که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 4شەممە /5 7شەممە 6که‌رکوک /٣شەممە /4 13شەممە /5 15شەممە 14 هه‌ولێر /٣شەممە /4 13شەممە /5 13شەممە 12سلێمانی /٣شەممە /4 9شەممە /5 10شەممە 11دهۆک 3 2 2 ـ6 ـ5 ـ4 ـ3 ـ3 ـ2 1 0 0
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
له مزگهوتێكهوه زۆرترین كۆمه‌ك بۆ كوردانی رۆژئاوا كۆده‌كرێته‌وه ،کە تا ئێستا ( )125ته‌ن برنج و ( )80ته‌ن ئارد و ( )1000به‌تانیی تازه و ( )3ته‌ن وشكه كۆكراونه‌ته‌وه. ل .گشتى.
د .جەمال ئەحمەد ڕەشید: ده‌رمان سه‌رفكردن ،پشتی حكومه‌ت و وه‌زاره‌تی ته‌ندروستیی شكاندوو‌ه
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)18سێشەممە ،2013/1/15ساڵی یەکەم
بیروڕا
کێ سێ چاالکوانەکەى پەکەکەى کوشت؟
12 وەرزش
نرخه‌كه‌ی بێل به‌رزده‌كرێته‌وه
Tuesday, No, 18 First Year, Jan. 15, 2013
ل .کۆمەاڵیەىت www.bayanpress.net
«ئۆپۆزسیۆن پێی باشه یه‌كێتی یه‌كڕیزیی خۆی بپارێزێت»
ئێران هێرۆخان بۆ سكرتێری یه‌كێتی پێشنیاز ده‌كات
موكافه‌ئه بۆ توێژینه‌وه‌ی ناو گۆڤاره‌كان ته‌رخان ده‌كرێت
به‌یان .تایبه‌ت به‌پێی ه��ه‌م��واری دووه‌م���ی پ��رۆژەی��اس��ای خزمه‌تی زانكۆیی له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، ك��ارم�ه‌ن��دان��ی خزمه‌تی زانكۆیی موكافه‌ئه ده‌كرێن به ب��ڕی چوار ملیۆن دینار ،ئه‌و موكافه‌ئه‌یه بۆ هه‌ر توێژینه‌وه‌یه‌كیانه كه ل ه گۆڤارێكی زانستییدا باڵوی ده‌كه‌نه‌وه. دك��ت��ۆر س��ه‌ب��اح ب �ه‌رزن��ج��ی، ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان به (به‌یان)ی راگه‌یاند «هه‌ر بڕیارێك په‌یوه‌ندیی به داراییه‌وه هه‌بێت، و هزاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌توانێت جێبه‌جێی بكات ،هاوكات سه‌رپشكیشه ل���ه‌وه‌ی جێبه‌جێی نه‌كات ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بوو به بڕیار له په‌رله‌مانی كوردستان ،ئه‌و ه ده‌بێت جێبه‌جێی بكات» ،له ب��اره‌ی ڕای ئ�هوان�ه‌وه ،ئه‌و ئه‌ندامه‌ی لیژنه‌ی پ���ه‌روه‌رده و خوێندنی ب��ااڵ وتی «ئێمه سه‌یر ده‌كه‌ین بزانین تا چه‌ند بڕیاره‌كه په‌سه‌ند و گونجاوه و داوای له‌سه‌ره ،ئه‌وكات گفتوگۆی ل ه باره‌وه ده‌كه‌ین».
8 پریاسکە
بۆ هەر نەخۆشییەک شەربەتێک
9 هێرۆ ئیرباهیم ئەحمەد .فۆتۆگۆاف :وەرگیراوە
به‌یان .تایبه‌ت
2013؛ ساڵی خۆكوشتن لە كوردستان به‌یان .تایبه‌ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ئێستا ته‌نها 15رۆژ ل�ه ساڵی ن��وێ تێپه‌ڕیوه، ب��ه‌اڵم ڕووداوه‌ك���ان���ی خۆكوشنت له پ��ه‌ره‌س��ه‌ن��دن��دان ،ه����ه‌روه‌ك 1/3 ده‌روازه‌ی ئه‌و خۆكوشتنانه بوو ،كه رائیدێك ل ه كه‌ركووك خۆی كوشت. هه‌فته‌ی راب���ردووش ڕووداوه‌ك��ان��ی خۆكوشنت زیادیان ك��رد ،كه له یه‌ك رۆژدا و له 1/12دا ،ژنێك ل ه كه‌الر و پۆلیسێك له سلێامنی خۆیان خنكاند، كوڕێكیش له سلێامنی خۆی سووتاند و قائیمقامی شێخانیش خۆی كوشت، رۆژی دواتریش ،1/13كوڕێكی دیكه له خانه‌قین خۆی خنكاند. ئه‌م ڕووداوان�� ه له كاتێكدان كه چه‌ندین حاڵه‌تی دیكه‌ی دۆزینه‌وه‌ی ته‌رم و كوشنت له الیه‌ن خزم و كه‌سانی دیكه و قرتاندنی زمانی مێرد له الیه‌ن ژنه‌كه‌یه‌وه ،ڕوویان داوه.
ب � ه پێی ئ��ه‌و زانیارییانه‌ی ب��ه‌رده‌س��ت ك��ه‌وت��وون ،ك��ۆم��اری ئیسالمیی ئێران پێی باشه هێرۆ ئیرباهیم ئه‌حمه‌د ،وه‌كو سكرتێری گشتیی یه‌كێتیی نیشتامنیی ك��وردس��ت��ان ج��ێ��گ�هی تاڵه‌بانی ب��گ��رێ��ت �ه‌وه ،ئ��ه‌م��ه‌ش ب��ۆ ئ��ه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه كه ده‌زگا گرنگه‌كانی ئه‌منی و ئابووری و ڕاگه‌یاندن كه سێ جه‌مسه‌ری به‌هێزن له‌ناو ئه‌و
حزبه‌دا ،له‌ژێر باڵی ناوبراودان ،هه‌روه‌ك مه‌رجه‌عه سیاسییه‌كانی شیعه‌ی عێراقیش هه‌مان ڕایان هه‌یه. پێگه‌ی (بۆڵنت)ی نزیك له كۆماری ئیسالمیی ئێران ب�ڵاوی ك��ردووەت �ه‌وه كه نه‌مانی سێبه‌ری تاڵه‌بانی له عێراق و كوردستان ،زه‌ره‌م�ه‌ن��دی یه‌كه‌م لێی شیعه‌كان ده‌بن .له الیه‌كی دیكه‌شه‌وه ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی كۆن و نوێی یه‌كێتی ئ���اره‌زووی دان��ان��ی قوباد تاڵه‌بانی به سكرتێری گشتیی یه‌كێتیی نیشتامنیی ناشارنه‌وه ،له‌وباره‌یه‌شه‌وه فه‌ره‌یدون
عه‌بدولقادری ئه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتی ،ل � ه دیامنه‌یه‌كی رۆژنامه‌نووسیدا ئه‌وه‌ی دركاندووه كه ڕەنگه لە كۆنگره‌ی داهاتووتردا قوباد تاڵه‌بانی ببێته سكرتێری یه‌كێتی. الی خۆشیه‌وه محه‌مه‌د حه‌كیم، وته‌بێژی فه‌رمیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی، سه‌باره‌ت به ن��اوه‌رۆك��ی كۆبوونه‌وه‌ی ه�ه‌رس�ێ س �ه‌رك��رده‌ك �هی ئۆپۆزسیۆن، رایگه‌یاند «ئۆپۆزسیۆن پێی باشه یه‌كێتی یه‌كڕیزیی خۆی بپارێزێت» .ئه‌مه جگه ل�ه‌وه‌ی پارتی دیموكراتی كوردستانیش
ب �ه‌رده‌وام ل ه چاودێریی وردی ئه‌و دۆخ��ه هه‌ستیاره‌دای ه و ب��ۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش بارزانی دووجار بۆخۆی هات ه سلێامنی. به‌شێك له چاودێرانی سیاسیش پێیان وای �ه هێرۆخان به‌هێزترین ك��ان��دی��ده ب��ۆ پۆستی سكرتێری یه‌كێتی ،چونكه له‌ناو مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیدا هه‌ریه‌ك ه له مه‌حموود سه‌نگاوی ،حاكم قادر، عیامد ئەحمەد ،شێخ جه‌عفه‌ر و مه‌ال به‌ختیار ،الیه‌نگریی ئه‌و ده‌كه‌ن.
«ل ه پێناو ساخته‌كاریی ل ه هه‌ڵبژاردندا ،ده‌ستكاریی ئاماری دانیشتوان ده‌كرێت» به‌یان .تایبه‌ت ل ه ئێستادا چه‌ند ئامارێكی جیاوازی دانیشتوان ل ه هه‌رێمی كوردستان هه‌ن، چاودێرێكیش ده‌ڵێت «ئ�ه‌و جیاوازییانه هۆكارێكن بۆ ساخته‌كاری ل ه هه‌ڵبژاردندا». و هزاره‌تی پالندانان و ده‌سته‌ی گشتیی ئاماری هه‌رێم و كۆبوونی خۆراك ،هه‌ریه‌كه و خاوه‌نی ئامارێكی جیاوازی دانیشتوانن و جیاوازیی زۆر ل ه ژماره‌كانیاندا به‌دی ده‌ك��رێ��ت ،به‌پێی ئاماری ساڵی 2010ی ده‌سته‌ی گشتیی ئامار ل ه هه‌رێمی كوردستان،
ژماره‌ی دانیشتوانی پارێزگای سلێامنی ،یه‌ك ملیۆن و 855ه هزار و 265كه‌سه ،پارێزگای هه‌ولێر ب ه مه‌خموریشه‌وه ،یه‌ك ملیۆن و 820ه هزار و 120كه‌سه ،پارێزگای دهۆك، یه‌ك ملیۆن و 234ه هزار و 499كه‌سه. ل ه الیه‌كی دیكه‌وه ،به‌پێی كۆبوونی خۆراكی ،2012ئاماری هه‌رس ێ پارێزگاكه‌ی هه‌رێم به‌م شێوه‌یه‌یه( :سلێامنی :یه‌ك ملیۆن و 746ه هزار و 784كه‌س)( ،هه‌ولێر :یه‌ك ملیۆن و 571ه هزار و 925كه‌س)( ،دهۆك: یه‌ك ملیۆن و 74ه هزار و 729كه‌س) ،به‌اڵم به‌پێی ئاماری 2012ی و هزاره‌تی پالندانان،
ژماره‌ی دانیشتوان به‌م شێوه‌یه‌ی ه (سلێامنی: یه‌ك ملیۆن و 962ه� هزار و 660كه‌س)، (هه‌ولێر :دوو ملیۆن و 44ه هزار و 635 كه‌س)( ،دهۆك :یه‌ك ملیۆن و 356ه هزار و 415كه‌س). به‌پێی ئه‌م ئاماران ه جیاوازیی زۆر به‌دی ده‌كرێت ،بۆ منوون ه ئه‌گه‌ر ئاماری كۆبوونی خۆراك و و هزاره‌ت��ی پالندانان بۆ پارێزگای هه‌ولێر ل ه ساڵی 2012وه‌ربگرین ،ده‌بینین ئاماره‌كه‌ی و هزاره‌تی پالندانان 472ه هزار و 710كه‌سی زیاتره ل ه ئاماره‌كه‌ی كۆبوونی خۆراك ،جگ ه له‌وانه‌ش باس ل ه دروستكردنی
پێناس بۆ ئاواره‌كانی سووریا و ئێران و توركیا و دانیشتوانی گوند ه سنوورییه‌كان ده‌كرێت، ك ه ته‌نیا ل ه شاری سلێامنییدا 150ه هزار ئاواره هه‌ن. چاودێرێكی سیاسی ك ه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكه‌ین ،پێیوای ه ئه‌م جیاوازیی ه له ئاماره‌كاندا بۆ ئه‌وه‌ی ه «ده‌سه‌اڵت بتوانێت ب ه ئاسانی ساخته‌كاری ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بكات و ده‌نگه‌كانی خۆی زیاد بكات» .بۆیه ب ه پێویستی زانی «الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن وریایان ه مامه‌ڵ ه بكه‌ن و ڕێگ ه نه‌ده‌ن ئه‌و ساخته‌كارییان ه ب ه ئه‌نجام بگه‌ن».
مامۆستا كورده‌كان ناكرێنه سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی به‌یان .خورماتوو و هزاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده‌ی عێراق ڕێگری ده‌ك��ات ل �ه‌وه‌ی مامۆستایانی كورد ل ه پ�ه‌روه‌رده‌ی خورماتوو بكرێنه سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی ،ب ه بیانووی ئ �ه‌وه‌ی ئه‌و مامۆستایان ه دام��ه‌زراوی حكومه‌تی هه‌رێمن و ب � ه شێوه‌ی (ته‌نسیب) وان � ه ل ه قوتابخانه‌كانی خورماتوودا ده‌ڵێنه‌وه. س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك ل� ه پ���ه‌روه‌رده‌ی خورماتوو هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاستكرده‌وه و ب ه (به‌یان)ی راگه‌یاند «ل ه ڕێگه‌ی به‌شی خوێندنی كوردییه‌و ه چه‌نده‌ها ج��ار ن���وورساوی فه‌رمیامن ئاڕاسته‌ی پ��ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌ددین و و هزاره‌ت��ی پ��ه‌روه‌رده‌ی عێراق كردووه بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئ��ەو مامۆستایانە بكرێنه سه‌رپه‌رشتیار ،به‌اڵم و هزاره‌تی په‌روه‌رده ڕێگ ه ن���ادات» .سه‌رچاوه‌ك ه وتیشی «له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و مامۆستایان ه كوردن، بۆی ه ڕێگرییان لێده‌كرێت».
3 ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
لیژنه‌ی :140نابێت عه‌ره‌بی هاورده ل ه كه‌ركووك ده‌ربكرێت شڤان جه‌باری .كه‌ركووك له دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ده‌نگۆی ده‌ركردنی خێزانە عه‌ره‌به هاورده‌كان و ڕە‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌واڵه‌ش له الیه‌ن پارێزگاری كه‌ركووكه‌وه ،له لیژنه‌ی بااڵی جێبه‌جێكردنی مادده‌ی 140ی ده‌س���ت���ووری ع��ێ �راق �ه‌وه، نوورساوێكی سێ خاڵی ئاڕاسته‌ی لیژنه‌ی م��ادده‌ی 140ی كه‌ركووك و ئیداره‌ی پارێزگا ك �راوه ،به‌وه‌ی نابێت مادده‌ی 140قۆرغ بكرێت بۆ ده‌ركردنی خێزانی عه‌ره‌ب ،له خاڵی
سێیه‌میشدا ئاماژە به‌وه كراوه ده‌بێت ئاماژەی حجز هه‌ڵبگیرێت له‌سه‌ر نفوسی خێزانی عه‌ره‌ب. ش���ێ���رزاد ح���ه‌س���ه‌ن ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجوومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ك �ه‌رك��ووك پێیوایه «ئه‌م ن��وورساوه سیاسییه ،نه‌ك ئیداری» ،ناوبراو به بێبنه‌ماشی ده‌زانێت، چونكه «هه‌ندێك له الیه‌نه عه‌ره‌به‌كان ئه‌م بابه‌ته‌یان ورووژان����دووه» .جوان حه‌سه‌ن ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكه ،ئاماژە به‌وه ده‌ك��ات «هیچ الیه‌نێك له شاری كه‌ركووك مافی پێشێل نه‌كراوه» .ناوبراو
ئ �ه‌وه‌ش ڕە‌تده‌كاته‌وه كه ع �ه‌ره‌ب ب ه زۆر ده‌ركرابێنت له شاره‌كه ،دووپاتیشی ده‌ك���ات���ه‌وه ك �ه «ب �ه‌پ��ێ��ی ی��اس��ا هه‌ر عه‌ره‌بێكی ه��اورده قه‌ره‌بووی 140ی وه‌رگرت ،ده‌بێت كه‌ركووك جێبهێڵیت، ئه‌م نوورساوه‌ش پێشێلكردنی یاسایه». ته‌حسین كه‌ییه ل �ه پێكهاته‌ی ت��ورك�مان و ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌ن و ئه‌ندامی لیژنه‌ی بااڵی م��ادده‌ی ،140 به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «زانیارییه‌كان به هه‌ڵه گه‌یاندراون و هیچ خێزانێكی ع���ه‌ره‌ب ب � ه زۆر ده‌رن���ه‌ك���راون پێش قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یان به 20ملیۆن دینار،
هه‌روه‌ها ئێمه ته‌نیا حجزه‌كه‌مان له‌سه‌ر قه‌یدی نفوسی هاورده‌كان هه‌ڵگرتووه، ئه‌ویش له‌به‌ر مافی ژیان و خوێندنی مناڵی خێزانه عه‌ره‌ب ه هاورده‌كانه له شاری كه‌ركووك». ب�ه پێی م���ادده‌ی ،140ده‌بێت دوای قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی خێزانه عه‌ره‌به هاورده‌كان ،قه‌یدی نفووسیان له‌گه‌ڵ خۆیان بگوازرێته‌وه بۆ ئه‌و پارێزگایه‌ی ل��ێ��وه‌ی ه���ات���وون ،ب���ه‌اڵم ل�� ه ساڵی 2007ە‌وه تا ئێستا به س�ه‌دان خێزانی عه‌ره‌بی هاورده قه‌ره‌بوو كراونه‌تەوه و كه‌ركووكیشیان جێنه‌هێشتووه.
ەرۆکى
زایى س ڕە نوورساوى نا ى ١٤٠ ماددە لیژنەى
ئیسالمییه‌كانی مالی ڕووبه‌ڕووی هێرشێكی فراوانی سه‌ربازی ده‌بنه‌وه هیومان رایتس وۆچ :ده‌یان كه‌سی مه‌ده‌نی له هێرشه سه‌ربازییه‌كانی فه‌رە‌نسادا كوژراون راپۆت :شادی سه‌اڵح چه‌ند رۆژێكه فڕۆك ه فه‌رەنسییه‌كان هێرشی توند ده‌كه‌نه سه‌ر ئه‌و بنكانه‌ی ئیسالمییه‌كان له مالی ،لۆران فابیۆسی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی فه‌رەنساش رایگه‌یاند «ئه‌و هێرشانه به‌رده‌وامییان ده‌بێت و له بنكه سه‌ره‌كییه‌كانیان ده‌ده‌ین». به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی وه‌زاره‌تی به‌رگری فه‌رەنسا ب�ڵاوی ك��ردووه‌ت�ه‌وه، چ��وار فڕۆكه‌ی ج��ۆری (راف��اڵ) بنكه‌ی مه‌شق و كۆگا سرتاتیژییه‌كانی ئه‌و هێزه چه‌كدارانه‌ی تێكشكاندووه له نزیك ناوچه‌ی (غاو) ،یه‌كێك له دانیشتووانی ناوچه‌كه‌ش ده‌ڵێت «نۆ مانگه ئه‌و هێزه ئیسالمییانه ده‌ستیان به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌دا گرتووه و بووه‌ته بنكه‌یه‌كی گرنگی گرووپه‌كانی (ئه‌نسارولدین و قاعیده له رۆژئ��اوای ئیسالمیی و بزووتنه‌وه‌ی ته‌وحید و جیهاد له رۆژئاوای ئه‌فریقا». له الیه‌كی دیكه‌و ه جه‌زائیر یه‌كێكه
ل �ه‌و واڵت��ان �هی رێگه‌ی داوه ئاسامنی واڵته‌كه‌ی له الیه‌ن هێزه‌كانی فه‌رەنساوه ب�ه‌ك��ارب��ه��ێ�نرێ��ت ب��ۆ ئ���ه‌و هێرشانه، هێزه‌كانی رۆژئ��اوای ئه‌فریقاش له‌ژێر سه‌ركردایه‌تیی جه‌نه‌راڵی نه‌یجیری، شیهۆ عه‌بدولقادر ،كه 600كه‌س ده‌بن، گه‌یشتوونه‌ته مالی ،هه‌ریه‌ك له واڵتانی نه‌یجیریا ،بۆركینافاسۆ ،تۆگۆ ،سه‌نیگال رایانگه‌یاندووه هه‌ریه‌كه‌یان 500سه‌رباز ڕەوانه ده‌كه‌ن بۆ شه‌ڕكردن له دژی ئه‌و هێزه ئیسالمییانه. كالیسن مۆنیالی وته‌بێژێ و هزاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی باشووری ئه‌فریقا رایگه‌یاند واڵته‌كه‌ی نایه‌وێت هێز ڕەوان�هی مالی بكات. ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی به‌شێكی زۆری ن��اوچ �ه‌ك��ان��ی ژێ��ر ده‌س��ه‌اڵت��ی هێزه ئ��ی��س�لام��ی��ی�ه‌ك��ان ل��ه الی����ه‌ن ف��ڕۆك �ه جه‌نگییه‌كانی فه‌رەنساوه وێران كراوه، ب �ه‌اڵم ئێواره‌ی دوێنێ ،1/14وه‌زی��ری به‌رگریی فه‌رەنسا رایگه‌یاند «چه‌كداره
ئیسالمییه‌كان توانیویانه شارۆچكه‌ی دیابالی كۆنتڕۆڵ بكه‌ن كه هاوسنووره له‌گه‌ڵ مۆریتانیادا ،ئه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌ی سوپای مالی نه‌یتوانیو ه پارێزگاریی بكات له‌و شارۆچكه‌یه» ،به‌پێی لێدوانی چاودێرانی س �ه‌رب��ازی ،ئ�ه‌و لێدوانه‌ی وه‌زیر ه فه‌رەنسییه‌كه بۆ ئه‌وه‌یه كه وا نیشانی واڵتانی دیكه بدات كه هێزه‌كانی مالی توانای سه‌ربازییان الوازه و ناتوانن به ته‌نیا ڕووب���ه‌ڕووی ئه‌و چه‌كدارانه ببنه‌وه ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ناچارن داوای هاوكاری له ئه‌نجومه‌نی ئاسایش بكه‌ن ،به تایبه‌ت كه بڕیار بوو دوێنێ له‌سه‌ر داوای فه‌رەنسا كۆبوونه‌وه‌یه‌ك بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ساز بكرێت ،رادیۆی (ئار ئێف ئه‌ی)ى فه‌رەنسی له‌وباره‌یه‌وه باڵوی كرده‌وه كه «ئه‌نجومه‌نی ئاسایش گفتوگۆ ده‌كات له باره‌ی چوونه‌ناوه‌وه‌ی سه‌ربازیی فه‌رەنسا ب��ۆ م��ال��ی ،ك�ه مه‌به‌ستیه‌تی ئاسایش بگه‌ڕێنێته‌وه ئه‌و واڵته ئه‌فریقییه». ل�ه الی�ه‌ك��ی دی��ك �ه‌و ه رێكخراوی
(هیومان رایتس وۆچ) رایگه‌یاند «ده‌یان كه‌سی مه‌ده‌نی له هێرشه سه‌ربازییه‌كانی ف��ه‌رەن��س��ادا ك������وژراون» .ه��اوك��ات دیانگۆ سیسۆكۆی سه‌رۆكوه‌زیرانی مالیش گه‌یشتووه‌ته جه‌زائیر و بڕیاره سه‌ردانه‌كه‌ی دوو رۆژ بخایه‌نێت. هێزه ئیسالمییه‌كان ناوچه‌كانی ب��اك��ووری مالییان كۆنتڕۆڵ ك��ردووه، له‌كاتێكدا (ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی نیشتیامنیی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆی���ی ئ����ی����زواد) داوای ج��ی��اب��وون �ه‌وه‌ی (ئ���ی���زواد)ی ك��رد بۆ بوون ه ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ ،ئه‌وه‌ش دوای پێكهێنانی هاوپه‌یامنی له‌گه‌ڵ گ��رووپ��ی (ئه‌نسارولدین) ،ب �ه‌اڵم ئه‌و هاوپه‌یامنیه‌تییه درێ���ژەی نه‌كێشا و كۆتایی هات و جه‌نگێك له نێوان هه‌ردوو ال ڕوویدا ،كه بووه هۆی كوژرانی ده‌یان كه‌س. دوات���ری���ش ن��اوچ��ه‌ك��ان داب���ه‌ش بوون به‌سه‌ر هێزه‌كاندا ،كه (گرووپی ئه‌نسارولدین) ناوچه‌كانی باكووری مالیی
كه‌وته ده‌س��ت ،كه ش��اره گه‌وره‌كانی (متبكتۆ ،غاو ،كیدال)ی تێدایه ،هه‌ریه‌كه له (بزووتنه‌وه‌ی ته‌وحید و جیهاد له رۆژئاوای ئه‌فریقا) و (رێكخراوی قاعیده
له خاكی رۆژئاوای ئیسالمی) هاوپه‌یامنن له‌گه‌ڵیدا و چه‌ند كه‌تیبه‌یه‌كی وه‌ك (ئه‌نسار ئه‌لشه‌ریعه و مولسه‌مین)یشیان له‌گه‌ڵدایه.
په‌یوه‌ندیی به ده‌وڵه‌تی عێراقی ئیسالمییه‌وه هه‌یه
(به‌ره‌ی سه‌ركه‌وتن) ل ه سووریا خاوه‌نی پێنج هه‌زار چه‌كداره
به‌یان ب �ه پێی راپۆرتێكی به‌ریتانی
ك�ه ل�ه الی��ه‌ن ده‌زگ���ای (ك��ۆل��ی��ام بۆ ب��ه‌ره‌ن��گ��ارب��وون��ه‌وه‌ی ت��ون��دڕە‌وی) ی��ەوە ده‌رچ���ووه ،ب �ه‌ره‌ی سه‌ركه‌وتن
(جبهة ال��ن�صرة) ل �ه س��ووری��ا پێنج هه‌زار چه‌كداری هه‌یه و په‌یوه‌ندیی راس��ت�ه‌وخ��ۆی ب�ه ده‌وڵ �ه‌ت��ی عێراقی
ئیسالمییه‌وه هه‌یه كه به‌ر له چه‌ند ساڵێك وه‌ك لقی ئه‌نباری رێكخراوی ئه‌لقاعیده راگه‌یه‌ندرا. ب �ه‌ره‌ی سه‌ركه‌وتن یه‌كێكه له‌و گرووپه چه‌كدارییانه‌ی سووریا كه له‌سه‌ر بنه‌مای ئایدۆلۆژیی جیهادی دژی رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د ده‌جه‌نگن ،ئه‌وان له‌گه‌ڵ تێكڕای گرووپه چه‌كدارییه‌كانی ن��او س��ووری��ا ل����ه‌وه‌دا ه����اوڕان كه رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د بڕووخێنن ،له‌و رووه‌وه هاوكاریی سه‌ربازیی یه‌كرتیش ده‌كه‌ن ،به‌اڵم به بڕوای چاودێران له‌گه‌ڵ رووخانی ئه‌سه‌د ناكۆكییه‌كان له نێوان ئه‌و گرووپانه‌دا سه‌باره‌ت به جۆری حوكمڕانی له سووریا ،سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن. ریشه‌ی ئه‌م رێكخراوه ده‌گه‌ڕێته‌وه ب���ۆ ئ���ه‌و ش��ان��ه چ��ه‌ك��داری��ی��ان��هی ئ �ه‌ب��وم��وس��ع �ه‌ب��ی زه‌رق�����اوی دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له ئه‌فغانستان دروستی
ك��رد ،ل �ه ئێستادا ئه‌بوموحه‌ممه‌د جۆالنی ،سه‌ركردایه‌تی ئه‌و گرووپه ده‌كات ،هه‌رچه‌ند ناسنامه‌ی ته‌واوی ناوبراو دیار نییه ،به‌اڵم گومان ده‌كرێت خه‌ڵكی ناوچه‌ی جۆالن بێت. ج��ۆالن��ی ئ �ه‌ن��دام��ی ش��ان�ه‌ك�هی ئه‌بوموسعه‌ب ب��ووه ،دوای رووخانی ده‌سه‌اڵتی س��ه‌ددام ،جه‌نگاوه‌ری له س��ووری��اوه ده‌ن���ارده ع��ێ�راق ت��ا دژی ئه‌مریكییه‌كان بجه‌نگن ،به‌اڵم له 2007 حكومه‌تی سووریا سنووری گرووپه جیهادییه‌كانی به‌رته‌سك كرده‌وه ،بۆیه جۆالنی به ناچاری به‌ره‌و عێراق هه‌اڵت و تا ساڵی 2011گه‌ڕایه‌وه سووریا. ئ �ه‌و گ��رووپ�ه له الی �ه‌ن ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكاوه خراونه‌ته ن��او لیستی ت��ی��رۆر ،ن��زی��ك�هی پێنج ه��هزار جه‌نگاوه‌ریان هه‌یه ،ب�ه‌وه‌ش ده‌نارسێن كه به شێوه‌یه‌كی رێكخراو
و پ�لان��ب��ۆداڕێ��ژرا‌و چاالكییه‌كانیان ئه‌نجامده‌ده‌ن ،ئه‌نجومه‌نێكی شورا و موفتیی گشتییان هه‌یه كه ناوی ئه‌بوموسعه‌ب قه‌حتانییه ،گومانیش ده‌كرێت ناوبراو خه‌ڵكی موسڵ بێت، هاوكات له پ��اڵ ه�ه‌ر سه‌ركرده‌یه‌كی سه‌ربازیی هه‌رێمیشدا شێخێك هه‌یه كه سه‌رپه‌رشتیی كاره‌كانی ده‌ك��ات له ڕووی ئایینی و شه‌رعییه‌وه و به ئه‌فسه‌ری شه‌رعی ن��اوزه‌د ده‌كرێت، هه‌ر ئه‌و ئه‌فسه‌ره بڕیار له چاره‌نووسی دیلكراوه‌كانی سوپای ئه‌سه‌د ده‌دات. هه‌رچه‌نده س �ه‌رچ��اوه‌ی دارای��ی ئ �ه‌م گ��رووپ �ه ن��ادی��اره ،ب��ه‌اڵم به‌پێی راپۆرته‌كه له الیه‌ن ده‌وڵه‌تی عێراقی ئیسالمییه‌وه سه‌رپه‌رشتیی كاره‌كانیان ده‌ك��رێ��ت و پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت هه‌ندێك ده‌وڵه‌تی هه‌رێمییش هاوكاریی ماددی پێشكه‌شی ئه‌و گرووپه بكه‌ن.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
به‌ڕێوه‌به‌ری ئامار :ئیاممنان به‌و سه‌رژمێرییانه نییه كه راده‌گه‌یه‌نرێن
«نه‌بوونی سه‌رژمێریی راسته‌قینه پاكی و بێگه‌ردیی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌خات ه ژێر پرسیاره‌وه» راپۆرت :شڤان عه‌لی به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماری سلێامنی رایده‌گه‌یه‌نێت له ساڵی 1987ە‌وه به هۆكاری سیاسی ،سه‌رژمێریی دانیشتوان نه‌كراوه و ئه‌و ئامارانه‌شی سااڵنه باس ده‌كرێن ،په‌یوه‌ندییان به ئێمه‌وه نییه و ئیامنیشامن پێیان نییه، سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵیش له په‌رله‌مانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت «ح��زب �ه ده‌س��ه‌اڵت��داره‌ك��ان زیاتر نه‌بوونی سه‌رژمێری به‌كارده‌هێنن ب��ۆ س��وودوه‌رگ��رت��ن ل�ه مه‌سه‌له‌ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن و زی��ادك��ردن��ی رێ��ژەی دانیشتوان ،ئ��ه‌وه‌ش راستگۆیی و
پاكی و بێگه‌ردیی هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه». مه‌حمود ع��وس�مان ،به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماری سلێامنی ،بۆ (به‌یان) وتی «تاكو سه‌رژمێریی دانیشتوان نه‌كه‌ین ،ناتوانین هیچ ژماره‌یه‌ك بڵێین ،عێراقیش ده‌بێت واب��ێ��ت ،ل�ه ساڵی 1987ەوە ت��ا ئێستا سه‌رژمێریی دانیشتوان نه‌كراوه ،ئێمه له ساڵی 2004ە‌وه له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراقیدا هه‌وڵده‌ده‌ین و هه‌موو ئاماده‌باشییه‌كان ده‌كه‌ین تا دێته رۆژی سه‌رژمێرییه‌كه نایكه‌ن ،به‌اڵم له‌به‌ر هۆكاری سیاسیی».له باره‌ی سه‌رژمێرییه‌كانی وه‌زاره‌تی بازرگانی و كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه ،ناوبراو وتی «ئه‌وانه په‌یوه‌ندییان به ئێمه‌وه
داهاتی ساڵێکى تۆماركردنی خانووبه‌ره 875ملیۆن دیناره دلێر عه‌بدولڕەحامن به‌پێی ئامارێكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی تۆماركردنی خانووبه‌ره‌ی گه‌رمیان ،له ساڵی 2012دا 12هه‌زار و 315مامه‌ڵه‌ی جۆراوجۆر بۆ هاوواڵتیان ئه‌نجامدراون، داهاتی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌ش زیاتر له 875ملیۆن دینار بووه ل ه ماوه‌ی ئه‌و ساڵه‌دا. ئ �ه‌ك��ره‌م ڕەزا ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری ب �ه‌ڕێ��وه‌ب � هرای �ه‌ت��ی ت��ۆم��ارك��ردن��ی خانووبه‌ره‌ی گه‌رمیان به (به‌یان) ی راگ �هی��ان��د «ئ���ه‌و م��ام �ه‌اڵن �هی ل��� ه س��اڵ��ی 2012دا ل���ه الی���ه‌ن بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییەكه‌مانه‌وه
هاوواڵتیان ئه‌نجامدراون ،بریتین له 1709مامه‌ڵه‌ی كڕین و فرۆشنت و 291به‌موڵككردن ،واته ته‌ملیك و 585ڕاستكردنه‌وه‌ی ڕەگه‌ز و 27 داب��ڕك��ردن (ئیفراز) و 157میرات و 595مامه‌ڵه‌ی جۆره‌كانی تر و 7252وێنه‌ی تۆمار و 531حجزی عه‌قار و 1168چه‌سپاندنی سنوور». ناوبراو هه‌روه‌ها وتی «داهاتی ساڵی 2012ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی تۆماركردنی خانووبه‌ره‌ی گه‌رمیان بریتییه له 875 ملیۆن‌و 333هه‌زار دینار». ن���اوب���راو ئ���ام���اژەی ب���ه‌وه‌ش دا «ه �ه‌ر ل �ه‌و س��اڵ�ه‌دا 14ه � هزار هاوواڵتی سه‌ردانیان كردووین».
ونبوون
پێناسێكی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ،هێزه‌كانی ئاسایشی ناوخۆ ،به‌رگری و فریاكه‌وتن ب ه ناوی (كامل حمه‌امین حسن) ون بووه ،هه‌ركه‌س دۆزییه‌وه په‌یوه‌ندی بكات به ژماره مۆبایلی (.)07702233507
نییه ،ئێمه فه‌رمانگه‌ی ئامارین و سه‌ر ب ه وه‌زاره‌تی پالندانانین ،ئینجا ئه‌وان له‌سه‌ر فۆڕمی خۆراك چی ده‌كه‌ن ،په‌یوه‌ندی به ئێمه‌وه نییه و ئیامنیشامن پێی نییه ،له هه‌ر پارێزگایه‌كدا به كه‌یفی خۆی فۆڕمی خۆراك ده‌ربكات و پڕی بكاته‌و ه و زیاد و كه‌می بكاته‌وه ،ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌و ژمارانه راده‌گه‌یه‌نێت ،خۆی به‌رپرسه لێی ،له سه‌رژمێریدا نزیكبوونه‌وه نییه». م�ه‌ح��م��ود ع��وس�مان وتیشی «بۆ دابه‌شكردنی بودجه و خۆراك هه‌ریه‌كه و ژماره‌یه‌ك ده‌ڵێت ،سه‌رژمێرییش به قسه ناوترێت ،بۆیه ساڵی 2008له په‌رله‌مانی عێراق ب��ڕی��اردرا تا سه‌رژمێریی گشتیی دانیشتووان ده‌كرێت ،هه‌رێمی كوردستان
%17ی عێراقه». ئ��ارام ق��ادر ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی له په‌رله‌مانی كوردستان وتی «ل ه پرۆژەیاسای بوجه‌ی ساڵی 2012 و 2013دووب��اره بووه‌ته‌وه كه پێویسته دابه‌شكردنی ب��ودج�هی عێراق له‌سه‌ر بنه‌مای ژم��اره‌ی دانیشتووان بێت ،بۆیه پێویسته ئاماری سه‌رژمێریی دانیشتوانی عێراق بكرێت ،له ساڵی پاردا ئه‌و بڕگه و یاسایه جێبه‌جێ نه‌بووه ،هه‌روه‌ها له ساڵی 2013دا پێشبینی ناكرێت جێبه‌جێ بكرێت» ،ناوبراو جێبه‌جێنه‌كردنی ئه‌م ماده‌یه‌ش ده‌گێڕێته‌وه بۆ «بهرژەوهندیی ئه‌و حزبانه‌ی ئێستا له ده‌سه‌اڵتدان ،ئه‌وان زیاتر به‌كاری ده‌هێنن بۆ سوودوه‌رگرتن
له مه‌سه‌له‌ی هه‌ڵبژاردن و زیادكردنی رێژەی دانیشتووان ،ئه‌وه‌ش ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی رێژەی كورسییه‌كان ل ه پارێزگاكان و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران زیاتر بێت، به‌وه‌ش رێژەی كورسییه‌كانی خۆیان زیاد بكه‌ن ،كه ئ�ه‌وه‌ش راستگۆیی و پاكی و بێگه‌ردیی هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه» ،له باره‌ی هۆكاره‌كه‌شیه‌وه ده‌ڵ��ێ��ت «ب �ه دڵنیاییه‌و ه ئ�ه‌گ�ه‌ر بێتو سه‌رژمێریی عێراق و هه‌رێمی كوردستان بكرێت ،ئ �ه‌و ژم��اره‌ی �هی ئێستا هه‌یه، به‌وشێوه‌یه ده‌رناچێت ،جیاوازییه‌كی زۆر زۆر به‌دی ده‌كرێت». ئه‌حمه‌دی حاجی ره‌شید ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئابووری ل ه ئه‌نجومه‌نی پارێزگای
سلێامنی ب�ه (ب��هی��ان)ی راگه‌یاند «گه‌شه‌ی دانیشتوان ده‌ڵێت عێراق له ساڵی 2005دا 27ملیۆن كه‌سه ،له ساڵی 2013دا ل ه ناو موازه‌نه‌دا هاتووه و ده‌ڵێت عێراق 34ملیۆن كه‌سه، ك�ه‌وات�ه ل ه م��اوه‌ی ساڵی 2005تا ،2013ل ه ماوه‌ی هه‌شت ساڵدا عێراق 7ملیۆن زیادی كردووه ،ئه‌م ئاماره نزیكرتین ئاماره كه هه‌بێت له‌سه‌ر ژماره‌ی دانیشتووان كه له وه‌زاره‌تی بازرگانییه‌و ه وه‌رگیراوه ،چونكه به‌پێی كۆبوونی خۆراك و له سه‌رژمێرییه‌كانی دیكه راسترته ،هه‌رێمی كوردستانیش نزیكه‌ی چ��وار ملیۆن و سێسه‌د و په‌نجا هه‌زار كه‌سه».
ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی دارایی: قسه‌كانی وه‌زاره‌تی دارایی ب ه پاساو نازانین بۆ دواخستنی مووچه سه‌ید نامی وته‌بێژی وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دواكه‌وتنی مووچه‌ی ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران ب�ه كێشه‌ی ه��ون �ه‌ری له قه‌ڵه‌م ده‌دات ،ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی كوردستانیش رایده‌گه‌یه‌نێت «ئه‌و قسه‌یه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی به پاساو نازانین بۆ راگرتنی ئه‌و مووچه و پێشینانه‌ی
ده‌درێنه هاوواڵتیانی هه‌رێم». دلێر ت��اری��ق ،وته‌بێژی وه‌زاره‌ت���ی دارایی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ (به‌یان) وتی «دوو وه‌زاره‌ت مووچه‌یان تێكچووبوو، ئه‌وانیش ته‌ندروستی و پ�ه‌روه‌رده بوون، كێشه‌ی هونه‌رییان تێدابوو ،سه‌ری سااڵن تایبه‌مته‌ندیی خۆی هه‌یه و كۆتایی ساڵی دارایی ئه‌و شتانه ڕووده‌دات» .ل ه وه‌اڵمی ئ�ه‌وه‌ی بۆ ته‌نیا له سلێامنی و گه‌رمیان
ئه‌و دواكه‌وتنی مووچه‌یه‌ی فه‌رمانبه‌ران ڕووده‌دات و له هه‌ولێر و دهۆك كێشه نه‌بووه؟ وته‌بێژەكه‌ی وه‌زاره‌ت��ی دارایی رایگه‌یاند «كێشه‌كه‌ی ئه‌وان هونه‌ری بوو». ئه‌حمه‌د وه‌رت �ێ ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارای��ی په‌رله‌مانی كوردستانیش ده‌ڵێت «ل �ه وه‌زاره‌ت����ی پێشمه‌رگه و زۆرێكی دیكه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانیش ئه‌وه روویداوه و به‌دواداچوومنان بۆ كردووه ،به‌اڵم وه‌زاره‌تی
دارایی ده‌ڵێن دواكه‌وتنی موچه په‌یوه‌ندیی به پاكتاوكردن و هه‌ندێك حساباتی كۆتایی ساڵه‌وه هه‌یه». ئ��ه‌و ئ �ه‌ن��دام �هی ل��ی��ژن�هی دارای���ی په‌رله‌مان وتیشی «ئه‌و قسانه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی به پاساو نازانین بۆ راگرتنی ئه‌و مووچه و پێشینانه ،له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت��ی داراییشدا قسه‌مان كردووه ،ده‌ڵێن ئێمه خه‌ریكی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشانه‌ین».
پێنج مانگ ه كه‌مئه‌ندامانی هه‌ورامان مووچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه به‌یان .هه‌ورامان بێ دیاریكردنی هۆكاره‌كه‌ی ،ماوه‌ی پێنج مانگه كه‌مئه‌ندامانی سنووری ه�ه‌ورام��ان مووچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه و حكومه‌تیش ه��ۆك��اری دابه‌شنه‌كردنی مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامان بۆ نه‌بوونی پاره له بانكدا ده‌گێڕێته‌وه. كه‌مئه‌ندامانی سنووری هه‌ڵه‌بجه
و ه��ه‌ورام��ان ل� ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پێنه‌دانی مووچه‌كانیان ن��اڕەزای��ی ده‌رده‌ب����ڕن، دواخستنی م��ووچ �ه و پێنه‌دانه‌یان له‌كاتێكدایه زۆرترین مووچه‌یان ته‌نیا 150ه��هزار دی��ن��اره ،پاساوی نه‌بوونی پ��ار ه ل� ه بانكدا به‌بێ بنه‌ما د هزان���ن، چونك ه ماوه‌یه‌كی زۆره مووچه‌كانیان وه‌رنه‌گرتووه. خه‌نسا مه‌جید ،ل��ێ��پ��ررساوی لقی
خورماڵی گرووپی كه‌مئه‌ندامانی كوردستان، به (به‌یان)ی راگه‌یاند «ماوه‌ی پێنج مانگه مووچه‌مان وه‌رنه‌گرتووه كه مانگه‌كانی ( 12 ،11 ،10 ،9و مانگی 1ی )2013یه»، ئه‌مه له كاتێكدا سه‌رجه‌م كه‌مئه‌ندامانی سنووری خورماڵ و بیاره و ته‌وێڵه زیاتر له 500كه‌مئه‌ندام ده‌ب��ن و زۆرترین مووچه‌شیان 150هه‌زار دیناره ،ناوبراو وتی «هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید و سه‌یدسادقیش
هه‌مان كێشه‌یان هه‌بووه ،پێموایه ئه‌وان، به‌تایبه‌تی سه‌یدسادق مووچه‌ی چه‌ند مانگێكیان وه‌رگرتووه ،به‌اڵم ئێمه تا ئێستا وه‌رماننه‌گرتووه ،سه‌ردانی به‌رێوه‌به‌رایه‌تیی ك��اروب��اری كۆمه‌اڵیه‌تیی هه‌ڵه‌بجه‌مان ك��رد ،وتویانه پ��اره له بانكدا نییه ،بۆیه دواخراوه و پاره‌كه به‌ش ناكات ،به‌ڵێنیشیان پێداوین له‌م چه‌ند رۆژەدا مووچه‌ی چه‌ند مانگێكامن بۆ خه‌رج بكه‌ن».
1500كه‌س به تۆمه‌تی تیرۆر ده‌ستگیركراون لە كه‌الر 918شوێنكار غه‌رام ه ده‌كرێن عومه‌ر ئاواره به‌پێی ئامارێكی به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی گشتیی پۆلیسی دیاله ،له ماوه‌ی ساڵی ڕابردوودا ،زیاتر له 1500كه‌س به تۆمه‌تی تیرۆر له الی �ه‌ن هێزه ئه‌منییه‌كانه‌وه ده‌ستگیركراون. سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی گشتیی پۆلیسی دی��ال�ه هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاستكرده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «هێزه‌كامنان له ساڵی 2012دا توانیویانه زیاتر له 1500كه‌س ده‌ستگیر بكه‌ن، كه تۆمه‌تبارن به ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی تیرۆریستی له سنووره‌كه و به پێی م��ادده‌ی ()4ی تیرۆر ده‌ستگیركراون». سه‌رچاوه‌كه ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو كه ئه‌و
تۆمه‌تبارانه ده‌ستیان هه‌بووه له كوشنت و ڕفاندنی هاوواڵتیاندا. ئه‌و سه‌رچاوه‌یه باسی له‌وه‌ش كرد كه له الیه‌ن هێزه‌كانی قه‌اڵچۆكردنی مادده هۆشبه‌ره‌كانه‌وه له‌و پارێزگایه 74 ،كه‌س ده‌ستگیركراون كه تۆمه‌تبارن به بازرگانیكردن به مادده هۆشبه‌ره‌كان له سنووری پارێزگای دیاله ،له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی بڕێكی زۆر له مادده هۆشبه‌ره‌كان. له الیه‌كی دیكه‌وه ،له هه‌ڵمه‌تێكی هێزه ئه‌منییه‌كانی شاری (خاڵس)ی سه‌ر به پارێزگای دیاله ،سێ «تیرۆریست» ده‌ستگیر ده‌كرێن ك ه تۆمه‌تبارن ب ه ئه‌نجامدانی چه‌نده‌ها كرده‌وه‌ی تێرۆریستی له ناوچه‌كه. ع�ه‌دی خ��دران ،قائیمقامی قه‌زای خ��اڵ��س ب �ه (ب��هی��ان)ی راگ �هی��ان��د «له
دوای كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر ئه‌و سێ تیرۆریسته كه به مه‌ترسیدارترین تیرۆریست ده‌نارسێن ،هێزه ئه‌منییه‌كامنان له هه‌ڵمه‌تێكدا بۆ س�ه‌ر مۆڵگای ئه‌و تیرۆریستانه ،توانییان س�ێ تاوانبار ده‌ستگیر بكه‌ن ك ه ده‌ستیان هه‌بوو ه له كوشنت و ڕفاندنی چه‌نده‌ها هاوواڵتیی ناوچه‌كه و شاره‌كانی دیكه‌ی عێراق». له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سانه سه‌ر ب ه چ الیه‌نێكن؟ قائیمقامی خاڵس وتی «ئه‌و سێ تیرۆریسته سه‌ر ب ه ڕێكخراوه نهێنییه‌كانی ڕژێمی به‌عسی ڕووخ��اون ،ك ه ماوه‌یه‌كه له الیه‌ن پاشاموه‌كانی ڕژێمی به‌عسی ڕووخ��اوه‌وه ئه‌و ڕێكخراوه له‌و ناوچه‌یه دروست بووه به مه‌به‌ستی تێكدانی باری ئه‌منی و كوشتنی هاوواڵتییان».
دلێر عه‌بدولڕەحامن به‌پێی ئامارێكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی ت�ه‌ن��دروس��ت��ی��ی گ�ه‌رم��ی��ان، له م��اوه‌ی ساڵی 2012دا به هۆی سه‌رپێچیكردنی یاسا و رێنامییه ته‌ندروستییه‌كانه‌وه 812 ،شوێنكار غ �ه‌رام �ه ك��راون و 106شوێنكاری دیكه‌ش داخراون. به‌پێی ئه‌و ئاماره كه وێنه‌یه‌كی ده‌س��ت (به‌یان) كه‌وتووه ،لیژنه‌كه «له ماوه‌ی ئه‌و ساڵه‌دا 249هه‌ڵمه‌تی پشكنین و به‌دواداچوونی بۆ شوێنه گشتییه‌كان ئه‌نجامداوه ،به هاوبه‌شیی لیژنه هاوبه‌شه‌كانی قایمقامیه‌تی ك���ه‌الر و كفریش 252هه‌ڵمه‌تی
هاوبه‌شی ئه‌نجامداوه». به‌پێی ئاماره‌كه «له میانه‌ی ئه‌و هه‌ڵمه‌تانه‌دا ،به هۆی سه‌رپێچیكردن له یاسا و رێنامییه ته‌ندروستییه‌كان، 812شوێنكار به بڕی 26ملیۆن دینار غ�ه‌رام�ه ك��راون و 106شوێنكاری دیكه‌ش بۆ ماوه‌یه‌كی دیاریكراو داخ���راون» .ئاماره‌كه ده‌ری��ده‌خ��ات «ل��ی��ژن �ه‌ك �ه ل���ه‌و س��اڵ��ه‌دا ده‌س��ت��ی به‌سه‌ر 234تۆن خۆراكی خ�راپ و ماوه‌به‌سه‌رچوودا گرتووه». هه‌روه‌ها ئه‌و لیژنه‌یه هه‌ستاوه به به‌خشینی مۆڵه‌تی ته‌ندروستی به 712 دوكان و فرۆشگا و شوێنكار ،هه‌روه‌ك ناسنامه‌ی ته‌ندروستیی بۆ 2هه‌زار و 550كرێكار كردووه .هاوكات له ماوه‌ی
ئه‌و ساڵه‌دا له یه‌كه‌ی پشكنینی مه‌رزی په‌روێزخانی سه‌ر به به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی خۆپاراستنی ته‌ندروستیی گه‌رمیان، 260هه‌زار و 868پشكنینی فیزیایی، كیامیی و به‌كرتۆلۆجی ئه‌نجامدراون، كه منوونه‌یان له هه‌موو باره‌كان وه‌رگرتووه و پشكنینیان بۆ كردووه. ئاماره‌كه ئه‌وه‌ش ده‌رده‌خات «له رێگه‌ی ئه‌و یه‌كه‌یه‌وه دوو هه‌زار و 605 ته‌ن و 398كیلۆ خۆراك و بابه‌ت ،به هۆی نه‌شیاوییان ،یان ده‌رنه‌چوونیان له پشكنین ،گه‌ڕێرناونه‌ته‌وه بۆ كۆماری ئیسالمیی ئێران ،هه‌روه‌ها به هۆی ده‌رنه‌چوونیان له پشكنین ،بڕی 223 تۆن و 317كیلۆ خۆراك و بابه‌تی دیكه له‌ناوبراون».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
ئۆپۆزسیۆن ده‌یەوێت یه‌كێتی یه‌كڕیزیی خۆی بپارێزێت وته‌بێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی :ده‌سه‌اڵت له ناخه‌وه باوه‌ڕی به بوونی ئۆپۆزسیۆن نییه دیدار :سه‌اڵح ساالر به‌یان :ب ه بۆچوونی ئێو ه ئاسۆی كار و پالنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ل ه چ ئاستێكدایه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ئۆپۆزسیۆن له م��اوه‌ی ڕاب���وردوودا كۆمه‌ڵێك هه‌نگاوی چاكی ن���اوه ،وه‌ك ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر ش��ه‌ش پاكێج و پێشكه‌شكردنی به ده‌س�ه‌اڵت ،ئه‌و هاوهه‌ڵوێستییه‌ی ك ه له نێوان فراكسیۆنه‌كانی پ هرله‌ماندا هه‌یه، له‌و ماوه‌یه‌ی قه‌یران ل ه نێوان هه‌ولێر و ب �ه‌غ��دا ڕووی����دا ،ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵت هاوهه‌ڵوێست بوو ،ل ه ئێستادا ئۆپۆزسیۆن ل ه قۆناغێكدای ه ده‌یه‌وێت ب ه شه‌فافانەتر و ڕاشكاوانه‌تر چه‌ند خاڵێك له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت یه‌كالبكاته‌وه ،ك ه ل ه كاتی خۆیدا بڕیاریان لێده‌دات ،ڕەنگ ه هه‌ندێ بیرۆكه‌ی نوێ الی ئۆپۆزسیۆن وه‌ك كارتی فشار گه‌اڵڵه بووبن .ئه‌وه‌شامن له‌یاد بێت ،هه‌ڵبژاردن ل ه كوردستان نزیك ه و ڕەنگ ه ئۆپۆزسیۆن به‌رنامه‌ی خۆی بۆ ئه‌وكات ه چڕبكاته‌وه. به‌یان :ئ�ه‌و چه‌ند خاڵه‌ی ئاماژەت پێدان ،هه‌ر شه‌ش پاكێجه‌كه‌یه ،یان شتی نوێتان گه‌اڵڵ ه كردووه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ڕەن��گ �ه ئ�ه‌وه هه‌ڵوێست بێت ،ئۆپۆزسیۆن ناچار بێت هه‌ندێك هه‌ڵوێست ده‌رببڕێت ،به‌اڵم ئێستا ته‌نیا بیرۆكه‌ن ،كاتێك بێئومێد ده‌بێت ل ه چاكسازییه‌كانی ده‌س �ه‌اڵت، ڕەنگ ه ئه‌و هه‌نگاوان ه ل ه ناوخۆی هه‌رێم بنێت و بۆ ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمیش و بۆ ناوچ ه جێناكۆكه‌كان و بۆ به‌غدا ،پێده‌چێت له‌وێش ئۆپۆزسیۆن ناچار ببێت هه‌نگاوی جیاواز ل ه هه‌نگاوی ده‌سه‌اڵت بنێت. ب��هی��ان :ه �ه‌س��ت ده‌ك��رێ��ت پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستان ئۆپۆزسیۆن به‌ره‌و ئه‌جێندای خ��ۆی كێش ده‌ك���ات ،ئه‌و قه‌یرانان ه چ خۆی دروستیان ده‌ك��ات ،چ دروس��ت ده‌ب��ن و ل ه بهرژەوهندیی ئه‌و ده‌شكێنه‌وه ،ئۆپۆزسیۆنیش پشتیوانیی ده‌كات ،ئه‌م ه ل ه ئاینده‌دا ب ه ته‌نیا ناچێته گیرفانی پارتییه‌وه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :قه‌یرانێك كه دروس��ت ده‌بێت ،ئاسایی ه خوێندنه‌وه‌ی جیاوازی بۆ بكرێت ،ئه‌وه‌ش ك ه تۆ ئاماژەت پێدا ،الی سیاسه‌مته‌داران و پسپۆڕانی بواری سیاسی ئه‌و ه هه‌ی ه ك ه زۆرجار حزبه‌كان خ��ۆی��ان ق �هی �ران دروس���ت ده‌ك���ه‌ن بۆ مه‌به‌ست و ئامانجێكی دیاریكراوی خۆیان، من پێم وانیی ه ئێستا پارتی گه‌شتبێت ه ئه‌و ئاسته‌ی بتوانێت الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن بۆ ئه‌جێندایه‌كی تایبه‌تی خۆی ڕابكێشێت و پاشان خۆیشی به‌رهه‌مه‌كه‌ی بچنێته‌وه، قه‌یرانێك ل� ه ن��ێ��وان ه�ه‌رێ��م و به‌غدا دروستبوو ه و الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنیش وه‌ك ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌یی به‌شدارییان كردوو ه ل ه كۆبوونه‌و ه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم ،به‌اڵم بۆ كۆبوونه‌وه‌ی دیكه‌ش بانگكراون و نه‌چوون ،بۆی ه ئ�ه‌و ه به‌و شێوه‌ی ه نییه ،به‌اڵم ئه‌و سارد و سڕییه‌ی ئۆپۆزسیۆن و ئه‌و دوورییه‌ی نێوانیان و هه‌ندێكجار هه‌ڵوێستی جیای الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ،ئه‌و ه الی توێژەر و چاودێره‌كان دروس��ت ده‌ك��ات ك ه پارتی الیه‌نێك یان دوانی ئۆپۆزسیۆنی ب ه الی خۆیدا ڕاكێشاوه، به‌اڵم ڕاستییه‌كه‌ی وا نییه.
به‌یان :زۆر باس له سیناریۆی پاش تاڵه‌بانی ده‌ك��رێ��ت ،ئێوه چ��ۆن خۆتان بۆ ئه‌و پێشهاتانه ئاماده‌كردووه ،به‌تایبه‌تی له ئه‌گه‌ری یه‌كگرتنه‌وه‌ی گۆڕان و یه‌كێتی، ئایا دوایی ئێوه به ته‌نیا له گۆڕەپانه‌كه‌دا به‌جێنامێنن؟ م��ح �ه‌م �ه‌د ح �ه‌ك��ی��م :ئێم ه وه‌ك��و ئۆپۆزسیۆن باسامن ل �ه‌و ه ك���ردوو ه كه یه‌كێتی یه‌كڕیزیی خۆی بپارێزێت ،خۆ ئه‌گه‌ر یه‌كێتی نه‌یتوانی یه‌كڕیزیی خۆی بپارێزێت ،ئ �ه‌وا بێگومان الیه‌نه‌كانی كوردستان و ته‌نانه‌ت پارتیش ،باسێكی دیك ه ده‌ك��ه‌ن و ئه‌جێندایه‌كی تریان ده‌بێت بۆ كاركردن و هه‌ڵوێستوه‌رگرتن ب هرانبه‌ر ب ه بارودۆخی یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستان ،حه‌مته‌ن الیه‌نه‌كان ب ه جۆری جیا نزیكایه‌تییان ده‌بێت ل ه یه‌كێتییه‌وه، له‌وانه‌ی ه ئیسالمییه‌كان دوورتر بن .به‌اڵم پارتی و گۆڕان ئه‌وكات قسه‌یان ده‌بێت كڕیزیی خۆی ل ه دوای ئه‌گه‌ر یه‌كێتی یه ِ مام ج�ه‌الل نه‌پارێزێت ،پێموای ه ئێستا الیه‌نه‌كانی كوردستان و واڵتانی دراوسێش جه‌خت ل �ه‌و ه ده‌ك �ه‌ن �ه‌و ه ك ه پێویسته یه‌كێتی بۆخۆی یه‌كێتیی ناوخۆی بپارێزیت، خۆ ئه‌گه‌ر وانه‌بوو پشێوی كه‌وت ه ناوه‌وه، ئه‌وا ئه‌وكات ئۆپۆزسیۆن و الیه‌نه‌كانی تری كوردستان و ڕەنگ ه هه‌ندێك واڵتیش، قسه‌یان بۆ ئه‌و دۆخ ه هه‌بێت. ب�هی��ان :مه‌به‌ستم ئ �ه‌وه‌ب��وو ،ڕەنگه ئه‌وكات ڕەوشه‌ك ه گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا بێت و هاوپه‌یامنییه‌كان گۆڕانیان ب ه سه‌ردا بێت ،ئێو ه وه‌كو كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو قسه‌ی دووقۆڵییتان ده‌بێت؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :حه‌مته‌ن ئێمه‌ش وه‌ك��و كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ب ه جیا ،یان ب ه یه‌كه‌و ه قسه‌مان ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌و گۆڕانكارییان ه ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی ڕووی���ان له وه‌ت�ه‌ری گۆڕان و پارتی هه‌یه ،ئه‌وه‌نده ڕوویان ل ه ئیسالمییه‌كان نییه. به‌یان :ب ه ڕای ئێو ه كێش ه و له‌مپه‌ره‌كانی به‌رده‌م ئۆپۆزسیۆن چین؟ م��ح��ه‌م��ه‌د ح��ه‌ك��ی��م :ل���ه ڕووی دامه‌زراوه‌ییه‌وه ئۆپۆزسیۆن ڕێپێدراو نییه، یانی ڕێگه‌یه‌كی یاسایی و ده‌ستووریی نییه كه ئۆپۆزسیۆن بوونێكی به‌رجه‌سته‌ی له كوردستاندا هه‌بێت ،كۆمه‌ڵێك یاسا و ڕێسای تایبه‌ت به ئۆپۆزسیۆنبوون له كوردستاندا نین كه پشتگیریی یاسایی ئۆپۆزسیۆن بكه‌ن ،له هه‌ندێك له واڵتان به تایبه‌تیش له به‌ریتانیا ،هه‌ندێكجار ڕاوێژ به سه‌رۆكی حزبی ئۆپۆزسیۆن ده‌كرێت، ئه‌مه له ڕووی عورفه‌وه ،چونكه به‌ریتانیا ده‌س��ت��ووری ن���وورساوی نییه ،ته‌نیا به عورف كه وه‌ك ده‌ستوور مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ،ئه‌وه پیاده ده‌كرێت ،له هه‌ندێك واڵت حزبی ئۆپۆزسیۆن بودجه‌ی زیاتره له حزبی ده‌س��ه‌اڵت ،ئه‌گه‌ر هاوكاریی حزبه‌كان بكرێت ،هی ئۆپۆزسیۆنه‌كه زیاتر ده‌كرێت ،به‌اڵم الی ئێمه له زۆر ڕووه‌وه ،له ڕووی بودجه‌وه ،له ڕووی ڕاگه‌یاندنه‌وه ،له ڕووی سیاسییه‌وه ڕێ پێنه‌دراوه ،وات�ه كارئاسانی نه‌كراوه تا ئۆپۆزسیۆن ڕۆڵ��ی خۆی ببینێت ،بۆیه ئه‌مه به‌ربه‌ستێكی گه‌وره‌یه له به‌رده‌م ئۆپۆزسیۆندا .زۆرجار گله‌یی له ئۆپۆزسیۆن ده‌كرێت بۆ وه‌رگرتنی مافێكی خۆی ،بۆ
ل��ه‌م��پ��ه‌ره‌ك��ان��ی ب����ه‌رده‌م ئۆپۆزسیۆن و ئه‌جێندای نوێیان و بارودۆخی ئێستا و ئاینده‌ی كوردستان ،جیاوازیی فیكری و فیقهی و كێش ه ناوخۆییه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،ناوه‌رۆكی ئه‌م دی��داره‌ن كه ڕۆژنامه‌ی (ب��هی��ان) ل �ه‌گ �ه‌ڵ محه‌مه‌د حه‌كیم ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی و وته‌بێژی فه‌رمیی كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستان، ئه‌نجامیداوه.
مافێكی كادیره‌كانی خۆی ڕوو له الیه‌نی دەسه‌اڵت ده‌نێت ،ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌یه له كوردستان یاساكان یان نین ،یان كاریان پێناكرێت .نه‌بوونی ده‌ستوور یه‌كێكه له الوازییه‌كان كه پشكی به‌ر ئۆپۆزسیۆنیش كه‌وتووه. خاڵێكی تریش ئ�ه‌وه‌ی�ه ،ل ه ب��اوه‌ڕ و ناخی ده‌س�ه‌اڵت��دا بوونی ئۆپۆزسیۆن نییه ،وات ه ل ه ناخه‌و ه باوه‌ڕیان ب ه بوونی ئۆپۆزسیۆن نیی ه و ب ه ناچاری و تووشبوون مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌ك��ات ،ده‌نا حه‌ز به بوونی ناكات ،ده‌بێت ئێم ه هه‌موومان بگه‌ین ه ئه‌و باوه‌ڕەی ك ه كێ ل ه ده‌سه‌اڵت ب��وو ،بوونی ئۆپۆزسیۆن ب ه پێویست بزانێت و وه‌كو ئاوێنه‌یه‌ك ته‌ماشای خۆی تێدا بكات و كه‌موكووڕییه‌كانی خۆی تێدا ببینێته‌وه ،ئینجا هه‌ندێك گه‌مه‌ی ئه‌زموونی حوكمڕانی و دیموكراسی هه‌ن، ئێم ه هێشتا تێیاندا تازه‌ین. ب �هی��ان :به‌رنام ه و پێشبینیتان بۆ هه‌ڵبژاردنی ئایند ه چییه؟ ئۆپۆزسیۆن پێكه‌وه‌ن ،یان ئیسالمییه‌كان ،یاخود خۆتان ب ه جیا ده‌بن؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ل ه كۆبوونه‌وه‌كه‌ی ئۆپۆزسیۆن جه‌ختامن له‌و ه ك��رده‌و ه كه هه‌ڵبژاردنه‌كان ل ه كاتی خۆیدا بكرێت، له‌وانه‌ی ه ئێم ه وه‌ك ئه‌و سێ الیه‌نه‌ی ئۆپۆزسیۆن ل ه میكانیزمدا هاوكاری یه‌ك بین ،بۆ منوون ه وا بكه‌ین ل ه هه‌موو شوێنێك چاودێرمان هه‌بێت ،به‌اڵم ب ه مه‌رجامن نه‌گرتوو ه و قسه‌شامن له‌و ه نه‌كردوو ه كه یه‌ك لیست بین ،ئه‌م ه وه‌كو ئۆپۆزسیۆن. وه‌كو ئیسالمییه‌كانیش ،ئاماده‌ییه‌كامن تێدای ه و ل ه نێو یه‌كگرتووشدا ئاماده‌ییه‌ك ه �هی � ه ك�� ه ق��س� ه ل���ه‌و ه ب��ك��رێ��ت ی�ه‌ك لیست بین ،ب �ه‌اڵم ب ه حه‌قیقه‌ت ئه‌وه ته‌نیا قسه‌یه‌كی ناو كۆبوونه‌وه‌كامنانه و هه‌نگاوی جددییامن بۆ ن�ه‌ن��اوه ،به
ئۆپۆزسیۆن ده‌یه‌وێت ڕاشكاوانه‌تر چه‌ند خاڵێك له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت یه‌كال بكاته‌وه
واتایه‌كی تر هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان نه‌ك ل ه به‌رده‌م ئێمه‌دا ،به‌ڵكو ل ه به‌رده‌م هه‌موو الیه‌نه‌كانی دیكه‌شدا ك�راوه‌ن ،هه‌روه‌ها تۆ ل ه ئێستاو ه ناتوانیت حوكم بده‌یت ك ه نه‌خشه‌ی هه‌ڵبژاردنی داهاتوو چۆن ده‌بێت. به‌یان :تا ئێره قسه‌مان له‌سه‌ر ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵ كرد ،با بێین ه سه‌ر ناوه‌وه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،ل ه میدیاكان قسه‌ی زۆرتان له‌سه‌ر ده‌كرێت ،باس ل ه كێشه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی ڕەوتێكی توند و جیاوازی بابه‌تی فیكری و فیقهی ل ه ناو كۆمه‌ڵ ل ه س �ه‌ره‌و ه بۆ خ��واره‌و ه ده‌كرێت ،هه‌ست ناكه‌ن ئه‌وه نه‌خۆشییه‌كی ترسناك ه و ج �ه‌م��اوه‌ره خۆڵه‌مێشییه‌كه‌تان لێ ده‌ته‌كێنێت و گه‌شه‌تان الواز ده‌كات؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ئێمه له مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بڕیارێكامن ه �هی �ه ك �ه ه��ه‌ر ل��ێ��دوان��ێ��ك زی���ان له به‌رژەوه‌ندییه‌كانی كۆمه‌ڵ بدات ،قه‌بووڵ نه‌كرێت و ڕەتیش بكرێته‌وه ،پاشان كۆمه‌ڵ كه دروستبوو ،خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆی پابه‌ند نه‌كردووه له‌سه‌ر یه‌ك مه‌زهه‌بی فیقهی و واشی فێر نه‌كردوون ،من پێموایه ئه‌وه زۆر له ئاستی خۆی گه‌وره ده‌كرێت ،پاشان با جه‌ماوه‌ری كوردستانیش بیزانن كه ئه‌و ڕاجیاوازانه‌ی هه‌ن هیچ مه‌ترسی نین، هه‌روه‌كو چۆن له میرس بینیامن هه‌موو جیاوازییه‌كان كه‌وتنه ناو ڕاگه‌یاندنه‌كان و به ئاساییش وه‌رگیران ،جیاوازیی فیقهی پانتاییه‌كی زۆری هه‌یه ،زۆر ئاساییه كێ چی ده‌ڵێت ،به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه كۆمه‌ڵی ئیسالمیی چی ال په‌سه‌نده ،بۆیه ئێمه‌ش لیژنه‌یه‌كی شه‌رعییامن دروستكردووه و له‌و مامۆستایانه پێكهاتووه كه زانستی شه‌رعییان هه‌یه و له واقیعی كوردستان ش����اره‌زان ،پ��اش��ان ئ �ه‌و جیاوازییانه‌ش له په‌نجه‌كانی ده‌س��ت تێپه‌ڕ نابن و ئه‌وانیش بۆمان یه‌كالیی ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه، ئه‌وكات هه‌ڵوێستی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ئه‌و هه‌ڵوێسته ده‌بێت كه ئه‌و لیژنه‌یه ده‌یگرێته‌به‌ر .هه‌ر برایه‌كیش ڕای تایبه‌تی خۆی هه‌یه ،ئاساییه كه له ئه‌كاونتی تایبه‌تی خۆی باڵویده‌كاته‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه ڕای كۆمه‌ڵ نییه ،ڕای كۆمه‌ڵ ئه‌وه‌یه كه كۆمه‌ڵ خۆی په‌سه‌ندی ده‌كات .پێویسته جه‌ماوه‌ری كۆمه‌ڵی ئیسالمیش به دوای
ئه‌وه‌دا بگه‌ڕێن كه بۆچوونه ڕەسمییه‌كانی ك��ۆم�ه‌ڵ ك��ام��ان�ه‌ن ،چونكه ته‌نیا شته ڕەسمییه‌كان ڕای حزبه‌كه‌ن ،مه‌رجیش نییه كۆمه‌ڵ له‌به‌ر خاتری به‌شێك له الیه‌نگرانی خۆی كه ڕایه‌كی فیقهییان ال په‌سه‌نده ،ئه‌ویش ئه‌و ڕایه په‌سه‌ند بكات ،یان له‌به‌ر خاتری به‌شێكی دیكه كه بۆچوونی پێچه‌وانه‌ی ئه‌وانی تریان هه‌یه ،بڕیار و ڕای ئ�هوان هه‌ڵبگرێت، ئ �ه‌وه بۆچوونی تاكه‌كانه و بۆچوونی حزبه‌كه نییه .ڕای جیاوازیش ئه‌و خاڵه ترسناكه نییه كه ئه‌وه‌نده ده‌وترێته‌وه. به‌اڵم هه‌ندێك بابه‌تی فیقهی هه‌ن كه به سیاسه‌ته‌وه په‌یوه‌ست ده‌بن ،ئه‌و لیژنه‌یه ئه‌وانه‌مان بۆ یه‌كالده‌كه‌نه‌وه و ئێمه ته‌نیا قسه له‌وه‌یان ده‌كه‌ین .ئه‌وه‌ش كه وه‌ك گرووپ و ڕەوت باسی ده‌كرێت ،له ناو كۆمه‌ڵی ئیسالمیدا هیچ گرووپێك نییه و قه‌بووڵیش ناكرێت هه‌بێت. به‌یان :كێشه‌ی مه‌ڵبه‌نده‌كانی گه‌رمیان و هه‌ولێر ك ه زۆر ده‌وترێنه‌وه ،ئایا ئه‌وه ڕاگه‌یاندن وا گه‌وره‌یان ده‌كات ،یان چی؟ پاشان ئه‌گه‌ر كێش ه هه‌یه ،ئایا ئه‌وه ل ه جیاوازیی ه فیكری و فیقهییه‌كه‌وه سه‌رچاوه‌ی نه‌گرتووه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :پێموای ه ڕاگه‌یاندن وا گ���ه‌وره‌ی ده‌ك���ات ،ب� ه ڕاس��ت��ی هیچ جیاوازییه‌كی فیقهی س�ه‌رچ��اوه‌ی ئه‌و گرفتان ه نییه ،هه‌ندێك كێشه‌ی بچووكن و شه‌خسین ،ب �ه‌و مانایه‌ی بۆ خودی م��رۆڤ �ه‌ك��ان ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه .ه �ه‌روه‌ه��ا خودیی ه له‌و ڕووه‌و ه ك ه سه‌رنجیان هه‌یه له‌سه‌ر یه‌كرت له‌سه‌ر شێوازی به‌ڕێوه‌بردن، ئ �ه‌م �ه‌ش چ��اوه‌ڕوان��ك��راو ه ك � ه سه‌رنج هه‌بێت ،مه‌رجیش نیی ه ك ه برایه‌كامن كرده به‌رپرسی شوێنێك ،هه‌موو ئه‌وانه‌ی له‌وێ له‌گه‌ڵیدا كار ده‌كه‌ن ئه‌و به‌ڕێوه‌بردنه‌ی ئه‌ویان ب ه دڵ بێت ،ده‌بێت ب ه دوای خاڵه هاوبه‌شه‌كاندا بگه‌ڕێیت و یه‌كرت قبووڵ بكه‌یت ،چونك ه ئه‌و ه مه‌رجی سه‌ركه‌وتنی ك��اری به‌كۆمه‌ڵ و حزبییه .ئێستا ئه‌و شوێنانه‌ش كێشه‌یان نه‌ماوه ،ئێم ه بڕیاری نوێامن بۆ هه‌ولێر داوه ،به‌رپرسی نوێامن بۆ مه‌ڵبه‌ندی هه‌ولێر داناوه. به‌یان :هه‌ندێك سه‌ركرد ه و كادیری پێشكه‌وتووی كۆمه‌ڵ ته‌ده‌خولی كاری ڕاگه‌یاندن ده‌كه‌ن ،ئه‌وه‌ی ئێم ه زانیاریامن
البێت زۆر ب ه جددی ئه‌و ه ده‌كرێت ،بۆ منوون ه ده‌وترێت كه‌ناڵی په‌یام گیرۆده‌ی ده‌ستی ته‌داخولكردنه ،ئه‌م ه بۆچی؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ڕاسته جۆرێك له ته‌ده‌خول هه‌یه ،به ڕاستی به‌شێك له‌و ته‌ده‌خوالنه خودین ،چونكه ئێمه حزبێكین دیسپیلینی حزبایه‌تییامن هه‌یه و سه‌رپه‌رشتیی ك��اری ئۆرگانه‌كامنان دابه‌شكردووه ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان چ حزبی و چی ئه‌هلی ،گرنگیی خۆیان ه �هی �ه ،ئێمه‌ش گرنگییه‌كی زۆر به ڕاگه‌یاندن ده‌ده‌ی��ن ،ئێستا ڕاگه‌یاندن چووه‌ته هه‌موو ماڵێكه‌وه ،به تایبه‌تیش تیڤییه‌كان بوونه‌ته سه‌رچاوه‌یه‌كی گرنگی زانیاری بۆ هاوواڵتیان ،ئه‌مه‌ش وایكردووه له ناو حزبه‌كانیشدا ڕاگه‌یاندن پێگه‌یان زیاتر بێت و قسه‌ی زۆرتریشیان له‌سه‌ر بكرێت ،له هه‌ر حزبێكدا هه‌ر ئۆرگانێك پێگه‌ی زۆربوو ،حه‌مته‌ن تێبینی و سه‌رنج له‌سه‌ری زیاتر ده‌بێت ،به تایبه‌تی ڕاگه‌یاندنی بیرناو خه‌ڵك زیاتر ته‌ماشای ده‌ك��ات ،ئه‌وكاته‌ش ڕەخنه‌ی زۆرتر به‌ر ئه‌و ده‌كه‌وێت ،جا ڕاگه‌یاندنی حزبی بۆخۆی چوارچێوه‌یه‌كی هه‌یه و ئ �ه‌گ �ه‌ر ح��زب�ه‌ك�ه‌ش ئیسالمی ب��وو، جارێكی دیكه دووب��اره ده‌بێته‌وه ،یانی ڕاگه‌یاندنی حزبی بێت و حزبه‌كه‌ش ئیسالمی ب��ێ��ت ،س��ن��ووری كاركردنی زیاتر به‌رته‌سك ده‌بێته‌وه ،وه‌ك ئه‌وه نییه هه‌رچییه‌كی ویست دایبه‌زێنێت، بۆیه ئه‌و ئه‌وه‌ی پێناكرێت و گله‌یی و ڕەخنه‌ی زۆری له‌سه‌ر كۆده‌كرێته‌وه ،به تایبه‌ت له ڕووه شه‌رعییه‌كه‌وه .ئێوه‌ی ڕاگه‌یاندنكار ده‌یڵێن و ئێمه‌ش هه‌ر ده‌یڵێینه‌وه كه كه‌ره‌سته‌كانی به‌رده‌ستی ڕاگه‌یاندنی ئیسالمی الوازان ،ڕاگه‌یاندنه ئیسالمییه‌كانیش ناچار ده‌بن په‌نا ده‌به‌ن بۆ كه‌ره‌سته‌یه‌كی جگه له هی خۆیان، ئیرت لێره‌دا ڕووبه‌ڕووی ڕەخنه ده‌بنه‌وه. پێشامن وا نییه سنووره شه‌رعییه‌كان خاڵی الوازكردنی ته‌له‌فزیۆنه‌كان بن ،له جیهاندا زۆر كه‌ناڵ هه‌ن زۆر پابه‌ندن و زۆریش پێشكه‌وتوون ،هه‌ندێكیش له كوردستان ڕایان وابوو كه‌ناڵی ( )N R Tو ( )K N Nچونكه گۆرانی و فیلم و دراما دانابه‌زێنن ،ڕەنگه پێش نه‌كه‌ون ،كه‌چی پێشكه‌وتووشن.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
د .عومه‌ر عه‌بدوستار مه‌حمود*
سوننه‌ی عێراق و رێگه‌چاره‌كانی راپه‌ڕین به‌ر له‌وه‌ی بكه‌ومه سه‌ر باسی رێگه‌چاره‌كانی راپه‌ڕین ،ده‌مه‌وێت باس له گرنگرتینی ئه‌و شتانه بكه‌م كه ئه‌مڕۆ راپه‌ڕینی سوننه ،به مه‌به‌ستی كورتكردنه‌وه‌ی رێگا و به‌دیهێنانی ئامانجه‌كانی و له سایه‌ی كۆمه‌ڵێك پێشهات كه ناتوانێت تێیانپه‌ڕێنێت، هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك هه‌ل كه پێویسته له‌ده‌ستیان نه‌دات ،پێویستی پێیانه .به تایبه‌تیش كه ئێمه له نێو شۆڕشێكی خێرا و به‌رفراوانداین و رۆژ له دوای رۆژیش به‌رفراوانرت ده‌بێت و هه‌موان به دوایدا هه‌ناسه‌بڕكێیانه ،وه‌ك ئه‌وه‌ی كێبڕكێ له‌گه‌ڵ ره‌شه‌بادا بكه‌ن. له ئێستادا یه‌كه‌م ئه‌وله‌ویه‌تی ئه‌م راپه‌ڕینه ،یه‌ك قسه‌یی و رۆشنیی دیدگا و به‌رده‌وامیی هێز و پاڵنه‌ره شۆڕشگێڕانه‌ییه‌كه‌یه‌تی .ئه‌م راپه‌ڕینه به جموجووڵێكی میللی ده‌ستیپێكرد و له ماوه‌ی یه‌ك هه‌فته‌دا بوو به راپه‌ڕینێكی به‌هێز و توند ،له رۆژانی داهاتووشدا ،جا هه‌ركه‌س پێی خۆش بێت یان نا ،ده‌بێته شۆڕش و هیچ كه‌سێك له‌وانه‌ی ده‌یانه‌وێت پشكۆكه‌ی خامۆش بكه‌ن ،ناتوانن ده‌ستیان پێی بگات ،ده‌ی با خاوه‌ن و پشتیوان و بزوێنه‌ره‌كانی ،له زانایان و الوان و رێكخه‌ره‌كان و پیاوانی عه‌شیره‌ت و دامه‌زراوه‌كان ،هه‌موو پێكه‌وه سووربن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ببنه سه‌ربازی ئه‌م شۆڕشه .ئه‌مه بۆ یه‌كه‌مجاره ،ره‌نگه له ماوه‌ی سه‌دان ساڵی رابردووشدا ،ك ه خه‌ڵكی له ده‌وری شوناسی خۆیان كۆده‌بنه‌وه، هه‌روه‌ها دۆزی ئوممه‌ت ،دوور له دروشمه حیزبی و هوتافه سیاسییه‌كان و كه‌سایه‌تی و حیزب و فه‌رمانڕە‌واكان ،كۆیان ده‌كاته‌وه. جموجووڵێك كه گیان و هزر و ئاكار و هه‌سته گه‌نجانه پاكه‌كان و مێزه‌ره سپییه‌كان پێشیكه‌وتوون. هیواخوازیشم هیچ كه‌سێك له هه‌ر گرووپێكی سیاسی ،یان ناسیاسی، به هیچ شێوه‌یه‌ك باری سه‌رشانی ئه‌م راپه‌ڕینه قورس نه‌كات ،مه‌گه‌ر به هاوكاری و پشتیوانیی بێسنوور نه‌بێت .وازی لێبێنن ،هه‌ر ده‌بێت ببێت. با مالیكیش وا گومان نه‌بات كه ئه‌م راپه‌ڕینه به نرخێكی كه‌م ،یان به سه‌ركوتكردنێكی چاوه‌ڕوانكراو كه له خه‌یاڵدانی هه‌ندێكدا هه‌یه، ده‌چێته‌وه ئه‌و شوێنه‌ی لێوه‌ی هاتووه ،ئه‌وه‌ش ته‌نها له‌به‌ر یه‌ك هۆكاری ساده ،كه بریتییه له‌وه‌ی له كۆمه‌ڵێك ده‌روونی بێگه‌رد و تینووی ئازادی و دڵی تینوو به رزگاربوون و گیانی به‌رزه‌فڕ بۆ ئاسامنه‌وه هاتووه. وه‌ك ئامۆژگارییه‌كیش بۆ مالیكی؛ با بڕوات و عێراق به‌جێبهێڵیت و خۆی به ده‌ستی خۆی بڕیار له چاره‌نووسی خۆی بدات و نه‌بێته قه‌ززافیی و به‌شاری بۆ عێراق ،ئه‌مه جموجووڵێكی میللی و كۆمه‌ڵگه‌یه و كه‌س ناتوانێت به سه‌ریدا زاڵ بێت، بۆ ل15 * ناوبراو پ هرله‌مانتاری پێشووی عێراق ه و سه‌ركرده‌یه‌كی دیاری سوننه‌كانه ،به‌ر ل ه هاشمی ،ل ه الیه‌ن مالیكییه‌و ه دۆسیه‌ی ق هزایی بۆ كرایه‌وه ،به‌وهۆیه‌و ه به‌ره‌و توركیا ه�ه‌اڵت و ئێستا ل ه ئه‌سته‌نبوڵ نیشته‌جێیه .ناوبراو ئه‌م زنجیر‌ه بابه‌ته تایبه‌ت بۆ (به‌یان) ده‌نووسێت.
مادده‌ی ()4ی تیرۆر هۆكاری ته‌نگژە سیاسییه‌كانی عێراقە
په‌رله‌مانتارێك :ئه‌م یاسای ه سته‌مكارانه به‌كارهێنراوه ئا :الس هه‌ورامی م���ادده‌ی ()4ی ت��ی��رۆر ب��ووه‌ت� ه ه��ۆك��ارێ��ك��ی س �ه‌ره‌ك��ی��ی زۆرێ����ك له ت�ه‌ن��گ��ژە سیاسییه‌كان و ن��اڕ ەزای��ی و خۆپیشاندانه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی ژم��اره‌ی �ه‌ك له ش��ار و شارۆچكه‌كانی عێراق ،نه‌یارانی ئه‌م مادده‌یه پێیانوایه ك �ه الی �ه‌ن �ه ب��ااڵده‌س��ت �ه‌ك��ان��ی عێراق یاساكه‌یان ب��ۆ ته‌سفییه‌ی الی��ه‌ن و پێكهاته‌یه‌كی دیاریكراو ،به تایبه‌تیش سوننه ،به‌كارهێناوه ،هاوكات داوای هه‌مواركردنه‌وه‌شی ده‌كه‌ن. م���ادده‌ی ()4ی ت��ی��رۆر ،یه‌كێكه له م��ادده‌ك��ان��ی یاسای 13ی تیرۆری س��اڵ��ی .2005ی��اس��ای بنه‌بڕكردنی ت��ی��رۆری عێراقی ل�ه ساڵی 2005له الیه‌ن كۆمه‌ڵه‌ی نیشتامنیی عێراقه‌وه ده‌رچ��وێ��ن��دراوه و له الی �ه‌ن هه‌ریه‌ك له جه‌الل تاڵه‌بانیی س �ه‌رۆك كۆمار و هه‌ردوو جێگره‌كه‌ی غازی یاوه‌ر و عادل عه‌بدومله‌هدییه‌وه ئیمزای له‌سه‌ر كراوه. ئه‌م یاسای ه له كاتێكدا ده‌رچوێندراوه كه عێراق به بارودۆخێكی ناهه‌مواری ئه‌منییدا گ���وزه‌ری ده‌ك���رد ،ه��ه‌روه‌ك ئه‌وكات گوشارێكی زۆری��ش له الیه‌ن
ئه‌مریكییه‌كانه‌وه له‌سه‌ر كاربه‌ده‌ستانی عێراق بۆ ده‌رك��ردن��ی وه‌ه��ا یاسایه‌ك هه‌بوو. ری���از ه��ان��ی ب��ه‌ه��ار ،ك � ه ساڵی 2006-2003به‌ڕێوه‌به‌ری نووسینگه‌ی نیشتامنیی ئه‌نته‌رپوڵ بووه ل ه به‌غدا و یه‌كێك بووه ل ه پسپۆڕە‌كانی بواری دۆزینه‌وه‌ی تاوان له عێراق ،ل ه دووتوێی وتارێكی رۆژنامه‌وانییدا نووسیویه‌تی: ره‌شنووسی ئه‌م یاسایه زۆر به په‌له ئاماده‌كراوه ،ئه‌و كه‌سه‌ی ب ه ئاماده‌كردنی ئ �ه‌م پ��رۆژەی��اس��ای� ه ته‌كلیف ك�راب��وو، ته‌نها دوو رۆژی له به‌رده‌ستدا بووه بۆ ته‌واوكردنی ،ه�ه‌روه‌ك هیچ یاسایه‌كی ع��ه‌ره‌ب��ی ،ی��ان واڵتێكی هاوشێوه‌ی عێراقیشی له به‌رده‌ستدا ن�ه‌ب��ووه و ره‌شنووسێكی ساده‌ی پێشكه‌ش كردبوو، هه‌روه‌ها پشتی به رای پسپۆڕانی بواری یاساش نه‌به‌ستبوو ،ئه‌نجامه‌كه‌شی ئه‌م یاسایه بوو ،ك ه وه‌كو ده‌ستووره‌كه‌مان زۆرێك كه‌لێنی تێدایه. یاسای 13ی تیرۆری ساڵی 2005 له شه‌ش م��ادده پێكهاتووه ،م��ادده‌ی یه‌كه‌می پێناسه‌ی تیرۆری له‌خۆگرتووه. م��ادده‌ی دووه‌م ئ�ه‌و ك��اران�هی دی��اری كردووه كه به كاری تیرۆریستی ئه‌ژماری كردوون ،له‌ومیانه‌یه‌شدا هه‌شت خاڵی
هێناوه .مادده‌ی سێیه‌میش ئه‌و كارانه‌ی دیاری كردووه كه به تاوانه‌كانی ئاسایشی ده‌وڵه‌ت ئه‌ژماری كردوون ،بۆ ئه‌وه‌ش پێنج خاڵی هێناوه. مادده‌ی چواره‌میش ك ه به مادده‌ی خاوه‌ن ره‌واج و زۆرترین به‌كارهێرناو له قه‌زای عێراقیدا داده‌نرێت ،له دوو بڕگه‌دا سزاكانی دیاری كردووه ،بڕگه‌ی یه‌كه‌میان سزای له‌سێداره‌دانی بۆ ئه‌نجامده‌ر ،یان هاوبه‌شی ئه‌نجامده‌ری ئه‌و كارانه دیاری كردووه كه له هه‌ردوو مادده‌ی دوو و سێی یاساكه‌دا هاتوون .بڕگه‌ی دووه‌میش س�زای زیندانیی هه‌تاهه‌تایی بۆ ئه‌و كه‌سانه دیاریی كردووه كه به‌ئه‌نقه‌ست كارێكی تیرۆریستی ده‌ش��ارن �ه‌وه ،یان كه‌سێكی تیرۆریست داڵده ده‌ده‌ن به مه‌به‌ستی شاردنه‌وه‌ی. مادده‌ی پێنجه‌میش له دوو بڕگه‌دا باس له لێبوردن و بیانووه یاساییه‌كان و ب��ارودۆخ�ه قه‌زایی ه سووككراوه‌كان ده‌ك��ات .م��ادده‌ی شه‌شه‌میش ل ه چوار ب��ڕگ�ه‌دا حوكمه كۆتاییه‌كانی دی��اری كردووه. لیقا وه‌ردی ،ژن �ه په‌رله‌مانتاری عێراق له لیستی (عێراقیه) له لێدوانێكی رۆژنامه‌نووسییدا رایگه‌یاند «یاسای 4ی تیرۆر ره‌های ه و چه‌ند خاڵێكی هه‌ن
دیاری نه‌كراون ..هه‌روه‌ك ئه‌م یاسای ه له زۆر مه‌سه‌له‌دا خراپ به‌كارهێرناوه، هه‌موانیش ده‌زانن كه ئه‌م یاسای ه چۆن به سته‌مكاران ه به‌رانبه‌ر ژماره‌یه‌ك له رۆڵه‌كانی عێراق به‌كارهێرناوه .ناوبراو جه‌ختیشی ك���ردووه ك�ه لیسته‌كه‌ی به‌رده‌وام داوای هه‌مواركردنی ئه‌و یاسایه ده‌كات. جێگه‌ی باس ه ه �ه‌ر به‌پێی ئه‌م یاسایه فه‌رمانی ده‌ستگیركردن بۆ تاریق هاشمیی جێگری سه‌رۆك كۆماری عێراق و ژماره‌یه‌ك له پاسه‌وانه‌كانی ده‌رچوو، هه‌روه‌ها هه‌ر به‌و یاسایه‌ش دادگاییش كران و ژماره‌یه‌ك له پاسه‌وانه‌كانی له سێداره دران. دك��ت��ۆر ئ �ه‌ك��ره‌م ع���ه‌ب���دوڕڕ ەزاق مه‌شهه‌دانی ،له دووتوێی نووسینێكدا چه‌ند سه‌رنجێك ل�ه‌ب��اره‌ی یاساكه‌وه ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ،ئه‌و پێیوایه له م��ادده‌ی یه‌كه‌مدا كه پێناسه‌ی تیرۆر ك �راوه، پێناسه‌كه به‌رفراوان ه و رێك نه‌خراو ه و زۆرێك له‌و كار و تۆمه‌تانه‌ی له‌خۆ گرتووه ك ه ده‌كرێت وه‌ك��و ك��اری تیرۆریستی ته‌ئویل بكرێن ،هه‌روه‌ك پێشیوایه كه ئه‌و پێناسه‌ی تیرۆره‌ی له یاسه‌كه‌دا هه‌یه، له‌گه‌ڵ ئه‌و پێناسه عه‌ره‌بییه‌دا نایه‌ته‌وه كه له رێكه‌وتننامه‌ی عه‌ره‌بییدا له‌سه‌ری
رێكه‌وتوون و عێراقیش موساده‌قه‌ی له‌سه‌ر كردووه. ن���اوب���راو ن��ووس��ی��وی��ش��ی�ه‌ت��ی كه تاووتوێكردنی بابه‌تی مادده‌ی 4ی تیرۆر له الیه‌ن خۆپیشانده‌ران و سیاسییه‌كانه‌وه، گوزارشت له تێنه‌گه‌یشتنی ته‌واو ل ه یاسا ده‌ك��ات ،م��ادده‌ی 4ی تیرۆر له یاسای 13ی تیرۆری ساڵی 2005مادده‌یه‌كی سزادانه ،واته سزاكان له‌خۆ ده‌گرێت كه دادگا تایبه‌ته‌كان ده‌یسه‌پێنن ،هه‌ربۆیه پێویسته خۆپیشاندان و ناڕە‌زایه‌تییه‌كان ل �ه دژی ك��ۆی ی��اس��اك �ه ،ی��ان خ �راپ جێبه‌جێكردن و رۆچوون تیایدا ،بن. دك��ت��ۆر ئ �ه‌ك��ره‌م ع��ه‌ب��دوڕڕه‌زاق مه‌شهه‌دانی پێشیوایه ئ �ه‌م یاسایه پ��ێ��چ �هوان �هی زام��ن��ك��ردن��ی م���اف و ئازادییه‌كانه ،كه له سه‌رجه‌م ده‌ستووره عه‌ره‌بییه‌كان و به تایبه‌تیش ده‌ستووری عێراقیدا ،بڕیاری له‌سه‌ر دراوه. جێگه‌ی باسیشه كه الیه‌نگرانی سیاسه‌ته‌كانی مالیكی و به‌تایبه‌تیش ل��ی��س��ت��ی ده‌وڵ����ه‌ت����ی ی���اس���ا ،دژی هه‌مواركردنه‌وه ،یان هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و یاسایه و مادده‌كانین ،به تایبه‌تیش مادده‌ی ()4ی تیرۆر ،ئه‌وان پێیانوایه به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و یاسایه دیارده‌ی تیرۆر له عێراقدا په‌ره‌ده‌سێنێته‌وه.
«هیچ دانیشتنێكی په‌رله‌مان نییه به‌بێ توندوتیژیی به‌ڕێوه بچێت»
زیاتر ل ه 240پرۆژه‌یاسا ل ه په‌رله‌مانی عێراق په‌ك خراون سه‌ید نامی ـ فەرمان ڕەشاد به هۆی نه‌بوونی ته‌وافوق له نێو كوتله‌كاندا ،ژماره‌یه‌كی زۆر پرۆژەیاسا له په‌رله‌مانی عێراق كه په‌یوه‌ندییان به ژیانی هه‌موو گه‌لی عێراقه‌وه هه‌یه پشتگوێ خراون ،په‌رله‌مانتارێكی عێراقیش رایده‌گه‌یه‌نێت له ئێستادا هیچ دانیشتنێكی په‌رله‌مان نییه به‌بێ توندوتیژی به‌ڕێوه بچێت. دكتۆر سامان ف �ه‌وزی ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی له په‌رله‌مانی عێراق رایگه‌یاند «زۆرن ئه‌و یاسایانه‌ی له پ�ه‌رل�ه‌م��ان خوێندنه‌وه‌ی ی�ه‌ك�ه‌م و دووه‌میشیان بۆ ك �راوه و چاوه‌ڕێی ده‌نگدان ده‌كه‌ن ،به‌اڵم تێنه‌په‌ڕیون و هه‌ندێكیان پێویستییان به رێژەیهكی زۆری ده‌ن��گ��ده‌ر ه�هی�ه ك �ه 3/2ی ده‌نگده‌رانه ،كه ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌و سێ كوتله گه‌وره‌یه (هاوپه‌یامنی نیشتیامنی
و عێراقیه و الیه‌نه كوردییه‌كان) له‌گه‌ڵیدا نه‌بن ،تێناپه‌ڕێت ،هه‌ندێكی دیكه‌شیان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جیاوازییان له‌سه‌ره و تاكو ئێستا پێویستییان به ته‌وافوقێك هه‌یه«. ئه‌و په‌رله‌مانتاره باسی له هۆكاری گرنگیی ئ �ه‌و ت �ه‌واف��وق �ه‌ش ك��رد كه گێڕایه‌وه بۆ بوونی په‌یوه‌ستی هه‌موو كوتله‌كان پێوه‌ی و منوونه‌شی به یاسای (دادگای بااڵی فیدراڵی) هێنایه‌وه كه له دوای ده‌ستوور گرنگرتین یاسایه، وتی «نزیكه‌ی پێنج جار هێرناوه‌ته ناو په‌ڕله‌مان ،به‌اڵم له‌به‌ر نه‌بوونی ته‌وافوق له نێوان كوتله‌كان ،دووجار ده‌وڵه‌تی یاسا له هۆڵه‌كه چوونه‌ته ده‌ره‌وه بۆ ئه‌وه‌ی رێژەی ده‌نگده‌ران تێك بده‌ن بۆ تێپه‌راندنی ئه‌و یاسایه«. سامان فه‌وزی باسی له چه‌ند یاسایه‌كی دیكه‌ش كرد كه هه‌مان گرنگییان هه‌یه، له‌وانه «لێبوردنی گشتی ،ژێرخانی ئ��اب��ووری ،ئ��ااڵی عێراقی ،رسوودی
نیشتیامنی ،نه‌وت و غاز و كۆمه‌ڵێك یاسای دیكه .پێشبینی ده‌كه‌م نزیكه‌ی 50یاسایه‌ك ببێت كه په‌كیان خراوه، ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ی پێویستی به ته‌وافوق هه‌یه«. س��ام��ان ف����ه‌وزی راشیگه‌یاند «دوای ده‌ستگیركردنی پاسه‌وانه‌كانی عیساوی ،ئاڵۆزییه‌كان گه‌یشتوونه‌ته ئ��ه‌وپ��ه‌ڕی ،دوای ئ��ه‌و مه‌سه‌له‌یه خۆپیشاندانه‌كان ده‌ستیان پێكرد ،له دوای ئه‌و خۆپیشاندانانه‌ش و له ماوه‌ی ئ �ه‌و دووهه‌فته‌یه‌دا خۆپیشاندانی پێچه‌وانه ده‌ستی پێكردووه له شاره شیعه‌نشینه‌كان ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری هه‌یه ،له ناو په‌رله‌مان هیچ دانیشتنێكی په‌رله‌مان نییه به‌بێ توندوتیژی و هاتوهاوار ب��ڕوات ،له ساڵی ت��ازه‌دا په‌رله‌مان سێ دانیشتنی ك��ردووه، یه‌كێكیان سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه ،دوانیان كراوه و له هه‌ردوو دانیشتنه‌كه‌دا نه‌ك
هه‌ر قسه و توندوتیژی ،بگره پێكدادان و هه‌ستانه‌وه بۆ یه‌كرتیش روویداوه، رۆژی 1/12دانیشتنێكی دیكه هه‌بوو نه‌كرا ،له ترسی ئه‌وه‌ی جارێكی دیكه له ناو په‌رله‌مان پێكدادان دروست نه‌بێته‌وه ،ئه‌مانه هه‌مووی كاریگه‌ری ده‌كه‌نه سه‌ر شه‌قام ،هه‌م شه‌قامیش كاریگه‌ری هه‌یه له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ی له په‌رله‌ماندا هه‌یه«. به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌شی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون ،له ئێستادا زیاتر ل�ه 100پ��رۆژەی��اس��ا ه��ه‌ن ك�ه هیچ خوێندنه‌وه‌یه‌كیان بۆ ن �ه‌ك �راوه81 ، پرۆژەیاساش ته‌نیا خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌م و 63پ��رۆژەی��اس��اش خوێندنه‌وه‌ی دووه‌م��ی��ان بۆ ك��راوه له په‌رله‌مانی عێراقدا ،ب�ه‌اڵم له ئێستادا ئه‌و 244 پ��ڕۆژەی��اس��ای �ه پ�ه‌ك��ی��ان خ����راوه ،كه زۆرێكیان به هۆی نه‌بوونی ته‌وافوقی نیشتیامنییه‌وه‌یه.
7 ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
حەوت مه‌تر قووڵ ،به بێپه‌رژین
ر و چه‌ندین ئوتومبێلیش كه‌وتن ه ناوی هه‌یه ،وه‌ك له وته‌كانیدا ده‌ریبڕی به‌ده‌ست سستیی ئه‌و پڕۆژە‌یه‌وه زۆر بێزاره ،ئه‌و وتی «ئیشه‌كه‌یان زۆر به سه‌قه‌تی ك��ردووه ،بۆریی ئ���اوی خ���واردن���ه‌وه‌ی���ان ت�ه‌ق��ان��د، ماوه‌یه‌ك كاریان له‌به‌ر ئه‌وه ڕاگرت، چه‌ند ڕۆژە داوای��ان لێده‌كه‌م كه ئه‌و گڵه له پێش دوكانه‌كه‌م الببه‌ن، ژیانی من له‌سه‌ر ئه‌و دوكانه‌یه، كه‌چی الی نابه‌ن ،ئه‌وه‌تا به‌رده‌می دوكانه‌كم گیراوه ،خۆم ته‌له‌فۆنم بۆ پارێزگاری هه‌ولێر ك��ردووه كه به هانامانه‌وه بێت ،چونكه هێشتا جاده عامه‌كه‌یان ته‌واو نه‌كردووه وا له كۆاڵنێشیان داوه و به‌ته‌مان ئاوی الی نه‌خۆشخانه‌ی ڕزگارییش بێننه‌وه بۆ ئێره ،دڵنیام ئه‌مه‌یان بۆ بهرژەوهندیی خه‌ڵكه‌كه نه‌كردووه،
به‌ڵكو بۆ به‌رژە‌وه‌ندی خۆیانه ،ئاخر ده‌ن��ا به‌م زستانه وه‌ختی ئه‌وه‌یه كۆاڵنه‌كان ئاوا تێكبده‌ن؟ نه به‌رمیله نه‌وتێكامن بۆ ده‌چێته‌وه ماڵێ نه فه‌رده ئاردێك ،به‌ڕاستی ئه‌وه وه‌زع نییه ئێمه‌ی تێداین ،ئه‌وه بۆ ساڵێك ده‌چێت ئه‌مه حاڵ و ژیانی ئێمه‌یه». پیره‌ژنێكی به‌ته‌مه‌ن كه خه‌ریكی ئه‌وه‌بوو به‌رد دابنێت بۆ په‌ڕینه‌وه له‌سه‌ر پڕۆژە‌كه ،به‌ده‌م كاركدن و به بێزارییه‌وه وتی «مانگ و نیوێك ده‌بێت ئێمه بێ ئاوی خواردنه‌وه‌ین، به‌هۆی ئه‌م كار و پڕۆژە‌یه‌وه بۆریی ئاومان بڕاوه». ئێمه‌ش بۆ ئه‌و مه‌به‌سته په‌یوه‌ندییامن كرد به پارێزگاری هه‌ولێرەوە ،به‌اڵم به‌بیانووی ئه‌وه‌ی له كۆبوونه‌وه بوو، وه‌اڵمی پرسیاره‌كانی نه‌داینه‌وه .دواتر
بۆ وه‌رگرتنی ڕای الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار له‌سه‌ر ئه‌و پڕۆژە‌یه ،ئه‌و كۆمێنتانه‌ی هاوواڵتییان و ئ �ه‌وه‌ی خۆشامن له نزیكه‌وه بینیووبومان ،ئاڕاسته‌ی ئه‌ندامی لیژنه‌ی سه‌رپه‌رشتیاری پرۆژە‌كه ،حه‌كیم مسته‌فامان كرد، ن��اوب��راو وت��ی «ئ���ه‌م پ��ڕۆژەی��ه له ڕۆژی 2012/3/1ده‌ستی پێكردووه ماوه‌كه‌شی 275ڕۆژی ته‌قویمییه». سه‌باره‌ت بە دواكه‌وتنی پڕۆژە‌كه ،به وته‌ی ئه‌و كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌بووه بۆ ت��ه‌واو نه‌بوونی كه وه‌ك خۆی وتی «یه‌كێكیان خ��ودی خه‌ڵكه‌كه بووه كه له سه‌ره‌تادا نه‌یان هێشت ئه‌و پڕۆژە‌یه لێره بكرێت ،كه مانگی 4ت��ا مانگی 6دوو مانگ ك��اری ئێمه‌یان ڕاگ��رت ،خۆشتان ده‌زان��ن ئ �ه‌و كاته كاتی ك��ارك��ردن�ه ،دوات��ر
خاكه‌كه‌ش هۆیه‌كی دیكه‌ی دواك �ه‌وت��ن ب��وو ،كه ه�ه‌ر به ناوه‌كه‌یدا دی��اره (گڵكه‌ند) خاكه‌كه‌ی زیاتر زبڵ و خۆڵ و خاشاك ب��ووه ،كاتی خۆی كه‌ند بووه و پڕكراوه‌ته‌وه به ته‌به‌قات ن�ه‌ب��ووه ،ج��اری وا هه‌بوو شه‌ش مه‌ترمان لێداوه و ڕووخاوه‌ته‌وه ،ئه‌وه‌ش وای ك���ردووه پ��ڕۆژە‌ك �ه به خاوی ب��ڕوات ،هه‌روه‌ها هۆكارێكی تر ئەوەیە له 10/27ب��اران ب���اری ،خۆشتان ده‌زان���ن به باران كار ناكرێت ،دوای سێ ڕۆژیش ناتوانین كار بكه‌ین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م ساڵیش باران زۆر بووه بۆیه نه‌توانراوه زوو ته‌واو بكرێت».
هاوواڵتییه‌ك :ئه‌و كااڵیانه ناكڕم كه ڕیكالمیان بۆ ده‌كرێت
ڕیكالم متمانه‌ی كه‌ناڵه‌كان ده‌خات ه ژێر پرسیاره‌وه ڕیكالمكردن بۆ كااڵ یه‌كێكه له ده‌رهاویشته‌كانی دنیای ته‌كنه‌لۆژیا ،به جۆرێك له ئێستادا كۆمپانیا گه‌وره‌كانی جیهان سااڵنه به سه‌دان ملیۆن دۆالر له پێناو پڕفرۆشكردنی كااڵكانیاندا سه‌رف ده‌كه‌ن .له كوردستانیش له‌م ده ساڵه‌ی كۆتاییدا ڕیكالم به ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو ته‌شه‌نه‌ی كردووه ،عه‌بدولخالق ئه‌حمه‌د مامۆستای زانكۆ له به‌شی ڕاگه‌یاندن ،له‌و باره‌یه‌وه وتی «ڕیكالم له ڕوانگه‌ی ڕاگه‌یاندنه‌وه هونه‌رێكی ڕۆژنامه‌وانییه، مه‌به‌ست لێی بانگه‌شه‌كردنه بۆ كااڵیه‌ك ،یان بیرۆكه‌یه‌ك كه قه‌ناعه‌ت به به‌رانبه‌ر بهێنێ». په‌یجوور :سپێده هۆرمزیار ـ فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
سه‌باره‌ت به پاڵنه‌ری پشت ڕیكالمكردن ،ئه‌و مامۆستایه‌ی زانكۆ وتی «له كاتی هه‌ڵبژاردن و پڕوپاگه‌نده‌ی سیاسی ریکالم زیاتر هه‌یه ،قه‌رار نییه ته‌واوی الیه‌نه سیاسییه‌كان باشنب ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ده‌نگی به‌رز و ڕەنگ و ئه‌و دروشمبازییه‌ی بۆی ده‌كرێ، به جۆرێك قه‌ناعه‌ت به بینه‌ر ده‌هێنێت ،هه‌رچه‌نده مه‌رج نییه ته‌واوی خه‌ڵكی وه‌ها بڕوایه‌كیان هه‌بێت ،به‌اڵم گرنگ ناساندنی كااڵكانه له ڕێگای ته‌كنه‌لۆژیای نوێوه. ب���ه‌اڵم ئ��اس��وده س��ورچ��ی، وه‌ك كچێك ك�ه ب����ه‌رده‌وام له ڕێگای تیڤییه‌كانه‌وه ڕیكالمه ج��ۆراوج��ۆره‌ك��ان ده‌بینێ ،وتی «ئ���اره‌زووم���ه‌ن���دی ئ���ه‌وه نیم كااڵیه‌ك بكڕم كه ڕیكالمی بۆ ده‌ك��رێ ،تێڕوانینی من وه‌هایه ئ �ه‌و ك��ااڵی��ان�هی ڕیكالمیان بۆ ده‌ك��رێ كوالێتی باشیان نییه، ته‌نیا مه‌به‌ستیان لێی گه‌یشتنه به سامانداری». عه‌بدولخالق، مامۆستا ئ �ه‌ح��م �ه‌د ه��ه‌م��ان ب��ۆچ��وون��ی ئاسووده‌ی هه‌بوو ،پێی وایه كه به‌شێك له ك��ااڵك��ان چ ئ �ه‌وه‌ی
ڕیكالمی بۆ ده‌كرێ و ئه‌وه‌ی بۆشی ناكرێ ،به‌كه‌ڵكی به‌كارهێنان نایه‌ن، چاكرتینی شاهێدحاڵیش ئه‌وه‌یه ڕۆژانه چه‌نده‌ها ته‌ن كااڵی به‌سه‌رچوو ده‌ستی به‌سه‌ردا دگیرێ» .ئه‌و وه‌اڵمه ڕێچكه‌ی پرسیارێك وێنا ده‌كات ،ئاخۆ
ده‌ب��ێ حكومه‌ت یاسایه‌كی هه‌بێ بۆ دابه‌زاندنی ڕیكالم و سنوورێكی دانابێ بۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان؟ ڕێبوار حه‌مه‌د ،به‌رپرسی به‌شی ڕیكالم له كه‌ناڵی ئاسامنیی (سپێده) ،ده‌ڵێت: تا ئیستا هیچ وه‌زاره‌ت��ێ��ك ڕێنامیی
بۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان نه‌بووه ده‌باره‌ی چۆنیه‌تی داب��هزان��دن��ی ڕی��ك�لام، جگه له وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندروستی كه ڕێنامییه‌كانی ئه‌وانیش سه‌باره‌ت به سه‌نته‌ره‌كان و ده‌رمانه گیاییه‌كان و نه‌خۆشخانه‌كانن ،به‌ڵكو ئێمه وه‌كو
كه‌ناڵێك خۆمان فلته‌رمان داناوه و به مه‌رج ڕیكالم داده‌به‌زێنین ،كه له له الیه‌نی هونه‌رییه‌وه ده‌بێ له‌گه‌ڵ دیققه و یاساكانی كه‌ناڵه‌كه‌مان بگونجێ ،ه��ه‌روه‌ه��ا ل��ه الیه‌نی ئه‌خالقییه‌وه نابێ كاریگه‌ریی سلبی
به‌سه‌ر ده‌روون���ی تاكه‌كانه‌و ه به‌جێبهێلێ و كاردانه‌وه‌ی خراپی هه‌بێت ،ئه‌گه‌ر درك�مان بەوە كرد ڕیكالمه‌كان ده‌رهاویشته‌ی خراپیان هه‌یه ،ئه‌وه ئێمه ئه‌و ڕیكالمه راده‌گرین. م��ام��ۆس��ت��اك��هی ب �ه‌ش��ی ڕاگ��هی��ان��دی��ش ل���ه زان��ك��ۆی سه‌اڵحه‌دین پێی وابوو كه به‌شێك له ڕیكالمه‌كان سیناریۆكانیان ه��ون��ه‌ری��ی��ان��هی��ه ،ب����ه‌اڵم له ن��اوه‌ڕۆك��دا په‌یامی توندوتیژی له‌خۆیان به‌رجه‌سته ده‌ك��ەن و پێچه‌وانه‌كه‌شی هه‌ر ڕاسته. هه‌ر به‌ڕاست كێن ئه‌وانه‌ی زۆرت��ری��ن ق��ازان��ج ده‌ك���ه‌ن له كردنی ڕی��ك�لام؟ خه‌ڵكی؟ یان ڕاگه‌یاندنه‌كان؟ یاخود كۆمپانیا بازرگانییه‌كان؟ به پله‌ی یه‌كه‌م سوودمه‌ندی سه‌ره‌كی كۆمپانیا بازرگانییه‌كانن ،ئ �ه‌وه وه‌اڵمی ڕێبوار حه‌مه‌د ،به‌رپرسی به‌شی ڕیكالم بوو له كه‌ناڵی ئاسامنیی سپێده( ،به‌یان) چه‌ند جارێك ویستی لێدوانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ڕاگه‌یاندن له وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته وه‌ربگرێت، به‌اڵم وه‌اڵمی په‌یوه‌ندییه‌كانیان نه‌دایه‌وه.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
پڕۆژە‌ی گه‌ڕە‌كێكی پایتەخت ح
كه‌سێكی خنكاند و دانه‌یه‌كیش بریندار په‌یجور :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
دوای دروستكردن و نۆژە‌نكردنه‌وه‌ی ه���ه‌ر پ���رۆژەی���ه‌ك ل��ه گ����ه‌ڕە‌ك و كۆاڵنێكدا ،هاوواڵتیان گله‌یی ئه‌وه له الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌ك �ه‌ن، ك �ه ن��ات��وان��ن پ��رۆژە‌ك��ان ل �ه كاتی خۆیدا ت�ه‌واو بكه‌ن ،ئه‌مه‌ش وه‌ك هاوواڵتییان ده‌ڵێن ،كاری به په‌له‌ی بۆ ناكه‌ن بۆیه بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر گه‌ڕە‌ك و كۆاڵنه‌كان ده‌گیرێن ،زۆر جار ڕووداوی گیانی و ماددیی زۆری لێده‌كه‌وێته‌وه. گه‌ڕە‌كی گڵكه‌ندی ش��اری هه‌ولێر یه‌كێك له‌و گه‌ڕە‌كانه‌یه كه له مانگی 3ی ساڵی ڕاب�����وردووه‌وه ده‌س��ت كراوه به هه‌ڵكه‌ندنی شه‌قامه‌كانی بۆ دروستكردن و نۆژە‌نكردنه‌وه‌ی ئ���اوه‌ڕۆی ئ�ه‌و ناوچه‌یه ،ب �ه‌اڵم له سه‌ردانێكی مه‌یدانیی ڕۆژنامه‌ی
(به‌یان) بۆ ئه‌و گه‌ڕە‌كه ،له نزیكه‌و ه ئ�ه‌وه‌ی بینییامن بۆمان ده‌رك�ه‌وت تاكو ئێستا ئ �ه‌و پ��ڕۆژەی �ه ت �ه‌واو نه‌بووه و سستیی تێدا كراوه .ئه‌مه جگه له‌وه‌ی مێردمنداڵێكی ته‌مه‌ن 17س��اڵ كه‌وتووه‌ته ن��او پڕۆژە‌كه و گیانی ل�ه‌ده‌س��ت��داوه ،هه‌روه‌ها منداڵكیش بریندار بووه ،چه‌ندین ئۆتۆمبێلیش کەوتوونە بۆ ناو چاڵی ئاوه‌ڕۆكه. ئ�����ه‌وه‌ی ئ��ێ��م �ه ل���ه‌و س���ه‌ردان���ه مه‌یدانییه‌ماندا بینیامن ،قووڵیی چاڵی ئ��اوه‌ڕۆك �هی �ه ،ك�ه نزیكه‌ی 7مه‌تر ق��ووڵ��ه ،ئه‌مه به‌بێ هیچ په‌رژینێك جێهێڵداوه ،كه مه‌ترسیی ڕووداوی گیانیی تری لێده‌كرێت، ئه‌گه‌ر به زووی��ی چ��اك نه‌كرێت. (وه‌لی) یه‌كێكه له دانیشتوانی ئه‌و
گ�ه‌ڕە‌ك�ه ،بێزاریی خ��ۆی ل�ه‌و كار ه ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت «چه‌ندین جار خه‌ڵك داوای كردووه كه ئه‌و زێراب و جادانه چاك بكه‌ن ،هه‌ر ده‌ڵێن: باشه ،كه‌چی هه‌ر وه‌ك خۆیه‌تی، زۆر له وه‌زعێكی ناخۆشداین ،به‌اڵم ئه‌م گه‌ڕە‌كه كه‌سی وای تێدا نییه هه‌ستێته‌وه و بڵێت :بۆ وا ده‌كه‌ن؟». پیاوێكی به‌ته‌مه‌ن كه سه‌یری قواڵیی ئاوه‌ڕۆكه‌ی ده‌ك��رد ،ده‌رب��اره‌ی ئه‌و پڕۆژە‌یه پرسیارمان لێكرد ،ئه‌و وتی «ئه‌وه چه‌ندین جاره قووڵی بكه‌ن و پ��ڕی بكه‌نه‌وه ،ئه‌گه‌ر خراپیی پ��ڕۆژە‌ك��ه نه‌بیت ب��ۆ واده‌ك���ه‌ن؟ وه‌نه‌بێت الیه‌ك ته‌واو بكه‌ن و بچنه الیه‌كی تر ،ئه‌وان هه‌موو ڕێگاكانیان خراپ كردووه». مام عه‌زیز كه دوكانێكی له گه‌ڕە‌كه
«ل ه دوای تاڵه‌بانی پارتی گه‌وره‌ترین زیانی به‌رده‌كه‌وێت»
هه‌مووان كاری بۆ ده‌كه‌ن و ڕه‌تیشی ده‌كه‌نه‌وه په‌یجور :ڕێبوار ئه‌حمه‌د س �ه‌ردان �ه‌ك��ان��ی مه‌سعوود بارزانی و شاندی بااڵی حزبه‌كه‌ی بۆ شاری سلێامنی و كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی یه‌كێتی ،الی چ��اودێ�ران��ی سیاسیی ب��ارودۆخ��ی هه‌رێم گرنگیی زۆری پێده‌درێت، ب��ه ج��ۆرێ��ك م��ش��ت��وم��وڕی ئ��ه‌وه هاتووەته ئاراوه كه قۆناغی دوای تاڵه‌بانیی كه‌سی یه‌كه‌می یه‌كێتی، پارتی یه‌كه‌م الیه‌نه كه گه‌وره‌ترین زیانی به‌رده‌كه‌وێت. به ڕای به‌شێك له چاودێرانی سیاسی ،بارزانی هه‌موو هه‌وڵه‌كانی ئێستاى ل���ه‌وه‌دا چ��ڕك��ردووه‌ت�ه‌وه یه‌كێتی له دوای جه‌الل تاڵه‌بانییه‌وه به یه‌كڕیزی مبێنێته‌وه و باڵه‌كانی له یه‌كرت نه‌پچڕێن ،چونكه پێیان وایه هه‌ر كه‌رتبوونێك له ناو ئه‌و حزبه به زیانی پارتییش ته‌واو ده‌بێت. له ماوه‌ی كه‌مرت له مانگێكدا و دوای ت��ێ��ك��چ��وون �ه‌وه‌ی ب��اری ته‌ندروستیی ج��ه‌الل تاڵه‌بانیی س��ك��رت��ێ��ری گشتیی یه‌كێتیی نیشتیامنیی كوردستان ،سه‌رۆكی ه �ه‌رێ��م دوو ج��ار ب �ه ی��اوه‌ری��ی وه‌فدێكی بااڵی حزبه‌كه‌ی هاتووه‌ته سلێامنی و ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئه‌ندامانی م �ه‌ك��ت �ه‌ب��ی س��ی��اس��ی��ی یه‌كێتی كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجام داوه ،ئه‌مه له كاتێكدایه له ڕووداوه‌كانی 17ی
شوبات و خۆپیشاندانه فراوانه‌كانی ئه‌و پارێزگایه‌دا ،ته‌نانه‌ت یه‌ك جاریش سه‌ردانی سلێامنیی نه‌كرد. چاودێرێكی سیاسی دیاری هه‌رێم ئ��ام��اژە ب��ه‌وه ده‌ك���ات ،مه‌ترسییه‌كی یاسایی سیاسی له سه‌ر پارتی دروست بووه و بارزانییش هه‌ستی به‌و مه‌ترسییه كردووه ،هه‌ربۆیه هه‌موو هه‌وڵه‌كانی بۆ ڕووب �ه‌ڕووب��وون �ه‌وه‌ی دۆخه‌كه چڕ كردووه‌ته‌وه. مه‌سعوود عه‌بدولخالقى چاودێری سیاسیی ڕایگه‌یاند «ڕێكه‌وتنی سرتاتیژیی نێوان یه‌كێتی و پارتی به شێوه‌یه‌ك ب��ووه ك�ه پ��ارت��ی هه‌یمه‌نه‌ی به‌سه‌ر هه‌رێمدا زۆرتر بووه و ترسی ئه‌وه‌ی ال دروست بووه كه له دوای تاڵه‌بانییه‌وه ده‌سه‌اڵته‌كانی له ده‌ست بدا». ئ���ه‌و چ���اودێ���ره س��ی��اس��ی��ی�ه به ڕوون��ی ئاماژە ب �ه‌وه ده‌ك��ات هه‌موو گۆڕانكارییه‌كان به پله‌ی یه‌كه‌م به زیانی پارتی ته‌واو ده‌بێت ،چونكه هاوكێشه سیاسییه‌كانی هه‌رێم گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا دێت. كه‌سایه‌تیی تاڵه‌بانی له ناوه‌نده ن��اوخ��ۆی��ی و ده‌ره‌ك��ی��ی �ه‌ك��ان��دا ب �ه‌وه ن���ارساوه ك�ه توانایه‌كی به‌هێزی له ڕاگرتنی هاوكێشه‌كاندا هه‌یه ،به‌اڵم به دووركه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌و هاوكێشه‌كان له ناو هه‌رێم به تایبه‌تی و عێراق به گشتی، گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا دێن. ئ �ه‌ب��ووب �ه‌ك��ر ع�ه‌ل��ی��ی ئ�ه‌ن��دام��ی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوو ،پێی وایه
ڕێكه‌وتنی ستراتیژیی یه‌كێتی و پارتی ب ه شێوه‌یه‌ك بووه كه پارتی هه‌یمه‌نه‌ی به‌سه‌ر هه‌رێمدا زۆرتر بووه
پارتی له هه‌وڵی پارێزگاریكردنی دۆخی ئێستای په‌یوه‌ندییه‌كانیه‌تی له‌گه‌ڵ یه‌كێتی ،بۆ ئه‌وه‌ی له غیابی سیاسیی م��ام جه‌اللدا یه‌كێتی نه‌كه‌وێته ژێر كاریگه‌ریی هێزه‌كانی ده‌وروبه‌ری. ئه‌مه له كاتێكدایه دواین سه‌ردانی مه‌سعوود بارزانی بۆ سلێامنی ،به‌دوای كۆبوونه‌وه‌كه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا ڕێكخه‌ری گشتی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ل �ه‌گ �ه‌ڵ هێرۆ ئیرباهیم ئه‌حمه‌ددا دێت ،كه ئ�ه‌وه‌ش پێده‌چێت ترسێكی الی پارتی و بارزانی دروستكردبێت به دووركه‌وتنه‌وه‌ی تاڵه‌بانی یه‌كێتی بكه‌وێته ژێر كاریگه‌ریی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه كه به زیان بۆی ته‌واو ده‌بێت. بوونی چه‌ند باڵێكی جیاواز له ناو یه‌كێتیدا ،یه‌كێكی تره له‌و مه‌ترسییانه‌ی كه پارتی هه‌وڵیداوه بۆ دۆزینه‌وه‌ی ڕێگه چاره‌یه‌ك بۆی ،ئه‌بووبه‌كر كاروانی وه‌ك چاودێرێكی سیاسیی ئاماژە به‌وه ده‌ك��ات پارتی الی ڕوون نییه دۆخی داه��ات��ووی یه‌كێتی له دوای نه‌مانی تاڵه‌بانی وه‌ك سكرتێری گشتی ،چۆن ده‌بێت ،بۆیه هه‌وڵ ده‌دات ئاڕاسته‌ی ڕووداوه‌ك��ان��ی ناو یه‌كێتی به جۆرێك بێت له گه‌ڵ به‌رژوه‌ندییه‌كانی خۆیدا یه‌كبگرێته‌وه. دارا محه‌مه‌د ئه‌مین ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵ ،سه‌ردانه‌كانی ب��ارزان��ی ب��ۆ سلێامنی ب��ۆ پاراستنی هاوپه‌یامنێتیی ن��ێ��وان ه �ه‌ردوالی��ان وه‌س���ف ده‌ك���ات و ڕایده‌گه‌ێنێت:
پ��ارت��ی ل�ه ئێستادا ك��ار ل�ه سه‌ر ئ��ه‌وه ده‌ك���ات یه‌كێتی بێهێز و الواز نه‌بێت ،بۆ ئه‌وه‌ی كه بتوانن ئه‌و هاوپه‌یامنێتییه‌ی كه هه‌یانه بۆ پاراستنی به‌رژوه‌ندییه‌كانیان بیپارێزن ،بۆیه پارتی مه‌به‌ستیه‌تی یه‌كێتی به به‌هێزی مبێنێته‌وه. له ئێستادا ده‌نگۆی ئه‌وه له نێوان الیه‌نه سیاسییه‌كانی هه‌رێمدا دروستبووه كه هه‌ڵبژرادنی سه‌رۆكی هه‌رێم له ڕێگه‌ی په‌رله‌مانه‌وه بێت، بۆیه پارتی به بوونی ئه‌و ژماره كورسییانه‌ی ناو په‌رله‌مانی ناتوانێت ده‌سه‌اڵته‌كانی ئێستای بپارێزیت، وه‌ك مه‌سعوود عه‌بدولخالق ئاماژەی پێدا «پارتی ترسی لە ڕێكه‌وتنی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن هه‌یه، چونکە به‌وشێوه‌یە ده‌توانرێت متامنه له حكومه‌ته‌كه‌ی پارتی وه‌ربگیرێته‌وه». چاودێرانی سیاسیی هه‌رێم به گرنگییه‌وه له قۆناغی دوای تاڵه‌بانی ده‌ڕوان���ن و پێیان وایه یه‌كێتی پێناسه‌یه‌كی نوێ له دوای سكرتێره‌كه‌یه‌وه وه‌رده‌گ��رێ��ت كه به زیانی پارتی دیموكرات ته‌واو ده‌بێت ،له سه‌ردانی پێشووشیدا مه‌سعوود بارزانی له كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژن��ام �هوان��ی��دا ب�ه ڕوون��ی وت��ی: نه‌خۆشیی م��ام ج �ه‌الل جدییه و ده‌ب��ێ��ت ه �ه‌م��ووم��ان خ��ۆم��ان بۆ ئه‌گه‌ره‌كان ئاماده بكه‌ین.
پارتی ترسی لە ڕێكه‌وتنی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن هه‌یه ،چونکە به‌وشێوه‌یە ده‌توانرێت متمان ه ل ه حكومه‌ته‌كه‌ی وه‌ربگیرێته‌وه
9 ژماره ( ،)18سێشه‌ممه
www.bayanpress.net
زیاتر بۆ کچان و ژنان! ماستەرنامەیەک لەسەر مشک شڤان عەىل
ئ��ه‌ب��ووب��ەك��ر محه‌مه‌د دانیشتووى شارۆچکەى خورماڵە و بڕوانامه‌ی ماسته‌ری له (مشك)دا بەدەستهێناوە ،لێکۆڵینەوەکە به ناونیشانی (کاریگەریى پارێزى ـ الیسین ئەسیتایل ساىل سیلەیت ـ دژى الداىن کرۆمۆسۆمی و تێکچووىن
(ب���هی���ان)ی وت :نابێت ه��ه‌م��ووم��ان ه��ه‌رل��ه چ��اوی ژن و ك��چ��ان�ه‌وه له مشك بڕوانین و ه �ه‌وڵ بده‌ین دووری ب��خ��هی��ن��ه‌وه و ت��ۆوی��ان ن �ه‌ه��ێ��ڵ��ی��ن ،چ��ون��ك �ه مشك هاوكارییه‌كی ب��اش��ی كاره‌كانی م��رۆڤ ده‌ك��ات له ب��واری پزیشكی و تاقیكاریدا ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ژماره‌ی كرۆمۆسۆمه‌كانی زۆر نزیكه له ژم��اره‌ی كرۆمۆسۆمه‌كانی مرۆڤه‌وه، هه‌روه‌ها پله‌ی گه‌رمیی له‌شی ()37 پله‌یه ،كە هه‌مان پله‌ی گه‌رمیی له‌شی م��رۆڤ�ه ،دیسان ژم��اره‌ی جینه‌كانی یان بۆهێڵه‌كانی مشك هه‌مان ئه‌و ژم��اره‌ی �ه ك�ه ل�ه م��رۆڤ��دا ه��ه‌ن ،كه به‌رپرسن له دروستكردنی سیفه‌ته‌كانی ن��اوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ی م��رۆڤ ،به‌مه‌ش
تۆو هاندراو بەهۆى کاربۆ پالتین لە نێرەى مشکى سپیدا) سه‌باره‌ت به هه‌ڵبژاردنی ئه‌و گیانداره‌ی كه كچان و ژنان هیچ جۆره نێوانێكیان له‌گه‌ڵیدا نییه و تا به‌ڵكو شتێك ڕای خۆیان له‌سه‌ر مشك بگۆرن ،كه‌مێك باسی گرنگی ئه‌و گیانداره‌ی بۆ كردین له‌ژیانی مرۆڤ و له بواری لێكۆڵینه‌وه‌ی پزیشكیدا: ئه‌بووبه‌كر م��ه‌ال محه‌مه‌د به
ته‌نزی گیبودوس له‌باره‌ی گه‌لی كورد
ده‌ت��وان��رێ��ت ب��ۆ لێكۆڵینه‌وه ل ه به‌كرتیا و ك �ه‌ڕووه‌ك��ان و هه‌موو ئه‌و هۆكارانه‌ی كه په‌یوه‌ندییان به نه‌خۆشییه‌كانی مرۆڤه‌وه هەیە، له‌سه‌ر مشك تاقیکردنەوە بكرێت، له‌مانه ه�ه‌م��وو گرنگرت ئه‌وه‌یه سوڕی ژیانی كورته و لێكۆڵه‌ر له ب��واری كاركردن له بۆماوه‌زانیدا ده‌توانێ چه‌ندین نه‌وه‌ی یه‌ك دوای یه‌كی ئه‌و مشكه ببینێت ،بۆیه گه‌ر ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه له‌سه‌ر مرۆڤ بكرێت ،ڕەنگه ڵكۆڵه‌ر خۆی مبرێت و ئه‌نجامه‌كه وه‌رنه‌گرێته‌وه ،یاخود ئێمه له رووی ئه‌خالقییه‌وه ناتوانین هه‌ندێك تاقیكردنه‌وه هه‌یه له‌سه‌ر مرۆڤ ئه‌نجامیان بده‌ین ،چونكه ده‌شێت ببێته مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیانی ئه‌و كه‌سه. ئه‌مه وته‌كانی ئه‌وبوون ،به‌اڵم نازانین ژنان و كچان ڕای��ان چۆن ده‌بێت!
ماریش دیکتاتۆرە!
شەهێن هەڵەبجەیی «گیبودوس» نووسه‌رێكی ره‌خنه‌گر و ته‌نزنووسی نارساوی فه‌ره‌نسییه ،كه له‌باره‌ی گه‌النی جیهانه‌وه نووسینی زۆره ،به‌وهۆیه‌وه خوێنه‌رێكی باشی بۆ خۆی دزیوه .گیبودوس ،رێی له گه‌لی كوردیش كه‌وتووه و چه‌ند وشه‌یه‌كیشی كێشاوه به سه‌ری كوردا ،ده‌نووسێ: هاورێیه‌كی بۆسنه‌ییم هه‌یه ،كه هه‌ر وه‌خت ئه‌یبینم باسی بێچاره‌یی و سته‌مدیده‌یی گه‌له‌كه‌یم بۆ ده‌كات و منیش دڵ��ی ده‌ده‌م����ه‌وه و پێی ده‌ڵێم :سوپاسی خواوه‌ند بكه ،ئه‌گه‌ر فه‌له‌ستینی بوایه‌ی چیت ده‌كرد؟ هاورێیه‌كی فه‌له‌ستینیشم هه‌یه،
كه ب�����اس�����ی ئ��������اواره‌ی��������ی و چه‌وسانه‌وه‌ی گه‌له‌كه‌یم بۆ ده‌كات ،پێی ده‌ڵێم :ئۆمێدت هه‌بێ و دڵنیگه‌ران مه‌به، ئه‌گه‌ر كورد بوویتایه چیت ده‌كرد؟ هه‌روا هاورێیه‌كی كوردیشم هه‌یه كه هیچ گله‌یی و سكااڵیه‌كی نییه ،بۆی ه من
دڵشاد ساڵح زۆر خۆشحاڵم ،چونكە ئه‌گه‌ر گله‌یی و سكااڵی هه‌بوایه ،ئیرت نه‌مده‌زانی چۆن و به چی دڵی بێنمه‌وه و كێ بدۆزمه‌وه كه ئاواره‌تر و په‌رێشانرت بێ له گه‌لی كورد؟!
هه‌ر له دێرزه‌مانه‌وه ده‌ركه‌وتو ه كه مار زۆر به‌هێزه ،كاتێك مارێك ده‌چێته كونێكه‌وه كه‌س ناتوانێت ده‌ریبهێنێت ،خۆ ئه‌گه‌ر كلكیشی ڕابكێشیت ئ �ه‌وا ڕاسته‌وخۆ كلكی ده‌قرتێت و پ��اش م��اوه‌ی �ه‌ك كلكی
دێ��ت �ه‌وه ،مار عاشقی ش��ی��ره و ده‌گونجێت خۆی بئاڵێنێ له گیانداره شیرده‌ره‌كان و به‌وشێوزازه خۆی تێر كڕاست بكات ،مار خواردن ناجوێت یه ِ ق��وت��ی ده‌دات ،گ��ه‌ر خ��واردن �ه‌ك �هی ئێسكداربوو خۆی ده‌ئاڵێنێت له‌دارێك تا له‌توپه‌تی بكات .مار وه‌كو كیسه‌ڵ وایه ،توانای ژیانی هه‌ی ه ل ه وشكانی و ئاویشدا .شوێنی هه‌ستیاری مار بڕگه‌ی ملیه‌تی .مار توانای ئه‌وه‌ی هه‌یه چه‌ند ساڵ به بێ خواردن بژی ،به‌و مه‌رجه‌ی
ئۆكسجینی پێبگات ،گه‌ر ڕۆژێك له‌ڕۆژان مارێكت گرت و توانیت دانه‌كانی ده‌ركه‌یت، ئ �ه‌وا دڵنیابه له م��اوه‌ی ( )3ڕۆژدا ددانه‌كانی ده‌ڕوێنه‌وه .مار گیاندارێكی دیكتاتۆره ،له هه‌ركوێ بوو ئه‌و شوێنه به موڵكی خۆی ده‌زان��ێ ،ده‌بێ چی گیاندار هه‌بوو له‌و شـوێنه ،چۆڵی بكەن.
بۆ هه‌ر نه‌خۆشییه‌ك ،شه‌ربه‌تێك و .نوها
وێنە جیهانییەکان ئا :الس هه‌ورامی
ره‌نگ ه م��رۆڤ ل ه هیچ شتێكدا هێنده‌ی دروستكردن و په‌ره‌پێدانی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی ،دڵسۆزی و هه‌وڵی به‌خه‌رج نه‌دابێت ،نه‌ك هه‌ر هه‌وڵ و ك��ۆش��ش ،به‌ڵكو سه‌رمایه‌یه‌كی بێوێنه‌شی له‌و پێناوه‌دا خه‌رج كردووه، ك ه ئه‌گه‌ر به‌كاربهێرنێن ،چاره‌نووسی مرۆڤایه‌تی ده‌خه‌ن ه به‌رده‌م مه‌ترسی، ئه‌گه‌ریش به‌كارنه‌هێرنێن ،سامانێكی زۆر زه‌ره‌ر ده‌كات. یه‌كێك ل��ه‌و چه‌ك ه سووكانه
كاڵشینكۆفه ،ك ه ئێمه‌ی كوردیش سااڵنێكی زۆره پێی ئاشناین و یاده‌وه‌ریی تاڵ و شیرینامن له‌گه‌ڵیدا هه‌یه. چ��ه‌ك��ی ( )47-AKك��� ه به كاڵشینكۆف ن��ارساوه ،ساڵی 1941 ل� ه الی��ه‌ن میخائیل كاڵشینكۆفی رووسییه‌و ه دیزاین كراوه ،كاتێك له خه‌سته‌خان ه كه‌وتووه .ل ه جه‌نگی دووه‌می جیهانییدا ،چه‌كی ته‌قلیدیی سه‌ربازه‌كانی یه‌كێتیی سۆڤێتی پێشوو
شه‌ربه‌تی میوه ،ده‌وڵه‌مه‌ندە ب ه خوێ كانزاییه‌كانی وه‌ك��و :كالیسیۆم ،فسفۆڕ، مه‌گنیسیۆم ،ئاسن ،هه‌رسكردن ئاسان ده‌كه‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ی ترشی ئه‌ندامیی خاوه‌ن به‌های خۆراكیان به‌رزیان تێدایه. شه‌ربه‌تی لیمۆ: ب ه سوود ه بۆ منداڵ له‌كاتی گه‌شه‌كردندا، بۆ نه‌هێشتنی نه‌خۆشییه‌كانی سه‌رما و كۆكه ل ه زستاندا. شه‌ربه‌تی ترێ: ژە‌هره‌كان ده‌كات ه ده‌ره‌وه‌ی جه‌سته، به‌سوود ه بۆ ئ هوانه‌ی نه‌خۆشیی گورچیله و رۆیخۆڵ ه و نه‌خۆشییه‌كانی دڵ و به‌رزیی فشاری خوێنیان هه‌یه ،دژی له‌ناوچوونی
خانه‌كانی جگه‌ره ،كاریگه‌ریی باشی هه‌ی ه له‌سه‌ر س��وڕی خوێن و ئه‌و كه‌سانه‌ی كه كه‌مێك تایان هه‌یه ،ئامۆژگاری ده‌كرێن به خواردنه‌وه‌ی. شه‌ربه‌تی شلیك: ن��ه‌رم��ك��ه‌ره‌وه‌ی��ه ،گ��ه‌ر ل � ه ق��وڕگ��دا غه‌رغه‌ره‌ی پێبكرێت ،سوودی زۆر ده‌بێت دژی هه‌وكردن ،ده‌وڵه‌مه‌ند ه ب ه ڤیتامین (،)c به‌سوود ه بۆ تازه‌پێگه‌یشتووان ،ئامۆژگاریی ئ هوان ه ده‌كرێت ك ه یاریی ه قورسه‌كان ده‌كه‌ن، بیخۆنه‌وه. شه‌ربه‌تی ئه‌ناناس: بۆ ئ � هوان �هی كه‌مخوێنییان هه‌ی ه و ناڕە‌حه‌ت هه‌رس ده‌كه‌ن .هه‌روه‌ها توانای
ب��ووه ،بۆ یه‌كه‌مین ج��ار ل ه ساڵی 1947ل ه الی�ه‌ن سوپای رووسیاوه به‌كارهێرناوه ،ل ه باڵوترین چه‌كه‌كانی جیهان ه و النیكه‌م ل ه 14 واڵت به‌رهه‌م ده‌هێرنێت، ه���ه‌روه‌ك ل� ه 82واڵتیشدا وه‌ك���و چ�ه‌ك��ی س �ه‌رب��ازه‌ك��ان به‌كارده‌هێرنێت. تایبه‌مته‌ندیی كاڵشینكۆف له‌وه‌دای ه ك ه به‌كارهێنانی ئاسانه ب ه ب هراورد ب ه جۆره‌كانی تری چه‌ك،
نرخێكی ه �ه‌رزان��ی هه‌یه.
هه‌ی ه چه‌ورییه‌كان بتوێنێته‌وه ،له‌به‌رئه‌و ه س���وودی هه‌ی ه ب��ۆ ئ � هوان �هی تووشی قه‌ڵه‌وی بوون. شه‌ربه‌تی پرته‌قاڵ: ب����ۆ گ����ه‌ش����هی م����ن����دااڵن و ت��ازه‌پ��ێ��گ �هی��ش��ت��ووان ،ب���ه‌س���وود ه بۆ چاكبوونه‌و ه ل ه نه‌خۆشیی ئه‌نفلۆنزا یان تا. شه‌ربه‌تی گێالس: زۆر ده‌وڵ��ه‌م��ه‌ن��د ه ب � ه توخمه كانزاییه‌كان و به‌هێزكه‌ری جومگه‌كانی جه‌سته‌یه ،ه���ه‌روه‌ك بۆ م��اوه‌ی دوو رۆژ ی��ان زیاتر بخورێته‌وه ،ك��رداری ده‌رهاویشتنی ژە‌هر و پاشاموه‌كان له جه‌سته ،ئاسان ده‌كات.
8 www.bayanpress.net
ژماره ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
وه‌رزش ل ه خورماتوو پشتگوێ خراوه هاوكار كه‌ریم حسێن نه‌كراوه ،ب�ه‌اڵم به كه‌می ك �راوه كه ب ه قه‌ناعه‌تی من هیچ خزمه‌تێك به وه‌رزش به ت �ه‌واوه‌ت��ی ناگه‌یه‌نێت» ،ئ�ه‌و وتی «گۆڕە‌پانێك له ته‌نیشت گۆڕستانه‌كه‌ی گه‌ڕه‌كی رزگارییه‌وه دروستكرا كه ئێواران تیپه‌كان بۆ یاریكردن ڕوویان تێده‌كرد، به‌اڵم له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌ك گۆڕە‌پانه‌كه تێكدرا و ئ�ه‌رزه‌ك�هی بۆ دروستكردنی نه‌خۆشخانه‌یه‌ك ته‌رخانكرا ،كه ئێستا ئه‌و تیپانه سه‌رگه‌ردانن ،نازانن بۆ یاریكردن ڕوو له كوێ بكه‌ن».
به‌ختیار جومعه
له ڕاپۆرتێكی مه‌یدانیدا كه به‌یان له پرسی وه‌رزش��دا وه‌كو پرسێكی گرنك و به‌رچاوو پێی هه‌ستا ،ده‌رك��ه‌وت كه ئاستی وه‌رزش له شاره‌ك ه ڕۆژ ل ه دوای ڕۆژ ل ه دابه‌زیندایه ،به هۆی پشتگوێ خستنییه‌وه ،ك ه زۆر به كه‌می باسی ده‌كرێت و گرنگیی پێده‌درێت له چاو سااڵنی پێشوو ،كه ئه‌مه‌ش وه‌های كردووه ڕۆژ له دوای ڕۆژ ئاستی وه‌رزش به‌ره‌و دواوه ب��ڕوات ،یاریزانانیش ئه‌م هۆكاره بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێننه‌وه كه به باشی بایه‌خ به وه‌رزش له شاری خورماتوو نادرێت و كه‌سێكیش نییه ئه‌و كێشه و گرفتانه‌ی كه وه‌رزشوانان هه‌یانه ،بۆیانی چاره‌سه‌ر بكات و له خه‌میان بكۆڵێته‌وه. پ��ێ��ش��ڕە‌و ح��ه‌س��ه‌ن ،ی���اری���زان و سه‌رپه‌رشتیاری تیپی برایه‌تی ،ئاماژەی به‌وه دا كه ته‌نها وه‌رزشه ل ه خورماتوو كه‌س باسی ناكات و بایه‌خی پێنادات ،پێشڕە‌و وىت «ئه‌وه‌تا به چ��اوی خۆتان ده‌بینن كه وه‌رزش له شاره‌كه‌دا ب ه قۆناغێكدا تێده‌په‌ڕێت ،كه‌سێك نییه به جدی خه‌می وه‌رزش و وه‌رزشوانان بخوات ،ناڵێم شت
محه‌مه‌د به‌رزان
ڕاپۆرتی عومه‌ر ئاواره
هه‌روه‌ها یاریزان هاوكار كه‌ریم حسێن له باره‌ی نه‌بوونی خزمه‌تكردنی پێویست بە وه‌رزشوانانی شاری خورماتوو وتی «به‌راستی تیپه‌كان هاوكاریی ته‌واو ناكرێن و گۆڕە‌پانی باش نییه بۆ ئه‌وه‌ی یارییه‌كانی تێدا بكرێت ئه‌وه‌شی كه ده‌كرێت بۆ وه‌رزش و وه‌رزشوانان ،له ئاستی پێویستدا نییه». یاریزان محەمەد به‌رزان ،كه ئه‌ویش ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكه وه‌كو یاریزانێكی تۆپی پێی یاری ده‌كات ،له باره‌ی كێشه و
گرفته‌كانی وه‌رزشه‌وه له شاری خورماتوو، ده‌ڵێت «ئ���ه‌وه‌ی كه ئێستا باسی به كه‌م ده‌كرێت و به كه‌مییش بایه‌خی پێده‌درێت ،وه‌رزشه .هه‌موو واڵتێك به وه‌رزشه‌وه جوانه ،وه‌رزشیش بۆ هه‌موو كه‌سێكه ،به‌اڵم له‌م شاره‌ی ئێمه‌دا ته‌نها وه‌رزش��ه پشتگوێ خ��راوه ،تاكو ئێستا له خورماتوو یاریگایه‌كی باش نییه ،به تایبه‌ت له گه‌ڕە‌كه كوردییه‌كاندا ،بۆ ئه‌وه‌ی یاریزانه‌كان یاری له‌سه‌ر بكه‌ن و خولی له‌سه‌ر بكه‌نه‌وه ،خۆزگه یاریگاییه‌ك
هه‌بووایه بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش مبانتوانییایه خول بكه‌ینه‌وه و یاریی له‌سه‌ر بكه‌ین». ئه‌و ئاماژەی ب�ه‌وه دا كه بەهۆى نه‌بوونی یاریگاوە ده‌بێت یه‌ك هه‌فته چاوه‌ڕوان بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ل ه یاریگاكه‌ی یانه‌ی هاوكاریی خورماتوو سه‌ره‌یان به‌ربكه‌وێت ،بۆ ئه‌وه‌ی یارییه‌ك ئه‌نجام بده‌ن. دواتر یاریزان به‌ختیار جومعه‌یش وه‌ك��و یاریزانه‌كانی ه��اوڕی��ی ،گله‌یی و گازەنده‌یه‌كی زۆری به‌رامبه‌ر به‌و
پشتگوێخستنه‌ی وه‌رزش و وه‌رزشوانان هه‌بوو كه له ئێستادا ده‌ك��رێ��ت ،ئه‌و ئاماژەی به‌وه دا كه ئه‌وان وه‌كو پێویست هاوكاری ناكرێن و زۆر جار له بیر ده‌كرێن، به‌ختیار وتی «منیش وه‌كو هاوڕێكانم ده‌ڵێم كه‌سێك نییه به‌ڕاستی خه‌می وه‌رزش و وه‌رزشوانان بخوات له شاره‌كه، بۆ منوون ه خولێك ده‌كرێته‌وه و دواتر ئاژاوه‌ی تێدا ئه‌نجامده‌درێت و به هۆی ئه‌و ئاژاوه‌یه‌وه ئه‌نجام نادرێت ،ئه‌گه‌ر كه‌سێك به راستی خه‌می ئه‌وه بخوات و به ته‌واوه‌تی پشتگیری و هاوكاری بكات، ئه‌وا من به دڵنییایه‌وه ده‌ڵێم هه‌ر خولێك بكرێته‌وه به سه‌ركه‌وتووی كۆتایی دێت». ئ �ه‌و ئ��ام��اژەی ب��ه‌وه دا كه ته‌نها تیپه كوردییه‌كانی ش��اری خورماتووه پشتگوێ ده‌خرێن و هاوكاری ناكرێن، ئه‌گینا تیپه‌كانی دیكه به تایبه‌ت تیپه توركامنییه‌كان ،لە الی��ه‌ن خۆیانه‌وه هاوكاری ده‌كرێن و پشتگیریی ته‌واویش ده‌ك���رێ���ت ،ئ���ه‌و داوای ل��ه الی�ه‌ن��ی په‌یوه‌ندیدار كرد كه وه‌رزش له كه‌ناری ئاوابوون رزگار بكه‌ن و هاوكاریی وه‌رزش و وه‌رزشوانی شاره‌كه بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانیش بتوانن په‌ره به‌و چاالكییه گرنگه بده‌ن و لێی دوورنه‌كه‌ونه‌وه.
هه‌ڵبژاردنه‌كانی فیفا ل ه نێوان راستی و واقیعدا شیفاء موراد له‌و كاته‌وه‌ی ه �ه‌ردوو خه‌اڵتی تۆپی ئاڵـونیی فرانس فتبۆڵ و باشرتین یاریزانی جیهانیی فیفا یه‌كخراوه، یاساكان بۆ پااڵوتن و ده‌نگدان به روونی نه‌ماون. پێشرت پااڵوتن و ده‌نگدان بۆ تۆپی ئاڵتونی پێوه‌ر ده‌كرا به نازناوه‌كان و ژماره‌ی ئەو نازناوانەى کە ئه‌و یاریزانه به‌ده‌ستی ده‌هێنان به شێوه‌یه‌كی گشتی ،ده‌ن��گ��دان�ه‌ك�هی��ش ل �ه ڕێی رۆژنامه‌نووسانی تایبه‌ت به‌و یارییه‌وه بوو له جیهاندا. ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردنی باشرتین یاریزانیش له‌الیه‌ن فیفاوه نزیك بوو له هه‌مان شێواز له ڕێ��ی باشرتین راهێنه‌ران و كابتنی یانه‌كانه‌وه. ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه ل ه كاره‌كه‌دا له واده‌ی ده‌ستپێكردنی ه��ه‌ردوو خه‌اڵته‌كه تا رێكخستنی هه‌ردووكیان له ساڵی 2010و ناونانی به خه‌اڵتی تۆپی ئاڵتونی بۆ باشرتین یاریزانی جیهان ، واتا تا 2009هه‌مه جۆرى هه‌بوو لە پااڵوتن و هه‌ڵبژاردنی یاریزاناندا به شێوەیه‌كی ب��ه‌رده‌وام ،چی له رووی ره‌گه‌زنامه‌ی یاریزان یان ره‌گه‌زنامه‌ی
یانه‌كه‌یه‌وه كه یاریی بۆ ده‌كرد ،به‌رده‌وام نوێنه‌ری ئیتاڵیی و ئینگلیزیه‌كان ناویان له ناو سێ یاریزانه‌كه‌ی كۆتاییدا هه‌بوو ،ئه‌وه وه‌ك خه‌اڵتی باشرتینی فیفا ،له باره‌ی تۆپی ئاڵتونیشه‌وه كۆنرۆڵكردنێكی گشتیی ئیتاڵی هه‌بوو ،هه‌مه‌جۆریشی هه‌بوو له رووی
جیهان چاوه‌ڕوانی یارییه‌كه‌مان ده‌كات
جۆزێ مۆرینۆ راهێنه‌ری یانه‌ی ریاڵ مه‌درید دوای ئه‌وه‌ی له‌م هه‌فته‌یه‌دا ئاماده‌ی بینینی یاریی كالسیكۆی نێوان مانچسته‌ر یونایتد و لیڤه‌رپوڵ بوو له خولی ئینگلیزیدا ،پاش یارییه‌كه بۆ رۆژنامه‌ی سه‌نی ئینگلیزی وتی «هه‌موو جیهان به تاسه‌وه چاوه‌ڕوانی یارییه‌كه‌ی ئێمه و یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتد ده‌كات له قۆناغی 16ی یانه‌پاڵه‌وانه‌كاندا، عه‌یبه‌یه ئه‌و یارییه له كۆتاییدا به‌ڕێوه نه‌چێت». راهێنه‌ری یانه‌ی شاهانه وتیشی «ئێمه بڕوامان وای�ه له‌وان ده‌به‌ینه‌وه و ئه‌وانیش هه‌مان هه‌ستیان هه‌یه ،له به‌ر ئه‌وه‌ی به باشی خۆمانی بۆ ئاماده ده‌كه‌ین».
پاڵێوراوانه‌وه. ئ��ه‌وه‌ی له ساڵی 2010دا رووی��دا گۆرانێكی ریشه‌یی بوو له چۆنێتی پااڵوتن و هه‌ڵبژاردنی باشرتین یاریزان ،هه‌روه‌ك چۆن ئیسپانیا له‌و دوو ساڵه‌دا بااڵده‌ستیی به‌سه‌ر تۆپی پێدا سه‌پاندووه ،هه‌ر به‌و شێوه‌یش
ده‌ستی به‌سه‌ر ئه‌و خه‌اڵته‌دا گرتووه. لیۆنێل میسی پادشای ئه‌م خه‌اڵته‌ی ه به بێ رك��اب �ه‌ر ،یانه ئیسپانییه‌كانیش بااڵده‌سنت به‌سه‌ریدا به ته‌واوی ،له كاتێكدا ب ه پێی پێوه‌ره‌كانی فیفا بۆ خه‌اڵته‌كه له ساڵی 2010دا ،ویسلی شنایده‌رى یاریزانی
نرخه‌كه‌ی بێل به‌رز ده‌كرێته‌وه یانه‌ی تۆتنهامی ئینگلیزیی نرخی گاریس بێڵی یاریزانی چه‌پی یانه‌كه‌ی به‌رز كرده‌وه بۆ 55ملیۆن یۆرۆ بۆ ئه‌و یانانه‌ی كه ده‌یانه‌وێت بۆندی له‌گه‌ڵ ئه‌نجام بده‌ن ،ئه‌وه‌یش به پێی هه‌واڵێك ك ه رۆژنامه‌ی سه‌نده‌ی ئێكس پرێسی ئینگلیزیی باڵوی كردۆته‌وه. ئه‌و رۆژنامه‌یه له راپۆرتێكدا باڵوی كردۆته‌وه كه یانه‌ی تۆتنهام له پێناو به‌ده‌ستهێنانی مادده‌یه‌كی زیاتر بڕیاریداوه نرخی ئه‌و یاریزانه به‌رز بكاته‌وه له كاتێكدا پێشرت ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌بوو ب ه بڕی 35ملیۆن یۆرۆ ده‌ستبه‌رداری بێت .هاوینی رابردوو به‌رشه‌لۆنه‌وه هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی درا به‌اڵم ئاماده نه‌بوو 25ملیۆن یۆری زیاتر پێبدات ،ل ه ئێستایشدا ریاڵ مه‌درید له هه‌موو یانه‌كان زیاتر گرنگی پێدەدات.
ئینته‌ر میالن پاڵێوراوی سه‌ره‌كی بوو بۆ به‌ده‌ستهێنانی ،له‌و وه‌رزه‌دا شنایده‌ر هه‌موو نازناوه‌كانی له‌گه‌ڵ یانه‌كه‌ی به‌ده‌ستهێنا ،ه��اوك��ات سه‌ركردایه‌تیی هه‌ڵبژارده‌كه‌ی ك��رد بۆ یاریی كۆتایی جامی جیهانی ،له كاتێكدا میسی له‌و خه‌اڵتانه هیچیانی به‌ده‌ست نه‌هێنا جگه له لیگای ئیسپانی نه‌بێت له‌گه‌ڵ تیپه‌كه‌ی، هه‌ڵبژارده‌كه‌یشی هه‌رزوو له مۆندیالدا كرایه ده‌ره‌وه. ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ن��اروون��ی ه �هی �ه له هه‌ڵبژاردن و دیاریكردنی باشرتینی جیهان، به‌اڵم میسی به‌شێك نییه له‌و بابه‌ته له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌و تاكه یاریزانی بااڵده‌سته به‌سه‌ر تۆپی پێدا ،به‌اڵم هه‌ندێك گومان هه‌یه له شێوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه ،له‌كاتێكدا چه‌ندین یاریزانی تر هه‌یه شایه‌نی ئ �ه‌وه‌ن ببنه باشرتین. ئ��ه‌وه‌ی زیاتر جێی كێشه و قسه له‌سه‌ر كردن ه ،دیاریی كردنی باشرتین پێكهاته‌ی ساڵه ل �ه‌الی �ه‌ن فیفاوه ،كه سه‌رجه‌میان له یانه ئیسپانییه‌كاندا بوون! به‌كه‌م گرتنی ئه‌و یاریزانانه نییه كه ناویان له پێكهاته‌كه‌دا هه‌یه ،به‌اڵم یاریزانی تر هه‌بوو كه زیاتر شیاو بوون النی كه‌م له‌و پێكهاته‌دا ناویان هه‌بوایه ،چ به پێی ئه‌و ژماره و نازناوانه‌بێت كه له‌گه‌ڵ یانه‌كانیان یاخود هه‌ڵبژارده‌كانیان به‌ده‌ستیان هێناوه،
ی��ان به لێهاتووی خۆیان بێت كه هه‌یانه. بێگومان نارساویی خولی ئیسپانی به‌سه‌ر ئه‌وانی تردا كاریگه‌رییه‌كی زۆری هه‌بووه له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌كه، دیاره ئه‌وانه‌ی ده‌نگیان داو ه زۆریان جگه له خولی ئیسپانی هیچ خولێكی ت��ر نابینن ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ن��ا چ��ۆن ئ �ه‌وه روونده‌كرێته‌وه یاریزانی وه‌ك پیكی و دانیال ئه‌لڤێس هه‌ڵبژێدرێن به‌سه‌ر تیاگۆ سێلڤا و فلیپ المدا ،كه چ له رووی ن��رخ و ئه‌نجامیشەوە بێت، لەپێشرتن. ئه‌وه چیرۆكه‌كه بوو كۆتایی هات و رۆیشت ،تێیدا ئیسپانیا سه‌ركه‌وتنێكی گ��ه‌وره‌ی به‌ده‌ست هێنا ،ئه‌گه‌ر به شیاویش نه‌بێت ،به‌اڵم پێده‌چێت فیفا زیاتر بۆ وه‌رزێكی تر ئاگاداربێت ،ئه‌م قسانه‌ی له‌م دواییانه‌دا رویدا ،پێده‌چێت پێویست به هه‌ندێك ته‌نسیق بكات له نێوان واقیعی هه‌ڵبژاردن و پااڵوتن و راستیی یاریكردن هه‌بێت ،هه‌روه‌ك پێویسته ده‌رك ب�ه‌وه بكات تا زیاتر متامنه‌ی هه‌بێت له هه‌ڵبژاردنه‌كانیدا، هه‌تا وای لێنه‌یه‌ت ه��ه‌روه‌ك چۆن به‌عزێك كه‌س ده‌ڵێن :بۆ گه‌یشنت به باشرتین پێكهاته‌ی منوونه‌یی پێویستت به پاسپۆرتێكی ئیسپانییه.
به‌سه‌ر‌ه دوای سێ مانگی تر ئاماده‌یه عه‌بدولخالق مه‌سعود جێگری سه‌رۆكی یه‌كێتی تۆپی پێی عیراقی سوپاسی بڕیاری سه‌رۆكه‌كانی یه‌كێتی كه‌نداوی كرد كه پشتگیریان ده‌ربڕی بۆ به‌ڕێوه چوونی جامی كه‌نداوی 22ی داهاتوو ل ه ساڵی 2015له شاری به‌رسه ،وتیشی به‌رسه دوای سێ مانگی تر له ئاماده‌باشیدایه. مه‌سعود وتی «ب �ه‌رس ه خاوه‌نی دوو یاریگای گه‌وره‌یه ،كه یه‌كه‌میان یاریگای ناوچه‌ی وه‌رزشییه كه 60هه‌زار هانده‌ر ده‌گرێت، دووه‌میش یاریگای مینایه ك 30هه‌زار هانده‌ر ده‌گرێت ،چه‌ندین كۆشیكیش ئاماده‌ن بۆ میوانداری كردنی سه‌رۆكه‌كان له‌گه‌ڵ چه‌ندین میوانخانه‌ی گه‌وره كه سه‌رجه‌م تیپه‌كان له خۆبگرێت».
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
کێ سێ چاالکوانەکانی پەکەکەی کوشت؟ ئیسالمییه‌كانی كوردستان ڕێككه‌وتن ك ه ڕێككنه‌كه‌ون! مه‌سعود عه‌بدولخالق ب ه پێی تێكڕای سه‌رچاوه‌كانی هه‌واڵ ل ه هه‌موو الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان ده‌رده‌كه‌وێت ك ه ئه‌و ته‌قه‌الیانه‌ی ئیسالمیه‌كان ئه‌ڵق ه ب ه ئه‌ڵق ه ل ه ئامانجه گه‌وره‌كان بۆ بچوكه‌كان ،ل ه یه‌كگرتن بۆ به‌ره‌یه‌ك ،یه‌كلیستی ،یه‌كفڕاكسیۆنی، ته‌نانه‌ت بۆ دروستكردنی ماڵێكی ئیسالمی ل ه كوردستان ،هه‌مووی شكستی هێنا ،كه‌چی زۆر ب ه ئاسانی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی تر ده‌گونحێن، كۆی سه‌ردان و هاریكاریان له‌گه‌ڵ حزب ه ده‌سه‌اڵت و الئیكه‌كان زۆر زیاتره له‌گه‌ڵ یه‌كرت ،ته‌نانه‌ت ب ه پێی دروشمی خۆیان «ب ه چاك وتن چاك و ب ه خراپ وتن خراپ» بۆ ده‌سه‌اڵت به‌كارده‌هێنن ،به‌اڵم تا ئیستا بۆ یه‌كرتی به‌كارناهێنن ،كه‌سامن گوێامن له الیه‌كیان نه‌بوو ه به‌كاری الیه‌كه‌ی تر بڵێت «ئه‌و ه باش بوو» ،ئه‌وه‌ش یه‌كێك ل ه هۆكار ه بنچینه‌ییه‌كانی دواكه‌وتنی ئیسالمیه‌كان ه ل ه كوردستان ،ل ه دوای20 سال ل ه خه‌باتیان زیاتر دواكه‌وتوون، هیچ ئاسۆیه‌كی گه‌شیش ب ه دی ناكرێت ب ه پێی ئه‌و فۆرم و نه‌هجه. له‌كاتێكدا ل ه ده‌وروبه‌ر ئیسالمیه‌كان ب ه دیموكراسیان ه ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كان زۆر چوون ه پێش ،به‌اڵم ل ه جموجۆڵی سیاسیانه‌ی ئیسالمییه‌كانی كوردستان زۆر ب ه ڕوونی ده‌رده‌كه‌وێت ئه‌وان زیاتر ب ه ئه‌زمونی عه‌ملانی كوردستان سه‌رسامن ،ل ه جیاتی ئه‌وه‌ی عه‌ملانی كوردستان به‌ره‌به‌ر ه السایی ئیسالمی بكاته‌وه ،كه‌چی ده‌بینین ئیسالمیه‌كان كاڵ ده‌بنه‌و ه به‌ره‌و دنیایی و خۆشگوز هرانی و گه‌نده‌ڵی ه عه‌ملانیه‌كان، ئه‌گه‌ر لیستێكی ب هراورد ل ه نێوان بۆچون و پابه‌ندیه‌كانی رابردوی ئیسالمیی كوردستان له‌گه‌ڵ ئیستا بكه‌ی هه‌ر ته‌واو نابێت ،ئه‌گه‌ر ڕاو پابه‌ندی ئیسالمییه‌كانی ئیستا ب ه قه‌پانی نه‌وه‌ده‌كانی خۆیان هه‌ڵسه‌نگێنین ڕه‌نگ ه یه‌ك ڕسته‌ی ل ێ ده‌رنه‌چێت، بۆی ه ئاماژ ه به‌و دۆخان ه ده‌كه‌ین كه هه‌ر ده‌زگا‌و حزبێكی تێدا بێت به شكستخواردوو ل ه قه‌ڵه‌م ده‌درێت: -1دوێن ێ و ئه‌مڕۆی وه‌ك یه‌ك بێت یان خراپرت بێت ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه ب هراوورد بكه‌ین ده‌بینین تا ساڵی 1999ئیسالمیی كوردستان ل ه الیه‌ن ئه‌مریكاو ه ب ه یه‌ك ێ ل ه حه‌وت الیه‌نه كاریگه‌ره‌كانی عێراق پۆلێن كرابوو، ئیستاش هه‌روا ل ه كورتی ده‌ده‌ن. -2ل ه هیچ هاوكێشه‌یه‌كی كارای ناوخۆیی و هه‌رێامیه‌تی جیهانی نه‌بێت ،ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ. -3ل ه دۆخ ه جیاجیاكاندا گۆڕانی پێ نه‌كرێت. -4هه‌موو دۆخ و ئه‌زموونه‌كانی شكستی هێنابێت ،وات ه ب ه ئه‌زموونی جیهادی ئاسایی ،ئه‌زموونی جیهادی توند ،ب ه نه‌رمی و نیمچه‌نه‌رمی ،له هه‌موو بارێك هه‌ر ل ه دواو ه بێت. -5ئه‌گه‌ری ده‌ربازبوونی ل ه ئاسۆ دیارنه‌بێت ،ئیمكانیه‌تی گه‌ش ه و گۆڕانی په‌كی كه‌وتبێت. -6به‌دیل نه‌بێت بۆ دۆخ ه خراپه‌كانی ب هرامبه‌ری ،ب ه الی كه‌می هه‌ندێك له بیرمه‌ندانیان گه‌یشتبن ه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی ك ه نه‌بوون و بوونی وه‌ك یه‌كه. -7زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌چن ه نێو حكومه‌ت ب ه نوێن هرایه‌تی الیه‌نه ئیسالمیه‌كان له‌و تاقیكردنه‌وه‌یه
محەمەد هەریری کوشتنی ئەو سێ چاالکوانەی پ .ک. ک تەنها تاوانێکی کوشنت نییە ،بەڵکو بۆتە مەتەڵێکی سیاسەتی نێودەوڵەتی ،هەر لە یەکەم ساتی باڵوبوونەوەی هەواڵی کوشتنی ئەو سێ کەسایەتیەی پ .ک. ک ،هێشتا کەس نەگەیشتۆتە بڕیاری کۆتایی لە دیاریکردنی بکوژەکان ،لەبەر تێکەڵوپێکەڵی و زۆری ئەو یاریکەرانەی لە گۆڕپانی ک��وردی و ناوچەکە یاری دەک���ەن ،راس��ت��ە کەسانێك ل��ە زۆر لە واڵت��ان ڕژان��ە س��ەر شەقامەکان ،بەاڵم هەتا ئەو خۆپیشاندانانەش جۆرێك لە دوودڵی و دڵنیانەبوونی پێوە دیار بوو، دروشمەکانیشی بە زۆر ئاراستە بوو، هەتا خ��ودی پەکەکەش لە زمانی زۆر لە لێپررساوانیان تاوانەکەیان نەخستۆتە ئەستۆی الیەنێکی دیاریکراو. ئ��ەگ��ەر بێینە س��ەر راپ��ۆرت��ەک��ەی ویکلیکس کە ئێن ئار تی باڵویکردەوە، ئ��ەوە ئ��ەو بۆمبە میدیایە ن��ەب��وو کە خەڵك چاوەڕوانی دەکرد ،بەڵکو شتێکی چاوەڕوانە لە ئەمریکا و زۆر لە ئەوروپاش هەوڵی وشكکردنی سەرچاوەی دراوی پ. ك .ك بدەن ،وەک نیفاقیکی ئەمریکی بۆ خۆشیرینکردن لەبەرچاوی دەسەاڵتی تورکی و لەبیربردنەوەی الیەنگیری ئەمریکا بۆ ئیرسائیل ئەو کارانە بکەن لە دژی کورد ،ئەمریکا بە هاوکاری ئیرسائیل خودی ئاپۆیان گرت و رادەستی تورکیایان کرد ،چۆن کارێکی وا ناکەن؟! دوور لەو ڕاپۆرتە ئەگەر باسی ئەگەرەکان بکەین،
یەك بە یەك دەبینین زۆریان لە ئاستیکی یەکساندان بۆ هەڵگرتنی بەرپرسیاریەتی ئەو تاوانە. ئەگەر لە تورکیا دەست پێبکەین، ئ��ەوە گومانی تیدا نییە ئەزموونی مێژووییامن لەگەڵ دەوڵەتی تورك ئەو هەستەمان بە شیوەیەکی تۆماتیکی ال دروست دەکات ،کە چاوەڕوانی بۆمبی ئەتۆمیش لە تورك ئەکەین نەك تیرۆر و تەسفیەی بەدەنی ،بەاڵم ئەوەی زیاتر ئەو ئەگەرە الواز دەکات ئەوەیە کە حکومەتی ئەردۆگان لە هەموو کاتێك زیاتر پێویستی بە هێمنی و پاراستنی باری ئاسایشی نێوان دەوڵەت و پ ،ك ،ك هەیە ،بە تایبەتی پاش ئەوەی گەیشتنە ئەو قەناعەتەی کە تورکیا هەرچیەک بکات و هەر رۆڵێكی ڕاب���ەری بگێڕێت ،دۆزی ک��ورد وەک تۆپی ئاسنینی پێی بەندیەکان لە پێیدا ئ��ااڵوە و جوڵەی سست دەک��ات ئەگەر نەیوەستێنێت ،ئ��ەوەی زیاتر گەیاندیە قەناعەت ڕوداوەک��ان��ی سوریا بوو کە پ .ك .ك زۆر بەهێز یاری لەو گۆرەپانە دەک��ات ،دووەمیش ترسی تورکیایە لە دەرک��ەوت��ن��ی هێزی ت��ون��دڕەو و یاخی بە پێچەوانەی ئاڕاستەی میانڕەوانەی ئۆجەالن کە لە وەتی لە زیندانە تەبەنای دەکات ،بۆیە گەیشتۆنەتەتە قەناعەتێك کە ئۆجەالن لەوانەیە چاکرتین کەس بێت بۆ ئەوەی لەگەڵی ڕێککەون ،بەر لە روودان��ی ئەگەرێکی چاوەرواننەکراو یان بەرلەوەی ئۆجەالن شتێکی لێبێت لە بارودۆخی نالەباری زیندان ،کەوابوو
ئەگەر ئەو تاوانە بە دەستێکی تورکیش ئەنجام درابێت ،ئەوە وەک شارەزایان وزۆر لە کەسایەتی ن���اوداری پ .ك. ك پییانوایە ت��ورک��ە نەتەوەپەرستە ڕاستەڕەوەکان ئەنجامیان داوە ،تا ئێستا پەنجەیان بۆ حکومەتی ئۆردۆگان درێژ نەکردوە ،وەک زوبێر ئایدار نوینەری پ. ك .ك لە ئەوروپا تاوانی تیرۆرەکەی خستە سەرشانی «هێزە تاریکپەرستەکان» کە ویستیان گفتوگۆکە بپچڕێنن ،هەروەها سەرکردەیەکی کۆنگرەی نیشتیامنی کوردی سەر بە پ .ك .ك ،رەمزی کارتەل دەڵێت «ئەوە تاوانێکی سیاسییە بێگومان لەکاتیکدا ئۆجەالن و دەوڵ��ەت چونە ن��او گفتوگۆی ئاشتی ،هەندێك بازنە دژی چارەسەرکردنی دۆزی ک��وردن و دەیانەوێت پرۆسێسی ئاستی لەناو بەرن». ئیرسائیلیش ئەگەریکی تری بەهێزە کە بەو دواییە پەیوەندیەکانی لەگەڵ تورکیا لە خراپرتین باردایە ،لە هەمان کاتدا هەوڵی کردنەوەی کەناڵێکی زۆری داوە لەگەڵ پ .ك .ك تا ڕادەی پێشکەش کردنی زانیاری سه‌ربازی ،کەوابوو ئیرسائیل حەز بە بەرقەراربوونی تورکیا ناکات لەژێر حوکمی ئەردۆگان کە دەیەوێت ببێتە کاریزمایەکی ئیسالمی بەهێزی ناوچەکە و جیهانی ئیسالمی ،زۆرجاریش ئەردۆگان لەو پێناوەدا بەسەر پلیکانەی ئیرسائیل هەڵدەگەڕێت زۆر بە توندی لێدوان دەدات لە دژی ئیرسائیل. ئ��ەگ��ەرێ��ک��ی ت���ری ب��ەه��ێ��زی��ش هاوپەیامنی ئێران و سوریایە ،بە تایبەتی
ئ��ەو دوو دەوڵ��ەت��ە ب��ە ی��ەک دەس��ت دەجەنگێن لە ش��ەڕی ناوخۆی سوریا لەسەر بنچینەی تایفی ،پێکهاتنی پ .ك. ك لەگەڵ تورکیا گورزێکی تری جەرگبڕ لە ڕژێمی ئەسەد دەدات ،چونکە وەک زان��راوە PYDوەک بەهێزترین حزبی کوردی سوریا هەموو بڕیار و چارەنوسی دۆزی کوردی کوردەکانی سوریای قۆرخ کردووە ،بە ئاشکرا و بە نهێنیش دەستی تێکەاڵوکردوە لەگەل ڕژێمی ئەسەد، کە ئ��ەوەش یاریەکی ترسناکە ،دوور نییە ئاکامێکی زۆر خ�راپ و ترسناکی لێبکەوێتەوە لە پاش ڕووخانی ئەسەد کە بۆتە مەسەلەی كات ،لەبەر ئەوەی یەک لە سێی چەکدارەکانی پ .ك .ك کوردی سوریان ،کەوابوو زەحمەت نییە بۆ هه‌واڵگری سوری و ئ َیرانی هەموو نهینییەکانی ناو پ .ك .ك بزانن و چەندین چاو و هاریکار و سیخوڕیان بێت لەناو پ. ك .ك و لە ڕۆژێکی وادا بەکاریان بهێنن. ئ��ەو ئ��ەگ��ەرە ڕاس��ت��ەوخ��ۆ ب��ەرەو ئ��ەو ئ��ەگ��ەرە بەهێزەمان دەب���ات کە ئەو تاوانە بە دەستی کەسانێکی ناو پ .ك .ك ئەنجامدرابێت ،ئ��ەوەی ئەو ئەگەرە بە دوور دەزانێت و خۆی لێبۆتە شیکاری سیاسی و زوڕناکانی سەردەمی میدیای ریالیزمی سۆشیالستی ،ئەوە نە لە سیاسەت تیدەگات و نە پ .ك .ك دەناسێت ،راستە هەموو باڵەکانی ناو پ .ك .ك لە ژێر پەردەی شەرعیەتی ئاپۆ کارەکانیان دەکەن ،بەاڵم لە غیابی ئاپۆ و نەبوونی پەیوەندی خێرا و ڕۆژ بە ڕۆژدا
ئەمڕۆ پ .ك .ك قەندیل و ئەوروپا و ناوخۆی کوردستانیشی قۆرخ کردووە، فزەی لە هەر کەسایەتیەک و هێزێکی تر بڕیوە لە کوردستانی تورکیا و سوریا بەو ترس و لەرزەی کە باڵوی کردۆتەوە و بەو پاکتاوکردنانەی کە دەیکات
هەموو الیەنێك خۆی بە هەڵگری ئەو شەرعیەتە دەزانێت و لە ژێر پەردەیدا ک��ارەک��ان��ی خ��ۆی دەک���ات ،ه��ەت��ا زۆر هەواڵ باڵوبوونەوە لەسەر دەمی ئاپۆ کە رازی نییە لە گەریالکانی لە قەندیل، چونکە گوێ بۆ فەرمایشتەکانی ناگرن، ئ��ەوەی زیاتر گریامنی تەسفیەکردنی ناوخۆی لێدەکرێت ،یەکەم :ئەو هەوااڵنە ب��وون کە پۆلیسی فەرەنسیش دوپاتی لەسەر ک��ردەوە کە بکوژان بە ئاسانی و بەبێ بەکارهێنانی هێز چوبوونە ناو ساختتامنەکە وشەی پاسوێردشیان پێبوو، کە ئەوەش زەحمەتە بە کەسێکی دەرەکی بکرێت .دوەم��ی��ش :پ .ك .ك وەک حزبێکی نەرێت ستالینی پێشینەیەکی دەوڵەمەندی هەیە لە تەسفیەکردنی ناوەخۆیی ،ئەوەی لەبەر سۆزی نەتەوەیی ئەو ڕاستیە نابینن بەداخەوە خۆشیان پێ ڕۆشنبیرە ،ئەوە دەبێت زیاتر بابەتیانە بیرکەنەوە هاوبەش نەبن لە هەڵەی حزب بە بێدەنگی و شاردنەوە و چاوپۆشی، ئەمڕۆ پ .ك .ك قەندیل و ئەوروپا و ناوخۆی کوردستانیشی قۆرخ ک��ردووە، فزەی لە هەر کەسایەتیەک و هێزێکی تر بڕیوە لە کوردستانی تورکیا و سوریا بەو ترس و لەرزەی کە باڵوی کردۆتەوە و بەو پاکتاوکردنانەی کە دەیکات لە ن��اوەوە و دەرەوەی کوردستان ،بەڵکو لە ئەوروپاش ،رفاندن و کوشتنی سیپان لە موسڵ و کوشتنی کەمال شاهین لە سلێامنی ،کوشتنی کەسانێکی زۆر لەوانەی جیابونەوە لە پ .ك .ك لە ئامەد و شارەکانی تری کوردستانی باکوور و لە عەفرین و حەلەب ،بەر لە ئێستاش پاکتاوکرنی سەدان گەریال لە چیاکان لەسەر هۆی زۆر الواز و بێ بنەما دابونەرێتی حزبە ستالینیەکامنان بەبیردەهێنێتەوە بە هەموو ڕووە نێگەتیڤیەکانی ،بۆیە تێوەكالنی پ .ك .ك لەو تاوانە بەدوور ناگرین ،رۆژگاریش لەوانەیە شتەکان زیاتر ڕوون بکاتەوە.
حكومه‌تی به‌ڕە‌ڵاڵی كاك ره‌شید تاهیر!
مه‌حمود یاسین كوردی
ب�ه‌رێ��ز ره‌ش��ی��د تاهیر بریكاری وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێم ،له به‌رنامه‌ی «چاوپێكه‌وتن»ی كه‌ناڵی ئێن ئار تی سه‌باره‌ت به دیاریكردنی نرخی به‌رمیلی ن �ه‌وت له الی �ه‌ن حكومه‌تی عێراقیه‌وه وت��ی «حكومه‌تی به‌غدا به‌ره‌ڵاڵیه و كه‌س نازانێ چۆن ئیش ده‌ك�ه‌ن» .هه‌ڵبه‌ته حكومه‌تی عێراقی به هه‌ر جۆرێك ئیداره بكرێت ئه‌وا بێ شك الیه‌نی ك��وردی به تایبه‌تی (پارتی‌و یه‌كێتی) پشكی خۆیان له‌و «ب �ه‌ره‌ڵ�ڵای �ه» ك�ه ك��اك ره‌ش��ی��د ن��اوی ده‌ن �ێ ب �ه‌رده‌ك �ه‌وێ ،چونكه ك��ورد له به‌غدا شه‌ریكی ده‌سه‌اڵته نه‌ك میوان، بوونی به‌رێز (د.رۆژ ن��وری شاوێس) جێگری س �ه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق بۆ كاروباری ئابووری كه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی حیزبه‌كه‌ی كاك ره‌شید تاهیره، به‌شدارێكی گرنگی حوكمرانیه له جومگه‌یه‌كی هه‌ستیاری وه‌كو ئابووری مانا و ته‌فسیری ت��ر هه‌ڵده‌گرێت، پێناسه‌كردنی حكومه‌تێكیش به به‌ڕه‌لاڵ له الیه‌نی كاك ره‌شید جۆرێك له زمان زبری‌و بێ سه‌لیقه‌یی سیاسی له ته‌عبیر كردن تێدا دوخوێندرێته‌وه ،ئه‌مه له كاتێكدا بریكاری وه‌زاره‌ت���ی دارای��ی عێراق كوردێكی سه‌ر به پارتی ئیداره‌ی ده‌كات ،كه سه‌رچاوه‌كانی %90بودجه‌ی
هه‌رێم له‌و وه‌زارته‌وه‌یه ،ئێستا كه‌س له دیوه‌كه‌ی تری قسه‌كانی كاك ره‌شید تێناگات ،له پێناو چی؟ بۆ چ مه‌به‌ستێك ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه به كارده‌هێنێ؟ ره‌خ��ن�ه و سه‌رنجی ئێمه ل�ه‌وه نییه كه به‌رپرسێكی حكومه‌تی هه‌رێم ره‌خنه‌ی ل�ه‌و ج��ۆره ل ه حكومه‌تێكی قه‌یراناوی وه‌ك��و حكومه‌تی «به‌غدا» ده‌گرێت ،ده‌شێت كاك ره‌شید موراعاتی براده‌رانیشی كردبێت ،ب �ه‌اڵم قسه‌ی جدی ئێمه لێره‌یه ئه‌وه‌یه كه وه‌زیفه‌ی ئ �ه‌و به‌رپرسه ك��وردان �ه له س��ه‌رووی هه‌موویانه‌وه س��ه‌رۆك كۆمار وه‌كو پارێزه‌ری ده‌ستوور و جێگری سه‌رۆك وه‌زیران و چوار وه‌زیری كورده‌كه‌ی تر چییه؟ كه له ناویاندا وه‌زاره‌تی بازرگانی كه وێسته‌گه‌ی تێپه‌ربوونی سه‌دان ملیار دۆالری پرۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنانه له عێراق.
به‌رپرسانی ك��ورد لێره هه‌میش ه حكومه‌تی ناوه‌ند وه‌ك��و نه‌یار و دژ ب�ه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی بااڵكانی خه‌ڵكی كوردستان پیشان ده‌ده‌ن ،ب �ه‌اڵم له بابه‌تی بودجه و ئیمتیازات و پۆست و پله‌وپایه‌ی سیادی‌و سیاسی هاوبه‌شێكی راسته‌قینه‌ن ،هه‌موومان ئه‌مرۆ هه‌ست به دووفاقیه‌كی گه‌وره له گوتاری ئه‌م دوو حیزبه له مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ به‌غدا به‌دیده‌كه‌ین ،ئه‌مه‌ش جۆرێك له شاردنه‌وه‌ی قه‌یرانه ناوخۆیه‌كان‌و پ �ه‌رده‌پ��ۆش��ك��ردن��ی ك��ه‌م��وك��وڕی له سیسته‌می سیاسی و حوكومڕانی ئه‌م هه‌رێمه‌یه ،ب ه جۆرێك رقی هاواڵتی ئه‌ستوور بووه ب هرامبه‌ر ناعه‌داله‌تی و پێشلكردنی مافه بنه‌ڕه‌تییه‌كانی، به‌رپرسانی هه‌ریم له وه‌سفكردنی حكومه‌تێك به «به‌ڕه‌ڵاڵ» كه خۆیان به‌شێكی سه‌ره‌كی ئه‌و حكومه‌ته‌ن به
به‌رپرسانی كورد لێره هه‌میش ه حكومه‌تی ناوه‌ند وه‌كو نه‌یار و دژ به به‌رژه‌وه‌ندی بااڵكانی خه‌ڵكی كوردستان پیشان ده‌ده‌ن
چاك و خراپ به‌شدارن ،ئه‌وانیش به ئه‌ندازه‌ی خۆیان پشكیان له‌و به‌ڕه‌ڵاڵییه ب �ه‌رده‌ك �ه‌وێ��ت ،هه‌ر راگه‌یاندنی ئ �ه‌و دوو حیزبه‌یه ل�ه دایكبوونی ئ �ه‌م «حكومه‌ته به‌ڕه‌ڵاڵ»یه‌ش به ده‌ستپێشخه‌ری به‌رێز بارزانی داده‌نێن ،له هه‌مان كاتیشدا خۆیان له فه‌وزا و كه‌موكوڕی و قه‌یرانه‌كانی ئه‌م حكومه‌ته بێبه‌ری ده‌ك �ه‌ن ،ئه‌گه‌ر ئه‌مه قسه‌ی دڵی هه‌ر دوو الیه‌نه كوردیه‌كه بێت ،ئه‌وا مانه‌وه له كابینه‌ی مالیكی ته‌نها بۆ ناشیرین كردنی سومعه‌ی خۆیانه، به‌اڵم ئه‌گه‌ر پێچه‌وانه‌ی قسه‌كه‌ی كاك ره‌شید راستبێت ،ئه‌وا حه‌قه لێپرسینه‌وه له‌و قسه‌یه‌ی بریكاری وه‌زی���ری دارای���ی بكرێت ،هیچ مه‌عقول نییه كه‌سێك له ئاستێكی به‌رپرسیاریه‌تی ب�ه‌رزدا بێت ته‌نها بۆ خۆده‌ربازكردن له پرسیارێكی ج��دی ل�ه س��ه‌ر شه‌فافیه‌تبوونی بودجه و كه‌لێنه‌كانی ،كه وه‌كو نوێژی نێوه‌رۆ له الی هه‌موو خه‌ڵكی كوردستانه‌وه دیاره ،حكومه‌تێك به «به‌ڕه‌لاڵ» وه‌س��ف بكات ،چونكه سه‌رده‌می هه‌نارده‌كردنی قه‌یرانه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێم بۆ به‌غدا به سه‌رچوو.
11 ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
جه‌ڵته‌ی ژن ب ه ژن ژیانی ژاكاندم داڕشتنه‌وه‌ی :ئاراس ڕە‌فیق هه‌رگیز ئه‌و ڕۆژەم له‌یاد ناچێت كه دایكم بردمی بۆ خوێندنگه ،زۆر دڵم خۆش بوو ،له یه‌كه‌م هه‌فته‌دا مامۆستا وتی :كێ ده‌بێت به چاودێر؟ من ده‌ستم به‌رزكرده‌وه ،ئه‌و خۆ نواندنه‌م له‌به‌رده‌م مامۆستاكاندا س�ه‌ره‌ت��ای ده‌رخستنی چوست و چاالكی و ده‌رخه‌ری زیره‌كیم بوو. ل��ه‌و س��اڵ �ه‌وه ه �ه‌ت��اوه‌ك��و پۆلی ش �ه‌ش �ه‌م��ی س��ه‌ره‌ت��ای��ی ب��ه ی�ه‌ك�ه‌م ده‌رچ��ووم ،له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا توانایه‌كی سه‌رسوڕهێنه‌رم هه‌بوو له وێنه‌كێشاندا، زۆرجار وێنه‌ی مامۆستاكانم ده‌كێشا و وه‌كو سه‌وقات پێشكه‌شم ده‌ك��ردن و تووشی سه‌رسوڕمان ده‌بوون .كاتێك له پۆلی پێنج ده‌رچووم بۆ شه‌ش ،ده‌بوو بچمه شوێنێكی تر دوور له شوێنی نیشته‌جێبوونم درێژە به خوێندن بده‌م، ته‌نها خۆم مامه‌وه ،هه‌موو هاوڕێ كچه‌كانم وازیان له خوێندن هێنا ،بۆیه منیش به ناچاری وازم هێنا ،چونكه ماڵه‌وه‌مان هاوكارییان نه‌كردم ،به‌ڵكو زۆریان پێ خۆشبوو ،گه‌شبین نه‌بوون ب��ه‌وه‌ی كه كچێك بخوێنێت ،پێیان واب��وو خوێندنی كچ وات��ای یاخیبوون و سه‌رپێچیی كۆمه‌ڵگه و نه‌ریته‌كه‌ی ده‌گه‌یه‌نێت .له پاش دوو ساڵ وازهێنانم له خوێندن ،ته‌مه‌نم ته‌نها چوارده ساڵ بوو ،قێزه‌ونرتین جۆری هاوسه‌رگیری بوو به نسیبم ،ئه‌ویش (ژن به ژن) بوو. ئه‌م جۆره له هاوسه‌رگیری خاڵییه له هه‌موو ئه‌و بنه‌مایانه‌ی وا له دوو مرۆڤ ده‌كه‌ن یه‌كیان خۆشبووێت .ئه‌وه‌نده‌ی له ئاڵوگۆڕی دوو بارمته ده‌چێت ،هێنده
له هاوسه‌رگیری ناچێت ،چونكه ب ه هیچ شێوه‌یه‌ك بیروبۆچوونی ژن ڕۆڵی نابێت له‌و بڕیاره‌دا كه په‌یوه‌ندیی به چاره‌نووسیه‌وه هه‌یه. ب �ه‌ه �ه‌رح��اڵ ،ڕۆژێ���ك خه‌ریكی گسكدان ب��ووم ،ته‌قه‌ی ده‌رگ��ا هات، ته‌نها من و دایكم له ماڵه‌وه بووین، چووم ده‌رگ��ام ك��رده‌وه ،مام ڕەحیم و دوو برای له‌گه‌ڵ ئه‌نوه‌ری كوڕیدا هاتنه ژووره‌وه ،هه‌واڵی باوكمیان پرسی ،دایكم
میوانداریی كردن هه‌تا باوكم گه‌ڕایه‌وه، پ��اش به‌خێرهاتن و ه �ه‌واڵ��ی یه‌كرت پرسین ،مام ڕەحیم بابه‌ته‌كه‌ی له‌گه‌ڵ باوكمدا ك���رده‌وه ،خوازبێنیی منیان كرد بۆ ئه‌نوه‌ری ك��وڕی و سه‌میره‌ی كچیشی بۆ عه‌لیی ب��رام .من هیچم نه‌ده‌زانی ده‌رباره‌ی ئه‌نوه‌ر هه‌تا دوای گواستنه‌وه .ئه‌و كه‌سێكی مات بوو ،زۆر كه‌م قسه‌ی ده‌كرد ،هه‌میشه له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌دا هه‌ڵسوكه‌وتی ده‌كرد له خۆی
به‌ته‌مه‌نرت بوون ،له جلوبه‌رگ و شێوازی بیركردنه‌وه‌یدا له دوای سه‌رده‌می خۆیه‌وه ب��وو .كه‌سێكی زۆر س��ارد و بێهه‌ست بوو .ئه‌نوه‌ر یازده ساڵ ته‌مه‌نی له من گه‌وره‌تربوو ،به‌اڵم من هه‌موو ئه‌وانه‌م بۆ پۆشی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌سێك بوو هه‌رگیز خراپ نه‌بوو له گه‌ڵمدا، كه‌سێكی هێمن بوو ،سه‌رباری ئه‌وه‌ش ژیانی براكه‌م و براژنه‌كه‌م په‌یوه‌ست ب��وو ب�ه ژی��ان��ی ئێمه‌وه .پ���ازده ساڵ
تێپه‌ڕی به‌سه‌ر هاوسه‌رگیرییه‌كه‌ماندا، ل���ه‌و م����اوه‌ی����ه‌دا ب���ه ده‌ی�����ان ج��ار په‌یوه‌ندیامن تێكچووه به‌هۆی براكه‌م و ب��راژمن��ه‌وه ،ئ���هوان نه‌ده‌گونجان پیكه‌وه ،زۆرج��ار براژنم عه‌لیی برامی به خیانه‌تكردن لێی تۆمه‌تبار ده‌كرد، ل �ه كاتی ش�ه‌ڕك��ردن�ه‌ك�هی��ان��دا عه‌لی لێدان و توندوتیژیی به‌رامبه‌ر براژنم به‌كارده‌هێنا ،ئه‌ویش ده‌هاته‌وه بۆ ماڵی باوكی ،منیش به ناچاری له‌گه‌ڵ عه‌لیی
برام ده‌ڕۆشتمه‌وه بۆ ماڵی باوكم ،ئه‌م ه به‌زمی ژن به ژن �ه .ئێواره‌یه‌ك كاتی نانخواردن ب��وو ،له‌پڕ ده‌نگه‌ده‌نگێك ده‌ستی پێكرد ،كه چوومه ده‌ره‌وه سه‌یر ده‌ك��ه‌م دیسان ب�راژمن�ه ،به گریان و قسه‌ی ناشیرن خۆی كرد به ماڵدا ،وتم: دیسان چییه؟ شه‌ڕتان بووه؟ ئه‌ویش وت��ی« :ب��ڕۆ له ب�را شه‌ڕواڵپیسه‌كه‌ت بپرسه .چوومه ژووره‌وه وتم به ئه‌نوه‌ر: هه‌مووی خه‌تای خوشكه‌كه‌ته .له پاش ئه‌و هه‌موو ساڵه هێشتا ئه‌وان وه‌كو دوو منداڵ شه‌ڕ ده‌كه‌ن .قسه‌یه‌ك له من و قسه‌یه‌ك له‌و ،بوو به شه‌ڕمان، ئه‌و شه‌وه ناخۆشرتین ساته‌كانی ژیانم ب��وو .هه‌تا دره‌نگانی شه‌و خ�ه‌وم لێ نه‌كه‌وت ،بیرم له خۆم ده‌ك��رده‌وه و ده‌مپرسی :ئاخۆ تاوانی من چی بێت کە چاره‌نووسم به‌وشێوه‌یه‌ی لێهات؟ ئ �ه‌و ش��ه‌وه زۆر ت��وڕە ب���ووم .خ�راپ مامه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵ ئه‌نوه‌ردا كرد .عه‌لیی ب��رام ه��ات به‌شوێنمدا ،ه�ه‌ڕەش�هی ته‌اڵق و جیابوونه‌وه‌ی كرد ،له‌و كاته‌دا ئه‌نوه‌ر زۆر بێزاربوو ،نه‌یده‌زانی چی بكات ،له‌پڕ كه‌وته سه‌ر زه‌وی و له هۆشی خۆی چ��وو ،هه‌تا گه‌یاندمانه نه‌خۆشخانه به‌هۆی جه‌ڵته‌ی دڵه‌وه گیانی له‌ده‌ستدا ،ئه‌نوه‌ر زۆر گوناح بوو، هه‌رگیز ئه‌و ساته‌م له بیر ناچێت كه‌وته سه‌ر زه‌وی ،ئه‌وه دواجار بوو من ئه‌نوه‌ر ببینم ،بۆ هه‌تاهه‌تایی ماڵئاوایی لێكردم، بۆیه شایه‌نی ئه‌وه‌م سزای تاوانه‌كانم وه‌ربگرم .ئێستا سێ منداڵه‌كه‌م الی خه‌سوومن ،هه‌رگیز سه‌ردانم ناكه‌ن، من به هۆكاری مردنه‌كه‌ی باوكیان ده‌زانن ،زۆر بیریان ده‌كه‌م .عه‌لیی برام و هاوسه‌ره‌كه‌ی به هه‌مان تۆمه‌تی من، له زیندانن.
له ده‌ربه‌ندیخان پرسه‌ی ژنان ده‌كرێته ئامانجی ده‌رۆزه‌كردن ژنێك :له‌به‌ر ناچاری ئه‌وكاره ده‌كه‌ین و پرسه‌كان شوێنێكی باشن ڕاپۆرت :باخان محه‌مه‌د ده‌رۆزه یان سواڵكردن ،دیارده‌یه‌كی باوی نێو كۆمه‌ڵگای ئێمه‌یه و تا ئێستا هیچ یاسا و ڕێنامییه‌ك نییه ڕێوشێنێك بۆ كێشه‌ی ده‌رۆزه‌ك �ه‌ری له كوردستان بدۆزێته‌وه .له قه‌زای ده‌ربه‌ندیخانیش ده‌رۆزه‌كه‌ری ،له پرسه‌كاندا ده‌بیرنێ و شوێنێكی باشن بۆ په‌یداكردنی پاره . سه‌ملا عیدۆ :ن��اوی ئ�ه‌و ژن�ه بوو كه زمانی وه‌ك بادینی وه‌هابوو ،واته سۆرانی نه‌بوو .كه له‌یه‌كێك له پرسه‌كان بوار ڕەخسا و دواندمان ،ئه‌وه‌ی ئاشكرا كرد «ئ �هی چی بكه‌م پیاوه‌كه‌م هیچ كارێك ناكات ،ده‌بێت من كاربكه‌م ،پاره په‌یدا بكه‌م و بیده‌م به خواردن و ئێواره بیبه‌مه‌وه بۆ ماڵه‌وه)5( .منداڵم هه‌یه هه‌موویان چاوه‌ڕێی منن كه كاریان بۆ بكه‌م ،من خه‌ڵكی ئێره نییم و لێره كرێچیم. فه‌یمه ش��ام �راد ل�ه‌گ�ه‌ڵ منداڵه ن��ه‌خ��ۆش��ه‌ك��هی وه‌ك خ����ۆی پێی ڕاگه‌یاندین ،كه تووشی نه‌خۆشییه‌ك ه��ات��ووه و چ��اره‌س �ه‌ری له ده‌ره‌وه‌ی واڵته و پیاوه‌كه‌شی توشی شه‌له‌ل بووه و ناتوانێت هیچ كارێك بكات .ئه‌و ژنه هه‌ندێ له ڕاپۆرتی پزیشكی البوو، هه‌موویان ئ �ه‌وه‌ی��ان ده‌سه‌ملاند كه
منداڵه‌كه‌ی ته‌نیا له ده‌ره‌وه‌ی واڵت چاره‌سه‌ری هه‌یه .ئه‌و وتی «ئه‌دی من چ بكه‌م؟ هیچ مووچه‌یه‌كم نییه تا بژێویی خۆم و ماڵ و منداڵه‌كانم دابین بكه‌م، نچارم ده‌ست له خه‌ڵك پان بكه‌مه‌وه، بڕوا بكه زۆر بێزارم كاتێك داوای یارمه‌تی و ه��اوك��اری له یه‌كێك ده‌ك��ه‌م و به شێوه‌یه‌كی نه‌شیاو وه‌اڵمم ده‌دات �ه‌وه،
ل ه ناخی خۆمدا پیش ده‌خ��ۆم�ه‌وه تا عه‌یامێك بیرم ناچێته‌وه .ئه‌ی بڵێم چی، هه‌ژاری پاڵم پێوه ده‌نێت ،نه‌خۆشیی ئه‌م منداڵه‌م وام لێده‌كات» .ناوبراو درێژەی دا به قسه‌كانی و وتی «ئێستا ده‌رۆزه‌كه‌ر زۆر بووه ،بۆی ه هه‌قیش به خه‌ڵك ده‌ده‌م باوه‌ڕ به هه‌موو ده‌رۆزه‌كه‌رێك نه‌كه‌ن تا یارمه‌تییان بده‌ن ،له ڕووی پاره یان
هه‌ر جۆرێكی تری یارمه‌تیيەوە ،ئێستا ده‌رۆزه‌ك����ه‌ری ژن باشرتین شوێن تا پاره‌یه‌كی ده‌ستبكه‌وێت ،پرسه‌كانه. ێ ژنه‌كان كۆده‌بنه‌وه ،ئه‌گه‌ر خێرێك له‌و یان یارمه‌تییه‌كیان هه‌بێت له‌وێ ده‌یده‌ن به ده‌رۆزه‌كه‌ره‌كان». بێوه‌ژنێك وه‌ك خۆی باسی كرد كۆمه‌ڵێك منداڵی هه‌یه هیچ كه‌سیش
له خزمه‌كانی ئاوڕی خێری لێناده‌ن ه و به ناچاری ئه‌م پیشه‌یه‌ی هه‌ڵبژاردووه، ت��ا بژێويی ڕۆژان �ه‌ك �هی��ان ده‌رب��ك��ات ت��ا ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ی منداڵه‌كانی ل�ه خه‌م ده‌رده‌چن ،ئیرت ئه‌م بێوه‌ژنه وازده‌هێنێت. ئه‌و وه‌ك خۆی وتی« :ئه‌وكاته سه‌ره‌ی منداڵه‌كانیه‌تی ئه‌و بژێنن». ش��ادان عه‌بدولكه‌ریم ،توێژەری
كۆمه‌اڵیه‌تی ،ده‌رب��اره‌ی ئه‌و دیارده‌ی ه وتی «له ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌پێی هه‌ڵكه‌وته‌ی ئه‌و كه‌شوهه‌وا و ژینگه‌یه‌ی هه‌یه‌تی ،هه‌ندێ شت وه‌ك دیارده‌یه‌كی لێهاتووه ،كۆمه‌ڵه كه‌سانێك له‌به‌ر دابه‌زینی ئاستی هه‌ژارییان و نه‌بوونی بڕێك پاره بۆ بژێویی ژیانی ڕۆژانه‌یان، په‌نا بۆ یارمه‌تیی خه‌ڵكانی تر ده‌به‌ن، ئه‌ویش پێی ده‌وترێت ده‌رۆزه‌ك���ه‌ری یان سواڵكردن ،ئه‌وه‌ش له‌به‌ر نه‌توانین بۆ كار په‌نا بۆ ئه‌م ئیشه ده‌ب��ه‌ن ،له سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌كانیشه‌وه ك ه ئابڵوقه‌ی ئ��اب��ووری سه‌پێندرا به‌سه‌ر عێراقدا، كوردستانیش پریشكێكی له‌و ئابڵوقه‌یه به‌ركه‌وت ،ئه‌مه‌ش وای كرد خه‌ڵكانێك له‌به‌ر نه‌داری په‌نا بۆ ده‌رۆزه‌كه‌ری به‌رن، له‌به‌ر هه‌ژارییان یان له‌به‌ر هه‌بوونی نه‌خۆشی هانا بۆ ده‌رۆزەكردن ده‌به‌ن ،له مزگه‌وته‌كان و شوێنه‌گشتییه‌كان سكااڵی خۆیان ده‌كه‌ن و پاره‌یه‌ك په‌یداده‌كه‌ن». ئ������ه‌وه‌ی ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ق����ه‌زای ده‌ربه‌ندیخان به‌دی ده‌كرێت ،ئەوەیە ده‌رۆزه‌ك�����ه‌ره ژن �ه‌ك��ان پرسه‌كانیان ك��ردووه‌ت�ه ئامانج و ل�ه‌وێ پاره‌یه‌كی زیاتریان ده‌ستده‌كه‌وێت ،ئه‌مه‌ش ئه‌ركی حكومه‌ته كه به‌دواداچوونێكی مه‌یدانی بكات و ئ �ه‌و ماڵه ه��ه‌ژار و خ��اوه‌ن نه‌خۆشانه جیابكاته‌وه له‌و كه‌سانه‌ی كه ده‌رۆزه‌كردنیان ك��ردووه به پیشه.
15 ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
( )125ته‌ن برنج و ( )80ته‌ن ئارد و ( )1000به‌تانیی تازه و ( )3ته‌ن وشك ه كۆكراونه‌ته‌وه
له مزگهوتێكهوه زؤرترين كۆمه‌ك بۆ كوردانی رۆژئاوا كۆده‌كرێته‌وه
ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د -كفری م��اوه‌ی چه‌ند رۆژێكه یه‌كێك ل ه مزگه‌وته‌كانی شاری كفری بووه‌ته بنكه‌ی ك��ۆك��ردن�ه‌وه‌ی كۆمه‌ك و یارمه‌تی بۆ كورده‌كانی رۆژئاوا ،كه چه‌ند مانگێكه له هه‌رێمی كوردستان له كه‌مپی دۆمیز و چه‌ند شوێنێكی تر نیشته‌جێن .له ماوه‌ی ئاماده‌كردنی ئه‌م ڕاپۆرته‌دا ،پۆل پۆل هاوواڵتیانی شاری كفری كۆمه‌كه‌كانیان ده‌ه��ێ��ن��ا ب��ۆ م��زگ �ه‌وت��ی (ال���روض���ة)، ته‌نانه‌ت له ناو حه‌ره‌می مزگه‌وته‌كه و هه‌یوانه‌كه‌ی و به‌رده‌رگای ده‌ره‌وه‌ی
مزگه‌وته‌كه‌ش ،به سه‌دان فه‌رده برنج و ئارد و به‌تانی و فه‌رش و جلوبه‌رگ و كۆكرابوونه‌وه. شێرزاد ئه‌مین ساڵح كه یه‌كێكه له رێكخه‌رانی ئه‌و هه‌ڵمه‌ته ،به (به‌یان)ی وت «ئێمه وه‌ك ده‌سته‌یه‌ك له پیاوماقواڵن و زان��ای��ان��ی ئایینی و ب �ه هاوكاریی قایمقامیه‌تی شاری كفری ،هه‌ستاین به ڕێكخستنی ئه‌م كه‌مپینه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی كۆمه‌ك بۆ ئاواره كورده‌كانی رۆژئاوا ،كه روویان له هه‌رێمی كوردستان كردووه. ئێمه‌ی كورد له باشوور دووچ��اری ئه‌و نه‌هامه‌تیانه بووین كه ئێستا براكامنان له رۆژئاوا رووبه‌ڕووی بوونه‌ته‌وه ،دڵنیان
له‌وه‌ی هیچ میلله‌تێك هێنده‌ی میلله‌تی كورد هه‌ست به‌و ئ��ازار و نه‌هامه‌تییه ناكات كه ئه‌مڕۆ له سوریا رووده‌دات، بۆیه به ئه‌ركی خۆمانی ده‌زانین كه بانگه‌وازی میلله‌ته‌كامان بكه‌ین تاوه‌كو ده‌ستی كۆمه‌ك و یارمه‌تی بۆ براكانیان له رۆژئاوا درێژ بكه‌ن». ش��ێ��رزاد ئه‌مین ساڵح ه�ه‌روه‌ه��ا وتیشی «سه‌ره‌تا سێ رۆژمان دانابوو بۆ كۆكردنه‌وه‌ی كۆمه‌كه‌كان ،به‌اڵم به هۆی زۆریی به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی جه‌ماوه‌ری شاری كفرییه‌وه ،بڕیارمان دا چه‌ند رۆژێكی تر زیاد بكه‌ین ،تا ئێستا نزیكه‌ی ( )125ته‌ن برنج و ( )80ته‌ن ئارد و ( )1000به‌تانیی
تازه و ( )75كارتۆن زه‌یت و ( )3ته‌ن خواردنی وشكه‌ی وه‌ك نیسك و نۆك و فاسۆلیا كۆكراونه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها به سه‌دان فه‌رش و راخ�ه‌ری جۆراوجۆر و جلوبه‌رگ و سۆپا و كه‌ره‌سته‌ی كاره‌باییش، چاوه‌ڕێی باركردنی ئه‌م كۆمه‌كانه‌ی ئێستا ده‌كه‌ین ،كه ڕەنگه بگاته 4 -3ترێله ،له چه‌ند رۆژی داهاتوودا به سه‌رپه‌رشتیی ڕێكخه‌رانی هه‌ڵمه‌ته‌كه ڕەوانه‌ی ده‌كه‌ین بۆ كه‌مپی ئاواراه‌كان .من سوپاسی ئه‌و كه‌سه خۆبه‌خشانه ده‌كه‌م كه هه‌ر له به‌یانییه‌كی زووه‌وه تا دره‌نگانێكی شه‌و سه‌رقاڵی باركردن و رێكخستنی ئه‌و هه‌موو كۆمه‌كانه‌ن».
هاوواڵتییه‌كیش به ن��اوی سه‌لیم ع�ه‌ل��ی ،ب��ۆ (ب �هی��ان) وت��ی «كاتێك به ته‌نیشتی ئه‌م مزگه‌وته‌دا تێپه‌ڕیم ،به چاوی خۆم بینیم ئه‌و شه‌پۆله خه‌ڵكه پۆل پۆل كۆمەکە‌كانیان ده‌هێنا ،خۆمم پێ ڕانه‌گیرا به‌شداری نه‌كه‌م له‌م ئه‌ركه نیشتامنییه‌دا ،ئه‌وه‌ی به‌سه‌ر كوردانی رۆژئاوادا هاتووه ،سااڵنێكی پێش ئێستا به‌سه‌ر خۆماندا هاتووه ،بۆیه ئێمه‌ش له سه‌رمانه درێغی نه‌كه‌ین له یارمه‌تیدانی براكامنان له رۆژئ��اوا ،ته‌نانه‌ت ئاماده‌م ئه‌و پ��ارووه‌ی ده‌ی��ده‌م به منداڵه‌كانم، بیكه‌م به دوو به‌شه‌وه ،به شێكی بهێنم بۆ ئێره ت��اوه‌ك��و بیگه‌ننه ئ �ه‌و ك��ورده
بێزاری و به‌خته‌وه‌ریمان له چیدا به‌رجه‌سته ده‌بن؟ رۆشنا ئه‌حمه‌د به‌خته‌وه‌ری و كام هرانی ل ه تاك ه كه‌سه‌و ه ب ه گشتی ك ه چۆن مرۆڤ بتوانێ ئه‌م حاڵه‌ت ه گرنگ ه موتوربه‌ی ژیانی خۆی بكات و وه‌كو قه‌ڵغانێك دژ ب ه بێزاری و دڵته‌نگی به‌كاری بهێنێت ،زۆرێك ل ه بیرمه‌ند و فه‌یله‌سوف و ن��اوداره‌ك��ان ئه‌م بابه‌ته گرنگه‌یان ده‌وڵه‌مه‌ند كردووه ،ب ه الیانه‌وه زۆر بایه‌خدار و به‌سوود بوو ه ك ه به‌ڵكه ل ه ژیانی خۆیاندا پیاده‌ی بكه‌ن و ل ه زۆر هه‌ڵوێست و بارودۆخدا به‌رجه‌سته‌ی بكه‌ن و وه‌كو چه‌كێك به‌كاری بێنن .رۆسۆی مه‌زن، بیرمه‌ندی جیهانی پێی واب��وو ئه‌وده‌مه مرۆڤ به‌خته‌وه‌ر ده‌بێت ك ه ل ه ناخه‌و ه ئازاد بێت و توانای هه‌بێت ب هرامبه‌ر ب ه هۆكاره ده‌ره‌كییه‌كانی كۆمه‌ڵگا بووه‌ستێته‌وه، به‌وه‌ی ك ه بگه‌ڕێته‌و ه بۆ (رسوشتی پاك)، ئه‌وده‌مه‌ی مرۆڤ به‌بێ هیچ ده‌ربه‌ستێ مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ رسوشتدا بكات.
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
م��رۆڤ ب ه گ � هڕان �ه‌وه‌ی بۆ رسوشت ده‌گات ه خاڵێكی دیاریكراو ل ه به‌خته‌وه‌ریی ره‌ها و بێسنوور ،ئه‌و كار و كاردانه‌وانه‌ی له ژیاندا به‌رهه‌ستامن ده‌كه‌ون ،تام و له‌زه‌تێكی كاتیامن پێده‌به‌خشن و ل� ه ده‌ره‌وه‌ی سنووری ده‌رووندا ده‌بن ،بۆی ه به‌خته‌وه‌ریی كاتیامن پێده‌به‌خشن ،به‌اڵم ئه‌و گۆڕانكارییه خۆشانه‌ی ژیان ك ه ل ه سه‌نته‌ری ده‌روونه‌وه هه‌ڵقوڵێن و بگه‌ڕێنه‌و ه بۆ ناخی ده‌روون، ئ �ه‌وا به‌خته‌وه‌ریی هه‌میش ه ب ه مرۆڤ ده‌به‌خشن! ئێریك فرۆم ،راشكاوان ه ئه‌وه ده‌رده‌خ���ات ك ه هه‌میش ه ئ�ه‌و مرۆڤه‌ی باش ه و چاك ه هه‌ڵده‌بژێرێت ،هه‌نگاوێك ل ه ب�ه‌خ��ت�ه‌وه‌ری نزیك ده‌بێته‌و ه و به پێچه‌وانه‌شه‌وه ،بۆی ه جیاكردنه‌وه‌ی ئه‌و هۆكارانه‌ی (سپی) ل ه (ره‌ش) جیاده‌كه‌نه‌وه، زۆر گرنگ و سوودمه‌ندن ك ه ته‌نانه‌ت كه‌سێكی ساد ه و نه‌خوێنده‌واریش بیزانێت. لێره‌و ه ده‌توانین سه‌رچاوه‌ی كام هرانی به‌و خاڵ ه ده‌ستپێك ه ده‌ستنیشان بكه‌ین كه
ل ه هێزی هه‌اڵوێری و هه‌ڵبژاردندا خه‌مڵیوه، ج��اران باو و باپیرامنان نه‌خوێنده‌وار و س��اد ه و ساكاریش ب��وون و رێژەیهكی زۆری��ش به‌خته‌وه‌ر ب��وون ،ماڵ و حاڵیان زۆر س��اد ه ب��وو ،ئامێر و كه‌ره‌سته‌كانی ساده‌تر ،ساته‌كانی ئیشكردنیان دیاریكراو بووه ،خه‌وتن و خه‌ویان دیاریكراو بووه، ئه‌ركی سه‌رشان و ئیشوكاریان ب ه ده‌ست و ب��ازوو ب��ووه ،زیاتر ل ه به‌كارهێنانی مێشكی خۆیان ،و ژووره‌ك��ان��ی ژیانیان سیخناخ نه‌كردبوو ب ه ئامراز ه كاره‌بایی و ئه‌لیكرتۆنیی ه زۆره‌كانی ئه‌م سه‌رده‌مه ،كه ته‌نها سه‌رئێش ه و گۆشه‌گیری و دابڕانی پێ به‌خشیون ،په‌یوه‌ندیی كۆمه‌اڵیه‌تيی مرۆڤی دێرین له‌گه‌ڵ منداڵ و ده‌رودراوس���ێ و خزمانیدا به‌هێزتر و پته‌وتربوو ه ل ه مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه ،ئه‌و خانوو ه قووڕ و داره‌ی باپیرامنان ژینیان تیادا به‌سه‌ر ده‌برد ،زۆر له كۆشك ه مه‌ڕمه‌ڕی و ته‌الر ه بریقه‌داره‌كانی ئه‌م رۆژگار ه زیاتر ئاسووده‌یی و به‌خته‌وه‌ری
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
ب ه هزر و ناخی مرۆڤ به‌خشیبوو ،چونك ه ئه‌و خانوو ه قووڕە ساده‌ی ه گرفت و كێشه‌ی كرێی به‌رزی مانگانه‌ی بۆ نیشته‌جێكه‌ی دروست نه‌كردبوو ،ل ه كونی ژووره‌و ه زیندان و گۆشه‌گیری نه‌كردبوو ب ه دیار ته‌له‌فزیۆن و سه‌ته‌الیته‌وه ،یان ئامێری مۆباییل سه‌رقاڵی نه‌كردبوو ،به‌دیار كۆمپیوته‌ره‌وه. ب ه پێچه‌وانه‌و ه مرۆڤی پێشینی ئه‌م كۆمه‌ڵ و كۆمه‌ڵگایه‌ی ئێم ه ته‌نها و گۆشه‌گیر نه‌بوو ل ه كونی ژووره‌وه، په‌یوه‌نديی ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌رودراوس�����ێ و ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌یدا به‌هێز و پته‌و و پڕ كام هرانی بوو ،بۆی ه وه‌كو هۆكارێكی به‌خته‌وه‌ربوون و خه‌سڵه‌تی هه‌ر ه گرنگ و دیاری مرۆڤیش (په‌یوه‌نديی كۆمه‌اڵیه‌تی) و پێكه‌وه‌ژیانی تاكه‌كه‌س له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵدا بایه‌خێكی گرنگ و ئه‌وتۆی هه‌ی ه له وه‌ده‌ستهێنانی به‌خته‌وه‌ریدا ،مرۆڤ له ئه‌نجامی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ مرۆڤه‌كانی دیكه‌دا هزر و بیركردنه‌و ه و ئاڕاسته‌كانی
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
هیوا و خه‌ونی خ��ۆی ده‌دۆزێ��ت��ه‌و ه و ب �ه‌وه‌ش چاوێكی الی ئاسۆی ئایینده‌ی خۆیه‌تی و ئه‌مڕۆك ه ئیشی بۆ ده‌كات، ئه‌و ئیشكردن و كۆشش و هه‌وڵه ،له گۆشه‌گیری و ته‌نیایی و ته‌مه‌ڵی و بێكاری رزگاری ده‌كات ،ك ه یه‌كه‌مین هه‌نگاو ه بۆ شكاندنی یه‌كه‌مین په‌ڵه‌ی ره‌شی ل ه هزر و ده‌روونی مرۆڤدا. به‌خته‌وه‌ربوونی م��رۆڤ ل ه خێزان و پ �ه‌روه‌رده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ه سه‌رچاوه ده‌گرێت ،پ �ه‌روه‌رده‌ی دروست و راست، هزر و بیركردنه‌و ه و ره‌فتار و ده‌روون��ی ته‌ندروست ف هراهه‌م ده‌كات ،رسوشت و مۆركی كه‌سێتی (ئه‌ندامی ئه‌م خێزانه) چاكه‌كردن و چاكه‌خوازی و جوان ره‌فتارییه، ل ه خراپه‌كاری زیاتر دوورده‌ك�ه‌وێ��ت�ه‌وه، به‌اڵم پ�ه‌روه‌رده‌ی چه‌واش ه و ناده‌ربه‌ست و سته‌مكارانه ،مرۆڤێكی ت��ون��دڕەو و ناده‌ربه‌ست و خۆپه‌رست و به‌تاڵ ل ه متامنه و خولیا ده‌ڕەخسێنێ.
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ئاوارانه‌ی رۆژئاوا». مامۆستا مه‌ال ته‌هاش كه وتاربێژی مزگه‌وتی (الروضة)یه و مزگه‌وته‌كه‌ی ده‌ستنیشان كراوه بۆ ئه‌و هه‌ڵمه‌ته مرۆیی و نه‌ته‌وایه‌تییه ،بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌وه‌ی له‌م رۆژانه‌دا به‌دیم كردووه ،خه‌ڵكانێك هه‌بوون ئاماده‌بوون زۆربه‌ی ماڵه‌كه‌یان بهێنن بۆ ئه‌م مزگه‌وته ،بۆ به‌خشینی ئه‌و كۆمه‌كه به برا كورده‌كانیان له سوریا، ئه‌م هه‌ڵمه‌ته له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌ییه ،ئه‌ركێكی ئایینیشه ،هه‌ر بۆیه خه‌ڵكه‌كه به‌وپه‌ڕی په‌رۆشییه‌وه پۆل پۆل دێن بۆ ئه‌م مزگه‌وته و كۆمەکە‌كانیان ده‌هێنن».
سوننەى عێراق ..پاشماوە هیچ ده‌وڵ�ه‌ت و هیچ سوپایه‌ك، با په‌ند ل هوانه‌ی پێش خۆی وه‌ربگرێت ك ه شكستیان هێنا و بۆ ماوه‌ی چه‌ند ده‌ی �هی �ه‌ك خ��اوه‌ن��ی سوپا و رژێمی سه‌ركوتكه‌ریش بوون ،بۆ ئه‌و ه منوونه‌ی گه‌لێكی عه‌ره‌بیت بۆ ناهێنمه‌وه ،به‌ڵكو به‌وه‌ی ك ه شای ئێرانی رووخاند. ق������ه‌ده‌ری ئ���ه‌م راپ���ه‌ڕی���ن و جموجووڵه‌ی عێراق ئ�ه‌وه‌ی� ه ك ه له ساته‌وه‌ختێكی مێژووییدا هاتووه ،نه‌ك ل ه عێراق ،بگره ل ه ناوچه‌ك ه و جیهانیشدا هاوكێشه‌ك ه هه‌ڵده‌گێڕێته‌وه ،ئه‌و هاوكێشه‌یه‌ی ل ه كۆتاییهاتنی جه‌نگی دووه‌م��ی جیهانییه‌و ه ب��ه‌رد هوام بوو، تا رووخانی دی��واری ب هرلین ل ه ساڵی 1989و تا ب�ه‌ه��اری عه‌ره‌بیش ،كه ئه‌وكات و ئێستاش دیواری رژێمه‌كانی جه‌نگی ساردی ل ه ناوچه‌كه‌دا رووخاند. من گومانم واب��وو تۆ ده‌تتوانی له‌و تۆفان ه پارێزراو بیت ،ئه‌گه‌ر ئه‌و شوێنه هه‌ڵه‌یه‌ت هه‌ڵنه‌بژاردای ه (ئاماژەی ه بۆ به‌سه‌رهاتی فیرعه‌ون له‌گه‌ڵ موسادا).
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)18سێشه‌ممه ،2013/1/15ساڵی یەکەم
له نێوان دیموكراسی و عه‌لمانیه‌تدا ئه‌بوبه‌كر كاروانی مه‌سه‌له‌یه‌كی تری په‌یوه‌ست ب ه دیموكراسییه‌وه له جیهانی ئیسالمدا، ك �ه پێویستی ب �ه تێگه‌یشنت هه‌یه، تێگه‌یشتنه ل �ه پ�هی��وه‌ن��دی��ی نێوان عه‌ملانیه‌ت و دیموكراسی ،چونكه ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ش دیسانه‌وه مشتومڕێكی ن��اوه‌ت��ه‌وه و ه�ه‌ن��دێ ل�ه ت��وان��اك��ان و ده‌رفه‌ته‌كانیشی به‌فیڕۆ داوه ،ئه‌مڕۆ زۆرێ له عه‌ملانییه‌كانی واڵتانی ئیسالمی و ئیسالمییه توندڕە‌وه‌كانی ئه‌م جیهانه‌ش هه‌ردووكیان جه‌خت له‌سه‌ر (الزم و ملزوم)بوونی ئه‌م دوو چه‌مكه به‌یه‌كه‌وه ده‌كەنه‌وه و پێیانوایه كه بێ یه‌كدی نایانكرێت!! واته ه�ه‌ردووالی��ان عه‌ملانیه‌ت به پێشمه‌رجێكی بوونی دیموكراسییه‌ت داده‌ن����ێ����ن ،ب����ه‌اڵم ل���ه راس��ت��ی��ی��دا ئ���ه‌و پ��ێ��ش�ه‌ك��ی��ی�هی ئ����هوان بینای به‌ره‌نجامگیرییه‌كه‌ی خۆیانیان له‌سه‌ر كردووه ،پێشه‌كییه‌كی هه‌ڵه‌یه ،چونكه به‌ره‌نجامه‌كه‌ی به‌رمه‌بنای ئه‌زموونی مێژوویی خۆرئاوا داڕێ��ژراوه ،واته هه‌ر به‌و ج��ۆره‌ی له ئ�ه‌وروپ��ادا عه‌ملانیه‌ت بناغه‌ی فه‌لسه‌فی و مه‌عریفی و مه‌رجی سه‌رهه‌ڵدانی دیموكراسیه‌ت ب��ووه، ده‌بێت له هه‌موو كون و قوژبنێكی جیهان و ل �ه‌س �ه‌ر ئاستی ن��اوچ �ه و شارستانییه جیاوازه‌كان چۆن بێت ،واته چ��ۆن هاوشێوه و ه��اوك��اری هه‌یه له
سه‌رهه‌ڵدانی عه‌ملانیه‌ت و دیموكراسیدا، ئ���اواش چه‌مكی (ت�ل�ازم املفهومین) هه‌یه ،هه‌ڵبه‌ت ئیسالمییه توندڕە‌وه‌كان گرفتێكی تریان له یه‌كسانكردنی مانای دیموكراسی به عه‌ملانیه‌ت له خودی پێناسه گرێكییه‌كه‌دا بۆ دیموكراسی كه به حوكمی گه‌ل بۆ گه‌ل پێناسه‌كراوه، ده‌بیننه‌وه. به‌اڵم له راستییدا واقیعی جیهانی ئیسالمی له واقیعی مێژوویی ئه‌وروپا ج��ی��اوازه ،یه‌كسانكردنی ئیسالم به كه‌نیسه‌ی سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاست و ئایینی مه‌سیحی له به‌رگی كه‌نیسه‌ی پیرۆزدا، هه‌ڵه‌یه‌كی مه‌عریفی و مه‌نهه‌جی نه‌بێت ،هیچی ت��ر نییه .ل �ه دنیای ئیسالمدا ره‌نگه زۆر ماندووبوومنان نه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی بیسه‌ملێنن مه‌سه‌له‌كه ت�ه‌واو پێچه‌وانه‌یه ،واته عه‌ملانیه‌ت و دیموكراسیه‌ت ـ به مانا رۆژهه‌اڵتییه‌كه‌ی عه‌ملانیه‌ت ـ زۆر كه‌م نه‌بێت دانویان به یه‌كه‌وه ن�ه‌ك��واڵوه ،چونكه ئیسالم پێكهێنه‌رێكی بنچینه‌یی شوناسی گه‌النی موسڵامنه و رۆڵی زۆره له دیاریكردنی پێوه‌ره‌كان و ئاراسته‌پێدانه‌كان و ره‌وشی گرفته‌كانیش لێره جیاوازن. مه‌رج نییه له‌ناو گه‌لێكی موسڵامن و واڵت��ێ��ك��ی ئیسالمیدا ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌زموونێكی دیموكراسی بنیاتنێین پێویستامن ب �ه دووب��اره‌ك��ردن��ه‌وه‌ی ه�ه‌م��ان ئ�ه‌زم��وون��ی خ��ۆرئ��اوای��ی وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی رووی����داوه هه‌بێت ،چونكه له ئیسالم و فیكری ئیسالمی خۆیدا بناغه فه‌لسه‌فی و مه‌عریفییه‌كه‌ی ئه‌و شێوازه له عه‌ملانیه‌ت كه مه‌رجی سه‌ركه‌وتنی دیموكراسییه ئاماده‌یه، كه ئه‌وانیش بریتین له دانانی گه‌ل به سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵت و داڕنینی پیرۆزی له ده‌س�ه‌اڵت��داران ،واته ئه‌و ئامانجه‌ی كه عه‌ملانیه‌ت له دوای سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاسته‌وه له ئه‌روپا خه‌باتی بۆ ده‌كرد،
له وێنه‌ی جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی دینی له ده‌سه‌اڵتی سیاسی و داڕنینی پیرۆزی له ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌ت و فه‌رمانڕە‌وایان، ره‌ت��ك��ردن�ه‌وه‌ی شه‌رعیه‌تی ئاسامن و خ��وای��ی ب��ۆ ده‌س���ه‌اڵت و گێڕانه‌وه‌ی ب��ۆ س �ه‌رزه‌م��ی��ن و ج���ه‌م���اوه‌ر ،هیچ دژایه‌تییه‌كیان له‌گه‌ڵ ئیسالمدا نییه، یه‌كه‌م خه‌لیفه‌ی موسڵامنانیش له یه‌كه‌م وتاری خۆیدا دوای به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی جڵه‌وی ده‌س��ه‌اڵت ،به جوانی ئه‌مه‌ی ده‌رب��ڕی كاتێك فه‌رمووی« :إنی ولیت امركم ولیست بخیركم». له دی��دی ئیسالمه‌وه ده‌س��ه‌اڵت ڕە‌وای��ه‌ت��ی خ�ه‌ڵ��ك�ه‌وه وه‌رده‌گ��رێ��ت، له‌به‌رئه‌وه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه له واقیعی جیهانی ئیسالمیدا له رووی سیاسییه‌وه، گرفتێكی له‌وجۆره‌ی ئه‌وروپامان نه‌بووه، تا شۆڕشێكی عه‌ملانیامن پێویست بێت و بێ ئه‌و شۆڕشه‌ش نه‌توانرێ باس له دیموكراسی بكرێت. واق��ی��ع��ی ن���وێ و ه��اوچ �ه‌رخ��ی ئیسالمیش الی خۆیه‌وه ئه‌م راستییه‌مان بۆ ده‌خاته روو ،چونكه له دنیای ئیسالمدا به پێچه‌وانه‌ی ئه‌وروپاوه ،عه‌ملانیه‌ت به‌ره‌نجامی شۆڕشێكی ئازادیخوازانه نه‌بووه ،واته رۆژێ له رۆژان ئامانجێ نه‌بووه له‌ناو ناخی كۆمه‌ڵگا و جه‌ماوه‌ر و پێداویستییه‌كانیه‌وه هه‌ڵقواڵبێت و خه‌باتی بۆ كرابێت ،به‌اڵم به پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌وه ،دیموكراسی به به‌رده‌وامی و له ئاستی جۆراوجۆردا هه‌ست به پێویستی
و بایه‌خی زۆری كراوه ،ئێستاكه‌ش بووەت ه داواكارییه‌كی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی زۆربه‌ی ته‌وژمه‌كانی كۆمه‌ڵگاكانی ناوچه‌كه، چونكه گرفتی جیهانی ئیسالمی له كۆن و نوێدا له كایه‌ی سیاسه‌تدا ،گرفتی (استبداد)و تاكڕە‌وی بووه ،نه‌ك بوونی ده‌س�ه‌اڵت��ی دینی ،یاخود شه‌رعیه‌تی ئاسامنی ،به وت �هی د .محه‌مه‌د عابد ئه‌لجابری ،گرفته‌كه له ده‌وڵه‌ته‌وه بووه كه دینیشی كۆنرتۆڵ كردووه .چاره‌سه‌ری ده‌ردی كوشنده‌ی زۆرداری و تاكڕه‌ویش ب�ه دیموكراتیزه‌كردنی ده‌س���ه‌اڵت و گ��ێ�ڕان�ه‌وه‌ی شه‌رعیه‌ت بۆ جه‌ماوه‌ر ده‌ك��رێ��ت ،ه �ه‌ر ئ�ه‌وه‌ش�ه وای��ك��ردووه كه دیموكراسی ببێته پێداویستییه‌كی هه‌نوكه‌یی یه‌كجار گرنگی كۆمه‌ڵگا موسڵامننشینه‌كان. ل�ه‌گ�ه‌ڵ ب��وون��ی چه‌ندین هێز و ته‌وژم و ده‌سه‌اڵتی عه‌ملانی به درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م له واڵتانی ئیسالمیدا، عه‌ملانیه‌ت ن�ه‌ب��ووه ه��ۆی هێنانه‌دی ئه‌ركی به دیموكراتیزه‌كردنی ده‌سه‌اڵت، كه ئ��ه‌وه‌ش حه‌متیبوونی په‌یوه‌ندی نێوانیان ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت ـ به‌ڵكو به پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌وه ئه‌م ده‌سه‌اڵتانه خراپرتین منوونه‌ی تاكڕە‌وی و (استبداد) یان به‌رهه‌م هێناوه كه مێژووی ناوچه‌كه زۆر ك �ه‌م نه‌بێ شتی وای ب�ه خ��ۆوه نه‌بنیوه ،عه‌ملانیه‌ت له جیهانی ئیسالمیدا ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی پ���رۆژەی نوخبه‌یه‌ك بووه ،ویستوویه‌تی له‌ڕێی ده‌وڵه‌ته‌وه
یه‌كسانكردنی ئیسالم به كه‌نیسه‌ی سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاست ،هه‌ڵه‌یه‌كی مه‌عریفی و مه‌نهه‌جییە
بیسه‌پێنێ ،زۆر ك��ه‌م نه‌بێ له‌گه‌ڵ دیموكراسیدا دانوی نه‌كواڵوه و هه‌ڵی نه‌كردووه ،ئێستاش ئه‌گه‌ر عه‌ملانیه‌ت به داڕنینی پ��ی��رۆزی له ده‌س���ه‌اڵت و گێڕانه‌وه‌ی شه‌رعیه‌تی ئه‌م ده‌سه‌اڵته بۆ خه‌ڵك و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی تێنه‌گه‌ین و عه‌ملانیه‌ت یه‌كسان بێت به هه‌وڵدان بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌و خیاره شارستانیه‌ی له‌سه‌ر بنچینه‌ی ئیسالم ده‌خه‌مڵێرنێن، یاخود هه‌وڵدان بێت بۆ په‌راوێزخستنی ئیسالم و هێز و گرووپه ئیسالمییه‌كان ل�ه ب���واری گشتی و ق���ه‌زای سیاسیی دا ،ز‌ور زه‌حمه‌ته ئ �ه‌م تێگه‌یشنت و مۆدێله له عه‌ملانیه‌ت تا سه‌ر بتوانێت به ئه‌ركه دیموكراسییه‌كانی وه‌ف��ادار بێت ،ه �ه‌روه‌ه��ا رێده‌گرێت ل �ه‌وه‌ی ئیسالم و مۆدێرنه بگه‌ن به جۆرێك له ته‌بایی و كۆمه‌ڵگا موسڵامنه‌كانیش له له‌حزه‌ی سازشێكی مێژوویی نێوان هێز و گرووپ و پێكهێنه‌ره‌كانیان نزیك ببنه‌وه ،كه له رووی مێژووییه‌وه له شتی زه‌مینه‌سازكردنه‌وه‌یه بۆ سه‌ركه‌وتنی دیموكراسی و دووركه‌وتنه‌وه له بازنه‌كانی توندوتیژی و یه‌كرتی ره‌تكردنه‌وه. ئه‌مه‌ش گرفتێكی واقیعییه ،چونكه هه‌روه‌ك د .فوئاد زه‌كه‌ریا كه یه‌كێكه له عه‌ملانیه عه‌ره‌بییه میرسییه‌كان ده‌ڵێت «ئه‌مڕۆ داوای گ �هڕان �ه‌وه بۆ به‌ها و پره‌نسیپه ئیسالمییه‌كان و پیاده‌كردنی له ژیان و كۆمه‌ڵگادا ،بووەته داوایه‌كی میللی و جه‌ماوه‌ریی به‌رباڵو،ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌گه‌ر عه‌ملانیه‌ت و دیموكراسی بێ یه‌ك نه‌یانكرێت و عه‌ملانیه‌تیش به‌و مانای دوورخستنه‌وه‌ی ئیسالم له كایه‌ی سیاسه‌ت و بواری گشتی تێبگه‌ین ده‌بێت ب���ه‌رده‌وام (خیاری) دیموكراسیبوون دوابخه‌ین ،چونكه گه‌ر دیموكراسیه‌ت گوزارشتدانه‌وه بێت له ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر و ئاراسته‌ی گشتی كۆمه‌ڵگا ،هه‌روه‌ها رێزگرتن بێت له
زۆرینه له‌گه‌ڵ پاراستنی مافی كه‌مینه ،ب ه پێداگرتن له‌سه‌ر عه‌ملانیه‌ت مه‌رجه‌كانی پێگه‌یشتنی نایه‌ته‌دی» .به‌م جۆره‌ش روونده‌بێته‌وه كه (الزم و ملزوم) بوونی ئ �ه‌م دوو چه‌مكه ن �ه‌ك حه‌متی نییه به‌ڵكو پێداگرتن له‌سه‌ر عه‌ملانیه‌ت به‌و ناوه‌رۆكه‌ی باسامن كرد ،تا راده‌یه‌كی به‌رچاو به‌ربه‌سته له‌به‌رده‌م دیموكراسی و پیاده‌كردنی و گه‌شه‌كردنیدا ،هه‌ر نه‌بوونی ئه‌م په‌یوه‌ندییه حه‌متییه‌شه وای ك���ردووه ئ�ه‌م��ڕۆ دیموكراسی و هه‌وڵدان بۆ به دیموكراتیزه‌كردنی ببێته داوای�ه‌ك��ی هاوبه‌شی چه‌ندین هێزی ئیسالمی و عه‌ملانی. به كورتی یه‌كسانكردنی دیموكراسی به عه‌ملانیه‌ت و دژایه‌تیكردنی له‌م س��ۆن��گ�ه‌وه ل �ه الی���ه‌ن ه �ه‌ن��دێ كه‌س و ن��اوه‌ن��دی ئیسالمی ،ره‌تكردنه‌وه‌ی هه‌رشانس و ئه‌گه‌رێكیش بۆ پیاده‌كردنی بنه‌ماكانی دیموكراسی له ده‌ره‌وه‌ی خۆپێناسه‌كردن به عه‌ملانی له الیه‌ن به‌شێك له عه‌ملانییه‌كانه‌وه ،ده‌ڕژێته خانه‌ی ئه‌و هه‌واڵنه‌ی بۆ دواخستنی ب �ه دی��م��وك�رات��ی��زه‌ك��ردن��ی ده‌س �ه‌اڵت��ی سیاسی له ناوچه‌كه‌دا ده‌درێن ،هه‌موو ئ��ه‌وه‌ش به‌خۆداچوونه‌وه و دووب��اره بیناكردنه‌وه‌ی ناوه‌رۆكی چه‌مكه‌كان له هه‌ردوو بازنه‌كه‌دا ده‌خوازێت ،ئه‌مڕۆ نیشاندانی به‌یه‌كه‌وه نه‌گونجاندنی م��وح��اف��ی��زه‌ك��اری ك��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی و دیموكراسی به زیان بۆ سه‌ر ئاینده‌ی كۆمه‌ڵگا و دیموكراسی ده‌شكێته‌وه و ده‌یكات به چه‌مكێكی نامۆ و سه‌پێرناو، قبوڵكردنی دیموكراسیش وه‌ك شێوازێك بۆ به‌ڕێوه‌بردنی ده‌سه‌اڵت له ده‌وڵه‌تی نوێدا له الی�ه‌ن ئیسالمییه‌كانه‌وه ،به دژایه‌تی نه‌بینینی ئه‌و فۆرم و ئاسته له عه‌ملانیه‌ته له‌گه‌ڵ ئیسالم كه پیاده‌كردنی دیموكراسی ده‌یخوازێ ،لێره‌شدا جیاوازی له نێوان كۆمه‌ڵگا و ده‌وڵه‌تدا ده‌كرێت.
ئه‌و ئایینه‌ی ل ه خێراترین گه‌شه‌كردندایه ل ه جیهاندا نووسینی :فیلیب جینكینز وه‌رگێڕانی :جهانگیر ئه‌حمه‌د زۆرج��ار پرسیارم لێده‌كرێت :كام ئایین ه له هه‌موو ئایینه‌كان زیاتر له خێراترین گه‌شه‌كردندایه له جیهاندا؟ پ��رس��ی��ارك �ه‌ران��ی��ش دوو ج���ۆرن، هه‌ندێكیان هیوا و ئومێدێك له پشت پرسیاره‌كه‌یانه‌وه‌یه و ده‌یانه‌وێت ئه‌و واڵمه‌یان ده‌ستبكه‌وێت كه ئایینه‌كه‌ی خۆیان له هه‌موان باشرته و زۆرب �هی جیهانی گ���رت���ووه ،هه‌ندێكیشیان ترس بووەته هۆكاری پرسیاره‌كه‌یان، ترسه‌كه‌شیان ل�ه مسوڵامنانه ك�ه له داه��ات��وودا ژم��اره‌ی��ان هه‌موو جیهان داده‌پۆشێت. له واقیعدا پرسیاركردن ،به تایبه‌تی له گه‌شه‌كردن سنوری بیروباوه‌ڕیشی تێپه‌ڕاندووه ،چووەته ناو ده‌روازه‌یه‌كی فه‌رهه‌نگی ویكیبیدیای ف �راوان �ه‌وه (قه‌ره‌باڵغییه‌ك له گه‌شه‌كردنی خێرا) مه‌سه‌له‌ی گ�ه‌ش�ه‌ك��ردن و قسه‌كردن یه‌كێكه له‌و كاران ه كه جێگای شانازین، پێویسته خه‌اڵتی له‌سه‌ر ببه‌خرشێته‌وه به‌سه‌ر ركابه‌رانی ئه‌و مه‌یدانه‌دا ،ئیسالم و مه‌سیحی و بوزی و ویكا و ربوبی و فالون گۆنگ و سیانتۆلۆجیاو ...هتد ،كه دیاره ئه‌مانه زمانحاڵی زۆرێك له‌و ئایینانه‌ن كه ێ ده‌كه‌ن و ده‌ستكه‌وتنی زانیاریی كێبڕك
ورد له‌سه‌ر گه‌شه‌كردن و به‌راوردكردنیان كارێكی گرانه. هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه پرسیار له‌سه‌ر گه‌شه‌كردن بوار ده‌ڕە‌خسێنێت بۆ قسه‌كردن و واڵمدانه‌وه‌ی زۆر له چۆنێتی و هۆكاره‌كانی گۆڕانی عه‌قیده‌یی به تێپه‌ڕینی كات. ل �ه ی �ه‌ك �ه‌م ه �ه‌ن��اس �ه‌دا پێویسته كێربكێكه بوه‌ستێنین بۆ مه‌سیحیه‌ت كه ب�راوه‌ی بێ ركابه‌ره ،كه به شێوه‌یه‌كی سه‌رنجڕاكێش له سه‌ده‌ی بیسته‌مدا له هه‌موو جیهاندا ژماره‌یان زیادی كرد ،به تایبه‌تی له باشوری جیهاندا ،ئه‌مه به‌پێی ڕاگه‌یانراوه ورده‌كانی مه‌سیحییه‌كان ل �ه جیهاندا ،ب � ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك ژم���اره‌ی مه‌سیحییه‌كانی ئه‌فه‌ریقاش له ساڵی ()1990ه‌وه به ڕێژە‌یه‌كی باوه‌ڕپێنه‌كراو زیادی كرد ،كه گه‌یشته له سه‌دا (،)4,930 له ئه‌مه‌ریكای التینیش گه‌یشته له سه‌دا ( ،)8.77هه‌تا ژماره‌ی هۆز و دانیشتوانیش هه‌ر به شێوه‌یه‌كی سه‌رنجڕاكێش رووی له زیادبوون كرد ،ژم��اره‌ی دانیشتوانی كاسۆلیك له س�ه‌ده‌ی بیستدا له ()1,9 ملیۆن هه‌تا ( )130ملیۆن زیادی كرد و گه‌یشته له سه‌دا (.)6,7 تێكڕای ژم���اره‌ی شۆێنكه‌وتوانی ئایینه‌كانی دیكه له ئه‌فه‌ریقا به هه‌موو هۆزه‌كانه‌وه ،ته‌نها ( )10ملیۆن ده‌بوون، كه ئه‌مڕۆ ژم��اره‌ی��ان له ( )500ملیۆن
نزیك ده‌بێته‌وه (ئه‌گه‌ر پێشبینیه‌كان ڕاست ده‌رچن) تا ساڵی 2050ده‌گه‌نه ی�ه‌ك ملیار ،به دیوێكی ت��ردا ژم��اره‌ی مه‌سیحییه‌كانی ئه‌فه‌ریقا له ساڵی 2050 ده‌بێته دوو ئه‌وه‌نده‌ی ساڵی .1990 به‌اڵم پێش ئه‌وه‌ی خه‌اڵته ببه‌خشین و په‌یكه‌ری ڕێزلێنانه‌كه دروستبكه‌ین، كارێكی عاقاڵنه‌یه به‌راوردێك بكه‌ین به شه‌پۆلی گه‌شه‌كردنی ئیسالمیش له‌و ماوه‌یه‌دا. س��ه‌رج��ه‌م ئایینه‌كانی دیكه‌ش له س �ه‌ده‌ی ڕاب���ردوودا شوێنكه‌وتوانی زیاتریان به‌ده‌ستهێناوه ،به‌اڵم سه‌ركه‌وتنی مسوڵامنه‌كان به‌سه‌ر مه‌سیحییه‌كان به‌وشێوه‌یه شتێكی سه‌رنجڕاكێش و تێبینی كراوه ،به گه‌شتێكی خشته‌ی ژماره و كۆ و تێكڕای گه‌شه‌كردندا ده‌رده‌كه‌وێت ك ه ژماره‌ی مه‌سیحییه‌كان جێگیرییه‌كی به‌خۆوه بینیوه له‌چاو به‌رزبوونه‌وه‌ی
ژم���اره‌ی دانیشتوانی زه‌وی ،له‌ساڵی 1990نزیكه‌ی سێیه‌كی دانیشتوانی زه‌وی مه‌سیحی بوون ،ئه‌م ڕێژه‌یه هه‌تا ئه‌مڕۆش هه‌روایه. ب��ه‌اڵم ب �ه س �ه‌رن��ج��دان ل��ه‌و م��اوه زه‌م��ه‌ن��ی��ی��ه‌دا ب��ه‌ره‌وپ��ێ��ش��چ��وون و رووله‌زیادبوونێكی دی��اری ئیسالمی ده‌ب��ی��ن��ی��ن ،ك �ه ه �ه‌ت��ا ئێستاش هه‌ر به‌رده‌وامه ،له‌ساڵی 1990دوو سه‌د و بیست ملیۆن مسوڵامن هه‌بوون كه ده‌كاته له سه‌دا دوانزه تا له سه‌دا سیانزه‌ی مرۆڤایه‌تی ،به به‌راورد به له سه‌دا ()22,5 ی ئه‌مڕۆ و هه‌تا ساڵی 2050ده‌گاته له سه‌دا ( ،)27له ساڵی 1990مه‌سیحیه‌كان له جیهاندا ب ه ڕێژه‌ی له سه‌دا ( )2,8تا ( )1له پێش مسوڵامنانه‌وه بوون ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ب ه ڕێژە‌ی ( )1,5تا ( )1له‌پێشه‌وه‌ن، به نزیكبوونه‌وه‌ی ساڵی 2050ده‌بێته ( )1,3تا ( )1له پێشه‌وه ده‌بن ،له ڕووی
له سه‌ده‌ی ڕابردوودا سه‌ركه‌وتنی مسوڵمانه‌كان به‌سه‌ر مه‌سیحییه‌كان شتێكی سه‌رنجڕاكێش و تێبینیكراوه
مێژووییه‌وه زۆر به خێرایی جیاوازییه‌كه كه‌مده‌بێته‌وه. ئ �ه‌گ �ه‌ر مه‌سیحییه‌كان سه‌یری ئ �ه‌ف �ه‌ری��ق��ا ب��ك��ه‌ن ،ب���ه‌و پ��ێ��ی�هی كه منوونه‌ی لوتكه‌ی سه‌ركه‌وتنیانه ،به‌اڵم ده‌بێت مسوڵامنان شانازی بكه‌ن به گه‌شه‌كردنیانه‌وه (به‌پێی حیساباتی مێژووییان) ،بۆ منوونه ل ه ساڵی 1900 ژماره‌ی مسوڵامنان له میرس نزیكه‌ی ()9 ملیۆن ده‌بوون ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ( )75ملیۆنن، له‌و شوێنانه كه ئه‌مڕۆ ئه‌ندۆنیسیان ()34 ملیۆن ده‌بوون ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ( )190ملیۆن مسوڵامنن. ب���ه دی��وێ��ك��ی ت�����ردا ،ژم����اره‌ی مه‌سیحییه‌كانی ئه‌مڕۆ چوار ئه‌وه‌نده‌ی ساڵی 1990زیادیانكردووه ،به‌اڵم هه‌ر له‌و ماوه زه‌مه‌نیه‌دا ژماره‌ی مسوڵامنان حه‌وت ئه‌وه‌نده زیادی كردووه. چۆن ده‌بێت ئه‌مه ڕووبدات؟ ئه‌گه‌ر ژماره‌ی مه‌سیحیه‌كان له زیادبووندایه، بۆچی ئه‌و جیاوازییه گه‌وره رووده‌دات ل��ه رووی گ���ه‌ش���ه‌ك���ردن���ه‌وه؟ چ��ۆن مه‌سیحییه‌كان هێنده ده‌كه‌ونه دوای مسوڵامنه‌كانه‌وه؟ وه‌اڵمه‌كه‌ی به‌هۆی پێكهاته‌ی دانیشتوانه‌وه‌یه ،كه دانیشتوانی چه‌ند به‌شێكی جیهان به شێوه‌یه‌كی به‌رچاو ڕوو له زیادبوونن ،ئیسالم زۆر به به‌هێزی گه‌شه‌ی كرد و سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستهێنا و به درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م
و زۆر به چڕوپڕی ته‌ركیزیان كرده سه‌ر ئه‌و شوێنانه‌ی كه ڕیژە‌كه‌یان ده‌پارێزێت، به‌تایبه‌تی ئه‌فه‌ریقا و ئاسیا ،له‌به‌ر ئه‌وه شه‌پۆلی دانیشتوان هێزی ئایین زیاتر ده‌كات. وه‌ك الیه‌نێكی نێگه‌تیڤیش ژماره‌ی مه‌سیحیه‌ت به‌گشتی ل ه كه‌مبوونه‌وه‌دایه، چونكه وه‌كو نه‌ریتی هه‌میشه‌یی زیاتر ته‌ركیز ده‌خاته سه‌ر ئه‌وروپا ،دیاره به ب هراورد ب ه به‌شه‌كانی تری جیهان گه‌شه‌ی دانیشتوان له ئه‌وروپا زۆر هێواشه ،له ساڵی 1990ئه‌وروپییه‌كان چواریه‌كی دانیشتوانی جیهان ب���وون ،ب��ه‌اڵم به نزیكبوونه‌وه له ساڵی 2050ئه‌م ڕێژە‌یه ده‌بێته له س �ه‌دا ( ،)8له ساڵی 1900 ڕێ��ژەی ئه‌وروپییه‌كان سێ ئه‌وروپی به‌رامبه‌ر به یه‌ك ئه‌فه‌ریقی بوو ،به‌اڵم به هاتنی س��اڵ 2050سێ ئه‌فه‌ریقی به‌رامبه‌ر یەک ئه‌وروپی ده‌بێت ،جگه ل ه ئه‌وروپاش له هه‌موو جیهاندا ئیسالم له‌گه‌ڵ مه‌سیحیه‌تدا له پێشبڕكێیه‌كی زۆر نزیك له‌یه‌كدان ،به‌اڵم كارێكی زۆر ئه‌سته‌م ه مه‌سیحیه‌ت بتوانێت به‌سه‌ر ئه‌م كۆسپه دیمۆگرافییه گه‌وره‌یه‌دا زاڵببێت. بۆی ه هه‌ر كاتێك پرسیارم لێبكرێت كه ك��ام ئایینه له ه�ه‌م��ووان زیاتر له گه‌شه‌كردندایه ،زۆر ب ه روون و ئاشكرا وه‌اڵم ده‌ده‌مه‌وه :ئیسالم ،مه‌سیحیه‌تیش له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وروپا.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.18 First Year, Jan. 15, 2013
هاوژین عومەر
هه‌موان په‌رۆشی یه‌كێتین یه‌كێتی په‌رۆشی خۆی نییه! به‌ر ل ه خراپبوونی باری ته‌ندروستیی تاڵه‌بانی ،زۆرێك ل ه كه‌ناڵ و چاودێر و حیزب ه سیاسییه‌كان ،پێیانوابوو ل ه دوای نه‌مانی ئه‌و سه‌ركرده‌یه ،راسته‌وخۆ یه‌كێتی دووچاری لێكهه‌ڵوه‌شان و دابه‌شبوون ده‌بێت ،ئه‌وان ئه‌م پێشبینییه‌یان ب ه ئاماژە‌یه‌كی ئیجابی وه‌سف ده‌كرد ،ئه‌مه‌شیان ب ه هیوای رووخانی یه‌ك ل ه پایه‌كانی ده‌سه‌اڵتی كوردیی بوو، ك ه ئێستا دووچاری ده‌ردی گه‌نده‌ڵی و خۆسه‌پێنی بووه. ئه‌وه‌ی له دوای خراپبوونی ته‌ندروستیی تاڵه‌بانی به‌دی ده‌كرێت ،تا رادده‌یه‌ك پێچه‌وانه‌یه ،زۆرێك ل ه الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی كوردستان ،ب ه تایبه‌تیش پارتی و الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ،له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ی یه‌كێتی و یه‌كڕیزیی ئه‌و حیزبه‌دان ،نه‌ك لێكهه‌ڵوه‌شانی. پارتی هه‌ر ل ه ساته‌وه‌ختی تێكچوونی ته‌ندروستیی تاڵه‌بانییه‌وه ،ده‌ستی ل ه بن باڵی ئه‌و حیزب ه ناو ه و مه‌رگی سیاسیی خۆی ل ه لێكهه‌ڵوه‌شانی ئه‌و ى هاوپه‌یامنیدا ده‌بینێته‌وه، هه‌رچی تایبه‌ت ب ه الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنیشه ،ل ه دوایین هه‌ڵوێستیاندا رایانگه‌یاندووه؛ ئه‌وان هیواخوازن یه‌كێتی ب ه یه‌كڕیزیی مبێنێته‌وه. ئه‌و ه راست ه ك ه ئه‌و حزبان ه ل ه سۆنگه‌ی به‌رژەوه‌ندییه‌كانی خۆیانه‌و ه بۆ بارودۆخی یه‌كێتی ده‌ڕوانن .وه‌ك ئاشكرایه ،پارتی پێیوای ه ب ه تێكچوونی ئه‌و هاوكێشه‌یه‌ی باری سیاسیی خۆی پێڕاگرتووه ،نابێت هه‌رگیز ل ه ئاینده‌ی سیاسی و قورسایی خۆی دڵنیا مبێنێته‌وه ،الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنیش ،ره‌نگ ه پێیانوابێت كه‌وتن و الوازبوونی یه‌كێتی، زیاتر ل ه جاران ،پارتی ب ه سه‌روه‌ر و حزبی حاكم و ئه‌وحه‌د ده‌هێڵێته‌وه .كه‌وات ه ئه‌وه‌ی ئێستا ل ه گۆڕە‌پانی سیاسیدا رووده‌دات ،الیه‌نه‌كانی كوردستان ،ب ه عه‌مه‌لی بێت یان هیواخواسنت ،په‌رۆشی مانه‌و ه و یه‌كڕیزیی یه‌كێتین. پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه ،كاتێك هه‌موان په‌رۆشی یه‌كێتین ،ئه‌ی ئایا یه‌كێتی په‌رۆشی خۆیه‌تی؟ ب ه واتایه‌كی تر ،كاتێك هه‌موان په‌رۆشی یه‌كێتین ،ئه‌ی بۆچی یه‌كێتی په‌رۆشی خۆی نییه؟! هێشتا ماوه‌یه‌كی زۆر تێنه‌په‌ڕیو ه ب ه سه‌ر غیابی تاڵه‌بانیدا ،كه‌چی ده‌نگۆی توندبوونه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان و كێبڕكێی جێگرتنه‌وه‌ی ئه‌و سه‌ركرده‌یه ،خۆی ب ه گوێی هه‌مواندا ده‌دات .یه‌كێتیی نیشتامنی پێویست ه ئه‌و ه بزانێت ك ه غیابی تاڵه‌بانی بۆ ئه‌و ،به‌رئه‌نجامی دووسه‌ره‌ی هه‌یه ،عه‌ره‌ب گوته‌نی؛ وه‌كو ئه‌و گورز ه وای ه ك ه ئه‌گه‌ر نه‌تكوژێت ،ئه‌وا به‌هێزت ده‌ك��ات .س هرانی یه‌كێتی ،ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستیان مانه‌وه‌ی حزبه‌كه‌یان ه ب ه یه‌كپارچه‌یی ،ئه‌وا هه‌لێكی گه‌وره‌یان ل ه به‌رده‌مدای ه بۆ ئه‌وه‌ی سوود له‌م هه‌ڵوێست و مامه‌ڵ ه سیاسییانه‌ی الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن وه‌ربگرن و حزبه‌كه‌یان به‌مباره‌ی ئێستا ،یان به‌هێزتر بهێڵنه‌وه ،به‌اڵم نه‌ك بۆ خزمه‌ت ب ه سیاسه‌ته‌كانی پارتی ،وه‌كو پێشرت و ئێستاش كردوویانه ،به‌ڵكو بۆ راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و هاوكێشه‌یه‌ی سااڵنێك ه تێكچوو ه و ل ه بری خۆیان ،خه‌ڵكی و ئۆپۆزسیۆن باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن.
Reklam
وەرگیراوە
لە
ڕیکالم بکەن
ئاگاداری سه‌رجه‌م كۆمپانیا بازرگانی و داموده‌زگا و فرۆشگاكان ده‌كه‌ین كه رۆژنامه‌ی (به‌یان) ئاماده‌ی ڕیكالمكردن ه ب ه جوانرتین دیزاین و شێو ه بۆ به‌رهه‌م و كااڵكانتان ،ڕاشیده‌گه‌یه‌نێت كه بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی نرخی ریكالمكردن ،ب ه رێژەیهكی به‌رچاو داده‌شكێنێت. بۆ زانیاریی زیاتر ده‌رب���اره‌ی نرخه‌كان ،په‌یوه‌ندی بكه‌ن به‌م ژم��اره موبایالنەوە (.)07702455504( )07701577050