Awene 606

‫ریکالم‬

‫گه‌وره‌ترین تراژیدیا‬ ‫سته‌مكاری‌ مرۆڤ ‌ه‬ ‫خراپه‌كان نیی ‌ه‬ ‫به‌ڵكو بێده‌نگ ‌ی‬ ‫مرۆڤ ‌ه باشه‌كانه‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ژماره‌ (‪)606‬‬ ‫سێشەممە ‪2017/12/19‬‬

‫ریکالم‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫جارێكی‌ تر‬ ‫بایكۆتكردن ‌ی‬ ‫ناوه‌نده‌كان ‌ی‬ ‫خوێندن‬ ‫ده‌ستیپێكرده‌و‌ه‬

‫‪5‬‬ ‫ریکالم‬

‫‪16‬‬

‫خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایی‌ په‌ره‌ده‌ستێنێت‬

‫گوشار ‌ی ناوخۆو ده‌ره‌و‌ه زۆر بۆ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ده‌هێنێت‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م ده‌كه‌وێت��� ‌ه ژێ���ر‬ ‫ی ناوخۆو ده‌ره‌وه‌‪ ،‬عێراق‬ ‫ی توند ‌‬ ‫گوشار ‌‬ ‫له‌س���نوری‌ مه‌خمور هێزێك���ی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫ی ده‌ستگرتن‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌ به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی "خورمه‌ڵه‌"دا ك ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر كێڵگه‌ ‌‬ ‫‪ 100‬هه‌زار به‌رمی���ل به‌رهه‌مده‌هێنێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانیش���دا بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ناوخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫گ���ۆڕان ئۆپۆزیس���یۆن بون��� ‌‬ ‫راده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬ق���ه‌واره‌ی‌ نه‌وه‌ی‌ نوێ‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هاوپه‌یمان���ی‌‌و دادپ���ه‌روه‌ر ‌‬ ‫لیس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫پش���تیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌‌و "روخاندن��� ‌‬ ‫هه‌رێم" ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬خۆپیش���اندان‌و‬ ‫ی به‌شێك له‌خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌دۆخی‌ ئابوری‌‌و سیاس��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردس���تان له‌دوێن��� ‌‬ ‫هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی‬ ‫‪12/18‬ه‌و‌ه پێده‌نێت���ه‌ قۆناغێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێوه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان ئاماده‌كاری ‌‬ ‫بۆ كش���انه‌و‌ه له‌حكوم���ه‌ت‌و گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ ری���زی‌ ئۆپۆزیس���یۆن ده‌كات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ن���ه‌و‌هی‌ نوێ‌‌و هاوپه‌یمان ‌‬ ‫قه‌واره‌كان ‌‬ ‫ی ده‌چن ‌ه پا ‌ڵ‬ ‫دیموكراس���ی‌‌و دادپه‌روه‌ر ‌‬ ‫خۆپیشانده‌رانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌م ناڕه‌زای��� ‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ ‌‬ ‫ده‌ربڕینانه‌دا بۆ یه‌كه‌مجار خۆپیشاندان‬ ‫ی پارێزگای هەولێر ده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫س���نور ‌‬ ‫ی ره‌وان���دز‬ ‫ێ ‪ 12/18‬له‌ق���ه‌زا ‌‬ ‫دوێن��� ‌‬ ‫خۆپیش���اندان ئه‌نجام���دراو زیاتر لە‌‪10‬‬ ‫ك���ەس بریندارب���ون‌و ‪ 20‬كەس���یش‬ ‫دەستبەس���ەركران‪ ،‬كاوه‌ محه‌م���ه‌د‬

‫ی‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ گ���ۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق خۆپیشاندانی رەواندوز‬ ‫به‌"ئاماژەیەكی دڵخۆش���كەر" ناوده‌بات‬ ‫بۆ گواس���تنەوەی ناڕەزایەتییەكان بۆ‬ ‫سنوری پارێزگای هەولێر‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا‪ ،‬ف���ازڵ بەش���ارەتی‬ ‫ئەندامی سەركردایەتی‌ پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات "ئەم‬ ‫بارودۆخەی ناخۆی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫هۆكارێك���ە بۆ ئەوەی حكومەتی عێراق‬ ‫زیاتر فشار بخاتە سەرمان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها دكتۆر رێبوار كەریم‪ ،‬كەسایەتی‬ ‫ی راگەیاند‬ ‫نزیك لەبەرهەم ساڵح به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫كه‌ قه‌واره‌ی‌ هاوپه‌یمانی‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫ی پشتیوانی له‌داوا رەواكانی‬ ‫دادپه‌روه‌ر ‌‬ ‫خەڵك���ی كوردس���تان دەكات‪ ،‬ك���ە‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی حكومەتی ئێستای‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و كۆتاییهێنانە بەو‬ ‫زوڵم‌و ستەمەی هەیە‪.‬‬ ‫ی دیكه‌وه‌‪ ،‬فەرید ئەسەس���ەرد‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ئەندام���ی س���ەركردایەتی یەكێت���ی‬ ‫ی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ پێویسته‌ حكومەتی هەرێم‬ ‫زەمینە خۆش بكات بۆ ئەوەی لەنزیكەوە‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ خۆپیشاندەران ئەنجام‬ ‫ی "خۆپیش���اندانەكانی‬ ‫بدات‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬ ‫ئێس���تا پێگ���ەی هەرێ���م لەبەرامبەر‬ ‫حكومەتی عێراق الوازتردەكات"‪.‬‬

‫‪5-2‬‬

‫خۆپیشاندانی ‪12/18‬‬

‫له‌دادگا ‌ی بار ‌ی كه‌سێت ‌ی سلێمانی‬ ‫هه‌فتان ‌ه ‪ 10‬بۆ ‪ 15‬هاوسه‌رگیری ‌ی كچان ‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 15‬تا ‪ 17‬ساڵ‌ ئه‌نجام ده‌درێت‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرت���ی‌ رێكخراوێك���ی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌ژنان رێژه‌ی‌ ‪ %60‬كچانی‌ به‌ش���وودراوی‌‬ ‫كوردس���تان مناڵ���ن‪ ،‬راپۆرته‌كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"له‌دادگای‌ باری‌ كه‌سێتی‌ سلێمانی‬ ‫هه‌فتان���ه‌ ‪ 10‬ب���ۆ ‪ 15‬هاوس���ه‌رگیریی‌‬ ‫كچانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 15‬تا ‪ 17‬ساڵ‌ ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬راپۆرتی‌ رێكخراوی‌ به‌هره‌ی‌‬ ‫ژن���ان‪ ،‬كه‌ رێكخراوێك���ی‌ مه‌ده‌نیه‌‌و‬ ‫كار ب���ۆ به‌ش���داریپێكردنی‌ ژن���ان‌و‬

‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ توندوتی���ژی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌پێی‌ داتاكانی‌‬ ‫دادگای‌ باری‌ كه‌س���ێتی‌ سلێمانی‌ له‌ساڵی‌‬ ‫‪2017‬دا بۆم���اوه‌ی‌ پێن���ج مانگ بریتین له‌‬ ‫(‪ )3097‬گرێبه‌ستی‌ هاوسه‌رگیری‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ‪ 1511‬خێزانیان هه‌ڵوه‌ش���اونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ نزیك���ه‌ی‌ ‪ %50‬ده‌كات‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌‬ ‫رونده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ رێ���ژه‌ی‌ ‪ %60‬كچانی‌‬ ‫به‌شوودراوی‌ كوردس���تان مناڵن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ خانم���ان هاوس���ه‌رگیری‌‬

‫كۆتایی‌ داعش‌و كۆتاییه‌كانی‌ تر‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫‪12‬‬

‫پێشوه‌خت وه‌ك دیارده‌ باس ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ وه‌ك راپۆرته‌ك��� ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت "ب���ه‌ پێی زانیاریه‌ك���ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ زیاتر ل���ه‌ ‪ 10‬هه‌زار كچی‌ مناڵ‬ ‫وازی‌ ل���ه‌ خوێندن هێناوه‌ له‌كوردس���تان‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌به‌رده‌م مه‌ترسی‌ هاوسه‌رگیری‌‬ ‫پێشوه‌خت‌و نه‌خوێنده‌واریدان"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬زمناکۆ ئیسماعیل‬

‫ئایا سیسته‌م ‌ی‬ ‫حوكمڕان ‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫به‌رێگه‌ ‌ی ئاشت ‌ی‬ ‫ده‌گۆڕێت؟‬

‫گولل ‌ه هاوه‌نێكی‬ ‫وێڵ كۆتایی‬ ‫به‌ژیانی دو منداڵ‌و‬ ‫ئاسوده‌یی خێزانێك‬ ‫ده‌هێنێت‬ ‫‪8‬‬

‫چۆن هەڵبژاردن دەبێتە چارەسەر؟‬

‫به‌شی ریکالم ‪ 07700600659 :‬ـ ‪ 07500600659‬‬

‫‪4‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪13‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫عێراق ده‌یە‌وێ‌ دەست بەسەر كێڵگە نەوتییەكانی خورمەلەدا بگرێت‬ ‫رۆژان ‌ه ‪ 100‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌مده‌هێنێت‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫عێراق هێزێكی زۆری لەسنوری قەزای‬ ‫مەخمور كۆكردۆتەوە‪ ،‬بەپێی قسەی‬ ‫بەرپرسێكی ناوچەكەش ئەو هێزانە‬ ‫بەمزوانە بە‌رێككەوتن بێت یاخود بەزۆر‬ ‫دەست بەسەر كێڵگە نەوتییەكانی‬ ‫خورمەلەدا دەگرن‌و ئەو رێگەیەش كە‬ ‫كەركوك بە‌موسڵەوە دەبەستێتەوە‬ ‫كۆنترۆڵ دەكەنەوە‪.‬‬ ‫ناوەندی ق���ەزای مەخمور ك���ە نزیكەی‬ ‫دو مانگ لەمەوبەر هێزەكانی پێش���مەرگە‬ ‫لێی كش���انەوە‪ ،‬دەكەوێتە ‪ 56‬كیلۆمەتری‬ ‫باشوری رۆژئاوای شاری هەولێرەوە‪ .‬قەزاكە‬ ‫هاوس���نورە لەگەڵ پارێزگاكانی موس���ڵ‪،‬‬ ‫كەركوك‌و تكریت‪.‬‬ ‫قەزای مەخمور لە‌سێ ناحیە پێك دێت؛‬ ‫گوێر‪ ،‬ق���ەراج‪ ،‬كەندیناوە"دیبەگە" كە ئەم‬ ‫دوانەی دواییان دەیان بیرە نەوتیان تێدایەو‬ ‫كێڵگەو پااڵوگەی خورمەل���ەش دەكەوێتە‬ ‫س���نوری ناحی���ەی دیبەگ���ە ك���ە نەوتی‬ ‫كەركوكی���ش لەڕێگەیەوە ب���ەرەو بەندەری‬ ‫جەیهانی توركی هەناردە دەكرا لەئێس���تادا‬ ‫لەژێر دەستی هێزی پێشمەرگەدان‪.‬‬

‫لێپرسراوی كۆمیتەی مەخموری یەكێتی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان‪ ،‬رەش���اد گەاڵڵی‬ ‫لەب���ارەی پێكهاتەی ئەو هێزانەی عێراقەوە‬ ‫كە لەس���نورەكە كۆیكردونەتەوە بە‌ئاوێنەی‬ ‫راگەیاند ئ���ەو هێزانە پێكدێن لەفیرقەیەكی‬ ‫پۆلیس���ی فیدراڵی‪ ،‬س���ێ فەوجی س���ەر‬ ‫بەسوپای عێراق‪ ،‬هێزێكی فیرقەی زرێپۆش‪،‬‬ ‫هەروەها سێ فەوجی عەشائیری ناوچەكە كە‬ ‫سەر بەحەشدی شەعبین‪.‬ئەو رەتیدەكاتەوە‬ ‫حەشدی شەعبی لەخواروی عێراقەوە هێزی‬ ‫هێنابێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم فەرماندەییەكی بااڵیان‬ ‫لەمەخمور هەیە‪ .‬هەروەك بونی كەس���انی‬ ‫ئێرانیش لەناوچەكە رەتدەكاتەوە‪.‬‬ ‫هاوكات بەپێی قس���ەی رەش���اد گەاڵڵی‬ ‫تاوەك���و دوێنێ���ش دو لی���وا لە‌هێزەكانی‬ ‫بەرپەرچدانەوەی خێرا لەرۆژئاوای مەخمور‬ ‫جێگیركرابون بەاڵم لە‌پاشنیوەڕۆی دوێنێوە‬ ‫بە‌ئاڕاس���تەی ناحیەی گەیارە پاشەكشەیان‬ ‫پێكراوە‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەو هێ���زە وتی"هێزێك���ی‬ ‫ئامادەباش���ییە لەه���ەر ئەگەرێك‌و كاتێكی‬ ‫خوازراودا دەتوانێ���ت بگەڕێتەوە‌و بگاتەوە‬ ‫ناوچەكە‌و جوڵەی پێ بكرێت"‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی ئەو بەرپرس���ەی یەكێتی‬ ‫هێزەكانی عێراق هەمو لەدەرەوەی ناوەندی‬

‫شاری مەخمور جێگیركراون‌و تەنیا پۆلیسی‬ ‫ناوخۆ لە‌شارەكەدا هەیە‪.‬‬ ‫رەش���اد گەاڵلی باس���ی لەوەش���كرد كە‬ ‫كێش���ەی نێوان پارت���ی‌و حكومەتی عێراق‬ ‫لەس���ەر خاڵی فیش���خاپور كە سێگۆشەی‬ ‫س���نوریی نێوان عێراق‪ ،‬سوریا‌و توركیایە‌و‬ ‫هەروەها لەسەر ‪ 44‬بیرە نەوت كە دەكەونە‬ ‫س���نورەكە كە ئامانجی حكومەتی عێراقییە‬ ‫ئ���ەو ناوچانە لەژێر دەس���تی پێش���مەرگە‬ ‫دەربهێنێ���ت‌و هەروەه���ا حكومەتی عێراق‬ ‫سورە لەس���ەر ئەوەی كە رێگەی سەرەكی‬ ‫نێوان موسڵ‪-‬كەركوك كۆنترۆڵ بكات‪.‬‬ ‫وتیش���ی"حكومەتی عێراق بەهێرش بێت‬ ‫یاخود بە‌رێكەوتن ئەو هێزانەی پێشمەرگەی‬ ‫پارتی لە‌گوێر‌و دیبەگە دەردەپەڕێنێت"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���دا كە بەه���ەر حاڵێك‬ ‫بێت س���وپای عێراق دەش���چێتە خورمەلە‬ ‫ك���ە ‪ 23‬كیلۆمەت���ر لەمەخم���ورەوە دورەو‬ ‫س���ەر بەناحیەی دیبەگەی���ەو ‪ 6‬كیلۆمەتر‬ ‫لە‌ناوەندی ناحیەكەوە دورە لەسەر رێگەی‬ ‫س���ەرەكی مەخم���ور هەولێ���رە‌و هەروەها‬ ‫بەپێی قس���ەی ئەو "كلیل���ی رەوانەكردنی‬ ‫نەوتی كەركوك بۆ توركی���ا لە‌خورمەڵەیە‬ ‫جگەلەوەی پرۆژەیەك���ی نەوتی گەورەیەو‬ ‫بەدەیان بیرە نەوتی تێدایە"‪.‬‬

‫گەاڵڵ���ی پێش���بینیش دەكات كە هێزە رۆژان���ە نزیكەی ‪ 300‬ه���ەزار بەرمیل نەوت‬ ‫عێراقیی���ەكان "بەمزوان���ە" ئ���ەو ناوچانە بەرهەمدەهێنێ���ت كە بەرهەم���ی رۆژانەی‬ ‫كۆنت���رۆڵ بكەن���ەوە‌و دەس���ت بەس���ەر كێڵگەی خورمەل���ە ‪ 110‬هەزار بەرمیل لەو‬ ‫خورمەلەش���دا بگرن‌و لەو باوەڕەشدا نییە ژمارەیە پێكدەهێنێت‪.‬‬ ‫رەش���اد گەاڵڵی پێی وای���ە ئەنجومەنی‬ ‫لەئەگ���ەری رێككنەكەوتنیاندا لەگەڵ هێزە‬ ‫عێراقییەكان‪ ،‬پێش���مەرگە بتوانێت بەرگری ئاسایش���ی هەرێ���م دەب���و لەكات���ی ئەو‬ ‫ل���ەو ناوچانە بكات لەكاتی هێرش���ی هێزە پاشەكش���ەیەدا ك���ە بەبێ هی���چ تەقەیەك‬ ‫مەخم���وری چۆڵك���رد راگەیەندراوێكی لەو‬ ‫عێراقییەكاندا‪.‬‬ ‫ئەو قسانەی رەشاد گەاڵڵی لەكاتێكدایە جۆرەی باڵوبكردایەتەوە نەك ئێستا‪.‬‬ ‫ئ���ەو لە‌بایەخ���ی راگەیەندراوەك���ەی‬ ‫كە دوێنێ(دوشەممە) ئەنجومەنی ئاسایشی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان لەراگەیەندراوێك���دا ئەنجومەنی ئاسایشی كەمكردەوە‌و جەختی‬ ‫ئام���اژەی بەوەداب���و كە بەپێ���ی زانیارییە كردەوە كە تەنیا پاس���اوێكە بەمەبەس���تی‬ ‫هەواڵگرییەكانی���ان لەم���اوەی پێنج رۆژی چاوترساندنی ئەو خەڵكە ناڕازییەی ناوخۆی‬ ‫رابردودا سوپای عێراق‌و حەشدی شەعبی‌و هەرێمی كوردس���تان كە دوێنێ لەچەندین‬ ‫پۆلیس���ی فیدرال���ی رەوان���ەی دەروبەری ش���ارو ش���ارۆچكەی هەرێم دژ بە‌حكومەت‬ ‫مەخمور كراون‌و پالنیان هەیە هێرش���بكەنە دەستیان بەخۆپیشاندان كرد‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر خورمەل���ە لەالی���ەن عێراقەوە‬ ‫سەر دیبەگەو دوبز‌و رێگەی كەركوك موسڵ‬ ‫كۆنترۆڵبكرێت���ەوە گورزێك���ی دیكە دەبێت‬ ‫بەیەكەوە ببەستنەوە‪.‬‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم راشیگه‌یاندب ‌و لە‌ئابوری هەرێ���م‌و هێندەی دیكە حكومەت‬ ‫كه‌ هێزەکان���ی پێش���مەرگە لەئۆکتۆبەری دەستوەستان دەكات لەبەرامبەر دابینكردنی‬ ‫ئەمس���اڵ ب���ۆ رێگریک���ردن لەپێکدادان���ی پێداویس���تییەكاندا بەتایب���ەت موچ���ەی‬ ‫س���ەربازی بۆ ئەم ناوچانەی ئێستا کە لێی موچەخ���ۆران‪ ،‬پێدەچێت ئەوەش ئاس���تی‬ ‫ناڕەزایەتییەكانی خەڵك بەرزتربكاتەوە‪.‬‬ ‫جێگیربون‪ ،‬کشاونەتەوە‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئەندامی پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان لەئێستادا‬ ‫لەو كێڵگە نەوتیانەی لەژێر دەس���تی ماون لەفراكس���یۆنی یەكگرت���وی ئیس�ل�امی‬

‫كوردستان‪ ،‬شێركۆ جەودەت دۆخی ئێستای‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان زۆر بە‌مەترس���یدار‬ ‫دەزانێ���ت‌و پێ���ی وایە هەوڵێ���ك هەیە بۆ‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی هەرێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ئ���ەو وت���ی "پێموای���ە حكومەت���ی عێراق‬ ‫بەهاوكاری توركیا‌و ئێران لەگەڵ دەستێكی‬ ‫ناوخۆیی‪ ،‬هەوڵدەدەن هەرێمی كوردس���تان‬ ‫هەڵبوەش���ێننەوە‌و لەجێگ���ەی سیس���تمی‬ ‫پارێزگاكان دروستبكرێت"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش���كرد حكومەتی هەرێم‬ ‫روبەروی دۆخێكی سەخت‌و دژوار بوەتەوە‬ ‫كە ناتوانێت چارەسەری كێشە‌و قەیرانەكانی‬ ‫نێوخۆی هەرێمی كوردستان بكات‪ ،‬پێشی‬ ‫وای���ە حكومەتی عێ���راق ئ���ەو بارودخەی‬ ‫كوردس���تانی قۆس���توەتەوە ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫ئێرادەی خۆی بەس���ەر خەڵكی كوردستان‬ ‫بس���ەپێنێت‌و بااڵدەس���تی خۆی نیش���انی‬ ‫جیهان بدات‪ .‬ش���ێركۆ جەودەت وتی "ئەو‬ ‫خۆپیشاندان‌و شڵەژاندنەی شەقام مەترسیە‬ ‫بۆ س���ەر ئەوانەی س���ااڵنێكە بەگەندەڵی‬ ‫خێر‌وبێ���ری ئەم گەلەیان ب���ۆ بەرژەوەندی‬ ‫خۆیان بردوە‪ ،‬ئ���ەوەی دەگوزەرێت پێمان‬ ‫دەڵێت‪ :‬گەندەڵی سەری ساحێبی دەخوات‪،‬‬ ‫بەدڵنیاییەوە خۆپیشاندان‌و نارەزایی سەری‬ ‫گەورەی گەندەڵكاران دەخوات"‪.‬‬

‫"روخاندنی حكومەت دەکرێتە ئامانج" له‌سلێمان ‌ی ‪ 6‬كه‌س بریندار بون‌و‬ ‫له‌چه‌مچه‌ماڵیش ‪ 3‬كه‌س ك ‌ه دوانیان ئاسایشن‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬

‫هەردو قەوارەی نەوەی نوێ‌و هاوپەیمانی‬ ‫بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری پشتیوانی‬ ‫لەناڕەزایەتییەكانی خەڵك دەكەن‪.‬‬ ‫كەسایەتییەكی نزیك لەبەرهەم ساڵح‬ ‫دەڵێت ئەگەر پێویست بكات بەرهەم‬ ‫ساڵح دەچێتە نێو خۆپیشاندەران‪.‬‬ ‫سەركردەیەكی نەوەی نوێش‬ ‫جەختدەكاتەوە ئامانجیان "روخاندن"ی‬ ‫حكومەتی هەرێمە‪.‬‬ ‫دوێن����ێ خۆپیش����اندان لەچەند ش����ارو‬ ‫شارۆچكەیەكی هەرێمی كوردستان دەستی‬ ‫پێك����رد‪ .‬دو قەوارە نوێیەك����ەی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان ك����ە لەئامادەكاریی����ەكان بۆ‬ ‫هەڵبژاردنەكانی هەرێم خۆیان تۆماركرد‪،‬‬ ‫پشتگیری لە‌ناڕەزایەتییەكان دەكەن‪.‬‬ ‫بەرهەم ساڵح كە لەیەكێتی جیابۆتەوە‪،‬‬ ‫ئێس����تا كار بۆ تۆماركردن����ی قەوارەكەی‬ ‫لەكۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق دەكات‬ ‫ئەوەش پاش ئەوەی كۆمس����یۆنی هەرێم‪،‬‬ ‫بەه����ۆی دواخس����تنی هەڵبژاردنەكانەوە‪،‬‬ ‫مۆڵەتی قەوارە نوێكانی هەڵوەشاندەوە‪.‬‬ ‫لەئێس����تادا كە ناڕەزایەتییەكانی خەڵك‬ ‫بەهۆی كەمی خزمەتگوزارییەكان‌و قەیرانی‬ ‫داراییەوە روی لەهەڵكشان كردوە‪ ،‬بەرهەم‬ ‫س����اڵح چ����اوی لەوەی����ە نزی����ك بێت لەو‬ ‫خواس����تانە تاوەكو قەوارەكەی لەداهاتودا‬ ‫بەهێزەوە بێتە مەیدانەكە‪.‬‬ ‫دكتۆر رێبوار كەریم‪ ،‬كەس����ایەتی نزیك‬ ‫لەبەرهەم ساڵح رایگەیاند ئەوان پشتیوانی‬ ‫داوا رەواكانی خەڵكی كوردس����تان دەكەن‬ ‫كە هەڵوەش����اندنەوەی حكومەتی ئێستای‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان‌و كۆتاییهێنانە بەو‬ ‫زوڵم‌و ستەمەی هەیە‪.‬‬ ‫هاوپەیمانی نیشتمانی بۆ دیموكراسی‌و‬ ‫دادپەروەری كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی‬ ‫دەكات پ����اش روداوەكانی ‪16‬ی ئۆكتۆبەر‬ ‫بەجیاو دواتریش لەگەڵ دو حزبی دیكەدا‬ ‫داوای هەڵوەشاندنەوەی حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫پێكهێنانی حكومەتێكی ئینتیقالی كردبو‬ ‫بۆ دەربازبون لە‌قەیرانەكان‪.‬‬ ‫ئێس����تاش دكت����ۆر رێب����وار دەڵێ����ت"‬ ‫ئێمە پێمانوایە باش����ترە ئ����ەم حكومەتە‬ ‫هەڵوەش����ێتەوەو حكومەتێكی ئینتیقالی‬ ‫بەزوترین كات دروست ببێت‪".‬‬ ‫رێبوار پێشی وایە ئەم حكومەتە دەبوایە‬ ‫لەڕێگەی سیاسەتەكانی رابردویەوە بیزانیایە‬ ‫كە ناتوانێت بەردەوام بێت بۆیە باشترین‬ ‫رێگا لەبەردەمیدا ئەوەبو كە هەڵوەشێتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی لەوە زیاتر ماڵوێرانی‌و كێش����ە‬ ‫بەس����ەر خەڵكی كوردس����تانەوە كەڵەكە‬ ‫نەكات‪ .‬بەاڵم بەب����ڕوای ئەو پێداگری ئەو‬ ‫حكومەتە لەس����ەر مانەوەی ئەم دۆخەی‬ ‫هێناوەتە ئاراوەو خەڵكیش مافی خۆیەتی‬ ‫فش����اری مەدەنیان����ە بكات بە‌ئاڕاس����تەی‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی‪.‬‬ ‫ئەو بەدوریشی نازانێت كە ناڕەزایەتی‌و‬ ‫خۆپیش����اندانەكان بپەڕن����ەوە ب����ۆ‬ ‫هەولێ����ر‌و هۆش����داریش دەدات كە ئەگەر‬

‫بەپەل����ە ئ����ەو خواس����تانەی خەڵ����ك بۆ‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی حكومەت نەهێنرێنەدی‬ ‫ئەوا خۆپیش����اندانەكان بەرفراوانتر دەبن‬ ‫چونك����ە "ش����تێك نییە بەن����اوی ئەوەی‬ ‫خەڵكی پارێزگای����ەك رازی بێت‌و خەڵكی‬ ‫پارێزگایەكی دیكە ناڕازی‪ ،‬بەڵكو هەموی‬ ‫بێزارە لە‌دۆخەكە"‪.‬‬ ‫داواش لە‌حكومەت دەكات لەپێناو ئەوەی‬ ‫پش����ێوی گەورەو گرفتی زیاتری سیاسی‬ ‫گ����ەورە لەناڕەزایەتی����ەكان نەكەوێت����ەوە‬ ‫وا باش����ترە ب����ەر ل����ەم دۆخ����ە بگرن كە‬ ‫بەرلێگرتنیشی بریتییە لە‌هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئەم حكومەت‪.‬‬ ‫خەڵكان����ی ن����اڕەزی‌و خۆپیش����اندەر‬ ‫لەهەرێمی كوردس����تان بەش����ێكی زۆریان‬ ‫گلەییان لەو حزبانە هەبوە كە پش����تیوانی‬ ‫داواكانیان كردون بەاڵم س����ەركردەكانیان‬ ‫نەچونەتە ن����او ناڕەزایەتییەكان‪ .‬لەبارەی‬ ‫ئ����ەوەی ئایا بەره����ەم س����اڵح ئامادەیە‬ ‫بچێتە ناو خۆپیش����اندەران‪ ،‬رێبوار كەریم‬ ‫دەڵێت"ئەگ����ەر پێویس����ت بە‌ئامادەبونی‬ ‫كەس����ایەتیە كاریگەرەكان����ی ئێمە بكات‌و‬ ‫بزانین ئامادەبونی خزمەت بە‌داوای رەوای‬ ‫خەڵك بكات الی ئێمە گرفت نییە"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی تا چەند بەحزبیكردن‌و‬ ‫سیاس����یكردنی ناڕەزایەتییەكان����ی خەڵك‬ ‫خزم����ەت بە‌داخوازییەكانی خەڵك دەكات‬ ‫رێبوار جەخت دەكاتەوە ئەوان قەوارەیەكی‬ ‫سیاس����ین‌و لەپێناو خەڵكدا دروست بون‬ ‫دەبێ����ت پاڵپش����تی داوای ئ����ەوان بكەن‪،‬‬ ‫ئیدی خەڵك ئەم����ە ناودەنێت ئەوەی كە‬ ‫ناڕەزایەتییەكان بە‌سیاسی‌و حزبی كراون‬ ‫یان نا ئەوە مەسەلەیەكی دیكەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫خواس����تی خەڵكی لەئێس����تادا بۆ خۆی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫جگ����ە لە‌قەوارەك����ەی بەرهەم س����اڵح‪،‬‬ ‫قەوارەیەك����ی دیك����ەی ن����وێ لەژێر ناوی‬ ‫ن����ەوەی نوێدا كە شاس����وار عەبدولواحید‬ ‫س����ەرۆكایەتی دەكات‪ ،‬پش����تیوانی خۆی‬ ‫ب����ۆ خۆپیش����اندانەكان راگەیان����دوە‪.‬‬ ‫س����ەركردەیەكی ئەو قەوارەی����ە ئاوێنەی‬ ‫وت"ئامانجی ئێم����ە روخاندنی حكومەتی‬ ‫هەرێمە"‪.‬‬

‫خۆپیشاندانی ‪12/18‬‬

‫ن����ەوەی ن����وێ‪ ،‬توندت����ر لەقەوارەكەی‬ ‫بەره����ەم س����اڵح چ����اوی لەس����ەر‬ ‫ناڕەزایەتییەكانە‪ .‬س����ەرۆكەكەی خاوەنی‬ ‫یەكێ����ك لە‌میدی����ا بەهێزەكان����ی هەرێمی‬ ‫كوردس����تانە كە تۆڕی����ی میدیایی ئێن ئاڕ‬ ‫تی‪-‬یە‪ .‬ئ����ەو بە‌دژایەتیكردنی ریفراندۆمی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان لە‌مانگ����ی ئەیلولی‬ ‫رابردودا بەئاش����كرا دەس����تی بە‌چاالكییە‬ ‫سیاس����یەكانی ك����ردو وەك بەن����اوی‬ ‫قەوارەكەش����یدا دەردەكەوێت زیاتر چاوی‬ ‫لەسەر توێژی گەنجانە‌و هەروەك ئەوانیش‬ ‫زبر‌و توند دەدوێت‪.‬‬ ‫رابون مەعروف‪ ،‬سەركردە لەنەوەی نوێ‬ ‫پێی وایە هیچ ش����ۆڕش‌و ناڕەزایەتییەكی‬ ‫مەدەنی بەبێ س����تراتیژێكی ئاشكراو رون‬ ‫سەركەوتو نابێت‪.‬‬ ‫ئاماژە بەوەدەكات كە ستراتیژی ئەوان‬ ‫بۆ ناڕەزایەتی‌و خۆپیش����اندانەكان ئەوەیە‬ ‫كە داخوازی س����ەرەكی خۆپیشاندانەكان‬ ‫روخاندن����ی حكومەت����ی هەرێ����م‪ .،‬دوەم‪،‬‬ ‫خۆبەدورگرتن����ی دەزگاكانی ئاس����ایش‌و‬ ‫پێش����مەرگە لەپێكداهەڵپ����ژان لەگ����ەڵ‬ ‫خۆپیش����اندەران بۆئەوەی بەبێ پەنابردن‬ ‫بۆ توندوتیژی‌و خوێنڕشتن ئەم حكومەتە‬ ‫بڕوخێنرێت‪.‬‬ ‫جەختی����ش دەكاتەوە كە ئ����ەوان وەك‬ ‫نەوەی نوێ پێیانوایە دەبێت لەچەند رۆژی‬ ‫داهاتودا بەرەی ئەو الیەنانەی دەیانەوێت‬ ‫ئ����ەم حكومەتە بڕوخێت لەگ����ەڵ بەرەی‬ ‫ئەوانەی بەرگری لەمانەوەی ئەم حكومەتە‬ ‫دەكەن روش����ن ببێتەوەو وتیش����ی"چیتر‬ ‫رێگەنادەین حزبگەلێ����ك پێیەكیان لەناو‬ ‫حكوم����ەت‌و ئەنجومەن����ی وەزیراندا بێت‪،‬‬ ‫پێیەكیش����یان لەناو خەڵ����ك بێت‌و بڵێن‬ ‫دەبێت حكومەت بڕوخێت"‪.‬‬ ‫وتیشی"هەنگاوی دوەمیشمان روخاندنی‬ ‫پایەكانی حكومەتی هەرێمی كوردس����تانە‬ ‫لەهەولێر"‪.‬‬ ‫ئەو پێشی وایە دەكرێت ئەو خواستەیان‬ ‫بەبێ خوێنڕش����تن‌و بەشێوەی شۆڕشێكی‬ ‫مەدەنی بێتە دی ه����ەروەك چۆن گەالنی‬ ‫ئێ����ران‪ ،‬تونس‌و میس����ر توانیان ئەو كارە‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬زمناکۆ ئیسماعیل‬

‫بەڕێوەبەری گش���تی تەندروس���تی س���لێمانی‬ ‫رایگەیان���د ك���ە دوێنێ(دوش���ەممە)‬ ‫لەخۆپیش���اندانەكاندا لەس���لێمانی ‪ 6‬ك���ەس‬ ‫بەه���ۆی برینداربونی���ان بەگازی فرمێس���كڕێژ‬ ‫گەیەندراونەتە نەخۆش���خانەو لە‌چەمچەماڵیش‬ ‫سێ كەس بەفیش���ەك برینداربون كە دوانیان‬ ‫لەهێزەكانی ئاسایشن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ ،‬سلێمانی‪ :‬دوێنێ(دوشەممە) لە‌بەشێكی‬ ‫زۆری شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەك ناڕەزایەتی لەبەرامب���ەر قەیرانی دارایی‪،‬‬ ‫خۆپیشاندان دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫دكتۆر میران محەمەد‪ ،‬بەڕێوەبەری گش���تی‬ ‫تەندروس���تی س���لێمانی بە‌ئاوێن���ەی راگەیاند‬

‫لە‌خۆپیش���اندانەكانی دوێنێی سلێمانیدا شەش‬ ‫ك���ەس لەوانەی بەهۆی گازی فرمێس���كڕێژەوە‬ ‫چاویان ئاوی كردبو گەیەندراونەتە نەخۆشخانەی‬ ‫فریاكەوتنی سلێمانی‌و پاش ئەوەی چارەسەریان‬ ‫بۆ كراوە رەوانەی ماڵەوە كراونەتەوە‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری گش���تی تەندروستی سلێمانی‬ ‫ئاماژەی بەوەش���دا كە تەندروس���تی سلێمانی‬ ‫‪ 10‬ئەمبواڵنس���ی لەچەند شوێنێكی ناو بازاڕی‬ ‫ش���ارەكە بەمەبەس���تی فریاكەوتنی برینداران‬ ‫بە‌تیم���ی پزیش���كییەوە دان���اوە‌و بەش���ێك‬ ‫لەخۆپیشاندەرانی برینداری گازی فرمێسكڕێژ‬ ‫هەر لەشوێنی روداوەكە چارەسەریان بۆ كراوە‌و‬ ‫دەموچاویان بۆ ش���ۆردراوە‌و ئۆكس���جینیان‬

‫دراوەتێ‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ئام����اژەی بەوەش����دا ك����ە‬ ‫لە‌خۆپیش����اندانەكانی چەمچەماڵدا سێ كەس‬ ‫بەفیشەك برینداربون كە دوانیان لە‌هێزەكانی‬ ‫ئاسایش بون‌و یەكێكیان مەدەنی بوە‪.‬‬ ‫بەپێ����ی قس����ەی دكت����ۆر می����ران دوان‬ ‫لە‌برین����دارەكان ه����ەر لە‌نەخۆش����خانەكانی‬ ‫چەمچەماڵ چارەسەریان بۆ كراوە‌و رەوانەی‬ ‫ماڵ����ەوە كراونەتەوە ب����ەاڵم بریندارێكیان كە‬ ‫ئاسایش����ە هێنراوەتە نەخۆشخانەی شۆڕش‬ ‫لەس����لێمانی ئێس����تا ل����ەو نەخۆش����خانەیە‬ ‫ماوەتەوە بەاڵم باری تەندروس����تی جێگیرە‌و‬ ‫كێشەی نییە‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫رەواندوز له‌دۆخێکی نائاساییدایە‬

‫‪3‬‬

‫"ئایا خۆپیشاندان‌و ناڕەزایی دەپەڕێتەوە بۆ سنوری پارێزگای هەولێر؟‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬

‫خۆپیشاندانەكانی دوێنێی قەزای رەواندزی‬ ‫سەر بەپارێزگای هەولێر كە تێیدا زیاتر‬ ‫لە‌‪ 10‬كەس برینداربون‌و ‪ 20‬كەسیش‬ ‫دەستبەسەركران‪ ،‬وەك ئاماژەیەك بۆ‬ ‫ئەگەری پەڕینەوەی ناڕەزایەتییەكان بۆ‬ ‫نێو سنوری شاری هەولێر لێكدەدرێنەوە‪.‬‬ ‫مامۆس����تا ئامانج ئیس����ماعیل‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە‌بریندارەكان����ی خۆپیش����اندانەكە وێڕای‬ ‫لێدان ب����ۆ ماوەیەكیش دەس����تگیركراوە‪.‬‬ ‫ئەو ب����اس ل����ەوە دەكات ك����ە ژمارەیەك‬ ‫چاالكوان����ی قەزاكە س����ێ رۆژ ب����و داوای‬ ‫مۆڵەتی رەس����میان بۆ خۆپیش����اندانێكی‬ ‫بەرف����راوان لەقائیمقامی����ەت كردبو بەاڵم‬ ‫وەاڵم نەدرابونەوە‪ ،‬تا دوێنێ ژمارەیەكیان‬ ‫ویس����تویانە بەجۆرێك لە‌رێپێوان بە‌بازاڕی‬ ‫ش����ارەكەدا بچنە بەردەم قائیمقامیەت بۆ‬ ‫وەرگرتنەوەی وەاڵمی داوای مۆڵەتەكەیان‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی مامۆس����تا ئامانج كە ئەم‬ ‫یەكێك ب����وە لەوانەی لەڕێگ����ە پەیوەندی‬ ‫بەڕێپێوانەكەوە كردوە پەیتا پەیتا بونەتە‬ ‫نزیك����ەی پەنجا كەس‌و بەرەو قائیمقامیەت‬ ‫بەڕێكەوت����ون‌و بەدەم هوتاف كێش����انەوە‬ ‫بەش����ەقامەكەدا دێنە خ����وارێ تا دەگەنە‬ ‫ناو بازاڕی ش����ارەكە لەوێ وێڕای ئاسایشی‬ ‫رواندز‌و پۆلی����س‪ ،‬بینیویان����ە ژمارەیەكی‬ ‫زۆر لەئاسایش����ی س����ۆران بە‌میكزەمینی‌و‬ ‫جلوبەرگی مەدەنی‌و چەكەوە هێنراوە‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی ئەو كاتێك خۆپیشاندەران‬ ‫دەبین����ن ئاسایش����ی س����ۆران هێن����راوە‬ ‫پاش����گەزدەبنەوە درێ����ژە بەرێپێوان بەرەو‬ ‫قائیمقامی����ەت ب����دەن ك����ە لە‌ئاسایش����ی‬ ‫رەوان����دزەوە نزیك����ە‪ ،‬بۆی����ە لەكۆتای����ی‬ ‫ب����ازاڕی ش����ارەكە دەوەس����تن‪ .‬وتی"ئێمە‬ ‫هەواڵم����ان هەب����و بچین ب����ۆ قائیقمامیەت‬ ‫دەستگیردەكرێین"‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە دوات����ر خۆپیش����اندەران‬ ‫بڕیاردەدەن چەند كەسێكیان وەك نوێنەر‬ ‫بچنە الی قائیمقام بەاڵم بەقس����ەی ئامانج‬ ‫لەو كاتەدا بەش����ێك لە‌هێزەكانی ئاسایشی‬ ‫س����ۆران پەالماریان دەدەن‌و سوكایەتیان‬ ‫پێدەك����ەن‌و "بەش����ێوەیەكی زۆر نادڕندانە‬ ‫دەكەونە لێدانیان بە‌قۆناغە تفەنگ"‪.‬‬ ‫ئامان����ج بەه����ۆی لێدانی����ەوە بە‌قۆناغە‬ ‫تفەنگ لەنەخۆش����خانە سەری بە‌نۆ تەقەڵ‬ ‫دوراوەت����ەوە‌و دەش����ڵێت"تەنانەت میللی‬

‫داواكاری ئەوان‬ ‫ئەوەبوە كە‬ ‫حكومەت دۆخی‬ ‫گوزارەنی خەڵك‬ ‫چاك بكات كە نە‬ ‫كارەباو نە ئاو‌و نە‬ ‫موچە هەیە‬

‫خۆپیشاندانی ‪12/18‬‬ ‫چەكیش����یان لێهێنام����ەوە‌و هەڕەش����ەی‬ ‫كوشتنیان لێكردم"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش ئەو سوپاس����ی هێزەكانی‬ ‫ئاس����ایش‌و پۆلیس����ی رەوان����دز دەكات كە‬ ‫لەگەڵ خۆپیش����اندەران زم����ان‌و رەفتاریان‬ ‫نەرم‌و جوان بوە‪.‬‬ ‫ئەو مامۆس����تایە لەدرێژەی چیرۆكەكەیدا‬ ‫باس����ی لەوەكرد ك����ە زیاتر ل����ە‌‪ 10‬هاوڕێی‬ ‫دیكەیان جگەلەخۆی بە‌لێدان برینداركردوە‌و‬ ‫نزیكەی بیست كەسیشیان دەستگیكردون‬ ‫كە دواتر بەه����ۆی بنەماڵەو خەڵكی دیكە‌و‬ ‫حزبەكانی دیكەوە ئازادكراون‪.‬‬ ‫بەقس����ەی ئامان����ج بەش����ێك ل����ەو‬ ‫خۆپیش����اندەرانە هێ����زە ئەمنییەكان لێیان‬ ‫داون پێمشەرگە بون‪.‬‬ ‫ئامانج پێی وایە كە تەنیا داواكاری ئەوان‬ ‫ئەوەب����وە كە حكومەت دۆخ����ی گوزارەنی‬

‫خەڵك چاك ب����كات كە نە كارەباو نە ئاو‌و‬ ‫نە موچە هەیە‪.‬‬ ‫جەختیش دەكات����ەوە كە هەرچەندە بەو‬ ‫ش����ێوەیە روبەڕوی خەڵك ببن����ەوە بەاڵم‬ ‫خەڵك دەس����ت لە‌مافەكان����ی هەڵناگرێت‌و‬ ‫چیتر بەرگەی ئەو دۆخ����ە ناگرێت‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش خۆپیشاندان لە‌سنوری دەسەاڵتی‬ ‫پارت����ی بەزەحم����ەت دەزانێ����ت‌و پێی وایە‬ ‫باش����ترین چارە ئەوەیە خەڵ����ك بایكۆتی‬ ‫سەرجەم دامودەزگاكان بكەن‪.‬‬ ‫بەپێ����ی قس����ەی ئ����ەو هێش����تا كوچە‌و‬ ‫كۆاڵنەكانی رەواندوز مەفرەزەی ئاسایش����ی‬ ‫لێیە‌و دۆخی شارەكە نائاساییە‪.‬‬ ‫كەم����ال چۆمان����ی‪ ،‬نوس����ەر‌و چاالكوان‬ ‫لەقەزای چۆمان پێیوای����ە پارتی لەمێژوی‬ ‫خۆیدا هەمیش����ە توندوتی����ژی یەكێك بوە‬ ‫ل����ەو ئامرازانەی بەكاری هێناوە بۆ مانەوە‌و‬ ‫ترس����اندنی خەڵك‌و لەئێستاش����دا نایەوێت‬

‫بەهیچ شێوەیەك خۆپیشاندانەكان بپەڕنەوە‬ ‫بۆ س����نوری ژێر دەسەاڵتی خۆی بەتایبەت‬ ‫بۆ ناوشاری هەولێر‪.‬‬ ‫بەاڵم بەبڕوای چۆمانی ئەو ناڕەزایەتیانە‬ ‫لەس����نورێكدا ناوەسن‌و دەشپەڕنەوە بۆ نێو‬ ‫ش����اری هەولێر چونكە خەڵك����ی هەولێر‌و‬ ‫زۆن����ی زەرد زۆر لەخەڵك����ی ناوچەكان����ی‬ ‫سلێمانی توڕەترن بەهۆی ئەوەی دەرفەتی‬ ‫خۆپیش����اندان‌و دەربڕین����ی ناڕەزایەتی����ان‬ ‫نەدراوەتێ‪.‬‬ ‫بەپێی قسەی چۆمانی دەبێت خۆپیشاندان‬ ‫لەناو شاری هەولێر بكرێت ئەگەرنا لە‌قەزاو‬ ‫ناحیەكانی ئەو پارێزگایە ئاسایشی پارتی‬ ‫زۆر ئاسان دەتوانێت كۆنترۆڵی بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر هەولێر بجوڵێت كۆنترۆڵ ناكرێت‪.‬‬ ‫دەش����ڵێت"لەدواجاردا خەڵك����ی هەولێر‬ ‫دەجوڵێ����ت‌و ب����ەاڵم پێویس����تیان بەوەیە‬ ‫بزوتنەوەیەكی سیاسی رێبەرایەتیان بكات‬

‫فۆتۆ‪ :‬زمناکۆ ئیسماعیل‬ ‫بەتایب����ەت چاو لەس����ەر گ����ۆڕان كۆمەڵی‬ ‫ئیس��ل�امییە‪ .‬بۆیە پێموایە ئەمڕۆش نەبێت‬ ‫س����بەی ئەم خۆپیش����اندانانە هەر دەگەنە‬ ‫هەولێر‪ ،‬چونكە پارتی‌و یەكێتی‌و حكومەتی‬ ‫هەرێم ناتوانن هیچ كێش����ەیەك چارەس����ەر‬ ‫بكەن"‪.‬‬ ‫الی خۆیش����ییەوە كاوە محەم����ەد‬ ‫پەرلەمانتاری گ����ۆڕان لەپەرلەمانی عێراق‬ ‫كە دوێنێ سەردانی بریندارەكانی رەواندزی‬ ‫كردبو ئام����اژەی ب����ەوەدا روبەڕوبونەوەی‬ ‫خۆپیش����اندەران بەو ج����ۆرە لەالیەن هێزە‬ ‫ئەمنییەكان����ەوە بەڵگ����ەی ئەوەی����ە ك����ە‬ ‫دەس����ەاڵت ئامادە نییە هیچ چاكسازییەك‬ ‫ب����كات‌و دەیانەوێ����ت وەك راب����ردو درێژە‬ ‫بە‌حوكمڕانییە شكستخواردوەكەیان بدەن‪،‬‬ ‫ئ����ەو رەفتارەش����یان دەرگای ئاین����دەی‬ ‫هەرێمی كوردستان بەسەر هەمو ئەگەرێكدا‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬

‫ئاماژەی بەوەش����دا كە هەم����و ئەوانەی‬ ‫دەستگیركرابون لە‌رەواندز ئازادكراون بەاڵم‬ ‫بەشێكیان مۆبایلەكانیان دەستی بەسەردا‬ ‫گیراوە‪.‬‬ ‫كاوە محەم����ەد خۆپیش����اندانی رەواندوز‬ ‫بە‌"ئاماژەیەك����ی دڵخۆش����كەر" ناودەب����ات‬ ‫ب����ۆ گواس����تنەوەی ناڕەزایەتیی����ەكان بۆ‬ ‫س����نوری پارێزگای هەولێر كە رواندز سەر‬ ‫بە‌پارێزگاكەیەو پێش����ی وای����ە ئەوە تین‌و‬ ‫وزە‌و ورەیەكی زۆری بەخش����یوە بە‌خەڵكی‬ ‫هەولێر‌و بێگومان كاریگەری دەبێت لەسەر‬ ‫جوڵەی خەڵك لەو شارە‪.‬‬ ‫دەش����ڵێت"ئەوانەی گرەو لەس����ەر ئەوە‬ ‫دەكەن كە بەڕوبەڕوبونەوەی خۆپیشاندەران‬ ‫بەشێوەی توندوتیژ گرتنی چەند چاالكوانێك‬ ‫دەتوانن خەڵك چاوترس����ێن بكەن‌و نەهێڵن‬ ‫خۆپیش����اندان لەهەولێ����ر بكرێ����ت ئ����ەوە‬ ‫خەیاڵیان خاوە"‪.‬‬

‫"ئێستا كاتی‌ ئه‌وه‌ی ‌ه گۆڕان‌ئۆپۆزسیۆن بونی‌ خۆی‌ ڕابگه‌یه‌نێت"‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌رگه‌ی‌ توندوتیژ ‌ی ناگرێ‌‬ ‫ئا‪ :‬لەیال جەمال‬ ‫شانزه‌ی‌ ئۆكتۆبه‌ر ده‌رگای‌ قۆناغێك ‌ی‬ ‫نوێی‌ به‌ڕوی‌ كوردستاندا كردوه‌ته‌وه‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و هێزه‌ ناڕازییه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ به‌ره‌و گه‌ڕێكی‌ دیكه‌ی‌ زۆرانبازی‌‬ ‫سیاسی‌ ده‌چن‪ ،‬هه‌ڵسوڕاوێكی‌ دیاری‌‬ ‫گۆڕان ده‌ڵێت "ئێستا كاتی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫گۆڕان به‌ئۆپۆزسیۆن بونی‌ خۆی‌‬ ‫ڕابگه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫روداوه‌كان���ی‌ دو مانگ���ی‌ راب���ردو‪،‬‬ ‫كوردس���تانی‌ له‌به‌رده‌م چه‌ندین ئه‌گه‌ردا‬ ‫راگرت���وه‌‪ ‌،‬به‌تایب���ه‌ت كاتێ���ك هه‌رێ���م‬ ‫له‌س���ه‌روبه‌ندی‌ ڕوداوه‌كان���ی‌ ش���انزه‌ی‌‬ ‫ئۆكتۆبه‌ردا بو‪ ،‬توڕه‌یی خه‌ڵك به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و شكسته‌ گه‌یشته‌ لوتكه‌‪ ،‬هه‌وادارانی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان چاوه‌ڕوانی‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌كه‌یان ده‌كرد كه‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ئ���ه‌م ناڕه‌زایه‌تیی���ه‌ بكات كوردس���تانی‌‬ ‫گرتبۆوه‌‪ ،‬به‌اڵم گۆڕان بە‌پێشكه‌شكردنی‌‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك ب���ۆ پێكهێنان���ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫كات���ی‌‌و هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئێس���تا ده‌ستپێش���خه‌ری‌ كرد‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بوه‌ هۆی‌ س���ه‌رهه‌ڵدانی‌ رای‌ جیاواز له‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫عه‌ب���دواڵی‌ مه‌ال نوری‌‪ ،‬هه‌ڵس���وڕاوی‌‬ ‫دیاری‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان له‌مباره‌وه‌‬ ‫بە‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند كه‌ ئه‌وان ده‌رفه‌تی‌‬ ‫ش���انزه‌ ‌ی ئۆكتۆبه‌ری���ان نه‌قۆس���ته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ گۆڕینی‌ ئ���ه‌م ده‌س���ه‌اڵته‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ڕوداوه‌كان ته‌مومژێك���ی‌ وایان دروس���ت‬ ‫كردبو كه‌ حیزبی‌ به‌رپرس���یار بیویستایه‌‬

‫بڕی���ار ب���دات‪ ،‬بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ به‌زیان���ی‌‬ ‫میلله‌ته‌ك���ه‌ی‌ ده‌ش���كایه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌ی‬ ‫"پێویس���ت بو ئه‌و ته‌مومژه‌ بنیشێته‌وه‌‪،‬‬ ‫تا بزانی���ن به‌ره‌و كوێ هه‌ن���گاو بنێین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ زانیاریمان هه‌بو پالن‌و پیالنی‌ جدی‌‬ ‫هه‌یه‌ بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ ئه‌م هه‌رێمه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی‌ ئ���ه‌و پیالنانه‌ نه‌ڕەویونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێس���تادا به‌رچاومان ڕۆشنتره‌‪.‬‬ ‫ئێستا كاتی‌ ئه‌وه‌یه‌ گۆڕان به‌ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بونی‌ ڕابگه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ سێ شه‌ممه‌ جڤاتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان كۆده‌بێته‌وه‌و تاوتوێی‌‬ ‫پرسی‌ ئۆپۆزسیۆن بون ده‌كات‪ .‬سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌ئاماده‌كاری‌ بۆ بڕیاردان له‌و باره‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫عه‌ب���دواڵی‌ م���ه‌ال ن���وری‌ وتی‌ "ل���ه‌ڕوی‌‬ ‫سیاس���یه‌وه‌ ئاماده‌س���ازی‌ كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫بڕیار ئه‌درێت ببینه‌وه‌ به‌ئۆپۆزس���یۆن‪.‬‬ ‫ڕاس���ته‌یه‌ك هه‌یه‌ كه‌ ئه‌مه‌وێت بۆ مێژو‬ ‫بیڵێم‪ ،‬كاك نه‌وش���یروان له‌كۆتاییه‌كانی‌‬ ‫ته‌مه‌نیدا ته‌واو گه‌یشتبوه‌ ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی‌‬ ‫كه‌ گ���ۆڕان ئه‌بێت له‌م ده‌س���ه‌اڵته‌ بێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ .‬له‌‌م���ڕۆوه‌ ئیت���ر بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ئه‌بێت خه‌بات���ی‌ ناتوندوتیژی‌ كه‌‬ ‫له‌گاندیه‌وه‌ ده‌ست پێئه‌كات‌و له‌ئه‌مریكاو‬ ‫چه‌ندین واڵت جێبه‌ج���ێ كراوه‌ له‌ئه‌رزی‌‬ ‫واقعدا جێبه‌جئ بكات"‪.‬‬ ‫پێده‌چێ���ت چونه‌وه‌ به‌ره‌ی‌ ش���ه‌قام‌و‬ ‫گرتنه‌به‌ری‌ ڕێگه‌یه‌ك جی���ا له‌ڕێگه‌كانی‌‬ ‫پێش���تر‪ ،‬ڕاگه‌یاندن���ی‌ ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫بون‌و پێش���ڕه‌وی‌ كردنی‌ خۆپش���اندان‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی���ه‌كان بوه‌ت���ه‌ ئه‌مری‌ واقع بۆ‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬زۆرینه‌ی‌ هه‌ڵسوڕاوو‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی‌ گۆڕان ده‌ستپێشخه‌ربون‬

‫له‌دروستكردنی‌ فشار له‌سه‌ر حزبه‌كه‌یان‬ ‫بۆ هه‌نگاوێكی‌ له‌جۆره‌‌‪.‬‬ ‫سته‌م سه‌ید‪ ،‬ئه‌ندامی‌ ژوری‌ په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫دیبلۆماس���یه‌كانی‌ بزوتنه‌ه‌ی‌ گۆڕان له‌م‬ ‫باره‌ی���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا به‌دیده‌كرێت‌ نائومێدیه‌كی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ته‌نها كه‌متر‬ ‫له‌چوار ساڵی‌ ڕابردو به‌نمونه‌ وه‌ربگرین‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك خ���ه‌ون‌و پڕوپاگه‌نده‌ی‌ گه‌وره‌‬ ‫شكس���تیان هێنا‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬ده‌ستاوده‌س���تكردنی‌ ئاشتیانه‌ی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ به‌نوێنه‌رایه‌تی‌‬ ‫جیهان ش���ه‌ڕی‌ داعشمان كردوه‌و ئه‌بێت‬ ‫جیهان پاداش���تێكی‌ گه‌وره‌مان بكات‪...‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌س���وتاندنی‌ كارتێكی‌ گرنگی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و س���تراتیژی‌ وه‌ك ڕیفراندۆمدا‬ ‫كۆتایی هات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ده‌ره‌نجام ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسی‌‬ ‫كارێك���ی‌ ك���رد هاواڵت���ی‌ ئێم���ه‌ی‌ قوڵ‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت تۆراندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا‬ ‫دەبێ گۆڕان بی���كات گێڕانه‌وه‌ی‌ هیوایه‌‪،‬‬ ‫ئاش���تكردنه‌وه‌ی‌ تاكه‌ له‌گه‌ڵ سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫چونكه‌ تۆرانی‌ تاك له‌سیاس���ه‌ت مردنی‌‬ ‫خه‌ون���ی‌ دونیایه‌كی‌ باش���تره‌‪ .‬ئه‌مەش‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌پل���ه‌ی‌ یه‌ك تیایدا‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت"‪.‬‬ ‫قۆناغه‌كه‌ له‌به‌رده‌م دروستبونی‌ هێزی‌‬ ‫نوێدا كراوه‌یه‌‪ ،‬به‌مه‌ش پێده‌چێت ئه‌ركی‌‬ ‫گ���ۆڕان قورس���ترببێت‪ ،‬له‌دیاریكردن���ی‌‬ ‫ئه‌وهێاڵنه‌ی‌ ستراتیژی‌ گۆڕان ده‌به‌ستنه‌وه‌‬ ‫بە‌داخوازیه‌كانی‌ شه‌قام‌و پێویستیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م قۆناغه‌ سیاسیه‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ته‌نها گۆڕان نیه‌ له‌ئێستادا ده‌یه‌وێت‬

‫گۆڕان پێویست ‌ی‬ ‫ی سیاسی ‌ه‬ ‫به‌بوێر ‌‬ ‫بۆ بانگكردن ‌ی‬ ‫خه‌ڵك بۆ‬ ‫خۆپشاندان‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت���ی‌ خه‌ڵك وه‌ك س���ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫هێ���ز به‌رهه‌مبێنێته‌وه‌ ب���ۆ گۆڕانكاری‌‌و‬ ‫به‌دیهێنانی‌ ئامانجه‌كانی‌‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تره‌وه‌‬ ‫گۆڕان له‌غیابی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فادا‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ناو پڕۆس���ه‌ی‌ ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ب���ون‪ ،‬له‌هه‌لومه‌رجێك���ی‌ ناوخۆی���ی‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ پڕ ئاڵۆزی‌‌و ته‌مومژاویدا‪.‬‬ ‫عه‌ب���دواڵی‌ مه‌ال نوری‌ ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫وت���ی‌ "گۆڕانی‌ داهاتو له‌گۆڕانی‌ ئێس���تا‬ ‫ناچێت‪ ،‬به‌اڵم ته‌واوكاری‌ گۆڕانی‌ ئێس���تا‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ڕه‌خن���ه‌ی‌ زۆر هه‌بون له‌گۆڕان‪،‬‬ ‫ئاین���ده‌ی‌ گۆڕان ئه‌بێت له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫ئه‌م ڕه‌خنانه‌ بنیاد بنرێته‌وه‌‪ .‬بونی‌ كاك‬ ‫نه‌وشیروان زۆر گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم كۆچی‌دوایی‬ ‫ئه‌و ناكاته‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ دابنیش���ین‪ .‬ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌ی‌ گ���ۆڕان قۆناغ���ی‌ ڕاگه‌یاندنی‌‬ ‫په‌یامی‌ نوێیه‌ به‌گوێی‌ سه‌رجه‌م خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا به‌ئه‌ندامانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌و سه‌رجه‌م حیزبه‌كانی‌ دیكه‌وه‌"‪.‬‬

‫هه‌روه‌ها س���ته‌م س���ه‌ید پێ���ی‌ وایه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ تێبینی���ه‌كان هێش���تا ئ���ه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ به‌دیلی‌ نیه‌‪ ،‬هێش���تا هێزێك‬ ‫نی���ه‌ بتوانێت دیدگاو گوتاری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان تێپه‌ڕێنێت‪ ،‬لێره‌وه‌ گفتوگۆكردن‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ڕۆڵی‌ سیاسی‌ ئاینده‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ چی‌ بكات بۆ به‌رگرتن‬ ‫له‌نائومێد‌بون���ی‌ خه‌ڵ���ك له‌پڕۆس���ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌‌و به‌شداری‌ سیاسی‌‪.‬‬ ‫ئه‌زمون���ی‌ به‌ش���داری‌ كردن���ی‌ گۆڕان‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت شكس���تی‌هێنا‪ ،‬ئه‌زمون���ی‌‬ ‫هاواڵتیانی���ش له‌گه‌ڵ پش���تگیریكردنی‌‬ ‫هه‌رهێزێكی‌ سیاسی‌ له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌كانیان‬ ‫له‌سه‌ر ش���ه‌قام ئه‌زمونێكی‌ تاڵه‌‪ .‬خه‌ڵك‬ ‫ئه‌توانێ ببێت���ه‌وه‌ كه‌ناڵ���ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان بۆ ناو شه‌قام‪ ،‬به‌اڵم به‌كارهێنانی‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كان وه‌ك هه‌وێنی‌ چاره‌سه‌ری‌‬ ‫گرفته‌كانیان پرس���ێكی‌ دو س���ه‌ره‌یه‌ بۆ‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌‌‪ .‬له‌ئاس���تێكدا په‌یوه‌س���ته‌‬ ‫به‌پرس���ی‌ ڕه‌وایه‌ت���ی‌‌و هاوده‌نگی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هاواڵتیان‌‪ .‬له‌ئاس���تی‌ دوه‌مدا وابه‌سته‌ی‌‬ ‫تواناكان���ی‌ ه���ه‌ر هێزێكی‌ سیاس���یه‌ بۆ‬ ‫به‌خۆداچونه‌وه‌و داڕشتنی‌ ستراتیژی‌ نوێ‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ ده‌رفه‌ته‌كان له‌ئێستاداو‬ ‫پێداویستیه‌كانی‌ ئاینده‌‪ .‬پێده‌چێت دۆخی‌‬ ‫هه‌رێ���م‌و دۆخی‌ گۆڕانی���ش ته‌نها بە‌بونه‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن به‌س نه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ گۆڕان ڕوبه‌ڕوی‌ به‌رپرس���یارێتی‌‬ ‫ق���ورس‌و ف���راوان بكات���ه‌وه‌ له‌چه‌ندین‬ ‫ئاستدا‪.‬‬ ‫سته‌م س���ه‌ید پێیوایه‌ له‌پاڵ بڕیاری‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن بون���دا‪ ،‬ل���ه‌دوای‌ ئ���ه‌و‬ ‫ماڵوێرانیه‌ی ده‌س���ه‌اڵت توشی‌ هه‌رێمی‌‬

‫كرد گۆڕان پێویستی‌ به‌هه‌نگاوی‌ كرداریه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "یه‌ك���ەم‪ ،‬گۆڕان پێویس���ت ‌ی‬ ‫به‌بوێری‌ سیاس���یه‌ بۆ بانگكردنی‌ خه‌ڵك‬ ‫ب���ۆ خۆپش���اندان‪ ،‬هێش���تا میكانیزمه‌‬ ‫مه‌ده‌نی���ه‌كان ڕۆڵی���ان كۆتایی نه‌هاتوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانین بە‌دروستی‌‌و بە‌به‌هێزیه‌وه‌‬ ‫به‌كاریان بهێنی���ن‪ .‬دوەم‪ ،‬گرنگه‌ گۆڕان‬ ‫له‌هه‌وڵدان���ی‌ بۆ چاكس���ازی‌ س���نوری‌‬ ‫جوگرافیایی هه‌رێم ببڕێت‪ ،‬له‌به‌غداده‌وه‌‬ ‫بێت یاخ���ود كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫پشتیوانی‌ لێبكات‪ ،‬به‌بێ ترس له‌گوتاری‌‬ ‫ناسیۆنالیس���تی‌ موزه‌یه‌ف���ی‌ پارت���ی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌ڕابردودا هه‌ر جموجوڵێكی‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و مه‌ده‌نی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌بازن���ه‌ی‌ ئۆپۆزس���یۆندا بوب���ێ یاخود‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئۆپۆزس���یۆن‪ ،‬به‌گه‌م���ه‌و‬ ‫ده‌ستتێوه‌ردانی‌ جیاواز بێ ئه‌نجامكراوه‌‪،‬‬ ‫یان توندوتیژی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پرسی‌ بونه‌وه‌ ئۆپۆزسیۆن بۆ گۆڕان‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌و ئ���ه‌و جه‌ماوه‌ره‌ش ده‌خاته‌‬ ‫ژێ���ر ئ���ه‌و پرس���یاره‌ی‌ ئه‌م هه‌ن���گاوه‌‬ ‫به‌روه‌كوئ ئاڕاس���ته‌ ده‌كرێ؟ عه‌بدواڵی‌‬ ‫مه‌النوری‌ له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرس���یاره‌دا وتی‌‬ ‫"هه‌رێمی‌ كوردستان به‌رگه‌ی‌ توندوتیژی‌‬ ‫ناگرێ‌و بژارده‌ی‌ توندوتیژی‌ بژارده‌یه‌كی‌‬ ‫كارپێكراو نابێت الی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪.‬‬ ‫ئه‌م قۆناغه‌ی‌ گۆڕان قۆناغی‌ ڕاگه‌یاندنی‌‬ ‫په‌یامی‌ نوێیه‌ به‌گوێی‌ سه‌رجه‌م خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا به‌ئه‌ندامانی‌ پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێتی‌‌و س���ه‌رجه‌م حیزبه‌كانی‌ دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ پێیانبڵێی���ن به‌رژه‌وه‌ن���دی‌‌و خاڵی‌‬ ‫هاوبه‌شمان هه‌یە"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫ئایا سیسته‌م ‌ی حوكمڕانی‌ كوردستان به‌رێگه‌ ‌ی ئاشتی‌ ده‌گۆڕێت؟‬ ‫"دەسەاڵتیک بەزەبری هێز دروست ببێت هەردەبێت بەزەبری هێز بروات"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬

‫زۆر ئاساییە‬ ‫ئەگەر بڵێن‬ ‫خۆپیشاندانەكان‬ ‫سنوری سلێمانی‬ ‫تێناپەرێنێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەشمان‬ ‫لەبیرنەچێت سلێمانی‬ ‫ناوەندێكی گرنگ‌و‬ ‫خاوەن پێگەیە‪.‬‬ ‫دەكرێ‌ لەسلێمانی‬ ‫گۆڕانكاری گەورە‬ ‫دروست ببێت‬

‫جارێکی دیکە شەپۆلێکی ناڕەزایی‌و‬ ‫خۆپیشاندان ژمارەیەک شارو‬ ‫شارۆچکەی کوردستانی گرتەوە‪.‬‬ ‫هەندێک شوێن روبەڕو بونەوەو گرژی‬ ‫رویدا‪ .‬ئەگەرچی چاودێرانی دۆخەکە‬ ‫جەخت لەسەر مافی هاواڵتیان‬ ‫دەکەنەوە بۆ ناڕەزایی دەربڕین‪،‬‬ ‫بەاڵم هۆشداریش دەدەن لە ئەنجامە‬ ‫ترسناکەکانی سەرهەڵدانی توندوتیژی‪.‬‬ ‫نوس���ەرو روناكبی���ر رێبی���ن هەردی‪،‬‬ ‫پێی وای���ە بەكارهێنانی بژاردەی هێز بۆ‬ ‫گۆڕان���کاری‪ ،‬دۆخێك دێنێتە پێش���ەوە‬ ‫ئەگەر لەوەی ئێستا خراپتریش نەبێت‪،‬‬ ‫باشتر نابێت‪ .‬ئەو وتی "بڕوام بە گۆڕین‬ ‫لەرێگ���ەی بەكارهێنانی هێ���زەوە نیە‪،‬‬ ‫چونكە هەر دەس���ەاڵتیک بە زەبری هێز‬ ‫دروس���ت ببێت‪ ،‬دواجار دەبێت بەمایەی‬ ‫كێش���ە‌‪ ،‬بڕوای بەخەباتی دیموكراسی‌و‬ ‫دەستاودەس���تكردنی دەسەاڵت نابێت‌و‬ ‫سەرئەنجام ئەویش هەردەبێت بە زەبری‬ ‫هێز بروات"‪ .‬پێش���ی وای���ە گرتنەبەری‬ ‫خەبات���ی مەدەن���ی‌و دیموكراس���یانە‪،‬‬ ‫هەنگاوێكی تەندروس���تە بۆ فشاركردن‌و‬ ‫گۆران���كاری‪ ،‬وتیش���ی "كاری راس���ت‌و‬ ‫دروس���ت ئەوەیە هەوڵبدەی���ن لەرێگەی‬ ‫مەدەن���ی‌و دیموكراس���یەوە گۆرانكاری‬ ‫بكەی���ن‪ .‬گرفتی گ���ەورەی ئێمە ئەوەیە‬ ‫بەداخ���ەوە بەش���ێكی زۆر لەهاواڵتیان‬ ‫بەبیان���وی ئەوەی بڕوایان بەپرۆس���ەی‬ ‫هەڵبژاردن نیە‪ ،‬ناچنە سەر سندوقەكانی‬ ‫دەنگ���دان‌‪ ،‬دەنگ ن���ادەن‌و پێیان وایە‬ ‫تەنها رێگە ب���ۆ گۆڕانكاری بەكارهێنانی‬ ‫توندوتیژیە"‪.‬‬ ‫بەبۆچون���ی رێبین ه���ەردی ئەو هێزە‬ ‫ناڕازیی���ە‌ی لەگۆرەپانەكەدای���ە‪ ،‬توانای‬ ‫ئ���ەوەی نیە گۆڕانكاری گ���ەورە ئەنجام‬ ‫بدات‪ .‬ئەو وتی "ئەو خۆپیش���اندانانەی‬ ‫ل���ەم س���نورە س���ەرهەڵدەدەن‪ ،‬هێزی‬ ‫گۆڕانكاری���ی گەورەی���ان نی���ە‪ .‬چەند‬ ‫جارێكیش ئەو ئەزمونی خۆپیش���اندانە‬ ‫تاقیكراوەتەوە‪ ،‬لێرە‌و هەر لەس���نورێكدا‬ ‫دەخولێت���ەوە‪ .‬س���ەرەڕای ئەمان���ەش‬

‫خۆپیشاندانی دوێنێی کوردستان‬ ‫هەمو خەڵكی ئەو ناوچانەش���ی لەگەڵدا تر دۆخەك���ە خراپتر دەكات‪ .‬توندوتیژی‬ ‫نیە كە خۆپیش���اندانەكانی تێدا ئەنجام دەبێتە مای���ەی بەهێزكردنی نەیارەكانی‬ ‫دەدرێن"‪.‬‬ ‫گەلی كوردستان‪ .‬من ترسم لەوەیە ئەم‬ ‫الی خۆی���ەوە ئازاد تۆفی���ق ئەندامی روداوان���ە لەالیەن حكومەت���ی عێراقەوە‬ ‫مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی نیش���تمانی بقۆزرێتەوە‌و پێگەی هەرێمی كوردستانی‬ ‫كوردستان داوا دەكات خۆپیشاندانەكان پ���ێ الوازببێ���ت"‪ .‬رەخن���ەی توندیش‬ ‫لەچوارچێ���وەی هێمنان���ە‌و مەدەنیان���ە لەحكومەتی هەرێمی كوردستان دەگرێت‬ ‫بهێڵرێنەوە‪ .‬پێش���ی وای���ە بەكارهێنانی ب���ەوەی‪ ،‬ناكرێت موچ���ەی فەرمانبەران‬ ‫توندوتیژی سودی هیچ الیەنێكی تێدانیە‪ .‬بكرێت بەچارەك‌و ئەو چارەكە موچەیەش‬ ‫ئەو وتی "راس���تە خەڵك‌و فەرمانبەران ب���ە دومان���گ جارێ���ك بی���ان درێتێ‌‪.‬‬ ‫بەدەس���ت قەیرانی داراییەوە لەژیانێكی بەپێویستیش���ی دەزانێ���ت هەرچی زوە‬ ‫دژوار‌و س���ەختدا دەژین‪ .‬راس���تە لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردس���تان پالنێك‬ ‫نەبونی موچە‪ ،‬قەیرانەكانی كارەبا‪ ،‬ئاو‪ ،‬ب���ۆ چارەس���ەر كردنی دۆخ���ی ئابوری‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬نەبونی خزمەتگوزاری هەیە‪ ،‬هەرێمی كوردستان‌و باش���كردنی ژیانی‬ ‫بەاڵم دەبێت ئەو راستیەشمان لەبەرچاو موچەخۆران‌و هاواڵتیانی هەرێم دابنێت‪.‬‬ ‫ئ���ەو وت���ی "ل���ەم كات���ەدا ك���ە ئەو‬ ‫بێت بەكارهێنان���ی توندوتیژی هێندەی‬

‫نارەزای���ی‌و خۆپیش���اندان‌و س���وتاندنی‬ ‫بارەگای حزب‌و بینای ئاسایش‌و پۆلیسی‬ ‫هاتوچۆ رودەدەن‪ ،‬هەرێمی كوردس���تان‬ ‫لەكێش���ەیەكی قوڵدایە لەگەڵ حكومەتی‬ ‫بەغ���دا‪ ،‬لەگ���ەڵ بەغدای���ەك روب���ەرو‬ ‫بوینەتەوە كە حەی���دەر عەبادی لەدوای‬ ‫روداوەكانی كەركوك‌و هێرشەكانی سوپا‌و‬ ‫حەشدی شەعبی بۆ ناوچە كوردیەكان‪،‬‬ ‫لەهەڵسوكەوتەكانیدا وای نیشان دەدات‬ ‫هەرێمی كوردستانی هەڵوەشاندوەتەوە‌و‬ ‫لەم���ەودوا وەك پارێ���زگا مامەڵە لەگەڵ‬ ‫شارەكانی هەرێم دەكات"‪.‬‬ ‫ئ���ازاد تۆفی���ق پێ���ی وای���ە ئەوەی‬ ‫لەناوخ���ۆی هەرێ���م‌و ئ���ەو فش���ارانەی‬ ‫لەالیەن بەغ���داوە رودەدەن‪ ،‬هەر هەموی‬ ‫پەیوەن���دی بە ئەنجامدان���ی ریفراندۆمی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئەمیر حەسەن‬

‫گەل���ی كوردس���تانەوە نیە‪ .‬ئ���ەو وتی‬ ‫"سیاس���ەتی شیعە‌و س���وننە لەبەرامبەر‬ ‫گەلی كوردس���تان دو دیوی یەك دراون‌و‬ ‫بەردەوام كار بۆ الوازكردنی رۆڵ‌و پێگەی‬ ‫كورد دەكەن"‪.‬‬ ‫هەر لەب���ارەی خۆپیش���اندانەکانەوە‪،‬‬ ‫عەدن���ان عوس���مان ئەندامی پێش���وی‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان لەفراكس���یۆنی‬ ‫گ���ۆران بەئاوێن���ەی وت "من هەمیش���ە‬ ‫لەگەڵ خەباتی مەدەنیم‪ .‬خەباتی مەدەنی‬ ‫كاریگەری���ی گرنگی هەیە‪ .‬زۆر ئاس���اییە‬ ‫ئەگەر بڵێن خۆپیش���اندانەكان س���نوری‬ ‫سلێمانی تێناپەرێنێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەشمان‬ ‫لەبیرنەچێت سلێمانی ناوەندێكی گرنگ‌و‬ ‫خ���اوەن پێگەی���ە‪ .‬دەكرێ‌ لەس���لێمانی‬ ‫گۆڕانكاری گەورە دروست ببێت"‪.‬‬

‫لەبارەی ئەو دەنگۆیانەی كە باس لەوە‬ ‫دەكەن ئەم دەس���ەاڵتە گوێ‌ لەخەباتی‬ ‫مەدەن���ی ناگرێت ئەو وت���ی "بەداخەوە‬ ‫هەندێك جار قس���ەی جدی هەیە لەسەر‬ ‫بەكارهێنانی هێز‌و توندوتیژی لەبەرامبەر‬ ‫دەس���ەاڵت‪ ،‬چونكە لەكوردستان مافیای‬ ‫گەورە‌و دز‌و جەردەی خاوەن دەسەاڵتێكی‬ ‫گ���ەورە هەی���ە‪ ،‬بۆیە بیر لە ش���ێوازی‬ ‫توندوتیژی‌و بەكارهێنانی هێز دەكرێتەوە"‪.‬‬ ‫پێش���ی وایە ئەگەر ئەو خۆپیشاندانەی‬ ‫ئێستا دەستیپێكردوە بەرنامەی رۆشنی‬ ‫نەبێت‌و رێكنەخرێت‪ ،‬دورنیە چارەنوسی‬ ‫هەمان ئەو خۆپیش���اندانانەی هەبێت كە‬ ‫پێش���تر بینیومانن‪ .‬ئاماژەی بەوەشكرد‬ ‫خەباتی مەدەنی خەباتێكی دورودرێژە‌و‬ ‫پشودرێژی دەوێت‪.‬‬

‫"سوتاندنی بارەگای بزوتنەوەی گۆران باشترە‬ ‫لەوەی پەنجەی كەسێك خوێنی لێبێت"‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومه‌ر‬ ‫دوێنی لەكاتی بەرێوەچونی‬ ‫خۆپیشاندان‌و نارەزایی لەناحیەی‬ ‫پیرەمەگرون‪ ،‬بارەگای بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان لەالیەن خۆپیشاندەرانەوە ئاگری‬ ‫تێبەردرا‪ .‬شانبەشانی بارەگای گۆڕان‬ ‫هەریەكە لەبارەگاكانی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان‌و یەكگرتوی ئیسالمی‌و‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیش دەربازی توڕەیی‬ ‫خۆپیشاندەران نەبون‌و بلێسەی ئاگری‬ ‫توڕەییان تێدا كرایەوە‪.‬‬ ‫مونیرە عوس���مان ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لەفراكسیۆنی گۆڕان‪ ،‬لەبارەی‬ ‫س���وتاندنی بارەگای بزوتنەوەی گۆران‬ ‫لەناحیەی پیرەمەگرون‪ ،‬بە ئاوێنەی وت‬ ‫"بارەگای حزبی بۆ ئەوە دروست دەكرێت‬ ‫تاخزمەتی خەڵك بكات‪ ،‬ئەگەر نەیتوانی‬ ‫خزمەت بكات دی���ارە لەالیەن خەڵكەوە‬ ‫هیچ بایەخێك���ی نامێنێت‪ .‬س���وتاندنی‬ ‫بارەگای بزوتنەوەی گۆران باشترە لەوەی‬ ‫پەنجەی كەسێك خوێنی لێبێت"‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارەی گ���ۆڕان پێی وایە‬ ‫هەرخۆپیش���اندانێكی مەدەنیانە ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬بەمەرجێك دوربێت لەبەكارهێنانی‬ ‫توندوتی���ژی ل���ە بەدەس���تهێنانی داوا‌و‬ ‫داواكارییەكاندا س���ەركەوتو دەبێت‪ .‬ئەو‬ ‫وتی "دۆخی هەرێی كوردستان روبەڕوی‬ ‫قەیرانێكی س���ەخت بوەتەوە‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫ب���ێ‌ موچ���ەن‪ ،‬ب���ێ‌ خزمەتگوزاری���ن‪،‬‬ ‫ژیانیان تەواو س���ەخت‌و دژواربوە‪ .‬بەم‬ ‫خۆپیشاندان‌و نارەزایانە دەیانەوێت دوای‬

‫ئەم بارودۆخەی‬ ‫ناخۆی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هۆكارێكە‬ ‫بۆ ئەوەی حكومەتی‬ ‫عێراق زیاتر فشار‬ ‫بخاتە سەرمان‬

‫سوتاندنی بارەگای حزبەکان لەپیرەمەگرون‬ ‫مافەكانی خۆیان بكەن"‪.‬‬ ‫بەراورد بە پارت‌و الیەنە سیاسیەكانی‬ ‫دیكەی كوردس���تان‪ ،‬بزوتنەوەی گۆران‬ ‫زۆرترین چاوی لەس���ەرە بەوەی لەكاتی‬ ‫دروس���تبونیدا دەوت���را گ���ۆڕان لەپێناو‬ ‫دەنگی ناڕازی‌و قوت‌و مافەكانی خەڵكی‬ ‫كوردستاندا لەدایك بوە‪ .‬هەندێك جاریش‬ ‫ئەو بزوتنەوەیە بەوە تۆمەتبار کراوە كە‬

‫دەیەوێت سواری شەپۆلی خۆپیشاندان‌و‬ ‫ئەودەنگە ناڕازییانە ببێت كە لەش���ەقام‬ ‫دەردەكەون‪.‬‬ ‫مونیرە عوسمان‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بزوتنەوەیەكی مەدەنی‬ ‫بێ‌ پارە‌و چەكە‪ .‬بە وتەی ئەو گۆڕان تەنها‬ ‫خەڵكی هەیە‪ .‬وتیشی "لەماوەی رابردداو‬ ‫بزوتنەوی گۆران‪ ،‬زۆر بە هەستكردن بە‬

‫بەرپرسیارەتی مامەڵەی لەگەڵ دۆخەكان‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬بەتایبەت ل���ەدوای روداوەكانی‬ ‫‪16‬ی ئۆكتۆبەرەوە‪ ،‬گۆڕان زۆر بە وردی‬ ‫مامەڵە لەگەڵ دۆخەكە دەكات"‪.‬‬ ‫پێش���ی وایە باش���ترین چارەسەر بۆ‬ ‫تێپەراندن���ی دۆخ���ی ئێس���تای هەرێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬پێكهێنان���ی حكومەت���ی‬ ‫رزگاریی نیش���تمانی‌و هەڵوەشاندنەوەی‬

‫ئ���ەم حكومەت���ەی ئێس���تایە‪ .‬ئاماژەی‬ ‫بەوەش���كرد ئ���ەم حكومەتەی ئێس���تا‬ ‫لەئاس���ت داوا‌و داخوازییەكان���ی خەڵكی‬ ‫كوردستاندا نیە‌و رۆژ لەدوای رۆژ خەڵكی‬ ‫كوردس���تان لەس���ایەی ئەم دەسەاڵتەدا‬ ‫ژیانانی س���ەختر دەبێت‪ .‬ئەو وتی "ئەو‬ ‫دۆخەی دەیبینی���ن پارتی‌و یەكێتی لێی‬ ‫بەرپرسیارن"‪.‬‬

‫لەبەرامبەردا‪ ،‬فازڵ بەشارەتی ئەندامی‬ ‫س����ەركردایەتی‌و بەرپرس����ی لق����ی ‪12‬ی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬بەئاوێنەی‬ ‫راگەیان����د لەخۆپیش����اندانەكانی رۆژی‬ ‫دوشەممەدا تەنها لەناحیەی پیرەمەگرون‬ ‫لەالیەن خۆپیشاندەرانەوە بارەگای پارتی‬ ‫س����وتێنراوە‪ .‬ئاماژەی ك����رد "لەهەندێك‬ ‫ش����وێنی دیكەش خەڵكانێك ویس����تویانە‬ ‫پەالماری بارەگاكانمان بدەن‪ ،‬بەاڵم هێزە‬ ‫ئەمنیەكان‌و پۆلیسی چاالكیە مەدەنیەكان‬ ‫رێگرییان لێكردون"‪.‬‬ ‫فازڵ بەشارەتی وتی "ئەم بارودۆخەی‬ ‫ناخ���ۆی هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬هۆكارێكە‬ ‫بۆ ئەوەی حكومەتی عێراق زیاتر فش���ار‬ ‫بخاتە س���ەرمان‪ .‬دەمەوێت بەو كەسانە‬ ‫بڵێم كە بارەگای الیەنەكان دەس���وتێنن‬ ‫ی���ان پەالم���اری دەدەن‪ ،‬ئ���ەو كارەیان‬ ‫خزمەت بەهیچ ك���ەس‌و الیەنێك ناكات‪،‬‬ ‫تەنان���ەت خزم���ەت بەخودی خۆش���یان‬ ‫ناكات‪ .‬دۆخی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان‬ ‫زۆر مەترسیدارە‪ .‬خەریكە ئەو ئەزمونەی‬ ‫دوای چەندین س���اڵ لەخوێن بەخش���ین‌و‬ ‫قوربانی���دان هاتوەت���ە بەره���ەم‪ ،‬لەناو‬ ‫دەچێت‪ .‬ئەوەتا ئێس���تا ل���ە ناوچەكانی‬ ‫مەخمور‌و دەوروب���ەری حكومەتی عێراق‬ ‫هێزێكی زۆری س���وپا‌و حەشدی شەعبی‌و‬ ‫چەكدارەكانی تری كۆكردوەتەوە‌و بەنیازی‬ ‫داگیركردنی هەرێمی كوردستانە"‪.‬‬ ‫ئەو پێشی وایە دۆخی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەك "خەرمانە"‪ ،‬لەه����ەر الیەكیەوە ئاگر‬ ‫بگرێ����ت تەواوی خەرمانەكە دەس����وتێت‪.‬‬ ‫وتیش����ی "پارتی هیوای دەخواس����ت ئەو‬ ‫خۆپیش����اندان‌و ناڕەزاییانە بەش����ێوەیەك‬ ‫بونایە تا ئەوانیش هاوكاریان بونایە"‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫چۆن خه‌بات ‌ی ناتوندوتیژ ‌ی ده‌توانێت كاریگه‌ر بێت؟‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫‪5‬‬

‫"گه‌وره‌ترین تراژیدیا سته‌مكاری‌ مرۆڤ ‌ه خراپه‌كان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بێده‌نگی‌ مرۆڤ ‌ه باشه‌كانه‌"‬

‫‪ 73‬ساڵه‌ی‌‬

‫ئا‪ :‬رێژەن کەریم‌‬

‫نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا‌و كلتوری‌‬ ‫ی‬ ‫ناتوندوتیژ ‌‬

‫ێ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬شه‌پۆلێك ‌ی‬ ‫دوێن ‌‬ ‫ی له‌ناڕه‌زایی‌‌و خۆپیشاندان‬ ‫دیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌زمون كرد‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ شار ‌‬ ‫سلێمانی‌‪ .‬ك ‌ه له‌سه‌رله‌به‌یانییه‌وه‌ تا‬ ‫ئێواره‌یه‌كی‌ دره‌نگ وه‌خت خۆپیشاندان‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫به‌رده‌وام بو‪ ،‬بۆ ماوه‌ ‌‬ ‫كاتژمێرێكیش شه‌ڕه‌ به‌ردو دارالستیك ‌ی‬ ‫خۆپیشانده‌ران‌و غازی‌ فرمێسك ڕێژو‬ ‫ی هێزه‌كان ‌ی پۆلیس ‌ی‬ ‫حه‌ریقی‌ ئاو ‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م����ڕۆش چوارده‌ور ‌‬ ‫تا به‌ره‌به‌یان ‌‬ ‫ی لقی‌ چواری‌ پارتی‌ دیموكرات ‌ی‬ ‫باره‌گا ‌‬ ‫ی ئه‌منی‌ ته‌نرا‬ ‫كوردستان به‌هێزێكی‌ زۆر ‌‬ ‫بو‪ ،‬كه‌ ده‌وری‌ باخی‌ گشتی‌و داخستن ‌ی‬ ‫ئه‌و رێگایانه‌ش����ی‌ ده‌گرته‌و‌ه له‌سلێمان ‌ی‬ ‫ی‬ ‫پااڵس����ه‌وه‌ ده‌چونه‌وه‌ یه‌رده‌م باره‌گا ‌‬ ‫ی شه‌قامه‌ك ‌ه‬ ‫لقی‌ چوار‌و ئه‌مبه‌رو ئه‌وبه‌ر ‌‬ ‫به‌ڕوی‌ ئوتومبێلدا دخرابون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئای����ا خۆپیش����اندانه‌كانی‌ ئێس����تا ‌‬ ‫كوردستان لێره‌دا كۆتاییان دێت یاخود‬ ‫ی‬ ‫كوردس����تان له‌به‌رده‌م جێمێكی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫زۆرانبازی‌‌و توندوتیژیدایه‌؟‬ ‫ی كردنی‌ ئایند‌ه له‌م هه‌لومه‌رج ‌ه‬ ‫پێشبین ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاڵۆزه‌ی‌ كوردستان‌و عێراق‌و ناوچه‌كه‌ ‌‬ ‫تێكه‌وتوه‌ قورسه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ‌و رۆژانی‌ ئایند‌ه‬ ‫وه‌اڵمی‌ ئه‌م پرسیارانه‌یان له‌گ ‌هڵ‌ خۆیاندا‬ ‫بۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان هه‌ڵگرتوه‌‪.‬‬ ‫ی بۆ خه‌ڵكی‌ كوردستان گرنگه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێداگ����ری‌ كردنیان����ه‌ له‌س����ه‌ر خه‌بات ‌ی‬ ‫ناتوندوتی����ژی‌‌و ئاش����تیان ‌ه به‌ئامانج���� ‌ی‬ ‫ئه‌نجامدان����ی‌ گۆڕانكارییه‌كی‌ ریش����ه‌ی ‌ی‬ ‫له‌سیس����ته‌می‌ حوكمڕانی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫ئاڕاس����ته‌كردنیدا به‌ره‌و به‌دامه‌زراوه‌ی ‌ی‬ ‫ك����ردن‌و ده‌رهێنان����ی‌ ده‌زگا گرنگه‌كان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌و ئاسایش‌و ئابوری‌‌و په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌چنگاڵ ‌ی دو حیزبه‌ ده‌س����ه‌اڵتداره‌كه‌ ‌‬ ‫كوردس����تان‌و تێپه‌ڕاندن����ی‌ یه‌كج����اری‌‬ ‫ئه‌زمون ‌ی "مه‌الی����ی‌‌و جه‌اللی‌" كه‌ زیاتر‬ ‫له‌په‌نجا ساڵه‌ كوردستانیان به‌ملمالنێ ‌ی‬ ‫ی ئێمه‌یان‬ ‫خۆیانه‌وه‌ ش����ه‌كه‌ت‌و مێ����ژو ‌‬ ‫پڕ له‌شكس����ت ك����ردو‌ه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫دوژمنانه‌دا ك ‌ه هه‌میشه‌ چاویان بڕیوه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كوردس����تان بخه‌ن ‌ه ژێر ده‌ست ‌ی‬ ‫خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بۆ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان گرنگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫وان����ه‌ وه‌رگرتن ‌ه له‌خه‌باتی‌ ئاش����تیانه‌ ‌‬ ‫میلله‌تان����ی‌ دیك����ه‌ی‌ جیه����ان له‌پێناو‬ ‫ئ����ازادی‌‌و دادپه‌روه‌ریدا‪ ،‬ك����ه‌ له‌حه‌فتا‬ ‫ساڵی‌ رابردودا چه‌ندین نمونه‌ی‌ مێژوی ‌ی‬ ‫ه����ه‌ن س����ه‌لماندویانه‌ خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌‌و‬

‫خۆپیشاندانی رانیە ‪12/18‬‬ ‫ناتوندوتیژی‌ س����ه‌ركه‌وتوترین ره‌وش���� ‌ی‬ ‫ی‬ ‫خه‌ب����ات ب����وه‌ به‌رامب����ه‌ر به‌توندوتیژ ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫خه‌بات����ی‌ س����ه‌ندیكای‌ س����ۆلیدارێت ‌ی‬ ‫پۆڵه‌ندا یه‌كێك ‌ه له‌نمونه‌ سه‌ركه‌وتوه‌كان‌و‬ ‫وه‌ك سه‌رمه‌ش����ق ‌ی خه‌بات ‌ی مه‌ده‌نی‌ دژ‬ ‫به‌رژێم����ه‌ دیكتاتۆری‌‌و س����ه‌ربازییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫لێیده‌ڕوانرێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ توان���� ‌‬ ‫خه‌بات����ی‌ ئاش����تیانه‌و ش����ێلگیرانه‌یه‌و‌ه‬ ‫ی هه‌ش����تاكانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫له‌ده‌یه‌ ‌‬ ‫نه‌ك كۆتایی‌ به‌ده‌س����ه‌اڵتی‌ كۆمۆنیست ‌ی‬ ‫ئه‌و واڵت ‌ه بهێنێت‪ ،‬به‌ڵكو توانی‌ رۆڵێك ‌ی‬ ‫گ����ه‌وره‌ش له‌هه‌ره‌س����هێنانی‌ بلۆك���� ‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ئه‌وروپا ببینێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م س����ه‌ندیكایه‌ س����اڵ ‌ی ‪ 1980‬بۆ‬ ‫داكۆك����ی‌ ك����ردن له‌مافی‌ كرێ����كاران‌و‬ ‫ی هه‌لومه‌رج ‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران دامه‌زرا به‌هۆ ‌‬ ‫س����ه‌ختی‌ ئابوری‌‌و گرانیی ئه‌و واڵته‌وه‌و‬ ‫ی خه‌بات���� ‌ی مه‌ده‌نی‌‌و‬ ‫ب����و‌ه ره‌مزو هێما ‌‬ ‫ئازادیخوازی‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا بزوتنه‌وه‌ی‌ دژ به‌ئاپارتهاید‬ ‫له‌ئه‌فه‌ریق����ای‌ باش����ور دوای‌ ئ����ه‌وه‌ی‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئەمیر حەسەن‬ ‫وازی‌ له‌خه‌بات����ی‌ چه‌كداری����ی‌ هێن����ا‪،‬‬ ‫پێش����كه‌وتن‌و پش����تیوانییه‌كی‌ زیاتری‌‬ ‫به‌ده‌س����تهێنا‌و س����ه‌ره‌نجام له‌سه‌ره‌تای‌‬ ‫ده‌یه‌ی‌ نه‌وه‌ده‌كانی‌ س����ه‌ده‌ی‌ رابردودا‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ به‌ده‌س����تهێنا‪ .‬له‌ته‌یموری‌‬ ‫خۆره����ه‌اڵت خه‌بات����ی‌ مه‌ده‌ن����ی‌ ب����ۆ‬ ‫پش����تیوانی‌ كۆمه‌ڵگ����ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫زۆر س����ه‌ركه‌وتوانه‌تر ب����و له‌په‌نابردنه‌‬ ‫ب����ه‌ر چه‌ك‪ .‬خه‌بات����ی‌ مه‌ده‌نی‌ مه‌یدانی‌‬ ‫ته‌حری����ری‌ قاهیره‌ش س����ه‌رنجی‌ هه‌مو‬ ‫دنی����ای‌ ب����ه‌ره‌و الی‌ خ����ۆی‌ راكێش����ا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ كه‌ كاتێك هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی‌‬ ‫میسر به‌سواری‌ حوش����تره‌وه‌ هێرشیان‬ ‫ك����رده‌ خۆپیش����انده‌ران‌و هه‌م����و دنیا‬ ‫به‌دی����ار س����ه‌یركردنی‌ ئ����ه‌و مه‌یدانه‌وه‌‬ ‫واقیان وڕما تا دواجار ناڕه‌زایی‌ كۆتایی‌‬ ‫به‌ده‌س����ه‌اڵتی‌ هه‌تا هه‌تای����ی‌ موباره‌ك‬ ‫هێن����ا‪ .‬هه‌روه‌ها البردن����ی‌ دیكتاتۆری‌‬ ‫فلیپی����ن فردینان����د ماركوس له‌س����اڵی‌‬ ‫‪ 1986‬له‌الیه‌ن بزوتن����ه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكه‌وه‌‪،‬‬ ‫روخانی‌ حكومه‌ته‌ سۆشیالیس����ته‌كانی‌‬ ‫واڵتان����ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ئه‌وروپا له‌س����اڵی‌‬

‫‪ ،1989‬پوچ����ه‌ڵ‌ كردن����ه‌وه‌ی‌ كوده‌ت����ا‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ س����ۆڤیه‌ت له‌ساڵی‌ ‪1991‬دا‪،‬‬ ‫ده‌س����ت له‌كاركێش����انه‌وه‌ی‌ سۆهارتۆی‌‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌ ئه‌نده‌نوسیا له‌ئه‌نجامی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ له‌س����اڵی‌ ‪ ،1998‬البردنی‌‬ ‫میلسۆفیجی‌ سه‌ركرده‌ی‌ سربیا له‌ساڵی‌‬ ‫‪ ،2000‬له‌س����ه‌ركار البردن����ی‌ ب����ن عه‌لی‌‬ ‫له‌تونس‌و موباره‌ك له‌میس����ر له‌‪2011‬دا‪،‬‬ ‫له‌دیارترین نمونه‌ی‌ خه‌باتی‌ ئاشتیانه‌ن‬ ‫روه‌و چه‌سپاندنی‌ دیموكراسی‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن����ده‌ نمون����ه‌ی‌ خه‌بات����ی‌‬ ‫ناس����ه‌ركه‌وتوانه‌ی‌ ئاش����تیانه‌ش زۆرن‪،‬‬ ‫وه‌ك س����ه‌ركوت كردن����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫دیموكراسیخوازی‌ له‌چین ساڵی‌ ‪‌1989‬و‬ ‫شكس����تی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ س����ه‌وز له‌ئێران‬ ‫‪ ،2009‬به‌اڵم خه‌باتی‌ ئاش����تیانه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ه‌لماندوه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر جه‌م����اوه‌ر په‌ی‌‬ ‫به‌هێ����زی‌ خۆیان ببه‌ن هیچ دیكتاتۆرێك‬ ‫توانی‌ به‌رگری‌ كردنی‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌واندا‬ ‫نابێت‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫فێربن چۆن بێ‌ توندوتیژی‌ سود له‌هێزی‌‬ ‫خۆیان وه‌ربگرن له‌پێناو گۆڕانكاریدا‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی‌ بۆ خه‌ڵك ‌ی‬ ‫كوردستان گرنگه‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ یه‌كجاری‌‬ ‫ئه‌زمونی‌ "مه‌الیی‌‌و‬ ‫جه‌اللی‌" كه‌ زیاتر له‌په‌نجا‬ ‫ساڵه‌ كوردستانیان‬ ‫به‌ملمالنێی‌ خۆیانه‌وه‌‬ ‫شه‌كه‌ت‌و مێژوی‌ ئێمه‌یان‬ ‫پڕ له‌شكست كردوه‌‬

‫ی جیهان‬ ‫ی ناتوندوتیژ ‌‬ ‫‪ 5‬ناودارترین سه‌ركرده‌ی‌ خه‌بات ‌‬

‫مارتن لوسەر‬

‫گاندی‬ ‫مه‌هامتا گاندی‌‬ ‫به‌باوك����ی‌ خه‌باتی‌ ناتوندوتی����ژی‌ ناوده‌برێت‪،‬‬ ‫یه‌كه‌مین رابه‌ری‌ سیاسی جیهانه‌ كه‌ به‌دامه‌زراندنی‌‬ ‫بزاڤێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ گ����ه‌وره‌ میلله‌ته‌كه‌ی‌ به‌بێ‌‬ ‫په‌نابردنه‌ به‌ر توندوتیژی‌ به‌ره‌و ئازادی‌‌و رزگاری‌‬ ‫رێنمایی‌ كرد‪ .‬له‌فه‌لس����ه‌فه‌ی‌ گاندیدا هه‌ر جۆره‌‬ ‫په‌نابردنه‌ به‌ر تیرۆر‌و توندوتیژییه‌ك بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌ئامانج ناڕه‌وا‌و گوناحه‌‪.‬‬ ‫گاندی‌ پێیواب����و "هه‌ر بزوتنه‌وه‌یه‌ك له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌م����ای‌ حه‌قیقه‌ت‌و ناتوندوتی����ژی‌ بنیاتنرابێت‬ ‫سه‌ره‌نجام هه‌ر ده‌یباته‌وه‌و سه‌رده‌كه‌وێت"‪.‬‬

‫مارتین لۆس��ه‌ر كینگ‬

‫راب����ه‌ری‌ سیاس����ی‌‌و مه‌عنه‌وی‌ ره‌شپێس����تان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكای����ه‌ له‌پێناو یه‌كس����انیدا‪ ،‬ئه‌و له‌نێوان‬ ‫س����ااڵنی‌ ‪ 1955‬تا ‪1968‬دا بوه‌ ره‌مزی‌ خه‌باتی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌‪.‬‬ ‫مارتین پێیوابو كه‌ دڵنیابه‌خش����ترین رێگه‌ بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ گۆڕانكاری‌ ریشه‌یی‌ له‌ژیانی‌ سیاسی‌‌و‬

‫ماندێال‬

‫ی الما‬ ‫داالی ‌‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تیدا په‌نابردنه‌ به‌ر خه‌باتی‌ ناتوندوتیژیی‌و سپی‌ پێستان‌و ره‌شپێستان راگه‌یاند‪ ،‬سه‌ربار ‌‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌رپێچی‌ مه‌ده‌نییه‌ نه‌ك خه‌باتی‌ چه‌كداریی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ كه‌ س����اڵه‌های‌ س����اڵ‌ بو ره‌شپێسته‌كان‬ ‫ی ره‌وش����ی‌ به‌ده‌ست سته‌مكاری‌ كه‌مینه‌یه‌كی‌ سپی‌ پێسته‌وه‌‬ ‫ئه‌و ده‌یوت "ئه‌نجام نه‌دانی‌ توندوتیژ ‌‬ ‫ده‌یانااڵند‪.‬‬ ‫ژیانی‌ خه‌ڵكی‌ جوامێر‌و ئازایه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌مكار‬ ‫ه‬ ‫���ت‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫تراژیدیا‬ ‫ده‌ش����یوت "گه‌وره‌ترین‬ ‫ی الما‬ ‫داالی ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫مرۆڤ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌نگ‬ ‫ه‬ ‫بێد‬ ‫‌ڵكو‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫مرۆڤه‌ خراپه‌كان نیی����ه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تبتییه‌كان���ه‌‪ ،‬سه‌رتاس���ه‌ری‌ ژیان ‌‬ ‫راب���ه‌ر ‌‬ ‫باشه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئاش���ت ‌‬ ‫له‌پێناو س���ه‌قامگیری ‌‬ ‫ی چین���دا به‌خت ك���ردوه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫تب���ت‌و ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1959‬ه‌وه‌ تا ئێستا له‌واڵته‌كه‌ ‌‬ ‫پێناوه‌دا له‌ساڵ ‌‬ ‫نیلسۆن ماندێال‬ ‫س����ه‌ركرده‌ی‌ خه‌باتی‌ دژ به‌جیاكاری‌ ره‌گه‌زیی‌ دورخراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و هیچ كاتێك ئاماد‌ه نه‌بو‌ه‬ ‫نێوان سپی‌ پێس����تان‌و ره‌شپێستانی‌ ئه‌فه‌ریقای‌ به‌رامبه‌ر به‌پێش���ێلكاری‌ ماف���ی‌ مرۆڤ بێده‌نگ‬ ‫باشوره‌‪ ،‬پاش ‪ 27‬ساڵ‌ له‌زیندانیكردن دیموكراسی‌‌و بێت‪.‬‬ ‫الما ه���ه‌ر له‌هه‌رزه‌كاریی���ه‌وه‌ كه‌وتوه‌ت ‌ه ژێر‬ ‫ئاشتی‌ بۆ واڵته‌كه‌ی‌ هێنا‪ 27 .‬ساڵ‌ له‌زیندانه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌هاتما گاندییه‌وه‌‌و گاند ‌‬ ‫ی وانه‌كان ‌‬ ‫ی مه‌ده‌نی‌‌و ئاشتیانه‌ی‌ كرد كاریگه‌ری ‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ به‌رگر ‌‬ ‫ی ده‌زانێت‪ .‬ئه‌و ك ‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ به‌دیهێنانی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ ئازادو به‌پێشه‌نگ‌و سه‌رمه‌شقی‌ خۆ ‌‬ ‫ی پێبه‌خشراوه‌‪،‬‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫ی نۆبل ‌‬ ‫ی ‪ 1989‬خه‌اڵت ‌‬ ‫دیموكراسی‌‪ ،‬هه‌ر له‌زیندانیشه‌وه‌ كتێبی‌ "رێگه‌ی‌ ساڵ ‌‬ ‫په‌نابردنه‌ به‌ر توندوتیژی‌ به‌كارێكی‌ ناكرده‌نی‌‌و‬ ‫دورودرێژی‌ ئازادی‌" نوسی‌‪.‬‬ ‫ی بون‬ ‫ی مرۆی ‌‬ ‫س����اڵی‌ ‪ 1990‬كاتێك كه‌ له‌زین����دان ئازاد كراـ به‌دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌خه‌س���ڵه‌تی‌ بااڵ ‌‬ ‫هه‌ر هه‌مان رۆژ پابه‌ندبونی‌ خۆی‌ به‌ئاشتی‌ نێوان ناوده‌بات‪.‬‬

‫ڤاسالڤ هاڤل‬

‫ڤاسالڤ هاڤل‬

‫ناتوندوتی���ژ ‌‬ ‫ی‬ ‫شۆڕش���ی‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌ی‌‬ ‫"چیك‌وس���لۆڤاكیا"یه‌‪ ،‬هاڤ���ڵ‌ رۆڵ���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫هه‌ب���و له‌كۆتایهێن���ان به‌بااڵده‌س���تی‌ س���ۆڤیه‌ت‬ ‫به‌س���ه‌ر واڵته‌كه‌ی���دا‪ ،‬به‌دامه‌زرێن���ه‌ری‌ شۆڕش���ه‌‬ ‫ناتوندوتیژییه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌ ئه‌وروپا داده‌نرێت‪.‬‬ ‫ن���اوی‌ "هاڤ���ڵ"ی‌ ش���انۆنامه‌نوس به‌"شۆڕش���ی‌‬ ‫ئاوریش���می‌"یه‌وه‌ گرێ���دراوه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ دڵس���ۆزانه‌‬ ‫به‌شداری‌ له‌به‌هاری‌ پراگدا كردبو‪ ،‬سه‌لماندی‌ دوای‌‬ ‫چه‌ندین س���اڵ‌ خه‌بات‌و كۆڵن���ه‌دان ده‌كرێت به‌بێ‌‬ ‫توندتیژی‌ ئاقیبه‌ت فه‌رشی‌ دیكتاتۆری‌ بپێچرێته‌وه‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر گوناهه‌كانیشی‌ ببه‌خش���رێت‪ ،‬ئه‌وا پایه‌كانی‌‬ ‫دیموكراس���ی‌ ره‌گداكوتاوتر ده‌بێت‪ .‬ئه‌و پێیوابو كه‌‬ ‫نابێت به‌په‌نابردنه‌ به‌ر توندوتیژی‌ هه‌مان كار بكه‌یت‬ ‫كه‌ حكومه‌ته‌ س���ته‌مكاره‌كانی‌ پێش���وتر كردویانه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێویس���ته‌ به‌یه‌كجاری‌ جڵ���ه‌وی‌ توندوتیژی‌‬ ‫بگریت‪ .‬پێشیوابو ئه‌نجامدانی‌ توندوتیژی‌ هه‌روه‌ك‬ ‫چۆن بۆ حكومه‌ته‌كان رێگه‌یه‌كی‌ راس���ت‌و دروست‬ ‫نییه‌ بۆ بزوتنه‌وه‌ ناڕازییه‌كانیش به‌هه‌مانشێوه‌‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر ئێس���تا نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫له‌ژیان���دا بمای���ه‌‪ ،‬هه‌ین���ی‌ داهات���و‬ ‫‪ ،2017/12/22‬جه‌ژنی‌ له‌دایكبونی‌ ‪73‬‬ ‫س���اڵه‌ی‌ ژیانی‌ بو‪ ،‬ئه‌و له‌سااڵنی‌ دوایی‌‬ ‫ته‌مه‌نیدا هه‌وڵیدا كلتورێكی‌ سیاس���ی‌‬ ‫نوێ‌ له‌كوردس���تاندا بچه‌س���پێنێت‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ب���ری‌ كاركردن به‌پره‌نس���یپی‌ یه‌كتر‬ ‫س���ڕینه‌وه‌‪ ،‬كار به‌بنه‌مای‌ یه‌كتر قبوڵ‌‬ ‫كردن بكرێت‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌ گرنگه‌كانی‌‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‪ ،‬له‌هه‌ڕه‌تی‌‬ ‫گه‌نجێتییه‌وه‌ تا ساته‌وه‌ختی‌ كۆچكردنی‌‪،‬‬ ‫بریتی‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ب���ه‌رده‌وام كه‌س���ێكی‌‬ ‫"كرده‌" بوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫ش���اخدا به‌رامب���ه‌ر به‌ده‌س���ه‌اڵتێك كه‌‬ ‫جگ���ه‌ له‌به‌كارهێنان���ی‌ زمانی‌ هێز هیچ‬ ‫زمانێكی‌ ت���ر تێنه‌ده‌گه‌یش���ت‪ ،‬چه‌كی‌‬ ‫دانه‌ناو چۆك���ی‌ دانه‌دا‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌می‌‬ ‫راپه‌ڕینیش���دا به‌تایبه‌تی‌ له‌دوای‌ ساڵی‌‬ ‫‪2000‬ه‌وه‌ باوه‌ڕێكی‌ نه‌گۆڕی‌ به‌پێویستی‌‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ "ریف���ۆرم"‌و "گ���ۆڕان"ی‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ حزبایه‌ت���ی‌‌و حوكمڕان���ی‌‬ ‫كوردس���تان بو‪ ،‬ل���ه‌و پێناوه‌ش���دا بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار سه‌ركردایه‌تی‌ بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ی‌ ئۆپۆزیسیۆنی‌ مه‌ده‌نیانه‌ی‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫نه‌وش���یروان باش ده‌یزانی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و پارت���ی‌‪ ،‬حوكمڕانییه‌ك���ی‌‬ ‫نادادپه‌روانه‌و پڕ له‌گه‌نده‌ڵییه‌و له‌س���ه‌ر‬ ‫بنه‌مای‌ درۆو دراوو هێز‌و ناشه‌فافیه‌ت‌و‬ ‫تاریكی‌ بنیاتنراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ هات‌و مۆمێكی‌‬ ‫داگیرساند‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا زۆر په‌رۆش بو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كورد ئه‌زمونێكی‌ حوكمڕانی‌ كارا‌و‬ ‫شه‌فاف‌و دیموكراس���ی‌‌و ئازادو كراوه‌ی‌‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬خوازیاری‌ ئ���ه‌وه‌ بو كوردیش‬ ‫وه‌ك زۆرب���ه‌ی‌ گه‌الن���ی‌ پێش���كه‌وتوی‌‬ ‫دنیا ده‌ستاوده‌س���ت كردنی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫قبوڵكردنی‌ دۆڕان ئه‌زمون بكات‌و ببێته‌‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ س���ه‌رمایه‌كی‌ ئه‌خالقی‌‪ ،‬له‌و‬ ‫پێناوه‌ش���دا باوه‌ڕی‌ ته‌واوی‌ به‌خه‌باتی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌‌و ئاش���تیانه‌ بو‪ ،‬هه‌وڵیش���یدا‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ هه‌رێم بخاته‌ سه‌ر ئه‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌ی‌ كه‌ كاركردن به‌پره‌نسیپه‌كانی‌‬ ‫دیموكراس���ی‌‌و دادپ���ه‌روه‌ری‌ نه‌ك هه‌ر‬ ‫كوردس���تان به‌هێ���ز ده‌كات‪ ،‬به‌ڵك���و‬ ‫مانه‌وه‌‌و س���ه‌رفرازی‌ خۆشیان مسۆگه‌ر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‬ ‫هه‌وڵێك بو بۆ ده‌رهێنانی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌كه‌وڵ���ی‌ جه‌الل���ی‌‌و مه‌الی���ی‌‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫نوێكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌زمون���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫كوردی‌ له‌هه‌مو ئاس���تێكدا‪ ،‬كه‌ له‌بری‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ زۆرانبازییه‌كان���ی‌ ن���او ماڵی‌‬ ‫كوردی‌ به‌چ ‌هك‌و خیانه‌ت له‌یه‌ك كردن‬ ‫یه‌كالبكرێنه‌وه‌‪ ،‬له‌ڕێگ���ه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ش���ه‌فاف‌و بێ‌ گ���زی‌‌و س���ندوقه‌كانی‌‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ یه‌كالیی‌ بكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا زۆر مه‌به‌ستی‌ بو‬ ‫نه‌ریت‌و كلتوری‌ خه‌باتی‌ ناتوندوتیژی‌‌و‬ ‫ئاش���تیانه‌ له‌كوردس���تاندا بچه‌سپێت‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ ده‌یزانی‌ ئه‌زمون���ی‌ حوكمڕانی‌‬ ‫كوردی‌ ئه‌گه‌ر پێش���نه‌كه‌وێ‌‌و گه‌ش���ه‌‬ ‫نه‌كات‪ ،‬س���ه‌ره‌نجام له‌ب���ه‌رده‌م پیالنی‌‬ ‫ده‌ره‌كیدا توانی‌ خۆپاراس���تنی‌ نابێت‌و‬ ‫هاڕه‌ ده‌كات‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫داڕوخانی ئابوری‪ ،‬هەرێمی كوردستان بەرەو پشێویی‌و توندوتیژی دەبات‬ ‫"ئێستا كاتی گۆڕانکارییە بۆ ئەوەی بەر بگیرێت بەو پالنانەی بۆ تێكدان هەن"‬ ‫ئا‪ :‬نیاز محەمەد‬ ‫هەرێمی كوردستان لەدۆخێكی‬ ‫ئابوری‌و دارایی سەختدایەو‬ ‫هۆشداریش دەدرێت لەوەی ئەگەر‬ ‫حكومەتی هەرێم چاكسازی‬ ‫تەواوەتی نەكات ئەوە پێدەچێت‬ ‫دۆخەكە بەهۆی ناڕەزایەتی‬ ‫خەڵكەوە پشێوی‌و ناسەقامگیری‬ ‫بەدوای خۆیدا بهێنێت‪ ،‬شارەزایەکی‬ ‫ئابوریش دەڵێت "ئەو داهاتەی‬ ‫ئێستا هەیە بەشی ئەوە دەكات‬ ‫بەمجۆرە حكومەتی هەرێم موچە‬ ‫بداتە موچەخۆران بەمەرجێک‬ ‫چاکسازی بکرێت"‪.‬‬ ‫ب���اری دارای���ی‌و ئاب���وری هەرێمی‬ ‫كوردس���تان پاش كۆنترۆڵكردنەوەی‬ ‫ناوچە جێناكۆك���ەكان لەالیەن هێزە‬ ‫عێراقییەكان���ەوە ك���ە تێی���دا هەرێم‬ ‫لەنیوە زیاتر هەناردەی نەوتی خۆی‬ ‫لەدەس���تدا‪ ،‬رۆژ بەرۆژ بەرەو خراپتر‬ ‫دەچێت‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا حكومەت���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردستان كەمتر لە‌‪ 300‬هەزار بەرمیل‬ ‫نەوت هەناردە دەكات كە داهاتەكەی‬ ‫لەگ���ەڵ داهاتەكان���ی ناوخۆی خۆی‬ ‫ل���ە‌‪ 450‬ملی���ار دین���ار دەدات بەاڵم‬ ‫هەرێمی كوردس���تان بەپێی قس���ەی‬ ‫س���ەرۆكی لیژنەی دارای���ی‌و ئابوری‬ ‫لەپەرلەمانی كوردس���تان ‪ 400‬ملیار‬ ‫دین���ار بۆ موچە‌و زیات���ر لە‌‪ 50‬ملیار‬ ‫دیناریشی بۆ خەرجی فەرمانگەكانی‬ ‫پێویستە‪.‬‬ ‫حكومەت���ی هەرێمی كوردس���تان‬ ‫بەپێی قسەی توركیا ‪ 4‬ملیار دۆالری‬ ‫ئەو واڵتە ق���ەرزارە‪ .‬هەروەها چەند مەروان گەاڵڵی پێشبینی دەكات ئەو بكشێتەوە‪ .‬بەشێك لە‌سەركردەكانی‬ ‫ملیارێكی دیكەی كۆمپانیاكانی نەوت‌و دۆخەی هەیە پش���ێوی‌و توندوتیژی بانگەش���ە ب���ۆ جوڵ���ەی هاواڵتیان‬ ‫لێبكەوێت���ەوە بەه���ۆی ئ���ەوەی كە دژ بە‌دۆخەك���ە دەكەن‪ .‬س���ەرۆكی‬ ‫بانكەكانی ناوخۆش قەرزارە‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی س���ەنتەری زانی���اری‌و چاوەڕوان ناكرێت حكومەتی ئێستای پەرلەمانی كوردس���تان كە سەر بەو‬ ‫لێكۆڵینەوەی س���تراتیژی كوردستان هەرێم بتوانێت هەنگاوی خێراو جدی بزوتنەوەیەی���ە داوای "راپەڕین���ی‬ ‫كە راوێژ دەداتە ئەنجومەنی وەزیران بۆ چاكس���ازی هەڵبگرێ���ت ئەوەش سەرتاسەری" كرد‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی ژوری توێژین���ەوەی‬ ‫باس لەوە دەكات حكومەت تا ئێستا لەبەرئ���ەوەی ك���ە "بارودۆخەك���ە‬ ‫نزیكەی ‪ 10‬ملیار دۆالری فەرمانبەرانی لەئێس���تادا بەدەس���ت خەڵك���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان‪ ،‬محەمەد عەلی‬ ‫بە‌ئاوێنەی راگەیاند كە لەئێس���تاوە‬ ‫بەهۆی سیستمی پاشەكەوتی موچەوە دەستپاكەوە نییە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پێش���بینی دەكات"دۆخ���ی دۆخەك���ە جۆرێك لە‌ناس���ەقامگیری‬ ‫قەرزارە‪.‬‬ ‫دكتۆر عیزەت س���ابیر‪ ،‬س���ەرۆكی هەرێمی كوردستان لەڕوی ئابورییەوە دروس���ت ك���ردوە‪ ،‬ئ���ەوەی خەڵك‬ ‫لیژنەی دارایی‌و ئابوری لە‌پەرلەمانی ئەوەندەی دیكە بەرەو داڕوخان بڕوات لەچەمچەماڵ ش���ەقام دەگرێت‌و تایە‬ ‫كوردس���تان ئەگەر چاكسازی لەهێزە پش���ێوییەكی زۆر گەورە رو لە‌هەرێم دەس���وتێنێت بۆ خۆی پش���ێوییەو‬ ‫چەكدارەكاندا بكرێت نەك موچەیان بكات‪ .‬چونكە سەبری خەڵك سنوری چاوەڕوانی ئەوەش���ی لێ دەكرێت كە‬ ‫لێ ببڕێت ئەوە ئ���ەو داهاتەی هەیە هەی���ە‪ ،‬بۆیە ت���ا س���نورێك قبوڵی لەڕوی ئەمنییەوە پش���ێوی دروست‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫بەش���ی ئ���ەوە دەكات بەمج���ۆرەی دەكات"‪.‬‬ ‫ئەو پێیوایە دۆخەكە بەش���ێوەیەك‬ ‫ئێستا حكومەتی هەرێم موچە بداتە‬ ‫پێشبینی دەكرێت بزوتنەوەی گۆڕان خراپە كە چاوەڕوانی هەمو ش���تێكی‬ ‫موچەخۆران‪.‬‬ ‫كە دوەم حزبی كوردس���تانە لەڕوی "چ���اوەڕوان نەك���راوی" لێدەكرێ���ت‬ ‫س���ەرۆكی فراكس���یۆنی كۆمەڵی ژم���ارەی كورس���ییەكانی پەرلەمانی ئەوەش بەهۆی ئەوەی حكومەت هیچ‬ ‫ئیس�ل�امی لەپەرلەمانی كوردستان‪ ،‬كوردس���تانەوە لە‌حكومەت���ی هەرێم یەك لەكێشەكانی چارەسەر نەكردوە‬

‫كەس حەز ناكات‬ ‫توندوتیژی لەو دۆخە‬ ‫بكەوێتەوە بەاڵم‬ ‫ئەوان گوێ لە‌كەس‬ ‫ناگرن‌و لەبری ئەو‬ ‫هەمو رەخنە‌و‬ ‫ناڕەزایەتیانەی‬ ‫خەڵك دڵیان بەوە‬ ‫خۆش بێت كە‬ ‫سەرۆكی فەرەنسا‬ ‫پێشوازیان لێ‬ ‫دەكات یاخود‬ ‫لە‌ئەڵمانیا پێشوازیان‬ ‫لێ دەكرێت‬ ‫خۆپیشاندانی دوێنێی سلێمانی ‪1 2/18‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنە‬

‫ئێم���ە لێ���رە لە‌هەولێر‌و س���لێمانی‌و‬ ‫كێشەكان رۆژ بەرۆژ كەڵەكە دەبن‪.‬‬ ‫محەم���ەد عەلی ئام���اژەی بەوەش دهۆكە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو پێش���بینیش دەكات‬ ‫دا ك���ە بزوتنەوەكەیان پ���ڕۆژەی بۆ‬ ‫دەرچ���ون لەم قەیرانانە پێش���كەش ناڕەزایەتیەكانی خەڵك لە‌س���لێمانی‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬بەاڵم حكوم���ەت گوێی پێ س���نوردار نەبن‌و هەولێ���ر‌و دهۆكیش‬ ‫ن���ەداوە‌و بەرپرس���انی "بەردەوام���ن بگرێتەوە‪.‬‬ ‫لە‌بازرگانی خۆی���ان"‌و هەر ئەوانیش‬ ‫بەاڵم بەگوێرەی قس���ەی سەرۆکی‬ ‫دەبێت بەرپرس���یارێتی هەر ش���تێك‬ ‫هەڵبگ���رن ك���ە ل���ەو بارودۆخ���ەوە س���ەنتەری زانی���اری‌و لێکۆڵینەوەی‬ ‫س���تراتیژیی کوردس���تان ك���ە راوێژ‬ ‫دەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ك���ەس ح���ەز ن���اكات دەداتە ئەنجومەن���ی وەزیرانی هەرێم‬ ‫توندوتیژی لەو دۆخە بكەوێتەوە بەاڵم بارودۆخەكە راس���تە باش نییە بەاڵم‬ ‫ئەوان گوێ لە‌كەس ناگرن‌و لەبری ئەو بەو شێوەیەش خراپ نییە كە هەندێك‬ ‫هەمو رەخنە‌و ناڕەزایەتیانەی خەڵك كەس وێن���ای دەكەن‌و ناگاتە ئەوەی‬ ‫دڵیان بەوە خۆش بێت كە سەرۆكی توڕەیی خەڵك بەشێوەیەك دروست‬ ‫فەرەنسا پێشوازیان لێ دەكات یاخود بكات كە پشێوی لێ بكەوێتەوە ئەگەر‬ ‫لە‌ئەڵمانیا پێش���وازیان لێ دەكرێت‪ ،‬بێتو بە‌ئاڕاستەی سیاسی‌و دەستێكی‬ ‫لەبری ئەوەی كێش���ەكان چارەسەر سیاسی نەجوڵێنرێت‪ ،‬بەتایبەت ئەو‬ ‫بكەن‪ .‬چون‌و نەچونیان بۆ فەرەنسا دەستانە دەرەكی بن نەك لەناوخۆی‬ ‫یان ئەڵمانیا كەی كێش���ەی خەڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫جەختی���ش دەكات���ەوە ك���ە‬ ‫كوردستان چارەسەر دەكات‪ .‬كێشەی‬

‫بانگەش���ەكردن بۆ جواڵندنی خەڵك‬ ‫مەبەس���تی سیاسی‌و حزبی لەپشتەو‬ ‫ئەوەش هەموان زیانی لێدەكەن‪.‬‬ ‫وتیشی"دۆخی كوردستان پێویستی‬ ‫بە‌جێبەج���ێ كردنی كۆمەڵێك بڕیارە‬ ‫ك���ە حكومەت داونی بۆ چاكس���ازی‬ ‫لە‌كەرتە جیاجیاكاندا"‪.‬‬ ‫بەپێی قس���ەی ئەو تەنیا لە‌كەرتی‬ ‫موچ���ەداو لەموچەی خانەنش���یناندا‬ ‫بەدیاریك���راوی ‪ 150‬ه���ەزار ك���ەس‬ ‫بە‌"نائاس���ایی" خانەنش���ینكراون‌و‬ ‫كە كۆی گش���تی خانەنش���ینان ‪245‬‬ ‫هەزار كەس���ە‌و ژمارەی فەرمانبەرانی‬ ‫راستەقینەی هەرێم ‪ 750‬هەزار كەسە‬ ‫بەهەردو كەرتی سەربازی‌و مەدەنییەوە‬ ‫كە بەش���ێك لەو فەرمانبەرانە كادری‬ ‫حزبەكانن‪.‬‬ ‫وتیش���ی" ئێس���تا كات���ی ئەوەیە‬ ‫بەڕاشكاوانە چاكس���ازی بكرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ���ەوەی بەر بگیرێت لەو پالنانەی بۆ‬ ‫تێكدان هەن"‪.‬‬

‫"رێژەی بێكاری لەهەرێم گەیشتوەتە ‪"%30‬‬

‫ئەگەر رێژەی بێكاری ‪ ٪١‬بێت رێژەی كوشتن‌و خۆكوشتن ‪ ٪6‬زیاد دەكات‬ ‫ئا‪ :‬ئومێد عومەر‬

‫پسپۆڕانی بواری ئابوری دەڵێن‬ ‫بێکاری‌و قەیرانی دارایی هەڕەشە‬ ‫لەئاسایشی کۆمەاڵیەتی دەکەن‌و‬ ‫ئەگەری رودانی "شۆڕشی‬ ‫برسییەکان" زیاد دەکەن‪.‬‬ ‫مامۆستایەکی زانکۆ رایدەگەیەنێ‬ ‫"ئەگەر رێژەی بێكاری (‪ )٪١‬بێت‬ ‫رێژەی كوشتن‌و خۆكوشتن ‪ ٪6‬زیاد‬ ‫دەكات"‪ .‬پێشی وایە "رێژەی بێكاری‬ ‫لەهەرێم گەیشتوەتە لەسەدا ‪."30‬‬ ‫د‪ .‬یونس عەلی مامۆستای كۆلیژی‬ ‫كارگێری‌و ئابوری لەزانكۆی سێمانی‪،‬‬ ‫بە‌ئاوێن����ەی راگەیان����د ب����ەو پێیەی‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان زیاتر پش����تی‬ ‫بە‌یەك س����ەرچاوەی داهات بەس����توە‬ ‫كە نەوتە‪ ،‬هەمیش����ە مەترس����یەكانی‬ ‫سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی‌و ئابوری‬ ‫روب����ەروی دەبێت����ەوە‪ .‬پێش����ی وایە‬ ‫هەرێمی كوردس����تان دەب����و لەماوەی‬ ‫ئ����ەو س����ااڵنەی حكومران����ی كردوە‬ ‫بیری لەچەند س����ەرچاوەیەكی داهات‬

‫بكردایەتەوە بۆ ئەوەی ئەگەر یەكێك‬ ‫لەسەرچاوە داهاتییەكانیش روبەروی‬ ‫كێش����ە بویەوە كاریگەری����ی كەمتری‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫ئەو وت����ی "بە‌بۆچونی من ئێس����تا‬ ‫رێژەی بێكاری لەهەرێمی كوردس����تان‬ ‫گەیشتوەتە لەس����ەدا ‪ ،30‬بەواتایەكی‬ ‫تر دەتوانین بڵێن لەهەر ‪ 3‬كەس����ێك‬ ‫كەس����ێك بێ����كار بوە"‪ .‬پێش����ی وایە‬ ‫حكومەت����ی هەرێم ئی����رادەی نیە بۆ‬ ‫چارەس����ەركردنی كێش����ە‌و قەیران����ە‬ ‫ئاب����وری‌و دارایی����ەكان‌‪ .‬ئام����اژەی‬ ‫بەوەشكرد حكومەتی هەرێم لەماوەی‬ ‫‪ 26‬س����اڵی خۆیدا نەیتوانیوە ئەزمون‬ ‫لەحكومرانی حكومەتە پێشكەوتوەكانی‬ ‫واڵتانی جیهان وەربگرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬یون����س عەل����ی دەڵێ����ت "پێ����م‬ ‫سەیرە ئێس����تا باس لەكەمكردنەوەی‬ ‫موچەی پێش����مەرگە دەكرێت‪ ،‬نازانم‬ ‫حكوم����ەت بیر ل����ەوە ناكات����ەوە رۆژ‬ ‫لەدوای رۆژ كێشە‌و گرژییەكانی لەگەڵ‬ ‫حكومەتی عێراق لەپەرەسەندندایە؟"‪.‬‬ ‫پێش����ی وایە كەمكردن����ەوەی موچەی‬ ‫پێشمەرگە‌و هێزەئەمنیەكان كێشەكان‬

‫قوڵتر دەكاتەوەو چارەسەرییەكانیش‬ ‫قورستر دەكات‪.‬‬ ‫ئەم مامۆستایەی كۆلیژی كارگێری‌و‬ ‫ئابوری‪ ،‬لەب����ارەی دۆخی ئێس����تای‬ ‫هاواڵتیانی كوردستانەوە دەڵێت "ئێستا‬ ‫خەڵك كەوتوەتە ناو دۆخێكەوە‪ ،‬نازانن‬ ‫چۆن لێی دەربازبن‪ .‬دەبێت حكومەت‬ ‫پالنی هەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەم‬ ‫دۆخە‪ .‬نابێت الیەنە سیاسیەكان زاڵ‬ ‫بكات بەسەر الیەنی ئابوریدا‪ .‬كێشەی‬ ‫ئێمە لەگەڵ ئەم حكومەتە ئەوەیە كە‬ ‫تائێستاش الیەنی سیاسی سەپاندوە‬ ‫بەس����ەر الیەنی ئابوریدا‪ ،‬هیچ كاتێك‬ ‫لەپرسی نەوتدا شەفاف نەبوە‪ .‬نەوت‬ ‫نرخی لەبازاڕەكان����ی جیهان دابەزیوە‬ ‫خەڵ����ك دۆخی ناهەموارە‪ ،‬نەوت بەرز‬ ‫دەبێتەوە خەڵ����ك هەروەك خۆیەتی‌و‬ ‫هیچ گۆرانكارییەكی باش لەگوزارانیدا‬ ‫رونادات"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش����كرد ئەگەر لەهەر‬ ‫ناوچەی����ەك رێژەی بێكاریی لەس����ەدا‬ ‫یەكیش بێت‪ ،‬كاریگەری خۆی لەسەر‬ ‫كۆمەڵ����گا جێدەهێڵێ����ت‪ .‬ئ����ەو وتی‬ ‫"ئەگەر رێژەی بێ����كاری (‪ )%1‬بێت‪،‬‬

‫ئێستا خەڵك كەوتوەتە‬ ‫ناو دۆخێكەوە‪ ،‬نازانن‬ ‫چۆن لێی دەربازبن‬ ‫ئەوا رێژەی خۆكوش����تن‌و كوشتن ‪%6‬‬ ‫زیاد دەكات‪ .‬هەروەها ‪%6‬یش رێژەی‬ ‫جیابون����ەوەی هاوس����ەران لەیەكتری‬ ‫زی����اد دەكات‪ .‬ئەمە ئەگەر لەس����ەدا‬ ‫یەك بێت‪ ،‬ئەی ئەوەی لەهەرێم هەیە‬ ‫دەبێ����ت چەند بێت‌و خۆتان بەراوردی‬ ‫بكەن؟ بە‌بۆچونی من رێژەی بێكاری‬ ‫لەهەرێم گەیشتوەتە ‪."%30‬‬ ‫لەبارەی ئەگەری تەقینەوەی شەقام‌‪،‬‬ ‫کە هەندێكجار بە‌شۆرش����ی برسیەكان‬ ‫ناودەبرێت‪ ،‬ئەو وتی "من باوەڕناكەم‬

‫شۆڕش����ی برسی لەكوردس����تان سەر‬ ‫هەڵبدات‪ .‬رەنگە چەند جارێك بەشێك‬ ‫لەهاواڵتیان‌و ئەوانەی خۆپیش����اندان‬ ‫ئەنج����ام دەدەن‪ ،‬داوای بەهان����اوە‬ ‫هاتنیان لە‌حكومەت����ی عێراق بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم دواجار دەبێ����ت ئەوەمان لەبیر‬ ‫بێت‪ ،‬خەڵكی كوردستان دەستبەرداری‬ ‫پرس����ە نەتەوایەتیەكانی خۆی لەگەڵ‬ ‫بەغدا نابێ����ت‌و نایەوێ����ت حكومەتی‬ ‫هەرێم لەبەرامبەر بەغدا بروخێنێت"‪.‬‬ ‫لەالیەك����ی دیك����ەوە‪ ،‬عەبدولخالق‬ ‫موحەمەد جاف ش����ارەزا لەكاروباری‬ ‫دارای����ی‌و ئابوری‪ ،‬لەس����ەر كێش����ەی‬ ‫ئابوری‌و دارایی هەرێمی كوردس����تان‬ ‫بە‌ئاوێن����ەی وت "ئەم����رۆ هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تان كەوتوەتە ن����او دۆخێكی‬ ‫مەترس����یدارەوە‪ .‬نەبون����ی موچە وای‬ ‫كردوە كە دەستاودەس����تكردنی پارە‬ ‫بۆ جواڵندنی بازاڕ‌و كایە ئابورییەكان‬ ‫بەتەواوی لەمەترسیدایە‪ .‬بەشێك لەو‬ ‫كەلوپەل‌و شمەكانەی لەناو بازاڕەكاندان‬ ‫مەترس����ی بەس����ەرچونی ماوەكانیان‬ ‫دەكرێ����ت‪ .‬بازرگان����ەكان ناوێرن بچن‬ ‫لەدەرەوەی هەرێم كااڵ‌و شمەك بهێنن‪،‬‬

‫لەوە دەترسن نەفرۆشرێن‌و دواجاریش‬ ‫دەبێت لەناوببرێن"‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش����كرد ئ����ەو دۆخەی‬ ‫دروستبوە‪ ،‬كاریگەریی دەرونی لەسەر‬ ‫بەش����ێكی زۆری هاواڵتی����ان داناوە‪،‬‬ ‫وتیش����ی "ئ����ەم دۆخە ب����ۆ باوكێك‬ ‫كە موچ����ەی بەو ج����ۆرە بێت‪ ،‬هیچ‬ ‫لەگیرفانیدا نەبێ����ت‌و لەهەمانكاتیش‬ ‫كرێچی بێ����ت‪ ،‬مناڵەكانی لەخوێندنگە‬ ‫ب����ن‌و داوای پ����ارە بك����ەن نەتوانێت‬ ‫پارەی����ان بدات����ێ‌‪ ،‬زۆر زۆر دژوارە‪.‬‬ ‫كاتێك ئەم باوكە لەماڵ دێتە دەرەوە‪،‬‬ ‫بەدەرونێك����ی روخ����‌او‌و توڕەییەك����ی‬ ‫زۆرەوە دێت����ە دەرەوە‪ .‬باك����ی بەهیچ‬ ‫یاسا‌و هیچ دەسەاڵتێك نیە‪ .‬كەسانی‬ ‫لەم جۆرەن كە شۆرش����ی برسیەكان‬ ‫دروس����ت دەكەن"‪ .‬ئەو پێش����ی وایە‬ ‫ئەگ����ەر ئەم دۆخە ب����ەم جۆرە‌و بەبێ‌‬ ‫چارەسەركردن بەردەوام بێت‪ ،‬دورنیە‬ ‫شۆرشی برسییەكان س����ەرهەڵبدات‌و‬ ‫لەكۆنت����رۆڵ دەربچێ����ت‪ ،‬ئام����اژەی‬ ‫بەوەشكرد هیچ كاتێك هێندەی ئێستا‬ ‫هاواڵتیان رویان نەکردۆتە س����ەنتەرە‬ ‫دەرونییەكان‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫دوو مانگه‌ رێگه‌ی كه‌ركوك هه‌ولێر به‌داخراوی ماوه‌ته‌وه‌‪..‬‬

‫‪7‬‬

‫به‌هۆی داخرانیەوە زیانێكی زۆر به‌ر هاواڵتیان‌و داهاتی گشتی هه‌رێم كه‌وتوه‌‬ ‫ئا‪ :‬سه‌روه‌ر خه‌لیل‬

‫رێگه‌ی كه‌ركوك هه‌ولێر كه‌ پێشتر‬ ‫به‌یه‌كێك له‌شاده‌ماره‌كانی ئابووری هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌و عێراق ئه‌ژمارده‌كرا‪ ،‬ماوه‌ی‬ ‫زیاتر له‌‪ 2‬مانگه‌ داخراوه‌و تائێستاش هیچ‬ ‫هه‌نگاوێكی كرداری له‌الیه‌ن حكومه‌تی‬ ‫عێراق‌و حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌ بۆ كردنه‌وه‌ی‬ ‫نه‌نراوه‌‪ ،‬به‌مه‌ش زیانێكی زۆر به‌ر زۆرێك‬ ‫له‌و هاوواڵتییان ‌ه كه‌وتووه‌ كه‌ كاروباری‬ ‫رۆژانه‌یان په‌یوه‌ستن به‌و رێگه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌ر له‌ڕووداوه‌كان����ی ‪16‬ی ئۆكتۆب����ه‌ری‬ ‫ئه‌مس����اڵ رێگ����ه‌ی كه‌رك����وك – هه‌ولێر كه‌‬ ‫رێگه‌یه‌كی سه‌ره‌كییه‌و سه‌ره‌كیترین رێگه‌ی‬ ‫وش����كانی نێ����وان پارێزگا س����ه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و عێ����راق ب����وو ب����ۆ‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌ل����ه‌ بازرگانیی����ه‌كان‬ ‫له‌هه‌ولێر‌و دهۆكه‌وه‌ بۆ شاره‌كانی تر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای كۆنتڕۆڵكردنی كه‌ركوك له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫عێراقییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬بۆ به‌رگرتن له‌پێش����ڕه‌وی‬ ‫زیاتری ئه‌و هێزانه‌‪ ،‬هێزه‌كانی پێش����مه‌رگه‌‬ ‫ئه‌و پرده‌یان ته‌قانده‌وه‌ كه‌ له‌ش����ارۆچكه‌ی‬ ‫پردێ هه‌ردوو پارێ����زگای هه‌ولێر‌و كه‌ركوك‬ ‫پێكه‌وه‌ ده‌به‌س����تێته‌وه‌‪ ،‬ئێستاش هه‌ردوو ال‬ ‫س����ه‌نگه‌ریان به‌رامبه‌ر یه‌كتر قایم كردووه‌و‬ ‫رێگه‌كه‌یان به‌ڕووی هاوواڵتیاندا داخستووه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆیه‌ش����ه‌وه‌ جموج����ۆڵ‌و هاتووچ����ۆ له‌و‬ ‫شه‌قامه‌ په‌كی كه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫عه‌ل����ی‪ ،‬ته‌مه‌نی ‪ 41‬س����اڵه‌و ش����ۆفێری‬ ‫ئۆتۆمبێل����ی بارهه‌ڵگره‌‪ ،‬ئ����ه‌و رۆژانه‌ كاری‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌ل له‌نێ����وان هه‌ولێر‌و‬ ‫پارێزگاكانی ناوه‌ڕاس����ت‌و خ����وارووی عێراق‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌ك خ����ۆی باس����ی ده‌كات به‌هۆی‬ ‫داخس����تنی ئه‌و رێگه‌ی����ه‌وه‌ زیانێكی زۆریان‬ ‫به‌ركه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ "پێش����تر ئێم����ه‌ به‌كاتژمێرێك‬ ‫له‌هه‌ولێ����ره‌وه‌ ده‌گه‌یش����تینه‌ كه‌رك����وك‌و‬ ‫به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ش‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێس����تا ناچارین‬ ‫به‌زیاتر له‌س����ێ كاتژمێر ئه‌و رێگه‌یه‌ ببڕین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش جیا له‌وه‌ی كه‌ ل����ه‌ڕووی داراییه‌وه‌‬ ‫زیان����ی پێگه‌یاندوون بووه‌ته‌ مه‌ترس����ییه‌كی‬ ‫جددی له‌سه‌ر ژیانمان"‪.‬‬ ‫ئێس����تا له‌جیاتی رێگه‌ی سه‌ره‌كی هه‌ولێر‬ ‫– كه‌ركوك‪ ،‬ش����ۆفێران دوو رێگه‌ی تر وه‌ك‬ ‫ئه‌لته‌رناتی����ڤ به‌كارده‌هێنن ك����ه‌ ئه‌وانیش‬ ‫رێگه‌ی هه‌ولێر – دیبه‌گه‌ – دووبز‌و رێگه‌ی‬ ‫هه‌ولێر – كۆیه‌ – ته‌قته‌قن‪ ،‬به‌اڵم بۆ بڕینی‬ ‫هه‌ر یه‌كێك له‌و دوو رێگایه‌ پێویس����ته‌ زیاتر‬ ‫له‌س����ێ كاتژمێر ده‌س����تیان به‌سه‌ر سوكانی‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كانیانه‌وه‌ بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌خراپی‬ ‫ئه‌و دو رێگه‌یه‌ كه‌ یه‌ك سایدن‌و ناتوانن ئه‌و‬

‫ئەو پردەی تەقێنرایەوە لەپردێ‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‌ له‌خۆبگرن كه‌ به‌هۆی داخستنی‬ ‫رێگه‌ی كه‌ركوك هه‌ولێره‌وه‌ دروستبووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌یوب س����ماقه‌یی‪ ،‬پس����پۆڕی ئابووری‌و‬ ‫مامۆس����تا له‌زانكۆی س����ه‌اڵحه‌ددین پێیوایه‌‬ ‫"به‌هۆی داخس����تنی ئه‌و رێگه‌یه‌وه‌ تێچووی‬ ‫گواس����تنه‌وه‌ زی����ادی ك����ردووه‌و ئاڵۆگۆڕی‬ ‫بارزرگانی نێوان هه‌رێمی كوردستان له‌الیه‌ك‌و‬ ‫كه‌ركوك‌و پارێزگاكانی تری عێراق له‌الیه‌كی‬ ‫تر رووی له‌سستی كردووه‌و ئه‌مه‌ش بووه‌ته‌‬ ‫ه����ۆی گه‌یاندن����ی زیانێك����ی زۆر به‌ئابووری‬ ‫هه‌رێمی كوردستان "‪.‬‬ ‫دارا جه‌لی����ل خه‌ی����ات س����ه‌رۆكی ژووری‬ ‫بازرگانی هه‌ولێر هه‌مان بۆچوونی ئه‌یوب_ی‬ ‫هه‌ی����ه‌و پێیوایه‌ داخس����تنی ئ����ه‌و رێگه‌یه‌و‬ ‫دووركه‌وتنه‌وه‌ی رێگه‌ی گه‌یش����تن به‌هه‌ولێر‬ ‫كاریگه‌ری به‌س����ه‌ر جموجۆڵی بازرگانییه‌وه‌‬ ‫جێهێشتووه‌و ده‌شڵێت "به‌و هۆیه‌وه‌ ژماره‌ی‬ ‫گه‌ش����تیاران زۆر كه‌میك����ردووه‌و هه‌ولێریش‬ ‫پایته‌ختی هه‌رێمی كوردس����تانه‌و سێ به‌شی‬ ‫عێراق به‌ڕێی هه‌ولێره‌وه‌ ده‌گه‌نه‌ كوردستان‬ ‫ب����ه‌اڵم دووركه‌وتنه‌وه‌ی ئ����ه‌و رێگه‌یه‌ زیان‬ ‫به‌بازرگانان‌و هاوواڵتیان ده‌گه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی ش����اره‌زایانی ئابووری داخستنی‬ ‫ئه‌و رێگایه‌ زیانی گشتی زۆری به‌و ناوچانه‌ش‬ ‫گه‌یاندووه‌ كه‌ ده‌كه‌ونه‌ س����ه‌ر رێگه‌كه‌‪ ،‬جیا‬ ‫له‌وه‌ی زیانی به‌و تاكه‌ كه‌سانه‌ش گه‌یاندووه‌‬ ‫ك����ه‌ كارو بژێوی خۆی����ان‌و خانه‌واده‌كانیان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و رێگه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ج����ه‌وده‌ت‪ ،‬دوكانداره‌و پێش����تر له‌س����ه‌ر‬

‫ش����ه‌قامی كه‌ركوك هه‌ولێر فرۆش����گایه‌كی‬ ‫گ����ه‌وره‌ی س����ه‌وزه‌و میوه‌ی هه‌ب����وو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوای داخس����تنی رێگه‌ی كه‌ركوك – هه‌ولێر‬ ‫زیانێكی زۆری به‌ركه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "پێشتر بازاڕمان زۆر باش بوو‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دوكانه‌كه‌م له‌س����ه‌ر ش����ه‌قامی‬ ‫س����ه‌ره‌كی بوو‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ خه‌ڵكانێكی زۆری‬ ‫شاره‌كانی تر كه‌ به‌و رێگه‌یه‌دا هاتووچۆیان‬ ‫ده‌كرد ده‌هاتنه‌ الی ئێمه‌ ش����تیان ده‌كڕی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێس����تا نه‌ك ه����ه‌ر كڕیارم����ان نییه‌‪،‬‬ ‫بگره‌ دوكانه‌كانیش����مان داخستووه‌و بێ كار‬ ‫ماوین"‪.‬‬ ‫هاوكات س����ه‌دان مامۆس����تاو فه‌رمانبه‌ری‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كه‌ نیشته‌جێی‬ ‫هه‌ولێ����رن‌و ده‌وامی رۆژانه‌یان له‌س����نووری‬ ‫پارێزگای كه‌ركوكه‌ ناچارن رێگه‌یه‌كی دوور‬ ‫ببڕن‌و به‌شێكیشیان تائێس����تا نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر كاره‌كانیان‪.‬‬ ‫جیا له‌وه‌ی ژماره‌یه‌كی زۆری هاوواڵتیانیش‬ ‫كه‌ پێش����تر ب����ۆ كاری رۆژان����ه‌و وه‌رگرتنی‬ ‫چاره‌س����ه‌ر له‌نه‌خۆشخانه‌كانی شاری هه‌ولێر‬ ‫له‌كه‌ركوك‌و ناوچه‌كانی ت����ره‌وه‌ روویان له‌و‬ ‫شاره‌ ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌هۆی داخستنی‬ ‫ئه‌و رێگه‌یه‌وه‌ گه‌یشتن به‌و شاره‌ وه‌كو پێش‬ ‫‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر ئاسان نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د عه‌س����كه‌ری س����ه‌رۆكی لیژنه‌ی‬ ‫ئه‌منی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك جه‌خت‬ ‫له‌و‌ه ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌وان هیچ زانیارییه‌كیان‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ نییه‌ چونكه‌ به‌وته‌ی ئه‌و‬

‫سه‌دان مامۆستاو‬ ‫فه‌رمانبه‌ری حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم كه‌ نیشته‌جێی‬ ‫هه‌ولێرن‌و ده‌وامی‬ ‫رۆژانه‌یان له‌سنوری‬ ‫پارێزگای كه‌ركوكه‌‬ ‫ناچارن رێگه‌یه‌كی دور‬ ‫ببڕن‌و به‌شێكیشیان‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫سه‌ر كاره‌كانیان‬ ‫"ئه‌و رێگه‌یه‌ له‌الی����ه‌ن هه‌ولێره‌وه‌ داخراوه‌و‬ ‫ئه‌وان نایكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تا ئێستا ئه‌نجومه‌ن‌و ئیداره‌ی‬ ‫كه‌رك����وك به‌فه‌رم����ی داوای كردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫رێگه‌یه‌یان نه‌كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌وته‌ی ئه‌حمه‌د‬

‫رێگای هەولێر کەرکوک‬ ‫عه‌سكه‌ری تائێستا له‌چه‌ندین بۆنه‌ی جیاوازدا‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی زاره‌كی داوای كردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫رێگه‌یه‌ كراوه‌ به‌اڵم به‌رپرس����انی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم وه‌اڵمیان نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫مامۆستاكه‌ی زانكۆی سه‌اڵحه‌ددین ئه‌وه‌‬ ‫ناشارێته‌وه‌ كه‌ "داخستنی ئه‌و رێگایه‌ زیانێكی‬ ‫زۆری به‌بواری گه‌شتیاری هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌گشتی‌و هه‌ولێر به‌تایبه‌تی گه‌یاندووه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ ئوتێل‌و چێشتخانه‌كانیش زه‌ره‌رمه‌ند‬ ‫بوون‌و بازاڕی كه‌لوپه‌ل����ه‌ فۆلكلۆرییه‌كانیش‬ ‫الواز بووه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ تائێس����تا گفتوگۆی‬ ‫نێ����وان هه‌رێ����م‌و به‌غ����دا بۆ چاره‌س����ه‌ری‬ ‫كێش����ه‌كانی نێوانیان ده‌س����تیپێنه‌كردووه‌و‬ ‫زۆرێ����ك له‌ڕێگه‌كان����ی تری نێ����وان هه‌رێم‌و‬ ‫ناوچه‌كانی تر به‌داخراوی ماونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌م����ال كه‌ركوكی به‌رپرس����ی میحوه‌ری‬ ‫رۆژئ����اوای كه‌ركوكی هێزه‌كانی پێش����مه‌رگه‌‬ ‫كه‌ ئێس����تا سه‌رپه‌رش����تی به‌ره‌ی ش����ه‌ڕی‬ ‫پ����ردێ ده‌كات‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "ئه‌و‬ ‫پرسه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌گفتوگۆی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫حكومه‌تی فیدڕاڵ‌و له‌ئه‌گه‌ری رێكنه‌كه‌وتنی‬ ‫ئ����ه‌و دوو الیه‌نه‌ش����دا ئ����ه‌وه‌ ئ����ه‌و رێگه‌یه‌‬ ‫به‌داخراوی ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ده‌ش����ڵێت "ه����ه‌ر رێككه‌وتنێكیش‬ ‫بكرێ����ت ده‌بێ����ت مافی گه‌لی كوردس����تانی‬ ‫تێدا پارێزراو بێت‌و خه‌ڵكی كوردس����تانیش‬ ‫ره‌زامه‌ن����د بێ����ت‪ ،‬به‌ده‌ر له‌وه‌ هیچ ش����تێك‬ ‫مومكین نیی����ه‌‪ ،‬وه‌ك چۆن پێویس����ته‌ ئه‌و‬

‫خۆبه‌زلزانینه‌و‌و خۆس����ه‌پاندنه‌ی به‌غدا ك ‌ه‬ ‫له‌دوای خیانه‌ت����ی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌ هاته‌‬ ‫ئاراوه‌ كۆتایی بێت"‪.‬‬ ‫هاوكات جه‌بار یاوه‌ر ئه‌مینداری وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ جه‌خت ل����ه‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫كردنه‌وه‌ی ئه‌و رێگه‌یه‌ په‌یوه‌ندی به‌وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش����مه‌رگه‌وه‌ نیی����ه‌ به‌ڵك����و په‌یوه‌ن����دی‬ ‫بە‌حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ����ت "من هی����چ زانیارییه‌كم له‌و‬ ‫باره‌ی����ه‌وه‌ نییه‌ به‌اڵم ته‌نه����ا ده‌توانم ئاماژه‌‬ ‫به‌و قس����ه‌یه‌ی س����ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫بده‌م وتی بیر له‌دانانی رێوشوێنی گونجاو بۆ‬ ‫كردنه‌وه‌ی رێگه‌ی هه‌ولێر كه‌ركوك‌و رێگه‌ی‬ ‫هه‌ولێر مه‌خمور‌و هه‌ولێر موسڵ ده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌بێ����ت چاوه‌ڕوانی ئه‌و رێوش����وێنه‌‬ ‫بین"‪.‬‬ ‫ئه‌ی����وب به‌گرنگی ده‌زانێت ئ����ه‌و رێگه‌یه‌‬ ‫بكرێت����ه‌وه‌و ده‌ڵێ����ت "ئه‌گه‌ر بڕی����اره‌ ئێمه‌‬ ‫به‌شێك بین له‌عێراق‌و ئه‌گه‌ر كه‌ركوكیش دڵ‌و‬ ‫قودسی كوردستانه‌ ئه‌وه‌ ده‌بێت ئه‌و رێگه‌یه‌‬ ‫بكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌ر ی����ه‌ك له‌حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‌و حكومه‌تی به‌غداد كه‌مته‌رخه‌من له‌و‬ ‫رووه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم جه‌بار یاوه‌ر جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ "ئه‌گه‌ر هه‌لومه‌رجه‌ركه‌ ئاس����ایی بووه‌و‬ ‫لیژنه‌كان����ی نێوان ه����ه‌ردووال كۆبوونه‌وه‌یان‬ ‫ئه‌نجام����دا ئ����ه‌و كات ئ����ه‌م بابه‌ت����ه‌ش‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ده‌كرێت به‌اڵم تائێستا لیژنه‌كان‬ ‫دانه‌نیشتوون"‪.‬‬

‫پیسبونی ئاو ‌ی تانجه‌رۆ مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر ‪ 17‬ملیۆن كه‌س دروستكردو‌ه‬ ‫كه‌ ده‌كه‌ونه‌ س����ه‌ر ئه‌م روباره‌‪ ،‬له‌رێگه‌ی‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‌‬ ‫تانج����ه‌رۆوه‌ ده‌ڕژێت����ه‌ ده‌ریاچ����ه‌ی‌‬ ‫چه‌می‌ تانجه‌رۆ له‌قه‌زای‌ شاره‌زور به‌هۆی‌ ده‌ربه‌ندیخانه‌وه‌‪ .‬ئه‌م ئاوه‌ پڕه‌ له‌مه‌وادی‌‬ ‫ئاوه‌ڕۆی مااڵن‌و پاشماوه‌ی كارگه‌كانه‌وه‌‪ ،‬پیس����كه‌ر‌و ماده‌كانی‌ خاوێنكه‌ره‌وه‌ی‌ ناو‬ ‫كه‌فێكی‌ زۆری‌ دروستكردوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك ماڵ كه‌ دانیشتوان به‌كاریان دێنن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫پاش����ماوه‌كانی كارگه‌‌و پیشه‌سازییه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌ ئاوه‌كه‌ی‌ شیاوی‌ خواردنه‌وه‌ نیه‌‌و‬ ‫بۆی����ه‌ ده‌بینین ڕوباره‌كه‌ س����یفه‌تی‌ ئاوی‌‬ ‫بگره‌ مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانی مرۆڤ‬ ‫له‌ده‌س����تداوه‌‪ .‬ئاو كاتێك ئ����اوه‌ كه‌ تام‬ ‫دروست ده‌كات‪ .‬سه‌رۆكی‌ ڕێكخراوی‌‬ ‫بۆن‌و ڕه‌نگی‌ نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم گه‌ر ئه‌م س����ێ‌‬ ‫خاوێن ئاشكرایده‌كات "ئه‌م پیسبونی‌‬ ‫ئاوه‌ مه‌ترسی‌ ته‌ندروستی‌ له‌سه‌ر حه‌ڤده‌ ڕه‌گ����ه‌زه‌ی‌ تێدا نه‌بو‪ ،‬س����یفه‌تی‌ ئاوبونی‌‬ ‫له‌ده‌س����تده‌دات‪ .‬هه‌ر به‌بینینی‌ ڕوباره‌كه‌‬ ‫ملیۆن كه‌س دروستكردوه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫هه‌ست به‌ پیس����بونی ده‌كه‌یت‌و پێویستی‌‬ ‫كه‌سیش له‌سه‌ر خه‌ت نیه‌"‪ .‬هاوكات‬ ‫به‌پشكنین نیه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ پیشه‌سازی‌و وزه‌ی‌‬ ‫شوان جاف ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌م‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كانی‌ سلیمانی‌ ده‌لێت‬ ‫پیسبونه‌ مه‌ترس����ی‌ له‌سه‌ر حه‌ڤده‌ ملیۆن‬ ‫"ئه‌و كارگانه‌ نزیكن له‌به‌رپرسه‌كانه‌وه‌‬ ‫كه‌س دروستكردوه‌‪ .‬ئه‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫هه‌ر ئه‌وانه‌شن نایه‌نه‌ویت بێنه‌سه‌ر‬ ‫"ئێران له‌سه‌دا حه‌فتای‌ ئاوی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌ت"‪.‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ ئ����او كه‌مبوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بڕی‌‬ ‫شوان جاف سه‌رۆكی‌ ڕێكخراوی‌ خاوێن م����ادده‌ی‌ پیس����كه‌ره‌كان بێ‌ چاره‌س����ه‌ر‬ ‫له‌باره‌ی‌ پیس����بونی‌ ئ����اوی‌ تانجه‌رۆوه‌ بۆ زیادیكردوه‌‪ .‬له‌چه‌ند س����اڵی‌ ئاینده‌دا ئه‌م‬ ‫ئاوێنه‌ وتی‌ "له‌س����ااڵنی‌ ڕاب����ردودا به‌هۆی‌ مه‌ترسیه‌ ده‌بیته‌ هۆی‌ له‌ده‌ستدانی‌ سیفه‌تی‌‬ ‫به‌ف����ر‌و باران����ی زۆر‌و ئاوی ئ����ه‌و كانی‌و (بایۆ دایڤێرس����تی‌)‪ ،‬واته‌ (هه‌مه‌جۆریی‌‬ ‫كارێزانه‌ی ده‌ڕژانه‌ ن����او تانجه‌رۆوه‌‪ ،‬ئاوی زینده‌وه‌ر)ی‌ تێدا نامێنێت‪ .‬پاش����ان ئه‌م‬ ‫چه‌مه‌ك����ه‌ خاوێن بو‪ .‬ئه‌و بڕه‌ پیس����ییه‌ی‌ حاڵه‌ت����ه‌ ده‌گوازرێته‌وه‌ ب����ۆ ده‌ریاچه‌كه‌‌و‬ ‫تێش����یده‌چو ئاوه‌كه‌ خاوێنی‌ ده‌كرده‌وه‌‪ .‬مه‌ترسی‌ له‌سه‌ر ته‌ندروستی‌ هه‌ڤده‌ ملیۆن‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ ئ����ه‌و كه‌م ئاوییه‌ی‌ له‌‪ 1998‬كه‌س دروست ده‌كات‪ ،‬له‌چه‌مه‌كه‌وه‌ هه‌تا‬ ‫به‌دواوه‌ ڕوی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان كرد‪ ،‬ده‌گاته‌ به‌غدا‌و دواتریش بۆ به‌سره‌‪ .‬هه‌ڤده‌‬ ‫هه‌م����و ئ����ه‌و كان����ی‌ كارێزان����ه‌ی ده‌ڕژانه‌ ملیۆن كه‌س به‌كارهێنه‌ری‌ ڕاس����ته‌وخۆی‌‬ ‫چه‌مه‌ك����ه‌وه‌‪ ،‬كۆنترۆڵكران‪ ،‬خرانه‌ س����ه‌ر ئ����ه‌م ئاوه‌ن ك����ه‌ به‌هۆی‌ بون����ی‌ مادده‌ی‌‬ ‫توڕی ئاوی ناو شاری سلێمانی‪ .‬بۆیه‌ ئه‌م (ره‌س����تس)ه‌وه‌‪ ،‬مرۆڤ توشی‌ شێرپه‌نجه‌‬ ‫ڕوباره‌ هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاوی‌ تری‌ تێ ده‌كات‌و كاریگ����ه‌ری‌ خراپی����ان له‌س����ه‌ر‬ ‫دروست ده‌كات"‪.‬‬ ‫ناڕژێت"‪.‬‬ ‫ڕاش����یگه‌یاند "زیان����ی‌ ب����ۆ كه‌رت����ی‌‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تا هه‌یه‌ ئاوه‌ڕۆی‌‬ ‫ش����اری‌ س����لێمانی‌‌و ئه‌و قه‌زا‌و ناحیانه‌ ‌ی كش����توكاڵیش هه‌ی����ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئێس����تا‬

‫ئاوی تانجه‌رۆ به‌هۆی‬ ‫دروستبونی كه‌فێكی‬ ‫زۆر‌و تێكه‌ڵبونی‬ ‫پاشماوه‌ی كارگه‌كان‌و‬ ‫مادده‌ی پاككه‌ره‌وه‌وه‪،‬‬ ‫به‌كه‌ڵكی به‌كارهێنان‬ ‫نایه‌ت‬

‫مه‌ترسی‌ هه‌یه‌ كه‌ به‌ناڕاسته‌وخۆ له‌چه‌می‌‬ ‫تانجه‌رۆ ئاو ده‌درێت به‌مه‌ڕومااڵت‌و سه‌وزه‌و‬ ‫میوه‌‪ ،‬دواتریش گۆشته‌كه‌ له‌گه‌ڵ سه‌وزه‌‌و‬ ‫میو‌ه ده‌چێته‌ ب����ازاڕه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش گرفتی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌ دروست ده‌كات"‪.‬‬ ‫ڕوباری س����یروان لقه‌كان����ی له‌ئێرانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌قوڵێ‌‪ .‬ئ����ه‌و لقان����ه‌ی لۆكاڵین ئاو‬ ‫ده‌ده‌ن به‌چه‌م����ه‌كان كه‌ یه‌كێ����ك له‌وانه‌‬ ‫تانجه‌رۆی����ه‌‪ .‬س����ه‌رچاوه‌ی تانج����ه‌رۆش‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ كۆنی‌ سلێمانیه‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ك����ێ‌ به‌رپرس����یاره‌ ل����ه‌م‬ ‫كاره‌؟ ش����وان ئاش����كرایكرد "ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫ڕێكخراوه‌كه‌مان چاره‌سه‌رمان خستوه‌ته‌ڕو‪.‬‬ ‫یاسای ئاویش����مان پێشكه‌ش به‌په‌رله‌مان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬یاس����ایه‌ك خاوه‌نداریه‌تی ده‌دات‬ ‫به‌كوردس����تان‪ .‬به‌پێ����ی‌ س����تانداردی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌ر شارێك ده‌گاته‌ ملیۆنێك‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬پێویس����ته‌ به‌زویی‌ چاره‌سه‌ری‌ ئاو‬

‫ئاوی تانجەرۆ‬ ‫بكات‪ .‬له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا شاره‌كان ‌ی‬ ‫هه‌ولێ����رو س����لێمانی‌ گه‌ش����تونه‌ته‌ ئ����ه‌م‬ ‫ئاس����ته‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ نه‌توانراوه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ڕه‌چاوبكرێت‪ .‬له‌الیه‌كه‌وه‌ كه‌رتی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس����تان زۆر كه‌مته‌رخه‌مه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تریش����ه‌وه‌ ده‌س����ته‌ی‌ پاراستن‌و‬ ‫چاككردنی‌ ژینگه‌یه‌ كه‌ په‌یوه‌ندیدارن به‌م‬ ‫كاره‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاواڵتیانی����ش نیگه‌ران����ن ل����ه‌م دۆخه‌‪،‬‬ ‫هاواڵتیه‌ك كه‌ نه‌یویست ناوی‌ باڵوببێته‌وه‌‬ ‫ل����ه‌و باره‌ی����ه‌وه‌ ب����ۆ ئاوێنه‌ وت����ی‌ "ئاوی‬ ‫تانجه‌رۆ به‌هۆی دروستبونی كه‌فێكی زۆر‌و‬ ‫تێكه‌ڵبونی پاشماوه‌ی كارگه‌كان‌و مادده‌ی‬ ‫پاكك����ه‌ره‌وه‌وه‌‪ ،‬به‌كه‌ڵك����ی به‌كارهێن����ان‬ ‫نای����ه‌ت‪ .‬ئاوه‌ك����ه‌ به‌جۆرێ����ك پیس����بوه‌‬ ‫بۆ هیچ مه‌به‌س����تێك ب����ه‌كاری ناهێنین‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ناتوانین بۆ كشتوكاڵ‌و ئاژه‌ڵیش‬

‫سودی لێوه‌رگرین‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ی مه‌ترسی‬ ‫زۆری بۆ ته‌ندروس����تیمان هه‌یه‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫منداڵه‌كانمان"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "س����ه‌ره‌تا ئ����ه‌م ئ����اوه‌ پاك‬ ‫ب����وو‪ ،‬كانی����اوی زۆری تێك����ه‌ڵ ده‌بو‪ ،‬بۆ‬ ‫خواردنه‌وه‌ش به‌كارمانده‌هێنا‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫هه‌ركه‌س بچێته‌ ناوی توش����ی نه‌خۆش����ی‬ ‫ده‌كات‌و بێ سود به‌شاره‌زور‌و گونده‌كانیدا‬ ‫ده‌ڕوات‪ .‬داوا له‌حكوم����ه‌ت ده‌كه‌ی����ن‬ ‫چاره‌سه‌ری گونجاوی بۆ بدۆزێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫د‪.‬غالب محه‌مه‌د علی‌‪ ،‬سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫پیشه‌سازی‌‌و وزه‌و سامانه‌ سروشتیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ س����لێمانی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ه����ۆكاری‌ دروس����تبونی‌ كه‌ف����ی‌ چه‌م����ی‌‬ ‫تانجه‌رۆوه‌ ئاش����كرایكرد "خاشاكی‌ شاری‌‬ ‫س����لێمانی‌ له‌نزی����ك ئاوی‌ تانج����ه‌رۆ فڕێ‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ گرفت نیه‌‪ ،‬گرفت له‌وه‌دایه‌‬

‫ئه‌و خاشاك‌و مادانه‌ی‌ كه‌ ده‌مێنێته‌وه‌ هی‌‬ ‫كارگه‌ی‌ قیرو ڕۆن‌و پااڵوگه‌ نایاساییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫به‌ه����ۆی‌ ئ����اوی‌ الف����اوه‌وه‌ خه‌ریكه‌ نزیك‬ ‫ده‌بێت����ه‌وه‌ له‌ئاوی‌ تانج����ه‌رۆ‪ ،‬دواتر ئه‌م‬ ‫مه‌واده‌ كیمیاویان ‌ه ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆئاوه‌كه‌‬ ‫ده‌ڕوات ب����ۆ نزی����ك عه‌ربه‌ت ت����ا ده‌گاته‌‬ ‫ده‌ریاچه‌ی‌ ده‌ربه‌ندیخان‪ .‬پاش����ان له‌وێوه‌‬ ‫كوالێتی‌ ئاوه‌كه‌ ده‌گ����ۆڕن له‌كاتێكدا ئه‌م‬ ‫ماددانه‌ مه‌وادی‌ ئۆرگانیزمین واته‌ ئه‌ندامین‬ ‫كه‌ ئاوه‌كه‌ پیس ده‌كات ئه‌مه‌ش ش����یاوی‌‬ ‫به‌كارهێنان نیه‌ بۆ هیچ شتێك‪ ،‬به‌ڕاستی‌‬ ‫ئه‌مه‌ كاره‌ساتێكی‌ زۆر گه‌وره‌یه‌"‪.‬‬ ‫د‪.‬غالی����ب ڕونیش����یكرده‌وه‌ "ئێم����ه‌‬ ‫س����اڵی‌ پار ڕۆشتین س����ه‌ردانمانكرد خۆم‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ چوارجار سه‌ردانمكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هیچ الیه‌نێك نایه‌نه‌ سه‌ر خه‌ت‪.‬‬ ‫هی����چ نه‌بێت با چاودێرێك دابنرێت بۆ ئه‌و‬ ‫كارگان����ه‌ تا بزانن له‌كوێ‌ پاش����ه‌رۆكانیان‬ ‫فڕێ ده‌ده‌ن‪ .‬به‌ڕاس����تی‌ گه‌ر ئه‌و شوێنه‌‬ ‫ببین����ن ده‌لێی‌ چیتر ژیان له‌كوردس����تان‬ ‫نامێنێت‪ .‬به‌داخه‌وه‌!"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ بۆچ����ی‌ الیه‌ن����ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی����دار نایه‌نه‌س����ه‌ر خ����ه‌ت ب����ۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری‌؟‪ ،‬ئه‌و وتی‌ " له‌ڕاستیدا ئه‌مه‌‬ ‫كێش����ه‌یه‌كی‌ زۆر گه‌وره‌ی����ه‌‪ .‬هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ی����ه‌ك هۆیه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئ����ه‌و كارگانه‌ نزیكن‬ ‫له‌مه‌س����ئوله‌وه‌ ئه‌مانه‌ نایانه‌وێت بینه‌سه‌ر‬ ‫خه‌ت‪ .‬به‌ڕاس����تی‌ ده‌بێت هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌م موعاده‌له‌یه‌ بینه‌سه‌ر خه‌ت‬ ‫چیتر قبوڵی‌ نه‌ك����ه‌ن‪ .‬ژینگه‌ هیچ ده‌وری‌‬ ‫خۆی‌ نابینێت‪ ،‬داواكاری‌ گشتی‌‌و دادگاش‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م����ن‪ ،‬له‌به‌رچاوی����ان به‌هه‌زاران‬ ‫كه‌س توش����ی‌ نه‌خۆش����ی‌ ده‌ب����ن‪ ،‬كه‌چی‌‬ ‫ئه‌مانه‌ هیچ قسه‌ی‌ تێدا ناكه‌ن"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫چیرۆكه‌‌كانی دوای ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر‬

‫گولله‌ هاوه‌نێكی وێڵ كۆتایی به‌ژیانی دو منداڵ‌و ئاسوده‌یی خێزانێك ده‌هێنێت‬ ‫ئا‪ :‬سه‌روه‌ر خه‌لیل‬ ‫چاالك‌و خانه‌واده‌كه‌ی تاكو نیوه‌ڕۆی ‪20‬ی‬ ‫ئۆكتۆبه‌ری ئه‌مساڵ ژیانێكی ئاسایی‬ ‫ده‌ژیان‪ ،‬به‌اڵم له‌كاتژمێر ‪ 12:30‬خوله‌كی‬ ‫ئه‌و رۆژه‌وه‌ ژیانیان شێواو وه‌ك خۆی‬ ‫باسی ده‌كات "چیتر ئومێدێكی بۆ ژیان‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫رووداوه‌كان���ی ‪16‬ی ئۆكتۆبه‌ر به‌س���ه‌دان‬ ‫چیرۆكی كاره‌س���اتئامێزیان به‌دوای خۆیاندا‬ ‫له‌كه‌رك���وك‌و خورمات���وو ناوچه‌كان���ی تر‬ ‫جێهێشتوە‪ ،‬به‌اڵم زۆربه‌ی ئه‌و چیرۆكانه‌ تا‬ ‫ئێستا به‌ش���اراوه‌یی ماونه‌ته‌وه‌و نه‌خراونه‌ته‌‬ ‫به‌ردید‌ی خه‌ڵك‪ ،‬دوریش نییه‌ به‌شێكیان تا‬ ‫هه‌تایه‌ به‌و شێوه‌یه‌ بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫چیرۆك���ی خان���ه‌واده‌ بچووكه‌كه‌ی چاالك‬ ‫ش���كور یه‌كێكه‌ ل���ه‌و چیرۆكانه‌ی كه‌ چۆك‬ ‫بە‌به‌هێزتری���ن پیاوان داده‌هێنێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫تا ئێس���تا به‌پێوه‌ ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم چۆن به‌پێوه‌‬ ‫وه‌ستانێك؟ ئه‌مه‌ ئه‌و پرسیاره‌یه‌ كه‌ گریان‬ ‫له‌چاوه‌كانی ئه‌و گه‌نجه‌ ده‌هێنێته‌ خواره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجێكی ش���ارۆچكه‌ی پردێی سه‌ر‬ ‫به‌پارێزگای كه‌ركوكه‌‪ ،‬نزیكه‌ی حه‌وت ساڵ‬ ‫به‌ر له‌ئێستا ژیانی هاوسه‌رگیری پێكهێناوه‌و‬ ‫ت���ا رۆژی ‪20‬ی ئۆكتۆب���ه‌ر له‌گه‌ڵ ئاوات ـ ی‬ ‫هاوس���ه‌ریدا ب���اوك‌و دایكی‌و س���ێ منداڵ‬ ‫بون‪ ،‬به‌اڵم ئێس���تا ئ���ه‌وان ته‌نها خێزانێكی‬ ‫س���ێ كه‌س���ین كه‌ هه‌رس���ێكیان به‌جۆرێك‬ ‫له‌جۆره‌كان ش���وێنه‌واری برینداربوویان له‌و‬ ‫رۆژه‌دا به‌جه‌سته‌وه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی له‌به‌ره‌به‌یانی رۆژی هه‌ینی‬

‫رێكه‌وتی ‪20‬ی ئۆكتۆبه‌ردا شارۆچكه‌ی پردێ‬ ‫ده‌بێته‌ گۆڕه‌پانی شه‌ڕی نێوان پێشمه‌رگه‌و‬ ‫هێزه‌ عێراقیی���ه‌كان‌و له‌ئه‌نجامدا هێزه‌كانی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ده‌كش���ێنه‌وه‌ بۆ سنوری گوندی‬ ‫شێراوه‌ی سه‌ر به‌ناحیه‌ی قوشته‌په‌ كه‌ ته‌نها‬ ‫‪ 5‬كیلۆمه‌ت���ر له‌ناوه‌ندی ناحی���ه‌ی پردێوه‌‬ ‫دوره‌و س���وپای عێراق‌و حه‌شدی شه‌عبیش‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر شارۆچكه‌كه‌دا ده‌گرن‪.‬‬ ‫دوا نی���وه‌ڕۆی هه‌م���ان رۆژ ش���ه‌ڕێكی‬ ‫س���ه‌خت به‌چه‌ك���ی قورس له‌نێ���وان هێزی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و هێزه‌ عێراقیی���ه‌كان روی دا‪،‬‬ ‫ك���ه‌ ل���ه‌و بۆردومانه‌دا ژماره‌ی���ه‌ك هاواڵتی‬ ‫مه‌ده‌نی شارۆچكه‌كه‌ شه‌هید‌و بریندار بون‪،‬‬ ‫كه‌ تا ئ���ه‌و كات له‌ماڵه‌كانی خۆیان مابون‌و‬ ‫شارۆچكه‌كه‌یان جێنه‌هێشتبو‪.‬‬ ‫چ���االك بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "ئ���ه‌و رۆژه‌‪ ،‬من‌و‬ ‫خانه‌واده‌ك���ه‌م‌و خێزان���ی ئاوه‌ڵزاوایه‌ك���م‬ ‫له‌ماڵ���ه‌وه‌ بوین‪ ،‬دو هاوڕێ���م له‌كه‌ركوكه‌وه‌‬ ‫هاتن بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌رباز بكه‌ن‌و بمانبه‌نه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی پردێ‪ ،‬كاتژمێر ‪12:30‬ی خوله‌كی‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ ئێمه‌ له‌ناو حه‌وشه‌ی ماڵه‌كه‌ماندا‬ ‫سه‌رقاڵی خۆئاماده‌كردن بوین بۆ ده‌رچون‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌رله‌وه‌ی بگه‌ینه‌ ده‌رگای حه‌وش���ه‌‬ ‫گوله‌هاوه‌نێك ب���ه‌ر ماڵه‌كه‌مان كه‌وت‌و ئیتر‬ ‫په‌شۆكاین"‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی چ���االك‌و زۆرێك له‌و هاواڵتیانه‌ی‬ ‫ئه‌و رۆژه‌ له‌ش���ارۆچكه‌كه‌ م���اون ئه‌و رۆژه‌‬ ‫به‌شه‌ڕهاتوه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی‬ ‫بۆردومانی شارۆچكه‌كه‌یان كردوەو ژماره‌یه‌ك‬ ‫هاواڵتی مه‌ده‌نی بون به‌قوربانی‌‪.‬‬ ‫له‌و رۆژه‌دا ته‌واوی ئه‌ندامانی خێزانه‌ پێنج‬ ‫كه‌سییه‌كه‌ی چاالك‌و ئاوه‌ڵزاوایه‌كی‌و كوڕی‬

‫پرسیاره‌كانی ئه‌یمه‌ن‬ ‫له‌باره‌ی چاره‌نوسی‬ ‫براكانی كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫داوای بینیان ده‌كات‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی پێكه‌وه‌‬ ‫یارییه‌كانی رۆژانی‬ ‫رابردو بكه‌ن هێنده‌ی‬ ‫تر برینی چاالك‌و ئاوات‬ ‫ده‌كولێنێته‌وه‬ ‫وێنەی ئەو دو منداڵە کە گیانیان لەدەست دا لەگەڵ براکەیان‬ ‫ئاوه‌ڵزاوه‌كه‌ی‌و دو هاوڕێكه‌ی برینداربون ك ‌ه‬ ‫برینێكی به‌شێكیان سه‌خت بوە‪ ،‬به‌اڵم كوڕە‬ ‫گه‌وره‌ی چاالك كه‌ ناوی "عه‌بدولڕه‌حمان"ه‌و‬

‫ته‌مه‌نی ته‌نها ش���ه‌ش س���ااڵن بوە‪ ،‬چه‌ند‬ ‫كاتژمێرێكی كه‌م له‌نه‌خۆشخانه‌ ده‌مێنێته‌وه‌و‬ ‫گیان له‌ده‌س���تده‌دات‪ ،‬كوره‌ بچوكه‌كه‌ش���ی‬

‫ك���ه‌ ن���اوی "موئمی���ن"ه‌‌و ته‌مه‌ن���ی كه‌متر‬ ‫له‌دو س���اڵ بوە دوای ح���ه‌وت رۆژ مانه‌وه‌‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌ گیانی له‌ده‌ستدا‪ ،‬له‌و رۆژه‌وه‌‬ ‫ته‌نها "ئه‌یمه‌ن"ی ته‌مه‌ن سێ ساڵ ماوه‌ كه‌‬

‫دڵنه‌وایی بێت بۆ دایك‌و باوكی‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم پرس���یاره‌كانی ئه‌یم���ه‌ن له‌باره‌ی‬ ‫چاره‌نوس���ی براكانی كه‌ ب���ه‌رده‌وام داوای‬ ‫بینیان ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی پێكه‌وه‌ یارییه‌كانی‬ ‫رۆژانی راب���ردو بكه‌ن هێن���ده‌ی تر برینی‬ ‫چاالك‌و ئاوات ده‌كولێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چاالك وتی‌ "دوای ماندوبونێكی زۆر‌و كاری‬ ‫به‌رده‌وام توانیم خانویه‌ك دروس���تبكه‌م بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاوس���ه‌ره‌كه‌م‌و منداڵه‌كانمان‬ ‫پێكه‌وه‌ به‌ئاس���وده‌یی له‌ژێر سه‌قفیدا بژین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌و ژیان���ه‌ جوان���ه‌ی هیوامان پێی‬ ‫ده‌خواس���ت ته‌نها س���اڵ‌و نیوێكی خایاند‌و‬ ‫چیتر وه‌ك جاران یه‌كناگرینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌وان له‌جیاتی حه‌س���انه‌وه‌یان‬ ‫له‌ناو خان���وە ت���ازه‌ دروس���تكراوه‌كه‌یاندا‬ ‫له‌ماڵی كه‌سوكاره‌كانیان ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن‬ ‫چونكه‌ وه‌ك خۆی���ان ده‌ڵێن یادگارییه‌كانی‬ ‫هه‌ردو كۆرپه‌ شه‌هیده‌كه‌یان رێگه‌یان ناده‌ن‬ ‫بگه‌ڕێن���ه‌وه‌ ئه‌و خانوە‪ ،‬ب���ه‌اڵم روو له‌هه‌ر‬ ‫ش���وێنێك ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ی���ادگاری‌و وێنه‌كانی‬ ‫عه‌بدولڕه‌حمان‌و ئه‌یمه‌نیان له‌به‌رچاوه‌‪.‬‬ ‫تائێستاش چاالك‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی چه‌ندین‬ ‫پارچه‌ی گوله‌ هاوه‌ن له‌جه‌سته‌یاندا ماوه‌‪ ،‬جیا‬ ‫له‌وه‌ی به‌پێی راپۆرته‌ پزیشكییه‌كان له‌ڕوی‬ ‫ده‌رونییه‌وه‌ كاریگه‌رییه‌كی زۆریان به‌سه‌ره‌وه‌‬ ‫جێماوه‌‪ ،‬ته‌نها كوڕه‌ جێماوه‌كه‌شیان به‌شێك‬ ‫له‌ڕوخساری شێواوه‌‪.‬‬ ‫چ���االك ئ���ه‌وه‌ ناش���ارێته‌وه‌ ك���ه‌ هیچ‬ ‫ئومێدێكی‌ به‌ژیانی ئ���ه‌م واڵته‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "چاوه‌ڕوان���ی ده‌رفه‌تێكم ئ���ه‌م واڵته‌‬ ‫جێبهێڵم بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر هیچ نه‌بێت بتوانم‬ ‫ئه‌و به‌شه‌ی له‌خێزانه‌كه‌م ماوه‌ بیپارێزم"‪.‬‬

‫له‌دادگا ‌ی باری‌ كه‌سێت ‌ی سلێمانی‬

‫هه‌فتانه‌ ‪ 10‬بۆ ‪ 15‬هاوسه‌رگیریی‌ كچانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 15‬تا ‪ 17‬ساڵ‌ ئه‌نجام ده‌درێت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫رێكخراوی‌ به‌هره‌ی‌ ژنان‪ ،‬كه‌ رێكخراوێك ‌ی‬ ‫مه‌ده‌نیه‌‌و كار بۆ به‌شداریپێكردنی‌ ژنان‌و‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ توندوتیژی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌ئامانجی‌ پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ مرۆڤ‪.‬‬ ‫هه‌وڵ بۆ پاراستنی‌ مافه‌كانی‌ ژنان ئه‌دات‪،‬‬ ‫به‌مدواییه‌ راپۆرتێكی‌ باڵوكردوه‌ته‌وه‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌"هاوسه‌رگیری‌ پێشوه‌خت"‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ی‌ خواره‌وه‌ به‌شێكه‌ له‌و راپۆرته‌ كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن تیمێكی‌ مه‌یدانییه‌وه‌ ئاماده‌كراوه‌و‬ ‫چه‌ندین داتاو زانیاری‌ سه‌رنجڕاكێش‬ ‫له‌خۆده‌گرێت سه‌باره‌ت به‌"هاوسه‌رگیریی‌‬ ‫پێشوه‌ختی‌ كچانی‌ ته‌مه‌ن خوار هه‌ژده‌ ساڵ‌"‬ ‫له‌كوردستان‪.‬‬ ‫رێكخراوی‌ به‌هره‌ی‌ ژن���ان‪ ،‬وه‌ك ئه‌ركێكی‌‬ ‫مرۆیی به‌گرنگی‌ زانی‌ ئه‌م راپۆرته‌ پێشكه‌ش‬ ‫بە‌الیه‌ن���ی‌ په‌یوه‌ندی���دار بكات به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫به‌ته‌نگه‌وه‌هاتن���ی‌ ئه‌م گرفت���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫جه‌نده‌ریه‌‪ .‬به‌مه‌به‌س���تی‌ پێش���بینی‌ كردنی‌‬ ‫مه‌ترس���ییه‌كانی زیادبون���ی‌ هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫پێش���وه‌خت‌و به‌ته‌نگه‌وه‌چ���ون ب���ۆ رێگرتن‬ ‫له‌جێبه‌جێكردن���ی‌ یاس���ای جه‌عف���ه‌ری‌‪ .‬كه‌‬ ‫به‌شودانی‌ كچانی‌ ته‌مه‌ن (‪ 9‬ساڵ)ه‌‪.‬‬ ‫بابه‌تی‌ ئه‌م راپۆرته‌ تایبه‌ته‌ بە‌هاوسه‌رگیری‌‬ ‫پێش���وه‌خت‪ ،‬لێره‌دا له‌دوای‌ ئام���اژه‌كان به‌و‬ ‫داتایانه‌ی‌ به‌رده‌ستمان‌و شیكاری‌ شاره‌زایانیش‬ ‫له‌س���ه‌ر بابه‌ته‌ك���ه‌ ده‌خه‌ین���ه‌رو‪ .‬وه‌ك���و‬ ‫رێكخراوێك���ی‌ مه‌ده‌نی‌ بابه‌تی‌ هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫پێشوه‌خت به‌مه‌ترسی بۆ سه‌ر ژیانی‌ ره‌گه‌زی‌‬ ‫مێین���ه‌ ده‌زانین‌‌و به‌ه���ۆكاری‌ رێگرتنی‌ ژنان‬ ‫له‌پرۆسه‌ی‌ گه‌ش���ه‌كردن ده‌زانین‪ ،‬به‌هۆكاری‌‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ توندوتی���ژی‌ خێزانی‌ به‌رامبه‌ریان‬ ‫داده‌نێین‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م بابه‌ته ‌هێنده‌ی‌‬ ‫نه‌ماوه‌ نزیك بێت له‌وه‌ی‌ ببێت به‌دیارده‌یه‌كی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���ت له‌م راپۆرته‌‪ ،‬به‌هه‌ند وه‌رگرتنی‌‬ ‫ژیانی‌ ره‌گه‌زی‌ مێینه‌ی���ه‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌كه‌ماندا‌و‬ ‫هه‌وڵ���دان ب���ۆ نەچه‌وس���اندنه‌وه‌ی‌ ره‌گه‌زی‌‬ ‫مێینه‌‪ .‬بابه‌تی‌ هاوس���ه‌رگیری‌ پێش���وه‌خت‌و‬ ‫مه‌ترسیه‌كانی‌ بۆ سه‌ر ژیانی‌ كچان‌و ئاینده‌ی‌‬ ‫دایك باس���ده‌كه‌ین به‌پێی توان���ا هۆكاره‌كان‬ ‫ئاش���كرا ده‌كه‌ی���ن‌و پێش���نیاری‌ كاركردن بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ پێش���وه‌خت به‌پێی مێژوو‬ ‫له‌عێراقدا هه‌بونی‌ هه‌بوه‌و له‌س���ااڵنی‌ رابردودا‬ ‫ئاس���تی‌ له‌نێوان كه‌مبون���ه‌وه‌و به‌رزبونه‌وه‌دا‬ ‫بوه‌ به‌هۆكاری‌ ئ���ه‌و بارودۆخه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫سیاس���ییه‌ی‌ به‌س���ه‌ر عێراق���دا هات���وه‌ ئه‌م‬ ‫بابه‌ت���ه‌ش له‌زی���اد‌و كه‌م���دا ب���وه‌‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫له‌شیكاره‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ده‌ڵێن له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬

‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ عێراقی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ خێڵه‌كییه‌‬ ‫ئاس���ته‌نگه‌ ئه‌م جۆره‌ له‌پێش���ێلكاری‌ بنه‌بڕ‬ ‫بكرێ���ت‪ .‬هه‌ربۆیه‌ وه‌كو ئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫بوبێت به‌كه‌لتور باس���ی لێوه‌ ده‌كرێت‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫ئاسته‌ به‌هانه‌ ده‌هێننه‌وه‌ بۆ الیه‌نه‌باشه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م جۆره‌ هاوسه‌رگیریه‌‪ ،‬كه‌ گوایه‌ هۆكارێكه‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ كچ نه‌گاته‌ ئه‌و مه‌ترس���یه‌ی‌ بیر‬ ‫له‌قه‌یره‌بون بكاته‌وه‌‪ .‬مه‌سه‌له‌ی‌ بیركردنه‌وه‌ش‬ ‫له‌قه‌یره‌ب���ون جارێكی‌ دیكه‌ بابه‌تێكی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا خێڵه‌كی‌و دواكه‌وتوه‌كانه‌ كه‌ ته‌مه‌ن‬ ‫ب���ۆ ژن ده‌بێت���ه‌ به‌های‌ ژن ب���ون‪ ،‬ژنبونیش‬ ‫ته‌نها مه‌به‌س���ت لێی سك‌وزا كردنه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫له‌بری‌ هه‌وڵدان بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫دیس���انه‌وه‌ به‌ناوی‌ ئه‌مبیانوه‌وه‌ پش���تگیری‌‬ ‫مان���ه‌وه‌ی‌ ده‌كرێ���ت‪ .‬ئه‌م���ه‌ش خراپیه‌ك���ی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ ش���یكاریه‌كانه‌و ده‌كرێ���ت گۆرانكاری‌‬ ‫له‌ش���یكردنه‌وه‌كاندا بكرێت‌و واقیعیانه‌ باسی‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌كانی‌ هاوس���ه‌رگیری‌ پێش���وه‌خت‬ ‫بكرێت‌و ده‌رئه‌نجامه‌كانی‌ ش���یبكرێته‌وه‌ به‌بێ‬ ‫بیانو بۆ هێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ پێش���وه‌خت له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫كوردیدا هه‌بونی‌ هه‌بوه‌ به‌كارێكی‌ باش دانراوه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پاراستنی‌ ژن بە‌پیاو سپێردراوه‌و‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ په‌یوه‌ندی‌ بە‌مه‌س���ه‌له‌ی‌ شه‌ره‌ف‬ ‫پارێزییه‌وه‌ هه‌یه‌‪‌،‬و ژنانیش له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا‬ ‫ده‌بنه‌ قوربانی‌ ش���ه‌رەف پارێزی���ی‌ پیاوان‪ .‬‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ راب���ردودا كه‌مت���ر ئ���ه‌م بابه‌ته‬ ‫‌ده‌رئه‌كه‌وت ی���ان بڵێین تاراده‌ی���ه‌ك كه‌متر‬ ‫بو له‌به‌رامبه‌ر بە‌س���ااڵنی‌ ن���ه‌وه‌ده‌كان‌‌و پێش‬ ‫نه‌وه‌ده‌كان‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا تاراده‌یه‌ك‬ ‫به‌ره‌و باش���تر بونی‌ گوزه‌رانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫گرنگی‌ دان به‌خوێندن رۆشتبو یان به‌هۆكاری‌‬ ‫كراوه‌یی‌‌و نه‌بونی‌ ترس له‌سه‌ر ژیانی‌ گشتی‌‬ ‫خیزان���ه‌كان‌و هاواڵتی���ان‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌دوای‌‬ ‫قه‌یرانی‌ ئابوری‌ جه‌نگی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫تیرۆر (داعش) تێروانین���ه‌كان گۆراون‪.‬‬ ‫جارێكی‌ دیكه‌ كۆمه‌ڵگا له‌پاشه‌كشه‌دایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌ راس���ته‌خۆ ئه‌م بابه‌ته‌‬ ‫به‌رۆكی���ان ده‌گرێت بە‌ئاس���تی‌ جیاواز‬ ‫به‌رپرس���یاریه‌تی‌ ده‌یانگرێت���ه‌وه‌ وه‌كو‬ ‫دادگاكان ئه‌و یاس���ایانه‌ی‌ هاوكارن بۆ‬ ‫رازی‌ كردنی‌ ئه‌م جۆره‌ هاوسه‌رگیریه‌!‬ ‫قوتابخان���ه‌كان ك���ه‌ چۆن پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫خوێندن كه‌ به‌پێی یاسا ئیلزامیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ئاسایی ده‌بینرێت كچان واز له‌خوێندن‬ ‫ده‌هێن���ن‌و هاوس���ه‌رگیری‌ ده‌ك���ه‌ن‪.‬‬ ‫خێزان���ه‌كان به‌ه���ۆكاری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و‬ ‫ئاب���وری‌ كچه‌كانی���ان به‌ش���و ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌زگاكانی‌ ته‌ندروس���تی‌ به‌ئاشكرا باسی‬ ‫الیه‌نی‌ خراپ���ی ئه‌م جۆره‌ هاوس���ه‌رگیره‌‬ ‫ناكه‌ن! ده‌زگاكانی‌ راگه‌یاندن پرۆژه‌ی‌ مرۆییان‬ ‫نیه‌ بۆ ئه‌م بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تانیش له‌دوای‌ دۆخی‌ س���ه‌ختی‌‬

‫ناهه‌موار وه‌كو دروس���تبونی‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌و‬ ‫نه‌مانی‌ پاره‌ به‌ده‌س���ت هاواڵتیانه‌وه‌ له‌الیه‌ك ‌ی‬ ‫تریش شه‌ڕی‌ داعش‌و به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ تیرۆر‌و‬ ‫هاتنی‌ ئاواره‌كانی‌ سوریاو ناوه‌راستی‌ عێراق‪،‬‬ ‫دۆخێكی‌ چاوه‌رێ نه‌كراوی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ هێناوه‌‬ ‫كای���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ خۆیدا ره‌فت���ارو روداوی‌ نوێ‬ ‫هێنا‪ ،‬ئه‌م روداوانه‌ به‌شێك له‌توندوتیژی‌ نوێیان‬ ‫هێنا‌و له‌زۆر كاتیشدا ئاستی‌ توندوتیژیان به‌رز‬ ‫ك���رده‌وه‌‪ .‬له‌الیه‌كی‌ دیك���ه‌وه‌ ده‌كرێت بڵێین‬ ‫ئاستی‌ متمانه‌یان له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ خۆماڵیه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا كه‌م كرده‌وه‌‪ .‬له‌دۆخێكی‌‬ ‫ئاوادا ئاسانه‌ هه‌ندێ بیروبۆچونی‌ كۆنه‌په‌رستی‌‬ ‫به‌ن���ا و ی‌‬ ‫زیندوبێته‌و ه‌‬

‫به‌رێوه‌ب���ردن‌و ئاگالێبون‌و پاراس���تنی كچانی‌‬ ‫منداڵ‌و تازه‌ گه‌نج بدرێن به‌ش���و‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ژینگه‌كه‌ له‌باره‌ بۆ هاوسه‌رگیری‌ پێشوه‌خته‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م بابه‌ته‌ له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ هێش���تا‬ ‫داتایه‌ك���ی‌ ورد نیه‌له‌به‌رده‌س���تدا هه‌تاوه‌كو‬ ‫ئێستا ماره‌كردنی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ دادگا هه‌یه‌ بۆیه‌‬ ‫ناچارین پشت بە‌كه‌سانی‌ ش���اره‌زاو یان ئه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ی‌ له‌و ده‌زگایانه‌دا كارده‌كه‌ن داتاو‬ ‫رونكردنه‌وه‌ی‌ راستمان پێ بڵێن‪.‬‬ ‫جیه���اد عوم���ه‌ر فەت���اح وه‌ك توێ���ژه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌دادگای‌ س���لێمانی‌ كارده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت س���ه‌باره‌ت بە‌هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫بونی‌ هاوسه‌رگیری‌ پێش���وه‌خت هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ئامارێك���ی‌ ورد له‌به‌رده‌س���تدا نییه‌ كه‌ تیایدا‬ ‫رێژه‌ی‌ هاوسه‌رگیریی‌ پێشوه‌خت دیاری‌‬ ‫بكات‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك توێژه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌دادگای‌‬ ‫باری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫رۆژان���ه‌‬

‫مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ل ئ���ه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌دا ده‌كه‌ین به‌جۆرێك‬ ‫ك���ه‌ ده‌توانم بڵێ���م هه‌فتان���ه‌ ‪15 – 10‬‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی‌ كچانی‌ ته‌مه‌ن ‪ 17 – 15‬ساڵ‌‬ ‫ئه‌نج���ام ده‌درێت ته‌نها له‌نێ���و دادگای‌ باری‌‬ ‫كه‌سێتی‌ سلێمانیدا‪.‬‬ ‫ئه‌م توێژه‌ره‌ ده‌ڵێت‪ :‬به‌پێی‌ یاس���ای‌ باری‌‬ ‫كه‌سێتی‌ عێراقی‌ هه‌مواركراو كه‌ له‌كوردستان‬ ‫هه‌موار كراوه‌ هاوس���ه‌رگیریی‌ له‌م ئاس���تی‌‬ ‫ته‌مه‌نانه‌ی‌ خواره‌وه‌ رێگه‌ پێدراوه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ت���ه‌واو كردنی‌ ته‌مه‌نی‌ ‪ 15‬س���اڵ‌‪:‬‬ ‫به‌مه‌رجی‌ بونی‌ پێویستییه‌كی‌ گرنگ بۆ‬ ‫ئه‌و هاس���ه‌رگیرییه‌ كه‌ دادوه‌ر بڕیاری‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌دات به‌ره‌زامه‌ن���دی‌ (ولی‌‬ ‫أم���ر)‌و بونی‌ راپۆرتی‌ پزیش���كی‌ كه‌‬ ‫بیس���ه‌لمێنێت كه‌س���ه‌كه‌ شیاوه‌ بۆ‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌ڕوی‌ جه‌سته‌ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ته‌واو كردنی‌ ته‌مه‌نی‌ ‪- 16‬‬ ‫‪ 17‬ساڵ‌‪ :‬به‌مه‌رجی‌ ره‌زامه‌ندی‌‬ ‫(ول���ی‌ أمر)‌و بون���ی‌ راپۆرتی‌‬ ‫پزیشكی‌ كه‌ بیس���ه‌لمێنێت‬ ‫كه‌س���ه‌كه‌ ش���یاوه‌ ب���ۆ‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ ل���ه‌ڕوی‌‬ ‫جه‌سته‌ییه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬له‌دوای‌ ته‌واوكردنی‌ ‪18‬‬ ‫ساڵ‌‪ :‬ره‌زامه‌ندی‌ دو داواكاری‌‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌كه‌ (كچ‌و كوڕ)‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی���ه‌ هاوس���ه‌رگیریی‌ له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 15‬س���اڵه‌وه‌ به‌یاس���ا رێگه‌پێدراوه‌ كه‌ ئێمه‌‬

‫وه‌ك توێژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ ناتوانین رێگری‌‬ ‫له‌و هاوس���ه‌رگیرییه‌ بكه‌ی���ن ته‌نها كارێك ك ‌ه‬ ‫ده‌توانین بیكه‌ین رێنمایی‌ كردنه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ داتاكانی‌ دادگای‌ باری‌ كه‌س���ێتی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2017‬بۆ ماوه‌ی‌ پێنج مانگ‬ ‫گرێبه‌ستی‌ هاوس���ه‌رگیری‌ بریتین له‌(‪)3097‬‬ ‫ب���ه‌اڵم‪1511 ،‬خێزانی���ان هه‌ڵوه‌ش���اونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫جیابونه‌وه‌كانی���ش له‌ج���ۆری‌ (ته‌اڵق���دان) ه‌‬ ‫ك���ه‌ (‪ )647‬حاڵ���ه‌ت‪ ،‬وات���ه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگایه‌‪ .‬جۆری‌ دوهه‌م (‪ )779‬جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫دادوه‌ری���ه‌‌و(‪ )85‬حاڵ���ه‌ت ئاره‌زومه‌ندانه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ناڕاسته‌و‌خۆ ده‌ڵێن به‌شێكی‌ به‌رگه‌ نه‌گرتنی‌‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تیه‌ له‌ژیانی هاوسه‌رگیری‌ ئه‌وانه‌‬ ‫ته‌مه‌نیان منداڵه‌ زۆرینه‌ن‪ .‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیاریه‌كان���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ خانمان‬ ‫كه‌ رایانگه‌یاندوه‌‪ :‬هه‌رچه‌نده‌ له‌سه‌رتاس���ه‌ری‌‬ ‫جیهان���دا به‌ش���ودانی‌ كچ���ی من���داڵ كه‌می‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌عێراقدا ئ���ه‌م رێژه‌یه‌ روەو‬ ‫هه‌ڵكش���ان چوە‪ ،‬به‌رزترین رێژه‌ی‌ له‌جیهاندا‬ ‫تۆمارك���ردوه‌‪ .‬له‌هه‌رێم���ی‌ كوردستانیش���دا‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و توێژینه‌وه‌ی���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫خانم���ان رایانگه‌یان���دوه‌ به‌رێ���ژه‌ی‌ ‪%60‬‬ ‫كچانی‌ به‌ش���ودراو منداڵن‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬

‫رێژ‌هی‌ ‪ %60‬كچان ‌ی‬ ‫به‌شودراوی‌ كوردستان‬ ‫منداڵ‪ ،‬زیاتر له‌‪‌10‬هه‌زار‬ ‫كچی‌ منداڵ وازیان‬ ‫له‌خوێندن هێناوه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ خانمان هاوسه‌رگیری‌ پێشوه‌خت‬ ‫وه‌ك دیارده‌ باس ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بە‌پێ���ی زانیاریه‌كی‌ وه‌زاره‌ت���ی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫ك���ه‌ رایانگه‌یاندوه‌ ئه‌و خوێندكارانه‌ی‌ وازیان‬ ‫له‌خوێن���دن هێن���اوه‌ ته‌مه‌نی���ان له‌قۆناغ���ی‬ ‫بنه‌ره‌تیدایه‌ به‌پل���ه‌ی‌ یه‌كه‌م پۆله‌كانی‌ یه‌ك‬ ‫ت���ا نۆی بنه‌ره‌تین‪ ،‬دوات���ر قۆناغی ئاماده‌یی‬ ‫دێت‪ ،‬ئاستی‌ وازهێنان له‌خوێندنی‌ پیشه‌یی‌‌و‬ ‫خوێندنی‌ خێ���راو په‌یمانگاكاندا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاس���تی‌ كه‌مت���ره‌ له‌قۆناغه‌كان���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‌و‬ ‫ئاماده‌یی���ه‌كان‪ .‬ئه‌م���ه‌ش ئ���ه‌وه‌ ده‌رده‌خات‬

‫مه‌ترس���ی نه‌خوێن���ده‌واری‌ زۆر زیاتر ده‌بێت‬ ‫له‌ئاینده‌دا‪ ،‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه‬ ‫گوت���ی‌‪ :‬زیاتر له‌‪‌10‬هه‌زار كچ���ی‌ منداڵ وازی‌‬ ‫له‌خوێن���دن هێناوه‌ له‌كوردس���تان‌و ئه‌مانه‌ش‬ ‫له‌به‌رده‌م مەترسیی هاوسه‌رگیری‌ پێشوه‌خت‌و‬ ‫نه‌خوێنده‌واریدان‪ .‬ه���ه‌ر به‌پێی‌ زانیاریه‌كانی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ بێت زۆرینه‌ی‌ ئه‌و كچه‌‬ ‫خوێندكارانه‌ی‌ كه‌ وازی���ان له‌خوێندن هێناوه‌‬ ‫دانیشتوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ شاره‌كانن‪ ،‬به‌ڕای ئه‌وان ‬ ‫هۆكاری‌ یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و كچانه‌ ده‌رهێنراون‬ ‫له‌خوێن���دن بۆ به‌رێوه‌بردن���ی‌ ئیش‌وكاری‌ ناو‬ ‫ماڵ‪.‬‬ ‫دوهه‌م‪ ،‬هۆكار بریتیه‌ له‌وه‌ی‌ له‌گونده‌كانی‌‬ ‫خۆیان���دا ته‌نها هه‌تا پۆلی شه‌ش���ی بنه‌ره‌تی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‌و كچ���ان ناتوان���ن بچنه‌ گون���دی‌ تر‬ ‫ب���ۆ خوێندن بۆی���ه‌ وازده‌هێن���ن له‌خوێندن‌و‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ چاوه‌رێی���ان ده‌كات‪ .‬هۆكاری‬ ‫س���ێهه‌میش بریتیه‌ له‌به‌ش���ودانی‌ كچه‌كانیان‬ ‫له‌پێشوه‌ختدا‪.‬‬ ‫شۆخان عه‌بدواڵ سه‌مین‪ ،‬پارێزه‌رو باڵوێزی‌‬ ‫ئاش���تی‌ جیه���ان له‌كوردس���تان رایوایه‌ ك ‌ه‬ ‫هۆكاره‌كانی‌ به‌شودانی‌ پێشوه‌خت بریتییه‌ له‌‪:‬‬ ‫خراپی‌ بارودۆخی‌ ئابوری‌‌و دارایی‌ خێزانه‌كان‬ ‫به‌جۆرێك بۆچونیان وایه‌ بونی‌ كچان ‬ ‫له‌م���اڵ بارگران���ی‌ دارایی‌‬ ‫د ر و س���تد ه‌كا ت‌و‬ ‫به‌ش���و د ا نیا ن‬ ‫مان���ای‌ نه‌مانی‌‬ ‫قورس ‌ی ژیانیانه‌‪.‬‬ ‫رایانوایه‌ كه‌ رۆلی‌ مێینه‌ بە‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م له‌ناو‬ ‫خیزاندایه‌و پێویس���ته‌ ب���ە‌زوی‌ بە‌ئه‌ركی‌ ناو‬ ‫ماڵ‌و بە‌خێ���و كردن بگات‪ .‬هه‌روه‌ها بیر له‌وه‬ ‫‌ده‌كه‌نه‌وه‌‌و ده‌ترسن له‌شونه‌كردنی‌ كچه‌كانیان‌و‬ ‫له‌كاتی‌ چونه‌ پێشه‌وه‌ی‌ ته‌مه‌ن به‌خت یاوه‌ری‌‬ ‫نابێت‌و هه‌لی‌ شوكردنی‌ له‌ده‌ست ده‌چێت!‪.‬‬ ‫هۆكاری كاریگه‌ری���ش بریتیه‌ له‌تێڕوانینی‌‬ ‫هه‌ڵ���ه‌ی‌ فك���ری‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌ ب���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫هاوس���ه‌رگیری‌ له‌هه‌ردۆخێكدا بێت باشترین‬ ‫رێگه‌و چاره‌سه‌ره‌ بۆ پاراستنی‌ كچان له‌كه‌وتنه‌‬ ‫ناو هه‌ڵه‌ی‌ سێكسی‪.‬‬ ‫ دكت���ور رون���اك حه‌یده‌ری‌ پس���پۆری‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كانی‌ ژنان رای وای���ه‌ كه‌ زۆرێک‬ ‫ل���ەو مندااڵنە توش���ی نەخۆش���ی خەمۆکی‬ ‫دەبن بە‌تایبەت لە‌سەرەتای هاوسەرگیریان‌و‬ ‫دوای ش���ەوی بوکێنی‪ ،‬چونکە پرۆسەکەی‬ ‫لەال س���ەیرە‌و ش���ۆک بوە وەک وتم هۆشیار‬ ‫نیە لەناو ئ���ەو خێزانانەی کە لەو تەمەنه‌دا‬ ‫کچی���ان بەش���و دەدەن‪ .‬بۆی���ە لە‌حاڵەتی‬ ‫خەمۆکی پێویس���تە گرنگی تایبەتی‌ لەالیەن‬ ‫هاوس���ەرەکەیەوە پێبدرێت‌و بەش���ێوەیەکی‬ ‫ئاس���ایی خەمۆکیەک���ەی ببینرێ���ت ن���ەک‬ ‫توندوتیژی بەرامبەر بکرێت‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫ئاینده‌ی حه‌شد شه‌عبی‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪9‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫كوده‌تا به‌سه‌ر فه‌تواكه‌ ‌ی سیستانیدا ده‌كرێت‬ ‫نیقاش‪ ،‬موسته‌فا حه‌بیب‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی حه‌ی���ده‌ر عه‌ب���ادی س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی عێراق سه‌ركه‌وتنی راگه‌یاند‪ ،‬په‌رد‌ه‬ ‫له‌سه‌ر جه‌نگ دژی داعش دادرایه‌وه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫كات���ی راس���ته‌قینه‌ی گرووپه‌كانی حه‌ش���دی‬ ‫شه‌عبی هاتوە‪.‬‬ ‫ش���ه‌ممه‌ی رابردو حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران هه‌ڵدانه‌وه‌ی الپه‌ڕه‌ی داعشی له‌عێراق‬ ‫راگه‌یاند‌و بڕیاری دا رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ی رابردو‬ ‫بكرێته‌ پشوو كه‌ تێیدا ئاهه‌نگی ره‌سمی‌و میللی‬ ‫به‌بۆنه‌ی س���ه‌ركه‌وتنه‌وه‌ رێكخرا ئه‌ویش دوای‬ ‫سێ ساڵ له‌و شه‌ڕانه‌ی قوربانی‌و كاولكاریه‌كی‬ ‫زۆری���ان له‌واڵتدا لێكه‌وته‌‪ ،‬عه‌بادی له‌و وتاری‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌دا كه‌ بۆ عێراقییه‌كانی خوێندیه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌بیر نه‌چوو سوپاسگوزاری پێشكه‌ش‬ ‫بە‌عه‌لی سیستانی مه‌رجی شیعه‌ بكات‪.‬‬ ‫ئه‌م���ڕۆ چاوه‌كان له‌س���ه‌ر سیس���تانین كه‌‬ ‫خاوه‌نی فه‌توا به‌ناوبانگه‌كه‌ی شه‌ڕكردن له‌دژی‬ ‫داعش���ه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ كۆتاییهاتنی ش���ه‌ڕه‌كانیش‬ ‫له‌دژی توندڕه‌وان هه‌موان ده‌پرس���ن ئایا ئه‌و‬ ‫پی���اوه‌ی له‌خانوویه‌ك���ی س���اده‌دا له‌نه‌جه‌ف‬ ‫كه‌نارگی���ره‌‪ ،‬بڕیارێك بۆ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی‬ ‫فه‌تواكه‌ ده‌دات یاخود رایه‌كی تری هه‌یه‌؟‪.‬‬ ‫چه‌ند رۆژێك���ه‌ به‌س���ه‌دان عێراقی ده‌چنه‌‬ ‫ماڵه‌ك���ه‌ی سیس���تانی‌و سوپاس���گوزاری‬ ‫پێشكه‌ش ده‌كه‌ن‌و دڵس���ۆزی بۆ ده‌رده‌بڕن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و پی���اوه‌ی جه‌ماوه‌رێكی به‌رفراونی‬ ‫له‌نێ���و عێراقییه‌كاندا هه‌یه‌‪ ،‬حه‌ز بە‌ده‌ركه‌وتن‬ ‫له‌میدیادا ناكه‌ت‌و ده‌س���توه‌ردانی دامه‌زراوه‌ی‬ ‫ئایین���ی له‌سیاس���ه‌تدا ره‌تده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاماده‌یی به‌هێ���زی هه‌بوە له‌چه‌ند قه‌یرانێكی‬ ‫نیش���تمانیدا كه‌ به‌درێژایی ‪ 10‬س���اڵی رابردو‬ ‫رووبه‌ڕووی واڵت بونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌راپرس���یه‌كدا ك���ه‌ س���ایتی "نیقاش" بۆ‬ ‫ده‌ستنیش���انكردنی باش���ترین كه‌س���ایه‌تی‬ ‫عێ���راق له‌س���اڵی ‪2015‬دا ئه‌نجام���ی داب���و‪،‬‬ ‫سیستانی پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێنا‌و رێژه‌ی‬ ‫‪%41‬ی ده‌نگی به‌ش���داربووانی راپرسییه‌كه‌ی‬ ‫به‌ده‌ستهێنا كه‌ نۆ كه‌سایه‌تی سیاسی عێراقی‬ ‫تێیدا به‌شداربون‪.‬‬ ‫له‌ ‪10‬ی حوزه‌یرانی س���اڵی ‪2014‬دا‌و پاش‬ ‫سێ رۆژ له‌و هێرشه‌ تێكشكێنه‌ره‌ی توندڕه‌وان‬ ‫كردیانه‌ س���ه‌ر واڵته‌كه‌‌و گه‌یشتنه‌ ده‌وروبه‌ری‬ ‫به‌غ���دای پایته‌خت دوای ئ���ه‌وه‌ی هێزه‌كانی‬ ‫س���وپای عێراق هه‌ره‌س���یانهێنا‪ ،‬سیس���تانی‬ ‫بڕیارێك���ی مێژوویی بۆ مه‌رجه‌عیه‌تی ش���یعه‌‬ ‫له‌عێراق به‌درێژایی ‪ 100‬ساڵی رابردو ده‌ركرد‌و‬ ‫داوای له‌عێراقیی���ه‌كان ك���رد خۆبه‌خش���انه‌‬ ‫رێ له‌به‌رفراوانبون���ی "داع���ش" بگرن‪ ،‬چه‌ند‬ ‫سه‌عاتێك دوای ئه‌وه‌ بە‌هه‌زاران كه‌س به‌ده‌نگ‬

‫بانگه‌وازه‌كه‌یه‌وه‌ چون‌و به‌خۆخۆبه‌شی چونه‌‬ ‫ریزی چه‌ند گرووپێكه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دواتر بڕیاره‌ك ‌ه‬ ‫چه‌ن���د رێچكه‌یه‌ك���ی جی���اوازی گرته‌به‌ر كه‌‬ ‫له‌مه‌زه‌نده‌ی خودی سیستانیدا نه‌بون‪.‬‬ ‫فه‌تواكه‌ی سیس���تانی زیاتر له‌‪ 40‬گرووپی‬ ‫چه‌كدای ش���یعه‌ی لێكه‌وته‌وه‌ ك���ه‌ ژماره‌یان‬ ‫بە‌نزیك���ه‌ی ‪ 100‬ه���ه‌زار چه‌ك���دار مه‌زه‌ن���ده‌‬ ‫ده‌كرێت‌و له‌س���ایه‌ی ده‌س���ته‌یه‌كدا رێكخراون‬ ‫كه‌ حكومه‌ت ناوی "حه‌شدی شه‌عبی" لێناوه‌‬ ‫تا ببێت���ه‌ دامه‌زراوه‌كی ئه‌منی شانبه‌ش���انی‬ ‫هێزه‌كانی سوپا‌و پۆلیس‌و یاسایه‌كی تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیش���ی هه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌م گرووپانه‌ش رۆڵێكی‬ ‫گه‌وره‌یان گێڕا له‌شكستپێهێنانی توندڕه‌واندا‪.‬‬ ‫چه‌ند مانگێكه‌ مشتومڕ له‌باره‌ی چاره‌نووسی‬ ‫ئه‌م گرووپانه‌ گه‌رم بوە‌و بوەته‌ ئاڵنگارییه‌ك‬ ‫بۆ واڵت‪ ،‬له‌كاتێكیش���دا حكومه‌ت هه‌وڵده‌دات‬ ‫رێكیانبخات‌و بیانگۆڕێت بۆ هێزێكی ره‌س���می‬ ‫س���ه‌ر به‌ده‌وڵه‌ت‪ ،‬چه‌ند هێزێكی شیعه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌و هه‌وڵ ده‌ده‌ن هێزێكی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ب���ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ هه‌موان بێپ���ه‌روا چاوه‌ڕوانی‬ ‫هه‌ڵوێستی سیستانی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كوده‌تا به‌سه‌ر فه‌تواكه‌ی سیستانیدا‬ ‫بیرۆكه‌ی دروس���تكردنی هێ���زی چه‌كداری‬ ‫ش���یعه‌ بۆ ساڵی ‪ 2003‬ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ یه‌كه‌م‬ ‫درزی ئاینی شیعه‌ی عێراقی له‌چه‌ند ده‌یه‌یه‌ی‬ ‫راب���ردودا به‌خۆوه‌ بینی‪ ،‬چونكه‌ سیس���تانی‬ ‫مه‌رجه‌عی بااڵی شیعه‌ی عێراق ئه‌و گوشارانه‌ی‬ ‫ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ له‌الیه‌ن پیاوانی ئاینی ئێرانه‌وه‌‬ ‫ده‌كرانه‌سه‌ری بۆ ده‌ركردنی فه‌توایه‌كی ئاینی‬ ‫بۆ دژایه‌تیكردنی هێزه‌كانی ئه‌مریكا به‌وپێیه‌ی‬ ‫بە‌هێزی داگیركه‌ر داده‌نرێن‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئێ���ران گوێ���ی بە‌سیس���تانی نه‌دا‌و‬ ‫"سوپای مه‌هدی" به‌س���ه‌ركردایه‌تی موقته‌دا‬ ‫سه‌دری پیاوی ئاینی گه‌نجی خوێنگه‌رمی ئه‌و‬ ‫كاته‌ دروستكرد‪ ،‬ئه‌م هێزانه‌ش بە‌باوكی روحی‬ ‫گرووپه‌ شیعه‌كانی س���ه‌ر بە‌ئێران له‌ئێستادا‬ ‫داده‌نرێ���ن هه‌رچه‌نده‌ موقته‌دا س���ه‌در دوای‬ ‫چه‌ند ساڵێك ده‌س���تبه‌رداربونی له‌پشتیوانی‬ ‫ئێران راگه‌یاند‪.‬‬ ‫به‌اڵم سیس���تانی له‌ژێر گوشاری مه‌ترسی‬ ‫داعشدا ناچاربو بڕیاری خۆبه‌شی‌و یارمه‌تیدانی‬ ‫سوپا‌و پۆلیس ده‌ربكات‪ ،‬به‌اڵم بڕیاره‌كه‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی سیس���تانی ده‌یویست جێبه‌جێ نه‌كرا‌و‬ ‫گرووپه‌كانی س���ه‌ر بە‌عه‌لی خامنه‌یی رابه‌ری‬ ‫ئێران چه‌ن���د گرووپێكی چه‌كداریان دامه‌زراند‬ ‫ك���ه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���ه‌ربه‌خۆ ده‌جه‌نگن‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش به‌پێی قس���ه‌ی پی���اوی ئاینی جابر‬ ‫محه‌مه‌داوی‪.‬‬ ‫محه‌مه‌داوی كه‌ پیاوێكی ئاینی سه‌ربه‌خۆیه‌‌و‬ ‫وانه‌ی مه‌زهه‌بی ش���یعه‌ له‌نه‌جه‌ف ده‌ڵێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بە‌"نیق���اش"ی وت‪" :‬سیس���اتی ده‌یویس���ت‬

‫پیاوێکی ئایینی وتار دەخوێنێتەوە بۆ حەشدی شەعبی‬ ‫خۆبه‌خش���ه‌كان له‌ژێر فه‌رمان���ی حكومه‌ت‌و‬ ‫س���وپادا بن‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و فه‌وزای���ه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ره‌سی سوپادا حكومه‌تی گرتبوەوه‌‪ ،‬بواری‬ ‫بۆ پێكهێنانی گرووپی سه‌ربه‌خۆ ره‌خساند"‪.‬‬ ‫وتیشی‪" :‬فه‌توای جیهادی كه‌فائی له‌دژی‬ ‫داعش رونه‌‌و مانای وایه‌ كاتیه‌‌و هه‌میش���ه‌یی‬ ‫نییه‌‌و له‌گه‌ڵ كۆتاییهاتنی مه‌ترسی توندڕه‌واندا‬ ‫كۆتایی دێت‪ ،‬چونكه‌ سیستانی بونی هێزێكی‬ ‫س���ه‌ربازی له‌ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‌و به‌شداریكردنی چه‌كداره‌كانیش‬ ‫له‌سیاس���ه‌ت‌و هه‌ڵبژاردن���دا ره‌تده‌كات���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك ئ���ه‌و گه‌رموگوڕیه‌ش���ی نه‌ب���و بۆ‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ی په‌رله‌مان س���ه‌باره‌ت بە‌گۆڕینی‬ ‫حه‌شدی شه‌عبی بۆ هێزێكی سه‌ربه‌خۆ"‪.‬‬ ‫له‌ تشرینی دوەمی ساڵی رابردودا فراكسیۆنی‬ ‫شیعه‌ له‌په‌رله‌مان‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای بایكۆتكردنی‬ ‫هه‌مو فراكسیۆنه‌كانی سوننه‌‪ ،‬یاسای "حه‌شدی‬ ‫ش���ه‌عبی" تێپه‌ڕاند‪ ،‬یاس���اكه‌ش ته‌نیا س���ێ‬ ‫مادده‌ی یاسایی له‌خۆگرتبو كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ورد سروشتی ئه‌ركه‌ ئه‌منییه‌كانی ئه‌و هێزانه‌‬ ‫رون ناكه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ یاس���اكه‌ ته‌نیا ئه‌وه‌‬ ‫دوپات ده‌كاته‌وه‌ كه‌ حه‌ش���د هێزێكی ئه‌منی‬ ‫ره‌س���میه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ رون ناكات���ه‌وه‌ ئایا‬ ‫هێزی سه‌ربازی هاوشێوه‌ی هێزه‌كانی سوپان‬ ‫كه‌ تایبه‌تن بە‌ش���ه‌ڕی به‌ره‌ی���ی‪ ،‬یان هێزێكی‬ ‫پۆلیس���ی تایبه‌تن بە‌پاراستنی ئاسایش له‌ناو‬ ‫شاره‌كاندا؟‬ ‫به‌قس���ه‌ی محه‌م���ه‌داوی پێده‌چێ���ت رۆژی‬ ‫هه‌ینی داهات���وو سیس���تانی له‌میانی نوێژی‬ ‫هه‌ینیدا هه‌ڵوێستی خۆی سه‌باره‌ت به‌گرووپه‌‬ ‫ش���یعه‌كان‌و ئه‌و فه‌توا كه‌فائیه‌ی س���ێ ساڵ‬ ‫له‌مه‌وب���ه‌ر ده‌ریك���رد‪ ،‬رابگه‌یه‌نێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گوشاره‌كان له‌سه‌ر سیس���تانی زۆرن‌و ره‌نگه‌‬ ‫خۆی له‌باسكردنی ئه‌و بابه‌ته‌ ببوێرێت‪.‬‬

‫هه‌مو شوێنێك بۆن ‌ی مه‌رگی‌ لێدێت‬

‫حه‌شدی شه‌عبی‌و ئێران‬ ‫كێش���ه‌ی حكوم���ه‌ت له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫گرووپه‌ شیعه‌كان له‌وه‌دایه‌ كه‌ گرووپی پێكه‌وه‌‬ ‫نه‌گونج���اون‪ ،‬چونك���ه‌ ناكۆك���ی عه‌قائیدی‌و‬ ‫سیاس���ی گه‌وره‌ له‌نێوانیاندا هه‌یه‌ كه‌ پۆلێن‬ ‫ده‌كرێن بۆ سێ به‌ش‪.‬‬ ‫به‌ش���ی یه‌كه‌م ئه‌وانه‌ن كه‌ نزیكن له‌ئێران‌و‬ ‫له‌ڕووی ئاینیه‌وه‌ په‌یوه‌ستن بە‌عه‌لی خامنه‌یی‬ ‫رابه‌ری ئێ���ران‌و ژماره‌یان زیاتر له‌‪ 20‬گرووپی‬ ‫چه‌كداره‌ ك���ه‌ دیارترینیان رێكخراوی "به‌در"‌و‬ ‫"عه‌س���ائیب ئه‌هللحه‌ق"‌و "كه‌تائیب حزبوڵاڵ"‌و‬ ‫س���ه‌رایا خۆراس���انی"‌و "نوجه‌با"‌و كه‌تائیب‬ ‫ئیمام عه‌ل���ی"‌و كه‌تائیب سه‌یدولش���وهه‌دا"ن‬ ‫كه‌ له‌نێ���و گرووپه‌كانی دیك���ه‌دا به‌هێزترین‌و‬ ‫پڕچه‌كترینیان���ن‌و زۆریش رێ���ز له‌بڕیاره‌كانی‬ ‫حكومه‌ت ناگ���رن‌و هه‌ندێك جاریش ره‌خنه‌ی‬ ‫لێده‌گرن‪.‬‬ ‫"سوپای پاس���دارانی ئێران" به‌فه‌رمانده‌یی‬ ‫قاس���م سلێمانی سه‌رپه‌رش���تی ئه‌م گرووپانه‌‬ ‫ده‌كات بە‌یارمه‌تی عێراقییه‌ نزیكه‌كانی ئێران‬ ‫ك���ه‌ دیارترینیان هادی عامری س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫رێكخ���راوی "ب���ه‌در"‌و قه‌ی���س خه‌زعه‌ل���ی‬ ‫س���ه‌ركرده‌ی "عه‌س���ائیب ئه‌هللحه‌ق"‌و ئه‌بو‬ ‫مه‌ه���دی موهه‌ندیس س���ه‌ركرده‌ی "كه‌تائیب‬ ‫حزبوڵاڵ"ن‪ ،‬ئه‌م گرووپانه‌ش عێراق‌و س���وریا‬ ‫بە‌یه‌ك گۆڕه‌پانی جه‌نگ داده‌نێن‌و خواس���تی‬ ‫سیاسیان هه‌یه‌‌و خۆش���یان بۆ به‌شداریكردن‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوو ئاماده‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ش���ی دوەم���ی گرووپ���ه‌ ش���یعه‌كانیش‬ ‫ئه‌وانه‌ن كه‌ عه‌لی سیستانی مه‌رجه‌عی شیعه‌‬ ‫دایمه‌زراندون‌و هه‌ر خۆیشی یارمه‌تی داراییان‬ ‫ب���ۆ دابین ده‌كات‪ ،‬دیارترینیش���یان "فیرقه‌ی‬ ‫جه‌نگی عه‌ب���اس"‌و لیوای گ���ه‌وره‌ی عه‌لی"‌و‬

‫دڵ ‌ی موسڵ چاوه‌ڕوانی بوژانه‌و‌ه دەکات‬

‫نیقاش‪ ،‬تایبه‌ت‬

‫پرۆس���ه‌ی‌ ئاواده‌نكردنه‌وه‌ی‌ به‌شێكی‌ گرنگ ‌ی‬ ‫موسڵ له‌سه‌ر پشتی‌ كیسه‌ڵ به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا چه‌ند ناوچه‌یه‌كی‌ دیك ‌ه خێرا‬ ‫سه‌ر پێی‌ خۆیان ده‌كه‌ونه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌ن���او مه‌یتخان���ه‌دا بڕۆین‪،‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ نزیكبونه‌وه‌م���ان له‌ته‌پوتۆزێكی چڕ‬ ‫ك ‌ه له‌ده‌روازه‌ی كۆاڵنێكی ته‌س���كی پێچاوپێچ‬ ‫به‌رزده‌ب���وه‌وه‌‪ ،‬ده‌م‌و لوتم���ان هه‌ڵبه‌س���ت‪،‬‬ ‫ش���ۆفڵ‌و ئامێره‌كان���ی هه‌ڵكه‌ن���دن بێده‌نگ‬ ‫نه‌ده‌بون‪ ،‬له‌چه‌ند كۆاڵنێكی نزیكی دیكه‌شدا‬ ‫بێده‌نگییه‌كه‌ كوش���نده‌ بو‪ ،‬بۆنی ناخۆشیش‬ ‫لوتی پڕ ده‌كرد‪.‬‬ ‫ساڵح عوبه‌یدی ك ‌ه یه‌كێكه‌ له‌به‌شداربووانی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی بازاڕی "باب سه‌رای"‬ ‫بردینیه‌ ئه‌و شوێنه‌ی گه‌وره‌ترین بازاڕی موسڵ‬ ‫له‌ب���ه‌ری خۆرئاوای تێدا نۆژه‌ن ده‌كرایه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫زۆرترین زیانی له‌ئۆپراسیۆن ‌ه سه‌ربازییه‌كانی‬ ‫له‌ناوبردنی داعش پێگه‌یشتوە‪.‬‬ ‫ئه‌م گه‌نج ‌ه به‌توانا س���اكاره‌كانی بانگه‌ش ‌ه‬

‫ب���ۆ پرۆس���ه‌كانی كۆكردن���ه‌وه‌ی پاش���ماو‌ه‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ خه‌ڵكی بازاڕه‌ك��� ‌ه ‪ -‬وه‌ك خۆی‬ ‫ناوی���ان ده‌هێنێت ‪ -‬ئه‌نجامی ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫دوای نائومێدبونی���ان له‌ئه‌گه‌ری هه‌نگاونانی‬ ‫حكومه‌ت���ی فیدراڵ���ی ب���ۆ جێبه‌جێكردن���ی‬ ‫پرۆس���ه‌ی ئاوه‌دانكردن���ه‌و‌ه كه‌ ب���ه‌رده‌وام‬ ‫به‌رپرسان له‌به‌غدا‌و نه‌ینه‌وا باسی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ڵێن���ده‌ر ره‌زوان عه‌بدولحاف���ز ب���ه‌ده‌م‬ ‫تۆماركردن���ی ژم���اره‌ی ئ���ه‌و بارهه‌ڵگرانه‌ی‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌ ده‌ڕۆیش���تن وتی‪" :‬نزیكه‌ی ‪3000‬‬ ‫تۆن پاش���ماو‌ه له‌و ب���ازاڕه‌ بازرگانیه‌ البراو‌ه‬ ‫كه‌ ب���ه‌ر له‌جه‌نگ جمه‌ی ده‌ه���ات له‌خه‌ڵك‪.‬‬ ‫‪ 50‬بارهه‌ڵگ���ری گه‌وره‌ رۆژان���ه‌ داروپه‌ردوی‬ ‫ئه‌و بینایانه‌ ده‌گوازنه‌و‌ه كه‌ س���ه‌دان س���اڵ ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ێوازی ته‌قلیدی(گ���ه‌چ‌و به‌رد)‬ ‫دروستكراون"‪.‬‬ ‫پێنج مان���گ به‌س���ه‌ر ئازادكردنی ته‌واوی‬ ‫ش���اری كۆندا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬ته‌نی���ا مانگێك به‌ر‬ ‫له‌ئێستا رێگامان پێدرا بچینه‌ ناو بازاڕه‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫ناوچه‌یه‌ك���ی س���ه‌ربازی قه‌ده‌غه‌كراوب���و‬ ‫له‌هاوواڵتی���ان‪ ،‬مۆڵه‌ت���ی چونه‌ژووره‌وه‌مان‬ ‫له‌لێپرس���راوانی هێزه‌ عێراقییه‌كان وه‌رگرت‌و‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫موسڵ‬ ‫ئه‌وه‌ت���ا هه‌ڵمه‌ته‌ك���ه‌ جێبه‌ج���ێ ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫بە‌ده‌نگێكی ناڕازیش���ه‌و‌ه ده‌ڵێت‪" :‬پێستمان‬ ‫بە‌نینۆكمان ده‌خورێنین"‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌و فرۆشیاره‌ بچووكانه‌ی سااڵنێكی‬ ‫دور‌ودرێژی���ان له‌بازاڕه‌ك���ه‌دا بە‌بانگ���ه‌واز بۆ‬ ‫كااڵكانیان به‌سه‌ربردوە‪ ،‬ئێستا بونه‌ت ‌ه كرێكار‬ ‫بە‌كرێیه‌كی كه‌م‪ ،‬خاكه‌ناس‌و پیكی گه‌وره‌یان‬ ‫هه‌ڵگرتوە‪ ،‬هه‌ندێكی دیكه‌شیان پاشماوه‌كان‬

‫ده‌گه‌ڕێن پێش هه‌ڵدانه‌وه‌یان بۆ رزگاركردنی‬ ‫پاش���ماوه‌ی ئه‌و كه‌لوپه‌النه‌ی تێكه‌ڵ بە‌به‌رد‌و‬ ‫ئاسن بون‪.‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌د مونعی���م ب���ه‌ده‌م ده‌رهێنان���ی‬ ‫راخه‌رێك له‌نێ���و داروپه‌ردوەكه‌دا وتی‪":‬ئه‌م ‌ه‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی نازدارێكی له‌گه‌ڵ ده‌كرا‪ ،‬بە‌دیواردا‬ ‫هه‌ڵمانده‌واس���ی‌و رۆژانه‌ پاكژمان ده‌كرده‌و‌ه‬ ‫به‌رله‌وه‌ی بخرێته‌ڕوو بۆ فرۆشتن"‪.‬‬

‫سه‌ركه‌وتن راگه‌یه‌ندرا‪ ،‬به‌اڵم‪...‬‬ ‫داعش هێشتا له‌بیابانی‬ ‫ئه‌نباردا ماوه‌‬

‫"سه‌رایا ئه‌لعه‌ته‌بە‌لعه‌باسیه‌"‌و "سه‌رایائه‌لعه‌ته‌‬ ‫لعه‌له‌ویه‌"‌و "سه‌رایا ئه‌لعه‌ته‌بە‌لحسێنیه‌"ن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م گرووپانه‌ش خواس���تی سیاس���یان‬ ‫نیی���ه‌‌و چه‌كدارانیان خس���توەته‌ ژێر فه‌رمانی‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ركیش���یان یارمه‌تیدانی هێزه‌‬ ‫ئه‌منیی���ه‌كان ب���و له‌ش���ه‌ڕی دژ بە‌"داعش"‌و‬ ‫پاراس���تنی ئ���ه‌و ش���ارانه‌ی ئ���ازاد ده‌كران‬ ‫له‌گه‌ڕان���ه‌وه‌ی توندڕه‌وان‪ ،‬ئ���ه‌م گرووپانه‌ش‬ ‫به‌وه‌ جیاده‌كرێنه‌وه‌ كه‌ ژماره‌ی چه‌كدارانیان‬ ‫كه‌مه‌‌و پڕچه‌ككردنیشیان الوازه‌‪ ،‬رازیش نه‌بون‬ ‫به‌ش���داری له‌و ش���ه‌ڕه‌دا بكه‌ن كه‌ له‌س���وریا‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێ���ت‪ ،‬ه���ه‌روه‌ك رایانگه‌یاندوە كه‌‬ ‫دوای كۆتاییهاتنی قۆناغی "داعش" هێزه‌كانیان‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌شی سێیه‌می گرووپه‌ شیعه‌كانیش ئه‌وانه‌ن‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ستن بە‌حزبە‌شیعه‌ ته‌قلیدیه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫دیارترینیش���یان "س���ه‌رایا لجیهاد ‌وه‌لبینا"‌و‬ ‫"سه‌رایا عاشورا"‌و "سه‌رایا ئه‌نسارولعه‌قیده‌"ی‬ ‫س���ه‌ر بە‌"ئه‌نجومه‌نی بااڵ"‌و "سه‌رایا سه‌الم"ی‬ ‫سه‌ر بە‌ره‌وتی سه‌درن كه‌ نزیكن له‌حكومه‌تی‬ ‫عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫گرووپه‌كان���ی نزی���ك له‌ئێ���ران له‌به‌رده‌م‬ ‫كه‌ناڵه‌كان���ی راگه‌یاندندا دوپات���ی ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ رێ���ز له‌حكومه‌ت ده‌گرن‪ ،‬یه‌كش���ه‌ممه‌ی‬ ‫رابردوش "عه‌س���ائیب ئه‌هللحه‌ق"‌و "كه‌تائیب‬ ‫ئه‌بولف���ه‌زڵ لعه‌ب���اس" ئاماده‌ییان پیش���اندا‬ ‫بۆئه‌وه‌ش چه‌كدارانیان بخه‌ن���ه‌ ژێر فه‌رمانی‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌واقیعدا به‌رهه‌ڵس���تی‬ ‫بڕیاره‌كانی حكومه‌ت ده‌ك���ه‌ن‌و رووداوه‌كانی‬ ‫سێ ساڵی رابردوش ئه‌وه‌ دوپات ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌شوباتی ساڵی ‪2016‬دا حه‌یده‌ر‬ ‫عه‌بادی س���ه‌رۆك وه‌زیران فه‌رمانێكی ده‌كرد‬ ‫ب���ۆ دانان���ی فه‌ریق روكن موحس���ین كه‌عبی‬ ‫(فه‌رمانده‌یه‌كی پێشووی پۆلیسی فیدراڵیه‌)‬

‫م���وزه‌ری نان���ه‌وا رێكخ���ه‌ری هه‌ڵمه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪" :‬ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌و ش���ار‌ه ئه‌نج���ام‬ ‫ده‌درێت هه‌وڵێكی خۆبه‌خش���انه‌یه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌وه‌ پشتیوانی دارایی ده‌كرێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫خاوه‌ن دوكانێ���ك ‪ 20‬دۆالر ده‌دات‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫له‌خاوه‌ن موڵكه‌كانیش به‌بڕێك پار‌ه به‌شداری‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ك ‌ه شانازی به‌وه‌وه‌ ده‌كات پیشه‌كه‌ی‬ ‫له‌و ب���ازاڕه‌دا له‌باپیرانیه‌وه‌ ب���ۆ ماوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت‪" :‬ئێره‌ دڵی موس���ڵه‌‪ ،‬باب س���ه‌رای‬ ‫یه‌كێك ‌ه له‌و كۆمه‌ڵه‌ بازاڕه‌ دراوسێیه‌ی سه‌دان‬ ‫س���اڵه‌ ناوه‌ندی بازرگانی س���ه‌ره‌كی شاره‌ك ‌ه‬ ‫پێكده‌هێنن‌و ته‌نیا خۆی نزیكه‌ی ‪ 2000‬دوكانی‬ ‫بچووك‌و بە‌ته‌نیشت یه‌كه‌وه‌ی تێدایه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌و كاره‌ خێرای���ه‌دا ده‌نگ ‌ه‬ ‫نائومێ���ده‌كان ك���ز بون‪ ،‬زۆرێ���ك له‌خه‌ڵكی‬ ‫بازاڕه‌ك���ه‌ دێ���ن ب���ۆ گواس���تنه‌وه‌ی كااڵ‬ ‫رزگاربوەكانی���ان‪ ،‬گوێم���ان له‌هه‌ندێكیان بو‬ ‫ده‌یانوت‪" :‬بە‌هه‌زار س���اڵی دیك���ه‌ بازاڕه‌ك ‌ه‬ ‫ناگه‌ڕێت���ه‌وه‌"‪ ،‬ئێس���تاش دوای تێپه‌ڕبون���ی‬ ‫حه‌وت هه‌فته‌ له‌كاركردن ئه‌وه‌ یه‌كالبوەته‌و‌ه‬ ‫كه‌ دڵی شاره‌ك ‌ه سه‌رله‌نوێ ده‌بوژێته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌ب���ری ئه‌بو مه‌ه���دی موهه‌ندی���س ئه‌ویش‬ ‫له‌هه‌وڵێك���ی حكومه‌ت���دا ب���ۆ كۆنترۆڵكردنی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی حه‌شد‪.‬‬ ‫به‌اڵم گرووپه‌كانی س���ه‌ر بە‌ئێران به‌توندی‬ ‫بڕیاره‌كه‌یان ره‌تكرده‌وه‌‌و "كه‌تائیب حزبوڵاڵ"‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی له‌حكومه‌ت كرد‌و له‌راگه‌یه‌ندراوێكدا‬ ‫وتی‪" :‬گرووپه‌كانی مقاوه‌مه‌ی ئیسالمی‌و حه‌شد‬ ‫گرووپ���ی عه‌قائیدی جیهادی���ن‌و چوارچێوه‌ی‬ ‫ئیداری‌و رێكخستنی خۆیان هه‌یه‌ كه‌ جیاوازه‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ كالس���یكیه‌ په‌یڕه‌كراوه‌كان���ی‬ ‫دامه‌زراوه‌ سه‌ربازییه‌كان"‪.‬‬ ‫له‌ ئازاری ‪2015‬یش���دا گرووپه‌ ش���یعه‌كان‬ ‫رازی نه‌بون هێ���زی ئاس���مانی "هاوپه‌یمانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی" به‌شداری له‌پرۆسه‌ی ئازادكردنی‬ ‫تكریت���دا بكات هه‌رچه‌نده‌ حكوم ‌هت‌و س���وپا‬ ‫پشتگیری به‌شداری "هاوپه‌یمانی نێوده‌ڵه‌تی"‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ناكۆكی���ش له‌نێ���وان ه���ادی عامری‬ ‫س���ه‌ه‌ركرده‌ی گرووپ���ه‌ ش���یعه‌كان‌و فه‌ریق‬ ‫عه‌بدولوه‌هاب س���اعیدی فه‌رمانده‌ی س���وپا‬ ‫دروست بو‪ ،‬عه‌بادیش ناچار بو له‌سه‌ر داوای‬ ‫"حه‌شدی ش���ه‌عبی" فه‌ریق ساعیدی له‌ئه‌ركه‌‬ ‫سه‌ربازیه‌كه‌ی دوربخاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ته‌مموزی ‪2015‬یش���دا حكومه‌ت بڕیاری‬ ‫دا ش���اری رومادی له‌ئه‌نبار ئازاد بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"حه‌شدی ش���ه‌عبی" ئه‌وه‌ی ره‌تكرده‌وه‌‌و پێی‬ ‫باش���بو س���ه‌ره‌تا فه‌لوجه‌ ئازاد بكرێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ناكۆكی���ه‌ش بوەهۆی دواكه‌وتن���ی ئازادكرنی‬ ‫هه‌ردو شاره‌كه‌ بۆ ماوه‌ی هه‌شت مانگ‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی "حه‌ش���دی‬ ‫ش���ه‌عبی" رووب���ه‌ڕووی زه‌حمه‌تێك���ی زۆر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ به‌تایبه‌تی ك���ه‌ نزیكه‌ی ‪ 100‬هه‌زار‬ ‫چه‌ك���دار له‌خۆده‌گرێ���ت ك���ه‌ ده‌رفه‌تێك���ی‬ ‫كاریان له‌خۆبه‌خش���یدا بینیوه‌ته‌وه‌ له‌سایه‌ی‬ ‫قه‌یرانێكی داراییدا كه‌ حكومه‌تی ناچار كردوە‬ ‫له‌سێ س���اڵی رابردودا رێژه‌ی دامه‌زراندن بۆ‬ ‫س���ێیه‌ك كه‌م بكات���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌مڕۆش‬ ‫حكومه‌ت له‌دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری جێگره‌وه‌‬ ‫ده‌كۆڵێت���ه‌وه‌‌و حه‌ی���ده‌ر عه‌بادی س���ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانیش رایگه‌یاند كه‌ "حه‌ش���دی شه‌عبی"‬ ‫وه‌ك هێزێكی ئه‌منی ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار عه‌باس به‌یاتی له‌"هاوپه‌یمانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی یاس���ا" ك���ه‌ نزیكه‌ له‌س���ه‌رۆكی‬ ‫حكوم���ه‌ت‪ ،‬بە‌"نیق���اش"ی وت‪" :‬حه‌ش���دی‬ ‫شه‌عبی هێزێكی ره‌سمیه‌ س���ه‌ر بە‌ده‌وڵه‌ته‌‌و‬ ‫نابێت هه‌ڵبوه‌ش���ێندرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویستی‬ ‫بە‌رێكخس���تنه‌وه‌یه‌ تا ببێت���ه‌ هێزێكی ئه‌منی‬ ‫شانبه‌ش���انی س���وپا‌و پۆلیس‌و ته‌نی���ا بڕیار‬ ‫له‌س���ه‌رۆك وه‌زی���ران وه‌ربگرێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌زمونێكه‌ له‌زۆر ده‌وڵه‌ت���دا هه‌یه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتوەكان پاس���ه‌وانی نیشتمانی‬ ‫هه‌یه‌ شانبه‌ش���انی س���وپا‌و پۆلیس هه‌روه‌ها‬ ‫له‌شانشینی عه‌ره‌بی سعودیه‌ش"‪.‬‬

‫ئه‌و له‌كاتێكدا به‌گه‌ش���تێك بردینیه‌ چه‌ند‬ ‫كۆاڵنێك���ی نۆژه‌نكراوه‌ وتی‪" :‬ب���ه‌م نزیكان ‌ه‬ ‫هه‌مو بازاڕه‌ك ‌ه به‌م ش���ێوه‌یه‌ی لێدێت‪ ،‬چه‌ند‬ ‫ئاپارتمانێكی خاپووركراویش هه‌ن سه‌رله‌نوێ‬ ‫بنی���ات ده‌نرێن���ه‌وه‌‌و بە‌خێرایی���ش ت���ه‌واو‬ ‫ده‌كرێن"‪.‬‬ ‫بۆنی مه‌رگ‬ ‫كاتێك گه‌ش���ته‌كه‌مان ته‌واوكرد‪ ،‬چووین ‌ه‬ ‫ش���ه‌قامێكی به‌ری���ن ب���ه‌راورد ب���ه‌و كۆاڵن ‌ه‬ ‫به‌رته‌س���كانه‌ی چ���وار س���ه‌عاتمان تێ���دا‬ ‫به‌س���ه‌ربردن‪ ،‬ئه‌وه‌ س���نووری جیاكه‌ره‌وه‌ی‬ ‫نێ���وان دو ناوچ���ه‌ی كۆن���ی دراوس���ێی ‌ه ك ‌ه‬ ‫یه‌كێكی���ان بازرگانیی���ه‌‌و ئ���ه‌وی دیك���ه‌ش‬ ‫نیشته‌جێ‪.‬‬ ‫بۆنێك���ی زۆر ناخۆش���مان ك���رد‪ ،‬س���اڵح‬ ‫عوبه‌ی���دی یاوه‌رم���ان بە‌چرپه‌ وت���ی‪" :‬ئه‌و‌ه‬ ‫بۆنی مه‌رگ ‌ه له‌و خانووانه‌وه‌ دێت كه‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫نیشته‌جێكانیاندا رووخاوه‌"‪.‬‬ ‫کۆی بابەتەکە لەنیقاش بخوێنەرەوە‬ ‫‪http://www.niqash.org/ku/‬‬ ‫‪articles/security/5794‬‬

‫چه‌ندین چیرۆكی‌ تاڵ هه‌ن‬ ‫له‌كوردستان ئاشقان‬ ‫ی ئاین‌و نه‌ته‌و ‌ه ده‌ده‌ن‬ ‫باجی‌ جیاواز ‌‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ری جوا پرۆفیسۆر د‪.‬عێزه‌دین مسته‌فا ره‌سوڵ‬ ‫نی‬ ‫به‌بۆنه‌ی هاتنی ساڵی‬ ‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫ی قازی‌ مح‬ ‫پاسه‌وانه‌ تایبه‌ته‌كه‌ ‌‬

‫نوێی ‪ 2018‬وە‬

‫دامه‌زرا بو به‌پاسه‌وانی تایبه‌تی قازی‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫محه‌مه‌د‪ ،‬بۆچ���ی ئه‌وی هه‌ڵبژاردوه ‌؟‬ ‫ی‬ ‫پرۆفیسۆر عێزه‌دین مسته‌فا ره‌سوڵ‌‪ ،‬ره‌نگه‌ به‌هۆی په‌یوه‌ندی توندوتۆڵ ‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌که‌یانه‌و‌ه بوبێت"‪.‬‬ ‫باس له‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه له‌ساڵی‌‬ ‫وتیش���ی "له‌ڕوی ته‌مه‌ن���ه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ی شیوعییه‌‪،‬‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫‪1949‬ه‌و‌ه ئه‌ندام ‌‬ ‫‪20‬س���اڵ له‌م���ن گه‌وره‌تر ب���و‪ ،‬من‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "وه‌ختی‌ خۆی‌ هه‌ژار ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‬ ‫خس���تمه‌ س���ه‌ر كه‌ڵكه‌ڵه‌ ‌‬ ‫ی له‌الی مه‌ال مسته‌فا‬ ‫موكریان ‌‬ ‫ژیاننامه‌ك���ه‌ی‌ خ���ۆی‌ بنوس���ێته‌وه‌‌‪،‬‬ ‫شکاتی لێکردم‌و وتبوی چۆته‌ الی‬ ‫جه‌اللیه‌کان! مه‌ال مسته‌فاش له‌سه‌ر کاک عه‌لی گه‌الوێ���ژ هانیداو پێیوت‬ ‫کاک ‌ه حه‌م���ه‌د‪ ،‬عیزه‌دی���ن ده‌یه‌وێ‬ ‫ئه‌وه‌ ناردی به‌شوێنما"‪.‬‬ ‫ژیننامه‌ت بنوس���ێته‌وه‌‪ ،‬ئیتر ده‌ستی‬ ‫ی به‌سه‌رهاتی‌ ژیانی‌‪،‬‬ ‫كرد به‌گێڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی محه‌مه‌د‬ ‫پاسه‌وانه‌كه‌ی‌ قاز ‌‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬عێزه‌دی���ن ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات له‌منداڵییه‌و‌ه تا هه‌رزه‌كاری‌‌و چیرۆك ‌‬ ‫ی ه���ه‌ژاری‌و چۆنیه‌تی‌ په‌روه‌رده‌کردنی‬ ‫ی پایته‌خت ‌‬ ‫ی ‪ 1961‬له‌باكۆ ‌‬ ‫ك ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی دوایی ئه‌و ماوه‌یه‌ی قاچاخچێتیه‌که‌ی‬ ‫ئازه‌ربایجان پاس���ه‌وان ‌ه تایبه‌ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی له‌نێوان ش���یرازو مه‌هاباددا ک ‌ه کاری‬ ‫ی محه‌مه‌دی‌ ناس���یوه‌‪ ،‬كه‌ ناو ‌‬ ‫قاز ‌‬ ‫حه‌م���ه‌دی مه‌ولوده‌ چ���رچ بوه‌‪ ،‬ئه‌و کردوه‌"‪.‬‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ حه‌مه‌دی‬ ‫ی "حه‌م���ه‌د‌ی مه‌ول���ود‌ه چ���رچ‬ ‫وت��� ‌‬ ‫پیاوێک���ی س���ه‌یرو ده‌گمه‌نی مێژوی مه‌ولود‌ه چرچ جارێکیان له‌سۆڤیه‌ت‬ ‫کورده‌‪ ،‬به‌پیاوێک���ی ئازاو به‌ناوبانگ گیپه‌ی ب���ۆ کردون‌و له‌گ���ه‌ ‌ڵ که‌مال‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ روس��� ‌‬ ‫بو‪ ،‬پێش کۆماری کوردس���تان كاری‌ مه‌زهه‌رو هاوس���ه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫قاچاخچێتی کردوه‌‪ ،‬دوایی که‌کۆمار ب���و‌ه داوه‌ت���ی‌ ك���ردون‪ ،‬ئ���ه‌و وت ‌‬

‫س����ه‌نته‌ره‌که‌مان داش����کاندنێکی بێوێن����ە ڕادەگه‌یەنێ����ت بۆ(له‌ی����زه‌ر) به‌به‌کارهێنانی ئامێری‬ ‫پێشکه‌وتووی (‪)Alexindride-Diode‬‬ ‫به‌م شێوەیه‌ی خوارەوە‬ ‫ئه‌م داشکاندنە کاتیەو تا بەرواری ‪ 1/1/2018‬به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ -1‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو (هه‌موو له‌ش) داشكێنرا له‌‪ 700‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 400‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -2‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو (ران‌و قاچ) له‌‪ 450‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 250‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -3‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(ده‌ست‌و قۆڵ) له‌‪ 200‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 125‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -4‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو( ده‌موچاو) له‌‪ 80‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 60‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -5‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(پشت) له‌‪ 125‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 80‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -6‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(بن باڵ) له‌‪ 80‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ‪ 50‬هه‌زار‪.‬‬ ‫‪ -7‬یه‌ك جه‌لسه‌ی‌ له‌یزه‌ری‌ موو(پكینی‌) له‌‪ 125‬هه‌زاره‌وه‌ بۆ ‪ 75‬هه‌زار‪.‬‬ ‫س���ەنتەری میدیکاڵ‪ :‬به‌ختیاری ـ ش���ه‌قامی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫به‌رامبه‌ری‌ ساڵۆن ئه‌سته‌نبوڵ‬

‫ژماره‌ ته‌له‌فۆنی‌ ‪0533183536 - 07706581971‬‬ ‫فه‌یسبوك‪medicalclinicsuly :‬‬

‫سیڤان عه‌باس‪ :‬ئه‌و ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫دۆالره‌ی‌ له‌ئه‌لبومه‌كه‌مدا‬ ‫خه‌رجم كرد ده‌ستم نه‌كه‌وته‌وه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند سیڤان عه‌باس كه‌‬ ‫خوشكه‌زای‌ عه‌دنان كه‌ریمه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫به‌رهه‌می‌ هونه‌ری‌ به‌ناوی‌ النكه‌ی‌‬ ‫هه‌ستێك باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"ده‌مه‌وێت له‌ڕێگه‌ی‌ هونه‌ره‌وه‌ خزمه‌تی‌‬ ‫واڵته‌كه‌م بكه‌م جیاواز له‌سیاسیه‌كان"‪.‬‬

‫هێژا ڕەحیمی نیا‬ ‫لەڕیزی ‪ 26‬باشرتین فۆتۆگرافەرانی‬ ‫ئەمساڵی جیهاندایە‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫فۆتۆگرافەری کوردی ڕۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬هێژا ڕەحیمی نیا‬ ‫لەپێشبرکێی جیهانیی هونەرە‬ ‫هاوچەرخەکاندا‪ ،‬بوە یەکێک‬ ‫لە ‪ ٢٦‬باشترین فۆتۆگرافەرانی‬ ‫ساڵ‪.‬‬

‫تۆ کەس���ێکی چاالکیت‌و دەتوانیت‬ ‫لەگ���ەڵ بابەت���ە گرنگەکاندا مامەڵە‬ ‫بکەی���ت‪ ،‬بیرکردن���ەوەت بەباش���ی‬ ‫یارمەتیت دەدات بە‌س���ەرکەوتوویی‬ ‫کارەکانت بەجێ بهێنیت‪.‬‬

‫لەم کاتەدا تووش���ی ناخۆش���ی زیاتر‬ ‫دەبیت بەهۆی ئەوەی لە‌ماوەی رابردوودا‬ ‫کارەکانت پشتگوێ خستووە‪ ،‬هەوڵبدە‬ ‫بە‌ئارام���ی بمێنیت���ەوە‌و ڕووب���ەڕووی‬ ‫کێشەکان ببیتەوە‪.‬‬

‫هێژا ڕەحیمی نیا‪ ،‬فۆتۆگرافەرێکی‬ ‫تەمەن ‪ ٣١‬س���اڵی خەڵکی ش���اری‬ ‫مەریوان���ەو له‌زانک���ۆی هون���ه‌ری‬ ‫ئیسفه‌هان‪ ،‬س���اڵی ‪ ٢٠١٢‬ماسته‌ری‬ ‫فۆتۆگرافی ت���ه‌واو کردوه‪ .‬وێنەکانی‬ ‫زیاتر تیشکخستنە س���ەر کۆچڕەوو‬ ‫دۆخی نالەباری پەنابەرانەوە‪.‬‬ ‫بەپێی ڕاپۆرت���ی گۆڤاری نۆریاتۆ‪،‬‬

‫ئەو ‪ ٢٦‬کەس���ە لەنێ���وان ‪ ١٦‬هەزار‬ ‫هەڵبژێ���ردراون‪،‬‬ ‫هونەرمەن���ددا‬ ‫ک���ە لەبەش���ەکانی ش���ێوەکاری‪،‬‬ ‫فۆتۆگرافی‪ ،‬پەیکەرس���ازی‪ ،‬دیزاین‬ ‫کاری���ان تۆمارک���ردوەو ناردویان���ە‬ ‫ب���ۆ پێش���برکێی جیهانی���ی هونەرە‬ ‫هاوچەرخەکان‪ .‬ئەنجومەنی دادوەرانی‬ ‫پێشبرکێیەکە کاری ‪ ٢٦‬هونەرمەندی‬

‫له‌باره‌ی‌ ئاش���نابونی‌ به‌ئامێری‌ شمشاڵ‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "س���ه‌ره‌تای ئاشنابونم‬ ‫به‌ئامێری‌ شمشاڵ ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی‌‬ ‫شمشاڵ ژه‌نی‌ دیاری‌ كورد رزگار‬ ‫‪ 1983‬جاران خزمانی‌ باوكم كه‌ شه‌وانه‌‬ ‫حه‌مه‌ ره‌ئوف له‌م گفتوگۆی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫یاریه‌ كورده‌واریه‌كانی���ان ده‌كرد وه‌كو‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "به‌داخه‌وه‌ كه‌ كارێكی‌‬ ‫كاڵوێن كاتێك كه‌ الیه‌نێك ده‌یانبرده‌وه‌‬ ‫هونه‌ری‌ ده‌كه‌ی‌ ئه‌بێ‌ ته‌نها خۆت‬ ‫ده‌س���تیان ده‌كرد به‌چه‌پڵ���ه‌‌و گۆرانی‌‬ ‫خه‌مخۆری‌ بیت‪ ،‬چونكه‌ له‌م واڵته‌‬ ‫وت���ن یه‌كێك له‌و ش���ه‌وانه‌ ئامۆزایه‌كی‌‬ ‫مافی‌ هونه‌ر‌و هونه‌رمه‌ندان پارێزراو‬ ‫باوكم ئامێری‌ شمش���اڵی‌ پێبوه‌ كاتێك‬ ‫نیه‌‪ ،‬هه‌رچی‌ ده‌كه‌ی‌ هه‌موی‌ به‌بادا‬ ‫كه‌ ده‌س���تیانكرد به‌ی���اری‌‌و بردیانه‌وه‌‬ ‫ئه‌ڕوات"‪.‬‬ ‫ئامێری‌ شمشاڵه‌كه‌ی‌ ده‌ركرد‌و ده‌ستی‌‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌داخه‌وه‌ له‌واڵت���ی‌ ئێمه‌ كرد به‌ژه‌نینیی‌ شمش���اڵه‌كه‌‪ ،‬ئیدی‌ من‬ ‫هونه‌ر تائێستا نه‌بوه‌ به‌پیشه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ له‌و شه‌وه‌وه‌ نه‌غمه‌‌و سۆزی‌ ئه‌و ئامێره‌‬ ‫ب���ه‌دوای‌ ناس���نامه‌ی‌ خۆی���دا ده‌گه‌ڕێ‌ چوه‌ ناخمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتش���ی‌ "دواتر به‌ته‌نها خۆم هه‌وڵمدا‬ ‫هێش���تا نه‌مانتوانیوه‌ موزیكی‌ كوردی‌‬ ‫به‌چه‌ند ش���ێوازێك شمش���اڵ دروست‬ ‫به‌جیهان بگه‌یه‌نین"‪.‬‬ ‫ڕزگار حه‌م���ه‌ ره‌ئ���وف س���ه‌رقاڵی‌ بكه‌م‌و به‌رده‌وامبم‪ ،‬ه���ه‌ر به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫كاری‌ هونه‌رییه‌‌و له‌ش���اری‌ چه‌مچه‌ماڵ شمشاڵ بوه‌ به‌شێك له‌من"‪.‬‬ ‫رزگار حه‌مه‌ هه‌تاوه‌كو ئێستا به‌رده‌وامه‌‬ ‫له‌گه‌ڕه‌ك���ی‌ حه‌مامه‌ كۆنه‌ك���ه‌ له‌دایك‬ ‫ب���وه‌‌و ل���ه‌دوای پڕوس���ه‌ی‌ عێراقه‌و‌ه له‌س���ه‌ر موزیك به‌گش���تی‌‌و به‌تایبه‌تی‌‬ ‫گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ شاری‌ كه‌ركوكی‌ ئازیز‪ ،‬ئه‌و ئامێ���ری‌ شمش���اڵ‪ ،‬ئ���ه‌و به‌هره‌یه‌كی‌‬

‫سیڤان كه‌ به‌شی‌ موزیكی‌ په‌یمانگای‌‬ ‫هونه‌ره‌جوانه‌كانی‌ س���لێمانی‌ خوێندوه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫دۆخه‌ك���ه‌ ده‌ش���ێوێنن‌و ئ���ه‌م ده‌یه‌وێت‬ ‫به‌گۆرانی‌‌و هونه‌ر چاكی‌ بكات‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"م���ن ده‌مه‌وێت به‌ده‌ن���گ‌و هونه‌ره‌كه‌م‬ ‫به‌خه‌ڵكی‌ بڵێم كاری‌ موزیكی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ وتنه‌وه‌ی‌ ئ���اوازی‌ واڵتانی‌‬ ‫بیانی‌ له‌الیه‌ن هونه‌رمه‌ندانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ئاس���ت نزمی‌ ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندانه‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ په‌نا بۆ ئاوازی‌‬ ‫واڵتانی‌ دیكه‌ ده‌ب���ه‌ن‌و هونه‌ری‌ خۆیان‬ ‫به‌كه‌م ده‌بینن له‌ئاست هونه‌ری‌ واڵتانی‌ گۆرانیه‌كانیان ی���ه‌ك مانگ ده‌خایه‌نێت گۆرانیه‌كانی‌ س���ه‌ردانی‌ واڵتی‌ توركیای‌‬ ‫دیكه‌دا‌و كاتێك پرس���یاریان لێده‌كرێت له‌ناو خه‌ڵكداو دواتر گوێگری‌ نامێنێت"‪ .‬ك���ردوه‌وەو ب���ۆ كۆنس���ێرتی‌ گۆرانیش‬ ‫ده‌ڵێ���ن خه‌ڵكی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وێت نازانن‬ ‫س���یڤان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات بۆ كلیپی‌ سه‌ردانی‌ واڵتی‌ ئه‌مریكای‌ كردوه‌‪.‬‬

‫کاوڕ‬

‫ی‬ ‫باوكم ئیجازه‌ ‌‬ ‫به‌مه‌ال مسته‌فا بارزانی‌ داو‌ه‬ ‫د‪ .‬عێزه‌دی���ن باس له‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی ‪ 1966‬له‌سۆڤیه‌ته‌وه‌ به‌قاچاخ‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫هاتونه‌تە‌وه‌‌و له‌قامیشلۆوه‌ رۆیشتو‌ه‬ ‫ب���ۆ تورکیا‌و دوات���ر چوه‌ته‌ دیلمان‌و‬ ‫س���اڵێکیش ل���ه‌وێ ب���وه‌‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کان���ی خ���ۆی‌و مس���ته‌فا‬ ‫بارزانی‪ ،‬ئه‌و وتی "مه‌المسته‌فا ساڵی‬ ‫‪1967‬منی بینی له‌دیلمان‪ ،‬وتی ئه‌و‌ه‬ ‫چی ئه‌که‌ی لێره‌ دانیش���توی؟ بڕۆر‌ه‬

‫رزگار حه‌مه‌‪ :‬به‌داخه‌وه‌ به‌رده‌وام هونه‌ری‌‬ ‫به‌هه‌ژاری‌ له‌دایكبوه‌ له‌كوردستان‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫گا‬

‫"هاوس���ه‌ره‌که‌ی که‌مال مه‌زهه‌ر دور‬ ‫له‌ڕوی خوێنه‌ران قسه‌یه‌کی نابه‌جێی‬ ‫کرد‌و به‌ڕوسی وتی ئه‌م گیپه‌و سه‌رو‬ ‫ی‬ ‫پێی���ه‌ له‌واڵتی ئێمه‌دا له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫جه‌نگدا ئه‌ماندا به‌س���ه‌گ‌و پش���یله‌‪،‬‬ ‫کاک حه‌مه‌دیش وت���ی ئیتر که‌مال‌و‬ ‫ژنه‌كه‌ت به‌م ماڵه‌دا نایه‌ن‪ ،‬وه‌ر‌ه من‬ ‫به‌و هه‌مو ئه‌رکه‌ بچمه‌ بازاڕو سه‌روپێ‬ ‫په‌یدا بکه‌م‌و گیپه‌ لێنێم ئه‌وانیش ئاوا‬ ‫ی بكه‌ن"‪.‬‬ ‫سوك ‌‬

‫دوانه‌‬ ‫تۆ بەکەس����ێکی زۆر ت����ووڕە دەردەکەویت‬ ‫هەوڵبدە دان بە‌خۆتدا بگریت‌و ڕێگە نەدەیت‬ ‫هیچ کەس����ێك بە‌خراپی بیرت لێبکاتەوە‪،‬‬ ‫کاتێك کەسێك هەڵەیەك دەکات هەوڵبدە‬ ‫تووڕە نەبیت‌و هاوکاری بکەیت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬ ‫بە‌ش����ێوازێکی ب����ەردەوام تووش����ی‬ ‫ڕووبەڕووبوونەوە دەبیت بەمەش دەکەویتە‬ ‫ژێر فش����ارێکی زۆرەوە‪ ،‬باشتروایە کەمێك‬ ‫دووربکەویت����ەوە لەجیاتی ئ����ەوەی هەموو‬ ‫ئەرکەکان بخەیتە ئەستۆی خۆت‪.‬‬

‫شێر‬ ‫لەم ماوەیەدا هەس���ت دەکەیت الیەنی‬ ‫دەروونی���ت هاوس���ەنگە‌و ئەرکەکانی‬ ‫سەرشانت کەمیان کردووە‪ ،‬پەیوەندیت‬ ‫لەگەڵ کەس���انی دەورووبەرتدا باشتر‬ ‫دەبێت‌و هەست بە‌چاالکی دەکەیت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئ���ەو کێش���انەی ماوەی���ەک ڕوو‬ ‫لە‌دروس���تبوونن وردە وردە گەش���ە‬ ‫دەکەن‌و دەبن بە‌ڕاس���تی‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانیت چارەس���ەریان بکەیت دەبێت‬ ‫زیاتر هەوڵبدەیت‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫ڵ‪ :‬مه‌ال مسته‌فا‌و شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی‌ الی‌ باوكم خوێندویانه‌‬

‫‪11‬‬

‫حه‌مه‌د كۆنه‌ قاچاغچی‌و هه‌ژاری‌ موكریانیش زۆر به‌د بو‬ ‫به‌غدا له‌وێ به‌شی کوردی هه‌یه‌و وان ‌ه‬ ‫بڵێره‌وه‌‪ ،‬دوات���ر کاغه‌زێکی دامێ بۆ‬ ‫وه‌زیرێکی ک���وردی ئه‌وکاته‌ی به‌غدا‬ ‫که‌ "ئه‌حمه‌د که‌مال قادر" بو‪ ،‬منیش‬ ‫نامەکەم گەیاند"‪.‬‬ ‫ی "ڕاس���تی مه‌ال مس���ته‌فا‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫س���ه‌رده‌مێک ك���ه‌ له‌س���لێمانی‌ بو‪،‬‬ ‫ئێواران ده‌هات الی باوکم ده‌یخوێند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ێخ ئه‌حمه‌دیش هه‌ر له‌س���لێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماوه‌یه‌کی زۆر كتێب ‌‬ ‫بو‪ ،‬باوكم وت ‌‬ ‫به‌الغ���ه‌م پێوت���ون‌‪ ،‬ل���ه‌و ماوه‌یه‌ی‬ ‫پێشودا کاک مه‌سعود پێیوتم دکتۆر‬ ‫باوک���ت ئیجازه‌ش���ی داوه‌ت��� ‌ه باوکم‬ ‫به‌ش���کم بۆمان بدۆزیته‌وه‌ ئیجازه‌که‌‪،‬‬ ‫نه‌مدۆزییه‌وه‌ چونک ‌ه ئێمه‌ ئه‌وراقمان‬ ‫له‌زه‌مانی زه‌عیم س���دیقی سلێمانیدا‬ ‫زۆری سوتانوه‌"‪.‬‬ ‫ی به‌د بو‬ ‫هه‌ژاری‌ موكریان ‌‬ ‫د‪ .‬عێزه‌دی���ن كه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫من له‌ساڵی ‪1949‬وه‌ ئه‌ندامی‌‌حیزبی‬ ‫ش���یوعییه‌و‌چ���وه‌ به‌الی ت���رداو بۆ‬

‫ئه‌ندامیه‌ت���ی‌ په‌رله‌مانی���ش به‌ئیزنی‬ ‫ئ���ه‌وان مام ج���ه‌الل ئ���ه‌وی‌ داناو‌ه‬ ‫له‌س���اڵی ‪1992‬دا‪ ،‬كه‌ دێته‌ ‌س���ه‌ر‬ ‫باس���ی هه‌ژار موکریانی به‌پیاوێكی‌‬ ‫به‌دو خ���راپ ناویده‌ب���ات‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ه���ه‌ژار جارێک ش���کاتێکی خراپی‬ ‫لێک���ردم الی‌ بارزان���ی‌‪ ،‬ه���ه‌ژار زۆر‬ ‫به‌د بو‪ ،‬جنێوفرۆش بو‪ ،‬دڵس���ۆزی‬ ‫بۆ که‌س نه‌بو‪ ،‬باس���ی هه‌مو که‌سی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬ئیت���ر به‌هه‌رحاڵ به‌ڕه‌حمه‌ت‬ ‫بێت ئینجا هه‌ژار له‌الی مه‌ال مسته‌فا‬ ‫ش���کاتی لێکردم وتب���وی چۆته‌ الی‬ ‫جه‌اللی���ه‌کان! مه‌ال مس���ته‌فا ناردی‬ ‫به‌ش���وێنما که ‌چوم ب���ۆ ده‌رگه‌ڵه‌‪،‬‬ ‫وتی باشه‌ بۆ چویته‌الی ئه‌وان؟ وتم‬ ‫خاڵی خێزانه‌که‌م له‌وێیه‌‪ .‬وتی کێیه‌؟‬ ‫وتم فاڵنه‌‪ .‬وتی نایناس���م‪ .‬ئه‌شمزانی‬ ‫باشی ده‌ناس���ێ‪ ،‬ئیتر کاک مه‌سعود‬ ‫هات وتی ئه‌گ���ه‌ر دکتۆر پێیناخۆش‬ ‫نییه‌ لێ���ره‌ جێگای ب���ۆ دابینکه‌ن‪،‬‬ ‫منیش وت���م ئێره‌ ماڵی خۆمه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆ من پێموتن له‌گ���ه‌ڵ منداڵه‌کانم‬

‫هاتوم به‌ڕاس���تی مه‌المس���ته‌فا له‌وه‌‬ ‫مۆڕ ب���وه‌وه‌ له‌ه���ه‌ژار چونکه‌ هه‌ژار‬ ‫نه‌یوتبو چۆته‌ ماڵی فاڵنکه‌س وتبوی‬ ‫چۆته‌الی جه‌اللییه‌کان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ماوه‌یه‌ك هه‌ژار هات بۆ‬ ‫ش���ام‪ ،‬م���ن‌و زه‌بیحی‌و م���ام جه‌الل‬ ‫ئه‌وکاته‌ به‌یه‌که‌وه‌ له‌ماڵێک ده‌ژیاین‪،‬‬ ‫هه‌ر که‌ ه���ه‌ژار ئه‌هات دائه‌نیش���ت‬ ‫ده‌که‌وته‌ گاڵته‌کردن به‌ماڵی حه‌سه‌ن‬ ‫ئاغ���ای حاجۆ ك���ه‌ په‌رله‌مانتار بو‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا نه‌یده‌هێش���ت ه���ه‌ژار بێ‌‬ ‫‌برن���ج‌و‌ قه‌ره‌خه‌رمان‌و‌س���اوه‌‌رو‌ رۆن‬ ‫بێ���ت‪ ،‬خانوش���ی دابو پێ���ی‪ ‌،‬چو‬ ‫سوێندیش���ی خوارد له‌دادگا که‌ئه‌مه‌‬ ‫عه‌بدولڕه‌حم���ان محه‌مه‌د ئیبراهیمه‌و‬ ‫خه‌ڵک���ی تۆلزفی���ه‌‌و ره‌گه‌زنامه‌ی‌ بۆ‬ ‫وه‌رگ���رت‪ ،‬هه‌تا پرس���ی که‌فاله‌تی‬ ‫ئه‌و س���وێنده‌ چیه‌ له‌ئیسالمدا‪ ،‬چو‬ ‫که‌فاله‌ت���ی س���وێنه‌که‌ی دا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆ ه���ه‌ژار ک���رد‪ ،‬که‌چی ه���ه‌ر كه‌‬ ‫هه‌ژار ده‌ه���ات ده‌كه‌وته‌ نوكته‌كردن‬ ‫له‌سه‌ری‌‌و زه‌می ده‌کرد"‪.‬‬

‫ی‬ ‫وەک باش���ترینەکانیانی س���اڵی ‪٢٠١٧‬‬ ‫هەڵبژاردوە‪ ،‬کە یەکێکیان هێژا ڕەحیمی‬ ‫نیایە‪.‬‬ ‫هێ���ژا ڕەحیمی نیا تا ئێس���تا چه‌ند‬ ‫پێش���انگا‌یه‌کی تایبه‌تی له‌ش���اره‌کانی‬ ‫تاران‌و ئیس���فه‌هان‌و سلێمانی‌و هه‌ولێرو‬ ‫ئامەد کردوەتەوە‪.‬‬

‫ی‌ راسته‌قینه‌‬ ‫ت���ری‌ تێ���دا ده‌دروش���ێته‌وه‌ ئه‌وی���ش‬ ‫دروس���تكردنی‌ شمش���اڵه‌ له‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫رایگه‌یاند " له‌ڕاس���تیدا تاوه‌كو ئێستا‬ ‫زۆربه‌ی‌ شمشاڵه‌كانم خۆم به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئه‌كادیم���ی‌ دروس���تیده‌كه‌م له‌ج���ۆری‌‬ ‫پالستیك‌و قامچی‌و بۆری‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫زۆرێ���ك له‌هاوڕێیانم داوای‌ ئه‌و ئامێره‌م‬ ‫لێده‌كه‌ن كه‌ بۆیان دروستبكه‌م منیش‬ ‫به‌دیاری‌ بۆیان ده‌نێرم له‌زۆربه‌ی‌ شارو‬ ‫ش���ارۆچكه‌كانی‌ كوردس���تان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫واڵتانی‌ ئه‌ورپاش"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م تاك ژه‌ن���ه‌ كۆنس���ێرتی‌ له‌زۆر‬ ‫شاروش���ارۆچكه‌كان ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ڕاس���ته‌ قه‌یرانه‌‪ ،‬به‌اڵم موزیك بۆ‬ ‫هه‌مو سه‌رده‌مه‌كانه‌ هه‌ربۆیه‌ بیرم له‌وه‌‬ ‫كرده‌و‌ه كه‌ له‌ئێستادا هه‌وڵی‌ ئه‌وه‌ بده‌م‬ ‫كه‌ به‌ئامێری‌ شمش���اڵ واتا تاك ژه‌نی‌‬ ‫بتوانم كۆنسێرت له‌سه‌رجه‌م شاره‌كانی‌‬ ‫كوردس���تان بكه‌م‪ ،‬س���ه‌ره‌تا له‌شاری‌‬ ‫كه‌ركوكه‌وه‌ ده‌ستم پێكرد‌و دواتر به‌ره‌‌و‬ ‫شاره‌ره‌كانی‌ تری‌ كوردستان هه‌نگاومنا‪،‬‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ئ���ەو کەس���انەی کارت لەگەڵ���دا‬ ‫دەکەن بەش���ێوازێکی ب���اش مامەڵە‬ ‫دەک���ەن لەگەڵت���دا‌و یارمەتیتدەدەن‬ ‫کارەکانت چارەس���ەر بکەیت‌و بگەیت‬ ‫بە‌ئامانجەکانت‪.‬‬

‫هێمن حسێن‪ :‬ئاسایی ‌ه ئاواز ‌‬ ‫ی‬ ‫واڵتانی‌ دیك ‌ه بڵێیته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫دی���اره‌ به‌سوپاس���ه‌وه‌ ده‌زگای‌ داود ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ گه‌ش���ه‌پێدان هاوكارم ب���ون دواتر‬ ‫كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ هون���ه‌ره‌ جوانه‌كانی‌ كورد‬ ‫لق���ی‌ چه‌مچه‌ماڵ كه‌ خۆیش���م ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌م سپۆنس���ه‌ری‌ سه‌رجه‌م‬ ‫كۆنس���ێرته‌كانیان كرد له‌زۆربه‌ی‌ شارو‬ ‫شارۆچكه‌كانی‌ تری‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا خه‌ڵك���ی‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆرب���اش پێش���وازی له‌به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬رزگار وتی‌ "ئامانجم ئه‌وه‌ بوە‬ ‫كه‌ له‌ئێستادا جه‌ماوه‌ری‌ كورد به‌گشتی‌‬ ‫ئاش���تكه‌مه‌وه‌ له‌گ���ه‌ڵ موزیك‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا خه‌ڵكی‌ له‌هه‌م���و كاته‌كان‬ ‫زیات���ر پێویس���تیان به‌موزیك���ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫جێگای خوش���حاڵیه‌ كه‌ كۆنسێرته‌كان‬ ‫پێشوازیه‌كی‌ زۆر باشی‌ لێكراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌لبوم���ی‌ نوێوه‌ رزگار وتی‌‬ ‫"ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆره‌ ئه‌لبومێكی‌ موزیكیم‬ ‫ته‌واوكردوه‌ ك���ه‌ پێكهاتوه‌ له‌‪ 16‬تراك‬ ‫له‌به‌ر نه‌بونی‌ سپۆنسه‌ر ناتوانم باڵویان‬ ‫بكه‌مه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ تائێستاش ماون"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫الیەنی بیری‌و جەس����تەییت لەباش����ترین‬ ‫حاڵەتەکاندای����ە‌و کاریگەری تەواوت هەیە‬ ‫لەسەر کەس����انی دەورووبەرت‌و هەمووان‬ ‫متمانەت پێدەک����ەن‪ ،‬وزەیەكی تەواوەتیت‬ ‫هەیە بۆ ئەنجامدانی تەواوی کارەکانت‪.‬‬

‫هێمن حسێن ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫پێویسته‌ كه‌ناڵه‌كانی‌ راگه‌یاندن كاری‌‬ ‫الواز پێشكه‌ش نه‌كه‌ن تا هه‌ستی‌ گوێگر‬ ‫تێكنه‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "گرنگ نیه‌ هه‌مو‬ ‫گۆرانیه‌ك په‌خش بكرێت‌و كاتی‌ پێ‌ پڕ‬ ‫بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هێمن حس���ێن به‌كارهێنانی‌ ئاوازی‌ بیانی‌‌و‬ ‫وتن���ه‌وه‌ی‌ له‌الیه‌ن هونه‌رمه‌ندان���ی‌ كورده‌وه‌‬ ‫به‌كارێك���ی‌ ئاس���ایی‌ ناوده‌ب���ات‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌‬ ‫"به‌بڕوای‌ م���ن گوێگرتن له‌مۆزی���ك‌و ئاوازی‌‬ ‫واڵتانی‌ دیكه‌ باشه‌ بۆ ئاشنابونیان‪ ،‬به‌اڵم به‌و‬ ‫مه‌رجه‌ی‌ هون���ه‌ری‌ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ خۆت به‌كه‌م‬ ‫نه‌زانیت‌و رێزی‌ لێبگیرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌كوردس���تان ئ���اواز دانه‌رمان‬ ‫هه‌یه‌ به‌اڵم ژماره‌ی���ان زۆر نیه‌‪ ،‬ئاواز ئیلهامه‌‬ ‫بۆ كه‌س���انی‌ موزیك���ژه‌ن كارێك���ی‌ ئه‌وه‌نده‌‬ ‫قورس نیه‌ به‌مه‌رجێك ئه‌و كه‌س���ه‌ هه‌س���ت‌و‬ ‫سه‌لیقه‌یه‌كی‌ جوانی‌ هه‌بێت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ئەگەر دەتەوێت کارەکانت بەباش���ی‬ ‫ب���ڕۆن هەوڵبدە یارمەتی لە‌کەس���انی‬ ‫دیکە وەربگریت‪ ،‬کراوەبە‌بۆ وەرگرتنی‬ ‫ئەو بیرۆکانەی کەس���انی دیکە پێت‬ ‫دەدەن ڕەنگە سوودیان بۆت هەبێت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫تۆ کەس���ێکی کۆمەاڵیەتیت بەاڵم لەم‬ ‫ماوەیەدا هەندێك لە‌کەسە نزیکەکانت‬ ‫پش���تگوێ خس���تووە دەبێ���ت ئ���ەو‬ ‫پەیوەندییانە توند بکەیتەوە‌و کێش���ە‬ ‫خێزانییەکانت چارەسەر بکەیت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئەم���ڕۆ لە‌کارەکەت���دا گرنگییەک���ی‬ ‫زیات���رت پێدەرێت‌و کاری هاوبەش���ی‬ ‫دەکەیت لەگەڵ هاوپیشەکانت‪ ،‬هەست‬ ‫بە‌ئارامی دەکەی���ت‌و دڵخۆش دەبیت‬ ‫بەو کارانەی ئەنجامیان دەدەیت‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ش���ی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ مافی‌ ئاوازدانه‌رو‬ ‫هونه‌رمه‌ن���دان ب���زر ب���وه‌و ماف���ی‌ هونه‌ری‌‬ ‫به‌گش���تی‌ پارێزراو نیه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌تایبه‌ت‬ ‫ماف���ی‌ ئاوازدان���ه‌رو خاوه‌نی‌ هۆن���راوه‌ زیاتر‬ ‫مافیان خ���وراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مافیان پارێزراو بێت‬ ‫ئه‌وه‌ كاره‌كانیان زیاتر پێشده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫هێمن باس���ی‌ هونه‌رمه‌ندان���ی‌ پێش خۆی‌‬ ‫ده‌كات‌و ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ مه‌رج نیه‌‬ ‫هه‌موكارێك���ی‌ هون���ه‌ری‌ كۆن ره‌س���ه‌نایه‌تی‌‬ ‫هونه‌ری‌ ك���وردی‌ پێوه‌ دیاربێ���ت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌هه‌مو س���ه‌رده‌مێكدا كاری‌ هونه‌ری‌ باش‌و‬ ‫كاری‌ هونه‌ری‌ الوازیش هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و باس���ی‌ ده‌س���پێكی‌ كاره‌ هونه‌ریه‌كانی‌‬ ‫ده‌كات‌و ئه‌وه‌ش ئاش���كرا ده‌كات یه‌كه‌م كاری‌‬ ‫هون���ه‌ری‌ له‌س���اڵی‌ ‪ 1984‬تۆمار ك���ردوه‌ كه‌‬ ‫ئاوازی‌ قادر مه‌ردان بوه‌‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "خاوه‌نی‌ پێنج ئه‌لبومی‌ گۆرانی‌‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ك موزیك‌و چه‌ند سرودو گۆرانی‌ ته‌نها‌و‬ ‫گۆرانی‌ درامام‪ ،‬له‌س���اڵی‌ ‪2017‬دا ئه‌لبومێكی‌‬ ‫گۆرانیم به‌ناوی‌ بیره‌وه‌ری‌‌و ئه‌لبومی‌ دوەمیشم‬ ‫به‌ناوی‌ خولیای‌ ژه‌نیارێك باڵوكردۆته‌وه‌"‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ل���ە ئێس���تادا هی���چ ش���تێك‬ ‫بەئ���ارەزووی ت���ۆ ن���اڕوات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێت هەوڵبدەیت ژیانت بگۆڕیت‌و‬ ‫هەوڵی زیاتر بدەیت بۆ گەیش���تن‬ ‫بە‌ئامانجەکانت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫كۆتای ‌ی داعش‌و كۆتاییه‌كان ‌ی تر‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق‌و بڕیار به‌ده‌ستان ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمانێت����ی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌‌و ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌ویش‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌‌و الی‌ خۆیه‌وه‌ جاڕی‌ كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ داعشی‌ دا‪ .‬هه‌ریه‌كه‌‌و له‌گۆشه‌نیگای‌‬ ‫خۆش����یه‌وه‌ وێنای‌ س����ه‌ركه‌وتنی‌ به‌س����ه‌ر‬ ‫داعش����دا كرد‪ ،‬جه‌نه‌ڕاڵ‌ قاس����م سوله‌یمانی‌‬ ‫له‌ئه‌لبوكه‌ماله‌وه‌ پێ����ش هه‌موان پیرۆزبایی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كه‌ی‌ له‌رێبه‌ری‌ شۆڕی‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێران ك����رد‪ .‬وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌و واته‌ رێبه‌ر‌ی كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران‬ ‫رۆڵی‌ بنه‌ڕه‌تیان له‌سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر داعش‌و‬ ‫تێكش����كاندنیدا هه‌ب����وە‪ .‬ئه‌مریكیه‌كانیش‬ ‫به‌ن����اوی‌ هاوپه‌یمانێت����ی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ دژ‬ ‫بە‌داع����ش بێ‌ ئاماژه‌كردن به‌م ناو نیش����انه‌‬ ‫بە‌ته‌واوی‌‪ ،‬مژده‌ی‌ سه‌ركه‌وتنه‌كه‌یان په‌خش‬ ‫كرده‌وه‌‪ .‬روس����ه‌كانیش بە‌هه‌مان ش����ێوه‌‪،‬‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق ده‌رفه‌ته‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫په‌یامناردن‌و به‌هێزكردن ‌ی پێگه‌ی‌ سیاسی‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن����ی‌ خ����ۆی‌ قۆس����ته‌وه‌‪ .‬په‌یامی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كیش بۆ كورد‌و هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بو‪ .‬عه‌بادی‌ س����ودی‌ له‌ئاماده‌گیه‌ ده‌رونی‌‌و‬ ‫سۆزدارییه‌كانی‌ ئه‌م ساته‌وه‌خته‌ وه‌رگرت بۆ‬ ‫زیاتر شێواندنی‌ وێنای‌ كورد‌و ناسیونالیزمی‌‬ ‫كوردی‌‌و پێشمه‌رگه‌‪ ،‬به‌جۆرێ‌ له‌جۆره‌كان‪،‬‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن به‌س����ه‌ر داعش����ی‌ به‌س����ته‌وه‌‬ ‫بە‌هاوكات بونی‌ پوچه‌ڵكردنه‌وه‌ی‌ (پیالنی‌)‬ ‫دابه‌شكردنی‌ عێراق‌و جیاخوازه‌كانی‌ باشوری‌‬ ‫كوردس����تان! له‌س����ۆنگه‌ی‌ ئه‌و ش����ه‌ڕانه‌ی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ش له‌گ����ه‌ڵ‌ س����وپای‌ عێراقی‌‌و‬ ‫حه‌شدی‌ شه‌عبی كردنی‌‌و دیدگا ناوه‌ندخواز‌و‬ ‫عێراقچیه‌كه‌یان له‌به‌رگێكی‌ مه‌زهه‌بی‌ نوێدا‪،‬‬ ‫ن����اوی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و رۆڵ����ی‌ ئ����ه‌م هێزه‌ی‌‬ ‫له‌تۆماركردن����ی‌ ئه‌م س����ه‌ركه‌وتنه‌دا نادیده‌‬ ‫گرت‪ .‬هه‌رچه‌ن����ده‌ دوایی‌ ویس����تی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫قه‌ره‌بوی‌ ئه‌مه‌ بكات����ه‌وه‌‌و له‌بنلێوه‌وه‌ ناوی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش له‌به‌ش����ی‌ كۆتایی‌ ریزبه‌ندیی‌‬ ‫هێزه‌ چه‌كداره‌ عێراقیه‌كاندا بێنێ‌!‬ ‫هه‌رچ����ی‌ په‌یوه‌س����ته‌ بە‌ك����ورد‌و گه‌ل����ی‌‬ ‫كوردس����تانی‌ باش����ور‌و هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬كۆتایی‌‬ ‫داع����ش الن����ی‌ كه‌م ل����ه‌م س����اته‌ وه‌خته‌دا‬ ‫بە‌پێچه‌وان����ه‌ی‌ خوێندنه‌وه‌‌و گره‌و له‌س����ه‌ر‬ ‫ك����ردن‌و چاوه‌ڕوانی����ه‌كان ش����كاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كوردستان گه‌ر بە‌شێوه‌یه‌كی‌ كاتیش بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و خوێندنه‌وه‌ به‌ڕاس����ت گه‌ڕا كه‌ مه‌ترسی‬ ‫له‌كۆتایی‌ هاتنی‌ داعش ده‌رده‌بڕی‌‌و پێی وابو‬ ‫له‌دوای‌ جه‌نگه‌ك����ه‌وه‌ هه‌رێم پێگه‌‌و بایه‌خی‌‬ ‫كاتی‌ جه‌نگ دژ بە‌داعش له‌ده‌س����ت ده‌دات‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت خوێندنه‌وه‌ باوه‌كه‌ی‌ تریش‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌هه‌وڵدان ب����ۆ ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆمدا‬ ‫به‌رجه‌س����ته‌ ده‌بو‪ ،‬خاڵی‌ نه‌بو له‌مه‌ترس����ی‬ ‫ده‌ربڕی����ن‪ ،‬ئه‌وی����ش پێی وابو گ����ه‌ر جوان‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ك����ه‌ بە‌قازانجی‌ بردنه‌ پێش����ه‌وه‌ی‌‬ ‫خواس����ت‌و گره‌نتیه‌كان نه‌قۆزێته‌وه‌‪ ،‬هه‌رێم‬ ‫توانای‌ پارێزگاری‌ له‌ده‌ستكه‌وته‌كانی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫نامێنێ‌‪ .‬بە‌واتایه‌كی‌ تر كوردیش ده‌یویست‬ ‫كۆتایی‌ داعش له‌ڕوی‌ سیاس����یه‌وه‌ بۆخۆی‌‬ ‫ته‌وزیف بكات‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ خوێنی‌ ش����ه‌هید‌و‬ ‫برین����داره‌كان‌و به‌ش����داری‌ له‌هاوپه‌یمانێتی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ دژ بە‌داع����ش به‌فیڕۆ نه‌چێت‌و‬ ‫النی‌ كه‌م هه‌رێمی‌ كوردستان چه‌ند هه‌نگاوێ‌‬ ‫به‌رێت����ه‌ پێش‪ .‬ئ����ه‌وه‌ی‌ نه‌شیهێش����ت ئه‌م‬ ‫خواس����ته‌ بێته‌ دی‌ چه‌ند هۆكارێك بو‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆریان په‌یوه‌ندییان بە‌كورد‌و‬ ‫حیزبە ‌بااڵده‌سته‌كانی‌ كوردستانه‌وه‌ هه‌بو‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫ به‌كارهێنان����ی‌ ش����ه‌ڕی‌ دژ بە‌داعش بۆ‬‫ملمالنێ����ی نه‌زۆكی‌ حیزبی‌و زیاتر روخاندنی‌‬ ‫متمان����ه‌ی‌ نێ����وان هێزه‌كان‌و په‌كخس����تنی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان‌و قوڵبون����ه‌وه‌ی‌ ناكۆكی����ه‌كان‪.‬‬ ‫بە‌هه‌مان ش����ێوه‌ ك����ه‌ له‌په‌ناگ����ه‌ی‌ ئارام‌و‬ ‫ناوچ����ه‌ی‌ دژه‌فڕین له‌نه‌وه‌ده‌كانی‌ س����ه‌ده‌ی‌‬ ‫رابردودا رویدا‪ ،‬دۆخه‌كه‌ له‌بری‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫بۆ دوباره‌ بیناكردنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگه‌‌و واتادان‬ ‫بە‌ناس����نامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و له‌س����ه‌ر پێی خۆ‬ ‫وه‌س����تان‌و سه‌رنجڕاكێش����انی‌ جیه����ان‪ ،‬بۆ‬ ‫ناكۆكی‌ ناوخۆیی‌‌و ناكۆكی‌ خوێناوی‌‌و شه‌ڕ‬ ‫له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و پاره‌ به‌كار هات!‬ ‫ نه‌بونی‌ كۆده‌نگی‌ نیش����تمانی‌ له‌س����ه‌ر‬‫چاره‌نوسسازترین پرسه‌كان‌و له‌وانه‌ش پرسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و له‌ئارادا نه‌بونی‌ هیچ پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫چاكس����ازی‌ راس����ته‌قینه‌‌و بیناكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزه‌كان‌و كۆكردنه‌وه‌ ‌ی تواناكان‪.‬‬ ‫ گه‌وره‌ب����ون‌و گه‌وره‌كردن����ی‌ رۆڵ����ی‌‬‫هێ����زه‌ عێراقیه‌كان له‌كۆتای����ی‌ جه‌نگه‌كه‌دا‌و‬ ‫په‌راوێزخستنی‌ به‌شداری‌ پێشمه‌رگه‌‌و هاتنه‌‬ ‫كایه‌ی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌و زیاتر گه‌وره‌كردنی‌‬ ‫ئه‌مریكا له‌سه‌ر عه‌بادی‌‪.‬‬ ‫هه‌م����و ئه‌مانه‌‌و رێكه‌وتن����ی‌ ژێر به‌ژێر‌وه‌و‌‬ ‫روخاندن����ی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و ده‌ركه‌وته‌كان����ی‌‬

‫ملمالنێ����ی‌ بە‌نه‌فره‌تبوی‌ جه‌الل����ی‌‌و مه‌الیی‌‬ ‫له‌س����اته‌وه‌ختێكی‌ مێژوی����ی‌ یه‌كجار گرنگ‌و‬ ‫یه‌كالی����ی‌ ك����ه‌ره‌وه‌دا‪ ،‬كارێكی����ان كرد‪ ،‬كه‌‬ ‫كۆتای����ی‌ داعش س����ه‌باره‌ت بە‌ك����ورد نه‌ك‬ ‫نه‌بێته‌ ساته‌وه‌ختی‌ جه‌ژن گێڕان‌و ئاهه‌نگ‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و تێكه‌ڵ‌ بێ����ت له‌گ ‌هڵ‌ حه‌س����ره‌ت‌و‬ ‫خۆخواردن����ه‌وه‌‌و غه‌درلێكراوی����ی‌‌و جۆرێك‬ ‫له‌په‌راوێزكه‌وتن‌و پێگه‌ الواز بون‌و هه‌س����ت‬ ‫بە‌س����وكایه‌تی‌ پێك����ردن‪ .‬كۆتایی‌ داعش بۆ‬ ‫كوردی‌ باش����ور كۆتایی‌ مه‌ترسیه‌كان نه‌بو‪،‬‬ ‫كۆتای ‌ی شه‌ڕ‌و خوێن‌و ئازاره‌كانی‌ جه‌نگیش‬ ‫نه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو ده‌س����ته‌ویه‌خه‌ بون بو له‌گه‌ڵ‌‬ ‫شه‌ڕێكی‌ تر‌و هه‌ست بە‌مه‌ترسیه‌كی‌ وجودی‌‬ ‫تر كه‌ حه‌شدی‌ ش����ه‌عبی‌و سیاسه‌تی‌ نوێی‬ ‫ده‌سته‌بژێری‌ حوكمڕانی‌ به‌غدا به‌رجه‌سته‌ی‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن‪ .‬خ����ۆ ئه‌گ����ه‌ر كۆتای����ی‌ جه‌نگه‌‬ ‫گ����ه‌وره‌كان‌و له‌وانه‌ش جه‌نگی‌ دژ بە‌داعش‪،‬‬ ‫تا راده‌یه‌كی‌ به‌رچاو یه‌كسان بن بە‌كۆتایی‌‬ ‫هاتن����ی‌ دۆخ‌و واقیعێ����ك‌و ده‌س����تپێكردنی‌‬ ‫یه‌كێكی‌ دی‌‪ ،‬واته‌ هه‌وڵدان بۆ وردكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن له‌جه‌نگدا بۆ كایه‌ی‌ سیاسی‌و‬ ‫ئابوری‌‌و ناوچه‌یی‌‌و دامه‌زراوه‌یی‌‌و یاس����ایی‌‌و‬ ‫جوگرافی����ه‌كان‪ ،‬وات����ه‌ فراوانكردنی‌ ئاماژه‌‌و‬ ‫نێوه‌رۆك����ی‌ هه‌ریه‌ك له‌به‌زین‌و س����ه‌ركه‌وتن‬ ‫بۆ ئه‌وپه‌ڕی‌ ك����ه‌ ده‌كرێت‌و هێنانه‌ی‌ كایه‌ی‌‬ ‫دۆخێكی‌ نوێی جیاواز‪ ،‬سه‌باره‌ت بە‌كۆتایی‌‬ ‫جه‌نگی‌ داعش����یش مه‌سه‌له‌كه‌ هه‌مان شته‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵقه‌یه‌ك����ی‌ مه‌ترس����یش له‌س����ه‌ر كورد‌و‬ ‫ناس����یونالیزمه‌كه‌ی‌ لێره‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات‪.‬‬ ‫به‌اڵم هۆكارێكی‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌باره‌ت بە‌كورد‌و‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ن����دێ‌ پێكهاته‌ی‌ تری����ش هه‌ندێ‌‬ ‫له‌قورسایی‌ دۆخه‌كه‌ كه‌م بكاته‌وه‌‌و وا بكات‬ ‫س����تراتیژی‌ خۆگری‌ تێك���� ‌هڵ‌ بە‌چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫بكات����ه‌ ئه‌گه‌رێك����ی‌ به‌رگه‌ گی����راو‪ ،‬دۆخی‌‬ ‫عێ����راق‌و بە‌گ����ه‌رم مان����ه‌وه‌ی‌ ملمالنێكانی‌‬ ‫خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����ت‌و ئه‌گ����ه‌ری‌ جه‌نگی‌‬ ‫نوێی����ه‌ له‌ناوچه‌ك����ه‌دا‪ .‬ئ����ه‌وه‌ش وا ده‌كات‬ ‫خۆ به‌ده‌س����ت دۆخێك����ی‌ دیفاكتۆ‌و لۆژیكی‌‬ ‫خۆبه‌زلزانانه‌ی‌ به‌غدا‌و ده‌ستش����تن له‌به‌شێ‌‬ ‫له‌م����اف‌و كه‌رامه‌تی����ه‌وه‌ ن����ه‌دات‪ ،‬به‌ڵك����و‬ ‫دوباره‌ خ����ۆی‌ كۆكاته‌وه‌‌و هه‌وڵدات س����ود‬ ‫له‌گۆڕانكارییه‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌كان بە‌قازانجی‌‬ ‫خۆی‌ وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌باره‌ت بە‌ئێم����ه‌ش گرنگه‌‬ ‫ته‌نها كۆتایی‌ داعش نی����ه‌ به‌ڵكو‪ ،‬كۆتاییه‌‬ ‫نه‌خشه‌بۆكێش����راوه‌ نه‌وتراوه‌كان����ی‌ دوای‌‬ ‫كۆتای����ی‌ داعش����ه‌‪ .‬چونكه‌ به‌ش����ێ‌ له‌وان‬ ‫په‌یوه‌ندییان بە‌كورد‌و هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫ناسیونالیزمی‌ كوردییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌غدا‌و‬ ‫هاوپه‌یمان����ه‌ هه‌رێمایه‌تیه‌كان����ی‌ هه‌وڵی‌ بۆ‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬ك����ه‌ لێره‌دا هه‌وڵده‌ده‌ین له‌روانگه‌ی‌‬ ‫خۆمان����ه‌وه‌ ئاماژه‌یه‌كی‌ كورت بە‌هه‌ندێ‌ له‌و‬ ‫كۆتایی����ه‌ وێناكراو‌و خۆزگه‌ بۆ خواس����تراو‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت نه‌خشه‌ بۆ كێش����راوانه‌ش بكه‌ین‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬كۆتایی‌ خه‌ونی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‪:‬‬ ‫گوتارێكی‌ عێراقی‌‌و هه‌رێمایه‌تی‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ كۆتایی‌ داعش‌و شكس����تی‌ هه‌وڵی‌‬ ‫گه‌لی‌ كوردستان له‌ئێستادا بۆ سه‌ربه‌خۆبون‬ ‫یه‌كس����ان ب����كات بە‌کۆتاییهێنان ب����ە‌داوا‌و‬ ‫خواس����تی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌‪ .‬ئه‌و فش����اره‌ش‬ ‫ئێستا خراوه‌ته‌ س����ه‌ر هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫ره‌تكردن����ه‌وه‌ی‌ گفتوگ����ۆ‌و قوڵكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئازاره‌كان����ی‌ هاواڵت����ی‌ بە‌ش����ێكی‌ گرنگ����ی‌‬ ‫بە‌دێوه‌زمه‌ كردنی‌ بیرۆكه‌ی‌ س����ه‌ربه‌خۆییه‌‬ ‫له‌زه‌ین‌و هۆش����یاری‌‌و بیركردن����ه‌وه‌ی‌ تاكی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ئێم����ه‌ بڕوام����ان بە‌كوردبون����ی‌‬ ‫خۆمان نه‌دۆڕاندبێت‪ ،‬پێمان وابێت ش����تێك‬ ‫بە‌ن����اوی‌ ناس����یونالیزمیی‌ كوردیی‌ بە‌هه‌مو‬ ‫كه‌م‌وكوڕیه‌كانیه‌وه‌ بون����ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬كوردیش‬ ‫وه‌ك هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ تر مافی‌ دیاریكردنی‌‬ ‫چاره‌نوس����ی خ����ۆی‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌واڵتێكیش����دا‬ ‫میلله‌تێ����ك جینۆس����اید كرابێ����ت مانه‌وه‌ی‌‬ ‫تیایدا قورس����ه‌‪ ،‬ئ����ه‌وا ده‌بێ����ت ره‌خنه‌مان‬ ‫له‌جۆری‌ هه‌وڵه‌كان بۆ سه‌ربه‌خۆیی‌ یه‌كسان‬ ‫نه‌كرێ����ن بە‌رەخنه‌‌و ره‌تكردن����ه‌وه‌ی‌ خودی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی‌ وه‌ك مافی بێ‌ ئه‌مال‌و ئه‌والی‌‬ ‫نه‌ت����ه‌وه‌‌و گه‌لێك له‌پارچه‌یه‌كی‌ نیش����تمانه‌‬ ‫دابه‌شكراوه‌كه‌ی‌ ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌ربڕینی‌ ئ����ه‌وه‌ش كه‌ ئێم����ه‌ باوه‌ڕمان‬ ‫بە‌س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و مافی‌ چاره‌ن����وس هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ب����ێ‌ كاربۆك����ردن‌و كردنی‌ بە‌ناس����نامه‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌و خه‌ڵ����ك له‌س����ه‌ر پێگه‌یاندنی‌‪،‬‬ ‫هێنده‌ی‌ بۆ(اح����راج)ی‌ له‌كۆڵ‌ خۆكردنه‌وه‌‌و‬ ‫پاس����اودانی‌ ره‌خنه‌گرتن له‌به‌رامبه‌ره‌‪ ،‬به‌و‬ ‫ئه‌ن����دازه‌ ره‌نگدان����ه‌وه‌ی‌ قه‌ناعه‌تێكی‌ قوڵ‌‬ ‫بە‌مافه‌ك����ه‌ نیه‌‪ .‬ئێس����تا خواس����تێك هه‌یه‌‬ ‫كه‌ س����ه‌رنه‌كه‌وتنی‌ هه‌وڵی‌ س����ه‌ریه‌خۆیی‌‌و‬ ‫كۆتایی‌ داعش یه‌كس����ان بكرێت بە‌ناكامیی‌‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆخوازیی‌ كوردس����تاندا‪ ،‬كه‌سان‌و‬ ‫ناوه‌ندگه‌لێك له‌هه‌رێمیش����دا بە‌كرده‌وه‌ بره‌و‬ ‫به‌م تێڕوانینه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا بره‌وپێدانی‌‬ ‫تواناكان����ی‌ كورد بۆ خۆپاراس����تن له‌فۆرمی‌‬ ‫فیدراڵیش����دا الواز ده‌كات ئ����ه‌وه‌ی‌ ل����ه‌م‬ ‫روه‌شه‌وه‌ گرنگه‌ دو خاڵه‌‪:‬‬ ‫(‌أ) قب����وڵ نه‌كردن����ی‌ وێناكردن����ی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆخوازیی‌ وه‌ك تاوان كه‌ بە‌داخه‌وه‌‬

‫له‌هه‌رێمیشدا كاری‌ له‌سه‌ر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫(‌ب) بڕواب����ون ب����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ روی دا‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ چیرۆكه‌ك����ه‌ بو ن����ه‌ك كۆتایی‌‬ ‫(دواتر له‌ده‌رفه‌تی‌ تردا زیاتر له‌س����ه‌ر ئه‌مه‌‬ ‫ده‌وه‌ستین)‪.‬‬ ‫سود وه‌رگرتن له‌هه‌وڵه‌ سه‌رنه‌كه‌وتوەكه‌‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك����ی‌ ره‌خنه‌ییان����ه‌ له‌دیدێكی‌‬ ‫نیش����تمانیانه‌‌و س����ه‌ربه‌خۆخوازانه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫پێچه‌وان����ه‌ی‌ ئ����ه‌م بۆچون����ه‌ نی����ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫پێداویس����تییه‌كی‌‌و ته‌واوكه‌رێت����ی‌‪ .،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ش����توانێت كۆتایی‌ داعش یه‌كسان بكات‬ ‫به‌کۆتاییهێنان بە‌خواس����تی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆخوازیی‌‪ ،‬به‌غدا نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو خودی‌‬ ‫خۆمانین!‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬كۆتایی‌ عێراقی‌ ته‌وافوقی‪:‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ك رونه‌(عێراقی‌ ن����وێ‌) له‌دوای‌‬ ‫(‪)2003‬ه‌وه‌‪ ،‬له‌س����ۆنگه‌ی‌ داڕوخانی‌ ده‌زگا‬ ‫كۆنترۆڵكه‌ره‌ داپڵۆسێنه‌ره‌ تۆتالیتاره‌كانی‌‬ ‫به‌عس‌و زه‌قبونه‌وه‌ی‌ ناسنامه‌ی‌ پێكهاته‌كانی‌‬ ‫ناوی‌‌و ته‌قین����ه‌وه‌ی‌ ناكۆكیه‌كان له‌نێویاندا‪،‬‬ ‫بە‌تایبه‌تیش (له‌نێوان س����وننه‌‌و ش����یعه‌دا)‬ ‫هه‌وڵ����دراوه‌ گ����ه‌ر بە‌ك����ه‌م‌و كورتیش بێت‬ ‫بە‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌وافوقی به‌ڕێوه‌ بچێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫رێكارێك بۆ رێگه‌گرتن له‌بااڵده‌ستی‌ مه‌زهه‌بی‌‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‌ بە‌ناوی‌ زۆرینه‌ی‌ سیاس����یه‌وه‌‪.‬‬ ‫بە‌تایبه‌تی����ش له‌الی����ه‌ن ش����یعه‌كانه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ پێكده‌هێنن‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫بنه‌مایه‌شی س����ه‌پاندوە‪ ،‬دۆخی‌ نائاسایی‌‌و‬ ‫ناجێگی����ری‌ هێ����ز‌و هاوكێش����ه‌كان بو نه‌ك‬ ‫ده‌س����تور‪ ،‬چونكه‌ ده‌س����تور گه‌رچی‌ داوای‌‬ ‫هاوس����ه‌نگی‌ نێوان پێكهات����ه‌كان له‌هه‌ندی‌‬ ‫روه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم مه‌سه‌له‌ی‌ دیموكراسی‌‬ ‫ته‌وافوقی‌‌و بۆ نمونه‌ به‌و جۆره‌ی‌ له‌لوبناندا‬ ‫ده‌بینرێت‪ ،‬بە‌ده‌س����تور ‌ی نه‌ك����ردوە‪ .‬بۆیه‌‬ ‫پرس����ی ته‌وافوق بون‌و نه‌بون����ی‌‪ ،‬به‌هێزی‌‌و‬ ‫بێهێ����زی‌‪ ،‬ده‌كه‌وێت����ه‌ ژێر به‌زه‌ی����ی‌ دۆخ‌و‬ ‫گۆڕانكاری‌‌و هاڵكشان‌و داكشانی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫هێزه‌كانه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ چه‌ند ساڵێكه‌ گوێمان‬ ‫له‌و ده‌نگانه‌ له‌ناوه‌نده‌ سیاس����یه‌ شیعه‌كه‌ی‌‬ ‫عێ����راق ده‌بێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ داوای‌ کۆتاییهێنان‬ ‫بە‌ته‌وافوق‌و پێكهێنان����ی‌ حكومه‌تی‌ زۆرینه‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‌شێكیش����یان له‌گه‌ڵ‌ بونی‌ هه‌ندێ‌‬ ‫رواڵه‌ت����ی‌ ناكاریگ����ه‌ری (ته‌واف����وق) وه‌ك‬ ‫سه‌رۆك كۆمار بۆ كورد‪ ،‬سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫بۆ س����وننه‌‪ ،‬بە‌كرده‌وه‌ ج����ێ‌ به‌جێكردوە‪،‬‬ ‫بڕیاره‌كانی‌ دژ بە‌هه‌رێمی����ش له‌دیارنه‌بونی‌‬ ‫فراكسیۆنه‌ كوردیه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ عێراقدا‪،‬‬ ‫زه‌قترین رواڵه‌ت����ی‌ کۆتاییهێنان بە‌ته‌وافوق‬ ‫یاخود فۆرم����ه‌ پێش����وەكه‌ی‌ ته‌وافوق بو‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیشدا (ته‌وافوق) سه‌باره‌ت بە‌سوننه‌‬ ‫له‌كرده‌وه‌دا ده‌مێكه‌ كۆتایی‌ پێهاتوە‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وانیش س����ه‌باره‌ت بە‌كورد له‌سه‌روبه‌ندی‌‬ ‫كۆتای����ی‌ پێهێناندای����ه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ئێس����تادا‬ ‫رێبه‌ر‌و بڕیار بە‌ده‌س����ته‌ سیاسیه‌ شیعه‌كان‬ ‫له‌عێراقدا س����ه‌باره‌ت بە‌هه‌ری����ه‌ك له‌كورد‌و‬ ‫س����وننه‌ بیری‌ لێ‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ته‌وافوق نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و بانگه‌ش����ه‌یه‌ بۆ دابه‌ش����بونی‌ هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ ئه‌م دو پێكهاته‌ به‌سه‌ر قه‌واره‌‬ ‫سیاسیه‌ ش����یعه‌كاندا بۆ هه‌ڵبژاردن؟!‪ .‬واته‌‬ ‫س����وڕانه‌وه‌ له‌فه‌له‌ك����ی‌ ئه‌وان����دا‌و رێكه‌وتن‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ قه‌واره‌ی����ه‌ك له‌قه‌واره‌كانی‌ ئه‌وان‪،‬‬ ‫نه‌ك كۆی‌ پێكهاته‌ی‌ ش����یعه‌ له‌ڕێی نوێنه‌ره‌‬ ‫سیاس����یه‌كانیانه‌وه‌‪ .‬چونك����ه‌ بنه‌م����ای‌‬ ‫(ته‌واف����وق) به‌و ج����ۆره‌ی‌ راب����ردو له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كۆتایی‌ جه‌نگ����ی‌ دژ بە‌داعش‌و بیركردنه‌وه‌‌و‬ ‫كه‌ڵكه‌ڵ����ه‌ی‌ ناوه‌ندچێت����ی‌ ئ����ه‌م ناوه‌نده‌‌و‬ ‫ته‌ماح����ه‌ مه‌زهه‌بیی����ه‌ هه‌رێمایه‌تی����ه‌كان‌و‬ ‫چۆنیه‌ت����ی‌ ئیداره‌دانیان����دا گونج����او نیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ش بە‌مان����ای‌ كۆتای����ی‌ عێراقی‌ نوێی‬ ‫مزگێنی‌ پێدراو‌و فۆرمێك����ی‌ نوێ‌ له‌عێراقی‌‬ ‫بون دێت‪ ،‬كه‌ تیایدا س����ه‌رله‌نوێ‌ كێش����ه‌ی‌‬ ‫بااڵده‌س����تی‌ پێكهاته‌یه‌ك به‌س����ه‌ر ئه‌وانی‌‬ ‫تردا س����ه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌ڕێی خۆیه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ س����ه‌رچاوه‌ی‌ جۆره‌ها كێش����ه‌‌و بێ‌‬ ‫به‌شی‌‌و ناكۆكی‌‪ ،‬بە‌كرده‌وه‌ یه‌كسان ده‌بێت‬ ‫بە‌کۆتاییهێنان بە‌خه‌ون����ی‌ به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانی‌‬ ‫ئاشتیانه‌‌و ئاره‌زومه‌ندانه‌‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬كۆتایی‌ هه‌رێم‌و پێشمه‌رگه‌‪:‬‬ ‫ره‌نگه‌ نه‌خشه‌یه‌ك هه‌بێت بۆ كۆتاییهێنان‬ ‫بە‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‪ ،‬هه‌ڵب����ه‌ت پ����ێ‌‬ ‫ده‌چ����ێ‌ کۆتاییهێنان����ی‌ ته‌واو بە‌ق����ه‌واره‌ی‌‬ ‫ده‌س����توریی‌ ئێس����تای‌ هه‌رێم‌و گێڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫عێراق بۆ سه‌رده‌می‌ ناوه‌ندگه‌رایی‌ له‌سایه‌ی‌‬ ‫سیستمێكی‌ كۆماری‌‌و ده‌س����ه‌اڵتی‌ به‌هێزی‌‬ ‫س����ه‌رۆك كۆمارێكدا‪ ،‬كه‌ كوده‌تا به‌س����ه‌ر‬ ‫ده‌س����تور‌و هه‌مواركردن����ه‌وه‌ی‌ ده‌خوازێ����ت‬ ‫ـ����ـ له‌رۆژه‌ڤ����ی‌ هه‌نوكه‌ییان����ه‌دا نه‌بێت ــ‬ ‫گه‌رچ����ی‌ هی����چ گره‌نتی����ه‌ك نی����ه‌ هه‌ندێ‌‬ ‫روداوی‌ دراماتیك����ی‌‌و پێكدادان‌و گۆڕانكاری‌‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌كراو كارێ‌ بكه‌ن‪ ،‬ئه‌م خواس����ته‌‬ ‫پێشبكه‌وێت‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ رونه‌ كار ده‌كرێت‬ ‫هه‌رێم����ی‌ نیمچ����ه‌ ده‌وڵه‌تی‌ پێ����ش كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ دژ بە‌داعش‪ ،‬كه‌ له‌كاتی‌ جه‌نگه‌كه‌دا‬ ‫په‌ل‌وپۆی‌ زۆری‌ هاویش����تبو وه‌ك ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌ن����او ده‌وڵه‌تدا مامه‌ڵه‌ی‌ ده‌كرد الی‌ ئه‌وان‬ ‫كۆتایی‌ پ����ێ‌ هاتوە‪ .‬له‌ده‌س����تدانی‌ ناوچه‌‬ ‫جێناكۆك����ه‌كان‌و ده‌ركردن����ی‌ بە‌ك����رده‌وه‌ی‌‬ ‫هێ����زی‌ پێش����مه‌رگه‌‌و ئاس����ایش‌و ته‌نانه‌ت‬

‫ئه‌وه‌ ‌ی سه‌باره‌ت‬ ‫بە‌ئێمه‌ گرنگ ‌ه ته‌نها‬ ‫كۆتایی‌ داعش نی ‌ه‬ ‫به‌ڵكو كۆتایی ‌ه‬ ‫نه‌خشه‌بۆكێشراو‌ه‬ ‫نه‌وتراوه‌كانی‌ دوا ‌ی‬ ‫كۆتایی‌ داعش ‌ه‬ ‫چونكه‌ به‌شێ‌ له‌وان‬ ‫په‌یوه‌ندییان بە‌كورد‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫ناسیونالیزم ‌ی‬ ‫كوردییه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌غدا‌و هاوپه‌یمانه‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تیه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌وڵی‌ بۆ ده‌ده‌ن‬ ‫حیزبە‌سیاس����یه‌كانیش بە‌واتای‌ پێشو‪ ،‬له‌و‬ ‫ناوچانه‌‪ ،‬به‌ش����ێ‌ له‌و هه‌واڵنه‌ پێكده‌هێنن‪،‬‬ ‫ه����ه‌ر ل����ه‌م چوارچێویه‌دا هه‌وڵی‌ ده‌س����ت‬ ‫به‌سه‌ردا گرتنی‌ س����نوره‌كان‌و ده‌روازه‌كان‌و‬ ‫س����نورداركردنی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان‌و مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫راس����ته‌وخۆی‌ هه‌رێ����م ب����ە‌ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆی‌‌و‬ ‫لێس����اندنه‌وه‌ی‌ دۆس����یه‌ی‌ نه‌وت‌و خس����تنه‌‬ ‫ژێ����ر ده‌س����تی‌ فرۆكه‌خانه‌كان‌و زۆر ش����تی‌‬ ‫تر‪ ،‬بۆ بە‌كرده‌یی‌ كردنی‌ ئه‌و خواس����ته‌یه‌‪.‬‬ ‫بە‌مه‌به‌ستی‌ وش����ككردنی‌ س����ه‌رچاوه‌كانی‌‬ ‫هێ����ز‌و روح تێكش����كاندن‌و نه‌فره‌تك����ردن‌و‬ ‫ده‌ستبه‌س����ه‌ردابون له‌س����ه‌ربه‌خۆخوازیی‌و‬ ‫بە‌پاش����كۆكردنی‌ هه‌مه‌الیه‌ن����ه‌ی‌ هه‌رێم بۆ‬ ‫ناوه‌ند‌و کۆتاییهێنان بە‌بیركردنه‌وه‌ له‌كه‌ره‌سه‌‬ ‫ستراتیژییه‌كان له‌باش����وردا له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫ستراتیژێكی‌ سیاسی نه‌ته‌وه‌ییدا‪ ،‬به‌شێكی‌‬ ‫گرنگی‌ ئه‌م سیاس����ه‌ته‌ش ئاراسته‌ی‌ هێزی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ ده‌كرێت‌و گه‌ر سه‌ریش بگرێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌م هێزه‌ ل����ه‌وه‌ ده‌خات هی����چ واتایه‌كی‌‬ ‫به‌رامب����ه‌ر په‌لهاویش����تن‌و س����تراتیژه‌كانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ له‌عێراقدا هه‌بێت‪ ،‬گه‌رچی‌ له‌سه‌ر‬ ‫حس����ابی كورد‌و كێش����ه‌‌و چاره‌نوسه‌كه‌شی‌‬ ‫بێت‪ .‬هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌ستراتیژی‌ ئه‌واندا‬ ‫بنه‌ڕه‌ت وایه‌ هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌‌و نه‌مێنێت‪ .‬خۆ‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر ئه‌مه‌ نه‌چوە س����ه‌ر‪ ،‬كارده‌كه‌ن بۆ‬ ‫بێ‌ ناوه‌رۆكك����ردن‌و لێداماڵینی‌ رواڵه‌ته‌كانی‌‬ ‫هێز‌و الوازكردنی‌ توان����ای‌ به‌رگری‌‌و كردنی‌‬ ‫بە‌فۆرمێك����ی‌ تر له‌هێزی‌ پۆلی����س‪ ،‬بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌س����ته‌ش ده‌كرێت داوای‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ژم����اره‌‌و لێس����ه‌ندنه‌وه‌ی‌ چه‌ك����ی‌ قورس‌و‬ ‫به‌مه‌رجگرتنی‌ موچه‌پێدانی‌ بە‌پاش����كۆیه‌تی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ به‌رگری‌ عێراق‌و فه‌رمانلێوه‌رگرتنی‌‪،‬‬ ‫به‌ش����ێ‌ له‌میكانی����زم‌و رێكاره‌كانیان بێت‪.‬‬ ‫ناتوانی����ن له‌هه‌ندێ‌ حاڵه‌ت����ی‌ وه‌كو رێگری‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ش له‌پیاده‌كردن����ی‌ بڕی����ار‌و‬ ‫وه‌دیهاتن����ی‌ خواس����ته‌كانیاندا بە‌بڕی����ارێ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق بڕیاری‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م هێزه‌ نه‌ده‌ن‌و ته‌نانه‌ت نه‌شیخه‌نه‌ سه‌ر‬ ‫لیستی‌ تیرۆره‌وه‌!! كه‌ ده‌شێت هه‌ندێ‌ واڵتی‌‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌ش له‌م هه‌وڵ����ه‌دا یارمه‌تیده‌ریان‬ ‫بێت‪ .‬هه‌م����و ئه‌مه‌ش یه‌كس����ان نیه‌ بە‌خۆ‬ ‫ترس����اندن‪ ،‬هێن����ده‌ی‌ به‌رچاوڕونی‌ پێدان‌و‬ ‫پێویستیه‌كانی‌ داڕشتنی‌ ستراتیژێكی‌ نوێی‬ ‫به‌رگری‌‌و رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵب����ه‌ت نابێت له‌بیرمان بچێ����ت بژارده‌ی‌‬ ‫له‌ناوبردنی‌ تواناكانی‌ پێشمه‌رگه‌‌و هه‌رێمیشه‌‬ ‫له‌ڕێ����ی نانه‌وه‌ی‌ ئاژاوه‌‌و ش����ه‌ڕی‌ ناوخۆوه‌‪،‬‬ ‫خوانه‌خواس����ته‌ له‌كاتی‌ رودانیشیدا ده‌توانن‬ ‫زه‌نگی‌ كۆتایی‌ هه‌رێم بە‌ده‌ستی‌ كورد خۆی‌‬ ‫ل����ێ‌ بده‌ن‌و ته‌نانه‌ت دۆخه‌كه‌ به‌كار بێنن بۆ‬ ‫هاتنه‌وه‌ی‌ راس����ته‌وخۆ‪ ،‬بە‌ن����او ‌ی كۆنترۆڵی‌‬ ‫ب����ار‌و دۆخ‌و كوژاندن����ه‌وه‌ی‌ ش����ه‌ڕ‌و ئاژاوه‌‌و‬ ‫وه‌اڵمدان����ه‌وه‌ بە‌خواس����تی‌ هه‌ن����دێ‌ هێزی‌‬ ‫كوردی‌‌و به‌شێ‌ له‌هاواڵتیانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫چواره‌م ‪ :‬كۆتایی‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان‪:‬‬ ‫ج����ۆری‌ مامه‌ڵ����ه‌ی‌ هێ����زه‌ عێراقیه‌كان‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی����ش حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌و خودی‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیران‌و ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كان به‌و ش����ێوه‌یه‌ی‌‬ ‫بینیم����ان‪ ،‬الی‌ ئه‌وان ئاماژه‌ی����ه‌ بە‌چه‌مكی‌‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆك����ه‌كان‌و یه‌كالیی‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫چاره‌نوس����یان‪ ،‬خ����ودی‌ ئاغ����ای‌ عه‌ب����ادی‌‬ ‫له‌میان����ه‌ی‌ قس����ه‌كردنی‌ له‌س����ه‌ر ناوچ����ه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان له‌زی����اد له‌بۆنه‌یه‌كدا هه‌وڵی‌‬

‫گۆڕینی‌ پێناس����ه‌ی‌ ئه‌و ناوچانه‌ی‌ دا‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ ناوچه‌ی‌ جێناكۆك نین‌و به‌ڵكو‬ ‫ناوچه‌ی‌ هاودڵ����ی‌ (متآ‌لف علیها)ن؟!‪ .‬ئه‌م‬ ‫ناولێنانه‌ ئه‌ده‌بی‌‌و سیاس����یه‌ ناده‌ستوریه‌‌و‬ ‫خۆدزینه‌وه‌ له‌وه‌سفه‌ ده‌ستوریه‌كه‌ی‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ س����ه‌رزاره‌كی‌‌و تێپه‌ڕ‌و له‌زمان‬ ‫ده‌رچ����ون نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئاماژه‌یه‌ بە‌قه‌ناعه‌ت‌و‬ ‫تێگه‌یشتنێكی‌ سیاسی دیاریكراو له‌مه‌ڕ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌‪ ،‬ئه‌وان له‌ڕابردودا له‌ڕێی ده‌س����تی‌‬ ‫ده‌ستی‌ پێكردن‌و پش����تگوێ‌ خستنی‌ كات‬ ‫به‌ندان����ه‌ی‌ م����ادده‌ی‌ (‪)140‬ی‌ ده‌س����تور‪،‬‬ ‫له‌س����ایه‌ی‌ خاوخلیچك����ی‌‌و ب����ێ‌ به‌رنامه‌یی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و پارت����ی‌‌و درێ����ژه‌دان بە‌گه‌م����ه‌‬ ‫بچوكه‌كان‌و ناهۆش����یاریان بە‌ره‌وتی‌ مێژو‌و‬ ‫لۆژیكی‌ زه‌مه‌نی‌ سیاسی له‌عێراق‌و خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����تدا‪ ،‬چه‌مكی‌ كێش ‌ه له‌سه‌ریان بێ‌‬ ‫ناوه‌رۆك كرد‪ ،‬واته‌ له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌ خواستێ‌‬ ‫هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ر‪ ،‬كار كرا بۆ دواخستن‌و‬ ‫له‌باربردنی‌ چاره‌س����ه‌ر‪ .‬بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ ناو‌و پێناس����ه‌ ده‌ستوریه‌كه‌ش����دا‪،‬‬ ‫دۆخه‌كه‌ سه‌باره‌ت بە‌كورد وه‌ك قودسی‌ لێ‌‬ ‫بێت س����ه‌باره‌ت بە‌فه‌له‌ستینیه‌كان‌و ئۆسلۆ‌و‬ ‫به‌جێهێش����تنی‌ یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ چاره‌نوسی‬ ‫ئه‌و ب����ۆ وتوێژه‌كانی‌ كۆتای����ی‌‪ .‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ئیس����رائیلیه‌كانن ن����ه‌ك ع����ه‌ره‌ب‌و‬ ‫فه‌له‌س����تینیه‌كان بڕی����اری‌ ئ����ه‌وه‌ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و كۆتاییه‌كه‌ی‌ چۆن ده‌بێت‪ ،‬بینیش����مان‬ ‫بە‌یارمه‌تی‌ دۆس����ته‌ به‌هێزه‌كه‌یان كێشه‌كه‌‬ ‫چ����ۆن كه‌وت����ه‌وه‌ س����ه‌باره‌ت بە‌كه‌ركوك‌و‬ ‫ناوچ����ه‌ كوردس����تانیه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێمی����ش‪ ،‬له‌ئێس����تادا هه‌س����ت ده‌كرێت‬ ‫ج����ادو به‌س����ه‌ر جادوگه‌ردا بە‌ش����ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫كاتی����ش بێت قلپبۆت����ه‌وه‌‪ ،‬وات����ه‌ گوته‌زا‪:‬‬ ‫ئه‌و س����نورانه‌ی‌ بە‌خوێن ده‌ستنیشانكراون‬ ‫ده‌مێنن����ه‌وه‌‪ ،‬بە‌كرده‌وه‌ ئ����ه‌وان جێ‌به‌جێی‌‬ ‫ده‌كه‌ن‌و هاتنه‌وه‌یان ب����ه‌و جۆره‌ بۆ ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان‌و س����ه‌پاندنی‌ دۆخی‌ دیفاكتۆ‬ ‫یه‌كسان ده‌كه‌ن به‌و دۆخه‌ی‌ كورد‌و پێشمه‌رگه‌‬ ‫دوای‌ هه‌اڵتنی‌ هێزه‌ عێراقیه‌كان له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫هێنایان����ه‌ كایه‌وه‌! ئه‌مه‌ی‌ باس����ی‌ ده‌كه‌ین‬ ‫خوێندن����ه‌وه‌ی‌ ئێمه‌یه‌ بۆ دی����دگای‌ ئه‌وان‪.‬‬ ‫وای‌ ده‌بینی����ن كه‌ بە‌كۆتای����ی‌ هاتنی‌ داعش‬ ‫الی‌ ئه‌وان بابه‌ت����ی‌ ناوچه‌ جێناكۆكه‌كانیش‬ ‫كۆتایی‌ پێ‌ هاتوە‪ ،‬له‌ئێستاش����دا وا مامه‌ڵه‌‬ ‫ده‌ك����ه‌ن ك����ه‌ ناوچه‌یه‌ك����ی‌ داگیرك����راوی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی����ان رزگار ك����ردوە‪ ،‬بە‌واتایه‌كی‌ تر‬ ‫كورد له‌خاوه‌ن ماڵه‌وه‌ بۆته‌ بێگانه‌‌و له‌خاك‬ ‫داگیرك����راوه‌وه‌ بۆت����ه‌ داگیرك����ه‌ر‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌شێكی‌ په‌یوه‌سته‌ بە‌‌و هه‌وڵه‌ی‌ كاتی‌ خۆی‌‬ ‫له‌ناولێنان����ی‌ ئه‌و ناوچان����ه‌دا تێی كه‌وتوە‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ گۆڕانی‌ هاوكێش����ه‌كانی‌ هێز‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێ‌ ده‌كه‌ین وه‌س����ف‌و ئاماژه‌كردنه‌‬ ‫بە‌خواس����ت‌و سه‌رنجڕاكێشانه‌ بۆ سیاسه‌تێ‌‬ ‫كه‌ پیاده‌ ده‌كرێت‪ .‬كه‌ ئامانج تیایدا هه‌موار‬ ‫كردن����ی‌ م����ادده‌ی‌ (‪)140‬ه‌ بە‌لۆژیكی‌ هێز‌و‬ ‫واقیعی‌ مه‌یدانی‌‪ ،‬یاخود بانگه‌شه‌ كردنه‌ بۆ‬ ‫پیاده‌كردنی‌ له‌سایه‌ی‌ دۆخێكی‌ ناهاوسه‌نگی‌‬ ‫وادا ك����ه‌ یه‌كس����ان بێ����ت بە‌دۆڕاندنی‌ هه‌تا‬ ‫هه‌تایی‌ ئه‌و ناوچان����ه‌‪ ،‬له‌ئه‌گه‌ری‌ نه‌گۆڕانی‌‬ ‫هاوس����ه‌نگی‌ هێ����ز‌و هاوپه‌یمانیه‌ته‌كان����دا‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم له‌و ناوچانه‌دا‬ ‫له‌داهاتودا‌و لێره‌دا‌و له‌هه‌ندێ‌ روه‌وه‌ فریای‌‬ ‫كورد بكه‌وێ‌‪ .‬ناشبێت وا بزانین گه‌ڕانه‌وه‌ی‌‬ ‫سنورداری‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‌و ئاسایشی‌ كورد‬ ‫ب����ۆ ئەو ناوچانه‌ ده‌توانێت ده‌س����تكاریه‌كی‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌ بۆچونه‌كه‌یان بكات‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬كۆتایی‌ س����وننه‌ وه‌ك قورسایی‌‬ ‫سیاسی‌و دیموگرافی‌‌و هێزی‌ چه‌كدار‪:‬‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ داعش په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ته‌نگاو‬ ‫ته‌نگ����ی‌ بە‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ ملمالنێی ش����یعه‌‌و‬ ‫س����وننه‌ له‌ئاس����تی‌ خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیش عێراق‌و سوریادا هه‌بو‪ .‬له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش����دا كه‌ داعش له‌هه‌ناوی‌ ئه‌لقاعیده‌وه‌‬ ‫هاتبوە ده‌ره‌وه‌‌و ناس����نامه‌ ئایدۆلۆژییه‌كه‌ی‌‬ ‫رونب����و‪ ،‬ب����ه‌اڵم گه‌وره‌ب����ون‌و ته‌وزیفكردنی‌‬ ‫ئه‌و رۆڵه‌ی‌ بینی‌‪ ،‬له‌ك����ۆی‌ ملمالنێ‌‌و گه‌مه‌‬ ‫سیاس����ی‌و هه‌واڵگرییه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌ به‌دور‬ ‫نه‌بو‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ر هێز‌و جه‌مس����ه‌ره‌ هه‌وڵی‌‬ ‫ده‌دا له‌ڕوانگه‌ی‌ خۆیه‌وه‌‌و له‌ڕێی پاڵپش����تی‌‬ ‫كردنی‌ ی����ان لێدان یاخ����ود هه‌ردوكیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بون����ی‌ ئه‌م هێ����زه‌ بخاته‌ خزم����ه‌ت مه‌رام‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ خۆیه‌وه‌‪ .‬بە‌بڕوای‌ به‌شێ‌‬ ‫له‌چاودێران‌و هه‌ندێ‌ له‌سه‌ركرده‌كانی‌ خودی‌‬ ‫سوننه‌كان‌و ئێمه‌مانانیشه‌وه‌‪ ،‬هه‌ره‌سهێنانی‌‬ ‫دراماتیك����ی‌ زیات����ر له‌(‪ )60‬ه����ه‌زار هێزی‌‬ ‫عێراقی‌ له‌به‌رامبه‌ر كه‌متر له‌هه‌زار چه‌كداری‌‬ ‫داعش‌و كش����انه‌وه‌ له‌ته‌واوی‌ ناوچه‌ سوننه‌‬ ‫نشینه‌كان‌و به‌جێهێش����تنی‌ بایی زیاتر له‌دو‬ ‫ملی����ار دۆالر چ����ه‌ك‌و چۆڵی‌ پێش����كه‌وتو‬ ‫بۆ ئه‌م رێكخ����راوه‌‪ ،‬ته‌نها ب����ە‌وره‌ روخان‌و‬ ‫بون ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و له‌خۆبردویی‌ داعش����یه‌كان‬ ‫لێكنادرێت����ه‌وه‌‪ .‬به‌ڵك����و پێ‌ به‌جێهێش����تن‬ ‫ب����و له‌چوارچێوه‌ی‌ س����تراتیژێكی‌ عێراقی‌‌و‬ ‫هه‌رێمایه‌تی‌ دیاریكراودا به‌م مه‌به‌س����تانه‌ی‌‬ ‫خواره‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬وێرانكردنی‌ ناوچه‌ سوننه‌ نشینه‌كان‌و‬ ‫تۆڵ����ه‌ لێكردنه‌وه‌ی‌ جه‌نگی‌ ئێ����ران عێراق‌و‬ ‫توندوتیژییه‌كان����ی‌ دوای‌ (‪ )2003‬دژ‬ ‫بە‌حوكمڕانانی‌ نوێی‌ شیعه‌‪.‬‬

‫‪ .2‬گۆڕینی‌ دیموگراف����ی‌ ناوچه‌كه‌ له‌ڕێ ‌ی‬ ‫ده‌ركردن‌و كۆچپێكردن‌و ئاواره‌كه‌وتن بە‌هۆی‌‬ ‫جه‌نگ‌و خوێنڕێژیه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها الوازكردنی‌‬ ‫قورسایی‌ سیاس����یان‌و رێگه‌ خۆشكردن بۆ‬ ‫پاشكۆیه‌تیان‪.‬‬ ‫‪ .3‬تێكدان����ی‌ ئامانج����ه‌ له‌پێش����ینه‌كان‌و‬ ‫ئه‌وله‌وییاتی‌ س����وننه‌كان‌و دروس����ت كردنی‌‬ ‫كێش����ه‌ له‌نێوانی����ان‌و س����ه‌رقاڵكردنیان‬ ‫ب����ۆ چه‌ندی����ن س����اڵ‌ بە‌ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كانی����ان‌و رزگاربون له‌ده‌رهاویش����ته‌‌و‬ ‫ده‌ركه‌وته‌كانی‌ جه‌نگ دژی‌ داعش له‌ش����ار‌و‬ ‫ناوچه‌كانیاندا‪.‬‬ ‫‪ .4‬س����زادانی‌ ئ����ه‌و واڵت����ه‌ هه‌رێمییانه‌ی‌‬ ‫له‌ڕێ����ی‌ به‌كارهێنانی‌ وه‌ره‌قه‌ی‌ س����وننه‌وه‌‬ ‫دژایه‌تی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ نوێ‌‌و پرۆژه‌ی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێرانیان ده‌كرد‪ ،‬له‌ڕێی وێرانكردن‌و‬ ‫س����وتاندنی‌ وه‌ره‌قه‌كه‌ گه‌ر بۆ ماوه‌یه‌كیش‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‪ .5‬پاس����اودان بە‌دامه‌زراندن����ی‌ هێ����زی‌‬ ‫عه‌قائی����دی‌ چه‌ك����دار‌و بە‌یاس����ایی‌ كردنی‌‌و‬ ‫به‌ستنه‌وه‌ی‌ بە‌مه‌رامه‌ مه‌زهه‌بی‌‌و ستراتیژه‌‬ ‫دورم����ه‌وداكان‌و ملمالن���� ‌ێ ناوچه‌ی����ی‌‌و‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی����ه‌كان ك����ه‌ له‌حه‌ش����دا خ����ۆی‌‬ ‫به‌رجه‌سته‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫‪ .6‬البردن����ی‌ به‌ش����ێ‌ له‌به‌ربه‌س����ته‌كانی‌‬ ‫ب����ه‌رده‌م ته‌واوك����ردن‌و بە‌ئاكامگه‌یاندن����ی‌‬ ‫پرۆژه‌ی‌ هیاللی‌ شیعی‪.‬‬ ‫‪ .7‬تێكدانی‌ پێوه‌ر‌و پێناس‌و پۆڵێنه‌كان‬ ‫له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ په‌یوه‌ن����دی‌ بە‌تی����رۆره‌وه‌‌و‬ ‫وێناكردن����ی‌ ده‌وڵ���� ‌هت‌و هێزه‌ ش����یعیه‌كان‬ ‫له‌ئاس����تی‌ هه‌رێمه‌ك����ه‌دا وه‌ك هێ����زی‌‬ ‫زه‌بروه‌شێن‌و تێكشكێنه‌ری‌ تیرۆر‌و له‌وانه‌ش‬ ‫داعش‪.‬‬ ‫‪ .8‬ده‌س����تكرانه‌وه‌ بۆ س����زادانی‌ كورد‌و‬ ‫سنورداركردنی‌ چه‌شمه‌ندازه‌كانی‌‌و خستنه‌وه‌‬ ‫قاڵب����ی‌ خ����ۆی‌‌و كۆكردن����ه‌وه‌ی‌ قاچه‌كانی‌‬ ‫ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و ب����ه‌ڕه‌ی‌ ئ����ه‌وان بۆیان‬ ‫دیاریكردوە‌و پێوانه‌یان كردوە‪.‬‬ ‫بە‌گش����تی‌ به‌غ����داو هاوپه‌یمان����ه‌‬ ‫هه‌رێمایه‌تیه‌كان����ی‌ س����ه‌ركه‌وتو بون له‌وه‌ی‌‬ ‫له‌س����اته‌وه‌ختێكی‌ مێژویی‌ ده‌گمه‌ندا داعش‬ ‫بكه‌نه‌ نوێنه‌ری‌ س����وننه‌‌و دواتر هه‌ر له‌ڕێی‬ ‫تێكش����كاندنی‌ ئه‌وه‌وه‌ ئه‌ویش تێكشكێنن‌و‬ ‫ب����ه‌وه‌ش ه����اوكات چه‌ندین ئامان����ج به‌دی‌‬ ‫بێن����ن‪ ،‬له‌وان����ه‌ش كۆتایی‌ رۆڵی‌ س����وننه‌‌‌و‬ ‫رۆڵی‌ س����ه‌ربه‌خۆیانه‌ی‌ توركیاش له‌عێراقی‌‬ ‫ئێستادا‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬كۆتایی‌ شۆڕشی‌ سوریا‪:‬‬ ‫یه‌كێ‌ له‌ئامانجه‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كانی‌ گه‌وره‌كردن‌و‬ ‫ئاراس����ته‌كردنی‌ به‌ره‌و س����وریا له‌باربردنی‌‬ ‫شۆڕشی‌ گه‌النی‌ سوریا بو‪ ،‬له‌ڕێی هه‌وڵدان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جیهان‌و بە‌تایبه‌تیش خۆرئاوا بخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌م هه‌ڵبژاردنی‌ یه‌ك����ێ‌ له‌دو بژارده‌ی‌‪:‬‬ ‫رژێمی‌ س����وریا له‌گه‌ڵ‌ داعش‪،‬و کۆتاییهێنان‬ ‫بە‌چیرۆكی‌ شۆڕش����ی‌ سوریا‌و دیكتاتۆربونی‌‬ ‫رژێم‌و یه‌كس����ان كردنی‌ شۆڕشه‌كه‌ بە‌پرسی‬ ‫تی����رۆر! ئه‌م نه‌خش����ه‌یه‌ش ت����ا راده‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو س����ه‌ری‌ گ����رت‪ ،‬داعش ش����ه‌ڕێكی‌‬ ‫قورس����ی‌ له‌گه‌ڵ‌ هێزه‌كانی‌ ئۆپۆزیس����یۆنی‌‬ ‫س����وریا ده‌س����تپێكرد‌و به‌ره‌یه‌ك����ی‌ نوێ����ی‬ ‫جه‌نگی‌ به‌ڕودا كردن����ه‌وه‌‌و توانایه‌كی‌ زۆر‌و‬ ‫زه‌به‌نده‌یانی‌ تێدا برد‌و توانای‌ به‌رگری‌ الواز‬ ‫كردن‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ بونی‌ داعش بو بە‌باشترین‬ ‫بیانو بۆ فراوان بونی‌ ده‌ستێوه‌ردانی‌ واڵتان‬ ‫بۆ پشتیوانیكردن له‌رژێم‌و له‌وانه‌ش روسیا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك الوازكردنی‌ پاس����اوی‌ یارمه‌تیدانی‌‬ ‫گروپ����ه‌ چه‌كداره‌كانی‌ شۆڕش����ی‌ س����وریا‪.‬‬ ‫له‌هه‌موش����ی‌ مه‌ترسیدارتر كاریگه‌ر ‌ی داعش‬ ‫له‌س����ه‌ر گۆڕینی‌ ناس����نامه‌ی‌ ش����ۆڕش بو‪،‬‬ ‫بە‌جۆرێك له‌ئێستادا بە‌كۆتایی‌ هاتنی‌ داعش‬ ‫تا راده‌یه‌ك له‌كۆتاییه‌كانی‌ شۆڕشی‌ سوریا‬ ‫نزی����ك ده‌بینه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ مان����ه‌وه‌ی‌ رژێم‌و‬ ‫نه‌ڕوخانی‌ بە‌كرده‌وه‌ یه‌كس����انه‌ بە‌شكستی‌‬ ‫ش����ۆڕش‪ ،‬با نه‌شتوانرێ‌ س����وریا بخرێته‌وه‌‬ ‫دۆخ����ی‌ پێ����ش ش����ۆڕش‌و جه‌نگ����ی‌ ناوخۆ‬ ‫یاخود ته‌نانه‌ت رژێمیش هه‌ندێ‌ گۆڕانكاری‌‬ ‫به‌سه‌ردا بهێنرێت‪ .‬ره‌گ‌و ریشه‌ی‌ له‌باربردنی‌‬ ‫شۆڕشی‌ سوریا دوای‌ سه‌ركه‌وتنی‌ شۆڕشی‌‬ ‫لیبیاش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ دژایه‌تی‌ شۆڕش����ه‌‬ ‫س����پیه‌كانی‌ به‌ه����اری‌ عه‌ره‌ب����ی‌و كوده‌ت����ا‬ ‫له‌میسردا به‌س����ه‌ر یه‌كه‌م سه‌رۆكی‌ مه‌ده‌نی‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراو جارێك����ی‌ تر ده‌رگاكردنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هێزه‌ سه‌له‌فیه‌ جیهادییه‌كان بێنه‌وه‌‬ ‫مه‌یدان‌و بۆشاییه‌كه‌ پڕ بكه‌نه‌وه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بكرێنه‌ س����ه‌رچاوه‌ی‌ وێران����ی‌‌و به‌دبه‌ختی‌‌و‬ ‫داڕوخانێك����ی‌ گ����ه‌وره‌ له‌ناوچه‌ك����ه‌دا‪ .‬ئه‌م‬ ‫كۆتاییان����ه‌ی‌ ئاماژه‌مان پێك����رد هه‌ندێكی‌‬ ‫هاتۆته‌ دی‌‪ ،‬له‌وانه‌ش كۆتایی‌ س����وننه‌كان‌و‬ ‫شۆڕشی‌ سوریا‌و عێراقی‌ ته‌وافوقی‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌باره‌ت بە‌ئێمه‌ی‌ كورد هه‌وڵی‌‬ ‫به‌دیهێنانیان ده‌درێت‪ .‬گرنگی‌ خۆمان یاخود‬ ‫به‌ش����ێ‌ له‌خۆمان یارمه‌تیده‌ری����ان نه‌بین‪،‬‬ ‫مه‌رجیش نی����ه‌ هه‌رچی‌ به‌رامبه‌ر ویس����تی‌‬ ‫بۆی‌ بێته‌ دی‌‪ .‬به‌ڵكو ده‌ش����ێ‌ بە‌پاس����اوی‌‬ ‫هه‌مان شت كۆتایی‌ بە‌به‌شێك له‌خه‌ونه‌كانی‌‬ ‫ئه‌ویش بێت‪ .‬به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ ده‌بێت واتایه‌كی‌‬ ‫نوێ‌ بە‌بونمان وه‌ك كورد‌و ناس����یونالیزمی‌‬ ‫كوردی‌‌و گه‌لی‌ كوردستانی‌ باشور‌و هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان بده‌ین‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫چۆن هەڵبژاردن دەبێتە چارەسەر؟‬ ‫ئیسماعیل حەمه‌عەلی‌ خورماڵی‌*‬ ‫لەپ���اش درێژكردن���ەوەی تەمەن���ی‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان ب���ۆ دو وەرزی‬ ‫دیكە‪ ،‬لەئێستادا لەناوەندە جیاجیاكانەوە‬ ‫باس لە‌دیاریكردن���ی وادەی هەڵبژاردن‌و‬ ‫هەڵبژاردن���ی پێش���وەختە دەكرێ���ت‪،‬‬ ‫زۆرجاریش وەك بەشێك لەچارەسەر بۆ‬ ‫قەیرانەكانی هەرێمی كوردستان ئاماژەی‬ ‫بۆ دەكرێ���ت‪ .‬بەداخەوە ئەم پرس���ەش‬ ‫وەك هەم���و بابەتەكان���ی دیك���ەی ئەم‬ ‫هەرێمە هاوڕایی لەس���ەر نیەو هەریەكە‬ ‫بەئاراس���تەیەك‌و لەبەرژەوەن���دی الیەك‬ ‫ش���یكاری دەكات‪ .‬بەپێویس���تی دەزانم‬ ‫بەحوكمی پێگەك���ەم‌و ئەزمونی رابردوم‬ ‫سەرنجی خۆم بخەمەڕوو لەو بارەیەوە‪.‬‬ ‫هەموان دەزانی���ن قەیرانەكانی هەرێم‬ ‫هەمەچەش���نەن‌و تەنها پەیوەس���ت نین‬ ‫بەبوارێك���ەوە ت���ا هەڵب���ژاردن یان هەر‬ ‫بابەتێك���ی دیك���ە بتوانێت بەس���انایی‬ ‫ببێتە چارەسەرێكی س���یحری‪ .‬هەرێمی‬ ‫كوردس���تان قەیران���ی قوڵ���ی گەندەڵی‬ ‫هەی���ە لەس���ەرجەم س���ێكتەرەكاندا‪،‬‬ ‫گەندەڵیەك كەش���ۆڕ بووەتەوە بۆ هەمو‬ ‫جومگەو ئاس���تەكان‪ ،‬تەنه���ا دەتوانرێت‬ ‫بەئیرادەیەكی بەهێزی كەسانی دڵسۆزی‬ ‫خ���اوەن بڕیار‌و دەس���ەاڵت‌و ئیدارەیەكی‬ ‫مەحكەم‌و پالنێك���ی تۆكمە‌و درێژخایەن‬

‫كار لەس���ەر كەمكردنەوەو نەهێش���تنی‬ ‫بكرێت‪ ،‬كەبەداخەوە لەئێستادا تروسكایی‬ ‫ئەو ئیرادە‌و ئیدارە‌و پالنە بەدی ناكرێت‪.‬‬ ‫كەواتە ناتوانین بڵێین هەڵبژاردن بەهەر‬ ‫ش���ێوازێك بێت چارەسەری قەیرانەكانی‬ ‫هەرێم دەكات‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بە‌حاڵەت���ە سیاس���یە‬ ‫چەقبەس���تووەكە‌و ناكارایی پەرلەمان‌و‬ ‫حكومەت وەك پێویست‪ ،‬ئەگەری هەیە‬ ‫ك���ە هەڵب���ژاردن بتوانێ���ت گۆڕانكاری‌و‬ ‫جۆرێ���ك لەچارەس���ەر بێنێت���ە ب���ون‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەگەری ئ���ەوەش هەیە كە ببێتە‬ ‫قەیرانێكی سەربار بۆ هەمو قەیرانەكانی‬ ‫دیكە‪.‬‬ ‫كۆمسیۆن چۆن خۆی ئامادە دەكات؟‬ ‫لەئێستادا چاوەكان لەسەر كۆمسیۆنن‬ ‫كە ئایا كۆمس���یۆن بەچیەوە سەرقاڵە؟‬ ‫كۆمس���یۆن جگە لە‌بونیادنانی ژێرخانی‬ ‫تەكنەلۆجی‌و توانا مرۆییەكانی‪ ،‬هەنوكە‬ ‫قورس���ایی كارەكان���ی چ���ڕ كردۆتەوە‬ ‫لە‌دامەزران���دن‌و بژاركردن���ی تۆم���اری‬ ‫دەنگدەراندا‪ .‬بۆ ئەم مەبەس���تە پەیڕەو‌و‬ ‫رێ���كاری تایبەتی دەرك���ردوە‌و كارگێڕی‬ ‫هەڵبژاردنی راسپاردوە بۆ خاوێنكردنەوەی‬ ‫تۆماری دەنگ���دەران‪ .‬كەبڕیارە لەماوەی‬ ‫(‪ )45‬رۆژدا كارەكانی تەواو بكات‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی گرنگ���ە ئام���اژەی پێبكەین‪،‬‬ ‫تۆم���اری دەنگدەران چەندین كەموكوڕی‬ ‫هەیە‌و ب���ەردەوام جێگای مش���ت‌و مڕی‬ ‫هەموانە‪ .‬زۆرجار بەشێوەی پرسیار یاخود‬ ‫گلەیی‌و سەركۆنە ئەو پرسیارە ئاراستەی‬ ‫كۆمسیۆن دەكرێت كەبۆچی ئەو تۆمارە‬ ‫خاوێن ناكاتەوە؟ لێرەدا بەكورتی وەاڵمی‬ ‫ئەو پرس���یارە دەخەمەڕوو لەداهاتووشدا‬ ‫بەوتارێك گەنگەشەی زیاتری ئەو بابەتە‬ ‫دەكەم‪.‬‬ ‫كەموكوڕیەكانی تۆم���اری دەنگدەران‬ ‫دو بەشن‪ ،‬بەشێكی كۆمسیۆن دەتوانێت‬

‫لەڕوی تەكنیكیەوە كاری لەس���ەر بكات‪،‬‬ ‫وەك سڕینەوەی ناوی دوبارە كەسەرجەم‬ ‫زانیاریەكانیان چونیەكە‪ ،‬سڕینەوەی ناوی‬ ‫ئاوارە‌و پەنابەرانی پارێزگاكانی دەرەوەی‬ ‫هەرێم‪ .‬بەاڵم سەرجەم كەمو كوڕیەكانی‬ ‫دیك���ە كەتایبەت���ە بە‌ن���اوی (م���ردو‪،‬‬ ‫دەنگدانی تایبەت‪ ،‬دەنگدانی هەندەران‪،‬‬ ‫كەس���انی وەهمی) ل���ەدەرەوەی توانای‬ ‫كۆمسیۆنن‌و پێویس���تی بەهەماهەنگی‌و‬ ‫ه���اوكاری الیەنی دیك���ەی پەیوەندیدار‬ ‫هەیە‪ ،‬وەك وەزارەتی ناوخۆ‌و وەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگە‌و وەزارەتی تەندروس���تی‌و‬ ‫بەڕێوەبەرایەت���ی خانەنش���ینی‌و‪...‬هتد‪،‬‬ ‫هەندێ���ك كەموكوڕی دیكە پەیوەندیدارە‬ ‫بەیاساوە‪ ،‬كەكۆمس���یۆنی دەستەوسان‬ ‫كردوە لەسڕینەوەی هەندێ ناو‪.‬‬ ‫هەڵبژاردن كەی دەكرێت؟‬ ‫ب���ەڕای بەش���ێك لەیاساناس���ان‌و‬ ‫ش���ارەزایان‪ ،‬لەبەر ئەوەی پەرلەمان بۆ‬ ‫دو وەرزی دیك���ە تەمەنی خ���ۆی درێژ‬ ‫كردۆتەوە‪ ،‬هەر وەرزێكیش بریتیە لە‌چوار‬ ‫مانگی یاسادانان‌و دو مانگ پشو‪ ،‬كەواتە‬ ‫كۆت���ا وادەی پەرلەم���ان ‪2018/11/6‬‬ ‫دەبێت‪ .‬ه���ەر بۆیە هەڵب���ژاردن دەبێت‬ ‫النیكەم مانگێك پێش ئەو وادەیە بكرێت‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی ئەندامان���ی هەڵبژێردراوی‬ ‫خولی ن���وێ دیاری بكرێ���ن پێش تەواو‬ ‫بونی وادەكە‪ ،‬تەنها لە‌حاڵەتێكدا نەبێت‬ ‫كەپەرلەمان خۆی هەڵوەشێنێتەوە‪.‬‬

‫تەنها لەیەك حاڵەتدا‬ ‫هەڵبژاردن چارەسەرە‬ ‫ئەویش ئامادەیی‬ ‫تەواوەتی كۆمسیۆنە‬ ‫لەهەمو رویەكەوە‬ ‫بەتۆمارێكی خاوێنی‬ ‫دەنگدەرانەوە‬ ‫كەئیرادە‌و ئیدارەیەكی‬ ‫بەهێزی لەپشت‬ ‫بێت بۆ ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنێكی پاك‌و‬ ‫بێگەرد‌و شەفاف‌و دور‬ ‫لەساختە‬

‫حاڵەتێك���دا راوێژ بەكۆمس���یۆن بكرێت‬ ‫بۆ ئەوەی بزانرێ���ت كەی ئامادە دەبێت‬ ‫بۆ هەڵبژاردن‪ .‬ئەگەر هەڵبژاردنەكانیش‬ ‫ئەنجامدران كۆمەڵە س���یناریۆیەك دێنە‬ ‫سیناریۆكانی هەڵبژاردن كامانەن؟‬ ‫لەحاڵەتی ئاساییدا دەبێت هەڵبژاردن ئاراوە‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫یەك���ەم‪ :‬هەڵب���ژاردن ئەنجام دەدرێت‬ ‫لەمانگ���ی ئەیلول���ی ‪ 2018‬دا ئەنج���ام‬ ‫بدرێت‪ ،‬یان دەشێت بە‌هەڵوەشاندنەوەی لەكاتێكدا كۆمس���یۆن تۆمارێكی خاوێنی‬ ‫پەرلەمان یاخود بەهەر رێگایەكی دیكەی لەبەردەس���تە‌و ل���ەڕوی لۆجس���تی‌و‬ ‫یاسایی یان تەوافوقی بڕیاری هەڵبژاردنی تەكنیكی‌و راهێنانەوە ئامادەیە‪ .‬هەروەها‬ ‫پێش���وەختە بدرێ���ت‪ ،‬گرنگ���ە لەهەمو دەزگا پەیوەندی���دارەكان ه���اوكاری‬

‫كۆمسیۆنن بەبودجە‌و پاراستنی حاڵەتی‬ ‫ئەمنی‌و‪ ...‬هتد‪ .‬بەكورتی هەمو كارەكان‬ ‫بەئاس���ایی دەڕۆن‪ ،‬كەئەم���ە باش���ترین‬ ‫س���یناریۆیە‪ ،‬بەاڵم بە‌ئەگەرێكی الوازی‬ ‫دەبین���م لەبەر ئ���ەو هەم���و قەیرانەی‬ ‫كەلەئێستادا بەرۆكی هەرێمی گرتووە‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬بڕی���اری هەڵب���ژاردن دەدرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم كۆمس���یۆن ئامادە نی���ە‪ ،‬لەبەر‬ ‫خاوێن نەكردنەوەی تۆماری دەنگدەران‪،‬‬ ‫چونك���ە وەك ئاماژەم���ان ب���ۆ ك���رد‬ ‫خاوێنكردن���ەوەی تۆم���اری دەنگدەران‬ ‫پەیوەس���تە بەكۆمەڵ���ە وەزارەت‌و‬ ‫دەزگایەك���ی دیك���ەی پەیوەندیدارەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەوان لەم ماوەیەی كەبەردەستە‬ ‫ه���اوكار نەبن ئ���ەوا تۆمارەك���ە خاوێن‬ ‫ناكرێتەوە‪ ،‬كەئەگەرێكی چاوەڕوانكراوە‪.‬‬ ‫لەم حاڵەتەشدا ئەنجامەكانی هەڵبژاردن‬ ‫قەیرانەكان قوڵتر دەكاتەوە‪.‬‬ ‫س���ێهەم‪ :‬هەڵب���ژاردن دەكرێ���ت‌و‬ ‫كۆمس���یۆن ئامادە نیە‪ ،‬لەب���ەر نەبونی‬ ‫بودجە‌و پش���تیوانی پێویس���ت لەالیەن‬ ‫دەزگا پەیوەندیدارەكان���ەوە‪ .‬كەئ���ەم‬ ‫سیناریۆیەش قەیران بەرهەم دەهێنێت‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬هەڵبژاردن دەكرێت‌و كۆمسیۆن‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم دەزگا پەیوەندیدارەكان‬ ‫هاوكار نابن بۆ رێگری لەس���اختەكاری‌و‬ ‫پاراستنی ئاسایشی ناوەند‌و سندوقەكانی‬ ‫دەنگ���دان‪ .‬بێگومان ئەم س���یناریۆیەش‬ ‫نابێتە چارەسەر‪.‬‬ ‫لەهەر یەك لەو حاڵەتانەی سەرەوەدا‬ ‫ئەگەری هەیە هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئ���ەوەی گرنگە بزانرێت گۆڕانكاری‬ ‫لەنەخشەی سیاسی‌و دابەشبونی سەنگ‌و‬ ‫قورس���ایی قەوارە س���ەرەكیەكاندا دێتە‬ ‫ئ���اراوە‪ ،‬چونكە تا ئێس���تا دو قەوارەی‬ ‫نوێ خۆی���ان راگەیاندوە بۆ بەش���داری‬ ‫لەهەڵبژاردنەكان‌و ئەگەری دروس���تبونی‬ ‫قەوارەی دیكەی نوێش هەیە‪ .‬پرسیاری‬

‫حەمید زه‌ڵمی‌‬ ‫هه‌مو س����اڵێك نه‌ت����ه‌وه‌ یه‌كگرتوەكان‬ ‫رۆژی‌ ‪ 9/12‬ب����ە‌رۆژی‌ به‌ره‌نگاربون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ ده‌ستنیش����ان كردوە‪ .‬ئه‌م رۆژه‌‬ ‫ده‌بێت����ه‌ رۆژی‌ باسوخواس����ی‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌‬ ‫له‌زۆرب����ه‌ی‌ میدی����ا‌و له‌نێ����وان چی����ن‌و‬ ‫توێژه‌كاندا‪ .‬ده‌بێ‌ ه����ۆكاری‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ وه‌ك ڤایرۆس����ێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫كارگێ����ری‌ چ����ی بێ����ت‪ .‬ش����ێوازه‌كانی‌‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‌و په‌نجه‌ خس����تنه‌ سه‌ر‬ ‫رێگاچاره‌كان����ی‌‌و ئ����ه‌و میكانیزمان����ه‌ی‌‬ ‫گونجاون بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‌و ئ����اكاری‌‌و سیاس����یه‌ چۆن‬ ‫ده‌س����ت بخرێن‪ .‬پاڵنه‌ری‌ مرۆڤ ده‌بێ‌ بۆ‬ ‫تێوه‌گالنی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ده‌بێ‌ چی‌ بێت‪،‬‬ ‫ئایا ته‌نیا له‌پێناو ده‌س����كه‌وتێكی‌ مادیدا‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬رۆڵ����ی‌ مێدیا‌و راگه‌یاندنكاره‌كان‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی����دا چی����ه‌‪ .‬ئایا ده‌كرێ‌‬ ‫كۆتای����ی‌ بە‌گه‌نده‌ڵی‌ بهێنرێت‪ .‬ئه‌و ك ‌هس‌و‬ ‫الیه‌نان����ه‌ كێن تێ����وه‌ گالون‪ ،‬ئای����ا ئێمه‌‬ ‫به‌شێك نین له‌و هه‌اڵوسانه‌ی‌ له‌پله‌و پایه‌ی‌‬ ‫ئه‌واندا روده‌دات‪ .‬هۆكارو چاره‌سه‌ره‌كانی‌‬ ‫ئ����ه‌م گه‌نده‌ڵیی����ه‌ چ����ۆن ش����یبكرێنه‌وه‌‬ ‫ده‌مانگه‌یه‌ننه‌ ده‌ره‌نجام‪ .‬پێویسته‌ سه‌ره‌تا‬ ‫چه‌مكی‌ گه‌نده‌ڵی‌ ‪ corruption‬رۆش����ن‬ ‫بكه‌ین����ه‌وه‌‌و له‌كوردس����تاندا لێكه‌وته‌كانی‌‬ ‫بخه‌ینه‌ رو‪ .‬زۆرێك له‌زانایان‌و بیرمه‌ندانی‌‬ ‫ئه‌م بواره‌ الی‌ خۆیانه‌وه‌ كاریان له‌ناسین‌و‬ ‫ش����یكردنه‌وه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌ كردوە‪ .‬گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كی‌ كوش����نده‌ی‌ جیهانیه‌ له‌نێو‬ ‫سیس����تمی‌ سیاس����یی‌‌و كارگێڕی‌ ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫دیموكراس����ی‌و نادیموكراس����یه‌كاندا زۆر‬ ‫تا ك����ه‌م ره‌نگی‌ داوه‌ته‌وه‌‪ .‬مێژوەكه‌ش����ی‌‬ ‫بە‌ئه‌ندازه‌ی‌ بونی‌ ته‌مه‌نی‌ كۆمه‌ڵگا‌و بونی‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ مرۆیی‌ مرۆڤ����ه‌وه‌ گرێدراوه‌‪.‬‬ ‫وشه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ له‌‪ Rumpere‬التینیه‌وه‌‬ ‫وه‌رگیراوه‌ ك����ه‌ واتای‌ ش����كاندنه‌ كه‌واته‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵیدا شتێك ده‌شكێت یان پێشێل‬ ‫ده‌كرێت كه‌ ره‌نگه‌ هه‌ڵس����وكه‌وتی‌ ئاكاری‌‬ ‫یان شێوازی‌ یاس����ایی‌ یان زۆرتر رێكاری‌‬ ‫كارگێری‌ بێت‪ .‬گه‌نده‌ڵی‌ له‌كورتترین واتادا‬ ‫بریتییه‌ له‌به‌كارهێنانی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ گشتی‌‬ ‫له‌پێن����او مه‌رامی‌ تایبه‌تی����دا‪ .‬بە‌چه‌ندین‬ ‫شێواز‌و فۆرمی‌ جیا گه‌نده‌ڵی‌ ده‌رده‌كه‌وێ‌‬ ‫كه‌ له‌بنه‌ره‌تدا یه‌ك شته‌‪ .‬ده‌كرێ‌ بە‌هۆی‌‬ ‫ئه‌ركی‌ گشتیه‌وه‌ گه‌نده‌ڵی‌ روبدات بە‌په‌نا‬ ‫بردنه‌ ب����ه‌ر به‌رتی����ل‌و دامه‌زراندنی‌ خزم‌و‬ ‫كه‌س����وكاری‌ نزیك یاخ����ود به‌كارهێنان‌و‬

‫كوردستان‌و عێراق‬ ‫له‌نێو بازنه‌ی‌ سور ‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ جیهاندان‌و‬ ‫وه‌ك گه‌نده‌ڵترین‬ ‫واڵت له‌لیست ‌ی‬ ‫واڵتان تۆمار كراون‬ ‫به‌پێ����ی‌ راپۆرت����ی‌ س����ااڵنه‌ی‌ رێكخراو ‌ی‬ ‫شه‌فافیه‌تی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ ئه‌وه‌ ئاشكرا كراوه‌‬ ‫كه‌ كوردستان‌و عێراق له‌نێو بازنه‌ی‌ سوری‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ جیهاندان‌و وه‌ك گه‌نده‌ڵترین واڵت‬ ‫له‌لیستی‌ واڵتان تۆمار كراون‪ .‬بە‌جۆرێك‬ ‫كه‌ عێ����راق‌و هه‌رێمی‌ كوردس����تان پله‌ی‌‬ ‫دوه‌می����ان وەگرت����وە دوای‌ به‌نگالدییش‪.‬‬ ‫ش����ێوازی‌ ترافی����ك الی����ت به‌كارهاتوە بۆ‬ ‫پۆلێنكردنی‌ گه‌نده‌ڵی‌ بە‌ش����ێوه‌یه‌ك ئه‌و‬ ‫واڵتانەی‌ پێش����ه‌نگن گڵۆپی‌ سور‌و ره‌نگی‌‬ ‫زه‌رد ب����ۆ واڵته‌ مام ناوه‌ن����ده‌كان‌و ره‌نگی‌‬ ‫س����ه‌وزیش بۆ ئه‌و واڵتان����ه‌ی‌ كه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫سیستمێكی‌ باشن‌و كۆنترۆڵی‌ گه‌نده‌ڵییان‬ ‫ك����ردوە‪ .‬گ����ه‌ر له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‬ ‫وردتر س����ه‌رنج بده‌ین‪ ،‬ده‌بینین گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ خراپ به‌رێوه‌بردنی‌ ده‌س����ه‌اڵت‌و‬ ‫كاروباره‌ ده‌زگاییه‌كان به‌رهه‌میان هێناوه‌‬ ‫له‌به‌كارهێنانی‌ ده‌سه‌اڵت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و‬ ‫مه‌رام����ی‌ تایبه‌ت����ی‌ تاكه ‌كه‌س����ێك یان‬ ‫گروپێك����ی‌ سیاس����ی‌‪ .‬له‌ت����ه‌ك گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫رامی����اری‌ له‌هه‌رێ����م‪ ،‬گه‌نده‌ڵ����ی‌ دارایی‌‌و‬ ‫كارگێڕی����ش به‌رچاوترین����ن‪ .‬گه‌نده‌ڵ����ی‌‬ ‫رامیاری‌ به‌رهه‌م����ی‌ بارودۆخی‌ كولتوری‌‌و‬ ‫جڤات����ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ ك����وردی‌ خۆیه‌تی‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌م چه‌ند س����ااڵنه‌ی‌ دوایی����دا ئه‌زمونی‌‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ری‌ ئۆپۆزس����یۆنی‌ كوردی‌ وه‌ك‬ ‫فری����ادره‌س‌و چاودێریك����ه‌ری‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌‬ ‫نێوان دام����وده‌زگا حكومیه‌كان ته‌ماش����ا‬ ‫كراوه‌‪ ،‬له‌وێوه‌ ك����ه‌ بابه‌ته‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫ده‌هێننه‌وه‌ نێو ش����ه‌قام‌و دیدی‌ گش����تی‌‬

‫گرن���گ لێ���رەدا ئەوەی���ە‪ ،‬ئای���ا قەوارە‬ ‫سیاس���یەكان بەتایبەت دەسەاڵتدارەكان‬ ‫لەئەگ���ەری شكس���ت‌و كەمكردن���ی‬ ‫كورسیەكانیان ئامادەن ئەنجامەكان قبوڵ‬ ‫بكەن‌و دان بەشكس���تی خۆیاندا بنێن؟‬ ‫ل���ەوەش گرنگتر ئایا ح���ەوت قەوارەی‬ ‫سیاسی كەهیچكام زۆرینەی رەهایان نیە‬ ‫دەتوانن رێككەوتن ئەنجام بدەن لەسەر‬ ‫پۆس���تەكانی پەرلەمان‌و حكومەت؟ ئایا‬ ‫لەو كاتە یاس���اییەی بۆیان دەستنیشان‬ ‫كراوە دەتوانن كۆببنەوەو كابینەی نوێ‬ ‫متمانە پێبدەن؟ دەیان پرس���یاری دیكە‬ ‫رووبەڕوم���ان دەبێت���ەوەو هەمویان بێ‬ ‫وەاڵمن‪.‬‬ ‫لەكۆتایی���دا‪ ،‬دەتوانی���ن بڵێین تەنها‬ ‫لەیەك حاڵەتدا هەڵبژاردن چارەس���ەرە‪،‬‬ ‫ئەویش ئامادەیی تەواوەتی كۆمس���یۆنە‬ ‫لەهەمو رویەك���ەوە بەتۆمارێكی خاوێنی‬ ‫دەنگدەرانەوە‪ ،‬كەئی���رادە‌و ئیدارەیەكی‬ ‫بەهێزی لەپش���ت بێت ب���ۆ ئەنجامدانی‬ ‫هەڵبژاردنێكی پاك‌و بێگەرد‌و ش���ەفاف‌و‬ ‫دور لەساختە‪ .‬پاشتریش هەمو قەوارەكان‬ ‫بەئەنجامەكان رازی بن‌و بتوانن رێكبكەون‬ ‫بەحكومەتی زۆرینە یان تەوافقی‌و هەمو‬ ‫پۆستەكانی پەرلەمان‌و حكومەت لەنێوان‬ ‫خۆیاندا دابەش بكەن‌و لەو ماوە یاساییەی‬ ‫دیاری كراوە پەرلەمان‌و حكومەت دەست‬ ‫ب���ەكار بێت‪ .‬ئ���ەم حاڵەت���ە ئەگەرچی‬ ‫خەونی ئێمە‌و هەمو كەس���ێكی دڵسۆزە‪،‬‬ ‫بەاڵم هاوكێشە ناوخۆیی‌و دەرەكیەكان‌و‬ ‫قەیرانە كەڵەكەبووە هەمەچەش���نەكانی‬ ‫هەرێم پێمان دەڵێت كە ئەوە ئەگەرێكی‬ ‫الوازە‌و زۆر زەحمەتە لەئێس���تادا بەدی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫* بڕیارده‌ری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ كۆمس���یاران‪،‬‬ ‫كۆمسیۆنی‌ بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫راپرسی‌‬

‫ئۆپۆزسیون بونی گۆڕان‬ ‫چی لە‌بارودۆخەکە‬ ‫دەگۆڕێ؟‬

‫له‌باره‌ ‌ی گه‌نده‌ڵی‌‌و لێكه‌وته‌كانیه‌وه‌‬ ‫دزین����ی‌ س����امانی‌ گش����تیی ده‌وڵ����ه‌ت‬ ‫بە‌راسته‌وخۆ‌و ناراس����ته‌وخۆ‪ .‬بە‌ئه‌ندازه‌ی‌‬ ‫ژم����اره‌ی‌ ده‌زگا ئاب����وری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫رامیاریه‌كانی‌ حكومه‌ت شێوازی‌ جیاوازی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ بونیان هه‌یه‌‪ .‬مه‌رج نیه‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫له‌ناوه‌رۆكدا نایاس����ایی‌ بێت چونكه‌ خۆی‌‬ ‫له‌بنه‌ره‌ت����دا كێش����ه‌یه‌كی‌ ئاكارییه‌‪ .‬ته‌نیا‬ ‫ده‌سكه‌وتی‌ مادی‌ پاڵنه‌ر نیه‌ بۆ تێوه‌گالنی‌‬ ‫م����رۆڤ به‌م ئای����دزه‌وه‌ به‌ڵك����و چه‌ندین‬ ‫پاڵنه‌ری‌ جیا له‌پشت ئه‌مه‌وه‌ بونیان هه‌یه‌‬ ‫له‌وانه‌‪ :‬پله‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ویستی‌ رامیاری‌‪،‬‬ ‫ئاب����وری‌ به‌هێز‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵت په‌ره‌س����تی‌‪،‬‬ ‫خۆپه‌رس����تی‌‪ .‬تاد‪ ....‬پێویس����ته‌ ئاماژه‌‬ ‫بە‌خاڵێك����ی‌ گرنگ بكه‌ین ئه‌ویش بونی‌ دو‬ ‫فۆرمی‌ گه‌نده‌ڵین وه‌ك گه‌نده‌ڵی‌ فه‌رمی‌‌و‬ ‫ده‌زگاییكراو‌و نافه‌رم����ی‌‌و نادام‌و دەزگایی‬ ‫ك����راون‪ .‬كه‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ دوەمیان كه‌س����یه‌‌و‬ ‫ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ داموده‌زگاكان����ه‌وه‌ ده‌كرێ‌‌و‬ ‫په‌یوه‌س����ته‌ بە‌ئاكار‌و خ����وی‌ تاكه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مو باره‌كانیشدا له‌ده‌ستدانی‌ فه‌زیله‌ته‌‬ ‫مرۆییه‌كانی‌ تاكه‌كان له‌و داموده‌زگایانه‌ی‌‬ ‫كه‌ كاری‌ تێدا ده‌كه‌ن كاریگه‌ری‌ نێگه‌تیڤ‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و پیش����انه‌ داده‌نێت كه‌ پێوه‌ی‌‬ ‫خه‌ریكن‪ .‬بۆ وێنه‌ی له‌ده‌ستدانی‌ بێالیه‌نی‌‌و‬ ‫بابه‌تی‌ بون الی‌ دادوه‌رێك یان به‌رپرسێك‬ ‫یان رۆژنامه‌نوس����ێك ئه‌مه‌ ده‌خوڵقێنێت‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵ����ی‌ داموده‌زگایی����ش گه‌نده‌ڵیه‌كی‌‬ ‫كۆییه‌ له‌ناو ئه‌و داموده‌زگایانه‌ی‌ تاكه‌كان‬ ‫كاری‌ تێدا ده‌كه‌ن‌و جوانی‌‌و پیشه‌یی‌ بونیان‬ ‫ده‌خه‌نه‌ مه‌ترسیه‌وه‌‪ .‬جۆره‌كانی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫زۆرن وه‌ك (گه‌نده‌ڵی‌ رامیاری‌‪ ،‬كارگێری‌‪،‬‬ ‫دارایی‌‪ ،‬یاسایی‌و هه‌ڵبژاردن‪ ،‬شاردنه‌وه‌ی‌‌و‬ ‫نه‌هێشتنی‌ رۆش����نی‌ له‌كاروباری‌‌ واڵتدا)‪.‬‬ ‫خراپتری����ن جۆری‌ گه‌نده‌ڵی����ش گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫رامیاریه‌‪ )political corruption( .‬كه‌‬ ‫بریتیه‌ له‌سه‌رپێچی‌ كردنی‌ ئه‌و رێسایانه‌ی‌‬ ‫كاری‌ دام����ه‌زراوه‌ رامیاری����ه‌كان له‌واڵتدا‬ ‫رێك ده‌خه‌ن‌و كاریگه‌ری‌ نه‌رێنی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫جێگیری‌ باری‌ رامی����اری‌‌و داڕمانی‌ ماف‌و‬ ‫ئازادییه‌ گشتیه‌كان داده‌نێت‪ .‬فۆرمه‌كانی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵ����ی‌ زۆرن وه‌ك (مه‌حس����وبیه‌ت‪،‬‬ ‫به‌رتیل‪ ،‬ش����ێواندن‪ ،‬ئیختیالس‪ ،‬واسیته‌)‪.‬‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ رامیاری‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ په‌ككه‌وتنی‌‬ ‫فه‌رمانره‌وایه‌تی‌و شێواندن‌و به‌الرێدابردنی‌‬ ‫پ����رۆژه‌ رامیاری����ه‌كان وه‌ك یاس����ادانان‌و‬ ‫كه‌مكردن����ه‌وه‌‌و ش����اردنه‌وه‌ی‌ رۆڵ����ی‌‬ ‫به‌رپرسیارێتی‌ له‌به‌رده‌م یاسادا‌و تێكدانی‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‌ كردن له‌پرۆس����ه‌ی‌ دارشتنی‌‬ ‫رامیاری‌ له‌بڕیاردانه‌كاندا‪ .‬له‌به‌ر رۆشنایی‌‬ ‫ئه‌م باسه‌ ئه‌گه‌ر باس له‌كوردستان بكه‌ین‪،‬‬

‫‪13‬‬

‫هۆشیار جەمال‬

‫لێ هوش����یار ده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌ركی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ی‌ رۆژنامه‌نوسان وه‌دیار ده‌خات‬ ‫كه‌ ده‌بێ‌ چاو له‌م نه‌خۆش����یه‌ نه‌پۆش����ن‪.‬‬ ‫چاودێ����رێ كردنی‌ توندی‌ ده‌س����ه‌اڵتداران‬ ‫له‌واڵت����دا الی‌ ئێمه‌ له‌مێژ نی����ه‌ هاتوەته‌‬ ‫گۆرێ‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك ئه‌ركێكی‌ پیرۆز بوەته‌‬ ‫جێی‌ سه‌رنجی‌ چینه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا‌و دیدێك‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ پێی‌ وایه‌ ئه‌م كاره‌ گه‌نده‌ڵی‌ كه‌م‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‌و ده‌یكاته‌ بابه‌تی‌ نێو كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫میدیا‌و رۆژنامه‌نوس����ان ده‌توانن ماناكانی‌‬ ‫ئازادی‌‌و مافه‌ گش����تیه‌كان ‌ی تاك به‌رده‌وام‬ ‫بهێننه‌وه‌ ن����او كۆمه‌ڵگا‌و گه‌نده‌ڵیش وه‌ك‬ ‫بابه‌تێكی‌ په‌یوه‌س����ت بە‌ژیان‌و له‌ناوبردنی‌‬ ‫خۆش����گوزه‌رانی‌‪ ،‬ده‌توانرێ‌ له‌میدیاكانه‌وه‌‬ ‫زۆر كاری‌ ج����دی‌‌و ئه‌وت����ۆی‌ ب����ۆ بكرێت‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ده‌ب����ێ‌ زه‌مینه‌س����ازیش هه‌بێت‬ ‫تا میدیا بتوانێ‌ سانس����ۆر نه‌كرێ‌‌و رۆڵی‌‬ ‫خۆی‌ بگێرێ����ت‪ .‬هۆكاره‌كانی‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ زۆر‌و جۆراوجۆرن‌و ده‌كرێ‌ لێره‌‬ ‫به‌م چه‌شنه‌ لێكیان بده‌ینه‌وه‌‪:‬‬ ‫حیزب‌و پارتی‌ سیاس����یی‌‪ :‬حیزب له‌واڵته‌‬ ‫مۆدێرن����ه‌ دامه‌زراوه‌كان����دا له‌دایك ده‌بێت‬ ‫وه‌ك ئامرازێكی‌ نوێ‌ تا بتوانێ‌ خوڵقێنه‌ری‌‬ ‫به‌ها ب����ه‌رزه‌ رامی����اری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫بێت‪ ،‬نه‌ك ببێت بە‌بار به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاوه‌‪.‬‬ ‫الی‌ ئێم����ه‌ حی����زب بارك����راوه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫نیش����تیمان‌و ده‌س����كه‌وته‌كانی‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫له‌راستیدا باره‌ به‌س����ه‌ر ژیانی‌ خه‌ڵكه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێ����ره‌ حی����زب حكومه‌تی‌ داگی����ر كردوە‌و‬ ‫كردویه‌تی‌ بە‌ئامرازێك بە‌ده‌ست خۆیه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌سته‌بژێرێكی‌ سیاس����ی‌ هاتون لێزانانه‌‬ ‫س����ه‌رجه‌م كاروباریان گرتوه‌ته‌ ده‌س����ت‌و‬ ‫سامانی‌ ژێر زه‌وی‌‌و سه‌رزه‌وی‌ ئه‌م واڵته‌یان‬ ‫ب����ردوەو به‌رده‌وام بۆ پارێ����زگاری‌ كردنی‌‬ ‫لێیان‪ ،‬خۆیان بە‌نیش����تیمان په‌ره‌وه‌ری‌‌و‬ ‫ده‌س����كه‌وته‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانه‌وه‌ گرێداوه‌ تا‬ ‫نه‌توانرێ‌ به‌پێی‌ یاسا لێیان بكۆڵرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و دی����ده‌ش ك����ه‌ رۆڵی‌ ئۆپۆزس����یۆنی‌‬ ‫سیاس����ی‌ گێڕاوه‌‪ ،‬زه‌مین����ه‌ی‌ له‌باری‌ وای‌‬ ‫نه‌هێناوه‌ت����ه‌ پێش بتوانرێ‌ شۆرش����ێكی‌‬ ‫باش له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌ ده‌س����ت‬ ‫پێبكرێت‪.‬‬ ‫ونبونی‌ هه‌س����تی‌ نیش����تیمان په‌روه‌ری‌‪:‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا له‌س����ێ‌ چی����ن پێكهاتوە‪ ،‬چینی‌‬ ‫بری����ارده‌ر‪ ،‬چین����ی‌ ئاگامه‌ن����د له‌بری����ار‪،‬‬ ‫چینی‌ جێبه‌جێكاری‌ بری����اردان‪ .‬ده‌مێكه‌‬ ‫هه‌س����تی‌ نیش����تیمان په‌روه‌ری����ش له‌نێو‬ ‫ئه‌م س����ێ‌ چینه‌دا وه‌ك پێویست نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ كوردیش بە‌هۆی‌ نقوم بونیه‌وه‌‬ ‫بە‌هه‌ستی‌ حیزبی‌‌و ده‌مارگیری‌ سیاسیه‌وه‌‪،‬‬

‫نه‌یتوانیوه‌ هه‌ستی‌ نیش����تیمان په‌روه‌ری‌‬ ‫دابمه‌زرێنێ‌‪ .‬نیشتیمان په‌روه‌ری‌ له‌رێگا ‌ی‬ ‫دامه‌زراندنی‌ هه‌ستی‌ حیزبیه‌وه‌ له‌ناوبردنی‌‬ ‫ئه‌م هه‌س����ته‌ هاوبه‌ش����ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌ بوە‌و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ ده‌س����ته‌بژێرێكی‌ سیاس����ی‌‪.‬‬ ‫تا ئه‌م هه‌س����تە هاوبه‌ش����ه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌ش‬ ‫نه‌گه‌رێته‌وه‌‌و نه‌كرێته‌ بنه‌ما گه‌نده‌ڵی‌ هه‌ر‬ ‫بره‌و ده‌سه‌نێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و جیهانبینیه‌ خێڵگه‌ریی����ه‌ رامیاریه‌‬ ‫وا ته‌ماش����ای‌ ده‌س����ه‌اڵت‌و موڵكی‌ گشتی‌‬ ‫ده‌كات كه‌ غه‌نیمه‌‌و پاداشته‌ بۆی‌‌و له‌هه‌ر‬ ‫كات‌و س����اتێكدا بیه‌وێ‌ به‌كاری‌ ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫ب����ه‌م ته‌س����ه‌وره‌ خه‌ڵ����ك‌و هاواڵتیانیش‬ ‫موڵك����ی‌ ده‌س����ه‌اڵتدارانن‪ .‬زاڵبون����ی‌ ئه‌م‬ ‫ئه‌زمونه‌ش بۆ س����ه‌ر ژیان����ی‌ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫كوردی‌ كۆمه‌ڵێ����ك ده‌ره‌نجام‌و لێكه‌وته‌ی‌‬ ‫خراپ����ی‌ لێكه‌وتوەته‌وه‌‪ .‬ئه‌م����ه‌ش بوەته‌‬ ‫هۆی‌ په‌رته‌وازه‌ی����ی‌ نێوماڵی‌ كۆمه‌ڵگاكه‌‌و‬ ‫به‌هه‌ده‌ر دانی‌ س����امانی‌ واڵت‌و كوش����تنی‌‬ ‫ئاینده‌سازی‌‪.‬‬ ‫نائاماده‌ی����ی‌ ش����ه‌فافیه‌ت له‌كاروباری‌‬ ‫حوكمران����ی‌ هه‌رێ����م خ����ۆی‌ ب����ۆ خ����ۆی‌‬ ‫ده‌س����ته‌به‌ری‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌‌و زامن����ی‌‬ ‫په‌ره‌پێدانیه‌ت����ی‌‪ .‬گه‌نده‌ڵی����ش بكرێ����ت‬ ‫ده‌پیۆشێت‌و ئازادی‌ ده‌سته‌به‌ری‌ زانیاریش‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ كه‌م����ی‌‌و كزی‌ ده‌زگای‌ چاودێری‬ ‫كردنی‌ داموده‌زگاییه‌وه‌ ئه‌سته‌مه‌‪.‬‬ ‫الوازی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ یاس����ا‌و هه‌لومه‌رجی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری‌‌و س����ه‌ربه‌خۆ نه‌بونی‌‬ ‫وای‌ ك����ردوە گه‌نده‌ڵ����ی‌‌و ب����ێ‌ متمانه‌یی‌‬ ‫له‌كاروب����اره‌كان الی‌ هاواڵتیان دروس����ت‬ ‫ببێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش خه‌س����ڵه‌تێكی‌ دیاری‌ نێو‬ ‫كۆمه‌ڵگا رۆژهه‌اڵتیه‌كانه‌ كه‌ كه‌س ناتوانێ‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ گه‌نده‌ڵیه‌كه‌ بۆ ش����وێنێكی‌‬ ‫دیاریكراو بگه‌رێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ چاره‌س����ه‌ر كردنی‌ ئ����ه‌م دیارده‌ش‬ ‫س����ه‌ره‌تا پێویس����ت بە‌گۆرینی‌ ده‌موچاوه‌‬ ‫سیاس����یه‌كان ده‌بێت‪ ،‬چونك����ه‌ تا ئه‌وان‬ ‫هه‌ب����ن ئ����ه‌م سیس����تمه‌ هه‌ر ب����ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌ب����ێ‌‌و به‌رتیل ناوه‌س����تێ‌‪ .‬ده‌س����كاری‌‬ ‫كردنی‌ ئه‌و زه‌مینه‌ كولتوری‌‌و سیاس����یه‌ی‌‬ ‫له‌كوردس����تانیش هه‌ی����ه‌ چاره‌س����ه‌ری‌‬ ‫بنه‌رەتی����ه‌ بۆ كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵی‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئ����ه‌و زه‌مینه‌یه‌ خ����ۆی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫دوپات ده‌كاته‌وه‌‌و بونی‌ هه‌ستی‌ هاوبه‌شی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‌‌و دامه‌زراندن����ی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ به‌ربه‌س����ته‌ له‌به‌رده‌م گه‌نده‌ڵی‌‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش بە‌هێزێكی‌ كارای‌ ئه‌قاڵنی‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌ ئێمه‌ ئێس����تا له‌نائاماده‌یی‌ ئه‌م هێزه‌دا‬ ‫ژیان ده‌كه‌ین‪.‬‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان ئەو‌‌هێزەی کە لە‌هەناوی‬ ‫ناکۆکیەکان���ی ناو یەکێتی���ەوە‪ ،‬وەک‌ هێزێکی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن لە‌دایکبو لەس���اڵی(‪ )٢٠٠٩‬وەک‬ ‫یەکەم هێزی دیاری رەخنەگری دەسەاڵتەکەی‬ ‫یەکێتی‌و پارت���ی دەرکەوت‌و لە‌م���اوەی چوار‬ ‫ساڵی ئۆپۆزسیون بونی گۆڕان وەک‌هێزێکی‬ ‫خاوەن هەڵوێستی رون‌و خوڵقێنەری سیاسەت‬ ‫کاری دەک���رد‪ ،‬سیاس���یەکانی پارتی‌و یەکێتی‬ ‫لە‌ه���ەر کارێک‌و بڕیارێک کە دەیاندا‪ ،‬حس���ابی‬ ‫هەڵوێستی گۆڕانیان دەکرد‪.‬‬ ‫گ���ۆران خاوەن���ی میدیایەک���ی بەهێ���زی‬ ‫رەخنەگرانە بو کە بەوتەی خۆیان بەرپرسانی‬ ‫دەسەاڵت دەرگاکانیان لە‌سەرخۆیان داخستوەو‬ ‫بینەری گەش���تی هەواڵەکانی ب���ون‪ ،‬لەماوەی‬ ‫ئەو چوار س���اڵەدا بارو گوزەران���ی هاواڵتیان‬ ‫زۆر لەئیس���تا باش���تر بو حکومەتیش بە‌هۆی‬ ‫بونی ئۆپۆزس���یونەوە زۆرترین خزمەتگوزاری‬ ‫پێشکەش دەکرد‪.‬‬ ‫دواتر بزوتنەوەی گۆڕان بە‌دروش���می بەرەو‬ ‫دەسەاڵت بەشداری دوەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫کوردس���تانی لە‌تەمەنی خۆیدا ک���رد‌و لە‌پاش‬ ‫کێشمەکێش���مێکی زۆر حکومەتی���ان پێکهێنا‬ ‫لەگ���ەڵ پارتی‌و چوار وەزارەتی وەرگرت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەکاتێکدا کە سەرەتایی قەیرانی دارایی دەستی‬ ‫پێکردب���و‪ ،‬هەر زوش میدی���ای یەکێتی کەوتە‬ ‫دژایەتیکردنی وەزیرو وەزارەتەکانی گۆران کە‬ ‫وەریگرتبو‪ .‬پاش تێپەربونی نزیکەی س���اڵێک‬ ‫لە‌بە‌شداری حکومەت پارتی بە‌‌هۆی دەستبردن‬ ‫بۆ یاس���ای س���ەرۆکایەتی هەرێم وەزیرەکانی‬ ‫بزوتنەوەی گۆرانی دەرکردو نەیهێشت سەرۆکی‬ ‫پەرلەمان بگەرێتەوە سەرکارەکەی‪ .‬بەاڵم گۆڕان‬ ‫لە‌حکومەت نەکشایەوەو کەچی لەمیدیاکانەوە‬ ‫بە‌حکومەتی شەق‌و شڕ ناویان دەهێنا‪.‬‬ ‫گۆران لە‌پاش دو ساڵ‌و لەکاتێکدا حکومەت‬ ‫نیو موچەکەش���ی بۆ نادرێ تازە هاتوە دەڵی‬ ‫خەباتی ئۆپۆزس���وێن ب���ون هەڵدەبژێرین‪ ،‬کە‬ ‫م���اوەی دو س���اڵە ش���ەقام‌و الیەنگرانی ئەم‬ ‫بزوتنەوەیە ئەم داوایەیان لێدەکەن‪ .‬پرسیارەکە‬ ‫ئەوەیە ئایا بە‌ئۆپۆزسیۆن بون چی لەبارودۆخی‬ ‫ژیان���ی خەڵک دەگۆڕێ لە‌کاتێک���دا کە دۆخی‬ ‫میدیایی بزوتنەوەی گۆڕان لەدۆخێکی خراپدایە‬ ‫وەک ج���اران میدیای گۆڕان بین���ەرو گوێگری‬ ‫نیە؟ ئایا ئەگەر خۆپیش���اندان‌و دەنگی ناڕازی‬ ‫بەرزبێتەوە وەک ساڵی (‪ )٢٠١١‬قاچێکی لە‌ناو‬ ‫دەس���ەاڵت‌و قاچێکی لەناو شەقام دەبێت؟ ئایا‬ ‫ئەو بەڕێوەب���ەری ناحی���ەکان‌و قایمقامەکان‌و‬ ‫پاری���زگاری س���لێمانی‌و بەڕێوەبەرەکان���ی‬ ‫پەروەردەو س���ەرجەم پۆس���تەکانی حکومەتی‬ ‫خۆجێی سلێمانی‌و ئیدارەی گەرمیان‌و ڕاپەرین‬ ‫وەریگرت���وە واز لەپۆس���تەکانیان دەهێن؟ یان‬ ‫بەردەوام دەبن‌و تەنها پشتوانیەکانی هەواڵتیان‬ ‫لە‌ڕاگەیاندەکانەوە دەبێت؟‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫چمك‬

‫کەرەستەکانی شۆڕش ئامادەن‬ ‫دابان عمر‬ ‫کاتێ���ک واڵتێ���ک ی���ان ناوچەی���ەک ل���ەڕوی‬ ‫بەڕێوەب���ردن‌و بار‌و دۆخی سیاس���یی‌و ئیداری‬ ‫یەوە ب���ەرەو خراپ ب���ون‌و داڕزان دەچێت بۆ‬ ‫باش بون‌و گۆڕینی بارو دۆخی ئەو واڵتە چەند‬ ‫رێگەیەک هەیە وەک ریفۆڕم‌و شۆڕش (شۆڕشی‬ ‫جەماوەری‌و شۆڕشی پەسیڤ)‌و کودەتا‌و مۆدێلی‬ ‫پەڕلەمانی‌و دەنگدان بۆ دەس���تاو دەستکردنی‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬ ‫دەرب���ارەی بار‌ودۆخی هەرێمی کوردس���تان‬ ‫ب���ۆ باش بون‌و گۆڕینی بار‌و دۆخی سیاس���ی‌و‬ ‫ئیداری‌و دەربازبون لەو بارودۆخە ناهەموارەی‬ ‫داڕزانی ئیداری‌و سیاسی‌و گەندەڵی‌و فەسادییەی‬ ‫گشت بوارەکانی ژیانی کۆمەڵگای گرتووەتەوە‬ ‫دو رێگا چارە ه���ەن؛ ئەو دو رێگایەش رێگای‬ ‫(ریفۆڕم)‌و (ش���ۆڕش)ە‪ .‬ب���ۆ گۆڕینی مۆدێلی‬ ‫ئیدارەدان لە‌هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫دەرب���ارەی رێ���گا‌و مۆدێل���ی یەک���ەم ب���ۆ‬ ‫گۆڕین���ی ب���ار‌و دۆخ���ی واڵتێک ی���ان هەرێم‌و‬ ‫ناوچ���ە‌و هەیکەلێک���ی ئیداری‌و سیاس���ی کە‬ ‫رێ���گای ریفۆرم���ە بریتییە لە‌چاکس���ازیکردن‬ ‫لە‌هەمان هەیکەل���ی حوکمڕانی‌و جیاکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵتەکانی (یاس���ادانان‪ ،‬جێبەجێکردن‪،‬‬ ‫دادوەری) ک���ە بۆچون���ی (مۆنتس���کیۆ)یە‪،‬‬ ‫هەروەها بەرقەراربونی دەس���ەاڵتی چوارەم کە‬ ‫خۆی لە‌ئازادی رۆژنامەوانی‌و راگەیاندنی ئازاددا‬ ‫دەبینێتەوە‌و گرنگی���دان بە‌کۆمەڵگا‌و رێکخراوە‬ ‫مەدەنیی���ەکان‪ .‬جیاکردنەوەی دەس���ەاڵتەکان‬

‫بە‌مانای بەدامەزراوەییکردنی واڵت‌و دابەشکردنی‬ ‫دەس���ەاڵ ت‌و بڕیار بەس���ەر زیاد لە‌تەوەرێکی‬ ‫بڕیاردانی سیاسیداو دورخستنەوەی دەسەاڵت‬ ‫لە‌چنگ���ی نوخبەیەکی سیاس���ی دیاریکراودا‪.‬‬ ‫گەر دەس���ەاڵتەکان لە‌یەکت���ری جیانەکرانەوە‬ ‫ئ���ەوا کۆمەڵگا بەرەو کۆمەڵگایەکی ش���مولی‌و‬ ‫دیکتات���ۆری لە‌چەش���نی تۆتالیت���اری هەنگاو‬ ‫دەنێت‌و دەسەاڵتی سیاسی‌و ئابوری‌و ئیداری‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی لەالیەن نوخبەیەکی حیزبی‌و لەناو‬ ‫هەمویاندا تاکەکەسێکەوە مۆنۆپۆلدەکرێت‪.‬‬ ‫ئەم رێگای گۆرانکارییە لە‌بەرامبەر حکومەتی‬ ‫هەرێم���ی کوردس���تان‌و ش���ێوازی ئیدارەدانیدا‬ ‫تاقیکرای���ەوە‪ ،‬بزوتنەوەی گۆڕان لە‌س���ەرەتای‬ ‫دروس���تبونییەوە ئ���ەم مۆدێل���ەی گۆڕانکاری‬ ‫لە‌هەگبەداب���وو بە‌نەزمێک���ی جی���اواز لە‌هەردو‬ ‫پارت���ی دەس���ەاڵتداری یەکێت���ی‌و پارتی هاتە‬ ‫مەیدانی کاری سیاسییەوە جیاوازییەکە لە‌وەدا‬ ‫خ���ۆی دەبینییەوە ک���ە نماین���دەی خۆیکرد‬ ‫وەک پارتێکی ئۆپۆزس���یۆنی سیاس���ی خاوەن‬ ‫پێگەی جەماوەری‌و هەوڵدان بۆ جیاکردنەوەی‬ ‫دەسەاڵتەکان‌و جیاکردنەوەی حیزب‌و حکومەت‬ ‫لە‌یەکتری‌و هەوڵدان بۆ دورخستنەوەی دەستی‬ ‫حیزب لە‌ن���او جومگەکانی حوکمرڕانی‌و هێنانە‬ ‫پێش���ەوەی کەس���انی گەن���ج‌و ئەکادیمی دور‬ ‫لە‌ش���ەرعییەتی شۆڕش���گێری بۆ بەش���داری‌و‬ ‫مومارەسەی سیاسی‪ ،‬بەڵێ بزوتنەوەی گۆران‬ ‫بە‌هەوڵی کاریزمایی نەوش���یروان مس���تەفا کە‬ ‫خاوەنی مەشروع‌و پڕۆژەیەکی سیاسی‌و ئیداری‬ ‫هەمەالیەن ب���و هەنگاوی گ���ەورەی ناو مانای‬ ‫سیاس���ەتی لە‌ئیمتازو بەشەخس���ەنەکردنەوە‬ ‫گۆڕی بۆ ئەرک‌و زانس���ت‌و بەرپرس���یارییەتی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئامانجەک���ە ک���ە گۆڕانکاری گش���تییە‬

‫بۆ بەرپابونی شۆڕشی‬ ‫جەماوەری‪ ،‬شەقامی‬ ‫کوردی لە‌هەرێمی‬ ‫کوردستان چاوەڕێی‬ ‫الیەنێک دەکات بۆ‬ ‫داگیرساندنی‬ ‫مەشخەڵی شۆڕش‬ ‫نەهاتووەتەدی‌و هەرێمی کوردس���تان بەدەست‬ ‫جی���اوازی چینایەت���ی‌و تێکەڵ بون���ی حیزب‌و‬ ‫حکوم���ەت‌و ن���ادادی کۆمەاڵیەت���ی‌و گەندەڵی‬ ‫ئیداریی���ەوە دەناڵێنێ���ت کەوات���ە لە‌ڕێ���گای‬ ‫یەکەمەوە ک���ە رێگای (ریفۆرم) ب���و ئامانجە‬ ‫گشتییەکە نەپێکرا‪.‬‬ ‫ماوەتەوە س���ەر بەکارهێنان‌و تاقیکردنەوەی‬ ‫رێ���گا‌و مۆدێل���ی دوەم ب���ۆ گۆڕانکاریک���ردن‬ ‫لە‌هەرێمی کوردس���تاندا ئەویش رێگاو شێوازی‬ ‫(شۆڕشی جەماوەرییە) رێگای شۆڕش بریتییە‬ ‫لە‌ڕوبەڕوبون���ەوەی گش���ت کۆمەڵ���گا بە‌ژن‌و‬

‫بیرورا‬

‫گۆشەیەکە د‪.‬شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س ده‌ینوسێت‬ ‫‪shwanadam@chmk.org‬‬

‫پیاوەوە بە‌گش���ت چین‌و توێژەکانەوە بەرامبەر‬ ‫بە‌دەس���ەاڵتێکی دیاریکراو‌و کۆتایی هێنان بەو‬ ‫میدیای كوردی‌‌و‬ ‫دەسەاڵت‌و حکومەتەو هێنانەکایەی حکومەت‌و‬ ‫دەسەاڵتێکیتر بە‌جیاوازی سیستم‌و دەم‌و‬ ‫چاوی چه‌وساندنه‌وه‌ی‌ یاسایی میدیاوانان‬ ‫سایسییەوە لە‌سیس���تم‌و دەم‌و چاوی سیاسی‬ ‫حکومەت‌و دەسەاڵتی پیشو کە بۆچونی (جان‬ ‫جاک رۆسۆ)یە بە‌نمونە وەک شۆڕشی فەرەنسی‬ ‫چه‌وس����اندنه‌وه‌ی‌ میدیاوان����ان‪ ،‬دیارده‌یه‌كی‌‬ ‫ساڵی ‪‌١٧٨٩‬و شۆڕشی ئیسالمی لە‌ئێران ساڵی هه‌نوكه‌یی نێو نێوه‌نده‌ حزبیی‌و ناحزبییه‌كانی‌‬ ‫‪.١٩٧٩‬‬ ‫میدیای‌ كوردییه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ هاورده‌كردنی‌ داعش بۆ‬ ‫عێراق‌و هه‌ڵتۆقینی‌ قه‌یرانی‌ دارایی حزبە‌‌به‌شدارو‬ ‫دەربارەی ئەوەی کە ئایا لە‌ئیستادا شۆڕشی ره‌دوكه‌وتوەكان����ی‌ كابین����ه‌ی‌ هه‌ش����ته‌می‌‬ ‫جەم���اوەری گونجاوە لەهەرێمی کوردس���تان؟ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا‪ ،‬به‌رگێكی‌‬ ‫بۆ وەاڵمی ئەم پرس���یارە دەکرێت هۆکارەکانی یاساییتری‌ به‌به‌ردا كراو ده‌رهاویشته‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫بەرپابون���ی ش���ۆڕش بەگش���تی وەربگرین کە دیارده‌یه‌ ئاش����كراتر به‌ده‌ركه‌وت����ن‪ .‬داهێنانی‌‬ ‫هۆکارەکانی ش���ۆڕش خۆی لە‌کەرەس���تەکانی ئه‌م چه‌وس����اندنه‌وه‌ یاساییه‌‪ ،‬زیاتر له‌و به‌ندو‬ ‫شۆڕش���دا دەبینێت���ەوە وەک‪( :‬جی���اوازی بڕگانه‌ی‌ گرێبه‌س����ته‌كاندا زه‌قبوەوه‌ كه‌ وه‌ك‬ ‫چینایەت���ی‪ ،‬ن���ادادی کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬توڕەیی‌و پێشمه‌رجێكی‌ ده‌ستبه‌كاربون‪ ،‬له‌الیه‌ن هه‌ندێ‬ ‫بێزاری خەڵک‪ ،‬دەستبەردار نەبون لە‌دەسەاڵت‌و ل����ه‌ده‌زگا میدیاییه‌كانه‌وه‌ ده‌خران����ه‌ به‌رده‌م‬ ‫پاوانکردن���ی دەس���ەاڵتی سیاس���ی‌و ئابوری‌و ئه‌وانه‌ی‌ هه‌لێكی‌ كاركردنی����ان له‌و ده‌زگایه‌دا‬ ‫ئی���داری‌و کۆمەاڵیەت���ی لەالی���ەن نوخبەیەکی ده‌ستده‌كه‌وت‪ ،‬تاوه‌كو دواتر به‌مه‌رجی‌ هه‌بونی‌‬ ‫بچوک یان تاک���ە کەس���ێکەوە‪ ،‬بەرزبونەوەی كه‌فاله‌تنامه‌ له‌به‌رده‌م دادنووسدا واژۆ له‌سه‌ر‬ ‫باجەکان‪ ،‬بێکاری‪ ،‬هەژاری‪ )...‬گەر خوێندنەوە خاڵ بە‌خاڵی‌ گرێبه‌سته‌كان بكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ ئێتس���ای کۆمەڵگای هەرێمی کوردس���تان‬ ‫بکەین ئەم کەرەس���تە‌و هۆکارانەی بەرپابونی‬ ‫گرێبه‌س����تی‌ كارك����ردن (‪employment‬‬ ‫شۆڕش���ی تێدا ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم بەگەڕخەرێکی ‪ )contract‬رێككه‌وتنێكی‌ دوالیه‌نه‌یه‌‪ ،‬ئامانج‬ ‫ئەم کەرەستانەی دەوێت‪ ،‬هەرچەند (شۆڕشی لێ����ی ره‌خس����اندنی‌ وتووێژێك����ی‌ داده‌وه‌رانه‌و‬ ‫جەماوەریی بە‌ش���ێوەیەکی خۆڕس���کی بەرپا گه‌اڵڵه‌كردن����ی‌ بڕگ����ه‌و ماده‌كانییه‌ت����ی‌ له‌رێی‬ ‫دەبێت) لە‌ئەنجامی کەڵەکەبون‌و بەربەمنای ئەو ئاش����كراكردنی‌ ناوه‌خن����ی‌ ئیش����ه‌كه‌ (‪job‬‬ ‫هۆکار‌و کەرەس���تانەی س���ەرەوە کە باسکران‪)description ،‬و ره‌خس����اندنی‌ هه‌لی‌ یه‌كسان‬ ‫بەاڵم لە‌ئێستادا الم وایە بۆ بەرپابونی شۆڕشی ب����ۆ وه‌رگرتن����ی‌ س����یڤی‌ خوازی����اران‪ .‬ئ����ه‌م‬ ‫جەم���اوەری‪ ،‬ش���ەقامی ک���وردی لە‌هەرێم���ی گرێبه‌سته‌‪ ،‬به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ یاسایی نووسراوه‌‬ ‫کوردس���تان چاوەڕێ���ی الیەنێ���ک دەکات ب���ۆ ك����ه‌ ده‌بێ����ت په‌یوه‌ندی����ی كاركردن����ی‌ نێوان‬ ‫داگیرساندنی مەشخەڵی شۆڕش‪.‬‬ ‫فه‌رمانبه‌ر یان كرێ����كارو خاوه‌نكار‪ ،‬ملكه‌چی‌‬ ‫مه‌رج����ه‌كان‌و حوكم����ه‌كان (‪terms and‬‬ ‫‪)conditions‬ی نێوانیان بێت كه‌ له‌س����ه‌ری‌‬ ‫رێكده‌كه‌ون‪ .‬ئه‌گه‌ر الیه‌نی‌ دوەم ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌و‬ ‫گرێبه‌س����ته‌ی‌ په‌س����ه‌ندنه‌بو كه‌ الیه‌نی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ده‌یخاته‌ به‌رده‌م‪ ،‬ئه‌وا ده‌كرێت وتووێژی‌ زیاتر‬ ‫بكرێ����ت به‌ئامانجی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌و رێككه‌وتن‬ ‫له‌س����ه‌ر ئ����ه‌رك‌و مافه‌كان����ی‌ هه‌رالیه‌كی����ان‪.‬‬ ‫هاوكات گرێبه‌س����تی‌ كاركردن له‌نێوان كه‌رتی‌‬ ‫تایبه‌تیی‌‌و گشتیش����دا ده‌كرێت‌و چه‌ند بوارێك‬ ‫ده‌گرێته‌خۆ‪ ،‬له‌وانه‌ ماوه‌ی‌ گرێبه‌سته‌كه‌‪ ،‬كاتی‌‬ ‫ده‌ستپێكردن‌و ده‌ستهه‌ڵگرتن‪ ،‬به‌رپرسیارییه‌ته‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی‌ ئیش����ه‌كه‌‪ ،‬موچه‌كه‌ی‌‪ ،‬كرێی‬ ‫كاركردن له‌رۆژانی‌ پش����و‪ ،‬مۆڵه‌تدان له‌رۆژانی‌‬ ‫پش����و‪ ،‬ژماره‌ی‌ مۆڵه‌ت‌ س����ااڵنه‌‪ ،‬مۆڵه‌تدانی‌‬ ‫ته‌ندروس����تیی بە‌پاره‌‪ ،‬پاره‌دانی‌ ئیشی‌ زیاده‌‪،‬‬ ‫پاداشتكردنی‌ پێشبینیكراو له‌گه‌ڵ دیاریكردنی‌‬ ‫ی پاداشته‌كان‪ ،‬دابه‌شكردنی‌ قازانجه‌كان‌و‬ ‫جۆر ‌‬ ‫چۆنیه‌ت����ی‌ دیاریكردنی‌‪ ،‬كرێی گواس����تنه‌وه‌و‬ ‫هاتوچۆك����ردن‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ ه����ه‌ر ئیمتی����ازو‬ ‫ورده‌كارییه‌كی‌ تر كه‌ ده‌شێ به‌پێی رێككه‌وتنی‌‬ ‫دوالیه‌ن ‌ه ده‌قنوس بكرێن‪.‬‬

‫پۆستمۆدێرن لە‌بەردەم نایەلیزم‌و کۆتایی رەهاکانی خۆیدا‬ ‫كاوە عوسمان‬ ‫پۆستمۆدێرن وەک دەرچەیەکی فەلسەفی دروست‬ ‫نەهات بۆ چارەسەرکردنی کێشە بونیەکانی مرۆڤ‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئە‌ویش وەک مۆدێرنی���زم پەرچدانەوەیەکی‬ ‫گش���تگیربو بۆ رێچکە فەلسەفیەکانی پێشوتر‪ ،‬واتا‬ ‫زیاتر رەوتێک���ی پەرچدانەوە بو تاوەکو رێچکەیەکی‬ ‫فەلس���ەفی س���ەربەخۆ‪ .‬تەنانەت نە فۆکۆ نە دۆلۆز‬ ‫نە درێ���دا بە‌تەواوی پێناس���ەی پۆس���تمۆدێرنیزم‬ ‫وەک رێچکەیەکی تایبەت دیاری ناکەن بە‌ش���ێوازی‬ ‫رەهەندە سەربەخۆ فەلسەفیەکانی کالسیک‪ ،‬ئە‌میش‬ ‫هۆکارەکەی بۆ ئە‌وە ئە‌گەرێتەوە کە پۆستمۆدێرنیزم‬ ‫خودی خۆی لەسەر بەتاڵکردنەوەی هەمو وەاڵمێكی‬ ‫ئەنتۆلۆژی‌و ئەپس���تمۆلۆژیە ب���ۆ چەمکەکانی مانا‌و‬ ‫زانین‌و راس���تی‪ ،‬بەڵکو پۆستمۆدێرنی بونیادگەری‌و‬ ‫پۆسمۆدێرنی شیکاری هەردوکیان کار ئە‌کەن لەسەر‬ ‫تێکش���کان‌و تەنانەت نەمانی پێش���ینە ئەنتۆلۆژی‬ ‫هەم���و بونیادە ئەپس���تیمی‌و‌ میتافیزیک���ی زانین‌و‬ ‫بونی پێش���وەختە‪ ،‬واتا مەرگی مانا‌و مەرگی گەڕانی‬ ‫بونگەرایەتی‌و تەنانەت مەرگی مرۆڤ‌و مێژوەکەی‪.‬‬ ‫مۆدێرنیزمی���ش هەرچەندە بانگەش���ەی داپچران‌و‬ ‫دابڕان���ی ئەنتۆل���ۆژی لە‌دڵنیایی���ە باوەکانی پێش‬ ‫خۆی ئە‌کات‪ ،‬ب���ەاڵم ئە‌میش وەک هەر دەرچەیەکی‬ ‫فەلسەفی تر هەر زو توشی دوالیزمە زۆرەکانی وەک‬ ‫عه‌قالنیه‌ت بەرامبەر ن���ا عه‌قالنی ‌هت‌و خود بەرامبەر‬ ‫چواردوەری خۆی‪ .‬هەرچەن���د مۆدێرنیزم رەوتێک‌و‬ ‫رێچکەیەک���ی فەلس���ەفی دیاریکراو نی���ە ئە‌وەندەی‬ ‫پەرچە کردارە بەرامبەر راس���تیە هەمیش���ە بەهەند‬ ‫وەرگی���راوە‌و هەڵنجێنراو لە‌بنک���ە میتافیزیکیەکانی‬ ‫وەک راس���تی‌و زانی���ن‌و بون‪ .‬فراوان���ی ئە‌م پەرچە‬ ‫شۆرش���گێرانەیە بەرامب���ەر ئە‌نتۆلۆژیا‌و میتافیزیکی‬ ‫لە‌هەم���و بوارەکان���ی مەعریفی‪ .‬هەر ئ���ە‌و پەرچە‬ ‫کرداری���ەش بو هەمو کایەکانی ت���ری وەک هونەر‌و‬ ‫ئ���ە‌دەب‌و تەنان���ەت ن���ۆرم‌و بەهاکان���ی پەیوەندیە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکانی ئە‌وروپاش���ی گرتەوە‪ .‬بەاڵم وەک‬ ‫سوزان هیتمان لە‌(جێندەر‌و زانین) ئاماژەی پێئەدات‪،‬‬ ‫هێزی پاڵن���ەری مۆدێرنیزمیش گ���ەڕان بو بە‌دوای‬ ‫دڵنیاییەکان‪ ،‬بە‌مانایەک���ی تر لۆژیکبونە کە ئە‌بێتە‬ ‫رەگی ئە‌پۆس���تیمۆلۆژی مۆدێرنیزم‌و خودگەرایەتی‬ ‫مۆدێ���رن‪ .‬هەر مرۆڤ���ی مۆدێرنی بە‌لۆژیکیش���ە کە‬ ‫هەوڵی بەدەس���تهێنانی راس���تیە ونبوەکان ئە‌دات‪،‬‬ ‫لێرەدا هەست بە‌دەمارێکی نۆستالجیانە لە‌جەستەی‬ ‫س���اردی لەدایکبوی مۆدێرنیزم ئە‌کرێ لە‌زەمەنێکی‬ ‫س���ەختی ئاوس بە‌جەنگ���ە گەورەکان���ی ئەوروپا‪.‬‬ ‫تەنانەت هەندێک لە‌ڕەخنەگران تا رادەیەک راس���ت‬ ‫بانگەش���ە ئە‌کەن کە ئە‌وە گەورەیی مەرگەس���اتی‬ ‫جەنگ���ە بێهودەیەکەی جەنگی جیهانی یەکەم بو کە‬ ‫بوە هاتنە بونی کایەی مۆدێرنیزم‪ ،‬بەاڵم ئە‌م رێچکە‬ ‫فەلسەفیە تا رادەیەک شکستی‌هێنا لە‌بەر گەڕان بۆ‬ ‫بەرجەستەکردنی راس���تیە پەیمان پێدراوە ونەکان‪،‬‬ ‫وەک بڵێی کێشە ئە‌زەلیەکەی میتافیسیک لە‌بەدەست‬ ‫نەهێنانی راس���تی لە‌مۆدێرنیزما بە‌ش���ێوەیەکی ترا‬ ‫خۆی دوبارە کردەوە‪.‬‬

‫وەک ن���اوی پۆس���تمۆدێرن دەری ئە‌خات‪ ،‬گەر‬ ‫پ���رۆژەی مۆدێرنیزم س���ەری بگرتایا ئ���ە‌وا هەرگیز‬ ‫شتێک بە‌ناوی پۆس���تمۆدێرنیزمەوە دەرنەئەکەوت‪.‬‬ ‫دوری���ش نیە ل���ەم چەند س���اڵی داهات���وە مەرگی‬ ‫پۆستمۆدێرن نەبینین‪ ،‬چونکە یاری فەلسەفی گەڕانە‬ ‫بێهودەکانی مرۆڤ هەرگی���ز تەواو نابن‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫پۆس���تمۆدێرنیزم بانگەشەی مەرگی سەنتەری بون‌و‬ ‫لۆژیک بونی خود‌و تێکشکانی دوالیزمە بێکۆتاکان‌و‬ ‫لە‌ناوچون���ی هەمو رەهەن���دە میتافیزیکیەکان بکات‬ ‫بەاڵم ئە‌ویش نەیتوانیوە لە‌تەنگەژەی خودگەرایەتی‬ ‫بیهودە دەرچێ‪ ،‬واتە بێمانایە رەوتێکی فەلس���ەفی‬ ‫بانگەشەی یەکتایی‌و تایبەتمەندی‌و تەنانەت جۆرێک‬ ‫لە‌ڕەهایی خۆی بکات لە‌کاتێکا کێش���ەی بەدبەختیە‬ ‫فەلسەفیە زۆرەکانی مرۆڤی کۆتایی نەهێنابێت‪ ،‬ئە‌وە‬ ‫مۆدێرنیزم بو کە بوە میراتگری بێهودە گەڕان بە‌دوای‬ ‫کرۆکی خود لە‌فۆڕمێکی ترا‪ .‬رەگی خودگەرایەتی هەر‬ ‫لە‌ڕۆشنگەرایەتی سەدەکانی هەڤدە‌و هەژدەدا سەری‬ ‫هەڵنەدا‪ ،‬ئە‌توانرێت هەندێ س���یمای خودگەرایەتی‬ ‫لە‌فەلسەفەی کالسیکیش���ا بدۆزرێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئە‌وە‬ ‫دی���کارت‌و هیگڵ ب���ون کە چەمگ���ی خودیان کردە‬ ‫کۆنس���ێپتی بنەڕەتی گەڕانی ئە‌نتۆل���ۆژی‪ .‬گەڕانی‬ ‫دی���کارت بۆ دڵنیایی لە‌نێ���وان راڕاییە مەعریفیەکان‬ ‫س���ەرچاوەی لە‌باورەهێنان بە‌خودی لۆژیکی گرتوە‪.‬‬ ‫خود بونێکی س���ەنتەری هەیە لە‌کۆجیتۆی دیکارت‪،‬‬ ‫دوالیزم���ی من بی���ر ئە‌کەمەوە کەوات���ە هەم‪ ،‬بە‌بێ‬ ‫خودێک���ی لۆژیک���ی بونی نی���ە‪‌،‬و س���ەیر لەوەدایە‬ ‫دیکارت راستی شتەکانی لە‌ناو خودا ئە‌دۆزیوە نەک‬ ‫لە‌دەرەوەی خود‪ .‬تێزی دیکارت بە‌مانایەکی تر مرۆڤی‬ ‫کردە سەنتەر بۆ گەڕان بە‌دوای دڵنیایی فەلسەفی‪،‬‬ ‫لێرەدا خودی هوشیار‌و زاڵ بەسەر دەرەوەی خۆیدا‬ ‫بە‌شکۆکراو بنەما میتافیسیکیەکانی ئە‌م خود‌و بونە‬ ‫لە‌هەمان کاتدا بەرجەس���تە ئە‌بو لە‌بەراوردنی خۆی‬ ‫بە‌بونی راس���تیەکان‌و دڵنیاییەکان لە‌دەروەی خود‪،‬‬ ‫بەاڵم پرۆژەکەی دیکارتی���ش وەک پرۆژەکانی تری‬ ‫دوای خۆی لە‌مۆدێرنیزم گەیش���تنە بنبەست بە‌هۆی‬ ‫دانەڕشتنەوەی پەیوەندی خود‌و دەوروبەر‪ .‬بە‌هەمان‬ ‫ش���ێوەش مارکس‌و هیگڵ پاش���انیش فەیلەس���وفە‬ ‫مۆدێرن���ە وجودی���ەکان نەگەیش���تنە فۆڕمێک���ی‬ ‫یەکالکەرەوە لە‌کێش���ەی پەیوەندی خود‌و دەروربەر‪.‬‬ ‫ئە‌م کێش���ە ئاڵۆزە چارە نەب���وەی دوالیزمی خود‌و‬ ‫ئە‌وی تر‌و هەروەها بێهودەیی گەڕانی ئە‌پستیمۆلۆژی‌و‬ ‫ئە‌نتۆلۆژی بە‌دوای س���ەنتەرو نەگەیش���تن بە‌خودی‬ ‫ناڕاڕا‌و دڵنیا‪ ،‬هەروەها نەدۆزینەوەی راستی رەها بوە‬ ‫بەهانەی دروس���ت بونی پۆستمۆدێرنی بونیادگەری‌و‬ ‫پۆستمۆدێرنی ش���یکاری‪ .‬بە‌هاتنی ئە‌مان ئیتر هیچ‬ ‫مانایەک بە‌خودی هوش���یارکەی دی���کارت‌و تەنانەت‬ ‫مۆدێرنیزمی���ش تا رادەیەک هیوای دۆزینەوەی هەبو‬ ‫نەما‪ .‬خۆی پۆستمۆدێرنی بنیادگەری‌و پۆسمۆدێرنی‬ ‫شیکاری لەسەر ئە‌جیندای تێکشکانی وەهمی سەنتەر‬ ‫بونی خود‌و گەڕانە میتافیزیکیەکان بۆ دڵنیاییەکان‬ ‫دروست بو کە هەر مۆدێرنیزم لە‌زەمەنێکی ترا وەک‬ ‫نۆستالجیایەک گەڕانی بێهودەی بۆ دەست پێکردبو‪.‬‬ ‫پێویس���تە ئە‌و راستیەش بوترێ کە‌نیتشە‪ ،‬کە هەر‬ ‫وەک فۆک���ۆ ئاماژەی پێکرد‪ ،‬یەک���ەم کەس بو کە‬ ‫س���ەنتەربونی خود‌و دوالیزمی دیکارتی تێکشکاند‪.‬‬ ‫فۆک���ۆ زیاد لە‌ه���ەر فەیلەس���وفێک بون���ی خودی‬

‫خس���تە ژێر پرس���یارەوە‪ .‬بەالی فۆک���ۆ خود بونی‬ ‫نیە بە‌بێ میکانیزمی دیس���کۆرس‪ .‬ئە‌وە پەیوەندیە‬ ‫ئاڵۆزەکانی دیسکۆرس���ەکانە کە خودە جیاوازەکان‬ ‫بەرهەم دێنێ‪ .‬درێدا زیاد لەهەر فەیلەس���وفێکی تر‬ ‫س���ەنتەربونی خود‌و تەنانەت س���ەنتەربونی بنیادی‬ ‫میتافیزیکی هەمو دوالیزمەکانی تێکشکاند‪ .‬تا ئێرە‬ ‫پۆس���تمۆدێرن ئەرکی خۆی بە‌جێهێنا لە‌کوش���تنی‬ ‫وەهمە میتافیزیکیەکان‌و خەیاڵخۆشی مۆدێرنیزم بۆ‬ ‫راستی‌و دڵنیاییە ونبوەکان‪.‬‬ ‫پێویس���تە بوترێ کە هەر تێزەکانی فۆکۆو درێدا‌و‬ ‫دۆلۆز‌و ئە‌وانی تریش���ە کە بونە رامانی رەخنەگرانە‬ ‫لە‌ڕێچکەکانی هێزی رەها‌و میکانیزمی دیسکۆرس���ە‬ ‫داپلۆسێنەرەکانی دەس���ەاڵت‌و بونیادە شاراوەکانی‬ ‫سیس���تەمەکانی کۆنت���رۆڵ‌و سانس���ۆر‌و هەم���و‬ ‫رەهەندەکان���ی خەفە کردنی لۆژی���ک‪ .‬ئە‌و تێزانەن‬ ‫کە لەگەڵ خۆیدا نەمانی س���ەنتەربونی خودی زانراو‬ ‫تێپ���ەر بە‌ئیش���کالە‌میتافیزیکی‌و فەلس���ەفیەکانی‬ ‫هێنا‪ ،‬هەر ئە‌و تێزانەش هەمو تێکس���تێکی نوسراوو‬ ‫ئاماژە کراویان خس���تە ژێر ش���یکارکردن‌و هەروەها‬ ‫تێکش���کانی دوالیزمە زۆرەکانی نێوان دو جێندەر‪.‬‬ ‫هەروەه���ا تێزەکانی پۆس���تمۆدێرنیش ب���و کە بوە‬ ‫لەیەک هەڵوەش���انی تێکس���تی بااڵ بەسەر تێکستی‬ ‫بە‌ناو کەم بە‌ها‪ ،‬هەروەها پۆس���تمۆدێرن بو کە بوە‬ ‫پەرچدانەوەو تێکش���کانی دوالیزمی پۆس���تکۆڵۆنی‬ ‫ئ���ە‌وی ئە‌وروپ���ی بەرامبەر ئ���ە‌وی بچوک���راوی نا‬ ‫ئە‌وروپی‪ .‬بەمەش پۆستمۆدێرن رادیکااڵنە هوشیاری‬ ‫مرۆڤایەتی خستە قۆناغێکی هێجگار گەورەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫کێشەی پۆس���تمۆدێرن زۆر گەورەترە لە‌وەی تەنها‬ ‫رەت کردنەوە‌و تێکشکان بێت‪ ،‬گرفتی پۆستمۆدێرن‬ ‫ئە‌وەی���ە کە لە‌پ���اش تێکش���کان رێچكەیەکی تری‬ ‫بنیادنان���ەوەی تری بۆ پەیوەن���دی خود‌و ئە‌وی تر‬ ‫یان جیهانی دەوروبەر نەهێنا‪ ،‬راس���تە پۆستمۆدێرن‬ ‫خۆی لەس���ەر ناسەنتەر کردن‌و تێکشکانی ماناکان‌و‬ ‫سترەکچەرەکان‌و رەهەندی دەس���ەاڵتە ئایدۆلۆژی‌و‬ ‫لۆژیک���ی‌و میتافیس���یکیەکانە‪ ،‬ب���ەاڵم بە‌نەمان���ی‬ ‫سەنتەر‌و سترەکچەر هیچ سیستەمێکی ئاڵتەرناتیڤی‬ ‫ئە‌نتۆل���ۆژی پێش���کەش نەک���ردوە چونک���ە بونی‬ ‫سیستەم یان س���ترەکچەر ئە‌بێتەوە بە‌سەنتەترێک‌و‬ ‫کایەیەکی دیسکۆرس���ی دەس���ەاڵت‌و سانسۆر‪ ،‬ئە‌م‬ ‫دوالیزمە پارادۆکس���یە دەرئەنجامەک���ەی نایەلیزمی‬ ‫پۆس���تمۆدێرنە‪ ،‬کە تا ئێس���تا چارەی ئە‌نتۆلۆژی‌و‬ ‫ئەپس���تیمۆلۆژی ب���ۆ نەدۆزراوەت���ە‪ .‬نایەلیزم���ی‬ ‫پۆس���تمۆدێرن گەرچی باش���یەکەی نەمانی دۆگمای‬ ‫ئایدۆلۆجی‌و ناسەنتەرکردنی راستیە سیۆلۆجیەکان‌و‬ ‫پوچەڵکردن���ەوەی خ���ودی ئاگاو زانس���ت بە‌هەمو‬ ‫شتەکانی هێنا‪ ،‬بەاڵم لە‌هەمان کاتدا خودە ونەکانی‬ ‫دنیای تازەی بە‌وێڵی‌و بێ س���ەنتەری ئایستەتیک‌و‬ ‫بێه���ودە بە‌ئامانجی گۆڕان���ی رادیکاڵی جیهان کردە‬ ‫چاڵێک���ی تاری���ک لە‌بێهیوای���ی‌و بەدچارەیی‪ .‬واتە‬ ‫پۆس���تمۆدەرنیزم لە‌زانی���ن بە‌ڕێگا داخران بەس���ەر‬ ‫دەرچەی ئەنتۆل���ۆژی بونا‪ ،‬هی���چ ئە‌ڵتەرناتیڤێکی‬ ‫گش���تگییری نەک تەنها ئە‌نتۆلۆژی بەڵکو بۆ گرفتە‬ ‫سیاس���ی‌و رامیاری‌و ئاب���وری‌و کۆمەاڵیەتیەکان پێ‬ ‫نیە‪ .‬زۆر لە‌فەیلەسوفە هاوچەرخەکان پۆستمۆدێرن‬ ‫بە‌تەسکڕوانگەیی‌و بیرداخران‌و بنبەستی ئەنتۆلۆژی‬

‫مۆدێرنیزم رەوتێک‌و‬ ‫رێچکەیەکی فەلسەفی‬ ‫دیاریکراو نیە ئە‌وەندەی‬ ‫پەرچە کردارە بەرامبەر‬ ‫راستیە هەمیشە بەهەند‬ ‫وەرگیراوە‌و هەڵنجێنراو‬ ‫لە‌بنکە میتافیزیکیەکانی‬ ‫وەک راستی‌و زانین‌و بون‬

‫تاوانبار ئە‌کەن‪ .‬نوام چۆمس���کی رەخنە لە‌ئاڵۆزی‌و‬ ‫تەنان���ەت بێمانایی پۆس���تمۆدێرنیزم لە‌نوس���ینیا‬ ‫ئە‌گ���رێ‪ .‬زۆری ت���ر هەن رەخنە لەڕەگ���ەزە ئاڵۆزو‬ ‫تێکەڵبوەکان���ی پۆس���تمۆدێرنیزم ئە‌گ���رن‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫رەخن���ەکان ناچنە خان���ەی رەتکردن���ەوە چونکە‬ ‫خودی پرۆس���ەی رەخنە الی پۆس���تمۆدێرن خۆی‬ ‫پرۆسەیەکی تێکست نوسینەوەی ترە لە‌سەنتەرێکی‬ ‫ئاراستەکراو بە‌دیسکۆرسی تایبەت‪ ،‬کە پۆستمۆدێرن‬ ‫رەتی ئە‌کاتەوە‪ .‬بەدەر لە‌وە پۆستمۆدێرن تێزەکانی‬ ‫تاکئامێزە‌و لۆکاڵیە نەک ئە‌وەی بانگەش���ەی یەکتا‬ ‫جیهان���ی بکات‪ ،‬چونک���ە الی پۆس���تمۆدێرن یەک‬ ‫راس���تی‌و یەک لۆژیک بونی نیە ئە‌وەندەی شتەکان‬ ‫رەنگدان���ەوەی تاک���ن‌و بەندن بە‌پەیوەس���ت بونی‬ ‫مێژویی خودەکان لە‌کایەیەکی مێژویی یان بوارێکی‬ ‫دیسکۆرس���ی تایبەت‪ .‬تێزی ش���یکاری درێدا زیاتر‬ ‫تێکش���کانی تێکس���ت بە‌ئامانج ئە‌گرێ تا پڕۆسەی‬ ‫گۆڕانکاری کۆمەاڵیەتی‪ ،‬هەرچی فۆکۆشە ئە‌وەندەی‬ ‫پەیوەندی���ە ئاڵۆزەکان���ی کاری دیسکۆرس���ی هێزو‬ ‫لۆژیکی باو‌و دەس���ەاڵت ش���ی ئە‌کات���ەوە ئە‌وەندە‬ ‫میکانیزمی پەرچەکردار‌و بەرەنگاری بونی دەسەاڵت‌و‬ ‫سیستەم‌و دیسکۆرسە سانس���ۆرو داپلۆسێنەرەکان‬ ‫فەراهەم ناکات‪ .‬لێرەدا نەک پۆستمۆدێرن لە‌قه‌یرانی‬ ‫نەدۆزینەوەی چارەی ئە‌و قهیرانە ئە‌نتۆلۆژیانەیە کە‬ ‫پێشتر مۆدێرنیزمی پێ تێکشکاند‪ ،‬بەڵکو لەبەردەم‬ ‫هەڕەشەی دروست بونی رێچکەی دژە فەلسەفی ترە‬ ‫لە‌ماوەیەک���ی ترا‌و ئیتر وا دیارە ن���ەک تەنها کاتی‬ ‫مەرگی ئەپستیمە رەهاکەی پۆستمۆدێرنە‪ ،‬هەر وەک‬ ‫چ���ۆن مۆدێرنیزم زۆر بێباکانە بانگەش���ەی نەمانی‬ ‫رەهاکانی رۆش���نگەری ئە‌کرد‪ ،‬بەڵکو کاتی مەرگی‬ ‫تێزەکانی فۆکۆو دۆلۆز‌و درێداشە‪.‬‬

‫ئه‌گه‌رچی‌ بڕواهێنان بە‌پێویستیی وه‌رگرتنی‌‬ ‫س����یڤی‌‌و هه‌بونی‌ گرێبه‌ستی‌ كاركردن له‌نێوان‬ ‫خاوه‌ن����كارو كرێ����كاردا‪ ،‬ده‌ش����ێ بە‌به‌ش����ێك‬ ‫له‌گۆڕانكاری‌و نوێبون����ه‌وه‌ی‌ ژینگه‌ی‌ میدیایی‬ ‫ئه‌م هه‌رێم����ه‌ لێكبدرێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم هه‌روه‌كچۆن‬ ‫له‌هاورده‌كردن����ی‌ ته‌كنۆلۆژی����ادا به‌ته‌نه����ا‬ ‫ته‌كنیكه‌كه‌ی‌ گه‌یش����ت‌و لۆژێكی‌ به‌كارهێنانی‌‬ ‫الی‌ تاك����ی‌ كورد هێش����تا نه‌گه‌یش����توە یان‬ ‫نه‌خه‌مڵیوه‌‪ ،‬به‌هه‌مانش����ێوه‌ له‌گه‌ڵ رووكردنه‌‬ ‫مۆدێلی‌ گرێبه‌ستی‌ كاركردنی میدیاییدا‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫جیاكاریی‌و ناهاوسه‌نگیی‌و به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرتنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی‌ الیه‌نی‌ یه‌ك����ه‌م‌و دوەمی‌‬ ‫گرێبه‌سته‌كان‪ ،‬میدیاوانان رووبه‌ڕووی‌ جۆرێكی‌‬ ‫نوێی چه‌وس����اندنه‌وه‌ی‌ یاسایی بونه‌وه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫وایلێهاتوە الیه‌نی‌ یه‌كه‌م به‌وپه‌ڕی‌ شانازییه‌وه‌و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ كۆت‌و به‌ندی‌ یاس����اییدا هه‌مو‬ ‫هێ����زو تواناو س����ه‌لیقه‌ی‌ كاركردن����ی‌ الیه‌نی‌‬ ‫دوەم هه‌ڵده‌مژێ����ت‪ ،‬به‌بێ ئ����ه‌وه‌ی‌ النیكه‌می‌‬ ‫مافه‌كانی‌ الیه‌نی‌ دوەم به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت كه‌‬ ‫س����ه‌ره‌كیترینیان كه‌منه‌كردنه‌وه‌ی‌ موچه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫دابینكردنییه‌تی‌ له‌كات����ی‌ دیاریكراوی‌ خۆیدا‪.‬‬ ‫كاتێكیش الیه‌ن����ی‌ دوەم به‌ده‌نگ دێت‌و له‌پای‌‬ ‫راپه‌ڕاندنی‌ ئه‌ركه‌ پیش����ه‌یی‌و یاس����اییه‌كانی‌‬ ‫خۆیدا داوای‌ مافه‌ پیش����ه‌یی‌و یاس����اییه‌كانی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ده‌س����تبه‌جێ الیه‌نی‌ یه‌ك����ه‌م بڕیاری‌‬ ‫سزادانی‌ كاتیی یان دورخستنه‌وه‌ی‌ هه‌میشه‌یی‬ ‫به‌سه‌ر الیه‌نی‌ دوەمدا ده‌سه‌پێنێت‌و تاكالیانانه‌‬ ‫گرێبه‌سته‌كه‌ی‌ نێوانیان هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ج����ۆره‌ مامه‌ڵه‌كردنه‌ی‌ خاوه‌ن میدیاكان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ میدی����اكاران‪ ،‬هه‌م����ان ئ����ه‌و مامه‌ڵه‌‬ ‫چه‌وس����ێنه‌رانه‌یه‌ ك����ه‌ كه‌رتی‌ گش����تیی یان‬ ‫به‌دیاریكراوت����ر حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌كانیی����دا ده‌ی����كات‪ .‬ره‌نگبێ����ت‬ ‫تاق����ه‌ جیاوازییه‌كی نێوانیان ئ����ه‌وه‌ بێت كه‌‬ ‫كه‌رت����ی‌ گش����تیی ده‌وام����ی‌ فه‌رمانبه‌ره‌كانی‌‬ ‫له‌هه‌فته‌یه‌ك����ه‌وه‌ بۆ دو رۆژ یان كه‌متر له‌پێنج‬ ‫كاژێر كه‌مكردوەته‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم كه‌رتی‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌س����تكاریكردن‌و دابه‌زاندنی‌ موچه‌ی‌‬ ‫كارمه‌نده‌كان����ی‌‪ ،‬جگه‌ل����ه‌وه‌ی‌ كاتژمێره‌كانی‌‬ ‫كاركردنیان بۆ زی����اد ده‌كات‌و كاری‌ زیاده‌یان‬ ‫پێ����ده‌كات‪ ،‬كرێ����ی ماندوبونیش����یان نادات‌و‬ ‫بۆیشیان پاشه‌كه‌وت ناكات!‬

‫تەندروستی‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫هۆكارێكی‌ خوێن به‌ربون ‌ی لوت به‌رزبونه‌وه‌ ‌ی په‌ستانی‌ خوێن ‌ه‬ ‫لووت ئه‌و به‌شه‌ی له‌شه‌ كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه‬ ‫بە‌مولوله‌كان���ی خوێ���ن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫هه‌ڵكه‌وته‌كه‌ی له‌ش���وێنێكی هه‌ستیاری‬ ‫ده‌موچاودای���ه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ر په‌س���تانێك‬ ‫له‌سه‌ر ده‌موچاو ده‌بێته‌ ئازاردانی لووت‌و‬ ‫سه‌رئه‌نجامه‌كه‌شی خوێن به‌ربوونیه‌تی‪.‬‬ ‫خوێنبه‌ربوون���ی لووتی���ش دوو جۆره‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ جار به‌رده‌وامه‌‌و هه‌ندێ جارێش‬ ‫ته‌نها خوێن به‌ربوونێكی ساده‌یه‌‪ ،‬كه‌ ڕوو‬ ‫ده‌دات له‌ئه‌نجامی وش���كبوون‌و شكانی‬ ‫په‌رده‌كان���ی ل���ووت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ش���تێكی‬ ‫باوه‌ به‌تایبه‌تی له‌ناوچه‌ وشكه‌كان‪ ،‬یان‬ ‫له‌مانگه‌كانی زستاندا كاتێك هه‌وای ناو‬ ‫ماڵه‌كان وش���ك‌و گ���ه‌رم ده‌بێت به‌هۆی‬ ‫گه‌رم���كاره‌ وش���كه‌كانی وه‌ك هیت���ه‌ر‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌وكاس���ه‌نه‌ی ك���ه‌ ده‌رمانی‬ ‫ئه‌سپرین‌و وارفارین یان هه‌ر ده‌رمانێكی‬ ‫دژی هه‌وكردن ب���ه‌كار ده‌هێنن‪ ،‬كه‌ له‌م‬ ‫باره‌دا په‌س���تانێكی كه‌م له‌س���ه‌ر لووت‬ ‫ده‌بیته‌ هۆێ خوێن به‌ربوونێكی به‌رچاو‪.‬‬ ‫تووش���بوون بە‌خوێنبه‌ربوون���ی ل���ووت‬ ‫ئه‌گه‌ری زۆر زیاتره‌ له‌مانگه‌ سارده‌كانی‬ ‫زستاندا‪ ،‬كه‌ نه‌خۆشی هه‌وكردنی قوڕگ‬ ‫زۆر به‌رب�ڵ�اوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی چونكه‌ له‌م‬ ‫وه‌رزه‌دا ئاڵوگۆری هه‌وا زۆرتره‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ش چه‌ن���د هۆكارێكن كه‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫خوێنبه‌ربوونی لووت زیاتر ده‌كه‌ن‪:‬‬ ‫ هه‌وكردن‪.‬‬‫ برینداربوونی لووت‪ ،‬وه‌ك په‌نجه‌كردن‬‫بە‌لووتدا بە‌تایبه‌تی له‌مندااڵن‪.‬‬ ‫ به‌رزی په‌ستانی خوێن‪.‬‬‫‪ -‬ئالووده‌بوانی مادده‌ كهولییه‌كان‪.‬‬

‫هۆڕمۆن���ه‌كان‬

‫‪15‬‬

‫له‌كات���ی‬

‫گۆڕان���ی‬‫دووگیانیدا‪.‬‬ ‫ چه‌ند هۆكارێكی تریش كه‌ بە‌ڕاده‌یه‌كی‬‫كه‌مت���ر كاریگه‌ریی���ان ده‌بێ���ت وه‌ك‬ ‫بۆماوه‌یی‪.‬‬ ‫ڕێگاكانی چاره‌سه‌ركردنی‪:‬‬ ‫زۆربه‌ی خه‌ڵكی ده‌توانن به‌بێ چونه‌ الی‬ ‫پس���پۆڕی تایبه‌تی‌و بە‌به‌كارهێنانی ئه‌م‬ ‫چه‌ند ڕێگا س���ه‌ره‌تاییه‌‪ ،‬خوێنبه‌ربوونی‬ ‫لوتیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن‪:‬‬ ‫‪ -1‬گوش���ینی هه‌موو به‌ش���ه‌ نه‌رمه‌كه‌ی‬ ‫لووت له‌ڕێگ���ه‌ی دوو په‌نج���ه‌ گه‌وره‌ی‬ ‫ده‌سته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬په‌س���تانێكی تاڕاده‌یه‌ك زۆر بخه‌ره‌‬ ‫سه‌ر به‌شه‌ گوش���راوه‌كه‌ به‌ره‌و ئێسكی‬ ‫ده‌موچاو واته‌ بۆ خوار‌و بۆ ناوه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬چه‌مانه‌وه‌ بۆ پێشه‌وه‌‌و ڕاگرتنی سه‌ر‬ ‫له‌ئاس���تێكی ڕێكدا‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر سه‌ر‬ ‫ب���ۆ دواوه‌ بچه‌مێنرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێته‌‬ ‫یارمه‌تی���ده‌ر بۆ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی خوێنه‌كه‌‬ ‫بۆ ناو قوڕگ‌و بۆری هه‌وا س���ه‌رئه‌نجام‬ ‫ده‌بێته‌ ه���ۆی هێڵنج دان‌و گیرانی بۆری‬ ‫هه‌ناسه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬به‌و شێوه‌یه‌ لووتت ڕابگره‌ بۆماوه‌ی‬ ‫پێن���ج خول���ه‌ك‌و به‌پێ���ی پێویس���ت‬ ‫دووباره‌ی بكه‌ره‌وه‌ تا خوێن به‌ربوونه‌كه‌‬ ‫ده‌وه‌ستێ‪.‬‬ ‫‪ -5‬له‌كاتی دانیش���تن هه‌وڵبده‌ س���ه‌رت‬ ‫له‌ئاستێكدا بێ به‌رزتر له‌دڵت‪.‬‬ ‫‪-6‬دانانی سه‌هۆڵ له‌سه‌ر لووت‌و ڕومه‌ت‪،‬‬ ‫بە‌ش���ێوه‌یه‌ك ك���ه‌ س���ه‌هۆڵه‌كه‌ له‌ناو‬ ‫خاولییه‌ك یان پارچه‌یه‌ك په‌ڕۆدابێت‪.‬‬

‫هه‌ندێك له‌و فریاگوزارییه خێرایانه‌ی ئەم هۆكارانه‌ی‌ ئەگەری توشبونت‬ ‫بە‌پشت ئێشە زیاد دەكەن‬ ‫هه‌موان پێویسته بیزانین‬ ‫بە‌هه‌بوونی زانیاری ده‌رباره‌ی یاساكانی‬ ‫فریاگ���وزاری‌و دروس���ت ئه‌نجامدانیان‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���اكار‪ ،‬ده‌توانی���ت‬ ‫ژیان���ی كه‌س���انێك ڕزگار بكه‌یت به‌ر‬ ‫له‌گه‌یاندنیان بە‌نه‌خۆشخانه‌و وه‌رگرتنی‬ ‫چاودێری پزیشكی‪..‬‬ ‫كاتێك كه‌سێك له‌هه‌ناسه‌دان بكه‌وێت‪،‬‬ ‫چی ده‌كه‌یت؟‬ ‫به‌ر له‌هه‌مو وش���تێ بانگ���ی بكه‪ ،‬گه‌ر‬ ‫وه‌اڵم���ی نه‌دای���ه‌وه ڕایبوه‌ش���ێنه بۆ‬ ‫به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ر وه‌اڵمێكی‬ ‫نه‌ب���وو‪ ،‬هه‌وڵب���ده په‌یوه‌ن���دی بكه‌ی‬ ‫بە‌ئۆتۆمبیل���ی فریاگوزاریی���ه‌وه‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی هه‌ناس���ه‌دانی بە‌خێرایی‬ ‫ئه‌م كارانه‌ ئه‌نجام بده‪:‬‬ ‫له قه‌فه‌زه‌ی س���نگی بڕوانه بزانه به‌رز‬ ‫ده‌بێته‌وه‌؟‬

‫ڕوومه‌ت���ت له‌ده‌م���ی كه‌س���ه‌كه نزیك‬ ‫بكه‌ره‌وه‌‪ ،‬تا بزانی هه‌ناسه‌ ده‌دات؟‬ ‫گوێت ل���ه‌ده‌م‌و لووتی نزیك بكه‌ره‌وه‪،‬‬ ‫بزانه گوێت له‌هه‌ناسه‌دانی ده‌بێت؟‬ ‫گه‌ر زانیت كه‌س���ه‌كه هه‌ناس���ه نادات‬ ‫یاخود زۆر بە‌زه‌حمه‌ت هه‌ناسه ده‌دات‪،‬‬ ‫ده‌ست بە‌هه‌ناس���ه‌دانی ده‌ستكرد بكه‬ ‫بۆی‪.‬‬ ‫هه‌ناسه‌دانی ده‌ستكرد چۆن ده‌كرێت؟‬ ‫س���ه‌ری كه‌س���ه‌كه به‌ره‌ ب���ۆ دواوه‌و‬ ‫شه‌ویلگه‌ی خواره‌وه‌ی بۆ سه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫بە‌دوو په‌نجه لووتی بگره‪.‬‬ ‫بە‌ده‌م هه‌ناس���ه‌یه‌كی قووڵ بده‌و لێوت‬ ‫بە‌ته‌واوی بنووس���ێنه بە‌چ���وارده‌وری‬ ‫لێوی كه‌سه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫بە‌هێمن���ی دوو جار فوو بكه بە‌ده‌میدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم با پشوویه‌كی كورت له‌نێوانیاندا‬

‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫له هه‌م���ان كاتدا ئ���اگات له‌قه‌فه‌زه‌ی‬ ‫سنگی بێت‪ ،‬بزانه به‌رز ده‌بێته‌وه‪ ،‬گه‌ر‬ ‫ب���ه‌رز بۆوه‪ ،‬توندتر ف���ووی پێدا بكه‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ستت بە‌به‌رگر كرد‪ ،‬هه‌وڵ بده‬ ‫سه‌ری زیاتر به‌دوادا بخه‌یت‌و چه‌ناگه‌ی‬ ‫به‌رزتر بكه‌یته‌‌وه‪.‬‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه به‌رده‌وامبە‌له‌پڕۆس���ه‌كه‬ ‫تاكوو تیم���ی یارمه‌ت���ی ده‌گات یا تا‬ ‫كه‌سه‌كه هه‌ناسه ده‌دات‪.‬‬

‫زۆرێك لە‌خەڵكی سكااڵ دەكەن لەدەست‬ ‫ئازار لە‌خوارەوەی پشتیاندا‪ .‬لە‌زۆربەی‬ ‫ه���ەرە زۆری حاڵەتەكاندا ئەمە بەهۆی‬ ‫زۆر ماندوكردن‌و فشارخستنەس���ەری‬ ‫زۆری ماس���ولكە‌و ژێ‌‌و بەستەرەكانی‬ ‫پش���تەوە هەی���ە‪ ،‬نەوەك نات���ەواوی‌و‬ ‫نەخۆش���ی بڕب���ڕە كان (فقرات)‪ .‬ئەم‬ ‫هۆكارانە وا دەكەن لە‌ خەڵكی تر زیاتر‬ ‫توشی پشتئێشە ببی‪:‬‬ ‫* ئەو فاكتەرانەی ناتوانی بیانگۆڕی‪:‬‬ ‫تەمەنی دوای ‪ 50‬ساڵ‬ ‫‪ -1‬‬ ‫‪ -2‬ڕەگەزی نێر‬ ‫‪ -3‬لە‌خێزانەكەت���دا ئەندامی توش���بو‬

‫بچەمێس���تەوە یان خۆت بابدەیت‪ ،‬یان‬ ‫بە‌پشتئێشە هەبێ‌‪.‬‬ ‫جوڵەی دوبارەبوەوەی لێكچو‪.‬‬ ‫‪ -4‬پێشتر زەبر بەر پشتت كەوتبێ‌‬ ‫‪ -5‬س���كپڕی‪ ،‬كۆرپە فش���ارێكی زۆر ‪ -3‬جگەرەكێشان‬ ‫‪ -4‬قەڵەوی‪ :‬كێشی زۆر بەتایبەتی ورگ‪،‬‬ ‫لەسەر پشت دروست دەكات‬ ‫‪ -6‬پێش���تر نەش���تەرگەری پشتت بۆ فشارێكی زۆر دەخاتە سەر پشت‪ .‬جگە‬ ‫لەمە قەڵەوەكان ماسولكەیان الوازترە‌و‬ ‫كرابێت‬ ‫ب���ەم پێیە توانای پتەو‌و ڕێك ڕاگرتنی‬ ‫‪ -7‬هەبونی ناتەواوی زگماكی پشت‬ ‫*ئ���ەو فاكتەرانەی بەدەس���ت خۆتن‌و عەمودی فەقەرییان كەمترە‪.‬‬ ‫‪ -5‬فشاری دەرونی‪ :‬ئەو كەسەی لەژێر‬ ‫دەتوانی بیانگۆڕی‪:‬‬ ‫فش���اری دەرونیدایە بێ‌ ئەوەی ئاگادار‬ ‫‪ -1‬نه‌كردنی‌ وه‌رزش‪.‬‬ ‫‪ -2‬جۆرە پیشەیەك كە ناچارت دەكات بێ���ت‌و خۆنەویس���تانە پش���تی توند‬ ‫ب���ۆ ماوەیەك���ی زۆر دابنیش���ی‪ ،‬یان دەكات‪.‬‬ ‫كێش���ی زۆر بەرز بكەیت���ەوە‪ ،‬یان زۆر ‪ -6‬خەمۆكی‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫جارێك ‌ی تر بایكۆتكردن ‌ی ناوه‌نده‌كان ‌ی خوێندن ده‌ست ‌ی پێكرده‌و‌ه‬

‫"مامۆستا ئازاده‌ بایكۆت ده‌كات یان نا‬ ‫چونكه‌ هیچ مامۆستایه‌ك به‌نه‌بونی‌ ناتوانێت ده‌وام بكات"‬ ‫بۆ جاری‌ دوەم له‌ساڵی‌ خوێندن ‌‬ ‫ی‬ ‫‪2018-2017‬مامۆستایان بایكۆتی‌‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندنیان كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫مامۆستایه‌ك ده‌ڵێت " له‌شاری‌‬ ‫سلێمانی‌ كۆمه‌ڵێك قوتابخانه‌‬ ‫بایكۆتیان كردوه‌و هه‌ر مامۆستایه‌ك‬ ‫ئازاده‌ كه‌ بڕیاری‌ بایكۆت ده‌دات یان‬ ‫نا‪ ،‬چونكه‌ هیچ مامۆستایه‌ك به‌نه‌بونی‌‬ ‫ناتوانێت ده‌وام بكات"‪.‬‬

‫ئه‌گه‌ر به‌رچاو‬ ‫رونیه‌ك نه‌بێت ك ‌ه‬ ‫مانگ ‌ی جارێك موچ ‌ه‬ ‫نه‌درێت ناتوانین‬ ‫بچینه‌وه‌ بۆ ده‌وام‬ ‫ئێستا بە‌چل رۆژ‬ ‫جارێك موچ ‌ه‬ ‫ئه‌درێت‌و كه‌س خۆ ‌ی‬ ‫به‌خاوه‌نی‌ نازانێت‬

‫خۆپیشاندانی ‪ 12/18‬لەسلێمانی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاوێنە‬

‫ئاگاداركردۆت���ه‌وه‌و به‌ڵێن���ی‌ ئه‌وه‌یان خۆیه‌و‌ه بڕیاربدات‌و ئێمه‌ش پشتگیریان‬ ‫داوه‌ هه‌رچی���ان له‌ده‌س���ت بێت درێغی‌ ده‌كه‌ین"‬ ‫مامۆستایانی‌ گه‌رمیان له‌ڕۆژی‌ شه‌مه‌ی‌‬ ‫نه‌كه‌ن ب���ۆ گه‌یاندنی‌ گرفته‌كانی‌ هه‌رێم‬ ‫رابردو دیبه‌تێكیان سازكرد‌و وابڕیاریشه‌‬ ‫به‌به‌غدادو ناوه‌نده‌ جیهانیه‌كان"‪.‬‬ ‫ئاكۆ جه‌مال وتیش���ی‌ "ئه‌م چاره‌كه‌ له‌ڕۆژی‌ هه‌ینیش به‌رده‌وامبن بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫موچه‌ی���ه‌ چ���اره‌ی‌ دۆخ���ی‌ خراپ���ی‌ لیژنه‌یه‌ك پێك بهێنرێت له‌مامۆستایان‌و‬ ‫مامۆس���تایان ناكات‪ ،‬چونكه‌ واده‌چینه‌ هاواڵتیان‌و فه‌رمانبه‌ران‌و هه‌ركه‌س���ێك‬ ‫ساڵی‌ نوێ‌ مامۆستایان بیست‌و شه‌شی‌ بیه‌وێ���ت ل���ه‌و ده‌س���ته‌یه‌دا بێ���ت بۆ‬ ‫مان���گ چاره‌ك���ه‌ موچ���ه‌ی‌ مانگی‌ نۆ گه‌یاندنی‌ داواكانیان‪.‬‬ ‫نه‌ب���ه‌رد ئه‌حمه‌د له‌ب���اره‌ی‌ بایكۆتی‌‬ ‫وه‌رده‌گرن هی���چ چاره‌یه‌كی‌ ترمان نیه‌‬ ‫ناوه‌نده‌كان���ی‌ خوێندن���ه‌وه‌ وتیش���ی‌‬ ‫جگه‌ له‌خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌‌و ئاشتیانه‌"‪.‬‬ ‫مامۆس���تایانی‌ گه‌رمیانی���ش هه‌مان "ده‌مێك���ه‌ قوتابخانه‌كان���ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫رۆژ خۆپیش���اندانیان ك���ردو ه���اوكات كه‌الر ناچن���ه‌وه‌و دوێنێ���ش هه‌مویان‬ ‫به‌شێكیش���یان بایكۆت���ی‌ ناوه‌نده‌كانی‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ هه‌تا ناوشاریش‪ ،‬ئه‌وه‌شی‌‬ ‫خوێندنیان كرد‪،‬نه‌به‌رد ئه‌حمه‌د‪ ،‬وه‌ك ده‌وام���ی‌ كردوه‌ پێیان وتوه‌ بڕۆره‌وه‌ تا‬ ‫یه‌كێك له‌مامۆستایانی‌ ناڕازیی‌ گه‌رمیان ته‌له‌فزێون باڵوی‌ ده‌كاته‌وه‌ مه‌گه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫رایگه‌یان���د "داوای‌ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ قوتابخانه‌كان"‬ ‫ئه‌و مامۆس���تا ناڕازیی���ه‌ی‌ گه‌رمیان‬ ‫حكومه‌تم���ان كردو هه‌روه‌ها دروس���ت‬ ‫كردنی‌ ده‌س���ته‌یه‌ك بۆئه‌وه‌ی‌ گفتوگۆ له‌ب���اره‌ی‌ مه‌رجی‌ كردن���ه‌وه‌ی‌ ده‌رگای‌‬ ‫بك���ه‌ن له‌گ���ه‌ڵ به‌غ���داد ب���ه‌ده‌ر له‌م قوتابخانه‌كان وتی‌ "به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌م���و چاوانه‌ی‌ كه‌ بیس���ت‌و ش���ه‌ش به‌رچ���او رونی���ه‌ك نه‌بێت ك���ه‌ مانگی‌‬ ‫س���اڵه‌ ئه‌م واڵته‌یان وێرانك���ردوه‌‪ ،‬وه‌ جارێك موچه‌ نه‌درێت ناتوانین بچینه‌وه‌‬ ‫ه���ه‌ر قوتابخانه‌یه‌كیش ئ���ازاده‌ له‌وه‌ی‌ بۆ ده‌وام ئێس���تا بە‌چ���ل رۆژ جارێك‬ ‫بایكۆت ده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ پار هه‌ڵه‌یه‌كی‌ موچه‌ ئه‌درێت‌و كه‌س خۆی‌ به‌خاوه‌نی‌‬ ‫گه‌وره‌ به‌س���ه‌رماندا تێپه‌ڕی‌ ده‌سته‌كان نازانێ���ت‪ ،‬حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م ئۆباڵی‌‬ ‫له‌ش���وێنه‌كانی‌ تر بڕیاری‌ بایكۆتیاندا‪ ،‬كێش���ه‌كان ده‌خاته‌ ئه‌س���تۆی‌ عه‌بادی‌‬ ‫ب���ه‌اڵم گه‌ڕان���ه‌وه‌ ب���ۆ قوتابخانه‌كان له‌كاتێكدا له‌سێ‌ ساڵی‌ رابردوو هه‌رچی‌‬ ‫له‌وه‌ش���دا خوێن���دكار زه‌ره‌رمه‌ندب���و‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌كانی‌ داراییه‌ له‌ده‌ستیاندا بو‬ ‫ی ئه‌ی‌ بۆ موچه‌یان نه‌ئه‌دا"‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م س���اڵ هه‌ر قوتابخانه‌یه‌ك ال ‌‬

‫مامۆستایه‌ك ‌ی مانگرتو‪:‬‬

‫كه‌ فه‌سڵكرام ده‌چم له‌دادگا ‌ی فیدراڵی‬ ‫داوا ‌ی یاسایی‌ له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ ‌ی سلێمان ‌ی تۆمار ده‌كه‌م‬ ‫زیاتر له‌چل رۆژه‌ ئه‌و مامۆستایه‌ به‌ته‌نها‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌‬ ‫له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌ی‌ رۆژئاوا ده‌وه‌س���تێت‬ ‫"خوای‌ گ���ه‌ور‌ه ئه‌و توانای���ه‌ی پێیاوم ك ‌ه‬ ‫وه‌ك ناڕه‌زایی‌ ده‌ربڕین به‌رامبه‌ر‬ ‫خۆڕاگرب���م‪ ،‬هه‌مو ده‌یانوت چۆن ته‌حه‌مول‬ ‫به‌پێنه‌دانی‌ موچه‌كه‌ی‌ ماوه‌ی‌ چل رۆژه‌‬ ‫ده‌كه‌ی‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ بڕیارم دا به‌س مێش���كم‬ ‫مامۆستایه‌ك بایكۆتی‌ ناوه‌نده‌كانی‌‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌و ئامانج ‌ه ده‌جوڵێ���ت‪ ،‬بۆیه‌ هه‌مو‬ ‫خوێندنی‌ كردوه‌و به‌رده‌وام ده‌بێت تا‬ ‫مامۆس���تایه‌ك گ���ه‌ر دوای‌ ویس���تی‌ خۆی‬ ‫مافه‌كانی‌ بۆ ده‌گه‌ڕێنرێته‌وه‌‪ ،‬دانه‌ر‬ ‫بكه‌وێت به‌و شێوه‌یه‌ی من ده‌بێت"‪.‬‬ ‫كه‌ریم له‌و ماوه‌یه‌دا له‌بری‌ ده‌وامكردن‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ر ‌ی هه‌وڵه‌تاكه‌کەسیه‌كان ‌ی‬ ‫له‌باخچه‌ی‌ مندااڵنی‌ ته‌رزه‌ به‌رده‌وام‬ ‫دانه‌ر كه‌ریمی‌ مامۆس���تاوه‌ ده‌ڵێت "به‌ته‌نها‬ ‫له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌ی‌ رۆژئاوا رۆژانه‌‬ ‫وه‌ستانی‌ من س���ودی‌ ئه‌بێت یان نا گرنگ‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌ سێ‌ كاتژمێر ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه گۆمه‌ك���ه‌ بش���ڵه‌قێنیت‪ ،‬كاتێك‬ ‫له‌باره‌ی‌ هۆكاری‌ به‌رده‌وامی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ه���ات گۆمه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫راگه‌یاند "بارودۆخه‌كه‌ زۆر خراپ بوه‌‬ ‫ش���ڵه‌قاند هه‌رچه‌نده‌ ئێستا گۆڕان خه‌ریك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بایكۆتم نه‌كردایه‌ نه‌م ئه‌توانی‌‬ ‫هه‌مو شتێكی‌ جوان له‌ده‌ست ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وام بكه‌م ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ندی‌‬ ‫خه‌ڵك تێگه‌یش���ت‪ ،‬جگه‌ل���ه‌وه‌ ‌ی میلله‌ت ‌ی‬ ‫بە‌بیروباروه‌ڕو ئه‌خالقیاته‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ هه‌ر ئه‌وه‌نیه‌ كه‌ بۆ پاره‌ ده‌وام كورد به‌س له‌هه‌ڵپڕكێ���دا به‌كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫نه‌كه‌یت هه‌تا چه‌ند شوێنێك ته‌له‌فونیان پێم وایه‌ به‌ته‌نها توانیم ش���ه‌قام‌و خه‌ڵك‌و‬ ‫دانه‌ر كه‌ریم‬ ‫بۆ كردوم وتویانه‌ كه‌ گه‌ر كێش ‌هی‌ پاره‌ت میدیاكان بجوڵێنم"‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ‪ 22‬رۆژ به‌ڕێوەب���ه‌ری‌ باخچه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫دان���ه‌ر كه‌ری���م م���اوه‌ی‌ هه‌ژده‌ س���اڵ ‌ه‬ ‫هه‌یه‌ یارمه‌تیت ده‌ده‌ین‪ ،‬وتومه‌ ئه‌وه‌‬ ‫مامۆس���تایه‌و ده‌ڵێت "هاوڕێكانم له‌باخچ ‌ه په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌دانه‌ر كه‌ریمه‌وه‌ ده‌كات "هات منداڵه‌كانمان له‌پڕۆس���ه‌كه‌دا سه‌ركه‌وتوبن‬ ‫زۆر بێ‌ مانایه‌ بۆچی‌ به‌هه‌ڵه‌ شته‌كان‬ ‫وه‌ر ئه‌گرن‪ ،‬مه‌به‌ستم خۆم نیه‌ به‌ته‌نها‪ ،‬سێ‌ رۆژ ده‌وام ئه‌كه‌ن به‌دوبه‌ش‪ ،‬هه‌ندێكیان بۆ الم‌و وتی‌ نایه‌یته‌وه‌ بۆ ده‌وام وتم نه‌خێر نه‌ك ئه‌م س���ێ‌ ساڵ ‌ه فاش���یل ‌ه ببێته‌هۆ ‌ی‬ ‫هه‌ش���ت‌و چاره‌ك بۆ ده‌و چاره‌ك به‌شێك ‌ی وت���ی‌ ئاخر مامۆس���تاو منداڵ���ه‌كان بیرت ئه‌وه‌ ‌ی تا ده‌ساڵ ‌ی تر باجه‌كه‌ی‌ بده‌ین‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌ڵكو ئه‌و مامۆستایه‌یه‌ كه‌ گورچیله‌ی‌‬ ‫تریشیان له‌ده‌وچاره‌كه‌وه‌ بۆ دوانزده‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌و كاتان���ه‌ ‌ی ده‌وامم باوه‌ڕم وای ‌ه ئه‌م ساڵ پڕۆسه‌كه‌ بوه‌ستێنرێت‬ ‫خۆی‌ ده‌فرۆش ‌ێ بۆ بڕێك پاره‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫خانمه‌ به‌ڕێز‌هی‌ كه‌ شه‌ره‌فی‌ خۆی‌ دۆڕاند من هه‌فته‌ی‌ چوار رۆژ له‌س���ه‌عات نۆو‌ه تا كردوه‌ ئیشی‌ پێنج مامۆستام كردوه‌ له‌گه‌ڵ هه‌تا له‌نوسراوه‌كانیشدا ئه‌وه‌م نوسیوه‌ بۆ‬ ‫دوانزده‌ ‌ی نیوه‌ڕۆ به‌پێوه‌ ده‌وه‌ستم ته‌نانه‌ت هه‌مو ئه‌وانه‌ش���دا كارم له‌سه‌ر ئه‌و مندااڵنه ئه‌وه‌ی‌ منداڵەكانمان له‌داهاتودا باج ‌ی ئه‌م‬ ‫بۆ نانی‌ منداڵه‌كانی‌‪ ،‬ئه‌و مامۆستایه‌یی‌‬ ‫له‌به‌ر بێ پاره‌یی خۆی‌ كوشت‪ ،‬بۆیه‌ من چایه‌كیشم نه‌خواردوه‌‪ ،‬رۆژی‌ وا هه‌بوه‌ زۆر ‌كردوه‌ كه‌ ب���ار ‌ی ده‌رونیان ب���اش نه‌بوه‌و سێ‌ س���اڵه‌ نه‌یه‌ن كه‌ خراپترینه‌ له‌مێژو ‌ی‬ ‫یه‌كێكم له‌وانه‌ی‌ كه‌ ره‌نگه‌ كێشه‌ی‌ مادیم ماندوبوم‪ ،‬به‌اڵم هه‌ربۆ به‌یان ‌ی گه‌ڕامه‌وته‌وه‌و دوات���ر ته‌ندروس���تیان باش بوه‌‪ ،‬ئێس���تا په‌روه‌رده‌و فێركردندا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م دو حیزبە‬ ‫ئه‌وان���ه‌م هه‌موی‌ به‌جێهێش���توه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌ی ‌ده‌یانه‌وێت ئه‌م دۆخ ‌ه تێپه‌ڕێنن"‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام بوم له‌بایكۆتكردن"‪.‬‬ ‫نه‌بێت"‪.‬‬

‫به‌ته‌نها وه‌ستانی‌ من‬ ‫سودی‌ ئه‌بێت یان نا‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه گۆمه‌ك ‌ه‬ ‫بشه‌له‌قێنیت‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫فیدباك له‌كوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوێندنی‌‬ ‫سیسته‌م ‌‬ ‫هه‌رێمه‌؟‬ ‫سه‌ریاس سه‌مین‬

‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬

‫مامۆس���تایانی‌ ناڕازی���ی‌ زیات���ر‬ ‫له‌ڕێگه‌یاكه‌ی���ان به‌كارهێن���اوه‌ ب���ۆ‬ ‫گه‌یاندن���ی‌ داواكانی���ان‌و وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌‬ ‫مافه‌كانی���ان به‌ر له‌خۆپیش���اندانه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت هه‌ڵوێستی‌ خۆیان‬ ‫دوێن���ێ‌ ‪ ،2017/12/18‬حه‌فت���او دو بە‌ئاشكرا بخه‌نه‌ روو یان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك‬ ‫مامۆس���تا له‌پارێ���زگای‌ س���لێمانی‌و بن یان ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا داوامان‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌و ئیداره‌كان���ی‌ گه‌رمی���ان‌و له‌هه‌م���و خه‌ڵك كرد كه‌ بڕژێنه‌ س���ه‌ر‬ ‫راپه‌ڕین س���ه‌ردانی‌ باره‌گای‌ سه‌ره‌كی‌ ش���ه‌قامه‌كان تاپێكه‌وه‌ ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانیان كرد له‌هه‌ولێر بگ���ۆڕن‪ ،‬دواهەمین داواكاریش���مان بۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ سكرتێری‌ سیاس���ی‌ كاروباری‌ عه‌بادی‌ بو كه‌به‌زاره‌كی‌ وه‌اڵمی‌ پێداوین‪،‬‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان له‌هه‌رێ���م بۆیه‌ داوامان ك���ردوه‌ به‌ڵێنه‌كه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆبونه‌وه‌و یاداش���تێكیان س���ه‌باره‌ت بباته‌س���ه‌رو موچ���ه‌ی‌ خه‌ڵك���ی‌ كورد‬ ‫به‌ڕه‌وشی‌ په‌وه‌رده‌‌و ژیانی‌ موچه‌ خۆران ن���ه‌كات به‌قوربان���ی‌ ملمالنێ���ی‌ نێوان‬ ‫پێشكه‌ش���كردو دواتر له‌گه‌ڵ سكرتێری‌ به‌غداد‪ ،‬چونكه‌ به‌گوێره‌ی‌ یاس���ا ئێمه‌‬ ‫كاروباری‌ سیاس���ی‌‌و مرۆیی‌‌و به‌رپرسی‌ مافمان هه‌یه‌ داوابكه‌ی���ن له‌حكومه‌تی‌‬ ‫كاروب���اری‌ گش���تی‌ كونس���ڵخانه‌ ب���ۆ عێراقی‌ كه‌ئه‌وه‌ش پاڕانه‌وه‌ نیه‌و مافی‌‬ ‫ماوه‌ی‌ زیاتر له‌یه‌ك كاتژمێر كۆبونه‌وه‌ خۆمانه‌"‪.‬‬ ‫دڵش���اد تالیب وه‌ك مامۆس���تایه‌كی‌‬ ‫یاداشتێكیان پێشكه‌ش���كردن له‌باره‌ی‌‬ ‫ره‌وشی‌ په‌روه‌رده‌و ژیانی‌ موچه‌خۆران‪ .‬ناڕازیی‌ ئاگاداری‌ ره‌وشی‌ قوتابخانه‌كانه‌و‬ ‫دواج���ار رۆژی‌ ‪ 2017-12-18‬وت���ی‌ "له‌ش���اری‌ س���لێمانی‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫مامۆس���تایان‌و فه‌رمانبه‌ران‌و هاواڵتیان قوتابخان���ه‌ بایكۆتی���ان ك���ردوه‌و هه‌ر‬ ‫خۆپیش���اندانیان ئه‌نجامداو له‌ش���اری‌ مامۆس���تایه‌ك ئ���ازاده‌ ك���ه‌ بڕی���اری‌‬ ‫س���لێمانی‌و ناوچه‌كانی‌ تر مامۆستایان بایك���ۆت ده‌دات یان ن���ا‪ ،‬چونكه‌ هیچ‬ ‫له‌ڕیزی‌ پێش���ه‌وه‌ بون‪ ،‬به‌اڵم به‌ش���ێك مامۆستایه‌ك به‌نه‌بونی‌ ناتوانێت ده‌وام‬ ‫له‌خۆپیش���انده‌ران رویان له‌به‌رده‌ركی‌ بكات‪ ،‬خۆپیش���اندان به‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫سه‌را كردو به‌شێكیشیان چونه‌ به‌رده‌م ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ده‌س���ته‌یه‌ك دروست‬ ‫نوسینگه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‌و بكه‌ین بۆئه‌وه‌ی‌ خۆپیشاندانه‌كان رێك ب���ه‌اڵم داواكارین ژی���ان‌و بژێوی‌ خه‌ڵك‬ ‫په‌یامێكی‌ چوارخاڵییان پێشكه‌شكرد‪ ،‬بخرێت"‪.‬‬ ‫به‌گش���تی‌‌و مامۆس���تایان به‌تایب���ه‌ت‬ ‫ئاكۆ جه‌م���ال وه‌ك مامۆس���تایه‌كی‌ نه‌كه‌ن به‌قوربانی‌ ملمالنێ‌ ی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫دڵش���اد بابانی‌ یه‌كێك له‌به‌شداربوانی‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌و مامۆستایه‌كی‌ ناڕازیی‌ ناڕازیی‌‌و به‌ش���دار له‌خۆپیش���اندانه‌كان مه‌زهه‌بی‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كانیش���مان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند " داوامان كرد ئه‌م "داواكاریه‌كانمان ئاڕاس���ته‌ی‌ حكومه‌تی‌ له‌دۆخی‌ خراپی‌ مامۆستا‌و نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌و حیزبه‌كانی‌ عێراقی‌ ده‌كه‌ی���ن‌و كات دیاری‌ ناكه‌ین‪ ،‬هه‌ره‌س���ی‌ پ���ه‌وه‌رده‌و فێرك���ردن‬

‫ته‌خته سپی‬

‫دانه‌ر ئه‌س�ڵ�ان كه‌ هاوكات رۆژنامه‌نوس ‌ی‬ ‫وه‌رزشیشه‌ ئاگاداركراوه‌ته‌و‌ه كه‌گه‌ر ده‌وام‬ ‫نه‌كات فه‌س���ڵ ده‌كرێت "باكم له‌فه‌سڵكردن‬ ‫نی ‌ه پاش چل رۆژ به‌ڕێوەبه‌ری‌ په‌روه‌رده‌ ‌ی‬ ‫رۆژئ���اوا بانگی‌ كردم‌و وت���ی‌ دوا ‌ی ‪ 30‬رۆژ‬ ‫ده‌وام نه‌كردن فه‌سڵ ده‌كرێیت‌و پاش ‪ 10‬رۆژ‬ ‫بڕیار ده‌رئه‌چێت‪ ،‬بۆی ‌ه گه‌ر ده‌وام نه‌كه‌یت‬ ‫تا ‪ 40‬رۆژ ناچارین فه‌س���ڵت بكه‌ین وتم زۆر‬ ‫سوپاس���ت ئه‌كه‌م ش���اناز ‌ی به‌و فه‌سڵه‌و‌ه‬ ‫ئه‌ك ‌هم‌و ب���ۆ نه‌وه‌كانم��� ‌ی هه‌ڵئه‌گرم ئه‌ڵێم‬ ‫له‌سه‌ر حه‌ق بو‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه هێشتا نه‌كراوه‌و‬ ‫ئێستا له‌به‌رده‌م به‌ڕێوەبه‌ری‌ گشتیدایه‌‪ ،‬پێم‬ ‫سه‌یره‌ به‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیان وتوه‌ ك ‌ه هێشتا‬ ‫‪ 40‬رۆژ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم من له‌و واده‌یه‌ تێپه‌ڕیوه‌و‬ ‫فه‌سڵیش نه‌كراوم‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌ركاتێك به‌یاسا‬ ‫فه‌س���ڵكرام ده‌چم له‌دادگای‌ فیدراڵی‌ عێراق‬ ‫داوای‌ یاسای ‌ی له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫تۆمار ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫دان���ه‌ر كه‌ریم بڕیاریداوه‌ ب���ه‌رده‌وام بێت‬ ‫له‌بایكۆتكردن���ی‌ ناوه‌نده‌كان���ی‌ خوێن���دن‬ ‫"پاره‌ ‌ی ئه‌و س��� ‌ێ س���اڵه‌م به‌نه‌و‌ه منیش‬ ‫ده‌چمه‌وه‌ قوتابخانه‌‪ ،‬ئێم ‌ه مامۆستاین له‌ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ ترس���نۆكدا بایكۆت ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ مامۆستایانی‌ ناڕازیش به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بی���ن‪ ،‬مامۆس���تایان دوایان ك���ردوه‌ ك ‌ه‬ ‫پێشه‌نگیان بم‌و كۆمه‌ڵ ‌ێ داوا به‌رزبكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ خۆپیش���اندانی‌ مامۆس���تایان‬ ‫له‌س���ااڵنی‌ رابردو س���ه‌ركه‌تو نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌وانه‌یه‌ دواتر بڕیارێكی‌ تر بده‌ین"‪.‬‬

‫چۆن ره‌فتار ده‌كه‌ی���ت گرفت نیه‌‪ ،‬چۆن‬ ‫ئ���اره‌زوو ده‌كه‌یت‌و ئه‌وه‌ی‌ خۆت بە‌باش��� ‌ی‬ ‫ده‌زانیت پیاده‌ی‌ بكه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ بە‌درێژای ‌ی‬ ‫ژیان���ی‌ رۆژان���ه‌ت له‌س���ه‌ری‌ راهاتوویت‪،‬‬ ‫بیك ‌ه بە‌ئه‌زم���ون‌و بید‌ه بە‌خوێندكاره‌كانت‪،‬‬ ‫نه‌ك توش���ی‌ لێپێچین���ه‌وه‌ نایه‌یت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئیدامه‌ی‌ پیش���ه‌كه‌ت مس���ۆگه‌ر ده‌كات و‪،‬‬ ‫له‌باشترین دۆخیشدا مامۆستایان‌و باشتره‌‬ ‫بڵێم به‌ڕێوبه‌ره‌كان ویژدانی‌ مامۆس���تایان‬ ‫ده‌كه‌ن بە‌پێوه‌ر‌و پێیان ده‌ڵێن مامۆستا تۆ‬ ‫ویژدانی‌ خۆت ئاسووده‌ بكه‌و ته‌واو‪ ،‬ئید ‌ی‬ ‫ویژان ‌ی هه‌ركه‌س���ه‌و بە‌جۆرێك ئاس���وود‌ه‬ ‫ده‌بێـت و‪ ،‬دووریش نیه‌ به‌شێك له‌مامۆستا‬ ‫بێزاركردن���ی‌ خوێندكار بە‌فیدباك پۆزه‌تیڤ‬ ‫بزانن بۆ خۆی���ان‪ ،‬هه‌روه‌ك لێ���ره‌و له‌و ‌ێ‬ ‫به‌رگوێمان ده‌كه‌وێت ك ‌ه هه‌ر مامۆستایایه‌ك‬ ‫خوێن���دكاران لێی‌ رازی‌ بن‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌الله‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ مامۆستایه‌كی‌ سه‌ركه‌وتوو نیه‌!‬ ‫به‌ب��� ‌ێ ئه‌وه‌ی‌ درك ب���ه‌و‌ه بكه‌ن ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫خوێندكار ئاسووده‌ نه‌بێـت له‌باش ‌ی ره‌فتار ‌ی‬ ‫مامۆستاو له‌باره‌ ‌ی ژینگه‌ ‌ی خوێندنگه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ناتوانێت هیچ ش���تێكی‌ چ���اك بە‌پێوه‌ر ‌ی‬ ‫"ئه‌ری���ك فرۆم" وه‌ربگرێت‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ تۆ‬ ‫خۆت چ���ی‌ بە‌چاك بزانیت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ بكه‌یت‬ ‫بە‌پێوه‌ر‪ ،‬چونك ‌ه مه‌علومه‌ كه‌ ئه‌وه‌ی‌ بە‌الی‬ ‫ت���ۆوه‌ چاك���ه‌ ره‌نگه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا دروس���ت‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫پێویس���ته‌ خوێن���دكار له‌هه‌م���وو ئ���ه‌و‬ ‫ئیجرائات���ه‌ی‌ به‌رامب���ه‌ری‌ ده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫ئاگاربكرێته‌وه‌و‪ ،‬الیه‌ن���ی‌ باش‌و خراپی‌ بۆ‬ ‫لێكبدرێتـه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش بە‌مه‌به‌ستی‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بزانێـت چی‌ باش���ه‌و چی‌ به‌پێ��� ‌ی پێوه‌ر‌ه‬ ‫ته‌ندروسته‌كانه‌‪ ،‬وه‌چیش خراپه‌و به‌رمه‌بنا ‌ی‬ ‫هیچ پێوه‌رێكی‌ په‌روه‌رده‌یی‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئاگاداركردنه‌وه‌ی‌ خوێندكار له‌سه‌رجه‌م ‌ی‬ ‫كارو چاالكیه‌كان���ی‌‌و پێدان���ی‌ زانیاری و‪،‬‬ ‫دیاریكردن���ی‌ وه‌اڵم ‌ه راس���ت‌و هه‌ڵه‌كانی‌‌و‬ ‫راستكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌كانی‌‌و پێدانی‌ زانیاریش‬ ‫له‌باره‌ی‌ وه‌اڵمه‌ هه‌ڵه‌كانی���ه‌وه‌‪ ،‬بە‌فیدباك‬ ‫ناوده‌برێت‪.‬‬ ‫په‌روه‌رده‌كاران‌و ش���اره‌زایانی ئه‌م بوار‌ه‬ ‫كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ‌ی كه‌ فیدباك كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫راسته‌وخۆی‌ له‌س���ه‌ر بره‌ودان بە‌تواناكان ‌ی‬ ‫خوێندكار هه‌ی���ه‌و‪ ،‬هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تیش���ه‌و‌ه‬ ‫دانان���ی‌ ئ���ه‌م بنه‌مای ‌ه ب���ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ترس‌و دڵه‌ڕاوكێی‌ خوێندكاره‌‪ ،‬كه‌ هه‌میش ‌ه‬ ‫مۆته‌كه‌ ‌ی پرۆسه‌ی‌ فێركردن‌و فێربونه‌‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه له‌م په‌نجه‌ره‌و‌ه هه‌میش ‌ه په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫نێوان ده‌س���ته‌ی‌ مامۆستایان‌و به‌خێوكه‌ر ‌ی‬ ‫خوێندكارم���ان بە‌یه‌كێك له‌پای ‌ه گرنگه‌كان ‌ی‬ ‫پێشخس���تنی‌ پ���ه‌روه‌رده‌و پرۆس���ه‌كه‌ش‬ ‫زانی���وه‌‪ ،‬ته‌نها په‌یوه‌ندیه‌ك���ی‌ به‌رده‌وام ‌ی‬ ‫نێوانی���ان ده‌بێت بە‌فیدب���اك بۆ خوێندكار‬ ‫له‌الیه‌ك‌و بۆ خودی‌ خۆشیان ك ‌ه دوو الیه‌ن ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌كی‌‌و كاریگه‌ر ‌ی پرۆسه‌ ‌ی په‌روه‌رده‌و‬ ‫فێركردن���ن‪ ،‬كه‌ له‌ناوه‌نده‌كان��� ‌ی خوێندن ‌ی‬ ‫ئێم���ه‌دا بە‌ك���رچ‌و كاڵی‌ نه‌بێت‪ ،‬ش���تێك ‌ی‬ ‫ئه‌وتۆ نیه‌و‪ ،‬گه‌ر هه‌شبێت ته‌نها بۆ زانین ‌ی‬ ‫ئاسته‌ زانس���تیه‌كه‌و ده‌رچونیه‌تی‌‪ ،‬مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌ك���ه‌ش وه‌ك بابه‌تێك ‌ی الوه‌ك ‌ی‬ ‫لێی‌ دێته‌ روانین‪.‬‬ ‫ه���ه‌ركات له‌پۆلێك��� ‌ی خوێندندا هه‌س���ت‬ ‫بە‌بێزاری‌‌و وه‌ڕس بون���ی‌ خوێندكاران كرا‪،‬‬ ‫ده‌الله‌ت نیه‌ له‌وه‌ی‌ خوێندكاران ئاس���تیان‬ ‫نزم���ه‌و‪ ،‬بە‌زمان���ی‌ باو خراپ ب���ن‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫فیدباكێكی‌ نه‌گه‌تیڤه‌و‪ ،‬پێویست ‌ه راسته‌وخۆ‬ ‫مامۆس���تا ئه‌و بێ���زاری‌‌و ك���ه‌م تاقه‌تیه‌ ‌ی‬ ‫خوێندكار بە‌هه‌ند وه‌ربگرێـت و‪ ،‬ده‌رفه‌تێك ‌ی‬ ‫باش���ه‌ ب���ۆ به‌خۆداچونه‌وه‌‪ ،‬ن���ه‌ك ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌موو تاوانه‌ك ‌ه له‌س���ه‌ر خوێندكاربێت و‪،‬‬ ‫بە‌كه‌مته‌رخ���ه‌م‌و الواز‌و چه‌مك ‌ی دیكه‌ ‌ی له‌م‬ ‫بابه‌ته‌ ناوببرێ���ن و‪ ،‬هه‌نگاوێكی‌ كرداریش‬ ‫له‌خۆتدا به‌رجه‌ست ‌ه نه‌كه‌یت!‬ ‫مامۆستا بە‌ئافه‌رین‌و سوپاسێك ده‌توانێت‬ ‫فیدباك بێت بۆ خوێن���دكار‌و هۆكاربێت بۆ‬ ‫پێشخس���تنی‌ تواناكانی‌‪ ،‬له‌كات���ی‌ زانین ‌ی‬ ‫وه‌اڵمێك‌و ده‌ست خۆشیه‌كی‌ مامۆستاكه‌ی‌‪،‬‬ ‫هانده‌ر ‌ی ده‌بێـ بۆ گ���ه‌ڕان به‌دوای‌ زانیار ‌ی‬ ‫دیك���ه‌و‪ ،‬په‌ره‌پێدانی‌ ئاس���ته‌ زانس���تی‌‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م س���ااڵنه‌ی‌ پێشووش���دا وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ چه‌ن���د رێنماییه‌ك���ی‌ له‌باره‌ ‌ی‬ ‫فیدباكه‌و‌ه ده‌رك���رد‪ ،‬ك ‌ه خوێندكاران وه‌كو‬ ‫س���ه‌نته‌ر له‌پرۆس���ه‌ی‌ پ���ه‌روه‌رده‌ بتوانن‬ ‫رۆڵی���ان هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌دیاریكردن��� ‌ی گرفت‌و‬ ‫كه‌موكورتیه‌كان���ی‌ توانس���تی‌ مامۆس���تاو‬ ‫به‌ڕێوبه‌ری‌ خوێندنگه‌كان‪ ،‬به‌اڵم وه‌كو هه‌ر‬ ‫بڕیار‌و راسپارده‌یه‌كی‌ دیكه‌یان پشتگوێخستن‬ ‫و‪ ،‬بایه‌خ پێنه‌دانی‌ له‌الیه‌ن كه‌سانی‌ كارامه‌و‬ ‫پس���پۆره‌وه‌ هی���چ كاریگه‌ریه‌ك���ی‌ ئه‌وتۆ ‌ی‬ ‫بە‌جێنه‌هێشت‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫‪ 100‬ساڵ له‌گه‌ڵ عه‌ل ‌ی وه‌ردی‌‬

‫‪17‬‬

‫كاره‌ساته‌ ریفۆرمخواز تێكده‌ر بێت‌و ده‌سه‌اڵت یاسای‌ پێچه‌وانه‌ ده‌ربكات‬ ‫ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫عه‌لی‌ وه‌ردی‌ كۆمه‌ڵناسه‌ تاقانه‌و‬ ‫یاخیه‌كه‌ی‌ عێراق‪ ،‬ماوه‌ی‌ فه‌رمانڕه‌وای ‌ی‬ ‫سه‌دام حسێن بە‌خراپترین قۆناغی‌ مێژوی‌‬ ‫عێراق ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت "به‌م نزیكانه‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ ئه‌و فه‌رمانڕه‌وایه‌ ده‌بینن‪.‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ له‌كاتی‌ هه‌ڵكردنی‌ گێژه‌ڵوكه‌كان‬ ‫به‌سه‌ر عێراقدا من له‌گه‌ڵتان نه‌بم‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێوه‌ش پێی‌ گه‌یشتن قسه‌كانی‌ منتان‬ ‫له‌بیربێت"‪.‬‬ ‫كتێب���ی‌ س���ه‌د س���اڵ له‌گ���ه‌ڵ عه‌لی‌‬ ‫وه‌ردی‌ نوس���ینی‌ محه‌مه‌د عیسا خاقانی‌‌و‬ ‫وه‌رگێڕانی‌ فه‌یس���ه‌ڵ خه‌لیل���ه‌‪ ،‬كتێبه‌كه‌‬ ‫(‪ )375‬الپه‌ڕه‌یه‌و له‌باڵوكراوه‌كانی‌ ده‌زگای‌‬ ‫مه‌حمود زامداره‌و له‌چوار به‌ش پێكهاتوه‌‪،‬‬ ‫به‌ناونیشانه‌كانی‌‪ :‬پۆرترێتی‌ عه‌لی‌ وه‌ردی‪،‬‬ ‫وه‌ردی‌ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی‌ من ناس���یومه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫زانایان���ه‌ی‌ كاریگه‌رییان به‌س���ه‌ر وه‌ردی‌‬ ‫هه‌بو‪ ،‬وه‌ردی‌‌و سیاسه‌ت‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ری‌ ئ���ه‌م كتێبە‌بۆ م���اوه‌ی‌ ده‌‬ ‫س���اڵ هاوڕێیه‌كی‌ نزیكی‌ عه‌ل���ی‌ وه‌ردی‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬سه‌رپه‌رش���تیاری‌ كۆڕه‌كانی‌ خاقانی‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬ك���ه‌ وه‌ردی‌ یه‌كێك ب���وه‌ له‌میوانه‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ییه‌كانی‌‪ ،‬ل���ه‌م كتێب���ه‌دا زۆر‬ ‫به‌وردی‌ باس له‌ژیان‌و به‌ره ‌هم‌و بیروباوه‌ڕ‌و‬ ‫تێڕوانینه‌كانی‌ وه‌ردی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫وه‌ردی‌‪ :‬تاقانه‌و یاخی‌‬ ‫عه‌لی‌ وه‌ردی‌ ناوی‌ ته‌وای‌ عه‌لی‌ حسێن‬ ‫موحسین هاشم وه‌ردییه‌‪ ،‬له‌(‪)1913/10/23‬‬ ‫له‌دایكب���وه‌‪ .‬چیرۆكی‌ هاتن���ه‌ دنیای‌ ئه‌م‬ ‫منداڵ���ه‌ چیرۆكێك���ی‌ سه‌رنجڕاكێش���ه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ باپیره‌ی‌ وه‌ردی‌ كه‌ ناوی‌ س���ه‌یید‬ ‫هاش���م ئه‌بو وه‌رد بوه‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ (‪)1831‬‬ ‫له‌سه‌روه‌ختی‌ باڵوبونه‌وه‌ی‌ تاعوندا هه‌مو‬ ‫ئه‌ندامانی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ ده‌مرن ته‌نها خۆی‌‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬دواتر خێزان دروس���تده‌كاته‌وه‌‌و‬ ‫كوڕێكی‌ ده‌بێت به‌ناوی‌ موحسین‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ژن ده‌هێنێ‌‌و ته‌نها كوڕێكی‌ ده‌بێ‌ به‌ناوی‌‬ ‫حسێن‪ ،‬ئه‌ویش ژن ده‌هێنێ‌‌و چوار كوڕی‌‬ ‫ده‌ب���ێ‌‌و س���یانیان ده‌مرن‌و ته‌نه���ا عه‌لی‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬خێزانه‌ك���ه‌ نازناوی‌ (وه‌رد)‬ ‫یان به‌كارهێناوه‌‪ ،‬چونكه‌ پیش���ه‌ی‌ هاشم‌و‬ ‫هه‌ندێك له‌كوڕه‌كانی‌ گوشین‌و دڵۆپاندنی‌‬ ‫گوڵ ب���وه‌‪ .‬ته‌نها عه‌لی‌ پاش���گری‌ (ی)‬ ‫زیادكردوه‌و كردویه‌تی‌ بە‌وه‌ردی‌‪.‬‬ ‫وه‌ردی‌ له‌ته‌مه‌ن���ی‌ پێن���ج س���اڵیدا‬ ‫له‌مزگه‌وتێكی‌ نزیك ماڵی‌ خۆیان ده‌خرێته‌‬ ‫حوج���ره‌‪ .‬دوای‌ وازهێن���ان له‌حوج���ره‌‬ ‫ده‌چێت���ه‌ قوتابخانه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ خراپی‌‬ ‫باری‌ ئابوری‌ خێزانه‌ك���ه‌ی‌ واز له‌خوێندن‬ ‫ده‌هێن���ێ‌‪ .‬له‌ب���اره‌ی‌ ژیان���ی‌ منداڵیه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ردی‌ ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات باوك���ی‌ زۆر‬ ‫توندبوه‌ له‌گه‌ڵیدا‪ ،‬ویس���تویه‌تی‌ له‌دوكانی‌‬ ‫عه‌تارییه‌كه‌ی���دا هاوكاری‌ ب���كات‌و بژێوی‌‬ ‫خێزانه‌ك���ه‌ی‌ په‌یداب���كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم عه‌لی‌‬ ‫الس���ار بوه‌و به‌گوێی‌ نه‌ك���ردوه‌و ئاره‌زوی‌‬ ‫دوكانداری‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ماوه‌ی���ه‌ك‪ ،‬عه‌لی‌ وه‌ردی‌ ده‌چێته‌‬ ‫دوكانی‌ عه‌تاری‌ ئامۆزایه‌كی‌ باوكی‌‌و مانگی‌‬ ‫بە‌پێنج روپیه‌ ده‌بێته‌ ش���اگرد‪ .‬به‌اڵم له‌و‬ ‫كات���ه‌دا هێن���ده‌ هۆگری‌ كتێ���ب ده‌بێت‪،‬‬ ‫رۆژانه‌ له‌گه‌ڵ خۆیدا كتێب ده‌باته‌ دوكانه‌و‬ ‫به‌دزیی���ه‌وه‌ ده‌یخوێنیت���ه‌وه‌‪ .‬به‌جۆرێ���ك‬ ‫ئاوێت���ه‌ی‌ خوێندن���ه‌وه‌ ده‌بێ���ت‪ ،‬كاتێك‬ ‫كڕیارێك ده‌چێت���ه‌ دوكانه‌كه‌ی‌ پێیده‌ڵێت‬ ‫"هیچمان نییه‌ بۆ فرۆشتن"‪.‬‬ ‫كه‌مبون���ه‌وه‌ی‌ كڕیاره‌كان���ی‌ دوكانه‌كه‌‬ ‫ده‌بێته‌ قس���ه‌وباس‌و ده‌گات���ه‌وه‌ باوكی‌‌و‬ ‫خزمه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئه‌وانیش سه‌رزه‌نشتی‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫پێی‌ ده‌ڵێن خوێندنه‌وه‌ نانی‌ نادات‌و تێری‌‬ ‫ناكات‪ ،‬كه‌چی‌ ئه‌و هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌وهۆیه‌وه‌ له‌كاره‌كه‌ی‌ ده‌رده‌كرێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ردی‌ ب���ه‌و ده‌ركردنه‌ ئاس���وده‌ ده‌بێت‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "دوای‌ پێنج س���اڵ هه‌ناس���ه‌ی‌‬ ‫ئاسوده‌ییم هه‌ڵمژی‌"‪.‬‬ ‫یه‌كه‌مه‌كه‌ی‌ عێراق‬ ‫دوای‌ وازهێن���ان له‌دوكانه‌ك���ه‌‪ ،‬وه‌رد ‌ی‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ پرس بە‌باوكی‌ بكات ده‌چێته‌‬ ‫قوتابخانه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌تایی‌ ئێواران‌و ناوی‌‬ ‫خۆی‌ تۆم���ارده‌كات‪ .‬باوك���ی‌ پێیده‌ڵێت‬ ‫پاره‌ی‌ مه‌سروفی‌ قوتابخانه‌م نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ردی‌ ده‌ڵێت " به‌پاره‌ی‌ ش���اگردانه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆم ده‌خوێنم"‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1931‬وه‌ردی‌ ده‌س���ت‬ ‫به‌ده‌وام���ی‌ قوتابخان���ه‌ ده‌كات‪ ،‬جگه‌ل���ه‌‬ ‫هه‌ژاری‌ خێزانه‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬الوازبونی‌ چاوێكی‌‬ ‫ده‌بێته‌ گرفتێكی‌ دیكه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ كام له‌و‬ ‫كێشانه‌ له‌سه‌ركه‌وتن نایوه‌ستێنن‪.‬‬ ‫له‌قۆناغ���ی‌ ناوه‌ندیدا وه‌ردی‌ به‌ره‌نگاری‌‬ ‫كۆمه‌ڵ���گا ده‌بێت���ه‌وه‌و جل���ی‌ "ئه‌فه‌ندی‌"‬ ‫ده‌پۆش���ێت‪ ،‬ب���ۆ خۆدورگرت���ن له‌تانه‌ی‌‬

‫خه‌ڵك���ی‌‪ ،‬ك���ۆاڵن‌و رێگه‌ته‌نگه‌به‌ره‌كان ‌ی‬ ‫كازمیه‌ ده‌گرێته‌به‌ر‪ ،‬چونكه‌ به‌الی‌ هه‌ندێك‬ ‫له‌خه‌ڵكیه‌وه‌ پۆشینی‌ ئه‌و جله‌ "فرۆشتنی‌‬ ‫دین بوو بۆ دونیا"‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ (‪ )1935‬له‌تاقیكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌كالۆریادا‪ ،‬وه‌ردی‌ له‌س���ه‌ر ئاستی‌ هه‌مو‬ ‫شانیشنی‌ عێراق عێراق یه‌كه‌م ده‌بێت‪ .‬بۆیه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ قوتابخانه‌كه‌ی‌ داوا له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫مه‌عاریف ده‌كات موچه‌یه‌كی‌ بۆ ببڕنه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌تی���ش مانگانه‌ دین���ارو نیوێكی‌ بۆ‬ ‫ده‌بڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ماوه‌یه‌ك "به‌هۆی‌‬ ‫مه‌حس���وبیه‌ت‌و خزمایه‌تی‌" پاره‌كه‌ی‌ لێ‬ ‫ده‌ب���ڕن‌و ده‌یده‌ن���ه‌ خوێندكارێكی‌ دیكه‌‪،‬‬ ‫وه‌ردی‌ ده‌ڵێ���ت "كه‌چی‌ ئ���ه‌و خوێندكاره‌‬ ‫خوێندنی‌ ته‌واونه‌كرد"‪.‬‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ زانستی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫له‌(‪ )1937‬وه‌ردی‌ به‌ناونیشانی‌ مامۆستا‬ ‫له‌قوتابخانه‌ی‌ شه‌تره‌ له‌به‌سره‌ داده‌مه‌زرێ‌‌و‬ ‫س���اڵێكی‌ پڕ له‌چه‌رمه‌سه‌ری‌ به‌ڕێده‌كات‪.‬‬ ‫ساڵی‌ دواتر بە‌"هاوكاری‌ كوڕانی‌ گه‌ڕه‌ك"‬ ‫ده‌گوازرێته‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌ی‌ ش���الجیه‌ی‌‬ ‫سه‌ره‌تایی‌‪.‬‬ ‫له‌ (‪ )1939‬ب���ۆ خوێندنی‌ به‌كالۆریۆس‬ ‫ده‌چێت���ه‌ زانكۆی‌ ئه‌مه‌ریك���ی‌ له‌به‌یروت‪.‬‬ ‫باوكی‌ به‌و مه‌رجه‌ رێگه‌ی‌ پێده‌دات بڕوات‬ ‫كه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ ده‌بێت یه‌كسه‌ر هاوسه‌رگیری‌‬ ‫بكات‪ .‬له‌ماوه‌ی‌ خوێندنی‌ زانكۆدا وه‌ردی‌‬ ‫قوتابیه‌ك���ی‌ نایاب ده‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا‬ ‫له‌سه‌ر س���ایتی‌ زانكۆكه‌و له‌به‌شی‌ عێراق‬ ‫ن���اوی‌ وه‌ردی‌ وه‌كو یه‌كێ���ك له‌ده‌رچوه‌‬ ‫به‌ناوبانگه‌كانی‌ زانكۆكه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ (‪ )1943‬وه‌ردی‌ وه‌كو مامۆس���تای‌‬ ‫ئاب���وری‌ له‌ئاماده‌ی���ی‌ مه‌رك���ه‌زی‌ به‌غدا‬ ‫داده‌مه‌زرێ‌‪ ،‬ساڵی‌ دواتر ده‌بێته‌ مامۆستا‬ ‫له‌ناوه‌ن���دی‌ بازرگانی‌‪ .‬له‌وێ‌ ناچارده‌كرێت‬ ‫وانه‌یه‌ك بڵێته‌وه‌ به‌ناونیشانی‌ (بارودۆخی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ عێ���راق)‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ وانه‌كه‌‬ ‫مه‌نهه‌ج���ی‌ نابێ���ت‪ ،‬وه‌ردی‌ چه‌ندین رۆژو‬ ‫له‌ش���ه‌و كتێبخانه‌كان���ی‌ به‌غ���داو كازمیه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ كتێبێكی‌ مه‌نهه‌جی‌‬ ‫ب���ۆ وانه‌ك���ه‌ بنوس���ێت‪ .‬ئ���ه‌و ماده‌یه‌ش‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ زانس���تی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ وه‌ردی‌‬ ‫دروستده‌كات‪.‬‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌كی‌ نه‌ریتی‌‌و دكتۆرایه‌كی‌‬ ‫نایاب‬ ‫دوای‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ له‌به‌ی���روت‪ ،‬دایكی‌‬ ‫ژنێك���ی‌ بۆ ده‌ستنیش���انكرد به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بۆچون���ی‌ وه‌ردی‌ وه‌ربگرێ���ت ی���ان به‌ر‬ ‫له‌زه‌واجه‌ك���ه‌ی‌ بیناس���ێ‌‪ .‬به‌رهه‌می‌ ئه‌و‬ ‫خێزانه‌ش س���ێ‌ كوڕو كچێكه‌ به‌ناوه‌كانی‌‪:‬‬ ‫حه‌س���ان‪ ،‬جه‌عفه‌ر‪ ،‬فه‌یس���ه‌ڵ‪ ،‬س���ه‌نا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ژیان���ی‌ خێزانیی���ه‌وه‌ نوس���ه‌ر‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬وه‌ردی‌ زۆر هۆگری‌ جه‌عفه‌ر بو‪،‬‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���تی‌ بۆ مه‌لیك فه‌یس���ه‌ڵیش‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‌ ناونا فه‌یسه‌ڵ‪.‬‬ ‫له(‪ )1945‬بۆ وه‌رگرتنی‌ ماسته‌ر‪ ،‬وه‌ردی‌‬ ‫روده‌كاته‌ زانك���ۆی‌ ئۆس���تن له‌ویالیه‌تی‌‬ ‫ته‌كساس له‌ئه‌مه‌ریكا‪ .‬له‌(‪)1948/8/28‬‬ ‫ماس���ته‌ری‌ به‌ده‌س���تهێنا‪ ،‬له‌پاداش���تی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتنیدا زانكۆ ده‌رفه‌تی‌ خوێندنی‌‬ ‫دكتۆرای‌ پێده‌به‌خشێت‌و له‌(‪)1950/5/8‬‬ ‫تێزه‌ك���ه‌ی‌ پێش���كه‌ش كرد ك���ه‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫ئیبن خه‌لدونه‌وه‌ ب���وو‪ .‬حاكمی‌ ویالیه‌تی‌‬ ‫ته‌كس���اس نیش���انه‌ی‌ لێهاتویی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاس���تی‌ ویالیه‌ته‌كه‌ی‌ به‌وه‌ردی‌ به‌خشی‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و نیش���انه‌یه‌ش ته‌نها ب���ه‌و توێژه‌رانه‌‬ ‫ده‌درێت ك���ه‌ داهێنانێكی‌ زانس���تی‌ دیار‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫وه‌ردی‌ تاوه‌كو دكتۆراكه‌ی‌ ته‌واوده‌كات‬ ‫ناگه‌ڕێت���ه‌وه‌ عێراق‪ ،‬دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ش���ی‌‬ ‫زانكۆك���ه‌ی‌ له‌نامه‌یه‌ك���دا ب���ۆ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫مه‌عاریف���ی‌ عێراقی‌ ده‌نوس���ن‪ :‬تێزه‌كه‌ی‌‬ ‫وه‌ردی‌ به‌قه‌د سێ‌ تێزی‌ تایبه‌تی‌ دكتۆرایه‌‪،‬‬ ‫تێزه‌كه‌ی‌ زێده‌یه‌كی‌ راسته‌قینه‌یه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵناسی‌‪.‬‬ ‫پرۆفیسۆره‌ ناوازه‌كه‌‬ ‫دوای‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌ له‌ئه‌مه‌ری���كا‪،‬‬ ‫له‌(‪ )1950/10/30‬به‌ناونیش���انی‌ مامۆستا‬ ‫له‌كۆلێ���ژی‌ ئاداب���ی‌ زانك���ۆی‌ به‌غ���دا‬ ‫داده‌مه‌زرێ‌‌و وانه‌ی‌ ده‌رونناسی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ده‌ڵێته‌وه‌‪ .‬نوسه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬موحازه‌ره‌كانی‌‬ ‫وه‌ردی‌ بونه‌ بابه‌تێكی‌ جه‌ماوه‌ری‌ ئه‌وتۆ‪،‬‬ ‫قوتابیان له‌س���ه‌رجه‌م كۆلێژو به‌شه‌كانی‌‬ ‫زانكۆ هه‌ڵپه‌یان بۆ ده‌كرد‪.‬‬ ‫له‌ س���اڵی‌ خوێندن���ی‌ (‪)1955/1954‬‬ ‫به‌شی‌ كۆمه‌ڵناسی‌ راده‌گه‌یه‌نرێت‌و وه‌ردی‌‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت ده‌بێته‌ س���ه‌رۆكی‌ به‌ش���ه‌كه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌(‪ )1953/2/9‬له‌به‌ر نوس���ینی‌ هه‌ردو‬ ‫كتێب���ی‌ (كه‌س���ایه‌تی‌ تاك���ی‌ عێراق���ی‌‌و‬ ‫كاره‌ نائاس���اییه‌كانی‌ نه‌س���ت) نازن���اوی‌‬ ‫پرۆفیسۆری‌ یاریده‌ده‌ری‌ پێ‌ ده‌به‌خشرێت‌و‬ ‫ل���ه‌(‪ )1962/8/6‬نازناوی‌ پرۆفیس���ۆری‌‬

‫كاتێك به‌م توندیی ‌ه‬ ‫ره‌خنه‌له‌رژێم‬ ‫ده‌گرم‪ ،‬ده‌مه‌وێ‌‬ ‫كۆتاییه‌ك ‌ی تراژیدیم‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬له‌الیه‌ك‬ ‫ئه‌و كۆتاییه‌ له‌ال ‌ی‬ ‫خه‌ڵك نه‌مرم ده‌كات‬ ‫له‌الیه‌ك ‌ی دیكه‌ش‬ ‫به‌درێژای ‌ی مێژو ئه‌و‬ ‫كاره‌ رسواكردن ‌ی‬ ‫رژێم ده‌بێت‪ .‬له‌و‌ه‬ ‫چاكتر نییه‌ ناوم‬ ‫بچێته‌ ریزی‌ ئه‌و‬ ‫زانا شه‌هیدانه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگاو ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫زۆردار داكۆكییان‬ ‫له‌بۆچونه‌كان ‌ی‬ ‫خۆیان كردوه‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌ (‪ )1970/9/27‬زانك���ۆی‌ به‌غ���دا‬ ‫نازناوی‌ پرۆفیس���ۆری‌ فه‌خری‌ پێبه‌خشی‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ هه‌ر له‌و س���اڵه‌دا خانه‌نشین كراو‬ ‫نازناوه‌كه‌ی‌ ل���ێ‌ وه‌رگیرایه‌وه‌‪ .‬له‌(‪)1989‬‬ ‫كڕین‌و فرۆش���تنی‌ كتێبه‌كان���ی‌ له‌بازاڕدا‬ ‫قه‌ده‌غه‌ك���را‪ .‬ل���ه‌(‪ )1988‬س���ه‌فه‌ری‌ بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ل���ێ‌ قه‌ده‌غه‌ك���را تاوه‌كو‬ ‫(‪ ،)1992‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وكات به‌ه���ۆی‌‬ ‫نه‌خۆش���یه‌وه‌ توانای‌ س���ه‌فه‌ری‌ نه‌مابو‪،‬‬ ‫دوایی���ن س���ه‌فه‌ری‌ ل���ه‌(‪ )1995‬بوو بۆ‬ ‫ئوردن‪ ،‬به‌اڵم نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ "شێرپه‌نجه‌ی‌‬ ‫زراو" چاره‌سه‌ر نه‌كراو له‌(‪)1995/7/13‬‬ ‫له‌به‌غدا مرد‪.‬‬ ‫له‌ پرسه‌كه‌ی‌ وه‌ردیدا هیچ به‌رپرسێكی‌‬ ‫بااڵی‌ عێراق به‌ش���دارنابێت‪ ،‬ته‌نها تاریق‬ ‫عه‌زیزو حامد یوس���ف حه‌مادی‌ ده‌چن بۆ‬ ‫پرس���ه‌كه‌و دوای‌ خوێندنی‌ فاتیحه‌ ده‌ڵێن‬ ‫"ئێمه‌ به‌و س���یفه‌ته‌ هاتوی���ن كه‌ وه‌ردی‌‬ ‫له‌زانك���ۆ مامۆس���تامان بوە"‪ .‬س���ااڵنێك‬ ‫دوای‌ كۆچی‌ دوایی‌ وه‌ردی‌‪ ،‬حكومه‌ت ئه‌و‬ ‫گۆڕس���تانه‌ی‌ وه‌ردی‌‌و چه‌ندین كه‌سایه‌تی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ به‌ناوبانگی‌ عێراقی‌ تێ���دا نێژرا‬ ‫ده‌كاته‌ هۆڵی‌ ئاهه‌نگ‪.‬‬ ‫هزری‌ وه‌ردی‌‬ ‫خاقانی‌ ده‌ڵێت‪ :‬وه‌ردی‌ سه‌ره‌تا به‌مێژو‬ ‫كاریگ���ه‌ر ب���وە دواتر بە‌كۆمه‌ڵ���گا‪ ،‬دانی‌‬ ‫به‌وه‌داناوه‌ ب���ه‌ر له‌وه‌رگرتنی‌ پس���پۆڕی‌‬ ‫بە‌زاناو مێژونوس���ی‌ عێراقی‌ د‪.‬مس���ته‌فا‬ ‫جه‌واد‪ ،‬موجته‌هیدو فیقهناس���ی‌ ش���یعه‌‬ ‫هه‌به‌تودینی‌ شه‌هرستانی‌‪ ،‬موحسین ئه‌مین‬ ‫عامیلی‌ ریفۆرمخ���وازی‌ به‌بنه‌چه‌ لوبنانی‌‪،‬‬ ‫مه‌لیك فه‌یسه‌ڵی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬نوسه‌ری‌ میسری‌‬ ‫سه‌المه‌ موسا كاریگه‌ر بوە‪.‬‬ ‫له‌ڕوی‌ فیكرییه‌وه‌ بە‌ئیبن خه‌لدون‪ ،‬ولیام‬ ‫گراهام س���یمنه‌ر‪ ،‬ئارنۆڵ���د تویبنی‌‪ ،‬دیل‬ ‫كارینگی‌‪ ،‬ولیام ئوگبێ���رن كاریگه‌ر بوه‌‪.‬‬ ‫له‌توێژینه‌وه‌ سیاسیه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‌ به‌‪:‬‬ ‫میكیاڤیللی‌‪ ،‬جۆن ستیوارت میل كاریگه‌ر‬ ‫بوه‌‪ .‬له‌میتۆدی‌ توێژین���ه‌وه‌دا به‌هه‌ریه‌كه‌‬ ‫له‌‪ :‬تالكۆت پارس���ۆنز‪ ،‬ئه‌میل دۆركهایم‪،‬‬ ‫كارڵ مانهایم كاریگه‌ر بو‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪ :‬وه‌ردی‌ حه‌زی‌ ده‌كرد‬ ‫كتێبه‌كان���ی‌ بە‌هه‌رزانترین نرخ كتێبه‌كانی‌‬ ‫چاپ بكرێت‌و له‌نێو خه‌ڵك باڵوبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌میش���ه‌ رازی‌ نه‌ب���و به‌بێ‌ پێدانی‌‬ ‫ره‌زامه‌ن���ده‌ كتێبه‌كان���ی‌ چ���اپ بكرێت‌و‬ ‫داواش���ی‌ ده‌كرد ماف���ی‌ پێبدرێت‪ .‬له‌ڕوی‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی‌ كه‌س���یه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬وه‌ردی‌‬ ‫س���یفه‌تی‌ وابو ح���ه‌زی‌ نه‌ده‌ك���رد كه‌س‬

‫قس���ه‌ی‌ پێببڕێت‪ ،‬زۆربه‌ی‌ داوه‌تنامه‌كانی‌‬ ‫قبوڵ نه‌ده‌كرد‪ ،‬حه‌زی‌ له‌ته‌وقه‌كردن نه‌بو‪،‬‬ ‫له‌كاتی‌ ساڵوكردندا رقی‌ له‌ماچكردن بوو‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ده‌مارگی���ری‌ نه‌ته‌وه‌ی���ی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌ب���ی‌‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌ڵێ���ت‪ :‬وه‌ردی‌‬ ‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ له‌سه‌روی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك���ی‌ دیك���ه‌ دانه‌ن���اوه‌‪ ،‬رۆژێك‬ ‫له‌رۆژان بۆ نه‌ژادو مه‌زه���ه‌ب ده‌مارگیری‌‬ ‫نه‌ب���وە‪ ،‬به‌ڵكو ده‌مارگیری‌‌و به‌رگرییه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌موی‌ بۆ زانست بوو‪ ،‬جا له‌هه‌ر شوێن‌و‬ ‫له‌الی‌ هه‌ر كه‌سێك بوایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ژانه‌كه‌ی‌ چوارده‌ی‌ ته‌مموز‬ ‫وه‌ردی‌ شۆڕش���ی‌ چ���وارده‌ی‌ ته‌مم���وز‬ ‫بە‌"هه‌ژانێك���ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌" ناوده‌بات‌و‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و روداوه‌ زۆرێك له‌تێگه‌یشتن‌و‬ ‫تی���ۆری‌ منی‌ له‌ب���اره‌ی‌ ژی���ان‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫گۆڕی���وه‌‪ .‬ب���ه‌ر ل���ه‌و روداوه‌ به‌دیدێك���ی‌‬ ‫دیاریكراو سه‌یری‌ ژیان‌و كۆمه‌ڵگام ده‌كرد‪.‬‬ ‫دواتر ئه‌و روداوه‌ پڕ هه‌راو زه‌نایه‌م بینی‌‪،‬‬ ‫درك���م به‌وه‌كرد له‌تێڕوانین���ه‌ كۆنه‌كه‌م بۆ‬ ‫سروشتی‌ مرۆڤ به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌‌و بۆ‬ ‫سروش���تی‌ كۆمه‌ڵگای‌ عێراقی‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫هه‌ڵه‌ بووم‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ سه‌ركرده‌كانی‌ عێراق له‌ماوه‌ی‌‬ ‫پاشایه‌تیدا‪ ،‬وه‌ردی‌ ده‌ڵێت‪ :‬مه‌لیك فه‌یسه‌ڵ‬ ‫ویس���تی‌ حكومه‌تێكی‌ سه‌ركه‌وتو له‌عێراق‬ ‫دابمه‌زرێنێ‌‪ .‬مه‌لیك غازی‌ كه‌سێكی‌ راڕاو‬ ‫كه‌سێتیه‌كی‌ الوازی‌ هه‌بوو‪ .‬عه‌بدولئیاله‌و‬ ‫نوری‌ سه‌عید هۆكاری‌ كه‌وتنی‌ ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫پاشایه‌تی‌ بون له‌عێراقدا‪ ،‬فه‌یسه‌ڵی‌ دوه‌م‬ ‫هیچ ده‌س���ه‌اڵتێكی‌ له‌م كه‌وتنه‌دا نه‌بوو‪.‬‬ ‫بە‌كۆتاییه‌ تراژیدییه‌كه‌ی‌ فه‌یس���ه‌ڵی‌ دوه‌م‬ ‫زۆر نیگه‌ران ب���ووم‪ ،‬ده‌بوو رێگه‌ی‌ بدرایه‌‬ ‫ل���ه‌واڵت بڕوات‪ ،‬وه‌ك چۆن عه‌بدولناس���ر‬ ‫رێگه‌یدا پاشای‌ میسری‌ بڕوات‪.‬‬ ‫واڵتی‌ هۆزو گوند‬ ‫كاتێ���ك ب���اس دێت���ه‌ س���ه‌ر قۆناغ ‌ی‬ ‫دوای‌ م���اوه‌ی‌ پادش���ایه‌تی‌‌و راگه‌یاندنی‌‬ ‫كۆم���اری‌‪ ،‬وه‌ردی‌ بۆچونی‌ خۆی‌ له‌باره‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانی‌ ئ���ه‌و ماوه‌یه‌وه‌ ئاش���كرا‬ ‫ده‌كات‪ .‬له‌وه‌س���فی‌ عه‌بدولكه‌ریم قاسمدا‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ :‬قاس���م كاریزم���ای‌ رێبه‌رایه‌تی‌‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬ب���ه‌اڵم ش���اره‌زایی‌‌و توان���ای‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداریی‌‌و كارگێڕی‌ نه‌بوو‪ ،‬قاس���م‬ ‫كاتێك شیوعیه‌كانی‌ له‌خۆی‌ نزیك كرده‌وه‌‬ ‫كه‌ ده‌بوایه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت دوریان بخاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا قه‌ومیه‌كانی‌ دورخس���ته‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌ب���وو نزیكیان بكات���ه‌وه‌‪ .‬جێگه‌ی‌ داخه‌‬ ‫بۆ من ئه‌م پیاوه‌ نیش���تیمانپه‌روه‌ره‌ پاكه‌‬

‫شاره‌زایی‌‌و توانای‌ له‌به‌ڕێوه‌بردنی‌ كاروبار ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌ نه‌بوو‪ ..‬رێبه‌رێكی‌ میللیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بە‌كه‌ڵك���ی‌ ئه‌وه‌ نایه‌ت س���ه‌رۆكی‌ عێراق‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ عه‌بدولس���ه‌الم عارف ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م كه‌س بو عێراقی‌ له‌ڕوی‌ تائیفیه‌وه‌‬ ‫دابه‌ش���كرد‪ ،‬جیاكردن���ه‌وه‌ی‌ تایه‌ف���ی‌‬ ‫ئه‌نجامداو ده‌رگای‌ دۆزه‌خی‌ به‌ڕوی‌ عێراقدا‬ ‫ك���رده‌وه‌‪ .‬به‌اڵم قۆناغ���ی‌ عه‌بدولره‌حمان‬ ‫عارف به‌جیاوازتر ده‌بینێ‌‌و ده‌ڵێت‪ :‬ماوه‌ی‌‬ ‫نێوان (‪ )1968- 1966‬جوانترین كات بو‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ ئازادییه‌وه‌ كه‌ عێ���راق به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫بینی‌‪ ،‬عه‌بدولره‌حمان ئازادییه‌كی‌ به‌خشی‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ براكه‌ی‌ نه‌بوو‪ .‬به‌و ئازادییه‌ی‌‬ ‫بە‌سیاسیه‌كانی‌ به‌خش���ی‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ له‌س���ه‌ر دانا‪ .‬روداوێك���ی‌ بێوێنه‌ی‌‬ ‫له‌مێ���ژوی‌ عێراق تۆماركرد كه‌ س���ه‌رۆك‬ ‫دوای‌ كوتاده‌كه‌ نه‌كوژرا‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ فه‌رمانڕه‌وایی‌ ئه‌حمه‌د حه‌س���ه‌ن‬ ‫به‌ك���ر بە‌قۆناغی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ته‌نها هۆزو‬ ‫پارێزگای���ه‌ك ناوده‌ب���ات‪ .‬وه‌ردی‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫به‌كر ده‌وڵه‌تی‌ كرد بە‌ده‌وڵه‌تێكی‌ تكریتی‌‪،‬‬ ‫كه‌س���ێك نازناوی‌ تكریت���ی‌ بوایه‌ خه‌ڵك‬ ‫حس���ێبی‌ بۆ ده‌كرد‪ .‬به‌عسیه‌كان دركیان‬ ‫به‌و مه‌سه‌له‌یه‌ كرد‪ ،‬بۆیه‌ بڕیاریاندا ته‌نها‬ ‫ناوی‌ سیانی‌ به‌كاربهێنرێت‪ .‬به‌وه‌ش سه‌دام‬ ‫تكریتی‌ بوه‌ سه‌دام حسێن‪ ،‬عیزه‌ت دوری‬ ‫بوه‌ عیزه‌ت ئیبراهیم‪.‬‬ ‫وه‌ل���ێ‌ س���ه‌باره‌ت بە‌قۆناغی‌ س���ه‌دام‬ ‫حسێن‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬س���ه‌دام كۆتایی‌ بە‌رۆڵی‌‬ ‫هۆز هێناو ده‌س���ه‌اڵتی‌ راده‌س���تی‌ گوند‬ ‫كرد‪ ،‬عۆجه‌ییه‌كان جڵه‌وی‌ ده‌س���ه‌اڵتیان‬ ‫گرته‌ده‌س���ت‪ .‬م���اوه‌ی‌ حكومڕانیه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫خراپتری���ن قۆناغ���ه‌ له‌ت���ه‌واوی‌ مێ���ژوی‌‬ ‫عێراقدا‪ .‬عێراق ب���ه‌ره‌و كاولكاری‌ ده‌بات‪،‬‬ ‫به‌م نزیكانه‌ش ئه‌نجامی‌ ئه‌و فه‌رمانڕه‌وایه‌‬ ‫ده‌بین���ن‪ .‬له‌وانه‌ی���ه‌ له‌كات���ی‌ هه‌ڵكردنی‌‬ ‫گێژه‌ڵوكه‌كان به‌سه‌ر عێراقدا من له‌گه‌ڵتان‬ ‫نه‌ب���م‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئێ���وه‌ش پێی‌ گه‌یش���تن‬ ‫قسه‌كانی‌ منتان له‌بیربێت‪.‬‬

‫له‌وه‌اڵم���ی‌ پرس���یاره‌كانی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫ئه‌من���دا‪ ،‬وه‌ردی‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬ئ���ه‌وان فیكر‬ ‫ده‌خوێننه‌وه‌و ئێ���وه‌ نایخوێننه‌وه‌‪ .‬ئه‌وان‬ ‫رێزم لێده‌گ���رن‌و كتێبه‌كانم ده‌خوێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ئێوه‌ وه‌ك تاوانب���ار بانگی‌ ئه‌منم‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌یه‌ جی���اوازی‌ نێوان ئێوه‌و‬ ‫ئه‌وان‪.‬‬ ‫سه‌دام دژی‌ وه‌ردی‌ بوو‬ ‫نوسه‌ر چه‌ند نمونه‌یه‌كی‌ بۆچونی‌ سه‌ران ‌ی‬ ‫به‌عس له‌باره‌ی‌ وه‌ردیی���ه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌به‌سه‌رهاته‌كان به‌م جۆره‌یه‌‪ :‬ژنه‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسی‌ ئه‌مه‌ریكی‌ كریستین هۆڵمز‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪ )1983‬دیدارێك له‌گه‌ڵ سه‌دام‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت‪ :‬زانایه‌كی‌ كۆمه‌ڵناس���ی‌‬ ‫عێراقی‌ هه‌یه‌ به‌ناوی‌ عه‌لی‌ وه‌ردی‌ ده‌ڵێت‬ ‫كه‌سێتی‌ عێراقی‌ به‌ئاسانی‌ پاڵپشتی‌ خۆی‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتدار نادات‪ ..‬ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫بزانێت ئه‌و كه‌س���ێتیه‌ دوفاقییه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌‬ ‫بارودۆخ���ی‌ ئێس���تا وایكردب���ێ‌ وه‌الئ���ی‌‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵت ب���دات ئه‌گینا راس���ته‌قینه‌‬ ‫نییه‌"‪ .‬له‌وه‌اڵمدا سه‌دام ده‌ڵێت‪ :‬من له‌گه‌ڵ‬ ‫بۆچونه‌كه‌ی‌ وه‌ردی‌ نیم‪.‬‬ ‫هه‌شت س���اڵ دوای‌ ئه‌و چاوپێكه‌وتنه‌و‬ ‫دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ راپه‌ڕێن له‌دژی‌ س���ه‌دام‬ ‫له‌كوردستان‌و باش���وری‌ عێراق‪ ،‬له‌ساڵی‌‬ ‫(‪ )1991‬سه‌دام‪ ،‬ئه‌رشه‌د یاسینی‌ یاوه‌ری‌‬ ‫ده‌نێرێت���ه‌ الی‌ وه‌ردی‌‌و داوای‌ كتێبه‌كانی‌‬ ‫لێده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‌ بیانخوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌گێڕێته‌وه‌ جارێكیان‬ ‫سه‌رنوسه‌ری‌ رۆژنامه‌ی‌ بابل داوا له‌وه‌ردی‌‬ ‫ده‌كات كاتێك بۆ دیداری‌ عوده‌ی‌ س���ه‌دام‬ ‫حسێن دیاری‌ بكات‪ .‬وه‌ردی‌ مكوڕ ده‌بێت‬ ‫له‌س���ه‌ر ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‌و بە‌گاڵته‌كردنه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ب���ۆ پیاوێكی‌ به‌ته‌مه‌نی‌ وه‌كو من‬ ‫ش���یاو نییه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر عوده‌ی‌ كڕنۆش‬ ‫به‌رم‪.‬‬ ‫بۆمبه‌كه‌ی‌ وه‌ردی‌‬ ‫له‌كۆتایی‌ مانگی‌ ئازاری‌ ساڵی‌ (‪،)1991‬‬ ‫كۆڕبه‌ن���دی‌ ئه‌میندارێتی‌ به‌غدا كۆڕێك بۆ‬ ‫وه‌ردی‌ س���ازده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌مین���داری‌ به‌غدا‬ ‫له‌كۆڕە‌كه‌دا ئاماده‌ ده‌بێت‌و ریكۆرده‌رێكی‌‬ ‫بچ���وك له‌ب���ه‌رده‌م وه‌ردی‌ داده‌نێ���ت‪،‬‬ ‫وه‌ردی‌ ده‌ڵێت بۆچ���ی‌ تۆماری‌ ده‌كه‌یت؟‬ ‫ئه‌ویش ده‌ڵێت‪ :‬جه‌نابی‌ سه‌رۆك ده‌یه‌وێ‬ ‫گوێبیستی‌ بێت‪.‬‬ ‫دوای‌ قسه‌كه‌ی‌ ئه‌مینداری‌ به‌غدا‪ ،‬وه‌ردی‌‬ ‫كه‌ ده‌زانێت قس���ه‌كانی‌ ده‌گاته‌وه‌ سه‌دام‬ ‫ره‌خنه‌كانی‌ تون���د ده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵێت‪ :‬تۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌سیاسه‌ت نازانی‌‪ ،‬وازی‌ لێ‌ بێنه‌و‬ ‫ب���ڕۆ‪ ..‬ئێمه‌ مش���ك نین هه‌م���وو رۆژێك‬ ‫بمانخه‌نه‌ تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ نوێوه‌‪ ..‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێوه‌ رێگاتان ونك���ردوه‌‪ ،‬وه‌رنه‌ الی‌ ئێمه‌‬ ‫رێ���گای‌ دروس���تتان ب���ۆ حكومڕانی‌ گه‌ل‬ ‫نیشانده‌ده‌ین"‪ .‬پاشان بۆ هێوركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵچون���ی‌ ئه‌مین���دار په‌ندێك���ی‌ ب���اوی‌‬ ‫به‌غدادیی���ه‌كان ده‌هێنێت���ه‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ئێ���وه‌ چۆن بن كه‌س���انێكی‌ وه‌كو خۆتان‬ ‫حكومڕانیتان ده‌كات‪.‬‬ ‫دوای‌ ته‌واوبون���ی‌ كۆڕه‌ك���ه‌‪ ،‬خاقان���ی‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ردی‌ ده‌پرس���ێت له‌س���ته‌می‌ رژێم‬ ‫ناترس���ی‌ به‌و شێوه‌یه‌ قس���ه‌یه‌ ده‌كه‌ی‌؟‬ ‫له‌وه‌اڵم���دا وه‌ردی‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬كاتێك به‌م‬ ‫توندییه‌ ره‌خنه‌له‌ رژێ���م ده‌گرم‪ ،‬ده‌مه‌وێ‌‬ ‫كۆتاییه‌ك���ی‌ تراژیدیم هه‌بێ���ت‪ ،‬له‌الیه‌ك‬ ‫ئ���ه‌و كۆتاییه‌ له‌الی‌ خه‌ڵك نه‌مرم ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ دیكه‌ش به‌درێژای���ی‌ مێژو ئه‌و‬ ‫كاره‌ رسواكردنی‌ رژێم ده‌بێت‪ .‬له‌وه‌ چاكتر‬ ‫نییه‌ ناوم بچێته‌ ریزی‌ ئه‌و زانا شه‌هیدانه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌به‌رامبه‌ر كۆمه‌ڵگاو ده‌سه‌اڵتی‌ زۆردار‬ ‫داكۆكییان له‌بۆچونه‌كانی‌ خۆیان كردوه‌‪.‬‬

‫چاره‌سه‌ر چییه‌؟‬ ‫جارێكی���ان د‪.‬حس���ێن عه‌ل���ی‌ مه‌حفوز‬ ‫ل���ه‌وه‌ردی‌ ده‌پرس���ێت‪ :‬ت���ۆ زۆر ب���اس‬ ‫له‌گرفته‌كان���ی‌ تاك‌و كۆمه‌ڵ���گای‌ عێراقی‌‬ ‫ده‌كه‌ی���ت‪ ،‬ب���ه‌و خه‌س���ڵه‌ته‌ی‌ زانایه‌كی‌‬ ‫كۆمه‌ڵناس���ی‌‪ ،‬چ���ۆن كۆمه‌ڵ���گا ل���ه‌و‬ ‫نه‌خۆش���یانه‌ چاره‌س���ه‌ری‌ ده‌بێ���ت؟‬ ‫له‌وه‌اڵم���دا وه‌ردی‌ ده‌ڵێ���ت‪ :‬ئه‌ركی‌ زانای‌‬ ‫كۆمه‌ڵناس ئه‌وه‌یه‌ ده‌رده‌كه‌ ده‌دۆزێته‌وه‌و‬ ‫ئام���اژه‌ بە‌هۆكاره‌كان���ی‌ ده‌كات‪ ،‬ده‌رمان‬ ‫له‌الی‌ چاكس���ازی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و خاوه‌ن‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌‪ .‬ریفۆرمخ���واز بیرۆك���ه‌كان‬ ‫بە‌خه‌ڵك ده‌گه‌یه‌نێ‌‌و هه‌وڵی‌ چاككردنیان‬ ‫جیاوازی‌ به‌عس‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ عه‌بدولسه‌الم ده‌دات‪ ،‬خ���اوه‌ن ده‌س���ه‌اڵتیش ئ���ه‌و‬ ‫عارف���دا‪ ،‬وه‌ردی‌ بان���گ ده‌كرێت���ه‌ یاس���ایانه‌ ده‌رده‌كات ك���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ ئه‌من‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئه‌من چاكسازی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ یه‌كده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫پێیده‌ڵێت‪ :‬دكتۆر ده‌زانی‌ هه‌ر باڵێوزێكی‌ كۆمه‌ڵ���گا پابه‌ند بێت بە‌یاس���اوه‌و ببێته‌‬ ‫به‌ریتانی‌ یان ئه‌مه‌ریكی‌ له‌عێراق داده‌مه‌زرێ‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ س���ودبه‌خش‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫پابه‌ند ده‌كرێ‌ به‌وه‌ی‌ كتێبه‌كه‌ت‪ :‬سروشتی‌ ریفۆرمخوازمان تێكده‌ربێت‌و ده‌سه‌اڵتمان‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌ عێراق���ی‌ بخوێنێته‌وه‌؟ پێتوایه‌ یاس���ای‌ پێچه‌وانه‌ ده‌ربكات‌و بۆ سودێكی‌‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ گه‌ورانه‌ بۆ واده‌ك ‌هن‌و چییان كاتی‌ رێگ���ه‌ بە‌تێكدان���ی‌ كۆمه‌ڵگا بدات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ كاره‌ساته‌‪.‬‬ ‫له‌كتێبه‌كه‌ی‌ تۆ دۆزیوه‌ته‌وه‌؟‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫گرفتی بەردەم‬ ‫خۆپیشاندانەکان‬

‫ئەفسانە‌و یاخی بون دەرچون لە‌کەوڵی مرۆڤ‬ ‫نەجات نوری‬

‫ئارام قادر حەمەسور‬ ‫لە ڕابردودا تائەمڕۆ هەرێمی کوردس���تان‬ ‫چەندین خۆپیشاندانی بچوکی کورتخایەن‌و‬ ‫خۆپیشاندانی گەورەو درێژخایەنی بەخۆوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬زۆرجار توندوتیژیان لێکەوتۆتەوەو‬ ‫قوربانی بەخۆوە بینیوە‪ ،‬خۆپیشاندانەکان‬ ‫نەیانتوانیوە گۆڕانکاری ڕیشەی دروستبکەن‪،‬‬ ‫چەن���د گۆڕانکارییەک���ی کات���ی‌و تاکتیکی‬ ‫بەدەست هێناوە‪ ،‬دەسەاڵت تائەمڕۆش گوێی‬ ‫لە‌خۆپیشاندەران نەگرتوە‪ ،‬خۆپیشاندانەکان‬ ‫ب���ەردەوام دەکەونە ژێر پرس���یاری بۆچی‬ ‫خۆپیشاندانەکان س���ەرکەوتونابن؟ بۆچی‬ ‫ئامانجی گ���ەورە بەدەس���تناهێنن؟ بۆچی‬ ‫خۆپیشاندانی گشتی ناکرێت؟‬

‫هەرێمی کوردستان‬ ‫تا ئەمڕۆش یەک‬ ‫ئیدارەو حکومڕانی‬ ‫ڕاستەقینەی نییە‬ ‫یەک جیۆگرافیای‬ ‫ئیداری پتەوی نییە‬ ‫تا ئەمڕۆش دو‬ ‫ئێدارەی زەرد‌و‬ ‫سەوز بونی هەیە‬

‫خۆپیشاندان دڵی دیموکڕاسیە؟‬ ‫کاتێ���ک باس���ی دیموکڕاس���ی دەکەین‬ ‫دەبێت خۆپیش���اندان ببێت���ە دڵی‪ ،‬چونکە‬ ‫خەڵک لە‌دیموکڕاس���یدا ئازادان���ەو ئازایانە‬ ‫دێتە ش���ەقام‌و داوای گۆڕان���کاری دەکات‪،‬‬ ‫ب���ەردەوام لە‌واڵت���ە دیموکڕاس���ییەکاندا‬ ‫خۆپیش���اندانەکان کاریگەر ب���ون‌و زۆرجار‬ ‫حکومەتیان هەڵوەشاندوە‪ ،‬بەاڵم سیستەمە‬ ‫سیاسییەکانی ناوچەکەو هەرێمی کوردستان‬ ‫دیموکڕاسی نین‪ ،‬حکومەتێکی خۆسەپێن‌و خراپی ئەم حکومەتە کاریگەری نێگەتیفی‬ ‫س���تەمکارو س���ەربازین‪ ،‬بۆی���ە زۆرج���ار بۆ س���ەر هەم���وان هەیە‪ ،‬خەڵ���ک دەبێت‬ ‫خۆپیشاندانەکان دەبنە شۆڕش‌و ڕاپەڕین‌و لەخ���ۆی بپرس���ێت بۆچی دەبێ���ت پەنجا‬ ‫کەسی دو بنەماڵە بتوانن پێنج ملیۆن کەس‬ ‫ستەمکارەکان ڕەوانەی مێژودەکەن‪.‬‬ ‫برسی بکەن؟ پێویس���تە خۆپیشاندانەکان‬ ‫لە‌تاکڕەنگ���ی دورب���ن‌و ڕێگەن���ەدەن ببێتە‬ ‫بۆچی خۆپیشاندانی گشتی ناکرێت؟‬ ‫هەرێمی کوردس���تان ت���ا ئەمڕۆش یەک موڵک���ی هی���چ حزبێ���ک‪ ،‬خۆپیش���اندانی‬ ‫ئی���دارەو حکومڕان���ی ڕاس���تەقینەی نییە‪ ،‬فرەڕەنگ دەس���ەاڵت ناچار دەکات بەخۆیدا‬ ‫یەک جیۆگرافی���ای ئیداری پتەوی نییە‪ ،‬تا بچێتەوە‪ ،‬خۆپیشاندانە مەدەنیەکان دەبنە‬ ‫ئەمڕۆش دو ئێدارەی زەرد‌و س���ەوز بونی بناغەی ڕاپەڕین‌و ش���ۆڕش‪ ،‬خۆپیشاندان‌و‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە دروس���تکردنی خۆپیشاندانێکی ڕاپەڕینەکان���ی بەهاری عەرەب���ی چەندین‬ ‫سەرتاس���ەری گرانە‪ ،‬لێرە لە‌زۆنی س���ەوز ستەمکاریان وەستاند‪.‬‬ ‫یەکێت���ی حکومڕانە‪ ،‬لە‌زۆن���ی زەرد پارتی‬ ‫حیزبەکان���ی دژە دەس���ەاڵت ب���ەردەوام‬ ‫حکومڕانە‪ ،‬دو ئیدارە‌و دو کولتوری جیاوازیان‬ ‫دروستکردوە‪ ،‬ئەمەش خۆپیشاندانی گشتی سواری ش���ەپۆلی ش���ەقام بون‪ ،‬واتا ئەم‬ ‫حیزبانە جوڵەی شەقام دروستناکەن بەڵکو‬ ‫زەحمەتکردوە‪.‬‬ ‫زۆر ج���ار دەوری نیگەتیڤی���ان بینیوە بۆ‬ ‫بۆچی خۆپیشاندانەکان سەرکەوتونابن؟ کۆتای هێنان بە‌خۆپیش���اندانەکان‪ ،‬بەناوی‬ ‫خۆپیش���اندانەکان تا ئەمڕۆش ئامانجی خۆپیش���اندەرانەوە لەسەر مێزی گفتوگۆی‬ ‫گەورەو گۆڕانکاری گەورەیان دروستنەکردوە‪ ،‬دەس���ەاڵت چەماونەت���ەوە‌و ش���ەقامیان‬ ‫چەندین گرفتی گەورە لە‌خۆپیشاندانەکاندا چۆڵکردوە‪ ،‬مامۆستایانی ئاینی لە‌کۆمەڵگای‬ ‫بون���ی هەی���ە‪ ،‬خۆپیش���اندانەکان زۆرکات ئێمەدا کاریگەری دروس���تدەکەن بەاڵم بۆ‬ ‫چینێک یان توێژێک بەشداری تێدادەکات‪ ،‬خۆپیش���اندانەکان زۆر الوازن‪ ،‬پغەمبەران‬ ‫وات���ا خۆپیش���اندانێکی یەکڕەنگ دەبێت‪ ،‬لەپاڵ خواپەرس���تی دژایەتی زوڵمیش���یان‬ ‫ئەم���ەش لە‌گ���ەورەی خۆپیش���اندانەکە کردوە‪ ،‬ب���ەاڵم مامۆس���تایانی ئاینی زیاتر‬ ‫کەمدەکات���ەوە‪ ،‬وەک خۆپیش���اندانی پاری باسی خواپەرستی دەکەن‪.‬‬ ‫خۆپیش���اندانەکان کاریگەر دەبن کاتێک‬ ‫مامۆس���تایان کەتەنیا مۆڕکی مامۆستایان‌و‬ ‫فەرمانبەران���ی پێوەدیارب���و‪ ،‬بۆئ���ەوەی هەم���وان توڕەییەکانیان دەبەنە ش���ەقام‪،‬‬ ‫خۆپیش���اندانەکان سەرکەوتوبن لە‌ئێستادا‪ ،‬چونکە ئەم دەسەاڵتە مافیاکڕاتە پێویستە‬ ‫پێویستە تەواوی خەڵک بەشداری تێدابکەن تێپەڕێت‪ ،‬دەس���ەاڵتی جوتحیزبی چارەکە‬ ‫وەک فەرمانبەران‌و مامۆستایان‌و مەالکان‌و س���ەدەیەکە ئەم���ڕۆی بەره���ەم هێن���اوە‪،‬‬ ‫کاس���بکاران‌و دایک‌و باوک���ی خوێندکاران‌و کۆمەڵگایەکی زیندو کۆتایی بەم س���تایلە‬ ‫پاش���ان هێزە چەک���دارەکان‪ ،‬لەبەر ئەوەی کلیپتۆکراسیەی دەسەاڵت دێنێت‪.‬‬

‫خۆپیشاندانی رانیە ‪12/18‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئەمیر حەسەن‬

‫سەرنج‌و بەرایی‪ :‬ئینکارکردنی مەرگ‬ ‫لەوەتەی مرۆڤ هەی����ە‪ ،‬لەبەرانبەر‬ ‫مەرگ دا دەوەستێتەوە‪ ،‬کەچی وەک‬ ‫هاینرش بوێ����ل دەڵێت‪ ...." :‬ژیان‬ ‫ب����ەردەوام نیە م����ردن بەردەوامە "‬ ‫ڕۆمان����ی (بۆچونەکان����ی لێبوکێک)‬ ‫وەرگێڕان����ی کەری����م پەرەنگ ل ‪٢٧٨‬‬ ‫مەبەستی بوێل ئەوەیە ژیان ناتوانێت‬ ‫وەک ئ����ەوەی پێویس����تە ب����ەردەوام‬ ‫بێ����ت‌و مرۆڤ����ەکان بە‌رێچکەی خۆیان‬ ‫بە‌شێوەی خۆیان بژین‌و بەردەوام بن‬ ‫چونکە مردن هەمیش����ە دێت‌و تێکی‬ ‫دەدات ب����ەم جۆرەش ژی����ان کورت‌و‬ ‫ناڕێک‌و نات����ەواو دەمێنێتەوە‌و کەس‬ ‫ناتوانێ����ت ڕەزامەندان����ە بژی‌و بروات‪،‬‬ ‫لە‌الیەک����ی ت����رەوە وەک بڵێی مرۆڤ‬ ‫بەکەڵکی ژیان نایەت هەمیشە جەنگ‬ ‫هەڵدەگیرسێنێت‌و ژیان وێران دەکات‌و‬ ‫جەنگ وەکو ش����تێکی حەتمی لەگەڵ‬ ‫ژیان درێژە دەکیش����ێت‌و ژیان نەشیاو‬ ‫ناخۆش دەکات‪.‬‬ ‫هەڵبەت����ە ئێمە دەڵێی����ن ژیانیش‬ ‫بەردەوام����ە‪ ،‬ڕەنگ����ە بەش����ێوەی‬ ‫پێشکەوتوتریش‪ ،‬بەاڵم سەرنجی ئێمە‬ ‫لەوبارەوەی����ە‪ ،‬کە مرۆڤ بەش����ێوەی‬ ‫جیا جیا بە‌خەیاڵی جیا جیا بە‌ڕێگە‌و‬ ‫بە‌چی����رۆک‌و بە‌فەلس����ەفە‌و بە‌دین‌و‬ ‫ڕێبازی جیاجیا خەریکی ڕەتکردنەوە‌و‬ ‫ئین����کار کردنی مەرگ����ە‪ ،‬کە زۆر جار‬ ‫ئەم ئینکارکردنە ڕەتکردنەوەی خۆی‬ ‫لێکەوتۆتەوە !‪ ،‬لێرەدا ئێمە زیاتر لەم‬ ‫گۆش����ەنیگاوە دەربارەی ئەم ڕۆمانە‬ ‫دەدوێی����ن‪ ،‬هەڵبەتە ئین����کار کردنی‬ ‫مەرگ لەم ڕۆمان����ەدا‪ ،‬هەڵوەداکردن‌و‬ ‫ش����کایەت‌و قەڵەمب����ازو پێ����چ لێدان‬ ‫نییە ل����ە‌ڕووی م����ەرگ دا‪ ،‬فێڵکردن‌و‬ ‫سەرزەنشکردنی مەرگ‌و پشتلێکردنی‬ ‫نییە‪ ،‬ڕەنەگە بتوانم بڵێم لەم ڕۆمانەدا‬ ‫بە‌دێڕێکی����ش باس لە‌م����ەرگ ناکرێت‬ ‫وەک����و بڵێیت کەس ئیش����ی بە‌مردن‌و‬ ‫گفتوگۆکردن لە‌گ����ەڵ مەرگ دا نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم نوس����ەر بەوپێیەی کە خەریکی‬ ‫گێڕانەوە‌و س����کێچکردنی کەسەکان‌و‬ ‫کارەکت����ەرەکان‌و ئارگۆمێنتکردن����ی‬ ‫دیم����ەن‌و ڕوداوەکانە پێم����ان دەڵێت‬ ‫دەتوانین هەر بەخش����کەیی لە‌مەرگ‬ ‫بپەڕینەوە‪ ،‬ئەویش بە‌ش����ێوەی لە‌خۆ‬ ‫دەرچ����ون‌و گ����ۆڕان بۆ ش����تێکی دی‬ ‫واتە خ����ۆ ڕزگارکردن ل����ەم کەوڵەی‬ ‫مرۆڤ هەیەتی‌و دەربازبون لە‌دەس����ت‬ ‫غەریزە‌و چڵێس����ییە ئاژەڵییەکان کە‬ ‫لەم رۆمانەدا گۆڕانەکە گۆڕانی مرۆڤە‬ ‫بۆ درەخت‌و نەجات بونە لە‌سروشت‌و‬ ‫کەوڵی خۆی‪.‬‬ ‫(بەد گۆڕان)‌و (باش گۆڕان)‬ ‫گەڕانەوەی سەرمەدی الی نیتشە‬ ‫دی����ارە ‪ ،‬ڕۆح گۆڕک����ێ‌و بابەت����ی‬ ‫دۆنایدۆن‌و بونبە‌ش����تی دی هەر لە‌‬ ‫ئەفس����انەکانی یۆنان‌و هیند‌و تەنانەت‬ ‫بیری ئاینییەوە بیگرە تا فەلس����ەفەی‬ ‫ک����ۆن‌و نوێ����ش ئامادەی����ی هەی����ە‪.‬‬ ‫بە‌واتایەک����ی تر نەمردنی مرۆڤ‌و بون‬ ‫بە‌گیانلەبەر‌و شتی دی بیرێکی کۆن‌و‬ ‫تێکەڵ بە‌ئەفسانە‌و بیری سەرەتایی‌و‬ ‫ئاینیانەیە‪ ،‬لە‌فەلس����ەفەو ئەفسانەی‬ ‫هیندی دا ئەو بۆچونە هەیە کەمرۆڤ‬ ‫ل����ە‌دوای م����ەرگ کۆتای����ی پێنایەت‬ ‫بەڵک‌و ڕۆحی ئەو کەس����ە لە‌بیچمێکی‬ ‫تر‌و فۆرمێکی ت����ردا بەردەوام دەبێت‬ ‫لە‌ژی����ان‪ ،‬بۆنمون����ە ئەگەر کەس����ەکە‬ ‫مرۆڤێک����ی باش بووی‌ێت‌و چاکە خواز‬ ‫بووبێ����ت‪ ،‬دوای مەرگ ئەوڕۆحە ببێت‬ ‫بە‌باڵندەیەک یان هەر گیان لەبەرێکی‬ ‫ت����ری خۆشەویس����ت ب����ەاڵم ئەگ����ەر‬ ‫کەسەکە کەسێکی خراپەکار‌و شەڕانی‬ ‫بووی‌ێ����ت ڕەنگە ڕۆحەکەی ئەم جارە‬ ‫بچێت����ە کەوڵی ئاژەڵێکی دڕندە‪ ،‬ئیتر‬ ‫بە‌پێی کەسایەتی مرۆڤەکان تەنانەت‬ ‫دەکرێت لە‌سەردەمێکی تردا‌و لە‌خێڵی‬ ‫تر‌و چاخێکی تردا‌و لە‌فۆرمی کەسێکی‬ ‫ت����ردا بێتەوە ن����او ژی����ان‪ ،‬تەنانەت‬ ‫لە‌ئەفس����انەی هین����دی دا هاتووە کە‬ ‫ئ����ەو ڕۆحە ئەگەر چاکە خواز بووبێت‬ ‫س����ەرلەنوێ لە‌بونەوەرێک����ی باش����تر‬ ‫ل����ەو چێ����وە‌و پێگەی����ەی هەیبووە‌و‬ ‫هەروەها ئەگەر کەس����ێکی خراپ بێت‬ ‫لە‌وێنەیەکی ناش����یرین‌و خراپترو نزم‬ ‫تردا دروست دەبێتەوە‪ .‬لەوانەیە ئەم‬ ‫کارە تا ئەوش����وێنە ب����ەردەوام بێت‬ ‫کە ئەم ڕۆح����ە بە‌پلەوپایەی خواوەند‬ ‫ب����گات یان ئەوەندە ن����زم بێتەوە تا‬

‫دەبێت بە‌شتێکی بێ گیان‪ .‬درێ‌مدی‬ ‫بر اس����اگیر هند‪-‬چرخ����ه ی بی انتها‬ ‫(بنوادا – ‪)24‬‬ ‫زۆر جار ب����اس لەوەش دەکرێت کە‬ ‫هەندێ جارکەسەکە ڕەنگە ئەمەی بیر‬ ‫بکەوێتەوە کە پیش����تر ئەم ڕوداوەی‬ ‫بینیووە یان ئەو کەس����ێکی تر بووە‬ ‫وات����ە ڕووداوەکان بەهەمان ش����ێوە‌و‬ ‫هەل‌و مەرجی خۆی����ان دوبارە بنەوە‬ ‫لە‌س����ەردەم‌و چاخێکی ت����ر‌و کاتێکی‬ ‫ت����ردا‪( ..‬ل����ەم دوایان����ەدا لە‌میدیا‌و‬ ‫تۆڕەکۆمەاڵیەتیی����ەکان دا باس لەوە‬ ‫دەکرا مناڵێک ئەوەی بە‌بیر هاتۆتەوە‬ ‫ک����ە پیش����تر ئ����ەو کەس����ێکی تر بو‬ ‫ژیانێکی تری هەبووە‌و باس����ەکە وابو‬ ‫کە ئەو پێش����تر ژنێکی ڕەشپێس����ت‬ ‫ب����ووە‌و لە‌بینایەکەوە خۆی فڕێ داوە‬ ‫وخۆی کوشتووە)‪ ..‬ئەفسانەی کۆنی‬ ‫کوردەواری خۆم����ان‌و ڕۆژهەاڵت پڕە‬ ‫لەو چیرۆکانەی کە کەس����ێک دەبێت‬ ‫(بەدرەخت)‪.‬‬ ‫ڕۆح گۆڕک����ێ ‌و گەڕان����ەوەی‬ ‫س����ەرمەدی تەنانەت لە‌فکری نیچەش‬ ‫دا هەی����ە‪ .‬هەڵبەت����ە گەڕان����ەوەی‬ ‫س����ەرمەدی دووبارە بون����ەوەی کات‌و‬ ‫ب����ون‌و ڕوداوەکان لە‌الی زۆر لە‌فێرگە‌و‬ ‫بیرمەندە کانی بیری کالسیک هەبووە‬ ‫لەوانە فیساگۆرسییەکان پێیان وابووە‬ ‫وەکو چۆن وەرزەکان دوبارە دەبنەوە‬ ‫هەوروەها ڕوداوەکانی جیهانیش دوبارە‬ ‫دەبنەوە‪ .‬فریدریک نیتشە‪،‬نوس����ینی‬ ‫عوس����مان یاس����ین‪ ،‬ل ‪ ،٩١‬چاپ����ی‬ ‫یەکەم هەولێر – ‪ ،٢٠٠‬دەزگای چاپ‌و‬ ‫باڵوکردنەوەی موکریانی‬ ‫ڕەواقییەکانیش لەم بارەوە دیسان‬ ‫بۆچونی خۆی����ان هەبووە‪ .‬بەاڵم الی‬ ‫نیچە بابەتی (گەڕانەوەی سەرمەدی)‬ ‫وەکو چارەس����ەرێک بۆ مەرگ‌و وەک‬ ‫بابەتێکی زانس����تی هەوڵ����ی بۆ دراوە‬ ‫نیچ����ە گریمانەی ئ����ەوە دەکات کە‬ ‫هەموو ئەو هێزانەی لە‌گەردون دا هەن‬ ‫جێگیر‌و سنوردارن چونکە حاڵەتەکە‬ ‫لەو سێ گریمانە تێپەڕ ناکات‬ ‫‪ – ١‬ی����ان ئەو هێزان����ەی گەردون‬ ‫لە‌زیاد بوندان‬ ‫‪ – ٢‬ی����ان ئەو هێزان����ەی گەرودون‬ ‫لە‌کەم بوندان‬ ‫‪ – ٣‬یاخ����ود ئ����ەو هێزانە جێگیر‌و‬ ‫نەگۆڕن‬ ‫بە‌بۆچون����ی نیتش����ە‪ ،‬یەکەمی����ان‬ ‫ڕاس����ت نییە‪ ،‬چونکە ئەگ����ەر ئەگەر‬ ‫ئ����ەو کۆمەڵە هێزانەی گ����ەردون زیاد‬ ‫بونیایە‪ ،‬لەکوێ����وە دەهاتن‪ ،‬لەکاتێکا‬ ‫جگە لەم بونەی هەیە هیچ بونێکی تر‬ ‫لە‌ئارادا نییە‪.‬‬ ‫هەروەه����ا دوومیش ڕاس����ت نییە‬ ‫چونکە ئەگ����ەر کۆمەڵەی هیزی بون‬ ‫لە‌کەم بون دا‪ ،‬دەبوایەئێس����تا هێزی‬ ‫گ����ەردون لە‌ناوچووبایە‌و تەواو بوایە‪،‬‬ ‫چونکە گ����ەردون زۆرکۆنە زەمەنێکی‬ ‫دوورودرێژ تێپەڕیوە‪.‬‬ ‫الی نیتش����ە لە‌بەرئ����ەوەی هێ����زی‬ ‫گەردون ئێستاکە هەیە‌و لەناو نەچووە‬ ‫کەوات����ە کەمی����ش ن����اکات‌و کەمیش‬ ‫نابێتەوە‪ ،‬بەپێی بۆچونی نیتشە جگە‬ ‫لە‌گریمانەی س����ێهەم هیچ����ی دیکەم‬ ‫لەبەر دەس����تا نەماوە ئەویش ئەوەیە‬ ‫هیزی گ����ەردون جێگیر‌و س����نوردارە‬ ‫دەبێت سەرجەم ئەو بار‌و گۆڕانکاری‌و‬ ‫پێکاهاتانەی کەبەس����ەر ئەو هێزەدا‬ ‫دێ����ت (هەرچەن����دە زۆرن ناتوانرێت‬ ‫مەزەندە بکرێت) دیاریکراو‌و سنوردار‬ ‫ب����ن‪ .‬فریدریش نیتش����ە‪ ،‬نوس����ینی‬ ‫عوسمان یاسین‪ ،‬چاپی یەکەم‪ ،‬هەولیر‬ ‫‪ .٢٠٠٠‬ل ‪٩٣‬‬‫لەب���ەر ئەوەی زەمەن ب���ێ کۆتایی‌و‬ ‫بێسنبورە‪ ،‬دەبێت لە‌ساتێک لە‌ساتەکانی‬ ‫ئ���ەو زەمەن���ە بگەڕیت���ەوە ب���ۆ ئەو‬ ‫پێکهاتەیەی کە پیش بونی ئەو بارەی‬ ‫ئێستا هەیبووە‪ .‬بونیش هەروەکو ڕوداو‌و‬ ‫دیاردەکان بەهەمان شێوازو سیستمی‬ ‫دروستبونی دیاردە دووبارە دەبێتەوە‪،‬‬ ‫ئیتر بەم شێوەیە س���ووڕی بون بە‌بێ‬ ‫کۆتایی دەخولێتەوە‪ ،‬مادەمەکێ زەمان‬ ‫بێ کۆتاییە‪ ،‬ڕۆژێک دێت س���ەرلەنوێ‬ ‫ئەو زنجی���رە هۆکاران���ەی کە منیش‬ ‫لەناوی���دام دەگەڕێنەوە‪ ،‬س���ەرلەنوێ‬ ‫دروس���تم دەکەنەوە‪ ،‬هەرخۆشم دەبم‬ ‫بە‌یەکێک لەو هۆکاران���ەی گەڕانەوەی‬ ‫سەرمەدی‪( ..‬هەمان سەرچاوە ل ‪)٩٤‬‬ ‫هەموو ش���تێک دەڕوات‌و هەموو شتێک‬ ‫دەگەڕێت���ەوە‪ ،‬بۆ هەتا هەتایە چەرخی‬ ‫گەردون دەس���وڕێتەوە‪ ،‬هەموو شتێک‬ ‫دەمرێت‌و زیندوو دەبێتەوە‌و دەگەڕێتەوە‬ ‫سوڕەکانی بون کۆتایین بۆ نییە‪.‬‬ ‫بە‌پێی بۆچونی نیتش����ە گەڕانەوەی‬

‫هەموو شتێک‬ ‫دەڕوات‌و هەموو‬ ‫شتێک دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ هەتا هەتایە‬ ‫چەرخی گەردون‬ ‫دەسوڕێتەوە هەمو‬ ‫شتێک دەمرێت‌و‬ ‫زیندوو دەبێتەوە‌و‬ ‫دەگەڕێتەوە‬ ‫سوڕەکانی بون‬ ‫کۆتایین بۆ نییە‬ ‫س����ەرمەدی وا لە‌م����رۆڤ دەکات لەو‬ ‫مەترسییە ڕزگاری بێت کە لە‌ماوەی‬ ‫ژیانی دا هەڕەش����ەی لێ����دەکات ئەو‬ ‫مەترس����ییەش مردن����ە ‪ ،‬چونک����ە‬ ‫گەڕان����ەوەی س����ەرمەدی نکولی لەوە‬ ‫دەکات م����ردن هەبێ����ت‪( ..‬هەم����ان‬ ‫سەرچاوە ل ‪)٩٥‬‬ ‫ل����ە بی����ری ئاینی����ش دا مناڵ کە‬ ‫دەمرێت لەو دنیا دەبێت بە‌چۆلەکەی‬ ‫بەهەشت‪ .‬هەروها بە‌پێی بیری ئاینی‬ ‫بێت مردن ژیانی بەش����ەر لەناو نابات‬ ‫بەڵک‌و مرۆڤ دەباتە قۆناغ‌و دنیایەکی‬ ‫تر‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئ����ەوەی جێی س����ەرنجە‪،‬‬ ‫لە‌دنیای هاوچەرخ دا ئەم ڕۆح گوڕکێ‌و‬ ‫گۆڕان‌و ب����ون بەوی دیی����ە لە‌دنیای‬ ‫ڕۆژ ئ����اوادا (ب����ەد گۆڕان����ە)‌و لە‌ڕۆ‬ ‫هەاڵت(باش����گۆڕان)‪ ،‬بەدگۆڕان واتە‬ ‫گۆڕانە بۆ ش����تی خراپ‌و ناشیرین کە‬ ‫ئەمە الی کافکا بە‌تەواوی بەرجەستە‬ ‫دەبێ����ت وەختێک پاڵەوان����ی ڕۆمانی‬ ‫مەس����خ دەگۆڕێت بۆ قالۆنچەیەکی‬ ‫زەبەالح‌و تۆقێنەر بە‌جۆرێک نزیکترین‬ ‫کەس����ەکان کە دایک‌و خوشک وبران‬ ‫قێ����زی لێدەکەن����ەوە ‪ ،...‬ب����ەاڵم‬ ‫لە‌ڕۆژه����ەاڵت گۆڕانەکان بۆ باش����تر‬ ‫بون‌و باش����گۆڕان ب����ووە بۆ نمونە‬ ‫دەکرێت س����ەرنج ل����ەم دوو نمونەیە‬ ‫بدەین‪:‬‬ ‫لە‌فۆلکل����ۆر‌و ئەفس����انەی هیندیدا‬ ‫هات����وە کە مارێ����ک دەبێتە مرۆڤ بۆ‬ ‫ئەوەی ببێتە ڕاهب‪ ،‬کەچی بودا ئەوە‬ ‫قبوڵ ناکات‪ ،‬بەاڵم دڵنیای دەکات کە‬ ‫چۆن دوای مردنی بەشێوەی مرۆڤێک‬ ‫لەدایک دەبێتەوە‪...‬‬ ‫هەروەها ئەفس����انەی (جوروگۆمو)‬ ‫‪ Jorogumo‬ک����ە جاڵجاڵۆکەیەکە‬ ‫لە‌فۆلکل����ۆری ژاپۆنی����دا لەس����ەر‬ ‫بنەمایەکی ئەفس����انەیی ؛ جورگۆمو‬ ‫دەتوانێت خۆی بکات بە‌ژن‪.‬‬ ‫بە‌پێی داستانەکە‪ ،‬لە‌دارستانەکاندا‬ ‫ئەو جاڵجاڵۆکە خۆی دەکات بە‌ژنێکی‬ ‫ج����وان‌و پیاوێ����ک هەڵدەخڵەتێنێت‌و‬ ‫لەگ����ەڵ خ����ۆی دەیبات����ەوەو ‪Biwa‬‬ ‫ی ب����ۆ دەژەنێت کە جۆرە س����ازێکی‬ ‫ژاپۆنی����ە‪ ،‬کاتێ پیاوەک����ە بە‌دەنگی‬ ‫س����ازەکە مەس����ت دەبێت‪ ،‬جورگۆمو‬ ‫بەدەوری����دا تاڵ����ە ئاوریش����مەکانی‬ ‫دەتەنێت‌و ش����ەتەکی دەدەت‌و پاشان‬ ‫دەیخوات‪ .‬ئەفسانەکان دەڵێن ئەگەر‬ ‫جاڵجاڵۆکە تەمەنی بگاتە ‪ ٤٠٠‬س����اڵ‬ ‫توانای جادویی بەدەست دەهێنێت ده‬ ‫دگرپیکر در فولکلور ملل (هیوالهای‬ ‫تغییر شکل دهنده) ‪.‬‬ ‫ئەم����ەش پێچەوان����ەی ئەوەیە کە‬ ‫الی کافکای����ە ک����ە پیاوێ����ک دەبێتە‬ ‫قالۆنچە‪ ،‬لێرە جاڵجاڵۆکەیەک دەبێتە‬ ‫ژنێک����ی ج����وان‪ ،‬ئەگەرچ����ی کارەکە‬ ‫فری����و دەرانەیە‪ .‬یان ک����ە لە‌چیرۆکی‬ ‫ئەفس����انەکاندا دەبیستین کچۆڵەیەک‬ ‫جادوی لێدەکرێت‌و دەبێت بە‌بەرخ‪.‬‬ ‫هەروەها لە‌ئەدەبی مۆدێڕنیش����دا‌و‬ ‫لێ����رەدا لەبەرانب����ەر توندوتی����ژی‌و‬ ‫سروشتە خراپەکەی مرۆڤ دا کچێک‬ ‫دەبێت بە‌درەخت‌و گوڵ گەاڵی جوان‬ ‫دەگرێت وەک ئ����ەوەی لەم ڕۆمانەدا‬ ‫بە‌فۆرم‌و تەکنیکێکی نوێوە بەرجەستە‬

‫دەبێت ‪ .‬ئەگەرچ����ی ڕوداوەکە وەک‬ ‫ئەوەنییە کە ڕاستەوخۆ کچێک ببێت‬ ‫بە‌دار س����ێوێک یان دارێک کە جۆرە‬ ‫میوەیەک����ی تایبەت ک����ە بونی نییە‬ ‫بگرێ����ت؛ بۆ نمون����ە میوەیەکی ترش‬ ‫وشیرین‌و بە‌خواردنی ئەو میوانە پیاو‬ ‫بکاتە دەعباو جانەوەرێکی ناشیرین‌و‬ ‫ژن هەم خانومان بکات‌و هەم باڵیشی‬ ‫بدات����ێ بفڕێت‪ .‬ب����ەاڵم گۆڕان‌و دنە‬ ‫دانی خەیالی ئێمە بۆ بون بە‌درەخت‬ ‫وگەاڵوگوڵی جوان گۆڕانێکە لەبەرانبەر‬ ‫مەسخی کافکایی دا کە گۆڕانێکی خراپ‬ ‫گۆڕانە‪ ،‬هەرچەندە ئ����ەم بەد گۆڕانە‬ ‫لە‌ناوەرۆکدا وەک ناڕەزاییەکیش بێت‬ ‫بەرانب����ەر ژیانێک ک����ە هەیەو مرۆڤ‬ ‫ڕەنگ����ە پێ����وەی بنازێ����ت [ بەبڕوای‬ ‫من لێرەوەیە ک����ە ئەم ڕۆمانە کاری‬ ‫لێکت����رازان دروس����ت دەکات لە‌دنیای‬ ‫ئەدەب����ی ن����وێ‌و هەروەه����ا بەرانبەر‬ ‫ئەدەبی ڕۆژئاوادا (س����ەرەڕای خود‬ ‫تەوەری ئەدەب بۆ خوێنەر تەوەری‪،‬‬ ‫وەک ئەوەی محم����د رفیع محمودیان‬ ‫لە‌خوێندن����ەوە گرنگەکەیدا گیاهخوار‪:‬‬ ‫حادپه‌ای در ادبیات جهان دا باس����ی‬ ‫دەکات]) دیارە ئەم����ەش پەیوەندی‬ ‫بە‌دنی����ای ڕۆحانیەتی ڕۆژهەاڵت‌و ئەو‬ ‫دنیای نهلیزم‌و پوچییەوەیە کە دنیای‬ ‫ڕۆژ ئ����اوای تێکەوتووە‌و بەگش����تیش‬ ‫ژیان����ی ئەم����ڕۆی بەش����ەر لەگەڵیدا‬ ‫دەس����تەویەخەیە " لە‌خ����ۆڕا نییە‬ ‫کە نیچ����ە کارەس����اتی بیرکردنەوەی‬ ‫خۆرئاوای ل����ەوەدا بینی کە بەهاتنی‬ ‫س����وقرات‪( ،‬بون) داش����کا بۆ بەها‌و‬ ‫مەبەس����تیش لە‌باها ئاکارییەکان بو‪.‬‬ ‫خێرو شەڕ دەتوانن خەسڵەتی الوەکی‬ ‫بون بن نەک ناوەرۆکە سەرەکیەکەی‪،‬‬ ‫داش����کانی بون بۆ ئ����اکار وەک ئەوە‬ ‫وایە کە لق لە‌پێش بناغەوە دابنێیت‪.‬‬ ‫ل����ەم ڕووەوەیەک کە نیچ����ە مێژووی‬ ‫بیرکردنەوەی خۆر ئ����اوا بە‌درۆیەکی‬ ‫دووهەزارو پێنج سەد ساڵی دەزانێت‬ ‫"‪( .‬ئاس����یا لە‌بەرانب����ەر خۆرئاوادا‬ ‫داریوش شایەگان ل ‪.).٢٥٨‬‬ ‫لەم ڕۆمان����ەدا (یۆن����گ هێ) کە‬ ‫دەس����تبەرداری خواردن����ی گۆش����ت‬ ‫دەبێ����ت ئیت����ر دەبێت����ە کەس����ێکی‬ ‫ڕووەک����ی‌و پ����اک ئەم����ەش ل����ە‌دژی‬ ‫توندوتیژی‪ ،‬چونک����ە ڕووەکییەکان‬ ‫باوەڕیان وایە توندوتیژی لە‌خواردنی‬ ‫گۆش����تەوە دەس����تپیدەکات‌و تێکەڵ‬ ‫بە‌سروشتی بەشەر دەبیت‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫لە‌الیەن خێزان‌و دایک‌و باوک‌و کەسە‬ ‫نزیکەکانەوە ئەمەی لی قبوڵناکریت‌و‬ ‫وەکو نەخۆش‌و جۆرێک لە‌شێتی ئەم‬ ‫هەڵوێستەی لێکدەدرێتەوە‌و تا رادەی‬ ‫ناچارک����ردن هەوڵی لەگ����ەڵ دەدەن‬ ‫ب����ە‌زۆر گۆش����تی دەرخ����وارد بدەن‪،‬‬ ‫تەنانەت پزیشکەکان‌و دکتۆرە کانیش‬ ‫ل����ەم تێناگەن‌و دەیانەوی����ت ناچاری‬ ‫بکەن گۆش����ت بخوات‪ .‬ب����ەاڵم تەنها‬ ‫کەس����ێک مێردی خوش����کییەتی لەم‬ ‫ڕووە وە زۆرداری نیی����ە ئەگ����ەر چی‬ ‫ئەو هونەرمەندە‌و وەک����و داهێنانێک‬ ‫دەیەوێ����ت گ����وڵ لەس����ەر ل����ەش‌و‬ ‫جەس����تەی ئەو بکێش����ێت‪ ،‬وەختێک‬ ‫ئەمە ڕوودەدات لە‌ستۆدیۆکی (م) دا‪،‬‬ ‫ئەوەندەی تر بابەتی ڕووەکی لەڕووی‬ ‫واقع‌و دەرونی‌و جەستەییەوە لە‌ژیانی‬ ‫(یۆنگ هێ) ڕوودەدات‌و بەرجەس����تە‬ ‫دەبێ����ت ‪ ،‬واتە ئیتر ئەو خۆی وەکو‬ ‫ڕووەکێ����ک هەر بەڕاس����تی ڕەووکێک‬ ‫یان دارێک کە هەموو جەس����تەو پەل‬ ‫وپ����ۆی بووە بە‌گەاڵو گ����وڵ‪ ،‬تا ئەم‬ ‫هەڵوێستی بون بە‌ڕووەکی‌و وازهێنان‬ ‫لە‌گۆش����ت خواردن سەردەکیشێت بۆ‬ ‫بون بە‌ڕووەک‌و وێنەیەکی راستەقینە‬ ‫لە‌گەاڵ‌و گوڵ‌و ئەوەندەی تر مهرەبانی‌و‬ ‫دوورکەوتن����ەوە لە‌تون����د وتی����ژی‌و‬ ‫بێدەنگ����ی‌و ئارامی کەم قس����ەکردن‌و‬ ‫بەرز نەکردن����ەوە ی دەنگ تا ڕادەی‬ ‫ب����ون بە‌درەخ����ت‪ ،‬هەرچەن����دە الی‬ ‫هونەرمەندەکە بابەتەکە لە‌هونەرەوە‬ ‫دەگۆرێت بۆ تەماح تێکردن‌و سێکس‬ ‫کە بێ ڕەوشتی‌و الدانی لێدەکەوێتەوە‬ ‫‪ ،‬ئەمەش کاتێ ڕوودەدات کە مێردی‬ ‫ژن خوش����ک ناچار دەبێت جەستەی‬ ‫خۆیشی بەدەس����تی مێینەیەکی کۆنە‬ ‫دۆست لە‌ڕێی ڕەنگ‌و فڵچەوە بە‌گەاڵو‬ ‫گوڵ بنەخشێنێت‪.‬‬ ‫لێ����رەوە ئ����ەو ئام����اژە تون����دەش‬ ‫دەبینین کە ژن دەیەوێت دنیا جوان‌و‬ ‫نیان بێت بەاڵم پیاو لە‌چڵێس����یەکانی‬ ‫داهێنانەکانیش����ی‬ ‫بەردەوام����ەوە‬ ‫دەیەوێت لە‌س����ەر حس����ابی ژن بکات‬ ‫کەوات����ە لێ����رەش دا کە پی����او وەکو‬ ‫هونەرمەندێک ئامادەیەو دەستی لە‌ناو‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )606‬سێشه‌ممه ‪2017/12/19‬‬

‫‪19‬‬ ‫ریکالم‬

‫ڕەن����گ‌و نەخش����اندنی گوڵەکاندایە‪،‬‬ ‫ڕەخن����ەی فێمنیس����تی لە‌ئارادەی����ەو‬ ‫د توندوتیژییەکانم����ان دەبینێ����ت‌و‬ ‫دەیەوێت نیشانمان بداتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر لەڕووی ئەفسانە‌و جادوییەوە‬ ‫گۆڕان����ی مرۆڤ تەنه����ا حیکایەتێکەو‬ ‫دەکرێ����ت خەیاڵی م����رۆڤ بۆ دنیای‬ ‫ت����ر‌و نیگەرانی ئەو لە‌مەرگ‌و هەندێک‬ ‫سەرەداوی فەلس����ەفی تیا بدۆزینەوە‬ ‫[هەرچەن����دە بە‌قەولی گەڕبۆفس����کی‬ ‫ئەفس����انەکان ڕۆژانێک ڕاستی بون‌و‬ ‫مرۆڤ دەستەاڵت‌و توانای فڕین‌و ئەو‬ ‫جۆرە ژیانەی هەبووە کە ئێستا ئێمە‬ ‫ناومان ناوە ئەفس����انە بەاڵم بەهۆی‬ ‫لە‌ناوچوون����ی شارس����تانییەتەکان‌و‬ ‫تۆفانەکان����ی س����ەرزەوییەوە ژی����ان‬ ‫گەڕاوەتەوە بۆ س����ەرەتا‌و ئێستا ئەو‬ ‫چیرۆک‌و ڕوداوانەی وەکو ڕۆش����تنی‬ ‫گالیس����کە بەئاس����مان دا‌و ش����تی‬ ‫تر‪ ..‬بونەتە درۆ‌و ئەفس����انە‪ ،‬بۆیە‬ ‫گەڕبۆفس����کی لەڕێی ئەفسانەکانەوە‬ ‫وەک����و ڕاس����تیەک ‪ ،‬لە‌کتێبەکەی دا‬ ‫(نهێن����ی کۆنتری����ن مێ����ژوو) بونی‬ ‫شارستانییەتێکی پێشکەوتوتر لە‌ئێستا‬ ‫دەسەلمێنێت ]‪[ ،‬بەاڵم وەکو د‪ .‬محمد‬ ‫چیمران دەلێت ئستورە لە‌فەرهەنگی‬ ‫یۆنانیی����ەکان دا ئەزمونێک����ی ژیانی‬ ‫زیس����تی – بووە ک����ە بەرەبەرە لە‌‬‫پرۆس����ەی ژیانی ڕۆژان����ەی خەڵک دا‬ ‫هەل ومەرجی لەدەست داوە‪ ] .‬اسطوره ڕۆمانەکەدا هاتووە (ئین هێ) شانی‬ ‫چیست؟(دکتر محمد چیمران)‪ .‬ئەوا یۆنگ هێ دەگوشێ‌و دەڵێت " دەشێت‬ ‫لەم ڕۆمانەدا بابەتێکی سادەی وەکو ئەمە گشتی خەون بێت "‪ ...‬هەروەها‬ ‫(ڕووەک����ی) وات����ە ؛ کەس����انێک کە دەڵێ����ت ؛ دەزانی����ت منیش خەون‬ ‫دەستبەرداری خواردنی گۆشت دەبن‌و دەبین����م‪ .‬خەون گەلێک‪ ..‬خۆم ش����ل‬ ‫پێیان وایە لەگەڵ ئەس����ڵی مرۆڤ دا دەک����ەم تا لە‌نێوانی����ان دا بتوێمەوە‪،‬‬ ‫گۆش����ت خواردن ناگونجێت‌و لێرەوە خۆم شل دەکەم داگیرم بکەن‪ ..‬بەاڵم‬ ‫م����رۆڤ بەرەو دڕندەیی ڕۆیش����تووە‌و بە‌دڵنیایی����ەوە خەونەکان هەر ئەوانە‬ ‫وەکو هەڵوێس����تێک دژی توندوتیژ‌و نی����ن کە هەن ؟ دەبێ����ت لە‌جێیەک‬ ‫پاکبون����ەوەی مرۆڤ ئەم����ە دەکەن‪ ،‬دا بەخەبەر بێن نابێت بەخەبەر بێین‬ ‫پەرەدەس����ەنێت‌و گەش����ەدەکات بۆ ؟‪ " ..‬کۆتایی ڕۆمانە کە‪ ،‬ل ‪٣٠٠‬‬ ‫ب����ون ب����ەڕووەک وەک بڵێ����ی پلەی‬ ‫ب����ااڵی ڕووەکیبون ئەوەی����ە ببیت‬ ‫یەکپارچەیی ئەدەب‌و‬ ‫بە‌درەخت‪.‬‬ ‫ئەفسانە وەک ئااڵی یاخی بون‬ ‫ب����ەاڵم پرس����یاری ج����دی لێرەدا‬ ‫لە ڕوانگەی کامۆوە ئێمە دەتوانین‬ ‫ڕەنەگ����ە ئەوە بێت کە‪( ،‬بەد گۆڕان) جیاوازی لە‌نێوان دووجۆر لە‌ئەدەبیات‬ ‫ی����ان (ب����اش گ����ۆڕان) ب����ۆ دنیای بکەین یەکەمی����ان ئەدەبی قایل بون‬ ‫ڕۆحانیەتی ڕۆژه����ەاڵت‪ ،‬دیارە ئەگەر ‪ ،‬ک����ە هاوزەمانی س����ەردەمی کۆن‌و‬ ‫ئەم دابەش����کردنە ڕاس����تبێت‪ ،‬ئەوا کالسیکە ‪ ،‬دووەمیان ئەدەبیاتی یاخی‬ ‫وەک ئەفسانە س����ازییەک ئەم بابەتە ب����ون‪ ،‬کە لەگەڵ س����ەردەمی نوێ دا‬ ‫دەتوانێت چی نوێ باکتەوە‌و دەشێت دەستی پێکردووە‪ ،‬لە‌جۆری یەکەمدا‬ ‫ئەفس����انە س����ازی چ ژیانێ����ک‌و چی ڕۆمان دەگمەنە‌و گەر هەشبێت زیاتر‬ ‫چاکەیەک دابهێنێتەوە ؟‬ ‫حیکایەت����ە‌و بابەتی خەیاڵین‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ جۆری دووەم دا ڕۆمان دەست‬ ‫زانست‌و ئەفسانەی بەدرەخت بون پێدەکات‌و گەش دەکات لەگەڵ بزاوتی‬ ‫دەبێت ئەوەش بە‌بیر بهێنینەوە کە ڕەخنەیی شۆڕشگێڕانە پەرەدەسەنێت‪.‬‬ ‫لە‌ڕووی زانستییەوە گۆڕانی مرۆڤ بۆ ڕۆمان ه����اوکات لەگەڵ ڕۆحی یاخی‬ ‫درەخت یان ڕاستر بڵێین دروستبونی بون دا لەدایک دەبێت‌و لەسەر ئاستی‬ ‫پەلوپۆی درەخت لە‌مرۆڤ دا ئاساییە‪ ،‬هونەر گوزارش����ت لەهەم����ان خەون‌و‬ ‫واتە قابیلی ئەوەیە شتی وا ڕووبدات ئارەزووەکان����ی یاخی ب����ون دەکات‬ ‫کە لە‌ڕاس����تی دا نەخۆشییەو بەهۆی (‪ )٧‬ئەلبێ����ر کام����ۆ‪ ،‬مرۆڤی یاخی‪،‬‬ ‫تێکچون����ی هۆرمۆن����ەکان‌و کێش����ەی وەرگێیڕانی ئازاد بەرزنجی‪ ،‬ل ‪٣٧٨‬‬ ‫ل����ەم ڕۆمانەدا هەم یاخی بون هەیە‬ ‫جیناتەوە ڕوودەدات ئەگەر چی زۆر‬ ‫هەم چەش����نێک لە‌ئەفسانە‌و خەیاڵ‌و‬ ‫دەگمەنە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە ؛ کەس����ێک هەیە بەناوی خ����ەون‪ ،‬وات����ە حیکای����ەت‪ ،‬کە ئەم‬ ‫پیاوی دارین یان درەخت رجل الشجرە کۆالجکردنە هیچ ناڕێکیییەک دروست‬ ‫‪ Tree Man‬ک����ە ناوەڕاس����تیەکەی ناکات لەگەڵ بیرۆکەی ڕووەکی بون‌و‬ ‫دی����دی تەمەن ‪ ٣٥‬س����اڵ ڕاوچییەکی پەرەسەندنی بۆ بەدرەخت بون‌و تەواو‬ ‫ئەندەنوس����ییە‌و دانیش����تووی یەکێک سروشتی بونەوە‪ .‬واتە کاتێ نوسەر‬ ‫لە‌گوندەکان����ی باش����ووری جاکارتایە بابەتێک����ی خەیاڵی یان ئەفس����انە‌و‬ ‫توشی ئەم نەخۆشییە بووە‌و لەالیەن بابەتی حیکای����ەت کە هی ئەدەبیاتی‬ ‫زۆر لە‌تی����م‌و پزیش����کەکانی دنی����اوە کۆن‌و کالس����یکە دەکاتە ئەنجامێکی‬ ‫سەرچاوکان‪:‬‬ ‫س����ەردانی کراوە‌و نەش����تەرگەری بۆ کاری یاخب����ون‌و هەلگەڕانەوە لەوەی‬ ‫کراوە‌و دەرم����ان دەکرێت‪ .‬هەروەها هەیە‌و چونەوە بۆ ناو سوڕی سروشت‪ -١ .‬ڕۆمانی ڕووەکی‪ ،‬هان کانگ‪‌،‬و‬ ‫گەنجێک����ی تر کە تەمەنی ‪ ٢٠‬س����اڵە ئەم خەیاڵس����ازی‌و لێکهەڵپێکانەوەی هەژار عوسمان‬ ‫توش����ی ئ����ەم ڤایرۆس����ی وەرەمە بو ڕوداو‌و ئەفس����انە‌و دنی����ای مۆدێڕن‌و ‪ - ٢‬ڕۆمان������ی (بۆچونەکان������ی‬ ‫بەناوی فیروس الورم الحلیمی البشری کالس����یک ماناکان قوڵتر دەکەنەوە‌و لێبوکێ������ک) وەرگێڕان������ی کەری������م‬ ‫‪ Human Pappiloma Virus‬وە هەم دۆش����دامانی مرۆڤ‌و هەم یاخی پەرەنگ‬ ‫ئێس����تا لە‌یەکێک لە‌نەخۆشخانەکانی بونی ئەوەندەی تر بەرجەستە دەکەن‌و ‪ – ٣‬فریدریک نیتش������ە‪ ،‬نوس������ینی‬ ‫بەنگالدیش دا چارەسەر وەردەگرێت‪ .‬یەک پارچەی ئەدەب دەس����ەلمێنن‪ .‬عوس������مان یاس������ین‪ ،‬چاپی یەکەم‬ ‫لێ����رەوە تێدەگەی����ن ڕووداوەکانی لە‌الیەکی ترەوە ئەم کۆالجکردنە ئەو هەولێ������ر – ‪ ،٢٠٠‬دەزگای چاپ‌و‬ ‫ئەم ڕۆمانە یاریکردن����ە لە‌ناو کایەی ڕاستییە دەردەخات کە دەشێت دنیای باڵوکردنەوەی موکریانی‬ ‫ئەفس����انە‌و نەخۆش����ی‌و زانس����ت‌و ئەفس����انە وحیکایەتەکان بۆخۆیان ‪ - ٤‬ئاس������یا لە‌بەرانب������ەر خۆرئاوادا‬ ‫هونەر‌و پەڕینەوە لە‌مەرگ و‪ ،‬هەروەها یاخبونێکی بااڵتر بن لەوەی ئێمە وەکو داریوش شایەگان‪‌،‬و‪ .‬مامەند ڕۆژە‪.‬‬ ‫لە‌دژی توندوتیژی دەرجون لە‌کەوڵی یاخی بونێکی کەلتوری وشۆڕشگێڕی ‪ - ٥‬ئەلبێر کام������ۆ‪ ،‬مرۆڤی یاخی‪،‬‬ ‫م����رۆڤ‌و دەربازب����ون لە‌سروش����تی سەردەمیانە‌و کاتی هەمانە‪ ،‬دەشێت وەرگێیڕانی ئازاد بەرزنجی‪ ،‬ل ‪٣٧٨‬‬ ‫بەش����ەر بەاڵم لە‌جیاتی مرۆڤی بااڵو یاخ����ی بونێک����ی فەلس����ەفی بێ����ت ‪ - ٦‬درآ‌مدی بر اساگیر هند‪-‬چرخه‌ی‬ ‫سۆپەرمانی نیچەو یۆتۆپیا ی تۆماس بەرانب����ەر مەرگ‌و خواوەن����د بەرانبەر بی انتها (بنوادا – ‪)24‬‬ ‫‪http://myth.tarikhema.‬‬ ‫مۆر س����ۆفی گەری دنیای ڕۆحانیەتی ناڕێکی‌و دۆشدامانەکانی مرۆڤ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دینی بە‌سوود وەرگرتن لە‌تەرز‌و بیری لە‌جیاتی ئەوەی بە‌زانست‌و تەکنیکی ‪1637-org/article‬‬ ‫مرۆڤە ڕووکییەکان (باش����گۆڕان) بۆ هون����ەری‌و بێز لێاتن����ەوە ئەم یاخی ‪ - ٧‬ده دگرپیک������ر در فولکلور ملل‬ ‫دنی����ای گ����وڵ‌و ڕووەک‌و درەخت ‪ ،‬بونە ڕوب����دات لە‌ک����ۆن دا بە‌خەیال (هیوالهای تغییر شکل دهنده)‪.‬‬ ‫‪http://www.shegeftiha.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫بە‌واتایەکی تر گەڕانەوە بۆسروشت‌و س����ازی‌و خەون‌و خواوەند داتاشین‌و‬ ‫پاپەندب����ون‌و ڕەگداکوت����ان لەگ����ەڵ خولقاندن����ی خواوەندی تر ئەم یاخی ‪-12140/com‬‬ ‫سروشت‌و س����ادەبونەوە‌و ڕزگاربونی بون����ە بەرپاکراوە ‪ ،‬وات����ە دەکرێت ‪ - ٨‬اس������طوره چیست؟(دکتر محمد‬ ‫لە‌جەنجاڵ����ی‌و دنی����ای پڕ م����ەراق‌و ئەفس����انە س����ازی‌و بابەتی ئەفسانە چیمران)‬ ‫بۆخ����ۆی کۆدەت����او یاخوب����ون بێت ‪ - ٩‬گیاهخوار‪ :‬حادپه‌ای در ادبیات‬ ‫کێشمەکیشی مرۆڤ‪.‬‬ ‫بەاڵم وەکو لە‌دوا الپەڕەو دێڕەکانی بەسەر مانای گش����تی ژیان‌و لەوەش جهان‬

‫هەمیشە شتگەلێک‬ ‫ناتەواو دەمێننەوە‬ ‫تا خوێنەر خۆی‬ ‫تەواویان بکات‪ .‬کە‬ ‫ئەمەش خەسڵەتێکی‬ ‫بەرزی ئەدەبی‬ ‫مۆدێڕنە‪ .‬وەک بڵێیت‬ ‫ژیانیش شێوە‬ ‫ڕاستەقینەکەی‬ ‫ئەوەیە هەمیشە‬ ‫ناتەواو دەمێنێتەوە‬

‫زیاتر مەرگ کە مرۆڤ لە‌دۆشدامانەوە‬ ‫دەبات بۆ فەناب����ون‌و عەدەم‪ ،‬کەواتە‬ ‫ئەفس����انەی بەدرەخت بون بۆ خۆی‬ ‫ه����ەم کۆدەتایە‌و هەم یاخی بونە لەو‬ ‫دنیایەی هەیە ‪ .‬لە‌الیەکی تریش����ەوە‬ ‫هۆی س����ەرکەوتن‌و مان����ەوە‌و تێکەڵ‬ ‫بون����ی ئەفس����انەی بە‌درەخ����ت بون‬ ‫بە‌دنیای خوێن����ەر‌و چونە ناو دنیای‬ ‫خەیاڵ‌و هۆش����یاری ئێمە لە‌ڕۆمانەکدا‬ ‫ئەوەیە [ کە لە‌دوو الوە بە‌واقعەوە‬ ‫خۆی گ����رێ دەدات یەکمی����ان وەکو‬ ‫نەخۆش����ی بابەتێک����ی زانس����تی کە‬ ‫پێش����تر هەبون����ی ئ����ەم حاڵەتەمان‬ ‫باسکرد وەکو نەخۆشییەک‌و کێشەی‬ ‫جینات‌و کرۆمۆس����ۆمەکان‪ ،‬هەروەها‬ ‫لە‌ڕۆمانەکەش دا هەم وەکو ش����ێتی‌و‬ ‫هەم وەکو نەخۆشی کە (یۆنگ هێ)‬ ‫دەبرێ����ت نەخۆش����ەخانەوە دەیەوێت‬ ‫لەدەس����ت دکتۆرەکان ڕزگاری بکەن‪،‬‬ ‫هەم لەوە ڕەهەندەشەوە کە ئەفسانەی‬ ‫بون بەدرەخت وەکو دۆخێکی پێگەیوی‬ ‫گیا خ����ۆری‌و ڕووەک����ی‪ ،‬وەکو چۆن‬ ‫سۆفییەک دەش����ێت بەهۆی پێگەین‌و‬ ‫بەرکەماڵ بون‌و عارف بونیەوە بگاتە‬ ‫پل����ەی غەی����ب‌و ڕۆح گۆڕکێ����و پلەی‬ ‫بااڵی����ی‪ ]..‬زەمینەی قای����ل بون الی‬ ‫خوێنەر هەم دروس����ت دەکات‌و هەم‬ ‫ئ����ەو ئەگەرانەش دەس����ەلمێنێت کە‬ ‫ڕووەکی بون دەگونجێت هەم ش����ێتی‬ ‫بێت هەم نەخۆش����ی هەم شتێک کە‬ ‫لەگ����ەڵ ئەس����ڵی م����رۆڤ نەگونجاو‬ ‫ه����ەم بابەتێک بۆ پ����اک بونەوە‌و خۆ‬ ‫گرێدانەوە بە‌سروش����ت‌و هەلوێستێک‬ ‫دژی توندتیژی‌و ناڕێکییەکان‌و یاخی‬ ‫بون لە‌دژی ئەوەی کە هەیە‌و تەنانەت‬ ‫سەرکیشان بۆ ئەفسانە‌و پلە بااڵیی‌و‬ ‫بە‌درەخت بون‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم کات����ێ ئ����ەم یاخ����ی بونە‬ ‫لە‌ژنێکەوەیە سەرچاوە دەگرێ بەرپا‬ ‫دەکرێت ئیتر ئەنجامەکەی یان مەرگی‬ ‫خۆیەتی بەدە ستی خۆی (کە ئەوەی‬ ‫لە‌ڕۆمانەکەدای����ە پت����ر لە‌مانگرتنێک‬ ‫دەچێ����ت) یان دەش����ێت ئەوە تەنها‬ ‫خەونێ����ک بێت‪ ،‬چونک����ە واقعی پیاو‬ ‫یان ئەو واقعەی کە پیاو دای هێناوە‬ ‫واقعێکی ئاسنینەو سەرەنجام ئەگەر‬ ‫لە‌ناویدابی����ت یان لەبەردەمی دا وەکو‬ ‫ڕوبەڕووبونەوەی����ەک هیچ ئەنجامێکی‬ ‫بەدەس����ت نای����ە جگە ل����ە‌وڕوکاس‬ ‫ب����ون‌و دۆش����دامان ک����ە تەنان����ەت‬ ‫بە‌باش����ی هەس����ت بە‌مەرگ‌و خەون‌و‬ ‫ڕاس����تی خۆت ناکەی����ت‪ .‬کە ئەمەش‬ ‫خەس����ڵەتێکی تری ئەدەبی مۆدێڕنە‪،‬‬ ‫وات����ە خوێن����ەر خ����ۆی کۆتاییەک‌و‬ ‫چارەنوس����ێک بۆکارەکت����ەرەکان‬ ‫دروس����ت بکات‪ ،‬واتە کۆتایی ڕۆمان‬ ‫کۆتاییەکی کراوەیە نەک داخراو‌و تاقە‬ ‫ئەنجامێک‌و تاقەچارەنوسێک درابێت‬ ‫بەدەس����تەوە‪ .‬لێ����رەوە لە‌چیرۆک����ی‬ ‫مۆدێڕن دا بەشداری خوێنەر‌و مەرگی‬ ‫نوس����ەر دێتە ئارا‪ ،‬کە خوێنەر خۆی‬ ‫دەتوانێت بە‌پێی تێگەیش����تنی خۆی‬ ‫هەڵێنجان بکات بەشداری بکات‪ .‬بەم‬ ‫پێیەش هەمیش����ە شتگەلێک ناتەواو‬ ‫دەمێننەوە تا خوێنەر خۆی تەواویان‬ ‫بکات‪ .‬کە ئەمەش خەسڵەتێکی بەرزی‬ ‫ئەدەبی مۆدێڕنە‪ .‬وەک بڵێیت ژیانیش‬ ‫شێوە ڕاستەقینەکەی ئەوەیە هەمیشە‬ ‫ناتەواو دەمێنێتەوە‪.‬‬

‫رۆژانە نوێرتین هەواڵ لەڕێگەی‬ ‫‪SMS‬ی ئاوێنەوە بەدەسبهێنە‬

‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ژمار رب‬ ‫و‬ ‫ە‪ 1‬ن‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ێ‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫‪ 21‬ۆ‬ ‫‪29‬‬

‫ ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‬ ‫ ‬ ‫كارگێری‌‌و خۆیه‌تی‬

‫عدد‪2256 :‬‬ ‫به‌روار‪2017/12/18 :‬‬

‫ئاگاداری‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌ ئاگاداری‌ هه‌موو ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سااڵنی‌ (‪ )1989-1987‬زه‌ویان له‌ناحییه‌ی‌ رزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫(صمود) وه‌رگرتوه‌ كه‌ هاواڵتی‌ (ابراهیم ساڵح محمد) خاوه‌ن زه‌وی‌ ژماره‌ هه‌وائی‌ (‪ )4422‬داوای‌ ڕێگا پێدانی‌ كردوه‌ بە‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫دروس������تكردنی‌ خانوو هه‌ر هاواڵتییه‌ك گلدانه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی‌ (‪ )30‬ڕۆژدا له‌دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ئاگادارییه‌‪،‬ئاگاداری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وانیمان بكاته‌وه‌ بە‌پێچه‌وانه‌وه‌ شاره‌وانیمان كاری‌ یاسایی‌ بۆ ناوبراو ده‌كات‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اراز محمد محمود‬ ‫ ‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ رزگاری‌‬ ‫ ‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫مه‌عقول چیه‌؟‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاهیرو ویدات حسێن؟‬

‫خۆپیشاندانی ‪12/18‬‬

‫جه‌مال حسێن‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مساڵ له‌سااڵنی رابردوو جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬بونی هه‌ڵه‌ی‌ ستراتیژی‌و‬ ‫بڕی���اری نائه‌قاڵنی‌و هه‌ن���گاوی خوار نیه‌‪ ،‬به‌ڵك���و گه‌وره‌بونی قه‌باره‌و‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بونی زیاتریانه‌و هیچی تر‪ .‬بۆیه‌ ئه‌مساڵیشمان له‌ڕوی زه‌مه‌نه‌وه‌‬ ‫تێپه‌ڕاند‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی روداوه‌وه‌ پێناچێ وا زوو له‌كۆڵمان بێته‌وه‌و وه‌كو‬ ‫له‌عنه‌تێك تا ماوه‌یه‌ك���ی درێژ به‌دوامانه‌وه‌ ده‌بێت‪ ،‬تا له‌زه‌مه‌نێكی ترو‬ ‫له‌شوێنێكی تر به‌وێستگه‌ی‌ هه‌ڵه‌ی‌ ستراتیژی تر گرێده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌شه‌ وایكردوه‌ حیكمه‌تی په‌نده‌كانی باپیرانمان باشتر ببینین‬ ‫كاتێك ده‌یانوت‪ :‬ساڵ به‌ساڵ‪ ،‬خۆزگه‌م به‌پار‪ .‬نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پاره‌كان‬ ‫باش���تر بون له‌س���اڵه‌ نوێكان‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌میشه‌ برینی ساڵه‌‬ ‫نوێكان به‌ئازارتربون بۆ ئه‌وان‪ ،‬بۆ ئێمه‌ش كاره‌س���اتبارتر‪ .‬بۆیه‌ ره‌نگه‌‬ ‫راس���ترین ناو بۆ ئه‌م س���اڵه‌ی‌ وا له‌كۆتاییه‌كانیداین ئه‌وه‌یه‌ ناوی بنێین‬ ‫به‌ساڵی‪ :‬مه‌عقول چیه‌؟ له‌راستیشدا ئه‌وه‌ پرسیار نیه‌و له‌گومانكردنه‌وه‌‬ ‫هاتبێ‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ نیه‌ بزانین چی مه‌عقوله‌و چیش نامه‌عقول‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌وه‌ رونتره‌ پرسیاری بوێت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌مه‌ وه‌كو ده‌ڵێن پرسیاره‌ له‌دۆخی‬ ‫ره‌تكردن���ه‌وه‌ "س����ٶال في معرض النف����ي"‪ .‬كه‌وات���ه‌ واتاكه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫مه‌عقول نیه‌‪ .‬هه‌ر به‌ڕاس���تی مه‌عقول نیه‌ ئ���ه‌وه‌ی روده‌دات‌و رویداوه‌و‬ ‫خه‌ریكه‌ روب���دات‪ .‬به‌اڵم (هیگڵ) وته‌نی هه‌رچ���ی روده‌دات عه‌قاڵنیه‌و‬ ‫هه‌رچی عه‌قاڵنیشه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ رویداوه‌‪.‬‬ ‫با خۆمان له‌وه‌ بدزینه‌وه‌ هیچ له‌باره‌ی قس���ه‌كه‌ی‌ هیگڵ‌و ره‌خنه‌كانی‬ ‫ماركس‌و ئینگڵس‌و ته‌فسیری خه‌ڵكانی تریش بڵێین‪ ،‬رێك به‌نمونه‌یه‌كی‬ ‫س���اده‌ ئه‌ما بۆ من واتادارو ت���ا ئه‌ندازه‌یه‌كیش ناخۆش له‌ڕوی ده‌رونیه‌‬ ‫مه‌به‌س���تی خۆم رون بكه‌مه‌وه‌‪ .‬دۆس���تێكم هه‌بو بیست ساڵ ده‌بێ لێم‬ ‫ونب���وه‌‪ ،‬نه‌مده‌زانی چی لێهاتوه‌و له‌كوێ نیش���تۆته‌وه‌‪ .‬كوڕێك بو له‌من‬ ‫مناڵتر ئه‌وس���ا‪ ،‬مرۆڤێكی هێمن‌و ئارام‪ ،‬به‌رده‌وام خه‌نده‌یه‌ك به‌لێویه‌وه‌‬ ‫بو‪ ،‬سه‌رباری نه‌هامه‌تیه‌كانی ژیان‪ ،‬به‌اڵم بۆ من ببو به‌ره‌مزی ئاسوده‌یی‌و‬ ‫كه‌سێكی بێ ئه‌ندازه‌ میهره‌بان‌و به‌خشنده‌‪ .‬له‌و ماوه‌یه‌ به‌ڕێكه‌وت له‌ڕێی‬ ‫فه‌یس بوكه‌وه‌ دۆزیمه‌وه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ش���ت چومه‌ سه‌ر الپه‌ڕه‌كه‌ی‌ تا بزانم‬ ‫ئێستا له‌كوێیه‌و به‌چیه‌وه‌ سه‌رقاڵه‌‪ .‬كه‌ بینیم الپه‌ڕه‌كه‌ی‌ پڕه‌ له‌توڕه‌یی‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی له‌واقعی سیاس���ی كوردس���تان‪ ،‬ئه‌و كه‌ ئێستا له‌هه‌نده‌رانه‌‪،‬‬ ‫گۆڕاوه‌ بۆ كه‌سێكی بێزارو توڕه‌‪ ،‬پۆسته‌كانی ئه‌وانه‌ بون كه‌ ده‌ڵێن ئاگر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ .‬كاتێكیش كه‌وتینه‌ ئه‌حواڵپرس���ی به‌ده‌نگێكی پڕ له‌متمانه‌وه‌‬ ‫وتی "ئاماده‌ نیم به‌س���ه‌ردانیش جارێكی تر بێمه‌وه‌ كوردس���تان"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كوردس���تانه‌ی‌ كه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ نیشتیمانیه‌تی‪ ،‬ش���وێنی گۆڕی كه‌س‌و‬ ‫كاریشیه‌تی‪ .‬پرسیاره‌ س���اده‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ چی ئه‌وی له‌م مرۆڤه‌ هێمنه‌وه‌‬ ‫كرده‌ ئه‌و كه‌سایه‌تیه‌ توڕه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و ئه‌وه‌نده‌ نیگه‌رانه‌ له‌نیشتیمانه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆی؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م ده‌ره‌نجامه‌ له‌گۆشه‌نیگای واقعی بیست ساڵی رابردوه‌وه‌‬ ‫س���ه‌یری بكه‌ین بۆ ئه‌و‪ ،‬ئه‌وا چه‌ند واقعیه‌ ئه‌وه‌نده‌ش ئه‌قاڵنیه‌‪ .‬چونكه‌‬ ‫تونێلی ته‌مه‌نی بیس���ت ساڵه‌ی‌ ئه‌و له‌كوردستان‪ ،‬تونێلێكی تاریكی پڕ‬ ‫له‌نادادپه‌روه‌ری‌و قۆرغكاری‌و نه‌بونی ده‌رفه‌تی یه‌كس���ان‌و هه‌ستكردنی‬ ‫بوه‌ به‌وه‌ی‌ ئه‌ویش جگه‌ له‌ئه‌رك‪ ،‬به‌شیش���ی هه‌یه‌ به‌م خاكه‌وه‌‪ .‬بیست‬ ‫ساڵی ته‌مه‌نی ئه‌و له‌س���ایه‌ی ئه‌م سیسته‌مه‌ سیاسیه‌وه‌‪ ،‬بیست ساڵی‬ ‫دروس���تكردنی ئینتما نه‌بوه‌‪ ،‬بیست س���اڵی قرتاندنی هه‌مو ئه‌و ره‌گانه‌‬ ‫بوه‌ كه‌ئه‌وی به‌نیشتیمانه‌وه‌ به‌ستۆته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئه‌م هاوڕێیه‌ی‌ من‬ ‫راسته‌‪ ،‬بۆ هه‌مو كۆمه‌ڵگاش راسته‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ سیاس���ه‌ت كۆمه‌ڵگا دروس���ت ده‌كات‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵت ده‌توانێ‬ ‫مرۆڤ���ه‌كان والێبكات هێم���ن‌و ئارام بن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ش���ه‌وه‌ توڕه‌و زبرو‬ ‫ش���ه‌ڕانگێز‪ .‬تاوانباری یه‌كه‌م ده‌سه‌اڵت‌و واقعی سیاسیه‌ نه‌ك شتی تر‪.‬‬ ‫ئه‌م نه‌تیجه‌یه‌ ئه‌گه‌ر نامه‌عقولیش بێت‪ ،‬ده‌ره‌نجامی واقعێكی نامه‌عقوله‌و‬ ‫هیچی تر‪.‬‬

‫خۆپیشاندانی ‪12/18‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬زمناکۆ ئیسماعیل‬

‫ریکالم‬

‫ریکالم‬