Bahiasur Xaneiro

REVISTA BIMENSUAL GRATUITA - AÑO VI - 2013 -XANEIRO/FEBREIRO- N64

XESÚS CONSTELA GAIVOTAS SUBTERRÁNEAS Obra na que participan os actores Luis Iglesia e Xabier Deive vaise estrear o día 24 de xaneiro no teatro Rosalía da Coruña

JESSICA STOCKHOLDER A obra da artista norteamericana poderá visitarse na Fundación Barrié de la Maza na súa sede en Vigo

A miña escrita sempre obedece a un mesmo esquema: a realidade aporta unha idea que eu teimo en traballar

Todos oímos falar da xestión forestal sostible, non obstante en ocasións non temos claro en que consiste este concepto e moito menos que podemos facer para que estas boas prácticas se convertan en realidade nos bosques.

Os produtos provenientes dos bosques son moitos e variados, pero o aumento exacerbado do consumo sen ter en conta a capacidade de rexeneración do sistema, está a provocar a deforestación de millóns de hectáreas, en África e xa en todo o mundo.

Agora ben, nós como consumidores de produtos que proveñen dos bosques, que podemos facer para contribuír a mellorar esta situación?

Deixamos de utilizar a madeira para evitar así a deforestación?

A resposta é non, máis ben todo o contrario. O consumo responsable de madeira e produtos elaborados a partir dela é un ben ambiental.

O aproveitamento sostible dos bosques axuda á súa rexeneración, é fonte de riqueza para as sociedades rurais directamente ligadas a eles e axuda a loitar contra o cambio climático ao fixar dióxido de carbono, pois favorece o crecemento de novas árbores que son os que máis capacidade teñen de fixación deste gas contaminante.

En opinión da Asociación Española de Importadores de Madeira (AEIM), os pasos para diminuír a deforestación son, en primeiro lugar, garantir a legalidade dos aproveitamentos; en segundo lugar realizar unha xestión forestal sostible dos bosques e, en terceiro lugar, adoptar algún sistema de certificación forestal crible que garanta ao consumidor que o produto de madeira que compra procede dun bosque xestionado de xeito sostible. E é aquí, neste último paso, onde nós como consumidores podemos actuar.

A certificación forestal é un proceso polo cal unha institución autorizada (pública ou privada) avalía e recoñece que un bosque ou produto forestal cumpre cunhas normas mínimas de xestión sostible definidas previamente e de mutuo acordo entre produtores e consumidores. A principal finalidade da certificación forestal é garantir ao consumidor que o produto que compra procede dun bosque xestionado de forma sostible.

Bahía Sur desexa contribuír a esa sostibilidade responsable, por iso a partir deste mes de novembro de 2012, a nosa revista cambia lixeiramente o seu formato e papel, o cal levará a garantía PEFC. PEFC é unha entidade non gobernamental, independente, sen ánimo de lucro e ámbito mundial, que promove a xestión sostible dos bosques para conseguir un equilibrio social, económico e ambiental destes.

2

EDITA - Masque2 Administración Río Umia 22-7º C - A Caeira POIO (Pontevedra Contactar 698 173 669 bahiasur@mundo-r.com web.:www.bahiadixital.com Dirección C.C. Montero Deseño e maquetación Carmen Carreiro Corrección de textos Antía Pereira Redacción Inés Cid Colaboracións Armando Requeixo Victoria Monasterio Carlos Alberto Alonso Alejandro Pereira Amândio Rodrigues Gloria Pérez Antonio Avión Garrido Vicente Montejano Pedro Villamarín Imprime Gráficas Anduriña Depósito legal VG - 813 - 2007

NON NOS FACEMOS RESPONSABLES DE CALQUERA OPINION OU ENTREVISTA DOS NOSOS COLABORADORES.

PAG4/5/6.:Sexús Constela PAG8/9/:Primer Plano PAG10/11:Victor Erice PAG12/13/14.:Haneken PAG16/17/18/19.:Victoria Monasterio PAG20/21.:música PAG22.:Oscar Niemeyen PAG24/24.:Jessica Stockholder PAG26/27.:Gaivotas Subterráneas PAG28/29.:Tetro Babaluva PAG32.: Carlos Bóveda PAG38/39.: Gloria

PAG33.: Carlos Fernández

PAG40/41.: Salud

PAG34.: Concurso fotografía

PAG42/43.: Camiñando

PAG36.: O agasallo da lectura

PAG44.: Economía

PAG37.: Constos máxicos

PAG45.:Preferentes PAG46/47.:Amândio Rodrigues PAG48/49.: Javier González PAG50.: Ribeira Sacra PAG52.: Oficina na casa PAG54/55.: Reloxo de area

3

XesĂşs Constela Foto: Anxo Cabada

4

A INSPIRACIÓN É TRABALLO, TRABALLO. UN PODE TER IDEAS, TODO O MUNDO TEN IDEAS PERO ESAS IDEAS SEN TRABALLO ENGADIDO CARECEN DE VALOR.

Xesús Constela Doce é licenciado en Filoloxía inglesa pola Universidade de Salamanca en 1986, onde tamén participou en revistas de creación literaria. Foi colaborador habitual do suplemento Nordesía do Diario de Ferrol entre os anos 2004 e 2009.

En 2008, baixo o título de -Como se fixo o primeiro alfabeto-, publicou en Edicións Embora a tradución e adaptación de dous contos de -Rudyard Kipling-. Gañador da XV edición do Premio Torrente Ballester fallado na Coruña en decembro de 2003 co libro de relatos - As humanas proporcións-, obra publicada pola Editorial Galaxia no ano 2004 e galardoada no ano 2005 co premio da Asociación Española de Críticos Literarios na modalidade de Narrativa en Galego.

No ano 2007 publicou na Editorial Galaxia a novela -Libro das alquimias-. Concibida coma un agasallo para os seus fillos, a quen está dedicada, presenta a historia dun rapaz que descubre no baixo da súa casa a presenza dun misterioso vello que acabará por cambiar para sempre a súa vida.

En 2008 resultou gañador do XX Premio de Novela Manuel García Barros do Concello da Estrada coa obra -Shakespeare destilado-, publicada pola Editorial Galaxia en 2008, unha metáfora irónica en clave humorística sobre o mundo da literatura.Trátase dun extenso monólogo escrito nunha linguaxe directa e coloquial que pon en dúbida a ficción tradicional como convención xogando coa tradición literaria de William Shakespeare. A súa última novela, 15.724, presentouse en Pontevedra no mes de outono.

Acabas de publicar 15.724. Que sinte o escritor cando deixa sair o seu traballo á rúa?

Quizais dada a miña condición de ferrolán, de nado nesa cidade, tan castigada `por certo, de estaleiros e mareantes, cando sae á rúa algún traballo meu sempre dou en pensar que estou a botar ao mar un barco que deixa de pertencerme. A escrita é un labor que precisa de moitas horas e moitos días de traballo solitario, polo que sacar á rúa algo é o grandioso momento de comezar a compartilo. Até agora tiven moita sorte e por iso o meu grao de satisfacción é bastante alto.

Pretendes con esta novela abrir conciencias ou só querías fabular?

Cando tiña toda a historia na cabeza, antes de comezar o pro-

ceso de escrita, cando a historia petaba para saír, predominaba a fábula, a vida dos personaxes, as cousas que lles ían pasando… Contemplábaos coma dende unha fiestra e a medida que avanzaba a escrita íame indignando coa vida deses personaxes e empezou a tomar forza a intención de crear unha gran metáfora da sociedade contemporánea, tan hipócrita ela.

Estanse a dar as circunstancias para que esa Galiza adormecida da cal nos falas sexa capaz de voar?

En realidade eu non falo dunha Galiza adormecida, falo dunha Patria (en abstracto) que vive encol dunha ave adurmiñada, dunha ave-nai agarimosa que arrola a cidadanía no seu colo e nunca o vai abandonar, ou polo menos iso di a lenda. Mais de súpeto as cousas empezan a revirarse cada vez máis e o lector ten que tirar conclusións. Por outra banda, e dado o que me preguntas, non sei se nestes momentos crus que vivimos Galiza vai ser quen de voar. Debería, polo menos, coller folgos para facelo. Necesítaos.

Son as redes sociais unha alternativa á manipulación dos medios?

Son. Sen dúbida algunha. As redes sociais son unha (gran) xaneliña de ar fresco nun mundo de grandes manipulacións e de inmensas mentiras. Que sería de nós sen as redes sociais?

Como é o momento actual da literatura galega?

Se o miramos dende o punto de vista da cantidade de libros e da súa calidade non teño ningunha dúbida de que o momento é bo. Máis que bo! Temos a sorte de ter unha obras (poesía, narrativa, teatro…) moi boas nun sistema literario que non deixa de sacar novidades á rúa. Estamos sen dúbida á altura (ou por riba de) outros sistemas literarios perfectamente consolidados. Mais dende os puntos de vista da visibilidade perante a sociedade e mais da promoción (interior e exterior) andamos a sachar leiras con ferramentas que xa non se usan en ningures mentres os demais están a traballar con maquinaria industrial. A nosa literatura ten que entrar no mercado internacional. Ou iso ou acabar coma os trobeiros occitanos: todos moi bos pero todos mortos! Cómpre crear unha boa industria de exportación (neste país non existen as axencias literarias, por exemplo) e cómpre abrir canles que permitan a profesionalización dos escritores. Somos un sistema literario a tempo parcial e aínda así facemos cousas boas. Que pasaría de escribirmos a tempo completo!

5

A MIÑA ESCRITA SEMPRE OBEDECE A UN MESMO ESQUEMA: A REALIDADE APORTA UNHA IDEA QUE EU TEIMO EN TRABALLAR.

Acontecementos como o Culturgal son un bo exemplo de divulgación cultural? Cómpre promover máis iniciativas deste tipo?

Por suposto que cómpren! Remítome ao que dixen na pregunta anterior: a literatura galega necesita promoción e visibilidade. Benvidas sexan todas as iniciativas (tan boas ademais) coma o Culturgal!

As novas tecnoloxías favorecen o interese pola lectura?

As edicións impresas van poder convivir coas dixitais?

Non adoito exercer coma futurólogo e non domino moito os vieiros do mundo editorial.

Benvidas sexan as novas tecnoloxías! Sempre que penso nisto lembro unha frase grandiosa de Umberto Eco unha vez que lle preguntaron máis ou menos o mesmo e dixo algo así como que “Se tivese que deixar unha mensaxe de futuro para a Humanidade, faríao nun libro en papel e non nun disquete electrónico porque os disquetes de ordenador non existirán dentro de 30 anos mentres que os libros de 1.000 anos de antigüidade consérvanse incunábeis” A inspiración chega ou hai que atopala?

A inspiración é traballo, traballo e traballo. Un pode ter ideas, todo o mundo ten ideas pero esas ideas sen traballo engadido carecen de valor. A miña inspiración sempre parte da realidade: cousas que me contan, cousas que lembro, cousas que descubro nun xornal, ou nunha viaxe, ou nunha revista, ou nas noticias da televisión, cousas que chegan a min sen ás veces procuralas dun xeito consciente. Déixoas repousar na miña cabeza coma un vello tesouro (as lembranzas non son outra cousa máis ca iso) e logo paso por un proceso de adaptación desas ideas/lembranzas/cousas ao meu estilo literario. É un proceso longo e moi laborioso.

Cal é a túa disciplina de traballo, tes algún ritual ou manía á hora de escribir?

A miña escrita sempre obedece a un mesmo esquema: a reali-

6

dade aporta unha idea que eu teimo en traballar. Plasmo esa idea primixenia xa traballada nun papel (a través da computadora, nunca a man) e déixoa repousar (ás veces anos) para retomala ao cabo dun tempo e empezar a transformala pouco a pouco. Ás veces xunto tres, ou catro, ou cinco ideas e con elas constrúo algo diferente do que inicialmente me plantexara.

Unha vez construído un bo armazón dedico todo o tempo do mundo a decoralo ate que me sinto satisfeito. Non deixa de ser moi diferente do proceso que se describe en Shakespeare destilado.

Como lector cales son a túas preferencias?

Hai escritores ao que un sempre volve, como aquela triloxía sobre os devanceiros que escribiu o grande Italo Calvino: O vizconde demediado, O barón rampante e O cabaleiro inexistente. Abráianme: vaia unha mestría que se necesita para facer que unhas historias tan fantásticas poidan parecer verosímiles á vista dos lectores. Hai que ser un xenio para conseguir iso. Adoro a escrita de Paul Auster e de Haruki Murakami. Encántanme Jonathan Swift (As viaxes de Gulliver), o escritor vasco Unai Elorriaga e o portugués Gonçalo M.Tavares (sobre todo a súa novela Aprender a rezar na era da técnica). Gozo da lectura de José Saramago (magníficos o Ensaio sobre a cegueira e o Memorial do convento) e na literatura galega góstanme moito Álvaro Cunqueiro (nos clásicos) e Antón Riveiro Coello (nos contemporáneos). Adoro tamén o realismo máxico latinoamericano (Alejo Carpentier, Gabriel García Márquez… ). E tamén adoro explorar novos camiños literarios: Agota Kristof, Milena Agus, Amelie Nothomb… son xente nova que achega grandes cousas.

Que novas historias bulen na túa cabeza e que proxectos tes en marcha?

Agora mesmo estou a traballar nun libro de realatos, un pouco como volver ás orixes. Teño moitos proxectos enriba da mesa e só desexo tempo para plasmalos no papel. Eu sempre digo que teño unha billa interior que non deixa de botar auga, ás veces verdadeiras enxurradas, e necesito sacala de dentro de min… Mentres iso aconteza eu seguirei a escribir… sen parar.

Carmen Carreiro

7

CINEMA AMOR Palma de Oro en el festival de cine Cannes, candidata por Austria en los premios Oscar a mejor película de habla no inglesa y ganadora de los premios a mejor película europea, director, actor y actriz por la Academia de Cine Europeo. Su director es el austriaco Michael Haneke y está protagonizada por Jean-Louis Trintignant, Emmanuelle Riva y la participación de Isabelle Huppert.

Sinopsis: George y Anne, los ochenta cumplidos, son dos profesores de música clásica jubilados con una gran cultura. Su hija también se dedica a la música y vive fuera de Francia con su familia. Un día, Anne sufre un ataque. Al volver del hospital, tiene un lado del cuerpo paralizado.

El amor que ha unido a la pareja durante tantos años será puesto a prueba.

Estreno 18 de enero de 2013 INVASOR Thriller trepidante de acción y suspense, una película realista que habla de sentimientos y la impotencia de un hombre ante la injusticia.

Tras un atentado que casi le cuesta la vida, Pablo, un médico militar español destinado en una misión internacional, regresa a casa convaleciente junto a su mujer y su hija. Pablo sospecha que le están escondiendo información sobre las circunstancias del atentado y a pesar de la presión de los altos mandos, se niega a secundar la versión oficial. Tendrá que elegir entre: sacar a la luz una injusticia a riesgo de perderlo todo incluida su familia, o callarse y aceptar un soborno.

Con guión de Javier Gullón y Jorge Arenillas, sobre la novela homónima de Fernando Marías, INVASOR une de nuevo a los productores de “CELDA 211”: Juan Gordon, Emma Lustres y Borja Pena. El film cuenta con la coproducción de Mandarin (Francia) y la participación de Televisión Española, Canal +, TVG, ONO, AXN, R, Xunta de Galicia y Ayuntamiento de La Coruña.

INVASOR está distribuida por Buena Vista International.

THE HUNT/ LA CAZA Presentada en el Festival de Cine de Cannes y en Sevilla Festival de Cine Europeo,

8

ugar donde se anunciaron las candidaturas a los premios de cine europeo, logró el reconocimiento al mejor guión para su director, el danés Thomas Vinterberg, junto al guionista Tobias Lindholm.

Protagonizada por Mads Mikkelsen, premio al mejor actor en Cannes, narra la historia de un profesor de guardería acusado de abusos sexuales por la hija de su mejor amigo.

Sinopsis:Tras un divorcio difícil, Lucas, cuarenta años, ha conocido a otra mujer, tiene otro trabajo y se dispone a reconstruir su relación con Marcus, su hijo adolescente. Pero algo va mal. Un detalle. Un comentario inocente. Una mentira fortuita. La nieve comienza a caer, las luces navideñas se encienden y la mentira se propaga como un virus.

5º FESTIVAL DE CINE ITALIANO DE MADRID El 5º Festival de Cine Italiano de Madrid y organizado por el Instituto Italiano de Cultura de Madrid se afianza como el más importante Festival de Cine Italiano organizado en España. En esta edición, cerca de 5.000 espectadores han podido disfrutar de títulos como Cesare deve morire de Paolo y Vittorio Taviani, Bella Addormentata de Marco Bellocchio, Il comandante e la cicogna de Silvio Soldini, La Città Ideale de Luigi Lo Cascio, L’Industriale de Giuliano Montaldo, La leggenda de Kaspar Hauser de Davide Manuli, Gli Equilibristi de Ivano de Matteo o Posti in piedi in paradiso de Carlo Verdone.

La calidad y heterogeneidad de estos títulos –exhibidos en versión original subtitulada y con entrada gratuita para el públicoson buen ejemplo de la renovación y buena salud del Cine Italiano en la actualidad. Hemos tenido el honor de contar estos días con la visita de personalidades del Cine como Paolo Taviani, Marco Bellocchio, Silvio Soldini, Luigi Lo Cascio, Ivano De Matteo y Carlo Verdone, además de músicos como Gino Paoli y Danilo Rea, el periodista y documentalista Piero Badaloni, y el escritor Erri De Luca.

El 5º Festival de Cine Italiano de Madrid ha otorgado el Premio a toda una carrera a los Hermanos Taviani, y ha rendido un homenaje al Centenario del nacimiento de Michelangelo Antonioni.

El jurado de la Sección Documentales a concurso en este 5º Festival de Cine Italiano de Madrid, compuesto por Gerardo Sánchez (Director del programa “Días de Cine”, TVE), José Luis Sánchez Noriega (Profesor de Historia del Cine y Crítico) y Javier Tolentino (Director de “El Séptimo Vicio”, Radio 3, RNE) ha fallado por UNANIMIDAD los siguientes premios:

MENCIÓN ESPECIAL DEL JURADO: LA NAVE DOLCE, de Daniele Vicari. “Por la oportunidad histórica de recordarnos que, por encima de cualquier rescate, Europa sigue estando por hacer”.

PREMIO AL MEJOR DOCUMENTAL: TERRAMATTA, de Costanza Quatriglio. “Por ser la obra más personal, original y ambiciosa de las presentadas. Nos ofrece una visión del siglo XX italiano a través de la mirada humilde de un hombre analfabeto.Y el jurado estima muy relevante la perfecta utilización de los recursos documentales históricos, especialmente el valor de la palabra humana como vehículo de comunicación”.

El jurado de la Sección Cortometrajes a concurso, formado en esta edición por Borja Cobeaga (Director y Guionista), Manuela Moreno (Directora y Guionista) y Miguel Ángel Barroso (Director y Crítico) ha decidido fallar los siguientes premios: MENCIÓN ESPECIAL DEL JURADO: DELL’AMMAZZARE IL MAIALE, de Simone Massi. “Por su fluidez narrativa y su acabado artesanal, en un cortometraje donde fondo y forma van de la mano”.

PREMIO AL MEJOR CORTOMETRAJE: TERRA, de Piero Messina. “Por su envolvente atmósfera y su sobrio retrato de las emociones, que forman una desoladora aproximación a la nostalgia que todos reconocemos”.

PRÓXIMOS ESTRENOS EN EL AÑO 2013 DJANGO DESENCADENADO – 25 DE ENERO CARRIE – 15 DE MARZO COMBUSTIÓN – 26 DE ABRIL POSESIÓN INFERNAL: EVIL DEAD – 17 DE MAYO AFTER EARTH (Título original) – 7 DE JUNIO THE END OF THE WORLD (Título original) NIÑOS GRANDES 2 – 12 DE JULIO LOS PITUFOS 2 – 2 DE AGOSTO ELYSIUM – 16 DE AGOSTO JUSTIN Y LA ESPADA DEL VALOR – 23 DE AGOSTO ONE DIRECTION (Título original) – 30 DE AGOSTO ASALTO A LA CASA BLANCA – 6 DE SEPTIEMBRE 2 GUNS (Título original) – 20 DE SEPTIEMBRE CAPTAIN PHILLIPS (Título original) – 11 DE OCTUBRE NO GOOD DEED (Título original) – 25 DE OCTUBRE LA BATALLA DEL AÑO – 6 DE DICIEMBRE

9

Por CARLOS ALBERTO ALONSO

Victor Erice VÍCTOR ERICE FAI UN CINEMA POÉTICO, NO QUE CADA PLANO E CADA ESCENA TEN UN RITMO INTERNO LENTO, CONTEMPLATIVO

Erice é un creador discreto, excesivamente tímido, serio, un realizador moi complicado para os produtores, pouco dado ás familiaridades cos seus actores, é algo esquivo, pouco amigo de aparecer ante cámaras e fotógrafos. Puro glamour, vamos. Ademais é un director cunha breve filmografía moi distanciada no tempo, e a pesares de todo isto, un dos cineastas españois vivos de máis prestixio internacional. ¿Onde está o segredo entón? Pois moi sinxelo, alí onde está sempre a clave dun bo cineasta: na súa mirada. A mirada dun home cheo de nostalxia pola infancia perdida, marcado polos vínculos familiares e os seus conflitos, unha mirada que ve o mundo cheo de metáforas, sempre sutís e suxerintes, unha mirada -en definitiva- cargada do misterio da vida.

A insólita carreira deste cineasta vasco con só tres longametraxes supón un caso exemplar de coherencia, liberdade de creación e marabillosos resultados; a súa obra atravesa a cinematografía peninsular coma un raio de luz, ilumínaa e lle da un maior sentido. Desgraciadamente, para os que esperamos ansiosamente os seus novos traballos, “Alumbramiento” -o seu derradeiro gran filme ate a data- ten unicamente unha duración de dez minutos, xa que forma parte do proxecto titulado “Ten Minutes Older” (2002), un traballo colectivo de 14 realizadores de todo o mundo sobre o paso do tempo e

10

Alumbramiento

a súa influencia nas nosas vidas. Un filme colectivo producido por Nicholas McClintock e no que interveñen doce cineastas máis (Jim Jarmusch, Aki Kaurismaki, Jean-Luc Godard, Bernardo Bertolucci, Chen Kaige, Wim Wenders, Werner Herzog, Spike Lee ou Wong Kar-Wai, entre outros), cada un dos cales rodou un dos episodios. En branco e negro, Erice represéntanos na súa peza os primeiros dez minutos de vida dun ser que vai a quedar marcado polo momento e as circunstancias nas que nace: o 28 de xuño de 1940 no País Vasco, durante a II Guerra Mundial.

Algúns anos despois o realizador afrontou a medio metraxe “La mourt rouge” (2006), para as correspondencias fílmicas auspiciadas polo Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona, onde estableceu un diálogo con Abbas Kiorastami, como tamén levou adiante o proxecto “Memoria y Sueño”, un documental en progreso, no que pretende homenaxear as películas que máis lle influíron na súa vida. Estes traballos foron realizados sen ningún equipo de produción como respaldo, gravados con cámaras domésticas lonxe da industria cinematográfica. Con algo máis de apoio realizou a peza “Ana, tres minutos” (2011), protagonizado por Ana Torrent, para o filme colectivo impulsado por Naomi Kawase tralo terremoto de Fukushima.

Según publicaron o pasado verán as revistas especializadas, Víctor Erice volta á dirección cun novo proxecto por encargo da Fundaçao Cidade de Guimaraes, con motivo da súa proclamación como Capital Europea da Cultura 2012. Trátase dunha peza que formará parte dunha longametraxe colectiva enmarcada no entorno desta celebración cultural e coa mirada posta na memoria e a cultura portuguesa. O proxecto, baixo o nome de “Historias do Cine”, tamén contará cos testemuños fílmicos de Manoel de Oliveira, Pedro Costa, JeanLuc Godard ou Aki Kaurismäki. Erice filma na Fábrica de Fiados e Tecidos do Río Vizela, que fundada a mediados do século XIX, chegou a ser unha das maiores fábricas téxtiles de Europa, pero acabou pechando as súas portas en 2002.

O recinto da mesma agora está ocupado por outras empresas, pero se manteñen algunhas das zonas comúns como o comedor, onde Erice encontrou unha fotografía que lle serviu como escusa argumental. Os 'Vidros partidos' (nome có que popularmente se coñecía a fábrica) que así se titulará a súa proposta, recollerá as declaracións dos antigos traballadores establecendo relacións có tema da memoria do lugar.

Víctor Erice fai un cinema poético, no que cada plano e cada escena ten un ritmo interno lento, contemplativo. Todo é intimista, incluso as paisaxes e as transicións. As palabras déixanse caer suavemente, có seu peso, coa súa medida exacta.

En definitiva, nada é gratuíto, como en toda boa obra de arte que se prece e se valore como tal. Por exemplo, chega con analizar o arranque de “El espíritu de la colmena” para descubrir nel toda unha teoría do cinema e o seu significado.

Non menor maxia ten o comezo atmosférico e ameazante de “El sur”. Erice tamén é amante dos símbolos, sempre abertos e evocadores: o péndulo, as cartas, as concretas e recoñecibles melodías musicais, etc...

Que un autor teña que malgastar o seu talento na realización de spots televisivos e que non se lle dea a oportunidade de dirixir máis que unha vez cada dez anos (e iso tendo sorte)

é unha mostra máis que clara do extremadamente inxusto e chosco que pode chegar a estar o mundo cinematográfico.

Todas as películas de Víctor Erice, moi a pesar da súa condición intelectual ou minoritaria, funcionaron perfectamente en taquilla e teñen obtido éxitos máis que clamorosos alá onde foron exhibidas, dentro e fora da península. Que sexa un cineasta que necesite un tratamento especial porque o seu sistema de rodaxe pode ser diferente ao da gran maioría dos seus colegas é, no fondo unha inversión, xa que se pode ter a plena seguridade de que o resultado final vai marcar un antes e un despois no discorrer fílmico cultural do país, tal e como “El espíritu de la colmena”, “El sur” e “El sol del membrillo” xa estableceron. Non hai, insisto e non me cansarei de dicilo, explicación posible ante esta situación que se arrastra dende 1992, data de produción da súa derradeira obra longa, circunstancias éstas totalmente inconcibibles noutras cinematografías. “El cine español es un enfermo crónico.

Siempre lo he conocido en ese estado, pero ahora se oyen voces anunciando que puede morir. No lo creo, pero ello no me hace ser confiado, más bien todo lo contrario. Las crisis que el cine español sufre cíclicamente son expresión de un problema de fondo, de carácter estructural, sin resolver. Y aunque cierto cine sobreviva, otro desaparecerá para siempre” (Víctor Erice).

Carlos Alberto Alonso www.asmuxicas.com

11

Michael HANEKE SIEMPRE ME APETECE PRESENTAR UNA PELÍCULA EN CANNES SIMPLEMENTE PORQUE ES EL MEJOR FESTIVAL DEL MUNDO. 12

Después de ganar la Palma de Oro en 2009 por La cinta blanca, Michael Haneke vuelve con AMOR, una película rodada en Francia y en francés, escrita especialmente para Jean-Louis Trintignant, el actor protagonista ¿Por qué le apetecía hablar de amor?

Quise hablar del fin del amor, del modo en que se reacciona ante el sufrimiento unido a la pérdida de una persona amada. Es una situación a la que todos acabaremos enfrentándonos en un momento de nuestra vida. Puede tratarse de nuestros abuelos,nuestros padres, la persona con la que convivimos, incluso de nuestros hijos.

He pasado y sigo pasando por situaciones comparables, aunque no sean idénticas a la que se describe en la película. Además, tengo 70 años, por lo que me veo obligado a mirar la posibilidad de frente. Se habla de lo que se conoce y me inspiré en lo que sabía. Las personas de 30 años hablan del amor que nace, y yo, del amor que se acaba.

Quise hablar del fin del amor, del modo en que se reacciona ante el sufrimiento unido a la pérdida de una persona amada

Después de La cinta blanca, rodada en alemán y en Alemania, regresa a Francia. ¿Por qué rodar en este país y no en otro?

Hace tiempo que quería hacer una película con JeanLouis Trintignant. Por eso escribí el guión de AMOR y lo rodé en Francia. Fue el mismo proceso que en Caché/Escondido, quise escribir un papel para Daniel Auteuil y acabé escribiendo una historia que solo podía transcurrir en Francia porque estaba arraigada en la historia del país. Además, necesitaba dos actores fuera de serie. Un intimismo semejante entre dos personas no puede funcionar con cualquiera. Son cosas muy difíciles de interpretar. ¿Escribe a menudo pensando en actores?

Digamos que a veces ocurre, y en ese caso me facilita la tarea porque sé hasta dónde puedo llegar, qué límites no debo superar. Por ejemplo, no habría podido hacer Funny Games: Juegos divertidos (la versión austríaca) sin la actriz Suzanne Lothar. Un papel que exigía semejante compromiso solo era posible si conocía muy bien a la actriz, por si se complicaba la situación durante el rodaje. ¿Jean-Louis Trintignant leyó el guión antes de que estuviera terminado?

Solo se me ocurrió hacerlo una vez y fue para un telefilm. No suelo entregar el guión antes de que esté terminado. Pero sí me ha pasado que el actor o la actriz han aceptado el papel antes de leer el guión. Ocurrió con Isabelle Huppert cuando le propuse trabajar en La pianista/La pianiste. Hace poco me confesó que aceptó

13

el papel sin tener ni la menor idea de qué trataba la película y que se enteró en el avión que la llevaba a Viena. Creo que se llevó un buen susto. Había leído Funny Games: Juegos divertidos y no se había atrevido a aceptar el papel. ¿Cuándo pensó en Emmanuelle Riva para hacer de esposa de Jean-Louis Trintignant?

Una vez acabado el guión. La conocía por su papel en Hiroshima mon amour, que me conmovió cuando se estrenó, pero no había seguido su carrera al no vivir en Francia. Recuperé su imagen cuando empecé a buscar una intérprete capaz de dar la réplica a Jean-Louis Trintignant. Le hice una prueba. Es un papel que habría podido hacer Annie Girardot en otra época.

Escogió a Isabelle Huppert para hacer de hija de la pareja de ancianos…

Isabelle es una amiga; estamos acostumbrados a trabajar juntos. Habría sido tonto por mi parte contratar a otra actriz, sobre todo porque es perfecta para el papel, aunque no sea el más importante de la película. Sospecho que aceptó para complacerme, y se lo agradezco.

Es fiel a Les Films du Losange desde que rodó Le temps du loup. ¿Es lógico para usted trabajar con ellos en cada proyecto?

Sí. Margaret Menegoz y yo compartimos la misma forma de ver el cine. Las relaciones entre el realizador y el productor pueden ser tensas, como pude experimentar antes de trabajar con Les Films du Losange. Nos respetamos mutuamente, lo que no impide que Margaret me ofrezca su opinión y que yo la escuche. Si no estoy de acuerdo, se lo digo. Con ella, tengo total libertad. Y también está Michael Katz, el productor austríaco. Entre los tres formamos un equipo que funciona muy bien.

Aparentemente, AMOR es una película más sencilla que La cinta blanca, como si quisiera alejarse de una producción ambiciosa y de elevado presupuesto.

Quería hacer una película más sencilla, más modesta, sin dejar de ser compleja. Creo que es el equilibrio al que todos aspiramos, al menos en lo que al arte se refiere, pero también es el más difícil de encontrar. ¿Tiene la sensación de que hubo un antes y un después de la Palma de Oro? No creo que la Palma de Oro cambiara mi imagen, pero puede que ahora sea más fácil encontrar financiación. Los inversores tienen la impresión de arriesgarse menos. De hecho, pensándolo, los premios sirven sobre todo para mejorar las condiciones de trabajo de los autores. Mejor eso que ver los guiones cubriéndose de polvo en una estantería. ¿Cree que se espera más de usted ahora que antes?

Siempre ocurre después de un éxito, pero también pasa en cualquier otro momento. Al principio hay que demostrar quiénes somos; luego, confirmarlo, y finalmente, no decepcionar nunca. Un realizador siempre tiene ganas de dar lo mejor de sí mismo. En otras palabras, el estrés nunca disminuye después de la primera película Vuelve a la Sección Oficial de Cannes después de La cinta blanca, ¿no le apetece ir a otros festivales?

Siempre me apetece presentar una película en Cannes simplemente porque es el mejor festival del mundo. Ser seleccionado es un honor. Vine por primera vez a la Sección Oficial con Funny Games: Juegos divertidos, en 1997, y he vuelto con todas mis películas, a excepción de Temps du loup, que presentamos fuera de concurso porque Patrice Chéreau no podía ser el

14

presidente del jurado y haber trabajado en la película, y de Funny Games, que era un remake estadounidense.

Vicente Montejano

SINOPSIS Georges y Anne, los ochenta cumplidos, son dos profesores de música clásica jubilados con una gran cultura. Su hija también se dedica a la música y vive fuera de Francia con su familia.

Un día, Anne sufre un ataque. Al volver del hospital, un lado de su cuerpo está paralizado. El amor que ha unido a la pareja durante tantos años se verá puesto a prueba.

REPARTO Georges, JEAN-LOUIS TRINTIGNANT; Anne, EMMANUELLE RIVA, Eva, ISABELLE HUPPERT; Alexandre, ALEXANDRE THARAUD; Geoff, WILLIAM SHIMELL; El portero, RAMÓN AGUIRRE; La portera, RITA BLANCO; Enfermeras, CAROLE FRANCK, DINARA DROUKAROVA; Policías, LAURENT CAPELLUTO, JEAN-MICHEL MONROC ; La vecina, SUZANNE SCHMIDT; Personal ambulancia, DAMIEN JOUILLEROT, WALID AFKIR EQUIPO TÉCNICO, Director y guionista, MICHAEL HANEKE. Director de fotografía, DARIUS KHONDJI, ASC, AFC. Dirección artística, JEAN-VINCENT PUZOS. Montaje, MONIKA WILLI, NADINE MUSE. Sonido, GUILLAUME SCIAMA, JEANPIERRE LAFORCE. Vestuario, CATHERINE LETERRIER. Producción, MARGARET MENEGOZ (París), STEFAN ARNDT (Berlín), VEIT HEIDUSHKA, MICHAEL KATZ (Viena). Música (intérprete), ALEXANDRE THARAUD.

Sargadelos Sargadelos cuenta desde este verano con elegantes y amplias instalaciones situadas en la calle Carabela Pinta que permitirá ofrecer una mayor variedad de piezas y diseños tanto en vajillas, como en juegos de café, té, figuras diversas o joyería.

Asimismo en esta nueva etapa, Sargadelos cuenta con galería de arte.

Sargadelos - Calle Carabela Pinta - Baiona Tf.: 986356902

Victoria

16

a MONASTERIO

17

Foto: Paula Iglesias Diseño de vestuario:Victoria Monasterio Maquillaje y peluquería: Xela Vázquez Noya Modelo: Kris

18

Un lápiz. Un papel.Y mucha imaginación.

Mi primer contacto con la moda surgió hace ya muchos años, entre tijeras, telas, y lápices de colores. Desde siempre me han fascinado las historias y detalles que hay detrás de cada diseño, y todo el proceso de investigación que ello conlleva.

Graduada en Diseño Textil y Moda por la Universidad de Vigo, he estado presente en los últimos años en festivales como el South 36-32N, el showroom de El Ego de Cibeles , Move Sevilla o Galicia Fashion Week, apostando en todos ellos por diseños femeninos y atemporales compuestos por líneas sencillas y estampados personales. Mis fuentes de inspiración: el mundo animal y la naturaleza en los estampados y el cine.

Estas fotos, fruto de la colaboración con los fotógrafos gallegos Paula Iglesias y Vicente Fernández, pertenecen a mi último trabajo, Up, que destaca por el uso de cortes asimétricos.

Como inspiración, he recurrido a una serie de elementos tales como poemas, canciones e imágenes que recuerdan el pasado, desde una perspectiva actual.

La colección abarca diferentes siluetas y formas hasta llegar progresivamente a lineas más delicadas. Faldas de diferentes largos, vestidos asimétricos, crepes, gasas y napas en tonos neutros, predominando los colores negro y beige. Líneas sencillas y ligeros drapeados conforman esta colección.

Foto, 1,2,3,5:Vicente Fernández Diseño de vestuario:Victoria Monasterio Maquillaje y peluquería: Bas Modelos: Natalia Senra, Noelia Fonseca http://www.victoriamonasterio.com/ WEB https://www.facebook.com/victoriamonasteriodesign FACEBOOK http://victoriamonasterio.blogspot.com.es/ BLOG http://itsnotadrawingbook.blogspot.com.es/ DRAWING BLOG

19

Spin Doctors

Estragos 20

Spin Doctors celebran o 20 aniversario do seu primeiro disco, Pocket full of Kryptonite, coa reedición especial do álbum e unha xira que arrancou en EUA o pasado mes de outubro e recalará en Europa en 2013.

Xurdidos da New York's New School Of Jazz en 1990, sorprenderon a propios e estraños cun primeiro traballo incontestable en canto a pegada e mestura sinxela e efectiva de rock, pop e funk.

Pocket full of Kryptonite foi un dos discos máis aclamados por público e crítica nos 90. Venderon máis de 10 millóns de copias en todo o mundo, o que converteu o debut da banda nun fenómeno internacional.

Un álbum repleto de hits cuxo éxito se ve reflectido na súa continua presenza nas listas dos discos máis vendidos e premiados da década dos 90:Two Princes en concreto foi o tema máis picado do mundo en 1993, e ten nin máis nin menos que 3 millóns de reproducións certificadas en raios de todo o planeta.

Dende a súa formación, os neoyorkinos Spin Doctor convertéronse nun dos grupos referencia do rock alternativo.

Souberon manterse na crista musical ao longo destas dúas décadas de traxectoria. Unha banda que segue en plena forma e que sen dúbida traerá aos asistentes moi bos recordos...

Acaba de saír á luz o primeiro CD de José Estragos. Este guitarrista madrileño, é o último yeyé, nuns tempos tan estraños como estes, que alguén utilice instrumentos con máis de 40 anos, non deixa de ser unha anécdota e algo inusial. Unha gravación completamente vintage, cun equipo que soa mellor que moitos actuais, algúns utilizados por os mesmos Beatles ou Pink Floyd.

Dentro de pouco sairá unha edición en vinilo con algunhas sorpresas, pero mentres tanto podes ir gozando do son fresco e enerxético dunhas cancions que son totalmente Pops. Nos 90 formou Los Estrados, grupo de Power-Pop madrileño, chegando a gravar 4 discos 2 en compañías independentes e os outros con Fonomusic. Famosos polo seu son Rickenbackero e rematar tirando nos espectáculos a batería e os amplis polo chan, ademais de esnaquizar a guitarra.TVE escolleu do seu segundo disco a canción CADA DÍA MAIS para promover a cadea. En canto ao terceiro disco a canción QUE CHEGUE A SORTE, foi a banda sonora da película de Moncho Armendariz, Historias de Kronen.Tras a disolución de Los Estragos, forma a banda Los Brandys, para finalmente actuar en solitario.

Sergio TANNUS Sérgio Tannus é un dos músicos máis completos da safra (colleita) brasileira. Mora en Compostela dende hai 6 anos, e en todo este tempo non parou de traballar e traballar, compartindo escenarios cos máis grandes. Pero agora é el o que presenta o seu traballo propio, onde conta ca compañía de moitos destes grandes amigos músicos. Uxía, Antonio Zambujo, Joao Afonso, Ugia Pedreira, Narf, Ceumar, Couple Coffee... e así ate 40 colaboradores. “SON BRASILEGO” e un proxecto de grande porte constituíndo unha auténtica ponte musical entre os países da lusofonía, especialmente entre Galiza e Brasil.

“SON BRASILEGO” aposta polo intecambio, polo estreitamento do contacto cultural e persoal, pola fusión de ideas, polos ritmos e raíces comúns.Trae a marxe da música intuitiva a reflexión sobre a nosa identidade e irmandade, e sobre todo sobre o futuro da mesma a través da música e desa sonoridade atlántica que nos torna "brasilegos". Pero sobre todo é un agasallo, un agradecemento a todos aqueles músicos e persoas que fixeron posible o crecemento musical e artístico de Sergio Tannus neste lado do Atlántico.

Cantigas de MULLERES Cantigas de Mulleres é unha colección de 17 fermosas cancións interpretadas por grandes artistas da escena musical galega, cun amplo abanico que vai dende as novísimas Sonia Lebedinsky ou Sés, deica a veterana Señora Carmen.

Un disco que se engade á colección "Cantigas" do selo Fol Música e que reivindica o talento, a creatividade e a forza cultural das mulleres galegas na música.

Coa direccion artística de Uxía e deseño de O Pastor, esta edición trilingüe (galego, castelán e inglés) está tamén pensada para o público internacional.

UXÍA, GUADI GALEGO, MARFUL, SÉS, MERCEDES PEON, IALMA, ROSA CEDRÓN, CRISTINA PATO – SONDESEU, LEILÍA, SUSANA SEIVANE, LOBALÚ, SEÑORA CARMEN, DOA, MARIA MANUELA, MÓNICA DE NUT, FÍA NA ROCA, MALVELA

21

Oscar Niemeyer 22

SE SÓ SE TIVESSE QUE LEMBRAR UMA COISA DO GENIAL ARQUITECTO BRASILEIRO, SERÍA A LEALDADE A SEUS PRINCIPIOS O que se pode lembrar de Oscar Niemeyer, o mais famoso arquiteto brasileiro, cuja obra artística já faz parte do patrimônio da humanidade? A esplêndida e extraordinária catedral de Brasília? O fabuloso Palácio da Alvorada? A imponente e magistral sede das Nações Unidas em Nova York? A majestosa Universidade Houari Boumediene de Argel? A surpreendente Casa da Cultura de Le Havre? Niemeyer é um revolucionário do espaço, um subversivo da harmonia, um eterno amante do insólito cujas realizações suscitam paixão e admiração por todo o mundo. Efe (14/12/2007) Para Niemeyer, "a esperança se encontra na América Latina, que deve se converter em 'um pólo de combate'" Mas o essencial está em outra parte. Se só se tivesse que lembrar uma coisa do genial arquiteto, seria a lealdade a seus princípios, a fidelidade de seu compromisso comunista e seu amor pelos pobres da terra. “É necessário, antes de tudo, conhecer a vida dos homens, sua miséria, seu sofrimento para fazer arquitetura, para criar”, dizia.

Niemeyer jamais ocultou sua aversão pelas injustiças de nossa época e não deixou de repetir que era importante empreender um “combate comum por um mundo melhor”. E a esperança se encontra na América Latina que deve se converter em “um pólo de combate, um pólo de resistência contra o imperialismo norte-americano”. As fontes de inspiração são numerosas: a resistência e a dignidade do povo cubano frente à desapiedada agressão dos Estados Unidos, o fervor e o entusiasmo revolucionários dos filhos de Simón Bolívar na Venezuela e do regresso de Túpac Amaru à Bolívia, assim como no resto do continente.

As novas gerações de artistas devem seguir o exemplo de Niemeyer, que tomou para si a máxima: “Não há arte sem ética”, com essa permanente preocupação com o futuro dos “condenados da terra”. Obrigado, Oscar. .

Salim Lamrani

Salim Lamrani é professor titular da Universidad de la Reunión e jornalista, especialista em relações entre Cuba e Estados Unidos.

MIRADOR RÍA DE BAYONA es un complejo vacacional de dos edificios que le ofrece apartamentos de distintas capacidades según su necesidad totalmente equipados y acondicionados, pensados para que usted disfrute de una grata estancia en amplios apartamentos amueblados y decorados con excelente gusto emplenado un mobiliario moderno de cálidos colores, baños completos con bañera y duchas, apartamentos acondicionados para minusválidos, cocinas con todos los electrodomésticos, salones con televisor de pantalla plana de 29” y mando a distancia, ascensor, calefacción plazas de garaje..

Para completar esta propuesta de relax cuenta con exclusivas terrazas con vistas al mar que harán de su estancia una experiencia inolvidable. Los apartamentos están situados a la entrada de la villa de Baiona, justo enfrente de las playas de Santa Marta y Playa Ladeira, a 5 minutos andando del casco histórico baionés, a 20 km del centro de Vigo y 15 mn. en coche del aeropuerto. Permitamos ser su anfitrión en su próxima visita a Baiona; sabemos que luego de conocernos querrá repetir la visita.

Apartamentos Mirador Ría de Bayona C/Santa Marta 32 36308 BAIONA - PONTEVEDRA Tf.: 986 355 245 - 667 647 923 - Fax: 986 360 799 www.riadebayona.com / info@riadebayona.com 23

Jessica Stockholder JESSICA STOCKHOLDER INTERÉSASE POLA ABSTRACIÓN DA REALIDADE QUE SE PRODUCE NA CREACIÓN

A Fundación Barrié inaugurou o pasado 14 de decembro, na súa sede de Vigo, a exposición Jessica Stockholder, a primeira retrospectiva en España en torno á obra da artista norteamericana.

Paradigma indiscutible do que se denominou como pintura expandida, Jessica Stockholder (Seattle, EUA, 1959) é unha das artistas máis influentes e valoradas da súa xeración no ámbito internacional. Profesora no Departamento de Artes Visuais da Universidade de Chicago, foi tamén xefe do Departamento de Escultura da Universidade de Yale e o seu traballo forma parte dalgunhas das mellores coleccións de arte contemporánea de todo o mundo como a do Stedelijk Museum en Ámsterdam (Holanda), o British Museum de Londres, o Whitney Museum of American Art de Nova York, o Museum of Fine Arts de Bos-

24

ton, o Art Institute de Chicago, a Saatchi & Saatchi Collection ou a propia Colección de Pintura Contemporánea Internacional da Fundación Barrié.

Nesta exposición individual, que a Fundación Barrié organiza en colaboración coas galerías que representan á artista, Galería Mitchell-Innes (Nova York) e Max Estrella (Madrid), Jessica Stockholder presenta varios traballos recentes pensando no espazo da Fundación Barrié. Como é habitual, Stockholder ocupa o espazo permitindo engadir a experiencia da contemplación pictórica, o elemento temporal que proporciona a posibilidade de transitar a obra. A súa pintura constrúese sobre a base de obxectos cotiáns, espazo e cor, propoñendo a pintura como realidade, como exemplo de expansión cara ao escultórico e arquitectónico, aínda cando nos permiteseguir hablando

de pintura en termos de composición, espazo, cor, ritmo, etc; todo nos remite á tradición da pintura salvo a superación definitiva do concepto de marco.

Para David Barro, comisario da exposición, sempre que falamos de Jessica Stockholder, facémolo dunha pintura onde o tempo se experimenta. Todo se expande a partir dun desbordamento do pictórico no escultórico e as súas posibilidades respecto á arquitectura: "as obras de Jessica Stockholder mostran a complexa relación entre o espazo ilusionista da pintura e a presenza física da escultura e o seu traballo sitúase na intersección da pintura, a escultura, a instalación e a arquitectura, integrándose e dependendo do lugar, entre o ilusorio e o material, o social e o doméstico, o público e o privado. Nas súas obras todo desbórdase, ata a propia marxe, e a realidade da pintura, así como a realidade pintada, insisten no fragmento como continuidade para sumar un tempo máis, tan imaxinario como aporético, tan concreto como inconmensurable.

Ao igual que en artistas como Matisse, para Jessica Stockholder a cor é o que dá entidade á pintura. A cor desempeña o papel do debuxo, da perspectiva, da sombra, do volume.

De aí que para entender o seu traballo haxa que asumir unha premisa fundamental: a cor sempre está preparada para impoñerse ao material.

Advírtese nas súas pezas máis íntimas, as que se desenvolven a escala humana, moi presentes nesta exposición da Fundación Barrié, que recolle máis dunha decena de traballos destas características. Son ensamblaxes de obxecto encontradas, en ocasións comprados, que rematan por borrar as súas calidades de obxecto a partir da incidencia da luz e a cor. Máis alá da pintura, prímase así o pictórico de cada ob-

xecto e, en extensión, a capacidade pictórica do espazo arquitectónico.

Jessica Stockholder interésase pola abstracción da realidade que se produce na creación, cando o tempo se detén e a mirada se tensa. Enténdese así que elixise algúns dos seus obxectos persoais para compoñer os seus traballos. A cor e a composición asúmense como lugar para a ficción, para o ilusorio.

25

Gaivotas subterráneas LUIS IGLESIA E XABIER DEIVE ESTREARÁN O DÍA 24 NA CORUÑA A OBRA DE ALFONSO VALLEJO

26

Os actores Luís Iglesia e Xabier Deive estrearán o próximo 24 de xaneiro a obra Gaivotas subterráneas no teatro Rosalía da Coruña, para posteriormente facer unha xira por diferentes cidades da Galiza. Os dous actores galegos son os únicos protagonistas desta obra que xira en torno a dous vellos amigos dende a infancia, cun plan infalible: simular a súa propia morte para estafar a unha empresa aseguradora. Unha reflexión sobre os límites persoais e sociais nunha sociedade de depredadores.

A obra está dirixida por Arthur Trillo quen rescata a inquedante novela de Alfonso Vallejo. Neste proxecto únense tres firmas da escea teatral audiovisual galega; Talía Teatro, Recursos Técnicos e Voz Audiovisual, as tres formarán unha especie de holding empresarial para levar adiante esta iniciativa.

ELENCO Luís Iglesia é un dos actores máis recoñecidos polo público galego polo seu papel de Carmelo na famosa serie Matalobos, emitida pola TVG.Tamén ten participado en Libro de Familia, As les de Celavella,Terra de Miranda, entre outras.

Fora da Galiza, participou en diversas producións entre as que destacan Piratas e La fuga.

Dende 1986 é a voz habitual (en galego) de Harrison Ford, Paul Newman, Robert de Niro, etc.. En canto ao teatro, estivo vinculado sobre todo á compañía Teatro do Aquí, coa que participou en A ópera do patacón, Camiño Longo, Rastros...

Xabier Deive é outro dos grandes actores da nosa terra, que ademais de ser recoñecido pola audiencia galega por series coma Matalobos, Os atlánticos, A vida por diante...ten unha alonga traxectoria no teatro con compañías como Teatro Maltés, Ancora Teatro e Nove Dous.

En canto ao seu traballo fora da Galiza, ten participado en producións coma Piratas, De repente los Gómez e en filmes como El menor de los males, La mujer del anarquista e A promesa.

27

Como docentes ofrecen diversos obradoiros de expresión e creación artística, combinando nas súas propostas o teatro, as artes plásticas e a música como ferramentas para a formación integral do individuo que favorecen e potencia a imaxinación, a creatividade, a sensibilidade artística e o espíritu crítico.

No seu amplo catálogo figuran obradoiros diversos tales como Esculturas de Vimbio Teatro Maquillaxes fantásticas Monigotes e Xigantes Contacontos con monicreques Pasarrúas de nadal Xogos Malabares Cabezudos e Dragóns Formas de Instrumentos musicais Máscaras Africanas Murais Monicreques de Luva e Sombras Monicreques coas mans De viaxe por... coa arte contem poranea...

Mirari e Larraitz Urruzola, teñen unha longa traxectoria na producción de espectáculos de títeres e diversas técnicas de manipulación, para público infantil, e é a partir desta experencia que comenza no 2008 cando crean TITETES BABALUVA. Destacan por empregar o teatro como recurso de transmisión de contidos educativos.

O TEATRO NO HORARIO ESCOLAR GARANTIZA O ACCESO A CULTURA A DEMOCRATIZACIÓN E SENSIBILIDADE CRÍTICA

Teatro BABALUVA

CONTACTO larraitz@babaluva.com tlf: 636 37 99 30 www.babaluva.com

BABALUVA NO COLEXIO Podense solicitar actuacións de Babaluva para os centro educativo na web www.babaluva.com atópase as condicións e información completa, así como o contacto para poder aclarar calquera dúbida.

O Teatro Babaluva ten no seu repertorio tres espectáculos de monicreques para público infantil cos que xa realizou máis de 350 representacións para 55.000 espectadores desde o ano 2008, moitos deles en campaña escolar.

O teatro no horario escolar garantiza que todos os nenos e nenas, sen distincións, asistan ás representacións dende pequenos, facilita a democratización no acceso á cultura, crea público, cidadáns sensibles e espírito crítico. O Teatro Babaluva quere dirixírse aos centros de ensino galegos para ofertarlles a posibilidade de compartir os seus espectáculos.

Hai outra Baiona

Sta. Marta 6 - bajo 2 Telf.: 986 356 405 BAIONA Rúa As Teixugueiras Telf.: 632151 VIGO

FAVA RICA Tapas e Libros

BEGOÑA Xogo da Bola 5 Telf.: 666 653 778 BAIONA TÚ PUNTO DE ENCUENTRO VINOS, TAPAS Y COPAS

30

...ven a descubrila

31

Carlos Bóveda A XUNTA RENDE HOMENAXE AO PINTOR GALEGO A Xunta de Galicia en Madrid rende homenaxe ao pintor Carlos Bóveda, que viviu máis de 40 anos en Arxentina, cunha exposición antolóxica da súa obra nas tres salas da delegación, oito anos despois do seu falecemento.

A inauguración da mostra correu a cargo do delegado da Xunta e director da Casa, José Ramón Ónega, e nela interviñeron, o coordinador Cultural da Casa, Ramón Jiménez e a viúva de Bóveda, Sara Paz Seco. Para Ónega, "o frío do día queda compensado polo cálida que é a obra de Bóveda"; e recordou unha cita de Chagall na que dicía de Picasso que era un grande artista pero que era unha mágoa que non soubese debuxar, algo que non lle acontece a Carlos Bóveda, que “ademais de grande artista, era tamén un extraordinario debuxante".

Jiménez, nas súas palabras achegou algúns datos biográficos do artista, que naceu en Pontecesures, Padrón, provincia da Coruña, en 1933; estudou na Real Academia de San Fernando de Madrid e traballou como decorador de Cerámica Celta e debuxante nos xornais Faro de Vigo e La Noche. A súa pintura reflectía imaxes de Galicia, realistas e dinámicas. En 1962 emigrou a Bos aires, onde desenvolveu o seu paisaxismo. En 1992 participou na creación da Sociedade de artistas Hispano-Arxentinos, a SAHIA. Participou en moitas mostras de arte e en outubro de 2002 volveu á súa Galicia natal coa exposición “Reencontro”, en Santiago de Compostela. Pouco despois, en 2004, se produciría o seu falecemento.

"Bóveda era un tipo entrañable que falaba con paixón do que facía, da súa pintura, dos seus cadros e tamén da súa familia. Pero nada máis. Nin se vendía nin permitía que ninguén o vendese (promocionalmente falando, enténdese)... Era un gran artista pero un pésimo relacións públicas", sinala no prólogo do catálogo José Antonio Pérez Docampo, subdirector De El Correo Gallego, quen o coñeceu persoalmente sendo un novo xornalista "alá polos 80".

Pola súa banda, Sara Paz, tras os afectuosos agradecementos, definiu a Bóveda como un "home sinxelo, ao que, nin lle interesaban, nin aceptaba honras". O orgullo maior para él, e que levaba a todas as partes "era o feito de ser galego, algo que trasladou á súa pintura durante toda a súa vida,". Paz explicou que a pintura de Bóveda foi evolucionando ao mesmo tempo que o ía facendo Galicia xa que a visitaban con certa periodicidade e se "empapaba dela en cada viaxe" para logo pintala. "Era coma se bebese dela".

Para Carlos Bóveda, o importante era o "sentimento", como quedou probado cando rexeitou un "proxecto fabuloso", segundo a súa dona. "Non quixo aceptar pintar durante un ano en Israel con garantía de compra a prezo de mercado de toda a produción que realizase". Paz explicou que a única resposta para rexeitar o marabilloso ofrecemento foi que non podía facelo. "Eu só pinto o que sinto", díxolles, e non aceptou.

A antolóxica da Xunta en Madrid está montada para seguir a evolución do pintor, coas obras distribuídas sala por sala.

32

Carlos Fernández-Pello

THE GARDEN OF PARALLAX - GALERÍA - PM - VIGO HASTA EL 20 Febrero 2013 Las piezas que nos presenta el artista hoy remiten a universos que parecen ser regidos por leyes diferentes. Estan habitados por especimenes que, aunque reconocibles, nos son desconocidos; enganan con una falsa familiaridad que a la vez atrae y despista. Cada una de las obras propone una sensibilizacion distinta. Son imagenes sobre la falla que nos separa de las entidades diferentes. Incorporan esa ruptura en si de un modo u otro, y mas que como prescripcion de otros modos definitivos de ser, actuan de documento del trabajo del artista por ampliar los registros de su sensibilidad.

Los liquenes tienen la facultad de sobrevivir en el espacio, en condiciones que en principio conducirían a la muerte de cualquier organismo.

Rompen nuestros esquemas sobre que es lo vivo y que no lo es; y abren una nueva categoria de lo que se puede quedar en un estado intermedio. Esta tension se ve, por ejemplo, en las piezas “Todas estas cosas, para quien no quiere romperse la cabeza pueden parecer sutilezas inutiles, y en verdad son inutiles” y “During the

day the earth seems to move gently back and forth as if floating over magma”!; y tambien aparece en “El conocimiento que no era , dejandonos ver que las cosas pueden ser de otra manera”.

El conjunto de las piezas define un jardin. Un Jardin de Paralaje. Un sistema que es la ordenacion de elementos que son en si mismos la ruptura de lo que entendemos por ser vivo.

Las imagenes que vemos en la muestra han sido engendradas en la relacion del artista con otros agentes, algunos vivos, algunos muertos, algunos liquen. En su investigacion el se ha aproximado a ensayos y textos narrativos que discuten el abismo que existe entre las distintas naturalezas. Ha intentado barrer con ojos de maquina las letras con las que Stanislaw Lem habla de la fisica como construccion disenada para salvar ese abismo (cita a Fiasco), y ha intentado cruzar un espacio yermo siguiendo las pistas de los liquenes.

Paloma Checa-Gismero

33

Concurso fotografía El RESTAURANTE LOS ABETOS CONVOCA UN CONCURSO DE FOTOGRAFÍA CON MOTIVO DE SU 30 ANIVERSARIO

BASES Primera Podrán participar todas las personas mayores de 18 años que lo deseen.

Segunda Los Trabajos presentados serán inéditos y originales en blanco y negro o color Tercera El tamaño de las fotografías será de 18x24 como mínimo.

Cuarta El tema deberá estar relacionado con la gastronomía.

Cada foto deberá llevar un título, los autores harán los envíos con seudónimo adjutando un teléfono para contactar.

Quinta Se podrán remitir un máximo de cuatro fotografías Sexta Las obras se enviarán al correo electrónico bahiasur@mundo-r.com, hasta el 21 de enero inclusive inclusive. En la revista de marzo saldrá publicado el ganador/ra.

Séptima Se establece un premio único de un bono para dos personas, para disfrutar de una comida o cena en las extraordinarias instalaciones del restaurante LOS ABETOS. Octava Las fotos premiadas quedarán en poder de los organizadores, que podrán hacer uso de ellas, aunque respetando siempre la firma de su autor/a.

Novena El jurado estará formado, por Paula Pereira, fotógrafra y pintora, Claudio Maseiro, pintor, Emilio Villar, fotógrafo y profesional de artes gráficas. .

34

Jorge Simão Meira, resultó ganador de la convocatoria correspondiente al mes de diciembre con la presente fotografía.

35

O Agasallo da lectura Por Armando Requeixo Nos últimos meses viron luz un número importante de obras literarias en galego que encheron os andeis das nosas librerías de interesantes posibilidades para os agasallos destas datas. Nas seguintes liñas anotarei algunhas delas, pois tanto nos eidos da narrativa coma nos da poesía, igual nos do ensaio que nos da escrita infantoxuvenil hai volumes máis que recomendables.

Varios narradores ben recoñecidos e de longa traxectoria nas nosas letras deron a coñecer este ano as súas novas propostas. É o caso de Anxo Angueira en Iria, unha novela na que o universo ribeirán da Arousa o domina todo no medio dunha trama onde agurgulla a loita clandestina contra o tardofranquismo, nunha sorte de natural continuación da súa moi celebrada Pensa nao. Do mesmo xeito, tamén se remite a un tempo histórico decisivo —o dos debates entre os galeguistas partidarios da loita culturalista con Piñeiro ao fondo e o dos que preferían un activismo político máis intervencionista en pleno franquismo— Como en Alxeria, de Xosé Ramón Pena. E camiña tamén polo vieiro da novela histórica A noite branca, de Francisco Xosé Fernández Naval, intenso e moi emotivo relato a catro voces dun galego que formou parte da División Azul e viviu o desastre da tentativa de invasión nazi a Rusia.

Capítulo á parte merece As voces baixas de Manuel Rivas, non só por constituír un híbrido xenérico entre o puramente narrativo e o libro de memorias, senón por ser esta súa ‘literatura do eu’ un dos títulos mellor escritos polo autor, quen deita aquí algunhas páxinas absolutamente antolóxicas, modélicas evocacións poéticas e intimistas duns tempos (os anos sesenta e os da Transición) tan decisivos, por diferentes causas, para a nosa historia recente.

De diferente natureza son narracións como a moi alegórica 15.724 de Xesús Constela, parábola dunha sociedade limitadora dos individuos aos que aboca a unha existencia agónica e privada de verdadeira liberdade, o mesmo que acontece, mais polos camiños da fantasía épica, en O país adormentado, do chairego Xabier P. Docampo, obra esta na fronteira da escrita infantoxuvenil, o que tamén acontece nos notables relatos de terror de Agustín Fernández Paz en As fronteiras do medo, inzado de imantadoras historias nas que a sombra do mestre Lovecraft é homenaxeada.

Pensada igualmente para un público novo, Palabras de auga de Marcos Calveiro formúlase como unha novela curta ambientada na África suahili para evidenciar, con excelente pulso narrativo non exento de puntais tinturas líricas, a dificilísima arte de vivir na que tantiños pasan os seus días neste continente.

Moi diferente é a proposta de Pemón Bouzas no relato A estrela de Oriente, este si un texto que, podendo lerse tanto por pequenos coma por maiores que conserven espírito neno, será sen dúbida un galano perfecto para redescubrir a lendahistoria dos Reis Magos nunha clave decididamente intercultural onde non faltan os aires celtocalaicos.

A aqueloutros máis inclinados ao verso, non quero deixar de recomendarlles tres poemarios maiores e moi diferentes entre si: Os ángulos da brasa, do veterano Manuel Álvarez Torneiro, alta lírica de brunido clásico e impecable dicción; Calado testamento, o reflexivo e recapitulador regreso, tras vinte anos de silencio, do poeta lucense Xavier Rodríguez Barrio, e As pontes invisibles, o libro-cd do performanceador e neovangardista Xelís de Toro.

Finalmente, os máis devotos da escrita de pensamento han poder regalar(se) textos tan diversos como o gastronómico e enciclopédico Abecedario das mantenzas, de Fausto Galdo; o memorialístico e narrativo O rastro que deixamos, de Agustín Fernández Paz, con certeza unha das mellores obras deste ano; o ensaísmo sociopolítico de Antón Baamonde en A derrota de Galicia ou a dicionarística paródica e subversiva de Manuel Veiga en Do G ao Z. Como se ve, non falta onde escoller. Anímense e obsequien algún destes libros ás súas xentes queridas. Un bo libro é sempre unha aposta segura de éxito, pois hai nas obras ás que os convido moita e boa literatura para acompañar os días.

36

Contos máxicos

Ilustración PAULA PEREIRA

O PETO DA RISA - LOZANO CARPENTE. No peto da risa hai unha chea de soños desexando saír....

O NADAL - JACOBO FERNÁNDEZ . Os nenos da casa poderán xogar coa historia tentando solucionar as preguntas sobre a festa do Nadal ao mesmo tempo que aprenden as primeiras palabras.

O PRINCIPIO - PINTO E CHINTO. Son contos para antes de durmir, e non como aquel tan longo que, cando o acabas de contar, xa era hora de que o neno fose ao colexio

37

Pautas alimentarias Por Gloria Pérez

SEGUIMOS CON LAS PAUTAS DE ALIMENTACIÓN DEL MÉTODO DE LA DOCTORA KOUSMINE Que es muy útil 1. Reduzca el consumo de café y té excitantes. En el caso de té verde biológico es diferente, sin exagerar pues contiene de igual modo teína excitante, es una bebida muy útil para reducir los radicales libres. Beba un mínimo de un litro y medio de agua al día e incluso más en verano.

2. Consuma cereales integrales de cultivo biológico: aportan zinc y manganeso, elementos indispensables para el equilibrio del sistema nervioso. no consuma harinas blancas muertas. Prefiera pan integral de origen biológico y natural.

3. los cereales en copos y los cornflakes, reducidos por el tiempo a almidones, son elementos vacíos, con escaso valor nutricional (excepto, evidentemente los preparados en casa); igualmente la pasta de producción industrial.

4. Evite los productos envasados y los cocidos industrialmente.

38

5. Evite los alimentos demasiado cocidos y, en cualquier caso, prefiera los crudos. El método de cocción más conveniente es el vapor. También está bien la cocción en papillote (con papel de barba nunca con papel de aluminio) al horno suave.

6. Tenga mucho cuidado con la oxidación de los alimentos en contacto con el aire: no los conserve durante mucho tiempo, utilice recipientes con cierres herméticos, no con tapas de aluminio. limite el uso de alimentos recalentados.

10. Consuma muchas verduras especialmente crudas.

11. Es oportuno incluir en la dieta cambios y nuevos alimentos siguiendo una progresión gradual, de manera que le sea posible averiguar sus eventuales tolerancias.

12. Aprenda a usar las algas. no pertenecen a nuestra tradición, pero tienen un valor nutritivo excepcional.

Introdúzcalas de manera gradual empezando por las Kombu, las hijiki y las Wakame, variedades que se acercan más a nuestro gusto occidental.

13. Controle su peso.

7. Evite todas las grasas de origen animal (tocino, mantequilla, etc.). Elimine de su dieta también la margarina, pues se trata de un aceite hidrogenado, peor aún que la mantequilla.

8. Reduzca el consumo de carne, es preferible el pescado. Cuando tome carne escoja pollo, pavo, conejo, cabrito o cordero; en cualquier caso, que no sea más de dos veces a la semana (un poco más para los del grupo 0 y un poco menos paro los del grupo A).

9. Mastique la comida cuidadosamente y durante largo tiempo.

39

Catarros e gripes A ALIMENTACIÓN, A FITOTERAPIA E DIVERSOS HÁBITOS SAUDABLES AXUDAN A RESISTIR MELLOR OS EMBATES DO INVERNO

chega a tempada invernal e con ela lls primeiro arrefriados e gripes, as doenzas mais frecuentes do ser humano. Ademais, as infeccións respiratorias poden dar lugar outros cadros clínicos moi diversos, como farinxite, larinxite, bronquite ou pneumonía. Aproximadamente, a metade delas están orginadas por distinto stipos de virus, ten carácter estaciona e predomina nos meses de fríos. Xeralmente, non son procesos graves, salvo en nenos pequenos con enfermidades cardíacas ou respiratorias de base, ou en persoas maiores con outras patoloxías asociadas.

Os virus causantes por vía aérea, a través de partículas microscópicas expelidas polos enfermos, ou por contacto directo coas secrecciones contaminantes na pel, nas superficies ou nos obxectos.

Ademais, existen outros factores que facilitan o seu aparación: o frio húmido; o paso dun ambiente caloroso a un xélido; l afatiga excesva, o estrés emocional; a permanencia en espazos pechados nos que se acumulan moitas persoas como aulas ou oficinas, ou en ambientes secos e contaminbados; unha alimentación desequilibrada; uns hábitos tóxicos como o tabaco ou o consumo excesivo de bebidas alcoholicas. Non obstante, non todas as persoas expostas a estas condicións adversas chegan a enfermar.

40

Varía dunhas a outras en función do estado das defensa corporais nese momento. De aí a grande importancia de manter en boas condicións o sistema inmunitario, que fai máis resistente o noso organismo e axuda a previr contra esas infeccións.

Alimentación Non poden faltar na dieta vitamina C (cítricos, kiwi, goiaba, pemento, grosella, amorodo, perexil...), a vitamina A (cenoria, batata, cabaza, mango, albaricoque, pemento vermello, tomate, verduras de ton escuro, manteiga, leite, yem adía ovo...), e a vitamina E (améndoas, abelás, sementes de xirasol, aceite de xerme de trigo, aguacates, verduras de folla verde...). Elas protexen as células das vías rspiratorias dos danos causados polos radicais libres procedentes de contaminantes ambientais, do consumo de tabaco ou da sinflamaciones bronquiais. Así mesmo, minerais como o cinc, manganeso e cobre, melloran o funcionamento do sistema inmune. Algúns alimentos son especialmente útiles en caso de catarros e gripes, como o allo e a cebola, o zume de limón con mel. A inxestión axeitada de líquidos mantén hidratada a mucosa respiratoria protexéndoa fronte ás infeccións e axuda a deisolver

la mucosidad. As infusións con plantas medicinais de acción pectoral, como o tomiño, ourego, papoula ou malva son unha boa forma de achegar estes líquidos, ademais de beneficiosos dos efectos positivos destas plantas no noso organismo.

Tabaco Irrita as mucosas respiratorias e prívaas dos seus defensa naturais, ademais de consumir unha boa porcentaxe de vitamina C protectora.

Sono É importante durmir suficientemente pois o cansazo diminúe as defensas orgánicas. O sistema inmune funciona mellor durante a fase vexetativa parasimpática, que é a que predomina nos períodos de relaxación e sono.

Estrés Tanto o físicomo coma o emocional, asi como os sentimentos negativos (tristura, cólera, envexa...), contribúen a baixar as defensa orgánicas. As técnicas de relaxación non poden ayudar.a Humidade ambiental A calefacción excesiva reseca o ambiente e polo tanto as mucoas respiratorias, polo que ocnviene colocr algún recipiente con auga nos cuartos. Podemos engadir plantas con acción antiséptica respiratoria e balsámica como eucalipto, tomiño ou naiaulí.

Adaptación ao frío A boa circulación sanguínea da pel permite ao organismo adaptarse a als variacións da temperatura ambiente, o que resulta fundamental para evitar arrefriados. Para iso aconséllase non abusar das pezas de abrigo, realizar actividades ao aire libre, tomar baños de sol, e practicar exercicio e actividades que contribúan a mellorar a resistencia física.

Pero ademais, hai unha serie de plantas medicinais que reforzan as defensas naturais do organismo. Sobresae a Equinácea, de grande efecivad tanto na prevención coma no tratamento de diversos procesos infecciosos. O tomiño o sabugueiro ou a regalicia tamén estimulan as defensas.

O Propóleo posúe múltiples propiedades. EStimula as defensas naturais e aumenta polo tanto, a resistencia ás infeccións. Ademais, caracterízase pola súa acción sntibscteriana, antivieal, antisética, cicatrizante e anti inflamatoria. Tamén é lixeiramente analxésico, antioidants e revitalizante.

Vivir al natural

41

Camiñando CAMIÑAR É UN DEPORTE APTO PARA TODAS AS PERSOAS XA QUE OS RISCOS DE LESIÓNS SON MÍNIMOS

Camiñar é un deporte apto para todas as persoas, e en especial para aquelas que estiveron inactivas durante moito tempo, xa que os riscos de lesión son mínimos.

Andar osixena mellor o organismo dá forza e resistencia e moldea en pouco tempo a silueta. Só trinta minutos ao día e diremos adeus ao estrés e á depresión. Ademais, é gratis, pódese pedir máis?.

Para eliminar a graxa acumulada hai que queimala. Cunha dieta redúcense a calorías inxeridas, pero unha camiña diaria incrementa o gasto calorífico. Correr 500 m a tope consume 100 calorías, pero se trotamos a un ritmo pausado queimaremos o triplo. Ao camiñar dáselle ao corpo o tempo que necesita para queimar a graxa acumulada, xa que se necesitan 30 minutos para que isto aconteza.

Non se trata polo tanto de explotar, esgotarnos e rendernos, senón de activar os mecnaismos que queiman as 42

calorías e deixalos traballar durante un bo anaco.

Antes de comezar, é recomendable alentar os músculos camiñando durante catro minutos, deterse facer estiramentos (sen forzar o músculo), e despois proseguir a marcha aumentando o ritmo pouco a pouco.

Despois de camiñar, tamén é moi importante estirar e dedicar uns minutos a mimar o corpo, mesturando dúas gotas de aceite de eucalipto, menta e jenjibre con 15 mililitros de aceite de améndoas, realizando unha masaxe con este linimento por todo o corpo incidindo nas partes que estean máis doridas.

Dez razóns para andar 1) É o deporte máis antigo e o menos perigoso, xa que non hai risco de sobrecarga

2) É sinxelo, barato e saudable: só require constancia e un calzado cómodo.

3) É apto para todos: non importan idade, nin é necesario estar en boa forma 4) É práctico: pódese andar a calquera hora (salvo as de calor intensa en verán) 5) Pode practicarse en solitario ou en compañía á vez que charlamos ou consideramos a paisaxe 6) É un bo tónico muscular: mobilízanse todos os grupos musculares 7) É un deporte aeróbico:melloora o funcionamento cardiovascular e segue queimando graxas despois do exercicio.

8) É unha arma potente contra a celulite: consume as calorías que temos en reserva 9) É un relaxante bo para a mente axuda a desconectar.

IMPORTANTE A camiñada non debe tomarse como unha obriga senón como un hábito pracenteiro e saudable. Charla cunha amiga, saca o can ou escoita música. En resumén pásao ben. E se queres queimar máis calorías... *Aparca o coche a distancia do traballo e achégate a pé *Toma o café de media mañá máis lonxe do habitual * Sobe escaleiras durante 6 minutos. * Baixa a bolsa do lixo despois da cea. Tómao como un costume *Si gastas 250 caloría ao día camiñando e chegas a 400 calorías coa suma de varias actividades diarias poderás perder máis dun quilo por mes.

10) es antidepresivo: modifica o humor e crea hábito

Osteopatía k Homeopatía k Acupuntura Coreana ( de las manos) Medicina Tradicional China y Acupuntura k Hwal-Bup-Sa (digitopuntura Corena) Kinesiología, etc...

670 504 418

PONTEVEDRA García Camba 4 - 5º C

VIGO Urzaiz 108 - 2º A T.986 473 388

O ROSAL Cunchada - A Pousa 9

43

Graos de Economía OS ALUMNOS DE ECONOMÍA PODERÁN FACER PRÁCTICAS EN EMPRESAS EXECUTIVAS GALEGAS

Alumnado de Economía e de Administración de Empresas da USC realizará prácticas en empresas vinculadas á Asociación de Executivas de Galicia O alumnado dos graos de Economía e de Administración de Empresas poderán realizar prácticas nas instalacións das empresas asociadas á Asociación de Executivas de Galicia. Ademais, a Asociación poderá achegar os seus expertos/as, asociados/as e interesado/as para aquela parte da docencia teórico-práctica especializada que fora precisa. O reitor Juan Casares e a presidenta da Asociación de Executivas de Galicia, Montserrat Sánchez-Agustino, asinaron este mércores 5 en San Xerome un convenio de colaboración que regula estes aspectos.

O establecemento desta colaboración, en opinión do reitor Juan Casares, destaca pola importancia de afianzar lazos cunha asociación que reflicte a crecente presenza de mulleres en postos destacados do contorno empresarial, o que dá continuidade á propia realidade universitaria onde se rexistra unha presenza maioritaria de mulleres no colectivo do alumnado.

Por outra banda, Casares agradeceu o esforzo da Asociación de Executivas por contribuír a transmitir a mensaxe real de que a universidade asume a formación de homes e mulleres máis alá das aulas, xuntando aos contidos teóricos un mellor coñecemento do contorno no que desenvolverán o seu futuro profesional.

Neste mesma liña, Montserrat Sánchez-Agustino considera que o programa de prácticas a desenvolver evidencia o compromiso do colectivo que encabeza coa Universidade por contribuír á formación de profesionais cualificados. A presidenta da Asociación de Executivas entende que os programas de prácticas en empresas e institucións son ademais un estímulo ao emprendemento e ao fomento do autoemprego

44

entre os universitarios, a través do contacto directo con iniciativas empresariais.

O programa de prácticas a desenvolver ao abeiro deste convenio terá unha carga lectiva de ata un máximo de seis créditos correspondentes ao cuarto curso dos graos de Economía e de Administración de Empresas. De xeito xenérico, permitirá desenvolver os comportamentos do rol profesional básico (asistencia, puntualidade ou cumprimento das tarefas asignadas, entre outros), poñer en práctica competencias de carácter transversal propias do exercicio profesional, como o traballo en equipo, a comunicación ou análise e resolución de problemas, así como poñer en prácticas competencias específicas do profesional da economía.

Para matricularse neste período formativo será requisito superar polo menos 150 créditos obrigatorios, entre eles a totalidade do 1º e o 2º curso. A realización de prácticas en determinadas empresas ou institucións poderá ademais requirir superar algunha/s materia/s concretas do plan de estudos, pola súa especial vinculación con todo tipo de actividade profesional que se desenvolva nelas.

As actividades a desenvolver neste período formativo concretaranse nun programa específico de actividades, en función das características, obxectivos e funcións de cada centro de traballo, que contemplará o contacto do estudantado cunha serie de labores e tarefas que nese centro se desenvolvan, sempre baixo a tutela do profesional responsable. Durante a realización das prácticas, o alumnado manterá contacto periódico co titor académico que realizará un seguimento e orientación do desenvolvemento das prácticas en coordinación co titor profesional.

Gabinete de Comunicación da USC

Preferentes

DURANTE AÑOS SE GENERALIZÓ LA PRÁCTICA DE OFERTAS DE ESTE PRODUCTO A CLIENTES SIN EXPERIENCIA Participaciones preferentes: ¿Todavía es posible recuperar el capital invertido?

El plan de reestructuración de las entidades de crédito que aprueba la reciente Ley 9/2012, establece para los titulares de instrumentos híbridos de capital, diferentes alternativas para el canje de sus participaciones preferentes o deuda subordinada, que en todo caso deberá realizarse a precio de mercado, lo que en las actuales circunstancias supone un grave perjuicio económico para los afectados.

No obstante, dicha norma no impide que los titulares de participaciones preferentes que se consideren afectados puedan acudir a los Tribunales de Justicia, perfilándose la vía judicial civil, como la más adecuada para recuperar la totalidad del capital invertido.

En los casos de clientes no profesionales, cuyo perfil inversor no parezca adecuarse a la complejidad de estos instrumentos híbridos, podría prosperar la acción de nulidad del contrato por vicios del consentimiento, o la acción resolutoria por incumplimiento de los deberes de información que la normativa europea establece para las Entidades Financieras. El consentimiento prestado por error invalida el contrato, y así lo están apreciando ya los Jueces de instancia en los casos de clientes con un perfil inversor conservador, que no acude a la entidad interesándose por la contratación de un producto complejo, por tanto sin iniciativa, conocimientos ni experiencia financiera previa.

Durante años se generalizó la práctica de ofertar estos

productos a clientes sin experiencia, ofreciendo rentabilidades fijas y disponibilidad inmediata, en contratos-tipo con denominaciones que condujeron a equívoco como “depósito o administración de valores”. Dicha praxis es ilegal a todas luces, por tanto, las entidades financieras deberán responder por obrar sin la diligencia oportuna y contraviniendo las obligaciones que le vinculan a la luz del derecho, tanto nacional como comunitario.

La Ley del Mercado de Valores considera clientes minoristas a los que no tienen la experiencia ni cualificación necesaria para valorar correctamente los riesgos y tomar sus propias decisiones de inversión. Si algún particular se interesase, por iniciativa propia, por la contratación de los mismos, la entidad estaría obligada a asegurarse de que el cliente comprende los riesgos y a advertirle de que el producto no se adecua a su perfil inversor.

Los afectados, que se han manifestado durante meses, ocupado sucursales, y peregrinado por los departamentos de atención al cliente se encuentran ahora con que la única solución no litigiosa que se les ofrece, el canje, implica renunciar en muchos casos, a gran parte de los ahorros fruto del esfuerzo y el trabajo de toda una vida. Sólo una justicia rápida y justa podrá salvar este agravio, con la utopía que ello supone en tiempos tan oscuros.

Alejandro Pereira Bugarín, Licenciado En Derecho por la Universidad de Santiago de Compostela Asesor jurídico en Temis Asesoría

45

Provar Portugal Depois da noite de consoada, depois da roupa-velha, depois das doces tentações natalícias, depois dos foguetes de fim-de-ano e dos brindes de celebração e esperança, aí está… 2013! Que seja grandioso, assim se deseja!

AMANDIO RESTAURANTE LIBRARIA Rúa Direita 129 Caminha Tf.: 00351 258921177 amandio-rodrigues@sapo.pt 46

A flauta de sete olhos É já no início do ano que a afamada lampreia do Rio Minho chega às mesas do Alto Minho. O “bichinho feio” (de facto de fisionomia pouco atrativa) é um peixe pertencente à classe dos Agnatha, de carne fina e bastante gorda.

Desprovido de barbatanas pares e de escamas, de pele lisa e detentor de uma boca redonda com pequenos dentes e ventosa, a qual utiliza para se fixar às rochas quando a corrente é demasiado forte e quando necessita de transpor obstáculos durante as migrações, é um pitéu muito apreciado na nossa gastronomia. Nesta altura do ano vai subindo o rio, ganhando paladar e rijeza, para, depois de merecer o conforto do tacho, extasiar o palato dos exigentes comensais. Ensopada no molho do seu próprio sangue é, habitualmente, cozinhada em arroz ou estufada. E para acompanhar o delicioso arrozinho de lampreia, um néctar da casta Vinhão combina na perfeição.

Já dizia o poeta: “Ó lampreia divina! Ó divino arroz, / comidos noite velha (…) /Sem ter ceias assim, o que há-de ser de nós? / Sofre meu paladar.”

[Afonso Lopes Vieira]

O gourmet e as “gourmandices” Recordo os tempos idos da Fontinha Gourmet da grande Paula enquanto me refastelo com umas torradas de pão biológico que barro com compotinha, no Mercado na Loja, em Viana do Castelo. Neste poiso de bons aromas e sabores, podem-se provar e comprar requintados biscoitos, compotas, chocolates e uma seleção variada de néctares dos deuses. Isto dito de forma resumida… porque ao pormenor seria infindável. Dito de outra forma, o melhor é ir até lá e ver com os próprios olhos a imensidade de espelhos na parede do fundo, as cadeiras de cada nação, as mesas toscas, o baú florido, o bengaleiro igual ao da avó, a enorme estante que vai do chão até ao teto… não indo embora sem provar o bolo de chocolate ou a tarte de limão ou um folhadinho de alheira. Passe por lá. Garantidamente passará um agradável momento.

E parece que também o Pai Natal gosta de coisas gourmet porque me deixou no sapatinho um licor de amora e uns requintados biscoitinhos de Vinho do Porto da Casa de Juste, vindos da Companhia do Douro e Vouga. Pois é, já o gourmet chegou à Lapónia…

Nacional e Transmissível Este é o nome do livro de Eduardo Prado Coelho que folheei há dias. Nele, o autor aborda os comportamentos, os locais, as expressões, os objetos que se dizem nossos, ou seja, caracteristicamente portugueses, aquilo que se poderia chamar idiossincrasia portuguesa. Lá estão o pastel de nata, o bacalhau, o Vinho do Porto, a marmelada, o Fado, o “passar pelas brasas”, o “senhor doutor” e, como não, as saudades.

Numa altura em que a alma portuguesa está mais deprimida e a auto-estima ferida, sabe bem lembrar aquilo que é nosso, que nos simboliza e faz de nós um povo tão afável e hospitaleiro, reconhecido e conhecido nos quatro cantos do Mundo. Portugal sabe bem, sempre!

Neste começo de ano, não deixe de rumar até Caminha.

Este cantinho minhoto verdejante e apaixonante espera por si.

Até breve!

47

JAVIER GONZÁLEZ PROPIETARIO DO RESTAURANTE “A REXIDORA”

48

JAVIER GONZÁLEZ FOI GALARDOADO CUNHA ESTRELA MICHELÍN, ADEMAIS DE MOITOS OUTROS PREMIOS

Javier González, cociñeiro e ourensán de nacemento conseguiu todo na cociña e no seu currículo, Campión Galego de Cociñeiros, Subcampión de España, Premio Alvaro Cunqueiro de Gastronomía; percorreu medio mundo traballando na cociña dos mellores restaurantes.

Dende o ano 2001 é propietario dun dos templos da gastronomía galega " A Rexidora", e posuidor da tan dura e laureada Estrela Michelín.

Cando e como soubo Javier que quería ser cociñeiro?

De neno (8/10 anos), cando quería comer a horas estrañas e me poñía a preparar algo. Cando me decatei de que o que me preparaba para comer estaba bo e para que, nun futuro, non me faltase ese pracer, decidín prepararme para iso. A cociña é unha arte en moitos casos e eu teño certa vea artística.

A cociña elaborada en Galicia ten cada vez un maior recoñecemento. Por que agora?

Porque durante moito tempo, moitos cociner@s, cociñaron con cariño e ilusión e iso ten a súa recompensa.

A cociña, como a maioría das artes ten unhas modas.

Que opina disto un cociñeiro de tanto prestixio?

As modas son pasaxeiras, a cociña de raíces, produto, cariño, sempre triunfa.

Como creas un prato?

A tempada en que me encontre é o primeiro, despois elixir os produtos e terceiro a técnica a aplicar ou a receita a actualizar.

E por último, terminación e montaxe o cal varía dun prato ao do día seguinte.

Javier Glez tenlle un cariño especial a Paco Torreblanca e a Subijana, Que achegáronche eles?

Apoio, profesionalidade, cariño ao traballo e experiencias persoais fabulosas.

Muller ou Home para cociñar?

Eu cociño mellor ao lado dun home ou só. Adóitome distraer máis coas mulleres, pero encántanme nas cociñas

¿Cómo ves a formación dos futuros cociñeiros?

A educación, non é de igual calidade en todos os centros e iso é preocupante.

Aos futuros profesionais que lles dirías?

Que aprendan xunto a bos profesionais e que cociñen con cariño.

Es consciente de que hai moita xente que prefire un par de bos e abundantes pratos a menús longos e estreitos ou de degustación?

Se, aquí andamos a todo, pero unha comida non debe durar máis de unha hora e media Conseguiches todo o que un cociñeiro pode aspirar, fáltache algo?

Só clientes, a ilusión non se pode perder, é vital.

Respostas curtas: O teu cociñeiro favorito? Joel Robuchon O teu primeiro recordo dunha cociña ?Miña avoa fritindo pan en aceite de oliva para suavizalo antes de cociñar, o aceite de oliva, antes non era refinado O prato preferido da túa nenez? Arroz á cubana Un ingrediente imprescindible? pan, aceite e sal Un prato para todos os días ? Unha sopa cun saboroso caldo, unhas hortalizas de tempada e algún tropezón carnívoro Un viño? Tinto galego Unha Carne? Visceras, carnes salgadas Un Peixe? O máis fresco e en sazón Un restaurante onde che gustaría comer? Michel Bras en La Guiole O mellor dos teus pratos? A empanada de masa de castañas de cachola Un cociñeiro/a español? Hilario Arbelaitz Unha cidade? Varsovia Pedro Villamarín

49

Ribeira Sacra O RIGOR NOS CONTROLES DE CALIDADE LEVAN O PRESTIXIO DOS VIÑOS A MERCADOS INTERNACIONAIS A Ruta do Viño da Ribeira Sacra estende o seu territorio entre as provincias de Ourense e Lugo, cuxo límite natural vén dado polos canóns que perfilan a canle do río Sil. Está formada por un territorio agreste que abrangue 1.200 hai.

Ribeira Sacra é unha denominación de "ribeira" entendida en contraposición ao "chan", porque os canóns dos ríos fan que nas súas abas o cultivo da vide sexa o único traballo agrícola posible.

Comprende as ribeiras dos ríos Sil e Miño, cos seus respectivos afluentes.

Trátase dun extenso territorio, que vén marcado polos profundos vales que o Sil e o Miño foron labrando e polos acusados desniveis. Esta orografía e a adaptación das vides ao medio constitúen a razón de que hoxe a actividade vitivinícola de Ribeira Sacra sexa coñecida como «agricultura heroica».

O cultivo da vide tense que facer en bancais, muras, socalcos, variados nomes que reciben os chanzos ou degradados desta escaleira que simboliza a Ribeira Sacra con abas con pendentes de desniveis infinitos.

A aprobación definitiva da Denominación de Orixe produciuse en 1996. No que se refire á estrutura da propiedade, a gran maioría coñécese como pequeno produtor; é dicir, aqueles que teñen unha produción inferior aos 30.000 litros. O 14% constitúe o grupo dos medianos produtores, cuxa produción se encontra entre os 30.000 e 100.000 litros. Tan só o 7% dos bodegueiros conforman o grupo dos grandes produtores; aqueles que producen máis de 100.000 litros.

A denominación, dende un primeiro momento, apostou por viños mozos, do ano, maioritariamente tintos, logrando un lugar máis que sinalado no conxunto das denominacións tanto en Galicia coma no exterior. Tamén se producen algúns brancos que deben terse encuenta.

O esmero na selección da uva, con variedades autóctonas, así como o rigor nos controis de calidade, fixeron posible o prestixio que Ribeira Sacra ten chegando abrindo mercados internacionais.

A Ribeira Sacra ten o viño como tarxeta principal de identidade. É o todo que harmoniza paisaxes incribles de flora atlántica con, no val do Sil, a vexetación é un conxunto que combina unha importante riqueza de monumentos románicos cos espectaculares vales dos seus ríos; é a expresión máis evidente de como o respecto á tradición se pode e debe combinar coa moderna forma de entender o mundo do viño.

50

Restaurante PAZO de MENDOZA C/ Elduayen 1 - BAIONA - Pontevedra CENA DE REYES 2013 Empezamos con…

Brocheta de Langostinos y Piña con Aceite de Miel y Canela Tosta de Ahumado de Salmón con Confitura de Tomate Foie de Pato en Micuit con Mermelada de Higos y Jugo de Mango Vieira al Horno con Trocitos de Jamón Ibérico Seguimos con…

Lomo de Bacalao, Gratinado con Crujiente de Almendra y Coliflor a la Sartén

Jarrete de Ternera Gallega con Verduras, Manzana Asada y Crema de Castañas Y como Dulce Final …

Dulce de Crema de Turrón con Jugo de Tofée Roscón de Reyes con Chocolate Bodega …

Treixadura Casanova 11 Rioja Glorioso Crianza Espumoso PRECIO MENU 38 EUROS RESERVAS T.986385014 51

Oficina na casa Grazas ás novas tecnoloxías cada vez mais persoas traballan na casa unha parte ou toda a súa xornada. Se adoitas levarte traballo á casa ou o teu centro de traballo está na casa, ter o teu propio canto onde te sintas a gusto axudarache a traballar mellor.

Se tes un cuarto dispoñible podes crear a túa propia estudo ou oficina na casa sen ningún problema de espazo, non obstante se a túa casa é pequena tamén podes lograr un lugar onde teñas o teu pequeno canto ou oficina.

Coa chegada dos portátiles montar a túa oficina é aínda máis doado. Dámosche ideas para lograr optimizar o espazo.

En calquera gran superficie ou tenda de mobles podes encontrar mesas escritorios que ten repisa para o teclado, caixóns e moitas levan incorporado algún pequeno estante para libros ou obxectos. No mesmo lugar que pos a mesa na parte superior se é posible podes colocar varias lejas que che poden servir para libros ou documentos. A cadeira é importante sexa cómoda, regulable en altura.

A iluminación é fundamental. Sitúa o despacho se é posible nunha zona ben iluminada por luz solar, senón é así ten sempre luz branca de baixo consumo preto de onde traballes. Aínda que a túa oficina sexa pequena podes ter un lugar para mesa, ordenador e cadeira. A impresora, o ordenador son ferramentas que usarás a miúdo, deben ter un doado acceso. Sempre deixa un espazo para que circule o aire tras a CPU e a pantalla do ordenador se o teu equipo é fixo.

Se é posible ter a CPU sobre ou abaixo da mesa mellor que tela separada, se usas menos o escáner podes telo fóra do area de traballo para non restar espazo.

Usa regretas de seguridade con múltiples enchufes (das que teñen interruptor) para poder acendelas e apagalas con comodidade. Debemos ter unha cadeira regulable para que nos permita sentarnos ergueitos. Recorda que as pernas deben formar un ángulo de 90º.

A cadeira debe subirse ou baixarse ata que a mesa quede á altura do cóbado. O brazo e o antebrazo tamén deben formar un ángulo de 90º.

A mirada debe estar aliñada co monitor, para evitar malas posturas do colo. Se a túa oficina é pequena, as cores claras ou metálicas, axudaranche a crear unha maior sensación de amplitude. O branco, beixe, o marfil, a cor prata, aluminio, o cromado. Os mobles trasparentes, mesas e cadeiras son ideais para espazos pequenos.

Fotógrafos, deseñadores, arquitectos ou avogados estas profesións a miúdo enfócanse para ter un estudo na propia casa polo menos ao comezo. Neste caso aínda que sexa unha oficina na casa tamén é un lugar onde se reciben visitas. Buscar unha zona ampla e o máis diáfana posible. O uso de poucos mobles e cores claras axudará a dar lixeireza visual á decoración. Isto é importante sobre todo se temos pouco espazo. É importante maximizar a luz natural e tamén usar persianas ou estores que nos proporcionen maior intimidade se é necesario.

52

53

Reloxo de area LA MUJER DE LA POSGUERRA La miseria de la posguerra se cebó especialmente con las mujeres.

Dentro del marco de la cultura católica su espacio se reducía a la familia. El Código penal castigaba duramente a la mujer que cometiera adulterio, mientras que en los hombres sólo era delito si se trataba de amancebamiento.

Para aquellas mujeres solteras o viudas sin hijos que fueran menores de 35 años debían realizar durante seis meses, y seis horas diarias salvo festivos, el Servicio Social. Comprendía una serie de actividades, unas educativas otras de asistencia a “escuelas del hogar”, en donde se recibían instrucciones sobre cómo ser una buena ama de casa, como coser, cuidados de puericultura, clases de cocina, etcétera, y asistenciales de “prestación” que se podían realizar en comedores infantiles, talleres, hospitales y diversas instituciones. El cumplimiento del Servicio Social era imprescindible para “tomar parte en oposiciones y concursos, obtener títulos, desempeñar destinos y empleos retribuidos en entidades oficiales”. Posteriormente se exigió también para la obtención del pasaporte, carné de conducir. La Ley de reglamentaciones de 1942 implantó la obligatoriedad de abandono del trabajo por parte de la mujer cuando contraía matrimonio.Y algunas importantes empresas como Telefónica hicieron constar en sus cláusulas esta normativa al contratar: si había una reincorporación posterior, debía contar con la autorización del marido. Sin embargo, y por contraste, ya la ley de julio de 1961recogió el principio de igualdad de derechos laborales de los trabajadores de ambos sexos, si bien estableció excepciones significativas. A finales de los años cincuenta, comenzó un proceso de apertura de se introdujeron algunas modificaciones en una legislación a todas luces arcaica.

Así es como en 1958 y en 1961, por ejemplo, se publicaron sendas leyes que, en el plano de la vida civil y laboral, introducían algunas reformas tímidas, asentadas en una premisa que, entonces, era absolutamente novedosa: la no discriminación por razones de sexo.

Pero se aclaraba que este principio de no discriminación hacía referencia a las mujeres ¡solteras! Porque las menores de edad no podían abandonar el hogar paterno hasta los veintitrés años, “salvo para tomar casarse, pasando así de la tutel ade padre a la de marido Las mujeres no podían elegir por sí mismas una profesión y ejercerla, ni realizar ninguna operación de compraventa, o firmar un contrato de trabajo o la apertura de una cuenta bancaria sin la correspondiente“autorización marital”. Por no poder, las mujeres casadas no podían no solamente administrar sus propios bienes sin la autorización del marido, sino que ni siquiera podían disponer de sí mismas: cualquier cosa que quisieran hacer debía contar con

54

la firma del marido. En torno a 1961 las reglamentaciones de trabajo y ordenanzas laborales dejaron de contener cláusulas de despido por matrimonio.

La ley de 1961 sirvió, junto a otros, para que los gobernantes franquistas presentaran a España en el contexto internacional como un país en el que, a pesar del régimen dictatorial, la situación de las mujeres era, de algún modo, equiparable a la de las sociedades de nuestro entorno.

Con todo, los cambios en la sociedad española de comienzos de los años sesenta eran imparables. La reivindicación de los derechos de la mujer se recuperó con más fuerza, tomando un protagonismo activo en ese cambio a través del trabajo familiar y el profesional.

El papel de la mujer en el antifranquismo comenzó con la proclamación de las libertades por conquistar y la igualdad de derechos con los hombres. La prioridad siempre fue la oposición a la dictadura descartando siempre la definición del movimiento de mujeres como feminista a pesar de que en la acción colectiva su beligerancia fuese igual o mayor que la de sus compañeros.

Después de unos años de cambio silencioso el fenómeno de los malos tratos a las mujeres ha venido a dar otra vez un claro protagonismo a las políticas de género. En realidad, todo esto no ha hecho sino demostrar lo mucho que todavía queda por conseguir en el camino de la verdadera igualdad entre sexos, un tema en el que además de las leyes es fundamental un cambio radical en la cultura de nuestra sociedad.

José Antonio Avión

El Celta a punto de cumplir 90 años desde su fundación, dispone de una interesante historia balompédica. Sus pasos se iniciaron en 1923, por la fusión del Vigo Sporting y el Real Fortuna. Inauguró como campo local el Estadio de Balaídos en 1928, y desde entonces ocupa la duodécima plaza en la clasificación histórica general de la Real Federación Española de Fútbol (RFEF). Ha jugado, pues 47 temporadas en la categoría nacional de Primera División, siendo el equipo gallego con mayor número de temporadas en la máxima categoría del fútbol español. Entre sus logros, destacan tres subcampeonatos en Copa del Rey, una Copa Intertoto en el año 2000, varias clasificaciones para la Copa de la UEFA de forma consecutiva y llegando a cuartos de final en tres ocasiones y una clasificación para la UEFA Champions League en la que fue eliminado por el Arsenal FC en octavos de final en la

temporada 2003/04. Según la IFFHS fue el mejor equipo del mundo en el mes de febrero de 2001, siendo entrenador Víctor Fernández. En la pasada temporada 2011/12 jugó en la Segunda División y obtuvo el ascenso a Primera División después de cinco años en la categoría de plata.

En la foto de mayo de 1952 aparecen de pie, de izda. a dcha. Manuel Pazos González (Pazos), Pablo Olmedo Garmendia (Olmedo) Germán Waldele Figuerido (Mekerle), Manuel Hermida Losada (Hermidita), Santiago Vázquez Díaz (Vázquez) y Rogelio Bernárdez García (Gaytos), agachados, José Agustín Munuaga García (Munuaga), Servando García Díaz (Díaz), Manuel García Adán (Lolín), Camilo Cabo Fernández (Cabiño) y Julio Otero Moirelo (Otero).

Vicente Montejano

55