که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 27شەممە /5 26شەممە 29که‌رکوک /٣شەممە /4 37شەممە /5 36شەممە 38 هه‌ولێر /٣شەممە /4 35شەممە /5 35شەممە 37سلێمانی /٣شەممە /4 31شەممە /5 31شەممە 33 15دهۆک 23 18 18 13 11 12 14 15 21 19 19
Tuesday, No, 37 First Year, May 28, 2013
كه‌ریم به‌حری ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی ده‌ستوور:
بایی ( )750دینارە
خۆ دەستوورى هەرێم قورئان نییە، ده‌كرێت هه‌موار بكرێته‌وە چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
ل .ڕۆژ
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)37سێشەممە ،2013/5/28ساڵی یەکەم
بیروڕا
پێشنیاری گفتوگۆ ل ه نێوان سه‌رۆكی هه‌رێم و سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن
12 وەرزش
دۆرتمۆند چۆن ب ه پاره‌یه‌كی كه‌م تیپێكی گه‌وره‌ی دروستكرد؟
www.bayanpress.net
سووربووىن بارزاىن له‌سه‌ر ڕاپرىس ،پارتی به ته‌نیا ده‌هێڵێته‌وه
سەرکردەیەکى یه‌كێتی :ده‌بێت ده‌ستوور بگهڕێتهوه په‌رله‌مان
8 پریاسکە ناوكه كوله‌ك ه له‌بیر مه‌كه‌ن
9
«دادگای ده‌ستووری دەتوانێت شه‌رعیه‌ت ل ه ده‌ستووری هه‌رێم وه‌ربگرێته‌وه» به‌یان .تایبه‌ت دک���ت���ۆر ره‌ئ�����وف ع��وس�مان، پەرلەمانتاری پێشووی عێراق به (ب �هی��ان)ی ڕاگەیاند «ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم سه‌ره‌ڕای ناڕەزاییه ناوخۆییه‌کان ،ناکۆکیی گه‌وره‌شی له‌گه‌ڵ ده‌س��ت��ووری عێراقدا هه‌یه، پێویستی به‌وه هه‌یه گۆڕانکاریی تێدا بکرێت و دواتر بخرێته راپرسییه‌وه». ناوبراو ئاماژە به‌وه‌ش ده‌کات که «سیسته‌می حوکمڕانیی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌ییدا یه‌کانگیر نابێت و قه‌یرانی یاسایی دروست ده‌ک��ات .جگه لهوه ،ده‌سه‌اڵته‌کانی س�ه‌رۆک له ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێمدا زۆر گ �هوره و کاریگه‌رن، ب �ه‌اڵم له ده‌س��ت��ووری هه‌میشه‌ییدا سه‌رۆک ته‌نیا ده‌سه‌اڵتی ته‌رشیفاتیی هه‌یه». دکتۆر ره‌ئوف عوسامن ئه‌وه‌شی به (به‌یان) ڕاگەیاند کە نه‌ک هه‌ر حکومه‌تی ناوه‌ند ،به‌ڵکو الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن و ه�هر هاوواڵتییه‌کی ئاساییش ده‌ت��وان��ێ��ت ل �ه دادگ���ای ب��ااڵی ده‌ستووریی عێراق تانه له‌م ڕەشنووسه بدات ،به‌وپێیه که ناکۆکیی ئاشکرا و ڕوونی له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراقدا هه‌یه. بڕوانه الپهڕەی عێراق.
جێگری نه‌قیبی ڕۆژنامه‌نووسان كاره‌كانی هه‌ڵده‌په‌سێرێت بەیان .تایبەت ش��وان داودی ،جێگری نه‌قیبی ڕۆژنامه‌نووسانی كوردستان ب ه هۆی كۆمه‌ڵێك هۆكاره‌وه ،كاره‌كانی خۆی هه‌ڵده‌په‌سێرێت. داودی ل ه لێدوانێكیدا بۆ (به‌یان) له باره‌ی هۆكاری ئه‌و بڕیاره‌یه‌و ه ڕایگه‌یاند «ه��ۆك��اره‌ك��ان زۆرن ،ل ه یاداشتێكدا خسبوومن ه ب����ه‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی سه‌ندیكا بۆ ئه‌وه‌ی چاكسازی بكرێت و كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن» .هه‌روه‌ك وتیشی «من ل ه 22ی نیسان ل ه ساڵیادی رۆژنامه‌گه‌ریی كوردی ،وتارێكم نووسی، روئیای خۆم تێدا خستبوو ه ڕوو له‌سه‌ر ك��ارك��ردن��ی سه‌ندیكا ،ماوه‌یه‌كیشه كار بۆ ئه‌و روئیایان ه ده‌ك �هم» .شوان داودی باسی له‌وه‌ش كرد «ئه‌گه‌ر ئه‌و چاكسازییان ه كران ،باشه ،ئه‌گه‌ر نه‌كران، ئه‌وا دوایی هه‌ڵوێستی ترمان ده‌بێت».
ئه‌مجاره ملمالنێك ه له‌سه‌ر ده‌نگه‌كانی هه‌ولێره
الپەڕە2 :
به‌یان .هه‌ولێر
دەیەوێت سه‌رپه‌رشتیی %35ی بنكه‌كانی ده‌نگدان بكات
(به‌یان)پێشنیازه‌كانى ئۆپۆزسیۆن بۆ کۆمسیۆن ئاشكرا ده‌كات بەیان .تایبەت له ئه‌گه‌ری نزیكبوونه‌وه‌ی واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کاىن هه‌رێم و ترسی ڕوودانی ساخته‌كاری ،ئۆپۆزسیۆن داوای گۆڕینی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هری خوێندنگاكان ده‌ك��ات به فه‌رمانبه‌رانی تر ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌رجه‌می به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگاكان ،یه‌كێتی و پارتین. ئارام شێخ محه‌مه‌د ،ڕێكخه‌ری ژووری هه‌ڵبژاردنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بە (بەیان) ى ڕاگەیاند «له كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مدواییه‌ی ئۆپۆزسیۆندا چه‌ندین خاڵامن بۆ گۆڕانكاری
له شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی بنكه‌كانی ده‌نگدان ئاماده ك��ردووه ،ئه‌م داواكارییانه‌شامن گه‌یاندووه‌ته ده‌س��ت كۆمسیۆن .بڕیاره له‌م ماوه‌یه‌شدا گفتوگۆی له‌سه‌ر بكه‌ین». له‌باره‌ی ن��اوەرۆک��ى پێشنیارەکانیشەوە، ناوبراو ئاماژەی به‌وه دا «كۆمه‌ڵێك خاڵن، تا له‌گه‌ڵ كۆمسیۆن کۆنەبینەوە ،باسیان ناكه‌ین ،چونكه كاتێك شته‌كان چوونه سه‌ر ڕووپه‌ڕی رۆژنامه‌كان ،وه‌ك فشاریان لێدێت ،كه‌سیش حه‌ز ناكات له‌ژێر فشاردا بڕیار بدات». به‌پێی ئ �هو زانیارییانه‌ی دەستى
(ب��هی��ان) ك��هوت��وون ،داواك��اری��ی�هك��ان��ی ئۆپۆزسیۆن خۆیان له‌م خااڵنه‌دا ده‌بیننه‌وه: 1ـ دانانی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هری بنكه‌كانی ده‌نگدان به شێوه‌یه‌ك هه‌موو مامۆستایه‌ك بۆی هه‌بێت خۆی ناونووس بكات ،نه‌ك ته‌نیا به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كان .پاشان به تیروپشک و ئاشکرا ناوه‌كان رابگه‌یه‌نرێن. 2ـ دان��ان��ی پ��ارێ��زه‌ره‌ك��ان له‌بری به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردن. 3ـ ئۆپۆزسیۆن سه‌رپه‌رشتیی %35ی بنكه‌كانی ده‌نگدان بكات. 4ـ به‌ڕێوه‌به‌ری بنكه‌كانی ده‌نگدان به
ته‌وافوق له نێوان ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت دیاری بكرێن. الی خۆیشیه‌وه سه‌ربه‌ست ئامێدی، سه‌رۆكی كۆمیسیۆنی ب��ااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق وت��ی «ت��ا ئێستا ئۆپۆزسیۆن هیچ داواكارییه‌كی به فه‌رمی به ئێمه نه‌گه‌یاندووه تا ڕەتی بكه‌ینه‌وه ،یان قبوڵی بكه‌ین ،هه‌ركات داواكارییان هه‌بوو، ئێمه به كۆبوونه‌وه له‌سه‌ر داواكارییه‌كان ده‌نگی له‌سه‌ر ده‌ده‌ی��ن ،ڕەتكردنه‌وه یان په‌سه‌ندكردنی ،به ته‌نها به ده‌ست ئێمه نییه».
له به‌دواداچوونێكی (به‌یان) دا ،الیه‌نه سیاسییه‌كان پێیان وای ه كه له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مجاره‌ی هه‌رێمدا ،ده‌نگه‌كانی هه‌ولێر یه‌كالكه‌ره‌وه ده‌بن. س��ه‌اڵح م��ه‌زن ،هه‌ڵسوڕاوی دی���اری ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ل ه هه‌ولێر ،به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند له هه‌ڵبژاردنه‌كانی داه��ات��وودا ملمالنێیه‌كی سیاسیی توند له‌م شاره ڕووده‌دات .ناوبراو پێشی وای ه ملمالنێكان به ئاقارێكدا ده‌ڕۆن ،ك ه گۆڕانكاری له پێكهاته‌ی سیاسیدا دروست ده‌كه‌ن. الی خۆشیه‌وه سه‌لیم كۆیی، ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ڕایگه‌یاند «ئه‌مجار ه ئۆپۆزسیۆن ده‌یه‌وێت له هه‌ولێر ڕۆڵ و كاریگه‌ریی زیاتر ببینێت، خه‌ڵكی هه‌ولێریش ئاره‌زوومه‌ندی گۆڕانكارین». بڕوانه الپهڕەی په‌یجور
3 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
بڕیارده‌ری لیژنه‌ی پیشه‌سازی و سه‌رچاو ه رسوشتییه‌كان مه‌له‌ىف نه‌وت دادەخات
هه‌رێم ل ه ڕێگه‌ی بۆرییه‌و‌ه نه‌وت بنێرێت ه ده‌ره‌وه ،بودجه‌كه‌ی ده‌بڕدرێت ڕاپۆرت :سه‌ید نامی كوردستان په‌رله‌مانتارانی بێئاگان له‌وه‌ی ئه‌و بۆرییه نه‌وتانه‌ی له خاكی هه‌رێمی كوردستانه‌وه ده‌رده‌چن ،چییان پێدا ده‌گوازرێته‌وه بۆ بازاڕەكانی نه‌وت ل ه ڕێگه‌ی واڵتی توركیاوه .ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی وزه و سه‌رچاوه رسوشتییه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستانش ڕایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وان وه‌ك خه‌ڵكی ت��ر ئ��اگ��اداری ئه‌و بۆرییانه‌ن و وتیشی پێم وای�ه كه نه‌وتیان بۆ پااڵوتن پێدا ده‌نێردرێت بۆ توركیا و ده‌كرێت به سوته‌مه‌نی بۆ هه‌رێم. ن��اس��ك ت��ۆف��ی��ق ،ب��ڕی��ارده‌ری لیژنه‌ی پیشه‌سازی و وزه و سه‌رچاوه رسوشتییه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان، ئاماژە بۆ ئ�هوه ده‌ك��ات ك ه ئه‌وان وه‌ك لیژنه‌كه‌ی خۆیان ،له هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی ده‌رب��اره‌ی نه‌وت باس ده‌كرێن ،بێئاگان و هیچ زانیارییه‌كی نوێیان ل�هس�هر فرۆشتنی ن�هوت
پێنادرێت و نازانن كه‌ی و چۆن ئه‌و نه‌وت ه ل ه ڕێگه‌ی توركیاوه ده‌نێردرێته ده‌ره‌وه. ناوبراو وتیشی «ماوه‌ی مانگێكه مه‌له‌ف و سیاسه‌تی نه‌وتم الی خۆم داخستووه، هیچ ج��ۆره پرسیارێكی له‌سه‌ر ناكه‌م، چونكه به‌ڕاستی ئه‌و ه ماوه‌ی س ێ ساڵ و نیوه ئێمه به شوێن ئه‌م مه‌له‌فانه و یاسای نه‌وتی هه‌رێم و گرێبه‌ست و داهاته‌كانه‌وه‌ین ،به‌اڵم نه حكومه‌ت وه‌كو پێویست وه‌اڵم ده‌داته‌وه ،نه سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ئیستیجابه‌ی هه‌یه سه‌رۆك و وه‌زی��ر بهێننه ناو په‌رله‌مان ،پرسیاریان لێبكرێت له‌سه‌ری .له‌به‌ر ئه‌و ه هه‌موو ئه‌و شته تازانه‌ی ڕووده‌ده‌ن ،ئێم ه وه‌كو ه �هر هاوواڵتییه‌ك ل�ه ڕاگه‌یاندنه‌وه ده‌یانبیستین .ده‌كرێت ئه‌و پرسیارانه‌ی له‌سه‌ر نه‌وت هه‌ن ،ڕووبه‌ڕووی وه‌زیری سامانه رسوشتییه‌كان بكرێنه‌وه». سامل تۆما ،ئه‌ندامی پیشه‌سازی و وزه و سه‌رچاوه رسوشتییه‌كانیش ،بۆ (به‌یان) وتی «زانیاریامن به فه‌رمی پێنه‌دراوه له‌سه‌ر ئه‌و بۆرییه نه‌وتانه‌ی بۆ توركیا ده‌برێت .ئه‌وه‌نده‌ی ئاگاداربم ئه‌و بۆرییه
نه‌وتانه بۆ ئه‌وه‌ی ه نه‌وتیان پێدا بنێردرێت بۆ توركیا بۆ پااڵوتن و بكرێته سوته‌مه‌نی بۆ هه‌رێم .هیچی تر نازانین له‌سه‌ریان». ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی داراییش ئاماژە بۆ ئ�هوه ده‌ك��ات كه له حاڵه‌تی ناردنه ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتدا له ڕێگه‌ی توركیاوه به بۆری ،ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه كه هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ڕووب�����ه‌ڕووی قه‌یرانێكی دارای��ی گ �هوره ببێته‌وه .دڵشاد حسێن، ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارای���ی و ئابوریی په‌رله‌مانی كوردستان ،وت��ی «ده‌بێت هه‌رێمی كوردستان خۆی ئاماده بكات بۆ قه‌یرانێكی ئابووری كه ڕەنگه ڕووی تێبكات .به‌پێی ئه‌و یاسایه بێت ،به‌غدا ئه‌و مافان ه ده‌دا به هه‌رێمی كوردستان، ئه‌وا هه‌رێمی كوردستان مافی خۆیه‌تی
نه‌وت و غاز ڕەوانه‌ی ده‌ره‌وه بكات و ئه‌و پارانه‌ی پێ پڕبكاته‌وه كه پێویستیه‌تی، به‌اڵم پێشبینییه‌كی زۆر ده‌كرێت له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراقی كێشه‌ی دارایی دروست بكات ،ڕەنگه حكومه‌تی عێراقی په‌نا بۆ بڕینی به‌ش ه بودجه‌ی هه‌رێم به‌رێت. پێویست ه حكومه‌تی هه‌رێم خۆی ئاماده بكات ك ه ئه‌گه‌ر ئه‌و قه‌یرانه ڕووبه‌ڕوومان بێته‌وه ،چاره‌سه‌ری بكات و ڕووبه‌ڕووی ببێته‌وه». ده‌رباره‌ی ئه‌و قه‌یرانه ئابورییانه‌ی له حاڵه‌تی ن��اردن�ه ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتدا ڕووب�����ه‌ڕووی ه �ه‌رێ��م ده‌ب��ن��هوه ،ئه‌و ئه‌ندامه‌ی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مان وتی «قه‌یرانی ئابوری وه‌كو ئه‌وه‌ی زۆرجار حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ناتوانێت
ده‌بێت هه‌رێمی كوردستان خۆی بۆ قه‌یرانێكی ئابووری ئاماده بكات
مووچه‌كان بدات ،ناتوانێت سولفه‌كان ب ه ته‌واوی بداته هاوواڵتیانی و دواده‌كه‌ون، بانكه‌كان كێشه‌ی دارای��ی��ان هه‌یه و ئه‌وانیش پشتیان ب ه به‌غدا به‌ستووه ،بۆیه له ڕاستیدا ئه‌وان ه هه‌موو قه‌یرانی دارایین، ئه‌گه‌ری هه‌یه دروست بنب». دڵشاد حسێن ئ��ام��اژە بۆ ئ�ه‌وه‌ش ده‌كات كه ئه‌وان گومانیان له قسه‌كانی وه‌زی��ری سامانه رسوشتییه‌كان هه‌یه، باسی ل�هوه ك��ردووه ده‌توانن پشت به خۆیان ببه‌سنت له حاڵه‌تی بڕینی به‌شه بودجه‌ی هه‌رێمدا و وتی «له‌كاتێكدا وه‌زیری سامانه رسوشتییه‌كان ده‌ڵێت ئێمه ڕۆژانه 400هه‌زار به‌رمیل نه‌وت بنێرینه ده‌ره‌وه و 100هه‌زار به‌رمیلی بۆ ناوخۆ و ئه‌وی تری بۆ ده‌ره‌وه .ئ�ه‌وان ده‌ڵێن خۆمان ئاماد ه كردووه ،به‌اڵم له ڕاستیدا جێی گومانه كه ئه‌و نه‌وته‌ی هه‌رێم بچێته ده‌ره‌وه بتوانێت ئه‌و بۆشاییه پڕبكاته‌وه». قاسم محه‌مه‌د ،بڕیارده‌ری لیژنه‌ی ن�هوت و غ��ازی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ،له لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) وتی «هه‌رێمی كوردستان یاسای ن �هوت و
غ��ازی هه‌یه و حكومه‌تی ناوه‌ند ئه‌و یاسایه‌ی نییه .ڕێكه‌وتنی 2007 ڕێ��گ��ه‌ده‌دات حكومه‌تی هه‌رێم په‌یوه‌ندیی پ�ترۆڵ دروس��ت بكات له‌گه‌ڵ كۆمپانیا جیهانییه‌كان تا ده‌رچوونی یاسای نه‌وت و غاز له ئه‌نجومه‌نی نوێن هران .به‌پێی چه‌ند مادده‌یه‌كی ده‌ستووری و ڕێكه‌وتنی ه �ه‌رێ��م و ن��اوه‌ن��دی��ش ،هه‌موو پارێزگاكان ده‌توانن په‌یوه‌ندیی پرتۆڵ ببه‌سنت بۆ خۆیان». قاسم محه‌مه‌د له‌باره‌ی ئه‌و پێشبینییانه‌ی ل ه حكومه‌تی به‌غدا ده‌كرێن بیانگرێته‌به‌ر دژی كورد، وتی «ئێم ه چاوه‌ڕوان ده‌كه‌ین به‌غدا به‌شه‌بودجه‌ی هه‌رێم ببڕێت ،ده‌بێت حكومه‌تی هه‌رێم زۆر پێشبینیی شتی له‌و شێوه‌یه بكات .هه‌ر پێشكه‌وتنێك هه‌رێم به‌خۆیه‌وه ببینێت ،به‌غدا پێی خۆش نییه .یاسای بودجه‌ی 2013ی عێراق یاسای سزایه بۆ هه‌رێم ،بۆیه ئێمه دژی بووین و ئاماده‌نه‌بووین بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ری».
ئه‌مجاره‌ش هه‌ر ئوسووڵییه‌كانی ئێران سه‌رۆككۆمار ده‌به‌نه‌وه
«پاش ئاشكرابوونی ده‌نگه‌كان ،ئاڵۆزییه‌كان زیاتر ده‌بن» ڕاپۆرت :موكریان عه‌بدوڵاڵ پاش ئه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی چاودێری (شورای نگهبان) له ئێران ،له كۆی ()686 كاندید بۆ پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار، ته‌نیا هه‌شت كه‌سی په‌سه‌ند ك��رد و ئه‌وانی دیكه‌ی ڕەتكرده‌وه ،كه له نێویاندا گه‌وره‌ترین كاندید هاشمی ڕەفسه‌نجانی بوو ڕەتكرایه‌وه ،كه ئه‌گه‌ری ده‌رچوونی له پێشی هه‌موویانه‌وه بوو. ئ�� هو ڕەت��ك��ردن��ه‌وه‌ی��ه گورزێكی كوشنده‌بوو بۆ به‌ره‌ی ڕیفۆرمخوازان و سه‌رقافڵه‌ی كاروانه‌كه‌یان تێكشێكرنا. هه‌روه‌ها گورزێكی تریش بوو بۆ گیانی خه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژادی سه‌رۆككۆماری ئێستا ،كه كاندیده دیاره‌كه‌ی ئه‌وانیش كه ئه‌سفه‌ندیاری ڕەحیم مه‌شایی بوو، ئه‌ویش ڕەتكرایه‌وه .مه‌شایی ئه‌گه‌ر چی سه‌ركه‌وتنی وێنه‌ی هاشمی مسۆگه‌ر ن �هب��وو ،ب��ه‌اڵم ه��اوك��ات مه‌ترسییه‌كی گ�ه‌وره‌ش بوو بۆ سه‌ر كانیده‌كانی باڵی ڕاب�هری شۆڕش ،چونكه هه‌ردووكیان له لیستی ئوسووڵییه‌كاندان و ملمالنێی ئه‌وان له‌سه‌ر یه‌ك چینی ده‌نگه‌كانه ،كه ده‌نگی
ئوسووڵییه‌كانه. به‌م پێیه ڕابه‌ری شۆڕشی ئیسالمیی ئێران ،تا سنوورێكی زۆر گۆڕەپانه‌كه‌ی ل �ه ب��ه‌رده‌م��ی خ��ۆی��دا ت�ه‌خ��ت ك��رد و ئه‌گه‌ری كۆنرتۆڵكردنه‌وه‌ی ده‌سته‌اڵتی بۆ هاوبیرانی دووباره كرده‌وه .ئه‌و هه‌شت كه‌سه كانیدی په‌سه‌ندكراون بۆ ئه‌م خوله‌ی هه‌ڵبژاردنی له ئێران ،بریتین له: 1ـ سه‌عید جه‌لیلی .ئوسووڵگه‌را. 2ـ غواڵمعه‌لی ح �ه‌داد .ئوسووڵگه‌را3 .ـ موحسین ڕەزای���ی .سه‌ربه‌خۆ( .ب �ه‌اڵم ڕاستییه‌كه‌ی ئوسووڵگه‌را)4 .ـ محه‌مه‌د ره‌زا عارف .ئیساڵح ته‌ڵه‌ب5 .ـ حه‌سه‌ن ڕۆحانی .ئیساڵح ته‌ڵه‌ب6 .ـ محه‌مه‌د غ��ه‌ره‌زی .سه‌ربه‌خۆ7 .ـ محه‌مه‌د قادر قالیباف .ئوسووڵگه‌را8 .ـ عه‌لی ئه‌كبه‌ر والیه‌تی .ئوسووڵگه‌را. ئه‌و هه‌شت كاندیده چواریان له باڵی ڕاب��هر و دوان��ی��ان ب��ه‌ره‌ی ڕیفۆرم و دوانیشیان سه‌ربه‌خۆن .دوو كه‌سی سه‌ربه‌خۆ یه‌كه‌میان :موحسین ڕەزایی، هه‌شت ساڵ سه‌رۆكی سوپای پاسداران و یه‌كێكه ل �ه ت��ون��ده‌ك��ان��ی ن��او باڵی ئوسووڵییه‌كان .دووه‌م :محه‌مه‌د غه‌ره‌زی،
یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی له سه‌رده‌می شای پێشوو هه‌اڵتوو ه و له‌گه‌ڵ ئیامم خومه‌ینی گه‌ڕانه‌وه بۆ تاران. ئه‌مجاره‌ش به‌ره‌ی ڕیفۆرم له شكست نزیكرته تا سه‌ركه‌وتن .سایتی (بی بی سی) نووسیویه‌تی :ب�ه‌ره‌ی ڕیفۆرم سێ كۆسپی گه‌وره‌ی ل ه به‌رده‌مدایه ،یه‌كه‌م: الوازیی كاندیده‌كانیان .دووه‌م :كێشه‌ی جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان (چونكه ڕێگری له نوێنه‌ری ئ��ه‌وان ده‌كرێت له كاتی ژماردنی ده‌نگه‌كان و ئه‌مه‌ش گومانی ساخته‌كاریی زۆری ل��ێ ده‌ك��رێ��ت). سێیه‌م :كێشه‌ی نێوخۆیی خۆیان .به‌مپێیه و ب�ه‌ه��ۆی ئ �هو سیاسه‌ته‌ی ده‌وڵ��ه‌ت گرتوویه‌تییه‌به‌ر ،ئه‌مجاره‌ش سه‌ركه‌وتن بۆ باڵی ئوسووڵییه‌كانه. ئ����ه‌وه‌ی پێویسته بخرێته ژێ��ر چاودێرییه‌وه ،كێشه‌ی كورده له‌و واڵته و
له دراوسێكانیشی .بۆیه گرنگه شه‌نوكه‌وی ئ���هوه بكرێت ئ��اخ��ۆ س�ه‌رۆك��ك��ۆم��اری ئاینده‌ی ئێران كێیه ،چاودێران پێیان وایه به‌هێزترینی ئێستا سێ كه‌سن (جه‌لیلی، والیه‌تی ،قالیباف) .له تارانه‌وه چاودێرێك به (به‌یان)ی وت ،والیه‌تی براوه‌ی یه‌كه‌م ده‌بێت ،چونكه ڕابه‌ر پشتگیریی ته‌واوی لێده‌كات .عارف باوه‌جانی ،سه‌رۆكی پارتی سه‌ربه‌ستی كوردستان (ڕۆژهه‌اڵت) ده‌ڵێت «ب ه ڕای من به هۆی هێندێك پێشبینییه‌وه، قاڵیباف له پله‌ی یه‌كه‌م شانسی زیاتری هه‌یه .ناوبراو پێشرت فه‌رمانده‌ی قه‌رارگای خاته‌م و فه‌رمانده‌ی هێزی هه‌وایی سوپا و فه‌رمانده‌ی هێزی ناوخۆیی سوپاش بووه. نوێنه‌ری سه‌رۆكۆماریش بووه له ستادی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی قاچاخی بۆ ناو ئێران له ساڵه‌كانی ٢٠٠٤تا .٢٠٠٥هه‌روه‌ها ل ه الی �هن خامنه‌ییشه‌و ه ناڕاسته‌وخۆ
«بایكۆتكردن دروستترین ڕێگه‌یه بۆ كورد»
پشتیوانیی ل��ێ��ده‌ك��رێ��ت .ل��ه پله‌ی دووه‌میشدا عه‌لی ئه‌كبه‌ری ویالیه‌تی شانسی هه‌یه» .بۆ وه‌رگرتنی ڕای به‌ره‌ی یه‌كگرتووی كورد (به‌یان) په‌یوه‌ندیی كرد به دكتۆر بایه‌زید مه‌ردۆخی ،سه‌رۆكی ئه‌و به‌ره‌یه له شاری تاران ،ناوبراو وتی «من هیچ كۆمێنتێكم نییه ،چونكه به‌ره هه‌موو كار و چاالكییه‌كی ڕاوه‌ستاوه و ئێم ه وه‌ك به‌ره له حاڵه‌تی متبوونداین». ده‌رباره‌ی قسه‌كانی دكتۆر عه‌بدولڕەحیمی فه‌ره‌همه‌ند كه ب ه ناوی سه‌رۆك و وته‌بێژی به‌ره‌وه قسه ده‌كات ،مه‌رۆدخی وتی «ئه‌و قسانه هیچی په‌یوه‌ندیی به ئێمه‌وه نییه و ئه‌و كابرایه‌ش نه نوێنه‌ر و نه وته‌بێژەی به‌ره‌یه و نه هیچ». ده‌رب���اره‌ی ئ��ه‌وه‌ی ملیۆنان كورد به‌شداری بكه‌ن باشرته ،یان هه‌میشه ب��ای��ك��ۆت��ك��ردن؟ ب��اوه‌ج��ان��ی ده‌ڵ��ێ��ت «بایكۆتكردن دروسترتین ڕێگه‌ی ه بۆ گه‌لی ك��ورد ل ه چوارچێوه‌ی هه‌ر پرۆژەیه‌كی سیناریۆیی ڕژێمی داگیركه‌ری ئێرانی .له مێژووی ئه‌و ١١ده‌وره‌ی سه‌رۆكایه‌تی و په‌رله‌مانی ئێراندا ،هیچ كه‌س و الیه‌نێكی ئه‌م ڕژێمه دانیان به بچووكرتین مافی
گه‌لی كوردا نه‌ناوه ،بگره ساڵ به ساڵ گرتن و له سێداره‌دانی ڕۆڵه‌كانی گه‌لی كورد زیادی كردووه ،كۆسپ و نه‌هامه‌تییه‌كان و فشاره‌كان به شێوه‌ی جۆراوجۆر بۆ سه‌ر خه‌ڵكی كوردستان زیاتر بووه». سه‌رۆكی پارتی سه‌ربه‌ستی كوردستان ده‌رباره‌ی به‌رنامه‌ی كاندیده‌كان ده‌ڵێت «كاندیداكان به‌رنامه‌ی ڕوونیان له زاری خۆیانه‌وه نه‌داوه‌ته ده‌ره‌وه ،به‌اڵم دڵنیام وه‌ك پیشه‌ی پێشرت ته‌نیا به‌ڵێنی ناڕاست و بێكرداره .له‌وانه‌یه هێندێك كاندید پێیان خۆشبێت تۆزێك گۆڕانكاری بكه‌ن ،به‌اڵم سیستمه‌كه ئیزنیان نادات و چاره‌نووسیان وه‌ك موسه‌وی و كه‌ڕوبیی به‌سه‌ر دێت». باوه‌جانی له درێ��ژەی لێدوانه‌كیدا بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان ،ده‌ڵێت «پێم وایه له پاش ئاشكرابوونی ده‌نگه‌كان ،ئاڵۆزییه‌كان زیاتر ده‌بن ،چوون هه‌ر سه‌رۆككۆمارێكی نوێ كه دێته سه‌ر حوکم ،خه‌ڵك چاوه‌ڕێى گۆڕانكاری و باشكاریی بواری ئابووری و ئازادیی لێده‌كات ،به‌اڵم سیستمه‌كه ڕێگر ه له‌وه‌ی كه سه‌رۆككۆمار ده‌یه‌وێت. سه‌رۆككۆمار زیاتر حاڵه‌تی دیكۆری هه‌یه له ڕژێمی كۆماری ئیسالمیی ئێراندا».
به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی و هزاره‌ت :به‌هۆی جیاوازیی گرێبه‌سته‌كانەوە نه‌مانتوانیو ه لێپرسینه‌و ه ل ه كۆمپانیاكان بكه‌ین
گرێبه‌ستی كۆمپانیاكانی ئینته‌رنێت هه‌موار ده‌كرێته‌وه
ڕاپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر م��اوه‌ی�هك��ی زۆره ت��ۆڕی فایبه‌ری ڕێبه‌ركویك كه به‌ژێر زه‌ویدا تێده‌په‌ڕێت، ل���ه گ���ون���دی ق��هم��ت��هران��ی س��ن��وری ناحیه‌ی چوارقوڕنه كه ل ه شه‌قاڵوه‌وه ده‌ستیپێكردووه ،به‌هۆی كێشه‌ی نێوان دوو كۆمپانیاوه وه‌ستێرناوه ،له‌كاتێكدا هاوواڵتیان زۆر چاوه‌ڕێی ده‌كه‌ن. كاروان ڕەزا ،به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی
وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه و گه‌یاندن به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «به‌هۆی ئه‌وه‌ی تا ئێستا ناكۆكی هه‌یه له گرێبه‌سته‌كان ،ئێمه به‌نیازین گرێبه‌ستی كۆمپانیاكانی (ئ��ااڵ ،ن�ه‌ورۆز، تیشك نێت و ئای كیو نێت) ،جارێكی تر هه‌موار بكه‌ینه‌وه ،تا بێ كێشه هه‌ر ڕێنامییه‌ك هه‌بێت بۆ هه‌موان وه‌ك یه‌ك بێت» .ناوبراو وتیشی «به‌هۆی جیاوازیی گرێبه‌سته‌كانەوە نه‌مانتوانیوه لێپرسینه‌وه له كۆمپانیاكان بكه‌ین ،به هۆی ئه‌وه‌ی له
زۆربه‌ی گوند و شوێنه دووره‌ده‌سته‌كان تا ئێستا ئینته‌رنێت شه‌به‌كه‌ی نییه .به‌پێی ئه‌م گرێبه‌ستان ه كه مۆڵه‌ت وه‌رده‌گ��رن به‌سه‌ریاندا ده‌سه‌پێنین كه ده‌بێت له هه‌موو جێگه‌یه‌ك شه‌به‌كه‌ی وایه‌رلێس هه‌بێت ،كه ئه‌م كێشان ه چاره‌سه‌ر بوون، یه‌ك جۆر مۆڵه‌تیان پێده‌ده‌ین ،كه نه‌یان كرد دوو جار غه‌رامه‌یان ده‌كه‌ین ،كه جاری سێیه‌م نه‌یان كرد ،ئێم ه مۆڵه‌ته‌كه‌یان لێوه‌رده‌گرینه‌وه».
به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت، ئاماژەی به‌وه دا «مۆڵه‌ت به سێ كۆمپانیا ده‌ده‌ی��ن ،كه بریتین له (تیشك ،ئااڵی نه‌ورۆز ،ئای كیو) ،گرێبه‌ستيان بۆ ئاماده ك���راوه ب�ه ه��ۆی زۆری���ی كاتی م��اوه‌ی كاركردنیان ،وه‌ستانیان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی كه تا ئێستا ئه‌م گرێبه‌سته ئیمزا نه‌كراوه ،ده‌بێت حكومه‌ت و كۆمپانیاكان ئیمزای بكه‌ن ،پاشان ده‌س��ت بكه‌ن به كاره‌كان» .له‌باره‌ی هۆكاری وه‌ستانی ئه‌و
فایبه‌ره‌شه‌وه ،كاروان ڕەزا ،وتی «به‌هۆی ئیمزا نه‌كردنی كۆمپانیاكانه‌وەیە ،ئه‌م گرێبه‌سته‌ی ڕابردوو هه‌موار ده‌كه‌ینه‌وه. ئێستا هه‌رسێ گرێبه‌سته‌كه‌ش له‌به‌ر ده‌س��ت �ه ،ت��ا ڕای ه�ه‌رس�ێ كۆمپانیاكه وه‌رده‌گ����ری����ن ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی ل��ه كاتی په‌سه‌ندكردنی گرێبه‌سته‌كان كێشه دروست ده‌بێت ،جگه له‌و سێ كۆمپانیایه‌ش ڕێگه به هیچ كۆمپانیایەکى تر نادرێت». به‌پێی ئ �هو زانیارییانه‌ی ده‌ست
(به‌یان) كه‌وتووه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كۆمپانیای تیشك و ڕێبه‌ر نزیكن له حزبه‌كانی ده‌س �ه‌اڵت �هوه ،له سنوری پارتی ڕێگه‌ی فراوانكردن بۆ كۆمپانیای تیشك زه‌حمه‌ته، له به‌رانبه‌ردا یه‌كێتی ڕێگه‌ی فراوانرتكردنی له ڕێبه‌ر گرتووه. ئومێد محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌ری پۆسته و گه‌یاندنی ڕانیه ،به هۆی ئه‌وه‌ی ڕێگه‌ی پێ نه‌دراوه قسه له‌سه‌ر ئه‌و گرفته بكات، ئاماده‌ی لێدوان نه‌بوو.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
ڕاپرسی له‌سه‌ر ده‌ستوور ،پارتی به ته‌نیا ده‌هێڵێته‌وه
ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی بۆ بارزانی :ده‌بێت ده‌ستوور بگهڕێتهوه په‌رله‌مان راپۆرت :محەمەد جەمال دوای ئه‌وه‌ی ڕۆژی یه‌كشه‌ممه ،5/26 مه‌سعود بارزانیی سه‌رۆكی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ل�ه ی��ادی ش��ۆڕش��ی گواڵنی حزبه‌كه‌یدا وتارێكی خوێندنه‌وه و تیایدا ڕایگه‌یاند كه ده‌بێت ده‌ستوور بخرێته ڕاپرسییه‌وه ،الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و یه‌كێتیی نیشتیامنیی هاوپه‌یامنیشی ،له چه‌ند لێدوانێكی جیادا بۆ (به‌یان) ،ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی بارزانییان به كارێكی نه‌رێنی وه‌سف كرد. محه‌مه‌د تۆفیق ڕەحیم ،به‌رپرسی ژووری په‌یوه‌ندییه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ڕایگه‌یاند «هه‌ڵوێستامن وه‌ك براده‌رانی تری ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت ئه‌م پرۆژەیه پێش ئه‌وه‌ی بخرێته ده‌نگدانه‌وه ،بگهڕێتهوه بۆ په‌رله‌مان،
له‌وێ هه‌ندێك بڕگه‌ی ده‌ستكاری بكرێت، به‌تایبه‌تی ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی هه‌یه به سیستمی حوكمڕانیی هه‌رێمه‌وه ،كه په‌رله‌مانی بێت ،نه‌ك سه‌رۆكایه‌تی». ن��اوب �راو وتیشی «ته‌نانه‌ت یه‌كێتیش ه��ات��ووه‌ت�ه س �هر خ �ه‌ت و ئ �هو داوای��ه ده‌كه‌ن» .ناوبراو له باره‌ی زمانی توندی وت��اره‌ك �هی بارزانییه‌وه ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ته‌حه‌داكردنی پێوه دیار بوو، ئه‌م شێوازی ده‌ربڕینه نه‌گونجاوه له‌گه‌ڵ دیموكراسی و ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێستای دونیا .ئێمه ئه‌و مه‌سه‌النه‌مان به‌الوه گرنگ نییه ،به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ی كه سوورین له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی خۆمان». الی خۆشیه‌وه موحه‌ممه‌د حه‌كیم، وته‌بێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ (به‌یان) ڕایگه‌یاند «زم��ان��ی توند خزمه‌ت به گه‌له‌كه‌مان و ئه‌زموونه‌كه‌مان ناكات،
ده‌بێت ڕێز له بۆچوونی یه‌كرت بگرین. ده‌ب��وو سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌س��ت�ه‌واژەی ب��اش�تری ب �هك��ار بهێنایه ب �هران��ب �هر به ئۆپۆزسیۆن و ئ �هو الی�هن��ان�هی ڕای��ان پێچه‌وانه‌ی ڕای ئه‌وه .ئێمه ده‌مانه‌وێت پرسی ده‌ستوور نه‌بێته پرسێك ئاڵۆزی له كوردستاندا دروست بكات». به‌رپرسی ژووری په‌یوه‌ندییه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌باره‌ی هه‌ڵوێستی بزووتنه‌كه‌یه‌وه له ئه‌گه‌ری ڕاپرسیكردنی پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان ،وتی «هه‌موو الیه‌ك هان ده‌ده‌ین كه ده‌نگ بده‌ن به نه‌خێر بۆ ده‌ستووره‌كه ،ئه‌وه‌ش باشرتین شته، بۆ ئ �ه‌وه‌ی ده‌ستوورێكی گونجاوتر و شایسته‌تر له په‌رله‌مان ئاماده بكرێت». وته‌بێژەكه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمیش ڕایگه‌یاند «هه‌ڵوێستامن ئه‌وكات ده‌خه‌ین ه ڕوو كه بڕیاره‌كه به فه‌رمی ده‌رچێت».
محه‌مه‌د حه‌كیم ئ��ام��اژە ب �ه‌وه‌ش ده‌كات كه ئه‌وان وه‌ك كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان ده‌ستوور بگهڕێتهوه بۆ په‌رله‌مان ،ناوبراو وتیشی «به پێچه‌وانه‌ی كاك مه‌سعود كه به نایاسایی له قه‌ڵه‌می دا ،ئ�هوه یاسایی و ئاساییه ،ه�ه‌روه‌ك چۆن ئێمه به هه‌ڵوێسته‌كه‌ی ئه‌و ناڵێین نایاساییه ،گه‌رچی ڕێكاره یاساییه‌كان ئ �ه‌وه‌م��ان پێده‌ڵێن كه سه‌رۆكایه‌تیی حكومه‌ت و په‌رله‌مان به ته‌نسیق له‌گه‌ڵ الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌ستوور ده‌خه‌نه ڕاپرسییه‌وه ،نه‌ك س�ه‌رۆك ،ئه‌و پرسه‌ش تا ئێستا ڕوون نییه الی ئێمه .بۆیه پێامن وایه ده‌ربڕینی ئه‌و هه‌ڵوێستانه جۆرێكه له قه‌یرانی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی .ئێمه پێامن باشه ئۆپۆزسیۆن كۆببێته‌وه به هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی نیشتیامنی و هه‌وڵ بدرێت سازانی نیشتیامنی له‌سه‌ر
ده‌ستوور به‌رپا بكرێت». ف��هری��د ئ��هس��هس��ه‌رد ،ئ�هن��دام��ی سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتیی نیشتیامنی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئێمه پێش وتاره‌كه‌ی س�ه‌رۆك��ی ه�ه‌رێ��م ،له به‌یانی كۆتایی كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تیدا هه‌ڵوێستی خۆمان ڕاگه‌یاندووه ،ئێستاش به‌م وتاره‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم ،كه‌س ناتوانێت ئه‌وه بشارێته‌وه كه دوو هه‌ڵوێست و تێڕوانینی جیاواز له‌سه‌ر ده‌ستوور له ئارادایه .ئێمه ئێستاش سوورین له‌سه‌ر ئه‌وه كه پرۆژەی ده‌ستوور پێویستی به سازانی نیشتیامنی هه‌یه و ده‌بێت بگهڕێتهوه بۆ په‌رله‌مانی كوردستان ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موار بكرێته‌وه». سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری سه‌پاندنی ب��ڕی��اری ڕاپ��رس��ی له‌سه‌ر ده‌س��ت��وور له الیه‌ن بارزانییه‌وه ،ئه‌سه‌سه‌رد ده‌ڵێت «سه‌پاندنی ده‌ستوورێك بۆ ڕاپرسی كه
سازانی نیشتیامنیی له‌سه‌ر نه‌بووبێت ،ل ه هه‌موو شوێنێك كێشه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه. بۆ ئ �ه‌وه‌ی ده‌ستوور نه‌بێته یه‌كێك له فاكته‌ره‌كانی كێشه كه له ن��اوه‌ڕۆك��دا گرێبه‌ستێكی ك��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�ه ،ل�هم ڕوانگه‌یه‌وه پێویستی به سازانه ،به‌اڵم ئه‌و هه‌وڵه‌ی ده‌یه‌وێت بیخاته ڕاپرسییه‌وه، درزێكی كۆمه‌اڵیه‌تی دروست ده‌كات ،به هۆی ئه‌مه‌وه ئێمه هه‌ر سوورین له‌سه‌ر بۆچوونی خۆمان». ئه‌ندامه‌كه‌ی سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی ل�هب��اره‌ی ڕاوێژپێكرانی حزبه‌كه‌ی له الیه‌ن بارزانییه‌وه بۆ ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی، ڕایگه‌یاند «ڕاوێژی به ئێمه نه‌كرد ،ئه‌گه‌ر ڕاوێژیشی به یه‌كێتی بكردایه ،ئێمه هه‌ر ئه‌و بۆچوونه‌مان هه‌بوو .ئه‌و بۆچوونی حزبه‌كه‌ی خۆی ده‌ربڕیوه له‌و وتاره‌یدا، ئێمه‌ش بۆچوونی خۆمان پێشرت وتووه».
سه‌ربه‌ست ئامێدی ،سه‌رۆكی كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق بۆ به‌یان:
تا ئێستا ب ه ئێمه نهگهیشتووه كه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ئه‌نجام بدرێت دیدار :سه‌ید نامی س���ه‌رۆك���ی ك��ۆم��س��ی��ۆن��ی ب���ااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژارنه‌كان رایده‌گه‌یه‌نێت تا ئێستا ئه‌وان نوورساویان پێنه‌گه‌یشتووه ل��هس��هر ئ�هن��ج��ام��دان��ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردستان و ن��ازان��ن ئ �هو هه‌ڵبژاردنه ئه‌نجام ده‌درێت یان نا ،ل ه كاتی خۆیشیدا هه‌ڵوێستیان له‌و باره‌یه‌و ه ده‌خه‌ن ه ڕوو. هه‌روه‌ها راشیده‌گه‌یه‌نێت ك ه هیچ كار له‌سه‌ر ئه‌و فۆڕمان ه ناكرێت ك ه پێشرت پڕكراوه‌ته‌و ه بۆ دامه‌زراندنی كارمه‌ندانی ك��ۆم��س��ی��ۆن .ب��ۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ئ��ام��اری تایبه‌تی دانیشتوانی خۆمان ه�هی�ه .سه‌ربه‌ست مسته‌فا ئامێدی، سه‌رۆكی كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق وه‌اڵم��ی چه‌ند پرسیارێكی به‌یان ده‌داته‌وه. به‌یان :بۆ كارمه‌ندانی كۆمسیۆن ل ه كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا زیاتر سوود له چی وه‌رده‌گرن ،ل ه مامۆستا وه‌ك سااڵنی
رابردوو یان ئه‌وانه‌ی پێشرت فۆڕمیان الی ئێوه‌و ه پڕكردووه‌ته‌و ه بۆ دامه‌زراندن؟ سه‌ربه‌ست ئامێدی :ئه‌و الیه‌نانه‌ی ك ه ئیش له‌سه‌ر ئه‌و ه ده‌ك �هن ،نوورساو پێشكه‌ش ب ه ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران ده‌ك��هن ،ئه‌وكات ه ئێم ه بڕیاری له‌سه‌ر ده‌ده‌ین و تائێستا ئێم ه هیچ بڕیارێكامن له‌سه‌ر كارمه‌ندانی كۆمسیۆن نییه. ب�هی��ان :ئ �ه‌وان �هی پێشرت فۆڕمیان پ��ڕك��ردووه‌ت �هو ه ل ه ڕێ��ی كۆمسیۆنه‌وه، داده‌مه‌زرێرنێن و هیچ ئیشیان له‌سه‌ر ده‌كه‌ن؟ س��هرب �هس��ت ئ��ام��ێ��دی :نه‌خێر، ئێم ه ل ه ساڵی 2010و ه هه‌ڵبژاردمنان ئه‌نجام ن��ه‌داوه ،ئه‌وانه‌ش ك ه فۆڕمیان بۆ پڕكراوه‌ته‌وه ،ئه‌و فۆڕمان ه ل ه ڕێگه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێن هرانی عێراقه‌و ه بووه، بۆی ه ئێم ه ل ه سفره‌و ه ده‌ست پێده‌كه‌ینه‌وه سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته. به‌یان :ئه‌م س ێ هه‌ڵبژاردنه‌ی بڕیاره پێكه‌و ه ئه‌نجام بدرێن ،هیچ كێشه‌تان بۆ دروست ناكات؟
بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان پشت ب ه ئاماری وه‌زاره‌تی بارزگانی و پالندانان نابه‌ستین
قوتابیانی 12ی ئاماده‌یی ده‌بێت بچنه سه‌نته‌ری پارێزگاكان
په‌روه‌رده‌ی قه‌زاكان تاقیكردنه‌وه‌ی ده‌ره‌كییان پێ بهڕێوه نابرێت راپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر سه‌رجه‌م قوتابیانی قۆناغی دوانزه‌ی ئ��ام��اده‌ی��ی ك�ه تاقیكردنه‌وه ل�ه كۆی ماده‌كان ده‌كه‌ن ،ده‌بێت بچنه سه‌نته‌ری پاریزگاكان .ئه‌مه‌ش قوتابیانی تووشی چه‌ندان گرفتی جۆراوجۆر كردووه‌ته‌وه و نیگه‌رانیی زۆریشی الی قوتابیان دروست كردووه. كچه قوتابییه‌كی پۆلی دوان��زه‌ی ئ��ام��اده‌ی��ی به‌شی وێ��ژەی��ی ،سنووری پ���ه‌روه‌رده‌ی رانیه ،وتی «ئێمه ده‌بێت رۆژان�ه كه به ئۆتۆمبێل بڕۆین نزیكه‌ی سێ كاتژمێر ته‌نیا رێگای چوون ببڕین، بۆ هاتنه‌وه‌ش به هه‌مان شێوه ،ئه‌مه‌ش به‌ڕاستی ماندوومان ده‌ك��ات .جگه له كوشتنی ئه‌م هه‌موو كاته كه یه‌ك رۆژ ده‌كات ،یان ده‌بێت بچینه ماڵی خزم ،كه ئه‌مه‌ش خۆش نییه ببین به بارگرانی یان
ده‌بێت بچین ه به‌شی ناوخۆیی كه به‌ده‌ست ده‌یان گرفتی خۆیانەوە ده‌ناڵێنن .بۆیه كه به‌ڕێوه‌به‌ری پ�ه‌روه‌رده‌ی�هك ده‌ڵێت له ترسی چه‌ند قوتابییه‌كی ئاژاوه‌چی هۆڵێكی تاقیكردنه‌وه‌م پێ ناپارێزرێت، عه‌یبه ،با واز له پۆسته‌كه‌ی بێنێت و وه‌زاره‌تیش لێی قبوڵ نه‌كات». عیسمه‌ت م��ح �هم �ه‌د ،وه‌زی���ری پ �ه‌روه‌رده ،وتی «من به وردی ئاگاداری ئه‌م پرۆسه نیم و قسه‌ی له‌سه‌ر ناكه‌م ،با توشی غه‌ڵه‌ت نه‌بم». مامۆستا نه‌جمه‌دین ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی په‌روه‌رده‌ی سلێامنی ،به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م قوتابیانه ته‌مه‌نێكی گه‌وره‌یان هه‌یه ،هه‌ر یه‌كه له ناوچه‌كه‌ی خۆی ڕەنگه به‌ڕێوه‌بردنیان به‌رپرسیاریه‌تییه‌كیشی هه‌بێت و ببێته هۆی گرفت .من خۆیشم پێشنیاری ئه‌وه‌م كرد له كۆبوونه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت كه ده‌بێت
ه �هر پ��ه‌روه‌رده‌ی�� ه و له سنوری خۆی تاقیكردنه‌وه‌یان پێبكات ،به‌اڵم هه‌ندێك له به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌كان نه‌چوونه ژێر باری به‌رپرسیاریه‌تیی پاراستنی هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌كان و ئیداره‌كردنیان ،چونكه نه‌وه‌ك كێش ه دروست بێت .جگه له‌وەش هه‌وڵدرا هه‌موو له چه‌ند ناوچه‌یه‌كی نزیك كۆبكه‌ینه‌وه و هۆڵێكیان بۆ ته‌رتیب بكه‌ن، به‌اڵم به‌هۆی كه‌میی كات ،ئه‌وه‌ش نه‌كرا». ناوبراو هۆكارێكی دیكه‌ی تاقیكردنه‌وه‌ی ل�ه م �ه‌رك �هزی پ��ارێ��زگ��ان گ��ێ�ڕای�هوه بۆ «دووری��ی شوێنه‌كان» و پێی وایه «ناو مه‌ركه‌زی پاریزگا بۆ دابه‌شكردنی پرسیاری تاقیكردنه‌وه‌كان ،زیاتر پارێزراوتره و باشرت كۆنرتۆڵ ده‌كرێت له ده‌ره‌وه‌ی ق هزاكان». له هه‌موو كوردستاندا ،ته‌نیا له چوار شوێن تاقیكردنه‌وه‌ی ده‌ره‌كی دەکرێت، بۆیه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی پ��ه‌روه‌رده‌ی سلێامنی پێى وایه «ڕەنگه شوێنه‌كانی
ده‌ره‌وه‌ی شار جێگایان بچووك بێت و زۆربه‌یان نارساو بن» .هه‌روه‌ك ده‌ڵێت «دانانی به‌ڕێوه‌به‌ری هۆڵ و كه‌سی به‌توانا له مه‌ركه‌زی پاریزگاكان ،به‌هۆی زۆریی ژم��اره‌ی مامۆستایان ،زۆر ئاسانرته له شوێنه‌كانی تر» .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی بۆ به سێ ق هزا مه‌ركه‌زێك بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ئاماده ناكه‌ن؟ ناوبراو وتی «منیش هه‌مان رام هه‌یه ،بۆ ساڵی داهاتوو هه‌وڵ ده‌ده‌ین وابكه‌ین». ده‌رب��اره‌ی ئ�ه‌وه‌ی بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری پ�����ه‌وره‌رده‌ك�����ان ن���ات���وان���ن ه��ۆڵ��ی تاقیكردنه‌وه‌كان بپارێزن و پێیان بهڕێوه نابرێت؟ په‌یوه‌ندیامن كرد به مامۆستا سه‌یفه‌دین ،به‌ڕێوه‌به‌ری پ��ه‌روه‌رده‌ی رانیه ،سه‌ره‌تا ئاماده‌ی لێدوانی ده‌ربڕی، به‌اڵم دوای ئه‌وه‌ی پرسیاره‌كه‌مان ئاڕاسته كرد ،ناوبراو وتی «من ب ه ته‌له‌فۆن قسه ناكه‌م».
سه‌ربه‌ست ئامێدی :سه‌باره‌ت ب ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان، تائێستا بڕیاره‌ك ه ب ه ئێم ه نهگهیشتووه ،كه ب ه ئێم ه گه‌یشت ،ئینجا ڕای خۆمان دیاری ده‌كه‌ین. به‌یان :بودجه‌تان چه‌ند پێویست ده‌بێت بۆ ئه‌و س ێ هه‌ڵبژاردن ه (په‌رله‌مان و سه‌رۆكایه‌تی و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان) ی هه‌رێمی كوردستان؟ سه‌ربه‌ست ئامێدی :به‌نسبه‌ت هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی و په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان ،بودجه‌مان پێشكه‌ش ك����ردوو ه و س��ول��ف �هی یه‌كه‌میشامن وه‌رگ���رت���ووه .ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌به‌رئه‌وه‌ی بڕیاره‌ك ه ب ه ئێمه نهگهیشتووه ،تا بڕیاره‌ك ه ب ه ئێم ه نه‌گات، نازانین چه‌ندمان ده‌وێ��ت .تا بڕیاره‌كه ن�هی�ه‌ت ،نازانین چه‌ندمان پێویست ده‌بێت. به‌یان :بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان پشت به چ ئامارێكی دانیشتووان ده‌به‌سنت و كێ بۆتان دیاری ده‌كات؟
سه‌ربه‌ست ئامێدی :لیستی تایبه‌تی خۆمان هه‌یه ،ل ه 2007كارمان له‌سه‌ر كردووه ،تائێستا به‌رده‌وامه .سه‌باره‌ت به دیاریكردنی كورسیش ،ب ه ته‌مای و هزاره‌تی پالندانانین ،بزانین هه‌ر پارێزگایه‌ك چه‌ند كورسیی داناو ه به‌پێی یاسا. ب��هی��ان :ئ��ێ��و ه پشت ب � ه ئ��ام��اری و هزاره‌تی پالندانان ده‌به‌سنت؟ س �هرب �هس��ت ئ��ام��ێ��دی :ته‌نیا بۆ دیاریكردنی كورسییه‌كان ئاماری و هزاره‌تی پالندانان به‌كارده‌هێنین ،به‌اڵم سه‌باره‌ت ب ه لیستی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ئێم ه ئاماری تایبه‌تی خۆمان هه‌ی ه و پشت به‌وه‌ی خۆمان ده‌به‌ستین .له‌ئێستادا نازانم دانیشتووانی هه‌رێمی كوردستان چه‌ند كه‌س ه و هیچ ئامارێكم له‌به‌رده‌ستدا نییه. بزانم چه‌ند كه‌سه .ئێم ه پشت ب ه ئاماری خۆمان ده‌به‌ستین ك ه تۆماری ده‌نگد هرانه، ن ه پشت ب ه ئاماری بازرگانی ده‌به‌ستین و ن ه و هزاره‌تی پالندانان .بنه‌ماكه‌ی ئاماری و هزاره‌تی بازرگانییه ،به‌اڵم ئێم ه په‌ره‌مان پێداو ه ل ه 2007ە‌و ه تا ئێستا.
سه‌ردانی نوێنه‌ری نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان، پشێویی لێده‌كه‌وێتەوە شڤان جه‌باری بۆ ج��اری چ���واره‌م س �هب��اره‌ت ب ه پرسی هه‌ڵبژاردن ،مارتن كۆپله‌ر ،نوێنه‌ری نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان بۆ عێراق ،سه‌ردانی شاری كه‌ركووك ده‌كات .ب ه ئاماده‌بوونی نوێن هرانی پێكهاته‌كانی كه‌ركووك له پ هرله‌مانی عێراق ،له‌نێو دیوانی پارێزگا له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ك ل ه پارێزگار و سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌ن و نوێنه‌ری ئه‌نجوومه‌نی سیاسیی عه‌ره‌بی ،كۆبووه‌و ه و تاوتوێی چۆنێتی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگایان كرد .دواتر ل ه كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا ،كۆپله‌ر ڕایگه‌یاند «كه‌ركووكییه‌كان نیگ هرانن ل �ه‌وه‌ی دوو خول ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكه‌یان به‌ڕێو ه ناچێت ،بۆی ه هه‌موو هه‌وڵێكامن ده‌خه‌ینه‌گه‌ڕ تا ئه‌م پڕۆسه‌یه ئه‌گه‌ر ب ه ڕێكه‌وتنی سیاسیش بێت، ئه‌نجام بدرێت». عه‌بدوڵاڵ سامی ،سه‌رۆكی لیستی
ع�ه‌ره‌ب��ی ل ه ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای ك��ه‌رك��ووك ،بایكۆتی دانیشتنه‌كه‌ی ك��رد و ب ه ڕۆژنامه‌نووسانی ڕاگه‌یاند «نوێنه‌ری نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان له عێراق هه‌مه‌الیه‌ن نیی ه و ڕێكه‌وتنێكی ژێربه‌ژێرانه‌ی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی تر ك��ردوو ه ب ه بێ ئاماده‌بوونی نوێنه‌ری ع����ه‌ره‌ب» .ه�هرب��ۆی� ه داوای ك��رد له ئه‌مینداری گشتیی نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان، كۆپله‌ر بگۆڕێت ب ه كه‌سێكی تر. خالید شوانی ،ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێن هرانی عێراق بۆ (به‌یان) وتی «له ڕووی یاساییه‌و ه بایكۆتكردنه‌كه‌ی سه‌رۆكی لیستی عه‌ره‌بی هیچ بایه‌خێكی نابێت و ئێم ه پڕۆژەیاسایه‌كامن ئاماده ك��ردوو ه بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن و گه‌شتووینه‌ت ه ڕێكه‌وتنێكی سه‌ره‌تایی له‌گه‌ڵ پێكهاته‌كانی تری كه‌ركووك ،تاكه به‌ربه‌ستیش ل ه ب��ه‌رده‌م هه‌ڵبژاردن، نه‌ته‌وه‌ی توركامن ه و ل ه دانیشتنه‌كانی تر هه‌وڵی ئه‌و ه ده‌ده‌ین ك ه ڕازییان بكه‌ین».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
كه‌ریم به‌حری ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان بۆ به‌یان:
خۆ دەستوور قورئان نییە ،ده‌كرێت هه‌موار بكرێته‌وە به‌یان :سه‌رۆكی هه‌رێم جه‌خت له‌و ه ده‌كاته‌وه پێشرت 36حزبی كوردستانی ته‌وافوقیان له‌سه‌ر ده‌ستوور كردووه ،ئێستا چۆن تێكده‌درێت ،ئه‌مه له كاتێكدا ئه‌و ده‌ستووره له 2002بووه و ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌یه زۆر جیاوازه له‌و ده‌ستووره ،ڕای ئێوه له‌و باره‌یه‌وه چییه؟ ك���هری���م ب���ه‌ح���ری :ك��ات��ی خ��ۆی فراكسیۆنه‌كانی كوردستان له ساڵی 2002 كۆبوونه‌وه و هه‌موویان كۆكبوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بێت هه‌رێمی كوردستان ببێته خاوه‌نی ده‌س��ت��ووری خۆی و ئ�هوه بوو پڕۆژەده‌ستوورێك ئاماده كرا و بڕیار بوو له په‌رله‌مانی كوردستان په‌سه‌ند بكرێت و ئاماده بكرێت بۆ ئه‌و ڕۆژەی بخرێته ده‌نگدانه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وكات له‌به‌رئه‌وه‌ی گۆڕانكارییه‌كان هاتنه پێش ،نه‌خرایه ده‌نگدانه‌وه .ساڵی 2003و ڕووخانی ڕژێم و دوای ئه‌وه یاسای ئیداره‌ی ئه‌وسا له الیه‌ن حوكمی ئه‌وسای عێراقەوە ده‌رچوو. له ساڵی 2005لیژنه‌یه‌كی 19كه‌سی دامه‌زرا ل ه ناوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان ،به بڕیاری ژماره 5ی په‌رله‌مان ده‌سه‌اڵت درا به‌و لیژنه‌یه كه جارێكی تر به‌و پڕۆژە ده‌ستووره‌دا بچنه‌وه ،ئه‌وه بوو ئێمه‌یش شه‌ره‌فی ئه‌ندامێتیامن هه‌بوو له‌و لیژنه‌یه‌دا .بۆ م��اوه‌ی 4ساڵ ئێمه خه‌ریكی سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی پڕۆژەکە بووین .هه‌وڵێكی زۆر درا و كه‌ڵكامن له ده‌ستووری زۆربه‌ی زۆری واڵتان وه‌رگرت. ئ���ه‌وه‌ی ئ��ام��اده‌م��ان ك��ردب��وو ،باڵومان كرده‌وه به‌سه‌ر خه‌ڵكدا بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن ڕا و بۆچوونی خۆیان له‌سه‌ر پڕۆژەكه ده‌رب��ب��ڕن .ئ �هوه ب��وو نزیكه‌ی 5ه�ه‌زار تێبینی و ڕاوب��ۆچ��وون هه‌بوون له‌سه‌ر ده‌ستوور .ئێمه وه‌كو لیژنه‌ی ده‌ستوور ئه‌وكات هه‌ستاین به تاوتوێكردنی ئه‌و ڕا و بۆچوونانه ،جارێكی تر به‌و پڕۆژەیه‌دا چووینه‌وه ،ئه‌وه خایاندی تا ساڵی .2009 ئه‌وكات ئێمه پڕۆژەكه‌مان ئاماده بوو بۆ ئه‌وه‌ی بخرێته ڕیفراندۆمه‌وه ،ئه‌وه ب��وو ب��ڕی��اردرا به‌پێی ئ��ه‌وه‌ی له یاسای چۆنیه‌تی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستاندا دی��اری كرابوو ،له 2009/7/25له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنه‌كان بخرێته ده‌نگدانه‌وه، ئه‌وه‌بوو به‌داخه‌وه له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌كی بابه‌تی ده‌ره‌ك��ی یان ناوخۆ ،ئه‌و پڕۆژە ده‌ستووره نه‌خرایه ڕیفراندۆمه‌وه. به‌یان :باسی ئه‌و یاسایه‌ت كرد كه یاسای ژماره 16ی ساڵی 2008ە ،به‌پێی ئه‌و یاسایه مافی ئه‌وه درایه كێ ڕۆژی ڕیفراندۆم دیاری بكات؟ كه‌ریم به‌حری :به‌پێی ئه‌و یاسایه ده‌س���ه‌اڵت درای��ه حكومه‌تی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ب �ه ه�هم��اه�هن��گ له‌گه‌ڵ كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان ك ه كاته‌كه دیاری بكه‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی ل ه كاتی گونجاودا بخرێته ڕیفراندۆمەوە. به‌یان :ئه‌ی دوای هه‌مواری دووه‌می ڕاپرسیی ده‌ستوور كه یاسای ژم��اره 9ی 2009ی���ه ،به‌پێی ئ�هو یاسایه سه‌رۆكی حكومه‌ت و الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان كاتی ڕاپرسی دیاری ده‌كه‌ن ،ئه‌ی بۆ ئێستا سه‌رۆكی هه‌رێم قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كات؟ كه‌ریم به‌حری :حكومه‌ت له پارتی و یه‌كێتی پێكهاتووه ،به‌تایبه‌تی سه‌رۆكی حكومه‌ت له پارتییه و سه‌رۆكی هه‌رێمیش سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانه ،لهوه ده‌چێت زیاتر ئه‌و ده‌ربڕینه له‌وه‌وه بێت كه ئه‌و وه‌ك سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان داوا له حكومه‌ت بكات ئه‌و پ��ڕۆژە ده‌س��ت��ووره بخرێته ڕاپرسییه‌وه، ئه‌وجا ئه‌و مه‌سه‌له‌یه له حكومه‌ت چۆن ده‌بێت ،ئه‌وه ڕۆژەكانی داهاتوو دیاری ده‌كات.
كه‌ریم به‌حری ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان ،له‌م گفتوگۆیه‌ی (به‌یان)دا چه‌ندین زانیاری ده‌خات ه ڕوو، باس ل ه هه‌وڵه‌كانی مه‌سعود بارزانی ،سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌كات بۆ خستن ه ڕاپرسیی ده‌ستوور ،هاوكات زانیاریی ورد ده‌خات ه ڕوو له‌باره‌ی چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌كی یاسایی په‌یوه‌ست ب ه ده‌ستووره‌وه ،ئه‌و ده‌ستووره‌ی ك ه لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌كه‌ی ل ه 19 كه‌س پێكهاتبوون و پێنج كه‌سی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی سه‌ر به یه‌كێتی و پارتی بوون. گفتوگۆ :محه‌مه‌د جه‌مال ،سه‌ید نامی
به‌یان :سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌ڵێت مافی خه‌ڵكه قسه له‌سه‌ر ده‌ستوور بكه‌ن ،نه‌ك حزبه‌كان ،ئێستا له ڕووی یاساییه‌وه كێ نوێنه‌ری خه‌ڵكه؟ كه‌ریم به‌حری :مافی خه‌ڵكه ده‌نگ بۆ مه‌سه‌له‌ی ئ�هو پ��ڕۆژە ده‌س��ت��ووره‌ی كه ئاماد ه كراوه ،ئه‌ڵبه‌ته ئه‌و خه‌ڵكه‌ش ئینتیام و الیه‌نگریی جیاجیای هه‌یه بۆ هێزه سیاسییه‌كانی گۆڕەپانی كوردستان. ئێستا هه‌ر حزبێك نوێن هرایه‌تیی به‌شێك له كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان ده‌كات، هه‌ندێك خه‌ڵكیش هه‌یه ئینتیامی نییه بۆ هیچ حزبێك .له ئه‌نجامی ئه‌و هه‌موو لێدوان و باس و خواس و نووسین و ئه‌وانه‌ی كه له كه‌ناڵه جیاجیاكانی كوردستان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ده‌ستوور و ڕەوایه‌تی بگهڕێتهوه په‌رله‌مان و نه‌گه‌ڕێته‌وه په‌رله‌مان و بدرێته ڕیفراندۆم و نه‌درێته ڕیفراندۆم ،ئێستاكه دوو ڕا ل ه كوردستان دروست بووه ،ڕایه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه كه به‌بێ ئه‌وه هیچ بڕگه
له هه‌موو الیه‌ك بكات .ئێستا ئه‌و دوو ڕا و بۆچوونه هه‌یه ،ئایا ئه‌گه‌ر خرایه ده‌نگدان، ئه‌و پڕۆژە ده‌ستووره ده‌نگ دێنێت یان نا؟ من پێم وایه مه‌سه‌له‌كه زیاد له پێویست ب�ه سیاسی ك���راوه ،ده‌ن��ا ئێمه ئه‌گه‌ر بهرژەوهندیی بااڵی گه‌ل و نیشتیامن و ئه‌و مه‌سه‌النه‌مان بوێت و له‌گه‌ڵ ئاشته‌وایی كۆمه‌ڵگا و یه‌كڕیزیی گه‌له‌كه‌ماندا بین، بۆ ئه‌وه‌ی گه‌لی كوردستان دابه‌ش نه‌بێت به‌سه‌ر دوو پارچه‌دا ،ده‌بێت ئێمه گوێ له ڕا و بۆچوونی خه‌ڵكی ئه‌كادیمی بگرین، بزانین تاچه‌ند ده‌كرێت ئێمه چه‌ند بڕگه و مادده و ئه‌وانه بهێنین هه‌مواری بكه‌ین، بۆ ئ��ه‌وه‌ی ج��ۆره ته‌وافوقێكی له‌سه‌ر كۆبكه‌ینه‌وه ،ئێمه منوونه‌شامن هه‌یه بۆ ئه‌و بابه‌ته ،من له به‌رزترین ئاستدا باسم ك��ردووه و هێناومه‌ته‌وه ،كاتی خۆی له نووسینه‌وه‌ی ده‌ستووری عێراقیدا من خۆم له به‌غدا بووم ،ئه‌و كاته ساڵی 2005 دوای ئ�ه‌وه‌ی په‌رله‌مانی عێراقی پڕۆژە
بۆ ئه‌وه‌ی گه‌لی كوردستان دابه‌ش نه‌بێت به‌سه‌ر دوو پارچه‌دا ،ده‌بێت گو ێ ل ه ڕا و بۆچوونی خه‌ڵكی ئه‌كادیمی بگرین و مادده‌یه‌كی لێ هه‌موار بكرێته‌وه، بخرێته ڕیفراندۆمه‌وه‌ـ ڕابه‌رایه‌تی ئه‌و ڕای��هش پارتی دیموكراتی كوردستانه، ڕای�هك��ی دیكه‌ش له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌دای �ه كه ته‌وافوقێكی نیشتیامنی دروس��ت بێت، ب ه شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ هه‌مواركردنی چه‌ند بڕگه و م��ادده‌ی�هك��ن بۆ ئ��ه‌وه‌ی جۆره كۆده‌نگییه‌ك كۆببێته‌وه له كوردستاندا، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وه په‌یوه‌سته ب ه هه‌موو تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگاوه ،ده‌بێت هه‌موو كه‌س خۆی له‌و ده‌ستووره‌دا ببینێته‌وه و هه‌موو كه‌سیش ده‌نگی پێبدات ،چونكه یه‌كه‌مین ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستانه، مه‌سه‌له‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌ییه ،هه‌موو خه‌ڵك ده‌نگی له‌سه‌ر ده‌دات .ئه‌و الیه‌ش ئه‌ڵبه‌ته ئۆپۆزسیۆن و له هه‌مان كاتدا یه‌كێتیی نیشتیامنیی كوردستانیش ڕاوبۆچوونی خۆیان له كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تیدا ده‌ربڕی له‌سه‌ری كه ناكرێت ده‌ستوور به یه‌كالیه‌نی تێپه‌ڕێرنێت ،ده‌بێت ته‌وافوقی نیشتیامنیی بۆ بكرێت ،بۆ ئه‌وه‌ی ته‌عبیر
ده‌ستووره‌كه ئاماده‌كرا و ده‌نگی بۆ درا، به‌ره‌ی سونن ه ناڕەزاییان له‌سه‌ری ده‌ربڕی و ڕەخنه‌یان هه‌بوو له‌سه‌ر زۆرێك له بڕگه و مادده‌كانی ،ئه‌وه بوو سه‌ردانی هه‌موو الیه‌نه‌كانیان ك��رد ،به‌تایبه‌تی سه‌ردانی كاک مه‌سعود بارزانییان كرد ،ئێمه ئاگادار بووین له‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا خۆی موافه‌قه‌تی كرد له‌سه‌ر ئه‌وه .هه‌روه‌ها الیه‌نه‌كانی تر، مام جه‌الل كه سه‌رۆك كۆمار بوو ،ئه‌ویش ڕەزامهندیی له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌ربڕی و بووه هۆی ئه‌وه‌ی سوننه‌ش ئه‌و ده‌ستووره به ده‌ستووری خۆیان دابنێن .ئه‌وانه‌ی كه نوێنه‌رایه‌تییان ده‌كرد ،داوایان ده‌كرد ئه‌و گۆڕانكارییانه بكه‌ن ،ئه‌وه‌بوو دوای ئه‌وه‌ی په‌سه‌ندكرا له الیه‌ن په‌رله‌مانی عێراقه‌وه، جارێكی كه ئه‌و بڕگه و ماددانه بۆ پڕۆژە ده‌ستووره‌كه زیادكران و ئه‌وجا خرایه ده‌نگدانه‌وه ،ئه‌وه‌ی ئه‌وان داوای��ان كرد بووه ته‌عبیری داخوازییه‌كانی ئه‌وانیش. ب �هی��ان :وه‌ك ب �ه‌ڕێ��زت ده‌ڵێیت، مه‌سعود بارزانی به‌وه ڕەزامه‌ند بووه،
ئه‌ی بۆچی ئێستا بۆ هه‌رێمی كوردستان ڕەزامه‌ند نییه؟ ك �هری��م ب �ه‌ح��ری :پێشرتیش وت��م، مه‌سه‌له‌كه به سیاسی كراوه و زۆر تۆخ ك��راوه‌ت��هوه ،ن�ه‌ده‌ب��وو مه‌سه‌له‌كه وای لێبێت .پێده‌چێت مه‌سه‌له‌كه شتی تری له پشته‌وه بێت ،مه‌سه‌له‌ی داخ��وازی و هه‌نگاوی سیاسیی تری له‌پشته‌وه بێت، ئه‌گینا ئه‌گه‌ر هه‌موو الیه‌كامن په‌رۆش بین بۆ یه‌كڕیزیی گه‌له‌كه‌مان له كوردستان و بۆ به‌ره‌و پێشه‌وه‌چوونی پرۆسه‌ی سیاسی له هه‌رێمی كوردستان ،بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر ئێمه‌یش ئه‌و قۆناغانه ببڕین ،من پێم وایه ئێمه‌یش به هه‌مان شێو ه چه‌ند بڕگه و مادده‌یه‌ك هه‌موار بكه‌ینه‌وه له‌و پڕۆژەیه. من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیم پڕۆژەكه بگهڕێتهوه په‌رله‌مان و ل ه سفره‌و ه ده‌ست پێبكرێته‌وه. ئه‌و ده‌ستووره شتی زۆر باشی تێدایه ،له كاتی خۆیشیدا له‌ناو لیژنه‌كه‌دا سه‌رنج و تێبینیی تایبه‌تی خۆیشم هه‌بووه له‌سه‌ر ده‌ستووره‌كه .بۆ بهرژەوهندیی گشتی ده‌كرێت هه‌موار بكرێته‌وه ،خۆ قورئان نییه .بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو الیه‌نێك له‌سه‌ری ڕازی بن. به‌یان :به‌اڵم له پێناسی ده‌ستووردا هاتوو ه كه به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی سیاسییه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی واڵت ،ئیرت بۆچی ڕەخن ه لهوه ده‌گیرێت كه به سیاسی كراوه؟ ك �هری��م ب �ه‌ح��ری :ب��ا ب��ۆت ڕاس��ت بكه‌مه‌وه ،سیاسه‌ت به مانا فراوانه‌كه‌ی. ژیان خۆی سیاسه‌ته ،مه‌به‌ستم ئه‌وه نییه، سیاسی وای لێده‌كات ،یاساییه‌كه‌ش به‌رگی یاسایی له‌به‌ر ده‌ك��ات .خۆی ده‌ستوور ئه‌وه‌یه ،یاساكانیش هه‌ر ئ �ه‌وه‌ن ،خۆی له س �ه‌ره‌ت��ادا سیاسییه ،دوای��ی به‌رگی یاسای له‌به‌ر ده‌ك�هن و به‌دوایدا دێت. من مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه به‌حزبی كراوه ،به داخه‌وه نابێت به‌حزبی بكرێت ،ئه‌وه هی هه‌موو خه‌ڵكی كوردستانه .بۆ خه‌ڵكه و ده‌بێت خه‌ڵكیش بڕیاری كۆتایی له‌سه‌ر بدات. به‌یان :ڕایه‌ك هه‌ی ه ده‌وترێت ئه‌و ده‌س��ت��ووره ته‌عبیر له خولی دووه‌م��ی په‌رله‌مان ده‌ك��ات ،ئایا ئه‌و ده‌ستووره ته‌عبیر له ئێستا ده‌كات؟ كه‌ریم به‌حری :ده‌ستوور ته‌عبیر له خولی دووه‌م و یه‌كه‌م و خولی ئێستا ناكات ،ته‌عبیر له‌و زه‌مه‌نه ده‌ك��ات كه ئێمه‌ی تێداین ،نه‌ك خوله‌كانی په‌رله‌مان. ب��ۆی � ه ئ���هو ده‌س���ت���ووره‌ی داڕێ�����ژراوه
ڕەچ���اوی ده‌س��ت��ووری عێراقی ك��راوه، ئایا تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ده‌ستووری عێراقی یه‌كده‌گرێته‌وه ،ئێمه ناتوانین مادده‌یه‌ك و ب��ڕگ�هی�هك ل� ه ده‌س��ت��ووری خۆماندا بێت ،تێك بگیرێت له‌گه‌ڵ ده‌ستووری عێراق ،ئه‌وه ڕەتده‌كرێته‌وه ،ئه‌وه یه‌ك له حساباته‌كانی ئێمه بوو له‌و مه‌سه‌له‌ی ده‌س��ت��ووره‌دا .حساباتی ترمان له‌سه‌ر ئه‌وه‌بوو له كه‌لتوورێكی دیكتاتۆری و له زه‌مه‌نێكی دیكتاتۆری و ژێرده‌سته‌ییه‌وه بۆ ئ��ازادی و سه‌ربه‌خۆیی و هه‌نگاونان به‌ره‌و ژیانێكی دیموكراسی .به‌و شێوه‌یه ئێمه ده‌ستووره‌كه‌مان داڕش��ت �هوه ،كه ڕەنگدانه‌وه‌ی ژیانێكی خۆشگوزه‌رانی بۆ خه‌ڵكی كوردستان دابین بكات ،له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه ده‌ستوور داڕێژراوه‌ته‌وه. ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی دیموكراتین20 ، جار ده‌ستووره‌كانیان هه‌موار كراونه‌ته‌وه، چونك ه ب��ە گ��ۆڕان��ك��اری و ئه‌نجامی ئه‌زموونێكی دوور و درێژ ،هه‌ر هه‌ڵه و شتێكیان له ده‌ستووره‌كه‌ی خۆیان دیوه، هه‌مواریان كردووه .ئێستاكه‌ش خه‌ڵكێك كه مه‌ترسی هه‌یه له شێوه‌ی دیموكراتیدا، ل���هو ه ده‌چ��ێ��ت كاتێك ده‌س��ت��ووره‌ك �ه نوورسابێته‌وه ،خه‌ڵكێك ئه‌و ئاگایی و هۆشیارییه‌ی ئێستا هه‌یه ،ئه‌و سه‌رده‌مه نه‌یبووبێت ،بۆ منوونه له سه‌رده‌می ئێمه‌دا كه ده‌ستوور ن��ورساوه‌ت�هوه ،ئۆپۆزسیۆن نه‌بووه ،له ده‌ستووردا باسی مه‌سه‌له‌ی ئۆپۆزسیۆن نه‌كراوه ،ڕاسته با خاڵێكیش سه‌باره‌ت به ئۆپۆزسیۆن زیاد بكرێت ،ئه‌وه وه‌كو منوونه دێنمه‌وه .هه‌ندێك شت هه‌یه ئێستا هاتووه‌ته پێش ،من پێم وایه هیچ قورس نییه. ب �هی��ان :ده‌س��ت��ووری ه�ه‌رێ��م هیچ تێكگیرانێكی له‌گه‌ڵ ده‌ستووری عێراقدا هه‌یه؟ كه‌ریم به‌حری :له مادده‌ی یه‌كه‌می ده‌ستووره‌كه‌دا ده‌ڵێت ،ده‌بێت سیستمی حوكمڕانیی كوردستان هه‌مان شێوه‌ی عێراقی بێت ،ك�ه ن���وورساوه كۆماری په‌رله‌مانی دیموكراتییه ،كه ده‌چیت ه ناوه‌وه شێوه‌ی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم، ج��ی��اوازه له‌گه‌ڵ ش��ێ��وازی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی عێراق ،سیستمی ئێمه تێكه‌اڵوه به الی په‌رله‌مانیدا زیاتر ل��ه‌وه‌ی كه سیستمێكی س��ەڕف په‌رله‌مانییه وه‌كو ئه‌وه‌ی كه له عێراق هه‌یه ،ئه‌وه‌ش پێم وای ه ئاساییه ،چونكه ئه‌و ه په‌یوه‌ندی به ناوخۆوه هه‌یه و مه‌سه‌له سیاسییه‌كان
یه‌كالیی ده‌كه‌نه‌وه بۆ ئه‌و قۆناغه چیامن پێ باشه. به‌یان :پێت وانییه ئه‌م ده‌ستووره له‌و كاته‌دا بۆ كاك مه‌سعود چرنابێت ،وه‌ك ده‌وترێت هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه باسی بڕوانامه نه‌كراوه له مه‌رجه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێمدا؟ كه‌ریم به‌حری :مه‌سه‌له‌ی بڕوانامه، كاتی خۆیشی له په‌رله‌مانیش گفتوگۆی ئ�هو بابه‌ته ك �را ،له یاسای ژم��اره یه‌ك ب��ۆ مه‌سه‌له‌ی س �ه‌رۆك��ی ه�ه‌رێ��م هه‌ر بڕوانامه‌یه‌كی هه‌بێت .مه‌سه‌له‌ی ئه‌وه‌یه ئێمه له قۆناغێكداین ،مه‌سه‌له‌ی بڕوانامه شتێك نییه ،هه‌یه بڕوانامه‌ی زۆر به‌رزی هه‌یه ،ئایا حوكمڕانیی پێده‌كرێت؟! هه‌ندێك شت هه‌یه واقیعی ئێمه فه‌رزی ك��ردووه ،ئێم ه ده‌بێت واقیعی بین ،له خه‌یاڵدا نه‌ژین .ئه‌گه‌ر خۆمان ببه‌ستینه‌وه به مه‌سه‌له‌ی بڕوانامه بۆ ئه‌م قۆناغه ،بۆ دواتر پێم وایه هه‌ڵه‌یه‌ك ده‌كه‌ین .ناكرێت كه‌سانێك هه‌ن خه‌باتێكی دوور و درێژیان هه‌یه ،له‌وانه‌یه بڕوانامه‌ی ئه‌وتۆیان نه‌بێت ،به‌اڵم وه‌كو كه‌سانی شار هزا و زۆر خه‌باتگێڕ و زۆر دڵسۆز و زۆر به‌تواناش بن ك ه سه‌ركردایه‌تیی گه‌له‌كه‌یان بكه‌ن، په‌یوه‌ندیی به بڕوانامه‌وه نییه ،ئه‌وه زۆر په‌یوه‌ندیی به‌و مه‌سه‌له‌وه نییه. به‌یان :كه‌واته پێتان وای ه ئه‌و مه‌رجانه گشتین و ته‌نیا بۆ كاك مه‌سعود دانه‌نراوه؟ كه‌ریم به‌حری :یاساكه ته‌نیا بۆ دوو جاره كه‌سه‌كه خۆی كاندید بكاته‌وه ،به‌پێی ئه‌و یاسای ئێستا كاك مه‌سعود ماوه‌كه‌ی كۆتایی هاتووه و ناتوانێت خۆی كاندید بكاته‌وه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ده‌ستووره‌كه خرایه ڕاپرسییه‌وه و چووه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه، ده‌توانێت دوو جاری دیكه‌ش خۆی كاندید بكاته‌وه. به‌یان :كه‌وات ه ئه‌و گومانه‌ی هه‌یه كه سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌یه‌ویت ده‌ستوور بخاته ڕاپرسییه‌وه پێش هه‌ڵبژارنه‌كان ،بۆ ئه‌وه‌یه سێباره خۆی كاندید بكاته‌وه ،ڕاسته؟ كه‌ریم به‌حری :لێره‌دا بووه‌وه مه‌سه‌له سیاسییه‌كه ،من ئه‌گه‌ر ڕای سیاسی بده‌م، ڕای من ڕای یه‌كێتیی نیشتیامنییه ،به‌اڵم له ڕووی یاساییه‌وه ئه‌و بۆچوونان ه ده‌ڵێم. بۆیه پێم وای�ه ئه‌و مه‌سه‌النه ئیراده‌ی سیاسیی پێویسته ،ده‌بێت ئه‌و الیه‌نانه له‌گه‌ڵ ی �هك دانیشن ،ئ �هو مه‌سه‌له‌یه یه‌كال بكه‌نه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی گه‌له‌كه‌مان به ئاقارێكی نه‌خوازراودا نه‌ڕوات.
4 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
عدنان حسێن
مالیكی و واڵخ ه هه‌ره بچووكه‌كه‌ی! دواجار نوری مالیكیی سه‌رۆك وه‌زیران و فه‌رمانده‌ی گشتیی هێزه چه‌كداره‌كان ،له یه‌كێك له واڵخه‌كانی ،له ڕاستیدا له واڵخه هه‌ره بچووكه‌كه‌ی ،هاته‌خواره‌وه و هه‌ندێك له سه‌ركرده ئه‌منییه‌كانی گۆڕی .ئه‌وه‌ش جگه له سازشێكی كه‌می سه‌رۆك وه‌زیرانه سه‌ركێش و خۆبه‌زلزان و لووتبه‌رزه‌كه‌مان ،هیچی تر نییه .ئه‌و كه نایه‌وێت بزانێت ئه‌و شێوازه‌ی واڵتی پێ به‌ڕێوه‌ده‌بات هه‌ڵه‌یه ،له ناویشیاندا هه‌ڵبژاردنی سه‌ركرده ئه‌منییه‌كان ،له‌سه‌ری پێویست ه ڕێبازێكی نوێ بۆ خۆی و حكومه‌ته‌كه‌ی بدۆزێته‌وه ،كه له‌گه‌ڵ به‌نده‌كانی ئه‌و ده‌ستووره‌دا پێك بێته‌وه ،كه خۆشی ئه‌و پۆسته‌ی پێ وه‌رگرتووه. ئه‌گه‌ر ئه‌و گۆڕینه سزا بێت ،ئه‌وه به‌س نییه ،له‌پێش سزا سه‌رزه‌نشتكردن هه‌یه، سه‌رزه‌نشتكردنی سه‌ركرده ئه‌منییه‌كانیش پێویسته په‌رله‌مانی لێ ئاگاداربێت و ڕۆڵی تێیدا هه‌بێت، به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر تێكچوون و شپرزەبوونی بارودۆخی ئاسایش بێت، وه‌ك له چه‌ند هه‌فته‌ی ڕابردوودا بینیامن .له سیستمی دیموكراتیدا سه‌رزه‌نشتكردن ده‌بێت به ئاشكرا بێت و ئه‌نجامه‌كه‌شی ڕابگه‌یه‌نرێت، ئه‌وه مافێكی رسوشتیی هاوواڵتیانه ئه‌و ئه‌نجامه بزانن ،نه‌ك له ژووره تاریكه‌كاندا واژووی له‌سه‌ر بكرێت. هیچ شتێك بۆ مرۆڤ گرنگرت نییه له به‌رق هراربوونی ئاسایش ،به‌اڵم ئاسایش له واڵتی ئێمه‌دا ناجێگیره و حكومه‌تیش بێده‌سه‌اڵته له‌هه‌مبه‌ر چه‌سپاندنیدا ،بۆیه پێویسته له‌سه‌ر شكستی ئاسایش لێپێچینه‌وه له‌م حكومه‌ته بكرێت .سه‌رۆكی حكومه‌ت وا هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كات كه حكومه‌ته‌كه‌ی له سه‌روو په‌رله‌مان و ده‌ستووره‌وه‌یه ،بیانووشی ئه‌وه‌یه كه په‌رله‌مان پڕە له تیرۆریست و قاعیده و به‌عسییه‌كان (ئه‌گه‌ر بوونیشیان هه‌بێت ،ئه‌وا هه‌ر ئه‌وان بوون كه متامنه‌یان به مالیكی به‌خشی ،ئه‌گه‌ر ئه‌وان نه‌بوونایه ،مالیكی نه‌یده‌توانی ئه‌و پۆسته به‌ده‌ست بهێنێت و پێشرت خۆی ئه‌وانی بواردبوو له یاسای لێپرسینه‌وه و داپه‌روه‌ری و یاسای ڕیشه‌كێشكردنی به‌عسییه‌كان ،بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن بچنه ناو په‌رله‌مان و حكومه‌ته‌وه!). دوای گۆڕینی هه‌ندێك له سه‌ركرده ئه‌منییه‌كان ،بارودۆخه‌كه باشرت نابێت ،هۆكاری كێشه‌كه ناگه‌ڕێته‌وه بۆ لێنه‌هاتوویی هه‌ندێك له به‌رپرسه ئه‌منییه‌كان، یان گه‌نده‌ڵیی هه‌ندێكی تریان، یاخود الوازیی ئینتیامی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ندێكی دیكه ،به‌ڵكو له بنچینه‌دا كێشه‌كه به‌نده به سیستمه سیاسییه‌كه‌وه ،كه له‌سه‌ر بنه‌مای به‌ش و ڕێكه‌وتنی حیزبی و شه‌خسی دامه‌زراوه .ئه‌م سیستمه ڕێز له ئیراده‌ی هاوواڵتیان ناگرێت ،هه‌ر ده‌وڵه‌تێكیش له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه دامه‌زرابێت ،به شكۆمه‌ندی نامێنێته‌وه .ئه‌و گۆڕینه‌ش به‌م شێوه‌یه ،گره‌نتیی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی ئه‌منی نییه. و :جهانگیر ئه‌حمه‌د
www.bayanpress.net
ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم ناکۆکه له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراق
«دادگای بااڵی ده‌ستووری دەتوانێت شه‌رعیه‌ت ل ه ده‌ستووری هه‌رێم وه‌ربگرێته‌وه» رێبوار ئه‌حمه‌د رۆژی یه‌کشه‌ممه ،٥/٢٦مه‌سعود بارزانیی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان، له میانه‌ی ئاهه‌نگێکدا که بۆ ساڵیادی ش��ۆڕش��ی گ���واڵن ل��ه ش���اری هه‌ولێر رێکخرابوو ،وتارێکی پێشکه‌ش کرد و تێیدا ڕایگه‌یاند که ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم ده‌خاته راپرسییه‌وه. یاساناسان پێیان وایه ،ڕەشنووسی ده‌س��ت��ووری ه �ه‌رێ��م س����هر هڕای ئه‌و ناکۆکیی ه زۆرانه‌ی له ناوخۆی هه‌رێمدا له‌سه‌ری هاتوونه‌ت ه ئ��اراوه ،ناکۆکیی گه‌وره‌شی له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراق هه‌یه و ده‌توانێت قه‌یرانی یاسایی و ده‌ستووری له عێراقدا بخوڵقێنێت. دکتۆر ره‌ئوف عوسامن ،یاساناس و ئه‌ندامی پێشووی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران، باس لهوه ده‌کات ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم سه‌ره‌ڕای ناڕەزاییه ناوخۆییه‌کان، ناکۆکیی گه‌وره‌شی له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراقدا هه‌یه ،پێویستی به‌وه هه‌یه گۆڕانکاریی تێدا بکرێت و دواتر بخرێته راپرسییه‌وه. ئه‌و یاساناسه ئاماژە به‌وه‌ش ده‌کات که «سیسته‌می حوکمڕانیی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌ییدا یه‌کانگیر نابێت و قه‌یرانی یاسایی دروس��ت ده‌ک��ات. جگ ه لهوه ،ده‌سه‌اڵته‌کانی سه‌رۆک له ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێمدا زۆر گه‌وره و کاریگه‌رن ،به‌اڵم ل ه ده‌ستووری
هه‌میشه‌ییدا سه‌رۆک ته‌نیا ده‌سه‌اڵتی ته‌رشیفاتی هه‌یه». له وتاره‌که‌یدا ب��ارزان��ی ڕەخنه‌ی ل��ه الی �هن �ه‌ک��ان��ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن گ��رت له‌سه‌ر ناوهێنانی سیسته‌می سیاسیی هه‌رێم به سه‌رۆکایه‌تی و ب�هوه ناوی ب��ردن که ن��اوه‌رۆک��ی ده‌ستووره‌که‌یان نه‌خوێندووه‌ته‌وه .به‌اڵم دانا دارا ،یاساناس ئ��هوه ڕوون ده‌ک��ات��هوه ک�ه ناکۆکیی گ�ه‌وره‌ی نێوان ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم و ده‌ستووری هه‌میشه‌یی له‌سه‌ر سیسته‌می حوکمڕانییه .ئ�هو ده‌ڵێت «ل��ه م���ادده‌ی یه‌که‌می ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێمدا ئاماژە به‌و ه کراوه
که سیسته‌می حوکمڕانی په‌رله‌مانییه، به‌اڵم ده‌سه‌اڵته‌کان به جۆرێک دانراون که جیاوازیی گ��هوره هه‌یه له نێوان ده‌سه‌اڵتی س �ه‌رۆک کۆماری عێراق و سه‌رۆکی هه‌رێمدا» .ئەو یاساناسە پێشی وایه ئه‌گه‌ر ڕەشنووسی ده‌ستوور بخرێته راپرسییه‌وه و ده‌نگی به‌ڵی بهێنێت، دواتر دادگای بااڵی ده‌ستووریی عێراق ده‌توانێت شه‌رعیه‌تی لێوه‌ربگرێته‌وه ،به‌و پێی ه ئه‌و دادگایه بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه یاساییه‌کانی نێوان هه‌رێمه‌کان و ناوه‌ند دام �ه‌زراوه .ناوبراو ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو کە «حکومه‌تی فیدراڵ ده‌توانێت له ڕێگه‌ی ئه‌و دادگایه‌وه ده‌ستووری هه‌رێم
هه‌ڵبووه‌شێنێته‌وه». چ��اودێ��ران��ی سیاسیی ن��اوخ��ۆی هه‌رێمیش ئه‌وه ته‌ئکید ده‌که‌نه‌وه کە ئالۆزییه‌کانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا ب �ه خستنه ڕاپ��رس��ی��ی ڕەشنووسه‌کە گه‌وره‌تر و زۆرتر ده‌بن ،به‌وپێیه‌ی له‌ناو ڕەشنووسه‌که‌دا هه‌رێم سه‌ربه‌خۆیانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ سامان ه رسوشتییه‌کانی وه‌ک ن���هوت ده‌ک����ات ،ک��ه ئ���ه‌وه‌ش سه‌ره‌کیرتین قه‌یرانی به‌رده‌وامی نێوان هه‌رێم و ناوه‌ند بووه. دکتۆر ره‌ئوف عوسامن ئه‌وه‌ی به (به‌یان) ڕاگەیاند کە نه‌ک هه‌ر حکومه‌تی ناوه‌ند ،به‌ڵکو الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن و
هه‌ر هاوواڵتییه‌کی ئاساییش ده‌توانێت له دادگای بااڵی ده‌ستووریی عێراق تانه له‌م ڕەشنووسه بدات ،به‌وپێیه که ناکۆکیی ئاشکرا و ڕوون��ی له‌گه‌ڵ ده‌س��ت��ووری هه‌میشه‌یی عێراقدا هه‌یه. هه‌ر له‌و چوارچێوه‌دا ،زانا ڕۆستایی، ئه‌ندامی خولی پێشووی په‌رله‌مانی کوردستان و یاساناس ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له خولی پێشووتری په‌رله‌ماندا هه‌موو ئه‌و تێبینییانه‌ی له ئێستادا له‌سه‌ر ڕەشنووسه‌که ه��هن ،خراونه‌ته ڕوو، به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی زۆرینه الی حزبی ده‌سه‌اڵت بووه ،ڕەتکراونه‌ته‌وه» .ڕۆستایی ئه‌وه‌شی ته‌ئکید کرده‌وه که ڕەشنووسه‌که ناکۆکیی له‌گه‌ڵ ده‌ستووری هه‌میشه‌ییدا هه‌یه و ده‌سه‌اڵته‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم زۆر گه‌وره و سه‌ره‌کین و ڕاسته‌وخۆ له الیه‌ن هاوواڵتیانه‌وه هه‌ڵده‌بژێردرێت، ب �ه‌اڵم ده‌س��ت��ووری هه‌میشه‌یی عێراق ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆک کۆماری بە ته‌رشیفاتی داناوه و هه‌ڵبژاردنیشی له‌ناو په‌رله‌ماندا ده‌بێت. چ����اوه‌ڕوان ده‌ک��رێ��ت ل�ه م��اوه‌ی داه��ات��وودا ڕەش��ن��ووس��ی ده‌س��ت��ووری هه‌رێم بخرێته ڕاپرسییه‌وه و قه‌یرانێكی ناوخۆیی له‌ناو هه‌رێم و قه‌یرانێکیش له نێوان ناوه‌ند و هه‌رێم بخوڵقێنێت ،که وه‌ک چاودێران ئاماژەی پێده‌که‌ن ،ته‌نها مه‌به‌ست له خستنه ڕاپرسیی ده‌ستوور، مانه‌وه‌ی مه‌سعود بارزانییه له پۆستی سه‌رۆکی هه‌رێمدا.
ئابووریی عێراق؛ هه‌نگاونان به‌ره‌و دواوه په‌رله‌مانتارێك :خراپیی بارودۆخی ئه‌منی كۆمپانیا بیانییه‌كانی په‌شیامن كردووەته‌وه
به‌یان .عێراق حكومه‌تی ع��ێ �راق ل � ه هه‌وڵی ئ���ه‌وه‌دای���ه پ��رۆس��هی گه‌شه‌پێدانی واڵت و ئاوه‌دانكردنه‌وه و بونیاتنانی ژێرخانێكی پته‌و ده‌س��ت پێبكات، به‌وهۆیه‌شه‌وه بانگهێشتی كۆمپانیا بیانی و وه‌به‌رهێنه‌ره‌كانی ك��ردووه تا بێنه خاكی عێراق و پرۆژەكانیان ئه‌نجام ب��ده‌ن ،به مه‌به‌ستی هاوكارییكردنی ئابووری و دابینكردنی پێداویستییه‌كان. له‌وپێناوه‌شدا حكومه‌تی ناوه‌ند سه‌رقاڵی گرتنه‌به‌ری كۆمه‌ڵێك ڕێ��وش��وێ��ن و كردنه‌وه‌ی چه‌ندین كۆنگره‌ی تایبه‌ت به ئاوه‌دانكردنه‌وه و ژێرخانی ئه‌م واڵته‌یه. به‌اڵم ژماره‌یه‌ك له پسپۆڕ و په‌رله‌مانتاران پێیان وای ه خراپیی بارودۆخی ئه‌منی ڕێگره له هاتنی كۆمپانیا بیانییه‌كان. نووسینگه‌ی ساڵح موتڵه‌گ ،جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق بۆ كاروباری ئاوه‌دانكردنه‌وه و خزمه‌تگوزارییه‌كان، له به‌یاننامه‌یه‌كدا باڵوی كرده‌وه ،ناوبراو له ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ی ڕابردوو ،5/22 ب ه ئاماده‌بوونی هه‌ریه‌ك له وه‌زیرانی گواستنه‌وه و پالندانان و ژماره‌یه‌ك ل�ه ب�ه‌رپ��رس��ان و ش��اره‌زای��ان��ی ب��واری ئاوه‌دانكردنه‌وه و وه‌به‌رهێنان ،كۆنگره‌ی «لوتكه‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه و ژێرخانی ئابووریی عێراق»ی له شاری دوبه‌ی كرده‌وه ،كه كۆمه‌ڵێك ل ه كۆمپانیا عه‌ره‌بی
و جیهانییه‌كانی تایبه‌ت ب ه وه‌به‌رهێنان و كۆمپانیاكانی كه‌رتی تایبه‌ت سازیان ك��ردب��وو .جێگری س��ه‌رۆك وه‌زی�ران��ی عێراق بۆ كاروباری ئاوه‌دانكردنه‌وه و خزمه‌تگوزارییه‌كان ،له‌و كۆنگره‌یه‌دا ڕایگه‌یاند «پێویستییه‌كانی عێراق زۆر زۆرن و ته‌نها دانابڕێن به‌سه‌ر ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ئ �ه‌وه‌ی كه هه‌یه، به‌ڵكو بریتییه له گه‌شه‌سه‌ندن له هه‌موو ڕووه‌كانیه‌وه ،ب ه مه‌به‌ستی گه‌یشنت به ئابووریی جیهانی». ب����ه‌اڵم پ��ه‌رل��هم��ان��ت��ار حسێن ئه‌ملورعیبی ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئابووری و وه‌به‌رهێنان ل ه ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی
عێراق ،له لێدوانێكی رۆژنامه‌وانیدا ڕایگه‌یاند «خراپیی بارودۆخی ئه‌منی ك ه ئێستا عێراق به‌خۆیه‌وه ده‌یبینێت ،به تایبه‌تیش له‌و ماو ه كه‌مه‌ی ڕابردوودا، بووه‌ته مایه‌ی په‌شیامنبوونه‌وه‌ی زۆرێك له كۆمپانیا بیانییه‌كانی تایبه‌ت به بواری ئاوه‌دانكردنه‌وه ،له‌وه‌ی بێنه عێراقه‌وه و به‌شداری بكه‌ن ل ه ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ئه‌م واڵته‌دا» .مورعیبی هه‌ر له‌و لێدوانه‌یدا ڕاشیگه‌یاند «ئه‌و بارودۆخه ئه‌منییه ناهه‌مواره هه‌روه‌ها بووه‌ته مایه‌ی ماڵئاواییكردنی ئه‌و كۆمپانیا بیانییانه‌شی پرۆژە وه‌به‌رهێن ه گه‌وره‌كانی عێراقیان به‌ڕێوه‌ده‌برد» .هه‌روه‌ك ناوبراو ئاماژەی
ب��ه‌وه‌ش ك��رد كه خراپیی ب��ارودۆخ��ی ئه‌منی ،زیانێكی زۆری له ئابووریی عێراق داوه. الی خ��ۆش��ی��هوه پ �ه‌رل �هم��ان��ت��ار عه‌بدولعه‌باس شیاع ،ئه‌ندامی هه‌مان لیژنه‌ی ئ��اب��ووری و وه‌به‌رهێنان له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی ع��ێ �راق ،به ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ی ئه‌لئیخبارییه‌ی ڕاگه‌یاندووه كه ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له مانگی ته‌مموزی داهاتوودا به‌نیازی به‌ستنی كۆنگره‌یه‌كی تایبه‌ته به به‌ئه‌ندامبوونی عێراق له ڕێكه‌وتننامه‌ی نیویۆركی ساڵی 1958ی تایبه‌ت به پارێزگاریكردن له مافی وه‌به‌رهێنه‌ران
ل ه جیهاندا .ناوبراو ڕاشیگه‌یاندووه «ه��ه‌ردوو لیژنه‌ی ئابووری و یاسایی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ئێستا سه‌رقاڵی ئاماده‌سازیكردنن بۆ به‌ستنی ئه‌و كۆنگره‌یه له ڕۆژی 3ی ته‌مموز لـه‌ناو باڵه‌خانه‌ی ئه‌نجومه‌نه‌كه». ش��ی��اع ل���هب���اره‌ی گرنگیی ئ�هو ڕایگه‌یاندووه ڕێكه‌وتنامه‌یه‌شه‌وه «زۆرێ���ك ل ه گ��هوره وه‌به‌رهێنه‌كانی جیهان به گرنگییه‌وه بۆ ئه‌م ڕێكه‌وتنه و ئه‌و واڵتانه‌شی ئه‌ندامن تیایدا ،ده‌ڕوانن، تاوه‌كو كار و وه‌به‌رهێنانیان تێدا ئه‌نجام بده‌ن ،چونكه له حاڵه‌تی دروستبوونی كێشه و گرفتتدا ل �ه ه��هر واڵت��ێ��ك، ڕێكه‌وتننامه‌كه پارێزگاری له ماف و وه‌به‌رهێرناوه‌كانیان ده‌كات». جێگه‌ی باس ه ماوه‌یه‌كه عێراق ڕووب��ه‌ڕووی بارودۆخێكی ناهه‌مواری ئه‌منی بووه‌ته‌وه و ده‌زگا و به‌رپرسه ئه‌منییه‌كانیش ده‌سته‌وستانن له ئاست وه‌س��ت��ان��دن��ی��دا .چ��اودێ �ران��ی ڕەوش��ی سیاسیی ئه‌م واڵته‌ش پێیان وایه كه ئه‌م په‌ره‌سه‌ندنه مه‌ترسیداره‌ی باری ئاسایشی واڵت ،په‌یوه‌ندیی به ناكۆكیی نێوان كوتله سیاسییه‌كانه‌وه هه‌یه .هه‌روه‌ك چاودێرانی ڕەوشی ئابووریش پێیان وایه كه هۆكاره‌كانی الوازیی سیاسه‌تی دارایی عێراق زۆرن و سیاسه‌تی ئابووریی ئ�هم واڵت��هش سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه له چاره‌سه‌ركردنیاندا.
7 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ــان له‌گه‌ڵ پێگه‌ی ئیسالم له ده‌ستووردا نییە
ــــه‌وێ ئیســالمییه‌كان په‌شیمان بكاته‌وه له‌بیرنه‌كه‌ن». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌ركردایه‌تیی پارتی جه‌ختیشی ل��هس��هر ئ��هوه ك��رده‌وه پرۆژەی ده‌ستوور له‌ئێستادا كێشه‌ی نییه و پێویسته بخرێته به‌رده‌م خه‌ڵك بۆ ئه‌وه‌ی قسه‌ی خۆیانی له‌سه‌ر بكه‌ن. ل��هالی خۆشیه‌وه نوێنه‌ری كۆمه‌ڵی ئیسالمی له لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی پرۆژەی ده‌ستووری هه‌رێم ،بێئاگایی خۆی لهوه ڕاگه‌یاند پارتی فشاری له‌و جۆره‌ی به‌كارهێنابێت ،زانا ڕۆستایی له‌وباره‌یه‌وه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «نه‌مبیستووه كه پارتی له هه‌وڵی له‌و شێوه‌یه‌دا بێت ئه‌و بڕگه ده‌ستوورییه‌ی تایبه‌ت ب��ه ئایینی ئیسالمه وه‌ك كارتی فشار به‌رانبه‌ر ئیسالمیيه‌كان به‌كاربهێنێ ،ئه‌گه‌ر هه‌وڵی له‌وجۆره‌ش ب��درێ��ت ش��ك��س��ت��خ��واردووه ،چونكه پێچه‌وانه‌ی خواستی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی
كوردستانه» .ڕۆستایی ئه‌وه‌شی وت كه دانانی ئیسالم وه‌ك سه‌رچاوه‌ی ی��اس��ا خ��واس��ت��ی ئیسالمییه‌كان و ده‌ستپێشخه‌ریی س��ه‌رۆك��ی هه‌رێم ب�����ووه« .دان���ان���ی ئ��ی��س�لام وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی یاسادانان، له‌سه‌ر خواستی الیه‌نه ئیسالمییه‌كان و ده‌ستپێشخه‌ریی سه‌رۆكی هه‌رێم بووه ،ئه‌گه‌رچی زۆرینه‌ی ئه‌ندامانی نووسینه‌وه‌ی پرۆژەی ده‌ستوور دژی جێكردنه‌وه‌ی ئه‌و ماده‌یه بوون. ن��اوب��راو ئ��ه‌وه‌ش��ی وت ك��ه له‌كاتی ده‌نگدان ته‌نیا حیزبی شیوعی دژی ئه‌و بڕگه ده‌ستوورییه بووه .هه‌روه‌ها ئه‌و جه‌ختیشی له‌سه‌ر ئه‌وه كرده‌وه پێگه‌ی ئیسالم به‌و شێوه‌ی ئێستا كه له پرۆژەی ده‌ستووری هه‌رێم هاتووه، النی كه‌می پێویستییه‌كه‌یه ،ئه‌گه‌رنا ده‌ب��وو رۆڵی ئیسالم زۆر لهوه زیاتر
بوایه كه ئێستا هه‌یه. مامۆستایه‌كی زان��ك��ۆش پێی وای�� ه ه��هوڵ��ی ه��هم��وارك��ردن��ه‌وه‌ی ئ��هو بڕگانه‌ی كه تایبه‌تن به پێگه‌ی ئایین ل��ه پ����رۆژە‌ی ده‌س���ت���ووری ه��ه‌رێ��م، ئه‌گه‌رى سه‌ركه‌وتنی الوازه .فرسه‌ت سۆفی ،مامۆستای كۆلێژی یاسا و ڕام��ی��اری له زانكۆی سه‌اڵحه‌ددین، له‌وباره‌یه‌وه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «جێكردنه‌وه‌ی ئایین ب��هو شێوه‌ی ئێستا له پ��رۆژة‌ی ده‌س��ت��وور هه‌یه، په‌یوه‌نديی به ته‌وافقی نیشتامنی و موراعاتی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستان و ده‌ستووری عێراقه‌وه هه‌یه ،چونكه له ده‌س��ت��ووری عێراق زه‌م��ان��ه‌ت بۆ پێگه‌ی ئایینی ئیسالم دانراوه ،ئه‌وه‌ی هه‌رێمیش ه��اوش��ێ��وه‌ی عێراقه». له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری هه‌مواركردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕگه ده‌ستوورییشه‌وه كه باس
له پێگه‌ی ئیسالم ده‌ك��ات ،فرسه‌ت سۆفی وتی «ئه‌گه‌ر بڕیاری گه‌ڕانه‌وه‌ی پ��رۆژە‌ی ده‌ستوور بۆ په‌رله‌مان درا، ئه‌وا هه‌موو بڕگه و ماده‌كان قابیلی ده‌ستكاریین ،ب��ه‌اڵم ده‌ستكاریی پێگه‌ی ئایینی ئیسالم له‌و پرۆژە‌یه‌دا ئه‌گه‌رێكی الوازه ،چونكه له‌سه‌ر ئاستی خه‌ڵك و حیزبه‌كانیش پشتگیرییه‌كی گه‌وره‌ی لێده‌كرێت ،بۆیه پێناچێت له ئه‌گه‌ری هه‌مواركردنه‌وه‌شی ئه‌و بڕگه ده‌ستوورییانه ده‌ستكاری بكرێن». جێگای ئاماژە بۆكردنه سێ الیه‌نه‌كه‌ی ئۆپۆزسیۆن له هه‌فته‌ی ڕاب���وردوو ڕایانگه‌یاند پرۆژە‌یه‌كیان ئاماده‌كردووه به مه‌به‌ستی هه‌مواركردنه‌وه‌ی پرۆژەی ده‌ستووری هه‌رێم ،كه تیایدا داوای هه‌مواركردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕگانه ده‌كه‌ن كه باس له سیستمی سیاسی و ئیداری له هه‌رێم ده‌كات.
سه‌ركرده‌یه‌كی كۆمه‌ڵ :ئه‌مجاره ئۆپۆزیسیۆن ل ه هه‌ولێر ده‌یه‌وێت ڕۆڵى زیاتر ببینێت
پایته‌خت خاڵی كێشمه‌كێشمی ده‌نگه‌كانه په‌یجور :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن پێگه‌ی هه‌ولێر به یه‌كالكه‌ره‌وه ده‌زانن له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئایینده‌دا و پێیان وایه ئه‌و شاره هاوكێشه‌ی سیاسیی هه‌رێم ده‌گۆڕێت .له‌باره‌ی مه‌ترسیی ئۆپۆزیسیۆن ساخته‌كاریشه‌وه مه‌ترسیی هه‌یه و ڕایده‌گه‌یه‌نن ئه‌وان لێی بێده‌نگ نابن. ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری��ی��هك��ان و ل��ێ��ك��دان��ه‌وه‌ك��ان ل��ه ئ��ه‌گ��هری ئ��هن��ج��ام��دان��ی س��اخ��ت��هك��اری له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئایینده‌ی هه‌رێم، چ��اوه‌ڕێ ده‌كرێت هه‌ولێر پشكی شێری به‌ركه‌وێت ،به‌و پێیه‌ی ده‌نگی سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان له یه‌كرت نزیكه و پارتیش مه‌بەستیه‌تی بااڵده‌ستیی خ��ۆی به‌سه‌ر ئ��هو ش���اره‌دا درێ��ژە پێبدات. له‌وباره‌یه‌وه و له‌باره‌ی ڕۆڵی هه‌ولێر له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ،سه‌لیم كۆیی ،به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی ()3 ی ه��ه‌ول��ێ��ری ك��ۆم��ه‌ڵ��ی ئیسالمی به (ب��هی��ان)ی راگه‌یاند «هه‌ولێر ك��اری��گ��هری��ی گ����ه‌وره‌ی ه��هب��ووه له‌ڕابوردوودا و له داهاتووشدا ،بۆیه ئه‌مجاره ئۆپۆزیسیۆن له هه‌ولێر ده‌یه‌وێت ڕۆڵ و كاریگه‌ریی زیاتر ببینێت .خه‌ڵكه‌كه‌ش ئ��هو شێوه حوكمڕانییه‌ی پێ قبوڵ نییه و زیاتر بۆ گۆڕانكاری ئاره‌زوومه‌ندن». ل��هب��اره‌ی ترسی ئۆپۆزیسیۆن له ت��ه‌زوی��رات و ساخته‌كاری له هه‌ڵبژاردنی داهاتووی كوردستان له هه‌ولێر ،ئه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمه‌ڵ وتی «هه‌ر كارێك له بواری ته‌زویر
و ساخته‌كاری گه‌مه‌كردنه به سیستمی هه‌ڵبژاردن و به ده‌نگی خه‌ڵك ،كه به‌ڕاستی خه‌ته‌رێكی گه‌وره‌یه ،بۆیه ئێمه پێامن وانییه نه ئۆپۆزیسیۆن و نه خه‌ڵك لهوه بێده‌نگ بێت كه له ئێستادا هه‌ر ڕۆژە و ئه‌نجامێك ده‌ده‌نه به‌ر ده‌ستی خه‌ڵك ،ئه‌وه‌ش یاریكردنه به به ده‌نگ و ڕەنگی ئ��هو خه‌ڵكه .به حه‌قیقه‌ت هه‌رالیه‌نێك مه‌ترسیی نه‌بێت ده‌ستكاریی ده‌نگ و ژماره‌ی خه‌ڵك ناكات» .سه‌الح
مه‌زن ،هه‌ڵسوڕاوی دیاری بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له هه‌ولێر ،سه‌باره‌ت به كاریگه‌ری و ڕۆڵی هه‌ولێر له هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا ده‌ڵێت «هه‌ولێر گرنگیی خۆی هه‌یه، به‌تایبه‌ت لەو ئه‌و هه‌ڵبژاردنانه‌ی له داه��ات��وودا ده‌ك��رێ��ت ،چونكه هه‌ولێر ناوه‌ندی سیاسی و كارگێڕیی هه‌رێمی كوردستانه ،ملمالنێیه‌كی سیاسیی توند له‌و شاره ده‌بێت و له ڕابوردووشدا ئه‌و شاره سه‌نگی مه‌حه‌ك بووه بۆ ئه‌وه‌ی
یه‌كالی بكاته‌وه كام هێز كورسیی زیاتر دهباتهوه». سه‌باره‌ت به دروستبوونی گۆڕانكاری له پێكهاته‌ی سیاسیدا ،هه‌ڵسوڕاوه‌كه‌ی گۆڕان ڕایگه‌یاند «ملمالنێكان به ئاقارێكدا ده‌ڕوات كه گۆڕانكاری له پێكهاته‌ی سیاسی له كوردستان دروستده‌كات، م���ه‌رج نییه ده‌س��ه‌اڵت��ی س��ی��اس��ی له كوردستان هه‌تاهه‌تایه به ده‌ست تاكه حزبێكەوە بێت ،به بڕوای ئێمه ڕەنگه
هێزی دیكه‌ی نوێ بێته ناو پرۆسه‌كه‌وه و هاوپه‌یامنێتیی نوێ دروست بێت». ل��ه به‌شێكی ت��ری لێدوانه‌كه‌یدا ده‌رب��اره‌ی ساخته‌كاری له هه‌ڵبژاردندا، ناوبراو وتی «له هه‌رشوێنێك ده‌سه‌اڵت پاره و هێزی هه‌بێت ،په‌نا بۆ مه‌سه‌له‌ی ساخته و ته‌زویر ده‌ب��ات ،به تایبه‌تی له‌و شوێنانه‌ی مه‌ترسیی لێی هه‌یه ،كه ئه‌ویش هه‌ولێره زیاتر چاوی له‌سه‌ره، چونكه ناوه‌ندێكی یه‌كالكه‌ره‌وه‌یه ،ترسی
ئه‌وه هه‌یه كه له هه‌ولێری پایته‌خت وه‌ك له ڕابوردووشدا كاری ناشیرین و نامه‌ده‌نی و پاشكه‌وتووانه له مه‌سه‌له‌ی ساخته و ته‌زویركاری ڕووی��دا ،دیسان ترسامن هه‌یه ئه‌م دیارده‌یه ڕووبداته‌وه». چ��االك��وان��ێ��ك��ی��ش پ��ێ��ی وای��ه ده‌سته‌اڵت پشت به هه‌ولێر ببه‌ستێت و هه‌موو ڕێگه‌یه‌كی نامه‌رشووع بگرێته‌به‌ر تا له ده‌ستی نه‌چێت. ل��ه‌وب��اره‌ی��ەوه ڕەس���وڵ حوسێن، چاالكوانی بواری كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ل��ه هه‌ولێر ،س��هب��اره‌ت ب��ه ڕۆڵ��ی هه‌ولێر له هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا به (ب��هی��ان)ی راگه‌یاند «به‌شێكی زۆری ده‌سته‌اڵت به تایبه‌ت پارتی، پشت به هه‌ولێر ده‌به‌ستێت ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ئاماده‌یه په‌نا بباته به‌ر چه‌ند ڕێگه‌یه‌ك ،به‌شێك له‌و ڕێگا‌یانه له‌وانه‌یه ناشه‌رعی بن .هه‌ر بۆیه گه‌رمرتین ملمالنێ له هه‌ڵبژاردنی داهاتوو له هه‌ولێره ،چونكه هه‌ولێر ده‌ب��ێ��ت��ه خ��اڵ��ی ی��هك�لاك��ردن��ه‌وه‌ی ده‌سته‌اڵت له نێوان ئۆپۆزیسیۆن و ده‌سته‌اڵتدا ،له ده‌سته‌اڵتیشدا به تایبه‌ت پارتی». ل���هب���اره‌ی ب��ۆچ��وون��ی پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی ئایینده و پێگه‌ی هه‌ولێر به‌الی ئه‌و حیزبه‌وه ،به‌یان په‌یوه‌ندی به خه‌رسه‌و گۆران ،به‌رپرسی ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی ئه‌و حیزبه‌وە كرد ،به‌اڵم به بیانوی ئه‌وه‌ی له مۆڵه‌ته ،ئاماده نه‌بوو لێدوان بدات .هاوكات پێشرت وته‌بێژی پارتی ڕایگه‌یاندبوو ئه‌وان پێیان وای��ه ملمالنێی سه‌ره‌كیی هه‌ڵبژاردنی ئایینده له هه‌ولێر ده‌بێت و چ��اوه‌ڕێ ده‌ك��هن %50ى ده‌نگی ئه‌و شاره به‌ده‌ستبهێنن.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تیی پارتی :كێشه‌مــ
پـارتی به به‌كـارهێنــانی فشــار ده‌یــــ په‌یجور :فه‌رمان ڕە‌شاد ـ هه‌ولێر
به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، دواب��ه‌دوای پێداگیریی ئیسالمییه‌كان له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی پرۆژەی ده‌ستووری هه‌رێم بۆ په‌رله‌مان ،له‌ئێستادا پارتی ك��ارت��ی ف��ش��اری ه��هم��وارك��ردن��ه‌وه‌ی ئه‌و بڕگانه به‌رانبه‌ر ئیسالمییه‌كان به‌كارده‌هێنێت ،كه تایبه‌تن به پێگه‌ی ئایینی ئیسالم .له‌وباره‌یه‌وه به‌رپرسێكی پارتی ئه‌وه ڕە‌تده‌كاته‌وه و نوێنه‌ری كۆمه‌ڵی ئیسالمیش له نووسینه‌وه‌ی ده‌س��ت��وور ،ئ��هو ج���ۆره ه��هوڵ��ه به شكستخواردوو ده‌زانێت. له بڕگه‌ی یه‌كه‌می م��اده‌ی شه‌شی پ�����رۆژە‌ی ده‌س���ت���ووری ه��ه‌رێ��م��ی كوردستان ئاماژە بۆ ئه‌وه كراوه «نابێت هیچ یاسایه‌ك دابندرێت كه ناكۆك بێت ل��ه‌گ��ه‌ڵ حوكمه نه‌گۆڕە‌كانی ئیسالم» .جێگرتنه‌وه‌ی ئه‌و بڕگه‌یه‌ش له‌سه‌ر خواستی الیه‌نه ئیسالمییه‌كانی
كوردستان ب��ووه ،له‌به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌دا چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك ئاماژە بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌ی����ه‌وێ ده‌س��ت��ك��اری��ك��ردن��ی ئ��هو بڕگه‌یه وه‌ك كارتی فشار به‌رانبه‌ر ئیسالمییه‌كان به‌كاربهێنێت ،به‌وه‌ی ئ���ه‌گ���هر ڕەش���ن���ووس���ی ده‌س���ت���وور بگه‌رێته‌وه په‌رله‌مان ،ئه‌وا ئه‌و بڕگه ده‌ستوورییه‌ش ده‌ستكاری بكرێت. ئه‌مه‌ش به‌مه‌به‌ستی جیاكردنه‌وه‌ی ئیسالمییه‌كان له‌و یه‌ك ده‌نگییه‌ی كه له‌نێوان ئۆپۆزسیۆن و یه‌كێتی و چه‌ند الیه‌نێكی تر هه‌یه بۆ گ��هڕان��ه‌وه‌ی پرۆژەی ده‌ستوور. ل��ه‌وب��اره‌ی��هوه ل��ه لێدوانێكیدا بۆ رۆژن��ام��هی ب��هی��ان ،ئه‌حمه‌د كانی، ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی پارتی ،وتی «شتێكی رسوشتیه ئایینی ئیسالم یه‌كێك بێت له‌سه‌ر چاوه‌كان بۆ ده‌ستوور ،نه‌ك
تاكه سه‌رچاوه ،چونكه ئایینی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستانه .هه‌رچه‌نده ده‌بێ ڕە‌چاوی پێكهاته ئایینییه‌كانی تریش بكرێت ك��ه نیشته‌جێی هه‌رێمی كوردستانن» .هه‌روه‌ها ناوبراو وتیشی «وه‌ك پارتی هیچ كێشه‌یه‌كامن له‌گه‌ڵ پێگه‌ی ئایینی ئیسالم له ده‌ستوور نییه و پێشامن وایه به شاهیدی پێكهاته و نه‌ته‌وه‌كانی تری هه‌رێم ،فرە ڕەنگی و فره پێكهاته‌یی له پرۆژەی ده‌ستووری هه‌رێم به‌ته‌واوی پارێزراوه». ئه‌حمه‌د كانی ڕە‌تیشی ده‌كاته‌وه كه پارتی ئ��هو بڕگه ده‌ستوورییانه وه‌ك فشار له به‌رانبه‌ر ئیسالمییه‌كان به‌كاربهێنێت و ده‌ڵێت «ل��ه خولی پێشووی په‌رله‌مان 96ئه‌ندام په‌رله‌مان ده‌نگیان به‌و پرۆژە ده‌ستووره داوه، له‌نێویشیاندا ئیسالمییه‌كان ،پێویستیش ده‌كات ئه‌و الیه‌نانه ئه‌و هه‌ڵوێسته‌یان
حكومه‌تی هه‌رێم هۆكاری سه‌ره‌كیی كۆچی به‌رده‌وامی كورده‌كانه
كورده‌كان فرۆشیار ،عه‌ره‌ب و توركمانیش كڕیار ڕاپۆرت :عومه‌ر ئاواره ـ خورماتوو
به هۆی نه‌بوونی ئارامی و كه‌می پرۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كان له شاری خورماتوو ،كۆچكردنی خێزانه كورده‌كان له‌و شاره به‌ره‌و شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان به‌رده‌وامه و ڕۆژانه دوو خێزان ت��ا س��ێ خ��ێ��زان ئ��هو ش���اره به جێده‌هێڵن و ڕوو له شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن. به پێی ئ��هو زانیاراییانه‌ی كه بە ده‌ست ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) گه‌یشتوون ،تاكو ئێستا زیاتر له 1650خێزانی كورد له دوای ساڵی 2010ەوه شاره‌كه‌یان به‌جێهێاڵوه و ڕوویان له شاره‌كانی هه‌ولێر و سڵێامنی كردووه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆری��ن��هی��ان خانووه‌كانیان به عه‌ره‌ب و توركامنه‌كان ده‌فرۆشن و ت��هن��ان��ه‌ت ده‌ی��ش��ی��ك��هن به ناویانه‌وه. له خورماتوو 36قوتابخانه‌ی كوردی و 504مامۆستای زمانی كوردی هه‌ن ،ڕێژەیه‌كی كه‌میان نه‌بێت ل��ه الی���هن حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه دامه‌زراون%95 ،ى ئه‌و مامۆستایانه له الیه‌ن حكومه‌تی ه��ه‌رێ��م��هوه دام����ه‌زراون و به شێوه‌ی ته‌نسیب گوێزراونه‌ته‌وە سه‌ر قوتابخانه‌كانی خورماتوو، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕێژە‌ی خوێندن به زمانی كوردی له‌چاو سااڵنی ڕابوردوو ،كه‌می كردووه ،ئه‌ویش به هۆی نه‌بوونی كتێبی كوردی و وه‌رنه‌گرتنی ئه‌و قوتابییانه‌ی كه قۆناغه‌كانی بنه‌ڕە‌تی به زمانی
ك��وردی ت��ه‌واو ده‌ك��هن له كۆلێژ و په‌یامنگه‌كانی هه‌رێمی كوردستان. س��ااڵن��ه ل��هالی��هن حكومه‌تی عێراقییه‌وه بڕی 9ملیار دینار وه‌كو بودجه بۆ شاری خورماتوو ته‌رخان ده‌كرێت ،به مه‌به‌ستی جێبه‌جێكردنی پرۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كانی ئه‌و شاره، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا شاره‌كه به ته‌واوه‌تی له‌الیه‌ن حكومه‌تی ن��اوه‌ن��ده‌وه به تایبه‌ت ل��ه ڕووی دام��ه‌زران��دن و ئه‌منییه‌ته‌وه ،پشتگوێ ده‌خرێت و كه‌مرت ئاوڕی لێ ده‌درێته‌وه. ش���اری خ��ورم��ات��وو ل��ه ڕووی دان��ی��ش��ت��ووان��هك��هی��هوه ده‌ب��ێ��ت به س��ێ ب���هش ،ع���ه‌ره‌ب ل��ه ڕۆژئ����اوا، توركامن له ناوه‌ڕاست و كوردیش له ڕۆژهه‌اڵته‌وه نیشته‌جێی ئه‌و شاره‌ن و فه‌رمانگه‌كانیش له ئێستادا %60به‌ر توركامن و %30به‌ر عه‌ره‌ب و %10به‌ر كورد كه‌وتووه. گ���ۆران له‌تیف ،یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی م���اوه‌ی ساڵێك ده‌بێت ش��اره‌ك��هی به‌جێهێاڵوه و ڕووی له شاری كه‌الر ك��ردووه ،هۆكاری ماڵ گواستنه‌وه‌كه‌ی له شاری خورماتووه‌وه بۆ شاری كه‌الر ،به‌مجۆره خسته ڕوو «له‌به‌ر خراپیی وه‌زع��ی ئه‌منی به شێوه‌یه‌كی گشتی ،شاری خورماتووم به‌جێهێاڵ .مه‌ترسی له‌سه‌ر خۆمان و ماڵ و منداڵامن هه‌بوو ،سه‌ره‌ڕای خراپیی ب��اری خزمه‌تگوزاری .نه‌ك ته‌نیا من ،به‌ڵكو خه‌ڵكانێكی زۆر هه‌ن شاره‌كه‌یان به‌جێهێاڵوه و له ئێستادا ڕوویان له شاری كه‌الر كردووه». كامه‌ران غه‌فور هاوواڵتییه‌كی دیكه‌یه كه ئه‌ویش ماوه‌یه‌كه شاری خ��ورم��ات��ووی به‌جێهێاڵوه و ڕووی له ش��اری ك��ه‌الر ك���ردووه ،له‌باره‌ی كۆچكردنه‌كه‌یه‌وه ناوبراو ده‌ڵێت
«ه��ۆك��اری كۆچكردنی ن��هك ته‌نیا م��ن ،به‌ڵكو ئ��هو خ��ێ��زان��ان��هی كه ڕۆژان��ه كۆچ ده‌ك��هن له خورماتوو، بۆ پشتگوێخستنی شاره‌كه له‌الیه‌ن حكومه‌تی ن��اوه‌ن��د و هه‌رێمه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه و نیشته‌جێبوومنان له‌و شاره له زه‌ره‌ر زیاتر هیچ سوودێكی نییه». ه��ه‌روه‌ه��ا ه��اوواڵت��ی كه‌ریم وه‌ه������اب ك���ه ت�����ازه م��اڵ��هك��هی گواستووه‌ته‌وه بۆ شاری كفری ،ده‌ڵێت «له‌به‌ر نه‌بوونی و كه‌مدرامه‌تی ڕووم له شاری كفری كردووه ،چونكه توانای خانوو كڕین ،یاخود دروستكردنم نییه له شاره‌كانی دیكه و هۆكاری كۆچكردنیشم له خورماتوو له‌به‌ر نه‌بوونی ئارامی و سه‌قامگیرییه له شاره‌كه و وه‌رنه‌گرتنی منداڵه‌كامنان له دوای ته‌واوكردنی قۆناغه‌كانی بنه‌ڕە‌تی به زمانی كوردی له كۆلێژ و په‌یامنگه‌كانی هه‌رێمی كوردستان». فه‌رهاد عه‌بدوڵاڵ ،هاوواڵتییه‌كی دیكه‌یه و مه‌ترسیی دووباره‌بوونه‌وه‌ی ته‌عریب ده‌خاته ڕوو ،ئه‌و له‌وباره‌یه‌وه ب��ۆ ڕۆژن���ام���هی (ب��هی��ان) ده‌ڵێت «گلییه‌كی زۆرم له‌و خێزانه كوردانه هه‌یه كه له ئێستادا شاری خورماتوو به‌جێده‌هێڵن و ڕوو له شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن ،له‌وه‌ش خراپرت خانووه‌كانیشیان به عه‌ره‌ب و توركامنه‌كانی شاره‌كه ده‌فرۆشن و ده‌یكه‌ن به ناویشیانه‌وه ،چونكه ئه‌م دیارده‌یه ده‌بێته ڕێگه‌خۆشكه‌ر بۆ دووباره‌بوونه‌وه‌ی پرۆسه‌ی ته‌عریبی ش��اره‌ك��ه و ل��ه ئاینده‌شدا ده‌بێته هۆكاری دروستبوونی كێشه‌ی سیاسی و ئیداری و ناوچه‌یی بۆ كورد». ئ��ه‌وه‌ی م��اوه‌ت��هوه له‌سه‌ر ئه‌م ش��اره بوترێت ،له ئێستادا بووه‌ته
جێگای ملمالنێ له نێوان الیه‌نی ك��وردی و هێزی پێشمه‌رگه له الیه‌ك و تیرۆرستان و هێزه‌كانی ئۆپه‌راسیۆنی دیجله له الیه‌كی دیكه ،ئه‌گه‌ر حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان فشاری زیاتر نه‌خاته س��هر حكومه‌تی ع��ێ��راق��ی بۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ی چاره‌نووسی ئ���هو ش����اره ك���ه ده‌ك��ه‌وێ��ت��ه چوارچێوه‌ی م��ادده‌ی 140ەوه، بێگومان لێشاوی كۆچكردن په‌ره ده‌سه‌نێت و ئه‌وكاته الیه‌نی كوردی پێگه‌ی ته‌واو الواز ده‌بێت. ئه‌نجومه‌نی ئه‌ندامێكی قه‌زاكه‌ش ئاماژە ب��هوه ده‌كات كه به‌پێی ئه‌و ئامارانه‌ی كه له به‌رده‌ستیاندایه ،له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه تاكو ئێستا زیاتر له 90خێزانی ك��ورد له خورماتوو شاره‌كه‌یان به‌جێهێاڵوه و به‌ره‌و شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان ك��ۆچ��ی��ان ك�����ردووه .س���ه‌ردار ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی قه‌زای خورماتوو ده‌ڵێت «ڕاسته له ئێستادا بارودۆخی ئه‌منی و خزمه‌تگوزاری له شاره‌كه خراپه، به‌اڵم ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت كه خێزانه ك��ورده‌ك��ان قه‌زاكه به‌جێبهێڵن و خانووه‌كانیان به ع��ه‌ره‌ب و ت��ورك��هك��ان بفرۆشن ،ئه‌مه له كاتێكدایه كه ئێمه وه‌كو كورد پشكی شێرمان له قوربانیدان و خه‌باتكردن به‌ركه‌وتووه له پێناو شاره‌كه و ڕۆژێكیش دێت بارودۆخی شاره‌كه به‌ره‌و باشرت بچێت و ئه‌م مه‌ترسییانه كه ئێستا بوونه‌ته ه��ۆك��اری كۆچكردنی خێزانه كورده‌كان له خورماتوو، نه‌مێنن».
9 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
باڵدار ه ڕیكۆردداره‌كان ده‌ناسن؟ به‌رزترین هه‌ڵفڕین
زۆرترین جووڵه
باشرتین مێشك
خێراترین هه‌ڵفڕین
ب����ه‌رزت����ری����ن ه��ه‌ڵ��ف��ری��ن بۆ(كه‌ركه‌س) تۆماركراوه .ئه‌م باڵداره ده‌توانێت یازده هه‌زار مه‌تر له‌سه‌ر ڕووی زه‌وی به‌رز ببێته‌وه. به‌شێوه‌یه‌ك ده‌ڵ��ێ��ن یه‌كێك له‌م باڵدارانه له به‌رزیی ()11,274 مه‌تردا ،خۆی به فڕۆكه‌یه‌كدا كێشاوه.
زۆرت����ری����ن ج���ووڵ���ه ل���ه الی���هن (دارك��ون��ك �هره)ی س �ه‌رس��وره‌و ه ئه‌نجام دراوه .س�هری ئه‌م باڵداره له كاتێكدا سه‌رگه‌رمی كونكردنی دارێ��ك ده‌بێت، ده‌توانێت ده ج��ار به‌خێرایی تاوس بجوڵێت.
ب����اڵ����داره‌ك����ان ری����ك����ۆردی قسه‌كردنیشیان ب��ردووه ،به‌ڵێ له‌نێو گیانله‌به‌راندا دوای م��رۆڤ( ،توتیی خۆڵه‌مێشی) و (كاسكو)دێن ،ئه‌وان باشرتین گیانله‌به‌رانن كه ده‌توانن قسه بكه‌ن .تووتی هه‌ندێك جار توانای وه‌رگرتنی ( )800وشه‌ی هه‌یه.
(ق��وش) خێراترین ب��اڵ��داره ك ه تاوه‌كو ئێستا بیرنابێت .ئه‌م باڵداره ده‌توانێت به خێرایی 200كیلۆمه‌تر له كاتژمێرێكدا بفڕێت ،هه‌ندێك جار خێراییه‌كه‌ی ده‌گاته 300كیلۆمه‌تر له كاتژمێرێكدا ،چى ئۆتۆمبیلە لووىل کردووە.
و .توانا ئه‌حمەد
ناوك ه كوله‌ك ه له‌بیر مه‌كه‌ن مەتین شاره‌زایانی خ��ۆراك دووپاتی د ه‌كه‌نه‌وه، ناوكی كوله‌كه
تارا ره‌سول ل ه ()60 دۆالره‌و ه كردی به( )300دۆالر زریان جه‌وهه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی وه‌اڵمێك وه‌رگرم بۆ ئه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانی ده‌نگی خامنی گۆرانیبێژ (تارا ڕە‌سوڵ)ن، په‌یوه‌ندیم پێوه‌كرد و پرسیاری ئه‌وه‌م لێكرد كه‌ی چاوه‌ڕوانيی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ت ده‌شكێنی؟ ل ه وه‌اڵمدا خامنی هونه‌رمه‌ند ڕایگه‌یاند «من بێ ب هرانبه‌ر لێدوان بۆ هیچ ده‌زگایه‌كی ڕاگه‌یاندن ناده‌م ،ل ه ب هرانبه‌ر هه‌ر دیدارێكدا 300دۆالرم ده‌وێت». ئه‌م ه ل ه كاتێكدای ه ساڵی رابردوو ئه‌م خامن ه ب ه رۆژنامه‌ی رووداوی راگه‌یاندبوو 60 دۆالر كه‌مرت قس ه بۆ هیچ رۆژنامه‌یەك ناكات ،به‌اڵم ئه‌مساڵ كردوویه‌تی ب ه 300دۆالر. هۆكاری ئه‌مه‌شی بۆ ئه‌و ه گێڕایه‌وه ،ك ه ل ه پرۆژ ە و كار ه هونه‌رییه‌كانیدا هاوكاری ناكرێت، بۆی ه ده‌ب ێ ل ه ب هرانبه‌ر ئاشكرا كردنی پرۆژەكانیدا بڕێك پار ه وه‌ربگرێت.
وێنە جیهانییەکان
ئا :الس هه‌ورامی
تایبه‌مته‌ندیی زۆر چاكی هه‌یه، ل���ه‌وان���ه :ك��هم��ك��ردن��ه‌وه‌ی ئ �هو سلبیاتانه‌ی كه به‌هۆی گه‌وره‌بوونی رژێنه‌ی پرۆستاته‌وه تووشی د ه‌بین، هه‌وره‌ك گرفتی میزبه‌خۆداكردن. ئ����هم ن���اوك���ه وش���ك���ه ،ب��ۆ به‌هێزكردنی میزه‌ڵدان به‌سوود ه. تاقیكردنه‌وه‌كان ئاشكرایان كردووه كه هاڕاوه‌ی كوله‌كه ،به‌هێزكه‌رێكی چاكه بۆ كاراكردنی میزه‌ڵدان. ناوكی كوله‌كه له هه‌مان كاتدا،
ئه‌سیدی ئه‌مینیی كه به تریپتوفان ن�����ارساوه ،ت��ای��ب �ه‌مت �هن��دی��ی دژە خه‌مۆكیی هه‌یه و به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه خاوه‌نی ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆره له رەگەزى روی ،پارێزگارێكی چاكه له به‌رامبه‌ر پووكانه‌وه‌ی ئێسقاندا. به‌پێی ن��وورساوێ��ك��ی رۆژن��ام �هی (ئ�هن��دی��ان��ا ئێكسپرێس) ،ناوكه ك��ول�هك�ه ب�هب��ێ ئ���ه‌وه‌ی سلبیاتی هه‌بێ ،هه‌وكردنه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو داد ه‌به‌زێنێت.
ئ��هو ت��وێ��ژی��ن �ه‌وان �هی ك ه ك��راون ،ناوكه كوله‌كه رێگری د هكات له دروستبوونی به‌ردی گورچیله له جۆری (ئه‌گزاالتی كالیسیۆم) .سه‌رباری ئه‌وه‌ی ل �ه ه �هن��د ێ ل �ه كلتوره‌كاندا وه‌ك رێگایه‌كی چ��اره‌س �هری رسووشتی بۆ له‌ناوبردنی كرمه رشیتییه‌كان و مشته‌خۆره‌كانی تر به‌كارد ه‌هێرنێت.
چۆن دڵی خه‌ڵك به‌ده‌ست ده‌هێنیت؟ و .جهانگیر ئه‌حمه‌د ڕازی���ك���ردن���ی دڵ���ی ه���هم���ووان، ئامانجێكه نایه‌ته دی ،به‌اڵم هه‌وڵدان و شوێنكه‌وتنی ئه‌م خااڵنه ،جۆرێك ل ه ڕێز و خۆشه‌ویستیت پێده‌به‌خشێت: ـ نێوانی خۆت و خوای گه‌وره باش بكه ،خوا نێوانی خۆت و خه‌ڵكیت بۆ باش ده‌كات. ـ خۆت بخه‌ره شوێنی ئه‌وانی تر ،ئه‌و قسانه‌یان له‌گه‌ڵدا بكه كه حه‌زده‌كه‌یت لێیان ببیستیت ،ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وته‌یان له‌كه‌ڵدا ئه‌نجام بده ،حه‌زده‌كه‌یت له‌گه‌ڵ تۆدا بیكه‌ن. ـ هه‌میشه ده‌م��ب �ه‌خ �هن��ده ب�ه، به‌تایبه‌تی ل�ه كاتی ت��رس و ڕووداوه ناخۆشه‌كاندا.
ـ له كاتی هه‌راسانیدا پارێزگاری له هێمنی و ئارامیت بكه. ـ دیاری هه‌رچه‌ند بچووكیش بێت، ه��اوك��اری هه‌رچه‌ند كه‌میش بێت ،له گرنگرتین هۆكاره‌كانی دڵڕاكێشانی خه‌ڵكن. ـ زۆر س���ه‌الم���ك���ردن و ج���وان وەاڵمدانه‌وه‌ی سه‌الم كلیلی دڵه‌كانه. ـ پاكوخاوێنیی لەش و جلوبه‌رگ، ڕێكپۆشی و بۆنی خۆش ،بەمەش خه‌ڵك حه‌ز به تێكه‌ڵیت ده‌كه‌ن. ـ هەوڵ بدە قسەیەکت هەبێت لە خۆىش و ناخۆشییەکاىن هاوڕێیانتدا ،لە خۆشییاندا خۆشحاڵى دەرببڕە و لە ناخۆشییاندا دڵتەنگى.
دووڕووییه‌كانی جیهانی ئازاد ئ����ه‌وه‌ی ل���هم چ �هن��د وێ��ن �هی �هدا ده‌رده‌كه‌وێت ،دیمه‌نی به‌شێك له‌و ئازار و ئه‌شكه‌نجه نامرۆڤانه و دڕندانانه‌یه، كه هێزه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق دژی زیندانییه‌كان ئه‌نجامیان ده‌دا ،به تایبه‌تیش له زیندانی ئه‌بو غرێب. دزه‌كردنی ئه‌و وێنانه بۆ نێو میدیای جیهان ،كه له ساڵی 2004به‌دواوه ئاشكرا ب��وون ،قه‌یرانێكی گ �ه‌وره‌ی بۆ ئه‌مریكا دروست كرد ،بووه مایه‌ی تووڕە‌بوون و
ورووژانی خه‌ڵكی عێراق و جیهانی عه‌ره‌بی و ئیسالمیش .هه‌روه‌ها ئه‌و بانگه‌شانه‌ی ئه‌مریكاشی به‌درۆ خسته‌وه ك ه ب��اس له ئ���ازادی و پاراستنی مافه‌كانی مرۆڤ ده‌كه‌ن. له ئاكامی ئاشكرابوونی ئه‌و فه‌زیحه‌ته گ �ه‌وره‌ی �هدا ،ئه‌مریكا ن��اچ��ار ب���وو ( )17س��هرب��از له كاره‌كانیان ده‌ربكات و ()11شیان حوكم بدات.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
چیرۆكی ساندرۆ رۆسێل و نیمار چۆن له‌الیه‌ن خ��وان الپۆرتای سه‌رۆكی پێشوه‌و ه رووب��ه‌ڕووی ره‌خن ه كرایه‌و ه و داوا كرا رێگ ه ل ه ئه‌نجامدانی ئه‌و گرێبه‌سته بازرگانیی ه بگیرێت و له یاساكانی یانه‌كه النه‌درێت ،ب�ه‌اڵم رۆسێل له‌گه‌ڵ كه‌میی ته‌مه‌نیدا ،وه‌ك سیایه‌مته‌دارێكی مه‌زن ئیداره‌ی الپۆرتای تاوانباركرد ب ه گه‌نده‌ڵی و بردنی یانه‌ك ه به‌رەو ته‌نگژەیه‌كی گه‌وره‌ی ئابووری ،ب ه بیانوی زه‌روره‌تی ئه‌نجامدانی گرێبه‌سته‌ك ه ل ه پێناو پاراستنی یانه‌كه، به‌هۆی ئ�هو هه‌اڵنه‌ی الپۆرتا كردونی، ئه‌ندامانی رازیكرد ب ه ده‌نگدان له‌سه‌ر پرۆژە بازرگانییه‌كه. رۆسێل ل ه كه‌سایه‌تیدا نزیك ه له پیرێزی سه‌رۆكی ری��اڵ مه‌درید و زۆر ئابوورییان ه بیرده‌كاته‌و ه و به‌رده‌وام هه‌وڵ بۆ به‌هێزكردنی یانه‌ك ه ل ه ڕووی ئابوورییه‌وه ده‌دات .جگ ه له‌وه‌ی هه‌موو كات ئاماده‌یه بۆ سه‌ركوتكردنی نه‌یاره‌كانی ل ه یانه‌كه‌دا. زۆرێك ل ه چاودێران پێیان وای ه كڕینی نیامر ل�هالی�هن رۆسێله‌و ه هه‌نگاوێكی ت��ری بازرگانیی ه پێش ئ��ه‌وه‌ی وه‌رزش��ی بێت ،به‌و پێیه‌ی هێنانی ئه‌و ئه‌ستێره
دارا حسێن یانه‌ی به‌رشه‌لۆن ه سه‌ركه‌وتوو ب��وو ل� ه بردنی نیامر داسێلڤای ب هرازیلی بۆ ریزه‌كانی .له‌وه‌یشدا ئیداره‌ی ساندرۆ رۆسێل سه‌ركه‌وتوو بوو ل ه شكست هێنان به‌سه‌ر هاوتا مه‌دریدییه‌كه‌یدا ،ك ه فلۆرۆنتینۆ پیرێزه. ساندرۆ رۆسێل كاتێك بوو ب ه سه‌رۆكی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه، هه‌نگاوه‌كانی بۆ به‌هێزكردنی یانه‌ك ه بوو ل ه رووی ئابوورییه‌وه، هه‌ربۆی ه گه‌وره‌ترین یاسا و عاده‌ت و ته‌قالیدی شكاند ل ه یانه‌كه‌یدا، ئه‌ویش ب ه ئه‌نجامدانی گرێبه‌ستێكی زه‌ب�����ه‌الح ل��ه‌گ��ه‌ڵ كۆمپانیای فڕۆكه‌وانیی قه‌ته‌ریدا و دانانی ریكالمی ئه‌و كۆمپانیا بازرگانییه بوو له‌سه‌ر درێسه‌كه‌ی ،ل ه كاتێكدا پێشرت هیچ سه‌رۆكێك ئازایه‌تیی نه‌بوو ئ �هو ه بكات ،یاخود هه‌ر نه‌یانویستوو ه ئه‌و ه بكه‌ن .هه‌روه‌ك
ب هرازیلیی ه ل� ه ه��ان��ده‌ری یانه‌كه زی��اد ده‌ك��ات و فرۆشتنی درێسی ی��ان�هك�هش زۆرت���ر ده‌ب��ێ��ت .جگه ل �ه‌وه‌ی بوونی ئه‌ستێره‌ی هه‌ردوو جه‌مسه‌ره‌كه‌ی التین ل ه یانه‌كه‌یان بااڵنسی ئ �هو یانه‌ی ه ل ه جیهاندا به‌ره‌و هه‌ڵكشانێكی زۆر ده‌بات و كۆمپانیاكان كێڕكێی زیاتر له‌گه‌ڵ ئه‌و یانه‌ی ه ده‌كه‌ن بۆ گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ یان ه كه‌ته‌لۆنییه‌كه‌دا. ئه‌وه‌ی ماوه ،ده‌بێت رۆسێل به وردی نه‌خشه‌كانی جێبه‌جێ بكات چونك ه دوای ل ه ده‌ستدانی گواردیۆال نابێت یانه‌ك ه رووبه‌ڕووی قه‌یرانی تر بكاته‌وه ،چونك ه سه‌رۆكی پێشووی یانه‌ك ه الپۆرتا و یۆهان كرۆیڤی س�ه‌رۆك��ی ف�ه‌خ��ری ،ب ه ئاشكرا له بۆسه‌دان بۆی و به‌رده‌وام ره‌خن ه له هه‌ڵه‌كانی ده‌گرن .ل ه هه‌ر كه‌وتنێكی راسته‌قینه‌دا دوور نیی ه ناچاری بكه‌ن ب ه ده‌ستله‌كاركێشانه‌و ه و جارێكی تر به‌یه‌كه‌و ه كورسیی ده‌سه‌اڵت بگرنه‌وه ده‌ست.
دۆرتمۆند چۆن ب ه پاره‌یه‌كی كه‌م تیپێكی گه‌وره‌ی دروستكرد؟ وریا عه‌لی ی��ان��هی ب��ڕوس��ی��ا دۆرمت���ۆن���د ب ه كردنه‌ده‌ره‌وه‌ی ریاڵ مه‌درید ،گه‌یشته یاریی فیناڵی خولی یان ه پاڵ هوانه‌كانی ئه‌وروپا .بۆی ه جێگه‌ی سه‌رنج ه ك ه بزانین ئه‌و یاریزانانه‌ی ك ه ل ه یاریی چوونی یاریی پێش كۆتاییدا توانییان سه‌ركه‌وتنێكی گ�هوره به‌ده‌ستبهێنن ،ته‌نها 38ملیۆن یۆرۆیان بۆ خه‌رج كرابوو .بڕوسیا دۆرمتۆند ب ه سه‌ركه‌وتنی بۆ یاریی كۆتایی خولی یانه پاڵ هوانی ئه‌وروپا ،نیشانی دا ك ه چۆن به پاره‌یه‌كی كه‌م ده‌توان ێ تیپێكی گه‌وره دروست بكات ،ك ه بتوانێت بگات ه یاریی كۆتایی خولی پاڵ هوانان .یۆرگن كلوب، جیا له‌وه‌ی ل ه یاریی كۆتاییدا ل ه ب هرامبه‌ر بایه‌رمیونیخ چ ئه‌نجامێكی ده‌بێت ،تاكو ئێر‌ه كارێكی زۆر گه‌وره‌ی ئه‌نجام داوه. كردن ه ده‌ره‌وه‌ی ریاڵ مه‌دریدێك ك ه له ساڵی 2002ە‌و ه هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و نازناو ه ده‌دات .جێگه‌ی سه‌رنج ه ك ه تیپێك ل ه یاریی چووندا ل ه ئه‌ڵامنیا ،ب ه 4ـ 1 بیباته‌و ه ته‌نها 38ملیۆن یۆرۆی خه‌رجیی هه‌بوو ه تاكو په‌روه‌رده‌یان بكات .ئه‌م نرخ ه ته‌قریبه‌ن نزیك ه ب ه فرۆشتنی ماریۆ گۆتز ه ب ه بایه‌رمیونیخ ب ه 37ملیۆن یۆرۆ، له‌به‌رئه‌و ه دۆرمتۆند ب ه فرۆشتنی ته‌نها یه‌ك یاریزان هه‌موو ئه‌و پاره‌یه‌ی كه خه‌رجی كردوو ه ل ه په‌روه‌رده‌كردنی ئه‌و یاریزانانه‌دا ،توانی به‌ده‌ستی بهێنێته‌وه. لیستی ن��رخ و تێچوونی یاریزانانی
بڕوسیا دۆرمتۆند بۆ كڕین و په‌روه‌رده‌كردنی یاریزانانی سه‌ره‌كیی خۆی ل ه یارییان له‌گه‌ڵ ریاڵ مه‌درید ل ه یاریی چوونی خولی یانه پاڵ هوانه‌كان ،به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌یه: روم��ان واید فاله‌ر :به‌ب ێ تێچوون ،له ساڵی 2002ل ه یانه‌ی كایزه‌رساڵتێرنه‌و ه هاته بڕوسیا دۆرمتۆند ،تاكو شوێنی یانس لیامن بگرێته‌وه .ئێستا نرخی ئه‌م گۆڵچیی ه ئه‌ڵامنییه ك ه به‌هۆی ترافیكی زۆری گۆڵچییه‌كانی ئه‌ڵامنیا ،نه‌یتوانیو ه بگات ه هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌ڵامنیا 14 ،ملیۆن یۆرۆیه. ل��وك��اس پیز چ��ی��ك :ب�هب� ێ تێچوون. ئ �هم یاریزان ه ل ه هێرتا ب هرلینه‌و ه هاته دۆرمتۆند .ئێستا یه‌كێك ه ل ه باشرتین یاریزانه به‌رگریكاره‌كانی الی راستی بۆندسلیگا .ئێستا نرخی ئه‌و ل ه بازاڕدا 10ملیۆن یۆرۆیه. منس هۆملز :جێگای ب��اوه‌ڕ نیی ه كه تێچوونه‌كه‌ی ته‌نها 4ملیۆن یۆرۆ بێت .ئه‌م یاریزان ه ل ه ساڵی 2009ل ه بایه‌رمیونیخه‌وه هات ه دۆرمتۆند .ل هوانه‌ی ه ئێستا بایه‌رمیونیخ ل ه هه‌موو شتێك زیاتر خه‌فه‌ت بۆ رۆیشتنی ئه‌و بخوات ،ك ه بۆچی ئه‌م یاریزانه‌ی ئاوا به ئاسانی له‌ده‌ست دا .ناوبراو ئێستا سه‌ركرده‌ی هێڵی به‌رگریی ئه‌ڵامنییه‌كان ه و تاكو ساڵی 2017له‌گه‌ڵ یانه‌كه‌ی بۆندی هه‌یه .ئێستا نرخی ئه‌م به‌رگریكاره‌ی ئه‌ڵامنیا 25ملیۆن یۆرۆیه. ن��ون سۆبۆتیچ :دۆرمت��ۆن��د بۆ كڕینی ئه‌م به‌رگریكار‌ه به‌به‌هایه ،ك ه گرنگییه‌كانی خۆی ل ه یاریی گ هڕانه‌وه‌دا ل ه ب هرامبه‌ر ریاڵ مه‌درید نیشان دا 4.5 ،ملیۆن یۆرۆی خه‌رج كردووه ،زه‌ردپۆشه‌كان ئه‌م پاره‌یه‌یان ل ه ساڵی
دوای فاڵكاو ئه‌ستێره‌ی تریش ده‌كڕێت یانه‌ی مۆناكۆی فه‌ره‌نسی كه سه‌رگه‌رمی خۆ بنیات نانه‌وه‌ی ه و ده‌یه‌وێت وه‌ك یانه‌كانی پاریس سان جێرمان و مانچسته‌ر سیتی به سه‌ركردایه‌تی دمیرتی ریبۆلۆفلیفی ملیاردرێی روسی داهاتوویه‌كی گه‌وه‌ر بۆخۆی درووست بكات به كڕینی ئه‌ستێره‌كان. جان بۆتی جێگری راهێنه‌ری یانه‌ی مۆناكۆ فه‌ره‌نسی ئاشكرایكرد كه دوای كڕینی جواو مۆتینۆ و جیمیس رۆدریگێز به‌رامبه‌ر 70ملیۆن یۆرۆ له یانه‌ی پۆرتۆی پوتروگالی ،له ئێستادا نزیكن له كۆتایی هێنان به گرێبه‌ستی فاڵكاوی كۆڵۆمبی به‌رامبه‌ر 48ملیۆن یۆرۆ ،دوای ئه‌وه‌یش پێنج یا شه‌ش یاریزانی تر ده‌كڕن كه ئاستێكی به‌رزیان هه‌بێت.
ملیۆن یۆرۆیه ،ك ه تا ساڵی 2015بۆندی له‌گه‌ڵ دۆرمتۆند هه‌یه. یاكوب بالزكۆفسكی :دۆرمت��ۆن��د ئه‌م یاریزانه‌ی ل ه ساڵی 2007ل ه یانه‌ی ویساڵ كراكۆفی پۆڵه‌ندی ب ه بڕی 3ملیۆن یۆرۆ كڕی، ناوبراو تا ساڵی 2017بۆندی له‌گه‌ڵ دۆرمتۆند هه‌ی ه و ئێستا نرخه‌كه‌ی گه‌یشتووه‌ت ه 10 ملیۆن یۆرۆ. ماركۆ رۆی��س :گرانرتین كڕینه‌كانی دۆرمتۆنده .دۆرمتۆند ئه‌م یاریزانه‌ی ل ه ساڵی 2012دا ب ه نرخی 17.5ملیۆن یۆرۆ ل ه مونشین گالدباخ كڕی .ئێستا نرخی ئه‌م یاریزان ه سێ ب هرامبه‌ره. ماریۆ گۆتزه :به‌ب ێ تێچوون .نرخی ئێستا 37ملیۆن یۆرۆیه .ئه‌م یاریزان ه به‌ب ێ ئه‌وه‌ی دۆرمت��ۆن��د هیچ پ��اره‌ی�هك خ �ه‌رج بكات بۆ پێگه‌یاندن و په‌روه‌رده‌كردنی ،ئێستا بوو ه به
2008دا داو ه ب ه یانه‌ی ماینز .ئێستا ده‌توانێت چه‌ند قاتی ئه‌و ه قازانج ل ه په‌روه‌رده‌كردنیدا به‌ده‌ست بهێنێت .نزخی نزیكی ئه‌م یاریزانه ئێستا 25ملیۆن یۆرۆیه. مارسل ئه‌شملزه‌ر :به‌ب ێ تێچوون. به‌رگریكاری الی چه‌پی دۆرمتۆند ،به‌رهه‌مێكی تره ل ه ئه‌كادیمیای دۆرمتۆند .ناوبراو ته‌مه‌نی 25ساڵ ه و ئێستا ل ه بازاڕی گواستنه‌وه‌كاندا نرخه‌كه‌ی 10ملیۆن یۆرۆیه. سڤنبده‌ر :به‌ب ێ تێچوون .ئه‌میش یه‌كێكه ل ه كار‌ه گه‌وره‌كانی ئه‌كادیمیای دۆرمتۆند .ئه‌م یاریزان ه نرخه‌كه‌ی 14ملیۆن یۆرۆیه. ئیلكای گ��ۆن��دوگ��ان :ئ �هم یاریزانه‌ی ناو هڕاسته ب ه ئه‌سڵ توركییه ،بڕی 4.5ملیۆن یۆرۆ تێچوونی هه‌بووه ،ئه‌و له‌و كاته‌دا بووه جێگره‌وه‌ی نوری شاهین ك ه چووبوو بۆ یانه‌ی ریاڵ مه‌درید .ئێستا نرخی ئه‌م یاریزان ه 25
یه‌كێك ل ه گرانرتین یاریزانه‌كانی ناو هڕاستی جیهان .ئه‌و یه‌كێك ه ل ه به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌كادیمیای بڕوسیا دۆرمتۆند. رۆبێرت لیڤاندۆفسكی :دۆرمتۆند ئه‌م یاریزانه‌ی ل ه ساڵی 2010ب ه بڕی 4.5 ملیۆن یۆرۆ ل ه یانه‌ی لیخ بوزنان كڕی .ئه‌و ئێستا ته‌مه‌نی 24ساڵ ه و بوو ه ب ه یه‌كێك ل ه باشرتین هێرشبه‌ره‌كانی جیهان .ئه‌و جێبه‌جێكردن ه جوانانه‌ی ك ه ئه‌نجامی دان ل ه ب هرامبه‌ر ریاڵ مه‌دریددا ،ده‌توانێت زیاتر نرخی ئه‌م یاریزان ه به‌رزبكاته‌وه. نرخی ئێستای زیاتر‌ه ل ه 28ملیۆن یۆرۆ . ئه‌ڵبه‌ت ه ده‌بێت بۆ ئ �هم لیسته، شینجی كاگاوای یابانیش زی��اد بكه‌ین، ك ه ب ه بڕێكی كه‌م هات ه دۆرمتۆند ،به‌اڵم ل ه ب هرامبه‌ر 16ملیۆن یۆرۆ چوو ه یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتد.
وەرزشکارێکى کورد ئامێرێکى وەرزشى دروست دەکات له درێ��ژەی كار و چاالكیی ه ت�هك��ن��ی��ك��ی و ئ��ام��ێ��رس��ازی��ی �ه وه‌رزش��ی��ی�هك��ان��ی وه‌رزش��ك��ار و هونه‌رمه‌ند یونس سامیل مامه، ئامێرێكی وه‌رزش��ی��ی ت��ازه‌ی به‌رهه‌مهێناوه ،بۆ یه‌كه‌مجار كه له نێو ئامێره‌كانی وه‌رزشیی له‌شجوانی تازه‌یه و ده‌كرێت بكرێته ئامێرێكی جیهانی و
وه‌ك داهێنه‌رێكی جیهانیی كورد ب��ن��ارسێ��ت ،ئ��ه‌وی��ش ب��ه‌ه��ۆی ئ�هو ته‌كنیكه‌ی كه ل �هم ئامێره به‌كاری هێناوه بۆ وه‌رزشكاران ،كه له‌بارتره له ئامێره‌كانی ت��ر ،ئه‌ویش ئامێری په‌پووله‌ی ناوه كه سینگ پانده‌كاته‌وه و ده‌ورێكی باشی هه‌یه بۆ شان ،ئه‌م ئامێره له زۆربه‌ی هۆڵه وه‌رزشییه‌كان هه‌یه ،ب �ه‌اڵم ب�هم ج��ۆر و قه‌باره‌یه
چاره‌نوسی ئیبراهیمۆڤیچیش نادیاره زالتان ئیراهیمۆڤیچی سویدی و هێرشبه‌ری یانه‌ی پاریس سان جێرمان رایگه‌یاند كه نازانێت چی به‌سه‌ردێت له‌گه‌ڵ یانه‌ی پاریس سان جێرمان ئه‌گه‌ر كارلۆ ئه‌نچیلۆتی بڕوات ،له كاتێكدا ئه‌گه‌ر ئه‌و راهێنه‌ره مبێنێته‌وه ئه‌ویش درێژە به یاریی كردن ده‌دات له‌و یانه فه‌ره‌نسییه. ئیرباهیمۆڤیچ رایگه‌یاند كه نایه‌وێت ئه‌نچیلۆتی بڕوات ،چونكه ئه‌و كاته ئه‌ویش چاره‌نوسێكی نادیاریی ده‌بێت و نازانێت روو بكاته كوێ ،وتیشی «ئه‌نچیلۆتی باشرتین راهێنه‌رێكه له رووی په‌یوه‌ندی به یاریزانانه‌وه ،كارم له‌گه‌ڵ زۆر راهێنه‌ری به توانای وه‌ك كاپێلۆ و مۆرینۆ كردووه ،به‌اڵم ئه‌نچیلۆتی وات لێده‌كات هه‌ست به به‌رپرسیارێتی ته‌واو بكه‌یت و خۆڕاگریی زۆرت پێده‌به‌خشێت».
نییه .ئ�ه‌وه‌ی گرنگه ئه‌وه‌یه كه ئه‌م ئامێره به‌راورد به هه‌موو ئامێره‌كانی تر ،ده‌توانرێت بگوازرێته‌وه و له‌نێو ماشێن ماڵ جێگه‌ی ده‌بێته‌وه .بۆیه جێگه‌ی ده‌ستخۆشییه بۆ گه‌نجێگی كورد كه ئه‌م ئامێره‌ی به‌رهه‌مهێناوه، كه هۆكارێكه بۆ پێشخستنی وه‌رزشی كوردستان شانبه‌شانی وه‌رزش له جیهاندا.
چۆنێتی ئاهه‌نگ گێڕانی فرانك ریبێری فرانك ریبێری ئه‌ستێره‌ی فه‌ره‌نسی و یانه‌ی بایرن میونخی ئه‌ڵامنی چۆنییه‌تی خۆشحاڵی و ئاهه‌نگگێرانی به بۆنه‌ی بردنه‌وه‌ی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانه‌وه ئاشكراكرد پاشئەوەی توانیان یاریی كۆتایی 1-2له بوروسیا دۆرمتۆند بنه‌وه. ریبێری له‌و باره‌و ه ده‌ڵێت «تا سه‌عات شه‌شی به‌یانی نه‌خه‌وتم، دوای ئه‌وه چوومه ناو جێگه‌كه‌م و جامه‌كه‌شم له‌گه‌ڵ خۆم برد ،چه‌ند خۆشحاڵبووم كاتێك خه‌به‌رم بوویه‌وه بینم جامه‌كه له‌پاڵمدای ه له ناو جێگه‌كه‌دا» .به‌اڵم هه‌ندێك له یاریزانه‌كانی تری بایرن میونخ یه‌كی پاره‌چه‌یه‌كیان ل ه شه‌به‌كه‌ی گۆڵه‌كه‌ی دۆرمتۆند لێكردبوویه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بۆ یادگاریی هه‌ڵی بگرن.
11 ژمار ه ( ،)37سێشه‌مم ه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
قوتابییه‌ك :ئه‌مه بۆ هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌ری ژیان باشرتین كاته
خوێندكاران ده‌رباره‌ی هاوسه‌رگیری ل ه زانكۆ چی ده‌ڵێن؟ سامان مه‌ده‌نی .هه‌ولێر
پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری ،زه‌روره‌تێكی ژیانه و به‌الی زۆرێ��ك ل ه خه‌ڵكییه‌وه چوونه ناوی ،پێویستی به ئاماده‌كاریی تایبه‌ت هه‌یه .خوێندكارانی زانكۆ و په‌یامنگا ،بۆچوونی تایبه‌تیان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌م پرۆسه‌یه .به‌شێكیان كه هاوسه‌رگیرییان ك��ردووه و له قۆناغی خوێندندان ،پێیان وای��ه خوێندن و هاوسه‌گیری و ڕاگرتنی هاوسه‌نگی له‌نێوانیاندا ،ت��اڕەده‌ی �هك زه‌حمه‌ته. به‌شێكی تریش پێیان وایه قۆناغی زانكۆ و په‌یامنگا باشرتین كاته بۆ ئ�ه‌وه‌ی گه‌نجان هاوسه‌ری داهاتوویانی تێدا هه‌ڵبژێرن. ئ �ه‌ح��م �ه‌د ف���هره���اد ،قوتابیی زان��ك��ۆی س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ،ك�ه ل�ه كولێژ هاوسه‌رگیریی ك��ردوو ه له‌گه‌ڵ كچه قوتابییه‌كی كۆلێژەكه‌ی ،له‌وباره‌یه‌وه وتی «پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری یه‌كێك ه له پێداویستییه‌كانی ژیان بۆ هه‌ر تاكێك، ب �ه‌اڵم الیه‌نی پۆزه‌تیڤ و نێگه‌تیڤی هه‌یه ،به‌تایبه‌تی ل ه كۆلێژ ،الیه‌نه باشه‌كانی ئه‌نجامدانی ئه‌م پرۆسه‌یه له كۆلێژ ،مرۆڤ پێده‌گه‌یەنێت له ڕووی عه‌قڵه‌وه ،هه‌ست به به‌رپرسیارێتی ده‌كات و متامنه‌ی زیاتری پێده‌به‌خشێ. به‌اڵم الیه‌نه خراپه‌كانی ئه‌وه‌ی ه ك ه ئه‌م
دوو هاوسه‌ر ه هه‌ست ب ه بێزاری ده‌كه‌ن به‌هۆی ئ�ه‌وه‌ی ده‌بێ كاتێكی زۆر بۆ خوێندن ته‌رخان بكه‌ن و كه‌مرت گفتوگۆ بكه‌ن و له‌گه‌ڵ یه‌كرت بن ،ئه‌مه‌ش زۆرجار ده‌بێت ه هۆی لێك تێنه‌گه‌یشنت». كولسووم محه‌مه‌د ،ئێستا قوتابیی زانكۆی ه و هاوسه‌رگیریی ك��ردووه ،له هاوسه‌رگیرییه‌كه‌ی په‌شیامنه ،ئه‌مه‌شی بۆ ئ �هوه گ �هڕان��ده‌و ه كه ئه‌و ناتوانێ كاتی گونجاو ب ه خوێندنه‌كه‌ی بدات و خێزانێكی به‌خته‌وه‌ر پێكبێنی ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی ك ه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری خۆی ئه‌ركێكی گرانه و به‌رپرسیارێتیی خۆی هه‌یه و له به‌رانبه‌ردا خوێندنیش كاتی
زۆری ده‌وێ. مه‌هدی سدیق ،قوتابیی زانكۆ، ل �هب��اره‌ی ه�هم��ان ب��اب�ه‌ت�هو ه ده‌ڵێت «پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری كارێكی پیرۆزه له نێوان كوڕان و كچان ،له زۆر كاری نه‌شیاو و بیركردنه‌وه‌ی نه‌رێنی دوورمان ده‌خ��ات �هوه ،ب �ه‌اڵم ده‌بێت له بارێكی ماددی و مه‌عنه‌ویی گونجاودا ئه‌نجام بدرێت ،بۆ ئه‌وه‌ی بناغه‌یه‌كی پته‌و بۆ خێزانێكی شارستاىن و سه‌ركه‌وتوو بنیات برنێت .له‌نێوان كوڕەكاندا ب ه ده‌گمه‌ن نه‌بێت ،زۆرینه‌ی خوێندكاره‌كان ناتوانن ئه‌م پرۆسه‌یه ئه‌نجام بده‌ن له قۆناغی زانكۆدا ،مه‌گه‌ر كه‌سێكی سه‌رمایه‌دار
بێت .بیركردنه‌وه‌ی خوێندكارانیش ل �ه داه��ات��ووی��ان و ن�هب��وون��ی ك��ار و دامه‌زراندنیش كه‌مبووه‌ته‌وه ،ئه‌مه واده‌كات ئه‌سته‌م بێت بۆیان له قۆناغی زانكۆ و دوای ده‌رچوونیش له زانكۆ». شاناز فارس ،قوتابیی زانكۆ ،پێی وایه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری به‌شێكی زۆری په‌یوه‌ندیی به لێتێگه‌یشتنه‌و ه هه‌یه، زیاتر له‌كاتی پرۆسه‌كه .له‌وباره‌یه‌وه ئه‌و ده‌ڵێت «پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری له زانكۆ وه‌ك هه‌ر هاوسه‌رگیرییه‌كی تر له گیروگرفت بێبه‌ش نییه ،به‌اڵم پێم وابێت له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌ردووال ب ه ڕاده‌یه‌ك له یه‌كرت ش��اره‌زا ده‌ب��ن ،ڕەنگه گرفته‌كان
ك�هم�ترب��ن.ئ�هم�هش ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌ری ژیانت باشرتین كاته». هونه‌ر عومەر ،ده‌رچووی په‌یامنگا، ئاماژە بۆ ئه‌و ه ده‌كات گرنگه له قۆناغی خوێندن كوڕان و كچان بیر له‌و پرۆسه‌یه بكه‌نه‌وه .ئەو پێی وایە «هاوسه‌رگیری له زانكۆ و په‌یامنگا باشرته وه‌ك له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م قۆناغه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و كچ و كوڕە له زانكۆ یاخود په‌یامنگا، یه‌كرت ده‌دۆزنه‌وه و له زۆر هه‌ڵسوكه‌وتی نێوانیان باشرت له‌یه‌كرت ده‌گه‌ن ،ڕەنگه له یه‌ك ئاستیشدا بن و ته‌مه‌نیشیان گونجاوبێت بۆ هاوسه‌رگیری ،به‌اڵم هاوسه‌رگیری دوای زانكۆ ڕەنگه كه‌سێك بێت كه بیر و بۆچوونیان له‌گه‌ڵ یه‌ك جیاوازبێت ،ی��ان نه‌توانێ كه‌سێكی گونجاو هه‌ڵبژێرێت». ب�ه‌خ��ت��ی��ار ئ �ه‌ح��م �ه‌د ،ت��وێ��ژەری كۆمه‌اڵیه‌تی ،پێی وایه بۆ هاوسه‌رگیری پێویست ده‌ك��ات گه‌نجان له ڕووی ده‌روونی و ماددییه‌وه ئاماده‌یی باشیان هه‌بێت ،ئینجا بڕیار بده‌ن« .پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری پێویستی به ئاماده‌باشیی ه �ه‌ردووال هه‌یه ،جا له هه‌ر قۆناغێك بێت ،سه‌ره‌تا ده‌بێت ئاماده‌كاریی ته‌واو بكه‌ن ،هه‌م له ڕووی ده‌روون��ی ،هه‌م ل ه ڕووی مادییه‌وه ،چونكه پرۆسه‌یه‌كی هه‌ستیاره و ڕوودان��ی هه‌ر كێشه‌یه‌ك، یان لێك تێنه‌گه‌یشتنێك ،له‌وانه‌یه ببێته هۆی جیابوونه‌وه ،بۆیه له‌م كاتانه‌دا زه‌واج نه‌كردن».
چاالكوانێك :پاسه‌كان ده‌كرێنه شوێنی قۆستنه‌وه‌ی نزیكبوونه‌وه‌ی جه‌سته
دانیشتنی ناو پاسه‌كان زۆرجار كێش ه ده‌نێته‌و‌ه ڕاپۆرت :ئاراس ڕەفیق تێكه‌ڵبوونی شوێنی دانیشتنی هه‌ردوو ڕەگه‌ز له ناوپاسه‌كانی هێڵی ناوشاره‌كان و ده‌ره‌وه‌دا ،زۆرج��ار بێزاربوونی ژن��ان و هه‌ندێكجاریش پیاوانی لێده‌كه‌وێته‌وه. هه‌ندێك پێیان وای ه داخراویی كۆم هاڵیه‌تی ئه‌مه‌ی دروستكردووه و هه‌ندێكیش به شتێكی جوان و شارستانیی نازانن. كاوه عه‌بدوڵاڵ ،شۆفیری پاسه ،له خه‌تی ناوشاردا كار ده‌ك��ات ،ده‌ڵێت «من چه‌ند جارێك ئ هو حاڵه‌تانه‌م به‌رچاو كه‌وتووه كه پیاوێك یان گه‌نجێك له‌پاڵ ئافره‌تێكدا دانیشتوو ه ،ئافره‌ته‌كه هاواری لێهه‌ستاوه، قسه‌ی سووكی پێوتووه .ئێم ه ئاگامان لێیه پیاو هه‌ی ه به تایبه‌تی چاوه‌ڕ ێ ده‌كات هه‌تا ئافره‌تێك سواری پاسه‌كه ببێت و ئه‌ویش له‌پاڵیدا دابنیشێت و هه‌ندێك هه‌ڵسوكه‌وتی نه‌شیاو به‌رانبه‌ری ئ هنجام بدات .ئ هو چێژی لێ ده‌بینێت» .كاو ه وتیشی «هه‌ندێك جار ئافره‌ته‌كان له‌به‌ر حه‌یای خۆیان ناتوانن هیچ بڵێن .دیار ه بوونی ئه‌م جۆر ه دیاردانه له شاره گ هوره‌كاندا پێم وایه ك همیی ئازادی و زاڵبوونی دابونه‌ریتێكی داخراو دروستی ده‌كات .له هه‌مان كاتیشدا زۆربه‌ی خه‌ڵكی شتێكی زۆر ئاسایی ه ب�هالی��ان�هو ه له‌الی ڕەگه‌زی ب هرانبه‌ر دابنیشن به‌ب ێ ئه‌وه‌ی هیچ كێشه‌یه‌كیان بۆ دروست بكرێت». سه‌وسه‌ن كامیل ،خوێندكاری زانكۆی سلێامنییه ،له‌وباره‌یەوه ده‌ڵێت «زۆرج��ار به پاس هاتوچۆ ده‌ك��هم ،ب�ه‌اڵم كه‌م ئه‌و
حاڵه‌تانه‌م ت��ووش ب���ووه .ب�ه بۆچوونی من زۆرج���ار كه‌سه به‌ت همه‌نه‌كانن ئه‌و ج��ۆره هه‌ڵسوكه‌وت ه ناشارستانییانه‌یان ل��ێ��ده‌وه‌ش��ێ��ت � هوه ،ه���هوڵ ده‌ده‌ن لێت نزیكبكه‌ون هو ه بۆ ئ��هو هی الشه‌یان به‌ر الشه‌ت بكه‌وێت ،چێژی لێ وه‌رد هگرن .من جارێكیان پیاوێك ل ه ته‌نیشتمه‌وه دانیشتبوو، زۆر به‌ته‌مه‌ن بوو ،له ته‌مه‌نی باوكمدا بوو، شه‌رمم لێده‌كرد ،به‌اڵم ئه‌و زۆر بێشه‌رمانه هه‌ڵسوكه‌وتی ده‌كرد ،ناچار له نیوه‌ی ڕێگادا دابه‌زیم ،ب ه پاسێكی تر ڕۆیشتم .هۆكاری ئه‌م دیارده دزێوه ئه‌وه‌یه فه‌راغی جنسی زۆر زۆره له كۆم هڵگه‌ی ئێم هدا ،هه‌ندێك كه‌س ناتوانن دان به‌خۆیاندا بگرن ،گو ێ ب ه هیچ شتێك نادەن». عوسامن ش هریف ،هاوواڵتی ،س هباره‌ت به هه‌مان حاڵه‌ت د هڵێت «هه‌ركاتێك له‌ناو پاسدا دانیشم و ئافره‌تێكم له‌پاڵدا بێت، زۆر ناموڕتاحم ،ناتوانم ب ه ئ��اره‌زووی خۆم دابنیشم ،هه‌میش ه سه‌رقاڵم ده‌كات ،به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كم ه هبێت .هیچ كاتێكیش به ئه‌نقه‌ست له ته‌نیشت ئافره‌ته‌وه دانه‌نیشتووم ،به پێچه‌وانه‌وه ،چ هندین جار له‌ناو پاسدا ئافره‌ت هاتووه له ته‌نیشتمه‌وه دانیشتووه .پێم وای ه ئاسایی نیی ه بۆ زۆربه‌ی خه‌ڵكی كه له ته‌نیشت ڕەگه‌زی به‌رانبه‌ره‌وه دانیشن ،چونكه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێم ه كه‌مرتین تێكه‌ڵبوونی هه‌یه ل هنێوان ئه‌و دوو ڕەگه‌زە دا». س�هره�هن��گ م�ه‌ح��م��وود ،گه‌نجێكه و ب��اس ل��هو ه ده‌ك��ات ج��اری وا هه‌بووه
به پێچ هوانه‌وه ،ئافره‌ت هه‌ڵسوكه‌وتی ناشایسته‌ی هه‌بوو ه« .له هه‌ندێك جێگه‌دا ئه‌و حاڵه‌ته بۆ هه‌موو كه‌سێك پێش دێت له ته‌نیشت ڕەگ هزی به‌رانب هر هوه دابنیشێت، ناو پاسیش ی هكێكه ل هو شوێنانه .به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئێوه باسی ده‌ك�هن ،من به پێچه‌وان هوه ڕووی��داوه لێم ،ئافره‌تم له ته‌نیشت بووه ه هڵسوك هوت هكانی زۆر بێ شه‌رمانه بوو ه ،ب هجۆرێك ته‌عامولی كردوه هه‌ر وه‌كو ژن و مێردێك ،به‌بێ ئه‌وه‌ی بتوانم هیچ بڵێم .ده‌كرێت بڵێین ئه‌م دیارده‌ی ه الی هه‌ندێك ك هس بووه به خوو و فێربووه، هیچ گ��وێ به ده‌ره‌نجام هكانی ن��ادات، چونكه كه‌س نایناسێت و ماو هیه‌كی كورته و تێده‌په‌ڕێت .ب ه بۆچوونی من مرۆڤێكی نه‌فسنزم ب هو كارانه هه‌ڵده‌ستێت ،ئ هگینا بۆ ماوه‌ی پێنج خوله‌ك له ته‌نیشت كه‌سێكه‌وه بیت به‌ب ێ ئه‌وه‌ی بیناسیت ،یان بزانی له چ بارودۆخێكدایه ،هه‌وڵی وه‌رگرتنی چێژی سێكسی بده‌یت لێی ،چ مانایه‌كی هه‌یه؟!». فایزه ئه‌حمه‌د ،چاالكوانی ب��واری ژن��ان ،ده‌ڵێت «ئه‌م حاڵ هتانه بۆ هه‌ردوو ڕەگه‌زه‌كه هه‌ندێكجار ده‌بنه مایه‌ی بێزاری و هه‌ندێكجاریش چێژو هرگرتن .ئ همه قۆستنه‌وه‌ی هه‌له بۆ ه هندێك پیاو ،به تایب هتی به‌ته‌مه‌نه‌كان .هه‌روه‌ها بۆ ژنانیش ڕەنگه هه‌بێت كه ح هز بك هن له ته‌نیشت كوڕی گه‌نجه‌وه دابنیشن» .فایزه وتیشی «ئه‌مه ئ � هوپ � هڕی شكستی ك هسێتییه و كۆمه‌ڵگای ئێمه ئ هوه‌نده داخ�راوه ،خراپرت ل هم حاڵه‌تانه‌ش تیایدا ڕوو ده‌دات».
سەرەقەڵەم د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
دادگاییكردن
ل ه كاتێكدا ڕۆژان ه ه هریه‌كێك له ئێمه به‌شێكی زۆری له كاته‌كانی ژیانی ڕۆژانه‌ی به به‌ڕێوه‌بردنی تۆڕی په‌یوه‌ندیی هكانی به‌سه‌ر د هب��ات ،توانای ب هرفراوانكردنی تۆڕی په‌یو هندیی هكان و توانای نوێكردنه‌وه و جێگرتن هو هی پ هیوه‌ندیی هكان له تاكێكه‌وه بۆ تاكێكی تر جیاواز ه و به‌رد هوام گۆڕانی به‌سه‌ردا دێت. له ڕووی زانستییه‌وه ،ئاڕاسته‌ی لێكۆڵینه‌و هكان زیاتر ده‌یس هملێنن كه په‌یوه‌ندییه‌كان سه‌رچاوه‌ی هكی ئابووریی به‌رده‌وامن بۆ تاكه‌كان .ئاستی تاكه‌كان له هونه‌ری به‌ڕێوه‌بردنی په‌یو هندییه‌كاندا ڕاده‌ی سوودمه‌ندبوونی دوو كه‌سی ه���ه‌ردوو جه‌مس هری په‌یوه‌ندییه‌كان دیارید هكات. ئ�� هو هی خاڵی سه‌نت هره له باسی په‌یوه‌ندیی هكانی هه‌ر ی هكێك له ئێمه، بریتییه ل ه تێڕوانینامن بۆ په‌یوه‌ندییه‌كان و به‌هه‌ندو هرگرتن و به پرسكردنیانه له ژیامناندا .ل هم هو ه د هكرێت بوونی زیاتر له تێڕوانینێك بۆ په‌یوه‌ندییه‌كامنان ئ هگه‌ری به‌رهه‌مهێنانی كاریگه‌ریی سه‌لبی ،یان ئیجابیی بكات ه ئ هنجام به به‌رده‌وامی. له‌و تێڕوانینه سه‌لبییانه‌ش دانانی بواری په‌یوه‌ندییه‌كانه ب ه ڕووب�هری زاڵبوون به سه‌ر ده‌وروب هردا .ئ هم هش به ب هكارهێنانی زه‌ب��ری ده‌روون��ی ،یان زه‌ب��ری س��ۆزداری، یان زه‌بری پێگه كۆمه‌اڵی هتییه‌كان ،وه‌كو دایكایه‌تی و باوكایه‌تی و ...هتد ،یان دانانی بواری پ هیو هندییه‌كان به ڕووبه‌ری موماره‌سه‌كردنی ڕۆڵ��ی دادوه‌ری ،یان ق هزاوه‌تكردن بۆ بیر و ڕە‌فتار و گوتار و هه‌ڵسوكه‌وته‌كانی ك هسانی ده‌وروبه‌رمان. له ئه‌نجامدا خووگرتن ب �ه‌وه‌ی زۆرب�هی كاته‌كامنان ب هس هرب هرین به ده‌ركردنی جۆره‌ها حوكمی خودیی تاك ڕە‌هه‌ندی ب هسه‌ر كه‌سانی ده‌وروبه‌رماندا. له كاتێكدا دادیگاییكردن پڕۆس هیه‌كی دامه‌زراو هییه ،ئ هركانی خۆی ه هی ه له بوونی دامه‌زراوه ،الئیحه ،یاسا ،داواكاری گشتی ،دادوه‌ر ،گ��رووپ��ی داكۆكیكار له پ��ارێ��ز هران و بابه‌تی دادگاییكردن. تێهه‌ڵكێشكردنی ڕۆڵ‌و وه‌زیفه‌ی دادوه‌ر بۆ ڕووبه‌ری پ هیو هندییه كۆم هاڵیه‌تیی هكان ،یان خێزانییه‌كان ،یان پ هیو هندیی ه سیاسییه‌كان و پیشه‌ییه‌كان ،خۆی ل ه خۆیدا ب هسه بۆ ئاڵۆزكردن و الوازكردنی په‌یوه‌ندییه‌كان و الوازكردنی توانای تاكه‌كانیش ل ه پێكهێنان و به‌ڕێو هبردنی په‌یوه‌ندییه‌كانیان. دادگاییكردن له په‌یو هندییه‌كاندا خولی‌ا و بیری تاكه‌كان ئاڕاسته ده‌كات ب �ه‌ره‌و گ � هڕان به‌شوێن خاڵه الواز هكانی به‌رانبه‌ره‌كانی و پ هراوێزكردنی خۆی و سه‌نته‌ربوونی به د هوری ك هسایه‌تیی به‌رانبه‌ر و ب ه یه‌كه‌مكردنی وه‌زیفه‌ی حوكم د هركردن به‌سه‌ر په‌رچه‌كردار هكانی به‌رانبه‌ره‌كانی له گوتار و ڕە‌فتار و كردار و مامه‌ڵه‌كانیان .بۆیه گرنگ ه هه‌ری هك له ئێمه به جدی ه هوڵ بد هین ب هالی ك همه‌وه هه‌ریه‌ك ه له په‌یوه‌ندییه‌كانی خوشك و برایه‌تی و په‌یوه‌ندیی هاوڕێیه‌تی و په‌یوه‌ندیی هاوپیش هییبوون و پ هیو هندیی هاوسه‌رێتی ب هدووربن ل ه دادگاییكردن، ئه‌م ه له كاتێكدا ئ هگه‌ر د همان هوێت به شێوه‌یه‌كی ئاسایی بژین و په‌یوه‌ندیی هكامنان له الیه‌ك كه‌لێن ه ده‌روونی و سۆزداری و مه‌عنه‌وییه‌كامنان بۆ پڕبكاته‌وه ،له الیه‌كی تریش ب ه به‌رد هوامی پ هیو هندییه‌كامنان ببنه سه‌رچاوه‌ی هێز بۆمان. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)37سێشه‌مم ه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
ماشێنساالریی ئێم ه ئه‌مڕۆ به‌رله‌وه‌ی ل ه خۆت بپرسن، له ژماره‌ی مۆبایله‌كه‌ت ده‌پرسن. ب هرله‌وه‌ی ته‌ماشای خۆت بكه‌ن، ته‌ماشای ئه‌و ده‌ستكه‌وت و پێدرا‌وه ئابوورییان ه ده‌كه‌ن ك ه تۆ ده‌توانیت سوودیان لێوه‌ربگریت .هاتنه‌ناوه‌وه‌ی ماشێن و سه‌رجه‌م به‌رهه‌مهێرناوه‌كانی تری سه‌ر به‌م قۆناغه ،ب ه جۆرێك بوونه‌ته ناسنامه‌ی تاكیی ئێمه. ئه‌سته‌مه دوور له‌و بوونه ماتریاڵییانه بتوانین پانتاییه‌ك بۆ تاكبوون دروست بكه‌ین .ماشێن وه‌ك پێداویستی و وه‌ك هۆیه‌كی كاربه‌ڕێكردنی ژیانی ،ئه‌مڕۆ یه‌كڕاست گۆڕدراوه بۆ نیشاندانی سیامی تاكێتیی ئێمه. ئه‌مڕۆ به‌رله‌وه‌ی ئێم ه مبانه‌وێت چینی كۆمه‌اڵیه‌تیی خۆمان و ناسنامه‌كه‌مان بۆ ده‌وروبه‌ری خۆمان ئاشكرا بكه‌ین ،ماشێن ئه‌م كاره‌مان بۆ ده‌كات .ماشێن ئه‌مڕۆ بوونه‌وه‌رێكی قسه‌كه‌ره و ئێم ه بۆ ده‌ره‌وه‌ی خۆمان پێناسه ده‌كات .هێامكانی زۆر ڕوون و ئاشكران .زۆربه‌ی واڵتانی كه‌نداو ئه‌مڕۆ له‌ژێر هه‌ژموونی ئه‌م ماشێنساالرییه‌دان. ڕە‌نگ ه ئه‌وه‌نده‌ی گرنگ ه دونیای ده‌ره‌وه و ڕواڵه‌تیی نێوماڵ و ماتریاڵه به‌رده‌سته‌كان له‌و شوێنانه‌دا ڕازاو ه بن ،ئه‌وه‌نده مرۆڤبوون و جه‌وهه‌ری مرۆڤ خۆی گرنگ نه‌بێت .ئه‌وه‌تا له واڵتێكی وه‌ك كوه‌یت له‌ژێر هه‌ژموونی ده‌سه‌اڵتی نه‌ریتیدا ،هێشتا ژنان وه‌ك مرۆڤ و وه‌ك سڤیلیش مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكرێت ،ناتوانن وه‌ك پێویست ل ه ڕەوشی ڕامیاریی واڵته چكۆله‌كه‌ی خۆیاندا به‌شدارییان هه‌بێت ،كه‌چی له ڕووی ژیان و مه‌رسه‌فكردنی كااڵ و ماشێندا ،له زۆر واڵتانی تری ئه‌وروپا و ئه‌مریكاش له پێشرتن. قسه‌ك ه ئه‌وه‌یه ،كاتێك ماشێن دێته پێشه‌وه ،بۆچی مرۆڤ توانای قسه‌كردنی لێده‌سه‌نرێته‌و ه و به‌وی ده‌سپێرێت؟ هه‌ژموونی ماشێن ئه‌مڕۆ خه‌ریكه ئێمه‌ش ب ه هه‌مان ده‌رد ده‌بات .ماشێنه‌كان هه‌موو هێامی كۆمه‌اڵیه‌تی و هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك ڕە‌مزی تایبه‌ت به خۆیانن ،كه ئێمه ده‌بین ه به‌كاربه‌ر و مه‌رسه‌فكه‌ریان، ڕاسته‌وخۆ ئه‌و ڕە‌مزانه‌ش دێنه ناو ئێمه‌وه و دابه‌شامن ده‌كه‌ن. ناولێنانی ئۆتۆمبێل له كوردستاندا ئه‌م دابه‌شكردن ه ڕوونه‌ی پێوه دیاره. چێژوه‌رگرتن له ئۆتۆمبێل له سنووری ته‌نیا ده‌ستكه‌وتێكی ئابووریی ڕووتدا نه‌ماوه‌ته‌وه ،به‌ڵكو ئۆتۆمبێل ئه‌مڕۆ هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك ڕە‌مزی له خۆی سه‌رووتره ،كه ده‌توانێت كه‌سێتیی ئێمه ،پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیشامن له سنوورێكی تردا ،ڕە‌نگڕێژ بكاته‌وه. ماشێنه‌كان ئه‌مڕۆ له‌بری ئێمه قسه ده‌كه‌ن .ئه‌م ه ئه‌و دۆخه‌یه كه هه‌موومان ڕێگه‌مان داوه به‌وه‌ی كه كااڵ وه‌ك ته‌نیا هۆیه‌كی مه‌رسه‌فكردن خۆی نه‌ناسێنێت ،به‌ڵكو زمانی جه‌سته‌ش بێت.
پیاوێك :به‌هۆی هه‌ڵه‌ی ڕاپۆرتی ،پزیشكییه‌وه ،هاوسه‌رگیریامن كرد و منداڵه‌كه‌شامن بووه قوربانی
هه‌ڵەی ڕاپۆرتی پزیشكی كاره‌ساتی لێ ده‌كه‌وێته‌وه ڕاپۆرت :عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د .كه‌ركووك پ��ێ��ش ئ�����ه‌وه‌ی دوو ك����هس له ی�هك�تر م��اره‌ی��ان ب��ب��ڕن و بچنه ژیانی هاوسه‌رگیرییه‌وه ،بۆ پشكنین و زانینی ج��ۆری خوێن سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌كان ده‌ك �هن ،تا له‌تاقیگه‌كاندا پشكنینیان بۆ بكرێت .بۆ دادوه‌ر پێویسته ئ�هو دوو كه‌سه هیچ گرفتێكی ته‌ندروستییان نه‌بێت. ڕاپۆرتی پشكنینی پزیشكی به مه‌به‌ستی ماره‌بڕین پێشكه‌ش ب �ه‌داوه‌ر ده‌كرێت و دوای دڵنیابوون ،له‌یه‌كرتیان ماره ده‌بڕێت. چه‌ند كچ و كوڕێك ڕوونیان كرده‌وه كه‌وا له تاقیگه‌كاندا زانیاریی هه‌ڵه‌یان پێداون. سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ،زان��ا عومه‌ر و ده‌ستگیرانه‌كه‌ی ب ه مه‌به‌ستی پشكنینی جۆری خوێنیان ،پێش ئه‌وه‌ی الی دادوه‌ر له یه‌كرت مار ه بكرێن ،سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ی جمهورییان ك��رد و دوای ئ���ه‌وه‌ی له خۆی و ده‌ستگیرانی رسنجێك خوێنیان لێوه‌رده‌گیردرێت ،له هۆڵی چاوه‌ڕوانیدا و دوای دوو كاتژمێر ،ئه‌نجامی جۆری ئه‌و خوێنه‌یان وه‌رده‌گرن .ناوبراو ده‌ڵێت «ڕاپۆرته پزیشكییه‌كه به زمانی ئینگلیزی ن��وورساب��وو ،دادوه‌ر بێ ئ��ه‌وه‌ی گوێی پێبدات ،ئێمه‌ی له یه‌كرت ماره كرد و پار ساڵیش منداڵێكامن بوو ،ئه‌و منداڵه‌مان له‌دوای له‌دایكبوونی ڕەوشی ته‌ندروستیی زۆر خ �راپ ب��وو .بردمانه الی پزیشكی تایبه‌ت به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردن ،دوای
پشكنین ده‌رك�هوت منداڵه‌كه‌مان تووشی نه‌خۆشی بووه ،ئه‌وه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی من و دایكی خوێنامن یه‌ك نه‌بوو .ئه‌م منداڵه‌مان بووه قوربانی». ژی��ار نامیق پێش ئ���ه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌ستگیرانه‌كه‌ی له یه‌كرت ماره‌یان ببڕن، چه‌ند پشكنینێكی پزیشكییان ئه‌نجامداوه. ه��ۆك��اری ئ �هو پشكنینانه‌شی ب��ۆ ئ�هوه گ��هڕان��ده‌و ه ك��ه‌وا هه‌ندێك نه‌خۆشیی بۆماوه‌یی هه‌ن ده‌بنه هۆكاری ئه‌وه‌ی منداڵی داه��ات��ووم��ان پێوه‌ى بناڵێنێت، ئه‌مه‌ش كاره‌سات و سلبیاتی كۆمه‌اڵیه‌تی لێده‌كه‌وێته‌وه ،هێامشی بۆ ئ �هو ه كرد گرنگی و پێویستیی ئه‌و جۆره پشكنینانه ،بۆ
داهاتووی ئه‌و ژن و پیاوه‌یه. ش���هی�م�ا ع����هب����اس ،ل����هب����اره‌ی ئه‌نجامدانی پشكنینی پزیشكیی خۆی و ده‌ستگیرانه‌كه‌ی ،وتی «ئێمه ئامۆزای یه‌كرتین و له‌ناو خێزانه‌كه‌شامندا هیچ جۆره نه‌خۆشییه‌كی مه‌ترسیدارمان نییه ،به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی الی دادوه‌ر م��اره ببڕدرێن ،پێویسته هه‌ر پشكنینی جۆری خوێنامن بۆ بكه‌ن .دوای ئه‌وه‌ی ده‌رك��هوت خوێنامن وه‌ك��و یه‌كه و هیچ كێشه‌یه‌كیش ڕووینه‌دا». نه‌جیبه موحسین ،یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی كه‌وا پێش ئه‌وه‌ی زه‌واج بكات ئه‌نجامی پشكنینیان به هه‌ڵه بۆ نووسیوه
و به‌و هۆیه‌وه منداڵێكی تووشی نه‌خۆشیی تاالسیام ب��ووه .هۆكاره‌كه‌شی بۆ ئه‌و ه گه‌ڕانده‌و ه كه‌وا ئه‌و كاته‌ی ك ه ل ه تاقیگه‌ی نه‌خۆشخانه پشكنینیان بۆ كراوه ،قه‌ره‌باڵغی و ه هرایه‌كی زۆر له‌سه‌ر كارمه‌ندانی ئه‌و تاقیگه‌یه هه‌بوو ه و دوای ئ�ه‌وه‌ش كاتێ ئه‌نجامی پشكنینه‌كه‌یان وه‌رگرت ،ئاسایی بوو ،به‌اڵم دوای له‌دایكبوونی منداڵێكیان ده‌رك���هوت له‌گه‌ڵ هاوسه‌ركه‌ی جۆری خوێنیان وه‌ك یه‌ك نییه و هه‌روه‌ها ڕاپۆتی پشكنینه‌ك ه ب ه گشتی به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڵ ه نوورسابوو .ئێستاش خۆیان و منداڵه‌كه‌شیان بوونه‌ته قوربانی ئه‌و پشكنینه هه‌ڵه‌یه. سه‌مه‌د عه‌لی ،پزیشك ل ه تاقیگه‌ی
خۆزگ ه ماڵم له باكووری هه‌رێمی فه‌یسبووكستان بوایه
نه‌خۆشخانه‌ی جمهوریی كه‌ركووك ،بۆ (ب�هی��ان) وت��ی «دوو ك�هس پێش ئ�ه‌وه‌ی ماره‌ببڕدرێن و ژیانی هاوسه‌رگیری ئه‌نجام ب��ده‌ن ،پێویسته چه‌ند پشكنینێكیان بۆ بكرێت .سه‌ره‌كیرتین ئ �هو پشكنیانه، پشكنینی ج���ۆری خ��وێ��ن�ه و ڕێ���ژەی هیمۆگڵۆبین .به تایبه‌ت فاكته‌ری (،)Rh ئه‌مه‌یان ده‌بێت وه‌ك یه‌ك بێت و پشكنینی ئایدزیان بۆ ئه‌نجام ده‌ده‌ین و هه‌روه‌ها پشكنینی چه‌ند ڤایرۆسێكیان بۆ ده‌كه‌ین له‌وان ه (.»)C) (B) (A ناوبراو هه‌روه‌ها وتیشی ڤایرۆسی ( )Cیه‌كێك ه ل ه ڤایرۆسه مه‌ترسیداره‌كان، زۆر ج��ار م��رۆڤ ده‌گه‌یه‌نێت ه حاڵه‌تی م����ردن ،ئ���هو ڤ��ای��رۆس��هش ل��ه ڕێ��گ�هی جووتبوونه‌وه ده‌گوازرێته‌و ه و ل ه ڕێگه‌ی دایكه‌وه ده‌گوازرێته‌وه بۆ كۆرپه‌له‌ی نێو سكی .نه‌خۆشیی تاالسیامش یه‌كێكه له‌و پشكنیانه‌ی ك ه ئه‌نجامی ده‌ده‌ین ،چونك ه ئ�هو نه‌خۆشیی ه گرفتێكی ته‌ندروستیی گه‌وره‌ی ه بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگا به‌گشتی و هه‌ر مرۆڤێك تووشی نه‌خۆشی تاالسیام بوو ،ئه‌وا بۆ هه‌میشه‌یی به‌ده‌ست ئه‌و نه‌خۆشییه‌و ه ده‌ناڵێنێت». ئ �هو پزیشك ه ڕوونیشی ك��رده‌و ه «له‌ڕاستیدا هه‌ڵه نووسینی ڕاپۆرتی پزیشكی كاره‌ساتی كۆمه‌اڵیه‌تی لێ ده‌كه‌وێته‌وه. منیش زۆر جار لێره و له‌وێ بیستوومه ك ه ل ه تاقیگه‌كاندا حاڵه‌تی وه‌ها ڕوویداو ه و دواتر مرۆڤ بووه‌ته قوربانی ئه‌و هه‌ڵه گه‌وره‌یه».
فه‌یسبووك و ده‌ره‌وه ،بانێك ه و دوو هه‌وا دانیار هه‌ورامی هه‌رێمی فه‌یسبووك ،هه‌رێمێكه كه پێكهاتووه له دوو به‌ش ،به‌شی باكوور كه ژماره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر په‌پووله و مرۆڤی ڕاست و چاكی تێدایه ،به‌شی باشووری كه ژماره‌یه‌ك زه‌رده‌واڵ�ه و مرۆڤگه‌لێكی خراپی تێدایه ،كه هه‌میشه خه‌ریكی شه‌ره‌جنێون و به‌ربوونه‌ته گیانی یه‌كرت و هه‌موان خۆیان به میر ده‌زانن و ئه‌وانی تر واڵتفرۆش و دز و جه‌رده و تااڵنچی. ل ه زۆربه‌ی واڵتانی دونیا ،ئه‌وانه‌ی ك�ه داهێنانێك ده‌ك���هن ،ی��ان كلیپ و ئه‌لبوومێكی نوێیان ده‌بێت ،یان هه‌واڵێك یان ڕیكالمیان هه‌بێت ،هه‌ر كه‌سه و له په‌یج و الپهڕەی تایبه‌تی خۆیه‌وه باڵوی ده‌كاته‌وه .به‌اڵم له‌م هه‌رێمه‌ی ئێمه‌دا ،ل ه به‌شی باشووری هه‌رێمی فه‌یسبووكستاندا، به‌شداربووانی سه‌قه‌تی تۆڕەكه له‌باتی ئه‌م شتانه ،شه‌ڕە جنێویان ه و به‌ربوونه‌ته گیانی یه‌كرت و یه‌كرت تاوانبار ده‌كه‌ن و خۆیان به شامی شه‌ریف ناگۆڕنه‌وه .زۆربه‌ی هه‌ر ه زۆریان مێشێك له چاوی خه‌ڵكیدا ده‌بینن و گامێشێك له چاوی خۆیاندا نابینن .به‌اڵم باكووری هه‌رێمه‌كه مرۆڤگه‌لێكن په‌پووله، په‌ری ،به‌ڕێز ،هه‌موو خه‌ڵكه‌كه خه‌ریكی س �ه‌اڵوات��دان��ن ل� ه دی���داری پێغه‌مبه‌ر، (دروودی خ��وای لێبێت) هه‌موویان ئ��ام��ۆژگ��اری��ی یه‌كرت ده‌ك���هن و ڕێ��ز و خۆشه‌ویستی بۆ یه‌كرت ده‌رده‌بڕن .هه‌ندێك هه‌ن ك ه به‌الڕێدا ڕۆیشتوون ب ه هه‌موانه‌و ه
به‌ره‌نگاریان ده‌بنه‌وه و دژیان ده‌وه‌سنت. هه‌مووان له‌م هه‌رێمه دژی درۆكردنن، هه‌موان دژی غه‌یبه‌ت و بوختان و دزی و فێڵ و ته‌ڵه‌كه‌ن ،هه‌موان به‌بێ گوێدانه ناسینی یه‌كرت ،ساڵوبارانی یه‌كرت ده‌كه‌ن، هه‌موان خه‌ریكی خێر و به‌خشینن و كه‌سی ڕژدی تێدا نابینیت ،هه‌موان زیاتر له جلوبه‌رگانیان و له ماڵی خۆیان زیاتر ژینگه ده‌پارێزن ،هه‌مووشیان به كوردی قسه ده‌كه‌ن و دانیشتووی ئه‌م هه‌رێمی كوردستانه‌ن .ئیرت ناهه‌قم مه‌گرن ئه‌گه‌ر ئاوات بخوازم كه ماڵم له‌م به‌شه‌دا بێت. ئ �ه‌وه‌ی ك ه تائێستا له باكووری فه‌یسبوودا بینیومه و منی عه‌وداڵی ئه‌وه كردووه كه پارچه‌یه‌ك عه‌رزه له‌و شوێنه بكڕم ،شتێكی زۆر ساده و جوانه. به‌اڵم سه‌مه‌ره‌كه‌ی ئه‌م بابه‌ته له‌وه‌دایه كه هه‌موو ئه‌وانه خه‌ڵكی كوردستانن و ل�هم هه‌رێمه‌دا ژی��ان ده‌گوزه‌رێنن، كه‌چی كه له‌سه‌ر خه‌ت لۆگئاوتت كرد و چوویت ه بازاڕ ،هه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی كه له‌ناو فه‌یسبووكدا پێشنیازیان بۆ تۆ كردوو ه كه خێر بكه‌یت و درۆ نه‌كه‌یت و فێڵ نه‌كه‌یت ،خۆیان ب ه هه‌زار سوێند و درۆ و ده‌له‌س ه قۆڵت بۆ لێ ده‌كه‌نه‌وه ب �ه ملیشته‌وه.ده‌چیته ه��هر ك��ۆڕ و كۆبوونه‌وه‌یه‌ك غه‌یبه‌ت و زه‌می ئه‌وانی تره .ئه‌و كه‌سانه‌ی كه وێنه‌ی كابرایه‌كی كه‌مئه‌ندامیان شه‌یر ك���ردووه و لێی نوورساوه شه‌رم بكه ،ئه‌م پیاوه به یه‌ك قاچه‌وه له مزگه‌وتدا نوێژ ده‌كات و تۆش
له ماڵه‌وه ،خۆیـــان نه ل ه ماڵه‌و ه و نه له مزگه‌وتدا نوێژ ناكه‌ن. ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ڕسته‌ی ئاڵتوونی باڵوده‌كه‌نه‌وه ،ده‌میان پڕە ل ه وشه‌گه‌لێك كه بۆگه‌نیان كردووه و ده‌میان پڕكردووه له جنێو زه‌م و درۆ و غه‌یبه‌ت .ئه‌وانه‌ی كه له فه‌یسبووكدا ته‌نیا له خوا ده‌ترسن و سڵ له هیچ شتێك ناكه‌ن ،له ده‌ره‌وه ئه‌گه‌ر قورئانیش بسووتێرنێت ،ناتوانن بڵێن مه‌كه ،ن �هك به‌رگریی لێبكه‌ن. ه��هم��ووان خ�هری��ك��ن ب��هم ده‌س���ت و به‌و ده‌س��ت ژینگه‌ی ئه‌م هه‌رێمه‌یان كردوو ه به ته‌نه‌كه‌ی خۆڵ و كه‌سسیش ئاماده نییه بنووشتێته‌وه و قوتوویه‌ك و عه‌الگه‌یه‌ك هه‌ڵبگرێته‌وە. ئیرت من نازانم ئه‌م هه‌موو مرۆڤه چاكه‌ی فه‌یس بووك له كوێدان و خه‌ریكی چین ؟؟؟ بۆ خۆیان ده‌خه‌نه ڕیزی ( َيا أَ ُّيهَا ا َّل ِذينَ اَ َ َمنُوا لِ َم َت ُقو ُل َ ون َما لاَ َت ْف َع ُل َ ون) (ئه‌ی گرۆی ب��اوه‌ڕداران ،بۆ شتگه‌لێك ده‌ڵێن و جێبه‌جێیان ناكه‌ن). ده‌مه‌وێت لێره‌و ه پێشنیازێك بكه‌م بۆ خۆم و هه‌موو ئه‌و به‌ڕێزانه‌ی فه‌یسبووك به‌كارده‌هێنن ،با خۆمان وه‌كو ئه‌و كابرایه لێ نه‌كه‌ین كه له دۆزه‌خ��دا مسوڵامنان ده‌یبینن له ده‌وری ڕیخۆڵه‌ی ده‌رهاتووی ده‌سوڕێته‌وه و پێی ده‌ڵێن «ئه‌وه تۆ چی ده‌كه‌یت لێره‌دا ،خۆ تۆ به ئێمه‌ت ده‌وت ك��اری چاكه بكه‌ن و له خوا برتسن؟». ئه‌ویش له وه‌اڵم��دا ده‌ڵێت «ئ�ه‌وه‌ی به ئێوه‌م ده‌وت ،خۆم جێبه‌جێم نه‌ده‌كرد».
13 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕوانین
پۆلێنكردن و نه‌خشه‌سازی بۆ مێژووی فه‌لسه‌فه )(3 د .سه‌باح به‌رزنجی
پێوه‌ری بیری فه‌لسه‌فی كه‌سی دیندار بریتیی ه له ئیمانه‌كه‌ی، مه‌رجیعییه‌ت و پێوه‌ری ئاكاری ئاینی فه‌یله‌سووفیش بریتیی ه ل ه فه‌لسه‌فه‌كه‌ی.
كاتێك ده‌گه‌ڕێینه‌وه بۆ قوواڵییه‌كانی میژوو بۆ به‌ده‌ستهینانی تاڵه ده‌زووه‌كانی بیری فه‌لسه‌فی ،بۆمان ده‌رده‌كه‌ویت له هه‌موو گۆشه و كه‌نارێكی جیهاندا قسه له‌سه‌ر پرسه فه‌لسه‌فییه‌كان كراوه، له هیندستان ،چین ،ئ��ێ�ران ،میرس و میزوپۆتامیا ،دانایی و هزرمه‌ندی و به‌دواداچوونی پرس و ره‌مز و رازه‌كانی بوون ،هه‌میشه بیری مرۆڤی سه‌رگه‌رم ك��ردووه .هه‌ر بۆیه ناكرێ له مێژووی فه‌لسه‌فه‌دا بیر و حیكمه‌تی خۆرهه‌اڵت نادیده بگیرێت. ل �ه خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ك��ۆن ژم��اره‌ی �هك سه‌نته‌ری كه‌لتووریی گه‌وره و گران بوونی هه‌بووه: ـ له میرس ،بیركردنه‌وه له ژیانی دوای م��ه‌رگ وای لێكردن خ��ه‌ون به نه‌مرییه‌وه ببینن و جه‌سته‌ی پاشاكانیان «فیرعه‌ونه‌كان» مۆمیا بكه‌ن .سه‌باره‌ت به جیهانی الهووت بڕوایان به جۆرێك له یه‌كتاپه‌رستی هه‌بووه. له میزۆپۆتامیا ،دهوڵهتگهلێكیگ����ه‌وره‌ی وه‌ك س��ۆم��هری ،ئ �هك �ه‌دی،
ئ��اش��ووری و بابلییه‌كان ب�ه‌رپ��اب��وون، یه‌كه‌مین رێنووس و یه‌كه‌مین یاسا و یه‌كه‌مین حه‌ماسه‌ی شیعری به‌ناوی حه‌ماسه‌ی گلگامش ،هاته سه‌ر شانۆی ژیار ،ئه‌م حه‌ماسه‌یه باس له ئه‌فراندنی جیهان ده‌كات. ل ه ئێران ،له قه‌ڵه‌مڕە‌وی دهسهاڵتیگهالنی ئێراندا ئاینه‌كانی زه‌رده‌شتی و مه‌زده‌كی و مانه‌وی و میرتای په‌یدابوون، ه �ه‌رك��ام ب�ه دیدگایه‌كی گه‌ردوونیی تایبه‌ته‌وه. ل �ه خ��ۆره �ه‌اڵت��ی دوور ،وات �ههیندستان و چین و ژاپ��ۆن ،ئاینه‌كانی هیندۆسی ،بوودایی ،تاوی و كۆنفۆشیۆسی هاتنه ئ��اراوه ،كه تێكڕا به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ی مرۆڤی ك��ۆن ویستوویه‌تی له رازه‌كانی بوون تێبگات و روانگه‌یه‌كی ژیربێژانه‌ی بۆ ژیان هه‌بێت. له خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست، سێ ئاینی یه‌هوودی ،مه‌سیحییه‌ت و ئیسالم ده‌ركه‌وتن ،كه هه‌ر سێكیان بڕوایان به خودایه‌كی داهێنه‌ری ده‌سه‌اڵتدار هه‌یه كه له رێی پێغه‌مبه‌ران و كتێبه‌كانیه‌وه
خۆی به مرۆڤ ده‌ناسێنێت. ئ��ای��ن�هك��ان حیكمه‌ت و پ�هن��د و ئامۆژگارییان بۆ مرۆڤ ده‌سته‌به‌ر كردووه، له‌وێوه نه‌خشه‌یان بۆ بیركردنه‌وه و سلووكی ئه‌و كێشاوه ،ل ه ئه‌نجامدا ژیارێك به‌دی هاتوو ه كه راسته‌وان ه وابه‌سته‌ی ه به بنه‌ماكانی ئه‌و ئاینانه‌وە. جیاوازیی نێوان ئاین و فه‌لسه‌فه له ده‌ستپێك و له ئه‌نجام و له‌زمان و میتۆد دا هەیە ،ب �ه‌اڵم ئه‌م جیاوازییه نابێته هۆی ئه‌وه‌ی مرۆڤی دیندار فه‌لسه‌فییانه بیرنه‌كاته‌وه ،یان فه‌یله‌سووف مه‌یلی دینداریی نه‌بێت. هه‌رچه‌ند ه مه‌رجیعییه‌ت و پێوه‌ری بیری فه‌لسه‌فیی كه‌سی دیندار بریتییه له ئیامنه‌كه‌ی ،مه‌رجیعییه‌ت و پێوه‌ری ئاكاری ئاینیی فه‌یله‌سووفیش بریتیی ه له فه‌لسه‌فه‌كه‌ی. ل��ێ��ره‌وه نه‌خشه‌ی م��ی��ژووی بیری فه‌لسه‌فی ناتوانێت بیری فه‌لسه‌فیی خۆرهه‌اڵت وه‌ال بنێت ،چونكه ئه‌گه‌ر زه‌مینه‌ی ئ �هو بیره فه‌لسه‌فییانه له هه‌ناوی ئاینه‌كانی خۆرهه‌اڵتدا بوونی
نه‌با ،هه‌رگیز فه‌لسه‌فه‌ی یۆنانی به‌و شێوه‌یه له‌ناو گه‌النی خۆرهه‌اڵت قبووڵ نه‌ده‌كرا و گه‌شه‌ی نه‌ده‌كرد و جارێكی تر به ده‌ستكارییه‌وه نه‌ده‌گه‌ڕایه‌وه بۆ الیان. له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه ،كاتێك باس له فه‌لسه‌فه‌ی ره‌ها ده‌كرێت ،پێویست ده‌كات له النكی یه‌كه‌می فه‌لسه‌فه‌وه، واته له كۆلۆنیاكانی یۆنانی له‌سه‌ر رۆخی ده‌ری��ای ناوه‌ڕاست و ئاسیای بچووك و باشووری ئیتاڵیاوه ده‌ست پێ بكه‌ین. له‌و ساته‌وه‌ختانه‌وه كه كرانه‌وه‌ی شاره‌كانی یۆنان بۆ بازرگانیكردن له‌گه‌ڵ گه‌النی تر بووه هۆی ئه‌وه‌ی زانیاری و كه‌لتووری جیاواز پێ بنێته ناویانه‌وه. ئه‌م كرانه‌وه سیاسی و بازرگانییه، سه‌ره‌تایه‌ك بوو بۆ كرانه‌وه‌ی هۆش و فراوانبوونی ،به‌ڵكو وه‌رچه‌رخان بوو له ئه‌فسانه‌وه بۆ وشه ،ل ه بڕوا به خواوه‌ندی ئه‌فسانه‌یی به‌رجه‌سته‌كراوه‌و ه بۆ بڕوا به «هۆكاری یه‌كه‌م = العلة األولی». مێژووی فه‌لسه‌ف ه به‌گشتی به‌م شیوه‌یه قۆناغبه‌ندیی بۆ ده‌كرێت: قۆناغی پێش سوكرات «مه‌له‌تییه‌كان،
ف��ی��س��اگ��ۆری��ی�هك��ان ،ئیلیاییه‌كان، ه��ی�راك��ل��ی��ت و ئ �ه‌ت��ۆم��ی��ی �هك��ان و سۆفیسته‌كان». قۆناغی كالسیك «س��وك �رات، ئه‌فالتوون و ئه‌ره‌ستۆ». ق��ۆن��اغ��ی دوای ئ �ه‌ره‌س��ت��ۆ «ره‌واقییه‌كان ،ئه‌بیقۆرییه‌كان و گومانداره‌كان». قۆناغی ئه‌فالتوونییه نوێیه‌كان. قۆناغی سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاست. قۆناغی سه‌رهه‌ڵدانی رینیسانس. قۆناغی رۆشنگه‌ری . قۆناغی ئایدیالیزمی ئه‌ڵامنی. فه‌لسه‌فه‌ی سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌م. فه‌لسه‌فه‌ی سه‌ده‌ی بیسته‌م. ك��اروان��ی فه‌لسه‌فه ت��ا م��رۆڤ بیر بكاته‌وه هه‌ر ب �ه‌رده‌وام ده‌بێت، به‌اڵم له هه‌ر دۆخێك و قۆناغێكدا بێ گومان شكاڵ و شێوازێكی تایبه‌ت وه‌رده‌گرێت. هەفتانە د .سەباح بەرزنجى دەینووسێت.
«
هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕش و شه‌ڕی مێژوو ئیدریس سیوه‌یلی ساڵی ( )1975به الی ك��ورده‌و ه وه‌رچه‌رخانێكی مێژوویی كاره‌ساتبار ب��وو ،كۆتایهێنان و شكستی پانزه س���اڵ خ �هب��ات��ی چ���هك���داری ب���وو له ب��اش��ووری ك��وردس��ت��ان .ئه‌زموونێكی شكستخواردوو بوو له‌سه‌ر ئه‌زموونه ش��ك��س��ت��خ��واردووه‌ك��ان��ی ت��ر كه‌ڵه‌كه ب��وو .وه‌ك هه‌موو جاره‌كانی تریش مێژوونووسه ئایدۆلۆژی و سیاسییه به‌شداربووه‌كانی ش��ۆڕش ،تاوانه‌كه‌ی ده‌خ �هن �ه ئه‌ستۆی ن�هی��اره‌ك��ان��ی��ان و ده‌رودراوس���ێ و زلهێزه‌كانی جیهان. هه‌رچه‌نده تا به‌ر له چه‌ند رۆژێك له رێككه‌وتنی جه‌زائیر ،خۆیان به پاڵه‌وان و سه‌ركه‌وتووی شۆڕش ناوزه‌د ده‌كرد، شه‌ڕیان بوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه خۆیان بكه‌نه خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی به‌یاننامه‌ی 11ئ��ازاری ،1970كه تێیدا به‌شێكی زۆری مافه‌كانی كورد ده‌سته‌به‌ر كرابوو. ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ شكست ،پاڵه‌وانه‌كانی دوێنێ كه‌وتنه پاكانه‌كردن بۆ شكست و خه‌مساردییان ،ته‌نانه‌ت هه‌ندێكیان كه‌وتنه نووسینی نامیلكه و باڵوكراوه‌ش دژی یه‌كرت. ه���ه‌ره‌س���ی ش��ۆڕش��ی ئ �هی��ل��ول. هێنده كاریگه‌ر ب��وو ،تا دوای زیاتر له ده‌یه‌یه‌كیش كاریگه‌ریی له‌سه‌ر رێگوزه‌ری بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كورد جێهێشت .هه‌رچه‌نده ماوه‌یه‌كی زۆر ب �هس �هر ه��ه‌ره‌س��دا تێنه‌په‌ڕی، جارێكی ت��ر ش���ۆڕش ل �ه كوردستان ه �ه‌اڵی��س��ای �هوه.ب �ه‌اڵم ش��ۆڕش��ی نوێ تایبه‌مته‌ندی و خه‌سڵه‌تی خۆی هه‌بوو،
هەرەىس شۆڕىش ئەیول 1975 ،سنوورى ئێران.
ئه‌مجاره زیاتر له پارت و رێكخراو و ئایدۆلۆژیایه‌ك به‌شدارییان له شۆڕشدا كرد .په‌ره‌گرتنی شه‌ڕی براكوژیش له نێوان شۆڕشگێڕان ،برینێكی قوڵی له جه‌سته‌ی كورد دروستكرد ،تا ئێستاش ساڕێژ نه‌بووه.شۆڕشگێڕانی نوێ له پێناو هێشتنه‌وه‌ی هه‌ژموونی خۆیان ،سڵیان له هیچ نه‌كرده‌وه ،تێكه‌ڵ به ئه‌جێندای ئێران بوون و به‌مه‌ش كاره‌ساتی ئه‌نفال و كیمیاییبارانكردنیان به‌سه‌ر گه‌له‌كه‌ی خۆیاندا هێنا ،كه ئه‌مڕۆ ئ �ه‌وه‌ش به به‌شێك له س �ه‌روه‌ری و كوردایه‌تی و پێویستیی قۆناغه‌كه ،به ن�ه‌وه‌ی نوێ ده‌فرۆشنەوە. تا ئێستا یه‌كێتی و پارتی شه‌ڕی م��ێ��ژوو ده‌ك���هن ،ش��هڕی س �ه‌روه‌ری��ی هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕشی نوێ .پارتی له رێگه‌ی دیاریكردنی 26گ��واڵن به ده‌ستپێكی هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕش، ئ�هو په‌یامه‌مان ده‌دات���ێ ،كه ئ�ه‌وان چه‌ند رۆژێك به‌ر له یه‌كێتی مه‌شخه‌ڵی شۆڕشی نوێیان هه‌ڵكردووه.
ل��ێ��ره‌دا ده‌رف���ه‌ت���ی ئ���هوه نیی ه ئیشكالێكی مێژوویی نێوان دوو پارت یه‌كالیی بكه‌ینه‌وه ،ئه‌وه‌ی مه‌به‌سته ،ئه‌و په‌یامه‌یه كه هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕشی ن��وێ له‌خۆی گ��رت��ووه .ده‌بێت قسه له‌سه‌ر ئه‌و چركه‌ساته مێژووییه بكه‌ین كه شۆڕشی نوێ هه‌اڵیسا ،شۆڕشی نوێ بۆچی و له‌پێناو چیدا ده‌ستی پێكرد؟ به‌پێی س �ه‌رچ��اوه مێژووییه‌كان له 1975كه رێككه‌وتنی جه‌زائیر به‌سرتا، شۆڕشی ك��ورد ل �هوپ �هڕی به‌هێزییدا بوو ،هه‌زاران پێشمه‌رگه له شاخه‌كانی كوردستان ب��وون ،كه پڕچه‌كبوون به چه‌كی قورس و سووكی ئه‌و سه‌رده‌مه،
كه تا ئه‌و كاته ئێران پشتیوانێكی باشی شۆڕشی ب��وو ،ته‌نانه‌ت هه‌ندێك ل ه مێژوونووسان باس لهوه ده‌ك �هن ،كه ش��ۆڕش هێنده‌ی چ�هك و ته‌قه‌مه‌نی هه‌بوو ئه‌گه‌ر بۆ م��اوه‌ی ساڵێك به ب��ه‌رده‌وام��ی ش��هڕی ل�ه دژی به‌عس بكرادایه و هیچ چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییه‌كی نوێشی ده‌ستنه‌كه‌وتایه ،ده‌یتوانی به‌رگری بكات .له ڕووی ماددییه‌وه سه‌ركردایه‌تیی شۆڕش خاوه‌نی چه‌ند ملیۆن دینار بوو ،كه ئه‌مه‌ش داهاتێكی گه‌لێك زۆر بوو بۆ ئه‌وكاته .له ڕووی جوگرافیشه‌وه ناوچه‌یه‌كی به‌رفراوانی باشووری كوردستان له‌ژێر ده‌ستی هێزی
تا ئێستا یه‌كێتی و پارتی شه‌ڕی مێژوو ده‌كه‌ن ،شه‌ڕی سه‌روه‌ری هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕشی نوێ
پێشمه‌رگه‌دا بوو ،به شێوه‌یه‌ك كه ئاسان نه‌بوو بۆ حكومه‌تی به‌عس به زوویی كۆنرتۆڵی بكات. تێكڕای ئه‌و راستییانه و چه‌ندین ئیشكالی تر ،له‌مه‌ڕ هه‌ره‌سی شۆڕشی ئه‌یلول و هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕی نوێ له دوای ساڵێك ،جێگه‌ی پرسیار و تێڕامانه .پرسیاری سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه: بۆچی شۆڕشتان هه‌ره‌سپێهێنا و بۆ ده‌ستتان پێكرده‌وه؟ ئایا له م��اوه‌ی ساڵێكدا بارودۆخی عێراق هێنده گۆڕانی به‌خۆیه‌وه بینی و دۆخه‌كه گونجاو بوو كه ش��ۆڕش ده‌ستپێبكه‌نه‌وه؟ مێژوو پێامن ده‌ڵێت زۆرێك له سه‌ركرده‌كانی ب��اڵ��ی م �هك��ت �هب س��ی��اس��ی ل��ه كاتی رێكه‌وتنی جه‌زائیر به پێشمه‌رگه‌كانیان ده‌وت چه‌كه‌كانتان ته‌سلیمی به‌عس بكه‌نه‌وه باشرته ل��ه‌وه‌ی دوای ماڵی ب��ارزان��ی ب��ك �ه‌ون.ه �هر ئ���ه‌وان به‌ناو هێزی پێشمه‌رگه‌دا ده‌گه‌ڕان و وره‌یان ده‌ڕووخ��ان��دن ب �ه‌وه‌ی هه‌لومه‌رجه‌كه زۆر دژواره ،مه‌به‌ستیشان له‌مه
ئه‌وه‌بوو كه باڵی بارزانی الواز بكه‌ن. له به‌رانبه‌ریشدا باڵی بارزانی درێغییان نه‌ده‌كرد له شكاندنی باڵی مه‌كته‌ب سیاسی. ئه‌گه‌ر سه‌ركرده‌كانی شۆڕشی نوێ شانازی به هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕشه‌وه ده‌كه‌ن ،ده‌بێت ئه‌وانه‌یان كه له كاتی رێككه‌وتنی جه‌زائیر له‌ناو شۆڕش به‌رپرسیارێتییان هه‌بوو ،پشكی خۆیان له شكستی ش��ۆڕش دی��اری بكه‌ن.به چ پێوه‌رێك ره‌وای �ه شۆڕشێكی ده‌یان ه��ه‌زار پێشمه‌رگه‌یی ،خ��اوه‌ن چه‌ند ملیۆن دۆالر ،به رێكه‌وتنێكی نێوان دوو ده‌وڵه‌ت فوی لێ بكرێت ،به‌اڵم دوای ساڵێك به چه‌ند ده‌سته‌یه‌ك پێشمه‌رگه و چه‌كی كۆن و بێ پاره و النه شۆڕش هه‌ڵگیرسێنیته‌وه؟ ئه‌وه پرسیارێكه و ده‌بێت وه‌اڵمامن بده‌نه‌وه. شۆڕشگێڕە‌كانی دوێنێ ،ئه‌مڕۆ خاوه‌ن بڕیار و ده‌سه‌اڵتداری هه‌رێمی كوردستانن ،ده‌گه‌ڕێن تروسكاییه‌كی روون���اك له ژیانیان ب��دۆزن �هوه و به ن��اوی كوردایه‌تییەوە بیفرۆشن به نه‌وه‌ی نوێ.ئه‌وان له ئێستادا چاویان له گه‌نده‌ڵی و كه‌مته‌رخه‌مییه‌كان نوقاندووه ،هه‌موو ده‌سته‌كه‌وته‌كانیش به هی خۆیان ده‌زان���ن ،به هه‌مان شێوه‌ش له رابردووی خۆیان ده‌ڕوانن، ب��اس له شكسته‌كان ن��اك�هن ،ئۆباڵی كیمیاییباران و ئ�هن��ف��ال ده‌خ�هن�ه ئه‌ستۆی سیاسه‌تی به‌عس ،خۆیان له‌و به‌رپرسیاریه‌تییه ده‌دزن �هوه كه ئه‌وان ل�ه پێناو پاراستنی سه‌ركردایه‌تیی حیزبه‌كانیان و كه‌مكردنه‌وه‌ی فشاری به‌عس له‌سه‌ریان ،هه‌ڵه‌بجه‌یان كرده قه‌ڵغان.له پێناو رازیكردنی ئێران، سه‌ربازی ئێرانیان هێنایه قوواڵیی خاكی كوردستان ،ئه‌نجامی ئه‌مه‌ش كاره‌ساتی ئه‌نفالی لێكه‌وته‌وه .ئ��ه‌وان هه‌موو ئه‌و مه‌رگه‌ساتانه ده‌كه‌ن به‌ژێر لێوه‌وه و شه‌ڕیانه له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ی شانازیی هه‌اڵیساندنه‌وه‌ی شۆڕشی نوێ به بااڵی حیزبه‌كانیاندا ببڕن.
12 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
واڵتی كێ ب ه كێ!
پێشنیاری گفتوگۆ ل ه نێوان سه‌رۆكی هه‌رێم و سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن
عه‌لی سیرینی ئه‌وه‌ی ئه‌م كاول ه واڵته‌ی ئێمه‌ی ڕاگرتووه ،نه‌وته .ئه‌و ه خرت و خاڵی نه‌وت ه ك ه نان و زگێكی بۆ ئه‌م میلله‌ته ف هراهه‌م هێناوه .به‌رهه‌می ته‌واوی ئه‌م نه‌وته ،ده‌ڕوا بۆ واڵت ه سه‌رمایه‌داره زله‌كان و ئه‌و واڵتانه‌ی خاوه‌ن پیشه‌سازین ل ه دونیا و ل ه ناوچه‌ی ئێمه‌ش ،وه‌كو توركیا و ئێران .به‌شه كه‌مه‌كه‌ی ئه‌م میلله‌ته‌ش «ك ه هێشتان هه‌ر زۆره» ،ده‌چێته‌و ه گیرفانی گروپێكی كه‌م ك ه كۆنتڕۆڵی ئه‌م واڵته‌ی ئێمه‌یان كردوو ه ب ه سێ شتی سه‌ره‌كی :هێزێكی میلله‌ت تۆقێنه‌ر ،كاولكردنێكی بێ وێنه ل ه ڕابردوو «بۆ ئه‌وه‌ی ئێستا میلله‌ت ب ه تا و له‌رز مه‌منون بێت ،چونكه مردنی به‌رده‌وامی بینیوه» ،سێیه‌میش ده‌ستگرتن به‌سه‌ر سه‌رچاو ه داراییه‌كان. ئێم ه ك ه ل ه ته‌له‌فزیۆن وێنه‌ی به‌نگالدیش و رسیالنكا و واڵته كه‌ساسه‌كانی ئه‌فریقیا ده‌بینین ،زگامن پێیان ده‌سوتێ .ڕاستییه‌كه‌ی ڕەوشی میلله‌تی كورد زۆر ل ه دوای ڕەوشی ئه‌م میلله‌تانه‌وەی ه و زۆریش له‌وان كه‌ساسرته .لێره ته‌نها مشه‌خۆری هه‌یه. پاره‌ی نه‌وت نانی تێربوونی ف هراهه‌م هێناوه ،ئه‌گه‌رنا ن ه پیشه‌سازی هه‌یه ،نه كشتوكاڵ و ن ه به‌رهه‌مێك جێگای خۆ پێوه‌گرتنی میلله‌ت بێت .ئێستا واڵتانی سه‌رمایه‌دار ئیستغاللی ئه‌م میلله‌تانه ده‌كات ب ه ئیشپێكردنیان ب ه كه‌مرتین پاره و ل ه خراپرتین باروزروفیشدا .ئه‌وانیش له‌به‌ر برسیه‌تی مه‌جبورن بچن ه ژێر باری كۆیالیه‌تییه‌كی زۆر بێ ویژدانانه. هێشتان گه‌لی ئێم ه سه‌ره‌ی ئه‌م كۆیالیه‌تییه‌ی نه‌هاتووه ،چونك ه هێشتا نه‌وت به‌رده‌وامه .به‌اڵم ئه‌و نه‌وته‌ی به‌م بێویژدانییه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌رده‌هێرنێ، وایلێده‌كات دوای چه‌ند ساڵێكی كه‌م ل ه بن و بۆ بێت و نه‌مێنێ .كه‌واته خێراكردنی ب ه كۆیله‌كردنی ئه‌م میلله‌ت ه به‌ڕێوه‌یه .زۆربه‌ی لێپررساوانی ده‌سه‌اڵتدار و خاوه‌ن سه‌رمایه‌ی هه‌رێمی كوردستان ،ته‌مه‌نیان ل ه سه‌روی 70-60ساڵه ،چرای ته‌مه‌نیان زۆری نه‌ماو ه خامۆش ببێته‌وه. ئه‌مان ه زۆربه‌ی سه‌روه‌ت و سامانه‌كانیان ل ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت ه و زۆربه‌ی خاو و خێزانیان ڕە‌گه‌زنامه‌ی واڵتی ڕۆژئاواییان پێیه .تۆ بڵێ میلله‌تی كورد به‌یانی جورئه‌تی بكات ،داوای گ هڕاندنه‌وه‌ی ئه‌م پاره‌وپول ه دزراوانه بكات .ئێ خۆ ئه‌م نه‌وه‌یه‌ی ئێستا ده‌سه‌اڵتی كوردستان به‌ڕێو ه ده‌با نامێنێ، دیاره جه‌الل تاڵه‌بانیش سه‌ری قافڵه‌كه‌ی ده‌ستپێكردووه ئنجا ئه‌مڕۆ بێت یان سب هی .ئێ باش ه ل ه دوای چه‌ند ساڵێك، ئه‌م میلله‌ت ه یه‌خه‌ی كێ ده‌گرێت و له كوێ؟ ئایا ئه‌م میلله‌ته‌ی ئێمه ،كه‌سی یاساناسی هه‌یه ،نه‌ختێك بیر له دواڕۆژە‌كه‌ی بكاته‌وه .ببورن ئایا گوتم میلله‌ت؟ بۆ ئه‌م میلله‌ت ه بیری ل ه بهرژەوهندیی خۆی كردووه‌ته‌وه، تا كه‌سانێك هه‌بن بیر ل ه ئاینده‌ی بكه‌نه‌وه؟ ئه‌ی ئه‌و ه نیی ه ڕۆژان ه ب ه هۆی كاره‌ساتی هاتوچۆ مل ل ه یه‌كرتی ده‌نێن، ب ه ده‌رمانی ئێكسپایه‌ر یه‌كرتی قڕان ده‌كه‌ن ،دكتۆره‌كان ڕاست و چه‌پ خه‌ڵك له‌ناو ده‌به‌ن ،مامۆستاكان غه‌ل و غه‌ش ده‌كه‌ن ،كاسبكار و بازرگان قۆڵبڕیی ده‌كه‌ن؟ كه‌وات ه بۆ ده‌بێ ته‌نها په‌نجه‌ی تاوان بۆ سیاسه‌مته‌داره‌كان ڕابكێرشێت ،خۆ ئه‌م واڵت ه كێ ب ه كێیه؟
birura_bayan@yahoo.com
د .موحه‌ممه‌د به‌رزنجی * مانگی ڕاب���ردوو زۆرب��هی سایت و كه‌ناڵی راگه‌یاندن و ڕۆژنامه‌كانی هه‌رێمی كوردستان سه‌رقاڵی بابه‌تی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم بوون، خوێنه‌ری به‌ڕێزیش كه‌وتبووه نێوان دوو جۆر دید و بۆچوون .به‌شێكیانن و سه‌ر‌كرده‌كانیان رایانگه‌یاند به هیچ شێوه‌یه‌ك به هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی جارێكی
تری كاك مه‌سعود بارزانی بۆ سه‌رۆكایه‌تی ڕازی نین .به‌شی دووه‌میشیان به البردنی كاك مه‌سعود به‌هیچ جۆرێك ڕازی ن��اب��ن ،به‌ڵكو ب �ه ق��ه‌ده‌غ��ه و حه‌رامیشی داده‌نێن .پرسیاری منیش ئه‌وه‌یه :ئایا ناكرێت به‌ڕێز سه‌رۆكی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌ڕێزان سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشه‌یه چ�هن��د ج��ارێ��ك دابنیشن؟ ئه‌مه‌ش به ئاماده‌بوونی كه‌سانێك كه نیازی خۆكاندیدكردنیان نه‌بێت و سه‌ر به هیچ الیه‌كیان نه‌بن ،به‌ئاشكرایی و دوور له موجامه‌له و دبلۆماسییه‌ت باس له هه‌موو بۆچوونه‌كانی په‌یوه‌ست به‌و مه‌سه‌له‌یه بكه‌ن ،هه‌موو گرفته سه‌ره‌كییه‌كان شیبكه‌نه‌وه؟ تا میلله‌تی ك��ورد به ئاسانی ئه‌م قۆناغه ناسكه تێپه‌ڕێنێت .با لێره‌دا مێژووی دوور و نزیك بخوێنینه‌وه ،به‌ڵكو په‌ندی
لێوه‌رگرین. پێش ه��ه‌زار و چ��وار س �ه‌د ساڵ پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وا «دروودی خوای ل �هس �هر ب��ێ��ت» یه‌كێك ل �ه باشرتین ه��اوه‌اڵن��ی خ��ۆی ،ئه‌بوعوبه‌یده كه كه‌سێكی ئه‌مین و دادپ���ه‌روه‌ر بوو، ناردی بۆ الی مه‌سیحییه‌كانی ناوچه‌ی نه‌جران ل ه واڵتی حیجاز ،پاش ئه‌وه‌ی ئه‌و میلله‌ته بووبوون به دوو به‌شه‌وه له نێوان دوو سه‌ركرده ،عاقب و سه‌ید، ب ه گوێره‌ی ڕیوایه‌تی «صحیح البخاری»،
ئه‌و پیاوه ئه‌بوعوبه‌یده «ڕەزای خوای لێ بێت» توانی ب ه شێوه‌یه‌كی ڕێكوپێك ه �ه‌ردووال پێكه‌وه كۆبكاته‌وه .جا ئایا ئێمه‌ی میلله‌تی مسوڵامنی كورد كه له یه‌ك هه‌رێمین ،حكومه‌ت و ئۆپۆزسیۆن چه‌ند جارێك پێكه‌وه دانیشین بۆ پاراستنی بهرژەوهندیی گشتی؟ ئایا بۆچی حكومه‌تی توركیا و په‌كه‌كه كه چه‌نده‌ها ساڵه دژ به یه‌ك ده‌جه‌نگێن ،ئێستا ده‌ستیان كردووه به قۆناغی ئاشتی و گفتوگۆكردن؟ ئه‌مریكا
با سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن و بارزانی دوور له موجامه‌له و دبلۆماسییه‌ت باس له هه‌موو بۆچوونه‌كانی په‌یوه‌ست به‌و مه‌سه‌له‌یه بكه‌ن
و ئێرانیش تیر و شیر له یه‌كرت ده‌سوون، به‌اڵم سااڵنێكه به‌رده‌وام له‌سه‌ر مه‌سه‌له سرتاتیجییه‌كانی نێوانیان گفتوگۆ ده‌كه‌ن، ئایا ناكرێت ئێمه هه‌موو پێكه‌وه چه‌ندین ج��ار دانیشین؟ تا بگه‌ینه ئه‌نجامێك كه دادپه‌روه‌ری و یه‌كسانی و ئاسووده‌یی به‌رپاكه‌ین ،سته‌م له‌سه‌ر میلله‌ت البرێت و ئازادیی بیروڕا و خواپه‌رستی به‌رپابكرێت ،له پێناو ڕەزامهندیی په‌روه‌ردگاری مه‌زن. ئه‌م پێشنیاره ده‌خه‌مه پێش چاوی س �ه‌رۆك كاك مه‌سعود و سه‌ركرده‌ی حزبه‌كانی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،مامۆستا موحه‌ممه‌د فه‌ره‌ج ،مامۆستا عه‌لی باپیر و كاك نه‌وشیروان موسته‌فا و كه‌سایه‌تییه به‌ڕێزه‌كانی خاوه‌ن په‌یوه‌ندی. * ئه‌ندامی یه‌كێتیی جیهانیی زانایانی مسوڵامن
بۆچی ئێران نیگه‌رانه به رێككه‌وتنی توركیا و په‌كه‌كه و :كام هران كه‌ریم چه‌كدارانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پ .ك .ك) چۆڵكردنی خاكی توركیایان ده‌ستپێكردووه، خه‌ریكن ل�ه بنكه‌ی سه‌ره‌كییان (قه‌ندیل) نیشته‌جێ ده‌بن .ژماره‌یه‌ك له فه‌رمانده پایه‌به‌رزه‌كانی په‌كه‌كه رایانگه‌یاندووه هێزه‌كانیان ده‌پارێزن و ب�ه‌ه��ێ��زت��ری��ان ده‌ك����هن .ئه‌گه‌ر ئاگربه‌ست له نێوان په‌كه‌كه و توركیا به‌رده‌وام بێت ،چی به‌سه‌ر هه‌زاران چه‌كداری كورد له قه‌ندیل و زاب و ناوچه‌كانی تری كوردستان دێت؟
په‌كه‌كه ل�ه ساڵی 1984ش�هڕی چه‌كداریی دژی توركیا ده‌ستپێكرد، خ��وازی��اری سه‌ربه‌خۆیی كورده‌كانه ل�ه توركیا و نزیكه‌ی %20ی رێ��ژەی دانیشتووانی توركیا كوردن .له سه‌ره‌تای ده‌ستپێكی شه‌ڕە‌كان تا ئێستا نزیكه‌ی 40 هه‌زار كه‌س كوژراون .په‌كه‌كه له ئێران و سووریا دوو لقی سه‌ربازی هه‌یه .له هه‌ردوو لقدا كوردی توركیا بوونی هه‌یه. راوێژكارێكی سیاسیی ئێران له سویرسا له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «ئێران نیگه‌رانه له به‌رامبه‌ر یه‌كگرتوویی په‌كه‌كه و پژاك، گرووپی پژاك ،ب ه ته‌نها هه‌ڕە‌شه نییه بۆ سه‌ر ئاسایشی ئێران ،به‌اڵم به یه‌كگرتوویی له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه ،ده‌بێته هه‌ڕە‌شه‌یه‌كی
مه‌ترسیدار بۆ سه‌ر ئه‌منی ئێران». ته‌نها دوو س��اڵ له ئۆپه‌راسیۆنی هاوبه‌شی ئێران و توركیا دژی په‌كه‌كه ده‌گ���وزه‌رێ���ت ،ب���ه‌اڵم ئ��اگ��رب�هس��ت و ده‌ستپێكی پرۆسه‌ی ئاشتی له نێوان په‌كه‌كه و توركیا بووه‌ته شۆكێك بۆ ئێران، پرۆفیسۆر «ن��ادر ئینتیسار» له زانكۆی ئاالبامی باشوور له‌وباره‌یه‌و ه ده‌ڵێت «ئێران ب��ارودۆخ��ی ئه‌مڕۆی پێشبینی نه‌ده‌كرد و گه‌اڵڵه‌یه‌كی بۆ سه‌رده‌می ئاشتيی نێوان په‌كه‌كه و توركیا ئاماده نه‌كردووه». «م��وراد ق�ه‌ره‌ی�لان» هه‌وڵی زۆری داو ه ئاگربه‌ست له نێوان پژاك و ئێران ب�ه‌رده‌وام بێت ،به‌اڵم ئۆجه‌الن باسی له
یه‌كگرتوویی و هاریكاری له نێوان پژاك و په‌كه‌كه كردووه .له دیدارێكدا له‌گه‌ڵ سێ په‌رله‌مانتاری كورد رایگه‌یاندووه، گه‌ریالكانی په‌كه‌كه پاش چۆڵكردنی خاكی توركیا بێكار نابن ،هێشتا كێشه‌كان له سووریا و ئێران چاره‌سه‌ر نه‌كراون. دۆڕاوی دووه‌می پرۆسه‌ی ئاشتیی توركیا و په‌كه‌كه پاش ئێران ،سووریایه. ئه‌و واڵت � ه له سه‌رده‌می حافز ئه‌سه‌د پشتیوانی له په‌كه‌كه ك��ردووه ،تا ساڵی 1998بنكه‌یان له سووریا هه‌بووه ،به‌اڵم پ��اش گوشاره‌كانی توركیا ناچار بوون ئۆجه‌الن له واڵته‌كه‌یان ده‌ر بكه‌ن .توركیا ئومێدی هه‌یه كاریگه‌ریی ئۆجه‌الن له‌سه‌ر ك��وردی سووریا ،پێكهێنانی به‌ره‌یه‌كی
نوێی دژی حكوومه‌تی به‌شار ئه‌سه‌دی به‌دواوه بێت. به‌پێی وته‌ی چاودێرانی سیاسی، به رووخانی حكوومه‌تی سووریا و چۆڵبوونی كوردستانی رۆژائ���اوا له هێزه‌كانی سووریا ،ئه‌گه‌ری پێكهێنانی هه‌رێمێكی ك���وردی ل�ه س��ووری��اش ل �ه‌ئ��ارادای��ه .به‌مه‌ش ته‌نها كێشه‌ی كورد له ئێران ده‌مێنێته‌وه چاره‌سه‌ر نه‌كرابێت ،به‌اڵم هێشتا زووه له‌باره‌ی راستگۆیی حكوومه‌تی توركیا و چ��اره‌س �ه‌رك��ردن��ی كێشه‌ی ك��ورد له توركیاوە بڕیار بده‌ین. سه‌رچاوه :گۆنه‌ی یۆڵدیزbbcpersian ،
ئه‌زموونی ئیسالمی وه‌ك مۆدێلێكی نوێی سیسته‌می سیاسی مه‌هدی عه‌بدوڵاڵ له جیهانی ئیسالمیدا پێشرت دوو واڵتی توركیا و تونس ب ه توندڕە‌وترین په‌یڕە‌وكاری سیسته‌می عه‌ملانی ده‌بیرنان و كاریان ده‌ك��رد .واڵتیان سه‌رتاپا به عه‌مله‌نه كردبوو .ب �ه‌رده‌وام بیریارانی عه‌ملانیی جیهانی ئیسالمی ،تا ئێستاش ت��رس و دڵ��ه‌ڕاوك��ێ دای��گ��رت��ب��وون له هاتنه سه‌ركاری ئیسالمی و سیسته‌می حوكمڕانیی ئیسالمی .به هه‌ڕە‌شه و مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یان نیشانده‌دا .به تیرۆر و نانه‌وه‌ی ئاژاوه و توندوتیژی و نه‌گونجان له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنه مادی و سیاسی و زانسته جیهانییه‌كان. منوونه‌یان ب ه حكومه‌ته‌كه‌ی تالیبان و ئه‌لقاعیده و هه‌ڕە‌شه‌كانی ئه‌وان ده‌هێنایه‌وه .كه‌چی له ئێستادا ته‌واو پێچه‌وانه بووه‌ته‌وه. دوای هاتن ه سه‌ركاری ئیسالمی له هه‌ردوو واڵتی ناوبراودا و جێگیربوونی له میرسی دایكی فكری ئیسالمی .نه‌ك خه‌یاڵ و لێكدانه‌وه‌كانی عه‌ملانیه‌ت وه
ڕاست نه‌گه‌ڕا ،خه‌ریكه مۆدێلی نوێی سیسته‌می ئیسالمی و ئه‌زمونی ئیسالمی ده‌بێت ه بابه‌تێكی گرنگی په‌یڕە‌وكراوی سیاسیی حوكمڕانی له ته‌واوی عاله‌می ئیسالمی .منوونه‌ی سیاسه‌تی ئێستای ئیسالمی ب���ه‌ره‌ب���هره وه‌ك ه��ێ��ز و بزاوتێكی چاكسازیی فكری و ئه‌خالقی و كۆمه‌اڵیه‌تی و ده‌وڵ�ه‌ت��داری گه‌شه ده‌كات ،جارێكی تر زیندوو و چاالك ده‌ك��رێ��ت �هوه .فكری نوێی سیاسیی ئیسالمی وه‌كو چاره‌سه‌رێكی گرنگی ڕیشه‌یی ب��ۆ گرفته‌‌كانی كۆمه‌ڵگه داده‌نرێت .ئه‌و نه‌خشه سایكس -بیكۆ عه‌ملانییه‌ی كه بۆ جیهانی ئیسالمیی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست دروستكرابوو، كه 80ساڵ ه به زه‌بری هێز و ته‌نانه‌ت ئاگر و ئاسنیش حوكمی دیكتاتۆری به‌سه‌ر شان و ملی خه‌ڵكیدا ده‌سه‌پێنن. له ئێستادا ئه‌و نه‌خشه‌یه ده‌گ��ۆڕێ و له‌بری كوده‌تای سه‌ربازی و حوكمی تاكڕە‌وی و ئیستیبدادی ،ئه‌مڕۆ شۆڕشی گ �ه‌الن و به‌هاری ئیسالمی و ڕۆژی ئیسالمی هه‌ڵدێ .جارێكی تر دادگه‌ری،
شه‌رعیه‌تی یاسا ،ده‌ستوور ،مافه‌كانی م��رۆڤ ،سه‌ربه‌ستی ،ئازادیی سیاسی و فكری به ڕووخ��س��ار و نه‌هجێكی ئیسالمی له ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست خۆی ده‌نوێنێت. ده‌مێك ه گه‌وره بیریاری عه‌ره‌بی «د .محه‌ممه‌د عابد ئه‌لجابری» ڕە‌خنه له عه‌ملانیه‌ت و واڵت پێ به‌ڕێوه‌بردنی ده‌گ��رێ��ت ،ك�ه ل�ه عاله‌می عه‌ره‌بی و ئیسالمی جێگای نابێته‌وه .ده‌بێ ده‌سته‌واژە‌ی عه‌ملانیه‌ت له فه‌رهه‌نگی فكریامن وه‌در بنێین و له جێگه‌یدا دروشمه‌كانی دیموكراسی و عه‌قاڵنیه‌ت بێنینه نێو فه‌رهه‌نگ و ئه‌ده‌بیاتی سیاسیامن .به‌و مانایه‌ی موماره‌سه‌ی كاری سیاسی به عه‌قڵ و پێوه‌ره لۆژیكی و ئه‌خالقییه‌كان بكرێت .دوور له مه‌زاج و ده‌مارگیریی خێڵه‌كی .ئه‌وڕۆ ئیسالمییه‌كان كه چه‌ندین ساڵه خه‌باتی سیاسی و مه‌ده‌نی و په‌روه‌رده‌یی بۆ ده‌كه‌ن تا وه‌ها رۆژێك بێت كۆمه‌ڵگا بحه‌سێته‌وه و ئاشتیی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و پێشكه‌وتنی واڵت گه‌شه
بكات. مۆدێلی داد و گه‌شه‌ی توركیی ب ه ناوه‌رۆك ئیسالمی ،نه‌ك هه‌ر واڵتێكی داته‌پیوی له لێواری مه‌رگ ڕزگار كرد كه سه‌رتاپای به عه‌ملانی و دیكتاتۆریی ڕە‌گه‌زپه‌رستی كردبوو ..له ده‌سه‌اڵت و سیسته‌می سیاسی تا ده‌ستوور و دادگ��ا و ئیداره ،له خوێندنی ئاینی و مزگه‌وت ،تا قوتابخانه و زانكۆكان و پ��رۆس �هی پ����ه‌روه‌رده و سه‌رجه‌م كایه‌كانی مه‌عریفی و ڕۆشنبیری و فكری و ئه‌خالقی و كۆمه‌اڵیه‌تی ،هه‌ر ئه‌وه‌ش بووه سه‌ره‌تای به‌كرداربوونی دابه‌شكاری و مه‌ینه‌تی كورد ،هه‌روه‌ك نووسه‌ری كورد «مه‌سعود عه‌بدولخالق» شیكاریی بۆ كردووه ،بۆ گه‌لی كوردیش تا ئیسالم بااڵ بوو ،كورد له خۆشی و سه‌ربه‌خۆیدا ژیاوه .به به‌ركه‌ناربوونی ئیسالمیش كورد ده‌كه‌وێته ده‌رد و به‌اڵ و مه‌ینه‌تییه‌وه و ده‌كه‌وێته نێو هه‌ڵمه‌تی كوشت و بڕ ،چه‌ندان سه‌ركرده‌ى كورد له‌سێداره‌ی عه‌ملانیه‌ت دران ،كه ده‌یان شۆڕشی ب��ه‌دوای خۆیدا هێنا ،به‌اڵم
ئه‌مڕۆ ل ه سایه‌ی داد و گه‌شه و به‌هاری گه‌النی ئیسالمی ،وا پرۆسه‌ی ئاشتی له‌ئارادایه ،به‌شه كوردستانی باكوور و رۆژئاوا زۆر نزیكبوونه‌ته‌وه له جۆرێ ئازادی و مافه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان. ئه‌و بابه‌ته بۆ هه‌رێمیش گرنگییه‌كی ب�ه‌رچ��اوی هه‌یه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی داه��ات��وو ،ب �ه‌ج��ۆرێ ئیسالمییه‌كانی كوردستانیش سوود له‌و ئه‌زمونه نوێیه‌ی جیهانی ئیسالمی و عه‌ره‌بی وه‌ربگرن، به نه‌فه‌سێكی خۆماڵی و نه‌ته‌وه‌ییه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ب��ارودۆخ��ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی كوردستاندا بكه‌ن ،هه‌وڵی سه‌ربه‌خۆیی و گه‌شه‌ی ئ��اب��ووری و پیشه‌سازی و ه��ون�هری و زانستی و چاكسازی چڕتر بكه‌نه‌وه ،بیكه‌ن به به‌شێك ل ه فه‌رهه‌نگ و كار و خه‌باتی ئیسالمییانه‌ی خ��ۆی��ان .ت��ا بتوانن سه‌روه‌رییه‌كی مێژوویی له كاری سیاسی تۆمار بكه‌ن و واڵتی خۆیان له گرفتی سیاسی و حوكمڕانی رزگار بكه‌ن ،خه‌ونی چه‌نیدن ساڵه‌ی دادگ �هری و ئ��ازادی و مافه‌كانی مرۆڤ ،به‌دی بێنن.
15 ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ل ه په‌راوێزی وتاره‌كه‌ی سه‌رۆكدا پارتی باوه‌ڕی به نیشتامنێك هه‌یه ،پێشڕەوه‌كه‌ی خۆی و سه‌رۆكه‌كه‌شی بارزانی بێت
كامه‌ران عه‌لی خواڕەحم سه‌رۆكی پارتی ،خه‌ڵكی كوردستان له نێوان دوو ب��ژار‌ده‌دا ڕاده‌گرێت و سێهه‌میان نییه. 1ـ خستنه ڕاپرسیی ڕەشنووسی ده‌ستوور :بێ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ په‌رله‌مان و هه‌موواركردنه‌وه‌ی .ڕوونرت بڵێم ،به پارتیكردنی كۆی كۆمه‌ڵگه و وه‌ك پارتی بیركردنه‌وه و بڕیاردان. 2ـ ه�ه‌ڵ��ب��ژارده‌ی ش��ه‌ڕ :ئه‌مه‌ش شتێكی چ��اوه‌ڕوان��ك��راوه ب��ۆ پارتی
ب�ه ه��هر ش��ێ��وه‌ی�هك ئاسایشی تێك بچێت و ژینگه‌ی ش��ه‌ڕ ف �ه‌راه �هم بێت ،پارتی لێی سودمه‌ند ده‌بێت، الن��ی ك�هم له تێكچوونی ئاسایش و ئاشتیی كۆمه‌اڵیه‌تیدا پارتی گره‌وێك ه�هر ده‌ب��ات �هوه ،ئه‌گه‌ر دواخستنی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش بێت .سه‌رۆك بڕیاری دا و فه‌رمایشتی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی خۆی بێژا ،بێ بیركردنه‌وه له ده‌رئه‌نجامه‌كانی و حسابكردنی النی كه‌م بۆ نزیكه‌ی 70 ئه‌ندام په‌رله‌مان ،كه نوێنه‌ری زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستانن و پارتیش خۆی كه‌مینه‌یه. ب����ه‌اڵم ئ��ای��ا ئ��اس��ای��ی �ه ئ �ه‌گ �هر ئه‌نجامه‌كه‌شی پێچه‌وانه‌ی خواسته‌كانی جه‌نابی بێت؟! وه‌ك چۆن كاتی خۆی وت��ی :هه‌رگیز ده‌س��ت ناخه‌مه ناو ده‌ستی تاڵه‌بانی و ئه‌و ده‌سته ده‌بڕم!. دواجاریش خستی ،به‌اڵم چۆن خستی؟ هه‌موو كورد شه‌كه‌ت و ماندووبوون تا لێكیان جیابكه‌نه‌وه.
به‌داخه‌وه به‌نده سااڵنێكه باوه‌ڕی ته‌واوم بۆ دروستبووه كه پارتی ته‌نیا ب���اوه‌ڕی ب �ه نیشتامنێك ه�هی�ه كه هه‌میشه پێشڕەوه‌كه‌ی خۆی بێت و سه‌رۆكه‌كه‌شی بارزانی بێت .پارتی باوه‌ڕی وایه ئه‌وه‌ی پارتی نه‌بێت ،زۆڵه ك��ورده و خیانه‌تكار و به‌كرێگیراوی دوژمانانه! ئه‌وه الی پارتی ڕاستییه‌كی ڕەهایه و هه‌ركه‌س ده‌یه‌وێت بیه‌وێت، هه‌ركه‌سیش نایه‌وێت هه‌ر ده‌بێت بیه‌وێت! مه‌گه‌ر هه‌ست ناكه‌ن پارتی چۆن بیه‌وێت و چۆن له بهرژەوهندیی خۆی بێت سه‌رۆكی هه‌رێمیش هه‌مان ئ��هو ش��ت �هی ده‌وێ����ت ،ب �ه هێزیش ه��ه‌ڕەش��هی چه‌سپاندنی ده‌ك���ات. نابینن پارتی وه‌ك كه‌مینه‌یه‌ك كۆی جومگه هه‌ستیاره‌كانی ده‌س �ه‌اڵت و ناونده‌كانی بڕیار و سامان و داهاته زه‌به‌الح و گرنگه‌كانی بۆ خۆی قۆرخ كردووه و زۆرینه‌یه‌كی ته‌واو په‌ست و قه‌ڵس و ئیستیفزاز كردووه؟؟! بۆیه
به‌نده هه‌ر له‌و ساته‌وه‌ی هه‌ستم به‌و ه ك��ردووه ،ئه‌و ب��اوه‌ڕەم بۆ دروستبووه كه نه ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن و سندوقه‌كانی ده‌نگدان و پرۆسه‌ی دیموكراسی ،نه خۆپێشاندانی ئاشتییانه و شۆڕشی سپیی شارستانیانه ،نه كه‌مپین و نه ئۆپۆزسیۆنی سیلمی! هیچیان ناتوانن پ��ارت��ی ن��اچ��اری وازه��ێ��ن��ان بكه‌ن له كورسیی ده‌سه‌اڵت ،چونكه ئه‌و حیزبه له بنه‌ڕەتدا هه‌رگیز باوه‌ڕی به دۆڕان نییه و باوه‌ڕی به ئاڵوگۆڕی ئاشتییانه‌ی ده‌سه‌اڵتیش نییه و ناشیبێت! ئێستاش پارتی وه‌ك كۆمۆنیسته‌كان كه چۆن
هه‌ر خه‌ون ب �ه‌وه‌وه ده‌بینن ڕۆژێك دێت هه‌مووجیهان ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ كۆمۆنیستبوون ،چونكه له بنه‌ڕتدا مرۆڤه‌كان ئه‌شیاعی بوون! ئه‌وانیش باوه‌ڕیان وای�ه هه‌موو ك��ورد پارتین و ڕۆژێك دیت هه‌موو كورد له هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی كوردستانیشدا به یه‌ك كۆرس ده‌ڵێن (پێشڕەوی كورد پارتییه سه‌رۆكامن بارزانییه!) ئ �هم �ه ه �هم��ان خ �ه‌ون��ی قائید و ح��ی��زب��ی ق��ائ��ی��د و ب��ن �هم��اڵ �ه و ماستاوچییه‌كانی بنه‌ماڵه‌ی سه‌رۆكه كوژراو و زیندانیكراو و هه‌ڵهاتووه‌كانی
له تێكچوونی ئاسایش و ئاشتی كۆمه‌اڵیه‌تیدا پارتی گره‌وێك هه‌ر دهباتهوه ئه‌گه‌ر دواخستنی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش بێت
ناوچه‌كه‌یه ،ك�ه ب �ه‌ه��اری عه‌رەبی ڕایامڵین. ئ�����هم ج������ۆره ل����ه م��ۆدێ��ل��ی ده‌سه‌اڵتدارێتی ،له واڵتانی ڕۆژهه‌اڵتدا به‌ره‌و كۆتایی و زبڵدانی مێژوو ده‌چێت. ئه‌وه ته‌نیا نیشتامنی گه‌مژەكانه كه تا ئێستاش له‌و تۆوه‌ی تێدا ده‌ڕوێت و وه‌ك حەشیش و هێرۆین خه‌ڵكی ده‌گه‌وجێنێ ،كه كوردستان زۆر لهوه گه‌وره‌تر و پاكرته و سااڵنێكه نه‌فره‌تی له‌و جۆره كێڵگانه كردووه ،به‌نده هه‌ر بۆیه نه‌متوانیوه به ڕاشكاوانه باوه‌ڕی خۆم بڵێم له چۆنێتی ئه‌لته‌رناتیڤی ئه‌م بارودۆخه ،چونكه باوه‌ڕم وایه ده‌بێت ڕووداوه‌ك����ان به ش��ێ��وازی رسوشتیی خۆیان گه‌شه بكه‌ن و هه‌موان دركی ئه‌و ڕاستییه بكه‌ین و هه‌مان هه‌ست بۆ هه‌موان دروست ببێت و به یه‌ك كۆرس جارێكی تر رسوودی ڕاپه‌ڕین بڵێینه‌وه ،تا ئاسۆیه‌كی ڕوونرت فه‌راهه‌م بهێنین بۆ نه‌وه‌كامنان.
شۆڕشی نوێ یان گواڵن؟! دوو ئیداره‌یی و دوو مێژووی
فه‌رمان ره‌شاد زۆر جار له بۆنه‌ی جیاوازدا وت �ه به‌ناوبانگه‌كه‌ی موعه‌مه‌ر قه‌زافیی دیكتاتۆری پێشووی لیبیام بیرده‌كه‌وێته‌وه ،كه وتبووی «ئێمه‌ی عه‌ره‌ب له‌سه‌ر ئه‌وه رێككه‌وتوین كه هه‌رگیز رێكنه‌كه‌وین» .پێم وایه ئه‌و وته چه‌نده بۆ عه‌ره‌ب راسته، به زی��اده‌وه بۆ ئێمه‌ش راسته .له
واڵتێك ده‌ژین له مێژوو هه‌ر ناكۆكی، ل ه زاراوه هه‌ر ناكۆكی ،له جوگرافیا هه‌ر ناكۆكی ،ته‌نها ئه‌گه‌ر كۆكبوونێك هه‌بێ له نێوان دوو حیزبی ده‌سه‌اڵت، له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵی و دابه‌شکردنی نه‌وت و پۆست و پاره‌یه! ل �هم رۆژان���هی راب����ردوو ،به‌شی سێیه‌می درام��ای گ �ه‌رده‌ل��وول ت�ه‌واو ب���وو ،ك �ه ب��اس��ی ل �ه ش��ۆڕش��ی نوێی ك��وردس��ت��ان ده‌ك���رد ،ل �ه‌ژێ��ر چه‌تری یه‌كێتی .له به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ،رۆژی دوای ته‌واوبوونی دراماكه ،پارتی ئه‌و فه‌تر ه زه‌مه‌نییه‌ی یه‌كێتی پێی ده‌ڵێ شۆڕشی نوێ ،ئه‌و به شۆڕشی گواڵن یادی كرده‌وه ،ل ه راستیدا ئه‌وه‌ی ئه‌و دوو حیزبه ده‌یكه‌ین ،ه�هم مایه‌ی پێكه‌نینه هه‌م گریان ،مایه‌ی پێكه‌نین، چونك ه ئێم ه له‌كاتێكدا ئه‌و شه‌ڕە‌ی ئه‌و دوو الیه‌ن ه له‌سه‌ر مێژوو ده‌بینین ،كه باس ل ه پێكهاتن و رێكه‌وتن له‌پێناو میلله‌ت ده‌ك �هن ،له ساته‌وه‌خی له‌و
شێوه‌یه ب��ۆت��ده‌رده‌ك�ه‌وێ جه‌وهه‌ری بابه‌ته‌كه پێكهاتنه له‌سه‌ر پاره و پۆست، ئه‌گینا ئه‌وان تا ئێستا له مێژوو ناكۆكن، چجای ئه‌وه به ئێستا بگات! مایه‌ی گریانیشه ئه‌و دۆخه ،چونكه ئێمه تاكو ئێستا خاوه‌نی هیچ ده‌زگ��ای�هك نین مێژووی 40ساڵ پێش ئێستامان به بێالیه‌نی بۆ بنووسێته‌وه ،مێژوویه‌كامن هه‌ی ه كه حیزب چووەته بیناقاقایه‌وه. نازانم ده‌بێ نه‌وه‌كانی داهاتوو چۆن له‌و مێژووه بڕوانن ،كه هه‌ریه‌كه و به جۆرێك ده‌یهۆنێته‌وه ،به شان و باڵی خۆی ه�ه‌ڵ��ده‌دات .له راستیدا پرسی ئه‌رشیفكردنی رووداوه‌ك��ان��ی راب��ردوو و ش��ۆرش و ج��واڵن �ه‌وه‌ك��ان ،ئه‌ركی ده‌زگای نیشتامنی و نه‌ته‌وه‌ییه ،كه به بێ الیه‌نانه قسه‌یان له‌سه‌ر بكات و بیاننووسێته‌وه ،به‌اڵم به‌و پێیه‌ی ئێمه له دۆخێكین هه‌موو گۆشه‌یه‌كی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه حیزب داگیری ك��ردووه، بۆیه ئاساییه مێژووش بكرێته به‌شێك
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
له كه‌ره‌سته‌ی ملمالنێ و موزایه‌ده‌ی سیاسی و هه‌ڵبه‌سنت ،بۆ منوونه پارتی بۆ ئه‌وه‌ی شه‌ڕی خستنه راپرسی ده‌ستوور به‌الی خۆی بشكێنته‌وه ،یادی شۆڕشی گ��واڵن ده‌كات ه پاساوی كۆكردنه‌وه‌ی ه��ه‌واداران��ی و به‌كارهێنانی مێژوو بۆ م�ه‌رام��ی ئێستا ،ئه‌ویش دواج��ار شێواندنی ئه‌و مێژووه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه، له‌و الشه‌وه یه‌كێتی بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵكه تۆراوه‌كه‌ی ئاشتبكاته‌وه ،له چوارچێوه‌ی زن��ج��ی��ره درام����ای����هك م��ێ��ژووی��هك ده‌ن��ووس��ێ��ت�هو ه پ��ڕ ل�ه الی��هن��داری و ش��ێ��واوی.ه�هم��وو ئ �هو ملمالنێیه و
به‌كارهێنانه‌ی مێژوو له‌پێناو مه‌رامی ئێستا ،به‌ر له هه‌موو كه‌س خودی میلله‌ت لێی زه‌ره‌رم �هن��د ده‌ب��ێ ،كه دواجار ده‌بێت ه خاوه‌نی دوو مێژووی شێواو .ئه‌مه له كاتێكدایه پێویست ده‌ك��ات مێژوو له ده‌ره‌وه‌ی واقیعی ئێستا و ملمالنێی سیاسی بنوورسێته‌وه، تا زۆرترین راستگۆیی تێدابێت. داتاشینی میژوو به‌و شێوه‌یه ،له به‌رژە‌وه‌ندی گرووپ و تاك و جیزبه زوڵمێكی گه‌وره‌یه له خودی مێژوو. شۆڕش و به‌رخودانی میلله‌تی كورد چه‌نده جوان بووبێ ،به‌اڵم پڕی بووه
پارتى یادی شۆڕشی گواڵن ده‌كاته پاساوی كۆكردنه‌وه‌ی هه‌وادارانی و به‌كارهێنانی مێژوو بۆ مه‌رامی ئێستا،
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ل ه خه‌وش و خاڵ و ناڕێكی ،ئه‌و ه هیچ له مه‌زنی و خه‌باتی پێشمه‌رگه كه‌م ناكاته‌وه ،به‌اڵم وه‌ك ئه‌مانه‌تی مێژوویی ،ده‌بێت له نووسینه‌وه‌ی مێژوو بێالیه‌نی سیامی یه‌كه‌م بێت. ئه‌و گێڕانه‌وه‌ی پارتی و یه‌كێتی بۆ شۆڕشی نوێ و گواڵنی ده‌كه‌ن، ئه‌گه‌ر به‌و شێوه‌یه بێت ،هیچیان نابێ پێیان بگوترێ شۆڕش ،چونكه شۆڕش خه‌باتی هاوبه‌شی هه‌موو میلله‌ته ،به‌اڵم كاتێ حیزبێك بڵێت من خاوه‌نیم ،كه‌واته ئه‌وه جگه له جواڵنه‌وه‌یه‌كی حیزبی ،هیچی تر نییه! دواجار ده‌خوازم مێژووی ئێمه یه‌كبخرێته‌وه ،به‌اڵم یه‌كخستنه‌وه‌كه هاوشێوه‌ی یه‌كسختنه‌وه‌ی دوو ئیداره‌یی حكومه‌ت نه‌بێ ،كه قه‌ت نابێته یه‌ك ئیداره ،به‌ڵكو بربێته قاڵبێك كه بتوانین پێی بڵێن مێژووی خه‌باتی رزگاریخوازی.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)37سێشه‌ممه ،2013/5/28ساڵی یەکەم
بۆچی ئیسالمییه‌كانی كوردستان ناتوانن متمانه‌ی خه‌ڵك به‌ده‌ستبهێنن؟ نه‌وشیروان حوسێن سه‌عید ئ �هم وت���ار ه ده‌ی �ه‌وێ��ت ئ �هو پرس ه بورووژێنێت ك ه بۆچی له‌ناو گه‌لێكی زۆری��ن�� ه م��وس��ڵ�مان��دا هێشتا حیزبه ئیسالمییه‌كان ل ه په‌رله‌ماندا كه‌مینه‌ن؟ زۆرجار هێز ه ئیسالمییه‌كان كوردستان باس له‌و ه ده‌كه‌ن ك ه ئایینی ئیسالم ب ه ته‌نها بریتی نیی ه ل ه بواره‌كانی وه‌كو په‌رستش و موعامه‌الت و ئه‌خالق ،به‌ڵكو مه‌نهه‌جێكی گشتگیر و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی ژیان ه و ده‌بێت سیسته‌می سیاسیی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ به‌ها و بیروباوه‌ڕی موسڵامنان و بنه‌ما سه‌ره‌كیيه‌كان و هێڵ ه گشتیيه‌كانی ئیسالمدا بگونجێت .ب �ه‌اڵم پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه :ئایا تا چه‌ند ب ه عه‌مه‌لی ل ه ڕووی فیكریيه‌و ه زه‌مینه‌سازییان ك��ردوو ه بۆ به‌دیهێنانی وه‌ها سیسته‌مێك؟ پ��اش ب �ه‌ه��اری ع �ه‌ره‌ب��ی و گرتنه ده‌س��ت��ی ده‌س���ه‌اڵت ل� ه الی��هن به‌شێك ل ه ئیسالمییه‌كانه‌وه ،ده‌بێت ب �ه‌دوای وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌دا بگه‌ڕێین ك ه بۆچی ئیسالمییه‌كانی كوردستان «مه‌به‌ستامن
یه‌كگرتوو ،كۆمه‌ڵ و بزوتنه‌وه»یه ،ك ه به‌شدارن ل ه په‌رله‌مان و پرۆسه‌ی سیاسی ل ه كوردستاندا ،هێشتا هه‌ر كه‌مینه‌ن له پ هرله‌ماندا ،تا ئێستاش هێزی چ��واره‌م و پێنجه‌من؟ دیار ه ئه‌وه‌مان له‌به‌رچاوه ك ه واقیعی سیاسیی ڕاب��ردوو و ئێستای كوردستان جیاواز ه ل ه واڵتانی وه‌كو تونس و میرس و توركیا ،به‌اڵم ئه‌م ه ب ه ته‌نها پاساوێكی الوازه ،ناتوانێت وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ی سه‌ره‌و ه بداته‌وه. ڕە‌نگ ه ل ه ڕێگه‌ی ب هراوردكردنێكی هه‌مه‌الیه‌نه‌و ه بتوانین ل ه وه‌اڵم��ی ئه‌و پرسیار ه نزیك ببینه‌وه .ب �ه‌اڵم من له‌م نووسین ه كورته‌دا ته‌نها تیشك ده‌خه‌م ه سه‌ر چه‌ند خاڵێكی كه‌م ،ب ه هیوای وروژاندنی ئه‌م باس ه و به‌دواداچوونی زیاتری ئه‌م پرس ه ل ه الیه‌ن ڕۆشنبیران و لێكۆڵ هران له داهاتوودا .ئاشكرای ه تێڕوانین و شێوازی كاركردنی هێز ه ئیسالمییه‌كانی كوردستان چوونیه‌ك نییه ،به‌اڵم له‌وه‌دا چوونیه‌كن كه تا ئه‌م سات ه نه‌یانتوانیو ه متامنه‌ی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستان به‌ده‌ستبهێنن. ب ه ب��ڕوای من ب ه ب��� هراورد له‌گه‌ڵ ئیسالمییه‌كانی ت��ری ناوچه‌كه ،هێزه ئیسالمییه‌كانی ك��وردس��ت��ان ل� ه ڕووی فیكرییه‌و ه الوازن و نه‌یانتوانیو ه وه‌اڵمی كۆمه‌ڵ ه پرسیارێكی گرنگ و هه‌نووكه‌یی بده‌نه‌وه ،ك ه زۆرجار به‌رۆكیان ده‌گرێت. بۆ منوونه ،ل ه حاڵه‌تی گرتن ه ده‌ستی ده‌سه‌اڵتدا ئیسالمییه‌كان چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانیاندا ده‌ك��هن؟ چۆن
ڕێز ل ه ئازادییه‌كان ده‌گرن؟ ئایا ب ه ناوی به‌رگریكردن ل ه پیرۆزییه‌كانی ئیسالمەوە ئازادیی ه تاك ه كه‌سییه‌كان پێشێل ناكه‌ن؟ ئ��ای��ا ئیسالم و دی��م��وك�راس��ی پێكه‌وه ده‌گونجێن یان نا؟ ئازادیی و دادپه‌روه‌ری وه‌كو دوو چه‌مكی سه‌ره‌كی و بنه‌مای فه‌لسه‌فه‌یی سیاسی هاوچه‌رخ ده‌كه‌ونه كوێی كار و ئه‌جێندای ئیسالمییه‌كانه‌وه؟ رسوش��ت��ی ئ �هو حوكمڕانیی ه چۆن ه كه ئیسالمییه‌كان ده‌ی��ان�ه‌وێ ل ه هه‌رێمی كوردستاندا دروس��ت��ی بكه‌ن؟ ئه‌گه‌ر ده‌س���ه‌اڵت بگرن ه ده‌س��ت جیاوازییان چی ده‌بێت له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و پارتی؟ بۆ ده‌بێت خه‌ڵك ده‌نگیان پێ بدات؟ چۆن
له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌تان ه كراوه ،به‌اڵم هێشتا نه‌یانتوانیو ه ب ه پشتبه‌سنت ب ه ده‌ق و به تێگه‌یشنت ل ه واقیعی كوردستان ،تیۆریزه‌ی ئه‌م مه‌سه‌الن ه بكه‌ن .دیار ه ئه‌م ه ته‌نها كاری سه‌ركردایه‌تیی حیزب ه ئیسالمییه‌كان نیی ه ب ه ته‌نها ،به‌ڵكو ده‌زگا و دامه‌زراوه ئیسالمییه‌كان و ڕۆشنبیر و لێكۆڵ هرانی ئیسالمیش ب ه هه‌مان شێو ه به‌رپرسن له‌م ئیشكالیه‌ت ه فیكرییه .هه‌ركه‌سێك نووسینه فیكرییه‌كانی ڕاشد غه‌نووشی بخوێنێته‌وه، ت��ێ��ده‌گ��ات ك � ه هۆكارێكی سه‌ره‌كیی گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌اڵت ل ه الیه‌ن حیزبی نه‌هزه‌وه ،ئه‌و زه‌مین ه سازیی ه فیكرییه‌یه ك ه چه‌ندین ساڵ ه كاری له‌سه‌ر ده‌كات.
ده‌بێت ئیسالمییه‌كان لهوه تێبگه‌ن ك ه خۆیان هۆكاری سه‌ره‌كین له به‌ده‌ستنه‌هێنانی متمانه‌ی جه‌ماوه‌ر دادپه‌روه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌دیده‌هێنن؟ ل��ه‌ڕووی ئابوورییه‌و ه چۆن كوردستان پێشده‌خه‌ن؟ چ��ۆن ده‌ت��وان��ن ب�هر به‌و گه‌نده‌ڵیی ه بگرن ك ه كوردستانی ته‌نیوه؟ ئه‌مان ه و چه‌ندین پرسیاری دیكه‌ی هاوشێوه ،پێویستیان ب ه وه‌اڵمی جدیرت و له‌سه‌ر وه‌ستانی زیاتر هه‌یه. د هزان���م له‌سه‌ر ئاستی ت��اك قسه
كاریگه‌ریی نووسینه‌كانی غه‌نووشی پێش تونس ل ه توركیادا ده‌رك���هوت ،به‌شێك ل ه نووسینه‌كانی وه‌رگێڕدراون بۆ زمانی توركی و بوون ه ئیلهام به‌خش بۆ حیزبی داد و گه‌شه‌پێدانی توركی .ئه‌وان ده‌مێكه ل ه ئیشكالیه‌تی په‌یوه‌ندیی ئیسالم و دیموكراسی بوونه‌ته‌وه ،كه‌چی هێشتا الی هه‌ندێك سه‌ركرده‌ی ئیسالمی ،ئه‌م گرێی
دیموكراسیی ه به‌رده‌وامه .ڕە‌نگ ه یه‌كگرتووی ئیسالمی ئه‌م گرفته‌ی تێپ هڕاندبێت ،به‌اڵم پێم وانیی ه له‌وه‌دا سه‌ركه‌وتوو بووبێت كه ب ه به‌ڵگه‌ی شه‌رعی قه‌ناعه‌ت ب ه جه‌ماوه‌ره ئیسالمییه‌ك ه بكات. جگ ه ل ه ب��واری فیكری ،چۆنێتی م��ام �ه‌ڵ �هك��ردن��ی��ش ل���ه‌گ���ه‌ڵ خ���هم و خولیاكانی خه‌ڵكدا یه‌كێكی ت��ره له گرفتی ئیسالمییه‌كان .ل�هو كاته‌ی كه گرفتی گه‌وره‌ی خه‌ڵك بریتیی ه ل ه بوونی گه‌نده‌ڵی ،نادادپه‌روه‌ری ،بێكاری ،كێشه‌ی نیشته‌جێبوون ،خراپیی ته‌ندروستی و ب��ه‌ه��ه‌ده‌ردان��ی سامانی واڵت ،كه به‌دڵنیاییه‌و ه ده‌س �ه‌اڵت لێی به‌رپرسه، هێزێكی وه‌كو بزووتنه‌وه ،بێ سڵه‌مینه‌وه ده‌چێت ه به‌ره‌ی ده‌سه‌اڵت و له‌به‌ر هه‌ندێك بهرژەوهندیی حیزبی پشت ل ه خه‌می خه‌ڵك ده‌كات .له‌و كاته‌ی خه‌ڵك ده‌یه‌وێ ل ه ڕێگه‌ی میكانیزمه‌كانی دیموكراسییه‌وه ئاڵوگۆڕی ئاشتییانه‌ی ده‌سه‌اڵت بكرێت، سه‌ركرده‌یه‌كی ن��او كۆمه‌ڵی ئیسالمی دێت ه ده‌ن��گ و دیموكراسی ب� ه كوفر ناوزه‌ند ده‌كات ،وه‌كو ئه‌وه‌ی ئیسالم و دیكتاتۆرییه‌ت یه‌كسان بن ب ه یه‌كرتی. ل �هو ك��ات�هی خه‌ڵك چ��اوه‌ڕێ��ی� ه له‌سه‌ر مافه‌كانی ده‌ن��گ هه‌ڵبڕێت و له‌به‌ر به‌رژە‌وه‌ندییه به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانیان حیزبییه‌كانت وه‌الو ه بنێیت ،ڕاگه‌یاندنی یه‌كگرتوو پشت ل ه ئه‌مینداره‌كه‌ی دوێنێی ده‌كات ،وه‌كو ئه‌وه‌ی ك ه ب ه زمانی حاڵ به خه‌ڵك بڵێت بڕۆن مشوری خۆتان بخۆن،
چونك ه ئێم ه جارێ ناتوانین به‌رگری ل ه ئه‌مینداره‌كه‌ی خۆشامن بكه‌ین .به‌مجۆره خه‌ڵك ل ه خۆیان و ل ه مه‌رشوعه‌كه‌یان دڕدۆن���گ ده‌ك���هن .دوات��ری��ش له‌جیاتی به‌خۆداچوونه‌و ه و ده‌ستنیشانكردنی كه‌موكووڕییه‌كانیان ،ب ه چه‌ند به‌ڵگه و پاساوێكی الوازه‌و ه و ب ه مه‌نتیقی پاساوهێنانه‌و ه ده‌كه‌ون ه پینه‌كردنی هه‌ڵه و شكسته‌كانیان. ب ه كورتی ،ده‌بێت ئیسالمییه‌كان له‌و ه تێبگه‌ن ك ه خۆیان هۆكاری سه‌ره‌كین ل ه به‌ده‌ستنه‌هێنانی متامنه‌ی جه‌ماوه‌ر. ده‌بێت له‌جیاتی ك��ارك��ردن ب ه تیۆری موئامه‌ر ه و به‌ستنه‌وه‌ی شكسته‌كانیان ب ه هۆكار و ده‌ستی ده‌ره‌ك���ی ،خۆیان ڕاستگۆیانه‌تر و ب �ه‌رچ��اوڕوون��ان �ه‌ت��ر و ئ��ازای�هن�ه‌ت��ر بێن ه م �هی��دان و ك��ار و به‌رنامه‌كانیان په‌یوه‌ست بكه‌ن ب ه خه‌م و خولیاكانی خه‌ڵك .له‌جیاتی ته‌كتیك به‌رنامه‌ی سرتاتیژییان هه‌بێت ،ل ه ڕێگه‌ی سه‌نته‌ر و شار هزایان و پسپۆڕانه‌و ه زیاتر هه‌وڵی تێگه‌یشنت ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیی ب��ده‌ن .گرنگ ه له‌جیاتی سه‌رسامبوون و ب��ی��رك��ردن �هو ه ل � ه ئ �ه‌زم��وون��ی هێزه ئیسالمییه‌كانی ناوچه‌كه ،یان بیركردنه‌وه ل ه ئه‌زموون ه مێژووییه‌كان ،خۆیان به پشتبه‌سنت ب ه واقیعی هه‌رێمی كوردستان، هه‌وڵی تیۆریزه‌كردنی بابه‌ت ه سیاسی و ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان بده‌ن و ببنه خاوه‌نی ئه‌زموونێكی كوردیی ئیسالمیی تایبه‌ت.
نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتووه‌كان شیرازه‌ی خێزان ده‌شێوێنێت ئا :یاسین ئه‌حمه‌د زه‌نگه‌نه عه‌ملانیه‌تی جیهانی ب ه هه‌موو توانا و ئامرازێكی مادی و مه‌عنه‌وه‌ییه‌وه ،كار بۆ تێكدان و رووخانی خێزان ده‌كات. له‌ژێر الفیته‌ی ماف و ئازادیی ژناندا زوڵم و سته‌میان لێ ده‌كات .ئاشتیی خێزانی لە ده‌شێوێنێت .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش كۆنگره لە دوای كۆنگره ده‌به‌ستێت و به‌ڵگه‌نامه دوای به‌ڵگه‌نام ه ده‌رده‌ك���ات .لیژنه‌ی ناوه‌ندی ژنان ل ه نه‌ته‌و ه یه‌كگرتوه‌كان به‌م كاران ه هه‌ڵده‌ستێت. ب ه خوێندنه‌وه و توێژینه‌وه‌یه‌كی سه‌رپێیی بۆ ئه‌م به‌ڵگه‌نامانه ،ده‌گه‌ینه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی ك ه زۆر دوورن ل ه پاراستنی مافی ژنان و هه‌روه‌ها رێز ل ه فره‌یی ئاینی و رۆشنبیری و كولتووریی گه‌الن ناگرێت هه‌وڵ ده‌دات بۆ سه‌پاندنی شێوازێكی رۆشنبیریی دیاریكراو به‌سه‌ر هه‌موو گه‌النی جیهاندا ،شێوازێك ك ه له‌گه‌ڵ ئایین و كو‌لتووری گه‌النی مسوڵامندا یه‌كناگرێته‌و ه ل ه روانگه‌ی جیهانبینیی خۆیه‌و ه چاره‌سه‌ر بۆ واقعێكی گریامنه‌یی ده‌كات ك ه ل ه كۆمه‌ڵگاكانی ئێمه‌دا بوونی نییه. نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان ل ه میانه‌ی ئه‌م
به‌ڵگه‌نامانه‌و ه هه‌وڵده‌دات ده‌ستوه‌رداته نێو وردترین تایبه‌مته‌ندیی ژیانی خێزانی، ته‌نانه‌ت ده‌ست وه‌ردات ه په‌یوه‌ندیی ه زۆر تایبه‌تییه‌كانی نێوان ژن و مێرد و باوك و نه‌وه‌كانی ،ب ه پاساو و بیانوی پاراستنی ژنان و كچان ل ه توندوتیژی. بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ه سااڵن ه ل ه باره‌گای نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان ل ه نیویۆرك كۆنگره سازده‌كه‌ن ،ب ه مه‌به‌ستی چاودێریكردنی واڵت��ان س �هب��اره‌ت ب ه جێبه‌جێكردنی رێككه‌وتن ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی تایبه‌ت ب ه ژنان و مندااڵنه‌و ه «رێككه‌وتننامه‌ی سیداو ،به‌ڵگه‌نامه‌ی په‌كین ...،هتد» هه‌رجار ه و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی نوێ ده‌خه‌نه روو ،بۆ جه‌ختكردنه‌و ه ل ه پابه‌ندیی ده‌وڵه‌تان سه‌باره‌ت ب ه جێبه‌جێكردنی ته‌واوی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه. ل ه دانیشتنی ئه‌مساڵ «دانیشتنی »57ن���اوه‌ن���دی ژن���ان���ی ن��ه‌ت��هوه یه‌كگرتووه‌كان ،ك ه ل ه نێوان رۆژان��ی 3013/3/15-4به‌سرتا ،به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك خرای ه روو به‌ناونیشانی «هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه و رێگریكردن ل ه هه‌موو شێوازێكی توندوتیژی دژی ژنان و كچان». ل ه پشت ئه‌م دروشم ه سه‌رنجڕاكێش و زه‌قه‌وه ،داوای ئازادیی سێكسی ده‌كات بۆ كچان و مافی هاوڕە‌گه‌زبازه‌كان (ئ���ه‌وان���هی ه��اوس��ه‌رگ��ی��ری ل�ه‌گ�ه‌ڵ هاوڕە‌گه‌زی خۆیاندا ده‌كه‌ن ،كوڕ له‌گه‌ڵ كوڕ و كچ له‌گه‌ڵ كچ) ،ئه‌مه‌ش له‌میانه‌ی زاراوه‌ی ئه‌و توندوتیژییانه‌ی ده‌رباره‌ی ج �هن��ده‌ر (ج���ۆر) ده‌ك��رێ��ن ،جه‌نده‌ر پیاو و ژن و كه‌سانی هاوڕە‌گه‌زبازیش ده‌گرێته‌وه.
نەتەوە یەکگرتووەکان هه‌وڵ ده‌دات بۆ سه‌پاندنی شێوازێكی رۆشنبیریی دیاریكراو به‌سه‌ر هه‌موو گه‌النی جیهاندا،
داواكارییه‌كانی به‌ڵگه‌نامه‌كه ئ���هم ب �ه‌ڵ��گ �هن��ام � ه ن��وێ��ی � ه ئ �هم داواكارییانه‌ی له‌خۆگرتووه: -1گۆڕینی وش��هی (ق��وام �ه) به هاوبه‌ش و دابه‌شكردنی ت �ه‌واوی رۆڵ و ئه‌ركه‌كانی نێو خێزان ل ه نێوان ژن و مێردا ،وه‌ك :خه‌رجكردن ،چاودێریی مندااڵن ،كاروباری ناوماڵ. -2یه‌كسانیی ته‌واو ل ه یاساكانیی هاوسه‌رگیریدا ،وه‌ك :هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌ریه‌ك ل ه فره‌ژنی ،عیده ،ماره‌یی، ویالیه‌ت ،خه‌رجیكێشانی خێزان ل ه الیه‌ن پیاوه‌وه ،ب��واردان ب ه ئافره‌تی مسوڵامن تا شوو ب ه كه‌سانی نامسوڵامن بكات ... هتد. -3یه‌كسانی ل ه میراتدا. -4هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ر هزامه‌ندیی پیاو له‌سه‌ر سه‌فه‌ری ژن ،یان كار ،یان ده‌رچوون ،یان به‌كارهێنانی هۆكاره‌كانی رێگریگرتن ل ه سكپڕی. -5ده‌س��ت �ه‌اڵت��ی ت���ه‌اڵق ل � ه پیاو وه‌ربگیرێته‌و ه و بدرێت ه دادگا ،له‌گه‌ڵ دابه‌شكردنی هه‌موو موڵك و ماڵ و كه‌ره‌سته‌كان پاش جیابوونه‌وه. -6ژن م��اف��ی ئ����ه‌وه‌ی هه‌یه شكات ل ه مێرده‌كه‌ی بكات ب ه تاوانی ده‌ستدرێژیكردن و په‌الماردان ،الیه‌نی په‌یوه‌ندیداریش ده‌بێت سزای ئه‌و پیاوه ب��دات ،هاوشێوه‌ی سزای ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌ستدرێژی و په‌الماری كه‌سێكی بیانی ده‌دات. -7پێدانی ئازادیی سێكسی ب ه كچان، ئه‌م ه س��هر هڕای ئازادیی هه‌ڵبژاردنی ره‌گ�����هزی ،ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ره‌گ���هزی
ه��اوس �ه‌ره‌ك �هی ،ب ه مانای سه‌رپشكه له‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی سێكسیی رسوشتی، یان شاز هه‌ڵبژێرێت .به‌رزكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی هاوسه‌رگیری بۆ 18سااڵن. -8ده‌سته‌به‌ركردنی هۆكاره‌كانی رێ��گ��ری��ك��ردن ل � ه سكپڕی ب��ۆ كچانی ه���ه‌رزه‌ك���ار و راه��ێ��ن��ان��ی��ان ل�هس�هر به‌كارهێنانی ئامرازی رێگریكردن له سكپڕی ،هه‌روه‌ها له‌باربردنی منداڵ بۆ رزگاربوون ل ه سكپڕییه‌ك ك ه حه‌زی لێناكات ،له‌ژێر ناوی مافی سێكسی و منداڵبووندا. -9یه‌كسانكردنی ئافره‌تی زیناكار و ئافره‌ت ه ئاساییه‌كان ،یه‌كسانكردنی مندااڵنی زینا ب ه منداڵ ه شه‌رعییه‌كان، یه‌كسانبوونێكی ت���ه‌واو ل � ه هه‌موو مافه‌كاندا. -10پێدانی ه�هم��وو مافێك به هاوڕە‌گه‌زبزه‌كان و پاراسنت و رێزگرتنیان، هه‌روه‌ها پاراستنی مامه‌ڵه‌كردنی ئه‌وانه‌ی كاری داوێنپیسی ئه‌نجام ده‌ده‌ن. ئ���هم خ��ااڵن��هی س�����ه‌ره‌وه ،گ�هر لۆجیكییان ه ته‌ماشای بكه‌ین ،ده‌بینین كۆمه‌ڵگا ده‌شێوێنێ و به‌ره‌و تیاچوونی ده‌بات ،ژنانیش گه‌وره‌ترین باجی ئه‌م به‌ڵگه‌نامان ه ده‌ده‌ن ،ك ه رووكه‌شه‌كه‌ی ج��وان و ف��ری��وده‌ره ،ناوه‌ڕۆكه‌كه‌شی دۆزه‌خێك ه بۆ كۆمه‌ڵگا ب ه گشتی و ئافره‌تان ب ه تایبه‌تی.هه‌روه‌ها زۆربه‌ی بڕگه‌كانی پێچه‌وانه‌ی ه ب ه شه‌ریعه‌ت و بیروباوه‌ڕ و ره‌وشت و ئاكاری كۆمه‌ڵگا ئیسالمییه‌كان. سه‌رچاوه: گۆڤاری املجتمع ،ژمارە .2046
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.37 First Year, May 28, 2013
هاوژین عومه‌ر
بارزانی و ده‌ستوور ..بانێك و دوو هه‌وا! ده‌ستوور ل ه ساده‌ترین پێناسه‌یدا ،گرنگرتین گرێبه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تیی نێوان گه‌ل و ده‌وڵه‌ت ،یان هه‌رێمه‌كه‌یه‌تی .هه‌ر ئه‌و ده‌ستووره‌ش ه ك ه بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی په‌یوه‌ندیی نێوان هه‌رهاوواڵتییه‌ك و سیسته‌م ه سیاسییه‌كه‌ی له‌الیه‌ك و پاشانیش په‌یوه‌ندیی نێوان ده‌سه‌اڵته‌كان (یاسادانان ،جێبه‌جێكردن ،دادوه‌ری) دیاری ده‌كات. هه‌روه‌ها ده‌ستوور میكانیزمێكی گرنگ ه بۆ خۆقوتاركردن ل ه مۆدێلێكی دیكتاتۆری و وه‌رچه‌رخان به‌ره‌و دیموكراسیه‌ت .گوزه‌ركردنی كۆمه‌ڵگ ه ل ه ئیستیبدادییه‌و ه بۆ دیموكراسی، ب ه بڕیاردان ل ه ده‌ستوورێك ده‌بێت ،ك ه كۆتایی ب ه هه‌ر میراتێكی ئیستیبدادی بهێنێت. هه‌ڵبه‌ت ل ه پاڵ ئه‌مه‌شدا ،زانایانی سیاسه‌ت ،هه‌ڵبژاردنی ب ێ ساخته‌كاری و ق هزای سه‌ربه‌خۆ و ئابووریی شه‌فاف و به‌هێزیشیان ،ب ه بنه‌مای هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دیموكراس گرتووه. كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ك ه ب ه قۆناغێكی ڕاگوزه‌ردا و به‌ره‌و دیموكراسیه‌ت هه‌نگاو هه‌ڵده‌گرێت ،نه‌ك ته‌نها پێویستی ب ه ده‌ستوورێكی وه‌هایه ،به‌ڵكو پێویستیشی به هه‌ڵبژاردنی بێگه‌رد و ق هزای سه‌ربه‌خۆ و ئابوورییه‌كی به‌هێز هه‌یه ،ك ه تا ئێستا و دوای زیاتر ل ه بیست ساڵ ل ه ئه‌زموونی حوكمڕانیی یه‌كێتی و پارتی ،تاق ه یه‌كێكیشیان به‌دی نه‌هاتووه. هه‌ڵوێست و لێدوانه‌كانی مه‌سعود بارزانیی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان ،ك ه له ساڵیادی شۆڕشی گواڵندا ده‌ری بڕین ،ئه‌و ڕاستییه‌مان پێده‌ڵێن ك ه ده‌سه‌اڵتدارنی كورد ب ه گشتی ،ل ه رسوشتی ئه‌و قۆناغه‌ش به‌ئاگا نین ك ه خۆیان و میلله‌ته‌كه‌یانی پێیدا گوزه‌ر ده‌كه‌ن ،وه‌گه‌رنا له‌گه‌ڵ ئه‌و ناڕەزایی ه سیاسی و جه‌ماوه‌رییه‌ی دژ ب ه ڕەشنووسی ده‌ستوور هه‌یه ،چۆن ده‌كرێت سه‌رۆكێك به‌و شێو ه سووربوون و ڕەهایی ه بڕیاری له‌باره‌و ه بدات؟! بارزانی نه‌یاره‌كانی به‌و ه تۆمه‌تبار ده‌كات ك ه ئه‌وان بهرژەوهندیی شه‌خسی و حزبی ڕەچاو ده‌كه‌ن ل ه مه‌سه‌له‌ی ده‌ستووردا ،به‌اڵم ئایا ئه‌م داكۆكی و سووربوونه‌ی به‌ڕێزیان بۆ ئه‌و ه نیی ه مادده‌ی ()64ی ڕەشنووسه‌كه ،بۆ دوو خولی تر چانسی هه‌ڵبژاردنه‌و ه و درێژكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی سه‌رۆكایه‌تیی پێده‌دات؟! ده‌ی باش ه گه‌ر شه‌ڕی بارزانی له‌سه‌ر ده‌ستوور ،بۆ بهرژەوهندیی شه‌خسی و حزبی نییه ،با ل ه ئێستاو ه ڕایبگه‌یه‌نێت ك ه ئه‌و له حاڵه‌تی ڕاپرسییكردن له‌سه‌ر ده‌ستوور ،ئاماد ه نیی ه خۆی كاندید بكاته‌وه ،ئه‌وكات هه‌موو هاوكێشه‌كان پێچه‌وان ه ده‌بنه‌وه. ده‌ستوور به‌و هه‌موو گرنگی و قورساییه‌ی ل ه ژیانی سیاسیی هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا هه‌یه‌تی ،ناكرێت بكرێت ه میكانیزمێك و شه‌ڕی بهرژەوهندیی شه‌خسی و گرووپێكی دیاریكراوی پێبكرێت .ئه‌وه‌ی پارتی ب ه ته‌نها ده‌یكات ،به‌الڕێدابردنی ده‌ستوور و ڕۆڵ و ئه‌ركه‌كانێتی ،بێگومان سووككردنی ده‌ستووریش ،سووككردنی ئه‌و قه‌وار ه سیاسییه‌یه ،كه لێره‌دا مه‌به‌ستامن پێی هه‌رێمی كوردستانه. ئه‌ركی خه‌ڵكی و هه‌موو الیه‌ن ه سیاسی و ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیشه ،نه‌هێڵن ده‌ستووری هه‌رێمیش ب ه ده‌ردی بابه‌ت ه گرنگه‌كانی تری وه‌كو نه‌وت و سامانی رسوشتی بچێت و بخرێت ه خزمه‌تی گرووپێكی بچووكه‌وه .ده‌ستوور بۆ بهرژەوهندیی گه‌ل ه و هه‌ر گه‌لیش قسه‌ی ڕەهای لێده‌كات ،نه‌ك هیچ كه‌س و گرووپێك ب ه ته‌نها.
Reklam
Reklam