���ی ئەوروپ���ا‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫بەرامب���ەر بێگانەکان‌و موس���ڵمان‌و ئافرەتە‬ ‫بااڵپۆشەکانی ئەوروپا‪.‬‬ ‫پەڕەگرافی دوەم‪:‬‬ ‫لەگفتوگۆکانی (بەختەوەریی‌و بێدەنگیی)‬ ‫دا‪ ،‬س���ەرچاوەکانی ناسینی دونیای کوردی‬ ‫ش���رۆڤەکراوە‪ ،‬بەتایبەتیش(کۆمەڵگ���ەی‬ ‫ک���وردی‪ ،‬خێزان���ی کوردی���ی‪ ،‬سیاس���ەتی‬ ‫کوردی���ی‪ ،‬پرس���ی دەوڵەت‪ ،‬پ���ەروەردەی‬ ‫کوردیی‪ ،‬ئاینی کوردیی‪ ،‬کولتوریی کوردیی‪،‬‬ ‫شەڕی ناوخۆ‪ ،‬ش���یعر‌و ئەدەبیاتی کوردی‪،‬‬ ‫عەلمانییەت‪.‬هتد) کەم تەوەرو پرسی گرنگی‬ ‫رۆژ هەی���ە‪ ،‬لەم کتێبەدا بە‌قوڵی لەس���ەری‬ ‫نەوەستابێ‌و هێمای بۆ نەکرابێ‪ .‬ئەمە جگە‬ ‫لە‌قسەکردن لەسەر دونیای نووسینی خۆی‌و‬ ‫ئەزمونە جیاوازەکانی چ وەک نووس���ەر‪ ،‬چ‬ ‫وەک ئەکادیمیست‌و توێژەر‌و سۆسیۆلۆژێک‬ ‫بۆ خوێندنەوەی پرس‌و دیاردە جیاوازەکانی‬ ‫کۆمەڵگەی کوردیی‪.‬‬ ‫ئەزمونە جیاوازەکان���ی مەریوان لە‌بواری‬ ‫نووسیندا‪ ،‬چ وەک رەخنەگر‪ ،‬چ وەک شاعیر‌و‬ ‫توێ���ژەر‪ ،‬دواتر‪ ،‬ئەزمونی پێش���مەرگایەتی‬ ‫خۆی‌و وێنە جیاوازەکانی راپەڕین‌و گۆڤاری‬ ‫ئازادی‌و رەهەند‌و ژیانی لە‌ئەوروپا‌و خوێندنی‬ ‫ئەکایم���ی‌و گۆڕان���ی ئەزم���ون‪ ،‬لە‌دونیای‬ ‫نووس���ینی دەق‌و رەخن���ەی ئەدەب���ی‪ ،‬بۆ‬ ‫توێژین���ەوە‌و لێکۆڵین���ەوەی فەلس���ەفی‌و‬ ‫کۆمەڵناس���یی سیاسی‪ ،‬هەمو ئەمانە باسی‬ ‫لێوەکراوەو هۆکارەکانی ئاماژەی پێداوە‪.‬‬ ‫ل���ە پەڕەگرافێک���دا س���ەبارەت‪ ،‬بە‌ژیانی‬ ‫پێشمەرگایەتی‌و پاش���تر تەسلیمبونەوەی‌و‬ ‫ژیانی س���ەربازیی خۆی‌و ئەو هەستەی لەو‬ ‫رۆژگارەدا هەیب���ووە دەڵێ���ت‪( :‬کە بڕیاری‬ ‫تەسلیمبونەوەم دا‪ ،‬ئازارێکی زۆرم چەشت‪،‬‬ ‫ئەو ش���ەوە تا بەیانی لە‌ماڵ���ی هاوڕێیەکم‪،‬‬ ‫لە‌سلێمانی گریام‪ .‬چون بۆ سەربازیی وەک‬ ‫وێرانکردنێک���ی وردی رۆح���ی خ���ۆم وابو‪،‬‬ ‫کاتێکی زۆرم ویس���ت ب���ۆ ئەوەی لەو هەمو‬ ‫ئازارانە رزگارم بێت‪( .‬ال‪)٣٩٠‬‬

‫کۆمەڵگ���ەو دین‌و دەوڵەت‪ ،‬ب���ەاڵم بە‌مانای‬ ‫دابڕانی قەتعی نییە‪( )!.‬ال‪.)٤٣٧-٤٣٤‬‬

‫(بەختەوەریی‌و‬ ‫بێدەنگی) هانماندەدات‬ ‫بیربکەینەوە‪ ،‬هانمان‬ ‫دەدات پرسیار بکەین‬ ‫هانمان دەدات لە‌کێشە‬ ‫کەڵەکەبوەکانی‬ ‫کۆمەڵگەکەی خۆمان‬ ‫رەخنە بگرین‌و‬ ‫پرسیار‌و گفتوگۆ‬ ‫دروست بکەین‬ ‫س���ەبارەت بە‌قۆناغی هەشتاکان‪ ،‬چ وەک‬ ‫ئەزمون���ی تایبەت‪ ،‬چ وەک وێس���تگەیەکی‬ ‫رەش لە‌ژیانی تاک‌و کۆمەڵگەی کوردی لەم‬ ‫کتێبەدا هەڵوێستەی لەسەرکراوە‪ .‬سەبارەت‬ ‫بە‌ئەزمونێک کاری لەسەر گۆڕینی تێڕوانینی‬ ‫نووسەر هەبێ بۆ دونیا؟ دەڵێت‪( :‬گرنگترین‬ ‫ئەزمونێ فەشەلی ئەزمونی پێشمەرگایەتیمە‪.‬‬ ‫من دوای تەواوکردنی خوێندن راس���تەوخۆ‬ ‫چوم���ە دەرەوە‌و بۆ ماوەی ‪ ٣‬س���اڵ ‪١٩٨٢‬‬ ‫بۆ ‪ ١٩٨٥‬بوومە پێش���مەرگە‪ ،‬وەک گەنجێ‬ ‫وێنەیەکی زۆر رۆمانس���یی شۆڕش‌و خەبات‌و‬ ‫پێشمەرگایەتیم لە‌خەیاڵدا بو‪ .‬شۆڕشم لە‌لە‬ ‫کتێبەوە دەناس���ی‌و وەک شارییەک خەونی‬ ‫گەورەی گۆڕانی رادیکاڵ‌و یەکجارەکیم هەبو‪.‬‬ ‫لەش���اخدا هەمو ئەو بونیادە تەقلیدییانەم‬ ‫بینییەوە کە لەشاردا بااڵ دەست بون‪ ...‬بۆ‬ ‫من وەک تاکە کەسێ ئەو شتانە‪ ،‬یەکێک بون‬ ‫لە‌هەستکردن بە‌ئەزمونێکی تاڵ‪ .‬ئەمە جگە‬ ‫لەبونی ملمالنێ���ی تایبەت‌و نابەجێ لە‌نێوان‬ ‫باڵ‌و تەوژمە جیاوازەکانی شۆڕش‌و یەکێتی‬ ‫نیشتمانی کوردستان‪ .‬کە زۆرجار بە‌ئاشکرا‬ ‫دیاربو کە لەپشت مالنێکانەوە دنیابینینێکی‬ ‫جیاواز ئامادە نییە‪ ،‬بەڵکو س���ەرچاوەکەی‬ ‫لە‌ئارەزووی بە‌س���ەرکردەبون‌و شتی دیکەوە‬ ‫بوو‪...‬لەن���او یەکێت���ی ئەو س���ەردەمەدا‪،‬‬ ‫فەزایەکی فیک���ری‌و ئایدۆل���ۆژی گەورەش‬ ‫هەبو کە راس���تەخۆ پەیوەندی بە‌ملمالنێوە‬ ‫هەبو لەسەر دەس���ەاڵت‪ ...‬بە‌بۆچونی من‪،‬‬ ‫قبوڵنەکردن���ی رەخنە یەکێک لە‌س���یفەتە‬ ‫س���ەرەکییەکانی حیزبە‌سیاس���ییەکانی‬ ‫کوردستانە‪( !.‬ال‪)٣٨٧-٣٨٦‬‬ ‫پاش���تر هەر لەو قۆناغەدا قس���ە لەسەر‬ ‫ئەزمونی نووس���ینی خۆی دەکات‪ ،‬لە‌بواری‬ ‫رەخن���ەی ئەدەب���ی‪ ،‬بەتایبەتی���ش هەندێ‬ ‫لەو نووس���ینە رەخنەییانەی ت���ا ئەمڕۆش‬ ‫پێش���ەنگی ئەو خوێندنەوە ئەدەبیانەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫دەقی هەندێ ش���اعیر‌و چیرۆکنووسی کورد‬ ‫کراون‪ ،‬لەوانە دەقەکانی (گۆران‌و ش���ێرزاد‬ ‫حەسەن‌و محەمەد عومەر عوسمان)‪.‬‬ ‫پەڕەگرافی سێیەم‪:‬‬ ‫لەدوای راپەڕینەوە‪ ،‬پرس���ی ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی‌و عەلمانییەت‪ ،‬گەرمترین پرس���ی‬ ‫قسەلەسەرکردن بووە‪ .‬تا ئێستا نەتوانراوە‬ ‫ئەم پرس���ە‪ ،‬رەهەندێکی زانس���تی بدرێتێ‌و‬ ‫لە‌زانکۆ‌و ناوەندە ئەکادیمییەکاندا ش���رۆڤە‬

‫بکرێ‪ .‬یەکێ لەو کەسانە‪ ،‬توانی خوێندنەوەو‬ ‫ش���رۆڤەی قوڵ ب���ۆ ئەم پرس���ە بە‌دیدێکی‬ ‫سۆس���یۆلۆژییاوە ب���کات ئەم نوس���ەرەیە‪.‬‬ ‫بە‌تایبەت���ی لە‌کتێبی (دین‌و دونیا) کۆمەڵێ‬ ‫تێڕوانینی نوێ‌و بێالیەنانە‌و زانستیانە لەسەر‬ ‫دیاردەی ئیس�ل�امی سیاس���ی‌و عەلمانییەت‬ ‫ش���رۆڤە دەکات‪ .‬لە‌کتێب���ی (بەختەوەریی‬ ‫وب���ێ دەنگیی)ش���دا‪ ،‬ب���ەوردی گفتوگۆی‬ ‫عەلمانیی���ەت لە‌ئەوروپا‌و رۆژهەاڵت دەکات‪.‬‬ ‫لە‌پرس���ی ئیسالمی سیاس���ی‌و دەرکەوتنی‬ ‫وەک دیاردەیەکی ئاینی‌و سیاس���ی‪ ،‬رەخنە‬ ‫لە‌ک���ۆی ئ���ەو تێڕوانینانە دەگرێ���ت کە تا‬ ‫هەنووک���ە نەیانتوانی���وە ئ���ەو دو چەمکە‬ ‫وەک خۆی بخوێننەوە‪ .‬ئیس�ل�امی سیاسی‬ ‫لە‌کوردس���تاندا‪ ،‬س���ەرەتای س���ەرهەڵدان‌و‬ ‫گەشەکردنی بۆ دوای راپەڕین دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫بە‌ماوەیەکی کەم گەشەکردنێکی بەرفراوانی‬ ‫بەخۆی���ەوە بین���ی‪ .‬حیزبە‌بااڵدەس���تەکان‪،‬‬ ‫ب���ۆ بەرگریکردن لە‌گەش���ەکردنیان‪ ،‬تا ئەو‬ ‫پ���ەڕی توندوتیژییان بەکارهێن���ا‪ ،‬بێ ئاگا‬ ‫لەوەی ئیس�ل�امی سیاس���ی تا پاڵەپەستۆ‬ ‫لەسەر زیادبێ‪ ،‬گەش���ەکردنی زیاتر دەبێ‪.‬‬ ‫هەڵەی ئ���ەو حیزبان���ە‌و نوخبە‌سیاس���ی‌و‬ ‫رۆش���نبیرە لەوەدا بو‪ ،‬توانای خوێندنەوەی‬ ‫ئەو دی���اردە نوێیەیان نەبو‪ .‬نەیان دەتوانی‬ ‫دابڕانێ لە‌نێوان ئیسالمی مۆدێرن‌و ئیسالمی‬ ‫حەفتاکان بکەن‪ .‬پێیان وابو لێدان لە‌خودی‬ ‫پیرۆزیی���ەکان‪ ،‬بەر بەو ش���ەپۆلە دەگرێت‌و‬ ‫لە‌گەشەکردن دەیوەستێنێ‪!.‬‬ ‫(ئ���ەم ئیس�ل�امەی ئەم���ڕۆ ئامانجەکانی‬ ‫جی���اوازە‪ ،‬دەخ���وازێ دەس���ەاڵتێکی دینی‬ ‫لە‌کوردستان دامەزرێنێ‪ ،‬پێناسەی ئەمان بۆ‬ ‫ئاین جیاوازە‪ ،‬بۆ نمونە دەگوترێ ئیس�ل�ام‬ ‫دینێ نییە پەیوەندی نێوان مرۆڤ‌و خواوەند‬ ‫رێکبخات‪ ،‬بەڵکو دین‌و دەوڵەت بەیەکەوە‪.....‬‬ ‫بەش���ێکی زۆری ئەکتیڤیس���تە سیاس���ییە‬ ‫ئیس�ل�امییەکان مەال‌و فەقێی تەقلیدی نین‪،‬‬ ‫بەڵکو دەرچووی زانک���ۆ‌و نەوەیەکی گەنج‌و‬ ‫خوێندەوارن‪ .‬لەکاتێکدا ئیس�ل�امی حەفتا‌و‬ ‫هەشتاکان بەدەستی مەالکانی کوردستانەوە‬ ‫بو‪ .‬جاران ئیس�ل�امێکی میللی بو‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ئیسالمێکی نوخبەوییە‪( !.‬ال ‪)٤٢٠-٤١٩‬‬ ‫ئ���ەوەی لەم کتێبەدا ب���ۆ من گرنگە‪ ،‬ئەو‬ ‫دیدە نەرم‌و زانس���تیانەیە کە دیالۆگ لەسەر‬ ‫چەمک‌و ئامانجەکانی دیاردەکە دەکات‪ ،‬بێ‬ ‫خوێندنەوەیەکی سۆس���یۆلۆژییانە مەحاڵە‬

‫بتوانی���ن لەن���او تەون���ە جاڵجاڵۆییەکانی‬ ‫دیاردەکە‌و چۆنییەتی گەش���ەکردن‌و خەونی‬ ‫کارەکتەرەکانی تێبگەین‪( !.‬نابێ دەرفەتی‬ ‫ژیان‌و مافی قس���ەکردن‌و کارکردنی سیاسی‬ ‫ل���ەو بزوتن���ەوەو ت���ەرزە بیرکردنان���ەوە‬ ‫بس���ەنینەوە‪ ).‬ئەمە جەوه���ەری جیاوازیی‬ ‫دی���دی (مەریوان قانع) لەگ���ەڵ زۆرێک لەو‬ ‫رۆش���نبیرە ئایدۆلۆژیس���تانەی دەیان���ەوێ‬ ‫بە‌چاویلکەی بوغز‌و پەرچەکردارەوە مامەڵە‬ ‫لەگەڵ تەوژمە ئیسالمییەکەدا بکەن‪.‬‬ ‫نووس���ەر لە‌(بەختەوەریی‌و بێ دەنگیی)‬ ‫دا پێی وایە ئیس�ل�امی سیاسی‪ ،‬وەک هەمو‬ ‫هێزەکان���ی ت���ر‪ ،‬دەتوانێ دەن���گ‌و رەنگی‬ ‫خ���ۆی هەب���ێ‌و پڕۆگ���رام‌و خەیاڵی خۆی‬ ‫بە‌خەڵ���ک رەبگەیەنێ‪ ،‬دەب���ێ وەک هەمو‬ ‫هێزەکان���ی تریش‪ ،‬توانای خۆرێکخس���تن‌و‬ ‫قس���ەکردنیان هەبێ‪ ،‬ب���ەو مەرجەی هەمو‬ ‫هێزە سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتیی���ەکان‪ ،‬چەند‬ ‫باوەڕیان بە‌قسەکردن‌و ئازادی خۆیان هەیە‪،‬‬ ‫بەو ئەندازەش رێ���ز لە‌ئازادی‌و بیرکردنەوەو‬ ‫تێڕوانینەکان���ی ئەوان���ی تری���ش بگرن‪ .‬تا‬ ‫رادەیەک���ی زۆر ئ���ەم بیرکردنەوەی���ە لە‌ناو‬ ‫واقیعی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگەی‬ ‫ئێمەدا الوازە‪!.‬‬ ‫س���ەبارەت بە‌پرس���ی عەلمانییەت‪ ،‬وەک‬ ‫دی���اردە‌و تەرزێک���ی ن���وێ لە‌رێکخس���تنی‬ ‫ژی���ان‌و ئازادی تاکە کەس���ەکان‪ ،‬دەبێ ئەو‬ ‫بینینە تەقلیدییە لە‌خەیاڵدانی هێز‌و کەس���ە‬ ‫ناعەلمانیی���ەکان نەمێنێ ک���ە پێیان وایە‪،‬‬ ‫عەلمانیی���ەت دابڕانێکی ب���ێ چەند‌و چونی‬ ‫دین���ە لە‌دەوڵ���ەت‪ !.‬کە لە‌ڕاس���تیدا ژیانی‬ ‫ئەمڕۆی واڵتانی عەلمانیی���ەت‪ ،‬پێچەوانەی‬ ‫ئەم بۆچونە دەسەلمێنن‌و عەلمانییەت هەوڵی‬ ‫جیاکردنەوەی دین نادات لەدەوڵەت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دی���ن لە‌قواڵیی دەوڵەت���ە عەلمانییەتەکانی‬ ‫ئەوروپ���ا ئامادەی���ی هەیە‪ .‬ب���ەاڵم فۆڕم‌و‬ ‫شێوازی پیادەکردنەی جیاوازە‪.‬‬ ‫(ئ���ەو پێناس���ەیەی ب���ۆ عەلمانی���ەت‬ ‫کراوە‪ ،‬کە گوای���ە دابڕانی دینە لە‌دەوڵەت‪.‬‬ ‫پێناس���ەیەکی هەڵەی���ە‪ ،‬ئێس���تا بە‌دەیان‬ ‫لێکۆڵین���ەوەی نوێ دەریدەخ���ەن کە دین‌و‬ ‫دەوڵەت بەو رەهاییە لەیەک جیاواز نین‪....‬‬ ‫وەهمێکی سۆس���یۆلۆژی‌و سیاسی گەورەیە‬ ‫پێم���ان وابێ دی���ن‌و سیاس���ەت لە‌رۆژئاوا‬ ‫بە‌رەهایی لێکدابڕاون‪ ....‬بەڵکو عەلمانییەت‬ ‫بریتییە لە‌ڕێکخستنی پەیوەندی نێوان دین‌و‬

‫من له‌ئاوشفیتز ده‌رباز بووم‬ ‫ئا‪ :‬دره‌و مه‌هدی‌‬ ‫مێژوو ئه‌وه‌ی له‌بیر نه‌كردووه‌ كه‌‬ ‫ئه‌ڵمانیه‌كان دوو جار سزای خواردنی‬ ‫گۆشتی مردویان بە‌جوله‌كه‌كان‌و روسه‌كان‬ ‫چه‌شت‪.‬‬ ‫"م���ن له‌ئاوش���فیتز ده‌رب���از ب���ووم ‪-‬‬ ‫‪ ،"A-6171‬یاداشته‌كانی جوله‌كه‌یه‌كی ڕزگار‬ ‫بووی هۆڵۆكۆس���ته‌‪ ،‬كتێبه‌كه‌ یاداشتنامه‌ی‬ ‫"فێرێن���ك گوێندوێ���ر"ه‌ ك���ه‌ جوله‌كه‌یه‌كی‬ ‫هه‌نگاریه‌و له‌نوسینی خۆیه‌تی‌و عه‌تا محه‌مه‌د‬ ‫له‌سویدیه‌وه‌ بۆ كوردی وه‌ریگێڕاوه‌‪ ،‬ناوه‌ندی‬ ‫ئه‌ندێش���ه‌ له‌(‪ )149‬الپ���ه‌ڕه‌دا چاپ‌و باڵوی‬ ‫كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫فێرێن���ك گوێندوێ���ر ل���ه‌(‪)1928/4/28‬‬ ‫له‌دایكب���ووه‌و له‌(‪ )2010/4/15‬كۆچی دوایی‌‬ ‫ك���ردووه‌‪ ،‬یه‌كێك���ه‌ له‌ده‌ربازبوانی رووداوی‬ ‫هۆڵۆكۆستی جوله‌كه‌‪ ،‬كتێبه‌كه‌ی بیره‌وه‌ری‬ ‫ئ���ه‌و رۆژگاران���ه‌ ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ چۆن‬

‫له‌س���ه‌روه‌ختی جه‌نگی دووه‌م���ی جیهانداو‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌س���تی نازییه‌كاندا ئایدیای دژه‌‬ ‫جوله‌كه‌یی په‌ره‌ده‌س���ێنێت‌و جوه‌كان به‌ره‌و‬ ‫س���ه‌ربازگه‌كانی كارو راگواس���تن ده‌برێ���ن‌و‬ ‫تیای���دا رووب���ه‌ڕووی برس���ێتی‌و س���ه‌رماو‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌یه‌كی زۆرو كوشتن ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫له‌رۆژانی كۆتایی جه‌نگدا ژماره‌یه‌كی كه‌میان‬ ‫ده‌توانن به‌زیندووی له‌و پرۆس���ه‌ س���ه‌خته‌‬ ‫رزگاریان ده‌بێت‪.‬‬ ‫كه‌مپی ئاوش���فێتز‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌گه‌وره‌ترین‬ ‫كه‌مپ‌و س���ه‌ربازگه‌كانی نازییه‌كانی ئه‌ڵمانیا‬ ‫كه‌ له‌ساڵی (‪ )1940‬له‌پۆڵه‌ندا دروستیانكرد‪.‬‬ ‫به‌پێی گێڕانه‌وه‌كانی ئه‌م كتێبە‌نازییه‌كان پاش‬ ‫داگیركردنی چه‌ند واڵتێكی ئه‌وروپی له‌مانگی‬ ‫ئ���ازاری (‪ )1944‬هاتن���ه‌ ن���او هه‌نگاریاوه‌‪،‬‬ ‫پاشان له‌و ساڵه‌دا جوله‌كه‌كانی ئه‌و واڵته‌یان‬ ‫له‌ڕێگه‌ی ش���ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌وه‌ ب���ه‌ره‌و پۆڵنداو‬ ‫كه‌مپی ئاوشفێتز راگواست كه‌ له‌سه‌رانسه‌ری‬ ‫جیهان���ه‌وه‌ به‌ندك���راوی ب���ۆ ده‌هێن���ران‪.‬‬ ‫كه‌مپه‌ك���ه‌ تا س���اڵی (‪ )1945‬به‌رده‌وام بوو‬

‫له‌ئه‌شكه‌نجه‌دان‌و جینۆسایدی جوله‌كه‌كان‪،‬‬ ‫س���ه‌رجه‌م زیندانیكراوه‌كان���ی ت���رو دواتر‬ ‫به‌هێرشی سوپای سۆڤی ‌هت‌و ئه‌مه‌ریكیه‌كان‬ ‫ژماره‌یه‌كی كه‌می به‌ندكراوه‌كان توانیان له‌و‬ ‫ساڵه‌دا له‌وێ رزگاریان بێت‪.‬‬ ‫"ده‌ب���وو وه‌اڵمی پرس���یاره‌كان بده‌ینه‌وه‌‪:‬‬ ‫ن���او‪ ،‬ش���وێنی له‌دایكبوون‪ ،‬ن���اوی باوان‪،‬‬ ‫خوش���ك‌و برا‪ ،‬هه‌موو ش���تێك‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫توانیم به‌باشی وه‌اڵمی پرسیاره‌كانم دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پرسیاری لێكردم‪ ،‬وتی‪ :‬لێره‌ به‌دواوه‌‬ ‫ده‌بێت ناوی خۆم له‌یاد بكه‌م‪ ،‬وتی‪ :‬ئێستا تۆ‬ ‫ناوت (‪)A-6171‬ه‌‪ .‬ژماره‌كه‌ش له‌سه‌ر قۆڵی‬ ‫چه‌پم كوترا‪ .‬هه‌روه‌ها دوو پارچه‌ قوماش���ی‬ ‫بچوكیش���م وه‌رگرت له‌ش���ێوه‌ی ئه‌ستێره‌دا‬ ‫بوون‪ .‬ئه‌وه‌ ئه‌س���تێره‌ی جوله‌ك���ه‌كان بوو‬ ‫به‌شه‌ش چوكه‌ڵه‌وه‌‪ ".‬ل‪.٤٦‬‬ ‫له‌ س���ااڵنی چله‌كانی س���ه‌ده‌ی رابردوو‪،‬‬ ‫ئه‌ڵمان���ه‌كان هێن���ده‌ دڕن���ده‌ ب���وو ب���وون‬ ‫له‌داگیركاری���دا‪ ،‬دووج���ار س���زای خواردنی‬ ‫گۆشتی مردوویان بە‌جوله‌كه‌كان‌و روسه‌كان‬

‫چه‌ش���ت‪ .‬یه‌كه‌م جاریان له‌ساڵی (‪- 1941‬‬ ‫‪ )1942‬بو‪ ،‬پاش گه‌مارۆدانێكی چڕو قورسی‬ ‫سێ ساڵی سوپای نازییه‌كان بۆ سه‌ر شاری‬ ‫"لینیگراد"ی روسیا‪ ،‬وایكرد كه‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‬ ‫زۆر خه‌ڵكی ش���اره‌كه‌ گۆشتی ئه‌و مردوانه‌ی‬ ‫هاونیشتیمانی شاره‌كه‌یان بخۆن كه‌ له‌برسا‬ ‫ده‌مردن‪ .‬دووه‌م جاریش له‌سااڵنی (‪- 1944‬‬ ‫‪ )1945‬له‌كه‌مپی "ئاوشفێتز" بوو كه‌ سه‌رباری‬ ‫جینۆسایدكردنی جوله‌كه‌كان‌و به‌ندكراوه‌كانی‬ ‫تری روسه‌كان‌و هاواڵتیانی تری دیلی جه‌نگ‪،‬‬ ‫هێن���ده‌ گیراوه‌كانیان برس���ی كرد كه‌ ناچار‬ ‫بوون گۆشتی مردوو بخۆن‪.‬‬ ‫"ڕۆژێكیان كه‌وچكه‌كانیان لێ سه‌ندینه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك له‌زیندانیه‌كان ده‌سكی كه‌وچه‌كانیان‬ ‫تیژ كردبوو كردبونیان بە‌چه‌قۆی تیژ‪ ،‬پاشان‬ ‫پارچه‌ گۆش���تیان له‌زیندانیه‌ مردووه‌كان پێ‬ ‫لێده‌ك���رده‌وه‌‪ ،‬پێموابوو ئ���ه‌وه‌ زۆر تۆقێنه‌ر‬ ‫بێت‪ .‬له‌نێوان زیندانیه‌كاندا هه‌ندێك هه‌بوون‬ ‫خه‌ڵكی مردویان ده‌خوارد‪".‬ل‪.75‬‬ ‫"ریزه‌ك���ه‌ هێ���واش به‌ره‌و ناو ئاوش���فێتز‬

‫پێچ���ی ده‌خوارد‪ .‬من بۆ دواجار س���ه‌یرێكی‬ ‫دواوه‌م كرد ئه‌وده‌م دایكم‌و كاتی خوش���كمم‬ ‫بینی له‌ریزێكی ت���ردا‪ .‬ئه‌وه‌نده‌ی له‌توانامدا‬ ‫ب���وو هاوارم كرد‪ .‬دایكم منی بینی به‌اڵم من‬ ‫گوێم له‌و نه‌بوو چی وه‌اڵمدامه‌وه‌‪ .‬ده‌روازه‌كه‌‬ ‫له‌دوامه‌وه‌ دواخرا‪ ".‬ل ‪.37‬‬ ‫نوس���ه‌ری ئه‌م كتێب���ە‌دوای ده‌رباز بوونی‬ ‫له‌رووداوی هۆڵۆكۆس���ت‌و گه‌یشتنی بە‌واڵتی‬ ‫س���وید له‌س���اڵی (‪ )1949‬دا‪ ،‬چ���ل س���اڵ‬ ‫دوای روداوه‌ك���ه‌و له‌س���اڵی (‪)1984‬دا‬ ‫ده‌س���ت بە‌گێڕانه‌وه‌ی رووداوی هۆڵۆكۆست‬ ‫ده‌كات‌و ته‌نها ئه‌و دوو كتێبه‌ش ده‌نوسێت‪،‬‬ ‫بە‌ناونیش���انه‌كانی‪( :‬سه‌رگوزشته‌ی جوله‌كه‌‬ ‫‪ . A-6171‬س���اڵی ‪)1984‬و كتێب���ی (من‬‫له‌ئاوش���فیتز ده‌رباز بووم‪ .A-6171-‬س���اڵی‬ ‫‪ .)2001‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ناوبراو وه‌ك‬ ‫شایه‌تحاڵێكی هۆڵۆكۆست‌و ئه‌وه‌ی له‌كه‌مپی‬ ‫ئاوش���فێتزی پۆڵندا ڕویدا له‌زۆر قوتابخانه‌و‬ ‫ك���ۆڕو كۆبونه‌وه‌كاندا بۆ خه‌ڵكی له‌س���وید‬ ‫باسكرد‪.‬‬

‫پەڕەگرافی چوارەم‪:‬‬ ‫یەکێکی تر‪ ،‬لەو بابەتانەی (بەختەوەریی‌و‬ ‫بێدەنگیی) لەس���ەری وەس���تاوە‪ ،‬پرۆسەی‬ ‫پ���ەروەردە‌و ناوەن���دی ئەکادیمی‌و زانکۆیە‪.‬‬ ‫بە‌ب���ڕوای م���ن بەب���ێ رەخنەگرتن���ی قوڵ‬ ‫لە‌سیستەمی پەروەردە‌و زانکۆکان ناتوانین‬ ‫ئاستی پێش���کەوتن‌و بەرهەمی توێژینەوە‌و‬ ‫خوێندن���ەوەی کایەکانی کۆمەڵگەی کوردی‬ ‫بەرەو پێشەوە بەرین‪ .‬ئێستا بەدەر لە‌الیەنی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و کۆمەاڵیەتی‌و کولتووریی‪،‬‬ ‫ئەم الیەن���ەش‪ ،‬لە‌هەژارییەکی قوڵدا دەژی‌و‬ ‫لەس���ەرە مەرگدایە‪ .‬گەر فریا نەکەوین ئەوە‬ ‫تاکی کورد تا س���ەدەیەکی تر‪ ،‬دەبێ باجی‬ ‫ئەو هەژارییە پەروەردەییە بدات‪ ،‬کە لە‌ماوەی‬ ‫چارەکە سەدەیەکی پاش راپەڕیندا بەرهەم‬ ‫هات���ووە‪ ،‬بەتایبەتیش هێ���زی توندوتیژیی‌و‬ ‫یەکتر قبوڵ نەکردن‌و هەژاریی خوێندنەوە‌و‬ ‫بیرنەکردنەوەی قوڵ لەدیاردە‌و روداوەکانی‬ ‫دەروپش���تمان‪ .‬ئەم کتێبە‪ ،‬خوێنەر لەسەر‬ ‫ئەوە رادێن���ێ چۆن بتوانێ بیربکاتەوەو کار‬ ‫بکات‌و گۆڕانکاریی گەورە درووست بکات‪.‬‬ ‫(لەزانکۆکان���ی ئێم���ە خوێن���دکاران‬ ‫بەش���ێوەیەکی ترسناک دیس���پلین کراون‪،‬‬ ‫پەیوەندی مامۆستا‌و خوێندکار‪ ،‬پەیوەندییەکە‬ ‫جیاوازیی‌و دەسەاڵت‌و نا یەکسانی بەڕێوەی‬ ‫دەبات‪!.‬ش���ێوازی وانەگوتنەوە تەقلیدییەت‬ ‫پڕوکاندویەتی‪ .‬ئەو کتێب‌و سەرچاوانەش کە‬ ‫دەخوێنرێنەوە س���ەر بەم رۆژگار‌و سەردەمە‬ ‫نین‪ !.‬زانکۆکانی ئێمە ئەو ناوەندە زانستییە‬ ‫نی���ن خوێندکار تێیدا فێ���ری بیرکردنەوەی‬ ‫س���ەربەخۆ‌و عەقاڵن���ی‌و رەخنەی���ی بێت‪،‬‬ ‫ش���وێنێک نین تێیدا عەقڵییەتی پەروەردە‬ ‫بێت‪ ،‬ناوەندێک نییە بۆ ئاشنا بون بە‌فیکر‌و‬ ‫مەعریف���ەی هاوچ���ەرخ‪ ...‬ئ���ەو کتێبانەی‬ ‫دەخوێنرێ���ن‪ ،‬پەیوەندییان نە بەو کێش���ە‬ ‫کۆمەاڵیەتی وسیاسی‌و کولتوورییانەوە هەیە‬ ‫ک���ە کۆمەڵگەی ئێمە روبەڕوویان دەبێتەوە‪،‬‬ ‫نە بەو کێش���انەوە ک���ە ناوچەکەمان تێیدا‬ ‫دەژی‪......‬کاری زانکۆکانی ئێمە‪ ،‬ناس���ینی‬ ‫جیهانی ک���ورد وجیهانی دراوس���ێکانمان‌و‬ ‫جیهان���ی دەرەوەی کوردس���تانی نیی���ە‪!.‬‬ ‫ئای���ا لە‌زانکۆکانی ئێمەدا‪ ،‬چەند کۆرس���ی‬ ‫زانستیمان لەسەر شەڕی ناوخۆ هەیە؟ چەند‬ ‫کۆرسمان لەس���ەر کێشەکانی ناسیۆنالیزمی‬ ‫کوردی هەیە؟ چیمان لەسەر سۆسیۆلۆژیای‬ ‫ئاین‌و پەیوەندی نێ���وان توندڕەویی ئاینی‌و‬ ‫توندڕەویی سیاس���ی‌و توندڕەویی کولتووری‬ ‫هەی���ە؟‪ ...‬ئای���ا زانکۆکانی ئێمە کۆرس���ی‬ ‫تایبەتیان لەسەر بەعس هەیە؟ بەعس وەک‬ ‫کولت���ور‪ ،‬وەک ئەخالق‪ ،‬وەک ئابوری‪ ،‬وەک‬ ‫ش���ێوازێکی تایبەتی رێکخستنی کۆمەڵگە‌و‬ ‫دەوڵەت؟ ت���ا چەند کێش���ەکانی ئافرەتان‬ ‫لە‌زانکۆکان���ی ئێمەدا گرنگیی���ان پێدراوە؟)‬ ‫(ال‪)٣١٢-٣١٠‬‬ ‫(بەختەوەریی‌و بێدەنگ���ی) هانماندەدات‬ ‫بیربکەینەوە‪ ،‬هانمان دەدات پرسیار بکەین‪،‬‬ ‫هانم���ان دەدات لە‌کێش���ە کەڵەکەبووەکانی‬ ‫کۆمەڵگەک���ەی خۆم���ان رەخن���ە بگری���ن‌و‬ ‫پرس���یار‌و گفتوگۆ درووست بکەین‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئ���ەم کتێبە‌بە‌نرختر دەکات‪ ،‬ئ���ەو گفتوگۆ‬ ‫قوڵەی نووس���ەرە لەس���ەر کۆی کێش���ە‌و‬ ‫دیاردەکانی کۆمەڵگەی ئێمە لە‌پەروەردەوە‬ ‫ب���ۆ ئازادی‌و دەیان چەمک���ی تر‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫باش���ترین پێناس���ە‌و ن���اوی دوەم���ی تری‬ ‫کتێبی(بەختەوەری���ی‌و بێدەنگ���ی) الی من‬ ‫ناونان���ی کتێبەکەی���ە‪ ،‬بە‌(کتێب���ی هەمو‬ ‫سەردەمەکان)‪!.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫یەکێتی پێش کۆنگرە‪ :‬مانەوە وەک یەک رێکخراوی سیاسی‬ ‫یان پەرت بون بۆ گروپی بەرژەوەندی دژ بەیەک‬ ‫کاوه‌ عوسمان‬ ‫کێش���ەی یە‌کێت���ی لە‌ئێس���تادا وەک‬ ‫ی‌ونیادێ���ک‪ ،‬ن���ە رێکخراوێک���ی سیاس���ی‬ ‫لیبراڵ‌و دیموکراتە بە‌پێوەری هاوچەرخ‪ ،‬نە‬ ‫دامەزراوەیەکی س���یڤیلی پیشەیی مۆدێرنە‪،‬‬ ‫ئ���ە‌وەی هەی���ە کۆکراوەیە ک���ە لە‌گرووپ‌و‬ ‫دەس���تەی تێکەڵ‌و دژ بە‌یەک‪ .‬ئە‌و گرووپە‬ ‫جی���اواز‌و دژ بەیەکان���ە تەنه���ا یەکگرتوون‬ ‫لە‌نێ���و یەک کای���ەی بەرژەوەندی هاوبە‌ش‪،‬‬ ‫بەاڵم جیاوازن لە‌س���تراتیژی مامەڵە کردنی‬ ‫سیاس���ەتی ناوخۆو دەرەوە‪ .‬ئە‌و گروپانەی‬ ‫ک���ە هێزو دەس���ە‌اڵتی ئابوری‌و سیاس���ی‌و‬ ‫کارگێڕی یەکێتی یان قۆرخ کردوە‪ ،‬لە‌کات‌و‬ ‫ڕوداوی جی���اوازی می���ژوودا یەک س���ەر‌و‬ ‫ی���ەک بنەما کە تاڵەبانی خ���ۆی بوو‪ ،‬کۆی‬ ‫کردبونەوە‪ .‬بەاڵم لەگ���ەل نەمانی تاڵەبانی‬ ‫کێش���ە سیاس���یە ئاڵۆزەکانی یەکێتی نەک‬ ‫وەک خۆی ماونەت���ەوە‪ ،‬بەڵکو گەر چارەی‬ ‫گونجاوی رادیکااڵنەی بۆ نەدۆزرێتەوە‪ ،‬دوور‬ ‫نیە یەکێتی ئێستا ببێتە چەندیین رێکخراوی‬ ‫دەس���تە‌و تاق���م‌و گروپ���ی بەرژەوەندی دژ‬ ‫بەیەک‪.‬‬ ‫گرفت���ی یە‌کیتی بەدەر نی���ە لە‌کەلتوری‬ ‫دروست بونی پارتە سیاسیە‌کانی رۆژهەالت‪،‬‬ ‫زۆربەی تیۆر‌و ش���یکارە سیاسی‌و تەنانەت‬ ‫شۆرش���گێری ئ���ە‌م پارتان���ە وا بەس���تەی‬ ‫پەرج���ە ک���ردار‌و رەنگدان���ەوەی کۆمە‌ڵێک‬ ‫هۆکاری ناوەکی کەلتوری‌و سیاسی‌و ئابوری‬ ‫سەردەمێکن کە ڕەوت‌و تیۆری فەلسە‌فیەکەی‬ ‫بۆ ڕوداوی هەنوکەییی بووە تاوەکو پەیڕە‌وو‬ ‫پڕۆگڕامێکی زانستی سەرتاسەری وستراتیژی‬ ‫بۆ ئێس���تا یان داهاتوو‪‌،‬و تەنانەت زۆربەی‬ ‫زۆری پە‌ی���ڕەوو پالن���ی تیۆری ب���ۆ کاری‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬چی نوس���راو‪ ،‬ووتراو یان بەجێ‬ ‫هێنراو‪ ،‬کۆپی فۆرم‌و کارە لە‌پێش���ینەکانی‬ ‫پارتە کۆنترو بە‌تەم���ەن ترەکانی تر بووە‪،‬‬ ‫ئیتر ئە‌وپارتا نە‌عە‌رە‌بی بوبێت یان فارسی‬ ‫یان تورک���ی‪ ،‬کە ئە‌مانیش لە‌کاتێکی دیاری‬ ‫ک���راوی مێ���ژوودا لە‌ژێر کاریگ���ەری هێزە‬ ‫دەرەکیەکانی تر بوون‪ .‬هەر چۆن ئە‌توانرێت‬ ‫سیماو ‌‌هێڵە گشتیەکانی پارتە ساسیە‌کانی‬ ‫ڕۆه���ەاڵت لە‌هەن���اوی پارت���ە ئێرانیە بە‌ناو‬ ‫بەرەنگاربووەکان���ی ڕژێم���ە ی���ەک لە‌دوای‬ ‫یەکەکان���ی ئێ���ران وەک کۆمۆنیس���تەکان‌و‬ ‫تودەو ناشیۆنالیس���تەکان ب���ە‌دی بکرێت‪،‬‬ ‫ئاواش تێماو ڕەهەند‌و هێڵە دیارەکانی پارتە‬ ‫تورکە‌کانیش لە‌کار‌و ش���ێوازی کارو چاالکی‬ ‫سیاسی ڕۆژانەی پارتە کوردیەکانی باکوور‬ ‫ب���ە‌دی ئە‌کرێت‪ ،‬بە‌هەمان ش���ێوەش پارتە‬

‫سیاس���یەکانی کوردس���تانی باشوور‪ ،‬چەپ‬ ‫یان ناشیۆنالیس���ت‪ ،‬هەم���ان هێڵە تیۆریە‬ ‫شۆرش���گێرەکانی پارتە بەرهەڵستکارەکانی‬ ‫نیو س���ەدەی رابردووی جیهان���ی عە‌رە‌بی‬ ‫بە‌شێوەیەک لە‌شێوەکان کردوەتە نێو فۆرم‌و‬ ‫کاری سیاسی رێکخراوەیی خۆی‪.‬‬ ‫یەكێت���ی لە‌کاتی کێشمە‌کێش���ی كامپی‬ ‫كاپیتالی���زم‪ ،‬بە‌ڕابە‌رایەت���ی ئە‌مریک���ی‌و‬ ‫ئە‌وروپ���ای رۆژئ���اوا‪ ،‬بەرامب���ەر کامپ���ی‬ ‫سۆشیالیزم‪ ،‬بە‌ڕابەرایەتی روسیاو ئە‌وروپای‬ ‫رۆژهەالت‪ ،‬هاتە بوون‪ .‬س���ترە‌کچەرو فۆرم‌و‬ ‫ناوەرۆک���ی رێکخراوەیی‌و کاری سیاس���ی‌و‬ ‫س���تراتیژی خەباتی نەتەوەی���ی‌و چینایەتی‬ ‫زۆر نزیک‌و کۆپی کراوی هێڵە گش���تیەکانی‬ ‫پارتە بە‌ناو شۆرش���گیرەکان‪ ،‬مارکسی یان‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬ڕۆژهەاڵتی ناوە‌راس���تن‪ ،‬کە ئە‌و‬ ‫پارتانە هەر خۆش���یان کۆپی کراوی پارتە‬ ‫دایکە سۆشیالیست‌و ناشیۆنالە جیهانیەکان‬ ‫ب���وون‪ .‬س���ە‌یر نەبێت ک���ە ڕەوت���ە نزیک‬ ‫مارکس���ی‌و چەپەکانی یەکێت���ی بە‌تایبەتی‬ ‫گروپ���ی کۆمەڵە‌ی ڕەنج���دەران بەرکەوتەی‬ ‫فیک���ری چەپگەرایەت���ی چین‌و روس���یای‬ ‫ئە‌وسای پێوە دیارەو ڕەوتە کۆنسێرڤەتیڤ‌و‬ ‫ناشیۆنالیستەکەش���ی بەرکەوت���ەی فیکری‬ ‫پارت���ە نەتەوەییەکان���ی دەوروب���ەر وەک‬ ‫ناس���ری‌و ئە‌وانی تری ئەوروپای رۆژهەاڵتی‬ ‫پێوە دی���ارە‪ .‬ئە‌و گروپ‌و دەس���تەیەی کە‬ ‫هەڵسان بە‌نوس���ینەوە‌ی وەک خۆیان ناوی‬ ‫ل���ێ ئە‌نێن پەیڕو پرۆگرام‪ ،‬ک���ەم یان زۆر‪،‬‬ ‫تێکستێکی کۆپی کراوی رێکخراوە سیاسیە‬ ‫رۆژهەاڵتیە‌کانە کە لە‌س���ەرچاوەی جیاوازی‬ ‫ئە‌دەبیاتی سیاسی ڕوس���ی یان چینی یان‬ ‫پارتە نەتەوەییە رۆژهەاڵتیەکان وەرگیراوە‪.‬‬ ‫دەبێ���ت ئ���ەوەش بڵێین ک���ە یەکێتی وەک‬ ‫ڕێکخراوێکی سیاسی لە‌ژێر خانێکی پێشینەی‬ ‫ڕێکخراوێکی تری کوردی نەهاتوەتە دنیاوه‪،‬‬ ‫بەڵک���و یەکێت���ی میراتگری پاش���اگەردانی‬ ‫بۆشاییەکی سیاس���ییە کە لە‌هەناوی پرۆژە‬ ‫س���ەرنەکەوتوەکەی حە‌فتاکانی پارتییە‌وە‬ ‫س���ەری هەڵدا‪ .‬واتە ئە‌گ���ەر یەکێتیش هەر‬ ‫نە‌بوای���ە‪ ،‬ئە‌وا ڕێکخراوێکی تری سیاس���ی‪،‬‬ ‫نزی���ک لە‌تێزی سیاس���ی یەکێتی دروس���ت‬ ‫ئە‌بو‪ ،‬واتە ئە‌وەی کە یەکێتی دروست کرد‪،‬‬ ‫زیاتر بۆش���ایی دۆخی سیاسی ناوەوە بوو‪،‬‬ ‫لە‌گ���ەڵ چەندهۆکاری ناوچەی���ی‌و تەنانەت‬ ‫دەرەکی‪ ،‬نەک ش���تێکی ت���ر‪ .‬ئە‌وەی جێێ‬ ‫س���ەرنجە دەس���تپێکردنی یەکەم دانیشتن‌و‬ ‫فۆرمەڵ���ە کردن���ی رێکخراوەی���ی یەکێتیە‬ ‫لە‌سوریای ئە‌وکاتەی نزیک لە‌روسیا‪،‬لێەرەدا‬ ‫لە‌بەر نەبونی ماتریاڵ‌و س���ەرچاوەی تەواو‬ ‫لە‌ب���ارەی جوڵ���ە سیاس���یەکانی تاڵەبانی‌و‬

‫هێزگەلی ڕێکخراوە‬ ‫دیموکرات‌و‬ ‫لیبراڵەکانی یەکێتی‬ ‫لە‌پاشەکشێی‬ ‫بەردەوام دان‬ ‫بەرامبەر پاوانخوازی‬ ‫گروپگە‌لێکی‬ ‫بەرژەوەندی خواز‬ ‫هاوڕێکانی لە‌سوریا‌و ئەوانەی لە‌فەلەکی ئە‌و‬ ‫واڵت���ە بون‌و لە‌ب���ەر وااڵ نەکردنی ئازادانەی‬ ‫ئارکیڤی سیاس���ی رێکخراوە سیاس���یەکان‬ ‫بە‌ه���ۆی ه���ۆکارە گەلێک‪ ،‬ئیتر ئە‌س���تەمە‬ ‫پەی بردن بۆ ئە‌رش���یفی نهێنی نەک تەنها‬ ‫سەرکردە بە‌تەمە‌نەکانی یەکەمین دانیشتن‌و‬ ‫پاش���ان ڕاگەیاندن���ی رێکخراوەک���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫وەرگرتن���ی زانیاری ت���ەواو دەربارەی کاری‬ ‫سیاسی‌و چاالکیە سیا‌سی‌و دپلۆماسیەکانی‬ ‫رێکخراوەکە لە‌سەردەمە جیاوازەکانی پێش‬ ‫راپەرین‪ .‬ئە‌وەی لێرەدا پێویس���تە ئاماژەی‬ ‫پ���ێ بدرێ ئە‌وەیە کە ئ���ە‌و گروپە گەنجەی‬ ‫دامەزرێن���ەری یەکێتی بوون‪ ،‬زۆر بە‌باش���ی‬ ‫توانیان ئ���ەو بارودۆخە تایبەتەی ئە‌وکاتە‌ی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬لە‌بۆش���ایی‌و س���ەرگەردانی‬ ‫سیاس���ی لە‌حەفتاکانێ‌‌و کێشمەکێشی هێزە‬ ‫ئیقلیمی���ە دژ بە‌یەک���ەکان‪‌،‬و ڕوبەروبونەوە‬ ‫جیهانگیریەک���ەی ئە‌وکات���ە‌ی دوو کامپ���ی‬ ‫کاپیتالیزم‌و سۆش���یالیزم بە‌سوودی خۆیان‬ ‫وەرگرن‪.‬‬ ‫گرفتی یەکێت���ی نەک بە‌تەنها پەیوەندارە‬ ‫بە‌فۆرم‌و س���ترەکچە‌ری بوندیادی ناوەوەی‬ ‫ئ���ە‌و رێکخراوە‪،‬بەڵک���و گرفت���ی ئێس���تای‬ ‫هەڵبژاردن���ە پڕ کێشمەکێش���یانەیە لە‌نێوان‬

‫پڕۆژەی سیاس���ی‌و ئابووری دژ بە‌یەک‪ .‬ئە‌م‬ ‫ڕێکخراوە خەریکە وردە وردە بە‌ش���ێوازێکی‬ ‫سیس���تیماتیک‪ ،‬هەندێ جار پالن داڕێژراو‬ ‫لە‌الیەن گرووپ‌و تاقمی جیاواز‪ ،‬پەلکێش���ی‬ ‫وابەستە بوون‌و چەقبەس���تبوون لە‌ناوچە‌ی‬ ‫لۆکاڵی‌و بچوککراوەی کۆمەڵگای بەرژەوەندی‬ ‫خوازەکان ئە‌بێت‪ ،‬تێکس���تی شۆرشگێری‌و‬ ‫یاخی ئە‌وس���او پڕۆژەی مۆدێرنی کارگێڕی‬ ‫سەردەمی نوێی ئە‌م رێکخراوە خەریکە ئە‌بێتە‬ ‫بارمت���ەی بەرژەوەندیە لۆکاڵە‌کان‪ .‬تەنانەت‬ ‫گرفتی میراتگری کاپیتاڵ‌و دەس���ەاڵتی ئە‌م‬ ‫پارتەش بە‌ئاش���کرا سەری هەڵداوە لە‌نێوان‬ ‫کەس���ە نزیکە‌کان���ی بنەماڵە‌ی س���کرتێری‬ ‫حی���زب‌و دەس���تە‌و گروپ���ە پەرژەوەندی���ە‬ ‫جیاوازەکان‪ .‬پارادۆکس ئە‌وەیە کە پارتێک‬ ‫ڕۆژانێک���ی دوور له‌چیاکانه‌وه‌ بانگەش���ەی‬ ‫دژە بنەماڵە‌ی���ی وابەس���تە‌بونی لۆکاڵ���ی‬ ‫بوون‌و ناوچە‌گەرێتی ئە‌خس���تە پاڵی نەیارە‬ ‫سەرسەختەکە‌ی ئە‌وسای‪ ،‬ئێستا هەر خۆی‬ ‫بووەتە پارتێکی تەواو میراتگری بنەماڵەیی‬ ‫چەقبەستوو نەک بە‌ناوچەی سلێمانی بەلکو‬ ‫بە‌ناوچەیەک���ی لۆکاڵ���ی بچووک���ی تایبەت‬ ‫بە‌خێزان‌و‌و خێلی تالەبانی خۆی‪.‬‬ ‫جگ���ە لە‌گرفت���ی میراتگ���ری سیاس���ی‌و‬ ‫ئابوری‪ ،‬یەکێتی وەک ڕێکخراوی سیاس���ی‬ ‫گرفتی نەبوونی شوناس���ی بۆ دروست بوە‪،‬‬ ‫ئە‌م���ە‌ش خۆی ئە‌بینێتەوە لە‌س���ەرهەڵدانی‬ ‫جیاوازی دیدەی سیاس���ی دژبە‌یەک لە‌نێوان‬ ‫پڕۆژە شۆرش���گێریەکانی س���ەردەمی کۆن‌و‬ ‫ئێس���تای جیهانی هاوچەرخی بەرژەوەندیە‬ ‫فرە‌ڕەهەن���د‌و فرە‌جەمس���ەرەکان‪ ،‬ئە‌مەش‬ ‫کێشەی بۆش���ایی فیکری‌و تیۆری له‌لە‌نێوان‬ ‫ن���ەوەی کۆن‌و ن���ەوەی ت���ازە لە‌وێناکردنی‬ ‫ئێستاو ئە‌وس���ای هێناوەتە ئاراوە‪ .‬ئە‌مەش‬ ‫بە‌ڕوونی لە‌دوور کەوتنەوە‌و نامۆبوونی کادرە‬ ‫ناوەن���دو درزتێکەوتن���ی پەیوەن���دی نێوان‬ ‫جەن���گاورە کۆنەکان لە‌گەڵ ن���ەوەی نوێێ‬ ‫یەکێتی دروس���ت ک���ردوە‪ ،‬تەنانەت نەوەی‬ ‫نوێێ ئە‌م رێکخراوەش لە‌نێوان وابەس���تەیی‬ ‫بەرژەوەند خ���وازی گروپی جیاوازدا دابەش‬ ‫بوون‪ ،‬جیابوونەوەی گ���ۆڕان‌و دامەزراندنی‬ ‫هاوپەیمانیە نوێکەی بەرهەم سالەح هەمووی‬ ‫ڕەنگدان���ەوەی کۆی هەموو ئە‌و کێش���انەن‬ ‫ک���ە وەک ش���ێرپەنجە هەناوی سیاس���ی‌و‬ ‫ڕێکخراوەیی یەکێتی تەنیوە‪.‬‬ ‫خودی ن���ەوەی نوێ���ی یەكێت���ی بوەتە‬ ‫دەس���تەواژەیە‌کی نام���ۆ‪ ،‬کێشمە‌كیش���ی‬ ‫نێ���وان رێکخ���راوە جیاوازەکان���ی یەكێتی‬ ‫وەک پ���ڕۆژە‌ی بوندی���ادی دامەزراوەی���ی‬ ‫دیموکراس���ی لەگ���ەل دۆخ���ی ڕیالیس���تی‬ ‫فرەجەمسە‌رە بە‌هێزو بەرژەوندە تایبەتەکان‬

‫کەوتوەت���ە قۆناخێکی ترس���ناک‌و هێزگەلی‬ ‫ڕێکخراوە دیموک���رات‌و لیبراڵەکانی یەکێتی‬ ‫لە‌پاشەکش���ێی ب���ەردەوام دان بەرامب���ەر‬ ‫پاوانخوازی گروپگە‌لێکی بەرژەوەندی خواز‪،‬‬ ‫بە‌مانایەکی تر ف���ۆرم نەکردنەوەی پڕۆژەی‬ ‫کۆنی شۆرش���گێری لەگەڵ دنیای هاوچەری‬ ‫ئاڵو گۆڕی بازار‪ ،‬لە‌الیەک‌و ڕێکنەخستنەوە‌و‬ ‫زانس���تی نە‌کردن‌و سیستەم نە‌کردنی ڕەوتە‬ ‫ئاراس���تە بازرگانیەکان بە‌فۆڕمی کارگێری‌و‬ ‫دیسیپلینی هاوچەرخ وەک رۆژئاوا‪ ،‬کۆمەڵە‬ ‫تەنگەژەیەک���ی ب���ۆ ڕێکخ���راوی یەکێت���ی‬ ‫هێناوەتە ئاراوە‪ .‬لە‌بنەچە‌دا کێشەی یەکێتی‬ ‫لە‌دوالیزم���ی پەککەوت���ە ب���وون‌و داڕمانی‬ ‫سترە‌کچەری رێکخراوەیی‌و نە‌بوونی ڕوانگە‌و‬ ‫دیدەی بونیادگەریانە‌یە لە‌کایەی دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی پارتەکە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا دەبێت یەکێتی بڕیار بدات لە‌وەی‬ ‫که ئاخۆ دەستبەردار ئە‌بێت لە‌خۆ بە‌خاوەنی‬ ‫کردنی فەرهەنگ‌و کەلت���وری چەپگەرایەتی‬ ‫مێژوی ئە‌وسای یان نا‪‌،‬و لە‌الیەکی تر ئە‌بێت‬ ‫هێڵە سیاس���یه گشتیەکانی ئاشکرا کات بۆ‬ ‫هاوادارانی‌و هەروەها داڕشتنەوەی ستراتیژی‬ ‫خۆی لە‌بارەی خۆگونجان���دن لە‌گەڵ کایەو‬ ‫فۆڕمی سیاس���ی مۆدێ���رن‪ ،‬یەکێتی ئە‌بێت‬ ‫پالن���ی رادیکاڵی���ی هەنووکەی���ی دابڕێژێ‬ ‫بۆوەرگرتنەوەی دەسەاڵتی سیاسی‌و ئابوری‬ ‫لە‌ئاراستە دیار‌و شاراوەکانی دەستەو گروپە‬ ‫بەرژەوەندخ���وازەکان لە‌بنەماڵ���ە‌و خێڵ���ی‬ ‫تاڵەبانی خ���ۆی هەروەها دەس���تە‌و تاقمە‬ ‫فرە‌جەمسەرە بازرگان ئاساکان‪.‬‬ ‫ه���ەر وەه���ا دەبێ���ت یەکێت���ی هێڵێکی‬ ‫سیاس���ی جیاواز هەڵبژێرێ لە‌نێوان پڕۆژەی‬ ‫شۆڕش���گێری ڕێکخراوەیی ک���ۆن کە زیاتر‬ ‫ئامانج���ی رزگار بوون‌و بەرگ���ری چەکداری‬ ‫رەهەندی س���ەرەکی بوو‪ ،‬لەگەل ئاراستەی‬ ‫فرەجەمس���ەرو ڕەهەن���دی ئاڵوگ���ۆڕی‬ ‫بەرژەوەندیە تایبەتە‌کان���ی گروپە جیاکان‪.‬‬ ‫هەروەها دەبێت یەکێتی بڕیار بدات لە‌دیاری‬ ‫کردنی س���تراتیژی ڕوون دەربارەی کێشەی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬واتە بە‌ڕوونی دیاریکردنی ئامانجی‬ ‫ستراتیژی لە‌نێوان ئۆتۆنۆمی یان فیدراڵی‪،‬‬ ‫دەوڵەت بوون یان عێراقیبوون‪ ،‬ئە‌وەی ئێستا‬ ‫لە‌یەکێت���ی ئە‌بینرێ کورت بینی بوون‌و ڵێڵ‬ ‫بوونی دیدە‌و ڕوانگەی ستراتیژیە دەربارەی‬ ‫چارەنوسی کوردستان‪ ،‬هەر ئە‌مەش بوەتە‬ ‫ه���ۆی ئە‌وەی ئ���ە‌م ڕێکخراوە پ���ەرت بووە‬ ‫لە‌نێوان پڕۆژە جیاوازەکانی هێزە‌کانی تری‬ ‫کورس���تان‌و هێزە دەرەکی���ەکان‪ .‬نەبوونی‬ ‫س���تراتیژی سیاس���ی‌و دیدی یەکالکەرەوە‬ ‫دەرب���ارەی دواڕۆژی کوردس���تان بواری بۆ‬ ‫دەس���تەو تاقمی ناو خودی یەکێتی دروست‬

‫کردوە کە بە‌ئە‌جیندای زۆر مەترسیدار پالنی‬ ‫شۆرشگێری نەتەوەیی یەکێتی بە‌الڕێدا بەرن‬ ‫بەرەو پڕۆژەی ترس���ناکی عێراقی بوون‪ ،‬کە‬ ‫بە‌هێڵی عێراقچێتی ناس���راوە‪ .‬ئەم دەستەو‬ ‫گروپانه‪ ،‬که له‌هه‌مو جومگه سیاسیه‌ گرنگه‬ ‫سیاس���ی‌و دپلۆماس���ی‌و په‌رله‌مانی خۆیان‬ ‫جێگیر کردووه‌‪ ،‬لە‌چاالکی سیاسی شەرمن‌و‬ ‫نهێن���ی کاریان گۆڕاوە ب���ۆ قۆناغێکی تری‬ ‫ترس���ناک کە ئە‌ویش بانگەشەو کار کردنی‬ ‫ئاش���کرایە بۆ بە‌ئاسایی وەرگرتنی شوناسی‬ ‫عێراقی ووازهێنان له‌شوناس���ی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫تەنان���ەت کارک���ردن لەگەل هێ���ز گەلێکی‬ ‫تەواو نا دیموکراسی وەک هێزە نارێکخراوو‬ ‫توندرەوەکان���ی ماڵی ش���یعی‪ .‬دەرئەنجامی‬ ‫کارکردنی ئە‌و گروپانەی لە‌فەلەکی پڕۆژەی‬ ‫عێراقچێتی خۆیان رێکخستوە‪ ،‬کەم یان زۆر‪،‬‬ ‫هۆکاربوون بە‌لەدەستدانی کەرکوک‌و شکستی‬ ‫سیاسی‌و سەربازی هەرێم‪ ،‬بە‌ئەندازەی هەڵە‬ ‫سیاسیە کوش���ندەکانی بڕیاری بەرزانی بۆ‬ ‫ریفراندۆم‌و نسکۆ سیاسیهکانی تری هەرێم‪.‬‬ ‫کەواتە پێویستە لە‌س���ەر یەکێتی‪ ،‬پێش‬ ‫کۆنگ���رە‌و دوای کۆنگ���رەش‪ ،‬بە‌مێنتالیتی‬ ‫جیاواز لە‌ئێستا بڕوانێتە ئاڵوگۆڕی سیاسی‬ ‫جیهانی فرەڕەهەند‪ .‬بۆ ئیدارەکردنی یەکێتی‪،‬‬ ‫پێویس���تە ڕێکخستنەوەی پەیوەندیە ئاڵۆزە‬ ‫ئابوری‌و سیاسیەکانی رێکخراوەکە‪ ،‬پێویستە‬ ‫نەمان���ی دەس���تەو تاقمی فرەس���تراتیژی‬ ‫بەرژەوەندیخواز‪ ،‬پێویس���تە جومگەو مۆڵگە‬ ‫ئابوری���ە ئاش���کراو نهینیەکان���ی یەکێت���ی‬ ‫رێکبخرێتەوە لە‌فۆرمێکی کارگێری زانس���تی‬ ‫شەفاف‪ ،‬پێویستە یەکێتی ستراتیژی سیاسی‬ ‫ڕوون���ی هەبێت لەهێنان���ەدی‌و بەرێوەبردنی‬ ‫شارستانیانەی کۆمەلگای مەدەنی‪ ،‬هەروەها‬ ‫دەبێ���ت یەکێت���ی شوناس���ی ڕێکخراوەیی‬ ‫خ���ۆی یەکالبکات���ەوە کە ئای���ا دیموکراتی‬ ‫کۆنس���ێرڤاتیڤە‪ ،‬یان سۆش���یال دیموکرات‪،‬‬ ‫یان چەپی لیب���راڵ‪ ،‬ی���ان دیموکراتخوازی‬ ‫پراگماتی���ک‪ ،‬ی���ان تەنها پارتێک���ی تەواو‬ ‫بنەماڵەیی چەقبەس���توو‪ .‬پێویستە یەکێتی‬ ‫ستراتیژی سیاسی رێکخراوەیی خۆی دیاری‬ ‫ب���کات لە‌نێ���وان وتاری مافی چ���ارەی خۆ‬ ‫نوس���یین یان فیدراڵی یاخود عێراقی بوون‪.‬‬ ‫هەروەها پێویس���تە نه‌وه‌یه‌کی تازه لە‌الوان‌و‬ ‫ژن���ان‌و ئەکادیمیس���تان‪ ،‬دوور لە‌کەڵتووری‬ ‫کۆیل���ە بوون‌و وابەس���تەبوون بە‌دەس���تەو‬ ‫گرووپ���ی تایبەت‪ ،‬بێنە کایەی سیاس���ی بۆ‬ ‫س���ەرکردایەتی کردن‌و بەڕێوەبردنی یەکێتی‬ ‫دوور لە‌هەردوو گروپ���ی دژ بەیەک‪ ،‬خودی‬ ‫ماڵب���ات‌و خێڵ���ی س���کرتێری کۆچک���ردو‬ ‫لە‌الیەک‪‌،‬و دەستە‌و گروپە بەرژەوەند تایبەتە‬ ‫دژبەیەکەکان لە‌الیەکی ترەوەوە‪.‬‬

‫ڕژێم ‌ی ئێران ڕێی‌ ئاهه‌نگ ‌ی یۆبیل ‌ی زێڕین ‌ی تێده‌په‌ڕێنێ‌!‬ ‫ئەحمەد هەورامی‬ ‫دوای‌ داگیركردن��� ‌ی كه‌رك���وك‌و‬ ‫جێناكۆكه‌كان���ی‌ باش���ووری‌ كوردس���تان‬ ‫له‌ڕۆژی‌ (‪ )2017/10/16‬له‌الیه‌ن س���وپا ‌ی‬ ‫عێراق‌و حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عبیه‌وه‌‪ ،‬حه‌س���ه‌ن‬ ‫ڕۆحانی‌ س���ه‌رۆك كۆماری‌ ئێ���ران له‌ڕۆژ ‌ی‬ ‫(‪ )2017/10/22‬رایگه‌یان���د ك���ه‌ ئێس���تا‬ ‫هیالل ‌ی شیع ‌ی بوه‌ته‌ به‌در‌و هه‌موو وواڵتان ‌ی‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌ی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‌و س���نور ‌ی چاالك ‌ی‬ ‫ئێمه‌ له‌تارانه‌وه‌ بۆ سه‌ر لێواره‌كانی‌ ده‌ریا ‌ی‬ ‫سپ ‌ی ناوه‌ڕاست ‌ه ‪ .‬له‌عێراق‌و سوریا‌و لوبنان‌و‬ ‫یه‌مه‌ن‌و باكوری‌ ئه‌فریقیا هیچ كێش���ه‌یه‌ك‬ ‫یه‌كال نابێته‌و‌ه ئه‌گه‌ر ئێران ڕازی‌ نه‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی له‌ئێران ڕوویدا له‌ساڵ ‌ی (‪)1979‬‬ ‫دا دامه‌زراندن���ی‌ سیس���تمێكی‌ تیوێكرات ‌ی‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ بوو‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ بە‌شۆڕش ناوزه‌د‬ ‫ك���را به‌اڵم هیچ نوێگ���ه‌ری‌‌و گۆڕانكار ‌ی تیا‬ ‫نه‌ب���وو‪ ،‬تۆلیتاریه‌تی‌ ش���ه‌ریعه‌ت ‌ی په‌یڕه‌و‬ ‫ك���رد‪ .‬ئێران بۆ فراوان كردنی‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌ی‬ ‫نه‌خش���ه‌یه‌كی‌ هیالل���ی‌ ش���یعی‌ دان���ا ك ‌ه‬ ‫له‌ش���ێوه‌ ‌ی كه‌وانه‌یه‌ك واڵتانی‌ (سعودیه‌‌و‬ ‫یه‌مه‌ن‌و به‌حرین‌و كوێ���ت‌و عێراق‌و لوبنان)‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫ش���ا عه‌بدواڵ ‌ی دووه‌م ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ی ‌ه‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌ی‬ ‫به‌كارهێن���اوه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ڕۆژنامه‌ی‌ (واش���نتون پۆس���ت)‬ ‫ل���ه‌(‪)2004/12/9‬دا ئێ���ران هه‌وڵ���ده‌دات‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ كه‌وانه‌ی‌ شیع ‌ی ده‌سه‌اڵتی‌ خۆ ‌ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا په‌ره‌ پێبدات‪ ،‬ئه‌م بۆچون ‌ه تا‬ ‫ئێستاش ڕاست ده‌رچووه‌ ‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪)2009‬دا س���ه‌رۆكی‌ مخابرات ‌ی‬ ‫سعود ‌ی له‌نامه‌یه‌كدا بۆ سه‌فاره‌تی‌ ئه‌مریك ‌ی‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌مریكا ڕێگا‬

‫له‌هیالل ‌ی شیع ‌ی نه‌گرێت ئه‌وا ده‌بێت ‌ه (به‌در‬ ‫مكتمل) مانگی‌ ت���ه‌واو له‌هه‌موو ڕۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬ئه‌و واڵتانه‌ی‌ دژ ‌ی‬ ‫هیالل ‌ی شیعین (كوێت‌و سعودیه‌‌و به‌حرین‌و‬ ‫ئوردن) ك ‌ه ئه‌م واڵتان ‌ه بێهیوان له‌هه‌وڵه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مریكا بۆ به‌رگری‌ گرتن له‌باڵو بوونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هیالل ‌ی ش���یعی‌و گه‌ش��� ‌ه كردن ‌ی هه‌ژمون ‌ی‬ ‫ئێران له‌ناوچه‌ك���ه‌دا ‪ .‬به‌تایبه‌تی‌ ڕێكه‌وتن ‌ه‬ ‫ئۆتۆمیه‌كه‌ ‌ی نێوان ئێران‌و ئه‌مریكا‌و واڵتان ‌ی‬ ‫ڕۆژئاوا له‌نیس���انی‌ ‪ 2015 /‬دا ئه‌و واڵتانه‌ ‌ی‬ ‫بێهیوا كرد ‪.‬‬ ‫كورد‌و هیالل ‌ی شیعی‌‬ ‫كورد نزیكه‌ی‌ (‪ )100‬ساڵ ‌ه هه‌وڵی‌ دروست‬ ‫كردن���ی‌ ده‌وڵه‌تێك���ی‌ س���ه‌ربه‌خۆ ده‌دات‪،‬‬ ‫هۆكاری���ش زۆرن كه‌ ك���ورد نه‌یتوانی‌ له‌و‬ ‫هه‌واڵن ‌ه سه‌ركه‌وتوو بێت‪ ،‬به‌اڵم گرنگترینیان‬ ‫هۆكاری‌ ده‌ره‌كی‌‌و سیاسه‌ت ‌ی واڵتانی‌ زلهێز‬ ‫بوو‌ه كه‌ هه‌رگیز ڕێگه‌یان نه‌داوه‌ جوگرافیا‌و‬ ‫بااڵنس���ی‌ هێز له‌ناوچه‌كه‌دا تێكبچێت‪ ،‬له‌و‬ ‫ماوه‌یه‌دا گرفته‌كان���ی‌ ناوخۆی‌ كورد وه‌ك‬ ‫خۆیان ماون‌و به‌رده‌وام���ن‌و چاره‌نه‌كراون‌و‬ ‫شۆڕش���ه‌كانی‌ كورد هیچیان نه‌گه‌یش���تن ‌ه‬ ‫ئه‌نجام بۆ به‌دیهێنانی‌ داخوازیه‌كانی‌ گه‌ل ‌ی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌پایه‌و دروش���مه‌كانی‌ كۆمار ‌ی‬ ‫ئیسالم ‌ی هه‌نارده‌ كردنی‌ شۆڕش ‌ی ئیسالمی ‌ه‬ ‫بۆ واڵتان ‌ی شیع ‌ه مه‌زهه‌ب كه‌ بە‌هیاللی‌ شیع ‌ی‬ ‫ناس���راوه‌ ئێستا نۆ پارێزگای‌ عێراق‌و چه‌ند‬ ‫پارێزگایه‌كی‌ سوری‌‌و س���عودی‌‌و به‌حرێن‌و‬ ‫لوبن���ان ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬كوردی���ش ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ناو ئه‌و پرۆژه‌یه‌ چونك ‌ه ڕێگه‌ ‌ی گه‌یش���تن‬ ‫بە‌واڵتانی‌ س���وریا‌و لوبنان بە‌كوردس���تاندا‬ ‫تێده‌په‌ڕێ���ت‪ ،‬كه‌وات ‌ه ئه‌جیندای‌ جێ بە‌جێ‬ ‫كردنی‌ پرۆژه‌كه‌‌و س���تراتیژی‌ په‌یوه‌س���ت ‌ه‬ ‫بە‌كورده‌وه‌‪.‬‬

‫ئایا ئ���ه‌م پرۆژه‌ی ‌ه له‌ڕووی‌ س���تراتیژی‌‌و‬ ‫دوورمه‌وداو‌ه تا چه‌ند له‌دژی‌ كوردایه‌‪ ،‬چیتر‬ ‫نابێت ك���ورد خوێندنه‌وه‌ ‌ی هه‌ڵه‌ بۆ توانا ‌ی‬ ‫س���ه‌ربازی‌‌و سیاس���ی‌‌و ئابوور ‌ی دۆس���ت‌و‬ ‫دوژمنه‌كانی‌ بكات ‪ .‬په‌الماره‌كانی‌ س���وپا ‌ی‬ ‫عێراق‌و حه‌شد ‌ی شه‌عب ‌ی بۆ سه‌ر كه‌ركوك‌و‬ ‫جێناكۆكه‌كانی‌ كوردستان له‌(‪)2017/10/16‬‬ ‫بە‌پشتگیری‌ سوپای‌ پاسداران‌و ڕاوێژكاران ‌ی‬ ‫توركیا‌و ئاگاداری‌ ئه‌مریكا بە‌چه‌كی‌ ئه‌مریك ‌ی‬ ‫ك ‌ه بووه‌ هۆی‌ ش���ه‌هید بوون���ی‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌پێشمه‌رگه‌‌و ئاوار‌ه بوونی‌ زیاتر له‌(‪)180‬‬ ‫هه‌زار هاواڵت ‌ی دانیشتوان ‌ی كه‌ركوك‌و دووز‌و‬ ‫پردێ‌‌و مه‌خمور كه‌ ئێس���تا سوپای‌ عێراق‌و‬ ‫حه‌شد ‌ی شه‌عب ‌ی ده‌ستیان گرتوو‌ه به‌سه‌ر‬ ‫(‪‌ )%51‬ی خاك ‌ی هه‌رێم ڕووبه‌ری‌ س���نور ‌ی‬ ‫هه‌رێمیان گه‌ڕاندۆته‌وه‌ بۆ س���اڵی‌ (‪)2003‬‬ ‫ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی‌ په‌یڕه‌و كردن ‌ی سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫شۆڤێنی‌‌و مه‌زهه‌بی‌ بوو دژی‌ گه‌لی‌ كورد‪.‬‬ ‫مه‌ترس���ی‌ هێزه‌كان ‌ی حه‌شد ‌ی شه‌عبی‌‌و‬ ‫ته‌نیا له‌س���ه‌ر باش���وری‌ كوردس���تان نیه‌‬ ‫به‌ڵكو مه‌ترس���ی‌ گه‌وره‌ ‌ی له‌سه‌ر سه‌رجه‌م‬ ‫به‌شه‌كانی‌ كوردستانه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ په‌یوه‌ندیان‬ ‫بە‌ئێران���ه‌وه‌‪ ،‬ئێ���ران به‌كاری���ان ده‌هێنێت‬ ‫دژ ‌ی ك���ورد به‌تایبه‌ت��� ‌ی له‌ئێس���تادا ك��� ‌ه‬ ‫هێڵ���ه‌ س���نووریه‌كان له‌ناوچه‌ك���ه‌دا كاڵ‬ ‫بوونه‌ته‌وه‌ ‪ .‬ئه‌م���ه‌ش ده‌رفه‌تی‌ زیاتری‌ بۆ‬ ‫ئێران ڕه‌خس���اندوو‌ه ك ‌ه بتوانێت له‌ڕێگه‌ ‌ی‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبیه‌وه‌ گوشار بخاته‌ سه‌ر ڕۆژ‬ ‫ئاوا‌و باكور‌و باش���وری‌ كوردستان‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫كورد له‌س���ه‌ر ئه‌م ناكۆكی���ه‌ ناوخۆیانه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تای‌ به‌رده‌وام بێت‌و مل مالنێی‌ هێز‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردس���تان به‌و ئاڕاسته‌ی ‌ه‬ ‫ب���ڕوات‪ ،‬هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌ئاینده‌دا‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ به‌ر مه‌ترسیه‌كی‌ جدی‌ هێزه‌كان ‌ی‬ ‫حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عب ‌ی به‌تایبه‌ت ‌ی ناوچه‌ جێ‬ ‫ناكۆكه‌كان‪.‬‬

‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانی‌ ڕۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬ ‫هه‌س���ت ده‌كه‌ن گۆڕانكاریه‌كان ‌ی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫خێران‌و گوشارێكی‌ زۆر له‌سه‌ر ئێران هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆی���ه‌ پێویس���ت ‌ه بە‌په‌ل���ه‌ نێوماڵی‌ خۆیان‬ ‫ڕێكبخه‌نه‌و‌ه بۆئه‌وه‌ ‌ی بتوانن پشك ‌ی خۆیان‬ ‫له‌گۆڕانكاریه‌كان ‌ی ناوچه‌ك ‌ه هه‌بێت‌و ده‌بێت‬ ‫له‌ئێس���تاو‌ه نه‌خش���ه‌ڕێگایه‌كی‌ یه‌كگرتوو‬ ‫ئاماد‌ه بكه‌ن بۆ گۆڕانكاریه‌كانی‌ داهاتوودا‪.‬‬ ‫پێكهێنانی‌ هاوپه‌یمانیه‌كی‌‬ ‫ئه‌مریكی‌ ‪ /‬سعودی‌ ‪ /‬اسرائیلی ‪ /‬سوننه‌ ‌ی‬ ‫عێراق دژی‌ ئێران‌و حه‌شد ‌ی شه‌عبی‌‬ ‫س���ه‌رچاو‌ه ڕۆژنامه‌وانی���ه‌كان ئام���اژ‌ه‬ ‫له‌پێكهێنان ‌ی هاوپه‌یمانیه‌ك ‌ی نوێ ئه‌مریك ‌ی‬ ‫‪ /‬سعودی‌ ‪ /‬اس���رائیلی ‪ /‬سوننه‌ی‌ عێراق‬ ‫له‌دژی‌ ئێران‌و حه‌ش���دی‌ ش���ه‌عب ‌ی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم چاودێرانی‌ سیاس���ی‌ پێی���ان وای ‌ه‬ ‫ئه‌مریكا له‌ڕووی‌ واقعه‌وه‌ ته‌واو ‌ی ناوچه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ڕاده‌ست ‌ی شیعه‌‌و ئێران كردووه‌ ‪.‬‬ ‫ڕێكس تیله‌ر س���ۆن وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌مریكا ده‌ڵێت‪ :‬واڵته‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌وڵێك���ی‌ نوێ ده‌كات بۆ نزیك كردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئیسرائیل‌و سعودیه‌‌و سونه‌ ‌ی عێراق‌و واڵتان ‌ی‬ ‫كه‌ن���داو ب���ۆ لێدانی‌ میلیش���یاكانی‌ ئێران‌و‬ ‫هه‌ژموونی‌ ئه‌و واڵته‌ له‌سوریا‌و عێراق ‪.‬‬ ‫هاوكات ڕۆژنامه‌ی‌ (واش���ه‌نته‌ن پۆست ‌ی‬ ‫ئه‌مریك���ی‌) باڵوی‌ ك���رده‌وه‌ ك��� ‌ه ئه‌مریكا‬ ‫بە‌هێزێك���ی‌ زۆره‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ عێراق‌و‬ ‫س���وریا‌و كۆتای ‌ی به‌و هه‌ژموون���ه‌ی‌ ئێران‬ ‫ده‌هێنێت له‌ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانی���ار ‌ی ڕۆژنامه‌ك���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫ئه‌جیندای���ه‌ ‌ی ئه‌مریكا دوای‌ كۆتایی‌ داعش‬ ‫ده‌س���ت پێ ده‌كات ‪ .‬ئه‌مریكا ده‌ست له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ به‌رنادات له‌به‌ر كۆمه‌ڵێك هۆكار ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌‌و ئاب���ووری‌‌و س���ه‌ربازی‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌و واقعه‌ بە‌ئاش���كرا ش���ه‌ڕ ‌ی هه‌ژموون ‌ی‬

‫ئێرانیه‌كان ناكات‌و تا سنورێك فرسه‌ت ‌ی پێ‬ ‫داون‪ ،‬ئه‌وه‌تا میلیشیا ئێرانیه‌كان بە‌چه‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌مریك���ی‌ ش���ه‌ڕی‌ هێ���زی‌ پێش���مه‌رگه‌ ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌كه‌ن كه‌ گرنگترین هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫ئه‌مریكا بوون له‌ش���ه‌ڕی‌ دژی‌ داعش���دا ك ‌ه‬ ‫تائێستا ئه‌مریكیه‌كان هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كیان‬ ‫نه‌بوو به‌رامبه‌ر ئه‌و په‌الماره‌ سه‌ربازیه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫دژی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ئه‌نجامدرا‪.‬‬ ‫نه‌تانیاهۆ س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئیسرائیل‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ده‌ست له‌كار كێشانه‌وه‌ ‌ی (سەعەد‬ ‫حەریری‌) س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ لوبنان زه‌نگ ‌ی‬ ‫بێداریی���ه‌ بۆ كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌ی ك ‌ه‬ ‫ئێران خه‌ریك ‌ه هه‌نگا‌و بە‌هه‌نگاو ڕۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت ق���وت ده‌دات ‪ .‬س���عد حریر ‌ی‬ ‫بە‌ده‌ست له‌كار كێش���انه‌وه‌ ‌ی خۆ ‌ی ئێران ‌ی‬ ‫تۆمه‌تبار كرد به‌وه‌ی‌ ده‌س���ت له‌كاروبار ‌ی‬ ‫ناوخۆی‌ لوبنان وه‌رده‌دات‪.‬‬ ‫سعودیه‌ (‪ )440‬ملێۆن دۆالر بۆ ده‌ستگیر ‌ی‬ ‫كردنی‌ (‪ )40‬كه‌س س���ه‌ر بە‌حوس���یه‌كان ‌ی‬ ‫یه‌مه‌ن نزیك له‌ئێ���ران ته‌رخان ده‌كات ك ‌ه‬ ‫به‌رپرسن له‌ئاراس���ته‌ كردنی‌ موشه‌كه‌كان ‌ی‬ ‫ئێ���ران بۆ س���ه‌ر ری���از‌و س���ازدانی‌ كار ‌ی‬ ‫تیرۆرستی‌ دژی‌ سعودیه‌ ‪.‬‬ ‫ڕاوێژكارێك���ی‌ كۆش���كی‌ س���پی‌ ئه‌مریكا‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬ئێ���ران بە‌مه‌به‌س���تی‌ الواز كردن ‌ی سه‌ره‌نجام ڕوو بە‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌ نێوان ئێران‌و‬ ‫جیهان��� ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی هه‌ڵس���وكه‌وت ده‌كات‌و سعودیه‌ ‌ی لێ بكه‌وێته‌وه‌‌و لوبنانیش یه‌كێك ‌ه‬ ‫هه‌وڵی‌ ڕاكێش���انی‌ جیهان��� ‌ی عه‌ره‌بە‌بۆ ناو له‌گۆڕه‌پانه‌كانی‌ زۆرانبازیه‌كه‌‪.‬‬ ‫ئێران وه‌ك ده‌وڵ���ه‌ت وه‌ك ڕژێم یه‌كێك ‌ه‬ ‫گۆماو ‌ی شه‌ڕ ‌ی ناوچه‌كه‌ ‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌م پێشهاتانه‌ ئاماژه‌ن بۆ ئه‌وه‌ ‌ی له‌و واڵتانه‌ی‌ ك��� ‌ه ده‌بێت بگۆڕێ‌و ڕه‌فتار ‌ی‬ ‫كه‌ ڕۆژهه‌اڵت��� ‌ی ناوه‌ڕاس���ت هه‌رچی‌ زیاتر سیاس���ی‌ خ���ۆی‌ له‌هه‌ژموون‌و س���ه‌پاندن‬ ‫به‌ره‌و عه‌س���كه‌رتاریا‌و توندوتی���ژی‌ زیاتر دووربخاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ڕووده‌دات بە‌ئاش���كرا‬ ‫ده‌بینرێ���ت س���ه‌ره‌تا س���یمای‌ گۆڕانكار ‌ی‬ ‫هه‌نگاو ده‌نێت ‪.‬‬ ‫ڕووداوه‌كان���ی‌ كوردس���تان‌و عێ���راق‌و گه‌وره‌یه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا ‪.‬‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی‌ گش���ت ‌ی یان مه‌یلی‌ سیاس ‌ی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���ت زۆر خێ���ران ك��� ‌ه‬ ‫نیش���انده‌ری‌ ئ���ه‌وه‌ن ناوچه‌ك��� ‌ه له‌به‌رده‌م جیهان وا ئام���اژه‌ ده‌كات كه‌ ڕژێمی‌ ئێران‬ ‫وه‌رچه‌رخانێكی‌ مێژوو ‌ی گه‌وره‌دایه‌‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه ڕێی‌ ئاهه‌نگی‌ یۆبێلی‌ زێڕینی‌ پێ نادرێت‪.‬‬

‫یه‌كێك له‌پایه‌و‬ ‫دروشمه‌كانی‌ كۆمار ‌ی‬ ‫ئیسالمی‌ هه‌نارده‌‬ ‫كردن ‌ی شۆڕش ‌ی‬ ‫ئیسالمیه‌ بۆ واڵتان ‌ی‬ ‫شیع ‌ه مه‌زهه‌ب ك ‌ه‬ ‫بە‌هیالل ‌ی شیع ‌ی‬ ‫ناسراوه‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )601‬سێشه‌ممه ‪2017/11/14‬‬

‫خواندنەک بۆ مانۆفێستا مەریوان وریا قانع‌و ئاراس فەتاحی‬

‫‪19‬‬

‫رەخنەیەک ب زمانێ چەکۆچی‬

‫د ڤ���ێ مانوفێس���تویێ دا ل جهەکێ دی کورد دگەرن‪ ،‬بەلکو دژایەتییەکە دەربرینێ ژ‬ ‫فکر‌و فەلسەفەیێ بیت‪ ،‬ژ هەستەکێ خێلی‌و‬ ‫حزبی خوە مانوفێس���ت دکەت‪ ،‬لەورا هندی ئاماژەی���ێ ب وێ یەک���ێ دک���ەن‪ ،‬ئەڤا ل رەوشەکا هەرفتی یا سایکولوژی دکەت‪ .‬ئەز‬ ‫دێ ل پەی سەرگەرمییا حەزێن جەماوەری کوردس���تانێ چێبوویی د گەل پاشڤەزڤرینا ڤێ نابێژم ژ بو کو بەرگرییێ ژ دەستهەالتێ‬ ‫دکەڤیت‪ ،‬ب قەدەر وێ بەشداری خولقاندنا عەرەب���ان ل هەمبەر ئس���رائیلێ ل س���اال بک���ەم‪ ،‬لێ تێهزری���ن بۆ دەس���تهەالتێ‪ ،‬ژ‬ ‫دەڤوکێ���ن فکری‌و فەلس���ەفی نابیت‪ .‬دیارە ‪١٩٦٧‬ێ‪ ،‬هەڤب���ەر دک���ەن‪ ،‬ک���و ‪ ٦‬روژان رەجماندنا دەستهەالتێ جودا یە‪ ،‬رەجماندنا‬ ‫پوپولیزم بو روشنبیری ب قەدەر فاشیزمێ لەشکەرێ س���ێ وەالتێن عەرەبی شکاندین‪ ،‬دەس���تهەالتێ دوگمایێ بەرهەم دئینیت‪ ،‬لێ‬ ‫بو سیاسەتێ‪ ،‬مەترسی یە‪ .‬ئەرکێ روشنبیری عەرەبان پش���تی ڤێ شکەس���تێ هەست ب هزرک���رن د دەس���تهەالتێ دا فوکویانە یە‌و‬ ‫رێبەر کوردۆ‬ ‫پەیداکرنا خواندەڤانانە‪ ،‬نەجەماوەری‪ ،‬ئەڤە وێرانبوونەکا مەزن یا سیاسی‪ ،‬فەرهەنگی‌و مە ل رەهەندێن ڤەشارتی یێن دەستهەالتێ‬ ‫پرس���گرێکەکا ه���زری یە ک���و مخابن هزرا روحی کر‪ ،‬دیارە ئەڤ���ە کارکرنە ب هەمان هش���یار دکەت‪ ،‬گەر نە من باوەریەکا تمام‬ ‫"هەتا پێکۆال بەهەشتێ کری‪ ،‬عەرد ل روشنبیرێ کورد هندی نێزیکی ئایدلوژیایێ‌و لوژیکێ "غەس���ان س���ەالمە"یێ نڤیسکارێ ب وێ تێ���زا "ئیدوارد س���ەعید"ی هەیە کو‬ ‫مە کرە جەهنەم" کارل پۆپەر دینی‪ ،‬کێمتر ژ وێ نێزیکی فەلس���ەفێ یە‪ ،‬لوبنانی‪ ،‬کو د نڤیس���ارەکا خوە دا بەحسا ئەرکێ روش���نبیری ژ بل���ی رەخنەگرتنێ ل‬ ‫د ئەنجام دا وەکو روش���نبیر سەرخوەبوونا شکەس���تنا ناس���یونالیزما عەرەبان دکەت‪ ،‬دەستهەالتێ د شتەکی دی دا نەبینیت‪.‬‬ ‫مەریوان‌و ئاراس ب تنێ نەتەوەیێ ناکەنە‬ ‫د ئەفس���انەیا گرێکی دا دەما خوداوەندێ خوە ژ دەست ددەت‌و وەک زاتەکێ گومانی‌و کا چاوا عەرەب نەش���یان ئێکەتیا عەرەبی‬ ‫م���ەزن "زی���ۆس" ژ مرۆڤان بێ���زار دبیت‌و قەلەقی پەی���دا نابیت‪ .‬ژی���وارێ مە پێتڤی درس���ت بکەن‌و نەش���یان ئس���رائیلێ ژناف ئاالڤێ کەلەژانا هەس���ت‌و س���وزان‪ ،‬بەلکو‬ ‫دخوازیت مرۆڤان نەهێلیت "پرۆمیس���یۆس" روشنبیرێن س���ەربخوە یە کو ب میتودەکێ بب���ەن‌و د پروسێس���ا عەلمانیکرن���ا ژیان���ا راستەراست بەر ب جەوهەرا حزبی ڤە دچن‪،‬‬ ‫کاراکت���ەرێ نیڤم���رۆڤ‌و نیڤخوداوەن���د ژ جوداتر ژ سیاسەتێ س���ەرەدەرییێ د گەل سیاسی‌و جڤاکی یا عەرەبی ژی دا شکەستن گوران‌و کومەلێ ب سوپەرمان‌و رزگارکەرێن‬ ‫ب���ەر حەزکرن���ا وی یا مەزن ب���ۆ مرۆڤان‪ ،‬پرس���ا ک���وردی دا بکەت‪ ،‬ل���ێ مخابن یێن ئینا‪ .‬دی���ارە ئەڤە هەڤبەرکرن���ەکا هند نە رەوش���ا نها یا کوردس���تانێ داینە نیاسین‪،‬‬ ‫بەرهنگاری زیۆسی دبیت‌و پێکۆال رزگارکرنا وەکی مەری���وان‌و ئاراس فەتاح���ی بووینە یا زانس���تی یە‪ ،‬خوە خودا ژی تێناگەهیت هەروەکو د مانوفێس���تا خ���وە دا ئاماژەیێ‬ ‫مروڤان دکەت‪ ،‬ب دزینا ئاگرێ مەعریفەیێ ژ مانشێتێن بالکێش‌و هندەک ئالی د هەڤرکییا ئەڤە دخ���وازن چ هەڤبەر بکەن! جارێ ئەو پ���ێ ددەن (پێتڤ���ی یە گ���وران‌و کومەل‌و‬ ‫زیۆسی‪ ،‬دەما زیۆس ڤێ یەکێ دزانیت تۆرە حزبان دا ب���کار دئینن‪ ،‬هەڤ���دەم وان ژی وەالتێن بەرهنگاری ئسرائیلی دبوون‪ ،‬هەمی نەوەی���ێ نوو‌و هەڤپەیمانییا دیموکراس���ی‌و‬ ‫دبیت‌و پرۆمیسیۆسی ل سەرێ چیایەکێ بلند ب ناڤ���ێ روش���نبیری‌و بێالیەنییێ خوە د دەول���ەت بوون‪ ،‬ئەم نە دەولەتین‪ ،‬رەوش���ا دادپەروەرییێ ل دۆر بەرنامەیەکێ نشیمانی‬ ‫دهەالویست‌و رۆژانە بالندەیەکێ دهنێریت کو پش���ت دێمجامەیا ئالییەکێ دا ڤەش���ارتی دونیایێ د سالێن ‪٦٠‬ان دا ژ ئالییێ سیاسی‪ ،‬بجڤ���ن‪ ،‬ژ بو کو ببیتە دەرییەکێ سیاس���ی‬ ‫دلێ پرۆمیسیۆسی بخوت‪ .‬ئەمێن کورد ژی ی���ە‌و نڤیس���ینێن خ���وە کرین���ە چەپەر د فەرهەنگ���ی‌و جڤاک���ی دا ب ئاوایەکی بوو‪ ،‬ب���ۆ دەرکەفتن���ێ ژ ڤێ شکس���تا نەتەوی)‬ ‫ب قوربانییەک���ێ وەکی پرۆمیسیۆس���ی ڤە بەرامبەر ئالیەکێ دی دا‪ .‬ڤێ مانوفێس���تێ نه���ا ب ئاوایەکێ دی ی���ە‪ .‬کەنگی کوردان ڤان بەرێ���زان ژبیر کرییە ئەو پارتییێن وان‬ ‫دچین‪ ،‬هەمان رۆلێ پرۆمیسیۆس���ی دبینن‪ ،‬ژ مانش���ێتەکێ سەقەت دەستپێکری یە‌و ب مزگینییا ژنافبرنا ئیراقێ دایە؟ دیارە هوون ئاماژە پێ دایی‪ ،‬د گەل یێن دەس���تهەالتێ‬ ‫ژ بۆ بەختەوەریی���ا یێ دی پێتڤی یە ئەزێ شکەستا نەتەوەیی نافکری یە‪ ،‬بێی کو وێ جوداهییێ د ناڤب���ەرا جودابوون‌و ژناڤبرنێ دا دو رویێن یەک دراڤن‪ .‬س���ەیر‌و سەمەرە‬ ‫ک���ورد ببم���ە قوربان‪ ،‬ڤێ ج���ارێ ژی قەال پرسێ بکەن؛ ئەرێ راس���ت ئەڤا چێبوویی دا ناکەن‪ .‬یا کوردان دخواس���تی جودابوون روشنبیر‪ ،‬چارەسەرکرنا شکەستا نەتەوەیی‬ ‫نەفرەتی هن���دەک ژ دلێ مە خوار‌و جارەکا شکەس���تا نەتەوەیی بوو؟ ئەرێ شکەس���تا بوو ژ ی���ێ دی‪ ،‬نە ژناڤبرن���ا وی‪ .‬ئەڤە چ تن���ێ ب رێیا سیاس���ەتێ ببینیت‪ ،‬تایبەت‬ ‫ب���و وان پارتییێ���ن خوە ب ئوپوزس���یون‬ ‫دی بووینە مەس���یحەکێ خاچدایی‪ .‬مخابن نەتەوەیی پەیوەندییەکا س���وبژێکتی‪/‬زاتی هەڤبەرییەکا ترەماشە؟!‬ ‫پەیدابوونا مانوفێستا شکەستا نەتەوەیی دایە نیاس���ین‪ ،‬هندی شەر ژ بو دابەشکرنا‬ ‫ک���ورد چەن���د دهێنە قوربانیک���رن‪ ،‬ب وی ی���ان ئوبژێکتی‪/‬بابەتی هەیە؟ شکەس���تنا‬ ‫ئەندازەیی ژی بەش���داری قوربانیکرنا خوە ئەنییەکا ش���ەری‪ ،‬گەر ب واتەیا شکەستنا یا مەریوان‌و ئاراسی د وێ هێلێ دا نەبوویە دەستهەالتا سیاس���ی‌و کورسیکێ دکر‪ ،‬ب‬ ‫دبن‪ ،‬ل���ەورا ژی ب���ەردەوام بیرییا جەالدێ نەتەوەیی بهێ���ت‪ .‬ئەڤە دکەڤیت���ە د خانا کو ڤان کەسان خەما نەتەوەیێ هەیە‪ ،‬بەلکو قەدەر وێ د ئاس���تێ جڤاکی دا کار نەکری‬ ‫خوە دک���ەن‌و چێژێ ژ ئازارێ���ن ژ جەالدێ فالڤەگرتن���ێ دا پتر ژ ی���ا هزرکرنێ ‪ .‬دەما ژ ب���ۆ پەیداکرنا وی رەهەندێ شکەس���تنا یە‪ .‬هەر پارتی���ەکا بخوازی���ت گوهەرینێن‬ ‫خوە دبینن‪ .‬د مانۆفێس���تا مەریوان‌و ئاراس روشنبیر ب مەژییێ فەلسەفی سەرەدەرییێ نەتەوەیی ی���ە یێ وەک ئاالڤەکێ ئایدولوژی بنگەهین بک���ەت‪ ،‬پێتڤی ی���ە ئەولەویەتێ‬ ‫فەتاحی دا جۆرە پەس���نەکە بۆ ئازاردەرێن د گەل پرسێن نەتەوەیی دا بکەت‪، ،‬جودایە ژ بۆ دژایەتیکرن���ا ئالیەکێ دیارکری دهێتە بدەت���ە گوهەرینا زهنیەتا جڤاکی‪ ،‬پاش���ی‬ ‫کوردان‪/‬جەالد‌و نەعلەتکرنا ئازارکێشی یە‪ /‬د گەل کەسەکێ دا کو کینەکا سایکولوژی‌و بکارئینان‪ .‬د رەوش���ەکا وەکی نها دا‪ ،‬ئەڤە یا سیاس���ی‪ ،‬گەر نە‪ ،‬تنێ سەروچاڤ دێ‬ ‫قوربانی‪ ،‬ئەز ئاماژەیێ ب تنێ ب مەریوان‌و دیتنەکا ئایدولوژی هەبیت‪ ،‬روش���نبیرێ ب حەشدێ وەکو هێزەکا داگیرکەر‌و وەحشگەرا هێنە گوهەرین‪ ،‬زهنیەت دێ هەمان زهنیەت‬ ‫ئاراسی ددەم‪ ،‬زێدەباری ناڤێ ‪ ٥٦‬کەسان د مەژییێ فیلوسوفی س���ەرەدەریێ بکەت‪ ،‬د نابینن‪ ،‬ژ بەر کو حەشد جۆشێ ب وێ کینا بیت‪ ..‬ئ���ەرێ ئەو پارتییێن ه���ەوە ئاماژە‬ ‫ڤێ مانوفێستۆیێ دا هاتییە‪ ،‬لێ قەنج دزانم هێال هندەک پرسان دا‪ ،‬بەحس ل شکەستا سایکولوژی ددەت‪ ،‬ئەوا ل هەمبەری ئالییێ دایێ‪ ،‬د قودرەتا وان دا هەیە‪ ،‬پرسگرێکێن‬ ‫‪٥٤‬ێ���ن دی درەوەکا پر مەزن‌و کارتۆنی نە‌و نەتەوەیی بکەت‪ ،‬ب کێماتی ل پەی بەرسڤا دی هەی‪ ،‬ئانکو د هەندەسەیا زهنیەتا ڤان روحی‪ ،‬ئەقلی‪ ،‬ئابوری‌و سیاسی یێن جڤاکا‬ ‫ب تنێ ژ مەژییێ مەریوان‌و ئاراس���ی زاینە‪ .‬هندەک پرس���یارێن س���ادە یێن وەکی ڤان بەرێزان دا حەش���د رزگارکەرە‪ ،‬نەداگیرکەر‪ ،‬کوردی چارەسەر بکەن؟ ئەزیزم ئەڤە چاوا‬ ‫ب هەرح���ال د هەمی مانوفێس���تویا ڤان دا دگەری���ت؛ ئەرێ ئ���ەو هێلێن گش���تی یێن ب وێ واتای���ێ مادەم حەش���د دژی پارتی‌و دێ بنە رزگارکەر؟!‬ ‫عدد‪2061 :‬‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫خویاکری‬ ‫هوسا‬ ‫دا‬ ‫مانوفێس���تویێ‬ ‫د ڤێ‬ ‫بەحس ل وی جەالدی نەکری یە‪ ،‬ئەوێ خوە نەتەوەیی چنە کو پێتڤی یە روشنبیر کار ل بارزانی یە‪ ،‬ئێدی کوفرەکا فکری یە حەشد‬ ‫به‌روار‪2017/11/8 :‬‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬ ‫د فۆرمێ "حەش���دێ" دا بەرجەس���تە کری‪ ،‬سەر بکەت؟ د کیژان هێل دا کار بهێتە کرن داگیرکەر بهێتە نیاس���ین‪ .‬د دەمێ خوە دا یە‪ ،‬کو ئەوا هاتیە نڤیسین‪ ،‬وان نەنڤیسایە‪،‬‬ ‫بەلک���و تفبارانکرنا قوربانی بوویە‪ ،‬پەس���نا دێ نەتەوەیێ بەر ب گۆتارەکا هیومانیستی‪ /‬دەم���ا "ناپلیون" چوویی ئەلمانیایێ‪ ،‬هیگلی بەلک���و ئەو روحا نەتەوەیێ یە د ناخێ وان‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك‌ه سااڵن ‌‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫ئازاردەرییا زیۆس���ی کری یە‌و پش���تا خوە مروڤاتی دا بەی���ن‪ ،‬نەیا دەمارگیری؟ کورد گۆت‪( :‬من دلێ گەردۆنی ل س���ەر پش���تا دا هاتییە گوتن‪ .‬د نەستێ ڤێ مانوفێستێ س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وان ‌‬ ‫ی (احمد خه‌لیف‌ه‬ ‫ی (صمود) وه‌رگرتو‌ه ك‌ه هاواڵت ‌‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫دایە پرومیسیوسی‪ ،‬د دەمەکی دا وەکو دو شیاینە شووناسێن بچووک یێن وەک خێل‪ ،‬هەس���پی دیت) ژ بەر ک���و ل گوری هیگلی دا‪ ،‬یا هاتیە نڤیسین هوسا خویاکری یە کو (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردو‌ه ب‌ه مه‌به‌س������ت ‌‬ ‫ی ڕێگا پێدان ‌‬ ‫ی ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )4253‬داوا ‌‬ ‫"رەوش���نبیرێن مەزن یێن ک���ورد" پێتڤی یە دەڤ���ەر‪ ،‬مەزه���ەب دەرباز بک���ەن‌و بەر ب ناپلیون روش���نگەرە‪ ،‬نەداگیرکەر‪ ،‬ناپلیون دبیت ئەڤە راستییا رەها یا نەتەوەیەکێ یە قاره‌م������ان) خاوه‌ن زه‌و ‌‬ ‫بەح���س ل جەالدی ژی کربای���ە‪ ،‬ژ بەر کو شووناس���ێ نەتەوەیی ڤە بچن؟ ئەرێ کورد هاتییە ژ بو کو بهایێن روشنگەرییا فرەنسی وان نڤیس���اندی! ژ بەر کو روحا‬ ‫ی‬ ‫ی خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌س������ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫نەتەوەیێ دروس������تكردن ‌‬ ‫تەکەزکرن ب تنێ ل س���ەر قوربانی‪ ،‬جۆرە گەهشتینە قۆناغا هزرکرنا نەتەوەیی؟ ئەرێ د گ���ەل خوە دا بینیت���ە ئەلمانیایێ‪ .‬دیارە د ناخ���ێ وان دا هاتی���ە زمان‪ .‬ئەڤ هەردو‬ ‫ی شاره‌وانیمان‬ ‫ی ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ س������ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫رەوایەتییەک���ە ب���ۆ بەردەومیدانا کولتوورێ ناس���یونالیزما کوردی هەیە؟ بێی وێ یەکێ ل گوری لوژیکێ مەریوان‌و ئاراس���ی حەشد بەرێزە ل کافێیێن ئەوروپایێ روونشتی نە‌و (‪ )30‬ڕۆژدا له‌ دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بۆ ناوبراو ده‌كات‪ .‬‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫جەالدییێ‪ ،‬یان مەیال بوونێ ب قوربانییەکێ کا کوردان ناس���یونالیزم هەیە یان نە‪ ،‬دانا روش���نگەرە‪ ،‬نەداگیرکەر‪ ،‬هاتیی���ە بهایێن ژ پێ���ش هەمی کوردان ڤ���ە بریار‌و حوکمێ بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫ ‬ ‫هەردەم���ی د ناخێ مرۆڤ���ی دا بەرحەتاڤ حوکمێ شکستا نەتەوەیی مەهزەلەیا ئەقلی روش���نگەری بوۆ جڤاکا کوردی بینیت‪ .‬لێ ددەن‪ ،‬خ���وە دکەنە پیڤەرێ���ن نەتەوەیی‌و‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫دکەت‪ .‬دیارە ژی دەما روشنبیر ب لۆژیکێ ی���ە‪ .‬هێژایان مەریوان‌و ئ���اراس‪ ،‬ئاخافتن‌و ما مەزهەبگەری‌و قامچی‌و خەنجەر لخوەدان‪ ،‬کوردایەتییێ! هەروەکو د مانوفێستا خوە دا ‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫دبێ���ژن‪( :‬بارزانی‌و حزبێن د گەل دا ‪،‬مافێ ‬ ‫سیاسی‌و ئایدۆلۆژی س���ەرەدەرییێ د گەل نڤیس���ین زار نین���ە م���روڤ ب کەیفا خوە بهایێن روشنگەریێ نە؟!‬ ‫مانوفێس���تا وان‪ ،‬د کوکا خوە دا نیەتێن وێ یەک���ێ نینە نوینەراتیا گەلێ مە بکەن‪،‬‬ ‫پرسان دا دکەت‪ ،‬نە ب لۆژیکێ روشنبیری‪ ،‬بهاڤێ���ژن‪ ،‬گریمان کورد ل ڤ���ێ پارچەیێ‬ ‫دێ هەمان درووش���مێن سیاسی یان دوبارە شکەستن‪ ،‬ئەرێ ما ل هەمی پارچەیێن دی سایکولوژی ل پشتن‪ ،‬ئەو کینا دەروونی یا جهێ وان دەرڤەی جڤاک‌و دیرۆکا سیاس���ی‬ ‫عدد‪2052 :‬‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ک���ەت‪ ،‬هەر وەک���و د مانوفێس���تا خوە دا شکەس���تن؟ هەتا هوون ئیدیۆمێ شکەستا ل هەمب���ەر هندەک ئالییان هەی‪ ،‬ئیلهامێ ژ یە)! ئەڤ���ە ئەقلەکێ دونکیش���وتی یە‪ ،‬د‬ ‫به‌روار‪2017/11/7 :‬‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬ ‫دبێژن "شکستا ڤێ جارێ عینادا سیاسی یا نەتەوەیی بدەنە پ���ال! لێ دیارە د لوژیکێ وەحش���گەرییا حەشدێ وەردگریت‪ ،‬ژ بو کو رەوشا جەنگاوەرەکێ دا نە‪ ،‬هزر دکەن یێ‬ ‫بارزانی بوویە" ئەڤە درووشمەکێ سیاسی‪ /‬هەوە دا نەتەوەیا کورد ب تنێ باش���وورە‪ ،‬ت���ا داوی ئەندازە ژەهرا خوە بدارێژن‪ ،‬لەورا بەرەڤانیێ ژ بهایێن مەزن ئێن مروڤایەتی‌و‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫حزبی یە‪ ،‬قەنج دزانین کیژان ئالی خوەدانێ کا چ���اوا هن���دە س���الە ه���زرا بەرتەنگ یا ژی دژایەتییا ڤان ل هەمبەری هندەک ئالیێن کوردایەتیێ دکەن‪ ،‬وەکی دونکیشوتی رمێ‬ ‫ڤی درووشمی یە‪ ،‬د ئەنجامێ ڤێ تێهزرینێ دەڤەرچیاتیی���ێ وەها ل ه���ەوە کربوو کو دەستهەالتێ‪ ،‬قەد ژ وێ هزرێ سەرناگریت‪ ،‬خوە ل ئاش���ی ددەن‌و د وەهما رزگارکەری س������ه‌رۆكایه‌تی‌ ش������اره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئ������ه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫ی (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگاری‌ (صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵتی‌‬ ‫سااڵن ‌‬ ‫کو ئەڤە ل پەی بەدیلێن کریزا نها یا مروڤێ دا دژین‪.‬‬ ‫دا گۆتارەک بەرهەم دهێت‪ ،‬شوونا ژ ڤەرێژا باشوورێ کوردستانێ ب تنێ سلێمانی‪.‬‬ ‫(ش������كریه‌ قادر احمد) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائ������ی‌ (‪ )10047‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌‬ ‫كردوه‌ به‌ مه‌به‌ستی‌ دروستكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌‬ ‫زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌ دوای‌ باڵوكردنه‌و‌هی‌ ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌‬ ‫ونبون‬ ‫ی شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌كات‪ .‬‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫پسوڵەیەکی ته‌ئمینات‪ ،‬ژماره‌ (‪ )0598585‬به‌كرێگرتنی‌ ئۆتۆمبێلی‌ جۆری‌ نیسان ناڤارا پیكاب ‪ 2009‬ژماره‌ (‪ )25516‬بۆ ڕاپه‌راندنی‌ پرۆژه‌ی‌ (دروستكردنی‌ ‬ ‫یه‌كه‌ی‌ به‌رگری‌ شارستانی‌ گه‌رمیان) كه‌ بڕه‌كه‌ی‌ ‪ 300‬هه‌زار دیناره‌‪ ،‬ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وان ‌‬ ‫ ‬

‫شكۆی‌ مرۆیی‌ كورد‌و كاره‌ساتی‌ ‪16‬ی‌ تشرین‪ ...‬پاشماوە‬ ‫له‌واڵتی‌ خۆمدا‪ ،‬له‌نێوان سلێمانی‌‌و هه‌ولێردا‪،‬‬ ‫كه‌ بە‌تاكس���ی‌ بڕۆش���تمایه‌‪ ،‬جاری‌ وا هه‌بو دو‬ ‫س���ێ‌ كه‌ڕه‌ت‪ ،‬داوای‌ پێناس���ه‌‌و خۆناسینیان‬ ‫ل���ێ ده‌ك���ردم‪ .‬بە‌كورتی‌ له‌له‌نده‌ن‪ ،‬هه‌س���تی‌‬ ‫ش���كۆی‌ ئینس���انیم هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆر وا ده‌بێ‌‪،‬‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬نه‌ شكۆی‌ ئینسانی‌‪ ،‬نه‌ شكۆی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‪ ،‬نه‌ ش���كۆی‌ ته‌مه‌ن‌و ریش سپێتیشم‬ ‫نییه‌‪ ،‬خۆ نه‌ده‌كرا هه‌میشه‌ بە‌قات‌و جل‌و به‌رگ‌و‬ ‫ترومیلی‌ به‌رز‪ ،‬حورمه‌ت‌و به‌ها‪ ،‬بۆخۆم بكڕم‪.‬‬ ‫حه‌قم���ه‌ وا بزانم‪ ،‬واڵت‌و حكومه‌ت ئه‌وانه‌ن كه‌‬ ‫هه‌مو مڕۆڤه‌كان‪ ،‬ش���كۆمه‌ند‌و گ���ه‌ردن كێل‌و‬ ‫س���ه‌ر بڵند‌و خ���اوه‌ن هه‌مو م���اف‌و ئه‌ركێكی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و قانونی‌ بن‪.‬‬ ‫‪1‬ی‌ حوزه‌یران���ی‌ س���اڵی‌ ‪ ،2011‬رۆژی‌‬ ‫چوارش���ه‌ممه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ كاك نێچی���روان بارزانی‌‬ ‫یه‌كدیم���ان بینی‌‪ ،‬ئه‌و كات‪ ،‬من س���ه‌رگه‌رمی‌‬ ‫نێوانگیری‌ حكوم��� ‌هت‌و موعاره‌زه‌ بووم‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ دكتۆر به‌رهه‌م س���ه‌رۆكی‌ وه‌زیران بو‪،‬‬ ‫كاك نێچی���روان كاروباری‌ ره‌س���می‌ نه‌بو‪ ،‬خۆ‬ ‫نه‌ده‌ك���را بە‌ره‌س���می‌ له‌یه‌كێك زیات���ر‪ ،‬دوان‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیران بن‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت له‌و سیسته‌مه‌‬ ‫سیاس���ییه‌دا ك ‌ه له‌كوردس���تان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌شێ‌‬ ‫كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م‌و دوەمی‌ حیزبێك یا هی‌ دیكه‌‪،‬‬

‫نه‌خش���یان له‌به‌ڕێوه‌بردندا هه‌ب���ێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌ وای‌‬ ‫كردب���و‪ ،‬كاریگ���ه‌ری‌ كاك نێچیروان له‌س���ه‌ر‬ ‫رووداوه‌كان چ بە‌خراپ���ی‌‌و چ بە‌چاك���ی‌ هه‌بێ‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ له‌و ناوه‌دا‪ ،‬جار جاره‌ش بۆ س���ه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫فه‌رمانه‌كه‌ی‌ خۆم‪ ،‬چاویش���م بە‌ئه‌و ده‌كه‌وت‪.‬‬ ‫له‌ڕۆژی‌ دیاریكراودا‪ ،‬كۆمه‌ڵێك بابه‌تم له‌گه‌ڵدا‬ ‫تاووت���وێ‌ كرد‪ ،‬یه‌كێ���ك له‌وانه‌‪ ،‬باس���كردنی‌‬ ‫ن���ان بڕینی‌ براده‌رانی‌ گۆڕان ب���و‪ ،‬كه‌ بە‌هۆی‌‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ حیزب���ی‌‌و سیاس���ییه‌وه‌‪ ،‬ل���ه‌كار‬ ‫دورخرابونه‌وه‌‪ ،‬نان‌و موچه‌ش���یان بڕیبون‪ ،‬بۆ‬ ‫یه‌كێكی‌ من ئاس���ایی‌‪ ،‬كه‌ هه‌ستێكی‌ سۆفێتیم‬ ‫بۆ خۆشه‌ویس���تی‌ مڕۆڤی‌ كورد‌و هه‌مو مڕۆڤی‌‬ ‫جیهان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌ش ئه‌و قسه‌ جوان‌و پڕ‬ ‫مانای���ه‌ی‌ دایكی‌ ره‌حمه‌تی���م له‌بیر‌و ناخدا بو‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ده‌یفه‌رموو‪" :‬ڕۆڵه‌ یا خوا دوژمنه‌كه‌ش���م‬ ‫ن���ان بڕاو نه‌ب���ێ‌"‪ ،‬ئه‌وانه‌ وای���ان لێكردبووم‪،‬‬ ‫تۆزێ���ك ئ���ازا بم‌و قس���ه‌ی‌ چاكیش���م بۆ بێ‌‪،‬‬ ‫هه‌رچییه‌كی‌ باس���كرا باسكرا‪ ،‬ده‌مه‌وێ‌ له‌وه‌دا‬ ‫كۆی‌ بكه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬چاوه‌كانم بڕین���ه‌ چاوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و ده‌س���ه‌اڵتداری‌ ره‌هایه‌‌و گووت���م‪ :‬یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌و هۆكارانه‌ی‌ حكومه‌ت ده‌كا بە‌ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫گه‌وره‌یی‌ حكومه‌تی‌ تێ���دا نامێنێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫سووكایه‌تی‌ بە‌مڕۆڤی‌ كورد بكا‪ ،‬به‌الی‌ منه‌وه‌‪،‬‬

‫به‌الی‌ مڕۆڤی‌ ئاساییه‌وه‌‪ ،‬هیچ بیانوویه‌ك نیی ‌ه‬ ‫بۆ نان بڕینی‌ تاك���ه‌ یه‌ك هاوواڵت‪ ،‬بە‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌الیه‌ن فه‌رمانڕه‌وای‌ كورده‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ كاك‬ ‫نێچی���روان پێت ده‌ڵێم‪ :‬له‌م���ه‌ زیاتر عیززه‌تی‌‬ ‫نه‌فس���ی‌ مڕۆڤی‌ كورد مه‌شكێنن‪ ،‬ده‌نا رۆژێك‬ ‫لێت���ان به‌رز ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وس���ا ك���ه‌س قه‌در‌و‬ ‫سه‌ركه‌شی‌ نامێنێ‌‌و هه‌مومان‪ ،‬هه‌مو شتێكمان‬ ‫له‌ده‌ست ده‌چێ‌‪.‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌ی‌ كاره‌ساتی‌ مڕۆڤی‌‬ ‫كورد له‌مێژودا ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ك���ه‌ دوژمنان له‌هه‌مو‬ ‫قۆناغه‌كاندا‪ ،‬له‌هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌دا بون‪ ،‬كه‌ له‌شكۆی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و شكۆی‌ نیشتمانی‌ رووتمان بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫چییان پێكرابێ‌ كردویانه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌رگیز نه‌یان‬ ‫توانیوه‌ ئه‌و دو الیه‌ن ‌ه گه‌شه‌ له‌ئێمه‌ بستێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫مڕۆڤ���ی‌ كورد هه‌میش���ه‌ مڕۆڤێك���ی‌ كوردی‌‌و‬ ‫هه‌رده‌م مڕۆڤێكی‌ كوردستانی‌ بوە‪ ،‬بە‌ده‌گمه‌ند‬ ‫نه‌بێ‌‪ ،‬نه‌ په‌ڕیوی‌‪ ،‬نه‌ دوره‌ ده‌س���تی‌‪ ،‬نه‌ كات‬ ‫به‌س���ه‌رچون‪ ،‬نه‌ مه‌ودای‌ دوری‌‪ ،‬ن���ه‌ نه‌بونی‌‬ ‫دیداری‌ دۆستان‌و هاوواڵتان‪ ،‬مڕۆڤی‌ ئێمه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫بە‌مڕۆڤی‌ نه‌ته‌وه‌‌و مڕۆڤی‌ نیشتمان هێشتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫بە‌درێژایی‌ مێژوم���ان‪ ،‬دوژمنان‌و داگیركه‌رانمان‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ تێكشكانی‌ شكۆی‌ ئێمه‌دا بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆش���به‌ختانه‌‪ ،‬بە‌هیممه‌تی‌ مه‌ال‌و ش���اعیران‌و‬

‫رۆشنبیرانی‌ گه‌وره‌‌و ش���ه‌رفمه‌ندانی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫مزگه‌وته‌كانی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان س���ووك‌و‬ ‫س���ه‌فیل‌و رس���وا بون‪ ،‬هه‌رگیز نه‌ی���ان توانی‌‬ ‫پێگه‌یه‌ك���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ الی‌ خه‌ڵك���ی‌ كورد‬ ‫بۆ خۆیان دروس���ت بك���ه‌ن‪ .‬وه‌ختێك یه‌كێك‬ ‫هه‌ڵكه‌وتب���ێ‌‪ ،‬هاوكاری‌ له‌گ���ه‌ڵ دوژمندا په‌یدا‬ ‫كردب���ێ‌‪ ،‬له‌تۆڵ���ه‌دا له‌به‌ین ب���راوه‌‪ ،‬هی‌ واش‬ ‫هه‌بوە‪ ،‬ك���ه‌س‌و كار‌و وه‌چه‌كانی‌ دوای‌ خۆی‌‪،‬‬ ‫باجی‌ قورسی‌ تاوانی‌ باوانیان داوه‌‪.‬‬ ‫له‌ كاتێكدا‪ ،‬دوژمن به‌و په‌ڕی‌ زه‌بر‌و زه‌نگه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌سه‌رماندا سه‌رنه‌كه‌وتبێ‌‪ ،‬كه‌سانی‌ هه‌ره‌ نزمی‌‬ ‫ناو ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌‪ ،‬جه‌ساره‌تی‌ ئه‌وه‌ ده‌كا‪،‬‬ ‫ببێته‌ گوێ‌ له‌مس���ت‌و ئه‌وه‌ی‌ به‌وان نه‌ده‌كرا‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ی‌ ناوخۆ بیكه‌ن‪ ،‬بۆ سووكایه‌تی‌ بە‌مڕۆڤی‌‬ ‫كورد‌و بۆ بێ‌ قه‌دركردنی‌ شه‌هیدانی‌ نه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫بێ‌ هوده‌كردنی‌ تێكۆشانی‌ سه‌ربه‌رزان‪ ،‬له‌كاردا‬ ‫بن‪ ،‬س���وننه‌تی‌ دنیاش هه‌ر وای���ه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ الی‌‬ ‫دوژمنانیش‪ ،‬له‌جیات ‌ی پاداشت‪ ،‬سزای‌ ده‌رونی‌‬ ‫له‌ئێس���تا‌و له‌ئاینده‌دا س���زای‌ مادی‌‌و الشه‌یی‌‬ ‫وه‌رده‌گ���رن‪ .‬بۆیه‌ لێره‌دا كار وا دێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌ جارێك س���ووكایه‌تی‌ پێكرابێ‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ كورد‪ ،‬هیچ پایه‌یه‌كی‌ به‌رزییان‬ ‫بۆ نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬كوڕگه‌ل‌و اللۆیانی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌م‬

‫ته‌ماش���اكه‌ن‪ ،‬س���ه‌رۆك كۆماری‌ عێ���راق ك ‌ه‬ ‫كورده‌‪ ،‬چه‌نده‌ ماڵی‌ داگیركه‌رانه‌‪ ،‬چه‌نده‌ الی‌‬ ‫دوژمنان له‌عه‌رزێیه‌‪ ،‬هه‌رگیز ئه‌وه‌ی‌ له‌بیر نییه‌‬ ‫كه‌ س���ه‌رۆك كۆماره‌! له‌گه‌ڵ پاسدارێكی‌ هه‌ره‌‬ ‫تاوانب���اری‌ مڕۆڤایه‌تی‌‌و یه‌كێ���ك له‌ڕه‌زیلترین‬ ‫دوژمنی‌ كورد‪ ،‬بە‌ناوی‌ قاس���م سڵێمانی‌ نامه‌ی‌‬ ‫پرسه‌‌و دڵدانه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌نووسێ‌‪ ،‬له‌كاتێكدا هیچ‬ ‫جۆره‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ره‌س���می‌‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌خالقی‌‌و سیاس���ی‌ له‌نێوان س���ه‌رۆك كۆمار‌و‬ ‫پاسدارێكدا نییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ كورده‌‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماره‌كه‌ به‌ر له‌هه‌ر كه‌سێك‪ ،‬خۆی‌‬ ‫شكۆ‌و به‌رزێتی‌ بە‌شایانی‌ خۆی‌‌و بە‌ره‌وا نابینێ‌‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ هه‌ر ده‌بێ‌ هاوه‌ڵ‌و دۆس���تی‌ پاس���دار‌و‬ ‫پۆلیس���ی‌ عێراق‌و ژه‌ندرمه‌ی‌ تورك بێ‌‪ .‬هه‌زار‬ ‫حه‌یف‌و موخابین‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌ب���ه‌ر رۆش���نایی‌‪ ،‬نه‌مانی‌ ش���كۆی‌‬ ‫كاربه‌ده‌س���تانی‌ ك���ورد‪ ،‬ناكرێ‌‌و ناش���ێ‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرس���یار‌و ده‌م‌و چاوانه‌ی‌ ئێستا‪ ،‬بە‌زه‌لیلی‌‌و‬ ‫زه‌بونی‌‌و به‌بێ‌ ش���كۆ‪ ،‬به‌ن���اوی‌ كوردی‌ دوجار‬ ‫س���ته‌م لێكراو بە‌ده‌س���ت داگیركه‌ر‌و به‌ده‌ست‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ كوردیی���ه‌وه‌‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ داگیركه‌ر‌و‬ ‫دوژمنان���دا گفتوگ���ۆ بك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر تكانی‌‬ ‫ش���كۆمه‌ندی‌ نه‌ب���ێ‌‪ ،‬یه‌كێك���ی‌ وه‌ك جێگری‌‬

‫س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ده‌ركراوی‌ كورد یا وه‌زیر ‌ی‬ ‫ده‌رك���راوی‌ دارایی‌ عێراق بە‌چ چاو‌و روویه‌كه‌وه‌‬ ‫ده‌چن���ه‌وه‌ به‌غدا‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا داده‌نیش���ن‬ ‫ك���ه‌ دوێنێ‌ ئه‌وان ده‌ریان ك���ردون‪ ،‬ئای‌ چه‌ند‬ ‫ره‌زاله‌ته‌‪ ،‬ئه‌وه‌ بە‌هه‌مو كه‌سێك ناكرێ‌‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫كاربه‌ده‌س���ت‌و ساس���ه‌تمه‌داری‌ ك���ورد نه‌بێ‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌و روانگه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر خودا نه‌خواس���ته‌‬ ‫ئه‌م كاربه‌ده‌س���تانه‌ی‌ ئێس���تا گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫داگیركه‌ردا بك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وه‌نده‌ی‌ دیكه‌‪ ،‬ماڵ‬ ‫كاولی‌‌و بێ‌ حورمه‌تی‌ به‌س���ه‌ر نه‌ته‌وه‌‌و خاكدا‬ ‫ده‌هێنن‪ ،‬له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ نه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫خاك‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ده‌خوازن ك���ه‌ خه‌ڵكانی‌ خاوه‌ن‬ ‫به‌رزێتی‌‪ ،‬كه‌س���انی‌ به‌رزه‌ ب���ااڵ‪ ،‬نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ كوردس���تان بكه‌ن‪ ،‬هه‌ڵب���ه‌ت له‌پاڵ‬ ‫سه‌ركه‌شییان‪ ،‬خاوه‌نی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫شاره‌زای‌ دەستور‌و ئاگاداری‌ هه‌مو الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫ناوخۆ‌و نێوده‌وڵه‌تی‌ بن‪.‬‬ ‫پیاو ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هێنده‌ی‌ بە‌ته‌نگ كار‌و ش���كۆی‌‬ ‫ژیانه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ده‌بێ‌ هه‌زار ج���ار زیاتر بە‌ته‌نگ‬ ‫ش���كۆ‌و ناوبانگی‌ دوای‌ مردنیی���ه‌وه‌ بێ‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫وابین رێگا بە‌خۆمان ناده‌ین‪ ،‬قسه‌یه‌كی‌ خراپ‬ ‫ی���ا كارێكی‌ پێچه‌وان���ه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ خه‌ڵك‌و‬ ‫نیشتمان بكه‌ین‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫ڕیفراندۆم بو بەو پوشەی‬ ‫پشتی حوشتری شکاند‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫‪ 100‬ساڵەی شۆڕشی ئۆکتۆبەر ـ لەڤالدیمێرەوە بۆ ڤالدیمێر‬

‫د‪ .‬عەبدولڕەحمان مەولود*‬ ‫‪١‬‬ ‫ڕاس���تیەك هەی���ە ڕەنگە هەمو الیەك بیزان���ن‪ ،‬یەکێتی و پارتی ئەگ���ەر بەهۆی هێزی‬ ‫چەکداری تایبەت بەخۆیان نەبێت‪ ،‬ئەوا زۆر دەمێك بوو خەڵكی هەرێمی کوردستان هەلی‬ ‫کوتیبوە س���ەر ب���ارەگا حیزبی‌و ماڵ و مولکەکانی ئەم دو حیزبەو بەرپرس���ەکانیان‪ .‬هەر‬ ‫ئەوەش وا دەکات ئەم دو حیزبە تاکۆتایی دژی پێکهێنانی هێزی چەکداری نیشتمانی بن‪.‬‬ ‫چونکە مەبەس���ت لەهێزی چەکداری پارتی‌و یەکێتی بەپلەی یەك پاریزگاریکردنە لەحیزب‌و‬ ‫بەرپرس���ەکانیان لەدژی یەکترو لەدژی خەلکی کوردس���تان‪ ،‬ه���ەر بۆیە مانەوەی ئەو هێزە‬ ‫چەکدارانەش لە الیەن حیزبەکانیان کاری یەکەمی ئەم دو حیزبەیە‪.‬‬ ‫ش���ەر لەگەڵ حەش���دو سوپای عێراق ئەگەری الوازکردن‌و شکس���تی ئەم هێزانەی کردە‬ ‫ئەگەرێک���ی مومکی���ن‪ .‬هەربۆی���ە هەریەك ل���ەم دو حیزبە لەالیەك لەت���رس لەیەکتری‌و‬ ‫لەالیەکیتریش ترس لەخەلکی کوردستان ئەم شەڕەیان نەکردو هیچ شەرێکیتریش ناکەن کە‬ ‫ئەگەری الوازی هێزە چەکدارەکانیان هەبێت‪.‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫هاوکات پاشەکش���ەی هێزی پێشمەرگە لەبەرەکانی جەنگ لەدوزخورماتو و کەرکوك تاکو‬ ‫شەنگال‪ ،‬نیشانیدا ئەم شکستە پێشئەوەی سەربازی بێت شکستی سیاسی بو‪ .‬دەسەالتی‬ ‫کوردی شکس���تیهێنا لەخویندنەوەیەکی دروس���ت بۆ ژیانی سیاسی لەعێراقی دوای داعش‪.‬‬ ‫پارتی‌و الیەنگرانیان یەکەم ش���ت دەس���تیان ب���ۆ برد ڕیفراندۆم‌و باس���ی جیابونەوە بوو‪،‬‬ ‫لەکاتێکدا دەبا بابەتی جیابونەوەو سەربەخۆیی دوایین کارت بێت دەسەالتی کوردی دەستی‬ ‫ب���ۆ ببردیایە‪ .‬پارتی‌و الیەنگرانیان ڕانەوەس���تان بزانن کە عێراق دوای داعش چ جوڵەیەك‬ ‫دەکات تاکو ئەوانیش وەك یاری ش���ەترەنج جوڵەیەکی دروست لەبەرامبەردا بکەن‪ .‬ئەوان‬ ‫دەستپێش���خەریان کردو دەس���تیان برد بۆ کارێك کە لەتوانایاندا نەبوو نە جێبەجێی بکەن‬ ‫ن���ە بەرگری لێبکەن‪ ،‬بەمەش عێراق توانی س���ود لەهەڵەی دەس���ەالتی کوردی وەرگرێت‌و‬ ‫پش���تیوانی کۆمەلگای نێودەوەلەتی بۆخۆی بەدەس���تبێنێت‌و کوردیش بەتەنیا بۆ شكست‬ ‫لەگۆرەپانەکە بەجێ بمێنێن‪.‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫کارەس���اتی ‪ ١٦‬ئۆکتۆبەریش بەش���ێکی دەرئەنجامی چارەنەکردنی کێشە نێوخۆیەکانی‬ ‫یەکێتی‪ ،‬هەروەها کێشەکانی یەکێتی‌و پارتی بوو‪ ،‬کە سەرەرای ئەو ماوە درێژەی لەبەردەم‬ ‫یەکێت���ی‌و پارت���ی بوو‪ ،‬یەکێتی لەناوخ���ۆ هەروەها پارتی لەگەل یەکێتی شکس���تیانهێنا‬ ‫لەچارەسەری کێش���ەکانی نێوانیان‪ .‬بەریەکەوتنی بەرژوەندی لەناو حێزبێکی سیاسی یان‬ ‫لەنێوان دو حیزبی سیاسی مومکینە‪ ،‬بەالم چارەسەرنەکردنی بەریەکەوتنەکان و ناکۆکیەکان‬ ‫بەشێوەیەك کە بەرژەوەندی هەموالیەك بپارێزێت لەو ماوە درێژەدا سروشتی نییە‪.‬‬ ‫تا ئەوکاتەی کێش���ەکانی ناوخۆی یەکێتی‪ ،‬هەروەها یەکێتی و پارتی چارەس���ەر نەکرێت‬ ‫گەلی کورد دەبێت چاوەروانی دەیان کارەس���اتی جەرگبرتر لە ‪ ١٦‬ئۆکتۆبەر بکەن‪ .‬سەیری‬ ‫ڕابردووی كێشەمەکێش���ی نێوان ئەو دوو حیزبە بکە‪ ،‬هەر کاتێك یەکیتی فشاری بۆ پارتی‬ ‫دروست کردبیت‪ ،‬یان بە پێچەوانە پارتی فشاری بۆ سەر یەکێتی زیاد کردبێت ئەوا پەنایان‬ ‫بۆ هێزی دەرەکی بردوە بۆ مانەوە‪ .‬ئەم شێوەکارە دەبێت کۆتایی بێت‪.‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫ئەوەی لەماوەی ‪ ٢٦‬س���الی دەس���ەالتی کوردی ل���ە هەرێمی کوردس���تان رویدا‪ ،‬بەهەر‬ ‫پێوەرێکی س���ەردەمیانە بیپێوی نەك حوکمرانیەکی پشتبەس���تو بە زانس���ت نەبو‪ ،‬بەلکۆ‬ ‫س���ەرتایترین بنەماکانی حوکمرانی تێدا نابینرێت‪ .‬بۆ نمونە‪ ،‬لە هەمو هەرێمی کوردستان‬ ‫یەك پۆس���تی هەس���تیار نییە لەس���ەر بنچینەی توانایی تاکەکان دانرابێ‪ .‬هەموی لەسەر‬ ‫بنچینەی خزم خزمێنەو وەالئی حیزبی و عەشایریە‪.‬‬ ‫بڕوایی یان (‪ )Trust‬لە نێوان کەس���ە دەسترۆیش���توەکانی حیزبە سیاسیەکان هەر‬ ‫بوونی نییە‪ .‬هەر هەمویان لە مەالس���دان بۆ مل ش���کاندنی یەکتر‪ .‬الی دەسەالتداری کورد‬ ‫یاریکردن بەژیان و داهاتوی خەلك و یاریکردنە بە وش���ە جیاوازی نییە‪ .‬ئەو سیاس���یەی‬ ‫کە تا دوێنی مەشخەلی ڕیفراندۆمی هەلگرتبو کە بوە هۆی ئەم هەمو نەهامەتیە بۆ خەلکی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬ئەمرۆ زۆر با سانایی دەلێێت من لەگەل ڕیفراندۆم نەبوم ‪ ...‬تاد‪.‬‬ ‫هەمو ئەو کێش���انە نیش���اندەدات زوو یان درەنگ حکومەتی کوردس���تان هەر شکستی‬ ‫دەهێنا‪ .‬واتە ئەوەی بوە هۆی شکس���تی ‪ ١٦‬ئۆکتۆب���ەر ڕیفراندۆم نەبوو‪ .‬ڕیفراندۆم تەنها‬ ‫دیوی شکس���تخورادی ناوەوەی ش���ێوە حوکمرانی هەرێمی کوردس���تانی ب���ۆ هەمو دونیا‬ ‫خستەرو‪ ،‬وەك دەلێن ڕیفراندۆم بوو بەوە پوشەی پشتی حوشتری شکاند‪.‬‬ ‫* مامۆستا لەپەیمانگای ئەلگانکوین ‪/‬کەنەدا‬

‫ریکالم‬

‫‪:1957‬‬

‫یەکێتیی سۆڤێت سپۆتنک ‪ 1‬رەوانەی ئاسمان‬

‫دەکات‬ ‫رەوانەکردن���ی یەکەم مانگی دەس���تکرد لەالی���ەن یەکێتیی‬ ‫سۆڤێتەوە ئەوە دەسەلمێنێت کە توانای هاویشتنی موشەکی‬ ‫بالیستیی ئەتۆمییان هەیە دژ بەئەمەریکا‬

‫ئۆکتۆبەر‬ ‫‪ :1917‬شۆڕشی‬ ‫رابەرایەتی‬ ‫لەالیەن ڤالدیمێر لینین‬ ‫حکومەتی کاتیی‬ ‫کراو بەلشەفییەکان‬ ‫ئەو کاتەیان روخاندو نیکۆالی دوەمیان ناچارکرد دەست‬ ‫لەدەسەاڵت هەڵگرێت‬ ‫لینین دەستی گرت بەسەر میدیا‪ ،‬پۆستەوگەیاندن‪ ،‬چاپخانەو‬ ‫باڵوکراوەکان بەمەبەستی پروپاگەندەکردن بۆ شۆرش‬ ‫‪ :1922‬بەلشەفییەکان لەجەنگی ناوخۆدا سەرکەوتن‬ ‫بەسەر روسە "سپییەکان"‪ ،‬ئەم جەنگە نزیکەی ‪10‬ملیۆن‬ ‫قوربانی لێکەوتەوەو لەئاکامدا یەکیتی سۆڤیەت راگەیەندرا‬ ‫‪ :1924‬لەدوای مردنی‬ ‫لینین‪ ،‬جۆزێف ستالین‬ ‫پێگەی خۆی بەهیزدەکات‌و‬ ‫دەبێت بەسەرکردەی حزبی‬ ‫دەسەاڵتدار لەیەکێتی‬ ‫سۆڤیەت‬ ‫‪ 1928‬بەدواوە‪ :‬ستالین‬ ‫پالنی ‪ 5‬ساڵی دادەڕێژت‬ ‫بۆئەوەی یەکێتی سۆڤێت بکات بەواڵتێکی پیشەسازی‬ ‫زەبەالح لەبواری خەڵوز‪ ،‬نەوت‌و ئاسن‌و پیشەسازیەکانی تر‪.‬‬ ‫ستالین لەو ماوەیەدا بەشێوەیەکی دڕندانە زۆربەی نەیارەکانی‬ ‫خۆی پاکتاودەکات‌و ‪ 3‬ملیۆن هاواڵتی رەوانەی زیندانی گوالک‬ ‫دەکات لەسیبیریا‪ ،‬النیکەم ‪750‬هەزار زیندانی لەسێدارە دا‬ ‫‪ :1949‬یەکێتیی‬ ‫سۆڤێت یەکەم بۆمبی‬ ‫ئەتۆمی تاقیدەکاتەوە‬ ‫‪ :1953‬لەدوای مردنی‬ ‫ستالین‪ ،‬سەرکردایەتیکردنی‬ ‫س���ۆڤێت‬ ‫یەکێت���ی‬ ‫دەس���پێردرێت بەنیکیت���ا‬ ‫خرۆشۆف‪ ،‬سەرکوتکردن‌و‬ ‫پێشێلکاری کەمدەبێتەوە‬

‫‪ :1962‬بۆ ماوەی ‪ 14‬رۆژ لەمانگی ئۆکتۆبەر‪ ،‬جیهان‬ ‫لەسەر لێواری هەڵگیرسانی جەنگێکی ئەتۆمیی بو‬ ‫لەنێوان یەکێتی سۆڤێت‌و ئەمەریکا‪ ،‬کاتێک خرۆشۆف‬ ‫بەنهێنی موشەکی ئەتۆمی لەکوبا باڵوکردەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫موشەکانەش ‪ 150‬کیلۆمەتر لەئەمەریکاوە دوربون‬ ‫‪ 1970‬کان‪ :‬لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫لیۆنید بریجنێف‪ ،‬یەکێتی سۆڤێت‬ ‫وەکو واڵتیکی زلهێز دەردەکەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم گەشەی ئابوری سۆڤێت سست‬ ‫دەبێت کەمتر لەڕێژەی نیو لەبەرامبەر‬ ‫جیهان‬ ‫‪ :1985 - 1982‬دوای بریجنێف‪ ،‬دو خولی‬ ‫سەرۆکایەتی کورت دەستپێدەکات‪ :‬یوری ئەندرێپۆڤ‬ ‫لە‪ 1982‬تا ‪ .1984‬پاش مردنی بۆ ماوەی ‪ 15‬مانگ ئەو‬ ‫پۆستە بەبەتاڵی دەمێنێتەوە‪ .‬پاشان قوستەنتین چیرنیکۆ‬ ‫بۆ ماوەی ‪ 13‬مانگ دەسەاڵت دەگرێتە دەست‬ ‫‪ :1985‬میخائیل گورباجۆڤ دەبێتە سەرکردەی یەکێتی سۆڤێت کە‬ ‫رۆژئاواییەکان بەیەکێک لەسەرکردە ریفۆرمستەکانی دادەنێن‌ هەوڵدەدات‬ ‫بۆ کۆتاییهێنانی جەنگی سارد‪ ،‬لەو سەردەمەدا یەکێتی سۆڤێت‬ ‫بەخراپترین قەیرانی ئابوری تێدەپەڕێت‬ ‫‪ :1989‬روخانی دیواری بەرلین سەرەتای روخانی‬ ‫کۆمۆنیزمە لەئەوروپای رۆژهەاڵت‬ ‫‪ :1991‬کودەتا لەدژی گۆرباجۆڤ شکست دەهێنێت‌و گۆرباجۆڤیش‬ ‫دەست لەکاردەکێشێتەوەو یەکێتی سۆڤێت هەڵدەوشێتەوەو بۆریس‬ ‫یەلسین دەبێتە سەرۆکی روسیا‬ ‫‪ :2000‬دوای دەستلەکارکێشانەوەی بۆریس یەلسین‪ ،‬ڤالدیمێر پوتین دەبێت‬ ‫بەسەرۆکی روسیا‬ ‫‪ :-2014 2004‬روسیا زیاتر هەڵدەوشێتەوەو جەنگ‬ ‫لەچیچان‌و جۆرجیا هەڵدەگیرسێت‪.‬‬ ‫پوتین روسیا بەهیز دەکات‌و نیمجە دورگەی کریمیا داگیردەکات‬ ‫‪ :2017‬دەزگای سیخوری ئەمەریکا پۆتین تۆمەتبار‬ ‫بەبەکارهێنانی جەنگی ئەلکترۆنی دەکات بەستێوەردان‬ ‫لەهەڵبژاردنەکانی سەرۆکی ئەمریکا‬

‫دەزگای رۆشنبیریی جەمال عیرفان‬ ‫بۆ چاپ‌و باڵوکردنەوە‬

‫کاسۆ مۆڵ ـ نهۆمی چوارەم‬ ‫ناو بيناى يه‌كێتى نوسه‌رانى كورد ـ لقى سليمانى ـ شه‌قامى سالم ـ به‌رامبه‌ر ماكسيى مۆڵ‬

‫ریکالم‬