که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 23شەممە /5 20شەممە 21که‌رکوک /٣شەممە /4 32شەممە /5 27شەممە 28 هه‌ولێر /٣شەممە /4 30شەممە /5 25شەممە 26سلێمانی /٣شەممە /4 28شەممە /5 246شەممە 249دهۆک 14 12 13 9 7 7 10 12 9 10
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
به‌رپرسی ژووری هه‌ڵبژاردنی بزووتنەوەى گۆڕان ،بۆ به‌یان: ئاسایی ه پارتی پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان خه‌ون ب ه كورسییهوه ببینێت
ل .ڕۆژ
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)31سێشەممە ،2013/4/16ساڵی یەکەم
تەوەر
له‌مپه‌ر ه ناوخۆییه‌كانی به‌رده‌م لیستی ئیسالمی ڕه‌ویونه‌ته‌و ه
15 وەرزش
دیسان ریاڵ و
Tuesday, No, 31 First Year, April 16, 2013
www.bayanpress.net
وەفدى دانوستانکار ناکۆک بوون
مالیکى :موراعاتى کوردم کردووە گەرنا وەزیرکانم فەسڵ دەکرد
دۆرتمۆند
الپەڕە4 :
8 پریاسکە
چه‌نگه‌كه‌ی تارا جاف هه‌میش ه بیری هه‌ورامان ده‌كات
کەسى وا هەبووە ( )11ساڵ تەوقیف بووە بۆى هەژمار نەکراوە
به‌یان .هەولێر په‌رله‌مانتارێك ڕایده‌گه‌یه‌نێت «كه‌یسی په‌نجا زیندانیامن الیه كه له زیندانه‌كانی پارێزگای هه‌ولێرن و م��اوه‌ی ته‌وقیفیان بۆ هه‌ژمار نه‌كراوه» .ئه‌و په‌رله‌مانتاره له‌باره‌ی ماوه‌ی ته‌وقیفی ئه‌و زیندانییانەوە وت��ی «له‌نێویاندا كه‌سی واهه‌یه م��اوه‌ی ی��ازده س��اڵ ته‌وقیف بووه ئینجا دادگایی كراوه و بۆی هه‌ژمار نه‌كراوه ،كه‌مرتینیشیان ماوه‌ی شه‌ش مانگ ته‌وقیفه». به ب��ڕوای ئ �ه‌و په‌رله‌مانتاره، هۆكاری جێبه‌جێ نه‌كردنی یاساكه سیاسییه ،چونكه زۆربه‌ی ئه‌وانه به یاسای تیرۆر گیراون ،به‌اڵم كه دادگایی كراون له‌سه‌ریان ساغ نه‌بووه‌ته‌وه». له الپه‌ڕ‌ی په‌یجوردا زانیاری زیاتر ده‌خوێنیته‌وه
11 زه‌ویی ڕۆژنامه‌نووسان ده‌كه‌وێت ه دوای شه‌هیدان و زیندانییانی سیاسی حكومه‌تی ناوه‌ند بودجه‌ی كه‌ركووك ڕاده‌گرێت عومه‌ر ئاواره له الیه‌ن حكومه‌تی عێراقه‌و ه بودجه‌ی پارێزگای كه‌ركووك ڕاگیراوه. سه‌رچاوه‌یه‌ك له ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ك �ه‌رك��ووك هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست ك��رده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ڕاگرتنی بودجه‌ی پارێزگای ك��ه‌رك��ووك ل �ه الی���ه‌ن حكومه‌تی ع��ێ�راق��ی��ی�ه‌وه زوڵ��م��ه و ده‌چێته خانه‌ی فه‌رامۆشییه‌كانی حكومه‌تی ن��اوه‌ن��ده‌وه به‌رامبه‌ر به پارێزگای كه‌ركووك». س �ه‌رچ��اوه‌ك �ه وتیشی «وه‌ك��و ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ا ن��اڕازی��ن له به‌رامبه‌ر ئ�ه‌و بڕیاره و داواىش له حكومه‌تی ناوه‌ند ده‌كه‌ین ئه‌و بڕیاره ڕابگرن ،چونكه ڕاگرتنی بودجه ده‌بێته هۆكاری دواخستنی پرۆژەكانی ئه‌م پارێزگایه».
به‌یان .تایبه‌ت
درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ڕاجیایی الیه‌نه‌كان ده‌خاته ئاراوه
حزبه بچوكه‌كان هه‌ڵوێستیان ڕوون نییه به‌یان .تایبه‌ت ده‌رب���اره‌ی درێ��ژك��ردن �ه‌وه‌ی م��اوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم حزبه بچوكه‌كانی هه‌رێمی كوردستان هه‌ڵوێستیان ڕوون نییه ،به‌شێك له‌و حزبانه‌ش باس له سازانی سیاسی ده‌كه‌ن. عه‌بدوڵاڵی حاجی مه‌حمود ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی حزبی سۆسیالیست وتی «ئه‌و مه‌سه‌له‌یه دوو به‌شه .سیاسی و یاسایی ،الیه‌نه سیاسییه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه حزب و الیه‌نه سیاسییه‌كان قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن ،الیه‌نه یاساییه‌كه‌شیان ئه‌وه‌یه فراكسیۆنه‌كانی ناو په‌رله‌مانی كوردستان
قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن ،هه‌ركاتێك له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته قسه‌كرا ،ئێمه‌ش وه‌كو حزبی سۆسیالیست رای خۆمان ده‌بێت». ق���ادر ع��ه‌زی��ز ،س��ك��رت��ێ��ری حزبی ئاینده‌ی كوردستانیش له‌باره‌ی هه‌ڵوێستی حزبه‌كه‌یانه‌وه له سه‌ردرێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم وتی «له‌وباره‌یه‌وه هیچ لێدوان ناده‌م ،قسه‌مان هه‌یه ،به‌اڵم له رۆژنامه‌دا نا». ئه‌حمه‌د گه‌رمیانی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمییش ده‌ڵێت «س�ه‌رۆك��ای�ه‌ت��ی ه�ه‌رێ��م و پ�ه‌رل�ه‌م��ان و سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت هه‌مووی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك یاسا داده‌مه‌زرێت ،ده‌بێـت بڕیار
بڕیاری یاسا بێت بۆ درێژە‌پێدانی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم». باباعه‌لی جه‌باری ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی و وته‌بێژی حزبی شیوعییش ئاماژە به‌وه ده‌كات كه «هۆكاری ئه‌م ده‌ره‌نجامه بۆ دوو ڕەههندی سه‌ره‌كی ده‌گه‌ڕێنینه‌وه، ئه‌وانه‌ش ڕەههندی یاسایی و سیاسییه .له ڕ‌هه‌ندی یاسایی و ده‌ستورییدا ،نه‌بوونی ده‌ستورێك هه‌میشه گرفت ب��ووه ،ئێمه هه‌میشه داوامان كرووه ،ده‌ستوور هه‌بێت، ئه‌وه‌ش بۆشاییه‌كی گه‌وره‌یه و به ئاسانی چاره‌سه‌ری الیه‌نه خراپه‌كانی ناكرێت. واته ڕەههندی یاسایی كێشه‌كه ده‌خرێته به‌رده‌م سازان (توافق)ی سیاسییه‌وه كه
له نێوان الیه‌نه سیاسییه‌كاندا یه‌كالیی ده‌كرێته‌وه ،هه‌رچه‌نده پرسی سازان له ملمالنێی نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا زۆر به‌رته‌سك كراوه‌ته‌وه و بۆخۆی بووه‌ته كێشه‌یه‌كی دیكه .سه‌باره‌ت به ڕەههندی یاساییش ئێمه له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌دا بووین كه سه‌رۆكی هه‌رێم له الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه هه‌ڵبژێردرێت ،ئێستاش باشرتین ڕێگاچاره گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان ،ده‌ره‌نجام ئه‌م گرفته یان به‌پێی یاسا ،یان به س��ازان چاره‌سه‌ر ده‌كرێت، كه ئێمه له حزبی شیوعی كوردستانی ڤیتۆمان له‌سه‌ر هیچی نییه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ چاره‌سه‌ری یاساییداین».
ل��ه ڕاپ��ۆرت��ێ��ك��دا ل��ه‌ب��اره‌ی پێدانی زه‌وی به ڕۆژنامه‌نووسانی سنووری سلێامنی ،به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی شاره‌وانی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنی ل �ه ئێستادا سه‌رقاڵی ئه‌وه‌یه كه كۆمه‌ڵێك زه‌وی هه‌یه ده‌یانكوژێنێته‌وه و كاری یاسایی ت��هواو ده‌بێت و ب��ڕی��اری ئیفراز ده‌رده‌كرێت ،هه‌ركاتێك ته‌واو بوو، ئ �ه‌و 169ڕۆژن��ام�ه‌ن��ووس�ه ،دوای شه‌هیدان و زیندانییاىن سیاسی زه‌وی وه‌رده‌گرن». رۆژنامه‌نووسانیش ههڕەشهی ئ���ه‌وه ده‌ك���ه‌ن ئ �ه‌گ �ه‌ر ت��ا 4/22 زه‌وییه‌كانیان پێنه‌درێت ،ئ�هوا هه‌ڵوێستی دی��ك �هی��ان ده‌ب��ێ��ت. سكرتێری لقی سلێامنیی سه‌ندیكای ڕۆژنامه‌نووسانیش ده‌ڵێت «100 ك �ه‌س هه‌یه ن��اوی ل �ه‌و لیسته‌دا نه‌بووه و زه‌وی وه‌رگرتووه». بڕوانه الپه‌ڕە‌ی هه‌واڵ و ڕاپۆرت
3 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
كابینه‌ی حه‌وت و جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كان!؟
په‌رله‌مانتارێكی پارتی :گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌ستوور هیچ په‌یوه‌ندیی ب ه كاك نێچیرڤانی فهقیرهوه نییه ڕاپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر ساڵێك تێپه‌ڕ ده‌بێت به‌سه‌ر كابینه‌ی ح�ه‌وت�ه‌م��ی حكومه‌تی ه�ه‌رێ��م��دا ،ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا دی��ار نیی ه تا چه‌ند سه‌رۆكی حكومه‌ت ئ�ه‌و كارنامه‌ی خ��ۆی خوێندیه‌وه له په‌رله‌مان ،جێبه‌جێی ك��ردووه. نێچرڤان بارزانی چه‌ندین به‌ڵێنی دڵخۆشكه‌ری وه‌ك گ �هڕان �ه‌وه‌ی ده‌س��ت��وور و ه�ه‌م��واری یاساكانی ڕەههندی نیشتامنی و المه‌ركه‌زی و دادگه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی ..هتد به خه‌ڵك دا ،له ماوه‌ی ئه‌م ساڵه‌شدا كوردستان ڕووب���ه‌ڕووی چه‌ندین گرفتی وه‌ك نه‌بوونی سوته‌مه‌نی و دراو له بانكه‌كان و دواكه‌وتنی م��ووچ �ه و گ �ران��ی ل��ە ب����ازاڕدا و نادیاریی داهاتی نه‌وت بووه‌ته‌وه. سێ فراكسیۆنه ئۆپۆزسیۆنه‌كه و فراكسیۆنی كوردستانی له په‌رله‌مانی كوردستان ،له‌و باره‌یه‌وه بۆ (به‌یان) ده‌دوێن. عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كگرتوو له ب��اره‌ی لێپرسینه‌وه‌ی په‌رله‌مانه‌وه ،به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «ئۆپۆزسیۆن چ له ڕێگه‌ی فراكسیۆن ،چ له ڕێگه‌ی تاك تاكه‌وه، ب �ه‌رده‌وام بووین له ئاڕاسته‌كردنی پرسیار و به‌رزكردنه‌وه‌ی یاداشت و بانگهێشت كردنیان بۆ به‌رده‌می ل��ی��ژن �ه‌ك��ان ل��ه ب����اره‌ی ق�هی�ران��ی سوته‌مه‌نی و ناشه‌فافیی داهات و ده‌یانی تر» .به‌اڵم ناوبراو هۆكاری سستیی ك��اره‌ك��ان و سه‌رنه‌گرتنی لێپرسینه‌وه‌كانی گێڕایه‌وه بۆ (كه‌مینه
و زۆری��ن�ه) و وت��ی «ئێمه مه‌حكومین به زۆری��ن�ه و كـــه‌مینه .فراكسیۆنی كوردستانی ن��اوی ن��اوه میوانداری ،كه ئه‌مه‌ش له هیچ شوێنێكی دونیا نییه. ئه‌م ك��اره‌ش ته‌نها بۆ ئ �ه‌وه ده‌ك �ه‌ن تا پرسی م��ت�مان�ه‌وه‌رگ��رت��ن�ه‌وه نه‌خرێته ده‌ن��گ��دان�ه‌وه له الی �ه‌ن سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانەوە ،ئه‌گه‌رنا ده‌بوو وه‌زیره‌كان به شێوه‌ی لێپرسنه‌وه بهێرنێنه په‌رله‌مان». هه‌روه‌ها وتیشی «هاوواڵتیان به‌ڵێنه‌كانی سه‌رۆكی حكومه‌تیان له‌بیره ،كه زۆربه‌ی زۆری به‌ڵێنه‌كان جێبه‌ج ێ نه‌كراون، به‌ڵكو گرفته‌كان زیاتر ب��وون» .عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز به توندی ڕەخنه‌ی له‌وانه‌ش گرت كه ده‌ڵێن ئۆپۆزسیۆن بۆی نییه باسی كارنامه‌ی حكومه‌ت بكات و ئاماژەی به‌وه دا «په‌رله‌مانتارێك به ته‌نیا بۆی هه‌یه محاسه‌به‌ی بكات .ئیشی ئێمه‌ی په‌رله‌مانتاران ڕوونكردنه‌وه و پرسیار و ڕەخنه‌گرتنه له كاروباری حكومه‌ت ،جگه له‌مه‌ش ئه‌م خولی په‌رله‌مانه 2013 /6/31 كۆتایی دێت ،ته‌نها 30ڕۆژ ده‌وام ماوه، ناتوانریت وه‌ك پێویست به‌دواداچوون بكه‌ین» .ناوبراو وتیشی «بانگهێشتی سه‌رۆكی حكومه‌ت ده‌بێت به سازان و ڕەزامه‌ندیی گشت الیه‌نه‌كان بێت». ئ��ارام ق��ادر ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،وتی «كارنامه ئه‌ركی خۆیه‌تی و بۆ خۆی دایناوه ،كارنامه‌كه‌ی
وه‌ك به‌ڵێن خوێندووه‌ته‌وه .ئێمه ل ه په‌رله‌مان ده‌كرێت وه‌ك به‌ڵێن لێپرسینه‌وه ل �ه‌گ �ه‌ڵ س �ه‌رۆك��ی حكومه‌ت بكه‌ین ل �ه‌وه‌ی كه تاچه‌ند جێبه‌جێی ك��ردووه، ب��ه‌اڵم ت��ا ئێستا زۆرب���هی به‌ڵێنه‌كانی جێبه‌جێ نه‌كردووه ،وه‌ك به‌ڵێنه‌كانی: سازان بۆ یاساكانی ڕەههندی نیشتامنی و گ��هڕان��ه‌وه‌ی ده‌س��ت��وور و نه‌بوونی شه‌فافیه‌ت له داهاتی نه‌وت و دیاركردنی بودجه‌ی حزبه‌كان و ده‌یانی تر» .ناوبراو ل �ه‌ب��اره‌ی م���اوه‌ی كابینه‌ی ح�ه‌وت�ه‌وه ئاماژە به‌وه‌ش ده‌كات كه «كابینه‌یه‌كی پڕ گرفت و قه‌یران بوو ،به ب �هراورد به ڕاب��ردوو» .لێنه‌پێچینه‌وه‌ی په‌رله‌مانیشی بۆ به‌رگریكردن له الیه‌ن لیستی زۆرینه‌وه گێڕایه‌وه. عه‌دنان عوسامن ،له فراكسیۆنی گ��ۆڕان ،وت��ی «كارنامه‌كه‌ی نێچیرڤان بارزانی نه‌ك جێبه‌جێ نه‌كراوه ،به‌ڵكو هه‌ر هه‌نگاویشی بۆ ن�ه‌ن�راوه .ژیانی خه‌ڵكیش ڕۆژب����ه‌ڕۆژ خ �راپ�تر ب��ووه. یاساكانی په‌رله‌مانیش تایبه‌ت به ژیانی ئاسایی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵك ،جێبه‌جێ ناكات، ن�ه‌ك كارنامه‌كه‌ی خ��ۆی وه‌ك پێشینه و سووته‌مه‌نی و دراو و ..هتد ،كه ئه‌مه پاشه‌كشه‌ی گ �ه‌وره‌ی حكومه‌ته. ئێمه له سه‌ره‌تاوه زۆر دڵخۆش بووین به به‌ڵێنه‌كانی ئ�ه‌م حكومه‌ته ،به‌اڵم هیچ هه‌نگاوی جددیی بۆ به‌ڵێنه‌كانی
ئۆپۆزسیۆن :زۆربه‌ی زۆری به‌ڵێنه‌كان جێبه‌جێ نه‌كراون
خۆی نه‌نا ،ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی جددیی ب��ۆ ب��ن��ێ��ت ،ئێم ه ل��ه پ��ێ��ش لیستی ده‌سه‌اڵته‌وه پشتگیریی لێ ده‌كه‌ین». ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌ش ده‌خاته ڕوو و پێی وایه «ده‌بێت خه‌ڵكی كوردستانیش بزانێت زۆرب���هی ئه‌و كاره باشانه‌ی كراویشن ،له‌ژێر فشاری ئۆپۆزسیۆندا بووه .ئێمه هانی حكومه‌ت ده‌ده‌ین بۆ كاری باش ،به‌اڵم حكومه‌ت پاشه‌كشه‌ی كردووه له به‌ڵێنه‌كانی». عه‌بدولسه‌الم به‌رواری ،له فراكسیۆنی كوردستانی ،وتی «له بهرژەوهندیی كاك نێچیرڤان واباشرته خه‌ڵك و ئۆپۆزسیۆن قسه‌ی له‌سه‌ر بكات بۆ كارنامه‌كه‌ی ،به‌اڵم كاك نێچیرڤان كه حكومه‌تی وه‌رگرتووه، هه‌مان به‌رنامه‌ی به‌رهه‌م ساڵحی هه‌بووه و به به‌رنامه‌ی تازه‌وه نه‌هاتووه ،به‌اڵم خه‌ڵك ئێستا به‌رهه‌می ده‌بینێت له‌سه‌ر ده‌ستی كاك نێچیرڤان ،وه‌ك ده‌ركردنی چه‌ندان یاسای گرنگ و دروستكردنی ڕێگاوبان و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه». ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی ده‌س��ه‌اڵت ئاماژە به‌وه ده‌كات «تا چوار ساڵه‌كه ته‌واو نه‌بێت ،ناتوانرێت ه��ه‌ڵ��س��ه‌ن��گ��ان��دن��ی دروس��ت��ی بۆ بكه‌ین، ب���ه‌اڵم تائیستا له كوردستان ئه‌زمه و گرفتێكی گ��ه‌وره ن��ه‌ب��ووه ،بڵێین ح���ك���وم���ه‌ت ن���هی���ت���وان���ی چ���اره‌س���ه‌ری ب���ك���ات» .له ب����اره‌ی گرانیی
به‌نزین و نرخی ب��ازاڕ و نه‌بوونی پار ه له بانكه‌كان ،ن��اوب�راو وت��ی «ئه‌مه له هه‌موو كوردستاندا نییه ،به‌ڵكو ته‌نها له سلێامنییه ،له دهۆك و هه‌ولێر ئاسایی بوو» .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی نێچیرڤان بارزانی، به‌رپرسی هه‌موو كوردستان ه یان نا؟ وتی «ئ �ه‌وه په‌یوه‌ندی به وه‌زیرێكه‌وه‌یه. گرانیی ب��ازاڕی��ش هۆكاره‌كه‌ی ب��ازاڕی ئازاده» .هه‌روه‌ك وتیشی «ئه‌و قسانه‌ی ئۆپۆزسیۆن بۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه، پێیان وایه ك ه ناسه‌قامگیری الی تاكی كورد دروست بكه‌ن ،سه‌ركه‌وتوو ده‌بن، من پێم وایه خه‌ڵكی كوردستان وه‌ڕەس بووه له‌و سیاسه‌ته .گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌ستوور و یاسای ڕەه �ه‌ن��دی نیشتامنی ،هیچ په‌یوه‌ندیی به كاك نێچیرڤانی فهقیرهوه نییه ،ئه‌وه كاری په‌رله‌مانه ،ئه‌و ته‌نها ئ���ه‌وه‌م وتوویه‌تی من له‌گه‌ڵ س���ازان ب��ك �ه‌ن ،ئێمه ئ�����ام�����اده‌ی
دانیشتنین ب��ۆ ه�ه‌رك��ات��ێ��ك ك ه ئۆپۆزسیۆن بیه‌وێت سازان بكه‌ین، به‌اڵم ئه‌وان نایكه‌ن ،ئه‌گه‌رنا ئێمه هه‌میشه ئاماده‌ین .ئێمه بۆچوومنان جیاوازه ،بۆیه جیاوازین ،ئێمه ناچار نین بۆ جێبه‌جێنه‌كردنی به‌رنامه‌ی ئۆپۆزسیۆن».
« 100ڕۆژنامەنووس له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و لیسته زه‌وییان وه‌رگرتووه»
شاره‌وانیی سلێمانی :دوای شه‌هیدان و زیندانییانی سیاسی ،زه‌وی ب ه 169ڕۆژنامه‌نووسه‌ك ه ده‌درێت ڕاپۆرت :سه‌ید نامی چ�ه‌ن��د ساڵێكه ب��ڕی��اری پێدانی زه‌وی به 169ڕۆژنامه‌نووسی سنووری سلێامنی دراوه ،تائێستا چه‌ندین جار به‌ڵێنی پێدانی ئ �ه‌و زه‌وییانه‌یان بۆ دراوه ،به‌اڵم شاره‌وانیی سلێامنی هه‌ر ج��اره و به پاساوێك ئاماده نییه ئه‌و زه‌وی��ی��ان�ه داب���ه‌ش بكات ب�ه‌س�ه‌ر ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسانه‌دا .ئه‌مه‌ش نیگه‌رانییه‌كی زۆری الی ڕۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ان دروس��ت كردووه و ههڕەشهی بایكۆتی ساڵیادی ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردی ده‌كه‌ن. زه‌رده‌ش��ت ڕەفیق ،به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی شاره‌وانیی سلێامنی به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنی له ئێستادا سه‌رقاڵی ئ �ه‌وه‌ی �ه ك �ه كۆمه‌ڵێك زه‌وی هه‌یه ده‌یانكوژێنێته‌وه و كاری یاسایی ته‌واو ده‌بێت و بڕیاری ئیفراز ده‌رده‌كرێت، ه�ه‌رك��ات��ێ��ك ت���هواو ب���وو ،ئ��ه‌و 169
ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس �ه ،دوای شه‌هیدان و زیندانیانی سیاسی زه‌وی وه‌رده‌گرن». به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی شاره‌وانی، وتیشی «هیچ توێژێك دوای ده‌رچوونی بڕیاره‌كه‌ی ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسانه زه‌ویی وه‌رنه‌گرتووه له سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنی». به‌پێی زانیارییه‌كانی (ب �هی��ان)، كۆمه‌ڵێك ڕۆژن��ام��ه‌ن��ووس ل�ه م��اوه‌ی ڕاب��ردوودا له ده‌ره‌وه‌ی لیستی ئه‌و 169 ڕۆژنامه‌نووسه ،زه‌وی��ی��ان وه‌رگ��رت��ووه. زه‌رده‌ش��ت ڕەفیق له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «باوه‌ڕناكه‌م له سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنییه‌وه ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس زه‌وی��ی وه‌رگرتبێت ،ئه‌گه‌ر ئێوه به‌ڵگه‌یه‌كتان له‌به‌رده‌ستدایه ،ده‌ستخۆشیتان لێده‌كه‌ین بیخه‌نه‌ڕوو ،هه‌م بۆ ئێمه‌یش و هه‌م بۆ ڕۆژنامه‌نووسانیش» .ناوبراو ده‌شڵێت «به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی شاره‌وانییه‌كان ده‌ت��وان��ن له (تاسلوجه و ع�ه‌رب�ه‌ت و هه‌ندێك شوێنی تر) زه‌وی دابه‌ش بكه‌ن
و په‌یوه‌ندیی به شاره‌وانیی سلێامنییه‌وه نییه». س��ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌و زه‌وی��ی��ان�ه‌ش��ی له م��اوه‌ی ڕاب���ردوودا به ڕۆژنامه‌نووسان دراوه له سنووری شاره‌وانیی به‌كره‌جۆ، زه‌رده‌شت ڕەفیق ،بێئاگایی خۆی ده‌ربڕی و وتی «ماوه‌ی دوو بۆ سێ مانگ ده‌بێت شاره‌وانیی به‌كره‌جۆ و ڕاپه‌ڕین هاتوونه‌ته سه‌ر سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنی، دڵنیام ئ��ه‌وه ب��ڕی��اری سه‌رۆكایه‌تیی شاره‌وانیی سلێامنیی تێدا نییه». ئومێد گێڵه‌ره‌یی ،وته‌بێژی لیژنه‌ی ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسانه‌ی بڕیاری زه‌وی وه‌رگرتنیان هه‌یه ،وتی «سه‌ندیكا داوای
مۆڵه‌تێكیان كردووه له شاره‌وانی كه ل ه دوو مانگی داهاتوودا مانگرتنێك ئه‌نجام بده‌ن له باخه‌كه‌ی ب �ه‌رده‌م شاره‌وانیی سلێامنیدا ،ئێمه‌یش وه‌ك��و لیژنه‌كه‌ی خ��ۆم��ان ب��ه‌رده‌وام��ی��ن ل �ه س �ه‌ردان��ی نووسینگه‌ی په‌رله‌مان و سكااڵ تۆمار ده‌ك �هی��ن ،ب�ه ته‌ماشین ل�ه 22ی ئه‌م مانگه‌دا كه یادی ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردییه، به‌یاننامه‌یه‌ك باڵو بكه‌ینه‌وه». ئ��وم��ێ��د گ��ێ��ڵ��ه‌ره‌ی��ی ،وت��ی��ش��ی «زانیارییامن هه‌یه تاك و ت �ه‌را زه‌وی ده‌درێته ڕۆژنامه‌نووسان ،ئه‌وه به لیست نییه» .هه‌روه‌ها پێشی وایه ئه‌و زه‌وییانه به ناوی ئه‌وانه‌وه فه‌رز ده‌كرێن و ده‌درێن
«شاره‌وانی هیچ سه‌قفێكی زه‌مه‌نیی بۆ پێدانی زه‌وی به ڕۆژنامه‌نووسان دانه‌ناوه»
ب ه شوێنی تر «تا ئێستا ئه‌مه پێنجه‌مین جاره به‌ڵێنامن پێده‌درێت و هیچیشیان دیار نییه». گێڵه‌ره‌یی ڕاشیگه‌یاند «تائێستا شاره‌وانی هیچ سه‌قفێكی زه‌مه‌نیی بۆ پێدانی زه‌وی ب ه ڕۆژنامه‌نووسان دانه‌ناوه، ئه‌و موماته‌ڵه‌یه‌ی پێامن ده‌كرێت لێی تێناگه‌ین ،چونك ه ئێمه بڕیاری ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرامنان هه‌یه و شاره‌وانی موافه‌قه‌ی ك��ردووه ،به‌اڵم له شاره‌وانیی سلێامنیدا قه‌تیس بووه». سه‌باره‌ت ب ه هه‌ڵوێستی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان له‌سه‌ر دابیننه‌كردنی زه‌وی بۆ ئه‌و رۆژنامه‌نووسانه ،كاروان ئ��ه‌ن��وه‌ر ،سکرتێرى لقی سلێامنیی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان بۆ (ب �هی��ان) وت��ی «ش��اره‌وان��ی ده‌ڵێت زه‌وی��ی ئیفرازكراو نییه و زه‌وییه‌كان كێشه‌یان تێدایه ،كێشه‌ك ه هی شاره‌وانییه، ئێم ه هیچ كێشه‌یه‌كی یاساییامن نییه، شاره‌وانییش ئه‌وه بیانووه‌كه‌یه‌تی ،ئه‌وه
ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت له م��اوه‌ی 13مانگدا شاره‌وانیی سلێامنی نه‌توانێت 169پارچه زه‌وی ته‌رخان بكات». سکرتێرى لقی سلێامنی وتیشی «ئه‌گه‌ر تا 22ى مانگ ،شاره‌وانیی سلێامنی وه‌اڵمامن نه‌داوه‌ته‌وه ،ئێمه 5/2ده‌چینه ن��او شاره‌وانیی سلێامنی» .ده‌رب��اره‌ی ئه‌وه‌ی باس له‌وه ده‌كرێت پێشرت زه‌وی بۆ ئه‌و رۆژنامه‌نووسانه دانراوه و دراوه به خه‌ڵكی تر ،ئه‌و به‌رپرسه‌ی سه‌ندیكا وتی «شتی وا نییه ،ئه‌گه‌ر وابێت هه‌ڵوێستی زۆر توندمان ده‌بێت». ده‌رب������اره‌ی ئ����ه‌وه‌ی ه�ه‌ن��دێ��ك رۆژنامه‌نووس كه ناویان له‌و لیسته‌دا نه‌هاتووه و زه‌وییان پێدراوه ،ك��اروان ئه‌نوه‌ر ده‌ڵێت «ئه‌وه جیایه 100 ،كه‌س هه‌یه ناوی له‌و لیسته‌دا نه‌بووه و زه‌ویی وه‌رگرتووه ،له ڕێگه‌ی حزبی خۆیه‌وه ،له ڕێگه‌ی كۆمپانیاوه ،ئه‌مانه شتی البه‌الین، مه‌وزوعی ئه‌و لیسته لیستێكی یه‌كگرتووه و ل ه ساڵی 2006ە‌وه پێشكه‌ش كراوه».
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
سه‌ره‌ڕای به‌ڵێنی به‌رپرسان ،پێشینه‌ی خانووبهره ده‌ستی پێنه‌كردووه‌ته‌وه «تا ئێستا ڕێنامییەکاىن خەرجکردىن پێشینە نەگەیشتووە بە سلێامىن» رێبوار ئه‌حمه‌د سه‌ره‌تای ئه‌م مانگه ،ره‌شید تاهیر، بریكاری وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی حكومه‌تی هه‌رێم ،له كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا رای��گ�هی��ان��د «ئ��ام��اده‌ك��اری��ی �ه‌ك��ان بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پێشینه‌كان ته‌واو بوون و له ماوه‌ی چه‌ند رۆژێكدا ده‌ست پێده‌كه‌نه‌وه» .به‌اڵم دوو هه‌فت ه به‌سه‌ر لێدوانه‌كه‌یدا تێپه‌ڕی ك���ردووه و تا ئێستاش گه‌نجینه‌كانی سلێامنی رێنامیی دابه‌شكردنی چه‌كی پێشینه‌كانیان پێنه‌گه‌یشتووه. سه‌رچاوه‌یه‌كی ب �ه‌رپ��رس له‌ناو گه‌نجینه‌ی ی�ه‌ك��ی ش���اری سلێامنی ب �ه (ب��هی��ان)ی راگ �هی��ان��د «ت��ا ئێستا وه‌زاره‌تی دارایی رێنامیی دابه‌شكردنی پێشینه‌كانی بۆیان نه‌ناردووه ،له كاتێكدا ئه‌وان ئاماده‌كاریی ته‌واویان كردووه و له‌گه‌ڵ گه‌یشتنی رێنامییه‌كان ده‌توانن مامه‌ڵه‌ی هاوواڵتیان جێبه‌جێ بكه‌ن».
ه�ه‌ر ل�ه‌و چوارچێوه‌یه‌دا رۆژی یه‌كشه‌ممه ژم���اره‌ی���ه‌ك ه��اوواڵت��ی ل��ه‌ب��ه‌رده‌م گه‌نجینه‌ی یه‌كی ش��اری سلێامنی كۆبوونه‌وه و داوای وه‌رگرتنی
مامه‌ڵه‌كانیان ك��رد و ن��اڕەزای��ی��ان ل ه پێشینه‌كانی ده‌ستپێنه‌كردنه‌وه‌ی (ه��اوس��ه‌رگ��ی��ری ،ق���ه‌رزی ب��چ��ووك، خانووبهره) ده‌ربڕی.
له لێدوانێكی پێشوتری دلێر تاریق، وته‌بێژی وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ (به‌یان) ،ئاماژەی به‌وه‌دا كه رێنامییه‌كانیان ئاڕاسته‌ی فه‌رمانگه‌كان
كراون بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پێشینه‌كان، ب �ه‌اڵم تا ئێستا به وت �هی به‌رپرسانی گه‌نجینه‌كانی شاری سلێامنی ،رێنامییان پێنه‌گه‌یشتووه. به‌پێی ی��اس��ای ب��ودج �هی ساڵی ،٢٠١٢سه‌رجه‌م پێشینه‌كان ده‌بێت به‌درێژایی ساڵ به‌سه‌ر هاوواڵتیاندا دابه‌ش بكرێن و رانه‌گیرێن ،به‌اڵم به بیانووی جۆراوجۆر ،ماوه‌ی شه‌ش مانگه وه‌زاره‌ت���ی دارای��ی حكومه‌تی هه‌رێم پێشینه‌كانی خانووبه‌ره‌ی راگرتووه و به‌رپرسه په‌یوه‌ندیداره‌كانیش هه‌ر جاره و كاتێك بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌یان دیاری ده‌كه‌ن. ره‌شید تاهیر ،بریكاری وه‌زاره‌تی دارای��ی له كۆنگره رۆژنامه‌وانییه‌كه‌ی س�ه‌ره‌ت��ای ئ�ه‌م مانگه‌دا وت��ی «رۆژی چ��وارش��ه‌م��م��ه ك��ه ده‌ك���ات���ه ٤/١٠ كۆبوونه‌وه‌یه‌ك له نێوان وه‌زاره‌ت و سه‌رۆكی بانكه‌كان ده‌به‌سرتێت و تێیدا رێنامیی ده‌درێ��ت�ه بانكه‌كان له‌سه‌ر
شێوازی خه‌رجكردنی پێشینه‌كان» .به‌اڵم به‌رپرسێكی ناو گه‌نجینه‌ی سلێامنی بۆ (به‌یان) ته‌ئكیدی ك��رده‌وه كه هێشتا هیچ جۆره رێنامییه‌كیان پێنه‌گه‌یشتووه بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پێشینه‌كان. چاودێرانی ئابووری پێیان وایه قه‌یرانی نه‌مانی پاره له بانكه‌كانی شاری سلێامنیدا له ماوه‌ی رابردوودا هۆكاری پێشینه‌كانن، ده‌ستپێنه‌كردنه‌وه‌ی هه‌ر بۆی ه حكومه‌ت هه‌ر جارێك به بیانوویه‌ك دوای ده‌خات .به‌اڵم سه‌الم به‌رواری ،په‌رله‌مانتاری پارتی دیموكراتی كوردستان له باره‌ی گرانیی به‌نزین و نرخی بازاڕ و نه‌بوونی پاره له بانكه‌كان، له لێدوانێكی بۆ (به‌یان) ده‌ڵێت «ئه‌مه له هه‌موو كوردستاندا نییه ،به‌ڵكو ته‌نها له سلێامنییه ،ل ه دهۆك و هه‌ولێر ئاسایی ب��وو» .ه��ه‌روه‌ك له هه‌فته‌ی رابردووشدا ل ه هه‌ولێر ئه‌و هاوواڵتیانه‌ی پێشرت مامه‌ڵه‌ی پێشینه‌ی خانووبه‌ره‌یان كردبوو ،پێشینه‌كه‌یان وه‌رگرت.
«كۆمه‌ڵێك به‌رپرس و الیه‌نی حزبییان له پشته‌وه‌یه و ته‌نیا مه‌به‌ستیان پاره‌یه»
دیارده‌ی ڕفاندنی منداڵ مه‌ترسیی خستووه‌ته دڵی هاوواڵتییانه‌وه ڕاپۆرت :عومه‌ر ئاواره ڕف��ان��دن��ی م��ن��داڵ یه‌كێكه ل ه م�ه‌ت��رس��ی��دارت��ری��ن دی��ارده‌ك��ان��ی نێو كۆمه‌ڵگاكان ،ك�ه ل� ه دوای جه‌نگی ئه‌مریكا و عێراق له 2003و به هۆی الوازب���وون���ی ده‌س���ه‌اڵت و نه‌بوونی به‌دواداچوون و لێكۆڵینه‌وه له‌سه‌ری، له زۆربه‌ی شار و شارۆچكه‌كانی عێراق ته‌شه‌نه‌ی كردووه ،ته‌نها مه‌به‌ستیش له ئه‌نجامدانی داواكردنی پاره‌یه له خێزانی ئه‌و مندااڵنە‌ی له الیه‌ن ئه‌و گرووپانه‌وه ده‌ڕفێندرێن كه به‌م كاره هه‌ڵده‌سنت. دایكی موسته‌فا ،كه پێشرت برازایه‌كی له الیه‌ن گرووپێكه‌وه ڕفێرنابوو ،پێی وایه «باڵوبوونه‌وه‌ی دیارده‌ی ڕفاندنی منداڵ،
به تایبه‌ت منداڵ ه تازه پێگه‌یشتووه‌كان، ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ نه‌بوونی ئاسایش و ب �ه‌رق �ه‌راری له ش��اره‌ك��ان ،به تایبه‌ت شاره‌كانی ناوه‌ڕاست و باكوری عێراق كه بووه‌ته جێگای چه‌نده‌ها تاقم و گرووپی جیاجیا و داوای پاره ده‌كه‌ن له به‌رامبه‌ر ئازادكردنیان». ن��اوب��راو ئ��ام��اژە ب���ه‌وه ده‌ك��ات «چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له الیه‌ن گرووپێكی منداڵڕفێنه‌ره‌وه برازایه‌كم ڕفێرنا ،دواتر له ڕێگه‌ی مۆبایله‌وه داوای پاره‌یه‌كی زۆری��ان ك��رد له به‌رامبه‌ر ئازادكردنی ،له دوای وه‌رگرتنی پاره‌كه، ئازادیان كرد ،تا ئازادیان كرد ترس و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆری خستبووه دڵامنه‌وه، چونكه له گه‌ڕانه‌وه‌ی دڵنیا نه‌بووین،
وای بۆ ده‌چووین ڕەنگه ئه‌و گرووپان ه پاره‌كه‌ش ببه‌ن و منداڵه‌كه‌ش له‌ناو ببه‌ن». سه‌عدون ئیرباهیم ،هاوواڵتییه‌كی دی��ك �هی �ه ،ب��اس ل �ه ڕف��ان��دن��ی ك��وڕی دراوسێكه‌یان ده‌كات له الیه‌ن گرووپه تیرۆرستییه‌كانه‌وه و ده‌ڵێت «بانده‌كه له‌گه‌ڵ كه‌سوكاری منداڵه ڕفێندراوه‌كه ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر پێنج ملیون دینار ب هرامبه‌ر به ئازادكردنی ،كه‌سوكاری منداڵه‌كه‌ش ت��وان��ای ئ �ه‌و پاره‌یه‌یان نه‌بوو ،بۆیه ناچاربوون قه‌رز بكه‌ن و بیده‌ن به‌و بانده ،به‌اڵم پێش ئه‌وه‌ی پاره‌كه بگات به ده‌ستیان ،بانده‌كه له‌نێو خۆیاناندا ناكۆكییان بۆ دروست بوو، به هۆی شه‌ڕكردنیان و بێ ئاگابوون
له ده‌وروپشتی خۆیان ،منداڵه‌كه ل ه ده‌ستیان هه‌ڵهات و ڕزگاری بوو ،دواتر ناوی بانده‌كه‌ی ئاشكرا كرد ،تا ئێستاش كه‌سوكاری ئه‌و منداڵه به دوای ئه‌و ب��ان��ده‌دا ده‌گ�ه‌ڕێ��ن بۆ ئ��ه‌وه‌ی تۆڵه‌ی خۆیانیانی لێبكه‌نه‌وه». سه‌عد عه‌لی ،هاوواڵتییه‌كی دیكه‌یه، له باره‌ی كاری ئه‌و باندانه‌وه ،ده‌ڵێت «كوشنت و ڕفاندنی منداڵ به تایبه‌ت بووه‌ته پیشه‌ی ڕۆژانه‌یان و گوێ به هیچ به‌هایه‌كی ئاینی و مرۆڤایه‌تی ناده‌ن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا باری ئه‌منی و سیاسیی واڵته‌كه‌مان بووه‌ته ڕێگه‌خۆشكه‌رێك بۆ زیادبوونی تاوان ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی الیه‌نێك نییه له‌سه‌ر ئه‌م تاوانه بكۆڵێته‌وه». جه‌الل محه‌مه‌دی ڕۆژنامه‌نووس ،بۆ
الیه‌نه ئه‌منییه‌كان زانیاریی له‌باره‌وه ده‌خه‌نه ڕوو
به‌یان ئاماری دوو ساڵی تهقینهوه و قوربانییه‌كانی كه‌ركووك ده‌خات ه ڕوو شڤان جه‌باری زنجیره‌یه‌ك تهقینهوه شاری كه‌ركووك و ده‌وروب���ه‌ری هه‌ژاند و 23قوربانیی لێكه‌وته‌وه .عه‌مید ئه‌نوه‌ر ،به‌ڕێوه‌به‌ری بنكه‌ی پۆلیسی ڕەحیاموا ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «كاتژمێر 8ی به‌یانیی ڕۆژی ،4/15 یه‌كه‌م تهقینهوه ئۆتۆمبێلێكی جۆری ئۆپڵ بووه له گه‌ڕەكی ئه‌ڵامس و نزیك فه‌رمانگه‌ی توماركردنی خانووبه‌ر ه و ته‌قیوه‌ته‌وه به دكتۆر به‌هرام ،سه‌رۆكی زانكۆكانی كه‌ركووك ،ل ه ئاكامدا خۆی سه‌المه‌ته و دوو هاوواڵتی گیانیان له ده‌ست داوه و شه‌شی دیكه‌ش بریندار بوون» .دووه‌م ته‌قینه‌وه‌ش له گه‌ڕەكی موسه‌اڵ بووه له نزیك بنكه‌ی پۆلیسی ئازادی ،عه‌مید یاسین ،به‌ڕێوه‌به‌ری بنكه‌كه‌ش ڕایگه‌یاند «پێنج برینداری لێكه‌وتووه‌ته‌وه».
سێیه‌م ته‌قینه‌وه‌ش ل�ه گه‌ڕەكی په‌نجا عه‌لی بووە و یه‌ك شه‌هید و پێنج برینداری لێكه‌وتووه‌ته‌وه .كاتژمێر 12ی نیوه‌ڕۆی هه‌مان ڕۆژ ئۆتۆمبێلێكی تر له پیشه‌سازیی كه‌ركووك ته‌قیوه‌ته‌وه ،له ئاكامدا پێشمه‌رگه‌یه‌ك گیانی له ده‌ست داوه و هاوواڵتییه‌كیش بریندار بووه. ل� ه ش��ارۆچ��ك�هی پ��ردێ��ش ئۆتۆمبێلێكی ج��ۆری دای��ۆ ته‌قییه‌وه و هیچ زیانێكی لێنه‌كه‌وته‌وه .سه‌رچاوه‌یه‌كی پۆلیسیش به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «كرده‌وه‌ی گرووپه تێكده‌ره‌كان زی��ات��ر خ��ۆك��وژی ب��ووه و كاروانی ئۆتۆمبێله‌كانی پۆلیسیان كردووه‌ته ئامانج» .به بۆچوونی هاوواڵتیانی نزیك له ته‌قینه‌وه‌كانی شاری كه‌ركووك ،ئه‌م ك��رده‌وه خۆكوژییانه ئه‌وه ده‌سه‌ملێنێت كه حكومه‌ت و ده‌زگا ئه‌منییه‌كان پالنی تۆكمه‌یان نییه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی
گرووپه تێكده‌ره‌كان. ف �ه‌ره��اد حه‌مه ع�ه‌ل��ی ،به‌رپرسی هۆبه‌ی ڕاگه‌یاندنی ئاسایشی كه‌ركووك به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «هێزه‌كامنان توانییان له هه‌ڵمه‌تێكدا له‌ناو ش��اری كه‌ركووك ئه‌ندامێكی ڕێ��ك��خ�راوی (ئه‌لقاعیده) ده‌ستگیر بكه‌ن كه له الی��ه‌ن دادگ��ای كه‌ركووكه‌وه و به پێی ماده‌ی ()4ی تیرۆر ده‌ستگیر كراوه ،كه دوای ده‌ستگیركردنی دانی ب �ه‌وه‌دا ناوه گرووپێكی تێكده‌ری هه‌شت كه‌سین و سه‌رجه‌میان سه‌ر به رێكخراوی (ئه‌لقاعیده)ن .تا ئێستاش چه‌ندین كرده‌وه‌ی تێكده‌رانه‌یان ئه‌نجام داوه ،وه‌ك��و دان��ان��ی بۆمبی چ��ێ�نراو و ئاڕاسته‌كردنی موشه‌ك و ته‌قه‌كردن له هێزه ئه‌منییه‌كان» .به‌رپرسی هۆبه‌ی ڕاگه‌یاندنی ئاسایشی كه‌ركووك ئه‌وه‌شی ئاشكرا كرد كه «ئه‌م گرووپه دوای ئه‌وه‌ی له یه‌كێك
له ك��رده‌وه تێكده‌ره‌كانیاندا هێرشیان كردووه‌ته سه‌ر بازگه‌یه‌كی سوپای عێراق له شارۆچكه‌ی (داقوق) ،چوار كه‌سیان لێ كوژراوه». به‌پێی چه‌ند زانیارییه‌ك كه ده‌ست ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) كه‌وتووه ،ب�هراورد به دوو ساڵی ڕابردوو ،ته‌قینه‌وه‌كان زیادیان ك��ردووه و له ساڵی 2011دا 791كه‌س بوونه‌ت ه قوربانیی ته‌قینه‌وه‌كان ،به‌اڵم له ساڵی 2012دا 1095كه‌س بوونه‌ته قوربانی .ل ه ساڵی 2011دا 34ئۆتۆمبێل ته‌قیوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له ساڵی 2012دا 60 ئۆتۆمبێل ته‌قیوه‌ته‌وه .له ساڵی 2011دا 69 بۆمب ته‌قیوه‌ته‌وه ،به‌اڵم ل ه ساڵی 2012دا 323بۆمب ته‌قیوه‌ته‌وه .ل ه ساڵی 2011دا 48ساروخ و كاتیۆشا ته‌قیوه‌ته‌وه ،به‌اڵم ل ه ساڵی 2012دا 120ساروخ و كاتیۆشا ته‌قیوه‌ته‌وه.
(به‌یان) دوا و وتی «هه‌ر كارێكی ناڕەوا و مه‌ترسیدار بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگا ئه‌گه‌ر له الیه‌ن حكومه‌ته‌وه چاودێریی توندی له‌سه‌ر نه‌بوو ،ئه‌وا كێش ه بۆ هاوواڵتییان دروست ده‌كات ،حكومه‌تیش به ته‌نها ناتوانێت زانیاریی ته‌واوی له‌سه‌ر ئه‌و ت��اوان و ڕووداوان���� ه هه‌بێت ،به‌ڵكو پێویستی ب ه هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیی خه‌ڵكی ده‌بێت .زۆر له‌و ڕووداوان��ه هاوواڵتییان تێیدا ت��اوان��ب��ارن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له پێش چاویان ئه‌نجام ده‌درێت و له‌سه‌ری بێده‌نگ ده‌بن». ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسه ئه‌وه‌ش ده‌خاته ڕوو كه «زۆرێك له‌و تاوانبارانه له الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانه‌و ه ده‌ستگیر كراون و دانیان به‌وه‌دا ناوه كه سیخوڕیان له
ناو زۆرێك له گه‌ڕەكه‌كاندا هه‌یه و ل ه ڕێگای ئه‌وانه‌وه زانیاریی ته‌واویان له سه‌ر ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ده‌ست ده‌كه‌وێت و ئه‌و كاته منداڵه‌كانیان ده‌ڕفێنن». (به‌یان) په‌یوه‌ندیی به پۆلیسی خورماتووه‌وه كرد ،به‌اڵم ئاماده نه‌بوون لێدوان بده‌ن .دواتر سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌و به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تییه كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكه‌ین ،ئ��ه‌وه‌ی به (به‌یان) ڕاگ �هی��ان��د «ب��ان��دی دزی��ن��ی م��ن��دااڵن كۆمه‌ڵێك به‌رپرس و الیه‌نی حزبییان له پشته‌وه‌یه ،دوای ئه‌وه‌ی ده‌ستگیر ده‌كرێن ،به‌رده‌درێن و دووباره ده‌ست ده‌كه‌نه‌وه به دزیكردن و الیه‌نه‌كان ده‌ست ده‌خه‌نه ناو كاروباری پۆلیسی خورماتووه‌وه».
ده‌نگدانی تایبه‌ت بۆ پارێزگاكانی عێراق گومانی ده‌خرێت ه سه‌ر شادی سه‌اڵح كۆمسیۆنی ب��ااڵی سه‌ربه‌خۆی ههڵبژاردنهكانی عێراق ڕایگه‌یاند «ڕێژەی به‌شداریكردن له ده‌نگدانی تایبه‌تی پارێزگاكانی عێراقدا كه 4/14 ساز كرا ،گه‌یشتووه ،»%72به‌اڵم ڕەوتی سه‌در گومانیان له‌م ڕێژەی ه هه‌یه. ج�ه‌واد جه‌بوری ،په‌رله‌مانتاری عێراق له لیستی (ئ �ه‌ح �رار)ی سه‌ر ب ه ڕەوت��ی س �ه‌در ،له لێدوانێكدا بۆ رۆژنامه‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت ڕایگه‌یاند «ژماره‌ی ئه‌و هێزه ئه‌منییانه‌ی ده‌نگیان داوه 750هه‌زار كه‌س بووه ،ل ه كاتێكدا كۆی گشتیی هێزه ئه‌منییه‌كان دوو ملیۆن كه‌سه ،به‌م پێیه‌ش ملیۆنێك و 250ه���هزار ك��ه‌س ب�ه‌ش��داری��ی ده‌نگدانیان نه‌كردووه ،ئه‌مه‌ش گومان له‌سه‌ر پاكێتیی كۆمسیۆنی بااڵ دروست ده‌كات». ن���اوب���راو وت��وی �ه‌ت��ی «ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا ،حكومه‌ت و كۆمسیۆنی
بااڵش ڕایانگه‌یاندووه ،ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌و ڕۆژە ناوی خۆی نه‌دۆزیوه‌ته‌وه، یان مۆڵه‌ت بووه ،ده‌توانێت له رۆژی ده‌نگدانی گشتییدا ده‌ن��گ ب��دات، ئه‌مه‌ش گرفتێكی دیكه‌یه». ل �ه الی �ه‌ك��ی دی��ك��ه‌وه ،لیستی عێراقیه ڕایگه‌یاندووه كه كوشتنی نه‌جم حه‌ربی ،سه‌رۆكی لیسته‌كه‌یان له دیاله ،زیانێكی گه‌وره‌یه‌ی لێداون. ه �ه‌ر ب �ه‌و ه��ۆی�ه‌وه ساڵح موتڵه‌گ، جێگری سه‌رۆك وه‌زیران و سه‌ركرده‌ی جه‌بهه‌ی حیوار ،له ڕاگه‌یه‌نراوێكدا ده‌ڵێت «پێویسته لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی خێرا بكرێت له كوشتنی حه‌ربی و كوڕەكه‌ی و دوو ب �رای» .زافر عانی، وته‌بێژی فه‌رمیی لیستی (موته‌حیدون) كه ئوسامه نوجێفیى سه‌رۆكی په‌رله‌مان سه‌رۆكایه‌تیی ده‌كات ،به‌رپرسیاریه‌تیی كوشتنی حه‌ربی خستووه‌ته ئه‌ستۆی مالیكی و هۆكاره‌كه‌شی بۆ وتارێكی مالیكی گه‌ڕاندووه‌ته‌وه كه دوو رۆژ پێش تیرۆركردنی حه‌ربی داویه‌تی.
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
ئارام شێخ محه‌مه‌د ،به‌رپرسی ژووری هه‌ڵبژاردنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ،له‌م دیداره‌ی (به‌یان)دا وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێكی تایبه‌ت ده‌داته‌وه له‌باره‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی گۆڕان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ،كه‌مكردنه‌و ه و گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌نگی حزبه‌كانی تر ك ه الی گۆڕان بوون، كێش ه نێوخۆییه‌كانی گۆڕان ،ڕێژه‌ی ده‌نگی الیه‌نه‌كان و چه‌ند پرسێكی دیكه.
په‌یوه‌ندییه‌كانمان له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو زۆر زۆر باشه ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی كوردستان هیچ چاكسازییه‌كیان ئه‌نجام نه‌داوه گۆڕانكاریی ڕیشه‌یی ڕوو دەدات ،ل ه ئایینده‌دا ده‌سه‌اڵت بۆ ئۆپۆزسیۆنه
گفتوگۆ :محه‌مه‌د جه‌مال
فۆتۆگراف :مەسعود سڵێامن
ئارام شێخ محه‌مه‌د ،به‌رپرسی ژووری هه‌ڵبژاردنی گۆڕان ،بۆ به‌یان:
ئاساییه پارتی پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان خه‌ون ب ه كورسییهوه ببینێت به‌یان :وه‌ك بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان، په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ پارتی و یه‌كێتی له چ ئاستێكدایه؟ ئارام شێخ محه‌مه‌د :پێامنخۆشه په‌یوه‌ندییه‌كامنان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و پارتی ،نه‌ك هه‌ر ئێمه‌ش ،به‌ڵكو هه‌موو حزبه‌كانی دی��ك �ه‌ش ،سه‌لیم بێت، په‌یوه‌ندیی ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌و دوو حزبه وه‌ك دوو حزبی ده‌سه‌اڵتدار، له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌یه كه تا چه‌ند ئاماده بوون یان ئاماده‌ن ئه‌و داواكارییانه‌ی كه ئێمه وه‌ك بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان و وه‌ك ئۆپۆزسیۆنیش هه‌مانه ،جێبه‌جێی ب��ك��ه‌ن ،ه���ه‌ر ك��ات��ێ��ك ئ��ام��اده‌ی��ی��ان ده‌ربڕیبێت ،په‌یوه‌ندیامن له‌گه‌ڵ كردوون ،له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وه ،هیچ جۆره په‌یوه‌ندییه‌كامن له‌گه‌ڵ ئه‌م دوو هێزه نییه. ب �هی��ان :ئ��هی په‌یوه‌ندیتان له نێوخۆی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن چۆنه؟ ئ��������ارام ش���ێ���خ م���ح���ه‌م���ه‌د: په‌یوه‌ندییه‌كامنان زۆر زۆر باشه ،له‌گه‌ڵ برایانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتووی ئیسالمیش وه‌ك دوو هێزی سیاسی. په‌یوه‌ندیی ئێمه و ئه‌و دوو الیه‌نه ته‌نیا په‌یوه‌ندییه‌كی دبلۆماسی نییه، به‌ڵكو په‌یوه‌ندییه‌كه له‌سه‌ر بنه‌مای پرۆژەیهكی هاوبه‌شه ،كه پاكێجه‌كانن، له كۆمه‌ڵێكی دیكه‌ش له هه‌ڵوێستی هاوبه‌ش و وێستگه و به‌رنامه‌ی سیاسی و چاكسازی له حوكمڕانیدا هاوڕاین ،بۆ ئه‌وه‌ی چاكسازیی بنهڕەتی له هه‌رێمی كوردستان بكرێت .ئێستاش یه‌كڕیزیی ئۆپۆزسیۆن له حاڵه‌تێكی زۆر باشدایه. ب���هی���ان :ب��اس��ی ئ����ه‌وه‌ت ك��رد، په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و پارتی ئاساییه ،یه‌كێك له‌و ئه‌گه‌رانه‌شی باسی لێده‌كرا ،پێكه‌وه‌بوونی یه‌كێتی و گۆڕان بوو له ئاینده‌دا ،به‌اڵم ده‌وترێت پارتی شكستی به‌و مه‌سه‌له‌یه هێنا ،ئێوه له‌و باره‌یه‌وه چی ده‌ڵێن؟ ئارام شێخ محه‌مه‌د :ئاساییبوون و ئاسایینه‌بوونی په‌یوه‌ندیی ئێمه وه‌ك بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،په‌یوه‌سته به‌وه‌ی تاچه‌ند حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كان ئاماده‌بوون و ئاماده‌ن كه به‌و حوكمه‌ی ل�ه ده‌س��ه‌اڵت��ن ،داواك��ان��ی خه‌ڵك و ئۆپۆزسیۆن جێبه‌جێ بكه‌ن ،هه‌ریه‌كێك له‌و دوو حزبه بۆ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه هاتبنه
پێشه‌وه ،وتومانه ئاماده‌ین .به‌اڵم ئاماده نه‌بووین و نین ،كۆبوونه‌وه له پێناوی كۆبوونه‌وه بكه‌ین ،یه‌كێتی و پارتی خۆیان چ ڕێكه‌وتنێك له نێوانیاندا هه‌یه، ئه‌وه له ڕاستیدا بۆ ئه‌وان ده‌گه‌ڕێته‌وه. به‌یان :به‌اڵم باسكردن له ئه‌گه‌ری پێكه‌وه‌بوونی گۆڕان و یه‌كێتی ،گرفتی نێوخۆیی بۆ ئێوه دروست نه‌كردووه؟ له‌كاتێكدا ئێستاش به‌شێكی یه‌كێتی و گۆڕان حه‌ز به‌وه ده‌كه‌ن. ئ���ارام شێخ م��ح�ه‌م�ه‌د :نه‌خێر، هیچ كێشه‌ی بۆ دروست نه‌كردووین، ئێمه پێامن وایه بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له هه‌رێمی كوردستاندا سێ جۆر ده‌ن���گ���ده‌ری ه��هی��ه ،ی��ه‌ك��ه‌م :ئ�ه‌و ده‌نگانه‌ی گۆڕان خۆی كه ئه‌ندامانی خ��ۆی و بنكه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌یه‌تی. دووه‌م :ده‌نگی ن��اڕازی��ی ئه‌ندامان و الیه‌نگرانی حزبه سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ،كه له ئ�ه‌دای سه‌ركرده‌كانیان ڕازی نین .سێیه‌م :ئه‌و ده‌نگده‌ره بێده‌نگانه‌ن كه له كاتی هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن ساغ ده‌بنه‌وه. جا ده‌ك��رێ��ت به‌شێكی ئه‌ندامان و الیه‌نگرانی یه‌كێتی ل �ه‌و خه‌ڵكانه بن كه ن��اڕازی��ن له ئ��ه‌دای ئه‌وانه‌ی سه‌ركردایه‌تییان ده‌ك��ه‌ن ،به‌تایبه‌ت له مه‌كته‌بی سیاسیی حزبه‌كه‌یان كه ناتوانن به باشی نوێنه‌رایه‌تی خواست و داواكارییه‌كانیان بكه‌ن .به هه‌مان شێوه ڕەنگه له پارتی دیموكراتی كوردستانیشدا هه‌بێت ،ئه‌مجاره‌ش ده‌نگ به بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بده‌ن. به‌یان :به‌اڵم له ئێستادا كه یه‌كێتی بڕیاری داوه به سه‌ربه‌خۆ به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كان بكات و پارتیش به هه‌مان شێوه ،هاوكات له ئه‌گه‌ری دابه‌زینی دوو حزبه ئیسالمییه‌كه كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ،به یه‌ك لیست، پێتان وانییه گ���ۆڕان زه‌ره‌رم��ه‌ن��دی یه‌كه‌م ده‌بێت و ئه‌و ده‌نگه ناڕازییانه ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ ئه‌و الیه‌نانه خۆیان؟ ئ���ارام شێخ م��ح�ه‌م�ه‌د :نه‌خێر، پێامن وانییه .وه‌ك باسم ك��رد ،ئه‌و دۆخه‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانی دروست ك��رد ،كه دۆخێكی ن��اڕەزای��ی خه‌ڵكی ك��وردس��ت��ان ب �هران��ب �ه‌ر ب �ه سیستمی حوكمڕانی له هه‌رێمی كوردستان و ناعه‌داله‌تی و گه‌نده‌ڵی ب��وو ،وه‌ك
خۆیه‌تی ،خراپرت بووه ،چاكرت نه‌بووه، باشرتین به‌ڵگه‌ش بۆ ئ�ه‌م قسه‌یه‌ی من ،خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوبات و ڕۆژانی دواییه ،كه سه‌ملاندی خه‌ڵك ناڕەزایه‌تییه‌كانی زیادی ك��ردووه ،كه دوو ساڵ له‌مه‌وپێش ب��ووه .ل�ه‌دوای ئه‌وه‌شه‌وه ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی كوردستان هیچ چاكسازییه‌كیان ئه‌نجام نه‌داوه ،به‌ڵكو ته‌نانه‌ت ته‌قه‌كه‌ره‌كان و ئه‌وانه‌ی خه‌ڵكیان كوشتووه ،به دادگایان نه‌گه‌یاندوون ،باسی ئه‌وه‌ش كه یه‌كێتی به لیستی جیا داده‌به‌زێت ،پێامن وانییه دابه‌زین به لیستی جیا یان هاوپه‌یامنی كاریگه‌ری بكاته سه‌ر ئه‌وه ،چونكه ئه‌و كاره ده‌بێت له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌وه بێت كه چ خزمه‌تێك به كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان ده‌ك��ات .یه‌كێتی خۆیان ڕایانگه‌یاند ،وتیان ئه‌م دابه‌زینه‌ی ئێمه تاكتیكه ،دوای هه‌ڵبژاردنه‌كه ده‌چینه‌وه س �ه‌ر هه‌مان ئ �ه‌و ئیشه‌ی پێشووتر كردوومانه ،كه‌واته ئاشكرایان كرد كه دابه‌زینیان به لیستی جیا هه‌وڵدان نییه بۆ سه‌ملاندنی جیاوازیی خۆیان له پارتی دیموكراتی كوردستان ،ئه‌وه‌ش له ڕووی سیاسی و ده‌نگده‌ریشه‌وه هیچ گۆڕانكارییه‌ك دروس��ت ناكات. ئه‌و واقیعه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندا ه�هی�ه ،ده‌رئه‌نجامی ئ �ه‌و دۆخه‌یه
ك �ه پ��ارت��ی و یه‌كێتی ده‌س�ه‌اڵت��ی��ان به‌ش ك��ردووه له نێوان خۆیاندا ،ئه‌م ده‌سه‌اڵت دابه‌شكردنه‌ش له سه‌ر ئاستی جوگرافییە كه ناوچه‌یه‌ك هه‌یه ناوی ناوچه‌ی یه‌كێتی و ناوچه‌یه‌كیش ناوی ناوچه‌ی پارتییه تا ئێستاش ،خۆشیان باس له‌و جیاوازییه ده‌ك��ه‌ن .له‌سه‌ر ئاستی حوكمڕانیش كه ده‌سه‌اڵتیان له نێوان خۆیان داب �ه‌ش ك��ردووه ،تا ئێستا ه �ه‌ردوو ال له ناوچه‌ی ئه‌وه‌ی دیكه خ��ۆی ب�ه م �ه‌غ��دور ده‌زان��ێ��ت ك�ه قائیمقام و م��ودی��ر ناحیه هی ئه‌وان نییه ،كه له‌م دابه‌شكردنانه‌ش سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون .له الیه‌كی دیكه‌وه ئه‌و دۆخ�ه ناعه‌داله‌تییه‌ی هه‌یه له هه‌رێمی كوردستاندا ،ده‌رئه‌نجامی ئه‌و هاوپه‌یامنیه‌تییه‌یه كه له نێوان خۆیاندا ئه‌م واڵته‌یان داب �ه‌ش ك��ردووه ،وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان تاپۆی دوو حزب بێت. ب��هی��ان :ئ �ه‌م �ه وه‌ك یه‌كێتیی ن��ی��ش��ت��ی�مان��ی ،ئ���هی وه‌ك الی �ه‌ن �ه ئیسالمییه‌كان؟ ئ����ارام ش��ێ��خ م��ح��ه‌م��ه‌د :ئ��ه‌وه ده‌م��ێ��ن��ێ��ت��ه‌وه س���ه‌ر ب��ان��گ �ه‌ش �هی هه‌ڵبژاردن ،وه‌ك پێشرت باسی سێ جۆر ده‌ن��گ��ده‌ره‌ك�ه‌م ك��رد .من ن��اوی هیچ الیه‌نێك ناهێنم.
به‌یان :به‌اڵم یه‌كێك له‌و كێشانه‌ی ڕووبه‌ڕووی گۆڕان ده‌بێته‌وه و ناوبه‌ناو له‌سه‌ری زه‌قده‌كرێته‌وه ،مه‌سه‌له‌ی ئایینه ،كه له ههڵبژاردنهكانی ڕابردوودا یه‌كێك له دروشمه‌كانی گۆڕان ئایینی ب��ووه ،هه‌ڵوێستی ئێوه له‌وباره‌یه‌وه چییه؟ ئارام شێخ محه‌مه‌د :ئێمه باسی ئه‌وه‌مان كردووه كه هێزێكی سیاسین، باوه‌ڕمان به چاكسازیی بنهڕەتی هه‌یه له سیستمی حوكمڕانی ،پێشرتیش له‌سه‌ر زاری ڕێكخه‌ری گشتیی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان وتوومانه باوه‌ڕمان به‌وه هه‌یه ئایین یه‌كێكه له پیرۆزییه‌كانی خه‌ڵكی كوردستان و بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ڕێزی بۆ دان���اوه ،له‌گه‌ڵ پایه‌كانی مافی مرۆڤ و نه‌ته‌وه‌ییدا باسامن كردووه، ئ��ه‌و م�ه‌س�ه‌ل�هی�ه‌ش مه‌سه‌له‌یه‌كی ده‌ستوورییه كه دهمێنێتهوه بۆ ئاینده، له ڕێگه‌ی ده‌ستووره‌وه بڕیاری ئه‌وه ده‌درێت كه سیستمی حوكمڕانی چۆن بێت. ب�هی��ان :چاوه‌ڕوانیتان چییه بۆ ڕێژەی ده‌نگی الیه‌نه‌كان له هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا؟ ئ��ارام شێخ محه‌مه‌د :پێامن وایه ئه‌گه‌ر ئه‌مجاره هه‌ڵبژاردنێكی پاك و بێگه‌رد له هه‌رێمی كوردستان بكرێت، تای ته‌رازووه‌كه گۆڕانكاریی ڕیشه‌یی به‌خۆیه‌وه ده‌بینێت به‌ره‌و ئۆپۆزسیۆن به گشتی ،له ئایینده‌دا ده‌س�ه‌اڵت بۆ ئۆپۆزسیۆنه. ب�هی��ان :وه‌ك به‌رپرسی ژووری هه‌ڵبژاردنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان و ئه‌و ڕاپرسی و به‌دواداچوونانه‌ی كردووتانه، ئه‌گه‌ری دابه‌شكردنی كورسییه‌كان چۆن ده‌بێت؟ ئ����ارام ش��ێ��خ م��ح��ه‌م��ه‌د :ئێمه به‌رده‌وامین ،ناتوانم ژماره‌یه‌كت به دیاریكراوی پێ بڵێم ،به‌اڵم ده‌توانم ئه‌وه بڵێم ڕێ��ژەی ده‌نگی ئێمه وه‌ك بزووتنه‌وه‌وی گۆڕان ،له زیادبووندایه، له كه‌مبووندا نییه .دۆخی هه‌رێمی كوردستانیش ئاڕاسته‌ی زیاتر به الی ئۆپۆزسیۆنه تا ده‌س �ه‌اڵت .كێشه‌كانی خه‌ڵكیش به‌گشتی هه‌مووی وه‌ك خۆی ماوه‌ته‌وه ،هیچی چاره‌سه‌ر نه‌كراوه. به‌یان :به‌اڵم به‌رپرسانی پارتی ،به تایبه‌ت له تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان وا
باڵوده‌كه‌نه‌وه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنی پاك و بێگه‌رد هه‌بێت ،پارتی له گه‌رمیان و سلێامنییش ده‌نگی یه‌كه‌م ده‌هێنێت؟ ئ��ارام شێخ محه‌مه‌د :بۆ پارتی ئاساییه كه پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆ بانگه‌شه وه‌ك هه‌ر حزبێكی سیاسی، خه‌ون به كورسییهوه ببینێت. به‌یان :گرفته نێوخۆییه‌كانی گۆڕان، به‌تایبه‌ت مه‌سه‌له‌ی سێ سه‌ركرده‌كه‌ی، له چ ئاستێكدایه؟ ئ����ارام ش��ێ��خ م��ح��ه‌م��ه‌د :هیچ كێشه‌یه‌كی فكری و سیاسیی قووڵامن نییه ،كێشه‌كان ل�ه‌س�ه‌ر چۆنیه‌تیی ئیشكردنه ،ئه‌مه‌ش خاڵێكی ئیجابییه بۆ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان .ئه‌وه مه‌سه‌له‌یه‌كه چ���اره‌س���ه‌ر ب���ووه ،ئ���ه‌و ك�ه‌س��ان�ه‌ش هه‌ر خه‌ڵكێكی دی��ار و هه‌ڵسوڕاوی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانن. به‌یان :كه‌واته ملمالنێی نه‌وه‌ی نوێ و نه‌وه‌ی كۆن له‌نێو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕاندا بوونی هه‌یه؟ ئارام شێخ محه‌مه‌د :مه‌سه‌له‌یه‌كی ئاساییه ،له‌ناو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕاندا جیاوازی و ملمالنێكان له‌سه‌ر شێوازی ئیشكردنه ،ئه‌مه‌ش مایه‌ی خۆشحاڵییه و نیشاندانی دڵسۆزییه بۆ بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،چونكه هه‌ر بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی و حزبی جیاوازی تێدا نه‌ما، ئه‌وه كێشه‌یه .ئێمه له هه‌موو جۆرێك له خه‌ڵكامن هه‌یه ،له ئاستی جیاوازى رۆشنبیری و ته‌مه‌ن و پێكه‌وه كار ده‌كه‌ین. ب���هی���ان :پ��هی��وه‌ن��دی��ی ن��ێ��وان فراكسیۆنی په‌رله‌مانی كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌كه چۆنه، كه باس له بێئاگابوون له یه‌كرتییان ده‌كرێت؟ ئ��ارام شێخ محه‌مه‌د :من ئه‌وه‌م نه‌بیستووه .ئێمه ب �ه ب��ه‌رده‌وام��ی كۆبوونه‌وه‌مان هه‌یه ،چ كۆبوونه‌وه‌ی فراوانی هه‌ڵسوڕاوامنان ،چ كۆبوونه‌وه‌ی جڤاتی نیشتیامنی ،سه‌رۆكی هه‌ردوو فراكسیۆنه‌كه ئه‌ندامن و به‌شدارن له كۆبوونه‌وه‌كان ،هه‌م ئه‌وان باسی چاالكییه‌كانیان ده‌كه‌ن ،هه‌م ئێمه‌ش تێبینییه‌كامن هه‌بێت ،به‌وان ده‌ڵێین. جگه له‌وه كه‌سێكیشامن هه‌یه كه كاك عومه‌ری سه‌ید عه‌لییه ،ئه‌و بۆ كاری فراكسیۆنه‌كان كار ده‌كات.
4 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
بەكر حه‌مه‌سدیق
دانوستانی كورد و به‌غدا و ئاسۆی گه‌شبینی پاش هاتنی شاندی دانوستانی هاوپه‌یامنیی نیشتامنیی شیعه‌كان بۆ هه‌ولێر و سه‌رله‌نوێ كردنه‌وه‌ی ده‌رگای گفتوگۆ به رووی یه‌كرتیدا، ئاسۆیه‌كی گه‌شبینی دروست بوو الی هه‌ند ێ چاودێر ،پێیان وابوو كه ئه‌وه سه‌ره‌تای چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانه .دانیشتنه‌كانیشیان به ئیجابی وه‌سف كرد .له‌ڕاستییدا ئه‌م شێوازه وه‌سفكردنه له هه‌ر كایه‌یه‌كدا به‌كاربهێرنێت و بۆ هه‌ر ئاراسته‌یه‌ك بێت ،له شوێنی خۆیدا نییه ،چونكه كرۆكی دانیشتنه‌كان له بنه‌ڕەتدا به‌و ئاراسته‌یه‌دا ناڕۆن ،ئه‌وان بێباكانه قسه‌یان كردووه ،له‌سه‌ر ئاستی عێراقیش كورد كارتی گوشاری به‌هێزی نییه كه بتوانێت پشتی شیعه‌كانی عێراقی پێ بچه‌مێنێته‌وه .له‌سه‌ر زه‌مینی واقیعیش مالیكی ته‌نها یه‌ك هه‌نگاوی نه‌نانه‌وه بۆ ده‌رخستنی نیازپاكی خۆی به‌رامبه‌ر به كورد، هه‌ندێكیان پێیان وایه كه له ده‌وڵه‌تی نوێی عێراقدا كورد پشكی شێری به‌ركه‌وتووه ،رۆژانه‌ش كه مالیكی ده‌رده‌چێت و لێدوانی رۆژنامه‌وانی ده‌گرێت ،بێ باكانه قسه ده‌كات، بێنیازه له ده‌وروبه‌ر .ئاغایانی ئه‌مریكاش به ته‌واوی پشتیوانی له مالیكی ده‌كه‌ن ،پێیان وایه مالیكی پیاوی ئه‌م قۆناغه‌یه .ده‌شبنین كه ئاراسته‌ی ههڵبژاردنهكانی عێراقیش به بهرژەوهندیی مالیكی و ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی كۆتایی دێت .سهیره دژایه‌تیی كورد بووه‌ته ده‌ستكه‌وت بۆ مالیكی ،ده‌نگی خۆی پێ زیاد ده‌كات ،خۆشحاڵی و گه‌شبینی له بارێكی وه‌های وه‌ك ئه‌مێستاكه‌دا له جێی خۆیدا نییه و هه‌ڵه‌یه .ئه‌وه‌ی كورد پێویستی پێیه‌تی له‌م قۆناغه‌دا، هێزی مه‌نتیق نییه ،به‌ڵكو مه‌نتیقی هێزه ،كه بتوانێ مالیكی بخاته‌وه ناو قاوغه‌كه‌ی خۆی .به بڕوای من كورد ئه‌مه‌شی نییه ،تا ئه‌و دێوه‌زمه‌ی عێراق برتسێنێت ،به‌اڵم یه‌كڕیزی و پرس و ڕا به‌یه‌ك كردن و رێككه‌وتنی هێزه كوردییه‌كان هێزێكی كاریگه‌ره، پرۆژەیهكی روون و گونجاو كه تیایدا بهرژەوهندیی كورد پارێزراو بێت، ئه‌مه‌شیان خاڵی هێزه .پشتیوانیی هێزێكی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی بۆ داواكانی كورد ،ئه‌مانه هێزی كاریگه‌رن .به‌اڵم كاركردن له ناو پرۆژەی سیاسی هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی دراوسێدا ،قوڕبه‌سه‌رییه و هیچی به‌دواوه نییه جگه ره‌دووكه‌وتن و به‌دواوه‌بوونی خه‌ڵك .بۆیه ده‌بێ له‌م قۆناغه‌دا كه ته‌نها حیوارمان ماوه بۆ گفتوگۆ ،به قورسایی ته‌واوی خۆمانه‌وه قسه له‌گه‌ڵ به‌غدا بكه‌ین، به‌دوای ئه‌وله‌ویاتی داواكارییه كوردییه‌كانه‌وه بین كه ماده‌ی ()140 له پێشه‌وه‌ی هه‌موویانه‌وه‌یه ،گه‌رنا داواكاریی ماددی چاره‌سه‌ره‌كه‌ی پاره‌یه و (مالیكی)یش نكوڵی نییه له‌وه‌ی به پاره هه‌ندێ له داواكارییه ماددییه‌كانی ئێمه چاره‌سه‌ر بكات. هاوكات ده‌بێت هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵت به ئه‌ندازه‌ی چاوه‌ڕوانییان له به‌غدا ،خۆشیان له هه‌رێمی كوردستاندا ریفۆرم بكه‌ن و به كوردستانێكی لێكرتازاوه‌وه قسه له‌گه‌ڵ به‌غدا نه‌كه‌ن ،گه‌رنا ( َف َت ْف َش ُلواْ ؤ َت ْذهَ َب يح ُك ْم ) ِر ُ
مالیكی بۆ وه‌فدی كورد :موراعاتی كوردم كردووه ،ئه‌گه‌رنا وه‌زیره‌كانم فه‌سڵ ده‌كرد
ده‌مه‌قاڵ ێ ل ه نێوان بارزانی‌و نوێنه‌ری گۆڕان دروست ده‌بێت
ئا :ئومێد محەممەد رۆژی 4/11دوای دابڕانێكی كاتیی وه‌فدی دانوستانكاری كورد گه‌یشته به‌غدا و له‌گه‌ڵ نوری مالیكی كۆبوونه‌وه ،دوای دوو رۆژیش وه‌فده‌كه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم كۆبوونه‌وه و بڕیاریاندا دوو لیژنه بۆ وتووێژ بنێرنه به‌غدا. خاڵی ناكۆكی كورد‌و شیعه له كۆبوونه‌وه‌ی وه‌فدی دانوستانكار له‌گه‌ڵ مالیكی ،سه‌ره‌تا وه‌ف��دی كوردی ده‌ستیان ك���ردووه ب�ه قسه و گله‌یی خۆیان له مالیكی ك���ردووه ،دواتریش مالیكی به‌رپه‌رچی سه‌رجه‌م گله‌ییه‌كانی داوه‌ت���ه‌وه و سه‌رنج و تێبینیی خۆی له‌مه‌ڕ ناكۆكییه‌كانی هه‌رێم و ناوه‌ند خستووه‌ته‌ڕوو ،له‌وباره‌وه سه‌رچاوه‌یه‌كی به‌شداربووی كۆبوونه‌وه‌كه به «به‌یان»ی راگه‌یاند ،مالیكی ره‌خنه و گله‌یی زۆری هه‌بووه له كورد ،به وه‌فده‌كه‌ی وتووه «ك��ورد ناهێڵێت بیره نه‌وته‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم و ناوچه جێناكۆكه‌كان له الیه‌ن به‌غداوه په‌ره‌ی پێبدرێت .داهاتی كوردستان ناچێته بودجه‌ی عێراقه‌وه ،ئه‌مه له‌كاتێدایه كه كورد له سه‌دا حه‌ڤده‌ی بودجه‌ی بۆ دابین كراوه .به‌غدا ئاگاداری ورده‌كاریی ده‌رهێنانی نه‌وت له كوردستان نییه .ك��ورد ن��اوچ�ه جێناكۆكه‌كان به كوردستان ده‌زانن ،له كاتێكدا به گوێره‌ی ده‌ستوور ،ئه‌و ناوچانه جێناكۆكن ،به‌غدا ده‌سه‌اڵتی به‌سه‌ر فڕۆكه‌خانه و ده‌روازه سنوورییه‌كانی هه‌رێمدا نییه«. ئ �ه‌و سه‌رچاوه‌یه وتیشی مالیكی به وه‌فده‌كه‌ی وت��ووه موراعاتی كوردم كردووه ،ئه‌گه‌رنا وه‌زیره كورده‌كانم فه‌سڵ ده‌كرد .له كۆتایی قسه‌كانیشیدا مالیكی ته‌نها به‌ڵێنی به‌رده‌وامیی وتوێژی به كورد داوه ،نه‌ك هێنانه‌دیی داواكاریی وه‌فدی دانوستانكاری كورد.
كورد ناكۆكه سه‌باره‌ت به پالنی كورد بۆ دانوستان، س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك له وه‌ف��دی كوردییه‌وه رایگه‌یاند «فراكسیۆنه كوردییه‌كان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی دانوستان له‌گه‌ڵ شیعه ،هاوڕا نین .نوێنه‌ری یه‌كێتی پێی باش بووه به ته‌نها له‌گه‌ڵ شیعه وتووێژ بكرێت ،به‌اڵم نوێنه‌ری پارتی و گۆڕان و كۆمه‌ڵ پێیان باش بووه عێراقییه‌ش تێكه‌ڵی دانوستان بكرێت ،چونكه كێشه‌كانی عێراق گشتگیره و په‌یوه‌ندیی به هه‌موانه‌وه هه‌یه .به‌اڵم نوێنه‌ری یه‌كگرتوو پێی باش بووه ئه‌گه‌ر وتووێژ له‌گه‌ڵ شیعه ئه‌نجامی ئیجابیی هه‌بوو ،ئه‌وسا عێراقیه‌ش هاوبه‌شیی پێ بكرێت». چه‌له‌بیی دۆستی كورد ئه‌و به‌شداربووه‌ی كۆبوونه‌وه‌كه ئ��ه‌وه‌ش��ی ئ��اش��ك�را ك��رد ك �ه ل �ه كاتی دان��وس��ت��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ مالیكی ،ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی به‌شدار بووه .ناوبراو پشتیوانیی زۆری له خواسته‌كانی ك��ورد ك��ردووه و سه‌رزه‌نشتی مالیكیی كردووه كه به‌ده‌م
خواسته‌كانیانه‌وه ناچێت .به بڕوای ئه‌و ئه‌ندامه‌ی وه‌فده كوردییه‌كه ،باشرت وایه كورد كار له‌سه‌ر ئه‌وه بكات له ئاینده‌دا چه‌له‌بی شوێنی مالیكی بگرێته‌وه ،چونكه ئه‌وه له بهرژەوهندیی كورده. كورد تامه‌زرۆی گه‌ڕانه‌وه‌یه دوای گ�����هڕان�����ه‌وه‌ی وه‌ف����دی دانوستانكاری كورد له به‌غدا ،وه‌فده‌كه و وه‌زیره كورده‌كان و سه‌رۆكی فراكسیۆنه ك��ورده‌ك��ان له په‌رله‌مانی عێراق دوو كۆبوونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌نجامدا ،له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا بڕیاردراوه دوو لیژنه بۆ وتووێژ ره‌وان���هی به‌غدا بكرێت .به‌شداربوویه‌كی كۆبوونه‌وه‌كه كه نه‌یویست ناوی بهێرنێت ،به «به‌یان»ی وت
«له ئێستادا كورد تامه‌زرۆی گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ به‌غداد ،بۆیه ئه‌گه‌ر چوونی دوو لیژنه‌كه ئه‌نجامی هه‌بوو ،هه‌رچه‌نده كه‌میش بێت ،ئ �هوا ك��ورد ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه به‌غدا، چونكه هه‌ندێك له وه‌زیر و په‌رله‌مانتاره كورده‌كان له‌گه‌ڵ گه‌ڕانه‌وه‌ن بۆ به‌غداد، ه��اوك��ات ك��ورد پێویستی به به‌غدایه، كشانه‌وه‌ی كاتیش ئه‌نجامێكی ئه‌وتۆی نه‌بووه ،چونكه كارته‌كانی كورد الوازه«. ئه‌و سه‌رچاوه‌یه وتیشی «كارتی به‌هێزی ك��ورد كشانه‌وه‌ی یه‌كجارییه له به‌غدا و رێگرتنه له ن��اردن�ه‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌وت بۆ توركیا ،چونكه رۆژانه یه‌ك ملیۆن به‌رمیل نه‌وت له رێگه‌ی بۆرییه‌كانی نه‌وت كه به هه‌رێمی كوردستاندا تێده‌په‌ڕن ،هه‌نارده‌ی
كشانه‌وه‌ی كاتیی لە بەغدا ئه‌نجامێكی ئه‌وتۆی نه‌بووه ،چونکە كارتێکى الوازه
به‌نده‌ره‌كانی توركیا ده‌ك��رێ��ت ،ئه‌گه‌ر كورد رێگریی لێبكات ،ده‌بێت ه فشارێكی ئابووریی گهوره له‌سه‌ر عێراق». ده‌مه‌قاڵه‌ی بارزانی و گۆڕان له كۆبوونه‌وه‌ی وه‌فدی دانوستانكاری كورد له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم ،ده‌مه‌قاڵێ له نێوان مه‌سعود بارزانیی سه‌رۆكی هه‌رێم و سه‌ردار عه‌بدواڵى سه‌رۆكی فراكسیۆنی گ��ۆڕان له په‌رله‌مانی عێراق ،دروس��ت ده‌بێت ،سه‌ردار عه‌بدواڵ گله‌یی ل ه بارزانی ده‌كات له‌سه‌ر دوو لێدوانی به‌رپرسانی پ��ارت��ی س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،كه وتبوویان ئۆپۆزسیۆن كه‌مینه و پێنه‌گه‌یو و ناكامڵن ،هاوكات ئه‌د‌هه‌م بارزانیش سه‌الحه‌ددین موحه‌ممه‌د ئه‌مینداری پێشووی یه‌گگرتووی به سیخوڕ ناوبردبوو، ئه‌مه و نوێنه‌ره‌كه‌ی گۆڕان به بارزانیی وتووه ده‌بێت داوای لێبوردن بكات ،ئه‌گه‌رنا به‌شداریی كۆبوونه‌وه‌ی دووه‌م ناكات. بارزانیش سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی وتوویه‌تی داوای لیبوردن ناكات ،روویكردووه‌ته عه‌لی باپیر و پێی وتووه «ئه‌وه مامۆستا عه‌لی باپیر ئاگاداره ،كه من داوای درێژكردنه‌وه‌ی م��اوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیم نه‌كردووه« ،به‌اڵم عه‌لی باپیر وه‌اڵم��ی بارزانی ده‌دات��ه و ده‌ڵێت «وه‌ف��دی یه‌كێتی و پارتی داوای درێژكردنه‌وه‌ی م��اوه‌ی سه‌رۆكایه‌تییان كردووه« ،به‌مه‌ش بارزانی ئیحراج ده‌بێت و نوێنه‌ری گۆڕانیش بایكۆتی دانیشتنی دووه‌م ده‌كات. ئه‌مه و له كۆبوونه‌وه‌ی دووه‌م��دا كه گۆڕان بایكۆتی كرد ،دیندار دۆسكیی نوێنه‌ری یه‌كگرتوو وتوویه‌تی «حیزب پێی نه‌وتووم دیفاع له مامۆستا سه‌الحه‌ددین بكه‌م ،وته‌كانیشی قسه‌ی یه‌كگرتوو نییه، ئ �ه‌و له یه‌كگرتووشدا هیچ پۆستێكی نییه ،با كه‌سیش موزایه‌ده‌مان به‌سه‌ره‌وه نه‌كات» ،مه‌به‌ستی ناوبراویش له‌م قسانه هه‌ڵوێستی نوێنه‌ری گۆڕان بووه.
ژماره‌كان ئاماژەی ترسناكن
ده ساڵ دوای هێرشی ئه‌مریكا بۆ عێراق ئا :وریا عه‌لی دوای تێپه‌ڕبوونی ده س��اڵ به‌سه‌ر هێرشی ئه‌مریكا و رووخ��ان��دن��ی رژێمی به‌عس ،ژماره‌كان ئاماژەی ترسناك له‌مه‌ڕ دۆخ��ی عێراق ده‌خ �ه‌ن �ه‌ڕوو .عێراق سێیه‌م گه‌وره‌ترین واڵتی هه‌نارده‌كاری نه‌وته له جیهاندا ،قه‌باره‌ی ناردنه ده‌ره‌وه‌كانی بۆ 3.6 ملیۆن به‌رمیل نه‌وت له رۆژێكدا له ساڵی 2013دا به‌رزبووه‌ته‌وه .به‌اڵم ئه‌مه هێشتا مایه‌ی دڵخۆشی نییه ،چونكه له پێش هێرشی ئه‌مریكادا 2.8ملیۆن به‌رمیل نه‌وتی ده‌نارده ده‌ره‌وه. ب�ه‌پ��ێ��ی ئ���ام���ارای ئ��اژان��س��ی وزه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ،تا ساڵی 2035عێراق نزیكه‌ی 5ترلیۆن دۆالری ده‌ست ده‌كه‌وێت له ناردنه ده‌ره‌وه‌ی به‌رهه‌مه نه‌وتییه‌كانی ،واته به تێكڕای 200ملیار دۆالر سااڵنه. ئاژانسه‌كه ئه‌وه‌شی راگه‌یاندووه كه كه‌میی وزه‌ی كاره‌با له گرنگرتین ته‌گه‌ره‌كانه له‌به‌رده‌م گه‌شه‌كردنی ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تی له عێراقدا .شاری به‌غدای پایته‌خت له پێش
ساڵی 2003دا 16ـ 24سه‌عات وزه‌ی كاره‌بای له رۆژێكدا هه‌بوو ،له هه‌مان مێژوو وزه‌ی كاره‌با له پارێزگاكانی تردا له 16ـ 20سه‌عات بوو .به‌اڵم ئێستا ،خێزانێكی ئاسایی عێراقی ته‌نها هه‌شت كاتژمێر ل ه رۆژێكدا كاره‌بای له رێگای تۆڕی كاره‌بای حكومییه‌وه هه‌یه. س���ه‌رب���اری ئ����ه‌وه‌ی ك��ه ن���ه‌وت به سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی بۆ داهات داده‌نرێت و پشكی شێری هه‌یه له تێكڕای به‌رهه‌می ناوخۆییدا ،به‌اڵم تا ئێستاش عێراق بێ توانایه له پااڵوتنی ئه‌ندازه‌ی پێویست بۆ پڕكردنه‌وه‌ی پێداویستیی وزه‌ی ك��اره‌ب��ا و رۆژان���هی هاوواڵتیان .هه‌رچه‌نده عێراق یه‌ده‌گێكی گه‌وره‌ی هه‌یه له غازی رسوشتی ،ئاژانسی وزه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌و غازه رسوشتییه‌ی كه عێراق به‌رهه‌می هێناوه له ساڵی 2012دا، به نیوه‌ی ئ��ه‌وه‌ی دان���اوه كه له ه �ه‌وادا ده‌سووتێت. ته‌كنه‌لۆژیا به‌كارهێنانی موبایل و ئینته‌رنێت به‌شێوه‌یه‌كی ف �راوان له عێراقدا له ساڵی ()2003ە‌وه به‌كاردێت .له س �ه‌دا ()78ی
عێراقییه‌كان موبایلیان پێیه .به‌اڵم ژماره‌ی به‌كارهێنه‌رانی ئینته‌رنێت وه‌ك هه‌ڵگرانی موبایل زۆر نییه ،تا ئێستا ل ه س �ه‌دا ()5 ی عێراقییه‌كان ت��ۆڕی زانیاریی جیهانی به‌كارده‌هێنن. توندوتیژی هێزه‌كانی ئه‌مریكا و هاوپه‌یامنان تا ساڵی 2010وه‌كو هێزێكی سه‌ربازی له عێراق م��ان�ه‌وه ،پاشان ڕاده‌ستكردنه‌وه‌ی به‌رپرسیارێتییه ئه‌منییه‌كان به‌شێوه‌ی پله پله بۆ هێزه عێراقیییه‌كان به‌ڕێوه‌چوو. له‌وكاته‌وه‌ی پرۆسه‌ی سه‌ربازی له عێراقدا ده‌ستی پێكردووه ،به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی كه وه‌زراه‌تی به‌رگریی ئه‌مریكا له واشنتۆن رایگه‌یاندووه )4488( ،سه‌ربازی ئه‌مریكی كوژراون .به‌ریتانییه‌كانیش ( )179سه‌ربازیان له‌و ماوه‌یه‌دا له‌ده‌ست داوه .به‌اڵم ئاماری كوژراوی مه‌ده‌نییه عێراقییه‌كان كه به هۆی پرۆسه سه‌ربازییه‌كان ،ی��ان توندوتیژیی تائیفی و ته‌قینه‌وه‌وه كوژراون )17( ،هه‌زاری تێپه‌ڕاندووه. راپۆرته‌كان ئاماژە به‌وه ده‌دەن كه ئه‌و
ماوه‌یه‌ی ده‌كه‌وێته نێوان ئ��ازاری 2006و هه‌مان مانگی ساڵی ،2008زۆرترین قوربانیی به‌خۆیه‌وه بینیوه ،ئه‌مه‌ش له ئه‌نجامی توندوتیژیی تائیفییه‌وه بوو كه له‌و ماوه‌دا گه‌یشتبووه لوتكه. رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ بۆ مافی مرۆڤ ،ده‌ڵێت «بارودۆخی مافی مرۆڤ تا ئێستاش ناجێگیره ،ب ه تایبه‌ت بۆ گیراوان و رۆژنامه‌نووسان و چاالكوانان و ئافره‌تان» .ئه‌و رێكخراوه له راپۆرته‌كانیدا ئاماژەی بەوه داوه كه ژماره‌یه‌كی زۆر له‌و بێوه‌ژنانه‌ی له ئه‌نجامی شه‌ڕ و توندوتیژیی تائیفییه‌وه هاوسه‌ره‌كانیان له‌ده‌ستداوه ،ده‌بنه ئامانج و ئیستیغالل و ناچار ده‌كرێن له‌سه‌ر كرداری داوێنپیسی. ه���اوك���ات ع���ێ���راق ب��� ه واڵت��ێ��ك��ی ترسناك داده‌ن��رێ��ت ب��ۆ رۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ان و راگ �هی��ان��دن��ك��اران .لیژنه‌ی ب �ه‌رگ��ری له رۆژنامه‌نووسان ده‌ڵێت «له ساڵی ()2003ە‌وه ( )151رۆژنامه‌نووس ل ه عێراق كوژراون» .به گوێره‌ی هه‌ندێك ئاماری ناڕەسمیش ،ژماره‌ی راگه‌یاندنكاره كوژراوه‌كان له ( )288كه‌س تێپه‌ڕی كردووه .عێراق له ریزبه‌ندی سه‌ره‌وه‌ی
لیستی ئه‌و واڵتانه‌دا دێت ك ه زۆر ترسناكن بۆ رۆژنامه‌نووسان ،ئه‌مه‌ش دوو ئه‌وه‌نده‌ی ژماره‌ی كوژراوانی راگه‌یاندنكاره‌كانه له واڵتی فلیپین ،كه پله‌ی دووه‌می هه‌یه له ریزبه‌ندیی واڵته مه‌ترسیداره‌كان بۆ رۆژنامه‌نووسان ..هه‌ر له‌و ده ساڵه‌دا زیاتر له 265دكتۆر و كارمه‌ندی ته‌ندروستی كوژراون. گه‌نده‌ڵی ل �ه س��اڵ��ی ()2003ە‌وه ل �ه عێراقدا به‌شێوه‌یه‌كی ب �ه‌رچ��او ،ئاستی گه‌نده‌ڵی به‌رزبووه‌ته‌وه .به‌پێی ئه‌و به‌دواداچوونانه‌ی كه رێكخراوی شه‌فافیه‌تی نێوده‌وڵه‌تی پێی هه‌ستاوه ،كه تایبه‌ته به ی گه‌نده‌ڵی ،دانی ناوه به‌وه‌دا كه ( )%35ئه‌وانه‌ی چاوپێكه‌وتنیان له‌گه‌ڵدا ك�راوه ،له ساڵی 2012دا به‌رتیلیان داو ه. ه��ه‌روه‌ك زۆرب��هی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه رێژەكه‌یان نزیكه‌ی ( )%63ده‌بێت ،واده‌بینن كه هه‌وڵه‌كانی حكومه‌ت بۆ بنه‌بڕكردنی گه‌نده‌ڵی ،چاالك نییه)%77( .یش وا ده‌بینن كه له ساڵی ()2007ە‌وه گه‌نده‌ڵی زیادی كردووه.
7 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ـــه‌ڵك بڵێم ده‌نگ بده‌ن به‌الیه‌نێكی دیاریكراو
ـــــه‌ڵ دروشمه‌كانیان ڕاستیان نه‌كرد هێزێكی سۆسیال دیموكرات د هزانێت و له‌والشه‌و ه سه‌رقاڵی سازدانی فیستیڤاڵی خێڵه‌كانه ،بۆ منوون ه فیستیڤاڵی هۆزی جاف ب ه سه‌رپه‌رشتیی ئ � هوان به‌ڕیوه‌ده‌برێت، ه �ه‌روه‌ه��ا پارتییش ناوێكی دیموكراتی له‌خۆی ناو ه و كه‌چی ل ه خێڵگ هراییدا نقوم بووه .له‌وباریه‌و ه نووسه‌ر و ڕۆژنامه‌نووس مه‌سعوود عه‌بدولخالق ،سه‌رۆكی ده‌زگای ستانده‌ر ،بێ په‌رد ه ده‌ڵێت ،ئ هوان له‌گه‌ڵ مه‌بادیئی خۆیان درۆیان كرد« .داگیركه‌ریش كاتی خۆی هه‌وڵی دا به‌و شێوه‌ی ه ئیراده‌ی میلله‌ت الواز بكات ،تا ل ه ب هرانبه‌ریدا چه‌ند كه‌سانێك ك ه بكه‌ون ه ژێر كاریگه‌ریی ماددییه‌و ه و الیه‌نگریی بۆ بكه‌ن ،به‌داخه‌وه ده‌سه‌اڵتیش تازه‌به‌تاز ه ئه‌و جۆره كار ه دووباره ده‌كاته‌وه ،تا ئێستا هیچ سوودێك ل ه بوونی خێڵ ل ه هیچ شوێنكی دونیا به‌دی ناكرێت، ئه‌و هه‌موو پڕوپاگه‌نده‌یه‌ی ك ه ده‌سه‌اڵتی كوردی ده‌یكرد بۆ ب ه مه‌ده‌نیبوونی كۆمه‌ڵگه و دیموكراسی ،هه‌مووی درۆ بوو ،هیچی ڕاست نه‌بوو ،پارتی و یه‌كێتی ب ه به‌ڵگه‌وه سه‌ملاندیان ك ه نه دیموكراتن ،ن ه سۆشیالیزم،
له‌گه‌ڵ ئینتیامی پڕۆگرامه‌كه‌شیان ڕاست ناكه‌ن ،ب ه ڵكو كار له‌سه‌ر حزبی سه‌ركرده ده‌ك���ه‌ن ،ك ه ئه‌مه‌ش ل ه هه‌موو جیهان شكستی هێناه‌وه». ڕێبین هه‌ردییش ئ�ه‌و بۆچوونه‌ی هه‌یه ك ه گرنگیدانی حزبه‌كان بۆ خێڵه‌كان ،بۆ ده‌نگكڕینه ،به‌اڵم ئێستا ئ�ه‌وه‌ش نه‌ماوه. ئه‌و ده‌ڵێت «ج��اران ده‌س �ه‌اڵت ل ه ڕێگه‌ی ڕازیكردنی سه‌رۆكخێڵێكەوە وای ده‌كرد ئینتیامی هه‌موو ئه‌ندامانی ئه‌م خێڵ ه بۆالی خۆی رابكێشێ ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ل ه كوردستان ئه‌م ه ن �ه‌م��اوه ،سه‌رۆكخێڵه‌كانیش له‌وه تێگه‌شتوون ك ه ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌یان نه‌ماوه، ڕە‌نگ ه سه‌رۆكخێڵێك بڕیار بدات ك ه ده‌نگ به‌و الیه‌ن ه بدات ،به‌اڵم ئه‌ندامانی به‌قسه‌ی نه‌كه‌ن .خێڵ دابه‌ش بوو ه به‌سه‌ر الیه‌نه‌كاندا، پ�هی��وه‌ن��دی��ی س�ه‌رۆك��خ��ێ��ڵ و ئ�ه‌ن��دام��ان به‌هێزییەى جاران نه‌ماو ه دروستبوونی خێڵ سه‌نگه‌رگرتنی ئینتیامی جیاواز ،گرفت بۆ ئینتیامی كوردستان دروست ده‌كات ،چونكه ل ه دواج��اردا خێڵ ل ه پێش نه‌ته‌وه‌وە دێت، خێڵ ل ه پێش نیشتامنه‌و ه دێت ،زیانی گهوره
ل ه نه‌ته‌و ه ده‌دات ،كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی دابه‌ش داب��ه‌ش ده‌ب��ێ ،ئ�ه‌و هێزه‌ی هه‌موومانی كۆكردووه‌ته‌و ه الواز ده‌بێ ،به‌مه‌ش مه‌ترسی له‌ناوچوومنان زیاتر ده‌بێت». ل ه ب هرانبه‌ری ئه‌و بۆچوونانه‌دا ،سه‌رۆكی هۆزی بڵباس ،سوار ئاغا ئه‌و ه ڕە‌تده‌كاته‌و ه كه فیستیڤاڵی ئ هوان بچێت ه گیرفانی حزبه‌كانه‌وه و ئه‌و ده‌ڵێت هه‌موویان دۆستی ئێمه‌ن به‌بێ جیاوازی ده‌س�ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن و ئێستا كه‌سیش ب ه قسه‌ی سه‌رۆكی عه‌شیره‌ته‌كه‌ی ده‌ن���گ ن����ادات« .فیستیڤاڵی ئێم ه بۆ پشتیوانیی حكومه‌تی هه‌رێم ه ئه‌وه‌شامن وه‌ك خزمایه‌تی كردوو ه نه‌ك وەک یە‌كێتی و پارتی ،سوێند به‌خوا ن ه یه‌كێتی ن ه پارتی هیچ هاوكاریامن ناكه‌ن ،ئێم ه له‌گه‌ڵ مامۆستا عه‌لی باپیر و كاك نه‌وشیروان و سه‌رۆكی حزبه‌كانی تر وه‌ك برا واین ،پاریش كردمان كه‌سیش هاوكاریی نه‌كردین ،هیچ گرفتامن نه‌بووه ،ئه‌وه‌ی جاران ده‌گوترا سه‌رۆكی خێڵ بتوان ێ ب ه ئه‌ندامانی خێڵ بڵێ ده‌نگ به‌الیه‌ك بدات ئه‌و ه به‌سه‌رچووه ،خه‌ڵك ئازاده ،كه‌س گو ێ ب ه سه‌رۆكی خێڵ نادات بۆ ده‌نگدان،
منیش باوه‌ڕم به‌و ه نیی ه ب ه خه‌ڵك بڵێم ده‌نگ بده‌ن ب ه الیه‌نێكی دیاریكراو». دكتۆر هه‌ڤاڵ ئه‌بووبه‌كر ،مامۆستای زانكۆی سلێامنی ،ده‌ڵێت «حزب هیچ واتایه‌كی ن ه بۆ نه‌ته‌وه ،ن ه بۆ خێڵ نه‌هێشتووه‌ته‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌و ئینتیامی بوونی خێڵه‌ش بگه‌ڕێته‌و ه نابێ ب ه جۆرێك ب ێ هه‌ر حزب ه و مۆرێك بدات له خێڵێك ،به‌ڵكو ده‌ب ێ خێڵه‌كان خۆیان له‌و ه به گه‌وره‌تر بزانن ك ه حزبه‌كان به‌كاریان بهێنن، ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش ت هواو بوو سه‌رۆكی خێڵ له‌بری ئه‌ندامانی خێڵ بڕیار بدات ،ئه‌گه‌ر سه‌یری خیڵی بڵباس بكه‌ین ،ئه‌ندامانی ده‌نگیان به‌هه‌موو الیه‌ك داوه ،وه‌ك كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،یه‌كێتی ،پارتی و گ��ۆڕان و ..تد. ئه‌گه‌ر حزبه‌كان واز ل ه خێڵه‌كان بهێنن هیچ شه‌ڕێك ل ه كوردستان ڕوونادات ،داداگا سه‌روه‌ر ده‌بێت ،ك ه خه‌ڵك ب ه ده‌ستی خۆی تۆڵ ه ناكاته‌وه ،هیچ گرفت نابێ .ل ه ئه‌ورووپا خێڵ ماوه ،به‌اڵم خێڵ سه‌روه‌ر نیی ه ب ه سه‌ر یاسادا ،یاسا به‌سەر هه‌موو كه‌سدا سه‌روه‌ره». ڕۆژنامه‌ی به‌یان ئه‌و پرسیاره‌ی ئاڕاسته‌ی م�ه‌ال عه‌بدولڕە‌حامن ژێ��وه‌ی��ی ،به‌رپرسی ناوه‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تی ڕاپه‌ڕینی یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستان كرد ،ك ه ئێو ه حزبێكی سۆسیال دیموكراتن و بانگه‌شه‌ی دروشمی مۆدێرن ده‌كه‌ن ،چیتان داو ه ل ه خێڵگ هرایی و فیستیڤاڵی هۆزه‌كان؟ ناوبراو ب ه بیانووی ئ���ه‌وه‌ی قسه‌كانی ب � ه زی���ان ب��ۆ خۆیان ده‌شكێته‌وه ،ئاماد ه نه‌بوو لێدوان بدات.
كه‌سی وا هه‌ی ه ماوه‌ی یازده ساڵ ته‌وقیف بووه ،ئینجا دادگایی كراوه و بۆی هه‌ژمار نه‌كراوه
به پێچه‌وانه‌ی یاساكه‌وه ،دادگاكان ماوه‌ی ته‌وقیفكردن هه‌ژمار ناكه‌ن په‌یجور :فه‌رمان ڕه‌شاد ـ هه‌ولێر به‌گوێره‌ی یاسای لێبوردنی گشتی كه په‌رله‌مانی كوردستان دوو ساڵ به‌ر له ئێستا په‌سه‌ندی ك��ردووه ،له بڕگه‌یه‌كی یاساكه‌دا ئ��ام��اژە ب��ۆ ئ��ه‌وه ك��راوه ده‌بێت م��اوه‌ی ته‌وقیفی زیندانییان له كاتی حوكمدانیان هه‌ژمار بكرێت، ئه‌مه له‌كاتێكدایه ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستان ئاماژه بۆ ئه‌وه ده‌كات تاكو ئێستا ئه‌و بڕگه‌یه جێبه‌جێ نه‌كراوه ،چاالكێكی بوارى مه‌ده‌نییش پێی وای���ه ئ��ه‌وه‌ی له هه‌رێم ڕووده‌دا پێچه‌وانه‌ی نه‌ریتی دنیایه ،وه‌زاره‌تی دادیش پاساو ده‌هێنێته‌وه. ئاشتی عه‌زیز په‌رله‌مانتاری گ��ۆڕان ،له‌وباره‌یه‌وه به (به‌یان) ی ڕاگ �هی��ان��د «ك�هی��س��ی په‌نجا زیندانیامن الیه كه له زیندانه‌كانی پ��ارێ��زگ��ای ه�ه‌ول��ێ��رن و م��اوه‌ی ته‌وقیفیان بۆ هه‌ژمار نه‌كراوه». ئه‌و په‌رله‌مانتاره له‌باره‌ی ماوه‌ی ته‌وقیفی ئ��ه‌و زیندانییانه‌وە وتی «له‌نێویاندا كه‌سی وا هه‌یه ماوه‌ی یازده ساڵ ته‌وقیف بووه ئینجا دادگ��ای��ی ك���راوه و بۆی هه‌ژمار نه‌كراوه ،كه‌مرتینیشیان م��اوه‌ی شه‌ش مانگ ته‌وقیفه». ئه‌و په‌رله‌مانتاره هه‌روه‌ها وتی «دوای په‌سه‌ندكردنی یاسای لێبوردنی گشتی ،لیژنه‌یه‌كی هاوبه‌ش له نێوان ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری و وه‌زاره‌ت������ی داد
پێكهێرنا بۆ جێبه‌جێكردنی یاساكه، به‌اڵم ئێمه به‌دواداچوومنان كردووه، ئه‌و بڕگه‌ی تایبه‌ته به هه‌ژماركردنی ماوه‌ی ته‌وقیف ،جێبه‌جێ نه‌كراوه و كه‌س له‌و ڕووه‌وه سوودی له یاساكه وه‌رنه‌گرتووه». ل���ه‌الی���ه‌ن خ���ۆی���ه‌وه وت �ه‌ب��ێ��ژی وه‌زاره‌ت���ی دادی حكومه‌تی هه‌رێم، ن��ه‌ری�مان ت��ال��ب ،ده‌ڵ��ێ��ت «رەن��گ��ە جێبه‌جێنه‌كردنی ئه‌و بڕگه‌یه په‌یوه‌ندی
به كاته‌وه هه‌بێت» .هه‌روه‌ها وته‌بێژی وه‌زاره‌ت��ی داد وتی «بێگومان ده‌بێت هه‌موو یاسایه‌ك ته‌واوی بڕگه‌كانی وه‌ك خۆی جێبه‌جێ بكرێت و نابێت هیچی لێ جیابكرێته‌وه ،ئه‌و بڕگه‌یه‌ش كه له یاسای لێبوردنی گشتی هه‌یه بێگومان ده‌بێت جێبه‌جێ بكرێت ،به‌اڵم ڕەنگه به‌هۆی كاته‌وه تاكو ئێستا جێبه‌جێ ن �ه‌ك �را ب��ێ��ت» .ب���ه‌اڵم وته‌بێژە‌كه‌ی وه‌زاره‌تی داد ئاماده نه‌بوو ورده‌كاریی
زیاتر له‌و باره‌وه بڵێت. شوان سابیر ،پارێزه‌ر و چاالكی كۆمه‌ڵی م�ه‌ده‌ن��ی ،ل�ه‌وب��اره‌ی�ه‌وه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له‌وه‌ته‌ی عێراق هه‌یه و له هه‌موو واڵتانی ئه‌ندام له نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان كه 193واڵتن، ماوه‌ی ته‌وقیف هه‌ژمار ده‌كرێت». ناوبراو هه‌روه‌ها وتی «ئه‌گه‌ر ماوه‌ی ته‌وقیف زیاتر بێ له ماوه‌ی حوكمدان ،ئه‌وه ده‌بێت قه‌ره‌بووی مادی
و مه‌عنه‌ویی ئه‌و كه‌سانه بكرێته‌وه». شوان سابیر پێی وایه هه‌ژمارنه‌كردنی ماوه‌ی ته‌وقیف له هه‌رێم نه‌ریتێكه پێچه‌وانه‌ی هه‌موو دنیایه ،له‌باره‌ی هۆكاری جێبه‌جێنه‌كردنی ئه‌و بڕگه‌یه‌ی یاسای لێبوردنی گشتییەوە ئه‌و پارێزه‌ره ده‌ڵ��ێ��ت «ب �ه ب���ڕوای م��ن هۆكاره‌كه ئ�ه‌وه‌ی�ه له هه‌رێمدا زۆرب���هی كات ماوه‌ی ته‌وقیف زۆر زیاتره له ماوه‌ی حوكمه‌كه ،بۆیه بۆ ئه‌وه‌ی ئیحراج نه‌بن
ماوه‌ی ته‌وقیفه‌كه له‌الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانەوە هه‌ژمار ناكرێت». ل �ه‌الی خۆیه‌وه په‌رله‌مانتار ئاشتی عه‌زیز ،پێی وایه هۆكاری جێبه‌جێنه‌كردنی یاساكه سیاسییه، «چونكه زۆربه‌ی ئه‌وانه به یاسای تیرۆر گیراون ،به‌اڵم كه دادگایی كراون له‌سه‌ریان ساغنه‌بووه‌ته‌وه». ئه‌و په‌رله‌مانتاره داواده‌ك��ات به زووترین كات ئه‌و بڕگه‌یه جێبه‌جێ بكرێت و گیراوه‌كانیش ئ��ازاد بكرێن و قه‌ره‌بووش بكرێنه‌وه. به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كانی به‌یان كه له چه‌ند بنه‌ماڵه‌یه‌كی ئه‌و گیراوانه‌وە وه‌ریگرتووه ،به‌شێك له‌و گیراوانه تووشی نه‌خۆشیی ده‌روون���ی ب���وون .ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له یه‌كێك له‌و گیراوانه كه پێی باش نه‌بوو ناوی باڵوبكه‌ینه‌وه ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «زۆرب �هی زیندانییه‌كان له دۆخێكی ناهه‌مواردا ده‌ژین و تووشی گرفتی ده‌روون��ی بوون». هه‌روه‌ها ناوبراو وتی «ئێمه به چه‌ندین شێوه هه‌وڵامندانه‌وه ئه‌و م��اوه زۆره‌ی ته‌وقیفی ئه‌و زیندانییانه ه �ه‌ژم��ار بكرێت، به‌اڵم تاكو ئێستا له‌الیه‌ن الیه‌نه پ��هی��وه‌ن��دی��داره‌ك��ان��ه‌وه هیچ نه‌كراوه». ئ��ه‌وه‌ی م��اوه‌ت �ه‌وه بوترێت ئەوە به‌شێكی به‌رچاو له بنه‌ماڵه‌ی ئ��ه‌و گ��ی �راوان �ه گ��وزه‌ران��ی��ان له دۆخێكی خراپدایه ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌ی داهاتیان نییه.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
سه‌رۆكی هۆزی بڵباس :باوه‌ڕم به‌و ه نیی ه ب ه خـــ
نووسه‌رێك :یه‌كێتی و پارتی له‌گــ
په‌یجور :زریان جه‌وهه‌ر فۆتۆگراف :فەرهاد بڵباس
سااڵن ه فیستیڤاڵی ه��ۆزه‌ك��ان ل ه ناوچ ه جیاجیاكانی كوردستان به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ته‌نانه‌ت زۆرێ��ك ل ه گونده‌كانیش بۆن ه و ئاهه‌نگی تایبه‌ت ب ه خۆیان ساز ده‌كه‌ن. ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج ه ئ��ەوەی��ە ئه‌و حزبانه‌ی په‌رچه‌می دیموكراتی و سۆسیال دیموكراتیان به‌رزكردووه‌ته‌وه ،به ده‌ستێك ئااڵی خێڵگ هرایی و ب ه ده‌سته‌كه‌ی دیكه‌ش ئ��ااڵی بانگه‌ش ه مۆدێرنه‌كانی خۆیانیان به‌رزكردووه‌ته‌وه. نووسه‌ر و ڕووناكبیر ڕێبین ه��ه‌ردی ،بۆ ڕۆژن��ام �هی (ب�هی��ان) ده‌ڵێت «خێڵ له‌ناو ناچێت ،دروستیش ناكرێت ،ته‌نیا شتێك ئێمه له‌ده‌ستامن دێت ئەوەیە ئینتیامی خێڵبوون الواز بكه‌ین ،پێوست ه ئه‌م ئینتیام بچووكانه كاڵبكه‌ینه‌و ه بۆ گه‌وره‌تر ،وه‌ك نه‌ته‌و ه و خ��اك ،ئه‌مه‌ی ل ه كوردستان ڕووده‌دات ڕۆژب��ه‌ڕۆژ ،شكستی پ��ڕۆژەی دروستبوونی هاوواڵتیبووون ه ل ه كوردستان ،هۆكاری ئه‌م زیندووبوونه‌وه‌ی خێڵ ه ئه‌وه‌ی ه خه‌ڵك بۆ ده‌سته‌به‌ری مافی خۆی به‌رگری ل ێ دەكات ل ه ب هرامبەر هه‌ڕە‌شه‌كاندا».
هه‌ر له‌و باره‌یه‌و ه نووسه‌ر و ڕۆژنامه‌نووس مه‌سعوود عه‌بدولخالق ،جه‌خت له‌وە ده‌كاته‌و ه ك ه زیندووكردنه‌وه‌ی كولتووری خێڵ فێڵێكی ده‌س �ه‌اڵت � ه بۆ دواخستنی كۆمه‌ڵگه .ئه‌و ده‌ڵێت «ده‌سه‌اڵت ده‌یه‌وێت مبانگه‌ڕێنێته‌و ه دواوه ،ئه‌م شێوازه‌ی ده‌سه‌اڵت ب�ه‌ه�ه‌ده‌ردان��ی سامان ه و له‌ناو میلله‌تی هۆشیاردا جێگه‌ى نابێته‌وه ،ده‌س �ه‌اڵت ده‌یه‌وێت ئ ه و كۆمه‌ڵگ ه پێشكه‌وتوو نه‌بێ تاكو بوونی خۆی مبێنێ ،ب ێ گوێدان ه ئه‌وه‌ی سه‌رئەنجامه‌كه‌ی چی ده‌بێت و چ زیانێكی ده‌بێت .ئه‌وه‌ش داگیرك هران كاتی خۆی زۆر هه‌وڵیان بۆ دا ،تاكو په‌یوه‌ندی نیشتامنی ـ ئایینی نه‌مێنێ ،له‌بری ئه‌و ه په‌یوه‌ندی و خێڵه‌كی عه‌شایه‌ری په‌ر‌ه پ ێ بده‌ن كه له‌ناوچوومنان ئاسان ده‌بێ». هۆزی بڵباس ك ه یه‌كێك ه ل ه هۆز ه گه‌وره‌كان و به‌سه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستاندا دابه‌ش بوو ه و پێكهاتوو ه ل ه تیره‌كانی :مه‌نگوڕ، مامه‌ش ،پیران ،ئاكۆ ،باڵه‌ك ،سیان ،مامه‌سێن، ورمزیار .ل ه هه‌فته‌ی پێشوو فیستیڤاڵیان ساز كرد .سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ك ه ئایا ئه‌م فیستیڤاڵه
بۆ منایشكردنی هێزی عه‌شیره‌ته‌كانه ،یاخود بۆ مانه‌وه‌ی جوانییه‌كانی هۆزه‌كه‌یان ،یان خزمه‌تێك ه ب ه حزب ه سیاسییه‌كان؟ له‌وباره‌یه‌وه سوار ئاغای سامیل ئاغا ،سه‌رۆكی هۆزی بڵباس ،ده‌ڵێت «ته‌نیا بۆ یه‌كرت ناسین و بۆ پته‌وتركردنی خزمایه‌تیامنه ،هیچ په‌یوه‌ندیی ب ه كۆمه‌ڵی ئیسالمی و گۆڕان و یه‌كێتی و پارتی و شیوعییه‌و ه نییه .یه‌كرت ناسینێكی خێزانه‌كانی خۆمان ه وه‌ك بڵباسه‌كان ل ه شوێنه جیاوازه‌كان». چاودێران و ڕۆشنبیران پێیان وای ه حزبه‌كان سه‌ریان ل ه خێڵ و هۆزه‌كانیش شێواندوو ه و ده‌ستوه‌رده‌ده‌ن ه دابونه‌ریته‌كانی ئ هوانیشه‌وه. مامۆستایه‌كی زانكۆ پێی وای ه خێڵه‌كان له حزب ه حوكمڕانه‌كان باشرتن و ده‌ڵێت بریا كوردستان خێڵ بیربدبا به‌ڕێوه ،هه‌رچه‌نده ئه‌و مامۆستای ه پێی وای ه خێڵ كۆتاییشی هاتووه .دكتۆر هه‌ڤاڵ ئه‌بووبه‌كر ،مامۆستای زانكۆ ،ده‌ڵێت «ده‌وری خێڵ ل ه جیهاندا ت هواو نه‌بووه ،ئه‌مه‌ی كوردستانیش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی ك ه چه‌ند ل ه خزمه‌تی كۆمه‌ڵگ ه و ب ه مه‌ده‌نیبووندایه ،خۆزگ ه ئێستا كوردستان
خێڵ ده‌یربد به‌ڕێو ه نه‌ك حزب ،چونك ه ئه‌م حزبان ه خێڵێكن ل ه ئایدۆلۆژیا دروستكراون، خێڵ دیارده‌یه‌كی رسوشتییه ،كه‌س ناتوانێ نكۆڵیی بكات ،كات ێ ل ه شوێنێك كۆببنه‌و ه و گوزارش ل ه بهرژەوهندیی خۆیان بكه‌ن ،به‌و مه‌رجه‌ی بۆ پارچ ه پارچه‌بوونی كۆمه‌ڵگه نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر ئه‌م خێاڵن ه وه‌ك خێڵی كۆن بن ،ئ هوا ئه‌م نیشتامن ه ده‌پارێزن ،به‌اڵم حزبی كوردی بونیادی خێڵیشی تێكداوه». دی��دی نووسه‌ر و ڕۆشنبیر ڕێبین هه‌ردی له‌سه‌ر خێل ،ئه‌وه‌ی ه ك ه ئینتیامی گه‌وره‌تر ده‌كوژێت ،ده‌نا ناوبراو پێی وای ه هۆز و خێڵه‌كان هه‌ر ده‌مێنن« .خێڵ ئه‌ڵقه‌یه‌ك ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌ستكه‌وت ك ه ده‌ره‌نجامی شكستی پڕۆژەی ئینتیامی ه بۆ نیشتامن ،خێڵ واقیعێك ه ناتوانرێ ئینكاری بكرێت .كات ێ تۆ ل ه ئینتیامی گه‌وره‌تر شكست دێنی ئینتیام گه‌وره‌كان كاڵ ده‌بنه‌وه ،ئینتیامی بچووكرتى وه‌ك خێڵ ،دروست ده‌بێته‌وه ،دوایی ئه‌م ت هه‌ر هێزێك ئینتیامی ه بۆ خێڵ به‌هێز ده‌بێ بێت ناچار ه قبوڵی بكات». پرسیاری ق��ورس ئه‌وه‌ی ه یه‌كێتی خۆی به
عه‌مره‌كارێك :خواردنیان پێ نه‌داوین و مورشیده‌كامنان داوای پاره‌ی زیاتریشامن لێده‌كات
گه‌نده‌ڵی كۆمپانیاكانی حه‌ج و عه‌مره‌یشی ته‌نیوه په‌یجور :ئاوات ئاالنی ـ شاری مه‌ككه ل ه سه‌ره‌تای مانگی سێی هه‌موو ساڵێك تا كۆتایی مانگی ڕە‌م�� هزان، مه‌وسیمی عه‌مره‌كردنه .ل ه پاش ئه‌و ماوه‌یه‌ش گه‌شتی حه‌ج ده‌س��ت پێ ده‌ك��ات ،بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه حكومه‌تی هه‌رێم مۆڵه‌تی داو ه ب ه ده‌یان كۆمپانیا تا ئ�ه‌م گه‌شتان ه ڕێ��ك بخه‌ن له‌ژێر چاودێری و ڕێنامیی به‌ڕێوەب هرایه‌تی حه‌ج و عهمره ل ه و هزاره‌تی ئه‌وقاف. به‌اڵم گرفته‌ك ه ئه‌وه‌ی ه زۆرینه‌ی ئه‌و كۆمپانیایان ه گو ێ ب ه ڕێنامییه‌كانی ئه‌و به‌ڕێوەب هرایه‌تیی ه ن��اده‌ن ،ب هرله‌وه‌ی گ��ل�هی��ی و س��ك��ااڵی ع��ه‌م��ره‌ك��اران بگوازینه‌وه ،پێویست ه مه‌رجه‌كانی به‌ڕێوەب هرایه‌تی حه‌ج و عهمره له ڕاب��وردوودا ،نه‌ك ئه‌و ڕێنامییانه‌ی له 4/7باڵویانكردووه‌ته‌وه ،بۆ ساڵی 2013 بۆ كۆمپانیاكانی حه‌ج و عهمره بخه‌ینه ڕوو: 1ـ ئ�ه‌گ�ه‌ر گه‌شتی ع�ه‌م��ر‌ه به (ترانزێت) ب��وو وات��ا ل ه ڕێ��ی واڵتی سێیه‌مه‌و ه ب��وو ،پێویست ه عه‌مره‌كار ه هزار دۆالری لێ وه‌ربگیرێت. 2ـ ئه‌گه‌ر ب ه ڕاسته‌وخۆ گه‌شته‌كان ڕێكخران ،پێویست ه كۆمپانیاكان 900 دۆالر ل ه عه‌مره‌كار وه‌ربگرن ،هه‌روه‌ها ل ه ڕێنامییه‌كه‌دا هاتوو ه ده‌بێت دووریی ئۆتێل ل ه حه‌ره‌مه‌و ه ( )750مه‌تر زیاتر نه‌بێت ،هه‌وروه‌ها هه‌ر كۆمپانیایه‌ك خواردن بدات ده‌توانێت 100دۆالری دیك ه ل ه عه‌مره‌كار وه‌ربگرێت. ب��ه‌اڵم زۆری��ن �هی كۆمپانیاكان حساب بۆ ئه‌م مه‌رج و ڕێنامییان ه ناكه‌ن، ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ل ه به‌دواداچوونێكی مه‌یدانییه‌و ه ل ه شاری مه‌كك ه و مه‌دینه، ئازار و كێش ه و موعاناتی عه‌مره‌كاران
ئاشكرا ده‌كات. م��ام پیرۆتی ت�ه‌م�ه‌ن په‌نجا س��اڵ، له‌گه‌ڵ كۆمپانیای (و) هاتووه ،وه‌ك ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێی كه‌سێك بێت هه‌م و غه‌می دڵی بۆ هه‌ڵڕێژێت ،وتی «ده‌ك خوا له‌م كۆمپانیایه ڕازی نه‌بێت ،تابڵێی حاڵامن شڕە ،ب ه دوو فڕۆك ه گه‌یشتوینه‌ت ه شاری جدده ،ئێستا له‌تاو ئازار پشووم نییه ،بڕیاربوو خواردمنان بۆ س��از بكه‌ن ،ئ��ه‌وه‌ش ن�ه‌ب��وو ،شوێنی حه‌وانه‌وه‌شامن زۆر ل ه حه‌ره‌مه‌و ه دووره، ب ه خوا ڕۆڵ ه من ناتوانم زۆر هاتوچۆ بكه‌م». مه‌نیج خانم ك ه له‌گه‌ڵ كۆمپانیای (ب) هاتبوو بۆ مه‌ناسیكی عهمره ،سەباره‌ت ب ه كێش ه و گرفته‌كانیان وتی «ل ه مه‌دینه ئۆتێله‌كه‌مان ل ه مزگه‌وته‌و ه نزیك بوو ،به‌اڵم لێره ل ه مه‌كك ه دووره .خواردنیان نه‌داوه پێامن ،خۆ خواردنی ئێره‌ش ب ه ناشكوری نه‌بێت هێند ه توند و ب��ۆن و ب هرامه‌ی ناخۆش ه ناخورێت .مورشیده‌كه‌مان داوای پاره‌ی زیاترمان لێده‌كات!». یه‌كێكی دیك ه له‌و عهمره كار ه ناڕازییانه گه‌نجێكی خه‌ڵكی شاری سلێامنی بوو كه له‌گه‌ڵ كۆمپانیای (ب) هاتبوو ،ئه‌و قورئانی ده‌خوێند ،پاشان ب ه هێمنی قورئانه‌كه‌ی خست ه ناو ڕە‌فه‌كه‌وه ،دواتر ئێمه‌ش چووینه الی و ساڵومان لێكرد ،سه‌باره‌ت ب ه حاڵ و گوز هرانیان وتی «ئه‌و به‌ڵێنه‌ی خاوه‌ن كۆمپانیا ل ه كوردستان ب ه ئێمه‌ی دا ،هیچی وا ده‌رنه‌چوو ،سه‌ر هڕای نه‌بوونی خواردن و دووری��ی ئۆتێله‌كه‌مان ل ه حه‌ره‌مه‌وه، غیابی حه‌مله‌داره‌كه‌مان وه‌ك چاوساغ له هه‌ردوو شاره‌ك ه (مه‌كك ه و مه‌دینه) ك ه زۆر قه‌ره‌باڵغه ،نیگ هرانی كردووین ،پێویست بوو ئاوا بێسه‌رپه‌رشت و وێڵ و سه‌رگه‌ردانیان نه‌كردینایه ،تابڵێی توڕ ە و نیگ هرانم له‌م كۆمپانیایانه». یه‌كێكی تر ل ه كێشه‌ی عه‌مره‌كاران گه‌شتی فڕۆكه‌كانه ،ك� ه چه‌ندین جار كێشه‌ی بۆ حاجییان دروس��ت��ك��ردوو ه و چه‌ند ڕۆژ ب ه چاوه‌ڕوانییه‌و ه ماونه‌ته‌وه،
مام مسته‌فا یه‌كێك ه له‌و عه‌مره‌كاران ه ك ه م��اوه‌ی شانز ه ڕۆژ ە ل ه مه‌كك ه ب ه قسه‌ی خ��ۆی گیری خ���واردووه .ن��اوب�راو ده‌ڵێت «فڕۆكه‌خانه‌ی ئێر‌ه حسابی توورێك بۆ كۆمپانیا الكۆاڵنه‌كانی ئێم ه ناكات ،ماقووڵ نیی ه شه‌ش ڕۆژ ە ماڵ و منداڵم چاوه‌ڕێن بگه‌ڕێمه‌و ه الیان ،كه‌چی كه‌س نیی ه ئاوڕمان لێبداته‌وه».
ئه‌و ل ه درێ��ژەی بێزارییه‌كه‌یدا وتی «ئ�ه‌گ�ه‌ر و هزاره‌ت���ی ئ�ه‌وق��اف ل �ه‌م واڵته ده‌سه‌اڵتی نییه ،بۆچی خه‌ڵك ده‌سخه‌ڕۆ ده‌ك �ه‌ن؟ خوا ب��ه‌رداری نییه! نه‌خۆشامن له‌گه‌ڵه ،ئاخر تاكه‌ی چاوه‌ڕوانی؟». ئه‌م گرفته‌ی عه‌مره‌كارانی كوردستان هه‌موو كۆمپانیاكان ناگرێته‌وه ،هه‌ندێكیان ك��اری��ان ڕێكوپێك ه و هه‌ندێكیش وه‌ك
هاوواڵتییان ده‌ڵێن ،گه‌نده‌ڵی و فێڵ له‌گه‌ڵ عه‌مره‌كاران ده‌كه‌ن .له‌وباره‌یه‌و ه ل ه شاری مه‌ككه ،مامۆستا ڕە‌سوڵ ،ك ه مامۆستایه‌كی خانه‌نشین ه و دڵی زۆر خۆشبوو گه‌یشتووه به‌و شوێن ه پیرۆزه ،ده‌رباره‌ی گه‌شته‌كه‌یان وت��ی «ت��ا بڵێی ئ��اس��ووده‌م ،م��ن له‌گه‌ڵ كۆمپانیای (د) هاتووم ،ڕۆژان � ه دوو ژە‌م خواردمنان هه‌یه ،ئۆتێله‌كه‌مان پێنج خوله‌ك به‌پ ێ ل ه حه‌ره‌مه‌و ه دووره ،حه‌مله‌داره‌كه‌مان ڕۆژان ه دكتۆر دێنێت بۆ ئۆتێله‌ك ه بۆ بینینی ته‌واوی عه‌مره‌كاره‌كان ،خوا لێی ڕازی بێت». گه‌نجێكی دیك ه جلی كوردیی پۆشیبوو، ل ه ئۆتێله‌كه‌یانه‌و ه به‌ره‌و حه‌ره‌م ده‌چوو، سه‌باره‌ت ب ه حاڵ و گوز هرانیان وتی «له‌م شار ه شیرین و خۆش ه خه‌ریك ه سه‌فه‌ره‌كه‌مان لێ تاڵ ده‌ك �ه‌ن ،سه‌رقافڵه‌كه‌مان گوێامن پێنادات ،ل ه قافڵه‌كه‌ی ئێمه‌دا ده‌یان كه‌س نه‌خۆشه ،كه‌چی كه‌سێك نیی ه بیانباته نه‌خۆشخانه ،عیاد ه هه‌یه ،به‌اڵم داوده‌رمانی زۆر گرانه ،س�ه‌ر هڕای ئه‌مه‌ش یه‌كی په‌نجا دۆالری تریان لێ سه‌ندووین ،بێ ئه‌وه‌ی خواردمنان پێبده‌ن ،خاوه‌ن كۆمپانیاكه‌مان ده‌ڵێت :له‌م سه‌فه‌ره‌دا زه‌ره‌رم كردووه .ئاخر ئێم ه تاوامنان چییه؟». بۆ به‌دواداچوونی ئه‌م كێشه‌ی ه و به مه‌به‌ستی ب ه ئاگابوونی الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار، په‌یوه‌ندیامن كرد ب ه به‌ڕێوبه‌ری ڕاگه‌یاندنی حه‌ج و عه‌مره‌وە و ك��ۆژان و گرفته‌كانی عه‌مره‌كارامنان بۆ خستنه‌ڕوو .ده‌رب��اره‌ی ئه‌وه‌ی جیاوازییه‌كی مه‌زن هه‌ی ه ل ه نێوان ئه‌و كۆمپانیایان ه ك ه خه‌ڵكی ده‌به‌ن بۆ مه‌ناسیكی عهمره ،هه‌یان ه ته‌واو پابه‌ندی رێنامییه‌كانی به‌ڕێوب هرایه‌تی حه‌ج و عه‌مره‌ی ه و ئه‌ركه‌كانی ب ه باشی ڕاده‌په‌ڕێنێت ،زۆرینه‌شیان هیچ حسابێك بۆ به‌ڕێوب هرایه‌تییه‌كه‌تان و هه‌ستی عه‌مره‌كاران ناكه‌ن .له‌وباره‌یه‌وه ئیسامعیل خالید ،به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تی حه‌ج و عهمره ل ه و هزاره‌تی ئه‌وقافی حكومه‌تی هه‌رێم وت��ی «هه‌ر كۆمپانیایه‌ك ل ه گه‌شته‌كانی عهمره پابه‌ندی
ڕێنامییه‌كان نه‌بێت ،به‌رپرسیار ده‌بێت و ل ه ڕووی ئیدارییه‌و ه سزا دەدرێت». خه‌مساردی ل ه خاوه‌ن كۆمپانیاكان و بێباكی به‌ڕێوب هرایه‌تیی ح�ه‌ج و عهمره ،زۆر هه‌یه ،كۆمپانیای وا هه‌یه ه هزار دۆالری ل ه عه‌مره‌كار وه‌رگرتووه ب��ۆ گ �ه‌ش��ت ل � ه ڕێ���ی (ت �ران��زێ��ت) ك� ه ئاساییه ،ئ���ه‌وه‌ی ئاسایی نییه خواردنیشی نه‌داو ه و پاره‌ی زیاتری له نه‌فه‌ره‌كانی وه‌رگرتووه ،ئه‌و ئۆتێله‌شی بۆی دابین كردوون ،دوورییه‌كه‌ی له یه‌ك (1كم) زیاتر بوو ه ل ه حه‌ره‌مه‌وه، بۆچی ئێو ه چاودێری و به‌دواداچوونتان نیی ه بۆ ئه‌و كۆمپانیایانه؟ ناوبراو ده‌ڵێت «هه‌ركۆمپانیایه‌ك ل ه گه‌شته‌كانی عهمره پابه‌ندی ڕێنامییه‌كان نه‌بێت ،به‌رپرسیار ده‌بێت و ل ه ڕووی ئیدارییه‌و ه سزا ده‌درێ���ت ،س�ه‌ب��اره‌ت ب ه چاودێریی كۆمپانیاكانیش ل ه شاره‌كانی مه‌ككه و مه‌دینه ،ئه‌وا عه‌مره‌كارانی به‌ڕێز خۆیان باشرتین چ��اودێ��رن و بۆیان هه‌ی ه ل ه ئاستی هه‌ر كه‌مته‌رخه‌می و سه‌رپێچییه‌كی كۆمپانیاكان له‌و گه‌شته‌دا ،بێده‌نگ نه‌بن و سكااڵ بگه‌یه‌نن ه به‌ڕێوب هرایه‌تی گه‌شتی حه‌ج و عهمره». ب�ه‌اڵم وه‌ك عه‌مره‌كاران خۆیان ده‌ڵێن :ئایا به‌ڕێوب هرایه‌تی حه‌ج و عهمره ته‌نیا ئه‌وه‌ی ل ه ئه‌ستۆی ه ڕێنامیی ده‌ربكات بۆ كۆمپانیاكان ل ه كوردستان؟ ئه‌ی بۆچی ل ه شاری مه‌كك ه و مه‌دینه چ��اودێ��ری��ی ڕە‌وش���ی ع �ه‌م��ره‌ك��اران ناكات و كۆمپانیای سه‌رپێچیكار سزا ن��ادات؟ ئه‌م پرسیاران ه و ئه‌و كێشه و كه‌موكووڕییانه‌ی ع �ه‌م��ره‌ك��اران باسیان كردن ،ك ه كۆمپانیاكانی عهمره زۆرینه‌یان كه‌مته‌رخه‌می و به‌ڵێنشكێنی ده‌كه‌ن ،ئاڕاسته‌ی و هزاره‌تی ئه‌وقاف و الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌كرێن و ده‌كرێت ئه‌وانیش هه‌وڵی چاره‌سه‌ری بده‌ن.
9 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
(چه‌نگ)ه‌كه‌ی تارا جاف هه‌میش ه بیری هه‌ورامان ده‌كات دیدار :رایان عوسامن چ �ه‌ن��گ��ێ��ك ه �ه‌م��ی��ش �ه ب��ی��ری هه‌ورامان ده‌ك��ات و سیاچه‌مانه و شێخانه و كناله‌یلی لێده‌چۆڕێت. به‌سته‌یه‌ك هه‌میشه پڕە له قه‌ڵبه‌زه و كانی و كیار .ئه‌و چه‌نگه‌ی به‌ده‌ست هونه‌رمه‌ند تارا جافه‌وه‌یه ،لێوانلێوه له عه‌شقی هه‌ورامان .به‌یان له‌باره‌ی ئ�ه‌و عه‌شقه‌وه ،چه‌ند پرسیارێكی ڕووبه‌ڕووى كرده‌وه. به‌یان :سه‌ربورده‌ی ئاشنایه‌تیتان له‌گه‌ڵ چه‌نگ ،بۆ به‌یان بگێڕە‌وه؟ تارا جاف :به منداڵی زۆربه‌ی جار ده‌ستم ده‌دای�ه چه‌نگ ،هه‌وڵم ده‌دا خۆم فێر بكه‌م .بۆ شاره‌زابوون به شێوازه سه‌ره‌تاییه‌كانی به‌كارهێنان و چۆنیه‌تی گرتنی په‌نجه‌و مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ئامێره‌كه‌دا ،چه‌ند كۆرسێكم الی مامۆستایه‌كی ش��اره‌زا وه‌رگ��رت. هه‌رگیز ب��ڕوام ب �ه‌وه نه‌بوو له‌سه‌ر كتێب یان شێوازی میتۆدی ،فێری ئ�ه‌م ئامێره ببم .ب�ه‌و سه‌ره‌تایه‌وه
په‌یوه‌ندیی من و چه‌نگ ده‌ستی پێكرد. به‌یان :هه‌ڵبژاردنی هه‌ورامان وه‌ك فه‌زایه‌ك بۆ تایبه‌مته‌ندیی هونه‌ریی تارا جاف ،بۆچی؟ تارا جاف :به‌هۆی بوونی په‌یوه‌ندیی بنه‌ماڵه‌ی ئێمه وه‌ك جافی هه‌ڵه‌بجه، له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندانی ه �ه‌ورام��ان كه هه‌روه‌ها له نێو بنه‌ماڵه و خێزانی ئێمه‌دا بێئه‌ندازه گ��وێ له گۆرانیی هه‌ورامی ده‌گیرا.راسته من له ده‌ره‌وه ژیاوم ،به‌اڵم باوكم زۆر به گرنگییه‌وه باسی له شیعر و گۆرانیی ه �ه‌ورام��ی ب��ۆ م��ن ك��ردووه و عه‌شقی تایبه‌تی ه �ه‌ب��ووه ب��ۆ كۆی كه‌لتووری هه‌ورامان ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی له‌سه‌ر من دانا .له ڕووه زانستییه‌كه‌شه‌وه شێوازی كاركردنی هارپ (چه‌نگ) كه من كاری له‌سه‌ر ده‌ك�ه‌م و ده‌مویست ئه‌م ئامێره رۆژئاواییه بهێنمه نێو گۆرانیی كوردییه‌وه ،هه‌ستمكرد كه هارمۆنیا و رسوشتی ئامێره‌كه باشرت له‌گه‌ڵ گۆرانیی هه‌ورامی ده‌گونجا .هۆكارێكی تر ئەوەیە مۆسیقای ئێستای كوردی به‌شێوه‌یه‌كی زه‌ق له‌ژێر كاریگه‌ریی هونه‌ری ده‌ره‌وه‌دای �ه،
له به‌رانبه‌ردا گۆرانیی هه‌ورامی هێند ه ره‌سه‌نه هیچ شتێك نه‌یتوانیوه كاریگه‌ریی له‌سه‌ر دابنێت ،ئه‌مانه هه‌موو وایان كرد گۆرانیی هه‌ورامی هه‌ڵبژێرم. به‌یان :مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ شێوازی گۆرانیی هه‌ورامی ،كه پێشرت مۆسیقا وه‌كو پێویست ئاماده‌یی تێیدا نه‌بووه، ئاسته‌نگی بۆ دروست نه‌كردن. تارا جاف :سه‌ره‌تا بایه‌خێكی ئه‌وتۆ به‌م شێوازی كاركردنه‌ی من نه‌درا .ئه‌وه‌ی كه خۆشم هه‌ستم پێكردبوو پ هراوێز كه‌وتنی گۆرانیی هه‌ورامی بوو كه ده‌یانوت ئێمه له‌م كارانه تێناگه‌ین ،بۆچی به‌م چه‌شن ه گۆرانی ده‌ڵێیت؟ به‌اڵم سووربوونم له‌سه‌ر گۆرانیی ه �ه‌ورام��ی ،بۆ بایه‌خ پێنه‌دانی هونه‌رمه‌ندان بووه به هونه‌ری هه‌ورامان .به‌رده‌وام ویستومه له هه‌موو كۆنفرانس و كۆنسێرت و شوێنه‌كان گرنگی و بایه‌خی ئه‌م هونه‌ره روون بكه‌مه‌وه، له هه‌موو شوێنێ هه‌ر باسی هه‌ورامان ده‌ك �ه‌م .له له‌نده‌ن سیمینارمان له‌سه‌ر گۆرانیی هه‌ورامی و هه‌ورامان كردووه، له زانكۆ دوای ته‌واوبوونی به‌رهه‌می
(دڵ���هی دێ��وان �ه‌م) كرمانجه‌كان ئه‌نجا تێگه‌یشنت كه هه‌ورامی چییه و ه���ه‌ورام���ان ك����ام����هی����ه، زان���ی���اری���ی���ان ل������ه‌س������ه‌ری ن���ه‌ب���وو ،ئێستا هونه‌رمه‌ند ه‌كا نیا ن داوام لێده‌كه‌ن كه گۆرانیی ه �ه‌ورام��ی��ی��ان ب��ده‌م �ێ و بیخوێنن .من تێده‌گه‌م كه ده‌نگم ده‌نگێكی هه‌ورامی نییه و توانای وتنی گۆرانیی ه �ه‌ورام��ی��م وه‌ك خۆی نییه ،به‌اڵم ئامانجی من ناساندنی ئه‌م هونه‌ره بووه به‌ده‌روه‌ی خۆی و شانازییشی پێوه ده‌كه‌م، كه توانیومه خه‌ڵك ناچار بكه‌م گوێ له گۆرانیی هه‌ورامی بگرن.
خێزانێکى ئێرانى دەبنە مانشێتى رۆژنامەکانى لەندەن
رێبوار ئەحمەد ل��ە ش���اری ل��ەن��دەن��ی پایتەخی بەریتانیا ،هاوواڵتییەک کە بە رەگەز خەڵکی ب��ول��گ��اری��ای��ە ،الپتۆپەکەی دەدزرێ��ت و دوای تێپەربوونی چەند مانگێک لە شاری تارانی پایتەختی ئێران دەدۆزرێتەوە. خ��اوەن��ی الپتۆپەکە ن��اوی «دام دل تورتو»یە ،پێش ئەوەی الپتۆپەکەی ب���دزرێ���ت ،ب��ەرن��ام��ەی��ەک��ی ل��ەس��ەر دابەزاندووە کە بە شێوەیەکی نهێنی ئەو کەسانەی الپتۆپەکە بەکاردەهێنن وێنەیان دەگ��رێ��ت و لەگەڵ شوێنی الپتۆپەکە لە رێگەی ئیمەیڵێکەوە بۆ خاوەنەکەی رەوانە دەکات. شێوەی کارکردنی ئەو پرۆگرامە
وێنە جیهانییەکان بۆردومانكردنی گورنیكا
ئا :الس هه‌ورامی
بەشێوەکە کە لەگەڵ بەستنی الپتۆپەکە بە ئینتەرنێتەوە هەڵدەستێ بە گرتنی وێنەکان و ناردنیان بۆ ئيمەيىل خاوەنەکەی .دام دل کە ماوەیەک دەبێت الپتۆپەکەی دزراوە ،چەند ئیمەیلێکی لە الپتۆپەکەیەوە پێدەگات و ئاگاداری دەکاتەوە کە الپتۆپەکەی لە تارانی پایتەختی ئێرانە و کەوتووەتە دەست کچێکی ئێرانی. چ��ی��رۆک��ی ئ���ەم الپ��ت��ۆپ��ە ل��ە الی��ەن خاوەنەکەیەوە لەسەر تۆڕە کۆمەاڵیتیەکان ب�ڵاوک �رای��ەوە و دوات���ر ه��ەرای��ەک��ی لەناو راگەیاندنەکانی بەریتانیا دروست کرد .دام دل دەڵێت من تەنیا بۆ ئەوە باڵوم کردەوە هاوڕێکانم ئاگادار بکەمەوە کە الپتۆپەکەم گەیشتووەتە ئێران و لە تارانە. «دام دل» زانیارییەکان دەداتە پۆلیسی ل��ەن��دەن ،ب��ەاڵم بەرپرسانی پەیوەندیدار
پێیان راگەیاندووە کە بەهۆی ئەوەی ئەوان ناتوانن بەدواداچوون بۆ ئەو کێشەیە بکەن لەناو ئێراندا ،ناتوانرێت الپتۆپەکەی بۆ بگەڕێندرێتەوە. ئەم رووداوە بووە مانشێتی چەندین رۆژن��ام��ە و سایتی بەریتانی و وێنەی ئەو خێزانە ئێرانییەشیان ب�ڵاوک��ردەوە کە الپتۆپەکەیان الیە. دام دل دەڵێت :خێزانە ئێرانیەکە نیگەران بوون لە باڵوکردنەوەی وێنەکانیان و ئامادەییان نیشانداوە بۆ گەڕاندنەوەی الپتۆپەکە ،ب��ەاڵم ئ���ەوان ل��ە رێگەیەکی یاساییەوە کڕیویانە. دام دلیش لە بەرانبەر باڵوکردنەوەی وێنەکان رەت��ی ک��ردووەت��ەوە الپتۆپەکە وەربگرێت و دەڵێت قەت بیرم نەدەکردووە بەو شێوەیە راگەیاندنەکان گرنگیی پێبدەن.
گوێز؛ دەرمانخانەیەکە بۆخۆى
ئاشکار تەها ـ بۆ دابەزاندىن پەستاىن خوێن: بەهۆى ب��ووىن ترىش ئۆمیگا ،٣گوێز ب��ە یەکێک ل��ە خ��ۆراک��ە ب��ەس��ودەک��ان بۆ تەندروستیى دڵ و بۆرییەکاىن خوێن، ئەژمار دەکرێت .بەجۆرێک لێکۆڵینەوەکان دەریدەخەن کە خواردىن گوێز دەبێتە هۆى دابەزاندىن پەستاىن خوێن. ـ کەمکردنەوەى کۆرسرتۆڵ: ه��ۆى ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ریشاڵە رسوشتى و ترشەى تێیدایە دەبێتە هۆى دابەزاندىن کۆرسرتۆڵ. بۆ خۆپاراسنت لە شێرپەنجە:گوێز کاریگەریى ب��اىش هەیە بۆ خۆپاراسنت لە وەرەم��ە شێرپەنجەییەکان، بەتایبەىت شێرپەنجەى مەمک و پرۆستات و
قۆڵۆن ،بەهۆى ئەوەى رێژەیەکى زۆر بەرز لە دژە ئۆکسید و ترىش ئۆمیگا ٣ى تێدایە. بەسودە بۆ مێشکى مرۆڤ:یارمەتىی بەهێزکردىن ی���ادەوەرى و باشرتکردىن تواناى کارى مێشکى مرۆڤ. دژى بەردى گورچیلەیە:خ���واردىن گوێز بە شێوەى رۆژان��ە، دەتپارێزێت لە بەردى گورچیلە و زانایان رای��ان��گ��ەی��ان��د ک��ە پێویستە گ��وێ��ز وەک پێکهاتەیەکى سەرەکى بەکاربهێرنێت لە سیستمى خۆراکیدا. -٦بۆ خەوێکى هێمن و ئارام: گوێز پێکهاتەى میالتۆىن چاالکى لەخۆ دەگرێت ،کە بەرپرسە لە رێکخستنى خ��ەو ،بۆیە خ���واردىن گوێز لە ئ��ێ��وارەدا یارمەتىدەرێکى باشە بۆ بەدەستهێناىن خەوێکى قووڵ و پڕ لە ئارامى.
بۆ تەندروستیى ئێسک:( )alpha linolenic acidکە لەناو گوێزدا هەیە ،بەرپرسە لە بەهێزى و تەندروستیى ئێسک .خ��واردىن گوێز دەبێتە هۆى کەمکردنەوەى هەوکردن. هۆکارێکە بۆ دابەزاندىن کێش:س��ەرەڕاى ئەوەى گوێز رێژەیەکى زۆر بەرز وزە و چەوریى تێدایە ،بەاڵم لە هەمانکاتدا یارمەتیى دابەزاندىن کێش و بەدەستهێناىن کێشێکى منوونەیى دەدات. ئەم لێکۆڵینەوەیە ئەوە دەردەخات ئەو ناوچانەى دەوڵەمەندن بە گوێز و زۆر بەکارى دەهێنن ،لە رووى تەندروستییەوە لەشوالرێکى تەندروستیان هەیە ،ئەمەش دەبێتە هۆى بەخشینى تەمەنێکى زیاتر ه��ەروەه��ا خ��اوەىن زیرەیەکیى زۆر و بەهرە و داهێنانن.
ئه‌وه‌ی له وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ،دیمه‌نێكی شوێنه‌وار و ئاكامه‌كانی بۆردومانكردنی شارۆچكه‌ی (گورنیكا)ی ه له هه‌رێمی (باسك)ی باكووری ئیسپانیا. رۆژی 1937/4/26و له میانه‌ی جه‌نگی ناوخۆیی ئیسپانیادا ،چه‌ند فڕۆكه‌یه‌كی سه‌ر به هێزی ئاسامنیی ئه‌ڵامنیای نازیی ،كه پشتیوانیی هێزه‌كانی فرانكۆی دیكتاتۆری ئیسپانیایان ده‌كرد ،بۆ ماوه‌ی سێ سه‌عاتی به‌رده‌وام بۆردومانی شارۆچكه‌ی (گورنیكا)یان كرد ل ه هه‌رێمی (باسك) ،كه به‌و هۆیه‌وه نزیكه‌ی ( )16ه هزار كه‌س كوژران و بریندار بوون. له كاردانه‌وه‌ی ئه‌و كاره‌سات ه دڕندانه‌یه‌شدا ،جیهان هاته ده‌نگ و شاری پاریسی پایته‌ختی فه‌ره‌نسا خۆپیشاندانی ملیۆنیی به خۆیه‌وه بینی .هه‌روه‌ك ئه‌و كاره‌ساته وای له پابلۆ پیكاسۆی وێنه‌كێشی جیهانی كرد تابلۆیه‌ك به ناوی «گورنیكا» بكێشێت ،كه به یه‌كێك له تابلۆ مه‌زنه‌كانی ده‌ژمێردرێت.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
لیڤه‌رپوڵ؛ ئه‌و خۆره‌ی ل ه پریمه‌رلیگدا ئاوا بوو هه‌ردی عه‌زیز ل�� ه س��اڵ��ی 1990ەو ه خولی ئینگلیزی خۆری یان ه ره‌سه‌نه‌كه‌ی لێ ئاوا بوو ه و ل ه گه‌وره‌ترین یانه‌ی ئه‌و خوله‌و ه بووەت ه یانه‌یه‌كی ئاسایی، ك� ه س��ااڵن� ه ناتوانێت چ��وار پله‌ی یه‌كه‌م به‌ده‌ستبهێنێت و بگات ه خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپا. ل��ڤ �ه‌رپ��وڵ یه‌كێك ه ل � ه ه �ه‌ره گرنگرتین یانه‌كانی ئینگلیزیی و به دووركه‌وتنه‌وه‌ی ئه‌و یانه‌ش خولی ئینگلیزیی قورساییه‌كی گ�ه‌وره‌ی له خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كاندا له‌ده‌ستداوه و تۆتنهام و مانچسته‌ر سیتی ئه‌و شار هزاییه‌یان ل ه پاڵه‌وانێتییه‌كه‌دا نییه. لیڤه‌رپوڵ ل ه كاتی دروستبوونیه‌وه ل ه كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی 18دا تا ساڵی ،1990توانیبووی 18جار پاڵه‌وانێتی خولی ئینگلیزیی به‌ده‌ستبهێنێت، ك ه ئ�ه‌و كات ه پاڵه‌وانێتییه‌ك ه وه‌ك ئێست ه له‌سه‌ر ئه‌م شێواز ه نه‌بوو و نایاب (پریم هرلیگ) نه‌بوو ،به‌اڵم گه‌وره‌ترین یانه‌ی ئینگلیزیی بوو ن �ه‌ك ل� ه ری��زی گ �ه‌وره‌ك��ان��دا بێت. به‌اڵم له‌وه‌ته‌ی شۆڕشی مانچسته‌ر یونایتد ده‌ستی پێكردوو ه و پاشان ئه‌رسیناڵ بوو ه یه‌كێك ل ه گه‌وره‌كان، ئیرت ئه‌و یانه‌ی ه نه‌یتوانیی ه ئه‌و نازناوه به‌ده‌ستبهێنێته‌وه .سه‌ر هڕای ئه‌وه‌ش
توانی ل ه 2005دا ببێت ه پاڵه‌وانی خولی یان ه پاڵه‌وانه‌كان و سااڵن ه ئاستێكی جوان پێشكه‌ش بكات ،ئه‌وه‌یش وایكردبوو ك ه هه‌ر ل ه ریزی گه‌وره‌كاندا مبێنێته‌وه، به‌اڵم دوای ئه‌وه‌ی پار ه و سه‌رمایه‌داری
تێكه‌ڵ ب ه تۆپی پێ كرا ،ئه‌م یانه‌ی ه زیاتر ئاستی الواز بوو ،وایكرد بچێت ه ریزی یانه ئاساییه‌كان و سااڵن ه یه‌كێك ل ه پله‌كانی ناو هڕاست به‌ده‌ستبهێنێت. ه �ه‌رچ �ه‌ن��د ه ت��ا ئێستا یانه‌كه‌ش
چه‌ند گۆڕانكارییه‌كی ك��ردوو ه و چه‌ند راهێنه‌رێكیشی گۆڕیوه ،به‌اڵم نه‌یتوانیوه وه‌ك خۆی ده‌ربكه‌وێته‌وه .یه‌كێكی تر له هۆكاره‌كانی دابه‌زینی ئاستی ئه‌م یانه‌یه، نه‌مانی متامن ه بوون ه ب ه خۆ وه‌ك یانه‌یه‌كی
گه‌ور ه و ركابه‌رێكی شار هزا ،له‌بیركردنی مێژووی یانه‌كه ،چ له‌الیه‌ن یاریزانه‌كان و خ���اوه‌ن و ئ��ی��داره‌و و چ ل�ه‌الی�ه‌ن هاند هرانیشه‌و ه ب ه شێوه‌یه‌كی كه‌مرت. هۆكارێكی تریش ل ه دابه‌زینی ئاستی
ئه‌م یانەیە ،فرۆشتنی ئه‌ستێره‌كان و چوون ه ته‌مه‌نی هه‌ندێكی تریانه‌وه‌یه. ك� ه رۆیشتنی ت��ۆرێ��س ب��ۆ چێڵسی خاڵێكی سه‌ره‌كی بوو ل ه له‌ده‌ستدانی قورسایی ل ه گۆڕەپانهكهدا ،الوازبوونی ئ��اب��ووری��ی یانه‌كه‌یش یه‌كێك ه له هۆكاره‌كان ك ه نزیك بوو زیاتر به‌ره‌و قه‌یرانی به‌رێت دوای كه‌ڵه‌كه‌بوونی قه‌رزێكی زۆر له‌سه‌ر ریدز. س����ه‌ر هڕای ئ��ه‌و قه‌یرانانه‌یش ك�� ه ت��ێ��ی��ك �ه‌وت��ووه ،هێشتا ل�ه‌ن��او ئینگلیزییه‌كاندا لیڤه‌رپوڵ خاوه‌نی زۆرترین نازناوی خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانه ب ه پێنج جار .ل ه دوو ساڵی پێشوویشدا مانچسته‌ر یونایتد به‌هۆی سه‌رده‌مه زێرینه‌كه‌یه‌وه ،توانی پێشی بكه‌وێت ل ه به‌ده‌ستهێنانی نازناوه‌كانی خولی ئینگلیزیدا و ژم��اره‌ی نازناوه‌كانی گه‌یاند ه 19نازناو ،ئه‌م ساڵیش ب ه دوو نازناو پێشده‌كه‌وێت و ده‌یكات ب ه ،20 له‌گه‌ڵ چه‌ندین نازناوی تردا ل ه خول و سۆپه‌ری ئه‌ورپی و جامی یه‌كێتی ئینگلیزی...هتد. ئ��اواب��وون��ی خ���ۆری لیڤه‌رپوڵ ل ه به‌رده‌وامیدای ه و هه‌ڵهاتنه‌وه‌ی به‌مزووانه ،كارێكی ئه‌سته‌م و زۆر قورسه ،ك ه یه‌كێك ل ه زه‌ره‌مه‌نده‌كان ئینگلیزه‌كان خۆیانن .راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و باره‌یش كاتێكی زۆر و قوربانیی گه‌وره‌ی ده‌وێت.
دیسان ریاڵ و دۆرتمۆند
بایه‌رن و به‌رشه‌ش فیناڵێكی پێشوه‌خت ئه‌نجامدراو وریا عەىل ل ه تیروپشكی قۆناغی نیوه‌ی كۆتایی خولی یان ه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌وروپا ،ك ه ل ه شاری نیۆنی سویرسا به‌ڕێوه‌چوو ،خۆشرتین رووداوی���ان ئه‌وه‌بوو ك ه به‌رشه‌لۆنه‌ی پاڵه‌وانی دوو خول ل ه چ��وار خولی پێشووی ئ���ه‌م پێشبڕكێیه ،ن��اچ��ار ك���را به رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی بایه‌رمیونیخ ،كه له‌وانه‌ی ه ئاماده‌ترین تیپی ئه‌وروپا بێت ل ه ئێستادا .یارییه‌كه‌ی تری نیوه‌ی كۆتایی ل ه نێوان ریاڵ مه‌دریدی زه‌به‌الحێكی تری تۆپی پێی ئیسپانیا و بڕوسیا دۆرمتۆندی ئه‌ڵامنیادا ده‌بێت. دوای گه‌یشتنی دوو تیپ له دوو واڵت��ی ئیسپانیا و ئه‌ڵامنیا به قۆناغی نیوه‌ی كۆتایی ،گرنگرتین پاڵه‌وانێتیی یانه‌كانی ئ�ه‌وروپ��ا (و ته‌نانه‌ت جیهانیش) ،پرسیاری هه‌موو ئه‌وه‌بوو ك ه ئایا ده‌كرێت دوو تیپی واڵتێك به‌یه‌كه‌و ه ی��اری بكه‌ن ،یان ژەنراڵه‌كان ،ك ه ب ه ئاشكرا یاریی تۆپی
پێ ل �ه‌و ێ زیندووبووه‌ته‌وه ،ل ه نیوه‌ی كۆتاییدا خۆنواندنێكی راسته‌وخۆیان له‌گه‌ڵ ئیسپانییه‌كاندا ده‌بێت؟ ئه‌وه‌ی ك ه روویدا حاڵه‌تی دووه‌م ب��وو ،ك ه ئیسپانییه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌ڵامنییه‌كان یاری ده‌كه‌ن. له‌الیه‌ك یانه‌ی به‌رشه‌لۆن ه ك ه له سااڵنی 2009و 2011و كه‌مێك پێشرتیش ل ه سااڵنی 2006و 1992دا خولی یانه پاڵه‌وانه‌كانی به‌ده‌ستهێنابوو ،له‌گه‌ڵ بایه‌رمیونیخ ی��اری ده‌ك��ات ،ك ه ئه‌ویش وه‌كو به‌رشه‌لۆن ه چوار جار نازناوه‌كه‌ی به‌ده‌ستهێناو ه و ل ه قۆناغی پێش كۆتایی پێشبڕكێی ئه‌مساڵدا ،وان �هی ب ه یانه‌ی یۆڤانتۆسی ئیتاڵی وت���ه‌وه .س�ه‌رب��اری به‌ناوبانگی و به‌هێزییه‌كه‌ی ،دووج��ار ب ه ئه‌نجامی (2ـ )0س�ه‌رك�ه‌وت به‌سه‌ر هاوڕێكانی بۆفۆندا .له‌الیه‌كی ت��ره‌وه یانه‌ی ریاڵ مه‌دریدیش له‌گه‌ڵ تیپێكدا ده‌جه‌نگێت ك ه ل ه قۆناغی كۆمه‌ڵه‌كانی ئه‌مساڵدا ل ه دوو یاریی چوون و هاتندا له‌گه‌ڵ ریاڵ ،هه‌رگیز نه‌دۆڕاو ه و یارییه‌كی بردووه‌ته‌و ه و یه‌كێكی تریشی یه‌كسان كردووه.
مۆرینۆ دهمێنێتهوه یان ده‌ڕوات به‌رده‌وام رۆژنامه‌كانی ئینگلته‌را و ئیسپانیا باس ل ه گه‌ڕانه‌وه‌ی جۆزێ مۆرینۆ ده‌كه‌ن بۆ ریزی یانه‌ی چێڵسی له وه‌رزی داهاتوودا تا یانه‌كه بگێڕێته‌وه ،له زۆرینه‌ی یارییه‌كانیشیاندا وێنه‌ی ئه‌و راهێنه‌ره پورتوگالییه ل ه یاریگای چێڵسیدا له كاتی یارییه‌كاندا به‌رزكراوه‌ته‌وه و داوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی هانده‌رانی بێئومێد كردووه ئه‌وه‌یه كه هه‌واڵه نوێیه‌كان ئاماژە به‌وه ده‌ده‌ن كه مۆرینۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئینگلته‌را دواده‌خات بۆ دوای كۆتایی بۆنده‌كه‌ی له‌گه‌ڵ یانه‌ی شاهانه له 2016دا. له جامی ئینگلیزیدا وێنه‌كانی مۆرینۆ به ته‌نها زیاتر بوون له وێنه‌كانی بینتێزی راهێنه‌ری ئێستای چێڵسی و مانشینی راهێنه‌ری مانچسته‌ر سیتی.
یاریی نێوان به‌رشه‌لۆن ه و بایه‌رمیونیخ ده‌توانین ب ه یاریی فیناڵی زوو ئه‌نجامدراو وه‌س��ف بكه‌ین .به‌رشه‌لۆن ه ل ه ه�ه‌ردوو قۆناغی پێشوودا به هیوایه‌كی زۆره‌و ه و ئه‌ڵبه‌ت ه ب ه پشتبه‌سنت ب ه لیۆنێل میسی،
توانیی ئای سی میالن و پاری سانجێرمان تێپه‌ڕێنێت ،ك ه ل ه یاریی گ هڕانه‌وه‌یدا توانیی قه‌ره‌بووی دۆڕانی (0ـ )2ی یاریی چوونی ل ه ب هرامبه‌ر پاری سانجێرماندا ل ه نیوكامپ بكاتەوه ،كاتێك ب ه ئه‌نجامی
كاڤانی گرێبه‌ستی له‌گه‌ڵ ریاڵ ئه‌نجامداوه رۆژنامه‌نوسێكی پسپڕۆ له ب��واری گواستنه‌وه‌ی یاریزاناندا رایده‌گه‌یه‌نێت كه كاڤانی ریاڵ مه‌دریدی هه‌ڵبژاردووه و ریاڵیش كاڤانی هه‌ڵبژاردووه بۆ ئه‌وه‌ی له وه‌رزی داهاتوودا بیكاته هێرشبه‌ری یانه‌كه‌ی. ئینزۆ كه له تۆڕی سكای سپۆرتی ئیتاڵییه رایگه‌یاند كه كاڤانی گرێبه‌ستی له‌گه‌ڵ ریاڵ مه‌درید ئه‌نجام داوه و ته‌نها ئه‌ویش له توانایدایه ئه‌و یاریزانه بكڕێت. رۆژنامه‌نوسه‌كه رایده‌گه‌یه‌نێت كه پیرێزی سه‌رۆكی ریاڵ مه‌درید بۆنده‌كه‌ی كاڤانی هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه له‌گه‌ڵ ناپۆلی و نرخه‌كه‌ی داوه.
(4ـ )0بردییه‌وه .پێكرانی ئه‌م دواییه‌ی میسی ك ه بوو ه هۆی ئه‌وه‌ی ك ه ته‌نها له 30ده‌قیقه‌ی سه‌ره‌تا و كۆتاییدا یاری بكات ب هرامبه‌ر پاری سانجێرمان‌و رۆڵی كاریگه‌ر و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی بینی. یاریی نێوان به‌رشه‌لۆن ه و بایه‌رمیونیخ، یاریی تیپی پێشووی پیپ گواردیۆالیه ل�ه‌گ�ه‌ڵ تیپی داه��ات��ووی��دا ،ك� ه وه‌رزی پێشوو راهێنه‌ری به‌رشه‌لۆن ه بوو و وه‌رزی داهاتوویش ده‌بێت ه راهێنه‌ری بایه‌رمیونیخ. رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی دوو تیپی سه‌دله‌سه‌د هێرشبه‌ری یاریی نێوان ریاڵ= مه‌درید و بڕوسیا دۆرمتۆند له‌وانه‌ی ه ئه‌وه‌نده‌ی یارییه‌كه‌ی تر سه‌رنجڕاكێش نه‌بێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌میش یارییه‌كه ،ك ه ئه‌وروپا ل ه ته‌ماشاكردنی چێژ وه‌رده‌گ���رێ���ت ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی دوو تیپی سه‌دله‌سه‌د هێرشبه‌رین و بیرۆكه‌ی به‌رگریكردنیان ل ه ب هرامبه‌ر یه‌كرتدا نییه. ریاڵ مه‌درید ل ه قۆناغی پێشوودا سه‌رباری سه‌ركه‌وتنی (3ـ )0به‌سه‌ر گه‌اڵته‌س هرایدا ل ه یاریی چووندا ،ل ه ئیستامبول گیان هاته قوڕگی تاكو بلیتی سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستهێنا.
ب���ه‌اڵم خ��ۆزی � ه مۆرینهۆ س �ه‌رب��اری ئه‌وه‌ی ك ه نازناوی اللیگای ئه‌مساڵی بۆ به‌رشه‌لۆن ه جێهێشتووه ،تیپێكی هاوسه‌نگی درووس��ت ك��ردوو ه ك ه به گۆڵ تۆماركردنی كریستیانۆ رۆناڵدۆ و به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی جاپی ئه‌لۆنسۆ و خزیره ل ه گۆڕەپانی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌كاندا زۆرج���ار ل� ه به‌رشه‌لۆنه‌ی رك��اب�ه‌ری بردووه‌ته‌و ه و ل ه چامپیۆنز لیگیشدا له كۆمه‌ڵه‌یه‌كدا سه‌ركه‌وت ،ك ه هه‌موو یان ه گه‌وره‌كانی له‌خۆگرتبوو .یانه‌ی دۆرمتۆندیش هه‌موو ئاماده‌ییه‌كی ب��ۆ ئ���ه‌م رووب���ه‌ڕووب���وون���هوان���هی هه‌یه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی پاڵه‌وانبوونی له بۆندسلیگا و جامی ئه‌ڵامنیادا له‌ده‌ست داوه .زی��ادل��ه‌وه‌ش ،كلوپ تیپێكی درووستكردوو ه ك ه سه‌رباری الویی یاریزانه‌كانی ،توانایه‌كی هونه‌ریی سه‌رسوڕهێنه‌ریان هه‌ی ه و منوونه‌ی (گۆتز ه و روی��س ،ئه‌شملرز و لیڤان دۆف��س��ك��ی)ن ،ل� ه رۆژە باشه‌كانیدا ده‌توانێت سه‌ركه‌وێت به‌سه‌ر هه‌ر ركابه‌رێكدا.
چاوەڕێدەکرێت ئه‌گوێرۆ سزا بدرێت پێشبی ده‌كرێت سێرجیۆ ئه‌گوێرۆ له‌الیه‌ن یه‌كێتی تۆپی پێی ئینگلیزییه‌و ه بۆ چه‌ند یارییه‌ك رابگیرێت به‌هۆی ئه‌وه‌ی له كاتی ر چێڵسی له نیوه‌ی كۆتایی جامی یاریی یانه‌كه‌ی به‌رامبە یه‌كێتی ئینگلیزیدا ب ه توندی و ب ه هه‌ردوو قاچی له خوله‌كی 82دا ل ه داڤید لویزی به‌رگریكاری یانه‌ی چێڵسیدا ،به‌اڵم داوه‌ر چاوپۆشی ل ه ئه‌گوێرۆ كرد و ته‌نها لێدانێكی راسته‌وخۆی بۆ چێڵسی هه‌ژماركرد ،له كاتێكدا شایه‌نی ده‌ركردن بوو به كارتی سوور. ئەگەر یەکێتی تۆپی پیێی ئینگیلیزیش چاوپۆشی لێنەکات دەبێت سێ یاریی رابگیرێت.
11 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
ـــــه‌نفالكراوه‌كان بگه‌ڕێرنێنه‌وه باوه‌شی نیشتامن
سەرەقەڵەم
ـــكراوه‌كان هێنده‌ی ئه‌نفالچییه‌كان نابێت
تاوانباران دڵنیا دهكهینهوه ك ه ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ ب ه هۆی پاڵپشتیی سیاسییه‌وه ناچن ه به‌رده‌م دادگا، ڕۆژێك ده‌بێت هه‌ر ڕاپێچ ده‌كرێن.
داوه ،به‌اڵم هه‌ردووالیان كه‌مته‌رخه‌م بوون و جورئه‌تی ئه‌وه‌یان نه‌بووه كه ئه‌م تاوانه به جینۆساید و تاوانی گهوره له په‌رله‌مانی عێراق ،باس بكه‌ن. به‌یان :ئه‌ی چاوه‌ڕوانیی خه‌ڵكی گ �ه‌رم��ی��ان س���ه‌ب���اره‌ت ب���هوان���هی كه نه‌گ هڕاونه‌ته‌وه ،چۆنه ،ئه‌م چاوه‌ڕوانییه تا كه‌ی درێژەی ده‌بێت؟ ئه‌نوه‌ر حه‌مه‌الو :ڕاسته ڕووفاتی زۆر گه‌ڕێرناونه‌ته‌وه ،به‌اڵم چاوه‌ڕوانیی خه‌ڵك ئێستا ئه‌وه نییه كه ته‌مای ئه‌وه بێت كه‌سوكاری زیندوو مابن ،به‌ڵكه چاوه‌ڕوانییه‌كه ئه‌وه‌یه كه ئێسك و پرووسكی ئه‌نفالكراوه‌كانیان بگه‌ڕینه‌وه باوه‌شی نیشتیامن .مه‌ترسییه‌كی تریش هه‌یه كه ئه‌وه‌یه دوای چه‌ند ساڵێكی تر شوێنه‌واری ئه‌و ئێسكوپروسكانه‌ش نامێنن و ڕەن��گ �ه چ�ه‌ن��دی��ن گ��ۆڕی به‌كۆمه‌ڵ به‌م هۆیه‌وه له‌ناو بچن .كه به‌داخه‌وه ،تا ئێستا حكومه‌تی هه‌رێم ل���ه‌دوای بیست و ئ �ه‌وه‌ن��ده ساڵه‌وه نه‌یتوانیبێت له‌وباره‌یه‌وه كارێك ئه‌نجام بدات ،نائومێدبوونی خه‌ڵك چۆن زیاتر نابێت؟ ب �هی��ان :به‌ڵێنه‌كانی ئه‌نفالیش وه‌ك ئه‌وانی تر نه‌كه‌وتوونه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،هه‌ڵوێستی خه‌ڵكی
گه‌رمیان له پشتگوێخستنی ئه‌م كه‌یسه و قوربانییانیدا چۆنه؟ ئ��ه‌ن��وه‌ر ح��ه‌م��ه‌الو :ئێمه وه‌ك كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوان ،یه‌كگرتوو نیین ،هه‌ركه‌سێك له‌سه‌ر كه‌موكورتیی حكومه‌ت سه‌باره‌ت به په‌راوێزخستنی ئه‌نفال و ئ �ه‌م كه‌یسه قسه بكات، ڕاسته‌وخۆ به‌رچه‌سپی سیاسی ده‌خه‌نه ئه‌ستۆ و ئێمه زۆر كه‌مته‌رخه‌مین به‌رانبه‌ر جێبه‌جێنه‌كردنی به‌ڵێنه‌كانی ح��ك��وم �ه‌ت ،ئ �ه‌گ �ه‌ر وان�ه‌ب��ووی��ن��ای�ه، نه‌یانده‌توانی به‌ڵێنشكێنی بكه‌ن له‌سه‌ر ئه‌نفال. به‌یان :خزمه‌تكردنی كه‌سوكاری ئه‌نفال وه‌ك پێویست نه‌بووه ،مووچه‌ی ئه‌نفالكراوه‌كانیش ئه‌وه‌نده‌ی مووچه‌ی شه‌هیدێكی سه‌نگه‌ری حیزب نییه ،ئه‌مه بۆچی؟ ئه‌نوه‌ر حه‌مه‌الو :خزمه‌تكردنی كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كان ئه‌وه‌نده نه‌بووه كه له ناوچه و شوێنێكی تر جیاوازیی پێوه دیار بێت .هاوواڵتییه‌كی ئاسایی ئه‌م هه‌رێمه ئه‌گه‌ر قوربانیشی نه‌دابێت ،پێویستی به خانوو و مووچه و خزمه‌تكردنی ژیانی هه‌یه كه له حكومه‌ته‌وه به‌ده‌ستی بهێنێت ،به كردنه‌وه‌ی خانوو ،یان مووچه‌یه‌كی كه‌م،
د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
ناتوانرێت برینی كه‌سوكاری قوربانییان ساڕێژ بكرێت ،كه حكومه‌ت ئه‌مه‌شی وه‌ك پێویست نه‌كردووه. ئه‌گه‌ر كه‌سێك 3كه‌سی ئه‌نفال بێت 450 ،هه‌زاردینار مووچه‌كه‌یه‌تی، 4بۆ سه‌ره‌وه بێت ده‌كاته 900هه‌زار دینار كه هاوتای مووچه‌ی ج��اش و خۆفرۆشێك نییه كه ده‌ستی هه‌بووه له ئه‌نفالی كورداندا. به‌یان :تاوانی ئه‌نفال ،ته‌نیا تاوانی به‌عس و ڕژێمه‌كه‌ی نه‌بوو ،چه‌ندین ده‌وڵه‌تی تر پشتگیری ئه‌م شااڵو ه بوون، ئێوه سه‌باره‌ت به‌وان چی ده‌ڵێن؟ ئه‌نوه‌ر حه‌مه‌الو :ئێمه زانیاری و دۆكیۆمێنتی ته‌واومان له‌سه‌ر ئه‌و الیه‌ن و واڵتانه نییه كه له ئه‌نفال و سه‌رخستنی ئ�ه‌و پرۆسه ترسناكه‌دا ب �ه‌ش��داری و هاوكارییان هه‌بووه، ئ��ه‌وه‌ش دی��س��ان�ه‌وه په‌یوه‌ندیی به حكومه‌تی خۆمانه‌وه هه‌یه كه ده‌بوو به‌شوێن ئه‌و زانیارییانه‌وه بوایه ،كه چ الیه‌نێكی ده‌ره‌ك���ی ده‌ستی له‌م ت��اوان �ه‌دا ه�ه‌ب��ووه و بۆ كه‌سوكاری ئه‌نفالیش ڕوونبوایه كه ئه‌وكات خه‌ڵك هه‌ڵوێستی ت��ری ده‌ب��وو .حكومه‌ت نه‌یتوانیوه ئه‌مه‌ش بكات.
كوڕە ئه‌نفالكراوێك :پێویسته ئه‌نفالكراوه‌كان هه‌موو خزمه‌تێك بیانگرێته‌وه
ئه‌نفالكراوه‌كانی هه‌ورامان كه‌مته‌رخه‌می ل ه كه‌یسه‌كه‌یاندا هه‌یه
وێنەى سێ ئەنفالکراوى هەورامان ڕاپۆرت :ڕێزان هه‌ڵه‌بجه‌یی ئه‌نفال ته‌نیا كاره‌ساتێكی ڕاگ��وزه‌ر نه‌بوو ،ئه‌و كاره‌ساته بوو كه برینه‌كانی له‌گه‌ڵ هه‌موو به‌یانییه‌كدا نوێ ده‌بێته‌وه، ل � ه پ��اش�ماوه‌ی ه��ه‌ر ئه‌نفالكراوێكدا، ئاوازێكی نه‌بیسرتاو هه‌یه و هێشتا په‌یامن پێنه‌بردووه .هاوارێكی نه‌بیسرتاو هه‌یه و ده‌ركامن پێ نه‌كردووه .ئه‌نفالكراوه‌كانی ه��ه‌ورام��ان��ی��ش داواده‌ك������ه‌ن م���اف و س �ه‌ره‌وه‌ری��ی تێكڕای ئه‌نفالكراوه‌كانی گه‌رمیان و هه‌رێم وه‌ك خۆی جێبه‌جێ بكرێت. محه‌مه‌د یاسین وه‌ك یه‌كێك له كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كان ،وتی «ئه‌م ڕووداوه یه‌كێكه له‌و كاره‌ساته قێزه‌ونانه‌ی ك�ه ڕژێ��م��ی دیكتاتۆری به‌عس به‌پێی نه‌خشه‌یه‌كی تایبه‌ت ئه‌نجامیداوه ،بۆیه
پێویسته ئه‌م دۆسێیه بخرێته چوارچێوه‌ی دۆسێكانی دادگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراق و به یه‌كێكی تر له تاوانه ڕەشه‌كانی ڕژێمی به‌عس هه‌ژمار بكرێت .پێویسته هه‌موو ساڵێك حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌م ڕووداوه بێ وێنه‌یه به مه‌راسیمی تایبه‌ت ڕابگرێت». نیعمه‌ت حه‌مه‌خان كه باوكی ئه‌نفالكرابوو ،وتی «پێویسته بنه‌ماڵه‌ی ئ �ه‌م شه‌هیده س �ه‌رب �هزان �ه ل�ه هه‌موو ئیمتیازاته‌كانی شه‌هیدانی سه‌نگه‌ر پشكدار بكرێن ،وه‌ك :خانوو ،زه‌وی ،سولفه‌ی عه‌قار و ...تاد». ده‌رب���اره‌ی قه‌رەبووكردنه‌وه‌یان و مووچه‌ی شه‌یدانه‌یان ،ئه‌و كچه شه‌هیده ئه‌نفالكراوه ده‌ڵێت «هه‌رچه‌نده زۆربه‌ی شه‌هیده‌كان ل �ه‌الی هه‌ندێ له الیه‌نه سیاسییه‌كان شه‌هیدانه‌یان بۆ ك �راوه و ئیمتیازاتیان هه‌یه ،به‌اڵم ئێمه ده‌مانه‌وێت
ئه‌و دۆسێیه هه‌موو یه‌ك بخه‌ین». م��ح �ه‌م �ه‌د ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ك �ه ك��وڕی یه‌كێكه له ئه‌نفال ك �راوه‌ك��ان ،ده‌ڵێت «یاده‌وه‌رییه‌كانی ڕاپه‌ڕینی 1987/5/13 له گوێی هه‌موو كوردێكی هه‌ڵه‌بجه و ه �ه‌ورام��ان و ده‌ڤ���ه‌ری ش���اره‌زووردا ده‌زرنگێته‌وه ،كه میلله‌تی ك��ورد چۆن هه‌ستان به‌رانبه‌ر به دڕەنده‌ترین ڕژێمی ئه‌و كاته ،كه سه‌دام حسێن ده‌ستی ڕەشی خستبووه گه‌رووی گه‌النی عێراق و مافی ڕەوای خۆیانی لێ زه‌وت ك��ردب��وون». محه‌مه‌د وتیشی «ئ��ه‌وه‌ی ئێمه‌ی زۆر نائومێد كرد ،ده‌ستگیركردنی باوكم بوو له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی تری ده‌ڤه‌ری خۆماندا و دوات���ر گواستنه‌وه‌یان بۆ سه‌ربازگه‌یه‌كی ڕژێمی به‌عس و پاشان زینده‌به‌چاڵ كردنیان بوو .داواك��ارم له حكومه‌تی هه‌رێم كه شه‌هیده‌كانی ئێمه‌ش
هه‌مان ماف و ئیمتیازاتی شه‌هیده‌كانی تری الیه‌نه‌كانیان بۆ هه‌ژمار بكرێت». شه‌هیدانی ده‌ڤ��ه‌ری هه‌ورامانیش به هه‌مان شێوه‌ی ئه‌نفالكراوانی گه‌رمیان زینده‌چاڵ كراون ،كه‌یسكه‌كه‌یان هه‌مان كه‌یسه ،قوربانییه‌كانیش هاووێنه‌ن .سیروان یه‌كێكه له كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوانی ده‌ڤه‌ری هه‌ورامان كه چوار برای پێكه‌وه ئ�ه‌ن��ف��ال��ك�راب��وون ،ده‌ڵ��ێ��ت «هه‌میشه داگیركه‌رانی كوردستان بە به‌كارهێنانی زه‌بروزه‌نگ ویستویانه شۆڕشی كوردستان بۆ چه‌واشه‌كردنی ڕایگشتی به‌كاربهێنن، له‌وكاته‌شدا ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ی ش���اره‌زوور و هه‌ورامان كرا ،براكانی من له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی تردا له‌كاتی گه‌ڕانه‌وه‌یاندا له دووڕیانی (گردی گۆ)دا ده‌ستگیر ده‌كرێن و دواتر له نزیك سه‌یدسادق زینده‌به‌چاڵ ده‌كرێن».
س��ی��روان ب��اس��ی ل���ه‌وه‌ش ك��رد ك ه به‌داخه‌وه تاكو ئێستاش وه‌ك پێویست ئاوڕ له كه‌سوكار و خانه‌واده و بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و شه‌هیدانه نه‌دراوه‌ته‌وه ،ته‌نیا یه‌كجار ڕێوڕەسمێك ك �راوه و به‌یاننامه‌یه‌كامن ئاڕاسته‌ی هه‌رسێ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه كردووه، به‌اڵم تا ئێسته‌ش بێ وه‌اڵم ماوه‌ته‌وه. خێزانی یه‌كێكی تر له‌و كه‌سانه‌ی به‌عس به هه‌مانشێوه‌ی ئه‌نفالكراوانی ناوچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان شه‌هید ك��ردوون ده‌ڵێت «تا ئێستاش وا هه‌ست ده‌كه‌م هه‌ر ماون و چاوه‌ڕێیان ده‌كه‌م و تا ده‌شمێنم هه‌ر به‌و ئاواته‌وه ده‌ژیم ،چونكه ل ه كاتی هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕەكانیاندا من لێره‌نه‌بووم ،ته‌رمه‌كانیانم نه‌بینیوه ،بۆیه ئێسته‌ش وا د هزانم ماون». ئ���ه‌و وت��ی��ش��ی «ح��ك��وم��ه‌ت زۆر كه‌مته‌رخه‌م بووه له ئاستی سۆراخكردنی بێسه‌روشوێنانی تری ئه‌نفالی گه‌رمیان و شوێنه‌كانی تر دا. محه‌مه‌د ح��م �ه‌الو ،خ��اوه‌ن��ی سێ شه‌هیده ،گله‌یی ت��هواوی ل ه حكومه‌ت هه‌یه و جیاوازیی و كه‌میی مووچه‌ی شه‌هیدانی ئه‌نفالكراو ب �ه سته‌مێك ده‌زان��ێ��ت ك ه حكومه‌تی هه‌رێم لێیان ده‌كات «مووچه‌ی ئه‌وانه‌ی كه ئێمه وه‌ك كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوان وه‌ریده‌گرین ،نیو ئه‌وه‌نده‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رێكی ئاسایی نییه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌ب��وو حكومه‌ت له ناوچه‌ی هه‌ورامان ئاوڕێك له‌م پۆله ئه‌نفالكراوه بداته‌وه ،ئیرت به دروستكردنی مۆنۆمێنت بێت ،یان هه‌ر هێامیه‌ك كه نیشانه‌ی ئه‌و كاره‌ساته بێت». محه‌مه‌د ه �ه‌روه‌ه��ا نیگ هران بوو ل�ه‌وه‌ی كه هه‌ندێك له ئه‌نفالكراوه‌كان كراونه‌ته شه‌هیدی حیزبی و جیاوازییان له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تردا پێوه دیاره.
قه‌ده‌غه
توێژینه‌و ه‌و لێكۆڵینه‌وه‌كانی بواری كۆمه‌ڵناسی ،ژیانی تاكه‌كان دابه‌ش ده‌كه‌ن به‌سه‌ر دوو بواری پێكه‌وه‌گرێدراوی ت هواوكاردا ،كه هه‌ریه‌كه‌یان گرنگیی خۆی هه‌ی ه له ڕووی هه‌ڵسه‌نگاندنی ژیانی تاكه‌كان و داڕشتنی پێوه‌ره‌كانی هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ هه‌ریه‌ك ه ل ه كه‌سایه‌تیی تاكه‌كان‌و شێوازی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیی كۆمه‌ڵگاكان. ل ه كاتێكدا سه‌رجه‌م ئایینه‌كان‌و ئاڕاست ه زانستییه‌كان جه‌خت ده‌كه‌نه سه‌ر گرنگیدان ب ه هه‌ردوو ڕووبه‌ری ژیانی تایبه‌تی‌و گشتیی تاكه‌كان له داڕشتنی پێوه‌ره‌كانی هه‌ڵسه‌نگاندنی ژیان ل ه الیه‌ك ،هه‌ڵسه‌نگاندنی یاسا‌و ڕێساكانی ئاڕاسته‌كردنی تاكو كۆمه‌ڵگا ل ه الیه‌كی تر .ل ه زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكاندا ب ه دوو شێوه‌ی جیاواز مامه‌ڵ ه ده‌كرێت ل ه گه‌ڵ هه‌ریه‌ك ه ل ه بواری تایبه‌ت‌و بواری گشتیی ژیانی تاكو كۆمه‌ڵگاكان، بۆی ه جۆرێك ل ه جیاكردنه‌و ه بۆ ئه‌و بوار ه ل ه یه‌كرت تێبینی ده‌كرێت له‌سه‌ر ئاستی واقیع ،ب ه ڕاده‌یه‌ك سه‌رۆكی خێزانه‌كان ،یان به‌پرسی بنه‌ماڵه‌كان، یاخود عه‌شیره‌ته‌كان بواری تایبه‌ت ب ه ڕووبه‌ڕێكی قه‌ده‌غ ه داده‌نرێت له به‌رده‌م باس‌و چاودێریی كه‌سانی ده‌ره‌وه‌ی بواره‌ك ه‌و ده‌ستتێوه‌ردانیان له كاتی بوونی گرفت‌و كێشه‌كاندا. یه‌كێك ل ه ده‌رهاویشته‌كانی جیاكردنه‌وه‌ی ت هواوی ژیانی تایبه‌تی (خێزانی)و ژیانی گشتیی (كۆمه‌ڵگایی) تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگا بوونی دوو فۆڕمی كه‌سایه‌تیی جودای ه بۆ هه‌ر تاكێك. ده‌بیرنێت كه‌سێك له‌ناو ماڵ‌و خێزانیدا جۆرێك كه‌سایه‌تیی هه‌ی ه‌و ل ه ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی خێزانیشدا جۆرێكی تر ،كه زۆر جار جیاوازیی نێوان ئه‌و دوو كه‌سایه‌تیی ه بۆ هه‌مان كه‌س ب ه ئاسامن و ڕێسامن ده‌ربڕینی بۆ ده‌كرێت .له‌م حاڵه‌ته‌دا ب ه هێنده‌ی جیاوازییه‌كان پێوه‌ری جیاواز پێكدێت‌و له‌گه‌ڵیدا چه‌ندین زاراو ه چه‌پاندنی بۆ ده‌كرێت، ب ه منوونه ،زاراوه‌ی خصوصیه‌ت، حه‌ره‌می ماڵ ...،هتد. ئه‌وه‌ی مایه‌ی هه‌ڵوێسته‌ی ه له‌م حاڵه‌ته‌دا داخرانی ژیانی خێزانیی تاكه‌كان و ده‌ربازبوونیه‌تی له پێوانه‌كردنی ب ه پێوه‌ر‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان، ك ه سه‌رچاوه‌یان گرتوو ه ل ه ئایین‌و كولتووره‌وه .ل ه جێی ئه‌م پێو هرانه ئاره‌زو‌و ،حه‌ز و خولیا‌و ژیریی تاكه‌كه‌سی سه‌رۆكخێزان‌و بنه‌ماڵه و عه‌رشه‌ته‌كان ده‌بن ه ئاڕاسته‌كه‌ر‌و كۆنتڕۆڵكه‌ر‌و هه‌ڵسه‌نگێنه‌ری ژیانی خێزانه‌كان‌و ئه‌ندامه‌كانیان .ب ه واتایه‌كی تر ،خێزان‌و ژیانی خێزانی ده‌بێته ڕووبه‌ری قه‌ده‌غه‌ی سه‌رۆكخێزانه‌كان. له‌مه‌و ه تا بێت ڕێژ ەو جۆری گرفت و كێش ه خێزانییه‌كان ل ه هه‌ڵكشاندا ده‌بێت .زۆربه‌ی كێشه‌كانیش ڕووبه‌ڕووی منداڵ‌و ژن‌و به‌سااڵچووان ده‌بێته‌وه ،ك ه هه‌ر س ێ توێژە‌كه‌ش له چوارچێوه‌ی جوگرافیای ماڵدا خاوه‌نی هیچ جۆر ه ده‌سه‌اڵتێك نین ل ه ڕووی بڕیاردان‌و ئه‌نجامدانی هه‌نگاوی پێویست بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان و دابینكردنی پێداویستییه‌كان‌و هێنانه‌دیی ئاوات‌و خولیاكانی ئه‌ندامی خێزان. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
چاوه‌ڕوانیی خه‌ڵك ئه‌وه‌یه كه ئێسكوپروسكی ئـــــ
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
چاالكوانێك :مووچه‌ی كه‌سوكاری ئه‌نفالــــ دیدار :ڕە‌زا هه‌ورامی
ئه‌نفال و فه‌رهه‌نگی چاوه‌ڕوانی به‌عس له ڕێگه‌ی ئه‌نفاله‌وه توانیی چاوه‌ڕوانی له نیۆ فه‌رهه‌نگی كورددا بكاته شتێكی له‌بننه‌هاتوو .خودی ئه‌نفال ئه‌وه‌نده‌ی ئاره‌زووی سه‌یری به‌عسیزمه بۆ چاندنی چاوه‌ڕوانی له ئێمه‌دا ،ئه‌وه‌نده وه‌ك پرۆژەیهكی تر ته‌ماشا ناكرێت .ئه‌نفال هه‌میشه دێته‌وه ناومان بۆ چاندنی چاوه‌ڕوانی، ئه‌نفال چاوه‌ڕوانییه‌كی بێكۆتایه له‌سه‌ر ژیان و ئه‌ندێشه كردمنان .ئه‌مڕۆ ئه‌نفال وه‌ك به‌ختیار عه‌لی ده‌ڵێت : له ئاره‌زووی سه‌یری كوشتنه‌وه خه‌ریكه بۆ ئاره‌زووی فه‌رامۆشكردن هه‌نگاو ده‌نێت .به‌عس كه ده‌كه‌وێته ئه‌م گه‌مه‌یه‌وه له‌ته‌ك ئێمه‌دا، ده‌یه‌وێت ئێمه بخاته چوارچێوه‌ی ئاره‌زووی كوشتنی خۆیه‌وە و له‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌دا كه به‌سه‌رمانی هێناوه، ئیرت به‌ره‌و ئاره‌زووی فه‌رامۆشكردن ده‌چین .له‌ڕاستییدا ئه‌وه‌ی به‌ناوی یادكردنه‌وه‌وه له ئه‌نفالدا ڕووده‌دات، شتێك نییه بێجگه له كوشتنی تێكڕای حیكایه‌ته گهوره و بچووكه‌كانی ئه‌و كاره‌ساته گه‌وره‌یه ،هیچ نییه جگه‌له دۆڕانی ئێمه له ته‌فسیركردنه‌وه‌ی ئه‌و جه‌نگه .به‌عس له‌م ڕێگه‌یه‌وه ده‌مانخاته‌وه به‌ر تاقیكردنه‌وه، تاقیكردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئینسانی. به‌عس ویستی ئه‌وه‌ی هه‌یه بزانێت ئینسانیبوونی ئێمه له‌م ڕێگه‌یه‌وه چی به‌سه‌ردێت .پڕۆسه‌ی تاقیكردنه‌وه‌ی ئێمه له‌الیه‌ن به‌عسیزمه‌وه ،به‌ر له‌هه‌ر شتێك ،پڕۆسه‌ی شێواندنی جه‌سته‌ی نه‌ته‌وه‌ییامنه ،ئه‌نجا تاقیكردنه‌وه‌ی ئینسانی .بۆیه ده‌كرێت هه‌موو ماناكانی ئه‌نفال له چاوڕوانیی نه‌ته‌وه‌ییدا ببینینه‌وه .ئه‌نفال كه دێت، بۆئه‌وه دێت كه نه‌ته‌وه‌یه‌ك چاوه‌ڕوان بهێڵێته‌وه كه دێت ،ده‌یه‌وێت ئێمه هه‌رده‌م له چاوه‌ڕوانییدا بژین .ئه‌وه‌ی كه به‌عس له‌گه‌ڵ ئێمه‌ی ده‌كات، چاكه‌یه‌كی گشتییه ،نه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی كه شایه‌نی ئه‌وه بین ،به‌ڵكو بۆ ئه‌وه‌ی كه بواری تاقیكردنه‌وه‌یه‌كامن ده‌خاته به‌رده‌م كه مرۆڤبوومنان هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت .نه‌ته‌وه‌یه‌ك پێویسته به‌رده‌وام چاوه‌ڕێ بێت ،به‌اڵم نه‌ك چاوه‌ڕوانێكی كوشنده‌و وه‌ستاو! ئێمه له‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌دا به‌رده‌وام له‌سه‌ر چاوه‌ڕوانییه‌كی وا ئیشامن كردووه كه خه‌ریكه به‌ره‌و فه‌رامۆشكردنی ئه‌نفال هه‌نگاو ده‌نێین .ئێمه به‌مه ده‌یسه‌ملێنین كه له‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌ی كه نه‌ته‌وه‌كانی بنده‌ستی هاوشێوه‌ی ئێمه تێیدا بۆ شتێكی باشرت له‌خۆیان گۆڕدران ،تاقیكردنه‌وه‌یه‌كه كه هێشتا لێی ده‌رنه‌چووین .ئه‌نفال وانه‌یه‌كی گرنگه بۆ هه‌ر چركه‌ساتێكی تری مێژوویی ،هه‌ژانێكی گه‌وره‌ی نه‌ته‌وه‌یی یه كه له‌هه‌ر كاتێكدا ده‌بوو ئێمه بۆ شتێكی تر بگۆڕێت ،به‌اڵم ئه‌نفال هێشتا هه‌ر له‌چاوه‌ڕوانییدا ئێمه‌ی هێشتووەته‌وه ،چاوه‌ڕوانییه‌ك كه تادێت ،سه‌رجه‌م ئێستامان ده‌خاته به‌ر پرسیاری نه‌فره‌تی خۆیه‌وه ،ئه‌نفال له ئێمه هه‌راسانه ،ئاخۆ ئێمه بۆچی واین؟
كاره‌ساتی ئه‌نفال بۆ هه‌موومان ئاشكرایه ،ئ��ه‌وه‌ی كه ئاشكران ییه، ئه‌وانه‌ن كه له پشت كاره‌ساته‌كه‌وه بوون و ئێستا داڵده دراون ،جگه له‌وه‌وه‌ش كه بۆچی حكومه‌ت كه‌مته‌رخه‌م بووه له نه‌هێناوه‌ی وه‌ك پێویستی ڕوفاتی ئه‌نفالكراوه‌كان ،ئه‌مه‌ش پرسیارێكه ده‌بێت بۆ وه‌اڵمه‌كه‌ی بگه‌ڕێین .ئێستا چاوه‌ڕوانی گه‌رمیانییه‌كان به‌سه‌رچووه و نایانه‌وێت به‌و ده‌رده‌وه مبرن .له‌باره‌ی پرسی ئه‌نفاله‌وه به‌یان میوانداری ئه‌نوه‌ر ح�ه‌م�ه‌الو ،چاالكوانی ب��واری ئه‌نفال و ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی داكۆكیكار
له كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كانی كردووه. ب�هی��ان :كۆمه‌ڵه‌كه‌ی ئێوه تاچه‌ند هه‌وڵی بردنه پێشه‌وه‌ی كه‌یسی ئه‌نفالی بۆ ده‌ره‌وه داوه؟ ئ �ه‌ن��وه‌ر ح��ه‌م��ه‌الو :ئێمه وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی داكۆكیكار له كه‌سوكاری ئه‌نفال ،سه‌ره‌تا ڕێكخراوێكی بچووك بووین بۆ دروستكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی له نێوان كه‌سوكاری ئه‌نفال و حكومه‌ت دا .س��ه‌رج��ه‌م ئ��ه‌و ڕێ��ك��خ �راوان �ه‌ش كه هه‌وڵی به جینۆساید ناساندنی ئ �ه‌م كه‌یسه‌یان داوه ،له ن���اوه‌وه و ده‌ره‌وه ئێمه په‌یوه‌ندییامن له‌گه‌ڵیان هه‌بووه .كۆی ئه‌و زانیارییانه‌ی كه په‌یوه‌ست بێت به كه‌یسه‌كه‌وه ،ئێمه داوماننه‌ته ڕێكخراوه‌كانی سه‌رووتری خ��ۆم��ان ئ�ه‌گ�ه‌ر ویستبێتیان ،ب�ه‌اڵم ڕەنگه كه‌موكووڕییشامن هه‌بێت له‌و به‌رپرسیارێتییه‌دا. به‌یان :له‌باره‌ی پرسی دادگاییكردنی ئه‌نفالچییه كورده‌كانه‌وه هه‌ڵوێستتان چۆنه ،به تایبه‌ت كه ئێستا هه‌ندێكیان پۆستیان هه‌یه و ده‌سه‌اڵت په‌نای داون؟ ئ �ه‌ن��وه‌ر ح �ه‌م �ه‌الو :گه‌وره‌ترین نیگه‌رانیی ئێمه ئه‌وه‌یه كه تائێستا ئه‌و مسته‌شار و جاش و خۆفرۆشانه نه‌دراونه‌ته دادگا و له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی
كوردییه‌وه داڵده دراون .به‌م هۆیه‌و ه نه‌توانراوه ڕاپێچی دادگا بكرێن و ئه‌گه‌ر یه‌كێتی و پارتی نه‌بن ،ئه‌وان ناتوانن به ئازادیی بژین و بێخه‌م پاڵی لێ بده‌نه‌وه. ئێمه له‌وه به‌رده‌وامین و تاوانباران له‌وه دڵنیا دهكهینهوه كه ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ به هۆی پاڵپشتیی سیاسییه‌وه ناچنه به‌رده‌م دادگا ،ڕۆژێك ده‌بێت هه‌ر ڕاپێچ ده‌كرێن. به‌یان :هیچ ئامارێك هه‌یه كه بتوانێت به‌دڵنیایی ژم���اره‌ی ئه‌نفالكراوه‌كانی گه‌رمیان ده‌ستنیشان بكات؟ ئه‌نوه‌ر حه‌مه‌الو :تا ئێستا ئامارێكی ڕاس��ت و ورد نییه كه بتوانێت ئه‌وه ده‌ستنیشان بكات ،ئه‌م كاره له ئه‌ستۆی وه‌زاره‌تی شه‌هیدانه كه كه‌مته‌رخه‌می ت���هواوی���ان ه���ه‌ب���ووه ل����ه‌وه‌ی كه نه‌یانتوانیوه ئامارێكی وا بكه‌ن له‌سه‌ر ژماره‌ی ئه‌نفالكراوان .له‌باره‌ی ڕووفاتی ئه‌نفالكراوانیشه‌وه ،كه‌مته‌رخه‌می هه‌یه له الیه‌ن به‌غدا (حكومه‌تی عیراقی) و هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه ،كه وه‌ك پێویست ل �ه ه �ه‌وڵ��ی دۆزی��ن��ه‌وه و هێنانه‌وه‌یاندا نه‌بوون .ئێمه له ڕێگه‌ی ئ�ه‌ن��دام په‌رله‌مانه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵتیشه‌وه هه‌وڵی بردنه‌وه پێشه‌وه‌ی كه‌یسی ئه‌نفاملان له به‌غدا
كوڕی ئه‌نفالكراوێك :مووچه‌ی ئه‌نفالكراوه‌كانیش وه‌ك یاده‌كانیان به‌حیزبی كراون
«له‌جیاتی خۆی ،ئێسكوپرووسكی باوكمم ل ه ئامێز گرت» دیدار :ئاراس ڕەفیق ئه‌نفال؛ تاوانێكه زیاتر له‌ناوچه‌كانی گه‌رمیاندا نارساوه .هه‌رچه‌نده گه‌رمیان ناوجه‌رگه‌ی ئه‌و كاره‌ساته‌یه و پشكی شێری به‌ركه‌وتووه له قوربانییه‌كاندا، به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئاوڕێك له شوێنه‌كانی تری كوردستان بده‌ینه‌وه ،ده‌ی��ان و سه‌دان چیرۆكی خه‌مناك ده‌بیستین ،كه پڕن له چاوه‌ڕوانی و حه‌رسه‌ت و گریان ،پڕن له‌و خه‌م و ئازار و خه‌ونه بێ ئاكامانه‌ی كه گه‌رمیانییه‌كان به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنن. چیرۆكی ئه‌مجاره‌مان ده‌رده‌دڵ��ی كه‌سێكه ل �ه ه���ه‌ورام���ان���ه‌وه ،باسی ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ی ب��اوك��ی�مان ب��ۆ ده‌ك��ات و چ��ۆن��ی �ه‌ت��ی ده‌س����ت ڕاگه‌یشتنی ئه‌نفالچییه‌كان به باوكی ده‌گێڕێته‌وه. پ��اش ئ��ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیامن پێوه كرد، ن���ه‌وزاد ب �ه‌م شێوه‌یه بۆ (ب �هی��ان) دوا «من ناوم نه‌وزاد حه‌مه‌خان ئه‌حمه‌ده، دانیشتووی شارۆچكه‌ی خورماڵم ،باوكم یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی له‌گه‌ڵ ( )36كه‌سی تردا كه هه‌موویان خه‌ڵكی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ی خۆمانن ،به‌ر شااڵوی ئه‌نفال كه‌وتن .له ساڵی ()1987دا له هه‌ڵه‌بجه و شارۆچكه‌ی سیروان خۆپیشاندانێك كرا له دژی ڕژێم، ئه‌وكاته باوكم له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی تری براده‌ری خۆیدا له فه‌رمانگه‌ی كشتوكاڵ كارگوزار بوون ،به‌اڵم ده‌وامیان له سیروان ب��وو .زۆرب��هی ڕۆژەك��ان له خورماڵه‌وه ده‌چوون بۆ ئه‌وێ .ئه‌وكاته خێزانی ئێمه به باوكمه‌وه پێك هاتبوو له ( )9كه‌س .من منداڵ بووم ،هه‌رچه‌نده له منیش منداڵرت هه‌بوو .وه‌كو ڕۆژانی تر له چاوه‌ڕوانیی گه‌ڕانه‌وه‌ی باوكامندا بووین بۆ ئه‌وه‌ی له ئامێزمان بگرێت و ده‌ستی باوكایه‌تی
بهێنێت به سه‌رماندا ،زۆرمان چاوه‌ڕوانی كرد ،به‌اڵم باوكامن نه‌گه‌ڕایه‌وه ،ئیدی كه‌سوكارمان چوون بۆ هه‌واڵ پرسینیان، دوات��ر زانیامن له كاتی گ�هڕان�ه‌وه‌دا له (گ��ردی گ��ۆ)ی ڕێگای سه‌ره‌كیی نێوان (خورماڵ و هه‌ڵه‌بجه) ده‌ستبه‌سه‌ر كراون و ب �راون بۆ زیندان ،ب �ه‌اڵم نه‌مانزانی ب��ۆ ك��وێ ب���راون .ئێمه ل�ه‌وك��ات�ه‌وه له چاوه‌ڕوانی گه‌ڕانه‌وه‌ی باوكامندا بووین، زۆرمان هه‌وڵدا بۆ ئه‌وه‌ی بیاندۆزینه‌وه له ڕێگه‌ی (مسته‌شاره‌كانه‌وه) ،ئه‌وكاته ئ��هوان ده‌س��ت ڕۆیشتوو ب��وون له‌ناو حكومه‌تدا ،به‌اڵم هه‌رجاره و قسه‌یه‌كیان ده‌كرد ،جارێك ده‌یانوت له سلێامنیین، جارێكی تر ده‌یانوت له هه‌ولێرن .پاش سۆراخ كردمنان ،بۆمان ده‌ركه‌وت ڕاست ناكه‌ن له‌گه‌ڵامندا. ئێمه تا سااڵنی سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌كان له چاوه‌ڕوانییه‌كی كوشنده‌دا بووین، هه‌میشه به‌ته‌مای گه‌ڕانه‌وه‌ی باوكامن بووین ،ب �ه‌اڵم ل��ه‌دوای ساڵی ن �ه‌وه‌د و یه‌كه‌وه ئیدی گومامنان بۆ دروست بوو كه زیندووبن ،چونكه ده‌نگۆی ئه‌نفال و دۆزینه‌وه‌ی ڕوفاتی ئه‌نفالكراوه‌كان لێره و له‌وێ به‌رگوێامن ده‌كه‌وت ،به‌اڵم ئه‌م چاوه‌ڕوانییه هه‌تا ساڵی ( )1995درێژەی كێشا ،له‌و ساڵه‌دا كه‌سێك له ناوچه‌ی (سیدسادق) خه‌ریكی كێاڵنی زه‌وییه‌كه‌ی ده‌ب���ێ���ت ،چ �ه‌ن��د ئێسكوپروسكێك ب��ه‌رچ��اوی ده‌ك����ه‌ون ،ئ��ی��دی ئه‌ویش الیه‌نه به‌رپرسه‌كان ئاگادار ده‌كاته‌وه، بۆیان ده‌رده‌ك�ه‌وێ��ت ئه‌مانه مرۆڤن و كراون به‌ژێر خۆڵه‌وه ،به‌هۆی هه‌ندێك له ناونیشانه‌كانیانه‌وه ،وه‌كو ناسنامه و جلوبه‌رگ و هه‌ندێك شتی ت��ره‌وه، ده‌نارسێنه‌وه ،دواتر له‌الیه‌ن لیژنه‌یه‌كی
تایبه‌ته‌وه جیاده‌كرێنه‌وه كه نزیكه‌ی سی و شه‌ش كه‌س بوون. كه‌سوكاریان ئاگادار ده‌كرێنه‌وه و له ڕێوڕەسمێكدا به‌خاك سپێردران ،دواجار كۆتایی به‌و خه‌ون و چاوه‌ڕوانییانه هات كه بریتی بوو له‌وه‌ی باوكامن له ئامێزمان بگرێت .له بری ئه‌وه ئێمه به به‌رچاوی ه�ه‌م��وو دون��ی��اوه ئێسك و پروسكی ب��اوك�مامن��ان ل �ه ئامێز گ��رت ،خه‌ونی گه‌ڕانه‌وه‌ی باوكامن بوو به داخێك هه‌تا كۆتایی ته‌مه‌منان پێوه‌ی ده‌تلێینه‌وه» . له‌میانه‌ی قسه‌كانیدا و ده‌رب��اره‌ی موعاناته‌كانی ئێستایان ،ن��ه‌وزاد وتی «ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ل �ه ئێستاشدا زیاتر نیگه‌رامنان ده‌ك���ات ،به‌حیزبیكردنی ئه‌نفاله‌كان و ڕێوڕەسم و یادكردنه‌وه‌كانن، ته‌نانه‌ت ئه‌و مووچه‌یه‌ی كه‌سوكاری ئه‌نفاله‌كان وه‌ری ده‌گرن به‌حیزبی كراوه، پێش ئه‌وه‌ی مووچه‌كه‌مان زیاد بكرێت، سه‌ره‌تا مووچه‌ی ئه‌و كه‌سانه زیاد كرا كه حیزبی بوون ،بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ش حیزبی نین ،بنب به حیزبی». ئێستاش كه ئه‌م چیرۆكانه ده‌خرێنه سه‌ر ڕووپه‌ڕی ڕۆژنامه‌كان ،ئه‌م كۆست و مه‌رگه‌ساتانه له زاری كه‌سوكاری قوربانییه‌كانه‌وه پێامن ده‌ڵێن ،ئه‌م واڵته لێوانلێوه له چیرۆك و سه‌رگوزه‌شته‌ی خه‌مناك ،پێویسته ده‌ستیان بۆ به‌رین بۆ ئ��ه‌وه‌ی بزانین ئ�ه‌م میلله‌ته چۆن حورمه‌ت و كه‌رامه‌تی شكێرناوه له‌الیه‌ن دووژمنانیه‌وه .ته‌نیا ڕێگه‌یه‌ك بتوانێت كه‌مێك ئه‌م زامانه ساڕێژ بكات ،ئه‌وه‌یه كه به‌رژەوه‌ندییه‌كانی ئه‌م میلله‌ته پێش هه‌موو شته‌كانی تر بخرێن ،بۆ ئه‌وه‌ی جارێكی ت��ر ك��اره‌س��ات��ی ل �ه‌و شێوه‌یه دووباره نه‌بێته‌وه .
13 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ده‌ستاوده‌ستی خۆسه‌پاندن كامه‌ران حه‌سه‌ن
ئ��ه‌و كاته‌ی ڕێكه‌وتنی ده‌باشان له نێوان یه‌كێتی و گۆڕاندا ڕاگه‌یانرا، زۆری��ن��هی خه‌ڵكه پ��ه‌راوێ��زخ��راو و سته‌مدیده‌كه‌ی كوردستان ئومێدی گ��ه‌وره‌ی��ان له‌سه‌ر هه‌ڵچنی ،ئومێدی گۆڕانكاری له سیستمی حوكمڕانی له كوردستان و كۆتایی هاتنی ئه‌و ڕێككه‌وتنه سرتاتیژییه‌ی نێوان پارتی و یه‌كێتی ،كه له سایه‌یدا واڵت پڕبوو له گه‌نده‌ڵی و سته‌م و نادادی .به‌اڵم هه‌میشه له دنیای سیاسه‌تدا له پاڵ ئومێددا ،گومان و ڕە‌شبینی هه‌یه ،ڕێككه‌وتنی ده‌باشانیش له پاڵ ئومێددا ،گومان و ئیشكالیه‌ت و ڕە‌شبینیشی له خۆیدا مه‌اڵسدابوو، ئه‌وه ته‌نیا مام جه‌الل بوو كه به پوختی ده‌یزانی ئه‌م ڕێككه‌وتنه‌ی بۆ كردووه؟ ئایا مه‌به‌ستی بوو دیموكراسیه‌تێكی ڕاسته‌قینه له كوردستاندا له‌دایكبێت
ئــاری ئازاد
و كۆتایی به قۆڕخكاری و ن��ادادی و دیكتاتۆریه‌تی حزبی بێت؟ یان مه‌به‌ستی ب��وو وه‌ك تاكتیكێكی قۆناغه‌كه ئه‌م ڕێككه‌وتنامه‌یه له دژی فشار و بێباكی و قۆڕخكارییه‌كانی پارتی به‌كاربێنێت و كه‌مێك بارودۆخی یه‌كێتیی پێ باشرت بكات ،به تایبه‌ت كه ده‌ی��زان��ی كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان نزیكبوونه‌ته‌وه؟ ل��ه ئێستادا ك��ه ك��وردس��ت��ان له هه‌ڵبژاردنێكی هه‌ستیار و چاره‌نووسساز نزیكده‌بێته‌وه ،ئایا ڕێككه‌وتنی ده‌باشان كاریگه‌ری و پێگه و قورساییه‌كی هه‌یه؟ یان بووەته به‌شێك له ڕابوردوو؟ ل��ه ئ��ێ��س��ت��ادا یه‌كێتی ب��ه دوو ئاڕاسته ئیش ده‌ك��ات ،یه‌كه‌میان ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌یه كه ڕایگه‌یاندووه به لیستی سه‌ربه‌خۆ به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ك��ات ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ب��ه‌رده‌وام له هه‌وڵی وروژاندنی هه‌ست و سۆزی جه‌ماوه‌ره‌كه‌یه‌تی ،له میانه‌ی لێدوانی به‌رپرسه‌كانیاندا په‌یامی هه‌ڵسانه‌وه و خۆڕێكخستنه‌وه و هه‌نگاونان ڕاده‌گه‌یه‌نن ،ده‌یانه‌وێت یه‌كێتی وه‌ك ڕاب����وردووی وێنا ب��ك��ه‌ن��ه‌وه .گه‌رچی به‌شێكی ئ��ه‌م لێدوانانه‌یان له دژی هه‌ژموون و قۆڕخكارییه‌كانی پارتی بێت. ئ��اڕاس��ت��هی دووه‌م���ی كاركردنی یه‌كێتی داكۆكیكردنیانه له‌سه‌ر مانه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ پارتی و به‌رده‌وامبوون له‌سه‌ر ڕێككه‌وتنی سرتاتیژی و هه‌وڵدانیان بۆ به‌یه‌كه‌وه‌بوون به هه‌ر نرخێك بێت،
دروست یان نادروست ،بۆ هێشتنه‌و ه و پاراستنی ده‌س����ه‌اڵت ل��ه ده‌ستی خ��ۆی��ان .ته‌نانه‌ت به‌پێی ڕاپۆرتێكی ژم��اره‌ی هه‌فته‌ی پێشووی ڕۆژنامه‌ی «به‌یان» ،له ڕێگه‌ی سه‌رچاوه‌یەكه‌‌وه له كۆبوونه‌وه‌كانی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی و یه‌كێتی ده‌ستیان كه‌وتووه ،هه‌ردوو ال ڕێككه‌وتوون له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی ساخته‌كاری و ته‌زویری به پالن و به‌رنامه ب��ۆداڕێ��ژراو ،له پێناو سه‌ركه‌وتنیان له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا .هه‌رچه‌ندە یه‌كێتی ل��ه‌م قۆناغه‌دا و له ڕاگه‌یاندنه‌كاندا كه‌مرت جه‌خت له ڕێككه‌وتنی سرتاتیژی و به‌رده‌وامبون له‌گه‌ڵ پارتیدا ده‌كاته‌وه وه‌ك خزمه‌تێك به ئاڕاسته‌ی یه‌كه‌م، كه‌واته ئاڕاسته‌ی دووه‌م��ی كاركردنی یه‌كێتی ته‌واو پێچه‌وانه‌ی ڕێككه‌وتنامه‌ی ده‌باشانه ،یه‌كێتی ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵ پارتی ب���ه‌رده‌وام بێت ،چونكه له‌ده‌ستدانی ده‌س����ه‌اڵت ،ب��ه خۆكوشتنی یه‌كێتی ده‌زانێت. گ��ه‌ر وه‌ك ڕاپۆرته‌كانی یه‌كێتی سه‌باره‌ت به ته‌ندروستیی مام جه‌الل ئاماژەی پێده‌ده‌ن ،به‌وه‌ی كه ده‌توانێت ڕۆژنامه بخوێنێته‌وه ،ته‌نانه‌ت داوای كوردستانی نوێی كردووه ،ده‌شتوانێت قسه بكات و ته‌له‌فۆنی بۆ ده‌كرێت، ك��ه‌وات��ه م��ام ج��ه‌الل بێئاگا نییه له بارودۆخه‌كه ،پرسیاره‌كه لێره‌دایه كه ئایا مام جه‌الل ئۆكه‌ی بۆ ئاڕاسته‌ی دووه‌می كاركردنی یه‌كێتی ك��ردووه؟ یان ئه‌مه
كوده‌تایه به سه‌ر مام جه‌اللدا؟ یان یه‌كێتی گه‌مه‌یه‌كی تری به‌ده‌سته‌وه‌یه؟ ده‌بێت بووترێت ئه‌گه‌ری كوده‌تا به‌سه‌ر مام جه‌اللدا ئه‌سته‌مه؟ له‌به‌رامبه‌ردا ،پارتی داكۆكیی گهوره ده‌كات له‌سه‌ر به‌رده‌وامیی ڕێككه‌وتنی سرتاتیژی و مانه‌وه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی .پارتی ئه‌وه‌ی زۆر پێخۆشه كه له كوردستاندا ده‌وترێت دوو حزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كه، به‌اڵم له ڕاستیدا هه‌ر خۆی ده‌سه‌اڵتداری یه‌كه‌م و سه‌ره‌كییه .هه‌موو جومگه هه‌ستیاره‌كانی ئه‌م هه‌رێمه هه‌ر له ن��ه‌وت ،دارای��ی ،ئاسایش ،پێشمه‌رگه، په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ،پارتی به ته‌نیا هه‌ژمووونی خۆی به‌سه‌ردا سه‌پاندوون .پارتی ئه‌وه‌ی زۆر پێخۆشه كه له‌گه‌ڵ شه‌ریكێكی الواز و پڕكێشه‌ی وه‌ك یه‌كێتیدا به‌رده‌وامبێت ،به ڕواڵه‌ت دوو ح��زب له ده‌س��ه‌اڵت��دان ،ب��ه‌اڵم له واقعدا خۆی ده‌س��ه‌اڵت��داری سه‌ره‌كی بێت .له‌م پێناوه‌شدا ئاماده‌یه كۆمه‌ڵێك ته‌نازولی شكڵی بۆ یه‌كێتی بكات ،وه‌ك ئه‌و هه‌واڵه‌ی دزه‌ی كرده ڕاگه‌یاندنه‌كان، كه پارتی ئاماده‌یه پۆستی پارێزگاری هه‌ولێر بداته یه‌كێتی ،به‌اڵم له كاتێكدا یه‌كێتی خۆی له هه‌ولێردا وه‌ك میوان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت ،ته‌نانه‌ت وه‌زیره‌كانیشی نه‌توانن له‌و ده‌ڤ��ه‌ره ده‌سه‌اڵته‌كانی خۆیان پیاده بكه‌ن ،ئه‌ی پارێزگار ده‌توانێت چی بكات؟ هه‌روه‌ها وه‌ك چۆن عیامد ئه‌حمه‌د ده‌یوت «له
سه‌دا سه‌د له نه‌وتدا شه‌ریكم ،به‌اڵم ده‌ڵێن پ��اره‌ی ن��ه‌وت له بانكێكه له به‌ریتانیا ،كه ته‌نها نێچیرڤان بارزانی و ئاشتی هه‌ورامی ئاگایان له بڕی ئه‌و پاره‌یه ،هه‌ر ئه‌و دووه به ته‌نها ده‌توانن ئه‌و داهاته به‌كاربێنن». ورد و درشتی ئه‌م هه‌رێمه ده‌زانن ك��ه ج��ه‌م��اوه‌ری پ��ارت��ی و یه‌كێتی له پاشه‌كشه‌ی گه‌وره‌دایه ،هه‌موان ده‌زانن گ��ه‌ر هه‌ڵبژاردنێكی پ��اك و دوور له ساخته‌كاری ئه‌نجامبدرێت ،هه‌رگیز ئه‌و دوو حزبه ناتوانن حكومه‌ت پێكبێننه‌وه و له هه‌ڵبژاردندا ده‌دۆڕێ��ن ،ئه‌وه‌تا له ماڵپه‌ڕی ڕووداو كه ماڵپه‌ڕی پارتی و نێچیرڤان بارزانییه ،له ڕاپرسیه‌ك له‌سه‌ر دووباره هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی كاك مه‌سعود بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم ،ده‌بینی تا (-11 )4كه نزیكه‌ی 29هه‌زار كه‌س ده‌نگی داوه ،زیاتر له %64ده‌نگیان به نه‌خێر داوه ،ئه‌مه و چه‌ندان ئاماژەی تریش ئه‌و راستییه ده‌سه‌ملێنن .هه‌تا هه‌موو ئه‌و لێدوانانه‌ی كه به‌رپرسانی ئه‌و دوو حزبه ده‌ی��ده‌ن ب��ه‌وه‌ی هه‌ر یه‌كه‌یان چل كورسی و په‌نجا كورسی دێنن ،هیچ نییه جگه له‌وه‌ی كه ده‌یانه‌وێت وره‌ی ڕووخ���اوی مووچه‌خۆره حزبییه‌كانی خۆیان به‌رزكه‌نه‌وه ،هه‌روه‌ها ئه‌و ژماره قه‌بانه وه‌ك ڕێخۆشكردنێك به‌كاردێنن بۆ ئه‌و ته‌زویر و ساخته‌كارییه‌ی كه ده‌یانه‌وێت ئه‌نجامی بده‌ن. ئه‌مڕۆ هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان
ده‌زانن ئه‌م دوو حزبه هه‌موو ڕێگه‌یه‌كی دروست و نادروست ،یاسایی و نایاسایی ده‌گرنه‌به‌ر بۆ مانه‌وه‌یان له ده‌سه‌اڵت. ئه‌وان ،ئه‌وه‌ی حسابی بۆ ناكه‌ن ئیراده‌ی گه‌له ،ئ��ه‌وه‌ی تیایدا مایه‌پووچ بوون وزه‌ی شۆڕگێڕی و ئه‌خالقی سیاسییه، مانه‌وی خۆشیان له كڕینی وی��ژدان و ترساندندا ده‌بیننه‌وه. ن��اپ��اك��ی ه���ه‌ر ه��ێ��ن��ان��ی هێزی داگیركه‌ران نییه ،له‌باربردنی دیوكراسی و كوشتنی ئازادییه‌كان ،تااڵنكردنی واڵت و دزینی قووتی خه‌ڵك ،خۆسه‌پاندن و قۆڕخكاری ناپاكییه ،مه‌گه‌ر موباره‌ك و زه‌ینه‌لعابدین و قه‌زافی له‌سه‌ر چی له گۆڕنران؟! خۆ سوپای غه‌یره عه‌ره‌بیان نه‌هێنابوو! ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵت نه‌ك هه‌ر له بیروبۆچوونی ئه‌م دوو حزبه‌دا نییه ،به‌ڵكو نایانه‌وێت سته‌م و نادادی و گه‌نده‌ڵییه‌كانیشیان ده‌ستاوده‌ست پ��ێ��ب��ك��ه‌ن ،ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت ب��ه ه��ه‌م��ان ڕوو ،به هه‌مان ن��او ،هه‌مان كه‌س و كه‌سایه‌تیییه‌كانی 20ساڵی ڕاب��وردوو، به‌رده‌وام بن له كوشتی شته‌جوانه‌كان ،له كوشتنی ئیراده و ئازادییه‌كان ،له نادادی و گه‌نده‌ڵی له به‌فیڕۆدانی سامانی گشتی ،له ش��اردن��ه‌وه‌ی داهاته‌كان، ده‌یانه‌وێت خێروبێری ئه‌م واڵته به ته‌نها بۆ نوخبه‌یه‌ك بێت ،ئ��ه‌و نوخبه‌یه‌ش دواجار خه‌ڵكی ئه‌م هه‌رێمه و حوكمی ئه‌م خه‌ڵكه به موڵكی خۆیان ده‌زانن.
ژیان لێره له مه‌ترسییه‌كی به‌رده‌وام و چ��اوڕوان��ك��راودای��ه ،هۆكارگه‌لی زۆر ه��ه‌ن ب���ه‌ره‌و رووی كاره‌سامتان ده‌كه‌نه‌وه .تا دێت مرۆڤه‌كان به‌ها و رێزیان كه‌م ده‌بێت ،ره‌چاوی كه‌رامه‌ت و سه‌المه‌تییان ناكرێت ،ئاسایشی ته‌ندروستیی خه‌ڵكی كوردستان له به‌رده‌م هه‌ڕە‌شه‌یه‌كی گه‌وره‌دایه ،هیچ الیه‌نێكی په‌یوه‌ندار نایكات به‌خه‌می خ��ۆی .بێ هۆ نییه خه‌ڵك ب��اوه‌ڕی به چاره‌سه‌ركردن له كوردستان نه‌ماوه، سه‌ر به‌گشت كونجی جیهان ده‌كات. وای لێهاتووه خه‌ڵكی بۆ نه‌شته‌رگه‌ری و چاره‌سه‌ری زۆر ساده روو له ده‌ره‌وه بكه‌ن ،كوالێتی نه له‌خۆراك نه له ده‌رمان هه‌یه .كام مادده‌ی به‌سه‌رچووی ده‌ره‌وه هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌م گه‌له تاقیده‌كرێته‌وه،
ده‌رخواردی ده‌درێت. ب��ه بیستنی ك��اره‌س��ات��ی ()30 هاوواڵتی ،كه بینایی چاوه‌كانیان به‌هۆی ده‌رزیه‌كەوە له‌ده‌ست داوه ،سه‌رسام و په‌شۆكام ،به‌اڵم دواتر بیرمكه‌وته‌وه م��اوه‌ی��ه‌ك ل��ه‌م��ه‌وب��ه‌ر چه‌ند كه‌سێك به ده‌رزی بوونه قوربانی و گیانیان له‌ده‌ستدا ،كه‌چی وه‌ك رووداوێ��ك��ی ئاسایی به‌سه‌رماندا تێپه‌ڕی ،بێ ئه‌وه‌ی هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ر بكرێت و به‌رپرسی ئه‌م كه‌یسانه بدرێنه دادگا و بۆ خه‌ڵك ئاشكرابێت بازرگانانی گیانی خه‌ڵك توشی لێپێچینه‌وه بوون .تاكو ئه‌مڕۆ به قاجاغچییانی ده‌رمان نه‌گوترا له‌پشتی چ��اوت��ان دوو ب��رۆ ه��هی��ه ،زان��ی��م ئه‌م رووداوه‌ش دیزه‌به‌ده‌رخۆنە ده‌كرێت. دوات���ر ه���ه‌روا ده‌رچ���وو ،ئۆباڵی
ه��ه‌م��وو ئ��ه‌و ت��اوان��ه خ��رای��ه ئه‌ستۆی كه‌سێك ،گوایه به ره‌گه‌ز توركه ،ده‌رمانی به قاچاغ هێناوه .ئاخر ناچێته عه‌قڵه‌وه ئه‌م كاره ئیشی ته‌نها چه‌ند كه‌سانێك بێت ،مه‌رزی ئیرباهیم خه‌لیل به‌و هه‌موو توند و تۆڵییه ببڕێت ،دواتر له بازگه‌ی شاره‌كانی كوردستان بێ رێپێدانی ()SGS تێپه‌ڕێت ،پاشان كۆمپانیایه‌كی گهوره به‌بێ بوونی هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك بیكڕێت ،بە سه‌ر نه‌خۆشخانه‌كاندا دابەش بكرێت، ئه‌و هه‌مووه مه‌رز و بازگانه ببڕێت، كه‌سێك نه‌ڵێت ئه‌م ده‌رمانه‌ت له كوێ و چۆنت هێنا؟ ئیشی كوالێتی كۆنرتۆڵ له كوردستان چییه؟ ئه‌مه جێی گومان و هه‌ڵوه‌سته‌كردنه ،كه‌سێك به تۆمه‌تی ئ��اودی��وك��ردن��ی كتێبێك چه‌ند ساڵێك ده‌خرێته زیندان ،به‌اڵم بازرگانیكاران به
گیانی ئه‌م میلله‌ته‌وە سااڵنه سه‌دان ته‌ن خۆراك و ده‌رمانی به‌سه‌رچوو هاورده‌ی هه‌رێم ده‌كه‌ن ،جارێك یه‌كێكیان تووشی لێپێچینه‌وه و رووبه‌ڕووی دادگا و یاسا نه‌بوونه‌وه. جه‌نابی وه‌زیر باشرت بوو له‌بریی بێده‌سه‌اڵتیی خ��ۆت ،هه‌ڵسابای له به‌رانبه‌ر خه‌ڵكی به‌شخوراو و قوربانیان نامه‌ی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆت پێشكه‌ش بكردایه .داوای لێبوردنت له قوربانییان بكردایه ،راتگه‌یاندایه كه نه‌تتوانی كۆنرتۆڵی قاچاغچییاىن ده‌رمان بكه‌یت ،نه‌تتوانی ئه‌و قه‌یرانه گ���ه‌وره‌ی ل��ه ك��ه‌رت��ی ته‌ندروستییه، چ��اره‌س��ه‌ر بكه‌یت ،نه‌تتوانی ب��ه‌ر له هاتنی ده‌رمانی ماوه‌به‌سه‌رچوو بگریت. پێشه‌نگیت بنواندایه ،به بوێری گشت
كه‌موكووڕییه‌كانت ئاشكرا بكردایه ،كه‌ی ئه‌م نه‌ریته له كوردستان باو وه‌رده‌گرێت؟ گه‌ر كاربه‌ده‌ستان نه‌یانتوانی ئه‌دای به‌پرسیاریه‌تیی سه‌رشانیان بكه‌ن ،بێ توانا و ده‌سته‌وه‌ستان بوون ،با ده‌ست له‌كاربكێشنه‌وه .بۆ بنب به بارگرانی و ئ��ه‌رك به‌سه‌ر كار و پیشه‌كه‌یانەوە؟! تا به‌رانبه‌ر خ��وا و خه‌ڵك روو زه‌رد ن��ه‌ب��ن .هیچ نه‌نگیی تێدا نییه گه‌ر دانتبنایە به قه‌یرانه‌كان و رێگرییه‌كاندا. رووداوه‌ك��ان��ی ده‌رزی پ��ه‌رده‌ی له‌سه‌ر قه‌یرانه‌كان هه‌ڵدایه‌وه ،تاكه‌ی چاوپۆشی ده‌كرێت له‌و هه‌موو كه‌موكووڕی و قه‌یرانه ترسناكانه‌ی كه‌رتی ته‌ندروستی؟ كێ زه‌مانه‌متان ده‌دات��ێ ئێمه‌ش نابین به قوربانی ده‌رزییه‌كان؟ چاوه‌كامنان له مه‌ترسیدایه جه‌نابی وه‌زیر ،ئاگاداری؟!
كاتێك كه‌سێك گوێی له لێدوانه‌كانی به‌رپرسانی حكومه‌تی یه‌كێتی و پارتی ده‌ب��ێ��ت ،حه‌قی خۆیه‌تی خۆزگه به سێبه‌ری ده‌سته‌اڵتیان بخوازێت ،به‌اڵم به‌داخه‌وه لێدوانه‌كانیان ته‌نها دیكۆرێكی جوانیان هه‌یه ،ناوه‌ڕۆكه‌كه‌یان پووچه و هیچیان تێدا نییه .ئه‌وه‌ش له ته‌مه‌نی دوو ده‌یه له ده‌سته‌اڵت و ئیداره‌كردنی كوردستانی باشوور به ئاشكرا هه‌ستی پێده‌كرێت ،ته‌نانه‌ت خۆشیان ناتوانن نكوڵیی لێبكه‌ن. زۆرب��ه‌م��ان لێدوانی به‌رپرسێكی بااڵی حكومه‌تی هه‌رێمامن بیست ،كه له زانكۆی جۆرج واشنتۆن له ئه‌مریكا به گوێی ئه‌مریكییه‌كانیدا دا ،ڕایگه‌یاند «له هه‌رێمی كوردستاندا ئازادیی بیروڕا ڕە‌هایه و مافه‌كانی مرۆڤیش تا ئه‌وپه‌ڕی
پارێزراون و خه‌ریكه واڵتانی ئیقلیمی ئه‌م ئه‌زموونه‌ی كوردستان كۆپی بكه‌ن و الی خۆیان پڕاكتیزه‌ی بكه‌ن». پێده‌چێت ئ��ه‌و ب����راده‌ره له‌ناو كوردستاندا ن��ه‌ژی ،ی��ان ئ��ه‌و هه‌موو ڕاپۆرته نێوده‌وڵه‌تییانه‌ی نه‌دیتبێت كه باس له به‌رته‌سكردنه‌وه‌ی ئازادیی بیروڕا و پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ ده‌كات له هه‌رێم. لێدوانی ئه‌و به‌رپرسه بااڵیه‌ی ح��ك��وم��ه‌ت��ی ه��ه‌رێ��م ب��ه ڕەه��ای��ی، پ��ێ��چ��هوان��هی واق��ی��ع��ی ه��ه‌رێ��م��ی كوردستانه ،چونكه ئێمه‌ومانان باش ئاگاداری واقیعی كوردستان و ژیانی سیاسی و ڕەوشی ڕۆژنامه‌نووسانی ئازاد و مافی مرۆڤین له هه‌رێمی كوردستان، هێشتا شه‌قامه‌كانی سلێامنی و كه‌الر
به خوێنی هاوواڵتیانی ئه‌م هه‌رێم ه س��وورن ،كه تاكه تاوانیان داواكردنی ئه‌نجامدانی چاكسازی و چه‌سپاندنی دادوه‌ری���ی كۆمه‌اڵتی و نه‌هێشتنی گ��ه‌ن��ده‌ڵ��ی ب���وو ،هێشتا ل��وول��هی بیكه‌یسییه‌كانی ده‌س��ت��ه‌اڵت هه‌ر گه‌رمن كه ڕۆڵه‌كانی ئه‌م كوردستانه ب��ری��ن��داره‌ی��ان خه‌ڵتانی خوێن ك��رد، هێشتا ته‌پوتۆزی ناقیله ئه‌شخاسه‌كان ئاسامنی سلێامنییان ته‌ڵخ ك��ردووه، كه بۆ سه‌ركوتكردنی ده‌نگه ئ��ازاد و بوێره‌كان خرابوونه ئاماده‌باشییه‌وه. مه‌گه‌ر كوشتنی سه‌رده‌شت عوسامن و سۆرانی مامه‌حه‌مه به هۆی ئازادیی وش��ه‌وه ن��ه‌ب��وو؟! حوكمدانی سه‌ید ئ��ه‌ك��ره‌م پێشێلكردنی مافی مرۆڤ نییه؟! نانبڕاوكردنی چه‌ندین كه‌س به
هۆی ئینتیامی سیاسییه‌وه له كوێی ئه‌و ئازادییه ڕە‌هایه‌ی ئێوه‌دا جێگه‌ی ده‌بێته‌وه؟! ئێمه له هه‌رێمێكدا ده‌ژین كه‌س مافی خۆپیشاندان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ده‌نگی ناڕە‌زایی نییه ،تا ئێستا چه‌ندین كه‌س بێسه‌روشوێنن و كه‌سوكاره‌كه‌یان چاره‌نووسیان نازانن .له كوردستاندا زیندانی نهێنی بوونی هه‌یه ،ئه‌ی چۆن ده‌توانین بڵێین ئازادیی بیروڕا و ئینتیامی سیاسیی ڕە‌هایه و مافه‌كانی مرۆڤ پێشێل ناكرێن؟! ح��ه‌ق��ی خ��ۆم��ان��ه بپرسین ئ��ه‌و ئازادییه ڕە‌هایه‌ی باسی لێوه‌ده‌كرێت و به‌پرسانی ئه‌م هه‌رێمه كردوویانه‌ته بنێشته خۆشه‌ی سه‌ر زاریان ،له‌كوێیه و بۆ كێیه؟ چونكه تاكی كوردی ده‌مێكه
به تامه‌زرۆییه‌وه چاوه‌ڕێی ده‌ك��ات و خه‌ونی پێوه ده‌بینێت و بۆ هێنانه‌دیی ئه‌و ئازادییه ڕە‌هایه‌ش قوربانیی داوه و خوێنی ڕشتووه. ئه‌م لێدوانه بریقه‌دارانه شتێكی تازه نین ،به‌ڵكو ب��ه‌رده‌وام گوێبیستی ئ��ه‌و ج��ۆره لێدوانانه ده‌بین له زاری به‌رپرسه بااڵكانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه، ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا هیچیان جێبه‌جێ نه‌كراون و ئاماژە‌یه‌كیش نابیرنێت بۆ پڕاكتیزه‌كردنیان. بۆیه مافی خۆمانه به به‌رپرسانی ئه‌م هه‌رێمه بڵێن ،ئیرت به‌سه ئه‌و قسه بریقه‌دارانه ،چونكه ت��هواو له به‌ڵێن و لێدوانه بریقه‌داره‌كانتان بێ ئومێد بووین ،ئیرت باوه‌ڕتان پێناكه‌ین و وه‌كو مه‌له‌وانه درۆزنه‌كه‌تان لێهاتووه.
وه‌زیر بینایی چاوه‌كان له مه‌ترسیدان
كوا ئازادییه ڕه‌هاكه‌تان؟
ئاراس خدر
12 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
عێراق پاش دە ساڵ لە ڕووخانی بەعس لێڕاهاتن له كۆیالیه‌تی عه‌لی سیرینی هه‌موومان ب ه ه هواڵه‌كانی كوردستان حه‌په‌ساو و خه‌مبارین .ڕۆژان ه هه‌ست ب ه شۆك ده‌كه‌ین .پێشامن سهیره بۆ ئه‌م ڕووداو و كاره‌سات ه جه‌رگبڕانه ،به‌رد هوام چه‌ند بار‌ه ده‌بنه‌وه .ڕووداوی هاتوچۆی زۆر ،سه‌قه‌تكردنی ده‌یان نه‌خۆش، كردنی خه‌ڵك ب ه قوربانیی داوده‌رمانی ئێكسپایه‌ر ،چاره‌سه‌ری هه‌ڵه‌ی دكتۆره‌كان، دزینی پار ه و پولی زۆر ،پێداویستیی زۆر بۆ پڕۆژەی خزمه‌تگوزاری ،نه‌بوونی پڕۆژە ،یان هه‌بوونی پڕۆژەی فرتوفێڵ، داماوی ،ته‌زویر ،ته‌ڵه‌كه‌بازی ،درۆ و غه‌شكردن ،گه‌نده‌ڵیی بێ وێنه ،بێ یاسایی، سه‌رپێچیكردنی زۆر و ترسان ل ه ده‌سه‌اڵت، ده‌سه‌اڵت به‌كارهێنانیش بۆ ناعه‌داله‌تی ... هتد ،ه هواڵی ڕۆژانه‌ی كوردستانن. هه‌ركه‌سێك بدوێنی ،سه‌روبنی زمانی گله‌یی ه و بێزار‌ه له‌م ڕە‌وشه .خه‌ڵكیش ب ه گشتی ب ه هه‌ڕە‌مه‌كییان ه ژیانیان ده‌گوزه‌رێنن ،به‌رنام ه و پالنیان نییه. كاره‌كانیان ته‌نها ئه‌دایه‌كی ڕۆژانه‌ی جه‌سته‌ییه ،كێشه‌كانیش دراونه‌ته ده‌ستی ئاینده‌یه‌كی نادیار .خه‌ڵكه‌كه‌ش چاوه‌ڕوانكه‌رێكی ن هزان ه و ده‌یه‌وێت چۆن چه‌رخی زه‌مان ه هه‌ڵسوڕا ئاوا له‌گه‌ڵی هه‌ڵكات! له‌به‌رئه‌و ه نه‌هامه‌تی دوای نه‌هامه‌تی دێت ،كاره‌سات ب ه كاره‌سات ڕاده‌گاته‌وه .وات ه خه‌ڵك ،له‌جیاتی ئه‌وه‌ی بكه‌ر بێت ،پێكراوه. ل ه كوردستان ،به‌ها بنه‌ڕە‌تییه‌كان نرخی خۆیان ل ه ده‌ست داوه .به‌های ههره گهوره و بنه‌ڕە‌تیش ،هه‌ستكردن ه ب ه بوون و هه‌بوونی خود وه‌ك مرۆڤ .بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤ ئه‌نجامی دروست چاوه‌ڕێ بكات بۆ هه‌بوون و بوونی خۆی ،پێویست ه سه‌ره‌تا ئه‌م هۆشیارییه‌ی ال دروست ببێت به‌م بوون و هه‌بوونه ،وه‌ك زینده‌وه‌رێكی عاقڵ له‌ناو ئه‌م رسوشته‌دا .به‌اڵم كاتێك ئه‌دای ئه‌م مرۆڤ ه له‌سه‌ر وه‌زیف ه جه‌سته‌ییه‌كان خۆی كورت هه‌ڵدێنێت ،مایه‌ی مرۆڤ لێره‌دا ته‌نها دیمه‌نێكی ڕواڵه‌تییه، جه‌وهه‌ری بوونی ده‌بێت ه ئه‌و بوونه حه‌متیه‌ی ك ه یاسای نه‌گۆڕی رسوشت حوكمی به‌سه‌ر ده‌كات ،وه‌ك زینده‌وه‌رێك ده‌ژیێ ،ته‌نها وه‌ك شوێنپڕكه‌ره‌وه. خه‌می گه‌وره‌ی شوێنپڕكه‌ره‌وه‌ش ته‌نها خۆراك و پێداویستیی ه جه‌سته‌ییه‌كانه ،بۆ مانه‌وه‌یه‌كی به‌تاڵ ،بێ هۆشیاری بوون له ئاست بوون و هه‌بووندا ،بێ مێژوو ،بێ به‌هره ،بێ هونه‌ر و بێ شارستانی .ئه‌مه ڕێك ناواخنی كۆیله‌یه .ئه‌م ناواخن ه به شێوازێكی تر یه‌كسان ه ب ه مرۆڤێك ،ته‌نها ل ه به‌ش ه زینده‌وه‌رییه‌كه‌ی خۆیدا كورت هه‌ڵهاتووه. بۆ مانه‌وه‌و به‌رد هوامیدان به هه‌بوون ه فیزیكییه‌كه‌ی ،ته‌نها بیری الی ئه‌و پێداویستییانه‌ی ه ك ه به‌رد هوامیی پێده‌به‌خشن .به‌اڵم كاری به‌و ه نیی ه كێ بازنه‌ی ژیان هه‌ڵده‌سوڕێنێت ،چۆن به‌ڕێو ه ده‌برێت ،په‌یوه‌ندیی ئه‌و ب ه خاك و شوێن «نیشتامن»ەوە چییه ،په‌یوه‌ندیی ئه‌و ب ه ده‌وروبه‌ر و تاكه‌كانی تری وه‌ك خۆیەوە چۆنه؟ ئه‌م ه ڕێك ئه‌و شوێنه‌یه ك ه تۆماس هۆبز ناوی ناو ه ب ه «شوێنی رسوشت» ،ك ه تیایدا خه‌ڵك وه‌ك دڕنده‌ن و هیچ په‌یامننامه‌یه‌ك ل ه نێوانیان نییه، سه‌ره‌نجامیش خاوه‌نی هونه‌ر ،به‌هره و ژیار نین .بیست و دوو ساڵ ه ئه‌مه واقیعی كوردستانه .ئه‌مه‌ش ه وایكردووه خه‌ڵك زوڵمی ههره گه‌وره‌ی لێبكرێت و موێك ب ه ملیه‌و ه نه‌جوڵێت .چێژ له كۆیالیه‌تی وه‌رده‌گرێت ،ناشزانێت كه كۆیله‌یه ،بشزانێت شه‌رمی پێ نییه ،چونكه نرخه‌كه‌ی ب ه پڕكردنی زگ ده‌قی گرتووه.
نەوشیروان حسەین سەعید لە کۆتایی شەڕی سارد و پاش کەوتنی کۆمۆنیزم لە ڕۆژهەاڵتی ئەوروپا ،دیموکراسی وەک���و ب��اش�تری��ن سیستەمی سیاسی بۆ وەدیهێنانی ئاشتی لە نێوان واڵتان لە الیەک و ناوخۆی واڵتان لە الیەکی ترەوە ،دەرکەوت. لەم وتارەدا باس لەوە دەکەین کە بۆچی پاش دە ساڵ لە کەوتنی ڕژێمی بەعس ،هێشتا نەتوانراوە عێراقێکی دیموکراسی و سەقامگیر بونیات برنێت؟ سەرەتا دەبێت ئاماژە ب��ەوە بکەین کە بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری لە «کۆمەڵگە داب��ەش��ب��ووەک��ان»دا کارێکی زەحمەتە .دیارە لێکۆڵەران کۆک نین لەسەر یەک پێناسەی دیاریکراو بۆ ئەم چەمکە ،بەاڵم بە گشتی ئاماژە بە چەند خاڵێک دەکەن. بۆ منوونە ،لە کۆمەڵگەیەکی دابەشبوودا دوو یان زیاد لە دوو گرووپی جیاواز هەن، جا جیاوازییەکە لەسەر بنەمای ئایین و مەزهەب بێت ،یان زمان و نەتەوە ،کە بە زۆری بەرژەوەندییەکانیان تێک دەگیرێن.
لە هەندێ حاڵەتدا جیاوازییە سیاسییەکانیان دەبێتە هۆی پێکدادانی چەکداری .دیارە عێراق کۆمەڵگەیەکە کە بە قووڵی دابەشبووە بەسەر چەند ئایین و مەزهەب و نەتەوە و زمانێکدا. لێکۆڵەرانی بواری «ملمالنێ و ئاشتی» ک��ۆک نین ل��ەس��ەر رسوش��ت��ی پەیوەندیی نێوان دیموکراسی و کۆمەڵگەی دابەشبوو، توندوتیژی و ئاشتی .بۆ منوونە ،بەشێک لە لێکۆڵەران پێیان وایە کە دیموکراسیی تەوافوقی باشرتین چارەسەرە بۆ ئەم جۆرە کۆمەڵگایانە ،چونکە هەموو الیەنەکان بەشداری لە حکومەتدا دەکەن و کاریگەرییان دەبێت لە پرۆسەی بڕیار دروستکردندا، ئەمەش وا لە سەرکردەی سیاسی الیەن و پێکهاتە جیاوازەکان دەکات کە هاوکاریی یەکرت بکەن ،هانی الیەنگرانیان بدەن کە پشتگیریی هەنگاوەکانی حکومەت بکەن ،بەمشێوەیە جۆرێک لە تێگەیشنت و میانەڕەوی دروست دەبێت کە ڕێگە دەگرێت لەوەی فرەییەکانی ناو کۆمەڵگە ببنە هۆی توندوتیژی و شەڕی ناوخۆ. ب����ەاڵم ک��ۆم��ەڵ��ێ��ک ل��ێ��ک��ۆڵ��ەری تر دیموکراسیی ت��ەواف��وق��ی ب��ە چ��ارەس��ەر نازانن ،پێیان وایە ئەم جۆرە دیموکراسییە جیاوازییەکان قووڵرت و تۆخرت دەکاتەوە تا دەگاتە ئاستی لێکرتازانی دەوڵەت .بۆ منوونە، «دۆناڵد هۆرۆویتز و جاک سنایدەر» پێیان وایە دیموکراسیی تەوافوقی لە کۆمەڵگەیەکی دابەشبوودا نەک هەر ناکارا و ناکاریگەرە،
بەڵکو نادروست و نەگونجاویشە ،چونکە لەم ج��ۆرە کۆمەڵگایانەدا هەر گرووپێک خۆی بە بەشخوراو و ستەملێکراو دەزانێت، بە تایبەتی کە پێشرت ڕژێمێکی دیکتاتۆری و تاكڕەو لە دەسەاڵتدا بووبێت .ملمالنێکانیش زی��ات��ر ل��ەس��ەر ناسنامە و خ��اک��ن ،نەک لەسەر بەرژەوەندیی سیاسی و ئابووری. توێژینەوەکانیش ئاماژە ب��ەوە دەدەن کە کێشەی ناسنامە لەو ج��ۆرە گرفتانەیە کە گرووپە ره‌گه‌زی و دینییەکان سازشی لەسەر ن��اک��ەن ،بە پێچەوانەی گرفتە سیاسی و ئابوورییەکانەوە کە دەکرێت لە ڕێگەی دانوستان و گفتوگۆوە چارەسەر بکرێن. ئەوان هۆشداریی ئەوە دەدەن کە لە پاش کەوتنی ڕژێمێکی دیکتاتۆر ،ڕەنگە پرۆسەی دیموکراسیزەکردن ملمالنێی توندوتیژانەی لێ بکەوێتەوە ،چونکە ئەمە ڕێگە بۆ سیاسییە خاوەن پێگە جەماوەرییەکان خۆش دەکات کە سود لە جیاوازییە ره‌گه‌زییه‌كان ببینن و بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەکاری بهێنن .بەمەش هەست بە ترسی بەگژدادانی بەرژەوەندیی نەتەوە و مەزهەبێکی دیاریکراو دەکرێت لە بەرامبەر بەرژەوەندیی گشتی و دەوڵەتدا. دی��ارە دروستبوونی حیزبی سیاسی لەسەر بنەمای مەزهەبی ،یان نەتەوەیی، لەگەڵ بنەماکانی «لیرباڵ دیموکراسی»ش یەکناگرێتەوە ،بە تایبەتی کە یەکەمیان جەخت لە مافی گرووپەکان و دووەم جەخت لە مافی تاک دەکاتەوە ،چونکە ئەجێندای ئ��ەو ج��ۆرە حیزبانە بە توندی گرێدراوە
بە پاراستنی ب��ەرژەوەن��دی و بەدیهێنانی خواستی گرووپەکانیانەوە .بەهۆی ناتەبایی و دژیەکیی بەرژەوەندیی گرووپەکانیشەوە زۆرج���ار ملمالنێکان ڕووە و توندوتیژی وەردەچەرخێن ،بەمەش سەرەنجام پرۆسەی دی��م��وک�راس��ی��زەک��ردن ،یەکێتیی دەوڵ��ەت الواز دەک��ات ،بەهۆی ملمالنێ سیاسی و ئابوورییەکانیشەوە پێکهێنانی حکومەتێکی کارا و دادپ��ەروەر و شەفاف زۆر زەحمەت دەبێت. هەرچەندە ئەو تێڕوانینەی سەرەوە تا ڕادەیەکی زۆر ڕەشبینانەیە ،بەاڵم ئەگەر تەماشایەکی واقیعی سیاسیی عێراق بکەین، تا ڕادەی��ەک��ی زۆر ڕاستیی ئ��ەم تێڕوانینە دەردەک���ەوێ���ت .ب��ۆ من��وون��ە ،ل��ە عێراقدا سیاسییەکان کەڵکی خ �راپ لە جیاوازیی مەزهەبی و نەتەوەیی دەبینن ،تەنگژەی نێوان سوننە و شیعە و کورد و عەرەب بە زۆری ڕووە و هەڵکشانە ،لە پاش کەوتنی ڕژێمی بەعسەوە ب��ەردەوام توندوتیژی ئامادەیی هەبووە .حیزبە سیاسییەکانی عێراق ،لەسەر بنەمای مەزهەبی ،یان نەتەوەی دروستبوون، تەنانەت لە کاتی هەڵبژاردەنەکانیشدا لیستە جیاوازەکان بە زۆری دەنگ و ڕەنگی یەک مەزهەب ،یان یەک نەتەوەیان بەسەردا زاڵە ،ئەگەرچی هەندێک جار بەشێوەیەکی ڕووکەش هەندێک کەسایەتی و حیزبی جیاواز لە مەزهەب ،یان نەتەوەدا لە لیستەکاندا بەشدار دەبن ،بەاڵم بە گشتی کاریگەرییەکی ئەوتۆیان نەبووە لە گۆڕینی ئاراستەی تائیفیی
لیستەکان .لیستی «العراقية» ئەزموونێکی تاڕادەیەک باش بوو ،بەاڵم سەرکەوتوو نەبوو، ڕەنگە وردە وردە بەرەو پوکانەوەش بچێت .لە ئێستاشدا زۆربەی لیستەکان بۆ هەڵبژاردنی پاریزگاکانی عێراق ،دەنگ و ڕەنگی تائیفی و مەزهەبی بەسەریاندا زاڵە ،کە مەترسییەکی ڕاستەقینەیە بۆ سەر ئەزموونی دیموکراىس. رسوشتی پەیوەندیی نێوان گرووپەکان و م��ێ��ژووی��ی پ��ێ��ک��ەوەژی��ان و لێبوردەیی دەستەبژێری سیاسی ،کاریگەریی گەورەیان هەیە لە سەرکەوتن یان شکستی دیموکراسی و ئاشتی لە کۆمەڵگە دابەشبووەکاندا .بۆ منوونە، سویرسا وەکو واڵتێکی فرە دین و مەزهەب و زمان ،یەکێکە لە منوونە سەرکەوتووەکانی پێکەوەهەڵکردنی دیموکراسی و ئاشتی و سەقامگیری ،کە تێیدا حیزبە سیاسییەکان سنوری زمان و ئایین و مەزهەب دەبڕن .بەپێی دەستوور ڕێگە نادرێت بە دروستکردنی هیچ حیزبێک لەسەر زمان و مەزهەب ،ئەمەش بۆ ڕێگە گرتن لە پێکدادان و دروستبوونی توندوتیژی لە نێوان ئەو ٢٦کانتۆنەی کە تێیدا بە زمانەکانی ئەڵامنی و فەرەنسی و ئیتالی و ڕۆمانش دەدوێن ،لەڕووی مەزهەبیشەوە کاتۆلیک و پرۆتستانت هەن ،ئەمە سەرەڕای بوونی کەمینەیەکی موسڵامن و جولەکە. پێم وای��ە بە بێ دروستبوونی حاڵەتێکی لەو ج��ۆرەش لە عێراقدا ،کە تا ڕادەیەکی زۆر مەحاڵە ،ناکرێت چاوەڕوانی عێراقێکی سەقامگیر و ئ��ارام بین ،کە تێیدا ئاشتی و دیموکراسی پێکەوە ئاوێتە بن.
با له په‌روه‌رد‌ه و هوشیاریی ژینگهییهوه ده‌ستپێبكه‌ین
یاسین ئه‌حمه‌د زه‌نگه‌نه ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك ه ل ه هه‌رێمی كوردستان ،رۆژی 4 /16ب ه فه‌ڕمی وه‌ك رۆژی ژینگه‌ی كوردستان دیاریكراوه، ل��ه‌و ی����اده‌دا كۆمه‌ڵێك چ��االك��ی و م هراسیم رێكده‌خرێت ،ل ه میدیاكاندا په‌خش ده‌كرێن .بوونی وه‌ها رۆژێك و ئه‌نجامدانی زنجیره‌یه‌ك چاالكی ،كارێكی باشه ،به‌اڵم ل ه ئاست قه‌بار ه و كێشه ژینگه‌ییه‌كاندا نییه ،زۆرجار رووكه‌شن. هه‌روه‌ها بوونی یاسا و رێنامیی گه‌ر ویست و ئیراده‌یه‌كی به‌هێز نه‌بێت بۆ جێبه‌جێكردنی ،ئه‌وا ده‌بن ه مه‌ره‌كه‌بی س�ه‌رك��اغ�ه‌ز ،ی��ان جێبه‌جێ ناكرێن، یان ب ه ناته‌واوی و كه‌موكورتی كاری پێده‌كرێت ،ئه‌و مه‌به‌سته‌ی ك ه بۆی دان�راو ه نایپێكێت .ئه‌م ه ل ه الیه‌ك ،له الیه‌كی تره‌وه ،ده‌ركردنی یاسا و په‌یڕە‌و و رێنامیی و ئاراسته‌ی ژینگه‌یی به مه‌به‌ستی رێكخستنی به‌كارهێنانی سه‌رچاو ه رسوشتییه‌كان و پاراسنت و چاككردنی ژینگ ه ب ه ته‌نها به‌س نییه، نابێت ه مایه‌ی زامنكردنی مامه‌ڵه‌یه‌كی دروست ل ه الیه‌ن تاكه‌كانه‌و ه ب هرامبه‌ر ب ه ژینگه ،ل�ه‌م بۆنه‌یه‌دا ده‌مه‌وێت دووپاتی بكه‌مه‌و ه ك ه خاڵی سه‌ره‌تا و بنهڕەتی له‌م پرسه‌دا ب ه بۆچوونی من خۆی ل ه پ��ه‌روه‌رد ه و هوشیاریی ژینگه‌ییدا ده‌بینێته‌وه. لێره‌دا پرسیارێك دێت ه ئ��اراوه،
ب��ۆچ��ی س�����ه‌ر هڕای ده‌رك���ردن���ی ی��اس��ا و رێنامییه‌كان بارودۆخی ژینگ ه هه‌ر وه‌ك خۆیه‌تی و چ��اك ن �ه‌ب��ووه؟ وه‌اڵم��ی ئه‌م پرسیاره‌ش ساد ه و سانایه ،چونك ه مرۆڤه‌كان رێز ل ه یاسا و رێنامییه‌كان ده‌گرن كاتێك ده‌سه‌اڵتێكی چاودێری توندیان به‌سه‌ره‌وه بێت ،به‌اڵم گه‌ر نه‌بوو ،یان الواز بوو ،ئه‌وا ف هرامۆشی ده‌كه‌ن و بایه‌خی پێناده‌ن .به‌اڵم پ��ه‌روه‌رد ه بریتیی ه ل ه رێزگرتنی شته‌كان ب ه پاڵنه‌رێكی ناوه‌كی و ویژدانی ،بۆیه چاره‌سه‌ری دروست خۆی ل ه په‌روه‌رده‌كردن و ئاماده‌كردن و هوشیاركردنی مرۆڤه‌كاندا ده‌بینێته‌وه ،هوشیارییه‌ك بگات ه هه‌ست و نه‌ست و ویژدان و بگۆڕێت بۆ به‌هایه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی و ره‌فتاری رۆژان��هی مرۆڤ ئاراست ه بكات ،وای لێبكات خۆی ب ه به‌شێك ل ه ژینگ ه دابنێت و خ��ۆی ب ه به‌رپرس بزانێت به‌وه‌ی نه‌هێڵێت شیرازه‌ی ژینگه تێكبچێت .پ���ه‌روه‌رده‌ی ژینگه‌یش ته‌نها پێدانی زانیاری نیی ه سه‌باره‌ت ب ه كێشه ژینگه‌ییه‌كانی وه‌ك پیسبوونی ئاو ،هه‌وا، قه‌تیسبوونی گه‌رما ،ژاوه‌ژاو ...تاد ،به‌ڵكو خۆی ل ه دوو خاڵی سه‌ره‌كیدا ده‌بینێته‌وه: یه‌كه‌م ،بوونی هوشیارییه‌كی ره‌خنه‌گرانه بۆ فاكته‌ر ه ئابووری و سیاسی و ته‌كنه‌لۆژی و ره‌وشتییه‌كان ،چونك ه ئه‌م فاكت هرانه كاریگه‌ری و ره‌گ و ریشه‌یان ل ه نێو كێشه ژینگه‌ییه‌كاندا هه‌یه .دووه‌م ،په‌ره‌پێدانی به‌ها ره‌وشتییه‌كان ،ك ه رسوشتی په‌یوه‌ندیی نێوان مرۆڤ و ژینگ ه چاك و رێك ده‌خات. په‌روه‌رده‌ی ژینگه‌یی چییه؟ پ����ه‌روه‌رده‌ی ژینگه‌یی ،بریتیی ه له پرۆگرامێكی پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی ب ه مه‌به‌ستی پێكهێنانی هوشیاریی ژینگه‌یی ل ه میانه‌ی پێدانی زانست و كارامه‌یی و به‌ها و رووگ � ه ب ه ت��اك ،ب ه مه‌به‌ستی رێكخستنی هه‌ڵسوكه‌وته‌كانی ،تا بتوانێت كارلێك له‌گه‌ڵ ژینگ ه كۆمه‌اڵیه‌تی و رسوشتییه‌كه‌یدا بكات و رۆڵی ل ه پاراسنت و چاره‌سه‌ركردنی كێشه
ژینگه‌ییه‌كاندا هه‌بێت .ئامانجی په‌روه‌رده‌ی ژینگه‌یش بریتیی ه ل ه پرۆسه‌ی ئاماده‌كردنی تاكێك ك ه بایه‌خ ب ه ژینگ ه و كێش ه ژینگه‌ییه‌كان ب��دات ،زانست و ش��ار‌هزای��ی و كارامه‌یی پێویستی هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه ژینگه‌ییه‌كان و هه‌وڵدان بۆ روونه‌دانی كێشه‌ی ژینگه‌یی تر .ئه‌مه‌ش ب ه چه‌ند خاڵێك دێت ه دی ،له‌وانه :باڵوكردنه‌وه‌ی هوشیاری ب ه فاكته‌ر ه ژینگه‌ییه‌كان و په‌یوه‌ستكردنی ب ه ته‌ندروستی و سه‌المه‌تیی مرۆڤه‌وه. ئاماده‌كردنی تاك تا بڕیاری دروست بدات له كاتی رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی كێش ه ژینگه‌ییه‌كان. به‌ده‌ستهێنانی ره‌فتاری دروست و هوشیارانه ل ه الیه‌ن تاكه‌وه ،ب هرامبه‌ر ژینگ ه و پاراستنی هاوسه‌نگییه‌كانی .هه‌وڵدان بۆ به‌دیهێنانی هاوسه‌نگییه‌كی به‌هێز ل ه نێوان ره‌گه‌زه رسوشتی و كومه‌اڵیه‌تی و بایۆلۆژییه‌كان له ژینگه‌دا. هه‌نگاوه‌كانی به‌ده‌ستهێنانی هوشیاریی ژینگه‌یی -1په‌ره‌پێدانی الیه‌نی ئیامنی ،چونكه ئ �ه‌م الی�ه‌ن� ه جه‌خت ل�ه‌س�ه‌ر پێویستیی مامه‌ڵه‌كردنی مرۆڤ له‌گه‌ڵ ژینگه‌دا ده‌كات ل ه روانگه‌یه‌كی ئیامنیی پوخته‌وه ،مرۆڤ وا په‌روه‌رد ه ده‌كات رێز ل ه ژینگه‌كه‌ی بگرێت و به‌چاكی مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ پێكهاته‌كانیدا بكات. -2پته‌وكردنی هه‌ستی ئینتیامی راسته‌قین ه بۆ ژینگ ه ل ه ناخی مرۆڤدا، تا هه‌ست ب ه قووڵیی په‌یوه‌ندیی نێوان خۆی و ژینگه‌كه‌ی بكات ل ه زینده‌و هران و پێكهاته‌كانی. -3بایه‌خدان ب ه زانیاریی ژینگه‌یی راست ،كاركردن بۆ باڵوكردنه‌و ه و گه‌یاندنی ب ه هه‌موو رێگا و میكانیزمێكی په‌روه‌رده‌یی و فێربوون و راگه‌یاندن و رێنامییكردنی گونجاو ب ه هه‌موو تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگا. -4په‌ره‌پێدانی توانای ژیریی تاك و گه‌شه‌پێدانی بارودۆخی ده‌وروبه‌ری.
-5ناساندنی كێش ه ژینگه‌ییه‌كان ب ه خه‌ڵكی و كاركردن بۆ به‌ده‌ستخستنی چاره‌سه‌ری گونجاو ،ل ه میانه‌ی په‌روه‌رده‌ی ژینگهییهوه. -6ته‌وزیفكردنی پاڵنه‌ر‌ه ناوه‌كییه‌كانی تاك ،وه‌ك حه‌زكردن ب ه زانین ،ب ه مه‌به‌ستی تێگه‌یشنت ل�� ه ژی��ن��گ �هی ده‌وروب�����ه‌ری به‌شێوه‌یه‌كی رون و ئاشكرا ،كاركردن بۆ گه‌شه‌پێدان و پاراستنی ژینگ ه ل ه ئێستا و ئاینده. -7یارمه‌تیدانی تاك بۆ تێگه‌یشنت له پێگه‌ی مرۆڤ ل ه چوارچێو ه ژینگه‌ییه‌كه‌یدا و شار هزابوون ب ه ره‌گه‌زه‌كانی په‌یوه‌ندیی مرۆڤ ب ه ژینگه‌وه. -8ب��ه‌ش��داری ك���ردن ل � ه چاالكییه ژینگه‌ییه‌كاندا «هه‌ڵمه‌تی خاوێنكردنه‌وه، ن��ه‌م��ام چ���ان���دن ،ب���ه‌ش���داری ل�� ه بۆنه ژینگه‌ییه‌كاندا.».... -9ده‌ركردنی باڵوكراو ه و ئه‌نجامدانی كۆڕ و سیمینار و ۆرك شۆپ سه‌باره‌ت به كێش ه ژینگه‌ییه‌كان ،وه‌ك پیسبوونی ئاو ،به بیابان بوون ،وشكه‌ساڵی ،نه‌خۆشییه‌كان.... ، هتد. میكانیزمی دروستكردنی هوشیاریی ژینگه‌یی هوشیاریی ژینگه‌یی رۆڵی گرنگی هه‌یه ل ه پاراستنی ژینگ ه و دانانی سنوورێك بۆ تێكچوونی .ده‌كرێت هوشیاریی ژینگه‌یی باڵوبكرێته‌و ه ل � ه نێو ه �ه‌م��وو چین و توێژە‌كانی كۆمه‌ڵگا ل ه میانه‌ی په‌روه‌رده‌ی ژینگهییهوه ،ب ه چه‌ندین میكانیزم له‌وانه: -1خێزان :په‌روه‌رده‌ی خێزان و رۆڵی ماڵ ،گرنگیی تایبه‌تی هه‌ی ه ل ه جێبه‌جێكردنی كرداری هوشیاریی چه‌مك ه ژینگه‌ییه‌كان. -2ده‌زگاكانی راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندی ،رۆڵی گه‌وره‌یان هه‌ی ه ل ه روونكردنه‌وه‌ی بیرۆكه و راوبۆچوون سه‌باره‌ت ب ه شیكردنه‌وه‌ی دی��ارد ه ژینگه‌ییه‌كان ل ه میانه‌ی هۆكار و ده‌ره‌نجام و ئامانج و رێگاكانی به‌دیهێنانی
ئه‌و ئامانجانه. -3ناوه‌نده‌كانی خوێندن ،رۆڵی گرنگ ده‌بینن ل ه میانه‌ی وان ه تیۆری و كردارییه‌كانه‌وه. -4رێ��ك��خ �راو ه ژینگه‌ییه‌كان و رێكخراوه‌كانی تری كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی. ك��ه‌وات�� ه پێویست ه پ����ه‌روه‌رده‌ی ژی��ن��گ�هی��ی ه��ه‌م��وو چ��ی��ن و ت��وێ��ژ و پێكهاته‌كانی كۆمه‌ڵگا بگرێته‌وه .ئه‌م ئه‌ركه‌ش ته‌نها كاری قوتابخان ه نییه ،به‌ڵكو كاری حكومه‌ت و ده‌زگ��ا ژینگه‌ییه‌كان و قوتابخان ه و م��اڵ و كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن و رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و كۆمه‌ڵ ه و سه‌ندیكا پیشه‌یی و زانستییه‌كانه ،پێویست ه هه‌موویان هه‌ریه‌ك ه و به‌پێی تایبه‌ندیی خۆی به‌شداری بكات ل ه پرۆسه‌ی هوشیاریی ژینگه‌ییدا ،هانی خه‌ڵكی ب��ده‌ن شێوه ره‌فتارێكی وا ئه‌نجام بده‌ن ،ك ه هه‌ست ب ه به‌رپرسیارێتی ب هرامبه‌ر ب ه پاراسنت و چاككردنی ژینگه ،ل ه ژیانیاندا ره‌نگ بداته‌وه. له‌م روانگه‌و ه پێویست ه ل ه هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان��دا ب��اب�ه‌ت��ی «پ�����ه‌روه‌رده‌ی ژینگه‌یی» ل ه هه‌موو ئاسته‌كانی خوێندن، ل � ه قۆناغی ب��ن�ه‌ڕە‌ت��ی و ئاماده‌ییدا بخوێرنێت ،مامۆستای پسپۆڕ و شار‌هزای بۆ ئاماد ه بكرێت .بۆ ئ�ه‌م مه‌به‌سته و هزاره‌تی په‌روه‌رد ه رێوشوێنی پێویست بگرێت ه به‌ر ،كۆنفرانسێكی تایبه‌ت به‌م مه‌به‌ست ه ب ه هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی تر ساز بكات .رۆژنامه و گۆڤار و كه‌ناڵ ه نێوخۆیی و ئاسامنییه حیزبی و حكومی و سه‌ربه‌خۆكانیش ل ه هه‌رێمی كوردستان ،ل ه روانگه‌ی هه‌ستكردن ب � ه به‌رپرسیارێتییەوە، ب �ه‌رده‌وام به‌رنام ه و ریپۆرتاژ و بابه‌تی ژینگه‌ییان هه‌بێت و ب ه به‌شێك ل ه ئه‌رك و په‌یامی خۆیانی بزانن.
15 www.bayanpress.net
تەوەر
ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
ـــان پێویستیی قۆناغه‌كه؟
عەبدولستار مەجید
لە یەک نزیکبوونەوەی الیەنە ئیسالمییەکان، ئەرکێکی شەرعی و واقیعییە
مەولود باوەمراد
لهمپهره بابه‌تیی ه ناوخۆییه‌كانی به‌رده‌م لیستی ئیسالمی ڕه‌ویونه‌ته‌و‌ه
بەیەکەوە ک��ارک��ردن و هاوکاریی یەکرت کردن و ڕێککەوتن لەسەر پڕۆژەی ه��اوب��ەش بۆ خزمەتکردن بە دی��ن و ژینی خەڵک کارێکی پ��ەس��ەن��دە ،لە هێندێ کاتیشدا پێویستە .دامەزراندنی هەر پ��ڕۆژەی��ەک و دروستکردنی هەر باڵەخانەیەک پێویستی بە داڕشتنی بنچینە و بناغەی پتەو هەیە ،تا لە بەرامبەر ئەو قورسایی و فشارەی کە دەکەوێتە سەری، خۆڕاگر بێت .هەتا پڕۆژەکە فراوانرت و باڵەخانەکە بەرزتر بێت ،پێویستی بە بناغەی مەحکەمرت هەیە. ل��ە ی��ەک نزیکبوونەوەی الیەنە ئیسالمییەکان ،وێڕای ئەوەی ئەرکێکی شەرعییە ،پێویستییەکی واقیعیشە، یەکێکە لە ئومێدی سەدەها هەزار کەسی ئەم هەرێمەمان ،لەبەر ئەوەی کارێکی گەورە و پیرۆزە ،پێویستە هەنگاوەکان وردەکاریی زۆری تێدابێت ،بەرنامەی باشی بۆ دابرنێت ،بناغەی قایمی بۆ دابڕێژرێت ،بۆ ئەوەی بە ڕێکوپێکی و بە هێواشی ئامانجی خۆی بپێکێ. هۆکارەکانی دروستکردنی لیستی ئیسالمی دوو هۆکاری سەرەکی هەیە کە دروستکردنی لیستی ئیسالمی بە پێویست
دەزانێت: -1بنەما شەرعییەکان :کە دیارە هاوکاریی یەکرت کردن و بەیەک ئاڕاستە و بە هەماهەنگی کارکردن بۆ چەسپاندنی دادگەری و ڕیشەکێش کردنی گەندەڵی و خراپە ،ئەرکێکی شەرعی و پێویستە، ئەمەش بە هاوكاری و کاری بە کۆمەڵ زووتر و باشرت وەدەست دێت «وتعاونوا علی الرب والتقوی». .٢داواکاریی خەڵک و جەماوەر: بەشێکی ج��ەم��اوەری واقیعەکەشامن بوونی لیستی ئیسالمی بە پێویست دەزان��ێ��ت ،بێگومان ئەگەر ئەمە بێتە دی ،جەماوەرە ئیسالمییەکە گەرموگوڕتر دەبێت ،ئ��ه‌وه‌ش کاریگەریی لە سەر دەنگە ڕاڕاکانی ناو کۆمەڵگاش دەبێت. لەگەڵ ئ��ەوەی ئ��ەم دوو هۆکارە سەرەکییە لیستی ئیسالمی بە پێویست دەزانێ ،بەاڵم دوو مەسەلەی تریش هەیە پێویستە خوێندنەوەی دروستیان بۆ بکرێ و هەڵوەستەیان لەبەرامبەرەوە بکرێت. -1هەلومەرجی واقیعەکەمان: پێویستە باش ئەم بارودۆخەی کە پێیدا تێدەپەڕین ،لەبەرچاو بگیرێت ،دیراسەی وردی بکرێت ،هەموو ئەگەرەکان و الیەنەکانی دروستکردنی لیستی ئیسالمی
تاوتوێ بکرێت ،کە ئایا لەم هەلومەرجەدا دروستکردنی لیستی ئیسالمیی چەندە ئامانج دەپێکێ و کار و پڕۆژەی ئیسالمی بەرەو پێش دەبات؟ بۆیە بۆ ئەم مەبەستە لیژنەیەکی هاوبەش دروست ک�راوە ،تا دیراسەی ئەوە بکات کە تا چەندە لەم هەلومەرجە دروستکردنی ئەم لیستە سەرکەوتوو و بەرهەمدار دەبێت. -2دەنگ و کورسی نەبێتە کێشە: ل��ە مەسەلەی ه��ەڵ��ب��ژاردن ،بێگومان بەدەستهێنانی دەن��گ و کورسی زیاتر حسابی لەسەر دەکرێت ،هەرکەسەش ب��ە م��اف��ی خ���ۆی دەزان���ێ���ت ه��ەوڵ��ی بەدەستهێنانی دەنگی زیاتر بدات ،بەاڵم لێرەدا پاراستنی برایەتی و تەبایی و خۆشەویستیی نێوان ئەندام و کادیرامنان زۆر لە لیستی ئیسالمی ی��ان لیستی هاوبەش لە پێشرتە ،بۆیە لێرەدا فیقهی ئەولەویات و موازەنە دێتە پێشەوە و زۆر بە ئاسانی ئەم کێشەیە چارەس دەکات. ئامانج لە لیستی ئیسالمی چییە؟ دروستکردنی لیستی ئیسالمی لە زاتی خۆیدا ئامانج نییە ،بەڵکو میکانیزمێکە بۆ گەیشنت بە ئامانجێک ،هەرکات بەهۆی ئەم ئامڕازە ئەم سێ ئامانجە هاتە دی، یان یەکێک لەمانه‌ی هێنایه‌دی ،ئەوا ئەم
لیستە پێویستی و زەرورتی دەردەکەوێت، خۆ ئەگەر لەم قۆناغەدا دروستکردنی ئەم لیستە بووە هۆی لەدەستدان یان کزبوونی ئەم ئامانجانەمان ،ئەو کات نەک هەر دروستکردنی لیستی ئیسالمیی پێویست نییە ،بەڵکو زیانبەخشیشە، چونکە ئەسڵ برایەتیی یەکرت کردن و هێنانە کایەوەی پ��ڕۆژەی هاوبەشە بۆ ئەم بارودۆخ و کۆمەڵگایەمان .ئەو کات دەبێت کاری زیاتر بکەین بۆ سازانی نەفسییەتی گونجاو و زەمینەسازیی زیاتر بکرێت ،ئەمەش بنچینەیەکی شەرعییە کە «من استعجل الشیء قبل أوانه عوقب بحرمانە» .من پێم وایە سێ ئامانجی سەرەکی هەیە لە دروستکردنی لیستی ئیسالمی ،کە هەرکامێکیان ئێستا لە گەشەکردنن و پێویستە ئەم هەنگاوەمان زیاتر برەویان پێ بدات: -1پاراستنی ب�رای��ەت��ی :ئێمەی ئیسالمییەکان برایەتیامن باشە ،بە تایبەت لەگەڵ برایانی یەکگرتوو ،هەنگاوی باش نراوە ،ئومێد دەکەم زیاتریش بێت ،بۆیە دەبێت بەم هەنگاوە برایەتیامن پتەوتر بێت. -2ب��ەردەوام��ب��وون لەسەر ک��ار و پ��ڕۆژەی هاوبەش :کە سوپاس بۆ خوا
ئێستا لە زۆر بواردا کار و پڕۆژە و چاالکیی هاوبەشامن بە گەرموگوڕی هەیە ،دەبێت ئەم یەکلیستییە ئەمەمان بۆ بەرەو پێشرت ببات ،گەشەی زیاتری پێ بکات. -3یەک هەڵوێستی لەمەڕ مەسەلە ئایینی و نیشتیامنییەکان ،ئەمەش یەکێکی ت��رە لە ئامانجە گرنگ و گ��ەورەک��ان کە تا ئێستا لە زۆر کاتتدا لە مەسەلە چارەنوسسازەکان هاوهەڵوێست بووین، یان بە الیەنی کەمەوە پرس و ڕاوێژ کراوە و سود لە بۆچوونی یەکرت وەرگیراوە، ئومێد دەکەم ئەمەمان لە نێواندا زیاتر بێت. دەی هەرکات هەنگاونان بەرەو دروس��ت��ک��ردن��ی لیستی ئیسالمی و دروستکردنی ،ئەم ئامانجانەی زیاتر گەشە پێ دەکرد و بەرەو پێشی دەبرد، ئ��ەوا کارێکی زەرور و پێویستە ،نەک لەبەر خ��ودی خ��ۆی ،بەڵکو لەبەر ئەو ئامانجانە ،خۆ ئەگەر هەستامن کرد لەم قۆناغەدا زیان دەگەیەنێت ،ئەوا دەبێت بۆ قۆناغێکی تر دوابخرێت، هەوڵی زەمینەسازیی زیاتر بدرێت لە هەموو ڕووەکانەوە ،دەکرێت برایەتی و تەباییشامن ه��ەر ب����ەردەوام و لە بەرەوپێشچوونی زیاتریشدا بێت.
ل �ه ڕوان��گ��هی ئ���ه‌وه‌ی ك �ه حزب وه‌ك ئۆرگان چوارچێوه‌ی كۆكردنه‌وه و گردبوونه‌وه و گرتنه‌خۆی كه‌سه هاوبیروڕا و هاوبۆچوونه هاوبه‌شه‌كانه ،ده‌رباره‌ی كاری سیاسی له ده‌وڵه‌ت ،داموده‌زگای سیستمی سیاسی و ده‌سه‌اڵتدا ،حزب وه‌ك میكانیزمه ،ئ��ام�رازی گه‌یاندنی ئه‌و دید و بیروڕا و وێناكردن و ڕوئیا سیاسییانه‌یه بۆ سه‌ر سه‌كۆی ده‌سه‌اڵت. كه‌واته بوونی له یه‌ك حزب زیاتر له ه�ه‌ر ژینگه‌یه‌كی سیاسیدا گوزارشته له بوونی جیاوازیی هه‌ڵوێست ،بڕیار، دید و تێگه‌شتنی جیاواز ،سه‌ره‌نجام مه‌سڵه‌حه‌تی جیاوازی هه‌ر الیه‌نێك له حزب و الیه‌نه سیاسییه‌كه‌ی تر ،ته‌نانه‌ت له قوواڵیی مێژووی مرۆڤدا هه‌رگیز یه‌ك سه‌رچاوه‌یی بیرو و ئایدیۆلۆژیا، ئایینی بێت ،یان فه‌لسه‌فی ،یان بیر و ئه‌ندێشه‌كانی سه‌ده‌كانی ئه‌م دوایه‌ی وه‌ك بیری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ،ی��ان چ �ه‌پ و ماركسی ،ی��ان ل��ی�براڵ و دیموكراتی، نه‌بووه‌ته هۆی سڕینه‌وه‌ی جیاوازی، بوونی به ته‌نها یه‌ك تێگه‌شنت ،یه‌ك ڕوئیا، یه‌ك دید ،یه‌ك ڕە‌فتار و گوتار كه ته‌نها ی�ه‌ك كۆمه‌ڵه و گ��رووپ نوێنه‌رایه‌تی بكات .ئه‌وه رسوشتی مرۆڤه له ئه‌زه‌له‌وه ت��ا ئ �ه‌ب �ه‌د خ��وێ��ن��دن �ه‌وه و رشۆڤ���ه و تێگه‌شتنی بۆشته‌كان جیاواز و جودایه، ب�ه تایبه‌ت ل�ه ب���واری سیاسه‌تدا كه پرۆسه‌یه‌كی عه‌قاڵنیی ئیداره‌ی كاروباری گشتیی كۆمه‌ڵگه‌یه. ل���ه‌س���ه‌ر ئ���ه‌م ك��ۆم��ه‌ڵ��ه ڕێ��س��ا و ڕاس��ت��ی��ی��ان �هی س�����ه‌ره‌وه ،ئێمه‌ی ئیسالمییه‌كانی كوردستانیش له‌گه‌ڵ ه��اوم��ه‌رج��ه‌ع��ی��ه‌ت��ی ئ��ی��س�لام��ی و هاوسه‌رچاوه‌ی لێوه‌رگرتن كه ئایینی
پیرۆزی ئیسالمه ،له چه‌ند چوارچێوه‌یه‌كی ج��ودادا خۆمان ڕێكخستووه و شتێكی ئاسایی و رسوشتییه ،نه‌ك ئه‌مڕۆ ،له هه‌موو مێژووی كۆمه‌ڵگه ئیسالمییه‌كاندا هه‌روا بووه .ئه‌گه‌ر ئیجتهاد له تێگه‌شنت و ته‌فسیری ده‌قی قورئان و سوننه‌تدا جائیز بێت ،به‌دڵنیاییه‌وه له كاری سیاسیدا كه ته‌وه‌ره‌كه‌ی مه‌سڵه‌حه‌تی مه‌رشوعه ،جائیزتره. جیاوازیی حزب و الیه‌نه سیاسییه‌كان به‌ربه‌ست و ڕێگر نییه له ب��وون و دامه‌زراندنی په‌یوه‌ندی و ڕێكخستنی پ �هی��وه‌ن��دی ن��ێ��وان ح��زب و الیه‌نه سیاسییه‌كانی ناو كایه‌یه‌كی سیاسی، ده‌كرێت له چه‌ندین فۆرم و شێوازی جیاوازدا خۆی بنوێنێ ،له‌وانه په‌یوه‌ندی ئاسایی و دۆستانه ،په‌یوه‌ندی كاری هاوبه‌ش له بوارێك ،یان چه‌ند بوارێكی دیاریكراو ،په‌یوه‌ندی هاوپه‌یامنیه‌تی، په‌یوه‌ندی به‌ره‌یی و په‌یوه‌ندی سرتاتیژی به‌رژە‌وه‌ندی هاوبه‌ش. لێره‌وه هه‌ر گفتوگۆ و كاركردنێكی نێوان حزب و كۆمه‌ڵه ئیسالمییه‌كانی كوردستان بۆ دروستكردنی لیستی ه��اوب��ه‌ش��ی ه��ه‌ڵ��ب��ژادن��ه‌ك��ان ،له هه‌لومه‌رجێكی زه‌مه‌نی دیاریكراوی گونجاودا ،بۆ هێنانه‌دیی به‌رژە‌وه‌ندی ه��اوب��ه‌ش��ی ن��ی��ش��ت�مان��ی و خ���ودی ئیسالمییه‌كان ،كارێكی ڕە‌وا و ئاسایی و موماره‌سه‌كردنی ئ��ی�راده‌ی سیاسی خۆیانه ،كه‌واته ده‌كرێت پێوه‌ره‌كانی هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م بابه‌ته بكه‌ین ه دوو خاڵی سه‌ره‌كی: ی�ه‌ك�ه‌م :هه‌لومه‌رجی گونجاوی زه‌مه‌نیی ناو كایه سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێمی كوردستان.
دووه‌م :مه‌زه‌نده‌كردنی هێنانه‌دیی زۆرترین بهرژەوهندیی هاوبه‌ش له الیه‌ن الیه‌نه پێكهێنه‌ره‌كانی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمی. س �ه‌ب��اره‌ت به خاڵی ی�ه‌ك�ه‌م ،ڕام وایه گونجاویی هه‌لومه‌رجی ناو كایه سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێم له‌م ئان و ساته‌دا بۆ پێكهێنانی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمی، له‌مپه‌ر و كۆسپێكی ئه‌وتۆی له‌به‌رده‌مدا نییه ،جگه له مه‌سه‌له‌ی ملمالنێ و ڕكابه‌ریی سیاسیی نێوان هێز و كوتله‌كان، ئه‌ویش له چوارچێوه‌ی ڕێزگرتن له یاسا و ڕێساكانی هه‌ڵبژاردنی ئ��ازاد و خاوێن ،پرنسیپه‌كانی فره‌یی سیاسی، ماف ،ئازادییه سیاسی و مه‌ده‌نییه‌كانی ه��اوواڵت��ی بوونی یه‌كساندا ،شتێكی رسوشتی و ئاساییه. ده‌ب��ێ��ت ڕاش��ك��اوان�ه دان ب��ه‌وه‌دا بنێین ،ئێمه له قۆناغه‌كانی ڕاب��ردووی هه‌لومه‌رجی ژیانی سیاسیی كوردستاندا، هه‌لومه‌رجه بابه‌تییه‌كه‌ی ژینگه‌ی سیاسی كوردستامنان ب� ه ڕە‌خ��س��او و گونجاو نه‌ده‌بینی بۆ دروستكردنی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمی ،چونكه ژینگه‌یه‌كی ئالوده‌بوو به شه‌ڕی ناوخۆ، دوك�ه‌رت��ب��وون��ی ه �ه‌رێ��م ،ب��وغ��ز ،قینی ئایدیۆلۆژی ،شه‌ڕی ئیرهابی ئیسالمی، تۆڵه‌ی سیاسی ،كێشه‌ی ته‌ره‌فگیریی نێوان دوو هێزی بااڵده‌ستی به‌شه‌ڕهاتوو، ئ��ه‌زم��وون ن �ه‌ك �ران و ئاشنانه‌بوونی كۆمه‌ڵگه‌ی ك��وردی به هێز و الیه‌نی سیاسیی ئیسالمی و ده‌یان نه‌هامه‌تی و ده‌ردی تر .له‌وه‌ها دۆخێكدا پێامن وابوو لیستی ئیسالمی كۆمه‌ڵگه‌ی دابه‌شكراوی هه‌رێم تووشی دابه‌شبوونێكی تری ئیسالمی و عه‌ملانی ده‌كات ،سه‌ره‌نجام
هه‌اڵ و ناكۆكیی كافری و ئیسالمی و ته‌كفیری لێده‌كه‌وێته‌وه ،ده‌سكه‌وته‌كانی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمییه‌كان كه‌مرت و بچوكرته له ده‌رهاویشته سه‌لبییه‌كانی، به‌رژە‌وه‌ندی له‌وه‌دایه خۆمان له وه‌ها بیرۆكه‌یه‌ك دوور بخه‌ینه‌وه. ب��ه‌اڵم ئێستا ن��ه‌ك ه��ه‌ر ئ��ه‌وه‌ی زۆربه‌ی ئه‌و مه‌ترسی و لهمپهره بابه‌تییه ناوخۆییانه ڕە‌وی��ون �ه‌ت �ه‌وه ،له ڕووی زاتییه‌وه هێز و الیه‌نه ئیسالمییه‌كان نه‌ك له‌سه‌ر ئاستی كوردستان ،به‌ڵكو پاش ئه‌و وه‌رچه‌رخانه مێژووییه‌ی ل ه ناوچه‌كه‌دا ڕووی���دا ب �ه‌ن��اوی ب �ه‌ه��اری ع �ه‌ره‌ب��ی، هێز و الیه‌نه ئیسالمییه‌كانی له‌ناو قه‌فه‌سی تۆمه‌تی ئیرهابی نێوده‌وڵه‌تی و په‌راوێزكه‌وتن و كونجی زیندانه نیشتامنیه‌كانه‌وه ك��رده كاره‌كته‌رێكی سیاسی له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی، ناوچه‌یی و نیشتامنی ،به‌شێكی سه‌ره‌كین ل �ه پ��رۆس��هی سیاسی و حوكمڕانی واڵته‌كانیان ،به‌جیا له‌وه‌ی ئیسالمییه‌كان له حوكمڕانی ده‌س �ه‌اڵت��دا سه‌ركه‌ون ی��ان شكستبخۆن ،هیچ ل �ه‌و ڕاستییه ناگۆڕێت كه هێز و الیه‌نه ئیسالمییه‌كان كاره‌كته‌رێكی سیاسیی نیشتامنیی ناو كایه سیاسییه‌كه‌ی خۆیانن .ده‌بێت ئیسالمی و عه‌ملانی كێش ه و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌كانی قۆناغی ڕاب��ردوو تێپه‌ڕێنن ،ده‌س��ت و په‌نجه‌ی پێكه‌وه ژیان و پێكه‌وه كاركردن له‌گه‌ڵ یه‌ك نه‌رمكه‌ن ،ل ه چوارچێوه‌ی بهرژەوهندیی نیشتامنی و پرۆژه‌ی بااڵی نه‌ته‌وه‌ییدا به‌ڕێزگرتن له جیاوازییه‌كانی یه‌كرت له هه‌ناوی قبوڵكردنی فره‌یی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تیی كۆمه‌ڵگه‌ی سه‌رده‌مدا ،كۆمه‌ڵگ ه به‌ره‌و ئاسۆیه‌كی نوێی ژیان به‌رن.
ئێمه‌ی ئیسالمی ل ه كوردستاندا قۆناغی ب��اش�تر و ب �ه‌رچ��اوت��رم��ان له پێكه‌وه‌ژیان و پێكه‌وكاركردن بڕیوه ،به ب هراورد له‌گه‌ڵ ئیسالمییه‌كانی تری دنیا، له حكومه‌تی پارتی و حكومه‌تی یه‌كێتیدا به‌شداریامن ك���ردووه ،له حكومه‌تی هاوبه‌شیاندا به‌شداریامنكردوه ،ئه‌گه‌ر چی ڕە‌مزی و هه‌ر به‌ناو بووه ،له‌گه‌ڵ الیه‌نی عه‌ملانی لیستی هاوبه‌شامن دروستكردوه ،له‌گه‌ڵ هێزێكی عه‌ملانیدا له‌به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆندابووین ،پرۆژەی هاوبه‌شامن هه‌بووه ،ئیرت چیرت ماوه كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان هه‌ڵوێست و دی��دی سیاسیی ئێمه‌ی پێ ئه‌زموون بكات؟ یان ئێم ه خۆمانی پێ ئه‌زموون بكه‌ین؟ چ بوار و بیانوویه‌ك ماوه‌ته‌وه بۆ مه‌ترسیی شه‌ڕی عه‌ملانی و ئیسالمی و دابه‌شكردنی ئایدیۆلۆژیی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان؟ خاڵی دووه‌م :پێوه‌ری په‌یوه‌ست به هه‌لومه‌رجی زاتیی خ��ودی الیه‌نه ئیسالمییه‌كان ل�ه ده‌سنیشانكردنی باشرتین بژار-خیار -بۆ پێكهێنانی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمیی له ههڵبژاردنهكانی داه��ات��ووی ه�ه‌رێ��م��دا ،ك�ه زۆرت��ری��ن به‌رژە‌وه‌ندی به‌ده‌سبێنێت و كاریگه‌ریی له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی دابه‌شكردنی هێز له كوردستاندا دروس��ت بكات ،ئه‌م بڕیاره په‌یوه‌ندیی به سه‌ركردایه‌تی و ڕێكخستنه‌كانی الیه‌ن ه پێكهێنه‌ره‌كانی ل��ی��س��ت �ه‌ك �ه‌وه ه���هی���ه ،ئ���ه‌گ���ه‌ر به هه‌ڵسه‌نگاندنی زانستی ،پشتبه‌ستوو به داتا و زانیاری و به حسابكردن بۆ ڕاده‌ی كارلێکكردن و به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی جه‌ماوه‌ره‌كه‌یان گه‌یشتن ه هه‌ر بڕیارێك، ته‌نها ئه‌وه كارپێكراو ده‌بێت.
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 ژماره ( ،)31سێشه‌ممه ،2013/4/16ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
تەوەر
لیستی ئیسالمی ،خه‌ون ه یــ له‌گه‌ڵ نزیكیوونه‌وه‌ی واده‌ی ههڵبژاردنهكانی په‌رله‌مانی كوردستان ،پێكهێنانی لیستی ئیسالمی قس ه و باسی له‌باره‌و ه ده‌كرێت .هه‌ندێك ل ه روانگه‌یه‌كی ئایینیی رووته‌و ه جه‌خت له‌سه‌ر پێكهێنانی ئه‌و لیست ه ده‌كه‌نه‌وه ،هه‌ندێكیش به پێویستییه‌كی قۆناغه‌كه‌ی ده‌زانن، ل ه به‌رامبه‌ریشدا بۆچوونی ئه‌و ه هه‌ی ه پێكهێنانی لیستی له‌و شێو ه زیانی ل ه قازانجی بۆ
ئیسالمییه‌كان زۆرتره .ئه‌مه‌ش ئه‌و ئیشكالیه‌ته‌ی ه رۆژنامه‌ی به‌یان ده‌یكات ه ته‌وه‌ر‌و ل ه دیدگای چوار كه‌سایه‌تی ،ك ه سیانیان له‌ناو پارت ه ئیسالمییه‌كانی كوردستانن و ئه‌وی دی نووسه‌رێكی ئیسالمیی سه‌ربه‌خۆیه ،شیده‌كاته‌وه .ئه‌وان هه‌ریه‌ك ه و ل ه دیدگای خۆیه‌و ه ده‌ڕوانێت ه پێكهێنانی لیستی ئیسالمی ل ه نێوان خه‌ون‌و پێویستیی ئه‌م قۆناغه‌ی كاری سیاسی ل ه هه‌رێمی كوردستان. ئا :به‌یان
د .ئه‌حمه‌د وه‌رتی*
ئەوانه‌ی ئه‌مڕۆ كاری ئیسالمی دەکه‌ن له كوردستاندا، تەنیا ئەو سێ الیەنە نین
لەم رۆژانەدا و له‌گه‌ڵ نزیكبوونه‌وه‌ی واده‌ی ههڵبژاردنهكانی داهاتووی هه‌رێمی ك��ودس��ت��ان ،قسە و ب��اس��ەک��ان لەسەر ھەڵبژاردن و چۆنیەتیی بەشداریی الیەنە ئیسالمییەکان گه‌رموگوڕیی هه‌یه ،کە ئایا بە یەک لیست پێكه‌و ه دادەب��ەزن بۆ ناو پرۆسەی هه‌ڵبژاردن ،یان ب ه جیا؟ یاخود هه‌ر الیه‌ك له‌گه‌ڵ الیه‌نی تردا هاوپه‌یامنێتی ده‌ك�ه‌ن؟ ب ه تایبه‌ت چاوێكی زۆر له‌سه‌ر ئیسالمییه‌كان ه ك ه كارێك بكه‌ن ،وه‌ك چۆن ش هراكه‌ت و هاوپه‌یامنێتییان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی تردا تاقیكردووه‌ته‌وه ،ئه‌مجاره پێكه‌و ه هاوپه‌یامنێتی و یه‌كلیستیی خۆیان ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كاندا تاقیبكه‌نه‌وه. س���ه‌ب���اره‌ت ب���ه‌م پ��رس��ه ،ل��ێ��دوان و هه‌ڵوێسته‌كانی الی��ه‌ن و به‌رپرسه ئیسالمییه‌كان ج��ۆراوج��ۆرن ،هه‌ندێكیان دروستكردنی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمی ب ه پێویست و زه‌رووره‌ت���ی واقیعی ئه‌م قۆناغ ه د هزانن و ده‌ڵێن هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان ك��راوه‌ن بۆ دروستكردنی ئه‌و لیست ه له نێوان «یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ و بزووتنه‌وه»دا، هه‌ندێكیشیان پێیان وای ه ك ه ته‌نیا ئه‌وانه‌ی ل ه كاری ئێستایاندا له‌یه‌ك نزیكن ،هه‌ر ئه‌وان ه ئه‌و لیست ه دروس��ت بكه‌ن ،وه‌ك یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ ،ك ه هه‌ردوو الیان له ب�ه‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆنن و بزووتنه‌و ه به‌ده‌ر ده‌كه‌ن لێی ،چونك ه ل ه حكومه‌تدا به‌شداره، له‌و الشه‌و ه هه‌ندێك سه‌ركرده‌ی دیكه‌ی ئیسالمی پێیان وای ه یه‌كلیستی ئیسالمییه‌كان سه‌الم ناوخۆش *
سەالم ناوخۆش
ئه‌گه‌ر حیزبی ئیسالمی ل ه به‌ره‌ی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌ربچێت ،دوور نیی ه زۆرینه‌یه‌كی نوخبه‌وی مسۆگه‌ر بكات
گردبوونه‌وه‌ی ڕەوتی ئیسالمی له‌ژێر چه‌ترێكی ئایدۆلۆژی تایبه‌ت ،هه‌وڵێكی ئیالهیی ه بۆ ف هراهه‌مهێنانی ڕ ەزامه‌ندی خودا و ڕ ەزامه‌ندیی جه‌ماوه‌ری ئاكتیڤ. مه‌به‌ست له‌و به‌ره‌ی ه زانینی قه‌باره‌ی تاك ه و قسه‌ی به‌ره‌یه‌كه ،چونك ه قس ه و ئاخاوتن له سه‌ره‌و ه بۆ خواره‌و ه به‌رپرسیارییه .ل ه زانینی ئه‌و قه‌باره‌یه ،هه‌ندێك جار ته‌یاری ئیسالمی ت��ووش��ی هێدم ه ده‌ب��ێ��ت ،ب��ه‌اڵم ئه‌گه‌ر دیراسه‌یه‌كی وردی ژیانی پێغه‌مب هران بكه‌ین ،ب ه دروستی ل ه چه‌مكی كه‌مین ه و زۆرینه‌ی هه‌ڵبژاردن و قورسایی ده‌نگی ج �ه‌م��اوه‌ر تێده‌گه‌ین ،چه‌مكی زۆرینه و زۆری��ن�هی ڕەه��ا ل ه ده‌ره‌وه‌ی گوتاری ئیسالمییه. چه‌مكی زۆرین ه ب ه زۆری ل ه هه‌ڵبژاردن ب ه كاردێت ،مه‌به‌ست لێی زۆرینه‌ی ئه‌و ده‌نگانه‌ی ه ك ه حیزبێك ،لیستێك ،به‌ره‌یه‌ك، هاوپه‌یامنییه‌كی ناكۆك ب ه ده‌ستی هێناوه. ئه‌و چه‌مك ه ته‌واو ئیسالمی نییه ،چونكه وه‌ك قورئان جه‌ختی ل ه سه‌ر ده‌كاتەوە «زۆرب � ه دژ ب ه هه‌قن ،»...ب ه وات��ای ئه‌و بڕیاره‌ی ب ه ده‌نگی زۆرب � ه ل ه پ هرله‌مان ده‌رده‌چ��ێ��ت ،م �ه‌رج نیی ه دروس��ت بێت، یان دروست نه‌بێت .حیزبی ئیسالمی دوو هه‌ڵه‌ی زه‌قی ل ه ئه‌زموونی هه‌ڵبژاردن و دوای هه‌ڵبژاردن كردووه: أ .هاوپه‌یامنی له‌گه‌ڵ دوو حیزبی پاشخان ماركسی ،بۆ هه‌ڵبژاردن.
یه‌كلیستی تاكتیكێكی مه‌رحه‌لی و ته‌نیا بۆ كورسی بێت ،ئاكامێكی ئه‌وتۆی لێ ناكه‌وێته‌وه. سێیه‌م :تا ئێستا هه‌ندێ حاڵه‌تی نه‌فسی و گرێی ده‌روونی رێگر‌ه ل ه به‌رده‌م لێكنزیكبوونه‌وه‌ی به‌شێك ل ه ئیسالمییه‌كان، نه‌یانتوانیو ه ئه‌و قۆناغ ه تێپه‌ڕێنن .له الیه‌كی تره‌و ه پێویست ه جه‌ماوه‌ری الیه‌نه ئیسالمییه‌كان و خه‌ڵكی شار هزا و پسپۆڕ و دڵسۆز ل ه گۆڕەپانهكهدا پرس و راوێژیان پێ بكرێت له‌و مه‌سه‌النه‌دا ،ل ه سه‌ر بنه‌مای به‌رژە‌وه‌ندی گشتی مسوڵامنان و كۆمه‌ڵگا و دوای دیراسه و لێكدانه‌وه‌ی هه‌موو ره‌هه‌نده‌كان بڕیار بدرێت ،تا س��وود و قازانجه‌كه‌ی بۆ هه‌موان بێت ،په‌شیامنی ل ه دوا نه‌بێت ،بێگومان ئ �ه‌و ك �ه‌س و الیه‌نانه‌ی شێوازی كار و ئیداره‌و مامه‌ڵه‌ی خۆیان له‌سه‌ر بنه‌مای سیسته‌می گشتی، نه‌ك فه‌ردی و بنه‌ماڵه‌یی ،بنیات نه‌نابێت، بڕیاره‌كانیان ب ه راوێژ و پرس و را و گفتوگۆ نه‌بێت ،نه‌ك ته‌نیا ب ه فه‌رمانی سه‌ركردایه‌تیی چه‌ند كه‌سێكی دیاری كراو ،ئه‌وا دواڕۆژیان نابێت ،ناتوانن دارێك بخه‌ن ه سه‌ر به‌ردی ئه‌م كار و رابوونه .ئومێده‌وارم ئیسالمییه‌كان مۆفه‌ق بن و بتوانن پێكه‌و ه كۆببنه‌وه و خزمه‌تی دین و ژینی گه‌له‌كه‌یان بكه‌ن ،گه‌ر ئه‌م جاره‌ش بۆیان نالوێ ،خۆیان بۆ ئاینده ئاماد ه بكه‌ن.
گرنگ نییه ،به‌ڵكو ئه‌وه‌ی گرنگ ه ئه‌وه‌ی ه یه‌ك به‌رنامه‌یان هه‌بێت بۆ خزمه‌تكردنی خه‌ڵك .ل ه دوا لێدوان و هه‌ڵوێستیشیدا له‌و باره‌وه ،مامۆستا سه‌اڵحه‌ددین موحه‌ممه‌د ب �ه‌ه��ائ �ه‌ددی��ن ،ئ �ه‌م��ی��ن��داری پێشووی یه‌كگرتووی ئیسالمی ،ده‌ڵێت «م��ن له هه‌لومه‌رج ی ئێستادا له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌دا نیم به‌ره‌یه‌ك ی هاوبه‌ش ی ئیسالم ی دروستبكرێت و كوردستان له‌سه‌ر بنه‌ما ی ئیسالمی و عه‌ملان ی جیابكرێته‌وه ،ئه‌و ه كارێك ی هه‌ڵه‌یه و ئێستا ئه‌و شێواز ه كاركردن ه ب ه قازانجی الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان نییه ،بگر‌ه به زیانیش ده‌شكێته‌و ه به‌سه‌ریاندا ،چونك ه گۆڕینی ریزبه‌ندی ی به‌ر ه ی ئۆپۆزیسیۆن و به‌ر هی ده‌س��ه‌اڵت به ئیسالمی و عه‌ملانی ،له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا زۆر به قازانج ی ده‌سه‌اڵته، وات � ه ره‌نگ ه هه‌ندێك الی �ه‌ن بۆ ئ�ه‌و هی ئیسالمییه‌كان ل� ه لیستێك ی داخ���راوی ئیسالمیدا قه‌تیس بكه‌ن ،پێشیان خۆشبێت ك ه ئیسالمییه‌كان ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه ب��ك�ه‌ن و ب���ه‌ر ه ی ئیسالمی و عه‌ملانی جیابكه‌نه‌وه .ئێستا له كوردستان كێشه‌كان له‌سه‌ر خزمه‌تگوزار ی و چاكسازییه ،نه‌ك ئایدۆلۆژیا ،ئه‌مه‌ش به‌و مانای ه نیی ه كه هاوكاری ی هێز ه ئیسالمییه‌كان و كاری هاوبه‌شیان ره‌تبكه‌نه‌وه ،به‌ڵكو ب ه جددی له‌گه‌ڵ كار ی هاوبه‌ش ی ئیسالمییه‌كانم ،به مه‌رج ی ئه‌و ه ی له‌سه‌ر حیساب ی هاوكێش هی سیاسی ی ئۆپۆزسیۆنبوون نه‌بێت». ل ه راستیدا به‌شداری ئیسالمییه‌كان پێكه‌و ه ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ،ئه‌گه‌ر ببێته
هۆی به‌هێز بوونیان و گۆڕینی هاوكێشه‌كان و حیسابكردنی زیاتر بۆیان و ته‌حقیقبوونی ئامانجه‌كانیان ،ئه‌وا ئه‌م كار ه ل ه رووی شه‌رعییه‌و ه ده‌بێت ه پێویست و ده‌بێت ئه‌نجام بدرێت ،ب ه پێی رێسای «ما ال یتم الواجب اال به فهو واجب» ،بە تایبه‌تیش ك� ه ل� ه م���اوەی چه‌ند ساڵی راب���ردوودا ئیسالمییەكان وەكو پێویست نەیان توانیوە لە كایە سیاسی و جەماوەریییه‌كاندا وه‌ك پێویست رۆڵیان هه‌بێت .ده‌توانین بڵێین رێ��ژەی %15-12ی ئیسالمییه‌كان ل ه پ هرله‌ماندا مایه‌ی خۆشحاڵی نییه ،كه ئێستا ته‌نیا خاوەنی ( )12كورسین لە پەرلەمانی كوردستان ،ب ه رای به‌ند ه ئه‌گه‌ر ئیسالمییه‌كانی كوردستان ب ه یه‌ك لیست به‌شداری ی هه‌ڵبژاردنه‌كانیان كرد ،ئه‌وا مانای وانیی ه له‌سه‌ر بنه‌ما ی ئیسالم ی و عه‌ملان ی و دابه‌شكردنی كۆمه‌ڵگای ه به‌سه‌ر دوو ب��ه‌ره‌دا ،به‌ڵكو ئه‌م یه‌ك لیستییه، ده‌كرێت وه‌ك به‌ره‌یه‌ك ی ئۆپۆزسیۆن خۆی بناسێنێت ،مه‌رجیش نیی ه ن��اوی لیستی ئیسالمی بێت ،ئیرت ترس و بیمی ناوێت، به‌ڵكو با ئه‌م كۆبوونه‌وه‌ی ه له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رنامه‌یه‌ك بێت ك ه په‌یوه‌ندیدار ه به پرسی چاكساز ی و بنه‌بڕكردن ی گه‌نده‌ڵ ی و چه‌سپاندنی دادپه‌روه‌ر ی و خۆشگوز هرانی بۆ خه‌ڵك ،ئاسایی ه ئه‌وانه‌ی بیر و بۆچوونیان ل ه ی�ه‌ك�ه‌و ه نزیك ه پێكه‌و ه به‌شداریی هه‌ڵبژاردن بكه‌ن ،چ ئیسالمی و چ غه‌یری ئیسالمی ،خۆ ده‌شكرێت ئه‌و یه‌ك لیستییه ته‌نیا بۆ هه‌ڵبژاردن بێت و دوای هه‌ڵبژاردن
هه‌ر الیه‌كیان ئازاد بن چۆن بڕیار ده‌ده‌ن، ل ه حكومه‌ت ده‌ب��ن ،یاخود ئۆپۆزسیۆن ده‌بن ،ه�ه‌روه‌ك لیستی خزمه‌تگوزاری و چاكسازی ل ه هه‌ڵبژاردنی رابردوودا پێكه‌وه بوون «یه‌كگرتوو ،كۆمه‌ڵ ،سۆشیالیست و زه‌حمه‌تكێشان» ،دوای هه‌ڵبژاردنیش له‌ناو پ هرله‌مان ل ه یه‌ك جیابوونه‌و ه . به‌اڵم من لێره‌دا ده‌مه‌وێت ب ه كورتی چه‌ند سه‌رنجێك ده‌ربڕم: یه‌كه‌م :ئەوانه‌ی ئه‌مڕۆ كاری ئیسالمی دەکه‌ن ل ه كوردستاندا ،تەنیا ئەو سێ الیەنە نین ،به‌ڵكو ب ه س �ه‌دان كه‌س ،بانگخواز، ھەڵسوڕاوی ئیسالمی ،سەنتەر ،ده‌زگا و ناوەندی راگه‌یاندن ل ه ده‌ره‌وه‌ی حزبە ئیسالمییه‌كان كار ده‌كه‌ن ،رۆڵ و كاریگه‌ری زۆریشیان هه‌یه ،بۆی ه نابێت بوون و رۆڵی ئه‌وان ه نادید ه بگیرێت .پێویسته لیستی ئیسالمی‌کۆکەرەوەی هه‌موو ئیسالمییەکانی کوردستان بێت ،کە ئامادەن ل ه پرۆسه‌ی ھەڵبژاردندا به‌شداری بكه‌ن. دووه‌م :ب��ه‌داخ��ه‌و ه ت��ا هه‌نووكه ئیسالمییه‌كانی كوردستان ل ه غیابی سرتاتیژ و نه‌خشه‌یه‌كی گشتگیری كاری ئیسالمی و دیدگایه‌كی بابه‌تییانه‌دا ده‌ژی��ن بۆ واقیعی كوردستانی و ده‌وروب �ه‌رم��ان ،به تایبه‌تی دوای شۆڕشه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بی ده‌بوای ه ئیسالمییه‌كان نه‌خشه‌یه‌كی كاری دیراسه‌تكراویان هه‌بوایه ،ك ه ئامانج و قۆناغه‌كانی كاری دیاری بكردایه و ئامراز و كه‌ره‌سه‌كانی گه‌یشنت ب ه ئامانجه‌كانیشی له‌خۆ گرتبایه ،بۆی ه ئ�ه‌گ�ه‌ر خواستی
*ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی.
ب .هاوپه‌یامنی له‌گه‌ڵ حیزبێكی سیكیوله‌ری پاشخان ماركسی ،بۆ دوای هه‌لبژاردن. ئ���ه‌و ه��اوپ�هی�مان��ی��ی� ه ن��اك��ۆك � ه بۆ وه‌ده‌ستهێنانی ده‌نگی جه‌ماوه‌ر ،ڕەوتی ئیسالمیی له‌كه‌دار ك��ردووه ،ب ه تایبه‌تی پ��اش ئاشكرابوونی هه‌ڵوێستی گ��ۆڕان ده‌رباره‌ی ڕەوتی ئیسالمی «ك ه ب ه هه‌ورێكی چڵكن »....ده‌یشوبهێنێت. ئیامم عه‌لی ل� ه «ن�ه‌ه��ج به‌الغه» قسه‌یه‌كی توندی بۆ جه‌ماوه‌ری پاسیڤ هه‌ی ه و ده‌ڵێت «ئه‌ی جه‌ماوه‌ر ئێو ه له سته‌می ده‌س�ه‌اڵت��داران ده‌ترسێن ،من له درۆی جه‌ماوه‌ر ده‌ترسم» .بۆی ه گره‌و كردن ل ه سه‌ر زۆر و بۆریی جه‌ماوه‌ر ،گره‌وكردنه له‌سه‌ر ئه‌سپی تۆپیو. ل ه الیه‌كی دی ،ئه‌و هاوپه‌یامنی ه دووره ل ه ژیانی بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ره‌كاندا ،چونكه وه‌ك قورئان پێامنده‌ڵێت ،ده‌قه‌كانی قورئان له‌سه‌ر چه‌مكی زۆرین ه دانه‌مه‌زراون ،خودا ل ه چه‌ندین ده‌قدا ده‌فه‌رمووێت «تۆ ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر ,ئه‌گه‌ر هه‌موو قورئانیشیان بۆ ڕاڤ� ه بكه‌ی هه‌ر ئیامن ناهێنن .»... «زۆربه‌ی خه‌ڵك ل ه ئاستهه‌ق بیسنت الڵن ... بیرناكه‌نه‌و ه ،»...پێغه‌مبه‌ر ل ه فه‌رمووده‌یه‌ك ڕاستی ئه‌و گوتاره‌ی قورئامنان ب ه ڕاشكاوی پێده‌ڵێت «ك ه ل ه ڕۆژی دوایی پێغه‌مبه‌ر هه‌ی ه ته‌نیا ی �ه‌ك ك �ه‌س ل ه ج�ه‌م��اوه‌ری نه‌ته‌وه‌كه‌ی ئیامنی پێهێناوه» ،خاڵێكی دی ل ه ژیاننامه‌ی پێغه‌مب هران ئه‌وه‌یه ك ه چه‌مكی زۆری��ن �هی ڕەه��ا ،زۆرینه‌ی
پاسیڤ حزوری نییه .ئه‌مڕۆ ك ه الیه‌نگرانی مه‌سیحیه‌ت ب ه پێی سه‌رژمێریی 2012 زۆرینه‌ن ،زۆرینه‌ی كرچوكاڵ ،ك ه زۆربه ل ه ده‌ره‌وه‌ی په‌یامی زاتی مه‌سیحن ،كه زۆرب��هی پاسڤ پێكده‌هێنن ،كه‌چی له كاتی به‌رزكردنه‌وه‌ی عیسا ،الیه‌نگرانی حه‌وارییه‌كان چه‌ند كه‌سێک ب��وون ،ئه‌و ژمار ه كه‌م ه له‌نێو كۆمه‌ڵگای به‌نی ئیرسائیل كه‌مینه‌یه‌كی نوخبه‌وی بوون . حیزبی سیكیوله‌ر و ئیسالمی هه‌تا وه‌ك ڕۆژئاوا كار ل ه سه‌ر جۆری ده‌نگی ده‌نگده‌ر بكه‌ن ،تاك هه‌ر ل ه ئه‌و ده‌وام��هی پۆڵ سارته‌ر باسی ده‌كات ،ده‌ژیت .تێگه‌یشتنی تاكی ڕۆژئاوایی ل ه هه‌ڵبژاردن په‌نجا ساڵێك ل ه پێش تاكی رۆژهه‌اڵتی گۆشكردووی ژێر چه‌تری سیكیوله‌ری عه‌سكه‌رتاریه‌ته .شوان و گاوانێكی ڕۆژئاوایی ب هراورد ناكرێت به شوان و گاوانی ك��وردی! ل ه هه‌ڵبژاردنی كوردیدا زانا و شوانێك جیاوازیی نییه ،چۆن فێمینیستی كوردی خه‌ون به‌وه‌و ه ده‌بینێت ه��ه‌ردوو ڕە‌گ �ه‌ز یه‌كسان بن ،كه‌چی له ئه‌رزی واقیعدا ئه‌م ه ل ه مێژووی ئه‌مریكاش نییه ،چونك ه ده‌س�ه‌اڵت��ی كۆشكی سپی ب ه مێیه‌ك ڕە‌وا نه‌بیرناوه ،ل ه حه‌فتا ساڵی حوكمی شیوعیه‌ت ،كرملین ب ه ئافره‌تێك ڕە‌وا نه‌بیرنا. نازانم ده‌نگی شوان و گاوانی كوردی ئه‌و ه ده‌هێنێت گره‌وی ل ه سه‌ر بكرێت؟ ئه‌و شوان و گاوانان ه برای منن و شانازیان پێوه ده‌كه‌م ،ل ه ڕە‌گه‌ز و ئیامن برای منن ،به‌اڵم ئه‌وان چ زیاده‌یه‌ك بۆ ده‌سه‌اڵتی كوردی
ده‌ك �ه‌ن؟ ئ�هوان ل ه ژیانێكی پڕ ب هرائه‌ت ده‌ژی��ن و دوورن ل ه گه‌مه‌ی هه‌لبژاردن. ده‌رب���اره‌ی ئاگاداریی شوانی ك��وردی له ده‌سه‌اڵتی به‌ڕێوه‌بردنی واڵت« ،عومه‌ر فارس» ل ه كۆڕێكی كۆتایی هه‌شتاكاندا ،به ئاماده‌بوونی چه‌ند ئافره‌تێكی فێمێنیست، وتی «تاك هه‌ی ه له‌و كوردستان ه واد هزانێت ئێستاش عه‌بدولكه‌ریم قاسم حوكمی عێراق ده‌كات» ،ئاخر چۆن ئه‌و جۆر ه تاكه ب ه ده‌نگه‌كه‌ی به‌شدار بێت ل ه بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی كوردی؟! بۆی ه ئ�ه‌گ�ه‌ر حیزبی ئیسالمی له به‌ره‌یه‌ك كۆنه‌بنه‌وه: -1په‌یڕە‌وی گوتاری قورئان ناكه‌ن ،با ل ه كۆمه‌ڵگای كوردی كه‌مین ه بن ،چونكه ئه‌و كه‌مین ه نوخبه‌ویی ه قه‌باره‌ی جه‌ماوه‌ری خۆیان ده‌رده‌خه‌ن .ئه‌و كه‌مین ه نوخبه‌وییه ده‌توانن خۆشرتین ژیان بۆ خه‌ڵك ف هراهه‌م بێنن .ل ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌مریكادا ،ك ه له نه‌زه‌ر گه‌ور ه بیرمه‌ندی ئه‌مریكی «نۆوم چۆمسكی»یەوە دوو كۆمپانیا واڵت ب ه ده‌نگی جه‌ماوه‌ر ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب�ه‌ن ،به بانگه‌شه‌ی ف هراهه‌مكردنی خۆشرتین ژیان بۆ خه‌ڵك گه‌مه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌به‌نه‌وه. -2گوتاری ئیسالمیی له‌ت ده‌كه‌ن، با وه‌ك ماركسییه‌كان نه‌بن ه چه‌ند گروپێك، ماوی ،ستالینی ،...كاتی خۆی ماركسییه‌كی براده‌ر پێی گوتم « ئیسالمی یه‌ك خودا و یه‌ك قورئان و یه‌ك پێغه‌مبه‌ریان هه‌یه، ب��ۆچ��ی وه‌ك ئێمه‌ی م��ارك��س��ی چه‌ند گرووپێكی جیاوازن؟» ،ئه‌و چه‌ند حیزبی
ئیسالمیی ه كاریگه‌ریی ل ه ده‌نگی ده‌نگده‌ر كردووه. -3به‌رپاكردنی ئاژاوه‌گێڕی هزری الی جه‌ماوه‌ر ،ئه‌و شلۆغیی ه هزریی ه كار له ده‌نگی جه‌ماوه‌ر ده‌كات. -4ئ��ه‌و ج��ه‌م��اوه‌ر ه ئیسالمییه‌ی ده‌ره‌وه‌ی حیزبی ئیسالمیی ،زۆر كه‌مرت نییه ل ه جه‌ماوه‌ری حیزبی ئیسالمی .زۆربه‌ی ئه‌و له‌تبوون ه ب ه هۆی هه‌ڵویستی حیزبی ئیسالمییەوە دروستبووه. -5ل ه هه‌مووی گرنگرت ،بۆ ده‌بێت حیزبی ئیسالمی پاشكۆی حیزبی عه‌ملانی بێت ،ج��ارێ��ك ل �ه‌گ �ه‌ڵ زه‌حمه‌تكێشان و سۆشیالیست ،جارێكی ت��ر له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان؟ نزیكه‌ی په‌نجا ساڵ ده‌بێت حیزبی عه‌ملانی شه‌ڕی چه‌ك و قس ه له‌گه‌ڵ یه‌ك ده‌كه‌ن ،ئه‌و ش هڕان ه گورزێكی كوشنده‌ی ل ه دۆزی كورد داوه ،نه‌ك ته‌نیا ل ه باشووری كوردستان ،به‌ڵكو ل ه ته‌واوی كوردستان ،ئه‌و دوو شه‌ڕ ە به‌رهه‌می هزر و بیركردنه‌وه‌ی شاخه ،نازانم بۆچی حیزبی ئیسالمی ده‌بێته به‌شێك له‌و دوو شه‌ڕە؟ ب ه ڕای خۆم ،ئه‌گه‌ر حیزبی ئیسالمیی ل � ه ب���ه‌ره‌ی ده‌س����ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن ده‌ربچێت ،وه‌ك حیزبی داد و گه‌شه‌پێدان بۆ ماوه‌ی دوو خولی پ هرله‌مان خه‌ریكی بنیاتنانی مه‌عنه‌وی و نه‌ته‌وه‌یی تاكی كورد بێت ،دوور نیی ه زۆرینه‌یه‌كی نوخبه‌وی مسۆگه‌ر بكات. * سه‌رۆكی زمانناسیی كورد
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.31 First Year, April 16, 2013
ئیدریس سیوه‌یلی
یارییه‌كی دۆڕاو له دوای پڕۆسه‌ی ئازادیی عێراق و به‌شداریی كورد له بنیاتنانه‌وه‌ی عێراق، سه‌ركرده‌كانی كورد باس له هێزی كورد و كارته‌كانی فشار ده‌كه‌ن .له ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندنه‌وه چه‌ندباره‌یان ده‌كرده‌وه كه كورد كارتی فشاری زۆری به‌ده‌سته‌وه‌یه ،به تایبه‌تیش كشانه‌وه له پڕۆسه‌ی سیاسی ل ه به‌غدا ،چونكه عێراق به بێ كورد به‌ڕێوه ناچێت ،هه‌ر ئه‌مه‌ش گره‌نتیی جێبه‌جێكردىن خواسته‌كانی كوردن. له ده ساڵی ڕاب��وردوو ئه‌وه به‌هێزترین كارتی ده‌ستی كورد بوو ب ه رانبه‌ر به‌غدا ،ڕاسترت بڵێین ،به‌هێزترین كارت بوو كه یه‌كێتی و پارتی به بااڵیدا هه‌ڵیانده‌دا، دواجاریش له مانگی ئازاری ڕابوردوو تاقیكرایه‌وه و كورد بایكۆتی په‌رله‌مان و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراقی كرد. مانگێك تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر به‌كارهێنانی ئه‌و كارته‌دا ،به‌اڵم نه‌ك حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی نه‌ڕووخا ،به‌ڵكو پشتئه‌ستوورتر له جاران ده‌رده‌كه‌وێت .بێمنه‌تانه مۆڵه‌تی وه‌زیره كورده‌كانی دا .ب ه قسه‌ی وه‌فدی دانوستانكاری كوردیش بێت ،مالیكی پێی وتوون خاتری كوردی گرتووه ،ئه‌گه‌رنا وه‌زیره‌كانی فه‌سڵ ده‌كردن. ڕەنگه ئێستا سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی و پارتی گه‌یشتبنه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه به كشانه‌وه‌یان ل ه به‌غدا یارییه‌كی دۆڕاویان كرد ،بۆیه له چاوه‌ڕوانیی به‌هانه‌یه‌كدا بوون تا به‌ربانگی ڕۆژووشكاندنیان له‌گه‌ڵ مالیكی بكه‌نه‌وه .هه‌ر ئه‌وه‌ش وای لێكردن كه له‌گه‌ڵ هاتنی وه‌فدێكی شیعه‌كان بۆ هه‌ولێر ،خێرا بڕیاری ناردنی وه‌فدێكی دانوستانكاریان بۆ به‌غدا دا. ئه‌وه یه‌كه‌مجار نییه سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی و پارتی دوور له هه‌ر دیراسه‌یه‌كی ورد و دروست ،له ژووره تاریكه‌كان بڕیار ده‌ده‌ن ،هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرن ،قه‌ناعه‌تی خۆیان ده‌كه‌نه تاكه ڕێگای چاره‌سه‌ری دۆزی كورد و ده‌شخوازن كۆده‌نگیی بۆ دروست بكه‌ن .به‌ر له ده ساڵ ئه‌وان به‌شدار بوون له دانانی ده‌ستووری كاتی بۆ عێراق ،هه‌ر نوێنه‌ره‌كانی ئه‌وانیش به‌شدار بوون له نووسینی ڕە‌شنووسی ده‌ستووری عێراق ،كه تیایدا نیوه‌ی خاكی كوردیان خسته به‌رده‌م ڕەحمه‌تی جێبه‌جێكردنی مادده‌ی ،140ئه‌ویشیان كرده قوربانی پاره‌ی كۆمپانیاكانی نه‌وت. دوای ده‌ساڵ به‌شداری له حوكمڕانیی عێراق ،نوێنه‌رانی كورد له خراپرتین ساتدا له به‌غدا كشانه‌وه ،هه‌رچه‌نده له خه‌ماڵندنی یه‌كێتی و پارتیدا ئه‌مه‌ش ده‌ستكه‌وتێكی مێژوویی بوو بۆ كورد كه خۆیان پاڵه‌وان و شانۆكار بوون تیایدا ،به‌اڵم ڕۆژگار سه‌ملاندی كه هه‌نگاوه‌كه‌یان جگه له یارییه‌كی دۆڕاو هیچی دیكه نه‌بوو، باجه‌كه‌شی كورد ده‌یدات ،ئه‌وانیش وه‌ك ئه‌وه‌ی نه بایان دیبێت و نه باران ،خۆیان بۆ گێمێكی تری یاری له‌گه‌ڵ به‌غدا گیڤ ده‌كه‌نه‌وه.
Reklam
هاوواڵتیی به‌ڕێز:
بڕینی هه‌ر دارێك ل ه سه‌یرانگاكان ،تاوانێك ه ده‌رهه‌ق ب ه خۆت و ژینگه‌كه‌ت. ده‌سته‌ی پاراستن و چاككردنی ژینگه