که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 19شەممە /5 18شەممە 18که‌رکوک /٣شەممە /4 26شەممە /5 28شەممە 26 هه‌ولێر /٣شەممە /4 25شەممە /5 277شەممە 259سلێمانی /٣شەممە /4 236شەممە /5 246شەممە 235دهۆک 11 11 11 4 4 2 10
بایی ( )750دینارە
چاودێرانی سیاسی و ڕۆشنبیران پێیان وایه دروستكردنی چوار ده‌وڵه‌تی كوردی ئاسانرته ل �ه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆی ك��وردی دروس��ت بكرێت ،ئه‌ویش به‌هۆی ئه‌و هه‌لومه‌رج و ب��ارودۆخ� ه سیاسییه‌ی كه له پارچه‌كانی كوردستاندا دروستبووه. ل .پەیجوور
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)28سێشەممە ،2013/3/26ساڵی یەکەم
بیروڕا چیتر چاوه‌ڕوانی تاڵه‌بانی مه‌كه‌ن
12 وەرزش سه‌رۆكی به‌رشه‌لۆن ه ل ه باره‌ی نیماره‌و ه چی ده‌ڵێت
هێمن عەبدولعەزیز: سه‌له‌فییه‌كان له‌گه‌ڵ سه‌له‌فی ساڵح ئاسمان و ڕێسمانیان به‌ینه ل .گفتوگۆ
www.bayanpress.net
له‌سه‌ر پشكه‌كانی ئاسیاسێڵه
«كێش ه ل ه نێوان ئاسیاسێڵ و یه‌كێتیدا دروست ده‌بێت»
ئیتر هەڵمى ئاو لەبرى ساڵۆن
9
به‌یان .تایبه‌ت
چ���اپ���وك س��هی��د ع���وم���ه‌ر ،ك ه 49ی�ه‌م��ی��ن قائیمقامی ك��ۆی�هی�ه ،له گفتوگۆیه‌كی تایبه‌تدا له‌سه‌ر گرفته‌كان و داخوازییه‌كانی كۆی ه ده‌دوێ��ت ،ئه‌و نایه‌وێت ب ه ئاسانی بڵێت ئێستای كۆیه باشرت ه ك ه له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمی زه‌رددایه ،یان جاران ك ه سه‌وز بوو. چ�����اپ�����وك ك����� ه ب����ڕی����اری ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی داب��وو ،به‌اڵم ئێستا بێده‌نگه .پێی وای��� ه ئه‌گه‌ر زان��ك��ۆی كۆی ه نه‌بوایه ،ئێستا كۆیه به‌قه‌د ناحیه‌یه‌كی بچووكی مابووه‌وه. ناوبراو ده‌ڵێت «هه‌موو حزبه‌كان به‌بێ جیاوازی ده‌ست ل ه كاروباری حكومه‌ت وه‌رده‌ده‌ن» .گله‌ییش ل ه شوێنی په‌یامنگا و نه‌خۆشخانه‌ی س �ه‌د قه‌ره‌وێڵه‌یی ده‌كات. بڕوانه الپهڕەی ڕۆژ.
به‌كاربهێنم
له الپهڕەی په‌یجوردا زیاتر بخوێنه‌ره‌وه
فاروقی مه‌ال مسته‌فا ،به‌رپرسی كۆمپانیای ئاسیاسێڵ .فۆتۆگۆاف :وەرگیراوە
به‌یان .تایبه‌ت
نازانم فه‌یسبووك
مه‌حموود سه‌نگاوی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتامنی، كه چه‌ندین الپ �هڕەی له فه‌یسبووك به‌ناوه‌وه كراوه‌ته‌وه ،به ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «چه‌ند په‌یجێك له فه‌یسبووك هه‌ن به ناوی منه‌وه قسه‌ی ناشیرین باڵوده‌كه‌نه‌وه ،به‌اڵم من دوور و نزیك په‌یوه‌ندییم پێیانه‌وه نییه». ن���اوب���راو ه���ه‌روه‌ه���ا وتیشی «ل �ه ڕێ��گ��ای ڕۆژن��ام �ه‌ك �هی ئێوه‌وه ڕایده‌گه‌یه‌نم ،من ته‌نانه‌ت نازانم فه‌یسبووكیش به‌كاربهێنم ،چجای ئه‌وه‌ی الپهڕەم هه‌بێ». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی پێی وایه ئه‌وانه‌ی ئه‌و كارانه ده‌كه‌ن، نه‌یاری سیاسیی ئه‌ون و نه‌یانتوانیوه به ڕاسته‌وخۆ كه‌سایه‌تیی ئه‌و بڕووشێنن، بۆیه په‌نا بۆ كاری له‌و شێوه‌یه ده‌به‌ن.
پریاسکە
حزبه‌كان ده‌ستوه‌رده‌ده‌ن
مه‌حموود سه‌نگاوی:
به‌یان .هه‌ولێر
8
قائیمقامی کۆیه:
Tuesday, No, 28 First Year, March 26, 2013
به‌پێی ئ �ه‌و زانیارییانه‌ی ل ه س���ه‌رچ���اوه‌ی ت��ای��ب �ه‌ت �ه‌و ه ده‌ستی (به‌یان) كه‌وتوون ،له‌سه‌ر پشكه‌كانی كۆمپانیای ئاسیاسێڵ كێش ه ل ه نێوان یه‌كێتیی نیشتیامنی و فاروقی مه‌ال مسته‌فا ،به‌رپرسی كۆمپانیای ناوبراودا، دروست ده‌بێت. س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك ك ه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت ،ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «یه‌كێتیی نیشتامنی داوای 680ملیۆن دۆالر ل ه فاروقی مه‌ال مسته‌فا ده‌كات ك ه بیدات ب ه ئیداره‌ی
گشتیی ئه‌و حزبه ،وه‌كو قازانجی پشكه‌كانی ل ه كۆمپانیای ئاسیاسێڵ ،به‌اڵم فاروقی مه‌ال مسته‌فا وتوویه‌تی من پێشرت هه‌موو پاره‌ی یه‌كێتیم داو ه و هیچیان الی من نه‌ماوه». ئ��ه‌و س �ه‌رچ��اوه‌ی � ه وتیشی «پێش نه‌خۆشكه‌وتنی جه‌الل تاڵه‌بانی ،سكرتێری گشتیی یه‌كێتیی نیشتیامنی ،ب ه ڕاشكاوانه باس ل �ه‌و ه ده‌ك �را ك ه یه‌كێتی پشكی له ئاسیاسێڵدا هه‌یه ،ب �ه‌اڵم دوات��ر ده‌ڵێن یه‌كێتی پشكی نه‌ماو ه و فاروقی مه‌ال مسته‌فا هه‌موو پشكه‌كانی ل ێ كڕیونه‌ته‌وه، به‌تایبه‌ت دوای ئه‌وه‌ی ئاسیاسێڵ ڕایگه‌یاند پشه‌كانی ده‌فرۆشێت ب ه هاوواڵتیان و هاوواڵتیان به‌ب ێ جیاوازی ده‌توانن له‌و
پشكان ه بكڕن». (ب��هی��ان) ب��ۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی هه‌واڵه‌ك ه و وه‌رگرتنی زانیاریی له‌وباره‌یه‌وه، په‌یوه‌ندیی ب ه فاروقی مه‌ال مسته‌فاو ه كرد، ب�ه‌اڵم ناوبراو ڕایگه‌یاند ئاماد ه نیی ه به ته‌له‌فۆن وه‌اڵم بداته‌و ه و هیچ لێدوانێك به ته‌له‌فۆن بۆ میدیا بدات. ل ه الیه‌كی دی��ك �ه‌وه ،چاودێرێكی ئابووری پێی وای ه ئه‌و ملمالنێیه‌ی نێوان یه‌كێتی و فاروقی مه‌ال مسته‌فا هۆكارێك بوو ه بۆ ئه‌وه‌ی ئێستا پار ه ل ه بانكه‌كانی سلێامنییدا نه‌ماوه .به‌اڵم ئه‌حمه‌د حاجی ڕە‌شید ،شار هزای ئابوری و سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئابوری ل ه ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێامنی،
ڕە‌تی ده‌كاته‌و ه ئه‌و ه هۆكاری نه‌مانی پار ه بێت ل ه بانكه‌كانی سلێامنی و ده‌ڵێت «ه��ۆك��اری نه‌مانی پ��ار ه له بانكه‌كان ،ئه‌وه‌ی ه ك ه ئه‌و پاره‌یه‌ی ده‌چێت ه بانكه‌كان ،كه‌مرت ه له‌و پاره‌یه‌ی لێیده‌رده‌چێت ،چونك ه ب ه شێوه‌یه‌كی ڕێكخراو نییه ،به‌تایبه‌ت به‌رپرسه حزبییه‌كان هۆكارن بۆی». ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی ڕای یه‌كێتیی نیشتیامنی ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه( ،به‌یان) په‌یوه‌ندیی ب� ه ئ���ازاد جوندیانی، وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتیامنییه‌و ه ك��رد ،ب �ه‌اڵم ناوبراو ته‌له‌فۆنه‌كه‌ی به‌رده‌ست نه‌بوو.
یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ بۆ گفتوگۆ له‌سه‌ر یه‌كلیستی كۆده‌بنه‌وه به‌یان .تایبه‌ت بڕیاره له كۆتایی ئه‌م هه‌فته‌یه‌دا كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتووی ئیسالمی ل �ه‌س �ه‌ر ئاستی ب���ااڵ ،ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ی�ه‌ك ئه‌نجام ب��ده‌ن به مه‌به‌ستی گفتوگۆ و تاوتوێكردنی پێكهێنانی لیستێكی هاوبه‌ش بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتووی هه‌رێمی كوردستان .ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمیش رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و
یه‌كلیستییه له‌پێناو بهرژەوهندیی دین و میلله‌ته‌كه‌ماندایه و جیاكردنه‌وه‌ی به‌ره‌ی ئیسالمی و عه‌ملانی نییه. تۆفیق كه‌ریم ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،له‌و باره‌یه‌وه وتی «له دانیشتنه‌كه‌دا هه‌ردوو ئه‌میری كۆمه‌ڵ و ئه‌مینداری یه‌كگرتوو به‌شدار ده‌بن و هیچ بڕیارێكی پێشوه‌خت نییه، به‌گشتی بۆ ئه‌وه‌یه كه پێكه‌وه بڕیار بده‌ین یه‌ك لیست بین یان جیا بین».
حه‌سه‌ن شه‌مێرانی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمییش به (به‌یان) ی راگه‌یاند «ده‌نگۆی ئه‌وه‌ی ك ه یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ پێكه‌وه به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كان بكه‌ن ،هه‌ر قسه‌یه و بڕیاره كۆبوونه‌وه‌ی تری له‌سه‌ر بكه‌ین ،مه‌بده‌ئییه‌ن بڕیاری نزیكبوونه‌وه و یه‌كڕیزی له‌نێواندا هه‌یه». ناوبراو وتیشی «ئێمه ب ه چاكی ده‌زانین، به‌اڵم شێوازی كۆبوونه‌وه‌كه و دیاریكردنی چۆنه و له چ ئاستێكدا ده‌بێت ،یه‌كلیستی
هه‌تا یه‌كبوون؟ هه‌مووی مه‌تره‌ح ه له نێوان ئێمه و برایانی كۆمه‌ڵدا ،بڕیاریشه رۆژی پێنجشه‌ممه مه‌كته‌بی سیاسیی هه‌ردوو ال كۆبوونه‌وه بكه‌ن بۆ گفتوگۆكردن». شه‌مێرانی پێی وایه «نابێت ئه‌و هه‌وڵه به موئامه‌ره و پیالن سه‌یر بكرێت ،به‌ڵكو ئه‌گه‌ر ئێمه نزیك ببینه‌وه ،به‌و نیازه نزیك ده‌بینه‌وه كه بهرژەوهندیی كوردستانه و دژی هیچ الیه‌ك نییه ،بۆ ئه‌وه نییه به‌ره‌ی ئیسالمی و عه‌ملانی جیا ببێته‌وه».
هاشمی :پێویستمان ب ه به‌هاری عێراقی هه‌یه به‌یان .تایبەت تاریق هاشمی ،جێگری سه‌رۆك ك��ۆم��اری ع��ێ �راق ،ل� ه وتارێكیدا به بۆنه‌ی ساڵیادی جه‌نگی عێراقه‌وه، نووسیویه‌تی «دوای د ه ساڵ ل ه جه‌نگ، ئه‌مڕۆ عێراق پێویستی ب ه گ��ۆڕان، پێویستی ب ه به‌هارێكی عێراقی هه‌یه، هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كانیش له‌ئارادان». ن��اوب �راو نووسیویشیه‌تی «له رووی عه‌مه‌لییه‌وه ،حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی حكومه‌تێكی شكستخواردووه، دوای ئه‌وه‌ی وه‌زیره‌كانی عێراقی ه و ئیئتیالفی كوردستانی و ره‌وتی سه‌در پاشه‌كشه‌یان لێكرد .ئه‌م حكومه‌ت ه له كاتی خۆیدا ب ه حكومه‌تی ش هراكه‌تی نیشتامنی ناونرا ،ئه‌وكاته‌ی به‌پێی رێكه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر له‌دایك بوو، كاتێكیش زیاتر ل ه دوو ئیئتیالف پاشه‌كشه‌ی لێده‌كه‌ن ،ئه‌وا شه‌رعیه‌تی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات». بڕوانه الپهڕەی عێراق.
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
نه‌ورۆز؛ ته‌نیا قه‌ندیل فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
ڕاپۆرت :بەیان .قەندیل ن���ه‌ورۆزی ئه‌مساڵ جیاوازتر له سااڵنی ڕاب��ردوو ،كوردی هه‌موو ك��ۆك��رده‌وه .قه‌ندیل ب��اوه‌ش��ی بۆ هاوواڵتیانی ه�ه‌ر چ��وار پارچه‌ی كوردستان كرده‌وه و كه‌رنه‌ڤاڵێكی ف�راوان ساز كرا( ،به‌یان) له بناری قه‌ندیله‌وه ده‌نگه‌كان ده‌گه‌یه‌نێت. دوای نۆزده ساڵ زیندانی ،ئه‌مڕۆ یه‌كێتیی نه‌ته‌وه‌ی كوردم لێره بینی عه‌زیز بێشیر ،كه چاالكوانێكی سیاسیی په‌كه‌كه‌یه ل�ه باكوری ك��وردس��ت��ان و دانیشتووی ش��اری نسێبینه ،وتی «دوای ئ �ه‌وه‌ی 19 ساڵ له زینداندا بووم و له 18شوێن
زیندنی كراوم و ته‌نیا 51رۆژە ئازاد كراوم، له مێژووی كورددا جاری یه‌كه‌مه چوار پارچه‌ی كوردستان به‌یه‌كه‌وه ده‌بینم، ئه‌مه‌ش یه‌كێتیی كوردی ده‌رخست ،بۆیه نه‌ورۆزی ئه‌مساڵ كه‌ناڵێكی سه‌ركه‌وتنی بۆ دوژم��ن��ان نیشاندا ،سه‌ملاندی ئه‌م پارچه‌پارچه بوونه‌ی له نێوان ئێمه‌دا كراوه هیچ سوودی نه‌بووه». پیرۆزیی چیای قه‌ندیل وای كرد ئه‌مڕۆ كوردی هه‌ر چوار پارچه له خۆی بگرێت ش��ڤ��ی��ن م��ح��ه‌م��ه‌د ،ل��ه ب��اك��وری كوردستان ،دانیشتووی شاری سه‌رحه‌ده و ئه‌ندامی مه‌جلسی گشتیی به‌ده‌په‌ی ئه‌و شاره ،كه به‌هۆی سیاسه‌تی (به‌تورككردن) ە‌وه كوردیی باش نه‌د هزانی ،بۆ یه‌كه‌م جاره دێته قه‌ندیل نه‌ورۆز ده‌كات ،وتی
«ئێمه ژیامنان له باكوور نییه ،به هه‌زاران هه‌ڤاڵی ئێمه له زی��ن��دان��دان ،بۆیه‌ش هاتوومه قه‌ندیل ،چونكه قه‌ندیل له تێكۆشانی كورددا خاوه‌نی به‌رخودانێكی زۆره ،قه‌ندیل بۆ كورد ناوه‌ندی تێكۆشانی ك��ورده ،بۆیه كچان و كوڕانی كورد بۆ ناسنامه و واڵتی ئازاد لێره فیداكاریی زۆر ده‌كه‌ن» .گرنگیی نه‌ورۆزی ئه‌مساڵیشی بۆ «په‌یامی س�ه‌رۆك ئاپۆ» گێڕایه‌وه و وتیشی «ئێمه له باكوور قه‌ندیل ب ه پیرۆز ده‌زانین». له قه‌ندیلم باشرت نه‌بینی بۆی بچم ته‌یهان جان ،كه گه‌نجێكی رۆژئاوای كوردستان و دانیشتوی شاری كۆبانییه له پارێزگای حه‌سه‌كه ،وت��ی «هه‌موو مرۆڤێك ده‌خوازێ بێته قه‌ندیل و قه‌ندیل
ببینێ ،ئه‌گه‌ر له قه‌ندیل باشرت هه‌بوایه، من نه‌ده‌هاتم بۆ قه‌ندیل» .ئه‌و گه‌نجه ده‌شڵێت «وه‌ك چۆن هیتله‌ر ده‌یگوت ئ��اس��ۆی ه �ه‌م��وو جیهان ل �ه ئه‌ڵامنیا هه‌ڵدێت ،الی ئێمه‌ی كوردیش ئاسۆی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان له قه‌ندیل هه‌ڵدێت». كراس حه‌مدۆ ،كه گه‌نجێكی دیكه‌ی رۆژئاوایه و خه‌ڵكی كۆبانییه ،له ته‌نیشت ته‌یهانی ه��اوڕێ��ی��ەوە وه‌س��ت��اب��وو ،ئه‌و نه‌یده‌وتوانی به باىش بە ك��وردی قسه بكات ،وىت «من بۆ ن �ه‌ورۆز هاتووم بۆ قه‌ندیل ،له خۆشه‌ویستیی گه‌ریالكانیش قه‌ندیلم هه‌ڵبژارد ،ئه‌وانه‌ی گه‌ریال به تیرۆرست ده‌زانن وه‌ك ئه‌مریكا ،ده‌چن بۆ بهرژەوهندیی ماددیی خۆیان به سه‌دان
كه‌س ده‌كوژن و ماڵیان تااڵن ده‌كه‌ن و ده‌ست به‌سه‌ر خاكیاندا ده‌گرن». شانازییه بۆ ئێمه‌ی باشوور كه قه‌ندیل هه‌ر چوار پارچه‌ی ل ه باوه‌ش گرت حه‌سه‌ن ئه‌حمه‌د ،گه‌نجێكی شاری سلێامنییه ،ده‌ڵێت «شانازییه بۆ باشوور ئه‌مڕۆ چوار پارچه‌ی كوردستانی له باوه‌ش گرت .كورد به‌م شێوه‌یه بێت ،سه‌ركه‌وتوو ده‌ب��ێ��ت .ه��ه‌ر قه‌ندیله ك � ه خ��ۆری ئازادیی لێ هه‌ڵبێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا به‌داخه‌وه ده‌سه‌اڵتی ك��وردی بێوه‌فایه به‌رانبه‌ر قه‌ندیل ،تا ئێستا ئاوڕی جدیی لێنه‌داوه‌ته‌وه». قه‌نیدمل وه‌ك پایته‌خت و ماڵی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستانم بینی عه‌بدوڵاڵی مه‌ال نوری ،هاوكات كه
ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستانه، به‌شداربوویه‌كی ئ �ه‌م ئاهه‌نگه نه‌ته‌وه‌ییه بوو ،وتی «دووه‌م جاره دێمه قه‌ندیل ،نه‌ورۆزی ئه‌مساڵیش تایبه‌مته‌ندیی خۆی هه‌یه ،ئه‌وه‌ی من بینیم سه‌ملاندی هه‌موو گوشار و پیالنه‌كان و په‌رته‌وازه‌كردنی ك��ورد كاریگه‌ریی نابێت ،ئه‌گه‌ر به كاتییش دروس��ت بێت ،هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان پشتیوانی قه‌ندیلن ،نابێت هیچ كات نه‌ورۆز له قه‌ندیل ببڕێت». ئ�ه‌و په‌رله‌مانتاره ده‌شڵێت «ئ���ه‌م ده‌وڵ��ه‌ت�� ه ك��وردی��ی �هی كه به‌ڕێوه‌یه ،هه‌ر ده‌بێت دروست ببێت ،ته‌نیا قه‌ندیلیش گره‌نتی پاراستنیه‌تی» .ئه‌و ئاماژە به‌وه‌ش ده‌ك���ات «ل �ه ن���ه‌ورۆزی قه‌ندیل خه‌بات و تێكۆشان و قوربانیدان ده‌ب��ی��ن��ی ،ن���ه‌ك راب�������واردن و كاتبه‌سه‌ربردن ،ب�ه‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌م نه‌ریته خراپه‌ی ئااڵ و شه‌ڕە په‌ڕۆ هه‌بوو كه هیوادارم نه‌مێنێت، ئێستا مبانه‌وێت یان نه‌مانه‌وێت، گره‌نتی مانه‌وه‌ی هه‌ولێر و هه‌رێمی كوردستان ،قه‌ندیله». له قه‌ندیل دووری و غوربه‌تی ئازیزان كۆتایی پێ هات ئیسامعیلی س��هی��د پ��ور، دان��ی��ش��ت��ووی ش����اری ب��ۆك��ان��ی رۆژه �ه‌اڵت��ی كوردستانه ،هێنده خۆشحاڵی له ڕووخ��س��اری به‌دی ده‌كرا ،زمان ناتوانێت ده‌ریببڕێت، ئ �ه‌و وت��ی «ب��ۆ من ن���ه‌ورۆز دوو جه‌ژنه ،جه‌ژنی سه‌ركه‌وتن و جه‌ژنی ئازیزانه. به‌یه‌كرتشادبوونه‌وه‌ی ماوه‌ی شه‌ش ساڵه خزمێكی نزیكم له‌ناو گه‌ریالیه ،ب �ه‌اڵم ئه‌مڕۆ له قه‌ندیل یه‌كرتمان بینی».
زه‌كی شنگالی ،ئه‌ندامی كۆنسه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی كه‌جه‌كه بۆ به‌یان:
به‌شێكی په‌یامەکەی ئۆجه‌الن ،پێشنیاری پێنج الیه‌ن ه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی كوردستانه دیدار :زریان جه‌وهه‌ر زه‌كی شنگالی ،ئه‌ندامی كۆنسه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی كۆما جڤاكێن كوردستان (كه‌جه‌كه) له باره‌ی په‌یامه‌كه‌ی عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌النەوە بۆ (به‌یان) ده‌دوێت و تیشك ده‌خاته سه‌ر چه‌ند پرسێكی تایبه‌ت. ب�هی��ان :ئێوه له‌سه‌ر په‌یامه‌كه‌ی ئۆجه‌الن چیتان هه‌یه؟ شنگالی :ئه‌م ه په‌یامیكی زۆر گرنگه بۆ ئاشتی ،پرۆژەیه‌كی سه‌رۆكایه‌تییه بۆ پاشه‌ڕۆژ و دروستبوونی دیموكراتییه له توركیا ،ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌م پرۆژەین و ب���اوه‌ڕی زۆرم���ان پێیه‌تی ،ئ��ه‌وه‌ی تر م��اوه‌ت �ه‌و ه بۆ توركیا ،تا هه‌نگاوی عه‌مه‌لی نه‌نێن ،هیچ باوه‌ڕیان پێناكه‌ین، ئێمه هه‌موو قسه‌یه‌ك بۆ ئاشتی به گرنگ ده‌زانین ،به‌اڵم تا ئیستاش توركیا له ئۆپه‌راسیۆنی خ��ۆی ب��ه‌رده‌وام��ه و ئاماده‌كاریی له‌شكری ده‌كات. ب�هی��ان :پێتان وان �ه‌ب��وو ك ه ده‌بێ ئۆجه‌الن ئازاد بكرایه ،ئینجا ئه‌م په‌یامه‌ی ب��دای �ه ،ی��ان ئه‌مه ل�ه‌ژێ��ر كاریگه‌ریی توركیادایه؟ شنگالی :ئه‌وه‌ش داواكارییه‌كی ئێمه بوو ،به‌اڵم سه‌رۆك ئاپۆ داوای گفتوگۆ و دانوستانی كردووه.
به‌یان :به‌اڵم دانوستان له زیندان چۆن ده‌كرێت؟ شنگالی :ئ��اخ��ر ده‌ب���ێ ش���ه‌رت و مه‌رجی سه‌رۆك ئاپۆ جێبه‌جێ بكرێت، ده‌ب � ێ سه‌رۆكایه‌تی ئ��ازاد بكات ،ئێمه ئازادبوون بۆ سه‌رۆك ده‌خوازین ،به‌س سه‌رۆك ئه‌م شه‌رت و مه‌رجه‌ی بۆ خۆی نییه ،بۆ هه‌موو كورده ،داوای ئازادی بۆ هه‌موو كورد ده‌كات ،ته‌نانه‌ت بۆ هه‌موو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست. به‌یان :ئێوه پێشرت چه‌ند جارێك ئاگربه‌ستی یه‌كالیه‌نه‌تان راگه‌یاندووه، به‌اڵم توركیا هیچ هاتنه‌پێشێكی نه‌بووه، ئه‌گه‌ر ئه‌م جاره‌ش وه‌ك رابردوو بوو ،چی ده‌كه‌ن؟ شنگالی :ئه‌وكات هیچ ناكرێت ،هه‌تا توركیا به ك��رداری هه‌نگاوی چاره‌سه‌ر نه‌نێت ،ئێمه هه‌ر وه‌ك خۆمان ئاماده‌كاری به‌ردوامی له تێكۆشان ده‌بین .ئێمه داوای ئاشتی ده‌كه‌ین. به‌یان :تا ئێستا هیچ هیوایه‌كتان به هاتنه‌پێشی توركیا هه‌یه بۆ چاره‌سه‌ری دۆزی كورد؟ شنگالی :ن�ه‌خ��ێ��ر ،ه��ی��وای ئێمه هه‌نگاوی عه‌مه‌لییه نه‌ك قسه. ب���هی���ان :ه��ی��چ پشتگیرییه‌كی نێوده‌وڵه‌تی له‌و په‌یامه‌ی ئۆجه‌الن و
تا توركیا ب ه كرداری هه‌نگاوی چاره‌سه‌ر نه‌نێت ،ئێم ه ل ه تێكۆشان به‌ردەوام ده‌بین
پرۆسه‌ی ئاشتی به‌دی ده‌كرێت؟ شنگالی :ئه‌م دیداره‌ی كۆتایی سه‌رۆك ئاپۆ ،ئه‌وروپا و ئه‌مریكا و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و كوردان به گشتی پشتگیریی ده‌كه‌ن ،ئه‌مه‌ش به‌ته‌نیا به ئێمه كۆتایی نایه‌ت ،ده‌بێت توركیاش هه‌نگاو بنێت. به‌یان :ئه‌ی باشوور ده‌توانێ چی بكات بۆ سه‌ركه‌وتنی ئه‌م پرۆسه‌یه؟ شنگالی :ئه‌م پرۆژەیه له‌گه‌ڵ باشوور گفتوگۆی له‌سه‌ر كراوه ،سیاسه‌تی ئه‌وامنان وه‌رگرتووه‌و پێشنیاری ئه‌وانیشی تێدابووه، دوای ئه‌وه ئه‌م په‌یامه دراوه پشتگیرییه‌ك هه‌یه ،به‌شێك له‌و په‌یامه پێشنیاری پێنج الیه‌نه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی باشووره( ،پارتی، یه‌كێتی ،گ���ۆڕان ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتووی ئیسالمی) ده‌گرێته‌وه. به‌یان :ئێو ه له باكوور ده‌تانه‌وێت وه‌ك ب��اش��وور هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ بن ،یان به هاوواڵتییه‌كی كورد و تورك یه‌كسانن ،رازی ده‌بن؟ شنگالی :ئێستا ده‌ستپێكه ،ئه‌مه بۆ دواڕۆژە ،ئێستا ته‌نیا وه‌ستانی شه‌ڕە، ئه‌گه‌ر نا هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك چ مافێکی هه‌یه ،دەبێت ئێمه‌ش هه‌مان مافامن هه‌بێت ،ئه‌وه‌ش ده‌بێ به هه‌ڵبژاردن بێت، گه‌ل خۆی چاره‌نووسی خۆی دیاری بكات. به‌یان :به‌ر ل ه ئێستا توركیا نامه‌ی
ئۆجه‌النی بۆ ئێوه نارد ،به‌اڵم بۆردومانیش ب����ه‌رده‌وام ب��وو ،ئایا نامه‌یه‌ك له‌ژێر بۆمبباران ده‌گات به ئێوه؟ شنگالی :به‌ڵێ ،زۆر راسته ئه‌مه سیاسه‌تێكی چه‌وته كه توركیا هه‌یه‌تی ،به په‌رله‌مانتاردا نامه ده‌نێرێت و بۆردومانیش ده‌كات. ب���هی���ان :پ��ێ��ت��ان وان��ی��ی��ه ئ��ه‌م ده‌ستپێشخه‌رییه‌ش وه‌ك نامه‌كه‌یه؟ شنگالی :كه وایكرد ،هه‌موو كورد دوورتر ده‌خاته‌وه له پرۆسه‌ی ئاشتی. ب �هی��ان :هه‌نگاوی سه‌ره‌تایی كه ده‌بێت توركیا بینێت بۆ سه‌ركه‌وتنی ئه‌م ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی ئۆجه‌الن ،چییه؟ شنگالی :ئێمه داوای ئاگربه‌ستامن كردووه ،له به‌رانبه‌ریشدا ده‌بێت توركیا هیچ چاالكیی سه‌ربازی نه‌كات و شه‌رت و مه‌رجی خۆی ئاشكرا بكات. به‌یان :په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و پارتی چۆنه ،له‌كاتێكدا ئه‌وان له‌گه‌ڵ توركیا دانیشنت و گفتوگۆیان هه‌یه؟ شنگالی :په‌یوه‌ندیامن باشه له‌گه‌ڵیان، به تایبه‌ت له‌گه‌ڵ یه‌كێتی ،ئ �ه‌وه‌ش بۆ یه‌كێتیی گه‌لی كورده ،په‌رله‌مانتاره‌كانی كوردی توركیا پێشنیاری ئه‌مانی گه‌یاند، ئه‌م نامه‌یه پێشنیاری پارتی و یه‌كێتی و الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنیشی تێدایه.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
وەزارەىت تەندروستیى حکومەىت هەرێم ئاگادار نییە
فهرمانگهی ته‌ندروستیی سلێمانی مانگان ه 240ملیۆن دینار ل ه فه‌رمانبه‌رانی ده‌بڕێت به‌یان .تایبه‌ت به‌پێی ئ�ه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ست رۆژنامه‌ی (به‌یان) كه‌وتوون ،فهرمانگهی ته‌ندروستیی سلێامنی به بڕیارێكی گه‌نجینه‌ی شاری سلێامنی ،مانگانه بڕی 20هه‌زار دینار له هه‌ر فه‌رمانبه‌رێكی وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروستی ن��او پارێزگای سلێامنی ده‌بڕدرێت. دك��ت��ۆر خ��ال��س ق���ادر ،وته‌بێژی وه‌زاره‌ت����ی ته‌ندروستیی حكومه‌تی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان بێئاگایی خۆی
له‌و بڕیاره ده‌رب��ڕی و رایگه‌یاند هیچ زانیارییه‌كی له بڕیارێكی له‌و جۆره نییه. و هزاره‌ت��ی ته‌ندروستیی حكومه‌تی هه‌رێم ،زیاتر له 12ه هزار فه‌رمانبه‌ری له ناو شاری سلێامنیدا هه‌یه ،به‌و پێیه بێت مانگانه نزیكه‌ی 240ملیۆن دینار له كۆی گشتیی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ده‌بڕدرێت. دك��ت��ۆر رێ��ب��از ف �ه‌ت��اح ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی كاروباری ته‌ندروستی و ژینگه له په‌رله‌مانی كوردستان ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند «بڕینی ئه‌و بڕە پاره‌یه هیچ جۆره موبه‌ڕیرێكی نییه و نابێت ببڕدرێت».
بڕینی م��ووچ �هی فه‌رمانبه‌رانی ته‌ندروستیی پ��ارێ��زگ��ای سلێامنی له كاتێكدایه به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) له هیچ كام له فه‌رمانگه‌كانی دیكه‌ی شاره‌كانی هه‌رێمدا نه‌بڕدراوه و سه‌رف ده‌كرێت. دكتۆر میران محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌ری فهرمانگهی ته‌ندروستیی سلێامنی به (به‌یان)ی راگه‌یاند «هه‌ر فه‌رمانبه‌رێكامن بڕی 20هه‌زار دیناری كرێی هاتوچۆی هه‌بووه كه به‌پێی شوێنی دانیشتنه‌كه‌ی بۆی خه‌رج ده‌كرا ،به‌اڵم به پێی بڕیارێكی
گه‌نجینه‌ی سلێامنی ئ �ه‌و ب��ڕە پاره‌ی ه بڕداره‌وه ،گه‌نجینه بۆ فه‌رمانبه‌رانی خه‌رج ناكات». میران محه‌مه‌د وتیشی «به نوورساو گه‌نجینه ئاگاداری كردووین كه له بری ئه‌و 20هه‌زاره ئۆتۆمبێل بۆ فه‌رمانبه‌ران به كرێ بگرین ،به‌اڵم ئێم ه ناتوانین به‌و په‌له‌ی ه ئۆتۆمبێل دابین بكه‌ین». به پێی رێنامییه‌كانی وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروستی ،هه‌ر كارمه‌ندێك به پێی شوێنی جوگرافییه‌كه‌ی و دوور و نزیكی، بری 20هه‌زار دینار ده‌رماڵه‌ی بۆ سه‌رف
ده‌كرێت ،هه‌ر یه‌كه ل ه فه‌رمانگه‌كانی ته‌ندروستیی هه‌ولێر ،رانیه ،هه‌ڵه‌بجه به (به‌یان)یان راگه‌یاند ئه‌وان هیچ جۆره بڕیارێكی له‌و شێوه‌یان بۆ نه‌چووه و ئاگاداری نین. ق��اس��م ع���ه‌زی���ز ،ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری راگه‌یاندنی فهرمانگهی ته‌ندروستی هه‌ولێر وتی «تائێستاش بڕی ئه‌و 20 هه‌زاره‌ی بۆ هاتوچۆی فه‌رمانب هران بڕیار دراوه ،ده‌درێ��ت� ه فه‌رمانب هران و هیچ بڕیارێك نییه بۆ نه‌دانی ئه‌و 20ه هزار دیناره».
ت��ه‌ه��ا م��ح��ه‌م��ه‌د ،ل��ێ��پ��ررساوی راگه‌یاندنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی ته‌ندروستیی ڕاپه‌ڕینیش رایگه‌یاند «ده‌رماڵه‌ی هاتوچۆی هیچ فه‌رمانبه‌رێك نه‌بڕاوه ،ته‌نیا ئه‌وانه نه‌بێت كه مۆڵه‌تیان هه‌یه». جه‌بار محه‌مه‌د ،نه‌قیبی كارمه‌ندانی ته‌ندروستیی پارێزگای سلێامنیش بێئاگایی خۆی له بڕینی ئه‌و ده‌رماڵه‌یه راگه‌یاند و وتی «من ئاگاداری ئه‌و بڕیاره نیم، به‌اڵم پێده‌چێت بۆ ڕێككردنه‌وه‌ی ئه‌و ده‌رمااڵنه بێت».
داوای گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و دوو ملیۆن دۆنم زه‌وی ه دەکرێت کە عه‌لی کیمیایى له‌سه‌ر عه‌ره‌ب تاپۆی كردن شڤان جه‌باری .كه‌ركووك دوای ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ئه‌نجومه‌نی نۆێنه‌رانی عێراقدا چه‌ند بڕیارێكی ڕژێمی به‌عسی پێشووی عێراق هه‌ڵوه‌شایه‌وه، یه‌كێك له بڕیارەكانیش به (شئون شیامل) ناو ده‌ب �را ،كه تایبه‌ت بوو به ماده‌ی ،140ئه‌ویش بڕیاری ژماره شه‌ش بوو
ی
كه نزیكه‌ی دوو ملیۆن دۆن��م زه‌ویی نیشته‌جێبوون و كشتوكاڵیی نه‌ته‌وه‌ی كورد و توركامن له كۆتایی ساڵه‌كانی 1980دا ب�ه ب��ڕی��اری عه‌لی حه‌سه‌ن مه‌جید كه ئه‌وكات به‌رپرسی كاروباری ناوچه‌كانی باكور بوو ،خستبوویه سه‌ر عه‌ره‌بی ه��اورده له سنوری پارێزگای ك���ه‌رك���ووك ،ك �ه زی��ات��ر ل �ه 35ساڵه
مووچه‌ی مامۆستایان جیاوازیی تێداده‌كرێت شڤان جه‌باری ج��ی��اوازای له نێوان مووچه‌ی مامۆستایانی ئیداره‌ی سه‌وز و زه‌رد له كه‌ركووك ده‌كرێت و مامۆستایه‌كیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت «وه‌ك مامۆستایانی میالكی سلێامنی تا ئێستاش جیاوازیی مووچه‌كه‌مان بۆ سه‌رف نه‌كراوه». م��ام��ۆس��ت��ا ف����اروق شه‌فیق، یاریده‌ده‌ری قوتابخانه‌ی كه‌ركووكی ن���وێ ،ب��اس��ی ل �ه گرفته‌كه ك��رد و وتی «له دوای ڕووخاندنی ڕژێمی به‌عسه‌وه ،گه‌ڕاینه‌وه بۆ كه‌ركووك بۆ خزمه‌تكردن به قوتابیان و نه‌وه‌كانی كورد له‌م شاره‌دا و دوای چه‌ند ساڵێك مووچه‌ی مامۆستایان له سلێامنی و هه‌ولێر زی��ادی كرد ،كه‌چی ئێمه‌ی مامۆستایانی كه‌ركووك كه سه‌ر به میالكی سلێامنین ،مووچه‌كه‌مان زیادی نه‌كرد و تا ئێستاش جیاوازیی مووچه‌كه‌مان بۆ سه‌رف نه‌كراوه». ئه‌حمه‌د كه‌ركووكی ،به‌رپرسی لیژنه‌ی داكۆكیكردن له مافی مامۆستایان
له ڕێكخراوی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌وه و ڕایگه‌یاند «دوای چه‌ندین داواك��اری و به‌رزكردنه‌وه‌ی یاداشت بۆ وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده و دارای��ی بۆ سه‌رفكردنی جیاوازیی مووچه‌ی مامۆستایانی سه‌ر به ده‌ڤه‌ری سلێامنی كه له كه‌ركووكن و ژم��اره‌ی��ان 700 مامۆستا و فه‌رمانبه‌رن ،به‌اڵم تائێستا بۆیان سه‌رف نه‌كراوه» .ناوبراو وتیشی «مامۆستایان له كه‌ركووك له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو قوربانیدان و نه‌هامه‌تییه‌ی به‌سه‌ریان هاتووه ،له‌بری خزمه‌تكردن و پاداشتكردنیان ،مافه‌كانی خۆیان لێ زه‌وت دەكرێت و نا‌یاندرێتێ». ل��ه‌دوای ڕێكخستنی مووچه‌ی مامۆستایانی سلێامنی و هه‌ولێر، جیاوازی مووچه بۆ مامۆستایان خه‌رج ك �را ،ته‌نانه‌ت ئ �ه‌و مامۆستایانه‌ی ك��ه‌رك��ووك ك �ه س��ه‌ر ب �ه ده‌ڤ���ه‌ری هه‌ولێرن ،بۆیان خ �ه‌رج ك �را ،ته‌نیا ئه‌و مامۆستایانه‌ی سه‌ر به ده‌ڤه‌ری سلێامنی بوون بۆیان خه‌رج نه‌كراوه.
به‌یان ڕووداوه‌كانی نه‌ورۆزی شاری كه‌ركوك ده‌خات ه ڕوو به‌یان .كه‌ركووك دك���ت���ۆر س���دی���ق ع���وم���ه‌ر، به‌ڕێوەبه‌ری فهرمانگهی ته‌ندروستیی گ��ش��ت��ی��ی ك����ه‌رك����ووك ئ���ام���اری ته‌ندروستیی سێ ڕۆژی ن �ه‌ورۆز له 20تا 23ى مانگی بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) خسته ڕوو ،به‌م شێوه‌یه « 5345هاوواڵتیی شاری كه‌ركووك سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌كانیان كردووه ب��ه م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی چ��اره‌س �ه‌ك��ردن��ی نه‌خۆشییه‌كانیان و 3675كه‌سیان چوونه‌ته ه��ۆب�هی فریاكه‌وتن و 121كه‌سیشیان نه‌شته‌رگه‌رییان بۆ ئه‌نجام دراوه ،هاوكات 203منداڵیش له‌دایك ب��وون و 42منداڵیان له
ڕێگای نه‌شته‌رگه‌ییه‌وه بوون ،هه‌ر له‌و 3ڕۆژەی جه‌ژنی ن�ه‌ورۆزدا 13 كه‌س كۆچی دواییان ك��ردووه و 3 كه‌سیان كه‌وتوونه‌ته ئاوه‌وه خنكاون له سه‌یرانگاكانی ك�ه‌رك��وك و 76 كه‌سیش ئێسكه‌كانی گیانیان له كاتی گه‌شته‌كاندا شكاون». له الیه‌كی دیكه‌‌و ه موقه‌ده‌م شوان ئیسامعیل ،به‌رپرسی هۆبه‌ی ڕاگه‌یاندنی به‌ڕێوەبه‌رایه‌تیی پۆلیسی هاتوچۆی كه‌ركووك به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «شه‌ش ڕووداوی هاتوچۆ ل ه م��اوه‌ی 24كاتژمێری ن��ه‌ورۆزدا هه‌بوون و ل ه ئاكامی رووداوه‌كانیشدا یه‌ك كه‌س گیانی ل ه ده‌ست داو ه و 14كه‌سی تریش بریندار بوون».
زه‌وییه‌كانی كورد و توركامن داگیر كراو ه و له دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووه‌وه ی�ه‌ك دۆن��م زه‌وی ن �ه‌گ � هڕاوه‌ت �ه‌وه .له دانیشتنی ئاسایی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ێ ئاماده‌بوونی پێكهاته‌ی كه‌ركووك به‌ب عه‌ره‌بی ،به كۆی ده‌نگ بڕیاردرا له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و زه‌وییان ه بۆ هه‌ردوو نه‌ته‌وه‌ی كورد و توركامنی شاره‌كه.
ئ��ی�براه��ی��م خ �ه‌ل��ی��ل ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ك �ه‌رك��ووك به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له دانیشتنه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگادا بڕیارمان له‌سه‌ر ئ��ه‌و ه داوه ك� ه خ��اوه‌ن��ی زه‌وییه‌كان ق��ه‌ره‌ب��وو ب��ك��رێ��ن�ه‌وه ،ه��اوك��ات ئه‌م ب��ڕی��اره‌ش له دوای ئ �ه‌و ه دێ��ت ك ه له په‌رله‌مانی عێراق ده‌نگی پێدراوه ،به‌اڵم
نه‌چووه‌ته ب��واری جێبه‌جێكردنه‌وه، جگ ه له‌وه‌ش ب ه هۆی نه‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی زه‌وییه‌كانەوە به‌ربه‌ستی زۆر دروست ده‌بێت ل ه به‌رده‌م پڕۆژە خزمه‌تگوزاری و وه‌به‌رهێنانه‌كان» .ناوبراو ئه‌وه‌ش ده‌خات ه ڕوو كه «كوتله‌ی عه‌ره‌بییش ل �ه ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ا بایكۆتی دانیشتنه‌كه‌یان كرد و به‌یاننامه‌یه‌كیان
ده‌ركرد دژ به‌و بڕیارانه‌ی دانیشتنه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ،چونكه پێیان وایه مافه‌كانیان پێشێل ده‌كرێت». له به‌یاننامه‌یه‌كیشدا كه كۆپییه‌كی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتووه ،عه‌ره‌بەكان داوای قه‌ره‌بووكردنه‌وه ده‌كه‌ن و ئه‌گه‌ر قه‌ره‌بووش نه‌كرێنه‌وه ئ�ه‌وا ئ��اژاوه و پشێوی دروست ده‌بێت له شاره‌كه.
«ژماره‌ی پااڵوگه نایاساییه‌كانی هه‌رێم گه‌یشتوونه‌ته 150پااڵوگه» ڕاپۆرت :سه‌ید نامی به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، ژم���اره‌ی ئ �ه‌و پ��ااڵوگ �ه نایاساییانه‌ی ل��ه ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان��دا ه��ه‌ن، گ �هی��ش��ت��وون �ه‌ت �ه 150پ���ااڵوگ��� ه و ن�ه‌وت��ی��ان ب � ه ش��ێ��وه‌ی نایاسایی له الی��ه‌ن حكومه‌ته‌وه پێده‌فرۆشێت. ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی پیشه‌سازی و وزه و س��ه‌رچ��اوه رسوشتییه‌كانی په‌رله‌مانیش رایده‌گه‌یه‌نێت هێزێكی گهوره له په‌رله‌ماندا هه‌یه ،به‌رگری له‌و سیاسه‌ته‌ی حكومه‌ت ده‌ك��ات و ئه‌و كاره نایاساییانه‌ی به الوه ئاساییه. عه‌بدوڵاڵ م�ه‌ال ن��وری ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی پیشه‌سازی و وزه و سه‌رچاوه
رسوشتییه‌كانی په‌رله‌مان ،بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌و پااڵوگانه نه‌وت له حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ده‌كڕن ،پااڵوگه‌كان مۆڵه‌تیان نییه و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش له جێگه‌ی ده‌وڵه‌ته، ده‌وڵه‌تیش نابێت له‌گه‌ڵ ده‌زگ��ای ن��ای��اس��ای��ی��دا م��ام�ه‌ڵ�ه ب��ك��ات ،ب �ه‌اڵم حكومه‌تی هه‌رێم به فه‌رمی نه‌وتیان پێده‌فرۆشێت». ناوبراو وتیشی «په‌رله‌مان ئاگاداره له‌و نه‌وت فرۆشتنه ،به‌اڵم په‌رله‌مان هیچی پێناكرێت ،چونكه هێزێكی گهوره له په‌رله‌ماندا هه‌یه ،به‌رگری له‌و سیاسه‌ته‌ی حكومه‌ت ده‌ك��ات و ئه‌و كاره نایاساییانه‌ی به الوه ئاساییه». الی خۆیشیه‌و ه ئه‌ندامێكی دیكه‌ی
لیژنه‌ی پیشه‌سازی و وزه و سه‌رچاو ه رسوشتییه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان، ناسك تۆفیق ،وتی «دیاره له كوردستاندا ژماره‌یه‌كی زۆر پااڵوگه هه‌یه ،به‌پێی ئه‌و چه‌ند جاره‌ی كه وه‌زیری سامانه رسوشتییه‌كان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئێم ه باسی كردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی به فه‌رمی مۆڵه‌ت دراوه و مامه‌ڵه‌ی له‌سه‌ر ده‌كرێت، ته‌نیا سێ دانه‌یه ،ئه‌وی تری به قسه‌ی وه‌زیری سامانه رسوشتییه‌كان ده‌ڵێت 80پااڵوگه‌ی تری بچووكامن هه‌یه كه ناشه‌رعی و مۆڵه‌ت پێنه‌دراون ،یانی خۆیان دامه‌زراون كوالێتییه‌كه‌یان باش نییه ،له‌به‌ر ئه‌وه مۆڵه‌تیان ناداتێ». ناسك تۆفیق وتیشی «له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و پااڵوگانه‌ی نافه‌رمین ،سه‌رۆكی
هه‌رێمیش بڕیاری داخستنی دان ،نه‌ك ته‌نیا ئێم ه و په‌رله‌مان ،كێ ده‌توانێ پااڵوگه دابنێت بێ مۆڵه‌ت ،قابیله كه‌سی ئاسایی بتوانێت پااڵوگه دابنێت بێ مۆڵه‌ت!». ناسك تۆفیق راشیگه‌یاند «به‌گشتی لیژنه‌كه‌مان بێزاره ل�ه‌وه‌ی كه زۆربه‌ی ئیشه‌كامنان ئه‌نجامی نییه ،بۆ منوونه ن��وورساوێ��ك ده‌كه‌ین بۆ سه‌رۆكایه‌تی و ده‌ڵێین به‌دواداچوون بۆ ئه‌م بابه‌ته بكه‌ین ،با به‌نزین نرخی وه‌ك ناوه‌ند بێت ،وه‌اڵمامن ده‌ست ناكه‌وێته‌وه ،ته‌نها بۆ ئه‌م ه وانییه ،بۆ زۆرب �هی ئیشه‌كان وایه ،وه‌اڵمه‌كامنان ده‌ست ناكه‌وێته‌وه و موماته‌ڵه‌یان پێده‌كرێت ،بابه‌تی نه‌وت حه‌ساسه و وه‌اڵمی جددیی وه‌رناگرین».
چاالكوانانی سووریا گومانیان ل ه كوشتی بوتی هه‌یه به‌یان .ئیالف الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی سووریا به‌رپرسیارێتیی خۆیان ل ه كوشتنی محه‌مه‌د سه‌عید ڕەم هزان بوتی ،كه‌سایه‌تیی ئایینی ڕانەگه‌یاند و خوێنه‌كه‌شیان خست ه ئه‌ستۆی رژێمی سووریا. گومان له‌سه‌ر ته‌قینه‌وه‌كه وێنه‌یه‌ك ل ه تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی فه‌یسبوك و تویته‌ر ب�ڵاوك �رای �ه‌و ه كه چاالكوانانی سووریا ئاماژە به‌و ه ده‌كه‌ن گومانیان هه‌ی ه ل��ه‌وه‌ی ئ�ه‌و كرده‌وه‌یه ته‌قینه‌و ه بووبێت ،چونك ه س��ووره‌ی��ای گڵۆپه‌كان و پانك ه و سپلیت و ئه‌و شتانه هیچی نه‌شكاون و فه‌رشه‌كه‌ش زیانی پێنه‌گه‌یشتووه ،كورسییه‌كه‌ی بوتیش له شوێنی خۆیدایه ،به‌ڵكو ده‌ڵێن ئه‌و ه زیاتر ل ه شێواندنی ئه‌و ناوچه‌ی ه ده‌چێت ،ئه‌مه‌ش ل ه كاتێكدا ك ه رژێمی ئه‌سه‌د ڕایگه‌یاند «ئ�ه‌و ه ته‌قینه‌و ه بوو ه و تیایدا 42كه‌س ك��وژراون ل ه نێوانیاندا بوتی ،هاوكات 85 كه‌س بریندار بوون» .چاالكوانانی سووریاش ده‌ڵێن «ته‌رمی بوتی ل ه هیچ شوێنێكدا
ده‌رنه‌كه‌وتوو ه ل ه گرت ه ڤیدیۆییه‌كاندا، ه��اوك��ات هیچ وێنه‌یه‌كی ب ه ك��وژراوی باڵونه‌كراوه‌ته‌وه». به هه‌موو پێوه‌ره‌كان تاوانه ئه‌حمه‌د موعاز خه‌تیبی ،سه‌رۆكی ئیئتیالفی نیشتیامنیی ئۆپۆزسیۆنی سووریا، ئیدانه‌ی هێرشكردن ه سه‌ر بوتی كرد و وتی «ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر مزگه‌وتی ئیامن به هه‌موو پێوه‌ره‌كان تاوانه» .ه �ه‌روه‌ك به ئاژانسی هه‌واڵی فه‌ڕەنسای ڕاگه‌یاند «به هه‌موو شێوه‌یه‌ك ئیدانه‌ی تیرۆركردنی عه‌الم ه دكتۆر ره‌م هزان بوتی ده‌كه‌ین ،دین و ڕەوشتامن ڕێگه‌مان نادات ب ه هیچ شێوه‌یه‌ك بیر ل ه كوشنت بكه‌ینه‌وه» .خه‌تیب جه‌ختی له‌وه‌ش كرده‌و ه ك ه «گومامنان هه‌یه ،ئه‌و ته‌قینه‌وه‌ی ه ل ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و ه ئه‌نجام دراوه». ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازییش ئیدانه‌ی ده‌كات له‌ب هرانبه‌ر به‌یاننامه‌یه‌كی ڕژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌ددا ك ه ئۆپۆزسیۆنی ب ه كوشتنی بوتی تاوانبار ده‌ك��رد ،ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی له دیمه‌شق و چ��وارده‌وری ،كوشتنی بوتییان ئیدان ه ك��رد ،هاوكات بێتاوانیی سوپای
س��ووری��ای ئ��ازادی��ان ڕاگه‌یاند و ده‌زگ��ای موخاب هرات و چه‌كداره‌كانی ئه‌سه‌دیان تاونبار ك��رد ب ه ئه‌نجامدانی ئ�ه‌و ك��اره، ك ه «پێشرتیش زنجیره‌یه‌ك ته‌قینه‌وه‌ی هاوشێوه‌یان ئه‌نجام داو ه بۆ ته‌سفییه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی نزیكده‌بنه‌و ه ل ه وازهێنان له سوپاكه‌ی ئه‌سه‌د». ڕاگه‌یه‌نراوی ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��ه‌م ت��اوان � ه چه‌ند په‌یامێكی له‌خۆ گرتووه .یه‌كه‌م :وه‌اڵمێكی خێرایه ب��ۆ ڕاگ �هی �ه‌ن �راوی په‌كه‌ك ه ك� ه ك��رده‌وه سه‌ربازییه‌كانی ڕاگرتووه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بوتی كورده .دووه‌م :هه‌وڵدان بۆ دروستكردنی فیتن ه و ئاژاو ه ل ه نێوان سوپای سوریای ئازاد و برا كورده‌كامنان .سێیه‌م :پیشاندانی سوپای سووریای ئازاد ب ه تیرۆریست له‌به‌رچاوی جیهاندا». بوتی كێ بوو؟ بوتی شێخێكی ن��ارساوی ك��ورد بوو ك ه ل ه سووریا و توركیا و عێراق و زۆر ناوچه‌ی دیكه‌ی جیهان ناوبانگی هه‌بوو، ل ه ساڵی 1929له‌دایك ب��ووه ،خوێندنی ئاینی و زانستیی ل ه قوتابخانه‌كانی دیمه‌شق
خوێندووه ،دواتر بۆ درێژەدان ب ه خوێندن ڕووی ل� ه میرس ك���ردوو ه و ل� ه ئه‌زهه‌ر خوێندوویه‌تی ،بڕوانامه‌ی دك��ت��ۆرای له بنه‌ماكانی شه‌ریعه‌تی ئیسالمی ل ه ساڵی 1965وه‌رگرتووه ،خاوه‌نی زیاتر ل ه 60كتێبه ل ه بوار ه جیاوازه‌كانی ئایینی ئیسالمدا. بوتی ل ه نێو ڕیزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی سووریادا ڕەخنه‌ی زۆری لێده‌گیرا ب ه هۆی هه‌ڵوێسته‌كانی ،به‌تایبه‌ت ك ه ل ه ته‌موزی 2011دا ل ه یه‌كێك ل ه مزگه‌وته‌كان كرایه ده‌ره‌وه ،دوای ئه‌وه‌ی وتبووی «زۆربه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه‌ی ل ه دوای نوێژی هه‌ینییه‌و ه ده‌ڕۆن بۆ خۆپیشاندان ،هیچ له‌سه‌ر نوێژ نازانن». بوتی ل ه ماوه‌ی ڕابردوودا به‌و ه نارسابوو به‌رگریی ل ه رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د ده‌ك��رد و فه‌توای بۆ ده‌دان و دژی شۆڕشگێڕان بوو ،به‌اڵم به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی كه‌سه نزیكه‌كانی دركاندوویانه ،ل ه ماوه‌ی ڕابردوودا له‌و هه‌ڵوێستانه‌ی په‌شیامن بووبوویه‌و ه و ده‌یویست ب ه بیانووی سه‌فه‌ری مالیزیاوه، ئه‌و واڵت ه جێبهێڵێت« ،هه‌ر ئه‌وه‌ش هۆكار ب��وو ه بۆ ئ��ه‌وه‌ی ڕژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د له سیناریۆیه‌كدا كوشتیان».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
شاری كۆیه ده‌كه‌وێته ڕۆژهه‌اڵتی شاری هه‌ولێر و ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی به 50هه‌زار كه‌س مه‌زه‌نده ده‌كرێت. له 32گ �ه‌ڕه‌ك پێكهاتووه و ده‌وروبه‌ره‌كه‌شی سێ ناحیه و 148گونده .یه‌كێكه له شاره دێرینه‌كانی كوردستان ،شوێنێکى سنوریى نێوان یەکێتى و پارتى بووە .ئێستاش چاپوك سه‌ید عومه‌ر ،كه 49یه‌مین قائیمقامی قه‌زاكه‌یه و تەنیا قائیمقامى یەکێتییە لە سنوورى زەرد ،له گفتۆگۆیه‌كی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ (به‌یان) له‌سه‌ر گرفته‌كان و داخوازییه‌كانی كۆیه ،به‌مشێوه وه‌اڵمی پرسیاره‌كانی دایه‌وه.
بەهۆى نەبوونى بەڵگەوە ،نەمانتوانیوە موستەحەقەکانى گەندەڵیى پڕۆژەکە سزا بدەین
لەژێر فشارى ڕاگەیاندندا شەقامى کۆیە ـ سلێمانیمان قیرتاو کرد ،ئێستاش زۆرى لێ خراپبووەتەوە ئەگەر زانکۆى کۆیە نەبوایە ،ئێستا هێندەى ناحیەیەکى بچووکمان لێدەهات
گفتوگۆ :زریان جه‌وهه‌ر
چاپوك سه‌ید عومه‌ر ،قائیمقامى كۆیە ،بۆ (به‌یان):
حزبەکان بێ جیاوازى دەست لە کاروبارى حکومەت وەردەدەن ب�������هی�������ان :ت������ۆ ب�����ڕی�����اری ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ت دا ،دوایش بێده‌نگ بوویت ،بۆچی؟ چ���اپ���وك :م���ن ل���ه 2011/7/3 ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆم پێشكه‌ش كرد، به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه‌مرتین بودجه‌مان هه‌بوو، زۆرترین داواكاریشم له‌سه‌ر ب��وو ،هیچ ڕێگه‌چاره‌یه‌كی ترم نه‌مابوو ،دوایش زۆر هه‌وڵم دا ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌میان قبوڵ نه‌كرد. به‌یان :بۆچی قبوڵیان نه‌كرد؟ چاپوك :نازانم ،له‌وان بپرسه. به‌یان :به‌اڵم تۆ بێده‌نگ بوویت؟ چ��اپ��وك :ئ��اخ��ر ب��ه‌ه��ۆی ب��ڕی��اری ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌مەوە ،به سێ وه‌جب ه هاوكاریی باش بۆ كۆیه هات ،بۆیه بێده‌نگ بووم .ئه‌و بڕیاره‌ش زه‌نگێك بوو بۆ حكومه‌ت ك ه باشرت گوێامن لێ بگرێت، چونكه ئه‌وكات ل ه به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كان، كۆیه پ هراوێز خرابوو. به‌یان :ل ه چیدا پ هراوێز خرابوون؟ چاپوك :ئه‌وكات له كۆی 148گوند ته‌نیا نۆ گوند كاره‌بای هه‌بوو ،ئێستا هه‌شت گوند ماوه كاره‌بای بۆ بچێت 375 ،گۆڕەری كاره‌بامان بۆ هات .توانیامن زیاتر ل ه دوو گه‌ڕەك ئاوه‌ڕۆ و قیرتاوی بۆ بكه‌ین ،له‌گه‌ڵ چه‌ند باخچه‌یه‌ك ..هتد. ب �هی��ان :ب��ه‌اڵم ل�ه كۆی ه ڕۆژب���ه‌رۆژ دانیشتوانی گونده‌كان به‌ره‌و كه‌مبوونه‌وه ده‌چن؟ چاپوك :به پێچه‌وانه‌وه ،هه‌ندێك گوند كه‌می ك��ردووه ،به‌اڵم هه‌ندێكیش زیادی كردووه ،به پێی گونده. به‌یان :ڕۆژب �ه‌ڕۆژ ژم��اره‌ی ماڵه‌كانی كۆی ه ڕوو ل ه كه‌مبوونه‌وه‌یه ،به پێی داتایه‌ك هه‌موو هه‌فته‌یه‌ك له كۆیه 10ماڵ بار ده‌كه‌ن و كۆیه جێده‌هێڵن ،بۆچی؟ چ������اپ������وك :ك������ه ب�����ڕی�����اری ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌م دا ،هه‌موو هه‌فته‌یه‌ك چوار بۆ ده ماڵ له كۆیه كه‌می ده‌كرد، به‌اڵم ئێستا هه‌فته‌ی یه‌ك ماڵیش نییه بار بكات ،ئه‌مه‌ش به هۆی چه‌ند هۆكارێكەوە بوو ،له‌وانه دووسایدی هه‌ولێر ـ كۆیه ،كه هێشتا نه‌كه‌وتووه‌ته كار و نه‌بوونی هیچ پرۆژەیه‌كی سرتاتیژی له كۆیه ،به‌اڵم ئێستا چه‌ندین پرۆژە جێبه‌جێ ده‌كرێن ،ئه‌مه‌ش وای كرد كه خه‌ڵكی جارێكی تر ئومێدیان به شاری كۆیه بۆ دروست ببێته‌وه و كۆچ نه‌كه‌ن. به‌یان :جیاوازیی كۆیه‌ی ئێستا له‌گه‌ڵ كۆیه‌ی پایته‌ختی تاڵه‌بانی چییه؟ چاپوك :جه‌نابی مام جه‌الل هه‌موو شاره‌كان به یه‌ك چاو سه‌یر ده‌كات. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت تا دووئیداره‌یی
هەبوو ،یه‌كێتی گرنگیی زیاتری به‌و شاره ده‌دا ،به به‌راورد به شاره‌كانی ترى؟ چاپوك :مام جه‌الل د هزانێ كۆیه چه‌ند زیامنه‌ند بووه له ڕابردوودا ،زانكۆی كۆیه‌ی كرده‌وه ،هه‌روا به ئاسانی نه‌بووه ،ئه‌گه‌ر ئه‌و زانكۆیه نه‌بوایه ،كۆیه ئێستا هێنده‌ی ناحیه‌یه‌كی بچووكی وه‌ك ته‌قته‌قی لێ ده‌ه��ات .ئه‌و زانكۆیه ڕۆشنایی به كۆیه دای�ه‌وه ،وایكرد پێگه‌ی خۆی بدۆزێته‌وه. ئێستاش جیاوازه له ج��اران ،پێشرت پاره‌ی پرۆژەكان حزب ته‌رخانی ده‌ك��رد ،ئێستا له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه ته‌رخان ده‌كرێت. ب�هی��ان :ده‌م �ه‌وێ��ت به ڕوون��ی پێم بڵێیت ،ئایا ئێستا هه‌مان ئه‌و گرنگییه‌ی پێ ده‌درێت كه له رابردوودا پێی دراوه؟ چاپوك :هه‌ر ڕۆژنامه‌نووسێك دێت ئه‌و پرسیاره‌م ل ێ ده‌كات ،مه‌به‌ستیان له دوو شته ،ئه‌گه‌ر بڵێم ج��اران باشرت بوو، ده‌ڵێن قائیمقام یه‌كێتییه بۆی ه وا ده‌ڵێت، خۆ ئه‌گه‌ر بڵێم هی ئێستا باشرته ،دیسان ده‌ڵێن قائیمقام ده‌ڵێت پارتی باشرت خزمه‌ت ده‌كات له یه‌كێتی ،چونكه سه‌رده‌می ئێستا پارتی ئیداره‌ی هه‌ولێر ده‌ك��ات ،باشرته. به‌اڵم من نایخه‌مه سه‌ر سه‌وز و زه‌رد ،هیچ ڕەخنه‌یه‌كامن له یه‌كێتی و پارتی نییه، ڕەخنه‌مان ل ه حكومه‌ت هه‌یه ،بۆیه ده‌بێ هه‌ر له حكومه‌ت ڕەخنه بگرین و سوپاس بكه‌ین. به‌یان :به‌اڵم كام سه‌رده‌م باشرته ،وه‌ك خۆی چۆنه به‌و شێوه‌یه پێامن بڵێ؟ چ��اپ��وك :ئێستا پ��اره‌ك�ه زی��ات��ره ،به گوێره‌ی ئەوەى پاره‌كه زیاتره ،جارانی باش بوو ،چونکە جاران پاره‌كه كه‌م بوو. به‌یان :ده‌ستتێوه‌ردانی حزب له‌ناو فه‌رمانگ ه حكومییه‌كاندا تاچه‌ند ه هه‌یه؟ چ��اپ��وك :ه �ه‌م��وو ح��زب�ه‌ك��ان به‌بێ جیاوازی ده‌ست له كاروباری حكومه‌ت وه‌رده‌ده‌ن ،هه‌ریه‌كه به جۆرێك فشارمان لێ ده‌ك��ات ،من كادیری یه‌كێتیم ،به‌اڵم مه‌رج نییه هه‌رچی بیكه‌م خه‌ڵكی یه‌كێتی ب ه دڵی بێ ،ته‌نانه‌ت زۆرجار كادیره‌كانی فشارم ده‌خه‌نه‌سه‌ر له ئاستی خ��وارەوە، به‌اڵم حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ده‌ی��ان جار له ڕێگه‌ی خه‌ڵكەوە كێشه‌مان بۆ دروست ده‌كه‌ن ،كه لێیان بپرسیت ،ده‌ڵێن خه‌ڵكه، ئێمه نین .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ناڵێم فشاره‌كان ڕاسنت یان ناڕاست ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده داواكاریم هه‌یه حكومه‌ت نه‌بێته جێگه‌ی ملمالنێی حزبه‌كان ،با ملمالنێكان له ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌ت بن. ب �هی��ان :ب���ه‌اڵم ملمالنێكه له‌سه‌ر حكومه‌ته؟ چاپوك :به‌ڵێ ڕاسته ،به‌اڵم نه‌ك له‌به‌ر ئه‌وه‌ی من كادیری یه‌كێتم ،بێن ملمالنێم
له‌گه‌ڵ بكه‌ن ،ڕێگریم لێ بكه‌ن .به چاوی حكومه‌ت ،نه‌ك حزبایه‌تی ،هه‌ڵمسه‌نگێنی. به‌یان :ئه‌ی تۆ قائیمقامی ،بۆ ده‌بێ له‌سه‌ر بنه‌مای حزبیبوون دابرنێیت ،له‌سه‌ر بنه‌مای لێهاتوویی نه‌بێ؟ چاپوك :من له سوید بووم ،له هه‌ر شوێنێك حزبێك سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانی به‌ده‌ست بهێنێت ،زۆرینه ده‌بێ و سه‌رۆكی ئه‌و شاره‌وانییه به‌ده‌ست ئه‌و الیه‌نه‌وه‌یه‌وه. به‌یان :به‌اڵم لێره سه‌ریش بكه‌وی ،بۆ تۆ نابێ؟ چاپوك :ئه‌و پرسیاره‌ت له ئاستی له من به‌رزتر بكه. به‌یان :تۆ تاكه قائیمقامی یه‌كێتیت له سنووری پارتی ،تا چه‌ند هه‌ست به بوونی جیاوازی ده‌كه‌ی له‌گه‌ڵ قائیمقامه‌كانی تر؟ چاپوك :من وه‌ك قائیمقام داده‌نیشم، كۆبوونه‌وه ده‌كه‌م ،داواكاری ده‌كه‌م ،نه‌ك وه‌ك كادیری یه‌كێتی ،هیچ شتێكیش من جیاناكاته‌وه له قائیمقامه‌كانی تر ،هه‌تا ئێستا یه‌ك گرفتم نه‌بووه به‌هۆی ئەوەوە کە یه‌كێتیم. به‌یان :تا چه‌ند دانیشتوانی كۆیه س��ودم �ه‌ن��دی پ��ت�رۆدۆالرن ،ك �ه سنووری ناوچه‌كه بڕێكی زۆری نه‌وتی تێدایه؟ چاپوك :پ�ترۆدۆالر له عێراق له‌سه‌ر ئاستی پارێزگا ده‌درێ��ت ،پارێزگاكانیش تا ئێستا به‌ده‌ستیان نه‌گه‌یشتووه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستت نه‌وتی كۆیه بێ ،ئه‌و پاره‌یه‌ی ده‌درێته‌وه ق هزا و ناحیه‌كان ،تا ئێستا ئه‌و شوێنانه‌ی نه‌وتی لێ ده‌به‌ن هیچی بۆ سه‌رف ناكه‌ن ،تانكه‌ره گه‌وره‌كانی نه‌وت هه‌موو ڕێگاوبانه‌كانیان لێ تێك داوین ،نه بۆمان چاك ده‌كه‌نه‌وه ،نه قه‌ره‌بوومان ده‌كه‌نه‌وه، تازه خه‌ریكه ڕێگای ده‌ره‌كییان بۆ ده‌كه‌ن. ب �هی��ان :تونێلی هه‌یبه‌ت سوڵتان چه‌ندین ساڵه حكومه‌ت پێی جێبه‌جێ ناكرێت ،بۆچی؟ چاپوك :ئ�ه‌و تونێل ه من ئاساریشی نازانم كه پێشرت خه‌ریك بوون ،به‌اڵم ئێستا خه‌ریكه به چوار قۆناغ ده‌بێ ،ڕێگای دوو سایدی به پردی حاجه وسودا دێت ،ئێستا له قۆناغی جێبه‌جێكردندایه. به‌یان :به‌اڵم ئه‌و كۆمپانیا كۆرییه‌ی كه هات كۆمه‌ڵێك ئامێری زۆری به‌جێهێشت، جگ ه ل��ه‌وه‌ش بودجه‌یه‌كی زۆر كه بۆی ته‌رخان كرابوو ،چی لێهات؟ چاپوك :ئه‌وانه له ئاستی س �ه‌ره‌وه ده‌كرێن ،من لێی ئاگادار نیم ،ل ه و هزاره‌تدایه، هیچ ئه‌وه‌لیاتێكی نییه ،نه لێره ،نه له ئاوه‌دانكردنه‌وه ،هیچ زانیاریم له‌سه‌ری نییه. به‌یان :پ��رۆژەی ئاوی كۆیه چه‌ندین ساڵه خه‌ریكن ،بۆ جێبه‌جێ نه‌كراوه؟ چاپوك :به‌هۆی ئه‌وه‌ی له نێوان چه‌ند
كۆمپانیایه‌ك ئاڵوگۆڕی پێ كراوه ،دواتر درای ه دادگا ،پرۆژەكه دواك�ه‌وت ،ئێستا له ئان و ساتی كردنه‌وه‌یداین. به‌یان :جێبه‌جێنه‌كردنی شه‌قامی ناو بازاڕی كۆیه كه نزیكه‌ی 500مه‌تره ،بۆ چی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟ چاپوك :ئه‌وه خه‌ونێكی له‌مێژینه‌یه، چه‌ندین جار كاری بۆ كراوه ،به‌رهه‌ڵستی هه‌بووه كه نه‌كراوه ،ئێستا به‌نیازین به دیزاینێك بیكه‌ن كه كه‌س نه‌توانێ ته‌داخول بكات ،ئه‌ویش چه‌ند قۆناغێكی ده‌وێت. به‌یان :به‌اڵم له كه‌سن هزان حكومه‌ت الیه‌كی بازاڕی چۆڵ كرد بۆ ئه‌و به‌رهه‌ڵسته، له‌وێ نه‌كرا لێره ده‌كرێت؟ چ��اپ��وك :ئێمه‌ش چ��ۆڵ��ی ده‌ك�هی��ن به‌رهه‌ڵستیه‌كه له‌سه‌ر ئه‌وه‌بوو ده‌مانویست شه‌قامه‌كان بگرین ،ته‌نها بۆ هاتووچۆ بێ وه‌ك له ڕانیه و سلێامنی و زۆر شوێن هه‌یه، ته‌نها بۆ هاتوچۆی هاوواڵتیانه ،ئێره‌ش وا لێ بكه‌ین ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه ڕاگه‌یاندن یارمه‌تیی نه‌داین ئه‌گه‌ر ئه‌وان یارمه‌تیی ئێمه‌یان دابا زووتر ئه‌و كاره‌مان ده‌كرد. به‌یان :ڕاگه‌یاندن به‌چی یارمه‌تیتان بدات؟ چاپوك :ئه‌وان ده‌چوون یه‌ك ڕوویان پیشانی خه‌ڵك ده‌دا ،ڕووه‌كانی تریان پیشان نه‌ده‌دا ،ده‌یانگوت خه‌ڵك زیامنه‌ند ده‌بێ، نه‌یانده‌گوت چه‌ند قازانجی هه‌یه. به‌یان :جێبه‌جێ نه‌كردنی پ��رۆژەی پاركی گه‌وره‌ی كۆیه ،بۆ چی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ چاپوك :ئ �ه‌وه به چه‌ند قۆناغێكه، قۆناغی یه‌كه‌م دارچاندنه ،ئه‌و داران �هی چاندرا وشك ب��وون .به‌هۆی نه‌گونجاویی ئاووهه‌وایان .هۆی دووه‌م نه‌بوونی ئاو له كۆیه ،كه نه‌مانتوانی داری تر بڕوێنین ،به‌اڵم 200دۆنم ب ه بودجه‌ی ئێمه ناكرێت ،ئه‌وه‌ی بۆشی دانرابوو لێامن سه‌رف كرد. به‌یان :چ ئیجرائاتێكتان كرد بۆ جێبه‌جێ نه‌كردنی شه‌قامی نێوان كۆیه ـ هه‌رمۆته؟ چاپوك :زۆر ڕوونكردنه‌وه‌م له‌سه‌ر ئ�ه‌و جاده‌یه داوه ،ه��ی��وادارم له ڕێگه‌ی ڕۆژنامه‌كه‌تانەوە ئه‌وه دوا ڕوونكردنه‌وه بێ، له هه‌ر شوێنێك كه پرۆژەیه‌ك فه‌شه‌ل دێنێ، له‌سه‌ر حكومه‌ت ته‌نها ئیجرائاته‌و ئیستالمی ن �ه‌ك��ات ،ن�ه م��ن ن� ه قائیمقامی پێشوو ئیستالمامن نه‌كرد ،خه‌ڵكێكی زۆری تێدا سزا درا ،كه ده‌بوو خه‌ڵكی تر سزادرابایه، من به‌ڵێنده‌ره‌كه‌م سجن كرد كه ده‌مزانی هه‌موو تاوانه‌كه ئه‌و نییه ،خه‌ڵكی زۆر ماون سزا بدرێن ،به‌اڵم به‌ڵگه به‌رده‌ست نییه ،بۆیه زۆر موسته‌حه‌قه‌كان سزا نه‌دراون. به‌یان :ئه‌وانه به‌رپرسی حزبین ،كه نه‌توانراوه سزایان بده‌ن؟ چ��اپ��وك :ه �ه‌م��وو خ�ه‌ڵ��ك�ه ،ڕەنگه
ڕۆژنامه‌نووس بێت ،به هیچ شێوه‌یه‌كیش له‌سه‌ر بودجه‌ی كۆی ه قبوڵ ناكه‌ین ئه‌و پرۆژەیه ده‌ربچێته‌وه. به‌یان :هه‌ست ناكه‌ی هه‌مان شت دووباره‌بووه‌ته‌وه له شه‌قامی نێوان كۆیه ـ سلێامنی؟ چاپوك :نه‌خێر ،به‌اڵم جاری وا هه‌یه ڕۆژنامه‌نووسه‌كان شتامن زۆر لێ گهوره ده‌كه‌ن ،هه‌ندێك كه‌موكووڕی هه‌یه ،به‌س زۆر نییه .گرفتی ئێمه ئه‌وه‌یه كه بودجه له كاتی خۆی نایه‌ت تا كۆتایی پایز ،ئینجا وه‌رزی زستان ده‌ستپێده‌كات كه قیرتاو بكه‌ین ،به سه‌رما خراپ ده‌بێته‌وه ،به‌اڵم له‌ژێر فشاری ڕاگه‌یاندندا الیه‌كامن قیرتاو ك��رد ،ئێستا خ�راپ ب��ووه ،به‌ڵێنده‌ره‌كه‌ش به‌ڵێنی داو ه چاكی بكاته‌وه. ب��هی��ان :ه���ۆى دوورخ��س��ت��ن �ه‌وه‌ی نه‌خۆشخانه سه‌د قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه‌ی كۆیه چى بوو ،زۆر له هاوواڵتیان نیگه‌رانن له شوێنه‌كه‌ی كه نادیاره؟ چ��اپ��وك :منیش هه‌مان ڕام هه‌یه، به‌داخه‌وه شتی جوامنان بۆ ك �راوه ،به‌اڵم له شوێنی نه‌شیاودا دروست ك�راون .زۆر شتامن له شوێنی نه‌شیاوه ،به‌هۆی نه‌بوونی دووساید ،كه دووساید نه‌بووه بردوویانه‌ته ئه‌و شوێنه‌ی كه زه‌وی هه‌بووه ،كه ده‌بوو له‌و شوێنانه نه‌بن ،هه‌م له‌به‌ر جوانی ،هه‌م بۆ زه‌روری��ی هاوواڵتیان ،ئه‌وه‌ی كراویشه نادیاره .په‌یامنگایه‌كیان بۆ كردوین به بڕی نیو ملیار دینار ،به‌اڵم ده‌بێ به بڕی یه‌ك ملیار دینار .جاده‌ی بۆ به‌ریت ،چه‌ند باشرت بوو له نزیك بوبایه .ده‌یانی تریش. به‌یان :كۆیه دێرینرتین شاره له دوای هه‌ولێر ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو خزمه‌ته‌ی تۆ باسی ده‌كه‌ی ،كۆیه ناخۆشرتین شار دێته به‌رچاو؟ چاپوك :به‌هۆی ئه‌وه‌ی ل ه سه‌ره‌تاوه دووس��ای��دی��ان بۆ ن �ه‌ك��ردووه ،كۆیه له سه‌ره‌تای حه‌فتاكانەوە گه‌مارۆی له‌سه‌ره. ب �هی��ان :ك��ۆی�ه خ��اوه‌ن��ی كۆمه‌ڵێك قه‌یسه‌رییه ،كه ده‌كرێت وه‌ك شوێنه‌وار سه‌یر بكرێن ،ڕۆژبه‌رۆژ به‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌چن؟ چاپوك :نه‌خێر جه‌نابی مام جه‌الل زوو پێ ڕاگه‌یشت ،هه‌ندێكیان پاراست ،ئێستا داوام��ان له فهرمانگهی شوێنه‌وار كردووه كه له بودجه‌ی نه‌وت ساڵی ده خانوو و شوێنه‌وارمان بۆ نۆژەن بكه‌نه‌وه ،به‌اڵم له ڕووی گرنگیدان به ناوچه‌ی شوێنه‌وارییەوە زۆر خراپین ،هیچ گرنگییان پێنادرێت ،زۆر له دواوه‌ین ،تا پێامن بكرێت ده‌یانپارێزین. به‌یان :پ��رۆژەی ته‌واونه‌كردنی ئاوی كڵێسه ـ بۆگد ،ئەو پرۆژەیە بۆچی وه‌ستاوه؟ چاپوك :ئه‌گه‌ر دادگا بۆ ماوه‌ی هه‌شت
مانگ ڕاینه‌گرتبایه ئێستا ته‌واومان ده‌كرد. به‌یان :به‌هۆی ته‌واوبونی ڕێگای دۆڵی سامقوڵی هاوواڵتیانی كۆی ه جارێكی تر هه‌ست به په‌راوێزخسنت ده‌كه‌ن؟ چ��اپ��وك :ناكرێت ئێم ه پ��رۆژەی دۆڵێكی وا گهوره نه‌كه‌ین به‌وه‌ی ك ه ئێره په‌راوێز ده‌خرێت. به‌یان :به‌اڵم ڕێگاكه ده‌چێته سامقوڵی، ڕێگایه‌كی تر به خوار كۆیه‌دا دێت کە دوورە لە كۆیه‌وه ،ئه‌وكات هیچ كه‌سێك نه بۆ هه‌ولێر ،نه بۆ سلێامنی نایه‌ته كۆیه ،هه‌ست ناكه‌ن ئه‌وسا كۆیه وه‌ك دورگه‌یه‌كی دابڕاوی لێ دێت؟ چاپوك :ئینجا ئێمه داواكاریامن هه‌یه، ئه‌وكات داوامان كردووه كه ده‌بێ له‌گه‌ڵ هاتنه‌ناوه‌وه‌ی ڕێگاكه دووسایدێك بۆ هه‌ردوو ڕێگاكه بكرێت. ب �هی��ان :ڕێ��گ��ای هه‌یبه‌ت سوڵتان نۆژەنكرایه‌وه ،هاوواڵتی وای ده‌ڕوانی كه بكرێته دووساید ،ئێستا هیچ گۆڕانكارییه‌كی ئه‌وتۆی به‌سه‌ردا نه‌هات ،دوای ئه‌وه‌ی بۆ نزیكه‌ی دوو ساڵ ڕێگاكه گیرا؟ چاپوك :نا ئێستا چه‌ندین گۆڕانكاری كراوه ،هه‌ندێك شوێن ته‌نها چوار مه‌تر پان بوو ئێستا بووه‌ته 12مه‌تر 38 ،مه‌تر ته‌نها به‌رد هاتووه‌ته خوار ،كاركردنیش تێیدا ئاسان نه‌بووه ،ئێستاش ئیناره‌ی بۆ ده‌كه‌ین ،تا چنارۆك 12مه‌تر پانی ده‌كه‌ین. ب�هی��ان :زۆر له هاوواڵتیانی كۆیه نیگه‌رانن له بوونی ب��اڕ و شوێنه‌كانی م�هی��خ��واردن�ه‌وه ،ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر كه‌سێك سه‌ردانی كۆیه بكات واهه‌ست ده‌كات كه خه‌ڵكی كۆیه هه‌مووی مه‌رشوبخۆره ،بۆ دووریان ناخه‌نه‌وه له ناوشار؟ چاپوك :هه‌ولێر به‌دینرتین ش��اره ،له هه‌موو كۆاڵنێك دوكانی مه‌یفرۆشی لێیه، كۆیه‌ش به‌و ڕێژەیه نییه ،زیاده‌ڕۆیی تێدا ده‌كرێت ،هه‌ندێك ڕێكخراوی ئیسالمی هه‌ن ئه‌وه‌یان كردووه‌ته بیانوو .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سێ شوێنامن له‌سه‌ر داوای ئه‌و ڕێكخراوه ئیسالمییانه داخست ،ئه‌وان ده‌ڵێن ده‌بێ هه‌موو باڕەكان دابخرێن ،منیش گوتم ئه‌و داوای �ه به‌رنه په‌رله‌مانی عێراق ،با له‌وێ بڕیار ب��ده‌ن ،كه %80ی حزبی ئیسالمین، بزانم ده‌توانن شوێنی مه‌یفرۆشی دابخه‌ن. ده‌یانبه‌ین بۆ ه�ه‌ر شوێن و گه‌ڕەكێك، ئیسالمییه‌كان ده‌ڵێن نابێ. به‌یان :مه‌سیحییه‌كان له سنووری ئ��ێ��وه‌دان ،تا چه‌ند هه‌ست به بوونی جیاوازی ده‌كه‌ن؟ چاپوك :هیچ جیاوازی ناكه‌ین ،ئێمه پێكهاته‌یه‌كی گشتگیرین ،خه‌ڵكی كۆیه ك��راوه‌ن ،ئاخر پله به دین و بێدینه‌كان یه‌كرتییان قبوڵه.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
تاریق هاشمی
عێراق دوای ده ساڵ له ،2003/3/19ئه‌مریكا و به‌ریتانیا به‌رمه‌بنای كۆمه‌ڵێك به‌ڵێن و بیانوو ،كه دواتر پووچی و ساخته‌ییان ده‌ركه‌وت ،پێشه‌وایه‌تیی جه‌نگێكی سه‌ربازییان له دژی عێراق كرد .له‌م جه‌نگه‌دا ئه‌مریكا به‌شی خۆی له سه‌ركێشیی به‌ركه‌وت ،به‌اڵم زیانی عێراق به هه‌موو پێوه‌ره‌كان و له هه‌موو الیه‌نه‌كانی ژیانه‌وه ،گه‌وره‌تر بوو. عێراق وه‌كو ده‌وڵه‌ت، ئامانجی جه‌نگه‌كه‌ی ئه‌مریكا بوو. ئه‌و به ڕووخاندنی رژێمه‌كه‌وه نه‌وه‌ستا ،به‌ڵكو ده‌وڵه‌ته‌كه‌شی لێك هه‌ڵوه‌شاند .ئه‌مه زیاده‌ڕۆیی نییه ،خوێندنه‌وه‌یه‌كی بابه‌تییه بۆ واقیعێكی تاڵ ،كه راپۆرتی رێكخراوه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان ئاشكرای ده‌كه‌ن. ته‌نانه‌ت هیچ هیوایه‌كیش به دیموكراسی نه‌ما ،دوای ئه‌وه‌ی پرۆسه‌ی سیاسی تووشی الدان هات و به هۆی ده‌سه‌اڵتی مالیكییه‌وه ئه‌و پرۆسه سیاسییه بووه هۆكارێك بۆ په‌رده‌پۆشكردنی ده‌ستوه‌ردانی ده‌ره‌كی و به‌فیڕۆدانی سامان و چه‌سپاندنی ئیستیبداد و ..تاد. دوای ده ساڵ له جه‌نگ ،ئه‌مڕۆ عێراق پێویستیی به گۆڕان ،به‌ڵكو به رزگاركردن هه‌یه ،بگره پێویستی به به‌هارێكی عێراقی هه‌یه .هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كانیش سه‌باره‌ت به داهاتووی ئه‌م واڵته له‌ئارادان ،ئه‌گه‌ر به خێرایی ئه‌م واقیعه له‌به‌رچاو نه‌گیرێت. ئه‌مڕۆ هه‌موو عێراقییه‌كان به هه‌موو نه‌ته‌وه و مه‌زهه‌ب و ئاینه‌كانه‌وه ،پێویسته ئه‌مری واقیع ره‌تبكه‌نه‌وه و دژی شكست و سته‌م و گه‌نده‌ڵی و جیاكاریی راپه‌ڕن ،دژی له‌ده‌ستدانی سه‌روه‌ریی و شوناسی نیشتامنی ،دژی بێبه‌شكردن و هه‌ژاری و برسێتی ،دژی به‌سیاسییكردنی قه‌زا و هێزه چه‌كداره‌كان ،دژی گه‌شه‌سه‌ندنی دیارده‌ی ئیستیبداد ،دژی هه‌ڵه‌كانی حكومه‌ت. له رووی عه‌مه‌لییه‌وه، حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی حكومه‌تێكی شكستخواردووه ،دوای ئه‌وه‌ی وه‌زیره‌كانی عێراقیه و ئیئتیالفی كوردستانی و ره‌وتی سه‌در پاشه‌كشه‌یان لێكرد .ئه‌م حكومه‌ته له كاتی خۆیدا به حكومه‌تی شه‌راكه‌تی نیشتامنی ناونرا ،ئه‌وكاته‌ی به‌پێی رێكه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر له‌دایك بوو، كاتێكیش زیاتر له دوو ئیئتیالف پاشه‌كشه‌ی لێده‌كه‌ن ،ئه‌وا شه‌رعیه‌تی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات. به‌ڵێ ،عێراقییه‌كان شایانی ئه‌وه‌ن گۆڕانكاریی ببینن ،به‌اڵم ئه‌م هیوایه به‌دی نایه‌ت ،به هه‌وڵ و كار و قوربانییدان نه‌بێت. هه‌رچی سه‌باره‌ت به كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تییشه ،كه له رێگه‌ی راپۆرت و به‌یاننامه‌كانه‌وه چاودێریی بارودۆخی كاره‌ساتاویی عێراق ده‌كه‌ن، به تایبه‌تیش راپۆرتی رێكخراوه‌كانی لێبوردنی نێوده‌وڵه‌تی و هیومان رایتس ۆچ و مافه‌كانی مرۆڤ ،گه‌لی عێراق به پێزانینه‌وه بۆ ئه‌و رێكخراوانه ده‌ڕوانێت ..به‌اڵم راپۆرته‌كان به ته‌نها به‌س نین ،به‌ڵكو ده‌بێت میكانیزمی به‌دواداچوون و چاودێریی هه‌بێت ،كه ئه‌مه‌ش ئه‌ركی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كانه. تێبینی :ئه‌م ستوونه پوخته‌ی وتارێكی تاریق هاشمییه به بۆنه‌ی ساڵیادی جه‌نگی عێراقه‌وه.
تا ئێستا ژماره‌یه‌ك كاندید تیرۆر كراون
به‌عسییه‌كان خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی پارێزگای سه‌اڵحه‌ددین كاندید ده‌كه‌ن به‌یان .گه‌رمیان له چوارچێوه‌ی هه‌ڵمه‌تی راگه‌یاندنی لیسته جیاجیاكان ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق ،كه بڕیاره له رۆژی 20ی مانگی نیسان ئه‌نجام بدرێت ،ناوی چه‌ند كاندیدێك له‌نێو ئەو لیستان ه ب�ه‌دی ده‌كرێن كه پێشرت په‌یوه‌ندیی ڕاسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ حیزبی به‌عسی رووخاو هه‌بووه ،ئه‌مه له كاتێكدای ه كه به‌پێی ده‌ستووری عێراق ڕێگه به حیزبی به‌عس نادرێ به‌شداریی پرۆسه‌ی سیاسیی عێراق بكات ،یان هه‌ر كه‌سێك كه بانگه‌شه بۆ ئه‌و حیزب ه بكات. ب���ه‌ره‌ی «ئینساف» ك �ه مشعان جبوری په‌رله‌مانتاری پێشووی عێراق سه‌رۆكایه‌تیی ده‌ك��ات ،به مه‌به‌ستی
كۆكردنه‌وه‌ی زۆرترین ده‌نگ ل ه پارێزگای س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن ،چه‌ندین كه‌سایه‌تیی كۆنه‌به‌عسی ،یان نزیك له حیزبی به‌عسی له نێو لیسته‌كه‌یدا كاندید ك��ردووه. رۆژنامه‌ی (به‌یان) تا ئێستا دوو كه‌سی له‌و كاندیدكراوانه ده‌ستنیشان كردووه كه له نزیكه‌وه په‌یوه‌ندیی ڕاسته‌وخۆیان به حیزبی به‌عسه‌وه هه‌بووه ،ئه‌وانیش بریتین ل ه (مناهل صلفیج العزاوي) و (مظر شاكر القطمیر) ،كه هه‌ردووكیان كاندیدی به‌ره‌ی «ئینساف»ن. ئه‌مه‌و پێده‌چێت (مناهل) خوشكی (فاضل صلفیج العزاوي) بێت كه پێشرت ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی حیزبی به‌عس بووه و چه‌ندین پۆستی گرنگی پێدراوه، له‌وانه به‌ڕێوه‌به‌ری موخابه‌راتی عێراقی و ماوه‌یه‌كیش باڵیۆزی عێراق بووه له
مۆسكۆ ،دواتریش كراوه به پارێزگاری س�ه‌اڵح�ه‌ددی��ن .ب �ه‌اڵم له چه‌ند رۆژی راب�����ردوودا ن��اوه‌ك��هی ل �ه هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی ب�ه‌ره‌ی «ئینساف» الب�راوه، به‌بێ ئ �ه‌وه‌ی هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌وباره‌یه‌وه باڵوبكرێته‌وه ،گومانیش ده‌ك��رێ��ت ك �ه ل �ه ت��رس��ی ت��ی��رۆر و بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی ،ناوه‌كه‌ی البرابێت،
چونكه له ه��ه‌ردوو پارێزگای نه‌ینه‌وا و سه‌اڵحه‌ددین تا ئێستا نزیكه‌ی پێنج كاندید تیرۆر ك �راون ،رۆژان �ه‌ش هێرش ده‌كرێته س�ه‌ر كاندیده‌كان و بنكه‌ی بانگه‌شه‌كانیان و پۆسته‌ره‌كانیان لێده‌كرێنه‌وه. هه‌روه‌ها (شاكر القطمیر) ك ه باوكی كاندیدكراو (مظر)ە ،له‌به‌ر دڵسۆزی
به‌ره‌ی «ئینساف»ى مشعان جبوری چه‌ندین كۆنه‌به‌عسی كاندید كردووه.
و ئ �ه‌م �ه‌ك��داری��ی ب��ۆ جێبه‌جێكردنی فه‌رمانه‌كانی حیزبی به‌عس ،له سااڵنی ح �ه‌ف��ت��اك��ان و ه �ه‌ش��ت��اك��ان ،پۆستی قائیمقامیه‌تی چه‌ند قه‌زایه‌كی پێدراوه. ئ �ه‌وه‌ی جێگای باسه له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه حكومه‌تی ع��ێ�راق ()15 كه‌سایه‌تیی ب��ااڵی حیزبی به‌عسی له زیندان ئ��ازاد كرد كه به‌شێكی زۆریان خه‌ڵكی شاری تكریت بوون ،له‌وانه‌ش هاشم حه‌سه‌ن ئه‌مله‌جید ،كه برای عه‌لی كیمیایی ئامۆزای سه‌ددام حسێنه. (ب �هی��ان) بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی ئ��ه‌و دوو ك��ان��دی��ده ،چ �ه‌ن��د جارێك په‌یوه‌ندیی به ژماره‌یه‌ك له به‌رپرسه ئ��ی��داری و حیزبییه‌كانی پ��ارێ��زگ��ای سه‌اڵحه‌ددینه‌وه كرد ،به‌اڵم هیچ یه‌كێك له‌و په‌یوه‌ندییانه‌مان وه‌اڵم نه‌درانه‌وه.
ئه‌مریكا و تیمه‌كانی مه‌رگ ل ه عێراق ئا :وریا عه‌لی كه‌ناڵی «بی بی س��ی»ى عه‌ره‌بی و رۆژنامه‌ی «گاردیان» ئاشكرایان كرد ،ك ه چۆن ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا «تیمی مه‌رگ»ی ره‌گه‌زپه‌رستیی ل ه عێراق راهێناوه، ب ه پشتبه‌سنت ب ه س ێ ئه‌فسه‌ری ئه‌مریكی، ل ه نێویاندا كۆڵۆنێڵ جه‌یمس ستیل هه‌یه، ك ه كه‌سایه‌تییه‌كی داخراو ه و رۆڵی هه‌بووه و به‌ناوبانگ ه ل ه تیمی مه‌رگدا ل ه سلڤادۆر، ك ه له‌و ێ سه‌ده‌ها كه‌سی كوشتووه ،یه‌كێكی تریشیان جه‌ن هراڵ ده‌یڤید پرتایۆسه. لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ی «ب��ی ب��ی س��ی»ى عه‌ره‌بی و رۆژنامه‌ی «گاردیان» ل ه فیلمێكی دۆكیومێنتاریدایه ،ب ه ناوی «جه‌یمس ستیل، پیاو ه ئه‌مریكیی ه داخراوه‌ك ه ل ه عێراق» ،كه به‌بۆنه‌ی ده‌یه‌مین ساڵیادی داگیركردنی عێراقه‌و ه باڵوكراوه‌ته‌وه. فیلمه‌ك ه ب ه پشتبه‌سنت ب ه بروسكه‌كانی ویكیلیكس ،ك � ه ب �رادل��ی ماننگ دزه‌ی پێكردوون ،ك ه ناوبراو ل ه گرتووخانه‌كانی ئه‌مریكادا ئه‌شكه‌نج ه دراوه ،ئاشكرای ك��ردووه ،ك ه چۆن ئه‌مریكا هه‌ستاو ه به چه‌كداركردنی تیمه‌كانی مه‌رگی عێراقی و رایهێناون بۆ به‌گه‌ڕخستنی ناوه‌نده‌كانی
سزادان .هه‌روه‌ها باس له‌و تیمی مه‌رگه‌ش ده‌كات ك ه ل ه الیه‌ن ئه‌مریكاو ه پشتیوانی ده‌ك�را ل ه ئه‌مریكای ناو هڕاست ل ه ماوه‌ی سااڵنی هه‌شتاكاندا. فیلمه‌كه ،رۆڵی ترسێن هرانه‌ی كۆلۆنێڵی خانه‌نشینكراوی ئه‌مریكی جه‌یمس ستیل ده‌خات ه ڕوو ،ك ه شار‌هزایه‌ك ه و ده‌ستی هه‌بوو ه ل ه شه‌ڕەكاندا ل ه سلڤادۆر و نیكاراگوا ل ه بهرژەوهندیی ئه‌مریكا و چۆن چۆنی رۆڵی بینیو ه ل ه راهێنانی هێز ه تایبه‌ته‌كانی پۆلیسی عێراقدا .ماگی ئۆكینی به‌رهه‌مهێنه‌ری فیلمه‌ك ه ده‌ڵێت ك ه م��اوه‌ی شه‌ش مانگی ب �ه‌س �ه‌رب��ردوو ه ل ه شوێنكه‌وتنی گه‌نجه ئه‌مریكییه‌كان ،ك ه ل ه سام هڕا سه‌رباز بوون، ل ه دوای ده‌ركه‌وتنی س��ه‌ره‌داو ده‌رب��اره‌ی ئه‌شكه‌نجه‌دانه‌كان ل ه به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكیلیكسدا. ل ه فیلمه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ك ه چۆن ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كان ل ه دوای ساڵێك له شه‌ڕكردن ،هه‌ستاو ه ب ه دروستكردنی تیمی ره‌گه‌زپه‌رستی بۆ پۆلیس و مه‌شق پێكردن و پڕچه‌ككردنیان بۆ گرتنه‌ده‌ستی تۆڕەكانی س �زادان ،تیمی مه‌رگیش له‌ناوبردنی هه‌ر به‌رگرییه‌كی بۆ داگیركه‌ر ده‌گرت ه ئه‌ستۆ، ئه‌وه‌ش ده‌بوو ه هۆی هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی
ره‌گه‌زپه‌رستی و له‌تكردنی عێراق ،هه‌ر ئ���ه‌وه‌ش ب���وو ه ه��ۆی كوشتنی ()3000 هاوواڵتیی عێراقی ل ه مانگێكدا. له‌م دۆسیه‌یه‌دا ،كۆڵۆنێڵ جه‌یمس ستیل ك ه زۆر كه‌س نایناسێت ،ل ه دیمه‌ن ه ناوازه‌كاندا نه‌بێت ده‌رناكه‌وێت ،یه‌كجاریش ل ه عێراق وێنه‌ی گیراوه ،ل ه پاڵیدا یارمه‌تیده‌ره‌كه‌ی له دروستكردنی تیمی مه‌رگدا ،كۆڵۆنێڵ جه‌یمس كوفامنه ،ك ه راسته‌وخۆ له‌ژێر فه‌رمانی جه‌ن هراڵ ده‌یڤید پرتایۆس كار ده‌ك��ات و پشتیوانیی دارایی ئه‌م تیم ه تایبه‌ته‌ی پۆلیسی عێراقی ده‌كات. تیمی م���ه‌رگ ك � ه جه‌یمس ستیل دروستی كرد ل ه ئه‌مریكای التیندا« ،شه‌ڕی پیس»ی ل ه سلڤادۆر هه‌ڵگیرساند ،كه قوربانییانی نزیكه‌ی 75ه هزار كه‌س بوون. دوای ئه‌وه‌ی ستیل هه‌ستا ب ه مه‌شقكردن ب ه یه‌كه‌كانی میلیشاكانی سلڤادۆر بۆ شه‌ڕكردن له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆنی چه‌پگ هرادا، ه�ه‌روه‌ك ئه‌و شه‌ڕە بوو ه هۆی هه‌ڵهاتنی نزیكه‌ی یه‌ك ملیۆن كه‌س .جۆرج بۆشیش هه‌ستا ب ه ده‌ستنیشانكردنی ئه‌م كه‌سایه‌تییه بۆ ك��ارك��ردن له‌گه‌ڵ ده‌یڤید پرتایۆس بۆ رێكخستنی هێزه‌كانی كۆماندۆسی پۆلیسی عێراقی ب ه هاوكاری له‌گه‌ڵ جه‌یمس كوفامن،
ك ه پشتیوانیی دارایی هێزه‌كانی كۆماندۆزی عێراقی ل ه سندوقێكدا كرد ،ك ه نرخه‌كه‌ی ده‌گات ه چه‌ند ملیار دۆالرێك. هێزه‌كانی كۆماندۆز له‌سه‌ر بچینه‌ی ره‌گ هزایه‌تی ئه‌ندامه‌كانی هه‌ڵده‌بژارد ،بۆ منوونه ،وه‌كو سوپای به‌در ،ك ه تینووبوون بۆ تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه ل هوانه‌ی له‌گه‌ڵ سه‌ددام حسێن هاوسۆزبوون ،ب ه ئه‌شكه‌نجه‌دان و له‌ناوبردن و تیرۆركردنیان ،بۆ له‌ناوبردنی به‌رگریكارانی ئه‌مریكای داگ��ی��رك�ه‌ر و ب�ه‌رد هوام��ب��وون له‌سه‌ر توندترین جۆری ئه‌شكه‌نجه‌دانی دڕندانه ،ك ه پێشرت هیچ كه‌سێك شتی له‌و شێوه‌یه‌ی نه‌بینیبوو. جه‌یمس ستیل ك� ه ش���ار هزا ب��وو له ئ�ه‌ش��ك�ه‌ن��ج�ه‌دان و كوشتندا ،ه��ات بۆ دروستكردنی سه‌رچاوه‌یه‌كی ئیستخباراتی ل ه دژی به‌رگریكاران .سه‌ركرده‌ی هێزه‌كانی كۆماندۆسی عێراقی ،كه‌سێكی عێراقی بوو ب ه ن��اوی عه‌دنان سابت ،ل ه سامه‌ڕڕا كتێبخانه‌ی شاره‌كه‌ی كرد ه جێگای گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان. ماگی ئۆكین ،به‌رهه‌مهێنه‌ری فیلمه دۆكیۆمێنتارییه‌كه ،ك ه ژماره‌یه‌ك خه‌اڵتی ل ه بواری رۆژنام هوانیدا به‌ده‌ستهێناوه ،بۆ به‌رنامه‌ی «دیموكراسی ناو» ئاماژەی به‌و ه دا
ك ه ده‌ست هواژەیه‌ك هاتوو ه ل ه به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكیلیكسدا ،ئه‌و ده‌ست هواژەی ه بووه‌ت ه هۆی ئه‌وه‌ی ك ه فزوڵیی تێدا دروست بكات و ئه‌و چیرۆكه‌ی ك ه تا ئێستا نه‌گێردڕاوه‌ته‌و ه له‌وه‌ی ل ه عێراقدا رووده‌دات ،ئاشكرای بكات .ئه‌و بروسكه‌یه‌ش ك ه ویكیلیكس ئاشكرای كردووه، ل ه ترشینی دووه‌م��ی 2011دای���ه ،بریتییه ل ه ده‌ست هواژەیه‌ك ب ه ناونیشانی (frago ،)242ك ه ئاماژەی ه بۆ فه‌رمانی سه‌ربازیی ( )fragmentary order 242و رووده‌كاته سه‌رباز‌ه ئه‌مریكییه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی خۆیان گێل بكه‌ن له‌و پرۆسه‌ی ئه‌شكه‌نجه‌دانانه‌ی ك ه عێراقییه‌كان پێی هه‌ڵده‌سنت ل ه دژی قوربانیی ه عێراقییه‌كان .ده‌ست هواژەی (frago )242ب ه ه هزاره‌ها جار ل ه به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكلیكسدا دووب���ار ه ب��ووه‌ت �ه‌وه ،ئه‌وه‌ش رۆژنامه‌نووسانی ورووژاند بۆ ئه‌وه‌ی بزانن ئ�ه‌و فه‌رمان ه سه‌ربازییان ه چین ك ه ئه‌م ده‌ست هواژان ه ئاماژەی بۆ ده‌كه‌ن ،زیاد له‌و دووباره‌بووانه‌ی ك ه عه‌دنان سابیتی جه‌ن هراڵ، چه‌ندین جار ئاماژەی پێده‌كات ،ئه‌وه‌ش ئاماژە ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی ك ه بابه‌تێكی گرنگ هه‌ی ه بۆ ویكیلیكس و وه‌ك گه‌نجینه‌یه‌ك ه له زانیاری ،ك ه له‌الیه‌ن باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكاوه ل ه عێراق نێردراو ه بۆ واشنتۆن.
7 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
دستان به هی خۆی نازانێت
ره له یه‌ك ده‌وڵه‌تی یه‌كگرتووی كوردستان ئااڵیه‌كی گ��ۆڕی��وه ،س �ه‌رده‌م��ی ده‌وڵه‌تی كوردستانی ب��اش��ووری مه‌لیك مه‌حمود ئااڵی كوردستان بریتبوو ل ه مانگێكی سپی له‌ناو بازنه‌یه‌كی سووردا له‌سه‌ر ته‌خێتكی س���ه‌وز ،پ��اش��ان ل � ه س��ه‌رده‌م��ی ك��ۆم��اری كوردستان ،ئااڵی كوردستان له‌گه‌ڵ ئااڵی ئێستای كه‌وردستان كه‌مێك جیاوازتربووه. ده‌رب��اره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی حزبی دیموكراتی كوردستان ده‌ستبه‌رداری ئااڵكه‌ی سه‌رده‌می قازی محه‌مه‌د بووه؟ ئه‌ندامێكی ده‌فته‌ری سیاسیی حزبی دیموكراتی كوردستان پێی وای ه هه‌ر ئه‌و ئااڵی ه و ته‌نیا گۆڕانكاریی تێدا ك�راوه .عومه‌ر باڵه‌كی ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی ئه‌و حزبه ،ده‌ڵێت «ئااڵی كوردستان هه‌ر ئااڵكه‌ی سه‌رده‌می كۆماری كوردستانه و كه‌مێك گۆڕانكاریی تێدا كراوه ،ئه‌وكات ئااڵی كوردستان دروشمی حزبی دیموكراتی كوردستانی ل�ه‌س�ه‌ر ب���ووه ،ب��ه‌اڵم ئێستا پ هرله‌مانی كوردستانی باشوور ،ئه‌و ئااڵیه‌ی ئێستای په‌سه‌ند ك��ردوو ه و دروشمه‌كانی حزبی پێو ه ن �ه‌م��اوه ،ده‌ن��ا خۆره‌كه‌شی
تێدابووه .جا ئه‌و ه یه‌كه‌مجار حزبی ئێم ه و ڕێبه‌ری ئێم ه ئه‌و ئااڵیه‌ی هه‌ڵكردووه». سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌گه‌ر پارچه‌كانی كوردستان به‌جیاجیا بوون ه ده‌وڵه‌ت ،ئااڵكه‌ی كوردستان بۆ كام پارچه‌یان ده‌بێت؟ ئه‌ندامه‌كه‌ی ده‌ف��ت��ه‌ری سیاسیی حزبی دیموكراتی كوردستان ،ده‌ڵێت «هه‌ر پارچه‌یه‌ك زوو بوو ب ه ده‌وڵه‌ت پ هرله‌مانی ئه‌و به‌شه‌ی كوردستان بڕیاری له‌سه‌ر ده‌دات». مه‌سعوود عه‌بدولخاق ،ڕۆژنامه‌نووس و چاودێری دیاری سیاسی هه‌رێمیش ،پێی وایه دروستبوونی ده‌وڵه‌تی كوردی ل ه هه‌رێمی كوردستانی عێراق ئاسۆی دیار نییه ،ئه‌و ئاماژە به‌و ه ده‌كات وه‌ك چۆن عه‌ره‌به‌كان چه‌ندین ده‌وڵه‌تیان هه‌یه ،ده‌كرێ كوردیش چه‌ند ده‌وڵه‌تێك دروست بكات. ئه‌و ده‌ڵێت« :زۆر زه‌حمه‌ت ه ب ه یه‌كجار هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان ده‌وڵه‌تێكی كوردیی تێدا دروست بكرێت ،ئه‌و هۆكاره‌كه‌ی بۆ تێكچوونی سنووری ژماره‌یه‌ك ل ه واڵتان گ هڕانده‌وه».
ڕۆش��ن��ب��ی��ران و س��ی��اس �ه‌مت �ه‌داران��ی��ش سه‌ركرده‌كانی كوردستان به‌و ه ناوزه‌د ده‌كه‌ن ك ه ئاماده‌ی یه‌كرت قبوڵكردن نین و ئه‌وه‌ش هۆكارێكی سه‌ره‌كیی ه و ڕێگر ده‌بێت ل ه دروستبوونی ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆی كوردی ،كامیار سابیر ،ڕۆشنبیر و نووسه‌ر، ل ه چاوپێكه‌تنێكی تایبه‌تی ڕۆژنامه‌ی به‌یاندا ك ه ل ه ژمار ه 21دا باڵوكرایه‌و ه ئاماژە به‌وه ده‌دات ،ئه‌گه‌ر ه �ه‌ر چ��وار پارچه‌كه‌ی كوردستان سه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌ست بهێنن ئه‌سته‌م ئه‌بێت هه‌ر چواریان یه‌ك بگرن و هۆكاره‌كه‌شی بۆ سه‌ركرد ه سیاسییه‌كانی كوردستان ده‌گه‌رێنێته‌وه. كامیار سابیر ده‌ڵێت «ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌رزی واقیع ئه‌گه‌ر كوردستانه‌كان سه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌ست بهێنن ،غرووری هیچ سه‌ركرده‌یه‌ك ئه‌وه‌ند ه نه‌ته‌وه‌یی نابێته‌و ه ك ه دوو پارچه یه‌كبگرێته‌وه ،ئه‌و ه بۆ چوار پارچه ،هه‌ر ناگونجێت ك ه ئه‌و هه‌موو سه‌ر ه سیاسییه ڕۆژهه‌اڵتیی ه ل ه مه‌نجه‌ڵێكدا جێگه‌یان بێته‌وه».
مه‌حموود سه‌نگاوی :نازانم فه‌یسبووك به‌كاربهێنم ،كه‌چی چه‌ندین الپه‌ڕە‌یان به ناوی منه‌وه
فه‌یسبووك شه‌ڕی حیزبه‌كان گه‌رمتر ده‌كات به‌یان ـ هه‌ولێر
م��اوه‌ی چه‌ند ساڵێكه تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ئینته‌رنێت به تایبه‌ت فه‌یسبووك به‌شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان له هه‌رێمی كوردستان ب�ه‌ك��ارده‌ه��ێ��ن��درێ��ت و زۆرب���هی كه‌سایه‌تییه سیاسیی و الیه‌نه سیاسییه‌كان الپ��هڕەی تایبه‌تیان هه‌یه و نووسین و چاالكییه‌كانیان تێیدا باڵوده‌كه‌نه‌وه .ئه‌وه‌ی بووه‌ته جێگای سه‌رنجی چاودێران شه‌ڕی ناڕاسته‌وخۆی الیه‌نه سیاسییه‌كان و شكاندنی ی�ه‌ك�تره .به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كان له ئێستادا زۆربه‌ی حیزب و ته‌نانه‌ت ده‌زگا ئه‌منی و هه‌واڵگرییه‌كان به‌شی تایبه‌تیان كردووه‌ته‌وه بۆ سه‌رپه‌رشتیكردنی ئه‌و الپ�ه‌ڕان�هی كه نزیك له‌وانن و دژ ب �ه كه‌سایه‌تی و الیه‌نه ڕكابه‌ره‌كانیان به‌كاریان ده‌هێنن. مه‌حموود سه‌نگاوی ،ئه‌ندامی م�ه‌ك��ت�ه‌ب��ی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستان ،یه‌كێكه له‌و كه‌سایه‌تییه سیاسییانه‌ی كه چه‌ندین الپ �هڕەی له فه‌یسبووك ب �ه‌ن��اوه‌وه ك��راوه‌ت��ه‌وه ،هاوكات ناوبراو ڕایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و خاوه‌نی هیچ الپ��هڕەی��ه‌ك نییه ل�ه ت��ۆڕە له‌وباره‌یه‌وه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان، سه‌نگاوی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «پێیان ڕاگه‌یاندووم چه‌ند په‌یجێك له فه‌یسبووك هه‌یه به‌ناوی منه‌وه قسه‌ی نارشین باڵوده‌كه‌نه‌وه ،به‌اڵم من دوور و نزیك په‌یوه‌ندییم پێیانه‌وه نییه». ن���اوب���راو ه���ه‌روه‌ه���ا وت��ی
«ل��ه ڕێ��گ��ای ڕۆژن��ام��ه‌ك��هی ئ��ێ��وه‌و ه ڕای��ده‌گ�هی�ه‌ن��م م��ن ته‌نانه‌ت نازانم فه‌یسبووكیش به‌كاربهێنم چجای ئه‌وه‌ی الپهڕەم هه‌بێ» .ئه‌و ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی پێی وایه ئه‌وانه‌ی ئه‌و كارانه ده‌كه‌ن نه‌یاری سیاسیی ئه‌ون و نه‌یانتوانیوه به ڕاسته‌وخۆ كه‌سایه‌تی ئه‌و بڕوشێنن ،بۆیه په‌نا بۆ كاری له‌و شێوه‌یه ده‌به‌ن .جێگای باسه به‌گوێره‌ی هه‌ندێ زانیاریی حیزبه‌كان له ڕێگای
الپ��ه‌ڕە جیاوازه‌كانی فه‌یسبووكەوە زانیاری له‌سه‌ر حیزب و كه‌سایه‌تییه نه‌یاره‌كانیان باڵوده‌كه‌نه‌وه ،به بڕوای رۆژنامه‌نووسێكیش په‌نابردنه به‌ر فه‌یسبووك بۆ شكاندنی كه‌سایه‌تییه‌كان و حیزبه‌كان ،بۆ ئ �ه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه تێچووی كه‌مه و خه‌ڵكی زیاتریش ده‌یبینن .له‌وباره‌یه‌وه هیوا كه‌ماىل ڕۆژنامه‌نووس به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «پێشرت حیزبه‌كان زیاتر له ڕێگای
ڕۆژنامه‌كانه‌وه زانیاریی دژبه‌یه‌كیان باڵوده‌كرده‌وه ،به‌اڵم ئێستا په‌نا بۆ تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ده‌به‌ن». هه‌روه‌ها ئه‌و وتی «فه‌یسبووك ڕێگایه‌كی خێراتره و هه‌م خه‌ڵكیش زیاتر ده‌یبنن و كه‌سایه‌تییه‌كانیش ون��ن ،بۆیه له ئێستادا حیزبه‌كان و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان زیاتر سوود له فه‌یسبووك وه‌رده‌گ��رن بۆ ملمالنێ و شه‌ڕەكانیان».
ئ �ه‌و ڕۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه ئ �ه‌و جۆر ه ملمالنێیه به نائیتیكی ده‌زانێ و پێی وایه حیزبه سیاسییه‌كانی كوردستان و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ،بوونه‌ته هۆكاری ئه‌وه‌ی ملمالنێ ناشه‌ریفانه‌كه‌ی ئه‌وان بۆ ناو خه‌ڵك بگوازرێته‌وه .هاوكات عه‌لی كه‌ریم ،چاودێری سیاسی پێی وایه ئه‌و الپه‌ڕانه‌ی له فه‌سبووك كه هه‌واڵی گرنگ و زۆر باڵوده‌كه‌نه‌وه، ناكرێ بڵێین حیزبیان له پشت نییه،
ناوبراو هه‌روه‌ها ده‌ڵێت «به‌شێك له‌و الپه‌ڕانه‌ی كه شه‌ڕی سیاسی ده‌كه‌ن و گه‌رمن ،گرووپی سیاسیی گ��ه‌وره سه‌رپه‌رشتییان ده‌ك �ه‌ن، ئه‌وه‌ش كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر تاكه‌كانی گۆمه‌ڵگا ده‌بێت» .به بڕوای ئه‌و چاودێره په‌نابردنەبەر ئه‌و جۆره له شكاندنی یه‌كرت بۆ ناته‌ندورستی دۆخ��ی ملمالنێی سیاسیی له كوردستان له نێوان حیزبه‌كاندا ده‌گه‌ڕێته‌وه. ج��ێ��ی ب���اس���ه ل���ه م��ان��گ��ی ڕاب���وردوو ،مه‌كته‌بی ڕاگه‌یاندن و ڕۆشنبیری پارتی دیموكراتی كوردستان كۆمه‌ڵێك كه‌سی چاالكی حیزبه‌كه‌ی خ��ه‌اڵت ك��رد ك�ه له ت��ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووك چاالكییه‌كانی پارتی باڵوده‌كه‌نه‌وه، بۆ ئه‌وه مه‌به‌سته به‌یان ویستی بۆچوونی مه‌كته‌بی ڕاگه‌یاندن و ڕۆشنبیری پارتی له‌سه‌ر ئه‌و خه‌اڵتكردنه وه‌رب��گ��رێ��ت ،به‌اڵم وه‌اڵم����ی پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه‌ك��ان��ی��ان نه‌دایه‌وه. جێی باسه ملمالنێی حیزب و ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان له فه‌یسبووك بێزاریی به‌شێك له به‌كارهێنه‌رانی فه‌یسبووكی لێكه‌وتووه‌ته‌وه .دیار سابیر یه‌كێكه ل�ه‌و كه‌سانه‌ی كه له‌و ملمالنێ حیزبییه بێزاره .ناوبراو به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «به‌هۆی ئه‌و شه‌ڕەجنێوی كۆمه‌ڵێك په‌یجی حیزبه‌كان و سێبه‌ره‌كانیانەوە ن���اچ���ارب���ووم زۆرب�����هی په‌یجه سیاسییه‌كان الی خۆم نه‌هێڵم» .ئه‌و گه‌نجه پێی وایه باشرته حیزبه‌كان به شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست سوود له تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان وه‌ربگرن ،نه‌وه‌ك شه‌ڕە په‌ڕۆی نێوانیان بهێننه ناوی.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
په‌كه‌كه تا ئێستا ئااڵی كورد
دروستبوونی چوار ده‌وڵه‌تی كوردی ئاسانتر په‌یجور :ڕێبوار ئه‌حمه‌د
ماوه‌یه‌ك ه ده‌ن��گ��ۆی هه‌نگاونان ب �ه‌ره‌و دروستبوونی ده‌وڵه‌تێكی كوردی ل ه هه‌رێمی كوردستانی باشوور هاتووه‌ت ه ئ��اراو ه و چاودێرانی سیاسی و ڕۆشنبیران تێڕوانینی جیاوازیان ب��ۆی هه‌یه ،زۆرب��ەی��ان پێیان وایه دروستكردنی چوار ده‌وڵه‌تی كوردی ئاسانرت ه ل�ه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆی كوردی دروست بكرێت ،ئه‌ویش به‌هۆی ئه‌و هه‌لومه‌رج و بارودۆخ ه سیاسییه‌ی كه ل ه پارچه‌كانی كوردستاندا دروستبوو ه و ئاماد ه نه‌بوونی سه‌ركرد ه كوردیه‌كانیش بۆ یه‌كرت قبوڵ كردن ب ه ڕێگرێكی سه‌ره‌كی له به‌رده‌م دروستبوونی ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ ل ه داهاتوودا ،د هزانن. چاودێرانی سیاسیی بارودۆخی هه‌رێم باس له‌و ه ده‌كه‌ن ل ه ئێستادا هه‌رێمی كوردستانی عێراق ب �ه‌ره‌و ئ �ه‌و ه هه‌نگاو ده‌نێت كه ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ دروس��ت بكات، به‌اڵم دروست بوونی ده‌وڵه‌تێكی یه‌كگرتوو ك ه هه‌ر چ��وار پارچه‌كه‌ی كوردستان به یه‌كه‌و ه ببه‌ستێته‌وه ،ب ه ئه‌سته‌م و ئاڵۆز
ناوده‌به‌ن ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی بوونی ژماره‌یه‌ك هێزی سیاسی ل ه هه‌ر یه‌ك ه ل ه پارچه‌كانی هه‌رێمدا. ع��ارف قوربانیی چاودێری سیاسی ،پێی وای� ه هه‌رێمی كوردستانی عێراق به‌ره‌و ئه‌و ه هه‌نگاو ده‌نێت ببێت ه خاوه‌ن كیانێكی سه‌ربه‌خۆ ،به‌اڵم ب ه دووری د هزانێت هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی كوردستان بتوانن پێکەوە ببنە ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ. ع��ارف قوربانی ب ه (ب�هی��ان)ی ڕاگه‌یاند: ه�ه‌ر ی�ه‌ك ل ه پارچه‌كانی كوردستان له ئێستا ل ه بارودۆخێكی ج��ی��اوازدان ،پێم وانیی ه گۆڕانكارییه‌كی ئه‌وه‌ند ه گه‌ور ه له ناوچه‌كه‌دا ڕوو بدات ك ه هه‌ر چوار پارچه‌كه پێكه‌و ه بتوانن ده‌وڵه‌تێكی كوردی دروست بكه‌ن. ئ ه و ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت ك ه زه‌مین ه ڕەخساوه بۆ ئه‌وه‌ی ل ه هه‌رپارچه‌یه‌ك «بزوونته‌وه‌ی ڕزگ��اری��خ��وازی گ �ه‌ل��ی ك���ورد بتوانێت ده‌ستكه‌وتی باش به‌ده‌ست بێنێت». له باكووری كوردستان و ل ه ئێستادا پارتی
كرێكارانی كوردستان (په‌كه‌كه) ب ه گشتی ده‌ستی به‌سه‌ر ئه‌و به‌شه‌دا گرتوو ه و زۆر جاریش باس له‌و ه ده‌كرێت ڕێگ ه نادات هیچ پارتێكی تری ك��وردی ل ه ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی خۆی دروست ببێت ،جگ ه له‌وه ده‌سه‌اڵته‌كانی ل ه كوردستانی ڕۆژئاواشدا زیاد كردوو ه و چه‌ند شارێكی ناوچه‌كه‌ی خستووه‌ت ه ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆیه‌وه. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج ه پارتی كرێكارانی كوردستان ئه‌و ئااڵیه‌ی ك ه ل ه هه‌رێمی كوردستانی ع��ێ�راق و به‌شه‌كانی تری ك��وردس��ت��ان وه‌ك ئ����ااڵی ك��وردس��ت��ان ب��ه‌رزده‌ك��رێ��ت��ه‌وه دان پ��ێ��دا نانێت و ئ��ااڵی تایبه‌تی ح��زب�ه‌ك�هی وه‌ك ئ��ااڵی كوردستان به‌رز ده‌كاته‌وه ،ك ه ئه‌مه‌ش له لێدوانێكی پێشووتری یه‌كێك ل ه به‌رپرسه بااڵكانی (په‌كه‌كه)دا بۆ به‌یان ،ب ه ڕوونی ده‌رده‌كه‌وێت ،كه تێیدا دانی به‌وه‌دا ناوه ك ه ئ�هوان ئه‌و ئااڵیه‌ی ئێستای هه‌رێمی كوردستان په‌سه‌ند ناكه‌ن و دانی پێدا نانێن. كورد ل ه ماوه‌ی حوكمڕانیی خۆیدا چه‌ند
«ئه‌وانه‌ی له سووریا و ئێرانه‌وه هاتوون 80%یان الیه‌نی ئابووری كاری تێكردوون بێن ه كوردستان»
له‌شفرۆشی ل ه نێوان ب ه یاساییكردن و ڕه‌تكردنه‌وه‌یدا په‌یجور :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
دوای ئ �ه‌وه‌ی پ��رۆژە یاسایه‌ك له‌الیه‌ن فراكسیۆنێكی ناو په‌ڕله‌مانی كوردستانەوە فراکسیۆىن (كۆمه‌ڵ)، ئاراسته‌ی په‌رله‌مانی كوردستان كرا سه‌باره‌ت به دی��ارده‌ی له‌شفرۆشی و ئه‌و باندانه‌ی كار به‌وه‌وه ده‌كه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی بخرێته به‌رنامه‌ی كاره‌وه، به‌اڵم به بیانووی ئ�ه‌وه‌ی ئه‌و كاره نه‌بووه‌ته دیارده و له‌ناو كۆمه‌ڵگای ك��وردی��دا ده‌گمه‌نه ،به زۆرینه‌ی ده‌نگی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه ئه‌و پرۆژە یاسایه ڕە‌تكرایه‌وه. به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی ئێمه رۆژان �ه له خ �ه‌ڵ��ك و ه�ه‌ن��دێ��ك س��ه‌رچ��اوه‌ی باوه‌ڕپێكراوه‌وه ده‌یبیستین ئه‌و دی��ارده‌ی �ه ڕووی له به‌رزبوونه‌وه كردووه ،ئه‌وانه‌ی كاری له‌شفرۆشیش ده‌كه‌ن زۆربه‌یان هاوواڵتیی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستانن ،به‌تایبه‌ت سووریا و ن��او هڕاس��ت و خ��وارووی عێراق .كۆمه‌ڵناسانیش هۆشداریی ئه‌وه ده‌ده‌ن بوونی دیارده‌ی وا له‌ناو گۆمه‌ڵگادا كاریگه‌ی خراپی ده‌بێـت له‌سه‌ر تێكچوونی شیرازه‌ی خێزان و تێكچوونی په‌یوه‌ندیی خێزانی. ئه‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردستانیش به‌ده‌رنین له‌و كاره به‌پێی هه‌ندێك س�ه‌رچ��اوه ،ئافره‌تانی بیانی زیاتر پار ه وه‌رده‌گ��رن له‌وانه‌ی كورد ،ئه‌و ئافره‌تانه‌ی ئه‌و كاره ده‌كه‌ن هه‌یانه ل �ه‌ب �ه‌ر ه��ه‌ژاری��ی و په‌یداكردنی بژێوییه بۆ خۆی و خێزانی ،ڕاسترت هۆكاری سه‌ره‌كیی ناچارییه .هه‌شیانه كه‌وتووه‌ته ناو باندی له‌شفرۆشی و ده‌ربازبوونی ئه‌سته‌مه و بووه‌ته
پیشه‌ی. یه‌كێك له‌و ئافره‌تانه كه نه‌یویست ن���اوی بهێرنێت ك � ه ته‌نیا دایكێكی په‌ككه‌وته و دوو برای بچووكی هه‌یه، كرێی خانووه‌كه‌یان مانگانه‌كه‌ی 400 چوارسه‌د هه‌زار دیناره ،بۆ كاسبیكردن له‌كاتی فرۆشتنی بنێشت له ترافیكه‌كاندا له به‌رانبه‌ر پاره داوای نیشاندانی سینگی لێده‌كرێت ،به‌رانبه‌ر 25ه �هزار دینار، ئه‌ویش به‌هۆی پێویستبوونی به‌پاره ئه‌و كاره ئه‌نجام ده‌دات .ئه‌وه منوونه‌یه‌ك ه كه چه‌ندان ئافره‌ت كاری وا ئه‌نجام ده‌ده‌ن بۆ به‌ده‌ستهێنانی بژێویی ڕۆژانه‌یان ،یان كرێی خانووه‌كانیان. له‌شفرۆشه‌كانی س��ووری��ا زیاتر
ڕوویان له لوبنان و ئه‌رده‌ن كردووه نه‌ك كوردستان سه‌باره‌ت به هاتنی له‌شفرۆشه‌كانی سووریا بۆ هه‌رێمی كوردستان به‌ڕێز (خالید) به‌رپرسی كه‌مپی دۆمیز ،له لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) ڕایگه‌یاند «ئه‌وانه‌ی هاتوونه‌ته كوردستان زۆربه‌یان كوردی ڕۆژئاوای كوردستانن ،كه‌مرت عه‌ره‌ب یاخود له‌شفرۆش ،ئه‌وانه زیاتر ڕوویان له لوبنان و ئه‌رده‌ن و توركیا كردووه له‌وه‌ی بێنه هه‌رێمی كوردستان ،تا ئێستا ئێمه حاڵه‌تی وامان نه‌بینیوه». ه���ه‌ر س���ه‌ب���اره‌ت ب��� ه ح��اڵ �ه‌ت��ی ده‌ستگیركردن یاخود داوا تۆماركردن له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه ،به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیىس
ه�ه‌ول��ێ��ر ،عەبدولخالق ته‌لعه‌ت ل ه لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) وتی «هیچ حاڵەتێك ڕووینه‌داوه ،ئێمه له سنووری پارێزگای هه‌ولێر حاڵه‌تی وام��ان نییه و كه‌سیش نه‌بوو ه داوا تۆمار بكات له‌سه‌ر ئه‌و كاره». ده‌رب����اره‌ی ب��وون��ی ئ��ه‌و باندانه و ك��اری��گ�ه‌ری��ی��ان ب �ه‌س �ه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردییه‌وه و ئه‌و ده‌رهاویشتانه‌ی ك ه لێی ده‌كه‌وێته‌وه ،دكتۆر ن��وری ،مامۆستای زانكۆ و كۆمه‌ڵناس له لێدوانێكدا به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «له‌شفرۆشی دیاردەیه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تییه و ل ه زۆرب �هی واڵته‌كاندا هه‌یه ،به تایبه‌ت له واڵته دواكه‌وتووه‌كان، ئه‌م شێوه‌یه‌ش ده‌چێته بواری تاوانه‌وه ،به تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی ده‌چنه بابه‌تی بانده‌وه
پێی ده‌ڵێن تاوانی ڕێكخراو ،به‌اڵم له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردی ئه‌م دیارده‌ی ه زۆر زۆر ده‌گمه‌ن بووه ،تا دوای ساڵی 2003ئه‌م دیاده‌یه هێواش هێواش په‌ره‌ی سه‌ند و ل ه كوردستاندا له هه‌موو شاره‌كان زۆر باڵوبووەوە ،ئه‌مانه‌ش له ئێران و سووریا و عێراقه‌وه دێنه كوردستان». س��ه‌ب��اره‌ت ب �ه ك��اری��گ �ه‌ری��ی ئه‌و دیارده‌یه ناوبراو وتی «كاریگه‌ریه‌كی زۆری هه‌یه له هه‌موو ڕووه‌كانه‌وه ،له ڕووی ته‌ندروستی و كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری و ڕە‌وشتییه‌وه ،ئه‌مانه كاریگه‌ری ته‌نیا له چینێك ناكات له كۆمه‌ڵگادا، به‌ڵكو له هه‌موو چینه‌كان ده‌كات ،چونكه ئه‌و باندانه ته‌نیا ئه‌و ژنانه به‌كارناهێنن
كه هی خۆیانن ،به‌ڵكو ئافرەتانی كۆمه‌ڵگای كوردیش به‌كارده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن له ڕێی ئه‌وانه‌وه خه‌ڵكی تر هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن و بازاڕی خۆیان خۆشبكه‌ن». دكتۆر ن��وری ڕایده‌گه‌یه‌نێت «ئ��ه‌گ��ه‌ر بێتو ڕێ��گ�هی�ه‌ك��ی��ان بۆ نه‌دۆزرێته‌وه و به‌و شێوه‌یه‌ی ئێستا هه‌بن ڕوو له به‌رزبوونه‌وه‌یه‌كی یه‌كجار زۆر ده‌ك���ه‌ن و ئه‌وكات كاریگه‌رییه‌كه‌یان زۆرت��ر ده‌بێت، زیاتر كاریگه‌ری له‌سه‌ر گه‌نجان ده‌بێت و كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشی باڵو ده‌بێته‌وه وه‌ك (ئایدز و زه‌هایمه‌ر و نه‌خۆشیه‌كانی تر) ،ل ه هه‌مان كاتدا وا له‌گه‌نج ده‌ك��ات په‌نا بباته به‌ر كۆمه‌ڵه ڕە‌وشتێكی تر بۆ ئه‌وه‌ی پاره په‌یدا بكات و بچێته الی ئه‌و باندانه و به‌كاریان بهێنن بۆ خۆیان». ه �ه‌ن��دێ��ك ك���ه‌س ه �هی �ه له ناچاریدا توشی ئه‌م كار ه ناڕە‌وشتییه ده‌بێت و له ڕووی ئابوورییه‌وه ناتوانێت پێداویستییه‌كانی خۆی دابین بكات ،ئیرت به‌دوای دۆزینه‌وه‌ی پاره‌وه‌یه به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت، ئه‌و له‌و باره‌یەو ه ده‌ڵێت «ئه‌وانه له كوردستاندا زۆر كه‌من و به‌و شێوه‌یه نین ،ئه‌وانه‌ی واشن یان به زۆر به شوو دراون ،یان پیاوه‌كانیان له ڕووی داراییه‌وه خراپن له‌گه‌ڵیان، یان ئه‌و ئافره‌تانە شوویان كردووه و ته‌مه‌نیان زۆر ب��چ��ووك�تره له پیاوه‌كانیان ،یاخود ئافره‌ت هه‌یه ڕایكردووه له ده‌ست كه‌سوكاری. به‌اڵم ئه‌وانه‌ی له سووریا و ئێرانه‌وه هاتون 80%یان الیه‌نی ئابووری كاری تێكردوون ك �ه‌وا بێنه كوردستان، چونكه كوردستان ئێستا له ڕووی ئابوورییه‌وه وه‌زعی باشه».
9 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ئیتر هه‌ڵمی ئاو له‌بریی ساڵۆن جهانگیر ئەحمەد زۆرێك له خامنان بۆ چاره‌سه‌ری گرفته‌كانی پێستی ده‌موچاو په‌نا ده‌به‌ن بۆ ساڵۆن ،یان ده‌چنه الی پزیشكی پێست كه له‌كاتێكدا چاره‌سه‌ره‌كه‌یان زۆر ئاسانه و له ماڵه‌كه‌ی خۆیاندا ده‌ستده‌كه‌وێت. به‌ڵێ خامنی به‌ڕێز ،له ماڵه‌وه ده‌توانیت بۆ پاككردنه‌وه‌ی پێستی
حوشترێکى کڕى بە ملیۆنێک و سێســـــــــــــــــەد هەزار دۆالر
کەسێک بە پێنج ناوەوە سەریاس محەحەد ده‌ڵێن شێتێك وتوویه‌تی :له‌م واڵت��ه‌دا گه‌ر پار ه دابه‌شبكه‌ن به‌سه‌ر شێته‌كاندا ،به‌ر من ناكه‌وێت .ڕەنگه ئه‌و كوڕەچاك ه مه‌به‌ستی ئه‌و ه بووبێت ك ه هه‌مووتان ل ه من شێترتن .به‌اڵم بۆ من مانای ئه‌وه‌ی هه‌ی ه ك ه ئه‌م ه واڵتی سەیروسەمەرەکان و ده‌شێت هه‌موو شتێكی تێدا ڕوو بدات ،لێره ئه‌وه‌ی ل ه سیاسه‌تا ده‌گوزه‌رێت هیچ مه‌نتیقێكی سیاسی ق��ب��وڵ��ی ن��اك��ات، ئ���ه‌وه‌ی ب��ه‌ن��اوی داهێنان و رۆشنبیری و فیكره‌وه ده‌گوزه‌رێ ،ده‌ره‌قه‌تی نامیلكه‌یه‌كی
بۆچی ڕۆبی پارێزه‌ره‌كان ڕه‌شه؟
ئه‌حۆل نایه‌ت و ئه‌حۆڵ خۆی و نامیلكه‌یه‌ك ریكۆردی فرۆشی چی كتێبی دانسقه‌یه ده‌یشكێنێت ،بۆ ئه‌وه‌ی بته‌وێ ل ه بوارێكدا چی ده‌گوزێ بیزانین ،له‌ناو جه‌ماعه‌تێكدا وه‌ها باسێك بكه‌ره‌وه ،ئیدی هەریەکەو ده‌رده‌دڵی خۆى هه‌ڵده‌ڕێژێت. له‌ناو براده‌ره‌كانا باسی ئه‌وه‌م كرد: ن��اوی من ل ه سێ پێناسدا ب�� ه س��ێ ج��ۆری جیاواز ن���وورساوه ،وامد هزانی ل��� ه ك�����وره‌ی ئ����ه‌رزا شتێكی دیكه‌ی وه‌ها ن��اب��ێ��ت��ه‌وه ،كه‌چی
یه‌كسه‌ر یه‌ك ل ه براه‌دره‌كانم وتی :جا ئه‌وه چییه ،من یه‌كێك پێد هزانم كه ـ ل ه ته‌سكه‌ره‌كه‌یدا ناوی (عیرفان)ە ـ ل ه ڕەگه‌زنامه‌كه‌یدا ناوی (عه‌فان)ە ـ ل�� ه ک��ارىت زانیارییەکەیدا ن��اوی (عه‌دنان)ە ـ ل�� ه پێناسی مامۆستایاندا ن��اوی (عوسامن)ە هه‌ر له‌وێدا ریكۆرده‌كه‌ی من شكا و كۆڵێ دڵخۆشبووم ،ده‌مگوت بڵێی شتێك هه‌بێت له‌م واڵته‌دا موسته‌حیل بێت! ب��ەو موناسەبەتەشەوە ئ��ەم وێنە گونجاوەم لەگەڵ ئ��ەم بابەتەدا داگ������رت ،وت���م با ئەمەش ببێت، چیى تێدایە؟!
له ساڵی 1791 ل ه فه‌ره‌نسا، ی���ه‌ك���ێ���ك ل��ه دادوه‌ره فه‌ره‌نسییه‌كا ن ل���ه ب��اڵ��ك��ۆن��ی م��اڵ��ه‌ك��هی خۆیدا دان���ی���ش���ت���ب���وو، تێكه‌ڵی رسوش��ت��ی ده‌ورو‌به‌ره‌كی بووبوو،
به رێ��ك��ه‌وت ده‌م��ه‌ق��اڵ��هی نێوان دوو كه‌سی بینی ،ده‌مه‌قاڵه‌كه درێژەی كێشا و به‌شێوه‌یه‌ك یه‌كێكیان ئه‌وی دیكه‌ی به توندی بریندار ك��رد ،ل��ه‌و كاته‌دا كه‌سێك به خێرایی ه��ات بۆ شوێنی ڕووداوه‌ك��ه و بریندارەکەى هه‌ڵگرت و بردی بۆ نه‌خۆشخانه ،به‌اڵم برینداره‌كه له ڕێگادا دواهه‌ناسه‌ی دا و مرد .دواتر پۆلیس كه‌سی رزگاركه‌ری تۆمه‌تبار كرد، ئه‌وی جێگای سه‌رسوڕمان بوو كه ئه‌و
ئاشکار تەها عەبدولعەزیز کوڕی سەعد نائیب، ئەمیری ناوچەی حائیلی باکووری واڵتی سعودیە ،بێچووە حوشرتێکی كڕی بە پێنج ملیۆن ریاڵی سعودی ،کە دەکاتە زیاتر لە یەک ملیۆن دۆالری ئەمریکی. ناوبراو حوشرتەکەی لە بنەماڵەی شێخ علیان بن راش��د ئەلتهێمی کڕیوە ،کە خاوەنی باشرتین جۆرە وشرتی ڕەسەن و جوانی واڵتەکەن و ئەم حوشرتەشیان لە جۆری فەحلی (کنق)ە کە یەکێکە لە جۆرە دەگمەنەکان.. پەپێی زان��ی��اری��ی��ەک��ان��ی سایتی (ئەلئەمیرە نیوز) ئەو بێچووە حوشرتە تەمەنی هێشتا دوو مانگی ت��ەواو نەکردووە. دادوه‌ره‌ی كه شایه‌تی ڕووداوه‌ك��ه بوو له ماڵی خۆیه‌وه ،بڕیاری له دۆسیه‌كه‌دا ده‌دا ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كابرای ڕزگاركه‌ر هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی نه‌بوو به‌وه‌ی كه ده‌ستی له تاوانه‌كه‌دا نییه و ئه‌و ته‌نیا كه‌س بووه كه له شوێنی ڕووداوه‌كه‌دا ،به‌و هۆیه‌وه بڕیاری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌رچوو. دوای چه‌ندین ساڵ ئازاری ویژدان، دادوه‌ره‌كه دانی به هه‌ڵه‌كه‌ی خۆیدا نا و ئاشكرای كرد كه ئه‌و دادگاییكردنه‌ی
ئه‌پۆڵۆ 11
وێنە جیهانییەکان ئا .الس هەورامى
ئه‌وه‌ی له وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، یه‌كه‌م دابه‌زینی مرۆڤه له‌سه‌ر رووی مانگ ،له رۆژی .1969/7/21ئه‌و چاالكییه ناونرابوو (ئه‌پۆڵۆ ،)11دوای ه��ه‌ردوو (ئه‌پۆڵۆ )8و (ئه‌پۆڵۆ )10 دێ��ت ،ب��ه‌اڵم ئ��هوان ته‌نها توانییان ل��ه مانگ نزیك ببنه‌وه و ب��ه‌ر له گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ سه‌ر زه‌وی ،به ده‌وریدا بخولێنه‌وه. ئه‌و كه‌شتییه‌وانه ئاسامنییه‌ی له وێنه‌كه‌دا ده‌ركه‌وتووه ،ناوی بز ئاڵدرنه
ده‌موچاوت و قوتاربوون له زیبكه‌ی ڕەش ی��اخ��ود س��پ��ی(ال��زوان) ،ته‌نها ئاوێكی كواڵو ئاماده بكه و هه‌ندێك گه‌اڵی نه‌عنا یان لیمۆ یان بابونج یاخود هه‌ر گیایه‌كی بۆنداری تێكه‌ڵ بكه و سه‌ری به‌سه‌ردا بگرن ،به‌و هه‌ڵمه‌ی كه لێوه‌ی به‌رز ده‌بێته‌وه ،ده‌موچاوت پاكدەبێتەوە ،ئه‌مه‌ش ڕێگایه‌كه تاقی كراوه‌ته‌وه. ب��ه به‌كارهێنانی ئ��ه‌م هه‌ڵمه ده‌ت��وان��ی��ت ڕزگ���ارت ببێت ل��ه زۆر
كێشه‌ی دیكه‌ی وه‌ك��و تێكچوونی پێست و پ��اش�ماوه‌ك��ان��ی میكیاژ و ده‌ردراوه چ��ه‌وری��ی��ه‌ك��ان و خانه‌مردووه‌كان ،به‌مشێوه‌یه به‌هۆی به‌رزیی پله‌ی گه‌رمیی هه‌ڵمه‌كه‌وه كونه‌كانی پێسته‌كه ده‌كرێنه‌وه و به ئاسانی ئه‌وانه‌ی كه باسامن كردن ،دێنه ده‌ره‌وه .ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش ته‌نها پێویستی به( )15خووله‌كه و ده‌توانرێت له هه‌فته‌یه‌كدا دوو جار تاقی بكرێته‌وه.
و دووه‌م كه‌سه ك��ه ل��ه‌س��ه‌ر مانگ داب���ه‌زی ،پێش ئ��ه‌و و یه‌كه‌م كه‌س، نیل ئارمسرتۆنگ بوو ،كه به‌ر له‌و به سێیه‌كی سه‌عاتێك ،دابه‌زی .هه‌روه‌ك ئه‌م وێنه‌یه‌ی ئاڵدرن ،ئارمسرتۆنگ گرتوویه‌تی. تاقمی گه‌شتی (ئه‌پۆڵۆ )11له سێ كه‌س پێكهاتبوون( ،بز ئاڵدرن، نیل ئارمسرتۆنگ ،مایكڵ كۆلێنز) .بز ئاڵدرن نزیكه‌ی سه‌عاتێك و په‌نجا و یه‌ك خوله‌ك و سی و ح��ه‌وت چركه
له‌سه‌ر مانگ مایه‌وه .هه‌روه‌ك له‌گه‌ڵ گه‌ڕانه‌وه‌یاندا بۆ سه‌ر زه‌وی ،ئه‌و تاقمه له‌گه‌ڵ خۆیاندا ( )21كیلۆگرام به‌ردی سه‌ر مانگ و چه‌ند منوونه‌یه‌كیان له خۆڵه‌كه‌ی هێنا به مه‌به‌ستی توێژینه‌وه‌كردن له‌سه‌ریان. ل��ه‌ب��اره‌ی ئ��ه‌و گ��ه‌ش��ت��ه‌وه نیل ئارمسرتۆنگ رایگه‌یاند «هه‌نگاوێكی بچووكی مرۆڤێك ،بووه بازێكی گهوره به مرۆڤایه‌تی».
ن��ادادگ��هران�� ه ب��ووه ،ب��ه‌وه‌ش ڕایگشتی ف��ه‌رەن��س��ای ل�� ه دژ وروژا ب���ه‌وه‌ی كه داده‌ورێكی ئه‌مانه‌ت پارێز نییه. رۆژێ���ك له‌كاتی دادگاییكردندا پارێزه‌رێكی له به‌رامبه‌ر خۆیه‌وه بینی ك ه رۆبێكی ره‌ش��ی پۆشیبوو ـ دی��اره له‌وكاته‌دا رۆبی ڕەش یاسایی نه‌بووه‌ـ بۆیه دادوه‌ر پرسیاری كرد :بۆچی رۆبی ره‌شت پۆشیوه؟ پارێزه‌ره‌كه‌ش وتی :له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و تاوانه‌گه‌وره‌یه‌ت بیربخه‌مه‌وه
كه چه‌ند ساڵ به‌رله‌ئێست ه كردت و سزای سێداره‌دانت به‌سه‌ر بێتاوانێكدا سه‌پاند. لە دوای ئه‌و رووداوه‌وه ،رۆبی ره‌ش بوو به به‌رگی فه‌رمیی پارێز هران له فه‌ره‌نسا ،له‌وێشه‌وه گوێزرایه‌و ه بۆ هه‌موو واڵتان. مه‌تین
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
سه‌رۆكی بهرشهلۆنه له باره‌ی نیماره‌و‌ه چی ده‌ڵێت ده‌قی چاوپێكه‌وتنی رۆژنامه‌ی ئه‌ملۆندۆ دیپۆرتیڤۆی كه‌ته‌لۆنی له‌گه‌ڵ س��ان��درۆ رۆسێلی ،س�ه‌رۆك��ی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌دا ،كه تایبه‌ت به نیامری به‌رازیلی سازی داوه. ئه‌ملۆندۆ :به‌رشه‌لۆنه‌ی ئێستا پێویستی به یاریزانی نوێیه ،وه‌ك نیامر رۆسێل :نیامر یاریزانی سانتۆسه تا ،2014هیچ شتێكی ترم نییه له‌و باره‌وه بیڵێم ئه‌ملۆندۆ :رات چییه له‌سه‌ر نیامر، وه‌ك سه‌رۆكی بهرشهلۆنه نا ،به‌ڵكو وه‌ك هانده‌رێك؟ رۆسێل :وه‌ك هانده‌رێك ،زۆر روونه كه نیامر یاریزانێكی جیاوازه، ئه‌و له ج��ۆری رۆم��اری��ۆ ،رۆناڵدینۆ، مارادۆنا...یه ،ئه‌و یاریزانانه جیاوازن و هانده‌رانی بهرشهلۆنه خۆشیان ده‌وێن .له یانه‌ی تر له‌وانه‌یه شێوازی یاریكردنیان پێ خۆش نه‌بێت ،به‌اڵم له بهرشهلۆنه هانده‌ران ئه‌و جۆره یاریزانانه‌یان خۆشده‌وێت. ئ��ه‌مل��ۆن��دۆ :ب���ه‌اڵم ب����ه‌رده‌وام جیاوازیی زۆر له نێوان نیامر و میسیدا هه‌یه ،ئایا وانییه؟
رۆسێل :به‌ڵێ ،به شێوه‌یه‌كی رسوشتی له‌الم میسی باشرتین یاریزانی تۆپی پێیه له مێژوودا و بێوێنه ده‌مێنێته‌وه. ئه‌ملۆندۆ :جوانرتین رۆژێك كه وه‌ك سه‌رۆكی بهرشهلۆنه به‌سه‌رت ب��ردووه، كامه‌یه؟ ئایا رۆژی نوێكردنه‌وه‌ی بۆنده‌كه‌ی میسییه تا 2018؟ رۆسێل :ئه‌و رۆژە رۆژێكی گهوره بوو.. به‌اڵم رۆژێكی تریش هه‌یه كه گهوره بوو تێیدا ژیابم ئه‌ویش شه‌وی یاریی كۆتایی یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپا بوو له وێمبڵی. به‌اڵم جوانرتین رۆژێك كه به‌سه‌ری ده‌به‌م ئه‌و رۆژە‌یه كه تیتۆ ڤیالنۆڤا چاك ده‌بێته‌وه له نه‌خۆشییه‌كه‌ی ،هه‌روه‌ك چۆن رۆژێكی خۆشامن به‌سه‌ر برد كاتێك ئه‌بیدال له نه‌خۆشییه‌كه‌ی چاكبووه‌وه ..زۆرمان له‌و كێشانە به‌سه‌رهات ،ئومێد ده‌كه‌ین كۆتایی بێت. ئه‌ملۆندۆ :ئه‌وه‌ی هانده‌رانی سه‌رقاڵ كردووه ئەوەیە کە تا چه‌ند میسی و نیامر به‌یه‌كه‌وه ده‌گونجێن؟ رۆسێل :یاریزانه گه‌وره‌كان به‌رده‌وام له‌یه‌ك تێده‌گه‌ن. ئه‌ملۆندۆ :به هه‌مان شێوه ئه‌وه هانده‌رانی سه‌رقاڵ كردووه كه نیامر له
ئه‌ستێره‌بووندا نوقم بووه؟ رۆسێل :من له به‌رازیل ژیاوم ،پێویسته له كلتووری به‌رازیلییه‌كان له به‌رازیل تێبگه‌ین .ئه‌و یاریزانی سانتۆسه تا ،2014به‌اڵم كاتێك دێت بۆ ئه‌وروپا بهرشهلۆنه یان مه‌درید ،بایه‌رمیونخ یان مانچسه‌ر ،هیچ گومانێكم نییه كه زوو له‌گه‌ڵ كلتووری ئه‌ورپادا رادێ���������ت،
ئایا بریكاری یاریزان چییه و ئیشی چییه؟ هه‌ردی عه‌زیز دوای ئه‌وه‌ی جاك وێڵشێری یاریزانی یانه‌ی ئارسیناڵ رایگه‌یاند كه ئه‌و بریكاری نییه و پێویستی پێی نییه ،چونكه بۆ هه‌میشه له یانه‌ی ئارسیناڵ ده‌مێنێته‌وه، زۆرێك وا هه‌ست ده‌كات كه ئه‌مه راستییه و ده‌كرێت یاریزان هیچ بریكارێكی نه‌بێت ،چونكه بریكار ته‌نها ئیشی گوێزانه‌وه‌ی یاریزان و نوێكردنه‌وه‌ی گرێبه‌سته له‌گه‌ڵ یانه‌كه‌ی. ب��ه‌اڵم ب �ه‌و شێوه‌یه نییه، ئه‌وه ته‌نها یه‌ك كاره له‌و كارانه‌ی بریكاری یاریزان بۆی ئه‌نجام
ده‌دات ،كه بریكار چه‌ندین كاری تایبه‌تی تر بۆ ی��اری�زان ده‌ك��ات ،له ناویاندا ئه‌نجامدانی بۆندی سپۆنسه‌ری تایبه‌تی و هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنه‌كان و رێكخستنی دیدار له نێوانیاندا ،هه‌روه‌ها ئاگاداری ده‌كاته‌وه له هه‌موو رووداو و ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی كه په‌یوه‌ندییان به ژیانی ئه‌و یاریزانه‌وه هه‌یه ،له‌گه‌ڵ راوێژپێكردنی له هه‌موو ئه‌و گرفتانه‌ی له یاریگا و ده‌ره‌وه‌ی یاریگا بۆى دروست ده‌بێت ،هاوكات په‌یوه‌ندیی یاریزان به دامه‌زراوه‌كان و تاكه‌كانەوە له ڕێی ئه‌وه‌وه ده‌بێت،... بریكاری ی��اری�زان نوێنه‌رایه‌تییه‌كی ته‌واوی یاریزان ده‌كات ،نه‌ك ته‌نها له نوێكردنه‌وه و گوێزانه‌وه‌یدا قسه بكات.
دوو گه‌وره‌كه‌ی میالنۆ ركابه‌ریی ده‌كه‌ن له راپۆرتێكیدا رۆژنامه‌ی ئه‌ملیرۆری ئینگلیزی ئاشكرای ده‌كات یانه‌ی ئارسیناڵی ئینگلیزیی نزیكه له كڕینی یۆڤیتیچی مۆنتینیگرۆیی و ئه‌ستێره‌ی هێرشبه‌ری یانه‌ی فیۆرنتینای ئیتاڵی ،به‌اڵم ئێستا هه‌ردوو یانه گه‌وره‌كه‌ی میالنۆ (میالن و ئینته‌ر) چوونه‌ته ركابه‌ریی بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و یاریزانه و ئه‌وه‌یش هه‌ڕه‌شه له ئه‌نجامدانی گرێبه‌سته‌كه‌ی یانه‌ی ئارسیناڵ ده‌كات له‌گه‌ڵ ئه‌و یاریزانه ته‌مه‌ن 23ساڵییه‌دا كه ئاستێكی به‌رز پێشكه‌ش ده‌كات. جگه له‌و سێ یانه چه‌ند یانه‌یه‌كی گ�ه‌وره‌ی تری ئه‌وپیش له هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانیدا كه پێده‌چێت فیۆرنتینا به‌رامبه‌ر 25-20ملیۆن یۆرۆ له به‌رامبه‌ریدا داوا بكات.
هه‌ڵسوكه‌وىت نیامر له به‌رازیل زۆر ئاساییە، له‌و كه‌ش و هه‌وای تیایه‌تی. ئه‌ملۆندۆ :دیاره بهرشهلۆنه وه‌ره‌قه‌ی خۆی باش به‌كارهێناوه له به‌ده‌ستهێنانی نیامردا ،ریاڵ مه‌درید ناچاری كردووه كه بۆنده‌كه به‌رزبكاته‌وه بۆ دوو هێنده ،مانچسته‌ر سیتیش كاغه‌زی سپیی خستووەته به‌رده‌م ،ئیداره‌ی بهرشهلۆنه له‌سه‌ر ئه‌وه كاردانه‌وه‌ی چی ده‌بێت؟ رۆسێل :هیچ دوو دڵ نین، له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی یاریزانان ته‌نها له‌به‌ر مادده ن����ای����ه‌ن ب��ۆ بهرشهلۆنه، ب��ه‌ڵ��ك��و ل �ه‌ب �ه‌ر
ب��ۆی �ه ئ����ه‌وه‌ی ده‌وت��رێ��ت وێ��ڵ��ش��ێ��ر وت��ووی��ه‌ت��ی ،ته‌نها قسه‌یه‌كە و هیچ راستییه‌كی نییه و پڕوپاگه‌نده‌یه. بریكاری ج��اك وێڵشێریش سیمۆن بایلیفه كه به هه‌مان شێوه بریكاری ئاالن شیره‌ری ئه‌ستێره‌ی پێشوووی یانه‌ی نیوكاسڵیشه ،كه یه‌كێكه له بریكاره ناوداره‌كان و كار ده‌كات له كه‌رتی پێگه‌یاندن و ده‌رخستنی به‌هره‌مه‌نده‌كاندا. پ��ێ��گ��هی��ه‌ك��ی ئ �ه‌ل��ك�ترۆن��ی��ش له‌راپۆرتێكدا ئاشكرای كردووه كه هه‌رگیز رۆژێك له رۆژان وێڵشێر بێ بریكار نه‌بووه.
متامنه بوونیانه به پڕۆژە‌ی وه‌رزشیی یانه‌كه ،هەروەها به‌هۆی تیپه‌كه‌ی و مێژووه‌كه‌یەوه‌یه‌تی ..ئه‌و یاریزانانه‌ی ده‌زانن كه یانه‌كه‌مان یانه‌یه‌كی ئاسایی نییه ،ئه‌گه‌ر ئامانجی یه‌كه‌میان بۆ پاره بێت ،بهرشهلۆنه ئه‌و یانه نییه كه پێویست بكات رووی تێبكه‌ن. ئه‌ملۆندۆ :ل ه كۆتاییدا ئه‌گه‌ر یانه‌كه میسیی به‌ده‌ستنه‌هێنا 80 ،ملیۆن یۆرۆ زۆر باشه ده‌ست یانه‌كه بكه‌وێت (بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رێكه‌وتنی نێوانیان) ئایا وانییه؟ رۆسێل :بهرشهلۆنه كۆمپانیا نییه و یانه‌ی تۆپی پێیه ،له‌به‌ر ئه‌وه گرنگیی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێنانی خاوه‌ن به‌هره و لێهاتووه‌كانه نه‌ك پاره. ئه‌ملۆندۆ :به بڕوای تۆ چه‌ند یانه نیامری ده‌وێ��ت و ئاماده‌یه هه‌موو شتێك بكات له پێناویدا؟ رۆسێل :به بڕوانی من ،هه‌موو الیه‌ك. ئه‌ملۆندۆ :بایه‌ر میونخیش؟ رۆسێل :ئ �ه‌وه‌ی من ئاگادار بم هه‌موو ئه‌و یانانه‌ی توانای مادییان باشه ،ده‌یانه‌وێت.
ته‌نیا ژنە لە ئێراندا كه ده‌توانێت بچێتە یاریگاكان :حه‌مز ه عوسامن ن��اوی��ان ن��او ه ((ن�ه‌ن� ه شینه)). پیره‌ژنێكی 70ساڵه‌ی مه‌شهه‌دییه ك�� ه س��اڵ �ه‌ه��ای � ه الی �ه‌ن��گ��ری تیپی ئیستقاللی شینپۆشی پایته‌ختی ئێرانه و له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م یاده‌وه‌ریی ه تاڵ و شیرینه‌كانی ئه‌م تیپه‌دا به‌شداریی ل ه یاریگاكاندا هه‌بووه .خۆشی به ت��هواوی ساڵی له‌دایكبوونی خۆی نازانێت ،به‌اڵم دروست ل ه بیریه‌تی ك ه نیكبه‌ختی واحیدی (هێرشبه‌ری ئه‌وكاته‌ی ئیستقالل) له‌كام یاریدا و چه‌ند گۆڵی ل ه تیپی ب هرانبه‌ر كردووه .ئه‌و ته‌نیا ژنێك ه ده‌توانێت بێت ه ن���او ی��اری��گ��ای ئازادییه‌و ه ل ه ت��اران. به‌شێكی گفتوگۆی ئ��ه‌و ژن�� ه ب � ه كورتی باڵوده‌كه‌ینه‌وه. ل ه منداڵییهوهه���ه‌واداری تۆپی پێ بووم .له‌وكاته‌و ه شینم و واد هزان���م خ��وداش شینی خ��ۆش بوێت. سه‌یری پۆسته‌ره‌كانی سه‌ر دیواری ماڵه‌كه‌ی
كالسیكۆی ئیسپانیا له‌سه‌ر ئه‌گوێرۆ دوای ئ �ه‌وه‌ی یانه‌ی بهرشهلۆنه به وته‌ی زۆرێ��ك له سه‌رچاو ه رۆژنامه‌وانییه‌كانی به‌رازیل و ئیسپانیا گرێبه‌ستی نیامری یه‌كال كردۆته‌وه بۆخۆی ،ئێستا ئه‌و یانه‌یه چۆته ملمالنه بۆ كڕینی سێرجیۆ ئه‌گوێرۆ و له ملمالنه‌ی یانه‌ی ریاڵ مه‌دریددایه بۆ كڕینی ئه‌و یاریزانه. رۆژنامه‌كانی نزیك ل ه یانه‌ی ریاڵ مه‌درید دووپاتی ده‌كه‌نه‌وه كه یانه‌ی شاهانه له پشووی هاویندا ئه‌گوێرۆ له مانچسته‌ر سیتی ده‌كڕن و ده‌ستبه‌رداری هیگواین یان بنیزمه ده‌بێت ،له به‌رامبه‌ردا بهرشهلۆنه ده‌یه‌وێت ده‌ستبه‌رداریی ڤیا ببێت و تا هێنانی نیامر له دوای مۆندیال ئه‌گوێرۆ پشتیوانی سه‌ره‌كی میسی بێت له هێڵی پێشه‌وه‌ی یانه‌كه.
ده‌ك���ات و ده‌ڵ��ێ��ت «ئ�ه‌م��ان� ه هه‌موو پاڵه‌وانانی منن ،هه‌ر كاتێك بچم و هانیان ب��ده‌م ،گۆڵ تۆمار ده‌ك �ه‌ن .هه‌ر كاتێك نه‌چم ،ده‌یدۆڕێنن» .بۆ هه‌ر شوێنێك ئیستقالل ب��ڕوات ،میش ده‌ڕۆم .ساڵی پ��ار ویستم بچم ه ده‌ره‌و ه له‌گه‌ڵیان، مێرده‌كه‌م (عه‌شقی) ،وتی رێگات ناده‌م. 34ساڵ له‌مه‌وبه‌ر باری گوز هرامنان به‌هۆی وه‌رگ هڕانی مێرده‌كه‌مه‌و ه خراپ بوو كه پیاوێك هات و منی برد ه یانه‌ی ئیستقالل و وتی له‌و ێ كار بكه.
هه‌ر كاتێك بچم ه ناو یاریگا،ب ه یاریزانه‌كاندا هه‌ڵده‌ده‌م و گۆرانی ده‌ڵێم «جوانه‌كان گۆڵ تۆمار ده‌كه‌ن، ئازیزه‌كان تۆمار ده‌ك �ه‌ن ،سه‌الره‌كان تۆمار ده‌ك��ه‌ن» .ئه‌وانیش ل ه شوێنی خۆگۆڕین گۆرانیم بۆ ده‌ڵێن« :دایكی ئێم ه به‌خێرهاتی ،س���ه‌روه‌ری ئێمه به‌خێرهاتی» ،نیكبه‌خت ب� ه منی ده‌گ��ووت :نه‌ن ه بڵ ێ جوانه‌كان گۆڵ تۆمار ده‌كه‌ن. ته‌نیا ئیستیقالل ،ته‌نیا شینه‌كان.تا ئێستا ل ه زۆر شوێنه‌وه هاتوون به‌دوامدا و پێیان گوتوم ك ه بب ه هانده‌ری ئێم ه و هه‌موو شتێكت ب��ۆ ده‌ك���هی���ن ،ی��ان �هی ئه‌بوموسلیم گوتیان ئێمه هاوشاریی خۆتین وه‌ره الی ئێمه ،عه‌لی په‌روین هات ه الم و وتی :وه‌ر ه الی ئێم ه (پرسپۆلیس) هه‌موو شتێكت ب��ۆ ده‌ك����ه‌م، خ���ان���ووت ب��ۆ ده‌گ���رم، م��ان��گ��ان�ه‌ت ده‌ده‌م����ێ، ده‌تبه‌م ه ده‌ره‌و ه له‌گه‌ڵ تیپه‌كه‌دا ،به‌اڵم من هه‌موو ئه‌وانه‌م ڕە‌دكردووه‌ته‌و ه و نایانگۆڕمه‌و ه ب ه ساتێكی ئ��ی��س��ت��ی��ق�لال و ه��ه‌ر به‌شینیش ده‌مێنمه‌وه.
سكۆالری په‌یمان ده‌دات فلیپۆ سكۆالری راهێنه‌ری به‌رازیل له میانه‌ی به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنیدا په‌یامن ده‌دات سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵبژارده‌كه‌ی بكات بۆ به‌ده‌ستهێنانی جامی جیهانی شه‌شه‌م بۆ واڵته‌كه‌ی له مۆندیالی 2014دا. سكۆالری له گفتوگۆیه‌كی له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌ی ئیسكوێنتا له ته‌له‌فزیۆنی گلۆبۆی واڵته‌كه‌ی وتی «ئه‌م به‌رنامه‌یه ده‌قۆزمه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی تێدا داوای گه‌رموكوڕی له هانده‌ران بكه‌م له هه‌ردوو نازناوی جامی كیشوه‌ره‌كانی 2013و جامی جیهانی ،2014ئێمه له رێگه‌ی به‌ده‌ستهێنانی نازناوی شه‌شه‌می جیهانیدان ،ئه‌وه‌یش خه‌ونێكی راسته‌قینه‌یه«. سكۆالری پێشرت له ساڵی 2002دا سه‌ركردایه‌تی واڵته‌كه‌ی كرد بۆ به‌ده‌ستهێنانی نازناوی جامی جیهانیی پێنجه‌م له مۆندیالی كۆریا و بابان.
11 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
ده‌ستبردن بۆ كچان له شوێن ه گشتییه‌كان په‌ره‌ی سه‌ندووه! دوكاندارێك :ئه‌وانه‌ی ئه‌م كاره ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،گوێیان له ئابڕوو و كاردانه‌وه‌ی كچان نییه كوڕێك :كچانیش هه‌ندێك جار خۆیان هۆكارن ڕاپۆرت :ڕە‌زا هه‌ورامی
به‌هۆی زۆربوونی خواستی كڕین و ڕووكردنه ب��ازاڕی زۆری كچانه‌وه، ڕۆژان��ه چه‌ندین حاڵه‌تی ده‌ستربدن بۆ كچان له الی�ه‌ن ك��وڕان�ه‌وه ،به‌دی ده‌ك��رێ��ت .ب �ه ڕای هه‌ندێك ئه‌مه دیارده‌یه‌كی نه‌شیاوه ،هه‌ندێكیش پێیان وایه كچان هه‌ندێكیان ڕۆڵیان هه‌یه له ڕێخۆشكردن بۆ ئه‌م كاره. ئه‌م حاڵه‌تانه‌ش به زۆری له دوكانی جلوبهرگ و شوێنه قه‌ره‌باڵغه‌كانی شاردا ڕوو ده‌ده‌ن. ئامینه محه‌مه‌د كه كڕیارێكی به‌رده‌وامی ئه‌و بازاڕە‌یه ،وتی «گه‌نجانی ئه‌م واڵته زۆر خراپ سه‌ریان لێشێواوه و دێنه ئه‌و شوێنانه بۆ سه‌یركردن و چێژوه‌رگرتن له گۆڕینه‌وه‌ی قسه له‌گه‌ڵ كچاندا». ئامینه ئه‌وه‌شی وت كه كاریگه‌ریی ته‌له‌فزیۆن و واڵت��ان��ی تر گه‌نجانی ئێمه‌ی به‌م شێوه‌یه لێكردووه ،جاران ئه‌مه هه‌بووه ،به‌اڵم وه‌ك ئێستا زۆر و به‌رباڵو نه‌بووه. له‌رێ كه‌نعان ،كچێكی ته‌مه‌ن 25 ساڵی خوێندكاره ،كه پێی وایه زۆربه‌ی ئه‌و كچانه‌ی زۆرتر ڕوو ده‌كه‌نه بازار ،له الیه‌ن كوڕانه‌وه ده‌كرێنه نێچیر و له‌م باره‌دا ئه‌و كچانه زۆرترین جار ڕەنگه بكه‌ونه داوی كوڕانه‌وه .له‌رێ بڕوای وایه ،ئه‌م دیارده‌یه به‌هۆی داخرانی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه ڕووده‌دات و له‌و
شوێنانه‌ی كه كرانه‌وه هه‌یه ،ئه‌م شتانه ڕووناده‌ن. چ���اوان ن���ازم ،ق��وت��اب��ی ،یه‌كێك ل��ه ه��ۆك��اره‌ك��ان ب��ۆ ل �ه‌ب �ه‌رك��ردن��ی جلوبه‌رگی سه‌رنجڕاكێش ده‌گێڕێته‌وه، «له‌به‌ركردنی جلوبه‌رگی سه‌رنجڕاكێش
وایكردووه كوڕان ئه‌و كاره ئه‌نجام بده‌ن. زۆربه‌ی كچان له‌گه‌ڵ هاوڕێكانیان بچنه ده‌ره‌وه باشرته ،به‌مه كه‌مرت تووشی ئه‌و حاڵه‌تانه ده‌بن» .چاوان باسی له‌وه‌ش كرد كه سه‌یرانگاكانیش ئه‌م حاڵه‌تانه‌یان هه‌یه و كوڕان ژماره مۆبایلی خۆیان
له‌سه‌ر پارچه كاغه‌زێك ده‌نووسن و فڕیی ده‌ده‌نه به‌رده‌م كچان ،كه ئه‌مه ئاماژەی نزیكبوونه‌وه‌یه. ك���ارزان ،دوك��ان��دارێ��ك��ی ب��ازاڕی كچانه ،ده‌ڵێت «زۆرب �هی جار كوڕان بێ هۆ ئه‌مه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،ته‌نیا بۆ
چێژوه‌رگرتنی خۆیان و بۆ پڕكردنه‌وه‌ی غه‌ریزه‌كانیانه كه له شوێنی تر ئه‌مه ده‌ستناكه‌وێت» .ك��ارزان پێشی وایه زۆرب��هی ئ�هوان�هی ئ�ه‌م ك��اره ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،گوێیان له ئابڕووی خۆیان و ك��اردان��ه‌وه‌ی كچان نییه و وه‌ك
خوویه‌كی خراپیش گیرۆده‌ی بوون. سه‌ردار ئه‌حمه‌د ،گه‌نجێكی شاری سلێامنییه ،پێی وای �ه كچان زۆرب �هی جار هۆكارن بۆ ئه‌م حاڵه‌تانه ،چونكه به‌شێوه‌یه‌ك دێنه بازاڕ كه كوڕان هان ده‌ده‌ن بۆ نزیكبوونه‌وه و ده‌ست ب��ۆ ب���ردن .س����ه‌ردار ب��اس��ی ئ��ه‌وه‌ش ده‌ك��ات «كچان ناتوانن ڕاسته‌وخۆ نزیكبكه‌ونه‌وه بۆیه له ڕێگه‌ی تره‌وه ئه‌م كاره ده‌كه‌ن». سومه‌ییه ئ�ه‌ح��م�ه‌دی ،كچێكی گه‌شتیاری ڕۆژهه‌اڵتییه و ساڵی پار ئه‌م حاڵه‌ته‌ی له سلێامنی بینیوه «زۆر پێم سه‌یربوو كه لێره به‌م شێوه‌یه كوڕان له هه‌ل ده‌گه‌ڕێن» .سومه‌ییه وتیشی «ده‌ست بۆ بردنی كچان زیاتر به هۆی داخ�ران��ی په‌یوه‌ندی و نه‌كرانه‌وه‌ی كچان و كوڕانه‌وه ڕووده‌دات ،هه‌رچه‌ند ناكرێت ئه‌مه به‌سه‌ر ته‌واوی كوڕاندا بگشتێرنێت ،به‌اڵم هه‌رچۆنێك بێت، دیارده‌یه‌كی خراپه». ئه‌ندێشه جه‌میل ك �ه له‌گه‌ڵ هاوڕێكانی پێكه‌وه س�ه‌ردان��ی ب��ازاڕ ده‌ك���ات ،ده‌ڵێت «چ��ۆن ئێمه پۆلی كچامنان له ب��ازاڕ هه‌یه ،به هه‌مان شێوه‌ش پۆلی كوڕان هه‌ن كه ئه‌گه‌ر پێكه‌وه‌ش بین ،هه‌ر هه‌وڵی ده‌ست بۆ ب��ردن و نزیكبوونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌ده‌ن» .ئه‌ندێشه باسی ئ �ه‌وه‌ش ده‌كات :ئه‌و كوڕانه كه‌من كه به‌م كاره هه‌ڵده‌سنت و هیچ شتێك بۆیان گرنگ نییه ،ته‌نیا چێژوه‌رگرتنی خۆیان نه‌بێت و ئه‌گه‌ر كامێرا له شوێنه گشتییه‌كان دابرنێت ،ئه‌مه چاره‌سه‌ر ده‌كرێت.
جوان حه‌سه‌ن :ده‌بێت له %25ی پاڵێوراوه‌كانی په‌رله‌مان ئافره‌ت بن ،ئه‌وه منه‌تی پیاوانی تێدا نییه
«زیده‌ڕۆیی ده‌كرێت له دۆسێی توندوتیژی دژی ژنان» راپۆرت :شڤان جەبارى ـ کەرکووک به‌شێك ل ه قوتابیانی زانكۆ پێیان وای ه ك ه ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی زی��اده‌ڕۆی��ی ده‌ك���ه‌ن ل� ه خستنه‌ڕووی دۆسیه‌ی توندوتیژی دژ ب ه ئافره‌تان ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیی تایبه‌ت ب ه ئافره‌تان و به‌شێك ل ه ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن ،هه‌میش ه قس ه له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌ن ك ه توندوتیژییه‌كان دژ ب ه ژنان ل ه هه‌ڵكشاندای ه و ڕایده‌گه‌یه‌نن كه ئاماره‌كانی ئه‌م دۆسیه‌ی ه به‌رزبووه‌ته‌و ه بۆ ئاستێكی مه‌ترسیدار .هاوكات كۆمه‌ڵگاش به‌ربه‌ست ه له‌به‌رده‌م به‌ره‌وپێشربدنی ئاستی ڕۆشنبیریی ئافره‌تان و ڕێگه‌ش ناده‌ن كه به‌شداری بكه‌ن ل ه كایه‌ی سیاسی .هه‌ر بۆی ه زۆرج��اری��ش گله‌یی ل �ه‌و ه ده‌كه‌ن ئه‌و پۆست ه بااڵیانه‌ی ك ه ئێستا ئافره‌تان به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن ،ب ه كۆتا وه‌ریان گرتووه نه‌ك به ده‌نگی خۆیان .جوان حه‌سه‌ن، سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ و ئافره‌تان ل ه ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك، ب ه به‌یانی ڕاگ�هی��ان��د« :ئه‌نجوومه‌نی نوێن هرانی عێراق ئه‌وه‌ی سه‌پاندوو ه كه ئه‌حزاب ه سیاسییه‌كان ناچاربن %25ی پاڵێوراوه‌كانیان ئافره‌ت بن و لیسته‌كانیان
لێوه‌رناگیرێت ئه‌گه‌ر وا نه‌بێت ،منه‌تی پیاوانی تێدا نییه». شه‌یام مه‌جید ،قوتابیی كۆلێژی یاسا،
باسی له‌و ه كرد ك ه «ئافره‌تان خه‌مساردن، وایان ل ه خۆیان ك��ردوو ه ببن ه پاشكۆ له كۆمه‌ڵگا و ل ه كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشدا
متامنه‌یه‌كی ئه‌وتۆیان نه‌داو ه ب ه كۆمه‌ڵگا تاوه‌كو ب ه ده‌نگی ڕە‌وای خۆیان پۆست به‌ده‌ستبهێنن و ته‌نانه‌ت خودی ئافره‌تان
ده‌نگ ب ه ئافره‌ت ناده‌ن». دی��اری حه‌سه‌نی قوتابیی قۆناغی چ��واره‌م��ی كۆلێژی یاسا ،ئ��ام��اژ ە به‌وه
ده‌ك��ات ك ه ل ه سه‌ردانیاندا بۆ دادگ��ای كه‌ركوك ،بۆی ده‌رك�ه‌وت��وو ه ك ه ئاماری توندوتیژییه‌كان دژ ب ه ژنان به‌و شێوه‌یه نیی ه ك ه ڕێكخراوه‌كان باسی لێو ه ده‌كه‌ن، كه‌مرتین ئامار تۆماركراوه .هه‌روه‌ها پێی وای ه ك ه «ئافره‌ته‌كانی ئێم ه دابونه‌ریت ڕێگه‌یان پێنادات بچن هه‌ر توندوتیژییه‌ك ب هرامبه‌ریان ك��راوه ،ل ه دادگ��ا تۆماری بكه‌ن». ل ه ب هرامبه‌ریشدا دكتۆر عه‌دنان زه‌نگه‌نه ،سه‌رۆكی به‌شی ڕامیاریی زانكۆی كه‌ركوك ،وتی «پێشێلكردنی مافی ئافره‌ت تا ڕاده‌یه‌ك ه و زیاده‌ڕۆیی زۆر ده‌كرێت و باسی مافه‌كانی پیاوانیش ناكرێت ،زۆر گه‌وره‌كردنی ئه‌م جۆر ه بابه‌تانه‌ش ته‌نها بۆ ئه‌جێندایه‌كی تایبه‌تییه». به‌پێی ئه‌و ئاماره‌ی ك ه ڕۆژنامه‌ی به‌یان كۆیكردووه‌ته‌و ه ل ه شاری كه‌ركوك، له‌سه‌ر ڕێ��ژە‌ی ئافره‌تان ل ه به‌ڕێوبردنی داموده‌زگا حكومی و ناحكومییه‌كاندا، زیاتر ل ه 50ڕێكخراوی تایبه‌ت ب ه ئافره‌تان بوونی هه‌ی ه و 23به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه حكومییه‌كان ئ��اف��ره‌ت��ن 13 ،ئافره‌ت ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگان و 3 ئافره‌تی كه‌ركوكیش ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێن هرانی عێراقن.
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
شاخ و شار و كوردبوونی ئێمه هه‌میشه پشتگیریی ئه‌و بۆچوونه‌م كردووه كه كوردبوون په‌یوەسته‌گییه‌كی له بننه‌هاتووی به خه‌باتی شاخ و مانه‌وه‌ی كورد له شاخه‌وه هه‌یه ،زۆربه‌ی جاریش وابیرم كردووه‌ته‌وه به ئێستاشه‌وه ،كوردبوون له شاخبوونه‌وه ببینمه‌وه .ئه‌م نهێنییه چییه كه كورد هه‌میشه به چه‌شنێك، به شاخه‌وه په‌یوه‌سته؟ هه‌موان له كۆمه‌ڵی جیهانیدا پێیان وایه كه كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كی ئاشتیخوازه و هیچكات نه‌یویستووه جه‌نگ بكاته ئامانجی نه‌ته‌وه‌یی خۆی. به‌اڵم هه‌میشه كوردبوون، په‌یوه‌ستبوونیش بووه به خه‌باتی چه‌كداری و مانه‌وه له شاخه‌كان و بێ بوونی ئه‌و خه‌باته ،سه‌رجه‌م شۆڕشه‌كانی بێئامانج ماونه‌ته‌وه .كه‌واته ئه‌وه‌ی كوردی بۆ مانه‌وه له شاخ هانداوه ،نه‌هاتنه‌پێشه‌وه‌ی دراوسێ و نه‌ته‌وه سه‌رده‌سته‌كان بووه كه وه‌ك پێویست كوردیان وه‌ك نه‌ته‌وه و وه‌ك گه‌لێكی خاوه‌ن ماف و چاره‌نووسی خۆی ته‌ماشا نه‌كردووه. بۆچوونێكی تریش هه‌یه كه كورد خۆی ئازادیخواز بووه و نه‌یهێشتووه نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ست بیخاته ژێر ڕكێفی خۆیه‌وه و هه‌میشه مانه‌وه‌ی له شاخه‌كاندا، مانه‌وه بووه به‌و ئازادییه‌ی كه خۆی ویستی به‌ده‌ستهێنانی هه‌بووه، نه‌ك له‌الیه‌ن سه‌رده‌سته‌كانه‌وه بۆی دیاری كرابێت .ئه‌مڕۆ به په‌یامه‌كه‌ی ئۆجه‌الن ئێمه ده‌بێت ئه‌و تێگه‌یشتنه ده‌ستكاریی بكه‌ین كه كورد ده‌بێت بۆ هه‌تایه ده‌ست به شاخه‌وه بگرێت و له ئه‌گه‌ری به‌ده‌ستهێنانی مافی ته‌واوه‌تیدا ،پێویسته شار وێستگه‌ی هه‌میشه‌یی (نه‌ك دووه‌م)ی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی كورد بێت. ئه‌گه‌رچی تا ئێستاش له پارچه‌كانی تری كوردستاندا ،مانه‌وه له شاخ و بێبه‌شكردنی نه‌ته‌وه‌یی و سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی وایكردووه كه شاخه‌كان شوێنی به‌رهه‌مهێنانی گوتاری نه‌ته‌وه‌یی و وه‌ستانه‌وه و به‌رگریكردن بن ،به‌اڵم ئه‌مه وێستگه‌یه‌كه كه داهاتووی سه‌رجه‌م په‌یوه‌ستبوونی كورد به شاخه‌كانه‌وه ده‌گۆڕێت .ئه‌م په‌یامی ئاشتی و به‌شداریكردنه‌ی شار، سازشكردن نییه له‌سه‌ر به‌جێهێشتنی ئه‌و په‌یوه‌ستبوونه‌ی كه باسكرا، ئه‌وه‌نده هه‌یه كورد له‌م دۆخه‌دا توانیویه‌تی له باكوور ،تورك والێبكات دان به سه‌رجه‌م نه‌وتراوه‌كاندا له‌باره‌ی ئه‌و مێژووه ته‌ڵخه‌وه ،بنێت ،كه دۆزی خودی توركیشی له یه‌كێتی ئه‌وروپادا خستووه‌ته كێشه‌وه .چونكه ئه‌گه‌ر وانه‌بێت ،كورد له‌و پارچه‌یه و به تایبه‌تی خه‌باتی چه‌كداریی په‌كه‌كه، هه‌ر زوو ده‌یتوانی له‌باره‌ی داواكانیه‌وه سازش بكات و ئه‌م وه‌ستان و كۆڵنه‌دانه له خۆیدا ،وایكردووه كه كوردبوون بۆ قۆناغێكی گرنگرتی ئه‌مڕۆیی شار ئاماده‌بكات.
ژنانی مووچه‌خۆر كێشه‌یان زیاتره پیاوێك :له یه‌كه‌م مانگی مووچه‌ی هاوسه‌ره‌كه‌مدا له‌یه‌كرت جیابووینه‌وه ڕاپۆرت :دڵشاد ساڵح
ئ �ه‌م��ڕۆ ب��ه‌و پێیه‌ی ك �ه جگه ل ه پ��ی��اوان ،ژن��ان و كچانیش له سه‌رجه‌م فه‌رمانگه‌كانی حكومی و كه‌رتی تایبه‌تدا، له پێناو به‌ده‌ستهێنانی بژێویی ژیاندا كار ده‌ك�ه‌ن ،له بری كاره‌كه‌یان مووچه‌یه‌ك وه‌رده‌گرن ،ئایا ئه‌و مووچه‌یه كه ئافره‌تان و كچان و ژن��ان وه‌ری��ده‌گ��رن خۆیان مامه‌ڵه‌ی پێوه‌ده‌كه‌ن ،یان كه‌سوكاریان؟ وه‌ك :برا ،یان باوك یاخود ڕوونرتبڵێین پیاوه‌كانیان؟ له‌م ڕاپۆرته‌دا بۆچوونی ئه‌و ژنانه‌مان وه‌رگرتووه كه مووچه‌كانیان پیاوه‌كانیان مامه‌ڵه‌ی پێوه ده‌كه‌ن و ئه‌وان هیچ ده‌سه‌اڵتێكیان له‌وباره‌یه‌وه نییه. س�ه‌ب��ی��ح�ه ع �ه‌ل��ی��ی ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌ر، ل�ه‌وب��اره‌ی�ه‌وه وت��ی «م��ن كه مووچه‌كه وه‌رده‌گرم ،پیاوه‌كه‌م لێم وه‌رده‌گرێت و
خۆی مه‌رسووفی لێده‌كات ،به مه‌رجێك خۆشی وه‌ك من فه‌رمانبه‌ره .ئه‌وه‌ی من ده‌خۆین و ئه‌وه‌ی ئه‌ویش الی خۆیه‌تی. ئ �هی چیبكه‌م ،ن��اچ��ارم ،خ��اوه‌ن��ی دوو منداڵم ،خۆ له‌به‌ر مووچه‌كه‌م ژیانی هاوسه‌ریی خۆم تێك ناده‌م». عالیه مه‌ولوود ،له كه‌رتی تایبه‌ت ك��ار ده‌ك����ات ،ئ��ه‌و ڕای��گ �هی��ان��د «من پیاوه‌كه‌م كرێكاره ،ڕۆژی وا هه‌یه ئیشی ده‌ستده‌كه‌وێت ،جاری واش هه‌یه دوو تا سێ ڕۆژ ئیشی ده‌ستناكه‌وێ .ئیرت پیاوه‌كه‌شم كرێكاره ،مه‌جبوورم كه ئه‌و مووچه‌یه‌ی وه‌ری��ده‌گ��رم ،بیخه‌مه مشتیه‌وه .هه‌رچه‌نده زۆربه‌ی زۆری ژنان به خۆشمه‌وه ،مورتاح نین مووچه‌كامنان هاوسه‌ره‌كامنان ته‌عامولی پێوه بكه‌ن، به‌اڵم بڵێین چی ،ئێستا پیاوه‌كه‌م ته‌عامولی پێوه ده‌كات ،هه‌ر له پێدوایستییه‌كانی ژیانی ڕۆژانه‌وه تاكو جلكڕین و شتی تر». س��ن��وور م��ح�ه‌م�ه‌دی فه‌رمانبه‌ر،
وتی «پیاوه‌كه‌م پانزه ساڵه فه‌رمانبه‌ره، مووچه‌كه‌ی زۆر له مووچه‌كه‌ی من زیاتره، كه‌چی هه‌ركه مووچه‌كه‌م وه‌رگرت ،داوای ده‌كات و منیش ده‌یده‌مێ .هه‌رچه‌نده من به مافی خۆم بووم به‌فه‌رمانبه‌ر پێش ئه‌وه‌ی ئه‌م پیاوه‌م داوام بكات ،من كۆلێژم ت�ه‌واوك��رد و دام���ه‌زرام ،كه‌چی هه‌موو مووچه‌كه‌می ده‌وێ». له‌نیا سه‌عیدى مامۆستا ،ئاماژەی به‌وه كرد «من پیاوه‌كه‌م به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌یه‌كه ،نه‌رسیه و مووچه‌یه‌كی باشی هه‌یه .منداڵه‌كامنان هه‌ندێكی له زانكۆن و دوان��ی تریشامن دام��ه‌زراوه، كه‌چی پیاوه‌كه‌م هه‌ر كه مووچه‌كه‌م وه‌رگ��رت ،داوای مووچه‌كه‌م ده‌ك��ات و منیش ده‌ی��ده‌م��ێ .دوو سێ ج��ار وتم: ناتده‌مێ ،خه‌ریكبوو كێشه دروست ببێت له نێوامناندا». عه‌لی جەبارى فه‌رمانبه‌ر ،وتی «ژن و پیاو فه‌رقی چییه؟ پاره‌ی پیاو هی ژنه و
پاره‌ی ژنیش هی پیاوه .من و خێزانه‌كه‌م هه‌ردوو فه‌رمانبه‌رین ،وه‌ك یه‌ك هیالك ده‌بین ،چیی تێدایه با پاره‌مان تیكه‌ڵ بێ؟ من مووچه‌ی ژنه‌كه‌م بخۆم ئه‌ویش هی من ده‌خوات». هیوا سه‌قزی باسی له‌وه كرد «كه فه‌رمانبه‌ربووم ،زۆر قه‌رزاربووم ،ژنه‌كه‌م وتی :بۆ دامنامه‌زرێنی ،تۆ ق �ه‌رزاری با له قه‌رزاری ڕزگارمان ببێت .مووچه‌كه‌ی من ده‌خۆین و ئ �ه‌وه‌ی تۆش ده‌ده‌ی��ن به هه‌قی ق�ه‌رزدا .به‌هه‌ر فه‌الكەتێك و واسته‌یه‌ك بوو ،ژنه‌كه‌شم دامه‌زراند له‌و فهرمانگهی كه خۆم كارم تێدا ده‌كرد، له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنی یه‌كه‌م مووچه‌یدا، واته ئه‌و ڕۆژەی مووچه‌ی وه‌رگرتبوو، ڕۆش��ت��ب��ووه ب���ازاڕ و ه���ه‌ردوو ده‌ستی پڕكردبوو له بازن .وتم :ئه‌مه‌ت له‌كوێ بوو؟ وتی :هی مووچه‌ی خۆمه .وتم :ئه‌ی باقی پاره‌كه‌ت كوا؟ وتی :پاره‌ی چی؟ تا ئه‌ونده مانگی تر من ده‌بێ هه‌قی ئه‌م
بازنانه بده‌م ،پاره‌كه‌ی تۆده‌خۆین .وتم: ئاخر به‌ڵێنت وانه‌بوو ،وتی :به‌ڵێنی چی، تازه من بوومه خاوەنی مووچه‌ی خۆم. ئیرت له‌یه‌ك جیابووینه‌وه. ش��ادان عه‌بدولكه‌ریم ،توێژە‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،له‌وباره‌یه‌وه وىت «خودی ژن��ان له ناخه‌وه پێیان خۆشه خۆیان ئه‌مربیلسه‌رف بن له‌باره‌ی مووچه‌كانی خۆیانه‌وه ،ب �ه‌اڵم كه‌میی متامنه وای ك��ردووه له هه‌ندێ پیاوان كه ته‌عامول به مووچه‌ی خێزانه‌كانیانه‌وه بكه‌ن ،یان قه‌رزاریی پیاوه‌كانیان وای كردووه ،یان خۆ به گهوره زانینی پیاوه‌كانیان ،كه هه‌ر به زۆر ده‌یبه‌ن ،زۆرێكیش له پیاوان و ئافره‌تان كه هه‌ردووكیان مووچه‌خۆرن، هیچ جیاوازییه‌ك ناكه‌ن و وه‌ك یه‌ك پاره سه‌رف ده‌كه‌ن» .شادان وتیشی «هه‌ندێ له پیاوان داوای مووچه‌ی هاوسه‌ره‌كانیان ده‌ك���ه‌ن ك �ه متامنه ب��وون��ی نییه له نێوانیاندا».
پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ،پێوه‌رێك بۆ كرانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه
ئیرباهیم حاجی زه‌ڵمی
چه‌مكی پێگه ( )Statusچه‌مكێكی نوێیه له زمانی كوردیدا و جاران زیاتر له‌بری ئه‌م زاراوه‌یه وشه‌كانی (مه‌كانه‌ت، ساحیب سومعه ،ساحیب شه‌خصیات، ساحیب ئۆجاغ ،ساحیب پله و پایه، ساحیب قه‌در..،هتد) به‌كار ده‌هێرنا. كۆمه‌اڵیه‌تی ،به‌پێی ناوچه و دیالێكته‌كانی زمانی كوردی له‌م الو له‌و ال به‌كارده‌برا. ئه‌مڕۆ ئه‌م چه‌مكه زیاتر جێگه‌ی گرتووه و وه‌ك چه‌مكێكی كۆمه‌ڵناسیی گرنگ شوێنگه‌یه‌كی زانستیی هه‌یه و به‌كاربردنی ته‌واوی هه‌یه .ئه‌م چه‌مكه ئاماژە‌یه بۆ پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیی تاكه‌كان ،بۆ ئه‌و شوێنگه و سومعه و ڕێزه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ی كه تاكێك له كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دیاریكراودا هه‌یه‌تی و داگیری كردووه و خه‌ڵكانی ده‌وروبه‌ریشی هه‌ستی پێده‌كه‌ن. خ��ودی پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی پله و ڕێزێكی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،به پێی ڕۆڵ و ئه‌رك و پیشه و شوێنگه و فه‌رمانه‌كان كه تاك هه‌ڵگر و جێبه‌جێكاریان ده‌بێت، ده‌درێت و ده‌به‌خرشێت ،كه دواجار ڕێز و سومعه‌ی ئه‌و تاكه له‌الیه‌ن كه‌سانی نێو كۆمه‌ڵگه‌وه ئه‌رزش و ئاماده‌باشیی ده‌بێت و له نێو په‌یوه‌ندییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا ڕە‌نگدانه‌وه‌ی ته‌واوی ده‌بێت. پێگه وه‌ك به‌شێك ل�ه شوناسی
ت��اك و پێبه‌خشی تایبه‌مته‌ندی ب ه تاك ،ده‌توانرێت بێته ئه‌ژمار ،ئه‌وه‌ش دیاره كۆمه‌ڵ و كۆمه‌ڵگه‌كان و جۆری هۆشیاری و عه‌قڵی جه‌معی كۆمه‌ڵگه‌كان به‌شداریی ته‌واویان ده‌بێت له‌و پرۆسه‌ی پێبه‌خشینه .واته له كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه‌وه بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی تر ده‌گ��ۆڕێ��ت .به واتایه‌كی تر ده‌توانرێت ئه‌وه بوترێت ك �ه ئ���ه‌وه كۆمه‌ڵگه‌كانن ده‌ت��وان��ن جۆری پێگه و به‌رزیی ببه‌خشنه‌وه و دی��اری بكه‌ن .هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵگه‌كان ده‌توانن جۆرێك له پله‌به‌ندیی پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی دی���اری و ده‌ستنیشان بكه‌ن بۆ تاكه‌كانیان ،كه بێگومان ئه‌و پله‌به‌ندییه تایبه‌مته‌ندیی خۆی هه‌یه و جیاوازتره له‌و پله‌به‌ندییه‌ی كه بۆ چینه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ده‌كرێت .دیاره پله‌به‌ندیی چینی كۆمه‌اڵیه‌تی جۆرێك له ڕێكخسنت و ڕێكاری كۆمه‌ڵگه‌یه بۆ دانه‌كانی و توێژە‌كانی كه به جۆرێك له جۆره‌كان مانای نایه‌كسانیی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌به‌خشێت! كه ئه‌مه‌ش جۆری جیاوازی هه‌یه ،بۆ منوونه ده‌گونجێت قاڵبی ڕێككاری ڕە‌سمی بگرێته خۆ ،وه‌ك له شێوازی ڕێكخستنی هه‌ره‌می ده‌وڵه‌ت و پێكهاته‌كه‌یدا ب�ه‌رچ��اوده‌ك�ه‌وێ��ت. یاخود ش��ێ��وازی ناڕە‌سمیی چینی به
پێی پله‌به‌ندیی كۆمه‌اڵیه‌تی و جۆری قۆناغ و شێوازی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیی كۆمه‌ڵگه‌كان ئ�ه‌وه‌ش دی��اری ده‌كرێت و چینه‌كانی كۆمه‌ڵگه پله‌به‌ندییان ده‌ستنیشانده‌كرێت .كه دواج���ار بۆ خۆی دیاریكردنی چینی كۆمه‌اڵیه‌تی گ��ه‌رچ��ی ب��وون��ێ��ك��ی هه‌میشه‌یی و له‌الیه‌ن زۆرێ��ك له فه‌یله‌سوفان وه‌ك پێویستییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیی كۆمه‌ڵگه‌كان هاتووه‌ته ئه‌ژمار! له هه‌مانكاتدا مانای نایه‌كسانی و ب��وون��ی ناعه‌داله‌تیی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌به‌خشێت .بێگومان چینه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانیش بۆخۆیان كاریگه‌ریی ته‌واویان هه‌بووه و هه‌یه له دیاریكردنی پێگه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان . پێگه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان وه‌ك ومتان له كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه‌وه بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی تر جیاوازیی هه‌یه ،كه كولتوور و ئایین و قۆناغ و جۆری كۆمه‌ڵگه‌كه و ته‌نانه‌ت سیستمی سیاسی و ك��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی و ئابووری ،كاریگه‌ری داده‌نێت له‌سه‌ر ئه‌و به‌خشینه‌وه‌یه. له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه ده‌توانرێت ئه‌مڕۆ پێیان بوترێت كۆمه‌ڵگه‌ی كراوه و سیستم دیموكراتییه‌كان ،به‌خشینه‌وه‌ی پێگه له‌سه‌ر بنه‌مای توانا تاكه‌كه‌سییه‌كان ده‌بێت ،واته جۆری كار و ئاستی زانستی
و بڕوانامه و توانا و شاره‌زایی و توانای خزمه‌تكردن و ته‌مه‌ن و ڕەگهز و جۆر و خه‌سڵه‌ته گشتییه‌كانی كه‌سێتی. به‌اڵم دیاره له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه ناعه‌داله‌تیی كۆمه‌اڵیه‌تی تێیاندا زاڵه و ئه‌مڕۆ به كۆمه‌ڵگه دواكه‌وتووه‌كان زیاتر ده‌نارسێن ،توانا تاكه‌كه‌سییه‌كان هیچ حیسابێكیان بۆ ناكرێت ،ئه‌وكات له‌سه‌ر بنه‌مای خێڵ و خزمایه‌تی و نزیكی و ملكه‌چی و ماستاوچیه‌تی، شوێنگه و ڕۆڵ��ه‌ك��ان دابه‌شده‌كرێن و پێگه‌كان دی��اری ده‌ك��رێ��ن .دی��اره له كۆمه‌ڵگه‌ی ك��وردی��ی ئێمه‌شدا ئه‌گه‌ر بابه‌تی پێگه بێته ئاراوه وه‌ك پێوه‌رێك ب��ۆ دی��اری��ك��ردن��ی ج��ۆری كۆمه‌ڵگه و ئاستی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه و سیستمی دیموكراسی و ك �ران �ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه، ئه‌مڕۆ ده‌بینین وێرانرتین كۆمه‌ڵگه‌مان هه‌یه! كه تا ئێسته‌ش دابه‌شكردنی ڕۆڵ و پێدانی پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی له‌سه‌ر بنه‌مای ماستاوچێتی و زمانلووسی و خزمایه‌تی و نارساویی بنه‌ماڵه و ..هتد، ده‌درێت! ئه‌وه‌ی هه‌ژماری بۆ نه‌كرێت و بایی فلسێك الی لێنه‌كرێته‌وه ،توانا و جیاوازییه تاكه‌كه‌سییه‌كانه كه مرۆڤ بۆ خۆی ده‌سته‌به‌ری كردوون و له خێڵ و بنه‌ماڵه‌وه بۆی نه‌ماونه‌ته‌وه.
12 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/ 26ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕاستییه‌كی تاڵ
یادی كاوه‌ی ئاسنگه‌ر یان سه‌الحه‌ددین مه‌سعود عه‌بدولخالق
له‌ناو زۆربه‌ی نه‌ته‌وه‌كان داستان و سه‌ربورده‌یه‌كی ئه‌فسوناوی هه‌یه .وه‌ك سه‌روه‌ری و یادكردنه‌وه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی، له‌ناو كورد و ئارییه‌كان سه‌ربورده‌ی نه‌ورۆز ،له‌ناو تورك به‌سه‌رهاته‌كانی تۆران ،گه‌لی هه‌ڵبژارد ه الی یه‌هودییه‌كان، زه‌ویی په‌یامب هران الی عه‌ره‌ب ،ئارامی له‌ناو ئه‌رمه‌نییه‌كان .ب ه سه‌ربورده‌ی واش بیری فاشی ل ه ئیتاڵیا و نازی ل ه ئه‌ڵامنیا و شۆڤێنیی فه‌ره‌نسی و فاالنژیسی ئیسپانی داڕێژراوه .هه‌ندێك له‌و بۆنانه ب ه مه‌به‌ستی ڕەگه‌زپه‌رستی و زاڵی و دروستكردنی میلله‌تی سه‌رده‌سته‌یی ه دژ ب ه میلله‌تێكی ژێرده‌سته .هه‌ندێكی تر وا هۆنراوه‌ته‌و ه ك ه نه‌ته‌و ه حوكمداره‌كه ته‌قدیس بكرێت و ل ه فه‌رمانیان ده‌رنه‌چن ،وه‌ك كاتی خۆی گوایه باپیرانی ده‌سه‌اڵتدارانی ڕۆم ل ه الیه‌ن خواوه‌ندانیان ب ه هۆی گورگه‌و ه هێرناون، هه‌ندێكی تریان بۆ میلله‌تی ژێرده‌سته‌یه تا ببێت ه هێامی خه‌بات و خۆڕاگریی ته‌كان ب ه به‌رگری بۆ رزگاریی ،بۆنه‌ی نه‌ورۆز له‌م جۆره‌یه ،تا رزگاریی ئه‌و بۆنه‌ی ه كاریگه‌ریی ده‌بێت ،نابێت له‌و قۆناغ ه هیچ الیه‌ك ب ه خراپی وه‌سفی بكه‌ن .ل ه الیه‌ن چه‌پ و شیوعییه‌كانەوە سه‌رده‌مانێك ب ه یادێكی ڕەگه‌زپه‌رستى و نه‌فامیی نه‌ته‌وه‌یی -بۆرجوازی لێكده‌درایه‌وه ،له‌م سه‌رده‌مه‌ش ل ه الی هه‌ندێك ئیسالمی ب ه ح هرام وه‌سف ده‌كرێت ،ب ه پێچ هوانه‌و ه بۆ ئه‌و قۆناغه زۆر پێویسته ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه ل ه نێوان كاوه‌ی ئاسنگه‌ر و سه‌الحه‌ددیینی ئه‌یوبی كامیان زیاتر شایسته‌ی یادكردنه‌وه‌یه؟ كامیان ب ه ڕوونی ناسنام ه و سه‌روه‌ریی كوردی تێدایه؟ «ڤاسیلی نیكیتین» س ێ كه‌سی ل ه مێژوو ب ه كاریگه‌ر هه‌ڵبژاردووه« ،ئه‌رده‌شێر، سه‌الحه‌ددین ،كه‌ریم خانی زه‌ند» ،ئ هوانه به‌الی كه‌مەوە دوانیان كوردن ،به‌اڵم هیچ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك ب ه ڕوونی «كوردبوونی كاوه» ناسه‌ملێنێت ،ساغ نه‌بووه‌ته‌و ه كاوه یان زوحاك كامیان كورده ،ئه‌ویاد ه ناشێت بڵێین نیشتامنییه ،مادام تایبه‌ت ب ه كورد و كوردستان نییه ،به‌ڵكو موڵكی زۆربه‌ی میلله‌تانی ئارییه ،هه‌رچی سه‌الحه‌ددینه تایبه‌ت موڵكی كورده ،كه‌چی به‌شی زۆری كورد واتێگه‌یه‌نراو ه ئه‌و ه موڵكی كورد نیی ه و هه‌ندێك ب ه خیانه‌تكاری وه‌سف ده‌كه‌ن. پته‌ویی نه‌ت هوایه‌تی ل ه پته‌ویی مێژوو و سه‌ركرده‌كان و ئایین و كه‌لتوور و سه‌روه‌ریی نیشتامنی و زمان دێت ،ئه‌وه‌ی ئێستا ل ه الیه‌ن رۆشنبیرانی ده‌سه‌اڵتی كوردیەوە ده‌كرێت ،قێزه‌ونكردنی مێژووی كورد و سه‌ركرده‌كانی و ئایینی میلله‌تی كورده ،ل ه كاتێكدا ده‌بینین میلله‌تانی تر ب ه پێچ هوانه‌و ه خیانه‌تی سه‌ركرده‌كانیشیان وه‌رده‌چه‌رخێنن ه سەر شانازی ،سه‌رنج بده عه‌ره‌ب ناوی ل ه خیانه‌ته‌كەى «شه‌ریف حسێن» ناو ه «شۆڕشی گه‌وره‌ی عه‌ره‌ب». چاكرت ئه‌وه‌ی ه یادی نه‌ورۆزیش بكرێته‌وه ،به‌اڵم چه‌ند قات زیاتر یادی سه‌الحه‌ددین و سه‌ركه‌وتنه‌كان و ت هواوی ده‌وڵه‌تی گه‌وره‌ی ئه‌یوبی بكرێته‌وه، هه‌موو ئ هوان ه مێژوویه‌كی ت هواوكاری كوردستان دروستده‌كات .هه‌روه‌ك له به‌ڵگه‌نامه‌كانی به‌ریتانیادا ئاوا وه‌سفی كورد ده‌كات « كورد ل ه كۆنه‌و ه به ئۆقر‌ه و به‌رگری ل ه ئه‌وروپا تا هیند له به‌رهه‌مهینانی سه‌ركرده‌ی گهوره گهوره، به‌ناوبانگ بووه».
مسته‌فای سه‌یدمینه ده‌س���ت���دان���ان ل��ه‌س��ه‌ر ب��ری��ن و ده‌ستنیشانكردنی ،یه‌كه‌م هه‌نگاوی چ��اره‌س �ه‌ر و نیشانه‌ی هۆشیاریی و دڵسۆزیی و نیازپاكییه .خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ش كه ده‌ستی له په‌یدابوونی ب��ری��ن �ه‌ك �ه‌دا ه��هی��ه ،پ��ێ ل��ه ه�ه‌ڵ�هی خ��ۆی بنێت ،ئ �ه‌وا ڕاستیی و دڵپاكیی خ��ۆی ده‌سه‌ملێنێت ،پێچه‌وانه‌كه‌شی پێچه‌وانه‌كه‌ی ده‌سه‌ملێنێت. له‌مه‌ڕ بێده‌نگیی برایانی عه‌ره‌ب ل �ه ب���اره‌ی چ �ه‌وس��ان �ه‌وه و كاره‌ساته به‌رده‌وامه‌كانی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی ك��وردی بێ ئااڵشه‌وه ،زۆر شت گوتراوه و نوورساوه، ئ�ه‌و بابه‌ته ڕاستییه‌كه له‌نێو جوغزی «مانگی چوارده ئاماژەی پێ ناوێت»دا جێی ده‌بێته‌وه و هه‌قێكه كه‌س به گوتنی كافر نابێت!
ئاخر كه‌م شاعیر و نووسه‌ری كورد هه‌یه ئ��اوڕی له كێشه‌ی فه‌له‌ستین و لوبنان نه‌دابێته‌وه ،هه‌ندێكیان له‌و بابه‌ته ئه‌وه‌نده قسه‌یان پڕژاندوون ،تا جه‌زائیر ڕۆیشتوون ،به وشه‌ی كوردیی وێنه‌ى «جه‌میله و واڵتی ئاگر و ژیله»یان كێشاوه! هه‌ڵبه‌ت ئ �ه‌وه -با زێ��ده ڕۆییشی تێدا كرابێت -بۆ كوردان مایه‌ی شانازییه و میلله‌تێكی مسوڵامنی ڕاسته‌قینه‌ی دڵ و ده‌روون پاك ،هه‌ر ئه‌وه‌ی لێده‌وه‌شێته‌وه «چ���ی ب��ۆخ��ۆی پ��ێ خ��ۆش��ه ،ب��ۆ ب �را مسوڵامنه‌كه‌شی پێی خۆشبێت». ئه‌دی برایانی عه‌ره‌ب؟! ئایا ب�ه‌و چاكه‌یان زانیوه و هیچ پارسه‌نگی ب��اری ن��ال�ه‌ب��اری ك��وردی��ان داوه‌ته‌وه ،جارێك دوو قسه‌ی خێریان بۆ كردووه؟! ئ�ه‌م��ن ی�ه‌ك�ه ب���اری خ��ۆم بێجگه له شیعرێكی «مه‌حمود ده‌روێ��ش»ی فه‌له‌ستینی -ك�ه ده‌ڵ��ێ��ن دوای���ی لێی په‌شیامن بووه‌ته‌وه -و چه‌ند شیعرێكی «ج �ه‌واه��ی��ری» – ك �ه ڕەوش و هۆی تایبه‌تیی خۆیان هه‌یه -پێم شك نایه له ئه‌ده‌بی عه‌ره‌بیدا له‌سه‌ر كورد كرابێته‌وه. هه‌ر بۆیه‌ش نووسه‌رێكی عه‌ره‌بی موسوڵامنی به ویژدانی وه‌ك��و «دكتۆر
فه‌همی شه‌نناوی» كتێبێكی به ناوی «األك���راد یتامی املسلمین -كورده‌كان هه‌تیوی مسوڵامنن» نووسیوه ،زۆر م��ه‌ردان��ه ل �ه‌س �ه‌ر ك���ورد ده‌ك��ات��ه‌وه و گله‌یی له عه‌ره‌ب و مسوڵامنان ده‌كات ك ه ده‌ره���ه‌ق به تراجیدیاكانی كورد خه‌مساردن .ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه چاره‌سه‌ری په‌رته‌وازه‌ییی مسوڵامنان ئه‌وه‌یه هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان یه‌ك بگرنه‌وه و كورد ببێت ه ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ ،چونكه كورد مشورخۆری ڕاسته‌قینه‌ی ئیسالمه. ئاخر «ه���ادی ع��ه‌ل��ه‌وی»ش هه‌ر له‌به‌ر بێده‌نگیی عه‌ره‌بان له كاره‌ساتی هه‌ڵه‌بجه و ئه‌نجامدانی ئه‌و تاوانه له الیه‌ن سه‌ددامه‌وه ،كه‌خۆی به پێشه‌وای نه‌ته‌وه‌ی ع �ه‌ره‌ب ده‌زان��ی ،حاشای له عه‌ره‌بایه‌تی كرد! دی��اره خ��ۆالدان له‌و ڕاستییه زه‌قه كارێكی حوشرتمه‌النه‌یه و هیچ پاساوێكی
نییه ،پاڵپشته‌كه‌ی هه‌ستی ڕەگه‌زپه‌رستی و شۆڤێنیزم و ب�ه‌رچ��او ته‌نگییه ،خۆ دزینه‌وه‌یه له بنه‌ما سه‌ره‌تاییه‌كانی ئیسالم و كاركردنه به پێچه‌وانه‌ی «وإذا قلتم فاعدلوا و لو كان ذا قرىب -ئه‌گه‌ر قسه‌شتان كرد ،دادپه‌روه‌رانه بدوێن ،با له‌سه‌ر خزم و كه‌سی خۆشتان بێت». جا سه‌یر ل �ه‌وه‌دای �ه ،ئی وا هه‌یه به‌و بێده‌نگییه‌ش دڵی ئاو ناخواته‌وه و كه‌وشه‌نی «شه‌یتانی الڵ»یش ده‌به‌زێنێ و چه‌نگه‌ڕنه‌ی ئه‌وه ده‌كات ڕاستی ئاوه‌ژوو بكاته‌وه و وای پێشان بدات كه سه‌ددام و به‌عس له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵیان هاو زمانن ،مه‌عسووم و بێتاوانن و خه‌ڵكی دی كیمیایی ل ه هه‌ڵه‌بج ه داوه ،ئه‌و ه بوو پار له ڕۆژی ()3/16دا كه‌ناڵی جه‌زیر ه -ك ه به حیساب سه‌كۆی ئازادیی و بیر جوداییه- ئه‌و كه‌تنه‌ی كرد و ل ه قوڵه وتارێكیدا به‌ناوی «حدیث واحد و رواي��ات شتى-
كێشه‌ی كورد زۆر ل ه كێشه‌ی فه‌له‌ستین گه‌وره‌تره ،چه‌ند قاتی ئه‌وان هه‌وڵی سڕینهوه و قڕكردنمان دراوه
ڕووداوێك و چه‌ند گێڕانه‌وه‌ی جۆراوجۆر «ویستی پ �ه‌رێ��زی پیسی س���ه‌ددام و به‌عسییه دڕن��ده و بێدینه‌كان له‌مه‌ڕ تاوانی هه‌ڵه‌بجه به ته‌پوتۆزی چاووڕاو داپۆشێت و ده‌ستی چه‌وری شۆڤێنیزمی سۆشیالیزمی عه‌ره‌بی له خه‌ڵكی دی هه‌ڵسوێت! ئه‌گه‌ر بێده‌نگ ب��وون ل ه ئاست تاوانی زایۆنیزم له فه‌له‌ستین عه‌یب و تاوان بێت ،ئه‌وا له ئاست كێشه‌ی كورد زۆر عه‌یبرت و خراپرته ،چونكه كێشه‌ی كورد زۆر له كێشه‌ی فه‌له‌ستین گه‌وره‌تره، ئ �هوان ئه‌گه‌ر به‌ناویش بێت نزیكه‌ی بیست ده‌وڵه‌تیان له‌پشته ،به‌اڵم ئێمه‌ی كورد «له حه‌وت ئاسامنان ئه‌ستێره‌یه‌كامن نییه» ،واڵته‌كه‌مان وه‌ك به‌شه‌خێر دابه‌ش ك���راوه ،چه‌ند قاتی گه‌لی فه‌له‌ستین هه‌وڵی سڕینهوه و قڕكردمنان دراوه! ئێستاش نه‌چووه بچێ ،زه‌ره‌ر له نیوه‌شی بگه‌ڕێته‌وه هه‌ر باشه ،ئه‌و برایانه ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی خۆیان به برا ده‌زانن -باتۆبه له و بێده‌نگییه بكه‌ن و پێ ل ه ڕاستی بنێن و ئ�ه‌وه‌ی بۆ خۆیان پێیان ڕەوایه به ئێمه‌شی ڕەوا ببینن ،نه‌ك له كونی ده‌رزیی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بییه‌وه ،به‌ڵكو له ده‌القه‌ی مه‌زن و ڕوونی ئیسالمه‌وه له ئێمه و كێشه‌كه‌مان بڕوانن.
چیتر چاوه‌ڕوانی تاڵه‌بانی مه‌كه‌ن زی��ات��ر ل��ه س��ێ م��ان��گ ب �ه‌س �ه‌ر نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانیدا تێپه‌ڕی، هێشتا روونیش نییه كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه، ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی گوێبیستی ده‌ب��ی��ن ،به تایبه‌تیش له زماىن تیمی ته‌ندروستی و پزیشكه‌كانی تاڵه‌بانییه‌وه ،ئه‌وه‌یه كه ناوبراو دوای گه‌ڕانه‌وه‌شی ناتوانێت وه‌كو جاران كاری سیاسی بكات ،هه‌ڵبه‌ته له ساڵی راب��وردووش��دا تاڵه‌بانی نزیكه‌ی سێ مانگ له ده‌ره‌وه‌ی عێراق له‌ژێر چاودێریی پزیشكیدا بوو ،ئه‌گه‌ر كۆی ماوه‌ی نه‌خۆشكه‌وتنیشی ئه‌ژمار بكرێت، ئه‌وا له ماوه‌ی ساڵێكدا تاڵه‌بانی نیوه‌ی ته‌مه‌نی له نه‌خۆشخانه به‌سه‌ر بردووه و نهیتوانیوه كاروباره‌كانی به‌ڕێوه ببات. هه‌رچه‌نده یه‌كێتی خ��ۆی له‌وه ببوێرێت كه تاڵه‌بانی دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ناتوانێت وه‌ك��و ج��اران ك��اری سیاسی بكات ،به‌اڵم دواجار ده‌بێت ئه‌و راستییه
ئاكۆ كه‌ریم
قبوڵ بكات و جێگه‌ی تاڵه‌بانی پڕبكاته‌وه، مه‌به‌ستیش له جێگه‌ی تاڵه‌بانی پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی كۆماره ،نه‌ك سكرتێری حیزبه‌كه .یه‌كێتی و پارتیی هاوپه‌یامنی، زۆرجار رایانگه‌یاندووه كه پۆستی سه‌رۆك كۆمار مافی كورده ،له‌ناو كوردیشدا مافی یه‌كێتییه ،ئه‌گه‌ر تا ئێستا الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن كه په‌رله‌مانتاریان له به‌غداد هه‌یه ،له رووی ئه‌خالقییه‌وه به باشیان نه‌زانیوه قسه له‌سه‌ر پڕكردنه‌وه‌ی شوێنی تاڵه‌بانی بكه‌ن ،هه‌مووشیان له‌گه‌ڵ بوونی تێبینییان له‌سه‌ری ئه‌و پۆسته‌یان
به مافی كورد زانیوه ،به‌اڵم ده‌بێت ئیرت وه‌اڵمێكی جددیی هاوواڵتیانی كوردستان بده‌نه‌وه كه ئایا ئه‌و پۆسته هی كورده؟ ئایا پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار بۆ كورد گرنگه؟ ئه‌گه‌ر گرنگ نییه ،یان مافی كورد نییه ،با به راشكاوی بڵێن داكۆكیكردنیان له‌و پۆسته له رابردوودا هه‌ڵه بوو ،ئه‌گه‌ر پێشیان وایه به غیابی تاڵه‌بانیش زیان به‌ر كورد كه‌وتووه ،هاوسه‌نگیی هێز به بهرژەوهندیی شیعه ته‌واو بووه ،هه‌رچی زووه قسه له‌سه‌ر ئه‌و پرسه بكه‌ن ،با
ماوه‌ی ساڵێكدا تاڵه‌بانی نیوه‌ی ته‌مه‌نی ل ه نه‌خۆشخان ه به‌سه‌ر بردووه و نهیتوانیوه كاروباره‌كانی به‌ڕێوه ببات
چیرت به به‌تاڵی نه‌مێنێته‌وه. ه �ه‌رچ��ی یه‌كێتیشه ئه‌گه‌ر پێی وای��ه ئ��ه‌وه مافی خۆیه‌تی، باشرتوایه ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك بكات و شوێنی تاڵه‌بانی پڕبكاته‌وه، چونكه سه‌ركردایه‌تیی ئه‌و حیزبه تا راده‌یه‌كی زۆر ل�ه‌وه دڵنیان كه تاڵه‌بانی ناتوانێت جارێكی تر كاری سیاسی بكات ،ئه‌گه‌ر بیشیكات ئه‌وا ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی تاڵه‌بانی ته‌نها ساڵێكی ماوه و ناشتوانێت بۆ خولێكی تر خۆی كاندید بكاته‌وه، بڕیارێكی له‌و شێوه‌یه‌ش له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌وه نه‌ك له‌نگی نییه ،به‌ڵكو الی هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان پێشوازیی لێده‌كرێت و ده‌بێته ده‌ستكه‌وت و شانازییه‌ك بۆی كه پۆستی ده‌كاته قوربانی بهرژەوهندیی گه‌له‌كه‌ی.
نقومبوون ل ه چێژدا تا خنكان هاوڕێ توانا مێرگه‌سه‌ری
پێم وای���ه ت��ا ئ�ه‌ن��دازی�ه‌ك��ی زۆر هه‌موومان هۆشیاربین له هه‌مبه‌ر ئه‌م شێوه‌ژیان و نقومبوونه‌ی ئێمه‌ی كۆمه‌ڵگای ك��وردی به‌چێژ ،له‌م چه‌ند
ساڵه‌ی دوایی كه رووحی كۆمه‌اڵیه‌تیبوون و ئینسانیبوونی ئێمه هێواش هێواش ورد و خاش ده‌ك��ات ،سه‌رقاڵبوون به چێژ و له‌زه‌تربدنی هه‌رچی زیاتری تاكی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه ،چووه‌ته دۆخێك كه باوه‌ڕناكه‌م هیچ فه‌لسه‌فه و تیۆرییه‌كی تایبه‌ت به‌م دیارده‌یه توانای ته‌فسیركردن و لێكدانه‌وه‌ی هه‌بێت .ئه‌مڕۆ كۆمه‌ڵگای ك��وردی به ته‌نها ئیشكالیه‌تی غیابی سیسته‌مێكی سیاسیی ناته‌ندروست و بوونی ناعه‌داله‌تییه‌كی ره‌ها نییه ،به‌ڵكو مه‌ترسیدارتر له قه‌یران ه سیاسی‌و یاسایی و ئیداری و كارگێڕییه‌كانی ئه‌م هه‌رێمه، نقومبوون و شه‌یداییه‌كی بێئه‌ندازه‌ی به‌شێكی زۆری خه‌ڵك و هاوواڵتیانه به
چێژوه‌رگرتنی هه‌رچی زیاتر و بێسنوور ه له ژی��ان ،ئه‌مڕۆ چێژوه‌رگرتن ته‌نها گه‌ده و زه‌رووریه‌تی پێداویستییه‌كانی ئینسانی ن �ه‌گ��رت��ووه‌ت �ه‌وه ،ئ�ه‌م��ڕۆ له ره‌نگی پێاڵوه‌كانه‌وه بۆ شێوازی پۆشینی جلوبهرگ ،تا دیزاینی خانو و ره‌نگی ئۆتۆمۆبیل و مواسه‌فاتی مۆبایل و جلی ژێره‌وه ،تا ره‌نگی قژ و سه‌رتاپای ژیانی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه خه‌رقی دنیایه‌ك له چێژە كردووه ،به‌اڵم چێژوه‌رگرتنێكی زووتێپه‌ڕ و رووكه‌شگه‌را ،وه‌ستان ل ه كۆتا خاڵ بۆ گه‌یشنت به چێژێكی ره‌ها ،بووەت ه شتێكی بیرلێنه‌كراوه. ده‌بێت هه‌موومان وه‌ك سیزیف تا كۆتا چركه‌ی هه‌ناسه‌دان ،چێژ وه‌ك
به‌ردێكی گ�ه‌وره‌ت��ر له هێزی خۆمان ب�ه ك��ۆڵ�مان�ه‌وه بێت ،سه‌ركه‌وتنیش له‌والی مه‌حاڵه‌وەیە له ئێستای ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیی ئێمه‌دا ،ب��وون��ی ئێمه وه‌ك كائینێكی عه‌قاڵنیی رووحانی و مه‌عریفی په‌یوه‌ستكراوه ب ه ئاماده‌بوونی ئالیه‌ته‌كانی چێژەوه ،ئه‌گه‌ر سه‌رنج له ده‌ربڕینه واتاداره‌كه‌ی «دیكارت» بده‌ین، ده‌بێت بڵێم من پ��اره‌دارم ،كه‌واته من هه‌م ،من چێژ وه‌رده‌گرم ،كه‌واته من هه‌م، بوونی من په‌یوه‌سته به شته‌كانی منه‌وه. به‌اڵی دنیای مۆدێرن سه‌رقاڵبوونه به‌وه‌ی چۆن بێئاگابین له پرسه گه‌وه‌ره‌كانی نێو گ�ه‌ردوون ،سه‌رقاڵ بوونێكی زۆر بۆش، به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئاكاری ئه‌م نقومبوونه‌وه‌ی
كۆمه‌ڵگا ل �ه‌م چێژپه‌رستییه‌ی جودا ده‌كاته‌وه له كۆمه‌ڵگا و میلله‌تانی تری دنیا ،ئاماده‌یی ئیستیهالك و خواستنی ساده‌ترین پێداویستییه له‌م هه‌رێمه له ده‌ره‌وه ،موكین نییه ئێمه بتوانین سفره‌ی ن��ان��خ��واردن رابخه‌ین ئه‌گه‌ر واڵتانی تر نه‌بن ،له ساده‌ترین شتوومه‌كه‌وه بیگره تا گه‌وره‌ترین كه‌ره‌سه ،هاورده‌ی ده‌ره‌وه‌ی ئ�ه‌م هه‌رێمه‌یه ،هه‌ڵبه‌ته له حاڵێكی وادا گه‌مژەییه نیازمه‌ندی خه‌یااڵت بین و خاڵی كۆتایی دابنێین بۆ ئه‌م فۆرمه بااڵیه‌ی ژیانی ئێستامان، ده‌بێت هه‌موومان له‌م راكردنه ئه‌به‌دییه به‌رده‌وام بین تا الفیتەیه‌كی ره‌شامن بۆ هه‌ڵده‌واسن.
13 birura_bayan@yahoo.com
تەوەر
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
ئافرەت و پێگەى لەناو فیکرى ئیسالمیدا
ب ه ئه‌سته‌م ئافره‌تان ى بزاڤ ى ئیسالمی ده‌گه‌نه ناوه‌نده‌كانی بڕیار له‌م وتاره‌دا ،كامه‌ران موحه‌ممه‌د، پسپۆڕی فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو ،ل ه ره‌هه‌ندێكی مێژوویی‌و فه‌لسه‌فییه‌و ه شیكاری ئه‌و گۆڕانكارییانه ده‌كات كه به‌سه‌ر دۆزی ئافره‌تدا هاتووه. له‌سه‌ر مێژووی ئیسالم‌و سه‌ره‌تاكانی سه‌رهه‌ڵدانی ده‌وه‌ستێت ،ئه‌و ئاڵوگۆڕە تاوتوێ ده‌كات كه ئه‌و قۆناغ ه به‌خۆیه‌و ه بینی له‌مه‌ڕ مه‌سه‌له‌ی ئافره‌ت ،ئاماژەش ب ه واقیعی ئێستای دۆزی ئافره‌تان‌و ئه‌و هه‌واڵنه ده‌كات ك ه له‌و بواره‌دا هه‌ن. د .کامەران محەمەد ئایینی ئیسالم وه‌ك په‌یامێكی گشتگیری خوایی بۆ تێكڕایی پانتایی جوگرافی‌و كۆمه‌ڵگه‌كانی مرۆڤ‌و زه‌مه‌ن و قۆناغ ه مێژویی ه جۆربه‌جۆره‌كان ،میتۆدی دیاریكراو و تایبه‌تی خۆی بۆ هه‌موو بابه‌ت و دۆز ه زیندووه‌كانی مرۆڤ له ژیاندا ده‌رب��ڕی��وه ،یه‌كێكیش له‌و دۆزه گرنگانه‌ی ژیان ك ه سته‌مێكی دڕندانه‌ی له‌گه‌ڵدا ئه‌نجامدراو ه و ب ه په‌ڵه‌یه‌كی ڕەشی مێژووی مرۆڤایه‌تیی دانراوه ،پێشێلكاریی مافه‌كانی ئافره‌ت بوو ه ل ه الیه‌ن كۆمه‌ڵی پیاوانه‌وه .بۆی ه ئیسالم گرنگییه‌كی ئه‌وتۆی ب ه ڕاستكردنه‌وه‌ی تێڕوانین ه هه‌ڵه‌كان دا ب هرامبه‌ر ب ه ئافره‌ت و به‌رق هراركردنی په‌یوه‌ندییه‌كی دام�ه‌زراو له‌سه‌ر ڕاستییه بنچینه‌ییه‌كانی رسوشتیی مرۆڤ ل ه نێوان هه‌ردوو ڕەگه‌زه‌كه‌دا ،ڕوونكردنه‌وه‌ی ئه‌و په‌یوه‌ندیی ه ل ه هه‌موو بوارێك ،ل ه بواره سایكۆلۆژی و كرده‌ییه‌كاندا ،به‌شێوه‌یه‌ك ك ه تێكچوون و په‌ڕگیری نه‌یشێوێنن و گۆشه‌یه‌ك ل ه گۆشه‌كانیدا ب ه په‌نهانی نه‌مێنێته‌وه. ل ه الیه‌نی مرۆڤایه‌تییه‌و ه ئیسالم ئه‌و ڕاستییه‌ی ئاشكرا كرد ك ه پیاو و ئافره‌ت یه‌كه‌یه‌كی یه‌كسانن ،به‌مه‌ش وه‌اڵم��ی هه‌موو ئه‌و تیۆر ه هه‌اڵنه‌ی دای �ه‌و ه كه ئافره‌تیان ب ه كه‌مرت ل ه پیاو ته‌ماشا ده‌كرد، َّاس ا َّت ُقوا َر َّب ُك ُم ا َّل ِذي َخ َل َق ُك ْم [ َيا أَ ُّيهَا الن ُ وخ َلقَ ِم ْنهَا َز ْو َجهَا و َبثَّ واح َد ٍة َ ِمنْ َن ْف ٍس ِ ً ِم ْنه اَُم ِر َجاالً َك ِثريا و ِن َس‌ا ًو ] سورة النساء.1 ، به‌دیهێنان ل ه تاك ه نه‌فسێك ،ئه‌و سیفه‌ته‌یه ك ه قورئانی پیرۆز له‌به‌رده‌م جیهانبینی مرۆڤایه‌تیدا ده‌یوروژێنێت. بێگومان ل ه ڕووكه‌شدا ئه‌م ه قسه‌كردن نیی ه س��ه‌ب��اره‌ت ب� ه رسوشتیی بوونی مرۆڤایه‌تی ،به‌ڵكو قسه‌كردن ه سه‌باره‌ت ب ه ده‌سپێك و ڕێگ ه به‌رده‌وامییه‌كه‌ی، لێره‌دا مه‌به‌ست به‌دیهێرناوی یه‌كه‌مه ،كه ل ه سه‌ره‌تادا په‌روه‌ردگار وه‌ك الشه‌یه‌ك به‌دییهێنا ،ل ه گیانی خ��ۆی گیانی كرد ب �ه‌ب �ه‌ردا ،جا ل�ه‌و كه‌شه‌دا دوالیزمێتی رسوشتێكی خودیی ه له‌و به‌دیهێرناوه‌دا، بێگومان ده‌بێت لێره‌دا ئاماژە بۆ ئاده‌م و حه‌وا بكرێت .له‌سه‌ر بناغه‌ی ئه‌وه‌ی ك ه هه‌ردووكیان په‌روه‌ردگار ڕاسته‌وخۆ به‌دییهێناون ،ئه‌وانیش بناغه‌ی یه‌كه‌م بوون، ك ه زۆربوونی مرۆڤه‌كان لێوه‌ی سه‌رچاوه‌ی گرتووه ،هه‌ر وه‌ك بڕگه‌كه‌ی دوایی نیگای بۆ ده‌كات (وخلق منها زوجها وبث منهام رجاال كثريا ونسا‌ء) .له‌و ڕوانگه‌یه‌و ه ئیسالم بۆ ئه‌و ه هات ك ه بڵێت پیاو و ئافره‌ت
پێكه‌و ه بنه‌ڕەتی ژیان پێكده‌هێنن ،ب ێ ئه‌وه‌ی یه‌كێكیان چاكی «فضل» هه‌بێت به‌سه‌ر یه‌كێكی تریاندا .ته‌نانه‌ت ئه‌و یه‌كسانییه‌شی «یه‌كسانیی پیاو‌و ئافره‌ت» كردووه‌ت ه بنه‌ڕەت «اصل» بۆ یه‌كسانیی ڕەگهز و كۆمه‌ڵ و نه‌ته‌و ه جیاوازه‌كان، ك ه به‌رئه‌نجامێكی حه‌متیی زۆربوونه، هه‌روه‌ك بڕگه‌كه‌ی دواتر ئاماژەی پێكرد. بۆی ه ل ه ڕەهه‌ندێكی تردا یه‌ك نه‌فسی ڕەتكردنه‌وه‌یه‌كی قورئانیانه‌ی ه بۆ هه‌موو الیه‌نه‌كانی جیامه‌ند «التمیز»ی ڕەگه‌زی و نه‌ژادی و ڕەنگ ی و زمانی و جوگرافی، بێگومان ئ �ه‌و ڕەگ���ه‌ز ه ج��ۆراوج��ۆران �ه قوواڵییه‌ك ل ه مرۆڤایه‌تیبوونیدا نانوێن، به‌ڵكو ئ �ه‌و ه ل�ه‌و ك��اروب��ار ه كتوپڕانه‌یه ل� ه هێڵی جۆراوجۆرێتیدا «التنوع»، ك ه توانای خ��وا ده‌نوێنن س�ه‌ب��اره‌ت به جۆراوجۆركردنی یه‌ك شت ب ه چه‌نده‌ها ڕەنگ‌و تایبه‌مته‌ندیی جیاواز ،بێئه‌وه‌ی له‌و جۆراوجۆرییه‌ته‌دا رسوشت ه ڕەسه‌نه‌كه‌ی خۆی ون بكات. ئیسالم سنورێك ناكێشێت ،یاخود جیاكارییه‌ك ناكات له‌سه‌ر حه‌قیقه‌تی مرۆڤایه‌تی ل ه نێوان پیاو و ئافره‌تدا .چونكه پیاو و ئافره‌ت ل ه تێڕوانینی ئیسالمدا، ماهیه‌تی ی�ه‌ك مرۆڤایه‌تی به‌رجه‌سته ده‌ك �ه‌ن .تاك ه جیامه‌ندییه‌ك ك ه ئیسالم دانی پێدا ده‌نێت ،جیامه‌ندیی به‌دیهێنان «خ��ل��ق»ە ،ك ه په‌یوه‌ندیی ب ه لەشه‌وه هه‌یه ،ئه‌ویش جیامه‌ندییه‌ك ه وه‌ك هه‌ر كاروبارێكی واقیعی ،شوێنه‌واری خۆی ل ه ژیاندا هه‌یه ،پاشان ئه‌و جیامه‌ندییه، جیامه‌ندییه‌كی ت��ر دی���اری ده‌ك��ات ك ه په‌یوه‌ندیی ب ه ئ��ه‌رك «وظيفة»یە كۆمه‌اڵیه‌تی و مرۆڤایه‌تییه‌كانی هه‌ریه‌ك ل ه پیاو و ئ��اف��ره‌ت�ه‌و ه هه‌یه ،ب��ه‌اڵم به پشتبه‌سنت ب ه یه‌ك چاوگه ،یاخود یه‌ك حه‌قیقه‌تی مرۆڤایه‌تی ،ئه‌ویش ئه‌و گیانه‌ی ه ك ه ل ه هه‌موو كاروبارێكی ژیانی تایبه‌ت و هاوبه‌شیانه‌و ه ده‌رده‌چێت .ئه‌و جیامه‌ندییه‌ش ته‌نها وه‌ك ومتان «ئه‌ركی»یە نه‌ك جیامه‌ندییه‌كی ماهیه‌تێتی. بێگومان ئ�ه‌و جیاوازیی ه ئه‌ركییه نابێت هیچ ڕۆڵێكی ل ه پێكهێنانی هه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كی فه‌وقی ل ه نێوان پیاو و ئافره‌تدا هه‌بێت .به‌ڵكو هه‌ردووكیان له‌سه‌ر ی �ه‌ك ئاستی مرۆڤایه‌تی و له جێگه‌یه‌كی یه‌ك وجوددا ده‌وه‌س�تن ،به‌و وات��ای �هی ك ه جیاوازیی وه‌زی��ف��ی ته‌نیا جیاوازیی ه ل ه ڕۆڵه‌كاندا «االدوار» ،نه‌ك له شوێن و پله‌كانی بووندا و له‌سه‌ر ڕێسای
كامه‌ران محه‌ممه‌د ،ساڵی 1976ل ه سلێمانی له‌دایكبووه. ساڵی 2005ماستهریل ه فه‌لسه‌فه‌ی مێژوودا به‌ده‌ستهێناوه. ساڵی 2012دكتۆرایل ه فه‌لسه‌فه‌ی مێژوودا به‌ده‌ستهێناوه. چه‌ند به‌رهه‌مێكی چاپكراویل ه بواری فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو و فیكردا هه‌یه.
ئامادەکردىن :بەیان ته‌واوێتی .جا ئه‌و تاك ه پێوه‌ر و پێوه‌ر ه گشتییە جیامه‌ندێتییە ك ه قورئانی پیرۆز ل ه نێوان مرۆڤه‌كاندا ب ه بنه‌ڕەتیی داناوه، پێوه‌ری ته‌قوایه ،خوا ده‌فه‌رموێت (ان أكرمكم عند اللە اتقاكم) سورة الحجرات، .13ته‌قواش ئه‌و به‌ده‌ستهاتوو ه گیانی و ئاكاری‌و ژیری‌و كردارییه‌ی مرۆڤه‌كان ه بۆ چوون ه ناو ئه‌و هێڵ ه مرۆییه‌ی ك ه ل ه ڕێگه‌ی به‌ندایه‌تیی خوای گه‌وره‌دا ڕۆچوون .كه حوكم و فه‌رمان و نه‌هی و به‌ها و بنه‌ما بااڵكانی خوا دی��اری ده‌ك��ات .ئه‌و ڕێگه به‌ندایه‌تییه‌ش پیاو و ئافره‌ت پێكه‌وه به‌شداریی تێدا ده‌كه‌ن .جیاوازییشیان له هه‌ند ێ حوكمی تایبه‌ت و گونجاو لەگەڵ ڕۆڵ‌و شوێنیان ل ه ڕێكخراوی كۆمه‌اڵیه‌تیی گشتی ،یاخود ل ه چوارچێوه‌ی ڕێكخراوی خێزانی تایبه‌تدایه. كرداری به‌رجه‌سته‌كردنی جیهانبینیی ئیسالم و ده‌ق ه قورئانییه‌كان ل ه واقیعی ژیاندا ئ �ه‌رك و تێكۆشانێكی بێوچانی ده‌ویست .پێویستی ب ه ده‌ستكاریكردنی عه‌قڵیه‌تی دواك�ه‌وت��وو و خێڵه‌كیی ئه‌و سه‌رده‌م ه هەبوو ،ڕاستكردنه‌وه‌ی دید و تێڕوانینی مرۆڤه‌كانی ده‌خ��واس��ت. بۆی ه ده‌ب��وای� ه ئ�ه‌م چه‌مكان ه ب ه ن��اخ و سایكۆلۆجیای مرۆڤه‌كاندا شۆڕبكرێنه‌وه، ڕوون���ك���ردن���ه‌و ه و چ�ه‌س��پ��ان��دن��ی ئ�ه‌و ڕاستیانه‌ش ته‌نها بۆ پیاوان نه‌بوو ،به‌ڵكو زیاتریش خودی ئافره‌تان مه‌به‌ست بوو، چونك ه ئه‌وان خاوه‌نی كێشه‌ك ه و پشكداری ناڵ ه و ناهه‌موارییه‌كان بوون .ئه‌وه‌بوو پاش سیانز ه ساڵ بانگه‌وازی ئیسالمی ل ه مه‌كك ه و كۆششكردن بۆ ڕاستكردنه‌وه‌ی جیهانبینیی مرۆڤه‌كان ب هرامبه‌ر ب ه گه‌ردون و ژیان و مرۆڤ ،پاشانیش دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی ل ه مه‌دین ه و چه‌سپاندنی پایه‌كانی و ڕێكخسنت و به‌ڕێوه‌بردنی بواره‌كانی ژیان ب ه میتۆدێكی ئیسالمی ،منوونه‌یه‌كی ن���اوازه‌ی ل� ه كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تیدا پێشكه‌شكرد و هێنایه‌بوون ،ب ه تایبه‌تیش له پرسه‌كانی ئافره‌تدا. ئیسالم كۆمه‌ڵێك ئ��اف��ره‌ت��ی وای دروستكرد ك ه ل ه هه‌ندێك بواری گرنگی ژیاندا پێشی پیاوان كه‌وتن ،ل ه ئاستی ڕووداو ه مه‌زنه‌كانی سه‌رده‌می خۆیاندا ب��وون ،ب ه شێوه‌یه‌كی كردارییان ه واتا قورئانییه‌كانیان ل ه خۆیاندا به‌رجه‌سته ده‌كرد .هه‌ر بۆی ه نامۆ نیی ه یه‌كه‌م كه‌س ك ه باوه‌ڕی به‌و په‌یام ه هێنا «خه‌دیجه‌ی كچی خوه‌یلد» و یه‌كه‌م كه‌سیش كه گیانی خۆی كرد ه قوربانی «سومه‌ییه» له
پێناو جێبه‌جێكردنی ده‌ق ه قورئانییه‌كان له واقیعی ژیاندا ئافره‌ت بووبن! ل��ێ��ره‌دا خاڵێكی بنه‌ڕەتیی گرنگ هه‌ی ه ك ه ده‌بێت هه‌ڵوێسته‌ی له‌سه‌ر بكه‌ین ،ئ�ه‌وی��ش ن��اردن��ی ئ �ه‌و په‌یامه ل ه الی �ه‌ن به‌دیهێنه‌ری ب��وون �ه‌وه‌ره‌و ه و هه‌ڵبژاردنی محه‌ممه‌د وه‌ك په‌یامبه‌ر، باوه‌ڕهێنانی خه‌دیج ه وه‌ك یه‌كه‌م باوه‌ڕدار و پاڵپشت ،به‌رجه‌سته‌بوونێكی واقیعیی ئه‌و «یه‌كه»یه‌ی ه ك ه ئایینه‌ك ه سه‌باره‌ت ب ه ئه‌فسانه‌یه‌تیی دژایه‌تی نێوان هه‌ردوو ڕەگهز «پیاو و ئافره‌ت»ە‌ك ه ڕایگه‌یاند ،كه ب ه درێژایی زه‌مه‌ن ه مێژوویی ه جیاوازه‌كان له كۆمه‌ڵگه‌دا بووبوون ه یاسایه‌كی چه‌سپاوی كۆنكرێتكراوی كۆمه‌اڵیه‌تی. «سومه‌ییه»ش ئه‌و ئافره‌ت ه ئ��ازا و هۆشیار ه بوو ك ه له‌ناو جه‌رگه‌ی ده‌سه‌اڵتی خێڵه‌كیدا و پڕبوونی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌ی ه له سته‌م‌و یاخیبووندا ،پاش په‌یربدنی ب ه مافه رسوشتیيه‌كانی خۆی ل ه ژیاندا ل ه میانه‌ی په‌یام ه نوێیه‌كه‌دا ،به‌گژ ئه‌بوجه‌هل و هاوڕێكانیدا چووه‌وه ،پێی ڕاگه‌یاندن «نا، نا» بۆ سته‌م« ،نا» بۆ كۆیالیه‌تی« ،نا» بۆ
ب��ێ��گ��وم��ان ئ���ه‌م پ��رۆس�� ه م �ه‌زن � ه به‌رجه‌سته‌بوونێكی ده‌ق ه قورئانییه‌كانه ك� ه پێشرت ئ��ام��اژەم��ان پێكرد .ب��اس له كۆمه‌ڵه‌یه‌كی ئ��اف��ره‌ت��ان ده‌ك���ات ،به گوزارشتی ئه‌سامئیش ،كۆمه‌ڵی ئافره‌تانی موسڵامن ل ه خودی خۆیدا ئاماژەكردنه ب ه پرۆسه‌ی به‌مه‌ده‌نیكردنی كۆمه‌ڵگا به میتۆدێكی ئیسالمییانه. لێره‌دا جێی خۆیه‌تی هه‌ڵوێسته‌یه‌ك بكه‌ین و ل� ه خ��ۆم��ان بپرسین :ئه‌گه‌ر ئافره‌ت ل ه جیهانبینی و واقیعی ئیسالمدا به‌وشێوه‌ی ه بووبێت ،ئه‌وا بۆچی ل ه هه‌ندێ ناوه‌ند و كۆڕ و كۆبوونه‌و ه و به‌رنامه ته‌له‌فزیۆنییه‌كاندا ئیسالم وه‌ك ئاسته‌نگێكی به‌رده‌م گه‌شه‌كردنی ئافره‌ت وێنا ده‌كرێت؟ ئه‌گه‌ر ب ه وردی‌و ئه‌كادیمییان ه له‌و گوتاره ڕامبێنین ،ئه‌وا سه‌ر هڕای زانستی نه‌بوونی گوتاره‌ك ه «ك ه ل ه نه‌بوون و بێئاگابوون له سه‌رچاو ه بنه‌ڕەتییه‌كانی مێژووی ئیسالمی ب ه گشتی و شوێنی ئافره‌ت له‌و مێژووه‌دا ب ه تایبه‌تی» ،خودی گوتاره‌كه‌ش ب ه ده‌ست كێشه‌یه‌كی ق��ووڵ�ه‌و ه ده‌ناڵێنێت ،ئه‌و كێشه‌یه‌ش ل ه «هه‌ڵه»ییه‌و ه سه‌رچاوه‌ی گرتووه ،چونك ه ئه‌گه‌ر زیاتر ل ه ()1400 ساڵ پێش ئێستا ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسالمدا ئافره‌ت له‌گه‌ڵ پیاودا پێكه‌و ه هه‌وڵی سه‌رخستنی بیروباوه‌ڕێكی دیاریكراوی دابێت ،هاوكات گیانی خ��ۆی ل ه پێناو سه‌رخستنیدا به‌خشیبێت و هه‌وڵی دامه‌زراندنی «كۆمه‌ڵه‌یه‌كی ئافره‌تان» درابێت ،په‌یامبه‌ری ئیسالمیش پشتگیریی لێكردبێت ،ئه‌وا ده‌بوای ه ئه‌و دواكه‌وتنه‌ی به‌سه‌ر پرسی ئافره‌تدا هات سه‌رسامی بكردینایه ،له‌و سه‌ربه‌ند (منطلق)ە‌شه‌وه ب���ه‌دوای دۆزی��ن �ه‌وه‌ی ئ �ه‌و هۆكارانه‌دا وێڵبووینای ه ك� ه ل� ه دوای س�ه‌رده‌م��ی ئیسالمیی ی �ه‌ك �ه‌م �ه‌و ه ب��اڵ��ی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌كانی ئه‌م جیهانه‌دا كێشا. ل��ێ��ره‌و ه ڕووداوی پشێوی «فتنه» و زاڵبوونی كه‌لتووری خێڵه‌كی به‌سه‌ر ڕۆشنبیریی ئیسالمیدا ،زاڵبوونی نوورساوه ئیرسائیلییه‌كان ،نه‌مانی ئه‌زموونی ئیسالمیی دروس���ت ،زاڵبوونی پیاوان به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌دا ،ملكه‌چكردنی ئافره‌تان بۆ ئه‌و واقیع ه شێواوه‌ی ك ه مافه‌كانی زه‌وتكرد و ...تاد ،هۆكارگه‌لێكی بنه‌ڕەتیی دروستكردنی ئه‌و دۆز ه بوون.
له كوردستاندا گوتارێكی نوێی ئیسالمی هاتووەت ه ئاراوه ك ه جیاوازه ل ه گوتاره‌كه‌ی پێشوو زینده‌به‌چاڵكردن و «نا» بۆ ته‌ماشاكردنی ئافره‌ت ب ه دیدێكی نزمرت ل ه پیاوان ...تاد. ئینب ئه‌سیر (630-555ك) ڕووداوێكی زۆر گرنگ ده‌گێڕێته‌وه ،ك ه ئاماژە بۆ ڕێكخراوێكی ئافره‌تان «ئافره‌تانی مه‌دینه» ده‌كات ،ك ه ده‌سته‌جه‌مییه‌كیان گرتبوو ،بۆ داواكردنی مافه‌كانیان ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی نوێدا. ئه‌سامئی كچی یه‌زیدی كوڕی سه‌كه‌نی ئه‌نساری نوێن هرایه‌تیی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ی ده‌ك���رد ،ئینب ئه‌سیر ب��اس ل ه ڕۆشتنی ئه‌سام‌ء ده‌كات بۆ الی پێغه‌مبه‌ر (د.خ) ب ه نوێنه‌ری و قسه‌بێژی ئه‌و «كۆمه‌ڵه‌یه»، ده‌ڵێت (يا رسول الله اين رسول من ورايئ من جامعة النساء املسلمني ،يقلن بقويل، وعيل مثل رأي��ي…) ،پاشان باسه‌كه‌ی بۆ كرد ،پێغه‌مبه‌ریش ل ه وه‌اڵمدا پێی فه‌رموو «ان�صريف يا اس�ما‌ء ،واعلمهن ورا‌ءك من النساء» (.)1
س��ه‌ر هڕای ئ�ه‌و ه ك ه گوتار و بزافی ئیسالمیش نه‌یانتوانی ب ه ته‌واوی خۆیان ل �ه‌و هه‌لومه‌رج ه ڕزگ��ارب��ك�ه‌ن ك ه ئه‌و كه‌لتوور ه كۆمه‌اڵیه‌تیی ه دواكه‌وتوو ه له جیهانی ئیسالمدا به‌رهه‌می هێناوه .هه‌ر بۆی ه ب ه ئاشكرا «غیاب»ی ئافره‌تان ل ه بزافی ئیسالمیدا ب ه ب هراورد به‌و ڕۆڵه‌ی ئافره‌ت له سه‌ره‌تای ئیسالمدا گێڕای ،به‌دیده‌كرێت. چونك ه ب ه ئه‌سته‌م ئافره‌تان ل ه بزافه ئیسالمییه‌كاندا ده‌گه‌ن ه ناوه‌نده‌كانی بڕیار، هاوكات پیاوان توانیویان ه پارێزگاری له ئه‌زموونی خۆیان به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌و ه بكه‌ن. هه‌روه‌ها هه‌وڵێكی زۆر دراو ه‌و ده‌درێت تا گرنگیدانه‌كانی ئافره‌ت ب ه كێشه‌كانی ئافره‌ته‌و ه چڕ بكه‌نه‌وه .ئه‌م ه سه‌ر هڕای الوازی��ی چاودێریكردن بۆ پێگه‌یاندن و ئاماده‌كردنی ئافره‌تان. ل ه كۆتاییدا ب ه پێویستی د هزانین
ئاماژە به‌و گۆڕانكارییان ه بده‌ین ك ه ل ه ده‌یه‌ی كۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌م‌و سه‌ره‌تای س���ه‌ده‌ی بیستویه‌ك ب �ه‌س �ه‌ر گ��وت��اری ئیسالمیدا سه‌باره‌ت ب ه پرسی ئافره‌ت، هات .ل ه د ه ساڵی كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م گۆڕانكارییه‌كی گه‌ور ه و به‌رچاو ل ه ئه‌ده‌بیات و گوتاری ئیسالمیدا سه‌باره‌ت ب ه كێشه‌ی ئافره‌ت به‌دی ده‌كرێت .له‌و گۆڕانكاریی ه گرنگانه‌ش ئ�ه‌و چاالكییه ده‌سته‌جه‌معییه‌ی ه ك ه ده‌ربڕی هۆشیاریی زیادی ئافره‌ت ه ب هرامبه‌ر ب ه خودی خۆی و بارودۆخی ده‌وروب�ه‌ری ،ئه‌م ه به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر هه‌ستكردنی ئافره‌ت ب ه زه‌روره‌تی ئاماده‌بوونی ل ه كێشه‌كانی نه‌ته‌و ه و كۆمه‌ڵگه‌دا .له‌و چاالكییانه‌ش به‌ستنی ن �ه‌دوه‌ی بارودۆخی ئافره‌ت ل ه جیهانی ئیسالمیدا ل ه قاهیر‌ه ،1991كۆنگره‌ی جیهانێك بۆ ئافره‌تی موسڵامنی په‌نابه‌ر ل ه شارق ه ،1994نه‌دوه‌ی شوێنی ئافره‌ت ل ه سیاسه‌تی ئیسالمی ل ه نێوان ده‌ركه‌وتن ل ه بواری گشتی و ئاكاره‌كانی كۆمه‌ڵ له ئه‌سته‌مبوڵ ،1996مولته‌قای جیهانی ژنانی چواره‌م ل ه خه‌رتوم ،1996ك ه ڕاگه‌یاندنی خ �ه‌رت��وم ب��ۆ ك��اروب��اره‌ك��ان��ی ئافره‌تی لێده‌رچوو‌و ،كۆنگره‌ی دووه‌می یه‌كێتیی نێوده‌وڵه‌تی بۆ ڕێكخراو ه ناحكومییه‌كان بۆ ئافره‌تانی موسڵامن ،ل ه تاران ،1997 كۆنگره‌ی جیهانی بۆ ئافره‌تانی موسڵامن ل ه سه‌نعا 1997ز( .)2س �ه‌ر هڕای هه‌موو ئه‌و ڕێكخراو ه ناحكومی و ئافره‌تییانه‌ی ك ه ل ه هه‌موو گۆشه‌یه‌كی واڵتانی دنیای ئیسالمدا سه‌رگه‌رمی كاركردنن ل ه بواره جۆراوجۆره‌كانی ژیاندا .بێگومان ئه‌و گۆڕانكاریی ه گرنگ‌و گرنگیدان ه به‌رچاوه‌ش ك ه ل ه واقیعی كۆمه‌ڵگه‌كانی ئیسالمدا ب� هرام��ب�ه‌ر ب� ه دۆزی ئ��اف��ره‌ت ڕووی���دا، ڕووداوێكی كتوپڕ و ڕووكه‌ش و له‌خۆوه نه‌بووه ،به‌ڵكو به‌رئه‌نجامی گۆڕانێكی بنه‌ڕەتی و گشتگیری مه‌زن بوو ل ه فكر و بزافی ئیسالمیدا ك ه له‌و ماو ه مێژووییه‌دا ڕووی��دا .ده‌توانین ئه‌و دی��ارد ه گرنگه‌ش «گۆڕانكاری ل ه فكر و بزافی ئیسالمیدا» بگێڕینه‌و ه ب��ۆ نزیكبوونه‌وه‌ی بیر و بزافی ئیسالمی ل ه واقیع و ده‌ركه‌وتنی ه�ه‌وڵ� ه نوێخوازییه‌كان ل� ه مه‌نزومه فكرییه‌كانی بزووتن ه ئیسالمییه‌كان .هه‌وڵی ب��ووژان��دن �ه‌وه‌ی ك��اری ئیسالمی ب �ه‌ره‌و ئاسۆ شارستانیه‌تییه‌كان و تێپ هڕاندنی ئه‌و دڵ هڕاوكێیه‌ی ل ه فكری ئیسالمیدا هه‌بوو .هه‌ڵوێسته‌كردن و پێداچونه‌و ه و هه‌ڵسه‌نگاندنی ناوخۆ ك ه زۆرینه‌ی بزافه ئیسالمییه‌كان پێیدا تێپه‌ڕین بۆ كاروانی كار و نه‌خش ه و به‌رنام ه و داهاتویه‌تی و سرتاتیژیه‌تیان .هاوكات ڕۆژ ل ه دوای ڕۆژ ده‌نگی ئافره‌ت بااڵتر ده‌بێت ،ده‌نگێك ك ه داوای چاككردنی بارودۆخی ده‌كات و ڕەخن ه ئاڕاسته‌ی ئه‌و چه‌مك ه كۆن و نه‌ریت ه كالسیكییان ه ده‌كات ك ه بوونه‌ته ئاسته‌نگ ل ه ب�ه‌رده‌م هاوبه‌شی كردنیدا ل ه بوار ه گرنگ و گشتییه‌كاندا .هه‌روه‌ها پاشه‌كشه‌كردنی ڕەوتی ته‌قلیدی ل ه الیه‌نی فكری و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ه‌و ئه‌و دابونه‌ریته بۆماوه‌ییانه‌ش ك ه په‌یوه‌سنت ب ه كێشه‌كانی ئافره‌تانه‌وه .له‌سه‌ر ئاستی ده‌ره‌ك��ی و نێوده‌وڵه‌تیش گرنگی پێدانێكی به‌رچاو ب ه كێشه‌كانی ئافره‌ت هەیە ،تێكڕای ئه‌و گرنگی پێدانانه‌ش ل ه ماف ه سیاسییه‌كانی ئافره‌ت و نه‌هێشتنی جیامه‌ندی دژ به ئافره‌تاندا خۆی ده‌نوێنێت. په‌راوێز 1ـ معركة املصطلحات بني الغرب واالسالم، محمد عامرة ،ص .131 2ـ الفكر االسالمي قرات ومراجعات ،زيك ميالد ،ص.122
15 www.bayanpress.net
گفتوگۆ
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
خاوه‌نی كتێبی (گێژاوی مه‌دخه‌لیزم) ،بۆ به‌یان:
سه‌له‌فی ساڵحمان ئاسمان و ڕێسمانیان به‌ینه
لێ جیابووەته‌وه .ئ��هوان به هه‌موو مانای حیزبایه‌تییه‌وه حیزبین ،له هه‌موو حیزبییه‌كیش حیزبیرتن! خۆ ئه‌گه‌ر تا ئه‌ندازه‌یه‌ك له‌ناو حیزبه ئیسالمییه‌كان ڕای جیاواز هه‌بێت و یه‌كرت قبووڵكردنیان هه‌بێت ،ئه‌وه له حیزبه‌كانی ئه‌واندا ڕای جیاجیا هه‌ر ناخوات! بۆیه ده‌بینین و ده‌بیستین چۆن موحاسه‌به‌ی یه‌كرت ده‌ك���ه‌ن و قسه‌ی س��اردوس��ڕ به‌یه‌ك ده‌ڵێن .مامۆستا عه‌بدولله‌تیف گله‌یی له ئه‌ندامێكی حیزبه‌كه‌ی خۆی ده‌كات، چونكه چ��ووەت �ه الی مامۆستا دلێر ك �ه‌الری ،كه‌چی الی خۆی ئاساییه كه به‌ین و په‌یوه‌ندیی لەگەڵ ئاساییش خۆش بێت .چه‌نده حیزبییه‌كان دانیشنت و كۆبوونه‌وه‌یان هه‌یه ،خۆیان ده ئه‌وه‌نده هه‌یانه ،كه‌چی ناو له‌وه‌ی خۆیان ده‌نێن مه‌جلیسی عیلم ،كه چه‌نده عیلمی تێدا ده‌خوێندرێ ده ئه‌وه‌نده غه‌یبه‌ت و غه‌یبه‌تكاری و ته‌بدیع و ته‌كفیری تێدا ده‌درێت ،به‌اڵم فه‌رقی ئه‌وه‌یه كه ئه‌وان بێرتس كۆبوونه‌وه ده‌كه‌ن ،چونكه به‌ینیان لەگەڵ به‌رپرسان خۆشه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر دوو مسوڵامن له شوێنێك كۆببنه‌وه ،ده‌یان سیناریۆی نه‌خوازراویان پێ دووب��اره ده‌كه‌نه‌وه. ئه‌وان به هه‌موو مانایه‌كه‌و ه ڕێك وه‌ك ته‌نزیم دوه‌لییه‌كه‌ی ئیخوان وان، ل �ه‌س �ه‌ره‌وه شێخ ره‌بیع و هه‌ندێ له
مامۆستاكانیان بڕیار ده‌رده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ك لێره ده‌ریان كرد بۆ ته‌كاندنی به‌ڕە له‌بن پێی شێخ ئه‌حمه‌د سه‌لالم له هۆڵه‌ندا و ده‌ركردنی شێخ عه‌دنان عه‌رعور له هه‌ندێ كۆڕ و موحازه‌ره‌كانیدا .ئه‌وانه‌م به نووسین و به‌ڵگه‌وه له‌الیه ،هه‌روه‌ك له كتێبی (گێژاوی مه‌دخه‌لیزم)یش ئاماژەم پێداون .له‌سه‌ره‌وه بڕیاریان له شێوه‌ی فه‌توایه‌كی موحته‌ره‌مه‌وه بۆ دێت ،له خواره‌وه‌ش مامۆستا فاڵن و فیسار به‌م فه‌توایانه‌وه به‌ر ده‌بنه گیانی ئه‌و خه‌ڵكه دام��اوه‌ی حیزبه ئیسالمییه‌كان ،كه له هه‌ر ڕووداوێكا هه‌ر ئ�هوان قوربانیی یه‌كه‌م بوون. به‌یان :چه‌ند نووسه‌رێكی عه‌ملانی پێیان وایه سه‌له‌فیه‌ت گونجاوترین جۆری ئایندارییه له‌ناو ده‌وڵه‌تی عه‌ملانیدا، بۆچوونی تۆ له‌وباره‌یه‌وه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :به‌ڵێ وایه، ب��ۆ ئ���هوان وای���ه! چونكه زیانیان بۆ په‌زه‌كه نییه .دوژمنی دوژمنم دۆستمه. ده‌ن��ا عه‌ملانییه‌ك له ك��وێ و مامۆستا عه‌بدولله‌تیف له ك��وێ! له كوێ ئه‌و دووه یه‌ك ده‌گرنه‌وه ،بۆ ده‌بێت كابرای عه‌ملانی مه‌دحی ئ �ه‌و بكات ،خۆ به ته‌ئكید یه‌كێكی وه‌ك عه‌بدولله‌تیف و كه‌سانی تر دژن به گه‌نده‌ڵی و دزی و ئاره‌قخواردنه‌وه و خراپه‌كاری ،ئه‌ی ئه‌وه خێره عه‌ملانییه‌كان ئه‌وانیان پێ باشرتین و گونجاوترین گرووپه بۆ په‌یڕەویكردنی دینداری؟! به‌یان :ده‌وترێت گوتاری سه‌له‌فی هێنده‌ی ئاڕاسته‌ی هێزه ئیسالمییه‌كانه به تێكڕای گ��رووپ و ئاڕاسته‌كانیه‌وه، نیو هێنده ئاڕاسته‌ی عه‌ملانییه‌كان نییه، سه‌رنجت له‌سه‌ر ئه‌و بۆچوونه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :من ئه‌وه‌م باس ك��رد ،هه‌ر بۆیه‌شه عه‌ملانییه‌كان ێ قبووڵه ،چونكه ده‌بینن ئه‌و ئه‌وانیان پ مه‌دخه‌لییانه له نووسین و وتاره‌كانیاندا هه‌میشه ڕووی ده‌م و قه‌ڵه‌میان هه‌ر ل ه به‌رامبه‌ر حیزبه ئیسالمییه‌كانه .من لێره‌دا به‌رگری له حیزبه ئیسالمییه‌كان ناكه‌م ،ئاگام له‌وه هه‌یه ئه‌وانیش تووشی ده‌ی��ان هه‌ڵه‌ی شه‌رعی ب��وون ،به‌اڵم دیاره ناكرێت سه‌روبنیان ڕەتبكه‌ینه‌وه، چونكه ئه‌مڕۆ ئ�هوان باشرتین به‌دیلن له گۆڕەپانه‌كه‌دا .له‌كاتێكدا خه‌ڵكی خێر له‌خۆ نه‌دیوی ك��ورد ده‌یانه‌وێت وه‌ك باقیی گ��ه‌الن ب�ه‌ه��اری كوردیی خۆیان هه‌بێت و ئ��ازاد بن و لوقمه‌ی زه‌وتكراوی خۆیان بسه‌ننه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ش ده‌چنه به‌رده‌رکی سه‌را ،كه‌چی ئه‌وان ڕێك له‌وكاته‌دا دێنه سه‌ر شاشه‌ی حیزبه عه‌ملانییه‌كان و له دژی خۆپیشاند هران ده‌دوێ���ن و قسه ده‌ك���ه‌ن .ه��ه‌روه‌ك له میرس و له لیبیا بینیامن ،ئ�ه‌وه له سوریاش دیاره چه‌ند فه‌توایان له‌سه‌ر شێخ عه‌دنان عه‌رعور ده‌ركردووه ،له‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته مه‌ردانه‌یه‌ی له به‌رامبه‌ر ڕژێ��م �ه ب��ۆگ�ه‌ن�ه‌ك�هی ب �ه‌ش��ار ئه‌سه‌د هه‌یه‌تی. به‌یان :بۆ سه‌له‌فییه‌كان جه‌خت
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
له‌سه‌ر هه‌ندێك شتی ساده و په‌یوه‌ست به ژیانی تاكه‌كانه‌و ه ده‌كه‌نەوە ،وه‌كو ری��ش و جلی ك��ورت و ..ت��اد ،ب�ه‌اڵم كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگه له‌بیر ده‌كه‌ن؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :جه‌ختكردنه‌وه له‌سه‌ر ڕیش و جلوبهرگ و مه‌المیحی ب��ه‌ن��ده‌ك��ان شتێكی ب��اش��ه و من ده‌ستخۆشییان لێ ده‌كه‌م ،چونكه ئه‌وه قسه‌ی ئه‌وان نییه ،به‌ڵكو ڕێنامیییه‌كانی پێغه‌مبه‌ره (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت)، ئه‌وانه هه‌ر جه‌ختیان بۆ ئه‌وانه نییه، بۆ زۆر شتی تریش هه‌یانه ،چونكه به راستی گوناهه بڵێین ئه‌وان كاریان هه‌ر ئه‌وه‌یه ،نا نه‌خێر شتی باشیشیان زۆر زۆره ،له دژایه‌تیكردنی بیدعه به هه‌موو جۆره‌كانیه‌وه ،هه‌روه‌ها ڕوونكردنه‌وه‌ی زۆری ئ �ه‌و الی�ه‌ن�ه شه‌رعییانه‌ی كه الی زۆر كه‌س ئاشكرا نین ،به تایبه‌ت ل�ه باسه فیقهییه‌كان و عیبادات و ئه‌وانه ،به ڕاستی من ل�ه‌وه زۆر زۆر ده‌ستخۆشییان لێ ده‌كه‌م كه من چه‌نده ناكۆكم له‌گه‌ڵیان ،به‌اڵم به راستی ناتوانم بێئینساف بم له‌گه‌ڵیان.
ئه‌ی نافه‌رموێت (مثل املؤمنني يف توادهم وتراحمهم كمثل الجسد إذا اشتكی عضو منه تداعی سائره بالحمي والسهر) (متفق عليه)؟ ئ�����هوان ده‌ی��ان��ت��وان��ی ل��ەگ��ەڵ ئیسالمییه‌كان ڕێكبكه‌ون و به‌ینیان له‌گه‌ڵ خۆش بكه‌ن و حه‌كیامنه ڕووب��ه‌ڕووی بیدعه‌كانیان ببنه‌وه ،ئه‌گه‌ر حیزبه ئیسالمییه‌كان هه‌ڵه‌یه‌كیان هه‌بوایه، ده‌یانتوانی له‌گه‌ڵیان گفتوگۆ بكه‌ن، له‌جێی ئه‌وه‌ی كاریان ته‌نها ته‌بدیعكردنی حیزبه ئیسالمییه‌كان بێت ،ده‌یانتوانی به‌شێوه‌ی تر ئه‌مر به‌چاكه و ڕێگری له خراپه بكه‌ن ،باشه به هه‌جركردنی ئه‌وان ده‌گ �ه‌ن به چی؟ چه‌ند ساڵه هه‌جری موبته‌دیع باس ده‌كه‌ن ،به‌س بزانم به‌مه گه‌یشنت ب ه چی؟! ئه‌وان زیاتر ناحه‌زیان بۆ خۆیان دروست كردووه و هێنده‌ی تر له‌ناو خه‌ڵكدا نامۆ بوون و زیانیان له ده‌عوه‌كه‌ی خۆیان داوه .ب ه ڕاستی ده‌كرا وه‌ك چۆن دروسته پیاو هاموشۆی لەگەڵ كابرایه‌كی جوله‌كه هه‌بێت، وه‌ك پێغه‌مبه‌ر هه‌یبووه ،ئه‌وانیش
ئه‌وان به هه‌موو مانایه‌كه‌و‌ه ڕێك وه‌ك ته‌نزیم دوه‌لییه‌كه‌ی ئیخوان وان ب��ه‌اڵم وه‌ك وت��م ،ن��ازان��م بۆچی هێنده خۆیان له گێلیی ده‌ده‌ن له‌ئاست بیدعه‌ی حاكمه‌كانیان ،له‌ئاست دزی و گه‌نده‌ڵه‌ییه‌كانیان ،له‌ئاست زوڵم و سته‌می دام��وده‌زگ��اك��ان ل�ه ئاقار مسوڵامناندا ،به ڕاستی موسیبه‌ته‌كه لێره‌دایه ،پێغه‌مبه‌ر (دروودی خوای ل�ه‌س�ه‌ر بێت) ده‌ف �ه‌رم��وێ��ت( :أفضل الجهاد كلمة حق عند سلطان جائر) (صحيح الجامع .)1100 /له‌م ڕووه‌وه ته‌حه‌ددایان ده‌كه‌م توانیبێتیان ،به‌ڵكو هه‌ر وێرابێتیان بچنه به‌رده‌م فاڵنه كه‌س و بڵێن ئاخر تۆ ئه‌م هه‌موو لووله تۆپه‌ت بۆ ئاڕاسته‌ی ئه‌و هه‌موو خه‌ڵكه ڕەش و رووته كردبوو ،یان پێیان بڵێن :ئه‌و هه‌موو منداڵه‌تان بۆ هه‌تیو ك��ردووه، بۆچی ئه‌م هه‌موو ئافره‌تانه‌تان له ئامێزی مێرده‌كانیان بێبه‌ش كردووه؟! ئه‌مه‌ی ه به ڕاستی گرفتی ئه‌و مه‌دخه‌لییانه .ئه‌ی باشه پێغه‌مبه‌ر نافه‌رموێت (انرص أخاك ظاملا أو مظلوما) (إروا‌ء الغليل)97/8 :؟
بیانبوایه ،بۆیه به‌م كاره‌یان خۆیان زۆر بچووككردووەته‌وه ،باشه ئه‌وه‌تا مامۆستا دلێر كه‌الری له‌ناو كۆمه‌ڵ كار ده‌كات، ب��ه‌اڵم ن�ه‌وه‌س��ت��اوه له دژایه‌تیكردنی بیدعه ،مه‌دخه‌لییه‌كانیش ئه‌گه‌ر بهاتنایه برایه‌تییان لەگەڵ ئ �هوان بپاراستایه، ئه‌وه ئه‌وه‌ی كه ئێستا ئه‌وان به گاڵه‌گاڵ ده‌یكه‌ن ،ئه‌وده‌م زۆر به نه‌رمی ده‌یان كرد .ئ�هوان ئه‌گه‌ر ده‌ستی برایه‌تی و دیندارییان درێژ بكردایه ،ده‌یانتوانی ببن ه خاوه‌ن پڕۆژەیه‌كی زۆر گهوره له كوردستان ،ده‌ك �را ئه‌نجومه‌نێكیان له نێوان هه‌موو سه‌له‌فییه‌كانی ناو حیزبه ئیسالمییه‌كان و بێالیه‌نه‌كان و خۆیان دروست بكردایه ،ئه‌وده‌م ئه‌و هه‌موو سه‌ریه‌شه‌شامن له‌كۆڵ ده‌بووه‌وه. ب���هی���ان :ره‌خ���ن���هی ئ����ه‌وه له سه‌له‌فییه‌كان ده‌گیرێت ك� ه ئ �هوان سنووره‌كانی شه‌ریعه‌ت له بواری حه‌اڵڵ و حه‌رامدا زۆر به‌رته‌سك ده‌كه‌نه‌وه، بوارێكی كه‌م بۆ عه‌قڵ ده‌هێڵنه‌وه ،رای
نازانم ئه‌وان بۆچی هێنده خۆیان له‌گێلی ئه‌ده‌ن له‌ئاست بیدعه‌ی حاكمه‌كانیان؟ ب ه ڕاستی موسیبه‌ته‌كه لێره‌دایه
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ئێوه له‌وباره‌وه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :هه‌ند ێ شت جێگیره و سابته له شه‌رعدا ،به ته‌ئكید كه‌س بۆی نییه به‌ناوی جیهانبینی و گه‌وره‌بینییه‌وه قسه‌یان له‌سه‌ر بكات، خوای گ �ه‌وره ده‌فه‌رموێت( :و َم��ا َك َ ان لِ ُم ْؤ ِم ٍن ولاَ ُم ْؤ ِم َن ٍة إِ َذا َق َضی ال َّل ُه و َر ُسو ُل ُه أَ ْم ًرا أَ ْن َي ُك َ ون لَه ُُم ا ْل ِخ رَ َي ُة ِمنْ أَ ْم ِر ِه ْم ۗ و َمنْ َي ْع ِص ال َّل َه و َر ُسولَ ُه َف َق ْد َض َّل َضلاَلاً ُم ِبينًا) .به‌اڵم دیاره ك ه له بواری حه‌اڵل و ح هرامدا ،یان ل ه باسه فیقهییه‌كاندا ئه‌سڵ وایه بۆ هه‌ركه‌سه چۆن هه‌قی بۆ ڕوونبووه‌وه ،شوێن ئه‌و هه‌ق ه بكه‌وێت، بۆ منوونه من بۆ خۆم قه‌ت گۆشت و مریشكی ماركێته‌كانی ئێر ه له به‌ریتانیا ن��اح��ۆم ،چونكه پێم ح � هرام �ه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به حه‌اڵڵی سه‌رنه‌بڕاون ،به‌اڵم ئ �هوان ده‌یخۆن ،هیچ گله‌ییشم له‌وه نییه ك ه ده‌یخۆن ،چونكه ئه‌وان پشتیان به هه‌ند ێ ده‌قی شه‌رعی به‌ستووه كه خواردنی ئه‌هلی كیتاب بۆ مسوڵامنان دروسته ،ب�ه‌اڵم الی من ئه‌و خواردنه گۆشت ناگرێته‌وه ،بۆیه له‌م ب��واره‌دا له‌گه‌ڵیان ناكه‌ومه كێشه‌وه ،ڕای خۆشم په‌سند ناكه‌م ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه كه ئینسان هه‌قی له‌چیدا بۆ ڕوونبووه‌وه ،شوێن ئ �ه‌و هه‌ق ه بكه‌وێت .ك� ه كارێكیش گه‌یشت به ئه‌قڵ ،دیار ه له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه هیچ ده‌قێكی شه‌رعیی له‌سه‌ر نییه، ئیرت لێره‌دا ئه‌قڵ ڕۆڵی خۆی ده‌بینێت، له‌وكاته‌دا پێویسته ئه‌و ده‌رگایه هه‌ر به كراوه‌یی مبێنێته‌وه تا خه‌ڵكی تریش هه‌قی بیركردنه‌و ه و قسه‌ی خۆیان هه‌بێت .به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ده‌قیان له‌سه‌ره، یان ئیجامع و یه‌كده‌نگیی مسوڵامنانیان له‌سه‌ره ،ئه‌و ه دروست نیی ه كه ئه‌قڵی خ���ۆت پ��ێ��ش ق���ه‌ول ب��خ �هی��ت .بۆیه ده‌كرێت ئه‌وانه‌ی ڕوون نین ،یان ده‌قی ڕاسته‌وخۆیان له‌سه‌ر نییه ،گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكرێت و یه‌كده‌نگییه‌كیان له‌سه‌ر دروست بكرێت. به‌اڵم ئه‌گه‌ر له ب��واری عه‌قیده‌دا لێم بپرسن ،له‌وه‌یا له‌گه‌ڵتام ،كه ئه‌وان هه‌ر ئه‌وه ده‌بینن كه پێیان وایه وایه، ئاماده‌ی موناقه‌شه و گفتوگۆ نین كاتێ كه سه‌غڵه‌ت ده‌بن ،له جیدال ده‌وه‌سنت و ده‌ڵێن حه‌رامه ،ده‌نا من زۆرم پێخۆش بوو كه ئه‌وان هێنده‌ی پێداگری له‌سه‌ر سه‌مع و تاعه‌ی حوككام ده‌ك �ه‌ن ،یان له‌باره‌ی وه‌لی ئه‌مره‌وه ،یان له‌باره‌ی خۆپیشاندان و جیهاده‌وه ،یان له‌باره‌ی ك��اری ڕێكخراوه‌یی ی��ان حیزبییه‌وه بڕیاری نێگه‌تیڤیان هه‌یه ،پێم خۆش بوو ئه‌وان لەگەڵ دژیاره‌كانیان گفتوگۆ بكه‌ن و قسه‌وباسیان له‌سه‌ر بكه‌ن، ئه‌وده‌م زۆر ته‌مومژ الده‌چ��وون ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌وان ناوێرن ئه‌م كاره بكه‌ن، بۆیه له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م گفتوگۆیه‌شه‌وه كه قسه‌یان له‌سه‌ر ده‌كه‌یت ،زوو هه‌ڵده‌چن و ت��ووڕە ده‌ب��ن و ده‌ی��ان ناو و ناتۆره ده‌دۆزنه‌وه! ب�هی��ان :دوای��ی��ن پرسیار له‌باره‌ی كتێبه‌كه‌ی گێژاوی مه‌دخه‌لیزمه‌وه‌یه.
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ئه‌وان ده‌ڵێن گوایه كاتی خۆی وه‌اڵمی كتێبه‌كه‌ی تۆیان داوه‌ت��ه‌وه ،ده‌ڵێن تۆ قسه‌ت به زانایان وتووه ،تۆ چی ده‌ڵێیت؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :منداڵ بووم به بیرمه الی مامم ئیشم ده‌ك��رد ،جا هه‌مووجار ده‌چووم بۆ مزگه‌وتی خانه‌قا له هه‌ولێر تا ئاو بۆ موبه‌ڕیده‌ی دووكان به‌رم ،پیره‌مێردێكی لێ بوو نه‌یده‌هێشت ئ��او ل�ه مزگه‌وته‌كه ب �ه‌ری��ن ،هه‌ركه تووڕەبایه ،ده‌یوت به‌قوربانی سه‌ددام ب��ن ،ئ �ه‌وه قسه به س��ه‌ددام ده‌ڵێن؟! ئێمه‌ش له ترسان له مزگه‌وته‌كه ڕامان ده‌كرده ده‌ره‌وه! ده‌ی ئه‌وانه‌ش وا ده‌كه‌ن ،هه‌ر كه تۆ ڕەخنه‌ت ل ه شوێنكه‌وتووانی شێخ ره‌بیعی مه‌دخه‌لی گرت ،دێن و ده‌ڵێن ئه‌وه قسه به شێخ ره‌بیع ،یان زانایان ده‌ڵ��ێ��ن؟! بۆ ئ��ه‌وه‌ی مبانخه‌نه ب�ه‌ره‌ی قسه‌وتن به زانایانه‌وه ،ده‌نا با بزانم له كوێی كتێبه‌كه‌دا به خراپ باسی شێخ ره‌بیعم كردووه؟ ئه‌سڵه‌ن ئه‌وه ئه‌وانن كه به ناوی جه‌رح و ته‌عدیله‌وه قسه به زانایان ده‌ڵێن ،كه هه‌تا شێخ ره‌بیع خۆی ئه‌و هه‌قه‌ی پێ نه‌دراوه ،چ جای بگات به‌وان ،ئه‌وه‌تا شێخ عوسێمین به ئاشكرا ئه‌و هه‌قه له‌و ده‌سه‌نێته‌وه .من هاتووم له كتێبه‌كه‌مدا به‌رگریم ل ه زانایان كردووه ،به‌اڵم ئه‌وه ئه‌وانن به یه‌كێكی وه‌ك شێخ عه‌بدوڵاڵ بن جربین ده‌ڵێن بۆگه‌ن ،به شێخ عه‌دنان و شێخ ئه‌حمه‌د سه‌لالم ده‌ڵێن سه‌گی دۆزه‌خ ،ئه‌وان هه‌تا واز له مردووانیش ناهێنن ،ئه‌گه‌ر بتوانن سه‌یید قوتب له گۆڕ ده‌رده‌هێنن و ده‌جاری تر له سێداره‌ی ده‌ده‌ن�ه‌وه، له‌كاتێكدا به شایه‌تیی شێخ ئه‌لبانی (رحمه الله) ئه‌وه‌نده‌ی سه‌یید قوتب له مه‌نهه‌جی سه‌له‌ف گه‌یشتووه ،هیچ به‌ناو سه‌له‌فییه‌ك وا تێنه‌گه‌یشتووه .ئه‌وان به‌تایبه‌ت له‌بەر ئەو ڕسته‌یه‌ی كه له كتێبی (معامل يف الطريق)دا وتوویه‌تی( :ال اله اال الله منهج حياة) ،ڕقیان له سه‌ییده، چونكه یه‌كه‌م كه‌س بووه له دژی وه‌لی ئه‌مره‌كانی ئه‌وان قسه‌ی كردووه. ئه‌وه ئێمه‌ین كه به‌رگری ل ه زانایان ده‌كه‌ین به شێخ ره‌بیعیشه‌وه .ده‌نا چ قه‌یدییه ئه‌گه‌ر ئ �هوان وه‌اڵم��ی منیان دابێته‌وه! كاتێ ئه‌و نوورساوه‌م به‌ده‌ست گه‌یشت ،كه مامۆستا عه‌بدولكه‌ریم پێشه‌كیی بۆ نووسیبوو ،زۆرم پێخۆش ب��وو ،وت��م :شتێكی باشه ،به‌ڵكو من هه‌ڵ ه بووبم له ئاست ئه‌وان؟ به‌اڵم زۆر به‌داخه‌وه حوججه‌ی خۆیان هێنده‌ی تر بێهێز ك��رده‌وه ،سه‌ره‌تا ئه‌وان گوایه وه‌اڵمی منیان داوه‌ته‌وه ،كه‌چی ده‌بینم نوورساوه‌كه‌ی گێژاوی مه‌دخه‌لیزم هه‌ر وه‌اڵمی ئه‌و قسه بێامنایانه‌یه كه ئه‌وان ئێستا بۆ منی ده‌نووسنه‌وه! كه‌م و زۆر خۆیان له‌و به‌ڵگانه ن�ه‌داوه كه من له كتێبه‌كه‌دا دامبه‌زاندوون ،جگه له‌وه دونیایه‌ك قسه‌ی بازاڕی و جنێوی بۆ من ڕیزكردووه ،پشت به خوا له داهاتوودا له به‌رگی دووه‌م��ی ئه‌و كتێبه‌دا زیاتر ڕوونكردنه‌وه ده‌ده‌م.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
12 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/ 26ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕاستییه‌كی تاڵ
یادی كاوه‌ی ئاسنگه‌ر یان سه‌الحه‌ددین مه‌سعود عه‌بدولخالق
له‌ناو زۆربه‌ی نه‌ته‌وه‌كان داستان و سه‌ربورده‌یه‌كی ئه‌فسوناوی هه‌یه .وه‌ك سه‌روه‌ری و یادكردنه‌وه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی، له‌ناو كورد و ئارییه‌كان سه‌ربورده‌ی نه‌ورۆز ،له‌ناو تورك به‌سه‌رهاته‌كانی تۆران ،گه‌لی هه‌ڵبژارد ه الی یه‌هودییه‌كان، زه‌ویی په‌یامب هران الی عه‌ره‌ب ،ئارامی له‌ناو ئه‌رمه‌نییه‌كان .ب ه سه‌ربورده‌ی واش بیری فاشی ل ه ئیتاڵیا و نازی ل ه ئه‌ڵامنیا و شۆڤێنیی فه‌ره‌نسی و فاالنژیسی ئیسپانی داڕێژراوه .هه‌ندێك له‌و بۆنانه ب ه مه‌به‌ستی ڕەگه‌زپه‌رستی و زاڵی و دروستكردنی میلله‌تی سه‌رده‌سته‌یی ه دژ ب ه میلله‌تێكی ژێرده‌سته .هه‌ندێكی تر وا هۆنراوه‌ته‌و ه ك ه نه‌ته‌و ه حوكمداره‌كه ته‌قدیس بكرێت و ل ه فه‌رمانیان ده‌رنه‌چن ،وه‌ك كاتی خۆی گوایه باپیرانی ده‌سه‌اڵتدارانی ڕۆم ل ه الیه‌ن خواوه‌ندانیان ب ه هۆی گورگه‌و ه هێرناون، هه‌ندێكی تریان بۆ میلله‌تی ژێرده‌سته‌یه تا ببێت ه هێامی خه‌بات و خۆڕاگریی ته‌كان ب ه به‌رگری بۆ رزگاریی ،بۆنه‌ی نه‌ورۆز له‌م جۆره‌یه ،تا رزگاریی ئه‌و بۆنه‌ی ه كاریگه‌ریی ده‌بێت ،نابێت له‌و قۆناغ ه هیچ الیه‌ك ب ه خراپی وه‌سفی بكه‌ن .ل ه الیه‌ن چه‌پ و شیوعییه‌كانەوە سه‌رده‌مانێك ب ه یادێكی ڕەگه‌زپه‌رستى و نه‌فامیی نه‌ته‌وه‌یی -بۆرجوازی لێكده‌درایه‌وه ،له‌م سه‌رده‌مه‌ش ل ه الی هه‌ندێك ئیسالمی ب ه ح هرام وه‌سف ده‌كرێت ،ب ه پێچ هوانه‌و ه بۆ ئه‌و قۆناغه زۆر پێویسته ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه ل ه نێوان كاوه‌ی ئاسنگه‌ر و سه‌الحه‌ددیینی ئه‌یوبی كامیان زیاتر شایسته‌ی یادكردنه‌وه‌یه؟ كامیان ب ه ڕوونی ناسنام ه و سه‌روه‌ریی كوردی تێدایه؟ «ڤاسیلی نیكیتین» س ێ كه‌سی ل ه مێژوو ب ه كاریگه‌ر هه‌ڵبژاردووه« ،ئه‌رده‌شێر، سه‌الحه‌ددین ،كه‌ریم خانی زه‌ند» ،ئ هوانه به‌الی كه‌مەوە دوانیان كوردن ،به‌اڵم هیچ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك ب ه ڕوونی «كوردبوونی كاوه» ناسه‌ملێنێت ،ساغ نه‌بووه‌ته‌و ه كاوه یان زوحاك كامیان كورده ،ئه‌ویاد ه ناشێت بڵێین نیشتامنییه ،مادام تایبه‌ت ب ه كورد و كوردستان نییه ،به‌ڵكو موڵكی زۆربه‌ی میلله‌تانی ئارییه ،هه‌رچی سه‌الحه‌ددینه تایبه‌ت موڵكی كورده ،كه‌چی به‌شی زۆری كورد واتێگه‌یه‌نراو ه ئه‌و ه موڵكی كورد نیی ه و هه‌ندێك ب ه خیانه‌تكاری وه‌سف ده‌كه‌ن. پته‌ویی نه‌ت هوایه‌تی ل ه پته‌ویی مێژوو و سه‌ركرده‌كان و ئایین و كه‌لتوور و سه‌روه‌ریی نیشتامنی و زمان دێت ،ئه‌وه‌ی ئێستا ل ه الیه‌ن رۆشنبیرانی ده‌سه‌اڵتی كوردیەوە ده‌كرێت ،قێزه‌ونكردنی مێژووی كورد و سه‌ركرده‌كانی و ئایینی میلله‌تی كورده ،ل ه كاتێكدا ده‌بینین میلله‌تانی تر ب ه پێچ هوانه‌و ه خیانه‌تی سه‌ركرده‌كانیشیان وه‌رده‌چه‌رخێنن ه سەر شانازی ،سه‌رنج بده عه‌ره‌ب ناوی ل ه خیانه‌ته‌كەى «شه‌ریف حسێن» ناو ه «شۆڕشی گه‌وره‌ی عه‌ره‌ب». چاكرت ئه‌وه‌ی ه یادی نه‌ورۆزیش بكرێته‌وه ،به‌اڵم چه‌ند قات زیاتر یادی سه‌الحه‌ددین و سه‌ركه‌وتنه‌كان و ت هواوی ده‌وڵه‌تی گه‌وره‌ی ئه‌یوبی بكرێته‌وه، هه‌موو ئ هوان ه مێژوویه‌كی ت هواوكاری كوردستان دروستده‌كات .هه‌روه‌ك له به‌ڵگه‌نامه‌كانی به‌ریتانیادا ئاوا وه‌سفی كورد ده‌كات « كورد ل ه كۆنه‌و ه به ئۆقر‌ه و به‌رگری ل ه ئه‌وروپا تا هیند له به‌رهه‌مهینانی سه‌ركرده‌ی گهوره گهوره، به‌ناوبانگ بووه».
مسته‌فای سه‌یدمینه ده‌س���ت���دان���ان ل��ه‌س��ه‌ر ب��ری��ن و ده‌ستنیشانكردنی ،یه‌كه‌م هه‌نگاوی چ��اره‌س �ه‌ر و نیشانه‌ی هۆشیاریی و دڵسۆزیی و نیازپاكییه .خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ش كه ده‌ستی له په‌یدابوونی ب��ری��ن �ه‌ك �ه‌دا ه��هی��ه ،پ��ێ ل��ه ه�ه‌ڵ�هی خ��ۆی بنێت ،ئ �ه‌وا ڕاستیی و دڵپاكیی خ��ۆی ده‌سه‌ملێنێت ،پێچه‌وانه‌كه‌شی پێچه‌وانه‌كه‌ی ده‌سه‌ملێنێت. له‌مه‌ڕ بێده‌نگیی برایانی عه‌ره‌ب ل �ه ب���اره‌ی چ �ه‌وس��ان �ه‌وه و كاره‌ساته به‌رده‌وامه‌كانی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی ك��وردی بێ ئااڵشه‌وه ،زۆر شت گوتراوه و نوورساوه، ئ�ه‌و بابه‌ته ڕاستییه‌كه له‌نێو جوغزی «مانگی چوارده ئاماژەی پێ ناوێت»دا جێی ده‌بێته‌وه و هه‌قێكه كه‌س به گوتنی كافر نابێت!
ئاخر كه‌م شاعیر و نووسه‌ری كورد هه‌یه ئ��اوڕی له كێشه‌ی فه‌له‌ستین و لوبنان نه‌دابێته‌وه ،هه‌ندێكیان له‌و بابه‌ته ئه‌وه‌نده قسه‌یان پڕژاندوون ،تا جه‌زائیر ڕۆیشتوون ،به وشه‌ی كوردیی وێنه‌ى «جه‌میله و واڵتی ئاگر و ژیله»یان كێشاوه! هه‌ڵبه‌ت ئ �ه‌وه -با زێ��ده ڕۆییشی تێدا كرابێت -بۆ كوردان مایه‌ی شانازییه و میلله‌تێكی مسوڵامنی ڕاسته‌قینه‌ی دڵ و ده‌روون پاك ،هه‌ر ئه‌وه‌ی لێده‌وه‌شێته‌وه «چ���ی ب��ۆخ��ۆی پ��ێ خ��ۆش��ه ،ب��ۆ ب �را مسوڵامنه‌كه‌شی پێی خۆشبێت». ئه‌دی برایانی عه‌ره‌ب؟! ئایا ب�ه‌و چاكه‌یان زانیوه و هیچ پارسه‌نگی ب��اری ن��ال�ه‌ب��اری ك��وردی��ان داوه‌ته‌وه ،جارێك دوو قسه‌ی خێریان بۆ كردووه؟! ئ�ه‌م��ن ی�ه‌ك�ه ب���اری خ��ۆم بێجگه له شیعرێكی «مه‌حمود ده‌روێ��ش»ی فه‌له‌ستینی -ك�ه ده‌ڵ��ێ��ن دوای���ی لێی په‌شیامن بووه‌ته‌وه -و چه‌ند شیعرێكی «ج �ه‌واه��ی��ری» – ك �ه ڕەوش و هۆی تایبه‌تیی خۆیان هه‌یه -پێم شك نایه له ئه‌ده‌بی عه‌ره‌بیدا له‌سه‌ر كورد كرابێته‌وه. هه‌ر بۆیه‌ش نووسه‌رێكی عه‌ره‌بی موسوڵامنی به ویژدانی وه‌ك��و «دكتۆر
فه‌همی شه‌نناوی» كتێبێكی به ناوی «األك���راد یتامی املسلمین -كورده‌كان هه‌تیوی مسوڵامنن» نووسیوه ،زۆر م��ه‌ردان��ه ل �ه‌س �ه‌ر ك���ورد ده‌ك��ات��ه‌وه و گله‌یی له عه‌ره‌ب و مسوڵامنان ده‌كات ك ه ده‌ره���ه‌ق به تراجیدیاكانی كورد خه‌مساردن .ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه چاره‌سه‌ری په‌رته‌وازه‌ییی مسوڵامنان ئه‌وه‌یه هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان یه‌ك بگرنه‌وه و كورد ببێت ه ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ ،چونكه كورد مشورخۆری ڕاسته‌قینه‌ی ئیسالمه. ئاخر «ه���ادی ع��ه‌ل��ه‌وی»ش هه‌ر له‌به‌ر بێده‌نگیی عه‌ره‌بان له كاره‌ساتی هه‌ڵه‌بجه و ئه‌نجامدانی ئه‌و تاوانه له الیه‌ن سه‌ددامه‌وه ،كه‌خۆی به پێشه‌وای نه‌ته‌وه‌ی ع �ه‌ره‌ب ده‌زان��ی ،حاشای له عه‌ره‌بایه‌تی كرد! دی��اره خ��ۆالدان له‌و ڕاستییه زه‌قه كارێكی حوشرتمه‌النه‌یه و هیچ پاساوێكی
نییه ،پاڵپشته‌كه‌ی هه‌ستی ڕەگه‌زپه‌رستی و شۆڤێنیزم و ب�ه‌رچ��او ته‌نگییه ،خۆ دزینه‌وه‌یه له بنه‌ما سه‌ره‌تاییه‌كانی ئیسالم و كاركردنه به پێچه‌وانه‌ی «وإذا قلتم فاعدلوا و لو كان ذا قرىب -ئه‌گه‌ر قسه‌شتان كرد ،دادپه‌روه‌رانه بدوێن ،با له‌سه‌ر خزم و كه‌سی خۆشتان بێت». جا سه‌یر ل �ه‌وه‌دای �ه ،ئی وا هه‌یه به‌و بێده‌نگییه‌ش دڵی ئاو ناخواته‌وه و كه‌وشه‌نی «شه‌یتانی الڵ»یش ده‌به‌زێنێ و چه‌نگه‌ڕنه‌ی ئه‌وه ده‌كات ڕاستی ئاوه‌ژوو بكاته‌وه و وای پێشان بدات كه سه‌ددام و به‌عس له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵیان هاو زمانن ،مه‌عسووم و بێتاوانن و خه‌ڵكی دی كیمیایی ل ه هه‌ڵه‌بج ه داوه ،ئه‌و ه بوو پار له ڕۆژی ()3/16دا كه‌ناڵی جه‌زیر ه -ك ه به حیساب سه‌كۆی ئازادیی و بیر جوداییه- ئه‌و كه‌تنه‌ی كرد و ل ه قوڵه وتارێكیدا به‌ناوی «حدیث واحد و رواي��ات شتى-
كێشه‌ی كورد زۆر ل ه كێشه‌ی فه‌له‌ستین گه‌وره‌تره ،چه‌ند قاتی ئه‌وان هه‌وڵی سڕینهوه و قڕكردنمان دراوه
ڕووداوێك و چه‌ند گێڕانه‌وه‌ی جۆراوجۆر «ویستی پ �ه‌رێ��زی پیسی س���ه‌ددام و به‌عسییه دڕن��ده و بێدینه‌كان له‌مه‌ڕ تاوانی هه‌ڵه‌بجه به ته‌پوتۆزی چاووڕاو داپۆشێت و ده‌ستی چه‌وری شۆڤێنیزمی سۆشیالیزمی عه‌ره‌بی له خه‌ڵكی دی هه‌ڵسوێت! ئه‌گه‌ر بێده‌نگ ب��وون ل ه ئاست تاوانی زایۆنیزم له فه‌له‌ستین عه‌یب و تاوان بێت ،ئه‌وا له ئاست كێشه‌ی كورد زۆر عه‌یبرت و خراپرته ،چونكه كێشه‌ی كورد زۆر له كێشه‌ی فه‌له‌ستین گه‌وره‌تره، ئ �هوان ئه‌گه‌ر به‌ناویش بێت نزیكه‌ی بیست ده‌وڵه‌تیان له‌پشته ،به‌اڵم ئێمه‌ی كورد «له حه‌وت ئاسامنان ئه‌ستێره‌یه‌كامن نییه» ،واڵته‌كه‌مان وه‌ك به‌شه‌خێر دابه‌ش ك���راوه ،چه‌ند قاتی گه‌لی فه‌له‌ستین هه‌وڵی سڕینهوه و قڕكردمنان دراوه! ئێستاش نه‌چووه بچێ ،زه‌ره‌ر له نیوه‌شی بگه‌ڕێته‌وه هه‌ر باشه ،ئه‌و برایانه ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی خۆیان به برا ده‌زانن -باتۆبه له و بێده‌نگییه بكه‌ن و پێ ل ه ڕاستی بنێن و ئ�ه‌وه‌ی بۆ خۆیان پێیان ڕەوایه به ئێمه‌شی ڕەوا ببینن ،نه‌ك له كونی ده‌رزیی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بییه‌وه ،به‌ڵكو له ده‌القه‌ی مه‌زن و ڕوونی ئیسالمه‌وه له ئێمه و كێشه‌كه‌مان بڕوانن.
چیتر چاوه‌ڕوانی تاڵه‌بانی مه‌كه‌ن زی��ات��ر ل��ه س��ێ م��ان��گ ب �ه‌س �ه‌ر نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانیدا تێپه‌ڕی، هێشتا روونیش نییه كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه، ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی گوێبیستی ده‌ب��ی��ن ،به تایبه‌تیش له زماىن تیمی ته‌ندروستی و پزیشكه‌كانی تاڵه‌بانییه‌وه ،ئه‌وه‌یه كه ناوبراو دوای گه‌ڕانه‌وه‌شی ناتوانێت وه‌كو جاران كاری سیاسی بكات ،هه‌ڵبه‌ته له ساڵی راب��وردووش��دا تاڵه‌بانی نزیكه‌ی سێ مانگ له ده‌ره‌وه‌ی عێراق له‌ژێر چاودێریی پزیشكیدا بوو ،ئه‌گه‌ر كۆی ماوه‌ی نه‌خۆشكه‌وتنیشی ئه‌ژمار بكرێت، ئه‌وا له ماوه‌ی ساڵێكدا تاڵه‌بانی نیوه‌ی ته‌مه‌نی له نه‌خۆشخانه به‌سه‌ر بردووه و نهیتوانیوه كاروباره‌كانی به‌ڕێوه ببات. هه‌رچه‌نده یه‌كێتی خ��ۆی له‌وه ببوێرێت كه تاڵه‌بانی دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ناتوانێت وه‌ك��و ج��اران ك��اری سیاسی بكات ،به‌اڵم دواجار ده‌بێت ئه‌و راستییه
ئاكۆ كه‌ریم
قبوڵ بكات و جێگه‌ی تاڵه‌بانی پڕبكاته‌وه، مه‌به‌ستیش له جێگه‌ی تاڵه‌بانی پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی كۆماره ،نه‌ك سكرتێری حیزبه‌كه .یه‌كێتی و پارتیی هاوپه‌یامنی، زۆرجار رایانگه‌یاندووه كه پۆستی سه‌رۆك كۆمار مافی كورده ،له‌ناو كوردیشدا مافی یه‌كێتییه ،ئه‌گه‌ر تا ئێستا الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن كه په‌رله‌مانتاریان له به‌غداد هه‌یه ،له رووی ئه‌خالقییه‌وه به باشیان نه‌زانیوه قسه له‌سه‌ر پڕكردنه‌وه‌ی شوێنی تاڵه‌بانی بكه‌ن ،هه‌مووشیان له‌گه‌ڵ بوونی تێبینییان له‌سه‌ری ئه‌و پۆسته‌یان
به مافی كورد زانیوه ،به‌اڵم ده‌بێت ئیرت وه‌اڵمێكی جددیی هاوواڵتیانی كوردستان بده‌نه‌وه كه ئایا ئه‌و پۆسته هی كورده؟ ئایا پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار بۆ كورد گرنگه؟ ئه‌گه‌ر گرنگ نییه ،یان مافی كورد نییه ،با به راشكاوی بڵێن داكۆكیكردنیان له‌و پۆسته له رابردوودا هه‌ڵه بوو ،ئه‌گه‌ر پێشیان وایه به غیابی تاڵه‌بانیش زیان به‌ر كورد كه‌وتووه ،هاوسه‌نگیی هێز به بهرژەوهندیی شیعه ته‌واو بووه ،هه‌رچی زووه قسه له‌سه‌ر ئه‌و پرسه بكه‌ن ،با
ماوه‌ی ساڵێكدا تاڵه‌بانی نیوه‌ی ته‌مه‌نی ل ه نه‌خۆشخان ه به‌سه‌ر بردووه و نهیتوانیوه كاروباره‌كانی به‌ڕێوه ببات
چیرت به به‌تاڵی نه‌مێنێته‌وه. ه �ه‌رچ��ی یه‌كێتیشه ئه‌گه‌ر پێی وای��ه ئ��ه‌وه مافی خۆیه‌تی، باشرتوایه ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك بكات و شوێنی تاڵه‌بانی پڕبكاته‌وه، چونكه سه‌ركردایه‌تیی ئه‌و حیزبه تا راده‌یه‌كی زۆر ل�ه‌وه دڵنیان كه تاڵه‌بانی ناتوانێت جارێكی تر كاری سیاسی بكات ،ئه‌گه‌ر بیشیكات ئه‌وا ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی تاڵه‌بانی ته‌نها ساڵێكی ماوه و ناشتوانێت بۆ خولێكی تر خۆی كاندید بكاته‌وه، بڕیارێكی له‌و شێوه‌یه‌ش له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌وه نه‌ك له‌نگی نییه ،به‌ڵكو الی هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان پێشوازیی لێده‌كرێت و ده‌بێته ده‌ستكه‌وت و شانازییه‌ك بۆی كه پۆستی ده‌كاته قوربانی بهرژەوهندیی گه‌له‌كه‌ی.
نقومبوون ل ه چێژدا تا خنكان هاوڕێ توانا مێرگه‌سه‌ری
پێم وای���ه ت��ا ئ�ه‌ن��دازی�ه‌ك��ی زۆر هه‌موومان هۆشیاربین له هه‌مبه‌ر ئه‌م شێوه‌ژیان و نقومبوونه‌ی ئێمه‌ی كۆمه‌ڵگای ك��وردی به‌چێژ ،له‌م چه‌ند
ساڵه‌ی دوایی كه رووحی كۆمه‌اڵیه‌تیبوون و ئینسانیبوونی ئێمه هێواش هێواش ورد و خاش ده‌ك��ات ،سه‌رقاڵبوون به چێژ و له‌زه‌تربدنی هه‌رچی زیاتری تاكی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه ،چووه‌ته دۆخێك كه باوه‌ڕناكه‌م هیچ فه‌لسه‌فه و تیۆرییه‌كی تایبه‌ت به‌م دیارده‌یه توانای ته‌فسیركردن و لێكدانه‌وه‌ی هه‌بێت .ئه‌مڕۆ كۆمه‌ڵگای ك��وردی به ته‌نها ئیشكالیه‌تی غیابی سیسته‌مێكی سیاسیی ناته‌ندروست و بوونی ناعه‌داله‌تییه‌كی ره‌ها نییه ،به‌ڵكو مه‌ترسیدارتر له قه‌یران ه سیاسی‌و یاسایی و ئیداری و كارگێڕییه‌كانی ئه‌م هه‌رێمه، نقومبوون و شه‌یداییه‌كی بێئه‌ندازه‌ی به‌شێكی زۆری خه‌ڵك و هاوواڵتیانه به
چێژوه‌رگرتنی هه‌رچی زیاتر و بێسنوور ه له ژی��ان ،ئه‌مڕۆ چێژوه‌رگرتن ته‌نها گه‌ده و زه‌رووریه‌تی پێداویستییه‌كانی ئینسانی ن �ه‌گ��رت��ووه‌ت �ه‌وه ،ئ�ه‌م��ڕۆ له ره‌نگی پێاڵوه‌كانه‌وه بۆ شێوازی پۆشینی جلوبهرگ ،تا دیزاینی خانو و ره‌نگی ئۆتۆمۆبیل و مواسه‌فاتی مۆبایل و جلی ژێره‌وه ،تا ره‌نگی قژ و سه‌رتاپای ژیانی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه خه‌رقی دنیایه‌ك له چێژە كردووه ،به‌اڵم چێژوه‌رگرتنێكی زووتێپه‌ڕ و رووكه‌شگه‌را ،وه‌ستان ل ه كۆتا خاڵ بۆ گه‌یشنت به چێژێكی ره‌ها ،بووەت ه شتێكی بیرلێنه‌كراوه. ده‌بێت هه‌موومان وه‌ك سیزیف تا كۆتا چركه‌ی هه‌ناسه‌دان ،چێژ وه‌ك
به‌ردێكی گ�ه‌وره‌ت��ر له هێزی خۆمان ب�ه ك��ۆڵ�مان�ه‌وه بێت ،سه‌ركه‌وتنیش له‌والی مه‌حاڵه‌وەیە له ئێستای ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیی ئێمه‌دا ،ب��وون��ی ئێمه وه‌ك كائینێكی عه‌قاڵنیی رووحانی و مه‌عریفی په‌یوه‌ستكراوه ب ه ئاماده‌بوونی ئالیه‌ته‌كانی چێژەوه ،ئه‌گه‌ر سه‌رنج له ده‌ربڕینه واتاداره‌كه‌ی «دیكارت» بده‌ین، ده‌بێت بڵێم من پ��اره‌دارم ،كه‌واته من هه‌م ،من چێژ وه‌رده‌گرم ،كه‌واته من هه‌م، بوونی من په‌یوه‌سته به شته‌كانی منه‌وه. به‌اڵی دنیای مۆدێرن سه‌رقاڵبوونه به‌وه‌ی چۆن بێئاگابین له پرسه گه‌وه‌ره‌كانی نێو گ�ه‌ردوون ،سه‌رقاڵ بوونێكی زۆر بۆش، به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئاكاری ئه‌م نقومبوونه‌وه‌ی
كۆمه‌ڵگا ل �ه‌م چێژپه‌رستییه‌ی جودا ده‌كاته‌وه له كۆمه‌ڵگا و میلله‌تانی تری دنیا ،ئاماده‌یی ئیستیهالك و خواستنی ساده‌ترین پێداویستییه له‌م هه‌رێمه له ده‌ره‌وه ،موكین نییه ئێمه بتوانین سفره‌ی ن��ان��خ��واردن رابخه‌ین ئه‌گه‌ر واڵتانی تر نه‌بن ،له ساده‌ترین شتوومه‌كه‌وه بیگره تا گه‌وره‌ترین كه‌ره‌سه ،هاورده‌ی ده‌ره‌وه‌ی ئ�ه‌م هه‌رێمه‌یه ،هه‌ڵبه‌ته له حاڵێكی وادا گه‌مژەییه نیازمه‌ندی خه‌یااڵت بین و خاڵی كۆتایی دابنێین بۆ ئه‌م فۆرمه بااڵیه‌ی ژیانی ئێستامان، ده‌بێت هه‌موومان له‌م راكردنه ئه‌به‌دییه به‌رده‌وام بین تا الفیتەیه‌كی ره‌شامن بۆ هه‌ڵده‌واسن.
15 www.bayanpress.net
گفتوگۆ
ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
خاوه‌نی كتێبی (گێژاوی مه‌دخه‌لیزم) ،بۆ به‌یان:
سه‌له‌فی ساڵحمان ئاسمان و ڕێسمانیان به‌ینه
لێ جیابووەته‌وه .ئ��هوان به هه‌موو مانای حیزبایه‌تییه‌وه حیزبین ،له هه‌موو حیزبییه‌كیش حیزبیرتن! خۆ ئه‌گه‌ر تا ئه‌ندازه‌یه‌ك له‌ناو حیزبه ئیسالمییه‌كان ڕای جیاواز هه‌بێت و یه‌كرت قبووڵكردنیان هه‌بێت ،ئه‌وه له حیزبه‌كانی ئه‌واندا ڕای جیاجیا هه‌ر ناخوات! بۆیه ده‌بینین و ده‌بیستین چۆن موحاسه‌به‌ی یه‌كرت ده‌ك���ه‌ن و قسه‌ی س��اردوس��ڕ به‌یه‌ك ده‌ڵێن .مامۆستا عه‌بدولله‌تیف گله‌یی له ئه‌ندامێكی حیزبه‌كه‌ی خۆی ده‌كات، چونكه چ��ووەت �ه الی مامۆستا دلێر ك �ه‌الری ،كه‌چی الی خۆی ئاساییه كه به‌ین و په‌یوه‌ندیی لەگەڵ ئاساییش خۆش بێت .چه‌نده حیزبییه‌كان دانیشنت و كۆبوونه‌وه‌یان هه‌یه ،خۆیان ده ئه‌وه‌نده هه‌یانه ،كه‌چی ناو له‌وه‌ی خۆیان ده‌نێن مه‌جلیسی عیلم ،كه چه‌نده عیلمی تێدا ده‌خوێندرێ ده ئه‌وه‌نده غه‌یبه‌ت و غه‌یبه‌تكاری و ته‌بدیع و ته‌كفیری تێدا ده‌درێت ،به‌اڵم فه‌رقی ئه‌وه‌یه كه ئه‌وان بێرتس كۆبوونه‌وه ده‌كه‌ن ،چونكه به‌ینیان لەگەڵ به‌رپرسان خۆشه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر دوو مسوڵامن له شوێنێك كۆببنه‌وه ،ده‌یان سیناریۆی نه‌خوازراویان پێ دووب��اره ده‌كه‌نه‌وه. ئه‌وان به هه‌موو مانایه‌كه‌و ه ڕێك وه‌ك ته‌نزیم دوه‌لییه‌كه‌ی ئیخوان وان، ل �ه‌س �ه‌ره‌وه شێخ ره‌بیع و هه‌ندێ له
مامۆستاكانیان بڕیار ده‌رده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ك لێره ده‌ریان كرد بۆ ته‌كاندنی به‌ڕە له‌بن پێی شێخ ئه‌حمه‌د سه‌لالم له هۆڵه‌ندا و ده‌ركردنی شێخ عه‌دنان عه‌رعور له هه‌ندێ كۆڕ و موحازه‌ره‌كانیدا .ئه‌وانه‌م به نووسین و به‌ڵگه‌وه له‌الیه ،هه‌روه‌ك له كتێبی (گێژاوی مه‌دخه‌لیزم)یش ئاماژەم پێداون .له‌سه‌ره‌وه بڕیاریان له شێوه‌ی فه‌توایه‌كی موحته‌ره‌مه‌وه بۆ دێت ،له خواره‌وه‌ش مامۆستا فاڵن و فیسار به‌م فه‌توایانه‌وه به‌ر ده‌بنه گیانی ئه‌و خه‌ڵكه دام��اوه‌ی حیزبه ئیسالمییه‌كان ،كه له هه‌ر ڕووداوێكا هه‌ر ئ�هوان قوربانیی یه‌كه‌م بوون. به‌یان :چه‌ند نووسه‌رێكی عه‌ملانی پێیان وایه سه‌له‌فیه‌ت گونجاوترین جۆری ئایندارییه له‌ناو ده‌وڵه‌تی عه‌ملانیدا، بۆچوونی تۆ له‌وباره‌یه‌وه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :به‌ڵێ وایه، ب��ۆ ئ���هوان وای���ه! چونكه زیانیان بۆ په‌زه‌كه نییه .دوژمنی دوژمنم دۆستمه. ده‌ن��ا عه‌ملانییه‌ك له ك��وێ و مامۆستا عه‌بدولله‌تیف له ك��وێ! له كوێ ئه‌و دووه یه‌ك ده‌گرنه‌وه ،بۆ ده‌بێت كابرای عه‌ملانی مه‌دحی ئ �ه‌و بكات ،خۆ به ته‌ئكید یه‌كێكی وه‌ك عه‌بدولله‌تیف و كه‌سانی تر دژن به گه‌نده‌ڵی و دزی و ئاره‌قخواردنه‌وه و خراپه‌كاری ،ئه‌ی ئه‌وه خێره عه‌ملانییه‌كان ئه‌وانیان پێ باشرتین و گونجاوترین گرووپه بۆ په‌یڕەویكردنی دینداری؟! به‌یان :ده‌وترێت گوتاری سه‌له‌فی هێنده‌ی ئاڕاسته‌ی هێزه ئیسالمییه‌كانه به تێكڕای گ��رووپ و ئاڕاسته‌كانیه‌وه، نیو هێنده ئاڕاسته‌ی عه‌ملانییه‌كان نییه، سه‌رنجت له‌سه‌ر ئه‌و بۆچوونه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :من ئه‌وه‌م باس ك��رد ،هه‌ر بۆیه‌شه عه‌ملانییه‌كان ێ قبووڵه ،چونكه ده‌بینن ئه‌و ئه‌وانیان پ مه‌دخه‌لییانه له نووسین و وتاره‌كانیاندا هه‌میشه ڕووی ده‌م و قه‌ڵه‌میان هه‌ر ل ه به‌رامبه‌ر حیزبه ئیسالمییه‌كانه .من لێره‌دا به‌رگری له حیزبه ئیسالمییه‌كان ناكه‌م ،ئاگام له‌وه هه‌یه ئه‌وانیش تووشی ده‌ی��ان هه‌ڵه‌ی شه‌رعی ب��وون ،به‌اڵم دیاره ناكرێت سه‌روبنیان ڕەتبكه‌ینه‌وه، چونكه ئه‌مڕۆ ئ�هوان باشرتین به‌دیلن له گۆڕەپانه‌كه‌دا .له‌كاتێكدا خه‌ڵكی خێر له‌خۆ نه‌دیوی ك��ورد ده‌یانه‌وێت وه‌ك باقیی گ��ه‌الن ب�ه‌ه��اری كوردیی خۆیان هه‌بێت و ئ��ازاد بن و لوقمه‌ی زه‌وتكراوی خۆیان بسه‌ننه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ش ده‌چنه به‌رده‌رکی سه‌را ،كه‌چی ئه‌وان ڕێك له‌وكاته‌دا دێنه سه‌ر شاشه‌ی حیزبه عه‌ملانییه‌كان و له دژی خۆپیشاند هران ده‌دوێ���ن و قسه ده‌ك���ه‌ن .ه��ه‌روه‌ك له میرس و له لیبیا بینیامن ،ئ�ه‌وه له سوریاش دیاره چه‌ند فه‌توایان له‌سه‌ر شێخ عه‌دنان عه‌رعور ده‌ركردووه ،له‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته مه‌ردانه‌یه‌ی له به‌رامبه‌ر ڕژێ��م �ه ب��ۆگ�ه‌ن�ه‌ك�هی ب �ه‌ش��ار ئه‌سه‌د هه‌یه‌تی. به‌یان :بۆ سه‌له‌فییه‌كان جه‌خت
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
له‌سه‌ر هه‌ندێك شتی ساده و په‌یوه‌ست به ژیانی تاكه‌كانه‌و ه ده‌كه‌نەوە ،وه‌كو ری��ش و جلی ك��ورت و ..ت��اد ،ب�ه‌اڵم كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگه له‌بیر ده‌كه‌ن؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :جه‌ختكردنه‌وه له‌سه‌ر ڕیش و جلوبهرگ و مه‌المیحی ب��ه‌ن��ده‌ك��ان شتێكی ب��اش��ه و من ده‌ستخۆشییان لێ ده‌كه‌م ،چونكه ئه‌وه قسه‌ی ئه‌وان نییه ،به‌ڵكو ڕێنامیییه‌كانی پێغه‌مبه‌ره (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت)، ئه‌وانه هه‌ر جه‌ختیان بۆ ئه‌وانه نییه، بۆ زۆر شتی تریش هه‌یانه ،چونكه به راستی گوناهه بڵێین ئه‌وان كاریان هه‌ر ئه‌وه‌یه ،نا نه‌خێر شتی باشیشیان زۆر زۆره ،له دژایه‌تیكردنی بیدعه به هه‌موو جۆره‌كانیه‌وه ،هه‌روه‌ها ڕوونكردنه‌وه‌ی زۆری ئ �ه‌و الی�ه‌ن�ه شه‌رعییانه‌ی كه الی زۆر كه‌س ئاشكرا نین ،به تایبه‌ت ل�ه باسه فیقهییه‌كان و عیبادات و ئه‌وانه ،به ڕاستی من ل�ه‌وه زۆر زۆر ده‌ستخۆشییان لێ ده‌كه‌م كه من چه‌نده ناكۆكم له‌گه‌ڵیان ،به‌اڵم به راستی ناتوانم بێئینساف بم له‌گه‌ڵیان.
ئه‌ی نافه‌رموێت (مثل املؤمنني يف توادهم وتراحمهم كمثل الجسد إذا اشتكی عضو منه تداعی سائره بالحمي والسهر) (متفق عليه)؟ ئ�����هوان ده‌ی��ان��ت��وان��ی ل��ەگ��ەڵ ئیسالمییه‌كان ڕێكبكه‌ون و به‌ینیان له‌گه‌ڵ خۆش بكه‌ن و حه‌كیامنه ڕووب��ه‌ڕووی بیدعه‌كانیان ببنه‌وه ،ئه‌گه‌ر حیزبه ئیسالمییه‌كان هه‌ڵه‌یه‌كیان هه‌بوایه، ده‌یانتوانی له‌گه‌ڵیان گفتوگۆ بكه‌ن، له‌جێی ئه‌وه‌ی كاریان ته‌نها ته‌بدیعكردنی حیزبه ئیسالمییه‌كان بێت ،ده‌یانتوانی به‌شێوه‌ی تر ئه‌مر به‌چاكه و ڕێگری له خراپه بكه‌ن ،باشه به هه‌جركردنی ئه‌وان ده‌گ �ه‌ن به چی؟ چه‌ند ساڵه هه‌جری موبته‌دیع باس ده‌كه‌ن ،به‌س بزانم به‌مه گه‌یشنت ب ه چی؟! ئه‌وان زیاتر ناحه‌زیان بۆ خۆیان دروست كردووه و هێنده‌ی تر له‌ناو خه‌ڵكدا نامۆ بوون و زیانیان له ده‌عوه‌كه‌ی خۆیان داوه .ب ه ڕاستی ده‌كرا وه‌ك چۆن دروسته پیاو هاموشۆی لەگەڵ كابرایه‌كی جوله‌كه هه‌بێت، وه‌ك پێغه‌مبه‌ر هه‌یبووه ،ئه‌وانیش
ئه‌وان به هه‌موو مانایه‌كه‌و‌ه ڕێك وه‌ك ته‌نزیم دوه‌لییه‌كه‌ی ئیخوان وان ب��ه‌اڵم وه‌ك وت��م ،ن��ازان��م بۆچی هێنده خۆیان له گێلیی ده‌ده‌ن له‌ئاست بیدعه‌ی حاكمه‌كانیان ،له‌ئاست دزی و گه‌نده‌ڵه‌ییه‌كانیان ،له‌ئاست زوڵم و سته‌می دام��وده‌زگ��اك��ان ل�ه ئاقار مسوڵامناندا ،به ڕاستی موسیبه‌ته‌كه لێره‌دایه ،پێغه‌مبه‌ر (دروودی خوای ل�ه‌س�ه‌ر بێت) ده‌ف �ه‌رم��وێ��ت( :أفضل الجهاد كلمة حق عند سلطان جائر) (صحيح الجامع .)1100 /له‌م ڕووه‌وه ته‌حه‌ددایان ده‌كه‌م توانیبێتیان ،به‌ڵكو هه‌ر وێرابێتیان بچنه به‌رده‌م فاڵنه كه‌س و بڵێن ئاخر تۆ ئه‌م هه‌موو لووله تۆپه‌ت بۆ ئاڕاسته‌ی ئه‌و هه‌موو خه‌ڵكه ڕەش و رووته كردبوو ،یان پێیان بڵێن :ئه‌و هه‌موو منداڵه‌تان بۆ هه‌تیو ك��ردووه، بۆچی ئه‌م هه‌موو ئافره‌تانه‌تان له ئامێزی مێرده‌كانیان بێبه‌ش كردووه؟! ئه‌مه‌ی ه به ڕاستی گرفتی ئه‌و مه‌دخه‌لییانه .ئه‌ی باشه پێغه‌مبه‌ر نافه‌رموێت (انرص أخاك ظاملا أو مظلوما) (إروا‌ء الغليل)97/8 :؟
بیانبوایه ،بۆیه به‌م كاره‌یان خۆیان زۆر بچووككردووەته‌وه ،باشه ئه‌وه‌تا مامۆستا دلێر كه‌الری له‌ناو كۆمه‌ڵ كار ده‌كات، ب��ه‌اڵم ن�ه‌وه‌س��ت��اوه له دژایه‌تیكردنی بیدعه ،مه‌دخه‌لییه‌كانیش ئه‌گه‌ر بهاتنایه برایه‌تییان لەگەڵ ئ �هوان بپاراستایه، ئه‌وه ئه‌وه‌ی كه ئێستا ئه‌وان به گاڵه‌گاڵ ده‌یكه‌ن ،ئه‌وده‌م زۆر به نه‌رمی ده‌یان كرد .ئ�هوان ئه‌گه‌ر ده‌ستی برایه‌تی و دیندارییان درێژ بكردایه ،ده‌یانتوانی ببن ه خاوه‌ن پڕۆژەیه‌كی زۆر گهوره له كوردستان ،ده‌ك �را ئه‌نجومه‌نێكیان له نێوان هه‌موو سه‌له‌فییه‌كانی ناو حیزبه ئیسالمییه‌كان و بێالیه‌نه‌كان و خۆیان دروست بكردایه ،ئه‌وده‌م ئه‌و هه‌موو سه‌ریه‌شه‌شامن له‌كۆڵ ده‌بووه‌وه. ب���هی���ان :ره‌خ���ن���هی ئ����ه‌وه له سه‌له‌فییه‌كان ده‌گیرێت ك� ه ئ �هوان سنووره‌كانی شه‌ریعه‌ت له بواری حه‌اڵڵ و حه‌رامدا زۆر به‌رته‌سك ده‌كه‌نه‌وه، بوارێكی كه‌م بۆ عه‌قڵ ده‌هێڵنه‌وه ،رای
نازانم ئه‌وان بۆچی هێنده خۆیان له‌گێلی ئه‌ده‌ن له‌ئاست بیدعه‌ی حاكمه‌كانیان؟ ب ه ڕاستی موسیبه‌ته‌كه لێره‌دایه
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ئێوه له‌وباره‌وه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :هه‌ند ێ شت جێگیره و سابته له شه‌رعدا ،به ته‌ئكید كه‌س بۆی نییه به‌ناوی جیهانبینی و گه‌وره‌بینییه‌وه قسه‌یان له‌سه‌ر بكات، خوای گ �ه‌وره ده‌فه‌رموێت( :و َم��ا َك َ ان لِ ُم ْؤ ِم ٍن ولاَ ُم ْؤ ِم َن ٍة إِ َذا َق َضی ال َّل ُه و َر ُسو ُل ُه أَ ْم ًرا أَ ْن َي ُك َ ون لَه ُُم ا ْل ِخ رَ َي ُة ِمنْ أَ ْم ِر ِه ْم ۗ و َمنْ َي ْع ِص ال َّل َه و َر ُسولَ ُه َف َق ْد َض َّل َضلاَلاً ُم ِبينًا) .به‌اڵم دیاره ك ه له بواری حه‌اڵل و ح هرامدا ،یان ل ه باسه فیقهییه‌كاندا ئه‌سڵ وایه بۆ هه‌ركه‌سه چۆن هه‌قی بۆ ڕوونبووه‌وه ،شوێن ئه‌و هه‌ق ه بكه‌وێت، بۆ منوونه من بۆ خۆم قه‌ت گۆشت و مریشكی ماركێته‌كانی ئێر ه له به‌ریتانیا ن��اح��ۆم ،چونكه پێم ح � هرام �ه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به حه‌اڵڵی سه‌رنه‌بڕاون ،به‌اڵم ئ �هوان ده‌یخۆن ،هیچ گله‌ییشم له‌وه نییه ك ه ده‌یخۆن ،چونكه ئه‌وان پشتیان به هه‌ند ێ ده‌قی شه‌رعی به‌ستووه كه خواردنی ئه‌هلی كیتاب بۆ مسوڵامنان دروسته ،ب�ه‌اڵم الی من ئه‌و خواردنه گۆشت ناگرێته‌وه ،بۆیه له‌م ب��واره‌دا له‌گه‌ڵیان ناكه‌ومه كێشه‌وه ،ڕای خۆشم په‌سند ناكه‌م ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه كه ئینسان هه‌قی له‌چیدا بۆ ڕوونبووه‌وه ،شوێن ئ �ه‌و هه‌ق ه بكه‌وێت .ك� ه كارێكیش گه‌یشت به ئه‌قڵ ،دیار ه له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه هیچ ده‌قێكی شه‌رعیی له‌سه‌ر نییه، ئیرت لێره‌دا ئه‌قڵ ڕۆڵی خۆی ده‌بینێت، له‌وكاته‌دا پێویسته ئه‌و ده‌رگایه هه‌ر به كراوه‌یی مبێنێته‌وه تا خه‌ڵكی تریش هه‌قی بیركردنه‌و ه و قسه‌ی خۆیان هه‌بێت .به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ده‌قیان له‌سه‌ره، یان ئیجامع و یه‌كده‌نگیی مسوڵامنانیان له‌سه‌ره ،ئه‌و ه دروست نیی ه كه ئه‌قڵی خ���ۆت پ��ێ��ش ق���ه‌ول ب��خ �هی��ت .بۆیه ده‌كرێت ئه‌وانه‌ی ڕوون نین ،یان ده‌قی ڕاسته‌وخۆیان له‌سه‌ر نییه ،گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكرێت و یه‌كده‌نگییه‌كیان له‌سه‌ر دروست بكرێت. به‌اڵم ئه‌گه‌ر له ب��واری عه‌قیده‌دا لێم بپرسن ،له‌وه‌یا له‌گه‌ڵتام ،كه ئه‌وان هه‌ر ئه‌وه ده‌بینن كه پێیان وایه وایه، ئاماده‌ی موناقه‌شه و گفتوگۆ نین كاتێ كه سه‌غڵه‌ت ده‌بن ،له جیدال ده‌وه‌سنت و ده‌ڵێن حه‌رامه ،ده‌نا من زۆرم پێخۆش بوو كه ئه‌وان هێنده‌ی پێداگری له‌سه‌ر سه‌مع و تاعه‌ی حوككام ده‌ك �ه‌ن ،یان له‌باره‌ی وه‌لی ئه‌مره‌وه ،یان له‌باره‌ی خۆپیشاندان و جیهاده‌وه ،یان له‌باره‌ی ك��اری ڕێكخراوه‌یی ی��ان حیزبییه‌وه بڕیاری نێگه‌تیڤیان هه‌یه ،پێم خۆش بوو ئه‌وان لەگەڵ دژیاره‌كانیان گفتوگۆ بكه‌ن و قسه‌وباسیان له‌سه‌ر بكه‌ن، ئه‌وده‌م زۆر ته‌مومژ الده‌چ��وون ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ئه‌وان ناوێرن ئه‌م كاره بكه‌ن، بۆیه له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م گفتوگۆیه‌شه‌وه كه قسه‌یان له‌سه‌ر ده‌كه‌یت ،زوو هه‌ڵده‌چن و ت��ووڕە ده‌ب��ن و ده‌ی��ان ناو و ناتۆره ده‌دۆزنه‌وه! ب�هی��ان :دوای��ی��ن پرسیار له‌باره‌ی كتێبه‌كه‌ی گێژاوی مه‌دخه‌لیزمه‌وه‌یه.
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ئه‌وان ده‌ڵێن گوایه كاتی خۆی وه‌اڵمی كتێبه‌كه‌ی تۆیان داوه‌ت��ه‌وه ،ده‌ڵێن تۆ قسه‌ت به زانایان وتووه ،تۆ چی ده‌ڵێیت؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :منداڵ بووم به بیرمه الی مامم ئیشم ده‌ك��رد ،جا هه‌مووجار ده‌چووم بۆ مزگه‌وتی خانه‌قا له هه‌ولێر تا ئاو بۆ موبه‌ڕیده‌ی دووكان به‌رم ،پیره‌مێردێكی لێ بوو نه‌یده‌هێشت ئ��او ل�ه مزگه‌وته‌كه ب �ه‌ری��ن ،هه‌ركه تووڕەبایه ،ده‌یوت به‌قوربانی سه‌ددام ب��ن ،ئ �ه‌وه قسه به س��ه‌ددام ده‌ڵێن؟! ئێمه‌ش له ترسان له مزگه‌وته‌كه ڕامان ده‌كرده ده‌ره‌وه! ده‌ی ئه‌وانه‌ش وا ده‌كه‌ن ،هه‌ر كه تۆ ڕەخنه‌ت ل ه شوێنكه‌وتووانی شێخ ره‌بیعی مه‌دخه‌لی گرت ،دێن و ده‌ڵێن ئه‌وه قسه به شێخ ره‌بیع ،یان زانایان ده‌ڵ��ێ��ن؟! بۆ ئ��ه‌وه‌ی مبانخه‌نه ب�ه‌ره‌ی قسه‌وتن به زانایانه‌وه ،ده‌نا با بزانم له كوێی كتێبه‌كه‌دا به خراپ باسی شێخ ره‌بیعم كردووه؟ ئه‌سڵه‌ن ئه‌وه ئه‌وانن كه به ناوی جه‌رح و ته‌عدیله‌وه قسه به زانایان ده‌ڵێن ،كه هه‌تا شێخ ره‌بیع خۆی ئه‌و هه‌قه‌ی پێ نه‌دراوه ،چ جای بگات به‌وان ،ئه‌وه‌تا شێخ عوسێمین به ئاشكرا ئه‌و هه‌قه له‌و ده‌سه‌نێته‌وه .من هاتووم له كتێبه‌كه‌مدا به‌رگریم ل ه زانایان كردووه ،به‌اڵم ئه‌وه ئه‌وانن به یه‌كێكی وه‌ك شێخ عه‌بدوڵاڵ بن جربین ده‌ڵێن بۆگه‌ن ،به شێخ عه‌دنان و شێخ ئه‌حمه‌د سه‌لالم ده‌ڵێن سه‌گی دۆزه‌خ ،ئه‌وان هه‌تا واز له مردووانیش ناهێنن ،ئه‌گه‌ر بتوانن سه‌یید قوتب له گۆڕ ده‌رده‌هێنن و ده‌جاری تر له سێداره‌ی ده‌ده‌ن�ه‌وه، له‌كاتێكدا به شایه‌تیی شێخ ئه‌لبانی (رحمه الله) ئه‌وه‌نده‌ی سه‌یید قوتب له مه‌نهه‌جی سه‌له‌ف گه‌یشتووه ،هیچ به‌ناو سه‌له‌فییه‌ك وا تێنه‌گه‌یشتووه .ئه‌وان به‌تایبه‌ت له‌بەر ئەو ڕسته‌یه‌ی كه له كتێبی (معامل يف الطريق)دا وتوویه‌تی( :ال اله اال الله منهج حياة) ،ڕقیان له سه‌ییده، چونكه یه‌كه‌م كه‌س بووه له دژی وه‌لی ئه‌مره‌كانی ئه‌وان قسه‌ی كردووه. ئه‌وه ئێمه‌ین كه به‌رگری ل ه زانایان ده‌كه‌ین به شێخ ره‌بیعیشه‌وه .ده‌نا چ قه‌یدییه ئه‌گه‌ر ئ �هوان وه‌اڵم��ی منیان دابێته‌وه! كاتێ ئه‌و نوورساوه‌م به‌ده‌ست گه‌یشت ،كه مامۆستا عه‌بدولكه‌ریم پێشه‌كیی بۆ نووسیبوو ،زۆرم پێخۆش ب��وو ،وت��م :شتێكی باشه ،به‌ڵكو من هه‌ڵ ه بووبم له ئاست ئه‌وان؟ به‌اڵم زۆر به‌داخه‌وه حوججه‌ی خۆیان هێنده‌ی تر بێهێز ك��رده‌وه ،سه‌ره‌تا ئه‌وان گوایه وه‌اڵمی منیان داوه‌ته‌وه ،كه‌چی ده‌بینم نوورساوه‌كه‌ی گێژاوی مه‌دخه‌لیزم هه‌ر وه‌اڵمی ئه‌و قسه بێامنایانه‌یه كه ئه‌وان ئێستا بۆ منی ده‌نووسنه‌وه! كه‌م و زۆر خۆیان له‌و به‌ڵگانه ن�ه‌داوه كه من له كتێبه‌كه‌دا دامبه‌زاندوون ،جگه له‌وه دونیایه‌ك قسه‌ی بازاڕی و جنێوی بۆ من ڕیزكردووه ،پشت به خوا له داهاتوودا له به‌رگی دووه‌م��ی ئه‌و كتێبه‌دا زیاتر ڕوونكردنه‌وه ده‌ده‌م.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 ژماره ( ،)28سێشه‌ممه ،2013/3/26ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
گفتوگۆ
هێمن عه‌بدولعه‌زیز ،شاره‌زا له سه‌له‌فیه‌ت و خ
سه‌له‌فییه‌كان له‌گه‌ڵ ڕەوشت و تێگه‌یشتنی س له‌م گفتوگۆیه‌دا هێمن عه‌بدولعه‌زیز، نووسه‌ر و ش��اره‌زا له سه‌له‌فیه‌ت و خاوه‌نی كتێبی "گێژاوی مه‌دخه‌لیزم"، باس له چه‌مكی سه‌له‌فیه‌ت و بنه‌ما فكرییه‌كانی ئه‌و گرووپه ده‌كات ،چه‌ندین ئیشكالییه‌ت له‌مه‌ڕ فكری ئه‌و گرووپ ه ده‌خ��ات �ه‌ڕوو ،دید و تێڕوانینه‌كانیان شیده‌كاته‌و ه و جۆری په‌یوه‌ندییان ب ه ئیسالمی و عه‌لمانییه‌كانه‌وه ده‌خات ه به‌ر باس. گفتوگۆی :ئیدریس سیوه‌یلی
به‌یان :سه‌ره‌تا ده‌پرسین سه‌له‌فیه‌ت چییه ،به كێ ده‌وترێت سه‌له‌فی؟ هێمن ع �ه‌ب��دول��ع �ه‌زی��ز :وش �هی سه‌له‌فیه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌له‌ف، سه‌له‌فیش یانی پێشین ،یانی ئه‌وانه‌ی له پێشدا بوون .به‌اڵم له ڕووی شه‌رعییه‌وه سه‌له‌ف ئه‌و سێ سه‌ده‌یه ده‌گرێته‌وه كه پێغه‌مبه‌ری س�ه‌ردارم��ان (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت) شایه‌تیی گه‌وره‌یی و باشرتینی بۆ داون ،وه‌ك ده‌فه‌رموێت: َ َّاس َق ْر يِنُ ،ث َّم ا َّل ِذينَ َي ُلو َنه ُْمُ ،ث َّم «خ رْ ُي الن ِ ُ َ ا َّل ِذينَ َيلونه ُْم» (رواە مسلم) ،واته: باشرتین س �ه‌ده س��ه‌ده‌ی منه ،دوای��ی ئه‌وانه‌ی به‌دوایاندا دێن ،دوایی ئه‌وانه‌ی به‌دوایاندا دێن .ئه‌وانه سێ سه‌ده‌ن كه پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت) شایه‌تیی باشرتینی بۆ داون ،كه‌واته وش �هی سه‌له‌ف ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و سێ سه‌ده‌یه .سه‌له‌فییش ئه‌و كه‌سانه ده‌گرێته‌وه كه شوێن ئه‌و سێ سه‌ده‌یه كه‌وتوون .كه پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودی خ���وای ل �ه‌س �ه‌ر ب��ێ��ت) ل �ه كۆمه‌ڵێك ف �ه‌رم��ووده‌ی پیرۆزی خۆیدا فه‌رمان به شوێنكه‌وتووانی ده‌ك��ات كه شوێن سه‌له‌فی ساڵح بكه‌ون ،شوێنكه‌وتنی ئه‌وانیش شوێنكه‌وتنی ئه‌وه. ب �هی��ان :هه‌ندێك ل�ه ن��ووس �هران و ش���اره‌زای���ان���ی ف��ی��ك��ری ئیسالمی، سه‌له‌فییه‌كان به مه‌دخه‌لی ناوده‌به‌ن، ئه‌م ناولێنانه له سه‌له‌فییه‌كان بۆ؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :سه‌له‌فی به‌وانه ده‌ڵێن كه شوێن ئه‌و سێ سه‌ده‌یه كه‌وتوون كه پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت) شایه‌تیی باشرتینی بۆ داون ،به‌و مانایه هه‌موومان له‌سه‌رمانه كه شوێن ئه‌و سێ سه‌ده‌یه بكه‌وین نه‌ك تاقمێكی دیاریكراو ،به‌اڵم مه‌رج نییه ئه‌وه‌ی بانگه‌شه‌ی شوێنكه‌وتنی ئه‌و سێ سه‌ده‌یه بكات ،به ڕاستی شوێنیان ك�ه‌وێ��ت ،چونكه بانگه‌شه شتێكه و
شوێنكه‌وتنیش شتێكی تره .مه‌رج نیی ه ئ �ه‌وه‌ی ئیددیعا ده‌ك��ات ڕاس��ت بكات ل��ەگ��ەڵ ئیددیعاكه‌ی .وه‌ك ئیاممی ئیبنولقه‌ییم (ڕەحمه‌تی خوای لێبێت) ده‌ڵێت :زۆر كه‌س هه‌ن ده‌ڵێن مردن هه‌قه ،به‌اڵم به ك��رده‌وه ده‌یسله‌مێنن كه ئ �ه‌و مردنه ئه‌سڵ و ئه‌ساسێكی نییه! زۆری���ش ل �هوان �هی بانگه‌شه‌ی سه‌له‌فیه‌ت ده‌كه‌ن ،ده‌بینین كه‌وتوونه‌ته مه‌هزه‌له‌یه‌كی زۆر سه‌یره‌وه ،كه ئه‌گه‌ر ئێمه سه‌له‌فامن نه‌ناسیایه ،وامان شك ده‌ب��رد كه پێشینه چاكه‌كامنان هیچ پێشینێكی باشیان بۆ ئ �ه‌م ئوممه‌ته ئیسالمییه نه‌بووه ،خوا په‌نامان بدات. س �ه‌ب��اره‌ت ب�هوان�هی��ش ك�ه پێیان ده‌گوترێت مه‌دخه‌لی ،من وا ده‌زانم ئه‌م ناوه بۆ ئه‌وان سه‌رو زیاده ،چونكه ئ �هوان ئه‌گه‌ر جارێك لەگەڵ سه‌له‌ف هه‌ڵبكه‌ن ،ل �ه س��ه‌د الوه له‌گه‌ڵیان تێده‌كه‌ون .سه‌باره‌ت به مه‌دخه‌لییش هه‌ر ئه‌و كه‌سانه ده‌گرێته‌وه كه شوێن ڕا و ب��ۆچ��وون و تێگه‌یشتنی شێخ ره‌بیعی مه‌دخه‌لی و ئه‌وانه‌ی وه‌ك ئه‌و بیرده‌كه‌نه‌وه ،كه‌وتوون .ئه‌وانه‌ش به ڕاستی له جیهانی ئیسالمیی ئه‌مڕۆدا بوونه‌ته كێشه‌ی مسوڵامنان به گشتی و زانا و چاوساغانی ئه‌م ئوممه‌ته به تایبه‌تی ،نه‌ك هه‌ر الی غه‌یره ،بگره له‌ناو خۆشیاندا ده‌یان پارچه‌یان لێ بووەته‌وه و له‌توپه‌ت بوون! به‌یان :ئه‌ی ئایا دروسته كه‌سێك به خۆی بڵێت سه‌له‌فی؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :به‌ڵێ به ته‌ئكید دروسته ،به‌و مه‌رجه ئه‌و كه‌سه به فیعلی سه‌له‌فی بێت ،پێغه‌مبه‌ری خوا (دروودی خوای له‌سه‌ر بێت) به فاتیمه‌ی كچی فه‌رموو (نعم السلف انا لك) باشرتین پێشین بۆ تۆ منم ،ئه‌مه وشه‌یه‌كی شه‌رعییه ،چ قه‌یدێكی نییه هه‌ركه‌س به‌كاری بێنێت ،به‌اڵم خۆ به
ئیددیعا نییه ،من كه لەگەڵ مه‌نهه‌ج و به‌رنامه‌ی سه‌له‌ف یه‌ك نه‌گرمه‌وه ،ئیرت بۆ ناوی پیرۆزی ئه‌وانیش ناشیرین بكه‌م؟!! به‌یان :سه‌له‌فییه‌كان ئه‌و چه‌مكه‌یان به‌سه‌ر خۆیاندا بڕیوه ،له به‌رامبه‌ریشدا به ن��اوی بیدعه‌وه دژایه‌تیی چه‌ندین چه‌مكی دیكه ده‌ك�ه‌ن ،ئایا بڕینی ئه‌و ن��اوه به‌سه‌ر خۆیاندا جۆرێك نییه له بیدعه به رای تۆ؟ هێمن ع �ه‌ب��دول��ع �ه‌زی��ز :ئ��هوان لەگەڵ ڕەوشت و تێگه‌یشتنی سه‌له‌فی ساڵحامن ئاسامن و ڕێسامنیان به‌ینه، ده‌بینین لەگەڵ مسوڵامنان كه‌سێكی زیناكه‌ریان پێ باشرته له بانگخوازێك!! به حسێب ئه‌و بانگخوازه حیزبییه ،یان لەگەڵ نه‌هج و به‌رنامه‌ی ئه‌واندا نییه. له كوێ مسوڵامنان به‌نیازی ئه‌وه بن كه واقیعی تاڵی خۆیان به ڕێگه‌یه‌كی ئاشتییانه بگۆڕن ،وه‌ك ئه‌وه‌ی میرس و تونس و لیبیا و ئێستای سوریا ،ده‌بینین ئه‌وان پشت له مه‌زڵومیه‌تی مسوڵامنان ده‌ك �ه‌ن و پشتی تاغووته‌كان ده‌گ��رن، ئ���هوان بیانووی ئ �ه‌وه‌ی��ان هه‌یه كه سه‌ركرده‌كان وه‌لی ئه‌مری مسوڵامنانن و نابێت له دژیان بووه‌ستنه‌وه ،كه‌چی ئه‌وه‌تا موحه‌ممه‌د مورسی به شه‌رعی الی خه‌ڵك هه‌ڵبژێرداوه ،كه‌چی هێشتا هه‌ر له‌به‌ره‌ی ئه‌حمه‌د شه‌فیقدان و شین بۆ موباره‌ك ده‌گێڕن و سوێیان بۆ به‌ره‌ی عه‌ملانییه‌ته دۆڕاوه‌كه‌ی میرس ده‌بێته‌وه!! به ڕاستی ئ �هوان خۆیان كه‌وتوونه‌ته
خراپرتین جۆری بیدعه‌وه ،ئه‌ویش وه‌الئ ه بۆ تاغووتان و به‌رائه‌ته له مسوڵامنان، خوای گهوره له‌و باره‌وه ده‌فه‌رموێت: (لاَ َيت َِّخ ِذ ا ْل ُم ْؤ ِمن َ ُون ا ْل َكا ِف ِرينَ أَ ْولِ َيا‌ء ِمنْ َ َ َ َ ٰ ْ ْ دُونِ ا ْل ُم ْؤ ِم ِن َ ني ۖ و َمنْ َيف َعل ذلِك فل ْي َس ِمنَ ال َّل ِه ف يَ ْ يِ ش‌ء) .ئه‌وان گوایه دژایه‌تیی بیدعه ده‌كه‌ن ،به‌اڵم هه‌موو گیانیان به له‌كه‌ی بیدعه سووربووەته‌وه. ئ �هوان له عه‌قیده‌دا مورجیئه‌ن، چونكه مورجیئه ده‌ڵێن :ئیامن ته‌نها ناسینه و كوفریش بریتییه له جه‌هل به خوا ،كه‌وابوو ئیبلیس و فیرعه‌ونیش به‌م قه‌وله هه‌ر بڕوادارن! پێشیان وایه كه‌وا ئیامن به‌س بریتییه له به‌ڕاستدانان و كرده‌وه‌ش ناچێته جوغزی ئیامنه‌وه، كه‌سێك له دڵه‌وه مادام بڕواداره ،ئه‌وه ئه‌گه‌ر كرده‌وه‌شی نه‌بن ،هه‌ر بڕواداره و ئه‌هلی به‌هه‌شته! ئه‌وان ڕاسته‌وخۆ ئه‌وه ناڵێن ،وه‌لێ له ك��رده‌وه‌دا ڕێك هه‌مان ئه‌وه‌یان هه‌ڵگرتووه! بۆیه زۆر ئاسایییه كه كه‌سێكی دامێنپیس و به‌دڕەوشتی گه‌نده‌ڵ ببێت به وه‌لی ئه‌مری بڕواداران، ماده‌م به‌ده‌م ده‌ڵێت ب��ڕوادارم .ئێ خۆ ئێمه‌ش ده‌ڵێین بڕوادارین ،به‌اڵم بۆچی به ده‌یان تۆمه‌تی كوفر و گومڕایی له دژی ئێمه ده‌وه‌ستنه‌وه و شه‌هاده به شانی ئه‌وان دێنن! ئه‌مه‌یه بیدعه كه سه‌راوسه‌ر كه‌وتوونه‌ته ناویه‌وه ،ده‌نا خوا ده‌فه‌رموێت( :أَ َفن َْج َع ُل ا ْل ُم ْس ِل ِم َ ني ني َما لَ ُك ْم َك ْي َف َت ْح ُك ُم َ َكا ْل ُم ْج ِر ِم َ ون). ب��هی��ان :بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی
ئه‌وان ته‌نها چاویان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه ك ه چۆن ئیسالمییه‌كان ته‌بدیع و ته‌فسیق و ته‌كفیر بكه‌ن
سه‌له‌فیه‌ت چین ك�ه سه‌له‌فییه‌كان ج�ه‌خ��ت��ی ل �ه‌س �ه‌ر ده‌ك���ه‌ن���ه‌وه؟ ئ�ه‌و ئیشكالیه‌تانه چین كه له مه‌نهه‌ج و دنیابینیی سه‌له‌فیه‌تدا هه‌ن؟ هێمن ع �ه‌ب��دول��ع �ه‌زی��ز :بنه‌ما سه‌ره‌كییەکاىن سه‌له‌فیه‌ت وه‌كو ئه‌هلی عیلم باسی لێوه ده‌كه‌ن ،بریتین له: یه‌كه‌م :پێشخستنی نه‌قڵ به‌سه‌ر ئ �ه‌ق��ڵ :نه‌قل بریتییه ل �ه ق��ورئ��ان و سوننه‌ت .دووه‌م :ڕەتكردنه‌وه‌ی ته‌ئویل: یانی نابێت به‌پێی ئه‌قڵی خۆت ته‌ئویلی ده‌قه‌كان بكه‌یت ،به‌ڵكو ئه‌قڵ ته‌نها بۆ ته‌حقیقكردنی شته‌كانه .كه ئه‌مه‌ش له خاڵی یه‌كه‌میانه‌وه نزیكه .سێیه‌م: جیاوازیی نابێت بخرێته نێوان كتێب و سوننه‌ته‌وه ،چونكه سوننه‌ت باشرتین ته‌فسیره ك �ه ق��ورئ��ان��ی پ �ێ ته‌فسیر ده‌كرێت ،یانی بۆ ده‌رككردن به قورئان، باشرتین ه��ۆك��اری ئ �ه‌م ده‌ركپێكردنه سوننه‌ته .چ���واره‌م :وه‌سه‌تییه‌ت له بیروباوه‌ڕدا. ئه‌م قسانه زۆر جوانن ،هه‌ڵقواڵوی قورئان و سوننه‌تن .منیش هه‌ر لەگەڵ ئ �هوان داكۆكییان له‌سه‌ر ده‌كه‌مه‌وه، به‌ڵكو هه‌موو مسوڵامنێك ده‌بێت وا بیربكاته‌وه .به‌اڵم بۆ ده‌بێت من درۆ لەگەڵ ئه‌و ڕاستییانه‌دا بكه‌م كه له الیه‌ك بانگه‌شه‌ی ئه‌و شتانه بكه‌م و خۆشم كه‌م و زۆر له كرده‌وه‌كامندا ئه‌م بنه‌ڕەتانه ڕەتبكه‌مه‌وه! له خاڵی یه‌كه‌مدا ئه‌وان تا جارێك لەگەڵ نه‌قڵ به‌ڕێدا ده‌ڕۆن ،سه‌دان ج��ار لەگەڵ ئه‌قڵیاندا ده‌ك�ه‌ون�ه ڕێ. باشه پێم ناڵێن له كوێی نه‌قڵدا وتراوه، ئه‌گه‌ر كه‌سێك لەگەڵ تێگه‌یشتنی تۆ ك�ه ب�ه حسێب تێگه‌شتنی سه‌له‌فه، ڕێ��ك ن�ه‌ك�ه‌وێ��ت ،ئاسایی بێت ڕێگه ناشه‌رعییه‌كان بگریته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی له به‌رده‌می خۆتی ڕامباڵیت ،هه‌تا ئه‌گه‌ر به ده‌ستگیركردنی ئه‌و كه‌سه‌ش بێت؟!
هه‌ر له‌م پێناوه‌دا په‌یوه‌ندیت لەگەڵ حاكم و ده‌سه‌اڵتداری ئه‌و واڵت�ه ،یان ئه‌من و ئاسایشی ئه‌و شاره هه‌بێت؟ به ڕاستی ئه‌مه ته‌حاكومه به تاغوت كه خوا دهفهرموێتُ ( :ي ِريدُ َ ون أَ ْن َيت ََحا َك ُموا إِلَی َّ ْ ُ ْ وت و َق ْد ُأ ِم ُروا أَن َيكف ُروا ِب ِه). الط ُاغ ِ جا بۆ ئه‌وانه كه‌میان له مسوڵامنان به‌گرت داوه؟ تا ئێستا ده‌یان كه‌سیان له واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی ،هه‌تا له كوردستانی خۆشامنا به‌گرت داوه! هه‌تا بۆ خۆم له ڕێی ئیمێله‌وه چه‌ندین جار هه‌ڕەشه‌ی به‌گرتدانیان لێكردووم! جگه له‌وه ده‌بینین كه زیندانه‌كان ئه‌وانی لێ برتازێت ،بۆ زۆر گه‌نجی ڕەش و ڕووتی مسوڵامن بوونه‌ته هۆتێلی پێنج ئه‌ستێره! سه‌باره‌ت به دونیابینیی ئه‌وانیش، ده‌ڵێم :ئه‌وان ته‌نها حیزبه ئیسالمییه‌كان ده‌بینن ،ته‌كفیرییه‌كان و خه‌واریجه‌كان و سه‌یید قوتب و «كیالبی دۆزه‌خ» ده‌بینن! ته‌نها چاویان له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه كه چۆن ئیسالمییه‌كان ته‌بدیع و ته‌فسیق و ته‌كفیر ب��ك�ه‌ن! ده‌ن��ا دونیابینیی ئه‌وان ئه‌وه‌یه كه كابرایه‌كی شه‌لالتی و سه‌رسه‌ری بخه‌نه سه‌رسه‌ری خۆیان و به وه‌لی ئه‌مری مسوڵامنانیان بزانن ،ئه‌وه‌یه به‌ڕاستی جیهانبینی و دونیابینیی ئه‌وان. ب��هی��ان :ده‌وت��رێ��ت ل �ه كاتێكدا سه‌له‌فییه‌كان كاری سیاسی ره‌تده‌كه‌نه‌وه، ب��ه‌اڵم خۆیان له شێوه‌ی گرووپێكدا كارده‌كه‌ن ،رای ئێوه له‌وباره‌وه چییه؟ هێمن عه‌بدولعه‌زیز :به‌ڵێ ڕاسته، به‌حسێب سیاسه‌ت ڕەت��ده‌ك �ه‌ن �ه‌وه، ه��ه‌روه‌ك ئیسالمییه‌كانیش به گومڕا ده‌زانن ،چونكه خه‌ریكی سیاسه‌تن ،به‌اڵم خۆیان ده‌ستخۆشی له‌م به‌رپرس و ئه‌و به‌رپرس ده‌كه‌ن .بۆ مه‌سه‌له‌ی گرووپیش، ئه‌وان قه‌ت له‌یه‌ك گرووپدا كار ناكه‌ن، چونكه قه‌ت ناتوانن یه‌ك گرووپ بن، چونكه له‌ناو خۆیاندا كه‌س ئیعرتاف به‌وی تر ناكات ،بۆیه تا ئێستا ده‌یان گرووپیان
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.28 First Year, March 26, 2013
Reklam هاوژین عومه‌ر
بەڵگەنامەکان دەدوێن
بزووتنەوەى ئیسالمیى لە کوردستان /عێراق 1987ـ 1999 بەرگى یەکەم
ل ه ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵته‌وه ،بۆ چه‌پ و راست له بنه‌ڕەتدا هیوا به هه‌ڵبژاردن ،ته‌نها بۆ گۆڕینی ده‌موچاوه‌كان به كۆمه‌ڵێكی دی نییه ،به تایبه‌تیش ئەو ده‌موچاوانەی ده‌ستیان به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا گرتووه ،به‌ڵكو هیوای سه‌ره‌كیی به هه‌ڵبژاردن ،به تایبه‌تیش الی جه‌ماوه‌ر ،دروستبوونی هاوپه‌یامنیی نوێ ،یان روودانی گۆڕانكارییه له دۆخی چه‌قبه‌ستووى سیاسی و شێوه‌ی هاوپه‌یامنییه‌كاندا ،به مه‌رجێك ئه‌و هاوپه‌یامنییانه له‌سه‌ر بنه‌مای خزمه‌تكردنی جه‌ماوه‌ر بێت. دروستبوونی هاوپه‌یامنیی نوێ ،نوێبوونه‌وه له ژیانی سیاسییدا ده‌خوڵقێنێت ،له الیه‌كی تریش گۆڕانێكی ئیجابی له پرۆسه‌ی سیاسی و كاراكردنی هه‌وڵه‌كانی چاكسازییدا دروست ده‌كات .هه‌رچی سه‌باره‌ت به هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستانیشه ،هه‌رچه‌نده تا ئێستا ده‌سه‌اڵت واده‌یه‌كی بۆ به‌ڕێوه‌چوونیان دیاری نه‌كردووه ،بەاڵم هه‌ر له ئێستاوه، سیناریۆ پێشنیاركراوه‌كانی به‌ر له هه‌ڵبژاردن ،بۆ دروستبوونی نه‌خشه‌ی سیاسیی نوێ، هێنده‌ی نه‌ماوه دۆخێكی سیاسیی نوێ بهێننه ئاراوه. ل �ه‌و میانه‌یەدا ،چ��اوه‌ڕێ��ی روودان���ی چه‌ند گۆڕانكارییه‌ك ل�ه نه‌خشه‌ی هاوپه‌یامنییه‌كاندا ده‌كرێت ،گۆڕانێك كه كۆتایی به دووبه‌ره‌یی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن بهێنێت .له دیارترینی ئه‌و سیناریۆیانه‌ش كه تاوتوێ ده‌كرێن ،یه‌كه‌م :مانه‌وه‌ی یه‌كلیستی و هاوپه‌یامنیی نێوان یه‌كێتی و پارتی .دووه‌م :دابڕانی یه‌كێتی و پارتی له‌یه‌كرت ،له‌گه‌ڵ دروستبوونی هاوپه‌یامنی له نێوان یه‌كێتی و گۆڕان و ته‌نانه‌ت به‌شێكی تریش له ئۆپۆزسیۆن .سیناریۆی سێیه‌میش كه ره‌نگه گۆڕانێكی ئه‌وتۆ له نه‌خشه‌ی سیاسی و جۆری سیستمی سیاسیی ئه‌م هه‌رێمه‌دا دروست نه‌كات ،دروستبوونی یه‌كلیستیی نێوان الیه‌نه ئیسالمییه‌كانه. به‌هێزترین ئه‌گه‌ریش كه هه‌نووك ه باسی لێوه ده‌كرێت ،دروستبوونی هاوپه‌یامنیی نێوان یه‌كێتی و گۆڕان و دابڕانی دوو الیه‌نه‌كه‌ی ده‌سه‌اڵت ه له‌یه‌كرت ،هه‌رچه‌نده هێشتا زووه بۆ باوه‌ڕهێنان به‌و جورئه‌ته سیاسییه‌ی یه‌كێتی بۆ هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ی له هاوپه‌یامنێتیی پارتی ،به‌اڵم رووداوێكی وه‌ها ،گۆڕانێكی ریشه‌یی له واقیعی سیاسیی هه‌رێمدا دروست ده‌كات ،به‌ڵكو ئه‌وانی تریش ناچار به پێداچوونه‌وه‌ی حساباتی خۆیان ده‌كات. من وای بۆ ده‌چم له ئه‌گه‌ری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هاوپه‌یامنیی نێوان دوو زلهێزه‌كه‌دا، الیه‌نی پارتی دیموكراتی كوردستان ،به هه‌ر نرخێك بووه ،هه‌وڵ بۆ دروستكردنی هاوپه‌یامنییه‌ك له‌گه‌ڵ ئیسالمییه‌كاندا بدات و نه‌خشه‌ی سیاسی له ناونیشانی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵته‌وه بگۆڕێت بۆ دوو به‌ره‌ی راست و چه‌پ. ئه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه بیڵێین ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌و گۆڕانكارییه چاوه‌ڕوانكراوانه ،ره‌نگه هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك ئاماژەی ئیجابی بن ،به‌اڵم قورسه پێشبینی بكرێت كه كێ ده‌توانێت ده‌سه‌اڵت بباته‌وه ،یان قورسه پێامن وابێت یه‌كێك له‌و دوو زلهێزە ته‌قلیدییه‌ی كوردستان ئاماده‌ی ده‌ستبه‌رداربوونی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی بێت .هه‌ربۆیه له‌سه‌ر هه‌موان پێویسته زۆر به وردی ب ه حساباتی خۆیاندا بچنه‌وه و دیراسه‌ی بارودۆخه‌كه و هه‌موو پێشهاته‌كانی بكه‌ن ،نه‌بادا قازانج سه‌ری مایه بخوات.
ئامادەکردىن: ئارام قادر ـ ئیدریس سیوەیىل
له‌م كتێبه‌دا ،له دووتوێی ( )340الپه‌ڕە‌دا ده‌یان به‌ڵگه‌نامه له‌مه‌ڕ «په‌یوه‌ندی ،شه‌ڕ و ملمالنێ، ڕێكه‌وتننامه ،دی��د و تێڕوانین»ی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیی خراونه‌ته‌ڕوو. بۆ دەستخستنى ئەم کتێبە07702455504 :
هاوواڵتی به‌ڕێز:
به‌هار وه‌رزی ئاشنابوونه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ جوانییه‌كانی سروشت ،با ناشرینی نه‌كه‌ین. ده‌سته‌ی پاراستن و چاككردنی ژینگه