که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 11شەممە /5 9شەممە 8که‌رکوک /٣شەممە /4 22شەممە /5 17شەممە 16 هه‌ولێر /٣شەممە /4 20شەممە /5 16شەممە 16سلێمانی /٣شەممە /4 17شەممە /5 14شەممە 11دهۆک 3 4 7 331 21 4 2 4 7
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
وه‌ه�����اب ڕەش���ی���د ل���ە دواى بێدەنگیى کیمیاییبارانەکەوە، ه��ەڵ��ب��ژاردووە .ئێستا ئەو خاوه‌نی حیكایه‌تێكی گ���ه‌وره‌ی���ه ،ب��ه‌اڵم ب��ه‌داخ��ه‌وه ك �ه‌س لێی تێناگات و نایانه‌وێت لێی تێبگه‌ن.
ل .کۆمەاڵیەىت
سەرۆکى یەکێتیى پەرلەمانتاران:
یه‌كڕیزیی له به‌غدا مانای بنه‌بڕكردنی جیاوازییه‌كانی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن نییه ل .عێراق
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)25سێشەممە ،2013/3/5ساڵی یەکەم
بیروڕا
كورد و تورك سێ پیتی هاوبه‌ش و یه‌ك پیتی جیاواز!
13 وەرزش نیمار و بێڵ کامیان ئەستێرەى داهاتوون؟
www.bayanpress.net
مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین ،بۆ به‌یان:
ئیسالمییه‌كان ده‌نگ زیاد ده‌كه‌ن به‌اڵم نابنه زۆرینه
ك���ه‌م���ال زراری ،س��ه‌رۆك��ی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،له دیدارێكی (به‌یان)دا ك ه ل ه الپهڕەی ڕۆژدا باڵوكراوه‌ته‌وه ،تیشك ده‌خاته سه‌ر چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌كی هه‌ستیار، له‌وان ه باس له‌و ه ده‌كات ك ه مامۆستا هه‌ی ه نیو ساڵ خزمه‌تی هه‌یه ،به‌اڵم گواستنه‌وه‌ی بۆ ده‌كرێت. ن��اوب �راو ك� ه نازانێت ژم��اره‌ی ئه‌ندامانی ڕێكخراوه‌كه‌ی چه‌نده، باس له‌وه‌ش ده‌كات هه‌ر مامۆستایه‌ك ئ�ه‌ن��دام��ی ئ���هوان نه‌بێت ،یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوونی پێناده‌ن .ئ �ه‌وه‌ش ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ك ه به‌نیازن سه‌ردانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی�ران بكه‌ن له‌باره‌ی دابه‌شكردنی یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوون بۆ مامۆستایانی ق هزا و ناحیه‌كان.
پریاسکە پیرى خۆشنووسانى عێراق ،هونەرمەندى لەبیرکراو خەلیل زەهاوى
9 مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین .فۆتۆگۆاف :ئەندام عومەر
به‌یان .تایبه‌ت
به‌یان .تایبه‌ت ده‌زگای (النه‌ی ئاسوده‌یی) ك ه به وته‌ی مامۆستا موسلیم فریزیی به‌رپرسی ده‌زگ��اك�ه ،ده‌زگاكه‌یان ب��ۆ خ��زم�ه‌ت��گ��وزاری��ی خێزانییه، توانیویه‌تی 96كچ و كوڕ به یه‌ك بگه‌یه‌نێت .هاوكات باس له‌وه‌ش ده‌ك��ات كه تا ئێستا 200كه‌س په‌یوه‌ندییان پێوه ك���ردوون به مه‌به‌ستی هاوسه‌رگیری ،كه ڕێژەی زۆرینه‌یان ئافره‌تن. به‌رپرسی ده‌زگ���ای ن��اوب�راو ب��اس له زانیارییه‌كانی ن��او ئه‌و فۆڕمه ده‌كات كه سه‌ردانكه‌رانیان ده‌بێت پڕی بكه‌نه‌وه و ده‌ڵێت «پرسیار به پرسیار لێی ده‌كرێت.. پرسیاره‌كانیش.»..
زه‌وی ته‌نیا ب ه ئه‌ندامانی یه‌كێتیی مامۆستایان ده‌درێت
به‌یان .تایبه‌ت
8
ده‌زگایه‌ك له هه‌ولێر 48كچ به شوو ده‌دات
Tuesday, No, 25 First Year, March 5, 2013
م��ام��ۆس��ت��ا س���ه‌اڵح���ه‌ددی���ن موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین ،ئه‌مینداری گشتیی پ��ێ��ش��ووی ی�ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمیی كوردستان ،له گفتوگۆیه‌كی تایبه‌تی (ب���هی���ان)دا رایگه‌یاند «ل�ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی داه��ات��وودا ئیسالمییه‌كان ده‌نگ زیاد ده‌كه‌ن، به‌اڵم وای بۆ ناچم ببنه زۆرینه». ناوبراو به‌شێك له هۆكاری ئه‌وه‌شی ب��ۆ ئ��ه‌وه گ��ێ �ڕای �ه‌وه ك �ه «هێشتا ئه‌گه‌ری ته‌زویر و ویژدان كڕین و
تۆقاندن له‌ئارادایه». ه�ه‌ر ل�ه‌و گفتوگۆیه‌دا سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری چاكسازییكردن له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ،ئه‌مینداری گشتیی پێشووی یه‌كگرتووی ئیسالمیی كوردستان وتی «ئه‌مینبوونه‌وه له رق و خه‌شمی جه‌ماوه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كی كوشنده‌یه و نابێ ده‌سه‌اڵتی كوردستان واب �زان��ێ له دوورگه‌یه‌كی پارێزراودایه ..فه‌رامۆشكردنی چاكسازیی، حاڵه‌ته‌كه دهگوازێتهوه بۆ ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریی». مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین ،سه‌باره‌ت به ئه‌وله‌ویه‌تی
پرۆژەی سیاسیی ئیسالمی ،به تایبه‌تیش یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،رایگه‌یاند «پێویسته ب��ه‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆنبوون به سرتاتیژی قۆناغه‌كه ب �زان��ن ..له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی تر ،به تایبه‌تیش بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان كه خاوه‌نی ب��وون و قورسایی و ك��اری��گ�ه‌ری��ی خ��ۆی�ه‌ت��ی ،یه‌كڕیز و یه‌كهه‌ڵوێست ب��ن» .ه��ه‌روه‌ك ناوبراو پێشیوایه ك��ه پ �ه‌ره‌س �ه‌ن��دن��ی بیری سه‌له‌فیه‌ت له كوردستان ،ده‌سه‌اڵتی كوردیی له پشته‌وه‌یه و «دهگهڕێتهوه بۆ پالنی ده‌س�ه‌اڵت بۆ ركابهردۆزینهوه بۆ حاڵه‌تی سیاسیی ئیسالمی».
مامۆستا س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن ئه‌و ده‌نگۆیانه‌شی ره‌تكرده‌وه كه گوایا ناوبراو كار بۆ ئه‌وه ده‌كات ببێته براگه‌وره و موراقیبی ئیخوانه‌كانی ه�ه‌م��وو پارچه‌كانی كوردستان، له‌وباره‌یه‌شه‌وه رایگه‌یاند «له‌گه‌ڵ گشت برایانی پارچه‌كانی كوردستان و عێراق و ناوچه‌كه په‌یوه‌ندیی برایه‌تیم ه �ه‌ب��ووه ،ته‌نانه‌ت له هه‌ندێ قۆناغدا شه‌ره‌فی هاوكاری و به‌شداریی جیددیم بووه ،به‌اڵم ئه‌مه هیچ ناونیشانێكی نییه«. بڕوانه الپهڕەی گفتوگۆ.
په‌رله‌مان زیاتر ل ه 80پرۆژەیاسای پشتگو ێ خستووه به‌یان .تایبه‌ت به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون ،له ئێستادا زیاتر له 80 پرۆژەیاسا له‌به‌رده‌ستی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌ماندان بۆ گفتوگۆكردن ،به‌اڵم په‌رله‌مان نه‌یخستوونه‌ته به‌رنامه‌ی كاره‌وه .به‌پێی وته‌ی په‌رله‌مانتارانیش، ل �ه‌و م��اوه ك�ه‌م�هی ل�ه ب���ه‌رده‌م ئه‌م خوله‌ی ئێستای په‌رله‌ماندا م��اوه،
ناتوانرێت پرۆژەیاساكان گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكرێت. ل�ه ئێستادا 55پ��رۆژەی��اس��ا كه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ كراوه له سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانن 27 ،پرۆژەش ئاماده‌كراون بۆ ئهوهی خوێندنه‌وه‌یان ب��ۆ بكرێت ،ئه‌مه جگه ل���ه‌وه‌ی نۆ پرۆژەیاسا راپۆرتی لیژنه‌كانیان له‌سه‌ر ئاماده كراوه ،به‌اڵم تا ئێستا گفتوگۆیان له‌سه‌ر نه‌كراوه ،له كاتێكدا ژماره‌یه‌ك
یاسا له الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه به زۆرینه‌ی ده‌نگ تێپه‌ڕێندراون و ئێستا داوای گه‌ڕاندنه‌وه‌یان ده‌كرێت بۆ په‌رله‌ماىن کوردستان. په‌رله‌مانتارێكی گ��ۆڕان پێیوایه «له راب���ردوودا په‌رله‌مان ئه‌وه‌نده‌ی خه‌ریكی ده‌ركردنی یاسای كه‌مالیات ب��ووه ،ئه‌وه‌نده یاسای زه‌رووری��ات��ی ده‌رن���ه‌ك���ردووه» .ه���ه‌روه‌ك هۆكاری دواخستنی ئه‌و پرۆژە‌یاسایانه‌شی بۆ
سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان گه‌ڕانده‌وه. یه‌كگرتووی په‌رله‌مانتارێكی ئیسالمییش پێیوایه ه��ه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵت به پێشنیاره‌كانی ئۆپۆزسیۆن رازی ن��ی��ن ،ه��ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ه��ۆك��اره ب��ۆ نه‌خستنه ن��او ب�ه‌رن��ام�هی ك��اری په‌رله‌مانه‌وه ،به‌و پێیه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان له ده‌ستی ده‌سه‌اڵتدایه. بڕوانه الپهڕەی هه‌واڵ و ڕاپۆرت
25كه‌س له‌سه‌ر له‌شفرۆشی ده‌ستگیر ده‌كرێن به‌یان .كه‌ركووك ب �ه ه��ۆی ن �ه‌ب��وون��ی مۆڵه‌تی نیشته‌جێبوون و كاری له‌شفرۆشییه‌وه له شوقه‌كانی گه‌ڕەكی موسه‌اڵی شاری كه‌ركووك 25 ،كه‌س له الیه‌ن هێزه‌كانی پۆلیسه‌وه ده‌ستگیر ده‌كرێن. س�������ه‌رچ�������اوه‌ی�������ه‌ك ل��ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی كه‌ركووك هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌و 25كه‌سه له پێنج ماڵدا بوون له‌ناو ئه‌و شوقانه‌دا و له حه‌وت پیاو و 18ژن پێكهاتبوون كه كاری له‌شفرۆشی و بازرگانییان به ژنه‌وه ده‌كرد». س���ه‌رچ���اوه‌ك���ه وت��ی��ش��ی «ل �ه هه‌ڵمه‌تێكی هێزه‌كامناندا له گه‌ڕەكی موسه‌ڵاڵ ،ئه‌و 25كه‌سه ده‌ستگیركران و ڕەوان����هی دادگ���ا ك���ران ،ب��ۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش دادگای كه‌ركووك سزای حه‌وت ساڵ زیندانیی سه‌پاند بەسەر هه‌ریه‌ك له‌و ح�ه‌وت كه‌سه به‌پێی م��ادده‌ی 234ی سزای عێراقی و 18 كه‌سه‌كه‌ی دیكه‌ش ڕەوان���هی ئه‌و ش��اران�ه ك �ران �ه‌وه كه پێشرت لێیه‌وه هاتبوون».
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
مه‌رجی سه‌ره‌كیی ئۆپۆزسیۆن گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك یاسایه بۆ په‌رله‌مان
«په‌رله‌مان به‌و ماوه كه‌مه‌ی ماویه‌تی ،ناتوانێت گفتوگۆ له‌سه‌ر 86پرۆژەیاسا بكات» ڕاپۆرت :رێبوار ئه‌حمه‌د نزیكه‌ی 90پ��رۆژەی��اس��ا ل ه په‌رله‌ماندان و تا ئێستاش دیار نییه سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ده‌یانخاته به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنه‌كانیه‌وه یان نا .په‌رله‌مانتارێكیش ئاشكرای ده‌ك��ات ب�ه‌و م��اوه كه‌مه‌ی له‌به‌ر ده‌ستی په‌رله‌ماندایه ناتوانرێت ئه‌و پرۆژەیاسایانه كاریان له‌سه‌ر بكرێت .سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانیش رێكنه‌كه‌وتنی الیه‌نه سیاسییه‌كان ده‌كاته هۆكاری گفتوگۆنه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژەیاسایانه. به‌پێی ئ�ه‌و زانیارییانه‌ی له سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ته‌وه ده‌ست (ب �هی��ان) ك��ه‌وت��وون ،ل�ه ئێستادا نزیكه‌ی 90پرۆژەیاسا له‌به‌رده‌ستی سه‌رۆكایه‌تیی پ�ه‌رل�ه‌م��ان��دان بۆ گفتوگۆكردن له‌سه‌ریان ،ب�ه‌اڵم تا ئێستا په‌رله‌مان نه‌یخستوونه‌ته به‌رنامه‌ی ك��اره‌و ه و به‌پێی وته‌ی په‌رله‌مانتارانیش ،له‌و ماوه كه‌مه‌ی ل��ه‌ب��ه‌رده‌م ئ �ه‌م خ��ول�هی ئێستای پ �ه‌رل �ه‌م��ان��دا م���اوه ،ناتوانرێت پرۆژەیاساكان گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكرێت. به‌پێی زانیارییه‌كان ،له ئێستادا 55پرۆژەیاسا كه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ كراوه ،له سه‌رۆكایه‌تیی
په‌رله‌ماندان 27 ،پرۆژەش ئاماده‌كراون ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی��ان له‌سه‌ر بكرێت ،ئه‌م ه جگه له‌وه‌ی نۆ پرۆژەیاسا راپ��ۆرت��ی لیژنه‌كانیان له‌سه‌ر ئاماده كراوه ،به‌اڵم تا ئێستا گفتوگۆیان له‌سه‌ر نه‌كراوه ،له كاتێكدا ژماره‌یه‌ك یاسا له الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه به زۆرینه‌ی ده‌نگ تێپه‌رێندراون و داوای گه‌ڕاندنه‌وه‌یان ده‌كرێت بۆ په‌رله‌مان. ب��وره��ان ره‌ش��ی��د ،په‌رله‌مانتار له فراكسیۆنی گۆڕان ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند «به‌پێی پ�هی��ڕەوی ناوخۆی په‌رله‌مان هه‌ر پرۆژەیاسایه‌ك كه پێشكه‌ش كرا ده‌بێت به‌پێی كاتی پێشكه‌شكردنه‌كه‌ی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ بكرێت ،دوای به‌ڕێكردنی رێكاره یاساییه‌كان له ماوه‌ی 5بۆ 10رۆژدا ،سكرتێری په‌رله‌مان بیخاته یه‌كه‌م كاری كۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مانه‌وه». به‌اڵم به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، تا ئێستا 55پرۆژەیاسا خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ ك���راوه ،دوات��ر له‌الیه‌ن سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانه‌و ه فه‌رامۆش ك����راون و ن��ه‌خ��راون��ه‌ت��ه ك��ارن��ام �هی كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مانه‌وه. بورهان ره‌شید ،ئاماژەی به‌وه‌ش دا له رابردوودا په‌رله‌مان ئه‌وه‌نده‌ی خه‌ریكی ده‌ركردنی یاسای كه‌مالیات بووه ،یاسای زه‌روری��ات��ی ده‌رن���ه‌ك���ردووه .هۆكاری دواخستنی ئه‌و پرۆژەیاسایه‌نه‌شی بۆ سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان گه‌ڕانده‌وه.
یەکێک لە کۆبوونەوەکاىن پەرلەماىن کوردستان
یاسای داواك��اری گشتی و مینحه‌ی ح��زب و رێ��ك��خ�راوه‌ك��ان و ژم��اره‌ی �ه‌ك ی��اس��ای گرنگی ت��ر ،ل �ه ئێستادا له په‌رله‌مانی كوردستانن و خوێندنه‌وه‌یان بۆ كراوه ،به‌اڵم پێناچێت سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان بتوانێت بیانخاته كارنامه‌ی كۆبوونه‌وه‌كانیه‌وه و گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكات ،ئه‌ویش به‌هۆی ئه‌و ماوه كه‌مه‌ی له‌به‌رده‌م ئه‌م خوله‌ی ئێستای په‌رله‌ماندا ماوه. ت��اری��ق ج���ه‌وه���ه‌ر ،راوێ���ژك���اری راگ �هی��ان��دن��ی س��ه‌رۆك��ی په‌رله‌مانی
كوردستان ،ئاشكرای ده‌كات به‌شێك ل ه پرۆژەیاساكان ره‌هه‌ندی نیشتیامنییان هه‌یه و پێویستیان ب�ه رێككه‌وتنی الیه‌نه‌كان هه‌یه له په‌رله‌ماندا .ئه‌و هۆكاری دواكه‌وتنی ئه‌و پرۆژەیاسایانه‌ی بۆ رێكنه‌كه‌وتنی الیه‌نه‌كان گه‌ڕانده‌وه. مانه‌وه‌ی ئه‌و ژماره پرۆژەیاسایانه له به‌رده‌م سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌ماندا ،هاوكاته له‌گه‌ڵ داواكاریی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ژم��اره‌ی�ه‌ك یاسا بۆ په‌رله‌مان و هه‌مواركردنه‌وه‌یان ،له گرنگرتینیان ده‌ستوور و یاسای ده‌زگای
ئاسایشی هه‌رێم ،كه به زۆرینه‌ی ده‌نگ و بێ ره‌زامه‌ندیی ئۆپۆزسیۆن تێپه‌ڕێندراون. به‌پێی وت�هی چاودێرانی سیاسی، یه‌كێتی و پارتی به داواكارییه‌كانی ئۆپۆزسیۆن رازی نین له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و یاسایانه بۆ په‌رله‌مان به مه‌به‌ستی هه‌مواركردنه‌وه‌یان. عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كگرتوو له په‌رله‌مانی كوردستان ،ئاشكرای ك��رد له هه‌موو بارێكدا ئه‌وه الوازكردنی ڕۆڵی په‌رله‌مانه كه الیه‌نه سیاسییه‌كان له ده‌ره‌وه‌ی
په‌رله‌مان له‌سه‌ر یاساكان رێككه‌وتن ئه‌نجام بده‌ن .عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز وت��ی «ئێمه ت��ا ئێستا یاسایه‌كی دیاریكراومان له‌به‌رده‌ستدا نه‌بووه تا گفتوگۆی له‌سه‌ر بكه‌ین ،جگه له یاسای ده‌سته‌ی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان كه كۆبوونه‌وه‌ی جددیامن له‌سه‌ری كردووه» .ئه‌و ئاشكرای كرد تا ئێستا هیچ داواكارییه‌ك بۆ ئه‌نجامدانی ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ی فراكسیۆنه‌كان بۆ رێككه‌وتن له‌سه‌ر پرۆژەیاساكان، نه‌كراوه. په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی یه‌كگرتووی ئیسالمی پێیوایه ه���ه‌ردوو حزبی ده‌س���ه‌اڵت (یه‌كێتی و پ��ارت��ی) به پێشنیاره‌كانی ئۆپۆزسیۆن رازی نین، هه‌ر ئه‌وه‌ش هۆكاره له‌سه‌ر نه‌خسته ناو به‌رنامه‌ی كاری په‌رله‌مانه‌وه ،به‌و پێیه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان له ده‌ستی ده‌سه‌اڵتدایه. به‌پێی یاسا ،خولی سێیه‌می په‌رله‌مانی كوردستان كه‌مرت له چوار مانگی ماوه و كه كه‌مرت له مانگێكیشی ب ه پشووه‌كانه‌وه ده‌ڕوات ،چاودێرانی سیاسیش به دوری ده‌زانن په‌رله‌مانی كوردستان بتوانێت له‌و ماوه كه‌مه‌دا یاساكان هه‌موار و گفتوگۆ له‌سه‌ر پرۆژەیاساكانیش بكات ،له كاتێكدا له ساڵی 2012دا ته‌نیا 18یاسا ده‌ركراون.
پاسه‌وانێكی پارێزگاری سه‌اڵحه‌ددین 28ملیۆنى فه‌رمانبه‌رانی ته‌ندروستی ده‌دزێت شڤان جه‌باری .كه‌ركووك ب�ه‌رپ��رس��ی ه��ۆب �هی ڕاگه‌یاندنی ئاسایشی كه‌ركووك ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له ڕۆژی 3/1دا چه‌ند فه‌رمانبه‌رێكی به‌شی ژمێریاریی بنكه‌ی ته‌ندروستیی (ره‌ش��ی��د ئ��اوا) كه گه‌ڕەكێكی ك��وردی
شاری كه‌ركووكه ،به مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی م��ووچ �هی ك��ارم�ه‌ن��دان��ی ئ��ه‌و بنكه‌یه سه‌ردانی یه‌كێك له بانكه‌كانی ناو شاری كه‌ركووكیان كردبوو ،پاش گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ بنكه ته‌ندروستییه‌كه ،له الیه‌ن باندێكه‌وه كه له سێ كه‌س پێكهاتبوون و ئۆتۆمبیلێكی جۆری (هۆندای سۆناته)ى ره‌نگ سپی،
كه تابلۆی حكومیی پێوه بوو ،چاودێری ده‌كران و له كاتی گه‌یشتنیان بۆ به‌رده‌م بنكه ته‌ندروستییه‌كه له گه‌ڕەكی ناوبراو، ئه‌و بانده هه‌ڵیانكوتایه سه‌ر فه‌رمانبه‌رانی ژمێریاری كه مووچه‌ی كارمه‌ندانیان پێبوو ،بڕی ( )28ملیۆن و پێنج سه‌د هه‌زار دیناریان لێدزین» .ئه‌و سه‌رچاوه
ئاماژەی به‌وه كرد «له كاتی روداوه‌كه‌دا ده‌ستبه‌جێ هێزه‌كانی ئاسایش گه‌یشتنه شوێنی روداوه‌كه و توانییان یه‌كێك له‌و تاوانبارانه به ناوی (م .ح .ی) ده‌ستگیر بكه‌ن كه خه‌ڵكی شارۆچكه‌ی (بێجی)یه، به‌اڵم له‌به‌ر سه‌المه‌تیی گیانی هاوواڵتیان نه‌توانرا دوو تاوانباره‌كه‌ی دیك ه ده‌ستگیر
بۆ لێكتێگه‌یشنت و ڕە‌واندنه‌وه‌ی گومانه‌كان
خاوه‌نی نالیا سه‌ردانی ئه‌میری كۆمه‌ڵ و ئه‌مینداری یه‌كگرتوو ده‌كات
به‌یان .تایبه‌ت به مه‌به‌ستی زیاتر ڕێكخستنه‌وه‌ی پ�هی��وه‌ن��دی��ی�ه‌ك��ان��ی ك �ه‌ن��اڵ��ی ن��ال��ی��ا و ئیسالمییه‌كان ،شاسوار عه‌بدولواحید،
خ��اوه‌ن��ی كۆمپانیای نالیا ،س�ه‌ردان��ی هه‌ریه‌ك له مامۆستا عه‌لی باپیر ،ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی و مامۆستا موحه‌ممه‌د فه‌ره‌ج ،ئه‌مینداری یه‌كگرتووی ئیسالمی ده‌كات.
س �ه‌ردان��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری نالیا بۆ الی ئه‌و دوو پارته ،له كاتێكدایه له‌نێو ئیسالمییه‌كاندا گله‌یی ههبووه له‌سه‌ر ڕەوت و به‌رنامه‌كانی ئێن ئاڕ تی ،به‌پێی ئ �ه‌و زانیارییانه‌شی ده‌س��ت (به‌یان)
كه‌وتوون ،له كۆبوونه‌وه‌كاندا ،ناوبراو وتوویه‌تی «پاڵنه‌ری كاركردنم زیاتر ئ��ازادی ڕاده‌ربڕینه ،چه‌ندین كه‌سیش وتوویانه سه‌ر به‌مالوالم ،به‌اڵم من پاره‌ی خۆم ده‌خه‌مه سه‌ر كاركردنی كه‌ناڵه‌كه». ه�ه‌روه‌ك باسی له‌وه‌ش ك��ردووه گله‌یی ئه‌وه ك�راوه كه هه‌ندێك جار خه‌ڵكێك به‌رنامه‌ی ههبووه دژی ئیسالم ،به‌اڵم ئه‌وه لێكتێنه‌گه‌یشنت بووه. چاودێرێكی سیاسی و ڕاگه‌یاندنیش پێی وای �ه «ئ �ه‌م هه‌ڵوێسته‌ی خاوه‌نی كۆمپانیای نالیا له‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتووه كه ئه‌و دوو پارته ئیدانه‌ی هێرشه‌كانی سه‌ر كه‌ناڵی (ئێن ئاڕ تی)یان كردووه له ماوه‌ی ڕابردوودا ،ئه‌وه‌ش وایكردووه وه‌ك كه‌ناڵه‌كه به خۆیاندا بچنه‌وه و ببێته هه‌نگاوێك بۆ ڕاگرتنی هێرشه‌كانیان بۆ سه‌ر ئیسالم و ئیسالمییه‌كان».
بكرێن و هێزه‌كانیش ته‌واوی زانیارییان له‌سه‌ریان هه‌یه». ب�ه‌رپ��رس��ی ڕاگ�هی��ان��دن��ی ئاسایش ئ��ام��اژەی ب��ه‌وه‌ش ك��رد ك ه «تاوانباری ده‌ستگیركراو دوای لێكۆڵینه‌وه دانی به‌وه‌دا نا كه باندێكن له سێ كه‌س پێكهاتوون و یه‌كێكیان پاسه‌وانی پارێزگاری (تكریت)
ە ،به ناوی (ز .ا .م) و ئهوهی دیكه‌ش ناوی (ه .م .ف)ە ،به ئۆتۆمبیلی حكومی ئه‌و كارانه‌یان ئه‌نجامداوه و تا ئێستا چه‌ندین كاری دزیی دیكه‌یان ئه‌نجام داو ه له سنوری كه‌ركووك و بێجی ،دوای ده‌ستگیركردنیشیان ،تاوانباره‌كان ڕەوانه‌ی نوسینگه‌ی نه‌هێشتنی تاوان كران».
«ده‌زگایه‌كی پارتی دوو ساڵە پاره‌ى گەشتێکى گەنجاىن نەداوە» به‌یان .گه‌رمیان گ��رووپ��ی گه‌نجانی بوێر ،كۆمه‌ڵ ه گه‌نجێكی دان��ی��ش��ت��ووی ناوچه‌كانی گه‌رمیانن و سااڵن ه چه‌ند بۆنه و ئاهه‌نگێك به گوێره‌ی باری داراییان ئه‌نجام ده‌ده‌ن له‌و بوارانه‌ی تایبه‌ته به پرسه‌كانی گه‌نجان. له‌سه‌ر پێشنیاری هه‌ڵسوڕاوێكی ڕێكخراوی چاوی خۆر ،كه ده‌زگایه‌كی سه‌ر به پارتی دیموكراتی كوردستانه ،ل ه ساڵی 2011ئه‌م گرووپه هه‌ستاون به ئه‌نجامدانی گه‌شتێك بۆ كۆمه‌ڵێك گه‌نجی ناوچه‌ی گه‌رمیان بۆ سه‌یرانگای باوه مه‌حمود ،به‌و مه‌رجه‌ی لۆگۆی رێكخراوه‌كه له‌سه‌ر الفیته بنوورسێت كه ئه‌و رێكخراو ه گه‌شته‌كه‌ی ئه‌نجامداوه ،له به‌رامبه‌ر گرتنه‌ئه‌ستۆی تێچوونی گه‌شته‌كه. به‌هادین كه‌مال ،ئه‌ندامی گرووپی گه‌نجانی بوێر له گه‌رمیان ،به (به‌یان)
ی وت «پاش ئ�ه‌وه‌ی به‌ڵێنامن وه‌رگرت كه ئه‌و رێكخراوه تێچوونی گه‌شته‌كه‌مان له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت ،ئێمه‌یش ڕۆیشتین له بازاڕ به بڕی 400هه‌زار دینار پێداویستیی گه‌شته‌كه‌مان كڕی ،چونكه نه‌ده‌كرا ئه‌و بڕە پاره‌یه له گه‌نجانێك كۆبكه‌ینه‌وه كه هێشتا خۆیان خاوه‌ن داهاتی ئابووریی خۆیان نین ،به‌اڵم ئه‌وه دوو ساڵه چاوه‌ڕێی ئه‌وه ده‌كه‌ین كه به‌رپرسی رێكخراوه‌كه ئه‌و بڕە پاره‌مان بۆ بگێڕێته‌وه ،چونكه قه‌رز بووه له‌سه‌رمان و ئێمه‌ش بۆیه تاكو ئێستا قسه‌مان نه‌كردووه ،چاوه‌ڕێی ئه‌وه بووین كه وه‌ك په‌یوه‌ندییه‌كی شه‌خسی ی��ان هاوڕێیانه ئ �ه‌و پ��اره‌ی�ه بدرێته‌وه ك ه ئاماده‌ین ب ه وه‌سڵ پیشانی هه‌موو كه‌سێكی بده‌ین له كوێ قه‌رزمان كردووه». (به‌یان) چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندیی به عومه‌ر شه‌ریف ،به‌رپرسی ئه‌و ده‌زگایه‌وە كرد ،به‌اڵم ل ه وه‌رگرتنی بێئه‌نجام بووین.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
داوایان لێده‌كه‌ن ده‌ست له‌كار بكشێنه‌وه و بچنه پاڵ خۆپیشانده‌ران
ب ه كاتیۆشادا 750نام ه بۆ پۆلیسی كه‌ركووك ده‌نێردرێت شڤان جه‌باری .كه‌ركووك له ڕێگه‌ی هه‌ڵدانی كاتیۆشاوه750 ، نامه‌ی هه‌ڕەشه‌ئامێز ئاڕاسته‌ی پۆلیسی كه‌ركووك ده‌كرێت ،به‌اڵم په‌یامه‌كان ناكه‌ونه ناو باره‌گای پۆلیسه‌وه و ده‌گات به حزبی زه‌حمه‌تكێشان. سه‌رچاوه‌یه‌كی ئه‌منی به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «ش �ه‌وی 3/2دوو گوله هاوه‌ن له گه‌ڕەكی نه‌رسی كه‌ركووكه‌وه ئاڕاسته‌ی نێو بنكه‌ی پۆلیسی قۆریه كراوه ،له ئاكامدا یه‌كێكیان كه‌وتووه‌ته نێو بنكه‌كه‌وه و پۆلیسێكی بریندار
كردووه و دووه‌میشیان كه‌وتووه‌ته نێو ماڵێكه‌وه له نزیكی بنكه‌ی پۆلیسی ق��ۆری�ه و هیچ زیانێكی ب��ـ��ەدواوه نه‌بووه». له الیه‌كی دیكه‌وه كاتیۆشایه‌ك ك �ه‌وت��ووه‌ت �ه ن��او باخچه‌ی ب��اره‌گ��ای ناوه‌ندی یه‌كی حزبی زه‌حمه‌تكێشانی ك���وردس���ت���ان ،ك��ه س���ه‌د م��ه‌ت��ر له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی پۆلیسی كه‌ركووكه‌وه دووره و كاتیۆشاكه‌ش نه‌ته‌قیوه‌ته‌وه ،تا تیمی پووچه‌ڵكردنه‌وه گه‌یشتوونه‌ته شۆێنی كه‌وتنه‌خواره‌وه‌ی و ته‌قاندویانه‌ته‌وه و هیچ زیانێكی
گیانیشی لێنه‌كه‌وتووه‌ته‌وه. مامۆستا عه‌بدولوه‌هاب ،شایه‌تحاڵ و به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی ناوه‌ندی یه‌كی حزبی زه‌حه‌مه‌تكێشان ،ئاماژەی به‌وه ك��رد كه «زیاتر له 750ب�ڵاوك�راوه‌ی هه‌ڕەشه‌ئامێز له ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌كان به تایبه‌تی پۆلیسی ك �ه‌رك��ووك ،كه داوای��ان لێده‌كات ده‌ست له پۆلیسی بكشێننه‌وه و ئه‌مه دوا ده‌رفه‌تیان بێت و بچنه پاڵ خۆپیشاندانه‌كانی شاره سوننییه‌كان ،به كاتیۆشاكه‌وه لكاوه». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی حزبی زه‌حمه‌تكێشانی وتیشی «به‌پێی باڵوكراوه‌كان بێت،
پاره ب ه ناوی فه‌رمانگه‌ی ئاوی كه‌ركووكه‌وه ل ه هاوواڵتییان وه‌رده‌گیرێت عومه‌ر ئاواره ژماره‌یه‌ك كه‌س له گه‌ڕەكه‌كانی شاری كه‌ركووك ،به ناوی فه‌رمانگه‌ی ئ����اوی ك���ه‌رك���ووك���ه‌وه و ب���ه بێ ئاگاداربوونی ئه‌و فه‌رمانگه‌یه ،مانگانه پاره‌ی ئاو له هاوواڵتییان وه‌رده‌گرن. سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ف��ه‌رم��ان��گ��هی ئ����اوی ك���ه‌رك���ووك
ه�ه‌واڵ�ه‌ك�هی پشتڕاست ك���رده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «م��اوه‌ی سێ مانگ ده‌بێت كه‌سانێكی نه‌نارساو به ناوی فه‌رمانگه‌ی ئاوی كه‌ركووكه‌وه له گه‌ڕەكه‌كانی باره‌تخانه و په‌نجاعه‌لی و شۆراو له هه‌ر ماڵێك بڕی 10هه‌زار دینار بۆ هه‌ر مانگێك وه‌رده‌گ��رن ،بە بێ پسوڵه و هیچ نوورساوێكی فه‌رمیی تایبه‌ت به فه‌رمانگه‌كه‌مان». سه‌رچاوه‌كه وتیشی «ئێمه هیچ
زانیارییه‌كامن سه‌باره‌ت به‌و كه‌سان ه نییه كه به ن��اوی ئێمه‌وه ئه‌و كاره ئه‌نجامده‌ده‌ن .وه‌ك��و فه‌رمانگه‌ی ئاوی كه‌ركووك تیمی تایبه‌متان هەیە بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌ی ئاو ،دوو مانگ جارێك له هاوواڵتییان وه‌رده‌گیرێت كه بۆ هه‌ر مانگێک بڕی 750دینار ته‌رخان كراوه و پاره‌كه‌ش به نوورساو و م��ۆری فه‌رمیی فه‌رمانگه‌كه‌مان وه‌رده‌گیرێت».
مه‌به‌ستی هه‌ڵدانی كاتیۆشاكه بۆ ئێمه ن�ه‌ب��ووە ،پێشبینیش ده‌كرێت ئامانجی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ئه‌م كاره‌یان ئه‌نجامداوه ،ئەوە ب��ووە كاتیۆشاكه له‌سه‌ر بینای به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیس بته‌قێته‌وه و پۆلیس و كارمه‌ندانی باڵوكراوه‌كه به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ش ببینن». ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی ڕای پۆلیسیش له‌وباره‌یه‌وه( ،به‌یان) چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندیی كرد به به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی كه‌ركووكه‌وه ،به‌اڵم ئاماده‌ی هیچ لێدوانێك نه‌بوون.
به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی وه‌به‌رهێنانی هه‌ولێر ل ه پۆسته‌كه‌ی الدەبرێت به‌یان .هه‌ولێر به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی وه‌به‌رهێنانی هه‌ولێر له پۆسته‌كه‌ی دوورده‌خرێته‌وه. سه‌رچاوه‌یه‌كیش به (به‌یان)ی راگه‌یاند دوورخستنه‌وه‌كه‌ی په‌یوه‌ندیی به چه‌ند دۆسیه‌یه‌كه‌وه هه‌یه. به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) كه له سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی وه‌به‌رهێنانی هه‌ولێر وه‌ری��گ��رت��ووه،
نه‌جات باپیر «به‌هۆی تێوه‌گالنی ل ه چه‌ند دۆسیه‌یه‌كی گه‌نده‌ڵی له پۆستی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی وه‌به‌رهێنانی هه‌ولێر دوورخ���راوه‌ت���ه‌وه» .ن�ه‌ج��ات باپیر له لێدوانێكی تایبه‌تیدا بۆ (به‌یان) ڕەتی ك���رده‌و ه الب��ردن�ه‌ك�هی په‌یوه‌ندیی به تێوه‌گالنی له گه‌نده‌ڵییه‌و ه هەبێت، ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌و ه وت��ی «الب��ردن �ه‌ك �هی من په‌یوه‌ندیی ب�ه كۆمه‌ڵێك ئاڵوگۆڕی ئ��ی��داری��ی��ه‌وه ه �هی �ه ك��ه حكومه‌ت
ك��ردووی �ه‌ت��ی و په‌یوه‌ندیی ب �ه هیچ دۆسیه‌یه‌كه‌وه نییه» .ناوبراو هه‌روه‌ها وتی «له ئێستادا نامه‌وێ هیچ شتێكی تر له‌مباره‌یه‌وه بڵێم ،ئه‌گه‌ر پێویستی كرد له داهاتوودا ڕوونكردنه‌وه‌ی زیاتر ده‌ده‌م». نه‌جات باپیر زیاتر له سێ ساڵه پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی وه‌به‌رهێنانی هه‌ولێری وه‌رگ��رت��ووه .پێشرت سكرتێری گشتیی یه‌كێتیی الوان���ی دیموكراتی كوردستانی سه‌ر به پارتی بووه.
هه‌ولێر و سلێمانی و دهۆك ،تا ئێستاش سێ ئه‌لفبێی جیاوازیان تێدا ده‌خوێنرێت زریان جه‌وهه‌ر دوای 22س��اڵ ل �ه ده‌س �ه‌اڵت��ی خۆجێیی ك���وردی ،ت��ا ئێستاش له سێ پارێزگای هه‌رێمی كوردستان، وانه‌ی زمانی كوردیی پۆلی یه‌كه‌می ب��ن �هڕەت��ی ،ك �ه بناغه‌ی فێربوونی نووسین و خوێندنه‌وه‌ی كوردییه له
قوتابخانه‌كان ،به سێ شێوازی جیاواز ده‌خوێندرێت .وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش نه‌یتوانیوه پرۆگرامێكی گشتگیر بۆ خوێندنی كوردی دابنێت. عیسمه‌ت م��ح�ه‌م�ه‌د ،وەزی��ری پ����ه‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێم به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئێستا له هه‌وڵی یه‌كخستنیداین ،بۆ ساڵی داهاتوو
ل ه دوو مانگدا 22كه‌س كوژراون عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د له ماوه‌ی دوو مانگی رابردوودا له چه‌ندین شوێنی جیاجیای شاری ك��ه‌رك��ووك 22 ،ح��اڵ�ه‌ت��ی كوشنت روویداوه. له‌مه‌ڕ دیارده‌ی كوشنت له شاری ك�ه‌رك��ووك ،رۆژنامه‌نووس هیشام عه‌لی بۆ (ب�هی��ان) وت��ی «جێگه‌ی داخه كه كوشنت له شاری كه‌ركووكدا بووه‌ته دی��ارده و ژیان له‌و شاره‌دا وایلێهاتوه هه‌ر كه‌سێك له ماڵه‌وه بێته ده‌ر ترسێك له دڵیدا هه‌یه و وا بیر ده‌كاته‌وه ئاخۆ به سه‌المه‌تی ده‌گ �ه‌ڕێ��م �ه‌وه ب��ۆ م��اڵ �ه‌وه یاخود تووشی حاڵه‌تیكی نه‌خوازراو ده‌بم و ژیانم ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه؟ ئه‌م بۆچوونه له مێشكی هه‌موو كه‌ركووكییه‌كدا هه‌یه و وایكردووه زۆر كات تووشی حاڵه‌تی ده‌روونی بێت ،له‌به‌ر ئهوهی ئه‌وه‌نده بیرت بۆ الی ڕووب�ه‌ڕووب��وون�ه‌وه‌ی كاری توندوتیژی ده‌ڕوات ،ئه‌وه‌نده بیر له شتی دیكه ناكه‌یته‌وه». ئ �ه‌و رۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه وتیشی «ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌كانی ك�ه‌رك��ووك
به‌گشتی كه‌مته‌رخه‌مبوون ،له‌به‌ر ئهوهی تا ئێستا نه‌یانتوانیوه ڕەوشی ئه‌منیی ش��اری كه‌ركووك بپارێزن، چونكه ل �ه‌س �ه‌ر ئ��هوان��ه هه‌موو هه‌وڵه‌كانیان بخه‌نه‌گه‌ڕ بۆ ئهوهی بتوانن ئه‌من و ئاسایش بۆ شاری كه‌ركووك بگه‌ڕێننه‌وه ،هه‌روه‌ها ب��ش��ت��وان��ن ئ���ه‌و ده‌س��ت��ه ڕەش��ان �ه بدۆزنه‌وه ك ه رۆژانه خه‌ڵكی بێتاوانی ئه‌م شاره ده‌كوژن». سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی شاری كه‌ركووك به (به‌یان) ی راگه‌یاند «به‌پێی ئ�ه‌و ئاماره‌ی كه له‌به‌رده‌سامندایه ،به‌داخه‌وه له ماوه‌ی هه‌ردوو مانگی یه‌ك و دووی راب���ردوودا ( )22كه‌س له چه‌ندین شوێنی جیاجیای شاری كه‌ركووكدا، به هۆكاری جیاواز كوژراون» .وتیشی «هێزه‌كانی پۆلیس توانیویانه چه‌ند كه‌سێك ده‌ستگیر بكه‌ن و دانیان به تاوانه‌كانیاندا ناوه كه به هۆكاری جیا جیا خه‌ڵكیان كوشتووه ،هێزه‌كانی پۆلیسی كه‌ركووكیش به به‌رده‌وامی له هه‌وڵ و گ�هڕان و پشكنیندان تا بكه‌رانی ئه‌و تاوانانه ده‌ستگیر بكه‌ن و راده‌ستی دادگایان بكه‌ن».
ی �ه‌ك ئه‌لفبێی گشتگیر داده‌نێین، ئه‌گه‌ر پێڕابگات ،ئه‌گه‌رنا بۆ ساڵێكی تر دواده‌كه‌وێت» .هۆكاری بوونی ئه‌و سێ شێوازه جیاوازه‌شی بۆ بارودۆخی ناهه‌موار گێڕایه‌وه و وتیشی «وه‌زاره‌ت له راب��ردوودا زۆر پێی زه‌رور نه‌بووه ئ��ه‌و یه‌كخستنه» .ل �ه ب���اره‌ی ئه‌و مه‌نهه‌جه كه داده‌نرێت گشتگیر ده‌بێ
یان سۆرانی و كرمانجی به جیاواز ده‌خوێنن ،ناوبراو وتی «هه‌ریه‌كه‌یان به شێوه‌زاری جیاواز ده‌خوێنن ،ئه‌و گشتگیرییه‌ی ئێوه باسی ده‌كه‌ن ئه‌وه بابه‌تێكه زۆر گ�ه‌وره‌ی�ه و ئومێدی هه‌موو كورده كه بێته دی ،تا ئێستا ه �ه‌ر به ج��ی��اوازی ده‌خوێندرێت». ب �ه‌اڵم ناوبراو ڕوون��ی ن�ه‌ك��رده‌وه كه
30به‌نداو ل ه كه‌ركووك دروستده‌كرێن عومه‌ر ئاواره و هزاره‌ت���ی س�ه‌رچ��اوه ئاوییه‌كانی عێراق 30 ،به‌نداو له شاری كه‌ركووك دروس���ت���ده‌ك���ات .س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی فه‌رمانگه‌ی سه‌رچاوه ئاوییه‌كانی كه‌ركووك به (به‌یان) ڕاگه‌یاند «له الیه‌ن وه‌زاره‌تی سه‌رچاوه ئاوییه‌كانی ع��ێ �راق��ەوە 30ب��ه‌ن��داو ل �ه س��ن��ووره پارێزگای كه‌ركووك دروستده‌كرێن كه ك��اری شه‌شیان ت��ه‌واو ب��ووه و له‌سه‌ر ئاوه‌كانی (رۆخانه ،قه‌ره‌چه‌یه ،هه‌وڵێن،
قادركه‌ره‌م و شیوه‌سوور) ده‌چنه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه. سه‌رچاوه‌كه وتیشی «له ئێستادا هه‌ردوو ناحیه‌ی پردێ و دووبز یه‌كێكن له‌و ناوچانه‌ی كه به‌نداویان پێویسته، به هۆی ئهوهی ئاوی سه‌رزه‌وییان زۆر پێویسته و بۆ ته‌واوكردنی ئه‌و پرۆژانه‌ش، وه‌ك به‌شی یه‌كه‌م بڕی شه‌ش ملیار دینار ساڵی 2012له الیه‌ن حكومه‌تی عێراقه‌وه ته‌رخان كرا ،بۆ ئه‌مساڵیش بڕی هه‌شت ملیار دینار وه‌ك به‌شی دووه‌م ته‌رخان ده‌كرێت».
ئایا ئه‌لفبێی عه‌بدوڵاڵ حه‌مه‌سوور ده‌خوێنن ،یان ئه‌لفبێی ئیرباهیم باڵدار یاخود ئه‌لبفبێیه‌كی دیكه داده‌نێن جیاواز له هه‌ردوو ئه‌لفبێكه. ع��وم �ه‌ر ن��وره‌دی��ن��ی ،س�ه‌رۆك��ی لیژنه‌ی پ����ه‌روه‌رده ل�ه په‌رله‌مانی كوردستان به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «چه‌ند جارێك وه‌زاره‌تی په‌روه‌ردەمان
له‌وه ئاگاداركردووه‌ته‌وه ،كه پێویست ه ی �ه‌ك سیستمی ئەلفبێ هه‌بێت له كودستاندا ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته وه‌زاره‌ت لیژنه‌یه‌كی پێكهێناوه بۆ ئهوهی یه‌ك ئه‌لفبێی گشتگیر هه‌بێت ،به‌اڵم ناوبراو بێئاگا بوو له‌وه‌ی ئه‌لفێی كرمانجی و سۆرانی یه‌ك دانه ده‌بێت ،یان به دوو شێوه‌زاری جیاواز ده‌خوێرنێت».
قوتابیان ل ه خوێندن بێبه‌ش ده‌بن بەیان .قەرەهەنجیر ژماره‌یه‌ك قوتابی له گوندی چیمه‌نی سه‌ر به شاره‌دێی قه‌ره‌هه‌نجیر ،به هۆی نه‌بوونی قوتابخانه‌و ه واز له خوێندن ده‌هێنن. سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی خوێندنی كوردیی كه‌ركووك هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌و ه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «به هۆی نه‌بوونی قوتابخانه‌ی ناوه‌ندی و ئاماده‌یی ل ه ناحیه‌ی قه‌ره‌هه‌نجیر ،كه 45گوندی ل ه سه‌ر ه و ڕێژەی قوتابیانی
ئه‌و گوندانه‌ش له زیادبووندایه ،ژماره‌یه‌ك قوتابی له ئێستادا وازی��ان له خوێندن هێناوه و چاوه‌ڕوانن ئه‌و كێشه‌یه‌یان بۆ چاره‌سه‌ر بكرێت». سه‌رچاوه‌كه وتیشی «له ئێستادا ل� ه ه�ه‌وڵ��ی ئ��ه‌وه‌دای��ن ب�ه هاوكاریی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ش��اره‌دێ��ی�ه‌ك� ه ئه‌و كێشانه‌ی كه تایبه‌تن به نه‌بوونی بینای قوتابخانه و په‌رتووك و مامۆستا ،هه‌مووی چاره‌سه‌ر بكه‌ین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ئه‌و كێشانه چاره‌سه‌ر نه‌كرێن ،ئه‌وا وازهێنانی قوتابی له‌و سنوره زیاد ده‌كات».
كچێكی خانه‌قینی له شه‌ڵته‌رێكی سلێمانی هه‌ڵدێت عومه‌ر ئاواره به هۆی كێشه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه، كچێكی دانیشتووی خانه‌قین ڕەوان��هی یه‌كێك له شه‌ڵته‌ره‌كانی په‌نادانی ژنان له سلێامنی ده‌كرێت ،ب�ه‌اڵم شه‌ڵته‌ره‌كه به‌جێده‌هێڵێت و دهگهڕێتهوه و له الیه‌ن پۆلیسی خانه‌قینه‌وه ده‌ستگیر ده‌كرێت.
سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی خانه‌قین هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌و كچه ناوی (ئ .م .ح) و له‌دایكبووی 1995ی شاری خانه‌قینه و به هۆی بێكه‌سییه‌وه له الی پوری ژیانی به‌سه‌ربردووه ،به‌ر له دوو مانگ پوره‌كه‌ی به په‌یوه‌ندیی ئه‌و كچه له‌گه‌ڵ كوڕێكدا ده‌زانێت و له‌گه‌ڵی
ده‌یكات بە كێشه و له ماڵ ده‌ریده‌كات». سه‌رچاوه‌كه وتیشی «پ��وری كچه‌ك ه وتویه‌تی من چیرت ناتوانم ئه‌و كچه به‌خێو بكه‌م به هۆی ئ�ه‌وه‌ی عه‌یب و عاری بۆ دروستكردووم و ناوبانگامنی زڕاندووه ،له ئێستاشدا كچه‌كه هیچ په‌ناگه‌یه‌كی نییه و كه‌سیش لێی ناپرسێته‌وه». سه‌رچاوه‌كه وتیىش به‌ر له دوو مانگ
به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی توندوتیژیی دژى ژنان لە گه‌رمیان كچه‌كه‌یان ڕەوانه‌ی ئەو شه‌ڵته‌رەی سلێامنی ك��ردووه ،به‌اڵم به‌هۆی خراپیی ئه‌منیه‌تی شه‌ڵته‌رەکەوه كچه‌كه ئه‌وێ به‌جێده‌هێڵێت و دهگهڕێتهوه خانه‌قین و له الیه‌ن پۆلیسه‌و ه ده‌ستگیر ده‌كرێت به مه‌به‌ستی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ شه‌ڵته‌رەكه و كه‌یسه‌كه‌شی ڕەوانه‌ی دادگا كراوه.
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
كه‌مال زراری ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان بۆ به‌یان:
مامۆستا هه‌ی ه نیو ساڵ خزمه‌تى هەیە ،ده‌یگوازنه‌وه مامۆستا كه‌مال حه‌مه‌د زراری، س �ه‌رۆك��ی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،له گفتوكۆیه‌كدا وه‌اڵمی پرسیاره‌كانی (به‌یان) ده‌دات��ه‌وه و باس ل ه كاره‌كانی ڕێكخراوه‌كانیان ده‌ك���ات و وه‌اڵم���ی ئ��ه‌و ڕه‌خنان ه ده‌داته‌وه ك ه لێیان گیراوه .هاوكات چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌كی دیكه‌ی تایبه‌ت ب ه پرسی مامۆستایان و په‌روه‌رده ،قسه‌ی له‌باره‌وه ده‌كرێت. گفتوگۆ :زریان جەوهەر
ب���هی���ان :ك����اری س��ك��رت��اری�ه‌ت��ی یه‌كێتیی مامۆستایان به چی له كاری ڕێكخراوه‌كانی پێشوو جیاده‌كریته‌وه؟ كه‌مال زراری :ڕێكخراوه‌كه‌مان پیشه‌ییه ،له ساڵی 1962دام��ه‌زراوه. جیاناكرێته‌وه ،به‌ڵكو ده‌كه‌ویته سه‌ر كاری سكرتاریه‌ته‌كه و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ وه‌زی��ره‌ك �ه و كه‌سایه‌تیی وه‌زی��ره‌ك�ه، هه‌روه‌ها جۆری داخوازییه‌كان. به‌یان :ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ی ئێستا هاتوونه‌ته دی و پێشرت نه‌بووه ،چین؟ كه‌مال زراری :ده‌سته‌به‌ری كۆلێژی مامۆستایان ،یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوون، ڕاستكردنه‌وه‌ی مووچه و قه‌ره‌بووه‌كه‌ی ..هتد. به‌یان :بۆچی ئێوه زۆرت��ر گرنگی به چه‌قی شار ده‌ده‌ن ،مامۆستایانی گونده‌كان هه‌ر په‌راوێز خراون؟ كه‌مال زراری :ڕاسته ،به‌اڵم ئێمه به‌نیازین سه‌ردانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بكه‌ین كه یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوون دابه‌ش بکرێت به‌سه‌ر ق �هزا و ناحیه‌كاندا، ب��ۆ ه �ه‌ر ق �هزای �ه‌ك دووس���ه‌د یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوون دروس��ت بكرێت .له‌و ماوه‌یه‌دا سه‌ردانی سه‌رۆك و جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌كه‌ین، ده‌مانه‌وێت مامۆستا له‌كوێ بێت ،له‌و شوێنه دروست بكرێت .هه‌زار خانوو كه ده‌رچووه بۆ مامۆستایانی هه‌ولێر، زۆر كه‌مه .له هه‌ولێر 41هه‌زار مامۆستا هه‌یه ،سێ هه‌زار یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوونی بۆ ده‌رچ���ووه .ئ�ه‌و سیستمه‌ی هه‌یه ه��ه‌م��وو ی��ه‌ك��هی نشته‌جێبوونی مامۆستایان له‌یه‌ك شوێن بێت ،وه‌زعی میالكه‌كه‌ش تێكده‌چێت ،كه بكرێته سێ تا چوار شوێن ،ئه‌وا مامۆستایان له‌یه‌ك شوین كۆنابنه‌وه. به‌یان :پێت وانییه ئه‌و مه‌رجانه‌ی بۆ وه‌رگرتنی خانوو دان���راوه ،زۆره، مامۆستا دوای 10ساڵ خزمه‌ت كه به قه‌رز و قوڵه ژنی هێنا و خانووی كرد، هه‌موو شتی ته‌واو كرد ،چی له خانوو
بكات؟ ك �ه‌م��ال زراری :باشه ت��ۆ وه‌ر ه پ��ێ��وه‌رێ��ك��ی ت��رم ب��ۆ داب��ن��ێ .منیش ده‌ڵ��ێ��م زۆره ،ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و ی�ه‌ك�هی نیشته‌جێبوونانه‌ی بۆ مامۆستایان دروس���ت ده‌ك��رێ��ن وه‌ك گوندێك و گندۆره‌یه‌ك وایه ،ئایا گندۆره‌یه‌ك به‌شی گوندێك ده‌كات؟! به‌یان :له 2009وه تا ئێستا یه‌ك پارچه زه‌وی به‌سه‌ر مامۆستایاندا دابه‌ش نه‌كراوه ،بۆچی؟ كه‌مال زراری :ئ�ه‌وه په‌یوه‌ندیی به منه‌وه نییه ،پەیوەندیى به سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانەوە هه‌یه. به‌یان :ئه‌ی بۆ ئێوه به‌دواداچوون ناكه‌ن؟ كه‌مال زراری :ئ �ه‌وه تایبه‌ته به خودی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانەوە. به‌یان :ئه‌و مافانه چین مامۆستا لێی زه‌وت كراوه ،ئێوه بۆتان گێڕاونه‌ته‌وه؟ كه‌مال زراری 150 :هه‌زار دینار له په‌رله‌مانی عێراق ده‌رچوو نه‌یانده‌درایه، بۆمان گێڕانه‌وه .مۆڵه‌ته‌كانی بێبه‌ش كرابوون ،به سه‌ردانی ئێمه ئه‌و بڕیاره هه‌ڵوه‌شایه‌وه ،مامۆستای مۆڵه‌تیش ئه‌و بڕە پاره‌یه وه‌رده‌گرێت .مۆڵه‌تی ن�ه‌خ��ۆش��ی ،مۆڵه‌تی خ��وێ��ن��دن ،هه‌ر له‌سه‌ر داوای ئێمه ده‌رماڵه‌ی تایبه‌ت به مامۆستایانی ماسته‌ر ،دكتۆرا ،هه‌مان ئیمتیازی خوێندنی بااڵیان ده‌بێت ،به‌اڵم به ڕێنامیی نوێ. ب��هی��ان :ئ�ه‌م��س��اڵ مامۆستایان پشوویان لێ تێكچوو به بڕیارێكی حكومه‌ت ،ئێوه‌ش هیچ هه‌ڵوێستتان نه‌بوو؟ كه‌مال زراری :من قسه‌م له‌گه‌ڵ كاك سه‌فین دزه‌یی وته‌بێژی حكومه‌ت كرد ،وتی له 12/25تاكو 1/2پشووه‌كه زی����اده ،چونكه پ��ش��ووی ت��ر هه‌یه، ك��اك سه‌فین وت��ی :من ئ�ه‌و پشووه‌م نه‌زانیوه وته‌بێژی حكومه‌ت ئاگای له پشووی مامۆستایان نه‌بوو .وه‌زاره‌متان
ئ��اگ��ادارك��رده‌وه كه پشووه زۆره‌ك��ان بووه‌ته هۆی ته‌واونه‌كردنی پرۆگرامی خوێندن .قوتابی ساڵێك 150ڕۆژی ته‌واو ناخوێنێت. ب �هی��ان :ب��ه‌اڵم مامۆستایان داوا ده‌ك���ه‌ن وه‌ك فه‌رمانگه‌كانی دیكه شه‌ممه بكرێت به پشوو؟ كه‌مال زراری :ئاخر به پێی ئه‌و سیستمه بێت ،ده‌بێت ده‌وام تا سه‌عات سێ بێت ،الی ئێمه خوێندن چوار سه‌عاته ،ئ�ه‌و چ��وار سه‌عاته‌ش 150 ڕۆژی ته‌واو نییه ،ده‌بێت پێداچوونه‌وه بكرێت .دامه‌زراندنیش له كاتی خۆیدا بێت و بدرێته خودی په‌روه‌رده‌كان، نه‌ك له شاره‌كان بنێرێت بۆ شوێنه‌كانی تر. به‌یان :باسی دامه‌زراندنت كرد، به‌اڵم ئه‌و مامۆستایانه‌ی داده‌مه‌زرێن له 1/1وه بۆیان حسابه ،پاره‌ی تایبه‌تیان بۆ دیاری كراوه ،به‌اڵم مامۆستا دوای ده مانگ ئه‌مری دام �ه‌زران��دن��ی بۆ ده‌رده‌چێت و له‌و ڕۆژە پاره‌ی بۆ خه‌رج ده‌كه‌ن كه ده‌ستبه‌كار بووه ،پاره‌ی ده مانگی لێده‌بڕن ،بۆ هه‌ڵوێستتان نییه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و مافه‌ی مامۆستایان؟ ك��ه‌م��ال زراری :ده‌ب��ێ��ت ئ�ه‌و داواكارییه له‌الیه‌ن خودی مامۆستاكان له سنوری لقه‌كانه‌وه به‌ده‌ستامن بگات، تا داخوازیی نه‌یه‌ت ،نایكه‌ین. به‌یان :ئێوه چیتان ك��ردووه بۆ مامۆستاینی ناوچه دابڕێندراوه‌كان ،به هۆی ئهوهی له نێوان دوو حكومه‌تدان، هیچ ئیمتیازی نه هه‌رێم و نه ناوه‌ند نایانگرێته‌وه؟ كه‌مال زراری :ئه‌و مامۆستایانه‌ی سه‌ر به هه‌رێمن ،هه‌مان ئیمتیازی هه‌رێمیان هه‌یه ،ئ�هوان�هی س�ه‌ر به عێراقن ،هه‌مان ئیمتیازی عێراقیان هه‌یه .ئه‌گه‌ر هه‌ر هاوكارییه‌ك بكه‌ین، ڕەنگه خودی خۆیان ڕازی نه‌بن. به‌یان :ماوه‌یه‌ك پێش ئێستا له شاری هه‌ولێر یانه‌یه‌كی مامۆستایان
درا به شوێنی مه‌یخواردنه‌وه ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانیی زۆری الی مامۆستایانی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو لێكه‌وته‌وه ،ئه‌و گرفته به‌كوێ گه‌یشت؟ ك��ه‌م��ال زراری :ئ���ه‌وه ی��ان�هی ڕۆشنبیره ،دوو جار خرایه موزایه‌ده، كه‌س نه‌یگرته ئه‌ستۆی خۆی ،ئێمه له سكرتاریه‌ت لقی هه‌ولێرمان سه‌رپشك كرد له ناو لقه‌كه‌ش كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو و پارتی و گۆڕان و یه‌كێتی ڕازی بوون، پێكه‌وه بڕیاریان دا. به‌یان :له 2007ە‌وه بڕیار دراوه، ده‌بێت دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر و یاریده‌ده‌ر به تاقیكردنه‌وه بێت ،به‌اڵم تا ئیستاش له‌سه‌ر بنه‌مای حزبی به‌ڕێوه‌به‌ر و یاریده‌در داده‌نرێن؟ ك �ه‌م��ال زراری :ئ��ه‌وه كارێكی م��وئ��ه‌س��ه‌س��ات��ی��ی��ه ،پ��ێ��م وان��ی��ی �ه ده‌ستێوه‌ردانی حزبی هه‌بێت ،چونكه ئه‌وه تاقیكردنه‌وه‌یه ،به‌اڵم ڕێنامییه‌كه هه‌یه. به‌یان :به‌ڕێوه‌به‌ری پ��ه‌روه‌رده‌ی ڕانیه له ژم��اره‌ی ڕاب��ردووی ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)دا ده‌ڵێت :ئێمه هه‌ر گوێامن نه‌داوه‌ته تاقیكردنه‌وه له زۆر شوێن، به‌تایبه‌ت له گونده‌كان ،بۆ دانانی به‌ڕێوه‌به‌ر و یاریده‌ده‌ر؟ كه‌مال زراری :ئ�ه‌وه پێچه‌وانه‌ی ڕێنامییه .ئێمه هه‌ر بڕیارێك ده‌ربچێت، تێبینیی خ��ۆم��ان ل �ه‌س �ه‌رى هه‌بێت،
ده‌یگه‌یه‌نین ،من له‌گه‌ڵ ئه‌و قسه‌یه‌ت نیم ،ڕێزم بۆ پرسیاره‌كه‌ت هه‌یه ،به‌اڵم دان��ان��ی به‌ڕێوه‌به‌ر به تاقیكردنه‌وه ئه‌كتیڤ نییه. ب��هی��ان :م��اوه‌ی��ه‌ك پێش ئێستا ئۆتۆمبیل بۆ به‌رپرسی لقه‌كانی یه‌كێتیی مامۆستایانی سه‌ر به پارتی ك��ڕدراون، له‌سه‌ر داهاتی ڕێكخراوی یه‌كێتیی مامۆستایان بووه ،به‌اڵم ئێوه ده‌ڵێن به پاره‌ی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی كڕدراون، ئێستا نیگه‌رانیی زۆری لێكه‌وتووه‌ته‌وه؟ كه‌مال زراری :ئ��ه‌وه به به‌ڵگه المانه ،كاتی خۆی 20ملیۆن له مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی ده‌هاته سكرتاریه‌ت، 105ملیۆن هات و شۆفرلێتێك كڕدرا، به‌ڕیز شێخ عه‌فان خوا عه‌فووی بكات بۆ خۆی كڕی و له مه‌كته‌بی سیاسی پاره‌كه‌ی هێنا ،به‌اڵم وه‌كو پارتی به ناوی كه‌سه‌كه‌وە نه‌بووه ،به ناوی یه‌كێتیی مامۆستایانەوە ئ��ه‌وه ه �ه‌م��ووی له حسابات دیاره. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت به پاره‌ی سكرتاریه‌ت ك��ڕدراون ،نه‌ك مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی؟ كه‌مال زراری :به‌ڵگه زۆر له‌وه گه‌وره‌تره. ب��هی��ان :ئ���ه‌و ئ��اب��وون �هی �هی له مامۆستیان وه‌رده‌گیرێت ،گرفتی بۆ دروست كردوون؟ كه‌مال زراری :به‌ڵێ ،زۆر ڕاسته.
نازانم چه‌ند ئه‌نداممان هه‌یه! هه‌ر مامۆستایه‌ك ئه‌ندامی یه‌كێتی مامۆستایان نه‌بێت ،یه‌كه‌ی نیشته‌جێبوونی پێناده‌ین
كۆكردنه‌وه‌ی ئابوونه گرفتێكی گه‌وره‌یه، ج��ار هه‌یه به‌ڕێوه‌به‌ر ی��ان مامۆستا 100تاك هه‌زاری یان 250یی دێنێت، ل �ه‌ب �ه‌رده‌م��ت داده‌ن���ێ���ت ،به‌راستی كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه .ئێمه به‌نیازین ڕاپرسی بكه‌ین ،ته‌نیا سێ لق ماون ڕاپرسی بنێرن ،كه هێنایان نوورساوی بۆ ده‌كه‌ین و ده‌یده‌ینه وه‌زارت ،بڕیاری پێده‌ركه له لیستی مووچه ئابوونه‌كه ده‌بڕین. به‌یان :ئێوه له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان ئه‌و خانووانه‌ی ده‌رده‌چن ته‌نیا بدرێنه ئه‌و مامۆستایانه‌ی ئه‌ندامی ئێوه‌ن ،ئایا ئه‌وه سته‌م نییه له مامۆستایانی دیكه؟ كه‌مال زراری :ئێمه داكۆكی له مافی هه‌موو مامۆستایان ده‌كه‌ین ،ئه‌ی بۆ مامۆستا بۆ سێ هه‌زار نابێته ئه‌ندام له یه‌كێتیی مامۆستایان كه هه‌مووی بۆ خۆیه‌تی ،له هیچ سه‌ندیكایه‌كی تر پاره‌ی ده‌سته‌به‌ری نییه؟ به‌یان :كه‌واته ه�ه‌ر یه‌كه‌یه‌كی نیشته‌جێبوون ب��درێ��ت ،ده‌ی���ده‌ن به ئه‌ندامی خۆتان؟ كه‌مال زراری :به‌ڵێ ،هه‌ر كه‌سه و ئه‌مڕۆ كار بۆ خۆی ده‌كات. به‌یان :كه‌واته ئه‌و جۆره كاره نابێته هۆی په‌راوێزخستنی ئه‌و مامۆستایانه‌ی ئه‌ندام نین؟ كه‌مال زراری :ئه‌گه‌ر یه‌كێك حزبی هه‌بێت ،تا ئه‌ندامی خ��ۆی هه‌بێت، كه‌سی تر ده‌كاته ئه‌ندام په‌رله‌مان؟ بۆ منوونه كۆمه‌ڵی ئیسالمی تا ئه‌ندامی خۆی هه‌بێت ،كه‌سی تر یان ئه‌ندامی بێالیه‌ن ده‌كاته ئه‌ندام په‌رله‌مان؟ ب��هی��ان :ژم����اره‌ی مامۆستایانی ئه‌ندامی ڕێكخراوه‌كه‌ت چه‌نده؟ كه‌مال زراری :نازانم. به‌یان :وه‌زارتی په‌روه‌رده خوێندنی كۆلێژی ئێواران ده‌كاته خولی هاوینه و بڕوانامه‌كه‌ش وه‌ك خۆی ده‌بێت ،ئێوه چی ده‌كه‌ن؟ كه‌مال زراری :تا ئێستا پرۆژەكه ئه‌نجامه‌كه‌ی دیار نییه ،له ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران گفتوگۆی له‌سه‌ر نه‌كراوه، نازانین چۆن ده‌بێت. به‌یان :ئه‌گه‌ر خوێندن كرا به خول، بڕوانامه‌كه‌ش وه‌ك خۆی بوو ،ئێوه ڕازی ده‌بن؟ كه‌مال زراری :دوو خول ،واته دوو س��اڵ ،هه‌مان ئیمتیازی به‌كالۆریسی پێده‌درێت ،به‌اڵم بڕوانامه‌كه ناگۆڕێت، ئه‌مه‌ش له به‌رژەوه‌ندیی مامۆستای دبلۆمدایه. به‌یان :له گواستنه‌وه‌ی مامۆستادا ج��ی��اك��اری��ی زۆر ده‌ك���رێ���ت ،ئ �ه‌و مامۆستایانه‌ی سه‌ر به ده‌سه‌اڵتن زۆر زووتر ده‌گوازرێنه‌وه له‌و مامۆستایانه‌ی دوور له ده‌سه‌اڵتن؟ كه‌مال زراری :تۆ مه‌ڵێ ده‌سه‌اڵت، تۆ بڵێ واسته هه‌یه له گواستنه‌وه‌ی مامۆستا .مامۆستا هه‌یه نیو ساڵ خزمه‌ىت هەیە ،ده‌یگوازنه‌وه ،ئهوهی په‌یوه‌ندیی به ناسینەوە هه‌یه ،ڕەنگه زۆر مامۆستا هه‌بێت ل�ه حزبه‌كه‌شی نه‌بێت له حزبێكی تر بێت ،دێته‌وه به حوكمی واسته‌كه‌ی .من له‌گه‌ڵتم ،واسته هه‌یه له نه‌قڵی مامۆستایاندا. ب��هی��ان :ب���اس ل��ه دی��ارن �ه‌م��ان��ی 114ملیۆن دینار ده‌كرێت له نێوان سكرتاریه‌تی پێشوو و سكرتاریه‌تی نوێ؟ كه‌مال زراری :ئه‌وه له تۆ دەبیستم، هیچی لێ ئاگادار نیم ،باس نه‌كراوه. هێنده‌ش له‌مێژ نییه لێره‌م ،ئه‌و بابه‌ته نوێیه ،پێشرت له لق بووم ،كه هاتووشم 100ملیۆن زیاتر ههبووه.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
عادل عه‌بدومله‌هدی*
ئهوهی هه‌موو شتێكی ده‌ویست.. هه‌موو شتێكی تێكدا یاسایه‌ك هه‌ی ه هه‌موو رۆژێك و ل ه هه‌موو شوێنێكی دنیادا دووباره ده‌بێته‌وه ،سه‌ر هڕای ئه‌وه‌ش ،ئێمه هیچ وانه‌یه‌كی لێو ه فێرنابین و هه‌ر له‌سه‌ر توندڕەوی و ملنه‌دامنان به‌رده‌وام ده‌بین .هه‌ر ك ه دنیا كه‌مێك رووی تێكردین ،ئێم ه ته‌ماعی هه‌موو شتێك ده‌مان گرێت ،واش ده‌ڕوانین ك ه ئه‌وه «بلیمه‌تییه‌كه‌ی خۆمانه» ئاوا به‌رزی كردووینه‌ته‌و ه و توانای ئه‌نجامدانی هه‌موو شتێك و پاراستنی هه‌موو شتێكیشامن هه‌یه. موباره‌ك هه‌موو شتێكی ده‌ویست ،به‌اڵم میرسی له‌ده‌ست دا، به‌ڵكو خۆشی و خێزانه‌كه‌شی دۆڕاند. هه‌روه‌ها قه‌ززافی و هه‌ردوو حزبه به‌عسییه‌كه‌ی سووریا و عێراق ،ویستیان ب ه تیۆری (پیاوی هه‌میش ه پێشه‌وا) و (تاك حزبی) حوكمڕانی بكه‌ن ،به‌اڵم دنیایان بۆ نه‌مایه‌وه ،دوای ئهوهی واڵته‌كانیان وێران كرد ،ماڵی خۆشیان وێران كرد. زۆرینه‌ی خه‌ڵكی گه‌شبین بوون به‌و وه‌رچه‌رخانانه‌ی ل ه عێراق روویان دا ،هه‌روه‌ها ب هرامبه‌ر راپه‌ڕینه عه‌ره‌بییه‌كانیش ،هه‌رچه‌ند ه ئێمه گه‌شبینییه‌كه‌مان له‌ده‌ست نه‌داوه، به‌اڵم دڵ هڕاوكێیه‌كی زۆرمان بۆ دروست بوو ه ب هرامبه‌ر ئه‌و شه‌پۆالنه‌ی توندڕهەویی ك ه زیادیان كردووه، نه‌ك ته‌نها توندڕە‌ویی رژێمه‌كان، به‌ڵكو توندڕه‌ویی هێز ه سیاسییه‌كان و جه‌ماوه‌ریش .بۆ ئه‌مه‌ش پێویست ده‌كات داكۆكی ل ه دوو راستی بكه‌ین: یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه ،ئهوهی ده‌گات ه ده‌سه‌اڵت ،ئه‌و چه‌مكانه له‌گه‌ڵ خۆی ناگوازێته‌و ه ك ه ل ه كاتی ئۆپۆزسیۆنبووندا ده‌یوتنه‌وه ،هه‌روه‌ك رژێمه‌كانی سته‌م و ئیستیبداد نوێ ده‌كاته‌وه .راستیی دووه‌میش ئه‌وه‌یه، ئه‌وانه‌ی رۆژگار ل ه دژیان وه‌ستایه‌وه و ده‌سه‌اڵتیان له‌ده‌ست دا ،هیچ ئامۆژگارییه‌كیان ل ه وان ه و فاكته‌ره‌كانی پشت شكسهێنانیان وه‌رنه‌گرتووه ،به هه‌مان دروشم و بنه‌ما و گوتاره‌وه هه‌وڵی گ هڕانه‌و ه بۆ ده‌سه‌اڵت ده‌ده‌ن. لێره‌دا كێشه‌ك ه ب ه ته‌نها له لوتك ه و سه‌رخاندا نییه ،به‌ڵكو له بناغ ه و ژێرخانیشدایه .ب ه دڵنیاییه‌وه، غیابی هۆشیاریی و رای گشتی و میكانیزمه‌كانیان ،پاشه‌كشه‌كردنی ترادسیۆنه‌كانی كاری سیاسی و دامه‌زراو ه خاوه‌ن ره‌گ و ریشه‌كان، باڵوبوونه‌وه‌ی كه‌لتوور ه داخراوه‌كان ،كه رووه‌و بێهه‌ڵ ه پیشاندانی «من» ل ه فیكر و حزب و بزاڤدا ده‌چن ،ئیدانه‌كردن و شكستپێهێنانی ئه‌وی تری كۆمه‌ڵگ ه و ره‌وت و هێزه‌كان و هه‌ر ل ه سه‌ره‌تاوه ئیعتیراف پێنه‌كردنیان ،ئه‌مان ه ئه‌و ناوكانه‌ن ك ه ل ه گه‌شه‌كردندان ،بۆ ئهوهی ل ه داهاتوودا ببن ه چه‌ند ته‌وقێك و ئه‌قڵ و سلوكامن زیندانی بكه‌ن ،جا چ ل ه جموجوڵی ده‌سه‌اڵتدا بین ،یان میللییدا ،تاوه‌كو ل ه هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا مه‌یلی رق و توندوتیژی و تاكڕەوی و ده‌ستبه‌سه‌رداگرتن دروست ده‌كه‌ن .بۆ ئهوهی شكست و وێرانكردن كه‌ڵه‌كه بكه‌ین و دووباره‌یان بكه‌ینه‌وه ،له‌بری ئهوهی ده‌ستكه‌وت و سه‌ركه‌وتنه‌كان كه‌ڵه‌ك ه و دووبار ه بكه‌ینه‌وه. * جێگری سه‌رۆك كۆماری عێراق.
نیعمه‌ت عه‌بدوڵاڵ ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی په‌رله‌مانتارانی كوردستان، ل ه گفتوگۆیه‌كی (به‌یان)دا هه‌ڵوێستی ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر دروستكردنی یه‌كلیستیی كورد له هه‌ڵبژارندنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراقدا ،ب ه هه‌ڵوێستێكی نیشتیمانی ده‌زانێت و رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه پێویسته ل ه كوردستانیش ئه‌م یه‌كڕیزیی و یه‌كده‌نگیی ه ره‌نگ بداته‌وه. ئا :شڤان عه‌لی
نیعمه‌ت عه‌بدوڵاڵ ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی په‌رله‌مانتارانی كوردستان بۆ (به‌یان):
یه‌كڕیزیی له به‌غدا مانای بنه‌بڕكردنی جیاوازییه‌كانی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن نییه ب �هی��ان :س��ه‌ره‌ت��ا ،ئێوه چ��ۆن ل ه به‌شدارییكردنی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ب��ه ی���ه‌ك لیست ل��ه ه�ه‌ڵ��ب��ژارن��دن��ی ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��اك��ان��ی ع��ێ�راق، ده‌ڕوانن؟ نیعمه‌ت عه‌بدوڵاڵ :به ڕاستی یه‌كێك له‌و هه‌نگاوه باشانه‌ی كه هه‌مووالیه‌ك پێی دڵخۆش بوون ،هه‌موو حزبه‌كان به ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵته‌وه ،رێككه‌وتوون له‌سه‌ر ئهوهی ئه‌و بارودۆخه پێویستی به یه‌كده‌نگیی هه‌یه .بۆ ئه‌وه‌ش دوو ئاڕاسته و دوو هۆكار هه‌ن ،یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه كه یه‌كده‌نگیی كورد به‌رامبه‌ر ب�ه الیه‌نه‌كانی ت��ر ،ل�ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق ،پیشان ب��درێ��ت .دووه‌م��ی��ش؛ به‌فیڕۆنه‌دانی ده‌نگه‌كانی ك��ورده ،بۆ ئ��ه‌وه‌ی كورد ده‌نگی زیاتر به‌ده‌ست بهێنێت. ئ�ه‌م دوو ه��ۆك��اره ،هۆكاری زۆر باشن و هه‌نگاوێك ب��وون كه جێگای ره‌زامه‌ندیی ته‌واوی خه‌ڵكی كوردستان ب���وون ،ه��ه‌روه‌ه��ا ب �ه هه‌نگاوێكی ئیجابییش له قه‌ڵه‌م ده‌درێت. ب��هی��ان :ئ��ه‌و گونجانه‌ی نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌س��ه‌اڵت چ��ۆن ب��ووه،
ل�ه كاتێكدا ل�ه ه�ه‌رێ��م ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن جیاوازییه‌كی زۆری��ان له نێواندا هه‌یه و ده‌س���ه‌اڵت گ��وێ به داواكارییه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و خه‌ڵكی ن��ادات ،كه‌چی ل�ه‌وێ پێكه‌وه به یه‌ك لیست داده‌به‌زن؟ ن��ی��ع��م �ه‌ت ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا :ئ�ه‌م�ه مه‌سه‌له‌یه‌كی هه‌ستیاره ،مه‌سه‌له‌یه‌كی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�ه ،بیر ل��ه‌وه ك��راوه‌ت��ه‌وه، ئه‌گه‌ر جیاوازییه‌كان كه‌م بكرێنه‌وه، كارێكی باشه ،وه‌كو ئه‌فاڵتون ده‌ڵێت؛ ئه‌گه‌ر جیاوازییه‌كان جیاوازیی تریان لێكه‌وته‌وه ،ئه‌وه جیاوازییه‌كان فراوانرت ده‌ب��ن .وات�ه ئێستا ئ�ه‌وه راسته كه له كوردستان جیاوازیی هه‌یه ،كۆمه‌ڵێك گرفت و كێشه هه‌ن له نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتدا ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له عێراق ئه‌م جیاوازییانه كه‌م بكرێنه‌وه و چاره‌سه‌ر بكرێن ،ئه‌وه شتێكی گونجاوه و باشه بۆ ئهوهی كه كورد ده‌نگی خۆی هه‌بێت و یه‌كڕیزیی خ��ۆی نیشان ب��دات و بتوانێت كاریگه‌ریی له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق هه‌بێت، كه نوێنه‌ره‌كانیان له‌وێ زیاتر ده‌ربچن و بتوانن رۆڵی زیاتر ببینن.
ب��هی��ان :ئ��ێ��وه وه‌ك���و س �ه‌رۆك��ی یه‌كێتیی په‌رله‌مانتاران ،ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی ئۆپۆزسیۆن چۆن ده‌بینن ،له كاتێكدا له هه‌رێمدا ئه‌و جیاوازییه زۆره هه‌یه له نێوان خۆیان و ده‌س�ه‌اڵت��دا؟ ئه‌مه ساویلكه‌یی سیاسییه ،یان هه‌ڵوێستی نه‌ته‌وه‌یی؟ نیعمه‌ت عه‌بدوڵاڵ :له ڕاستیدا ئه‌گه‌ر هیچ نه‌بێت ،هه‌ڵوێستێكی نیشتیامنییه و هه‌موو الیه‌ك دڵخۆش بوون كه ئه‌م هه‌نگاوه‌یان ن��ا ،ب�ه ڕاس��ت��ی جێگه‌ی خۆشحاڵی بوو .ئه‌گه‌ر ده‌ستكه‌وتێكیشی لێنه‌كه‌وێته‌وه ،وه‌ك��و ده‌ستكه‌وتی حزبی ،به‌اڵم ده‌ستكه‌وتی نیشتیامنیی لێكه‌وتووه‌ته‌وه ،به گشتی خه‌ڵك به‌مه دڵخۆش ده‌بن .با ده‌ستكه‌وتی حزبییش كه‌مرتبێته‌وه ،یان ده‌ستكه‌وتی الیه‌نه‌كان كه‌مرتبێته‌وه ،به‌اڵم هه‌نگاوێكی باشه. ب �هی��ان :چ��ۆن ده‌ت��وان��رێ��ت ئه‌و یه‌كلیستی و یه‌كده‌نگییه‌ی كورد له‌و ناوچانه‌ی عێراق ،ره‌نگدانه‌وه‌ی ئیجابیی هه‌بێت له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان؟ بۆ تا ئێستا ره‌نگدانه‌وه‌یه‌كی ئه‌وتۆی له‌سه‌ر هه‌رێم به‌رجه‌سته نه‌بووه؟ نیعمه‌ت عه‌بدوڵاڵ :قازانجێكی
دی��ك �هی ئ��ه‌و ك���اره ئ��ه‌وه‌ی��ه ،ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت له ده‌ره‌وه‌ی كوردستان و له عێراقدا له‌سه‌ر هه‌ڵوێسته‌كانیان تایبه‌ت به عێراق كۆك بن ،هه‌روه‌ها له ناوه‌ند و له هه‌ڵبژاردن و ئه‌و شتانه ،ئه‌گه‌ر هه‌موو الیه‌كامن كۆك بین ،مانای وایه ئه‌مه رێخۆشكه‌ره بۆ ئهوهی بتوانین له هه‌رێمی كوردستانیش ئه‌و لێكتێگه‌یشتنه دروست بكه‌ین ،واته ناچار ده‌بین فێری لێكتێگه‌یشنت ببین و پێكه‌وه كار بكه‌ین، پێكه‌وه به‌رژەوه‌ندیی خۆمان بوێت، هه‌روه‌ها ئه‌و هه‌نگاوه له هه‌رێمی كوردستانیش به‌دیار بێت ،نه‌ك ته‌نها له عێراق .راسته ئه‌مه ئه‌ركێكی باش و ئاماژەیه‌كی باش بوو ،به‌اڵم ئه‌مه هه‌نگاو و سه‌ره‌تایه‌كی باشیشه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی كه گه‌ڕاینه‌وه ،له كوردستانیش ئه‌م یه‌كڕیزی و یه‌كده‌نگییه تا ڕادده‌یه‌كی ب��اش دروس��ت بكه‌ین .ئه‌مه‌ش ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت كه هه‌موو جیاوازییه‌كامنان له كوردستانی عێراق بنه‌بڕ بكرێن، چونكه ئه‌گه‌ر جیاوازیی نه‌ما ،ئه‌وه مانای وایه هه‌موومان یه‌كین ،به‌اڵم ده‌كرێت ره‌چ��اوی به‌رژەوه‌ندیی نیشتیامنی و نه‌ته‌وه‌یی بكرێت ،هه‌روه‌ها ده‌ست
به جێبه‌جێكردنی ئه‌و داخوازییانه‌ی خه‌ڵك بكرێت ،چ ئه‌وانه‌ی ئۆپۆزسیۆن ده‌یانه‌وێت ،چ ئه‌وانه‌شی ده‌س �ه‌اڵت ده‌یه‌وێت بیانكات .هه‌روه‌ها هه‌موو الیه‌ك ئه‌م ره‌وشه به‌ره‌و ئاڕاسته‌یه‌كی ئه‌وتۆ ب �ه‌رن كه مژده‌به‌خش بێت بۆ ئهوهی جارێكی تر گه‌له‌كه‌مان تووشی نه‌هامه‌تی نه‌یه‌ته‌وه ،جارێكی تر فێڵی لێنه‌كرێت و بتوانێت به ئاواتی خۆی بگات. ب�هی��ان :ل �ه‌و كاته‌ی ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بڕیاریان دا به یه‌ك لیست له هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق داب��ب �ه‌زن ،ئێوه یاداشتێكتان ده‌ركرد ،مه‌به‌ستان له‌و یاداشته چی بوو؟ نیعمه‌ت ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا :ئێمه ئه‌و یه‌كلیستییه‌مان پێخۆش ب���وو ،به هه‌نگاوێكی ب��اش�مان زان���ی ،وه‌ك��و ده‌س��ت��خ��ۆش��ی ن���اردم���ان ب��ۆ ه�ه‌م��وو الیه‌نه سیاسییه‌كان به ده‌س���ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌وه ،كه ئه‌مه هه‌نگاوێكی ب��اش�ه .ئیرت ك��وردی��ش ده‌ب��ێ��ت ب �ه‌ره‌و ئه‌و هه‌نگاوانه ب��ڕوات ،نه‌ك ب�ه‌رده‌وام ئێمه ناكۆك بین ،چونكه ناكۆكی هیچ ده‌ستكه‌وتێكی نابێت.
كه‌ناڵی «الشعب» له وه‌اڵمدانه‌وه‌ی (به‌یان)دا:
له به‌غدا ڕێگه‌مان ل ێ بگیرێت ،ل ه ڕه‌مادی په‌خش ده‌كه‌ین ئا :ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ره‌شید پاش ئ �ه‌وه‌ی رۆژن��ام�هی (به‌یان) ل ه ژماره‌كانی رابردوویدا توانیی ئه‌وه بخاته روو كه كه‌ناڵی (الشعب)ی سه‌ر به مشعان جبوری ،به پێچه‌وانه‌ی یاسا و به‌بێ ئهوهی هێشتا مۆڵه‌تی یاسایی وه‌رگرتبێت ،له خانوویه‌كی عززه‌ت شابه‌ندر ،په‌رله‌مانتاری لیستی ده‌وڵ �ه‌ت��ی یاسا ،په‌خش ده‌ك��رێ و ئ�ه‌و كه‌ناڵه بۆ دژایه‌تییكردنی كورد به‌كارده‌هێرنێت ،ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی به‌غدا دوای ئهوهی كه‌وتنه به‌رده‌م ئه‌مری واقیع ،له هه‌فته‌ی رابردوو فه‌رمانیان دا به داخستنی په‌خشی كه‌ناڵه‌كه ،به‌اڵم دوای چه‌ند رۆژێك سه‌رله‌نوێ ده‌ستكرا به كردنه‌وه‌ی په‌خشی كه‌ناڵه‌كه و چه‌ند وتارێكی مشعان جبوریی
خاوه‌نی كه‌ناڵه‌كه‌ی په‌خش كرد. دوای به‌دواداچوونێكی زۆر( ،به‌یان) توانیی ئه‌ندامێكی كه‌ناڵی «الشعب» له ناو خاكی عێراق بدوێنێ ،به‌بێ ئهوهی ئه‌و كه‌سه رازی بێت ناو و شوێنی ئاشكرا بكرێت. به‌یان :سه‌باره‌ت به قه‌ده‌غه‌كردنی په‌خشی كه‌ناڵه‌كه‌تان له ش��اری به‌غدا، دواهه‌ڵوێستی ستاف و ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری كه‌ناڵه‌كه له‌وباره‌یه‌وه چییه؟ ك��ارم �ه‌ن��دی ك �ه‌ن��اڵ �ه‌ك �ه :ئێمه به شێوه‌یه‌كی یاسایی داوای مۆڵه‌متان له ده‌سته‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان (هیئة االتصاالت) ك��ردووه ،ئه‌وانیش له‌و داوایه ده‌كۆڵنه‌وه و ئومێدمان هه‌یه له ماوه‌یه‌كی نزیكدا ب �ه ف �ه‌رم��ی ده‌س���ت ب �ه په‌خشكردنی
به‌رنامه‌كامنان بكه‌ین له به‌غدای پایته‌خته‌وه. به‌یان :له به‌غدا په‌خشكردنتان ل ێ قه‌ده‌غه بكرێت ،چ شوێنێكی دیكه‌تان هه‌ڵبژاردووه بۆ په‌خشكردن؟ ك��ارم �ه‌ن��دی ك �ه‌ن��اڵ �ه‌ك �ه :ن��اوچ �هی پارێزگای ئه‌نبار .چه‌ندین كه‌سایه‌تیی سیاسی ئاماده‌ییان ده‌ربڕیوه بۆ ئهوهی ئاسانكارییامن بۆ بكه‌ن بۆ په‌خشكردنی كه‌ناڵه‌كه‌مان له ناوچه‌كانی ئه‌و پارێزگایه. ب��هی��ان :م��ش��ع��ان ج��ب��وری چ��ۆن وتاره‌كانی له كه‌ناڵه‌كه په‌خش ده‌كات؟ كارمه‌ندی كه‌ناڵه‌كه :له واڵتی لوبنان یان به‌حره‌ین ،ئه‌ویش به بەكرێگرتنی چه‌ند كاتژمێرێك له مانگی ده‌ستكردی نایلسات بۆ ئهوهی ئێم ه له عێراق ئه‌و وتارانه وه‌ربگرین و دواتر په‌خشی بكه‌ینه‌وه ،بۆ پڕكرنه‌وه‌ی
ساته‌كانی په‌خشی كه‌ناڵه‌كه. به‌یان :له قسه‌كانتدا وا ده‌رده‌كه‌وێت كه حكومه‌تی عێراقی به توندی به‌رامبه‌رتان
نه‌وه‌ستاوه‌ته‌وه بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی په‌خشی كه‌ناڵه‌كه‌تان؟ كارمه‌ندی كه‌ناڵه‌كه :نه‌خێر.
7 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
شه‌ی كورد له توركیا نییه ،په‌رله‌مانی كوردستانه»
ــــــی هه‌رێم په‌راوێز ده‌خه‌ن نه‌ته‌وه‌یی كار بكه‌ن ،ئه‌وا دۆخه‌ك ه ته‌ندروسته و قورسایی زیاتریشی ده‌ب��ێ��ت .ئێمه له یه‌كگرتوودا زۆر هه‌وڵامنداوه له‌گه‌ڵ الیه‌نه سیاسییه كوردستانییه‌كان بگه‌ینه ڕێككه‌وتنێكی له‌و شێوه‌یه بۆ یه‌كبۆچوونی». به ب��ڕوای ئه‌مین ف �ه‌ره‌ج ،مامۆستای زان��ك��ۆی س��ه‌اڵح��ه‌ددی��ن ،ه��ۆك��اری ناكارایی ڕۆڵی په‌رله‌مان و حكومه‌ت له چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كورد له باكوور ،بۆ سیستمی سیاسیی هه‌رێم دهگهڕێتهوه كه په‌یوه‌ندییه‌كانی حیزبییه .ئه‌مین ف�ه‌ره‌ج له‌وباره‌یه‌وه وتی «ئاشكرایه په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێم چ له ناوخۆ و چ له ده‌ره‌وه حیزب به‌ڕێوه‌ی ده‌بات، به تایبه‌ت له ده‌ره‌وه كه مۆركێكی ته‌واو حیزبیی پێوه دیاره .ئه‌وه‌شی به ناوی نوێنه‌رایه‌تیی حكومه‌ت له واڵتان هه‌یه هه‌مووی به ئیعازی حیزب كار ده‌ك��ه‌ن ،بۆیه ناتوانن ڕۆڵ بگێڕن.
ئه‌وه‌ش به ته‌واوی ڕە‌نگی داوه‌ته‌و ه له سه‌ردانه‌كانی به‌رپرسان بۆ ده‌ره‌وه كه كه‌سی حیزبه‌كانیان ده‌به‌ن ،بۆیه وه‌فده‌كان زیاتر حیزبی ده‌رده‌كه‌ون». ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌و مامۆستایه‌ی زانكۆ له‌باره‌ی دوایین سه‌ردانی پارتی ئاشتی و دیموكراسیی كوردستانی باكوورەوە وت��ی «هاتنی وه‌ف���دی ب �ه‌ده‌پ �ه بۆ سلێامنی ده‌توانین بڵێین ده‌رخ�ه‌ری ئه‌وه‌یه كه ئ��هوان زیاتر ده‌یانه‌وێ له‌گه‌ڵ یه‌كێتی مامه‌ڵه بكه‌ن ،به‌و پێیه‌ی پارتی زیاتر له حكومه‌تی توركیا نزیكه وه‌ك له حیزبه كوردییه‌كانی باكوور .ئه‌وه‌ش به‌شێكه له ده‌ره‌نجامی نه‌بوونی سرتاتیژیه‌تی هاوبه‌شی كورستانی باشوور بۆ چاره‌سه‌ری پرسی كورد له باكوور». له‌الیه‌ن خۆیه‌وه ڕێبین ئیسامعیل، ڕاوێ���ژك���اری س��ه‌رۆك��ی په‌رله‌مانی كوردستان ،پێی وایه به‌هێزیی ڕۆڵی
حیزبه‌كان له كێشه‌ی ب��اك��ووردا ،بۆ په‌یوه‌ندیی ئه‌وان له‌گه‌ڵ حكومه‌ت و ده‌وڵه‌ت دهگهڕێتهوه .ڕێبین ئیسامعیل هه‌روه‌ها وتی «كێشه‌یه‌ك له نێوان حكومه‌تی هه‌رێم و توركیا هه‌یه كه كێشه‌ی به‌ڕە‌سمی ناساندنی ه���ه‌رێ���م���ه ل�ه ت��ورك��ی��ا، ئێستا ك�������ه ت���ا وه‌ك ن��او دان��ی��ان پێدا نه‌ناوه ،حكومه‌تی هه‌رێم نوێنه‌رایه‌تیی ڕە‌سمیی نییه ل �ه توركیا، به‌ڵكو حیزبه‌كان هه‌یه ،بۆیه له‌و دۆخ �ه‌دا ئاساییه حیزبه‌كان ئه‌و ڕۆڵه بگێڕن و گرنگ سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌كه‌یه«. ن��اوب �راو ئ���ه‌وه‌ش ڕەت��ده‌ك��ات �ه‌وه كه الوازیی ڕۆڵی په‌رله‌مان په‌یوه‌ندیی به بێهزیی ئه‌و ده‌زگایه‌وه هه‌بێت.
« دەمانەوێت پرىس ژن بە دامەزراوەیی بکرێت»
ئه‌نجومه‌نی بااڵی خانمان ل ه نێوان پێویستبوون و نه‌بوونیدا په‌یجور :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
ل��ه‌گ��ه‌ڵ پێكهێنانی كابینه‌ی ش�ه‌ش�ه‌م��دا ،حكومه‌تی هه‌رێمی ك���وردس���ت���ان ه���ه‌ڵ���س���او ه به دروس��ت��ك��ردن��ی ئه‌نجومه‌نێك به ناوی ئه‌نجومه‌نی بااڵی خامنان له هه‌رێمی كوردستان ،كه ڕاسته‌وخۆ سه‌ر به ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه .بۆ هۆشیاركردنه‌وه‌ی ڕەگ �ه‌زی مێینه و به‌رگریلێكردنیان و پاراستنیان ل �ه ك��ات��ی ڕووب���ه‌ڕووب���وون���ه‌وه‌ی ه �ه‌ر گیروگرفتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و ڕۆشنبیری.له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی هه‌ندێك كه‌س پێیان وایه دروستكردنی ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه هیچ له مه‌سه‌له‌كان ناگۆڕێت ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ردا هه‌ندێك ك�ه‌س پێیان وای��ه ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه هه‌وڵێكه ب��ۆ هێنانه‌پێشه‌وه‌ی ئ��اف��ره‌ت له كایه سیاسی و ڕۆشنبیرییه‌كان و وه‌رگرتنی مافه‌كانیان ،كه له‌مه‌وپێش پێی نه‌گه‌یشتبوون. بۆ ئه‌م مەبه‌سته ،په‌خشان زه‌نگه‌نه، سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی بااڵی خامنان، ل �ه‌ب��اره‌ی ه��ۆك��اری دروستبوونی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی ب���ااڵی خ��امن��ان��ەوە ڕایگه‌یاند «ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی حكومه‌ت هه‌ستێت ب � ه ده‌وری خ��ۆی له ڕاستكردنه‌وه‌ی ئه‌و السه‌نگییه‌ی كه له‌ناو كۆمه‌ڵگادا هه‌یه ،به‌هۆی ئه‌و جیاوازییه‌ی له نێوانی ژن و پیاودا ده‌كرێت له ماف و له پێگه. چونكه ئه‌ركی حكومه‌ت ه ژیان و ڕێز و خۆشگوزه‌رانی بۆ هه‌موو تاكێك دابین بكات ،چ ژن و چ پیاو بێت». س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه پ��رس��ی ژن پێش
دروستبوونی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه ،خاتوو په‌روین ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی بااڵی خامنان له (ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی گ���ۆڕان) ،به (ب��هی��ان)ی ڕاگ �هی��ان��د «پ��ێ��ش ئ��ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی خامنان دامبه‌زرێت، و هزاره‌ت��ی كاروباری ژنان هه‌بوو ،به‌اڵم ئه‌و وه‌زاره‌ته ته‌نیا وه‌زیره‌كه‌ی بوو ،هیچ به‌ڕێوەبه‌رایه‌تییه‌كی نه‌بوو .دوای ئهوهی وه‌زاره‌ته‌كه هه‌ڵوه‌شایه‌وه ،ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵی خ��امن��ان ل�ه ساڵی 2009ك��اری له‌سه‌ر كرا و دامه‌زرا ،ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ش بۆیه‌كه‌مجاره له هه‌رێمی كوردستان و عێراقیش دامبه‌زرێت ،به‌اڵم له واڵتانی ده‌وروب��ه‌ر هه‌ریه‌كه و لهژێر ناوێكدا هه‌یه» .هه‌ر سه‌باره‌ت ب ه كار و چاالكیی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه ناوبراو وتی «ئهوهی زیاتر
ئه‌و ئه‌نجومه‌نه له ئێستادا كاری له‌سه‌ر كردبێت ،پشتی به‌ستووه ب ه ڕێكخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له بواری گه‌شه‌پێدانی مرۆیی تایبه‌ت به ژنان ،ك ه ئێستا حازر كراوه له مانگی چوار ده‌یخه‌ینه به‌رده‌م ڕێكخراوه‌كانی ژن��ان و ڕایگشتی ،بۆ ئهوهی هه‌ر كه‌سێك ویستی بۆچوونی خۆی بدا له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژە‌یه و دواتر بخرێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه و كاری له‌سه‌ر بكرێت .هه‌روه‌ها تا ئێستا دوو وۆرك شۆپ كراوه له‌گه‌ڵ دادوه‌ره‌كان بۆ ئهوهی بتوانرێت چۆن یاسای توندوتیژی دژ به ژنان جێبه‌جێ بكرێت و ئێستاش به به‌رده‌وامی كۆبوونه‌وه ده‌كرێت له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری». سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندیی وه‌زاره‌ته‌كانی
حكومه‌ت و ئه‌و ئه‌نجومه‌نه ،ئه‌دیب ه ع��ه‌ب��دول ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نه‌كه له كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،به (ب �هی��ان)ی وت «ئ �ه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی ب��ااڵی خامنان له‌گه‌ڵ ش �ه‌ش وه‌زاره‌ت���ی س�ه‌ره‌ك��ی له ك��ۆب��ون �ه‌وه‌دای��ن ،ئه‌وانیش هه‌ریه‌ك ل��ه :وه‌زاره‌ت����ی (پ�����ه‌روه‌رده ،ن��اوخ��ۆ، ته‌ندروستی ،رۆشنبیری ،كار و كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی) ،ئێمه داوام���ان ك��ردووه وه‌زاره‌ت��ی پالندانانیشی تێدا بێت .له ئێستادا ئه‌نجومه‌ن ئیشی داڕشتنی س�ترات��ی��ژی حكومه‌ته ب��ۆ پ��رس��ی ژن، چونكه ئێمه ده‌م��ان�ه‌وێ��ت پرسی ژن ببێت به موئه‌سه‌سات .هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ حكومه‌تیشدا ئه‌و ئه‌نجومه‌نه توانیویه‌تی پالنی سرتاتیژی بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی
توندوتیژی دژ به ژنان بۆ ماوه‌ی پێنج ساڵ دابڕێژێت ،له‌گه‌ڵ شاره‌زای ناوخۆ و بیانی ،ئێستا ده‌ست به ئیش كراوه له‌گه‌ڵ ئ�ه‌و وه‌زاره‌ت��ان��هی باسم ك��رد ،پالنیان بۆ داڕش��ت��ووه چ��ۆن جێبه‌جێی بكه‌ن، ئه‌نجومه‌نیش به‌دواداچوونی بۆ ده‌كات بۆ چۆنیه‌تیی جێبه‌جێكردنی». س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ب�ه‌ش��داری��ی ئافره‌تانی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن له‌و ئه‌نجومه‌نه، له كاتێكدا سه‌ر به ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێمه و ئه‌وان له ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌تن ،ن��وێ��ن�ه‌ره‌ك�هی گ���ۆڕان له ئه‌نجومه‌نه‌كه ڕایگه‌یاند «ئێمه پرسی ژن نابه‌ستینه‌و ه به الیه‌نی سیاسییه‌وه ،به‌ڵكو پرسی ژن پرسێكی گشتییه .ڕاسته من كه ئه‌ندامی گۆرانم ،به‌اڵم كاتێك كه كار له‌و
ئه‌نجومه‌نه ده‌كه‌م ،دوورده‌كه‌ومه‌و ه له بیری سیاسی ،ده‌بێت به پێی پسپۆڕیی ئه‌نجومه‌نه‌كه كار بكه‌ین. ئێمه‌ی ستافی ئه‌نجومه‌نه‌كه كه كار ده‌كه‌ین ،بۆ پرسی ژن كار ده‌كه‌ین، ن �ه‌ك بۆ حزبه‌كان ی��ان حزبه‌كان چۆنیان بوێت وا بكه‌ین». هه‌ر سه‌باره‌ت به‌و پرسه ،ئه‌دیبه عه‌بدول له كۆمه‌ڵی ئیسالمی وتی «پرسی ژن زۆر پرسێكی گرنگه ،بۆیه پێویست ه وه‌كو نوێنه‌ری ڕێكخراوه‌كان له‌و ئه‌نجومه‌نه‌دا هه‌بین ،چونكه پرسی ژن پرسێكی سیاسی نییه به ته‌نیا». س��ۆزان ع��ارف ،به‌رپرسی یه‌كێتیی تواناسازیی ئافره‌تان و چاالكوانێكی ب��واری ئ��اف��ره‌ت��ان ،س �ه‌ب��اره‌ت به‌و ئه‌نجومه‌نه وىت «شتێکى باشە ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و ئه‌نجومه‌نه بتوانێت ببێته مه‌رجه‌عێك بۆ ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی م �ه‌ده‌ن��ی ،بتوانێت ئه‌و ئاسته‌نگ و كێشانه‌ی كه هه‌یه بگه‌ینه الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ،كه ئ���هوان الیه‌نێكی ب�ه‌رپ��رس��ن له‌و م�ه‌س�ه‌ل�هی� ه و زی��ات��ر ب��ای �ه‌خ به كێشه‌كانی ئافره‌تان بده‌ن .هه‌روه‌ها دیاره ئێستا هه‌ماهه‌نگییه‌كی باش هه‌یه له نێوان ئه‌و ئه‌نجومه‌نه و ڕێكخراوه‌كانی ب��واری ژن��ان ،به‌اڵم له‌سه‌ر چاالكیی ڕۆژانه‌یه ،تا ئێستا نه‌چووه‌ته ق��وواڵی��ی كێشه‌كان و چاره‌سه‌ركردنیان و ئه‌و ئاسته‌نگانه‌ی كه دێنه به‌رده‌م ئافره‌ت». ئ �ه‌و چ��االك��وان�ه پێشی وای��ه ئه‌و ئه‌نجومه‌نه بۆ ئافره‌تان باش ه هه‌بێت، كاتێك به دام�ه‌زراوه‌ی��ی بێت نه‌ك ئه‌نجومه‌نێك بێت له‌سه‌ر بنچینه‌ی حزبی دامبه‌زرێت یان ڕە‌نگدانه‌وه‌ی حزبیی پێوه دیار بێت.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
«ئهوهی تا ئێستا قسه‌ی له‌سه‌ر چاره‌سه‌ری كێش
حیزبه‌كان په‌رله‌مان و حكومه‌تـــــــــــ په‌یجور :فه‌رمان ڕە‌شاد ـ هه‌ولێر
ماوه‌ی زیاتر له دوو مانگه له توركیا هه‌نگاوه‌كانی چ��اره‌س �ه‌ری كێشه‌ی ك��ورد ل �ه‌و واڵت��ه ده‌ستیپێكردووه. ئ �ه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجی چاودێرانی سیاسییه ،ڕۆڵی هه‌رێمی كورستان له‌و پرسه‌دا چوارچێوه‌ی سرتاتیژییه‌كی نه‌ته‌وه‌یی نییه ،به‌ڵكو حیزبه‌كان به‌جیا له‌و نێوه‌ندگیرییه‌دا به‌شدارن. مامۆستایه‌كی زانكۆ پێی وایه هۆكاری ئ��ه‌م دۆخ��ه ب��ۆ ئ��ه‌وه ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێم به ده‌ره‌وه، حیزبيیه .ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تيی پ��ارت��ی��ش ده‌ڵ���ێ���ت :ئ����ه‌وه ك���اری دامه‌زراوه‌كانی هه‌رێم له چوارچێوه‌ی هه‌رێمه ،بۆیه ناكرێت له واڵتێكی تر ڕۆڵ ببینن. له لێدوانێكی تایبه‌ت به (به‌یان) دا عه‌بدولسه‌الم ب��ه‌رواری ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیى پ��ارت��ی دیموكراتی ك��وردس��ت��ان و ه��اوك��ات ئه‌ندامی
په‌رله‌مانی كوردستان ،له‌و باره‌یه‌و ه وتی «بابه‌تی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كورد له توركیا ڕاسته بابه‌تێكی نه‌ته‌وه‌ییه بۆ كورد ،به‌اڵم نابێ چاوه‌ڕێی ڕۆڵ بكرێت له په‌رله‌مان له‌و نێوانه‌دا ،چونكه ئه‌وه له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ركی په‌رله‌مانه كه ئه‌ركی تایبه‌ته به چاودێریی حكومه‌ت و ده‌رك��ردن��ی یاسا و په‌سه‌ندكردنی بودجه .كێشه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی سنووریش په‌یوه‌نديی به په‌رله‌مانه‌وه نییه». ناوبراو پێشی وایه ئاساییه حیزبه‌كان له‌الیه‌ن خۆیانه‌وه ئه‌و ڕۆڵ �ه ببینن بۆ چ��اره‌س �ه‌ری كێشه‌كانی ك��ورد له پارچه‌كانی تری كوردستان ،ئه‌ویش به‌هۆی په‌یوه‌ندییه‌كانیان و قورساییان له هاوكێشه‌كاندا. له‌الیه‌ن خۆیه‌وه ئه‌بووبه‌كر عه‌لی، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمی ،له‌وباره‌یه‌وه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «هه‌ركه‌سێک بۆ چاره‌سه‌ری
كێشه‌ی كورد شتێكی پێبكرێت ،پێویست ه بیكات ،چونكه هه‌ندێک جار ناتوانی له ڕێی دام��وده‌زگ��ا ڕە‌سمییه‌كانه‌وه هه‌ندێک ڕۆڵ بگێڕی كه ده‌كرێ له ڕێی حیزبه‌وه بكرێت ،به‌هۆی په‌یوه‌ندیی مێژوویی و نزیكیی بیروبۆچوون و په‌یوه‌ندیی تایبه‌تی ،شتێكی ئاساییه له هه‌موو دنیاش ئه‌گه‌ر حیزبێك كارێكی زیاتری پێبكرێت له چوارچێوه‌ی یاسای ئه‌و واڵته ،ده‌توانێ بیکات». ئه‌بووبه‌كر عه‌لی هه‌روه‌ها نایشارێته‌وه ئ �ه‌گ �ه‌ر دام����ه‌زراوه ڕە‌سمییه‌كانی هه‌رێم له‌وه‌ی ئێستا به‌هێزتر بوونایه، ده‌یانتوانی ڕۆڵی گهوره له چاره‌سه‌ری كێشه‌ی ك��ورد ل �ه به‌شه‌كانی تری كوردستان بگێڕن.له‌باره‌ی سرتاتیژی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ك���ورد ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ری كێشه‌كان ،ئه‌ندامه‌كه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتوو وتی «ئه‌گه‌ر هه‌موو حیزبه‌كان له چوارچێوه‌ی سرتاتیژییه‌كی
«كه هاوڕێكانم ده‌بینم ده‌چن بۆ قوتابخانه ،مردن ب ه چاوی خۆم ده‌بینم»
له خورماتوو وازهێنان له خوێندن به‌رده‌وامه په‌یجور :عومه‌ر ئاواره دیارده‌ی وازهێنان ل ه خوێندن له خورماتوو ،به تایبه‌ت ل ه خوێندنی ك��وردی ،به‌رده‌وامه و تاكو ئێستا چ��اره‌س �ه‌ر ن �ه‌ك �راوه و وه‌ك خۆی ماوه‌ته‌وه .شاره‌زایانی په‌روه‌رده‌ش ه��ۆك��اره‌ك�هی ب��ۆ بایه‌خنه‌دان به خوێندنی كوردی و دابه‌زینی ئاستی ڕۆشنبیری و توانای دارایی خێزانه‌كان ده‌گه‌ڕێننه‌وه. له‌جیاتی ئهوهی له ئه‌مساڵدا له‌گه‌ڵ هاوڕێ قوتابییه‌كانی په‌ره‌ی به خوێندن بدایه ،ئه‌حمه‌دی قوتابی وازی ل ه خوێندن هێناوه ،ئه‌و هه‌موو به‌یانییه‌ك به مه‌به‌ستی كاركردن عاره‌بانه‌كه‌ی ده‌بات ه ن��او ب��ازاڕی شاری خورماتوو ،ل ه دوای ئهوهی دوو ساڵ له‌سه‌ر یه‌ك ،له یه‌ك پۆلدا ده‌مێنێته‌وه ،به ناچاری باوكی له قوتابخانه ده‌ری��ده‌ك��ات و ڕۆژان �ه ده‌ینێرێته ب��ازار بۆ ئ�ه‌وه‌ی كاسبی بكات .ده‌یان منداڵی له‌مجۆره‌مان به‌رچاو ده‌ك�ه‌وێ��ت كه وازی��ان له خوێندن هێناوه و كه‌وتوونه‌ته دوای كاسبی و كاركردن .هه‌موو سه‌ره‌تایەکی ساڵی خوێندنیش ئه‌و دیارده‌ی ه دووباره ده‌بێته‌وه .زۆرێك له‌و خێزانانه‌ی كه منداڵه‌كانیان له خوێندن دواده‌ك �ه‌ون ،له قوتابخانه ده‌ری��ان ده‌ك�ه‌ن و كار و كاسبییان پێده‌كه‌ن ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا تووشی سه‌دان كێشه و گرفتی ڕۆژانه ده‌بن. غ���ازی وه‌ل���ی ،ب��اوك��ی چ��وار منداڵه و دوانیان قوتابیین ،ئه‌و سووربوو له‌سه‌ر ئهوهی كه هه‌ردوو منداڵه‌كه‌ی له قوتابخانه ده‌ربكات و له‌گه‌ڵ خوێدا بیانبات بۆ كاركردن، س����ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی ك �ه ل �ه الی �ه‌ن
به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كه‌یانه‌وه داوای لێكراوه كه ده‌ریان نه‌كات له قوتابخانه. غازی وتی «ساڵی پار هه‌ردووكیان له وانه‌كانیان كه‌وتن و ده‌رنه‌چوون ،دڵنیام ئه‌مساڵیش واده‌بن ،بۆیه ناچارم ده‌ریان ده‌هێنم». سامان ،كوڕە گه‌وره‌كه‌ی غازی ،له پۆلی پێنجه‌می سه‌ره‌تاییه ،به توڕە‌ییه‌وه ده‌یڕوانییه باوكی و وتی «خه‌تای ئێمه‌ی تێدا نییه ،مامۆستا له كاتی وانه‌وتنه‌وه‌دا به چاكی تێامن ناگه‌یه‌نن» .ئه‌و ئاماژەی ب �ه‌وه دا كه حه‌ز ده‌ك��ات له خوێندن ب �ه‌رده‌وام بێت و قۆناغه‌كانی خوێندن ببڕێت.
ئومێد فاتیح یه‌كێكی ت��ره له‌و قوتابییانه‌ی كه لهژێر فشاری خێزانه‌كه‌یدا وازی له خوێندن هێناوه و ئێستا سه‌رقاڵی ئیشی كرێكارییه ،له ب��اره‌ی ئ �ه‌وه‌ی كه بۆچی وازی ل ه خوێندن هێناوه؟ وتی «باوكم به زۆر منی له قوتابخانه ده‌رهێناوه ،به بیانووی ئهوهی خوێندنی كوردی پاشه‌ڕۆژی نییه .هه‌موو به‌یانییه‌ك كه من ده‌رده‌چم بۆ كاسبی و هاوڕێكانم ده‌بینم ده‌چن بۆ قوتابخانه ،مردن به چاوی خۆم ده‌بینم». ئومێد وه‌ك خۆی باسی كرد ئه‌و له پۆلی پێنجه‌می سه‌ره‌تاییه و له قوتابخانه‌ی (ئ�ه‌م��ان��ی) ب�ه ك���وردی خوێندویه‌تی.
ئه‌گه‌ر به وردی سه‌رنجی ن��اوب��ازاری شاری خورماتوو بده‌ین ،ده‌بینین ده‌یان منداڵ و نه‌وجه‌وان وازیان له خوێندن هێناوه ،هه‌ریه‌كه و سه‌رقاڵی كارێكه. هه‌ندێكیان به خواستی خۆیان وازیان له خوێندن هێناوه و هه‌ندێكیشیان به زۆره‌ملێ ده‌رهێرناون .به پاساوی ئهوهی كه ته‌مبه‌ڵن و دووس��اڵ له یه‌ك پۆلدا ده‌مێننه‌وه و كه‌سوكاره‌كانیان ناچارن ده‌ریان بكه‌ن .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خێزانی وا هه‌ی ه له‌سه‌ر به‌رده‌وامبوونی منداڵه‌كه‌ی پێدا‌گری ده‌كات بۆ ئهوهی ل ه خوێندن به‌رده‌وامبێت. ش��ار هزای��ان��ی ب��واری پ���ه‌روه‌رده و
مامۆستایانیش پێیان وایه كه هۆكاری سه‌ره‌كیی وازهێنانی قوتابییان له خوێندن، بۆ خێزانی ئه‌و قوتابییه دهگهڕێتهوه ،به تایبه‌ت باوكان .بۆیه ئه‌وان داوای ئه‌وه ده‌ك �ه‌ن كه ئه‌و كه‌سانه‌ی به بێ هیچ هۆكارێك منداڵه‌كانیان له قوتابخانه ده‌رده‌كه‌ن ،لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت و ڕووبه‌ڕووی یاسا بكرێنه‌وه .هه‌روه‌ها داوا له وه‌زاره‌ت��ی پ �ه‌روه‌رده ده‌كه‌ن كه چاره‌یه‌ك بۆ ئه‌م دیارده‌یه بدۆزێته‌وه. مامۆستا یوسف تالیب كه له هه‌مان كاتدا پسپۆڕی ب��واری ده‌روونناسییه، ئاماژەی به‌وه دا كه ده‌رهێنانی منداڵ له خوێندن ب ه زۆره‌ملێ ،كاریگه‌ریی ده‌بێت
له‌سه‌ر خودی ئه‌و منداڵه و ڕای وای ه نابێت له‌سه‌ر الوازبوونی منداڵ له خوێندن ،یاخود پابه‌ند نه‌بوونی به قوتابخانه‌وه ،ده‌ربهێرنێن ،به‌ڵكو پێویسته هۆشیار بكرێنه‌وه و هانیان بده‌ن بۆ ئهوهی ب�ه‌رده‌وام بن له‌سه‌ر خوێندن .مامۆستا یوسف ده‌ڵ��ێ��ت «ه�ه‌ن��دێ��ك خ��ێ�زان هه‌ن ك�ه ب��ه‌داخ��ه‌وه له‌جیاتی ئ �ه‌وه‌ی پشتگیری له خوێندن بكه‌ن و هانی منداڵه‌كانیان بده‌ن له‌سه‌ر خوێندن، یان فشار بخه‌نه سه‌ریان بۆ ئهوهی واز له خوێندن نه‌هێنن ،كه‌چی له‌سه‌ر هه‌ندێك خاڵی بچووكی وه‌ك الوازب���وون و نه‌مانی توانای خوێندن ،یه‌كسه‌ر منداڵه‌كانیان له خوێندن ده‌رده‌هێنن ،كه ئه‌مه هه‌م كاریگه‌ریی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاكه‌مان و هه‌م له‌سه‌ر خودی ئه‌م منداڵه‌ش ده‌بێت ،ڕەنگه ئێستا هه‌ندێك منداڵ حه‌ز به‌وه بكه‌ن كه له قوتابخانه ده‌ربهێرنێن ب�ه‌اڵم دوای ماوه‌یه‌ك په‌شیامن ده‌بنه‌وه». ئ�����ه‌و ل����ه ڕێ����گ����ای ئ���ه‌م ڕۆژنامه‌یه‌وه‌وه داوا له هه‌موو الیه‌ك ده‌كات كه ڕێگربن له به‌رانبه‌ر ئه‌م دیارده‌یه و نه‌هێڵن ته‌شه‌نه بكات. جێی ئاماژە‌پێكردنه له ماوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕاب���وردوودا له شاری خورماتوو ،به ده‌ی��ان قوتابی له هه‌ردوو ڕەگهز وازیان له خوێندن هێناوه و تاكو ئێستاش كه‌سیان نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه قوتابخانه‌كانیان. ته‌نانه‌ت لێكۆڵینه‌وه و به‌دواداچوون له‌و باره‌یه‌وه نه‌كراوه كه كاریگه‌ریی باشی نابێت له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا و زیاتر كێشه‌كان ئاڵۆزتر ده‌ك���ات ،بۆیه ده‌خوازرێت له الیه‌نی پ �ه‌روه‌رده ڕێ��گ�ه‌چ��اره‌ی�ه‌ك ب��ۆ ئ �ه‌م كێشه‌یه بدۆزێته‌وه.
9 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
پیری خۆشنووسانی عێراق؛ هونه‌رمه‌ندی له بیركراو خه‌لیل زه‌هاوی د .ئیسامعیل به‌رزنجی ناودارانی كورد زۆرن كه ل ه بواره جیاجیاكاندا ڕۆڵی كاریگه‌ر و به‌رچاویان ههبووه و خزمه‌تی گه‌وره‌یان پێشكه‌شكردووه ،به‌اڵم مه‌خابن خۆمان وه‌ك��و پێویست نایانناسین و بێناز ماونه‌ته‌وه. كه‌له‌پورێكی ده‌وڵه‌مه‌ندمان له‌ناو ن���وورساو و كتێبی گه‌النی تردا
هه‌یه ،هه‌وڵی گهوره پیاوامنان له‌مالوال ده‌بیستین و خۆمان لێیان بێئاگاین. جارێك ده‌كرێن به ع��ه‌ره‌ب ،جارێك تورك و جارێك فارس .ئه‌گه‌ر ئینصافیان ن��وان��د ،ده‌ڵ��ێ��ن ڕە‌گێكی ده‌چێته‌وه س �ه‌ر ك���ورد ،ئه‌مه ه �ه‌م��ووی له‌پای كه‌مته‌رخه‌میی خۆمانه. (خه‌لیل زه‌ه��اوی)ى خۆشنووس و هونه‌رمه‌ندی گه‌وره‌ی گه‌له‌كه‌مان، له ساڵی ( )1946له شاری خانه‌قین له‌دایكبووه ،نازناوی (شیخ الخطاطني
العراقیین)ی پێدراوه له‌به‌ر لێهاتوویی و داهێنانی له بواری خۆشنووسیدا .ئه‌و خاوه‌نی قوتابخانه‌یه‌كی تایبه‌ت بووه له خۆشنووسیدا به ناوی (قوتابخانه‌ی زه‌هاوی) .توانیوویه‌تی خه‌تی عه‌ره‌بی له فۆرمه ته‌قلیدییه‌كه‌ی ڕزگار بكات كه هه‌ر بریتیبێت له نووسینی پیت به شێوه ئاساییه‌كه‌ی ،هه‌وڵیداوه شێوه‌ی تابلۆی هونه‌ریی پێببه‌خشێت و وێنه‌ی پیته‌كان بنه‌خشێنێت نزیك له هونه‌ری شێوه‌كاریی .هه‌روه‌كو
توانیویه‌تی مۆڵه‌تی خه‌تی فارسی ل ه هونه‌رمه‌ندی گه‌وره‌ی ئێرانی (زرین خط) وه‌ربگرێت. له‌ژیانیدا ل�ه ( )34پێشانگای هونه‌ریدا به‌شداریى كردووه و نزیكه‌ی ( )3000تابلۆی خۆشنووسیی له ساڵی ()2003دا دزراوه .یه‌كه‌م پێشانگای ساڵی ( )1965بووه .جگه له تابلۆی خۆشنووسی ،ب�ه نووسینه‌كانیشی ئ �ه‌م ب���واره‌ی ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��د ك���ردووه، له كتێبه‌كانی (جوانییه‌كانی خه‌تی
عه‌ره‌بی و رێساكانی خه‌تی ته‌علیق). ئه‌م هونه‌رمه‌نده له بنه‌ماڵه‌یه‌كی زانستپه‌روه‌ر و نارساوه كه بنه‌چه‌یان ده‌چ��ێ��ت��ه‌وه س���ه‌ر (ب��اب��ان)ە‌ك��ان��ی سلێامنی و چه‌ندین كه‌ڵه زان��ا و موفتی و هونه‌رمه‌ند و شاعیریان تێدا هه‌ڵكه‌وتووه ،وه‌ك (شێخ ئه‌مجه‌د زه‌ه��اوی كوڕی شێخ سه‌عیدى كوڕی شێخ محه‌مه‌د فه‌یزی زه‌ه��اوی) كه هه‌رسێكیان موفتی و زان��ای عێراق بوون و (جه‌میل صدقی زه‌ه��اوى)ى
شاعیریش له‌م بنه‌ماڵه‌یه بووه. ب����ه‌داخ����ه‌وه ڕۆژی (/26 ئایار )2007/ئه‌و ڕۆژە ڕە‌شه‌بوو كه تێیدا (خه‌لیل زه‌هاوی) شه‌هید كرا، كاتێك له ماڵ چووه‌ته ده‌ره‌وه له شاری به‌غداد و بووه به قوربانیی ئ��ه‌و ئ���اژاوه و نه‌هامه‌تییانه‌ی ب��ه‌رۆك��ی ئ��ه‌و ش���اره‌ی گ��رت��ووه ت��ا ئێستاش .دوات���ر ته‌رمه‌كه‌ی گوازراوه‌ته‌وه بۆ شاری خانه‌قین و له‌وێ به‌خاك سپێردراوه.
سیاسه‌ت هۆ‌ڵیوودی كرد به فلیم جهانگیر ئەحمەد ده‌رك��ه‌وت��ن��ی خ��امن��ی یه‌كه‌می ئه‌مه‌ریكا له ئاهه‌نگی دابه‌شكردنی خه‌اڵته‌كانی ئۆسكار و ڕاگه‌یاندنی براوه‌ی باشرتین فیلمی جیهان ،هه‌مووانی تووشی سه‌رسامی ك��رد .دواتریش كه ب �راوه‌ی ئۆسكار فیلمی (ئارگۆ) بوو ك ه باس له ڕووداوه‌كانی دوای شۆڕشی ئیسالمیی ئێران و هێرشكردنه سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا ده‌كات له تاران ،سه‌رسامییه‌كه گۆڕا ب ه ڕە‌خنه‌ی توندی زۆرێك له ناوه‌نده
هونه‌ری و رۆژنامه‌نووسییه‌كانی جیهان و ئاراسته‌ی هۆلیود و خه‌اڵته‌كه‌ی كرا. ئ��ام��اده‌ب��ووان��ی ئاهه‌نگه‌كه له یه‌كرتیان ده‌پرسی :ئاخۆ هۆكار چی بێت ئه‌مساڵ خه‌اڵتی ئۆسكار له كۆشكی سپییه‌وه ئاماده‌كراوه؟ وەاڵمه‌كه‌شی دیاره؛ ئه‌مه باشرتین ڕێگایه بۆ تژیكردنی ئاهه‌نگه‌كه به سیاسه‌ت و تێكه‌ڵكردنی به فڕوفێڵه‌كانی هۆڵیود .هه‌رچه‌ندە سااڵنی پێشووش سیاسه‌ت ب ه ڕە‌نگێكی ساده‌تر له دابه‌شكردنی خه‌اڵته‌كاندا ڕۆڵ��ی ههبووه ،ب �ه‌اڵم خاڵی جیاوازی
ئه‌مساڵ ئ �ه‌وه‌ی �ه ك�ه ه�ه‌م��وو فیلم ه دیاریكراوه‌كان کە بۆ ركابه‌ریی وه‌رگرتنی خه‌اڵته‌كه دیاریكرابوون ،پڕبوون له ئاماژەی سیاسی ،ب ه شێوه‌یه‌ك فیلمی وا كاندید كرابوو بۆ ب��ردن�ه‌و ه كه له رووی ده‌نگییه‌وه له هه‌ڵسه‌نگاندنه پسپۆڕییه‌كاندا ده‌رنه‌چووبوو ،ته‌نها به بلیتی سیاسی په‌یڕیبووه‌وه .فیلمه‌كه‌ی (ك��ارسی��ن بیلگۆ) ك�ه ت��ا ئێستاش به به‌هێزترین فیلمی ساڵی 2012باسی ده‌كرێت ،هیچ خه‌اڵتی به‌ده‌ست نه‌هێنا، یان فیلمی(لینكۆڵن)ی ستیڤن سبیلربگ،
ئاگاداری شتنی قژت به
ئا :ئیامن ناصح
خامنی ئازیز؛ گەر لەبیرى ئەوەداى قژت تووىش دەردودا نەبێت ،ل ه کاتی شتنی قژتدا ئەم چەند خاڵەى خوارەوە لە یاد مەکە. ـ ل��ه‌دوای ت �ه‌واو ته‌ڕبوونی قژت، به‌کارهێنانی شامپۆ به رێژەیەکى کەم به‌سه. ـ له س�ه‌ره‌ت��ادا به‌شێوه‌ی مه‌ساج بنجى قژت بشۆ ،دوات��ر شتنی تەواوى سەرت ده‌ستپێبکە. ـ ئه‌گه‌ر ڕازی��ت ب �ه‌و شامپۆیه‌ی به‌کاری ده‌هێنیت ،یاخود شامپۆیه‌ک به‌کارده‌هێنیت که م��ادده‌ی تۆکسیدی تێدا نییه ،ئه‌وا پێشنیار ده‌که‌ین که زوو
زوو پێویستت به‌گۆڕینی شامپۆکه‌ت نابێت. ـ با ئەو کرێمه‌ی کە بەکارى دەهێنى گونجاویش بێت .خاڵێکی گرنگ هه‌یه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که کرێمه‌که مه‌ده له ته‌واوی ڕە‌گی قژت. ـ لە دواى هەموو بەکارهێنانێکى شامپۆ ،دڵنیابە لەوەى جوان قژت به ئاو بشۆیت ،تا به‌دوربیت له سەرخوران ـ وا بیرمه‌که‌ره‌وه که شامپۆیه‌ک باش که‌ف بکات ئه‌و ه جۆرێکی باشه ،به‌ڵکو ده‌کرێ ئه‌م جۆره شامپۆیانه هه‌ڵگری چ �ه‌ن��ده‌ی��ن م����ادده‌ی زه‌ره‌رب �ه‌خ��ش��ی کیمیایی بن.
ده‌ست به گه‌نجیتییه‌و‌ه بگره توانا ئەحمەد ئه‌م چه‌ند رێگای ه به كه‌م مه‌زان ه بۆ ئهوهی شێوه‌ت به گه‌نجی بهێڵێته‌وه، ی��ان هیچ نەبێت پێشوه‌خت پیری به‌رۆكت نه‌گرێت. 1ـ وه‌رزشكردن بۆ ته‌ندروستیت و مانه‌وه‌ی له‌شوالرت به گه‌نجێتی زۆر گرنگه ،ئه‌ویش به‌شێوه‌یه‌كی زانستی و له‌سه‌ر به‌رنامه. 3ـ سیسته‌می خواردنت رێكبخه به ڕاوێژكردن ب ه شاره‌زایه‌ك. 4ـ پشوودان له‌سه‌ر به‌رنامه‌یه‌كی
باشترین وێنه‌ی رۆژنامه‌نووسی بۆ ساڵی 2013
وێنە جیهانییەکان ئا .الس هەورامى
ئهوهی له وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، ته‌رمی خوشك و برایه‌كی منداڵی فه‌له‌ستینین ،كه له رۆژی ،2012/11/20 به بۆردومانی هێزه ئاسامنییه‌كانی ئیرسائیل بۆ سه‌ر كه‌رتی غه‌ززه ،شه‌هید بوون و له الیه‌ن كۆمه‌ڵێك له خه‌ڵكی ئ�ه‌و ش��اره‌وه ب��ه‌ره‌و گۆڕستان به‌ڕێ ده‌كرێن .كچه‌كه‌یان ناوی سوهه‌یب حیجازییه و ته‌مه‌نی ته‌نها دوو ساڵه، براكه‌شی ته‌مه‌نی سێ ساڵه و ناوی موحه‌ممه‌ده .هه‌روه‌ك باوكیشیان به
ناوی فوئاد ،له هه‌مان بۆردوماندا گیانی سپارد و دایكیشیان به سه‌ختی بریندار بوو. وێنه‌كه له الی �ه‌ن فۆتۆگرافه‌ری سویدی (پۆڵ هانسن)ە‌وه گیراوه ،كه كار بۆ رۆژنامه‌ی «داگنز نایهیته‌ر» ده‌كات. ئه‌م وێنه‌یه خه‌اڵتی یه‌كه‌می پێشبڕكێی باشرتین وێنه‌ی رۆژنامه‌نووسیی بۆ ساڵی 2013به‌ده‌ستهێنا. خاتوو مایۆ مۆهانا وه‌ك یه‌كێك ل�ه ئه‌ندامانی لیژنه‌ی ته‌حكیمیی
سه‌ركه‌وتنێكی گ�ه‌وره‌ی به‌ده‌ستهێنا و (دانیال دای لویس)یش خه‌اڵتی باشرتین ئه‌كته‌ری ب��رده‌وه له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ڕۆڵی سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكای پێشوو (ئەبراهام لینكۆڵن)ی به‌رجه‌سته‌كردبوو. ئه‌مان ه هه‌موو وایانكرد خه‌التی ئۆسكاری ئه‌مساڵ ڕووبه‌ڕووی ناڕە‌زایی ته‌ندی زۆربه‌ی ناوه‌نده هونه‌رییه‌كانی ئێران و ته‌نانه‌ت به‌شێك ل ه ده‌زگ��ا ڕۆژنامه‌نووسییه‌كانی ئه‌وروپاش ببێته‌وه، له‌وانه (بی .بی .سی) ،كه به دیارده‌یه‌كی سیاسی وه‌سفی ده‌كرد نه‌ك هونه‌ری.
پێشبڕكێكه ،رایگه‌یاند «هێزی وێنه‌ك ه ل�ه‌وه‌دای�ه كه توانیویه‌تی جیاوازیی نێوان تووڕە‌یی و غه‌مباریی خه‌ڵكه‌كه له الی��ه‌ك و به‌رائه‌تی دوو منداڵه كوژراوه‌كه له الیه‌كی تر ،ده‌ربخات». ناوبراو وتیشی «هه‌رگیز ئه‌م وێنه‌یه‌م له‌یاد ناچێت». جێگه‌ی باسه ل�ه‌و پێشبڕكێیه‌دا ( )5666ف��ۆت��ۆگ �راف �ه‌ر ل��ه ()124 ره‌گه‌زنامه‌ی جیا ،به ( )103هه‌زار و ( )481فۆتۆ به‌شدارییان كرد.
رۆژانه. 5ـ له‌به‌رئه‌وه‌ی خانه‌كانی له‌ش پێویستییان به نوێبوونه‌وه هه‌یه، خه‌وێكی باش ده‌توانێت خانه‌كانی ل��ه‌ش�مان ب��ه زی��ن��دووی��ی و باشی
بهێڵێته‌وه. 5ـ دڵ���ه‌ڕاوك���ێ ل��ه خ��ۆت��ان دوورب��خ��ه‌ن��ه‌وه ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی ته‌ندروستیتان ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه و ده‌بێته هۆی پیربوونی له‌ناكاو.
8
www.
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
نیمار و بێڵ ،كامیان ئه‌ستێره‌ی داهاتوون دارا حسێن میسی و رۆناڵدۆ ئێستا ئاسته‌كانیان له لوتكه‌دایه و هه‌ردوو یاریزان چه‌ند وه‌رزێ��ك��ی دوورودرێ����ژە ب �ه‌و شێوه‌یه له ركابه‌ریدان كه پێشرت ركابه‌ری له‌م شێوه بوونی نه‌بووه .هه‌رچه‌نده میسی توانیویه‌تی چ��وار تۆپی ئاڵتونی له چوار ساڵی راب��ردوودا كۆبكاته‌وه و به شێوه‌یه‌كی گشتی به‌سه‌ر كریستیانۆدا سه‌ركه‌وێت ،به‌اڵم به‌الی هه‌ندێكه‌وه رۆن��اڵ��دۆ ب��اش�تره ،ی��اخ��ود یاریزانێكی موته‌كامیل تره له میسی ل ه زۆر رووه‌وه. جیا له‌م دووان � ه كه هه‌ردووكیان ب��ۆ دوو ی��ان�هی سه‌رسه‌ختی دژ به یه‌ك یاری ده‌كه‌ن ،له ئێستادا دوو یاریزانی تر به‌ره‌و ئه‌ستێره‌بوون هه‌ڵده‌كشێن ،وایش پێده‌چێت ك��ه ئ���ه‌م دووان���ه هه‌ردووكیان رووب��ك��ه‌ن��ه ئه‌و دوو یانه به‌شێو ه‌یه‌كی جیاواز. نیامر دا
سیلڤای ب هرازیلی كه ئاستێكی هونه‌ریی زۆر جوان پێشكه‌ش ده‌كات ،هه‌ندێك ش��ێ��وه‌ی یاریكردنی میسیی هه‌یه ،چاوه‌ڕێ ده‌كرێت روو بكاته یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه .ئه‌م به‌هره‌مه‌نده بڕوای وایه میسی باشرتین یاریزانی جیهانه به بێ ركابه‌ر ،خه‌ونیش به یاریكردن له هاوشانیه‌وه ده‌بینێت. ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ردا گ��اری��س بێڵ به پێچه‌وانه‌وه ،ب��ڕوای وای�� ه رۆن��اڵ��دۆی پورتوگالی ئه‌ستێره‌ی یه‌كه‌می جیهانه، هاوكات ئه‌میش یاریكردنی شێوازی رۆن��اڵ��دۆی هه‌یه و له چه‌په‌وه یاری ده‌ك���ات ،س�ه‌رج�ه‌م ئاماژە‌كانیشی بۆ ئه‌وه‌یه كه ده‌یه‌وێت روو بكاته یانه‌ی ریاڵ مه‌درید. ن��ی�مار ل �ه‌س �ه‌ر ئاستی یانه‌كه‌ی ه��ۆك��اری بنه‌ڕە‌تیی سه‌ركه‌وتنه‌كانی سانتۆسه و كاریگه‌رییه‌كی ت��ه‌واوی له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كان هه‌یه ،توانیی جامی لیپه‌رتادۆسی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌مریكای التینیی له‌گه‌ڵدا به‌ده‌ستبهێنێت ،به‌اڵم ئه‌م یاریزانه پێویستی به تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی قورسه له ئه‌ورپا تا ئاستی ده‌ربكه‌وێت و مه‌عده‌نه‌كه‌ی خ��ۆی ده‌رب��خ��ات بۆ هانده‌رانی ،چونكه یاركردنی ئه‌ورپی و ئه‌مریكی جیاوازییه‌كی زۆری هه‌یه و تاكتیك و قورسییه‌كی زۆر زیاتری هه‌یه، جگه ل �ه‌وه‌ی راستوخۆ له ئه‌مریكاوه په‌یوه‌ندی كردن به یانه‌یه‌كی گه‌وره‌ی
وه‌ك به‌رشه‌لۆنه یاخود ئه‌گه‌ر رووبكات ه هه‌ر یانه‌یه‌كی تری گ �ه‌وره‌ی ئه‌ورپیی هاوشانی یانه كه‌ته‌لۆنییه‌كه بێت، قورسییه‌كی زۆری هه‌یه و زه‌حمه‌ته راسته‌وخۆ یاریكردن وه‌ك ئه‌ستێره‌یه‌ك له یانه‌یه‌كی ئه‌مریكییه‌وه بۆ گه‌وره‌ی ئ��ه‌ورپ��ی ،چونكه ه�ه‌ل�ه‌ك��ان له‌گه‌ڵ گ �ه‌وره‌ك��ان��دا كه‌مرتن و پێویستی به زوو قۆستنه‌وه‌یانه بۆ ئ��ه‌وه‌ی وه‌ك ئه‌ستێره‌یه‌ک ده‌ربكه‌وێت نه‌ك وه‌ك یاریزانێكی ئاسایی ،ئه‌گه‌ر نه‌توانێت ئه‌وه بكات مه‌ترسیی ئه‌وه هه‌یه كاریگه‌ریی نه‌رێنیی زۆری له‌سه‌ر پاشه‌رۆژ هه‌بێت، چونكه زووتر هاتن بۆ ئه‌ورپا و یاریكردن ل ه پێشدا له‌گه‌ڵ یانه‌یه‌كی مامناوه‌ند باشرت بوو وه‌ك مانه‌وه له ئه‌مریكا بۆ خۆ پێگه‌یاندن. له به‌رامبه‌ریشیدا بێڵ هه‌یه ،كه توانایه‌كی گهوره و سه‌رنجاكێشی هه‌یه، چ له رووی به‌رگری و چ له یاری درووست كردن و چ ل ه گۆڵ تۆماركردن ،هه‌رچه‌نده وه‌رزه‌كانی پێشوو ئاستی بێل سه‌رنجی یانه گه‌وره‌كانی راكێشابوو به‌هۆی ئاسته به‌رزه‌كه‌یه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م وه‌رزه هه‌نگاوی گه‌وره‌ی هه‌ڵگرت بۆ ئه‌ستێره بوون. ئ �ه‌م یاریزانه چه‌ند هه‌نگاوێك ل �ه پێش ن��ی�ماره‌وه‌ی��ە ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی پێگه‌شتووی به‌هێزترین خولی جیهانه كه خولی نایابی ئینگلیزییه ،به‌رامبه‌ر گه‌وره‌كانیش زۆر گهوره ده‌رده‌كه‌وێت
و ه��ۆك��اری سه‌ره‌كیی بردنه‌وه‌كانی یانه‌ی تۆتنهامه ،كه ئێستا ی��ان�ه‌ك�هی ل �ه پله‌ی سێهه‌می ریزبه‌ندیدایه و ئه‌گه‌رێكی زۆریشی هه‌یه بتوانێت یانه‌كه‌ی بگه‌یه‌نێته خ��ول��ی یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپا. كاروانی ئه‌میش بێمه‌ترسی نییه، ئ��ه‌وه‌ی مه‌ترسییه ل�ه‌س�ه‌ری ،روو كردنه یانه‌یه‌كی گه‌وره‌یه كه چه‌ند ئه‌ستێره‌یه‌كی وه‌ك خۆیی تێدا بێت و به‌هۆی كه‌میی یارییكردنیه‌وه یاخود نه‌گونجان له‌گه‌ڵ پێكهاته‌ی راهێنه‌رێكدا ،وه‌ك ئه‌و ئه‌ستێرانه‌ی لێبێت كه باشرتینی جیهان بوون و له‌گه‌ڵ یانه‌یه‌كی جیاوازدا بوونه‌ته قوربانی تاكتیكی راهێنه‌رێك یاخود كه‌شێكی تر كردوونی به خراپرتین ی���اری���زان و ئ��اس��ت��ی پێشوویان له‌ده‌ستداوه ،كه ئه‌مه‌یش زیاد له منونه‌یه‌كی هه‌یه. ل ه كۆتاییدا ئه‌م دوو یاریزانه ت�ه‌ن��ه��ا پێشبینیی گ �ه‌وره‌ی��ی��ان ل��ێ��ده‌ك��رێ��ت ،ب���ه‌اڵم پێویسته ب�ه وری��ای��ی �ه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌كه‌یاندا بكه‌ن و بزان چۆن هه‌نگاوی داهاتوویان هه‌ڵده‌گرن.
ئه‌و پرسیارانه‌ی له كالسیكۆی (سارد)دا وه‌اڵمدرانه‌و‌ه و :ره‌وه‌ند دروست ه وه‌سفی كالسیكۆی ئیسپانی له‌نێوان ریاڵ مه‌درید و به‌رشه‌لۆن ه له پاڵ هوانێتیی خولییدا ب ه سارد بكرێت ،به له‌به‌رچاو گرتنی ئه‌نجامه‌كه‌ی و بوونی گۆڵ تۆماركردنیش ،چونك ه رۆحیه‌ته‌كه‌ی تێدا ئاماد ه نه‌بوو ،به‌اڵم ئه‌م كالسیكۆیه سه‌رباری ساردییه‌كه‌ی ،وه‌اڵم��ی چه‌ند پرسیارێكی دایه‌وه ،گرنگرتینیان ئه‌مانه‌ن: ـ ریكاردۆ كاكا دووباره سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو له‌و هه‌له‌ی پێیدرا ل ه یارییه‌كی گه‌وره‌دا ،جه‌ماوه‌ری ریاڵ مه‌درید د هزانن ك ه ناڕە‌حه‌ترتین پرسیار بۆ به‌رگریكاران ل ه هه‌لی یاریزان ه ب هرازیلییه‌ك ه بریتییه ل��ه‌وه‌ی ((ك�� ه ل ه یارییه‌كی گ��ه‌وره‌دا به‌شداریی بكه‌م و جێگ ه ده‌ستم دیاری بكه‌م)). ـ به‌رشه‌لۆن ه س��وور ب��وو له‌سه‌ر یاریكردن به‌ب ێ هێرشبه‌ری ناو هڕاست، داڤید ڤیا ،به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ل ه ق هراغی الی چه‌پدا یاری كرد ،سه‌رباری ئهوهی ك ه پێویست ب��وو ل�ه‌س�ه‌ری ك ه وه‌كو هێرشبه‌ری ناو هڕاست یاری بكات.
ـ راف��ای��ل ڤ���اران ب ه ره‌سمی ب��وو ب ه به‌رگریكارێكی گهوره .هیچ یاریزانێك بۆی ناگونجێت ك ه ل ه چه‌ند یارییه‌كی گهوره و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی قورسدا ئه‌و ه دووباره بكاته‌وه ،مه‌گه‌ر خۆی یاریزانێكی گهوره بێت. ـ به‌رشه‌لۆن ه پێویستی ب ه راهێنه‌ر‌ه له یاریگادا نه‌ك جۆردی ڕۆڕا ،گرفتێكی ئاشكرا و روون هه‌ی ه په‌یوه‌ندیی ب ه هه‌ڵنانه‌و ه هه‌یه ل ه پێش یارییه‌كاندا ،زیاتر له‌وه‌ی وه‌رزشیی بێت ،ل ه تیپێكدا ك ه یاری ده‌كات و چاوی نوقاندبێت. ـ تیاگۆ ئه‌لكانتارا پێویست ه ده‌قیقه‌ی زیاتر یاری بكات تا ئهوهی پێیه‌تی نیشانی بدات .كوالێتی و بیرۆكه‌ی ته‌كتیكیی دوو ده‌ركه‌وته‌ن و مژده‌ی زیاتریان پێیه ،به‌اڵم پێویست ه زیاتر ی��اری بكات و هه‌ست به متامنه‌ی زیاتر بكات بۆ ئهوهی ئاماد ه بێت بۆ جێگرتنه‌وه‌ی جاڤی ،به‌تایبه‌ت ل ه كاتێكدا كه ب ه الوازی ده‌رده‌كه‌وێت ،ل ه هه‌ند ێ وێستگه‌دا لهژێر فشاردا ،ك ه پێویستی ب ه شار‌هزایی هه‌یه. ـ كریستیانۆ رۆناڵدۆ ب ه نیسبه‌ت ریاڵ مه‌دریده‌و ه وه‌كو ره‌نگ وای ه بۆ ته‌له‌فزیۆن، كاتێك داده‌به‌زێت بۆ یاریگا له‌گه‌ڵ ریاڵ مه‌درید ،هه‌ست ده‌كه‌یت ئێستا فیلمێكی تر
نادال به‌شداریی ئه‌ندیان وێڵز ده‌كات رافائیل نادالی ئیسپانی و یاریزانی تێنس كه ئێستا له پله‌ی ریزبه‌ندی پێنجه‌می یاریزاناندایه توانی پاڵه‌وانێتی ئه‌كابۆلۆكۆ مه‌كسیكی له‌سه‌ر حسابی هاونیشتیامنییه‌كه‌ی داڤید فێره‌ر به‌ده‌ست بهێنێت به دوو كۆمه‌ڵه‌ی ( ،)4-6( ،)0-6دوای به‌ده‌ستهێنانی پاڵه‌وانێتییه‌كه‌یش دووپاتی كرده‌وه كه به‌شداریی پاڵه‌وانێتی ئه‌ندیان وێڵز ده‌كات ،كه یه‌كه‌مین پاڵه‌وانێتی ساڵه له‌سه‌ر یاریگا خۆڵییه‌كان ،به‌و جۆره‌یش نادال سنورێكی بۆ ئه‌و ده‌نگۆیانه دانا ك ه باڵو بوو گوایه نایه‌وێت به‌شداریی له‌و پاڵه‌وانێتییه‌دا به‌كات به‌هۆی ترسان له تووش بوونه‌وه‌ی به پێكان.
ده‌ستپێده‌كات. ـ سه‌رباری ئهوهی گۆڵێكی تۆمار كرد ،به‌اڵم حاڵه‌تی مه‌عنه‌ویی لیۆنێل میسی زۆر باش نییه ،ل هوانه‌یە ئه‌م كاره په‌یوه‌ندیی ب ه منداڵه‌كه‌یه‌و ه هه‌بێت، یان په‌یوه‌ندیی ب ه كێشه‌ی ناوخۆییه‌وه هه‌بێت ،هۆكاره‌كه‌ی نازانین .خراپرت ل�ه‌وه‌ی ك ه ئێستا بیكه‌ین ،ئهوهی ه كه ئینكاری بكه‌ین له‌وه‌ی گرفتێك هه‌یه، چونك ه میسی گۆڵێكی تۆمار كردووه.. میسی گ��ۆڵ تۆمار ده‌ك��ات كاتێكیش خه‌وتبێت ،ك هوات ه گۆڵ پێوه‌ر نیی ه بۆ ئه‌و ،به‌ڵكو رۆحیه‌ت و په‌یوه‌ندی كه له‌ناو یاریگادا دروستى ده‌كات ،گرنگه. ـ مۆراتا شایانی ئهوهی ه زیاتر پشتی پێ ببه‌سرتێت له‌و یارییانه‌ی ك ه ماون له خولی ئیسپانییدا ،به‌وه‌ی ك ه سنوور بۆ مانایه‌كی گهوره نییه ،ل هوانه‌ی ه له‌الیه‌نی پێگه‌یشتنی ته‌كنیكییه‌و ه ك ه پێویستی پێیه‌تی ،پێش بكه‌وێت. ـ كالسیكۆ ج��ی��اوازی��ی نیی ه له گرنگییدا ،ل ه مه‌سه‌له‌ی به‌ده‌ستهێنانی نازناو یان به‌ده‌ستنه‌هێنانی ،ك ه ب ه یاریی هه‌موو سه‌رزه‌وی ده‌مێنێته‌وه!
شۆڕشێكی ته‌كتیكی به‌ه‌رشه‌لۆنه رۆژنامه‌ی سپۆرتی كه‌ته‌لۆنی نزیك له یانه‌ی به‌رشه‌لۆن ه ئاشكرایكرد كه یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه له پێناو باشكردنی ئه‌نجامه‌كانیدا و دوای زنجیره ئه‌نجامه الوازه‌كانی ده‌یه‌وێت شۆڕشێكی گهوره له شێوازی یاریی كردن و ته‌كتیكیدا بكات له پێناو تێشكاندنی هێڵی به‌رگری یانه‌ی میالن ،كه هه‌فته‌یه‌كی تر له خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپادا میوانداریی ده‌كاته‌وه و ده‌یه‌وێت تۆڵه‌ی یاریی چوونی لێبكاته‌وه. هه‌مان سه‌رچاوه ده‌ڵێت له یارییه‌كه‌دا به‌رشه‌لۆنه به شێوه‌ی ئاساییه‌كه 3-4-3ده‌ست پێده‌كات و پاشان هێرشه‌كانی چڕ ده‌كاته‌وه و ده‌یكات به .4-3-3
تۆتی دووه‌م گۆڵكاری كالچیۆیه فرانچیسكۆ تۆتی یاریزانی یانه‌ی رۆما به تۆماركردنی گۆڵێك ب هرامبه‌ر جه‌نه‌وا له‌م هه‌فته‌ی خولی ئیتاڵیدا بووه گۆڵكاری دوه‌می خولی كالچیۆ ل ه مێژوودا به تۆماركردنی 225گۆڵ له‌گه‌ڵ گۆرناڵ نۆردرالی سویدی و یاریزانی پێشووی یانه‌ی میالن ،ئێستایش تۆتی پێویستی به 49گۆڵه بۆ یه‌كسان كردنه‌وه‌ی ژماره‌ی یه‌كه‌می پێوانه‌یی كه به ناوی سلیڤیۆ ڤیالی ئیتاڵیه كه زۆرترین كاته‌كانی له‌گه‌ڵ یانه‌ی الزیۆ به‌سه‌ر بردووه. ڤیۆال به گه‌وره‌ترین گۆڵكاری مێژوویی خولی ئیتاڵی داده‌نرێت كه توانیویه‌تی 274گۆڵ بكات له 628یاریدا له كاتێكدا تۆتی له 525یاریدا ئه‌و ژماره‌یه‌ی تۆماركردووه.
11 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
شتیاری ده‌زگای النه‌ی ئاسووده‌یی
ـــداو‌ه و 350كه‌سیش ناویان تۆمار كردووه و ڕێگه‌ی توندوتیژی نه‌گرێته‌به‌ر و ئاماده بێت به ڕێگه‌ی شه‌رعی خوا كه چاره‌سه‌ری هه‌موو كێشه‌یه‌كی تێدایه، گرفته‌كه‌یان چاره‌سه‌ر بكرێت. به‌یان :ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی تا ئێستا الی ده‌زگاكه‌تان ناوی خۆیان تۆمار كردووه، چه‌نده؟ كام ڕەگهز زیاترن ،ئافره‌ت یان پیاو؟ مه‌ال موسلیم پیرخدرى :وه‌ك ژماره به‌شی ئافره‌ت زیاترن و به‌شی پیاوان كه‌مرتن .به‌شی ئافره‌تان تا ئێستا 200 كه‌س په‌یوه‌ندیان ك��ردووه ،ڕاسته‌وخۆ وه‌ك ئهوهی ئافره‌ته‌كه به خۆی داوای ك��ردووه ،یان به ناڕاسته‌وخۆ ئافره‌ته‌كه له ڕێگه‌ی كه‌سێكی خزم و كه‌سوكاریه‌وه داوای ك��ردووه .له پیاوانیش 150كه‌س خۆیان ناونووس كردووه. به‌یان :ئه‌و كه‌سه‌ی فۆرم پرده‌كاته‌وه چۆن زانیارییه‌كانی خۆی ده‌دات؟ بۆ منوونه بااڵ و كێش و ڕەنگ و وێنه‌ی كه‌سه‌كه له فۆرمه‌كه‌دا داواكراوه؟ مه‌ال موسلیم پیرخدرى :ئه‌و كه‌سه‌ی دێت فۆرم پڕبكاته‌وه ،بۆ منوونه له به‌شی پیاوان ،برایه‌ك له‌گه‌ڵی داده‌نیشێت و پرسیار به پرسیار لێی ده‌كات ،ئه‌ویش وه‌اڵم ده‌دات��ه‌وه ،وه‌ك :ناوی سیانی و
شوێنی دانیشتنی و پیشه‌ی و بڕوانامه‌ی چییه و ده‌رچ��ووی كوێیه ،عه‌شیره‌تی چییه ،توانای چه‌نده ،له ماڵی سه‌ربه‌خۆ دایده‌نێت یان له‌گه‌ڵ ماڵی باوكی ،چه‌ند خوشك و ب �رای هه‌یه ،چه‌ند له دین شاره‌زایه ،چه‌ند قورئانی له‌به‌ره ،ئه‌و پرسیارانه له ه �ه‌ردوو ڕەگ�ه‌ز ده‌كرێن. دواتر داواكاریی ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌یه‌وێت هاوسه‌رگیری بكات ،داواكارییه‌كانی چین؟ ده‌ی �ه‌وێ��ت چ ج��ۆره ئافره‌تێك بخوازێت و تێبینیی خۆی له‌سه‌ر فۆرمه‌كه ده‌نووسێت ،بۆ ئافره‌تانیش به هه‌مان شێوه هه‌تا درێژیی بااڵ و كێشی ،به‌اڵم وه‌ك وێنه وێنه‌مان به‌كارنه‌هێناوه ،ئه‌و برایه‌ی كه په‌یوه‌ندی به به‌شی برایانه‌وه ده‌ك����ات ،چونكه ئێمه ه��ه‌ر دووك به‌شامن دان��اوه بۆ ئ �ه‌وه‌ی كاره‌كانیان به ڕێكوپێكی ڕایی بكه‌ن .ئێمه به‌شی (پێكهێنانی خێزان) و به‌شی (دایه‌نگه) و به‌شی (سه‌رپه‌رشتیی بێباوكان) و به‌شی (چاره‌سه‌ری كێشه‌كان) و به‌شی كارگێڕییامن هه‌یه ،به حوكمی ئهوهی له ئێستادا ته‌نیا له هه‌ولێرین ،بۆیه هه‌ولێرمان دابه‌شی سه‌ر چوار كه‌رت ك��ردووه ،هه‌ر برایه‌ك و سه‌رپه‌رشتیی كه‌رتێك ده‌كات ،ئه‌گه‌ر له سنووری ئه‌و
بێت ته‌ماشای زانیارییه‌كانی ئهوهی تر ده‌كات ئه‌گه‌ر زانیارییه‌كانیان لێك نزیك بوو ،یان تێك بكاته‌وه ،ئه‌وكات په‌یوه‌ندی به هه‌ردووالیانه‌وه ده‌كات له‌سه‌ر ئه‌و زانیارییه گشتییه كه ن��وورساوه ،ئه‌گه‌ر هه‌ردووال ڕازی بوون ،ئه‌وكات موقابه‌له ده‌كرێن ،موقابه‌له‌كه‌ش جاری وا هه‌یه له ده‌زگا ده‌بێت جاری واش هه‌یه له ماڵی كچه‌كه ده‌كرێت ،بۆ ئهوهی یه‌كرت ببین و گفتوگۆ بكه‌ن. به‌یان :له‌و 48كه‌سه‌ی كه باست كرد الی ئێوه هاوسه‌رگیرییان كردووه ،هیچ حاڵه‌ت ههبووه لێك جیابووبنه‌وه ،یان ڕووبه‌ڕووی كێشه بووبنه‌وه؟ م��ه‌ال موسلیم پ��ی��رخ��درى :وه‌ك لێكجیابوونه‌وه (ته‌اڵق) ،تا ئێستا نه‌بووه. به‌اڵم وه‌ك بوونی كێشه ،دوو خێزان له‌و ژماره‌یه كێشه‌یان هه‌بوو و هاتوونه‌ته‌وه ده‌زگ����ا ،ل��ه ده‌زگ����ا ك��ێ��ش�ه‌ك�هی��ان بۆ چاره‌سه‌ركراوه و كۆتایی پێهاتووه .كێشه‌ی تر كه له ده‌ره‌وه‌ی ده‌زگا هاوسه‌رگیرییان ك���ردووه ،هاتوونه‌ته الی ئێمه297 ، كێشه‌ی خێزانی هاتوونه‌ته الی ئێمه ،له‌و ژماره‌یه 209یان چاره‌سه‌ر بووه .زۆر كێشه هه‌بوو له دادگاش كۆتایی پێهاتووه دواتر الی ئێمه چاره‌سه‌ر كراوه.
خاوەىن حیکایەتێکە بە قەد گەورەیی چیاکاىن هەورامان
وه‌هاب له دوای كیمیاییبارانه‌‌كه‌وه بێده‌نگیی هه‌ڵبژاردووه ڕاپۆرت :ئاراس ڕە‌فیق به شێوه‌زاری هه‌ورامی پێی وت «وه‌ه��اب ئانه ه��ه‌زار دینارێ په‌ی جگه‌ره‌كات» .واته ئه‌وه هه‌زار دینار بۆ جگه‌ره‌كانت .ئه‌مه وت��هی مام سه‌لیم بوو كه هاوواڵتییه‌كی خورماڵه. ئه‌مه یه‌كێكه له‌و دیمه‌نانه‌ی ڕۆژان������ه ب���ه‌رچ���اوت ده‌ك�����ه‌ون، خۆشه‌ویستی و هه‌ستكردن به ئێش و ئ��ازاره‌ك��ان��ی وه‌ه���اب و هه‌ستی مرۆڤدۆستی هاوواڵتیانی خورماڵ وای��ك��ردووه ل�ه هه‌مووساته‌كاندا ئ �ه‌و پ��ی��اوه‌ی��ان ل�ه ی��اد ن�ه چێت و وه‌كو قوربانییه‌كی چه‌كی كیمیایی فه‌رامۆشی نه‌كه‌ن. وه‌ه��اب��ی��ش ب���ه‌ده‌ر نییه له‌و جوانییانه‌ی كه سه‌رنجی ن��ارساو و دانیشتوانی ئه‌م شارۆچكه‌یه‌ی پێ ڕادەكێرشێت ،چونكه ئه‌و خاوه‌نی چه‌ند تایبه‌مته‌ندییه‌كه جیاواز له كه‌سانی ئاسایی وه‌ك��و بێده‌نگییه ئ��ازارب�ه‌خ��ش�ه‌ك�هی جگه‌ره‌كێشانه خه‌مئامێزه‌كه‌ی و تێڕامانه تایبه‌ته‌كه‌ی. ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین وه‌ه���اب ئێستا یه‌كێكه له سیمبوله‌كانی خورماڵ و ناوچه‌كه‌ش. ك��ات��ێ��ك وی��س��ت�مان ب��ه‌س��ه‌ری بكه‌ینه‌وه بۆ ئهوهی كه‌مێك له ئێش و ئازاره‌كانی بۆ ئێوه به‌یان بكه‌ین، له پشته‌وه‌ی چایخانه‌یه‌كه‌وه به ته‌نیا دانیشتبوو ،جگه‌ره‌یه‌كی به ده‌سته‌وه
ب��وو ،ورد ورد نه‌فه‌سی ل��ێ��ده‌دا. ه���ه‌روه‌ك وت��م به‌بێده‌نگییه‌كه‌ی ئێمه‌شی مه‌ستكرد .دوای ئ�ه‌وه‌ی ساڵومان لێكرد ،ته‌نیا نووزه‌یه‌كی لێوه هات ،پیم وابێت وه‌اڵمی س�ڵاوه‌ك��ه‌م��ان ب���وو .ئیدی هه‌رپرسیارێكامن لێده‌كرد بی وه‌اڵم ده‌ماینه‌وه ،بۆیه ناچار په‌نامان ب��رد ب��ۆ یه‌كێك له خاڵۆزاكانی به‌ناوی ن���ه‌رسه‌دی���ن ك��اك �ه‌ب��را ڕە‌حیم ،كه له نزیكه‌وه ئاگاداری ژیانی تایبه‌تی عبدلوه‌هابه ،داوام��ان لێکرد ك��ورت �هی �ه‌ك له ژی��ان��ی وه‌ه���امب���ان بۆ بگێڕێته‌وه: ع �ه‌ب��دل��وه‌ه��اب ڕەش���ی���د ش���ه‌ری���ف له ساڵی 1957له گوندی گوڵپی هه‌ورامان له دایك ب��ووه ،هه‌ر له ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریدا دایكی كۆچی دوایی كرد و بێبه‌ش بووه له ناز و سۆزی دایكایه‌تی ،ئه‌و كات برایه‌ك و دوو خوشكی ههبووه به ناوه‌كانی (جه‌مال و به‌هیه و ڕووخۆش). ل �ه س���ه‌ره‌ت���اوه وه‌ه���اب پێش كیمیاییبارانی ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه هیچ كێشه‌یه‌كی نه‌بوو ،كه‌سێكی ئاسایی بوو وه‌كو ئێمه ،ته‌نانه‌ت له ساڵی هه‌شتاكاندا په‌یوه‌ندیی ك��رد به ڕی��زه‌ك��ان��ی ه��ێ��زی پێشمه‌رگه‌ی ك��وردس��ت��ان �ه‌وه و یه‌كێك ب��وو له
پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�ه ئ���ازاك���ان .ل��ه ساتی كیمیاییبارانه‌كه‌دا له‌گه‌ڵ ماڵی باوكیدا نه‌چوو بۆ هه‌ڵه‌بجه ،به‌اڵم له‌ناو بنه‌ماڵه‌كه‌یدا 17كه‌س شه‌هید بوون ،كه پێكهاتبوون له برا و مام و ئامۆزا و ب��رازا و ئامۆژن و ...هتد .له دوای بیستنی هه‌واڵه‌كه ئیدی ئ��ه‌وی��ش ب�ه‌وش��ێ��وه‌ی�ه گۆشه‌گیر بوو ،تووشی نه‌خۆشیی ده‌روون���ی بوو .ڕۆژب��ه‌ڕۆژ به‌ره‌و خ��راپ��ی ده‌ڕۆی��ش��ت. ئێستا دوو خوشكی م����اون ،یه‌كێكیان له شارۆچكه‌ی سه‌یدسادق و ئه‌وی تریان له مه‌ریوانه له ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان. چونكه باوكی له دوای م��ردن��ی ژن��ه‌ك��هی��ه‌وه ژن��ی دووه‌می هێناوه‌ته‌وه كه خه‌ڵكی ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان بووه. وه‌ه���اب ئێستا ب�ه ته‌نیا له ژوورێكدا ده‌ژی كه له‌ناو مزگه‌وتی گ����ه‌وره‌ی خ��ورم��اڵ��دای �ه .ڕۆژان���ه خه‌ڵكی هاوكاریی ده‌ك��ات .چه‌ند جارێك خوشكه‌كانی هه‌وڵیانداوه بیبه‌نه‌وه الی خۆیان و له گه‌ڵیاندا بژی ،به‌اڵم وه‌هاب ته‌حه‌مولی نییه و ته‌نیا دڵی به خورماڵ ده‌كرێته‌وه، ئێمه‌ش چه‌ند جارێك ویسامن نزیكی خۆمان بێت ،به‌اڵم خۆی نایه‌وێ ،پێی خۆشه ته‌نیا بێت .له به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی
كێشه‌ی ئه‌م پیاوه و خزمه‌تكردنی حكومه‌ت پێی ،ده‌رباره‌ی گوزه‌ران و بارودۆخی ژیانی وه‌هاب ،نه‌رسه‌دینی پوورزای وتی «تائێستا هیچ الیه‌نێكی ب�ه‌رپ��رس نه‌هاتوون به ده‌م��ی�ه‌وه. ته‌نانه‌ت خانوویه‌كیشیان بۆ دروست نه‌كردووه ،بۆ ئهوهی هیچ نه‌بێت له خانووه‌كه‌ی پێش كیمیاییباران بچێت، بۆ ئهوهی ئه‌م پیاوه بتوانێت خۆی له سه‌رمای زستان و گه‌رمای هاوین بپارێزێت .ئ�ه‌وه‌ی بۆی ك�راوه ته‌نیا له‌الیه‌ن خه‌ڵكی ئه‌م ش��اره‌وه بووه و خێریان پێكردووه .وه‌كو مووچه‌ی مانگانه‌ش ،كه‌مئه‌ندامییه‌كی ئاسایی هه‌یه و هیچی تر. وه‌هاب دوای ئه‌و كاره‌ساته ،ئیرت مرۆڤێكی بێده‌نگە ،وه‌ك بڵێیت هیچ شتێك باشرت له‌وه نه‌بێت بۆی ،وازی له ژیان هێناوه .ئه‌و هه‌رده‌م وه‌ك خاوه‌ن حیكایه‌ته‌كانی پاش كیمیاییباران، هه‌میشه یاده‌وه‌رییامن پڕ ده‌كات له بۆنی سێو .ئێمه زۆر هه‌وڵامن دا له‌م بێده‌نگییه كه‌مێك بیهێنینه ده‌ره‌وه، به‌اڵم پێی وتین كه ئه‌و نایه‌وێت گوێی له ژاوه‌ژاوی ئه‌م ڕۆژگاره بێمر‌وه‌ته بێت .بۆیه نه‌مانتوانی چیرۆكی ئه‌م پیاوه ت��ه‌واو بكه‌ین .لێگه‌ڕاین له نیشتامنه سه‌یره‌كه‌ی خۆی مبێنێته‌وه. وه‌ه������اب ئ��ێ��س��ت��ا خ���اوه‌ن���ی حیكایه‌تێكی گ��ه‌وره‌ی��ه ب �ه قه‌د گه‌وره‌یی چیاكانی ناوچه‌كه‌ی خۆی، به‌اڵم به‌داخه‌وه كه‌س لێی تێنگات و نایانه‌وێت لێی تێبگه‌ن.
سەرەقەڵەم د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
به‌خته‌وه‌ریی
هه‌وڵی مرۆڤه‌كان ل ه به‌ڕێوه‌بردن و به‌ڕێكردنی ژیانی ڕۆژانه‌یاندا ئاڕاست ه وه‌رده‌گرێت به‌ره‌و ئامانجێكی هاوبه‌ش ، ك ه گه‌یشتن ه ب ه ساته‌كانی هه‌ستكردن ب ه به‌خته‌وه‌ری .له‌مه‌و ه ب ه به‌رده‌وامی ده‌بینین هه‌ركه‌س به‌جیا خاوه‌نی بۆچوونێكی تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی ،ك ه له ڕێیه‌و ه زۆربه‌ی كات‌و تواناكانی ده‌خاته خزمه‌تی خه‌ونی به‌خته‌وه‌ربوونی خۆی و كه‌س ه نزیكه‌كانی. ئاڕاست ه باوه‌كان بۆ گه‌شنت به به‌خته‌وه‌ری ب ه زۆی به‌خته‌وه‌ری گرێده‌ده‌ن ب ه هۆكاره بابه‌تییه‌كانه‌وه ،كه هه‌ریه‌ك ه ل ه ماد ه‌و بڕوانام ه‌و ژینگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی‌و ...هتد ده‌گرێته‌وه ،هه‌رچه‌نده په‌یوه‌ستبوونیش ب ه هه‌ریه‌ك ه له‌م هۆكارانه‌و ه بۆ به‌ده‌سكه‌وتنی به‌خته‌وه‌رییه ،ئهوهی سه‌رنجامن ڕاده‌كێشێت به‌رهه‌مهاتنی حاڵه‌تێك ل ه ته‌فاخوری كۆمه‌اڵیه‌تی الی زۆرێك له‌و كه‌سانه‌ی ك ه ده‌یانه‌وێت ب ه هۆی هۆكاره بابه‌تییه‌كانه‌و ه به‌خته‌وه‌ربنب، بۆی ه ل ه وێستگه‌یه‌ك ل ه وێستگه‌كانی ژیانی زۆرێك ل ه تاكه‌كاندا ،خۆیان‌و ئامانج ه خودییه‌كانیان ون ده‌بن ،یان خۆشیان ده‌بن ه به‌شێك ل ه هۆكاره بابه‌تییه‌كان‌و داخڵ ده‌بن ب ه بازنه‌ی دووباره به‌رده‌وامیدان به عورف‌و داب و نه‌ریت ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان. ل ه ڕووی زانستییه‌و ه خاڵی سه‌ره‌تا و چاوگه‌ی به‌خته‌وه‌ری ل ه بیروبۆچون و قه‌ناعه‌تی تاكه‌كانه‌و ه ده‌ستپێده‌كات، ك ه ئه‌میش به‌شێكی سه‌ره‌كیی ه ل ه بازنه داخلییه‌كانی هه‌ر كه‌سێك ،مه‌رجه بۆ ئهوهی بتوانیت به‌خته‌وه‌ر بیت تێڕوانینی خۆت بۆ به‌خته‌وه‌ری دیاری بكه‌یت ،پاشان هه‌وڵ‌و هه‌نگاوه‌كان ب ه عه‌مه‌لی ده‌بن ه پالنی به‌دیهێنانی به‌خته‌وه‌ری. هه‌ریه‌ك ه ل ه بوونی سه‌قفێك بۆ حه‌ز‌و خولیاكان الی سه‌رجه‌م تاكه‌كان و ئاشنابوون ب ه هۆكاره ڕاسته‌قینه به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانی به‌خته‌وه‌ری ،به مه‌رج ه پێشین ه بنچینه‌ییه‌كانی گه‌یشنت ب ه به‌خته‌وه‌ری داده‌نرێن .ل ه مانای به‌خته‌وه‌رییدا ده‌وترێت «هه‌ر هۆكارێك به‌خته‌وه‌ری ببه‌خشێت ب ه مه‌رجی حزوور‌و به‌كارهێنانی ،هه‌ست به به‌خته‌وه‌ری كۆتایی بێت ب ه وه‌ستان له به‌كارهێنانی ،ئه‌و ه ل ه هۆكاره ڕاسته‌قینه به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانی به‌خته‌وه‌ری دانانرێت» .له‌و هۆكارانه ب ه منوونه غه‌ریزه‌ی سێكسی ب ه واتایه‌كی تر «هۆكاری به‌خته‌وه‌ری ڕاسته‌قین ه ئه‌و هۆكاره‌ی ه هه‌ست ب ه به‌خته‌وه‌ریی گرێنادات ب ه حزووری خۆی» .ب ه منوونه په‌رستشه‌كان‌و كاری خێر .هه‌روه‌ها هه‌ندێك هۆكاری تر هه‌ن ك ه به دوورخستنه‌وه‌یان ل ه خۆت به‌خته‌وه‌ر ده‌بیت ،ب ه منوون ه ماد ه یان پاره ،كه تاكه‌كان تا نه‌یبه‌خشن یان ته‌وزیفی نه‌كه‌ن به‌خته‌وه‌ر نابن. ئهوهی په‌یوه‌ستیش ه ب ه بوونی سه‌قفێك بۆ خولیاكان ،ڕۆژان ه ده‌بینین چه‌ندین كه‌س ك ه هه‌میش ه ل ه حاڵه‌تی فریاگوزارییدا ده‌ژین‌و سنوور‌و سه‌قف بۆ خولیا‌و حه‌زەكانیان نییه ،ب ه ڕوونی نابه‌خته‌وه‌ری‌و ناجێگیری ب ه ڕواڵه‌ت‌و هه‌ڵوێست‌و ده‌ربڕینه‌كانیانه‌و ه دیاره. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
تاڵ و شیرینییه‌كانی ئێمه به‌هار بۆ ئێم ه گه‌لێك مانای تایبه‌تی هه‌ڵگرتووه .سه‌ره‌تای ژیانه‌وه و ده‌ستپێكی هیوا و ئومێده‌كانی داهاتوو .ل ه هه‌مان كاتدا مانای نه‌هامه‌تی و ڕووداو ه نه‌خوازراوه‌كانی وه‌ك كیمیاییباران و ئه‌نفال و كۆچی زۆره مل ێ و تێكدانی جوگرافیای گوند و ژیانی ساكار و جوانییه ،ل ه هه‌موویشی ترسناكرت ،سڕینه‌وه‌ی سه‌رجه‌م تایبه‌مته‌ندیی ه فه‌رهه‌نگییه‌كانی ئێمه‌یه ب ه ده‌ستی ڕژێمێك ك ه ژیانی پ ێ ڕەوا نه‌ده‌بینین. هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ك ل ه مێژووی خۆیدا كۆمه‌ڵێك سه‌روه‌ری ،كۆمه‌ڵێك ڕووداو و كۆمه‌ڵێك یاده‌وه‌ريی خۆش و ناخۆشی هاوبه‌شی هه‌ن ،ك ه ده‌بنه ناسنام ه بۆی .ئه‌مان ه هه‌موو ل ه سه‌رده‌م و بارودۆخێكدا كاریگه‌ريی ته‌واو له‌سه‌ر سیاسه‌تكردن و پالنی داهاتوو و سرتاتیژی ئه‌و نه‌ته‌وه‌ی ه داده‌نێن. نه‌ته‌وه‌كان هه‌موو خۆشی و ناخۆشییان هه‌یه .خۆشییه‌كان ئه‌وانه‌ن ك ه هه‌ن و دێنه‌وه .خه‌مه‌كان ئه‌وانه‌ن ك ه ئازاری نه‌ته‌وه‌یه‌كن ،به‌اڵم ته‌نیا تاڵی به‌جێ ناهێڵن ،به‌ڵك ه ده‌بێت هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ك تاڵییه‌كانی بكات ه ده‌سپێكی به‌خۆداچوونه‌وه .تاڵییه‌كان وه‌ك داالیی الما ده‌ڵێت :زۆرجار مانای تایبه‌تییان هه‌ی ه ك ه ده‌بێت بیدۆزینه‌وه .تاڵییه‌كان تاقیكردنه‌وه‌ی بوونی ئێمه‌ن له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی دنیابینی و ته‌ماشاكردنی ده‌وروبه‌رمان .به‌داخه‌و ه ئێم ه وه‌ك كورد ،ته‌نیا نه‌ته‌وه‌ین ك ه كه‌مرت بیرمان ل ه تاڵییه‌كان كردووه‌ته‌وه .تاڵییه‌كان به ئێستاشیانه‌وه ،كه‌مرتین كاریگه‌رییان له‌سه‌ر بیركردنه‌و ه و ته‌ماشاكردنه‌وه‌ی نوێی ئێم ه بۆ ده‌وروبه‌ری خۆمانيان تێدا به‌جێهێشتووین .لێره‌و ه ئێم ه بۆ داهاتووی خۆمان كه‌مرتین هه‌نگاوی به‌ره‌وپێشچوومنان گرتووه‌ت ه به‌ر. به‌هار و جوانییه‌كان هه‌م سه‌ره‌تای ناڵه‌ی رسوشت و زه‌ماوه‌ندی سه‌وز بوون ،هه‌م كۆستكه‌وتنی نه‌ته‌وه‌یی ئێمه .سه‌رجه‌م ڕووداوه‌كان پێكه‌وه مانایه‌كی تایبه‌تییان ب ه به‌هاری ئێمه به‌خشیوه .به‌هاری ئێم ه دوو ڕووی یه‌ك دراوه .ڕوویه‌كی ساكاریی و جوانی و خۆشی ،ڕووه‌كه‌ی تریشی نه‌هامه‌تی و ترس و قڕانی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ه ك ه هه‌میشه چه‌ند خۆشی و مه‌ستیی تێدایه، ئه‌وه‌نده‌ش ئاره‌زووی ژیان كوشنت، بۆی ه تاڵی و شیرینییه‌كانی ئێم ه شتێكن له‌یه‌كرت جیانابنه‌وه .ئێم ه نابێت ته‌نیا له به‌هاردا به‌دوای خۆشییه‌و ه بین ،به‌ڵكو ده‌بێت خۆشییه‌كان ده‌سپێكی ژیانه‌وه‌بن ب ه شێوه‌یه‌ك ناخۆشی و تاڵییه‌كانیش یارمه‌تيی ئه‌وه‌مان بده‌ن ك ه هه‌میشه نرخی ژیان و مانه‌و ه بزانین. ئێم ه ب ه ته‌نیا ئاهه‌نگكردن و خۆشی ،ماناكانی تری به‌هار ون ده‌كه‌ین. نابێت ته‌نیا شیرینییه‌كانی به‌هار جۆشامن بده‌ن .ناخۆشییه‌كان نابێت له‌بیر بكرێن .ئه‌م ه مانای ئه‌و ه نیی ه كه ئێم ه نابێت چێژ ل ه به‌هار و جوانيیه‌كانی وه‌ربگرین ،به‌ڵكو پێویست ه ڕووه‌كه‌ی تریشامن له‌یاد نه‌كه‌ین.
مه‌ال موسلیم پیرخدرى :سه‌رپه‌رش
هاوسه‌رگیرییمان بۆ 98كوڕ و كچ ئه‌نجامــــ دیامنه :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر پ��ه‌پ��ێ��ی ڕاپ��رس��ی��ی��ه‌ك��ان ،ڕێ���ژەی جیابوونه‌وه له هه‌رێمی كوردستاندا ساڵ له دوای ساڵ ڕوو له به‌رزبوونه‌وه ده‌كات .له هه‌ندێك ناوچه‌ی كوردستان سااڵنه ڕێژەكه یه‌كسان ده‌بێت له نێوان هاوسه‌رگیری و جیابوونه‌وه .به پێی ڕای پسپۆڕانیش هۆكاره‌كه‌ی په‌یوه‌نديی به كه‌میی ته‌مه‌ن و ئاستی ڕۆشنبیریی ئه‌وكه‌سانه‌وه هه‌یه كه هاوسه‌رگیری ده‌ك���ه‌ن .بۆ ئ��ه‌و مه به‌سته ویستامن دیامنه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ یه‌كێك له‌و ده‌زگایانه سازبده‌ین كه تایبه‌ته به‌و بواره ،ئه‌ویش ده‌زگای (النه‌ی ئاسوده‌یی)ـه ،كه مامۆستا مه‌ال موسلیم پیرخدرى ،سه‌رپه‌رشتيی ئه‌م ده‌زگایه ده‌كات. ب��هی��ان :پێناسه‌یه‌كی ده‌زگ���ای الن��هی ئاسوده‌ییامن بۆ بكه‌ی؟ م��ه‌ال موسلیم پ��ی��رخ��درى :الن��هی ئاسوده‌یی بۆ خزمه‌تگوزاريی خێزانی ،له ساڵی 2010دامه‌زراوه .وه‌ك پێناسه‌كه‌ی، ده‌زگایه‌كی پ��ه‌روه‌رده‌ی��ی ڕۆشنبیری و كۆمه‌اڵیه‌تییه ،تێده‌كۆشێت بۆ پێكهێنانی خێزانی ئاسووده و په‌ره‌پێدانی هۆشیاری و گه‌شه‌پێدانی و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی
خێزانی و باڵوكردنه‌وه‌ی ڕۆشنبیری ل ه عێراق به گشتی و كوردستان به تایبه‌تی . چونكه له په‌یڕەوی ناوخۆی ده‌زگ��ادا دامانناوه له عێراقیش كار بكه‌ین و لق بكه‌ینه‌وه نه‌ك ته‌نیا له كوردستان. به‌یان :تا ئێستا چه‌ند كه‌س له ڕێگه‌ی ئه‌م پرۆژەیه‌وه هاو سه‌رگیرییان كردووه؟ مه‌ال موسلیم پیرخدرى :ژماره‌ی ئه‌و خێزانانه‌ی كه‌وا هاوسه‌رگیرییان كردووه، 48خێزانن ،كه به هه‌ردوو ڕەگه‌زه‌وه 98 كچ و كوڕمان به یه‌ك گه‌یاندووه و ئێستا هاوسه‌ری یه‌كرتن و خێزانێكیان بۆخۆیان پێكه‌وه‌ناوه. به‌یان :ئه‌گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت له ڕێگه‌ی ئێوه‌وه هاوسه‌رگیری بكات مه‌رجی ئێوه چییه؟ مه‌ال موسلیم پیرخدرى :ده‌زگ��ای ئێمه ده‌زگایه‌كی خێرییه ،بۆ هه‌موو كه‌س كراوه‌یه ،به‌اڵم خه‌ڵكی مسوڵامن زیاتر ڕوو له ئێمه ده‌كات ،له ڕاستییدا ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌وه دهگهڕێتهوه كۆمه‌ڵگای ئێمه كۆمه‌ڵگایه‌كی مسوڵامنه. س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه مه‌رجیش ،یه‌كێك له مه‌رجه‌كامنان ئه‌وه‌یه كه (كه‌فیل)ی هه‌بێت ،وه‌ك كه‌سێكی نارساو و شیاو، ئه‌وه‌ش بۆ دوو شته :یه‌كێكیان كه‌فاله‌تی
ڕابوردووی بكات كه‌وا كه‌سێكی ڕێكوپێكه‌و بێ كێشه‌یه و كه‌سێكی گونجاوه .ئهوهی تریش كه‌فاله‌تی داه��ات��ووی بكات، ئه‌گه‌ر له داهاتوودا گیروگرفت هه‌بوو له‌ناو خێزانه‌كه ،ئاماده و هاوكار و یاریده‌ده‌ر بێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه و گرفته‌كه ،چونكه ئێمه له ناو ده‌زگاكه به‌شی (چ��اره‌س��ه‌ری كێشه)مان هه‌یه، گرنگی به‌و خێزانانه ده‌دات كه له ڕێی ئه‌و ده‌زگایه‌وه هاوسه‌رگیریان كردووه. جاری وا هه‌یه كێشه دێت له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و ده‌زگایه ئه‌و خێزانه پێكهاتووه و ئێمه چاره‌سه‌رمان ك��ردووه .ب��ه‌اڵم ئه‌و خێزانانه‌ی له ڕێی ده‌زگاوه هاوسه‌رگیریی ده‌كه‌ن ،به‌ڵێننامه‌یه‌كیان پێ پڕده‌كرێته‌وه ك��ه‌وا ئه‌گه‌ر له داه��ات��وودا گرفتێكیان هه‌بوو ،بۆیان چاره‌سه‌ر نه‌بوو ،ده‌بێت بێنه‌وه له ڕێی ده‌زگاى چاره‌سه‌ر بكرێت و ده‌بێت ئاماده‌يیشی هه‌بێت له كاتی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كه. ئ��ه‌و به‌ڵێنامه‌یه‌ش یه‌كێكه له مه‌رجه‌كان بۆ خوشكان و بۆ برایان، ده‌بێت ئه‌و كه‌سه به پێی ڕێنامییه‌كانی ده‌زگا هه‌ڵسوكه‌وت بكات بۆ هه‌نگاونان ب��ه‌ره‌و هاوسه‌رگیری ،دواییش ئه‌گه‌ر كێشه‌یه‌كیان ه��ه‌ب��وو ،ڕێ��گ��ای دادگ��ا
كچێك :خۆزگه ده‌متوانی زیاتر له‌گه‌ڵ دایكم بژیم
مه‌رگی دایك ،منداڵه‌كان و هاوسه‌ره‌كه‌شی هه‌تیو ده‌كات راپۆرت :ڕەزا هه‌ورامی
ه��ه‌ت��ی��وك��ه‌وت��ن ،وات���ه نه‌مانی كۆڵه‌كه‌یه‌كی ناو خێزان و كه‌وتنی پشتی كۆمه‌اڵیه‌تيی منداڵ ،ئیرت باوك بێت یاخود دای��ك .زۆرب��هی چاودێره كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان پێیان وایه نه‌مانی دایك به ئه‌ندازه‌یه‌كی زیاتر له‌سه‌ر بێنازیی منداڵ كاریگه‌ری داده‌نێت، ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده الی ئێمه م��ن��داڵ به م��ردن��ی ب��اوك��ی هه‌تیو ده‌ك��ه‌وێ��ت. بێنازكه‌وتنی منداڵیش به له‌ده‌ستدانی هه‌ر كۆڵه‌كه‌یه‌ك له خێزاندا ،دروست ده‌بێت. محه‌مه‌د ئیسامعیل ،كه مامۆستایه و چه‌ند ساڵێك ل��ه‌م��ه‌وب��ه‌ر دایكی ل��ه‌ده‌س��ت داوه ،وت��ی «دای��ك زیاتر منداڵ بێناز و هه‌تیو ده‌خ��ات .من تا ئ��ه‌و كاته‌ش هه‌ستم به هه‌تیوی ن��ه‌ك��ردووه ،هه‌رچه‌نده باوكیشم له كیمیاییبارانه‌كه‌دا شه‌هید بووبوو». محه‌مه‌د وتیشی «جیاوازییه‌كی نییه، به له‌ده‌ستدانی هه‌ر سه‌رپه‌رشتیارێكی خێزان ،منداڵ هه‌تیو ده‌كه‌وێت و بێناز ده‌بێت». ئاسۆ كه‌ریم ،گه‌نجێكه كه باوكی ل��ه‌ده‌س��ت داوه ،ل��ه‌وب��اره‌ی��ه‌وه وتی «باوك هه‌میشه بنچینه‌ی ڕەوشت و كه‌سێتيی منداڵه‌كانێتی له ده‌ره‌وه و هه‌ر كه‌سێك باوكی له‌ده‌ست دابێت، هه‌ست به‌وه ده‌ك��ات كه له ده‌ره‌وه بێنازه .دایكیش به هه‌مان شێوه بۆ ناوه‌وه‌ی ماڵ گرنگه» .ئاسۆ ئه‌وه‌شی ده‌رخست كه هیوای به ژیان هه‌یه و
دایكی توانیوێتی نازی ئه‌و هه‌ڵبگرێت. گواڵڵه سه‌رده‌شتی كه دایكی دوو منداڵه ،ئاماژەی به‌وه كرد ،نازی منداڵ په‌یوه‌سته به بوونی دایك و باوكیانه‌وه ك��ه ئ��ه‌گ��ه‌ر ت��ا ته‌مه‌نێكی درێ��ژت��ر له‌گه‌ڵیاندا مبێننه‌وه ،زیاتر ئاسووده ده‌بن .گواڵڵه ئه‌وه‌شی ده‌رخست «دایك و باوك هه‌میشه پێیان خۆشه مه‌رگی خۆیان پێش منداڵه‌كانیان بكه‌وێت، ڕاسته ده‌بێته هۆی بێناز بوونیان ،به‌اڵم ئه‌مه به‌ختكردنی ته‌مه‌نی خۆیانه بۆ داهاتووی نه‌وه‌كانیان». له‌نیا محه‌مه‌د كه قوتابیی پۆلی دووی بنه‌ره‌تییه و دایكيی به‌هۆی سووتانه‌وه له‌ده‌ستداوه ،وتی «من هه‌میشه ب��ی��رده‌ك��ه‌م��ه‌وه ل��ه دایكم كه بوونی له‌گه‌ڵامندا چه‌ند مایه‌ی ئاسووده‌یی و خۆشيی ماڵه‌وه بوو. دایك هه‌میشه وەک به‌نرخرتین شت ده‌مێنێته‌وه» .له‌نیا وتیشی «خۆزگه ده‌متوانی زیاتر له‌گه‌ڵ دایكم بژیم، ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه له ده‌ستی خۆمدا نییه و هیوای ئ��ه‌وه ده‌خ��وازم كه شوێنی به‌هه‌شت بێت». ئه‌گه‌ر تا ئێستا مردنی دایك و باوك به هه‌تیوكه‌وتنی منداڵه‌كه‌ی ناوبراوه، كه‌چی هه‌ندێك ل��ه هاوسه‌رانیش پ��اش مه‌رگی هاوژینه‌كه‌یان خۆیان ب��ه هه‌تیو ده‌زان���ن ،چونكه ئه‌گه‌ر هه‌تیوی وات��ای بێبه‌شبوون بێت له ناز ،ئه‌وه بێگومان ئه‌وانیش دیسانه‌وه بێناز ك��ه‌وت��وون .حاجی ئه‌سعه‌د، پیره‌مێردێكی 70ساڵه و م��اوه‌ی ده ساڵه كه هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌ده‌ستداوه، ئه‌ویش ل��ه‌و ڕووه‌وه هه‌ستی خۆی ده‌ربڕی «هیچكات ئه‌وه‌نده كاره‌ساتی
گه‌وره‌م له ژیامندا هه‌ست پێنه‌كردووه. بوونی دایك یان هاوسه‌ر له ماڵه‌وه بۆ پیاو هه‌موو شتێكه ،بۆ منداڵه‌كانی و خێزانیش پێویسترته» .حاجی ئه‌وه‌شی ئاماژەپێكرد كه مردنی دایك و باوك ته‌نیا منداڵ هه‌تیو ناخات ،به‌ڵكو بۆ هاوسه‌رانیش ئه‌مه هه‌تیوكه‌وتنه. محه‌مه‌د به‌ختیار منداڵێكی ته‌مه‌ن 10ساڵه ،كه دوو ساڵ پێش ئێستا له ڕووداوێكی هاتوچۆدا دایكی له‌ده‌ستداوه ،ده‌رباری مه‌رگی دایكی وتی «دایكه‌كه‌ی ئێستام له‌گه‌ڵمدا باشه ،به‌اڵم نابێته دایكه ڕاسته‌قینه‌كه بۆم» .محه‌مه‌د ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو كه دوای مردنی دایكی كه دهگهڕێتهوه ماڵه‌وه ،هه‌ست به ئازارێك ده‌كات نازانێت چییه. شه‌هناز ئیالمی كه چاودێری بواری مندااڵنی بێسه‌رپه‌رشته ،ده‌رباره‌ی ئه‌و كاره‌ساته‌ی ڕوو له خێزانێك ده‌كات و به‌هۆی ڕووداوێكه‌وه چرای ناز له ماڵێكدا ده‌كوژێته‌وه ،وتی «مردنی دای���ك زی��ات��ر ك��اری��گ��ه‌ري��ی به‌سه‌ر مندااڵنه‌وه به‌جێده‌هێڵێت ،چونكه منداڵ له‌و ته‌مه‌نه‌دا زیاتر به دایكیه‌وه په‌یوه‌سته تا باوكی ،هه‌تیووكه‌وتنی منداڵ به مردن و له‌ده‌ستدانی دایكی زیاتر هه‌ستی پێده‌كرێت». شه‌هناز ئاماژەشی به‌وه كرد كه زۆرج��ار دای��ك و باوكه‌كه له ژیاندا م��اون ،به‌اڵم منداڵه‌كه هه‌ر هه‌تیوه و كێشه‌یه‌كیان ههبووه و له‌یه‌كرت جیابوونه‌ته‌وه ،ئه‌مه كاریگه‌ريی خراپ به‌جێده‌هێڵێت ل��ه‌س��ه‌ر داه��ات��ووی منداڵه‌كه و ده‌بێت به به‌رپرسیارێتیيه‌وه مامه‌ڵه بكه‌ن.
13 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
كورد و تورك ،سێ پیتی هاوبه‌ش و یه‌ك پیتی جیاواز!
پارێزه‌ر :زانا رۆستایی له سه‌رده‌می نوێدا ،مرۆڤایه‌تی به‌دوای خاڵی هاوبه‌شدا ده‌گه‌ڕێت نه‌ك خاڵی جیاواز ،به مه‌به‌ستی پێكه‌وه‌ژیان و درێژكردنه‌وه‌ی رایه‌ڵه‌كانی په‌یوه‌ندیی مرۆڤایه‌تی و بونیاتنانی كۆمه‌ڵگایه‌كی جیهانیی ئاسووده و به‌یه‌كه‌وه گونجاو. له هه‌مان كاتیشدا و له هه‌مبه‌ر لێشاوی جیهانگیریدا ،نه‌ته‌وه‌كان هه‌وڵده‌ده‌ن ناسنامه‌كانی خۆیان بپارێزن و نه‌توێنه‌وه له‌ناو هێز ه زه‌به‌الحه‌كاندا .ه �ه‌ردوو هه‌وڵه‌كان له‌جێی خۆیاندان ،دۆزینه‌وه‌ی خ��اڵ �ه ه��اوب �ه‌ش �ه‌ك��ان و پاراستنی تایبه‌مته‌ندی .به‌مجۆره ده‌توانرێت مرۆڤایه‌تی بگه‌یه‌نرێته ئاستێكی باشی شارستانیه‌ت. سه‌رباسه‌كه‌مان له‌سه‌ر ت��ورك و كورده ،ئه‌و دوو نه‌ته‌وه‌ی سه‌دان ساڵه دراوسێی یه‌كن و به یه‌كرتی ئاشنان. ماوه‌یه‌كی زۆر كورد له سایه‌ی ده‌وڵه‌تی عوسامنیدا له‌گه‌ڵ تورك و نه‌ته‌وه‌كانی تر به‌یه‌كه‌وه ده‌ژیان و سنوورێكیان بۆ سه‌فه‌وییه‌كان دانا له رۆژهه‌اڵت ،توركیش سه‌رده‌سته‌ی ئ �ه‌و حوكمڕانییه بوو. پێشرتیش له سایه‌ی ده‌وڵه‌تی ئه‌یوبی، توركه‌كان لهژێر فه‌رمانی سه‌الحه‌ددینی ئه‌یوبیدا جه‌نگی خاچپه‌رسته‌كانیان كرد و سه‌روه‌ریی رزگاركردنی قودسیان بۆ
مێژوو تۆمار كرد. دوای ه����ه‌ڵ����وه‌ش����ان����ه‌وه‌ی ئیمپراتۆریه‌تی عوسامنی ،زۆرب��هی نه‌ته‌وه‌كان به‌شی خۆیان له میراتی ئه‌م ده‌وڵه‌ته زه‌به‌الحه پێبڕا ،جگه له كورد كه له‌و نێوه‌دا هیچ حیسابی باشی بۆ نه‌كرا و بگره حیسابی خراپیشی بۆ كرا ،كاتێك خاكه‌كه‌ی وه‌ك گۆشتی خێر به‌سه‌ر ده‌رودراوس��ێ��ی��ان��دا دابه‌شكرا، له‌سه‌ر ده‌ستی زلهێزه براوه‌كانی جه‌نگی جیهانیی یه‌كه‌م. ئیرت له‌و رۆژەوه مه‌ینه‌تییه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی كورد زیاتر و زۆرتر بوون ،به تایبه‌تی له‌و به‌شه‌ی ك ه سه‌ر به ده‌وڵه‌تی توركیای تازه مایه‌وه .شۆڕشه‌كانی كورد بۆ گه‌یشنت به مافه رسوشتییه‌كانی، نه‌پسانه‌وه .هه‌ر شۆڕشێك له‌بارده‌برا، ل �ه پ �ه‌ن��ای ئ���ه‌ودا شۆڕشێكی ت��ازه چه‌كه‌ره‌ی ده‌كرد .تا ئه‌و كاته‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان به رێبه‌رایه‌تیی ع �ه‌ب��دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن و ب �ه فیكرێكی چه‌پی سۆشیالیستی ،ساڵی 1984 ئاگری شۆڕشێكی چه‌كداریی ت��ازه‌ی هه‌ڵگیرساند ،له كاردانه‌وه‌ی ئه‌و هه‌موو سته‌م و بێدادییه‌ی ده‌وڵه‌تی فاشیستی توركیا به‌رامبه‌ر به كورد ئه‌نجامی ده‌دا. له‌وكاته‌وه تا ئه‌مڕۆ زیاتر له ()45000 مرۆڤی كورد و تورك بوونه‌ته سووته‌منیی ئه‌و جه‌نگه ،زیاد له ( )400ملیار دۆالر
زیان به ئابووریی توركیا كه‌وتووه ،كه‌چی هیچ به هیچ نه‌كرا ،نه تورك توانییان هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی كورد كپ بكه‌ن و شۆڕشی چه‌كدارانه‌ی له‌ناو ببه‌ن ،نه كوردیش توانیی مافه‌كانی زامن بكات و چۆك به ده‌وڵه‌تی توركیا دابدات. ئێستا هه‌لێكی زێڕین بۆ ئاشتی هاتووه‌ته ئاراوه ،له بارودۆخێكی نوێ و له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌ركردایه‌تییه‌كی جیاوازی توركی ،ئه‌و سه‌ركردایه‌تییه‌ی كه خۆی له پارتی داد و گه‌شه‌پێداندا ده‌بینێته‌وه ،به سه‌رۆكایه‌تیی ره‌جه‌ب ت�هی��ب ئ���ه‌ردۆگ���ان ،ئ��ه‌و پ��ارت �هی به باگراوندێكی ئیسالمییه‌وه ده‌یه‌وێت توركیایه‌كی نوێ به جیهان بناسێنێت، توركیایه‌ك كه ئاستی كێشه ده‌ره‌كییه‌كانی ده‌گه‌یه‌نێته خاڵی سفر و رۆڵێكی هه‌رێامیه‌تیی پێشه‌نگ ده‌بینێت. ك���ورد و ت���ورك ه���ه‌روه‌ك���و له ناوه‌كه‌شیاندا له سێ پیتدا به‌شدارن، ت�ه‌ن��ه��ا ی���ه‌ك پیتیان ج���ی���اوازه ،له به‌رژەوه‌ندیی سیاسیشیاندا له‌م سێ خاڵه‌ی خواره‌وەدا هاوبه‌شن: -1زۆرب��هی گه‌لی ت��ورك و كورد مسوڵامنن. -2هه‌ردووكیان نه‌ته‌وه‌ن و زمان و كولتووری تایبه‌ت به خۆیان هه‌یه. -3ه �ه‌ردووك��ی��ان مه‌به‌ستیانه ده‌ستوورێكی تازه بۆ توركیا دابنێن ،كه
ن ه تورك توانییان هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی كورد كپ بكه‌ن ،ن ه كوردیش توانیی مافه‌كانی زامن بكات و چۆك ب ه ده‌وڵه‌تی توركیا دابدات
ئازادی و مافه‌كانی مرۆڤ و نه‌ته‌وه‌كان زامن بكات. به‌اڵم خاڵی جیاوازی نێوانیشیان له‌م قۆناغه‌دا ،بریتییه له چۆنیه‌تیی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كورد له‌و واڵته. هه‌رچی توركه ده‌یانه‌وێت زۆر به سستی ل ه چوارچێوه‌ی چاكسازییه گشتییه‌كانی واڵته‌كه‌یاندا ئه‌و كاره بكه‌ن ،نه‌ك له چوارچێوه‌ی گفتوگۆیه‌كی سیاسییانه له نێوان نوێنه‌رانی كورد و ده‌وڵه‌تی توركیا و له‌سه‌ر داواكاریی كورد. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌ردۆگان له‌سه‌ر هه‌نگاوه‌كانی تۆرگۆت ئۆزال ده‌ڕوات، به گرنگی ده‌زانێت كێشه‌ی ناوخۆیی توركیاش بگه‌یه‌نێته ئاستی سفر ،له‌به‌ر ئەم به‌رژەوه‌ندییانه: -1ت��ێ��پ�هڕان��دن��ی ده‌س��ت��ووری ت��ازه‌ی توركیا پێویستی به ده‌نگی 34 په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی كورد ( )bdpهه‌یه. -2په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی شۆڕشی سوریا و نزیكبوونه‌وه‌ی رووخانی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د و باشرتبوونی ره‌وشی كورد له رۆژئاوای كوردستان و كاریگه‌رییه‌كانی له‌سه‌ر ناوخۆی توركیا. -3باشرتبوونی په‌یوه‌ندییه‌كانی ت��ورك��ی��ا و ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان و په‌یدابوونی به‌رژەوه‌ندیی ئابووریی گه‌وره‌ی توركیا له هه‌رێم. -4نزیكبوونه‌وه و به ئه‌ندامبوون له یه‌كێتیی ئه‌وروپا. پیتی هاوبه‌شی ك��ورد و ت��ورك و به‌رژەوه‌ندیی هاوبه‌ش ،ئه‌وه پێویست ده‌كه‌ن چاره‌سه‌ری كێشه‌كان بكرێت و ره‌وشی كورد له توركیا چه‌ند هه‌نگاوێك بچێته پێش ،به‌اڵم پیتی جیاوازی نێوان وشه‌كان و خاڵی جیاوازی بۆچوونه‌كان، با نه‌بنه هۆكاری له‌ده‌ستدانی ئه‌م هه‌له.
مووچه‌ی په‌رله‌مانتێر و خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت
سه‌الم ناوخۆش ئهوهی له میدیای كوردییەوە ده‌رباره‌ی ژیان و گوزه‌رانی خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت به‌ر گوێامن ده‌كه‌وێت ،ویژدامنان ده‌تاسێنێت! من وه‌ك مامۆستایه‌كی زانكۆ ,كه نه به ده‌نگی كه‌س بوومه‌ته مامۆستای زانكۆ ،نه وه‌ك په‌رله‌مانتێرێك ل ه هیچ پارتێكی سیاسیم ،مووچه‌شم پاش 22ساڵ ناگات ه چاره‌کی مووچه‌ی په‌رله‌ماتێرێك ،به‌رانبه‌ر مووچه‌ی خاوەن پێداویستیی تایبه‌ت شه‌رم دامده‌گرێت ،چونكه ئه‌وان له ڕەگهز و مرۆڤایه‌تیدا برامن. مووچه‌ی خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت به هیچ جۆرێك ب � هراورد ناكرێت به مووچه‌ی په‌رله‌مانتێر، چونكه ئ���هوان ب��ه‌و مووچه‌یه ژیانێكی كوله‌مه‌رگی ده‌ژین ،كه‌چی ئه‌ندام په‌رله‌مان هه‌میشه خۆیان و منداڵه‌كانیان تێرن .ئه‌و سیسته‌مه داراییه پڕ نادادگه‌رییه ،گه‌وره‌ترین گه‌نده‌ڵییه. هه‌ر نادادوه‌رییه‌ک له مووچه‌ی
پێشمه‌رگه ،مامۆستا ،یاریده‌ده‌ری پزیشك هه‌تا خانه‌نشین ،ناگاته ئه‌و نادادوه‌رییه له مووچه‌ی خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌تدا هه‌یه ،چونكه ئ�هوان�ه زۆرب �هی��ان له ڕاب���وردوودا ئه‌مڕۆیان بۆ ئێمه‌ی منه‌كحه‌رام دروس��ت��ك��رد .م��ن خ��ۆم به‌رانبه‌ر گ��وزه‌ران��ی خ���اوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت هه‌ست به ش �ه‌رم � هزاری ده‌كه‌م. ن��ازان��م پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ێ��ره‌ك��ان ئ �ه‌وه‌ن��ده قسه له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی ده‌ك �ه‌ن ،هه‌تا قسه‌كانیان بووه‌ته دایه‌لۆگی بێزه‌نتی .توخوا جیاوازیی مووچه‌ی په‌رله‌مانتێری ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن و خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت ،گه‌نده‌ڵییه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گر نییه؟ خۆزگه په‌رله‌ماتێرێك شه‌رمی نه‌ده‌كرد و له‌سه‌ر ئه‌و گه‌نده‌ڵییه ده‌دوا ،تا هیچ نه‌بێت به‌الی كه‌مه‌وه ئه‌گه‌ر به قسه‌ش بێت ،دانبرنێت به‌و نادادگه‌رییه‌ی به‌رامبه‌ر ئه‌و توێژە‌ی كۆمه‌ڵگا ده‌كرێت.
با چیتر ئه‌خالقی سیاسی له‌ناونه‌چێت كۆشان عه‌لی زه‌مانی* م���اوه‌ی ساڵێك ی��اخ��ود زیاتریش ده‌ب��ێ��ت ،ب�����ه‌رده‌وام ل �ه میدیاكانی كوردستانه‌وه چه‌ندین هه‌واڵی نامۆ و جیاواز ده‌بیستین .كێشه كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسییه‌كان به ڕادده‌یه‌كی به‌رفراوان زیادیان ك��ردووه .ده‌كرێت هه‌ركه‌سێك بۆچوونی ج��ی��اوازی هه‌بێت ب��ۆ ئه‌و ڕووداوان���ه و لێكدانه‌وه‌ی تایبه‌تی بۆ بكات .سه‌ره‌ڕای ئهوهی به‌الی هه‌ندێكه‌وه ئه‌م ڕووداوانه شتانێكی ئاسایین و پێیان وایه له هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا چه‌ندین ڕووداوی نامۆ ڕووده‌ده‌ن .ئه‌گه‌ر له تیۆریسته فه‌لسه‌فییه‌كانی سیاسی بپرسیت له هۆكاری ئه‌م هه‌موو ڕووداوه جۆربه‌جۆرانه ،ڕاسته‌وخۆ قسه له‌سه‌ر چه‌مكی ئه‌خالق و گرنگی له كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌تدا ده‌كه‌ن. ل �ه ك��وردس��ت��ان��دا چ �ه‌ن��د ساڵێك ده‌بێت شه‌پۆلێك هه‌یه كه ڕۆحێكی «ئه‌نارشیزم»ی له‌خۆیدا هه‌ڵگرتووه. هێزێك هه‌یه هه‌وڵده‌دات كۆمه‌ڵگا ،به تایبه‌ت گه‌نجان ،ب�ه‌ره‌و ئاقارێك ببات ك ه ئ �ه‌م تایبه‌مته‌ندییانه و چه‌ندانی ت��ری هه‌بێت :الم��وب��االت��ی ،بێهیوایی،
پشتگوێخستنی ئێستا و داه��ات��وو، سڵكردنه‌وه ل�ه نیشتامنپه‌روه‌ری و سیاسه‌تكردن ،گاڵته‌كردن به هه‌ڵگرانی زانست و خوێنده‌واری ،مرۆڤكردن به كۆیله‌ی م��ادده و خۆشه‌ویستكردنی توندوتیژی. له‌م بارودۆخه‌دا ،ئه‌وانه‌ی پێشڕە‌وی و بانگه‌شه بۆ ئ �ه‌م میتۆده ده‌ك��ه‌ن، واد هزان���ن ك ه خۆیان قوتار ده‌ب��ن و له‌ودیوه‌وه خه‌نجه‌ری خۆیان ده‌وه‌شێنن. به‌اڵم له‌ڕاستیدا ،له‌كاتێكدا ئه‌خالق له كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌تدا بوونی نه‌ما ،وه‌كو چۆن ڕووداوی كۆمه‌اڵیه‌تیی مه‌ترسیدار ڕووده‌ده‌ن ،ئه‌وا ده‌بێت چ��اوه‌ڕێ بین كه له‌ناكاو ته‌قینه‌وه‌ی سیاسیی گه‌وره‌ش ڕووب���دات .ب�ه‌الم��ان�ه‌وه سه‌یر نه‌بێت كۆمه‌ڵێك گه‌نج گرووپێك دروست بكه‌ن و دونیایه‌ك مه‌ترسی بۆ سه‌ر ئاسایشی نیشتامنی و سیاسه‌ت و حكومداری له‌م واڵته‌دا دروست بكه‌ن. من نازانم كه ئایا ئه‌م ته‌وژمه له سیاسه‌ته‌وه ئاڕاست ه ده‌كرێت بۆ ناو كۆمه‌ڵگا ،یاخود له كۆمه‌ڵگاوه هه‌ڵقواڵوه و به‌ره‌نجامه‌كانی ده‌بیرنێت؟ به‌اڵم گرنگرت له‌وه بیركردنه‌وه له ئێستا و داهاتووه ،كه چۆن ئه‌م بارودۆخه‌كه چاره‌سه‌ر بكرێت. گ � هڕان �ه‌وه بۆ ئه‌خالق له سیاسه‌تدا، یه‌كێكه له ته‌ندروسترتین ڕێگاكان بۆ ئاڕاسته‌كردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌ت بۆ كایه دروست و ئاساییه‌كه‌ی خۆی. یه‌كێك له بنه‌ماكانی ئه‌خالقێكی دروستی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی ئه‌وه‌یه كه ڕێز له «مرۆڤبوون» بگیرێت .مرۆڤ وه‌كو مرۆڤ ته‌ماشا بكرێت ،ئیرت هه‌ر ڕەگهز و
ئایین و باكگراوندێكی سیاسیی هه‌بێت. قه‌یرانی ئێستای مرۆڤایه‌تی به گشتی و له كوردستاندا به تایبه‌تی ،قه‌درنه‌گرتنی مرۆڤه وه‌كو مرۆڤ .هه‌میشه مرۆڤه‌كان جیاكاریی سیاسی و نه‌ژادییان به‌رامبه‌ر ده‌كرێت ،تواناكانیان په‌راوێز دەخرێت و جیاوازییه‌كانیان زه‌ق�تر ده‌كرێته‌وه. قه‌یرانێكی گه‌وره‌یه هێزه سیاسییه‌كانی ئێمه و حاكمه‌كانی ئه‌م واڵته به‌وشێوه‌یه مامه‌ڵه ل�ه‌گ�ه‌ڵ م��رۆڤ��دا ب��ك�ه‌ن .هه‌ر جیاكارییه‌ك له‌گه‌ڵ مرۆڤدا له ئێستا و داهاتوودا ،به‌ره‌نجامی مه‌ترسیداری لێده‌كه‌وێته‌وه .كاتێك جیاكاری هه‌یه، هه‌میشه پرۆسه‌ی دیموكراسی و هاوكۆك ب��وون و سازانی نیشتامنی له‌به‌رده‌م مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌دا ده‌بێت. قه‌یرانێكی تری گه‌وره‌ی كوردستان له ئێستادا ،مه‌سه‌له‌ی شێوازی دابه‌شكردنی سامانی ئ�ه‌م واڵت�هی�ه .به شێوه‌یه‌كی تیۆری یاخود واقیعی مه‌سه‌له‌ی ئابووری بخوێنینه‌وه ،ده‌بینین كاریگه‌ریی گه‌وره‌ی هه‌یه له‌سه‌ر تێكشكانی كۆمه‌ڵگا و دروستبوونی ش��ۆڕش�ه‌ك��ان .دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر وتارێكم ل ه گۆڤاری «فۆرن پۆڵیسی» خوێندنه‌وه ،مه‌به‌ستی بابه‌ته‌كه
ئه‌وه‌بوو كه ئابووریی خراپ هۆكارێكی سه‌ره‌كیی هه‌ڵگیرسانی شۆڕشه‌كانی ب �ه‌ه��اری ع�ه‌ره‌ب��ی��ی�ه .له‌هه‌مانكاتدا ب�ه شێوه‌یه‌كی تیۆریی ،فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیزم له‌سه‌ر بنه‌مای جیاوازیی چینه ئابوورییه‌كانی كۆمه‌ڵگا داڕێژراوه، كه له دواج��اردا شۆڕش و گۆڕانكاریی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت .له ئێستادا كه‌یسی داهاتی نه‌وت هه‌میشه ل �ه ك��وچ�ه و ك��ۆاڵن�ه‌ك��ان��دا بابه‌تێكی گه‌رمه ،بابه‌تی وه‌به‌رهێنان و شێوازی دابه‌شكردنی زه‌وییه‌كانی ئه‌م نیشتامنه هه‌میشه جێگه‌ی قسه‌وباسن .ئه‌م بابه‌تانه له‌ناو كۆمه‌ڵگادا ڕە‌نگدانه‌وه‌یان ده‌بێت و جیاوازی و مشتومڕی گه‌وره‌تر به‌دوای خۆیاندا ده‌هێنن .ئه‌و سیاسییانه‌ی خه‌می سه‌قامگیریی كۆمه‌اڵیه‌تییان هه‌یه ،ده‌بێت له سه‌ره‌تاوه دادگه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی دابین بكه‌ن ،نه‌ك ئهوهی به ه��ۆی سیاسه‌تی ناعادیالنه‌یانه‌وه جیاوازییه‌كان فراوانرت بكه‌ن. ژنان نیوه‌ی كۆمه‌ڵن .بنه‌مایه‌كی تری ئه‌خالقی ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت دووره‌په‌رێزی بكرێت له توندوتیژی به‌رامبه‌ر ژناندا. ئه‌گه‌ر ئافره‌ت كه‌مرت له پیاو ته‌ماشا
ئەگەر ئەخالق لە کۆمەڵگا و سیاسەتدا نەما ،دەبێت چاوەڕوانبین تەقینەوەى سیاسی گەورەش ڕووبدات
ن �ه‌ك �راب��ای �ه ،ل � ه ئێستادا ڕێكخراوی ئافره‌تامنان نه‌ده‌بوو ،به‌ڵكو پیاوان و ژنان زیاتر وه‌كو هاوكارێك له‌گه‌ڵ یه‌كرتیدا مامه‌ڵه‌یان ده‌كرد .ئهوهی مه‌ترسییه‌كانی زی��ات��ر ق��ووڵ��ك��ردووه‌ت �ه‌وه ،مه‌سه‌له‌ی توندوتیژی به‌رامبه‌ر ژنانه .له كاتێكدا توندوتیژی به‌رامبه‌ر ئافره‌ت ده‌كرێت له كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا ،به هه‌مانشێوه سازانی نیشتامنی ده‌كه‌وێت ه ژێر هه‌ڕە‌شه‌وه و لێكرتازانی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی ڕووده‌دات. له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌دا ،كوردستان ب ه ئاڕاسته‌یه‌كی مه‌ترسیداری یه‌كرت ڕەت��ك��ردن �ه‌وه‌دا تێده‌په‌ڕێت .ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه ب��ۆ ب��ن�هڕەت��ی ئه‌خالقی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی ،یه‌كرت قبووڵكردن بنه‌مایه‌كی زۆر گرنگه .ده‌بێت یه‌كرت قبووڵ بكه‌ین ،ب �ه‌اڵم ڕاستگۆبین له گوتنی جیاوازی و ڕە‌خنه‌كامناندا .نه‌ك ئهوهی یه‌كرت قبووڵ نه‌كه‌ین و ڕاستگۆ نه‌بین ل��ه‌وه‌ی ده‌یڵێین .هه‌رچه‌نده هاوپه‌یامنێتییه سیاسییه‌كان هه‌میشه ل��ه‌س��ه‌ر ب��ن�ه‌م��ای�ه‌ك��ی س��ات�ه‌وه‌خ��ت��ی داده‌ڕێژرێن و به‌ده‌گمه‌ن هاوپه‌یامنێتیی سرتاتیژی بوونی هه‌یه ،ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ناكرێت له كاتی بوون یا نه‌بوونی هاوپه‌یامنێتیدا هێزه سیاسییه‌كان هه‌موو ڕێگه‌یه‌كی له‌ناوبردنی ئه‌ویرت بگرنه‌به‌ر. قه‌یرانێكی گه‌وره‌یه هێزێك پێی وابێت بێ ئه‌خالقانه «مه‌به‌ستم سیاسییه» مامه‌ڵه ب��ك��ات ،ده‌ت��وان��ێ��ت پاكتاوی سیاسیی هێزه‌كانی ب هرامبه‌ری بكات. هێزێكی گ��ه‌وره‌ی وه‌ك��و ئه‌مریكا له ئێستادا بۆ ئهوهی پێگه‌ی خۆی له واڵتانی
دونیادا به‌هێز بكات ،هاوپه‌یامنێتییه‌كانی فراوان ده‌كات ،به پله‌ی یه‌كه‌م له ئاسیا و دواتر ل ه ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست .ئێستا له سه‌رده‌مێكداین ده‌بێت به‌هێزی و الوازیی به‌رامبه‌ره‌كامنان قبووڵ بكه‌ین، به‌اڵم ئه‌وه مانای ئه‌وه نییه له یه‌كرتدا ده‌توێینه‌وه .ده‌كرێت زۆر جیاوازبین، ب���ه‌اڵم ه���ه‌ر ی �ه‌ك�تر ق��ب��ووڵ بكه‌ین. جیاوازییه‌كامنان له ڕێگه‌ی ئاسایی و یاساییه‌وه بۆ یه‌كرت بخه‌ینه‌ڕوو .ئه‌خالقی ڕەت��ك��ردن��ه‌وه‌ی ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هه‌میشه شه‌ڕێكی ن���ه‌خ���وازراوی ن��اب� هراب�ه‌ری لێده‌كه‌وێته‌وه. ل�ه كۆتاییدا ،پێویسته جه‌خت له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی هۆشیاری بكه‌مه‌وه. كۆمه‌ڵگا له شوێنی ئهوهی ئه‌نارشیستانه به‌ڕێوه‌بچێت و الموباالت بێت ،له شوێنی ئهوهی به ئاڕاستیه‌كه‌دا بڕوات ك ه هه‌موو شته‌كان ڕەت بكاته‌وه ،ده‌بێت ئه‌خالقی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی تێر بكات .ده‌بێت ئه‌خالق شوێنی دووركه‌وتنه‌وه له به‌ها بااڵكان بگرێته‌وه .كاتێك ده‌ڵێین ئه‌خالق مه‌به‌ستامن هه‌ندێك له‌و الیه‌نانه‌بوو كه له پێشوودا باسكران ،ته‌نها مه‌به‌ستامن ئ �ه‌خ�لاق نییه ب �ه م��ان��ا ته‌قلیدی و دینییه‌كه‌ی .گه‌یشنت به‌م ئه‌خالقه‌ش ،به هۆشیاركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا به‌دی دێت، به تایبه‌تی چینی گه‌نجان .ئه‌گه‌رنا وه‌كو ئاماژەی پێدرا ،ئه‌وا له هه‌ر ئان و ساتێكدا مه‌ترسیی ته‌قینه‌وه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسیی گهوره له هه‌رێمی كوردستاندا له ئارادایه. *خوێندكاری ماسته‌ر له په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان
12 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
هه‌لومه‌رجی راپه‌ڕینی «»1991ى كوردستان ماستاوه‌كانی ئۆپۆزسیۆن عه‌لی سیرینی ئۆپۆزسیۆن ل ه كوردستان ،ل ه ده‌سه‌اڵت سه‌یر و سه‌مه‌ره‌تره .ل هوانه‌ی ه سه‌یرترین ئۆپۆزسیۆن بێت ل ه جیهاندا .قه‌ت نه‌بووه ئۆپۆزسیۆن بیت و به‌شێكیش بیت له حكومه‌ت .ل ه هه‌موو دونیا پێشبڕكێ هه‌ی ه ل ه نێوان پارت ه سیاسییه‌كان بۆ وه‌ده‌ستهێنانی ده‌سه‌اڵت ،بۆ ئهوهی هه‌ریه‌ك ه و په‌یڕەو و پڕۆگرامی خۆی جێبه‌جێ بكات ،بۆ زیاتر به‌ره‌وپێشربدنی خه‌ڵك و واڵت. مردوو و زیندوو د هزانن ،بیست و دوو ساڵ ه كوردستان تااڵن و وێران ده‌كرێت. ئه‌م تااڵنیی و وێرانكردنه‌ی واڵت و خه‌ڵك و ڕۆح ،ب ه بۆیاغ و دیكۆری گوایه ئاوه‌دانكردنه‌وه ،په‌رده‌پۆش ده‌كرێت. وات ه دروستكردنی پاركێك لێره و هوتێلێك له‌وێ و قوتابخانه‌یه‌كی منوونه‌یی له‌م شار ه و گوندێكی ڕۆژئاوایی ل ه شارێكی تر و هه‌ندێك جاده‌وبانیش .ئه‌مانه‌ش ل ه واقیعدا زیاتر بۆ خزمه‌تی چینێكی گه‌نده‌ڵ و ده‌وڵه‌مه‌ند دروستكراوه. مرۆڤی هه‌ژار ،ك ه زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م واڵت ه پێكدێنن ،ن ه ده‌توانێت ل ه هوتێلی گرانبه‌ها بخه‌وێنێت ،ن ه مندااڵنی بۆ قوتابخانه‌ی منوونه‌یی ببات ،ن ه خانووی ل ه گوند ه ڕۆژئاواییه‌كان پێ ببڕێت، ن ه توانای سه‌فه‌ر و گه‌شتوگوزاری هه‌یه .زۆربه‌ی ئه‌م هه‌ژارانه ،پیاسه‌و خۆشگوز هرانییان ،ل ه نێو نه‌خۆشی و خه‌م و ده‌رده‌سه‌رییه‌كانی دونیا نقوم بووه. ئۆپۆزسیۆنی كوردستان بووه‌ته ده‌ستكه‌الی ده‌سه‌اڵت .ئه‌مه‌ش وه‌نه‌بێت كه‌ڵكێكی ئه‌وتۆ ب ه ئۆپۆزسیۆن بگه‌یه‌نێت .ڕاست ه ئه‌م خزمه‌ت و ماستاوكردن ه بۆ ده‌سه‌اڵت ،نان و زگی بۆ ئۆپۆزسیۆن بڕیوه‌ته‌وه ،به‌اڵم وای لێنه‌كردوو ه بتوانێت پێگه‌یه‌ك حاسڵ بكات ،بتوانێت لێیه‌و ه ببێته پێشبڕكێكه‌ری ده‌سه‌اڵت .سااڵنێكی دوور و درێژە ئۆپۆزسیۆن هه‌روه‌ك خۆیه‌تی، یان دوو كورسی كه‌م ده‌كات یان زیاد ده‌كات .ل هوانه‌ی ه گله‌یی ل ه خه‌ڵك بكه‌ن ده‌نگیان پێناده‌ن ،به‌اڵم ڕاستییه‌كه‌ی ئ هوان ئاگایان ل ه دیمه‌ن و سیامی خۆیان نییه ،خه‌ڵك چۆن ته‌ماشایان ده‌كه‌ن. بێگومان زۆربه‌ی خه‌ڵك باوه‌ڕێكی ئه‌وتۆی ب ه ئۆپۆزسیۆن نه‌ماوه ،ب ه هۆی ئه‌و مامه‌ڵ ه سوكه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ده‌یكه‌ن و ئه‌و ماستاوانه‌ی ب ه پاساوی جۆراوجۆر پێشكه‌شی ده‌سه‌اڵتێكی گه‌نده‌ڵ و هیچوپووچی ده‌كه‌ن .گه‌ر ئه‌مجۆر‌ه ده‌سه‌اڵته‌ی كوردستان ل ه نێو هه‌ر میلله‌تێكی زیندوو و هۆشیاردا بوایه ،ئێستا ب ه شۆفڵ و سه‌یاره‌ی زبڵ به‌ره‌و زبڵدان فڕێده‌درا .ئۆپۆزسیۆن ئه‌مه د هزانێت ،كه‌چی خۆی لێخستووه‌ت ه سه‌ر پشت و ب ه هیچ سرتاتیجیه‌تێكی ڕاست و ڕوون نه‌هاتووه‌ت ه مه‌یدان .گه‌وره‌ترین منایشی ئهوهی ه داوا ل ه دز بكه‌ن چاكسازیی بكات! ئه‌و دزه‌ی بیست و دوو ساڵ ه ل ه دزیكردن تێر نه‌بووه! كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو متامنه‌ی پانتایی ئیسالمییان ل ه ده‌ست داوه ،پانتایی كوردیش هه‌ر له‌والوه .خه‌ڵك هیوای ب ه گۆڕان هه‌بوو .ڕاستییه‌كه‌ی پێش دروستبوونی گۆڕان خه‌ریك بوو خه‌ڵك ب ه ڕووی ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه بۆگه‌نه‌دا ده‌ته‌قییه‌وه ،به‌اڵم گۆڕان ڕەوشه‌كه‌ی بۆ ده‌سه‌اڵت گه‌یاند ه كه‌ناری ئاساییش، خه‌ڵكیشی زیاتر بێ متامن ه كرد. ئۆپۆزسیۆنیش هێشتا هه‌ر به‌رد هوامه ل ه ماستاوكردن بۆ ده‌سه‌اڵت و درێژكردنه‌وه‌ی ئازاری ڕەشوڕوتیش.
شـوان رابـه‌ر هه‌موو به‌شداریی راپه‌رینامن كرد، به‌اڵم هه‌موومان له راپه‌رین به‌هره‌مه‌ند نه‌بووین. ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه‌ی راپ �ه‌ڕی��ن��ی ئ���ازاری «»1991ى گه‌لی كوردستان ،رووداوێكی گهوره و گرنگ و ناوازه‌ی مێژوویی بوو، ده‌ستكه‌وت‌و گۆڕانكاری و وه‌چه‌رخانێكی گ �ه‌وره‌ی هێنایه ئ��ارا .راپه‌ڕین شێواز و ده‌ستكه‌وت و قۆناغێكی خه‌بات و شۆڕشی هه‌ر گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌كه ،بۆ به‌دیهێنانی ئامانجه‌كان و ڕزگاركردنی گه‌ل و واڵت ،به جۆره‌ها شێوه‌‌و هۆكار ئه‌نجام ده‌درێت. ماوه‌یه‌ك به‌ر له ڕاپهڕین ،بارودۆخی الی �ه‌ن �ه سیاسییه‌كانی ك��وردس��ت��ان و هه‌لومه‌رجی سیاسی زۆر ناله‌بار و ته‌نگه‌تاو ب��وو ،له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی كاتێك له 1988/8/8ش�ه‌ڕی خوێناویی نێوان عێراق – ئێران وه‌ستا ،رژێمی به‌عسی به‌غدا ده‌س��ت به‌تاڵ ب��وو ،به هه‌موو هێز و شێوازێك كه‌وته وێ��زه‌ی ك��ورد، كوردی ئه‌نفال و كیمیاییباران و ئاواره
و س��ه‌رگ��ه‌ردان ك��رد .ش��ۆڕش��ی ك��وردی پوكانده‌وه .الیه‌نه چه‌كداره‌كان چوونه سه‌ر سنوره‌كان ،له‌وێ مۆڵگه‌یان دانا .له هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه ژیانێكی زۆر سه‌خت و دژوار و كوله‌مه‌رگییان به‌سه‌ر ده‌برد. كورد ب ێ پشت و په‌نا بوو ،پیالنی زیاتری له‌سه‌ربوو ،وه‌لێ ك ه له 1990/8/2عێراق هێرشی ك��رده س �ه‌ر كوێت و داگیری ك��رد ،هاوپه‌یامنیی نێوده‌وڵه‌تی له‌به‌ر به‌رژەوه‌ندیی خۆیان له عێراقیان دا، ده‌رگای گۆڕانكاری و راپه‌رین كرایه‌وه. سوپای رژێم توشی تێشكان و شۆك بوو، پێگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیی عێراق الواز بوو ،باری ئابوری و ده‌روونی و لۆجستیی خراپ و الواز بوو ،الیه‌نه چه‌كداره‌كانی عێراق هه‌ستانه‌وه و ڕاپه‌ڕینیان به‌رپاكرد. به‌پێی هێز و توانای ئه‌وسای الیه‌نه چه‌كداره‌كانی كوردستان و عێراق ،له هه‌موو روویه‌كه‌وه كه‌وتنه ئامادەباشی بۆ ئه‌نجامدانی ڕاپهڕین .ئێران ڕۆڵی هه‌بوو له هاوكاری و ئاراستە ك��ردن ،سه‌ره‌تا الیه‌ن ه عه‌ره‌به‌كان له خ��واروو ده‌ستیان به ڕاپهڕین كرد ،ڕژێم لێیان كه‌وت ه خۆ، تا ڕاده‌یه‌ك ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ی سه‌ركوت كرد، دواتر له كوردستان الیه‌نه‌كان كه‌وتنه خۆ بۆ ئه‌نجامدانی ڕاپهڕین .باره‌گایان له‌سه‌ر سنوره‌كان زیاد كرد ،ب ه ڕاگه‌یاندن خه‌ڵكیان وشیار ك��رده‌وه ،كۆبوونه‌وه‌یان له‌سه‌ر ئاستی سه‌ركردایه‌تی كرد ،ڕێكخستنه‌كانی خۆیان و جه‌ماوه‌ریان ئاڕاسته كرد .هه‌ر الیه‌نه و له سنووره‌كانی خۆی ،هه‌ندێكیان پێكه‌وه دابه‌زین ه ناو شار و شارۆچكه‌كان،
له‌الیه‌كی تره‌وه جه‌ماوه‌ر‌و ڕێكخستنه‌كان ڕۆڵی گرنگیان له پێشوازیكردنی پێشمه‌رگه و ئه‌نجامدانی ڕاپهڕین و گرتنی باره‌گا و داموده‌زگاكانی حكومه‌تدا هه‌بوو .هه‌ر الیه‌نه و ل ه شاره‌كان تا ڕاده‌ی �ه‌ك كاری خۆی كردبوو ،خه‌ڵكی ئاگادار كردبووه‌وه، لیژنه‌ی پێكهێنابوو. هه‌ر الیه‌نه و ئه‌وسا به ئه‌ندازه‌ی خۆی ڕۆڵی له به‌شداریكردن له ڕاپه‌ڕیندا هه‌بوو ،ڕۆڵ��ی هه‌ندێكیان زۆر و هی هه‌ندێكیان كه‌م بوو .مه‌رج نییه كام الیه‌ن گه‌وره‌تر یا ئێستا ده‌سه‌اڵتدارتر بێت، ئه‌وسا ڕۆڵی زیاتری هه‌بووبێت .به‌ڵكو ئه‌وسا هه‌ندێ الیه‌ن ڕۆڵ و به‌شدارییان زۆرب���وو ،ئێستا مه‌غدور و بێ به‌شن، هه‌ندێكیان هێرشیان ده‌كرد ،هه‌ندێكیان پاشه‌كشه و خۆدزینه‌وه و كۆكردنه‌وه‌ی ده‌س��ت��ك�ه‌وت�ه‌ك��ان��ی��ان ئ �ه‌ن��ج��ام ده‌دا. به‌هه‌رحاڵ ئه‌م ڕاپه‌ڕینه زۆربه‌ی خه‌ڵك و الیه‌نه‌كانی كوردستان به‌شداربوون، له الیه‌ك هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له سنووره‌كان داب �ه‌زی و هێرشی كرده ناو شاره‌كان ،له الیه‌ك جه‌ماوه‌ر ،بگره
هه‌ندێك له چه‌كداره كوردستانییه‌كانیش پێشوازی و پاڵپشتیی پێشمه‌رگه‌یان ده‌كرد. هێرشیان ده‌كرده سه‌ر باره‌گاكانی به‌عس و ئازاد و كۆنتڕۆڵیان ده‌ك��ردن .ئه‌سڵه‌ن چه‌ندان شوێن و باره‌گا پێش پێشمه‌رگه گیران و ئ��ازاد ك��ران .كه‌واته زۆرب �هی خه‌ڵكی كوردستان به‌شداریی ڕاپه‌ڕینیان كرد ،به‌اڵم زۆربه‌یان لێی به‌هره‌مه‌ند نه‌بوون، له نێوانیاندا ئیسالمییه‌كان قوربانییه‌كی زۆریان دا ،كه‌چی ئێستا به‌و چاوه سه‌یر ناكرێت ،له زۆر م��اف و ده‌ستكه‌وت بێبه‌ش ده‌كرێن. هه‌رچه‌نده پێشرت كۆبوونه‌وه له نێوان الیه‌نه‌كان كرابوو ،تا ڕادده‌یه‌ك له نێو شاره‌كان لیژنه هه‌بوو ،سه‌ركردایه‌تیی راپه‌ڕین و ب �ه‌ره‌ی كوردستانی هه‌بوو، وه‌ل��ێ ل�ه‌ب�ه‌ر كۆمه‌ڵێك ه��ۆك��ار ،وه‌ك پێویست سه‌ركردایه‌تییه‌كی یه‌كگرتوو و ی �ه‌ك ئاراسته‌ی راپه‌ڕینه‌كه نه‌كرا، بۆیه شپرزه‌ییه‌كی زۆری پێوه دیار بوو، كێشه و تاوان و كه‌موكووڕیی زۆر تێیدا ڕوویدا ،پاشه‌كشه له ڕاپهڕین كرا ،ڕاپهڕین
دووالیه‌نی ده‌سه‌اڵتدار ده‌ستیان به‌سه‌ر هه‌موو شته‌كانی كوردستاندا گرتووه ،خه‌ڵك ل ه ده‌ستكه‌وته‌كانی ڕاپهڕین بێبه‌ش ده‌كه‌ن
پووكایه‌وه ،هه‌ر كه‌س و هه‌ر الیه‌نه به كار و نه‌خشه‌ی خۆیەوە خه‌ریك بوو ،به تایبه‌ت ب ه تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه و به ده‌ستكه‌وته‌كان و كێشه بۆ خه‌ڵك دروستكردن .بۆیه وێ �ڕای پیالنی نێوده‌وڵه‌تی ،له‌به‌ر ئه‌م هۆكاره سه‌لبییانه‌ی باسكران ،ڕاپه‌‌ڕینه‌كه دامركایه‌وه. ڕاس��ت �ه ڕاپ��ه‌ڕی��ن ده‌س��ت��ك �ه‌وت و ڕووداوێكی مه‌زن بوو ،وه‌لێ پاشاموه‌ی سه‌لبییشی زۆرن .به‌ڵێ ئێستا ئێمه خاوه‌نی حكومه‌تی كوردین ،به‌اڵم ئه‌وكات له‌به‌ر هه‌ندێك هۆكاری ناوخۆیی و ده‌ره‌ك��ی ڕژێمامن نه‌ڕووخاند ،پاشه‌كشه‌مان كرد له ڕاپهڕین .كۆڕەو به‌رپابوو ،ده‌ربه‌ده‌ری و جینۆسایدی لێكه‌وته‌وه ،زه‌ره‌ر و زیانی م��اددی و مه‌عنه‌ویی زۆرب��وو ،كێشه‌ی خاكی كوردستامنان یه‌كالنه‌كرده‌وه ،هه‌ر الیه‌ن ه و ده‌ستی به داگیركردن و قۆرخكاری كرد ،دواتر شه‌ڕی الیه‌نه‌كانی لێكه‌وته‌وه، ه هزاران كه‌سیان له یه‌كرت كوشت .ئێستاش سته‌م و ن��ادادگ �ه‌ری و گه‌نده‌ڵی زۆره، دووالیه‌نی ده‌سه‌اڵتدار ده‌ستیان به‌سه‌ر هه‌موو شته‌كانی كوردستاندا گرتووه، خه‌ڵك ل�ه ده‌ستكه‌وته‌كانی ڕاپ�ه‌ڕی��ن بێبه‌ش ده‌كه‌ن ،خۆیان به ته‌نیا به‌رهه‌می كوردستان ده‌خۆن .بۆیه خه‌ڵك ناڕازییه، خۆپیشاندان ده‌ك�ه‌ن ،داوای گۆڕانكاری و چ��اك��س��ازی ده‌ك���ه‌ن .ل�ه‌ب��ری ئ �ه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت به‌ده‌میانه‌وه بێت ،سه‌ركوتیان ده‌كه‌ن .بۆیه هه‌ندێك دابونه‌ریتی خراپ و نێگه‌تیڤی پێشوو ئێستا له كوردستان په‌یڕەو ده‌كرێن.
ڕاپهڕین ،ده‌سه‌اڵتی گه‌ل به‌رامبه‌ر سته‌می ده‌سه‌اڵت
مودریك عه‌لی عارف
له پێشوازیی وه‌رزی به‌هاری سه‌ر س�ه‌وز و وه‌رزی ب��ووژان�ه‌وه و ژی��ان �ه‌وه‌ی رسوش��ت و گۆڕانكاریی ژینگه و پۆشینی به‌رگی نوێی رسوشت و ساڵیادی ڕاپه‌ڕینه مه‌زنه‌كه‌ی ئازاری ( )1991داین ،كه به‌هاری رسوشت، ئ���ازادی ،سه‌ربه‌ستی ،گ �هڕان �ه‌وه‌ی ح��ورم�ه‌ت و ك �ه‌رام �ه‌ت و ڕێ��ز بوو بۆ گه‌لی ك��ورد و كوردستانییه‌كان. به‌هارێك كه ماوه‌یه‌كه مژده‌ی ئازادیی به كوردستانییانی چه‌وساوه داوه، به‌هارێكه كه جیهان و ناوچه‌كه و خۆرهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت و عێراق به گشتی و هه‌رێمی كوردستان به تایبه‌تی ،به قۆناغێكی زۆر هه‌ستیاری سیاسیدا تێپه‌ڕ ده‌ب��ن ،ئه‌م قۆناغه قۆناغی ڕاپهڕین و شۆڕشی گه‌النی سته‌ملێكراو و ژێرده‌سته‌ی ئازادیخوازه، قۆناغی هۆشیاربوونه‌وه‌ی هاوواڵتیان و ڕابوونی الوان و بێداریی ئیسالمی و ده‌نگهه‌ڵبڕینی سته‌ملێكراوان و چه‌وساوه‌كانه ،ئه‌م قۆناغ ه قۆناغی تۆماركردنی مێژوویه‌كی پڕ له سته‌م و شه‌رمه‌زارییه بۆ ده‌سه‌اڵتداره دیكتاتۆر و سته‌مكاره‌كان .مێژوویه‌كی پڕ له
سه‌روه‌رییه بۆ گه‌النی مه‌زڵوم و مه‌حرومی ئازادیخواز. ڕۆژی ( )3/5س��اڵ��ی��ادی ی�ه‌ك�ه‌م ڕۆژی ڕاپه‌ڕینه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی گه‌لی سته‌مدیده‌ی كوردستانه ،له دژی ده‌سه‌اڵتی سته‌مكارانه و دیكتاتۆران ه و بێ به‌زه‌ییانه‌ی ڕژێمی به‌عس و سه‌ددامی دیكتاتۆر .ئه‌و ڕاپه‌ڕینه‌ی كه له شاری ڕانیه‌ی سه‌ربه‌رز و ده‌روازه‌ی ڕاپه‌ڕینه‌وه ده‌ستی پێكرد، سه‌رجه‌م شار و شارۆچكه‌كانی كوردستانی گرته‌وه ،به كه‌ركوكی دابه‌شكراویشه‌وه. ئه‌مڕۆ ساڵیادی یه‌كه‌م وێستگه‌ی شكاندنی قوفڵی ژەنگگرتووی سته‌م و چه‌وساندنه‌وه و دی��ك��ت��ات��ۆری��ی�ه‌ت و ق��ۆرخ��ك��ردن و پاوانكردنی ئازادییه‌كان بوو بۆ گه‌لی كورد و هاواڵتیانی كوردستانی عێراق. ڕاپ�����ه‌ڕی�����ن و ه���ه‌س���ت���ان���ه‌وه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی گه‌لی كوردستان له ( ،)1991ب �ه ته‌نها ڕاپ �ه‌ڕی��ن��ی حیزب و الیه‌نێك ن �ه‌ب��وو ،به‌ڵكو ڕاپ �ه‌ڕی��ن و شۆڕشێكی ئازادیخوازانه‌ی سه‌رجه‌م گه‌لی كوردستان بوو ،ته‌وژمێكی گشتی بوو به هه‌موو پێكهاته كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و توێژ و ڕە‌گه‌زه‌كانیه‌وه دژی ئه‌و هه‌موو سته‌م و ناهه‌قییانه‌ی كه له الیه‌ن ڕژێم و داروده‌سته و مشه‌خۆر و نۆكه‌ره‌كانی س �ه‌ددام و حیزبی به‌عسی فاشیسته‌وه ده‌رهه‌ق به گه‌لی سته‌مدیده‌ی كوردستان ئه‌نجام ده‌درا. له‌م بۆنه‌یه‌دا ده‌مانه‌وێت ئه‌وه بڵێن كه ڕوون و ئاشكرایه له هه‌ر شوێن و له هه‌ر زه‌مانێكدا سته‌م و گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تی و چه‌وساندنه‌وه و پاوانكردنی ئازادییه‌كان هه‌بووبێت ،ئه‌وا گرووپ و ده‌سته‌یه‌كی خه‌باتكار و كۆمه‌ڵێكی ئازادیخواز دژی سته‌م و گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تی په‌یدا بوون ،به‌رامبه‌ر به‌و سته‌م و ناعه‌داله‌تییانه
ڕاپهڕین و شۆڕشێكیان به‌رپا كردووه .گه‌لی كوردستانیش پاش ئه‌و هه‌موو سته‌مه‌ی كه به‌رامبه‌ری ئه‌نجامدرا ،دواجار جامی سه‌بر و ته‌حه‌مولی پڕبوو و لێیڕژا و به هه‌ڵمه‌تێكی گشتی و جه‌ماوه‌ری و به یه‌ك ده‌نگ ڕاپه‌ڕینێكی كه‌موێنه‌یان ل ه ئازاری ()1991دا به‌رپاكرد. ئه‌م گه‌له چه‌وساوه و سته‌مدیده‌یه، ل��ه‌م پ��ارچ �هی �هی ك��وردس��ت��ان��ی پارچه پارچه‌كراودا ،بوێرانه و دلێرانه ب هرامبه‌ر به‌و سته‌م و گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تییانه ده‌نگیان به‌رز كرده‌وه و وتیان نا بۆ سته‌م و چه‌وساندنه‌وه ،نا بۆ ناعه‌داله‌تی و گه‌نده‌ڵی ،نا بۆ چه‌وساندنه‌وه و جیاوازیی ئایینی و نه‌ته‌وه‌یی ،نا بۆ قۆرخكردنی ئازادییه‌كان ،نا بۆ ئه‌نفال و كیمیاییباران و زینده‌به‌چاڵكردن ،نا بۆ «ته‌رحیل» و «ته‌بعیس» و «ته‌هجیر» و «ته‌عزیب»، نا بۆ سڕینه‌وه‌ی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیامنی. وه‌ك هه‌موو الیه‌ك ده‌زانین ،پرۆسه‌ی به‌هاداری ڕاپهڕین هه‌موو جه‌ماوه‌ر پێی هه‌ستا ،هه‌ر ئه‌وانیش زۆرترین قوربانییان به‌خشی .له ڕاب����ردوودا پێویستبوو و ئێستاش پێویسته ك�ه ده‌س��ت��ك�ه‌وت و ده‌رئه‌نجامه‌كانی ڕاپهڕین بۆ هه‌مووان بێت .ده‌بێت ئ�ه‌وه‌ی ك ه جه‌ماوه‌ر پێی هه‌ستاوه ،بپارێزرێت و گه‌شه‌ی پێبدرێت
و به‌رهه‌مه‌كه‌شی بۆ ئه‌وان بێت .ده‌بێت ده‌س����ه‌اڵت و الی �ه‌ن �ه سیاسییه‌كان و تێكڕای گه‌لی كوردستان ،هۆشیاربن ،كه به ئه‌نجامدانه‌وه‌ی سته‌م و پاوانكردنی ئازادییه‌كان و گه‌نده‌ڵی و سازشكردن له‌سه‌ر ماف و ده‌سكه‌وته نه‌ته‌وه‌ییه‌كان، سومعه‌ی ئه‌و ڕاپه‌ڕینه مه‌زن و شكۆداره مێژووییه‌ی گه‌له‌كه‌مان ناشیرین و له‌كه‌دار نه‌كرێت .ده‌بێت دڵ و كه‌رامه‌تی كه‌سانی به‌شداربووی ڕاپهڕین به په‌راوێزخسنت و سته‌ملێكردن بریندار و له‌كه‌دار نه‌كرێ. ئه‌مڕۆ له كات و هه‌لومه‌رجێكدا ساڵیادی ئه‌و یاده شكۆداره‌ی ڕاپه‌ڕینه مه‌زنه‌كه‌ی گه‌له‌كه‌مان ده‌كه‌ینه‌وه ،كه هاوكاته له‌گه‌ڵ ڕاپهڕین و شۆڕشی گه‌النی سته‌مدیده‌ی ئازادیخواز ،دژ به ده‌سه‌اڵت و فهرمانڕەوا دیكتاتۆره‌كانی واڵته‌كانیان. دیاره كه چه‌ندین هۆكاری زاتی و بابه‌تی له پشت ئه‌م هه‌موو شۆڕش و ڕاپه‌ڕینه سپی و پرته‌قاڵی و مه‌ده‌نییانه‌وه هه‌یه ،به‌ڕای ئێمه هۆكاری سه‌ره‌كیی ئه‌م ڕاپه‌ڕینانه و ڕاپه‌ڕینه مه‌زنه‌كه‌ی گه‌له‌كه‌شامن ل ه ئازاری ( ،)1991چه‌ند شتێكن كه ئێمه لێره‌دا زۆر به كورتی و به‌م چه‌ند خاڵه ئاماژە بۆ هه‌ندێك له‌و هۆكارانه ده‌كه‌ین: یه‌كه‌م :نه‌بوونی ئازادیی بیروڕای سیاسی و ئایدۆلۆژیی ل�ه‌و حكومه‌ت و ده‌س��ه‌اڵت��ان��ه‌دا و س��اغ��ك��ردن �ه‌وه‌ی
ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێت بمێنێته‌و‌ه ئه‌وا پێویست ه خۆی بپارێزێت ل ه سته‌م و قۆرخكردن و ناعه‌داله‌تی
حساباته‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای ئینتیامی سیاسی و ئایدۆلۆژیی و نه‌ته‌وه‌یی. دووه‌م :سته‌م و چه‌وساندنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و مه‌زهه‌بی. پشتگوێخسنت و په‌راوێزخستنی داوا و خواسته ڕە‌واكانیان. س��ێ��ی�ه‌م :ق��ۆرخ��ك��ردن��ی ده‌زگ��ا و ناوه‌ند و پله ئیداری و زانستی و ئه‌كادیمییه‌كان ،ب��ۆ ده‌س��ت �ه و گرووپێكی تایبه‌ت و مه‌حرومكردنی خاوه‌ن بیروڕا جیاوازه‌كان. چ��واره‌م :قۆرخكردنی ئابووری و بازاڕ و ده‌ستگرتن به‌سه‌ر قووتی ژیانی هاوواڵتیاندا و دروستكردنی بازاڕی ڕەش. پێنجه‌م :شاردنه‌وه‌ی زانیارییه‌كان له هاوواڵتیان و ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن، به تایبه‌ت خه‌رج و داهاتی حكومه‌ت و چۆنیه‌تيی خه‌رجكردنی و ئه‌و بۆند و ڕێكه‌وتننامه سیاسی و ئابوورییانه‌ی كه حكومه‌ت مۆر و واژویان ده‌كات. ئه‌مانه زه‌قرتین ئه‌و هۆكارانه‌ن كه بوونه هۆكاری ڕاپه‌ڕینی ()1991 ى گه‌لی ك��وردس��ت��ان و ڕاپه‌ڕینی سه‌رجه‌م گه‌النی ئازادیخواز له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا ،به تایبه‌ت ڕاپهڕین و شۆڕشه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناو هڕاست ،كه به به‌هاری عه‌ره‌بی و ئیسالمی و به‌هاری گه‌النی چه‌وساوه و سته‌مدیده نارساون. بۆیه هه‌ر حكومه‌ت و حیزب و ده‌سه‌اڵتێك ئه‌گه‌ر ده‌یه‌وێت مبێنێته‌وه و كورسی و ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی به‌رده‌وام بێت ،ئه‌وا پێویسته خۆی بپارێزێت له‌و چه‌شنه سته‌م و قۆرخكردن و ناعه‌داله‌تیيانه‌ی كه ئێم ه به كورتی ئاماژەمان بۆ هه‌ندێكیان كرد.
15 www.bayanpress.net
گفتوگۆ
ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
ممه‌د به‌هائه‌ددین ،بۆ به‌یان:
دهگوازێتهوه بۆ ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریی پرۆژەی ئیسالمی ل ه كوردستان ،وه‌ك پرۆژەی ئیسالمیی هه‌ر ناوچه‌یه‌كی تر ،هه‌میش ه پرس و دۆزێكی ئاماد ه و قس ه له‌سه‌ركراو بووه .هه‌روه‌ك به‌رده‌وامیش ئاماده‌یی له خه‌بات و مێژووی ئه‌م میلله‌ته‌دا ههبووه .ئه‌مڕۆ ئه‌م پرۆژە ئیسالمیی ه هه‌م دۆزێكی نێوخۆیی و هه‌میش هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تییه ..بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر پرۆژەی ئیسالمی ل ه كوردستان و بابه‌ته‌كانی په‌یوه‌ست پێیه‌وه ،رۆژنامه‌ی (به‌یان) مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین ،ئه‌مینداری گشتیی پێشووی یه‌كگرتووی ئیسالمیی كوردستانی هێنای ه گۆ. گفتوگۆ :هاوژین عومه‌ر فۆتۆگراف :ئه‌ندام عومه‌ر
بۆیه ئه‌م به‌شه‌ی كه خه‌می نیشتامنی كوردستان و گه‌لی كوردی هه‌ڵگرتووه، ده‌ك��رێ م��ۆرك و ن��اوی كوردستانی و كوردیی لێ ب�نرێ ،ب�ه‌اڵم جوانرت وایه بوترێ پرۆژەی ئیسالمیی كوردیی ،نه‌ك ئیسالمی كوردیی.
تورك خاوه‌نی زیاتر له پێنجسه‌د ساڵ فهرمانڕەوا و ده‌س�ه‌اڵت��داری جیهانی ئیسالمی ب��وون و بااڵده‌ستی گشت گه‌النی مسوڵامن ب��وون .ب�ه‌اڵم ئه‌مه به‌رنامه‌ی توانه‌وه نییه و ئیسالمیش رازی نییه به توانه‌وه و ده‌بێت هه‌ر
گه‌له‌و تایبه‌مته‌ندیی نه‌ته‌وه‌یی خۆی بپارێزێت ،بۆیه خۆماڵیكردنی كاری ئیسالمی یه‌كێك بوو له‌و ره‌هه‌ندانه‌ی ئێمه له یه‌كگرتوودا كارمان له‌سه‌ر كرد. به‌یان :به خوێندنه‌وه‌ی به‌ڕێزتان، دیارترین كێشه و نه‌خۆشییه‌كانی ك��اری ئیسالمی له كوردستان چین، به له‌به‌رچاوگرتنی هه‌موو جیاوازییه سیاسی و فیكرییه‌كان؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :نه‌خۆشییه‌كانی كاری ئیسالمیی كوردستان دوو به‌شن، به‌شێكیان هاوبه‌شه له‌گه‌ڵ گشت هێز و الیه‌نه سیاسییه‌كانی تر ،وه‌كو جۆری سیسته‌می حزبایه‌تی و له‌مپه‌ره خودی
و ده‌ره‌كییه‌كانی حزبایه‌تی له هه‌رێمدا. به‌شێكی تریان په‌یوه‌سنت به كاری ئیسالمییه‌وه ،وه‌كو راب��ردووی ئاڵوزی حاڵه‌ته ئیسالمییه‌كه و له‌رزۆكیی میصداقیه‌ت و جێگیرنه‌بوونی ئه‌زموون و ناڕوونیی هه‌ندێك له ئیسالمییه‌كان له هه‌ڵوێست و دیده سیاسی و بنه‌ما فیكری و فه‌توا شه‌رعییه‌كاندا ،ئه‌مه‌ش وای ك��ردووه كه زۆرب��هی كاتیان به خۆیانه‌وه خه‌ریك بكه‌ن و هه‌ڵمه‌تی به‌ره‌وپێشچوون و توانای پێشبڕكێیان كه‌مبكاته‌وه. هه‌موو مرۆڤێك و هه‌موو گرووپێك ئه‌گه‌ری تووشبوونی نه‌خۆشیی هه‌یه، ب�ه‌اڵم هه‌موو نه‌خۆشییه‌ك كوشنده نییه ،گرنگ بوونی مه‌ناعه و به‌رگریی جه‌سته‌یه ل�ه الی��ه‌ك و هۆشیاریی خۆپاراسنت له نه‌خۆشی و سه‌لیقه و زانیاریی تیامركردن ،له الیه‌كی تره‌وه، له‌گه‌ڵ هێزی به‌رگه‌گرتن و نه‌به‌زین له به‌رانبه‌ر شااڵوی نه‌خۆشییه‌كان و بوێریی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی نه‌یاران، ئ �ه‌م��ان �ه ك��ۆم �ه‌ڵ �ه ك�ه‌ره‌س��ت�هی�ه‌ك��ی ده‌ربازبوونن له شكست و فه‌وتان و به‌زاندنی قه‌یران. به‌یان :به‌شێكی دی��اری ك��ادر و به‌رپرسانی نێو كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو پێیان وای �ه هه‌نووكه جیاوازییه‌كی جه‌وهه‌ریی له سیاسه‌ت و مه‌نهه‌ج و بیری ئه‌و دوو الیه‌نه ئیسالمییه‌دا
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
په‌ره‌سه‌ندنی بیری سه‌له‌فی دهگهڕێتهوه بۆ پالنی ده‌سه‌اڵت بۆ ركابهردۆزینهوه بۆ حاڵه‌تی سیاسیی ئیسالمی س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه ك��اری��گ�ه‌ری��ی��ش، بێگومان هه‌موو گه‌له سه‌ره‌كییه‌كانی ناوچه‌كه كاریگه‌رییان ب��ووه له‌سه‌ر كار و بزاڤی ئیسالمی له كوردستاندا، هه‌ریه‌كه‌یان له‌به‌ر هۆكارێكی سه‌ره‌كی، جگه له كاریگه‌ریی لەیەكه‌وه نزیكی و دراوسێیه‌تی .عه‌ره‌ب له‌به‌ر پیرۆزیی قورئان و فه‌زڵی سه‌حابه و پێشینان ،كه گشتیان عه‌ره‌ب بوون .زمانی عه‌ره‌بی كه زمانی گه‌یاندن و ئاشناكردنی ئاینی ئیسالم بووه .فارس خاوه‌نی ئه‌ده‌بیات و فه‌رهه‌نگی دێرین و شارستانیه‌ت بوون و زۆربه‌ی زانایانی ئیسالم له‌وان و له واڵتی فارسه‌وه سه‌ریان هه‌ڵداوه.
ن�ه‌م��اوه ،ته‌نها كۆمه‌ڵێك جیاوازیی الوه‌كی ماون ..بۆچی بیر له یه‌كبوون، ی��ان یه‌كگرتنی ئ��ه‌و دوو الیه‌نه ناكرێته‌وه له قه‌واره‌یه‌كدا؟ ئایا به رای به‌ڕێزتان ،ئه‌و بابه‌ته كاتی هاتووه؟ بۆچی ئه‌و مه‌سه‌له‌یه له‌سه‌ر ئاستی بااڵ قسه‌ی لێوه ناكرێت؟ رێگره‌گانی وه‌ها پرۆژەیه‌ك چین؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :ئه‌وه راستییه‌كی ته‌واوه .راسته بازنه‌ی جیاییه‌كان زۆر به‌رته‌سك بووه‌ته‌وه ،به‌اڵم مێژوویه‌ك له جیاوازی و زه‌مه‌نێك له ناكۆكی له دید و بۆچوون و كه‌ره‌سته و هۆكار و میكانیزم ،بۆ ئه‌مڕۆ ده‌رهاوێشته و ئاسه‌واریان به‌جێ هێشتووه ،ناكرێ ئه‌و واقیعه‌ش نادیده بگیرێت. ئه‌وه‌ش راسته‌قینه و واقیعییانه‌ی ك���اره ن���ه‌ك خ��واس��ت و ئ����اوات و ئاره‌زووه‌كان ،نه‌مانی جیاوازیی زه‌ق و له‌یه‌كچوون و نزیكبوونه‌وه‌ی دید و بۆچوون و هاوتابوونی میكانیزم و ئامراز و هۆكاره‌كان ،به‌س نیین ،به‌ڵكو مێژوو له الیه‌ك و تێڕوانین و وێناكردنی كۆمه‌ڵگه بۆ حاڵه‌ته ئیسالمییه‌كه له الیه‌كی تره‌وه ،كاریگه‌رییان هه‌یه. م �ه‌رج نییه هه‌میشه یه‌كگرتن و ی �ه‌ك��ب��وون م��ان��ای ی�ه‌ك��ڕی��زی��ی و یه‌كپارچه‌یی و یه‌كبه‌ره‌یی بگه‌یه‌نێت، چونكه ئه‌سڵ له ژیانی موسڵامناندا یه‌كدڵی و برایه‌تییه ،كه الی خواوه بڕیار دراوه .ب �ه‌اڵم بۆ یه‌كخستنی ك��اروب��ار ده‌ب��ێ��ت بڕیاربه‌ده‌ستانی هه‌ردوو ال و هه‌موو ال ئیسالمییه‌كان واقیعبینانه و ژی�ران�ه و دڵسۆزانه قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن و بۆ چاره‌سه‌ر بگه‌ڕێن ،جا ئه‌گه‌ر ئه‌وان وایان بینی ب�ه‌رژەوه‌ن��دی له دابه‌شكردنی هێزه به‌سه‌ر به‌ره‌ی ملمالنێكه‌دا و پێویست به یه‌كبوون نییه ،ده‌كرێ له دوو لەش و چوارچێوه‌دا به ئاڕاسته‌ی یه‌ك ئامانج و یه‌ك مه‌به‌ست هه‌نگاو هه‌ڵگرن، به‌اڵم به مه‌رجی یه‌كدڵی و پابه‌ندبوون به به‌ڵێن و په‌یامنی برایه‌تی. ئ��ه‌م ش��ی��ك��ردن �ه‌وه‌ی �هی به‌نده ئه‌وه‌یه؛ ئه‌گه‌ر كاری هاوبه‌ش له‌به‌ر هه‌ر هۆكارێك نه‌گه‌یشته كۆتا قۆناغ، نابێت ده‌ست له قۆناغ و هه‌نگاوه‌كانی تر هه‌ڵگرین و مه‌ئیوس بین .پێم باشه له‌م خاڵه‌دا ئاماژەیه‌كی خێرا بكه‌م سه‌باره‌ت به ده‌عوه و سیاسه‌ت و كاری هاوبه‌ش: بانگه‌واز و ئیامنداریی به‌رهه‌می نه‌رمونیانی و دڵسۆزی و خۆشه‌ویستین و دوورن له توندڕەوی و ته‌عه‌سوب. س��ی��اس �ه‌ت��ك��ردن ب��ه ع��وق��ده و ب��وغ��زن��ی و پیالنگێڕان و ره‌وش��ی گومانبه‌خشینه‌وه ناكرێت ،به‌ڵكو به عه‌قڵكاری و پالن و سه‌لیقه و ئه‌خالق ب��ۆ گه‌یشنت ب�ه به‌رژەوه‌ندییه‌كان ده‌كرێ. ه��اوك��اری و ك��اری هاوبه‌شیش
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ده‌ب��ێ ب�ه پاراستنی تایبه‌مته‌ندیی خۆ و رێزگرتن له به‌رانبه‌ر ،ته‌واوی تواناكان له هاوكاری و دڵنیابوونه‌وه و پشتیوانیی یه‌كرتدا بۆ گه‌یشنت به ئامانجی دیاریكراو ئه‌نجام بدرێ ،كه ره‌زامه‌ندیی خ��ودا و خوشنوودی و ئاسووده‌یی و سه‌رفرازیی خه‌ڵكه. ب���هی���ان :ئ��ه‌م��ڕۆ ه��ه‌س��ت به په‌ره‌سه‌ندنی دیارده و بیری سه‌له‌فیه‌ت ده‌ك��رێ��ت له ك��وردس��ت��ان ..هه‌ندێك پێیان وایه هۆكاری ئه‌مه بۆ سه‌رقاڵیی الیه‌نه ئیسالمییه‌كان دهگهڕێتهوه به حزبایه‌تی و سیاسه‌ته‌وه و بانگه‌وازیان وه‌الن��اوه ،ئه‌مه‌ش وای ك��ردووه هه‌ر له ناو واقیعی ئیسالمییدا كێشه‌یان بۆ بێته پێش ..به‌ڕێزتان راتان له‌سه‌ر پ �ه‌ره‌س �ه‌ن��دن��ی ب��ی��ری س �ه‌ل �ه‌ف��ی و هه‌روه‌ها هۆكاره‌كانی چییه؟ م .س���ه‌اڵح���ه‌ددی���ن :س��ه‌ره‌ت��ا سه‌له‌فییه‌كان به‌شێكن له واقیعی كۆمه‌اڵیه‌تی و ئیسالمیی كوردستان، بێگومان به‌ده‌ر له هه‌ڵسه‌نگاندن و ته‌قیمكردنی ،په‌یدابوونی هه‌ر ته‌وژم و ره‌وتێكی فیكری و كۆمه‌اڵیه‌تی ،پاڵنه‌ر و هۆكاری خۆی هه‌یه و به مه‌به‌ستی پڕكردنه‌وه‌ی بۆشاییه‌ك له زه‌مینه‌یه‌كدا
بكا بۆ ب��ردن �ه‌وه و سه‌ركه‌وتنی ل ه پێشبڕكێكاندا ،به‌ڵكو ده‌بێ حیساب بۆ هه‌موو جۆره ركابه‌ر و ملمالنێیه‌كی هاونه‌وع و هاوڕەنگ و دوور و نزیك بكات و خۆی سه‌غڵه‌ت نه‌كا له بوونی كه‌سی تر .كۆمه‌ڵگه فراوانه و خه‌ڵك زۆره و به‌شی هه‌مووالیه‌ك ئه‌كا و مرۆڤه‌كان ئ��ازادن پابه‌ندی چ بیر و باوه‌ڕێك ده‌ب��ن ،ده‌ب��ێ له تۆكمه‌یی په‌یامداری و به‌رچاوڕوونیی سیاسی و واقیعبینی و ئه‌خالقیه‌تی ئایندارانه و زانستی پێشكه‌وتووی سه‌رده‌مدا بێ درێغ خزمه‌ت به گه‌ل و واڵت بكا. خ��اڵ��ی ه��اوب��ه‌ش�مان زۆره له ن��ێ��وان ه��ه‌م��وو ه��ێ��ز و الی���ه‌ن و پێكهاته كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و نیشتامنییه‌كاندا ،به لێكنزیكبوونه‌وه و لێكحاڵیبوون ئه‌و خاڵه هاوبه‌شانه ده‌ك��رێ��ن �ه كه‌شتیی پ �ه‌ڕی��ن �ه‌وه له ده‌ری���ای ق �هی �ران و گرفته‌كان .بۆ خ��اڵ�ه ج��ی��اوازه‌ك��ان��ی��ش ،پ��ه‌راوێ��زی ئ��ازادی��ی ب��ۆچ��وون و كه‌شوهه‌وای ئ��ارام و ئاسووده زامنی نه‌هێشتنی به‌ریه‌ككه‌وتن و سه‌رئێشه بۆ یه‌كرت نانه‌وه‌یه. به‌یان :دوای ده‌ستبه‌رداربوونتان
ل ه حاڵی حازردا حه‌زم ل ه ئیسراحه‌ت و دووریی ه ل ه پۆست، گشت جۆره پۆسته‌كان دێ��ت�ه ئ����اراوه .ج��ا ب��ی��ری سه‌له‌فی ل�ه ك��وردس��ت��ان��دا ل�ه‌م��ێ��ژەوه بوونی ههبووه له به‌رانبه‌ر بیری سۆفیه‌تی و مه‌زهه‌بی ،كه به قووڵی و فراوانی له كوردستاندا بوونی ههبووه .به‌اڵم هۆكاری په‌ره‌سه‌ندنی ئه‌مدواییه‌ی بیری سه‌له‌فی دهگهڕێتهوه بۆ دۆخی ملمالنێی سیاسی و پالنی ده‌سه‌اڵت بۆ ركابه‌ر دۆزینه‌وه بۆ حاڵه‌تی سیاسیی ئیسالمی و هه‌لومه‌رجی ئ��ازادی��ی راده‌ربڕین .هه‌رچه‌ند فره‌یی باڵ و بۆچوونی سه‌له‌فییه‌كان له الیه‌ك و هه‌ڵوێستیان له ده‌س��ه‌اڵت (یان راسترت بڵێین هه‌ڵوێستی ده‌س�ه‌اڵت له‌وان) له الیه‌كی تره‌وه ،دوو خاڵی بابه‌تیی سه‌لبین بۆ ره‌وته‌كه و رادده‌ی یه‌كگرتنه‌وه و ته‌بابوونی له‌گه‌ڵ گیانی قورئان و سوننه‌تدا ،كه قسه هه‌ڵده‌گرێ و ده‌شێت زانستییانه و دڵسۆزانه گفتوگۆی له‌سه‌ر بكرێت و لهژێر چه‌تری رێز له‌یه‌كرتگرتن و برایه‌تیی ئیامنییدا لێكحاڵیبوون و نزیكیی زۆرتر به‌ده‌ست بێت. ڕەوت��ی سیاسیی ئیسالمی نابێ گ��ره‌و ل �ه‌س �ه‌ر چۆڵبوونی مه‌یدان
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
له ك��اری ئیداری و حزبی ..پ��رۆژەی داه��ات��ووی مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د به‌هائه‌ددین چی ده‌بێت؟ به‌نیاز نین جارێكی تر خۆتان بۆ هیچ پۆستێكی گشتی ،یان حكومی و سیاسی و حزبی بپاڵێونه‌وه؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :له حاڵی حازردا ح�ه‌زم له ئیرساحه‌ت و دوورییه له پۆست ،گشت جۆره پۆسته‌كان. ب��هی��ان :ب��اس ل���ه‌وه ده‌ك��رێ��ت به‌ڕێزتان كار بۆ ئ�ه‌وه ده‌ك �ه‌ن ببنه براگه‌وره و موراقیبی ئیخوانه‌كانی ه �ه‌م��وو پ��ارچ �ه‌ك��ان��ی ك��وردس��ت��ان، ب�ه تایبه‌تیش ئێره و كوردستانی رۆژه �ه‌اڵت ..ئه‌م قسه‌یه چه‌ندێك له واقیعه‌وه نزیكه؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :به فه‌زڵی خودای پ��ه‌روه‌ردگ��ار له‌گه‌ڵ گشت برایانی پارچه‌كانی كوردستان و عێراق و ناوچه‌كه په‌یوه‌ندیی برایه‌تیم ههبووه، ته‌نانه‌ت له هه‌ندێ قۆناغدا شه‌ره‌فی هاوكاری و به‌شداریی جیددیم بووه، سوپاس بۆ خ��ودا .ب �ه‌اڵم ئه‌مه هیچ ناونیشانێكی نییه و بڕیاری سه‌ره‌وه كه بێپۆستییه ،ئه‌مه‌ش ده‌گرێته‌وه.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن 07480605181 :بایی ( )750دینارە
14 ژماره ( ،)25سێشه‌ممه ،2013/3/5ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
گفتوگۆ
مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌م
فه‌رامۆشكردنی چاكسازی ،حاڵه‌ته‌ك ه د ب����هی����ان :ب���ه‌ڕێ���ز م��ام��ۆس��ت��ا س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن ،هه‌ندێك پێیان وایه واقیعی ئیسالمی له كوردستان به به‌راورد به سااڵنی رابردوو ،پاشه‌كشه‌ی كردووه ،كۆمه‌ڵێكی تر به پێچه‌وانه‌وه.. ب �ه‌ڕێ��زت��ان واق��ی��ع��ی ئێستای ك��اری ئیسالمی له كوردستان چۆن ده‌بینن؟ ئایا گه‌شه‌سه‌ندن ،ی��ان پاشه‌كشه‌ی كاری ئیسالمی هه‌ر به ژماره‌ی ده‌نگ ده‌پێورێت ،یان له كۆمه‌ڵێك ره‌هه‌ندی تریشه‌وه ده‌ك��رێ��ت قسه‌ی له‌سه‌ر بكرێت؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :حاڵه‌تی ئیسالمی له كوردستان و له هه‌موو جێیه‌ك، واقعێكی مرۆییه و وه‌كو هه‌موو بیروڕا و بۆچوونه‌كانی تر ،مه‌حكومی ژینگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و فه‌رهه‌نگیی خۆیه‌تی ..بۆیه ته‌وژمی ئیسالمی له كوردستان به حوكمی ئه‌دا و سه‌لیقه‌ی رێبه‌رایه‌تی و پێشه‌نگه‌كانی ،تووشی پاشه‌كشه و به‌ره‌وپێشچوون ب��ووه، هه‌رچه‌ند له‌چاو كۆنی و دێرینیی خۆیدا به سستی و خاویی ده‌ڕوا. ه �ه‌روه‌ك ئه‌و كۆسپ و له‌مپه‌رانه‌ی هاتنه به‌رده‌می ڕەوته‌كه ،ده‌بوا زۆرتر
ب��ه‌رچ��اوی��ان ل �ه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان��دا ب �ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��ا .ب��ۆ ت��ا ئێستا ئ �ه‌و به‌ره‌وپێشچوونه جه‌ماوه‌ری و دیاره له كوردستان به‌ده‌ست نه‌هاتووه؟ هۆكاره‌كان چین؟ م .س��ه‌اڵح��ه‌ددی��ن :ب��ارودۆخ��ی كوردستان جیاوازیی زۆره له‌گه‌ڵ ئه‌و واڵتانه ،هه‌رچه‌ند خاڵی هاوبه‌شیش هه‌یه .ئه‌و شوێنانه ده‌وڵ�ه‌ت��ن ،ئێره ده‌وڵ���ه‌ت نییه .ئێره ئه‌زموونێكی ئیداریی سیاسیی فیدراڵییه ،كه هێشتا ناسه‌قامگیره .ل��ێ��ره ئ��ارام��ك �ه‌ره‌وه (مسكن)ـی دیموكراسی و به‌شێك له رواڵه‌ته‌كانی ،بوونیان هه‌یه ،ئه‌وه‌ش هیممه‌ت و هه‌ڵمه‌تی ڕاپ �ه‌ڕی��ن و به‌رهه‌ڵستكاریی جه‌ماوه‌ر كه‌مده‌كاته‌وه و قه‌تیسی ده‌كات له شێوازی دیاریكراو و له‌میانه‌ی ده‌سته‌ژمێر و نوخبه‌ی سیاسی و رۆشنبیراندا .له‌وێ ته‌وژمی ئیسالمی وه‌ك ده‌سه‌اڵت و كاربه‌ده‌ست هیچ ئ �ه‌زم��وون ن �ه‌ك �راب��وو ،لێره به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان و له هه‌ندێ ناوچه‌ی هه‌رێم ،سااڵنێك به‌ده‌ست هێزه ئیسالمییه‌كانه‌وه بووه و بێگومان ئهوهی له‌سه‌ر حیساب ده‌كرێت. ل �ه‌وێ شه‌رعیه‌تی شۆڕشگێڕیی
ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوودا ئیسالمییه‌كان ده‌نگ زیاد ده‌كه‌ن ،به‌اڵم وای بۆ ناچم ببن ه زۆرینه شكستی بخواردایه ئه‌گه‌ر ره‌سه‌نایه‌تی و قووڵیی ریشه‌ی پابه‌ندیی میلله‌ته‌كه‌مان به ئیسالمه‌وه نه‌بوایه .له‌مپه‌ره خودی و ده‌ره‌ك��ی��ی �ه‌ك��ان زۆرن ،ه���ه‌روه‌ك ناتوانین ره‌وت��ی ئیسالمی هه‌موو به یه‌ك پێوانه و ئاست بناسێنین ،ئه‌وه‌ش په‌یوه‌سته به پله‌ی پابه‌ندیی باڵه‌كانی ئه‌و ره‌وته به نه‌گۆڕە شه‌رعی و كۆڵه‌كه عه‌قیده‌تی و ئه‌خالقییه‌كانی ئیسالمەوە، له‌گه‌ڵ هه‌ڵگرتنی خه‌می نه‌هامه‌تی و سته‌مه‌كانی سه‌ر گه‌له‌كه‌مان ،هاوڕێ له‌گه‌ڵ النه‌دان له شووناسی كورده‌واری و كه‌له‌پوور و توراسی ئیسالمیی بۆماوه و هه‌وڵی خۆماڵیكردنی بۆچوون و داهێرناوه نوێكانی سه‌رده‌م. به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌م خااڵنه‌ی سه‌ره‌وه ،ده‌توانم بڵێم ڕەوتی ئیسالمی و حاڵه‌تی ئیسالمی سنووری گرفته س�ه‌ره‌ك��ی��ی�ه‌ك��ان��ی ب���هزان���دووه و له قۆناغێكی گونجاودایه بۆ ئاڕاسته‌یه‌كی له‌بارتر ب��ه‌ره‌و ئاینده‌یه‌كی گه‌شرت و پێشكه‌وتووتر .بێگومان ده‌نگی هه‌ڵبژاردن تاكه پێوه‌ر نییه ،هه‌رچه‌ند ناشكرێ ده‌نگ نادیده بگری. به‌یان :له دوای به‌هاری عه‌ره‌بی، ئیسالمییه‌كان له واڵتانی وه‌كو میرس و تونس و مه‌غریب و لیبیا سه‌ركه‌وتنی
ش��ۆڕش �ه رزگ��ارك �ه‌ره‌ك��ان��ی��ان ك��ۆن و پرتووكابوو ،به یه‌كجاریی میصداقیه‌ت و به‌هانه‌ی ب�ه‌ده‌س��ت�ه‌وه نه‌مابوو، ده‌یان ساڵ بوو حوكمه پاشایه‌تییه‌كان نه‌مابوون و رژێمه‌كان كۆماری بوون، به‌اڵم عه‌سكه‌ر به‌ڕێوه‌ی ده‌بردن .لێره هێشتا الیه‌نه كاربه‌ده‌سته‌كان به‌هانه و پاساوی نه‌ته‌وه‌ییان به‌ده‌سته‌وه ماوه و دۆزی نه‌ته‌وه‌یی وه‌ك بزماره‌كه‌ی مه‌الی مه‌شهور ه �ه‌رم��اوه‌ت �ه‌وه بۆ پاساوی زه‌رووره‌تی مانه‌وه .له به‌رانبه‌ردا هێزه به‌رهه‌ڵستكاره سیاسی و فیكرییه‌كانیش تازه به تازه به‌هۆش هاتوون و ده‌ستیان له ه��اوك��اری و ده‌س��ت تێكه‌ڵكردنی ده‌س���ه‌اڵت هه‌ڵگرتووه و هه‌ستیان به پێویستیی گۆڕانكاری ك��ردووه ،كه ئ �ه‌وه‌ش ئه‌گه‌رچی هۆكار و پاساوی خۆی ببێ ،به‌اڵم ماوه‌یه‌ك له زه‌مه‌ن و كه‌مێك ل �ه خ��ۆڕاگ��ری و ت��وان��ای به‌رده‌وامی ده‌وێ .جه‌ماوه‌ر ناتوانێ به ئاسانی گێڕ بگۆڕێ و وه‌الئی بگۆڕێ تا زۆرتر دڵنیا نه‌بێته‌وه له پووچه‌ڵیی تواناكانی چاكسازیی ده‌س�ه‌اڵت و له راست و دروستیی به‌رهه‌ڵستكاره‌كانی. ق��ۆن��اغ��ی ه��ۆش��ی��ارك��ردن��ه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر و ئاشناكردنی هاوواڵتی به ئه‌رك و مافه‌كانی ،كاتی زۆری ده‌وێت
ئه‌وله‌ویه‌تی پرۆژەی ئیسالمی ،گرتنه‌به‌ری ستراتیژییه‌تێكی روون و ره‌وایه له یه‌كخستنه‌وه‌ی ناوماڵی حاڵه‌تی ئیسالمی
و كادر و پێشه‌نگی به‌سه‌بری ده‌وێت، ب �ه‌اڵم ل �ه‌والش �ه‌وه ئه‌مینبوونه‌وه له رق و خه‌شمی جه‌ماوه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كی كوشنده‌یه و نابێت ده‌سه‌اڵتی كوردستان وابزانێ له دوورگه‌یه‌كی پارێزراو و شووشه‌ی سه‌المه‌تیدایه .بۆیه چاكسازی له‌م قۆناغه‌دا به قازانجی ده‌سه‌اڵته زیاتر له‌وه‌ی به قازانجی ئۆپۆزسیۆن و جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی بێت .فه‌رامۆشكردنی چاكسازی ،حاڵه‌ته‌كه دهگوازێتهوه بۆ ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری و گۆڕانكاریی به‌پالن و بێپالن و ئه‌زموونه‌كه‌مان ده‌خاته به‌رده‌م ئه‌گه‌ری چاره‌نووسێكی نادیار. ب �هی��ان :ئ��ێ��وه پێشبینیی ئ �ه‌وه ده‌ك�ه‌ن ئیسالمییه‌كانی كوردستان له هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوودا ده‌نگی زیاتر به‌ده‌ست بهێنن؟ یان به پێچه‌وانه‌وه؟ م .س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن :وه‌ك��و ومت��ان، ده‌ن��گ له‌گه‌ڵ بوونی بایه‌خی خۆی، به‌اڵم ته‌نیا پێوه‌ر نییه .به رای به‌نده ئیسالمییه‌كان ده‌ن��گ زی��اد ده‌ك �ه‌ن، ب�ه‌اڵم ئایا چه‌نده؟ به‌قه‌ده‌ر ئهوهی زۆری��ن�ه‌ب��ن؟! وای بۆ ناچم .چونكه هێشتا پێداویستییه‌كان ئاماده نین، هێشتا هێزه ئیسالمییه‌كان وه‌ك خۆیان له مه‌یداندا نه‌نارساون ،هێشتا ئه‌گه‌ری ته‌زویر و وی��ژدان كڕین و تۆقاندن له‌ئارادایه ،هێشتا پرۆژەی ئیسالمی وه‌ك به‌دیل پێشكه‌ش نه‌كراوه ،هێشتا ژیان و بژێویی زۆرێك له خه‌ڵك به‌سرتاوه به الیه‌نی ده‌سه‌اڵتداره‌وه و له‌به‌ر نان و پێگه و ئاینده‌ی مناڵه‌كانی ،ناتوانێت ئازادانه ده‌نگ هه‌ڵبڕێ و ده‌نگ به كه‌س و الیه‌نی خ��وازراوی دڵی خۆی بدات. ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ �ه‌م��ان �ه‌ش��دا بااڵنسی ه���ێ���زه‌ك���ان ب���ه م���ه‌رج���ی ب��وون��ی النیكه‌می نه‌زاهه‌ت و دروستیی له هه‌ڵبژاردندا ،ده‌گۆڕێ به به‌رژەوه‌ندیی قۆناغێكی ئاماده‌كاری و پێشه‌كی بۆ گۆڕانكارییه‌كی باشرت له داهاتوودا. بۆیه قۆناغبه‌ندیی بۆ كاری چاكسازی و پ��رۆس �هی گۆڕانكاریی ریشه‌یی، زه‌رووره‌ته .پاراستنی هاوكێشه‌ی به‌ره‌ی ده‌سه‌اڵت و به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆن گرنگه و پێكه‌وه ته‌واوكاری پرۆسه‌ی سیاسین و به‌دیهێنه‌ری ئاینده‌یه‌كی گه‌شرت و ئاسووده‌ترن. به‌یان :ئه‌مڕۆ الیه‌نه ئیسالمییه‌كانی كوردستان ،به تایبه‌تیش كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ،له به‌ره‌یه‌كی ئۆپۆزسیۆندا ك��ۆب��وون �ه‌ت �ه‌وه ..ب �ه رای به‌ڕێزتان ئه‌وله‌ویاتی پرۆژەی ئیسالمی پێویسته چی و چۆن بێت له كوردستان؟ م .س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن :ئه‌وله‌ویه‌تی پ�����رۆژەی ئ��ی��س�لام��ی ،گ��رت��ن �ه‌ب �ه‌ری سرتاتیژیه‌تێكی روون و ره‌وای���ه له یه‌كخستنه‌وه‌ی ن��اوم��اڵ��ی حاڵه‌تی ئیسالمی به ه �ه‌ر شێوه و شێواز و چوارچێوه‌یه‌ك ،كه به باشی ده‌زانن بۆ ئاڕاسته‌كردنی تواناكان به‌ره‌و پێشه‌وه و ئاوڕنه‌دانه‌وه له رابردوو له ئه‌مال و ئه‌وال. بۆ ئه‌م كاره‌ش پێویست ده‌كات گفتوگۆ و كاری هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م هێزه سیاسی و رێكخراوه‌یی و كۆمه‌اڵیه‌تییه ئیسالمییه‌كان ئ �ه‌ن��ج��ام ب���درێ و لێكحاڵیبوون و هه‌ماهه‌نگی و رێكه‌وتن دروست بكرێ .هه‌روه‌ها به‌رچاوڕوونی و ساغكردنه‌وه‌ی هه‌ڵوێست و دید و بۆچوونه‌كان له‌مه‌ڕ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت وه‌ك دوو هێزی حوكمڕان،
هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ مه‌سه‌له نه‌ته‌وه‌یی و نیشتامنییه‌كان وه‌ك خ��واس��ت و ئامانجی خۆیان .ه��ه‌روه‌ك پێویسته ب �ه‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆنبوون به سرتاتیژی قۆناغه‌كه بزانن و گوێ نه‌گرن بۆ قسه‌ی تێكده‌رانه و پیالنی ناحه‌زان و دوودڵ نه‌بن و له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی تر (به تایبه‌ت بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان كه خاوه‌نی بوون و قورسایی و كاریگه‌ریی خۆیه‌تی)، یه‌كڕیز و یه‌كهه‌ڵوێست بن ،له‌سه‌ر گشت ئاسته‌كان گفتوگۆی ڕاشكاوانه و ه��اوك��اری بكه‌ن و رێگه بگرن له ئه‌گه‌ری گه‌ڕانه‌وه بۆ سه‌رده‌می شه‌ڕی ئایدیۆلۆژیی وش��ك و جه‌بهه‌گرتن لهژێر ناونیشانی چ�ه‌پ و راس��ت و عه‌ملانی و ئیسالمییدا ،چونكه ئه‌و قۆناغه به‌سه‌رچووه و پیالنی خاڵفاندن و سه‌رقاڵكردنه و له به‌رژەوه‌ندیی پ���رۆس���هی ج �ه‌ن��گ��ی گ��ه‌ن��ده‌ڵ��ی و ناعه‌داله‌تی و سته‌مكارییدا نییه. هه‌وڵی ئه‌وه‌ش بده‌ن كه ته‌نانه‌ت هێزه‌كانی ده‌سه‌اڵتیش له هه‌ندێ خاڵی جه‌وهه‌ریی چاكسازییدا هاوهه‌نگاو و هاوڕابن تا ئه‌زموونه‌كه‌مان بپارێزرێ له ئه‌گه‌ری داڕووخانی ده‌سه‌اڵت ،یان رووخاندنی ،به‌ڵكو به ئه‌نجامدانی چ��اك��س��ازی ل��ه‌و چ��اره‌ن��ووس �ه دوور بخرێته‌وه و به گیانێكی دڵسۆزانه و هه‌ستێكی به‌رپرسانه (نه‌ك تۆڵه‌سێنانه) پ��رۆس �هی گ��ۆڕان��ك��اری ب�ه پێشه‌كیی چاكسازییدا ب �ه‌ڕێ بكرێت .لێره‌وه دوو خاڵ بۆ دیاریكردنی سرتاتیژیه‌تی پرۆژەی ئیسالمی ده‌ستنیشان ده‌كه‌م: یه‌كه‌م :تۆكمه‌یی روئیه و بڵندیی هیممه‌ت و یه‌كڕیزی و یه‌كهه‌ڵوێستیی سه‌ركردانه‌ی به‌رپرسان و نه‌فه‌سدرێژی و سه‌لیقه‌داریی بڕیاربه‌ده‌ستان و میصداقیه‌ت و په‌یامداری و فیكری وه‌سه‌تی و میانڕەوی و واقیعیبوون ،بۆ جه‌ماوه‌ری الیه‌نه‌كان زۆر گرنگن و له سه‌ره‌وه‌ی ئه‌وله‌ویه‌تدان.
دووه‌م :ئ��ه‌گ��ه‌ر دووالی���ه‌ن���ی یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ و (بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیش ئه‌گه‌ر ب �ه‌ره‌ی ده‌س �ه‌اڵت ب�ه‌ج��ێ بهێڵێت) یه‌كبوونیان له‌م قۆناغه‌دا به باشرت نه‌زانی و خۆیان وه‌ك دووالی�ه‌ن هێشته‌وه ،ده‌بێت به
دات��ارشاوه به ناوی ئیسالمی كوردیی، من له‌گه‌ڵ ئه‌و داتاشینه‌دا نیم .ئیسالم ئاینی خوایه ،خ��وای (رب العاملین) بۆ هه‌موو مرۆڤه‌كان و گشت گه‌ل و نه‌ته‌وه‌كان و بۆ سه‌راپای زه‌مان و مه‌كانه‌كانه .به‌اڵم ده‌ك��رێ مه‌به‌ست
هه‌موو گه‌له سه‌ره‌كییه‌كانی ناوچه‌ك ه كاریگه‌رییان ههبووه له‌سه‌ر كار و بزاڤی ئیسالمی له كوردستاندا پاراستنی رێكخسنت و تایبه‌مته‌ندیی حزبیی خۆیان ه�ه‌وڵ ب��ده‌ن پێكه‌وه و ل�ه رێ��گ�هی ده‌زگ���ا ج��ه‌م��اوه‌ری و چاالكییه ده‌ره‌كییه‌كانیانه‌وه بازنه‌یه‌كی فراوانی شه‌قامی ئیسالمی و جه‌ماوه‌ری ئازادیخواز و چاكسازیخواز دروست بكه‌ن ،كه ل�ه‌وێ��دا كه‌مرتین ره‌نگی حزبی تێدا دیاربێت و ئه‌وله‌ویه‌ت حاڵه‌تی ئیسالمی بێت به گشتی و ئامانج پرۆژەیه‌كی سیاسیی نیشتامنی بێت ب��ۆ چ��اك��س��ازی��ی ری��ش�هی��ی له گشت ره‌هه‌نده‌كانی ژیانی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری و ئیداریی هه‌رێمه‌كه‌مان. ب�هی��ان :له ناوچه‌كه و جیهانی ئ��ی��س�لام��ی��ی��دا چ��ه‌ن��د م��ۆدی��ل��ێ��ك��ی ئیسالمییامن هه‌ن ،مۆدیلی عه‌ره‌بی، توركی و ئێرانی ..به رای به‌ڕێزتان پرۆژەی ئیسالمیی كوردیی به كام له‌م مۆدیالنه كاریگه‌ر ب��ووه له ته‌مه‌نی خۆیدا؟ كام مۆدیل و ئاڕاسته خزمه‌ت ب�ه‌م واقیعه ئیسالمییه‌ی كوردستان ده‌كات؟ م .سه‌اڵحه‌ددین :ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست له مۆدیل ئ�ه‌و ده‌س��ت �ه‌واژە بێت كه
پرۆژەی ئیسالمیی كوردستانی بێت ،ك ه بێگومان ره‌نگی نیشتامنێكی دیاریكراو و گه‌لێكی دیاریكراوی لێ ده‌نیشێت، به دوو هۆ: یه‌كێكیان :پ���رۆژەی ئیسالمی له‌سه‌ر شانی كۆمه‌ڵه كه‌سێك به‌رپا كراوه كه خه‌ڵكی ئه‌م نیشتامنه‌ن كه كوردستانه و ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه كه كوردن. ه �ه‌روه‌ه��ا ت �ه‌واوك �ه‌ر و درێ���ژەده‌ری م��ێ��ژووی راب����ردووی باووباپیرانی خۆیانن و شانازییش به‌و رابردووه پڕ سه‌روه‌رییه‌وه ده‌كه‌ن ،كه ئه‌مه گشت ره‌نگی ناوچه و نه‌ته‌وه‌ی لێ ده‌نیشێت وه‌ك ت��وراس و مێژوو شارستانیه‌ت. ئ �ه‌وه‌ت��ا زۆرێ���ك ل�ه كه‌ڵه‌پیاوه‌كانی م��ێ��ژووی ئیسالم ل �ه زان��س��ت و له فه‌رمانڕەواییدا ،كورد بوون. دووه‌م��ی��ان :به‌شێك له پ��رۆژەی ئیسالمی (له‌پاڵ باسی هیدایه‌تی مرۆڤ و په‌روه‌رده و بانگخوازییدا) بریتییه له به‌شی سیاسی و دابینكردنی به‌ختیاری و كامه‌رانی و ماف و ئازادییه‌كان و ع �ه‌دال �ه‌ت و یه‌كسانیی مرۆڤه‌كان، ئه‌مه‌ش چه‌سپاو و لكاوه به‌و نیشتامن و گه‌له‌وه كه ك��اری تێدا ده‌كرێت،
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Reklam
ئیدریس سیوه‌یلی
هاوپه‌یمانیی كوردستانی و شه‌ڕی كۆمپانیا بیانییه‌كان
له دوا هه‌ڵوێستی هاپه‌یامنیی كوردستانی له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، په‌رله‌مانتارێكی ئه‌و لیسته رایگه‌یاندووه «ئه‌گه‌ر پاره‌ی كۆمپانیاكانی نه‌وت نه‌درێت، ئه‌وا له حكومه‌ت و په‌رله‌مانی به‌غداد ده‌كشێینه‌وه» .ئه‌و لێدوانه له كاتێكدایه ماوه‌ی زیاتر له دوو هه‌فته‌یه هاوپه‌یامنیی كوردستان له‌گه‌ڵ لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا له مشتومڕێكی تونددایه ،به‌وهۆیه‌شه‌و ه پرۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵ په‌سه‌ند نه‌كراوه. هه‌رچه‌نده ده‌یان جار و له شوێن و كاتی جیاواز ،ئه‌وه دووپاتكراوه‌ته‌وه كه ملمالنێی نێوان هه‌ولێر و به‌غداد له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی نه‌وت و به‌رژەوه‌ندیی تایبه‌تییه و هیچ ره‌هه‌ندێكی نه‌ته‌وه‌یی نییه ،به‌اڵم یه‌كێتی و پارتی كه خۆیان له هه‌مووان به كوردتر ده‌زانن و نازی كوردایه‌تی به‌وانی دی ده‌فرۆشن ،ته‌نانه‌ن ده‌یانه‌وێن خۆیان وه‌ك فردیادڕەسی پارچه‌كانی تری كوردستان و بزووتنه‌وه رزگاریخوازه‌كه‌ی ده‌ربخه‌ن، ئه‌و قسانه‌یان به تۆمه‌تی ئۆپۆزسیۆن ناوده‌برد ،هه‌وڵیشیان ده‌دا به‌رگێكی نه‌ته‌وه‌یی ببڕن به بااڵی ملمالنێكانیان له‌گه‌ڵ ناوه‌نددا .به‌اڵم له لێدوانی ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی هاوپه‌یامنیدا ئه‌وه ده‌چه‌سپێت كه هاوپه‌یامنی شه‌ڕی نه‌وت ده‌كات ،وردتریش بڵێین ،شه‌ڕی كۆمپانیا بیانییه‌كان ده‌كات ،هه‌ر له پێناو مافی ئه‌و كۆمپانیایانه‌شدا ئاماده‌ن ده‌ستبه‌رداری ده‌سه‌اڵته‌كانیان بنب له به‌غداد. بێگومان مافی ئه‌وه‌مان هه‌یه بپرسین :بۆچی هاوپه‌یامنی له پێناو مافی كۆمپانیا بیانییه‌كان له به‌غداد ده‌كشێنه‌وه؟ ئایا ئه‌مه ئه‌وه ناسه‌ملێنێت كه ده‌سه‌اڵتدارانی كورد به‌رژەوه‌ندیی تایبه‌تییان له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمپانیایانه‌دا هه‌یه ،بۆیه وا داكۆكییان لێده‌كه‌ن؟ به دیوێكی تریشدا ،له چه‌ند ساڵی رابردوودا چه‌ند بڕگه‌ی ده‌ستووریی وه‌كو مادده‌ی ( )140كه په‌یوه‌ندیی به چاره‌نووسی خاكی كوردستانه‌وه هه‌یه ،جێبه‌جێنه‌كراون، به‌اڵم هیچ په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتی و پارتی له به‌غداد ،جورئه‌تی نه‌كرد بڵێت له به‌غداد ده‌كشێینه‌وه .له كاتی مه‌ترسیی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله‌ش كه هه‌ڕەشه‌بوو له‌سه‌ر خوێن و خاكی كورد ،یه‌كێتی و پارتی رایانگه‌یاند مانه‌وه‌یان له به‌غداد پێویسته ،ئه‌مه‌ش ئاماژەیه‌كه بۆ ئهوهی كه به‌الی ئه‌وانه‌وه پاره‌ی كۆمپانیاكانی نه‌وت كه به به‌رژەوه‌ندیی سه‌رانی حیزبه‌كانیانه‌وه گرێدراوه ،به‌نرخرته له خوێنی تاكی كورد و خاكی كوردستان ،بۆیه داكۆكیی لێده‌كه‌ن. له‌م كێشمه‌كێشمه‌ی هاوپه‌یامنیی كوردستان له‌مه‌ڕ مافی كۆمپانیاكانی نه‌وت، خه‌مساردییه‌ك له په‌رله‌مانتارانی گۆڕان و یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵدا ده‌بیرنێت .ده‌بوو ئه‌وان له ئاست ئه‌و سه‌ره‌ڕۆییانه‌ی یه‌كێتی و پارتی بێده‌نگ نه‌بن ،هه‌ڵوێستی رۆشنرتیان هه‌بووایه ،بۆ هاوواڵتیانی كوردستانیان روونبكردایه‌ته‌وه كه یه‌كێتی و پارتی داكۆكی له كێ و چی ده‌كه‌ن .ماوه‌ی ده ساڵه ئه‌وان به ناوی كوردایه‌تییه‌وه سامانی ئه‌م واڵته هه‌رزانفرۆش ده‌كه‌ن ،یاری به چاره‌نووسی نیوه‌ی خاكی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن .ئه‌گه‌رنا بێده‌نگییان ده‌بێته په‌رده‌پۆشكردنی هه‌ڵه‌كانی یه‌كێتی و پارتی ،ئه‌وسا به‌شێكی تاوانه‌كه‌ش ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی ئه‌وان.
Tuesday, No.25 First Year, March 5, 2013
ناسنامەى حزبە کوردستانییەکان ڕەوتیان ـ ئایدیۆلۆژیان ـ هەڵسەنگاندنیان
نووسینى :مەسعود عەبدولخالق