ریکالم
کورد میللەت نیە عیللەتە
www.awene.com
ژماره ()610 سێشەممە 2018/1/23
رۆژنامهیهكی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه دهریدهکات
11
بۆچ ی سهردانهكه ی نێچیرڤان لەڤاتیكان باس نهكرا؟
ریکالم
ریکالم
5
هاوسەرۆکی پەیەدە :روسیا بەئەندازەی تورکیا تاوانبارە لەهێرشکردنە سەر عەفرین
هەڵوێستی واشنتۆن لەئاست گەورەیی دوژمنكارییەكان زۆر الوازو شەرمنانەیە
ش���اهۆز حەس���ەن ،هاوس���ەرۆكی پارت���ی یەكێت���ی دیموكراتی کورد لەس���وریا " پەیەدە" ئام���اژە بەوە دەکات راستە سوپای تورکیا چەكی پێش���كەوتوی پێیە ،ب���ەاڵم باوەرو ئی���رادەی گەلی عەفرین���ی نیە ،ئەو دەڵێت " :روسیا بەئەندازەی تورکیا تاوانبارە لەهێرشکردنە سەر عەفرین، هەڵوێس���تی واش���نتۆنیش لەئاست گەورەیی دوژمنكارییەكان زۆر الوازو شەرمنانەیە". ئاوێن���ە ،هەولێ���ر :هاوس���ەرۆكی پارت���ی یەكێت���ی دیموكراتی کورد لەس���وریا " پەی���ەدە" ،ش���اهۆز حەس���ەن لەچاوپێکەوتنێکی تایبەت بەئاوێنەدا رایگەیان���د ماوەی چەند رۆژێكە س���وپای توركی���ا بەهێرشو بۆردومانەكانیان ژیان���ی هاواڵتیانی مەدەن���ی ،بەتایب���ەت ژنو مندااڵنی عەفرینیان خس���توەتە مەترسیەوە، ئەو وتی "بەنهێنی روس���یاو توركیا لەسەر ئەم هێرش���انە رێككەوتنیان كردوە ،مۆس���كۆ زەمینەس���ازی بۆ هێرش���ەكانی سوپای توركیاو گروپە چەتەكانی نزی���ك لەتوركیا كردوەو ش���ەریکی تاوانەکان���ی تورکیای���ە،
روس���یا ب���ەم كارەی راس���تگۆیی خۆی لەدەس���تدا ک���ە رێگە خۆش دەكات بۆ پەالم���اردانو داگیركردنی ناوچەیەك ئاسایشو ئارامی تێدایەو كاردەكات بۆ وێرانكردنی عەفرینێك كە هێمای پێكەوەژیانو سیس���تمی دیموكراتییە". وتیش���ی "چاوەروان���ی ئێمە تەنها لەهەرێمی كوردس���تان نیە بەتەنها، ئێمە چاوەروانی هەڵوێستێكی یەكێتی نەتەوەی���ی دیموكراتیكو مرۆڤایەتی لەهەر چوارپارچەكەی كوردستانەوە دەكەین". ش���اهۆز جەغت���ی لەوە ک���ردەوە کە پێویس���تە دوژمنان ئەو راستیە بزانن چ���ۆن لەكۆبانێ س���ەركەوتن لەعەفرینیش سەردەكەون ،ئەو وتی "راس���تە دوژمن چەكی پێشكەوتوی پێی���ە بەاڵم ئەو ب���اوەرو ئیرادەیەی گەلی عەفرینی نیە".
3
نوێنەری حکومەتی هەرێم لەتاران:
سكرتێری رێكخراوی كهمئهندامان:
تائێستا سێ حیزب بهڕهسم ی داوایان لێكردوم خۆم كاندید بكهم ی رێكخ���راوی كهمئهندامان س���كرتێر ئام���اژه ب���هوه دهكات حیزب���هكان ی كۆبكهنهوه .ئهو ی پ دهیانهوێت دهنگ ی ێ حیزب بهڕهسم دهڵێت "تائێستا س داوای���ان لێكردوم خ���ۆم كاندید بكهم ب���ۆ ههڵبژاردنهكان ،ب���هاڵم من ڕهتم كردۆتهوه". ئاوێنه ،س���لێمانی :س���امان حس���ێن، ی رێكخراوی كهمئهندامان ئاماژه سكرتێر بهوه دهكات كه وهك كهمئهندامان هیچ متمانهیهكی���ان بهحیزب���هكان نهماوهو چونك��� ه دهزان���ن جگ��� ه لهموزایهدهو درۆ هیچ ش���تێكی دیك ه لهئارادا نیهو نهیانتوان���ی خزم���هت بهكهمئهندامان ی ی "كاتێ���ك وهزیرهك ه بكهن ،ئهو وت ی گ���ۆران وهزیری دارایی ب���و ،نهیتوان هیچ ب���ۆ كهمئهندامان ب���كات .كاتێك ی بو، ی وهزیری دارای وهزیرهك هی یهكێت نهیتوانی هیچ ب���ۆ كهمئهندامان بكات. وهزیرهك هی پارتیش بهههمان ش���ێوه.
ی كرد بهسهر ی یهكگرتو قوڕ وهزیرهكه كهمئهنداماندا .وهزیرهكانی كۆمهڵیش بێدهنگیان ههڵبژارد". ی وتیش���ی "دكتۆر بهرههم لهسهردهم ی ی خۆیدا زیاد لهسهد بهڵێن كابیهنهكه دا بهكهمئهندام���ان .من خۆم چومهت ه ئهنجومهن���ی وهزیران لهگ���هڵ دكتۆر ی ی ئهوه بهرههم دانیش���توم .بهڵێن��� پێدای���ن موچهكهمان بۆ زی���اد بكات، ی پێداین چاكسازی بكات نهیكرد .بهڵێن ی كهمئهندامان���دا ،نهیكرد. لهخزمهت��� بهڵێنی پێیداین لهش���وێن ه گشتیهكاندا ی دۆخ���ی كهمئهندامان بكرێت، ڕهچاو ی نهیكرد .سهرباری ههمو ئهمانه حهیای ی ی ب���ڕۆن بهكهناڵهكان بردی���ن ،وت��� ڕاگهیاندن���ی ڕابگهیهنن ئۆتۆمبیلتان بۆ دههێنمو لهباجهكهی خۆشدهبم ...یهك ێ ی پێداین ،هیچی جێبهج دنیا بهڵێن��� نهكرد".
ناونیشان :سلێامنی تهالری زارا -نهۆمی سێیهم -شوقهی ژماره 32
بوردومانی تورکیا بۆ سەر عەفرین
4
رێككەوتنێکی سەرەتایی لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە نازم عومهر دهباغ ،نوێنەری حكومەتی هەرێم لەت���اران ئاماژه ب���هوه دهكات حكومەتی هەرێم زۆربەی ئەو خااڵنەی جێبەج���ێ ك���ردوە كە بەغ���دا داوای دەكات ،ئ���هو دهڵێ���ت "رێككەوتنێکی سەرەتایی لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران". ئاوێنه ،س���لێمانی :نازم عومهر دهباغ، لهچاوپێكهوتنێك���ی تایبهت بهئاوێنهدا رایگهیاند كه ئەگەر پەیوەندیأو هەوڵأو
کورد دەبێتە هاوپەیمانی عەبادی یان مالیکی؟
تهلهفۆن 3202416 :
تێكۆش���انأو نێوەندگیری ئێران نەبوایە ی ی نێوان عهب���ادیو وهفد كۆبون���هوه ی "ئێران ی روینهدهدا ،ئ���هو وت ك���ورد ماوەیەكی زۆرە سەرقاڵی نێوەندگیرییە لەنێوان بەغداو هەولێردا ،ئەنجامەكەشی ئەوە بو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێ���م و جێگرەكەی و وەفدی یاوەری س���ەردانی بەغدای���ان ك���ردو لەگ���ەڵ س���ەرۆك وەزیرانی عێ���راق كۆبونەوەو پاشان هاتنە تاران بۆئەوەی گفتوگۆو
ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكەن لەسەر ئەنجامی هەوڵەكانی ئێران". ی "هاتنی لیژنە تایبەتەكانی عێراق وتیش بۆ هەرێمی كوردس���تان بەدڵنیاییەوە بۆ تەواوكردنی ئ���ەو جۆرە رێككەوتنە سەرەتاییەیە كە لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران".
2
٩٨٠٠٠کەس مانگانە "مافیاكانی زەوی" ههندێكیان بهرپرسن مینحەی شەهیدانە وەردەگرن کە دەکاتە یان بهرپرسیان لهپشت ه 40ملیار دینار 3
بهشی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
7
7
مستەفا هیجری: خالیدی عەزیزی هەوڵیدا لەئێران نزیکبێتەوە
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
18
2
تایبهت
) )610سێشهممه 2018/1/23
نوێنەری حکومەتی هەرێم لەتاران :حكومەتی هەرێم زۆربەی ئەو خااڵنەی جێبەجێ كردوە كە بەغدا داوای دەكات
رێككەوتنێکی سەرەتایی لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران ئا :نیاز محەمەد
نازم عومەر ،نوێنەری حكومەتی هەرێم لەتاران لەم چاوپێكەوتنەی ئاوێنەدا باس لەوە دەكات كە كۆبونەوەی نێوان نێچیرڤان بارزانیو حەیدەر عەبادی لەبەغدا بەهەوڵو نێوەندگیری ئێران بوە .پێشی وایە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی هەرێم لەگەڵ واڵتانو ئێران كاریگەری باشی لەسەر دۆخی هەرێمی كوردستان دەبێت. ئاوێنە :كۆبون���ەوەی وەفدی هەرێم لەگەڵ بەرپرسانی ئێران زیاتر تەركیزی لەسەر چی بو؟ نازم عوم���ەر :بەدڵنایی���ەوە دوای ئەنجامدان���ی ریفران���دۆم ،س���ەرۆكی حكومەتی هەرێمو ئەنجومەنی وەزیران لەهەوڵدا بون بۆئەوەی پەیوەندییەكانی هەرێم لەگەڵ كۆماری ئیس�ل�امی ئێران بگێڕن���ەوە ب���ۆ دۆخی ج���ارانو بگرە باش���تریش ئەمەش كاریگەری باش���ی دەبێت بۆ هەرێم .بۆیە لەكۆبونەوەكان جەخت لەسەرئەوە كرایەوە كە حكومەتی هەرێم پابەندی دەس���توری هەمیشەیی عێراقو پاراس���تنی یەكپارچەیی خاكی عێراق بوە ،بۆیە پێویس���تە پابەندبون بەدەس���توری عێ���راق تەنی���ا لەالیەن حكومەت���ی هەرێم���ەوە نەبێت ،بەڵكو بەغداش پابەندی دەستوری هەمیشەیی عێراق بێ���ت نەك وەكو بژاردەو ئەوەی خۆی پێی باش بێت بەڵكو دەبێت وەك یەك پاكێجی تەواو پێوەی پابەندبێت. دیارە ئێرانیش تەئكیدی لەس���ەر ئەوە كردەوە كە وەكو دۆستێكی ستراتیژی س���ەیری ك���ورد دەكات ،بۆیە بەتەنگ ئەوەوەی���ە كێش���ەكانی چارەس���ەر بكات لەگ���ەڵ بەغدا .وات���ە تەركیزی كۆبون���ەوەكان لەس���ەر پابەندب���ون ب���و بەدەس���توری عێراقو پاراس���تنی یەكپارچەی���ی عێراقەوە .بەرپرس���انی كۆماری ئیسالمی دڵنیاییان دا كە ئەوان
پشتیوانی لەمافە دەستورییەكانی كورد لەعێراقدا دەكەن. ئاوێن���ە :بۆچون���ی ئێران لەس���ەر چارەنوسی ناوچە جێناكۆكەكان چییە كە ئەو رۆڵ���ی هەبو لەگێڕانەوەی هێزە عێراقییەكان بۆ ئەو ناوچانە؟ ن���ازم عوم���ەر :من پێموای���ە ئێران بەڕاش���كاوی دەڵێت ئێمە پش���تیوانی لەماف���ە دەس���تورییەكانی هەرێم���ی كوردستان دەكەین ،ئەگەر ئەو قسەیە وردبكەینەوە وات���ە مادەی 140یش كە لەدەس���توردا هاتوە بۆ یەكالكردنەوەی چارەنوس���ی ناوچ���ە جێناكۆك���ەكان، دەبێت جێبەجێ بكرێت. ئاوێنە :بۆ چارەس���ەری كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغدا ئێران لەداهاتو چ هەنگاوێكی دیك���ەی دەبێت؟ دەوترێت كۆبونەوەی نێچیرڤان بارزانیو عەبادی بەهۆی نێوەندگیری برێت مەكگۆرگەوە بوە؟ نازم عومەر :من بەدڵنیاییەوە دەڵێم ئەگەر پەیوەندیو هەوڵو تێكۆش���انو نێوەندگیری ئێران نەبوایە ئەو بەرهەمەی ئێس���تا نەدەب���و .بەپێچەوان���ە ئێران ماوەیەكی زۆرە سەرقاڵی نێودەندگیرییە لەنێوان بەغداو هەولێردا ئەنجامەكەشی ئەوە بو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێ���مو جێگرەكەیو وەف���دی یاوەری س���ەردانی بەغدای���ان ك���ردو لەگ���ەڵ س���ەرۆك وەزیرانی عێ���راق كۆبونەوەو پاش���ان هاتنە تاران بۆئەوەی گفتوگۆو ئاڵوگۆڕی بیروڕا بكەن لەسەر ئەنجامی هەوڵەكانی ئێران. ئاوێنە :بەاڵم تا ئێستا رێككەوتنێك نییە لەنێوان بەغداو هەولێردا؟ نازم عومەر :بێئاگاییەك هەیە لەالیەن هەندێك لەبەرپرسانەوە ئەگەرنا هاتنی لیژنە تایبەتەكانی عێ���راق بۆ هەرێمی كوردستان بەدڵنیاییەوە بۆ تەواوكردنی ئەو جۆرە رێككەوتنە سەرەتاییەیە كە لەنێوان هەولێرو بەغدا كراوە بەهاوكاری ئێران .حكومەتی هەرێم لەالیەن خۆیەوە زۆرینەی ئەو شتانەی جێبەجێ كردوە كە بەغ���دا داوای دەكاتو ئەویدیكەش
دیداری وەفدی هەرێم لەگەڵ رۆحانی لەدانوستاندان بۆ تەواوكردنی چ لەبواری نەوت ،چ لەبواری دەروازە سنورییەكانو گومرگو فرۆكەخانەكاندا. ئاوێنە :بڕیارە تا كۆتایی ئەم مانگە جێگری سەرۆك كۆماری ئێران سەردانی عێراق بكات ،ئەجێندای س���ەردانەكەی چارەسەری كێش���ەكانی نێوان هەرێمو بەغدای تێدایە؟ ن���ازم عومەر :بەدڵنیاییەوە پرس���ی كورد لەناوچەكە گەورەترین پرسە بۆیە هاتنی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق چارەسەری ئەو كێشانەی نێوان هەرێمو بەغدا لەئەجێندایدا دەبێت. ئاوێنە :ئێران لەس���ەر پرسی ئەمنی هۆشداریداوە بەهەرێم لەبارەی چاالكی چەكداری لەخاكی هەرێمەوە بۆ س���ەر ئێران؟ كاردانەوەی هەرێم چی بو؟ نازم عوم���ەر :ئەوڕۆكە كە باس���ی بەرژەوەندیی���ە هاوبەش���ەكانی نێوان
جێگری سکرتێری کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان:
نابێت هەرێمی كوردستان بچێتە ژێر داوای ئێران ئەگەر بیەوێت لەباشور دەرمان بكەن
نێچیرڤ���ان بارزانی ،س���ەرۆكی حكومەتی هەرێم���ی كوردس���تان ئاماژە ب���ەوە دەكات رێگە نادرێت خاكی هەرێمی كوردس���تان بۆ هێرش���كردنە كۆماری ئیسالمی ئێران بەكار بهێنرێ���ت ،جێگ���ری س���كرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانیش دەڵێت "نابێت هەرێمی كوردس���تان بچێتە ژێر داوای ئێران ئەگەر بیەوێت لەباشور دەرمان بكەن". ئاوێنە ،س���لێمانی :جێگری س���كرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان ،رەزای كەعبی بەئاوێنەی راگەیاند لەدوای جێگیربونی حزبەكانی رۆژهەاڵت لەهەرێمی كوردس���تان، زۆر بەوریایی���ەوە كار دەك���ەن ،هەمیش���ە ئەوەیان لەبەرچاوە كە دەبێت ئەم ئەزمونەی باش���وری كوردستان بپارێزنو كارێك نەكەن ببێت���ە بیانو ب���ۆ كۆماری ئیس�ل�امی ئێران تا فش���ار بخاتە س���ەر هەرێمی كوردستان، ئەو وت���ی "ئێران ئەو راس���تیە دەزانێت كە حزبەكان���ی رۆژهەاڵت لەب���ەر دۆخی هەرێم
بێدەنگیی���ان هەڵبژاردوە ،ب���ەاڵم بەداخەوە هەمیش���ە ئێران ئەم بیانوەی بەدەستەوەیە لەبەرامب���ەر هەرێمو دەیەوێ���ت لەرێگەیەوە ئیمتیازی زیاتر وەربگرێت .س���ااڵنێكی زۆرە كۆماری ئیس�ل�امی ئێران لەسەر ئەم بابەتە بیانو دەگرێتو مانەوەو جێگیربونی حزبەكانی رۆژهەاڵتی كوردستانی لەباشوری كوردستان پێخۆش نیە ،بەاڵم نابێت هەرێمی كوردستان بچێتە ژێر داوایەكی لەو جۆرەی ئێران ئەگەر بیەوێت لەباشور دەرمان بكەن". رەزای كەعب���ی ئام���اژە بەوەش���دەكات لەپێ���ش لێدوانەك���ەی نێچیرڤ���ان بارزانی س���ەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردس���تان، ئەوان ئەو راس���تیانەیان لەبەرچاو بوە .ئەو وت���ی "بەهۆی ئەم بێدەنگیی���ەی حزبەكانی رۆژه���ەاڵت هەندێك جار روب���ەروی رەخنە دەبین���ەوە لەالی���ەن لەالی���ەن خەڵكانەوە، بەاڵم كاتێك بابەتەكەیان بۆ روندەكەینەوەو تێدەگەن لەهۆكاری بێدەنگیەكە ،سوپاسمان
دەكەن". دوێنێ لەمیانی كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا نێچیرڤ���ان بارزان���ی رایگەیان���د ،ھەرێم���ی کوردستان نایەوێو قبوڵ ناکات ھیچ ھێزێک لەھەرێم���ی کوردس���تانەوە جموجۆڵ لەدژی واڵتانی دراوس���ێ بکاتو دوات���ر بگەڕێتەوە ھەرێمی کوردستان. ئهمه پ���اش س���هردانهكهی نێچیرڤان بۆ تاران دێت ،كه عهلی ش���همخانی سكرتێری ئهنجومهن���ی ئاسایش���ی نهتهوهی���ی ئێران پێیڕاگهیاندبو "قبوڵی ناكهین ههندێك گروپی دژه شۆڕش بهسودوهرگرتن لهخاكی ههرێمی كوردس���تان ،بێنو س���هربازانو هاواڵتیانی ئێم���ه تیرۆر بكهنو بگهڕێن���هوه ناوچهكانی ژێر دهس���هاڵتی حكومهتی ههرێمو پاش���ان بهوپ���هڕی چهپهڵییهوه لهگفتوگ���ۆ لهگهڵ میدیا فهرمییهكانی ههرێمدا بهرپرسیاریهتی ئهو كارانه لهئهس���تۆ بگ���رن ،ئهمه بههیچ شێوهیهك قابلی قبوڵ كردن نییه".
پۆلیس ی سلێمان ی س ێ جۆر دهستبڕین ی نو ێ ئاشكرا دهكات وتهبێژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ئاماژه بهوه دهكات تاوانی دهستبڕین زیادی كردوهو دهڵێت "س���ێ جۆری نوێی دهس���تبڕینمان ئاشكرا كردوه". سلێمانی ،مهزههر كهریم :نهقیب سهركهوت ئهحم���هد ،وتهبێ���ژی پۆلیس���ی پارێزگای س���لێمانی بهئاوێن���هی ڕاگهیان���د "نوێترین شێوهی دهستبڕین لهم چهند ڕۆژهی ڕابردودا تۆماركراوه كه بریت���ی بوه لهوهی گهنجێك خ���ۆی كهش���خه دهكاتو دهچێت���ه بهردهم مۆڵێ���ك دهوهس���تێت ،چاوهڕێی تهكس���ی دهكات .دواتر دهس���ت لهتهكسی ڕادهگرێتو بهخاوهن��� ی تهكس���یهكه دهڵێ���ت بمبه بۆ ناوبازاڕ .لهجێگهی���هك لهناوبازاڕ بهخاوهنی تهكس���یهكه دهڵێت ش���تێك پارهم بدهری پ���ارهم لهبیرچ���وه ،ههندێك ش���ت دهكڕمو دواتر بش���مبهرهوه بۆ ههمان جێگه تا كرێ
تهكسیو ئهو بڕه پارهیهشت بدهمهوه ،بهاڵم كه پارهك���ه وهردهگرێ���ت دڕواتو خاوهنی تهكسیهكه نایبینێتهوه". وتیش���ی "ج���ۆری دوهم��� ی دهس���تبڕین بهش���ێوهی باند ئهنجام دهدرێت .كهس���ێك تهلهف���ون دهكات بۆ دوكان���ی موبایل لهناو بازاڕ .بهخاوهنی دوكانهكه دهڵێت لهدرهوهی ش���ار دوكانم ههیه ،چهند موبایلێكم دهوێت بهڵكو بۆم بنێ���ری .پارهكهت ب���ۆ حهواڵه دهكهم بۆ فاڵن نوسینگهی حهواڵه ،ئهمهش ژمارهی نوس���ینگهكهیه .خاوهن���ی دوكانی موبایلهك���هش هان���دهكان دهبات���ه گهراجو ڕادهستی خاوهنی تهكسی نهقلیاتی دهكات، ژمارهك���هی وهردهگرێ���ت ژم���ارهی خاوهنی دوكانی حهواڵهكهش���ی الیه .ب���هاڵم كاتێك تهلهفون دهكاتو دهچێت���ه بهردهم دوكانی حهواڵهك���ه ،ئینج���ا دهزانێت قۆڵ���ی بڕاوه.
كاتێكی���ش تهلهف���ون دهكات ب���ۆ خاوهن ی ئۆتۆمبیلی نهقلیات ،پێیدهڵێت ههر لهش���ار دهرچوم ئهو كهسه هاندهكانی لێوهرگرتومو ڕۆشتوه". وتهبێژی پۆلیس لهبارهی قۆڵبڕینی س���ێ یهمهوه ئاماژه وتی "چهند ڕۆژێك پێش ئێستا خاوهنی تهكس���یهك سكااڵی ئهوهی ههبوه، كهسێك كارتۆنێكی پڕكردوه له شتو جوان كهپسی كردوه ،وتویهتی ئهوهم بۆببه بۆ فالن جێگه .تهلهفونیشی كردوه بۆ كهسێكی دیكه كه گوایه خاوهنی ئهو كهلوپهالنهیه .ئهویش به شوفێری تهكس���ییهكهی وتوه پارهكهی ب���ده ،كهلوپهلهكان���م بۆ بێن���هو پارهكهت وهربگرهوه .بهاڵم كاتێك شوفێرهكه چوهته ئهو جێگهیهو تهلهفونی بۆ كهسهكه كردوه، تهلفونهك���ه داخراوه .كاتێكیش كارتۆنهكهی ههڵپچڕیوه ،كهلوپهلی بهسهرچو بوه".
كۆم���اری ئیس�ل�امی ئێ���رانو هەرێ���م كوردس���تان دەكرێت ،هەمو بابەتەكان لەخۆدەگرێ���ت لەسیاس���ی ،ئەمن���ی، ئابوریو فەرهەنگ���ی .بەدڵنیاییەوە بۆ ئێران گرنگ���ە مەرزەكانی پارێزراو بن. ئێمە لەگەڵ ئێران دراوسێینو جوگرافیای هاوبەشو فەرهەنگی هاوبەشو هەروەها م���ەرزی هاوبەش���مان هەی���ە .بۆی���ە لەگفتوگۆكردن لەس���ەر پرسی ئەمنی جەخت لەس���ەر ئ���ەوە كراوەتەوە كە لەچوارچێوەی یاس���ا نێودەوڵەتیەكاندا دەبێت ه���ەردوال مەرزی هاوبەش���یان بپارێزن ،نابێت سنورەكان مەترسی بن بۆ دراوس���ێكان .حكومەتی هەرێمیش دڵنیایی داوە كە خۆی بەدۆستی ئێران دەزانێ���ت .ئێرانیش جەختی كردۆتەوە ك���ە هەرێمی كوردس���تان دۆس���تێكی مێژوی���یو س���تراتیژییەو ئەمنیەت���ی هەرێمی كوردس���تانو عێ���راقو ئێران
بەستراوەتەوە بەیەكەوە ،بۆیە پێویستە ه���اوكارو هاوبەش ب���ن لەدابینكردنی ئەمنیەتی ناوچەكەو سنورەكان. ئاوێنە :هەندێك لەبەرپرسانی ئێران پێشتر لەلێدوانەكانیاندا باسی ئەوەیان دەكرد كە لەهەولێرەوە پالن دژ بەئێران دادەڕێژرێ���ت ،ئەم لێدوانان���ە لەكوێوە سەرچاوە دەگرن؟ ئایا ئەو گومانانەی ئێران رەویونەتەوە؟ نازم عومەر :چەند لێدوانت بیستوە لەبەرپرس���انی ئێ���ران دژی هەرێ���م، ئەوەندەش���ت لەبەرپرسانی هەرێمەوە دژی ئێران بیس���توە .ئەمانە پرس���ی راگەیاندنو ناكرێنە بنەما بۆ داڕشتنی پەیوەندییەك���ی س���تراتیژی لەنێوان دو الیەن���دا .ئ���ەو لێدوانانەی دەدرێن بەش���ێكی دەس���تكردەو بەشێكیشی تەنی���ا بۆ راگەیاندنەو بەشێكیش���یان زانیاری نادروستن كە دەگاتە شوێنی
خۆی خەڵك قس���ەی لەسەر دەكات. بەاڵم بەدڵنیاییەوە سەرۆكی حكومەتی هەرێم پێشتریشو لەم سەردانەشدا بۆ ئێران دڵنیایی دا كە بەهیچ شێوەیەك رێگانادرێ���ت كەس���انێك لەهەرێم���ی كوردس���تان ببنە مایەی دروستكردنی كێش���ەو ئاژاوە لەس���نورەكان یاخود لەناو ئێران. ئاوێن���ە :ئێ���رانو هەرێ���م باس���ی پەرەپێدان���ی پەیوەندیی���ە ئابوریو بازرگانییەكانیان كردوە .بەاڵم ئێران لەماوەی رابردو بەهۆی ریفراندۆمەكەوە هەر س���ێ دەروازەكەی داخس���ت كە لەئێس���تادا كراونەت���ەوە .پێتانوایە ئاڵۆزییەكان بەجۆرێك هێوربونەتەوە كە جارێك���ی دیكە ش���تی وا دوبارە نەبێتەوە؟ نازم عومەر :ئەگەری ئەوە پەیوەندی بەو سیاس���ەتەوە هەیە ك���ە هەرێمی كوردس���تان پی���ادەی دەكات .ئەگەر سیاس���ەتێك پەیڕەو نەكات كە دژی بەرژەوەندییە هاوبەشەكان بێت ئەوە جارێكی دیكە ئەو دەروازە س���نوریانە داناخرێن .هەروەه���ا لەكۆبونەوەكان باس���یش لەوەكراوە ك���ە پەیوەندییە ئابوریی���ەكان ب���رەوی پ���ێ بدرێ���ت ئەوەش بەبونی ئەمنییەت لەناوچەكەو لەس���ەر س���نورەكان پیادەدەكرێت. كارئاس���انی حكومەتی هەرێمیش بۆ س���ەرمایەگوزارانی ئێ���ران گرنگە تا پرۆژەكان خۆیان بەدەربخەن. ئاوێن���ە :پێتانوایە ئ���ەم هەواڵنەی نێچیرڤان بارزان���یو حكومەتی هەرێم دەتوانێ���ت ئ���ەو پ���ردە روخاوانەی نێ���وان واڵتانو هەرێم ك���ە روخاون، بونیادبنێتەوە؟ نازم عوم���ەر :نێچیرڤ���ان بارزانی بەش���ێكە لەحكومەت���ی هەرێ���مو دارعەسای سیحری پێ نییە كە هەمو ش���تێك چاك بكات ،بەاڵم لەهەوڵدایە ب���ۆ ئ���ەوەی ئ���ەو پەیوەندیانە چاك بكات���ەوە ،چاككردنی ئەو بارودۆخەی ئێس���تای هەرێمیش لەقازانجی هەمو كوردە.
ریکالم
ههنوکه
) )610سێشهممه 2018/1/23
هاوسەرۆکی :PYDروسیا بەئەندازەی تورکیا تاوانبارە
3
هەڵوێستی واشنتۆن لەئاست گەورەیی دوژمنكارییەكان بۆسەر گەلی عەفرین نییەو زۆر الوازە ئا :ئومێد عومەر
هێزەکانی کورد سوپای سوریا
شاهۆز حەسەن ،هاوسەرۆكی پارتی یەكێتی دیموكراتی کورد لەسوریا " پەیەدە" لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "پێویستە دوژمنان ئەو راستیە بزانن چۆن لەكۆبانێ سەركەوتین لەعەفرینیش سەردەكەوین".
داعش هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا کانونی دوەمی 2015
تورکیا حەسەکە
کانونی دوەمی 2015
تورکیا
عەفرین
رققە
حەسەکە
حەڵەب ئیدلب
عێراق
کانونی دوەمی 2018 عەفرین
رققە
حەڵەب ئیدلب
ئاوێن����ە :دۆخی ئێس����تای عەفرین چۆنە ،تاچەند هێرشو بوردومانەكان ئارامی شارەكەیان تێكداوە؟ ش����اهۆز حەس����ەن :ماوەی چەند رۆژێكە س����وپای توركیا بەهاوكاریو پشتیوانی چەتەكانی نزیكیو سوپای سوریای ئازاد پیالنێكی دوژمنكارانە لەدژی گەلی عەفرین بەرێوەدەبەنو بەبۆردومانەكانیان ژیانی هاواڵتیانی جەرابولوس مەدەن����ی ،بەتایب����ەت ژنو مندااڵنی ناوچەكەیان خستوەتە مەترسیەوە، کلس بولبول بەداخەوە تا ئەم س����اتەی قس����ە بۆ راجو ئێوە دەكەم (واتە ش����ەوی رابردو) شەران 11هاواڵت����ی مەدەنی ش����ەهیدبونو ئیعزاز ژمارەیەك����ی دیك����ەش برینداربون، مەنبج لەكاتی بەرێوەچونی شەریش دیارە راعی عەفرین ژمارەی قوربانیەكان زیاتر دەبن. شێخ حەدید ئەسکەندەرۆنە ئاوێنە :هەڵوێس����تی روسیا چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ ���ەن: � حەس ش����اهۆز بەم ���یا � روس باب تەلرفعەت و ن جیها بۆ خۆی راستی روی كارەی جەندیریس نەبل زەهرا مرۆڤایەتی ئاش����كراكرد کە پێش����تر بەنهێن����ی روس����یاو توركیا لەس����ەر سوپای سوریا ئەو شوێنەی هێزەکانی ئەم هێرش����انە رێككەوتنیان كردوە. روسیا کە لێی کشایەوە گروپە چەکدارەکان بەداخەوە مۆس����كۆ زەمینەسازی بۆ رێحانە حەڵەب قەڵغانی فورات YPG هێرش����ەكانی سوپای توركیاو گروپە دارەت عەزە شوێنی جێگیربونی هێزەکانی روسیا لەرۆژهەاڵتی عەفرین چەتەكانی نزی����ك لەتوركیا كردوەو سەرمەدا شوێنی جێگیربونی هێزەکانی تورکیا لەباشوری عەفرین ش����ەریکی تاوانەکان����ی تورکیای����ە، روس����یا بەم كارەی راستگۆیی خۆی ئاڕاستەی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر عەفرین لەدەستدا ،پێشتر بانگەشەی ئەوەی دەك����رد كە دەیەوێ����ت رۆڵ بگێرێت ب����ۆ چارەس����ەركردنی كێش����ەكانو وەك نێوبژیوانێ����ك نیش����انبدات ،عەفری����ن پش����تمان بەگەلی خۆمانو ئاوێن����ە :لەهەرێم����ی كوردس����تان بەجیهان؟ شاهۆز حەسەن :بەلەبەرچاوگرتنی ئاسایشی ناوچەكە ،بەاڵم دەركەوت هەڵوێس����تی واش����نتۆن لەئاس����ت باوەڕی ت����ەواوی خۆمان بۆ ئازادیو پێش����مەرگەی رۆژئ����اوای نزی����ك پێچەوانەكەی راس����تەو ئەوەتا رێگە گەورەی����ی پی��ل�انو دوژمنكارییەكان دیموكرات����یو مرۆڤایەتی بەس����توە ،لەئەنەكەسە هەیە ،بۆچی رێگەنادەن سیاسەتی خۆیان میدیاكان هەریەكەو خ����ۆش دەكات ب����ۆ پەالم����اردانو بۆس����ەر گەلی عەفری����ن زۆر الوازو ئەمرۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات شانبەشانی ئێوە پارێزگاری لەعەفرین بەجۆرێ����ك خوێندنەوە بۆ روداوەكان دەكەن ،میدیای توركیا كە مێژویەكی داگیركردنی ناوچەیەك كە ئاسایشو ش����ەرمنانەیە ،پێویس����تە ئەمری����كا رۆڵ����ی گرن����گو م����ەزن دەگێ����رن بكەن؟ ئارام����ی تێدای����ەو كاردەكات ب����ۆ هەڵوێس����تی رونترو راش����كاوانەتری لەپاراستنی عەفرینو ناوچەكە. شاهۆز حەسەن :ئەنەكەسە خۆی دورودرێژی لەگ����ەڵ ئاوەژوكردنەوەی وێرانكردن����ی عەفرینێ����ك كە هێمای هەبێ����ت ،ئ����ەوەی لەبەرچاوبێت كە ئاوێنە :چاوەروانی چ پشتیوانیەك پشتیوانی لەسیاسەتەكانی دەوڵەتی راس����تیەكان هەیە ،بەتایبەت ئەگەر توركی����ا دەكات ،پێش����مەرگەی هەواڵێك پەیوەندی بەگەلی كوردەوە پێكەوەژیانو سیستمی دیموكراتییە .بەیارمەت����ی هێزەكان����ی س����وریای دەكەن لەهەرێمی كوردستان؟ ئاوێنە :ئەو رەخنانەی ئاراس����تەی دیموكرات شكستی بەمەترسیدارترین ش����اهۆز حەسەن :چاوەروانی ئێمە رۆژئاواش پەروەردەی دەستی پارتی بێ����ت ،ئێس����تا میدی����ای توركی����ا روس����یای دەك����ەن ب����ۆ ئەمریكاش رێكخ����راوی تیرۆریس����تی داع����ش تەنه����ا لەهەرێم����ی كوردس����تان نیە دیموكراتی كوردستانەو بەشێكن لەو رەتیدەكاتەوە سەربازیان كوژرابێت، هێناو ش����ەری ب����ۆ ئ����ازادی جیهان بەتەنها ،ئێمە چاوەروانی هەڵوێستێكی بەرنامەیەی كە توركیا نەخشەی بۆ لەكاتێك����دا راس����تیەكەی ئەوەی����ە راستە؟ ژمارەیەك س����ەربازی توركیا لەالیەن ش����اهۆز حەس����ەن :ئەمری����كا ك����رد .هەڵوێس����تی واڵتان����ی زلهێز یەكێت����ی نەتەوەی����ی دیموكراتیكو كێشاوە. ئاوێنە :میدیاکان تا چ ئەندازەیەک ش����ەرڤانانی یەپەگەو هەس����ەدەوە بەبەیاننام����ەو لێدوان دەیەوێت خۆی بەپێویس����تیەكی قۆناغەكە دەزانین ،مرۆڤایەتی ،لەه����ەر چوارپارچەكەی رۆڵیان هەبوە لەگەیاندنی راستیەكان ك����وژراونو بریندارب����ون ،هەروەه����ا ئەگینا ئێمە لەرۆژئاوای كوردستانو كوردستانەوە دەكەین.
عێراق
دێرزور
سوریا
دێرزور
سوریا
هەڵوێستی واڵتانی زلهێز بەپێویستیەكی قۆناغەكە دەزانین ئەگینا ئێمە لەرۆژئاواو عەفرین پشتمان بەگەلی خۆمان بەستوە ژمارەیەك سەربازیش����یان بەزیندویی دەس����تگیركراونو ژمارەیەك تانكی سەربازیش����یان لەناوبراون ،لەالیەكی ترەوە ژمارەیەكی زۆرتر لەچەتەكانی هاوكاری دەوڵەتی توركیا كوژراون. من دەمەوێت بەجیهان����ی رابگەیەنم ئ����ەوەی لەعەفرین رودەدات ش����ەری مرۆڤایەتیە. ئاوێنە :چ پەیامێكی پشتیوانیتان لەقەندیلەوە پێگەیشتوە؟ شاهۆز حەسەن :قەندیل هەمیشە پاڵپش����تو پش����تیوانی رۆژئ����اوای كوردستانو سیس����تمی دیموكراتیو ژیان����ی پێكەوەیی ب����وە لەعەفرینو ناوچەكە ،لەنوێترین هەڵوێستیشیاندا لەس����ەر زاری هەڤاڵ موراد قەرەیاڵن ئەو هەڵوێستانەیان دوپاتكردوەتەوە، لەس����ەركەوتنی كۆبانێ رۆڵیان هەبو لەپاراس����تنی ناوچەكە لەمەترس����یو هەرەش����ەی گروپە تیرۆرس����تیەكان ش����وێن پەنجەیان دیار بوەو پەیەدە هەڵوێس����تەكانی قەندی����ل بەم����ەزن دەزانێت. ئاوێنە :ئایا دەتوان����ن لەبەرامبەر ئەم هێرشە نابەرابەرە خۆراگر بن؟ ش����اهۆز حەسەن :س����ەد لەسەد، دڵنیاتان دەكەمەوە س����ەركەوتن بۆ گەلی خۆراگ����ری عەفرینو رۆژئاوای كوردس����تان دەبێ����ت ،گەل����ی ئێمە باوەری بەئ����ازادیو بەرخودان هەیە، لەكۆتایشدا داگیركەرانو تیرۆرستان لەبەرامبەر ئەو خۆراگریەدا بەش����یان هەر شكستو دۆران دەبیت ،پێویستە دوژمن����ان ئەو راس����تیە بزانن چۆن لەكۆبانێ س����ەركەوتین لەعەفرینیش س����ەردەكەوین ،راستە دوژمن چەكی پێش����كەوتوی پێیە بەاڵم ئەو باوەرو ئیرادەیەی گەلی عەفرینی نیە.
کورد دەبێتە هاوپەیمانی عەبادی یان مالیکی؟ هێزە کوردییەکان تێڕوانینیان جیاوازە ئا :نیاز محەمەد هەرچەندە الیەنە كوردییەكان پشتیوانیان بۆ هاوپەیمانێتیەكەی مالیكی یان عەبادی لەهەڵبژاردنەكانی عێراقدا دەبەستنەوە بەجێبەجێكردنی داخوازییەكانی كوردەوە، بەاڵم پێدەچێت ئەو دو هاوپەیمانێتیە ببنە مایەی زیاتر لێكترازانیان. دوێنێ(دوش���ەممە) پەرلەمان���ی عێراق رۆژی 12ی ئای���اری ئەمس���اڵی وەك رۆژی ئەنجامدانی هەڵبژاردن���ی پەرلەمانی عێراق بەكۆی دەن���گ پەس���ەندكرد .لەهەمواری یاس���ای هەلبژاردن���ی پەرلەمان���دا چەن���د مەرجێ���ك بۆ حكومەتی عێ���راق دانران بۆ جێبەجێكردنیان ت���ا وادەی هەڵبژاردنەكە كە خۆی���ان دەبینن���ەوە ل���ە :گێڕانەوەی ئاوارەكان ،دابینكردنی سەقامگیری لەناوچە جێناكۆكەكانو ناوچ���ە ئازادكراوەكانی ژێر دەس���تی داعش ،بەش���دارینەكردنی الیەنە چەك���دارەكان لەهەڵبژاردن���ەكانو هەورەها پەیڕەوكردنی دەنگدانی ئەلیكترۆنی. حزب���ی دەع���وە هەریەك���ە لەحەی���دەر عەبادی س���ەرۆك وەزیران���ی عێراقو نوری مالیكی جێگری س���ەرۆك كۆماری عێراقی سەرپشك كرد كە بە لیستی جیا بەشداری هەڵبژاردنەكان���ی ئەنجومەن���ی نوێنەرانی عێ���راق بك���ەن .ئ���ەو دو كارەكت���ەرەی سیاس���یەی عێراق ئێس���تا دو هاوپەیمانی جیاوازیان بۆ هەڵبژاردنەكان پێكهێناوە كە
بەدو بەهێزترین هاوپەیمانی لەسەر ئاستی عێراق دەژمێردرێن. هاوپەیمانێتییەكەی ن���وری مالیكی كە لەژێر ناوی (ئیئتیالفی دەوڵەتی یاسا)دایەو لە 9الیەنی سیاسی عێراقی پێكهاتوە ،كە دیارترین كەسایەتییە بەهێزەكانی (خوزەیر خوزاع���ی ،موەفەق روبەیع���ی)ن .هەرچی ئەو هاوپەیمانێتیەیە ك���ە حەیدەر عەبادی س���ەرۆك وەزیران س���ەرۆكایەتی دەكات، لەژێ���ر ناوی (س���ەركەوتنو چاكس���ازی) لەپێكهات���ەی جیاجیای عێ���راق پێكاتوەو چەند كەسایەتییەكی بەهێز لەسەر ئاستی عێراق لەخۆدەگرێت ،لەوانە خالید عوبێدی وەزی���ری بەرگری پێش���وی عێ���راق .وەك حەی���دەر عەب���ادی رایگەیان���دوە ئامانجی هاوپەیمانێتییەك���ە تێپەڕاندنی تائیفیەتە، بۆیە لەپارێ���زگا جیاجیاكانی عێراق لەوانە موس���ڵ كەس���ایەتی س���ەربەخۆی دیاری لەگەڵدان .هەرچەندە (هاوپەیمانیی فەتح) كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات چوە پاڵ عەبادی ،بەاڵم پاش یەك رۆژ كشانەوەی خۆی لەو هاوپەیمانییە راگەیاند ،ئەوەش بە لێدانێكی زیانبەخش بۆ هاوپەیمانێتیەكەی دەزانرێت. هەرچی الیەنە كوردییەكانیش���ن ،دیدی جیاوازیان هەیە بۆ پشتیوانیكردن لەهەریەك ل���ەو دو هاوپەیمانێتی���ە .مەحم���ود رەزا، پەرلەمانت���اری گ���ۆڕان لەپەرلەمانی عێراق باس لەوە دەكات برێت مەكگۆرگ هەفتەی راب���ردو لەكۆبونەوەكانی���دا لەگ���ەڵ الیەنە
سیاس���ییەكانی كورد داوای لێكردون هەوڵ بدەن هاوپەیمانی داهاتوی خۆیان لەعێراق بدۆزنەوە ،هەروەها حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران���ی عێراق���ی پێباش بوەو پێش���ی وابوە كە داهاتوی عێ���راق بۆ ئەو دەبێت. ئەو پێش���ی وایە دەبو هێزەكانی دەرەوەی یەكێت���یو پارت���ی هاوپەیمانێتییەكی���ان لەكوردس���تان وەك بەدیلی ئ���ەو دو حزبە پێكبهێنای���ەو پێ���ش هەلبژاردنەكانی���ش هاوپەیمانێتیی���ان لەگەڵ هێزە عێراقییەكان لەچوارچێوەی بەرنامەیەكی نیشتمانیدا كە خزمەت بە ئارامیو گەشەكردنی عێراق بكات پێكبهێنای���ە ،ن���ەك دوای هەڵبژاردنەكان. بەبڕوای ئەو زەحمەتە ئەو هاوپەیمانێتیانەی ئێستا لەعێراقدا هەن هیچیان بتوانن 1+50ی كورس���ییەكانی پەرلەمان بەدەس���تبهێنن، بۆیە پێكهێنانی حكومەت دوای هەڵبژاردن زۆر قورس دەبێت. پێشی وایە پشتیوانی هەر كام لە عەبادیو مالیكی بكرێت ،لەگەڵ ئەوەی خراپیش بن، بەاڵم ئەگەر لەچوارچێ���وەی بەرنامەیەكی نیش���تمانیدا بێت دەتوانرێ���ت باش بكرێن. وتیشی "ئەگەر وەك ئەوەی یەكێتیو پارتی لەرابردودا كردویانە پشیتوانی هەر یەكێك لەوانە بكرێت ،ئەوا خراپ دەردەچن". یەكێت���یو پارتی پ���اش ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان تاڕادەیەك لەپشتیوانی عەب���ادی دوركەوتونەت���ەوە ،پێدەچێ���ت ئێ���ران رۆڵی گ���ەورەی هەبوبێ���ت لەوەدا كە پش���تیوانی بردنەوەی ن���وری مالیكی-
هەرچی قسە دەكرێت لەئێستادا بۆ هەڵبژاردنەو ناكرێت متمانە بەهیچ هێزێكی عێراقی بكرێت تا دوای هەڵبژاردنەكان
ی���ە لەهەڵبژاردنەكان���دا .عەرەفات کەرەم سەرۆكی فراكس���یۆنی پارتی لەپەرلەمانی عی���راق پێ���ی وایە هەرچی قس���ە دەكرێت لەئێس���تادا بۆ هەڵبژاردنەو ناكرێت متمانە بەهیچ هێزێك���ی عێراقی بكرێ���ت تا دوای هەڵبژاردنەكان .لەگ���ەڵ ئاماژەدان بەوەی كە ئەمان پش���تیوانی ئ���ەو الیەنە دەكەن كە پشتیوانی كورد بكات ،بەاڵم جەختیش
دەكات���ەوە گ���ەر عەب���ادی لەس���ەر ئەم سیاسەتانەی ئێستای بۆ چارەسەرنەكردنی كێشەكان لەگەڵ هەرێم بەردەوام بێت ،ئەوا ئامادەنین پشتیوانی بكەن. ئارێز عەبدواڵ ،س���ەرۆكی فراكس���یۆنی یەكێت���ی لەپەرلەمانی عی���راق ئاماژە بەوە دەكات ك���ە ك���ورد دەبێ���ت پش���تیوانی ئ���ەو هاوپەیمانێتیی���ە ب���كات ك���ە مافە دەس���تورییەكانی جێبەج���ێ دەكات ،بەاڵم پێش���ی وایە لەئێس���تادا لەوبارەیەوە كورد یەك دەنگ نییە .هیوای ئەوەش دەخوازێت لەئایندەدا بگاتە یەك هەڵوێست. موس���ەنا ئەمین س���ەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتو لەپەرلەمانی عێراق ،پێی وایە دەبێ کورد مامەڵە بە پرسی پشتیوانی لەهەریەك لەو هاوپەیمانێتیانەوە بكاتو لەئێس���تاوە خ���ۆی یەكالی���ی نەكاتەوە بۆ پش���تگیری هیچ یەكێكی���ان ،چونكە بەبڕوای ئەو كورد لەپەرلەمانی ئایندەدا پارسەنگێكی پێویست دەبێت بۆ یەكالكردنەوەی پرسی ئەوەی كێ دەبێتە سەرۆك وەزیران. موئمن زەڵمی ،لەدامەزراوەی سیاسەتو توێژین���ەوەی س���تراتیژی هاوپەیمان���ی دیموكراس���یو دادپ���ەروەری ئام���اژە ب���ەوەدەكات بڕیاری پش���تیوانی هەریەکە ل���ە هاوپەیمانێتیی���ەكان دەبێت لەس���ەر بنەمای ئەوە بدرێ���ت كە كامیان دەتوانێت داخوازییەكان���ی ك���ورد جێبەج���ێ بكات. پێش���بینیش دەكات لەپەرلەمانی داهاتوی عێراق���دا لەنێ���وان الیەن���ە كوردییەكاندا
هەماهەنگی دروس���ت ببێتەوە ،هەرچەندە ئێستا دوركەوتنەوە هەیە. كورد ك���ە لەهەڵبژاردنەكانی پێش���ودا بەهۆی ئەو كورسیانەی لەپەرلەمان بەدەستی هێن���اون ،تاڕادەیەك یاریزانێك���ی كارابوە لەسەر شانۆی عێراق ،بەاڵم رەنگە لەناوچە جێناكۆك���ەكان لەهەڵبژاردن���ی ئەمجارەدا نەتوانێت ئەو كورسیانە بەدەستبهێنێتەوەو پێگەک���ەی جارانی لەپەرلەمان���ی داهاتودا مسۆگەربكات .لەهەڵبژاردنی پێشودا کورد لەناوچە جێناكۆكەكان خاوەنی 19كورسی پەرلەمانی عێراق بو. ئارێ���ز عەبدواڵ لەگەڵ ئ���ەوەی پێی وایە قورسایی كورد لەهەڵبژاردنەكاندا لەكەركوكو ناوچە جێناكۆكەكان وەك جاران نابێت ،بەاڵم پێشبینیش ناكات دەنگی كورد لەو ناوچانە كەم بكات .بەاڵم مەحم���ود رەزا پێی وایە لە ناوچ���ە جێناكۆكەكان كورد وەك جاران ناتوانێ���ت دەنگ بهێنێ���ت ،بەهۆی ئەوەی پێش���تر لەزۆربەی ئەو ناوچانە دەسەاڵتی بەدەس���تبوەو پارتیو یەكێت���ی تەزویرێكی زۆریان كردوە .ئەم���ەش زۆر زەحمەتە بۆ ئەم هەڵبژاردنە بۆیان بچێتە س���ەر ،بەهۆی ئەوەی كە دەسەاڵتیان لەو شوێنانە نەماوە. هەروەه���ا خەڵكی ئ���ەو ناوچەیەش بێزارن لەسیاسەتەكانی پارتیو یەكێتیو پێدەچێت بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن .عەرەفات كەرەم- یش پێی وایە دەنگی كورد لەو ناوچانە كەم دەكات ،بەاڵم نەبونی یەك لیس���تی كوردی لەوێ بەهۆكاری ئەوە دەزانێت.
4
هەنوکە
) )610سێشهممه 2018/1/23
سکرتێری رێکخراوی كهمئهندامان:
تائێستا س ێ حزب بهڕهسم ی داوایان لێكردوم خۆم كاندید بكهم ئا :مهزههر كهریم بهڕێوهبهری ڕێكخراوی كهئهندامان ئاماژه بهوه دهكات حیزبهكان دهیانهوێت دهنگ ی پی كۆبكهنهوه .ئهو دهڵێت "تائێستا س ێ حیزب بهڕهسمی داوایان لێكردوم خۆم كاندید بكهم بۆ ههڵبژاردنهكان ،بهاڵم من ڕهتم كردۆتهوه". س���امان حس���ێن س���کرتێری ڕێكخراو ی كهمئهندامانی كوردستان بهئاوێنهی ڕاگهیاند "ڕۆژی یهك شهمم ه 1/21خۆپیشاندانمان ئهنجام���داوه ،له الفیتهیهكدا نوس���یومان ه ئهو پێن���ج حیزبهی حكومهتی���ان پێكهێنا دۆزهخێكیان بۆ كهمئهندامان دروستكرد". ئهو وتی "ئێم��� ه وهك كهمئهندامان هیچ متمانهیهكمان بهحیزبهكان نهماوه .دهزانین جگ ه لهموزایهدهو درۆ هیچ ش���تێك ی دیك ه لهئارادا نیه ،چونك ه نهیانتوانی خزمهت ب ه كهمئهندامان بكهن .لهبر ی ئهوه ی موچه ی
كهمئهندامان زیاد كهن ،بڕییانو سوكایهت ی دنی���ان بهكهمئهندامان ك���رد ،ههرچهنده لهڕێگ���هی كهناڵهكان���ی ڕاگهیاندن���هوه خهمخۆری خۆیان دهردهبڕی". ئ���هوهش دهلێ���ت "كاتێ���ك وهزیرهكه ی گ���ۆران وهزیری دارایی ب���و ،نهیتوان ی هیچ بۆ كهمئهندامان بكات .كاتێك وهزیرهكه ی یهكێتی وهزی���ری دارایی بو ،نهیتوانی هیچ بۆ كهمئهندامان بكات .وهزیرهكهی پارتیش بهههمان شێوه .وهزیرهكهی یهكگرتو قوڕ ی كرد بهس���هر كهمئهندامان���دا .وهزیرهكان ی كۆمهڵش بێدهنگیان ههڵبژارد". سامان حسێن س���هبارهت بهو حیزبانهی تازه دروس���ت بون ،وت���ی "دكتۆر بهرههم لهسهردهمی كابیهنهكهی خۆیدا زیاد لهسهد بهڵێنی درۆی داوه بهكهمئهندامان .من خۆم چومهته ئهنجومهن ی وهزیران لهگهڵ دكتۆر بهرههم دانیش���توم .بهڵێنی ئهوهی پێداین موچهكهم���ان ب���ۆ زیاد بكات ،ن���هی كرد. بهڵێنی پێداین چاكساز ی بكات لهخزمهت ی
كهمئهندامان���دا ،نهی كرد .بهڵێنی پێیداین لهش���وێنه گش���تیهكاندا ڕهچ���اوی دۆخی كهمئهندام���ان بكرێت ،نهیكرد .س���هربار ی ههم���و ئهمان ه حهیایی بردی���ن ،وتی بڕۆن بهكهناڵهكان���ی ڕاگهیاندن���ی ڕابگهیهن���ن ئۆتۆمبیلت���ان ب���ۆ دههێن���مو لهباجهكه ی خۆش���دهبم ...یهك دنی���ا بهڵێنی پێداین، هیچ��� ی جێبهج ی نهكرد .ئێس���تا ههر ئهو دكتۆر بهرههمهی ه ههر بهوچاوهوه س���هیر ی دهكهم". لهباره ی نهوهی نوێش���هوه وتیشی "ئێم ه تهس���هور دهكهین بهوشێوهی خۆیان باس ی دهكهن نهگهن ه دهس���هاڵت ،ب���هاڵم هیچ ی وایان لێ چاوهڕوان ناكهین .ئهوهیان دهوێت دهنگ ی كهمئهندامان بهدهستبهێنن .ئهوه ی لێره دهكرێت ش���هڕی ئهوهیه كێیان بگهن ه دهس���هاڵت ،بۆیه ئهو حیزبانهی لهههناو ی جهم���اوهرهوه دروس���ت دهب���ن ،ههمویان تام���هزرۆ ی دهس���هاڵتن نهك تام���هزۆر ی خزمهت .بڕۆن سهیركهن چی دروشمێكیان
خوێندنهوه ی دوهم بۆ پڕۆژهیاسای چاكساز ی موچه ی خانهنشین ی دهكرێت
"ههڵویستی پهلهمانتاران ئاشكراتر دهبێت ك ێ دژیهتیو ك ێ لهگهڵیهتی"
پەرلەمانی کوردستان ئا :مهزههر ئهمڕۆ سێ شهممه لیژنهی دارایی پهرلهمان كارهكانی لهسهر پڕۆژه یاسای چاكسازی موچهی خانهنشینی تاوتوێ دهكات. ئهندامێكی لیژنهی داراییش دهڵێت "ههندێك كه پێشتر خانهنشین كراون ئهو یاسایه نایانگرێتهوه ،چونكه باس لهوه دهكات دهبێت پانزه ساڵ خزمهتیان ههبێتو تهمهنیان پهنجا ساڵ بێت". د شێركۆ جهودهت ئهندامی لیژنهی دارای ی پهرلهمانی كوردس����تان بهئاوێنهی ڕاگهیاند "لهدوای خوێندنهوهی یهكهمی پڕۆژه یاساكه لهپهرلهمانی كوردس����تان ،كارهكانی لیژنهی دارایی ب����هرهو تهواوب����ون دهڕوات .ئهگهری زۆره ئهمڕۆ سێشهممه كارهكانی تهواو ببێت. دوات����ر رهوان����هی س����هرۆكایهتی پهرلهمانی كوردستان دهكرێتو پهرلهمان خوێندنهوهی دوهمی بۆ ئهنجامبدات". جهودهت وتی "لهپهرلهمانی كوردس����تان پڕۆژهیاساكه باشتر دهكهین لهوهی حكومهت ڕهوان����هی پهرلهمانی ك����ردوه ،ئهوهش مافی پهرلهمانی كوردس����تانه پڕۆژه یاساكه بههێز بكات ،تا لهبهرژهوهندی خهڵكی كوردستاندا بێت". سهبارهت به ههڵوێستی پهرلهمانتارانیش، ئ����هو وتی "بهه����ۆی ئهوهی پڕۆژه یاس����اكه خوێندنهوهی یهكهمی بۆ كراوه لهپهرلهمانی كوردستان ههڵویستی پهرلهمانتاران بهئاشكرا دیار نی����ه .ل����هدوای دانیش����تی دوهم ئهوه ئاشكرا دهبێت ئاخۆ ههڵویستی پهلهمانتاران چ����ی دهبێت ،بهاڵم تا ئێس����تا پهرلهمانتارم نهبینیوه دژایهتی بكات". وتیش����ی "ئهوهی لێرهو لهوی بهدهستمان گهیش����توه وهك ئهندامان����ی لیژنهی دارایی، ههندێكی پهیوهندی بهئهس����هری ڕهجعیهوه ههیه بۆ خانهنشینی پهرلهمانتاران .ههندێك
كه پێش����تر خانهنش����ین كراون ئهو یاسایه نایانگرێتهوه،چونك����ه ب����اس ل����هوه دهكات دهبێ����ت پانزه س����اڵ خزمهتی����ان ههبێتو تهمهنیان پهنجا س����اڵ بێت .ئهمهش تێبینی ههندێ����ك لهپهرلهمانتارانه قس����هی من نیه. لێرهو لهوی ورده گلهیی ههیه ،بهاڵم با ئهوه ههڵگرین ب����ۆ ڕۆژی پهرلهمانو پهلهمانتاران لهو ڕۆژهدا قس����هی خۆیان بڵێن ،با ئێس����تا ناوی كهس نهبهین .من خۆم لهگهڵ ئهوهدام پانزه س����اڵ خزمهتی ههبێتو تهمهنی پهنجا ساڵ بێت". م����هال م����هروان گهاڵڵهی����ی ،س����هرۆكی فراكس����یۆنی كۆمهڵی ئیسالمی لهپهرلهمانی كوردس����تان لهب����ارهی پڕۆژهی چاكس����ازی لهپهرلهمانی كوردس����تانهوه ،وتی "سهرجهم خهڵكی كوردس����تانو پهرلهمانتاران پڕۆژهی چاكس����ازیان بهالوه باش����ه ،بهاڵم پڕۆژهكه تێكهڵییهكی زۆری تێدایه .برادهرانی پارتیو یهكێتی بهناوی دهوڵهتداریهوه كه حكومهتیان الب����وه ،زۆر ش����تی نایاس����اییان ك����ردوه، خهڵكێكی زۆریان بهنایاس����ایی دامهزراندوهو پل����هی وههمیان داوهته خهڵك .ئهوانه هیچ یاس����ایهك نایانگرێتهوه تا ههمواربكرێتهوه. ئهوهی پلهبااڵكانیش دهبێت بهیاسا مامهڵهی لهگهڵ بكرێت". وتیش����ی "ئێمه وهك كۆمهڵی ئیس��ل�امی لهڕابردودا پڕۆژهمان پێشكهش����ی پهرلهمان كرد بۆ چاكس����ازی موچ����هی موچهخۆرانو موچهی پلهبااڵكان .ئێستا ئهو پڕۆژه یاسایه بهب����اش دهزانی����ن .ژمارهی����هك پهرلهنتاری كۆمهڵی ئیس��ل�امی ،من وهك خۆم ش����مولی ئهو پ����ڕۆژه یاس����ایه دهك����هم .ئهگهر وهك پهرلهمانی عێراقیش س����هیری پڕۆژه یاساكه بكهی����ن ،پهرلهمانتارانی بهغدا خانهنش����ینی نایانگرێتهوهو تهمهنیان نهبۆته پهنجا ساڵ. بهاڵم شهش پاس����هوانی بۆ دامهزراندوه ئهو موچهیه وهردهرگرێت .ئێمه لهگهڵ ئهوهداین دهس����تكاری موچ����هی پلهب����ااڵكان بكرێت،
لهوهزی����رو دادوهرهكانو پله س����هربازیهكانو پهرلهمانت����اران ،بۆ ئهوهی ئ����هو بڕه پارهیه بهههدهرنهدرێت .ئێمه لهگهڵ ئهوه نین پاره تهخشانو پهخشان بكرێت". ئومید خۆشناو ،سهرۆكی فراكسۆنی پارتی لهپهرلهمانی كوردس����تان ئاماژه بهوه دهكات پڕۆژهی چاكس����ازی لهحهوت بهش پێكدێت لهچ����وار چێ����وهی پڕۆژهكان����ی چاكس����ازی ڕهوان����هی پهرلهمان����ی كوردس����تان كراوه، ئ����هو وتی "فراكس����یۆنی پارتی پش����تگیری تهواوی پڕۆژهیاس����اكه دهكات .ئهو تێبینیو سهرنجانهشی لهسهر پڕۆژهكه ههیه ،لهپێناو دهوڵهمهندكردنی پڕۆژهكهدایه .سهرنجهكانیش تایبهت����ن بهلیژن����ه پهیوهندیدارهكانی وهك لیژن����هی دارای����یو لیژنهی نهزاه����هو لیژنهی یاسایی ،شتێكی دیاركراو نیه لهالیهن ئێمهوه وهك فراكسۆنی پارتی".
برادهرانی پارتیو یهكێتی بهناوی دهوڵهتداریهوه كه حكومهتیان البوه زۆر شتی نایاساییان كردوه ،خهڵكێكی زۆریان بهنایاسایی دامهزراندوهو پلهی وههمیان داوهته خهڵك
ههی ه بۆ كهمئهندامان؟ لهكاتی ههڵبژاردندا كهمئهندامان دهبن ه خوشكو برایان ،بهاڵم ههر ئهو پانزه شهوهی ههڵبژاردنه". ئهوهش دهڵێت "پارتیو یهكێتیو گۆڕانو كۆم���هڵو یهكگرتوو حیزبهكهی شاس���وارو دكت���ۆر بهره���هم جگه لهدروش���م هیچیان پێنهبوه بۆ كهئهندامان .باش ه من لهشاسوار دهپرسم لهو ههزاران شوقهیه ی كهههیهت ی شوقهیهكی داوه به كهمئهندامان؟ تائێستا توانیویهتی سهد كهمئهندام بهرێته دهرهوه لهسهر ئهك ی ئهو چارهسهریان بۆ بكرێت؟ نهخێ���ر نهب���وه .كهس���ێك بهو ش���ێوازه بێت ،بش���چێته حكومڕان ی بهههمان شێوه بیردهكاتهوه .دكتۆر بهرههم كهس���هرۆك ی ئهنجومهنی وهزیران بو قوری كرد بهس���هر خهڵك���دا وتم���ان بهپێی یاس���اك ه موچه ی كهمئهندام بكهن به دوس���هدو پهنجا ههزار نهیكرد بهاڵم لهیهك ڕۆژدا خهڵك ی دامهزراند بهح���هوت ملیۆن دینار .با واس���هیرنهكهین ئهمانه دهبنه فریشته".
وتیشی "تائێستا س���ێ لیست بهڕهسم ی داوای���ان لێك���ردوم خ���ۆم كاندی���د بكهم، بهاڵم ههرس���ێكیانم ڕهتكردۆتهوه .ههست ئهك���هم درۆیه ،ه���هر دهیانهوێ���ت دهنگنم پ��� ێ كۆبكهنهوه ،بهتایبهت من كهدهنگێك ی ناڕاز ی بومو لهس���هر ش���هقام بومو سهدان ج���ار خۆپیش���اندانم ك���ردوهو ب���هردهوام لهكهناڵهكانهوه دهركهوتوم". ئاماژهش��� ی بهوهك���رد "س���هد ه���هزار كهمئهندام ههیه وهك ش���هخس ڕهنگ ه ئهو حیزبان��� ه بتوانن پێنج س���هد دهنگ بهرن، بهاڵم ئهمان ه شعوریان نی ه تهنها بهبهڵێن ی درۆو بهزمانی خۆی���ان دهوێرن .ئهونهمان برس���ێتیو داماو ی بهدهست ئهم حیزبانهوه چهش���توه زهحمهته جارێكی دیك ه سیقهو متمانه دروست بێتهوه". وتیش���ی "دهس���ت ئهكهم بهچاو ی ههر حیزبێكدا بڵێت یارمهتی كهمئهندامم داوه، چونكه ئهو كاتهی موچهی كهمئهندام بڕا، ههمویان لهدهسهاڵتدا بون".
ئێمه وهك كهمئهندامان هیچ متمانهیهكمان بهحیزبهكان نهماوه دهزانین جگه لهموزایهدهو درۆ هیچ شتێكی دیكه لهئارادا نیه
ئۆپۆزسیۆن داوا لەپارتیو یەکێتی دەکەن سازش لەسەر دەستكەوتو مافەكانی خەڵكی كوردستان نەکەن
"بەهەمو مەرجێكی بەغدا رازی مەبن" ئا :نیاز محەمەد لەدوای شكستهێنانی ریفراندۆم، بەشێك لەبەرپرسانی الیەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی هەرێمی كوردستان، پێیان وابو ئیتر جارێكی دیكە بەغداو واڵتانی هەرێمیو جیهان ،مامەڵە لەگەڵ حكومەتو دەسەاڵتدارانی ئێستای هەرێمی كوردستان ناكەنو ژیانی سیاسیو حكومرانییان بوە بەبەشێك لەرابردو .بەاڵم ئەوەی لەم چەند رۆژەی رابردودا رویدا پێچەوانەكەی بو .شاندی حكومەتی هەرێم لەیەك رۆژدا لەبەغداو تاران لەالیەن حەیدەر عەبادیو حەسەن رۆحانییەوە پێشوازییان لێكرا .وتەبێژی هاوپەیمانی نیشتمانی بۆ دیموكراسیو دادپەروەری- یش دەڵێت "بەشێكی سەردانەكانی حكومەتی هەرێم بۆ وەرگرتنی قەرز بوە".
پێمان وایە ئەم حكومەتە شكستخواردوە شەرعیەتی یاسایی نەماوە تا بچێت بەناوی خەڵكی كوردستانەوە داكۆكی بكات
ش���ۆرش حاجی وتەبێژی بزوتنەوەی گۆران لەسەر سەردانی شاندی حكومەت ب���ۆ بەغ���دا بەئاوێن���ەی راگەیاند هەمو هەوڵێك بۆدانیشتنو گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا لەپێناو بەرژەوەندی خەڵكی كوردستان باش���ە .ئەو وتی "بەاڵم زۆر گرنگە ئەو ش���اندەی دەچێتە بەغدا ئیتر ش���اندی حزبی بێت یان حكومی ،داكۆكی لەسەر دەس���تكەوتە نەتەوەییە دەستوریەكانی خەڵكی بكات .پێشتریش كە تێبینیمان لەس���ەر پارتیو یەكێتی هەبوە ،ئەوەیە بچن بەهەمو مەرجێكی بەغدا رازی ببن. لەگەڵ ئەوەین لەچوارچێوەی دەستوری عێراق���دا مامەڵ���ە لەگ���ەڵ حكومەتی عێ���راق بكرێ���ت ،بەاڵم نابێت س���ازش لەسەر دەس���تكەوتو مافەكانی خەڵكی كوردستان بكرێت". ش���ۆڕش حاج���ی گفتوگ���ۆ بەتاك���ە رێ���گای چارەس���ەركردنی كێش���ەكانی نێوان هەولێ���رو بەغ���دا دەزانێت .ئەو وت���ی "بینین���ی بەرپرس���ێك لەبەغدا ی���ان لەواڵتانی دیكە ،مان���ای ئەوە نیە كێش���ەكان چارەس���ەر دەكەن ،بەڵكو هەنگاوێك���ە بۆ گەیش���تن بەدۆزینەوەی چارەس���ەرییەك ب���ۆ كێش���ەكان .ئێمە دەڵێین پارتیو یەكێتیو حكومەتی هەرێم شكس���تیان هێناوە ،چونكە سێ هێزی گرن���گ كە گۆرانو كۆم���ەڵو یەكگرتون لەحكومەتەكە كشاونەتەوە .پێمان وایە ئەم حكومەتە شكستخواردوە شەرعیەتی یاسایی نەماوە تا بچێت بەناوی خەڵكی كوردس���تانەوە داكۆكی ب���كات ،نەمان وتوە پێشوازییان لێناكرێت". بەش���ێك لەچاودێران���ی سیاس���ی پێی���ان وایە ،چونی ش���اندی هەرێم بۆ بەغ���دا "ب���ەڕە دەرهێنان���ە" لەژێرپێی الیەن���ە ئۆپۆزس���یۆنەكان ،چونكە هەتا
خەڵ���ك لەحكوم���ەت پربێ���ت ،لەكاتی هەڵبژاردن���ەكان بەقازانج���ی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن دەشكێتەوە. د .رێب���وار كەریم ،وتەبێ���ژی فەرمی هاوپەیمانی نیش���تمانی بۆ دیموكراسیو دادپەروەری كە بەرهەم ئەحمەد س���اڵح سەرۆكایەتی دەکات ،پێی وایە حكومەتی هەرێمی كوردس���تان هیچ ئەرزش���ێكی سیاسیو مەعنەوی نەماوەو رۆژ لەدوای رۆژ خەریك���ی سازش���كردنە .داواش دەكات حكوم���ەت لەپێن���اوی مانەوەی خۆی هەمو كارێ���ك نەكات كە ئایندەی مافە دەس���توریەكانی گەلی كوردستان لەعێراق بخاتە مەترسیەوە .پێشی وایە هەمو ئەو هەنگاوانەی حكومەتی هەرێم گرتویەتیەبەر مەترس���ییان بۆ ئایندەی گەلی كورد دروستكردوە. ئ���ەو وتی "بەش���ێكی س���ەردانەكانی حكومەت���ی هەرێم ب���ۆ وەرگرتنی قەرز بوە ،بۆ ئەوە نەبوە چارەس���ەری دۆخی ئێستای هەرێم بكەن .سەرەڕای ئەو هەمو قەرزەی لەسەر هەرێمی كوردستانە ،تۆ وەرە س���ەیربكە جارێكی ت���ر بچیتەوە قەرز بكەیت! ئەم���ە پینەكردنێكی زۆر خراپ���ە .خەڵكی كوردس���تان لەبەردەم مەترس���یەكی گەورە دایە .بێدەنگبونی ئێمەش هێندەی تر مەترسیەكان گەورە تر دەكات". لەم���اوەی راب���ردودا هی���چ هێزێكو هاوپەیمانی���ەك نەیتوانی���وە وەك
شوێنگرەوەی هەردو حزبی دەسترۆشتوی هەرێم ،كە تەواوی جومگە هەستیارەكانی هەرێمی���ان بەدەس���تەوەیە دەربكەوێت، بەاڵم ئێستا قۆناغەكە جیاوازەو "گۆرانو كۆمەڵو هاوپەیمانی نیشتمانی لەخۆیان را دەبینن ببنە ئەو شوێنگرەوەیە". د .رێبوار كەریم دەڵێت "ئەو بەرنامەیەی هاوپەیمانیەكەمان لەگەڵ ئەو الیەنانەی دیكەش كاری لەس���ەر دەكەین ،بریتیە لەگۆرینی شێوازی حكومرانی لەهەرێمی كوردستان ،لەنەوتخۆری تااڵنكەرەوە بۆ ش���ێوازی دادپەروەری ،ئەمە بەرنامەی ئێمەیە". جموجۆڵ���ی ش���اندی حكوم���ەت بۆ بەغداو تارانو فەرەنس���او ئەڵمانیا ،بۆ ئاس���اییكردنەوەی ئ���ەو پەیوەندییانەیە كە بەهۆی ریفراندۆمەوە زیانی گەورەی بەرك���ەوت .الیەن���ە ئۆپۆزس���یۆنەكان دەس���ەاڵتدارانی هەرێم ب���ەوە تۆمەتبار دەكەن كە سەركێش���ییان ك���ردو بەب ێ گوێگرتن لەدۆستو دوژمن ریفراندۆمیان ئەنجام دا. رێبوار حەم���ەد ،وتەبێ���ژی كۆمەڵی ئیس�ل�امی كوردس���تان بەئاوێن���ەی راگەیاند س���ەردانی ش���اندی حكومەت بۆ بەغدا لەدوای سیاس���ەتە هەڵەكانی دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستان دێت. پێشی وایە ئێس���تا هەرێمی كوردستان لەپێگەیەكدا خۆی دەبینێتەوە كە ناچارە مەرجەكانی حكومەتی عێراق قبوڵبكات، ئاماژە بەوەشدەكات دەسەاڵتداران پێشتر خوێندنەوەی���ان ب���ۆ دۆخو هەلومەرجی ناوچەكە نەبوە. ئ���ەو وت���ی "ب���ەالی ئێم���ەوە گرنگە لەپێناو مافەكانی خەڵكەی كوردستاندا پەیوەندییەكانی نێ���وان هەولێرو بەغدا چاكبكرێنەوەو ش���اندی حكومەت لەبەر بەرژەوەن���دی خەڵ���ك بچێت���ە بەغدا". لەوەاڵمی ئەو پرسیارەی باشە بۆ پێتان وایە ش���اندی حزبی "گ���ۆران ،كۆمەڵ، هاوپەیمان���ی نیش���تمانی" ب���ۆ بەغ���دا لەبەرژەوەن���دی خەڵكی كوردس���تانە، كەچی گومان دەخەنە س���ەر سەردانی ش���اندی حكومەت���ی هەرێم ب���ۆ بەغدا، ئەو وتی "قس���ەی ئێم���ە ئەوەیە ئەوەی دەگوزەرێت دەرئەنجامی سیاس���ەتێكی هەڵ���ەو حكومرانییەك���ی خراپ���ە ك���ە هەرێم���ی كوردس���تانی خس���توەتە ب���ەردەم مەترس���یەكی گ���ەورە .ئێمە ك���ە چوینەتە بەغ���دا وەك حزب چوین خ���ۆ وەك حكوم���ەت نەچوی���نو هیچ رێككەوتننامەیەكی سیاسیمان نەكردوە. ئەوە ئەوانن رێككەوتنی سیاسی دەكەن، ئەوەی ئەوان لەسەری رێكدەكەون دەبێتە رێكەوتنی كۆتایی نێوان هەولێرو بەغدا. ئەگەر سەردانەكانیان لەبەر بەرژەوەندی خەڵك نەبێت ،بەدڵنیاییەوە نیش���انەی پرسیاریان لەسەر دروست دەبێت".
هەنوکە
) )610سێشهممه 2018/1/23
5
بۆچی سهردانهك ه ی نێچیرڤان لهسایتی فهرم ی ڤاتیكاندا باس نهكرا؟
گفتوگۆیهك لهگهڵ سكرتێری گشتی ئیستیتۆی جیهانی كلتوری كوردی لهئیتاڵیا ئا :ئاوێنه سۆران ئەحمەد ،سكرتێر ی گشت ی ئیستیتۆ ی جیهانی كلتور ی كورد ی لهئیتاڵیا لهم گفتوگۆیه ی ئاوێنهدا دهڵێت "دهبێت كورد چاوهڕوان ی كهس نهبێت بێت كێشهو گرفتهكان ی بۆ چارهسهر بكات ،كورد دهبێت خۆ ی كێشهو گرفت ی خۆ ی چارهسهر بكات". ئاوێنه :وهك ئ���اگادارن ههفته ی رابردو نێچیرڤان بارزان ی سهردان ی ڤاتیكان ی كرد، ئ���هم س���هردان ه چ دهنگدانهوهیهك ی ههبو لهمیدیاكان ی ڤاتیكانو ئیتاڵیدا؟ س���ۆران ئەحم���ەد :پێویس���ت ه ئ���هو راس���تیی ه ببینین ك ه ئێم ه وهك میللهتو حكومهت پێش���تر گرنگییمان ههبو ،بهاڵم لهراستیدا ئێستا ئهو گرنگییهمان نهماوه، كهوات ه ڤاتیكان بەچ ش���ێوهیهك بتوانێت هاوكار ی چارهسهر ی كێشه ی كورد بكات، لهكاتێكدا كێش���ه ی كورد بهپله ی یهكهم كێش���ه ی خۆیهتیو جگ ه لهخۆ ی كهس��� ی ت���ر ناتوانێت ب���ۆ ی چارهس���هر بكات؟! ك���ورد تا ئێس���تا ئهوه ی نیش���ان نهداوه ك ه توانا ی چارهس���هر كردن ی كێش���هكه ی خ���ۆ ی ههیه ،س���هردانهكه ی نێچیرڤان بۆ ڤاتیكان لهڕاس���تیدا نهبوه ههواڵو باس ی هیچ كهناڵێك ی ئیتاڵ���یو ڤاتیكان ،بههیچ ش���ێوهیهك لهمیدیاكان ی ئیتاڵیاو ڤاتیكان تیشك ی نهخرایهس���هر ،تهنانهت لهسایت ی فهرم ی ڤاتیكانیش���دا باس نهكرا ،ئهوهش مانا ی ئهوه دهبهخش���ێت ك ه سهردانێك ی زۆر كتوپڕو نافهرم ی بوه. ئاوێنه :بۆچی بایهخ ی پێنهدرا؟ س���ۆران ئەحمەد :میدیاكان��� ی ئیتاڵیاو ڤاتی���كان باس���یان ل���هوه نهك���رد ك��� ه ئ���هم چاوپێكهوتن��� ه ههب���وه ،نهئیتاڵیو نهڤاتیكانیش ،لهمیدیا ی فهرم ی ڤاتیكاندا رۆژان��� ه چاالك���یو چاوپێكهوتن��� ی پاپا باڵودهكرێتهوه ،بچن س���هردان ی بكهن ئهو رۆژه س���هردانهكه ی نێچیرڤان باس نهكرا، بهمهرجێ���ك ئهو رۆژه باس لهس���هردان ی س���هرۆك ی ش���ارهوان ی رۆما ی بۆ ال ی پاپا فرانسیس��� ی تیایه ،بهاڵم باس ی سهردان ی نێچیرڤان بههیچ شێوهیهك باس نهكراوه. ئاوێنه :هۆكارهكه ی ئهم ه چییه؟ سۆران ئەحمەد :بهڕا ی من هۆكارهكه ی ئهوهی ه ك ه كورد پهیوهندییهكان ی لهههمو بارێكهوه زۆر الوازه ،ئێم ه وهك ئینستیتۆ ی كورد ی 66گروپ ی پهرلهمانتار ی دۆست ی كوردمان ههی��� ه لهئیتاڵیا ،ب���هاڵم تهنها
دهتوانن لهرو ی سیاس���یهوه پشتیوانییهك لهكورد بكهن ،نهك ئهوه ی بڵێن كێش���ه ی كورد چارهسهر دهكهن .ئهم ه ناكات ه ئهوه ی بڵێین ئیتاڵیا یان ڤاتیكان داكۆك ی لهكورد دهكات ،ك ه تا ئێس���تا هی���چ ئاماژهیهك ی بهمجۆره بهدیناكرێت. ئاوێنه :باش��� ه گرنگ ی ڤاتیكان بۆ كورد لهچیدایه؟ سۆران ئەحمەد :ڤاتیكان دهسهاڵتێك ی گ���ەورەی جیهانیی���ەو گاڵت���ه ی لهگ���ه ڵ ناكرێ���ت ،ئهتوانی���ت بڵێی���ت ههرچ��� ی فهراماسیۆن ی جیهان ه ال ی ئهوانه ،ڤاتیكان تاک���ە دام���هزراوهی جیهان ه ك��� ه تهمهن ی نزیك دهبێتهوه له 2000س���اڵ ،توانایهك ی بههێز ی سیاس���ییان ههیه ،ئهمان ه ههمو ی راس���تیه ،لهبهرئهوه پهیوهندییهك ی باشت لهگه ڵ ڤاتیكان ههبێت رۆڵ ی خۆ ی ههیه. بهاڵم ئهوه ی من ههس���تمكرد ك ه س���اڵ ی پار وهزی���ر ی دهرهوه ی ڤاتیكانمان بین ی لهڕاس���تیدا ئ���هوان ههمان ئهو قس���انه ی ئهمهریكایان دهكرد ك��� ه ئێم ه پێمانباش نیی ه كورد لهعێراقو س���وریا جیابێتهوه، ئهوه قس���ه ی وهزیر ی دهرهوه ی ڤاتیكان بو. ئاوێن���ه :ئای���ا ههڵوێس���ت ی ڤاتی���كان بهرامبهر بهكورد بهگش���ت ی ههڵوێستێك ی ئیجابیی ه یاخود بهپێچهوانهوه؟ سۆران ئەحمەد :ههڵوێست ی راشكاوانه ی ڤاتیكان ئهوهی ه ك��� ه دهڵێت حهزدهكهین لههیچ ش���وێنێك شهڕ نهبێتو ئاشت ی باڵ بهسهر تهواو ی جیهاندا بكێشێت ،ئهم ه بۆ ههمو واڵتو ههمو ش���وێنێك ه نهك ههر بۆ كوردستان. ئاوێن���ه :ئای���ا لهراب���ردودا ڤاتی���كان ههڵوێست ی دۆس���تانه ی بهرامبهر بهكورد نهبوه؟ س���ۆران ئەحم���ەد :ئ���هوه ی ك��� ه من خ���ۆم بینیوم ه تا ئێس���تا هی���چ كوردێك تۆژینهوهیهك ی ورد ی لهسهر ڤاتیكانو كورد نهك���ردوه ،تهنها ئهوهی ه كۆمهڵێك كتێبو فهرههنگ ی كورد ی لهڤاتیكان چاپ كراون، بهاڵم ڤاتیكان بهگش���ت ی ئ���اگا ی لهههمو جیهان ه نهك ههر لهكوردس���تان ،راپۆرت ی لهس���هر ههمو واڵتان ی جیهان ههیه ،بهاڵم ئهم ه بهمانا ی ئهوه نیی ه ك ه دۆست ی كورده. وهك خۆیان دهڵێن دۆست ی ههمو گهلێكنو سیاسهتێك ی تایبهت بهخۆشیان ههیه ،لهم چهند سااڵنه ی رابردوش���دا بهشێوهیهك ی تایبهت ی پشتیوانیان لهههرێم ی كوردستان دهك���رد لهبهرئهوه ی لهش���هڕ ی داعش���دا كوردستان ببوه پهناگه ی مهسیحییهكانو
سۆران ئەحمەد زیات���ر لهو ێ جێی���ان كراب���ۆوهو حهزیان دهكرد زیاتر چاودێ���ر ی بكهن ،بهتایبهت ی لهسهردهم ی پاپا ی ئێستادا پاپا فرانسیس ك ه پاپایهك ی باشو بهتوانایه. ئاوێنه :ئه ی ئێستاش مهسیحییهكان ك ه كوردس���تان پهناگهیان ه بۆ ڤاتیكان جێ ی بایهخ نیی ه تا شهڕ ی تێنهكهوێ؟ س���ۆران ئەحمەد :ئهوه ی ب���ۆ ڤاتیكان گرنگ ه ش���هڕ نهبێت ،بهاڵم ئهم ه بهمانا ی دۆس���تایهت ی ك���ورد نای���هت ،بهپێ ی ئهو پهیوهندییانه ی ههم ه لهگه ڵ كهس���ایهتیی ه سیاس���یی ه كاس���ۆلیكهكاندا كوردس���تان گرنگ ی خۆ ی ههیه ،بهاڵم پێویس���ت ه ئهم پهیوهندییان��� ه توندوتۆڵت���ر بكرێن ،زۆر جار م���ن پێیاندهڵێم ك ه ئێم ه میللهتێكین زۆر بهئایین���هوه پابهند نی���ن ،رێز ی ژنو ئازاد ی كهمایهتیهكان بهراورد بەمیللهتان ی چواردهورمان زیات���ر دهگرین ،بۆ ئهوه ی وهك دۆس���ت ی خۆی���ان مامهڵهمان لهگه ڵ بك���هن .ب���هاڵم ئهمان ه پێویس���ت ه كاری بهردهوامیان بۆ بكرێتو شتێك نییه بهرۆژو دو رۆژ چارهسهر بكرێن .ڤاتیكان واڵتان ی ئهڵمانیاو ئهمهریكا نیی���ه ،لێكۆڵینهوه ی زۆر ورد لهس���هر گ���هالن دهكاتو زۆر ش���ارهزا ی مێژو ی كورده ك��� ه چی بوینو چیمان لهباردایه. ئاوێن���ه :ئایا ڤاتی���كان دهتوانێت رۆ ڵ ببینێت لهئاسای ی كردنهوه ی پهیوهندیهكان ی ههولێرو بهغدادا؟ سۆران ئەحمەد :ئهگهر ڤاتیكان بیهوێت بهدڵنیای ی دهتوانێت ،دهتوانێت گوش���ار بخات ه سهر ئهمهریكاو واڵتان ی ئهوروپا بۆ ئهو مهبهس���ته .بهاڵم ئایا ئهوه دهكات؟ نازان���م ،چونك��� ه سیاس���هت ی ڤاتی���كان ئهوهنده س���اده نیی ه ك ه ههروا بهئاسان ی بخوێنرێتهوه. ئاوێن���ه :ك���ورد چی بكات ب���ۆ ئهوه ی پهیوهندیی���هكان رێكخراوترو پتهوتر بكات لهگهڵ ڤاتیكان؟
ڤاتیكان دهسهاڵتێك ی گەورەی جیهانییەو گاڵته ی لهگهڵ ناكرێت، تاکە دامهزراوه ی جیهان ه ك ه تهمهن ی نزیك دهبێتهوه له 2000ساڵو توانایهكی بههێز ی سیاسییان ههیه لهمیدیا ی فهرم ی ڤاتیكاندا رۆژان ه چاالكیو چاوپێكهوتن ی پاپا باڵودهكرێتهوه، بچن سهردان ی بكهن ئهو رۆژه سهردانهكه ی نێچیرڤان باس نهكرا سۆران ئەحمەد :پێویست ه كورد ههوڵبدات كێش���ه ی لهگه ڵ دهوروبهردا نهبێت ،ئهوه باش���ترین كارت ه كورد كار ی لهسهر بكات، دهبێت كورد چاوهڕوان ی كهس نهبێت بێت كێش���هو گرفتهكان ی بۆ چارهس���هر بكات، كورد دهبێت خۆ ی كێش���هو گرفت ی خۆ ی چارهس���هر بكات .ئهگهر كورد لهناوخۆدا یهك ههڵوێس���تو ی���هك دهن���گ نهبێت بهرامبهر بهدهرهوه ،ئیتر چۆن چاوهڕوان ه خهڵك ی تر متمانه ی پێبكات؟ ئهگهر كورد لهناوخ���ۆدا ماڵهكه ی خ���ۆ ی رێكنهخات ئیت���ر چۆن چاوهڕوان دهبێ���ت ئهوان ی تر بێن ماڵهكه ی بۆ رێكبخهن؟! لهڕاس���تیدا
پاپای ڤاتیکانو نێچیرڤان بارزانی دوا ی ش���هڕ ی داعش خۆشهویستسییهك بۆ كورد دروس���ت بو ك��� ه ئێم ه نهمانزان ی بهكاریبهێنی���ن بۆ بهرژهوهن���د ی خۆمان، ئهم ه ههلێك بو لهدهست خۆمان دا ،كورد ئهوهن���ده ی بیر لهدوژمنایهت���یو ناكۆك ی لهگه ڵ براكه ی خۆیدا دهكاتهوه ،ئهوهنده بیر ل���هوه ناكاتهوه ك ه دوژمنهكه ی كێیه، ئهم ه كێش���ه ی س���هرهكیهتی .نهك ههر لهناوخ���ۆدا بهڵكو لهئاس���ت ی دهرهوهش گرفتمان ههی���ه ،بڕوانن ئهم ههمو كورده لهئهوروپا ههن هیچ ناكهن کهچ ی شانازیو فهخر بهش���ت ی زۆر ب ێ بایهخهوه دهكهن، وات ه ئێم ه نهك ههر لهئاست ی ناوهوه بهڵكو
لهدهرهوهش گرفت ی گهورهمان ههیه ،چهند لۆب ی ك���وردت ههی ه ل���هدهرهوه؟ زۆربهی كورد ی تاراوگ ه بایهخیان ئهوهنده بچوكو ب ێ مانای ه ك ه ش���هرم دهكهیت ،زۆربهیان ههر دانیش���تونو سۆشیال وهردهگرن یان خهریك ی پ���اره كۆكردنهوهن ،چهند كورد خوێندن ی بااڵ ی ئهكادیم ی دهخوێننو چهند دكتۆرو ئهندازیارو پس���پۆڕ ی ش���ارهزا ی زانس���ت ی س���هردهممان ههیه؟! بهڕاست ی بۆی ه واڵتێك��� ی تهمهڵینو تاقهت ی هیچمان نییهو ه���هر چاوهڕوان ی خهڵك ی ترین بێن مێزهكهمان بۆ برازانێتهوهو ئێمهش بڵێین كوردینو تهنها بهسهر خۆماندا بگرین.
هێشتا نیوەی ئاوارەکانی خورماتو نەگەڕاونەتەوە ئا :ئاراز محهمهد رهوشی قهزای خورماتو بهرهو ئارامی ئهچێتو بهپێیی وتهی بهرپرسانی ناوچهكه ،بهم نزیكانه سهرجهم ئاوارهكان دهگهرێنهوه سهرماڵو حاڵی خۆیان. لهدوای���ی 16ی ئۆكتۆب���هرهوه زۆرێ���ک کوردەکانی دانیشتوی خورماتو ناوچهكهیان بهجێهێش���توەو ئ���اوارهی ش���ارهكانی تری ههرێمی كوردس���تان ب���ون .دوههفته پێش ئێس���تاش وهفدێ���ك لهخهڵك���ی خورماتو پێكه���اتو س���هردانی نهج���هفو كهربهالو بهغدایان كرد .دوای ئهو س���هردانه بریاردرا بەئارامكردن���هوهی رهوش���ی قهزاكه ،دواتر هێزی بهرپهرچ دانهوهی خێرا (رهد سهریع) هاتنه ناو قهزاكهو ئێستا رهوشی شارۆچکەکە ئارامی بهخۆیهوه بینیوه. سهبارهت بەرهوشی خورماتو عهلی حسین هاشمی جێگری سهرۆكی ئهنجومهنی قهزای خورماتو ك���ه هاوكات وتهبێ���ژی میحوهری باشوری حهش���دی شهعبیش���ه ،بۆ ئاوێنه وتی "رهوشی ش���ارهکه ئێستا بهرهو ئارمی ئهچێتو لهدوای هاتن���ی هێزێك لهبهغداوه، بهتهواوهتی كۆنتریڵكراوە". ناوب���راو وتیش���ی "ئێس���تا ئ���اوارهكان گهڕاونهت���هوهو لهن���او ق���هزای خورمات���و كوردو عهرهبو توركم���ان پێكهوه خهریكی ژیان���ن .لهئایندهش���دا تهواوی ئ���اوارهكان دهگهرێنهوه". ناوبراو وتیش���ی "دوای هاتنی هێزی رهد س���هریع بۆ خورماتو لهبهغداوه ،ش���ارهكه بهتهواوهت���ی كۆنترۆڵك���راوهو هی���چ جۆره پێكدادانو گرژیهك بونی نهماوه". بهپێ���ی زانیاری���هكان تائێس���تا نی���وهی ئهو ئ���اواره كوردانەی خورمات���و كه بەرەو
لهگهڕهكهكانی رزگاریو كۆماریی كوردنشین زیاتر له 200خانو تااڵنكراون 160 ،دوكان لهناوچهی (حهی سناعه) تااڵنكراوهو 100 دوكانیش سوتێنراوه لهههمو سنوری دوزیش 300خانو سوتێنراون ش���ارهكانی تری ههرێم هاتب���ونو ژمارەیان روبداتهوه". لەن���ۆ هەزار خێزان زیاتر ب���و ،گهڕاونهتهوه ناوب���راو وتیش���ی "ئێس���تا ههرك���هس بهتایب���هت لهدوای هاتنی ئ���هو هێزهی رهد دهگهرێت���هوه بۆ قهزاكه س���هرهتا ناوهكهی سهریع لهبهغداوه. لهكۆمپیت���هر لێدهدرێت بۆئهوهی بزانین داوا ه���ەر لەوبارەی���ەوە عهمید حس���ین علی ك���راوه ی���ان نه،ئهگهر داوك���راو نهبو ئهوه بهرپرس���ی پۆلیس���ی ق���هزای خورمات���و دهچێتهوه ماڵهكهی خۆیو ژیانی ئاس���ایی بەئاوێنهی راگەیاند "ئێس���تا رهوشی شاركه خۆی دهكات". بهپێ���ی زانیاری���هكان لهدوایی ش���انزهی ئارامهو بهتهواوهتی كۆنترۆڵكراوه". سهبارهت لهئهگهری گهرانهوهی هێزهكهی ئۆكۆتۆب���هرهوه لهگهڕهكهكان���ی رزگاریو (رهد سریع) بۆ بهغدا ،ئایا دهتوانن شارهكه كۆم���اری كورد نش���ین ،زیات���ر له200خانو كۆنترۆڵبكهن ،ناوبراو وت���ی "بهڵێ ..ئێمه تااڵنك���راون160 ،دوكان لهناوچ���هی دهتوانی���ن كۆنترۆڵی ن���او قهزایی خوماتو (حهی س���ناعه) تاالنك���راوهو 100دوكانیش بكهینو رێگه نادهین بههیچ شێوهیهك كێشه س���وتێنراوه ،لهههمو س���نوری دوزیش 300
هێزی (الرد السریع) لەخورماتو فۆتۆ :ئاراز خانو سوتێنراون. مهال ه���اوار ك���ه یهكێك���ه لهنوێنهرانی ئهنجومهنی خهڵكی خورماتو بۆ دانوس���تان لهگ���هڵ الیهن���ه ش���یعیهكانو حكومهت���ی عێ���راق ،ب���ۆ ئاوێنه وت���ی "پیویس���تمان بەئاش���تهوایی كۆمهاڵیهتیه ،داوامان كردوه لهئاین���دهدا كۆبونهوهیهك���ی ئاش���تهوایی ببهس���رێت بۆ ئهوهی رهوشی خۆماتو ئامن تربێتو بتوانین پێكهوه بژین لهكهش���ێكی ئاشتهوایدا" .جەختیش���ی کردەوە "قۆناغی یهك���هم گهڕان���هوهی ئاوارهكان���هو قۆناغی دوهمیش ئاسایی كردنهوهی رهوشی شارهكه دهبێت".
هێ���زی رهد س���هریع لهم���اوهی هاتنیدا لهبهغداوه بۆ خورماتو ،رێگریان لهتهقینهوهو سوتاندنو تااڵنكردنی ماڵی كوردهكان كردوه. ههروهها چهند بهرپرس���ێكی شیعهش���یان لهتوركمانهكان دهستگیركردوه كه دهستیان ههبوه لهپشێویهكانی ناو خورماتودا. لهیس حهمید خهل���هف قایمقامی قهزای خورماتو بهوهكالهت بۆ ئاوێنه وتی "لهسهر داوای وهفدێك���ی دانیش���توانی خورمات���و، ئهنجومهن���ی وهزیران بڕی���اری دا بەناردنی هێزی رهد س���هریع بۆناو قهزاكه .ئهو هیزه ئێس���تا هاتونو كاردەکەن بۆ چەس���پاندنی یاسا بەس���ەر بهس���هر ئهو مافیایانهدا كه
لهیاس���ا دهردهچنو هی���چ پهیوهندیهكیان بههێ���زی فهرمیهوه نیه" .وتیش���ی كارێكی تری ئهو هێزه بریتیه له"گێڕانهوهی یاس���او گهڕانهوهی ئاوارەکان". بڕیاره دوایی كۆنترۆڵكردنهوهی رهوش���ی خۆرمات���و ،هێزی رهد س���هریع بههاوكاری هێ���زه كوردیهكان لهس���نوری چیای غهرهو ناوچهی زنانه ئۆپەراسیۆنێك ئهنجام بدهن، بهمهبهس���تی لهناوبردنو دور خستهنهوهی ئهو هێزانهی كه لهس���نورهكهدا دروستبون، وهك هێزی خۆبەخشە کوردەکانو هێزی ئااڵ س���پیهكه كه بە(جیش احرار سونه) خۆیان ناس���اندوه ،ئ���هوهش بەوتهی بهرپرس���انی شیعهی خورماتو . ق���هزای خورماتو رێژهی لەس���ەدا 37ی دانیش���توانهكهی ك���وردن ،لەس���ەدا 33ی توركمانو لەس���ەدا 30عهرهبن .ههربهپێی دات���اكان رێژهی كورد زیات���ر بوه له%40ی قهزاكه ،بهاڵم بههۆی شهڕوشۆڕو گرژێكانهوه كوردهكان ناوچهكهیان بهجێهێشتوه. لهدوایی ساڵی ()2003هوه كوردو عهرهبی س���نورهكه جۆرێك لێك نزی���ك بونهوهیان ههب���وه لهئهنجومهنی قهزاك���ه .ئەنجومەنی قەزا پێكهاتوه له 21ئهندامو بهش���ێوهیهكی هاوسهنگ دابەشکراوە ،واته ههر پێكهاتهیهك 7ئهندامیان ههبوه .زۆرجار چوارده ئهندامی كوردو عهرهبی سونی لهیهك نزیكو هاوڕای یهك بون ،بهوهش توركمانهكان ههمیش���ه كهمینه بون لهئهنجومهنی قهزاكهدا. پۆسته سیادیهكانی خورماتو شهش دانهیه كه پێكهاتوه له(ئهنجومهنی قهزاو تهربیه لهپش���كی عهرهب ،پۆلی���سو قایمقامیهت لهپشكی توركمانهو شارهوانیو تهندروستی لهپش���كی كورده) ،ئهوهش دوای ش���انزهی ئۆكتۆبهر گۆڕانكاری تیداكراوهو بهوشێوهیه دابهشكراوهتهوه.
6
ئابوری
) )610سێشهممه 2018/1/23
بەغدا دەرگا بەڕوی حکومەتی هەرێمدا دەکاتەوە
"تاكە بەربەستی بەردەم رێككەوتنی بەغداو هەولێر قەرزەكانی سەر هەرێمی كوردستانە" ئا :نیاز محەمەد پێدەچێت كردنەوەی دەرگای گفتوگۆ لەالیەن عێراق و واڵتانی دراوسێوە بەڕوی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ئابوری هەرێمی كوردستان ببوژێنێتەوە .شارەزایەتی بواری ئابوریش دەڵێت "تاكە بەربەستی بەردەم رێككەوتنی بەغداو هەولێر، قەرزەكانی سەر هەرێمی كوردستانە". پ���اش چ���وار مان���گ ل���ە پچڕانی پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماتییەكانی نێ���وان هەولێ���رو بەغ���دا بەه���ۆی ریفراندۆمەكەی ئەیلولی ساڵی رابردوی هەرێمی كوردس���تانەوە ،سەرەتای ئەم هەفتەیە بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو، وەفدێكی بااڵی هەرێم بەس���ەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی ،سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران گەیشتنە بەغداو لەگەڵ حەیدەر عەبادی كۆبونەوە. بەپێ���ی راگەیەندراوەكان���ی هەردو حكوم���ەت پرس���ی ن���ەوت ،دەروازە سنورییەكان و فڕۆكەخانەكانی هەرێم، تەوەری س���ەرەكی گفتوگ���ۆی نێوان س���ەرۆك وەزیران���ی عێ���راق و وەفدە بااڵكەی حكومەتی هەرێم بوە. عێراق جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە ك���ە ن���ەوت ،دەروازە س���نورییەكان، فڕۆكەخان���ەكان پرس���ی فیدراڵی���ن و دەبێت لەالیەن دەس���ەاڵتی فیدراڵیەوە بەڕێوەببرێن ،هەرێمی كوردس���تانیش وێڕای ئەوەی الری نییە لەرادەستكردنی ت���ەواوی داهاتەكان ،ب���ەاڵم پێداگری لەسەر بەهاوبەشی بەڕێوەبردنی خاڵە سنورییەكان ،فڕۆكەخانەكان دەكاتەوە.
عێراق ،بەو مەرجانەی پێداگریان لەسەر دەكات ،ئامادەی���ی خۆی دەربڕیوە بۆ ئەوەی موچ���ەی موچەخۆرانی هەرێم رەوانە بكات چاوەڕوان دەكرێت ناردنی موچە لەالیەن بەغداوە ببێتە راستی لەس���ەرەتای ئ���ەم مانگ���ەدا عێراق ژم���ارە حس���ابێكی بانك���ی بەن���اوی حكومەتی هەرێمی كوردس���تانەوە بۆ موچ���ەو شایس���تە داراییەكانی هەرێم بەب���ڕی 450ملیار دین���ار كردۆتەوەو لیژن���ە تایبەتمەندەكانی���ش ل���ەدوا قۆناغەكان���ی وردبینیكردن���ی موچەی موچەخۆران���ی ه���ەردو وەزارەت���ی تەندروس���تی و پەروەردەی هەرێمدان. لەو چوارچێوەیەشدا دوێنێ(دوشەممە) تیمەكان���ی وردبین���ی چاودێری دارایی عێراق كە ل���ە 16وردبین پێكهاتون و بەسەر چوار تیمدا دابەشبون گەیشتنە هەرێم���ی كوردس���تان بەمەبەس���تی س���ەردانكردنی ه���ەردو وەزارەت���ی تەندروستی و پەروەردە بەشێوەیەكی مەیدانی. بەپێ���ی قس���ەی دكت���ۆر خاڵ���س، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی هەرێم، لیژن���ەی تەكنیكی حكومەت���ی هەرێم كە س���ەردانی بەغدایان كردبوو لەگەڵ لیژنە تایبەتمەندی وردبینی حكومەتی عێراق كۆببونەوە داوایان لێكردبون كە وەك نیازپاكیی���ەك ب���ەر لەتەواوبونی وردبینیەكە عێ���راق موچەی مانگێكی فەرمانبەران���ی هەرێ���م رەوانە بكات، هەرچەن���دە ئ���ەو لیژن���ە تایبەتمەندە هاوڕای لیژنە تەكنیكیەكەی هەرێم بون ب���ەاڵم پێیانوتبون ئەوە لەدەس���ەاڵتی
ئەواندا نیی���ەو ب���ەرزی دەكەنەوە بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران. لەبارەی ئ���ەوەی ئایا ئەو موچەیەی هەردو وەزارەت بەر ل���ە وردبینییەكە ئەگەری ناردنی هەی���ە ،دكتۆر خاڵس وتی"تا ئێس���تا وەاڵمی ئەو داوایەمان نەدراوەتەوە .ئ���ەوە داواكاری ئێمەیەو ئەگەر رەزامەندی لەسەر بدرێت شتێكی باش دەبێت". هەرچەندە هێش���تا بڕی���اری كۆتایی لەس���ەر ناردنی موچە ن���ەدراوە بەاڵم دكتۆر خاڵ���س وتی"ئێمە وای دەبینین بەغ���دا نیازێك���ی ج���دی هەی���ە ب���ۆ خەرجكردن���ی موچ���ەی موچەخۆرانی هەرێم". هێمای بۆ ئەوەش ك���رد كە تاوەكو ئێس���تا لیژنەكان���ی وردبین���ی هی���چ تێبینییەكی���ان لەس���ەر ناوو لیس���تی موچەی فەرمانبەرانی ئەو دو وەزارەتە نەبوە كە ئەو لیستانەی موچەخۆرانی هەرێ���م لەس���ەر بنەمای لیس���تەكانی بایۆمەترین. جموجوڵی بازرگانی لەمەرزەكان رو لەزیادبونە پ���اش بەغدا وەف���دە بااڵكەی هەرێم بەسەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی بەرەو تاران���ی پایتەختی كۆماری ئیس�ل�امی ئێ���ران بەڕێكەوت���ن و چاویان بەچەند بەپرس���ێكی بااڵی ئەو واڵتە لەنێویاندا س���ەرۆك كۆمار كەوت .لەدیدارەكاندا وێڕای پرسە سیاس���ی و ئەمنییەكان، بەپێی میدیاكانی ئێران پرسی ئابوری یەكێك���ە ب���وە لەت���ەوەری ئەجێندای سەردانی وەفدەكەی هەرێم. كۆم���اری ئیس�ل�امی ئێ���ران س���ێ
هەرچەندە هێشتا بڕیاری كۆتایی لەسەر ناردنی موچە نەدراوە بەاڵم ئێمە وای دەبینین بەغدا نیازێكی جدی هەیە بۆ خەرجكردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم
كردەوە. بەپێ���ی قس���ەی ش���اخەوان بەکر، بەڕێوەب���ەری گومرگ���ی دەروازەی نێودەوڵەتیی باشماخ ،لەئێستادا جگە لە هاتوچۆی هاواڵتیان جوڵەی بازرگانی لەهەناردە و هاوردەكردنی هەمو جۆرە كااڵی���ەك و تەنانەت س���وتەمەنیش لە دەروازەی باش���ماخ ئاساییەو ئاماژەی بەوەش���دا لەچەن���د رۆژی رابردوش���دا لەهەردو دەروازەی پەروێزخان و حاجی ئۆمەرانی���ش بەت���ەواوی كراونەتەوەو هێن���ان و بردن���ی هەمو ج���ۆرە كااڵو س���وتەمەنییەك ئاس���ایی بۆت���ەوە. وتیش���ی"پێش ئەنجامدان���ی ریفراندۆم هەرس���ێ دەروازە س���نورییەكە چەند ئاس���ایی بون ،لەئێستاش���دا ئەوەندە ئاسایی بۆتەوەو بگرە باشتریش بوە". ئەو چاوەڕوانیش دەكات كە لەمساڵدا جوڵەی بازرگانی و ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەدەروازە سنورییەكانەوە رو لەزیادبون بكات.
دەروازەی س���نوری رەس���می لەگ���ەڵ هەرێمی كوردستاندا هەیە :پەروێزخان، باش���ماخ ،حاجی ئۆمەران .ئەو س���ێ دەروازەی���ە لەالیەن ئێران���ەوە بەهۆی ریفراندۆمەك���ەی هەرێم���ەوە داخران، بەاڵم پ���ێ بەپێ كار ب���ۆ كردنەوەیان كراو لەئێستاش���دا بەتەواوی لەبەردەم هاتوچ���ۆی هاواڵتی���ان و هەن���اردەو هاوردەكردنی بازرگانیدا كراوە. لەكۆبون���ەوەی وەفدی بااڵی هەرێمدا لەگ���ەڵ س���ەرۆك كۆم���اری ئێران���دا هەردوال جەختیان لەس���ەر پەرەپێدانی پەیوەندیی���ە ئابوریی���ەكان و زیات���ر كردنی جوڵەی بازرگانی نێوان هەردوال
چارەنوسی كردنەوەی فڕۆكەخانەكان دیار نییە ه���ەردو فڕۆكەخان���ەی نێودەوڵەتی هەولێرو سلێمانی بە بڕیاری حكومەتی عێراق نزیك���ەی چوار مانگ���ە بەڕوی گەش���تە نێودەوڵەتییەكان���دا داخراون و بەقس���ەی بەڕێوەب���ەری گش���تی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی-ش تا ئێس���تا هیچ ش���تێكی نوێ لەبارەی كردنەوەی ئەو دو فڕۆكەخایەوە نییە. هەفتەی رابردو وەفدێكی حكومەتی عێ���راق س���ەردانی هەولێری���ان ك���رد بەمەبەستی گفتوگۆكردن لەسەر پرسی فڕۆكەخانەكان و دەروازە سنورییەكان
بەاڵم بەپێی قسەی بەڕێوەبەری گشتی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی س���لێمانی، گفتوگ���ۆكان تەنی���ا رێنوێن���ی ب���وە لەالی���ەن وەفدی عێراقەوە س���ەبارەت ب���ە پابەندبون���ی دو فرۆكەخانەكەی هەرێم بە یاساكانی دەزگای فرۆكەوانی مەدەنی فیدراڵییەوە. تاه���ر عەبدواڵ ئاماژەی ب���ەوەدا كە فڕۆكەخانەكانی هەرێم هیچ كێشەیەكیان نەب���وە لەگ���ەڵ جێبەجێكردن���ی ئەو رێنمای���ی و یاس���ایانەدا و ئەمانە هەر جێبەجێیان كردون. قەرزەكانی هەرێم تاكە بەربەرستی بەردەم رێكەوتنی بەغداو هەولێرن پرۆفیسۆر محەمەد رەئوف شارەزای ب���واری ئابوری ئەگەر بەغ���داو هەرێم لەسایەی ئەم جوڵە سیاسیەی دواییدا بگەن���ە رێككەوتن ئەوە هەمو كێش���ە ئابورییەكان���ی هەرێ���م لەچوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا چارەسەردەبن. بەبڕوای ئەو رێككەوتن ،دابینكردنی موچەو شایس���تە داراییەكانی هەرێمی كوردس���تانی لێدەكەوێت���ەوەو ئەوەش دەبێت���ە هۆی بوژاندن���ەوەی ئابوری و جوڵ���ەی بازرگانی و ب���ازاڕ لەهەرێمی كوردستان. هەرێمی كوردستان نزیكەی 6ملیار دۆالری واڵت���ان و كۆمپانیاكانی نەوت و ناوخ���ۆ قەرزارەو محەم���ەد رەئوف پێی وایە رەنگە ئەوە تاكە بەربەس���تی بەردەم گەیش���تنە رێككەوتنی بەغداو هەولێر بێت .بەاڵم بەدوریشی نازانێت ئەو كێشەیە بتوانرێت چارەسەر بكرێت، ئەگ���ەر ئەم جواڵن���ەی دوایی تەنیا بۆ راگەیاندنەكان نەبن.
دۆالر 4700تمهنی تێپهڕاند
كاریگهریی لهسهر بازرگان ی نێوان ههرێمو ئێران دهبێت ئا :نیاز
لەسەرەتای ئەم هەفتەیەوە نرخی تمەن بەرامبەر بەدۆالر نزمترین نرخی لەمێژوی خۆیدا تۆماركرد ،بەشێوەیەك كه نرخی ههر دۆالرێك 4700تمەنی تێپەڕاند ،بهوتهی بازرگانێك دابهزینی نرخی تمەن بەو جۆرە كاریگەری لەسەر جموجۆڵی بازرگانی نێوان هەرێم و ئێران دەبێت. شهممهی رابردو ،بۆ یهكهمجار نرخ ی دۆالر بۆ ماوهی چهند خولهكێك 4710 تمهنی بهخۆی���هوه بینی ،پێش ئهوهی بانكی ناوهندی دهستپێش���خهری ئهوه بكات كه ك���ه دۆالر بهبازرگانانی دراو بفرۆش���ێت بهنرخی 4595تمهن .ئهمه لهكاتێكدای���ه ك���ه تا كۆتایی س���اڵی راب���ردوی ئێرانی (نهورۆز) نرخی دۆالر لهسنوری 3700تمهندا بوه ،بهدرێژایی ماوهی ههش���ت ساڵی س���هرۆكایهتی ئهحمهدی نهژادیش نرخی دۆالر لهنێوان 2000تمهن بۆ 3000تمهندا بوه. چاودێران ئام���اژه بهزیاد لههۆكارێك دهكهن ب���ۆ بهرزبونهوهی نرخی خێرای دۆالرو یۆرۆ بهرامبهر بهتمهن ،بهشێكیان پێیانوایه كه دهوڵهتو بانكی ناوهندی ئێران لهپشت بهرزبونهوهی دۆالرهوهن گهشتیارانی ئێرانی بۆ دهرهوهی واڵتو وهك ئامڕازێ���ك ب���ۆ پڕكردن���هوهی هاوردهكردن���ی كااڵی بیانیو حس���ابو كورتهێنانی بودجه .وهك باس دهكرێت كتاب���ی كۆمپانیا گ���هورهكان لهكۆتایی دهوڵهت دهیهوێت پێش جهژنی نهورۆزو سهرهتای ساڵی نوێی زاینیدا. ههندێك���ی دیكهش لهئابوریناس���ان سهری ساڵی نوێ ،دۆالرو یۆرۆ بهنرخی بهرزتر بفرۆش���ێتو تمهنێك���ی زیاتری هۆكارهك���هی دهگهڕێننهوه بۆ ئهو باره دهس���تكهوێت تا وهك موچهو جهژنانه دهرونیی���هی ئێرانیهكان���ی تێكهوت���وه بهس���هر كارمهندانی دهوڵهتدا دابهشی لهپاش خۆپیش���اندانو ناڕهزاییهكانو ب���كات .ههرژهنده ههمیش���ه دهوڵهت ههڕهش���هكانی ترامپ لهئێرانو گرژیو بهرزكردن���هوهی نرخ���ی دراوی بیانی ئاڵۆزییهكانی نێوان ئهمهریكاو ئێران. ه���اوكات بهپێی میدیا فارس���ییهكان بهمهبهس���تی پڕكردنهوهی كورتهێنانی پاگهن���دهی ئ���هوه لهئارادایه كه نرخی بودجه بهدرۆ خستوهتهوه. بهش���ێكی دیك���ه لهئابوریناس���ان دۆالر بهم نزیكانه س���نوری 5000تمهن ه���ۆكاری ش���كانی تم���هن لهبهرامبهر تێپهڕێنێت ،بازرگانێكی دراویش لهتاران دۆالردا دهگهڕێننهوه بۆ خواستی زۆری بهئاژانس���ی رۆیت���هرزی راگهیاندوه كه
%50ئەو كااڵو شمەكانەی لەواڵتانی دیكەوە دەهێنرانە هەرێم ،رەوانەی ئێران دەكران
بازرگانێکی دراو دۆالر بەراورد بەتمەن دەکات م���اوهی دو ههفتهیه بانك���ی ناوهندی دۆالری پێنهفرۆش���تون ،ئ���هو دهڵێت "ئێس���تا خۆمان دۆالر دهكڕینو نیمانه بۆ فرۆشتن". پێش���بینی دهكرێ���ت دابهزین���ی نرخی تم���هن ب���هم ئهندازهی���هو بهم خێرایه كاریگهری لهس���هر پهیوهندییه بازرگانیهكان���ی ههرێمی كوردس���تانو ئێران ههبێت ،كه یهكێكه لهش���هریكه بازرگانیه سهرهكیهكانی ههرێم. رەوەز ئەحم���ەد محەم���ەد ،خاوەنی كۆمپانیای سروشتی شار بۆ ئاڵوگۆڕی دراو لەس���لێمانی پش���ێوییەكانی ئەم دواییەی ئێران و لێدوانەكانی ئەمریكاو واڵتان���ی رۆژئاوا لەب���ارەی ئێرانەوە بە
ه���ۆكاری هەنوكەی���ی دابەزینی نرخی تمەن بەو ش���ێوە بەرچاوە لەبەرامبەر دراوە جیهانییەكاندا بەتایبەت بەرامبەر بە دۆالر دەزانێت. بەپێی قسەی رەوەز لەئێستادا نرخی یەك دۆالر 4660تمەنی تێپەڕاندوە كە ئەم���ەش بۆ یەكەمج���ارە بەهای تمەن دەگات���ە ئ���ەو ئاس���تەی دابەزین .ئەو وتیشی"لەماوەی چەند مانگی رابردودا تمەن بەرامبەر بە دۆالر لەس���ەدا 40ی نرخی خۆی لەدەستداوە". بەبڕوای رەوەز دابەزینی نرخی تمەن بەو جۆرە كاریگەری لەسەر جموجۆڵی بازرگانی نێوان هەرێم و ئێران تا ئاستی وەس���تان دەبێت و ئەوەش كاریگەری
لەس���ەر ب���ازاڕی هەرێمی كوردس���تان دادەنێت. رەوەز باس���ی لەوەش���كرد ك���ە كاریگەرییەكە زیاتر لەس���ەر هەناردەی هەرێم بۆ ئێ���ران دەبێت بەجۆرێك كە بازرگانانی ئێران رەنگە ئیدی بەئاسانی نەتوان���ن ئ���ەو ش���تانەی لەهەرێمەوە هەناردەی ئێران دەكران ،بكڕن بەهۆی ئەوەی ب���ۆ ئەوان زۆر گ���ران دەكەون كاتێ���ك نرخ���ی زۆربەی ش���تەكان بە دۆالرە. رەوەز ئاشكراشكیرد كە %50ئەو كااڵو شمەكانەی لەواڵتانی دیكەوە دەهێنرانە هەرێم ،رەوانەی ئێران دەكران. دابەزینی بەهای تمەن بەرامبەر بەدۆالر
لەمانگەكانی كۆتایی ساڵی 2016ەوە لەگ����ەڵ هەڵمەت����ی هەڵبژاردنەكانی ئەمری����كادا دەس����تی پێك����رد كاتێك دۆناڵد ترامپ ،س����ەرۆكی ئێس����تای ئەمریكا هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنی ئەتۆم����ی واڵتانی زلهێزی لەگەڵ ئێران كرد. سەركەوتنی ترامپ لەهەڵبژاردنەكاندا و هاتنەس����ەر كاری وەك س����ەرۆكی ئەمری����كا لەس����اڵی راب����ردودا و بەردەوامبون����ی لەس����ەر كاركردن بۆ هەڵوەش����اندنەوەی ئەو رێككەوتنەو گەاڵڵەكردن����ی س����زای نوێ بەس����ەر ئێراندا ،پ����ێ بەپێ نرخ����ی تمەنیان لەبەرامبەر دۆالردا هێنایە خوارەوە.
تایبهت
) )610سێشهممه 2018/1/23
مەحموود حاجی ساڵح :وەزیری کاروباری شەهیدانو ئەنفالکراوان:
7
٩٨٠٠٠کەس مانگانە مینحەی شەهیدانە وەردەگرن کە دەکات ە 40ملیار دینار ئا :باران مەحموود حاجی ساڵح ،وەزیری کاروباری شەهیدانو ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "پرۆژە بڕیارێکمان ناردووە بۆ ئەنجوومەنی وەزیران ،بۆ یەکخستنی مینحەی کەسوکاری شەهیدانو خانەنیشینی". ئاوێن����ە :لەیاس����اکاندا ش����ەهید کێیەو جۆرەکانی ش����ەهید لەهەرێمی کوردس����تان چین؟ مەحموود حاجی ساڵح :شەهید پێناسەی خ����ۆی هەیە لەیاس����ای ماف����ی ئیمتیازاتی کەسوکاری شەهیداندا: -1ش����ەهیدی س����ەنگەر ئەو کەسەیە کە لەکاتی بەرگری یان لەهێرش����ی بەرامبەر، لەس����ەنگەرەکانی پێش����ەوەی بەرامب����ەر بەداگیرکەرانی کوردس����تان شەهید دەبێت، ئەم جۆرە ش����ەهیدە شەهیدی راستەقینەی پێدەڵێن. -2لەهەمان کاتدا شەهیدی جینۆسایدمان هەی����ە ،ئەم����ەش ئ����ەو جۆرە ش����ەهیدانە دەگرێت����ەوە ک����ە کیمیاب����ارانو ئەنف����الو جینۆساید کراون. -3جۆرێکی تر لەش����ەهید ،ش����ەهیدی هاوواڵتیی����ە ،ئەم����ەش ئ����ەو ش����ەهیدانە دەگرێت����ەوە کە بەه����ۆی کاری تیرۆر ،یان تەقینەوە ی����ان بۆمباران کردن ،یان فرۆکە لێیداون ،شەهیدی هاوواڵتین. -4ش����ەهیدی کۆڕەو هەیە ،کە لەکۆڕەوە ملیۆنییەک����ەی (مانگی 4ت����ا 7ی )1991 گیانییان لەدەستداوە. -5ش����ەهیدی راپەڕینەکانی س����ەردەمی بەع����سو رژێم����ەکان ،بەهەم����ان ش����ێوە بەشەهیدی سەنگەر هەژمار دەکرێن. -6شەهیدی لەسێدارەدراو لەزیندانەکاندا، بەهەمان شێوە بەشەهید تۆمار دەکرێن. لەبەرئ����ەوە پۆلێنکردن����ی ش����ەهیدەکان جۆراوج����ۆرن ،بەاڵم ئەوەی ک����ە جیاوازە ل����ە ئیمتیازاتدا تەنها ش����ەهیدی هاوواڵتی ئیمتیازاتی نییە. ئاوێن����ە :لەکۆی ئەو جۆرە ش����ەهیدانەی کە باس����تکرد ،ژمارەی راس����تەقینەی ئەو ش����ەهیدانەی کە لەالی ئێ����وە تۆمارکراوە چەند شەهیدە؟ مەحم����وود حاج����ی س����اڵح :ژمارەک����ە دەگۆڕێت ،چونکە وارس دەمرێتو یەکێکی تر دێتە شوێنی ،یان هەندێکیان لەبەرامبەر یەکت����ردا دەس����تبەرداری هەندێ����ک مافو ئیمتیازاتی خۆیان دەبن (تەنەزول بۆ یەکتر دەکەن) ،بەاڵم ئ����ەوەی مانگانە مینحەیان پێدەدرێ����ت ،نزیکەی ( )98،000کەس����ن، ئەم ( )98،000کەس����ە مینحە لەوەزارەتی کاروباری شەهیدانو ئەنفالکراوان وەردەگرن، کە مانگانە نزیکەی ( 40ملیار) دینارە. ئاوێنە :وەزارەتی کاروباری ش����ەهیدانو ئەنفالک����راون ،تا چەن����د وەزارەتی تەواوی
ئەو ش����ەهیدانەیە کە گیانیان سپاردووە بۆ هەرێمی کوردستان؟ مەحم����وود حاجی س����اڵح :لەڕاس����تیدا ئ����ەو وەزارەتە لەک����ۆی ه����ەردوو دەزگای شۆڕش����ی گەل����ی کوردس����تانو مەکتەبی شەهیدان لەس����لێمانیو هەولێر پێکهاتووە، نزیکەی 9 – 8س����اڵە هەردوو ئۆرگانەکە ئ����ەو وەزارەتەی����ان پێکهێن����اوە ،کە پێی دەوترێت (وەزارەتی کاروباری ش����ەهیدانو ئەنفالک����راوان) .هەموو ئەو ش����ەهیدانەی لەسنوری هەولێرو سلێمانی هەبوون پێشتر لەو دوو ئۆرگانەدا تۆمارکراون ،بۆیە ئێستا هەموو ش����ەهیدەکانی هەرێمی کوردستان، ی����ان باش����ووری کوردس����تان بەکەرکوکو ناوچە دابڕێنراوەکانیشەوە ،لەچوارچێوەی وەزارەتی کاروباری شەهیدانو ئەنفالکراواندا هەم مینح����ە وەردەگرن ،ه����ەم ئیمتیازاتە جۆراوجۆرەکانی خۆیان پێدەدرێت. ئاوێنە :پەیوەندیتان لەگەڵ کەس����وکاری ش����ەهیدانو ئەنفالکراوان����دا چۆن����ە ،یان هێڵەکانی پەیوەندیتان چییە؟ مەحم����وود حاج����ی س����اڵح :بێگوم����ان وەزارەتی شەهیدانو ئەنفالکراوان ،بەتەنها وەزارەتێکی مەکتەبیی ناو ئۆفیسو پش����ت مێزو کورس����ی نییە ،بەڵک����و وەزارەتێکی کۆمەاڵیەتیو پەیوەندی����دارە لەگەڵ هەموو کەسوکاری ش����ەهیدانو وارس����ەکاندا ،بۆ نموونە لەچۆنییەت����ی چاوپێکەوتندا ،تەنها رۆژێک دیارینەکراوە بۆ بینینی هاواڵتییان، بەپێچەوانەوە هەموو رۆژێک خەڵک دەبینین، هی����چ کاتێک نەب����ووە هاواڵتییەک هاتبێت ب����ۆ بینینی ئێم����ەو نەمانبینیبێ����ت ،تەنها لەحاڵەتێک����دا ئەگەر لەناو وەزارەتدا ئامادە نەبووبین .بەهەمان شێوە لەزۆربەی بۆنەو یادەکاندا ،خودی خۆمانو بەڕێوەبەرایەتییە گش����تیەکانمان بەش����ێوەیەکی مەیدان����ی بەش����داری دەکەی����نو لەگەڵیان����دا دەبین، هەموو ئ����ەو یادە ناخۆش����انە دەکەینەوەو هێندەی بۆمان بکرێت لەپرس����ەو بۆنەکاندا بەش����داری دەکەین ،بۆیە پەیوەندیی ئێمە، پەیوەندییەکی ئۆرگانی یان روحییە لەنێوان وەزارەتو کەسوکاری سەربەرزی شەهیدانو ئەنفالکراوانو زیندانیانی سیاسی. ئاوێن����ە :ش����وێنی ئ����ەو یەکتربینینە چ ش����وێنێکە ،بۆنمون����ە ئەگ����ەر هاواڵتییەک بیەوێ����ت ت����ۆ ببینێ����ت چ����ۆن دەتوانێت پەیوەندیت پێکەوەبکاتو بێتە الت؟ مەحموود حاجی ساڵح :تا چەند مانگێک لەمەوپێش هەموو رۆژێکی پێنج ش����ەممە، لەبەڕێوەبەرایەت����ی کاروباری ش����ەهیدانی گشتیی سلێمانی چاوپێکەوتنم لەگەڵ خەڵک هەبووە ،جگە لەوەش شوێنی تر هەیە ،کە رۆژانی ش����ەممە هەر هاواڵتییەک پێویستی بەمن بووبێت ،چاوپێکەوتنم لەگەڵ کردووەو کارەکانم بۆ ئاسان کردووە. ئاوێن����ە :پێگەیەک����ی تایبەتت����ان هەیە، مەبەس����تم ئەوەی����ە س����وودتان لەت����ۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان وەرنەگرتووە ،یان هێڵێکی تایبەتتان نییە؟
فەرماندەی لیوایەک خانەنیشین دەکرێت 2،200،000دینار زیاتر ی پێدەدرێت ،بەاڵم ئەگەر شەهید ببێت 1،092،000دینار ی پێدەدرێت
مەحموود حاج ی ساڵح مەحموود حاجی س����اڵح :هێڵمان هەیەو خودی خۆشم لەسەر هێڵمو بەردەوام وەاڵم دەدەمەوە ،لەگەڵ ئەوەش سایتمان هەیەو لەسەر هەموو دۆسییەکان ژمارەی تەلەفۆن هەیە ،هەر کێش����ەیەک هەبێ����ت پەیوەندی راستەوخۆم هەیە لەگەڵیان. ئاوێنە :بابەتی بینینەکان بەچ شێوەیەکە، بۆنمونە داواکاری کەس����وکاری ش����ەهیدان چییە؟ مەحم����وود حاج����ی س����اڵح :س����کااڵ هەی����ە ،بۆنمونە دەڵێت "پلەی شایس����تەم پێن����ەدراوە" ،ی����ان دەیەوێ����ت پلەک����ەی بەرزبکرێتەوە ،یان کێشەی یاساییان هەیەو وارس����ەکان لەناو خۆیاندا رێکناکەون ،یان مەس����ەلەی (زەوی ،خوێندن ،تەندروستی، روفات)ـە ،ی����ان بەدواداچوونە بۆ گۆڕێک، واتا جۆرەها کار هەیە لەوەزارەتی کاروباری شەهیدانو ئەنفالکراوانو پەیوەندییەکانیش راستەوخۆن. ئاوێنە :بەوپێی����ەی پلەی وەزیرت هەیەو وەزارەتێکی گرن����گ بەڕێوەدەبەیت ،کە بۆ ئ����ەو کەس����انەیە قوربانی����ی گەورەیانداوە لەپێن����او ئ����ەم ئازادیی����ەی لەهەرێم����ی کوردس����تاندا هەیە ،تاچەند دەس����ەاڵتتان هەیە لەتەواوی هەرێمی کوردستاندا ،راستە دەس����ەاڵتەکان دیاریکراوە ،ب����ەاڵم تاچەند زۆنەکان تێدەپەڕێنێت؟ مەحموود حاجی ساڵح :دەسەاڵتی ئێمە لەچوارچێوەی یاسادایە ،چەند یاسایەکمان هەیە ،بۆ نموونە یاسای بنەڕەتی وەزارەتمان هەیە ،کە پێکهاتەی وەزارەتە ،یاسایەکمان هەی����ە ماف����ی ئیمتیازات����ی کەس����وکاری ش����ەهیدانە ،هەموو ئەو ئیمتیازاتانەی کە بۆ کەسوکاری ش����ەهیدو ئەنفال هەیە ،لەو یاس����ایەدا روونکراوەتەوەو زانیارییەکانمان پێدەرکردووە .یاس����ایەکی ترم����ان هەیە، یاسای س����ندوقە ،کە بەداخەوە لەو کاتەی ئێمە رۆیشتووین ،هیچ هاوکارییەک نەبووە، تاک����و بتوانرێت هاوکاری بۆ ئەو س����ندوقە کۆبکرێتەوەو بکرێتە پرۆژە بۆ کەس����وکاری ش����ەهیدانو ئەنفالکراوان .بۆیە ئێمە بەپێی
هەریەک ل����ەو یاس����ایانە مامەڵ����ە لەگەڵ کەسوکاری ش����ەهیدان دەکەین ،پەیوەندیی بەزۆنەوە نییە ،لەهەر ش����وێنێک بێت یەک پێناس����ە هەیە بۆ ش����ەهیدو ئێمە مامەڵە لەگ����ەڵ ئەو پێناس����ەیە دەکەین ،راس����تە دەسەاڵتیش هەیە ،بەاڵم رەنگە دەسەاڵتی دارای����ی نەتوانێت وەکو پێویس����ت خزمەت بکات ،هەروەها سەردانیش هەیەو بەردەوام پەیوەندیمان هەیە ،لەگەڵ ئەوەش لەهەموو شوێن رێگری هەیە. ئاوێنە :رێگرییەکان بەچ شێوەیەکە؟ مەحم����وود حاجی س����اڵح :ب����ۆ نموونە نوس����راوێک دەکەین ک����ە رەنگە بە 6مانگ وەاڵمت نەدرێتەوە ،کە حەقە لەماوەی یەک هەفت����ەدا وەاڵمت بدەنەوە ،ئ����ەو 6مانگە جۆرەها کێشە دروستدەکات بۆ وەزارەتەکەو ئەو کەسەی پێش����نیارێک دەکات ،بۆنمونە زیاتر لە 3ساڵە پرۆژە بڕیارێکمان ناردووە بۆ س����ەرۆکایەتی ئەنجوومەنی وەزیران ،بۆ یەکخستنی مینحەی کەسوکاری شەهیدانو خانەنیش����ینی ،بۆنمون����ە (فەرمان����دەی لیوایەک) خانەنیشین دەکرێت ()2،200،000 دین����ار زیات����ری پێدەدرێت ،ب����ەاڵم ئەگەر ش����ەهید ببێ����ت ( )1،092،000دین����اری پێدەدرێت ،واتا ( )1،000،000دینار جیاوازی هەیە ،بەهەمان شێوە بۆ پلەو پۆستەکانی تر ،بۆی����ە ئێم����ە پڕۆژەیەک����ی هاوبەشو تەواوکەرمان لەگەڵ وەزارەتی پێش����مەرگە ئامادەکردووەو رەوانەم����ان کردووە ،بەاڵم رەنگە ئ����ەو بارودۆخە داراییەش کاریگەری هەبێ����ت ،بەتایبەتی بۆ ش����ەهیدانی پێش راپەڕی����ن ،بەاڵم ش����ەهیدانی دوای راپەڕین لەبەرئەوەی سەربازنو لەسلکی سەربازییدا هەن ،مووچ����ەو دەرماڵەو پاداش����تیان بۆ دیاریکراوەو هیچ کێش����ەکیان نییە ،بەپێی دوا مووچ����ەی زیندوویەت����ی مامەڵە لەگەڵ ش����ەهیدەکە دەکەینو مووچەی پێدەدەین، بەاڵم وەک وتم ئەوەی کێشەو گرفتی هەیە بۆ شەهیدانی پێش راپەڕینەو هەوڵمانداوە چارەس����ەری بکەی����نو ئومێ����د دەکەی����ن لەداهاتوودا چارەسەر بکرێت.
ئاوێن����ە :ئەگەر ویس����تتان چاکس����از ی بکەن لەلیس����تی خانەنیش����ینیو مووچەدا، وەکو پێویست لەهەموو الیەکەوە هاوکاری دەکرێن؟ مەحموود حاجی ساڵح :چاکسازی پێش هەموو ش����ت ئی����رادەی دەوێ����ت ،ئێمەش ئەو ئیرادەیەمان هەیە ،ب����ەاڵم پەیوەندیی بەالیەنی سیاسیشەوە هەیە ،بۆنمونە ئەگەر ئێمە دەست بۆ دۆس����ییەک ببەین ،رەنگە گومان لەس����ەر ئەو دۆس����ییە هەبێت ،کە شەهید نەبووبێت ،یان ش����ەهیدبوونەکەی لەو ئاستە نییە کە وەکو شەهیدی سەنگەر تۆماربکرێ����ت ،دەیان پش����تگیریو نامەی تێدای����ە ،ئەمەش پێویس����تی بەرێککەوتنی سیاسی هەیە. ئاوێنە :پشتگیری لەچ الیەنێکەوە؟ مەحم����وود حاجی س����اڵح :پش����تگیری لەناوچ����ە ،ل����ق ،مەکتەب����ی سیاس����ی، کۆمیت����ەو مەڵبەندەوە هەی����ە ،بەتایبەتی وەک ئام����اژەم پێ����دا بۆ ش����ەهیدانی پێش راپەری����ن زیات����ر گرفتمان هەی����ە ،چونکە دوای راپەرین وەزارەتی پێش����مەرگە هەیەو هەم����وو دۆس����ییەکان بەپاک����ی ب����ۆ ئێمە دەنێرێ����ت ،بۆیە ئێم����ە ماوەیەک����ی زۆرە داوادەکەی����ن پێداچوون����ەوە بۆ س����ەرجەم دۆس����ییەکان بکرێت ،ک����ە هیوادارین ببێتە کاری داهاتووم����انو لیژنەیەک����ی فراوان����ی بۆ پێکبهێنین ،کە دەس����تەی دەستپاکی، چاودێری دارای����ی ،پەرلەمان ،ئەنجومەنی دادوەریو مافی مرۆڤی تێدابێت ،واتا هەموو ئەو الیەنانەی تێدابێت کە پەیوەندیدارن بەم الیەنەوە ،بۆئەوەی مافی کەس نەفەوتێتو مافی کەس����یش نەدرێت بەکەس����ێکی تر، ئەمەش پێویستی بەکاتێکی زۆرە. ئاوێن����ە :ئەم����ە تەنه����ا ئاواتتان����ە ،یان هەنگاوتان بۆ ناوە؟ مەحم����وود حاج����ی س����اڵح :نەخێ����ر هەنگاومانن����اوەو چەندینج����ار گفتوگۆمان کردووە لەس����ەر ئ����ەو بابەت����ەو هیوادارین لەداهاتوودا ببێتە پرۆژەیەکی سەرتاسەریو بڕیاری تەواوی لەسەر بدرێت.
ئاوێن����ە :پێتوای����ە لەئاین����دەی نزیک����دا جێبەجێ دەکرێت؟ مەحموود حاجی س����اڵح :ئاشکرا نییە، بەاڵم گرنگ ئەوەیە بیرم����ان لێکردۆتەوەو م����اوەی س����اڵێکە کاری لەس����ەر دەکەینو نوسراومان کردووە. ئاوێن����ە :س����ەرنجی ئێوە چییە لەس����ەر مەس����ەلەی چاکسازی لەلیس����تی مووچەو خانەنیشینی لەهەرێمی کوردستان؟ مەحموود حاجی س����اڵح :ئەوە ش����تێکی گشتگیرەو پرۆژەی 6یاسایە کۆکراوەتەوە، بەتایبەت ئەوانەی کە قورس����ایی داراییان زیاتر کردووە لەس����ەر بودجەی حکومەت، کە من تەنه����ا دەتوانم لەس����ەر وەزارەتی ش����ەهیدانو ئەنفالکراوان قس����ەبکەم ،ئێمە بەه����اوکاری س����ەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی وەزی����رانو س����کرتارییەتی ئەنجوومەن����ی وەزیران هەوڵمانداوە کە تائێس����تا مینحەی کەس����وکاری ش����ەهیدانو ئەنفالک����راوانو جینۆس����ایدکراوانو زیندانیان����ی سیاس����ی هیچ بڕە پارەیەکی����ان لێکەم نەکراوەتەوە، راستە دواکەوتووە وەکو هەموو چینەکانی ت����ر ،بەاڵم لێ����ی کەمنەکراوەت����ەوە ،لێرەو لەوێ هەندێک ش����ت دەبیستین ،کە رەنگە یاس����اکەیان بەباش����ی نەخوێندبێت����ەوە، ی����ان بەنییەتێکی تر قس����ەدەکەنو دەڵێن "مینحە لەکەس����وکاری ش����ەهیدان بڕاوە، یان ئەوان����ەی مووچەیان هەیە مینحەکەیان بڕاوە" زۆر ش����تی تریش ،بۆی����ە دەمەوێت لێرەوە هەندێک زانیاری بدەم بەهاواڵتیان. داوای ئەوەی گفتوگۆیەکی زۆرمان لەس����ەر ئ����ەو بابەتە ک����رد ،ش����ەهیدانە مینحەیەو مووچە نییە ،واتا بەخش����یشو بەخشینە، لەبەرامبەر قوربانیی ش����ەهیددایەو دەدرێت بەکەس����وکارەکەی یان بەمنداڵەکەی ،ئەمە هیچ منەتێکی تێدانییەو مووچە نییە ،بۆیە ئەگەر مووچەش����ی هەبێ����ت ،مینحەکەش وەردەگرێت ،ئەم����ە لەالیەک .لەالیەکی تر، مینحە لەوارسی شەهیداندا (باوک ،دایک، هاوسەر ،کوڕ ،کچ ،خوشک ،براو منداڵێکی خاوەن پێداویس����تی تایب����ەت) دەگرێتەوە، مینحە لەهیچ کام لەو وارس����انە نەبڕدراوەو ناش����بڕێت ،بەاڵم وارس هەی����ە دوو مینحە وەردەگرێت ،بۆنمونە مینحەیەک لەزیندانی سیاس����ی وەردەگرێ����ت ،مینحەیەکی����ش لەوەزارەتی ش����ەهیدان وەردەگرێت ،ئەمە بەپێی خواستی کەسەکەیە ،دەتوانێت کام مینحەیەیان زیاتر بێت ئەوەیان هەڵبژێرێت. خاڵێکی تر ،ئەگەر وارسێک مرد ،لەکاتێکدا شەهیدێک 3وارسی هەیە ،ئەگەر شەهیدەکە ( )300،000دیناری هەبێت ،هەر وارس����ێک ( )100،000دینار وەردەگرێت ،ئەگەر یەکێک لەوارس����ەکان مرد ،ئەو ( )100،000دینارە دابەشناکرێت ،بەسەر دوو وارسەکەی تردا، بەڵکو دەگەڕێتەوە بۆ خەزێنەی حکومەت، بۆی����ە مینحەی کەس����وکاری ش����ەهیدان، نەکەمکراوەت����ەوە ،نەلێی����ان دەبڕدرێ����ت، ئەو کەس����ەی مووچەش����ی هەبێت مینحە وەردەگرێت.
"مافیاكانی زەوی" ههندێكیان بهرپرسن یان بهرپرسیان لهپشت ه
تاپۆكردن ی زیادهرۆییهكان :چارهسهركردن ی قەیرانی ئابوری ی یان دهنگ كۆكردنهوه؟ ئا :ئومێد عومهر حكومهت بڕیاری تاپۆكردنی زهویو دوكانو خانوی بێ تاپۆو زیادهڕۆی ی لهسلێمانیو كهالر دهركرد ،ئابوریناسێك گومان دهكات ئهم كاره بهر لهههڵبژاردن بۆ دهنگ كۆكردنهوه بێت ،ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانیش دهڵێت "مافیای زەویمان هەیە ،كه دەچن بەنرخێكی كەم زەوی کشتوکاڵی لەخەڵكە هەژارەكە دەكرنو پارچە پارچەی دەكەنو بەپارەیەكی زۆر دەیفرۆشن". بەهۆی ئەو قەیران����ە ئابوریو داراییەی روب����ەروی هەرێمی كوردس����تان بوەتەوە، حكومەت بۆ كەمكردنەوەی فش����ارەكانی سەری ،لەماوەی رابردو چەند رێوشوێنێكی ئیداری����یو زیادكردن����ی باجو رس����وماتی دەستپێكردوە ،لەچوارچێوەی ئەو هەواڵنەدا ئێس����تا بەگەرمی ب����اس لەتاپۆكردنی ئەو زەویو خانوو دوكانان����ە دەكرێت كە هیچ تاپۆیەكیان نیە ،ئەم پرسە دو خوێندنەوەی جیاوازی بۆ دەكرێت ،بەش����ێك پێیان وایە حكومەت ب����ۆ وەرگرتنی پارەی زیاتر ئەم هەنگاوەی گرتوەتەبەر ،بەشێكی دیكەش
دەڵێن بەدرێژایی حكومرانی دەسەاڵتداران لەهەرێم لەكاتی نزیك بونەوە لەئەنجامدانی هەڵب����ژاردن حزب����ە دەس����ەاڵتدارەكان بۆ كۆكردنەوەی دەنگ زەویو دوكانو خانوی بێ تاپۆو زیادهڕۆ ،تاپۆ دەكەن. سەرۆكی لیژنەهاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی ،گۆران قادر بە ئاوێنەی راگەیاند ئەم����رۆ هەرێمی كوردس����تان بەكۆمەڵێك قەیران����دا تێپەر دەبێ����ت ،بەپێی پێوەرە جیهانیەكانی ئابوریناسان زیاتر لە 50قەیران روبەروی حكومەتی هەرێمی كوردس����تان بوەتەوە كە سەخترینیان قەیرانی ئابوریو دارایی����ە ،ئەو وتی "لە دۆخێكی بەو جۆرە حكومەت چەند رێوش����وێنێكی تایبەت بۆ كۆكردنەوەی پارە دەگرێتەبەر ،ئێس����تاش دەكرێت حكومەت بۆ كۆكردنەوەی داهات ئەو شوێنو جێگایانەی پێشتر بەنایاساییو بەب����ێ مۆڵەتو نەخش����ەیەكی زانس����تی دروستكراون ،لەبری رەسمی تاپۆكردنیان برێك پارەی����ان لێوەر بگیرێتو تارادەیەك بەو پارەیە حكومەت دەتوانێت چارەسەری سوچێكی قەیرانەكانی پێبكات". ئهم����ه لهكاتێكدای����ه ك����ه بهش����ێك لههاواڵتیان پرس����یاری ئ����هوه دهكهن كه ئایا دەكرێت لەپێناو وەرگرتنی برێك پارە كارێكی نایاسایی بكرێت بەیاسایی؟ دواتر
شارەوانی س����لێمانی چۆن مامەڵە لەگەڵ نەخش����ەی ئەو ناوچانەدا دەكات كە وەك خۆیان دەڵێن بەنایاس����ایی دروستكراونو زیادەرەوییان لەس����ەر موڵك����ی حكومەت كردوە؟ ئای����ا ئەم هەن����گاوەی حكومەت تێكدانی ماستەرپالنەكان نابێت؟ سەرۆكی لیژنەهاوبەشەكانی قایمقامیەتی س����لێمانی دەڵێت "ئێس����تا سنوری شاری س����لێمانی ب����ەردەوام لەفراوانبوندایە ،بیر لەوە دەكرێت����ەوە گۆرانكاری لەماس����تەر پالنی ش����ارەكەدا بكرێت ،ئەوەمان لەبیر نەچێ����ت بەش����ێك لەوش����وێنانەی كراون بەجیگای نیش����تەجێبون لەماوەی رابردو گوند ب����ون ،بەاڵم ئێس����تا بونەتە یەكێك لەگەرەكەكانی ناوشاری سلێمانی ،ئێستاش ئەگەر بری����اری تاپۆكردنی هەر ناوچەیەك بدرێت ئەندازیارانی شارەوانی نەخشەی بۆ دادەنێن ،كۆمەڵێ����ك ناوچە هەن دەكەونە ناو ماستەر پالنەوە". ل����ە ئەگەری تاپۆكردنی خانوی بێ تاپۆ لەالیەن حكومەتەوە ،چانسی ئەو خانوانە زیاتر دەبێت كە هەرچەندە هیچ تاپۆیەكی فەرمیی����ان نیە ،بەاڵم لەالیەن ش����ارەوانی س����لێمانیەوە فۆرمیان ب����ۆ پركراوەتەوەو كەوتونەتە دەوروبەری ناوشاری سلێمانی، پێش����تریش ئەو خانوانەی ب����ۆ ئاوارەكان
دروستكرابون تەنها فۆرمێكیان هەبو نەك تاپۆ ،كەچی ئێس����تا هەریەك لەو خانوانە تاپۆی خۆیان هەی����ەو خانوی وای تێدایە چەندین جار كرینو فرۆشتنی پێوەكراوە. لەكری����نو فرۆش����تنی زەویو خان����ودا، ههمیشه كریار سێ پرسیار دەكات :یەكەم، ئایا تاپۆی هەی����ە؟ دوەم ،فۆرمی هەیە؟ س����ێیەم ،بێ تاپۆو زیادهڕۆییە؟ بەش����ێك پێیان وایە هەمیشە لەكاتی نزیكبونەوەی هەڵبژاردنەكان حكومەت بۆ كۆكردنەوەی دەنگ ئەم هەنگاوانە دەگرێتەبەرو بەفیلمە دوبارەكە ناوی دەهێنن. د .موحەم����ەد رەئ����وف ،ئابورین����اسو مامۆس����تای زانكۆ بە ئاوێنەی وت "كاتی باڵوبونەوەی دەنگ����ۆی تاپۆكردنی خانوی بێ تاپۆ ،نزیكی هەڵبژاردنەكانەو گومانی الی خەڵ����ك دروس����تكردوە ،حكوم����ەتو بەتایبەت حزبە دەسەاڵتدارەكان دەیانەوێت ب����ەم كارەیان دڵی خەڵكی لەخۆیان رازیی بكەنو دەنگی زیاتر بەدەستبهێنن". ئەگەر ئەو قسەیە راست بێت دەسەاڵت بۆ كۆكردن����ەوەی دەنگ ئهم كاره دهكات، ئهوا هاندهر دهبێ����ت خەڵكانێك بەردەوام بەدوای كرینو فرۆش����تنی زەویو خانوی نایاس����اییەوە ب����ن ،چونك����ە دەزانن زۆر ناخایانێ����ت ب����ازاری كری����نو س����ەودایان
گەرموگورتر دەبێت. ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، موحەمەد رەس����وڵ موراد بە ئاوێنەی وت " ئەوەن����دەی ئێمە ئاگادار بین لەش����اری سلێمانی زیاتر لە 23هەزار زەوی فۆرمیان هەیەو لەناو نەخش����ەی شاری سلێمانیدایە تەنان����ەت پارچ����ە پارچە ك����راون تەنها بریارێكی حكومەتی پێویس����تە بۆ ئەوەی بەس����ەر هاواڵتی����ان دابەش����بكرێن ،بەاڵم بەداخەوە حكومەتی هەرێم هیچ هەنگاوێكی بۆ نەن����اوە لەكاتێكدا بۆ حكومەت دەبێتە سەرمایەو داهاتێكی زۆر باش". پێش����ی وای����ە ژمارەیەك مافی����ا كرینو فرۆش����تن بەزەوییەكان����ەوە دەك����ەنو لەناویاندا كەسانی بەرپرس هەیە ،ئەو وتی "بەدڵنیاییەوە مافیای زەویمان هەیە دەچن بەنرخێكی كەم زەوی کشتوکاڵی لەخەڵكە هەژارەك����ە دەك����رن ،كە لەراس����تیدا ئەو خەڵكە ه����ەژارە ناتوانێت زەویەكە پارچە پارچە بكاتو بیانفرۆشێت ،مافیاكان دوای ئ����ەوەی دەیكرن دەچن پارچ����ە پارچەی دەكەنو ه����ەر پارچەیەك����ی بەپارەیەكی زۆر دەفرۆشنو ئەوان ئاگاداری پالنەكانی حكومەتن بۆ كڕینی ش����وێنی زەوییەكان، ئەو مافیایانە هەندێكیان خۆیان بەرپرسن هەندێكیان بەرپرسیان لە پشتەوەیە".
مافیای زەویمان هەیە ،كه دەچن بەنرخێكی كەم زەوی کشتوکاڵی لەخەڵكە هەژارەكە دەكرنو پارچە پارچەی دەكەنو بەپارەیەكی زۆر دەیفرۆشنو ئاگاداری پالنەكانی حكومەتن بۆ كرینی شوێنی زەوییەكان
8
کۆمەاڵیەتی
) )610سێشهممه 2018/1/23
پاسەوانەکەی زانکۆی سلێمانی بەدهستهسڕهكهی خۆی خنكاند ئا :مهزههر بهرهبهیانی رۆژی دو شهممه رێكهوتی 1/15پیاوێكی تهمهن 53ساڵ بهناوی مههدی عهلی لهشوێنی كارهكهی لهزانكۆی سلێمانی دهسهسڕهكهی دهكاته ملیو خۆی دهخنكێنێت. ئهبوبهك���ر عهل���ی ب���رای مهه���د ی لهبارهی خۆكوش���تنی براكهیهوه وتی "درهنگانێكی ش���هو تهلهفونم بۆ كرد. ههواڵم پرسی وتم چۆنیت ،لهكوێیت؟ وتی لهدهوام���م خهریكی نوێژ كردنم، دوای���ی دهچم بۆالی هاوڕێكانی دیكهم كه پێكهوه پاس���هوانین بهشهو لهناو زانك���ۆ .ب���ۆ بهیانیهك���هی یهكێ���ك لههاوڕێكان���ی تهلهفونی بۆ كردم وتی ت���ۆ برای مههدیت؟ وت���م بهڵی .وتی دهتوانیت بێیت بۆ پزیشكی دادوهری.. مههدی خۆی خنكاندوه". وتیشی " كاتێك گهیشتمه بهردهم نهخۆش���خانهی فریاكهوت���ن یهكێ���ك لههاوڕێكانی پێ���ی راگهیاندم مههدی بەدهسهس���ڕهكهی خ���ۆی خنكاندوه، لهمل���ی ئااڵندوهو خۆی ههڵواس���یوهو ی دڵنیابم خن���كاوه .بهاڵم من بۆ ئهوه چوم���ه ژورهوه بۆالی پزیش���كهكانو س���هیری جهس���تهی مههدی���م كرد. تهنها خهتێكی س���ورنهبێت بهملیهوه، جهستهی هیچ جێگهیهكی دیكهی پێوه
نهبو ،ئهویش بههۆی دهسهسڕهكهوهبوه كه لهملی ئااڵندوه". ئهبوبهكر سهبارهت بەدۆخی براكهی وتی "ماوهی دو مانگێك دهبو مههدی توشی نهخۆشی دهرونی ببو .زۆر جار بردومانه بۆ الی پزیش���ك .بهردهوام لهماڵهوه س���هرم لێدهداو بەتهلهفون قسهم لهگهڵ دهكرد .قهت لهوباوهڕهدا نهب���وم براك���هی خ���ۆی بخنكێنێت. چهند جارێك داوام لێكرد لهكارهكهی مۆڵهت���ی بۆ وهربگ���رم ،بهاڵم مههدی رازی نهدهبو ،ههر دەیوت زۆر باش���م، هیچم نیهو مۆڵهتم ناوێت". محهمهدی كوڕهگهورهی مههدی وتی "باوكم ب���هردهوام بێتاقهت بو ،ماوهی چهند رۆژێ���ك دهبو بهش���هو خهوی نهبو .بردمان بۆ الی پزیشك ،پزیشك چارهس���هری بۆ نوس���یبو تا شهوانه بخهوێت .ورده ورده بهرهو باش���بون دهڕۆش���ت .لهماڵ���هوه چاودێریم���ان دهكرد ،كێشهی كهم خهوی نهمابو". ئهوهش���ی وت "ئهو ئێوارهیه پێش ئهوهی بچێته سهر كارهكهی ،لهماڵهوه قس���همان دهكرد .وت���م لهگهڵت دێم بۆ س���هر كارهكهت ،ب���هاڵم ئهو رهتی كردهوه ،رۆش���تو وتی كهسم ناوێت زۆر باشم". محهم���هد وتیش���ی "بیس���تو پێنج رۆژ پێ���ش روداوهك���ه ،وت���ی كوڕم موچهك���ه هاتوه بابچی���ن وهریگرین. پێكهوهبوی���ن موچهك���هی وهرگرت.
لهبازاڕ شتمان دهكڕی ،لهخۆوه باسی مردنی بۆ دهكردم .دهیوت كوڕم ئهم ه دنیایه ئیتر ئێس���تا بێت یان بهیانی، دهبێت بش���مرین! م���ن نهمزانی ئهم قس���انه بۆچ���ی دهكات! هیچ كاتێك باسی خۆكوش���تنی نهكردوهو ههوڵی خۆكوشتنی نهداوه". هاوڕێیهك���ی مهه���دی لهزانك���ۆ كه شێوازی خۆكوش���تنی مههدی بینوهو نهیویست ناوی ئاش���كرابكرێت ،وتی "لهبینای بهش���ی كیمیا ،مههدی ملی كردبو بهپهتێكی قایمدا دهسهسڕهكهشی كردبوه ملی .پهلهكانی شۆڕببونهوهو گیان���ی دهرچوبو .هێزهكانی بهش���ی نههێش���تنی ت���اوان ئ���اگادار كران، هات���نو تهرمهكهیان ب���رد .پێ دهچو چهند كاتژمێرێك شهوی مابێت خۆی خنكاندبێت". كاروان عهلی بڕیاردهری بهشی كیمیا لهزانكۆی س���لێمانی ك���ه لهنزیكهوه مههدی ناسیوه وتی "مههدی پاسهوانی بهشی كیمیا بو .ئهو ئێوارهیه هات بۆ الی س���هرۆكی بهشی كیمیا ،چاوهڕێی كرد تا كلیل���ی ئهو ژوره وهرگرێت كه كێلونهكهیمان گۆڕی بو .زۆر ئاس���ایی قس���هی دهكرد .پێمان وت دهرگاكان باش دابخه .پێیوتین خهمتان نهبێت. مهه���دی ب���هس بهش���هوان دهوامی دهكرد". وتیشی "لهبهش���ی كیمیای زانكۆی س���لێمانی ،وهك وهفای���هك ب���ۆ ئهو
خهتاب لهژور ی نوستنهكهیدا بهپشتوێنهكهی خۆی خنكاند ئا :مهزههر ی خهتاب ئهبوبهكر دهچێته ژور ی نوستنهكهی ،پشتوێنهكهی لهپشت ی دهكاتهوه دهئاڵێنێت ه ملیو خۆ ی سهقفی ژورهكهیدا بهشیش ههڵدهواسێت. كهسوكارهكهی باس لهوه دهكهن، ی ی مهرگی كارزانی كوڕ خهتاب لهدوا ی لهدهریاچ���هی دوكاندا ،باری دهرون تكێدهچێ���ت .ب���هردهوام بیر لهگیان ی دهكاتهوه. لهدهس���تدانی كوڕهك���ه چهندی���ن ج���ار لهالیهن ب���راو كوڕو برازاكانیهوه دڵنهوای���ی دهدرێتهوه، ی بهاڵم ئهو نهیتوانیوه مهرگی كوڕهکە لهبیر بكات. ی خهتاب ئهبوبكر ك ه مهال عهلی برا لهپرس���هی براكهیدا بهپێوه وهستابو ی بهخێرهاتن���ی ئ���هو هاواڵتیان���ه دهكرد بۆ سهرهخۆش���ی هاتبون ،بۆ ئاوێن��� ه دواو وتی "بهیان���ی بو ،من لهماڵی خۆمان دانیشتبوم .برازاكهم تهلهفون���ی بۆ ك���ردم داوای لێكردم بهپهل ه بگهمه ماڵ���ی خهتابی برام. كاتێك م���ن گهش���تم ،تهرمهكهیان ی لهشیشی سهقفهك ه كردبوهو رەوانه پزیشكی دادوهری كرابو". وتیش���ی "خهتاب ئهو ش���هوه بۆ خهوت���ن دهچێت���ه ژورهك���هی ،ت���ا بهیانی خێزانهكهی ئ���اگاداری نابن. س���هرلهبهیانی ههر چاوهڕێی دهكهن بێت نانی بهیانی بخوات ،دیار نابێت. بانگ���ی دهك���هن ،وهاڵم نادات���هوه. ی دهكهنهوه، كاتێك دهرگای ژورهكه سهیردهكهن بەپش���تێنهكهی خۆی، بهشیش���ی س���ەقفی ژورهكهی���دا ی خ���ۆی ههڵواس���یوه .دهس���تهكان شۆڕبونهتهوه ،قاچهكانی بۆ خوارهوه چهماونهتهوه ،مل���ی بهالدا كهوتوهو چاوهكانی زهقبون .ههناس���ه ناداتو جهستهی ساردبۆتهوه". ی ئهوهش���ی باس���كرد "ل���هدوا ی ی خهتاب لهپزیش���كی دادوهر مردن ی شین بۆتهوهو تهرمهكهی بینیوه ،مل بریندار بوه .وادی���اره چهند جارێك لهكات���ی خۆخنكاندنی���دا ههوڵیداوه پاش���گهزببێتهوه ،ب���هاڵم نهیتوانیوه ژیان���ی رزگار ب���كات .ئ���هوه یهكهم ی ههوڵی خۆكوش���تن بدات. جاریهت ی باس ی وهها هی���چ كاتێك ش���تێك
بهداخهوه بهب ێ ئهوهی وهسیهتێك بكات زۆر بهبێدهنگ ی لهژورهكهیدا خۆ ی خنكان
ی لێنهكردۆتهوه". نهكردوهو بیرش ی دهڵێت "خهتاب برا گهورهم مهال عهل بو ،كهس���ێكی زۆر لهسهرخۆبو .زۆر ی دهكرد .وهك كات سوڵحی عهشایهر ریش س���پی خێزانهكهمان سهیرمان ی زۆر كۆمهاڵیهتی بو، دهكرد .كهسێك ی دهكردو ی باش���ه زۆر ئارهزوی كار ی بهدهم خزمانهوه دهچو .زۆر گرنگی بەسهردانو خزمایهتی دهدا". ئهوهش دهڵێت "چوار س���اڵ پێش ی ئێس���تا كوڕێكی تهمهن نۆزده ساڵ ی ك ه بهن���اوی كارزان لهگ���هڵ برایهك پێك���هوه منداڵ���ی دوان���هی خهتاب دهبن ،دهچن بۆ س���هیران بۆ هاوین ه ه���هواری دوكان .لهكاتی مهلهكردندا براك���هی خهریك دهبێ���ت بخنكێت، كارزان ههوڵ دهدا لهخنكان رزگاری ی بكات .س���هرهنجام براك���هی رزگار دهبێت ،بهاڵم كارزان لهئاوهكهدا گیان ی لهدهست دهدات .لهو كاتهوه خهتاب برام ژیانی دهگۆڕێ���ت .زۆر خهفهت ی كوڕهك���هی دهخوات ،رۆژ بهمهرگ��� ی خراپتر دهبێت. بەرۆژ تهندروس���ت ی چهندی���ن جار س���هردانی پزیش���ك ی دهرونیم���ان پێكردوه بهاڵم س���ود نهبوه". ی بهوه كرد چهند رۆژێك ئاماژهش���
ی براكهی خۆی بكوژێت، پێش ئهوه چاویان بهیهك كهوتوه .ئهو بهردهوام لهژورهكهیدابوهو زۆر بهكهمی هاتۆت ه دهرهوه" .زۆر كات���ی دیكهش ههواڵم دهپرس���یو دههات���م ب���ۆالی ،بهاڵم ئ���هو لهژورهكه نهئههات���ه دهرهوهو ئامادهنهبو كهس ببینێت .بهداخهوه ی وهس���یهتێك بكات، بهب���ێ ئ���هوه ی زۆر بهبێدهنگ���ی لهژورهكهی���دا خۆ خنكاند". ی خهتاب ك ه یهكێ���ك لهخزمهكان��� ی نهیویست ناوی ئاش���كرابكرێت وت ی "ماوهی چهن���د مانگێگ دهبێت بار دهرونی تهواو تێكچبو ،وهك پێویست ی قسهی نهدهكرد .كاتێكیش قسهیهك ی دهك���رد .زۆر كات دهك���رد ،تێكهڵ ێ دهچ���وه دهرهوه ،نهیدهزانی بۆكو دهچێ���ت .ههر دهڕۆش���تو دههات. ی زۆركات لهس���هر ئهو شهقامهی ماڵ خۆیان دهبینرا ،دههاتو دهڕۆشت". ی خهتاب چهند ی ماڵ دراوس���ێیهك مهترێ���ك ماڵهكانی���ان لهیهك���هوه ی دوره ،وتی "لهوهتهی كارزانی كوڕ خنكاوه ،زۆربهی بهیانیهكان خهتاب بهپێ چۆت ه گۆڕس���تانی س���اباڵخ بۆ ی س���هر گۆڕی كارزانی كوڕی .ماوه ی چوار س���اڵه بهردهوام ئهوه پیشه ی بۆ رۆژان���هی بوه ،س���هرماو گهرما نهبوه .ههر كاتێكی���ش پێیان وتوه ی دهچێت ،لهوهاڵم���دا خهتاب بۆچ��� ی دهكات. وتویهتی بیری كارزانی كوڕ ی ی زۆر خۆشدهویست ،لهدڵ كوڕهكه ێ كارزان دهرنهدهچ���و .ئهیوت بهب��� ی بكهم! ئ���هو لهم ژیانهدا نازانم چ باشترین كوڕ بو بۆ من". لهمبارهی���هوه نهقیب س���هركهوت ی ی پۆلیسی پارێزگا ئهحمهد وتهبێژ س���لێمانی بۆ ئاوێنه وت���ی "كاتژمێر 9:00ی بهیانی رۆژی س���ێ ش���همم ه ی 2018/1/16ئاگادار كراین لهههبون حاڵهتێك���ی خۆكوش���تن لهماڵێكدا ی سلێمانی. لهگهڕهكی قاالوای ش���ار كهس���ێك لهرێگ���هی خۆههڵواس���ین ی بهس���هقفی خانوهكهی���دا خ���ۆ كوشتوه". وتیشی "ئهو كهسهی خۆی كوشتوه ی 63 ی خهتاب ئهبوبەكرهو تهمهن ناو ی فهرمانبهری خانهشین ساڵه .پیشه ی ههبوه لهتهنیش���ت ب���وه .دوكانێك ی ی لهگهڵ كوڕهك���هی كار ماڵهك���ه كردوه".
چهن���د س���اڵه كاركردن���ی لهزانكۆ ی س���لێمانی ،س���هرجهم مامۆس���تاو خوێندكارهكان بهبهشداری كهسوكاری مههدی ،ماتهمینیمان بۆ راگهیاندوهو سهرخۆش���یمان لهخانهوادهك���هی كردوه". نهوزاد جهالل دوكانی مریشك فرۆشی ههی���ه لهنزیك ماڵی مهه���دیو رۆژانه زۆرب���هی كاتهكان مههدی س���هردانی كردوه پێكهوه رۆژانه قسهیان كردوه وتی "مههدی كهس���ێكی لهسهرخۆبو زۆربهی كات���هكان بهتایبهت بهیانیان دهچ���و ب���ۆ مزگ���هوت .زۆر كاتیش پێكهوه نوێژمان دهكرد .زۆر موسڵمان بو ،زۆركات قس���هی بۆ دهكردم باسی ئهم دنیایهی دهك���ردو دهیوت دهبێت پهڕۆش���ی خۆمان بین ،ژی���ان چهند رۆژێكهو دهبڕێتهوه". حسهین محهمهد كه هاوڕێی نزیكی مهدیهو ماوهی س���یانزه س���اڵه یهكتر ی دهكاتو دهڵێت دهناسن ،باسی مههد "چهن���د مانگێك دهب���و بێتاقهت بو، هیچیشی باس نهدهكرد .كهسێكی زۆر بێدهنگ بو ،چهند جارێك لێمدهپرسی بۆچ���ی بێتاقهتی ،لهوهاڵم���دا ئهیوت نهخۆشم ،نازانم چیمه!". حسهین وتی "مههدی قهرزاری كهس نهب���و ،ژیانی رۆژان���هی زۆرباش بو، خاوهنی خانوی خۆی بو .خانوهكهی دو قات ب���و ،قاتی س���هرهوهی دابو بەك���رێ .لهزانك���ۆش پاس���هوان بو،
كێش���هی دارایی نهبو .رۆژێك لهڕۆژان ی قهرزاری نهكردوه .تا ئێس���تا باس��� كهس���م نهبینهوه بێ���تو بڵێت پارهی الیه". وهستا راستی دوكانی نانهوای ههیه لهنزی���ك ماڵی مهه���دی ،رۆژانه نانی ال كڕی���وهو لهنزیك���هوه دهیناس���ێت، وتی "زۆرب���هی كاتهكان دههات بۆنان كڕی���ن پیاوێك���ی زۆر س���ۆعبهتچیو قسه خۆش���بو .ئهوهی من بزانم هیچ كێشهیهكی كۆمهاڵیهتیو دارایی نهبو. نازانم بۆچی لهپڕ خۆی كوشت!". وتیش���ی "قهت ل���هو باوهڕهدانهبوم كارێك���ی وهه���ا بكات .زۆرب���هی رۆژ بهپاس هاتوچۆی دهك���رد .رۆژ نهبو نهیهتو سهرێك نهدات .بەمردنهكهی توشی شۆك بوم". نهقیب سهركهوت ئهحمهد وتهبیژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی بهئاوێنهی راگهیاند "ڕۆژی دو شهممه 2018/1/15 پیاوێكی تهم���هن 53س���اڵ بهناوی مههدی عهلی ،پیش���هی فهرمانبهری مهدهنی���ه لهزانك���ۆی س���لێمانی، خێزان���دارهو خاوهن���ی س���ێ منداڵه لهجێگهی كارهكهیدا بهدهسهسڕهكهی خۆی خنكاندوه". وتیش���ی " لێكۆلینهوه لهڕوداوهكه بهردهوام���هو وتهی كهس���وكارهكهی وهرگیراوه نهخۆش���ی دهرونی ههبوه گومانیان لهكهس نی���ه روداوهكه خۆ كوژیه".
باوكم بهردهوام بێتاقهت بو، ماوهیەکبو بهشهو خهوی نهبو بردمان بۆ الی پزیشك پزیشك چارهسهر ی بۆ نوسیبو تا شهوان ه بخهوێت .ورده ورده بهرهو باشبون دهڕۆشت .لهماڵهوه چاودێریمان دهكرد كێشهی كهم خهو ی نهمابو
لهدوا ی 30ساڵ پێشمهرگایهتی لهبهر نهبونی خۆ ی دهكوژێت ئا :مهزههر كهریم ئیسماعیل لهدوای وهرگرتن ی موچهكه ی دهچێته الی خاوهن قهرزهكانی ،ئهو بڕه پارهیهی وهریگرتوه دایداتهوه بهقهرزداو تهنها پێنج سهد دینار لهگیرفانیدا دهمێنێتهوه .ئهویش دهدات بەپهتێكو لهباخچهكهی بهرامبهر ماڵ ی خۆیان لهشاروچكه ی چهمچهماڵ ،خۆ ی پێدهخنكێنێت. ل���هدوای چهند كاتژمێرێك ژنو منداڵ ی ئ���هو گهڕهك��� ه دهبین���ن پیاوێ���ك مل ی بهپهتێكهوهی ه بهیهكێك لهدارهكان ی ئهو باخچهیهدا ش���ۆڕبۆتهوهو ناجوڵێت .لێ ی كۆدهبن���هوهو خهب���هری پۆلیس دهدهن. پاشان هێزهكانی نههێشتنی تاوان دێنو تهرمهك���هی بهئۆتۆمبیل���ی فریاكهوتن رهوان���هی نهخۆش���خانهی فریاكهوت��� ی چهمچهماڵ دهكرێت. ههر ئهوكات پش���كنینی ب���ۆ ئهنجام دهدرێ���ت ،پزیش���کهكان دڵنیادهبنهوه لهژیان���دا نهماوه .تهرمهك���هی رەوانه ی پزیش���كی دادوهری دهكرێ���ت لهڕێگه ی ئهو ژماره تهلهفونه ی لهسهر پارچهیهك وهرەقه نوس���یویهتیو لهگیرفانی ناوه، پهیوهندی بەكوڕه گهورهكهیهوه دهكهنو پێی رادهگهیهنن كهسێك بهم ناونیشان ه لهپزیشكی دادوهری ه سهردان ی بكهن. ئیس���ماعیل رهم���هزان تهمهن���ی 48 س���اڵه ،خێزان���داره ،خاوهن���ی ش���هش منداڵهو پیشمهرگهی ه لهلیوای پاراستن ی سلێمانی. عهمید عادل ساڵح بهڕێوهبهر ی پۆلیس ی قهزای چهمچهمال لهوبارهیهوه رایگهیاند "نیوهڕۆی رۆژی چوار شهمم ه 2018/1/17 هێزهكان ی پۆلیسی نههێشتی تاوان ئاگادار كران لهبونی تهرمێك لهباخێكدا لهدوا ی گهش���تنی هێزهكانمان تهرمهك ه رهوانه ی نهخۆش���خانهی فریاكهوتنی چهمچهماڵ كراوه روداوهكه خۆكوژی بوه". سهفهر رهمهزان برای ئیسماعیل ئهوه باس دهكات براك���هی بههۆ ی ههژاریهوه خۆی كوشتوه .ئیسماعیل چهند ساڵێك بڕه پارهیهكی البوه ،مانگان ه موچهكه ی وهرگرتوهو داویهتهوه بهقهرز. بهوت���هی خێزانهك���هی ،ئ���هو رۆژه منداڵ���ه ناوهنجیهك���ه ی بهباوكی دهڵێت "ئهمڕۆ موچهكهت وهردهگریت ،ش���تمان بۆ دهكڕی���ت؟" .ئیس���ماعیلیش كاتێك موچهك���هی وهردهرگرێ���تو قهرزهكان ی
بهداخهوه ئێستا دهزانین بۆچ ی خۆ ی كوشتوه! دهمانتوان ی قهرزهكان ی بۆ بدهینهوهو سوڵح ی بۆ بكهین لێدهدات���هوه ،تهنها پێنج س���هد دینار ی پێدهمێنێ���ت .دواتر دهچێت���ه دەرهوه، منداڵهكانی نازانن لهكوێیه". س���هفهر س���هبارهت بەبراك���هی وتی "ئیسماعیل نهفس ی زۆر بهرزبو .چهندین جار لهكهركوك دههاته ماڵمانو سهردان ی دهكردی���ن ،قهت رۆژێك لهڕۆژان باس��� ی ئ���هوهی نهك���ردوه پارهی پ���ێ نیه یان قهرزاره .ئێمه وهك براو كهسوكارهكه ی بمانزانیایه قهرزاره ،خۆشمان نهمانبوای ه دهمانتوان��� ی تهكلیفی چ���وار پیاوی بۆ بكهینو ش���تێكی بۆ كۆبكهین���هوه یان بهخ���اوهن قهرزهكان���ی بڵێی���ن كهمێك چاوهڕێ بك���هن ،مۆڵهتێك���ی بدهن ێ تا چارهسهرێكی بۆ دهدۆزینهوه". س���هفهر ئ���هوهش ب���اس دهكات ئیس���ماعیلی ب���رای س���اڵی پ���ار جگ ه لهكاری پێشمهرگایهتیهكهی ،ئۆتۆمبیل ی خۆ ی ههبو ،س���هوزه ی دهبرده ش���ار ی كهركوكو كار ی عهل���وهی دهكرد ،بهاڵم دواتر کە ئۆتۆمبێلهکە ی فرۆش���تو چوه خانوی كرێوه .ئهوهی باس ی دهكهن س ێ مانگ���ه كرێ خانوهكهش��� ی نهداوه .هیچ كارێكیش���ی دیار نیه وهك كڕین ی زهو ی خان���و ئۆتۆمبیلێك تهنها ئهوهنده نهبێت منداڵی وردهو خاوهنی ش���هش منداڵه، منداڵه بچوكهكه ی سێ مانگه". سهفهر باس ی ئهو كاتهش دهكات "ئهو رۆژه ك ه خهبهر ی مهرگی ئیس���ماعیلیان پێ راگهیاندم ،لهماڵهوه بوم لهكهركوك. برایهك���م تهلهفون���ی ب���ۆ ك���ردم ،وتی
ئیسماعیل خۆی كوش���توهو لهپزیشك ی دادوهریه .تا گهیشتم ه پزیشكی دادوهری، پزیشكهكان لێكۆڵینهوهیان تهواو كردبو، تهرمهكهیمان وەرگرتهوه". س���اڵح رهم���هزان جی���اواز لهوتهكان ی سهفهری برای باس���ی هۆكار ی قهرزار ی ئیس���ماعیلی برا ی دهكات دهڵێت "چهند هاوڕێیهك ی ههبو لهپێشانگا ی ئۆتۆمبیل كاری���ان دهك���رد .ئیس���ماعیلیش دهچو ئۆتۆمبیل���ی لێدهكڕی���ن بهنرخێك ی گران پێیان دهفرۆشت بهقهرز .قهرزێكی زۆر ی هاتبوه س���هرو ب���ۆ ی نهدهدرایهوه .بهو هۆیهشهوه باری دارایی زۆر خراپ بو". ئهمی���ن ش���هوكهوت بهحهس���هرتهوه باس���ی مردنی ئیسماعیل ی زاوای دهكات. ههرگی���ز ئ���هو كاتهی بیرناچێت���هوه ك ه ئیسماعیلو منداڵهكانی ماوه ی چوار رۆژ ن���ان لهماڵیاندا نهبوهو خوشكهش���ی ك ه هاوس���هری ئیسماعیله ،قسهی نهكردوه. ئهو باس��� ی ئهوهش دهكات "ئیس���ماعیل كهسێكی زۆر نهفس بهرزبو .ئهو ههموه نهبو بوه ،رۆژێك باس ی هیچ ی نهكردوه. دهڵێن قهرزاره ،بهاڵم تائێس���تا خاوهن قهرزهكان���ی نههاتونهته بهردهم دهرگا ی ماڵهك���هی ،ب���ۆ ئ���هوهی بزانی���ن كێنو قهرزهكانی بۆ بدهینهوه". ئهمی���ن ئهوهش���ی وت "س���هردان ی ماڵی ئیس���ماعیلم دهكردو قسهم لهگهڵ دهكرد ،قهت وهها خۆی دهرنهدهخس���ت قهرزاره .خاوهن ی كهسایهتیهك بو نیوه ی ش���هو تهلهفونت ب���ۆ بكردای���ه بتوتایه ئۆتۆمبیلهك���هم پهك���ی كهوتوه ،دههات بههاناتهوهو فری���ات دهكهوت .بهداخهوه ئێس���تا دهزانین بۆچی خۆ ی كوش���توه! دهمانتوان��� ی قهرزهكانی ب���ۆ بدهینهوهو سوڵح ی بۆ بكهین". ئهمی���ن باس لهوه دهكات ئیس���ماعیل وهك پێش���مهرگهیهك س ێ جار لهشهڕدا بریندارب���وه" .بهش���داری س���هرجهم ش���هڕهكانی داعش���ی كردوه لهناوچه ی كهركوكو شهنگاڵ .رۆژێك لهڕۆژان بیر ی لهوه نهكردتۆتهوه واز لهپێشمهرگایهت ی بهێنێت دڵ ی بهكوردس���تان زۆر خۆشبو بیری لهسهركهوتنهكانی هێزی پێشمهرگ ه دهكردهوه پیاوێكی ئازابو". ئهو بەحهسرهتهوه دهڵێت "بهداخهوه... زۆر عهیبهی���ه ب���ۆ دهس���هاڵتێك ئاوهها قهدری پێشمهرگه دهگرێت! دهبێت لهتاو قهرزاریو ب ێ موچهیی پێش���مهرگ ه خۆ ی بكوژێت یان نان نهبێ���ت بیخوات! ئهوه روایه؟".
تایبەت
) )610سێشهممه 2018/1/23
ههمو شتێک لهبارهی کوردستانو عێراقهوه
www.niqash.org
9
ئهم الپهڕهیه بهسپۆنسهری رێکخراوی راگهیاندن لهههماههنگیو گواستنهوه، ئهکادیمیای راگهیاندنی ئهڵامنی
پهكهكه كارتهكان تێكهڵ دهكات
بهتهنیشت ههرێم ی كوردستانهوه ههرێمێك ی تر دروست دهكرێت نیقاش ،تایبهت راگهیاندن���ی "ههرێم���ی قهندیل" س���یناریۆ ی نوێی چاوهڕواننهكراوی ب���ۆ بارودۆخی ناوچه دروس���تكرد ،ئهگهرچی ئهو ههنگاوه لهپشت یاس���اكانی ههرێمو عێراقهوه دروس���ت بووه، بهاڵم بووهته دیفاكتۆ. ههرێمهك���ه لهوپ���هڕی باك���وری عێ���راقو لهس���نوری ههرێم���ی كوردس���تان لهالی���هن پارت���ی كرێكارانی كوردس���تان (پهكهكه)هوه دروس���تكراوه ،ههرچهنده ئ���هوان دهڵێن ئهو ئهزمون���ه تهنیا خۆبهرێوهبردنی دانیش���توانی ناوچهیهكه ،بهاڵم ههرێمهكهی نێو سێگۆشهی عێ���راقو ئێرانو توركی���ا لهمنداڵدانی قهیرانی ئیدارییو سیاس���ی ههرێمهوه لهدایكبووه كه یهكێكه لهس���یناریۆكان پیش���اندانی نمونهی ش���ێوازێكی نوێی حوكمرانییه جیاواز لهوهی ئێستا ههیه كه پێش���تر لهكوردستانی سوریا تاقیكراوهتهوه. بهدووری تهنیا ههش���ت كیلۆمهتر لهدواین بازگهی ژێر دهس���هاڵتی حكومهت���ی ههرێمی كوردستانهوه ،لهوپهڕی باكوری عێراق ،كاتێك دهگهی���ت ب���ه بازگهیهكی پارت���ی كرێكارانی كوردس���تان (پهكهكه) ل���ه ناوچهی كورتهك ههست دهكهیت لهواڵتێكهوه گهشت بۆ واڵتی جی���اواز تر دهكهیت ،لهگهڵ ئهوهی كه بهپێی سنوری جوگرافی ههر سهر بهیهك ههرێمن. بازگهكه دهكهوێته باكوری رۆژههاڵتی شاری س���لێمانییهوه ،یهكهمین دهروازهی "ههرێمی قهندیل"ه ،ئهو ههرێمهی كه لهمانگی رابردوودا پهكهك���ه وهك ناوچهیهك���ی خۆبهڕێوهبهری رایگهیاند. لهپشت بازگهوه وێنهیهكی گهورهی عهبدواڵ ئۆجهالن رێبهری بهندكراوی پهكهكه بهبهردی رهنگكراو لهقهدپاڵی گردێكدا دروس���تكراوه، لهوێی���هوه سروش���تی ئیدارهیهك���ی جی���اواز لهناوچهكان���ی ت���ری ههرێم دهس���تپێدهكات ك���ه بیروباوهڕی پهكهكه تیایدا بااڵ دهس���تهو سیس���تمی ئیدارهدانی ههمان شێوازه كه ئهو پارته لهكوردستانی سوریا له شێوهی كانتۆندا دایمهزراندووهو له كوردستانی توركیاش داوای دهكات بۆ چارهس���هری دۆس���یهی كورد لهو
واڵته. له23ی مانگی كانونی یهكهمدا ئهو ههرێم ه لهپێن���ج ناوچهی ژێ���ر دهس���هاڵتی پهكهكه راگهیاندرا بهناوی "خۆبهرێوهبهری قهندیلهوه"و ئهنجومهنێك ههڵبژێردرا بۆ بهرێوهبردنی. پهكهك���ه كاتێ���ك ئهو ههرێم���هی راگهیاند دهڵێ���ت "ئهو سیس���تمهی لهس���هر ههرێمی كوردستانی باش���وور دهسهاڵتداره ،كاریگهری نێگهتیفی لهسهر ژیانی گهلی قهندیل داناوه". ههرێمی قهندیل ناوچهكان���ی درێژدهبنهوه بۆ رووبهرێكی سێگۆش���هیی سنوری توركیاو ئێ���رانو عێراق ك���ه پهكهك���ه لهنهوهدهكانی س���هدهی راب���ردووهوه كردوویانهت���ه پێگهی سهرهكی كاری سیاسیو س���هربازیی خۆیان، یهكێك لهبهرپرس���انی پهكهكه كه نهویس���ت ناوی باڵوبكرێتهوه به"نیقاش"ی وت "روبهری ههرێمی قهندی���ل بههێندهی نزیكهی رووبهری واڵتی لوبنانه" 10 -ههزار كیلۆمهتر دووجا.- ئامانج رهس���وڵ ( 27س���اڵ) هاواڵتییهكی گوندی بۆكریس���كانه لهبناری قهندیل ،ئهو بۆ "نیق���اش" وتی "مامهڵ���هی پهكهكه لهگهڵمان ئاس���اییهو رۆژانه رۆڵ لهچارهسهری كێشهی گوندهكاندا دهبینن ". زۆرین���ه ی ناوچهكان��� ی ههرێم��� ی قهندیل وهك س���نور س���هر بهئی���دارهی س���لێمانین كه یهكێتی نیش���تیمانی كوردس���تان تیایدا بااڵدهس���تهو س���نورێك ی كهمتری هاتوچۆ ی لهگ���هڵ ئی���داره ی ههولێر ههی ه ك���ه پارت ی دیموكراتی كوردستان تیایدا زۆرینهیه ،بهاڵم یهكه ئیدارییهكان ی حكومهت ی ههرێم دهستیان ناگاته ئهوسنوره. پێكهێنان���ی ئهم ههرێم���ه ناڕهزایی لهال ی یهكێت���ی دروس���تكردووه ك���ه لهو س���نوره بااڵدهسته سهرهڕای ئهوهی بهبهراود بهپارت ی پهیوهندییهكی باش���تر ی لهگ���هڵ پهكهكهدا ههیه. محهم���هد وهتمان ئهندامی س���هركردایهتی یهكێتی نیش���تیمانی كوردستان نیگهران بوو لهو ههنگاوهی پهكهك ه بۆ پێكهێنان ی ههرێم ی قهندیلو به "نیقاش"ی وت "هیچ پرس���ێكمان پێ نهك���راوه ئێمه وهك یهكێت���ی ڕازی بین یان نا گوێمان ب���ۆ ناگرنو كارهكانی خۆیان دهكهن".
یەکەم دەروازەی هەرێمی قەندیل ئ���هو ههن���گاوه ب���ۆ یهك���ه ئیدارییهكان ی ئهوس���نورهش تێبینی لهسهره ك ه ههرێمهك ه لهس���هر نهخش��� ه دهكهوێت���ه چوارچێوه ی دهسهاڵتیانهوه. هی���وا قهرهنی سهرپهرش���تیاری ئیدارهی ڕاپهڕین كه ههرێمی قهندیل لهسنورهكهیدایه، ئ���هو ههرێمه به "نایاس���ایی" دهزانێت بهال ی ههردوو حكومهتی ههرێم و عێراقییهوه. هیوا قهرهنی ك ه لهس���هر پشكی یهكێتیی ه به"نیقاش"ی وت "لهرابردوو ئێستاش���دا هیچ پهیوهندییهكی ئیدارییمان لهگهڵ بهرپرسانی ئهو ناوچهیهدا نهبووه". بهپێ���ی یاس���ا كارپێكراوهكان��� ی ههرێم ی كوردستان پێكهێنان ی ههر یهكهیهكی ئیداری ی نوێ لهق���هزاو ناحی���ه تادهگات���ه پارێزگار پێویس���تی بهبڕیار ی پهرلهمانی كوردستانهو بهپێی دهستوری عێراقیش پێكهێنانی ههرێم لهپارێزگایهك یان زیاتر دهبێتو رێوش���ێن ی قورس���تر ی ههی���ه ل���هوه ی ههرێ���م ،بهاڵم ههرێم ی قهندیل بههیچكام لهم رێوش���ێنانهدا تێپهڕنهبووه. تائێس���تا حكومهت ی ههرێمی كوردس���تان هی���چ كاردانهوهیهك���ی رهس���می نهب���ووه بهرامب���هر بهپێكهێنان��� ی ههرێم ی قهندیل ك ه لهپهیوهندییهكی ئاڵۆزدای ه لهگهڵ پهكهكه ك ه لهو سنوره بااڵدهسته.
نیقاش چهندجارێ���ك لهرێگه ی پهیوهند ی تهلهفۆن���یو كورتهنام���هوه پهیوهندیك���رد بهسهفین دزهیی وتهبێژ ی حكومهتی ههرێم ی كوردستانهوه ،بهاڵم بێ وهاڵم بوو. عهل��� ی حس���ێن بهرپرس��� ی پهیوهندی��� ه كوردستانییهكانی پارتی دیموكراتی كوردستان كه حزبهكه ی بااڵدهس���ت ی حكومهتی ههرێم ه به"نیق���اش"ی وت "ئ���هو ناوچهی��� ه لهروو ی ئیدارییهوه س���هر بهههرێم���هوهو لهدهرهوه ی ئ���هوه ئێم ه دانی پێدانانێی���ن ،ئهوه ی ئهوان كردوویانه تاك الیهنهو نادهستورییه". ئهزمون���ی پهكهك���ه لهپێكهێنان ی ههرێم ی خۆبهرێوهبهری���ی لهكوردس���تانی س���وریاوه دهستیپێكرد كه سێ كانتۆن ی بۆ ناوچهكان ی ژێر دهس���هاڵتی دروس���تكرد ،دواتر ههوڵ ی گواس���تنهوه ی ئهو ئهزمونهش���یدا بۆ قهزا ی ش���نگالی زۆرین��� ه ئێزیدی كه هاوس���نوری كوردستانی سوریایه. بهاڵم تائێستا پهكهك ه خۆ ی لهوه دهپارێزێت كه وهك ههرێمێك ناو ی ئیدارهی ئهو ناوچهی ه بنرێت ،بهڵكو وێنهك ه ال ی ئهوان ش���ێوازێك ی خۆبهرێوهبهریی ئیدارییه نهك سیاسی. س���هرحهد ڤارت���ۆ وتهبێ���ژی كۆمیت���ه ی پهیوهندییهكان��� ی دهرهوهی كۆم���ا جڤاك���ێ كوردستان (كهچهكه) ك ه پهكهكه بهشێكێت ی به"نیقاش"ی وت "ئهمه دروستكردنی كانتۆن
نیی��� ه هاوش���ێوهی كانتۆنهكانی ش���هنگالو رۆژئ���اوا ،بهڵكو قهندی���ل پارچهیهك ی خاك ی ههرێمی باش���وری كوردس���تانه ،خهڵكهكه ی ب���ۆ بهڕێوهبردنی كاروبارو چارهس���هركردن ی گرفتهكانیان ئهنجومهنێكی خۆبهڕێوهبردنیان پێكهێناوه ،ئهوه پڕۆژهیهكی سیاس��� ی نییهو دابڕاندنی ئهو ناوچانه نییه لهخاكی ههرێم". ئهو بهرپرسه ی پهكهكه هۆكار ی پێكهێنان ی ئهو خۆبهرێوهبردنه دهبهس���تێتهوه بهبێهێز ی حكومهتی ههرێم لههاوكاریكردنی هاواڵتیان ی ناوچهك���هو دهڵێت "لهراب���ردوودا حكومهت ی ههرێ���م هاوكاری ش���ارهوان ی قهندیل ی دهكرد لهخزمهتگوزاریی���دا ،ب���هاڵم ماوهیهك��� ه ئهو هاوكاریی���هش ڕاگیراوه بۆیه بیر لهو ههنگاوه كراوهتهوه". ئهو ههن���گاوه بۆ ش���ێواز ی بهرێوهبردن لهههرێمی كوردستان ئاسایی نابێت كه ئهگهر زۆره دابڕانێكی ئیدارییو سیاس���یش لهنێوان پهكهكهو حكومهتی ههرێم دروست بكات ،بهو پێیهی ناكۆكن لهسهر رێوشێنه یاساییهكان ی پێكهێنانی ئهو ههرێمه. ن���ازم ههركی جێگری س���هرۆك ی لیژنه ی ناوخۆو ئاس���ایشو ئهنجومهن ه خۆجێییهكان لهپهرلهمان��� ی كوردس���تان به"نیقاش" ی وت "پێكهێنان��� ی ههرێمی قهندیل پێش���ێلكردن ی س���هروهری یاس���اكانی ههرێمی كوردستانو
دهس���توری عێراقهو ناكرێت ههرێمێك لهناو ههرێمی تردا دروس���ت بكرێتو قابیلی قبوڵ نییه". ههرك��� ی جهخت لهوهدهكات���هوه كه چۆن ئهوان پرس���یان پێنهك���ردوون لهراگهیاندن ی ههرێمهكهدا ئهمانیش بهپێ ی یاساكانی ههرێم مامهڵهیان لهگهڵ دهكهن كه بهوتهی ناوبراو جگ ه لههێز ی پێشمهگهو پارت ه مۆڵهتدراوهكان هیچ هێزێك ی تر لهههرێمدا رهسمی نین". پێدهچێت س���یناریۆو پاڵنهر ی تر لهپشت پێكهێنان ی ئهو ههرێم���ه نوێیهوه بن ،رهنگ ه خراپی بارودۆخی خزمهتگ���وزاری لهههرێم ی كوردس���تان بهه���ۆی قهیران��� ی داراییهوهو چڕبوون���هوهی ناكۆكیی���ه سیاس���ییهكان بۆ پهكهك ه كهشێكی گونجاوبێت بۆ نمایشكردن ی نمونهی خۆی ب���ۆ بهرێوهبردن وهك بهدیلی شێوازهكان ی تر ی ئیداری ی لهههرێم بهتایبهت لهپاش ئهو خۆپیشاندانانه ی ناوچهكانی نزیك لهسنوری ههرێمی قهندیلی گرتهوه. ئاری���ان رهئ���وف مامۆس���تای زانس���ت ه سیاس���ییهكانی زانك���ۆی گهرمی���ان پێیوای ه ههردوو سیناریۆكه پێشبینیكراوهو دهشڵێت "پهكهك��� ه دهیهوێ���ت ئهزمون��� ی كانتۆنهكان بگوازێتهوه بههۆ ی ئهو بۆش���ایی ه ئهمنییه ی لهناوچهكه دروست بووهو كاتێكیش پشێوی ی دروست بێت دهیهوێت ببێت ه بهدیلێك بۆ ئهو دۆخه". ئاریان رهئوف به"نیقاش" ی وت "لهئاست ی ناوخۆدا یهكێتی كێش���هیهكی ئهوتۆ ی لهگهڵ ئهو ههرێمهدا نابێت ك��� ه پهیوهند ی بههێزه لهگهڵ پهكهكهدا ،بهاڵم بۆ پارت ی كێشه دهبێت ك ه پهیوهندی لهگهڵ توركیا بههێزه". بهپێ���ی دهس���توری عێ���راق پاراس���تن ی سنورهكان لهئهستۆ ی حكومهتی ناوهندیدایه، بهاڵم پێكهێنان��� ی ئهو ههرێم��� ه بهبێدهنگ ی بهس���هر بهغدا تێپهڕ بووه ،وهك چۆن بهغدا لهمانهوهی سوپای توركیا لهبهشێك ی خاك ی عێراقدا بێدهسهاڵته. پس���پۆره سیاس���ییهكه دهڵێ���ت "بهغدا دهیهوێت لهههرێم فره س���هنتهری ههبێت بۆ بێهێزكردنیو لهههمان كاتیشدا ئهو پرس ه وهك كارتی گوش���ار لهدژی توركیا بهركادههێنێت بۆیه بێدهنگی ههڵبژاردووه".
تۆمار ی دهنگدهران گهورهترین ئاستهنگ ی بهردهم ههڵبژاردنهكان ی كوردستانه نیقاش ،هونەر حەمەرەشید بهر لهوهی بهتهواوی وادهی ههڵبژاردنهكان نزی���ك ببن���هوه ب���اسو خواس���ی گهرموگوڕ لهكوردس���تاندا لیس���تی ناخاوێن���ی تۆماری دهنگدهرانه كه گهورهترین ئاس���تهنگی بهردهم ههڵبژاردنهكانی داهاتوو دهبێت. س���اڵێكی چارهنووسس���ازو پڕ لهههڵبژاردن چاوهڕێی ههرێمی كوردس���تانو عێراق دهكات، لهئێس���تاوه ههم���وو هێ���زهكان كهوتوونهته خۆ ،بهش���ێك لهو هێزان���هش "پاككردنهوهی لیس���تی دهنگدهران"یان كردووهته بانگهشهی پێشوهختهی خۆیان. زۆرب���هی الیهنهكان لهههرێمی كوردس���تان داندهنێن بهوهدا كه تۆماری دهنگدهرانی خاوێن نییه ،بهاڵم بهش���ێكیان ل���هوه زیاتر دهڕۆنو دهڵێن بهس���هدان ههزار ناوی زیادهی تێدایهو بۆ ساختهكاری بهكاردێن. وهك ئ���هوهی بڕیاری لێ���دراوه 12ی ئایاری ئهمساڵ وادهی بهڕێوهچوونی ههڵبژاردنهكانی پهرلهمانو ئهنجوومهنی پارێ���زگاكان دهبێت، ههر لهمساڵیش���دا ههڵبژاردنهكانی پهرلهمانو سهرۆكایهتی ههرێمی كوردستان بهڕێوهدهچن، ههرچهن���ده ئهمهی���ان هێش���تا وادهك���هی دیارینهكراوه. لیستێكی گوماناوی لهههرێمی كوردس���تان لیس���تێكی تۆمار ی دهنگدهران ههیه ،كه لهس���هر بنهمای كۆبۆنی خۆراك دروستكراوه (ئهو كۆبۆنهی ساڵی 1996 بۆ پێدانی بهشه خۆراكی مانگانه ئامادهكراوه) بهشێكی زۆر لهالیهنهكان گومانیان لهناوهكانی لیستهكه ههیهو دهڵێن :لهرێگهی ئهو تۆمارهوه ساختهكاری لهههڵبژاردنهكان دهكرێت.
الیان���ه ئۆپۆزس���یۆنهكان لهكوردس���تان دهڵێن نزیكهی ( )400ه���هزار ناوی گوماناوی لهلیس���تهكهدا ههیه ،بهاڵم ههندێ سهرچاوهی دیكه بۆ زۆر زیاتر لهوه دهچن. پهیمانگای "ئهنیس���تۆی پهی" بۆ چاودێری پهرلهم���انو پ���هروهردهی پهرلهمانت���اری كه پهیمانگایهكی ناحكومیه ،ئاشكرایكردووه بهپێی ئ���هو بهدواداچوونهی بۆ تۆم���اری دهنگدهرانی ههرێمی كوردس���تان كردوویان���ه زیاتر له 900 ههزار ناوی "س���اخته" ههیه ،ئهمهش بهش���ی زیاتر له 40كورسی دهكات ههیه. سهروهر عهبدولرهحمان كه پهرلهمانتارێكی پێش���ووی یهكێنی نیش���تیمانی كوردستانهو س���هرۆكی رێكخراوهكهیه ،س���هرهتای ئهمساڵ رایگهیاند "ناوی دووبارهو گوماناویو ساختهو وههم���یو م���ردوو ،چهندهها ن���اوی كوردانی پارچهكان���ی ترو ناوی ناوچ���ه جێناكۆكهكانی دهرهوهی ههرێم لهناو ئهو لیستهدا ههن". `ژووری ههڵبژاردن���ی بزوتن���هوهی گ���ۆڕان دهڵێت لهساڵی 2001بۆ 2017بهپێی داتاكانی وهزارهتی تهندروستی حكومهتی ههرێم نزیكهی 220ههزار كهس لهههرێمی كوردستان مردوون، بهاڵم كۆمیس���یۆن تهنیا ن���اوی 440مردووی سڕیوهتهوه. ئهمه جگه لهوهی ن���اوی هێزه ئهمنییهكان زیاتر لهدوو س���هد ههزار ناوهو زۆربهیان ههم لهدهنگدانی تایبهتدا بهشدارنو ههم لهدهنگدانی گشتیدا ناویان نهسڕاوهتهوهو دهتوانن دووباره دهنگ بدهن. ئامارێك���ی ناوهندی ههڵبژاردن���ی كۆمهڵی ئیس�ل�امی باس ل���هوه دهكات ن���اوی دووباره لهنێوان پارێزگاكانی (س���لێمانی -كهركوك)، (س���لێمانی -دیاله)( ،ههولێ���ر -كهركوك)، (ههولێر -موسڵ)( ،دهۆك -موسڵ) ههیه، بهش���ێوهیهك لهنێوان 100ب���ۆ 150ههزار ناو
ئهم ههفتهیه له
بۆ خوێندنهوهی ئهم راپۆرتانهو چهندین راپۆرتی سهرنجراکێشی تر بهزمانهکانی کوردیو عهرهبیو ئینگلیزی ،سهردانی نیقاش بکه www.niqash.org
لیستی دەنگدەران لهدوو پارێزگای جیاواز ههنو لهههردووال مافی دهنگدانی���ان ههیه ،ههروهه���ا ٩٦ههزار ناوی لێكچوو ،ش���هش ههزار ناوی دووبارهو نزیكهی ٤٢ههزار ناوی سهروو ٩٠ساڵ ههن. نهك ه���هر لهناوخۆی عێ���راق ،بهڵكو هێزه ئۆپۆزس���یۆنهكان دهڵێن لهواڵتان���ی توركیاو ئێرانو س���وریاوه خهڵكی ماف���ی دهنگدانیان ههیه لهههڵبژاردنهكانی كوردس���تاندا ،ئهمهش بهش���ێوهیهك ك���راوه كه هاواڵتیان���ی كوردی ئ���هو واڵتانه لهالی���هن هێ���زه كوردییهكانهوه رهگهزنام���هی عێراقی���ان پێدراوه ب���ۆ ئهوهی بتوانن بهشداری دهنگدان بكهن. س���اڵح ئیبراهی���م پوور ،كهس���ێكی كوردی دانیش���تووی ئێرانه لهش���اری سهردهشت كه لهس���هر س���نووری ئێرانو عێراقه ،لهس���اڵی 2009ناسنامهو رهگهزنامهی عێراقی بۆ خۆیو خانهوادهكهی دهرهێنراوه. ساڵح ئیبراهیم پوور ،كه لهسهر داوای خۆی ناوی خوازراوی بۆ نووسراوه ،بۆ "نیقاش" وتی "لهسهردهش���ت دهژینو لهسهر شاری قهاڵدزێ رهگهزنامهو ناس���نامهو كۆبوونی خۆراكمان بۆ دهرهاتووهو بههۆیهوه دهتوانین لهكوردس���تان
وێنه :سفين اسماعيل
دهنگبدهی���ن بۆ ئ���هو الیهنهی كارئاس���انی بۆ كردین لهدهرهێنانی ناسنامهكان". وانهبێت تهنیا الیهنهكان ،بهڵكو كۆمسیۆنی ههڵبژاردنیش دهزانێ كهموكوڕی لهو لیستهدا ههیه ،شیروان زرار ،وتهبێژی كۆمسیۆنی بااڵی س���هربهخۆی ههڵبژاردنو راپرس���ی لهههرێمی كوردستان به"نیقاش"ی وت "ئێمهش گومانمان لهژم���ارهكان ههی���هو كار لهس���هر چاكردنو پاككردن���هوهی لیس���تی تۆم���اری دهنگدهران دهكهین". گ���هر بهگوێرهی ئهو ژماران���ه بێت كه ههم الیهن���هكانو ههم كۆمس���یۆنیش دان���ی پیادا دهنێن ،ئ���هوا مهزهندهی ( )400ه���هزار ناوی گوماناوی ئهكرێت ،ئهگهر بهڕاستی ئهم ژمارانه لهههڵبژاردنهكاندا بهكاربێن ئهوا بهش���ی زیاتر له 15كورسی پهرلهمانی دهكات. زمناكۆ جهالل رێكخهری ژووری ههڵبژاردنی بزووتنهوهی گۆڕان ،كه بزووتنهوهكهی یهكێكه لهو الیهنانهی داوای پاكردنهوهی لیستی تۆماری دهنگدهران دهكات پێداگری دهكات لهبوونی ئهو ژماره زۆره گوماناویانهو به"نیقاش"ی وت "ئهو داتاو زانیارییانه ئهنجامی ههڵبژاردن دهگۆڕێت،
ئ���هو الیهن���ه دهس���هاڵتدارهكانی ههرێمی كوردس���تان (پارتی دیموكراتی كوردس���تانو یهكێتی نیشتمانی كوردستان)ی تۆمهتباركرد بهوهی دهستوهردان لهكاروبارهكانی كۆمیسیۆن دهكهنو "رێگهنادهن پاكس���ازی لهو لیس���تهدا بكهن". ئهمهش ئهو بۆچوونهیه كه بهتهواوی لهالیهن ئهو دوو الیهنهوه رهت دهكرێتهوهو ئهوان دهڵێن ئهگهر س���هدان ههزار ناوی گوماناویش ههبن، خ���ۆ ههموویان الیهنگری پارتیو یهكێتی نینو گهر س���اختهكاری بكرێت بۆ ههموو هێزهكان دهكرێت. خهسرهو گۆران بهرپرسی دهزگای ههڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستان رهتیكردهوه ئهوان دهس���توهردان بكهن لهكاروباری كۆمیسیۆنو به"نیق���اش"ی وت "ئێمهش لهگ���هڵ ئهوهداین ههرچ���ی زووه كار ب���ۆ ئهوه بكرێت لیس���تی تۆماری دهنگدهران پاكبكرێتهوه كه بهش���ێكی زۆر لهالیهن���هكان گۆمانیان لهس���هری ههیهو دهیانهوێت پاكبكرێتهوه".
دهبێ���ت كۆمیس���یۆن ههم���وو ههوڵهكانی لهو بارهوه بخاته گهڕ ،بۆ ئهوهی ههموو الیهنهكان بهپێ���ی ژم���ارهی دهنگدهرانی خۆی���ان دهنگ بهێنن ،نهك لهرێگهی س���اختهكارییهوه ،وهك لهههڵبژاردنهكانی رابردوو كراوه". لهگ���هڵ ئ���هوهی كۆمس���یۆن دان بهبوونی كهموكوڕیی���دا دهنێ���ت ،بهاڵم پێ���ی وایه ئهو بابهته زیاد لهقهبارهی خۆی دراوهتێ. كاروان جهالل بهڕێوهبهری گش���تی داتاكان لهكۆمسیۆنی بااڵی س���هربهخۆی ههڵبژاردنو راپرس���ی ههرێم ،لهب���ارهی ئ���هو گومانانهی لهلیستی تۆماری دهنگدهران ههیه ،بۆ "نیقاش" وتی "لهلیس���تی تۆم���اری دهنگدهرانی ههرێم كۆمهڵێك ناو ههیه گومانیان لهسهره". وتیش���ی "پرس���ی پاككردن���هوهی تۆماری دهنگ���دهران زیاد لهپێویس���ت گ���هوره كراوه، چونكه پاككردنهوهی تۆمارهكه كاتێكی زۆری نهماوه بۆ تهواوبوون". ب���هاڵم الیهن���هكان دڵی���ان ب���هم قس���هیه ئ���او ناخوات���هوهو پێی���ان وای���ه وهك چۆن لهههڵبژاردنهكانی پێش���وودا "س���اختهكاری" ناكۆكی لهگهڵ كۆمسیۆن ك���راون ،ئهمجارهش ئ���هو ن���اوه گوماناویانه جگ���ه لهوهی لهعێراق كۆمس���یۆنێكی بااڵی لهبهرژهوهن���دی هێ���زه دهس���هاڵتدارهكان س���هربهخۆیی ههڵب���ژاردن ههی���ه ،ههرێم���ی بهكاردههێنرێن. هاوژین عومهر بهرپرسی ناوهندی ههڵبژاردنی كوردس���تانیش ئێستا كۆمس���یۆنێكی تایبهت كۆمهڵی ئیس�ل�امی لهو بارهوه ب���ۆ "نیقاش" بهخۆ ی ههیه ،ههموو ئهو الیهنانهی لهتۆماری وتی "بهرپرس���انی كۆمیس���یۆن چهند ساڵێكه دهنگدهران ناڕازین ،ئهوهش ناشارنهوه كه پێیان بهڵێنی ئهوه دهدهن ،كه پاكس���ازی لهلیستی وایه كۆمسیۆنهكهی كوردستان لهبهرژهوهندی تۆماری دهنگدهران دهكهن ،بهاڵم تائێستا هیچ پارتیو یهكێتی كاردهكات ،بۆیه وهك ههوڵێك بۆ كهمكردنهوهی بااڵدهس���تی ئهو دوو حیزبه ههنگاوێكی كردهكییان لهو بارهوه نهناوه". هاوژین بهدووریش���ی زانی بهو ماوه كهمهی دهیانهوێت لهرێ���ی بهغداوه كۆمس���یۆنهكه ی لهبهردهس���ت كۆمیس���یۆن ههیه ،چاكس���ازی كوردستان ههڵبوهشێننهوه. کۆی بابەتەکە لەنیقاش بخوێنەرەوە لهلیس���تی تۆماری دهنگدهران بكاتو وتیشی http://www.niqash.org/ku/ "ههوڵی ئهم دوایانهش���ی ههمان ههوڵ دهبێت articles/politics/5812 كه لهپێشوو دراونو هیچ ئهنجامێكی نهبووه".
دۆزینهوهی بازاڕی نوێ
مۆدهی دوای داعش
ی كوردستان روو وهبهرهێنهران
گهنجانی موسڵ خۆیان بۆ
ی عێراق دهكهن لهبازاڕهكان
ههڵبژاردن كاندید دهكهن
10
rangalayawene@gmail.com
رهنگاڵه
س ی ح ری جوان لههۆڵهندا بهپارچه موزیكێك ی بهماسكی رسوشتی
) )610سێشهممه 2018/1/23
"شیوهن" بۆ كهركوك دهكرێت
پێستت لهسهرما بپارێزه
بۆهێش����تنهوهی پێس����تت بهجوانیو پاراستنی لهسهرمای زس����تان دهتوانیت پشت بهم خۆراكه سروشتیانه ببهستی. سپێنهی هێلكه .یهكێكه لهو خواردنانهی كه ئهبێته هۆی تهسك كردنهوهی كونیلهكانی پێست بهتایبهتی جۆری چهور .ههربۆیه سپێنهی هێلكه لهدهموو چاوت بده بۆماوهی نیو كاتژمێر پاشان بهئاوی سارد بیشۆ. ش����یر .ش����یر یهكێكه لهو خۆراكانهی كه پێس����ت نوێ دهكاتهوهو دهیپارێزێت لهههوای ساردی زستان .شیرهكه بهخهستی بیگهرهوهو بۆماوهی 20خولهك لهپێستیتی بده ،پاشان بهئاوی سارد بیشۆ. تێبینی /ئهم ماسكانه ههفتانه جارێك بۆدووجار دوبارهی بكهرهوه. ژماره تهلهفۆنی 0533183536 - 07706581971 فهیسبوكmedicalclinicsuly :
س���ەنتەری میدیکاڵ :بهختیاری ـ ش���هقامی سهرهكی بهرامبهری ساڵۆن ئهستهنبوڵ
"مهرگی ناوهختی پشتیوان
زیانێكی گهورهیه بۆ هونهری كوردی" ئا :مهزههر كهریم جهلیل زهنگهنه دهرهێنهری درامای گهردهلول ،بۆ مهرگی ناوهختی پشتیوان نوری بهدهوی بهداخهو دهڵێت "بهداخهوه پشتیوان لهكورد رۆشت، نهك تهنها بنهماڵهكهی". پش���تیوان نوری بهدهوی ،یهكێك لهئهكتهره س���هرهكیهكانی دراما ی گهردهلول كه سێش���هممهی رابردو ،1/16بهه���ۆی جهڵت���هی دڵهوه لهتهمهن���ی 41س���اڵیدا كۆچ���ی دوایی كرد ،غهمو كهسهری لهالی زۆرێك لههونهرمهندانی هاوڕێیو هونهردۆستان بهجێهێشت. جهلیل زهنگهن���ه ،دهرهێنهری درام���ای گهردهل���ول مهرگ���ی ناوهختی ئهم هونهرمهنده گهنجه به"زیانێكی گهوره" ناودهبات كه مایهی دڵگران���یو نیگهرانییه بۆ هونهری كوردی ،ئهو وتی "ساڵی 2003بو كه بۆ یهكهمجار گهزیزهی هونهرمهند "پشتیوان"پێناساندمو دواتر لهرێگهی مامۆس���تا مۆفهق عارف لههۆنیهوه بهشداری درامای گهردهلولدا ك���ردو رۆڵی رزگاری پێدرا".
کاوڕ کەس���ێک دەیەوێ���ت پەیوەندی���ت پێ���وە ب���کات ،ب���ەاڵم ئاگادارنی���ت، هەڵس���ەنگاندنەکان ی ئەمڕۆت هیچ تەواو نی���نو ناتوانیت وردبینبیت ،پش���ویەک بدەو دواتر دەستبکەرەوە بەکارکردن.
گا وا هەس����ت دەکەی����ت دەنگ����ت نەبیستراوەو کەس گوێت بۆ ناگرێت، لەتەنهایی مەترسە چونکە تۆ کەسێکی بەهێزی����تو دەتوانی����ت لەگەڵ هەموو بارودۆخێکدا خۆت بگونجێنیت.
ئا :ئاوێنه ی گروپێكی هونهریی كوردو بیان پێكهوه لههۆڵهندا پارچ ه موزیكێك ی بهناوی "شیوهن" بۆ لهدهستدان شاری كهركوك بهرههمدههێنن. هونهرمهن���د كاروان حهمید حهالق، ی پارچ��� ه ی بیرۆك��� ه ك��� ه خاوهن��� ی گروپ ه موزیكهكهو یهكێك لهبهشداران ی راگهیاند هونهرییهكهی���ه ،بهئاوێن��� ه ی كهركوك ی شار ی لهدهس���تدان لهدوا ی ی ئۆكتۆب���هردا وهك گهنجێك ل���ه 16 ی بۆ هاتوه ك ه ی ئهم بیرۆكهی ه كهركوك
مهریوان ئیرباهیم: درامای دۆبالژكراو درامای كوردی لهناوبرد ئا :مهزههر
وتیشی "پش���تیوان ههتا بڵێیت رۆڵی ج���وان دهبین���ی ،جی���اواز لهههندێ���ك هونهرمهن���د لهبهردهم كامێ���رادا ئهركی خۆی بهباشی بهئهنجام دهگهیاند". زهنگهنه باس لهوه دهكات كه لهكاتی دهرهێنانی درام���ای گهردهلولدا بهدوای كوڕێكی قۆزی وهك پش���تیواندا گهڕاوه، ئهو وتی "پش���تیوان خۆشهویس���تیهكی وههای لهال دروستكردم ئهگهر گهردهلول بهش���ی چوارهمی ههبوای���ه بهدڵنیایهوه جارێكی دیكه پش���تیوان بهشدار دهبو، بهداخهوه پشتیوان لهكورد رۆشت ،نهك تهنها لهبنهماڵهكهی". وتیش���ی "پێویس���ته هونهرمهندان تا لهژیاندان رێزیان لێبگیرێت ،ئهوه ئهوان ب���ون واڵتیان پێشخس���ت ،ب���ۆ دهبێت دهس���هاڵت بیب���اك بێ���ت بهرامبهریانو خزمهت نهكرێن؟". شتیوان نوری بەدەوی ،ساڵی ١٩٧٧ لەش���اری س���لێمانی لەدایكبووە ،ساڵی ١٩٩٣ژیانی هونەری لەپەیمانگای هونەرە جوانەکانی س���لێمانی دەس���تپێکردووە، بەشداری لەچەندین شانۆگەریدا کردوەو یەکێك بو لەئەکتەرە دیارەکانی درامای گەردەلول کە رۆڵ���ی "ڕزگار"ی دهبینی، هاوس���ەرگیری لەگەڵ خانمە هونەرمەند "هەواڵ عوس���مان" کردوەو خاوەنی دو کچە بەناوی "کانی"و "النی".
دوانه لەگەڵ هاوکارەکانتدا قس���ە بکەو س���وود لەئەزموونە کەس���ییەکانیان وەربگ���رە ،لەوانەی���ە یەکێ���ک ئامۆژگارییەک���ت بکات ئاراس���تەی ژیانتر بەرەو باشتر بگۆڕێت.
ی موزیكهوه ش���یوهن بتوانێت لهرێگ ه ی "من خۆم بۆ كهركوك بكات ،ئهو وت ك��� ه وهك موزیك ژهن لهگ���ه ڵ چهند ی كاردهكهم، ی هۆڵهند ی هونهر گروپێك بۆ ئهم مهبهس���ت ه گروپێكم كۆكردهوه ی كوردو ئێرانیو لهچهند هونهرمهندێك ی پێكهاتبون ،ك ه بیرۆكهكهم بۆ هۆڵهند باس كردنو وتم كهس���وكارو واڵتهكهم ی گ���هورهوه لهمهترس���یدان ،بهدڵێك��� پێش���وازییان لێك���ردو ئامادهیش���یان ی ك ه پارچ��� ه موزیكهك ه بهجلو دهربڕ بهرگی كوردییهوه تۆمار بكهن". ی ی "ئهم��� ه پهیامێك��� ه لهرێ وتیش��� ی ك ه نایهنهوێت موزیكهوه بۆ ئهوان��� ه
ی قب���و ڵ بكهن، ی د جیاوازیو كهس��� موزی���ك دهتوانێت ههم���و نهتهوهكان بهیهكهوه ببهستێت". ی ی ش���یوهن ،ئاواز پارچ��� ه موزیك کاروان حەمید حهالق ،دابەش���کردنی ی بافڵ س���ـــــــەرهەنگو بهش���داربوان بەنــــ���ەی :کاروان حەمی���د ح���ەالق، پــیان���ۆ :باف���ڵ س���ــــــــەرهەنگ، زەرب . Asghar Barani (فارس) ،تەمب���ورAleksandar: ( .Pantelicهۆلهندی"ی���هو ئ���ەم کارە لەستۆدیۆی (یاد میدیا) لەواڵتی هۆڵەن���دە لەش���اری ئوترێخ���ت تۆمار كراوه.
مهریوان ئیبراهیم ئاماژه بهوه دهكات تهلهفزیۆنهكان ئهوهی لهدراما دۆبالژكراوهكاندا سهرفی دهكهن پێیان ئهخزه بیدهنه هونهرمهندانی كورد ،ئهو دهڵێت "كهناڵهكان درامای كوردییان لهناوبرد". هونهرمهن���د مهریوان ئیبراهیم ئاماژه ب���هوه دهكات ك���ه لهم���اوهی س���اڵ ی راب���ردودا كارێكی س���ینهمایی ئهنجام داوهو لهچهندین واڵتی ئهوروپی بینهری ههبوهو قازانجی فلیمهكهش تهرخانكراوه بۆ نهخۆشخانهی هیوا لهشاری سلێمانی تا بۆ نهخۆشهكانی ئهو نهخۆشخانهیه س���هرفبرێتو كهمێ���ك لهئازارهكانیان كهمبكرێتهوه ،ئهو وتی "نوێترین كارم درامایهكی حهڤ���ده زنجیرهییه بهناوی درامای س���هراب ،هیوادارم دهزگاكانی راگهیان���دن گرنگی بهدرام���ای كوردی بدهن ئهو درامایه پهخش بكرێت ،چیتر درام���ای كوردی لهوه زیاتر پش���تگوێ نهخرێ���تو گرنگی پێبدرێ���ت ،ماوهی چهند س���اڵێكه هیچ درامایهكی كوردی پهخ���ش نهكراوه بهبیان���وی جیا جیاو نهبونی پارهو قهیران". وتیش���ی "درام���ا دۆبالژك���راوهكان كارێكی وههان ك���ردوه درامای كوردی لهكهناڵهكانهوه پهخش نهكرێن ،ئهمهش
قرژاڵ لەوانەی���ە ئەم���ڕۆ بکەویت���ە حاڵەتێک ی شەرمەزارەوە بەهۆ ی هەڵەشەیتەوە ،باوەڕ بەهی���چ هەواڵێک ناکەیت ت���ا خۆت دڵنیا نەبیتەوە لێی،باوەڕ بەهەر شتێک مهك ه کە لەبەردەمتدا دەوترێت.
شێر ئەگ����ەر ئەم����ڕۆ لەه����ەر کاتێکدا کەس����ێک داوای یارمەتی لێکردیت، بێ هی����چ دوودڵیی����ەک یارمەتیبدە، هەموو وزەی ئەم����رۆت بەکاربهێنەو ئامانجەکانت بەدەستبهێنە.
هۆكارێكی س���هرهكیه بۆنهمانی درامای كوردیو لهناوچونی بهبێ ئهوهی الیهن ی پهیوهندی���دار خهمی بخ���واتو گرنگی پێبدات ،ئهمهش كارهساته". ئهوهش���ی ئاش���كرا كرد لهئێس���تادا س���هرقاڵی زنجیره درامایهك���ی نوێیه لهنوسینی دڵبهند مستهفاو دهرهێنانی خۆیهتیو بهم نزیكانه دهس���تدهكرێت بهكارهكان���ی ،ئهم���هش بهمهبهس���تی گرنگیدانه بهدرامای كوردیو رانهگرتنی كاره هونهریهكان���ه لهبواری درامادا ،تا چیتر درام���ای كوردی لهوه زیاتر لهناو نهچێت ،ئ���هو وتی "درام���ای كوردی نشوستی نههێناوه ،بهڵكو كهناڵهكانی تهلهفزی���ۆن ئهوهیان بهس���هر درامای كوردیدا هێناوه ،دراما دۆبالژكراوهكان دههێنن تهنها تهلهفزیۆنێك نیه ،بهڵكو س���هرجهم تهلهفزیۆن���هكان ه���ۆكاری س���هرهكین ب���ۆ لهناوچون���ی درامایی كوردی". وتیش���ی "ئ���هو پارهی���هی لهدرامای دۆبالژكراوی واڵتاندا س���هرفی دهكهن ب���ا بێن س���هرفی بك���هن ب���ۆ درامای كوردی ،ئ���هوكات جوانترین بهرههمی خۆماڵ���ی پێش���كهش دهكرێ���ت ،بهم پێی���ان ئهخزه بیدهن���ه هونهرمهندانی كوردو هونهرمهندان كار بكهن ئهگهرنا هونهرمهن���دان بهپهرۆش���هوه ئارهزوی كار دهكهنو هونهرمهندی باشیش���مان ههن".
فهریک بەئازادیو راش����کاویی رای خۆت بڵ����ێ بێ ئ����ەوەی هەس����تی کەس بریندار بکەیت ،وریابەو کاتت بەفیڕۆ مەدە لەبیرکردنەوە لەکێش����ەکانت، پیشەیبە.
رهنگاڵه
rangalayawene@gmail.com
) )610سێشهممه 2018/1/23
نارسی رهزازی :ئێمه میللهت نین ئێمه عیللهتین هونهر الی ئێمه هیچ رێزێکی نییه کهس���ێکی لێدهرچ���ێ وهک کۆچک���ردو ئا :ئازاد بایز مهس���عود محهم���هد ک��� ه ب���هالی منهوه فهیلهسوف بو،کهس���انی تێدابو زمانزان هونهرمهندی ناودار "ناسری رهزازی" بو ،بهاڵم ئهکادیمایای کوردی کهدامهزرا ئاماژه بهوه دهكات ك ه خهریك ی وانهبو ،هیچ ش���تێکی ئهوتۆیان بهئهنجام نوسینهوه ی بیرهوهریهكان ی ژیانیهتیو لهپێنج بهرگ پێكهاتوه ،ئهو وت ی "پێنج نهگهیاند". وتیش��� ی "من رێ���زم ب���ۆ ئهکادیمیای دهفتهرم کردوته خهرجی سێ دێ یهکی کوردی کهسی وای تیای ه کهفڕی بهسهر نوێ ،ئامادهبوم بهدو دهفتهر بیفرۆشم، زمان ی كوردییهوه نیه ،ئهمان ه نهیانتوانی بهاڵم كڕیار ی نهبو ،بۆی ه جارێ فهرههنگس���اتێک دروس���ت بک���هن پڕی رایدهگرم". بکهن لهزمان���زانو زمان���هوانو ههندێک ناس���ر ی رهزازی ،ك ه ئێس���تا لهواڵتی پیش���هوهر بۆئ���هوهی بتوان���ن زمانهکه س���ویده ،لهب���ارهی نوێتری���ن کاری زین���دو رابگرن،بهڕاس���تی زمانی کوردی نوس���ینو هونهرییهوه بهاوێنه ی راگهیاند ئێس���تا توش���ی کێش���هی ه دهیان وشهی نوس���ینهوهی بیرهوهرییهکان���ی ژیان���ی نابهجێی تێدا هات���وه لهدوبارهوه تاوهکو بهدهستهوهی ه کهپێکهاتوه لهپێنج بهرگ ،ناوزهندو ههماههنگو ئاس���ایش کهئهمان ه ئهو وت��� ی "وهرگێڕانی ش���یعری خهیامم هیچیان کوردی نین ،بهکورتی ئهکادیمیا تهواو کردوه ،بهاڵم بهمزوان ه باڵونابێتهوه نهیانتوانی درێژهپێ���دهری کۆڕی زانیاری چونک ه خهیام دهبێ بیناسی ،دهبێ بزانی کورد بن". لهب���اره ی تێڕوانین���ی خ���ۆی وهک���و کێیه 243 ،چوارینهی خهیامم وهرگێڕاوه، جیاواز لهوه فهرههنگۆکێکم بهدهستهوهی ه هونهرمهندێک ب���ۆ ههلومهرجی هونهری ی ئهوهش نزیکهی 700الپهڕهی ه کهزۆربهی ئێس���تا ی رۆژههاڵت��� ی كوردس���تان ،ئهو وش���هی کوردی تازهو دۆزراوهن ،پاشان وت ی "كۆمار ی ئیس�ل�ام ی ههر لهسهرهتای بۆکاری هونهری من پێنج دهفتهرم کردۆت ه دامهزراندیی���هوه ههتاوهکو ئێس���تا هیچ خهرجی سێ دێ یهکی تازه کهلهواڵتێکی خێرێکی بۆ کۆمهڵگهی کوردهواری نهبوه. تر کاری موزیکی ک���راوه ،من ئامادهبوم ههر لهسهرهتاوه هونهریان قهدهغه كرد، بهدو دهفتهر بیفرۆش���م نهکرا بۆی ه جارێ بهاڵم نهیانتوانی پێشیپێبگرن ،دواتر چون رایدهگرم ،کێشهکهی ئێم ه ئهوهی ه هونهر ئ���هو گروپان���هی کاری هونهریان دهکرد ناچ���ار بهوهکرد کهگۆرانی مهزههبی بڵێن ال ی ئێم ه هیچ رێزێکی نییه". لهبارهی زمانو فهرههنگی کوردیو ئهو بۆشێواندنی کولتوری کوردی". ،رهزازی ئام���اژه ی ب���هوه ك���رد ك��� ه کێش���هو ئاس���تهنگانه ی کهبۆی هاتۆت ه پێ���ش ،رهزازی وتی "زۆر بهداخهوه تازه كوردس���تان پێویس���ت ی بهههڵگیرسانی بهخهویش ش���تێک وهک ک���ۆڕی زانیاری شۆڕش���ێکی نهتهوهیی رۆشنبیرییه ،ئهو کورد نابینین���هوه ،چونک ه کهس���انێکی وت ی "من دهمێکهه���اواری ئهم ه ئهکهم، تێداب���وو ک���هههمویان کهڵهپی���او بون ،دهمێک ه پێش���نیازم کردوه کهئێم ه دهبێ ههمویان نوس���هر بون ،النیکهم ئهم کاره بکهین ،ئێم ه دهبێت خهباتێکی با باشتر بڵێم چهند فهرههنگی سیاسی بکهین نهک خهباتێکی سیاس���ی فهرههنگ���ی ،ئهزان���ی چ���ۆن کۆمۆنیس���تێکی کورد لهگ���هڵ کوردێکی کۆمۆنیست جیاوازی ههیه؟ ئێم ه دهبێت خهباتێک���ی فهرههنگی سیاس���ی بکهین
بۆئ���هوهی که ب���ۆ نهتهوهکهم���ان رون بکهینهوه ،زۆرینهی خهڵکی کورد هێشتا نهتهوهی���ی نییه ،هێش���تا خهڵکی کورد بهتهواوی سۆزی نیی ه بۆ نیشتیمانهکهیو بۆ زمانهکهی!". وتیش ی "باشهکاتێک تۆ دار بشکێنیو کاتێ���ک ت���ۆ دوکان بس���وتێنیو ب���ازاڕ ههڵتهکێنی ئهم���هکاری نهتهوهیی نییه، ئێم��� ه ئهب���ێ لهگۆرانیبێ���ژو هونهرمهند بهگش���تییهوه بگره تادهگات ه نوس���هرو روناکبیر کارێک بکهین ئهوهی که پێمان دهکرێ���ت ل���هدهرهوهی واڵتو ن���اوهوهی واڵت خهریکی ئهوهبین که نهتهوهکهمان زیاتر خۆش���بوێت ،جا بههۆنراوه بێت یا بهگۆرانی بێت یان بهههر شێوه خهباتێک بێت،ب���هاڵم بهداخهوه م���ن زۆجار وتوم ه ئێم ه ئهزم���ون لهڕابردو وهرناگرین ،کورد نهتهوهیهکی ئازاو میواندارو قارهمان ه ئهوه بهجێگهی خۆی ،ب���هاڵم کاتێک کهدێته س���هرباری ئهوهکورد تێبکۆشێ بۆ مافی نهتهوهکهی لهسیاسهتو لهسهر مێز الوازه بهداخ���هوه ،ئهم ه یهکێک ه لهکێش���هکانی ئێم���ه ،م���ن پێموای���ه ئهگهرخهباتێکی فهرههنگی سیاس���یو روناکبیری بکرێت ئهو کێشانهمان نامێنێت". ئهم���هش ه���ۆكار ی رهزاز ی دهگهرش���ێنێتهوه بۆ الوازی ی پهروهرده، ئهو وت ی "ئێم��� ه پهروهردهکهمان الوازه، ئهوپهروهردهیهی ئێم��� ه پهروهرهدهیهکی سهقهته ،ئهبێ پهروهردهیهکی باش بێتو سهرهتا لهبنهماڵهوه دهستپێبکهین ،نابێ لهکۆمهڵگاوه دهست پێبکرێت ،مرۆڤ نابێ لهکۆمهڵگهوه دهس���تپێبکات ،من نهتوانم خۆم دروست بکهم چۆن دهتوانم خهڵکی تر دروس���ت بکهم ،ئێم ه دهبێ ئهوهمان لهبهرچاو بێت دهبێ نهتهوهو زمانهکهمان خۆشبوێت من ناڵێم کورد چاوی لهههمو نهتهوهکان���ی تر رهش ت���ره نهخێر هیچ نهتهوهی���هک گهورهی���ی زیاتری بهس���هر نهتهوهکانی ترهوه نییه ،بهاڵم دهبێ کارێک بکهین ک ه خهڵکی کورد لهمنهخۆش���یی ه
11
رهوانیی ه دهربێنین ،دهردهکورد ههمومانی کوشتوهو توشی کێش���هی کردوین ،زۆر لهشاعیرهکانمان بۆنمون ه مامۆستا هێمن دهڵێ (چیبکهین دهردهک���ورد وایکردوه کهئێم��� ه توش���ی دهردی س���هری بین)، نمون ه دێنمهوه بزان ه تورک ک ه بەخهنجهر وهکو داع���ش ئهوناوچانهی���ان دابڕ کرد بۆخۆیان ئیسالمیان کرد بهفهلسهفهیهک بۆخۆیانو بهوشێوهی ه کهڵکیان لێوهرگرت ئێمهش نهمانتوانیوه تاکوئێستا بۆخۆمان فهلسهفهیهک دابڕێژین". وتیش��� ی "لهدهروهی واڵت ئێستا کورد ش���وێنێکی نیی ه تێی���دا کۆبێتهوه؟ ههر پارتێکی کوردی باوهڕبکهن بارهگایهکیشی بۆخۆی نییه ،ب���ڕوام پێبکهن ()PKK ی ڵێدهرچێت پارتهکانمان بارهگایهکیان نیی ه بڕۆین لهگهڵیان دانیش���ینو چایهک بخۆین���هوه ،م���ن چهن���د س���اڵ ه هاوار دهک���هم دهڵێ���م ب���ا ل���هدهرهوهی واڵت لهههم���و پایتهخت���هکان داوالهخهڵک���ی ک���ورد بکهی���ن ئابونهی���ان لێوهربگرین ماڵێک دروس���ت بکهین ناوی بنێین ماڵی کورد ن���هک ماڵی حی���زب ،ئهگهر کورد سهرهخۆش���یهکی ههبوو یان زهماوهندو سهرهخۆشیو دانیش���تنێکی ههبو ،لهوێ بهڕێوهی بهرێ ،ئێم ه تائێس���تا ئهوهمان نییه ،ئهڕۆن لهڕێس���تۆران ه س���ریانیهکانا پارهیهکی زۆردهدهن سهرهخۆشیهکانیان دهبهن بهڕێوه ،سهرهخۆش���ی کۆچکردو مام جهاللیان لهڕێس���تۆرانتی س���ریانیدا داناوه پارهیهکی زۆری���ان داوه ،ئهی بۆ دهسهاڵتی باش���ور خۆت ئهوه دانانێی؟! با م���ن رهخنهیهک ل���هکاک نێچیرو کاک قوب���اد بگرم وهکو س���هرۆکی حکومهتو جێگرهکهی بۆ ههتاوهکو ئێستا ماڵێکیان دانهناوه بهناوی ماڵی کورد کهئهوان وهکو نوێنهری ئهو بهش��� ه بهڵکو ئهگهر دهردو چارهڕهشیهکمان ههبو ،تێیدا کۆبینهوه؟! بام���ن بهکورتی بڵێم ئێم��� ه نهتهوه نین ئێم ه ش���تهوهین ،ئێم��� ه میلهت نین ئێم ه عیلهتین".
سید ئهحمهد رهواندزی:
كهمانچهم بۆ ئیرباهیم تاتڵسازو موعین ئهسفههانی ژهنیوه ئا :مهزههر
سهید ئهحمهد رهوازندی، كه لهژهنینی كهمانچهدا دهستڕهنگینه،وێڕای ئهوهی كهمانچهی بۆ دیارترین هونهرمهندانی كورد ژهنیوه، كهمانچهی بۆ دو هونهرمهندی ناوداری توركو فارسیش "ئیبراهیم تاتڵسساز"و "موعین ئهفسههانی" ژهنیوه. س����هید ئهحمهد رهوان����دزی ،كه ماوهی سیو ههشت ساڵه خهریك ی ژهنینی كهمانچهیهو رۆژانه س����ێ ب����ۆ چ����وار كاتژمێر بهعهش����قهوه كاری ژهنین����ی كهمانچ����ه دهكات، بهئاوێن����هی راگهیان����د لهس����اڵی 2010دا كاری ژهنین����ی كهمانچهی بۆ هونهرمهند ئیبراهیم تاتڵس����از ئهنجامداوه ،بهههمانشێوه لهگهڵ موعین ئهسفههانیش كاری كردوه، بهتایبهتی ئهو كاتهی كۆنس����ێرتی هونهری لهشاری ههولێر ئهنجامداوه، ئهو وتی "موعین ئهوكات تهنها نۆته مۆزیكیهكان����ی لهواڵتی ئهمریكاوه بۆ ناردم ،بەماوهی چهند رۆژێكی كهم كارهكانیم ئامادهكردو ،موعین
تهرازو ئەم����رۆ کارەکان����ی سەرش����انت زی����اد دەک����ەن ،لەوانەی����ە هەندێک جار هەس����ت بەخنکانو پەس����تانو دڵەڕاوکێ بکەی����ت کاتێک ناتوانیت هەموو کارەکان ئەنجامبدەیت.
زۆر دڵخ����ۆش بو ب����هو ماوه كهمه هونهرمهندی كهمانچهژهن مهرج ه بهقوڵ����ی بچێت����ه ن����او هون����هری كارهكانم بۆ ئهنجام دا". لهب����ارهی كاركردن����ی لهگهڵ كالسیكهوهو ش����ارهزایهكی باشی هونهرمهندان����ی كوردی����ش ،ئ����هو تۆن����هكان بێ����ت وهك ژهنین����ی وتی "لهگهڵ هونهرمهند زهكهریاو تۆنهكانی����ش لهك����وردیو عهرهبی بههجهت یهحیاو شههێن تاڵهبانیو فارس����ی ئاس����اییه لهكامهیانهوه مهرزی����ه ئهفهریق����یو س����هدان دهست پێدهكات ،بهاڵم هونهرمهند هونهرمهندی دیك����ه كارم كردوه ،دهبێت تایبهتمهندی خۆی ههبێتو بۆ ماوهی چهند ساڵیش لهدهروهی گوێگرهكانی ب����هو تایبهتمهندییهدا واڵتو ناوهوهی واڵت بهش����داری هونهرهكهی بناس����نهوه ،ئهو وتی كۆنس����ێرتی هونهرمهندانم كردوه" ،بۆ نمون����ه هاواڵتی����هك گوێگری بۆ زۆرینهی هونهرمهندانیش لهناو ئامێری كهمانچهیه دهبێت بزانێت ئهو ژهنیاره موشتهبای میرزادهیه ستۆدیۆ كارم كردوه". وتیش����ی" ه����هر هونهرمهندێك یان ئهن����وهر قهرهداغیه یان فالنی بهعهش����قهوه ئامێ����ری موس����یقی دیكهیه". وتیشی "پێویسته هونهرمهندانی بهدهستهوه نهگرێت تهنها بۆ كات بهس����هربردن بێت ئهو هونهرمهنده كهمانچ����هژهن س����ێ ئامێ����ری نابێته ژهنیارێكی باش ،من ههمیشه كهمانچهی����ان ههبێ����ت ،چونك����ه ئامێرهكهم لهگ����هڵ خۆم دهگێڕم ،لهحاڵهتی شكاندا یان گۆڕانی كهشو ش����هوانه وهك منداڵێك لهتهنیشت ههوادا یان ههر حاڵهتێكی دیكهدا خۆم����هو ه دهیخهوێنم لهدهرفهتێك ئامێرهكه توش����ی زهرهر دهبێت ، دهگهڕێ����م ئامێرهكهم ئامادهبكهمو ژهنیار لهكارهكان����ی دوانهكهوێتو پڕۆڤ����هی پێبك����هم بهداخ����هوه بهردهوام����ی بهكارهكانی بدات ،تا زۆربهی هونهرمهندانی هاورێم ئهو ئامێری چهمانچه زۆرتر بمێنێتهوه تواناو تاقهتهی����ان نیه تا پڕۆڤهی لهالی خاوهنهكهی خۆشهویس����ت بهردهوام بكهن ئهوهش مهرجه بۆ دهبێ����ت بههۆی ئهوهی دهس����تی پێ����ی رادێ����تو ئهزمونی لهس����هر هونهرمهندی سهركهوتو". باس����ی ئ����هوهش دهكات دروستدهكات".
دوپشک زۆر گرنگ��� ی ب���دە بەوردەکارییەکان ی پرۆژەکان ی ئێستات ،رێکخراوبەو هەمیشە با ئ���ەوەت لەبیربێ���ت کە بەرپرس���یت لەخۆش���بەخت ی خۆت ،دڵخۆش��� ی بڕیارە نەک هەڵبژاردن.
کهوان هەوڵمەدە لەو کاتانەدا کە هەست دەکەی����ت بێ����زارو ماندوی����ت هیچ هەنگاوێ����ک بنێیت هەرچەندە ئەمڕۆ هیچ کارێکیش����ت نەکردووە هیالکت بکات.
گیسک ئەمڕۆ یەکێکە لەو رۆژانە ی تێیدا سەرکەوتو دەبیت ،هەنگاوەکان����ت دیاریدەکەیتو باش هەڵس����ەنگاندنیان بۆ دەکەیت ،س����ەرەڕا ی سەرکەوتنت لەژیان ی پیشەییتدا ،بەاڵم ژیان ی سۆزداریت خراپتر دەبێت.
سهتڵ لەم رۆدا کێشەکان زیاد دەکەنو بارودۆخ خراپتر دەبێت بەه����ۆی ناکۆکییەکانەوە، لەوانەیە بواری ئابوری����ت زۆر خراپببێت، دەوروبەرت هاوکاری����ت ناکەن لەبەر ئەوە شتەکان وەک خۆی قبوڵبکە
نهههنگ زۆر بەهێزی���ت خ���ۆت دەرمەخ���ە لەب���ەردەم خەڵکی���دا ،ئ���ەو بڕیارە ی هەفتەکانی پێش���وو داوتە ئەمڕۆ لێی پەش���یمان دەبیتەوە ،پش���وبدەو بیر لەهیچ مەکەرەوە جگە لەداهاتووت.
12
) )610سێشهممه 2018/1/23
birura. awene@gmail. com
لهبهر رۆشنایی روداوهكانی 4ی كانونی دوەمی 2018دا
حیزب لهباشور ی كوردستاندا ،وهك ئامراز ی دوبهرهكی سهباحی غالیب لهس���هرهتای ههمو س���اڵێكدا ،خهڵك ی بەگشتی ،لهگهڵ دوا س���اتهكانی ئاوابون ی ساڵی پێش���تردا ،خۆزگهو ئاوات ی ئهوهیان ه كه س���اڵ ی ئاینده ،س���اڵێك ی خۆشتر ،پڕ لهئاس���وودهییو ئاش���تیو بهرقهراری بێ، س���اڵی ئاش���تی ناوخ���ۆو جێبهجێكردنی قانونو داد ی كۆمهاڵیهت ی بێ ،ببێته مایه ی تهبای���یو پێكهوه ههڵكردن���ی حیزبهكانو سیاسهتمهدارهكان ،سهرفرازیو دواڕۆژێك ی گهش���تر س���هراپای كوردس���تانو جیهان بگرێتهوه ،گهلێك هیوای دیكهش دهخوازن. ههمو ئ���هو خۆزگانه ،خۆزگهی ئینس���ان ی س���ادهو س���اكارو تاكی چهوس���ێنراوهن، خۆزگه ی ئهو مرۆڤانهن كه ههس���ت بەبون ی مرۆڤی دیكهو برس���ێتیو نهخۆشی ،ئازارو س���تهمی ههر كهس���ێكی دیك���ه دهكهن، لهجیهان ی واقیعو مامهڵهی رۆژانهشدا ،زۆر لهگهڵ خۆیانو خهڵكیدا راستگۆن. له م���اوهی چهند رۆژ ی كۆتای ی س���اڵ ی 2017و س���هرهتای س���اڵ ی 2018دا ،لهگهڵ دۆس���تو برادهران���دا ،دهی���ان پهیام��� ی خۆزگهم���ان بۆ یهك���دی ن���اردوە ،دهمان نووس���یو دهمان وت :ساڵ ی 2017بڕواتو نهیهت���هوه ،پار ب���ۆ كورد بەگش���تیو بۆ باش���وور بەتایبهتی ،س���اڵی دووبهرهكیو كوالنهوه ی برینه كۆنهكان بو ،ساڵ ی خۆڵ بهسهرداكردنی كورد بو لهالیهن كوردهوه، س���اڵ ی بەههدهردان���ی رهنجی مێ���ژوو بو، ساڵ ی برسێتیو هاتو هاوارو نهخۆشی بو، هاوكات ،ساڵی بێ حیسابیو بێ لێكدانهوه بو ،س���اڵی راپرسی گش���تیو زیندهبهچاڵ كردنیش���ی بو ،بهههر حاڵ ،وا تهنها چوار رۆژ لهس���اڵ ی 2018رۆش���توە ،بهم چهند رۆژه دهرك���هوت ،ههزار خۆزگ���ه ،ههزاران ئومێد ،بەس���ایه ی حیزبو سیاسهتمهدار ی حیزبییهوه ،دهبن ه وڕێنهو كورتبینی ،دهبن ه بهرچاو تاریكیو ب��� ێ ئاواتی ،مهگهر ناب ێ لهدهیجووردا ،تروس���كهیهك ههبێ ،ئهوجا ئومێدێك ههبێ ،كه لهواقیعی ههره تاریكی ی ئێستای باش���ووردا ،تاڵ ه تیشكێك نهبێ، ئاخۆ چ خۆزگهیهك دهمێنێو چ ئایندهیهك ه لهپێشمانه؟. ئیمڕۆ پێنجش���هممه 4 ،ی كانون ی دوەم ی 2018یه ،واتا تهنها چوار رۆژ لهساڵی نو ێ رۆشتوە ،ئهگهر رۆژانی ئایندهش بەههمان ش���ێوه بێ ،ئهوا مهگهر ههر خ���ودا بزان ێ كه چارهنووس���ی كوردی باشوور بەدهست حیزبهوه بهرهو چ ناس���ۆریو نائارامییهك دهچێ ،یا چ ئاییندهیهكی چاوهڕوان نهكراو، بهڕێوهیه ،پێبزانین یا نا ،چرای س���بهین ێ لهئیمڕۆدا دادهگیرس���ێ .بەلهبهرچاو گرتن ی بهش���ێك لهڕووداوه تاڵهكان��� ی ئیمڕۆ ،ك ه پهیوهندییان بەجۆری كاركردنی سیاسهتهوه ههی ه لهباشووری كوردستاندا ،كاریگهرییان لهس���هر داهاتووی ههموم���ان ههیه ،بهندن بەرووداوهكان ی ئیمڕۆوه ،كه ههندێكیان بهم شێوه دهست پێدهكهن: یهك���هم ،ش���اندێكی هاوبهش���ی گۆڕان، كۆمهڵ���ی ئیس�ل�امیو هاوپهیمان��� ی ب���ۆ دیموكراس���یو دادپ���هروهری ب���ۆ دیدهن ی س���هرۆك وهزیران���ی عێ���راق چونهت��� ه بهغ���دا ،دواتر لهڕاگهیاندنی س���هرۆكایهت ی وهزیران���ی عێ���راقو باڵوكراوه ی ئهو س��� ێ
حیزب���هو دهزگاكانی راگهیاندنهكانیش���دا، ب���اس لهقس���هو باس���ی كۆبونهوهكه كرا، لهڕاگهیهندراوی س���ێ حیزبهكهدا وا هاتوە كه لهههس���تی بهرپرس���یارێتی بۆ كوردو خۆش���كردنهوهی پهیوهندییهكان���ی بهغداو ههولێر ،ئهو س���هردانهیان ك���ردوە ،ئهوجا تهئكیدی���ان كردۆتهوه ك��� ه جگه لهپێكهوه ژیان��� ی ئاش���تیانه ك���ه خزم���هت بەههمو پێكهاته جیاوازهكانو سهقامگیر ی سیاسیو كۆمهاڵیهت ی دهكا ،لهعێراقدا رێگایهك ی دیك ه نیی���ه ،داواش دهكهن س���تهمی رابووردوو دووباره نهكرێتهوه. بهر لهههمو ش���تێك ،ئهو س��� ێ حیزبه، دهب��� ێ زۆر چاك ئهوه بزان���ن ،كه خود ی سهردانهك ه سهرپێچی دهستوورییهو بەهیچ شێوهیهك ئهوان مافی ئهوهیان نییه بهناو ی كوردی باش���وورهوه بچن لهگهڵ حكومهت ی بهغدا یا ههر حكومهتێكی دیكه قس ه بكهن، بیانهو ێ یا نا ،ئهوه كاری موعارهزه نییه، چاك بێ ی���ا خراپ ،ههرێمی كوردس���تان خاوهن ی پهرلهمانو دهس���هاڵتی راپهڕاندنه، گفتوگۆو دانوس���اندن كاری حكومهته نهك هی موعارهزه ،بۆیه دروس���ت نییهو ناكر ێ موعارهزه ،تهنان���هت حیزبی فهرمانڕهواش بەناو ی حیزبهوه بچێت ه دانوس���اندن لهگهڵ حكومهتاندا ،ئهو كردهوانه ئهلفو بێی كار ی حكومدارییه ،پێویست ه حیزب لهكوردستاندا لهسهری رێكبكهون. لهوه دهچێ ئهو س��� ێ حیزبهی سهرهوه پێی���ان وابێ ،ك���ه خهرجكردن��� ی موچه ی فهرمانب���هرانو خهرجكردنی پارهی گهنم ی فرۆش���راوی جوتیاران���ی كوردس���تان، بەهیممهت ی ئهوان خهرج دهكرێ ،لێرهش���دا دهب���ێ ئهوه بزان���ن كه ئ���هو دوو پارهیه، ماف ی قانونیو ش���هرعی خهڵكی باش���ووره بهس���هر بهغ���داوه ن���هك لوتفی س���هرۆك وهزیرانی عێراقو خاتری ئهو س���ێ حیزبه! بهغداو ههولێر ،ههزاران كێش���هیان پێكهوه ههی���ه ،ئهوان���ه ی لهههموان س���هركیترن، ددان پێدانهنان���ی بهغدای��� ه بەههولێ���رو ههرێمی كوردس���تاندا ،ناڕازیبون ی بهغدای ه بەدهستنیشان كردنی س���نووری باشوور ی كوردس���تان ،ئاماده نهبون��� ی بهغدای ه ك ه ئهنجوومهن ی ئیتیحاد ی پێك نهیهت ،ئهوان بەعهقڵییهتی ش���ۆڤێنیو مهزههبی ش���یع ه فهرمانڕهوایهتی دهكهن ،ئهگهر بەش���یعه ی فهرمانڕهوا بێ ،ش���یعه نهب���ێ ،ئهوا كهس مافی ئینس���انیو ئایینیو ژیانی رۆژانهش ی نیی���ه .فهرمانڕهوایانی ش���یعهی عێراقیش بهرامبهر بەمرۆڤایهت���ی ،ههمان بۆچونیان ههیه ،ههموش دهزانین ،ههرچی ناحهقیو تهعیریبو تههجی���رو تهرحیل ك ه دهوڵهت ی عێراق تا 2003واتا بە 82س���اڵ بەكوردیان ك���ردوە ،فهرمانڕهوایان���ی ش���یعه بەچهند مانگێ���ك لهوانی���ان تێپهڕان���دوە .لهدوا ی 2003وه ،ه���هر بوارێكی ژیانی كوردهواریو دهس���هاڵتی كوردی ههیه ،گۆڕانكارییهك ی نهك باش���تری بهس���هردا نههاتوە ،بهڵكو بهرهو خراپترو دواكهوتوتر ،كارهستاویترو ئازاردان���ی زۆرت���ر رۆش���توە ،لهمهش���دا، حیزبی ك���وردی بهرپرس���یارێتی گهوره ی بهردهكهوێ. بەههمو جیاوازییهكهوه ،چاك وای ه حیزب بگاته ئ���هو قهناعهت ه كه ئ���هوه دهوڵهت ی داگیرك���هری عێراقه ،ماف بەك���ورد نادا، ئ���هوه بهغدای���ه ،م���ادده ی 140جێبهج ێ
دۆزی كورد لهال ی حیزب لهكوردستاندا نهبۆت ه مهسهلهیهك ی بنچینهییو بایهخێك ی ئهوتۆی نییه، چارهنووسی كوردو كوردستانیش ههرگیز لهبهرچاو ناگیرێ!
ناكا ،ه���هر ئهوانیش بهرپرس���یاری ههمو چهوس���اندنهوهیهك ی نهتهوهییو س���تهم ی ئینسانی كوردن. دوەم :ههر دوا ی كۆبونهوهی س���هرهوه، س���هرۆك وهزیرانی بهغدا ،پێشواز ی لهكاك باڤڵ تاڵهبان ی دهكا ،دوا ی چاوپێكهوتنهكه، لهڕاگهیاندنهكهدا وا نووس���راوه ك ه عهباد ی پێش���وازی لهكوڕ ی گهورهی م���ام جهالل ك���ردوەو مهس���هلهكانی نێ���وان بهغ���داو ههولێریان تاووتوێ كردوە ،ههڵبهت دهش ێ كاك تاڵهبانی لهوه پێش ،كاری حیزبایهت ی كردبێو گهیش���تبێته پلهیهكی حیزبایهتیو بەنوێنهرایهتی حیزبهكه ی چاالك ی بنوێنێ، لهوهدا رێیهك��� ی تێدهچێ ،بهاڵم كوڕی مام ج���هالل ههر لهبهر ئ���هوهی كوڕی ئهوه ،چ پهیوهندییهك ی سیاسیو حیزبایهت ی لهگهڵ حكومهت ی بهغدا ،بۆ دروس���ت دهكا!؟ چ ی وای لێك���ردوە بەنوێنهرایهتی كورد لهگهڵ س���هرۆك وهزیرانی بهغدا قس���هو باس��� ی سیاس ی لهسهر باشووری كوردستان بكا!؟ رهنگ��� ه تهنها دوو هۆكار ههبێ ،یهكهمیان، ك���ه ك���وڕی مام ج���هالل بو ،ئ���هوا دهب ێ بتوانێ ههمو كارێك بكا ،دیاره لهباشوور ی كوردس���تان ،ك���وڕی ئهم بهدهس���هاڵت یا كوڕی ئ���هو بنهماڵهیه ،بەمیراتگری دهبێت ه ههمو ش���تێكو بەئاس���انی جێگای باوك ی دهگرێتهوه ،ئهمهش لهناو حیزب ی سۆشیال ـ دیموكراتو دیموكراتو پێشكهوتووخواز! لهباش���وور دیاردهیهك ی سروشتیو باوێك ی ئاس���ای ی نهگ���ۆڕه .دوەمی���ان ئهوهی ه ك ه یهكێتی ی نیشتمان ی وهك حیزبێكی عهقڵ ی خێڵهكی ههر هێنده ی لێچاوهڕوان دهكرێ، بۆی��� ه یهكێتی جهس���ارهتی ئ���هوهی نیی ه هێڵێك بۆ دهس���هاڵتی یهكێكی وهك كاك یا خانمه بنهماڵهییهكانی خۆی بكێش���ێ، ك ێ بییهوێ ،دهتوان ێ نوێنهرایهت ی بهشێك ی یهكێت ی بكاو مامهڵ���هو بهڵێن لهگهڵ ئهمو ئهودا ئهنجام بدا. س���ێیهم :س���هفیری ئامریكا لهبهغداوه دهچێته سلێمانی ،سهردانی مهكۆی گۆڕان
دهكا ،ل���هدوای كۆبون���هوه ،راگهیهنراوێك لهس���هر یهك ریز ی پێ دادهگرن ،ئهوهنده باڵودهكهنهوه ،كه جگه لهوهی كڵێشهیهك ی بی���ر بۆ ئهوه دهچێ ،كه ك���ورد لهترازانو ئامادهكراوی بانگاش���هییه ،هیچ بایهخێك ی نا یهكێتی���دان ،دیاره نهبون��� ی یهكگرتنو سیاس ی نییه ،س���هفیری ئامریكا زۆر چاك نهبونی یهك نهفهسو یهك بهرنامه ،یهكێك ه دهزان ێ چ دهكاو چ بهرنامهیهك بهڕێوهدهبا ،لهدایكی كارهس���اتهكانی ك���وردو حیزبیش ئهو مامهڵه لهگهڵ واقیعی باشووردا دهكا ،هێن���ده ی دیكه ،یهكڕیزی تێكداوه ،یهكێت ی ئهو واقیع���هی كه هیچ ی���هك ریزیو هیچ بۆ خۆش��� ی لهو ئاس���تو پێگهیهدا نییه، نهخشهیهك ی هاوبهش لهنێوانی حیزبهكاندا داوا ی یهكێتی ریزهكانی كورد بكا ،با پێش نییه ،س���هفیری ئامریكا جگه لهنهخشه ی ههمو هاوارێكی لهو ش���ێوه ،بگهڕێتهوه بۆ واڵتهك���هی ،ب���ۆ بڕی���ارو گۆڕان���كاریو ریكخستنی ماڵ ی پهرت پهرتكراوی خۆی. پێنجهم :دیس���ان ههر ئیمڕۆ 4ی كانون ی مامهڵهكردن لهگهڵ الیهنی عێراقیو حیزب ی دیك ه لهباشوور ،پێویس���ت ی بهو چاالكیان ه دوەم ،وهفدێك ی چینو توێژه جیاوازهكان ی ههی���ه ،دیاره ه���هر لهبهر رۆش���نای ی ئهو خورماتو ،س���هردانی بهرپرس���انی ش���یع ه واقیع ه تاڵه دابهش���كراوهدا لهنێوان حیزب دهك���هن لهبهغ���داو لهكهرب���هال ،وهختێك لهباشووردا ،ئامریكا وای لێدێ كه ههرگیز ههواڵی وا دهبیس���ترێ ،یهكێكی وهك من وهك قهواهیهك���ی یهكگرت���وو نهتوان��� ێ لهالیهكهوه ،حهس���رهتو ئاخ ههڵدهكێشێ، بایهخ بەباش���وور بدا ،قورسای ی سیاسهت ی لهالیهك ی دیكهشهوه ههست بەشهرمهزار ی ئامریكاو ه���هر واڵتێكی دیك���ه ،بهرامبهر دهكا ،بەتایبهت���ی كه دوا ب���ەدوای ئهوه، بەههرێ���م ه���هر ئهوهی ه كه خۆی���ان چهند ئ���هوه ب�ڵ�او دهكرێت���هوه ك ه لهگ���هڵ ئهو قورس���ن لهناو خۆدا ،ه���هر بهقهدهر ئهوه ،وهف���دهدا ،كاك ئارامی ش���ێخ موحهممهد، قورساییان بۆ دادهنرێ ،ههر بۆیهش دوا ی جێگری س���هرۆك ی پهرلهمان ی عێراق لهگهڵ تاوانهكه ی 16ی ئۆكتۆبهر ،لهبهر رۆشنای ی وهفدهكهدا دهچێت���ه ال ی قهیس غهزعهلی، راپۆرت ی كۆنسوڵخانهكانی واڵتان لهههولێرو س���هرۆكی یهكێك لهدهس���تهكان ی حهشد ی لهس���لێمانی ،ی���هك دهوڵهت ك���ه حیزب ئیرهابی ش���یعی ،من ههر ئهوه پرس���یاره لهباش���ووردا بەدۆس���تی كوردیان دهزانی ،دهك���هم :بهڕاس���ت كامی���ان گهورهت���ره، نهك پشتگیری حكومهت ی ههرێمیان نهكرد ،جێگ���ری س���هرۆك ی پهرلهمان��� ی عێراق یا بهڵكو بۆ پاراس���تن ی یهكێتیو خاكو ئاو ،سهرۆكی دهستهیهكی ئیرهابی؟ ك ه ئهوه ی ئ���هوان بەخهڵكی ناوچ���ه داگیركراوهكان ی هاوكاری عێراقیان كرد. چ���وارهم :ههر ئیمڕۆ ،وات���ا 4ی كانون ی كوردستانیان كردوە ،روو ی رهشی سوپا ی دوەم ،س���هفیری ئامریكا دهچێت ه مهكتهب ی داگیركهرهك���هی رژێمی س���هدامو عێراقیان سیاس��� ی یهكێتی���ی نیش���تمانی ،لهوێش س���پی كردۆتهوه .كاك ئ���ارام ،ك ه بههۆ ی ب���اس ل���هكارو ب���ار دهك���رێ ،بەههم���ان كوردهوه ،گهیش���تۆته ئهو پلهیه ،دهبوای ه ش���ێوهی كۆبون���هوه لهگ���هڵ گۆڕان���دا ،خۆ ی لهپلهكهی بهگهورهتر بزانیایه! چاكتر كڵێش���ه ئامادهكراوهك���هی راگهیاندنێ���ك وابو ،بۆ ئهو كارهیو ههر كارێك ی دیكهی، باڵودهكرێت���هوه .لێ���رهدا ه���هر ئهوهن���ده چهند جارێك بیربكاتهوه ،بزانێ بهو جۆره دهوت���رێ ،لهبهر نهبونی یهك دهنگیو یهك ههڵ���سو كهوته ن ه خزمهت��� ی وهزیفهكه ی ریزیو نهبون���ی حكومهتێكی میللیو بههێز دهكا ،ن���ه لهبهرژهوهندیو حورمهت ی گهل ی ك ه نوێنهرایهتی خهڵكی باش���وور بكا ،ههر باش���ووره كه ئ���هو نوێنهرایهتییان دهكا. حیزبەبۆ خۆی دهسهاڵت ی بەخۆی داوه ،چ ی ئهم ه جگه ل���هوهی رێگا خۆش���كردنه ك ه بەبهرژهوهندی خ���ۆی دهزانێ دهیكا ،ئهم ه لهداهات���وودا ،ه���هر كوێخا دێی���هكو ههر بێ ئهوهی ئهو كۆبونهوانهو هی حیزبهكان ی كهس���ێك بەناوی دێیهكهی ی���ا موچهكه ی دیك���هش لهپارت���یو لهیهكگرتو...لهگهڵ یا كهپرو س���اباتهكهی ،بچنه بهغداو داوا ی س���هفیرانی واڵتانی جیه���ان ،بایهخێك بۆ پارێزگاری یا بهرات بكهن. ههر حكومهتێك كه یهك گهرد حورمهت ی دۆزی كورد زیاد ناكا ،بەپێچهوانهوه ههرچ ی كۆبونهوهیهكی الیهنێك لهكوردستان لهگهڵ خ���ۆی بگرێو خ���ۆی بەحكوم���هت بزانێ، باڵوێزو نوێنهرانی واڵتان ،زیاتر كاریگهر ی رهوا نییه س���وكایهت ی بەخهڵك بكا ،ناش ێ خراپی���ان دهبێو بەقورس���ترو ب ێ بایهختر مانگانهو ن���انو ئاوی هاواڵتی���ان نهدا ،یا لهگهڵ ك���ورددا ،كار دهكهن ،ئامریكاو ئهو ببێت ه لهمپ���هر لهبهردهم هاوبهش���یكردن ی واڵتانهی لهگهڵ باش���وور ی���ا لهگهڵ كورد فهرمانڕهوایهتی پێكهاتهكان ،ئهو كهسانه ی پهیوهندیی���ان ههیه ،ئ���هم گهندهڵكاریی ه لهعێراق حكومداری دهكهن ،بەتێگهیشتن ی لهدیپلۆماسییهتو چاالكی نوێنهرانی حیزب دهرهوهی قان���ون ،دوور لهبههاو رهوش���ت ی لهكوردس���تاندا دهبینن ،نهك ههر بەیهكێك كۆمهاڵیهت���ی ،ب��� ێ پهیوهن���د ی بەدی���نو لهكاره نهشیاوهكان دهزانن ،بهڵكو ههست ویژدان���هوه ،بەچ���هكو ه���اوكار ی ئێرانو ب���هوه دهكهن ،كه دۆز ی كورد لهالی حیزب جهماوهرێكی زۆر لهخۆی���ان دواكهوتووتر، لهكوردس���تاندا ،نهبۆت��� ه مهس���هلهیهك ی خۆیان بەسهر خهڵكدا سهپاندوە ،هاوكات بنچینهی���یو بایهخێك��� ی ئهوت���ۆ ی نییه ،لهكوردس���تانیش ،حیزب بۆنهت���ه مایه ی چارهنووس���ی كوردو كوردستانیش ههرگیز دووبهرهك���یو رقو تۆڵ���ه ،بونهته ئامراز ی س���هرهك ی بۆ ههڵوهشاندنهوه ی رایهڵهكان ی لهبهرچاو ناگیرێ! لهكۆبونهوهكهی س���هرهوهدا ،برادهران ی بەئاش���تی ی پێكهوه ژیان ،ج���ارێ ماویان ه یهكێتی بۆ س���هفیری ئامری���كا ،جهختیان بگهنه ئاس���ت ی خوێندنهوهی تهواوی دۆز ی لهگرنگی پاراس���تنی یهكڕیز ی نێوان الیهن ه ك���وردو كوردس���تانو بەتهنگ���هوه هاتن ی كوردس���تانییهكان كردۆتهوه ،لهوه دهچ ێ دوا رۆژ ،مهبهس���تی ه���هر یهكهیان یا دوو یهكێتی ،الیهنه كوردس���تانییهكان بەچهند بەدوو یا زیاتر ،تێكشكان ی ئهوانی دیكهیه، حكومهتێ���ك بزانن! بۆیه ب���ەال ی ئهوانهوه لهمهشدا ،تهنها دوژمنانو داگیركهران كهڵك لهچاالكیی ه سیاسییهكانی خۆیاندا هێنده ی وهردهگرنو بەدووبهرهكی كورد ،شاگهشك ه بهكار دێنن ،بەمانایهك ی دیكه ،چهنده ئهوان دهبن.
رونکردنەوەکەی دارایی گشتی یەکیەتیو دو حیکمەت رێبوار عارف س���االنیکی زۆرە تەنان���ەت الیکی هیچ نووسینیکیش���م نەک���ردوە ک���ە لەس���ەر بابەتێکی پەیوەن���دار بەمەال بەختیارەوە، چونکە پیموای���ە مرۆڤ دەبیت بیر لەگول بژیرکردنی کاتەکانی بکاتەوە لەم زەمەنە خیرایەداو تابزانیت کە ئاخۆ چ مەس���ەلەو بابەتگەلیک هەوینی هەلویس���تەو لەسەر راوەس���تانە .بەالم کاتیک کەسەرنجی ئەم بابەتە دەدەی���ت دەبینیت کە لەدەرەوەی مەال بەختیارو هاوش���یوەیەکانی مانایەکی ج���دی پەیدا دەکات .بۆی���ە بۆم گرنگ بو قسەیەک لەسەر ئەم رونکردنەوەیە بکەین س���ەبارەت بەچارەنووسی ئەو دوو ملیۆن دۆالرەی ک���ە پیدەچی���ت تەنی���ا یەکیک لەدیاریە رۆتینو باوەکانی ئەو سیس���تەمە جیکەوت���ووە مەزهەلەی نیو یەکیەتی بیت کە ئەم���رۆ داکۆکی پێ لەم���ەال بەختیار دەکریت کە بەم شێوەیە. دوابەدوای بالوبونەوەی دەنگوی ئەوەی
کە گوایە مەال بەختیار دوو ملیۆن دۆالری لوشداوە ،بەناچار مەکتەبی ئیدارەو دارای گشتی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان هاتە س���ەرخەتو رووکردنەوەیەکی لەپەیوەند بەدەنگوی وەرگرتنی ئەم دوو ملیۆن دۆالرە بالوکردەوە .ک���ە تیدا ئاماژە بەوە دەکات کە گوایە ئەو دوو ملیۆن دوالرەی کە باس دەکریت ،لەالیەن س���ەرۆکی حکومەتەوە دراوە بەم���ەال بەختیار بەو ش���یوەبووە، کە تیدا سەرباری پش���ت راستکردنەوەی ئەو ب���رە پارەیە ،هاوکات دان بەکۆمەلیک راس���تی تریش���دا دەنیت؛ کە لیرەدا تەنیا دوو نمونەیان ئاماژە پیدەکەین. بەرلەهەرش���تێک ئەوە بڵین کە بەبڕوای م���ن ئ���ەم بابەتە یەکج���ار ل���ەوە زیاترو پرماناترە کە ئیمە وەک پاکانە بۆ کەسێک بیخوێنینەوە ،یان وەک الوازی وگەندەلکاری هیچ کەسێک تاوتوی بکەین .چونکە ئەگەر لەهەر رێگەو بەهەر ش���یوەیەک ئەمرۆ ئەم فایلۆک���ە خرابێتە رو ،س���ەدانو هەزاران فایلی هاوشێوەی وەک ئەمە لەگۆڕیدایە کە مەال بەختیارەکانی تری نیو ئەم حزبانەو ئورگانە جۆراوجۆرەکانو تەنانەت بەشێک
ل���ەکادرەمەزلومەکانی نیو ئ���ەم حزبانە دەگریت���ەوە .کەوات���ە بابزانین ئەس���لی داستانەکە چۆنە؟! لەگەل بالوبونەوەی ئەم هەوالە ،دەست بەجی مەکتەب���ی ئیدارەو دارای گش���تی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان لەبەرواری 16.01رونکردنەوەی���ەک لەدووخال���دا بالودەکاتەوە کەدەکریت بلین بەئەندازەی ئ���ەوەی ک���ە پاکانەی���ە ،چەن���د بەرابەر دان پیان���انو ش���ەرعیەتدان بەگەندەلیو سیس���تەماتیکەکانی سەرانی ئەم حزبانە، ک���ە وەک خۆیان دەلینرووی���ان لەهەمو خاوەن ویژدانیکەو دەلێن: یەکەم ئ���ەم ئورگانە دەل���ی :ئەو دوو ملیۆن دۆالرە لەس���ەر داوای دلیری سەید مەجیدو ئیدارەی گشتی وەرگیراوە. دووهەم دەڵ���ێ ...ئەمە یەکەم جارنیەو لەسەر داوای ئیدارەی گشتی بۆ ئاسانکاری کارەکان���یو بۆ هاوکاری موچەی کادیرانو ئورگان���ەکان دەی���ان جار زیات���ر لەو برە پارەی بۆ س���ەرفکراوە ...ب���ەدەر لەوەی کە ئاخۆ ئامانجی ئەم دان پیانانە چەندە ئاس���ایی کردنەوەی ئەم حالەتانەیە ،یان
چەن���دە بەمەبەس���تیانداکۆکیکردن یان پەردەهەلمالی���ن بیت لەم���ەال بەختیار کە بەبێ ئەوەی کەس���ێک دوای لیس���تی ئەو پارە وەرگرتنانەیان لێب���کات ،لەپێچێکدا ئام���اژە بەدەیان جاری تردەکەن کە چەند بەرامب���ەر بەو مەبلغە ئ���ەم زاتە بەملیۆن دۆالری وەرگرت���ووە .بۆیە ئەگەر دیویکی ئەم دان پیان���انو داکوکیکردنە لەناوبراو لەڕوالەتدا پاکانەی���ەک بیت بۆ وەرگرتنی ئەم دوو ملیۆن دۆالرانە ،ئەوا دیوەکەتریشی وشیار کردنەوەو ئاگادارکردنەوەیەکی ئەو کەسانەیە کە پێ لەبەرەکەی خۆیان زیاتر رادەکێشن کە لەنیو بازنەی بالبالینەکاندا پیگەیەک���ی بەهیزی���ان نیە .ل���ەم بارەوە دەکریت چاوەروانی کەمینەکانی داهاتووبین کەچۆن لەکاتی هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، بەش���ێک لەکارنام���ەی ئەندامان���ی تری مەکتەبی سیاسی کەئیستە بارگەو بنەیان پیچاوەت���ەوە دەبی���ن .مانایەکی تری ئەم رونکردنەوەیە ئەوەی���ە کەچۆن بیانەویت لەس���یبەری ئەم حالەتانەدا ،ئاس���انکاری بکەن بۆ دەیان کەسی هاوشێوە کە سەروەت وس���امانی ئەم والتە ببەنو سەرکردایەتی
ئ���ەم حزبانەش فەرمی بونی ئەم حالەتانە بەپاس���اوی س���ەرفکردنی ئ���ەو پارانە بۆ کادرو پیداویس���تەکانی سەرکردایەتی ئەم حزبانە شەرعیەت پێبدات .هەربۆیە ئەگەر حیکمەتی یەکەم���ی ئەم رونکردنەوەیە بۆ پاس���اوی کاریکی ئەم حیکمەتەیان بیت، ئەوا پاس���اوی دووهەم بۆ ئاس���ایکردنەوە حیکمەتی ئەم ج���ۆرە بردنەیە لەنیو ئەم حزبو بزوتنەوە سیاسیەی ناسیونالیزمی کوردا. پرس���یارەکە ئەوەی���ە ب���ەدەر لەه���ەر ئامانجیک ک���ە مەکتەبی ئی���دارەو دارای گشتی یەکیەتی لەپشت ئەم رووکردنەیەوە هەیەتی ،ئایا س���ەرفکردنی ئەم مەبلەغە دراوە ب���ۆ هەری���ەک لەس���ەرانی ئ���ەم دوو حزبەک���ە دەی���انو س���ەدان ئەندامی سەرکردایەتی حازرو خانەنشینکراو تۆراو کۆچکردویان هەیە ،کە گوشەیەکی بچوکو ئاش���کرای ئەموەرگرتنانەیە ،کافی نیە بۆ ئەوەی کەخەلکی کوردس���تان لەهەقیەتی باتالبون���ەوەی خەزێنەیدەولەتو س���کی برس���یو خالی کارمەدانو مامۆستانی بێ موچە حالیبن؟
بیروڕا
كاریگهر ی ئهنفال لهسهر ی ههرێمی ژینگه كوردستان مهعروف مهجید* ی نهك پرۆسهی جینۆسایدو قركردن بهن���او ئهنف���ال لهماوهی رب���ردوودا ی سهرجهم دهس���هاڵته كاربهدهستان ی عێراق ئامانجیان وێرانكردنو تێكدان ههرێم���ی كوردس���تان ب���وە ،بهاڵم ی ی تاوانكاریو جینۆساید لهپرۆس���ه ی س���الی 1988ئهو نیهت���ه بۆگهنه دهسهاڵتی عهسكهرتاری بهعس زیاتر رهنگ���ی دایهوه ،پرۆس���هی ئهنفالو ێ ی نهتهوهی���هك ه���هر بهب قركردن��� ی بهرنامهو نهخش���هدان نهبو ،ئهوه ی ویستیان خاپور س���هدامو كلكهكان ك���ردنو تێكدانی ژینگ���هی والتێك بوو ،بهعس دهیویست بهم پرۆسهی ه ی مرۆڤهكانو بالندهكانو كۆتایی بەژیان تهنان���هت گژو گی���او درهختهكانیش بهێن���ی ،بهع���س دهیویس���ت چیتر كانی���اوهكان نهبوژێن���هوهو باڵندهو ی تر ئاژهڵ���ه كێویی���هكان هێن���ده سروشتی كوردس���تان جوان نهكهن، ی ئێم ه س���ااڵن ه له14ی نیسان ئهوه باسی دهكهین تهنها زیان ه مرۆییهكان ه تهنه���ا باس���ی كوش���تنو بێس���هرو ش���وێنكردنی مرۆڤ���هكان دهكهی���ن ئاخۆ لهو پرۆس��� ه درندانهیهدا تهنها مرۆڤ���هكان زیانیان پێگهیش���ت نا، ی ئهنفالدا ،زیاد لهههر 8قۆناغهك���ه له 4500گوندی باش���وری كوردستان لهگهڵ خاكدا یهكسان كران ،ئهمهش ی جگه لهدهیان گوندی تر كه بهناوچه (محرمه) ناویلێنرابو. دیكتات���ۆره خوێنمژهك���هی بهعس ی كورد قر ی مرۆڤ لهیهك كات���دا توان ی ی باوباپیران بكاتو لهسهر خاكو زێد ی نهیان هێڵی بەههمان شێوهش ئهوهش بۆكرا ك ه جوتیار لهخاكو ئاو ش���وان لهمهرو ماالت باخهوان لهباخهكهییو میراو لهئاوهك���هی دور بخاتهوه ،ك ه ی ی تهنها قركردن واته بهع���س ئامانج مرۆڤ���هكان نهبو ئهو بەیهك ههڵمهت ی پێكا. چهندین ئامانج ی راستو بهداخهوه تا ئێستا ئامارێك دروست مان نیی ه ك ه لهو پرۆسهیهدا ی ئاو چهمو چهند كانیاو س���هرچاوه جۆگا لهناوب���ران ئامارێكم���ان نیی ه ی چهند ههزار دۆنم زهوی كش���توكاڵ كرا بەبیابان ،چهند ههزار دۆنم رهزو ێ باخو پاوان دارستان وشك كرا ،ئهر ی ئهوه نههاتوە بپرس���ن ئهی بۆ كات ی 28ساڵ لهو ی ههرێ م لهدوا حكومهت ی رونی النییه،یان تاوانكارییه ئامارێك ی ئهوه نههات���وە بلێن دوای 24 كات ساڵ لهدهسهاڵتی خۆماڵی كوردی تا ی ئهو ی ههرێم ئاسهوار چهند حكومهت ی ی نههێشتوەو توانیویهت وێرانكارییه ی دهستكرد سهدان بهنداو كانیو جهم بۆ گوندهكان دروست بكاتهوه، كهوات ه دهتوانین بڵێن: ی سروشتی لهم تاوانكارییهدا ژینگه ی ی بهركهوتوەلهبهر ئهوه پشكی زۆر ی گوندهكان تا ئێس���تا ی نهمان��� دوا ئ���هو سروش���ته جوان���هی پێش ئهو تاوانكاریی ه ههبو دروس���ت نابێتهوه دهكرێ بپرسین بۆ؟. ی بهرفراوانی باخو سوتانی روبهرێك ی دارستانهكان بوە مایهی كهمبونهوه ی ی س���هوزی لهههرێم��� پانتای��� ی كوردس���تاندا ،ئهم���هش كاریگهری ی لهسهر ژینگهی كوردستان بهرچاو دروست كردو ،كاری كرده سهر كهشو ی ناوچهكه. ههواو سروشتی جوان س���وتانی ب���اخو دارس���تانهكان ی ههی ه لهسهر: كاریگهر ی ی جۆره دهگمهنهكان ی نهمان مهترس روەكو ئاژهڵو باڵنده. رژێ���م ههر بهوهش���هوه نهوهس���تا ی دژه مرۆڤی لهناوچ ه ملیۆنان مین��� ش���اخاویو كش���توكاڵیهكان چان���د بۆ ئ���هوهی جارێكی ت���ر مرۆڤهكانو گوندنش���ینهكان نهتوانن واڵتهكهیان ئاوهدان بكهنهوه . ی ی ههرێم بۆی ه پێویس���ت ه حكومهت كوردستان چۆن گرنگی داوه بەالیهن ه مرۆییهكه لهبۆنهو یادهكاندا هێندهش گرنگ���ی ب���دات بەزیانهكانی ئابوریو ژینگهییو گهشتیاری. ، ی ئاینده *سهرۆكی رێكخراو بۆ پاراستنی ژینگه
بیروڕا
) )610سێشهممه 2018/1/23
birura. awene@gmail. com
یهكێتی لهبهردهم سیاسهتی (بهنداوی بهر بەتهشهنه) جهمیل ه شێخ مهحمود دهس���تهواژهی (بهنداوی بهر بەتهشهنه، یان رێگریی ههژمون) بەزمانی عهرهبی(سد النف���وذ) دێ���ت ،ئ���هم تیۆریی���ه لهالی���هن دیبلۆمات���كاری ئهمریكی (ج���ۆرج كێنان) هوه داهێن���راوه ،ئامان���ج ل���هم تیۆرییه بهر بهتهش���هنه كردن���ی ش���یوعییهتو یهكێتی س���ۆڤیهت بو .ئهم بیرمهنده ل���هو بڕوایهدا بو كه ئهگهر رێبهرهكانی یهكێتی س���ۆڤیهت واز لهئایدۆلۆژی بهێنن ئهوكاته سیاس���هتی دهروهی���ان لهبری فراوانخ���وازی جیهانی بۆ كۆمهڵێك ئامانجی س���نورداردهگۆرێت ،بهو شێوهیه یهكێتی س���ۆڤیهتیش وهك واڵتانی تری جیهانی لێ دێتو مهترس���ی بۆ س���هر ئهمری���كا نامێنێت .بهو ش���ێوهیه ئهمریكا ههژمونی یهكێتی س���ۆڤی هتو ئایدۆلۆژییهتی شیوعی لهناوچهكه بهرتهسك كردهوه. كاریگهری���ی ئ���هم دهس���تهواژهیه بۆ ئهو بارودۆخهی ئێس���تای یهكێتی نیش���تمانی كوردس���تانیش گونجاوه ،بۆیه دهپرس���ین، یهكێت���ی ك���ه خاوهن���ی شۆرش���ی نوێیه، خاوهن���ی زیات���ر له 20ه���هزار ش���ههیده، ئهندازی���ارو جێبهجی���كاری راپهڕینهو ههمو خهڵكی كوردس���تانو ناوچهكه شاهێدن كه پێشمهرگهكانی یهكێتی نیشتمانی كوردستان رابهرایهتی رزگار كردنی گوند بەگوندو شار بهشاری ههرێمی كوردستانیان كرد ،یهكێتی خاوهن���ی دروش���مهكهی فیدرالییه ،خاوهنی ئایدۆلۆژیهتو بهرنامهی سۆشیالدیمۆكراته، خاوهن���ی سیاس���هتی دیمۆكراتیزهكردن���ی كوردستانهو سیمبولی دیمۆكراسیهته ،ههمو حزبهكانی كوردس���تان لهژێر سایهی فكری دیمۆكراسیهتو فهلسهفهی چهپكه گوڵهكهی مام جهالل تالهبانی كاری سیاسیی دهكهن، بهاڵم بۆچی بهم ئاستهی ئێستا گهیشتوە؟ ههنگاوهكان���ی سیاس���هتی دهربهندی بهر بەتهش���هنه یان رێگریی لهههژمونی یهكێتی نیش���تمانی كوردس���تان لهچهن���د خاڵێكدا دهخهمه روو: یهك���هم :پ���اش راپهڕی���ن رێژهیهكی زۆر لههاواڵتیان���ی كوردس���تان پهیوهندیی���ان بەریزهكان���ی ی ن ك ك���رد ،زۆرێ���ك ل���هو هاواڵتییان ه بهر لێبوردنی بهرهی كوردستانی كهوتبون ،ژمارهیهك لهپێشمهرگهو كادرانی یهكێت���ی داوای پاكس���ازییو دهركردنی ئهو جاشو بهعسییانهیان كرد كه بهر لێبوردنهكه كهوتب���ون ،ئهمه بوە ه���ۆی ئهوهی زۆرێك لهو هاواڵتییان���ه لهیهكێتی دوور بكهونهوهو پهیوهن���دی بەریزهكانی پارت���ی دیمۆكراتی كوردستانهوه بكهن. دوەم :دوای پێكهێنانی حكومهتی ههرێم، یهكێت���ی ویس���تی دامودهزگاكانی حكومهت بەسیستم بكات ،ئهوهش پێویستی بەبودجه ههبو ،ههوڵیدا داهاتی گومرگی برایم خهلیل ههموی بێتهوه ب���ۆ وهزارهتی دارایی ،بهاڵم ستافی بهرێوهبردنی گومرگهكه رازی نهبون، ئهوهش بوە گرنگترین هۆكاری سهرههڵدانی ش���هڕی ناوخۆ بۆ ماوهی 4س���اڵ .بەهۆی ش���هڕی ناوخۆوه س���نوری ژێر دهس���هاڵتی یهكێت���ی كهوته ژێر 3ئابلۆق���هی ئابوری، ئهوی���ش ئابلۆق���هی ئاب���وری نێودهولهتی كه بهس���هر عێراقدا س���هپێنرابو ،ئابلۆقهی حكومهتی عێراق بۆ سهر ههرێمی كوردستان، ئابلۆقهی حزب���ی بهرامبهر كه رێی بەهاتنو
رۆش���تی كهلوپ���هل ن���هدهدا لهتوركیاوه بۆ ناوچهی سلیمانیو ههڵهبجهو گهرمیان بێت یان بەپچهوانهوه .ل���هم بارودۆخهدا یهكێتی نهیتوانی ش���هڕی دهبابهی عێراقو فرۆكهی توركیا بكاتو لهڕووی سهربازییهوه شكستی هێناو31ی ئاب روی���دا .جهنابی مام جهالل ههس���تی بهو مهترس���ییه كرد كهوا پالنێك ههی���ه بۆ لهقالبدانی یهكێتی لهڕووی فكریو ئایدۆلۆژیو جهماوهریو سهربازیو سنوردار كردنی نف���وزی یهكیت���ی لهناوچهكه ،بۆیه خۆی بەتهنیا رۆشته الی پارتیو رێكهوتنی س���تراتیجی واژۆ كرد ،بۆ ئ���هوهی بهر بهو سیاس���هتهی (بهن���داوی بهر بەتهش���هنه) بگرێ���تو زۆر خاڵی ل���هو رێككهوتننامهیهدا دی���اری ك���رد ،یهكێك لهوخااڵن���ه (رێگری لهسهنگهرگواستنهوهی كادرو ئهندامانی بااڵ لهنێوان ه���هردوو حزبدا بوو) .ل���هو بارهوه جهنابی م���ام جهالل فهرمودهی (س���هفین لهب���ن دێ ،بهاڵم یهكێتی لهبن نایه) بەگوێی نهیارانو دۆستانی یهكێتیدا دا. وهك دهبینی���ن لهدوای نهخۆش���كهوتنی جهنابی مام جهالل فش���اری بهر بەههژمونی یهكیت���ی خێ���را ت���رو بههێ���ز تر ب���و ،تا گهیش���ته ن���او س���هركردایهتی یهكێت���یو لهڕاگهیاندنی نهیارانهوه هێرش بكهنه س���هر یهكتریو تهخوینكردن���ی یهكتری ،ههروهها لهالی���هن خ���ودی یهكیتیی���هوه بهرنامهی سۆش���یالدیمۆكرات كه خال���ی جیاكهرهوهی یهكیتیی���ه لهههموحزبهكانی ت���ر فهرامۆش ك���را .هاواڵتیانی كوردس���تان گلهیی زیاتر لهیهكێت���ی دهكهن لهبهر ئ���هوهی جیاوازی لهگهڵ حزبهكانی تردا نههێش���تهوه ،چونكه تا ئیستاش ئاسۆی ئازادیو دیمۆكراسی هتو خزمهتكردنی هاواڵتیان ل���هالی یهكیتییهوه دهبینن ،بهاڵم یهكێتی بههۆی سهرقال بونهوه بهوههمو پالنان���هوه ئ���اگای لهخهونهكانی نهماوه. س���ێیهم :س���ود لهئامانجی دیمۆكراسی خوازی���ی یهكێتی نیش���تمانی كوردس���تان لهناوچهك���ه بین���را كه ژینگهیهك���ی ئازادی كاری حزبی رهخس���اند ،لهوێ���وه ههنگاوه نهرمهكان دهس���تی پێكرد ،لهساڵی 1994وه دروس���تكردنو هاندانو پش���تگیریی مادیو مهعنهوی راس���تهوخۆ یان ناراس���تهوخۆ بۆ حزبی نوێوحزبی توندرهوی ئیس�ل�امی لهم زۆن���ه بەمهرجی ئهوهی چاالكییهكانیان لهتا س���نوری دێگهڵه بێت ،ئهوهش بۆ كاركردن لهس���هر دهنگدهرو جهماوهری یهكێتی بوە. وهك ئهوهی (كادرێكی پارتی) لهكهناڵیكی تەلفزی���ۆن ووت���ی چهند ح���زبو ملمالنیی سیاس���ی لهناوچهی س���لیمانی ودهوروبهری ههبیت تهنها كاریگهری لهس���هر دهنگدهری یهكیتی دهكات. چ���وارهم :یهكێت���ی ه���هر لهس���هرهتای دروس���تبونیهوه ئ���ازادی بی���روڕاو رهخنهو رهخنه لهخۆ گرتن پرهنسیپێكی ئاسایی ناو حزب بوە ،س���ود لهم پرهنسیپه وهرگیراوهو لهڕێ���ی راگهیاندن���ی س���ێبهرو راگهیاندنی راس���تهوخۆوه ئهو كهلێنانه گهوره دهكرێنو زۆر جار بۆته هۆی باڵو پاش���ان لهژێر ناوی ریف���ۆرمو عهدال���هتو بهرژهوهن���دی خهلك خۆی���ان نواندوەو پاش���ان جی���ا بونهتهوه تا بهش���ێك لهدهنگ���ی ئهن���دامو الیهنگری یهكێتی ببهن .ئهوهی جێی س���هرنجه پاش جیابونهوهی گۆران لهیهكێتی دهنگۆی پالنی كۆكردنهوهی دهنگ���ه ناڕازییهكانی یهكێتیو پاش���ان گهرانهوهیان بۆ ن���او یهكێتی باڵو
رێژهی دهنگدهرو رێژهی كورسییهكانی یهكێتی له50 كورسییهوه بۆ 18 كورسی پهرلهمانی كوردستان دابهزی. ئێستا یهكێتی دهركی بهو مهترسییان ه كردوەو دهپرسین، پێویست ه چی بكات؟ كردهوه تاكو زۆرێ���ك لهكادرهكانی یهكێتی فریو بدهن ،لهئێستاشدا ههمان پرۆپاگهنده بۆ حزبهكهی بهرههم سالهح باڵو دهكهنهوه. ههروهها جێی پرسیاره بۆ؟: ئهوحزبان���ه ههم���و چاالكییهكانی���انلهس���نوری زۆن���ی س���هوزهو هی���چ جۆره چاالكییهك لهو دیو دێگهڵه ناكهن؟؟ ئهو حزبانه بەئاش���كرا دژی پارتی قسهدهكهن وبەراگهیاندن هێرش دهكهنه س���هر پارتی ،ههروهها دژی یهكێتی توندتر رهخنه دهگ���رنو دهیانهوێت یهكێت���ی بەگژ پارتیدا بچێت .بۆ نمونه ئهوكات���هی وهزیرو ئهندام پهرلهمانهكان���ی گۆران لهههولێ���ر دهركران داوایان لهیهكێتی دهكرد كه ههلویس���ت دژ بەپارت���ی بنوێنیتو ئهوانی���ش لهحكومهت بكش���ێنهوه .لهكاتێك���دا دوای ههلبژاردنی س���اڵی 2009و 2014بون���ه حزب���ی دوەم هاوپهیمانێتییان لهگهڵ پارتی كرد. ئهو حزبانه خۆیان وهك بهرههڵستكاریپارت���ی دهنوێن���نو ه���هوڵ دهدهن لهرێ���ی ههلبژاردنهوه زۆرینهی كورسی بهدهستبهێننو وهك خۆی���ان دهڵێ���ن دهیانهوێ���ت بگ���هن بەلوتكهی دهس���هاڵتو پارت���ی لهحوكمڕانی دوور بخهنهوه ،ب���هاڵم هاوپهیمانێتی لهگهڵ لیس���تی یهكێتی دروس���ت ناكهن ت���ا ببنه زۆرینهی پهرلهمانی كوردس���تان لهكاتێكدا دڵنیان یهكێتیو پارتی ركابهری س���هرهكیی یهكترن لهدهسهاڵتدا. پێنج���هم :وهك ئاش���كرایه كهرك���وك بههێزتری���ن زۆنی س���هوزه ،بۆی���ه ئهوهی لهكهركوك رویدا ،بۆ كهمكردنهوهی ههژمونی یهكێتی ب���و ،بەبهڵگهی ئ���هوهی هێزهكانی پێش���مهرگه بەئاش���كرا وتیان ئهوهی لهبهر دهس���تماندایه لهچ���هكو تهقهمهنی له 7بۆ 10رۆژ توان���ای بهرگریم���ان ههیه ،ههروهها هێزهكانی هاوپهیمانی بەئاشكرا رایگهیاند كه تدخل ناكات لهكاتی ههلگیرس���انی شهڕداو لهههم���ان كاتدا هێزهكهی عێ���راق بەچهكی ئهمریك���ی پڕ چ���هك كرابون .وێ���رای ئهو زانیارییان���ه ئهگهر حكومهت���ی ههرێم پالنی بهرگری���ی لهكهركوك ههبوایه دهبو زۆرینهی هێزی پێشمهرگه ببرایهته كهركوكو مهسعود
ئامانجەکانی تورکیا لەداگیرکردنی عەفریندا... بهرزانی وهك سهركردهی هێزه چهكدارهكانی حكومهتی ههریم لهكهركوك سهرپهرش���تی ش���هرهكهی بكردایه .ب���هاڵم ئهمانه نهكراو خهلك���ی كهرك���وكو ئهو هێ���زهی بەهێزی پێشمهرگهی یهكێتی ناس���راوه لهو دهڤهره خرای���ه بهردهم���ی لوولهی تۆپ���ی دهبابهی ئهمریكیو هێزه میلیشیاكانی عێراق ،وێرای ئهوهش لهدوزخورماتوو بهرگری كراو سهدان ش���ههیدو دیلو كهم ئهندام كهوتهوهو ناچار هێزهكه ش���كاو پاشهكش���هی كرد تا چیتر خهلكو پێش���مهرگه شههید نهبێت ،ئهوهش گورزێكی كوش���نده بو بۆ یهكێتی .شایانی باسه كه پالنی لهناوچونی هێزی پێشمهرگهو وێ���ران بونی كهرك���وك ههلوهش���ێنرایهوه، راگهیاندن���ی نهیارهكان���ی یهكێت���ی كهوتنه پرۆپاگهندهی خیانهت بۆ شكاندنی ههیبهتی یهكێتی لهكهركوكو دروس���تكردنی مامالنێ لهناوخۆی یهكێتیدا. شهش���هم :ههر ههنگاوێكی دهس���هاڵت بۆ بڕین یان كهمكردنهوهی یان دواخس���تنی موچهی كهسوكاری ش���ههیدو ئهنفالكراوانو چهك���ی كیمیای���ی ،پێش���مهرگهی دێ���رن، زیندانی سیاس���ی ،كهم ئهندامی س���هنگهر، ب���ۆ زیانگهیاندن���ه بەقاعی���دهی یهكێتی كه توانیویهت���ی یهكێتی لهو ههم���و پالنگێرییه بپاریزێت .چونكه زۆرینهی زۆری ئهو توێژه كادره پێشكهوتوەكانی یهكێتین كه له1975 هوه ئهركی خهباتی شۆرشی نوێیان لهسهر شان بوە. حهوتهم :یهكێت���ی خاوهن ئایدۆلۆژییهتو بهرنامهی سۆشیالدیمۆكراته ،ئهم فهلسهفهیه لهكهش���وههوای س���هقامگیریی سیاس���یو ئابوریو كۆمهاڵیهتی���دا جێبهجێ دهركرێت، ب���هاڵم لهم���اوهی 26س���اڵهی حوكمڕانیدا ههرێم���ی كوردس���تان ل���هو تهنگهژهی���هی باسكرا ،دهژین .بۆیه وهك دهبینین یهكێتی لهئایدۆلۆژیهتو بهرنامهی سۆشیالدیمۆكرات دوور كهوت���هوهو خهونهكان���ی لهئاس���تی دهرهوهو ناوخۆی كوردس���تان بچووك بۆوه بۆ ملمالن���ێو بالباڵێنی ناوخ���ۆی یهكێتی، بهو ش���ێوهیه وهك ههر حزبێكی ئاس���ایی ههلتۆقیوی بی بهرنامه مایهوه. ههش���تهم :كاتێك حزب لهئایدۆلۆژیهتو بهرنام���ه داب���ڕا ،ل���هو بۆش���اییه فكرییهدا تاك تاك سیاس���هتمهدارانو س���هركردهكان ب���هرهو بازرگان���ی دهرۆن ،چونكه پێیانوایه س���هرمایهو دارایی دهتوانێت پێگهو پۆست لهن���او حزبو لهدهرهوهی ح���زب بپاریزێتو دهتوان���ن دهنگ���دهرو جهماوهر ب���ۆ خۆیان دروست بكهن .لهناو یهكێتیشدا ئهو فهراغه دروست بو ،بازرگانی سیاسیی تیا ههلتۆقیو ئیس���تا ملمالنییهكان لهملمالنێی فكرییهوه بۆ ملمالنیی دارایی وپلهو پۆس���تی لوتكهی دهس���هاڵت لهناو یهكێتی گواسترایهوه ،ههر ئهوهش هۆكاری س���هرهكی ب���ون 2گروپ لهیهكێت���ی جیا ببنهوهو حزبی س���هربهخۆ دروست بكهن. ئ���هوهی زۆر بەكورت���ی باس���م ك���رد، سیاسهتی بهنداوی بهر بهتهشهنهو سنوردار كردن���ی ههژمونی یهكێتی ب���و ،بۆیه رێژهی دهنگدهرو رێ���ژهی كورس���ییهكانی یهكێتی له 50كورسییهوه بۆ 18كورسی پهرلهمانی كوردس���تان دابهزی .ئێستا یهكێتی دهركی بهو مهترسییانه كردوەو دهپرسین ،پێویسته چی بكات؟
عەفرین لهنێوان پیالن ی توركیاو كارنامه ی ئهمریكا كاوه مهال حسێن عفری����ن یهكێك����ه لهكانتۆنهكانی رۆژئ����اوای كوردس����تان ،ههروهه����ا بهشێكیش����ی لهكۆتای����ی باك����وری س����وریا بهس����هر روباردا لهش����اری ئهعزاز دهڕوانێ����ت ،رووبهری ههمو عفرین ( )3850كلم چوارگۆش����هیهو له %2رووبهری سویا پێكدههێنێت، ههروهها هاوس����نوره لهگهڵ توركیا، لهئێس����تادا لهالین پارتی دیموكراتی گهالن (پهیهد) هوه بهڕێوهدهبرێت، بهگوێرهی س����هرژمێری ساڵی 2012 ئاماری س����وریا ژمارهی دانیشتوانی ( )523ه����هزارو ( )258كهس����ه، ب����هاڵم بهه����ۆی ئاڵۆزییهكان����ی س����وریاوه ئاوارهبونی دانیش����توانی حهلەبو ش����ارهوانی دیكهی سوریا ژمارهی دانیشتوانی ئێستا نزیكهی ملیۆنێ����كو پێنجس����هد ههزار كهس دهبێ����ت ،لهس����نوری عفرین ()350 گوند ههیه.
لهكاتی هێرش���ی جهندرمهكانی توركیا ئهوه هاوش���ێوهی كۆبان���ێ بهرخودان دهكهن چۆن لوتی چهتهكانی داعشیان لهكۆبان���ی تێكش���اند ،ههرچهن���ده توركی���ا لهس���ینارۆیدایه بههۆی ئهو گهمارۆس���هربازییه لهباكورو باشورهوه خستویهتیه س���هر عفرین ،بهڕێكهوتن لهگ���هڵ س���وریا دهس���ت بهس���هر باش���وری عفریندا بگرێ���ت بهئامانجی بهرهنگاربون���هوهی پارت���ی كرێكارانی كوردس���تان ،الوازكردن���ی ئی���دارهی كوردی لهو سنورهو رادهستبونهوهیان بهدهس���هاڵتی بهشار ئهس���هد ،وهك چۆن باشوری كوردس���تان بهجۆرێك لهجۆرهكان الوازو رادهستی بهغدابوە.
مهرامی توركیا بهرامبهر عفرین بههۆی ئهوهی لهڕێگهی رێكهوتنێك ی نێوان روسیاو توركیاو ئێران هێزهكانی توركیا سهرپهرشتی 14ناوچه دهكهن لهئهدلب بۆ وهس���تانی ش���هڕ لهنێوان بهرهی نوس���رهو حكومهتی سوریا لهو شاره ،لهئێستادا حكومهتی ئهردۆغان بهبیانووی ئ���هوهی پارتی دیموكراتی گهالن پهیهده سهر بهپارتی كرێكارانی كوردستانه ههڕهش���هی هێرش كردنه س���هر ئهو كانتۆن���هدهكات ،ههروهها ناڕهزایی نیشانداوه لهو هاوكارییانهی ئهمەریكاو پیشتگیرییه بهردهوامەکانی بۆ رۆژئ���اوای كوردس���تان ،ههروهك ئهردۆغان باسی لهوهكردوە كه ئهمریكا چوار ههزارو نۆس���هد بارههڵگر چهكو ههڵوێستی رۆژئاوای كوردستان تهقهمهنی بههێزهكانی پاراستنی گهل بهرامبهر ئهمریكا (یهپهگ��� ه)و ش���هڕڤانان داوه ،بۆی���ه ههروهها عهبدوالقادر عفیدلی یهكێكه توركی���ا بهردهوام���ه لهبۆردومانهكانی بۆس���هر گون���دو ناوچهكان���ی عفرینو لهسهركردهكانی س���وریای دیموكرات بهئامانجی هێرشكردنه سهر ئهو شاره ،ب���ۆ رۆژنام���هی تایم���زی بهریتان���ی ههرچهنده ساڵح موسلیم هاوسهرۆكی باس���ی لهوهك���ردوە ،بون���ی ئهمریكا پێش���ووی پهیهده باس���ی لهوهكردوە لهس���وریا دهبێت���ه ه���ۆی زهمانهتی
13
كورد لهڕۆژئاوا ،رۆژنامهكه ئهوەیش���ی باڵوكردۆت���هوه ئ���هو لێدوانانهی كورد بهرامب���هر ئهمری���كا وادهكات ك���ورد ئهمری���كا بهداگیركهرنهبینێت ،بهڵكو وهك فریادڕس���ێك تهماش���ای بكات، ب���ۆ بهدهس���تهێنانی مافهكانی خۆی لهچوارچێوهی حوكمی زاتی .ئهوهش ناشاردرێتهوه تاكه هێز لهسوریا هیوای لهسهر ههڵبچنێتو رێگری لهههژمونی ش���یعهگهریو سیاس���هتهكانی روسیا بكات ،هێزهكان���ی پهپهگهو یهپهژهیه باڵی س���هربازی پهیهدهیه ،لهئێستادا بهرامب���هر ههڕهش���هكانی ئهردۆغان، كۆڵۆنێڵ رهیان دیلۆن وتهبێژی هێزهكانی هاوپهیمانان باسی لهوهكردوە ،هێزێكی نوێ كه ژمارهیان 30ههزار سهربازبێت باڵوهی���ان بێدهكرێت بهڕوباری فوراتدا سنوری نێوان توركیاو عێراقو سوریا، ئهو ش���وێنانهی هێزهكانی س���وریای دیموكرات كۆنتڕۆڵی كردۆتهوه ،ئهمهش ب���هوه لێكدهدرێتهوه بۆ كهمكردنهوهی ئاڵۆزییهكانو ههڵوهشاندنهوهی پیالنی توركیا بهرامبهر عەفرین.
بایز رەشید ئەمین دەری����ای س����پی ناوەڕاس����ت بەدرێژایی دو س����ەدەی راب����ردو جێگ����ەی بایەخ����ی واڵتانی جیهان بوە ،هەر نەتەوەی����ەک لەروی ئابوریو بازرگانیو پیشەسازی پێشکەوتنیی بەخۆیەوە بینیبێت .ئەوا یەکەم هەن����گاوی پاوانخوازیی، چاوی بڕیوەتە س����ەر دەریای سپی ناوەڕاست. ملمالنێی فەرەنسیو ئینگلیزەکان لەسەردەمی ش����ەڕەکانی ناپلیۆندا بەش����ێکی زۆری لەسەر دەستبەس����ەراگرتنی رێڕەوەکان����ی دەریابوە. بۆیە هەر لەگەڵ س����ەرهەڵدانو گەشەسەندنی پیشەس����ازی لەئنگلتەرەدا هەوڵی ئەوەیانداوە دەست بەسەر دەروازەکانی دەریاوانیدا بگرن، کە دواتر توانیان تەواوی بەندەرەکانی دەریای ناوەڕاست لەژێر ناوی جۆراوجۆردا کۆنترۆڵبکەن .بەهەمانش����ێوە هەڕەشەکانی تورکیە بۆ سەر کوردانی رۆژئاواو کانتۆنی عەفرین وابەستەیە بەپرسی هەژمونی رێرەوی دەریاییەوە. ل����ە دیدگای زان����ای جیۆپۆلیتکی س����ەدەی نۆزدەه����ەم (ئالفری����د ماه����ان)وە رێ����ڕەوە دەریایی����ەکان بەیەک����ێ لەتوخم����ە گرنگەکانی دەوڵەتداری دادەنرێ����ن ،کە لەرێگەی هەژمونی دەریایی����ەوە نەتەوەیەک دەتوانێت سیاس����ەتی دەرکیی بەشێوەیەکی سەرکەوتوانە ئەنجامبدات .ل����ەو رێگەی����ەوە هەژمون����ی خ����ۆی ل����ەروی بازرگانیەوە بەسەر جیهاندا بسەپێنێت.بەنمونە واڵتی بەریتانیا بەدرێژایی س����ەدەی نۆزدەهەم هەژمونی بەس����ەر سێبەش����ی جیهان����دا هەبوە کە لەهەژمون����ی بەس����ەر رێرەوەکانی دەریاوە س����ەرچاوەی گرتوە،ئ����ەوکات ک����ۆی رێ����ڕەوە کەشتیڕانە دەریاییەکانی لەبەردەستدا بوە هەر لەدەریای ناوەڕاستەوە تا دەگاتە جەبەل تارقو گەروی مال����گا لەنێوان چینو یاب����انو واڵتانی رۆژهەاڵتی ئاسیادا. هەژمونی بەریتانیا بەسەر دەریای ناوەڕاست کە ئەفریقاو ئاسیاو ئەوروپا بەیەکدەگەیەنێتو هەروەها بەس����ەر گەروی مالکا لەئاسیای دورو باک����وری رۆژهەالت����ی ئاس����یا،کە هیندو چینو ژاپۆنو وئەورپیەکان ل����ەم گەروەوە ئاڵوگۆڕی بازرگان����ی ئەنجامدەدەن ،س����ەرەڕای ئەمانەش هەژمون����ی بەس����ەر بەندەرەکان����ی (جەب����ەل تارق)و (راس الرجاء الصالح) بەریتانیەکانی بەدرێژایی س����ەدەی نۆزدەه����ەم وەک زلهێزی جیه����ان هێش����تەوە .ک����ە ک����ۆی گەروەکانی کەش����تیڕانیی جیهان بەزالگەکانی ئنگلیزاکاندا گوزەریان دەکرد. پوکان����ەوەی پێگەو هەژمون����ی ئنگلیزەکان بەلەدەس����تدانی بەندەرەکان دەستی پێکرد کە لەس����ەرەتای سەدەی بیس����تەمدا زلهێزی تری وەک ئەمریکا دەرکەوت کە بەرێگەو میکانیزمی جیاواز دەستی بەسەر بەندرەگرنگەکانی جیهاندا گ����رتو لەو رێگەی����ەوە بۆ ماوەی س����ەدەیەکە هەژمونی خۆی بەس����ەر جیهاندا سەپاندوە.کە لەرێگ����ەی رێکەوتنامەوە لەگەڵ واڵتانی س����ەر بەندەرەکاندا دەسەاڵتی دەریایی مسۆگەرکردوە. لەبەرامبەردا روس����یاش بەهەمانشێوە لەرێگەی س����وریاو ئێران واڵتی میس����ری عەرەبی لەسەر دەریای ناوەڕاس����ت پێگەی خۆی پتەو کردوە، بۆیە جەنگەکان لەرۆژهەالتی ناوەڕاست لەسەر کۆنترۆڵکردنی بەندەرەکان����ی دەریا بەردەوام دەبێت کە لەناویان����دا تورکیا زیاتر لەهەمویان چارەنوسی واڵتەکەی بەشێوازی هەژمونی هێزە رکابەرەکانەوە بەستراوەتەوە. ه����ەر گرنگی دەریایە کە پێگەی ناودەوڵەتی تورکی����ای بەهێزک����ردوە کە لەرێگ����ەی گەروی بۆس����فۆرو دەریای رەشو دەریای ناوەراستەوە ئاس����یاو ئەفریقاو ئەوروپا بەیەک دەگەیەنێت، بەمەش ئەنکارا توانیویەتی لەس����ەر ئاس����تی ناودەڵەتی سود لەپێگەی جیۆپۆلەتیکی خۆی وەربگرێ����تو لەس����ەر ئاس����تی نێونەتەوەییش لەناوەندەکانی بڕیارداندا قورساییەکی تایبەتی هەبێت. تورکیا وێڕای هێش����تنەوەی هەژمونی بەسەر دەری����ادا لەهەوڵی ئەوەدایە ک����ە هیچ هێزێکی ت����ر جێگ����ەی نەگرێتەوە بەتایبەت گەیش����تنی ک����ورد بەدەریا بەمەترس����ی بۆ س����ەر پێگەی خۆی دەزانێت ،بۆیە ئەنکارا بەپێش����ڕەویەکانی کوردانی رۆژئاوا توشی هیستریا بوە .بەتایبەت کاتێک ش����ەڕڤانان لەڕێگ����ەی بەیەکگەیاندنی کانتۆنەکانی جەزیرەو عەفرینەوە دەگەنە سەر دەریای ناوەڕاست کە بەمەش وێڕای رزگاربونی کوردانی رۆژئاوا کوردانی باشوریش زەمینەیەکی باشتریان بۆ دەڕەخس����ێت کە چیتر وابەستەو ملکەچی تورکیا نەبن . داگیرکاریەکانی سوپای تورکیا لەجەرابلوسو ب����ابو ئێس����تاش لەعەفری����ن رێگ����ری کردنە لەنزیکبون����ەوەی کوردان����ی رۆژئ����اوا بەرێرەوە دەریایی����ە ناودەوڵەتیەکان .ئەن����کارا لەهەوڵی ئ����ەوە دایە ک����ە وەک رێ����ڕەوی ترانزێتی وزە رۆل ببینێ����ت ،هەوڵەکان����ی لەبنیاتنانی هێڵی گواس����تنەوەی وزە ناس����راو بە(یەلۆ س����تریم) و(تورکیش ستریم)و (باکۆ -تیبلیس -جیهان) بەشێکی سەرەکی سیاسەتی دەرەکی (ئانکارا) ن کە ئ����ەم هێاڵنە دەتوانن س����ەرچاوەکانی وزە لەروسیاو ئاس����یای ناوەڕاستەوە رەوانەی بازاڕەکانی واڵتانی پیشەسازی ئەوروپاو رۆژئاوا بک����ەن .تورکیا ئامانجیەتی وەک تاکە رێرەوی سەرەکی وزە لەناوچەکەدا بمێنێتەوەو لەرێگەی
ترانزێتی وزەوە لەس����ەر ئاس����تی جیهان رۆل بگێرێتو ب����ەو هۆی����ەوە ناوەندەکانی بریاردان لەسەر ئاستی جیهان ناچاربکات بەبەرژەوەندی تورکیا بڕیاردەربکەن. رێ����ڕەوی کەرکوک -جیه����ان یەکێکی ترە لەهێڵ����ە گرنگ����ە س����تراتیژیەکانی جێئومێدی ئانکارا کە لەو رێگەیەوە گەمە سیاس����یەکانی خۆی لەعێراقو کوردس����تاندا درێژەپێدەدات . بۆیە بەسەرکەوتنی کوردانی رۆژئاواو مانەوەی دەس����ەاڵتی ک����ورد لەعەفری����ن دەبێت����ە هۆی لەدەس����تدانی ئەم کارتە سیاسیەی بەردەست ئانکارا لەناوچەکەو پێگەی تورکەکان هێندەیتر لەسەر ئاستی ناوچەکەو جیهان الوازتر دەبیت. .لەبەرئەوە ئانکارا هەوڵدەدات بەهەر شێوەیەک بێ����ت رێگری بکات ،ئ����ەم دەروازەیە نەکەوێتە دەس����ت کوردان چونک����ە لەئاین����دەدا نەوتو گازی باشوری کوردستانو بازرگانی ناوڕاستو باکوری عێراق لەم رێ����رەوەوە ئەنجام دەدرێت ک����ە ئەمەش بایەخ����ی جیۆپۆلەتیک����ی تورکیا لەرۆژهەاڵتی ناوڕاست کۆتایی پێدێنێت. هەربۆی����ە دوای دروس����تبونی کانتۆنەکانی جەزی����رەو کۆبانێ ،تورکەکان توش����ی حالەتی هیس����تریا بون لەرێگەی پرۆکسیەکانیەوە لەناو س����وریە هێزیان گەیان����دە جەرابل����وسو باب بەمەبەستی دابڕاندنی عەفرین لەم دوو کانتۆنە. بەاڵم دوای ئەوەی تورکیا بۆیدەرکەوت کە ئەمە س����ودی نیەو کانتۆنی عەفری����ن توانی بەتەنها خۆی رێکبخ����اتو بەرێوەبەرایەت����ی خۆجێیی دابمەزرێنێت ،هاوکات لەرێگەی ئەمریکاو روسیا وە شکستیهێنا ئەم کانتۆنە هەڵبوەشێنێتەوە، پەنا دەباتە بەر پەالماردانی سەربازی بۆ سەر عەفرین . تورکیا پەلەقاژەی مەرگیەتی ،لەسەرئاستی جیهان هیچ����کام لەئەمریکاو ئەوروپا متمانەیان بەئەنکارا نەماوەو روسیاش لەبەرژەوەندیدا نیە هەژمونی تورکیا لەسوریا پەرەبسێنێتو لەسەر ئاستی ناوچەکەش کاریگەری کۆماری ئیسالمی ئێران لە هەڵکش����اندایە .پێش����ێلکاریەکانی ئەنکارا لەبوارەکانی مافی مرۆڤداو پێشێلکردنی س����ەروەری یاس����او پەرلەم����ان ،دەرفەت����ی بەئەندامبونی ئ����ەو واڵتەی لە یەکێتی ئەورپادا ئەستەمکردوە کە هەریەکە لەفەرەنساو ئەڵمانیا چەندین جار راشکاوانە ئەندامبونی ئەنکارایان رەتکردوەت����ەوە ..بەم����ەش تورکیا کەوتوەتە تونێڵێک����ی تاریکەوەو بەم زوان����ە گەڕانەوەی تروس����کایەک بۆ سیاس����ەتە پاوانخوازیەکانی ئەردۆگان بەئەستەم دەبینرێت . کوردان����ی رۆژئ����اوا لەماوەی چەند س����اڵی راب����ردودا توانیویان����ە بەه����ەوڵو فی����داکاریو سیاس����ەتی لێوەش����اوەیان دەوڵەت����ی ت����ورک توشی هس����تیریا بکەنو بڕبڕەی پشتی پێگەی س����تراتیجیو جیۆپۆلەتیکی تورکیا بش����کێننو س����ەرنجی جیهان بۆ الی خۆیان کێش����بکەن . ئەمەش بەنزیکبونەوەیان لەدەریای ناوەراستو رەخساندنی هەلی گواس����تنەوەی وزەی هەرێم لەم رێرەوەوە لەبری رێرەوەکانی تورکیا. وێ����ڕای ئەوەی کوردانی رۆژئ����اوا ئامادەیی تەواوی����ان تێدای����ە کە عەفرین لەب����ەردەم هەر هەرەش����ەیەکی ناوخۆی����یو دەرەکی بپارێزن، واڵتانی ناوچەکەو جیهان رێگە بەدەستدرێژکاری تورکی����ا ن����ادەن بەتایبەت هەژمون����ی تورکیا لەرۆژئ����اوا لەبەرژەوەندی هیچ����کام لەئەمریکاو روس����یادا نی����ە ،لەهەمانکاتیش����دا ئێرانیەکان س����ودمەند ناب����ن لەبون����ی تورک����ەکان ل����ەم ناوچانەدا. بەکورتی داگیرکاریەکانی سوپای تورکیە بۆ سەر جەرابلوسو بابو هەڕەشەکانیان بۆ سەر کانتۆن����ی عەفرین چەندین ئامانجی سیاس����یو ئابوری جیۆپۆلەتیکیان لەپشتە .شکستهێنانی تورکی����ا لەعەفریندا دەبێتە هۆی ئەوەی تورکیا لەرۆژهەاڵتی ناوڕاست بەرەو الوازی هەنگاو بنێت و پێگە ناوچەییو ناودەوڵەتییەکەی لەدەستبدات .وێ����ڕای ئەوەی کە چیت����ر ناتوانێت کوردانی باش����وری کوردس����تانیش وەک بارمتە بەکار بهێنێت ..بۆیە عەفرین لەروی جیۆپۆلەتیکیو س����تراتیجیەوە بۆ هەرێمی کوردستانیش زۆر بایەخ����دارەو تەنها ل����ەم دەروازەیەوە هەرێمی کوردستان دەتوانێت لەژێر هەژمونو چەپۆکی گەمەکانی ناوچەکە رزگاریبێت.
تورکیا وێڕای هێشتنەوەی هەژمونی بەسەر دەریادا لەهەوڵی ئەوەدایە کە هیچ هێزێکی تر جێگەی نەگرێتەوە بەتایبەت گەیشتنی کورد بەدەریا
14
بیرورا
) )610سێشهممه 2018/1/23
رۆژههاڵتی ناوهڕاست ...ههوڵهكانی گهڕانهوهی روسیاو الوازبوونی ئهمهریكا ..سیاسهتیان بهرامبهر كورد ههندرێن شێخ راغب سیاسهت تاك ه هێزه دهتوانێت دسپلینی نوێ دروست بكات ،ههر ئهوه بڕیار دهدات كێ بههێزهو ههژموون دهكاتو كێ الوازه .بۆیه كاتێك دهوڵهت دهڕووخێت سیاسهتیش بهدوایدا دهڕووخێت ،دهوڵهت بوون پهیوهسته بەسیاسهتكردنهوه، چونكه ئهگهر دهوڵهت نهبێت سیاسهتیش نابێت. "ئاالن بادیۆ" بهكورتی :دینامكیهت���ی زۆر لهروداوهكانی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت دا ههیه ،رۆژههاڵت گۆڕهپانی ش���هنوكهو ك���ردنو لهبێژنگدانی بهرژهوهندیو رێكخس���تنهوهی سیاس���یو نفوزی هێ���زی ههرێمایهتیو نێودهوڵهتییه. ئێم���هی كوردی���ش لهن���او روداوهكانداین، ل���هدهرهوه نی���ن .بۆیه دهبێت لهس���اتو وهختی ههنوك���ه قس���همان ،بهرنامهمان، تێگهیش���تنمان ههبێ���ت ،دهزان���م رۆژانی داهاتوو ش���تی نوێو جی���اواز لهرۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت روو دهدهن ،چونك ه سروشتی ملمالنێكانو بونیادی سیاس���یو دهوڵهتی رۆژههاڵت وایه ،ههمیش���ه ئ���اوس دهبێت بەپالنو نهخشهو گۆڕانكاری جیاوازو تازه. لهوانهیه بهش���ێك لهبۆچونهكانمان داهاتوو پێچهوانهبن ،لهوانهش��� ه بێنهدی ،با ئارامی ئهوهم���ان ههبێتو لهش���وێنی خۆش���مان نهوهستینو ورد ورد بۆی بچین. رۆژههاڵتی ناوهڕاست كوێیهو بۆچی گرنگه؟ زاراوهی رۆژههاڵتی ناوهڕاست بۆ یهكهمجار لهساڵی 1902مێژوونوسی ئهمریكی ئهلفرێد ماه���ان لهوتارێكیدا بهكاریهێنا لهگۆڤارێكی وهرزی لهن���دهن National Review .دواتر چهرچڵ وهزیری موس���تهعمهراتی بهریتانیا ئ���هم زاراوهی���هی زۆر بهكارهێنا لهس���اڵی 1921بهتایب���هت پهیوهس���ت بهكاروباری دهوڵهتانی فهلهستینو ئوردونو عێراق .ل���هدوای جهنگ���ی جیهانی دووهم ئهم زاراوهیه بهتهواوی چهس���پاو بهفراوانی بهكاردێت. رۆژههاڵتی ناوهڕاست سێ كیشوهری ئاسیا، ئهفریقیا ،ئهوروپا بهیهكهوه دهبهستێتهوه. دهری���ای رهش ،دهری���ای قهزوین ،دهریای سپی ناوهڕاست ،دهریای عهرهب ،كهنداوی ع���هرهب ،زهری���ای هندی ،روب���اری نیل، روباری ف���ورات ،روباری دیجل���ه ،روباری ئوردن ،نۆكهندی سوێس ،گهرووی بسفۆر، گهرووی دهردهنی���ل ،باب مهندب ،گهرووی هورم���ز ...دهكهونه ناوچ���هی جوگرافیو سنوری رۆژههاڵتی ناوهڕاست. %70لهس���هدا حهفتای یهدهگی نهوتی دنیا لهواڵتان���ی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ته .بهپێی خهماڵندنهكانی س���اڵی ( 1983كههێشتا زۆر شوێنی دیكه پش���كنیان بۆ نهكرابوو) رۆژههاڵتی ناوهڕاست خاوهنی ( )22بیستو دوو تریلیۆن مهتر دووجا غازی سروشتیی ه كه دهگات ه 24.3بیس���تو چ���وار پۆینت سێی یهدهگی جیهان. ناوچهی جوگرافی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت، ب���اسو لێكدانهوهی جی���اوازو جۆراوجۆری لهس���هره .بهپێ���ی تێڕوانین���ی ئینگلی���زو فهرهنس���یو نهتهوهیهكگرتووهكان سنوری جوگرافی رۆژههاڵتی ناوهڕاست ههموو ئهو ش���وێنانه دهگرێتهوه كه لهئێرانهوه تاوهكو میس���رو لهتوركیاوه تاوهك���و یهمهن درێژ دهبێت���هوه .بۆچوونی دیكهش ههیه دهڵێ: لهرۆژئاوای میسرهوه دهستپێدهكات تاوهكو رۆژههاڵت���ی پاكس���تان ،باك���وری توركیاو زهریای هندیو باكوری باش���وری سودان، كه ئهم دهوڵهتان ه دهگرێته خۆی :س���وریا، لوبنان ،ئوردن ،عێراق ،فهلهستین ،میسر، ئیس���رائیل .ئهمان ه ناوهڕاستی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���تن ،دوات���ر دهوڵهت���ی دیك���هش دهكهونه ئهم جوگرافیای���هوه وهكو ئێران، سعودیه ،توركیا ،لیبیا ،سودان .لهپهراوێزی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���تیش وهك���و یهمهن، كوێت ،قهت���هر ،ئیمارات ،عوم���ان ههیه. دواجار بهم دهوڵهتانه دهگوترێت رۆژههاڵتی ناوهڕاست :ئهفغانستان ،بهحرهین ،میسر، ئێران ،عێراق ،ئیس���رائیل ،ئوردن ،كوێت، لوبنان ،پاكس���تان ،فهلهس���تین ،عومان، قهتهر ،سعودیه ،سودان ،سوریا ،ئیمارات، یهمهن.
بهردهوامه ،بهاڵم سوریا زۆر شتی دیكهشی لهگهڵ خۆی هێنا ،یهكێك لهمانه هاتنهوهی روس���یا بوو بۆ رۆژههاڵتی ناوهڕاست .دوای نهمانی جهنگی سارد لهسهرهتای نهوهدهكانی س���هدهی راب���ردو ،سیس���تهمی جیهان���ی پهیوهندیی��� ه نێودهوڵهتی���هكان گۆڕانێكی قوڵی بهخۆیهوه بینی .لهدوو جهمسهریهوه گۆڕا بۆ تاك جهمس���هریو روسیا نهیتوانی پارێ���زگاری لهكیانی یهكیهتی س���ۆڤیهت ب���كاتو دهوڵهتانی ناوی یهك لهدوای یهك جیابوونهوهو سهربهخۆیی خۆیان راگهیاند. پێگهی وهكو جهمسهرێكی هێزی سیاسهتی جیهان���ی لهدهس���تدا .روداوهكانی بههاری عهرهب���ی دهرفهتێكی ب���اش بوو بۆ ئهوهی روس���یا گهمهی نێودهوڵهتی خۆی بكاتو لهدهرگای سوریاوه هاتهوه ژورو لهوێشهوه بۆ سهر سهكۆی جهمسهربهندی سیاسهتی نێودهوڵهتی .چهند ئامانجێكی روس���یا لهم ناوهدا : -1گهڕانهوه بۆ كێبهركێو ش���وێنو پێگهی نێودهوڵهت���ی وهكو زلهێزێك���ی گهوره .وه كاریگهری دانان لهس���هر روداوه ئیقلیمیو نێودهوڵهتیهكان. -2پاراس���تنی بهرژهوهندیه ههرێماتیهكانی ل���هم ناوچهیهو نزیك بوون���هوهی لهرێڕهوه ئاویهكان���ی رۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت .ب���ۆ ئهم مهبهس���ت ه بنكهی س���هربازی دهریایی لهتهرت���وس داناوه .لهروی ئاسمانیش���هوه لهالزقیهی سوریا بنكهی ئاسمانی ههیه. -3دوورخس���تنهوهی ههڕهش���هكانی تیرۆر لهسهر ناوهخۆی روسیا ،بۆ نمونه ئیسالمی ه رادیكاڵ���هكانو داع���شو نهیارانی دیكهی روسیا. -4نزی���ك بوون���هوه لهنهت���هوهو گ���روپو رێكخ���راوی ناوچهك ه لهنوێ���وه .بۆ نمون ه كوردانی سوریاو عێراق(هێنانی روسنهفت بۆ باشوری كوردستان). -5لهنزیكهوه كاركردنو دروستكردنی بلۆكی هێزی خۆی ،وهكو(روسیا ،ئێران ،سوریا، حزب اللهی لوبنان ،واڵتی چینیش) هاوكات خهریكی توركیاشه؟. -6تاقیكردنهوهی چهكه نوێو كاریگهرهكانیو دڵنیابوونهوه لهئاستو جۆرو كاركردنیان. هاوكات دۆزین���هوهی بازاڕ بۆ فرۆش���تنی چهكهكانیو دهس���تكهوتنی پارهیهكی زۆر لهبواری چهكسازی. -7دهس���ت راگهیش���تن بەن���هوتو غازی سروستی بێشوماری رۆژههاڵتی ناوهڕاست. ههرچهن���ده خۆش���ی لهن���هوتو غ���ازدا دهوڵهمهندهو غازی زۆر ههناردهی ئهوروپای رۆژئاوا دهكات. ئۆباما سهرۆكی پێشوی ئهمریكا لهقسهیهكیدا گوتی :روسیا هێزێكی گهورهی ئیقلیمییه. روسیا لهدهرگای سوریا هاته ژورهوهو لهناو روداوهكانی رۆژههاڵتی ناوهڕاست دهیهوێت بەئهمریكا بڵێت چی دیكه روس���یا هێزێكی گ���هورهی ئیقلیم���ی نیه ،بهڵك���و هێزێكی گهورهی نێودهوڵهتیی���ه .رۆڵی كاریگهری روسیا لهكۆنگرهكانی جنێف ،ئاستانه ،وه ههوڵی كۆبوونهوهكانی لهسوچی دهرخهری ئهو راستیهن .لهئاس���تانه بهبێ ئهمهریكا لهگ���هڵ توركیاو ئێ���ران خهریكی تاوتوێی رهوش���ی س���وریا بون ،ئهمهش نیشاندانی پێگهی نێودهوڵهتی خۆیهتی.
ك���وردو هێزی یهپهگهو پهی���هده بهردهوام لهئهمری���كا دوور دهكهوێت���هوه .توركهكان بهئاش���كرا دهڵێن ئهمهریكا لهنێوان ئێمهو پهی���هده دهبێ���ت یهكێكی���ان ههڵبژیرێت. دۆناڵد ترهمپ س���هرۆكی ئهمهریكا قودسی وهكو پایتهختی ئیسرائیل ناساند ،ئهمهش جارێكی دیكه شهپۆلی دژه ئهمریكایی لهناو گهالنی موس���وڵمانی رۆژههاڵتی ناوهڕاست بهرزكردهوهو نوێی كردهوه .دواجار كهوتنی پ���ڕۆژهی دیموكراتیزهكردن���ی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت كه ئهمهریكا زۆری قس ه لهسهر دهكرد ،ئێس���تا خهمی یهكهمی ئاس���ایشو جهنگ���ی تی���رۆرو بهرژهوهندی���ه ئابوریو سیاسیهكانیهتی .ههر ئهم ماوهیه یارمهتی ه داراییهكانی پاكستانیش���ی بڕیو ئێس���تا پهیوهندی پاكستانو ئهمهریكاش باش نیه. ئێرانیش لهتهواوی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت لهرێگای هێزو گروپو رێكخراوهكانی نزیك لهخ���ۆی ،خهریك���ی لێدان ه لهسیاس���هتو پێگ���هی ئهمریكا .بهاڵم روس���یا بههێمنی ههنگاوهكانی لهش���وێن پێیهكانی ئهمهریكا دادهنێ���ت ،وهك میح���وهرو كۆكهرهوه كار دهكات. رۆژههاڵتێكی ناوهڕاستی ئهتۆمی ئێم ه تهنها لهس���هر كێشهی ئهتۆمی ئێران ههواڵو بهدواداچوونی زۆرمان گوێ لێبووه، بهاڵم راستیهكهی چهكی ئهتۆمی پرسێكی جددی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ته ،پاكس���تان خاوهن���ی بۆمب���ی ئهتۆمی���ه ،یهكهمج���ار ناوی نابوو بۆمبی ئیس�ل�امیو ههڕهش���هی پێ لههندس���تان دهك���رد ،دوایی ناوهكهی گۆڕیو ناوی ناوه بۆمبی سوننهو دهیهوێت بهرامبهر ش���یعهكان بیتهقێنێت .ئیسرائیل خاوهن���ی چهك���ی ئهتۆمیهو ههڕهش���هی پ���ێ لهنهیارهكان���ی دهكات لهرۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت .ئێران ئێس���تاش كێشهیهكی جددیی���هو ه���هر رۆژه بهجۆرێ���ك بهرۆكی سیاسهتی نێودهوڵهتی دهگرێت ،توركیاش ماوهیهك���ی زۆره دهیهوێ���ت ببێته خاوهنی بۆمب���ی ئهتۆم���یو ئێس���تاش ههوڵهكانی بهردهوام���ن ،نزیك بوونهوهی لهروس���یاش ئامانجێكی لهمجۆرهیه ،چونكه روس���هكان زۆر ه���اوكاری ئێرانی���ان ك���رد لهب���ارهی
دۆناڵد ترامپ دهیهوێت سنورێك بۆ ئێران دابنێت نهك بیڕوخێنێت!
بۆمب���ی ئهتۆم���ی .س���عودیهش بهتهواوی خهریكی بونیادنانی هێزی ناوكی خۆیهتیو چهندینجار لهگهڵ ئهمهریكاش باس���ی ئهم بابهتهی ك���ردووه ،دهیهوێت ببێته خاوهنی چهكی ئهتۆمی .میس���ریش بهههمان شێوه ئهمهریكا لهرۆژههاڵت دا ئاوا دهبێت؟ ماوهیهك���ی زۆره خهریكی ئهوهی��� ه ببێت ه ساڵی 2003لهژێر ناوی پرۆسهی ئازادی عێراق ،خاوهنی چهكی ئهتۆمی. ئهمهری���كا س���هركردایهتی هاوپهیمانیهكی ئهم كێشهیه لهروی نێودهوڵهتیهوه بهرۆكی نێودهوڵهتی كردو بهعس���ی دهس���هاڵتداری ئهمری���كا دهگرێتهوه ،ئینج���ا ئهنجومهنی روخان���د .بانگهش���هی دیموكراتیزهكردنی ئاس���ایش بهگش���تی ،بۆیه لهم دۆس���یهی ه عێراقو رۆژههاڵتی ناوهڕاستی دهستپێكردو تاوهكو ئێستا ئهمریكا نهیتوانیوه بڕیارێكی مش���تومڕی زۆر كهوتهوه لهس���هر پڕۆژهی یهكالك���هرهوه ب���دات ،باش���ترین نمونهش رۆژههاڵتی ناوهڕاستی گهوره ،كه مهبهست ئێرانه ،ئێس���تا دهیهوێت لهرێككهوتنهكهی گواستنهوهی بهها دیموكراسیو لیبراڵهكان پاشگهزبێتهوهو سزای زیاتری ئێران بدات. بوو بۆ ناوچهی رۆژههاڵتی ناوهڕاست .بهاڵم ئای���ا ئهمهری���كا پاكێجی خ���ۆی بۆ دوای ئهمه شكس���تی خواردو ،عێ���راق عهمامهی نهمانی پرس���ی ئهتۆمی ههیه ،یان هێشتا ش���یعهی نایه س���هرو لهگهڵ ئێران بوون ه ههر لهن���او بازنهی ملمالن���ێ ئهتۆمیهكهی بلۆكی هێزی ناوچهكهو س���ااڵنهش پێكهوه ناوچهك��� ه دهخولێت���هوهو ناتوانێت رێگری یادی ملیۆنی عاشورا دهكهنهوهو بههاكانی بكات لهدروست شیعهگهرایی جێگای بههاكانی دیموكراسی ئهمهریكای���ان گرت���هوه .دۆخ���ی ئهمن���ی بوونی رۆژههاڵتێكی ناوهڕاستی ئهتۆمی دهركهوتنی ئێران ناوچهك���ه روخا ،تیرۆر گهش���هی گهورهی ك���ردو لهداعش���هوه س���هریدهرهێنایهوه .پرۆسهی ئازادی عێراق ساڵی ،2003وایكرد پهیوهن���دی توركی���او ئهمهری���كا ههڵبهزو دهوڵهت��� ه عهرهبیهكان لهجهمس���هربهندی دابهزی زۆری تێدایهو بهئاش���كرا توركهكان رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت پاشهكش��� ه بكهنو لهگهڵ روس���هكان كهوتونهته ئیش���كردن ،جهمسهری ئێران زۆر بههێزهوه دهركهوێت. دۆسیهی سوریا باشترین بهڵگهیه .بهردهوام ئێ���ران ه���هر زوو ههوڵ���ی بهرگریكردنیدا توركیاو روسیا پهیوهندی دهبهستنو یهكتر ل���هم دهركهوت���نو دهرفهت���ه بههێ���زهی دهبینن ،ئهمهش كێشهیه بۆ سیاسهتهكانی پهرشوباڵوبوونی پان شیعیزمی خومهینی، ئهمریكا .لهس���وریا جگه لهكورد ئهمهریكا ئهمهش بههێنانهپێش���ی پرسی ئهتۆمی ك ه سوریا دهرگای هاتنه ژوورهوه لهدرێ���ژهی روداوهكانی بهه���اری عهرهبی ،دۆس���تێكی دیك���هی نیه ،پێگ���هی یهكهم ئهم دهركهوتن���هی لهبیر ئهمریكاو كۆمهڵی دوای تونسو میس���رو لیبیاو یهمهن ،ساڵی روس���یایهو ئهو بڕیار لهس���هر سیاس���هتی نێودهوڵهت���ی ب���ردهوه .بهجۆرێ���ك ك��� ه 2011سوریاش���ی گرتهوهو تاوهكو ئێس���تا ن���او س���وریا دهدات .توركی���اش بههۆی ئهمهریكاو ئهنجومهنی ئاس���ایشو یهكێتی
روسیا ستراتیژێكی تایبهت بهكوردی نییهو وهك فاكتهرێكی الوهكی لهسیاسهتی رۆژههاڵتی ناوهڕاست سهیری كورد دهكات ئهوروپا ئهوهندهی سهرقاڵی پرسی ئهتۆمی ئێران بوون ،ئهوهنده ئاگایان لهخشانی مار ئاس���ای ئێران بۆ عێراقو یهمهنو سوریاو فهلهس���تینو لوبنانو بهحرهین نهبو ،ئێران خۆی بهپرسی ئهتۆمی چاوشاركێی لهگهڵ ئهمریكاو رۆژئاوا دهكرد ،لهوالشهوه بهرنام ه پان ئێرانیزم ه خومهینیه شیعهكهی تهرویج پێ���دهدا .دهوڵهتانی عهرهبی���ش بهتایبهت س���عودیهو میس���ر بهزوویی دركی���ان بهم بابهته نهكرد ،بهاڵم كاتێك رێككهوتننامهی ئهتۆمی پێنج كۆیهك (ئهمهریكا ،روس���یا، بهریتانیا ،فهرهنسا ،چین لهگهڵ ئهڵمانیا) لهئهنجومهن���ی ئاس���ایش لهگ���هڵ ئێ���ران س���هركهوتوو ئیمزا كرا ،س���عودیهو میسر كهوتن ه جموج���ۆڵو ههوڵهكانی���ان ،بهاڵم گرفته ناوهكیهكانی میس���ر لهنێوان ئیخوان موسلمینو كودهتای عهبدولفهتاح سیسیو برس���یهتیو بێكاریو هاوكار نهبوونی رای گشتی میسر نهیتوانی ههنگاوی جدی بنێت. بهاڵم س���عودیه ههموو توانای خستهگهڕ تا رادهی ئهوهی حاجیهكانی ئێرانیشی دهركرد، گهیشته رادهی س���هربازیو ههڵگیرساندنی جهنگ لهگهڵ یهكتر ،دواتر سعودیهو ئێران جهنگیان بهرامب���هر یهكتر ههڵگیرس���اند نهوهكو لهس���هر خاكی خۆی���انو میللهتی خۆیان ،بهڵكو پێكهوه ش���هڕهكهیان برده یهمهنو تا ئێستاش بهردهوامه .لهعێراقیش داعش بهشێكی چاكی ئهجێندای سعودیهی س���ونهی جێبهجێكرد ،چونكه ههر هیچی نهكردبێت بهرهیهكی دیكهی جهنگی لهدژی پان ش���یعیزمی خومهینی ك���ردهوه ،بهاڵم بهنهمانی داعش س���هركهوتوو نهبوو ئێران براوهی گهمهی عێراق بوو. لهم نێوان���هدا دۆناڵ���د ترام���پ دهیهوێت س���نورێك ب���ۆ ئێ���ران دابنێ���ت ن���هك بیڕوخێنێت! .روس���یاش ئێران���ی كردۆت ه كارتێكی دیكهی بههێزی سیاسی بهرامبهر ئهمهریكاو ئهوروپیهكان .جهنگی سعودیهو ئێران بهردهوامی ههی ه بۆ نمون ه سهبارهت بەخۆپیش���اندانهكانی ئهم دواییهی ئێران، دهسهاڵتی ئێران بەئاش���كرا دهیگوت ئهم ه دهستی س���عودیهی دوژمنی لهپشته .بهاڵم بۆچونم وایه ئێ���ران لهدهوروبهری بههێزه، بهاڵم لهن���اوهوه چاوهڕێ���ی گۆڕانكاریهكی گهورهیه. سیاسهتی تازهی ئهمهریكا لهئێستادا ئهمهریكا لهرۆژههاڵتی ناوهڕاست سهرقاڵی چهند سیاس���هتێكی دیاریكراوه، لهوانه: -1سنوردانان بۆ نفوزی ئێران. -2تێكوپێ���ك ش���كاندنی ههم���وو گروپو كۆمهڵهو هێزی تیرۆریس���تی لهرۆژههاڵتی ناوهڕاست. -3پێشكهشكردنی یارمهتی بۆ سهركهوتنی عێراقو مانهوهی بهیهك پارچ ه بهفۆرمێكی تازهی دیموكراسیو دهستوری. -4پاراس���تنی هودنهی نێوان ئیس���رائیلو میسر. -5پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیل. -6هاوكاریكردنی كورد لهسوریا (پهیهدهو هێزهكان���ی س���وریای دیموك���رات) دانانی بنكهی س���هربازی لهس���وریاو مانهوهی بۆ كاتێكی زۆر. -7سهقامگیركردنی ناوچهك ه ك ه هاوسهنگی بهرژهوهن���دی ئهمن���یو ئابوریو سیاس���ی ئهمهریكا لهبهرچاو بگرێت. ئهمهریكا تا ئهم س���اتهوهختهش بۆچوونی وای ه عهرهب لهبهرهی خۆیهتی ،س���عودیه، ئیمارات ،كوێت ،میسر ،بهحرهین ،عومان، ئوردن ،قهت���هر ،كه بهمانای ئهوهی نهوتی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت لهچنگی ستراتیژی ئهمهریكای���ه ،چونك���ه س���عودیه رۆژان���ه ( )10ده ملیۆن بهرمی���ل نهوت ههناردهی
بازاڕهكان���ی جیه���ان دهكاتو یهكهم واڵتی نهوته لهجیهاندا ،ئهمهریكاش سودی باشی لێوهردهگرێ���ت .لهالیهكی دیكهوه ئهمهریكا بۆچونی وای ه روسیا لهبهرهی ئێرانو سوریاو حزب الل���هو بلۆكی ش���یعیزمی ناوچهكهی ه نهوهك���و بهرهی س���ونهی ع���هرهب ،بۆی ه ئاس���ان ناگات ه كێڵگ ه نهوته زهبهالحهكانی ناوچهكه ،بهاڵم بهپێی ئاماژهكان روس���یا هێم���ن هێمن خهریك���ی دهرهێنانی بهڕهی ژێر پێی ئهمهریكای���ه ،هاتنی روس نهفت بۆ كوردس���تان روداوێكی ساده نیه بهڵكو ستراتیژیهته ،زۆربهی چاودێره سیاسیهكان ئاماژه بۆ ئهوه دهكهن ك ه هاتنی روس نهفت بۆ باشوری كوردس���تان هۆكاری سهرهكی پش���تێكردنی ئهمهریكای���ه لهكورد نهوهكو ئهنجامدان���ی ریفران���دۆم ل���ه25ی ئهیلولی .2017روس���یا ههوڵی داوه لهگهڵ میس���ر بهبڕی ( )30س���ی ملیار دۆالر گرێبهستی فڕۆكهوانی ئیمزا بكاتو بنكهی ئاس���مانی میسریش بهكاربهێنێت!. ئهمهریكاو روسیاو كورد لهرۆژئاوای كوردس���تان ئهمهریكا سهرقاڵی دانپێدانان���ی ناوچهكهی��� ه بهفهرم���ی ب���ۆ كورد بهناوی رۆژههاڵت���ی فورات ،چهندین خاڵیش���ی باڵوكراونهت���هوه لهپڕۆژهكهی، دهبێت چاوهڕێ بینو هێش���تا زووه بزانین ههگبهی ئهمهریكا بۆ كوردانی رۆژئاوا چی گرنگی تێدایه ،بهاڵم تاوهكو ئێس���تا گوێی بهفشارهكانی توركیای هاوپهیمانی نهداوهو بهردهوام��� ه لههاوكاریهكان���ی بۆ هێزهكانی س���وریای دیموك���راتو پهی���هده ،ئهمهش خاڵێكی گرنگو جێگای ئومێده بۆ كوردی رۆژئاوا. سهبارهت بەباكوری كوردستان ،لهئێستادا زۆر بێك���هسو ب���ێ پش���تیوانن ،تهنانهت پهرلهمانتارانی كورد كه دهنگی ش���هرعیو دیموكراس���ی گهلی���ان هێن���اوه ،لهكونجی زینداننو س���هالحهدین دهمیرتاش خاوهنی ش���هش ملیۆن دهنگ���ی هاواڵتیانی توركیا لهزیندان���ه ،بهراس���تی زۆر بێك���هسو بێ پش���تیوانن ،بۆی ه گرنگه ك���ورد لهباكوری كوردس���تان ئ���ارام ئ���ارام روداوهكان بخوێنێتهوهو چاوهڕێی دهرفهتهكانی داهاتوو ب���كات ،بۆ ئ���هوهی ههر هی���چ نهبێت لهم گۆشهگیریهی ئێستا دهرباز بن .ئهمهریكاو یهكێتی ئهوروپاو روس���یا بهرامبهر باكوری كوردستان زۆر بێ ههڵوێستن. رۆژههاڵت���ی كوردس���تان دهبێ���ت دهرفهت وهربگرێت لهناكۆكی نێوان ئهمهریكاو ئێران، ناكۆكی س���عودیهو ئێران ،خۆپیش���اندانو ناكۆك���ی ناوخۆی���ی ئێران ،ك���ورد دهبێت لهرۆژههاڵت���ی كوردس���تان پهرت���هوازه سیاس���هت نهكات ،گرنگ���ه ئاڵوگۆڕی دنیا بهرامبهر ئێران بهههند وهربگرن ،بهتایبهت ئهمهریكاو دۆناڵد ترهمپ .خهریكه هیوایهك بۆ گۆڕانكاری دروست دهبێت. ئهمهری���كا دهیهوێ���ت ك���ورد لهعێ���راق جیانهبێت���هوه ،ناوهندی س���تراتیژی كورد بهغ���دا بێت ،لهژێر ههژمونی ئێرانو توركیا دهریانبهێنێ���ت ،واته دهیهوێ���ت كورد روو لهبهغ���دا بنو چ���ی دیكه ئێ���رانو توركیا كاریگ���هری گهورهی���ان لهس���هر ههرێمی كوردس���تان نهبێ���ت ،بهاڵم خاڵ���ی الوازی ئهم ههنگاوهی ئهمهریكا ئهوهی ه ك ه عێراق خ���ۆی بهبهغ���دای پایتهختی���هوهش لهژێر ههژمون���ی ئێران دای���ه ،دواتریش توركیاو سعودیه ،ئهمهریكا لهههولێر دهیهوێت كورد لهژێر ههژمون���ی توركیاو ئێران دهربێنێتو بیگهڕێنێت���هوه بهغ���دا ،ب���هاڵم لهبی���ری چووه جارێك���ی دیك ه لهبهغدا تهس���لیمی ئێران���ی دهكات���هوه .ئهمهری���كا ك ه دهڵێ كوردس���تانێكی بههێزمان لهناو عێراقێكی بههێز دهوێت مهبهس���تی ئهم سیاسهتهی ه كه باسمان كرد. توێژهرێكی روس���ی رایدهگهیهنێت روس���یا س���تراتیژێكی تایب���هت بهك���وردی نییهو وهك فاكتهرێك���ی الوهك���ی لهسیاس���هتی رۆژههاڵتی ناوهڕاست سهیری كورد دهكات. راوێژكارێكی س���هرۆكی روس���یاش دهڵێت بۆ ئ���هوهی كورد بهئاش���تی بژیێت ،دهبێ پهیوهندیهكی ستراتیژی درێژخایهن لهگهڵ روسیا دروس���ت بكات .گهڕانهوهی روسیا بۆ ناو سیاس���هتی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���تو پاشهكش���هی تاك جهمس���هری ئهمهریكا، پێویستی بهئامادهسازی زۆر وردو حسابو كتابی سیاس���یو خوێندنهوهی روداوهكان ههیه ،چونكه لهنێوان بهرداشی ئهمهریكاو روس���یا ناكرێ���ت بهاڕدرێی���نو تهنها وهكو جهنگاوهری جهنگ تهماشا بكرێین. ئهلیكس���اندهر گێلیڤی���چ دووگی���ن زانای سیاسی روسیو راوێژكاری ڤالدیمێر پۆتینی سهرۆكی روس���یا ئامۆژگاری كورد دهكات
ك ه بههیچ ش���ێوهیهك پش���ت بەئهمهریكا نهبهستنو دروستكردنی دهوڵهتی نهتهوهیی كوردی بهپشتیوانی ئهمهریكا مهحاڵه .وه سهرچاوهی ههموو كێش���هكانی رۆژههاڵتی ناوهڕاست دهگهڕێنێتهوه بۆ سیاسهتهكانی ئهمهریكا .هاوكات لێكۆڵهرو ش���رۆڤهكاری سیاس���ی قیرغیزستان ئاس���گهرۆڤ گاژار دهنوس���ێت :راب���ردووی پهیوهندییهكان���ی روسو كورد شوێنێكی تێدا نیه ك ه شانازی پێوه بكرێت ،بهاڵم هاوكارییهكانی روس���یا لهگ���هڵ كورد لهچوارچێوهی ش���هڕی دژی داعش���دا دهتوانێت زهمینه ب���ۆ قۆناغێكی نوێ بڕهخسێنێت .ئهو توێژهره ئاماژه بهوه دهكات روسیا سیاسهتێكی تایبهت بهكوردی نییه ،كاتێك باس دێت ه سهر كورد .ئهویش س���هرهڕای ناكۆكیی���ه ف���ره رهههندهكانی لهگ���هڵ ئهمهریكا ،هاوش���ێوهی ئهمهریكا رهفت���ار دهكات .ل���هو بارهوه راش���كاوان ه دهنوس���ێت :روس���یا هیچ سیاسهتێكی بۆ سهربهخۆیی كورد نییه ،ئهو پهیوهندییهی ك��� ه لهچوارچێوهی ش���هڕی داعش لهگهڵ كورد ههیهتی وهك درێژكراوهی پهیوهندی ئهمهری���كا لهگهڵ كورد لهبازنهی ش���هڕی داعش سهیر دهكرێت. بهرامب���هر بهمج���ۆره سیاس���هتهی دوو زلهێزهك���هی جیه���ان ،بهتایب���هت دوای روداوهكان���ی ئهنجامدانی ریفراندۆم له25ی ئهیلول���ی 2017پێویس���ت دهكات ك���ورد ورد بهههم���وو حس���اباتی خۆیدا بچێتهوه، ك��� ه ههنگاوی یهك���هم لهناو كوردس���تاندا دهس���پێدهكات ،بهبۆچونی من پێویس���ت دهكات ك���ورد ئهم ههنگاوان���ه لهناو ماڵی خۆی بنێت: -1دیموكراسی بوون ،چی دیكه دیموكراسی تهنه���ا دروش���م نهبێتو ك���ورد بهكردهوه دامهزراوه ش���هرعیهكانی لهس���هر بنهمای دیموكراسی رێكبخاتهوه. -2دهستپێكردنی شۆڕشی چاكسازی. -3شهفافیهت لهداهاتو خهرجیو دۆسیهی نهوتو چارهسهری ئهم گرفته بهشێوهیهكی دروست. -4دابهزین لهم توندبوونهی ملمالنێی حزبیو سیاس���ی ،كهمكردنهوهی فشارهكان لهسهر یهكتریو لهیهك تێگهیشتن. -5رێكخس���تنهوهی پهیوهندیهكانی لهگهڵ بهغ���دا ،لهژێ���ر چهت���ری سیاس���هتێكی كوردستانی باش. -6رێكخستنهوهی هێزه سهربازیهكانی. -7ههموو توانایهك بخاته كار بۆ تێپهڕاندنی قهیرانی دارایی. -8رێكخس���تنهوهی ت���هواوی پهیوهندیی ه دبلۆماسیهكانی. -9رێكخس���تنهوهی پهیوهندیهكانی لهگهڵ هێزهكانی دیكهی پارچهكانی كوردستان. سهرچاوهكان:
-1توازن القوی واثره فی الشرق االوسط بعد االحتالل االمریكی للعراق ،2011-2003 .اعداد :علی فایز یوسف الدالبیح. -2سیاس���ة روس���یا الخارجی���ة الیوم ،البح���ث عن دور عالمي موئثر .محمد مجدان ،الجزائر -3روس���یا فی الشرق االوس���ط (الدوافع-االثار-االمال) معهد واشنطن .الباحثه :انا بورشیفكایا2016 ، -4االس���تراتیجی ه الروس���یه تج���اه الش���رق االوس���ط. ،2008-2000عزالدین عبدالل ه ابو سمهدانه. -5اثر التدخل الروس���ی فی الش���رق االوسط علی هیكل النظ���ام الدولی . 2016-2011 ،الباحثة :امانی عبدالكریم علی سلیمان ،مركز الدیموقراطی العربی. -6مفهوم الشرق االوسط .محمود صالح الدین. https://www.belfercenter.org-7 What Role Should the U.S. Play in ?Middle East 8- In A Time Of Middle East Conflict، ?What>s The Role Of U.S. Diplomacy //9-www.huffingtonpost.com ?Why Are We in the Middle East 10-This US Military Officer Explains Why Americas Middle East Wars Have Been Utter Failures www.thenation.com/ 11- Putin is outplaying Trump in the Middle East /www.washingtonpost.com
-12رۆژنام���هی ئاوێن���ه ،ژم���اره ()608 سێش���هممه 2018/1/9 ،بابهت���ی خوێندنهوهیهك بۆ كتێبی كوردستان دوای ئۆپهراسیۆنی موس���ڵو رهققه ،باڵوكراوهی ناوهندی لێكۆڵینهوهی رووداو ،الپهڕه ،17 ئا :بارام سوبحی. -13رۆژنام���هی چاودێ���ر ،ژم���اره()372 دووش���هممه 2018/1/8 ،روانگهو رهخنه، الپهڕه 4بابهتی بهش���ێك لهدیباكانی ئاالن بادیۆ ،نوسینی :د.شهونم یهحیا.
تەندروستی
) )610سێشهممه 2018/1/23
بهچهند رێگایهك خۆتو خێزانهكهت لهئهنفلۆنزا بپارێزه
15
ئهگهر چی ئهنفونزا یهكێكه لهونهخۆشیانهی كه لهههموو وهرزێكدا توشی مرۆڤ دهبێت، ب���هاڵم دهكرێت بهچهند رێگهیهك بهباش���ی خۆمانی لێبهدوربگرین. دهست ش���ۆردن .بۆدوركهوتنهوه لهپهتاوخۆپاراس���تن لێی پێویس���ته چهند جارێك دهس���تهكان بش���ۆیت ،بهپێ توێژینهوهكان دهست ش���ۆردن له %20ئهگهری توش بوون بهنهخۆش���ێكانی كۆئهندامی ههناس���ه كهم دهكاتهوه. پاك كردنهوهی ئهو كهرهس���تانهی كه زۆردهستی بهردهكهوێت .ئهو كهرهستانهی وهك مۆبایلو دهسكی دهرگاو كۆمپیوتهرو...هتد. پێویس���ته زوو زوو پ���اك بكرێتهوه چونكه ش���وێنێكن بۆ ههڵگرتنی ڤایرۆس وبهكتریاو پاشان توش بوون بهپهتا. زۆرخواردنی میوهو سهوزه .زۆر خواردنیئ���هم دوو خواردنه كۆئهندامی بهرگی بههێز دهكات بهم���هش توش بوون بهئهنفلونزا زۆر كهم دهبێت. ئهگ���هر چ���ی ئهنفلۆنزا نهخۆش���ییهكیمهترسیدار نیه ،بهاڵم بۆ ههندێك كهس ئهبێت زوو چارهس���هر بكرێ���تو بهههند وهرگیرێت ئهوكهس���انهش من���داڵو بهتهمهن���هكانو ئهوكهسانهی نهخۆشی درێژخایهنیان ههیهو ئافرهتی دوگیان. وهرزش كردن وخهوێكی تهندروست .بهپیتوێژینهوهكان ئهو كهس���انهی رۆژانه ههشت كاتژمێر ئهخهون ئهگهری توشبونیان بهپهتا %30كهمتره لهخهڵكی ئاس���ایی .ههروهها وهرزش كردنو رێكردن بهپێ رۆلێكی گرنگی ههیه بۆكهم كردنهوه توش بوون بهچهندین نهخۆشیو پهتاش بهتایبهتی.
ئهو شتان ه چینزیان بهجگهر دهگهیهنێت؟ چۆن كۆنترۆڵ ی تورهبونت دهكهیت؟
جگهر یهكێكه ل���هوكۆئهندامانهی لهش كه م���رۆڤ ناتوانیت بێ ئهو بژێ���ت ،ههر بۆیه پێویستهئهوه بزانیت كهچهند شتێك ههیه زیانی پێدهگهیهنێت ئهوانیش. قهڵ���هوی .پزیش���كان ئام���اژه بهوهدهكهنقهڵهوهی زۆر مهترس���یداره بۆجگهرو ئهبێته ه���ۆی زیاد بوونی چهوری س���هر جگهره كه ئهمهش ه���ۆكاره بۆ توش بوون بهههوكردن جگهری ڤایرۆسی.
خواردن���هوهی مهی .خواردنهوه كحولێكانبهگش���تی زیانی بۆلهش ههیهو بهتایبهتیش جگ���هر .یهكێ���ك لهكارهكانی جگ���هر پاك كردن���هوهی خوێن���ه لهكح���وڵ ،ههربۆی���ه خواردنهوهی بۆماوهیهك���ی زۆر ئهبێتههۆی زیان گهیاندن بهجگهرو پاشان لهناوچونی. دهرمان .ئهگهر چی دهرمان بۆنهخۆش���یدروس���ت ك���راوه ،ب���هاڵم زۆرخواردن���ی بهتایبهتیش ئازارشكێنو دژه ههوكردنهكان
ئهو دهرمانانهی تێكهڵ دهكرین وهك دهرز ی ك���ه بۆپهتا بهكار دههێنرێ���ت زیان بهجگهر دهگهیهنێتو لهناوی دهبات. ههندێك ڤایرۆسو بهكتریا .توش���ی بوونیم���رۆڤ بهههندێ���ك ج���ۆری ڤای���رۆس كه بهههرهۆی���هك بێت ئهگهری نهخۆش���ێكانی جگهر زیاد دهكات .زۆرترین ئهو ڤایرۆسانهش كه توش���ی دهبین بهه���ۆی خواردنی پیسو سێكس لهگهڵ چهند كهسێك.
تورهبون���ی بارێكی دهرون���ی نارهحهته ش���وێنهبهجێی بهێڵهتاوهك���و هێ���ور كهتوش���ی م���رۆڤ دهبێ���ت ،بهپ���ی دهبیتهوه. ش���ارهزایانی بواری پزیشكی تورهبوون -دهتوانی���ت ههندێ���ك وهرزش یاخود ئهگهری توش بون بهنهخۆشێكانی دڵو راك���ردن ئهنج���ام بدهی���ت كاتێ���ك ی تورهدهبیت. بهرزی پهستانی خوێنو شهكره جهڵده مێش���ك زی���اد دهكات .بۆخوپاراس���تن -ههمیش��� ه وامامهڵه بكه كه تورهبون بهش���ێكه لهژیانو ئهگهری ههیه ههموو لهتورهبوون ئهم ههنگاوانه بنێ. ئهگهر تورهبویتو نهتوانیت كۆنترۆڵی كهسێك توره بێت.خ���ۆت بكهی���ت ،ئ���هوه ههوڵب���ده ئهو -دهتوانیت لهكاتی تورهبون ههناسهی
قوڵ وهربگریت لهلوتهوهو ههواكه بخهره س���كتهوه نهك س���ینگتو پاشان لهر ێ دهمهوه بی���دهرهوه 2 .بۆ 3خولهك ئهم كردارهئهنجام ب���ده ،ههروهها دهتوانیت پش���ت بهئهنجام بدانی یۆگاش ببهستی بۆكهم كردنهوهی تورهبون. ههمیش���ه كهس���ێكی نزیكت ههبێتبۆئهوهی قسهكانی خۆتی الباس بكهیتو ئهوانهی لهدڵته كۆنهبێتهوه.
شیر ماسولکەکانو ئێسک بەهێز دەکات
یارمەتیدەرە بۆ بەهیزکردنی قژ
شیر دەستو پەنجەکان نەرم دەکاتەوە
لەش بەهێزو چاالک دەکات
16
خوێندن
) )610سێشهممه 2018/1/23
"باخچهكان ی دهرهوهی شار پێداویستیهكان ی تێدانیه ،زیاتر بایهخ بهناوشار دراوه" ئا :سروه جهمال سهرنجو رهخنهو تێبینیهكان زۆرن لهبارهی ژینگهی باخچهكانی مندااڵن لهكوردستانو پڕۆگرامی خوێندنیانو شێوازی رهفتاركردنی دادهو مامۆستاكانیان، سۆزان سۆفی ،راهێنهری سیستمی مونتیسوریو سهرپهرشتیاری پهروهردهیی لهم چاوپێكهوتنه تایبهتی ئاوێنهدا باسی شێوازێكی نوێی پهروهرده دهكات بۆ ئهو قۆناغهو وهاڵمی چهند پرسیارێك دهداتهوه لهوباریهوه ،دهڵێت "بهباشترزانینی منداڵه بێدهنگهكان لهباخچهكانی مندااڵن ههڵهیه". ئاوێنه :سیستهمی مونتیسوری چییه؟ سۆزان سۆفی :سیستمێكی جیهانیه بایهخ بهپهروهردهكردن���ی مندااڵن دهداتو پش���ت بهبهكارهێنانی پێنج ههستهكه دهبهستێت، داهێنهرهكهی ماریا مونتیسوریه كهپزیشكێكی ئیتالی���هو یهك���هم ئاف���رهت ب���وە نهریتی شكاندوەو لهگهڵ كوڕان لهكۆلیجی پزیشكی خوێندویهتیو بۆته یهكهم پزیشكی ئافرهت لهئیتالیا ،لهساڵی 1900لهنهخۆشخانهیهكی چارهس���هری دهرونی ئافرهتان دادهمهزرێت لهوێ چارهس���هری ههندێ منداڵی ئۆتیزمی پێ دهس���پێردرێت كهئ���هوكات پێان دهوترا شێتو پهككهوتووی عهقڵی ،بهسهرنج دانو دیراس���هكردنی منداڵهكان ب���ۆی دهركهوت ئهوان دهتوانن فێربن ،بهاڵم بهڕێگای تایبهت بهخۆیان ،ناوبراو ههندێ هۆكاری فێركردنی وهك���و پیت���هكانو ش���ێوهئهندازهییهكانو ت���اوهری پهمهییو ...هتد لهدار دروس���ت ك���ردو ب���هكاری هێنان ب���ۆ فێركردنیان كه كاریگهریهك���هی زۆرباش بو،بۆیه لهس���اڵی 1907یهكهم ماڵی بۆئهو مندااڵنه دامهزراند بهناوی ماڵی مونتیسوری ،رێگایهكی زانستی بهكارهێن���ا بۆ چاودێری كردنی سیس���تمی بایۆلۆج���ی گهش���هی منداڵ بهمهبهس���تی دیزاین كردن���ی پرۆگرامێكی فێركاری وهها كه چاودێری توانستو تایبهتمهندیی تاكیی ههر منداڵێك بكات ،یاساكهیی مونتیسوری دهڵێت (سیستمی ژینگهی دهرهكی یارمهتی بونیادنان���ی ژینگهی ناوهك���ی دهدات یان بهشێوازێكی تر دهتوانین بڵێن سیستمێكی پهروهردهییه ئهو پرانس���یپه لهخۆدهگرێت: ههم���و منداڵێك ئهو كهس���ایهتیه لهناخیدا ههڵدهگرێ���ت كه لههات���وودا دهبێته ئهو . سیس���تمێكه جهخت لهسهر ئهوه دهكات كه دهبێت كرداری پهروهردهكردن بهشێوهیهكی تێروتهسهلو تهواوكاری بایهخ بەكهسایهتی من���داڵ بدات لهههمو الیهن���هكان :دهرونی،
عهقلی ،رۆح���یو جهس���تهییو جووڵهیی، بهمهبهس���تی یارمهتیدان���ی بۆ پ���هرهدان بەتوانای داهێنانو چارهس���هركردنی كێشهو گهش���هی بیركردن���هوهی رهخنهگران���هیو توانای بهڕێوهبردنی خۆیو زۆرشتی دیكهش .پێش���كهوتنهكانی جیهانی رۆژئاوا بههۆی پهیڕهوكردنی ئهم سیستهمهوهیه. ئاوێنه :ئامانجی س���هرهكی ئهو پرۆگرامه چییه؟ سۆزان س���ۆفی :بیرۆكهكانی مونتیسوری تێكهڵهیهك���ی هاوس���هنگه لهعهقالنی���هتو كاركردن،بهمهش هاوس���هنگیی كهسایهتیو دهرونی الی منداڵ دروس���ت دهكات .منداڵ ئازاد دهبێ���ت لهههڵب���ژاردنو جووڵهكانی لهس���نوورێكی دیاری كراو ،گۆڕینی ژینگهی فێربون���ی بێزاركهر ب���ۆ ژینگهیهكی بهچێژو ئارامو ئاس���ایش ،ههر منداڵێك خۆی وهكو خۆی قب���وڵ دهكاتو دهزانێت ئهو گرنگهو لهكهس باش���ترنیهو كهس���یش لهئهو باشتر نیهو ههركهسهو رۆڵی تایبهتیی خۆی ههیه لهژیان.مامۆس���تا تهنها چاودێ���رهو تێبینی كارهكانی منداڵهكه دهكات نهك پشكنهرێك لهس���هریو ههڵهكانی بۆ بژمێرێت ،فێربون لهتهجریدهوه دهگۆرێ بۆ پراكتیك . ئاوێنه:ماوهی چهند ساڵه كار بهو پرۆژهیه دهكهیت لهكوردستان ؟ سۆزان سۆفی :من له 2008هوه خهریكی خۆ رۆش���نبیركردنم بهم سیستمه ،لهساڵی 2012لهس���هر بنهمای ئهم سیستمه یهكهم كتێب���ی ئهلفوبێی كوردیم ب���ۆ باخچهكانی مندااڵن دانا كه وهزارهتی پهروهرده پهسهندی ك���ردو رهزامهندی درا بۆ بهكارهێنانی وهكو پرۆگرام���ی فێ���ركاری ،م���اوهی دووس���اڵ لهگشت باخچهكانی ههرێم پهیرهوكرا ،بهاڵم بهداخهوه لهبهرئهوهی ئهوكات زۆربهی زۆری پ���هروهردهكاران ههر لهن���او بازنه داخراوه س���هقهتهكهی پهروهردهو فێرك���ردن بونو پێیان وابو منداڵ تا تهمهنی ش���هش سااڵن ناب���ێ ئهلفوبێ فێربێ���ت دژایهتیهكی زۆری كتێبهكه كراو بهكۆی دهنگ رهتیان كردهوه ..دوای ئهوه كتێبی یاری پیتهكانم بۆ باخچه ناحكومیهكان دانا كه ئهوه ساڵی چوارهمه باخچ���هی مندااڵنی كامبرج���ی نێودهوڵهتی وهكو پرۆگرام���ی فێركای بهكاری دههێنن . لهههمان كاتدا لهڕێگهی رێكخراوهكهمانهوه (ڕیكخراوی كۆس���ار بۆ مهشقو راوێژكاری) چهندین س���یمینارو خولمان لهش���ارهكانی ههولێرو سلێمانی پێشكهش كردوە . ئاوێنه :تا ئێس���تا لهچ شوێنێكو لهچهند باخچه ئهو پرۆگرامه جێبهجیكراوه؟ س���ۆزان سۆفی:لهڕاس���تیدا لهههم���و
پهیوهندی كارا لهنێوان مندااڵنو مامۆستایان ی باخچ ه حكومیهكان دروست نابێت ،چونكه كات ی مانهوهیان كهمه باخچ���هكان زۆرب���هی هۆكارهكانی فێركردن ب���هكار دههێنرێ���ن ،ب���هاڵم بهش���ێوازی مونتیس���وری بهكارناهێنرێ���ن زۆریش���مان ههوڵداوه كه ئهم سیس���تمه ئاش���نا بكهین بهدایهنگ���هو باخچهكان���ی من���دااڵن ،بهاڵم بهداخهوه تائێس���تا وهاڵمدانهوهیان كهمه، لهئێس���تادا لهشارهدێی بهحركه باخچهیهكی ناحكومیمان كردهوه ئهم سیس���تمهی تێدا پهیڕهو دهكهین ههرچهنده توانا مادیهكهمان الوازهو نهمان توانیوه وهكو پێویست ژینگهو كهرهس���هكان ئامادهبكهین لهگهڵ ئهوهشدا سهركهوتنێكی گهورهی بهخۆوه بینیوه . ئاوێن���ه :كاریگ���هری جێبهجێكردنی ئهو سیس���تمهتان بینیوه ،لهئاستی چاوهڕوانی ئێوهدابوە؟ س���ۆزان س���ۆفی :بهڵێ ،ئێمه لهماوهی نزیكهی چوار مانگ كاركردنمان لهو باخچهیه گۆڕانكاری بهرچاوم���ان بینیوه لهڕهفتار ی منداڵهكانو چوار حالهتی نائاس���ایی المان بو بهرهوپێش���چونی بهرچاویان پێوهدیارهو ئاسایی بونهتهوهو بهردهوامین لهگهڵیان . ئاوێنه :مندااڵن لهباخچهكانی ساوایان یان لهقۆناغی یهكهمی سهرهتایی فێری زمانێكی تر بكرێن جگه لهزمانی دایك كاریگهریهكانی باش دهبێت یان خراپ؟ سۆزان س���ۆفی :منداڵ دهتوانێت زمانی ت���ر فێربێت ،ئ���هوهی پێویس���ته ئێمه لێی تێ بگهین جیاوازی نێ���وان فێربونی زمانو فێرك���ردن بهزمانه ،ئ���هوهی یهكهمیان كه فێركردن���ی زمانه ئاس���اییه ،ب���هاڵم ئهوی دوەمیان فێركردن بهزمانی بێگانه بهتایبهتی لهم تهمهنه ئاسایی نیهو كاریگهری نهرێنی لهسهر منداڵهكه دهبێت ،مندااڵن لهتهمهنی ناسكهس���اڵیدا لهدایهنگهو باخچهكان فێری كارامهییهكان���ی ژی���ان دهب���نو بهژینگهی دهوروبهری���ان ئاش���نا دهبن ئهگ���هر ئهمه
بهزمانی دوەم بكرێت تاچهند لێك تێگهیشتن لهنێوان مامۆس���تاو منداڵهكاندا دهبێت ؟! رهنگه بتوانرێت چهمكهكانو ناوی شتهكانی فێربكرێت ،ب���هاڵم ههرگی���ز پهیوهندیهكی كارا لهنێوان مندااڵنو مامۆس���تایان دروست نابێت بهتایب���هت لهباخچ���ه حكومیهكان ، چونك���ه كاتی مانهوهی���ان لهباخچه كهمهو مامۆستاكانیش زمانی دوەم نازانن كهخۆیان نهزانن چۆن مندااڵن بهو زمانه بەژیان ئاشنا بكهنو بۆ ژیان ئامادهیان بكهن . ئاوێن���ه :بهش���ێكی زۆر لهباخچ���هكان بهبهردهوامی ههندێك منداڵ بهش���داری پێ ئهكهن لهچاالكیهجۆراوج���ۆرهكانو ئهوانی ترپشت گوێ دهخن رات چییهلهوبارهیهوه؟ شێوازه دروسته كه چییه؟ سۆزان س���ۆفی :كێش���هی خهڵكی ئێمه ئهوهیه قبوڵ كردنیان بۆ كهس���ی بهرامبهر من���داڵ بێت یان گ���هوره بهپێوهری خۆیانه بهواتای ئهو منداڵهیان پێ باشه كه بهدڵی ئهوانهو دهیانهوێ ههمویان بهو ش���ێوهیهبن ك���ه ئهمهش مهحاڵه ،بهش���داربونی ههندێ منداڵو پش���ت گوێ خس���تنی ئهوانی دیكه ستهمێكی گهورهیه ،راس���ته ههمو مندااڵن ههم���ان توانای���ان نیه ،ب���هاڵم تواناكانیان جۆراوج���ۆرنو دهكرێ���ت چاالكیهكانی���ش جۆراوجۆربنو ههمو مندااڵن بهشداربن تێداو ههر منداڵهو بهگوێرهی جۆری زیرهكی خۆی . ئاوێنه :لهبهش���ێك لهباخچ���هكان منداڵه بێدهنگهكان خهاڵت دهكرێنو دهستخۆشیان لێدهكریت لهبهرئهوهی دهس���تیان لهس���هر دهمیان داناوه؟ سۆزان س���ۆفی :لهس���یتمی مونتیسوری خهاڵت كردن لهو تهمهنهدا نیه ،بهنیسبهت منداڵه بێدهنگهكانو بهباشتر زانینی ئهوان لهمندااڵن���ی دیكه ههڵبهت���ه ههڵهیه ،ئێمه وهك لهس���هرهوه ئاماژهمان پێدا مهبهست لهپهروهردهكردن هاوس���هنگیی كهسایهتیو دهرون���ی منداڵ���ه كهواته مان���هوهی ئهوانه بهبێدنگ���یو جووڵهنهكردنیان ئاس���ایی نیه پێویسته لهس���نوورێكی دیایكراو جووڵهبكه نو چاالك بن . ئاوێن���ه :س���ااڵنه من���دااڵن بهوپ���هڕی پهرۆش���یهوه روو لهباخچ���هو قوتابخانهكان دهك���هن ،بهاڵم پاش ماوهی���هك بێزاردهبنو بهناچاری رێگهی باخچهو قوتابخانه دهگرن، هۆكاری ئهوه بۆچی دهگهڕێننهوه؟ سۆزان سۆفی :پێش باخچه من باسی ئهو مندااڵنه دهكهم كه لهماڵ���هوه ئامادهكراون بۆ ئهم مهبهس���تهو حهزی���ان لێیه ئهوهنده باس���ی باخچهی���ان بۆ ك���راوه كه ش���اری
یاریهكی خۆش���هو لهوێ ئاس���ووده دهبێتو چێ���ژ وهردهگرێت ،ئ���هو لهخهیاڵی خۆ ی وێناكانی جوانتریش دهكات لهوهی كه باسی بۆ دهكرێتو بهپهرۆش���ه ب���ۆ چونه باخچه ی���ان قوتابخانه ،بهاڵم كهدهچێت یهكس���هر واقعێكی جیاواز دهبینێ���تو دهكهوێته بهر ئهركو فرمان بهسهركردنو هاواركردنهسهرو رهنگه ههندێ جار لێدانیش ،یان بایهخی پێ نادرێ���تو پهراوێز دهخرێتو زۆر هۆكاری تر كهلێرهدا ناتوانم وردتر ئاماژهیان پێ بدهم، بهاڵم بهكورت���ی دهڵێم نالهب���اری ژینگهی مادیو مهعنهوی كاریگهریی راس���تهوخۆی ههیه لهس���هر ح���هزو ئ���ارهزووی منداڵ بۆ باخچ���ه ی���ان قوتابخانه ،ئهگ���هر ژینگهی فێركردن چێژی نهبێ���ت ههڵبهته لێی بێزار دهبێتو بهپێچهوانهوهش. ئاوێن���ه :چ���ۆن دهتوانرێ���ت پهرهبدرێت بەبهه���رهو تواناكان���ی من���دا ڵ لهرێگ���هی باخچهكانهوه؟ سۆزان سۆفی :بههرهو توانا لهمنداڵێكهوه ب���ۆ منداڵێكی دیك���ه جیاوازهو پێویس���ته مامۆس���تا بههرهی منداڵ بدۆزێتهو ه كاری لهسهربكات بۆ پهرهپێدانی ،ئهویش بەدابین كردن���ی پێداویس���تیهكان ب���ۆیو بواردانی مومارهس���هكردنی ئهو توانایهیو ناش���كرێ توان���ای هیچ كامێكی���ان لهتوانای ئهوی تر بهرزتر بنرخێندرێت . ئاوێن���ه :ژینگهی تهندروس���ت چییه كه پێویسته ههر باخچهیهك دابین ی بكات؟ سۆزان سۆفی :ژینگهی مادی ،كه جۆری بینایهو كهرهسهكانو گهرمیو ساردیو هتد دهگرێتهوه . ژینگ���هی مهعنهوی ،كهش���ێكی دهرونی لهبار دهگرێتهوه ،لهههڵسوكهوتی مامۆستاو پهیوهن���دی كۆمهاڵیهت���ی نێ���وان مندااڵن ومامۆس���تایانو رهچاوكردنی باری دهرونی مندااڵن ههست كردنیان بهئاسایشی دهرونیو قبوڵ كردنیان وهك خۆیان دهگرێتهوه. ئاوێن���ه :ئ���هم دۆخ���ه خراپ���هی دارایی چ كاریگهریهك���ی ههی���ه لهس���هر ئ���هداو كاری بهرێوهب���هرانو دادهو مامۆس���تاكانی باخچهكان؟ سۆزان سۆفی :پێش ئهو قهیرانهش ههمو باخچهكان وهكو یهك كهرهس���هی پێویستی تێدا نهب���وە بهتایبهت باخچهكانی دهرهوهی شارو بایهخدان زیاتر بهناوشاربوەو تائێستاش ههروایه ،ئهم قهیرانهش كاریگهریی خراپتری ههیه بهسهر ههردوو الیهنی مادیو مهعنهو ی مامۆستایان ،بهوهیوایهین زوو تێپهڕێتو دوای ئهم قهیرانهزیاتر ئ���اوڕ لهباخچهكانی دهرهوهی شار بدرێتهوه .
بههۆی گواستنهوهیان بۆ وهزارهتی پهروهرده خوێندكاران ی خوێندنگا ئیسالمیهكان ی شارهزور لهزۆری وانهكانیانو دواخستن ی ساڵێك خوێندنیان نیگهرانن ئا :ئیمان زهند ی ماوهی دو ساڵ ه خوێندنگا ئاینیهكان لهسهر وهزارهت ی ئهوقاف نهماونو بهفهرم ی سهربهوهزارهت ی پهروهردهن ،بهوهۆیهوه خوێندكاران ی قوتابخان ه ئیسالمیهكان توش ی گرفت بونو نیگهرانن لهزۆربون ی وانهكانیان، ك ه جگ ه لهوان ه ئاینیهكان پانزده وانه ی ئهكادیمیش دهخوێنن ،خوێندكارێك دهڵێت "گهر ئێم ه لهخوێندن ی ئهكادیمیا بڕۆین بۆ خوێندن ی ئیسالم ی ئهوا قۆناغێك دواماندهخهن". ئ���هركان قادر یهكێك��� ه لهبهڕێوهبهرهكان ی خوێندن���گا ی ئاین��� ی لهقهزا ی ش���ارهزور ك ه قوتابخانهكهیان لهنهۆم ی دوەم ی مزگهوتێكدایهو وهكو ههر قوتابخانهیهك ی تر بهش���هكان ی بۆ جیاكراوهتهوهو وهكو خۆش ی دهڵێت ب ێ كهمو كورتین ،سهبارهت بهژماره ی خوێندكاران یان بهئاوێنه ی راگهیاند"خوێندنگاكهمان لهقۆناغ ی حهوتهوه دهس���ت پێ���دهكات ت���ا دوانزده، نزیكه ی شهس���ت خوێندكارمان ههیه ،بهاڵم بهراورد بهس���ااڵن ی رابردو تاڕادهیهك كهم ی كردوه ،ئهم كهمیهش جێ ی ب ێ ئومێد ی نیه". لهباره ی زیادبون ی وانهكانیان ئهو مامۆستای ه وت ی "ل���هڕو ی وانهكانهوه وانه ی ئاین ی لهگهڵ وان���ه ی ئهكادیمیامان تێكهڵك���ردوه ئهویش لهب���هر بهرژهوهند ی خوێن���دكار خۆیهت ی تا سبه ی كهدهرچون وهكو خوێندكارێك ی وێژهی ی لهزانكۆو پهیمان���گاكان وهربگیرێن ،بۆنمون ه قۆناغ ی حهوتهكان نزیكه ی 10وانهیان ههی ه ههش���تهكان دوانزده وان ه بهپێ ی قۆناغهكان زیاد دهكات ،ئێستا جوگرافیاو مێژوو ئابور ی بهیهك وان ه دادهنرێت ".وتیش��� ی "پێشتر ك ه لهس���هر وهزارهت ی ئهوقاف بوی���ن تهنها وان ه ئاینیهكان دهخوێن���دران ،بهاڵم ك ه چوینهوه سهر وهزارهت ی پهروهرده وان ه ئهكادیمیاكان ی بۆ زیادبو بهمهش ئهرك لهس���هر خوێندكاران گرانبو ،لێ���رهدا خوێندكار دهڵێت من حهوت وانهك ه بێت باشتر كۆنترۆڵ ی دهكهم ،ههربۆی ه خوێندكارانمان بهراورد بهسااڵن ی پێشو كهم ی كردوه" .
ڕاكان جی���اوازن لهب���اره ی گواس���تنهوه ی خوێندن���گا ئاینی���هكان بۆس���هر وهزارهت ی پ���هروهرده ،مامۆس���تا ئهركان ب���ڕوا ی وای ه "دواب���هدوا ی هاتن��� ی گروپ��� ه توندرهوهكان ی ساڵ ی رابردو وهكو داعش كاریگهر ی ههبوه، ب���هڕا ی ئ���هو ئهو بڕی���اره وهكو چارهس���هر دانرابێ���ت" ،ه���اوكات وتهبێ���ژ ی وهزارهت ی ئهوقاف ی ههرێم نهبهز ئیسماعیل لهوبارهیهوه دهڵێت "ئهم ه بڕیارێك ی ئهنجومهن ی وهزیرانهو وا ی پ ێ باش��� ه ههرچ ی خوێندن ههیه لهگهڵ مامۆس���تاو قوتابیو ئیدارهو بهڕێوەبردنهكان بخاتهوهس���هر وهزارهت ی پهروهرده ،ههروهها دهش���ڵێت "ئهوانهش��� ی ك ه مهعنین ئاست ی خوێندن��� ی بهرزتره ب���ۆ نمون��� ه پهیمانگا ی زانست ه ئیسالمیهكان ك ه تێدا ئیمامو خهتیب دهردهچێت لهس���هر خوێندن ی ب���ااڵ بن ،وات ه ه���هر بهرنامهیهك پهیوهن���د ی بهخوێندنهوه بێت س���هر بهئهوق���اف نی���ه" ،لهههمانكاتدا ئاماژه ی بۆ ئهوهشكرد " ئێم ه ئێستا خهریك ی ههماههنگین لهگهڵ پهروهرده تا قوتابیهكان ی ئێم ه كهپهیمان���گا ی ئهزههر ت���هواو دهكهن بتوان���ن لهزانكۆكان ی ههرێم درێژه بهخوێندن بدهن" بهرێوهب���هر ی پ���هروهرده ی ش���ارهزور محهمهد ئهحمهدیش لهب���اره ی ئهو بڕیارهوه دهڵێت "هۆكار ی گواس���تنهوهك ه ال ی ئێمهش رون نی���ه" .محهم���هد ئهحم���هد وتیش��� ی " نوسراوێكمان لهوهزارهت ی پهروهردهوه بۆهات كهتیایدا نوس���راوه بهپێ ی ئهو دهس���هاڵته ی پێمان���دراوه بڕیارمان���داوه بەگواس���تنهوه ی خوێندنگا ئیس�ل�امیهكان بۆس���هر پهروهرده بۆی ه ههمو تاقیكرنهوهكانیان ال ی ئێم ه وهكو ئهكادیمیاكان وان .وان ه زانستیهكانیشیان بۆ زیاد بوه". لهبارهیئهوه ی ك ه گواستنهوه ی خوێندنگا ئیس�ل�امیهكان لهوهزارهت��� ی ئهوقاف���هوه بۆ سهر پهروهرده هیچ گرفتێك ی دروستكردوه، ئهركان ق���ادر وت ی "ب���اوهڕم وای ه حكومهت خۆ ی پێدهچێ���ت پالنیان وابوبێ���ت بههۆ ی ئ���هوهی ههندێك خوێندن���گا ی ئاین ی ههل ی قۆس���تبێتهوه بهالیهك���دا ش���كاندبێتیهوه، لهڕاستیدا ئهم گواس���تنهوهی ه هیچ گرفتێك ی
ب���ۆ كار ی ئێم��� ه دروس���تنهكردوه ،بگره بۆ بهش ی ئیداریو ش���ت ی ترو بۆ بهدهمهوههاتن پ���هروهرده جدیتربون ،چونك��� ه ئهوان زیاتر خوێندنیان بهدهستهوهیه". وتیش��� ی "پێدهچی���ت ئهو ش���تانه ی باس دهكرێت لهس���هر كزكردن ی دین ی ئیسالم بهو ش���ێوهی ه نهبێت ،پێدهچێت شتێكیتر لهژێر ئ���هم مهبهس���تهوهبیت ،چونك ه لهس���ااڵن ی شهس���تهكانیش ئهم كاره ك���راوه" .لهباره ی دواخستن ی س���اڵێك خوێندن ی ئیسالمی ،ئهو بهرێوهبهره وت ی "لهبهر مهنههجه ،بەڕێوەبەر ی پرۆگرامهكان ئهو مهرجانه ی دانا وتی ئهگهر وان ه ئهكادیمیهكانو ئاینی���هكان بخوێندرێت ئینج���ا بڕوانامه ی خوێندكارهكان یهكس���ان دهكرێت���هوه بهوێژهی��� ی تا خوێن���دكارهكان هیچ گرفتێكیان بۆ دروس���ت نهبێت لهزانكۆو پهیمانگاكان". راش���یگهیاند "ئ���هم دواخس���تن ه خهریك ه چاكدهكرێت بههۆ ی دانان ی پڕۆگرام ی تازهوه، بهاڵم تائێس���تا بههۆ ی زانستیو وێژهی ی ههر م���اوه ،بۆ نمون ه ئهگ���هر خوێندكارێك ی ئێم ه بڕواتهوه بۆ خوێندن ی ئهكادیمیا راس���تهوخۆ وهردهگیرێ���ت ،ب���هاڵم لهئهكادیمی���اوه بێن بۆنمون ه لهقۆناغ ی ههش���ت ه دهینێرینهوه بۆ ح���هوت بهاڵم گهر لهقۆناغ ی ده بێت ههر لهو قۆناغ ه دادهنری���ت ،چونك ه گهر وێژهی ی بێت ههر لهو ێ دادهنرێت ،ب���هاڵم گهر یازده بێت ئهوه ل���هده دادهنرێتهوه بۆ ئهوه ی پڕۆگرام ی ئێم ه فێربێت". لوقم���ان محهم���هد ،بهرێوهب���هر ی یهكێك لهخویندنگا ئهكادیمیهكان ه لهقهزا ی شارهزور ئهو لهباره ی دواخستن ی ساڵێك ی خوێندكاران ی ئیسالم ی بۆ ئاوێن ه وت ی "خوێندنگا ئاینییهكان پار ساڵ چونهتهوه سهر وهزارهت ی پهروهرده، بهحوكم ی ئهوه پڕۆگرام ی كۆنیان خوێندوه، بڕیار واب���و ئهو خوێندكاران���ه ی لهئامادهی ی ئاینییهكاندان وات��� ه دهو یازده نیازیان ههی ه لهئامادهی ی ئهكادیمیا بخوێنن راستهوخۆ ال ی ئێم ه لهههمان قۆناغ وهربگیرێت ،ئاینییهكان لهب���هر ئ���هوه ی مهنههج ی ك���ۆن دهخوێنن لهئێس���تادا ال ی ئێم ه وهرناگیرێ���ن وات ه ئهو خوێندكاره ی لهئامادهی ی ئیسالم ی دهخوێنیت
لهئام���اده ی ئهكادیمی���ا ناخوێنێ���ت ،مهگهر ئهوان���ه ی ن���ۆ ی بنهڕهتین وان���ه ی ئامادهی ی ئاینیان نهخوێندوه لهقۆناغ ی ده وهربگیرێت، ئهم ه تهنها جیاواز ی مهنههجه". لهب���اره ی ئهو كێش���هو گرفتان���ه ی ك ه بۆ خوێندكار دروس���ت دهبن ،وت ی "جا ئێس���تا چ��� ی ب���ۆ خوێندكار كێش��� ه نیه ،س���هرهتا بهوش���ێوهی ه بو ك ه ئهو بڕیاره ئارهزومهندان ه بێ���ت ،ئ���هو خوێن���دكاره ی لهئاینی��� ه بێت ه ئهكادیم���ا وات ه لهیازدهوه ب���ۆ قۆناغ ی یازده بهاڵم گرفتهكهیان لهوێدا بۆ دروس���تبوه ك ه پڕۆگرامهكه ی كۆن ه لهبهر ئهوهی ه دوادهخرێت بۆ ئهوه ی خوێندكارهك ه زهرهرمهند نهبێت". یهحیا حبیب ،یهكێك ه لهو خوێندنكارانهی ك ه لهنێو خوێندنگا ئاینیی���هكان دهخوێنێت بۆ ئاوێن ه وتی "بههۆی ئهوهی ئارهزوی فێربونی زمانی عهرهبیم ههبوهو خوێندنگا ئایینیهكان ژمارهیهك لهو كتێبان ه وهك پڕۆگرام دهخوێنن ك ه یارمهتیت دهدات بۆ ئهوهی زمانی عهرهبی فێربیت" .وتیشی "من س���هرهتا لهخوێندنگا ئهكادیمیی���هكان دهمخوێند لهقۆناغی حهوت ب���وم دوای ئهوهی ك ه دهرچ���وم بۆ قۆناغی ههشت ،پهیوهندیم بهخوێندنگایهكی ئاینییهوه كرد لهش���ارهزور ئهوكات لهس���هر وهزارهتی ئهوقاف بو ،بڕیاریان البو ك ه ههركهسێ بێت ه خوێندنگاك��� ه راس���تهوخۆ دهیخهنهوه پۆلی حهوت ،بهوهۆیهوه من لهو خوێندنگا ئاینیی ه س���اڵێك دوایان خس���تمو لهقۆناغی حهوت دهس���تم كردهوه بهخوێندن ،كاتێك خرایهوه س���هر وهزارهتی پهروهرده بریاردرا كهسێك ك��� ه لهخوێندنگا ئاینییهكانهوه بگهڕێتهوه بۆ ئهكادییمیهكان راس���تهوخۆ ساڵێك ئهوانیش دوای دهخ���هن ،ئێم��� ه پێمان وای��� ه پالنێك ههی ه بۆ نههێش���تنی خوێندن���گا ئاینیهكان ك ه نهیهێڵن ،چونك ه سیس���تهمی خوێندنیان بهش���ێوازێك ق���ورس كردوه ك��� ه خوێندكار نهتوانێ���ت ئیدامهی بكاتو پێی���دا رابگات". وتیش��� ی "داواكارین لهوهزارهت���ی پهروهرده ك��� ه بهزوتری���ن كات بێت��� ه خ���هتو وهاڵمی ئهمان��� ه بداتهوهو بڕیار دهرب���كات خوێندنگا ئیسالمییهكان وهك ئهكادیمییهكانی لێبێت، گهرنا ههڵوێستمان دهبێت".
نوسراوێكمان لهوهزارهتی پهروهردهوه بۆ هات كهتیایدا نوسراوه بهپێی ئهو دهسهاڵتهی پێماندراوه بڕیارمان داوه بەگواستنهوهی خوێندنگا ئیسالمیهكان بۆ سهر پهروهرده بۆیه ههمو تاقیكرنهوهكانیان الی ئێمه وهكو ئهكادیمیاكان وان وانه زانستیهكانیشیان بۆ زیاد بوه
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
فێرخوازو دهوروبهر
بهڕێز عهباس
بیرمهن����دی ناس����راوی كورد "مهس����عود محهمهد" كتێبێكی ههی����ه بهناوی "مرۆڤو دهوروب����هر" ك����ه س����ێ بهرگ����ه دهتوانین بڵێن ههرس����ێ بهرگ����ی كتێبهك����ه وهاڵمی پرس����یارێكه ،پرس����یارهكهش ئهوهیه ئایا دهوروب����هر ئینس����ان دروس����ت دهكات یان بهپێچهوان����هوه نهخێر ئینس����ان دهوروبهر دروس����ت دهكات؟ ئهم پرسیارهی مهسعود محهمهد دهتوانین سوودی لێببینین ههڵبهت جیاواز لهمهبهستو ناوهڕۆكی ههم پرسیارو ههمی����ش وهاڵمی مهس����عود محهم����هد بۆ پرسیارهكه ،دهتوانین بپرسین ئایا مامۆستا زیاترو زۆرت����ر فێرخواز دروس����ت دهكاتو كاریگهری لهسهر دروست دهكات یان نهخێر ش����تهكانی دهرهوهی خوێندنگاو دهرهوهی مامۆستا دروستی دهكاتو كاریگهری لهسهر دادهنێ����ت؟ ههڵبهت وهاڵم����ی ئێمه بۆ ئهم پرسیاره رێژهییهو بهاڵم بهڕێژهیهكی زۆرتر بهڵێیه بۆ ئهوهی دهوروبهر فێرحواز دروست دهكاتو كاریگهری لهسهر دادهنێت؟! لهخوێندنگاكان����ی ئێمهدا مامۆس����تا گهر مامۆستایهكی باشو سهركهتووبێت كاریگهری لهس����هر فێرخواز دروست بكات تهنها وهك باشییهك تهنها بۆ مامۆستاكه دهمێنێتهوهو گش����تگیر نیی����هو كاریگهری لهس����هر كۆی فێرخوازان دروس����ت ناكاتو سیستهماتیك نییه ،تاوهكو مامۆس����تایهك بهشێوهیهكی دروس����تو پهروهردهییو ئهكادیمی مامهڵه لهگ����هڵ فێرخوازهكان����ی دهكات ،زۆرینهی پێچهوان����هی ئهوه مامهڵه دهكات! كێش����ه ئهوهی����ه فێرخواز تێ����دا را دهمێنێت بهوهی پهیامی پهروهردهییو دروس����تیو ئهكادیمی مامۆس����تایهكی س����هركهتوو وهربگرێ����ت ك����ه تاقانهیه ی����ان بۆچون����ی زۆرینهیهكی ناپهروهردهییو نازانس����تی ،لهڕاستیدا ئهم كاریگهریی����هی دهوروبهر لهس����هر فێرخواز خوالنهوهی����ه لهبازنهیهكی بۆش����دا! چونكه دهوروب����هر وهك دهزانی����ن پهروهردهیهكی دروستو راستی ناكات. دهتوانین نمونهیهكی واقیعی لهو چهندان نمونان����ه بێنینهوه كه رۆژان����ه روودهدهنو كاریگهری دهوروبهرم����ان بۆ رون دهكاتهوه لهسهرفێرخواز ،لهسوید باوكی فێرخوازێكی ك����ورد بانگراوه بهوهی كوڕهكهی الس����اری ك����ردوە ،باوك����ی فێرخوازهك����ه پێش����تر لهكوردستان مامۆس����تاو سهرپهرشتیاربوە، كاتێ����ك بانگی فێرخوازهك����ه كراوه بۆ الی بهڕێوهب����هرو بهرانب����هر باوكی دانیش����توە فێرخوازهكه لهس����هر سوچی قهنهفهكه یان پێی لهسهرپێ داناوه باوكی لێی توڕه بوە، بهڕێوبهریش پرس����یار لهباوكی فێرخوازهكه دهكاتو دهڵێت ئهمه بهمش����ێوهیه ههڵسو كهوتی لهگهڵ����دا دهكهیت؟ ئێس����تا بۆمان دهرك����هوت گرفتهكه لهكوێدای����هو بهڕێوبهر بەفێرخ����واز دهڵێت ب����ڕۆ ژورهوهو بەباوكی فێرخوازهك����ه دهڵێت دهبێ����ت لهگهڵ تۆدا قسهبكهین گرفتهكهمان دۆزیوه! زۆرین����هی فێرخ����وازان قوربان����ی ئ����هو دهوروب����هرهنو بهداخ����هوه ناوهن����دی پهروهردهی����یو مامۆس����تای ئێم����ه نهوهك دهوروب����هر تێناپهڕێنێ����ت بەڵك����و زۆرجار تهواوكهری ناش����رینییهكی دهوروبهره! ئهو رسته كوش����ندهیهی لهخوێندنگاكانی ئێمه ب����هردهوام دوباره دهكرێت����هوه بهوهی ئێمه ههقم����ان بەفێرخوازهوه نیی����ه چی دهكات لهدهرهوه با بیكات تهنها لهخوێندنگا نهیكات بۆمان رون دهكاتهوه لهچ نههامهتیهكداین!، باش����ه پرسیار ناكرێت فێرخواز بۆ دهرهوهو ژیان ئامادهدهكرێت یان بۆ خوێندنگا ،ئهمه جگه لهسهرنج لهسهر ئهوهی لهخوێندنگاش چ����ۆن مامهڵهیان لهگهڵ����دا دهكرێت؟! كهم نین ئهوانهی دهوروبهر غ����هدری لێكردونو نهیانتوانیوه تێیپهڕێننو توانای گێڕانهوهیان نییهو بهرگهی ناش����رینییهكانیان نهگرتوە! ههندێ����ك لهوانهی دهوروبهریان تێپهڕاندوهو بون بهكهس����انی بهناوبانگ لهیادداش����تو گێڕانهوهكانی خۆیاندا باسی ناشرینییهكانی دهوروب����هری منداڵ����یو حوێندنیان دهكهنو ئاماژه بهو ئازارانه دهكهن كهچهش����تویانهو لهالیهن دهوروبهریانهوه وهك دواحهقیقهتو راس����تی لهالیهن دهوروبهریان����هوه مامهڵه لهگهڵ ئهو ناشرینییانهكراوه! "مایا ئهنجیلۆ" شاعیر ،نووسهر ،رۆژنامهنووس ،گۆرانیبێژ، ئهكت����هر ،رۆماننووسو چاالكوانی مافهكانی مرۆڤ ،ئافرهتێكی رهشپێستی ئهمریكییه، بیرهوهرییهكان����ی خ����ۆی لهح����هوت بهرگدا باڵوكردۆتهوه بهرگی یهكهمی بهناوی"دهزانم باڵن����دهی ن����او قهفهزهك ه بۆچ����ی گۆرانی دهچڕێ����ت"ه ل����هم بهرگه باس لهگهش����هی عهقڵیو دهرونی خۆی دهكات
»» 19
کتێب
) )610سێشهممه 2018/1/23
دهسهاڵت ی دوو ژن لهئهوروپادا
17
مێركڵو ئهلیزابێس چۆن گهیشتنه لوتكه ی دهسهاڵت؟ ئا :بارام سوبحی مێركڵ ئهو خانمه ی سااڵنێكی تهمهنی وهكو پسپۆڕێكی فیزیا بهسهربرد ،بهزوی ی گهیشته ترۆپكی دهسهاڵتی واڵتهكهیو توانی بهربهستو لهمپهرهكان تێپهڕێنێت ،ماوهی زیاتر لهدهیهیهكه حكومڕانی ئهڵمانیایه. لهبهریتانیاش قهدهرێك ئهلیزابێسی كرده شاژنی واڵتو ئێستا لهنازو نیعمهتدا دهژێت. كتێبی دهسهاڵتی دوو ژن سهربردهی ئهو دو خانمه دهگێڕێتهوه. كتێب����ی دهس����هاڵتی دوو ژن ،لهنوس����ینی ب����ۆدوان بۆالی����رو مارك رۆش����ه ،ش����ێرزاد ههینی لهعهرهبیی����هوه كردویهتی بهكوردی، دهزگای چ����اپو باڵوكردن����هوهی بهدرخ����ان لهدوتوێی ( )176الپهڕهدا لهس����اڵی ()2009 باڵویكردۆتهوه. دایكم فێریكردم بهاڵم نهبومه دایك ئهنگێال مێركڵ لهساڵی ( )1954لهدایكبوه، باوكی قهش����هیهو بەرهگهز پۆڵۆنییه ،دایكی مامۆستا بووهو لهئهڵمانیا رێگهیان پێنهداوه وانه بڵێتهوه .باوكی ناوی هۆرست كاسنهرهو دایكیش����ی ناوی هێرلین����ه .برایهكی لهخۆی گهورهتری ههیه بهناوی ماركۆسو خوشكێكی بهناوی ئایرین ههیه. نوس����هر دهڵێت مێركڵ ژیانێكی ئاس����ایی ژیاوهو لهمنداڵیهوه كهسێكی ئارامو لهسهرخۆ بووه .مێ����ركڵ لهبارهی دایكی����هوه دهڵێت: لهدایك����م راهات����مو فێربوم چ����ۆن روبهڕوی رۆژانهی ژیانم ببمهوه. مێركڵ قۆناغهكانی خوێندنی بهسهركهوتویی بڕیوه ،تاوهكو لهس����اڵی ( )1986دكتۆرای لهفیزی����ا هێناوه .جگهله ئهڵمانی ،زمانهكانی روس����یو ئینگلی����زی دهزانێ����ت .لهب����اری كۆمهاڵیهتیهوه ،ناوبراو دووجار شوی كردوه، وهلێ نهبوهته خاوهنی منداڵ. بۆ یهكهمجار لهس����اڵی ( )1977لهتهمهنی ( )23س����اڵیدا لهش����اری الیپزی����ك لهگ����هڵ خوێندكارێكی فیزی����ا بهناوی یبولریخ مێركڵ یهك����هم هاوس����هرگیری دهكات ،ب����هاڵم ئهم هاوس����هرگیرییه بە"ههڵ����هی ه����هرزهكاری" ناودهنێ����تو لهس����اڵی ( )1982لهیهكت����ر جیادهبنهوه ،كهچی تائێس����تا نازناوی ئهوی هاوسهرهی هێشتۆتهوه. هاوسهری دوهمی ناوی (جواشم سویره) و كیمیاناسهو چوار س����اڵ لهمێركڵ گهورهتره. جواش����م هاوش����انو هاوبیری ژنهك����هی بوه لهكارك����ردنو ش����هیدایی زانی����اریو ئۆپراو س����هیرانو س����هركهوتنی ش����اخدا .لهساڵی ( )1998بهش����ێوهیهكی مهدهن����ی پهیمانی هاوسهرییان مۆركردو رێوڕهسمه ئاینیهكهیان ههڵوهشاندهوهو نهیانكرد. جواشیم لهترس����ی پڕوپاگهندهو ناوناتۆر، لهچاوی میدی����ا زۆر دور خ����ۆی رادهگرێتو دوره پهرێزه .زۆرتر خهریكی كاری زانستیو ناو زانكۆیه .ئهوهن����ده دورهپهرێزه تهنانهت لهرێوڕهس����می دانانی ژنهكهی وهكو راوێژكار بهش����داری نهك����رد .ههروهه����ا زۆر بهكهمی لهسهردانهكاندا یاوهری هاوژینهكهی دهكات. ئهنگێ��ل�ا لهرهوش����ی ب����ێ منداڵ����ی خۆی راهات����وهو بهق����هدهری زانی����وه ،ههرچهنده زۆرج����ار ژن����ی پیاوهكهی یهكهم����ی توانجی لێ����داوهو توڕهی كردوه ،ب����هاڵم ئهو ههرگیز باسی ئهو مهسهلهیه ناكات. مامهڵهكردن لهگهڵ ئاژهڵه سیاسییهكان مێ����ركڵ لهس����اڵی ( )1972لهقوناغ����ی دواناوهندی روبهڕوی مامۆستایانی بوهتهوه، لهس����اڵی ( )1978رازی نهب����وه ه����اوكاری
پۆلیسی نهێنی ئهڵمانیا بكات .پاشان بوهت ه ئهندامی بژاڤی گهنجانی شیوعییهكان .بهاڵم بهشێوهیهكی فهرمی لهتهمهنی ( )35ساڵیدا تێكهاڵو بەسیاسهت بووه ،بهو ئامانجهی ببێته ئهندام����ی پارلهمان .نوس����هر دهڵێت :ئهگهر دی����واری بهرلین كه ئهڵمانی����ای خۆرههاڵتو خۆرئاوای لهیهك جیادهك����ردهوه نهڕوخایه، ئ����هوا مێركڵ لهس����هر توێژین����هوهی فیزیایی بهردهوام دهبوو ،نهدههاته ناو سیاسهتهوه. له س����اڵی ( )1990مێركڵ بهب����ێ ئهوهی خ����ۆی داوای كردبێ����تو كاری ب����ۆ كردبێت، دهكرێته وتهبێژی فهرمی حیزبی رێنساس����ی دیموكراتی .لهدیسهمبهری ( )1991بەجێگری س����هرۆكی حیزب����ی كریس����تیانی دیموكراتی ههڵبژێردرا .پاش ش����انزه مانگ لهروخاندنی دی����واری بهرلین ،ب����ووه یهكهم ژن����ه وهزیر لهحكومهتی ئهڵمانیای یهكگرتوو ،پۆس����تی وهزارهتی ژنانو گهنجانی وهرگرت .پاش����ان لهس����اڵی ( )1996پۆستی وهزارهتی ژینگهو پاراستنی سروشتی وهرگرت. س����هبارهت بهئهزمون����ی كاركردن����ی وهكو وهزی����ر ،مێ����ركڵ دهڵێ����ت :وهزارهت هیچی بۆ نهك����ردم ،بهاڵم فێریكردم چ����ۆن مامهڵه لهگهڵ بهرپرسان بكهم .چۆن لهگهڵ "ئاژهڵه سیاس����ییهكان" كه هیچ پێوانهیهكیان نهبوو مامهڵه بكهم. ژن لهحكومڕانی ئهڵمانیادا ( )87س����اڵ دوای ئهوهی ژنانی ئهڵمانیا مافی دهنگدانیان وهرگرت ،پهنجا ساڵ پاش ئ����هوهی لهدهس����توری ئهڵمانیدا یهكس����انی ژنو پی����او بهرق����هرار ب����وو ،پاش شهس����ت س����اڵ لهدامهزراندن����ی یهك����هم وهزیری ژن، پاش س����ی س����اڵ لهبونی ژنێك بەسهرۆكی پارلهم����ان ،مێركڵ بوه یهكهم ژن پۆس����تی راوێژكار "س����هرۆكی حكوم����هت" وهربگرێتو له( )2005/11/22لهتهمهنی ( )51س����اڵیدا بوه راوێژكاری ئهڵمانیا. میدیاكارو سیاسهتوانانی ئهڵمانیا چهندین نازناوی����ان بۆ مێركڵ داتاش����یوه ،بهجۆرێك هێڵمهت كۆڵی راوێژكاری پێشوتری ئهڵمانیا پێ����ی دهوت "كیژۆڵه" .ههروهها لهمیدیاكاندا پێیانوتوه "مش����كه خاكییهكه" .لهبهرئهوهی لهب����واری زانس����تو زانیاریدا زۆر ش����ارهزایه پێیانوتوه "قودی رهش����ه" .دوانازناویش كه بۆیان داتاشیوه "ترومارفرۆ"یه ،واته ماڵینو پاك كردنهوهی ش����وێنهواری شهڕی دوهمی جیهان. لهحیزبهوه بۆ حكومهت ساڵی ( )2000لهكاتێكدا تهنها ده ساڵ بو لهریزی ئهو حیزبهدا بوو ،مێركڵ بەسهرۆكی حیزبی كریس����تیانی دیموكراتی ههڵبژێردرا، بووه یهكهم ژن كه پۆستی سهرۆكایهتی ئهو حیزبهی وهرگرتبێت .لهساڵی ( )2004جارێكی تر بەسهرۆكی حیزب ههڵبژێردرایهوه. دوای وهرگرتن����ی س����هرۆكایهتی حی����زب، لهوتارێكدا لهرۆژنام����هی فرانكفۆرت زیتونگ نوس����ی :دهب����ێ حیزبهكهمان ههڵس����ێتهوه س����هرپێ ،دهب����ێ ئێمه بهههم����وو هێزێكهوه ش����هڕی نهیارهكانمان بكهین ،ئهو ش����هڕهش بەكهسی تازه دهكرێتو سواره كۆنهكان ئهو شهڕهیان پێناكرێت. نوس����هر دهڵێ����ت :چهن����د مان����گ دوای سهرۆكایهتیهكهی ،ههرگیز وهكو وتاربێژێكی باشو م����هزن دهرنهك����هوت ،ب����هاڵم ههنگاو بهههن����گاو فێربو لهگ����هڵ هاواڵتیاندا روبهڕو ببێتهوهو قسهیان بۆ بكات .ههرچهنده ژنێكی جیهانی ناسراو نهبوو ،بهاڵم خۆی وهك ژنێكی بهجوڵه نیشاندهدا .ئهوهی لهباریدا ههبوو بۆ
گوێگرتنو رێكخستنی خۆی بهكاریدههێنا. لهستایشی مێركڵدا مێ����ركڵ زۆر ح����هز لهتۆپی پ����ێ دهكاتو هاندهری یانهی بایرن میونشنی واڵتهكهیهتی، لهبوار ی سیاسهتی نێودهوڵهتیشدا پشتیوانی لهسیاس����هتی ئهمریكا لهعێراق ك����ردوه ،ههروهه����ا دژی هاتن����ه ن����اوهوهی توركیایه بۆ ناو یهكێتی ئهوروپا ،بەپاساوی پێشێلكردنی مافی كهمینهكانو یاسای ژنانو سیستمی خوێندنو كێشهی قوبرسهكانهوه. یهكێ����ك ل����هو كهس����انهی زۆر بەئهنگێال سهرس����امه هینری كیسنجهره .ههروهها نوار لۆرانواریو كه خانمه وهزیرێكی فهرهنس����ییه، لهبارهی مێركڵ����هوه دهڵێت :ژنێكی بهباوهڕو سادهیه ،سیاسهتمهدارێكی دیماگۆكی نییه، بهوهف����او ناس����كه .زۆر بای����هخ بەمهس����هله ئابورییهكان دهدات. پارلهمانتارێك����ی فهرهنس����ی دهڵێ����ت: كهسایهتی دانوس����تانكارێكی تایبهتی بهرزو سیاس����هتمهدارێكی ب����هرز لهو ژن����ه دهبینم، توان����ای بێ س����نوری لهبهربهرهكانیدا ههیه، س����ازش نازانێت ،ئهوهی زۆر جێی سهرنجه دهتوان����ێ بهخۆی����دا بچێت����هوهو چاودێ����ری كهسایهتی خۆی بكات. جاكلین بویس����ن رۆژنامهنوس����ی ئهڵمانیو نوس����هری یهكهم ژیاننامهی ئهنگێال ،دهڵێت: ئهو خانوهی كه تێی����دا دهژێت موڵكی خۆی نیی����ه ،پانزه س����اڵ بهبێ بون����ی پهیوهندی رهس����می لهگهڵ مێردهكهی ژیاوهو پاش����ان مارهكراوه .زۆر بهگومانه لهههموو ش����تێك، سی ساڵ لهژێر حوكمی شیوعیهكاندا ژیاوه. كێ مێركڵ رادهگرێت؟ رۆژی ( )2017/9/25ه����اوكات لهگ����هڵ ریفراندۆمهكهی ههرێمی كوردستان ،خهڵكی ئهڵمانیا رویان لهسندوقهكانی دهنگدان كرد، ب����هاڵم پارتهكهی مێ����ركڵ نهیتوانی زۆرینهی دهنگهكان بهدهست بهێنێت ،ههروهها تائێستا هاوپهیمانیهك ب����ۆ پێكهێنانی حكومهت چێ نهك����راوه ،بۆیه تائێس����تا حكومهت����ی نوێی ئهڵمانیا پێكنههێنراوه. مێركڵ دوای زیاتر لهدهیهیهك لهحكومڕانیو بهڕێوهبردنی واڵتهكهی دهڵێت :بهدڵنیاییهوه ك����هس ناتوانێ����ت لهبهرنام����هو چاالكیهكانم رامگرێ����ت ،تهنی����ا ئهڵمان����هكان نهبێت ئهو دهسهاڵتهیان ههیه. دوا شاژنی بهریتانیا بهشی دوهمی كتێبهكه تایبهته بەباسكردن ی ژیانی ئهلیزابێس����ی دوهم ش����اژنی بهریتانیاو بهناونیش����انی دواش����اژنه .لهم بهش����هدا زۆر بهوردی ژیانی رۆژانهی ناو كۆشكی شاهانهی بهریتانیاو ژیانی شاژن باسكراوه. ئهلیزابێ����س لهس����اڵی ()1926/4/21 لهدایكب����وه .دایكی ن����اوی مارگرێت ئهنگێال ب����رۆس لیۆنه .دایكیو باوك����ی بهنیاز نهبون وهكو كچهكانی تر بهشوی بدهن ،دهیانویست خهریكی من����داڵ بهخێوكردن بێ����تو نهبێته شاژن ،لهئێستاش����دا خاوهنی حهوت نهوهیه، بهاڵم ئهو پالنه بهدهستی قهدهر گۆڕا. ل����هدوی یۆنیۆی ( )1953ئاههنگی تاجیان بۆ ش����اژن گێڕا .ئهو رۆژهش سااڵنه جهژنی رهس����میه لهشانش����یندا .ش����اژن بهمنداڵی كهس����ێكی ش����هرمن بوه ،لهپێ����ش خهڵكی ك����هم یاری كردوه .نهچوهت����ه مهكتهبو بهر خوێندنو تهنها ههندێك مامۆس����تای تایبهت لهماڵهوه وانهیان پێوتۆتهوه .هاوس����هرهكهی ئهفس����هرێكی دهریاوان����ی یۆنان����ی ب����وهو بهخۆشهویستی زهواجیان كردوه.
شاژن وهك دهوڵهمهندهكانی تر نییه كه بهردهوام خهریكی كۆكردنهوهی سامانن .ئهوهی ههیهتی لهبابو باپیرانیهوه بەمیرات بۆی ماوهتهوه. دهزگاو كۆمپانیایهك بهڕێوهنابات .ههرگیز چاوی لهدزینی پارهو سامان نهبوه لهكات����ی جهنگی جهنگی دوهمی جیهانیدا، چهرچڵی سهرۆك وهزیران داوای لێدهكات بۆ پاراس����تنی س����هالمهتی خۆی بچێته كهنهدا، بهاڵم لهوهاڵمدا شاژن پێیدهڵێت :من ناتوانم پاش����ا بهجێبهێڵ����مو پاش����اش ههرگیز واڵت جێناهێڵێت.
لهسامانو داهاتی موڵكو ماڵی شاژن دهكاتو دهڵێت :سامانی شاژن دهگاته ( )320ملیۆن پاوهند ،لهسهر ئاستی ریزبهندی ساماندارانی جیه����ان ژم����اره ()229ی بهردهكهوێ����ت. ئ����هو ریزبهندییهش س����اڵی ( )2007لهالیهن رۆژنامهی سهندهی تایمز ئاشكرا كراوه.
سامانو كۆشكهكانی شاژن ش����اژن س����ێ كۆش����كی ههی����ه ئهوانیش: بالمۆرال لهس����كۆتالند لهسهر روبهری بیست ههزار هێكت����ار دروس����تكراوهو پهنجا كهس دهوام����ی بهردهوامی تێدا دهكهن .كۆش����كی س����اندرینگهام لهنۆرفول����ك لهس����هر روبهری ههش����ت ههزار هێكتار دروس����تكراوه ،لهبهر زۆری گهش����تیارانو بێگان����ه كه س����ااڵنی بۆ دیتن����ی رو لهو كۆش����كه دهك����هن ،ژمارهی فهرمانبهرهكانی دهگاته س����هد كهس .سێیهم كۆشكی كینگستۆنه لهلهندهن. سااڵنه مهس����روفی شاژن لهسهر خهزێنهی دهوڵهت دهگاته ( )37ملیۆن پاوهند .دهزگاو ب����ازاڕه بازرگانییهكان����ی س����هر بەبنهماڵهی پاش����ایهتی بههاكهی دهگاته سهد تا ()200 ملیۆن پاوهند .حهوتسهد فهرمانبهر راستهوخۆ لهبهرژهوهندی شاژن كاردهكهن ،بهاڵم شاژن موچهی تهنها ( )200كهسیان دهداتو ئهوانی دیكه لهسهر دهوڵهتن. بهوتهی نوسهر ،شاژن وهك دهوڵهمهندهكانی تر نییه كه ب����هردهوام خهریكی كۆكردنهوهی س����امانن .ئهوهی ههیهتی لهبابو باپیرانیهوه بەمیرات بۆی ماوهتهوه .دهزگاو كۆمپانیایهك بهڕێوهناب����ات .ههرگی����ز چ����اوی لهدزین����ی پارهو س����امان نهب����وه .زۆریش ب����ڕوای بهو پهن����ده ههیه كه دهڵێت :ت����ا كامهران بژیت، واباش����ه لهبهرچاوان نهبیت .شاژن دهفتهری چ هكو بلیتی ئیتمان����ی نییه .ههرگیز پارهی ههڵنهگرت����وه .ئهگ����هر جاروبار پ����ارهی بۆ مهسرهفی دهستی ویستبێت ،ئهوا یاوهرهكانی لهجیاتی ئهو پارهی پێویستیان بۆ داوه. لهبهشێكی دیكهی كتێبهكهدا نوسهر باس
حهزو ئارهزوهكانی شاژن ش����اژن بهوه ناسراوه زۆر ش����هیدای ژیان ی الدێیه ،كهس����یش نهێنی ئهو حهزو شهیداییه نازانێت ،ئهگهر سهرپش����كی بك����هن لهنێوان ژیان����ی وهك ش����اژنێكو ژیان����ی وهك ژن����ه گوندیی����هك ،ئهو ژیانی گونجی الخۆش����تره. ئێوارهی ههم����و رۆژانێكی ههینی دهچێت بۆ گوند .بهپهرۆشهوه سهیری زنجیره تهمسلیه میلییهكان دهكات .ئینجلی زۆر خوێندۆتهوهو زۆر ش����ارهزایهتیو بهردهوام دهیخوێنێتهوه. بڕوای بهبهههشتی عهدن ههیه. شاژن حهزی لهئهسپس����واریو پێشبڕكێی ئهسپسوارییه ،سهمای فۆلكلۆری سكۆتالندی الخۆشهو بایهخی پێدهدات .لهژیانیدا دوجار مۆڵهتو پش����ودانهكهی لهدهرهوهی بهریتانیا بهس����هربردوه ،ئهو دو سهفهرهشی بۆ كڕینی ئهس����پ بوه بۆ كێڵگهكانی كۆشك .ههروهها زۆر حهز بەراگرتنو بهخێوكردنی س����هگیش دهكات .كه س����هگێكی دهتۆپێت بهدهس����تی خۆی پرس����هی بۆ دهنوسێت .كهچی بۆ ئهو كهسانهی كه ژیانی دهپارێزن كاتێك نهخۆش دهكهون ،بۆ پرس����ینو سۆراخكردنیان هێشتا نامهیهك����ی نهنوس����یوه ،ئهگهر كهس����ه زۆر نهخۆشیش بێت. ههروهها ح����هز بەراگرت����نو بهخێوكردنی كۆتریش دهكات ،لهڕوی وهرزشیهوه بەیانهی ئارسناڵ سهرس����امه .لهبواری هونهردا تهنها حهز بەوێنهگرت����ن دهكات ،حهزی لهمۆزیكی كالس����یكو ئۆپێرا نییه .حهزی لهس����ینهمای كالس����یكی ئهمهریكیه .لهنمایش����ی شانۆیی بێزاردهبێتو دهقهكانی شكسپیر بەدرێژو ئاڵۆز دهزانێ .بێجگهله بهڵگهنامه رهس����مییهكانو
بروس����كهكانی وهزارهت����ی دهرهوه هیچی تر ناخوێنێتهوه. لهبهرئهوهی باوكی بەش����ێرپهنجهی س����ی م����ردوه ،زۆر رق����ی لهجگهرهیه .ق����ژی بۆیه ناكاتو حهزدهكات رهنگه بۆزو س����پییهكهی خۆی بێت .س����هرباری تهمهنهك����هی توانای ئ����هوه ی ههی����ه چهن����د س����هعاتێك بهپێوه بوهس����تێت .حهزی لهقاق����او بهزمی گهرمی پێكهنی����ن نییه .لهجلوبهرگدا ح����هز بەمۆده ناكاتو ههرگیز پانت����ۆڵ لهپێ ناكات .زۆرتر حهزی لهجلی ئاساییو سادهیه .جلی چارهكه س����هدهیهكی پاراس����توه .بۆ ئ����هوهی كارهبا زۆر س����هرف نهكات زۆر دهست بهكردنهوهو ههڵگیرسانی چراكانو ئاو گهرمكهرهكانی ناو كۆشك دهگرێت. شاژنو سیاسهت ش����اژن ژنێكی زۆر پابهنده بەمهراس����یم ی پرۆتۆكۆل����هكان .بهمهرهكهب����ی رهش واژو لهسهر پۆس����ته فهرمییهكانی دهكات ،بهاڵم پۆسته تایبهتهكانی بەمهرهكهبی سهوز واژو دهكات .ماوهی زیاتر لهنیو س����هدهیه ههرگیز بهرنامهو كات����ی دیاریكراوی خۆی نهگۆڕیوه. سااڵنه بیس����ت ههفته پش����وو وهردهگرێت. س����ااڵنه لهوهرزی پایزدا بهبۆنهی كردنهوهی خولی پارلهمان وتهیهك پێش����كهش دهكات. پێشواز ی لهسهرۆكهكان دهكات كهبهسهردان دهچنه لهندهنو خۆشی س����هردانی دهرهوهو ن����اوهوهی واڵت دهكات .ح����هز بەتهوقهكردن ن����اكاتو ماچكردن ناكاتو لهقسهكردنیش����دا درێژدادڕ نییه. بۆ كاتی دهرچونو گهشتهكانی ،ئۆتۆمبێله تایبهتهك����هی تابل����ۆی ژم����ارهی هاتوچۆی پێوهنییه .سێ ئۆتۆمبێل پاسهوانێتی دهكهن. دهستهی پارێزگارییهكهی لهسێ پیاوو ژنێكو ئهفس����هرێك لهتیمی تایبهت����ی قهاڵچۆكردنی تیرۆر پێكدێت .ههش����ت ئهفس����هر پاسهوانی تایبهتی ش����اژنن ،خهفارهتهكانیان ههر()24 سهعاتێك جارێ دهگۆڕێ.
ریکالم
نوێترین باڵوکراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فکرو لێکۆڵینەوە
سلێمانی ـ گردی سەرچنار ـ نزیک کۆمەڵگەی
بەهاران
0533220180ـ 07705996990
18
تایبهت
) )610سێشهممه 2018/1/23
مستەفا هیجری ،سکرتێری حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران:
کاتێک خالید ی عەزیز ی سکرتێری "حدک" بو هەوڵیدا لەئێران نزیکبێتەوەو وتوێژ بکات ئا :م .ئازاد مستەفا هیجری ،سکرتێری حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران لەم گفتوگۆیەی ئاوێنەدا دەڵێت "بێگومان لەناو "حدک" هەیە پێیانخۆش نییە یەکگرتنەوە ببێت، هەتا لەناو ئێمەشدا هەیە ،کە ئارەزووی یەکگرتنەوەی دو دیموکراتەکە ناکات". ئاوێنە :حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران لەکوێ����ی ئەو ئاڵوگۆڕانەدایە کە لەناوچەکەدا رویانداوە ،دوای ریفراندۆمو دوای پرۆس����ەی راس����انی خۆت����ان ،دوای چوون����ەوەی هێزی پێش����مەرگەتان ،ش����ەهیدبوونی کۆمەڵێ����ک لەپێش����مەرگەی ئێ����وە ،پەیوەندیتان لەگەڵ الیەنە سیاس����ییەکان بەتایبەتی هاوپەیمانە نزیکەکەتان عەبدوڵاڵی موهتەدیو کۆمەڵەی شۆڕش����گێڕی زەحمەتکێش����انو گ����رژیو ئاڵۆزییەکەتان لەگەڵ ئەو هاوپەیمانەی ،کە چەند ساڵ پێش ئێس����تا کتێبێکی گەورەت لەس����ەر نوس����ی ،بەنیازی گەورەتر بنوسی؟ لەهەمانکات����دا چ ئاڵوگۆڕێ����ک بەس����ەر بیرو بۆچوونو تەشکیلەی حزبیدا هاتووە؟ مس����تەفا هیجری :ئێمە ل����ەو باوەڕەداین، کاتێک دەتوانین لەهاوکێش����ە ناوخۆییەکانو هاوکێشە جیهانییەکانو هاوکێشەی ئاڵوگۆڕە ناوخۆییەکانی ئێراندا کاریگەریمان هەبێت ،کە رۆژهەاڵت ببێتە هێزێکی شوێندانەر ،کە ئێستا لەچوارچێوەی ئەو دروش����مەدا کاردەکەین، بۆئەوەی رۆژهەاڵت ببێتە هێزێکی شوێندانەر، ئەو هێزی شوێندانەرە وەک باستکرد راسانە. راس����ان بزووتنەوەیەکە بۆ گرێدانی خەباتی شارو ش����اخ ،پێش����مەرگە لەالیەک ،خەباتی مەدەنیش لەشارەکاندا لەالیەکی دیکە ،بەاڵم چەقی خەبات ش����ارەکانە ،پێمانوایە دەبێت هێزی پێشمەرگە یارمەتیدەری خەباتی شار بێت ،چونکە بەبێ خەباتی شار ،خەباتی شاخ س����ەرکەوتنێکی بەرچاو بەدەست ناهێنێت. ئێمە ئێس����تا لەباری کاری پێشمەرگایەتیو کاری تەش����کیالتیو رێکخس����تن ،لەهەردوو الوە کاردەکەی����ن ،بۆئەوەی رۆژهەاڵت بەهێز بێتو ش����وێندانەری هەبێ����ت ،لەگەڵ ئەوەی کارەکە س����ەختو قورسەو گیروگرفتێکی زۆر لەس����ەر رێگایەتی ،بەاڵم بەخۆش����حاڵییەوە سەرکەوتنمان بەدەستهێناوە .ئاڵوگۆڕەکانی ئەمساڵ کە لەنەورۆزەوە دەستیان پێکردووە ت����ا دەگات بەو بزووتن����ەوە ناڕەزاییەتیانەی کە لەڕۆژهەاڵت����دا س����ەریانهەڵدا ،وەکو ئەو پێش����وازییەی کە لەڕیفراندۆمی باش����ووردا کردیان ،لەئەو جموجوڵە زۆرەی لەکرماشان هاتەپێشو زۆر ئاڵوگۆڕی دیکە لەو ماوەیەدا، ئەو نیش����انانەن کە دەریدەخ����ەن ،خەباتی ئێمە بەمەبەس����تی بەهێزکردن����ی رۆژهەاڵت ش����وێندانەری خ����ۆی هەبووە ،ناش����مەوێت بڵێم "ئەوە هەمووی کارو تێکۆش����انی حزبی دیموکراتی کوردس����تانی ئێرانە" ،بەاڵم رۆڵی س����ەرەکیمان هەب����ووە ل����ەو ئاڵوگۆڕانەدا، دەشمانەوێت درێژە بەخەباتەکەمان بدەین. ئاوێنە :ئەجێنداو بەرنامەتان چییە بۆ ئەو درێژەپێدانە؟ مستەفا هیجری :دەمانەوێت: -1جوڵ����ەی پێش����مەرگەکانمان بەردەوام بێت. -2رێکخستنی ناو ش����ارەکانمان بەهێزتر بکەین ،کە ماوەی دوو س����اڵە خەریکبووینو کاریگەری هەبووە. ئەم دوو خاڵە سەرەکیترین کارو بەرنامەی ئێمەیە ،تەواوی شتەکانی لەدەوری ئەم دوو خاڵ����ە دەخولێنەوە ،بۆنمون����ە پەیوەندیمان لەگەڵ رێکخراوەکانی سیاسیو ئۆپۆزسیۆنی ک����وردی ئێ����ران بەهێزتر بکەی����ن ،کە لەم ماوەی����ەدا هەوڵی جددیمان بۆ داوە .لەگەڵ ئ����ەو هاوڕێیانەمان ک����ە ئام����اژەت پێکرد، بەخۆشحاڵییەوە هیچ ئاڵۆزییەکمان نییە. ئاوێنە :کام هاوڕێیانەتان؟ مس����تەفا هیج����ری :هاوڕێیانی پێش����وو، مەبەستم مستەفا مەولودیو ئەوانیترە. ئاوێنە :جگەلە لەهاوڕێیانی پێش����وو ،هیچ ناوێکی تریان نییە؟ مس����تەفا هیج����ری :ئێم����ە ب����ەو ن����اوە دەیانناس����ێنین ،لەگ����ەڵ خۆش����یان ه����ەر بەوشێوەیە قسەدەکەین. ئاوێنە :ئەو شێوازی قسەکردنە دروستە؟ مستەفا هیجری :پێمان دروستە. ئاوێنە :ئەی بۆ گلەیی لەپەکەکە دەکەیت، کاتێک خۆت بەمشێوەیە بیر دەکەیتەوە؟ مس����تەفا هیجری :لەوتووێژداین بۆئەوەی چارەسەری بکەین. ئاوێنە :ئ����ەی بۆ بەیانێکتان واژۆ کرد ،بۆ بایکۆتکردنو ئیدانەکردن����ی هەڵبژاردنەکانی دەورەی پێش����وو ،ئامادەبوون بەیانێک واژۆ بکەن ،حزبی دیموکراتی کوردس����تانی ئێران (ح����دکا) ،حزب����ی دیموکراتی کوردس����تان
(حدک) ،بۆ واتانکرد؟ مس����تەفا هیجری :هیچ شتێکمان پێکەوە واژۆ نەکردووە. ئاوێنە :پێتخۆشە واژۆتان نەکردووە؟ مس����تەفا هیجری :پێمخۆشبوو بەجۆرێک بووایە ،ک����ە واژۆمان بکردایە ،نەک بەوناوە، بۆنمونە ئ����ەوان لەس����ەرەتاوە ناوێکیان بۆ خۆیان دیاریبکردایە ،کە بمانتوانیایە پێکەوە ه����اوکاری بکەی����ن ،کە بەداخ����ەوە ئەوەیان نەکرد. ئاوێنە :پێموایە لەدوو س����اڵی پێش����وودا هەوڵێک هەبوو بۆ یەکگرتنەوە؟ مستەفا هیجری :راس����تە ئێستاش هەوڵ هەیە ،لەم����اوەی دوو س����اڵدا دانیش����تمان هەبووە ،ئێستاش هەیئەتمان پێکەوە دانیشتن دەکەن ،بڕیاریشمانداوە دانیشتنەکان خێراتر بکەین ،بۆئ����ەوەی بتوانین بەئەنجام بگەینو یەکبگرینەوە. ئاوێنە :وەک لەپێش����تر باسمان کرد ،کە ئ����ەو هاوڕێیانەی ک����ە لەحزب����ی دیموکراتی کوردس����تانی ئێ����ران جیابوون����ەوە ،ئێ����وە بەهاوڕێیانی پێشوو ناویان دەبەن ،هەروەها جیابوونەوەی کۆمەڵەی زەحمەتکێش����انیش لەکۆمەڵ����ەی شۆڕش����گێر لەس����اڵی - 2006 ،2007ئەوان پێیانباشە کۆمەڵێک گۆڕانکاری تازە پێکبهێننو کار بکەن بەدروشمی رەوتو ریفۆرمو چاکس����ازی ،کە بەهەمان دروش����م جیابوونەتەوە ،پێتوایە ئەوانە چۆنەتە باری جێبەجێکردنەوە ،یان شکستیان هێناوە؟ مس����تەفا هیجری :هێن����دەی ئ����اگاداری بەرنامەی ئەوانین ،ریفۆرمێک ،یان ش����تێکی ت����ازە ،ک����ە نەدەک����را لەحزب����ی دیموکراتی یەکگرت����ووی ئەوکات����دا پێکبێ����ت ،پێکیان هێنابێ����ت نەماندی����ووە ،ن����ە لەن����او ئەواندا بینیومان����ە ،نە لەن����او ئەوان����ەی لەکۆمەڵە جیابوونەت����ەوە ،ب����ەاڵم ب����ەو حاڵەش����ەوە هەرووالم����ان بەو ئەنجامە گەیش����تووین ،کە دەبێت کاربکەینو هەوڵبدەین جارێکی دیکە یەکبگرینەوە. ئاوێن����ە :بەو پێیەی لەس����ەر س����تراتیژو کۆمەڵێ����ک هێڵ����ی س����ەرەکی جیاوازییەکی بەرچاوتان نییە ،یان بیرو باروەڕتان جیاوازی نییە ،جیابوونەوەی کۆمەڵەو دیموکراتەکان، چ مانایەکی هەیە؟ مستەفا هیجری :من دەڵێم "هیچ مانایەکی نیی���ە" ،بەاڵم ئەوە پرس���یارێکە کە دەبێت ئەوان وەاڵمی بدەنەوە ،کە وەک باس���تکرد لەڕووی سیاسییەوە جیاوازییەکی بەرچاومان نییە. ئاوێنە :دواکەوتن لەیەکگرتنەوەدا ،بەهۆی ئێوەوە ب���ووە ،یان ئ���ەوان کەمتەرخەمیان کردووە؟ مستەفا هیجری :مەسەلەکە کەمتەرخەمی نییە لەهیچ الیەکمان ،بەڵکو پێموایە هەندێک ووردەکاری هەیە ک���ە کات دەگرنو دەبێت لەس���ەر ئ���ەو ووردەکارییان���ە بەرێککەوتن بگەین ،بەاڵم لەئێستادا هەردووالمان بەجددی کاردەکەی���ن ،بۆیە پێم خۆش نییە ،هۆکاری دواکەوتن بۆ یەکگرتنەوە بخەمە سەر ئەوان، بەڵکو تەنها مەس���ەلە ئەو ووردەکارییانەیە کە باس���مکرد ،ک���ە دەمانەوێ���ت بەجۆرێک یەکبگرینەوە کە لەداهات���وودا زەمینەیەکی هاوش���ێوەی ئ���ەم چەند س���اڵە دروس���ت نەبێتەوە. ئاوێنە :هاوپەیمانی ئێوە لەگەڵ کۆمەڵەی شۆڕش���گێر لەس���اڵی 2013تاوەکو ئێستا، تەنها بەچاوپێکەوت���نو دەرکردنی بەیاننامە بووەو تەنها لەسەر کاغەزە ،یان بەکردەوەش کارتان کردووە ،لەالیەن ئێوە یان کۆمەڵەی شۆرشگێڕەوە هیچ هەنگاوێک نراوە؟ مس���تەفا هیجری :وەک ه���ەوڵو هەنگاو جگەل���ە بەیاننامەو هەڵوێس���ت ،ش���تێکی تایبەترم���ان نەب���ووە ،ل���ەدەرەوەی واڵت چەند چاوپێکەوتنێکمان هەبووە ،لەس���اڵی رابردووشدا تیمێکی هاوبەشی پێشمەرگەمان چوونەوە بۆ ناوچەکە ،کە ئەنجامێکی باشی هەبووە ،تا ئێس���تا لەمەیدان���ی کاردا تەنها ئەمە هەبووە ،جگە لەوانە ش���تی زیاترمان لەدەست نەهاتووە. ئاوێن���ە :بۆچ���ی هەردووالت���ان ،هەموو ش���تەکانی تر وەالنانێ���نو بەتەنها هەوڵ بۆ یەکگرتن���ەوە بدەنو تەنه���ا ئامانجتان ئەوە بێ���ت ،کە لەناو یەک حزبو لەژێر یەک ئااڵو دروشمدا کاربکەن؟ مس���تەفا هیجری :یەکگرتنەوە پێویستی بەدوو الیەن هەیە ،مەبەس���تم ئەوەیە تەنها یەک الیەن ناتوانێت یەکگرتنەوە سازبکات، ئەگ���ەر بەتەنه���ا ی���ەک الی���ەن لێبوردنی هەبێتو هەردووال نەتوانن لەس���ەر خاڵەکان رێکبک���ەون ،یەکگرتنەوە س���ەخت دەبێت، وەک لەپێش���تریش ئام���اژەم پێدا ،ئێس���تا هەوڵدەدەینو هی���وادارم بەئەنجامێکی باش بگەین.
(حدك) ئێستا دوو خاڵیان قبوڵە کە هیوادارم لێی پەشیمان نەبنەوە یەکەم سکرتێری من قبوڵ بکەن ،دووەم بێنەوە ژێر ناوی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران
مستەفا هیجری ئاوێنە :پێتوایە هاوڕێیانی پێش���تووتان، یان حزب���ی دیموکراتی کوردس���تان ،دوا ی جیابوونەوە هیچ ریفۆرمێکیان نەکردووە؟ مس���تەفا هیجری :شتێکم پێ شک نایەت بەناوی ریفۆرم. ئاوێنە :هی���چ ئاڵوگۆڕێ���ک نابینیت ،کە جیاواز بێت لەئێوە؟ مس���تەفا هیجری :نەخێر شتێکی جیاواز نابین���م ،بەاڵم کاتێ���ک خالی���دی عەزیزی سکرتێری هاوڕێیانی پێش���وو بوو ،هەوڵیدا لەگەڵ ئێران نزیک ببێتەوەو وتووێژ بکات. ئاوێنە :ئەم���ە وەکو رەخنە دەڵێیت ،یان بەکارێکی باشی دەزانی؟ مس���تەفا هیجری :ت���ۆ باس���ی ریفۆرمو ئاڵوگ���ۆڕت ک���رد ،ئەگەر ئەم���ە بەریفۆڕمو ئاڵوگ���ۆڕ دەزانی؟ ئ���ەوە هەوڵیاندا ،بەاڵم لەدوایی���دا روون بۆوە ،کە هی���چ ئاکامێکی باش���ی نییە ،جگەلەوە من هیچ ریفۆرمێکی تر نابینم. ئاوێن���ە :ب���ەاڵم بونەت���ە ئەندام���ی ( )Tv siی���ان داناوە ،کۆنگرەیان بەس���تووە ل���ەدوای جیابوون���ەوە حزب���ی دیموکراتی كوردس���تان ،دەورەیەک(عەبدوڵاڵ حەسەن زادە) س���کرتێر بووە ،دەورەیەک (خالیدی عەزیزی) سکرتێر بووەو دوای ئەو (مستەفا مەولودی) سکرتێرە( ،ئاسۆ حەسەن زادە) هاتووە ،بەاڵم تۆ هەر لەش���وێنی خۆتی هەر سکرتێری ،ئایا ئەمە ریفۆرم نییە"؟ مس���تەفا هیج���ری :ئەوە ریف���ۆرم نییە، ئێم���ەش کۆنگرەم���ان گرت���ووەو ئاڵوگۆڕ لەئەندامی رێبەرایەتییدا هەبووە ،گەنجەکان زیاتر هاتوونەتە مەیدانی کار. ئاوێنە :ئەی ئاڵوگۆڕ لەسکرتێرو مانەوەی خۆت؟ مس���تەفا هیج���ری :گۆڕان���ی س���کرتێر بەوشێوەیە ئاسانە نابێت. ئاوێن���ە :لەکۆنگرەی داهاتووش���دا نیازت نییە وازبهێنیت؟ مس���تەفا هیجری :ئێستا باس���ی ناکەمو پێموایە هێشتا زووە. ئاوێن���ە :قس���ەیەکی نیچ���ە هەی���ە ،کە دەڵێ���ت "بۆئەوەی لەش���تێک حاڵی ببیت، پێچەوانەکەی وەرگرە" ،مەبەس���تم ئەوەیە، ئەو نایەوێت یەکگرتن���ەوە ببێت ،بۆیە ئەو بۆچوونەش بەسەر تۆدا فەرز دەکات؟
مستەفا هیجری :رەنگە بەوشێوەیە بێت، خەریکە نێوانمان بەرەو باش���بوون دەچێت، بۆیە تێکی مەدەوە [بەپێکەنینەوە]. ئاوێن���ە :لەچاوپێکەوتنێکی ت���ردا وتت: دەیەوێت کوڕەکەی خۆی بهێنێتە پێشەوەو بیکاتە سکرتێر ،بە(عەبدوڵاڵ حەسەن زادە) شم وت :قسەکەی (مستەفا هیجری) راست دەرچوو ،بەاڵم ئەو وت���ی :من دوورو نزیک ئاگام لێی نییە ،هەتا (ئاسۆ حەسەن زادە) دەڵێ���ت "بەباوکمم وت خ���ۆم هەڵدەبژێرم، وتی :ئەوکارە مەکە"؟ مس���تەفا هیجری :پێموایە ئاسۆ حەسەن زادە وەکو گەنجێکی خوێندەوار شایستەگیو لێهاتوویی خۆی هەیە ،بەمافی خۆی دەزانم بێتە پێش���ەوەو ببێتە س���کرتێریش ،بەاڵم کێش���ە لەوەدا دەبینم ،کە ئاس���ۆ حەسەن زادە لەژێ���ر کاریگەری بۆچوونەکانی باوکیدا بێت ،دەنا ئەگەر وەکو گەنجێکی سەربەخۆ کاربکاتو تێبکۆشێت ،شایستەیەتی. ئاوێنە :مەبەس���تت ل���ەکام بۆچوونانەی باوکیەتی؟ مس���تەفا هیجری :وەاڵمی ئەم پرس���یارە نادەم���ەوە ،لەب���ەر یەکگرتنەوەکە نامەوێت بچمە ناو ئەو ووردەکارییانەوە. ئاوێنە :من بیستومە تۆ پێت ناخۆشبووە، (خالیدی عەزیزی) دەستی لەکارکێشاوەتەوە لەس���کرتێری گش���تی حزب���ی دیموکرات���ی کوردس���تان ،ئەگ���ەر راس���تە ،بۆچی پێت ناخۆشبوو؟ مس���تەفا هیجری :راستە پێم ناخۆشبوو، چونک���ە پێمواب���وو (خالی���دی عەزی���زی) لەمەس���ەلەی یەکگرتن���ەوەدا جددیتر بوو، لەبەرئەوە پێم ناخۆشبوو ،هەتا داوام لێکرد ئیدامە بدات ،بەاڵم نەیتوانی. ئاوێن���ە( :خالیدی عەزی���زی) وتی :من ئام���ادەم لەپێن���او (مس���تەفا هیجری) واز لەس���کرتێریش بهێنم ،رەنگە لەبەرئەوە بوو بێت؟ مستەفا هیجری :نەخێر ئێستا لەسەر ئەوە کێشەمان نییە ،لەسەر ئەوە رێککەوتوین من سکرتێر بم ،واتا لەم خاڵەدا رێککەوتووین. ئاوێن���ە :ئەی ب���ۆ لەس���ەر خاڵەکانی تر رێکناکەویت؟ مس���تەفا هیج���ری :مەبەس���تم ئەوەیە، مەسەلەی سکرتێری من هۆکار نییە ،ئەگەر
س���کرتێری وەکو ئیمتیازێک دەدەن بەمن، من وەکو ئیمتیاز حسابی ناکەم ،سوپاسیان دەکەم کە قبوڵیانە س���کرتێر بم ،دەمەوێت بڵێم "مەس���ەلە س���کرتێری نیی���ە ،بەڵکو هەندێک مەس���ەلەی ووردن ،کە ماونەتەوەو قسەیان لەس���ەر دەکەین" ،دەنا ئێستا دوو خاڵیان قبوڵە ،کە هیوادارم لێی پەش���یمان نەبنەوە ،یەکەم س���کرتێری من قبوڵ بکەن، دووەم بێنەوە ژێر ن���اوی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران. ئاوێنە :پێتوایە لەئایندەی نزیکدا دەتوانن یەکبگرنەوە؟ مستەفا هیجری :هەموو هەوڵێک دەدەین، کە دووری نەخەین���ەوە ،لەڕابردوودا درەنگ درەنگ دادەنیش���تین ،بەاڵم لەئێس���تادا کە حەمە نەزی���ف قادری بەرپرس���ی هەیئەتی ئێمەیە لەگەڵ ئەوان ،داوام کردووە هەفتانە کۆبوونەوە بگرن ،بۆئەوەی ئەو مەس���ەالنە چارەسەر بکەین. ئاوێنە :تۆ کەس بەبەرپرسیارو بەربەستی یەکگرتنەوە دەبینین لەناو حزبی دیموکراتی کوردستاندا؟ مس���تەفا هیجری :بێگومان هەیەو هەموو پێیان خ���ۆش نیی���ە یەکگرتن���ەوە ببێت، هەتا لەناو ئێمەش���دا هەیە ،ک���ە ئارەزووی یەکگرتن���ەوە ناکات ،ب���ەاڵم گرنگ ئەوەیە، زۆرین���ەی رێبەرایەت���یو بەدەن���ەی ح���زب لەهەردووالو خەڵکی رۆژهەاڵتیش خوازیاری ئەوەن ئێمە یەکبگرینەوە ،ئاس���اییە هەموو رازی نەبنو موخالف بن. ئاوێنە :وتارێک نووس���رابوو بەناوی (دوو مس���تەفاکە) ،مەبەست لە(مستەفا هیجریو مس���تەفا مەولودی) بوو ،ک���ە بەڵکو حزبی دیموکرات لەسەر دەستی ئەم دوو مستەفایە یەکبگرنەوە ،پێتوایە (مس���تەفا مەولودی) هێندە بۆچوونی باش���ی هەبێت ،یان هێشتا بەگەڕانەوەی (خالیدی عەزیزی) گەش���بین تری؟ مس���تەفا هیجری :پێموای���ە لەوبارەیەوە (مستەفا مەولودی)یش نیەتی باشی هەیەو هەوڵ بۆ یەکگرتنەوە دەدات. ئاوێن���ە :بڕیارب���وو لەزس���تانی رابردوودا کۆنگرەی 16حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران بگیرێت ،بەاڵم دواکەوت ،هۆکاری ئەو داوکەوتنە چییە ،ئ���ەو ئاڵوگۆڕەی دەکرێت
ئاسۆ حەسەن زادە وەکو گەنجێکی خوێندەوار شایستەگیو لێهاتوویی خۆی هەیە بەمافی خۆی دەزانم بێتە پێشەوەو ببێتە سکرتێریش ،بەاڵم کێشە لەوەدا دەبینم ،کە ئاسۆ حەسەن زادە لەژێر کاریگەری بۆچوونەکانی باوکیدا بێت چییە؟ مس���تەفا هیج���ری :راس���تە س���اڵێک دواکەوت���ووە ،بەاڵم لەم زس���تانەدا کۆنگرە دەگری���ن ،هۆکارەکەش���ی دەگەڕێت���ەوە بۆ مەس���ەلەی راسان ،بۆ ئەو کارو تێکۆشانەی کە لەهاویندا هەمانبوو ،بەهۆی ئەو کارانەی کە لەپێش کۆنگرەو دوای کۆنگرە دروس���ت دەبێتو کۆمەڵێک ئاڵوگ���ۆڕ لەڕێبەرایەتیو حزبدا دەبێتو کاتێکی وەهامان بەدەستەوە ناهێڵێت ،بۆی���ە بەقازانجی حزبم���ان زانی کارەکانمان بکەینو کۆنگرە بۆ ماوەی ساڵێک دوابخەین ،ئەمە هۆکاری سەرەکی بوو. ئاوێنە :رێوڕەسمی کۆنگرە چۆن دەبێت؟ بیس���تومە دەتەوێ���ت دەفتەری سیاس���ی نەهێڵێتو دەسەاڵتەکانی سکرتێر زیادبکەیت، ئەمانە لەچییەوە سەرچاوە دەگرێت؟ مس���تەفا هیج���ری :لەڕاس���تییدا ئ���ەوە دەگەڕێت���ەوە س���ەر بڕیاری کۆنگ���رە ،من گەاڵڵەیەکم پێشکەش���کردووە ،ک���ە لەوێدا کەمێک ئاڵوگۆڕم پێشنیارکردووە ،بۆئەوەی حزب چاالکتر ببێتەوە ،خەڵکی بەتوانا لەهەر جێگەیەک بێت ،چ ئەندامی رێبەرایەتی بێت، یان نا ،بتوانێت لەکارو تێکۆش���اندا بەشدار بێت ،خەڵکی حزبی وەکو ئەندامانی حزبی، چاالک���ی حزبی لەه���ەر جێگای���ەک هەبن، مەیدانیان بۆ بکرێت���ەوەو کاربکەن ،چونکە وەک پێشتر وتم :ئەگەر بمانەوێت رۆژهەاڵت ببێت���ە هێزێک���ی ش���وێندانەر ،بەتەنها بەو کۆمەڵە کادرو پێش���مەرگەیەی کە هەمانە، کە راس���تە کەم نین ،ب���ەاڵم بەتەنها نابێتە هێزێکی ش���وێندانەر ،بەڵک���و دەبێت رێگاو دەروازەکان بکرێت���ەوەو خەڵکێک���ی زۆرتر بەش���داربنو جوڵەیەک پێکبێ���ت ،بۆئەوەی ئەو ئامانجە بێت���ەدی .ئەوە گەاڵڵەیەکە کە پێشکەش بەکۆنگرە دەکرێت ،ئەگەر کۆنگرە بڕیاریدا ،لەچوارچێوەی ئ���ەو بەرنامەیەدا، ئ���ەو ئاڵوگۆڕانە پێکدەهێنێ���ن .جەوهەری ئاڵوگۆڕەک���ە ئەوەیە ،کە ئێس���تا لەحزبی دیموکرات���دا ،هێ���زی س���ەرەکی کۆمیتەی ناوەندییە ،کۆمیتەی ناوەندی یاسا دادەنێت، بەڕێوەی دەب���ات ،بڕیار لەس���ەر کارەکانی خ���ۆی دەکات ،بۆی���ە پێموای���ە دەبێت ئەو توانای���ە دابەش���بکرێتو لەی���ەک ناوەنددا نەبێ���ت ،چەندی���ن ناوەند بن ،ک���ە بتوانن پێکەوە کاربکەن.
تایبهت
) )610سێشهممه 2018/1/23
(شیری رەش)ی ئەلیف شەفەق بەم زوانە دەكەوێتە نێو كتێبخانەی كوردییەوە ئا :مامەیارە ئەحمەد ئەلیف ش����ەفەق ،نووس����ەرو رۆمانووسی ناس����راوی ت����ورك ،بەیەكێ����ك لەنووس����ەرە دیارەكانی س����ەر ئاس����تی جیهان دادەنرێ، لەبواری نووس����ین بەگشتیو رۆماننووسیشدا تەكنیكو شێوازی تایبەت بەخۆی گرتووەتە بەر ،بەهۆی خۆدان لەهەندێ پرسی گرینگو جێبای����ەخ ،بووەتە ناوێكی ناس����راو لەدنیای كتێبو خوێندنەوەدا .ش����ەفەق ،بەو پێیەی ش����ارەزای مێژووی فەلس����ەفەو سیاس����ەتو كۆمەڵناس����ییەو دكت����ۆرای لەسیاسەتیش����دا هەی����ە ،ئ����ەو ش����ارەزاییانەی بەئاوێتەبونی لەگەڵ باكگراوندە ئەدەبییەكەی لەنووس����ینو رۆمانەكانیدا چڕ كردووەتەوە .پێش����تر لەنێو خوێنەران����ی كتێبخانەی كوردی����دا بەرۆمانی (چل رێساكەی عەش����ق) ناسرا ،كە روناكی دەخاتە سەر زۆر الیەنی ژیانی مەوالنای رۆمی. چەندان رۆمانو كتێبی دیكەی گرینگی هەن، یەكێك لەرۆمانە گرینگەكانی دیكەی (شیری رەش)ـە ،كە تێیدا باس����وخواسو گێڕانەوەی چیرۆكی ژیانی خۆیەتی ،بەتێكەڵكردنی چەند باسێكی تر .ڤیەننا سەالم ،دەرچووی كۆلێژی پەروەردەی ئینگلیزی ،ئەو كتێبەی كردووەتە یەكەم نۆب����ەرەی وەرگێڕان����ی كتێبی خۆیو بۆ خوێنەرانی كوردی هێناوەتە س����ەر زمانی ك����وردی .لەدیمانەیەكدا ،باس����ی چۆنیەتی وەرگێڕانەكەو بەش����ێكی ناوەڕۆكی كتێبەكەو چەند پرس����ێكی تری وابەس����تە بەكتێبەكەو شەفەق ،دەكات. ئاوێن����ە :هۆكارەكانی پش����ت بڕیاردانت لەسەر ئەوەی (ش����یری رەش) كە بەرهەمی نووس����ەرێكی گ����ەورەی دنیای����ە ،بكەی����ت بەكوردی ،چی بون؟ ڤێنا س����ەالم :پێم خۆش����ە ئەوە بڵێم کە شیری رەش یەکەم کتێبی ئەلیف شەفەق بو بەری کەوتم ،ئەوکات پڕ بووم لەو پرسیارانەی کە کتێبەکە لەسەریان دەوەستێت .دۆستێک پێش����نیاری خوێندن����ەوەی کتێبەک����ەی بۆ کردم ،منیش دەس����تم کەوتو هەر لەیەکەم بەرکەوتنییەوە هەس����تم کرد "شیری رەش" ب����ۆ کردنەوەی گرێگەلێکی کۆنە لەناخی منو ئەوانەشدا کە وەک من کەوتونەتە نێوان دوو بەرداش����ەوە .ئەوە بو هەر ئەوکات بڕیارم دا وەری بگێڕم. ئاوێنە :وەرگێڕانی شیری رەشەکەی ئەلیف ش����ەفەق ،كە لەدنیادا خ����اوەن خوێنەرێكی زۆرە ،ب����ەو پێیەی یەك����ەم ئەزمونتە ،چەند ئەستەمی هێنایە پێشت؟ ڤێنا سەالم :راستە ش����یری رەش ،یەکەم ئەزمونی وەرگێڕانی کتێبەبۆ من ،بەاڵم پێشتر ئەزمون����ی وەرگێڕانی وتارو ش����یعرو چیرۆکم هەبووە .وەرگێڕانی ئ����ەم کتێبەبۆ من ،نەک هەر ئەستەم نەبو ،بەڵکوهەوڵێکی چێژبەخش ب����و ،دەرفەتێ����ک بو بۆ ژی����ان لەنێو یەکێک لەدڵخوازتری����ن کتێبدا کە لەم����اوەی ژیانمدا خوێندبێتمەوەو بووبێت بەخاڵی وەرچەرخان لەبیرکردنەوەو تێڕوانینمدا بۆ شتەکان. ئاوێن����ە :مەرجەكان����ی وەرگێ����ران ،جگە
لەزانینی ه����ەردوو زمان بەت����ەواوی ،فرەن. چەن����د هەوڵت دا پێش ئەو كارە ،مەرجەكان لەخۆت����دا فەراه����ەم بكەی����ت ت����ا كارەكەت بەكەمترین كەموكورتییەوە بێتە بەرهەم؟ ڤێن����ا س����ەالم :ل����ە ب����ارەی وەرگێڕانەوە بۆچونگەل����ی جیاواز هەن .م����ن باوەڕم وایە ک����ە وەرگێڕان پێویس����تی بەکارامەیی زمانو لەهەمان کات����دا هونەری گرێدانی پەیوەندییە لەنێ����وان زمانەکانە جیاوازەکاندا .من لەپۆلی دووی س����ەرەتاییەوە تا ئێس����تا ب����ەردەوام بەک����وردی دەخوێنمەوە ،بەو پێیەی بەش����ی زمانی ئنگلیزیشم تەواو کردووە ،بەئینگلیزیش دەخوێنمەوە ،بەاڵم هێشتا ئەمانە بەس نین، دەتوانم بڵێم گرێدان����ی پەیوەندی نێوان دوو زمان س����ەلیقەی باشی دەوێت ،هەر ئەمەشە کە وەرگێڕانی ب����اش لەوەرگیڕانی خراپ جیا دەکاتەوە .م����ن هەوڵی خۆم����م دا ،کاتێکی زۆرم پێ بەخش����ی ت����ا بەجوانترین ش����ێوە بچێت����ە بەردەم����ی خوێنەر ،چونکە خۆش����م خوێن����ەرمو ئاگەداری ئەوەم کە لەکتێبخانەی کوردیدا قەیرانێک هەی����ە بەناوی وەرگێڕانی خ����راپو خوێنەر بەگش����تی متمانەیەکی وای بەوەرگێران����ی ک����وردی نیی����ە .وەک گوتم، م����ن هەوڵی خۆم����م داوەو ئەوەی تریش����ی دەکەوێتەوە سەر ئەوەی کە خوێنەران چۆن پێشوازی لێ دەکەن. ئاوێنە :ش����یری رەش ،كە یاداش����تەكانی ژیان����ی ئەلیف ش����ەفەقە ،چ ش����تێكی ئەم كتێبەلەیاداش����تی كەس����ایەتیو نووس����ەرە بەناووبانگەكان����ی دیك����ەی دنی����ای جی����ا دەكاتەوە؟ ڤێنا س����ەالم :دەتوانم بڵێم ئەلیف شەفەق لەش����یری رەش����دا تەنها نوێنەری خۆی نا، بەڵک����و نوێنەری هەمو کەس����ێک کە لەنێوان دەنگە جیاوازەکانی ناخیدا سەرگەردان بووەو نازانێ����ت چۆن پارچەکانی خۆی کۆ بکاتەوە، هەمو ژنێک کە لەنێوان ئەو هێاڵنەی کۆمەڵگەو ژیانی هاوس����ەرێتیو بەتایبەتییش دایکایەتی بۆی دەکێش����نو هێڵی داهێناندا ،تێدا ماوەو هەروەه����ا زۆرێ����ک لەژنانی دنی����ای مۆدێرنە ک����ە تا رادەیەکی زۆر لەزانس����تو مەعریفەی ترادیش����ناڵیی ژنانی س����ەردەمانی پێش����وو لەبارەی چۆنێتی مامەڵەکردن لەگەڵ قۆناغە جیاوازەکانی ژیانی ژندا هەیانبووە ،دابڕاونو لەجیهانێک����ی تەواو نوێدا ،هەمو ش����تێک کە وەک ژن دێت����ە رێگەی����ان ،بۆیان نائاش����ناو سەرلێش����یوینەرە ،لەنێویش����یاندا ،خەمۆکی پ����اش منداڵبون .ش����یری رەش ،ئاوێزانێکی زیرەکان����ەی نێوان خەیاڵ����ی ووردو واقیعێکە ک����ە بەزمانێکی زۆر چێژبەخ����شو ئەدەبیانە گوزارشتی لێکراوە .من بیرمە کاتێک بەمنداڵی چەند خولەکێک ب����ۆ خوێندنگە دوادەکەوتمو لەڕێگ����ە دەمبینی چەند فێرخوازێکی دیکەش وەکوو م����ن دواکەوتون ،ئ����ەوە بۆ من تەواو س����ەبووریبەخش ب����و .ئەلیف ش����ەفەقیش لەنووسینی ش����یری رەشدا ،دەیەوێت هەمان سەبووریمان پێ ببەخشێت ،ئەوەی کە ئێمە تەنیا نین .ژیانی زۆرێک لەژنە نووسەرەکانی دنیامان بەزمانێکی هێندە جوان بۆ دەگێڕێتەوە
وهزارهتی داد تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر
گرنگە ئەم کتێبە بخوێنرێتەوە بەتایبەتیش بۆ ئەو مێینانەی کە خاوەنی خەونی نوسیننو هێشتا لەنێوان دوڕیانی نوسین ژیانی هاوسەرگیریو دایکایەتیدان کە لەفۆرم����ی بیۆگرافیایەکی وش����ک دەری هێناوەو خوێنەر شەیدای زمانی گێڕانەوەکەی دەکات .چیرۆک����ی مامەڵەکردنی هەریەک لەم ژنانە لەگ����ەڵ نووس����ینو دایکایەتیدا ،لەوی دی جی����اوازە ،لێرەدا ئەلیف دەیەوێت پێمان بڵێت هەمو ئەم رێگەیان����ە تاقیکراونەتەوەو تۆی خوێنەری����ش رێگای خ����ۆت هەڵبژێرە. س����ەبوورییە گەورەک����ە بۆ ژنان����ی کۆمەڵگە رۆژهەاڵتییەکان ،بەتایبەت ئەوانەی هەڵگری بەه����رەو خەونی نوس����ینو داهێنانن ،ئەوەیە کە ئازارگەلێک ئێمە لێرەدا دەیچێژین ،پێش چەندین ساڵ س����لڤیا پالتو ئیمیلی برۆنتێو زۆرێک لەژنە نووس����ەرەکان لەسەرانس����ەری جیهاندا چەشتوویانەوەو لەئێستاو داهاتووشدا بەردەوامی دەبێت ،چونکە بووەتە بەش����ێکی دانەبڕاو لەچارەنووس����ی رەگەزی مێینە .هەر بۆیە من وەک خۆم ش����یری رەش ،بەو هەمو ف����رە بابەتیەوە زیاتر لەیاداش����تێک چاو لێ دەکەمو پێ����م وایە ئەلیف بەنووس����ینی ئەم کتێبە ،بۆشاییەکی گەورەی لەمەیدانی هاتنە دەنگ لەئازاری ژنەنووس����ەرو داهێنەرەکانی جیهان����دا پ����ڕ ک����ردەوەو ئەم هەوڵ����ەی ،تا رادەیەکی زۆر جێگای ستایشە. ئاوێن����ە :ئەگەر پێش����وازییەكی باش لەم كتێبەبكرێت ،پ����ڕۆژەی وەرگێڕانی داهاتووت چی دەبێت؟ هیچ پالنێكت داناوە؟ ڤێنا س����ەالم :ب����ۆ م����ن ،زۆر گرنگە ئەم کتێبەبخوێنرێت����ەوە .بەتایبەتی����ش ب����ۆ ئەو مێینانەی ک����ە خاوەنی خەونی نووس����یننو هێش����تا لەنێ����وان دووڕیانی نوس����ین-ژیانی هاوسەرگیریو دایکایەتیدان .پێشتر پێشنیازی خوێندنەوەی کتێبەک����ەم بەزمانی عەرەبیو ئینگلی����زی بۆ زۆرێ����ک لەو کچان����ە کردووە ک����ە گلەیی����ان لەنەبونی دەرفەتی یەکس����ان بۆ داهێن����انو پەرەدان بەبەهرەی نووس����ین لەنێوان هەردوو رەگەزەک����ەدا کردووە ،بۆیە گرنگ ئەوەیە بخوێنرێتەوە جا بەهەر زمانێک بێت .پڕۆژەی وەرگێڕانی داهاتووم مەرج نییە لەبواری ئەدەبدا بێتو ئەگەری هەیە ش����یری رەش یەکەمی����نو دوایەمی����ن وەرگێڕانم بێت
بهڕێوهبهرایهتی گشتی تۆماركردنی خانووبهره لیژنهی جێگیركردنی خاوهندارێتیی شارباژێر
بانگهوازی ی جێگیركردنی خاوهندارێتی خانووبهره بەنوێكراوه] [بڕیار ی زنجیرهكانی ( 108گهڕهكی/چوارتای كۆن) بۆ داواكاری تۆماركردن بهرێز پاڵپشت بەسهلماندنی خاوهندارێتی تهواو ی بهرواری ( )2018/1/2 1كه لهم لیژنهیهوه دهرچوە، ی جێگیركردنی خاوهندارێت ی بڕیار (نیگار محمود توفیق) بهپێ ی تایبهتمهند ی خۆی پێشكهش بەدادگا ی ئهم بریاره دهكهینو ههركهس������ێكیش پهڵپی ههیه با س������كااڵ بۆیه بانگهواز ی ئهم ی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه پاش تهواوبون بكات لهماوهی ( )30رۆژدا لهرۆژی دوای باڵوبونهوه ی ناوبراو ئهگهر ی بریار ی ماوەت زنجی������ره ناوبراوهكان تۆماردهكات بهپێ ی تۆماركردنی خانووبهره ماوهی������ه تێبینهرایهت ی سكااڵ. هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبو بەپێشكهشكردن هیوا محمد جالل ی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر تێبینهر سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
عدد91 : بهروار2018/1/21 :
ئاگاداری
ی ی ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن س������هرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگادار ی (محمد عزیز ی (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵت ( )1989-1987زهوی������ان لهناحییهی رزگار ی ی كردوه بەمهبهس������ت ی رێگا پێدان اغامیر) خ������اوهن زهوی ژماره ههوائی ( )11666داوا ی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهس������هر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی دروس������تكردن ی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی ش������ارهوانیمان ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوه ی بۆ ناوبراو دهكات . ی یاسای بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كار اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
ئاگاداری
عدد82 : بهروار2018/1/17 :
سهرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن ی ( )1989-1987زهویان لهناحییهی رزگاری (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (مجید عزیز روس������تم) خاوهن زهوی ژم������اره ههوائی ( )5588داوای رێگا پێدانی كردوه بەمهبهس������تی دروس������تكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری
ڤێنا سەالم لەبواری ئەدەبدا .بیرۆکەی وەرگێڕانی کتێبی "قەیرانەکانی دنیای مۆدێرن"ی فەیلەس����وفی فەڕەنس����ی ،رێن����ێ گینۆم هەی����ەو لەماوەی داهاتوودا دەست بەوەرگێڕانی دەکەم .رەنگە لەداهاتوودا زیاتر کار لەس����ەر فەلس����ەفەی ئایینو هەروەها پەیوەندی نێوان فەلس����ەفەو ئەدەب بکەم کە لەئێستای دونیای مۆدێرندا، پەیوەندی نێوان ئەو دوو کایەیەی نووس����ین، لەالوازییدایە. ئاوێنە :ش����ەفەق ،كە ش����ارەزای مێژووی فەلسەفەو سیاسەتو كۆمەڵناسییەو دكتۆرای لەسیاسەتیش����دا هەیە ،ئەو ش����ارەزاییانەی بەئاوێتەبونی لەگەڵ باكگراوندە ئەدەبییەكەی، چەند كاریگەریی لەسەر فرەلقی شیری رەش داناوە؟ ڤێنا س����ەالم :تا رادەیەکی زۆر .لەهەندێ ش����وێنی کتێبەکەدا ،هەست دەکەیت ئەوەی لەژێ����ر دەس����تتدایە ،لێکۆڵینەوەیە لەبارەی ژیان����ی ژن����ە نووس����ەرەکانەوە ،لەهەندێک خاڵدا تەواو زمانی فەلسەفە زاڵە بەسەریداو لەهەن����دێ ش����وێنی دیکەدا ،ئ����ەدەب زمانی بااڵیە .بەشەکانی کۆتایی کتێبەکە ،ئەزمونی نووس����ەرێکە ک����ە بەدەس����ت خەمۆکی پاش منداڵبون����ەوە دەناڵێنێتو چی����دی ناتوانێت بنووس����ێت ،لێرەدا خوێنەر هەس����ت دەکات زیات����ر رۆمانێک����ی دەرونییە .خ����ودی هاتنە س����ەر باوەڕی ئەوەی کە دواجار پێویس����تە سیس����تمێکی دیموکراس����ی لەنێوان گوێگرتن لەدەنگە جیاوازەکانی ناخماندا پەیڕەو بکەین، بانگەشەیەکی ئاشکرای ئەلیفە بۆ دیموکراسی نەک وەک سیستمێکی نمونەیی ،بەڵکو وەکو سیس����تمێک کە بەهەمو پێوەرەکان ،لەوانی دی باشترە .هەروەک لەتێبینییەکی سەرەتای کتێبەکەدا بۆ خوینەران ،دەڵێت: گریمانەیەکی ساویلکانەیە کە پێمان وابێت رژێمێک����ی دیموکراس����یانە تەختێکە لەگوڵ، بەاڵم هێش����تاش لەهەر جۆرە خۆسەپاندنێک باشترە. ئاوێنە :ش����ەفەق ،لەه����ەردوو كولتووری (ڕۆژهەاڵتیو رۆژئاوایی) ك����ە نەنكو دایكی
وهزارهتی داد تێبینهرایهتی تۆماركردنی خانووبهرهی شارباژێر
بەرجەستەیان كردووە سودی زۆری بینیوەو توانیویەت����ی لەباش����ییو خراپییەكان����ی ئەم دوو جیهانبینیی����ە هەڵێنجێو بیخاتە خزمەت نووسین وپڕۆژە ئەدەبیو فەلسەفەكانییەوە، ئەی تۆ چیت لەشەفەقەوە هەڵێنجا؟ ڤێنا سەالم :پەس����ەندکردنی بیرکردنەوەو نووسینەکانی ئەلیف ،بۆ من ،بەپلەی یەکەم ب����ۆ ئەو بااڵنس����ە دەگەڕێتەوە کە نووس����ەر بەتێگەیشتنی هۆش����یارانەی خۆی ،لەنێوان رۆژه����ەاڵتو رۆژئ����اوادا رایگرتووە .ئەو وەک تورکێک کە واڵتەکەی هەم لەڕووی جوگرافیو ه����ەم ل����ەڕووی سیاس����یو کولتوریی����ەوە، لەنێوان����ی ئاس����یاو ئەورووپ����ا ،بەمانایەکی دی ،رۆژه����ەاڵتو رۆژئ����اوادا داب����ەش بووەو وەک کەس����ێک بەباکگراوندێکی رۆژهەاڵتیو دونیابینییەک����ی رۆژئاوایی����ەوە ،دەرفەت����ی زیاتری تێگەیشتن لەوەی رۆژهەاڵتو رۆژئاوا وابەستەو تەواوکەری یەکدین ،بۆ رەخساوە. ئێمە ئەگەر ئەمەش����مان بۆ نەڕەخس����ابێت، پێویس����تە ،بێ جیاوازیو دەمارگیری ئاینیو نەتەوەیی ،خۆمان بگەڕیین بەشوێن جوانیو جێهێش����تەی کلت����ووریو شارس����تانییەتی هەری����ەک لەڕۆژهەاڵتو رۆژئ����اوادا ،ئەمەش بخەینە خزم����ەت جیهانێکی باش����ترەوە کە وەک مرۆڤ خۆم����ان بەخاوەن����ی دەزانین. یەکێ����ک لەتایبەتمەندییەکان����ی ش����یعری رۆمانتیک����ی ک����ە لەکۆتاییەکانی س����ەدەی هەژدەیەمو سەرەتاکانی سەدەی نۆزدەهەمی ئەوروپادا ،پەرەی س����ەند ،سەرسام بون بو بەرۆژهەاڵت ،لەش����یعری ئەو س����ەردەمەدا، رۆژهەاڵت وەک النکەی خەونو شارستانییەت وێنا دەکراو بەش����ێک لەمەعریفەو ئەدەبیاتی رۆژئ����اوا "ق����ەرزاری هەزارو یەک ش����ەوە"ی رۆژهەاڵت����ە .لەئێس����تادا ئەم هاوکێش����ەیە پێچەوان����ە بووەت����ەوە ،خەڵک����ی رۆژهەاڵت خەون بەژیان لەڕۆژئ����اواوە دەبیننو بەهەمو ش����ێوەیەک لەڕۆژه����ەاڵت نائومێدن ،خەڵکی رۆژئ����اواش بەچ����اوی بەزەیی����ەوە دەڕواننە رۆژه����ەاڵت ،هەروەکو ئەوەی کەش����تییەکی ژەنگهەڵگرتووی بێ کەڵ����ک بێت کە هێندە ناب����ات بەهەمو سەرنش����ینەکانییەوە نوقمی
بهڕێوهبهرایهتی گشتی تۆماركردنی خانووبهره لیژنهی جێگیركردنی خاوهندارێتیی شارباژێر
بانگهوازی ی خانووبهره بەنوێكراوه] ی خاوهندارێت [بڕیاری جێگیركردن ی تۆماركردن بهرێز ی كۆن) بۆ داواكار ی ( 280گهڕهكی/چوارتا ی خاوهندارێتی تهواوی زنجیرهكان پاڵپشت بەسهلماندن ی بهرواری ( )2018/1/2 1كه لهم لیژنهیهوه ی خاوهندارێت ی جێگیركردن ی بڕیار (داب������ان حمەامین محمد خ������ان) بهپێ ی ی خۆی پێش������كهش بەدادگا دهرچوە ،بۆیه بانگهوازی ئهم بریاره دهكهینو ههركهس������ێكیش پهڵپی ههیه با س������كااڵ ی ئهم بانگهوازهوه دهس������تپێدهكات ،چونكه پاش ی ( )30رۆژدا لهرۆژی دوای باڵوبونهوه تایبهتمهن������د بكات لهم������اوه ی ی بریار ی ماوەت زنجیره ناوبراوهكان تۆماردهكات بهپێ ی خانووبهره ی ئهم ماوهیه تێبینهرایهتی تۆماركردن������ تهواوبون������ ی سكااڵ. ناوبراو ئهگهر هیچ ئاگاداركردنهوهیهك لهدادگاوه نهبو بەپێشكهشكردن هیوا محمد جالل ی شارباژێر ی خانووبهره تێبینهری تۆماركردن
سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
عدد89 : بهروار2018/1/21 :
ئاگاداری
سهرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن ی ( )1989-1987زهویان لهناحییهی رزگاری (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (عوس������مان حسێن امین) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )12093داوای رێگا پێدانی كردوه بەمهبهستی دروس������تكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
ئاگاداری
عدد78 : بهروار2018/1/16 :
ی ی ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن س������هرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگادار ی (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (حس������ن محمد ( )1989-1987زهویان لهناحییهی رزگار ی ی ( )6260داوای رێگا پێدانی كردوه بەمهبهس������ت امین رهحمان) خاوهن زهوی ژماره ههوائ ی ی لهس������هر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوه ی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوه دروس������تكردن ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی ش������ارهوانیمان ی بۆ ناوبراو دهكات. ی یاسای بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كار اراز محمد محمود سهرۆكی شارهوانی رزگاری
19
مێ����ژوو دەبێت .بەاڵم دەبێت لەو راس����تییە تێبگەین کە رۆژهەاڵت دڵی دنیایەو خاکێکی بەت����اڵ نییە ،نابێت نائومێدی بەس����ەرماندا زاڵبێت .بەبۆچونی من ،ئەوەی ئێس����تا ئەم کەش����تییە پێویستییەتی ،هۆش����یارتربونی سەرنشینەکانییەتی. ئاوێن����ە :ش����ەفەق دەڵێ����ت بەت����ەواوی بووم بەكەس����ێكی رۆحانیو ب����ڕوای تەواوم بەتەس����ەوف هەیە ،چونكە جیهانێكە لێوان لێ����و لەلێبوردەییو دورە ل����ەڕقو كینە ،ئەو بیروب����اوەڕە ل����ەم كتێبەیدا چەن����د رەنگی داوەتەوەو چۆن جێی كراوەتەوە؟ ڤێن���ا س���ەالم :ڕوحانییەتو تەس���ەوف بەش���ێکی گرنگ���ی کتێبەکەی���ە .لەچەند خاڵێکی کتێبەکەدا ئەلیف بەرکەوتنی خۆی لەگەڵ دنیای تەس���ەوفدا ،بەوردو درش���تی دەگێرێت���ەوە .لەنێوان ئەو ش���ەش دەنگە جیاوازەی ناخی ئەلیفدا کە وەک کارەکتەری راس���تەقینە دەردەک���ەون لەکتێبەک���ەدا، یەکێکیان ناوی باجی دەروێشەو نوێنەرایەتی الیەن���ە رووحانییەک���ەی ئەلی���ف دەکات. ئ���ەم دەنگە لەزۆربەی بارودۆخە س���ەختو پڕکێشمەکێش���مەکاندا ،تەواو لەس���ەرخۆو ئارام دەردەکەوێ���تو هەوڵدەدات ئەلیفیش ئارام بکاتەوە .هەر بۆیە چەند رۆژێک پێش منداڵبونەکەی ،بۆ رەواندنەوەی ترسەکانی ئەلی���ف ،پێ���ی دەڵێت" :ت���ۆ دەزانیت کە سۆفییەکان باوەڕیان وایە جیهان منداڵدانی دایک���ە؟ ئێم���ە هەموم���ان کۆرپ���ەی نێو منداڵدانێکین .کە کاتی خۆی دێت ،دەبێت جیه���ان جێ بهێڵین .ئێم���ە ئەمە دەزانین، ب���ەاڵم نامانەوێت جێی بهێڵین .دەترس���ین کە مردین لەهەبون بووەستین .بەاڵم مردن لەڕاس���تیدا لەدایکبونە .تەنیا گەر بتوانین لەمە تێ بگەین ،ئیدی لەهیچ ناترسین". ئاوێنە :لەشیری رەش���دا ،شەفەق واقعو خەیاڵی پێك���ەوە گرێ���داوە ،تێكەڵكردنی خەیاڵ ،لەیاداشتو گەش���تی ژیاندا ،چەند خەیاڵی خوێنەر پەرشوباڵو دەكات؟ ڤێنا س���ەالم :وەک پێش���تر گوتم ،گەر ن���اوی کتێبەک���ە ،تەنیا وەک یاداش���تێکی ئاس���ایی ببەین ،ئەوا حەق���ی تەواومان پێ نەداوە .بەبڕوای م���ن ،ئەو فرەییە لەزمانی دەربڕینو بابەتگەلی جی���اواز ،تامێکی دی دەدات بەکتێبەک���ەو وا دەکات تەنانەت لەم کتێبەش���دا ،لەزمانە وردو پ���ڕ خەیاڵەکەی ئەلیف بێبەش نەبی���ن .هەروەها دەمەوێت دووبارە ئەوە بڵێم ک���ە ئەم کتێبەبۆ هەمو خوێنەرێک نووس���راوە بێ جیاوازی رەگەزو پیشەو باری کۆمەاڵیەتی ،هەروەک نووسەر لەپێشەکی کتێبەکەدا دەڵێت :ئەم پەرتووکە تەیا بۆ ئەو ژنانە نەنوسراوە کە لەڕابردووو لەداهات���وودا ،لەبارودۆخ���ی هاوش���ێوەدا دووچاری خەمۆکی بونەتەوە یان دەبنەوە، بەڵکوو بۆ هەر کەسێکە بەپیاوو ژنەوە .جا هاوسەرگیری کردبێت یان نا خاوەنی منداڵ بێت یان نا ،نووسەر بێت یاخود نا ،کە بۆی س���ەخت بێت بااڵنس لەنێوان زیاتر لەڕۆڵو بەرپرسیارییەتییەکی ژیانیدا رابگرێت.
پاشاموە..
فێرخوازو دهوروبهر
لهقۆناغی منداڵییهوه " لهسێ ساڵییهوه" ت���ا س���اتی باڵغبون���ی "حهڤده س���اڵی" رووداوهكانی لهس���اڵی 1931هوه دهست پێ دهكهن ت���ا دهگات بەبارودۆخی كۆمهڵگهی ئهمریك���ی لهجهنگی جیهانیی دوەم ،بهپێی ههندێك راپرس���ی ل���هو 100كتێبەدانراون كهزۆرتری���ن كاریگهری ههب���وەو وهلهڕیزی ئهو كتێبان���ه دانراوه ك���ه زۆرترین بوێری لهنووسینیاندا ههبوە!
سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری كارگێریو خۆیهتی
عدد74 : بهروار2018/1/16 :
ئاگاداری
سهرۆكایهتی ش������ارهوانی رزگاری ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن ی ( )1989-1987زهوی������ان لهناحییهی رزگاری (صم������ود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (كورجیه امین محمد ) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )3937داوای رێگا پێدانی كردوه بەمهبهستی دروس������تكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری س������هرۆكایهتی شارهوانیمان بكاتهوه بەپێچهوانهوه شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. اراز محمد محمود ی شارهوانی رزگاری سهرۆك ی رزگاری سهرۆكایهتی شارهوان كارگێریو خۆیهتی
عدد79 : بهروار2018/1/16 :
ئاگاداری سهرۆكایهتی شارهوانی رزگاری ئاگاداری ههموو ئهو هاواڵتیانه دهكاتهوه كه سااڵن ی ( )1989-1987زهویان لهناحییهی رزگاری (صمود) وهرگرتوه كه هاواڵتی (احمد كریم محمود) خاوهن زهوی ژماره ههوائی ( )11667داوای رێگا پێدانی كردوه بەمهبهس������تی دروستكردنی خانوو ههر هاواڵتییهك گلدانهوهی لهسهر ئهو پارچه زهوییه ههیه لهماوهی ( )30رۆژدا لهدوای باڵوكردنهوهی ئهم ئاگادارییه،ئاگاداری سهرۆكایهتی شارهوانیمان شارهوانیمان كاری یاسایی بۆ ناوبراو دهكات. بكاتهوه بەپێچهوانهوه اراز محمد محمود ی شارهوانی رزگاری سهرۆك
Awene
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
"چڵ ه زهیتون"ی خوێناوی
"عهفرین" شهڕ ی مانو نهمانه رێژهن سهردار هێرش ی توركیا بۆ سهر عهفرین ،شهڕێك ی هێنده چارهنوسازه ك ه پاشهڕۆژ ی بون ی كورد لهرۆژئاوا ی كوردستانو لهچوارچێوه ی سوریا ی داهاتودا دیاریدهكات. ئێستا لهعهفرین شهڕێك ی جیهانی ی بچوك رودهدات ،ك ه جگ ه لهتوركیاو یهكینهكان ی كورد ،دو هێز ی گهوره ی جیهانو چهندین هێز ی ههرێمیش بهراستهوخۆو ناڕاستهوخۆ لهم شهڕهدا ئامادهن ،بۆ ههریهك لهم هێزانهش شهڕ ی عهفرین رهههند ی ستراتیج ی لهخۆدهگرێت . كورد لهرۆژئاوا ئازایهتیو خۆڕاگرییهك ی ئهفسانهی ی بهرامبهر بهداعش نواند ،بهاڵم بهدڵنیای ی ئهوه ی چارهنوس ی كورد لهرۆژئاوا یهكالی ی دهكاتهوه ،ئهم شهڕه دهبێت لهگه ڵ توركیادا .مانو نهمان ی كانتۆنهكانو چهسپاندن ی سیستهم ی فیدراڵ ی لهسوریا ی داهاتوشدا ،بهچارهنوس ی ئهم ش���هڕهوه گرێدراوه .ههربۆی ه توركیا بهههمو توانا ی سهربازیو سیاسیو قورس���ای ی دبلۆماس ی خۆیهوهو لهڕێگه ی بهكارهێنان ی نوێترین چ���هكو تهكنهلۆجیاو كۆكردنهوه ی هێزێك ی گهوره ی ئۆپۆزیس���ۆن ی گۆێڕایهڵیهوه، دهیهو ێ دهستبگرێت بهسهر عهفرینداو ئیراده ی كورد لهرۆژئاوا تێكبشكێنێت. پرس���یارهك ه ئهوهیه :ئایا لهم ش���هڕه چارهنوسس���ازهدا كورد دهتوانێت ههمان خۆراگری ئهفس���انهی ی كۆبان ێ دوباره بكات���هوهو توركیا بهر قهاڵ ی ئیراده ی پتهوو لهش���كاننههاتو ی شهڕڤانان بكهوێو بهدرێژهكێشان ی شهڕ ئابڕوی ی توركیا لهئاست ی ناوچهكهو نێودهوڵهتیدا ببرێت؟ بێگومان پیالنو دوژمنكاری ی لهس���هر عهفری���ن زۆر گهورهتره بهراورد بهكۆبانێ، دیمهنهك��� ه وا دهردهكهوێت ك ه روس���یاو ئێرانو تهنانهت ئهمهریكاش لهخس���تن ی عهفرینو كورد ی رۆژئاوادا رۆڵیان ههبێت ،بهتایبهت ی پاش ئهوه ی كورد ئاماده نهبو لهس���هر پێشنیار ی روسیا ،عهفرین رادهست ی س���وپا ی ئهسهد بكات (ك ه ئێرانیش ئهمه ی دهویست) ،تیشك ی سهوز بۆ هێرش ی توركیا بۆ سهر ئهم كانتۆنه ی رۆژئاوا ی كوردستان ههڵكرا. ئێرانو توركیاو روس���یا ك ه بهسێگۆشه ی "ئهس���تانه" ناودهبرێن ،ئێستا باشترین تاقیكردنهوه بۆ بهردهوامی ی هاوكاریی نێوانیان ش���هڕ ی عهفرینه .ئهگهر روس���یاو ئێران هاوكاریو پش���تیوان ی توركیا نهكهن لهم هێرش���هدا ،ئهوا توركیا رێگهیهك ی دیك ه دهگرێو دور دهكهوێتهوه لێیان .ئهگهر هاوكاریو پشتیوانیش��� ی بكهن ،ئهوا ههماههنگیو پهیوهندییان تۆكمهو بههێزتر دهبێت .ئهمهریكاش لهم ش���هڕهدا جگ ه لهدهربڕین ی نیگهران ی چاوهڕوان��� ی كاردانهوهیهك ی دیكه ی بهرامبهر بهم هاوپهیمان ه دێرین���ه ی لێناكرێت .لهس���ایه ی نهبون ی هیچ پشتیوانییهكیش���دا ئهرك ی كورد لهم جهنگ ه جیهانیی ه بچوكهدا قورسترو گرانتر دهردهكهوێت. مێژو پێمان دهڵێت ،هیچ هێزێك بهئهندازه ی توركیا كوش���تار ی لهكورد نهكردوه. لهههر ش���وێنێك ی كوردستانیش���دا كورد بیهو ێ بیر لهقهواره یان كانتۆنێك ی ئازادو س���هربهخۆ بكاتهوهو بی���هو ێ بههێز بێت ،ئهوا توركیا رێگ���ه ی لێدهگرێو بهههمو هێزیهوه پهالمار ی دهدات .كوش���تن ی خهون ی س���هربهخۆییو كوشتن ی كورد ی ئازاو ئازاد بهشێك ی دانهبڕاوه لهستراتیج ی توركیا. ئێس���تا كورد لهرۆژئاوا ی كوردستان باجی ی ئازایهتیو باجی ی دهستگرتن بهبون ی كانتۆن ه س���هربهخۆكان ی خۆی دهدات .توركیا پاش تێكش���كاندن ی هاوپهیمانهكان ی لهشهڕ ی ئیدلبو كۆتایهاتن ی داعش لهسوریا ،خهم ی گهوره ی ئهوهی ه كورد لهرۆژئاواو س���وریادا هاوكێشهیهك ی نو ێ بسهپێنێت ،بۆی ه ئهردۆغانو ئاكهپهو توركهكان دێنو ماش���ێنێك ی جهنگ ی گهوره بهناو ی "چڵ ه زهیت���ون"هوه لهدژ ی كورد دهخهن ه گهڕ. چڵ ه زهیتونێك ك ه خوێن ی لێدهچۆڕێو تۆپو موشهك ی لێدهبارێت .ئهوان خوازیارن لهڕێگه ی تێكشكاندن ی كوردهوه لهعهفرین بهیهكجار ی كۆتای ی بهخهون ی كانتۆنهكانو فیدرال ی بهێنن . لهم چركهس���اتهدا ههمو كوردێك ی مهردو بهش���هرهف دڵ ی ال ی عهفرینه .ئهگهر دوێن��� ێ كۆبان ێ رهمز ی خۆڕاگر ی ب���و بێت بۆ كورد ،ئهوا ئهم���ڕۆ عهفرین رهمز ی بهرخودانو شهڕ ی مانو نهمان ه بۆ ئێمه.
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوهگهرمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟
رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی SMSی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە
ب ۆ ب ە ش د ژم ا ر ب ب ارە 1ون ن ێ ر ە 21بۆ 29
ریکالم
ریکالم