Awene 602

‫ریکالم‬

‫رەهەندەکانی‬ ‫شکستی‬ ‫پێشمەرگە‬ ‫لەئۆکتۆبەردا‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)602‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/11/21‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪14‬‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫کورد وەک‬ ‫قوربانیی‬ ‫شۆڕشی‬ ‫ئۆکتۆبەر‬

‫ئه‌ندامێك ‌ی سه‌ركردایه‌تی‌‪:‬‬

‫‪7‬‬

‫یەكێت���ی کار دەکات ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی کۆبون���ەوەی ئەنجومەن���ی‬ ‫سەركردایەتی بەبێ كۆسرەت رەسوڵ ئەنجام بدات‬

‫فەری���د ئەسەس���ەرد‪ ،‬ئەندام���ی‬ ‫س���ەركردایەتی یەكێتی ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ یه‌كێتی‌ لەئێس���تادا بیر‬ ‫لەمیكانیزمێ���ك دەكاته‌وه‌ بۆ ئەوەی‬ ‫كۆبونەوەیەك���ی "س���ەركەوتو"ی‬ ‫ئەنجومەن���ی س���ەركردایەتی بەب���ێ‬ ‫كۆس���رەت رەس���وڵ ئەنجام بدەن‪،‬‬ ‫بەرپرس���ی مەكتەب���ی رێكخس���تنی‬ ‫یەكێتیش ره‌فع���ه‌ت عه‌بدواڵ دەڵێت‬ ‫"تەنیا میكانیزم ئەوەیە بەتەمەنترین‬ ‫ئەن���دام سەرپەرش���تی كۆبونەوەكە‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬سەرەتای هەفتەی‬ ‫راب���ردو بەه���ۆی تێكچون���ی ب���اری‬ ‫تەندروس���تی كۆس���رەت رەسوڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 11‬كه‌س��� ‌‬ ‫پێكهێنان���ی‌ لیژنه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ سه‌رپه‌رش���تی‌ كردن ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ ب���ه‌ره‌و كۆنگ���ره‌ی‌ چواره‌م‬ ‫ی تێكه‌وت‪ ،‬فەرید ئەسەسەرد‬ ‫كێشه‌ ‌‬

‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یان���د "ئێمە دەزانین‬ ‫كاك كۆس���رەت نەخۆشەو لەئێستادا‬ ‫ناتوانێ���ت بەش���داری كۆبون���ەوەی‬ ‫سەركردایەتی بكات‪ ،‬بەاڵم پێش ئەوەی‬ ‫ه���ەر بڕیارێك لەمبارەی���ەوە بدرێت‬ ‫دەبێت ئەوی ل���ێ ئاگاداربكرێتەوەو‬ ‫رەزامەندی ئەویش وەربگیرێت ئینجا‬ ‫دەبێت بەبڕیارێكی یەكجارەكی"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها رەفعەت عەبدواڵ به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند "تەنیا یەك حاڵەت هەیە بۆ‬ ‫كۆبونەوەی س���ەركردایەتی یەكێتی‬ ‫بەبێ كاك كۆسرەت‪ ،‬ئەویش ئەوەیە‬ ‫كە بەتەمەنترین كەسی سەركردایەتی‬ ‫سەرپەرش���تی كۆبونەوەك���ە ب���كات‬ ‫و ئەم���ەش تەنیا بۆ یەك دانیش���تن‬ ‫دەبێت"‪.‬‬ ‫ه���اوكات لەتیف نێروەی���ی وتەبێژی‬ ‫ی‬ ‫ئەنجومەن���ی‌ ناوه‌ن���دی‌ یه‌كێت��� ‌‬ ‫به‌ئاویچن���ه‌ی‌ راگەیاند ك���ە "ئەوان‬ ‫پاڵپش���ت بەپەیڕەوی ناوخۆ دەتوانن‬ ‫بەدەنگی سێ لەسەر چواری ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەن بڕیاری بەستنی كۆنگرەو‬ ‫دیاریكردنی وادەكەی بدەن"‪.‬‬ ‫ی زۆر‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای ‌ه كه‌ گوشارێك ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن به‌ش���ێك له‌كادێرانی‌ بااڵو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی له‌مانگ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌كرێ���ت بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌س���اڵی‌ داهاتودا كۆنگره‌ ‌‬ ‫چواره‌می‌ خۆی‌ ببه‌ستێت‪.‬‬

‫ئاشتی هەورامی لەکوێیە؟‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫شوان داودی‪ :‬مه‌به‌ستیان من‌و ئااڵ تاڵەبانیی ‌ه‬ ‫ن���اوی پەرلەمانت���ارە بەش���داربوەكانی ریفراندۆممان‬ ‫داوەتە لیژنەكەی پەرلەمانی عێراق بۆ لێپرسینەوە‬ ‫ئەندام���ی پەرلەمانی عێراق‪ ،‬ش���وان‬ ‫داودی ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ كورد‬ ‫قوماری بەش���اری كەركوك���ەوە كرد‌و‬ ‫دۆڕاندی‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت "ئارێز عەبدواڵ‬ ‫مەبەس���تی لەمن‌و ئ���ااڵ تاڵەبانیه‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت په‌رله‌مانت���اری‌ ك���ورد ناوی‌‬ ‫بەش���داربوەكانی ریفراندۆممان داوەتە‬ ‫لیژنەك���ەی پەرلەمان���ی عێ���راق ب���ۆ‬ ‫لێپرسینەوە"‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬به‌غ���دا‪ :‬ش���وان داودی‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنیچكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ لەكۆی ‪ 65‬پەرلەمانتارە‬ ‫كوردەك���ە زۆربەی���ان بەش���دارییان‬ ‫لەپرۆس���ەی ریفراندۆمدا كردوە‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئەوانەی ناویان هاتوە بۆ لێپرسینه‌وه‌‬ ‫‪ 15‬پەرلەمانت���ارە‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئەو‬ ‫كەیسە دو بەشە‪ ،‬بەشێكی بۆ ئەوەیە‬ ‫پەرلەمانتارەكان رەوانەی دادگا بكرێن‌و‬ ‫لەوێ‌ دادگا بڕیاری خۆی لەبارەیانەوە‬

‫ب���دات‪ ،‬بەش���ێكی ئەوەی���ە ئ���ەو‬ ‫پەرلەمانتارانە دەوام نەكەن تا بریاری‬ ‫دادگا لەسەریان یەكالدەبێتەوە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كورد ئێس���تا دەس���ەاڵتی‬ ‫پۆلیس���ێكی نیە لەش���اری كەركوك‪.‬‬ ‫كورد كەرك���وك‌و ناوچە دابرێنراەكانی‬ ‫لە قومارێكی گەورەدا دۆراند "‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ئابور ‌ی کوردستان لە ئاستێكی زۆر مەترسیداردایە‬

‫فرۆشی چیمەنتۆ ‪٪٢٥‬و فرۆشی ئاسن‪ ٪٢٠‬دابەزیوە‬ ‫‪ ٪95‬هاتنی گەشتیاریش بۆ هەرێم کەمیکردوە‬ ‫بازرگانان‌و ئابوریناس���ان دۆخی ئێس���تای‬ ‫ئابوری کوردس���تان بەدۆخێکی مەترسیدار‬ ‫ناودەبەن‪ ،‬بەرێوەب���ەری كارگێری كارگەی‬ ‫چیمەنتۆ و ئاس���نی ماس ده‌ڵێت "فرۆشی‬ ‫چیمەنتۆ ‪٪٢٥‬و فرۆشی ئاسن‪ ٪٢٠‬دابەزیوە"‪،‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری گش���تی بەرێوەبەرایەت���ی‬ ‫گەش���توگوزاری س���لێمانیش ده‌ڵێت "‪٪95‬‬ ‫هاتنی گەشتیاریش بۆ هەرێم کەمیکردوە"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێ���ر‪ :‬بەرێوەب���ەری كارگێری‬ ‫كارگ���ەی چیمەنتۆو ئاس���نی ماس‪ ،‬ئاراس‬ ‫عەب���دواڵ بەئاوێنەی راگەیان���د بەهۆی ئەو‬

‫قەیران���ە ئابوری���ەی روی لەهەرێ���م كردوە‬ ‫بەرێژەی لەس���ەدا ‪ 25‬فرۆشی چیمەنتۆیان‬ ‫لەناوخۆی هەرێمی كوردستان كەمیكردوەو‬ ‫لەس���ەدا ‪20‬یش نرخی ئاسن هاتۆتە خوار‪،‬‬ ‫ئ���ەو وتی "ئێمە كێش���ەی زۆرم���ان هەیە‬ ‫بەش���ێكی پەیوەن���دی بەحكومەتەوە هەیە‬ ‫بەشێكی دیكەش���یان پەیوەندی بەحزبەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێس���تا یەك دوبازگەی نایاس���ایی‬ ‫هەن كە گومرگی لەس���ەر ئ���ەو چیمەنتۆیە‬ ‫دان���اوە دەچنە موس���ڵ‌و ش���ارەكانی تری‬ ‫عێ���راق‪ ،‬لەچیای حەمرینیش جارێكی دیكە‬

‫گومرگی ئەو ئاس���نە دەكەن بۆ شارەكانی‬ ‫تری عێراق رەوانە دەكرێن‪ ،‬لەوێش لەسەدا‬ ‫‪25‬ی گومرگ وەردەگرن"‪.‬‬ ‫بەرێوەب���ەری گش���تی بەرێوەبەرایەت���ی‬ ‫گەشتوگوزاری سلێمانیش بەوەكالەت‪ ،‬ئاراس‬ ‫ئەحمەد به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئێستا بەرێژەی‬ ‫لەس���ەدا ‪ 95‬هاتنی گەشتیار لەناوەڕاست‌و‬ ‫باش���وری عێراق‌و واڵتانی دراوسێی هەرێم‬ ‫لەالیەكی دیكە كەمبۆتەوە"‪.‬‬

‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬هەند ‌ێ الیەنی عەرەبی‌و توركمان‌و حكومەتی عێراق داوایان لێكردوم ببم به‌پارێزگار ‌ی كه‌ركوك‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪6‬‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئه‌مه‌ریكا داوای‌ یه‌كخستنه‌وه‌ ‌ی ده‌زگاكان ‌ی ئاسایش‌و‬ ‫هێز ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه له‌پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی ئاوێنە برێت‬ ‫مەكگۆرك‪ ،‬نوێنەری سەرۆكی‬ ‫ئەمریكا بۆ شەڕی دژ بە‌داعش داوای‬ ‫لەسەردانەكەی دواییدا بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان داوای لە‌بەرپرسانی‬ ‫هەرێم كردوە كە دەبێت هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگە بەتەواوی یەكبخەنەوە‬ ‫ئەگەر نا ئەمریكا ئامادە نییە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ ئەو هێزانە بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمینداری گشتی وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگە ئەوە رەتدەكاتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكان ‪ 11‬لیوا لە‌لیوا‬ ‫هاوبەش����ەكانی س����ەر بە‌وەزارەت����ی‬ ‫پێش����مەرگە لەكات����ی هاتن����ی هێزە‬ ‫عێراقیییەكان‌و هێزەكانی حەش����دی‬ ‫ش����ەعبی ب����ۆ كەرك����وك‌و ناوچ����ە‬ ‫جێناكۆكەكان����ی دیك����ە لەیەك����دی‬ ‫جیابونەتەوە بەشێوەیەك كە ئەوانەی‬ ‫سەر بە‌پارتی دیموكراتی كوردستانن‬ ‫ب����ەرەو هەولێر‌و ئەوانەش����ی س����ەر‬

‫بە‌یەكێتی نیش����تمانی كوردس����تانن‬ ‫ب����ەرەو ناوچەكانی ژێر دەس����ەاڵتی‬ ‫یەكێتی كشاونەتەوە‪.‬‬ ‫هەر بەپێ����ی زانیاریی����ەكان برێت‬ ‫مەكگ����ۆرك‪ ،‬نوێن����ەری س����ەرۆكی‬ ‫ئەمریكا بۆ ش����ەڕی دژ بە‌داعش لە‌دوا‬ ‫س����ەردانیدا بۆ هەرێمی كوردس����تان‬ ‫داوای لە‌بەرپرس����ان كردوە هێزەكانی‬ ‫پێش����مەرگە بەتەواوی یەكبخرێنەوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە ئەگەرنا ئەمریكا ئامادە‬ ‫نییە مامەڵە لەگەڵ هێزی پێشمەرگە‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەمینداری گش����تی وەزارەتی‬ ‫پێش����مەرگە‪ ،‬جەب����ار ی����اوەر ئەوە‬ ‫رەتدەكاتەوە‌و دەڵێت"هیچ راسپاردە‌و‬ ‫داواكارییەك ن����ە لە‌برێت مەكگۆرك‌و‬ ‫نە لە‌هیچ كەس����ێكی دیكەوە بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە نەبوە‪ ،‬ئێمە خۆمان كارمان‬ ‫بۆ ئەوە كردوە‌و پالن����ی وەزارەتیش‬ ‫بوە كە هێزەكان رێكبخاتەوە"‪.‬‬ ‫وتیشی" مەكگۆرك لەگەڵ وەزارەتی جێگرەكەی كۆبۆتەوە‌و هیچ بڕیارێكی لە‌كۆبونەوەكان وای وتبێت"‪.‬‬ ‫پێشمەرگەی هەرێم كۆنەبۆتەوە‪ ،‬بەڵكو وا یاخود راس����پاردەیەكی وا بۆ ئێمە‬ ‫جەبار یاوەر وتیش����ی"لەبەرئەوەی‬ ‫لەگەڵ سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران‌و نەهاتوە‌و هیچیش����مان نەبیستوە كە‬

‫بوە‌و شوێنیان هێڵی تەماسی بەرگری‬ ‫بوە لەگ����ەڵ داعش لەكات����ی هاتنی‬ ‫هێزەكان����ی فیدرالی ب����ۆ ئەو ناوچانە‬ ‫هەریەكە ل����ەو هێزانە بەئاڕاس����تەی‬ ‫ناوچەی خۆی كش����اوەتەوە‪ ،‬هەندێك‬ ‫ب����ەرەو الی پ����ردێ كش����اونەتەوە‬ ‫بەتایبەت هێزەكانی میحوەری پێنج‪،‬‬ ‫ئەوانەی میح����وەری چوار‌و میحوەری‬ ‫سێ‌و میحوەری داقوق‌و میحوەری دوز‬ ‫ب����ەرەو الی قەرەهەنجیر‌و ناوچەكانی‬ ‫دیكە كش����انەوە‪ ،‬ئەوەش بەپێی ئەو‬ ‫هەلومەرجی روبەڕوبونەوەیەی لەگەڵ‬ ‫هێزەكانی فیدرالی ئەو كات دروس����ت‬ ‫بو‪ ،‬واتە هەلومەرجەكە وای لێكردون‌و‬ ‫ئەوەش نە بڕیاری وەزارەتی پێشمەرگە‬ ‫بوە نە بڕی����اری هیچ الیەنێك بوە بۆ‬ ‫جیابونەوەی ئەو لیوایانە لە‌یەكتری"‪.‬‬ ‫وتیشی"ئێمە لیژنەیەكمان پێكهێناوە‬ ‫بە‌فەرمان����ی رەس����می وەزارەت وا‬ ‫هێزی پێشمەرگە‬ ‫خەریكی ئیش����وكارن بۆ س����ەرلەنوێ‬ ‫شێوازی دابەشبونی زۆربەی یەكەكانی دیاریكردنی شوێنی نوێ‌و بارەگانیان‬ ‫ئەو لیوا هاوبەش����انە پێشتر سنوری بۆ رێكخستنەوەیان‌و وەكو جاران هەر‬ ‫كەرك����وك‌و میحوەرەكان����ی كەركوك بە‌هاوبەشی دادەنرێنەوە"‪.‬‬

‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌‪:‬‬

‫هه‌فت ‌ه ‌ی ئایند‌ه ده‌ستده‌كرێته‌وه‌ به‌دابه‌شكردنه‌وه‌ی‌ نه‌وتی‌ مااڵن‬ ‫ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی‌ پیشه‌س����ازی‌‌و وز‌ه‬ ‫له‌پارێ����زگاری‌ س����لێمانی‌ رایده‌گه‌یه‌نێ‬ ‫"له‌هه‌فته‌ی‌ ئاینده‌وه‌ ده‌ست ده‌كرێته‌وه‌‬ ‫به‌دابه‌ش����كردنه‌وه‌ی‌ نه‌وت����ی‌ م����ااڵن"‪.‬‬ ‫جه‌ختی����ش ده‌كاته‌وه‌ داوای����ان كردوه‌‬ ‫به‌ش����ه‌نه‌وتی‌ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌و زیان‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان به‌جیا‬ ‫لێكه‌وتوانی‌ قه‌زا ‌‬ ‫دیاری‌ بكرێت‪.‬‬ ‫س����لێمانی‪ ،‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‪ :‬ئه‌ندامی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ پیشه‌س����ازی‌‌و وزه‌ له‌پارێزگاری‌‬ ‫سلێمانی‌‪ ،‬هۆشیار ئیسماعیل به‌ئاوێنه‌ی‌‬

‫ڕاگه‌یاند "ڕۆژانه‌ له‌حكومه‌تی‌ عێراقیه‌و‌ه‬ ‫نه‌وت دێته‌ سنوری‌ پارێزگاری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بڕه‌كه‌ی‌ زۆر كه‌مه‌‪ .‬چه‌ند جارێكیش‬ ‫هه‌وڵدراوه‌ ت����ا له‌ڕێگه‌ی‌ به‌غداوه‌ نه‌وتی‌‬ ‫س����پی‌ مااڵن دابین بكرێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫بڕه‌ی‌ ده‌نێردرێت به‌پێی پێویست نیه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ دابه‌ش����كردنی نه‌وته‌وه‌ وتی‌‬ ‫" له‌هه‌فته‌ی‌ ئاینده‌وه‌ ده‌س����تده‌كرێته‌وه‌‬ ‫ی نه‌وتی‌ مااڵن‪ .‬حكومه‌تی‌‬ ‫به‌دابه‌شكردن ‌‬ ‫ناوه‌ن����د به‌ڵێنی‌ پێداوی����ن چه‌ند هه‌زار‬ ‫لیترێك ڕه‌وانه‌ی‌ پارێزگاری‌ س����لێمانی‌‬

‫كه‌م���ی‌و گران���ی ن���ه‌وت خه‌ڵكێكی‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت "س���ه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫بكات كه‌ بڕه‌كه‌ی‌ دیار نیه‌"‪ .‬رونیش����ی‬ ‫كرده‌وه‌ هه‌ر خێزانێك به‌رمیلێك نه‌وتی‌ پارێ���زگاری‌ س���لێمانی‌ په‌یوه‌ن���دی زۆری ناچ���ار بە‌دار بڕین���ه‌وه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫س����پی‌ وه‌رده‌گرێ‌و ب����ڕی‌ چه‌نجاو چوار بە‌س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ ن���ه‌وت‌و گاز له‌مباره‌یه‌وه‌ هوش���یار ئیسماعیل وتی‬ ‫هه‌زار دیناری����ان لێوه‌رده‌گیرێت كه‌ چل له‌په‌له‌مانی‌ عێراق���ه‌وه‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌ویش "ئێم���ه‌ نازانی���ن چ���ی‌ ب���ه‌و خه‌ڵكانه‌‬ ‫هه‌زاری‌ بۆ حكومه‌تی‌ عێراقیه‌و ئه‌و بڕه‌ داوای له‌وه‌زیری نه‌وت���ی عێراق كردوه‌ بڵێین‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وانیش هه‌قی‌ خۆیانه‌‪.‬‬ ‫ی پارێزگاكان���ی‌ هه‌رێم كاتێك حكم���ه‌ت نه‌توانێت نه‌وتیان بۆ‬ ‫پاره‌ی‌ دیكه‌ ده‌مێنێته‌وه‌ بۆ كۆمپانیای‌ به‌ش���ه‌ نه‌وت��� ‌‬ ‫دابه‌ش����كار ده‌بێت"‪ .‬ئاشكراش����ی كرد زی���اد بكرێت‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ش���ه‌ نه‌وتی‌ دابین بكات به‌ناچرای په‌نا ده‌به‌نه‌ به‌ر‬ ‫به‌هۆی‌ زه‌مین له‌رزه‌كه‌ی ش����اروچكه‌ی‌ پارێ���زگاری‌ هه‌ڵه‌بجه‌ دی���اری‌ بكرێت‌و س���وتاندنی‌ دار‪ .‬هیوادرام به‌هه‌مومان‬ ‫ده‌ربه‌دیخ����ان‌و س����اردیی ناوچه‌كه‌وه‌‪ ،‬زی���ان لێكه‌وتوانی‌ زه‌می���ن له‌رزه‌كه‌ی‌ به‌زوی���ی‌ كارێك بكه‌ین ئ���ه‌و خه‌ڵكانه‌‬ ‫دابه‌شكردنی نه‌وت له‌و ناوچه‌یه‌وه‌ ده‌یت قه‌زای‌ ده‌ربه‌ندیخان به‌جیا نه‌وتیان بۆ نه‌وتی���ان پێ‌ بگات‌و چیتر سروش���تی‌‬ ‫كوردستان نه‌شێوێنرێت"‪.‬‬ ‫دابین بكرێت"‪.‬‬ ‫پێده‌كات‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫وتیش���ی‌ "م���اوه‌ی‌ چه‌ن���د س���اڵێك‬ ‫دابێت داوام���ان له‌وه‌زاره‌تی‌ س���امانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان كردوه‌ چه‌ند پااڵوگه‌یه‌ك‬ ‫دروس���تبكات ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫پێویست كاری‌ بۆنه‌كراوه‌‪ .‬به‌م دواییانه‌‬ ‫هه‌وڵده‌درێت له‌س���نوری‌ قه‌زای‌ دوكان‌و‬ ‫پااڵوگه‌ی���ه‌ك بخرێت���ه‌كار‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫پاڵه‌وگه‌ی���ه‌ هه‌بێت‪ ،‬ڕه‌نگه‌ بۆ س���اڵی‌‬ ‫ئاین���ده‌ له‌گ���ه‌ڵ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌‬ ‫سپی‌ له‌ناوه‌نده‌وه‌ ئه‌و كێشه‌ له‌سنوری‌‬ ‫پارێزگاری‌ سلێمانی‌ چاره‌سه‌ربكرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئاشتی هەورامی لەکوێیە؟‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫سەفەری ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە‬ ‫سروشتییەکان بۆ دەرەوەی واڵت‪،‬‬ ‫تەنها یەک رۆژ پێش راگرتنی گەشتە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان لە‌فڕۆکەخانەکانی‬ ‫هەرێمەوە‪ ،‬بۆتە جێگەی پرسیار‪.‬‬ ‫هەرچەندە وەزارەتەكەی رایگەیاندوە‬ ‫ناوبراو بە‌كاری حكومەت چۆتە‬ ‫دەرەوە‪ ،‬بەاڵم الیەنە پەیوەندیدارەكان‬ ‫هیچ لەبارەی ناوەڕۆكی كارەكەیەوە‬ ‫ناڵێن‪ .‬وەزیرێکیحکومەت رایدەگەیەنێ‬ ‫"پرسی چونەدەرەوەی ئاشتی هەورامی‬ ‫لەكۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیراندا‬ ‫باس نەكراوە"‪ .‬سەرۆکی لیژنەی وزەو‬ ‫سامانە سروشتییەکان دەڵێت "هیچ‬ ‫زانیارییەکمان لەسەری نیە"‪ .‬ئەندامێکی‬ ‫لیژنەکەش سەفەرەکە بە‌"هەڵهاتن"‬ ‫ناودەبات‪.‬‬

‫ئاشتی هەورامی‬

‫چون���ە دەرەوەی وەزی���ری س���امانە‬ ‫سروش���تییەكانی هەرێم‪ ،‬ئاشتی هەورامی‬ ‫لەكاتێكدای���ە ك���ە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫پاش ئەنجامدان���ی ریفراندۆمەكەی رۆژی‬ ‫‪25‬ی ئەیل���ول‪ ،‬بە‌بارودۆخێك���ی دژواردا‬ ‫تێدەپەڕێ���ت‪ .‬رۆژی ‪29‬ی ئەیلول���ی‬ ‫ئەمس���اڵ بەهۆی ریفراندۆمەكەی هەرێمی‬ ‫كوردستانەوە حكومەتی عێراقی بڕیاری دا‬ ‫سەرجەم گەشتە نێودەوڵەتییەكانی هەردو‬ ‫فڕۆكەخانەی هەولێر‌و سلێمانی رابگرێت‪.‬‬ ‫بەپێ���ی قس���ەی عەلی حەمەس���اڵح‪،‬‬ ‫پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان‌و ئەندامی‬

‫لیژن���ەی پیشەس���ازی‌و وزە‌و س���ەرچاوە‬ ‫سروش���تییەكان لەپەرلەمانی کوردستان‪،‬‬ ‫ئاش���تی هەورامی یەك رۆژ بەر لەڕاگرتنی‬ ‫گەش���تە نێودەوڵەتییەكان چۆتە دەرەوە‌و‬ ‫ئێس���تا لەلەندەنی پایتەختی بەریتانیایە‪.‬‬ ‫عەلی چونە دەرەوەكەی ئاشتی هەورامی‬ ‫بە‌"هەڵهاتن" ناودەبات‪.‬‬ ‫عەلی حەمەس���اڵح ئاماژەی بەوەش دا‬ ‫ك���ە ئەو چونە دەرەوەی���ە وا لێكدانەوەی‬ ‫ب���ۆ دەكرێت ك���ە "هەڵهاتبێ���ت‪ ،‬چونكە‬ ‫هەموم���ان دەمانزانی ئ���ەو فڕۆكەخانانە‬ ‫دابخرێن بەئاس���انی ناكرێن���ەوە‪ .‬كاتێك‬ ‫ئەو رۆژێ���ك بەرلەوە دەچێت���ە دەرەوە‪،‬‬ ‫ئەوە دەاللەتی خ���ۆی هەیە كە دەیەوێت‬ ‫نەگەڕێتەوە"‪ .‬باس���ی لەوەش���كرد ئەگەر‬ ‫ئەو وەزیرە س���ەردانی رەس���می كردبێت‪،‬‬ ‫ئ���ەوا دەب���و س���ەردانی دو كۆمپانی���ای‬ ‫نەوت���ی كردبایە لەدەرەوە‪ ،‬ئەمەش ئەگەر‬ ‫حكومەت بیشاردایەتەوە ئەو كۆمپانیایانە‬ ‫نەیاندەش���اردەوە‌و رایاندەگەیان���د‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ ش���تێك لەالیەن هیچ كۆمپانیایەكەوە‬ ‫رانەگەیەندراوە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "بەپێی بەدواداچونەكانی ئێمە‬ ‫كاتی گەڕانەوەش���ی دیار نییە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫ئێستا دەتوانێت لەتوركیا یان لەئێرانەوە‬ ‫یاخ���ود لەڕێگ���ەی بەغ���داوە بگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە م���ن وەك پەرلەمانتارێك كاری خۆم‬ ‫كردوە‌و رێوشوێنی یاس���اییم گرتۆتەبەر‪.‬‬ ‫كۆمەڵێك پرس���یارم بۆ ئاشتی هەورامی‬ ‫ن���اردوە ت���ا ‪ 15‬رۆژ چاوەڕێ���ی ئەكەم"‪.‬‬ ‫بە‌وت���ەی ئ���ەو پرس���یارەكانی دەربارەی‬ ‫ئەو پارانەوەن كە پێش���وەختە لە‌واڵتان‌و‬

‫كۆمپانیاكان وەرگیران‌‪ ،‬هەروەها دەربارەی‬ ‫ئەوەش���ن كە ئایا ئەو ‪ 250‬هەزار بەرمیل‬ ‫نەوتی رۆژانەیەی ئێس���تا هەرێم هەیەتی‪،‬‬ ‫دەیەوێت رادەس���تی عێراق���ی بكاتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی بەشەی بودجە بداتە هەرێم‪ ،‬یاخود‬ ‫دەیدات���ە توركیا ی���ان كۆمپانیای دیكە؟‬ ‫چونكە بەقس���ەی عەلی حەمەساڵح هەرێم‬ ‫‪ 4‬ملی���ار دۆالری توركیا‌و یەك ملیار‌و ‪300‬‬ ‫ملیۆنی كۆمپانیای روسنەفت قەرزارە‌و ئەو‬ ‫پارانەش دیار نین چیان لێهاتوە‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەكەی گۆڕان جەختدەكاتەوە‬ ‫ئەگەر لەماوەی ‪ 15‬رۆژدا ئاشتی هەورامی‬ ‫وەاڵم���ی نەداتەوە‪ ،‬ئەوكات بەڕەس���می‌و‬ ‫بەپێ���ی یاس���ا بانگهێش���تنی دەكات بۆ‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان بۆ لێپرس���ینەوە‪،‬‬ ‫تا دەگاتە لێس���ەندنەوەی متمانە‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئامادەنەبو بێتە پەرلەمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ئ���ەو كات���ە كارەك���ە بەش���ێوەی غیابی‬ ‫دەكرێت‌و دوای لێس���ەندنەوەی متمانەش‬ ‫دەبێت رەوانەی دادگا بكرێت‪.‬‬ ‫عەلی حەمەس���اڵح تەنیا ترس���ی لەوە‬ ‫هەیە كە لەو "بەناو ئاڵوگۆڕی حكومەت‌و‬ ‫دروس���تكردنی حكومەتی كاتییەدا ئاشتی‬ ‫هەورامی لەپۆستەكەی الببرێت‌و الدانیشی‬ ‫بكرێتە دەس���تكەوتێك‌و ئ���ەو ئابڕوچون‌و‬ ‫گەندەڵییەی هەیەتی دابخرێت"‪.‬‬ ‫ل���ەالی خۆی���ەوە وەزارەت���ی س���امانە‬ ‫رونكردنەوەیەك���ی‬ ‫سروش���تییەكان‬ ‫لەس���ەر گەشتەكەی ئاش���تی هەورامی بۆ‬ ‫دەرەوە باڵوکردۆت���ەوەو رایگەیان���دوە كە‬ ‫لەچوارچێوەی س���ەردانێكی رەس���میدایە‬ ‫وەك نوێنەری حكومەتی هەرێم‌و سەرقاڵی‬

‫یارمەتیدانی خەڵكی هەرێمی كوردس���تانە‬ ‫بۆ ئەوەی لەم قەیرانەی ئێستا دەربازببن‪.‬‬ ‫بەاڵم هی���چ ش���تێكی لەب���ارەی ئامانج‌و‬ ‫ناوەڕۆكی سەردانەكەوە نەوتوە‪.‬‬ ‫ئەنجومەن���ی وەزیران���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان پاش چونە دەرەوەی ئاشتی‬ ‫هەورامی چەند جارێ���ك كۆبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێی قسەی عەبدولستار مەجید وەزیری‬ ‫كشتوكاڵ‌و س���ەرچاوەكانی ئاو "تا ئێستا‬ ‫پرس���ی چونەدەرەوەی ئاش���تی هەورامی‬ ‫لەكۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیراندا باس‬ ‫نەكراوە"‪ .‬جەختیشی كردەوە كە ئاگاداری‬ ‫ناوەڕۆكی سەردانەكەی نین‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ ج���ەودەت س���ەرۆكی لیژنەی‬ ‫پیشەسازی‌و وزە‌و سامانە سروشتییەكان‬ ‫لەپەرلەمان���ی كوردس���تان‪ ،‬لەب���ارەی‬ ‫چارەنوسی گەشتەكەی ئاشتی هەورامی‪-‬‬ ‫ی���ەوە ب���ۆ دەرەوەی واڵت وت���ی "ب���ۆ‬ ‫بەدواداچون من تەلەفۆنم بۆ كردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تەلەفۆنەكەی داخراوە‌و هیچ زانیارییەكمان‬ ‫نییە لەس���ەری‪ ،‬بەاڵم لە‌پێش داخس���تنی‬ ‫فڕۆكەخانەكانی هەرێم چۆتە دەرەوە"‪.‬‬ ‫جەختیشی كردەوە كە نازانن ناوەڕۆكی‬ ‫ئ���ەو كارە چییە ك���ە ئاش���تی هەورامی‬ ‫ب���ۆی چۆت���ە دەرەوەی واڵت‪ .‬ش���ێركۆ‬ ‫جەودەت باسی لەوەشكرد كە جێهێشتنی‬ ‫وەزارەتێك���ی وا لەالی���ەن وەزیرەكەیەوە‬ ‫كاریگ���ەری نەرێنی ل���ەڕوی ئیدارەییەوە‬ ‫لەس���ەر كارەكان دەبێت‪ .‬وتیشی "لەڕوی‬ ‫یاس���اییەوە ناتوانرێ���ت هی���چ بكرێ���ت‪،‬‬ ‫چونكە وەزارەتەكە دەڵێت وەك نوێنەری‬ ‫حكومەت بە‌كارێك چۆتە دەرەوە‌و ئەوەش‬

‫‪3‬‬

‫تا ئێستا پرسی‬ ‫چونەدەرەوەی‬ ‫ئاشتی هەورامی‬ ‫لەكۆبونەوەكانی‬ ‫ئەنجومەنی وەزیراندا‬ ‫باس نەكراوە‬

‫بەرپرس���یارێتیەكەی دەكەوێتە ئەستۆی‬ ‫حكومەت"‪.‬‬ ‫الیەن���ە پەیوەندیدارەكان���ی حكومەت‌و‬ ‫فراكس���یۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫لە‌پەرلەمانی كوردس���تان ئام���ادە نەبون‬ ‫لەوبارەیەوە هیچ شتێك بڵێن‪.‬‬

‫"ئەوانەی حەشدی شەعبییان بەیاسایی گوشارێکی زۆر دەکرێت بۆ کۆبونەوەی ئەنجومەنی‬ ‫كرد‪ ،‬ئێستا گیریان خواردوە بەدەستیەوە" سەرکردایەتی یەکێتی بەبێ کۆسرەت رەسوڵ‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬

‫موسەنا ئەمین سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەکگرتو لەپەرلەمانی عێراق‪ ،‬باس‬ ‫لە‌مەترسییەكانی حەشدی شەعبی دەكات‌و‬ ‫پێشی وایە ئەو هێزە نەك تەنیا بۆ‬ ‫پێكهاتەكانی دیكە‪ ،‬بەڵكو بۆ شیعەكانیش‬ ‫جێی مەترسییە‪ ،‬چونكە لەچەندین‬ ‫ئایدلۆژیا‌و مەرجەعیتی جیاجیا پێكهاتوە‪.‬‬ ‫لەكۆتاییەكانی مانگی تش���رینی دوەمی‬ ‫س���اڵی راب���ردودا ئەنجومەن���ی نوێنەرانی‬ ‫عێراق یاسای دەس���تەی حەشدی شەعبی‬ ‫بەزۆرینەی دەنگ پەس���ەندكرد كە بەپێی‬ ‫یاس���اكە ئەو هێ���زە بوە بەش���ێك لە‌هێزە‬ ‫ئەمنییەكانی عێراق‪.‬‬ ‫موس���ەنا ئەمی���ن ب���اس ل���ەوە دەكات‬ ‫كە ئ���ەو كات لە‌فراكس���یۆنە كوردییەكان‬ ‫لەبارەی ئەوەی حەیدەر عەبادی سەرۆك‬ ‫کۆم���ەڵ‌و یەكگرت���و‌ی ئیس�ل�امی بەتێكڕا‬ ‫دەنگیان بەو یاس���ایە نەدا‪ ،‬بەاڵم هەندێك وەزیران جەختی لەس���ەر ئ���ەوە كردۆتەوە‬ ‫لە‌ئەندامانی لەفراكسیۆنی یەكێتی‌و گۆڕان‌و كە دەبێت ئەو الیەنانەی هێزی چەكداریان‬ ‫پارتی دەنگیان پێ���داوە‌و یەكێك لەوانەش هەیە بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردن نەكەن‪،‬‬ ‫ئ���ااڵ تاڵەبانی بوە كە ئەو كات س���ەرۆكی موس���ەنا ئەمین ئەوەی خستەڕو كە بەپێی‬ ‫فراكسیۆنی یەكێتی بو‪ ،‬کە بە‌وتەی موسەنا دەستور ئەوانەی هێزی سەربازی‌و چەكداریان‬ ‫ئەمین لەدانیشتنەكەی پەرلەماندا هەستاوە هەیە نابێت كاری سیاس���ی بكەن‌و خۆیان‬ ‫ب���ۆ م���اوەی دە خولەك قس���ەی كردوە‌و كاندیدبكەن لە‌هەڵبژاردنەكاندا‌‪ .‬دەس���توری‬ ‫عێراق لەبڕگەیەكدا ئەمەی قەدەغەكردوە‪.‬‬ ‫بەرگری لە‌یاساكە كردوە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئەوانەی حەش���دی شەعبییان‬ ‫سەرۆكی فراكس���یۆنی یەكگرتو ئاماژەی‬ ‫بەوەش���دا‪ ،‬پەس���ەندكردنی ئەو یاس���ایە بەیاس���ایی كرد‪ ،‬ئێس���تا گیریان خواردوە‬ ‫نادەس���توری بوە‪ ،‬چونكە دژ بە‌مادەی ‪9‬ی بەدەس���تیەوە‪ ،‬چونكە كە بۆتە یاس���ایی‬ ‫دەستوری عێراقییە كە رێگە بە‌چەكداركردنی دەبێت ئەو مادە دەس���تورییەی بەس���ەردا‬ ‫هی���چ هێزێك نادات ل���ە‌دەرەوەی ئەو هێزە بسەپێنرێت"‪.‬‬ ‫وتیشی "سەركردەكانی حەشدی شەعبی‬ ‫ئەمنیانەی كە لەدەستوردان ناویان هاتوە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "من ئەو كاتە لەدانیشتنەكەدا دەیانەوێ���ت بەرگ���ە س���ەربازییەكانیان‬ ‫دژی ئەو یاسایە قس���ەم كرد‪ ،‬چونكە ئەم البب���ەن‌و بەبەرگی مەدەنییەوە بەش���داری‬ ‫هێزە بە‌فەتوایەك دروست بوە بۆ حاڵەتێكی هەڵبژاردن���ەكان بكەن‌‪ ،‬لەهەمان كاتیش���دا‬ ‫دیاریك���راو ك���ە ش���ەڕكردنە دژی تیرۆر‌و توانا سەربازییەكانیان بەدەستەوە بمێنێت‬ ‫پێویست ناكات بكرێتە بارگرانییەك بەسەر بەبیان���وی ش���ەڕی تیی���رۆر‌و بەرگریكردن‬ ‫بودجەی عێراقەوە‌و كۆمەڵگە بە‌س���ەربازگە لە‌یەكپارچەیی خاكی عێراق"‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای ئ���ەو ئایدۆلۆژی���ا‌و ب���اوەڕە‬ ‫بكەین‪ .‬نابێ هێزێك بەش���ەرعی بناسێنین‌و‬ ‫بیكەین بە‌هاوتا‌و جێگرەوەی سوپای عێراق‪ ،‬سەربازییەكەی ئەم هێزە بۆ دژایەتی تیرۆر‬ ‫كە دەیان ئااڵ‌و مەرجەعیەت‌و س���ەركردە‌و ب���و‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا گۆڕاوە بۆ س���ەپاندنی‬ ‫یاس���ا بەس���ەر كورد‌و گێڕان���ەوەی ناوچە‬ ‫ئایدۆلۆژیای هەیە"‪.‬‬ ‫بە‌ب���ڕوای موس���ەنا ئەمی���ن دەبوای���ە كوردستانییەكان بۆ ژێر دەسەاڵتی خۆیان‪.‬‬ ‫هاوش���ێوەی یاس���ای گاردی نیشتمانی كە جەختیش���ی ك���ردەوە ك���ە ئەو هێ���زە بۆ‬ ‫بۆ س���وننەكان پێش���نیار کراب���و‌و لەالیەن شیعەكان خۆیش���یان مەترسیدارە‪ ،‬چونكە‬ ‫پەرلەمانەوە پشتگوێ خرا‪ ،‬یاسای حەشدی كاتێك دوژمنی هاوبەش���یان نەما دەچنەوە‬ ‫شەعبی‪-‬ش پشتگوێ بخرایە‪ ،‬بەاڵم ئەوانەی لەناوخۆیاندا دەیكەن بە‌شەڕ‪.‬‬ ‫وتیش���ی "عەبادی خۆی ترس���ی ئەوەی‬ ‫كە دەنگیان پێ���داوە بیانویەكی بێمانایان‬ ‫هەبو‪ ،‬گوایە ئەم هێزە لەچوارچێوەی یاسادا هەیە ئەو هێ���زە بەكاربهێنرێت بۆ كودەتا‬ ‫رێكبخرێت بۆ ئەوەی كاری نایاسایی ئەنجام یان بۆ سنورداركردنی دەسەاڵتەكانی ئەو‪،‬‬ ‫نەدات‪ ،‬ب���ەاڵم "من وتم بەڕێزان دەزگاكانی بەاڵم لە‌میدیاکاندا ئەمە دەرنابڕێت"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���دا كە ئێس���تا یەكێك‬ ‫دیكەی عێراقیش بە‌یاس���ا رێكخراون‌و كاری‬ ‫لە‌رێبازە س���ەربازییەكانی حەشدی شەعبی‬ ‫نایاساییش دەكەن"‪.‬‬

‫یەكێتی كار بۆ ئەوە دەكات بەپێی‬ ‫"میكانیزمێكی گونجاو" كۆبونەوەی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی بەبێ كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ‪ ،‬بۆ دیاریكردنی وادە‌و رێوشوێنی‬ ‫كۆنگرە ئەنجام بدات‪ .‬بەرپرسی مەكتەبی‬ ‫رێكخستنی یەكێتی‪-‬ش دەڵێت "تەنیا‬ ‫میكانیزم ئەوەیە كە بەتەمەنترین ئەندام‬ ‫سەرپەرشتی كۆبونەوەكە بكات"‪.‬‬

‫حەشدی شەعبی‬ ‫بەرگریكردن���ە لە‌پیرۆزییەكان���ی ش���یعە‌‪.‬‬ ‫هەندێ���ك لە‌گروپە ش���یعەكان لە‌دەرەوەی‬ ‫عێراق‌و هەندێك لە‌گروپی حەشدی شەعبی‬ ‫بە‌پارە‌و چەكی عێراق ل���ەدەرەوەی عێراق‬ ‫(بۆنموونە س���وریا) شەڕدەكەن‌و بەسەدان‬ ‫كوژراویان لەسوریاوە بۆ هاتۆتەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫دوبارە دژی دەس���تورە‌و دەستورێ عێراق‬ ‫رێگەنادات هیچ كەس���ێك بە‌چەكی عێراق‌و‬ ‫توانا س���ەربازییەكانی عێراقەوە لە‌واڵتێكی‬ ‫دیكە شەڕ بكات‪.‬‬ ‫وتیش���ی"بێگومان یەكێك لە‌ئامانجەكانی‬ ‫سعودیە‌و ئەمریكا سنورداركردنی تواناكانی‬ ‫حەشدی شەعبییە بەاڵم دەسەاڵت لەعێراقدا‬ ‫لەدەست ئێراندایە لەمەشدا كێ سەركەوتو‬ ‫دەبێت دیار نییە"‪.‬‬

‫لەدانیشتنەكەی‬ ‫پەرلەماندا هەستاوە‬ ‫بۆ ماوەی دە خولەك‬ ‫قسەی كردوە‌و‬ ‫بەرگری لە‌یاساكە‬ ‫كردوە‬

‫س���ەرەتای هەفت���ەی راب���ردو بەهۆی‬ ‫تێكچونی باری تەندروس���تییەوە كۆسرەت‬ ‫رەس���وڵ‪ ،‬جێگ���ری س���كرتێری یەكێتی‬ ‫گەیەندرای���ە نەخۆش���خانە لەس���لێمانی‌و‬ ‫نەش���تەرگەرییەكی بۆ ئەنجام���درا‌و دوای‬ ‫چەند رۆژێكیش بەمەبەس���تی وەرگرتنی‬ ‫چارەس���ەری زیاتر بەرەو دەرەوەی واڵت‬ ‫بەڕێكرا‪.‬‬ ‫تێكچونی باری تەندروس���تی كۆسرەت‬ ‫رەس���وڵ لەكاتێك���دا بو ك���ە كۆبونەوەی‬ ‫س���ەركردایەتی حزبەك���ەی ب���ۆ بڕیاردان‬ ‫لە‌وادە‌و رێوشوێنەكانی بەستنی كۆنگرەی‬ ‫چوارەمی یەكێت���ی بەكراوەیی هەڵگیرابو‬ ‫بۆ كۆبونەوەیەكی دیكەی س���ەركردایەتی‪،‬‬ ‫بەاڵم نەخۆش���كەوتنی ئەو كێش���ەی بۆ‬ ‫كۆبونەوەكە دروست كردوە چونكە دەبێت‬ ‫خۆی سەرپەرشتی بكات‪.‬‬ ‫بەپێ���ی قس���ەی فەرید ئەسەس���ەرد‪،‬‬ ‫ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی‪ ،‬لەئێستادا‬ ‫بیر لەمیكانیزمێ���ك دەكەنەوە بۆ ئەوەی‬ ‫كۆبونەوەیەكی "سەركەوتو"ی ئەنجومەنی‬ ‫س���ەركردایەتی بەبێ كۆس���رەت رەسوڵ‬ ‫ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫ئەو وتی"ئێمە دەزانین كاك كۆس���رەت‬ ‫نەخۆشە‌و لەئێس���تادا ناتوانێت بەشداری‬ ‫كۆبون���ەوەی س���ەركردایەتی بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێ���ش ئەوەی هەر بڕیارێ���ك لەمبارەیەوە‬ ‫بدرێت دەبێت ئەوی لێ ئاگاداربكرێتەوە‌و‬ ‫رەزامەن���دی ئەوی���ش وەربگیرێ���ت ئینجا‬ ‫دەبێت بەبڕیارێك���ی یەكجارەكی‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێمە هەست بە‌لێپرسراوێتییەكی ئەخالقی‬ ‫بەرامبەر جێگری سكرتێری گشتی یەكێتی‬ ‫دەكەین‌و بەدڵنیاییەوە نابێت لەو دۆخەی‬ ‫ئەو تێیدا نەخۆش���ە هی���چ بڕیارێك بەبێ‬ ‫ئاگاداری‌و بەبێ رەزامەندی ئەو بدرێت‪".‬‬ ‫لەب���ارەی ئ���ەوەی كە دەكرێ���ت بەبێ‬ ‫كۆسرەت رەسوڵ ئەو كۆبونەوەیە ئەنجام‬ ‫بدرێ���ت‪ ،‬فەری���د ئەسەس���ەرد وتی"بەڵێ‬ ‫زی���اد لەمیكانیزمێ���ك هەی���ە ب���ۆ ئەوە‌و‬ ‫هەمویان دیراسە دەكەین‌و گونجاوترینیان‬ ‫هەڵدەبژێرین"‪ .‬لەگەڵ ئەوەش ئامادەنەبو‬ ‫باس لە‌میكانیزمەكان بكات‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم رەفع���ەت عەبدواڵ‪ ،‬بەرپرس���ی‬ ‫مەكتەب���ی رێكخس���تنی یەكێت���ی وێڕای‬

‫تەنیا میكانیزم‬ ‫ئەوەیە كە‬ ‫بەتەمەنترین ئەندام‬ ‫سەرپەرشتی‬ ‫كۆبونەوەكە بكات‬ ‫ئ���ەوەی جەخت���ی ك���ردەوە ك���ە دەبێت‬ ‫كۆسرەت رەسوڵ سەرپەرشتی كۆبونەوەی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بكات‌و‬ ‫لەگ���ەڵ ئەوەش وتی"تەنی���ا یەك حاڵەت‬ ‫هەیە بۆ كۆبونەوەی سەركردایەتی یەكێتی‬ ‫بەب���ێ كاك كۆس���رەت ئەوی���ش ئەوەیە‬ ‫كە بەتەمەنترین كەس���ی س���ەركردایەتی‬ ‫سەرپەرشتی كۆبونەوەكە بكات‌و ئەوەش‬ ‫تەنیا بۆ یەك دانیشتن دەبێت"‪.‬‬ ‫رەفعەت عەبدواڵ خوازیاریشە كۆسرەت‬ ‫رەس���وڵ خۆی بگەڕێتەوە‌و سەرپەرشتی‬ ‫كۆبون���ەوەی ئەنجومەنی س���ەركردایەتی‬ ‫بكات چونكە بەپێی قس���ەی پزیشكەكانی‬ ‫تەندروستی زۆر باشە‌و لە‌رۆژانی داهاتودا‬ ‫دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە ش���ەوی رابردو قوباد‬ ‫تاڵەبانی‪ ،‬لەپەیامێكدا رایگەیاند كە تاکە‬ ‫هەنگاو کە یەکێتی بخاتە سەر ڕێچکەیەکی‬ ‫دروست‪ ،‬بەس���تنی کۆنگرەیەکی ئاساییە‬ ‫ب���ەاڵم کۆنگرەیەک بێت ك���ە یەكێتی ناو‬ ‫یەكێت���ی بپارێزێت‌و نەک تەنه���ا لەپێناو‬ ‫گۆڕین���ی دەموچاوی‌ ئ���ەم ‪ 50‬ئەندامی‬ ‫ئەنجومەن���ی س���ەرکردایەتیەی ئێس���تا‬ ‫ب���ە‌‪ 50‬دەموچ���اوی نوێ بەڵك���و دەبێت‬ ‫کۆنگرەیەک بێت لەپێناو پیداچونەوەیەکی‬ ‫سەرتارس���ەری بە‌هەیکەلیەت‌و ش���ێوازی‬ ‫کارکردن‌و بڕیاردان‌و پەی���ڕەو‌و کارنامەی‬ ‫حزبەکە‪.‬‬ ‫جەختیشكردەوە"كۆنگرەیەكمان ناوێت‬ ‫ب���ۆ تۆڵەس���ەندننەوەو یەكترس���ڕینەوە‪،‬‬ ‫کۆنگرەیەکمان دەوێت کە دەرئەنجامەکانی‬ ‫ببنە هۆکاری بەهێزبونی یەکیەتیەکەمان‪،‬‬ ‫ئەمەش زەمینەس���ازی دەوێت‪ .‬ئەوەی کە‬ ‫دەیەوێت بە‌ش���پرزەیی‌و بە‌نیەتی کودەتا‬ ‫بمانباتە ن���او كۆنگرە‪ ،‬ئەوە لەڕاس���تیدا‬ ‫دەیەوێ���ت بە‌لێكت���رازان‌و ش���پرزەی لێی‬ ‫دەرچی���ن‌و كۆنگ���رەش بكەن���ە مەیدانی‬ ‫ملمالنێ���ی کەس���یەتی‌و مینبەرێ���ك ب���ۆ‬ ‫بەرژەوەندیە تایبەتەکانیان"‪.‬‬

‫داواش���ی لە‌س���ەرجەم ئ���ۆرگان‌و دام‌و‬ ‫دەزگاکانی یەکێتی كردوە بەرەسمی داوای‬ ‫بەستنی کۆنگرەیەکی ئاسایی‌ بکەن‪ ،‬فشار‬ ‫بكه‌ن تا کۆتایی مانگی یەکی ساڵی داهاتو‬ ‫كۆنگرە ببەسترێت‪.‬‬ ‫ه���ەر دوێنێ(دوش���ەممە) ئەنجومەنی‬ ‫ناوەن���دی یەكێت���ی داوای لەئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی حزبەكەی كرد كە بەزوترین‬ ‫كات كۆبونەوەی خۆی ئەنجام بدات‌و تێیدا‬ ‫بڕیار لەس���ەر دیاریکردنی رۆژی بەستنی‬ ‫کۆنگرەو رێوش���وێنەکانی بدات‪ ،‬ئەگەر نا‬ ‫ئەنجومەنی ناوەندی لەکۆبونەوەی فراوانی‬ ‫خۆیدا ئەو ئەرکە لەئەستۆ دەگرێت‌و بڕیار‬ ‫لە‌رۆژی بەستنی کۆنگرە دەدات‪.‬‬ ‫لەتیف نێروەیی وتەبێژی ئەنجومەنەكە‬ ‫رایگەیاند كە ئەوان پاڵپش���ت بە‌پەیڕەوی‬ ‫ناوخ���ۆ دەتوانن بەدەنگی س���ێ لەس���ەر‬ ‫چ���واری ئەندامانی ئەنجوم���ەن بڕیاری‬ ‫بەس���تنی كۆنگرە‌و دیاریكردنی وادەكەی‬ ‫بدەن‪.‬‬ ‫لەتیف نێروەیی باسی لەوەكرد كە لەدوا‬ ‫كۆبون���ەوەی ئەنجومەنی س���ەركردایەتی‬ ‫یەكێتی���دا دەب���و بڕی���ار لەس���ەر وادەی‬ ‫كۆنگرە‌و رێوشوێنەكانی بەستنی كۆنگرە‬ ‫بدرایە بەاڵم بەهۆی ئەوەی مشتومڕ لەسەر‬ ‫پرسی هەڵوەشاندنەوەی مەكتەبی سیاسی‬ ‫دروس���ت بوە‪ ،‬ئەنجومەنی سەركردایەتی‬ ‫بڕیارەك���ەی لەوبارەی���ەوە هەڵگرتوە بۆ‬ ‫كۆبونەوەی تەواوكاری خۆی‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���دا تێكچون���ی باری‬ ‫تەندروس���تی جێگری س���كرتێری گشتی‬ ‫یەكێتی نیش���تمانی كوردستان‪ ،‬كۆسرەت‬ ‫رەس���وڵ وایك���رد تاوەك���و ئێس���تا ئەو‬ ‫كۆبون���ەوە تەواوكاریی���ەی ئەنجومەن���ی‬ ‫س���ەركردایەتی ئەنج���ام نەدرێ���ت‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەپێی قس���ەی لەتیف نێروەیی لەئێستادا‬ ‫باری تەندروستی كۆس���رەت رەسوڵ زۆر‬ ‫باش���ە‌و بڕی���ارە لەچەن���د رۆژی داهاتودا‬ ‫بگەڕێتەوە هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫لەتی���ف نێروەی���ی لەب���ارەی ئ���ەوەی‬ ‫ئەنجومەن���ی ناوەندی تا چەند چاوەڕوانی‬ ‫كۆبون���ەوەی ئەنجومەنی س���ەركردایەتی‬ ‫دەكات رایگەیان���د كە ئ���ەوان وادەیەكی‬ ‫دیاریكراوی���ان ب���ۆ ئ���ەو كۆبونەوەی���ە‬ ‫دەستنیش���ان نەك���ردوە بەڵك���و وتویانە‬ ‫بەزوتری���ن كات ئەنج���ام بدرێ���ت ك���ە‬ ‫ئ���ەوەش بەواتای ئەوەیە نابێت ماوەیەكی‬ ‫دورودرێژی پێ بچێت‪.‬‬ ‫جەختیش���ی كردەوە كە تەنیا رێگە بۆ‬ ‫خۆڕێكخستنەوەی یەكێتی لەم بارودۆخەدا‬ ‫بەس���تنی كۆنگرەی���ە‌و لە‌هەوڵیش���دان‬ ‫كۆدەنگی بۆ ئەو مەبەستە دروست بكەن‌و‬ ‫لەئێستاشدا بەش���ێكی زۆری ناوەندەكانی‬ ‫یەكێت���ی پش���تیوانی ئەو هەڵوێس���تەی‬ ‫ئەنجومەنی ناوەندی دەكەن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫"درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان زۆر نامەشروع بو‬ ‫هیچ یاسایەك نیە رێگە بەدرێژكردنەوەی بدات"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫ئەندامێکی فراکسیۆنی گۆڕان رایدەگەیەنێت‬ ‫"دكتۆر یوسف‌و فراكسیۆنەكەشمان بەشدارنەبون‬ ‫لەبڕیاری درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەماندا"‪.‬‬ ‫جەختیش دەکاتەوە کە ئەوان لەساڵی ‪2013‬دا دژی‬ ‫درێژکردنەوەی ماوەی سەرۆکی هەرێم بون‪" ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێك بەزۆرینە بڕیارەكە درا‪ ،‬ئێمەش مامەڵەمان‬ ‫لەگەڵ كرد‌و رێزمان لەبریاری زۆرینە گرت"‪.‬‬ ‫دریژکردنەوەی ماوەی پەرلەمانی کوردس���تان ئەو‬ ‫پرس���یارەی بەدوای خۆیدا هێنا کە ئایا هەڵوێس���تی‬ ‫سەرۆکی پەرلەمان‌و ئەندامانی فراکسیۆنی گۆڕان چی‬ ‫دەبێت؟ ئەوان پێش���تر بەتوندی دژی درێژکردنەوەی‬ ‫ماوەی س���ەرۆکی هەرێم وەستانەوەو بەسەرۆکی ماوە‬ ‫بەس���ەرچو‪ ،‬یا ماوە بۆ درێژکراوە لەقەڵەمیان دەدا‪.‬‬ ‫لەوەاڵمی ئەو پرسیارەدا کە ئەگەر سەرۆکی پەرلەمان‌و‬ ‫پەرلەمانتاران���ی گۆڕان بگەڕێنەوە س���ەرکارەکانیان‪،‬‬ ‫بەهەمانش���ێوە نابن���ە س���ەرۆکی پەرلەمانی ماوە بۆ‬ ‫درێژکراوەو پەرلەمانتاری ماوە بۆ درێژکراوە؟‬ ‫بەه���ار مەحم���ود ئەندامی پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫لەفراکسیۆنی گۆڕان هەرچەندە دانی بەوەدا نا کە ئەگەر‬ ‫د‪.‬یوس���ف محەمەد بگەڕێتەوە بۆ کارەکەی‪ ،‬دەبێتە‬ ‫سەرۆکی پەرلەمانێک کە ماوەکەی بۆ درێژکراوەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم جەختی کردوەوە "یوسف موحەمەد بە‌ئیرادەی‬ ‫خ���ۆی نی���ە ك���ە ماوەك���ە درێژكراوەت���ەوە‪ .‬دكتۆر‬

‫یوس���ف‌و فراكسیۆنەكەشمان بەشدار نەبون لە‌بڕیاری‬ ‫درێژكردن���ەوەی م���اوەی پەرلەمان���دا‪ .‬ئ���ەوان بون‬ ‫ماوەكەیان درێژكردەوە‪ ،‬تا ئێس���تاش دكتۆر یوسف‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمانە‌و دەچێتەوە بۆ ش���وێنی خۆی"‪.‬‬ ‫راش���یگەیاند گەڕانەوەی یوسف موحەمەد پەیوەندی‬ ‫بە‌بڕی���اری جڤاتی نیش���تمانی بزوتن���ەوەی گۆران‌و‬ ‫رێكەوتنێكی تر لەگەڵ پارتی هەیە‪.‬‬ ‫ئەو وت���ی "بەاڵم ئەوەش���مان لەبی���ر نەچێت ئەو‬ ‫درێژكردنەوەیە سەرۆكی پەرلەمان‌و فراکسیۆنی گۆڕان‬ ‫نەیانكردوە‌وهەمومان لەدژی وەستاوینەتەوە‪ .‬ئێستاش‬ ‫كە كراوە‪ ،‬ئێمە نوێنەری خەڵكین ‪ 24‬كورسیمان هەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێمەش دەست لەكار بكێشینەوە بەپێی یاسای‬ ‫پەرلەمان دەبێت ‪ 24‬كەسی تر لەگۆران شوێنەكانمان‬ ‫پر بكاتەوە"‪.‬‬ ‫لەوەاڵم���ی ئ���ەو پرس���یارەی ئێ���وە پێش���تر‬ ‫بەتون���دی رەخنەتان لە‌پۆس���تی ماوە ب���ۆ درێژكراو‬ ‫دەگرت‌وبە‌نایاس���اییتان دەزانی‪ ،‬ئەی چۆنە پێی رازی‬ ‫ب���ون؟‪ ،‬بەهار مەحم���ود بەئاوێن���ەی وت "ئەی چی‬ ‫بكەی���ن؟ زۆرینەمان نەبوە‪ ،‬ئەگەر زۆرینەمان هەبوایە‬ ‫رێگەمان لێدەگرت"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەشكرد ئێستا بەناچاری مامەڵە لەگەڵ‬ ‫بڕیاری درێژكردنەوەی پەرلەمانی كوردستان دەكەن‪،‬‬ ‫ئەو وتی "س���اڵی ‪ 2013‬لەكاتی درێژكردنەوەی ماوەی‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێمدا ئێمە دژی وەستاینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێ���ك بە‌زۆرینە بڕیارەكە درا ئێم���ەش مامەڵەمان‬ ‫لەگەڵ كرد‌ورێزمان لە‌بریاری زۆرینە گرت"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پێی وایە ئەوەی ئێس���تاش ب���ۆ پەرلەمانی‬

‫كوردس���تان هاتۆتە پێش وەك بڕیاری درێژكردنەوەی‬ ‫ماوەی س���ەرۆكایەتی هەرێمە لەرابردودا‪ ،‬بەهار وتی‬ ‫"ئەگەر یوس���ف موحەمەد دەستلەكاربكێشێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی پێی نەڵێن سەرۆكی پەرلەمانی ماوە بۆ درێژكراو‪،‬‬ ‫خۆدەبێت كەسێكی تر بچێتەوە شوێنی‪ .‬ئەگەر ئێمە‬ ‫ه���ەر ‪ 24‬ئەندامەكەش دەستلەكاربكێش���ینەوە‪ ،‬هەر‬ ‫دەبێت ش���وێنەكانمان پربكرێتەوە"‪ .‬ئاماژەی بەوەش‬ ‫کرد ئەو دۆخەی دروس���تبوە ناخۆشە بۆ بزوتنەوەی‬ ‫گۆران‪ ،‬ئەو وتی "من بۆ ماوەی چوار ساڵ گرێبەستم‬ ‫لەگەڵ دەنگدەرەكانی خۆم كردوە كە نوێنەریان بم"‪.‬‬ ‫لەالیەك���ی دیك���ەوە عوم���ەر عینای���ەت ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان لەفراكسیۆنی گۆران‪ ،‬بە‌ئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د درێژكردن���ەوەی تەمەن���ی پەرلەم���ان زۆر‬ ‫نامەش���روع بو‪ .‬پێشی‌وایە هیچ یاس���ایەك نیە رێگە‬ ‫بەدرێژكردنەوەی پەرلەمان بدات‪ .‬ئەو وتی "ئێستاش‬ ‫دوای كاراكردن���ەوەی پەرلەم���ان‌و بەش���داریكردنمان‬ ‫لەكۆبونەوەكان هەستدەكەین هەرسێ‌ الیەنی پارتی‌و‬ ‫یەكێتی‌و یەكگرتوی ئیس�ل�امی‪ ،‬تەنها پەرلەمانیان بۆ‬ ‫ئەوە كاراكردۆتەوە ئەو یاسایانەی خۆیان دەیانەوێت‬ ‫تێیبپەرێن"‪.‬‬ ‫عینایەت داوا لەجڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆران‬ ‫دەكات بەهیچ ش���ێوەیەك رازی نەبێت بەگەڕانەوەی‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمان‌و وەزیرەكانی بزوتنەوەی گۆران‪.‬‬ ‫ئەو وتی "كاتێك بەس���ەرۆكی هەرێمی كوردستانمان‬ ‫دەوت م���اوە ب���ۆ درێژكراو‪ ،‬ئەگەر دكتۆر یوس���فیش‬ ‫بچێتەوە بۆ پەرلەمان بەهەمانش���ێوە ئەویش دەبێت‬ ‫بەسەرۆكی پەرلەمانی ماوە بۆ درێژكراو"‪ .‬پێشی وایە‬

‫ئەگەر بڕیار هەبێت بۆ گەڕانەوەی سەرۆكی پەرلەمان‌و‬ ‫وەزیرەكان‪ ،‬دەب���و هەر لەس���ەرەتاوە بچونایەتەوە‌و‬ ‫رێگەیان بگرتایە لەیاس���ای ریفراندۆم‌و درێژكردنەوەی‬ ‫ماوەی پەرلەمان‪.‬‬ ‫عینای���ەت رایگەیاند چونەوەیان بۆ ناو دەس���ەاڵت‬ ‫كاریگەی���ی نابێت‪ .‬داواش دەكات گۆران لەپرۆس���ەی‬ ‫سیاس���ی بكش���ێتەوە‌و هەم���و پەرلەمانتارەكانی���ان‬ ‫دەستلەكار بكێشنەوە‪ ،‬گۆرەپانەكەش بۆ ئەو كەسانە‬ ‫چۆڵبكەن ك���ە هەرێمیان بەو دۆخ���ە گەیاندوە‪ .‬ئەو‬ ‫وتی "من جارێكی دیكە داوا دەكەم یوسف موحەمەد‬ ‫نەچێت���ەوە بۆ پەرلەم���ان‪ .‬ئەگەر بچێت���ەوە دەبێت‬ ‫بەس���ەرۆكی پەرلەمانی ماوە بۆ درێژكراو‪ .‬ئەی ئەوە‬ ‫نی���ە پەرلەمان ماوەی بۆ درێژ كراوەتەوە؟ بە‌ڕای من‬ ‫دەبێت بڵێین بەناش���ەرعی ماوەی بۆ درێژكراوەتەوە‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر بچێت���ەوە دەبێت���ە س���ەرۆكی پەرلەمان���ی‬ ‫ناشەرعی"‪.‬‬ ‫پێش���ی وایە ل���ە‌‪ 2017-11-6‬تەمەن���ی پەرلەمان‬ ‫كۆتایهاتوە‪ .‬ئەو وتی "من ئێستا ئەندامی پەرلەمانێكی‬ ‫ماوە بۆ درێژكراوی ناش���ەرعیم‪ ،‬لەبەر ئەوە دەس���ت‬ ‫لەكار ناكێشمەوە نامەوێت لەبرادەرەكانم جیاببمەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تاش بزان���م كەس���ێكی چاالكتر لەخ���ۆم دێتە‬ ‫شوێنەكەم‪ ،‬من بەجێیدێڵم"‪.‬‬ ‫ئەو پێی وایە ئەگەر یوسف موحەمەد‪ ،‬دەستلەكار‬ ‫بكێش���ێتەوە بۆ خۆی‌و بزوتنەوەی گۆرانیش دەبێتە‬ ‫سەربەرزی‪ .‬وتیش���ی "ئەگەر من لەشوێنی سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان بومایە‪ ،‬ئەو رۆژەی لەدێگەڵە گەراندمیانەوە‬ ‫سێ‌ بەسێ‌ پەرلەمانم تەاڵق دەدا"‪.‬‬

‫پەرلەمانتارێکی گۆڕان‪:‬‬ ‫من ئێستا ئەندامی‬ ‫پەرلەمانێكی ماوە بۆ‬ ‫درێژكراوی ناشەرعیم‬

‫شوان داودی‪ :‬دەڵێن من‌و ئااڵ تاڵەبانی‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪:‬‬ ‫ناوی پەرلەمانتارە بەشداربوەكانی ریفراندۆممان داوەتە هەندێ‌ الیەنی عەرەبی‌و توركمان‌و‬ ‫لیژنە كاتیەكەی پەرلەمانی عێراق‪ ،‬بۆ لێپرسینەوە‬ ‫حكومەتی عێراق داوایان لێكردوم‬ ‫ببم به‌پارێزگاری‌ كه‌ركوك‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد‬

‫ئەندامی پەرلەمانی عێراق‪ ،‬شوان داودی لەم‬ ‫گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "كورد لەكەركوك‬ ‫دۆڕاندنی‪ ،‬كورد قوماری بەشاری كەركوكەوە‬ ‫كرد"‪.‬‬

‫ئاوێن���ە‪ :‬وەک دەوترێ���ت پەرلەمانت���اری كورد‪،‬‬ ‫ن���اوی پەرلەمانت���ارە بەش���داربوەكانی ریفراندۆمی‬ ‫داوەت���ە لیژنە كاتیەك���ەی پەرلەمان���ی عێراق‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكرێت‪ ،‬كێن ئەوانەی‬ ‫ناوەكانیان گەیاندوە؟‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬ئەوە قس���ەیەكی ب���ێ‌ بنەمایە‪،‬‬ ‫ئەتوانم بڵێ���م لەكۆی ‪ 65‬پەرلەمانت���ارە كوردەكە‬ ‫زۆربەیان بەشدارییان لەپرۆسەی ریفراندۆمدا كردوە‪.‬‬ ‫ئەوانەی ناویان هاتوە ئ���ەو ‪ 15‬پەرلەمانتارە پێنج‬ ‫بۆ شەش كەس���یان لەتەلەفزیۆن‌و شاشە عێراقی‌و‬ ‫عەرەبیەكانیش���ەوە هەڵمەت���ی زۆر‌و س���وكایەتی‬ ‫زۆریان بەعێراق‌و بە‌دەس���تور‌و بەئااڵ كردوە‪ .‬هەمو‬ ‫ئەمان���ە تۆماركراون الی لیژنەكە‪ .‬بەش���ێكی تریان‬ ‫ل���ەرۆژی ریفراندۆمدا وێنەی خۆی���ان لەپەیجەكان‬ ‫باڵوكردۆتەوە كە بەپەنجەی مرەكەبەوە دەس���تیان‬ ‫بەرز كردۆتەوە‌و ش���تیان نوسیوە‪ .‬ئەمانە كراونەتە‬ ‫بنەما بۆ ئەو لیژنە كاتیەی پەرلەمانی عێراق‪ .‬لیژنە‬ ‫كاتیەكە بەس���ەرۆكایەتی "كامی���ل زەیدی"یەو یەك‬ ‫پەرلەمانت���اری كوردی تێدا نیە‪ .‬من لەگەڵ لیژنەكە‬ ‫قس���ەم كردوە پێموتون نابێت بەو شێوەیە مامەڵە‬ ‫لەگ���ەڵ پەرلەمانت���ارە كوردەكان بك���ەن‪ ،‬چونكە‬ ‫پەرلەمانتاران���ی كورد لەب���ەردەم دو ئەگەردا بون‪،‬‬ ‫ئەگەر دەنگیان نەدایە بۆ ریفراندۆم لەكوردس���تان‬ ‫بەخیانەت���كار لەقەڵەم دەدران‪ ،‬دەنگیش���یان بدایە‬ ‫لەبەغ���دا وەك خیانەتكار مامەڵەیان لەگەڵ دەكرد‪.‬‬ ‫پێموتن لەه���ەردو حاڵەتەكە هەر بەخائین لەقەڵەم‬ ‫دەدرێن‪ ،‬ئەوانیش لەوەاڵم���دا وتیان ئێمە رەچاوی‬ ‫ئەو بابەتە دەكەین دەشزانین هەمویان بەشدارییان‬ ‫كردوە‪ ،‬بەاڵم ئەمانە سوكایەتی زۆریان كردوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ت���ۆ وەك پەرلەمانتارێك���ی عێ���راق‪،‬‬ ‫بەشداریكردن لەریفراندۆم‌و داواكردنی سەربەخۆیی‬ ‫كوردستان بەناپاكی دەزانیت؟‬ ‫شوان داودی‪ :‬نەخێر‪ ،‬بابەتەكە ئەوە نیە پەیوەندی‬ ‫بەدەنگدان‌و ئەو ش���تانە نیە‪ ،‬قسەكە لێرەدا لەسەر‬ ‫ئەو قس���ە زۆرانەیە ئ���ەو پەرلەمانتارانە كردویانە‬ ‫لەكەناڵە ك���وردی‌و عێراقی‌و عەرەبیەكانەوە‪ .‬ئەوان‬ ‫دەوڵەتن‌و دەزانن چۆن مامەڵەی لەگەڵ دەكەن‪ ،‬من‬ ‫بابەتێك لەفەیسبوكەكەی خۆم دادەنێم نیوكاتژمێر‬ ‫دواتر ‪ 20‬كەن���اڵ تەلەفۆنم بۆ دەك���ەن بەكوردی‌و‬ ‫بەعەرەبی‪ ،‬خەڵك بەدواداچون دەكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬س���ەرۆكی فراكس���یۆنەکەی خ���ۆت‬ ‫دەڵێ���ت "پەرلەمانتاری كورد‪ ،‬ن���اوی پەرلەمانتارە‬ ‫بەشداربوەكانی ریفراندۆمی داوەتە لیژنە كاتیەكەی‬ ‫پەرلەمانی عێراق"‪ ،‬كەواتە بۆچی وا دەڵێت؟‬

‫ش���وان داودی‪ :‬لەبەرئەوەی ‪ 3‬ساڵ لەئەنجومەنی‬ ‫نوێن���ەران ئیلتیزامی بەفراكس���یۆنەكەوە نەكردوە‪،‬‬ ‫چۆن بتوانم بەسەرۆكی فراكسیۆن قبوڵی بكەم‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەو بەبڕیاری مەكتەبی سیاس���ی یەكێتی‬ ‫كراوەتە سەرۆكی فراكس���یۆن‪ ،‬تۆ پابەندی بریاری‬ ‫مەكتەبی سیاسی حزبەكەت نابیت؟‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬لەكۆبونەوەی برادەرانی مەكتەبی‬ ‫سیاسی بەئامادەبونی كاك ئارێز لەسەر ئەو بابەتە‬ ‫قسەم كردوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا دۆس���یەی ئەو پەرلەمانتارە كوردانە‬ ‫داخراوە یان هەر بەكراوەیی ماوەتەوە؟‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬ئەو كەیس���ە دو بەشە‪ ،‬بەشێكی‬ ‫بۆ ئەوەی���ە پەرلەمانتارەكان رەوانەی دادگا بكرێن‌و‬ ‫ل���ەوێ‌ دادگا بڕیاری خ���ۆی لەبارەیان���ەوە بدات‪،‬‬ ‫بەش���ێكی ئەوەیە ئەو پەرلەمانتارانە دەوام نەكەن‬ ‫تا بریاری دادگا لەس���ەریان یەكالدەبێتەوە‪ .‬كەس‬ ‫گلەیی لەس���ەر ئەوە نەبو كە بڕواتە دادگا‪ ،‬نەكورد‬ ‫نەع���ەرەب‪ .‬وابزانم ب���رادەران خۆش���یان گلیەییان‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬كاك ئارێز عەبدواڵ‪ ،‬ئەو قسەیەی نەبوە ئەو كەیس���ە بچێتە دادگا‪ ،‬هەمومان وتومانە‬ ‫كردوە‪ .‬چەند كەناڵێكی تریش پرس���یاری ئەوەیان ناتوانرێ���ت رێگریی���ان لێبكرێت ب���ۆ دەوامكردن‪.‬‬ ‫كردب���و دو پەرلەمانت���اری كورد لەدانیش���تنەكەی س���ەرۆكایەتی پەرلەمان دەس���ەاڵتی ئەوەی هەیە‬ ‫ئەنجومەن���ی نوێنەرانی عێ���راق نەچوبونە دەرەوە‪ ،‬پارێزبەندییان لەسەر هەڵبگرێت بۆ ئەوەی سەردانی‬ ‫مەبەستیش���یان لەو دو پەرلەمانتارە ئااڵ تاڵەبانی‌و دادگا بكەن‪ ،‬پێش���تر ئێمە پارێزبەندیمان لەس���ەر‬ ‫بەندەیە‪ .‬ئەو رۆژە من لەریزی یەكەمەوە دانیشتوم‪ .‬سەرۆكی پەرلەمان هەڵگرتوە‌و چۆتە دادگا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دەوترێت ئێ���وە وەك پارێزەری عەرەب‬ ‫ئەو وێنەیەش باڵوكراوەتەوە‪ ،‬ئەو ساتەیە كە فاتیحە‬ ‫ب���ۆ قوربانیانی بومەلەرزەكەی عێراق خوێندرایەوە‪ .‬لەمیدیاكانەوە دەردەكەون‪ ،‬وەاڵمی تۆ چیە؟‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬ئێمە موزایەدە ناكەین‪ ،‬بەمەنتق‬ ‫هەمو پەرلەمانتارە كوردەكانیش لەژورەوە بون جگە‬ ‫مامەڵە دەكەین‪ .‬هاوارمان كرد ئەو شتانەی دەكرێت‬ ‫لەپەرلەمانتارانی پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی‪ ،‬ناوی هیچ هەرێم زیانی زۆری تێدا دەكات‪ ،‬دەستكەوتی زۆرمان‬ ‫پەرلەمانتارێك���ی نەهێناوە‪ ،‬دەك���رێ‌ پەرلەمانتاری لەدەس���ت دەچێت‪ .‬كۆمەڵێك برادەر هاتون ئەڵێن‬ ‫ك���ورد لەبەغدا زانی���اری لەس���ەر ئەندامانی تیمی ئێمە دەچی���ن چەك هەڵدەگرین‌و ش���ەریان لەگەڵ‬ ‫دەكەین‪ ،‬لەكەناڵەكانی تەلەفزیۆنەوە وایان دەوت‪.‬‬ ‫كوردی بداتە بەغدا؟‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ت���ۆ وەك پەرلەمانتارێك���ی عێ���راق‌و‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬كاك ئارێز عەب���دواڵ هەواڵەكەی‬ ‫باڵوكردوە‪ ،‬مەبەستیشی لەمن‌و ئااڵ تاڵەبانی بوە‪ .‬لەهەمان���كات كەركوكی���ەک‪ ،‬چی دەڵێت لەس���ەر‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بەاڵم ئ���ەو ناوی كەس���ی نەهێناوە‪ ،‬بۆ كەركوك‪ ،‬پێتوایە ئێس���تا کەرکوک داگیركراوە یان‬ ‫چی وا هەست دەكەیت گۆمانی لەتۆ‌و ئااڵ تاڵەبانی رزگاركراوە؟‬ ‫ش���واد داودی‪ :‬كورد لەكەركوك دۆڕاندنی‪ ،‬كورد‬ ‫دەكات؟‬ ‫ش���وان داودی‪ :‬ئ���ەو رۆژە م���ن‌و ئ���ااڵ تاڵەبانی قوماری بەشاری كەركوكەوە كرد‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬وەاڵم���ی ئەوە بدەرەوە کە ئایا ئێس���تا‬ ‫ل���ەژورەوە بوین‌و لەریزی یەكەمیش دانیش���تبوین‪.‬‬ ‫ئەو لەژورەوە نەبو‪ ،‬من لەس���ەر كورس���یەكەی ئەو كەركوك رزگار كراوە یان داگیركراوە؟‬ ‫شوان داودی‪ :‬كورد ئێستا دەسەاڵتی پۆلیسێكی‬ ‫دانیشتبوم لەبەرئەوە وادەڵێت‪ .‬كاك ئارێز عەبدواڵ‬ ‫لەعەمەلییەك���ی قەیس���ەریدا كراوەت���ە س���ەرۆكی نیە لەش���اری كەركوك‪ .‬پێ���ش ‪ 2017-10-15‬هەمو‬ ‫فراكس���یۆنی یەكێتی‪ ،‬تا ئێستاش كۆمەڵێك گرفتی دەس���ەاڵتێکمان هەب���و لەو ش���ارە‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا‬ ‫هەی���ە‪ ،‬جگە ل���ەو دەعوای���ە دەعوایەكی تریش���ی هیچ دەس���ەاڵتێكمان نی���ە‌و دۆراندومانە‪ .‬دوبارەی‬ ‫لەس���ەرە ناش���توانێت بەش���ێوەیەكی تەندروست دەكەمەوە ك���ورد كەركوك‌و ناوچ���ە دابرێنراەكانی‬ ‫ئیدارەی فراكسیۆنەكە بكات‪ ،‬لەناو فراكسیۆنەكەش لە‌قومارێك���ی گەورەدا دۆراند‪ .‬حاكمی موتڵق بوین‪،‬‬ ‫كێش���ەی لەسەر هەیە‪ .‬ئەوەشی باسی دەكات وەك بەاڵم ئێستا هیچ نین تێیدا‪ .‬بەپێی ئەو دەستورەی‬ ‫كاردانەوە وایە دەیەوێت بیكاتە پرس���ێكی كەسی‪ ،‬خەڵكی كوردس���تان دەنگی بۆدا‪ ،‬دەبێت حكومەتی‬ ‫م���ن لەس���ەرەتاوە رازی نەبوم بیكەنە س���ەرۆكی عێ���راق لەو ناوچانەدا بێت لەس���اڵی ‪ 2003‬بەدواوە‬ ‫بەپێی ئەمری واقع ئێم���ەی تێدا بوین‌‪ ،‬ئەو ئەمری‬ ‫فراكسیۆن‪.‬‬ ‫واقعەشمان لەدەست خۆمان دا‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬مەبەستت چیە لەبریاری قەیسەری؟‬

‫كورد ئێستا دەسەاڵتی‬ ‫پۆلیسێكی نیە لەشاری‬ ‫كەركوك‬

‫ئا‪ :‬ئومێد‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‬ ‫لەفراکسیۆنی یەکێتی‪ ،‬لەم گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنەدا‬ ‫ده‌ڵێت "وەک چۆن کورد لەبەغدا رازی نابێ بەوەی‬ ‫بڕیارێک بەبێ بەشداری کورد دەربچێ‪ ،‬ئاواش‬ ‫نەدەبو لەکەرکوک بڕیاری خۆمان بەسەر عەرەب‌و‬ ‫تورکمانەکاندا بسەپێنین"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دۆخی ئێستای كەركوك چۆن دەبینن؟‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬كەركوك لەدۆخێكی نائاس����اییدایە‪،‬‬ ‫پێویست دەكات كاری لەس����ەر بكرێت‪ ،‬بەاڵم لێرەدا‬ ‫ئەو پرس����یارە دەكەم ئایا كورد هەر حیزب‌و الیەنێك‬ ‫بەجیا یان پێكەوە بەرنامەو س����تراتیژمان هەیە چی‬ ‫بكەین؟ ئەوەی دوێنێ‌ رویدا‪ ..‬بۆ ئەمڕۆ چی بكەین؟‬ ‫ئایا ئێم����ە لەگەڵ رێ����ڕەوی گۆرانكارییەكان دەرۆین‬ ‫یان ه����ەر چاوەروانی ئەوەین ش����تێك روبدات دوایی‬ ‫بڵێین رەتیدەكەینەوە؟ من پێشتر باسمكردوە‪ ،‬وتومە‬ ‫جارێ‌ ئێوە هەر دانیشتون‌و ئەڵێن بڕیاری ریفراندۆم‬ ‫ناس����ڕێتەوە‪ ،‬بڕیارەكانی دادگا دەستوری نیە‪ .‬وتومە‬ ‫وەرن تكای����ە رۆژانە بڕیار دەردەچێت‪ .‬هەر ئەو رۆژە‬ ‫كۆمەڵ����ێ بڕیار دەچوە كە تایب����ەت بوە بەكەركوك‪،‬‬ ‫بەاڵم نەحكومەت‌و نەحزب����ەكان بەدەنگیەوە نەهاتن‬ ‫ت����ا بارودۆخەكە گ����ۆڕا‌و ئەو هێزان����ە هاتونەتەوە بۆ‬ ‫كەركوك‪ .‬ئێس����تەش ئەم دۆخە تەنها بە‌پەرلەمانتار‬ ‫راس����تناكرێتەوە‪ .‬بۆ نمونە رێگریم����ان كردوە لەوەی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك هەڵبوەش����ێنرێتەوە‪.‬‬ ‫وەك فراكس����یۆنی یەكێت����ی داوایەكمان پێش����كەش‬ ‫بە‌پەرلەمانی عێراق كرد كە راكان جبوری پارێزگاری‬ ‫كەركوك بەوەكال����ەت دوربخرێت����ەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫دەس����ەاڵتەكانی خراپ بەكارهێناوە‌‪ .‬بابەتی پۆستی‬ ‫پارێ����زگاری كەركوك ئێمە بەئیس����تیحقاقی خۆمانی‬ ‫دەزانی����ن‪ .‬بەاڵم ئ����ەوە یەكێتی بەتەنه����ا خۆیەتی‪،‬‬ ‫س����ەركردایەتی كەركوك����ی یەكێتی����ە لەهەوڵدای����ە‬ ‫ك����ە پارێزگاری كەرك����وك بۆ یەكێت����ی بگەرێتەوە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا تەنها ئەو فراكس����یۆنەی ناو ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوك كە فراكس����یۆنی برایەتییە نایەتە‬ ‫پێش����ەوە‌و كۆبون����ەوە بكات‪ ،‬یان دەڵێ����ت لەهەولێر‬ ‫كۆدەبینەوە‪ .‬كاتێك س����ەركردایەتی یەكێتی كەسێك‬ ‫كاندی����د دەكات ببێت����ە پارێ����زگاری كەركوك پارتی‬ ‫لەس����ەر زاری س����ێ‌ چوار بەرپرس����یەوە دەڵێن ئەو‬ ‫كاندیدەی یەكێتی قبوڵناكەین‌‪ ،‬بەوتەی ئەوان گوایە‬ ‫ئەم����ە لەگروپی خیانەتكارە‪ .‬ئەم����ە وادەكات دۆخی‬ ‫كەرك����وك نەك هەر چاك نابێت‪ ،‬بگ����رە ئاڵۆزتریش‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ :‬ئایا داوا لە‌ئ����ااڵ تاڵەبانی ك����راوە ببێتە‬ ‫پارێزگاری كەركوك؟‬

‫ئااڵ تاڵەبان����ی‪ :‬بەڵێ‌‪ ،‬ئەو داوایانە لەالیەن هەندێ‌‬ ‫الیەنی عەرەب����ی‌و توركمان‌و ن����او حكومەتی عێراق‬ ‫كراون‪ .‬ئەمە زۆر ئاس����اییە‪ ،‬زۆر پۆست هەیە كاتێك‬ ‫دێتە پێش����ەوە بۆ پركردنەوەی من كەسێكم پێباشە‪،‬‬ ‫تۆ كەس����ێكی ترت پێباش����ە‪ .‬ئەمە تەنها داوایەكە‪،‬‬ ‫ئەگینا س����ەركردایەتی كەركوكی یەكێتی كاك رزگار‬ ‫عەلی هەڵبژاردوە بۆ وەرگرتنی پۆس����تی پارێزگاری‬ ‫كەركوك‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێس����تا كەركوك رزگار ك����راوە یان داگیر‬ ‫كراوە؟‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬كورد‌و توركمان‌و بەشێك لەعەرەبەكانی‬ ‫شارەكەش پێیان وایە ئەم دۆخەی ئێستای كەركوك‬ ‫كاتییە‪ ،‬واتا گۆڕانكارییەك لەو شارە رویداوە‪ .‬قسەكە‬ ‫لێرە ئەوەیە ئەم دۆخە بە‌قس����ە‌و لێدوان چارەس����ەر‬ ‫ناكرێ����ت‪ ،‬بەڵكو بەسیاس����ەت‌و رێككەوتن دەكرێت‪.‬‬ ‫یەكێك لەو هۆكارانەی وای كرد ئەم دۆخە دروس����ت‬ ‫بێ����ت ئەوەیە لەكەرك����وك رێككەوتن پێش����ێلكراوە‪.‬‬ ‫بۆنمون����ە ئەم ئەنجومەنی پارێ����زگای كەركوكە بەبێ‌‬ ‫ئامادەبون����ی عەرەب‌و توركمانەكان بڕیاری دەدا‪ ،‬ئەو‬ ‫بڕیارە راست بێت یان نا ئەوە بابەتێكی ترە‪ .‬جەنابی‬ ‫مام جەالل هەمیش����ە بە‌ئێم����ەی یەكێتیەكانی وتوە‬ ‫ش����اری كەركوك ش����اری پێكهاتەكانە‪ .‬كورد ئەگەر‬ ‫بیەوێت ئەم شارە بپارێزێت‪ ،‬دەبێت رێز لەپێكهاتەكان‬ ‫بگرێت‌و بەشدارییان پێبكات لەبڕیاردان‌و ئیدارەدانی‬ ‫ش����ارەكەدا‪ .‬بەداخەوە پارێ����زگاری البراوی كەركوک‬ ‫لەماوەی رابردودا‪ ،‬بەتایبەت لەس����ااڵنی كۆتاییدا لەم‬ ‫رێگەو ش����ێوازی كاركردنە الی داوە‪ .‬ناكرێت بڕیارێك‬ ‫بدەی����ت‌و توركمان‌و عەرەبی تێ����دا نەبێت‌و بڕیارەكە‬ ‫بس����ەپێنیت ئەگەر بڕیارەكە رەواش بێت‪ .‬باشە چۆن‬ ‫پێكهاتەكان سونە‪ ،‬شیعە‪ ،‬توركمان لەبەغدا بڕیارێك‬ ‫دەدەن بەبێ‌ بەشداریكردنی كورد‪ ،‬لەروی یاسایشەوە‬ ‫رێ����ژەی بەش����داریی ت����ەواوە‪ ،‬ت����ۆ دێی����ت‌و دەڵێت‬ ‫لەبەرئەوەی كورد بەش����دار نەب����وە رەتیدەكەینەوە؟‬ ‫دەی كەواتە دەبێت تۆش بەهەمان ش����ێوە لەشاری‬ ‫كەركوك كار بكەیت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬هیچ هەوڵێك هەیە بۆ گەڕانەوەی ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لەپشكی پارتی؟‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬پارتی بڕیار دەدات بۆ گەراندنەوەی‬ ‫پەرلەمانتارەكان����ی ب����ۆ بەغ����دا‪ ،‬پەرلەمانتارەكانی‬ ‫كەركوكیشی دەنێرێتەوە بۆ بەغدا‪ ،‬بەاڵم ئامادە نیە‬ ‫ئەندامان����ی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بنێرێتەوە‬ ‫بۆ كەرك����وك‪ ،‬لەكاتێك����دا هەمو رۆژێك فرمێس����ك‬ ‫دەرێژێ����ت ب����ۆ كەركوك‪ .‬باش����ە تۆ فرمێس����ك بۆ‬ ‫كەركوك دەرێژیت‌و دۆخەكەی تێكچوە‪ ،‬فەرمو وەرە‬ ‫ئەندامەكانت بگەرێنەوە با لەئەنجومەن ئیشوكارەكانی‬ ‫خۆی����ان بكەن با بزانی����ن چی����ان پێدەكرێت لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی تر‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫لێپرسراوی مەڵبەندی نەینەوای یەكێتی‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫ئەگەر فشارەکانی پارتی بەردەوام بن وەاڵمی توندمان دەبێت‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫لێپرسراوی مەڵبەندی نەینەوای‬ ‫یەکێتی رایگەیاند‪ ،‬پارتی فشارێکی‬ ‫زۆری بۆسەر ئەندام‌و الیەنگرانیان‬ ‫دەست پێکردووەو ئەگەر ئەو فشارانە‬ ‫بەردەوام بن‪ ،‬وەاڵمی توندیان دەبێت‪.‬‬ ‫روداوه‌كان���ی‌ ‪16‬ی‌ ئۆكتۆب���ه‌ر‪،‬‬ ‫دۆخێكی‌ ته‌واو جیاوازی‌ له‌كوردستاندا‬ ‫هێناوه‌ت���ه‌ ئاراوه‌‪ ،‬ك���ه‌ لێكترازانی‌ دو‬ ‫هێزی‌ خاوه‌ن چه‌كداری‌ لێكه‌وتوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫پارتی‌ پێیوایه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌كه‌ركوك رویدا‬ ‫خیانه‌تێك بو كه‌ به‌شێك له‌یه‌كێتییه‌كان‬ ‫ئه‌نجامی���ان دا‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ له‌م���اوه‌ی‌‬ ‫رابردودا به‌جۆرێكی‌ جی���اواز له‌جاران‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕانه‌كانی‌‬ ‫ده‌ڤه‌ری‌ بادیناندا كردو له‌كاتی‌ ده‌ست‬ ‫له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ بارزانیشدا له‌پۆستی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م‪ ،‬ب���اره‌گای‌ ئه‌و دو‬ ‫حزبه‌یان له‌زاخۆ سوتان‪ ،‬لێپرسراوێكی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌بادین���ان ده‌ڵێت "ئ���ەو رۆژەی كاك‬ ‫مەسعود بڕیاری دەستلەكاركێشانەوەی‬ ‫باڵوك���ردەوە‪ ،‬ئێم���ە وەك یەكێت���ی‬ ‫كەوتینە مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬ئەگەر ئاسایش‬ ‫فریانەكەوتایە الیەنگرانی پارتی‪ ،‬هەمو‬

‫بارەگاكانیان دەسوتاندین"‪.‬‬ ‫لێپرس���راوی مەڵبەن���دی نەینەوای‬ ‫یەكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫نەس���رواڵ س���ورچی لەلێدوانێک���دا بۆ‬ ‫ئاوێنە رایگەیاند‪ ،‬لەسنوری پارێزگای‬ ‫نەینەوا فش���ارێكی زۆر لەالیەن پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تانەوە لەس���ەر‬ ‫ئەندام‌و الیەنگرەكانیان دەستیپێكردوە‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەشكردوە ئەگەر فشارەكانی‬ ‫س���ەریان بەردەوام بن‪ ،‬ئەوا وەاڵمێكی‬ ‫توندیان دەبێت‪.‬‬ ‫ئاشکراشی کرد "بۆ هێوەركردنەوەی‬ ‫دۆخەك���ە لەگەڵ لقی ‪14‬ی موس���ڵی‬ ‫پارتی قس���ەم كردوە‌و پێمراگەیاندون‪،‬‬ ‫ئەو پێش���ێلكاریی‌و فش���ارانە بۆسەر‬ ‫ئەن���دام‌و الیەنگران���ی یەكیت���ی‬ ‫رابگ���رن‪ ،‬بەپێچەوان���ەوە ناچ���ار‬ ‫دەبین لەكۆنگرەیەك���ی رۆژنامەوانیدا‬ ‫راستییەكان ئاشكرا بكەین"‪.‬‬ ‫جەختیش���ی کردەوە ک���ە جێگەی‬ ‫قبوڵكردن نیە هەم���و رۆژێك ئەندام‌و‬ ‫الیەنگرەكانیان روبەروی لێپرس���ینەوە‬ ‫بكرێنەوە‪ .‬ئەو وتی "فش���ارەكان زیاتر‬ ‫لەناوچەی كاكەیی���ەكان ئەنجامدراون‪.‬‬ ‫دێ���ن‌و دەڵێ���ن یەكێت���ی خیانەت���ی‬ ‫كردوە‌و كادی���ر‌و ئەندامان���ی ئێمەش‬

‫وەاڵمی���ان دەدەنەوە‪ ،‬ب���ەوەی ئەگەر‬ ‫ئێمە كەركوكم���ان چۆڵكردبێت ئێوش‬ ‫ناوچ���ەی ترتان چۆڵكردوە‪ .‬پاش���ان‬ ‫راپۆرت لەسەر كادیرانمان دەنوسرێت‌و‬ ‫ئاسایش بانگیان دەكات‪ .‬خەڵكی وایان‬ ‫بانگ کردوە ب���ۆ لێپێچینەوە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫‪ 11‬شەهیدە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو بەرپرس���ەی یەكێت���ی‬ ‫ئاماژەب���ەوەدەكات‪ ،‬ئ���ەوان ك���ە‬ ‫كەركوكیان چۆڵكرد شەهیدیان داوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ل���ەو ش���وێنانەی پارتی چۆڵی‬

‫ك���ردن‪ ،‬یەك ك���ەس خوێ���ن لەلوتی‬ ‫نەهاتوە‪ ،‬بەتایبەت شوێنە نەوتیەكانی‬ ‫بای حەسەن‌و هاڤانا‪ .‬ئەو وتی "باشە‬ ‫بۆ بۆ ئێوە حەاڵڵە‌و بۆ ئێمەش حەرام‬ ‫بێت؟"‪.‬‬ ‫ئه‌م لێپرس���راوه‌ی‌ یه‌كێتی‌ خوازیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ ك���ه‌ پێویس���ته‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان���ی‌ پارت���ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌مامه‌ڵه‌كردن���ی‌ به‌ش���ێك له‌ئه‌ندام‌و‬ ‫الیه‌نگرانی���ان بێده‌ن���گ‌و بێباك نه‌بن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "بەرپرس���ی لق���ی ‪14‬ی‬

‫موس���ڵی پارتی دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫داوای لێكردون ناوی ئەو كەس���انەیان‬ ‫ب���ۆ بنێرن ك���ە پێش���ێلكارییەكانیان‬ ‫ئەنجامداوە‌و ئەوانیش لیس���تێكی ناوی‬ ‫ئەو كەس���انەیان بۆ ناردون‪ .‬نەسرواڵ‬ ‫س���ورچی وت���ی "ئ���ەو رۆژەی كاك‬ ‫مەسعود بڕیاری دەستلەكاركێشانەوەی‬ ‫باڵوك���ردەوە‪ ،‬ئێم���ە وەك یەكێت���ی‬ ‫كەوتینە مه‌ترسییه‌وه‌‪ .‬ئەگەر ئاسایش‬ ‫فریانەكەوتایە الیەنگرانی پارتی‪ ،‬هەمو‬ ‫بارەگاكانیان دەسوتاندین"‪.‬‬

‫ئەو رۆژەی كاك‬ ‫مەسعود بڕیاری‬ ‫دەستلەكاركێشانەوەی‬ ‫باڵوكردەوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫وەك یەكێتی كەوتینە‬ ‫مه‌ترسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئەگەر ئاسایش‬ ‫فریانەكەوتایە‬ ‫الیەنگرانی پارتی‬ ‫هەمو بارەگاكانیان‬ ‫دەسوتاندین‬

‫سەنتەری ‪ DHRD‬چیرۆکی القەکردنی کچان‌و ژنانی کورد لەالیەن حەشدی شەعبییەوە دەگێڕێتەوە‬

‫چیرۆكەکانی توندوتیژی سێکسی‌و القەکردن له‌تووز خورماتو بێ بڕانەوەن‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫سه‌نته‌ری‌ دیموكراسی‌‌و مافه‌كانی‌‬ ‫مرۆڤ ‪ ،DHRD‬راپۆرتی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌پێشێلكارییه‌كانی‌ مافی‌ مرۆڤی‬ ‫له‌دژی‌ ئه‌و خێزانانه‌ی‌ كه‌ بە‌هۆی‌‬ ‫روداوه‌كانی‌ ئه‌مدوواییه‌ له‌تووز‬ ‫خورماتو هه‌اڵتون‌و ئێستا له‌كه‌مپی‌‬ ‫ئاواره‌كانی‌ ناوچه‌ی‌ گه‌رمیان‌و‬ ‫ده‌وربه‌ری‌ ده‌ژین باڵوکردوەتەوە‪،‬‬ ‫کە پاش ئەوەی له‌به‌رواری‌ ‪16‬‬ ‫ی‌ ئۆكتۆبه‌ری‌ ‪ ،2017‬هێزه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق‌و حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫هێرشیان كرده‌ سه‌ر خه‌ڵكی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ شارۆچكه‌ی‌ توز خورماتو‪،‬‬ ‫جەندین توندوتیژی سێکسی‌و‬ ‫القەکردنیان بەرامبەر بەکچان‌و‬ ‫ژنانی کورد ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫ئەم���ەی خ���وارەوە‪ ،‬ئەو بەش���ە‬ ‫لەراپۆرتەکەی سه‌نته‌ری‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫مافه‌كان���ی‌ م���رۆڤ ‪DHRD‬یە کە‬ ‫س���ەبارەت بە" توندوتیژی‌ سێكسی‌‌و‬ ‫الق���ه‌ ك���ردن" لەت���وز خورمات���و‬ ‫باڵوکراوەتەوە‬ ‫هه‌میشه‌ خه‌ڵكانی‌ سیڤیل ده‌كرێنه‌‬ ‫س���وتماكی‌ س���ه‌ره‌كی‌ جه‌نگه‌كان‌و‬ ‫به‌و هۆیه‌وه‌ ژنان‌و كچ���ان ده‌كه‌ونه‌‬ ‫ب���ه‌ر مه‌ترس���ی‌ القه‌ك���ردن‌و توند‌و‬ ‫تی���ژی‌ سێكس���ی‌‪ .‬بە‌به‌رده‌وام���ی‌‌و‬ ‫بە‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رفراوان ژنان‌و كچانی‌‬ ‫عێراق ده‌ناڵێنن بە‌ده‌ست القه‌ كردن‌و‬ ‫ده‌ستدرێژی‌ سێكسی‌ كه‌ بە‌هۆی‌ شه‌ڕ‌و‬ ‫گرژییه‌كانه‌وه‌ رووده‌ده‌ن س���ااڵنێكی‌‬ ‫زۆره‌ له‌ناوچه‌ك���ه‌دا ده‌گوزه‌رێ���ن‪،‬‬ ‫بازرگانیك���ردن‬ ‫له‌ناویش���یاندا‪،‬‬ ‫بە‌سێكسه‌وه‌‪ ،‬هاوس���ه‌رگیریی‌ زۆره‌‬ ‫مل���ێ‌‌و ده‌س���تدرێژی‌ سێكس���ی‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كداره‌كانی‌ ناو شه‌ڕه‌كان‬ ‫له‌دژی‌ ژنان‌و كچان ئه‌نجام ده‌درێن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ژنێك‬ ‫دوچ���اری‌ ال قه‌ك���ردن ده‌بێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌دا وه‌كو كه‌سێك تێی‌‬ ‫ده‌ڕوانن كه‌ ئابڕوی‌ خۆی‌ له‌ده‌س���ت‬ ‫دابێت‪ ،‬ه���ه‌ر بۆیه‌ ئه‌و ژنانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫خێزان‌و كۆمه‌ڵگه‌وه‌ ره‌ت ده‌كرێنه‌وه‌‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌ی‌ نه‌رێنی تری‌ بە‌دوادا دێت‬ ‫وه‌كو "كوش���تن بە‌ناوی‌ شه‌ره‌فه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و ژنانه‌ دوچاری‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫كێش���ه‌ی‌ ده‌رون���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫جه‌سته‌یی‌ ده‌بنه‌وه‌ كه‌ له‌ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫توندوتیژی‌ سێكس���ی‌ كه‌ به‌سه‌ریاندا‬ ‫هات���ووه‌ روو ده‌ده‌ن‪ .‬ئ���ه‌و ژنانه‌ی‌‬ ‫كه‌ ده‌بن���ه‌ رزگارب���ووی‌ توندوتیژی‌‬

‫حه‌شدی‌ شه‌عب ‌ی‬ ‫له‌به‌ر چاوی‌ باوكیان‬ ‫سه‌ره‌تا ده‌ستیان‬ ‫بردوو‌ه بۆ جه‌سته‌ ‌ی‬ ‫هه‌ردوو كچه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫پاشان هه‌ردوكیان‬ ‫القه‌ كراون ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆته‌ هۆ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫باوكیان دڵی له‌لێدان‬ ‫بوه‌ستێت‌و بمرێت‬

‫سێكسی‌ مه‌ترس���ی‌ ئه‌وه‌یان له‌سه‌ره‌‬ ‫كه‌ خۆیان بك���وژن وه‌ یاخود الیه‌ن‬ ‫خێزانه‌كانیان���ه‌وه‌ فش���اریان بخرێته‌‬ ‫سه‌ر بۆ خۆكوشتن‪.‬‬

‫سوپای عێراق‬ ‫هێزی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ له‌به‌ر چاو ‌‬ ‫ی‬ ‫باوكیان سه‌ره‌تا ده‌ستیان بردووه‌ بۆ‬ ‫جه‌سته‌ی‌ هه‌ردوو كچه‌كه‌ی‌‌و پاشان‬ ‫هه‌ردوكیان القه‌ ك���راون بە‌به‌رچاوی‌‬ ‫باوكیانه‌وه‌ ئه‌مه‌ش بۆته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫باوكی���ان دڵی له‌لێدان بوه‌س���تێت‌و‬ ‫بمرێت‪".‬‬

‫ئه‌مه‌ی‌ الی‌ خواره‌وه‌ چیرۆكی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌یس���انه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ دوچاری‌‬ ‫توندوتیژی‌ ده‌رونی‌ بونه‌ته‌وه‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫زاری‌ هه‌ندێ‌ له‌و كه‌سانه‌ وه‌رگیراوه‌‬ ‫ژنێك كه‌ له‌هه‌مان كه‌مپ نیشته‌جێ‌‬ ‫ك���ه‌ له‌ڕوداوه‌كان���ی‌ ئ���ه‌م دواییه‌ی‌‬ ‫شارۆچكه‌ی‌ تووز خورماتو هه‌اڵتون‌و بوو گوتی‌ "له‌م كه‌مپه‌دا كه‌ ئێس���تا‬ ‫ئێستا ئاواره‌ی‌ نیشته‌جێی‌ ناوچه‌كانی‌ ئێم���ه‌ی‌ تێ���دا نیش���ته‌جێین‪ ،‬دوو‬ ‫خێزانمان له‌گه‌ڵدا ب���وو‪ ،‬له‌به‌رواری‌‬ ‫گه‌رمیانن‪:‬‬ ‫‪ 26‬ی‌ ئۆكتوب���ه‌ری‌ ‪ 2017‬بڕیاریاندا‬ ‫ژنێك ته‌مه‌نی‌ نزیكه‌ی‌ (‪ )60‬ساڵ بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ ب���ۆ ت���ووز خورماتو‪،‬‬ ‫بوو‪ ،‬نیشته‌جێی‌ یه‌كێك له‌كه‌مپه‌كان به‌داخه‌وه‌ دواتر بیستمان كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫بوو باس���ی‌ له‌م روداوه‌ كرد‌و گوتی‌ حشدی‌ ش���ه‌عبیه‌وه‌ ته‌عدا كراوه‌ته‌‬ ‫"خێزانێك ده‌ناس���م كه‌ خاوه‌نی‌ دوو س���ه‌ر ژن‌و پیاوی ئه‌و دوو خێزانه‌‌و‬ ‫ك���وڕ‌و دوو ك���چ بوون‌و له‌ن���او تووز دواتریش وێن���ه‌ی‌ ڤیدیۆییان گیراوه‌‬ ‫خورماتو ناس���راو ب���وون‪ ،‬له‌كاتی‌ به‌اڵم ئێس���تا نازانین چاره‌نوس���یان‬ ‫رودانی‌ شه‌ڕه‌كه‌ له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌ چییه‌‪".‬‬

‫ك���ه‌ ده‌ڵێن ئ���ه‌و خه‌ڵكانه‌ی‌ دره‌نگ‬ ‫هه‌ڵهاتوون رووبه‌ڕووی‌ س���وكایه‌تی‌‬ ‫پێك���ردن‌و ده‌س���تدرێژی‌ ك���ردن‬ ‫بوونه‌ته‌وه‌ له‌س���ه‌ر ده‌ستی‌ حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌‪".‬‬

‫ژنێك كه‌ خه‌ڵك���ی‌ تووز خورماتو‬ ‫بوو‌و ته‌مه‌نی‌ له‌نێوان (‪ 50-45‬ساڵ‬ ‫ب���وو)‪ ،‬گوتی‌ "بیس���تومه‌ كه‌ ژنێك‬ ‫رووب���ه‌ڕووی‌ القه‌ك���ردن بۆه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ده‌رئه‌نج���ام خ���ۆی‌ س���ووتاندووه‌‌و‬ ‫یه‌كێك له‌نیشته‌جێبوانی‌ كه‌مپێك‬ ‫م���ردووه‌‪ .‬دوو ژن���ی‌ تری���ش ك���ه‌‬ ‫ئاڵتوونیان پێوه‌ بووه‌‪ ،‬لێیان دراوه‌‌و كه‌ ژنێكه‌ ته‌مه‌نی‌ نزیكه‌ی‌ (‪ )50‬ساڵ‬ ‫بە‌زۆر ئاڵتونه‌كانیان لێس���ه‌ندراوه‌‪ .‬ده‌بوو‪ ،‬سه‌باره‌ت بە‌چیرۆكی القه‌كردن‬ ‫هه‌روه‌ها چیرۆكێكی‌ تریشم بیستووه‌ به‌م شیۆه‌یه‌ باسی‌ له‌ڕوداوێك كرد‌و‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ خێزانێك كه‌ پێكهاتبوون گوتی‌ "ئێمه‌ دراوس���ێیه‌كمان هه‌بوو‬ ‫ل���ه‌ژن‌و مێرد‌و كچه‌كه‌ی���ان‌و له‌كاتی‌ كه‌ ژنێك���ی گه‌نجه‌‌و وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵهاتندا له‌الیه‌ن حه‌شدی‌ شه‌عبی بیس���توومانه‌ چه‌ك���دار چونه‌ته‌ ناو‬ ‫توركمان���ه‌وه‌ ده‌س���تدرێژی‌ كرابووه‌ ماڵه‌كه‌ی‌‌و ویس���تویانه‌ ده‌ستدرێژی‬ ‫سه‌ر ژنه‌كه‌‌و كچه‌كه‌‌و القه‌ كرابوون‪ ،‬بكه‌نه‌ س���ه‌ری‪ ،‬به‌اڵم هاواری زۆری‌‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ ده‌ره‌نجام باوكه‌كه‌ له‌گه‌ڵ كردووه‌‌و خه‌ڵك چونه‌ بە‌هانایه‌وه‌‪".‬‬ ‫ژن‌و كچه‌كه‌یدا بە‌ئوتومبیله‌كه‌یانه‌وه‌‬ ‫پیاوێ���ك ك���ه‌ خه‌ڵك���ی‌ ت���ووز‬ ‫خۆی���ان هه‌ڵدابووه‌ ناو مه‌ش���روعی‌‬ ‫ئاوه‌كه‌ی‌ تووز خورمات���و‌و گیانیان خورماتوه‌‌و كه‌س���ێكی‌ ناسراوه‌ له‌و‬ ‫له‌ده‌ست دا‪ .‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌ڤ���ه‌ره‌دا‪ ،‬به‌م ش���ێوه‌یه‌ باس���ی‌‬

‫بارودۆخ���ی‌ كچ���ان‌و ژنان���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫شارۆچكه‌یه‌ی‌ كرد‌و گوتی‌ "چه‌ندین‬ ‫چیرۆكی‌ توندوتیژی روویداوه‌ له‌تووز‬ ‫خورماتودا‌و هه‌روه‌ها له‌ڕێگه‌ی‌ تۆڕی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یس���بوكه‌وه‌ كه‌سێك‬ ‫ئاگاداری كردوومه‌ته‌وه‌ كه‌ ئافره‌تێك‬ ‫بێوه‌ژن ب���ووه‌‌و له‌الیه‌ن حه‌ش���دی‌‬ ‫ش���ه‌عبیه‌وه‌ ده‌س���تدرێژی‌ سێكسی‌‬ ‫كراوه‌ته‌ س���ه‌ری‌‌و له‌كاتی‌ ئێس���تادا‬ ‫ئه‌و ژنه‌ ب���اری‌ ده‌رونی‌ زۆر خراپ‌و‬ ‫ناجێگیره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ترس���ی‌ قس���ه‌‌و‬ ‫باس���ی‌ كۆمه‌ڵگه‌ ناوێرێت راسته‌وخۆ‬ ‫ریپۆرتی‌ چیرۆك���ی‌ توندوتیژیه‌كه‌ی‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬له‌هه‌مان كات���دا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫فه‌یس���بوكه‌وه‌ وێنه‌ی‌ كچان‌و ژنانی‌‬ ‫ت���ووز خورمات���و باڵوكراوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫كاتێ���ك چه‌ك���داره‌كان چوونه‌ت���ه‌‬ ‫ن���او ماڵه‌كانه‌وه‌ وێن���ه‌ی‌ ئه‌لبومی‌‬ ‫ماڵه‌كانیان گرتۆته‌وه‌‌و له‌فه‌یس���بوك‬ ‫دایان ناوه‌‌و باڵوكراونه‌ته‌وه‌‪".‬‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئابور ‌ی کوردستان لە‌ئاستێكی زۆر مەترسیداردایە‬

‫ئابوری‬

‫بازاڕ لەجوڵە کەوتوە‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬ ‫بازرگانان‌و ئابوریناسان دۆخی‬ ‫ئێستای ئابوری کوردستان بەدۆخێکی‬ ‫مەترسیدار ناودەبەن‪ ،‬ئابوریناسێک‬ ‫دەڵێت "لەدوای روداوەكانی كەركوك‬ ‫لە‪١٦‬ی ئۆکتۆبەرئابوریی هەرێم لەژێر‬ ‫فشارێكی گەورەدایە"‪.‬‬ ‫شارەزای ئابوری‪ ،‬ئەمجەد موحەمەد‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د ئ���ەو قەیرانە‬ ‫ئابوری���ەی روی لەناوچەك���ە ك���ردوە‬ ‫كاریگەرییەكانی زیاتر لەسەر هەرێمی‬ ‫كوردس���تان دەركەوت���وە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫جموجۆڵی بازرگان���ی‌و جوڵەی بازاری‬ ‫وەس���تاندوە‪ ،‬ئ���ەو وت���ی" ئ���ەوەی‬ ‫دەیبینی���ن لەب���ازار لە‌ئاس���تێكی زۆر‬ ‫مەترسیداردایە"‪.‬‬ ‫حکوم���ەت روبع���ە موچەش���ی بۆ‬ ‫نادرێت‬ ‫بونی ئەم كێش���ەیەش دەگێرێتەوە‬ ‫ب���ۆ پەیوەندیی���ە كان���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان لەگەڵ حكومەتی عێراق‪،‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���كرد حكومەت���ی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬شكس���تیهێناوە‬ ‫لەراگەیاندنی سیاس���ەتی سەربەخۆی‬ ‫ئابوری‌و نەیتوانیوە س���ەركەوتوبێت‪،‬‬ ‫پێش���ی وای���ە ل���ەدوای روداوەكان���ی‬ ‫كەركوك لە‪ 2017-10-16‬بااڵنسی هێز‬ ‫بەجۆرێك لەبەرژەوەن���دی حكومەتی‬ ‫عێراقە‌و هەرێمی كوردستان نەك هەر‬ ‫توانای بەردەوامی نیە لەبەردەوام بون‬ ‫لەسەر سیاس���ەتی ئابوری سەربەخۆ‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەو ئابوریەشی لەبەردەستی بو‬ ‫ئێستا لەدەستی داوەو لەژێر فشارێكی‬ ‫گەورەدایە‪.‬‬ ‫ئ���ەو وت���ی" پێ���ش لەدەس���تدانی‬ ‫داهاتەكانیش���ی‪ ،‬حكومەت���ی هەرێمی‬ ‫كوردستان توانای ئیدارەدانی هەرێمی‬ ‫كوردستانی نەمابو‪ ،‬تەنانەت ئەو روبعە‬ ‫موچەیەش���ی لەكات���ی خ���ۆی نەدەدا‬ ‫بە‌موچەخۆرەكان���ی خ���ۆی‪ ،‬زۆربەی‬ ‫بودج���ەی وەزارەت���ەكان نەماب���ون‪،‬‬ ‫بەش���ێكی ه���ەرە زۆری پ���رۆژەكان‬ ‫وەس���ێنرابون یان كارك���ردن تیایاندا‬

‫دەكەونەوە كاركردن‪ ،‬سەرەرای هەمو‬ ‫ئ����ەو قەیرانانەی بەرۆك����ی هەرێمیان‬ ‫گردوە‪ ،‬تەنها لەجەژنی قوربانی رابردو‬ ‫بەهۆی هاتنی گەشتیارەوە بۆ سلێمانی‬ ‫زیاترل����ە ‪ 30‬ملی����ۆن دۆالر هاتۆتە ناو‬ ‫ئەم ش����ارەوە‌و هەمو س����ێكتەرەكانی‬ ‫بازرگانی‌و ئابوری لێی سودمەندبون"‪.‬‬

‫حکومەتی هەرێم دەبێت‬ ‫پشتی كۆمپانیا ناوخۆیی‌و‬ ‫بەرهەمهێنەرەكانی‬ ‫بگرێت نەك كۆسپیان بۆ‬ ‫دروستبكات‌و هێندەی تر‬ ‫قەیرانەكان قوڵبكاتەوەو‬ ‫بەدانانی گومرگ لەنێوانی‬ ‫شارەكان ئەو نوزەیەش‬ ‫لەناوببات کە لەبازاڕدا ماوە‬

‫راگیرابو‪ ،‬بەداخەوە ئەو شكس���تانە تا‬ ‫ئێستاش درێژەی هەیە‪ ،‬دەتوانین بڵێن‬ ‫زۆر خراپتریش بوە"‪.‬‬ ‫ئام���اژەی بەوەش���كرد هەم���و ئەو‬ ‫قەیرانان���ەی بەرۆك���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تانی كردوە‪ ،‬س���ەرچاوەكەی‬ ‫پەیوەندی بە‌كێشەسیاسیەكانەوە هەیە‬ ‫لەگ���ەڵ حكومەتی عێراقیدا‪ ،‬ئەو وتی"‬ ‫ئێس���تا حكومەتی هەرێم س���ەرقاڵی‬ ‫ئەوەیە پێداچونەوە بەسیاس���ەتەكانی‬ ‫خۆیدا ب���كات‌و مەرجەكانی حكومەتی‬ ‫عێ���راق جێبەجێب���كات ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫هی���چ نەبێت النی ك���ەم بژێوی خەڵك‬ ‫چارەس���ەر بكات"‪ .‬پێش���ی وایە ئەو‬ ‫قەیران‌و س���ەختیەی روبەروی خەڵك‬

‫بۆت���ەوە بەهی���چ ش���ێوەیەك لەالیەن‬ ‫خەڵك���ەوە تەحەم���ول ناكرێت‪ ،‬هەمو‬ ‫الیەك چاوەروانی ئەوەن لەساڵی نوێ‌‬ ‫دوای ئەوەی هەرێم بە‌مەرجەكان رازی‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەغدا بودجە‌و پش���كی هەرێم‬ ‫رەوانە بكات‪.‬‬ ‫ئ���ەو وتی" ئ���ەو وەس���تانە ئابوریە‬ ‫مەترس���ی گەورەیە‪ ،‬بەاڵم هەمیش���ە‬ ‫لەلوتكەی قەیران���ەكان هیوایەك هەر‬ ‫هەیە ب���ەوەی كە رێكکەوت���ن بكرێت‬ ‫ب���ۆ دەچ���ون لە‌قەیران���ەكان‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هەمو س���نورەكانی هەرێ���م دابخرانایە‬ ‫لەكاتی ئ���ەم قەیرانانەدا ئەوا بێگومان‬ ‫تەقینەوەیەكی زۆر مەترس���یدار لەناو‬ ‫هەرێم رویدەدا"‪.‬‬

‫‪ ٪95‬هاتنی گەشتیار بۆ هەرێم‬ ‫کەمیکردوە‬ ‫بەرێوەبەری گش���تی بەرێوەبەرایەتی‬ ‫گەشتوگوزاری س���لێمانی بە‌وەكالەت‪،‬‬ ‫ئ���اراس ئەحم���ەد پێ���ی وای���ە‬ ‫كێشەسیاسیەكانی نێوان هەرێم‌و بەغدا‬ ‫كاریگەری نەرێنی كردۆتە سەر هاتنی‬ ‫گەشتیار كە بە‌بەشێكی گرنگی ئابوری‬ ‫هەرێ���م دادەنرێ���ت‪ ،‬ئ���اراس ئەحمەد‬ ‫بەئاوێن���ەی وت" هاتن���ی گەش���تیار‬ ‫بەجۆرێك لە‌جۆرەكان جوڵە دەخاتەوە‬ ‫نێو بازارەكانی كوردستان‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫بەهۆی ئەو كێش���انەی روبەروی هەرێم‬ ‫بۆتەوە ژمارەی گەشتیار زۆر زۆر كەمی‬ ‫كردوە‌و كاریگەری خراپی لەسەر جوڵەی‬

‫ب���ازار‌و هۆتێل‌و چێش���تخانە‌و تەنانەت‬ ‫خاوەن تاكسیەكانیش داناوە"‪.‬‬ ‫پێشیوایە ئێستا بەرێژەی لەسەدا ‪95‬‬ ‫هاتنی گەشتیار لەناوەراست‌و باشوری‬ ‫عێراق لەالی����ەك‌و واڵتانی دراوس����ێی‬ ‫هەرێ����م لەالیەكی دیك����ە كەمبۆتەوە‌و‬ ‫بەمەترسییەكی گەورەیەی دەزانێت بۆ‬ ‫ئابوری هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫راش����یگەیاند هەرێمی كوردس����تان‪،‬‬ ‫ش����وێنێگی گرنگ����ە لەب����واری‬ ‫گەش����توگوزاریی بەاڵم بەهۆی كێشە‌و‬ ‫قەیرانە ئابوری‌و سیاس����یەكان ناتوانن‬ ‫هیچ پالنێك ب����ۆ كەرتەكەیان دابنێن‪.‬‬ ‫ئەو وتی" كاتێك گەشتیارێكی زۆر دێنە‬ ‫هەرێم‪ ،‬راستەوخۆ هەمو سێكتەرەكانی‬

‫فرۆشی چیمەنتۆ ‪٪٢٥‬و فرۆشی‬ ‫ئاسن‪ ٪٢٠‬دابەزیوە‬ ‫بەرێوەب����ەری كارگێ����ری كارگ����ەی‬ ‫چیمەنت����ۆ‌و ئاس����نی م����اس‪ ،‬ئاراس‬ ‫عەبدواڵ بە‌ئاوێن����ەی راگەیاند بەهۆی‬ ‫ئەو قەیرانە ئابوری����ەی روی لەهەرێم‬ ‫كردوە ئەوانیش زیانی����ان بەركەوتوە‬ ‫بە‌جۆرێك بەرێژەی لەسەدا ‪ 25‬فرۆشی‬ ‫چیمەنتۆی����ان لەناوخ����ۆی هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تان كەمیكردوە‌و لەسەدا ‪20‬‬ ‫یش نرخی ئاسن هاتۆتە خوار‪ ،‬ئاماژەی‬ ‫بەوەش����كرد ئێس����تا زۆرب����ەی كارگە‬ ‫گەورەكانی بەهەمهێنان توش����ی زیان‬ ‫بون‌و بازارێك نیە بۆ س����اغكردنەوەی‬ ‫بەرهەمەكانیان‪.‬‬ ‫ئەو وتی" ئێمە كێشەی زۆرمان هەیە‬ ‫بەش����ێكی پەیوەن����دی بەحكومەتەوە‬ ‫هەیە بەش����ێكی دیكەشیان پەیوەندی‬ ‫بەحزبەوە هەیە‪ ،‬ئێستا یەك دوبازگەی‬ ‫نایاسایی هەن كە گومرگی لەسەر ئەو‬ ‫چیمەنتۆیە داناوە كە دەچنە موس����ڵ‌و‬ ‫ش����ارەكانی ت����ری عێ����راق‪ ،‬لەچیای‬ ‫حەمرینیش جارێكی دیكە گومرگی ئەو‬ ‫ئاس����نە دەكەن كە بۆ شارەكانی تری‬ ‫عێراق رەوانە دەكرێن‌و لەوێش لەسەدا‬ ‫‪25‬ی گومرگ وەردەگرن"‪.‬‬ ‫ئەو پێ����ی وایە بۆ ئەوەی ئەو جوڵە‬ ‫كەمەش ك����ە لەبازارەكان����ی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان نوزەیەك����ی تێ����دا ماوە‬ ‫حكوم����ەت كارئاس����انی ب����كات نەك‬ ‫بەدانانی گومرگ لەنێوانی ش����ارەكان‬ ‫ئەو نوزەیەش لەناوبب����ات‪ ،‬ئەو وتی"‬ ‫دانانی ئ����ەو گومرگانە زیانێكی گەورە‬ ‫بە‌كارگ����ەكان‌و هاواڵتیان دەگەیەنێت‪،‬‬ ‫دەبێ����ت هەرێ����م پش����تی كۆمپانی����ا‬ ‫ناوخۆی����ی‌و بەرهەمهێنەرەكانی بگرێت‬ ‫نەك كۆس����پیان ب����ۆ دروس����تبكات‌و‬ ‫هێندەی تر قەیرانەكان قوڵبكاتەوە"‪.‬‬

‫راوێژكاری ئابوری نێچیرڤان بارزانی‪:‬‬

‫هێشتا لەگەڵ بەغدا دەست بەگفتوگۆ نەكراوە‬ ‫تا بچینە ناو وردەكاریی موچەو دانەوەی پاشەکەوتی موچەوە‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫دڵشاد شەهاب‪ ،‬راوێژكاری ئابوری‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەم‬ ‫گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت‬ ‫"حكومەتی هەرێم هەمو توانا‬ ‫داراییەكانی بەكاردەهێنێت بۆ‬ ‫دابینكردنی موچەی موچەخۆران‌و‬ ‫پاشەكەوتی موچە‌و موچە‬ ‫نەدراوەكانیش بەقەرز لەسەر هەرێم‬ ‫دەمێننەوە"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬حكومەت���ی هەرێم بەرنامەی‬ ‫چییە بۆ چونە نێو دانوس���تان لەگەڵ‬ ‫حكومەت���ی عێ���راق لەپەیوەس���ت‬ ‫بە‌بودج���ە‌و موچ���ەی موچەخۆران���ی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە؟‬ ‫دڵشاد شەهاب‪ :‬ئێمە پێداگری لەسەر‬ ‫دەستور‌و ئەو یاسایانەی هەن لەدەوڵەتی‬ ‫فیدراڵی عێراقدا دەكەین‪ .‬لەرەشنوسی‬ ‫ئەو بودجەیەی ئامادەكرابو ئەمە نەبو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تا بەپێی دوایی���ن زانیاری‬ ‫ئێمە رەشنوس���ەكە هەر لە‌ئەنجومەنی‬ ‫وەزیرانە‪ ،‬ئومێددەكەین لەو قۆناغانەی‬ ‫م���اون بۆچونی ئێم���ەش وەربگیرێت‪.‬‬ ‫ئەگەرنا لە‌پەرلەم���ان نوێنەرانی كورد‬ ‫بەرگ���ری بە‌بەش���ەبودجەی هەرێ���م‌و‬ ‫شایستەكانی موچەخۆران بكەن‪.‬‬

‫ئاوێنە‪ :‬لەس���ەر پرسی موچەخۆرانی‬ ‫هەرێ���م بەغ���دا هەن���دێ تێبینی هەیە‬ ‫بەتایبەت‪ ،‬ئێ���وە بەرنامەتان چییە بۆ‬ ‫یەكالییكردنەوەی ئەو كێشەیە؟‬ ‫دڵش���اد ش���ەهاب‪ :‬ئەو تێبینیانەی‬ ‫حكومەت���ی بەغ���دا لەس���ەر ژمارەی‬ ‫موچەخۆران���ی هەرێ���م هەیەتی گوایە‬ ‫ژمارەكە راس���تەقینە نییە‪ .‬حكومەتی‬ ‫هەرێ���م لەچوارچێ���وەی بەرنام���ەی‬ ‫چاكس���ازی خۆیدا یەكێك لەو هەنگاوە‬ ‫كردەییان���ەی ناویەتی ك���ە بەهاكاری‬ ‫بانك���ی نێودەوڵەت���ی‌و چاودێران���ی‬ ‫نێودەوڵەتی ب���وە‪ ،‬تۆماری بایۆمەتری‬ ‫موچەخۆرانی خۆی ب���وە كە مومكین‬ ‫نییە ناوی دوب���ارە‪ ،‬ناوی مردو‪ ،‬ناوی‬ ‫س���اختە یان ناوێك لە‌وەزیفەدا نەبێت‬ ‫سیس���تمەكە تۆماری ب���كات‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش ئێمە ئامادەی���ن ئەوە بخەینە‬ ‫بەردەمی ه���ەر الیەنێكی چاودێری كە‬ ‫لەحكومەتی فیدراڵییەوە راسپێردرێت‬ ‫بۆ پێداچونەوە تا ئەو دڵنیاییە دروست‬ ‫بێت كە ئەو ژمارانە راستەقینەن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬حكومەتی هەرێ���م تاوەكو‬ ‫دەگاتە یەكالییكردنەوەی كێش���ەكانی‬ ‫لەگ���ەڵ بەغدا‪ ،‬پالنی ب���ۆ دابینكردنی‬ ‫موچەی فەرمانبەران چییە؟‬ ‫دڵش���اد ش���ەهاب‪ :‬هەم���و توان���ا‬ ‫داراییەكانی خۆی بۆ دابینكردنی موچە‬

‫دەخاتەگەڕ‌و بیر لەهیچ ش���تێكی دیكە‬ ‫بەر لەدابینكردنی موچە ناكاتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬حكومەت���ی هەرێ���م ب���ڕە‬ ‫پارەیەك���ی زۆری موچەخۆرانی خۆی‬ ‫بەه���ۆی پەیڕەوكردن���ی سیس���تمی‬ ‫پاش���ەكەوتی موچ���ە‌و نەدان���ی چەند‬ ‫مانگێك���ی موچەوە قەرزارە؟ حكومەت‬ ‫سورە لەس���ەر پابەندبونی بۆ دانەوەی‬ ‫ئ���ەو ماف���ەی موچەخۆرەكان���ی؟ یان‬ ‫بەنی���ازە لەدانوس���تانەكاندا داوا‬ ‫لەحكومەتی عێراق بكات؟‬ ‫دڵش���اد ش���ەهاب‪ :‬ئەم���ە قەرزێكی‬ ‫فەرمانبەرانە لەس���ەر هەرێم بێگومان‬ ‫حكومەت���ی هەرێ���م بۆ ئاین���دە هەمو‬ ‫توانایەكی خۆی دەخاتەگەڕ بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو مافانەی موچەخۆران‌و فەرمانبەران‬ ‫پارێزراو بێت‪ .‬بەاڵم لەگەڵ بەغدا هێشتا‬ ‫دەست بەگفتوگۆ نەكراوە تا بچینە ناو‬ ‫ئەو وردەكارییانەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬هی���چ گفتوگۆی���ەك ی���ان‬ ‫پەیوەندی لەنێ���وان حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫حكومەتی عێراقدا نەبوە تا ئێستا؟‬ ‫دڵشاد شەهاب‪ :‬وەكو دانوستان هیچ‬ ‫ش���تێك نەبوە تا ئێس���تا بەاڵم رەنگە‬ ‫لەسەر ئاس���تە جیاجیاكانی حكومەتی‬ ‫پەیوەندی هەبوبێ���ت كە ئەوە ناچێتە‬ ‫چوارچێوەی دانوستانەوە‪ .‬تا ئێستاش‬ ‫وەفد بۆ سەردانی بەغدا پێكنەهێنراوە‪،‬‬

‫چونكە ئەوە بەندە بە‌ئاستی گفتوگۆكان‌و‬ ‫بابەتی گفتوگۆكانەوە‌و هێشتا حكومەتی‬ ‫عێراق ئامادەیی نیشان نەداوە‪ .‬لەهەمو‬ ‫بوارە جیاجیاكاندا ئێمە خەڵكمان هەیە‌و‬ ‫ئامادەی���ن بۆ گفتوگ���ۆ‪ ،‬ئامادەكارییە‬ ‫دەس���توری‌و دارایی‌و یاساییەكانمان بۆ‬ ‫دانوستان كردوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ەاڵم گ���ۆڕان‌و كۆم���ەڵ‬ ‫تاڕادەی���ەك تێبینی���ان هەیە لەس���ەر‬ ‫چۆنیەت���ی چونە ن���او گفتوگۆ لەگەڵ‬ ‫بەغدا‪ ،‬حكوم���ەت چۆن دەڕوانێتە ئەم‬ ‫بابەتە؟‬ ‫دڵش���اد ش���ەهاب‪ :‬ئەوە پەیوەندی‬ ‫بە‌گفتوگۆی نێوان حزبەكانەوە هەیە كە‬ ‫بەردەوامی���ان هەیە‪ .‬ئەوەی پەیوەندی‬ ‫بە‌حكومەت���ەوە هەیە تا ئێس���تا هەمو‬ ‫وەزیری حزب���ەكان لەحكومەتدان جگە‬ ‫لە‌وەزیرەكان���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان‪،‬‬ ‫س���ەرۆك وەزیران‪-‬ی���ش داوای لێكردن‬ ‫بگەڕێنەوە سەر كارەكانیان‪ .‬من بۆخۆم‬ ‫وای نابینم هی���چ هۆكارێك هەبێت بۆ‬ ‫نەگەڕانەوەی���ان‪ .‬م���ن نازان���م حزبێك‬ ‫ئەگەر ئەمڕۆ ئامادەنەبێت شانی خۆی‬ ‫بداتە بەر ئ���ەم بەرپرس���یارێتییە كە‬ ‫هەرێ���م لەبارودۆخێكی نائاس���اییدایە‌و‬ ‫لەبەردەم ئاستەنگی گەورەدایە دەبێت‬ ‫میللەت چاوەڕێی چی لێبكات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ەاڵم ئ���ەوان داوای‬

‫هەڵوەش���اندنەوەی ئ���ەم حكومەتە‌و‬ ‫پێكهێنان���ی حكومەت���ی رزگاری���ی‬ ‫نیشتمانیی دەكەن؟‬ ‫دڵشاد شەهاب‪ :‬ئەم حكومەتە خۆی‬ ‫كاتییە چونكە بۆ ماوەیەكی دیاریكراو‬ ‫تەمەن���ی پەرلەمان���ی كوردس���تان‬ ‫درێژكراوەت���ەوە‪ .‬هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫حكوم���ەت بیانویەك���ی زۆر بێمانایە‪،‬‬ ‫دروس���تكردنی ش���پرزەییەكی دیكەیە‬ ‫لەهەرێم���دا كە هەرێم هیچ پێویس���تی‬ ‫ب���ەو ش���پرزەییە نیی���ە‪ ،‬حكومەتیش‬ ‫ئەگەر هەڵبوەشێتەوە هەر لەو الیەنانە‬ ‫پێكدەهێنرێت���ەوە ك���ە ئێس���تا تێیدا‬ ‫بەشدارن‌و هەر ئەو سیاسەتەشی دەبێت‬ ‫كە ئێستا هەیەتی تەنیا شتێك رەنگە‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬گۆڕینی ناوێك بەناوێكی دیكە‬ ‫دەبێت كە تەسەور ناكەم كێشەی ئەم‬ ‫واڵتە ئ���ەوە بێت‪ .‬ئێم���ە لە‌بارودۆخی‬ ‫ئاساییدا گفتوگۆمان كردوە بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومەت هەشت مانگی خایاندوە‪ ،‬من‬ ‫نازانم لەم بارودۆخ���ەدا بە‌چ پێوەرێك‬ ‫ئێمە هەڵسین سەرلەنوێ ئەم حكومەتە‬ ‫هەڵوەشێنینەوە لەكاتێكدا تەمەنی ئەم‬ ‫حكومەتە هەشت مانگە‪ ،‬لەكاتێكدا ئێمە‬ ‫ئامادەین تەمەنیشی كەمتر بكرێتەوە‌و‬ ‫تەنانەت بكرێت���ە مانگێك‌و پاش ئەوە‬ ‫هەڵبژاردن بكەین‪ .‬بۆیە پێموایە كاتی‬ ‫دۆزینەوەی ئەو جۆرە بیانوانە نییە‪.‬‬

‫هەمو توانا‬ ‫داراییەكانی خۆی‬ ‫بۆ دابینكردنی‬ ‫موچە دەخاتەگەڕ‌و‬ ‫بیر لەهیچ‬ ‫شتێكی دیكە بەر‬ ‫لەدابینكردنی موچە‬ ‫ناكاتەوە‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫‪7‬‬

‫ساڵه‌ ‌ی شۆڕش ‌ی ئۆ‌كتۆبه‌رو بزاڤی‌ چه‌پ له‌كوردستان‬

‫کورد وەک قوربانیی‬ ‫چه‌پ ‌ی کوردستان زیاد له‪ 15‬ساڵه‌ له‌بنبه‌ستدا ده‌ژی‌‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر خۆی‌ تراوماو زه‌برێکی ده‌رونی‌ بو بۆ مێژوی‌ سته‌مكاری‌ "شۆڕش ‌ی ئۆكتۆبه‌ر"‬ ‫ئا‪ :‬لەیال جەمال‬ ‫وه‌لید عومه‌ر‪ ،‬کە نوسەرێکی دیاری رەوتی‬ ‫چەپی نوێ‌و ئه‌ندام ‌ی گروپ ‌ی نێگه‌تیڤە ك ‌ه‬ ‫گروپێك ‌ی فكری ‌ی تیۆرییه‌‪ ،‬لەم گفتوگۆیەی‬ ‫ئاوێنەدا دەڵێت "شۆڕش ‌ی ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫ئاسۆیه‌ك بوو بۆ ئه‌وه‌ی‌ مرۆڤه‌كان هه‌موو‬ ‫ژیانیان به‌كارو كۆیالیه‌تی‌و سته‌می‌ ماد ‌ی‬ ‫نه‌ڕوات‌و داهێنه‌ر بن‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ ،‬چی پێشکەش‬ ‫بەمرۆڤایەتی کرد؟‬ ‫وەلی���د عوم���ەر‪ :‬دی���اره ژم���اره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫س���ه‌رچاوانه‌ی‌ كه‌ باسی‌ ده‌س���كه‌وته‌كان ‌ی‬ ‫شۆڕش ‌ی ئۆكتۆبه‌ریان كردوە‪ ،‬بێ‌شومارن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ وا باش���تر‌ه گۆشه‌یه‌ك ‌ی تر هه‌ڵبژێرین‬ ‫بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی ‌ی ئۆكتۆبه‌ر‌و‬ ‫مرۆڤایه‌تی‌‌و س���ه‌ره‌نجامیش كورد‪ .‬زۆرجار‬ ‫كڵێش���ه‌یه‌ك‌ ال ‌ی خوێنه‌وارانی‌ كورد هه‌یه‌‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ن‪" :‬مرۆڤایه‌تی‌ پێویس���تی‌ به‌ كورد‬ ‫نیه‌‪ ،‬گه‌ر س���به‌ ‌ی له‌خه‌و هه‌س���تیت‌و كورد‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌وی‌ نه‌مابێت‪ ،‬ئ���ه‌وا مرۆڤایه‌ت ‌ی‬ ‫هیچ زه‌ره‌ر‌و زیانێ���ك ناكات"‪ .‬ئه‌م بۆچون ‌ه‬ ‫له‌ڕواڵه‌تدا گاڵته‌ئامێ���زه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناواخندا‬ ‫بۆچونێكی‌ نازانیستییش���ه‌‪ .‬ب���ۆ؟ چونك ‌ه‬ ‫كورد به‌ه���ۆی‌ هه‌لومه‌رجێكی‌ دوورودرێژ ‌ی‬ ‫مێژووی���ی‌‌و سیاس���ییه‌وه‌ بوە ب���ه‌ كورد‌و‬ ‫خه‌ڵكانێكی‌ عه‌جیب‌و غه‌ریب نین بیانخه‌ین ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ زه‌وی‌‌و مێ���ژوەوه‌‪ .‬په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی‬ ‫دووالیه‌ن���ه‌‌و دیاله‌كتیك ‌ی له‌نێ���وان كورد‌و‬ ‫"ئه‌ویت���ر"دا هه‌ب���وە‌و هه‌ی���ه‌‌و گ���ه‌ر كورد‬ ‫له‌مێ���ژووی‌ جیهاندا پێگه‌یه‌ك���ی‌ كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫نه‌بێت ئه‌وه‌ خه‌تاك���ه‌ هه‌مووی‌ له‌كورده‌و‌ه‬ ‫نه‌بوە‪ .‬كاتێك نه‌ته‌وه‌یه‌ك ده‌چه‌وسێته‌وه‌‌و‬ ‫گه‌شه‌ی‌ پێویس���ت ناكات‪ ،‬ته‌عبیر‌ه له‌وه‌ ‌ی‬ ‫چه‌وس���ێنه‌رێك هه‌ی���ه‌‌و ئ���ه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ ‌ی‬ ‫چه‌وس���اندوەته‌وه‌‪ .‬ویس���تم بڵێم‪ ،‬شۆڕش ‌ی‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر ئاس���ۆیه‌كی‌ تاز‌ه بوو كه‌ خه‌بات ‌ی‬ ‫گه‌الن���ی‌ چه‌وس���اوه‌ی‌ خێراتر ك���رده‌وه‌‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی عه‌مه‌ل���ی‌ "ماف���ی‌ چاره‌ ‌ی‬ ‫خۆنوس���ین"ـی‌ هێنایه‌ ناو مێ���ژوەوه‌‪ .‬ال ‌ی‬ ‫سه‌رانی‌ ش���ۆڕش هیچ گه‌لێك زیاده‌ نه‌بوو‬ ‫له‌س���ه‌ر زه‌وی‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ هه‌لومه‌رجێك ‌ی‬ ‫مێژوویی‌‌و سته‌می‌ ئیمپریالیستی‌ بوو گه‌الن ‌ی‬ ‫داپڵۆس���یبوو‌و ده‌ب���وو تازوە ئ���ازاد ببن‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ كه‌م دوا ‌ی سه‌ركه‌وتنی‌ شۆڕش‪،‬‬ ‫حكومه‌تی‌ نوێ بانگه‌وازێك به‌ ڕووی‌ گه‌الن ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌‌و خۆرهه‌اڵت���دا باڵوده‌كات���ه‌وه‌و‬ ‫باس���ی‌ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات كه‌ دنیایه‌ك���ی‌ تاز‌ه‬ ‫هاتۆته‌ئاراوه‌‪ .‬دنیای���ه‌ك كه‌ هی‌ خه‌ڵكان ‌ی‬ ‫ڕه‌نجده‌ر‌و گه‌النی‌ ئ���ازاده‌‪ .‬له‌م بانگه‌وازه‌دا‬ ‫باس له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌ی ئه‌و ڕێكه‌وتننامان ‌ه‬ ‫ده‌كرێت ك ‌ه ڕووسیا ‌ی پێشوو‌ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫ئیمپریالیس���تییه‌ ئه‌وروپییه‌كان���دا ئیمزا ‌ی‬ ‫كردبوو ب���ۆ داگیركردن ‌ی خاكی‌ واڵتانی‌ تر‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌ده‌رسه‌ فه‌لسه‌فییه‌كانی‌ شۆڕش ‌ی‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر هه‌ر ئه‌م��� ‌ه بوو كه‌ هیچ مرۆڤێك‬ ‫له‌ویت���ر كه‌مت���ر‌و زیاتر نی���ه‌‪ .‬هیچ گه‌لێك‬ ‫‌وه كه‌ڵه‌كه‌بون ‌ی‬ ‫له‌ویتر كه‌متر‌و زیاتر نیه‌‪ .‬ئه ‌‌‬ ‫چه‌نده���ه‌زار س���اڵه‌ی‌ مێژوە ك���ه‌ یه‌كێك ‌ی‬ ‫كردوە ب ‌ه چه‌وس���ێنه‌ر‌و یه‌كێش ده‌كات ب ‌ه‬ ‫چه‌وس���اوه‌‪ .‬ئاالن بادیۆ‪ ،‬فه‌یله‌سوفی‌ چه‌پ‬ ‫ئه‌مس���اڵ له‌یادی‌ سه‌دس���اڵه‌ ‌ی شۆڕش��� ‌ی‬ ‫ئۆكتۆبه‌ردا باس���ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كرد ك ‌ه له‌دوا ‌ی‬ ‫شۆڕش���ی‌ چاخی‌ به‌ردینی‌ ن���وێ‌وه‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫یه‌ك شۆڕشی‌ ڕاسته‌قینه‌‌و بنه‌ڕه‌تی‌ هه‌بووه‬ ‫‌ك ‌ه شۆڕش ‌ی ئۆكتۆبه‌ره‌‪ .‬واته‌ گه‌ر له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫‪ 200‬هه‌زار ساڵدا دووشۆڕشی‌ چاره‌نووسساز‬ ‫له‌مێ���ژووی‌ مرۆڤ���دا كرابێت ئ���ه‌وا یه‌كیان‬ ‫ئۆكتۆبه‌ره‌‪ .‬خه‌ون‌و ناوه‌ڕۆكی‌ شۆڕش���ه‌كه‪،‬‬ ‫درووس���تكردنی‌ مرۆڤێكی‌ ت���ه‌واو تاز‌ه بوو‬ ‫له‌مێ���ژوودا كه‌ نه‌ك هه‌ر ل���ه‌ڕووی‌ ماده‌و‌ه‬ ‫نه‌چه‌وسێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕوو ‌ی‌مه‌عنه‌ویات‌و‬ ‫به‌ها‌و مۆراڵیش���ه‌وه‌ نه‌چه‌و‌سێته‌وه‪ .‬دیار‌ه‬ ‫خه‌ونه‌كانی‌ شۆڕش زۆر له‌و مێژوە گه‌وره‌تر‬ ‫بون ك ‌ه تێ ‌ی كه‌وت‌‪ .‬لێره‌شه‌وه‌یه‌ كه‌ پرس ‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌ بۆ كوردس���تان ڕه‌هه‌ندێك ‌ی‬ ‫فه‌لسه‌فی ‌ی هه‌یه‌‌و داننانه‌ به‌وه‌دا كه‌ مرۆڤ ‌ی‬ ‫كورد له‌هیچ مرۆڤێك ‌ی تر كه‌متر‌و زیاتر نیه‌و‬ ‫ده‌توانێت به‌ش���دار ‌ی له‌میراتی‌ مرۆڤایه‌تیدا‬ ‫بكات‌‪ .‬سه‌ره‌ڕا ‌ی چه‌وساندنه‌وه‌ی‌ ناوخۆیی‌‌و‬ ‫سیاسه‌ت ‌ی چه‌وت ‌ی ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ كورد‪،‬‬ ‫مرۆڤی‌ ك���ورد ئه‌و ئیمكانه‌ی‌ تیای ‌ه داهێنه‌ر‬ ‫بێت‪ .‬گه‌ر ڕێ له‌داهێن���ان بگیرێت‪ ،‬ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫وزه‌كه‌ پێچه‌وان ‌ه ببێته‌وه‌‌و سه‌ربكێشێت بۆ‬ ‫فاشیزمی‌ سیاسی‌‌و كه‌لتوری‌‌و هتد‪ .‬ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫ئاس���ۆیه‌ك بوو بۆ ئه‌وه‌ی‌ مرۆڤه‌كان هه‌موو‬

‫ژیانیان به‌ كار‌و كۆیالیه‌تی‌‌و س���ته‌می‌ ماد ‌ی‬ ‫نه‌ڕوات‪‌،‬و داهێنه‌ر بن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەلش���ەفیەکان چەوساندنەوەی‬ ‫چینایەت���ی بەئاس���تێک کۆتای���ی پێدێنن‪،‬‬ ‫چەوساندنەوەی ئایدۆلۆژی دەستپێدەکەن‪،‬‬ ‫نەیارانی ش���ۆڕش لەناودەبەن‪ ،‬شۆڕش���ی‬ ‫ئۆکتۆبەریش ناتوانێت کۆتایی بەستەمکاری‬ ‫بێنێ���ت‪ ،‬ئای���ا خاڵی الوازی ش���ۆڕش هەر‬ ‫لێرەدا نەبو؟‬ ‫وەلید عومەر‪ :‬دوای‌ ش���ۆڕش كۆمه‌ڵێك‬ ‫بڕیاردرا‪ ،‬كه‌ به‌نیس���به‌ت مێژووی‌ مرۆڤه‌و‌ه‬ ‫له‌"بڕیار" زیاتر ب���ون‪ .‬بۆنمونه‌‪ ،‬جیاوازی ‌ی‬ ‫ڕه‌گ���ه‌زی‌ هه‌ڵگیرا‪ ،‬س���ته‌می‌ س���ه‌ر ژنان‬ ‫به‌هۆ ‌ی كۆمه‌ڵێك ڕێ‌و ش���وێنی‌ یاس���ایی‌‌و‬ ‫ئه‌منییه‌و‌ه البرا‪ ،‬مافی‌ له‌باربردنی‌ كۆرپه‌ل ‌ه‬ ‫درا‪ ،‬ماف���ی‌ هاوڕه‌گه‌زبازه‌كان درا(كه‌ پێش‬ ‫هه‌م���وو ئه‌وروپ���ا جێگیرك���را)‪ ،‬كاروبار ‌ی‬ ‫كه‌مینه‌كان درایه‌وه‌ ده‌س���تی‌ خۆیان‌و هتد‪.‬‬ ‫شۆڕش له‌ماوه‌یه‌كی‌ كورتدا‪ ،‬تا ئه‌و كاته‌ ‌ی‬ ‫لینی���ن خۆی‌ ماب���و‪ ،‬گه‌لێك ده‌س���كه‌وت ‌ی‬ ‫گرنگی‌ هه‌بوو‪ .‬به‌اڵم ئه‌و دۆخه‌ س���ه‌خته‌ش‬ ‫ك���ه‌ یه‌كس���ه‌ر دوای‌ ش���ۆڕش یه‌خ���ه‌ ‌ی‬ ‫به‌لش���ه‌فیكه‌كانی‌ گرت‪ ،‬ئامانجه‌ خێراكان ‌ی‬ ‫شۆڕشی‌ خاوكرده‌وه‌‌و پاش مردن ‌ی لینینیش‬ ‫كۆمه‌ڵێك هه‌ڵه‌ ‌ی تر كرا ك ‌ه لێره‌دا بوار نی ‌ه‬ ‫باس��� ‌ی بكه‌ین‪ .‬پاش شۆڕش شه‌ڕی‌ ناوخۆ‬ ‫ڕوویدا‌و ده‌وڵه‌تانی‌ ئیمپریالیست ده‌یانویست‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ هه‌ندێك پاش���ماوه‌ی‌ قه‌یس���ه‌ر‌و‬ ‫جووتی���ار‌ه ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ ناڕازییه‌كان���ه‌و‌ه‬ ‫شۆڕش���ه‌كه‌ له‌بار ببه‌ن‪ .‬ئه‌ڵمانیا به‌شێك ‌ی‬ ‫زۆر له‌خاك ‌ی ڕووسیای‌ داگیركرد‪ .‬ڕووبه‌رێك ‌ی‬ ‫بچوك به‌ده‌ست به‌لشه‌فییه‌كانه‌وه‌ مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆ خه‌ڵكی‌ بۆ ماوه‌یه‌ك برس ‌ی‬ ‫ك���رد‪ ،‬خزمه‌تگوزاریی���ه‌كان الواز ب���ون‪،‬‬ ‫خۆپیش���اندان‌و مانگرتن‌و ئاژاو‌ه ته‌شه‌نه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ندبوو‪ .‬هه‌موو ئه‌مانه‌ وایك���رد لینین‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك���ی‌ ئابوریی‌ نوێ دانێت‌و كه‌مێك‬ ‫پاشه‌كش��� ‌ه له‌درووش���مه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كان ‌ی‬ ‫ش���ۆڕش ب���كات‌و هه‌رچۆنێك ب���وە خه‌ڵك‬ ‫له‌قاتوق���ڕی‌ ڕزگاربكات‪ .‬بۆی���ه‌ به‌ر له‌وه‌ ‌ی‬ ‫باسی‌ ئه‌و‌ه بكه‌ین ك ‌ه ئۆكتۆبه‌ر كۆتایی‌ ب ‌ه‬ ‫سته‌م هێناوه‌ یان نا‪ ،‬ئه‌وا‌ ده‌توانین باس ‌ی‬ ‫ئه‌و سته‌مه‌ س���ه‌پێنراو‌ه بكه‌ین كه‌ به‌سه‌ر‬ ‫به‌لشه‌فییه‌كان‌و ئه‌زمونه‌ تازه‌كه‌دا هاتبوو‪.‬‬ ‫ئۆكتۆبه‌ر خۆی‌ تراوما‌و زه‌ربه‌یه‌كی‌ ده‌رون ‌ی‬ ‫بوو بۆ مێژوو ‌ی سته‌مكاری‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬لە‌یادی سەدس���اڵەی شۆڕش���ی‬ ‫ئۆکتۆب���ەردا زۆر وەرگێڕدراو‌و نوس���ینتان‬ ‫باڵوکردۆتەوە‪ ،‬هەندێک لەهاوڕێکانتان دەڵێن‬ ‫ئێمە بەلشەفی‌و لینینیی ئەمڕۆین‪ ،‬خەباتی‬ ‫سۆس���یالیزم بەردەوامی پێ دەدەین‪ ،‬لەم‬ ‫سیاقەدا‪ ،‬چەپی نوێ چیه‌‌و کێن؟‬ ‫وەلید عومەر‪ :‬نازانم چه‌پ ‌ی نوێ تاچه‌ند‬ ‫ناوێكی‌ ده‌قیق���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم جوواڵنه‌وه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تی���ۆری‌‌و فیكر ‌ی له‌م دوو س���ێ س���اڵه‌ ‌ی‬ ‫ڕابردوودا هه‌بوە‌و درێژه‌ ‌ی هه‌یه‌ ك ‌ه داكۆك ‌ی‬ ‫له‌نه‌ریت���ی‌ چ���ه‌پ ده‌كات‪ .‬نه‌ری���ت وات���ه‬ ‫‌ش���كردنی ڕوانگه‌یه‌ك ‌ی هه‌مه‌الیه‌نه‌ ‌ی‬ ‫‌‌‬ ‫پێشكه‬ ‫فیكری‌‌و سیاس���ی‌‌و ئابوری‌‌و هتد له‌س���ه‌ر‬ ‫كۆی‌ كێش���ه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵگا‌و مێ���ژوو‪ .‬به‌م‬ ‫پێی ‌ه چه‌پی‌ نوێ ناو ‌ی نه‌وه‌یه‌ك ‌ی نوێیه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت تێڕوانین���ی‌ چه‌پگه‌رایانه‌ی‌ خۆ ‌ی‬ ‫بۆ دیارده‌كانی‌ كۆمه‌ڵ���گا بخاته‌ڕوو‌و كار ‌ی‬ ‫بۆ بكات‪ .‬چه‌پی‌ نوێ‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ دژ ‌ی‬ ‫ئه‌و گوتار‌ه ڕۆشنبیرییه‌ زاڵه‌ كارده‌كات ك ‌ه‬ ‫گوتار‌و زمانی‌ چه‌پی‌ سه‌ركوتكردوە(گه‌رچ ‌ی‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ڕیاكارانه‌ س���ودی‌ له‌نه‌ریت ‌ی‬ ‫چه‌پ وه‌رگرت���وە‌و تێكه‌ڵ به‌ گوتاری‌ خۆ ‌ی‬ ‫كردوە)‪ .‬پاشان دژ به‌و سیاسه‌ته‌ چه‌وسێنه‌ر‌ه‬ ‫كارده‌كات ك��� ‌ه مێژوەكه‌ی‌ بۆ پێش ڕاپه‌ڕین‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش س���ه‌ره‌تا به‌ كار ‌ی‬ ‫تی���ۆری‌‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ژزمونی‌ گوتار ‌ی‬ ‫چه‌پ ئه‌نجامده‌درێت‪ .‬سیاس���ه‌تی‌ كوردی‌‪،‬‬ ‫سیاسه‌تێك ‌ی بێ‌ئاسۆ بوە‌و تاك ‌ه هه‌وڵیش ‌ی‬ ‫ب���ۆ ده‌ربازبون بوە له‌"ئه‌ویت���ری‌ بێگانه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بێ‌فیكرییه‌ واده‌كات پ���اش ڕاپه‌ڕین‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ "خۆماڵ���ی‌"‪ ،‬هی���چ مه‌بده‌ئێك‬ ‫نامێنێته‌و‌ه ده‌س���ت ‌ی پێوه‌بگرن‌و كاری‌ بۆ‬ ‫بكه‌ن جگه‌ له‌دزی‌‌و تااڵنكاری‌‌و ئیهمالكردن ‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك‪ .‬بۆیه‌ ه���ه‌ر چه‌پێكی‌ ن���وێ‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫مانای���ه‌ك له‌ماناكان‪ ،‬ه���ه‌وڵ‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ ڕزگاركردنی‌ سیاس���ه‌تی‌ باوی‌ كوردی‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ ئه‌م ڕزگاركردن��� ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ‌ حه‌فت���اكان‪ .‬مه‌به‌س���ت له‌حه‌فتاكان‪،‬‬ ‫چركه‌ساتی‌ ش���ه‌هید ئارامه‌‪ .‬شه‌هید ئارام‪،‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ هه‌ر س���ه‌رنجێك‪ ،‬س���ه‌ره‌تا ‌ی‬ ‫ده‌ركه‌وتن��� ‌ی ئاس���ۆیه‌كی‌ تازه‌ ب���وو به‌اڵم‬

‫وەلید عومەر‬

‫چه‌پی‌ نوێ پێویست ‌ی‬ ‫به‌جێخستنی‌ تیۆری‌‬ ‫نوێ‌و ڕوانین ‌ی‬ ‫نوێیه‌‌‪ .‬مێژو ‌ی باشور‬ ‫تێكڕا به‌ده‌ست‬ ‫نه‌بونی‌ تیۆرێك ‌ی‬ ‫فیكر‌و زانستییه‌و‌ه‬ ‫نااڵندویه‌تی‌ چه‌پیش‬ ‫له‌م كۆمه‌ڵگایه‌دا‬ ‫هه‌میش ‌ه‬ ‫له‌به‌دحاڵیبونێك ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیدا ژیاوه‌‬ ‫كپكرا‪ .‬واڵته‌ر بنیامین فه‌یله‌س���وف ‌ی چه‌پ‪،‬‬ ‫باسی‌ ئه‌و سات ‌ه سه‌ركوتكراوانه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌ڕابردوودا ه ‌هن‌و ده‌بێت ڕزگاریان بكه‌ین‪.‬‬ ‫شه‌هیدئارام خۆی‌ ن ‌ه تیۆریستێكی‌ گه‌وره‌ بو‪،‬‬ ‫نه‌ كه‌سێكی‌ جه‌ماوه‌رییش؛ به‌اڵم ته‌عبیر ‌ی‬ ‫له‌دابڕانێك ده‌كرد له‌مێ���ژوو ‌ی هاوچه‌رخدا‬ ‫ك ‌ه زوو س���ه‌ركوتكرا‪ .‬چه‌پی‌ نوێ(یان هه‌ر‬ ‫ڕه‌وتێكی‌ نوێی‌ ڕادیكاڵ) له‌س���ه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫توخم وه‌س���تاو‌ه وه‌ك‪ :‬ش���وێن‌كاتی‌ نوێ‪،‬‬ ‫ڕوانین‌و تیۆری‌ نوێ‪ ،‬كێش���ه‌ی‌ نوێ‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م جیلێكدای���ن ك ‌ه له‌س���ه‌رد‌هم‌و‬ ‫كاتێك���ی‌ نوێدا ده‌ژی‌‌و هاوكات له‌ش���وێن ‌ی‬ ‫نوێش���دا ده‌ژی‌(به‌هۆی‌ ف���ه‌زای‌ مه‌جازی‌‌و‬ ‫ئه‌نته‌رنێ���ت‌و جیهانگی���ر‌و س���ه‌فه‌ره‌وه‌)؛‬ ‫پێویستی‌ ب ‌ه ڕوانین‌و تیۆری‌ نوێشه‌‌و چیتر‬ ‫به‌ه���ۆ ‌ی چه‌مكی‌ ته‌قلیدی���ی‌ "كرێكار"ـه‌و‌ه‬ ‫پێناسه‌ناكرێت‪ .‬چونك ‌ه زۆرینه‌ی‌ خوێندكار‌و‬ ‫خ���اوه‌ن بڕوانامه‌یه‌‌و ئه‌م ‌ه بۆ هه‌موو جیهان‬ ‫ڕاس���ته‌‌و له‌ناوه‌ڕاستی‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیست بۆ‬ ‫دواوه‌ ڕێژه‌ی‌ خه‌ڵك���ی‌ خوێنه‌وار له‌جیهاندا‬ ‫زیادده‌كات‌و هه‌ر ئه‌مانیش���ن كه‌ س���یما ‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیی‌ چه‌وس���اوه‌كانن‪ .‬كێشه‌ی‌ تازه‌‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجی‌ ت���ازه‌ش‪ ،‬بكه‌ری‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫شۆڕشگێڕ تازه‌ده‌كاته‌وه‌‌و تازه‌بونه‌وه‌ ته‌نیا‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ ئیرادی ‌ی ڕووت نیه‌‪ .‬گه‌نجێك ‌ی‬ ‫ك���ورد له‌ئێس���تادا‬ ‫ها و اڵ تییه‌ك���ی‌‬ ‫جیها نیی���ه‌و‬ ‫تـــــــه‌نیا‬ ‫بـــه‌ه���ۆ ی‌‬ ‫د ر و و ش���مه‌‬ ‫ته‌قلید ییه‌كا ن���ی‌‬ ‫چه‌پ ‌ی كۆنه‌وه‌ ناتوانێت‬ ‫خۆ ‌ی ببه‌ستێتبه‌ ئایدیا ‌ی‬ ‫چه‌په‌وه‌‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬چەپ���ی ن���وێ‬ ‫پرۆژەیان چیە ب���ۆ کۆمەڵگەی‬ ‫کوردی؟‬ ‫وەلید عومەر‪ :‬چه‌پی‌ نوێ كه‌سێك‌و‬ ‫دووان‪ ،‬ی���ان گرووپێك‌و دووان ناگرێته‌و‌ه‬ ‫تا بێین‌و پرۆژه‌كه‌ ‌ی باس���بكه‌ین‪ .‬ده‌ش���ێت‬ ‫له‌ژێر ناو ‌ی چه‌پی‌ نوێدا‪ ،‬نه‌وه‌یه‌كی‌ جیاواز‬ ‫كارب���كات‪ .‬ئـــــــــ���ه‌م نه‌وه‌یه‌ش چه‌ندین‬

‫پرۆژه‌‌و كارنامه‌ی‌ جی���اواز ‌ی هه‌بێت‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫گرنگ ‌ه ك ‌ه چه‌پی‌ نوێ ته‌نیا له‌كایه‌ ‌ی فیكردا‬ ‫نه‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو بڕوات ‌ه ناو كایه‌كانی‌ تر ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ وه‌ك هونه‌ر‌و ئه‌د‌هب‌و په‌روه‌رده‌‌و‬ ‫هت���ده‌وه‌‪ .‬چونك ‌ه كۆمه‌ڵ���گا پێكهاته‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ئاڵۆز‌و پێكداچ���وە له‌ژماره‌یه‌كی‌ زۆر كایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌م كایانه‌ش ڕاسته‌وخۆ بێت یان‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ‪ ،‬كاریگه‌رییان له‌سه‌ر كایه‌كان ‌ی‬ ‫تر هه‌یه‌‪ .‬بۆنمونه‌ كاتێ���ك هونه‌رمه‌ندێك ‌ی‬ ‫كورد قس���ه‌ده‌كات‪ ،‬زمانی‌ پڕه‌ له‌وش���ه‌ ‌ی‬ ‫دین���ی‌‌و چینایه‌تی‌‪ .‬واته‌ هون���ه‌ری‌ كورد ‌ی‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ عه‌قڵیه‌ت��� ‌ه چینایه‌تییه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫به‌ره‌و عه‌قڵیه‌تێك ‌ی یه‌كسانیخواز‌و چه‌پگه‌را‬ ‫ئاراس���ته‌بكات‪ .‬هونه‌رمه‌ندی���ش هه‌یه‌ پڕ‌ه‬ ‫له‌ژێست‌و نمایش���ی‌ بۆرژوازییانه‌‪ .‬یان گه‌ر‬ ‫س���ه‌یری‌ پ���ه‌روه‌رد‌ه بكه‌ی���ت‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫له‌جۆره‌كان درێژكراوه‌ ‌ی خێزانه‌‪ .‬خێزانیش‬ ‫ده‌زگایه‌ك���ی‌ س���ه‌ركوتكار‌و چینایه‌تیی���ه‌و‬ ‫ب���اوك یان ب���را چین ‌ه چه‌وس���ێنه‌ره‌كه‌ن‌‪.‬‬ ‫كاتێكی���ش حكومه‌ت ده‌یه‌وێت پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌وفێرك���ردن‌ بگۆڕێ���ت‪ ،‬په‌ن���ا بۆ‬ ‫كه‌رتی‌ تایب���ه‌ت ده‌بات‌و خوێن���دن ئه‌هل ‌ی‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش دیس���ان تۆخكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫چینایه‌تیی���ه‌‪ ،‬چینێكی‌ پ���اره‌دار ده‌توانن‬ ‫بخوێن���ن‌و چینێكیش ناتوان���ن‪ .‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه‬ ‫ل���ه‌و هه‌ڵس���وكه‌وت‌و بیركردنه‌وه‌ی���ه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫خوێندكارێك��� ‌ی قوتابخانه‌یه‌ك���ی‌ ئه‌هل��� ‌ی‬ ‫وه‌ریده‌گرێ���ت‪ ،‬پڕده‌بێت���ه‌و‌ه له‌ك���ۆدی‌‬ ‫چینایه‌تی‌‌و س���تایلی‌ جیاجی���ای‌ ژیان ك ‌ه‬ ‫سیسته‌می‌ بااڵده‌ست قبوڵیه‌تی‌‪ .‬ئیشكردن‬ ‫له‌سه‌ر كه‌رت ‌ی تایبه‌ت‪ ،‬ده‌كرێت یه‌كێك بێت‬ ‫له‌پرۆژه‌كانی‌ چه‌پی‌ نوێ(گه‌رچی‌ پێش���تر‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ نوس���ین‌و نامیلكه‌و‌ه باسه‌كه‌مان‬ ‫ورووژاندوە)‪ .‬كه‌رتی‌ تایبه‌ت كه‌ شكس���ت ‌ی‬ ‫كه‌رتی‌ گش���تی‌ ده‌رده‌خ���ات‪ ،‬ژیانی‌ خه‌ڵك‬ ‫قورس���ترده‌كات‪ .‬چونكه‌ ده‌بێت ڕاسته‌وخۆ‬ ‫هه‌م���وو خزمه‌تگوزارییه‌كان���ی‌ خوێن���دن‌و‬ ‫كاره‌با‌و ئ���او‌و هاتوچۆ‌و زۆر ش���تی‌ تریش‬ ‫بكڕیت‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ‪ ،‬چه‌پی‌ نوێ ناویكی‌ لێكدراو‌ه‬ ‫بۆ جیلێكی‌ ڕه‌خنه‌گر‌و به‌ره‌نگار ك ‌ه ناكۆكی ‌ی‬ ‫جدی ‌ی له‌گه‌ڵ نوخبه‌ی‌ سیاسی‌‌و ڕۆشنبیری ‌ی‬ ‫كۆنه‌پارێزدا هه‌ی ‌ه نه‌ك چه‌پ خۆیدا‪ .‬چه‌پ ‌ی‬ ‫نوێ پێویس���ت ‌ی به‌جێخستنی‌ تیۆری‌ نوێ‌و‬ ‫ڕوانین��� ‌ی نوێیه‌‌‪ .‬مێ���ژووی‌ باش���ور تێكڕا‬ ‫به‌ده‌ست نه‌بون ‌ی تیۆرێكی‌ فیكر‌و زانستییه‌و‌ه‬ ‫نااڵندوویه‌تی‌‪ .‬چه‌پیش ل���ه‌م كۆمه‌ڵگایه‌دا‬ ‫هه‌میش���ه‌ له‌به‌دحاڵیبونێك ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییدا‬ ‫ژیاوه‌‌و كۆمه‌ڵگا ده‌رفه‌ت ‌ی بۆ ڕێكنه‌كه‌وتوە‬ ‫تێبگات چه‌پ چیه‌‌و چی ‌ی ده‌وێت‪ .‬بۆی ‌ه هه‌ر‬ ‫چه‌پێكی‌ نوێ‪ ،‬ده‌بێت ئیش له‌سه‌ر البردن ‌ی‬ ‫ئه‌م به‌دحاڵیبون ‌ه بكات‌و چه‌پ له‌و غوربه‌ت ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌ بێنێت���ه‌ده‌رێ‪ .‬چه‌پ ‌ی نوێ‬ ‫نابێت ته‌نیا كه‌ناڵ ‌ی سیاسه‌ت بگرێته‌به‌ر بۆ‬ ‫كاركردن‪ ،‬به‌ڵكو پێویسته‌ كۆی‌ پرسه‌كان ‌ی‬ ‫س���ه‌رده‌م له‌خۆیدا كۆبكاته‌وه‌‌و سه‌رخان ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ پێ بگۆڕێ���ت‪ .‬كۆمه‌ڵگا ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ته‌نی���ا چه‌وس���انه‌وه‌ی‌ ئابوری��� ‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬به‌ڵك���و چه‌وس���انه‌وه‌ی‌ كه‌لتوری‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییش��� ‌ی له‌سه‌ره‌‪ .‬ڕزگاریی‌ ڕێژه‌ی ‌ی‬ ‫ئابوری‌ چیتر ڕزگاریی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی ‌ی به‌دواو‌ه‬ ‫نی��� ‌ه ك ‌ه چه‌پی‌ كالس���یك ئیدیعای‌ ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ده‌ش���ێت پێچه‌وانه‌كه‌ش���ی‌ ڕاس���ت‬ ‫ده‌رچێت‪ .‬بۆنمونه‌ س���ااڵنێك پێش قه‌یران ‌ه‬ ‫ئابورییه‌ك���ه‌ی‌ كوردس���تان‪ ،‬دۆخی‌ مادی ‌ی‬ ‫خه‌ڵك باش���ر بوو؛ به‌اڵم ئه‌م���ه‌ وایكردبوو‬ ‫كۆمه‌ڵێك نه‌ریتی‌ كۆنه‌پارێزان ‌ه گه‌شه‌بكات‬ ‫وه‌ك‪ :‬به‌ش���وودانی‌ كچی‌ من���اڵ‪ ،‬فره‌ژنی‌‪،‬‬ ‫به‌رخۆری‌‌و كااڵپه‌رستی‌‌و هتد‪.‬‬ ‫به‌كورت���ی‌‪ ،‬وه‌ك پ���رۆژه‌ ‌ی هه‌نوكه‌یی‌‪،‬‬ ‫پێده‌چێت به‌م نزیكانه‌ گۆڤارێكی‌ گشتگیر‌و‬ ‫نیمچه‌‪-‬ژۆرنالیس���ت ‌ی به‌ناو ‌ی (چه‌پ ‌ی نوێ)‬ ‫و‌ه ده‌ركه‌ی���ن‌و زۆرترین ده‌نگ‌و وزه‌ی‌ نوێ‬ ‫له‌خۆبگرێ���ت‌و كه‌م‌ك���ه‌م‬ ‫ڕ و ا نینه‌كــــــا نم���ا ن‬ ‫به‌ن���او كۆمه‌ڵ���گادا‬ ‫په‌خشبكه‌ینه‌وه‌‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫سات محه‌مه‌د‬ ‫ك���ه‌م نین ژم���اره‌ی‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫سه‌رس���امییان به‌شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر‌و چه‌پ‬ ‫بونی���ان‪ ،‬یاخود ته‌واوكردن���ی‌ خوێندنیان‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ س���ۆڤیه‌تی‌ جاران‪ ،‬وایلێكردون‬ ‫به‌جۆرێ���ك له‌"پیرۆز"ییه‌وه‌ له‌و شۆڕش���ه‌‬ ‫بڕوان���ن ك���ه‌ ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ جگ���ه‌‬ ‫له‌كاره‌س���ات‌و ماڵوێرانی‌ هیچی‌ دیكه‌ی‌ بۆ‬ ‫كورد له‌گه‌ڵ‌ خۆی‌ هه‌ڵنه‌گرتبو‪.‬‬ ‫سه‌ده‌ی‌ بیسته‌م زۆر روداوی‌ گه‌وره‌و زۆر‬ ‫روداوی‌ هه‌ژێنه‌ری‌ به‌خۆیه‌وه‌ بینیوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هیچیان به‌شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر به‌راورد ناكرێن‪،‬‬ ‫له‌روی‌ قواڵیی‌ كاریگه‌ریی‌‌و لێكه‌وته‌كانیه‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر دیاریكردنی‌ چاره‌نوس���ی‌ گه‌الن‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ان‪ ،‬ئ���ه‌و گولالنه‌ی‌ له‌زریپۆش���ی‌‬ ‫"به‌ره‌به‌یان"ه‌وه‌ له‌‪25‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ری‌ ‪1917‬‬ ‫ته‌قێندران‪ ،‬هه‌ڵهاتن���ی‌ جیهانیه‌كی‌ نوێیان‬ ‫راگه‌یاند‪.‬‬ ‫"كه‌مال مه‌زهه‌ر"ی‌ مێژونوس���ی‌ ناودارو‬ ‫چه‌ندین كه‌سایه‌تی‌ دیكه‌ی‌ ناسراوی‌ ره‌وتی‌‬ ‫چه‌پی‌ كورد‪ ،‬به‌درێژایی‌ ده‌یان ساڵه‌ باس‬ ‫له‌خێرو به‌ره‌كه‌تی‌ ئه‌م شۆڕش���ه‌ بۆ كورد‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌ڕاس���تیدا خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پێش���هاتانه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌رزی‌ واقیع‬ ‫له‌وه‌رچه‌رخانه‌ مێژووییه‌كانی‌ پاش جه‌نگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ جیهانیدا رویاندا‪ ،‬ته‌واو پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پێهه‌ڵدان‌و بۆچونانه‌ ده‌سه‌لمێنن‪.‬‬ ‫حه‌سه‌نی‌ ته‌قی‌ زاده‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫ئێرانی‌ س���ه‌رده‌می‌ محه‌مه‌د ره‌زاش���ا‪ ،‬كه‌‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دارێكی‌ دنیادیده‌‌و به‌ش���ێكی‌‬ ‫زۆری‌ ژیانی‌ له‌كاری‌ سیاسیدا به‌سه‌ربردبو‪،‬‬ ‫ب���ه‌رۆژگاری‌ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ریش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وته‌یه‌كی‌ به‌ناویانگی‌ سه‌باره‌ت به‌شۆڕشی‌‬ ‫ئۆكتۆب���ه‌ر هه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌ وتویه‌ت���ی‌ "ئه‌گه‌ر‬ ‫شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر روینه‌دایه‌ ره‌نگه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫نه‌ئێران بونی‌ هه‌بوایه‌و نه‌توركیاش"‪.‬‬ ‫ئه‌م قسه‌یه‌ راستییه‌كی‌ حاشا هه‌ڵنه‌گره‌‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌رنجدان له‌وه‌ی‌ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫زیاد له‌هه‌ر ش���وێنێكی‌ دیكه‌ی‌ دنیا زوتر‌و‬ ‫كاریگه‌ری���ی‌ له‌س���ه‌ر ره‌وت���ی‌ روداوه‌كانی‌‬ ‫دراوس���ێكانی‌ روس���یا به‌جهێش���ت‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫ئێران‌و توركیا دو دراوس���ێی‌ ره‌زا قورسی‌‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی‌ بنه‌ماڵ���ه‌ی‌ رۆمانۆف بون‪،‬‬ ‫ئه‌م س���ێ‌ واڵته‌ رۆژگارێك���ی‌ پڕ له‌جه‌نگ‌و‬ ‫خوێنڕش���تن‌و ناكۆكییان له‌دوای‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫به‌جێهێشتبو‪ ،‬به‌اڵم كه‌ به‌لشه‌فیكه‌كان هاتن‬ ‫ئاسۆیه‌كی‌ نوێیان به‌روی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ تورك‌و ئێرانیه‌كاندا كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫چل رۆژ پاش شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر‪ ،‬لینین‬ ‫په‌یامێكی‌ ئاڕاسته‌ی‌ موسڵمانانی‌ رۆژهه‌اڵت‬ ‫كردو له‌په‌یامه‌كه‌ی���دا گرنگییه‌كی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫دابو به‌ئێرانی‌‌و توركه‌كان‪ ،‬روس���یای‌ پاش‬ ‫شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر به‌ئاڕاسته‌یه‌ك كاری‌ كرد‬ ‫كه‌ بوه‌ فاكت���ه‌ری‌ مانه‌وه‌ی‌ ئێران‌و توركیا‬ ‫به‌م چوارچێوه‌و سنورانه‌ی‌ ئێستایانه‌وه‌‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا كه‌م���ال‌و ره‌زاش���ا له‌قۆناغی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ هاتنه‌ سه‌ركاریاندا په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫دۆس���تایانه‌یان له‌گه‌ڵ‌ روسیای‌ به‌لشیفیكدا‬ ‫دروس���تكرد‪ ،‬لینین بایه‌خی‌ ته‌واوی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌ربڕی‌ بۆ پاراس���تنی‌ یه‌كپارچه‌یی‌ خاكی‌‬ ‫ئه‌و دو واڵته‌و رزگاركردنیان له‌كه‌رتكردن‌و‬ ‫دابه‌شبون‪.‬‬ ‫به‌لش���ه‌فیكه‌كان جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌‬ ‫رێككه‌وتننام���ه‌ی‌ ‪1907‬ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫به‌دابه‌شكردنی‌ ئێرانیان به‌سه‌ر دو ناوچه‌ی‌‬ ‫نفوزی‌ روسیا‌و به‌ریتانیادا هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ش���وباتی‌ ‪1921‬یش���دا رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫دۆستایه‌تییان له‌گه‌ڵ‌ ئی‌ه‌ واڵته‌ مۆركرد‪،‬‬ ‫كه‌ ره‌زا ش���ای‌ پشتئه‌ستور كرد بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند ساڵێكی‌ كه‌مدا سه‌رتاسه‌ری‌‬ ‫ئێران بخاته‌ ژێرده‌س���تی‌ خۆی���ه‌وه‌و ببێته‌‬ ‫شا‌و ده‌سه‌اڵتی‌ تاك‌و ته‌نهای‌ ئێران‪.‬‬ ‫به‌لشه‌فیكه‌كان جگه‌ له‌هاوكاریی‌ دارایی‌ بۆ‬ ‫ئێرانی‌‌و توركه‌كان‪ ،‬ده‌یان باره‌ چه‌كیشیان‬ ‫بۆ جواڵنه‌وه‌كه‌ی‌ مسته‌فا كه‌مال ره‌وانه‌ كرد‪،‬‬ ‫كه‌ پاش ده‌س���تگرتنی‌ فه‌ره‌نسا‌و به‌ریتانیا‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌سته‌نبولدا‪ ،‬ده‌بو مسته‌فا كه‌مال‬ ‫باڵوه‌ به‌س���وپاكه‌ی‌ له‌ئه‌نادۆل بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌لشه‌فیكه‌كان هاوكاریی سه‌ربازییان كرد‬ ‫له‌پێكه‌وه‌نانی‌ س���وپایه‌كی‌ نیشتمانیدا‬ ‫ب���ۆ به‌ره‌نگاربــونه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ به‌ریتانیا‌و‬ ‫فه‌ره‌نس���ا‪ .‬ل���ه‌و‬ ‫رۆژگــ���ار ه‌دا‬ ‫لینیــ���ن‌و‬

‫شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫له‌رۆژگاری‌ خۆیدا‬ ‫چه‌ند مایه‌ی‌‬ ‫به‌دیهێنانی‌‬ ‫خه‌ونێك بوبێت بۆ‬ ‫تورك‌و ئێرانیه‌كان‬ ‫به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌ش‬ ‫به‌مۆته‌كه‌یه‌كی‌‬ ‫قورس‌و سامناك‬ ‫داده‌نرێت بۆ كورد‬ ‫ئه‌تاتورك له‌خاڵێك���دا یه‌كیانده‌گرته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ئه‌ویش دوژمنایه‌تی‌ ئیمپریالیزمی خۆرئاوا‬ ‫بو كه‌ له‌به‌ریتانیا‌و فه‌ره‌نس���ادا به‌رجه‌سته‌‬ ‫ده‌ب���و‪ .‬هه‌ربۆی���ه‌ له‌مارس���ی‌ ‪1921‬دا‪،‬‬ ‫په‌یاننامه‌ی‌ مۆسكۆی‌ برایه‌تی‌‌و دۆستایه‌تی‌‬ ‫له‌نێ���وان كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ نیش���تمانی‌ توركیا‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ مس���ته‌فا كه‌مال‌و روسیای‌‬ ‫به‌لش���ه‌فیدا به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ فالدیمیر لینین‬ ‫مۆرك���را‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ هێش���تا نه‌كۆماری‌‬ ‫توركی���ا‌و نه‌یه‌كێت���ی‌ س���ۆڤیه‌ت به‌فه‌رمی‌‬ ‫دانه‌مه‌زرا بون‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ دواتر كه‌ ئه‌تاتورك‌و ره‌زاش���ا‬ ‫به‌هێز ب���ون‌و كه‌وتنه‌ س���ه‌ر پێی‌ خۆیان‪،‬‬ ‫پشتیان كرده‌ مۆسكۆو رویان روه‌و رۆژئاوا‬ ‫وه‌رگێڕا‪ ،‬به‌اڵم له‌و رۆژگاره‌ی‌ دوای‌ جه‌نگی‌‬ ‫یه‌كه‌م���ی‌ جیهانی���دا‪ ،‬ئه‌م دۆس���تایه‌تی‌‌و‬ ‫هاوكارییه‌ی‌ به‌لش���ه‌فیكه‌كان بۆ ره‌زا شاو‬ ‫ئه‌تاتورك‪ ،‬رۆڵێكی‌ چاره‌نوسس���ازی‌ بینی‌‬ ‫له‌نه‌خشه‌كێشان‌و دیاریكردنی‌ سنوری‌ ئه‌و‬ ‫دو واڵت���ه‌و مانه‌وه‌یاندا به‌یه‌كپارچه‌یی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫قوربانییه‌كی‌ سه‌ره‌كی نێو چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫سنورانه‌ كورد بو‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر قس���ه‌ بێت���ه‌ س���ه‌ر ك���ورد ‌ی‬ ‫س���ۆڤیه‌تیش‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫كه‌مال مه‌زهه‌ریش له‌نوسینێكیدا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌كاریگه‌ری‌ شۆڕشی‌ ئۆكتۆبه‌ر له‌سه‌ر كورد‬ ‫ده‌ڵێت "لینین بۆ چركه‌س���اتێكیش كوردی‌‬ ‫س���ۆڤیه‌تی‌ له‌بیرنه‌ك���ردوه‌ ك���ه‌ ژماره‌یان‬ ‫له‌چه‌ن���د هه‌زارێ���ك تێنه‌ده‌پ���ه‌ڕی‌‪ ،‬به‌ری‌‬ ‫ئه‌و سیاس���ه‌ته‌ كوردی‌ سۆڤیه‌تی‌ بۆ هه‌تا‬ ‫هه‌تایی‌ له‌چه‌وس���اندنه‌وه‌و نه‌خوێنده‌واری‌‌و‬ ‫نه‌خۆشی‌ رزگار كرد"!‬ ‫روداوه‌كان ده‌یس���ه‌لمێنن كورد له‌سایه‌ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ تزاری‌‌و باوك���ی‌ زه‌حمه‌كتكێش‌و‬ ‫ره‌نجده‌راندا‪ ،‬ته‌نها چاره‌نوس���ی‌ تراژیدیا‌و‬ ‫راگواس���تنی‌ زۆره‌ملێ‌‌و ملشكان‌و تیاچون‬ ‫بوه‌‪ ،‬كه‌ له‌هه‌ردو سه‌رده‌مدا گران به‌ده‌ست‬ ‫زه‌بروزه‌نگی‌ روس‌و ئازاری‌‌و گورجیه‌كانه‌وه‌‬ ‫چه‌شتویانه‌‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كه‌ دامه‌زراندنی‌‬ ‫كۆم���اری‌ ئۆتۆنۆمی‌ "كوردس���تانی‌ س���ور‬ ‫‪ "1930 - 1923‬له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫سۆسیالیس���تی‌ ئازه‌ربایجان���دا دادی‌ نه‌دا‪،‬‬ ‫له‌س���ایه‌ی‌ ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌دا كه‌ بانگه‌ش���ه‌ی‌‬ ‫بۆ یه‌كسانی‌‌و دادپه‌روه‌ری‌‌و ئاشتی‌‌و مافی‌‬ ‫گه‌الن���ی‌ زۆرلێكراو ده‌ك���رد به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك‬ ‫كورد روب���ه‌روی‌ پاكتاوكردن‌و راپێچ كردن‬ ‫بۆ ئۆردوگای‌ كاری‌ ئیجباری‌‌و چاره‌نوسێكی‌‬ ‫تاری���ك كران���ه‌وه‌ ك���ه‌ وه‌ك پرۆفیس���ۆر‬ ‫"شه‌ره‌ف عه‌شیری‌" مێژوناسی‌ كورد ده‌ڵێت‬ ‫"له‌كاتێكدا هاواڵتیی���ه‌ كورده‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫س���ۆڤیه‌ت له‌س���اڵی‌ ‪1926‬دا زیاتر له‌‪232‬‬ ‫هه‌زار ك���ه‌س ده‌بون‪ ،‬به‌پێی‌ س���ه‌رژمێری‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ 1989‬ژماره‌ی‌ كورد دابه‌زی‌ بۆ ‪153‬‬ ‫هه‌زار كه‌س"‪.‬‬ ‫س���اخته‌كاریی‌ له‌مێژودا كارێكه‌ بشكرێت‬ ‫بۆ هه‌میشه‌ ناچێته‌ س���ه‌ر‪ ،‬ساته‌وه‌ختێك‬ ‫هه‌ر دێت كه‌ راس���تییه‌كان ئاشكرا بكرێن‪،‬‬ ‫له‌راستیش���دا رودانی‌ شۆڕش���ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‬ ‫له‌رۆژگاری‌ خۆیدا چه‌ند مایه‌ی‌ به‌دیهێنانی‌‬ ‫خه‌ونێ���ك بوبێت بۆ ت���ورك‌و ئێرانیه‌كان‪،‬‬ ‫به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌ش به‌مۆته‌كه‌یه‌كی‌ قورس‌و‬ ‫سامناك داده‌نرێت بۆ كورد‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫خوێندكارێك ‌ی زانكۆ پاش داواكردنی‌ خۆشه‌ویستی‌ له‌كچێك ‌ی هاوڕێ ‌ی‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆ ‌ی ده‌كوژێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆلینه‌وه‌ سه‌ره‌تایه‌كان‬ ‫هاوڕێ‌ په‌یوه‌ندی‌ خۆشه‌ویستی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كچێكدا هه‌بوه‌‪ ،‬پاش‬ ‫كۆتایهاتنی‌ په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان بڕیاری‌‬ ‫خۆكوشتی‌ داوه‌و له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌یدا‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆی‌ كوشتوه‌‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪ 2:30‬خوله‌كی‌ دوا نیوه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕۆژی‌ چ����وار ش����ه‌ممه‌ ‪2017/11/15‬‬ ‫كوڕێك����ی‌ ته‌م����ه‌ن ‪ 20‬س����اڵ به‌ناوی‌‬ ‫ه����اوڕێ‌ محه‌م����ه‌د له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌یدا‬ ‫له‌ش����ارۆچكه‌ی‌ كۆیه‌ به‌فیش����ه‌كێكی‌‬ ‫ده‌مانچه‌ خۆی‌ كوشت‪.‬‬ ‫ه����اوڕێ‌ ئه‌مس����اڵ له‌قۆناغی‌ دویی‌‬ ‫زمان����ی‌ كوردی‌ ده‌یخوێن����د له‌زانكۆی‌‬ ‫كۆیه‌‌و ئێ����واران ده‌هاته‌وه‌ كاری‌ فڕنی‌‬ ‫س����ه‌مونی‌ ده‌كرد دوا نیوه‌ڕۆی‌ ڕۆژی‌‬ ‫چوار شه‌ممه‌ له‌سه‌ر شه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫كۆیه‌ له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌یدا به‌فیشه‌كێكی‌‬ ‫ده‌مانچ����ه‌ كه‌ به‌ر س����ه‌ر دڵی‌ كه‌وتوه‌‬ ‫خۆی‌ ده‌كوژێت‪.‬‬

‫ئه‌حم����ه‌د ش����ێخه‌‪ ،‬مامی‌ ه����اوڕێ‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ خۆكوشتنی‌ برازاكه‌یه‌وه‌ وت ‌‬ ‫ی‬ ‫"ئ����ه‌و ڕۆژه‌ له‌جێگه‌یه‌ك بوم له‌كۆیه‌‪،‬‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ برام ته‌له‌فون����ی‌ بۆ كردم‬ ‫وت����ی‌ ته‌له‌فونیان بۆ ك����ردوم هاوڕێ‌‬ ‫نه‌خۆشه‌ بگه‌ره‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ كۆیه‌‪،‬‬ ‫كاتێك گه‌ش����تمه‌ به‌رده‌م نه‌خۆشخانه‌‬ ‫ئۆتۆمبیل����ی‌ فریاكه‌وتن ل����ه‌ژوره‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كه‌ بو ته‌رمه‌كه‌ی‌ هاوڕێیان‬ ‫داده‌گرت‪ ،‬پرس����یارم له‌كارمه‌نده‌كان‬ ‫كرد وتم توخوا ئه‌وه‌ چی‌ بوه‌ هاوڕێ‌‬ ‫چییه‌تی‌؟ ئه‌وانیش وتیان هیچ نه‌بوه‌‬ ‫چه‌ن����د خوله‌كێكی‌ پێنه‌چ����و یه‌كێك‬ ‫له‌پزیشكه‌كان به‌محەمەدی‌ برامی‌ وت‬ ‫كوڕه‌كه‌تان خۆی‌ كوشتوه‌‌و له‌ژیاندا‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬دوات����ر ته‌رمه‌كه‌یان ڕه‌وانه‌ی‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ سلێمانی‌ كرد"‪.‬‬ ‫مام����ی‌ ئاماژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌ دا كه‌ چه‌ند‬ ‫ڕۆژێك پێ����ش ئه‌وه‌ی‌ ه����اوڕێ‌ خۆی‌‬ ‫بكوژێت پێك����ه‌وه‌ بون‪ ،‬ئ����ه‌و هیچی‌‬ ‫باس نه‌كردوه‌‪ ،‬ته‌نها باسی‌ خوێندن‌و‬ ‫ی "هاوڕێ‌‬ ‫كاره‌ك����ه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬ئ����ه‌و وت ‌‬ ‫ژیان����ی‌ زۆر خۆش����بو‪ ،‬خاوه‌نی‌ پاره‌‌و‬

‫ئۆتۆمبیل����ی‌ خ����ۆی‌ ب����و‪ ،‬كێش����ه‌ی‌ چی‌ ب����وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێم����ه‌ بزانین هیچ‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌س نه‌ب����و‪ ،‬به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ كێش����ه‌یه‌كی‌ نه‌ب����وه‌‪ ،‬چه‌ندی����ن جار‬ ‫هاوڕێكان����ی‌ زانكۆی‌ پێك����ه‌وه‌ بون‪ ،‬به‌هاوڕێ����م ده‌گوت ئه‌گه‌ر كچێك هه‌یه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت چه‌ن����د هاوڕێیه‌كی‌ كه‌ هه‌ر دڵت پێوه‌ی‌ بێت با بۆت داوا بكه‌ین‌و‬ ‫ی یه‌كێكیان ده‌مایه‌وه‌‌و ماڵ‌‌و خێزانی‌ خۆت دروست بكه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌فته‌ی‌ له‌ماڵ ‌‬ ‫ئه‌وانیش ده‌هاتن‌و سه‌ردانیان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و هیچی‌ باس نه‌ده‌كرد ئه‌و وتانه‌ی‌‬ ‫هیوایه‌تی‌ ئه‌وه‌ بو خوێندنه‌كه‌ی‌ ته‌واو منی‌ ڕه‌ت ده‌كرده‌وه‌‌و ڕازی‌ نه‌ده‌بو"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌وان پاش‬ ‫بكات كه‌ خوێن����دكاری‌ قۆناغی‌ دو بو‬ ‫له‌به‌شی‌ زمانی‌ كوردی‌ له‌زانكۆی‌ كۆیه‌‪ ،‬خۆكوش����تنی‌ كوڕه‌كه‌یان س����كااڵیان‬ ‫هه‌مو ساڵێك ده‌رچوبو خوێندكارێكی‌ له‌س����ه‌ر ك����ه‌س تۆم����ار نه‌ك����ردوه‌‌و‬ ‫گومانیان له‌كه‌س����یش نیه‌‌و چاوه‌ڕی‌‬ ‫زیره‌ك بو"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬باوكی‌ هاوڕێ‌ باس����ی‌ ئه‌و لێكۆلینه‌وه‌كان����ی‌ پۆلیس����ن تا بزانن‬ ‫ڕۆژه‌ ده‌كات كوڕه‌ك����ه‌ی‌ خ����وی‌ تێدا كوڕه‌كه‌یان له‌سه‌رچی‌ خۆی‌ كوشتوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌هاوڕێ‌ نزیكه‌كانی‌ هاوڕێ‌‬ ‫كوش����ت‌و وت����ی‌ "ئ����ه‌و ڕۆژه‌ هاوڕێم‬ ‫نه‌بین����ی‌ هه‌رچه‌ن����ده‌ پرس����یارم كرد كه‌ نه‌یویس����ت ناوی‌ ئاشكرا بكرێت‪،‬‬ ‫نه‌مزانی‌ له‌كوێی����ه‌‪ ،‬تا ته‌له‌فونیان بۆ له‌مب����اره‌وه‌ وت����ی‌ "ده‌مانزانی‌ هاوڕێ‌‬ ‫كردم‌و وتیان هاوڕێ‌ له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌ كچێكی‌ خۆش����ده‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و قه‌ت‬ ‫فریای كه‌ون‪ ،‬ئ����ه‌وكات ته‌له‌فونم كرد باس����ی‌ ئه‌و ش����تانه‌ی‌ نه‌ده‌كرد له‌الی‌‬ ‫ب����ۆ ئه‌حمه‌دی‌ ب����رام‌و پێكه‌وه‌ چوینه‌ ئێم����ه‌‪ ،‬قه‌ت ل����ه‌و ب����اوه‌ڕه‌دا نه‌بوین‬ ‫به‌وش����ێوه‌یه‌ كۆتای����ی‌ به‌ژیانی‌ خۆی‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێمه‌ نازانین كوڕه‌كه‌مان بهێنێ����ت كه‌ زۆر كات بێزار ده‌بو ئه‌ی‌‬ ‫ئه‌و چه‌كه‌ی‌ له‌كوێ ده‌س����ت كه‌توه‌‌و وت نازانم چی‌ بكه‌م"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "من له‌ماڵه‌وه‌بوم یه‌كێك‬ ‫چۆن چوه‌ته‌ ئه‌و جێگه‌یه‌و كێش����ه‌ی‌‬

‫س دەكوژێ‌و‬ ‫سه‌رخێڵ‌‪ ‌،‬چوار كه‌ ‌‬ ‫بریندار دەكات‬

‫به‌داخه‌و‌ه ده‌سه‌اڵت گو ‌ێ نادات ‌ێ‬ ‫هه‌رچی‌ هه‌ڵده‌ست ‌ێ چه‌كێكی‌ پێیه‌و به‌كار ‌ی ده‌هێنێت‬

‫له‌هاوڕێكانم ته‌له‌فونی‌ بۆ كردم‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوڕێ‌ خۆی‌ كوشتوه‌ له‌سه‌ر شه‌قامی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ كۆیه‌‪ ،‬كاتێك گه‌ش����تینه‌‬ ‫ش����وێنی‌ ڕوداوه‌كه‌ هێزه‌كانی‌ پۆلیس‬ ‫س����ه‌رقاڵی‌ لێكۆلینه‌وه‌ بون كه‌خوێن‬ ‫سه‌رشه‌قامه‌كه‌ی‌ سوركردبو ته‌رمه‌كه‌ی‌‬ ‫هاوڕی����ان ڕه‌وان����ه‌ی‌ نه‌خۆش����خانه‌‬ ‫كردبو"‪.‬‬ ‫له‌مب����اره‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ پۆلیس����ی‌‬ ‫كۆی����ه‌‪ ،‬ش����ۆڕش كاك����ه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یاند نیوه‌ڕۆی‌ ڕۆژی‌ چوار شه‌ممه‌‬ ‫‪ 2017/11/15‬كوڕێك����ی‌ ته‌م����ه‌ن ‪20‬‬ ‫س����اڵ به‌ناوی‌ هاوڕێ‌ محه‌مه‌د له‌سه‌ر‬ ‫رێگه‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ كۆیه‌ به‌فیش����ه‌كی‌‬ ‫ده‌مانچه‌ خۆی‌ كوش����تتوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"لێكۆلین����ه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌ به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫وت����ه‌ی‌ كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ وه‌رگیراوه‌‌و‬ ‫به‌پێ����ی‌ لێكۆلینه‌وه‌ س����ه‌ره‌تایه‌كان‬ ‫هاوڕێ‌ په‌یوه‌ندی‌ خۆشه‌ویستی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كچێكدا هه‌بوه‌ له‌دوای‌ كۆتایی‌ هاتنی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان بڕیاری‌ خۆكوش����تی‌‬ ‫داوه‌و له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌یدا به‌فیشه‌كێك‬ ‫خۆی‌ كوشتوه‌"‪.‬‬

‫ده‌مانزان ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوڕێ‌ كچێكی‌‬ ‫خۆشده‌وێت به‌اڵم‬ ‫ئه‌و قه‌ت باسی‌‬ ‫ئه‌و شتانه‌ی‌‬ ‫نه‌ده‌كرد له‌الی‌‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬زۆر كات‬ ‫بێزار ده‌بو ئه‌یوت‬ ‫نازانم چی‌ بكه‌م‬

‫"ئه‌و ئێواره‌یه‌ ‌ی مو‌قەده‌م ئەمی ‌ن دەڕوات بۆ‬ ‫كڕین ‌ی ئۆتۆمبیل ‪ 25‬هه‌زار دۆالر ‌ی پێدەبێت‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ك ‌ه كوژرا هیچی‌ پێنه‌مابو‌"‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫نیوه‌ڕی‌ ڕۆژی‌ چوار شه‌ممه‌‬ ‫سواره‌و سیروان‌و ڕه‌وه‌ند‌و شێر‌ه‬ ‫له‌قه‌زای‌ دوكانه‌وه‌ ده‌چنه‌ گوندی‌‬ ‫چۆباڵخ‪ .‬پاش نیو كاتژمێر ڕه‌وه‌ند‬ ‫ته‌له‌فون ده‌كات بۆ باوكی‌‌و‬ ‫ده‌ڵێت "فریامانكه‌وه‌ بریندارین‬ ‫ته‌قه‌مانلێكراوه‌"‪.‬‬

‫سواره‌و سیروان‬ ‫له‌سه‌ر زه‌ویه‌كه‌‬ ‫له‌ته‌نیشت‬ ‫ماتۆڕه‌كانیان‬ ‫كه‌وتبون‌و خوێن‬ ‫سه‌ر زه‌ویه‌كه‌ی‌‬ ‫سوركردبو‪.‬‬ ‫ڕه‌وه‌ندو شێره‌ش‬ ‫له‌تاو برینه‌كانیان‬ ‫هاواریان ده‌كرد‬

‫هه‌ر ئه‌وكات ڕاده‌س����تی‌ پۆلیسم كرد‪.‬‬ ‫ئێستا له‌گه‌ڵ كه‌سوكاری‌ برینداره‌كان‌و‬ ‫ك����وژراوه‌كان قس����ه‌مانكردوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫كه‌سوكاری‌ ئێمه‌ن‌و چوینه‌ته‌ پرسه‌ی‌‬ ‫كوژراوه‌كان‌و سه‌ردانی‌ برینداره‌كانمان‬ ‫كردوه‌‌وقس����ه‌مان له‌گه‌ڵ كردون‪ .‬ئه‌وه‌‬ ‫تاوان����ی‌ ئێمه‌ نی����ه‌و نازانی����ن بۆچی‌‬ ‫كوڕه‌كه‌مان ئ����ه‌و كاره‌ی‌ ئه‌نجامداوه‌!‬ ‫زۆر به‌داخی����ن‪ ،‬ئێم����ه‌ خه‌ڵكی‌ یه‌ك‬ ‫ناوچه‌ی����ه‌ن زۆر ده‌مێك����ه‌ یه‌كت����ری‌‬ ‫ده‌ناسین"‪.‬‬ ‫خاڵۆیه‌كی‌ سه‌رخێڵ له‌باره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"من نازانم له‌باره‌ی‌ ئه‌و ڕوداوه‌وه‌ بڵێم‬ ‫چی‌؟! ئێمه‌ قه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانین‪ ،‬با‬ ‫یاسا س����ه‌روه‌ر بێت‌و به‌ ئه‌ركی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌س����تێ‌‪ .‬من ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانم له‌زاری‌‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌ بیس����تومه‌ خوش����كه‌زاكه‌م‬ ‫ته‌ق����ه‌ی‌ له‌چه‌ن����د كه‌س����ێك كردوه‌‌و‬ ‫دواجار ده‌ستگیركراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌داخه‌وه‌ ده‌سه‌اڵت گوێ‌‬ ‫ناداتێ‌‪ .‬هه‌رچی‌ هه‌ڵده‌ستێ‌ چه‌كێكی‌‬ ‫پێی����ه‌و ب����ه‌كاری‌ ده‌هێنێ����ت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌ لێپرسینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌وش����ێوه‌ی‌ ئێس����تا نابێت‪.‬‬ ‫جاران چه‌ك هه‌ڵگرتن بۆ كه‌س����انێك‬ ‫بو ك����ه‌ له‌دا‌مه‌زاوه‌كان كاریان ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا خه‌ڵكی‌ ئه‌چێ بۆ شایی‌‌و‬ ‫پرس����ه‌‌و میوان����داری‌ چه‌كێكی‌ كردوه‌‬ ‫به‌به‌رباخه‌ڵیدا"‪.‬‬ ‫ڕائید ئیقب����اڵ محەم����ەد وته‌بێژی‌‬ ‫پۆلیس����ی‌ قه‌زاو ناحیه‌كان به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یاند "نیوه‌ڕۆی‌ ڕۆژی‌ چوار شه‌ممه‌‬ ‫رێكه‌وت����ی‌ ‪ 2017/10/31‬له‌گون����دی‌‬ ‫چۆباڵخی‌ سه‌ربه‌ قه‌زای‌ دوكان ده‌مه‌‬ ‫بۆڵه‌ له‌نێوان كه‌سێك به‌ناوی‌ سه‌رخێڵ‬ ‫چ����وار كه‌س����ی‌ دیك����ه‌دا به‌ناوه‌كانی‌‬ ‫س����واره‌و س����یروان ڕه‌وه‌ندو ش����ێره‌‬ ‫دروس����ت ده‌بێت‪ ،‬دواجار س����ه‌رخیڵ‬ ‫ده‌س����ڕێژی‌ گولله‌ له‌و چوار كه‌س����ه‌‬ ‫ده‌كات‌و دوانی����ان ده‌كوژێ����ت‪ ،‬دوانی‌‬ ‫دیكه‌ی����ان بریندار ده‌بن‌و س����ه‌رخیڵ‬ ‫هه‌ڵدێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "لێكۆڵین����ه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌‬ ‫به‌رده‌وام����ه‌ ئه‌و كه‌س����ه‌ی‌ ته‌قه‌كانی‌‬ ‫ك����ردوه‌ ده‌س����تگیركراوه‌و دانی‌ ناوه‌‬ ‫به‌تاوا‌نه‌كه‌یدا‪ .‬لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌‬ ‫به‌رده‌وام����ه‌‌و چاوه‌ڕوان����ی‌ بڕی����اری‌‬ ‫دادگاین"‪.‬‬

‫كاتژمێر ‪ 2:30‬خوله‌كی‌ پاش نیوه‌ڕۆی‌‬ ‫ڕۆژی‌ ی����ه‌ك ش����ه‌ممه‌ ‪2017/10/31‬‬ ‫چوار كوڕی‌ ته‌مه‌ن ‪ 16‬بۆ ‪ 20‬س����اڵ‬ ‫به‌ ناوه‌كانی‌ سواره‌‪ ،‬سیروان‪ ،‬ڕه‌وه‌ند‌و‬ ‫ش����ێره‌ ده‌چنه‌ گوندی‌ چۆباڵخ‪ .‬له‌وێ‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ گه‌نجێك به‌ ناوی س����ه‌رخێڵ‌‬ ‫ده‌بێته‌ ش����ه‌ڕیان‌و سه‌رخێڵ ته‌قه‌قیان‬ ‫لێ����ده‌كات‪ .‬له‌ئه‌نجام����دا س����واره‌ به‌‬ ‫فیش����ه‌كێك كه‌ به‌ر س����ه‌ری‌ كه‌توه‌‌و‬ ‫سیروان به‌ دو فیشه‌ك كه‌ به‌ر ناوسكی‌‬ ‫كه‌وتوه‌ ده‌كوژرێن‪ ،‬ڕه‌وه‌ندو شێره‌ش‬ ‫به‌سه‌ختی‌ بریندار ده‌بن‪.‬‬ ‫مه‌ریوان پورزای‌ سواره‌ كه‌ له‌كاتی‬ ‫روداوه‌ك����ه‌دا لەش����ارۆچكه‌ی‌ دوكان‬ ‫ب����ووه‌‪ ،‬به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ڕه‌وه‌ند‬ ‫ل����ه‌دوای‌ ته‌قه‌كان ته‌له‌فون ده‌كات بۆ‬ ‫باوكی‌ ه����اوار ده‌كات فریامان كه‌ون‪،‬‬ ‫بریندارین ته‌قه‌مان لێكراوه‌‪ ،‬هه‌ر خۆم‬ ‫‌و‬ ‫نیم سواره‌و سیروان‌و شێره‌شم له‌گه‌ڵه س����ه‌رخێڵ چه‌كی‌ پێده‌بێت ده‌سڕێژی‌‬ ‫له‌گوندی‌ چۆباڵخین‪ .‬ئه‌وكات ئاگادار گولله‌یان لێده‌كات س����واره‌و سیروان‬ ‫كراین‌و چوین به‌هانایانه‌وه‌‪ .‬س����واره‌و ده‌كوژرێن‌و ڕه‌وه‌ندو شێره‌ش بریندار‬ ‫سیروان له‌س����ه‌ر زه‌ویه‌كه‌ له‌ته‌نیشت ده‌بن كه‌ له‌ئێس����تادا به‌هۆی‌ سه‌ختی‌‬ ‫ماتۆڕه‌كانیان كه‌وتبون‌و خوێن س����ه‌ر برینه‌كانیانه‌وه‌ ناتوانن وه‌ك پێویست‬ ‫زه‌ویه‌ك����ه‌ی‌ س����وركردبو‪ .‬ڕه‌وه‌ن����دو قسه‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ش����ێره‌ش له‌تاو برینه‌كانیان هاواریان‬ ‫عوسمان ئامۆزای‌ سیروان له‌باره‌ی‌‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ب����ه‌ ئوتومبێ����ل گه‌یاندماننه‌ كوش����تنی‌ ئامۆزاكه‌ی����ه‌و‌ه وتی‌ "ئێمه‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ی‌ دوكان‪ .‬دواتر ڕه‌وانه‌ی‌ نازانی����ن ئامۆزاكه‌مان بۆچی‌ كوژراوه‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وتی‌ سلێمانی‌ به‌س س����یروان‌و هاورێكان����ی‌ تاوانیان‬ ‫كراین‪ .‬ڕه‌وه‌ند‌و شێره‌ نه‌شته‌رگه‌رییان هه‌رچییه‌ك بوایه‌ نه‌ده‌بو ئه‌و كه‌سه‌ به‌و‬ ‫بۆ ئه‌نجام درا‪ ،‬س����واره‌‌و سیروانیش شێوه‌یه‌ ته‌قه‌یان لێبكات‌و بیانكوژێت‪.‬‬ ‫ته‌رمه‌كانی����ان ڕه‌وان����ه‌ی‌ پزیش����كی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ كه‌س����وكاری‌ بكوژه‌كه‌دا‬ ‫دادوه‌ری‌ ك����راو دوات����ر ته‌رمه‌كانیان هیچ كێش����ه‌یه‌كمان نیه‌و ئه‌وه‌ یه‌كه‌م‬ ‫وه‌رگیرایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫جاریشه‌ ناویان ببیستم‪ .‬داوا ده‌كه‌ین‬ ‫���ردن‬ ‫�‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌ق‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫���ار‬ ‫�‬ ‫‌ب‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫مه‌ری����وان‬ ‫یاس����ا س����ه‌روه‌ره‌ بێت تا چیتر كار ‌‬ ‫ی‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫"و‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫وت‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هاورێكان‬ ‫‌‌و‬ ‫‌ی‬ ‫له‌پورزاك����ه‬ ‫له‌وشێوه‌ دوباره‌ نه‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫‌یگێڕن‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫���ێر‬ ‫ڕه‌وه‌ندو ش�‬ ‫دڵش����اد ئام����ۆزای‌ س����ه‌رخێڵ‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌ڕا‬ ‫ه‬ ‫گ‬ ‫���ۆ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫���یروان‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫���وار‬ ‫ڕۆژه‌ س�‬ ‫له‌وبارەی����ه‌وه‌ وت����ی‌ "ئ����ه‌و ڕۆژه‌ی‬ ‫‌وێ‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫�ڵ�اخ‪.‬‬ ‫�‬ ‫چوب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫چون‬ ‫‌ردان‬ ‫س����ه‬ ‫س����ه‌رخێڵ ته‌قه‌كان����ی‌ ك����رد‪ ،‬من له‌‬ ‫‌رخێڵ‬ ‫ه‬ ‫���‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ناو‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫���ێك‬ ‫�‬ ‫‌س‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫‌ڵ‬ ‫له‌گه‬ ‫ده‌وام ب����وم‪ .‬ته‌له‌فونی‌ بۆ كردم وتی‬ ‫ده‌بێته‌ ده‌نگه‌ ده‌نگ‌و هاتو هاواریان‪ .‬کە ته‌قه‌ی‌ له‌چه‌ند كه‌س����ێك كردوه‌‪ ،‬تێبینی‌‪ :‬ناوه‌كان خوازراون‬

‫موقەدەمێكی‌ پێشمه‌رگه‌ به‌ناوی‌ ئه‌مین‬ ‫خه‌لیل ئێواره‌ی‌ ڕۆژی‌ هه‌ینی‌ له‌دوای‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ له‌پێشانگایه‌كی‌ ئۆتۆمبێل‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی‌ هه‌ولێری‌ نوێ‌ له‌شاری‌ هه‌ولێر‬ ‫به‌دو فیشه‌ك ده‌كوژرێت‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪ 8:30‬خوله‌كی‌ ش���ه‌وی‌ هه‌ین ‌ی‬ ‫‪ 2017/11/17‬پیاوێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 36‬س���اڵ‬ ‫به‌ناوی‌ ئه‌مین خه‌لیل كه‌پیشه‌ی‌ موقەدەمی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ له‌دوای‌ به‌ركه‌وتنی‌‬ ‫به‌دو فیشه‌ك كه‌یه‌كیان به‌ر دڵی‌ كه‌وتوه‌‌و‬ ‫ئه‌وی‌ دیكه‌شیان به‌ر سه‌ری‌ كه‌وتوه‌ له‌ناو‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كه‌ی���دا له‌گه‌ڕه‌كی‌ هه‌ولێری‌ نوێ‌‬ ‫ده‌كوژرێت دواتر بڕی‌ بیس���ت‌و پێنج هه‌زار‬ ‫دۆالر له‌ناو ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌ ده‌برێت‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل خه‌لیل‪ ،‬برای‌ ئه‌مین باسی‌‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ ده‌كات ده‌چێت���ه‌ س���ه‌ر مه‌رگی‌‬ ‫براكه‌ی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی‌ " كاتژمێر نۆی‌‬ ‫ش���ه‌وبو یه‌كێك له‌پاسه‌وانه‌كانی‌ ته‌له‌فونی‌‬ ‫ب���ۆ كردم وتی‌ موقەدەم ئه‌مین نه‌گه‌ڕاته‌وه‌‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌ منی���ش وتم نه‌خێر ئه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێوه‌ نی���ه‌ ئه‌ویش له‌وه‌اڵم���دا وتی‌ ئێواره‌‬ ‫كاتژمێ���ر پێج له‌گه‌ڵ ئێمه‌ ب���وه‌ ئاگاداری‌‬ ‫نین‪ ،‬هه‌ر ئه‌وكات له‌ب���ه‌ر ده‌رگای‌ ماڵه‌وه‌‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كه‌م كارپێك���ردو كه‌وتمه‌ گه‌ڕان‬ ‫ب���ه‌دوای‌ ئه‌میندا ئاخۆ له‌كوێیه‌ س���ه‌ره‌تا‬ ‫چومه‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌ پاسه‌وانه‌كانی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت هه‌واڵم پرسی‌ وتیان نه‌مان دیوه‌‌و‬ ‫نه‌هاتوه‌ بۆ ئێ���ره‌ دواتر چه‌ند جێگه‌یه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ چوم هه‌واڵ نه‌بو وه‌اڵمی‌ ته‌له‌فونیشی‌‬ ‫نه‌ده‌دایه‌وه‌ به‌بیرمدا هات سه‌رێك له‌گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫هه‌ولێری‌ نوێی‌ بده‌كه‌م كه‌ زۆركات س���ه‌ری‌‬ ‫له‌و جێگه‌یه‌ ده‌دا ب���ۆ كاره‌كانی‌ له‌دوره‌وه‌‬ ‫س���ه‌یرمكرد له‌دوری‌ یارگایه‌ك له‌چۆڵه‌وانی‌‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌ ڕاگرتبو كه‌س دیار نه‌بو"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ كاتێ���ك نزی���ك بوم���ه‌وه‌‬ ‫له‌ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌ی‌ هیچ دی���ار نه‌بو به‌هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌ی‌ ج���ام ڕه‌ش بو‬ ‫چه‌ند جارێك ل���ه‌ جامه‌كه‌م دا ده‌نگ نه‌بو‬ ‫توزێ���ك س���ه‌یری‌ دواوه‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌م‬ ‫ك���رد ك���ه ‌له‌ج���ۆری‌ تویوتا الندك���رۆزه‌‬ ‫س���ه‌یرمكرد خوێنی‌ پێدا دێت���ه‌ خواره‌وه‌‌و‬ ‫دەعام���ی‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌و س���ه‌ر زه‌ویه‌کە‬ ‫چه‌ند دڵۆپێك خوێنی���ان پێوه‌یه‌ ئه‌وكات‬ ‫چه‌ك���م پێب���و له‌ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌م ده‌ركردو‬ ‫جام���ی‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌م ش���كاندو ده‌رگای‌‬ ‫ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌م ك���ردەوه‌ كه‌س���ەیرمكرد‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ دواوه‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌ درێژبوه‌‬ ‫فیشه‌كێك به‌ر سه‌ردڵ ‌ی كه‌توه‌‌و فیشه‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ش به‌ر س���ه‌ری‌ كه‌وتوه‌‌و جه‌س���ته‌ی‌‬

‫موقەدەم ئه‌مین خه‌لیل‬ ‫چه‌ند كاتژمێرێك ده‌بێت گیانی‌ له‌ده‌ستداوه‌و‬ ‫ته‌رمه‌كه‌یان ڕه‌وانه‌ی‌ پزیش���كی‌ دادوه‌ری‌‬ ‫هه‌ولێر كرد"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئ���ه‌و ڕۆژه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مینی‌‬ ‫برام پێكه‌وه‌ بوین باس���ی‌ ئه‌وه‌ی‌ بۆ كردم‬ ‫به‌نی���ازه‌ بچێته‌ پێش���انگای‌ ئۆتۆمبێل بۆ‬ ‫كڕینی‌ ئۆتۆمبێل جار جار له‌گه‌ڵ پیش���ه‌ی‌‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تی‌ بۆ ئاره‌زوی‌ خۆی‌ ئۆتۆمبێلی‌‬ ‫ده‌كڕی‌‪ ،‬ئه‌و ئێواره‌ی‌ ئه‌و ڕۆشت بۆ كڕینی‌‬ ‫ئۆتۆمبێل بیست‌و پێنج هه‌زار دۆالری‌ پێبو‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچی‌ پێنه‌ماب���و‌ كه‌ ئێمه‌ گومانمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره‌ی���ه‌ كوژرابێت‬ ‫چونكه‌ كێش���ه‌مان له‌گه‌ڵ ك���ه‌س نه‌بوه‌و‬ ‫براكه‌م كه‌سێكی‌ زۆر بێوه‌ی‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌دیق حه‌س���ه‌ن هاوپیش���ه‌ی‌ ئه‌مین‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌باره‌ی‌ كوشتنی‌‬ ‫ئه‌مین���ه‌وه‌ وت���ی‌ "چه‌ن���د مانگێك پێش‬ ‫ئێس���تا پێكه‌وه‌ ده‌وامان ده‌كرد كێش���ه‌ی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌س نه‌بو كه‌سێكی‌ زۆر بێوه‌ی‌ بو‬ ‫نازانم بۆچی‌ له‌س���ه‌رچی‌ كوژراوه‌ كه‌ دواتر‬ ‫له‌به‌شه‌كه‌ی‌ ئێمه‌ گواس���ترایه‌وه‌‌و پێكه‌وه‌‬ ‫نه‌ماین"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ هه‌ولێر هۆگر عه‌زیز بۆ‬ ‫خه‌ڵتانی‌ خوێن بوه‌و ناجوڵێت"‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیلی‌ ب���رای‌ ئه‌مین ئام���اژه‌ش‌ ئاوێنه‌ وتی‌ "كاتژمێر ‪ 9:30‬خوله‌كی‌ شه‌وی‌‬ ‫ب���ه‌و‌ه ده‌كات براك���ه‌ی‌ به‌هۆی‌ س���ه‌ختی‌ هه‌ینی‌ ‪ 2017/11/17‬هێزه‌كانی‌ پۆلیس���ی‌‬ ‫برینه‌ك���ه‌ی‌‌و ئه‌و م���اوه‌ زۆری‌ كه‌س نه‌بوه‌ نه‌هێشتنی‌ تاوان ئاگادار ده‌كرێن له‌هه‌بونی‌‬ ‫بچێت به‌هانایه‌وه‌ گیانی‌ له‌ده‌س���تداوه‌ وتی‌ ته‌رمێك له‌نزیك وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "لێكۆلینه‌وه‌ له‌ڕوداوه‌كه‌ به‌رده‌وامه‌‬ ‫"ئه‌وكات چه‌ندین جار ده‌س���تم له‌ ش���ان‌و‬ ‫قۆڵ‌و چاوی‌ ئه‌میندا‌و هاوارم لێكرد ده‌نگی‌ ده‌ركه‌وتوه‌ ك���وژراوه‌ موقەدەمی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫نه‌بو هه‌ربۆیه‌ هه‌رچۆنێ���ك بێت گه‌یاندمه‌ پێشمه‌رگه‌یه‌و ناوی‌ ئه‌مین خه‌لیله‌‌و ته‌مه‌نی‌‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌ی‌ فریاكه‌وتنی‌ شاری‌ هه‌ولێر ‪ 36‬س���اڵه‌‌و خێزان���داره‌ به‌دو به‌فیش���ه‌ك‬ ‫داوام لێكردن هاوكاری‌ ئه‌مین بكه‌ن‌و ژیانی‌ كوژراوه‌‪ ،‬وته‌ی‌ كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ وه‌رگیراوه‌‬ ‫ڕزگار بكه‌ن به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ پزیش���كه‌كان گومانیان له‌پاسه‌وانه‌كێكی‌ هه‌بوه‌ سكااڵن‬ ‫پێیان ڕاگه‌یاندم به‌هۆی‌ سه‌ختی‌ برینه‌كه‌ی‌ له‌سه‌ر تۆماركردوه‌و ده‌ستگیراوه‌"‪.‬‬

‫ئێمه‌ گومانمان‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‬ ‫كوژرابێت چونكه‌‬ ‫كێشه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌س نه‌بوه‌و‬ ‫براكه‌م كه‌سێكی‌‬ ‫زۆر بێوه‌ی‌ بوه‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫نه‌وه‌ی‌ شار له‌به‌رامبه‌ر نه‌وه‌ی‌ شاخ‬

‫هه‌شت مانگ بۆ ده‌رخستنی‌ جیاوازی‌ نێوان دوو نه‌وه‌‬ ‫نیقاش‪ ،‬هه‌ستیار قادر‬ ‫به‌وازهێنانی‌ مه‌سعود بارزانی‌‪ ،‬نه‌ریتێك ‌ی‬ ‫ده‌یان ساڵه‌ له‌كوردستان كۆتایی‌ هات‌و‬ ‫جڵه‌وی‌ فه‌رمانڕه‌وا له‌"ناوه‌ی‌ شاخ"ه‌وه‌‬ ‫گواسترایه‌وه‌ بۆ "ناوه‌ی‌ شار"‪ ،‬پرسیاره‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئایا ئه‌م نه‌وه‌یه‌ چی پێده‌كرێت؟‬ ‫مه‌س���عود بارزان���ی‌ رۆژی‌ یه‌ك���ی‌ ئ���ه‌م‬ ‫مانگه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ فه‌رمی‌ ده‌ستبه‌رداری‌‬ ‫پۆستی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بوو‪،‬‬ ‫به‌مه‌ش دوا سومبولی‌ شاخ له‌نێو كۆڵه‌كه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایی‌ كوردستاندا كۆتایی‌ هات‪.‬‬ ‫له‌كوردستان "نه‌وه‌ی‌ شاخ" به‌و سه‌ركرده‌‬ ‫سه‌ربازی‌و سیاسیانه‌ ده‌وترێت كه‌ له‌سااڵنی‌‬ ‫شه‌س���ته‌كانی‌ س���ه‌ده‌ی‌ رابردووه‌وه‌ له‌نێو‬ ‫كایه‌ی‌ خه‌باتدا بوون‌و دوای‌ راپه‌ڕینی‌ به‌هاری‌‬ ‫‪ 1991‬جڵه‌وی‌ فه‌رمانڕه‌واییان له‌كوردستان‬ ‫گرتووه‌ت���ه‌ ده‌س���ت‪ ،‬ئه‌مان���ه‌ دیارترینیان‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆكۆماری‌ پێش���وتری‌‬ ‫عێراق‌و مه‌س���عود بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فای‌ رێكخه‌ری‌ گش���تی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان بوون ك���ه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ئۆپۆزس���یۆن بوو له‌كوردستان‪،‬‬ ‫یه‌ك ‌هم‌و س���ێهه‌میان به‌هۆی‌ نه‌خۆش���ییه‌وه‌‬ ‫كۆچی‌ دواییان كردوو دوهه‌میش���یان هێشتا‬ ‫له‌ژیاندایه‌و خۆی‌ ده‌ستبه‌رداری‌ پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 26‬ساڵی‌ فه‌رمانڕه‌وایی‌ كوردیدا‬ ‫س���ه‌ره‌داوی‌ هه‌موو بڕیاره‌كان به‌ده‌ست ئه‌م‬ ‫نه‌وه‌یه‌ی‌ ش���اخه‌وه‌ بووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مس���اڵ‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا كۆچی‌‬ ‫دواییان كردو مه‌س���عود بارزانی‌ وه‌ك تاكه‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وای ئه‌و نه‌وه‌یه‌ مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بارزان���ی‌ كاتێ���ك بڕی���اری‌ وازهێنانیدا‪،‬‬ ‫له‌بااڵتری���ن پۆس���تی‌ ئیداریی‌و سیاس���ی‌‌و‬ ‫سه‌ربازی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا بوو‪ ،‬هه‌رچی‌‬

‫ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی‌ هه‌بوو دابه‌ش���یكرد به‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم‌و په‌رله‌مان‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌ی‬ ‫دادوه‌ری���دا‪ ،‬كه‌ دوانی‌ یه‌كه‌می���ان "نه‌وه‌ی‌‬ ‫شار" به‌ڕێوه‌ی‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ده‌س���ته‌واژه‌ی‌ "نه‌وه‌ی‌ ش���ار" به‌و گروپه‌‬ ‫سیاسییه‌ ده‌وترێت كه‌ راسته‌وخۆ به‌شداری‌‬ ‫شۆڕش���ه‌كانی‌ كوردس���تان نه‌بوون‌و زیاتر‬ ‫له‌شاره‌كان‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ عێراق گه‌وره‌بوون‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ به‌ش���ێكیان هه‌ر نه‌وه‌و خزم‌و كه‌س‌و‬ ‫كاری‌ سه‌ركرده‌كانی‌ شاخن‪ ،‬به‌اڵم به‌شێكی‌‬ ‫تری���ان بارودۆخی‌ سیاس���ی‌ جی���اواز به‌و‬ ‫پۆسته‌ی‌ گه‌یاندوون‪.‬‬ ‫ن���ه‌وه‌ی‌ دووه‌می‌ دوای‌ مه‌س���عود بارزانی‌‬ ‫له‌ناو پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‪ ،‬بریتین‬ ‫له‌نێچیره‌ڤان بارزانی‌ برازاو مه‌سرور بارزانی‌‬ ‫كوڕی‌ مه‌س���عود بارزانی‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ یه‌كه‌میان‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و دووهه‌میان سه‌رۆكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشی‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ ن���ه‌وه‌ی‌ دووه‌می‌ دوای‌‬ ‫ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ بریتین له‌قوب���ادو پاڤێڵ‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ كوڕی‌ مامجه‌الل‌و الهوری‌ ش���ێخ‬ ‫جه‌نگی‌ برازانی‌ تاڵه‌بانی‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش یه‌كه‌میان‬ ‫جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و دوانه‌كه‌ی‌ تریش‬ ‫له‌سلكه‌ ئه‌منییه‌كاندا بااڵده‌ستن‪.‬‬ ‫كه‌وات���ه‌ ئێس���تا به‌فیعل���ی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ حوكمداریی كه‌وتووه‌ته‌ ده‌ست‬ ‫ئه‌م نه‌وه‌ نوێیه‌ كه‌ ره‌نگ���ه‌ له‌بیركردنه‌وه‌و‬ ‫دنیابینی���دا جیاوازی‌ له‌گ���ه‌ڵ نه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ كوردس���تان كه‌ خۆی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر "نه‌وه‌ی‌ شاخ" حیسابە‌به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "خه‌ریك���ه‌ نزیك ده‌بین���ه‌وه‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫كۆتاییهاتن���ی‌ س���ه‌ركرده‌ كاریزمایی���ه‌كان‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌ركردانه‌ی‌ له‌مه‌دوا په‌ی���دا ده‌بن‬ ‫ناكاریزمایین‌و پێویسته‌ سیاسه‌ت‌و حزبایه‌تی‌‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ لێ���ك جیابكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر توانیان‬

‫نێچیره‌ڤان بارزانی‌‌و قوباد تاڵه‌بانی‌ له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك ‌ی قورسدان‬ ‫ئه‌و كاره‌ بكه‌ن خه‌می‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئه‌م نه‌و‌ه‬ ‫نوێی���ه‌ بریت���ی‌ ده‌بێت له‌خۆش���گوزه‌رانی‌‌و‬ ‫ئاش���تیخوازی‌ به‌ده‌ستهێنانیش���ی ئاشتیانه‌‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هاوه‌اڵن���ی‌ "نه‌وه‌ی‌ ش���اخ"‬ ‫زۆربه‌یان له‌نێو حیزبە‌كوردییه‌كاندا ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‌و قسه‌ رۆیشتوون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌فیعل���ی‌ بڕی���اری‌ حوكمڕان���ی‌ كه‌وتووه‌ته‌‬ ‫ده‌ست نه‌وه‌ی‌ دووه‌م‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ن���ه‌وه‌ نوێیه‌ راس���ته‌ له‌به‌ش���ێكی‌‬ ‫گرنگ���ی‌ "س���ه‌ركه‌وتن‌و شكس���ت"ی‌ نه‌وه‌‬ ‫كۆنه‌ك���ه‌دا به‌ش���داره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هه‌ندێج���ار‬ ‫له‌كوردس���تان هیوای‌ ئه‌وه‌یان لێده‌بینرێت‬ ‫كه‌ گۆڕانكارییه‌ك له‌بیركردنه‌وه‌ی‌ سیاسیدا‬ ‫بك��� ‌هن‌و ده‌س���تبه‌رداری‌ نه‌ریت���ی‌ "عینادی‌‬ ‫سیاس���ی‌" ببن كه‌ هۆكاری‌ به‌شێكی‌ دیاری‌‬ ‫كێشه‌كانی‌ كوردستانه‌‪.‬‬ ‫جیاوازییه‌ك���ی‌ دیك���ه‌ی‌ نێ���وان ئه‌م دوو‬ ‫نه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م بانگه‌شه‌ی‌‬

‫گرنگیدا به‌"پرس���ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان" ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ن���ه‌وه‌ی‌ دووه‌میش "خزمه‌ت���ی‌ خه‌ڵك"یان‬ ‫كردووه‌ته‌ دروش���م‌و كه‌متر پێداگرن له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‪.‬‬ ‫ئاری‌ هه‌رس���ین ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان كه‌ ئه‌میان‬ ‫له‌سه‌ر "نه‌وه‌ی‌ ش���ار" حیسابە‌به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "گرن���گ نیی���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر حوكمه‌‬ ‫كوڕی‌ ش���اخه‌ یان ش���ار‪ ،‬گرنگ سیستمی‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌یه‌ت���ی‌‪ ،‬نه‌وه‌ی‌ دوای‌ راپه‌رینیش‬ ‫هه‌یه‌ سیستمی‌ بیركردنه‌وه‌ی‌ پوچه‌ڵه‌"‪.‬‬ ‫ئاری‌ هه‌رسین وتیشی‌ "پرسی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫خزمه‌تكردنی‌ خه‌ڵك له‌یه‌كتر جیاناكرێته‌وه‌و‬ ‫ده‌بێ���ت ته‌ریب به‌یه‌ك ب���ن‪ ،‬مامه‌ڵه‌كردنی‌‬ ‫ن���ه‌وه‌ نوێكه‌ش له‌گه‌ڵ واقعی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫كێشه‌كانی‌ ئه‌ركێكی‌ قورسه‌"‪.‬‬ ‫ره‌نگبێ‌ یه‌كێك له‌وانه‌ی‌ سه‌رقافڵه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫گۆڕانكارییه‌ بووبێت‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فای‌‬ ‫رێكخه‌ری‌ گش���تی‌ گ���ۆڕان بێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬فەیسبوکی قوباد تاڵەبانی‬

‫ئه‌و له‌س���اڵی‌ ‪2009‬ه‌وه‌ بانگه‌ش���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تپێكرد كه‌ پای���ه‌ی‌ حوكمڕانی‌ ده‌بێت‬ ‫بدرێ���ت به‌گه‌نج���ان‌و "نه‌وه‌ی‌ ش���ار"‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌فیعلی���ش چه‌ندین وه‌زی���ری‌ گه‌نجی‌ برده‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌و یوس���ف محه‌مه‌دی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و ئارام شێخ محه‌مه‌دی‌‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ عێ���راق كه‌‬ ‫هه‌ردوكیان سه‌ر به‌و بزوتنه‌وه‌یان‪ ،‬له‌"نه‌وه‌ی‌‬ ‫شار"ن‪.‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ هه‌رچی‌ حیزبه‌كانی‌ تره‌ هه‌مان‬ ‫شوێنپێیان هه‌ڵگرته‌وه‌و چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌نج‌و نه‌وه‌ی‌ ش���ار له‌باقی‌ حیزبه‌كانی‌ تری‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌ ده‌ركه‌وتن‪.‬‬ ‫رێبوار حه‌مه‌د وته‌بێژ ‌ی كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌‬ ‫به‌"نیقاش"ی وت "ئێس���تا س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی تێكه‌ڵه‌یه‌كه‌ له‌سه‌كرده‌كانی‌‬ ‫ش���اخ‌و نه‌وه‌ی‌ دوای‌ راپه‌ڕی���ن‪ ،‬ئه‌و نه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ناوه‌نده‌كان���ی‌ بڕیاردان���دان‌و وه‌زی���رو‬ ‫په‌رله‌مانتاریش���یان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌ش���ێكه‌‬

‫له‌تێڕوانین���ی‌ ئێمه‌ بۆ ده‌ستاوده‌س���تكردنی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئ���ه‌و نه‌وه‌ نوێیه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫پۆس���ته‌ ئیداریی‌و سیاس���ییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫گرتووه‌ته‌ ده‌س���ت‪ ،‬به‌ت���ه‌واوی‌ نه‌چووه‌ته‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م قۆناغه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌به‌ش���ێكی‌ گرنگ���ی‌ بڕیاره‌كانی‌‬ ‫نه‌وه‌ی‌ پێش���وودا به‌شداربوون‪ ،‬بۆیه‌ لۆمه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌كرێ���ن ك���ه‌ ئه‌وانی���ش خه‌تابارن‬ ‫له‌مه‌ینه‌تییه‌كانی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫ئه‌م نه‌وه‌یه‌ "نه‌وه‌ی‌ ش���ار" هه‌شت مانگی‌‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدایه‌ تا هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫داهات���وو بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ تواناو لێوه‌ش���اوه‌یی‌‬ ‫خۆی‌ پیش���ان بدات‌و به‌بێ‌ وجودی‌ "نه‌وه‌ی‌‬ ‫شاخ" بڕیار بدات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مانیش له‌به‌رده‌م‬ ‫دوو تاقیكردن���ه‌وه‌ی‌ قورس���دان‪ ،‬یه‌كه‌میان‬ ‫دابینكردن���ی‌ بژێوی‌‌و موچ���ه‌ی‌ هاواڵتیان‌و‬ ‫دووه‌میشیان رێگری‌ له‌گوشاری‌ زیاتری‌ به‌غدا‬ ‫بۆ بچوككردنه‌وه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫د ئه‌می���ن ف���ه‌ره‌ج مامۆس���تای‌ زانس���ه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ زانكۆی‌ سه‌اڵحه‌دین له‌هه‌ولێر‬ ‫پێیوای���ه‌ "نه‌وه‌ی‌ ش���اخ" به‌"ش���ه‌رعیه‌تی‌‬ ‫شۆرش���گێڕی"ه‌وه‌ ده‌س���تكه‌وتی‌ سیاس���ی‌‬ ‫ده‌ویست‪ ،‬به‌اڵم نه‌وه‌ی‌ نوێ ده‌بێت بە‌پڕۆژه‌‬ ‫خزمه‌ت بە‌هاواڵتیان بكات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بۆ "نیق���اش" وتی‌ "گرن���گ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هاواڵتیانی‌ هه‌رێم گه‌یش���تبنه‌ ئه‌و ئاس���ته‌‬ ‫رۆش���نبیریه‌ی‌ بتوانن نه‌وه‌ كالس���یكیه‌كه‌ی‬ ‫پێش���وو له‌رێگه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ تێبپه‌ڕینن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئێس���تا خه‌ڵكی‌ خۆش���گوزه‌رانیان‬ ‫ده‌وێت"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ردوو نه‌وه‌كه‌ له‌كوردس���تان پش���كی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن‌و دۆڕانی���ان پێده‌بڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێس���تا خه‌ڵكی‌ چاوه‌ڕێی‌ ئه‌وه‌ن بزانن ئاخۆ‬ ‫نه‌وه‌ تازه‌كه‌ی‌ شار ده‌توانێت گۆڕانكارییه‌ك‬ ‫له‌كوردس���تاندا بكات كه‌ به‌"نه‌وه‌ی‌ ش���اخ"‬ ‫نه‌چووه‌ سه‌ر؟‬

‫داعش كۆتای ‌ی هاتووه‌؟ عێراق د‌ه ساڵی‌ ته‌واوی‌ له‌گه‌ڵ تیرۆردا به‌ڕێكرد‬ ‫نیقاش‪ ،‬موسته‌فا حه‌بیب‬ ‫هه‌فته‌ی رابردوو هێزه‌كانی سوپای عێراق‬ ‫چوونه‌ ناو شارۆچكه‌ی راوه‌ دوا مۆڵگه‌ی‬ ‫داعش له‌عێراق‪ ،‬به‌اڵم عێراقییه‌كان ده‌پرسن‬ ‫ئایا دوای یه‌ك ده‌یه‌ دواجار له‌تیرۆر‬ ‫رزگاریان ده‌بێت؟‬ ‫هه‌فت���ه‌ی راب���ردوو له‌كاتێك���دا هێ���ز‌ه‬ ‫ئه‌منییه‌كان���ی عێ���راق راوه‌دووی چه‌كدارانی‬ ‫داعش���یان ده‌نا له‌بیابانی ئه‌نبار به‌ئاڕاسته‌ی‬ ‫س���نووری س���وریا دوای ئه‌وه‌ی تیرۆریستان‬ ‫شاره‌ سه‌ره‌كییه‌كانیان له‌موسڵ‌و ته‌له‌عفه‌ر‌و‬ ‫حه‌ویج���ه‌ له‌ده‌س���تدا‪ ،‬تون���دڕه‌وان چه‌ن���د‬ ‫هێرشێكی خۆكوژیان ئه‌نجامدا‌و باره‌گایه‌كی‬ ‫حه‌شدی ش���ه‌عبییان له‌شاری كه‌ركوك كرده‌‬ ‫ئامان���ج ك���ه‌ ش���اره‌كه‌ دوای هاتنه‌ناوه‌وه‌ی‬ ‫هێزه‌كانی س���وپا‌و كش���انه‌وه‌ی پێشمه‌رگه‌‬ ‫له‌فه‌وزایه‌كی ئه‌منیدا ده‌ژی‪ ،‬دوای رۆژێكیش‬ ‫له‌هێرش���ه‌كه‌ هێزه‌ ئه‌منیی���ه‌كان رایانگه‌یاند‬ ‫تۆڕێك���ی تیرۆریس���تیان له‌ناو ش���اره‌كه‌دا‬ ‫ده‌س���تگیركردووه‌ له‌هه‌وڵ���ی ئ���ه‌وه‌دا بووه‌‬ ‫هێرشی نوێ ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫له‌به‌غداش فه‌رمانده‌یی س���وپا ش���ه‌ممه‌ی‬ ‫راب���ردوو ده‌س���تگیركردنی ش���انه‌یه‌كی‬ ‫تیرۆریس���تی رایگه‌یان���د كه‌ پالن���ی دانابوو‬ ‫بۆ به‌ئامانجگرتنی س���ه‌ردانیكه‌رانی ش���یعه‌‬ ‫له‌رێگایاندا به‌ره‌و شاری كه‌ربه‌ال كه‌ بۆنه‌یه‌كی‬ ‫ئایین���ی تایبه‌ت به‌ش���یعه‌ی تێ���دا به‌ڕێوه‌‬ ‫ده‌چ���وو‪ ،‬له‌و باره‌یه‌ش���ه‌وه‌ فه‌ری���ق جه‌لیل‬ ‫روبه‌یعی فه‌رمانده‌ی "ئۆپراسیۆنه‌كانی به‌غدا"‬ ‫وتی "ئه‌و شانه‌یه‌ له‌شاری موسڵه‌وه‌ هاتبوو‬ ‫به‌نیازب���وو ناوچه‌ی ك���ه‌ڕاده‌ له‌ناوجه‌رگه‌ی‬ ‫به‌غدا بكاته‌ ئامانج"‪.‬‬ ‫دوای چه‌ن���د رۆژێك���ی كه‌می���ش‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كه‌ی حكومه‌تی عێراق سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی گرنگترین مۆڵگه‌ی داعش‬ ‫له‌هه‌ردوو شاری موسڵ‌و ته‌له‌عفه‌ر له‌باكووری‬ ‫واڵت له‌ئابی رابردوودا‪ ،‬تیرۆریستان توانیان‬ ‫هێرش���ێكی خوێناوی له‌س���نووری پارێزگای‬ ‫زیقاری باش���ووری واڵت ئه‌نج���ام بده‌ن كه‌‬ ‫دوو چێش���تخانه‌‌و خاڵێكی پش���كنینی كرده‌‬ ‫ئامانج كه‌ گه‌شتیاران له‌نێوان شاره‌كاندا بۆ‬ ‫پش���وودان بە‌كاریان ده‌هێنان‌و ‪ 74‬كوژراو‌و‬

‫‪ 93‬برینداری لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م هێرشانه‌ به‌ڕوونی ئاماژه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫رێكخ���راوی داعش پێش���وه‌خت س���تراتیژی‬ ‫داهاتووی هه‌ڵبژاردووه‌ له‌دوای له‌ده‌س���تدانی‬ ‫حوكمی له‌ش���اره‌ عێراقییه‌كان‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ تاكتیكی كوش���تن‌و تیرۆرك���ردن له‌رێی‬ ‫ته‌قینه‌وه‌وه‌ بۆ سه‌رله‌نوێ دروستكردنه‌وه‌ی‬ ‫فه‌وزا‌و دواتر چاوه‌ڕوانی قه‌یرانه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫ده‌كات تا سه‌رله‌نوێ بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ستراتیژی‬ ‫داگیركردنی شاره‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌و رێچكه‌یه‌ی ئه‌بو موس���عه‌ب زه‌رقاوی‬ ‫س���ه‌ركرده‌ی رێكخراوی "قاعی���ده‌" له‌عێراق‬ ‫له‌ساڵی ‪2004‬دا ده‌ستیپێكرد له‌ڕێی كوشتنی‬ ‫هه‌ڕه‌مه‌كی‌و به‌ئامانجگرتن���ی كۆمه‌ڵگه‌كانی‬ ‫دانیش���تووان له‌ناوه‌ن���دی ش���اره‌كاندا به‌بێ‬ ‫كۆنترۆڵكردنیان له‌گه‌ڵ هه‌ڵكش���انی توندی‬ ‫ناكۆكی نێوان سیاس���ییه‌كانی شیعه‌‌و سوننه‌‬ ‫دوای ‪ 10‬س���اڵ زه‌مین���ه‌ی خۆش���كرد ب���ۆ‬ ‫رێكخراوی داعش كه‌ له‌منداڵدانی "قاعیده‌"وه‌‬ ‫دروستبوو‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی له‌ساڵی ‪2014‬دا به‌ئاسانی‬ ‫ش���اره‌كان داگیر بكات‪ ،‬چونكه‌ تیرۆریستان‬ ‫ئارامگرتنێكی دوور‌ودرێژیان هه‌یه‌ له‌پالنداندا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك بیری توندڕه‌وانه‌ له‌قه‌یران‌و ناكۆكییه‌‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا گه‌شه‌ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆش دوای سێ س���اڵ له‌شه‌ڕی باجی‬ ‫قورس‌و ئه‌و وێرانكاری‌و قوربانییه‌ گه‌ورانه‌ی‬ ‫لێ���ی كه‌وتن���ه‌وه‌‪ ،‬عێراقیی���ه‌كان توانی���ان‬ ‫كۆنترۆڵی سێیه‌كی رووبه‌ری واڵت بكه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌ژێر چنگی داعش���دا بوو له‌ئه‌نبار‌و نه‌ینه‌وا‌و‬ ‫س���ه‌اڵحه‌دین‪ ،‬ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كیش���ه‌ هێزه‌‬ ‫ئه‌منییه‌كان���ی عێ���راق راوه‌دووی توندڕه‌وان‬ ‫ده‌نێن به‌ره‌و س���نووری نێوده‌وڵه‌تی له‌گه‌ڵ‬ ‫سوریا كه‌ ئه‌وه‌ش ئاماژه‌یه‌كه‌ بۆ گه‌شه‌كردنی‬ ‫به‌رچاوی هێزی سه‌ربازی عێراق‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌ناوبردن���ی تون���دڕه‌وان له‌ڕووی‬ ‫سه‌ربازیه‌وه‌ مانای سه‌ركه‌وتن نییه‌ به‌سه‌ریاندا‪،‬‬ ‫چونكه‌ رێكخراوه‌ تیرۆریستییه‌كان توانیویانه‌‬ ‫له‌م���اوه‌ی ده‌ی���ه‌ی راب���ردوودا بارودۆخ���ی‬ ‫عێراق گرژ‌و ئاڵۆز بك���ه‌ن به‌بێ ئه‌وه‌ی یه‌ك‬ ‫شاریش داگیربكه‌ن ئه‌ویش له‌ڕێی ستراتیژی‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌‌و تیرۆركردن���ه‌وه‌‪ ،‬چاوه‌ڕوان���ی‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ن ناكۆكییه‌ سیاسییه‌كان‌و ئه‌و‬ ‫بڕیارانه‌ی حكوم���ه‌ت بقۆزنه‌وه‌ كه‌ نیگه‌رانی‬ ‫دانیشتووانیان لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫سوپای شانه‌ نووستووه‌كان‬ ‫ئه‌و كاته‌ی موسڵ به‌ڕه‌سمی له‌حوزه‌یرانی‬ ‫‪2014‬دا كه‌وت���� ‌ه ده‌س����تی داع����ش پ����اش‬ ‫هه‌ره‌س����هێنانی س����ێ فیرق����ه‌ی س����ه‌ربازی‬ ‫له‌شاره‌كه‌ (‪ 45‬هه‌زار سه‌رباز)‪ ،‬زانیارییه‌كان‬ ‫دووپاتی ده‌كه‌نه‌وه‌ ژماره‌ی ئه‌و تیرۆریستانه‌ی‬ ‫هێرشیان كرده‌ سه‌ر شاره‌كه‌ له‌ده‌یان كه‌س‬ ‫تێنه‌په‌ڕی����ون كه‌ حه‌یده‌ر عه‌بادی س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانیش مانگی راب����ردوو ئه‌وه‌ی دووپات‬ ‫كردووه‌‌و رایگه‌یان����د به‌نیازه‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌هۆكاره‌كانی هه‌ره‌سهێنانی سوپا له‌و كاته‌دا‬ ‫ده‌ستپێبكات‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌واقیعدا موس����ڵ چه‌ند مانگێك به‌ر‬ ‫ل����ه‌و مێژووه‌ بە‌ك����رده‌وه‌ كه‌وتبووه‌ ده‌س����ت‬ ‫تیرۆریس����تان ئه‌وی����ش به‌هۆی ئه‌و ش����انه‌‬ ‫نووس����تووانه‌ی له‌ش����اره‌كه‌دا چاندبوویانن‌و‬ ‫ئه‌ركیان كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌ بوو له‌بازرگانان‌و‬ ‫خه‌ڵك����ی ناوچه‌ك����ه‌ له‌به‌رامبه‌ر پاراس����تنی‬ ‫ژیانی����ان‪ ،‬ئ����ه‌و ش����انان ‌ه یارمه‌تی����ان دان‬ ‫له‌كۆنترۆڵكردنی ش����اره‌كه‌ بە‌ئاسانی‪ ،‬هه‌مان‬ ‫شتیش له‌ئه‌نبار‌و سه‌اڵحه‌دین روویدا‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر داع����ش س����ه‌ركه‌وتوو بووبێ����ت‬ ‫له‌به‌سه‌ربازگرتنی سه‌دان كه‌س له‌دانیشتووانی‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌ پێش ئه‌وه‌ی چه‌ند ش����ارێكی پڕ‬ ‫له‌دانیش����تووان به‌ته‌واوی كۆنت����رۆڵ بكات‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ چۆن س����ێ شاری سه‌ره‌كی داگیركرد‬ ‫كه‌ ح����ه‌وت ملیۆن كه‌س����یان تێ����دا ده‌ژیا‪،‬‬ ‫به‌گوێ����ره‌ی ئاماره‌كانی رێكخ����راوی كۆچی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ش ژماره‌ی ئه‌و دانیش����تووانه‌ی‬ ‫له‌و كات����ه‌دا ئاواره‌بوون س����ێ ملیۆن كه‌س‬ ‫بوو‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش مانای وایه‌ چوار ملیۆن كه‌س‬ ‫بۆ ماوه‌ی س����ێ ساڵ له‌ژێر سایه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫خه‌الفه‌تدا ژیاون‪.‬‬ ‫نه‌قیب عه‌بدولكه‌ریم المی له‌سوپای عێراق‬ ‫بە‌"نیق����اش"ی وت "ئه‌و كاته‌ی له‌نێو گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫نیش����ته‌جێكانی موسڵدا ش����ه‌ڕمان ده‌كرد‌و‬ ‫به‌هه‌زاران خێزانی هه‌اڵتوو له‌شه‌ڕ به‌ناوماندا‬ ‫تێده‌په‌ڕی����ن‪ ،‬باش ده‌مانزان����ی كه‌ ئه‌ندامانی‬ ‫داعشیان تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌مانده‌توانی هه‌موو‬ ‫كه‌س����ێك ده‌س����تگیر بكه‌ین‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ بكه‌ین‪ ،‬باش ده‌زانین كه‌ به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫شار‌و پارێزگای گه‌وره‌ی وه‌كو موسڵ‌و ئه‌نبار‬ ‫پێویس����تی بە‌هه‌زاران كه‌س له‌دانیش����تووانی‬ ‫ناوچه‌كه‌ هه‌بووه‌ كه‌ داعش بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬

‫په‌نای بۆ بردوون"‪.‬‬ ‫الم����ی هه‌روه‌ه����ا وتی "ئه‌وه‌ كێش����ه‌یه‌كی‬ ‫راسته‌قینه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ فه‌رمانگه‌ هه‌واڵگرییه‌كان‬ ‫له‌لێكۆڵینه‌وه‌كانی����ان‌و‬ ‫به‌رده‌وام����ن‬ ‫ده‌ستگیركردنی س����ه‌دان كه‌س له‌ئه‌ندامانی‬ ‫داعش‪ ،‬به‌اڵم زۆریش����یان توانیویانه‌ خۆیان‬ ‫بشارنه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بە‌هه‌زاران له‌و خێزانانه‌ی‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ئه‌ندامانی����ان چووه‌ت����ه‌ ری����زی‬ ‫توندڕه‌وه‌كانه‌وه‌ جێگای گومانن‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و خێزانانه‌ دڵنیابكرێنه‌وه‌‌و وه‌ك‬ ‫تیرۆریست له‌قه‌ڵه‌م نه‌درێن‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا ده‌بنه‌‬ ‫شانه‌ی نووس����توو ئه‌گه‌ر مامه‌ڵه‌ی خراپیان‬ ‫له‌گه‌ڵ بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی قس����ه‌ی هیش����ام هاش����می شاره‌زا‬ ‫له‌كاروب����اری گرووپ����ه‌ جیهادیی����ه‌كان دوای‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی ش����اری موسڵ‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫عێ����راق بڕی����اری دا خێزانه‌كان����ی رێكخراوی‬ ‫داعش له‌كامپی دابڕاودا جیابكاته‌وه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ش����تیش له‌س����ه‌اڵحه‌دین‌و ئه‌نب����ار رووی����دا‪،‬‬ ‫هاوكات كه‌س����انێكی تر رووب����ه‌ڕووی خانوو‬ ‫روخاندن‌و رێگرت����ن له‌گه‌ڕانه‌وه‌یان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫تیرۆركردنیش بوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هاشمی ده‌ڵێت "دیارترین ئه‌و ئاڵنگاریانه‌ی‬ ‫له‌دوای ئازادی رووبه‌ڕووی حكومه‌ت بوونه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنی پیشه‌ییانه‌ بوو له‌گه‌ڵ خێزانی‬ ‫ئه‌ندامان����ی داعش����دا‪ ،‬حكوم����ه‌ت ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژارد له‌كامپی نامرۆییدا جیایان بكاته‌وه‌‌و‬ ‫بێده‌نگیش بوو له‌و سزای تۆڵه‌سه‌ندنانه‌وه‌ی‬ ‫دووچاری ده‌هاتن وه‌ك����و رووخاندنی خانو‌و‬ ‫تیرۆرك����ردن‌و رێگرت����ن له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی����ان بۆ‬ ‫خانووه‌كانی����ان به‌ڕاده‌ی����ه‌ك ك����ه‌ كاریگه‌ری‬ ‫خراپی له‌سه‌ر ناوبانگی حكومه‌ت دانا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "كێش����ه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌ ژماره‌ی‬ ‫خێزانه‌ داعش����ه‌كان له‌‪ 100‬هه‌زار كه‌س نزیك‬ ‫ده‌بێت����ه‌وه‌‌و ره‌نگه‌ زۆرێكی����ان ببنه‌ نه‌وه‌ی‬ ‫نوێی توندڕه‌وان‌و له‌وانه‌یه‌ داهاتوو له‌رابردوو‬ ‫خراپتر بێت"‪.‬‬ ‫ش����اراوه‌ش نیی����ه‌ ئ����ه‌و ش����ارانه‌ی هێزه‌‬ ‫عێراقییه‌كان چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر ئازادیان‬ ‫ك����ردن ئه‌مڕۆ به‌ده‌س����ت چه‌ندی����ن قه‌یرانی‬ ‫ئه‌منی‌و ئیداریه‌وه‌ ده‌ناڵێنن ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق پالنێكی تۆكمه‌ی‬ ‫نییه‌ بۆ گێڕانه‌وه‌ی رژێم‪ ،‬چونكه‌ ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫ئه‌منی به‌ده‌ست پێكهاته‌ چه‌كدارییه‌ پێكه‌وه‌‬

‫نه‌گونجاوه‌كان����ه‌ دوور له‌چاودێری حكومه‌ت‬ ‫له‌به‌غدا‪ ،‬دانیش����تووانیش به‌ده‌ست كێشه‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫شه‌ڕی هه‌واڵگری‌و زانیاری‬ ‫شه‌ڕی داهاتوو له‌دژی توندڕه‌وان شه‌ڕێكی‬ ‫هه‌واڵگ����ری ده‌بێ����ت ك����ه‌ پش����ت بە‌زانیاری‬ ‫ده‌به‌س����تێت نه‌ك س����ه‌رباز‌و تان����ك ئه‌ویش‬ ‫به‌پێی قسه‌ی په‌رله‌مانتار ئه‌سكه‌نده‌ر وه‌توت‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئه‌منی له‌په‌رله‌مانی عێراق‪.‬‬ ‫وه‌ت����وت بە‌"نیق����اش"ی وت "ش����ه‌ڕی دژ‬ ‫بە‌تیرۆریس����تان ب����ه‌رده‌وام ده‌بێ����ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویسته‌ پالنه‌ ئه‌منییه‌كان بگۆڕێن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫تون����دڕه‌وان توان����ای ش����ه‌ڕكردنیان نه‌ماوه‌‬ ‫به‌گوێره‌ی بنه‌مای جه‌نگ����ی نیزامی‌و ره‌نگه‌‬ ‫په‌نا ببه‌ن ب����ۆ خۆش����اردنه‌وه‌‌و ئه‌نجامدانی‬ ‫هێرشی خۆكوژی‌و كرده‌وه‌ی تیرۆركردن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "ل����ه‌ چه‌ن����د مانگ����ی داهاتوودا‬ ‫پێویس����تمان بە‌پته‌وكردنی كاری هه‌واڵگری‌و‬ ‫هاوئاهه‌نگ����ی له‌گ����ه‌ڵ ده‌وڵه‌تانی دراوس����ێ‬ ‫ده‌بێ����ت ب����ۆ رێگرت����ن له‌دووباره‌بوونه‌وه‌ی‬ ‫هێرش����ه‌ تیرۆریستییه‌كان له‌ش����اره‌كانماندا‪،‬‬ ‫پێویس����تمان به‌زانیاری ده‌بێت له‌سه‌ر شانه‌‬ ‫نووستووه‌كان‌و ش����وێنه‌كانیان به‌تایبه‌تی كه‌‬ ‫زانیارییه‌ پشتڕاس����تكراوه‌كان ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن چه‌كدارانی داعش هه‌اڵتوون بۆ بیابانی‬ ‫به‌رفراوانی نێوان ئه‌نبار‌و سه‌اڵحه‌دین‌و موسڵ‬ ‫كه‌ بە‌بیابانی جه‌زیره‌ ناسراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ر له‌س����اڵی ‪ 2014‬توندڕه‌وان په‌نایان بۆ‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ ده‌برد بۆئ����ه‌وه‌ی زۆرترین ژماره‌ی‬ ‫قوربانی بخه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌و ته‌قینه‌وانه‌ ناكۆكی‬ ‫ده‌خاته‌ نێوان سیاسییه‌كانه‌وه‌ له‌ڕێی یه‌كتری‬ ‫تۆمه‌تباركردنه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك ره‌نگدانه‌وه‌ش����ی‬ ‫له‌س����ه‌ر دانیش����تووان ده‌بێت له‌ڕێی یه‌كتری‬ ‫تۆمه‌تبارك����ردن له‌ت����ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش بواری ب����ۆ داعش ره‌خس����اند ئه‌و‬ ‫فه‌وزا سیاس����یه‌ بقۆزێته‌وه‌‌و په‌الماری موسڵ‬ ‫بدات‌و بچێته‌ قۆناغی كۆنترۆڵكردنی شاره‌كان‬ ‫به‌ته‌واوی‪.‬‬ ‫چه‌ن����د هه‌فته‌یه‌ك����ه‌ عێ����راق قه‌یرانێك����ی‬ ‫سیاس����ی به‌خۆوه‌ ده‌بینێت كه‌ توندترینیانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مجاره‌ی����ان قه‌یرانه‌ك����ه‌ له‌نێ����وان عه‌ره‌ب‌و‬ ‫كورددای����ه‌ نه‌ك س����وننه‌‌و ش����یعه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ریفراندۆمی جیابوونه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان‌و‬

‫لێكه‌وته‌كان����ی له‌جووڵه‌كردن����ی هێزه‌كان����ی‬ ‫سوپای فیدراڵی بۆ كۆنترۆڵكردنی كه‌ركوك‌و‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانی نێوان كورد‌و عه‌ره‌ب‌و‬ ‫توركمان له‌س����ه‌اڵحه‌دین‌و دیال����ه‌‌و نه‌ینه‌وا‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م ئاڵنگارییه‌ رووبه‌ڕووی واڵت ده‌بێته‌وه‌‬ ‫دوای قۆناغی له‌ناوبردنی داعش‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار نوره‌ بجاری نوێنه‌ری موس����ڵ‬ ‫له‌په‌رله‌مان����ی عێراق ده‌ڵێت "تیرۆریس����تان‬ ‫هه‌وڵ����ده‌ده‌ن ئ����ه‌م ناكۆكیان����ه‌ بقۆزن����ه‌وه‌‌و‬ ‫به‌ك����رده‌وه‌ هێرش����ی خۆك����وژی له‌ش����اری‬ ‫كه‌ركوك ئه‌نجام بده‌ن‌و پێویس����ته‌ سیاسییه‌‬ ‫عێراقییه‌كانی����ش فری����ای دۆخه‌ك����ه‌ بكه‌ون‬ ‫به‌رله‌وه‌ی له‌ده‌س����ت ده‌ربچێت‪ ،‬پێویس����ته‌‬ ‫حكومه‌تی عێراقیش رێوشوێنی یه‌كالكه‌ره‌وه‌‬ ‫بگرێته‌به‌ر بۆ دڵنیاكردنه‌وه‌ی دانیش����تووان‌و‬ ‫پش����تیوانیكردنی ئ����ه‌و پارێزگایانه‌ی هێنده‌‬ ‫نابێت له‌ژێر حوكمی تیرۆریس����تان هاتوونه‌ته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫بجاری بە‌"نیقاش"ی وت "دوورخس����تنه‌وه‌‌و‬ ‫په‌راوێزخس����تن‪ ،‬هه‌روه‌ها فه‌رامۆش����كردنی‬ ‫داواكاری دانیش����تووان بۆ دابینكردنی هه‌لی‬ ‫كار‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ش����ار‌و خانووه‌كانیان‬ ‫نیگه‌ران����ی به‌رامب����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵتدارانی‬ ‫لێده‌كه‌وێت����ه‌وه‌‪ ،‬پێویس����ته‌ حكومه‌تی����ش‬ ‫پالنێكی جددی دابنێت بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‬ ‫پارێزگا وێرانب����ووه‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌رنا توندڕه‌وان‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن ئه‌و حاڵه‌تی نیگه‌رانیه‌ بقۆزنه‌وه‌‌و‬ ‫الیه‌نگران بۆ خۆیان كۆبكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی عه‌لی‌ ‪ 65‬ساڵه‌ رانك‌و چۆغه‌و چاك ‌هت‌و پ‬ ‫سۆف ‌‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ی هێلكه‬ ‫به‌سپێنه‌ ‌‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫‌ ده‌موچاوت جوان بكه‌‬

‫ی هێلكه‌یه‌كێكه‌له‌و‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ چ��� ‌‬ ‫ی كه‌بۆ مرۆڤ زۆر به‌سوده‌‪،‬‬ ‫خۆراكانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌مان كاتیشدا س���ودێكی‌ زۆر ‌‬ ‫هه‌یه‌بۆ پێست چونك ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه‬ ‫به‌پرۆتین‌و ئاسن‌و كانزاكان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���پێنه‌ ‌‬ ‫چۆنێتی‌ به‌كارهێنان ‌‬

‫هێلكه‌ بۆ پێست‬ ‫سه‌ره‌تا س���پێنه‌كه ‌له‌زه‌ردێنه‌ك ‌ه‬ ‫جیاده‌كه‌یته‌وه‌ پاش���ان‪ .‬كلێنسێك‬ ‫ی ته‌نه���ا‬ ‫له‌س���ه‌رده‌موچاوت دابن��� ‌‬ ‫ش���وێنی‌ چاوه‌كان نه‌بێ���ت‪ ،‬دواتر‬ ‫به‌فڵچه‌ی���ه‌ك س���پێنه‌كه‌ له‌هه‌م���و‬

‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫سۆفی‌ عه‌لی‌‪ ،‬ماوه‌ی‌ سی‌‌و حه‌وت‬ ‫ساڵه‌ دوكانی‌ به‌رگدروی‌ پیاوانی‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌بازاڕی‌ حه‌وزه‌ وشكه‌كه‌ی‌‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ ئه‌و ده‌ڵێت "جیاواز‬ ‫له‌به‌رگدروه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ شار رۆژانه‌‬ ‫جلی‌ كوردی‌‌و چاكه‌ت پانتۆڵیش‬ ‫ده‌دورم"‪.‬‬

‫ی بهێڵه‌وە‬ ‫ده‌موچاوت بده‌و پێ���وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫تاوه‌كو وشك ده‌بێت دواتر به‌وشك ‌‬ ‫ی شله‌تێن‌و‬ ‫لێبكه‌ره‌وه‌‪ .‬پاشان به‌ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ابون ده‌موچاوت بشۆ‪ ،‬كرێمێك ‌‬ ‫لێبده‌و هه‌فتانه ‌ئه‌م ماسكه‌ دوباره‬ ‫‌بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ په‌نجاكانی‌ س���ه‌ده‌ی‌‬ ‫رابردوه‌وه‌‪ ،‬سۆفی‌ عه‌لی‌ له‌شارۆچكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێنجوێ���ن له‌سه‌رده‌س���تی‌ وه‌س���تا‬ ‫ئه‌حمه‌د ده‌بێته‌ ش���اگردی‌ به‌رگدروی‌‬ ‫پیاوان‌و فێری‌ درونی‌ كه‌واو س���ه‌ڵته‌و‬ ‫مراخانی‌‌و قات���ی‌ قه‌له‌وانچه‌‌و چاكه‌ت‌و‬ ‫پانت���ۆڵ ده‌بێت‌و له‌دوای‌ چوار س���اڵ‬ ‫ده‌بێت���ه‌ خاوه‌نی‌ دوكان���ی‌ خۆی‌ له‌و‬ ‫شارۆچكه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "له‌و كاته‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تم كردوه‌ ب���ه‌كاری‌ به‌رگدرویی‌‪،‬‬ ‫زیاد له‌بیس���ت هاواڵت���ی‌ له‌ناوچه‌ جیا‬ ‫جیاكانه‌وه‌ هاتون‌و له‌س���ه‌ر ده‌س���تی‌‬ ‫م���ن فێری‌ به‌رگدوری‌ بون‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك بیه‌وێت ببێته‌ به‌رگدرو‬ ‫ده‌رگای‌ دوكانه‌ك���ه‌م له‌سه‌رپش���ته‌و‬ ‫به‌شانازیه‌وه‌ هاوكاری‌ ده‌كه‌م تا ببێته‌‬ ‫به‌رگدرو خزمه‌تی‌ واڵته‌كه‌م بكات"‪.‬‬ ‫س���ۆفی‌ عه‌لی‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫جل‌و به‌رگی‌ كوردی‌ وه‌ك س���ااڵنی‌ زوو‬ ‫ره‌واج���ی‌ نه‌ماوه‌‌و ئه‌و س���ااڵنه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫جلی‌ كوردی‌ ده‌دوری‌ هاواڵتیان ده‌سته‌‬ ‫ده‌سته‌ ده‌هاتنه‌ دوكانه‌كه‌ی‌‌و سه‌ره‌یان‬ ‫ده‌گرت له‌پیرو گه‌نج‪ ،‬كه‌واو س���ه‌ڵته‌و‬ ‫مراخانی‌‌و ستارخانی‌ باوترین‌و تازه‌ترین‬ ‫مۆدیلی‌ ئه‌و كاته‌بون له‌جۆری‌ قوماشی‌‬ ‫عێراق���ی‌‌و رۆمانی‌ بو كه‌ل���ه‌ به‌غداوه‌‬ ‫ده‌هاتن‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "بۆ جۆری‌ دورینی‌‬ ‫جله‌كان له‌س���اڵی‌ په‌نجاو شه‌س���ت‌و‬ ‫حه‌فتاكان بۆ ه���ه‌ر قاتێك نیو دینار‬ ‫دینارێك بۆ دینارو نیوێك وه‌رده‌گیرا‌و‬ ‫تا سه‌ره‌تای‌ هه‌ش���تاكان دواتر نرخی‌‬ ‫ده‌ستێك جلی‌ كوردی‌ به‌پێی‌ شێوه‌ی‌‬ ‫دورینه‌كه‌ی‌ به‌رزبوه‌وه‌ بۆ پانزه‌ دینار‬ ‫كه‌ بۆ هه‌ر ده‌س���تێك جل���ی‌ كوردی‌‬ ‫چوار مه‌تر قوماشی‌ پێویسته‌‌و له‌ساڵی‌‬

‫محه‌مه‌د پاكژ چوارینه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ده‌ن‬ ‫بۆ ‪ 150‬كه‌سایه‌ت ‌‬

‫ڕۆشنبیری‌‌و هونه‌ری‌ شاره‌زور كۆمه‌ڵێك‬ ‫ئاسته‌نگی‌ بۆ هاتوه‌ت ‌ه پێش!‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‌‬ ‫بەڕێوەبەرایه‌ت ‌ی رۆشنبیری‌‌و هونه‌ری‌‬ ‫شاره‌زور هیچ بڕه‌ بودجه‌یه‌كی‌ بۆ ته‌رخان‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬بەڕێوەبەره‌كه‌شی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌وڵێكی‌ زۆرمانداوه‌ كاره‌بای‌ ‪ 24‬كاتژمێری‌‬ ‫بۆ رۆشنبیرییه‌كه‌مان دابینبكه‌ن به‌اڵم بۆمان‬ ‫ناكه‌ن‪ ،‬نازانم بۆچی‌؟"‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌تا بین����ای‌ رۆش����نبیری‌ وه‌ك����و‬ ‫سه‌نته‌رێكی‌ گه‌نجان دروستكراوه‌ به‌اڵم دواتر‬ ‫كراوه‌ بە‌بەڕێوەبەرایه‌تی‌ رۆشنبیری‌ هونه‌ری‌‬ ‫ش����اره‌زور‪ ،‬مه‌ری����وان تۆفی����ق به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫رۆش����نبیری‌‌و هون����ه‌ری‌ ش����اره‌زور له‌باره‌ی‌‬ ‫دامه‌زراندی‌ بەڕێوەبەرایه‌تیه‌كه‌یان بۆ ئاوێنه‌‬ ‫وتی‌ "له‌ ‪ 2013/11/20‬دام����ه‌زراوه‌ به‌فه‌رمی‌‬ ‫وه‌كو بەڕێوەبەراییه‌تیه‌ك‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت پێش����تر‬ ‫بینایه‌ك����ه‌ بینای����ی‌ س����لێمانی‌ ب����وه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫دراوه‌ بە‌بەڕێوەب����ەری‌ رۆش����نبیری‌‌و الوان‪،‬‬ ‫ئ����ه‌م فه‌رمانگه‌ س����ه‌ره‌تا فه‌رمانگه‌یه‌ك بوو‬ ‫س����ه‌ر بە‌بەڕێوەبەرایه‌تی‌ رۆشنبیری‌ هونه‌ری‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ری����وان به‌داخ����ه‌ ك����ه‌ وه‌كو پێویس����ت‬ ‫ئاوڕیان له‌فه‌رمانگه‌كه‌ی‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌ ده‌شڵێت‬ ‫غه‌دریان ل����ه‌م فه‌رمانگه‌یه‌ كردوه‌‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫فه‌رمانگه‌كه‌ی����ان ده‌كرێت����ه‌وه‌ قه‌یرانی‌ دارای‌‬

‫به‌رۆكی‌ ده‌گرێت‪ ،‬ئه‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ رایگه‌یاند‬ ‫"به‌ڕاس����تی‌ ئه‌م فه‌رمانگه‌یه‌ ده‌بوایه‌ س����ه‌ر‬ ‫به‌ڕۆش����نبیری‌ پارێ����زگای‌ س����لێمانی‌ بوایه‌‬ ‫به‌حكومی‌ نزیكی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌دوای‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئیداری‌ پارێزگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌ یه‌كه‌مین دامه‌زراوه‌‬ ‫له‌س����نوری‌ قه‌زای‌ ش����اره‌زور كه‌ به‌نوسراوی‌‬ ‫ره‌سمی‌ گه‌ڕایه‌وه‌ س����ه‌ر پارێزگای‌ سلێمانی‌‬

‫بەڕێوەبەرایه‌تیه‌ك����ه‌ی‌ ئێم����ه‌ ب����و‪ ،‬ره‌نگ���� ‌ه‬ ‫وه‌كو پێویس����ت نه‌مانتوانیبێت كاروچاالكی‌‬ ‫ئه‌نجام بده‌ین هه‌رچه‌نده‌ ئێمه‌ نه‌وەس����تاوین‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كانمان به‌هاوكاری‌ دڵسۆزانی‌ قه‌زاكه‌و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ‌ی سنوریش"‪.‬‬ ‫گرفته‌كانی‌ رۆش����نبیری‌‌و هونه‌ری‌ شاره‌زور‬ ‫گه‌لێ����ك زۆرن‪ ،‬یه‌كێ����ك له‌وان����ه‌ نه‌بون����ی‌‬

‫نه‌وه‌ده‌كانیش مه‌تری‌ قوماش تا شه‌ست‬ ‫بۆ حه‌فتا دینار رۆش���ت‪ ،‬له‌ئێستاشدا‬ ‫مه‌ترێك قوماش بە‌ده‌ه���ه‌زار دیناره‌و‬ ‫دورینه‌كه‌ی‌ ته‌نها بیست هه‌زار دیناری‌‬ ‫تێده‌چێت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش ئاره‌زومه‌ندانه‌یه‌‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌دوكانێكی‌ دیك���ه‌‌نرخه‌كه‌ی‌‬ ‫گران یان هه‌رزان تر بێت"‪.‬‬ ‫س���ۆفی‌ عه‌ل���ی‌ باس���ی‌ ئه‌وه‌ش���ی‌‬ ‫كرد ئێس���تاش وه‌ك س���ااڵنی‌ حه‌فتاو‬ ‫هه‌شتاكان كار ده‌كات‌و تا مردن ئه‌وه‌‬ ‫كاری‌ ده‌بێ���ت‌و به‌منداڵی‌ زۆر ئاره‌زوی‌‬

‫نه‌س����ریه‌یی‌ تایبه‌ته‌ له‌گه‌ڵ نه‌بونی‌ بودجه‌ی‌‬ ‫س����ااڵنه‌ به‌هۆی‌ قه‌یرانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و بەڕێوەبەر‌ه‬ ‫وت����ی‌ "زۆربه‌ی‌ ئه‌و چاالكیانه‌ی‌ لێره‌ ده‌كرێت‬ ‫ده‌توانم بڵێم خۆبه‌خش����یه‌ هه‌رچه‌نده‌ وه‌كو‬ ‫پێویستیش نین‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ نه‌مانتوانیوه‌ وه‌كو‬ ‫پێویست چاالكی‌ ئه‌نجام بده‌ین"‪.‬‬ ‫مه‌ری����وان زیات����ر دوا" ل����ه‌ڕوی‌ كاره‌باوه‌‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ پێده‌چێ����ت بەڕێوەبەرایه‌تیه‌كه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ له‌بەڕێوەبەرایه‌تیه‌كانی‌ تر جیاكرابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا دامه‌زراوه‌ حیزبییه‌كان كاره‌بای‌ ‪24‬‬ ‫كاتژمێرییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بەڕێوەبەرایه‌تیه‌كه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ ب����ه‌زۆر توانیومان����ه‌ ‪ 20‬ئه‌مپێر كاره‌با‬ ‫دابی����ن بكه‌ی����ن ئه‌ویش ته‌نها به‌ش����ی‌ هۆڵی‌‬ ‫چاالكیی����ه‌كان ده‌كات‪ ،‬هه‌وڵێكی‌ زۆرمانداوه‌‬ ‫به‌اڵم بۆمان ناكرێ����ت نازانم بۆچی‌ نایكه‌ن؟‬ ‫مۆلیده‌شمان هه‌ر نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "گرفتێكی‌ تر نه‌بون ‌ی فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫پسپۆڕه‌ له‌بواری‌ هونه‌ری‌ ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی‌‬ ‫المانن ده‌رچوی‌ مێژو‌و زانسته‌ ئیسالمیه‌كانن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا نه‌بونی‌ پاس����ه‌وان ئه‌مه‌ گرفتیكی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كیه‌ ناتوانی����ن ئه‌منیه‌ت����ی‌ بیناكه‌ی‌‬ ‫خۆمان بكه‌ین‪ ،‬چه‌ندینجار به‌رپرسی‌ ئیداری‌‬ ‫ئێره‌مان ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌ كه‌سیان بۆ دابین‬ ‫نه‌كردوی����ن‪ ،‬بینایه‌كی‌ گه‌وره‌ی����ه‌ ته‌نها یه‌ك‬ ‫باخه‌وانی‌ هه‌یه‌ ئه‌ویش وه‌كو پێویس����ت نیه‌‬ ‫زۆر گرفتی‌ تر"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫محه‌مه‌د پاكژ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫شیعر ئه‌وی‌ نوسیوه‌ته‌وه‌و ئه‌و شیعر‬ ‫نانوسێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "نوێترین كارم‬ ‫نوسینه‌وه‌ی‌ چوارینه‌یه‌كی‌ تێكشكاوه‌‬ ‫بۆ سه‌دو په‌نجا كه‌سایه‌تی‌ كورد‬ ‫له‌نوسه‌ران‌و ئه‌دیبان‌و شاعیران"‪.‬‬ ‫ش���اعیر محه‌م���ه‌د به‌ك���ر‪ ،‬ناس���راو‬ ‫بە‌محه‌مه‌د پاكژ بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "ش���یعر‬ ‫له‌هه‌مو س���ه‌رده‌م‌و قۆناغێكدا وه‌زیفه‌ی‌‬ ‫هه‌بوه‌ به‌پێی‌ ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی‌ شاعیران‬ ‫ش���یعریان تێدا نوس���یوه‌و س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫وه‌زیفه‌ی‌ شیعری‌ من بۆ كیمیاباران بوه‌‬ ‫دوات���ر بۆ ئه‌نف���ال‌و دواتریش بۆ كۆڕه‌و‬ ‫ڕاپه‌رین‌و سه‌ره‌ڕای‌ به‌رده‌وامیم له‌نوسینی‌‬ ‫ش���یعر بۆ نیشتمان‌و ش���ه‌هیدانی‌ هه‌ر‬ ‫چوارپارچ���ه‌ی‌ كوردس���تان‌و ش���یعر بۆ‬ ‫دایك‌و ش���یعر ب���ۆ مندااڵن ب���ه‌رده‌وام‬ ‫وه‌زیفه‌ی‌ من بوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ب���ه‌رده‌وام هه‌وڵم���داوه‌‬ ‫له‌شیعره‌كانمدا ببمه‌ ئاوێنه‌‪ ،‬شیعره‌كانم‬ ‫مێژوی‌ ئه‌و س���ه‌رده‌مه‌ی‌ پێوه‌ دیاربێت‬ ‫بگه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ ئه‌و قۆناغه‌ ئه‌وه‌ مه‌رجی‌‬ ‫ش���اعیری‌ زیندوه‌‪ ،‬كه‌ ته‌نه���ا به‌زمانی‌‬ ‫سۆرانی‌ هۆنراوه‌كانم نوسیوه‌ هه‌رچه‌نده‌‬ ‫زۆر ئ���اره‌زوی‌ ش���ێوه‌زمانی‌ كرمانجی‌‌و‬ ‫هه‌ورام���ی‌ ده‌ك���ه‌م‪ ،‬ب���ه‌اڵم تا ئێس���تا‬

‫پەیجی بەڕێوەبەرێتی گشتی رۆشنبیری‌و هونەری سلێامنی‬ ‫‪www.facebook.com/www.dcysul.org‬‬

‫کاوڕ‬ ‫لە بواری پیش���ەییدا س���ەرکەوتن‬ ‫بە‌دەس���ت دەهێنی���ت‌و دەگەی���ت‬ ‫بە‌ئامانجەکانت‪ ،‬خۆشەویس���تەکەت‬ ‫هەندێ���ك بڕی���ار دەدات بەهۆی ئەو‬ ‫هەڵس���وکەوتانەی ت���ۆ لە‌م���اوەی‬ ‫پێشوودا ئەنجامتداون‪.‬‬

‫گا‬ ‫کۆمەڵێك گفتوگ���ۆی ئارام دەکرێت‌و‬ ‫هەندێك باب���ەت چارەس���ەر دەکرێن‪،‬‬ ‫خۆشەویستەکەت س���ەبارەت بە‌جۆری‬ ‫پەیوەن���دی س���ۆزداریتان پرس���یارت‬ ‫لێدەکات‌و دەیەوێت بزانێت تا چەند الی‬ ‫تۆ گرنگە‬

‫دوانه‌‬ ‫ناچاردەبی���ت بە‌ش���ێوازێکی نەرم‬ ‫مامەڵە لەگەڵ هەندێك لە‌هاوپیشەکانت‬ ‫بکەیت‌و ئارام بیت‪ ،‬کێشەکانت لەگەل‬ ‫خۆشەویستەکەت چارەسەر دەکەیت‌و‬ ‫تۆ لەسەر هەق دەبیت‬

‫كاره‌ك���ه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و گلله‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌ب���و به‌ه���ۆی‌ هاورده‌كردنی‌‬ ‫چاك���ه‌ت‌و پانت���ۆڵ‌و جل���ی‌ ك���وردی‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ كاره‌ك���ه‌ی‌ وه‌ك ج���اران‬ ‫نه‌ماوه‌‌و له‌كۆندا خه‌یاته‌كانی‌ سلێمانی‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ كاریان هه‌بو كه‌ ئه‌و زۆرترین‬ ‫كاره‌كانی‌ كه‌وه‌ك خۆی‌ باس���ی‌ ده‌كات‬ ‫دروینی‌ چاكه‌ت‌و پانتۆڵ بوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"هاورده‌كردنی‌ رانك‌و چۆغه‌‌و شه‌رواڵ‌‌و‬ ‫مراخان���ی‌ چینی‌‌و چاك���ه‌ت‌و پانتۆڵی‌‬ ‫تورك���ی‌ ئی���ش‌و كاری‌ به‌رگدروه‌كانی‌‬

‫قرژاڵ‬ ‫توان���ا‌و هێ���زت هەی���ە ب���ۆ دووبارە‬ ‫پەیوەندیی���ە‬ ‫بەهێزکردن���ەوەی‬ ‫پیش���ەییەکانت‌و س���وود لە‌ هەڵەکانت‬ ‫وەردەگریت‪ ،‬رێگە مەدە ناخۆشییەکانت‬ ‫لەگ���ەڵ خۆشەویس���تەکەتدا درێ���ژە‬ ‫بکێشێت ‪.‬‬

‫شێر‬ ‫ئیش���وکارەکانت بەباشی ئەنجام‬ ‫ب���دەو دوایمەخ���ە ب���ۆ س���بەی‌و‬ ‫هەموو ئەرکەکان���ت بەجێ بهێنە‪،‬‬ ‫بیرۆکەکانت کۆبک���ەرەوە‌و لەرووی‬ ‫س���ۆزدارییەوە بەرەو داهاتوویەکی‬ ‫گەشتر هەنگاو بنێ‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫دیارییەك���ت پێ���دەگات‌و داوات‬ ‫لێدەکرێت بچیتە ش���وێنێکی گرنگ‌و‬ ‫خۆشەویس���تیت لەناو هاوپیشەکانتدا‬ ‫زیات���ر دەبێ���ت‪ ،‬داواکارییەکان���ی‬ ‫هاوس���ەرەکەت بێ���زارت ناک���ەن‌و‬ ‫هەوڵدەدەیت بۆی بەجێ بهێنیت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫‪11‬‬

‫پانتۆڵ ده‌دورێت عوسامن هه‌ورامی‌ ‪:‬‬

‫شه‌وانه‌ تا گوێم له‌گۆرانیه‌كانم نه‌بێت ناتوانم بخه‌وم‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ند عوسمان هه‌ورامی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات به‌هۆی‌ ده‌رمانخواردنی‌‬ ‫ناتوانێ‌ گۆرانی‌ بڵێت‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"گۆرانیه‌كانم زۆر خۆشده‌وێت‌و عاشقی‌‬ ‫ده‌نگی‌ خۆمم"‪.‬‬

‫نه‌هێشتوه‌"‪.‬‬ ‫پێش���یوایه‌ جل���ی‌ ك���وردی‌ ره‌مز ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ی ك���ورده‌و پێیوس���ته‌ ته‌نها‬ ‫له‌بۆنه‌یه‌ك���دا گرنك���ی‌ پ���ێ نه‌درێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "به‌داخ���ه‌وه‌ ته‌نها خه‌ڵكێكی‌‬ ‫به‌ته‌مه‌ن‌و نه‌وه‌ی‌ شه‌س���ت‌و حه‌فتاكان‬ ‫زۆر گرنگ���ی‌ به‌جلی‌ ك���وردی‌ ده‌ده‌ن‌و‬ ‫گه‌نج���ان‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ دیك���ه‌ گرنگی‌‬ ‫به‌جلی‌ ك���وردی‌ ناده‌ن ره‌نگه‌ تا چه‌ند‬ ‫س���الێكی‌ دیكه‌ وه‌ك كۆی‌ ش���ته‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ له‌ناو بچێت‌و نه‌مێنێت"‪.‬‬

‫ی‌ تێكشكاو‬ ‫نوسێته‌وه‌‬

‫هونه‌رمه‌ن���د عوس���مان حه‌مه‌ئه‌می���ن‬ ‫ناسراو به‌"عوس���مان هه‌ورامی‌" ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌وه‌ ك���رد له‌س���اڵی‌ ‪ 1936‬له‌گوندی‌‬ ‫كێمنه‌ی‌ ناوچ���ه‌ی‌ هه‌ورامان له‌دایكبوه‌‌و‬ ‫له‌سه‌ره‌تای‌ په‌نجاكانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫ده‌س���تی‌ كردوه‌ ب���ه‌كاری‌ گۆرانی‌ وتن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "گۆرانیه‌كانم له‌ژماردن نایه‌ن‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ زۆرینه‌ی‌ هونه‌مه‌ندان به‌شێوه‌زاری‌‬ ‫هه‌ورام���ی‌‌و س���ۆرانی‌ گۆرانی ش���ادی‌‌و‬ ‫س���یاچه‌مانه‌م تۆمارك���ردوه‌و جێگه‌یه‌ك‬ ‫نه‌ماوه‌ له‌باش���ورو رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬ ‫بۆی‌ نه‌چوبم‌و گۆرانی‌ تێدا نه‌ڵێم"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌گه‌رمه‌ی‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كانمدا‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵت���ی‌ كوردس���تان ش���ه‌وێك‬ ‫له‌ماڵێك دانیش���تبوم ب���ۆ گۆرانی‌ وتن‬ ‫چایه‌كیان دامێ‌‌و دواتر نه‌متوانی‌ گۆرانی‌‬ ‫بڵێم‪ ،‬ماوه‌ی‌ بیس���ت‌و پێنج س���اڵه‌ هیچ‬ ‫گۆرانیه‌م نه‌وتوه‌‌و له‌و كاته‌وه‌ چوار جار‬ ‫نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ قورگم ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬دو‬ ‫جاری���ان له‌تاران ب���وه‌‌و جاره‌كانی‌ دیكه‌‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬هه‌رچی���م هه‌بو له‌خۆمدا‬ ‫خه‌رجم كرد‪ ،‬به‌اڵم باش نه‌بوم چاوه‌ڕێی‌‬ ‫ئه‌و رۆژه‌م ده‌نگ���م باش ببێت‌و جارێكی‌‬ ‫دیكه‌ ده‌ستبكه‌مه‌وه‌ به‌گۆرانی‌ وتن"‪.‬‬ ‫هه‌ورام���ی‌ جه‌غت���ی‌ ل���ه‌وه‌ش ك���رد‬ ‫ك���ه‌ تا ئێس���تا هی���چ ك��� ‌هس‌و الیه‌نێك‬ ‫لێیان نه‌پرس���یوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "تا ئێس���تا‬ ‫ك���ه‌س نه‌هات���وه‌ بڵێ���ت ئ���ه‌وه‌ چیته‌‌و‬ ‫كه‌س���یش هاوكارم نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ من‬ ‫ش���انازی‌ پێوه‌ده‌كه‌م ئه‌و خه‌ڵكه‌یه‌ كه‌‬ ‫هونه‌ره‌كه‌ی���ان خۆش���ده‌وێت‌و ده‌چم���ه‌‬ ‫هه‌ر جێگه‌یه‌ به‌وپه‌ڕی‌ ش���انازیه‌وه‌ رێزم‬

‫ی دوایی‌ كرد‬ ‫"دۆن كریلیۆن"ی‌ راسته‌قینه‌ كۆچ ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬

‫سالڤادۆری‌ توتو رینا‪ ،‬ترسناكترین‬ ‫عه‌رابی‌ مافیا كه‌ تۆمه‌تبار بو‬ ‫به‌كوشتنی‌ ‪ 150‬كه‌س‪ ،‬له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫نه‌متوانی���وه‌ به‌و ش���ێوه‌ زارانه‌ ش���یعر ‪ 87‬ساڵیدا كۆچی‌ دوایی‌ كرد‪.‬‬ ‫بنوسم"‪.‬‬ ‫توتو كه‌ به‌زیندان����ی كردنی‌ هه‌تا‬ ‫ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك���ه‌ زۆرترین‬ ‫ش���یعری‌ بۆ مندااڵن وت���وه‌‪ ،‬پاكژ وتی‌ هه‌تایی‌ حوكم درابو‪ ،‬وه‌ك ده‌وترێت‬ ‫"ده‌ی���ان پێش���ه‌كی‌ فلی���م كارتۆنه‌كان له‌ن����او كونج����ی‌ زیندان����ه‌وه‌ زیاتر‬ ‫ش���یعری‌ منن‌و زی���اد له‌س���ه‌دو په‌نجا له‌س����ه‌رده‌می‌ ئازادبون����ی‌ فه‌رمانی‌‬ ‫ش���یعرم كراوه‌ت���ه‌ گۆران���ی‌‌و نوێترین كوشتنی‌ دابو‪ 150 ،‬كه‌س به‌بڕیاری‌‬ ‫هۆنراوه‌م به‌ناوی‌ بۆ نیش���تمان له‌الیه‌ن ئه‌م كوژرابون‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌ركرده‌ی‌ ش����ه‌ڕه‌نگێزترین‬ ‫ش���یروان كه‌ركوكی‌ كراوه‌ت���ه‌ گۆرانی‌‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ی‌ وه‌ك محه‌م���ه‌د جه‌زاو گروپی‌ مافیایی‌ ئیتاڵیا بو له‌سه‌قلیه‌‪،‬‬ ‫ئیسماعیل س���ابوری‌‌و شیالن عوسمان‌و ‪ 25‬ساڵ‌ بو پۆلیس به‌دوایدا ده‌گه‌ڕا‬ ‫ئاڤان جه‌مال‌و مه‌روان حه‌مه‌خورش���یدو ت����ا س����ه‌ره‌نجام له‌س����اڵی‌ ‪1993‬دا‬ ‫ده‌س����تگیر ك����را‪ ،‬رین����ا ‪ 26‬ج����ار‬ ‫بیالل كه‌یوانی‌‌و هیتریش"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد خاوه‌نی‌ دو دیوانی‌ به‌زیندانیكردنی‌ هه‌تا هه‌تایی‌ حوكم‬ ‫شیعری‌‌و هه‌ژده‌ نامیلكه‌ی شیعرییه‌‪ ،‬ئه‌و درابو‪.‬‬ ‫ئه‌و "دۆن كورلیۆن"ێكی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫وتی‌ "له‌سه‌ره‌تای‌ دو هه‌زاره‌كاندا یه‌كه‌م‬ ‫كه‌س بوم هه‌ناس���ه‌ی‌ شیعریم نوسیوه‌‪ ،‬ب����و‪ ،‬له‌س����اڵی‌ ‪ 1930‬له‌خێزانێكی‌‬ ‫دیوانی‌ تایبه‌ت به‌ماچم نوسیوه‌‪ ،‬كه‌ له‌دو هه‌ژاری‌ جوتی����ار له‌گوندی‌ كورلیۆن‬ ‫دیوان پێكهاتوه‌ به‌ناوه‌كانی‌ چوارینه‌كانی‌ چ����اوی‌ به‌دنیا هه‌ڵهێن����ا‪ .‬كورلیۆن‬ ‫م���اچ‌و م���اچ له‌ده‌م���ی‌ كه‌ناریه‌كان���دا‌و ش����وێنی‌ له‌دایكبونی‌ دۆن كورلیۆنی‌‬ ‫پاڵه‌وانی‌ س����ه‌ره‌كی‌ فیلمی‌ عه‌رابه‌‪،‬‬ ‫ئیمپراتۆری‌ ماچ"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "دواین پڕۆژه‌ی‌ كاره‌كانم كار ك����ه‌ فرانس����یس ف����ۆرد كۆب����ۆال‬ ‫كردنه‌ له‌سه‌ر هه‌ریه‌ك له‌و كه‌سایه‌تیانه‌ی‌ ده‌رهێنه‌ریه‌تی‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ی‌ ك����ه‌ رینا ته‌مه‌نی‌ ‪13‬‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ ڕۆش���نبیری‌‌و مێ���ژوی‌ ئه‌ده‌ب‌و‬ ‫ش���اعیرو هونه‌ره‌وه‌ كاریان كردوه‌و خۆم س����ااڵن ده‌بێت‪ ،‬باوك����ی‌ ده‌كوژرێ‌‌و‬ ‫پێیان سه‌رس���ام بوم‪ ،‬تا ئێستا له‌كۆی‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 19‬س����اڵیدا ده‌چێته‌ پاڵ‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���ایه‌تیانه‌ س���ه‌دو چل كه‌سیان گروپێكی‌ مافیا‪ ،‬ئه‌و بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان چوارینه‌یه‌كی‌ تێكشكاوم بۆ متمانه‌ی‌ گروپه‌كه‌ كه‌سێك ده‌كوژێ‌‌و‬ ‫بە‌‪ 6‬س����اڵ‌ زیندان حوكم ده‌درێت‪.‬‬ ‫نوسیون"‪.‬‬ ‫پاش ئازادكردنی‌ هاوكاری‌ لۆتشیانۆ‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫خەرجییەکان���ت کۆدەکەیت���ەوە بۆ‬ ‫کڕینی خانوویەک‌و زیاتر هەوڵدەدەیت‬ ‫ب���ۆ ئامانجەکانت‪ ،‬سەرنجڕاکێش���یت‬ ‫زیاتر دەبێت بەمەش خۆشەویستەکەت‬ ‫لە‌راددەبەدەر ئیرەیی دەبات‪.‬‬

‫لێده‌گرن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌چه‌ند جێگه‌یه‌كی‌ رۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫كوردس���تان په‌یك���ه‌ری‌ رێزلێنانیان بۆ‬ ‫دروستكردم‌و له‌شاری‌ س���لێمانیش له‌م‬ ‫چه‌ند رۆژه‌دا له‌سه‌ر ئه‌ركی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫رۆشنبیری‌‌و هونه‌ری‌ سلێمانی‌ په‌یكه‌رێكی‌‬

‫رێزلێنانیان بۆ دروستكردوم‪ ،‬سوپاسیان‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬مانه‌وه‌ی‌ من له‌دڵی‌ میله‌ته‌كه‌مدا‬ ‫سه‌رمایه‌كی‌ مه‌عنه‌وی‌ گه‌وره‌یه‌و به‌پاره‌‬ ‫له‌كڕین نایه‌ت‌و ناكڕێت"‪.‬‬ ‫ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد ك���ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫نه‌بون���ی‌‌و نه‌خوێنده‌واری���ه‌وه‌ بۆت���ه‌‬

‫گۆرانیبێژ‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "گه‌ر له‌گونده‌كه‌مان‬ ‫خوێندن هه‌بوایه‌‪ ،‬ده‌بومه‌ قورئان خوێن‌و‬ ‫خزمه‌ت���ی‌ دینیم ده‌كرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ خوێنده‌واریم نه‌بو ده‌س���تمكرد‬ ‫به‌گۆرانی‌ وتن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌منداڵیه‌وه‌ ئاشقی‌ ده‌نگی‌‬

‫خۆم ب���وم‪ ،‬ئێس���تا كه‌ گۆران���ی‌ ناڵێم‬ ‫ب���ه‌رده‌وام گ���وێ‌ له‌گۆرانیه‌كانم ده‌گرم‪،‬‬ ‫ش���ه‌وانه‌ ناخه‌وم تا گوێ‌ له‌گۆرانیه‌كانم‬ ‫نه‌گرم‪ ،‬هه‌مو گۆرانیه‌كانم خۆش���ده‌وێت‌و‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان یادگاریه‌ك���ی‌ له‌دڵدا به‌جێ‌‬ ‫هێشتوم‌و تامردن له‌بیرم ناچنه‌وه‌"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫بەخت یاوەرت دەبێ���ت‌و بیرۆکەی‬ ‫باشت بۆ دروست دەبێت بۆ کارەکانت‪،‬‬ ‫گەر کێشەت هەیە لەگەڵ هاوسەرەکەت‬ ‫قس���ەی لەگەڵ���دا بک���ە‌و بە‌گفتوگۆ‬ ‫چارەسەری بۆ بدۆزەرەوە‪.‬‬

‫لیجی����ۆی‌ س����ه‌ركرده‌ی‌ مافیای‌ ئه‌و‬ ‫س����ه‌رده‌مه‌ ده‌كات تا ركه‌به‌ره‌كه‌ی‌‬ ‫بكوژێ����ت‪ .‬پاش����ان سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫كوشتنی‌ سه‌ركرده‌ی گروپێكی‌ تری‌‬ ‫مافی����ا ده‌كات‌و به‌مج����ۆره‌ روبه‌ری‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ بنه‌ماڵ����ه‌ی‌ كورلیۆن تا‬ ‫پایته‌ختی‌ سه‌قلیه‌ به‌رین ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێك كه‌ لیجیۆ له‌س����اڵی‌ ‪1974‬دا‬ ‫ده‌س����تگیر ده‌كرێت‪ ،‬رین����ا ده‌بێته‌‬ ‫عه‌راب����ی‌ بنه‌ماڵ����ه‌ی‌ كورلی����ۆن‌و‬ ‫به‌درێژایی‌ ده‌یه‌ی‌ ‪ 1970‬س����ه‌روه‌ت‌و‬ ‫سامانێكی‌ گه‌وره‌ له‌ڕێگه‌ی‌ به‌قاچاغ‬ ‫بردن����ی‌ هیرۆیی����ن ب����ۆ ئه‌مه‌ری����كا‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫مافی����ا به‌"دڵڕه‌ق����ی‌" به‌ناوبانگه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم كارو ره‌فتاره‌كان����ی‌ ریت����ا‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌ی����ه‌ك توندوتی����ژ بون كه‌‬ ‫نازناوی‌ "جانه‌وه‌ر"یان پێبه‌خش����ی‌‬ ‫بو‪ .‬ئاژانسی‌ هه‌واڵی‌ ئیتاڵیا ده‌ڵێت‬ ‫"ریتا ش����ه‌ڕه‌نگێزترین‌و دڵڕه‌قترین‬ ‫سه‌رۆكی‌ مافیایه‌ له‌مێژودا"‪.‬‬ ‫س����اڵی‌ ‪ 1981‬رین����ا هه‌ڵمه‌ت����ی‌‬ ‫كوش����تنی‌ ركه‌به‌ره‌كانی‌ ده‌ستپێكرد‬ ‫كه‌ دو ساڵی‌ خایاند‪ ،‬ئه‌م سه‌رده‌مه‌‬ ‫كه‌ به‌"كوش����تار" ناوبانگی‌ ده‌ركرد‪،‬‬ ‫چه‌ندین سه‌ركرده‌ی‌ مافیای‌ تیا كوژرا‬ ‫یان له‌ترسدا خۆیان شارده‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و دادوه‌رانه‌ی‌ كه‌ كاریان‬ ‫له‌س����ه‌ر دۆس����یه‌ی‌ تاوانه‌كانی‌ رینا‬ ‫ده‌ك����رد‪ ،‬ب����ه‌ر له‌كوژران����ی‌ له‌الیه‌ن‬ ‫گروپه‌كه‌ی‌ ریناوه‌ وتبوی‌ "سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌سه‌ر تیرۆریس����تاندا زۆر ئاسانتره‌‬ ‫له‌س����ه‌ركه‌وتن به‌س����ه‌ر تۆڕه‌كان����ی‌‬ ‫مافیادا"‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫کۆمەڵێك ئەرك دەکەوێتە سەرشانی‬ ‫تۆ کە لە‌تواناتدای����ە بەجێیان بهێنیت‌و‬ ‫س����ەرکەوتو بیت لەو تاقیکردنەوانەدا‪،‬‬ ‫گوێ لەئامۆژگاریەکانی خۆشەویستەکەت‬ ‫بگرە چونکە ئەو بەباشی دەزانێت چی‬ ‫لە‌قازانجی تۆدایە‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ئەگ���ەری هەیە تووش���ی زیانێکی‬ ‫ماددی ببیت بۆیە ئاگاداری کارەکانت‬ ‫ب���ە‪ ،‬خۆشەویس���تی لە‌دڵت���دا زیاتر‬ ‫دەبێت‌و ئارەزوو دەکەیت داهاتوویەکی‬ ‫جوان دروس���ت بکەیت بەاڵم هەندێك‬ ‫شت رێگریت لێدەکات‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫لەڕووی جەستەییەوە دەحەوێیتەوە‌و‬ ‫بی���ر‌و ه���زرت کراوەت���ر دەبێ���ت‪،‬‬ ‫خۆشەویستەکەت کۆمەڵێك تێبینیت‬ ‫پێدەدات ک���ە تووش���ی دڵەڕاوکێت‬ ‫دەکات ب���ەاڵم باش���تروایە بە‌دڵێکی‬ ‫گەورەەوە قسەکانی وەربگریت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫هەلی کارێکی نوێت بۆ دەڕەخسێت‌و‬ ‫دەس���ت دەکەیت بە‌کارکردن لەسەر‬ ‫پڕۆژەیەك���ی ن���وێ‪ ،‬باش���تروایە‬ ‫کێش���ەکانت لەگەڵ هاوس���ەرەکەتدا‬ ‫چارەس���ەر بکەی���ت‌و نەهێڵیت زۆر‬ ‫درێژە بکێشێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫ی‬ ‫‌‬ ‫تیاچون‬ ‫بۆ‬ ‫لەبنبەستەوە‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و چەتە‬ ‫حوکمڕانی هەرێم‬ ‫نەوزاد جەمال‬ ‫تێزی س���ەرەکی ئەم باس���ە‪ ،‬لەوتارێکی‬ ‫ژم���ارە(‪)٢٦٢‬ی چاودێ���ر (‪)٢٠١٥/٩/٧‬‬ ‫دا باڵوکراوەت���ەوە‪ .‬لەو س���ۆنگەی تێزەکە‬ ‫کۆمەڵێ���ک راس���تی پێ���کاوە‪ ،‬بەتایب���ەت‬ ‫پ���اش (‪١٦‬ی ئۆکتۆب���ەر) دەرکەوتەکان���ی‬ ‫دەرخس���تووە‪ ،‬لێرەدا جارێکیتر ش���رۆڤەی‬ ‫دەکەمەوە‪ .‬لەم تێ���زەدا‪ ،‬تیاچون دۆخێکی‬ ‫ناچارەکیی���ە ب���ۆ ئاڵوگۆڕ ن���ەک دەربڕینی‬ ‫دڵخۆشی بەرامبەر خودی تێکشکانەکە‪.‬‬ ‫ش���اراوەنییە‪ ،‬ئەوەی بەس���ەرماندا هات‌و‬ ‫دێتیش‪ ،‬بەهەمو پێوەرێک هەردەبو رویدایە‪.‬‬ ‫چونکە‪ ،‬ئەنجامێکی راستەوخۆی کۆمەڵێک‬ ‫نەخۆش���ی درێژخایەنە بەدەس���تی بکەری‬ ‫ناۆخۆ‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا‪ ،‬ئەم دۆخەشکستە‬ ‫بەدەرووی گۆڕانکاری‌و س���ەرهەڵدانی هێزی‬ ‫ن���وێ دەزان���م‪ .‬بەس���ەروەختی داڕووخان‌و‬ ‫داتەپین‌و داڕزان دامەزراوەکان‌و بەسووتانی‬ ‫کارتەکان‌و بەدرۆدەرچونی هێزەکان‌و هاوکات‬ ‫نابوتبون���ی سیاس���یەکان دەبین���م‪ .‬وێڕای‬ ‫ئەمان���ە‪ ،‬هێندەی مەترس���ییەکان بەڕێچارە‬ ‫دەبینم‪ ،‬ئەوەندە بی���ر لەخودی تیاچونەکە‬ ‫ناکەمەوە‪.‬‬ ‫ئەم وت���ارە‪ ،‬دەیەوێت لەودی���و گوتاری‬ ‫رەش���بینی‌و بانگەش���ەی فریاکەوتن���ەوە‪،‬‬ ‫تیاچون‌و شکس���تەکان بکاتە پێداویس���تی‬ ‫دەربازبون لەکێش���ەکان‪ .‬لەئێستادا تیاچون‬ ‫ئەگەرێک���ە لەوس���ەری تونێلەتاریکەک���ەدا‬ ‫دەرچەی دەربازبون نیشاندەدات‪ .‬پێویستە‬ ‫چەمک���ی 'تیاچ���ون' لەس���ەروو هەس���تی‬ ‫رەش���بینی‌و گەش���بینیەوە بخوێنرێت���ەوەو‬ ‫ب���ەدەر ل���ەو دابەش���کارییە زمانی���ەی بۆ‬ ‫خراپ‪/‬ب���اش‪ ،‬بەس���وود‪/‬زیانبەخش هەیە‪،‬‬ ‫تەماش���اکرێت‪ .‬پاس���اوی ئ���ەم روانگ���ە‬ ‫تازەیەش‪ ،‬لەبەرچاوگرتنی پێکهاتەو داڕشتە‬ ‫یا 'ئۆنتۆلۆجیای کۆمەاڵیەتی' ئێمەیە‪.‬‬ ‫رێسای پێشکەوتن یا قانونی چڵەگیا؟‬ ‫بابپرس���ین‪ :‬ئاخۆ ئێمە کۆمەڵ‌و نەتەوەین‬ ‫تا رێس���اکانی پەرەس���ەندن‌و پێش���کەوتن‬ ‫کۆمەاڵیەتی بەسەرخۆماندا جێبەجێبکەین؟‬ ‫یا باش���ترە بڵێی���ن ئێمە هێش���تا لەنێوان‬ ‫خێڵ‌و کۆمەڵگەداین‪ .‬بەه���ۆی هەلومەرجی‬ ‫بابەتی‌و خۆییەوە هێش���تا پەرەس���ەندنەکە‬ ‫نەیگەیاندونیەت���ە نەت���ەوەو کۆمەڵێک���ی‬ ‫یەکانیگرو خاوەنخۆ‪ .‬ئاش���کرایە‪ ،‬گۆڕانکاری‬ ‫لەمێ���ژوودا بەپێی کۆمەڵگ���ەکان جیاوازەو‬ ‫هەمویان هەم���ان رەوتی خێرایی گۆڕانکاری‬ ‫نایانگرێتەوە‪.‬‬ ‫بۆی���ە‪ ،‬پۆلێنبەندییەکیت���ر ب���ۆ ژیان���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتیم���ان دادەنێ���م‌و دەپرس���م‪ :‬ئایا‬ ‫ئێم���ە لەتایپ���ی‌ کۆمەڵگ���ەی سروش���تین‬ ‫ی���ا کۆمەڵگەیەک���ی مێژوی���ی؟ کۆمەڵگەی‬ ‫سروش���تی‪-‬دەرەمێژو‪ ،‬ئ���ەو پێکات���ە‬ ‫نامێژویانەیە کە هێش���تا لەژێر رێس���اکانی‬ ‫سروش���تدا ژیان رێکدەخ���ەن‪ .‬واتە‪ ،‬بەپێی‬ ‫لۆجیکی پێشکەوتن‌و گەش���ەکردنی مێژوی‬ ‫ناژین‪ .‬س���وڕی ژی���ان تێیدا هەم���ان ریتم‌و‬ ‫رێس���ای زیندەوەرەکانیت���رە‪ .‬وەک پەپولەو‬ ‫چڵەگیای���ەك لەنێوان لەدایکب���ون‌و مردندا‬ ‫دەگوزەرێنێ���ت‪ .‬گۆڕانەکان ئەنجامی هەمان‬ ‫ریس���ای گیایەکە‪ :‬دەبێت بزنێک بیخوات یا‬ ‫خۆی لەس���ەرماوەرزدا تیاچێت تانوێبونەوە‬ ‫رووبدات‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا‪ ،‬کۆمەڵگەیی مێژوویی بەزانست‪،‬‬ ‫کولت���ورو فەلس���ەفەوو بیرکردن���ەوە خۆی‬ ‫لەزەبری رێس���اکانی سروشت رزگارکردووەو‬ ‫ژی���ان تەنه���ا درێژک���راوە ی���ا پێدراوێکی‬ ‫خۆڕس���کی بێمانانییە‪ .‬بەڵکو‪ ،‬دیالێکیتێکە‬ ‫لەنێوان وەستان‪ ،‬چەقبەستن‌و پێشکەوتنی‬ ‫بەردەوامدا (نەک لەنێوان مردن‌و ژیانکردا)‪.‬‬ ‫مێ���ژووی "کۆمەڵگەمێژووی���ەکان" بریتییە‬ ‫لەگەشەکردنی ژیری‌و بەرجەستەبونی بەپێی‬ ‫رێساکانی پەرەسەنەدن‌و پێشکەوتن‪.‬‬ ‫وێ���ڕای ئ���ەوەی قورس���ە بڵێ���ن‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەدەرەوەی مێژووین‌و رێساکانی پێشکەوتن‌و‬ ‫پەرەسەندن‌و بوژانەوە نامانگرێتەوە‪ .‬لەهیچی‬ ‫ئەو ئاڵوگۆڕان���ەی هەی���ەو لەڕێدایە‪ ،‬ئێمە‬ ‫نەبکەرین‪ ،‬نەبیرکەرەوە‪ .‬بەڵکو‪ ،‬بەرکارێکین‬ ‫وەک بەشێک لەسروش���تی خۆمان‪ .‬هێشتا‬ ‫رێسای سروش���ت کە سوڕی ژیان وتیاچونە‬ ‫کاریگەرە!‬ ‫بۆی���ە‪ ،‬قەیرانەجەرگبڕەکان بەدەس���تی‬ ‫گۆڕان���کاری دەبینم‪ .‬بەتاکە وێس���تگەیەک‬ ‫کە بەهۆی���ەوە بگەینە قۆناخێکیتر دادەنێم‪.‬‬

‫ئەفسوس‪ ،‬مرۆڤی‬ ‫تەمەڵ لەباتی ئەوەی‬ ‫خۆی بگۆڕێ‌و پێشخات‬ ‫بەردەوام خۆی لەگەڵ‬ ‫بارودۆخ‌و رەوشەکاندا‬ ‫بەهەرجۆرێک‬ ‫دەگونجێنێت‬ ‫بابزانی���ن چ���ۆن؟ گەندەڵی پەکیخس���تین‪،‬‬ ‫بەاڵم نەیکوش���تین‪ .‬هێشتا پێویست بو ئەو‬ ‫دەردە بتەنێت���ەوە تا خودی نەخۆش���یەکە‬ ‫بەس���ەربچێت‪ .‬گەندەڵیەک���ە بەبڕین���ەوەی‬ ‫دەس���توپێکان چاکنابێتەوە‪ ،‬بەڵکو دەبێت‬ ‫کۆی جەستەکە شیتاڵ بێت‪ .‬قانونی سروشتە‪:‬‬ ‫جەس���تە هەردەتوانێت بەڤایرۆس‪/‬میکرۆب‌و‬ ‫خۆرکەو مشەخۆر بژی‪ .‬بەاڵم‪ ،‬بەتەنینەوەی‬ ‫سەرتاسەریی نەخۆش���ەکەو نەخۆشیەکەش‬ ‫نامێنێ���ت‪ .‬هاوکێش���ە بایەلۆجیەک���ە وایە‪:‬‬ ‫ئەوەی ئەو بڕیارە چارەنوسس���ازە دەدات‪،‬‬ ‫نەخۆشییەکەیە نەک نەخۆش یا دکتۆرەکە!‬ ‫ئیدی؛ تیاچون دەربازبونە لەو بنبەس���تەی‬ ‫کە ئاس���ۆی دیار نییە‪ .‬ئەمە رێس���ای ژیانە‬ ‫لەکۆمەڵگەی سروشتی‪ /‬نامێژوییدا‪.‬‬ ‫بێهیوابونە یا فریادرەسەکەیە؟‬ ‫ئای���ا لێگەڕێی���ن تیاچ���ون رووب���دات‪،‬‬ ‫هەڵوێس���تیکی ژیرانەی���ە ی���ا ناهومێدییە؟‬ ‫بێهیواب���ون لەخۆی���دا نەک خراپ���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کاردانەوەیەکی سروش���تی‌و تەندروس���تە‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا‪ ،‬ئاسۆی گۆڕانکاری لە‌کوردستاندا‬ ‫بنبەس���تێکە‪ ،‬نەخۆش���ەکە م���اوەی‬ ‫چارەسەریش���ی تێپەڕاند‪ ،‬ئیتر تیاچونەکە‬ ‫وادەخوازێت هەلومەرجەکە ئاراس���تەیەکیتر‬ ‫وەربگرێت‪ .‬هێن���دەی بەهۆی تیاچونێکەوە‪،‬‬ ‫راس���تی خۆمان‌و دەورب���ەر درکپێدەکەین‪،‬‬ ‫ئەوەن���دەش تەکانێک یا گۆڕانێکی جۆریی‪/‬‬ ‫هەندەک���ی لەژینگەسیاس���ی‌و ئاب���وری‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکەمان���دا روودەدات‪ .‬کەوات���ە‪،‬‬ ‫دەبێت هەرێ���م لەدرزی قەیرانەکانەوە بەرەو‬ ‫جێگەیەکیتر بڕوات‪.‬‬ ‫وەکچۆن هەم���و قۆناخێک گرفتی هەیە‪،‬‬ ‫هەمو ژانێکیش لەدایکبونی دۆخێکی نوێیە‪.‬‬ ‫رەنگ���ە‪ ،‬رەوت���ی گۆڕانکارییەکان���ی ئێمە‪،‬‬ ‫بەهەمان رێس���ای کۆمەڵگەکانیتردا نەڕوات‪.‬‬ ‫س���ەروەختی راپەری���ن‌و پاش���تر هەندێک‬ ‫دەرگە بەرووماندا وااڵب���و‪ ،‬هەندێکی تریش‬ ‫داخران‪ .‬بەاڵم ئەوەی مای���ەی نیگەرانییە‪:‬‬ ‫ب���ۆ قەیران���ەکان بەیەکجارەک���ی دۆخەکە‬ ‫یەکالناکاتەوە؟ تاک���ەی لەوەزیاتر ئیفلیج‌و‬ ‫دەستەوسان بین؟‬ ‫دیارە‪ ،‬تەنها قەیرانەکان بەفریامان کەوتن‬ ‫تا بمانگەیەنە جێگەیەکیتر‪.‬‬ ‫'تیاچ���ون' ن���ەک ه���ەر دەروازەیەکە بۆ‬ ‫خوێندن���ەوەی دونی���ای بەکێش���ەی ئێمە‪،‬‬ ‫بەڵکو ناچارییەکیش���ە هەردەبێت رووبدات‪.‬‬ ‫تائێس���تاش ئێم���ە لەزەب���ری رێس���ای‬ ‫چڵەگیاکەداین‪ :‬لەباتی پێشکەوتن‪ ،‬تیاچون‌و‬ ‫لەدایکب���ون وەک پرۆس���ەیەکی سروش���تی‬ ‫دەروازەی رزگاربونەکەیە‪.‬‬ ‫تیاچ���ون‌و داروخان���ی ئ���ەم دەس���ەاڵتە‬ ‫ئەنجامێک���ی ناچارەکیی���ە‪ .‬ناچارییەک کە‬ ‫پێویس���تە لەودیو رەش���بینییەوە پێشوازی‬ ‫لێبکرێ���ت‪ .‬دەروازەی گۆڕانکاریی بنەڕەتی‬ ‫بەتیاچون‌و هەڵوەش���انەوەدا گوزەردەکات‪.‬‬ ‫رێس���ای ژیانە‪ :‬بۆ هەمو قازانجێک‪ ،‬زیانێکی‬ ‫چاوەڕونکراو باجێکی قورس هەیە‪ .‬وەکچۆن‬ ‫هەم���و زیانێ���ک پەندێک���ە‪ .‬جگەلەوەش‪،‬‬ ‫رەوشەکە باشنابێت تا بەباشی خراپ نەبێت‪.‬‬ ‫هەمو بابەتێک دژەکەی لەخۆیدایە(هیگڵ)‪.‬‬ ‫بەمەرجێک ژیری بەئاگابێت لەو پرۆس���ەیە‪.‬‬ ‫بەپێی رێس���ای دیالیکتیك‪ :‬هەمو ش���تێک‬ ‫لەگەڵ دژەکەی خۆیدا گەشەدەکات‪.‬‬ ‫ئەفس���وس‪ ،‬مرۆڤی تەمەڵ لەباتی ئەوەی‬ ‫خۆی بگۆڕێ‌و پێش���خات‪ ،‬ب���ەردەوام خۆی‬ ‫لەگەڵ بارودۆخ‌و رەوش���ەکاندا بەهەرجۆرێک‬ ‫دەگونجێنێ���ت‪ .‬ئەم���ە س���یفەتی مرۆڤ���ی‬ ‫کۆمەڵگەی سروش���تیییە‪ .‬چونکە‪ ،‬ئاگایی‌و‬ ‫س���ەردەرچونی‌ لەودۆخە نیی���ە کەتێیدایە‪،‬‬ ‫بەڵک���و تەنه���ا زیرەک���ی خۆڕزگارک���ردن‌و‬ ‫خۆهێش���تنەوەی هەی���ە‪ .‬ژیری���ی‌ ئامرازی‬ ‫خۆپارێزیی���ەو بەس‪ .‬ئەمەش س���یفەتێکی‬ ‫سروش���تی هەمو مرۆڤێکە‪ :‬غەریزەی مانەوە‬ ‫ژی���ری ئاراس���تەی دەکات ئەگ���ەر ئاگایی‌و‬ ‫تێگەیش���تنی نەکەوێتە دەرەوەی كاریگەری‬ ‫راستەوخۆی سروشتەوە‪.‬‬

‫جەعفەر عەلی‬ ‫ناسیۆنالیزم لەم دیاردە فیکرییانەیە‪،‬‬ ‫کە رەنگە لە‌هەر دیاردەیەکی دیکەی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی نێ���و دونیای‬ ‫فیکری سیاسی‪ ،‬دەرفەتی ئەوەی تێدا‬ ‫بێت‪ ،‬کە مانای جی���اوازی پێبدرێ‌و‬ ‫خوێندنەوەو راڤەی جیاوازیش���ی بۆ‬ ‫بکرێ���ت‪ .‬ناس���یۆنالیزم دیاردەیەکە‬ ‫دەش���ێ پەالم���اردەر‌و وێرانکەر‪ ،‬یان‬ ‫رێگەخۆش���کەر‌و یارمەتیدەر بێت بۆ‬ ‫دروس���تکرنی نەت���ەوەو بونیادنانی‬ ‫دەوڵ���ەت‪ .‬ناس���یۆنالیزم لە‌ب���اری‬ ‫پراکتیزەکردندا دەتوانرێ وەک تیغێکی‬ ‫دوو دەم بەکاربهێن���رێ‪ ،‬یەکی���ان بۆ‬ ‫پەالماردان‌و فریودان‌و سەرکوتکردن‌و‬ ‫خەڵەتان���دن‪ ،‬ئەویدیکەیش���یان ب���ۆ‬ ‫دروستکردنەوەو رێکخستنەوەی دیوی‬ ‫ناوەوەی کۆمەڵگە‪ ،‬دەش���ێ دیوێکی‬ ‫وێنەی س���تەمکارێک‌و ئەویدیکەیشی‬ ‫وێن���ەی س���تەملێکراوێک بێ���ت‪.‬‬ ‫ناس���یۆنالیزم لە‌هیچ پێناس���ەیەکیدا‬ ‫هەوڵدان بۆ س���ڕینەوەی ش���وناس‌و‬ ‫مان���ای ئەویدیک���ە نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫جوڵەیە بە‌ئاراس���تەی کۆکردنەوەی‬ ‫کەرت���ە کۆمەاڵیەتیی���ە جی���اواز‌و‬ ‫پ���ەرش‌و باڵوەکانی نێ���و کۆمەڵگە‌و‬ ‫لە‌پێکهاتەیەک���ی‬ ‫یەکخس���تنیانە‬ ‫گەورەتردا‪ ،‬کە پێکهاتەی نەتەوەیە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم کاتێ���ک دەپەڕێت���ەوە ب���ۆ‬ ‫پەالماردانی ئەوانیدی‪ ،‬کاتێک دەبێتە‬ ‫خەونی دۆزەخی ئیلیتێکی سیاس���ی‬ ‫فاش���ی‪ ،‬کاتێ���ک کورتدەکرێت���ەوە‬ ‫ب���ۆ دروش���م‌و گوت���اری عاتیف���ی‌و‬ ‫کۆکردن���ەوەی ش���ەرەفی نەتەوەیی‬ ‫لە‌چوارچێوەیەکی تەنگ‌و لە‌عەقڵێکی‬ ‫خێڵەکیدا‪ ،‬ی���ان کورتدەکرێتەوە بۆ‬ ‫دروش���م‌و پارچە قوماشێکی رووت‌و‬ ‫نەتەوە‌و ن���ەژادی پیرۆز‪ ،‬لەمکاتانەدا‬ ‫ئەوەی بونی هەیە ناسیۆنالیزم نییە‪،‬‬ ‫بەڵکو ش���تێکی دیکەیە‌و بە‌ماناکانی‬ ‫ناس���یۆنالیزم دادەپۆشرێ‌و ختوکەی‬ ‫عاتیف���ەی خەڵک���ی پێدەدرێ���ت‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم دروشمی رووت‌و قسەی‬ ‫رۆژانەو گوت���اری عاتیفی کەرنەڤاڵە‬ ‫جەماوەرییەکان نیی���ە‪ ،‬پیرۆزی من‬ ‫بەسەر ئەویدی‌و دابەش���بونی دونیا‬ ‫نییە بۆ خوێنی پاک���ی من‌و خوێنی‬ ‫پیس���ی ئەویدی‪ ،‬ن���ەژادی پیرۆزی‬ ‫م���ن‌و ناپیرۆزی ئەوی���دی‪ .‬دەتوانین‬ ‫بڵێین‪ ،‬هەڵس���ەنگاندن‌و لێکدانەوەی‬ ‫ناس���یۆنالیزم لەڕێ���ی ئ���ەم لینک‌و‬ ‫کەنااڵن���ەوە‪ ،‬هەڵس���ەنگاندنێکی‬ ‫بابەتییان���ە نابێت‪ ،‬لەب���ەر هیچ نا‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ناسیۆنالیزم پرینسیپە‪،‬‬ ‫پرینس���یپێکی فیکری‌و سیاس���ییە‪،‬‬ ‫هیچ پرینسیپ‌و دیاردەیەکی فیکری‌و‬ ‫سیاس���یش‪ ،‬ناتوان���رێ لە‌رێگ���ەی‬ ‫قس���ەی رۆژانەو دروشم‌و گوتاری نێو‬ ‫تیڤ���ی‌و کەرنەڤاڵ���ەکان‪ ،‬بابەتییانە‬ ‫لێکبدرێت���ەوەو مانای راس���تەقینەی‬ ‫خۆی وەربگرێت‪.‬‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و پرینسیپی نەتەوەیی‬ ‫بریتی نین لە‌تەبەنیکردنی سیاسەتی‬ ‫خۆبەهێزک���ردن لەس���ەر بنەم���ای‬ ‫پشتبەس���تن بە‌فاکت���ەری دەرەوەو‬ ‫وێرانک���ردن‌و هەڵوەش���اندنی بەرەی‬ ‫ن���اوەوە‪ ،‬هەر وەکچ���ۆن بریتی نییە‬ ‫لە‌هەن���گاو بە‌ئاراس���تەی کوش���تنی‬ ‫ئ���ازادی مرۆڤەکان‌و دروس���تکردنی‬ ‫خەڵکانێک���ی ملک���ەچ‌و بونیادنان���ی‬ ‫کۆمەڵگەی لەرزیو‌و نەزۆک‪ ،‬وەکچۆن‬ ‫نابێ پ���رۆژەی دێواندنی کەس���ێک‌و‬ ‫خێ���زان‌و بنەماڵەو خێ���ڵ‌و حیزبێکی‬ ‫سیاس���ی بێت‪ ،‬بەڵکو دەبێ پرۆژەی‬ ‫دەس���تکاریکردنی کۆی ئەم رەفتار‌و‬ ‫دی���دگا سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتیانەو‪،‬‬ ‫کارکردن بۆ هەڵوەشاندنەوەی تەواوی‬ ‫ئەم هۆشیاری‌و مێنتاڵیتییە بچووکانەی‬ ‫ب���ەر لە‌نەت���ەوە بێ���ت‪ ،‬بە‌ئامانجی‬ ‫رێکخس���تنەوەو دیزایینکردنەوەی���ان‬ ‫لە‌فۆرمێکی گەورەت���ردا‪ ،‬کە فۆرمی‬ ‫نەتەوەیە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی حیزبی ک���وردی لە‌دوای‬ ‫راپەڕینەوە لە‌ژێر تایتڵی ناسیۆنالیزم‌و‬

‫بە‌ناوی چەمکەکانی ناسیۆنالیزمەوە‬ ‫لە‌کوردس���تاندا دەیکات‪ ،‬ن���ە تەنها‬ ‫لە‌هیچ ش���وێنێکییەوە ناچێتەوە نێو‬ ‫ماڵ���ی ناس���یۆنالیزم‪ ،‬بەڵک���و تەواو‬ ‫پێچەوانەی ناسیۆنالیزم‌و ئایدیۆلۆژیای‬ ‫ناسیۆنالیزمیشە بۆ ژیان‌و کۆمەڵگەو‬ ‫نەتەوەو دەوڵ���ەت‪ .‬حیزبەکانی ئێمە‬ ‫لە‌باش���ور لە‌ماڵی خێ���ڵ‌و مێنتاڵیتی‬ ‫خێڵ‌و دونیابینی خێڵی شارنشینەوە‬ ‫س���ەیری دیاردەو چەمکێکی فیکری‌و‬ ‫سیاس���ی دەک���ەن‪ ،‬کە پێویس���تی‬ ‫بە‌دونیابینی سەروو ئەم دونیابینییە‬ ‫بچووک‌و نەزۆک‌و ب���ێ فیکرەیە‪ ،‬کە‬ ‫حیزبی سیاس���ی گەرەکیەتی دونیاو‬ ‫پەیوەندییەکانی نێوان ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫نەتەوەو دەوڵەت���ی پێ بخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫حیزبەکانی ئێمە هەڵگری ناس���نامەو‬ ‫دیدێک���ی رون‌و س���تراتیژی نین بۆ‬ ‫پرس���یارەکانی داهاتو‪ ،‬بەڵکو س���ەر‬ ‫ب���ەم مۆدێل���ە لە‌حیزبی سیاس���یین‬ ‫ت���ا رووداوەکان رون���ەدەن‪ ،‬تا نوکی‬ ‫شمش���ێرەکان ن���ەگات بە‌گەردن���ی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬هێزی بینین‌و لێکدانەوەو‬ ‫خوێندن���ەوەی رووداوەکانیان نییە‪،‬‬ ‫حیزبگەلێک���ن ن���ە تەنها ش���تێکیان‬ ‫ب���ۆ ئایندە پێ نییە‪ ،‬بەڵکو لەس���ەر‬ ‫بنەمای وێرانکردنی ئێستا‪ ،‬خەریکی‬ ‫وێرانکردنی ئایندەشن‪ ،‬ئەم حیزبانە‬ ‫هێندەی فانتازیاو خەیاڵی نەخۆشی‬ ‫چەند کەسێکی بێ فیکر‌و بێ ستراتیژ‬

‫ئەوەی ئەم‬ ‫دەسەاڵتە لە‌ماوەی‬ ‫‪ ٢٥‬ساڵی رابردوودا‬ ‫بە‌ناوی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫نەتەوەوە‬ ‫کردوویەتی‪ ،‬جگە‬ ‫لە‌چەتەیی شتێکی‬ ‫دیکە نەبوە‬ ‫ئاراس���تەیان دەکات‪ ،‬هێندە حیزبی‬ ‫سیاس���ی خاوەن دیدی تێگەیش���تن‬ ‫لە‌ئێس���تا‌و روانین بۆ ئاین���دە نین‪،‬‬ ‫بۆیە ئەوەی ل���ەم حیزبانە چاوەڕی‬ ‫دەکرێ بریتی نییە لە‌گواستنەوەمان‬ ‫لە‌هۆش���یاری بچووکی حیزب‌و خێڵ‌و‬ ‫س���ەرۆکی پی���رۆزەوە ب���ۆ نەتەوە‪،‬‬ ‫ئومێ���دی ئەوەی���ان لێناکرێت لە‌بێ‬ ‫دەوڵەتییەوە بمانب���ەن بۆ دەوڵەت‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئ���ەوەی دەیک���ەن بریتییە‬ ‫لە‌گواس���تنەوەمان لە‌هیچ���ەوە ب���ۆ‬ ‫هیچ‪ ،‬لە‌کۆمەڵگەیەکی هەڵوەشاوەوە‬ ‫ب���ۆ کۆمەڵگەیەکی هەڵوەش���اوەتر‪،‬‬ ‫گەرەکیانە بە‌جلوبەرگ‌و تەکنۆلۆژیای‬ ‫مۆدێرن���ەوە لە‌نێ���و پێچ���ی مێزەری‬ ‫خێ���ڵ‌و بۆینباغ���ی مێنتاڵیتی خێڵدا‬ ‫لوولمان بدەن‌و لە‌خۆمان بش���ارنەوەو‬ ‫بە‌خۆم���ان نام���ۆ بک���ەن‪ .‬چونک���ە‬ ‫وەکچ���ۆن جوگرافیای نیش���تمانیان‬ ‫بە‌نوکی چەقۆکانیان خەڵتانی خوێن‬ ‫کرد‪ ،‬بە‌هەمان عەقڵیەتی خێڵ هێزی‬ ‫ئەوەی���ان دەب���ێ دەوڵ���ەت‌و باوکی‬ ‫دەوڵەتیش خەڵتانی خوێن‌و جەهل‌و‬ ‫نەفامی‌و کورتبینی سیاسییان بکەن‪،‬‬ ‫دەوڵەتێک لە‌ژێر هەژمون‌و کۆنتڕۆڵی‬ ‫عەقڵی ئەم فۆرمە لە‌سیاس���ی‌و ئەم‬ ‫حیزبە‌بە‌بیرکردن���ەوە خێڵەکییان���ە‬ ‫دروس���تبکرێ‪ ،‬چارەنوس���ی ل���ەم‬ ‫ئەزمونە باش���تر نابێ‪ ،‬کە ‪ ٢٥‬ساڵە‬ ‫شکست بە‌شکست‌و قەیران بە‌قەیرانی‬ ‫گەورەتر دەسپێرێ‪.‬‬ ‫گیڵن���ەر (‪ )١٩٩٥-١٩٢٥‬ب���اوەڕی‬ ‫وای���ە‪ ،‬ب���ۆ نەتەوەیەک���ی خێڵەکی‬ ‫وەک ئ���ەوەی لە‌حاڵەتی کوردەکاندا‬ ‫بەدیدەکرێت‪ ،‬ش���یاوە ب���ۆ ماوەیەک‬ ‫لە‌ن���اوەوە خێڵ‌و ل���ە‌دەرەوە نەتەوە‬ ‫بی���ت‪ .‬واتە ب���ەم مان���ا گیڵنەرییە‬ ‫ناس���یۆنالیزمی ک���وردی بریتیی���ە‬ ‫لە‌ئاوێتەکردن���ی خێڵ بە‌نەتەوە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە ئەوەی دروستیدەکات لە‌ناوەوە‬ ‫خێ���ڵ‌و پەیڕەو لە‌بنەماو یاس���اکانی‬ ‫خێڵ دەکات‪ ،‬لە‌دەرەوەش نەتەوەیەو‬ ‫پەیڕەو لە‌یاس���اکانی نەتەوە دەکات‪.‬‬

‫ئەم بۆچونەی گیڵنەر تا ئەم شوێنە‬ ‫دەشێ بە‌راست سەیر بکرێ‪ ،‬کە کورد‬ ‫لە‌ناوەوە وەک خێڵ‌و جوڵەکانیش���ی‬ ‫بەپێی یاس���اکانی خێ���ڵ دەبینێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی کە ب���ڕوای وایە‪ ،‬کورد‬ ‫لە‌دەرەوە وەک نەتەوە جوڵە دەکات‌و‬ ‫یاس���اکانی نەتەوە پەی���ڕەو دەکات‪،‬‬ ‫لە‌بڕوای مندا جۆرێک لە‌تێنەگەیشتن‬ ‫ل���ە‌دۆخ‌و جوڵەی سیاس���ی کوردی‬ ‫لە‌ئاستی دەرەوەیدا تێدا دەبینرێ‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر بە‌نمون���ە وەریبگرین‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا دەسەاڵتی باشور‪ ،‬کە تەمەنی‬ ‫ئەزمونەکەی ‪ ٢٥‬ساڵی تێپەڕاندووە‪،‬‬ ‫نەیتوانیوە لەس���ەر ئاس���تی دەرەوە‬ ‫وەک نەت���ەوە جوڵە ب���کات‪ .‬ئەوەی‬ ‫کردوویانە‪ ،‬جوڵە‌و پەیڕەو لە‌یاساکانی‬ ‫حیزب بووە‪ ،‬نەک نەتەوە‪ .‬دەسەاڵتی‬ ‫باش���ور کۆی جومگ���ە‌و کەناڵەکانی‬ ‫پەیوەندی ب���ە‌دەرەوەی خۆی بەپێی‬ ‫پرینس���یپ‌و قازانج���ی حیزبی‪ ،‬نەک‬ ‫نەتەوەی���ی داب���ەش ک���ردووە‪ ،‬هیچ‬ ‫کەن���اڵ‌و ئۆرگانێک���ی پەیوەن���دی‬ ‫دەرەوەی ک���وردی لە‌باش���ور ناچێتە‬ ‫نێو پێناس���ەو پرینسیپی نەتەوەوە‪،‬‬ ‫فەرمانگ���ە‌و دەزگاکانی رێکخس���تنی‬ ‫پەیوەندی بە‌دەرەوەی کوردی‪ ،‬کۆی‬ ‫ئەوان���ەی کاریان تێدا دەکەن‪ ،‬لە‌رێی‬ ‫حیزبەکانەوە دیاریکراون‪ ،‬دەبێ حیزبی‬ ‫بن‌و کاریش ب���ۆ قازانج‌و بەرژەوەندی‬ ‫حیزبەکانیان دەکەن‪ .‬بۆیە دەتوانین‬ ‫دیوێک���ی دی���دە گیڵنەرییەکە وەک‬ ‫راس���ت ببینین کاتێک کورد لە‌ناوەوە‬ ‫وەک خێ���ڵ دەبینێ‪ ،‬بەاڵم دیوەکەی‬ ‫دی‪ ،‬کە ب���ڕوای وایە کورد لە‌دەرەوە‬ ‫نەتەوەیەو پەیڕەو لە‌یاساکانی نەتەوە‬ ‫دەکات‪ ،‬راس���ت بکەین���ەوەو بڵێین‪،‬‬ ‫ک���ورد وەکچۆن لە‌ناوەوە وەک خێڵ‌و‬ ‫پەیڕەو لە‌یاس���اکانی خێ���ڵ دەکات‪،‬‬ ‫بە‌هەمانشێوە لە‌ئاستی دەرەوەیشیدا‪،‬‬ ‫هەر وەک خێڵ مامەڵە دەکات‌و بەپێی‬ ‫هەمان بنەما‌و یاساکانی بەر لە‌نەتەوە‬ ‫جوڵە دەکات‪.‬‬ ‫بە‌کورت���ی ئ���ەوەی حیزبەکان���ی‬ ‫باش���ور کردوویان���ە پەیوەندییەکی‬ ‫بە‌ناس���یۆنالیزم‌و نەت���ەوەوە نیی���ە‪،‬‬ ‫هێن���دەی بەکارهێنان���ی چەم���ک‌و‬ ‫ماناکان���ی نەت���ەوەو ناس���یۆنالیزم‬ ‫ب���ووە لە‌بەرژەوەندی دەس���ەاڵتێک‪،‬‬ ‫کە هێندەی خێ���ڵ‌و مێنتاڵیتی خێڵ‬ ‫دەیجوڵێن���ێ‪ ،‬هێن���دە پەیوەن���دی‬ ‫بە‌دونیابینی‌و فیکری ناس���یۆنالیزم‌و‬ ‫ماناکان���ی نەت���ەوەوە نییە‪ ،‬هێندەی‬ ‫لە‌ئیلیتێکی بازرگانی سیاسی دەچن‪،‬‬ ‫کە دەتوانن لە‌رێی جوڵە‌و گوتار لە‌نێو‬ ‫دونیای ناسیۆنالیزمەوە سەرزەمینێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و س���ایکۆلۆژی گونجاو‌و‬ ‫باش���تر بۆ چەتەیی‌و تااڵنی فەراهەم‬ ‫بک���ەن‪ ،‬هێندە پەیوەندییان بە‌خودی‬ ‫ناس���یۆنالیزم‌و تێگەیش���تن ل���ەم‬ ‫پرینسیپە فیکری‌و سیاسییەوە نییە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەم دەس���ەاڵتە لە‌ماوەی ‪٢٥‬‬ ‫ساڵی رابردوودا بە‌ناوی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫نەتەوەوە کردوویەتی‪ ،‬جگە لە‌چەتەیی‬ ‫شتێکی دیکە نەبوە‪.‬‬

‫ئەوەی حیزبی‬ ‫کوردی لە‌دوای‬ ‫راپەڕینەوە لە‌ژێر‬ ‫تایتڵی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫بە‌ناوی چەمکەکانی‬ ‫ناسیۆنالیزمەوە‬ ‫لە‌کوردستاندا‬ ‫دەیکات‪ ،‬تەواو‬ ‫پێچەوانەی‬ ‫ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫ئایدیۆلۆژیای‬ ‫ناسیۆنالیزمیشە‬ ‫بۆ ژیان‌و کۆمەڵگەو‬ ‫نەتەوەو دەوڵەت‬

‫بیروڕا‬

‫له‌دیموکراسیه‌وه‌‬ ‫بۆ‬ ‫به‌هێزی‬ ‫دانوستان‬ ‫محەمەد سەعید‬ ‫دوای ئ���ه‌و شکس���ته‌ی ک��� ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی به‌سه‌ر هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تانیان هێنا ئێستا هه‌مو‬ ‫ده‌وڵه‌تان���ی هاوپه‌یمان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ده‌وڵه‌تانی دراوس���ێێش له‌هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌دان که‌ هه‌رێمی کوردستان‌و‬ ‫حکومه‌ت���ی ناوه‌ن���د بکه‌ون��� ‌ه‬ ‫دانوستان‌و کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی ک ‌ه بۆت ‌ه قس���ه‌و‬ ‫باسی پارته‌ سیاسیه‌ کورده‌کان‌و‬ ‫خه‌ڵکی به‌ش���ێوه‌یه‌کی گش���تی‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ئایا ئه‌م وه‌فده‌ی ک ‌ه ئه‌م‬ ‫ج���ار‌ه ب���ه‌ژداری ده‌کات ده‌بێ چ‬ ‫جۆر‌ه که‌سێک بن؟ یاخود ئاسایی ‌ه‬ ‫هه‌ر ئه‌و ده‌مو چاوان ‌ه بچنه‌و‌ه بۆ‬ ‫به‌غداد ک���ه‌ کوردس���تانیان به‌م‬ ‫ڕۆژگاره‌ گه‌یاند؟‬ ‫به‌هێزی هه‌مو هێزێک له‌دونیادا‬ ‫به‌ش���ێکی زۆری ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و ژینگه‌یه‌ی که‌ هێزه‌که‌ی تیادا‬ ‫گه‌ور‌ه بوە‪ ،‬به‌مانایه‌کی تر سستم‌و‬ ‫ش���ێوازی حکومڕانی ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫سیاس���ی به‌هێزی وه‌فدێک دیاری‬ ‫ده‌کات ک ‌ه ده‌چێت ‌ه دانوستانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌کوردستاندا له‌سه‌ره‌تای ڕوخانی‬ ‫ڕژێم���ی س���ه‌دامه‌وه‌ هه‌م���و ئه‌و‬ ‫وه‌فدانه‌ی که‌چونه‌ت���ه‌ به‌غداد بۆ‬ ‫دانوس���تان (که‌ ئ���ه‌وکات کورد‬ ‫له‌وپه‌ڕی به‌هێ���زی دا بوو) چیان‬ ‫بۆکورد کرد ؟ توانییان بس���تێک‬ ‫له‌خاکی کوردستان ده‌ستورییه‌ن‬ ‫بخه‌ن���ه‌و‌ه س���ه‌ر هه‌رێم���ی‬ ‫کوردستان؟‬ ‫که‌واته‌ کێش��� ‌ه له‌که‌س���ایه‌تی‌و‬ ‫ده‌موچاو زیره‌ک���ی وه‌فدا نی یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و له‌دیموکراس���یه‌تی ئ���ه‌و‬ ‫الیه‌نه‌دا ک���ه‌ خاوه‌نی وه‌فده‌که‌ی ‌ه‬ ‫بە‌هاواڵتیه‌کان���ی‪،‬‬ ‫به‌رامب���ه‌ر‬ ‫ت���اچ ڕاده‌ی���ه‌ک ئ���ازادی‌و مافی‬ ‫هاواڵتیه‌کانی پاراس���توە‪ ،‬داهاتی‬ ‫واڵتی ت���ااڵن نه‌ک���ردوە‪ ،‬ناکرێ‬ ‫وه‌فدێک نوێنه‌ری پارتێک بێ ک ‌ه‬ ‫تابیناقاق���ی گه‌نده‌ڵی بێ ئازادی‬ ‫هاواڵتیه‌کانی پێشل کردبێ به‌اڵم‬ ‫له‌به‌غداد داوای مافی هاواڵتی بون‌و‬ ‫به‌شه‌ بوج ‌ه بکات بە‌داد په‌روه‌ری‬ ‫بۆ هاواڵتیه‌کان���ی‪ ،‬ئه‌مه‌ بانێکه‌‌و‬ ‫دوو هه‌وای ‌ه ک ‌ه تۆ وه‌کو ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ک���وردی بۆ چه‌ند س���اڵێک خۆت‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ نه‌وت‌و داهاتی خۆت‬ ‫به‌کار بهێن���ی به‌اڵم هاواڵتیه‌کانت‬ ‫موچه‌یان نه‌ده‌تێ وه‌کو پێویست‬ ‫به‌اڵم ئێستا به‌وه‌فدی دانوستانی‬ ‫ک���وردی بڵێت ک ‌ه له‌به‌غداد داوای‬ ‫موچه‌ی س���ه‌رجه‌م فه‌رمان به‌ران‬ ‫بکه‌ن به‌ب���ێ که‌م���و کوڕی‪،‬ئه‌ی‬ ‫جه‌ن���اب بۆ خۆت���ان به‌بێ که‌مو‬ ‫کوڕی ب���ه‌م هه‌مو داهاته‌و‌ه نه‌تان‬ ‫ده‌دا بە‌هاواڵتییه‌کانی خۆتان؟‬ ‫واڵتێک���ی وه‌کو ئیس���ڕائیل ک ‌ه‬ ‫چوارده‌وری دوژمنه‌ ک ‌ه به‌هێزترین‬ ‫وه‌ف���دی هه‌ی��� ‌ه له‌ناوچه‌ک���ه‌دا‬ ‫هۆکاره‌که‌ی که‌سایه‌تی‌و به‌هێزی‬ ‫وه‌فده‌کانی نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو سستمی‬ ‫دیموکراس���ی‌و داد پ���ه‌روه‌ری‬ ‫ئیسڕائیله‌ ک ‌ه وه‌فده‌کانیش به‌هێز‬ ‫ده‌رک���ه‌ون‪ .‬ده‌س���ه‌اڵتی کوردی‬ ‫وه‌کو چۆن کۆی ژیانی له‌خه‌ڵکی‬ ‫کردۆت��� ‌ه دۆزه‌خ‌و خه‌ڵک���ی ب���ێ‬ ‫هێزو بێ ئی���راده‌ کردوە ده‌یه‌وێت‬ ‫وه‌فدێکی هه‌بێ پر ش���کۆو به‌هێز‬ ‫که‌ ئه‌م ‌ه هه‌رگیز دروس���ت نابێ‪،‬‬ ‫چونک ‌ه کاتێ وه‌فدێک سه‌رده‌که‌وێ‬ ‫ک��� ‌ه له‌مه‌مله‌که‌تێک���ه‌و‌ه هاتب���ێ‬ ‫ک ‌ه مرۆڤه‌کانی ن���اوی که‌رامه‌ت‌و‬ ‫حورمه‌تیان پارێزراو بێ‌و یاس���او‬ ‫دادگا له‌سه‌روو هه‌مو که‌سێکه‌وه‌بن‬ ‫ن���ه‌ک بە‌کوته‌ک���ه‌وه‌ هه‌ڵکوتن��� ‌ه‬ ‫س���ه‌ر په‌رله‌مان ک ‌ه شکۆی گه‌ل‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی له‌دانوستاندا‬ ‫به‌رامب���ه‌ر بە‌هه‌م���و هێزێ���ک ک ‌ه‬ ‫بی���ه‌وێ ماف‌و ئازادیمان پێش���ل‬ ‫کات به‌هێ���ز ده‌رکه‌وین س���ه‌ره‌تا‬ ‫ده‌بێ ڕێ���زو که‌رامه‌ت‌و ئازادی بۆ‬ ‫مرۆڤ���ه‌کان بگه‌ڕێنینه‌وه‌‪،‬ده‌ب���ێ‬ ‫س���ه‌روه‌ت‌و س���امان‌و هێ���زی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ میلله‌ت‌و‬ ‫دیموکراسی به‌رقه‌راربێ ئه‌و کات‬ ‫وفده‌کانیشمان له‌به‌رامبه‌ر دۆست‌و‬ ‫دوژمنانیش به‌هێز ده‌رده‌که‌ون‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫شۆڕشی ئۆکتۆبەر‪ :‬لەخەونەوە بۆ کابوس‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫بەشی دوەم‬ ‫لەبەشی پێشوودا باس���ی ئەوەم کرد کە‬ ‫پرسیاری س���ەرەکیی هەر شۆڕشێک ئەوەیە‬ ‫چۆن رێ لەوە بگیرێت خەونە ئینسانییەکانی‬ ‫ئەو شۆڕشە بگۆڕدرێت بۆ کۆمەڵێک کابوسی‬ ‫تۆقێنەر؟ چۆن نەهێڵدرێت شۆڕش���گێڕانی‬ ‫دوێنی بب���ن بە‌س���تەمگەرانی ئەمڕۆ؟ چۆن‬ ‫بەرگریی لە‌ئایدیالیەکانی ش���ۆڕش بکرێت‌و‬ ‫نەهێڵدرێت بگۆڕێن بۆ پێچەوانەکانیان؟‬ ‫زۆرب���ەی ئەوان���ەی مێ���ژووی شۆڕش���ی‬ ‫ئۆکتۆبەری���ان نووس���یوەتەوە لە‌قۆناغێکی‬ ‫گەش���ەکردنی شۆڕش���ەکەدا ب���اس ل���ەوە‬ ‫دەک���ەن چ���ۆن خەونەکانی ئەم شۆڕش���ە‬ ‫لە‌س���اڵەکانی دوای س���ەرکەوتنی شۆڕشدا‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەسەردەمی ستالین‌و هاتنەکایەی‬ ‫س���تالینیزمدا‪ ،‬گ���ۆڕان ب���ۆ کابوس���یی‬ ‫سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و ئابوریی هێجگار‬ ‫گ���ەورە‌و تۆقێنەر‪ .‬لە‌خەون���ی "کۆتاییهێنان‬ ‫بە‌چەوس���اندنەوە‌و نایەکسانیی"یەو ەبیگرە‪،‬‬ ‫بۆ خەونی دروس���تکردنی "شارستانیەتێکی‬ ‫سۆسیالیس���تیی ن���وێ"‪ ،‬بە‌تێپەڕی���ن بەناو‬ ‫خەونی "کۆتاییهێنان بە‌دەوڵەت‌و موڵکیەتی‬ ‫تایبەت‌و چەوس���اندنەوەی م���رۆڤ لەالیەن‬ ‫مرۆڤەوە"‪ .‬لەمەش خراپتر س���ەرجەمی ئەو‬ ‫خەونانە لە‌دوای س���ەرکەوتنی شۆڕش���ەوە‬ ‫گۆڕان بۆ ئامرازی دروس���تکردنی دونیایەکی‬ ‫پۆلیسیی‌و تۆتالیتاریی کەم وێنە لە‌مێژووی‬ ‫مرۆڤایەتیدا‪ .‬پرس���یاری س���ەرەکیی ئەوەیە‬ ‫ئایا ئەم مەسخە سیاس���یی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫فەرهەنگیی���ە لە‌کوێ���وە ه���ات؟ لە‌خۆیەوە‬ ‫دروس���تبو یان رەگوڕیشەکانی لەناو فیکری‬ ‫بەلش���ەفیکەکانی بەر لە‌شۆڕشدا ئامادەبوو؟‬ ‫ئایا تاوانەکان هەمویان تاوانی ستالین بون‬ ‫بەتەنها‪ ،‬یان سەرچاوەکانی ستالینزم لەناو‬ ‫خودی لینینی���زم خۆی���دا ئامادەبون؟ لەم‬ ‫بەش���ەدا هەوڵئەدەم وەاڵمی ئەم پرسیارانە‬ ‫بدەمەوە‪.‬‬ ‫شۆڕشی کام هێز؟‬ ‫بەر لە‌هەمو ش���تێک شۆڕش���ی ئۆکتۆبەر‬ ‫شۆڕش���ی چینی کرێکار‌و جوتی���اران نەبو‪،‬‬ ‫ئەگەرچ���ی ژمارەیەکی بەرچ���او لە‌کرێکار‌و‬ ‫جوتی���ار بەش���داریان لە‌ڕووداوەکان���ی‬ ‫شۆڕش���ەکەدا ک���رد‪ .‬ئەوەی شۆڕش���ەکەی‬ ‫بەرپاک���رد‌و کارەکانی بەڕێوەب���رد‪ ،‬ئەوەی‬ ‫تیوریزەی شۆڕش���ەکەی کرد‌و زمان‌و وێنە‌و‬ ‫چەمک���ی بۆ دروس���تکرد‪ ،‬ئ���ەوەی حیزب‌و‬ ‫ئۆرگانە سیاسییەکانی دروستکرد‪ ،‬ئەوەشی‬ ‫رووداوەکانی ئاراستەکرد‪ ،‬کرێکاران نەبون‪.‬‬ ‫ئەسڵەن دیدی بااڵدەست الی بەلشەفیکەکان‪،‬‬ ‫کە لە‌دیدی لێنیندا بەرجەستەبو‪ ،‬باوەڕی وابو‬ ‫کە کرێکاران بەتەنها شۆڕش���یان پێناکرێت‌و‬ ‫هۆش���یاریی خۆبەخۆی ئەوان هۆشیارییەکی‬ ‫سیاسیی نییە‪ .‬ئەوەی شۆڕشی ئۆکتۆبەری‬ ‫بەرپاک���رد‌و رێکخس���ت‌و ئاراس���تەکرد‪،‬‬ ‫کۆمەڵێک چاالکەوانی سیاسیی شۆڕشگێڕی‬ ‫پرۆفیشناڵ بون کە هەم بەناوی ئەو چینەوە‬ ‫قسەیان دەکرد‪ ،‬هەم زیاد لە‌دەیەیەک پێشتر‬ ‫لێنین ش���ێوازی خۆڕێکخس���تن‌و کارکردن‌و‬ ‫بیرکردنەوەیان���ی تیوری���زە کردب���وو‪ .‬ئەو‬ ‫"شارستانیەتە سۆسیالیستییە تازەیە"ی کە‬ ‫شۆڕش���ەکە بەتەمابو دروستیبکات‪ ،‬ئەویش‬ ‫شارستانیەتێک نەبو کرێکاران دروستیبکەن‪،‬‬ ‫بەڵکو هەمان ئەو شۆڕشگێڕە پڕۆفیشنااڵنە‬ ‫دروس���تیاندەکرد کە لەدوای شۆڕش���ەکەوە‬ ‫دەس���ەاڵتیان گرتەدەس���ت‪ )١(.‬ئەوەی���ش‬ ‫کە لەدوای شۆڕش���ەوە دروس���تبو دونیای‬ ‫یەکس���انیی‌و کۆتاییهتنی چەوس���اندنەوەی‬ ‫م���رۆڤ لەالی���ەن مرۆڤ���ەوە نەب���و‪ ،‬بەڵکو‬ ‫سیس���تمێکی دیکاتۆریەت���ی تاکحیزبی بو‬ ‫کە لەگەش���ەی خۆیدا گۆڕا بۆ سیس���تمێکی‬ ‫تۆتالیتاری���ی تۆقێن���ەر ک���ە بە‌دەریای���ەک‬ ‫چەوساندنەوە‌و خوێنڕش���تدا تێپەڕی‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئایا ئەم دونیایە چۆن دروستبوو؟‬ ‫دیکتاتۆریەت وەک پرۆژە‬ ‫لەناوەندی رۆش���نبیریی‌و سیاسیی ئێمەدا‬ ‫دیدێک���ی هەڵ���ە‌و ناڕاس���ت ئامادەی���ە کە‬ ‫پێیوایە تەنه���ا بونیادنانی دیموکراس���یەت‬ ‫وەکو سیس���تم کارێکی زەحمەتە‌و پێویستی‬ ‫بە‌کارک���ردن‌و ماندووبونێک���ی زۆر هەی���ە‪،‬‬ ‫لەکاتێک���دا دروس���تکردنی سیس���تمێکی‬ ‫دیکتاتۆریی‌و س���تەمگەر ئاسانە‌و کارکردن‌و‬ ‫ماندووبونی زۆری ناوێت‪ .‬ئەم دیدە دیدێکی‬ ‫ت���ەواو هەڵەی���ە‪ ،‬بونیادنان���ی سیس���تمی‬ ‫دیکتاتۆریی‌و س���تەمگەر‪ ،‬بەتایبەتی لە‌چاپە‬ ‫تۆتالیتارییەکەیدا‪ ،‬پێویس���تی بە‌ئیشکردن‌و‬ ‫ماندووبونێکی هێجگار زۆر هەیە‪ .‬خۆبەخۆ‌و‬

‫بە‌ئاسانی دروستنابێت‪ ،‬هەم کاری تیوریی‌و‬ ‫فیکریی دەوێت‪ ،‬هەم کاری رێکخراوەیی‌و هەم‬ ‫ئیشکردنێکی بەردەوامیش لەناو کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫لە‌دۆخ���ی ئەزمون���ی شۆڕش���ی ئۆکتۆبەر‌و‬ ‫دواتری���ش بونیادنان���ی س���تالینیزمدا‪ ،‬هەم‬ ‫بەرپاکردنی شۆڕش���ەکە‌و هەم دروستکردنی‬ ‫دونیا تۆتالیتارییەکەی دوای ش���ۆڕش‪ ،‬هەم‬ ‫بەرهەمهێنی فیکر‌و زمان‌و وێنە‌و رەمزەکانی‪،‬‬ ‫پێویستی بە‌ئیشکردن‌و ماندوبونێکی گەورە‌و‬ ‫رۆژانە هەبوو‪ .‬هیچ سیستمێکی دیکتاتۆریی‬ ‫لە‌خۆیەوە‌و بە‌ئاس���انی دروس���تنابێت‪ .‬هەم‬ ‫لێنین‌و هەم س���تالین‌و هەم بەلشەفیکەکانی‬ ‫تر‪ ،‬هەمویان‪ ،‬شۆڕش���گێڕی پڕۆفیش���ناڵ‌و‬ ‫کەسانی ئیش���کەر‌و ماندونەناس بون‪ ،‬هەمو‬ ‫ژیان���ی خۆیان بۆ بەرپاکردنی ش���ۆڕش‌و بۆ‬ ‫دروستکردنی ئەو سیستمە تەرخانکردبو کە‬ ‫باوەڕیان پێیب���وو‪ .‬ملمالنێکانی لێنین تەنها‬ ‫لەگ���ەڵ رکابەرەکانیدا نەب���و‪ ،‬بەڵکو لەگەڵ‬ ‫دۆس���تە هەرە نزیکەکانیش���دا بو‪ ،‬ستالین‬ ‫لە‌هەمو بەلشەفیکەکانی تر زیاتر کاریکرد بۆ‬ ‫کۆکردنەوەی هەمو دەسەاڵتەکان لە‌دەستی‬ ‫خۆیدا‌و بۆ ئەمەش س���ەدەها بڕیار‌و سەدەها‬ ‫پیالن‌و س���ەدەها رێکەوتنی ئەنجامدا‪ .‬هەر‬ ‫بۆ نمونە با س���ەرنجێکی کورت لە‌پرۆسەی‬ ‫"بەگش���تیکردنی موڵکایەت���ی زەوی‌و زار"‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی پێیدەگوترێت کۆلێکتیڤیزەیش���ن‪،‬‬ ‫بدەی���ن‪ .‬ئەنجامدانی ئەم پالنە پێویس���تی‬ ‫بە‌ئیشکردنێکی بەردەوام‌و لەڕادەبەدەر هەبوو‪.‬‬ ‫س���ەندنەوەی موڵکایەتی زەوی‌و زار لە‌زیاد‬ ‫لە‌‪ ١٠٠‬ملیۆن جوتی���ار‌و کردنی ئەو زەویانە‬ ‫بە‌موڵکی دەوڵەت کارێکی ئەفسانەیی بوو‪.‬‬ ‫ئەنجامدانی بەناو کوش���تنی نزیکەی ‪ ٥‬تا ‪٧‬‬ ‫ملیۆن جوتیاردا تێپەڕی‪ ،‬نزیکەی ‪ ١٠٠‬ملیۆن‬ ‫جوتیاری���ش ناچارک���ران واز لە‌زەوییەکانی‬ ‫خۆی���ان بهێن���ن‌و بیخەن���ە ژێ���ر کۆنترۆڵی‬ ‫دەوڵەت‪ .‬دەرەنجامە ئابورییەکانیش���ی ئەم‬ ‫پرۆسەیە تەواو وێرانکەر بو‪ .‬ئەگەرچی لەناو‬ ‫پارتی کۆمۆنیستی روسیا خۆیدا خەڵکانێکی‬ ‫زۆر دژی ئەم پرۆس���ەیە بون‪ ،‬بەاڵم ستالین‬ ‫پێداگری ک���رد‌و ئەنجامیدا‪ .‬بە‌کورتی ئەوەی‬ ‫س���تالین باوەڕی پێب���و‪ ،‬ئ���ەوەی پێیوابو‬ ‫کۆمۆنیزمە‪ ،‬ئەوەی بەڕاستی دەزانی‪ ،‬کاری‬ ‫بۆ ک���رد‌و ئەنجامیدا‪ .‬لەڕاستیش���دا کارێکی‬ ‫لەڕادەب���ەدەری ک���رد ب���ۆ ئەنجامدانی ئەم‬ ‫سیاسەتە‌و بۆ دروستکردنی ئەو فۆرمە تازە‌و‬ ‫تۆقێنەرە لە‌دیکتاتۆریەت‪.)٢(.‬‬ ‫ئەو دونیایەی کۆمۆنیس���تەکانی روس���یا‬ ‫لە‌بیس���تەکاندا دروس���تیانکرد‪ ،‬بەش���ێکی‬ ‫بە‌بەش���داری راس���تەوخۆی لینی���ن خ���ۆی‬ ‫دروس���تیناکرد‪ .‬ئەوەی کە بەلش���ەفییەکان‬ ‫ژیانی سیاس���یان بەت���ەواوی کۆنترۆڵکرد‌و‬ ‫فرەحیزبیان نەهێش���ت‪ ،‬ئەوەی بەش���ێکی‬ ‫گرنگی���ی ئابووریی واڵتەکەی���ان هێنایە ژێر‬ ‫دەس���ەاڵتی دەوڵەتەوە‪ ،‬ئ���ەوەی کە رێیان‬ ‫بە‌میدی���ا‌و بیروبۆچونی ئ���ازاد نەدا‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ک���ە نەیانهێش���ت جیهازێکی بیرۆکراس���یی‬ ‫پڕۆفیش���ناڵی ناحیزب���ی دروس���تببێت‪ ،‬کە‬ ‫پۆلیس���یی نهێن���ی‌و جیهازێکی گ���ەورەی‬ ‫چاودێریی‌و دیس���پلینکردنیان دروس���تکرد‪،‬‬ ‫هی���چ بەش���ێکی ئ���ەم جیهانە هی���چ جۆرە‬ ‫حەتمیەتێکی سیاس���یی ی���ان کۆمەاڵیەتیی‬ ‫یان فەرهەنگیی لەپش���تەوە نەبو‪ ،‬هەمویان‬ ‫بە‌بڕی���ار‌و کردار‌و بەزۆر‌و لەڕێ���گای هێزەوە‬ ‫دروس���تکرد وس���ەپاند‪ ،‬لێنی���ن خ���ۆی‬ ‫لە‌دروس���تکردنی ئەم جیهانە تۆتالیتاریەدا‬ ‫بەش���داربوو‪ .‬بەش���ێک لەو ش���تانەش کە‬ ‫دروستیانکرد‌و ئەنجامیاندا تەواو ناکۆک‌و دژ‬ ‫بە‌پرنس���یپ‌و خەونەکانی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‬ ‫بوو‪ .‬بەاڵم هەمو ئەمانە مانای ئەوە نییە کە‬ ‫بەلشەفیکەکان خەڵکیان لە‌پێناوی کوشتندا‬ ‫دەکوش���ت‪ ،‬توندوتیژیی‌و کوش���تارەکانیان‬ ‫لە‌بون‌و ئامادەگیی کەسایەتییەکی سادییەوە‬ ‫نەهاتب���و‪ ،‬تەنانەت زۆرجاری���ش لە‌پێناوی‬ ‫سەپاندنی دەس���ەاڵتی شەخسیی خۆشیاندا‬ ‫نەب���و‪ ،‬ئەوەی بەلش���ەفیکەکان ئەنجامیاندا‬ ‫لە‌قەناعەتێکی ئایدیۆلۆژیی پتەوەوە هاتبو‪،‬‬ ‫وەک پێداویس���تیی دروستکردنی دونیایەکی‬ ‫ن���وێ س���ەیریان دەکرد‪ .‬بڕوای���ان وابو ئەو‬ ‫دونیایەی ئەوان دروس���تیدەکەن دونیایەکە‬ ‫مرۆڤ بەت���ەواوی لەس���ەرجەمی کێش���ە‌و‬ ‫گرفتەکان���ی رزگاردەکات‪ .‬هەڵەک���ە بەزۆر‬ ‫مانا لەو کەس���انەدا نەبو ک���ە تاوانەکانیان‬ ‫ئەنجامئ���ەدا‪ ،‬بەڵکو لەو ئ���ەو ئایدیۆلۆژیا‌و‬ ‫جیهانبینیی‌و تیوریانەدا بو کە هەڵیانگرتبو‪،‬‬ ‫هەروەه���ا لەو ش���ێوازی ئ���ۆرگان‌و پارت‌و‬ ‫رێکخستنانەدا بو کە دروستیانکردبوو‪.‬‬ ‫ڕۆڵی لینین‌و لێنینیزم‬ ‫زەحمەت���ە بی���ر لە‌شۆڕش���ی ئۆکتۆبەر‌و‬ ‫لە‌دونی���ای دوای شۆڕش���ەکە بکەین���ەوە‬ ‫بەب���ێ بیرکردن���ەوە لە‌ڕۆڵ���ی گ���ەورە‌و‬ ‫دەستنیش���انکەری لێنی���ن‪ .‬لێنین بکەرێکی‬ ‫سیاس���یی‌و رێکخراوەی���ی‌و تیوریی گرنگی‬ ‫پش���تی رووداوەکان‌و بڕی���ارەکان‌و پالنەکان‬ ‫بوو‪ .‬لێنینیزم هێزێک���ی دینامیکی گەورەبو‬ ‫رووداوەکانی بەرهەمدەهێنا‌و ئاراستەدەکرد‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم لێنینی���زم چییە؟ ئای���ا دەکرا بەبێ‬ ‫لێنینی���زم ش���تێک بەناوی س���تالینیزمەوە‬ ‫دروستببێت؟‬ ‫زەحمەت���ە بتوانی���ن لە‌نووس���ینێکی لەم‬ ‫بابەتەدا بە‌درێژی وەاڵمی ئەوە بدەینەوە ئایا‬

‫لێنینی���زم چی بو‪ ،‬ن���ەک تەنها لەبەرئەوەی‬ ‫ئێرە شوێن‌و جێی وەاڵمدانەوەی پرسیارێکی‬ ‫وا نییە‪ ،‬بەڵک���و لەبەر ئەوەش کە لێنینیزم‬ ‫چەندەه���ا دید‌و روانینی ناکۆک‌و دژ بەیەک‌و‬ ‫ناسیس���تماتیکی تێدای���ە‪ .‬لێ���رەدا دەکرێت‬ ‫هەندێک لەو هێڵە سەرەکییانە باسبکەین کە‬ ‫بەش���ێکن لە‌ڕوانینی بااڵدەست بۆ لێنینیزم‪.‬‬ ‫بەتایبەتی ئەو بەشانەی لێنینزم کە رۆڵێکی‬ ‫گرنگ دەبینن لە‌دروس���تبون‌و گەشەکردنی‬ ‫س���تالینیزمدا‪ .‬یەکەمیان شتێک لەم رووەوە‬ ‫باسیبکەین بیرۆکەی "پێشڕەوایەتیکردن"ە‪،‬‬ ‫‪ .vanguardism‬لەن���او ئەمەش���دا مۆدێلی‬ ‫"پارتی پێش���ڕەو"ی لینین���ی وەک هێزێکی‬ ‫سەرەکی بۆ بەرپاکردنی گۆڕانکاریی‪ .‬لێنین‬ ‫وێن���ە‌و نەخش���ەیەکی بۆ پارتی سیاس���یی‬ ‫شۆڕش���گێڕ هەب���و کە ه���ەم لەن���او خۆیدا‬ ‫پارتێکی نادیموکراس‌و ه���ەم لە‌پەیوەندیدا‬ ‫بە‌دونیای دەرەوەی خۆشیەوە پەیوەندییەکی‬ ‫نادیموکراس���یانەی هەبوو‪" .‬پارتی پێشڕەو"‬ ‫لە‌ڕوانین���ە لینینیەک���ەدا پارت���ی کۆمەڵێک‬ ‫رۆشنبیر‌و خوێندەوارە هەوڵئەدات دەسەاڵتی‬ ‫دەوڵەت بگرێتەدەس���ت بۆئ���ەوەی لەڕێگای‬ ‫هێز‌و تواناکانی دەوڵەتەوە ئەوەی بەڕاستی‬ ‫دەزان���ن بەس���ەر کۆمەڵگادا بیس���ەپێنێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم مۆدێلە لە‌حیزبی سیاس���یی مۆدێلێکە‬ ‫ن���ە دەتوانێت خۆی دیموکراس���یی بێت‌و نە‬ ‫دەش���توانێت بەش���ێک بێت لە‌دروستکردنی‬ ‫دونیایەکی دیموکراس‌و پلورال‪ .‬لە‌س���ەدەی‬ ‫بیس���تەمدا ئەم مۆدێلە لێنینی���ەی حیزبی‬ ‫سیاس���یی بەش���ێکی بنەڕەتیی‌و دانەبڕاوە‬ ‫لە‌بەش���ی هەرەزۆری ئەزمونە س���تەمگەر‌و‬ ‫دیکتاتۆریەکانیبەشە جیاوازەکانی دونیاوە‪،‬‬ ‫بە‌پارتە سیاسییەکانی دونیای ئێمەشەوە‪.‬‬ ‫پارتی لینینی پێشڕەو وەک ئامرازێکی‬ ‫نادیموکراس‬ ‫ڕوانینی لینین بۆ پارتی سیاسیی بریتیبو‬ ‫لە‌"پارتێکی خاوەن دیسپلینی شۆڕشگێڕانە"‬ ‫یان "پارتێکی دیس���پلینکراوی شۆڕشگێڕ"‪،‬‬ ‫‘‪.‌disciplined party of struggle‬‬ ‫لەدیدی لێنیندا ئەوەی لە‌ڕوس���یادا پێویست‬ ‫بو دروستکردنی پارتێکی سیاسیی پۆاڵیی‌و‬ ‫شۆڕش���گێڕ بو کە بتوانێت س���ەرکردایەتی‬ ‫شۆڕشی کرێکاری بکات‪ .‬لەڕاستیدا مەسەلەی‬ ‫چۆنیەت���ی دروس���تکردن‌و دامەزرادندی ئەم‬ ‫شێوازە لە‌پارتی سیاسیی بابەتێکی گرنگیی‬ ‫ن���او فیک���ری لێنینە‪ .‬کتێب���ی "دەبێت چی‬ ‫بکەین؟" کە لە‌س���اڵی ‪ ١٩٠٣‬دا دەینووسێت‬ ‫بۆ وردەکارییەکانی دروس���تکردنی پارتێکی‬ ‫کۆنترۆڵک���راوی شۆڕش���گێڕ تەرخانکراوە‪.‬‬ ‫پرس���یاری س���ەرەکیی لەم کتێبەدا ئەوەیە‬ ‫ئایا پێویستە کاراکتەری ئەو رێکخراوە چۆن‬ ‫بێت کە کۆمۆنیستەکان پێویستیان پێیەتی‌و‬ ‫ئەرکەکانیش���ی کامانەن؟ بۆ وەاڵمدانەوەی‬ ‫ئەم پرس���یارە بەش���ێکی گەورەی کتێبەکە‬ ‫تەرخانە بۆ بەگژاچونەوەی ئەو ئاراس���تەیە‬ ‫لە‌ن���او بزوتنەوەی کۆمۆنیس���تیدا کە لێنین‬ ‫بە‌"ئیکۆنۆمی���زم"‪ ،‬یان ئابووریگەرایی‪ ،‬ناوی‬ ‫دەبات‪ ،‬ئیکۆنیزم بەمانای باوەڕبون بە‌گۆڕانی‬ ‫لەس���ەرخۆ‌و هێم���ن لەڕێگای باش���تکردن‌و‬ ‫بەرەوپێش���ەوەبردنی دۆخی ئابوریی چینی‬ ‫کرێکارەوە‪ .‬ئەم خاڵە دواتر دێمەوە سەری‪.‬‬ ‫لەدیدی لێنیندا پارتی کۆمۆنیست دەبێت‬ ‫پارتێکی پێشڕەو بێت‪ ،‬ئەم پێشڕەوبونەشی‬ ‫دەخوازێت ئەم پارتە سێ ئاکاری سەرەکیی‬ ‫هەبێت کە برتین لە‪ :‬دەسەاڵت‪ ،‬سێنترالیزم‌و‬ ‫دیس���پلین‪authority، centralism and ،‬‬ ‫‪" ..disciplie‬دەس���ەاڵت" مانای گوێڕایەڵی‬ ‫ئاستەکانی خوارەوەی حیزب بۆ ئاستەکانی‬ ‫س���ەرەوە‪" .‬س���ێنترالیزم" مانای دەرکردنی‬ ‫بڕیارەکان‌و جێبەجێکردنیان بەش���ێوەیەکی‬ ‫مەرکەزی‪" .‬دیس���پلین"یش مانای کۆنترۆڵ‌و‬ ‫خۆکۆنترۆڵکردن���ی ئەندامان���ی حیزبەک���ە‪.‬‬ ‫بە‌کورت���ی پارت���ی لینین���ی وەک پارتێکی‬ ‫پێشڕەو پارتێکی سیاسییە کە سیاسەتەکان‌و‬ ‫ئەمرەکان‌و پالنەکانی لە‌سەرەوە بۆ خوارەوە‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ئەو چەمک���ە س���ەرەکییانەش کە لێنین‬ ‫لە‌کتێبی "دەبێت چ���ی بکەین"دا رەخنەیان‬ ‫دەکات‌و پێیوای���ە نابێ���ت لە‌پارتێک���ی‬ ‫پێش���ڕەوی کرێکاریدا بونیان هەبێت بریتین‬ ‫لە‌چەمکەکان���ی‪ :‬ئۆتۆنۆمی‪ ،‬ریفۆرمخوازیی‪،‬‬ ‫ئانارشیس���م‌و تەنانەت دیموکراسیەت‪ .‬لێنین‬ ‫دیموکراسیەت لەناو حیزبدا وەک دژە دیوی‬ ‫سێنترالیزم دەبینێت‪ ،‬پێیوایە دیموکراسیەت‬ ‫مانای دروستکردنی دەسەاڵتێکی تەریب یان‬ ‫دژ بە‌دەسەاڵتی سێنتراڵ‌و مانای بەخشینی‬

‫دەس���ەاڵت بە‌ئۆرگانەکان���ی خ���وارەوەی‬ ‫حیزب‪ .‬لە‌ڕاس���تیدا کێشەی لینینیزم لەگەڵ‬ ‫دیموکراس���یەت کێش���ەیەکی بنەڕەتی���ی‌و‬ ‫س���ێنتراڵییە‪ .‬ئ���ەوەی لە‌تێ���زی "پارت���ی‬ ‫پێش���ڕەو"ی لینینی رامێنێت بەو دەرەنجامە‬ ‫دەگات کە لێنین نازانێت چی لە‌مەس���ەلەی‬ ‫دیموکراس���یەت‌و پلورالیزم‌و جیاکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتەکان بکات‪ .‬لە‌دوای س���اڵی ‪١٩٠٥‬‬ ‫ەوە کە لینین دەیەوێت شوناسی ئەو شۆڕشە‬ ‫دەستنیشانبکات کە پێویستە کۆمۆنیستەکان‬ ‫بەرپای بکەن‪ ،‬هەرج���ارە‌و ناوێک دائەنێت‌و‬ ‫لە‌هەر ناونانێکیشدا ئاشکرایە لێنین نازانێت‬ ‫چی لە‌دەستەواژەی "دیموکراسیەت" بکات‪.‬‬ ‫بۆ نمونە لێنین ئەو شۆڕش���ەی کە پێیوایە‬ ‫پێویس���تە کۆمۆنیس���تەکان بەرپای بکەن‬ ‫ناو دەبێت "دیکتاتۆریەتی دیموکراس���یانەی‬ ‫کرێ���کاران‌و جوتی���اران"‪democratic‘ ،‬‬ ‫‪dictatorship of the proletariat and‬‬

‫‪ .‌peasantry‬دوات���ر دەس���کاری ئەم ناوە‬ ‫دەکات‌و دەیگۆڕێ���ت ب���ۆ " دیکتاتۆریەت���ی‬ ‫دیموکراس���یانەی شۆڕش���گێڕی کرێکاران‌و‬ ‫جوتی���اران"‪The Revolutionary- ،‬‬ ‫‪Democratic Dictatorship of the‬‬

‫‪ )٤(.Proletariat and Peasantry‬لە‌هەردوو‬ ‫بەکارهێنانەکەش���دا لێنی���ن دیکتاتۆریەت‌و‬ ‫دیموکراسیەت بەیەکەوە گرێئەدات‌و ئەوەشی‬ ‫بەالیەوە گرنگە دیموکراس���یەت نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫"دیکتاتۆریەتێک���ی شۆڕش���گێڕە"‪ .‬لەن���او‬ ‫بزوتنەوەی کۆمۆنینس���تی روسیدا کەسانێک‬ ‫هەبون ئەم دی���دەی لێنینیان پێ خراپ بو‪،‬‬ ‫ب���ۆ نمونە لە‌بەرامبەر کتێب���ی "دەبێت چی‬ ‫بکەین؟"ی لێنیندا بلیخۆف وتارێک دەنوسێت‬ ‫(‪)٥‬‬ ‫بەناونیش���انی "دەبێ���ت چ���ی نەکەین؟"‬ ‫لەبەشی سێهەمی ئەم نووسینەدا دێمە سەر‬ ‫ئەو رەخنان���ەی لەم دیدە لینینیە بۆ پارتی‬ ‫پێشڕەو دەگیرێت‪.‬‬

‫پارتی پێشڕەو‌و هۆشیاریی سیاسیی‬ ‫لێنین لە‌تیوریزەکردن���ی چییەتی پارتی‬ ‫پێش���ڕەودا جیاوازییەکی بنەڕەتیی دەکات‬ ‫لەنێ���وان "پارت���ی پێش���ڕەو"‌و "بزوتنەوە‌و‬ ‫رێکخراوی س���ەندیکایی"‪ .‬ئەم جیاوازییەش‬ ‫تەنه���ا لە‌ئاس���تی رێکخس���تنی حیزبی���ی‌و‬ ‫س���ەندیکاییدا نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و پەیوەس���تە‬ ‫بە‌مەسەلەی هۆش���یاریی سیاسیشەوە‪ .‬الی‬ ‫لێنین پارتی پێش���ڕەو پارتێک���ی بچووکی‬ ‫شۆڕش���گێڕی ناجەماوەرییە کە لە‌کەس���انی‬ ‫شۆڕش���گێڕ پێکدێن‪ ،‬ئەوانەی شۆڕش���کردن‬ ‫دەبێت���ە ئی���ش‌و پیش���ەیان‪ ،‬لەکاتێک���دا‬ ‫رێکخراوی سەندیکایی رێکخراوی جەماوەری‬ ‫گەورەی���ە‌و دەبێ���ت هەوڵب���دات زۆرتری���ن‬ ‫ژمارە لە‌جەم���اوەر لە‌ڕیزەکانیدا کۆبکاتەوە‪.‬‬ ‫جیاوازیەکە الی لێنین لێرەدا کۆتایی نایەت‪،‬‬ ‫بەڵکو لە‌ئاس���تێکی قوڵتر‌و بونیادیتردایە کە‬ ‫پەیوەس���تە بە‌جۆر‌و چۆنایەتی هۆش���یاریی‬ ‫چینی کرێکار خۆیەوە‪ .‬لە‌دیدی لێنیندا چینی‬ ‫کرێکار بەهێزی خۆی‌و بەشێوەیەکی خۆبەخۆ‬ ‫جگە لە‌"هۆشیارییەکی سەندیکایی"‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫خاوەنی هۆش���یارییەکی تربێت‪ .‬هۆشیاریی‬ ‫س���ەندیکاییش هۆش���یارییەکە داوای مافە‬ ‫ئابورییەکانی کرێ���کاران دەکات‌و دەخوازێت‬ ‫پێگە‌و بژێ���وی ئابوریی ئەوان بەرزبکاتەوە‌و‬ ‫بەگژ دی���اردەی بێکارییدا بچێتەوە‌و نەهێڵت‬ ‫دروس���تببێت‪ ،‬دەیوێت حکومەت ناچاربکات‬ ‫یاس���ا‌و بڕیار بە‌قازانجی کرێکاران دەربکات‌و‬ ‫ژینگەی ئیش���کردنیان باش���تر بکات‪ .‬ئەم‬ ‫"هۆشیاریە سەندیکایی"ە جگە لەم خواستە‬ ‫ئابورییان���ە توان���ای داڕش���تنی خواس���تی‬ ‫سیاسیی‌و شۆڕشگێڕانەی نییە کە مەبەستی‬ ‫ئ���ەوە بێت دونیا بەش���ێوەیەکی ریش���ەیی‬ ‫بگۆڕێت‪ .‬لێنین پێیوابو مێژوی چینی کرێکار‬ ‫لە‌دونیادا ئەوەی س���ەلماندوە کە ئەم چینە‬ ‫توانای بەرهەمهێانی هۆشیارییەکی سیاسیی‬ ‫شۆڕش���گێڕانەی نییە‌و ئ���ەوەی بۆیدەکرێت‬ ‫بەرهەمیبهێنێت هۆشیارییەکی سەندیکاییە‪.‬‬ ‫هاوکات لینین پێیوابو "تیورەی سۆسیالیزم"‪،‬‬ ‫ک���ە تی���ورەی گۆڕانێکی ریش���ەیی دونیا‌و‬ ‫بونیادنان���ی سیس���تمێکی ت���ەواو جیاوازە‪،‬‬ ‫تیورەیەک نییە کرێ���کاران دایان هێنابێت‪،‬‬ ‫بەڵکو لەن���او تیورە فەلس���ەفیی‌و مێژویی‌و‬ ‫ئابورییەکانەوە هاتوە کە خوێندەوارانی سەر‬ ‫بە‌چینە داراکان بەرهەمیان هێناوە‪ .‬مارکس‬ ‫ئەنجل���س کە خۆی���ان داهێن���ەری تیورەی‬ ‫"سۆس���یالیزمی زانستی"ن رۆشنبیرانی سەر‬ ‫بە‌چینی بۆرژوازی���ن‪ )٦(.‬هەمو ئەم روانینانە‬ ‫لێنین بەرەو ئەوە دەبات پێ لەس���ەر ئەوە‬ ‫دابگرێ���ت کە کرێ���کاران پێویس���تیان بەم‬

‫"پێش���ڕەوە شۆڕش���گێڕ"ە هەیە بۆ گۆڕینی‬ ‫دونیا‪ ،‬ئ���ەم پێش���ڕەوە ببێتە مامۆس���تا‌و‬ ‫فێرکەر‌و پەروەردەک���ەری چینی کرێکاران‪،‬‬ ‫ببێتە چاوس���اغی ئەم چینە‌و بیخەنە س���ەر‬ ‫رێگای راستەقینەی سۆسیالیزم‪.‬‬ ‫لە‌کتێب���ی "دەبێت چ���ی بکەین؟"دا ئەم‬ ‫دی���دە لینینیە بۆ بەرهەمهێنانی هۆش���یاری‬ ‫پەیوەندی���ی بە‌بابەتێک���ی ت���رەوە هەیە کە‬ ‫پەیوەندیی نێوان پارتی پێش���ڕەو‌و جوڵە‌و‬ ‫بزوتن���ەوە جەماوەریی���ە خۆبەخۆکانە‪ .‬ئەم‬ ‫پەیوەندیی���ەش الی لێنین هاوش���ێوەی ئەو‬ ‫پەیوەندییەی���ە ک���ە لە‌نێوان "هۆش���یاریی‬ ‫شۆڕش���گێڕان"ەی ئ���ەو نوخبە‌پێش���ڕەو‌و‬ ‫خوێن���دەوارەی کە لەناو پارتی سیاس���یی‬ ‫کۆمۆنیس���تیدا ئامادەیە‪ ،‬لەگ���ەڵ جواڵنەوە‬ ‫خۆبەخۆکان���ی چین���ی کرێ���کاردا‪ .‬لە‌دیدی‬ ‫لێنین���دا جوڵ���ە‌و بزوتن���ەوەی خۆبەخۆی‬ ‫کرێ���کاران جگە لە‌هۆش���یارییەکی س���ادە‪،‬‬ ‫یان هۆش���یارییەک لە‌قۆناغی دەڵەمەبوندا‪،‬‬ ‫ش���تێکی ت���ر بەرهەمناهێنێ���ت‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫پێویس���تە ل���ە‌دەرەوەڕا دەس���کاری ئ���ەم‬ ‫هۆش���یارییە دەڵەمەیە بکرێ���ت‌و بگۆڕدرێت‬ ‫بۆ هۆشیارییەکی سیاس���یی شۆڕشگێڕانە‪.‬‬ ‫ئەوەش���ی ئ���ەم کارە دەکات خوێن���دەوار‌و‬ ‫رۆش���نبیرەکانی ناو ئەو پارتە شۆڕش���گێڕە‬ ‫کۆمۆنیستییەیە‪ ،‬کە وەک گوتمان پارتێکی‬ ‫بچووک‌و نهێنییە‌و ئەوانەی کاری تێدا دەکەن‬ ‫"شۆڕش���گێڕی پڕۆفیش���ناڵ"‌و پیشەیین‪.،‬‬ ‫لێنین لێرەش���دا پێ لەسەر هەمان بیرۆکەی‬ ‫"پێش���ڕەوایەتیی" دادەگرێت کە نوخبەیەک‬ ‫دەخات���ە پێش چینی کرێ���کارەوە‌و دەیکات‬ ‫بە‌مات���ۆڕی بەرهەمهێنانی هۆش���یارییەکی‬ ‫سیاسیی شۆڕشگێڕ‌و بە‌سەرکردەی شۆڕشە‬ ‫کرێکارییەکانیش‪.‬‬ ‫نوخبەگەراییەکی ترسناک‬ ‫کێش���ەی ژم���ارە یەک���ی ئ���ەم روانینە‬ ‫پێشڕەوگەراییە لێنینیە بۆ "پارتی پێشڕەو"‬ ‫وەک سەرچاوەی "هۆشیاریی شۆڕشگێڕانە"‬ ‫کە رۆڵی چاوس���اغێکی سیاس���یی‌و فیکریی‬ ‫دەبینێت‪ ،‬ئەوەیە کە دیدێکی تەواو نوخبەیی‬ ‫داخ���راوە‌و هەمو چینی کرێ���کار‌و لەڕێگای‬ ‫ئەوانیش���ەوە هەمو کۆمەڵ���گا ناچاردەکات‪،‬‬ ‫مامۆس���تابون‌و چاوس���اغبونی ئەو نوخبەیە‬ ‫قبووڵبک���ەن‪ .‬ئەم نوخبە‌لێنینیە پێش���ڕەوە‬ ‫تەنها بەناوی چینی کرێکارەوە قس���ەناکەن‪،‬‬ ‫بەڵکو بەناوی "لۆژیکی بابەتیانەی مێژوو"‌و‬ ‫بەن���اوی "هەقیقەت���ی زانس���تیی"‌و بەناوی‬ ‫"تیورەیەکی شۆڕشگێڕ"انەوە قسەدەکەن‪ ،‬کە‬ ‫قابیلی رەخنە‌و پرسیار‌و گومانلێکردن نییە‪.‬‬ ‫لەم روانینە لینینیەدا گروپێک لە‌"شۆڕشگێڕی‬ ‫پڕۆفیش���ناڵ" لەباتی هەم���وان‌و بۆ هەموان‬ ‫بیردەکەنەوە‌و بڕیارئەدەن‪ ،‬بە‌حوکمی ئەوەش‬ ‫کە توانای بیرکردنەوە‌و بەرهەمهێنانی تێزی‬ ‫شۆڕش���گێڕانەیان هەیە‪ ،‬ئەوا بەشێوەیەکی‬ ‫ئۆتۆماتیکی سەرکردایەتی چینی کرێکاران‌و‬ ‫س���ەرکردایەتی کۆمەڵ���گا دەگرنەدەس���ت‪.‬‬ ‫لە‌ئاس���تە کردەگی���ی‌و واقیعیەکەی���دا ئەمە‬ ‫مانای ئەوەی ئەو نوخبە‌بچووکە بەڕاس���ت‌و‬ ‫بە‌کردەیەکی شۆڕش���گێڕی دەزانن‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئەوە رووب���دات‌و هەموانی���ش قبووڵیبکەن‪.‬‬ ‫یەک���ەم دەرەنجام���ی ئەم روانین���ە لەدوای‬ ‫س���ەرکەوتنی شۆڕش���ی ئۆکتۆب���ەرەوە‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی هەمو شورا کرێکارییەکان‬ ‫ب���و ک���ە کرێ���کاران لەن���او کارگەکاندا بۆ‬ ‫کۆنترۆڵکردنی بەرهەمهێان دروستیانکردبو‪،‬‬ ‫لەباتی ئەم���ە کردنی کارگ���ەکان بە‌موڵکی‬ ‫دەوڵ���ەت‌و سەرپرش���تیکردنیان لەالی���ەن‬ ‫بەلش���ەفیکەکان خۆیانەوە‪ .‬یاس���اغکردنی‬ ‫سیس���تمی فرەحیزبی���ی‪ ،‬کۆنترۆڵکردن یان‬ ‫وێرانکردن���ی هەم���و س���ێنتەرەکانی ت���ری‬ ‫دەس���ەاڵت ل���ەدەرەوەی حیزب���دا‌و لەن���او‬ ‫حیزب خۆش���یدا لەناوبردنی هەمو دید‌و را‌و‬ ‫بۆچونێکی جی���اواز‪ ،‬لە‌دەرەنجامە س���ادە‌و‬ ‫سەرەتاییەکانی بوو‪.‬‬ ‫لەم روانینەدا ش���تێک بەناوی یەکسانیی‌و‬ ‫ئازادی���ی لە‌بون���ی را‌و بۆچونی جی���اوازدا‬ ‫بونی نیی���ە‌و بونی نامێنێت‪ ،‬لە‌ڕاستیش���دا‬ ‫ش���تێک بەن���اوی هەڵبژاردنی ئازادیش���ەوە‬ ‫بونی نامێنێت‪ ،‬وەکچۆن ش���تێکیش بەناوی‬ ‫پلورالیزمو راگۆڕکێیەکی دیموکراس���ییانەوە‬ ‫بون���ی نامێنێت‪ .‬لەباتی ئەمان���ە ئەم هێزە‬ ‫لێنینیە باس لە‌دەستەواژەی بەتاڵ‌و ئینشایی‬ ‫لە‌بابەت���ی "ڕۆحی هەڤاڵێت���ی هەمەالیەن"‌و‬ ‫"دیس���پلینی پۆاڵی���ی"‌و "متمان���ەی زۆری‬ ‫(‪)٧‬‬ ‫شۆڕشگێڕەکانە بەیەکتری"‪ ،‬دەکات‪.‬‬ ‫بێگومان ئ���ەم تێزەی لێنین س���ەبارەت‬ ‫بە‌پارت���ی پێش���ڕەو تێزێک���ە لە‌بارودۆخی‬ ‫روس���یای قەیس���ەری س���ەرەتای سەدەی‬ ‫بیستەمدا بەرهەمهێنراوە کە تیایدا پۆلیس‌و‬ ‫جاسوس���ەکانی قەیس���ەر بەدوای هەمو ئەو‬ ‫کەس‌و الیەن‌و گروپان���ەوە بون کە گومانی‬ ‫ئەوەیان لێکراوە دژ بە‌قەیسەر لە‌چاالکیدابن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم کێش���ەکە لەوەدای���ە دوای کەوتنی‬ ‫قەیسەر‌و نەمانی قەیس���ەریەت لە‌ڕوسیادا‪،‬‬ ‫خ���ودی لینین خۆی کەوتە پیادەکردنی ئەم‬ ‫تێ���زە نوخبەوییە‌و پارتەکەی خۆی خس���تە‬ ‫ش���وێنی ش���ورا کرێکارییەکان‌و هەمو هێزە‬ ‫سیاس���ییەکانی تری یاس���اغ کرد‪ .‬هاوکات‬ ‫ش���تێکی بەناوی پلورالیزم���ی را‌و بۆچون‌و‬ ‫دونیابینییەکان���ەوە نەهێش���تەوە‪ .‬بەمەش‬

‫‪13‬‬

‫رای لێنین لەسەر‬ ‫پەرلەمان‌و کاری‬ ‫پەرلەمانی بۆ هەمو‬ ‫ئەوانەی مێژوی‬ ‫کۆمۆنیزم دەناسن‬ ‫دیارە‪ .‬بەڕای ئەم‬ ‫پیاوە شۆڕشگێڕە‬ ‫پەرلەمان "شوێنی‬ ‫چەنەبازیی"ە‌و‬ ‫ئەوانەشی لە‌پەرلەماندا‬ ‫ئەم چەنەبازیە‬ ‫ئەنجامئەدەن‬ ‫"قەحبەی سیاسین"‬ ‫دەوڵەتێکی تاکحیزبی دروس���تکرد کە خۆی‬ ‫بڕیاردەری ژمارە یەک‌و "مەکتەبی سیاسیی"‬ ‫حیزبەکەش���ی خاوەنی هەمو دەسەاڵتەکان‬ ‫ب���وو‪ .‬ئەم مۆدێل���ە لینینیە بو بە‌بەش���ێک‬ ‫لە‌ئەخ�ل�اق‌و روانی���ن‌و ش���ێوازی کارکردنی‬ ‫ئەوانەی سەرکردایەتی شۆڕشی ئۆکتۆبەریان‬ ‫کرد‌و دوای شۆڕش���ەکەش بون بە‌حوکمڕانی‬ ‫واڵتەکە‪ .‬ستالین ئەم شێوازە لە‌حیزبایەتیی‌و‬ ‫ئەم روانینە بۆ کرێکاران‌و ئەم رۆڵە بۆ پارتی‬ ‫پێش���ڕەو‌و ئەم بێنرخکردن���ە هەمەالیەنەی‬ ‫پلورالیزم‌و دیموکراسیەتی لە‌لینینیزمەوە بۆ‬ ‫مایەوە‪.‬‬ ‫راس���تە کەس���ایەتی س���تالین خ���ۆی‬ ‫وەک تاکەکەس���ێک گرنگییەک���ی تایبەت���ی‬ ‫لە‌دروس���تبونی س���تالینیزمدا هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە‌بون���ی ئ���ەم کەس���ایەتییە گرنگت���ر ئەو‬ ‫ستراکتۆرە تایبەتەی دەسەاڵت‌و ئەو شێوازە‬ ‫لە‌ڕوانین‌و ئ���ەو مۆدێلە لە‌حیزبایەتیی بو کە‬ ‫هەمویان بەر لە‌س���تالین دروستکرابون‪ .‬رای‬ ‫لێنین لەسەر پەرلەمان‌و کاری پەرلەمانی بۆ‬ ‫هەمو ئەوانەی مێژووی کۆمۆنیزم دەناس���ن‬ ‫دی���ارە‪ .‬ب���ەڕای ئ���ەم پیاوە شۆڕش���گێڕە‬ ‫پەرلەمان "شوێنی چەنەبازیی"ە‌و ئەوانەشی‬ ‫لە‌پەرلەماندا ئ���ەم چەنەبازیە ئەنجامئەدەن‬ ‫"قەحب���ەی سیاس���ین"(‪ )٨‬لێنین لە‌س���اڵی‬ ‫‪ ،١٩٢٠‬واتە س���ێ س���اڵ دوای سەرکەوتنی‬ ‫شۆڕش���ی ئۆکتۆبەر دەنووسێت‪" :‬چینەکان‬ ‫حیزب���ەکان س���ەرکردایەتیان دەک���ەن‪،‬‬ ‫حیزبەکان ئەو تاکەکەسانە سەرکردایەتیان‬ ‫دەکەن کە پێیان دەگوترێت س���ەرکردە‪...‬‬ ‫ئەم���ەش س���ەرەتای س���ەراتاکان‌و ئەلف‌و‬ ‫بای���ە‪ .‬هەندێکجار ئ���ەوەی ئیرادەی چینێک‬ ‫دیکتاتۆرێک���ە‪)...( .‬‬ ‫جێبەجێ���دەکات‬ ‫ئەوەی پێویس���تە حوکمێکی تاکەکەسییە‪،‬‬ ‫دانن���ان بە‌وە پەس���ەندکردنی دەس���ەاڵتی‬ ‫دیکتاتۆریانەی تاکەکەسێکە‪....‬هەمو قسە‌و‬ ‫باسێک دەربارەی مافی یەکسان قسەی قۆڕ‌و‬ ‫(‪)٩‬‬ ‫بێمانایە"‪.‬‬ ‫سەرچاوەکان‪:‬‬

‫‪1- Carol Barner-Barry and Cynthia‬‬ ‫‪Hody (..)Soviet Marxism-Leninism‬‬ ‫‪as Mythology. Political Psychology،‬‬ ‫‪Vol. 15، No. 4 (Dec.، 1994)، pp.‬‬ ‫‪617618-‬‬

‫‪ -٢‬ب���ۆ وردەکارییەکان���ی ئ���ەم خاڵ���ە بڕوان���ە‬ ‫کتێبە‌بەنرخەکەی ستێفان کۆتکین‪:‬‬ ‫‪Stephen Kotkin (1995).‬‬ ‫‪Magnetic Mountain: Stalinism as a‬‬ ‫‪Civilization. Berkeley:University of‬‬ ‫‪California Press.‬‬ ‫‪3- Christopher Read (2005). Lenin:‬‬ ‫‪A Revoluionary Life. Routledge.p‬‬ ‫‪6970-‬‬

‫‪ -٤‬هەمان سەرچاوی پێشو ل ‪٧٩‬‬ ‫‪ -٥‬هەمان سەرچاوی پێشو ل ‪٧٠‬‬ ‫‪ -٦‬هەمان سەرچاوی پێشو ل ‪٥٤-٥٣‬‬ ‫‪ -٧‬هەمان سەرچاوی پێشو ل ‪٥٧‬‬

‫‪8- MURZBAN JAL. Leninism as‬‬ ‫‪Radical 'Desireology'. Economic‬‬ ‫‪and Political Weekly، Vol. 46، No.‬‬ ‫‪39 (SEPTEMBER 242011 ،30-)،‬‬ ‫‪pp. 59‬‬ ‫‪9- J.L. Talmon (1981). The myth‬‬ ‫‪of the nation and the vision of‬‬ ‫‪the revolution: The origins of‬‬ ‫‪ideological polarisation in the‬‬ ‫‪Twentieth Century. University of‬‬ ‫‪Canlifrnia Press. p 377..‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ڕەهەندە جیاوازو ئاڵۆزەکانی‬ ‫شکستە سەربازیەکەی پێشمەرگە لە‌ئۆکتۆبەردا‬ ‫کاوە عوسمان‬

‫سەربازی پێشمەرگە‪ ،‬دوبارە بیرکردنەوەیە‬ ‫لە‌سروش���تی دروس���ت بونی ئ���ەم هیزە‪،‬‬ ‫تیاڕامان���ە لە‌سروش���ت‌و ش���وناس‌و‬ ‫س���یما‌و ئامرازەکان���ی‪ ،‬لە‌هەم���ان کاتدا‬ ‫پێداچونەوەیەکی رەخنەگرانە لە‌مەترس���ی‬ ‫مان���ەوەی ئ���ەم هێزە بە‌ف���ۆرم‌و بونیادی‬ ‫ئێس���تای‌و راڤەکردنی هێڵ���ە نهێنیەکانی‬ ‫کاری ئێس���تای‪ ،‬پێویس���تە بەبوێریەکی‬ ‫لە‌ڕادەب���ەدەر ئ���ەم دەزگای���ە بخرێتە ژێر‬ ‫لێپێچینەوە‌و لێکۆڵین���ەوە‪ ،‬ئەگەر کاریش‬ ‫بگاتە گۆڕینی دەزگاکە بۆ بونیادێکی تر‪،‬‬ ‫پێداچونەوەی خێرا پێویس���تە دەربارەی‬ ‫پەیوەندی ئەم دەزگایە‌و دەسەاڵت‌و هێزە‬ ‫سیاس���یەکان‪ ،‬گرنگترین پرسیار پێویستە‬ ‫بکرێت ئەوەیە کە ئاخۆ ئەم هێزەی ئێستا‬ ‫هەمان هێزی ئەوس���ای پێش���مەرگەیە کە‬ ‫‌هێزێک���ی بەرگری بەهێزی ش���اخ‌و پڕ ورە‬ ‫بو‪ ،‬یان دەزگایەکی چەکداری گەندەڵکراوە‬ ‫کە تەنها ئەرکی پارێزەری بەرژەوەندی دو‬ ‫ماڵبات‌و هەندێک هێز‌و باندی ترە؟‬ ‫پێش���مەرگە لە‌یەکەم روبەڕبونەوە وەک‬ ‫س���وپایەکی رێکخ���راو بەرامبەر س���وپای‬ ‫دوژمن شکستی هێنا‪ ،‬ئەمەش دەرکەوتەی‬

‫لەپاش هەر شکست‌و تێکشکانی هێزێکی‬ ‫سەربازی دیاریکراو زۆر پێویستە کۆمەڵە‬ ‫پرس���یارێک بوروژێن���رێ دەرب���ارەی ئە‌و‬ ‫هۆکاران���ەی کە بونەتە شکس���تپێهێنانی‬ ‫ئە‌و هێزە لە‌کات‌و ش���وێنێکی دیاریکراودا‪،‬‬ ‫ئیت���ر ه���ۆکارەکان دەرک���ی‪ ،‬ناوەکی یان‬ ‫هەردوکی���ان‪ ،‬هەروەه���ا لێکۆڵین���ەوە‬ ‫بکرێ���ت بە‌ بەکارهێنان���ی ئ���ە‌و پێ���وەرە‬ ‫جیاوازانەی پەیوەس���تن بە‌هەڵسەنگاندنی‬ ‫شکس���ت‪ ،‬ب���ەراورد بکرێت لە‌نێ���وان ئەو‬ ‫شکس���تە لە‌شکس���تەکانی تر‌و راڤەکردنی‬ ‫رەهەندەکانی‪ ،‬ب���ەاڵم هەڵبەتە لە‌هەموی‬ ‫گرنگت���ر گەڕان���ە ب���ە‌دوای چارەس���ەری‬ ‫هەنوکەیی‌و دور نیگا لە‌ئاست ئە‌و شکستە‪،‬‬ ‫ئەویش بە‌دانانی پالنی گشتگیر‌و زانستی‪،‬‬ ‫لەمەش���دا گرنگە پەیڕەوکردنی ستاندارە‬ ‫جیهانی���ەکان لە‌پڕۆس���ەی بنیادنانەوەی‬ ‫زانس���تیانەی هێزی شکستخواردو‪ ،‬پاشان‬ ‫گۆڕینی ریش���ەیی لە‌ش���ێوازی پێکهێنانی‬ ‫ئە‌و هێزە‌و کردن���ی بە‌دەزگایەکی بەرگری‬ ‫مۆدێرنی دسپلینکراو لە‌بە‌جێهێنانی ئەرکی‬ ‫نیش���تمانی‌و نەتەوەیی‌و بەرگ���ری کردن‬ ‫لە‌مافە دیموکراتی‌و مەدەنیەکان‪.‬‬ ‫هەمو جەنگێک ئەبێ���ت لەکات‌و دۆخی‬ ‫مێژویی خۆی تەماش���ا بکرێت‪ .‬بە‌گش���تی‬ ‫ه���ۆکار زۆرن بۆ شکس���تی س���ەربازی‪،‬‬ ‫ئەم���ەش الیەنی لۆجیس���تیک ئەگرێتەوە‪،‬‬ ‫وەک نابەراب���ەری ژم���ارە‌و نەبونی چەک‌و‬ ‫تەقەمەن���ی‌و ئامێ���ر‌و دەزگاکان���ی ت���ری‬ ‫س���ەربازی‪ ،‬کەم���ی ی���ان ناڕون���ی پالنی‬ ‫س���ەربازی‪ ،‬پچرانی هێڵەکان���ی کۆمەک‌و‬ ‫پەیوەندی‪ ،‬دزەکردنی تۆڕەکانی سیخوڕی‬ ‫دوژمنەکان بۆ ناو جومگە هەستیارەکانی‬ ‫هێزەکان‪ ،‬تێوەگالنی دەستی شاراوە لەگەڵ‬ ‫دوژمن‪ ،‬هەروەها بااڵدەس���تی پرۆس���ەی‬ ‫جەنگی دەرونی دوژمن‪ ،‬هەڵبەتە لە‌هەموی‬ ‫گرنگتر‪ ،‬نەبونی س���ەرکردایەتی هاوبەشی‬ ‫یەکانگیر بە‌یەک ئامانجی سەربازی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ژێرخانی ئابوری‌و ئایدیۆلۆژی بەهێز‪.‬‬ ‫هەرچەندە س���ەرنجی ئەم باسە لەسەر‬ ‫شکستی سەربازی هێزی پێشمەرگەیە نەک‬ ‫هۆکارە جەنجاڵ‌و لێکپژاوە سیاس���یەکان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بە‌دڵنیایی هۆکارگەلێکی سیاس���ی مەترس���یداری هەیە نەک بۆ ئێستا بەڵکو‬ ‫هەیە کە بونەتە هۆی رودانی ئە‌و شکستە زەنگێکی مەترسیدارە بۆ داهاتو‪ ،‬شکستە‬ ‫گەورەی���ە‪ ،‬وەک نەبونی یەک س���تراتیژی کتوپ���ڕ‌و گەورەک���ە بوە ه���ۆی داماڵینی‬ ‫نیشتمانی کە هەمو هێزەکانی کوردستانی بەیداخی هەڵخەڵەتێن���ەر لەبارەی توانای‬ ‫لەس���ەری رێککەوتبن‪ ،‬بون���ی ئەجیندای رادەب���ەدەری تاکە هێزی بەرگری کوردی‪،‬‬ ‫جی���اوازو دی���دەی جی���اواز بۆ مەس���ەلە ئەمەش کاریگەری هێجگار زۆری لەس���ەر‬ ‫نیشتمانیە چارەنوسس���ازەکان‪ ،‬هەروەها سایکۆلۆژی کەسایەتی کوردا بە‌جێهێشتوە‪.‬‬ ‫دروست بونی درزی کۆمەاڵیەتی جوگرافی‌و بوەتە نەمانی ورەی بەرگری الی هاواڵتی‌و‬ ‫سیاسی‌و نەشارەزایی لە‌بەرەنگاربونەوەی کەمبونەوەی هەستی نیشتمانی‌و دروست‬ ‫جەنگ���ی دەرون���ی‪ .‬ه���ۆکاری ت���ر وەک بون���ی برینێک���ی ق���وڵ لە‌س���ایکۆلۆژی‬ ‫دزەکردن���ی هێڵە نهێنیەکانی س���یخوری کەس���ایەتی کورد‪ .‬شکستەکە پرۆژەیەکی‬ ‫دوژمنە بۆ ناو میدیاو تەنانەت بۆ نێو هێڵە وێرانکەری سۆسیۆلۆژیە زیاتر تاسەربازی‪،‬‬ ‫سەربازی‌و دیپلۆماس���ی‌و پەرلەمانیەکانە‪ ،‬رەهەندەکانی رودانی داڕمان‌و تێکش���کانی‬ ‫لە‌گ���ەڵ نەبون���ی ئابوری بەهێ���ز بە‌هۆی تاکە بۆ ناو خودێکی تێکشکا‌و دەستەمـۆی‬ ‫گەندەڵ���ی‌و ئاش���بەتاڵ کردنی س���امانی مێژوی���ەک لە‌ژێردەس���تی‪ ،‬ئەم���ەش رێک‬ ‫واڵت‌و برس���ی کردن���ی بە‌کۆمەڵی خەڵکی پێجەوانەی ئە‌و وێنە جوانەی پێش���مەرگە‬ ‫کوردس���تان‪‌.‬هۆکاری ت���ر نەخوێندنەوەی بو کە راپەرین‌و پێش راپەڕین لە‌هۆشیاری‬ ‫توانای دوژمن‌و زیادەڕەوی‌و خۆش���باوەڕی كۆمەڵی خەڵکا دروست بو بو‪ .‬هێچ کاتێک‬ ‫بە‌توانای خۆماڵی‪ ،‬هەروەها س���اویلکەیی وەک ئێستا خەڵک بێمتمانەو دو دڵ نەبوە‬ ‫لە‌متمانەک���ردن بە‌گفتی زلهێزەکان‪ ،‬یاخود لە‌توانای هێ���زی کوردی‪ ،‬هەر ئەم هێزەی‬ ‫هەرزان فرۆش���تنی هێزی بەرگری لە‌پێناو کە ئەمڕۆ دوچاری شکستی سەربازی بو‪،‬‬ ‫دەس���تکەوتی کاتی‪ ،‬لە‌هەم���وی گرنگتر هەمان ‌هێز بو‪ ،‬بەاڵم بە‌فۆرم‌و ئامانجێکی‬ ‫نەبونی رایەڵە سەرکەوتوەکانی پەیوەندی‌و تر‪ ،‬ک���ە راپەڕینی هێنایە دی‪ .‬راپەڕینیش‬ ‫دیپلۆماس���ی دەرەوە بو کە بتوانێت هێزە تەنه���ا رزگاربون���ێ نەب���و لە‌سانس���ۆر‌و‬ ‫گەورەکان ناچار ب���کات بە‌دانی گەرەنتی جینۆسایدی فەره‌هەنگی‌و جەستەیی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پرۆژەیەکی رەوشەنگەری بونیاتگەرایەتی‬ ‫سیاسی‌و سەربازی‪.‬‬ ‫بە‌هەمو پێوەرەکانی زانستی سەربازی‪ ،‬کەس���ایەتی کورد بو‪ ،‬رێنیسانس���ێک بو‬ ‫ئەوەی رویدا لە‌‪١٦‬ی ئۆکتۆبەر تێکشکانی بەرەوخودگەرایەتی‪ ،‬دەرچون بو لە‌پرۆسە‬ ‫هێ���زی بەرگ���ری ک���وردی ب���و لە‌‌هەمو پ���ڕ بە‌ئازارەکەی مێژوی���ەک لە‌لەت بون‌و‬ ‫س���ەنگەرەکانی بەرەنگاربون���ەوە‪ ،‬ن���ەک توانەوە‪‌،‬هێنانەکایەی پڕۆژەیەکی مەعریفی‬ ‫کش���انەوەی رێکخراو‪ ،‬هەڵهاتنێکی بێپالن نوێ بو بۆ خۆناس���ین‌و شوناسکردنەوەی‬ ‫ب���و لە‌هەمو‌هێڵەکان���ی بەرکەوتن لەگەڵ کەسایەتیەکی نامۆکراوبو بە‌ڕەگ‌و کۆتایی‬ ‫س���وپا‌و چۆڵکردنێک���ی نابەرپرس���یارانە هێن���ان بو بە‌زاتێک���ی راڕاو گومڕا لە‌بونی‬ ‫بو لە‌ش���ارو شارۆچکە کوردس���تانیەکانی خۆی‪ .‬بەاڵم شکستی سەربازی ئۆکتۆبەری‬ ‫دەرەوەی س���نوری هەرێ���م‪ ،‬ئەم���ەش ئەم پای���زە‪ ،‬خەریک���ە ئەبێت���ە خەزانی‬ ‫بە‌گشتی لەدەس���تدانێکی نەفامانە بو بۆ گ���ەاڵی س���ەوزی خەون���ەکان‪ ،‬ڵێڵبون‌و‬ ‫ش���وێنە س���تراتیژیەکانی واڵت لە‌خاک���ی تەمتومانکردن���ی پ���رۆژەی بونیادگ���ەری‬ ‫بە‌پیتی کشتوکاڵی‌و سامانی دەوڵەمەندی کەسایەتی‌و گەڕانەوەی دێوەزمەی رۆژانی‬ ‫ژێ���رزەوی‌و بەجێهێش���تنی بێبەزەییانەی مێژوی���ەک لە‌فەناب���ون‌و ت���رس‌و ونبونی‬ ‫هاواڵتیانی ئە‌و شوێنانەش بو کە بە‌ناچاری شوناس‪.‬‬ ‫هەم���و هێزێک���ی بەرگ���ری‪ ،‬س���وپای‬ ‫کەوتنە ب���ەردەم هەڕەش���ەی تۆڵە‌و ماڵ‬ ‫تااڵن کردن‪ .‬لە‌هەموی مەترس���یدارتر‪ ،‬ئە‌و رێکخراوب���ێ‪ ،‬یاخ���ود هێ���زی گەری�ل�ای‬ ‫شکستە سەربازیە بوە هۆی دروستکردنی شۆرشگێڕ‪ ،‬مەترس���ی لێ ئەکرێ لە‌سات‌و‬ ‫کەلێنێکی مەترسیدار لە‌پشتێنەی ئاسایشی وەختێک���ی تایبەت���دا ببن���ە رێکخ���راوی‬ ‫نایاس���ایی‌و مەترس���یدار‪ ،‬زۆر ج���ار هەر‬ ‫نیشتمانی کوردستان‪.‬‬ ‫یەكێ���ک لە‌دەرئەنجام���ی شکس���تی هێزە شۆڕش���گێڕەکانە لە‌پاش وەرگرتنی‬

‫پێویستە بەبوێریەکی‬ ‫لە‌ڕادەبەدەر دەزگای‬ ‫پێشمەرگە بخرێتە‬ ‫ژێر لێپێچینەوە‌و‬ ‫لێکۆڵینەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫کاریش بگاتە‬ ‫گۆڕینی دەزگاکە بۆ‬ ‫بونیادێکی تر‬

‫دەس���ەاڵت ئەبنە دێوەزمەو داپڵۆسێنەری‬ ‫ئازادی‌و بازوی ئاسنی دەسەاڵتی دکتاتۆرە‬ ‫شۆڕش���گێرەکانی ئەوساکان‪ ،‬وەک ئەوەی‬ ‫لە‌س���ۆڤیەت‌و تەنان���ەت هەندێ ش���وێنی‬ ‫ئەوروپ���ا روی دا دوای جەنگ���ی جیهانی‬ ‫دوەم‌و جەنگ���ی س���ارد‪ ،‬هەن���دێ ج���ار‬ ‫بزوتنەوە گەریالکانیش پاش گۆڕانکاریەکی‬ ‫تایبەتی مێژویی ئەبنە رێکخراوی تاوانکار‪،‬‬ ‫وەک لە‌ئەمریکای التی���ن باوە کە هەندێ‬ ‫هێزی شۆرشگێری رۆژانی زو‪ ،‬ئیتر بەهۆێ‬ ‫نەمانی بەهانەی بەرگ���ری چەکداری بێت‬ ‫یان رێکەوتنی ئاش���تی بێت‪ ،‬لە‌ڕێکخراوی‬ ‫دای���ک ال ئ���ەدەن‌و وەک فۆڕمێک���ی تری‬ ‫چەک���داری ئەکەونە زەل���کاوی تاوانکاری‬ ‫وەک بازرگان���ی کردن بە‌م���رۆڤ‌و مادەی‬ ‫هۆش���بەر‪ .‬گرفتەک���ە ئەوەیە ک���ە هێزی‬ ‫بەرگری���کار‪ ،‬ک���ە رۆژانێک تاک���ە هیوای‬ ‫رزگاربون���ی لەس���ەر چنراب���و‪ ،‬لە‌کایەی‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری نوێدا‌و بە‌گۆڕینی کات‪،‬‬ ‫بکرێتە هێزێکی الواز‌و مشەخۆر‪ ،‬تەنانەت‬ ‫بەشدار لە‌گەندەڵ بون‌و داڕمانی پایەکانی‬ ‫سیستەم‌و دەوڵەت‪ ،‬مەرگەساتەکە ئەوەیە‬ ‫کە ئ���ەو‌هێزی بەرگری جەماوەریە بکرێتە‬ ‫میلیش���یاو ئامرازی پاراستنی بەرژەوەندی‬ ‫تایبەت���ی هێ���زە گەندەڵەکان���ی ناوخۆو‬ ‫تەف���رەدان‌و خەسانیش���ی لە‌بەجێهێنانی‬ ‫ئەرکی نیشتمانی خۆی‪ .‬بە‌پێی توێژینەوە‬ ‫زانس���تیە س���ەربازی‌و سۆس���یۆلۆژیەکان‬ ‫بێت‪ ،‬هەمو کاتێک مەترس���ی هەیە بزاڤی‬ ‫‌هێزی شۆڕشگێر بترازێت‌و البدات لە‌ئەرکی‬ ‫نیشتمانی خۆی‌و تەنانەت بونیشی بە‌هێزی‬ ‫میلیش���یا‌و گەندەڵ‪ ،‬بەهەمان ش���ێوەش‬ ‫پاڵ���ەوان‌و جەن���گاوەرە کۆنەکانی���ش کە‬ ‫رۆژانێک رزگاریخواز‌و فریادرەس بون‪ ،‬دور‬ ‫نیە نەبنە سەرۆک باند‌و مافیاو گەندەڵ‪.‬‬ ‫پێش���مەرگەش بە‌هەم���ان تی���ۆری‬ ‫سۆس���یۆلۆژی بێ���ت‪ ،‬بەدەر نی���ە لەوەی‬ ‫ببێتە‌هێزێک���ی ناڕێکخراوی گەندەڵکراوی‬ ‫مـیلیش���یا‪ ،‬الواز لە‌بەرامبەر هەڕەش���ەی‬ ‫دەرەوە‌و داپڵۆس���ێنەر بەرامب���ەر دەنگی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی ناوەوە‪ .‬تەنانەت مەترسی‬ ‫ئەوەی ل���ێ ئەک���رێ وردە وردە نەک ناو‬ ‫ناوبانگی ب���زڕێ‪ ،‬بەڵکو لە‌پاش ئاڵوگۆڕی‬ ‫سیاس���ی ناوچەک���ە بە‌رەهەندێک���ی ت���ر‬ ‫لە‌الی���ەن هێ���زە دەرەکی���ەکان ش���وناس‬ ‫بکرێتەوە‪ .‬خودی هێزی چەکدار لەس���ەر‬ ‫پایەیەکی مەعریفی دروس���ت نابێت‌و ئەوە‬ ‫میکانیزم���ی بەڕێوەبردنێت���ی کە س���یماو‬ ‫رەهەندو هەڵسوکەوتی دیاری دەکات‪ .‬واتا‬ ‫شوناسێکی چەسپاو‌ نەگۆڕ نیە بۆ هێزێک‬ ‫کە شۆڕشگێر بێت یان وێرانکەر‪ ،‬تەنانەت‬ ‫زۆرب���ەی جار شوناس���کردنی هێز بەوەی‬ ‫رزگاریخوازە یان ن���ا‪ ،‬بەندە بە‌بارودۆخی‬ ‫سیاس���ی‌و بااڵنس���ی هێزەکان‪ .‬ش���ێوازی‬ ‫مامەڵەی خ���ودی هێزەکەش لە‌خۆگونجان‬ ‫لە‌گ���ەڵ سیاس���ەتی ن���اوەوە‌و دەرەوە‬ ‫هۆکارێک���ی ترە کە دی���اری ئەکات پۆلێن‬

‫هێزی کوردی‬ ‫دوچاری پرۆسەیەکی‬ ‫سیستیماتیکی‬ ‫وێرانکار بو‪ ،‬نەک‬ ‫لە‌الیەن هێزی‬ ‫دەرەکی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لە‌الیەن سەرکردە‬ ‫سیاسی‌و کارەکتەرە‬ ‫بەهێزەکانی خودی‬ ‫ئەم دەزگایە‪،‬‬ ‫تەنانەت پێش‬ ‫شکستە سەربازیەکەی‬ ‫ئۆکتۆبەریش‬ ‫پێشمەرگە توشی‬ ‫شکستی مۆڕاڵ‌و‬ ‫ئیتیک ببو‬

‫بە‌هەمو پێوەرەکانی‬ ‫زانستی سەربازی‬ ‫ئەوەی رویدا لە‌‪١٦‬ی‬ ‫ئۆکتۆبەر تێکشکانی‬ ‫هێزی بەرگری‬ ‫کوردی بو لە‌‌هەمو‬ ‫سەنگەرەکانی‬ ‫بەرەنگاربونەوە‪ ،‬نەک‬ ‫کشانەوەی رێکخراو‬ ‫هەڵهاتنێکی بێپالن‬ ‫بو لە‌هەمو‌هێڵەکانی‬ ‫بەرکەوتن لەگەڵ‬ ‫سوپا‌و چۆڵکردنێکی‬ ‫نابەرپرسیارانە بو‬ ‫لە‌شارو شارۆچکە‬ ‫کوردستانیەکانی‬ ‫دەرەوەی سنوری‬ ‫هەرێم‬ ‫بکرێ بە‌شۆرش���گێر یاخود میڵیش���یا یان‬ ‫لە‌خراپترین حاڵ���ەت بە‌تاوانکار‪ .‬چەندین‬ ‫رێکخ���راوی سیاس���ی جیهانی شوناس���ی‬ ‫سیاس���ی لەگ���ەڵ ئاڵوگ���ۆڕی سیاس���ی‬ ‫گۆڕاوە‌و هەمان ئە‌و هێزانەش کە رۆژانێک‬ ‫پێش���مەرگەیان بە‌پاڵەوان ناوبرد لە‌شەڕی‬ ‫دژ بە‌داعش���ی تیرۆریس���ت‪ ،‬سەردەمانێک‬ ‫بە‌هێزی یاخ���ی ناوزەندی���ان ئەکرد‪ .‬دور‬ ‫نیە لە‌پاش س���ەود‌او‌ ئاڵوگۆری سیاسی‌و‬ ‫رێکخستنەوەی بااڵنسی هێزەکان‪ ،‬بەهۆی‬ ‫نەفامی سیاسی سەرکردە کوردەکان‪ ،‬ناوی‬ ‫پێش���مەرگە یان‌هێزە کوردیەکان نەگۆڕێ‬ ‫لە‌هێزێک���ی رزگاریخ���وار ب���ۆ ناوێکی تر‪،‬‬ ‫هەروەک چۆن پاش بەهێزبونەوەی عێراق‬ ‫خەریکە رۆڵ‌و قورس���ایی قەوارەی هەرێم‬ ‫ل���ە‌الی واڵتانی زلهێز ئە‌و بایەخ‌و گرنگیەی‬ ‫ئەوس���ای نامێنێ‪ .‬بۆ تێگەێشتن لەمەش‬ ‫تێروانینێک بەسە لە‌مامەڵەکردن‌و پێناس‬ ‫کردنە جیاوازەکان���ی ناتۆو زلهێزەکانی تر‬ ‫لە‌پارتە کوردیەکانی باکور‌و رۆژئاوا‪.‬‬ ‫هێزی ک���وردی دوچاری پرۆس���ەیەکی‬ ‫سیس���تیماتیکی وێرانکار بو‪ ،‬نەک لە‌الیەن‬ ‫هێزی دەرەکی‪ ،‬بەڵکو لە‌الیەن س���ەرکردە‬ ‫سیاس���ی‌و کارەکتەرە بەهێزەکانی خودی‬ ‫ئەم دەزگای���ە‪ ،‬تەنانەت پێش شکس���تە‬ ‫س���ەربازیەکەی ئۆکتۆبەریش‪ ،‬پێشمەرگە‬ ‫توش���ی شکس���تی مۆڕاڵ‌و ئیتی���ک ببو‪،‬‬ ‫چونکە کرابوە ئامرازێ بۆ پارێزگاری کردن‬ ‫لە‌بەرژەوەندیە تایبەتەکان‪ ،‬ئەمەش بە‌ڕونی‬ ‫لە‌بەش���داری کردنی لە‌ش���ەڕی براکوژیدا‌و‬ ‫بێالیەن���ی لە‌بەرامب���ەر جەور‌و س���تەمی‬ ‫دەس���ەاڵت بەرامبەر هاواڵتیانی س���ڤیل‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی سیاسی پەیڕەوی پڕۆسەیەکی‬ ‫زۆر مەترس���یداری کرد‪ ،‬ئەویش بە‌بنەماڵە‬ ‫ک���ردن‌و باندێ���ت کردنی هێ���زی بەرگری‬ ‫کوردی بو‪ .‬بەمەش ئەرک‌و بەرپرسیارێتی‬ ‫ئ���ەم هێزەی گۆڕی لە‌هێزێکی رزگاریخوازو‬ ‫خەباتکار ب���ۆ میلیش���یایەکی بەکرێگرتە‬ ‫کە تەنها ئەرکی ببێت���ە پارێزگاری کردن‬ ‫لە‌س���امان‌و موڵ���ک‌و نف���وزی سیاس���ی‌و‬ ‫جوگرافی دو ستاتۆی گەندەڵ‪.‬‬ ‫سیستەمی سیاس���ی کوردی لە‌پڕۆسەی‬ ‫رەوادان بە‌پاوانخ���وازی خۆی پێویس���تی‬ ‫بە‌ئامراز‌و بەکارهێنانی سیمبوڵ‌و ئاماژەی‬ ‫ش���اراوە هەبو‪ ،‬ئ���ەوەش بە‌وێناکردنەوەی‬ ‫نوێی س���یمبوڵی پێش���مەرگەیە بە‌هەمو‬ ‫رەهەن���دو ئام���اژە دی���ار‌و نهێنیەکانێتی‬ ‫لە‌بیرەوەری کۆنی بەکۆمەڵدا‌و نوسینەوەی‬ ‫ئە‌و تێکس���تە لە‌کایەیەکی سیاسی تردا‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی سیاس���ی زۆر زیرەکانە توانی‬ ‫گرنگی سایکۆلۆژی رەهەندو دەستەواژەی‬

‫پێشمەرگە بەکاربهێنێ لە‌هوشیاری خەڵکدا‪.‬‬ ‫بە‌بە‌کارهێنان���ی میدی���ای هاوچ���ەرخ ئەم‬ ‫سیستەمە سیاسیەی کوردستان بە‌شێوازی‬ ‫سیس���تیماتیک وێناکردن���ە جوانەکان���ی‬ ‫پێشمەرگەی لە‌ناهوشیاری کۆمەڵی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان بەکارهێن���ا بۆ خۆناس���ین‌و‬ ‫ش���وناس کردنی خ���ۆی بە‌میراتگری ئەو‬ ‫پاڵەوانە فریادرەسەی ئەوسا‪ .‬دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی ئەفسانەی ئازایەتی‌و قاره‌مانێتی‬ ‫کەس���ایەتی پێش���مەرگەی داڕێژاوەتەوە‬ ‫لە‌بەرگی کەسایەتیە گەندەڵکار‌و تاوانکار‌و‬ ‫نام���ۆکان بە‌پڕەنس���یپی راس���تەقینەی‬ ‫پێشمەرگە‪ .‬دەس���ەاڵت پێویستی بو وێنە‬ ‫ئەفس���انەیەکەی پێش���مەرگە لە‌هوشیاری‬ ‫خەڵکا بمێنێ بەاڵم بە‌روخس���ار‌و سیمای‬ ‫جەس���تەی خۆی‪ .‬هەرچەندە زۆر پێویست‬ ‫بو لە‌دوای راپەڕین ئیتر ناوی پێشمەرگەو‌‬ ‫ی���ادەوەری پاڵەوانەکانی‌و داس���تانەکانی‬ ‫هەڵبگیرانای���ە ب���ۆ مێ���ژو ت���ا بەخ���راپ‬ ‫بەکارنە‌هێنرێن���ەوە‪ ،‬پێویس���ت ب���و ناوی‬ ‫پێش���مەرگە بگۆڕدرایە ب���ۆ ناوێکی تری‬ ‫گونجاو لەگەڵ سەردەمی شار‪ ،‬چونکە ئە‌و‬ ‫شۆرش���گێڕانەی ئەوس���ا هێزی شەڕکەری‬ ‫بەرگ���ری‌و س���ادە‌و خاک���ی ب���ون‪ ،‬نەک‬ ‫بزنس���مان‌و بازرگان‌و دەستەمۆی سەودای‬ ‫سامان‌و پۆس���تی سیاسی‪ ،‬دەبوا‌هێزێکی‬ ‫دسپلینکراوی تازە بنیاد بنرایە کە لەگەڵ‬ ‫ژیان���ی هاوچەرخی ش���ارەکان بگونجایە‌و‬ ‫ن���اوی تری لێ بنرابا وەک دەس���تەواژەی‬ ‫گاردی نیشتمانی‪ ،‬نەک پێشمەرگە‪ ،‬چونکە‬ ‫پێش���مەرگە زادەی قۆناغێکی مێژوییە کە‬ ‫کۆتایی ه���ات‌و تەواو بو بە‌نوس���ینەوەی‬ ‫سەروەری زۆر‪ .‬ئە‌و سەردەمە کۆتایی هات‬ ‫بە‌ش���ەهید بون‌و لەسێدارەدان‌و خانەنشین‬ ‫بونی فیگورە دڵس���ۆز‌و ن���ا گەندەڵەکان‪.‬‬ ‫دەب���وا زاراوەی پێش���مەرگە‌و هەمو دال‌و‬ ‫مەدلولەکانی بە‌وێنە رەش‌و س���پی‌و فیلمی‬ ‫ڤیدیۆی���ی کواڵیتی خ���راپ‌و دەنگی رادیۆ‬ ‫پارێزلەس���ەرەکەی‌و تێکست‌و وتارەکانی‌و‬ ‫ئامێری تایپ‌و چەک‌و بەرگ‌و یاداشتەکانی‬ ‫بە‌ئەمانەتەوە ئەرشیڤ بکرایە لە‌گەلەری‌و‬ ‫مۆزەخان���ە مێژوییەکان���ی ش���ار‪ ،‬ی���ان‬ ‫بە‌ئەمانەت���ەوە لە‌س���ەنتەری توێژینەوەی‬ ‫زانکۆکان هەڵبگیرانایە بۆ س���ود وەرگرتن‬ ‫لێیان وەک ماتریاڵ‌و س���ەرچاوەی گرنگ‌و‬ ‫بە‌بەه���ای قۆناغێکی مێژوی���ی گەلێک کە‬ ‫لە‌بەرگریدابو‪ ،‬نەوەکو ئێستا بکرێتە کااڵی‬ ‫بازرگان���ی‌و وەک ئامرازێ���ک بەکاربهێنرێ‬ ‫ب���ۆ رەوایی پێدان ب���ە‌و گەندەڵ���کاران‌و‬ ‫تاوانبارانەی پێشمەرگە نین‪ ،‬چونکە خودی‬ ‫ناوەک���ە‪ ،‬واتا خۆبەخش���ین‌و بەرەنگاری‌و‬ ‫لەخۆبردویی‌و سادەیی‌و خاکێتیە کە رێک‬ ‫پێجەوانەی کەسایەتی ئەوانەیە کە بونەتە‬ ‫هۆکاری برس���ێتی‌و بێمۆڕاڵی‌و شکس���تە‬ ‫گەورەکانی شەڕی براکوژی‌و سەنگەر گرتن‬ ‫لە‌چاالکی مەدەنی‌و هێنانەکایەی شکس���تە‬ ‫مەزنەکەی ئۆکتۆبەر‪.‬‬

‫گرنگترین پرسیار‬ ‫پێویستە بکرێت‬ ‫ئەوەیە کە ئاخۆ‬ ‫ئەم هێزەی ئێستا‬ ‫هەمان هێزی ئەوسای‬ ‫پێشمەرگەیە کە‬ ‫‌هێزێکی بەرگری‬ ‫بەهێزی شاخ‌و پڕ ورە‬ ‫بو‪ ،‬یان دەزگایەکی‬ ‫چەکداری گەندەڵکراوە‬ ‫کە تەنها ئەرکی‬ ‫پارێزەری بەرژەوەندی‬ ‫دو ماڵبات‌و هەندێک‬ ‫هێز‌و باندی ترە؟‬

‫چمك‬

‫گۆشەیەکە د‪.‬شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س ده‌ینوسێت‬ ‫‪shwanadam@gmail.com‬‬

‫میدیای كوردی‌‌و‬ ‫ی به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫قه‌یران ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر پێویس���تیی هه‌وێنی‌ داهێنان بێت ئه‌وا‬ ‫به‌شێكی‌ زۆر له‌میدیا كوردییه‌كان بێ داهێنانن‌و‬ ‫له‌قه‌یراندان‪ ،‬چونكه‌ پێویس���تییه‌كی‌ راسته‌قین ‌ه‬ ‫نه‌بووه‌ت���ه‌ هۆكاری‌ دروس���تبون‌و گه‌وره‌بونیان‪.‬‬ ‫هاوش���ێوه‌ی‌ وه‌زاره‌ت‌و فه‌رمانگه‌كان ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‪ ،‬چه‌ندین كه‌ناڵ ‌ی گه‌وره‌ ‌ی‬ ‫میدیایی له‌به‌ر خاترو دڵڕاگرتنی‌ تاكه‌ كه‌س���ێك‬ ‫دروستكراون ك ‌ه پاش ماوه‌یه‌ك به‌دووركه‌وتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫یان دوورخس���تنه‌وه‌ ‌ی ئه‌و كه‌س��� ‌ه له‌و میدیایه‌‪،‬‬ ‫كه‌ناڵه‌ك���ه‌ش دووچ���اری‌ پوكانه‌وه‌و داخس���تن‬ ‫بووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ پێناس���ه‌یه‌ك ‌ی یه‌كگرتوو له‌س���ه‌ر‬ ‫چییه‌ت���ی‌ كای���ه‌ ‌ی به‌ڕێوه‌بردن��� ‌ی راگه‌یان���دن‬ ‫(‪ )Media management‬نیی���ه‌و هێش���تا‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كان���ی‌ روون‌و دیارییك���راو نیی���ن‬ ‫(كون���گ ‪ ،)2008‬ب���ه‌اڵم بنه‌مایه‌ك���ی‌ هاوبه‌ش‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌ی تایبه‌تمه‌ندێت���ی‌ كارگێڕی���ی كار ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ راگه‌یاندن‌و تێگه‌یش���تنی‌ وه‌زیفیی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن هه‌یه‌‪ .‬بۆنمونه‌ ش���ێرمان (‪)1995‬‬ ‫پێیوای��� ‌ه به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ راگه‌یان���دن بریتیی��� ‌ه‬ ‫له‌توانس���تی‌ سه‌رپه‌رش���تییكردن‌و هاندان��� ‌ی‬ ‫كارمه‌ندان‪ ،‬هاوشان له‌گه‌ڵ توانستی‌ ره‌خساندن ‌ی‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كان‌و ئاس���انكارییكردن له‌رێ���ی‬ ‫خه‌رجییه‌كی‌ چاالك ی���ان قازانجداره‌وه‌‪ .‬ئه‌رك ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌كیی به‌ڕێوه‌بردنی‌ راگه‌یاندن‪ ،‬بنیاتنان ‌ی‬ ‫پردێك ‌ه له‌نێوان پرنس���یپه‌ تیۆرییه‌ گشتییه‌كان ‌ی‬ ‫راگه‌یان���دن‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌كان���ی‌ پیشه‌س���ازی‬ ‫راگه‌یاندندا (ویرت���ز ‪ .)2011‬واته‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردن ‌ی‬ ‫ئینته‌رنێت‌و راگه‌یاندن مه‌به‌ست لێی رووماڵكردن ‌ی‬ ‫هه‌موو ئاڕاسته‌و ئامانجێكی‌ چاالكیی پالندانان‪،‬‬ ‫رێكخس���تن‌و كۆنترۆڵكردن��� ‌ه له‌چوارچێ���وه‌ ‌ی‬ ‫پرۆسه‌ی‌ داهێنان‌و دابه‌شكردنی‌ زانیارییدا یاخود‬ ‫ناوه‌ڕۆك���ی‌ خۆش���باریی (‪)entertainment‬‬ ‫كۆمپانیاكان���ی‌ راگه‌یاندندا‪ .‬له‌و س���ۆنگه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ راگه‌یان���دن وا ده‌بینرێ���ت ك��� ‌ه‬ ‫دیسپلینێكی‌ بازرگانیی كارگێڕییه‌‪ ،‬ده‌ستنیشان ‌ی‬ ‫دیارده‌و كێشه‌ ستراتیژیی‌و كرده‌ییه‌كان ده‌كات‌و‬ ‫پێناس���ه‌ی‌ ورده‌كارییه‌كانی���ان له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تییكردنی‌ دامه‌زراوه‌ میدیاییه‌كاندا‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئه‌م چه‌مك ‌ه پتر له‌بوارێك ده‌گرێته‌خۆ‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ ئه‌رك���ه‌ س���تراتیژییه‌كانی‌ به‌ڕێوه‌بردن‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ كڕی���اره‌كان‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردن��� ‌ی‬ ‫به‌رهه‌م���ه‌كان‪ ،‬به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ رێكخراوه‌ی���ی‌و‬ ‫بازاڕگه‌ریی دام���ه‌زراوه‌كان یاخود كۆمپانیاكان ‌ی‬ ‫میدی���ا (‪ .)Media enterprises‬له‌واقیعدا‪،‬‬ ‫دامه‌زراوه‌كان ‌ی راگه‌یاندن قه‌واره‌یه‌كی‌ ستراتیژیی‬ ‫رێكخراون‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ نێوه‌ندیی كار له‌سه‌ر‬ ‫به‌رهه‌مهێنان‌و بازاڕگه‌ری‌ ئامرازه‌كانی‌ راگه‌یاندن‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬به‌رهه‌مهێنانی‌ میدیایی‪ ،‬مه‌به‌س���ت لێی‬ ‫بنیاتنان���ی‌ ناوه‌ڕۆك��� ‌ی به‌رهه‌مهات���وو‌ه له‌روو ‌ی‬ ‫ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی���ی‌و گۆڕینیانه‌ بۆ ئامرازێك‪.‬‬ ‫بازاڕگه‌ریی���ش دابه‌ش���كردنی‌ راس���ته‌وخۆو‬ ‫ناڕاس���ته‌وخۆی‌ میدیای���ه‌و له‌م نێوه‌نده‌ش���دا‪،‬‬ ‫چه‌مك���ی‌ میدیا س���نورداركراوه‌ له‌یه‌كێكه‌و‌ه بۆ‬ ‫چه‌ندان په‌یوه‌ندی‪ ،‬هاوشان له‌گه‌ڵ یه‌ك نێره‌رو‬ ‫ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌به‌كارهێنه‌ران‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌كان��� ‌ی به‌ڕێوه‌بردنی‌ میدیا خۆ ‌ی‬ ‫له‌كێبركێی فره‌ڕه‌هه‌ن���دا ده‌بینێته‌وه‌‌و كاركردن ‌ی‬ ‫دام���ه‌زراو‌ه میدیاییه‌كانی���ش له‌س���ێ ب���ازاڕ ‌ی‬ ‫جیاوازدای���ه‌‪ .‬یه‌ك���ه‌م‪ ،‬خزمه‌تگوزارییه‌كانی���ان‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ ناوه‌ڕۆكدا ده‌فرۆشن‪ ،‬له‌وانه‌ زانیاری‪،‬‬ ‫خۆش���باریی‌و پانتایی ریكالمكردن‪ .‬دووه‌م‪ ،‬ئه‌م‬ ‫خزمه‌تگوزارییانه‌ پێشكه‌ش���ی‌ بازاڕی‌ بازرگانیی‬ ‫جیاواز ده‌كرێن‌و ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ش��� ‌ی پێشكه‌ش��� ‌ی‬ ‫بازاڕه‌كانی‌ به‌كاربردن ده‌كرێن كه‌ پشت بە‌جۆر ‌ی‬ ‫میدی���اكان‌و ش���ێوازی‌ به‌كارهێنانی���ان له‌الیه‌ن‬ ‫كڕیارانه‌وه‌ ده‌به‌س���تێت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئاڵوگۆڕ ‌ی‬ ‫پانتاییه‌كان���ی‌ ریكالمیی���ش له‌نێ���و بازاڕه‌كان ‌ی‬ ‫ریكالمكردندای���ه‌‪ .‬س���ێیه‌م ب���ازاڕ بازاڕه‌كان��� ‌ی‬ ‫كڕیاران���ن (‪،)procurement markets‬‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ گشتیی پێویس���تیی بە‌كۆمپانیا‬ ‫ی���ان دامه‌زراوه‌كان��� ‌ی میدیا هه‌یه‌ ك���ه‌ خۆیان‬ ‫ناتوانن هه‌م���وو ناوه‌ڕۆكێك به‌رهه‌مبهێنن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌توانن هه‌ریه‌ك له‌پاكێجه‌كان ‌ی خزمه‌تگوزاریی‬ ‫زانیاریی‌و خۆش���باریی له‌بازاڕه‌كان���ی‌ كڕیاراندا‬ ‫بكڕن‪ .‬ئه‌م س���ێ بازاڕه‌ش ده‌كرێت له‌نێو هه‌موو‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‌ میدیاییدا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ تۆكم ‌ه‬ ‫پێك���ه‌وه‌ ببه‌س���ترێنه‌وه‌‪ ،‬به‌له‌به‌رچاوگرتن��� ‌ی‬ ‫ئاس���تی‌ جیاوازیی په‌یوه‌ندییه‌كانیان‪ .‬بۆنمونه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك��� ‌ی به‌هێز له‌نێ���وان ریكالمكردن‌و‬ ‫بازاڕه‌كان���ی‌ كڕیاران���دا هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوویی له‌نێو به‌كارهێن���ه‌رو كڕیاراندا‬ ‫ده‌بێت���ه‌ پاڵن���ه‌ری‌ زۆربون���ی‌ داهات���ی‌ ریكالم‬ ‫(‪.)advertising revenues‬‬ ‫له‌واقیع���ی‌ ئه‌م���ڕۆ ‌ی هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‪،‬‬ ‫به‌ش���ێكی‌ زۆر میدیاكان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ پێودانگ ‌ه‬ ‫زانس���تییه‌كانه‌وه‌ن‌و به‌ڕێوه‌بردنی���ان گرێدراو ‌ی‬ ‫میزاج ‌ی كه‌س���یی یان حزبیی ئه‌و كه‌سانه‌ن ك ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر میدیاكاندا سه‌پێنراون‪ ،‬نه‌كئه‌وه‌ی‌ پشتیان‬ ‫به‌پالن‌و توێژینه‌وه‌ ‌ی به‌ڕێوه‌بردن ‌ی ورد به‌ستبێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش وایك���ردووه‌ نه‌ به‌رهه‌مه‌كانیان كڕیاریان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬نه‌ كڕیاره‌كانیش���یان كێبركێیان له‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ن‌و داهاتی‌ ریكالمییانی‌ پێ زیادبكات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫باش‌و خراپی���ی به‌ڕێوه‌بردنی‌ میدیا كوردییه‌كان‬ ‫گرێدراو ‌ی ئاستی‌ ناس���راویی‌و ده‌سته‌اڵتدارێت ‌ی‬ ‫خاوه‌نه‌كه‌یه‌تی‌ نه‌ك به‌رهه‌مه‌كانییان‪.‬‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئه‌مان ‌ه نیشانه‌ی‌ منداڵبون ‌ی پێش وه‌خته‌ن‬ ‫ی دوگی���ان كاتێ���ك ئه‌م‬ ‫ی خانم ‌‬ ‫ت���ۆ ‌‬ ‫نیش���انانه‌ت هه‌ب���وو به‌زوتری���ن كات‬ ‫سه‌ردانی‌ پزیشك بكه‌‬ ‫ی‬ ‫ی خواره‌وه‌ ‌‬ ‫ بونی‌ ته‌شه‌نوجێك له‌به‌ش ‌‬‫ی‬ ‫ی زۆر‪ .‬ئازاره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫س���ك به‌راده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی مانگانه‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫له‌سور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازارێك له‌به‌ش���ی‌ خواره‌وه‌ ‌‬ ‫ بون��� ‌‬‫ی به‌رده‌وام نابێت‬ ‫پش���ت كه‌ئه‌م ئازار ‌‬ ‫به‌ڵك���و دێت‌و ئ���ه‌روات‌و هه‌ندێك جار‬ ‫چه‌ند خوله‌كێك ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫ ئه‌گه‌ر هاتوو هه‌س���تت به‌بونی‌ هاتن ‌ه‬‫ی‬ ‫خواره‌وه‌ی‌ شله‌یه‌ك یاخود ته‌راییه‌ك ‌‬ ‫زۆر ك���رد له‌كۆئه‌ندام���ی‌ زاوزی‌‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ته‌ به‌زوتری���ن كات س���ه‌ردان ‌‬ ‫پزیشك بكه‌یت‪.‬‬ ‫ی ئازار له‌سك كه‌ له‌ئازاری‌ غازات‌و‬ ‫ بون ‌‬‫سكچون ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ هه‌ندێك جار س���كچون‌و رشانه‌وه‌ ‌‬‫توشی‌ كه‌سه‌كه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ هه‌بوونی‌ خوێن به‌ربون له‌دامین كه‌ئه‌م ‌ه‬‫یه‌كێكه‌له‌نیش���انه‌ مه‌ترس���یداره‌كان‌و‬ ‫پێویست ‌ه زوو چاره‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫چۆن ددانی خۆت‌و کۆرپەلەکەت‬ ‫لەماوەی دوگیانیدا دەپارێزیت‬

‫پێش دوگیانبون‬ ‫دڵنیا بە ددانەکانت بەشێوەیەکی تەندروست پارێزراون‬ ‫سەردانی پزیشکی ددان بکە‪ ،‬بۆ ئەوەی دڵنیا بیت‬ ‫لەتەندروستی پوک‌و ددانەکانت‬

‫لەنەنجامی دوگیانبون هۆرمۆنەکان زیاددەکەن‌و دەبنە هۆی‬

‫هەستیاریی پوک‌و ددان‬

‫سێ مانگی یەکەم‬

‫•‬ ‫•‬ ‫• "هەڵئاوسانی پوک" لەکاتی دوگیانی گۆڕانکاری لەهۆرمۆنەکاندا دروست‬ ‫پزیشکەکەت ئاگادار بکە کە تۆ دوگیانیت‬

‫لەکاتی دوگیانیدا تیشک (‪ )X-Ray‬بۆ ددانت بەکارمەهێنە‬

‫دەبێت‌و دەبێتە هۆی ئاوسان‌و هەوکردنی پوک‬

‫•‬

‫هەویرێکی بێ بۆن‌و تام بەکاربهێنە بۆ دەموددانت‬ ‫بۆ ئەوەی توشی دڵ تێکهەڵدان نەبیت‬

‫•‬

‫پزیشکی ددان هەندێ جار پێشنیار دەکات شلەی فلۆراید بەکاربهێرنێت لەبری‬

‫•‬

‫فڵچەیەکی سۆفت‌و قەبارە بچوک بەکاربهێنە‬

‫هەویری ددان بۆ ئەوەی رێگری بکرێت لەبەربونی خوێنی پوک‬

‫ئه‌م جۆرە میوانه‬ ‫‌بۆ نه‌خۆشی‌ شه‌كره‌ به‌سوده‌‬

‫•‬

‫بۆ ئەوەی رێگری بکەیت لەڕشانەوە‬ ‫دوای رشانەوە دەم‌وددانت مەشۆ‬

‫سێ مانگی دوەم‬

‫•‬ ‫•‬

‫خۆت بەدور بگرە لەنەشتەرگەری ئەگەر نەشتەرگەرییەکی بچوکیش بێت‬ ‫بەکارهێنانی خواردنی بەسود‌و ڤیتامین ‪ ،C‬کالسیۆم‪ ،‬ڤیتامین ‪ B12‬ـ‬

‫یارمەتیدەرە بۆ مانەوەی ددان بەشێوەکی تەندروست‬

‫•‬

‫زۆربەی پزیشکانی دەم‌و ددان رێنامیی خامنانی دوگیان دەکەن دوای‬

‫•‬

‫"گرانولۆما لەکاتی دوگیانیدا" ‪ :‬ئەم جۆرە نەخۆشییە سەرهەڵدەدات‬

‫منداڵ بون ددانیان سپی بکەنەوە‬

‫• سێو‪ :‬به‌هۆی بوونی ماده‌ی به‌كتین‬ ‫یارمه‌ت���ی دابه‌زینی رێژه‌ی ئه‌نس���ۆلین‬ ‫ده‌دات‬ ‫• پرته‌ق���اڵ‪ :‬به‌هۆی بوون���ی ماده‌ی‬ ‫نارینجنین���ه‌وه‌ رۆڵێك���ی گرنگی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌پارێزگاریكردنی رێژه‌ی ئه‌نس���ۆلین‌و‬ ‫گلۆكۆز له‌خوێندا ‪.‬‬

‫بەدروستبونی کێم‌ لەسەر لێوو پوک یاخود ناودەم‬

‫سێ مانگی کۆتایی‬

‫• ق���ۆخ‪ :‬به‌هۆی بوون���ی ڤیتامین ‪‌A‬و‬ ‫ریش���اڵه‌ خۆراكییه‌كان‌و پۆتاس���یۆم‌و‬ ‫ماده‌ دژه‌ ئۆكس���یده‌كان ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫جێگربوون���ی ئاس���تی رێژه‌ی ش���ه‌كر‬ ‫له‌خوێندا وقۆخ باشترین هه‌ڵبژارده‌یه‌بۆ‬ ‫شه‌كره‪.‬‬

‫•‬

‫خۆت بەدور بگرە لە چارەسەرکردنی ددان لەماوەی شەش‬

‫هەفتەی کۆتایی‬

‫•‬ ‫•‬

‫• گێ�ل�اس‪ :‬یه‌كێك���ه‌ له‌میوان���ه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ بە‌ئه‌نسۆس���یانین ك��� ‌ه‬ ‫یارمه‌تی دابه‌زینی رێژه‌ی شه‌كر ده‌دات‬ ‫له‌خوێندا‌و خواردنی گێالسیش ده‌بێت ‌ه‬ ‫هۆی به‌رهه‌مهێنانی رێژه‌ی سروش���تی‬ ‫ئه‌نسۆسیانین له‌له‌شدا‪.‬‬

‫ددانت بەفڵچەو دەزوی پزیشکی پاک بکەرەوە‬ ‫پێش منداڵبون وادەیەک دیاری بکە لەگەڵ پزیشکی دداندا‬

‫دوای منداڵبون‬

‫چۆن خۆت له‌فتق ئه‌پارێزیت؟‬

‫•‬ ‫•‬

‫دوای منداڵبون سەردانی پزیشکی ددان بکە‬ ‫هەمو کارە پێویستەکان بۆ جارەسەرکردنی ددان دوابخە بۆ‬

‫دوای منداڵبون‬

‫•‬

‫دوای منداڵبون تیشک (‪ ،)X-Ray‬سڕکردنی ددان‪ ،‬زەرەریان‬

‫•‬

‫بۆ ئەوەی رێگری بکەیت لەڕەشبونەوەی ددانی منداڵەکەت‬

‫•‬

‫لەکاتی البردنی پالتینی ناو ددان پزیشکەکەت‬

‫نییە بۆ منداڵی شیرەخۆر‬

‫بەفڵچەیەکی سۆفت پاکیبکەرەوە‬

‫ئاگاداربکەرەوە کە تۆ شیر دەدەیت بەمنداڵ‪ ،‬چونکە ئەو مادەیە‬

‫جیوەی تێدایەو لەڕێی شیردانەوە دەگوارسێتەوە بۆ منداڵەکەت‬ ‫بەشێوەیەکی چڕ‪.‬‬

‫گەشەی ددانی کۆرپەلە‬

‫•‬

‫لەسێ مانگیدا‪ ،‬ددانی کۆرپەلە دروست دەبێت‌و گەشە دەکات‪.‬‬

‫•‬

‫لەکاتی دوگیانیدا‪ ،‬پێویستە دایک خۆی بەدور بگرێت لەبەکارهێنانی‬

‫ئەمەش پەیوەستە بەجۆری خواردنی دایکی دوگیان‬

‫دەرمان‪ ،‬چونکە کاریگەری خراپی دەبێت لەسەر دانی کۆرپەلە‬

‫بەکارهێنانی دەرمان دەبێت لەژێر رێنامیی پزیشک بێت‬

‫بیروباوەڕی هەڵە‬

‫• لەکاتی دوگیانیدا ددانێک لەدەست دەدەیت‬

‫نه‌خۆش����ی‌ فتق ده‌رچونی‌ به‌ش����ێكی‌‬ ‫ناوه‌وه‌ی‌ له‌ش����ه‌ له‌سه‌ر دیواری‌ سك‬ ‫واته‌ هه‌ربه‌شێك له‌ناوسكدا له‌شوێنی‌‬ ‫ئاس����ایی خۆی‌ نه‌مێنێت‌و هاته‌ سه‌ر‬ ‫دیواری‌ سك بە‌فتق ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫دیارترینی‌ جۆره‌كانی‌ فتق بریتین له‌‬ ‫(س����ه‌ر میزه‌اڵن‪ ،‬ناوك‌و سه‌روناوك‪،‬‬ ‫بن ران‌و هه‌روه‌ها فتقی‌ ناوه‌وه‌)‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ هۆكاری‌ توش����بون بە‌فتق‬

‫پس����پۆرانی‌ بواری‌ پزیش����كی‌ ده‌ڵێن‬ ‫هه‌رش����تێك به‌ڕاده‌یه‌ك����ی‌ زۆر ببێته‌‬ ‫هۆی‌ په‌س����تان‌و پاڵه‌په‌س����تۆی‌ ناو‬ ‫س����ك ئه‌وا فتق دروست ده‌كات وه‌كو‬ ‫قه‌ب����زی‪ ،‬غازاتی‌ ناوس����ك‪ ،‬كۆكه‌ی‌‬ ‫ی قورس‪،‬‬ ‫زۆر‪ ،‬به‌رزكردن����ه‌وه‌ی‌ ش����ت ‌‬ ‫هه‌وكردنی‌ ریخۆل����ه‌‌و هه‌ندێ كاتیش‬ ‫س����كپڕی‌ له‌خانمان����دا جگ����ه‌ له‌مانه‌‬ ‫هه‌نێكج����ار فتق له‌هه‌ندێك كه‌س����دا‬

‫چونكه‌ ه����ۆكارن بۆ توش����بوون به‌م‬ ‫له‌زگماكه‌وه‌ دروست ده‌بێت ‪.‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌ ‪.‬‬ ‫چۆن خۆمانی‌ لێ بپارێزین؟‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ به‌دوربین له‌م حاڵه‌ته‌ ده‌بێت ئه‌و پس����پۆڕه‌ ئاماژه‌ی‌ بە‌ش����ێوازی‌‬ ‫پابه‌ن����دی‌ رێنماییه‌ پزیش����كییه‌كان چاره‌سه‌ركردنی‌ ئه‌م نه‌خۆشییه‌دا كه‌‬ ‫بكه‌ین ئه‌ویش بە‌ب����ه‌رز نه‌كردنه‌وه‌ی‌ ته‌نها چاره‌س����ه‌ر بۆ ئه‌م حاڵه‌تانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وشتانه‌ی‌ كێش����یان زۆره‌ هه‌روه‌ها ك����ه‌ له‌نه‌خۆش����دا رووده‌دات بریتییه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر كه‌س����ێك غازاتی‌ ناو س����ك‌و له‌ئه‌نجامدانی‌ نه‌ش����ته‌رگه‌ری بۆ ئه‌و‬ ‫قه‌ب����زی‌‌و هه‌وكردنی‌ ریخۆڵه‌ی‌ هه‌بێت كه‌سه‌ تاوه‌كو بتوانرێ نه‌خۆشییه‌كه‌‬ ‫ده‌بێ����ت به‌زوویی چاره‌س����ه‌ر بكرێت بنبڕ بكرێت‪.‬‬

‫• کۆرپەلە کالسیۆم لەددانیی دایک دەبات بۆخۆی‬

‫• سەردانکردنی پزیشکی ددان کارێکی مەترسیدارە‬

‫• کاتێک دوگیانیت‪ ،‬ناتوانیت تیشک بەکاربهێنیت (بەاڵم‬ ‫بەوریاییەوە ئاساییە تیشک بەکاربهێنیت!)‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫به‌هۆ ‌ی بومه‌له‌رزه‌و‌ه به‌شێك له‌بینا ‌ی قوتابخانه‌كان‬ ‫مه‌ترس ‌ی ڕوخانیان له‌سه‌ره‌‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫چۆن خونچەکان‬ ‫زیانه‌كانی‌ بومه‌له‌رزه‌ له‌سه‌ر پڕۆسه‌ی‌ خوێندن له‌ده‌ربه‌ندیخان‌و گه‌رمیان‌و هه‌ڵه‌بجه‌و شاره‌زور دەبن بە‌گوڵ؟‬ ‫سروە نوری ئەزیز ‬ ‫ئا‪ :‬سرو‌ه جه‌مال‬ ‫ی‬ ‫ی ڕابردو زۆرترین زیان ‌‬ ‫بومه‌له‌رزه‌كه‌ی‌ هه‌فته‌ ‌‬ ‫به‌پڕۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌ گه‌یاندوه‌‪ ،‬جگه‌له‌و‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌وامی‌ فه‌رمی‌ له‌چه‌ند قوتابخانه‌یه‌ك ڕاگرتو‌ه‬ ‫ی ڕوخاندنیان‬ ‫هاوكات چه‌ندین بینا مه‌ترس ‌‬ ‫لێده‌كرێت‪.‬‬ ‫زه‌ره‌رو زیانه‌كان���ی‌ بومه‌له‌رزه‌ك ‌ه به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫زۆرب���و له‌س���ه‌ر بین���ای‌ قوتابخانه‌كانی‌ س���ه‌ر‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫به‌بەڕێوەبەرایه‌ت��� ‌‬ ‫كه‌ بۆ ماوه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌ك ده‌وامی‌ ڕاوه‌س���تاند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫عومه‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین‪ ،‬بەڕێوەبەری‌ په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی ڕاگه‌یاند "ڕۆژی‌ یه‌ك‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان به‌ئاوێن��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر پڕۆس���ه‌ ‌‬ ‫ش���ه‌م ‌ه ‪ 2017-11-19‬جارێك��� ‌‬ ‫خوێن���دن له‌قوتابخانه‌كان ده‌س���تی‌ پێكرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ناخۆش‬ ‫جگه‌له‌ شه‌ش قوتابخانه‌‪ ،‬به‌اڵم ڕۆژێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���و بۆخوێندكاره‌كان‪ ،‬چونك��� ‌ه چونه‌وه‌ بینا ‌‬ ‫ی خۆیان له‌كاتێكدا ئێمه‌ پێش���تر‬ ‫قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دابه‌شمان كردبون به‌سه‌ر چه‌ند قوتابخانه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دوش���ه‌مه‌و‌ه له‌وێدا ده‌وام‬ ‫ت���ردا بۆی ‌ه ل���ه‌ڕۆژ ‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬گرفتی‌ گه‌وره‌مان بۆ دروس���ت بوه‌و‬ ‫س���ێ‌ ده‌وامیمان زۆر زۆربوه‌‪ ،‬چوار ده‌وامیمان‬ ‫هه‌ی ‌ه وه‌ك پێویست ناتوانرێت پڕۆسه‌ك ‌ه بڕوات‬ ‫به‌ڕێوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان وتیش ‌‬ ‫بەڕێوەبەری‌ په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه كردومان ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ی ‌‬ ‫" به‌پێ ‌‬ ‫ی حكومه‌ت‌و جێگره‌كه‌ی‌‌و وه‌زاره‌ت بڕیار‌ه‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫پاره‌مان بۆ بنێرن‌و لیژنه‌ بنێرن‌و چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بك���ه‌ن نازانم ئ���ه‌و‌ه ده‌بێت یان ن���ا بڕیار ال ‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬داوامان كردوه‌و چاوه‌ڕێی‌ ئه‌و لیژن ‌ه‬ ‫بااڵیه‌ ده‌كه‌ین ئه‌گه‌ر ئه‌وان جه‌خت بكه‌نه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌بێت ئه‌وبینایانه‌ی‌ زۆر خراپن تێك بدرێن ئه‌و‌ه‬ ‫ی دابه‌ش���مان كردو‌ه‬ ‫ئه‌و كات ‌ه ئه‌و قوتابخانان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ێ‌ ده‌وامی‌ ده‌مێننه‌وه‌‪،‬ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌رێم پاره‌مان بۆ دابین بكات بۆ ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ئێم ‌ه ده‌توانی���ن به‌یه‌ك مانگ كێش���ه‌و‬ ‫گرفته‌كانمان چاره‌س���ه‌ر بكه‌ین ڕه‌نگه‌ یه‌ك‌و دو‬ ‫ی بمێننه‌و‌ه به‌اڵم وه‌ك‬ ‫مه‌كته‌ب بە‌س���ێ‌ ده‌وام ‌‬ ‫پێشو نابێت"‪.‬‬ ‫ی كه‌رتی‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ئام���اری‌ زه‌ره‌رو زیانه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌ربه‌ندیخان‪ ،‬په‌نجاو‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫له‌س���نور ‌‬

‫پێنج قوتابخان ‌ه زیانیان پێگه‌یش���توه‌و ش���ه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابخانه‌و خوێندن���گا وبینای‌ دیوان ‌‬ ‫بین���ا ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رد‌ه حاڵه‌تی���ان زۆرخراپ ‌ه پێویس���تیان‬ ‫ی بااڵ هه‌ی ‌ه له‌ئه‌ندازیارانی‌ پس���پۆر‬ ‫به‌لیژنه‌یه‌ك ‌‬ ‫س���ه‌ردانیان بكه‌ن بۆ بڕیاردان له‌نۆژه‌نكردنه‌و‌ه‬ ‫ی ت���ر قوتابخانه‌كان‬ ‫ی���ان تێكدان‪ ،‬حه‌وت بینا ‌‬ ‫ی تر حاڵه‌تیان‬ ‫حاڵه‌تیان خراپه‌‪ ،‬ش���انزده‌ بینا ‌‬ ‫ی‬ ‫مام ناوه‌ند‌ه كه‌ پاش كه‌ش���فكردن له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫كورتدا چاره‌س���ه‌رده‌كرێن‪ ،‬سیانزده‌ قوتابخانه‌و‬ ‫خوێندن���گاش وه‌زعی���ان باش���ه‌ ئه‌وان���ه‌ش‬ ‫پاكردنه‌وه‌یان پێویسته‌‪ ،‬سیانزده‌ قوتابخانه‌ش‬ ‫بینای���ان نی��� ‌ه میوان���ن له‌س���ه‌ر بیناكانی‌ تر‬ ‫هه‌ندێكیان وه‌زعیان خراپه‌ دابه‌شكراون به‌سه‌ر‬ ‫ی خوێندن دێن تا بیناكه‌یان‬ ‫ئه‌و بینایانه‌ی‌ به‌كار ‌‬ ‫بۆ چاك ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی گه‌رمیانیش زیانیان‬ ‫قوتابخانه‌كانی‌ س���نور ‌‬ ‫ی‬ ‫پێگه‌یش���توه‌‪ ،‬دارا ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬بەڕێوەب���ەر ‌‬ ‫ی ڕاگه‌یاند‬ ‫ی ناوچه‌ك���ه‌ به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی هه‌ب���وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫"بومه‌له‌رزه‌ك��� ‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫قوتابخان���ه‌و خوێندنگای���ه‌ك دانه‌خراوه‌و ده‌وام‬ ‫ئاس���اییه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه زۆرو كه‌م زیان به‌بیناكان‬ ‫ی‬ ‫گه‌یش���توه‌ له‌ڕوخانی‌ دیوارو له‌درزو له‌ڕوكار ‌‬ ‫ی نازانرێت‌و‬ ‫پێش���ه‌وه‌یان‪ ،‬به‌اڵم هێشتا به‌ته‌واو ‌‬ ‫نوس���راومان كردو‌ه بۆ پ���ه‌روه‌رده‌كان‌و هه‌مو‬ ‫قوتابخانه‌كان تا له‌ماو‌هی‌ سێ‌ ڕۆژدا هه‌مو ئه‌و‬ ‫ش���وێنانه‌ی‌ كه‌ زیانیان پێگه‌یشتو‌ه ئاگادارمان‬ ‫ی‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هیچ قوتابخانه‌یه‌ك مه‌ترس ‌‬ ‫ی به‌نۆژه‌نكردنه‌و‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر نیه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ت ‌‬ ‫ێ قوتابخان ‌ه بۆنمون��� ‌ه باوه‌نور‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرترین زیانی‌ پێگه‌یشتوه‌ هه‌روه‌ها قوتابخانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ڕوخاوه‌‪ ،‬بینا ‌‬ ‫ی كچان دیواره‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ش���ێروانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دیوان هه‌ندێك درزی‌ بردو‌ه هه‌ندێك قوتابخانه‌ ‌‬ ‫ی ڕوخاو‌ه ئه‌و‌ه ئه‌وانه‌ن‬ ‫ی پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫تریش ڕوكار ‌‬ ‫ك ‌ه دیارن"‪.‬‬ ‫ی "ئێمه‌ كۆبونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫دارا ئه‌حمه‌د وتیش ‌‬ ‫ئی���داره‌ی‌ گه‌رمیان ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌وانیش له‌الیه‌ن‬ ‫خۆیانه‌و‌ه هه‌وڵێكی���ان داو‌ه كه‌ بودجه‌یه‌كی‌ بۆ‬ ‫ته‌رخان بكرێت‌و چاك بكرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی پێگه‌یشتو‌ه‬ ‫ی ك ‌ه زیان ‌‬ ‫ی تر له‌وناوچانه‌ ‌‬ ‫یه‌كێك ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌و بەڕێوەبەری‌ په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی ڕاگه‌یاند " نۆزد‌ه‬ ‫س���ۆران عومه‌ر‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێگه‌یش���توه‌وداوا ‌‬ ‫قوتابخانه‌م���ان زیان��� ‌‬

‫ی‬ ‫داواكاریه‌نم���ان جێبه‌جێبكرێت ك ‌ه پێشكه‌ش��� ‌‬ ‫پارێزگارك���راوه‌‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی���ش له‌به‌غ���داده‌و‌ه‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌یان كردبو‬ ‫هاتبون سه‌ردانی‌ پارێزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر ڕاس���پارده‌ی‌ به‌ڕێز پارێزگار ئێمه‌ داوا ‌‬ ‫ئه‌و پێویس���تیانه‌مان كردوه‌وئومێدمان هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌رهه‌م���ی‌ هه‌بێت گه‌ر هی���چ وه‌اڵمێكیش نه‌بو‬ ‫خوێندكاره‌كان���ی‌ ئ���ه‌و چ���وار قوتابخانه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێین ده‌یڕوخێنین دابه‌شیان ده‌كه‌ین به‌سه‌ر‬ ‫قوتابخانه‌كانی‌ تردا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د‪ ،‬بەڕێوەب���ەر ‌‬ ‫شاره‌زووریش له‌بار‌هی‌ ئه‌و زه‌روزیانان ‌هی‌ كه‌به‌ر‬ ‫ی قوتابخانه‌كان كه‌وتو‌ه ل���ه‌و ناوچه‌یه‌دا‬ ‫بین���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "دوانزده‌ قوتابخانه‌ زه‌ره‌ر ‌‬ ‫به‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم پڕۆسه‌ی‌ خوێندن ته‌نها له‌دو‬ ‫قوتابخانه‌ وه‌س���تاو‌ه ئه‌وانیش له‌گوندی‌ ئاالن‌و‬ ‫ی زۆر زۆریان پێگه‌یش���توه‌‪،‬‬ ‫حاس��� ‌ڵ كه‌ زه‌رێك ‌‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ س���ه‌ردانم كرد بڕیارم دا كه‌ به‌هیچ‬ ‫جۆرێ���ك نابێ���ت ده‌وام له‌و بینایان���ه‌دا بكرێت‬ ‫ی خوێندكاران‪ ،‬ته‌نها یه‌ك‬ ‫ی گیان ‌‬ ‫له‌به‌ر پاراستن ‌‬ ‫ی شه‌هید دانا ده‌وام ڕاگیراو‌ه‬ ‫ڕۆژیش له‌ئاماده‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قوتابخانه‌ك ‌ه به‌به‌رد ‌‬ ‫ی ڕوپۆش��� ‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫حه‌الن كراب���و هه‌م���وی‌ كه‌وتبوه‌ خ���واره‌وه‌و‬ ‫نۆژه‌نكردنه‌وه‌م���ان ك���ردوه‌و ده‌بێ���ت پێن���ج هه‌ندێكیشی‌ ده‌به‌بوبو‪ ،‬بۆی ‌ه نه‌ئه‌كرا به‌وشێوه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پاكردنه‌وه‌ ده‌وام ‌‬ ‫ی تیا بك���ه‌ن‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی خۆمان ده‌وام��� ‌‬ ‫قوتابخانه‌شمان چۆڵبكرێت‪ .‬بۆیه‌ ڕاپۆرت ‌‬ ‫ی پارێزگا ك���ردوه‌و زه‌روزیانه‌كانمان تیاك���راوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و دوانیان ك��� ‌ه زۆرخراپ ‌ه‬ ‫پێشكه‌ش��� ‌‬ ‫دیاریك���ردوه‌و ئ���اگاداری‌ پارێزگامان كردوه‌ ك ‌ه بڕیارمان داو‌ه بگوێزرێته‌وه‌ بۆ گوندی‌ قه‌ڵبه‌ز‌ه‬ ‫ی باش���ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ندێك‬ ‫پێویس���ت ‌ه چه‌ند بینا نۆژه‌ن بكرێنه‌وه‌ول ‌ه چه‌ند كه‌ قوتابخانه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی حاس���ڵ هاتبون‬ ‫ی گوند ‌‬ ‫بین���ا ده‌وام ڕابگیرێت‪ ،‬هه‌رچه‌ن���د‌ه هه‌ندێكیان له‌باوكان‌و ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی داوایان ك���رد نه‌گوازرێنه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌وه‌اڵمدا‬ ‫پێش���تریش هه‌ر كێش��� ‌هی‌ هه‌ب���وه‌و له‌ناچار ‌‬ ‫ی یه‌ك مندا ‌ڵ ناكه‌م وتیان‬ ‫ی گیان ‌‬ ‫ده‌وامیان تیاكراوه‌‪ ،‬ڕۆژی‌ دوش���ه‌مه‌ لیژنه‌یه‌ك وتم ته‌حه‌مول ‌‬ ‫ی خورماڵ ش���یروان‌و له‌گونده‌كه‌ش���دا خانو هه‌ی ‌ه بچین ‌ه ناوی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌چن ب���ۆ قوتابخانه‌كان ‌‬ ‫ێ وتم ئه‌و‌ه له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ مندا نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌بێت‬ ‫ی زه‌ره‌ره‌كان بزانرێت كه‌س ‌‬ ‫ناوش���ار‌و بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سلێمانی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی بەڕێوەبەرایه‌ت ‌‬ ‫ی سه‌رپه‌رش���تیار ‌‬ ‫ئه‌ندازی���ار له‌گ���ه‌ڵ جێگر ‌‬ ‫یه‌كه‌م ئه‌مان ‌ه ده‌رخس���ته‌ی‌ ب���ۆ ده‌كه‌ن بزانین بڕیاربدات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌هی‌ ش���اره‌زور وتیش��� ‌‬ ‫بەڕێوەبەر ‌‬ ‫ی دیاریم���ان كردو‌ه‬ ‫چه‌ندی‌ تێده‌چێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ سه‌دو نه‌وه‌دو دو ملێون دینار‌ه "ده‌رخس���ته‌مان كردوه‌و پڕۆپۆزه‌ل‌و ورده‌كاری‌و‬ ‫به‌نزیكه‌یی‌ س ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی وێنه‌مان ناردوه‌ بۆ بەڕێوەبەرایه‌ت ‌‬ ‫بۆ نۆژه‌نكردنه‌وه‌‪ ،‬دوملێون دینار بۆ ڕوخاندن ‌‬ ‫ی ئه‌وانیش���ه‌وه‌ ب���ۆ وه‌زاره‌ت‪،‬‬ ‫چه‌ن���د قوتابخانه‌یه‌كو نزیك���ی‌ دو ملیۆن ونیو گش���تی‌ له‌ڕێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫دینارم���ان داناوه‌ بۆ چوار قوتابخان ‌هی‌ ش���ه‌ش هه‌روه‌ها بۆ قایم قامیه‌تی‌ ش���اره‌زورو له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌وه‌ بۆ پارێ���زگا‪ ،‬ك ‌ه بڕی‌ پێنج س���ه‌دو‬ ‫پۆلی‌‌و قوتابخانه‌یه‌كی‌ هه‌ژده‌ پۆلی‌"‬ ‫ی پ���ه‌روه‌رد‌هی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ هیوادار‌ه دوانزده‌ ملێون‌و س���ه‌دو هه‌شتا هه‌زار دینارمان‬ ‫بەڕێوەبەر ‌‬ ‫داواكانی���ان جێبه‌جێبكرێت"ئومێدم���ان زۆره‌و پێویسته‌ بۆ نۆژه‌نكردنه‌و‌هی‌ ئه‌و قوتابخانانه‌"‪.‬‬

‫له‌سنوری‌ په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان‪ ،‬په‌نجاو‬ ‫پێنج قوتابخانه‌ زیانیان‬ ‫پێگه‌یشتوه‌و شه‌ش‬ ‫بینای‌ قوتابخانه‌و‬ ‫خوێندنگا وبینای‌‬ ‫دیوانی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫حاڵه‌تیان زۆر خراپه‌‬

‫"ڕه‌ت" بۆ خوێندكارێكی به‌ره‌نگار باڵوكرایه‌وه‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫(ڕه‌ت) ناوی باڵوكراوه‌یه‌كی خوێندكارییه‌‬ ‫كه‌كۆمه‌ڵه‌ی شه‌ست‌و هه‌شت سه‌رپه‌رشتی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ژماره‌ (‪)١‬ی له‌زانكۆو په‌یمانگاكان‬ ‫له‌دوتوێی چوار الپه‌ڕه‌دا باڵوكرایه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌شه‌ش وتار پێك دێت له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵێك‬ ‫خوێندكارو گه‌نجه‌وه له‌باره‌ی كێشه‌و گرفته‌‬ ‫هه‌نوكه‌ییه‌كانی خوێندكارانه‌وه نوسراون‌‪.‬‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌كر سه‌رپه‌رشتیاری كۆمه‌ڵه‌كه‌‬ ‫له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ تایبه‌ته‌ی ڕۆژنامه‌ی‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "ده‌مانه‌وێت له‌داهاتوودا ببێتە‬ ‫سەرچاوەیەکی هزری‌و مەعریفیی خوێندکاران‪،‬‬ ‫کە لەهەناویەوە بەرەنگاریی خوێندکاری بێتە‬ ‫دەرێ"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئامانجت���ان له‌باڵوكردنه‌وه‌ی (ڕه‌ت)‬ ‫چییە؟ پێتان وایە دەتوانن چی بگۆڕن؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌ك���ر‪ :‬بەپلەی یەک���ەم ئامانجمان‬ ‫هۆش���یارکردنەوەی خوێن���دکاران‌و گەنجان���ە‬ ‫لەئاست ئەو کێشە ڕیشەییانەی چەند دەیەیەکە‬ ‫پێوەی گیرۆدەن‌و بە‌کۆمەڵێک هۆکاری سیاسی‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬کۆمەاڵیەت���ی‌و کەلتووری نەیانتوانیوە‬ ‫درک���ی پ���ێ بک���ەن‌‪ ،‬خوێندن���ەوەی وردی بۆ‬ ‫بک���ەن‌و هەوڵ ب���دەن ئەلتەرناتیڤێکی جیدییان‬ ‫بۆی هەبێت‪ .‬ئ���ەوەی لە‌ڕابردوودا هەبووە تەنها‬ ‫بینینێک���ی ڕووکەش���ییانەی کێش���ەکان بوەو‬ ‫هەرگی���ز تێڕوانینێکی قوڵ‌و ورد بۆ جەوهەریان‬ ‫نەب���ووە‪ .‬ه���ەر ئەمەش���ە وای ک���ردووە ڕۆژ‬ ‫لە‌دوای ڕۆژ کێش���ەکان کەڵەکە ببن‌و ڕیشەییتر‬ ‫بەردەوامی بە‌خۆیان بدەن‪ .‬دەسەاڵتی سیاسیی‬ ‫ستەمکارو چەوسێنەری باشووری کوردستانیش‪،‬‬ ‫بە‌ت���ەواوی ئەو ئۆرگانانەش���ەوە کە هەمیش���ە‬ ‫زین���دوو دەیهێڵنەوە ‪-‬خێ���ڵ‌و خێزانی نەریتی‌و‬ ‫ئایین‌و سەرمایەداری و‪ -...‬بە‌هەبوون‌و مانەوەی‬ ‫بەردەوامی ئەم کێش���ە ڕیش���ەییانە خۆشحاڵەو‬ ‫بگ���رە بەرهەمهێن���ەر‌و بەردەوامیدەریەتی‌و ئەو‬ ‫ناچاالکی‌و نابکەربون���ه‌ی خوێندکاران‌و گەنجان‬ ‫لە‌ئاس���ت ڕووداوەکان���دا‪ ،‬کە خۆی دروس���تی‬

‫کردووە‪ ،‬دەقۆزێتەوە بۆ برەودان بە‌سیاس���ەتە‬ ‫ستەمکارو چەوس���ێنەرەکانی‪ .‬بۆیە پێمان وایە‬ ‫دەبێ���ت جارێک���ی تر خۆمان ڕێ���ک بخەینەوەو‬ ‫لە‌س���فرەوە‪ ،‬لە‌خۆپەروەردەکردنەوە دەست پێ‬ ‫بکەین���ەوە‪ ،‬ئەویش بە‌بیرکردن���ەوە‪ ،‬درککردن‪،‬‬ ‫نووس���ین‌و پێک���ەوە خوێندنەوە‪ ،‬ت���ا بتوانین‬ ‫خوێندنەوەمان بۆ ئەو کێش���ە ڕیش���ەییانەمان‬ ‫هەبێت‌و چیتر لەئاس���تیان هێندە نامۆو بێباک‬ ‫نەبین‌و لەبەرانبەریان بەرەنگاری بکەین‌و نەبین‬ ‫بەبەشێک لەوەی هەیە‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مەبەستان لە‌هه‌ڵبژاردنی ناوی ''ڕەت''‬ ‫چییە؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌كر‪ :‬ڕەت چاوگی ''ڕەتکردنەوە''یە‪،‬‬ ‫بە‌ماناکان���ی بزاوت���ن‌و ت���ەکان‪ ،‬ه���زر‌و بی���ر‪،‬‬ ‫لەڕێدەرچوون‌و یاخیبوون‪ ،‬بنچینە‌و بنەڕەت‪ ،‬داوو‬ ‫لێتێکدان دێت‪ ،‬کە دەنووس���ێ‌و باڵو دەکاتەوە‬ ‫بەئامانجی ئەو مانایانە کار دەکات‌و گوتارەکەی‬ ‫ڕەتکردنەوەی���ە‪ .‬ڕەت ڕادیکاڵە‪ ،‬هی هەموو ئەو‬ ‫کەس���انەیە کە خەونی گۆڕانکاریی ڕیش���ەییان‬ ‫هەیە‌و نەبوونەتە بەشێک لەو سیستمەی هەیە‪.‬‬ ‫ه���ی ئ���ەو خوێندکارانەیە تا ئێس���تا کەناڵیک‬ ‫نەبووە باڵوک���راوە ڕادیکااڵنەکانی���ان بۆ بخاتە‬ ‫بەرچاو‪ .‬هی هەم���وو ئازادیخوازێکە‪ .‬هەموومان‬ ‫دەتوانین تێیدا بنووسین‌و وەربگێڕین‪ ،‬سەرپێ‌و‬ ‫جێی بخەین‌و لەداهاتوودا ببێتە س���ەرچاوەیەکی‬ ‫هزری‌و مەعریفیی خوێندکاران‪ ،‬کە لەهەناویەوە‬ ‫بەرەنگاریی خوێندکاری بێتە دەرێ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خوێندكاران كه‌متر ڕۆژنامەو باڵوکراوە‬ ‫ده‌خوێننه‌وه‌‪ ،‬كه‌واته‌ چ کاریگەرییه‌ك دروس���ت‬ ‫ده‌كه‌ن له‌وڕێگه‌یه‌وه؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌كر‪ :‬ئەم قسەیە بەشێک لە‌ڕاستیی‬ ‫تێدایە‪ ،‬بەاڵم بەشێکیش���ی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو‬ ‫تەممەڵ���ی‌و بێباکییە خەتەرناکەی خوێندکاران‌و‬ ‫گەنجانی گرتووەت���ەوە‪ .‬عیبارەتەکانی ''تاقەتی‬ ‫مەلزەمەکەی خۆمانمان نییە‪ ،‬ئینجا باڵوکراوە!"‪،‬‬ ‫''خوا ئەکات فریای دەرسەکانم ئەکەوم‪ ،‬جەریدەم‬ ‫بۆچیی���ە!''‪ ،‬زۆری تریش‪ ،‬ب���ۆ خۆپەڕاندنەوەیە‬ ‫لەو بیرکردنەوە‌و درککردنەی لەس���ەرەوە باسم‬ ‫کرد‪ .‬ب���ەو مانایەی خوێندکاران‌و گەنجانی ئێمە‬

‫چێ���ژ لەناچاالکب���وون‌و نابکەربوونیان دەبینن‌و‬ ‫لەدژەکەی دەترسن‪ .‬دەیانەوێت هەر لەو دۆخی‬ ‫متبوون���ەدا بمێنن���ەوە‌و بە‌بوونیان بە‌بەش���ێک‬ ‫لەسیس���تم خۆش���حاڵن‪ .‬بەاڵم بێگومان ڕۆژێک‬ ‫دێت درک بەوە بکەن لەچ خەراباتێکدان‌و چۆن‬ ‫سیس���تم هەموو بەها مادی‌و مەعنەوییەکانی لێ‬ ‫سەندوونەتەوەو کردوونی بەڕۆبۆتێکی نمایشکار‪.‬‬ ‫کاری ئێمەش هەر بۆ گەیش���تن بەو ساتەیە کە‬ ‫خوێن���دکاران‌و گەنج���ان دوای بیرکردنەوەیەکی‬ ‫قووڵ بەخوێندنەوە‌و ئامڕازەکانی تری گەیش���تن‬ ‫بەهۆشیاری‪ ،‬دەگەن بەو درککردنە‌و ئیتر هێزێکی‬ ‫خوێندکاری – جەماوەریی س���ەرپێ دەکەوێت‌و‬ ‫پێکەوە ڕێی بەرەنگاری دەگرنە بەر‪ .‬بۆ ئەمەش‬ ‫نەک ڕۆژ‌و مانگ‪ ،‬س���ااڵنێکی زۆرمان پێویستن‌و‬ ‫ئێمە دەمانەوێت بناغەکەی دابنێین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪( :‬ڕه‌ت) له‌یه‌كات���دا له‌چه‌ند زانكۆو‬ ‫په‌یمانگای���ه‌ك باڵوكرای���ه‌وه‌‌‪ ،‬چاوه‌ڕێ���ی چ‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ك ده‌كه‌ن له‌الیه‌ن به‌رپرس���انی ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌وه؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌كر‪ :‬وەک لە‌وەاڵمی پرسیارەکانەوە‬ ‫دەردەکەوێت‪ ،‬ئێمە ئەو دەس���ەاڵتە سیاسییەی‬ ‫لە‌باش���ووری کوردس���تان هەیە‌و ئەو چاودێرییە‬ ‫چڕانەی لە‌ت���ەواوی ئۆرگانەکان���ی دایناون‪ ،‬کە‬ ‫زانک���ۆ‌و پەیمانگەکانیش یەکێک���ن لەوانە‪ ،‬ڕەت‬ ‫دەکەینەوە‌و بەرەنگاری دەکەین‪ ،‬بۆیە بێگومان‬ ‫نابێ���ت چاوەڕوان���ی نەرمینوان���دن‌و ڕوویەکی‬

‫گەش���یان لێ بکەین‌و پێمان وابێت یارمەتیمان‬ ‫دەدەن‪ .‬وەک چۆن لە‌هەر کارێکی ترماندا بە‌هەر‬ ‫ش���ێوەیەک بووبێت ڕێگرییان کردووە‪ ،‬بێگومان‬ ‫لەمەش���دا دەیکەن‪ ،‬جا هەرچۆنێک بێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫وەک لە‌وەاڵم���ی پێش���وودا وتم پێش���هاتەکان‬ ‫هەرچییەک بن‪ ،‬ئێمە ئەرک‌و بەرپرسیارێتییەکمان‬ ‫خس���تووەتە سەرش���انی خۆمان‌و بگ���رە هەر‬ ‫لە‌ئەزەلیشەوە لە‌سەرشانمان بووە‪ ،‬کە گەڕانەوە‬ ‫لێی نیی���ە‌و هەر دەبێت ب���ەردەوام بین‌و درێژە‬ ‫بە‌بەرەنگارییەکەم���ان بدەین‪ ،‬ت���ا دەگەین بەو‬ ‫ئامانج‌و دیدگایانەی هەمانن‪ .‬ئیتر با دەسەاڵتی‬ ‫سیاس���یی ستەمکار‌و چەوسێنەریش هەر ڕێگری‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬کێ هاوکاری دارایتان ده‌كات؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌ك���ر‪ :‬بە‌سوپاس���ەوە ناوەن���دی‬ ‫غەزەلن���ووس هاوکارێک���ی هەمیش���ەییمانە‌و‬ ‫لە‌زۆرینەی هەوڵ‌و چاالکییەکانماندا پێکەوەین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بەردەوام دەبن؟‬ ‫الوك ئه‌بوبه‌ك���ر‪ :‬بێگومان ب���ەردەوام دەبین‪،‬‬ ‫ئیتر پێشهاتەکان هەرچییەک بن‪.‬‬

‫ڕه‌ت هی ئەو‬ ‫خوێندکارانەیە‬ ‫تا ئێستا کەناڵیک‬ ‫نەبوە باڵوکراوە‬ ‫ڕادیکاڵه‌کانیان‬ ‫بۆ بخاتە بەرچاو‬

‫لەواڵتی سوید کاتێک کێشەیەک یا کریسێکی‬ ‫نێوخۆ ی����ا نێودەوڵەتی روودەدات‪ ،‬مێدیاکانی‬ ‫واڵت‪ ،‬بۆ لێکدانەوە‌و شیکردنەوە‌و هۆکارەکانی‬ ‫ئەو کێش����ە‌و کریس����ە‪ ،‬روودەکەنە کەس����انی‬ ‫شارەزا‌و پس����پۆر لەو بوارەدا بە‌شێوەیەک کە‬ ‫تێگەیش����تن الی خەڵکی واڵت دروس����تبکات‪.‬‬ ‫لە‌زانک����ۆ‌و کۆلیژەکاندا چەندین لق‌و بەش����ی‬ ‫تایبەت����ی بۆ خوێندن لە‌زانستەسیاس����یەکان‌و‬ ‫پەیوەندییە نێودەوڵەتیەکان‌و دیبلۆماس����یەت‬ ‫هەیە‪ .‬راوێ����ژکار‌و هاوکاران����ی وەزارەتەکانی‬ ‫دەوڵەت لە‌کەسانی پس����پۆر‌و شارەزا لە‌بوارە‬ ‫جیاوازەکاندا پێکهاتوون‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠٠٨‬واڵتی یۆنان تووشی تەنگژەیەکی‬ ‫ئابووری قووڵ بوو‪ .‬ئەم تەنگەژەیە بووە هۆکاری‬ ‫ئەوەی کە بەشێکی زۆر لە‌کەسانی ئەکادیمی‌و‬ ‫خاوەن بروانام����ە لە‌بوارە جیاوازەکاندا‪ ،‬یۆنان‬ ‫بەجێبهێڵ����ن‌و بەرەو واڵتان����ی دیکەی یەکێتی‬ ‫ئەوروپا ک����ۆچ بکەن‪ .‬ئەمرۆ ب����اری ئابووری‬ ‫یۆنان جێگیرەو بەرەو باشتر دەروات‪ ،‬هاوکات‬ ‫واڵت پێوس����تی بە‌کەسانی ش����ارەزا‌و پسپۆرە‬ ‫لەهەموو بوارێکدا‪ .‬لە‌کۆتایی مانگی ئۆکتۆبەری‬ ‫ئەمس����اڵدا‪ ،‬س����ەرۆک وەزیرانی واڵتی یۆنان‬ ‫بەس����ەردان بەرەو واڵتانی دیک����ەی ئەوروپا‪،‬‬ ‫بە‌تایبەتی واڵتانی ئەس����کەندناڤیا‌و ئەڵمانیا‪،‬‬ ‫گەشتێکی دەستپێکرد‪ .‬مەبەستی گەشتەکەی‬ ‫تەنی����ا بۆ هاندانی ئەکادیمی����ە یۆنانیەکان بۆ‬ ‫گەراندنەوەیان ب����ۆ واڵتی خۆیان‪ .‬کۆمەڵگەی‬ ‫یۆنان پێویستی بە‌تواناکانیانە بۆ پێشکەوتنی‬ ‫واڵتەکەیاندا‪.‬‬ ‫دەوڵەتی ئیسرائیل کاتێک بناغەی دەوڵەتی‬ ‫یاسا‌و دیموکراسی خۆی دانا‪ ،‬لە‌دوای شەری‬ ‫دووەم����ی جیه����ان‪ ،‬بە‌هاوکاری‌و پش����تگیری‬ ‫جولەک����ەی ش����ارەزا‌و پس����پۆر لە‌ئەوروپ����او‬ ‫ئەمریکاوە بوو‪ .‬دەوڵەتی ئیس����رائیل بە‌کار‌و‬ ‫هاوکاری کەسانی بە‌توانا‌و شارەزا لە‌ئەمریکا‌و‬ ‫ئەوروپ����اوە‪ ،‬کە پ����ەروەردەی سیس����تمێکی‬ ‫دیموکراس����ی بوون‪ ،‬س����نووری خۆی لە‌سەر‬ ‫نەخشەی جیهان نەخشاند‪.‬‬ ‫رۆژهەاڵت����ی ناوەراس����ت لە‌هەم����وو بوارە‬ ‫مرۆڤدۆس����تیەکاندا ب����ۆ دواوە هەنگاودەنێت‪.‬‬ ‫لە‌ئەم����رۆدا رۆژهەاڵت����ی ناوەراس����ت بۆت����ە‬ ‫ئازمایشگای چەک‪ .‬دەوڵەتانی عەرەبی لە‌سەدا‬ ‫پێنجی(‪ )%٥‬دانیشتوانی دنیا پێکدێنن‪ ،‬هاوکات‬ ‫لە‌سەدا پەنجاودووی (‪ )%٥٢‬کریاری چەکن‪.‬‬ ‫سیستەمێک کە بودجەی گەورەی بۆ کوشتن‌و‬ ‫ماڵوێران����ی تەرخانب����کات چ����ۆن خونچەکان‬ ‫دەبن بە‌گوڵ؟ گەر تەنیا بەراوردی بودجەی‬ ‫بەرگری‌و بودجەی خوێندن‌و فێرکردنی واڵتێک‬ ‫بکەیت بۆت دەردەکەوێت کە ئاستی خوێندن‌و‬ ‫زانستی ئەو کۆمەڵگەیە لە‌کوێدایە!‬ ‫گه‌ر‌ بۆ نموونە سەیری‌ مێژووی سه‌دساڵه‌ی‬ ‫خه‌اڵت���ی نۆب���ل بکەی���ن‪ ،‬زانایه‌ک���ی بواری‬ ‫زانسته‌سروشتیه‌کان نادۆزرێتەوە کە خه‌ڵکی‬ ‫واڵتێک���ی عه‌ره‌بی یا واڵتانی تری ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت بن‪ ،‬جگە لەئیس���رائیل نەبێت‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندییه‌کی ڕاس���ته‌وخۆی‬ ‫بە‌سیستمی خوێندن‌و فێرکاری ئەو واڵتانەوه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ .‬مناڵ‌و خوێندکار لەم کۆمەڵگەیانەدا‬ ‫بەه���رەو تواناکانی���ان گەش���ەناکات‌و بواری‬ ‫ب���ۆ ناخوڵقێنرێت‌و زەمینە ب���ۆ خونچەکان‬ ‫سازناکرێت تا بگەشێنەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ک���ە روون‌و ئاش���کرایە‌و جێگای‬ ‫سەرس���وڕمان نیە‪ ،‬لە‌هیچ کاتێ���ک‌و لە‌هیچ‬ ‫سەردەمێکدا رژێمە داگیرکەرەکانی کوردستان‬ ‫رێگایان نەداوە کە منااڵنی کورد پەروەردەی‬ ‫سیستمێکی خوێندن بن کە خونچەی توانا‌و‬ ‫بەهرەکانیان گوڵ بکات‪ .‬هەمووکات رێگربوون‬ ‫ک���ە کادری بە‌توان���ا لە‌ب���وارە جیاوازەکاندا‬ ‫لە‌کوردس���تاندا بەره���ەم بێ���ت‪ .‬بە‌تایبەتی‬ ‫لە‌بواری دیبلۆماس���ی‌و زانستەسیاس���ەکان‌و‬ ‫ش���ارەزا لە‌سیاس���ەتی نێودەوڵەتیدا‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی کە جێگای سەرس���وورمانە لە‌ماوەی‬ ‫ئەم زیاتر لە‌دوو دەیەدا‪ ،‬کاتێک کە باشووری‬ ‫کوردس���تان خاوەنی سیس���تمی پەروەردە‌و‬ ‫فێرکردن���ی خ���ۆی بووە‌و سەربەس���ت بووە‬ ‫لە‌چۆنیەت���ی بەڕێوەبردنی���دا‪ ،‬نەیتوانی���وە‌و‬ ‫سەرکەوتوو نەبووە نەوەیەک بەرهەم بهێنێت‬ ‫ک���ە خونچ���ەی تواناکان���ی لە‌خزمەتکردنی‬ ‫کوردستاندا گوڵ دەربکات‪ .‬تەنانەت سیستمی‬ ‫خوێندن‌و پەروەردەی کوردستان نەیتوانیوە‬ ‫س���وود لەو هەموو بەهران���ە وەربگرێت کە‬ ‫پەروەردەی سیس���تمی خوێندن‌و فێرکردنی‬ ‫دیموکراس���ی ئەوروپ���ان‪ .‬یەکێک لە‌کێش���ە‬ ‫گەورەکانی سیس���تمی پەروەردە‌و فێرکردنی‬ ‫کوردستان نەبوونی ویستێکی ئازایانە بووە بۆ‬ ‫رزگاربوون لەو دیدو بۆچوونە نادیموکراسیەی‬ ‫کە لەرۆژهەاڵتی ناوەراستدا سەردەستە‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫ئه‌خۆل‪ ..‬شاعیر ‌ی ئه‌ڤین‌و ئازادی‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌مدواییه‌ دیوانی‌ "ئه‌خۆل" له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌یه‌وه‌ به‌هاوكاری‌ سه‌نته‌ر ‌ی‬ ‫كلتوری‌ كورد له‌نۆرینبێرگ به‌شێوازێكی‌‬ ‫نوێ‌‌و سه‌رده‌میانه‌ بۆ جاری‌ چواره‌م‬ ‫چاپكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫چاوخش���اندنێك ب���ه‌م دیوان���ه‌دا ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌رده‌خات كه‌ "ئه‌خۆل" وه‌ك ش���اعیرێكی‌‬ ‫هه‌س���ت ناس���كی‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌م‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ به‌ش���ێك ل���ه‌و هۆنراوانه‌یه‌ كه‌‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ رابردودا له‌الی���ه‌ن ناودارترین‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ی‌ كورده‌وه‌ كراون به‌گۆرانی‌‌و‬ ‫گۆرانییه‌كانیش���یان له‌ی���اده‌وه‌ری‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫كوردس���تاندا به‌زیندویه‌ت���ی‌ ماونه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌س���ته‌مه‌ تێپه‌ڕین���ی‌ كات به‌ده‌س���تی‌‬ ‫فه‌رامۆشییان بسپێرێت‪.‬‬ ‫زی���اد له‌هۆكارێ���ك وا له‌خوێنه‌ری‌ ئه‌م‬ ‫دیوان���ه‌ ده‌كات ك���ه‌ "ئه‌خ���ۆل" به‌الیه‌وه‌‬ ‫شایس���ته‌ی‌ گرنگی‌‌و بایه‌خپێدان بێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫كه‌ ته‌نها خوێندنێكی‌ سه‌ره‌تایی‌ خوێندوه‌‬ ‫به‌شێك له‌جوانترین‌و ناسكترین شیعره‌كانی‌‬ ‫ئه‌ده‌بی‌ كوردی‌ به‌رهه‌مهێناوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌خۆل كه‌ ناوی‌ راسته‌قینه‌ی‌ "ئه‌حمه‌د‬ ‫ده‌روێ���ش عه‌بدوال"ی���ه‌و له‌س���اڵی‌ ‪1911‬‬ ‫له‌شاری‌ سلێمانی‌ چاوی‌ به‌دنیا هه‌ڵهێناوه‌‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ دیوانه‌ك���ه‌دا بیره‌وه‌رییه‌كی‌‬ ‫س���ه‌رنجڕاكێش ده‌رباره‌ی‌ نازناوو ناوبانگی‌‬ ‫"ئه‌خ���ۆل" ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"به‌س���اوایی‌ باوكم‌و دایكم‌و خێزانه‌كه‌مان‬ ‫له‌جیاتی‌ ئه‌حمه‌د پێیانوتوم ئه‌حۆل‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌و كاته‌شدا ئامۆزایه‌كم بوه‌ زمانی‌ گرتوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم زمانی‌ باش نه‌پ���ژاوه‌ بڵێ‌ ئه‌حۆل‪،‬‬ ‫پێیوتوم ئه‌خۆل‪ ،‬ئیت���ر له‌و كاته‌وه‌ له‌ناو‬ ‫خێزان‌و خزمان‌و گه‌ڕه‌ك���دا هه‌ر به‌ئه‌خۆل‬ ‫ناویان بردوم هه‌تا ئێستا"‪.‬‬ ‫له‌گێڕانه‌وه‌ی‌ ژیانی‌ منداڵیش���دا ئه‌خۆل‬ ‫باشترین گوزارشت له‌و كاره‌ساته‌ گه‌ورانه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌س���ه‌رده‌می‌ جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌‬

‫ش���اعیره‌ ناوداره‌كانی‌ فارسیدا تێکەڵکێش‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌خ���ۆل به‌ش���ێك له‌جوانتری���ن ئ���ه‌و‬ ‫هۆنراوان���ه‌ی‌ به‌رهه‌مهێن���اوه‌ ك���ه‌ كراون‬ ‫به‌گۆرانی‌‌و له‌یاده‌وه‌ری���ی‌ نه‌وه‌كاندا وه‌ك‬ ‫دڵڕفێنترین ش���اكاری‌ هونه‌ری���ی‌ كوردی‌‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬

‫ئه‌خۆل به‌شێك‬ ‫له‌جوانترین‬ ‫ئه‌و هۆنراوانه‌ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌ كه‌‬ ‫كراون به‌گۆرانی‌‌و‬ ‫له‌یاده‌وه‌ریی‌‬ ‫نه‌وه‌كاندا وه‌ك‬ ‫دڵڕفێنترین شاكاری‌‬ ‫هونه‌ریی‌ كوردی‌‬ ‫ماونه‌ته‌وه‬

‫جیهانی‌‌و س���ااڵنی‌ دواتردا كورد‌و باشوری‌‬ ‫كوردس���تانی‌ پێدا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"پایەی خوێندەواریم بەداخەوە زۆر کەمە‪،‬‬ ‫چونک���ە ئ���ەو کاتەی من گەیش���توومەتە‬ ‫تەمەنی خوێندن پاش ش���ەڕی جیھانیی‬ ‫یەکەم بوو‪ ،‬گرانی‌و پەشێوی لە‌سلێمانیدا‬ ‫ھەبوو‌و قوتابخانەش نەبوو‪ ...‬کە لەشکری‬ ‫ئینگلی���ز ھات���ە س���لێمانی قوتابخانەیەک‬ ‫بەناوی نموونەی سەعادەت کرایەوە چوومە‬

‫به‌هاره‌ بولبول‪ ،‬بولبول به‌هاره‌‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ناڵه‌ی‌ سه‌ودایی‌ زاره‌‬ ‫وه‌ره‌ بناڵین به‌جووت له‌شه‌ودا‬ ‫ئێمه‌ شه‌و بێدار بێ‌ خه‌م له‌خه‌ودا‬

‫ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن هونه‌رمه‌ن���د "نه‌جمه‌ی‌‬ ‫غواڵمی‌"یه‌وه‌ كراوه‌ به‌گۆرانی‌‪.‬‬ ‫دڵم ه���ه‌ر ئه‌و دڵه‌ی‌ جارانه‌ ئێس���تاكه‌ش‬

‫ئه‌ناڵێنێ‌‬ ‫هه‌ناس� � � �ه‌ی‌ س � � ��اردی‌ ناكامی‌ له‌س � � ��ینه‌مدا‬ ‫ئه‌تاسێنێ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر جوانیت سه‌رنجم رابكێشێ‌ مه‌گره‌‬ ‫لێم چونكه‌‬ ‫جه‌مالت په‌یكه‌ری‌ ڤینۆسی‌ خوای‌ جوانیش‬ ‫ئه‌جوڵێنێ‌‬

‫ئەو قوتابخانەیەو لەوێ مامەوە ھەتا پۆلی‬ ‫یەکەمم تەواو کرد‪ ،‬ئنجا شۆڕش���ی‌ ش���ێخ‬ ‫مه‌حمود‌و بۆمبارانی‌ س���لێمانی‌ به‌س���ه‌ردا‬ ‫ه���ات‌و قوتابخانه‌ك���ه‌ نه‌ما‪ ،‬پاش���ان كه‌‬ ‫ش���ێخ مه‌حمود حوكمی‌ گرته‌ ده‌س���ت دو‬ ‫قوتابخانه‌ كرایه‌وه‌و چوم هه‌تا پۆلال س���ێ‌‬ ‫دیسان سلێمانی‌ كه‌وته‌ ژێر بۆمبابارانێكی‌‬ ‫زۆره‌وه‌ قوتابخانه‌ نه‌ما"‪.‬‬ ‫ئەخۆل ك���ه‌ ب���رای‌ كام���ه‌ران موكری‌‬

‫بانگه‌وازێك له‌بنه‌ماڵه‌ی‌‬ ‫"ئه‌خۆل"ه‌وه‌‬ ‫ئێم ‌ه بنه‌ماڵه‌ ‌ی "ئه‌خۆل"ی‌ ش���اعیر‪،‬‬ ‫له‌چوارچێوه‌ ‌ی پڕۆژه‌یه‌ك���دا خوازیارین‬ ‫هه‌م���و ئه‌و نوس���ینانه‌ ‌ی له‌رابردوه‌و‌ه تا‬ ‫ئێستا له‌س���ه‌ر ئه‌خۆل‌و ژیان‌و ئه‌زمون ‌ی‬ ‫شیعرییی‌ ئه‌خۆل نوسراون‪ ،‬كۆبكه‌ینه‌و‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ پاراس���تنیان له‌فه‌وت���ان‌و‬ ‫چاپكردنیان‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ داوا له‌هه‌مو ئه‌و ئه‌ده‌بدۆس���ته‌‬ ‫به‌ڕێزان���ه‌ ده‌كه‌ی���ن ك���ه‌ نوس���ینیان‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌و‌ه ده‌رباره‌ ‌ی ئه‌خۆل‪ ،‬یاخود‬ ‫وێنه‌یه‌ك���ی‌ باڵونه‌كراوه‌ ‌ی ئه‌خۆلیان الی ‌ه‬ ‫بۆمان ره‌وان ‌ه بكه‌ن یاخود په‌یوه‌ندیمان‬ ‫پێ���وه‌ بك���ه‌ن له‌ڕێگه‌ی‌ ئ���ه‌م ئیمه‌یل‌و‬ ‫ژماره‌ ‌ی مۆبایله‌وه‌‪:‬‬ ‫ئیمه‌یل‪:‬‬ ‫‪Marywan.kaftan@gmail.com‬‬

‫ژماره‌ی‌ مۆبایل‪:‬‬ ‫‪07507304969‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ رێزی‌‬ ‫مه‌ریوان قه‌فتان‬

‫ئ���ه‌م هۆنراوه‌ی���ه‌ س���ه‌ڕه‌رای‌ ئ���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری‌ نه‌وه‌ی‌ حه‌فتاكان‌و هه‌شتاكانی‌‬ ‫س���ه‌ده‌ی‌ رابردودا به‌ه���ۆی‌ خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ده‌نگ���ی‌ س���یحر ئامێ���زی‌ مامۆس���تا شه‌رته‌ تا رۆژی‌ مه‌حش � � ��ەر خولیایی‌ من‬ ‫"شوكرواڵی‌ بابان" به‌زیندویه‌تی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بێ‌ چاوی‌ یار‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌هونه‌رمه‌ندان "ئیبراهیم خه‌یات‌و وێڵی‌ س� � � �ه‌حرا بم هه‌میشه‌ ته‌رك نه‌كه‌م‬ ‫شاعیره‌‪ ،‬لەتەمەنی ‪ ٢٠‬ساڵییەوە دەستی كیژان" به‌ده‌نگه‌ پڕ له‌سۆزه‌كه‌یان كردویانه‌ خوێش‌و یار‬ ‫مامۆس���تای‌ ئه‌فسانه‌یی‌ مه‌قامی‌ كوردی‌‬ ‫كردوه‌ به‌ش���یعر نوس���ین‌و شیعره‌كانیشی‌ به‌گۆرانی‌‪.‬‬ ‫"عه‌لی‌ مه‌ردان" كردویه‌تی‌ به‌مه‌قام‪.‬‬ ‫پڕاوپ���ڕه‌ له‌هه‌س���تی‌ ج���وان په‌رس���تی‌‌و‬ ‫نیشتمانپه‌روه‌ری‌‌و عه‌شق‌و ئه‌ڤین‪.‬‬ ‫به‌جارێ‌ ماڵی‌ وێرانم به‌سه‌رچو وه‌عده‌ی‌‬ ‫ئەخۆل ک���ە ش���اعیرێکی گەورەیەو تا‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌خۆل ئاستی‌ خوێندەواریی ژیانم‬ ‫کەم بووە‪ ،‬بەاڵم ش���ارەزایی لەزمانه‌كانی به‌ناكام� � � �ی‌ له‌دنی � � ��ادا به‌باچ � � ��و عومری‌ ئێستا وەک پێویس���ت گرنگی پێنەدراوە‪،‬‬ ‫رۆژی ‪ ١٩٨٨/٦/٢٩‬دڵ���ە گەورەک���ەی‬ ‫ک���وردی‪ ،‬عەرەب���ی‪ ،‬تورک���ی‪ ،‬فارس���یدا شیرینم‬ ‫هونه‌رمه‌ند "ق���ادر كاب���ان" كردویه‌تی‌ لەلێدان ده‌كه‌وێت‌و لەسەر وەسیەتی خۆی‬ ‫ھەب���ووە‌و کەمێکیش ئینگلی���زی زانیوە‌و‬ ‫لەگردی سەیوان بەخاک ده‌سپێردرێت‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌شیعره‌كانیش���ی‌ له‌گه‌ڵ‌ شیعری‌ به‌گۆرانی‌‪.‬‬

‫زۆربا‪ :‬ملمالنێی ئه‌زموون‌و خوێندنه‌وه‌و رۆشنبیری‬ ‫مرۆڤ دڕنده‌یه‌و ژنیش وه‌كو قاپی چینی وایه‌‬ ‫ئا‪ :‬هیوا غه‌فور‬ ‫رۆمانی زۆربا یه‌كێكه‌ له‌شاكاره‌كانی‬ ‫نوسه‌ری‌ یۆنانی نیكۆس كازانتزاكیس‪ ،‬بۆ‬ ‫زۆربه‌ی زمانه‌كانی جیهان وه‌رگێڕدراوه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن (ره‌وف بێگه‌رده‌وه‌) وه‌رگێڕدراوه‌ته‌‬ ‫سه‌ر زمانی كوردی‪.‬‬ ‫زۆربا ناوی پاڵه‌وانی سه‌ره‌كی رۆمانه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫رۆمانه‌كه‌ش هه‌ر به‌ن����اوی ئه‌وه‌وه‌ ناونراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌س����ایه‌تییه‌كی نائاسایی‌و دژه‌باوی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كه‌س����ێكی پڕ جوڵه‌و تواناو وزه‌یه‌‪ .‬پیاوێكه‌‬ ‫به‌ب����ێ ماكی����اژو ب����ه‌ڕوه‌ راس����ته‌قینه‌كه‌ی‬ ‫خۆی رووبه‌ڕووی دژواری‌و ناخۆش����یه‌كانی‬ ‫ده‌بێت����ه‌وه‌‪ .‬ئ����ه‌و هه‌رچه‌ن����ده‌ كه‌س����ێكی‬ ‫نه‌خوێن����ه‌وارو ناشارس����تانییه‌و ده‌رچووی‬ ‫هیچ زانكۆی����ه‌ك نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌زموونی خۆی‬ ‫قوتابخان����ه‌ی ژیانیه‌تی‌و خاوه‌نی گه‌وره‌ترین‬ ‫بڕوانامه‌یه‌ كه‌ ئه‌زموون پێی به‌خشیوه‌‪.‬‬ ‫چیرۆكی رۆمانه‌كه‌ له‌وێوه‌ ده‌ستپێده‌كات‬ ‫ك����ه‌ پیاوێكی رۆش����نبیرو نوس����ه‌ر به‌ناوی‬ ‫(باسیل) موڵك‌و ماڵێكی زۆری له‌باوكییه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ به‌جێماوه‌و له‌گ����ه‌ڵ (زۆرب����ا) یه‌كدی‬ ‫ده‌ناس����ن‪ ،‬رێكده‌كه‌ون ك����ه‌ زۆربا كاری بۆ‬ ‫بكات‪ ،‬ئیدی ئه‌م دوانه‌ هاوڕێیه‌تیه‌كی پته‌وو‬ ‫جوان له‌نێوانیاندا درووست ده‌بێت‪.‬‬ ‫زۆرب����ا له‌ژیان����ی ئاس����ایی خۆی����دا‬ ‫كه‌س����ایه‌تییه‌كی ده‌گمه‌نه‌و جدییه‌‪ .‬له‌كاتی‬ ‫كاركردندا بە‌هه‌موو هۆش‌و هه‌ستی خۆیه‌وه‌‬ ‫بی����ری الی كاره‌كه‌یه‌تی‌و به‌دڵس����ۆزییه‌وه‌‬ ‫رایده‌په‌ڕێنێ����ت‪ ،‬هه‌روه‌ك له‌كاتی كاركردن‌و‬ ‫رابواردن����ی به‌زمی ش����ه‌وانه‌یدا گوێ به‌هیچ‬ ‫شتێك نادات‌و سنورێك بۆخۆی ناهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كات����ی خۆشه‌ویس����تی‌و چێژبه‌خش����ین‬ ‫بە‌ئافره‌تاندا بە‌هه‌موو هه‌س����ت‌و هۆشییه‌وه‌‬ ‫ئه‌و كاره‌ ئه‌نج����ام ده‌دات‌و چێژ به‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌به‌خش����ێت‪ .‬كاتێكی����ش ده‌چێت����ه‌ كانه‌‬ ‫كانزاكانه‌وه‌ ته‌نه����ا بیری الی كاره‌كه‌یه‌تی‌و‬ ‫هیچ ش����تێكی تر س����ه‌رنجی راناكێش����ێت‪.‬‬ ‫به‌كورت����ی زۆرب����ا پیاوی هه‌م����وو كاته‌كانه‌‬ ‫به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ كارێك تێكه‌ڵ بە‌ئه‌وی تر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫زۆرب����ا؛ كاتێك باس له‌خ����وداو مه‌زهه‌ب‌و‬ ‫ئاینه‌كان‌و هێزی ش����ه‌ڕو خراپه‌ ده‌كا‪ ،‬وه‌ك‬

‫كه‌س����ێكی ش����اره‌زا دێته‌ گۆو ده‌بێت دوو‬ ‫گوێی تر ق����ه‌رز بكه‌یت تا گوێ بۆ وته‌كانی‬ ‫بگریت‪.‬‬ ‫زۆربا وه‌ك مامۆستایه‌ك‬ ‫زۆرب����ا وه‌ك مامۆس����تایه‌كی به‌ئه‌زموون‌و‬ ‫قاڵبووی نێ����و رۆژگاره‌كانی ژیان به‌درێژایی‬ ‫رۆمانه‌ك����ه‌ ده‌بێته‌ مامۆس����تایه‌كی كارامه‌ی‬ ‫خاوه‌ن كاره‌كه‌ی‌و ئ����ه‌و ئه‌زمونه‌ی له‌ژیانی‬ ‫خۆیدا كۆی كردووه‌ته‌وه‌ پێی ده‌به‌خشێت‪.‬‬ ‫به‌درێژایی رۆمانه‌ك����ه‌ چه‌مكی ئه‌زموون‌و‬ ‫چه‌مك����ی خوێندن����ه‌وه‌و رۆش����نبیری‬ ‫له‌ملمالنێدان‪ ،‬زۆرب����ا نوێنه‌رایه‌تی چه‌مكی‬ ‫ئه‌زموون‌و (باسیل) سه‌رۆك كاره‌كه‌ی زۆربا‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی چه‌مكی خوێندنه‌وه‌و رۆشنبیری‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌كۆتایی����دا چه‌مك����ی ئه‌زم����وون‬ ‫س����ه‌رده‌كه‌وێت‪ .‬زۆربا وه‌ك مامۆس����تایه‌كی‬ ‫(باسیل)ی سه‌رۆك كاره‌كه‌ی ده‌رده‌كه‌وێت‌و‬ ‫له‌و ئه‌زموون‌و حیكمه‌ته‌ی به‌درێژایی ته‌مه‌نی‬ ‫چنیویه‌تییه‌وه‌ پێی ده‌به‌خشێت‪.‬‬ ‫زۆرب����ا له‌باره‌ی چه‌مك����ی رێزگرتن له‌الی‬ ‫مرۆڤه‌كان����ه‌وه‌ ده‌دوێت‌و ده‌ڵێ����ت ‪":‬مرۆڤ‬ ‫دڕنده‌ی����ه‌ ئه‌گه‌ر خراپ����ه‌ی له‌گه‌ڵدا بكه‌یت‬ ‫رێ����زت لێده‌گرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر چاك����ه‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكه‌یت چاوت هه‌ڵده‌كۆڵێت"‪ .‬ل ‪81‬‬ ‫زۆرب����ا له‌باس����ی ژن����ان‌و پیاهه‌ڵ����دان‌و‬ ‫ده‌رخس����تنی جوانیه‌كانیان ده‌ستێكی بااڵی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬الیه‌نگرێكی سه‌رس����ه‌ختی ئافره‌تانه‌‌و‬ ‫به‌سه‌رچاوه‌ی چێژو له‌هه‌مانكاتیشدا الوازی‬ ‫ناوده‌ب����ات‪ .‬ده‌ڵێت‪" :‬من یاس����اناس بومایه‌‬ ‫یاس����اكانی ژن‌و پیاوم وه‌ك یه‌ك دانه‌ده‌نا‪،‬‬ ‫بۆ پیاو ده‌ سه‌د هه‌زار ئه‌ركم داده‌نا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ ژن یه‌ك ئه‌ركیش����م نه‌ده‌نووسی‪ ،‬چونكه‌‬ ‫چه‌ند جار بڵێ����م ژن گیاندارێكی الوازه‌) ل‬ ‫‪ .125‬یان ده‌ڵێ����ت ‪":‬ژن وه‌كو قاپی چینی‬ ‫وایه‌‪ ،‬ده‌بێت بە‌ئاسته‌م ده‌ستی بۆ به‌ریت"‪.‬‬ ‫ژن‌و عیشق له‌الی زۆربا‬ ‫زۆرب���ا له‌ژیانی خۆیدا له‌گه‌ڵ زۆر ژندا‬ ‫ژوانی گۆڕیوه‌ته‌وه‌و عه‌ش���قی كردووه‌‪،‬‬ ‫ژن ل���ه‌الی ئ���ه‌و وه‌ك پێویس���تیه‌ك بۆ‬ ‫ژیان سه‌یر ده‌كرێت‌و نایه‌وێت دڵی هیچ‬ ‫ژنێك له‌خۆی بڕه‌نجێنێت‪ ،‬ئه‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ژوان له‌گه‌ڵ (هورتانس خانم)ی خاوه‌ن‬

‫هوتێله‌كه‌ش���دا ده‌گۆڕێت���ه‌وه‌و باس���ی‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌و په‌یڤی ناسكی ئاوریشم‬ ‫ئاسایی له‌گه‌ڵ ده‌كات‪ ،‬كه‌ مردن له‌چوار‬ ‫ده‌وریدا ده‌خولێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێكی���ش ره‌خن���ه‌ی لێده‌گ���رن كه‌‬ ‫چۆن عاش���قی پیره‌ژنێكی ئاوا به‌ته‌مه‌ن‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ئایه‌ چاوت نابینێت؟ له‌وه‌اڵمدا‬ ‫ده‌ڵێت‪ ":‬بۆ كه‌رینه‌ من چاوم هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫دڵڕه‌قین���ه‌ من لوتم هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆ من‬ ‫دڵیش���م هه‌یه‌و دڵم به‌م ژنه‌ ده‌سوتێت‪.‬‬ ‫م���رۆڤ دڵی هه‌بوو ئیت���ر هه‌موو چاوو‬ ‫لوتی دنیاشی هه‌بێت بێ نرخه‌و گوێیان‬ ‫پێ ن���ادات) ل ‪ .267‬یان ده‌ڵێت‪" :‬خوا‬ ‫ئ���ه‌و جوانیه‌ ببڕێت ك���ه‌ دڵێكی نه‌بێت‬ ‫له‌خه‌م‌و ئازاری خه‌ڵكیدا بێت"‪.‬‬ ‫خه‌م‌و ئازاری هه‌ژاران‬ ‫زۆرب���ا له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ژیان���ی خ���ۆی‬ ‫بە‌هه‌ژاری‌و ده‌ردی سه‌ری بردووه‌ته‌ سه‌ر‪،‬‬ ‫س���اته‌كانی ژیانی هه‌مووی له‌كاركردن‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ژاراندا بووه‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ش‬ ‫له‌كێشه‌و گیروگرفته‌كانیان بە‌ئاگایه‌‪.‬‬ ‫ـ ئ���ه‌وه‌ گوناهێك���ی گه‌وره‌یه‌ مرۆڤ‬ ‫بڵێت ئه‌و خواردنه‌ باش���ه‌و ئه‌و خواردنه‌‬ ‫خراپه‌‪.‬‬ ‫‪+‬بۆ؟ مرۆڤ بۆی نیه‌ هه‌ڵبژێرێت؟‬ ‫ـ بێگومان نه‌و؛ هه‌قی ئه‌وه‌ی نیه‌‬ ‫‪+‬ئاخر بۆ؟‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی خه‌ڵكانێكی برسی هه‌ن‪.‬‬ ‫به‌گش���تی په‌یامی رۆمانه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ ئه‌زم���وون‌و دنیادی���ده‌و گ���ه‌ڕان‌و‬ ‫چه‌ش���تن‌و به‌ریه‌ككه‌وتن له‌پێش زانین‌و‬ ‫ڕۆشنبیرییه‌وه‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌رچی (باسیل)ی‬ ‫سه‌رۆك كه‌سێكی خوێنه‌وارو تێگه‌یشتوو‬ ‫خوێنه‌رێكی باشیشه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو كات‬ ‫له‌ئاس���تی ئه‌زموون‌و وته‌و كرداره‌كانی‬ ‫زۆرب���ادا ده‌وه‌س���تێت‌و خ���ۆی ده‌دات‬ ‫بە‌ده‌سته‌وه‌‪.‬‬ ‫كازانتزاك���ی ده‌یه‌وێ���ت بڵێت‪ :‬مه‌رج‬ ‫نی���ه‌ مرۆڤ ش���اره‌زای نوس���ین‌و تێزه‌‬ ‫فه‌لسه‌فییه‌كان‌و چه‌مكه‌ فیكرییه‌كان بوو‬ ‫ئیتر مرۆڤێكی بااڵیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و چه‌مك‌و‬ ‫تێزان���ه‌ عه‌قڵێ���ك‌و ئه‌زمونێك���ی چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ی نه‌بێت ئه‌وا ناتوانێت جارێكی تر‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگادا ته‌وزیفی بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫ژن له‌الی ئه‌و وه‌ك پێویستیه‌ك بۆ ژیان سه‌یر ده‌كرێت‌و‬ ‫نایه‌وێت دڵی هیچ ژنێك له‌خۆی بڕه‌نجێنێت‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫بەرەو پێکهێنانی بەرەی چەپێکی فراوان‬ ‫کاوە بێسارانی‬ ‫ل���ە مێ���ژوی سیاس���ی کوردس���تاندا‪،‬‬ ‫هی���چ کاتێک چ���ەپ‌و بزوتن���ەوەی چەپ‌و‬ ‫هەڵوێستی سیاسی چەپ لەناو بزوتنەوەی‬ ‫سیاس���ی کوردس���تاندا ئەوەندە الوازو بێ‬ ‫کاریگەر نەب���وە وەک ئیس���تا ئەبینرێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە هەمو هەل‌ومەرجێکی سیاسی‌و‬ ‫ئاب���وری‌و کۆمەاڵیەتی لەبارە کە بزوتنەوی‬ ‫چەپ بە‌پرۆگرامێکی فرە رەهەندی سیاسی‬ ‫جی���اواز‪ ،‬ئەتوان���ێ رۆلێک���ی زۆر گرنگ‌و‬ ‫کاریگەرت���ری هەبێ���ت لەوەی کە ئیس���تا‬ ‫هەیەتی‪.‬‬ ‫زۆر ه���ۆکار هەی���ە بۆ دروس���ت بونی‬ ‫ئەم بارودۆخە کە بە‌بڕوای من پێویس���تی‬ ‫بە‌نوسین‌و ش���یکردنەوەیەکی زۆر فراوان‌و‬ ‫ق���وڵ هەیە‪ ،‬ک���ە جارێکی ک���ە ئەیخەینە‬ ‫بەردیدی خوێندەواران‪..‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا‪ ،‬ئەتوانین سەرنج‬ ‫بۆ چەند خاڵێکی گرنگ رابکیشین‪.‬‬ ‫لەم���اوەی ئەم چ���ل س���اڵەی دواییدا‪،‬‬ ‫چەند س���اڵێکی دوای ئاش بەتاڵی یەکەم‌و‬ ‫کۆتاییەکان���ی س���ااڵنی حەفت���ا نەبێت‪،‬‬ ‫بزوتنەوەی ناس���یوناڵێتی کوردی بە‌گشتی‬ ‫لە‌نێ���وان دو ب���ەرەدا یان باش���ترە بڵێین‬ ‫لە‌نێوان دو بنەماڵ���ەدا دابەش بوبون‪ ،‬کە‬ ‫هەردوکی���ان لەهەمان قوتابخانەی فیکری‌و‬ ‫سیاسی دروست بون‌و کاریان کردوە‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە هەر یەکە ل���ەم دو بەرەیە‬ ‫ویس���تویەتی بە‌ش���ێوەێەک خۆی لەوی تر‬ ‫جیابکاتەوە‪ ،‬بەاڵم لە‌ڕاستیدا جیاوازییەکە‬ ‫جگ���ە لە‌تەنه���ا لەش���ێوەدایە‪ ،‬ئەگین���ا‬ ‫لە‌ناوەڕۆک���دا دو روی ی���ەک دراون‌و هیچ‬ ‫جیاوازیەکی ئەوتۆی تر نەبوە لە‌هەڵوێست‌و‬ ‫بۆچونیان لە‌ب���واری ئابوری‌و کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫گۆڕان���کاری بنەڕەت���ی لە‌ن���او کۆمەڵگای‬ ‫ک���وردی‌و گۆڕینی تاکی ک���ورد‪ ،‬کە ببێت‬ ‫بە‌بەشێک لە‌تێکۆش���ان بۆهێنانەدی مافە‬ ‫رەواکان���ی میللەتی کورد‌و دروس���تکردنی‬ ‫کۆمەڵگای���ەک کە دیموکراس���ی‌و بە‌دەزگا‬ ‫کردنی دەسەاڵت‪ ،‬رێز گرتن لە‌مافی مرۆڤ‌و‬ ‫سەرەوەری یاس���او عەدالەتی کۆمەاڵیەتی‬ ‫ببن بە‌پرنسیپی س���ەرەکی بۆ گۆڕانکاری‬ ‫کۆمەڵ���گاو تاک���ی کوردی کە یەکس���انی‬ ‫ئافرەت‪ ،‬پیش���کەوتنی ئابوری نیشتمانی‪،‬‬

‫لەخزمەت���ی گۆڕن���کاری کۆمەاڵیەتەکاندا‬ ‫بێت‪ .‬ئەمەش بەش���ێک بێت لە‌هەوڵدان بۆ‬ ‫بنڕەت کردنی هەمو ئەو زەمینە کۆمەاڵیتیە‬ ‫کەلتوری���ە ئابوریە دواکەوتویەی س���ەدان‬ ‫س���اڵە بۆتە هۆی دواکەوتن���ی کۆمەلگای‬ ‫کوردی‌و رێگرێکی س���ەرەکی ب���وە لە‌هەر‬ ‫چاکسازی‌و هەوڵێکی گٶڕانکاری بنەڕەتی‌و‬ ‫پێشکەوتنی کۆمەڵگای کوردی‪.‬‬ ‫ئەمە لەکاتێکدایە کە چەپ بەگش���تی‌و‬ ‫شیوعیەکانی کوردستان بەتایبەتی‪ ،‬خاوەنی‬ ‫قوتابخانەیەکی���ی پڕ لەتیکۆش���انی دورو‬ ‫درێژن‌و دەستپێشخەر بون لە‌بەرزکردنەوەی‬ ‫دروشمی مافە نەتەوایەتییە رەواکانی گەلی‬ ‫کورد‪ ،‬لە‌س���ەرەتای بزوتنەوەی شیوعیەت‬ ‫لە‌کوردس���تانداو لە‌کۆنفراس���ی یەکەم���ی‬ ‫حزبی ش���یوعی عێراق لە‌سەرەتای سااڵنی‬ ‫چلەکانەوە‪ ،‬داوای ماف���ی رەواکانی گەلی‬ ‫کوردس���تانیان ک���ردوە بە‌دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵەتی کوردستانیش���ەوە‪ ،‬پێش ئەوەی‬ ‫هیچ لەم بەشانەی بزوتنەوە ناسیونالیستەی‬ ‫کوردی تیا دروست بوبێت‪ ،‬لەم رێبازەیشدا‬ ‫قوربانیەکانیان بێ س���نوربوەو پاڵەوانانە‬ ‫تێکۆشاون‪.‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەم مێژوە پڕ تێکۆش���ان‌و‬ ‫س���ەرەبەرزییەدا‪ ،‬کەچ���ی هی���چ کات‬ ‫سەرکردەکەکانی ئەم حزبانە ئەو مافەیان‬ ‫بە‌خۆیان ن���ەداوە‪ ،‬ئەوانیش مافی ئەوەیان‬ ‫هەبێت کە س���ەرکردایەتی یان بەشێک بن‬ ‫لە‌سەرکردایەتی ئەو بزوتنەوە نەتەوایەتیە‪،‬‬ ‫ن���ەک تەنه���ا لە‌ژێ���ر س���ێبەرو رەحمەتی‬ ‫س���ەرکردایەتی بزوتنەوەی ناس���یوناڵەتی‬ ‫کوردی بن‪.‬‬ ‫ئەم���ە بوەتە هۆی ئ���ەوەی کە لە‌ماوەی‬ ‫ئ���ەم چل س���اڵەی دوایدا‪ ،‬ت���ا رادەیەکی‬ ‫زۆر هەڵوێس���ت‌و س���ەربەخۆیی سیاس���ی‬ ‫خۆی���ان ون بک���ەن‌و وەک پاش���کۆی‬ ‫حزبە‌ناسیونالیستیەکان‌و دروشم‌و تاکتیکی‬ ‫سیاسی ئەوان بمێننەوە‪.‬‬ ‫ئەم بۆچونە سیاس���ییە کاردانەوەیەکی‬ ‫نێگەتیڤان���ەی زۆری هەبوە‪ ،‬ن���ەک تەنها‬ ‫لەس���ەر الوازکردنی رۆلێ حزبی شیوعی‌و‬ ‫چەپ���ی کوردس���تان لە‌ن���او گۆڕەپان���ی‬ ‫سیاسی کوردس���تاندا بەگشتی‌و بزوتنەوە‬ ‫نەتەوایەتیە جەماوەریەک���ەی بەتایبەتی‪،‬‬ ‫بەڵکو ش���یوعیەکان‌و چەپەکان نەیانتوانی‬ ‫ببن���ە هێزێکی پت���ەو کاریگ���ەرو رۆڵێکی‬

‫بەهێزتر ببینن لە‌هوش���یارکردنەوەی گەلی‬ ‫کوردس���تان‌و بزوتنەوەکەی سەرباری ئەو‬ ‫هەمو قوربان���ی‌و ئازایەتیەیان‪ .‬نەیانتوانی‬ ‫ببن���ە هاندەرێ���ک‌و هێزێک���ی کاریگ���ەر‬ ‫لەس���ەر بزوتن���ەوە ناسیوناڵیس���تەکە‪،‬و‬ ‫بیخەنە ژێر پاڵەپەس���تۆێەکی سیاسی بۆ‬ ‫گۆڕنکارییەک���ی چینایەت���ی‌و ناوەڕۆکی‌و‬ ‫بنەڕەت���ی لە‌خ���ودی بزوتنەوەک���ەدا ک���ە‬ ‫لە‌خزمەتی چینە چەوساوەکانی کوردستان‬ ‫بێ���ت‪ ،‬بەڵکو ئەبینین ئ���ەوەی کە زۆرجار‬ ‫روی���داوە بە‌پێچەوان���ەوە بوە‪ ،‬س���ەرکردە‬ ‫چەپ‌و ش���یوعیەکان هەڵوێس���تی فکری‌و‬ ‫چینایەتی‌و دروش���م‌و رێب���ازی خۆیان ون‬ ‫کردوە‌و لە‌بیر کردوە‪ ،‬کە چۆن تێکۆش���انی‬ ‫نەتەوایەت���ی ببەس���تنەوە بە‌تێکۆش���انی‬ ‫چینایەتیی���ەوەو‪ ،‬کەوتونەت���ە کێبڕکێ���ی‬ ‫پارتە ناسیوناڵیس���تەکان لە‌بەرزکردنەوەی‬ ‫دروشمە تەسکەکانی ئەواندا‪ ،‬وەک ئەوەی‬ ‫گۆڕەپانە سیاس���یەکە کەم گروپ‌و پارتی‬ ‫ناسیوناڵیس���تی تەسکی خاوەن مێژویەکی‬ ‫پڕ شکس���تی تیا بێت‌و پێویس���تی بەمان‬ ‫بێت ئەو " بۆشاییە" پڕ بکەنەوە‪ .‬لەجیاتی‬ ‫ئەوەی هەوڵ بدرایەو بدرێت کە بزوتنەوکە‬ ‫لە‌ژێ���ر باڵ���ی ناسیوناڵیس���تی تەس���کی‬ ‫حزبایەت���ی دەربهێننرێت ی���ان ناوەڕۆک‌و‬ ‫رێبازە کۆمەاڵیەتیەکەی ق���وڵ بکرێتەوە‪،‬‬ ‫کەچی ئەبینین ئەمانن کە رێبازی چینایەتی‬ ‫وتێکۆش���انی خۆی���ان فەرام���ۆش کردوەو‬ ‫تەسلیمی رێبازو دروش���مە ناسیوناڵیستە‬ ‫تەسکەکانی ئەوان بون‪.‬‬ ‫ئەمە بوە هۆی ن���ەک تەنها الوازکردنی‬ ‫بزوتنەوەی ناسیوناڵیستی کوردی‌‪ ،‬بەڵکو‬ ‫نەتوان���را هەردو تێکۆش���انی نەتەوایەتی‌و‬ ‫چینایەتی ش���ان بە‌ش���انی یەکت���ر بێتە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬بە‌مانای تێکۆشانی نان‌و ئازادی‌و‬ ‫سەربەس���تی بەش���ێک بێت لە‌تێکۆشانی‬ ‫گەلی کورد بۆ مافە رەواکانی‌و‪ ،‬یاریدەدەر‬ ‫بێ���ت ب���ۆ دروس���تکردنی زەمینەیەک بۆ‬ ‫گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی لە‌ناوەڕۆکی خودی‬ ‫بزوتنەوە ناس���یوناڵیەتیەکە‪ ،‬کە ئەمەش‬ ‫رەنگدان���ەوەی هەبێت لەس���ەر کۆمەڵگای‬ ‫کوردی‌و تاکی کوردی بەش���ێوەیەک چینە‬ ‫رەش وڕوت‌و ه���ەژارەکان‪ ،‬کە هەمیش���ە‬ ‫س���وتەمەنی ش���ۆڕش‌و بزوتنەوەکە بون‪،‬‬ ‫هەست بکەن بە‌خاوەنێتی ئەم شۆڕشە نەک‬ ‫تەنها لە‌بەرزکردنەوەی دروش���می بەتاڵدا‪،‬‬

‫گرنگە ئەم بەرەی‬ ‫چەپە ببێت‬ ‫بە‌بەرەیەکی فراوان‌و‬ ‫چەترێک بێت بۆهەمو‬ ‫ئەو رێکخراوو حزب‌و‬ ‫کەسایەتیانەی کە‬ ‫بڕوایان بە‌گۆڕانکاریەکی‬ ‫بنەڕەتی هەیەو بێزار‬ ‫بون لە‌سیاسه‌تی‬ ‫حزبەکانی دەسەاڵت‌و‬ ‫بڕوایان بە‌کۆمەڵگایەکی‬ ‫یەکسان هەیە‪ ،‬تیایدا‬ ‫کۆببنەوە‬ ‫بەڵک���و لە‌گۆڕاناکاریی���ە بنەڕەتیەکان���ی‬ ‫ئابوری‪ ،‬کۆمەاڵیەت���ی وهتدو ببنە هێزێک‬ ‫بۆ پتەو کردنی ژیان���ی کۆمەڵی مەدەنی‌و‬ ‫دیموکراس���ی‌و ئ���ازادی تاکەکانی کۆمەڵ‌و‬ ‫دادی کۆمەاڵیەتی مەدەنی‪.‬‬ ‫ڕوداوەکانی ئەم چەند هەفتەیەی دوایی‬ ‫لە‌ئەنجامی پ���ڕۆژەی ناکات���ی ریفراندۆم‌و‬ ‫خوێندن���ەوەی پڕ هەڵەی س���ەرکردایەتی‬ ‫سیاسی کورد لەسەر هەل‌ومەرجی سیاسی‬ ‫ناوخۆ‌و ناوچەیی‌و نێودەوڵەتی‌و بەردەوامی‬ ‫کاردانەوە کارەساتبارەکەی لەسەر میللەتی‬ ‫کورد‌و کاریگەری‌و شکاندنەوەی نێگەتیڤانە‬ ‫لەس���ەر ماف���ە رەواکان���ی میللەتی کورد‪،‬‬ ‫کوردستانی جارێکی تر روبەروی شکست‌و‬ ‫نس���کۆیەکی سیاس���ی گەورە کردەوە‪ ،‬کە‬

‫کوردیدا ب���کات‪ .‬پرۆگرامێک ک���ە بتوانێ‬ ‫لە‌خزمەتی زۆربەی زۆری چین وتوێژەکانی‬ ‫میللەتی کورددا بێت‪ ،‬نەک تەنها بەرژەوەندی‬ ‫چینێکی تەسکی مشەخۆر وە بەرژەوەندی‬ ‫ستراتیجیەتی زلهێزە دەرەکیەکان‪.‬‬ ‫بۆ دروس���تکردنی هەل‌ومەرج‌و ئەزمونی‬ ‫سیاس���ی ئەم گۆڕانکاریە بنەڕەتیە‪ ،‬ئیمڕۆ‬ ‫زیاترل���ە هەم���و کاتێکی ت���ر بزوتنەوەی‬ ‫سیاس���ی وگۆڕەپان���ی سیاس���ی کوردی‬ ‫پێویستی بە‌کۆکردنەوەی هەمو هێزو تاک‌و‬ ‫کەس���ایەتییە پەرتوباڵوەکانی چەپ هەیە‬ ‫لە‌بەرەیەکی فراوانی چەپی دیمکراس���یدا‪،‬‬ ‫لە‌ژێ���ر پرۆگرامێکی ئاب���وری‌و کۆمەاڵیەتی‬ ‫سیاس���ی جیاوازدا کە بتوانێ جەماوەرێکی‬ ‫ف���راوان لە‌خ���ۆی کۆبکات���ەوە‌و ببێ���ت‬ ‫بە‌ئەلترنەتیڤێک بۆ سیاسەت‌و شکستیەکانی‬ ‫ئەم دەس���ەاڵتەو خاک‌و دەس���ەالتی کورد‬ ‫بگەڕێنێت���ەوە بۆ خزم���ەت‌و بەرژەوەندی‬ ‫میللەت‪ ،‬نەک هێ���زە دەرەکیەکان‪ .‬بتوانێ‬ ‫نەخش���ە رێگایەکی سیاس���ی‌و دبلۆماسی‌و‬ ‫ئابوری���ی دورو درێ���ژ دابنێ ب���ۆ چۆنێتی‬ ‫گەیشتن بە‌ئازادی‌و دروستکردنی دەوڵەتی‬ ‫کوردستانی سەربەخۆ‪.‬‬ ‫گرنگ���ە ئ���ەم ب���ەرەی چەپ���ە ببێ���ت‬ ‫بە‌بەرەیەکی فراوان‌و چەترێک بێت بۆهەمو‬ ‫ئ���ەو رێکخراوو حزب‌و کەس���ایەتیانەی کە‬ ‫بڕوایان بە‌گۆڕانکاریەک���ی بنەڕەتی هەیەو‬ ‫لەس���ەر ئەم پرۆگرامە سیاس���ی‌و ئابوری‬ ‫کۆمەاڵیەتیە جیاوازە بەرامبەر بەو گێژاوە‬ ‫سیاس���یەی کە کوردس���تان تی���ادا دەژی‬ ‫لەماوەی ئەم ‪ ٢٦‬س���اڵەی دوایدا‪ ،‬زۆربەی‬ ‫ئەو ت���اک‌و کەس���ایەتییانەی بێ���زار بون‬ ‫لە‌سیاسه‌تی حزبەکانی دەسەاڵت‌و بڕوایان‬ ‫بە‌کۆمەڵگایەکی یەکس���ان هەی���ە‪ ،‬تیایدا‬ ‫کۆببنەوە‪..‬‬

‫ئەم جارەش وەک هەمو جارێکی تر‪ ،‬ئەبێ‬ ‫میللەتی کورد بەتایبەتی هەژاران باجەکەی‬ ‫بدەن‪.‬‬ ‫ئەم شکس���ت‌و نسکۆ سیاس���ییە تەنها‬ ‫هەرەس���هێنانی سیاس���ی‌و فکری���ی بیرو‬ ‫بۆچون���ی یەک ی���ان دو حزب���ی کوردی‬ ‫نەب���وە‪ ،‬بەڵک���و شکس���تی بەرهەمی ‪٢٦‬‬ ‫س���اڵی دەس���ەاڵتی کوردی‌و قوتابخانەی‬ ‫ناس���یونالیزمی کوردیی���ە کە گەێش���تۆتە‬ ‫کۆتایی قۆناغ���ە مێژوییەکەی خۆی‌و ئیتر‬ ‫ناتوان���ێ هیچی تر لەوە زیاتر پێش���کەش‬ ‫ب���کات ئەگ���ەر گۆڕانکاریەک���ی بنەڕەتی‌و‬ ‫ریش���ەیی نەکرێ لە‌هەمو بوارەکانی فکرو‬ ‫ئاب���وری‌و کۆمەاڵتی ئ���ەم قوتابخانەیە کە‬ ‫تەمەنی زیاترە لە‌‪ ٧٠‬ساڵ‪ .‬ئەمەش کارێکی‬ ‫نەک تەنها زەحمەت‌و قورسە‪ ،‬بەڵکو دورە‬ ‫لە‌توان���او بیرو هەڵوێس���ت‌و کەس���ایەتی‌و‬ ‫سیمبولەکانی ئەمڕۆی‪ ،‬ئەویش لەئەنجامی‬ ‫ئەو گۆڕانکارییە ئابوری‌و چینایەتییەی کە‬ ‫لە‌خودی ئەم بزوتنەوەیەدا رویداوەو چیدی‬ ‫ناتوانرێ وەک هەمان بزوتنەوەی س���ااڵنی‬ ‫شەستەکان‌و حەفتا کان تەماشیان بکرێت‌و‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت‪.‬‬ ‫ئەمە ئەوە ناگەیەنێت ک���ە بزوتنەوەکە‬ ‫لە‌ژێر پاڵەپەس���تۆیەکی ناوەکی‌و دەرەکیدا‬ ‫نەبێت ب���ۆ گۆڕانکاری‪ ،‬ب���ەاڵم مەرج نیە‬ ‫ئەو پالەپەس���تۆیە‪ ،‬بەتایبەتی دەرەکیەکە‬ ‫لە‌خزمەت���ی مییللەتی ک���وردا بێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هەوڵ���ەکان لە‌پێن���اوی س���پی کردنەوەو‬ ‫مکیاج کردنی دەسەاڵتە پڕ شکستیەکەدان‬ ‫بە‌بەرگێک���ی ت���رەوە‪ ،‬ئامانجی���ان تەنها‬ ‫بۆمانەوەیان���ە ب���ۆ بەردەوام���ی خزمەتی‬ ‫هێ���زە دەرەکیەکان‌و چینە مش���خۆرەکانی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬کە بەرپرس���ن لە‌‪ ٢٦‬ساڵی‬ ‫دەسەاڵتی پڕ شکس���تی یان قەیران دوای‬ ‫قەیران‪.‬‬ ‫وەک پەندێکی کۆن دەڵێ "کاروانی هەزار‬ ‫ئیمڕۆ دوای ئەم هەمو شکستی‌و بەبرسی‬ ‫ک���ردن‌و بەهەژارک���ردن‌و ناعەدالەتی���ەی میل بە‌هەنگاوی یەکەم دەست پێدەکات"‪،‬‬ ‫‪ ٢٦‬س���اڵی دەس���ەاڵتی کوردی‪ ،‬میللەتی دروس���تکردنی بەرەی چەپی ف���راوان ئەو‬ ‫کورد زیاتر لە‌هەمو کاتێکی تر پێویس���تی هەنگاوە دەبێت لەو کاروانە دورو درێژەدا‪.‬‬ ‫ئیمڕۆ کوردستان پێویستی بەبەرەیەکی‬ ‫بە‌بونی ئەلترنەتیڤێکی سیاس���ی‌و ئابوری‌و‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی هەی���ە کە بتوان���ێ لە‌ڕێگای چەپ���ی بەهێ���ز هەی���ە‪ ،‬ئایا ک���ێ هەوڵی‬ ‫پڕۆگرامێکی لەب���ارو گونجاوەوە کە تەکید دروستکردنی‌و بوژاندنەوەی دەدات؟‬ ‫دەب���ا پێک���ەوە هەوڵ���ە دڵس���ۆزەکان‬ ‫لەس���ەردەمەکە ب���کات‌‪ ،‬گۆڕانکارییەک���ی‬ ‫بنەڕەتی لە‌ژێرخان‌و س���ەرخانی سیاسی‌و لەبەرەیەک���ی چەپی پتەوو بەهێزدا خۆیان‬ ‫ئاب���وری‌و کۆمەاڵیەتی‌و ژیان���ی کۆمەلگای بدۆزنەوە‪!...‬‬

‫پڕۆژەی هارپ چیە؟ ئایا پەیوەندی بەبومەلەرزەکەی کوردستانەوە هەیە؟‬ ‫دروس���ت ب���کات‌و دواتر ئاس���مان وەک‬ ‫سوتێنەر دەردەکەوێت!‬ ‫یەکێت���ی ئەوروپاش هۆش���داری ئەم‬ ‫پێشهاتە ترسناکە دەدات‌و دەڵێن رەنگە‬ ‫هارپ کێشەی تەندروستی‌و دەربازبونی‬ ‫تیش���کە زیان بەخش���ەکانی خۆرمان بۆ‬ ‫دروست بکات!‬

‫جوتیار شەریف‬ ‫بابزانین هارپ چیە؟‬

‫وش���ەی ‪ HAARP‬کورتک���راوەی ‪High‬‬ ‫‪frequency Active Auroral Research‬‬ ‫‪Program‬ە وات���ە "پڕۆگرام���ی توێژینەوەی‬

‫چاالککردن���ی تیش���کدانی لەرەل���ەر بەرز"‪،‬‬ ‫لەالی���ەن هێزی ه���ەوای ئەمریک���ی‌و هێزی‬ ‫دەریای���ی‌و زانکۆی ئەالس���کا فایەربانکس‌و‬ ‫ئاژانسی توێژینەوەی پڕۆژەکانی پێشخراوی‬ ‫بەرگری ‪ DARPA‬وە بەڕێوە دەبرێت‪.‬‬

‫مێژوی دروستکردنی هارپ‬ ‫لەس���اڵی ‪ 1990‬بەش���ێوەی پڕوپ���ۆزەڵ‌و‬ ‫تیۆری کاری لەس���ەرکراوە‪ ،‬لە ‪ 1993‬دەس‬ ‫بەدروس���تکردنی کراوە لەویالیەتی ئەالسکاو‬ ‫لە‪ 2007‬تەواو بوە‪ .‬لە‌پایزی‪2013‬و زس���تانی‬ ‫‪ 2014‬توشی ‪ shut down‬کوژانەوەی کاتی‬ ‫ب���وەو لەبەه���اری ‪ 2015‬کۆنترۆڵی کێش���ە‬ ‫تەکنیەکیەکان���ی کراوە‪ ،‬لە‌‪11‬ی ئۆگەس���تی‬ ‫‪ 2015‬دەس���تی بەگ���ەڕان ب���ەدوای دیاردە‬ ‫زانس���تیەکانی چین���ی ئاینۆس���فیری بەرگە‬ ‫هەوای زەوی کردوە!‬

‫هەندێ لە‌توێژەران‬ ‫وتویانە هارپ بۆ‬ ‫دەست بەسەراگرتنی‬ ‫شەبەنگە لەالیەن‬ ‫سیستمی بەرگری‬ ‫سەربازی ئەمریکاوە‬ ‫کە لە‌‪ 2020‬ئەمە‬ ‫دێننە دی‬ ‫پڕۆژەی هارپ‬ ‫بەتینکردنی تیشکەکانی بواری پەیوەندیکردن‬ ‫وەک لەبواری موبای���ل‌و رادیۆ‌و تەلەفزیۆن‌و‬ ‫چاودێریکردندا!‬

‫هارپ لەچی پێکهاتوە؟‬ ‫ئامێری سەرەکی هارپ ‪ IRI‬یە‪ ،‬کورتکراوە‬ ‫‪ Ionosperic Research Instrument‬واتە‬ ‫ئامێری توێژینەوە لە‌ئایۆنۆسفیر‪ ،‬لەم ئامێرەدا‬ ‫رەوگەی نێوان توان���ا بەرزەکەی‌و لەرەلەرە‬ ‫بەرزەکەی رێکخراوە وەباڵکەرەوەی شەپۆلی‬ ‫رادیۆی���ی تێای���ە‪ ،‬هەروەها ل���ە‌‪ 180‬بورجی‬ ‫هەوای پێکهاتوەو ئەم بورجانەش لە‌‪12‬ڕیزی‬ ‫س���تونی‌و ‪ 15‬ڕی���زی ئاس���ۆیدا رێکخراوە‌و‬ ‫شیوەی الکێش���ەیەکی دروستکردوەو ‪ 12‬بۆ‬ ‫‪ 16‬هێکت���ار زەوی پڕکردوەتەوە‪ ،‬ژمارەیەک‬ ‫راداری هەردو جۆری ‪‌VHF‬و ‪UHF‬ی تێدایە‬ ‫لەگەڵ ژمارەی���ەک وەرگری ‪HF‬و ژمارەیەک‬ ‫کامیرای بینایی!‬

‫ئایۆنۆسفیر چیە؟‬ ‫دیارە ئەتمۆس���فیر یان بەرگ���ەی هەوای‬ ‫زەوی پێن���ج چین���ە‪ ،‬چینی یەک���ەم‌و دوەم‬ ‫کە ترۆپۆس���فیرو ستراتۆسفیرە پێی ناوترێ‬ ‫ئایۆنۆس���فیر‪ ،‬لەکۆتای چینی س���ێیەمەوە‬ ‫کە میزۆس���فیرە دەس���ت پێ���دەکات‌و هەمو‬ ‫چینی چوارەم سێرمۆس���فیرو چینی پێنجەم‬ ‫ئێکزۆسفیر نادەبرێت بە‌ئایۆنۆسفیر‪ ،‬چونکە‬ ‫رێ���ژەی ئای���ۆن تێیدا زۆرە بەه���ۆی نزیکی‬ ‫لەخۆرو تیشکدان تێیدا‪ ،‬ئایۆنۆسفیر ل ‌ە‪ 60‬کم‬ ‫ب���ەرزی روی زەوییەوە دەس���ت پێدەکات تا‬ ‫‪ 1000‬کم‪.‬‬

‫مەبەستی سەرەکی‬ ‫دروستکردنی هارپ چیە؟‬ ‫مەبەستی بنچینەی لەدروستکردنی هارپ‬ ‫ش���یکارییە ب���ۆ ئایۆنۆس���فیرو لێکۆڵینەوە‬ ‫لە‌ماتەوزەکەی‌و بەرەوپیش���بردنی تەکنیکی‬

‫توانای پڕۆژەی هارپ‬ ‫پڕۆژەک���ە لەتوانایدای���ە ش���ەپۆلی‬ ‫کارۆموگناتیس���ی بەتوان���ای ‪٦، 3‬مێ���گا‬ ‫وات‌و بەلەرەل���ەری ‪ 2،8‬ب���ۆ ‪ 10‬مێگا هێرتز‬ ‫ئاڕاس���تەی چین���ی ئایۆنۆس���فیر ب���کات‬

‫بەمەبەس���تی وروژاندنی ئەو چینەو گۆڕینی‬ ‫رەوش���ی چینەکە کە رەوشی کەش‌و هەواش‬ ‫دەگۆڕێت!‬ ‫ئایا هارپ پەیوەندی بەبومەلەرزەوە هەیە؟‬ ‫دیارە لەماوەی دروس���تبونی هارپەوە تا‬ ‫ئێستا گومان‌و پڕوپاگەندە زۆرە لەسەر هارپ‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمویان لە‌قۆناغ���ی پڕوپاگەندەدان‌و‬ ‫هیچ بەڵگەیەک نیە تا ئێس���تا لەسەر هارپ‬ ‫بۆ هیچ کام لەومەبەس���تانە بەکار هاتبێ کە‬ ‫لەیوتوب‌و گۆگڵ ئاماژەی پێکراوە‪ ،‬کەزۆرینەی‬ ‫سەرچاوەو کەسی باوەڕپێنەکراون!‬ ‫تازەترین راپ���ۆرت کە ل���ە‪9‬ی نۆڤەمبەر‬ ‫تەنها ‪ 3‬رۆژ بەر لە‌بومەلەرزەکەی کوردستان‬ ‫کراوە‪ ،‬ویب سایتی س���ەنتەری توێژینەوەی‬ ‫گلۆباڵەیزەش���ن کردویەت���ی ک���ە بنکەکەی‬ ‫لەکەنەدای���ە‪ ،‬بەوپێیەی ه���ارپ لە‌ویالیەتی‬ ‫ئەالس���کایەو لەتەنیش���ت کەنەدای���ە دیارە‬ ‫کەنەدیی���ەکان لەهەم���و جێگای���ەک زیاتر‬ ‫خەمی پڕۆژەی هارپیانە‪ ،‬پێشتریش کەناڵی‬ ‫‪ CBC‬ی کەنەدی راپۆرتێکی دۆکیومێنتاری‬

‫لەسەرکردبو‪،‬‬ ‫ڕاپۆرتەکە نەیش���اردوەتەوە کە توێژەران‬ ‫گوم���ان دەک���ەن ه���ارپ چەک���ی نهێن���ی‬ ‫کارۆمۆگناتیس���ی بێت بۆ گۆڕانی رەوش���ی‬ ‫کەشو هەوا‪.‬‬ ‫هەن���دێ لە‌توێ���ژەران وتویان���ە هارپ بۆ‬ ‫دەس���ت بەس���ەراگرتنی ش���ەبەنگە لەالیەن‬ ‫سیستمی بەرگری س���ەربازی ئەمریکاوە کە‬ ‫لە‌‪ 2020‬ئەمە دێننە دی‪.‬‬ ‫هەندێ لەتوێ���ژەران دورتر دەڕۆن‌و دەڵێن‬ ‫ه���ارپ لەتوانایدایە ببێتە ه���ۆکاری رودانی‬ ‫بومەلەرزەو س���ۆنامی‌و تێکدانی سیس���تمی‬ ‫پەیوەندی جیهانی‌و خراپکردنی کارەباو هەمو‬ ‫بوارێک���ی ئەلیکترۆنی لەچەن���د چرکەیەکی‬ ‫کەمدا‪.‬‬ ‫هاوشێوەی هارپ لەکوێی تر هەیە؟‬ ‫هەرچەن���دە لە‌ئەوروپ���او لەنەروی���ج‪،‬‬ ‫بنک���ەی ‪ EISCAT‬هەی���ە‪ ،‬وەڕوس���یا‬ ‫بنکەیەکی لەنزی���ک نیژینی نۆڤگۆردەوە‬ ‫هەی���ە‪ ،‬هەروەه���ا دوب���ارە لە‌ئەمریکاو‬

‫هەر لە‌ئەالس���کا بنکەی ‪ HIPAS‬هەیە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەم بنکانە هیچی���ان وەک هارپ‬ ‫پێش���کەوتنیان نەک���ردوەو تەنه���ا بۆ‬ ‫مەبەستی گەرمکردنی چینی ئایۆنۆسفیر‬ ‫بەه���ۆی ناردن���ی تیش���کەوە بەکاردێن‬ ‫چونکە ئەو ناوچانە زۆر ساردن‪.‬‬ ‫ڕای زانایان لەسەر هارپ‬ ‫د‪.‬مایکڵ چوسۆدۆڤسکی لەکتێبەکەیدا‬ ‫دەڵ���ێ‪ :‬ئ���ەو سیس���تمی کارتێکردنەی‬ ‫چینی ئایۆنۆس���فیر کەلەالیەن هارپەوە‬ ‫گەش���ەی پێ���دراوە لەتوانایدایە‪ ،‬الفاو‪،‬‬ ‫زریان‪ ،‬وشکی‌و بەبیابان بون‪ ،‬بومەلەرزە‬ ‫دروس���ت بکات لەوجێگایەی هارپ وەک‬ ‫چەک���ی کارۆمۆگناتیس���ی لەرەلەر بەرز‬ ‫ئاڕاستەی گۆڕانکارییەکە بکات لە‌چینی‬ ‫ئایۆنۆسفیرەوە‪.‬‬ ‫د‪ .‬نای���ک بیگ���چ ک���وڕی یەکێ���ک‬ ‫لەکۆنگریس���مانەکانی ئەمری���کاو برای‬ ‫سیناتۆر مارک بیگچ‪ ،‬ئەویش بانگەشەی‬ ‫ئەوە دەکات ه���ارپ ئەتوانێ بومەلەرزە‬

‫ئایا الفاوەکەی ‪2012‬ی عێراق‬ ‫پەیوەندی بەهارپەوە هەبو؟‬ ‫هەرچەن���دە هەندێ���ک لە‌توێژەران���ی‬ ‫ب���واری فیزیا گومانی خۆی���ان لەڕودانی‬ ‫کارەس���اتەکانی بومەل���ەرزەی هایتی‌و‬ ‫س���ونامی لە‌ئەندەنوزی���او زری���ان‌و‬ ‫گەردەلوک���ەی کاترین���ا دەخەن���ە پاڵ‬ ‫ئەزمون���کاری‌و تاقیکردن���ەوەی هارپ‌و‬ ‫تەنان���ەت هەندێکی���ان کوێربون���ی‬ ‫س���ەربازەکانی بەرامب���ەر لەی���اری‬ ‫‪ Battlefield‬بە‌بەکارهێنان���ی چەک���ی‬ ‫کارۆموگناتیسی پڕۆژەی هارپ دادەنێن!‬ ‫ب���ەاڵم ئەمان���ە هەم���وی گوم���ان‌و‬ ‫پڕوپاگەندەن‌و گ���ۆگڵ‌و یوتوب پڕیەتی‬ ‫ل���ەم راوبۆچون���ە کەس���یانەو لەماوەی‬ ‫رابوردودا کەسانی ناشارەزا لەفەیسبوک‌و‬ ‫سوشیاڵ میدیا بونە هۆکاری ترساندنی‬ ‫خەڵک���ی کوردس���تان بەتایب���ەت دوای‬ ‫بومەلەرزەکە!‬ ‫دەنا بەپ���ێ راپۆرتەکەی س���ەنتەری‬ ‫توێژینەوەی جیهانی تا ئێس���تا کەمترین‬ ‫زانی���اری لەس���ەر ه���ارپ هەی���ەو هیچ‬ ‫بەڵگەیەکی���ش نی���ە بیس���ەلمێنێت هیچ‬ ‫کارەساتێک دەستی هارپی تێدابوەو لەهیچ‬ ‫س���ەرچاوەیەکی فەرمی‌و باوەڕپێکراویش‬ ‫باس���ی الفاوی عێراقی نەک���ردوە‪ ،‬وەک‬ ‫لەس���ەرەتادا باس���م کردوە هارپ وەک‬ ‫پڕۆژە تا ‪ 2015‬کێشەی تەکنیکی هەبوە‪،‬‬ ‫ئیتر چ���ۆن ل���ە‌‪ 2012‬توانیویەتی الفاو‬ ‫لەعێراق دروست بکات؟!‬ ‫سەرچاوەکان‪:‬‬ ‫وێب سایتی فەرمی پڕۆژەی‬ ‫وێب س���ایتی س���ەنتەری توێژینەوەی‬ ‫گڵۆباڵەیزەیشن‬ ‫ویکیپیدیا‬ ‫کەناڵی ‪CBC‬ی کەنەدی‬ ‫‪HAARP‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )602‬سێشه‌ممه ‪2017/11/21‬‬

‫چه‌پ ‌ی کوردستان زیاد له‪ 15‬ساڵه‌ له‌بنبه‌ستدا ده‌ژی‌‪ ...‬پاشماوە‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گەڕانەوە بۆ کۆنس���ێرڤاتیزم‬ ‫وەک مەترسی گەورە دەبینرێت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لە‌دیدی چەپەکانەوە‪ ،‬ب���ەاڵم چەپەکانی‬ ‫کوردستان نمونەی جیاواز نین لە‌که‌لتوری‬ ‫باو‪ ،‬چۆن دەتوانن پێشەنگ بن؟‬ ‫وەلید عوم���ەر‪ :‬كۆنزه‌رڤاتیزم عاده‌ته‌ن‬ ‫له‌سیاسه‌تدا چڕده‌بێته‌وه‌‪ .‬له‌نیو سه‌ده‌ی‌‬ ‫ڕابردوودا هی���چ هێزێكی‌ ت���ر نه‌یتوانیوه‌‬ ‫له‌ڕووی‌ سیاس���ییه‌وه‌ دوالیزمی‌ مه‌الیی‌‪/‬‬ ‫جه‌الل���ی‌ تێكش���كێنێت(به‌ بزووتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕانیشه‌وه‌)‪ .‬یه‌كه‌مین هه‌نگاو بۆ ده‌رچون‬ ‫له‌كۆنزه‌رڤاتی���زم‪ ،‬ده‌رچون���ه‌ له‌مه‌الیی‌‪/‬‬ ‫جه‌اللی‌‌و پاشكۆكانی‌‪ .‬ئه‌م كۆنزه‌رڤاتیزمه‌ی‌‬ ‫باش���ور له‌س���ه‌ر گوزاره‌یه‌كی‌ له‌م جۆره‌‬ ‫كارده‌كات‪« :‬لێگه‌ڕێن با ده‌سه‌اڵتم هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئیتر چی‌ ده‌بێت با ببێت»‪ .‬ده‌سگرتن به‌م‬ ‫گوزاره‌یه‌وه‌‪ ،‬ده‌سگرتنه‌ به‌ نه‌ریت‌و خێڵ‌و‬ ‫دین‌و كڵێشه‌ كۆنه‌ سیاسییه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕووی‌ ڕۆشنبیرییشه‌وه‌‪ ،‬كۆنزه‌رڤاتیزم‬ ‫سیمای‌ تری‌ هه‌یه‌‪ .‬بۆنمونه‌ به‌شێكی‌ زۆری‌‬

‫ڕۆش���نبیری‌ كورد له‌جیاتیی‌ ته‌رحكردنی‌‬ ‫به‌دیل‪ ،‬به‌رده‌وام خه‌ریكی‌ ش���یكردنه‌وه‌‌و‬ ‫ته‌حلیل ب���وە‌ له‌ن���او دۆخ���ه‌ باوه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌شێكیش���ی‌ خه‌ریكی‌ س���وكایه‌تی‌ بوە‌‬ ‫به‌چه‌مكی‌ ش���ۆڕش‌و چه‌پ‌و ڕادیكاڵیزم‌و‬ ‫هتد‪ .‬له‌دوای‌ ڕاپه‌ڕینیشه‌وه‌‪ ،‬چه‌پی‌ باشور‬ ‫تێكڕا له‌ڕووی‌ تیۆریی���ه‌وه‌ كۆنزه‌رڤاتیڤ‬ ‫بوە‌و په‌ناب���ردن بۆ تیۆریس���تێكی‌ وه‌ك‬ ‫"مه‌نس���ور حیكمه‌ت" ك���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫ئه‌وت���ۆی‌ ب���ه‌ واقیع���ی‌ كوردس���تانه‌وه‌‬ ‫نه‌بوە‪ ،‬جۆرێ���ك ب���وە له‌كۆنزه‌رڤاتیزم؛‬ ‫چونك���ه‌ له‌ناو مێژوویه‌ك���ی‌ وه‌ك مێژووی‌‬ ‫كوردس���تاندا ناتوانی���ت كۆمه‌ڵێكی‌ زۆر‬ ‫له‌توێژه‌ جیاجیاكان به‌ناوی‌ پۆپۆلیزمه‌وه‌‬ ‫بكه‌یت���ه‌ده‌رێ‌و پێتوابێ���ت ئه‌وانه‌ كرێكار‬ ‫نین‌و ده‌بێت "به‌ش���داریی‌ سیاس���ی‌"یان‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌ئاس���ته‌ سه‌ره‌تاییه‌كانیش���دا ڕۆژانه‌‬ ‫ده‌رهاویش���ته‌كانی‌ كۆنزه‌رڤاتیزم ده‌بینین‬ ‫وه‌ك كوشتن‌و ئه‌تككردنی‌ ژن‪ ،‬پابه‌ندبون‬

‫به‌ ئس���وڵی‌ خێڵ���ه‌وه‪ ،‬تێكه‌ڵبونی‌ كااڵ‌و‬ ‫س���تایلی‌ دین���ی‌‪ ،‬زۆربون���ی‌ به‌رچ���اوی‌‬ ‫بااڵپۆش���ی‌‌و په‌چ���ه‌‌و عه‌ب���ا‪ ،‬زاڵبون���ی‌‬ ‫دیارده‌‌و زمانی‌ كۆنه‌په‌رستانه‌ له‌سۆشیاڵ‬ ‫میدیادا‪‌ ،‬هت���د‪ .‬هه‌موو ئه‌مان���ه‌ له‌غیابی‌‬ ‫كه‌لتورێكی‌ به‌هێزی‌ چه‌پگه‌رایانه‌دایه‌‌و گه‌ر‬ ‫له‌قه‌یرانه‌كاندا گوت���اری‌ چه‌پ زاڵنه‌بێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا ئه‌و مه‌ترس���ییه‌ هه‌ی���ه‌ كه‌ خه‌ڵك‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ناو كۆنه‌پارێزییه‌كی‌ زیاتر‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هۆکارەکانی جێكه‌وت‌نەبونی‌‬ ‫ئایدیا‌و گوتاری چەپی نوێ چین لەهەرێمی‬ ‫کوردستان؟‬ ‫وەلید عومەر‪ :‬چه‌پی‌ نوێ له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫خۆیدای���ه‌‌و له‌گ���ه‌ڵ قه‌یران���ی‌ ئابورییدا‬ ‫ده‌ستی‌ به‌ ئیشه‌ س���ه‌ره‌تاییه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫كردوە‪ .‬ئیشه‌كان تائێس���تا تێكڕا ئیشی‌‬ ‫خۆبه‌خش���انه‌ بوە‌و هیچ ده‌زگا‌و الیه‌نێكی‌‬ ‫ڕه‌س���می‌ له‌پش���ت كاره‌ تیۆرییه‌كان���ه‌وه‌‬ ‫نه‌ب���وە‪ .‬خۆیش���مان ئ���ه‌و ئیمكانه‌م���ان‬ ‫نه‌بوە‌و ته‌نیا پش���تمان ب���ه‌ وزه‌ی‌ مرۆیی‌‬

‫بانگه‌وازی‌‬

‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ر‌ه به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیار ‌‬ ‫ی محمود)‬ ‫ی تۆماركردن به‌رێز (جهان عل ‌‬ ‫ی (‪ 130‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ داواكار ‌‬ ‫ی زنجیره‌ ‌‬ ‫ی ته‌واو ‌‬ ‫پاڵپش������ت ب‌ه سه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫ی (‪ )2017/11/14‬كه‌ له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆیه‌ بانگ������ه‌وازی‌ ئه‌م بریاره‌ ده‌كه‌ین و‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی‌ ب������ه‌روار ‌‬ ‫ی جێگیركردن ‌‬ ‫به‌پێ������ی‌ بڕی������ار ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند بكات له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا ل‌ه رۆژی‌ دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش ب‌ه دادگا ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ با سكااڵ ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێكیش په‌ڵپ ‌‬ ‫ی شارباژێر زنجیره‌ی‌ ناوبراو تۆمارده‌كات‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌ی‌ه تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬چونكه‌ پاش ته‌واوبوون ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ی ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاوه‌ نه‌بوو به‌ پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫به‌پێی‌ بریار ‌‬ ‫هیوا محمد جالل‬ ‫ ‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌هی‌ شارباژێر‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ له‌ رێكه‌وتی‌ (‪1/20‬‏‪ )2013/‬س������ه‌باره‌ت به‌ تۆماركردنی‌ ته‌واوی‌ زنجیر‌هی‌‬ ‫(‪ 85‬گه‌ره‌كی‌‪ /‬چوارتای‌ كۆن) به‌ ناوی به‌ڕێز ( كولجین محمد مصگفی‌) به‌ رێوڕه‌سمی‌ نوێكراوه‌ به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌ستیدابووه‌ وه‌ك‬ ‫خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌ستی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ به‌ڕێزیان وه‌ك پێشه‌كییه‌ك بۆ‬ ‫تۆماركردنی‌ به‌پێی‌ ئه‌حكامی یاس������ای‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ژماره‌ (‪ 43‬ساڵی‌ ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی‬ ‫یان مافێكی‌ دیاریكراوی‌ هه‌یه‌ به‌م خانووبه‌ره‌وه‌ با به‌ڵگه‌ و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات له‌ ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ‬ ‫ی س������ه‌رله‌به‌یانی له‌‬ ‫له‌ رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌ پێگه‌ی‌ خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌ كاتژمێر (‪‌ )10‬‬ ‫رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌وه‌ تاكو مافه‌كانی خۆی بس������ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ (كه‌ش������ف) پێگه‌ییه‌ی‌ له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫هیوا محمد جالل‬ ‫ ‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫ ‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژن ‌هی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ر‌ه به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیار ‌‬ ‫ی (‪ 132 ، 131‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬چوارتای‌ كۆن) بۆ داواكاری‌ تۆماركردن به‌رێز (عمر عبدالله‬ ‫ی زنجیره‌كان ‌‬ ‫پاڵپشت ب‌ه سه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی ئه‌م بریار‌ه ده‌كه‌ین و‬ ‫ی (‪ )2017/11/14‬كه‌ له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌واز ‌‬ ‫ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫صالح) به‌پێی‌ بڕیار ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند بكات له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا ل‌ه رۆژی‌ دوای‌ باڵوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش ب‌ه دادگا ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌ با سكااڵ ‌‬ ‫هه‌ركه‌سێكیش په‌ڵپ ‌‬ ‫ی شارباژێر زنجیره‌ ناوبراوه‌كان تۆمارده‌كات‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬چونك‌ه پاش ته‌واوبوونی‌ ئه‌م ماوه‌ی‌ه تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ی بریاری‌ ناوبراو ئه‌گه‌ر هیچ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاوه‌ نه‌بوو به‌ پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬

‫بیر له‌به‌دیلێكی‌ درێژخایه‌ن بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ وه‌ك بڵێ���ی‌ بڕوایان به‌ خۆیان نه‌هێنابوو‬ ‫مێژووی‌ پێشوو تێپه‌ڕێنێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌شه‌ كه‌ ئه‌م خاكه‌یان به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌‌و ده‌بێت‬ ‫پێویس���ته‌ ئێس���تا خه‌ڵك نه‌كه‌ونه‌ داوی‌ بنیاتی‌ بنێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا س���یاقێكی‌ ن���وێ له‌ئارادایه‌‌و‬ ‫حه‌ماسه‌تی‌ ناسیۆنالیستی‌‌و ڕاسیستییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ ب���ۆ ئێس���تا یه‌كێك���ه‌ له‌ماناكانی‌ كۆمه‌ڵ���گای‌ ئێم���ه‌ ب���ه‌ر یه‌كه‌می���ن‬ ‫به‌ره‌نگاری‌‪ .‬پێویسته‌ چه‌پیش خه‌باتێكی‌ قه‌یران���ی‌ ئابوری���ی‌ جیهان���ی‌ كه‌وت���وە‌و‬ ‫لۆكاڵیی‌ كوردستانی‌ داڕێژێته‌وه‌ كه‌ مژده‌ پرۆژه‌ی‌ س���ه‌ربه‌خۆیی‌ كوردس���تانیش تا‬ ‫باوه‌كانی‌ ناسیۆنالیزمی‌ كوردی‌ به‌ته‌واوی‌ داهاتوویه‌ك���ی‌ نادیار شكس���تی‌ هێناوه‌‪.‬‬ ‫به‌تاڵبكاته‌وه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵتی‌ كوردی‌‪ ،‬مرۆڤی‌ س���ه‌دان ه���ه‌زار بێكاری‌ گه‌نج���ت هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كوردیی‌ بچوككرده‌وه‌‪ .‬له‌ئاستی‌ سیاسی‌‌و كۆنه‌پارێزی‌ به‌ فۆرمی‌ ت���ر گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌لت���وری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و س���ایكۆلۆژی‌‌و سیاس���ه‌تی‌ كوردی‌ به‌ره‌و نه‌وه‌یه‌كی‌ تری‌‬ ‫هتده‌وه‌‪ ،‬مرۆڤێكی‌ ته‌پیوی‌ درووستكرده‌وه‌ بنه‌ماڵه‌ی ‌ی ده‌برێ���ت‌‪ ،‬ڕیفۆرمی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫كه‌ ده‌مێك پێش���تر داگیركه‌ران ده‌ستیان شكستیخواردوە‌و هتد‪ .‬هه‌موو ئه‌مانه‌‌و زۆر‬ ‫دابووی���ه‌‪ .‬گه‌ر مرۆڤی‌ كوردی‌ له‌ئاس���تی‌ پرس���ی‌ تریش‪ ،‬پرسی‌ چه‌پن‪ .‬به‌اڵم چه‌پ‬ ‫ده‌ره‌وه‌دا س���ه‌ركوتكرابێت‪ ،‬ئه‌مانی���ش عه‌سای‌ س���یحریی‌ پێ نیه‌‌و ده‌بێت وردتر‬ ‫له‌ناوخ���ۆدا مرۆڤی‌ ئێمه‌ی���ان ئیهمالكرد‪ .‬بی���ر له‌كۆمه‌ڵگاكه‌ بكاته‌وه‌‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ش‬ ‫له‌ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆوه‌ خه‌ڵكی���ان فێ���ری‌ پێویستی‌ به‌ ڕامانه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ سه‌رله‌نوێ‬ ‫ش���ه‌ڕه‌گه‌ڕه‌ك‌و ش���ه‌ڕی‌ مناڵ‌و ش���ه‌ڕی‌ ده‌س���تپێبكاته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ پێموایه‌ الیه‌نه‌‬ ‫ژن‌ومێرد كرد‪ .‬له‌ڕووی‌ سایكۆلۆژییشه‌وه‌‪ ،‬چه‌په‌كانی‌ كوردس���تان ده‌مێك���ه‌ توانای‌‬ ‫كه‌وتنه‌ ئه‌تككردنی‌ س���امانی‌ ئه‌م واڵته‌‌و گه‌شه‌‌و هه‌ستانه‌وه‌یان نه‌ماوه‌‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژن ‌هی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتیی‌ شارباژێر‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫كۆمه‌ڵێك گه‌نج به‌ستوە‪ ،‬به‌اڵم له‌و مه‌ودا‬ ‫سنورداره‌دا‪ ،‬جۆرێك له‌پێشوازی‌ هه‌بوە‌و‬ ‫جیلی‌ نوێ به‌دوای‌ ئایدیایه‌كی‌ نوێدا وێڵه‌‬ ‫ك���ه‌ وه‌اڵمی‌ كێش���ه‌كانی‌ بداته‌وه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫تایپێك���ی‌ نوێی‌ چه‌پ جێبكه‌وێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫چه‌پی‌ پێشوو زیاد له‌‪ 15‬ساڵه‌ له‌بنبه‌ستدا‬ ‫ده‌ژی‌‪ .‬به‌شێكی‌ زۆری‌ چاالكوانه‌ چه‌په‌كان‬ ‫له‌ئه‌وروپادا توانه‌وه‌‌و دووجار په‌یوه‌ندییان‬ ‫به‌ كۆمه‌ڵگاكه‌وه‌ نه‌م���ا‪ :‬جارێك تیۆری‌‌و‬ ‫جارێكی���ش واقیعی‌‪ .‬هه‌ندێكیش���یان بون‬ ‫به‌ چاالكوانی‌ فێمینیس���تی‌‌و ڕێكخراوه‌یی‌‌و‬ ‫سێكۆالر‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گرنگیی ئایدی���ای به‌ره‌نگاری‌‌و‬ ‫ڕزگاری‌ ب���ۆ ئ���ه‌م قۆناغ���ه‌ی هەرێم���ی‬ ‫کوردستان چیە؟‬ ‫وەلی���د عوم���ەر‪ :‬كوردس���تان له‌ن���او‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك یاریی‌ گه‌وره‌ت���ری‌ ناوچه‌یی‌‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیدای���ه‌‌و هیوام به‌ ش���تی‌ خێرا‬ ‫نیه‌‪ .‬ئه‌م قۆناغه‌ سه‌خته‌‪ ،‬به‌ره‌نجامی‌ دوو‬ ‫ده‌یه‌ زیاتره‌‪ .‬تاكه‌شت كه‌ بكرێت ئه‌وه‌یه‬

‫‪19‬‬

‫هیوا محمد جالل‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬

‫ ‬

‫عدد‪2083 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/11/19 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫(صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵتی‌ (سه‌لمه‌ محمد احمد) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )4488‬داوای‌ رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫دروس������تكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫ئاگاداری‌‬

‫عدد‪2072 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/11/15 :‬‬

‫ی (صمود)‬ ‫ی (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌و‌ه ك‌ه سااڵن ‌‬ ‫ی ئاگادار ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌س������تی‌ دروس������تكردن ‌‬ ‫ی (‪ )1238‬داوا ‌‬ ‫ی (جه‌الل احمد ابراهیم) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائ ‌‬ ‫وه‌رگرت������وه‌ كه‌ هاواڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م ئاگادارییه‌‪،‬ئاگادار ‌‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌س������ه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌ویی‌ه هه‌ی‌ه له‌م������اوه‌ ‌‬ ‫خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ی بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كار ‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫ی (‪ 177‬‬ ‫ی زنجیره‌ ‌‬ ‫ی (‪12/27‬‏‪ )2012/‬س������ه‌باره‌ت ب������ه‌ تۆماركردنی‌ ته‌واو ‌‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و داوایه‌ی پێشكه‌ش������ی فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ له‌ رێكه‌وت ‌‬ ‫ی رزگاری‌‬ ‫ی شاره‌وان ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی نوێكراو‌ه به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌ستیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی ‬ ‫ی كۆن) ب‌ه ناوی به‌ڕێز (كارزان محمود عزیز) ب‌ه رێوڕه‌س������م ‌‬ ‫گه‌ره‌كی‌‪ /‬چوارتا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پێ ‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێتیی‌ به‌ڕێزیان وه‌ك پێش������ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردن ‌‬ ‫یاس������اییدا‪ ،‬بۆی‌ه بانگه‌وازی داواكه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س������تی‌ جێگیركردن������ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌س������ێك په‌یوه‌ندی یان مافێكی‌ دیاریكراو ‌‬ ‫ئه‌حكامی یاس������ای‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ژمار‌ه (‪ 43‬س������اڵ ‌‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫باڵوبوون‬ ‫دوای‬ ‫رۆژی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫رۆژ‬ ‫(‪)30‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ماو‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫بكات‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌رمانگ‬ ‫ه‬ ‫ف‬ ‫هه‌ی‌ه به‌م خانووبه‌ره‌و‌ه با به‌ڵگه‌ و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێشكه‌ش به‌م‬ ‫ونبون‬ ‫ی سه‌رله‌به‌یانی ل‌ه رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه تاكو‬ ‫بانگه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت ل‌ه پێگه‌ی‌ خانووبه‌ره‌كه‌دا ل‌ه كاتژمێر (‪‌ )10‬‬ ‫* ناس������نامەیەکی ژوری بازرگانی‌و پیشەسازی س������لێمانی ونبوە بەناوی (عثمان بکر شریف)‪ ،‬هەرکەس دۆزییەوە بیگه‌ڕێنێتەوە‬ ‫ی له‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫مافه‌كانی خۆی بسه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ (كه‌شف) پێگه‌ییه‌ ‌‬ ‫بۆ نوسینگەی ئاوێنە‪.‬‬ ‫* پێناس������ێكی‌ باری‌ كه‌سێتی‌‌و پێناسێكی‌ په‌یمانگای‌ ته‌كنیكی‌ سلێمانی‌ به‌ناوی‌ "رازاو سه‌لیم محه‌مه‌د عه‌لی‌" ونبوه‌‪ ،‬تكایه‌ هه‌ر‬ ‫هیوا محمد جالل‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫به‌ڕێزێك دۆزییه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌ بكات به‌ژماره‌ مۆبایلی‌‪07501178512 :‬‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫دو ریفراندۆم‌و یەک ئەنجام‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫توانای سەربازیی‬ ‫سعودییەو ئێران‬

‫د‪ .‬ئەحمەد بامرنی‌‬

‫ریکالم‬

‫سوریا‬

‫هەزار‬

‫هەزار‬

‫ئێران‬

‫قەتەر‬

‫لەکۆتایی‌ مانگی‌ ئەیلولی‌ ئەمس����اڵ‪ ،‬دو ریفراندۆم ک����را تەنها پێنج رۆژ نێوانیان بوو‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫لە‪ ٢٠١٧/٩/٢٥‬لەهەرێمی‌ کوردس����تانی‌ عێراق‌و دوەمیش����یان ‪ ٢٠١٧/١٠/١‬لەهەرێمی‌ کەتەلۆنیا‬ ‫لەئیس����پانیا‪ ،‬کە یەکێکە لەواڵتە گەورەکانی‌ ئەوروپاو ‪ ٤٥‬ساڵە لەژێر سیستمێکی‌ دیموکراسی‌‌و‬ ‫ئازادی‌دا دەژی‪.‬‬ ‫ئیسپانیا جگە لەپەیرەوکردنی‌ سیس����تیمی‌ دیوکراتیەت دوای‌ نەمانی‌ فرانکو لەساڵی‌ ‪١٩٧٥‬وە‪ ،‬‬ ‫ساڵی‌ ‪ ١٩٨٨‬بو بەئەندامی‌ یەکیەتی‌ ئەوروپا‪ ،‬بەمە ش بو بەهێزێکی‌ سیاسی‌‌وئابوری‌‌و سەربازیی‌و‬ ‫ڕۆڵی‌ گرنگی‌ هەبو بەرامبەر بەئەمریکاو روسیاو چین‪ .‬هەر لەڕۆژی‌ یەکەمی‌ داواکردنی‌ ریفراندۆم‬ ‫لەکەتۆلونیا یەکیەتی‌ ئەوروپا دژایەتی‌ خۆی‌ بەرامبەر دەربڕی‌‌و هەمویان بەتەواوەتی‌ پش����تگیری‌‬ ‫حکومەتی‌ ئیس����پانیایان کرد‪ ،‬بەکەتەلۆنیاش����یان ڕانگەیاند کە ئەگەرهاتو س����ەربەخۆی‌ خۆی‌‬ ‫وەرگرێ ئەوا نابێتە ئەندام لەیەکیەتی‌ ئەوروپاو وەکو واڵتێکی‌ بێگانە ڕەفتاری لەگەڵ دەکەن‪.‬‬ ‫هۆی‌ سەرەکی‌ دژی‌ سەربەخۆبونی‌ کەتەلۆنیا لەالیەن یەکیەتی‌ ئەوروپاوە سیاسی‌ بو‪ ،‬یەکیەتی‌‬ ‫ئەوروپا باش دەیزانی‌ ئەگەر ڕێگا بەکەتۆلۆنیا بداو دەولەتی‌ سەربەخۆیی‌ دامەزراند ئەوە دەبێتە‬ ‫س����ەرەتا بۆ پارچە بونی یەکیەتی‌ ئەوروپا‪ .‬ئەوە ‪ ٦٠‬س����اڵە واڵتانی‌ ئەوروپا هەوڵدەدەن لەیەک‬ ‫نزیکببنەوەو یەکیەتیەکەیان پتەوتر بکەن‌و شوناسی‌ ئەوروپی‌ بێنە پێشەوەوئەم سەربەخۆییەی‌‬ ‫کەتەلۆنیا دەبوە هۆکار بۆ تێکدانی‌ بەرنامەو پرۆژەکەیان‌و ڕێخۆش����کەر دەبو بۆ لەت لەت بونی‌‬ ‫واڵتی‌ تری‌ ناو یەکیەتی‌ ئەوروپا‪ ،‬نمونە ش هەرێمی‌ باس����ک لەئیس����پانیاو فەرەنس����ا‪ ،‬هەرێمی‌‬ ‫کورسیکا لەئیتالیاو هەرێمی‌ باکوری‌ ئیتالیا‪ ،‬لەبەلجیکا فلەمونەکان‌و لەئەلمانیا هەرێمی‌ باڤاریا‪،‬‬ ‫لەناو هەنگاریاش کەمایەتی‌ ڕۆمانەکان ئەگەری‌ هەمان هەنگاویان دەبو‪ .‬جگە لەمانە دەیان کەمە‬ ‫نەتەوەیی‌ تر هەن واتە هەڵوەشاندنەوەی‌ یەکیەتی‌ ئەوروپا‪ ،‬بۆیە هیچ واڵتێکی‌ ئەوروپا نەک هەر‬ ‫لەگەڵ ریفراندۆم نەبون‪ ،‬بەڵکو بەئاشکرا دژایەتی‌ خۆیان پیشانداو بەمەترسیەکی‌ گەورەیان زانی‌‬ ‫دەستکاری‌ ئەو سنورانە بکەن‪،‬وهەرچەندە دانیش بەوەدادەنێن کە هەمو میللەتانی‌ ئەوروپا مافی‌‬ ‫چارەی‌ خۆنوسینیان هەیە بۆ دیاری‌ کردنی‌ ئایندەی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫دوای‌ ئەنجامدان����ی‌ ریفرهندۆم کەتەلۆنیا حکومەتەکەی‌ لەدەس����تداو هەڵوەش����ایەوە‪ ،‬حکومەتی‌‬ ‫ناوەندی‌ مەدرید راستەوخۆ ئیدارەی‌ کەتەلۆنیا دەکات تاکو هەڵبژاردنی‌ ئایندە‪.‬‬ ‫لەهەرێمی‌ کوردس����تان س����ەرۆکایەتی‌‌و سەرکردایەتی‌ سیاس����ی‌ کورد هەمان هەوڵیانداو توشی‌‬ ‫هەم����ان چارەنوس بون‪ ،‬وایاندەزانی‌ کە ئەو بایەخ‌و گرینگی‌‌و یارمەتیەی‌ چەند س����اڵەی‌ دوایی‌‬ ‫بەتایبەتی‌ بەشداربونی‌ دیارو بەرچاوی‌ پێشمەرگە دژ بەداعش‌و ڕزگارکردنی‌ موسل‌و ناوچەکانی‌‬ ‫ژێردەس����تی‌ رێکخراوی‌ تیرۆری‌ داعش کیفایەتەو کات لەبارە بۆ داواکردنی‌ دەوڵەتی‌ سەربەخۆیی‌‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬ئەوەی‌ جێی‌ داخە س����ەرکردەی‌ کوردو ڕاوێژکارە کوردو بیانیەکان تێنەگەیشتبون‬ ‫کە سۆزو یارمەتیدانی‌ کوردو تێکدانی‌ سنورو دامەزراندنی‌ دەوڵەتی‌ کوردی‌ دوشتی‌ بەتەواوەتی‌‬ ‫جیاوازن‪ .‬پێش ‪ ٩/٢٥‬یەکێک لەبەرپرسانی‌ ئەوروپا پێیگوتم کە‪ :‬ئیمە سۆزێکی‌ زۆرمان هەیە بۆ‬ ‫کوردو دەزانین زولمێکی‌ زۆری‌ لێکراوەو قوربانی‌ زۆریان داوەو هەموو یارمەتیەکی ئەدەین تاکو‬ ‫بەئاشتی‌ لەسەر خاکی‌ خۆیان بژین‌و بەمافەکانی‌ خۆیان شاد بن‌و چیتر زوڵمیان لێنەکرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو سۆزو یارمەتیە مانای‌ ئەوە نیە کە پشتگیری‌ دەکەین سنورەکان تێکبچن‪ .‬‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ٢٠١٤‬کاتێک کە داعش گەیش����تە مەخمورو تاجی‌ من لەبەغدا بوم بەحومکی‌ ئەوەی‌ من‬ ‫بەرپرسی‌ دوو بەڕێوەبەریەتی‌ گرینگی‌ وەزارەتی‌ دەرەوە (بەڕێوەبەریەتی‌ ئەوروپاو بەڕێوەبەریەتی‌‬ ‫گشتی‌ ڕێکخراوو کۆنفراسی‌ نێو دەوڵەتی‌) بوم‪ ،‬زۆربەی‌ کات بۆ پێشوازی‌و گەیاندنیانی‌ سەرۆک‌و‬ ‫س����ەرۆک وەزیران‌و وەزیرە بێگانەکان ئەمگەیاندنە جێی‌ مەبەست‌و لەکۆبونەوەو دانیشتنەکانیش‬ ‫ئامادە دەبوم‪ .‬چەند ڕۆژێک دوای‌ ئەوهێرش����ەی‌ داعش یەکەم س����ەرکردەی بەرزی‌ ئەوروپا کە‬ ‫هاتە بەغدا س����ەرۆک وەزیری‌ ئیتالیا (ماتیو رینزی‌ بو‪ ،‬هێش����تا سەرۆکوەزیرانی‌ عێراق عەبادی‌‬ ‫بەتەواوەتی‌ دەستبەکار نەبوبو‪ ،‬لەکۆبونەوەی‌ لەگەڵ عبادی‌ رینزی‌ گوتی‌ "من هاتوم پیرۆزبایت‬ ‫لێبکەم‌و ئەم پەیامەشم هەیە بەناوی‌ ئیتالیاو یەکیەتی‌ ئەوروپاوە پێتڕابگەیەنم ‪ ،‬یەکەمیان ئێمە‬ ‫خانویەکمان هەیەو بەردی‌ بناغەشمان هەیە ئەگەر هاتو بەردی‌ بناغەکە شکاو پارچە پارچە بو‬ ‫ئەوە خانوەکە هەمو دادەڕمێ‪ ،‬بۆیە هەمو شتێک دەکەین تا بەردی‌ بناغەکە نەشکێت‌و خانوەکە‬ ‫نەڕوخێ����ت‪ ،‬بۆ ئێمە ڕۆژهەاڵتی‌ ناوەڕاس����ت خانوەکەیەو بەردی‌ بناغەک����ەش عێراقە‪ ،‬دووەمیان‬ ‫داعش دەیەوێت سنورەکانی‌ ئەم ناوچەیە تێکبدات ئێمەش هەمو شتێک بەکاردەهێنین‌و دەیکەین‬ ‫تاکو ئەو پالنە سەرنەکەوێت‌و سنورەکان تێکنەچن"‪.‬‬ ‫بەالی‌ منەوە ئەمە ناوەڕۆکی‌ بۆچونی‌ کۆمەڵگەی‌ نێودەوڵەتی‌‌و واڵتانی‌ هاوپەیمانی‌ بو سەبارەت‬ ‫بەسەربەخۆیی‌ کوردس����تان‌و یەکیەتی‌ خاکی‌ عێراق‪ .‬بۆ واڵتانی‌ ڕۆژئاوا جیابونەوەی‌ کوردستان‬ ‫دەبێتە هۆی‌ ڕوخاندنی‌ ناوچەکەو دوای‌ ئەوەش وەکو یاری‌ دۆمینۆ کە یەکەم پولی‌ کەوت هەمو‬ ‫ئەوانی‌ تر دوای‌ ئەو یەک لەدوای‌ یەک دەکەون‌و ڕەنگە تاکو واڵتی‌ چین خۆی‌ نەگرێتەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫واڵتانی‌ ئەم بەش����ە لەجیهاندا مۆزایکی‌ میللەتانی‌ جیاوازن‪ .‬لەبەر هەمان هۆو بەهەمان لۆجیک‬ ‫کۆمەڵگەی‌ نێودەوڵەتی‌‌و ئەمریکاو ئەوروپا دژی‌ ریفراندۆم‌و دژی‌ پارچە پارچەکردنی‌ عێراق بون‪.‬‬ ‫ئەنجامی‌ ریفراندۆمی‌ کوردستانیش بۆ هەموالیەک دەرکەوت چۆنە‪.‬‬ ‫بالیۆزی‌ عیراق لە ئیتالیا‬

‫عەرەبستانی سعودی‬

‫عوممان‬ ‫یەمەن‬ ‫بودجەی بەرگری‬ ‫ملیار دۆالر‬

‫بودجەی بەرگری‬ ‫ملیار دۆالر‬

‫یەدەگی نەوت‬

‫یەدەگی نەوت‬

‫ملیار برمیل‬

‫ملیار برمیل‬

‫بەندەر‬ ‫فڕۆکەخانە‬

‫بەندەر‬ ‫فڕۆکەخانە‬

‫ریکالم‬