که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 31شەممە /5 32شەممە 34که‌رکوک /٣شەممە /4 39شەممە /5 41شەممە 43 هه‌ولێر /٣شەممە /4 39شەممە /5 40شەممە 42سلێمانی /٣شەممە /4 36شەممە /5 37شەممە 40 20دهۆک 26 25 22 15 14 13 18 16 22 22 20
ئیرلینگ فۆكڤۆرد بۆ بەیان:
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
حکومەت حەزدەکات هەموومان ببینە پۆلیس
7
له كوردستان بۆشاییه‌كی گهوره ل ه نێوان ده‌سه‌اڵت و خه‌ڵكدا هه‌یه ل .هەواڵ و ڕاپۆرت
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)39سێشەممە ،2013/6/11ساڵی یەکەم
بیروڕا
ئه‌پیرۆنه‌كه‌ی ئه‌نه‌كسیماندریس
12 وەرزش
یونس ماڵئاوایی کرد
Tuesday, No, 39 First Year, June 11, 2013
www.bayanpress.net
نه‌جات سوورچی بۆ به‌یان :خوێنی حسێن ئاغا و هاوڕێكانی له‌بیر ناكەین
« 213ساڵە ناكۆكیمان له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی بارزانی هه‌یه»
8 پریاسکە
ژێرزەمینى پڕ لە دۆالر!
9
سێ مانگ ه 30حزبی بچووك مووچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه به‌یان .تایبه‌ت به‌یان له چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی ت��ای��ب��ه‌ت��ه‌وه زان���ی���اری���ی ئ����ه‌وه‌ی ده‌ستكه‌وتووه كه «نزیكه‌ی 30حزبی بچووك كه سه‌ر به یه‌كێتی و پارتین و ب��ودج �ه‌ی مانگانه‌یان ل��ه‌و دوو حزبه وه‌رده‌گرن ،سێ مانگه هیچ بڕە پاره‌یه‌كیان وه‌رنه‌گرتووه». سكرتێری یه‌كێك ل��ه‌و حزبه بچووكانه كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت ،وتی «له الیه‌ن هه‌ردوو حزبی ده‌سه‌اڵتیشه‌وه ئاگاداركراوین كه نابێت ب�ه هیچ شێوه‌یه‌ك ب��اس ل �ه‌و پرسه بكه‌ن بۆ راگه‌یاندنه‌كان ،چونكه ئه‌مه په‌یوه‌ندیی به ناوخۆی حكومه‌ته‌وه هه‌یه ،حكومه‌ت ئێستا له قه‌یرانێكی داراییدایه» .ئه‌و سه‌رچاوه‌یه به (به‌یان) ی راگه‌یاند ئێستا له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان ك�ه هه‌رچۆنێك بێت پ��رۆژەی��اس��ای بودجه‌ی حزبه‌كان له په‌رله‌مان په‌سه‌ند بكرێت ،هه‌روه‌ك وتی «پاڵپشتی له‌و فشاره‌ی ئۆپۆزسیۆن ده‌كه‌ین كه داوا ده‌كات بودجه‌ی حزبه‌كان له په‌رله‌مان ئالیه‌ت و شێوازی تایبه‌تی بۆ دابرنێت، تا ئێمه له‌و منه‌ته ده‌ربچین كه پارتی و یه‌كێتی به‌سه‌رماندا ده‌یكه‌ن».
وەزیرى گوواستنه‌وه: دانیشتوانی قه‌ندیل داوابكه‌ن ،تۆڕی مۆبایلیان بۆ ده‌به‌ین
تا ئێستا هیچ هاوپه‌یمانیه‌تییه‌ك تۆمار نه‌كراوه
الپەڕە2 :
به‌یان .هەولێر
به‌یان .تایبه‌ت
به‌رپرسی ئۆفیسی هه‌ولێری كۆمسیۆنی ب���ااڵی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان ب��ە (ب��ەی��ان)ى راگ�ه‌ی��ان��د «ت��ا ئێستا 30ق��ه‌واره ن��اوی خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كاىن هەرێم تۆمار ك��ردووه ،متامنه‌ش به سه‌رجه‌میان دراوه ،تا 13ی ئه‌م مانگه‌ش ده‌رف��ه‌ت هه‌یه بۆ تۆماركردنی ناوی هاوپه‌یامنێتیی نێوان الیه‌نه‌كان». له ب��اره‌ی تۆماركردنی ناوی هه‌ندرێن هاوپه‌یامنێتییه‌كان، محه‌مه‌د ،وتیىش «ل�ه 4ی مانگ ده‌رگای هاوپه‌یامنێتی كراوه‌ته‌وه و تا ئێستا هیچ هاوپه‌یامنێتییه‌ك تۆمار نه‌كراوه ،به‌اڵم تا 13ی ئه‌م مانگه ده‌رفه‌ت هه‌یه بۆ تۆماركردنی هاوپه‌یامنێتییه‌كان».
ج��ۆن��س��ۆن س���ی���اوش ،وه‌زی���ری گواستنه‌و ه و گه‌یاندنی حكومه‌تی هه‌رێم ،ده‌رباره‌ی نه‌بوونی هێڵی مۆبایل ل ه ناوچه‌كانی بناری قه‌ندیل ،ب ه (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «تائێستا خه‌ڵكی ئه‌م ناوچه‌یه داوای��ان ن�ه‌ك��ردووه ،ئه‌گه‌ر داوابكه‌ن بۆیان ده‌به‌ین .له‌مه‌ودواش نابێت هیچ كۆمپانیایه‌ك هه‌بێت %85ی ناوچه‌كه‌ی ته‌ختیی ه نه‌كردبێت .ئه‌و پرۆژەیاسایه‌ش ك ه و هزاره‌ت ئاماده‌ی كردووه ،بۆ بوونی ڕكابه‌رییه ،ك ه ڕكابه‌ریی نه‌بوو ،هاوواڵتی زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت». ناوبراو ئاماژەی به‌و ه دا له‌مه‌ودوا ئه‌و قۆرغكارییه‌ی هه‌بووه ،نامێنێت، ج��اران زۆر شوێن هه‌بوو ڕێگریامن ده‌ك��رد ك ه تۆڕە‌كه‌ی بۆ بچێت ،ئێستا ئێم ه زۆری ل ێ ده‌كه‌ین ك ه ده‌بێت تۆڕەك ه بگه‌یه‌نێت ه ئه‌و شوێنانه.
به‌یان .سلێامنی نه‌جات س��وورچ��ی ،سه‌رۆكی پ��ارت��ی پ��ارێ��زگ��اران��ی كوردستان ئه‌وه‌ی بۆ (به‌یان) ئاشكرا كرد كه له ئێستادا هه‌وڵێك بۆ ڕێكه‌وتنی پارتی پارێزگاران و پارتی دیموكرات له ئارادایه و لێكنزیكبوونه‌وه‌كه‌ش ل�ه‌س�هر پێشنیازی پ��ارت��ی ب��ووه، له‌كاتێكدا 213ساڵه ناكۆكی له نێوان عه‌شیره‌ته‌كه‌ی ئه‌وان (سوورچی) و عه‌شیره‌تی بارزانیدا هه‌یه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌جات سوورچی ده‌ڵێت خوێنی شه‌هید حسێن ئ��اغ��ا و
هاوڕێكانی له‌بیر ناكه‌ن كه به وته‌ی خۆی ،به ده‌ستی بارزانی ئه‌نفال كراون. ن��اوب �راو ك�ه پێی وای��ه ده‌س��ه‌اڵت ئ��ی��ن��ش��ی��ق��اق��ی ب���ه ه���ه‌م���وو ح��زب �ه كوردستانییه‌كان ك���ردووه ،ڕەخنه له هه‌ڵوێستی یه‌كێتیی نیشتیامنی ده‌گرێت به‌وه‌ی «پشتی له حزبه هاوپه‌یامنه‌كانی خۆی كردووه». سه‌رۆكی پارتی پارێزگاران به وته‌ی خۆی 17 ،ساڵه ئاواره‌یه و بۆی نه‌بووه بگه‌ڕێته‌وه ژێر ده‌سه‌اڵتی پارتی .له‌و گفتوگۆ تایبه‌ته‌ی (ب�ه‌ی��ان)دا له‌باره‌ی ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵته‌وه ،ده‌ڵێت «پێویسته حزبه عه‌ملانییه‌كانی كوردستان چاو
له ئیسالمییه‌كان بكه‌ن» .له درێ��ژەی گفتوگۆكه‌شدا له‌باره‌ی ده‌س��ت��ووره‌وه ده‌ڵێت «پێم وایه پڕۆژەیاسای ده‌ستوور، قورئانی پیرۆز نییه قابیلی گۆڕان نه‌بێت». به‌پێوستیشی ده‌زانێت ده‌ستووره‌كه به ڕەزامه‌ندیی هه‌موو الیه‌نه‌كان په‌سه‌ند بكرێت ،چونكه «ئ �ه‌م ده‌س��ت��ووره بۆ حزبێك و تایه‌فه‌یه‌ك و بنه‌ماڵه‌یه‌ك نییه، بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كه» .ئه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی خۆیان به ق��ه‌رزداری ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌زانێت ،كه ڕۆژێك له ڕۆژان ئ�ه‌وان��ی له 31ی ئ��اب رزگ��ارك��ردووه، ب��ه‌اڵم له وه‌اڵم��ی ئ �ه‌و پرسیاره‌ی كه ڕاسته ئامانج له نزیكبوونه‌وه‌تان بۆ
الوازك��ردن��ی ج �ه‌م��اوه‌ری كۆمه‌ڵی ئیسالمییه؟ كه به وته‌ی خۆی «له ناوچه‌ی سوورچیایه‌تی ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی گه‌شه‌ی ك���ردووه» .له‌و باره‌یه‌وه ده‌ڵێت «پارتی سیاسه‌ت ده‌كات ،زۆریش ئازایه له سیاسه‌تدا. پ��ارت��ی ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه بارودۆخێكی ت �ه‌ن��دروس��ت��دا ن��ی��ی�ه» .ه���ه‌روه‌ك ئ �ه‌وه‌ش ده‌خاته ڕوو كه «پارتی له كاتی پێوستدا كارته‌كانی خۆی به‌كاردێنێت ،زیره‌كانه‌ش ئه‌م كارتانه به‌كاردێنێت». بڕوانە الپەڕەى ڕۆژ
3 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ئیرلینگ فۆكڤۆرد ،په‌رله‌مانتاری پێشووی نه‌رویج و چاالكوانی ئه‌وروپی بۆ به‌یان:
ل ه كوردستان بۆشاییه‌كی گهوره ل ه نێوان ده‌سه‌اڵت و خه‌ڵكدا هه‌یه
ئیرلینگ فۆكڤۆرد په‌رله‌مانتاری پێشووی نه‌رویج و چاالكوانی ئه‌وروپی ،پێی وای ه ك ه داوای توركیا بۆ چه‌كدانانی په‌كه‌كه، داوایه‌كی گه‌مژانه‌یه .ناوبراو له‌م گفتوگۆیه‌دا باسیش ل ه ڕۆڵ و كاریگه‌ریی ئۆجه‌الن ده‌كات .ناوبراو سه‌باره‌ت به هه‌رێمی كوردستانیش باس له‌وه ده‌كات ك ه خه‌ڵك ده‌یانه‌وێت مافه‌كانیان بگه‌ڕێته‌و ه و خۆیان داهاتووی خۆیان بڕیار بده‌ن و چیتر دوو چینی ل ه كوردستاندا نه‌مێنێت. گفتوگۆ :سه‌ملان كۆچه‌ری
به‌یان :پێت وایه پرۆسه‌ی ئاشتی و هه‌نگاوه‌كانی ئاشتی له نێوان توركیا و گه‌ریال ،ب��ه‌ره‌و چ��اره‌س �ه‌ری كۆتایی ده‌ڕوات؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :تا ئێستا هیچ گه‌ره‌نتییه‌ك نییه ل��ه‌وه‌ی بزانین ئه‌و پرۆسه‌ی ئاشتیی ه سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت یان نا ،به‌اڵم ئه‌و هه‌نگاو و شێوه بڕیاره‌ی كورد ،یه‌كانگیری و هه‌ماهه‌نگیی پێوه دیار بوو .من بڕوام به‌و یه‌كانگیرییه‌ی نێوان جه‌ماوه‌ر و «به‌ده‌په» و گه‌ریال و جه‌ماوه‌ر هه‌یه ،ئ�ه‌وه‌ش وایكردووه كورده‌كان توانای به‌ره‌نگاریی توركیایان هه‌بێت .واڵت��ان و خه‌ڵكی چاوه‌ڕێی ئهوه ده‌كه‌ن ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی ئاشتی، بنه‌ڕەتێكیان هه‌بێت. به‌یان :پێت وای �ه ده‌ستپێكردنی هه‌نگاوه‌كانی ئاشتی و سه‌ركه‌وتنی ئه‌و پڕۆسه‌یه ،په‌یوه‌ندیی ڕاسته‌وخۆیان به عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌النه‌وه هه‌یه؟ ئه‌و سه‌ركرده‌یه ده‌توانێت دۆزی كورد به‌ره‌و چاره‌سه‌ر ببات؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن س �ه‌رك��رده‌ی �ه‌ك��ی گ���ه‌وره و به‌توانای خۆرهه‌اڵتی ناوینه .هێزی ئه‌و سه‌ركرده‌یه له‌وه‌دایه كه چوارده ساڵه له زینداندایه، كه‌چی توانیویه‌تی ببێته هێامی خۆڕاگری و یه‌كانگیریی كورد .گفتوگۆكانی نێوان توركیا و گه‌ریال به‌بێ ته‌داخولی ئۆجه‌الن، شتێكی نه‌گونجاو ده‌ب��ن .سه‌ركه‌وتنی ئ�ه‌و قۆناغه په‌یوه‌سته به په‌كه‌كه و ێ قه‌ندیلیش هه‌ر گفتوگۆ به‌ده‌په‌وه .به‌ب و هه‌نگاوێك س��وودی نابێت .ده‌بێت قه‌ندیل ڕۆڵی كارای پێ بدرێت. به‌یان :یه‌كێك له داواكانی توركیا ئه‌وه‌یه گه‌ریال چه‌ك دابنێت .ئه‌و داوایه بۆ گه‌ریال گه‌ر جێبه‌جێی بكات ،شتێكی گونجاوه؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :ده‌بێت ئهوه بزانین كه دانانی چه‌ك شتێكی گونجاو نییه له ئێستادا ،چونكه چه‌ند ڕۆژێك
دوای ئاگربه‌سته‌كه ،توركیا هێرشی كرد ه سه‌ر گه‌ریال و تاكو ئێستا ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی توركیا له دژی گه‌ریال به‌رده‌وامییان هه‌یه .ل ه ئێستاشدا ئه‌وه‌ی وای له توركیا كردوو ه به‌ره‌و پرۆسه‌كانی ئاشتی هه‌نگاو بنێت ،بوونی فاری گه‌ریال -په‌كه‌كه‌یه. ئه‌گه‌ر بێتو په‌كه‌كه چه‌ك دابنێت ،ئه‌وا گفتوگۆكانی نێوان توركیا و الیه‌نی كوردی ده‌بنه شتێكی گه‌مژانه و هیچ مانایه‌كیان نامێنێت. به‌یان :پێت وانییه دانانی چه‌ك شتێكی گێالنه ده‌بێت به‌بێ ئ �ه‌وه‌ی هیچ زه‌مانه‌تێك له ده‌ستووری توركیادا هه‌بێت؟ واته نابێت جێبه‌جێكردنی ئه‌و داوایه په‌یوه‌ست بكرێت به ده‌ستووره‌وه؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت ،مه‌سه‌له‌ی چه‌كدانان شتێكی نامۆ ده‌بێت بۆ ئێستا .بۆیه به ب��ڕوای من په‌كه‌كه نابێت به‌و داوایه ڕازی ببێت. به‌یان :ئه‌گه‌ر توركیا گۆڕانكاری له ناوخۆی واڵتدا نه‌كات ،ئایا به‌هاری گه‌الن و شۆڕشه‌كان ڕوو له‌وێ ناكه‌ن؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :ده‌بێت ئهوه بزانین كه شێوه و حوكمڕانی له ئێران و توركیا و ع��ێ �راق و ك��وردس��ت��ان و هه‌ر واڵتێك ،پێویستی به گۆڕانكاری هه‌یه .ئه‌گه‌ر بێتو خه‌ڵكی ئ��ازاد بن و فشاریان له‌سه‌ر نه‌بێت ،ئه‌وا بێگومان له عێراق و توركیا و ئێران و هه‌روه‌ها له كوردستانیش ،داوای گۆڕانكاری له ده‌سه‌اڵتدا ده‌كه‌ن ،داوای زامنیی مافه‌كان و داهاتوویان ده‌ك �ه‌ن .من هیواخوازم دۆزی بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕیی له توركیا ب �ه‌ره‌و ئامانج و چاره‌سه‌ر ب��ڕوات .به بڕوای من خه‌ڵكی ده‌توانن خۆیان بڕیاری ش��ۆڕش و گ��ۆڕان��ك��اری ب��ده‌ن ،ده‌بێت هه‌ر ئه‌وانیش بیكه‌ن ،ئه‌گینا ده‌سه‌اڵت هه‌نگاوی باشبوون نانێت. ب���ه‌ی���ان :ده‌س���ه‌اڵت���ی ه�ه‌رێ��م��ی كوردستان له ڕووی سیاسی و ئیدارییه‌وه ب ه الی ئێوه‌وه چۆنه؟ ئایا ئۆپۆزسیۆن
كاریگه‌ریی ك��رداری��ی له‌سه‌ر پارتی و یه‌كێتی دروستكردووه؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :به ب��ڕوای من له كوردستان بۆشاییه‌كی زۆر له نێوان خه‌ڵكی به گشتی و ده‌سه‌اڵتی بااڵدا هه‌یه، به‌و جۆره‌ی ده‌سه‌اڵت (یه‌كێتی و پارتی) له خه‌ڵكی دابڕان و دوو چین دروست ب��وون .له باشووری كوردستان خه‌ڵكی له هه‌وڵی گۆڕانكاری و گفتوگۆدان ،كه ئاخۆ چیرت ده‌توانن له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌سه‌اڵته به‌رده‌وام بنب ،یان ئه‌وه‌تا سه‌ركرده‌كانیان ده‌گۆڕن .من پانزه ساڵ پێش ئێستا هامته كوردستان و مام جه‌المل بینی .پێویست ده‌كات ئه‌و پێشرت له هه‌موان گۆڕانكاری ئه‌نجام ب��دات .كوردستان له‌چاو پانزه ساڵی ڕاب��ردوودا ،گۆڕانكارییه‌كی زۆری به‌سه‌ردا هاتووه. به‌یان :له كوردستانی باشوور باسی به‌ده‌وڵه‌تبوون هه‌یه ،ئایا ك��ورد چۆن له‌وه‌دا سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت؟ ئیرلینگ ف��ۆك��ڤ��ۆرد :قۆناغی دروستكردنی ده‌وڵه‌ت ل ه باشوور ،قورسه، چونكه له ساڵی 1920كوردستان به‌سه‌ر چوار ده‌وڵه‌تدا دابه‌ش كرا ،له ئێستاشدا ئه‌و شوێنه‌ی كورده‌كانی وه‌ك زۆرینه لێ ده‌ژین ،نه‌ته‌وه‌ی تری تێدا ده‌ژین. ڕەنگه دژایه‌تیكردنی هه‌ر چوار ده‌وڵه‌ت ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى قورس بێت ،بۆیه واباشه خه‌بات بۆ به‌ده‌ستهێنانی فیدراڵی له چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌تێكی دیموكراتیدا له هه‌ر چوار ده‌وڵه‌ته‌كه بكرێت .هه‌وڵ بدرێت حوكمی كۆنفیدراڵیی دیموكراتی له‌و ده‌وڵه‌تان ه بچه‌سپێت .له الیه‌كی تریشه‌و ه ئه‌و ه ده‌كه‌وێته سه‌ر كورده‌كانی هه‌ر چوار پارچه‌كه ،خۆیان بڕیار بده‌ن و هه‌وڵ بده‌ن. به‌یان :ئێستا هه‌رێمی كوردستان ده‌رگای بۆ كۆمپانیا بیانییه‌كانی تایبه‌ت به نه‌وت كردووەته‌وه ،كه پشكنین بكه‌ن و نه‌وت ده‌ربهێنن .ئایا ئهوه كاریگه‌ریی ئیجابی بۆ ژێرخانی ئابووری ده‌بێت ،یان
چی؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :من پێشووتر له‌سه‌ر ئه‌و كه‌یسه له‌گه‌ڵ سه‌رۆك وه‌زی��ران��ی هه‌رێمی كوردستان قسه‌م ك��ردووه .دیاره له‌سه‌ر ئهوه كێش ه له‌گه‌ڵ به‌غدا هه‌یه ،هه‌م له ڕووی گرێبه‌سته‌وه ،هه‌م له ڕووی هه‌رێمه‌وه .دیاره مافی كورده‌كانه كه سوود له نه‌وت و گازی خاكی خۆیان وه‌ربگرن و ئه‌و مافه‌ش بۆ هه‌موو میلله‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه .به‌اڵم هه‌رێمی كوردستان سه‌ر به عێراقه و پێویست ده‌ك��ات له‌سه‌ر ئهوه ڕێككه‌وتن هه‌بێت و به‌پێی یاسا و له بهرژەوهندیی كورد ئه‌و نه‌وته ده‌ربهێرنێت .ده‌بێت وریایانه له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمپانیایانه ڕێككه‌وتن بكرێت، نه‌ك زۆرینه‌ی قازانج ئه‌وان بیبه‌ن. به‌یان :داننان به تاوانی ئه‌نفال و به‌جینۆسایدناساندنی له‌الیه‌ن ئ��ه‌وروپ��اوه ،كاریگه‌ریی ده‌بێت له‌سه‌ر پێشخستنی دۆزی كورد؟ ئیرلینگ فۆكڤۆرد :كاره‌ساتی كیمیاییبارانكردنی خه‌ڵكی كوردستان له‌الیه‌ن به‌عسه‌وه ،یه‌كێكه له تاوانه ههره گه‌وره‌كانی جیهان .پێویست ده‌ك��ات ن�ه‌ك سوید و نه‌رویج و به‌ریتانیا ،به‌ڵكو هه‌موو ده‌وڵه‌تانی جیهان ئ�ه‌و تاوانه به جینۆساید بناسێنن و بیكه‌نه كه‌یسێكی جیهانی .هه‌روه‌ها پێویسته هه‌موو ئ �ه‌وروپ��ا و واڵت���ان پشتگیری له كورد بكه‌ن و له‌سه‌ر كورده‌كانیش پێویست ده‌ك��ات كه یه‌كانگیر و یه‌كگرتوو ب��ن ،چونكه ئێستاش كورده‌كان له خۆرهه‌اڵت و خۆرئاوا و باكوور له‌ژێر فشار و هه‌ڕەشه‌ی گاز و چه‌كی ژەهراویدان .به دڵنیاییه‌وه من چه‌ند شاهیدم هه‌یه ك ه توركیا چه‌كی ژەهراوی و قه‌ده‌غه‌كراوی له دژی كورده‌كان به‌كارهێناوه.
«كه‌مرتین بڕگه و مادده‌كانی یاساى بودجە جێبه‌جێكراون»
ئه‌مساڵ حكومه‌ت كه‌س دانامه‌زرێنێت ڕاپۆرت: سه‌ید نامی ـ ڕێبوار ئه‌حمه‌د شه‌ش مانگ به‌سه‌ر په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی ساڵی ٢٠١٣ى هه‌رێم تێپه‌ڕ ده‌ب��ێ��ت ،به‌پێی یاساكه‌ش له‌مساڵدا له‌سه‌ر حكومه‌تی هه‌رێم پێویسته ١٥ هه‌زار كه‌س دامبه‌زرێنێت ،به‌اڵم به‌پێی وت �ه‌ی وه‌زیرێكی حكومه‌ت ،تا ئێستا ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران باسی له بابه‌تی دامه‌زراندن نه‌كردووه. قه‌ده‌مخێر ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ئه‌ندامی ل��ی��ژن�ه‌ی وردبینیی دام���ه‌زران���دن له پارێزگای سلێامنی ،له باره‌ی دامه‌زراندنی فه‌رمانبه‌رانی ئه‌مساڵه‌وه وتی «تائێستا هیچ به‌رنامه‌یه‌ك به ئێمه نه‌گه‌یشتووه و پێشامن نه‌وتراوه كه شێوازی دامه‌زراندنی ئه‌مساڵ چۆن ده‌بێت» .ناوبراو وتیشی «ئ �ه‌وه‌ن��ده بیستوومانه دام �ه‌زران��دن پێده‌چێت له ڕێگه‌ی ئه‌نجومه‌نی ڕاژەوه بێت ،چونكه تائێستا ئێمه بۆ ئه‌و كارانه‌ی سااڵنی ڕابردوو ڕانه‌سپێردراوین». به‌پێی یاسای بودجه‌ی ساڵی ٢٠١٣ی ه�ه‌رێ��م ،پێویسته له‌سه‌ر حكومه‌تی
هه‌رێمی كوردستان ،ئه‌نجومه‌نی ڕاژە ك �ه سه‌رپه‌رشتیی دام��ه‌زران��دن��ی ١٥ ه�هزار هاوواڵتیی هه‌رێم بكات ،به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و ئه‌نجومه‌ن ه پێكنه‌هێرناوه و ژماره‌یه‌كی زۆر ده‌رچ��ووی په‌یامنگا و زانكۆكانیش چاوه‌ڕێێ دامه‌زراندنن. وه‌زیری هه‌رێم بۆ كاروباری په‌رله‌مانیش ده‌ڵێت «ئه‌و ئه‌نجومه‌نه بۆ ئه‌مساڵ فریا ناكه‌وێت و دروست ناكرێت». سه‌عد خالید ،وه‌زی��ری هه‌رێم بۆ كاروباری په‌رله‌مان به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «تا ئێستا ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی كه بڕیاره سه‌رپه‌رشتیی دامه‌زاندنی ئه‌مساڵ بكات، قسه و باسی له‌سه‌ر نه‌كراوه و پێناچێت ئه‌مساڵ دروست بكرێت» .ئه‌و وه‌زیره ئ��ام��اژەی ب��ه‌وه‌ش دا كه «ت��ا ئێستا له كۆبوونه‌وه‌كانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیراندا هیچ قسه و باسێك له‌سه‌ر پرۆسه‌ی دامه‌زراندن نه‌كراوه». سه‌عد خالید ،ئه‌وه‌شی ئاشكرا كرد كه «شێوازی دامه‌زراندن وه‌ك دوو ساڵی ڕابردوو له‌سه‌ر بنه‌مای كێبڕكێی خاڵ و له ڕێگه‌ی پڕكردنه‌وه‌ی فۆرمی داواكارییەوە ده‌بێت».
سیروان محه‌مه‌د ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ئاماری هه‌رێم ب ه (به‌یان)ی وت تا ئێستا نازانن پڕۆسه‌ی دامه‌زراندن وه‌ك سااڵنی ڕاب���ردوو الی ئ���ه‌وان ده‌ب��ێ��ت ی��ان الی ئه‌نجومه‌نی ڕاژە .سیروان ئه‌وه‌شی وت «له الیه‌ن حكومه‌ته‌وه هیچ بڕیارێكامن له‌و ب��اره‌وه پێنه‌گه‌یشتووه و تا ئێستا ئاگادارنه‌كراوینه‌ته‌وه له‌سه‌ر پرۆسه‌ی
دامه‌زراندن و ئاگاداری ئه‌و بابه‌ته نین». ساڵی ڕابردوو زیاتر له ٢٥٠هه‌زار فۆڕمی دام��ه‌زران��دن پێشكه‌ش ك �ران، به‌اڵم ته‌نها ٢٥ه�هزار كه‌س ناویان بۆ دامه‌زراندن له داموده‌زگاكانی حكومه‌تدا هاته‌وه .به‌اڵم ئه‌مساڵ حكومه‌ت هه‌لی كار بۆ ته‌نها ١٥هه‌زار كه‌س له كه‌رتی گشتیدا دابین ده‌ك��ات ،م��اوه‌ی شه‌ش
مانگیش به‌سه‌ر ساڵی نوێدا تێپه‌ڕ ده‌بێت و تائێستا هیچ هه‌نگاوێكی بۆ نه‌نراوه. كاوه عه‌بدوڵاڵ ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێامنی به (ب �ه‌ی��ان)ی وت «دواك �ه‌وت��ن��ی پ��ڕۆس �ه‌ی دام��ه‌زران��دن په‌یوه‌ندیی به دروستنه‌بوونی ئه‌نجومه‌نی ڕاژەوه هه‌یه» .له‌سه‌ر دواكه‌وتنی ئه‌و پ��رۆس�ه‌ی�ه‌ش ،ك��اوه عه‌بدوڵاڵ ده‌ڵێت «ئه‌مه‌ش به‌شێكه له‌و قه‌یرانه ئابوورییه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندا هه‌یه» .سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ئاماژەی بۆ ئه‌وه‌ش ك��رد «ب �ه ه��ۆی ب��ڕی��اری دام�ه‌زران��دن��ی ئه‌نجومه‌نی ڕاژەوه ،پرۆسه‌ی دامه‌زراندن ل �ه ده‌س���ت ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ا و پارێزگا سه‌ندراوه‌ته‌وه و دراوه‌ت �ه ئه‌و ئه‌نجومه‌نه». ئ �ه‌ح��م �ه‌د ئ��ی�براه��ی��م ،ئ�ه‌ن��دام��ی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مانی كوردستان ب��ۆ (ب��ه‌ی��ان) وت��ی «ئ���ه‌وه‌ش یه‌كێكه له كه‌موكورتییه‌كانی جێبه‌جێكردنی یاسا له واڵتی ئێمه‌دا ،له پڕۆژەیاسای سااڵنی ڕابردوو چه‌سپێرناوه كه پێویسته یاسای خزمه‌تی ڕاژە بخرێته ب��واری جێبه‌جێكردنه‌وه ،به‌اڵم تائێستا ئه‌و كاره
نه‌كراوه و فه‌رمانبه‌ران له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ه دان��ه‌م��ه‌زراون و كێشه‌یه‌كی زۆریشی دروستكردووه .ئه‌و شێوازی دامه‌زراندنه‌ی له‌م چه‌ند ساڵه‌ی ڕابردودا په‌یڕەوكراوه، نه‌یتوانیوه ئه‌و كێشانه چاره‌سه‌ر بكات كه ئێستاش گله‌یی و گازنده‌ی زۆر هه‌یه له شێوازی دامه‌زراندنی خه‌ڵك .بۆیه ئێمه چه‌ند جارێك وه‌ك ئه‌ندامانی په‌رله‌مان، داكۆكیامن له‌وه كردووه كه ئه‌نجومه‌نی ڕاژە ده‌ستبه‌كاربوو ،سه‌رۆكێك بۆ ئه‌و ئه‌نجومه‌نه دابرنێت». ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�ه‌ی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مان جه‌ختیش ل �ه‌وه ده‌ك��ات�ه‌وه كه تا ئێستا كه‌مرتین بڕگه و ماده‌كانی پرۆژەیاسای بودج ه خراونه‌ته ب��واری جێبه‌جێكردنه‌وه و وتی «یاسای بودجه‌ی 2013تائێستا كه‌مرتین بڕگه و ماده‌كانی كه‌وتووونه‌ته ب��واری جێبه‌جێكردنه‌وه، ته‌نانه‌ت پ��ڕۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كان و ئاوه‌دانكردنه‌وه و ئه‌وانه‌ش نه‌خراونه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،ئه‌مه به‌ڕاستی ئه‌مساڵ هیچ پاساوێكی بۆ نییه ،چونكه ئه‌مساڵ پ��رۆژەی��اس��ای ب��ودج�ه زووت��ر هاتووه‌ته په‌رله‌مان و په‌سه‌ندكراوه».
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی یاسایی :ده‌توانین ته‌نیا چوار پڕۆژەیاسا په‌سه‌ند بكه‌ین
دوو ساڵه لیژنه‌كانی یاسایی و نه‌زاهه‌ی په‌رله‌مان بێ سه‌رۆكن ڕاپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر بێ سه‌رۆك بوونی لیژنه‌كانی یاسایی و ن�هزاه�ه له په‌رله‌مانی كوردستان، نیگه‌رانیی زۆری الی ئۆپۆزسیۆن و شه‌قام دروستكردووه .به‌درێژایی دوو ساڵ و له‌گه‌ڵ ئاڵوگۆڕی كابینه‌كانی به‌رهه‌م ساڵح و نێچیرڤان بارزانی ،تائێستا ئه‌و دوو لیژنه گرنگه سه‌رۆكیان نییه و چاره‌نووسی كاروباره‌كانیان نادیاره. سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی ،په‌رله‌مانتاری كۆمه‌ڵی ئیسالمی ب��ۆ (ب �ه‌ی��ان) وتی «ماوه‌ی دوو ساڵه لیژنه‌كانی نه‌زاهه و یاسایی بێ سه‌رۆكن ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی
ئاڵوگۆڕی كابینه‌كانی شه‌شه‌م و حه‌وته‌م ك ه سه‌رۆكی لیژنه‌ی ن هزاهه وازی هێنا و سه‌رۆكی لیژنه‌ی یاساییش بووه وه‌زیری داد ،كه ئه‌م حاڵه‌ته تاڕادده‌یه‌كی زۆر نیگه‌رانی كردووین». ئه‌و په‌رله‌مانتاره وتیشی «به‌درێژایی دوو ساڵ و له‌وكاته‌وه‌ی هه‌ردوو سه‌رۆكی لیژنه‌كانی یاسایی و نه‌زاهه ده‌ستیان له پۆسته‌كانیان هه‌ڵگرتووه ،یه‌كێتی و پارتی له‌سه‌ر سه‌رۆكایه‌تیی دوو لیژنه رێك ناكه‌ون ،كه‌چی داوای رێكه‌وتن له ئێمه ده‌كه‌ن». ل���ه‌ب���اره‌ی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی ئ �ه‌م لیژنانه‌شه‌وه ،سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی ،روونی
ك��رده‌وه «تائێستا له الیه‌ن بڕیارده‌ر و جێگره‌كانیانەوە به‌ڕێوه‌ده‌برێن .زۆر ه �ه‌وڵ�مان داوه س���ه‌رۆك ب��ۆ ه��ه‌ردوو لیژنه‌كه دیاری بكرێت ،به‌اڵم بێئه‌نجام ب��ووه» .ده‌رب��اره‌ی چاره‌نووسی لیژنه‌ی ن هزاهه‌ش ،ناوبراو وتی «لیژنه‌ی نه‌زاهه له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاوه» .ڕاشیگه‌یاند «س �ه‌رۆك و جێگری سه‌رۆكی هه‌ردوو لیژنه‌كه ئیستیحقاقی یه‌كێتی و پارتیین و ده‌بێ خۆیان پڕی بكه‌نه‌وه». له الیه‌كی دیكه‌وه ،گ��ۆران ئ��ازاد، په‌رله‌مانتاری لیستی كوردستانی و ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی ،بۆ (به‌یان) وت��ی «ب��اس��ی ئ �ه‌م م �ه‌وزوع � ه مه‌كه و
هه‌ر لێی گه‌ڕێ» .له‌باره‌ی ژماره‌ی ئه‌و پڕۆژەیاسانه‌ش كه تائێستا له په‌رله‌مان خوێندنه‌وه‌یان بۆ ك��راو ه و په‌سه‌ند نه‌كراون ،وتی «تائێستا 70پرۆژەیاسا خراونه‌ته‌ڕوو و خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ كراوه» .ئاشكراشیكرد ئه‌م ه ته‌نیا ئاماری ئه‌و پرۆژەیاسایانه‌یه كه خوێندنه‌وه‌یان بۆ كراوه ،ئه‌گه‌رنا ئه‌وانه‌ی خویندنه‌وه‌یان بۆ نه‌كراوه ،زۆر زیاترن .وتیشی «له‌م خوله‌ی په‌رله‌ماندا كه ڕوو له كۆتاییه ،وای بۆ ده‌چم بتوانرێت ته‌نیا چوار پرۆژەیاسا په‌سه‌ند بكرێن و باقی پرۆژەكانی دی بۆ خولی داهاتوو مبێننه‌وه». س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه چ��اره‌ن��ووس��ی ئه‌و
سیروان بابان ،وه‌زیری كشتوكاڵ و سه‌رچاوه ئاوییه‌كان بۆ به‌یان:
حكومه‌ت پاره‌ی نییه به‌نداوی زۆر گهوره دروست بكات زریان جه‌وهه‌ر سیروان بابان ،وه‌زیری كشتوكاڵ و سه‌رچاوه ئاوییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌رب���اره‌ی ئه‌و س��ه‌ردان و كۆبوونه‌وه راوێژكارییانه‌ی وه‌زارت كه ماوه‌یه‌كه له ناوچه جیاجیاكان ده‌ستی پێكردووه ،وتی «ده‌مانه‌وێت پالنێكی سرتاتیژی بۆ كه‌رتی كشتوكاڵ دابنێین كه م��اوه‌ی ده ساڵ بخایه‌نێت .ئامانج له‌و پالنه‌ش دابینكردنی ئاسایشی ئاو و خۆراكه بۆ هاوواڵتیان».
ده‌رباره‌ی پالنی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌و مه‌ترسییانه‌ی له‌سه‌ر سه‌رچاوه‌كانی ئاو هه‌یه له هه‌رێم ،ناوبراو به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند « 14ب �ه‌ن��داوى سرتاتیژی دروست ده‌كه‌ین ،نزیكه‌ی په‌نجا به‌نداوى بچووكیشامن دروس��ت��ك��ردووه .چه‌ند به‌نداویكی گه‌وره‌ش هه‌یه كه حكومه‌ت ده‌بێت دروستی بكات ،به‌اڵم پاره‌ی نییه. بۆ ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ چه‌ند كۆمپانیایه‌كی گهوره له‌گفتوگۆداین». سه‌باره‌ت ب �ه‌وه‌ی ئێستا ئێران له
ناوچه‌ی سه‌رده‌شت به‌نداو دروستده‌كات و ئه‌مساڵ ئ�ه‌گ�ه‌ری گرتنه‌وه‌ی ئاوی ده‌ریاچه‌ی دوكان هه‌یه ،ناوبراو وتی «هه‌ر شتێك په‌یوه‌ندیی به ده‌ره‌وه‌ی عێراقه‌وه هه‌بێت ،لیژنه‌یه‌كی عێراقی بۆ پێكهاتووه، ئێمه‌ش نوێنه‌رمان هه‌یه .سه‌رچاوی ئ��اوی هه‌موو رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت ل ه مه‌ترسیدایه و ئێمه‌ش به‌شێكین، چونكه كه‌شوهه‌وا گ��ۆڕاوه» .سه‌باره‌ت به نه‌بوونی پڕۆژەی پیشه‌سازیی تایبه‌ت به كشتوكاڵ له ناوچه كشتوكاڵییه‌كان،
ناوبراو وتی «با خه‌ڵك خۆی ئازا بێت و پڕۆژە پێشكه‌ش بكات و داوا بكات .كاری ئێمه دروستكردنی پ��ڕۆژەی پیشه‌سازی نییه» .ن��اوب�راو نیگه‌رانیی ل ه كه‌میی بودجه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌ربڕی و وتی «بڕوا ناكه‌م بودجه‌ی یه‌ك وه‌زاره‌تی هه‌رێم ستانداردی جیهانی بێت، به وه‌زاره‌تی ئێمه‌شه‌وه .هۆكاری ئه‌مه‌ش كه‌میی ب��ودج �ه‌ی حكومه‌ته ل�ه كۆی بودجه‌ی هه‌رێم .سااڵن ه نزیكه‌ی %4ی بودجه بۆ وه‌زاره‌تی كشتوكاڵه».
كه‌س ناوێرێت بچێت ه شوێنی لێپرسراوێكی تۆماری خانووبه‌ره شڤان جه‌باری .كه‌ركووك سێ مانگه لێپررساوی یه‌كێك ل ه هۆبه‌كانی فه‌رمانگه‌ی تۆماری خانووبه‌ره‌ی دوو له شاری كه‌ركووك ،گواسرتاوه‌ته‌وه بۆ پردێ و له ئێستادا شوێنه‌كه‌ی به‌تاڵه .هیچ کەسێکیش ناوێرێت بچێتە شوێنەکەى و کارى هاوواڵتیان پەکى کەوتووە. هه‌ژار كاكه‌یی ،پارێزه‌ری نزیك له‌و فه‌رمانگه ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «به
هۆی گه‌نده‌ڵی و ك��اره نایاساییه‌كانی فه‌رمانبه‌ری پێشووه‌وه ،فه‌رمانبه‌ری تر ناوێرێت جێگاكه‌ی بگرێته‌وه». له لێدوانێكی تایبه‌تیدا ،نه‌جات حوسێن ،س �ه‌رۆك��ی لیژنه‌ی ن� هزاه�ه له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك ڕای��گ �ه‌ی��ان��د «ب �ه‌پ��ێ��ی ی��اس��ا ،ده‌ب��ێ��ت به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ته‌سجیل عه‌قاری دوو لێپێچینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت». (به‌یان) له كاتی ڕوماڵكردنی ئه‌م
ڕاپ��ۆرت �ه‌دا ،كامیل ساڵه‌یی ،قائیمقامی كه‌ركووكی لێ ئاگاداركرده‌وه ،ناوبراویش به یاوەریى تیمی كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندن ده‌ستبه‌جێ گه‌یشت ه فه‌رمانگه‌كه و به هۆیه‌وه ڕێگریی له ڕۆژنامه‌نووسان كرا بۆ وێنەگرتن و نزیكنه‌بوونه‌وه له بینای فه‌رمانگه‌كه .تیمی ( )12كه‌ناڵی سه‌ر به نه‌ته‌وه جیاوازه‌كان به‌ر توندوتیژیی پ��اس �ه‌وان��ی ف�ه‌رم��ان��گ�ه‌ی خ��ان��وب�ه‌ره‌ی دوو كه‌وتن و كامێرا و كه‌ره‌سته‌كانی
ڕۆژن��ام��ه‌ن��ووس��ان زی��ان��ی گ��ه‌وره‌ی��ان بەركه‌وت .له ب هرامبه‌ریشدا قائیمقام ڕۆڵی ناوبژیوانی بینی و دواتر داوای لێبوردنی له ده‌زگا ئاماده‌بووه‌كان كرد له كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسیدا و به‌دواداچوونه‌كه‌ی بۆ ئه‌و فه‌رمانگه‌یه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه. (به‌یان) هه‌وڵی وه‌رگرتنی لێدوانی ئه‌و هاوواڵتیانه‌ی دا كه مامه‌ڵه‌کانیان پەکى کەوتووە ،به‌اڵم لە ترىس مامەڵەکانیان نه‌یانتوانی لێدوامنان بۆ بده‌ن.
پ��ڕۆژەی��اس��ای��ان�ه‌ی تائێستا پێشكه‌ش ن���ه‌ك���راون ،ی��اخ��ود په‌سه‌ندكردنیان دواكه‌وتووه ،گۆران ئازاد وتی «مه‌سه‌له‌ی ئ�ه‌و پڕۆژەیاسایانه كۆتاییان دێ��ت و ده‌بێت بۆ خوولی داهاتووی په‌رله‌مان جارێكی دی پێشكه‌ش بكرێنه‌وه .به‌پێی پ�ه‌ی��ڕەوی ناوخۆی په‌رله‌مانیش ،ئه‌و پرۆژەیاسایانه‌ی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ كراوه ،ئه‌وله‌ویه‌تیان ده‌بێت». هه‌ر په‌یوه‌ست به‌م بابه‌ته ،كاوه عه‌بدوڵاڵ ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێامنی بۆ (به‌یان) وتی «ڕەنگه یه‌كێتی و پ��ارت��ی كاندیدی ت��ری��ان هه‌بێت و به دڵی خۆشیان نه‌بێت دایاننانێن».
ئه‌و پێی وابوو «دوور نییه مه‌ترسییان هه‌بێت كاندیده‌كه‌یان له ده‌نگدانی په‌رله‌مانتاراندا ده‌رنه‌چێت» .هه‌روه‌ك وتیشی «به‌وپێیه‌ی تائێستاش واڵت به سیسته‌م به‌ڕێوه‌نابرێت ،پارتی و یه‌كێتی به‌الیانه‌و ه ئاساییه ئه‌م دوو لیژنه گرنگه‌ی په‌رله‌مان بێ سه‌رۆك بن». دووپاتیشیكرده‌وه «زیامنه‌ندی یه‌كه‌م له‌م كه‌مته‌رخه‌مییه ،هاوواڵتییانن ،ئه‌گه‌رنا به‌رپرسه‌كان ئیشیان ڕایی ده‌كرێت». كاوه عه‌بدوڵاڵ وتیشی «ئه‌و دوو حزبه زۆر بایه‌خ به كاروباری خه‌ڵك ناده‌ن، بۆچی؟ ئه‌م پرسیاره‌ش ته‌نیا به خۆیان وه‌اڵم ده‌درێته‌وه».
ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مان:
دابه‌شنه‌كردنی پێشینه‌كانی 2013 پێشێلكردنی یاسایه سه‌ید نامی پ���اش ت��ێ��پ�ه‌ڕب��وون��ی زی��ات��ر ل ه شه‌ش مانگ له ساڵی ،2013تا ئێستا وه‌زاره‌ت���ی دارای���ی هیچ واده‌ی�ه‌ك��ی ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی مامه‌ڵه‌ی پێشینه‌ی خانووبه‌ره‌ی هاوواڵتیان ده‌ستنیشان نه‌كردووه .ئه‌مه‌ش ناڕەزایی زۆری الی هاوواڵتیان دروستكردووه .ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستانیش دابه‌شنه‌كردنی ئه‌و پێشینانه به پێشێلكردنی یاسا ناو ده‌بات. ئه‌حمه‌د ئیرباهیم ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان) وتی «ئێستا هه‌ندێك پێشینه‌ی ساڵی 2012ده‌درێ��ن ،تائێستا هیچ مامه‌ڵه‌یه‌كی پێشینه‌ی ساڵی 2013ى هاوواڵتیان وه‌رناگیرێت ،چه‌ند جار ب �ه‌دواداچ��وومن��ان بۆ ك���ردووه ،هه‌ر ده‌ڵێن ده‌ستپێده‌كاته‌وه ،به‌اڵم تائێستا ده‌ستی پێنه‌كردووه‌ته‌وه ،ئه‌مه‌ش پێشێلكردنی یاسایه». وت �ه‌ب��ێ��ژی وه‌زاره‌ت�����ی دارای���ی رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌وان پێدانی پاره‌ی خانووبه‌ره‌یان دیاریی نه‌كردووه كه
رۆژانه چه‌ند چه‌ك بده‌نه هاوواڵتیان. س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك��ی��ش ل �ه یه‌كێك له بانكه‌كانی سلێامنییه‌وه به پێچه‌وانه‌ی قسه‌كانی و هزاره‌تی دارایی به (به‌یان) ی راگه‌یاند ،ك ه پێیان وتراوه رۆژانه 54 بۆ 55چه‌ك زیاتر خه‌رج نه‌كه‌ن. دلێر تاریق ،وته‌بێژی وه‌زارت��ی دارایی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ (به‌یان) وت��ی «ل�ه كۆبوونه‌وه‌كاندا به هیچ بانكێك نه‌وتراوه كه رۆژی ئه‌وه‌نده خه‌رج بكه ،بۆیه له سه‌ره‌تای ده‌وامه‌وه تا كۆتایی ده‌وام ،ده‌بێت ئیشی خه‌ڵك ب �ه‌ڕێ بكه‌ن .بانك هه‌یه 70كه‌س به‌ڕێده‌كات ،هه‌یه وه‌ك بیستوومه 10 بۆ 15كه‌س به‌ڕێده‌كات .هه‌ریه‌كه به‌پێی توانا و ئیشی خۆی». وت�ه‌ب��ی��ژی وه‌زاره‌ت����ی دارای���ی، وتیشی «ئ�ه‌ول�ه‌وی�ه‌مت��ان داوه به‌و هاوواڵتیانه‌ی ساڵی رابردوو ،كه ئه‌وان ته‌واوبوون ،ئیرت مامه‌ڵه‌ی هاوواڵتیانی ئه‌مساڵ وه‌رده‌گرین .و هزاره‌تی دارایی له میزانیه‌ی 2013كه له په‌رله‌مان په‌سه‌ندكرا ،بڕی 600ملیار دیناری دان���اوه ب��ۆ پێشینه‌كان و خه‌رجی ده‌كات».
عیامد عه‌یارسه ،نووسه‌ر و مامۆستای زانسته سیاسییه‌كان له زانكۆی ئه‌رده‌ن بۆ به‌یان:
باوه‌ڕی ته‌واوم به‌وه هه‌ی ه كورده‌كان ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی خۆیان هه‌بێت ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د عیامد عه‌یارسه ،نووسه‌ر و مامۆستای زانسته سیاسییه‌كان له زانكۆی ئه‌رده‌ن، ل ه دواوت��اری��دا كه له ماڵپه‌ڕی (ئیالف) ب�ڵ�اوی ك���ردووه‌ت���ه‌وه ،ئ��ام��اژەی ب �ه‌وه داوه كه جیاوازی و ملمالنێكانی نێوان ه���ه‌ردوو مه‌زهه‌بی سوننه و شیعه، ده‌كرێ لێكنزیكبوونه‌وه‌یان بۆ بكرێت. گه‌ر پێشڕەوانی ئه‌و مه‌زهه‌بانه ئاماده‌یی ته‌واویان هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی چیرت ڕێڕەوی ئه‌و ملمالنێیانه به‌ره‌و ئاقاری خوێناوی نه‌ڕوات. له قسه‌وباسێكی (به‌یان)دا له‌گه‌ڵ عیامد عه‌یارسه سه‌باره‌ت به وتاره‌كه‌ی و ب��ی��روڕای س�ه‌ب��اره‌ت به ملمالنێكانی ناوچه‌كه و كێشه‌ی كورد له‌و نێوه‌نده‌دا،
ناوبراو وێڕای خۆشحاڵیی خۆی به‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌یه‌كی كوردیدا پردێكی په‌یوه‌ندیی ب��ۆ دروس��ت��ب��ووه ،به‌ڵێنی ئه‌وه‌شی دا كه له ده‌رفه‌تێكی دیكه‌دا گفتوگۆیه‌كی تێروته‌سه‌ل له‌وباره‌یه‌وه سازبكات. س�ه‌ب��اره‌ت ب��ه‌وه‌ی تا چه‌ندێك له بهرژەوهندیی توركیا و ئێرانه كه به‌ره‌كانی ملمالنێ له‌م ناوچه‌یه درێژەیان پێبدرێت و ڕۆڵیان هه‌یه له گه‌رمكردنی ملمالنێ مه‌زهه‌بییه‌كان له واڵتانی ڕۆژهه‌اڵتی ناو هڕاست؟ عیامد عه‌یارسه بۆ (به‌یان) وتی «بێگومان ملمالنێ سیاسییه‌كان، ملمالنێ مه‌زهه‌بییه‌كان ده‌جووڵێنن .به‌ڵێ توركیا و ئێران به‌رژە‌وه‌ندییان له ناوچه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هه‌یه و هه‌ردوو الیان به مافی خۆیانی ده‌زانن كه سنووری
ده‌س �ه‌اڵت��ی��ان ب �ه‌رف �راوان�تر ب��ك�ه‌ن .له‌و به‌رفراوانكردن و ملمالنێیه‌شدا كۆمه‌ڵێك گرووپ و الیه‌ن هه‌ن كه به‌رژه‌وه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئه‌و دوو واڵته یه‌كده‌گرێته‌وه .من بۆ خۆم ب��اوه‌ڕی ت �ه‌واوم به‌و ه هه‌یه كه بهرژەوهندیی بااڵی كورده‌كان له‌وه‌دایه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی خۆیان دامبه‌زرێنن، به‌وه‌ی ئه‌وان ڕێژەیان ده‌گاته نزیكه‌ی ( )38-35ملیۆن كه‌س و ل ه ناوچه‌یه‌كی جوگرافی و مێژوویی تایبه‌ت به خۆیان ده‌ژی���ن .ب��ه‌اڵم واڵتێكی وه‌ك��و توركیا به‌رژەوه‌ندییه‌كی پێچه‌وانه‌ی هه‌یه و ناخوازێت كورده‌كان بگه‌نه ئه‌و ئامانجه‌ی خۆیان ،له‌وپێناوه‌دا ئاماده‌شه بكه‌وێته جه‌نگه‌و ه بۆ نه‌هاتنه‌دیی ئه‌و ئامانجه، بێئه‌وه‌ی گو ێ به هیچ پره‌نسیپێكی ئاینیی هاوبه‌ش له نێوان كورد و توركدا بدات».
س������ه‌ب������اره‌ت ب�����ه ڕۆڵ و ب �هرژەوهن��دی��ی �ه‌ك��ان��ی ئ�ه‌م��ری��ك��اش له به‌رده‌وامبوونی ملمالنێ مه‌زهه‌بییه‌كان له ناوچه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ،ئه‌و مامۆستایه‌ی زانسته سیاسییه‌كان ده‌ڵێت «ئه‌مریكا به‌رژەوه‌ندییه‌كی ئه‌وتۆی نییه له به‌رده‌وامبوونی ئه‌و ملمالنێ مه‌زهه‌بییه‌دا، هه‌رچه‌نده هه‌وڵی پاراستنی ئاسایش و به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانی ئیرسائیلیش ده‌دات. ئێستا ئه‌وه‌ی به الی ئه‌مریكاوه گرنگه و بایه‌خێكی زۆری پێده‌دات ،له‌م سێ خاڵه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه :چه‌كه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران ،په‌ره‌سه‌ندنی كاره تیرۆریستییه‌كان، كه سنووری كیشوه‌ره‌كانی تێپه‌ڕاندووه، هه‌روه‌ها پارێزگارییكردن له جێگیركردنی ن��رخ��ی فرۆشتنی ن���ه‌وت ب �ه دۆالری ئه‌مریكی».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
ی پارێزگارانی كوردستان بۆ به‌یان:
ن له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی بارزانی هه‌یه
ده‌مانه‌وێت نه‌ختێك خۆشه‌ویست بین .هیوادارم تۆش ئاماده بیت ك ه چۆن ئه‌م بڕگه‌یه جێگیرده‌كه‌م. به‌یان :ب��اس ل �ه‌وه ده‌كرێت كه له‌الیه‌ن یه‌كێتی و پارتییەوە بودجه‌ی حزبه‌كه‌ی ئێوه بڕاوه ،تا چه‌نده ڕاسته؟ ن �ه‌ج��ات س��وورچ��ى :ن��ا ،ڕاس��ت نییه ،به‌اڵم ناوه ناوه یه‌كێتی و پارتی له فلته‌رمان ده‌ده‌ن ،ئێمه‌ش ده‌بێت خۆمان ڕابگرین. به‌یان :ئه‌م لێكنزیكبوونه‌وه‌تان له‌سه‌ر پێشنیاری ئێوه بووه ،یان له‌سه‌ر پێشنیاری پارتی؟ نه‌جات سوورچى :به‌دڵنیاییه‌وه له‌سه‌ر پێشنیاری ئ�ه‌وان ب��ووه .ئێمه ح �ه‌ڤ��ده ساڵه ئ��اواره‌ی��ن ،ك��ه‌س له ئێمه‌ی نه‌پرسیوه‌ته‌وه .پارتی نوێنه‌ری تایبه‌تی خ��ۆی ل�ه ڕێ��گ�ه‌ی س �ه‌رۆك بارزانیی ناردبوو .له‌گه‌ڵی دانیشتین، بیر و بۆچوونی خۆمان پێ گه‌یاند و چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی پارتی و بنه‌ماڵه‌ی بارزانیین. ب��ه‌ی��ان :الی��ه‌ن��ی س��ێ��ی�ه‌م وه‌ك ناوبژیوان هه‌بووه له‌نێوانتاندا؟ ن��ه‌ج��ات س���وورچ���ى :ن�ه‌خ��ێ��ر، نوێنه‌رێكی تایبه‌تی خۆی ناردبوو ،جگه له‌و ،كه‌سی تر تا ئێستا له‌نێوامناندا نییه. به‌یان :كه‌ی ئه‌م لێكنزیكبوونه‌وه‌یه به ته‌واوی ڕاده‌گه‌یه‌نرێت؟ نه‌جات سوورچى :ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌و نوێنه‌ره نزیكه‌ی سێ سه‌عات و نیو گفتوگۆمان كرد ،بیر و بۆچوونی ئێمه‌یان وه‌رگرت و چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی ئه‌وانین .چونكه وه‌ك وت��م ،حه‌ڤده ساڵه ئ��اواره‌ی��ن ،كه ده‌رب���ه‌ده‌ری و كوشتنی تیادایه ،به چه‌ند سه‌عاتێك چۆن كۆتایی پێدێت. ب����ه‌ی����ان :ك����ه‌وات����ه ئ��ێ��س��ت��ا
ه���ه‌ردوو الت��ان پ �ه‌رۆش��ی سوڵح و له‌یه‌كرتنزیكبوونه‌وه‌ن؟ نه‌جات سوورچى :به‌ڵێ ،ئه‌وه‌ش بۆ یه‌كڕیزیی كورده. ب��ه‌ی��ان :ب���ه‌اڵم ل �ه م���اوه‌ی ئه‌م حه‌ڤده ساڵه‌دا به‌شێكی بنه‌ماڵه‌كه‌تان له‌گه‌ڵ پارتی ڕێككه‌وتن ،بۆچی ئێوه له‌م ماوه‌یه‌دا ڕێكنه‌كه‌وتن و ئێستا ده‌تانه‌وێت ڕێكبكه‌ون؟ نه‌جات س��وورچ��ى :وه‌ك پارتی خ��ۆی باسی ده‌ك��ات ،كێشه‌یان كاك زه‌ی����ده ،ده‌ب��ێ��ت كێشه‌كه له‌گه‌ڵ كاك زه‌یدیش چاره‌سه‌ر بكه‌ن .ئه‌و په‌یوه‌ندیی به كێشه‌كه‌وه هه‌یه ،وه‌ك كاتی خۆی پارتی پڕوپاگه‌نده‌ی ده‌كرد. ئێستا ده‌ب��ێ��ت ده‌س��ت و په‌نجه‌ی ئه‌ویشی تیادا بێت. به‌یان :له نامه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ پرۆژەی یاسای ده‌ستوور بۆ حزب و الیه‌نه سیاسییه‌كانی كوردستان بۆ ده‌ربڕینی تێبینیی خۆیان ،بۆ ئێوه‌شی
و ه��ه‌م��وارك��ردن��ه‌وه‌ی ب �ه س��ازان��ی الیه‌نه‌كان؟ ن �ه‌ج��ات س��وورچ��ى :پێم وای �ه پڕۆژەیاسای ده‌ستوور قورئانی پیرۆز نییه ،قابیلی گ��ۆڕان نه‌بێت .پێشم وایه ئه‌م ملمالنێیه ئه‌وه‌نده‌ی كێشه‌ی سیاسیی نێوان الیه‌نه‌كانه ،ئه‌وه‌نده كێشه نییه له بڕگه و مادده‌كانی ده‌ستوور .ده‌یان یاسا له بهرژەوهندیی ده‌س��ه‌اڵت تێپه‌ڕیوه ،بۆچی باسیان نه‌كردووه ،باسی پ��ڕۆژەی ده‌ستوور ده‌ك���ه‌ن؟! پێوسته ئ �ه‌م ده‌س��ت��ووره به ڕەزام�ه‌ن��دی��ی هه‌موو الیه‌نه‌كان په‌سه‌ندبكرێت ،چونكه ئه‌م ده‌ستووره بۆ حزبێك و تایه‌فه‌یه‌ك و بنه‌ماڵه‌یه‌ك نییه ،بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كه .بوونی ده‌ستوور بهرژەوهندیی هه‌موو كوردستانییه‌كی تیادایه. به‌یان :وه‌ك پارتی پارێزگاران له‌سه‌ر كام به‌ش و بڕگانه‌ی ده‌ستوور تێبینیتان هه‌یه و خوازیاری گۆڕانكارین
به‌قه‌د دڵۆپه ئاوێك كێشه له نێوان پارتی پارێزگارانی هه‌ولێر و پارتی پارێزگارانی سلێمانی نییه وه‌ك الیه‌نێكی سیاسی ناردبوو؟ نه‌جات سوورچى :حه‌ڤده ساڵ ه ته‌نها یه‌ك نامه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان و حكومه‌ت بۆ ئێمه نه‌هاتووه ،ئێمه دابڕاوین له هه‌موو شتێك. به‌یان :ئێوه له‌گه‌ڵ ك��ام الیه‌ی ده‌س��ت��وورن ،ده‌ن��گ��ی پ��ێ��ده‌ده‌ن بۆ ڕیفراندۆم یان گه‌ڕانه‌وه بۆ په‌رله‌مان
تیایدا؟ ن���ه‌ج���ات س����وورچ����ى :ئ �ه‌م � ه ده‌ستوور نییه ،پ��ڕۆژەى ده‌ستووره. كه‌موكووڕیی هه‌یه ،قابیلی چاككردن و ڕاستكردنه‌وه‌یه .له دانیشتنێكی دووقۆڵیی یان سێ قۆڵیی په‌رله‌مان ،با چاره‌سه‌ری بكه‌ن. ب���ه‌ی���ان :خ��ه‌ڵ��ك��ی ت��ائ��ێ��س��ت��ا ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی پارتی پارێزگاران وه‌ك
حزبێكی خێڵی س��وورچ��ى ده‌بینن، ئه‌وه‌نده وه‌ك پارتێكی دامه‌زراوه‌یی سیاسیی نیشتیامنی نابینن ،وه‌ك بڵێی ڕەت��دان �ه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌ی خێڵی بارزانییه‌كانه كه پارتی دیموكراتی هه‌یه ،بنه‌ماڵه‌ی خێڵی سوورچى پارتی پارێزگارانی هه‌یه .تاچه‌ند هه‌وڵی ئه‌وه‌تان داوه ئه‌م تێڕوانینه خێڵه‌كییه له حزبه‌كه‌تان دووربخه‌نه‌وه؟
پاڵپشتی ئه‌م حزبه‌یه ،به‌اڵم سه‌یری ئه‌ندامانی پارێزگاران بكه له گه‌رمیان تا بادینان و سلێامنی ،له هه‌موو چین و توێژەكانی تیادان .ئه‌مه په‌یوه‌ست نییه به خێڵی سوورچى ،پیشرتیش پێم گوتی كه له هه‌ڵبژاردنی داهاتوو خۆم كاندیدناكه‌مه‌وه و ڕێگه بۆ كه‌سێكی تر خۆشده‌كه‌م ببێت به سه‌رۆكی پارتی پارێزگاران ،تا خاڵی بین له‌و قسانه‌ی
پڕۆژه‌یاسای ده‌ستوور ،قورئانی پیرۆز نییه تا قابیلی گۆڕان نه‌بێت نه‌جات سوورچى :هیوادارم ئه‌و قسه‌یه‌م وه‌ك خۆی بنووسی .به‌ڕێزت ڕۆژنامه‌نووسی ،ده‌بێت زانیاریت ل�ه‌س�هر ه�ه‌م��وو شتێك هه‌بێت ،به حوكمی ئه‌وه‌ی كار له ڕۆژنامه‌یه‌كی ڕۆژان����ه ده‌ك����ه‌ی .ك��ه ت��ۆ ن �ه‌زان��ی 1996/6/16چییه؟ به‌دڵنیاییه‌وه هه‌مان شت نازانی ،بۆیه ده‌پرسی كه پارتی پارێزگاران تایبه‌ته به بنه‌ماڵه‌ی سوورچى؟ به‌یان :ئێمه ده‌زانین ڕووادوه‌كه چۆن و چی بووه ،به‌اڵم ناكرێت له‌بری به‌ڕێزت قسه بكه‌م و بنووسم .ده‌بێت شته‌كان له خۆته‌وه بگوترێن ،كاری من پرسیاركردنه ،نه‌ك ده‌رخستنی ڕووداوه‌كه. ن��ه‌ج��ات س���وورچ���ى :ن�ه‌خ��ێ��ر، سوورچىیه‌كان چه‌ند ئه‌ندامێكن له پارێزگاران ،به‌اڵم ئینكاریی خێڵێكی گ���ه‌وره‌ی س��وورچ��ى ناكرێت ك�ه له ناوچه‌یه‌كی سرتاتیژیی كوردستان
ئێوه ده‌ی��ك �ه‌ن .ئێمه وه‌ك بنه‌ماڵه كارناكه‌ین ،وه‌ك حزبێكی نه‌ته‌وه‌یی كوردستانی كارده‌كه‌ین .ئه‌و ئااڵیه‌ی به‌رزمان ك��ردووه‌ت �ه‌وه ،هه‌ركه‌سێك هه‌ڵیبگرێت ،سوورچی بێت ،بڵباس بێت ،یان هه‌ر خێڵێكی دیكه ،یان هه‌ر هاوواڵتییه‌كی دیكه ،ئێمه پیرۆزبایی لێ ده‌كه‌ین. به‌یان :ده‌وترێت له‌و شوێنانه‌ی س��ن��ووری پ��ارت��ی ک��ە ن��ف��وزی پارتی پ��ارێ��زگ��اران ب�ه‌ه��ێ��زه ،ج��ه‌م��اوه‌ر و هه‌واداری كۆمه‌ڵی ئیسالمی به‌هێزه، پارتییش ده‌یه‌وێت به گه‌ڕانه‌وه‌ی ئێوه بۆ هه‌ولێر و ئه‌و ناوچانه جه‌ماوه‌ری كۆمه‌ڵ بۆ ئێوه بگه‌ڕێنێته‌وه و كۆمه‌ڵ له‌و ناوچانه الواز بكات؟ نه‌جات سوورچى :په‌یوه‌ندیامن له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستان زۆر خۆشه و خۆیشامن به قه‌رزداری جه‌نابی مامۆستا عه‌لی باپیر ده‌زانین كه ڕۆژێك له ڕۆژان ئێمه‌ی له 31ی
ئاب ڕزگار كرد ،كه له‌وێ ده‌ربچین، ئه‌مه وه‌ك بیروڕایه‌ك .به‌اڵم له ناوچه‌ی سوورچىایه‌تی ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی گ �ه‌ش �ه‌ی ك����ردووه ،دی���اره ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌یه كه بیروبۆچوونیان له حزبه‌كانی تر باشرته .ئێمه‌ش وه‌ك خێڵی سوورچى كه له‌و ناوچانه هه‌ین، نه‌یانتوانیوه بچنه ناو پارتی پارێزگاران له ترسی الیه‌نێكی سیاسی ،پێیان باشبووه به‌ره‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمی بڕۆن كه وه‌ك وه‌فایه‌ك بێت بۆ كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،پیاوه‌تییه‌كیان له‌گه‌ڵ ئێمه كردووه. ب �ه‌ی��ان :ك �ه‌وات �ه ئ��ه‌و پرسیاره ڕاسته كه ئامانج له نزیكبوونه‌وه‌تان بۆ الوازك��ردن��ی جه‌ماوه‌ری كۆمه‌ڵی ئیسالمییه؟ نه‌جات سوورچى :پارتی سیاسه‌ت ده‌ك��ات ب �ه‌ڕێ��زم ،زۆری��ش ئ��ازای�ه له سیاسه‌ت .پارتی ئه‌مڕۆ له بارودۆخێكی ت �ه‌ن��دروس��ت��دا ن��ی��ی�ه .ه��اوپ�ه‌ی�مان�ه سرتاتیژییه‌كه‌ی خۆیشی تاراده‌یه‌ك لێی دووركه‌وتووه‌ته‌وه ،ئۆپۆزسیۆنیش ئێستا به‌هێز بووه .پارتیش حه‌ڤده ساڵه سه‌المی له ئێمه ن�ه‌ك��ردووه ،ئه‌مڕۆ ڕەنگه بهرژەوهندیی له‌گه‌ڵ ئهوه بێت كه پارێزگاران له ناوچه‌یه‌كی زۆری خێڵی سوورچى كه له سنووری پارتییه كاری پێیه‌تی ،ده‌یه‌وێت گۆڕانكاری له‌ناو ئه‌م خه‌ڵكه بكات. به‌یان :كه‌واته دووركه‌وتنه‌وه‌ی یه‌كێتی و به‌هێزبوونی سێ الیه‌نه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�ه‌ك�ه وای��ك��رد ل �ه ئێوه نزیكببێته‌وه؟ نه‌جات سوورچى :من پێم گوتی پارتی له كاتی پێوستدا كارته‌كانی خۆی به‌كار دێنێت ،زیره‌كانه‌ش ئه‌م كارتانه به‌كاردێنێت .به‌و شێوه‌یه ده‌یانبینم.
4 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
نه‌جات سوورچی ،سه‌رۆكی پارتی
213ساڵە ناكۆكیی بنه‌ماڵه‌ییمان دوای نزیكه‌ی بیست ساڵ له ناكۆكیی نێوان هه‌ردوو حزبی پارتی پارێزگارانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، یان ڕوونتر ،ناكۆكیی نێوان هه‌ردوو خێڵی بارزانی و سوورچی ،ئێستا هه‌وڵێك له‌ئارادای ه بۆ نزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌م دوو خێڵ و پارته له یه‌كتری و كۆتاییهێنان ب ه ناكۆكیی نێوانیان. نه‌جات سوورچی ،سه‌رۆكی پارتی پارێزگارانی كوردستان ،ل ه گفتوگۆیه‌كی تایبه‌تی (به‌یان)دا به‌م شێوه‌ی ه باس له هۆكار و شێوازی نزیكبوونه‌ویان له‌گه‌ڵ پارتی و ڕه‌وشی ئێستای حزبه‌كه‌ی ل ه كوردستان و په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی نیشتمانی و چه‌ند ته‌وه‌رێكی وردی دیك ه دەکات ،كه ڕاشكاوان ه پرسیاره‌كان كراون و ناوبراویش ڕاشكاوانه وه‌اڵمده‌داته‌وه. گفتوگۆ :زریان جه‌وهه‌ر
فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
«
لێکنزیکبوونەوەی ئێمە و پارتی، لەسەر پێشنیازی ئەوان بووە
ب �ه‌ی��ان :ئ �ه‌م ڕێكه‌وتنه‌ی ئێوه و پارتی چ��ۆن ڕووی��دا و له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌كه؟ نه‌جات سوورچى :ئێستا نه‌بووه‌ته ڕێككه‌وتن ،به‌ڵكو ئه‌وه‌ی هه‌یه ته‌نها لێكنزیكبوونه‌وه‌ی نێوامنانه و له سه‌ره‌تادایه. به‌یان :ده‌وترێت هۆكاری ئه‌م ڕێكه‌وتنه ،ڕێكه‌وتنی سرتاتیژیی یه‌كێتی و پارتییه ،كه له دوای ئه‌و ڕێكه‌وتنه‌وه له الی �ه‌ن یه‌كێتییه‌وه په‌راوێز خراون؟ نه‌جات سوورچى :نا ،ئێمه به‌و شێوه‌یه نایبینن كه یه‌كێتی په‌راوێزی خستبین .ب���ه‌اڵم خ��ۆت��ان ده‌زان���ن ئێستا ب��ه‌ره‌و ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌چین، زۆربه‌ی قورسایی ئه‌ندام و الیه‌نگری پارێزگاران و عه‌شیره‌تی سوورچى له سنووری پارتییه. ب �ه‌ی��ان :ك �ه‌وات �ه ئ��ه‌وه بووه‌ته هۆكاری ئه‌وه‌ی ناچاربن له‌گه‌ڵ پارتی ڕێكبكه‌ون؟ ن��ه‌ج��ات س���وورچ���ى :ن��ازان��م مه‌به‌ستی بهڕێزتان له ڕێكه‌وتن چییه له‌گه‌ڵ پارتی؟ به‌اڵم هه‌ركه‌س و الیه‌ن و عه‌شیره‌تێك ناكۆكیی كه‌وته نێوان، پێوسته پشتگیری بكرێت له ڕێكه‌وتن و ئێمه ده‌مانه‌وێت ناوماڵی كوردی یه‌ك بخرێت و باش بێت و گه‌شه‌ی پێ بدرێت .ئه‌گه‌ر بتوانرێت كێشه‌ی ئه‌م حه‌ڤده ساڵه چاره‌سه‌ر بكرێت، كارێكی باشه. ب��ه‌ی��ان :ئ��ێ��وه زی��ات��ر ناكۆكیی بنه‌ماڵه‌یی و خێڵه‌كیتان له‌گه‌ڵ پارتی هه‌یه ،یان ناكۆكیی بیروبۆچوونی سیاسی؟ نه‌جات سوورچى :ئێمه ناكۆكیی بنه‌ماڵه‌ییامن ل�ه ساڵی 1892ەوه
«
«
«
ئه‌مڕۆ پارتی ل ه بارودۆخێكی ته‌ندروستدا نییە
یه‌كێتی پشتی ل ه حزب ه هاوپه‌یمانه‌كانی خۆی كرد
خوێنی شه‌هید حسێن ئاغا و هاوڕێكانی له‌بیرناكرێت
ل�ه‌گ�ه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی ب��ارزان��ی هه‌یه، كه ده‌ك��ات�ه 213س��اڵ .ب �ه‌اڵم دوای ڕاپه‌ڕین نزیكبوونه‌وه‌یه‌ك په‌یدا بوو، پێشوازیامن لێكردن و پشتگیرمان ك��ردن .باره‌گاكانی پ��ارێ��زگ��اران كه شوێنی حه‌وانه‌وه‌ی سه‌رۆكی پارتی بوو ،ماڵی هه‌موو كه‌سێك بوو ،به‌اڵم ئێمه له 6/16وه ئه‌نفال كراین .له دوای 31ی ئاب ،ئێمه حه‌ڤده ساڵه
به‌شداربوون یان ده‌ستیان هه‌بوو له‌و ئه‌نفاله ،بیانده‌نه دادگا؟ ن���ه‌ج���ات س����وورچ����ى :ج���ارێ زووه ،ك��ات��ی ئ���ه‌م ق��س��ان�ه نییه. ئێمه ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن هه‌موو الیه‌ك یه‌كهه‌ڵویست بین ،ئهوه كاتی ماوه. ئه‌وه‌ی ئێستا گرنگه ،یه‌كڕیزیی كورده ب �ه‌الم��ان �ه‌وه ،ك�ه ك��وردس��ت��ان ئێستا پێوستی به‌م یه‌كڕیزییه‌یه.
باردۆخی تایبه‌ت و ناهه‌موار و شه‌ڕی ناوخۆ و ده‌س��ه‌اڵت ،هه‌موو ئه‌مان ه وایكرد كه پارتی پارێزگاران ببێته دوو له‌ت. ب�ه‌ی��ان :ك�ه‌وات�ه ده‌س���ه‌اڵت ئه‌م ئینشیقاقه‌ی به ئێوه كرد؟ ن �ه‌ج��ات س��وورچ��ى :ده‌س��ه‌اڵت ئینشیقاقی ب���ه ه���ه‌م���وو ح��زب�ه كوردستانییه‌كان كردووه. به‌یان :ئێوه تا چه‌ند له خوێنی حسێن ئاغای سوورچى خۆش بوون؟ نه‌جات سوورچى :خوێنی شه‌هید حسێن ئاغا و هاوڕێكانی كه بڵێیت له‌بیری بكه‌ین ،له‌بیر ناكرێت .ته‌نها شه‌هید حسێن ئاغا نییه ،به‌ڵكو كۆمه‌ڵێكن له بنه‌ماڵه‌ی سوورچى شه‌هید ك��راون ،ب�ه‌اڵم بۆ یه‌كڕیزیی كورد ،هه‌رچی بكه‌ین كه‌مه. به‌یان :كه‌واته ئێوه قوربانی به خۆتان ده‌ده‌ن بۆ یه‌كڕیزیی كورد؟ ن���ه‌ج���ات س���وورچ���ى :ب �ه‌ڵ �ێ،
پێویسته حزبه عه‌لمانییه‌كانی كوردستان چاو له ئیسالمییه‌كان بكه‌ن هه‌ولێرمان نه‌بینیوه. به‌یان :مه‌به‌ستت له ڕۆژی 6/16 چییه؟ كێ ئێوه‌ی ئه‌نفالكرد؟ نه‌جات سوورچى :چۆن ده‌بێ تۆ ڕۆژنامه‌نووس بیت و نه‌زانیت ڕۆژی 6/16چییه؟ ب �ه‌ی��ان :ئێمه ده‌زان��ی��ن ،ب�ه‌اڵم ناكرێت له‌بری ئێوه قسه بكه‌ین، ده‌مانه‌وێت ڕوونكردنه‌وه له ده‌می به‌ڕێزتانه‌وه بێت؟ ن���ه‌ج���ات س���وورچ���ى :ڕۆژی كاره‌ساتی گوندی كه‌ڵه‌كین بوو ،كه ب��ووه ه��ۆی شه‌هیدكردنی حوسێن ئاغای سوورچى و سه‌رۆكی عه‌شیره‌تی س��وورچ��ى و هاوڕێكانی .له الیه‌ن بارزانییه‌وه ئه‌نفالكراین. به‌یان :دوای ئ�ه‌وه‌ی دادگاكانی كوردستان سه‌ربه‌خۆیی ته‌واویان وه‌رگ���رت و ل��ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌ی ئێستا ده‌رچوون ،وه‌ك بنه‌ماڵه‌ی سوورچى و پارتی پارێزگاران ،به‌نیاز نین ئه‌وانه‌ی
به‌یان :به‌اڵم چه‌ندین ئامۆزا و كه‌سی ئێوه چوونه‌ته‌وه ناو پارتی، ئه‌مه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك بووه ،ئه‌م چوونه‌وه‌ی ئه‌وان و مانه‌وه‌ی تۆ له سنووری یه‌كێتی؟ ن���ه‌ج���ات س���وورچ���ى :به‌پێی ب �هرژەوهن��دی��ی خ��ێ��زان ،به‌شێك له خێزانی سوورچى گه‌ڕاونه‌ته‌وە ،به‌اڵم پارێزگاران ئێستا له سلێامنییه. ب���ه‌ی���ان :پ��ێ��ت��ان وان��ی��ی��ه ئ �ه‌م ن��زی��ك��ب��وون �ه‌وه‌ی �ه‌ت��ان ل��ه پ��ارت��ی، هه‌نگاوێكی تره بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌تان له‌گه‌ڵ پارتی پارێزگارانی دیموكراتی كوردستان له سنووری پارتی؟ نه‌جات سوورچى :به‌قه‌د دڵۆپه ئاوێك كێشه له نێوان پارتی پارێزگارانی هه‌ولێر و پارتی پارێزگارانی سلێامنیدا نییه. به‌یان :ئه‌ی كه‌وایه بۆچی دوو پارتی جیاوازن؟ ن��ه‌ج��ات س���وورچ���ى :ب��وون��ی
«
ده‌سه‌اڵت ئینشیقاقی ب ه هه‌موو حزب ه كوردستانییه‌كان كردووه
ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتی پارتی .ته‌نها حه‌وت ڕۆژە جنسیه‌م ده‌رهێناوه ،تا ئێستا جنسیه‌ی عێراقیم نه‌بووه .چۆن ده‌ڵێیت ناكۆكیی سیاسیتان نییه؟ هه‌موو كۆبوونه‌وه‌كانی سه‌رۆكی ه �ه‌رێ��م ل �ه مه‌سیف س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن ده‌كرێن ،بیستووتانه ئێمه بانگهێشت كرابین؟ به‌یان :ئه‌گه‌ر مه‌سعود بارزانی بانگهێشتان بكات ،ئێوه ده‌چن؟ ن��ه‌ج��ات س��وورچ��ى :ت��ا ئێستا بانگهێشت نه‌كراوین ،ئ�ه‌م گله‌ییه ده‌بێت له یه‌كێتیی نیشتیامنی بكه‌م، كه وه‌ك چۆن پارتی ئه‌و حزبانه‌ی كه الیه‌نگر و دۆستی پارتین ،بانگهێشتیان ده‌كات ده‌بوایه یه‌كێتیش ئه‌م حزبانه‌ی بانگهێشتبكردایه كه دۆستی یه‌كێتین. به‌تایبه‌ت پارتێكی وه‌ك پارێزگاران كه هاوپه‌یامنی یه‌كێتی بووین له ڕابردوودا. ب���ه‌ی���ان :ده‌وت���رێ���ت ب �ه‌ه��ۆی
خۆمان به قه‌رزداری مامۆستا عه‌لی باپیر ده‌زانین كه ڕۆژێك له ڕۆژان ئێمه‌ی له 31ی ئاب ڕزگار كرد ب �هرژەوهن��دی��ی ك��ورد الی ئێمه ل ه بهرژەوهندیی هه‌موو حزب و تاك و بنه‌ماڵه‌یه‌ك گه‌وره‌تره. به‌یان :كه‌واته ئێوه ته‌نها ناكۆكیی خێڵه‌كیتان له‌گه‌ڵ پارتی هه‌یه ،نه‌ك سیاسی؟ نه‌جات سوورچى :چۆن ناكۆكیی سیاسی نییه؟ ئێمه 17ساڵه ئاواره‌ین، ت��ا ئێستا ب���ۆم نییه ب��گ�ه‌ڕێ��م�ه‌وه
بهرژەوهندیی ئابووری ،له ڕێكه‌وتنی سرتاتیژیی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ پارتی ،ئێو ه په‌راوێز خراون؟ نه‌جات سوورچى :ته‌نها پارتی پارێزگاران نییه كه په‌راوێزخراوه، به‌ڵكو الی�ه‌ن��ی تریش ه �ه‌ن ك�ه له یه‌كێتی نزیكن .یه‌كێتی له ڕاب��ردوو پێنج حزبی هاوپه‌یامنی هه‌بوو ،كوان؟ ئ �ه‌م كه‌مته‌رخه‌مییه‌ی یه‌كێتی بۆ
«
بۆ كۆنگره‌ی داهاتوو خۆم كاندید ناكه‌مه‌وه
الیه‌نه‌كانی تریش هه‌یه .به‌اڵم پارتی وانییه بۆ هاوپه‌یامنه‌كانی ،توانیویه‌تی ئه‌م هاوسه‌نگییه ڕابگرێت .یه‌كێتی پشتی له حزبه هاوپه‌یامنه‌كانی خۆی كرد. به‌یان :ده‌وترێت ئێوه 23ساڵه به‌هه‌مان نه‌مه‌تی پارتی كار ده‌كه‌ن و به جۆرێك له جۆره‌كان به‌وان بارگاوی بوون ،بۆ منوونه له‌وه‌ته‌ی دروستبوون، تا ئێستا له هه‌ردوو حزبی پارێزگاران، ته‌نها بنه‌ماڵه‌ی سوورچى سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات ،بۆ بیر له‌وه ناكه‌نه‌وه كه‌سی تر ببێته سه‌رۆك ،به‌ده‌ر له بنه‌ماڵه‌ی ئێوه؟ ن �ه‌ج��ات س��وورچ��ى :ته‌مه‌ننام ده‌كرد له كۆنگره‌ی دووه‌م��ی پارتی پارێزگاران جه‌نابت ئاماده‌بووبایت ،تا ئه‌م پرسیاره‌ت نه‌كردبایه .له ئێستاوه ب��ۆ ك��ۆن��گ��ره‌ی سێیه‌م بانگهێشتت ده‌ك��ه‌م .لێره‌وه پێتان ده‌ڵێم كه بۆ كۆنگره‌ی داهاتوو خۆم كاندید ناكه‌م، ده‌بێت كه‌سێكی تر ده‌ستنیشان بكه‌ن. نامانه‌وێت هه‌ر بنه‌ماڵه‌ی سوورچى بێت .ئه‌گه‌ر كه‌سیكی تر له بنه‌ماڵه‌ی س��وورچ��ى خ��ۆی ك��ان��دی��د ب��ك��ات و ده‌ربچێت ،ئه‌وا مافی خۆیه‌تی .من ته‌مه‌ننا ده‌كه‌م بۆ كۆنگره‌ی داهاتوو مبێنم ،تا بتوانم ئه‌م بڕگه‌یه جێگیر بكه‌م له‌ناو په‌یڕەو كه نابێت هیچ كه‌س له یه‌ك خول زیاتر بۆی هه‌بێت پۆستی سه‌رۆكی پارێزگاران به‌ڕێوه‌به‌رێت. بۆ ئه‌مه‌ش به‌ڕاستی پێویسته حزبه عه‌ملانییه‌كانی كوردستان چ��او له ئیسالمییه‌كان بكه‌ن كه چۆن به ویستی خۆی سكرتێری پارته‌كه‌یان دانیشت و له‌به‌رچاوی جه‌ماوه‌ری حزبه‌كه‌ی و جه‌ماوه‌ری ده‌ره‌وه خۆشه‌ویست بوو. خه‌ڵك ڕێزی زیاتری ده‌گرێت .ئێمه‌ش
7 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
یه‌كێتیی جوتیاران :له‌دە هه‌زار جوتیاری بیتوێن ،ته‌نها 500جوتیار بۆی هه‌یه گه‌نم ته‌سلیم بكات
جوتیارێك :حكومه‌ت حه‌زده‌كات هه‌موومان ببینه پۆلیس پەیجور :زریان جه‌وهه‌ر
فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
ع��ه‌ب��دول��ق��ادر ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا، جوتیارێكی گوندی قه‌مته‌رانی ن��اوچ��ه‌ی بیتوێنه .ده‌رب����اره‌ی گ��رف��ت�ه‌ك��ان��ی��ان ده‌ڵ��ێ��ت «ئ���ه‌وه گه‌منوه‌رگرتن نییه ،خۆڵكردنه چاوی جوتیاری ه �ه‌ژاره .جوتیارێك به‌م هه‌موو مه‌ینه‌تییه‌وه بڕێك گه‌نم ڕەنیو دێنێ ،یه‌ك کیلۆگرام په‌ینی كیمیایی به 750دینار كڕیووه، به‌اڵم یه‌ك گیلۆ گه‌نم به 650دینار وه‌رده‌گرن .ئه‌مه كشتوكاڵكردن نییه به‌ڵكو بێكاری شاراوه‌یه كه له واڵته دواكه‌توووه‌كان باوه ،زۆربه‌مان كه خه‌رجیه‌كه‌ی لێكبده‌ینه‌وه له‌گه‌ڵ داهاته‌كه‌ی ،دڵنیابن زه‌ره‌رده‌كه‌ین له‌جیاتی قازانج». ئه‌و جوتیارە گله‌ییه‌كی زۆری له حكومه‌ت هه‌یه و پێی وایه كه‌س خه‌میان ناخوات« .به‌رهه‌مه‌كان ئ���ه‌وه‌ی ل��ێ��ی س��وودم��ه‌ن��د بێت س �ه‌رم��ای �ه‌داره‌ك��ان��ن .ب �ه‌داخ �ه‌وه ئێمه‌ی جوتیار له‌وه‌ته‌ی هه‌ین له مێژوودا ،هه‌ر په‌راوێزخراوین ،ئێستا نه سه‌ندیكایه‌كی به‌هێزمان هه‌یه نه لیژنەیه‌كی باشی په‌رله‌مامنان هه‌یه ،نه وه‌زاره‌تێكی خه‌مخۆر. حكومه‌تیش حه‌زده‌كات هه‌موومان ببینه پۆلیسی ئه‌و تا وه‌ك دارعه‌سا به‌كارمانبێنی بۆ خزمه‌تی خۆی، نه‌ك نیشتامن ،چونكه نیشتامن كه ئاسایشی ئابووریی نه‌بێ ،له ڕووخان نزیكده‌بێته‌وه .ب��ڕب��ڕەی پشتی ئاسایشی ئابووریش كشتوكاڵه. حكومه‌تیش هیچ سیاسه‌تێكی نییه ئێمه‌ی پێ وابه‌سته‌ی زه‌ویی الدێ بكات ،بیر له‌وه ناكاته‌وه ئامێری وام��ان بۆ دابینبكات كه بتوانین ملمالنێی ج��وت��ی��اری ده‌ره‌ك��ی��ی پ��ێ ب��ك��ه‌ی��ن.ئ��ه‌وه‌ی خ��ۆش�مان به‌رهه‌میدێنین ،به‌م حاڵه لێامن ده‌كڕنه‌وه كه ده‌یبینن». باپیر كه‌لكانی ،به‌رپرسی لقی
ڕاپه‌ڕینی یه‌كێتیی جوتیارانی كوردستان، ده‌ڵێت «ئێمه نه‌مانتوانیوه داكۆكی له مافی جوتیاران بكه‌ین .ئه‌گه‌ر ئێمه ڕێكخراوێكی زیندوو باین كه تاكه به‌رگریكاری جوتیاران ده‌بێ ئێمه بین، ئه‌گه‌ر ئێمه هێزی گوشارباین ،شایسته‌ی ئه‌م ئه‌ركه پرۆزه باین حاڵی جوتیار به‌و شێوه‌یه نه‌ده‌بوو ،تائێستا شایسته‌ی ئه‌و ئه‌ركه پیرۆزه نین كه به‌رگریكردنه له مافی جوتیاران .تا ئێستا هه‌ڵبژاردمنان نه‌كردووه 22 .ساڵه جوتیاران نوێنه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان هه‌ڵنه‌بژاردووه ،بۆیه بۆیان بووینه‌ته گرفت .ده‌ی��ان گرفتی جوتیاری هه‌یه ئه‌گه‌ر ئێمه‌ی یه‌كێتیی جوتیاران هێزی فشار باین ،ده‌سه‌اڵمتان ناچار ده‌كرد خزمه‌تی جوتیاران بكات،
سااڵنه 10%ی بودجه بۆ خزمه‌تی جوتیار ته‌رخانناكرێت .به‌اڵم ئێمه وه‌ك یه‌كێتیی جوتیاران ،هه‌ر له خوا ده‌پاڕێینه‌وه، خوایه لێامن تێكنه‌ده‌ی». ن��اوب��راو ده‌رب����اره‌ی ن��رخ��ی ئه‌و گ �ه‌من �ه‌ی ك �ه وه‌ری���ده‌رگ���رن ،ده‌ڵێت «نرخه‌كه تاڕاده‌یه‌ك گونجاوه ،به‌اڵم ته‌نیا ناوه‌كه‌ی بۆ جوتیاره .له سنووری بیتوێن 10ه��هزار جوتیار هه‌یه ،ته‌نیا 500 جوتیار مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه گه‌نم ته‌سلیم بكات ،ئه‌ویش 70%ى جوتیار نییه، باندن .ئه‌م باندانه كاریان خوێنمژینی جوتیارانه ،ی�ه‌ك ت�ه‌ن به ش�ه‌ش سه‌د هه‌زار له جوتیار ده‌كڕن و به هه‌شتسه‌د هه‌زار ده‌یفرۆشنه‌وه ،به‌اڵم ئێمه كاتێ نادادگه‌رییه‌ك ده‌بینین ،ده‌یگه‌یەنینه
الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار ،ئه‌وكات ته‌نیا پیاوخراپیامن بۆ ده‌مێنێته‌وه ،خۆشامن هێنده هێزی گوشار نین ناچاریان بكه‌ین تا به ئه‌ركی خۆیان هه‌سنت. ڕاستییه‌كه‌ی ده‌بێت وه‌رگرتنی گه‌نم 4مانگ بخایه‌نێت ،ب �ه‌اڵم حكومه‌ت 2مانگی دان���اوه ،به‌ڕاستی الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار وه‌ك پێویست كار ناكات، ئێمه‌ش ئه‌و هێزه نین زۆر بێئومێدین له داهاتووی خۆمان .بۆیه ڕەشبینم، نه حكومه‌ت و نه ئێمه وه‌ك ڕێكخراو، ئ �ه‌رك��ی خ��ۆم��ان ب �ه‌ران��ب �هر جوتیار جێبه‌جێناكه‌ین .ده‌رب��اره‌ی زیادبوونی به‌رهه‌می كشتوكاڵیش ،ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی هه‌یه جوتیار خۆی به‌رهه‌میهێناوه نه‌ك حكومه‌ت هۆی پێشكه‌وتنی كشتوكاڵ
بێت ،هه‌مووی له‌سه‌ر ئه‌ركی جوتیار ه كه به‌رهه‌می دانه‌وێڵه 70%زی��ادی كردووه». الی خۆشیه‌وه ساڵح حسێن ساڵح، به‌ڕێوه‌به‌ری كشتوكاڵی ڕانیه ،ده‌ڵێت «هه‌وڵده‌ده‌ین له‌م هه‌فته‌یه‌دا ده‌ست به وه‌رگرتنی دانه‌وێڵه بكه‌ین ،ئه‌م پرۆسه‌یه سه‌ر به به‌غدایه ،په‌یوه‌نديی به ئێمه‌وه نییه ،ئێمه ئ �ه‌وه‌ی پێامن كرابێت بۆ كارئاسانی ئ �ه‌م لیژنه‌یه كردوومانه له به‌غدا كۆمه‌ڵێك پێوستی سه‌ره‌تایی بۆ كراوه .له‌ناو بیتوێن گه‌منی جوتیارانی قه‌زاكانی :دوك��ان و ڕانیه و ق�ه‌اڵدزه وه‌رده‌گرین ،پاریش 6/ 16 كردوومانه‌ته‌وه». ئه‌و به‌رپرسه‌ی لقی جوتیارانی
ڕان���ی���ه ه���ۆك���اری دواك��ه‌وت��ن��ی وه‌رگرتنی گه‌منی بۆ نه‌بوونی سایلۆ گێڕایه‌وه «ئێستا بودجه‌ی به‌شی قۆناغی یه‌كه‌می دروستكردنی سایلۆ دابینكراوه ،بڕیاره بدرێته ته‌نده‌ر ب��ڕی 40دۆن��م زه‌وی��ی بۆ ته‌رخانكراوه ،چه‌ند ساڵێكی ده‌وێت بۆ ته‌واوبوون». ه���ه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و ه��ۆك��اری دواكه‌وتنی وه‌رگرتنی گه‌منی له جوتیاران ،بۆ ئ �ه‌وه گێڕایه‌وه كه وه‌زاره‌تی بازرگانیی به‌غدا به‌هۆی وه‌رگه‌ڕانی ئۆتۆمبێلێك كۆمه‌ڵێك فه‌رمانبه‌ری تیاچوو ،هه‌وڵدراوه وه‌رگرتنه‌وه بباته سلێامنی ،به‌اڵم ئێمه ڕێگه‌مان نه‌دا ،بیانوه‌كانیان زۆر مه‌قبول نه‌بوو». پێشه‌وا تۆفیق ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی كشتوكاڵی له په‌رله‌مانی كوردستان س �ه‌ب��اره‌ت به كێشه‌ی جوتیاران وتی «ئێمه به‌دواداچوومنان بۆ ئه‌و پرسه ك��ردووه ،به‌اڵم هۆكاره‌كه‌ی له‌ده‌ست حكومه‌تی هه‌رێمدا نییه، بانگه‌شه‌ی ئهوه ده‌كرا كه 6/1گه‌نم وه‌گ���رن ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه دوا ك �ه‌وت، ك��اری ئێمه‌ش چاودێرییه ،به‌اڵم چۆنیه‌تی وه‌رگرتنه‌كه‌ی به‌ده‌ره له ده‌سه‌اڵتی ئێمه .كاره‌كه مه‌ركه‌زییه و په‌یوه‌ندی به هه‌رێمه‌وه نییه. كه‌میی بودجه‌ی وه‌زراتی كشتوكاڵ وای��ك��ردووه حكومه‌ت كه‌مرتین هاوكاریی جوتیار بكات .چه‌ندین س��اڵ �ه ح��ك��وم�ه‌ت ب��ڕی��اری داوه ش�ه‌ش سایلۆ دروستبكات ،به‌اڵم نه‌یكردووه». ن��اوب��راو ب��اس��ی ل �ه خراپیی تاقیگه‌كانیش كرد و وتی «زۆر گه‌نم هه‌یه لێره به پله‌سێ وه‌رده‌گیرێت، به‌اڵم له پاریزگایه‌كی تر پله‌یه‌كه. دواك��ه‌وت��ن��ی وه‌رگ��رت��ن��ی گه‌نم، كرێی س�ه‌ی��اره له‌سه‌ر جوتیاران زی��ادده‌ك��ات ،ئ�ه‌م�ه‌ش واده‌ك���ات خه‌رجیی زیاتر بكات .جوتیارانیش با له کاىت گرفته‌كان په‌یوه‌ندیامن پێوه بكه‌ن بۆ هاوكاریكردنیان».
ۆبووین له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ره‌كامنان
ه‌ڵێنه‌كانی هه‌ڵبژاردن هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت په‌رله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان) وتی: ڕێكخراوه‌ك ه به‌ڵێنه‌كانی هه‌ڵبژادنی ێ داواك���ردوون ،ئه‌وانیش ڕاب���وردووی ل به‌ڵێنه‌كانیان ب ه ڕێكخروه‌ك ه داو ه و حه‌زده‌كه‌ن به‌دواداچوونی له‌سه‌ر بكه‌ن. ه���ه‌روه‌ه���ا س��ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی كوردستانی ل ه په‌رله‌مانی كوردستان ئاماژە به‌وه‌ده‌كات ،ك ه ڕێكخراوی ناوبراو داوای به‌ڵێنه‌كانیان لێ كردوون و حه‌زیش ده‌ك��ه‌ن ب��ه‌دواداچ��وون بۆ به‌ڵێنه‌كان بكرێت. س��ۆزان��ی خ��اڵ � ه ش��ه‌ه��اب ،س �ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی كوردستانی ل ه په‌رله‌مانی كوردستان له‌باره‌ی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی ك ه له هه‌ڵبژاردنی 2009ب ه خه‌ڵكیان داوه ،بۆ
(به‌یان) وتی «موباله‌غه‌ی ه ئه‌گه‌ر بڵێین هه‌موو به‌ڵێنه‌كامنان جێبه‌جێ كردووه، به‌ڵكو ڕێ��ژەی مه‌عقول هه‌یه .له‌به‌ر ئ�ه‌و ه ئێم ه پێامن وای� ه ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی ب ه خه‌ڵكامن داو ه %60تاكو %70م��ان جێبه‌جێكردووه». جێگری سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕانیش ل ه په‌رله‌مانی كوردستان ڕایگه‌یاند ڕاستگۆبوون له‌گه‌ڵ خه‌ڵك و سه‌ره‌كیرتین به‌ڵێن و دروشمی هه‌ڵبژاردنی ڕابوردوویان جێبه‌جێكردووه. د .رێباز فه‌تاح ،جێگری فراكسیۆنی گۆڕان ل ه په‌رله‌مانی كوردستان ،ده‌ڵێت «ده‌توانین له‌و ڕوانگه‌یه‌و ه قسه‌بكه‌ین ك ه ئێم ه ڕاستگۆبووین له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌ی
پێشكه‌شكراومان له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان، چونك ه به‌ڵێنی سه‌ره‌كیی ئێم ه ئه‌و ه بوو ك ه ئه‌گه‌ر زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كامنان به‌ده‌ستهێنا ،حكومه‌ت پێكدێنین ،ئه‌گه‌ر زۆرینه‌شامن به‌ده‌ستنه‌هێنا ،ئه‌وا ده‌بینه ئۆپۆزسیۆنێكی چاالك .دیار ه ئه‌و به‌ڵێن ه بۆ ئه‌وكات شتێكی تاز ه و قورس بوو ،چونكه هیچ كه‌سێك ئه‌وه‌ی تاقینه‌كردبووه‌وه، بۆی ه پێم وای ه ئه‌وە به‌ڵێنێكی زۆر گهوره بوو ه ك ه جێبه‌جێامن كرد». د .رێباز جه‌ختی ل �ه‌وه‌ش��ك��رده‌و ه كه فراكسیۆنی گ���ۆڕان ل �ه‌س �هر هه‌موو ورده‌كارییه‌كانی كاری ئۆپۆزسیۆن كاریان كردوو ه و وازیان نه‌هێناو ه و ده‌ستیان له به‌ڵێنه‌كان هه‌ڵنه‌گرتووه.
فراكسیۆنی كوردستانی: نزیكه‌ی %70ى به‌ڵێنه‌كانمان جێبه‌جێكردووه
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
نه‌خۆشێك :خوا ڕەحمی كرد پسووڵه‌كه‌م ونكرد؛ ده‌نا منیش ده‌چوومه پاڵ ئه‌وان
ئاڤاستین؛ بێمتمانه‌یی قووڵتر كرد ئاكار شیره‌یی :هه‌ولێر ده‌مێكه هاوواڵتیانی كوردستان ئ�ه‌وه ده‌رده‌ب���ڕن كه متامنه‌یان ب ه حكومه‌ت و داموده‌زگاكانی نه‌ماوه، به‌اڵم له‌جیاتی ئه‌وه‌ی به‌رپرسان كار بۆ ئهوه بكه‌ن سپه‌یسی جیاوازییه‌كان كه‌مبكه‌نه‌وه ،كه‌چی جار بۆ جار پانتایی بێمتامنه‌یی به‌رینرت ده‌بێت و وه‌ك ده‌ڵ��ێ��ن ،ب�ه بینینی هه‌ر گه‌نده‌ڵییه‌ك ،مه‌ڵۆیه‌كی تر ده‌چیته سه‌ر خه‌رمانی بێئومێدیی جه‌ماوه‌ر. ڕووداوه‌ك��ه‌ى شاری هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی كوردستان ،كه به كاره‌ساتی ئاڤاستین ناوی ده‌رچوو، كه بووه هۆی نابینایی 30هاوواڵتیی ئ �ه‌م كوردستانه ،هێنده‌ی دیكه بێمتامنه‌ییه‌كەی قووڵرت كرده‌وه .ئیرت به‌رده‌وام ئه‌و بۆشاییه فراوان ده‌بێت، ئه‌وه‌ش بۆ ئایینده جێگه‌ی مه‌ترسییه. ب �ه‌ش��ێ��ك ل��ه ه��اوواڵت��ی��ان��ی كوردستانیش متامنه‌یان به داموده‌زگا ته‌ندروستییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم نییه ،وه‌ك هاوواڵتیان خۆیان باس له‌وه ده‌كه‌ن .زارا ئه‌حمه‌دى ته‌مه‌ن 50ساڵ ،ده‌ڵێت «ئه‌و ده‌رمانانه‌ی ئێمه له نه‌خۆشخانه و عیاده‌كان وه‌ری��ده‌گ��ری��ن هیچ سوودێكامن پێناگه‌یه‌نن و ئ���ازار ل�ه لەشامن ناچێته ده‌ره‌وه ،من كه نه‌خۆشیی چاو و ڕۆماتیزمم هه‌یه ڕۆژ لەدوای ڕۆژ خراپرت ده‌ب��م .مانگی دووی ئه‌م ساڵ له‌گه‌ڵ كوڕەكه‌م چووم بۆ نه‌خۆشخانه‌ی ڕزگ��اری ل ه هه‌ولێر بۆ چاوم ،دوای پشكنین وتی :بڕۆ مانگێكی ت��ر وه‌ره‌وه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ی پشكنین بۆ چاوه‌كانت بكه‌ین ،به‌اڵم خوا كردی ئه‌و وه‌ره‌قه‌یه‌ی كه بۆی نووسیبووم كه پێی بچمه‌وه الی، بزرم كرد ،ئه‌گه‌رنا منیش له‌وانه‌یه یه‌كێك بووبام له‌و 30نه‌خۆشه‌ی كه چاویان كوێربووه ،بۆی ه متامنه‌م به نه‌خۆشخانه حكومییه‌كان نییه». له‌یال ئیسامعیل ،یه‌كێك له
نه‌خۆشه‌كان ،بۆ به‌یان ده‌ڵێت «ئه‌وه‌نده دكتۆر چاره‌سه‌ر و دەرمانی بۆ داناوم، ئه‌وه‌ی به‌كارم هێنان ،سوودی نه‌بوو ،بۆیه نه‌موێرا چیرت بچمه‌وه الی دكتۆر». سه‌باره‌ت به شێوازی هێنانی ئه‌و ده‌رمانانه‌ی دێنه كوردستان ،تا چه‌ند له كارگه به‌ناوبانگه‌كانی جیهانن و جێگه‌ی باوه‌ڕی نێوده‌وڵه‌تین ،مامۆستا ئیدریس، «به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای خاڵداریی تایبه‌ت به هێنانی ده‌رمان ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له سه‌ره‌تادا كۆمپانیاكان له هه‌موو شوێنێك ده‌رمانیان ده‌هێنا ،سنوورێك نه‌بوو بۆ هێنانی ده‌رمان له هه‌ر واڵتێك، به‌اڵم له ئێستادا به‌بێ كوالێتی ناتوانرێت ده‌رمان بهێرنێت ،كه ئهوه شتێكی باشه، به‌اڵم كێشه‌كه ئه‌وه‌یه ده‌رمان كه‌مبووه و نرخه‌كه‌شی گرانبووه له بازاڕدا ،ئه‌مه‌ش به تێپه‌ربوونی كات چاك ده‌بێت .بۆ منوونه
ئه‌م مانگه ده‌رمان ل ه بازاڕدا زۆرتره وه‌ك له مانگی پێشووتر كه ئه‌زمه‌ی ده‌رمان بوو له بازاڕ ،بۆیه ئێستا كۆمپانیاكان یان نایهێنن ،یان ده‌رمانی ئه‌سڵی و كوالێتی به‌رز ده‌هێنن .له‌گه‌ڵ كۆمپانیای ئه‌سڵی گرێبه‌ست ده‌ك �ه‌ن .وه‌ك پێشوتر نییه كه كه‌سێك بیویستبا ده‌رم���ان بێنێت ڕووی له ئوردن یان ئێران و چین ده‌كرد، ب �ه‌اڵم ئێستا بیر ل �ه‌وه ده‌ك��ات�ه‌وه كامه ده‌رمانی ئه‌سڵ و باشه ،ئه‌وە ده‌هێنێت، پێشرت نه‌خۆشخانه‌كانیش داوایان ده‌كرد به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت بۆیان په‌یدا بكه‌ن، كێشه نییه ئه‌وان وه‌ریده‌گرن ،به‌اڵم له ئێستادا كوالێتی نه‌بێت ،ده‌ڵێت من لێی به‌رپرس نیم .بۆیه نه‌خۆشخانه‌كانیش ئه‌گه‌ر مادده‌كه ئه‌سڵی نه‌بێت ،نایكڕن و وه‌ریناگرن». س���ه‌ب���اره‌ت ب�����ه‌وه‌ی ه�ه‌ن��دێ��ك
كۆمپانیای هێنانی ده‌رمان هه‌یه ڕێگرن ل��ه‌وه‌ی كێبڕكێ دروستببێت ،ئه‌وان ه ده‌ستی حزبیان له پشته و هه‌ندێك جار له س �ه‌رووی یاساوه‌ن .ب��ازاڕی هێنانی ده‌رمانیان ق��ۆرغ ك��ردووه .ئه‌و خاوه‌ن كۆمپانیایه وتی «من ناتوانم له‌و باره‌وه قسه بكه‌م ،به‌اڵم بۆ منوونه وه‌ریبگرین، ئه‌گه‌ر من ئه‌و جۆره ده‌رزییه‌ی ئاڤاستینم هێنابوایه ،حسابێكی تر بوو ،كه حكومه‌ت له‌گه‌ڵی ده‌ك��ردم ،به‌اڵم كه كه‌سێكی تر هێنای ،حسابێكی دیكه‌یه .له‌به‌ر ئهوه یاسا بۆ هه‌موومان سه‌ره‌وه‌ر نییه .یه‌ك دوو كۆمپانیا هه‌یه زۆر پێم سه‌یره كه له كوالێتی ده‌رچوون كه جێی گومانن!». له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان چه‌ند ه جدی بوو له‌سه‌ر به‌دواداچوون و دووباره‌نه‌بوونه‌وه‌ی حاڵه‌ته‌كان؟ دكتۆر سه‌روه‌ر ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان
ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ده‌رزی ئاڤاستین كه من به‌دواداچوونم بۆ ك���ردووه ،ل ه ئه‌نجامی ورده‌كاریی به‌كارهێنانی ده‌رزییه‌كه نه‌بووه ،به‌ڵكو له ئه‌نجامی هێنانی ده‌رزییه‌كی قاچاغ كه به كوالێتی كۆنرتۆڵدا تێنه‌په‌ڕیوه، ل ه هه‌مان كاتدا ئه‌وه‌ی سه‌یره ئه‌وه‌یه ده‌رزییه‌ك ه عه‌یبی نه‌بوو ه و نه‌خۆشخانه عه‌یبی نه‌بوو ه و كه‌لوپه‌له‌كانیش عه‌یبیان نه‌بووه ،ئه‌ی كێ عه‌یبی هه‌یه؟ ئه‌ی قابیله نه‌خۆشه‌كان هه‌ر ل ه خۆیانه‌وه وابن؟ به‌ڵكو له ئه‌نجامی نه‌بوونی ده‌زی و ده‌رمان له شاری هه‌ولێر كه ده‌رزی ئاڤاستین و پێنج جۆری تری ده‌رزی له نه‌خۆشخانه‌كان ك��ش��اب��وون �ه‌وه ،ك �ه ئ��ه‌و ده‌رزی��ی��ه بۆ نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه به‌كار ده‌ه��ات. هه‌روه‌ها پیسی نه‌خۆشخانه‌كان .ئه‌وه‌ی من تێبینیم كردبێت ،جۆرێك بازرگانی
به نه‌خۆش و نه‌خۆشخانه‌كانه‌و ه ده‌كرێت ،نه‌خۆشخانه حكومییه‌كان پشتگوێخراون و پیس و پۆخڵن، ده‌رمانیان وه‌ك پێویست تێدا نییه ،له ب هرانبه‌ردا گرنگی به نه‌خۆشخانه‌ی ئه‌هلی ده‌درێت». ل�ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ردا د .خالیس، وته‌بێژی وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندروستیی حكومه‌تی ه�ه‌رێ��م ،ئ �ه‌و قسه‌یه ڕەت��ده‌ك��ات��ه‌وه ك �ه ه��اوواڵت��ی��ان بێمتامنه‌بووبن ب �ه دام��وده‌زگ��ا و بنكه ته‌ندروستییه‌كان ،ئه‌و له‌وباره‌یەوه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «س���ه‌ره‌ت���ا ح���ه‌ز ده‌ك����ه‌م ئ��ه‌وه ڕابگه‌یه‌نم كه متامنه‌ی هاوواڵتیان كه‌منه‌بووه‌ته‌وه ،سه‌ردانی خه‌ڵك ب��ۆ نه‌خۆشخانه‌كامنان و بنكه ته‌دروستییه‌كامنان له جاران زیاتر نه‌بێت ،كه‌مرت نه‌بووه .خۆی ڕاسته ڕووداو و كێشه ه�ه‌ب��ووه ،به‌اڵم متامنه كه‌منه‌بووه‌ته‌وه». ده‌رب��اره‌ی ئ �ه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت چه‌نده دڵنیایی ده‌داته هاوواڵتیان ك �ه كوالێتیی ده‌رم��ان��ه‌ك��ان له كوردستان باشن و جێگه‌ی باوه‌ڕن؟ وته‌بێژەكه‌ی و هزاره‌تی ته‌ندروستی ده‌ڵێت «ب هڕاستی ئێمه به‌رده‌وامین له‌سه‌ر پشكنین و كوالێتیی به‌رزی ده‌رمانه‌كان و ڕێگه‌ده‌گرین له هاتنه ن��اوه‌وه‌ی ده‌رمانی خ�راپ بۆ ناو نه‌خۆشخانه‌كان ،بۆی ه تاكه گرفتێك كه هه‌مان بێت ،هێنانی هه‌ندێك ده‌رمانه به قاچاغ .بۆیه ده‌بێت هاوواڵتیان ئاگاداربن كه ده‌رمان له چ شوێنێك وه‌رده‌گرن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و متامنه‌یه باشرت بكه‌ین» .سه‌باره‌ت به ڕۆڵی ڕێكخراوه ته‌ندروستیه‌كانی كوردستان له به‌ره‌وپێشربدنی كه‌رتی ته‌ندروستی .د .عه‌باس محه‌مه‌د، به‌رپرسی ڕێكخراوی ته‌ندروستكاران به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «پرۆژەیه‌كامن له‌به‌رده‌ستدایه بۆ تاوتوێكردنی كاری كارمه‌ندانی ته‌ندروستی به تایبه‌تی و ناوه‌ندی ته‌ندروستی به گشتی ،كه به یاسا ڕێكبخریت»
فراكسیۆنی گۆڕان :ڕاستگۆ
ڕێكخراوی توێژینه‌وه و په‌ره‌پێدان به عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر
رێكخراوێكی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ل ه هه‌ولێر له‌و به‌ڵێنان ه ده‌كۆڵێته‌و ه ك ه لیسته‌كان ل ه هه‌ڵبژاردنی ڕاب��وردووی په‌رله‌مانی كوردستان ب ه خه‌ڵكیان داب��وو .چه‌ند لیستێكی په‌رله‌مانیش ئه‌و هه‌نگاوه‌ی ڕێكخراوه‌ك ه به‌كارێكی باش د هزانن. ڕێ��ك��خ�راوی توێژینه‌و ه و په‌ره‌پێدان ك ه باره‌گاكه‌ی ل ه هه‌ولێره ،ل ه ماوه‌ی ڕابوردوودا ،داوای به‌ڵێنه‌كانی هه‌ڵبژاردنی ڕاب��وردووی ل ه سه‌رجه‌م فراكسیۆنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان ك��ردووه ،ئه‌مه‌ش بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی ك ه ئه‌و فراكسیۆنان ه ب ه خه‌ڵكیان داوه. ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌و ه ئه‌یاد خالید ،سه‌رۆكی ڕێكخراوی توێژینه‌و ه و په‌ره‌پێدان،
ڕایگه‌یاند «ئامانجی سه‌ره‌كیامن له‌و پڕۆژە، ئه‌وه‌ی ه ك ه ل ه ماوه‌ی چوار ساڵی ته‌مه‌نی په‌رله‌مان هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ به‌رنامه‌ی ئه‌و لیستان ه بكه‌ین ك ه به‌شدارییان كردوو ه له په‌رله‌مان ،چونك ه لیسته‌كان کاتی خۆی كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنیان ب ه خه‌ڵك دا .ماوه‌یه‌كی تریش ئه‌و كار و چاالكیی ه ل ه ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن باڵوده‌كه‌ینه‌وه». هه‌روه‌ها سه‌رۆكی ڕێكخراوه‌ك ه ئه‌وه‌شی باسكرد ك ه ئ �ه‌وان ب � هراوردێ��ك ده‌كه‌ن ل ه نێوان ئه‌و ئیش و كارانه‌ی ك ه كراوه، له‌گه‌ڵ ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی ك ه لیسته‌ك ه به خه‌ڵكیان داو ه «بۆ زانینی ئه‌وه‌ی چه‌ند به‌ڵێن دراو ه و چه‌ندی جێبه‌ج ێ كراوه؟ ئیرت به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ستامن
ده‌كه‌وێت هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ لیسته‌كان ده‌كه‌ین». ب� ه وت��ه‌ی س �ه‌رۆك �ه‌ك �ه‌ی ،ڕێكخراوی توێژینه‌و ه و په‌ره‌پێدان ،باكگراوندێكی باشی هه‌ی ه ل ه ب��واره‌ی هه‌ڵسه‌نگاندن و به‌دواداچووندا ،چونك ه ل ه ساڵه‌كانی 2007و 2008و 2009كاریان له‌سه‌ر ئیش و كاره‌كانی حكومه‌ت و په‌رله‌مان و ته‌نانه‌ت كاریان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ریش كردوو ه ل ه هه‌رێم. په‌رله‌مانتاران و سه‌رۆكی لیسته‌كان ئه‌و كاره‌ی ڕێكخراوه‌كه ،ب ه كارێكی زۆرباش د هزانن و داواده‌ك �ه‌ن سااڵن ه ئه‌و جۆره كاران ه دووباره‌بكرێنه‌وه. ئارام شاهین ،په‌رله‌مانتاری ئه‌رمه‌نی له
9 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ه دۆالر! ژێرزه‌مینی پڕ ل ئا: ف هر ه ی د و ن ئه‌ح
مه‌د
ئێستا ب�ه‌ه��ۆی گ��ه‌وره‌ب��وون و فراوانبوونی دونیا و زیادبوونی ژماره‌ی م��رۆڤ�ه‌ك��ان�ه‌وه ،ه �ه‌روه‌ه��ا به‌هۆی هه‌ژموونی زۆری ئه‌مه‌ریكاوه به‌سه‌ر جیهاندا ،دراوی دۆالر بووه‌ته دراوی
كارپێكراو له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی و بۆ ئاڵوگۆڕی بازرگانی له‌نێوان واڵتانی جیهاندا وه‌ك دراوی هاوبه‌ش كاری پێده‌كرێت .له بواری ئابووریدا ب�ه‌زۆری گوێبیستی ئهوه ده‌بین كه
وێنه‌ی دووه‌م :بڕی (ده هه‌زار) دۆالره ،واته سه‌د گه‌اڵ، به‌زمانی گشتی ،یه‌ك ده‌فته‌ر دۆالر وێنه‌ی یه‌كه‌م :ئه‌ستوریی دراوی دۆالر ل ه جۆری سه‌د دۆالریی بریتیی ه له ()0.1075ی میللیمه‌ترێك
بڕی پاره‌ی فاڵن پرۆژە یان بوودجه‌ی فاڵن واڵت ئه‌وه‌نده ملیۆن دۆالر ،یان هێنده ملیار دۆالره .ئایا تا ئێستا بیرت له‌وه كردووه‌ته‌وه ئاخۆ قه‌باره‌ی ئه‌و ملیۆن و ملیار دۆالرانه ،چه‌نده‌یه؟ له
ماوه‌ی پێشوودا له هه‌رێمی كوردستان له الی �ه‌ن یه‌كێك ل ه به‌رپرسانه‌وه پرسی بوونی ژێرزه‌مینی پڕ له دۆالر وروژا ،لێره‌و ه ئاماژە به قه‌باره‌ی دۆالر ده‌كه‌ین له‌ناو ژێرزه‌مین و
ژووره تایبه‌ته‌كانی سه‌رمایه‌دار و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كاندا .ئاخۆ قه‌باره‌ی ملیۆنێك دۆالر‌و ملیارێك دۆالر چه‌ندێك بێت ...فه‌رموون له‌گه‌ڵ ئه‌م وێنانه.
وێنه‌ی سێهه‌م: قه‌باره‌ی بڕی (100هه‌زار) دۆالر ،واته (ده ده‌فته‌ر) دۆالر ،به به‌راورد به قه‌باره‌ی مرۆڤ
وێنه‌ی چواره‌م :قه‌باره‌ی بڕی (100ملیۆن) دۆالر ،واته (ده هه‌زار ده‌فته‌ر) ،به به‌راورد به قه‌باره‌ی مرۆڤ
وێنه‌ی هه‌شته‌م :بڕی یه‌ك ملیۆن دۆالر.
وێنه‌ی پێنجه‌م :قه‌باره‌ی بڕی (یه‌ك ملیار) دۆالر ،وات ه (سه‌د هه‌زار ده‌فته‌ر) ،به‌به‌راورد به قه‌باره‌ی مرۆڤ
بیهێن ه به‌رچاوی خۆت وێنه‌ی شه‌شه‌م :قه‌باره‌ی بڕی (یه‌ك تریلیۆن) دۆالر ،واته (سه‌د ملیۆن ده‌فته‌ر) ،به به‌راورد به قه‌باره‌ی مرۆڤ( .تێبینیی ئهوه بكه خاڵ ه سووره‌كه‌ی به‌شی خواره‌وه‌ی الی چه‌پ ،وێنه‌ی
وێنه‌ی حه‌وته‌م :بڕی یه‌ك ملیار دۆالر له‌ژوورێكدا دانراوه.
له‌كۆتاییدا ئه‌م چه‌ند ژماره‌یه بهێنه به‌رچاوی خۆت ،بزانه قه‌باره‌كه‌ی چه‌نده. ساڵی 2011بڕی قه‌رزی گشتیی ئه‌مه‌ریكا كه قه‌رزاری واڵتانی دیكه بووه ،بریتی بوو ه له(12.7تریلیۆن) دۆالر. كۆی گشتیی داهاتی نه‌ته‌وه‌یی نیشتامنی عه‌ره‌ب له ساڵی 2010دا (1.9تریلیۆن دۆالر) بووه .بوودجه‌ی گشتیی عێراق بۆ ساڵی ،2013نزیكه‌ی (119ملیار دۆالر) بووه .پاشان ژێرزه‌مینه پڕ له‌دۆالره‌كانیش بهێنه به‌رچاوی خۆت!
بۆ ڕێگرتن ل ه قۆپیه ،لە چین ستیان قه‌ده‌غه‌یه و .باوكی شاد زی��ات��ر ل�ه ن��ۆ ملیۆن ك��وڕ و كچی گه‌نج له واڵت��ی (چین) ئه‌م هه‌ینییه به مه‌به‌ستی ئه‌نجامدانی تاقیكردنه‌وه گشتییه‌كانی چوون ب��ه‌ره‌و زانكۆ ،ڕوو ل ه هۆڵه‌كانی تاقیكردنه‌و ه ده‌كه‌ن و ب ه مه‌به‌ستی ڕێگرتن له قۆپیه ،داوا له قوتابییه كچه‌كان ك �راوه كه ستیانه‌كانیان البه‌رن.
وێنە جیهانییەکان
ته‌رمه‌كه‌ی گیڤارا ئا :الس هه‌ورامی
بۆ خۆڕزگاركردن له به‌كارهێنانی ئه‌و ئامێره ئه‌لكرتۆنییانه‌ی كه بۆ قۆپیه به‌كارده‌هێرنێن له كاتی تاقیكردنه‌وه گشتییه‌كاندا ،هه‌رێمی (جیلین) ی باكوری ڕۆژهه‌اڵتی (چین) ،ئامێرێكیان ئاماده‌كردووه كه له ڕێیه‌وه ده‌توانرێت ئ �ه‌و م��اده كانزایی و ئه‌لكرتۆنییانه ب��دۆزرێ��ن��ه‌و ه ك��ه ب��ۆ ق��ۆپ��ی�ه‌ك��ردن به‌كارده‌هێرنێن .بۆی ه وه‌ك ل ه ڕۆژنامه‌ی (گڵۆباڵ ت��ای��م��ز)دا ب�ڵاوك �راوه‌ت �ه‌وه، داوا ل�ه‌و قوتابییه كچانه ك��راوه كه
ج��ۆره ستیانێكیان به‌ستووه م��اده‌ی ئاسنی تیابووه ،ده‌بێت ستیانه‌كانیان البه‌رن بۆ ئه‌وه‌ی نه‌توانن له ڕێگای ئاسنه‌كه‌وه پ�ه‌ی��وه‌ن��دی ب�ه جیهانی ده‌ره‌وه‌ی تاقیكردنه‌وه‌وه بكه‌ن ،به‌و پێیه‌ی كه بڕوانامه‌ی زانكۆ له‌و واڵته‌دا گرنگی و تایبه‌مته‌ندیی خۆی هه‌یه و ده‌بێته هۆی ده‌سته‌به‌ركردنی پاسپۆرت ب ه شێوه‌یه‌كی ئیلزامی و هۆكارێكی سه‌ركه‌وتنی كه‌سێتی و كۆمه‌اڵیه‌تییه هه‌موو قوتابییه‌ك هه‌وڵی ته‌واوی خۆی
ده‌دات كه به هه‌ر ڕێگایه‌ك بێت كورسیی زانكۆ به‌ده‌ستبهێنێت له‌و پێناوه‌شدا ئه‌و قوتابییانه‌ی ناتوانن به ت��وان��ای خۆیان ده‌رچ���ن ،په‌نا وه‌به‌ر قۆپیه ده‌به‌ن ،گرووپ و تۆڕی گهوره و رێكخراوه‌یی بۆ پێكهێرناوه و حكومه‌تیش هه‌موو رێوشوێنێكی ق�ه‌ده‌غ�ه‌ك��ردن��ی گ��رت��ووەت�ه‌ب�هر و له‌ساڵی 2012دا وه‌زاره‌تی ئاسایشی گشتی 1500كه‌سی ته‌وقیف كرد و 60هه‌زار ئامێریشی كۆنرتۆڵكرد.
ئه‌وه‌ی له وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، ته‌رمی شۆڕشگێڕی به‌ناوبانگ ،چێ گیڤارای ئه‌رجه‌نتینییه ،له دوای به‌دیلگرتن و گولله‌بارانكردنی له الیه‌ن هێزه‌كانی واڵتی بۆلیڤیاوه. له دوای گولله‌بارانكردنی گیڤارا له ڕۆژی ،1967/10/9بكوژە‌كانی كۆمه‌ڵێك له وێنه‌گر ه ڕۆژنامه‌وانییه‌كانیان بانگهێشت كرد ب ه مه‌به‌ستی گرتنی وێنه‌ی ته‌رمی ناوبراو ،تاوه‌كو بۆ هه‌وادارانی گیڤارای بسه‌ملێنن كه سیمبوله‌كه‌یان كوژراوه و له ژیاندا نه‌ماوه ،بۆ ئه‌وه‌ی كوژرانی ناوبراو كاریگه‌رییان كه‌مبكاته‌وه .به‌اڵم پیشاندانی وێنه‌كه ،كاریگه‌ریی پێچه‌وانه‌ی دروستكرد، به‌وه‌ی ڕە‌هه‌ندێكی تری ئه‌فسانه‌یی بۆ گیڤارا الی هه‌وادارانی دروستكرد .ئه‌وان
هه‌ستان ب�ه ب��ه‌راوردك��ردن��ی ڕووی گیڤارا له‌گه‌ڵ وێنه و ڕووی حه‌زره‌تی مه‌سیحدا. جێگه‌ی باسه ده‌ستگیركردنی چ �ێ گ��ی��ڤ��ارا ل �ه الی���ه‌ن هێزه‌كانی بۆلیڤیاوه ،له كاتێكدا بوو كه ناوبراو سه‌رقاڵی ڕێكخستنی شۆڕشبوو له دژی حكومه‌تی ئه‌و واڵت �ه ،هه‌روه‌ك ده‌ستگیركردنه‌كه‌شی به هاوكاریی ده‌زگ��ای هه‌واڵگریی ئه‌مریكا ()CIA بوو .پیشاندانی وێنه‌ی ته‌رمی گیڤارا و چ�ه‌ن��د وێنه‌یه‌كی ت��ری ل �ه كاتی ده‌ستگیركردنیدا ،كۆتاییان به هه‌موو ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ش هێنا ،كه پێیان وابوو ناوبراو له‌میانه‌ی شه‌ڕێكی سه‌خت له‌گه‌ڵ سوپای بۆلیڤیادا كوژراوه.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
روانینێك بۆ 8راهێنه‌ری سه‌رده‌می سه‌رۆكایه‌تیی پێرێز ره‌وه‌ند ف��ل��ۆری��ن��ت��ی��ن��ۆ پ��ێ��رێ��ز ل ه كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا رۆیشتنی خ��ۆزێ مۆرینهۆی له یانه‌ی ڕیاڵ مه‌درید راگه‌یاند ،له‌كاتێكدا كه ئه‌نچلۆتی ده‌ی��ه‌وێ��ت خ��ۆی بۆ گرتنه‌ده‌ستی راهێن هرایه‌تیی یانه‌كه ئاماده بكات ،تێڕوانینێك ده‌كه‌ین بۆ ئه‌و 8راهێنه‌ره‌ی كه له سه‌رده‌می فلۆرینتینۆ پێرێزدا راهێنه‌رایه‌تیی یانه‌كه‌یان كردووه. دلبۆسكه :سه‌ركه‌وتووترین و درێژخایه‌نرتینیان دلبۆسكه ،ه��هزار و 31رۆژ به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی یانه‌ی ریاڵ م�ه‌دری��د ب��وو .هیچ راهێنه‌رێكی تریان به ئه‌ندازه‌ی ئه‌و نه‌یانتوانی سه‌ركه‌وتن بۆ یانه‌كه تۆمار بكه‌ن7 ، پاڵه‌وانێتیی به‌ده‌ستهێناوه. كیرۆش :یه‌كه‌مین كڕینی پێرێز دوای ئه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی یانه‌كه‌ی گرته
ده‌ست 273 ،رۆژ درێژە‌ی كێشا. راهێنه‌ره تازه‌كه‌ی ریاڵ ،هاوكاری فێرگیسۆن بوو له مانچسته‌ر یونایتد ،كه له وه‌رزی 2003ـ 2004راهێنه‌رایه‌تی گرته‌ده‌ست و توانی له‌گه‌ڵ ئه‌م تیپه، ببێته پاڵه‌وانی جامی سۆپه‌ر. كاماچۆ :ته‌نها 20رۆژ درێژە‌ی هه‌بوو كاماچۆ له 29ی ئۆگستی 2004بووه راهێنه‌ر و كۆتاجاریش لە هه‌ژده‌هه‌می ئه‌یلوولدا بوو كه قوتابییه‌كانی رێنموونی ده‌كرد ل ه ق هراخ یاریگاكه‌وه .ناوبراو له تیپه‌ك ه ده‌رنه‌كرا ،به‌اڵم وازی له تیپه‌كه هێنا. گارسیا رامۆن :كه‌مرت له 100رۆژ رێگاچاره‌یه‌ك بوو دوای وازهێنانی كاماچۆ .ئه‌و له 21ی سێپته‌مبه‌ره‌وه بووه راهێنه‌ر و له مانگی دیسه‌مبه‌ردا وازی پێهێرنا. لۆگسامبۆرگۆ :سێیه‌مین راهێنه‌ر له وه‌رزێكی شڵه‌ژاودا ناوبراو له كانوونی یه‌كه‌می 2005 دا راهێن هرایه‌تیی تیپه‌كه‌ی گرته‌ده‌ست و ل�ه دیسامبه‌ری ه�ه‌م��ان س��اڵ��دا له
پێرێز، 10ساڵ سه‌رۆكایه‌تی،
860ملیۆن خه‌رجی، 10پاڵه‌وانێتی
یونس ماڵئاوایی کرد به‌شێوه‌یه‌كی چاوه‌ڕواننه‌كراو یونس مه‌حموودی كابنت و هێرشبه‌ری هه‌ڵبژارده‌ی عێراق وازهێنانی له یاریی تۆپی پێ راگه‌یاند. یونس مه‌حموودی ته‌مه‌ن 30ساڵ كه ساڵی 2007سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵبژارده‌ی عێراقی كرد بۆ به‌ده‌ستهێنانی جامی ئاسیا ،رایگه‌یاند كه دوای كۆتایی هاتنی پااڵوتنه‌كانی مۆندیال به یه‌كجاریی واز له یاریی كردن ده‌هێنێت و نایه‌وێت چی تر له یاریی كردن به‌رده‌وامبێت. یونس بۆ له یانه كانی غه‌رافه و سه‌د و خۆر و عه‌ره‌بی و وه‌كره له قه‌ته‌ر وه‌ك پیشه‌گه‌ر یاریی كردوو ه و به باشرتین یاریزانی جیهان له‌الیه‌ن رۆژنامه‌ی الگازێتای ئیتاڵیشه‌وه هه‌ڵبژێردرا و خه‌اڵتی پێبه‌خرشا.
پۆسته‌كه‌ی دوورخرایه‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی نه‌یتوانی هیچ ده‌ستكه‌وتێك بۆ تیپه‌كه‌ی به‌ده‌ستبهێنێت. لوپز كارو :راهێنه‌رێكی كاتیی پێش وازهێنانی پێرێز رێگاچارەیه‌كی ناچاریی دوای ده‌رك��ردن��ی لۆكسامبۆرگۆ .ن��اوب �راو راهێنه‌ری كاستیا بوو ،دوای ئهوه بۆ ماوه‌ی 156رۆژ راهێنه‌رایه‌تی تیپی پله یه‌كی كرد ،تا ب ه ده‌ستبه‌تاڵی ته‌سلیمی كرده‌وه. پلیگرینی :راهێنه‌رێك كه به گه‌ڕانه‌وه‌ی پێرێز هه‌ڵبژێردرا پلیگرینی ته‌نها یه‌ك ساڵ راهێنه‌ری ریاڵ بوو و به‌بێ به‌ده‌ستهێنانی نازناوێك كۆتایی به كاره‌كه‌ی هێنا .دۆڕان � ه به ئازاره‌كانی له خولی پاڵه‌وانان و كۆپا دێل رێ ،له سه‌رده‌می ئه‌م راهێنه‌ره‌دا بوون. مۆرینهۆ 3 :وه‌رز 3پاڵه‌وانێتی مۆرینهۆ دوای دلبۆسكه هه‌زار و 7 رۆژ راهێنه‌ر بوو ،دووه‌مین راهێنه‌ر بوو كه ئه‌و ماوه زۆره مبێنێته‌وه له سه‌رده‌می سه‌رۆكایه‌تیی پێرێزدا.
مه‌تین س��ه‌رۆك��ی ت���از ه ه �ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراوەی یانه‌ی ریاڵ مه‌درید ،ل ه م��اوه‌ی 10ساڵ سه‌رۆكایه‌تی كردن له‌م یانه‌یه‌دا 860 ،ملیۆن یۆرۆی خه‌رجكردوو ه بۆ به‌ده‌ستهێنانی 10 پاڵ هوانێتی. فلۆرینتینۆ پێرێز ك� ه ده‌یه‌یه‌كه سه‌رۆكایه‌تیی یانه‌ی ریاڵ مه‌دریدی یه‌كێك ل ه پڕشانازییه‌كانی تۆپی پێ ل ه مێژوودا، شانازی ب ه ریكۆرده‌كانیه‌و ه ده‌كات .ئاماژە بۆ ئه‌و ه ده‌كات ك ه ناوبراو نزیكه‌ی 860 ملیۆن ی��ۆرۆی خه‌رجكردوو ه ل ه ب��ازاڕی گواستنه‌وه‌كاندا تاكو ته‌نها 10پاڵه‌وانێتی ل ه م��اوه‌ی 10ساڵى راب��ردوودا بەدەستى بهێنێت. ب � ه م��ان��ای�ه‌ك��ی ت��ر ،ه��ه‌ری��ه‌ك له‌م پاڵه‌وانێتییان ه به‌شێوه‌یه‌كی مامناوه‌ندی 86ملیۆن ی��ۆرۆی بۆ خ�ه‌رج ك��راوه .ئه‌م نه‌رخه‌ش نرخێكی سه‌ركێشانه‌ی ه له‌چاو ئه‌و سه‌ركه‌وتنانه‌ی ك ه یانه‌ك ه به‌ده‌ستیهێناوه.
ته‌نها ی�ه‌ك ج��ام ل ه خولی پ��اڵ�ه‌وان��ان3 ، پاڵه‌وانێتی ل ه اللیگا 3 ،پاڵه‌وانێتی ل ه سۆپه‌ر جامی ئیسپانیا و یه‌ك پاڵه‌وانێتی ل ه سۆپه‌ر جامی ئه‌وروپا و جامێكی نێوده‌ڵه‌تیش. ف��ل��ۆری��ن��ت��ی��ن��ۆ ب��� ه ئ����ه‌ن����دازه‌ی پاڵه‌وانێتییه‌كانی ،راهێنه‌ری گۆڕیوه8 . راهێنه‌ر ل ه دوو خولی سه‌رۆكایه‌تیی پێرێزدا هاتوون و رۆیشتوون .پێرێز ل ه هاوینی 2000دا سه‌رۆكایه‌تیی یانه‌كه‌ی گرتووه‌ته ده‌ست و سه‌ركه‌وتووترین خولیشی تاكو ئه‌مڕۆ ،سه‌رده‌می راهێن هرایه‌تی دل بۆسكه بووه. پێرێز بۆ راكێشانی چ �ه‌ك ،هه‌رگیز دوودڵ نه‌بوو ه و ل ه یه‌كه‌م هاویندا كه تیپه‌كه‌ی گرته‌ده‌ست ،نزیكه‌ی 120ملیۆن یۆرۆی خه‌رجكرد .له‌و بۆندانه‌ش ،لویس فیگۆ بوو ،ك ه رازیی كرد ل ه به‌رشه‌لۆنه‌وه بێت ه ریاڵ. زه‌یدان ،رۆناڵدۆی ب هڕازیلی و بێكهام، ل ه 3ساڵی دواتردا په‌یوه‌ندییان ب ه یانه‌كه‌وه كرد ،ئه‌و كاته‌ی ك ه كارلۆس كیرۆش له‌جیاتی
سه‌ره‌ڕای بردنه‌وه‌ی نازناوه‌كه پله‌یه‌ك دابه‌زی دوای ئه‌وه‌ی رافائیل نادال بۆ هه‌شته‌م جار بووه پاڵه‌وانی پاڵه‌وانێتی گه‌وره‌ی رۆالن گاروسی فه‌ره‌نسی ،به‌اڵم له ریزبه‌ندی یاریزانانی تێنسدا ن��ادال پله‌ی چ��واره‌م��ی بۆ داڤید فێره‌ری هاونشیتیامنیی له ده‌ستدا و گه‌ڕایه‌وه پله‌ی پێنجه‌م ،له پله‌ی یه‌كه‌می ریزبه‌ندییه‌كه‌یشدا نۆڤاك جۆكۆڤیچ ماوه‌ته‌وه كه له رۆالن گاروسیدا نیوه‌ی كۆتایی به‌جێهشێت به شكستی به‌رامبه‌ر نادال، له‌الیه‌كی تره‌وه رۆجێ فێدرێری سویرسی پله‌ی دووه‌می له ده‌ستدا له بهرژەوهندی ئه‌ندی مۆرای بریتانی س�ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی مۆرای به‌شداریی پاڵه‌وانێتییه‌كه‌ی نه‌كرد.
دلبۆسك ه بوو ه راهێنه‌ر .هه‌رچه‌ند ه راهێنه‌ر ه پرتووگالییه‌ك ه ریاڵی گه‌یاند ه جامی سۆپه‌ری ئیسپانیا ،ئه‌مه‌ش كۆتا جام بوو ك ه فلۆرینتینۆ به‌ده‌ستیهێنا تاكو هاتنی مۆرینهۆ. مۆرینهۆ ل ه ئه‌پرێلی 2011دا توانی تیپه‌ك ه بگه‌یه‌نێت ب ه به‌ده‌ستهێنانی جامی كۆپا دێل ڕێ .نزیكه‌ی 40ملیۆن یۆرۆى له‌م
خوله‌دا به‌ب ێ به‌رهه‌م خه‌رجكرد ،ك ه ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ دوو ساڵی كۆتایی خولی یه‌كه‌می سه‌رۆكایه‌تیی پێرێز و یه‌كه‌مین خول دوای گ هڕانه‌و ه پڕئیفتیخاریه‌كه‌ی بۆ یانه‌ك ه ل ه ساڵی ،2009كاتێك ك ه كریستیانۆ رۆن��اڵ��دۆ ،ك��اك��ا ،ك�ه‌ری��م بنزیام و چاپی ئه‌لۆنزۆی هێنا بۆ یانه‌كه.
مۆدریچ پشتی كرده مۆرینۆ لۆكا مۆدریچی كڕواتی ئاشكرایكرد كه نایه‌وێت یانه‌ی ریاڵ مه‌درید به‌جێبهێڵێت و رووبكاته هیچ یانه‌یه‌كی تر ،به‌وه‌یش مۆدریچ مۆرینۆی بێئومێد كرد كه هه‌موو هه‌وڵێكی بۆ كڕینی ئه‌و یاریزانه‌یه له ریاڵ مه‌درید تا له‌گه‌ڵ خۆی وه‌رزی داهاتوو له یانه‌ی چێڵسی پیشتی پێ ببه‌ستێت. مۆدریچ دوو ساڵ له‌مه‌وپێش له یانه‌ی چێڵسییه‌وه زۆر نزیك بوو، به‌اڵم ئێستا نایه‌وێت ریاڵ مه‌درید به‌جێبهێڵێت و ده‌یه‌وێت له‌گه‌ڵیدا به‌رده‌وام بێت ئه‌وه‌ش كارێكی زۆر ئاساییه به‌الیه‌وه‌چونك ه به وته‌ی خۆی هه‌موو یاریزانێك هه‌ر له منداڵییه‌وه خه‌ونی ئه‌وه‌ی هه‌یه یاری بۆ ریاڵ مه‌درید بكات ،ئه‌وه‌یش بۆ ئه‌و خه‌ونێكه و هاتۆته دی.
11 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
حه‌مه‌ڕەشید حه‌مه‌سه‌عید ،خاوه‌نی شه‌تڵگه‌ی چرۆ بۆ به‌یان:
بڕوام ب ه كڕین و فرۆشتنه‌وه‌ی ڕووه‌ك نییه گوڵ و ڕووه‌ك ،ل ه کارە جوانه‌كانی دروستكه‌ری تاقانه‌ن .كه‌سانێك خزمه‌تیان ده‌كه‌ن و ئه‌وانیش خزمه‌ت ب ه مرۆڤایه‌تی ده‌كه‌ن ،ل ه ئێستادا چه‌ندین جۆری گوڵ و ڕووه‌كی تایبه‌ت ل ه كوردستاندا هه‌ن( .به‌یان) كه‌سێكی تایبه‌تمه‌ندی ئه‌و بواره دەدوێنێت. ك ه چووین ه ئه‌و شه‌تڵگه‌یه‌ی ده‌مانویست گفتوگۆكه‌ی لێ ئه‌نجام بده‌ین ،بینیمان حه‌مه‌ڕەشید حه‌مه‌سه‌عید نادر ،سه‌رقاڵی ئاودانی ئه‌و گواڵن ه بوو كه له‌ناو ژوور ه پالستیكییه‌كه‌یدا بوون، له‌والیشه‌و ه چه‌ند ژوورێكی دیكه‌مان بینی ،هه‌موو پڕبوون ل ه گوڵی جۆراوجۆر .هه‌روه‌ك حه‌وشه‌ی ئه‌و شه‌تڵگه‌ی ه ك ه كۆنترین شه‌تڵگه‌ی ه ل ه سلێمانیدا ،پڕبوو ل ه چه‌ندین جۆر گوڵی دانسقه .گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و كه‌شه‌ی ئێم ه بینیمان ،ڕەنگ ه كه‌مێك گران بێت. كاك حه‌مه‌ڕەشید كه ل ه گه‌ڕەكی چوارباخ ل ه شاری سلێمانی له ساڵی 1941له‌دایك بووه، سه‌ره‌تایی و ئاماده‌یی كشتوكاڵی ل ه سلێمانی و په‌یمانگای كشتوكاڵی ل ه به‌غدا ته‌واو كردووه ،ل ه ساڵی 1968ه‌و ه وه‌ك ڕابه‌ری كشتوكاڵ دامه‌زراوه ،له ساڵی 1981مه‌شته‌ل چرۆی بنیاتناوه، ك ه له‌دوای (كه‌ریم والی) كۆنترین مه‌شته‌ل ه ل ه سلێمانیدا و ب ه وته‌ی خۆی «ئه‌وائیلی مه‌شته‌ل ه ل ه سلێمانیدا و هه‌وێنی كاره‌كه‌یه». گفتوگۆ :محه‌مه‌د جه‌مال
بەیان :ئه‌م كاره‌ت چۆن هه‌ڵبژاردووه؟ ح��ەم��ەڕەش��ی��د :ی �ه‌ك �ه‌م ش��ت چێژ له ئیشه‌ك ه وه‌رده‌گ���رم ،ڕۆحییه‌ته‌كه‌م كشتوكاڵییه .ئ �ه‌م �ه‌ش��م وه‌ك پیشه وه‌رگرتووه ،كه بۆ ده‌رچووه زراعییه‌كانم ئیسپاتكردووه كه میهنه‌یه .خه‌ڵكێك كه كولیه و په‌یامنگا ته‌واو ده‌كات ،ده‌بێت بزانێت میهنه‌ی هه‌یه ،ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی له‌م مه‌شته‌له‌دا ده‌یبینیت%98 ،ی به‌رهه‌می ده‌ستی خۆمه و ب��ڕواش��م به كڕین و فرۆشتنه‌وه‌ی ڕووه‌ك نییه. بەیان :به‌اڵم ئێستا ژماره‌یه‌كی زۆر مه‌شته‌ل كراونه‌ته‌وه له شاری سلێامنی ،تۆ ڕات له‌باره‌یانه‌وه چییه؟ حەمەڕەشید :ده‌توانین بڵێین هیچیان مه‌شته‌ل نین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی خۆیان شت به‌رهه‌مناهێنن ،به شوێنێك ده‌وترێت مه‌شته‌ل ،كه خۆی شت به‌رهه‌مبهێنێت، نه‌ك بچێت بیكڕێت و بیفرۆشێته‌وه. بەیان :كه‌واته گوڵ و ڕووه‌كفرۆشن؟ حەمەڕەشید :به‌ڵێ ،ئێستا وایه. بەیان :ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌و شوێنانه كار ده‌كه‌ن ،زانستییانه كار ده‌كه‌ن ،یان هه‌ڕەمه‌كی؟ ح��ەم��ەڕەش��ی��د :ن��ات��وان��م بڵێم هه‌ڕەمه‌كی ،به‌اڵم به‌و حوكمه‌ی ماوه‌یه‌كه له‌و بواره‌دا ئیش ده‌كه‌ن ،حه‌مته‌ن هه‌ندێك شاره‌زاییان په‌یداكردووه ،ب�ه‌اڵم به‌شی زۆری��ان پیشه‌یی نین ،وه‌ك ئه‌ندازێكی كشتوكاڵی ،یان ده‌رچوویه‌كی په‌یامنگا و ئاماده‌ییه‌كی كشتوكاڵی .ئێستا كه من خانوویه‌كی پالستیكی (بیت زجاجی) م وه‌رگ��رت��ووه ،وه‌زاره‌ت��ی كشتوكاڵ پێی داوم ،له‌به‌ر ئه‌وه‌یه من مه‌شته‌مل هه‌یه و زراعیشم .له ساڵی 1988ەوه من مۆڵه‌تی كاركردنی پیشه‌ی كشتوكاڵیم هه‌یه له
ب �ه‌غ��داوه ،خۆیشم ڕووه‌ك و گوڵه‌كان به‌رهه‌مده‌هێنم. بەیان :ئه‌و گواڵنه‌ی تۆ ،زیاتر بۆ جوانكارییه‌ن ،یان به‌روبومیان هه‌یه؟ حەمەڕەشید :ئه‌و گواڵنه‌ی به‌رهه‌می ده‌هێنم ،هه‌ی ه گوڵی هه‌یه ،هه‌یه نییه‌تی، هه‌ر شتێكیش خۆم حه‌زم لێی نه‌بێت و نه‌زانم ده‌گونجێت له‌گه‌ڵ ئاووهه‌وای ناوچه‌كه‌دا و خۆڕاگره ،به‌رهه‌میناهێنم و ناچم وه‌ك خه‌ڵك بیهێنم و فه‌شه‌ل بهێنێت له ماڵه‌كاندا ،له‌به‌ر ئهوه زیاتر شتی زینه به‌رهه‌مده‌هێنم ،ئه‌گه‌ر زه‌وی و ئاوم بۆ دیاریبكه‌ن وه‌ك باقیی شاره‌كانی كوردستان و عێراقیش ،هه‌ڵبه‌ت 10ئه‌وه‌نده شت به‌رهه‌مده‌هێنم ،ته‌نانه‌ت 100ئه‌وه‌نده‌ش. بەیان :ئه‌ی حكومه‌ت هیچ زه‌وییه‌كی بۆ مه‌شته‌ل دیارینه‌كردووه؟ حەمەڕەشید :نه‌خێر ،ته‌نیا له سلێامنی زه‌وی بۆ مه‌شته‌له‌كان دابیننه‌كراوه، هه‌ولێر و دهۆك و كه‌ركووك و پارێزگاكانی عێراقیش زه‌وی��ی��ان ب��ۆ دابینكراوه بۆ مه‌شته‌ل و شت به‌رهه‌مهێنان ،مه‌شته‌ل ده‌بێت جێگه و ڕێگای هه‌بێت .كۆمه‌ڵێك مه‌شته‌ل به‌یه‌كه‌وه بن ،شار جوان ده‌كه‌ن. له‌به‌ر ئهوه ئه‌م میهنه‌یه لێر ه خنكاوه. بەیان :هۆكاری پێنه‌دانی زه‌وی بۆ چی ده‌گێڕیته‌وه؟ حەمەڕەشید :ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وپێش چه‌ند نوێنه‌رێكی مه‌شته‌له‌كان چووین بۆ الی پارێزگار ،پێامن وت ئه‌گه‌ر عێراقیین، وه‌ك عێراقی ،ئه‌گه‌ر كوردستانیین ،وه‌ك كوردستانی مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ بكه‌ن، نووسیی بۆ ش��اره‌وان��ی ،ئه‌وانیش وتیان زه‌وی�مان نییه بیده‌ین ،بۆچی نییه‌تی؟ زه‌وی هه‌یه بیدات به كلكه‌پاچ فرۆش و كلكه‌بێڵ فرۆش و ته‌وراسدروستكه‌ر ،به‌اڵم
زه‌وی نییه دیاریی بكات بۆ مه‌شته‌ل ،كه شار جوان ده‌كات و خزمه‌تی شار ده‌كات، زه‌راع��ه‌ش پشتگیریی كردین ،وتیشیان ده‌بێت له چوارچێوه‌ی ماسته‌رپالنی شاردا بێت. ب��ەی��ان :هێنانی گ��وڵ ل� ه ده‌ره‌وه قه‌ره‌بووی نه‌بوونی شوێنی نه‌كردووه‌ته‌وه؟ حەمەڕەشید :ئه‌وانه هه‌مووی له ده‌ره‌و ه له ژێر كۆنرتۆڵێكی وردایه ،ته‌ماشا ده‌ك�ه‌ی��ت له م��اڵ�ه‌وه پ��اش هه‌فته‌یه‌ك تێكده‌چێت ،به‌اڵم له هه‌مان كاتدا هێنانی ئه‌م گواڵنه پێویسته ،چونكه پێشرت هه‌ندێك گوڵ هه‌بووه ،خه‌ڵك هه‌ر نه‌یناسیوه ،ئێستا خه‌ڵك خۆی له ئینته‌رنێت ده‌گه‌ڕێت ،ئه‌و شتانه ده‌دۆزێته‌وه. ب��ەی��ان :ئ �ه‌و گ��واڵن �ه‌ی ل�ه واڵتانی ده‌ره‌وه دێن ،وه‌ك ئێران ،هۆڵه‌ندا ،توركیا و سووریا ،بۆ كه‌شوهه‌وای ئێم ه گونجاون؟ حەمەڕەشید :ئهوه ڕێژەییه ،مه‌رج نییه %100بۆ كه‌شوهه‌وای ئێمه نه‌بێت یان ببێت ،ته‌قریبه‌ن هه‌وای ئێم ه وه‌ك ئێران وایه .الی ئێمه شێ كه‌م ه و گه‌رما و ته‌پوتۆز له هاویندا زۆره و زستانیش سارده. بەیان :به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی خه‌ڵك بۆ گوڵ ،ئێستا باشرته ،یان جاران باشرت بوو؟ حەمەڕەشید :هه‌موو كاتێك خه‌ڵك حه‌زی ل ه گوڵ بووە ،به‌اڵم ئێستا شته‌كان زۆر بوون ،جاران خه‌ڵك زۆر ده‌هاته ئێره، به‌اڵم ئێستا به هۆی زۆربوونی هێنانی گوڵه‌وه ،بۆ منوونه ع�ه‌ره‌ب له به‌غداوه گوڵی هێناوه له‌سه‌ر جاده ده‌یفرۆشێت. بەیان :ئه‌مه بووه‌ته هۆكارێك بۆ ڕازاندنه‌وه‌ی مااڵن؟ حەمەڕەشید :كاریگه‌ریی هه‌بووه ،بۆ منوونه گوڵێك ده‌بینێت زۆر جوانه ،حه‌زی
ده‌توانرێت له گه‌اڵی دره‌ختیش بیتمۆس دروس���ت بكرێت ،ت��ا ئێستا بیر ل�ه‌و ه نه‌كراوه‌ته‌وه كارگه‌یه‌كی به‌رهه‌مێنانی ئه‌و جۆره گڵه هه‌بێت؟ حەمەڕەشید :كابرا ده‌چێت شت ده‌كڕێت و ده‌یفرۆشێته‌وه ،بیر له‌وه ناكاته‌وه. بەیان :ئه‌گه‌ر شتێكت مابێت به پێویستی بزانیت و ئێمه ئاماژەمان پێنه‌كردبێت؟ حەمەڕەشید :داواكارم كاربه‌ده‌ستانی س��ل��ێ�مان��ی زه‌وی داب��ی��ن ب��ك��ه‌ن بۆ مه‌شته‌له‌كان ،بۆ به‌رهه‌مهێنانی ڕووه‌ك و گوڵ ،هه‌روه‌ك شاره‌كانی تری كوردستان و عێراق بۆ به‌شداربوونیان له جوانكاریی شاره‌كه‌دا .هه‌روه‌ها من ڕۆحییه‌ته‌كه‌م كشتوكاڵیی ه و وه‌رزشوانی دێرینیشم ،ئه‌م دوانه‌ش ئاره‌زووی ئینسان زیاد ده‌كه‌ن بۆ ئیش. ب���ەی���ان :وه‌رزش���ك���ردن س���وودی ته‌ندروستیی زۆری بۆ مرۆڤ هه‌یه ،گوڵیش مێشك ده‌كاته‌وه ،ئه‌مه بووه‌ته حه‌زێكی زیاتری تۆ بۆ درێ��ژەدان به كاره‌كه‌ت؟ وه‌ك پێشرت بیستم كه كه‌مرت ئۆتۆمبێل به‌كارده‌هێنیت بۆ هاتنه سه‌ر كار؟ حەمەڕەشید :من بۆ ته‌ندروستیی خۆم به‌یانیان به 40ده‌قیقه به پێ به‌ناو پاركی ئ��ازادی��دا دێمه س �هر ك��اره‌ك�ه‌م، له هه‌مان كاتدا ژی��ان له‌گه‌ڵ ڕووه‌ك��دا خۆراكه بۆ زه‌وقی خۆت ،دواتریش گوڵ زۆر به به‌هایه ،بۆ منوون ه زه‌ڕەنگه‌رێك ك ه وه‌سفی پیشه‌كه‌ی ده‌ك��ات ،ده‌ڵێت: ده‌ڵێی گوڵه .هێشتا ئاڵتون ده‌چووێنێت به گوڵ ،ڕووحییه‌تی گوڵ ل ه هه‌موو شته‌كان به‌رزتره ،په‌ندێكی هۆڵه‌ندی هه‌یه ده‌ڵێت: له گوڵ بگه‌ڕێ ،خۆی قسه ده‌كات.
لێده‌كات و ده‌یباته ماڵه‌وه. بەیان :پێشرت وتت ب ه شێوه‌یه‌كی زانستی كشتوكاڵت خوێندووه ،به ڕای تۆ ئێستا كشتوكاڵ به زانستییانه ده‌خوێرنێت و سوود له خوێندنه‌كه بیرناوه؟ حەمەڕەشید :ده‌توانم بڵێم خه‌ڵك كه خوێندوویه‌تی ،به بڕوانامه كشتوكاڵییه. بەیان :وات ه نه‌یكردووه‌ته پیشه‌یه‌ك بۆ خۆی؟ حەمەڕەشید :ب ه ده‌گمه‌ن ،من و چه‌ند كه‌سێكی تر كردوومانه به پیشه .خه‌ڵكێكی ئه‌كادیمیی كشتوكاڵی ،سه‌رپه‌رشتیی ئیش و كاری كشتوكاڵی ناكات. +ئه‌مه بۆ نه‌بوونی كادری كشتوكاڵی ناگه‌ڕێته‌وه؟ حەمەڕەشید :نه‌خێر ،به‌اڵم خه‌ڵك كه كشتوكاڵ ده‌خوێنێت ،نابێت ته‌نیا به‌وه ئیكتیفا بكات ،ده‌بێت خۆیشی بگه‌ڕێ و شت وه‌ربگرێت. ب��ەی��ان :ك �ه‌وات �ه ه�ه‌وڵ��ی خۆیشی پێویسته؟ حەمەڕەشید :ده‌بێت ئه‌و كه‌سه حه‌ز و ئاره‌زووی بۆ ئیشه‌كه‌ی هه‌بێت ،به‌اڵم له واڵتی ئێمه نه‌ك ته‌نیا كشتوكاڵ ،بۆ شته‌كانی تریش ،ده‌ڵێت شه‌هاده ده‌هێنم، مه‌عاش وه‌رده‌گرم. ب��ەی��ان :گ��وڵ و گ��ڵ دوان �ه‌ی �ه‌ك��ی لێكدانه‌بڕوان ،تا چه‌ند ئ �ه‌و خاكه‌ی هه‌مانه ،سوودی لێ بیرناوە بۆ گوڵ؟ ح��ەم��ەڕەش��ی��د :خ��اك �ه‌ك �ه‌ی ئێمه گونجاوه بۆ دار و دره‌خ��ت ،ب�ه‌اڵم ئه‌و خاكه‌ی بۆ ئه‌م شته زینانه ده‌بێت ،ده‌بێت تایبه‌ت بێت ،وه‌ك بیتمۆس ،ك ه له ئیتاڵیا و هۆڵه‌ندا و توركیاوه دێت. بەیان :به‌اڵم ئێم ه خۆمان خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك ڕووبارین ،قومی باشی هه‌یه و
ته‌نیا ل ه سلێمانیدا زه‌وی بۆ مه‌شته‌له‌كان دابیننه‌كراوه
«
هه‌موو كاتێك خه‌ڵك حه‌زی ل ه گوڵ بووه
%98ی گوڵه‌كانی ئه‌م شه‌تڵگه‌یه ،به‌رهه‌می ده‌ستی خۆمن ڕووحییه‌تی گوڵ ل ه هه‌موو شته‌كان به‌رزتره
سەرەقەڵەم د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
هه‌ڵ ه‌و هه‌ڵه بوونی مرۆڤ‌و به‌رده‌وامیدان ب ه ژیان به ده‌سته‌جه‌معی ،له سه‌ره‌تای ژیانیه‌وه تا كۆتایی ژیانی هه‌له‌كانی ڕووب �ه‌ڕووب��وون �ه‌وه‌ی ئه‌نجامدانی هه‌ڵه‌ی بۆ ده‌ڕە‌خسێنێ ،جا ئه‌م هه‌ڵه‌یه له بازنه‌ی خودی تاكدا بێت، له كاتی نه‌بوونی هونه‌ری ژیانسازی، یان هونه‌ری به‌ڕێوه‌بردنی خود و گ��رووپ و كۆمه‌ڵگادا بێت ،یان له بازنه‌ی خێزانی ی��ان كۆمه‌اڵیه‌تی، كاتێك ده‌كرێت هه‌ڵه ئه‌نجامبدرێت ل�ه ده‌ره‌ن��ج��ام��ی ملمالنێی نێوان تاكه‌كان له‌گه‌ڵ یه‌كرت له‌سه‌ر پێگه و ڕۆڵ و ئیداره و قیاده‌كردنی ژیانی گرووپ و كۆمه‌ڵگا و دامه‌زراوه‌كان بێت ،سه‌رئه‌نجام هه‌ڵه ئه‌نجامدان ده‌ب��ێ��ت �ه ی �ه‌ك��ێ��ك ل��ه س��ه‌رچ��اوه سه‌ره‌كییه‌كانی ب �ه‌رزك��ردن �ه‌وه‌ی ئاستی داینه‌میكیه‌ت و زیندوویی ژیانی تاك و كۆمه‌ڵگاكان ،هه‌روه‌ها هه‌ڵه ئه‌نجامدانه‌كه ده‌بێته پڕۆسه‌ی پێداچوونه‌وه‌ی تاكه‌كان بۆ ژیانی خۆیان‌و ڕاهاتن له‌سه‌ر به‌رده‌وامیدان به دواندنی خود‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی. ل�����ه ك����ات����ێ����ك����دا ك���ات���ی هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانی تاكه‌كان بۆ خۆیان ،زیاتر له ئاڕاسته‌یه‌ك تێبینی ده‌كرێت ،زۆرن ئه‌و كه‌سانه‌ی كه هه‌ڵه ئه‌نجامدان ده‌بێته ئه‌و بازنه‌یه‌ی كه تیایدا نوقم ده‌بن .به ده‌روونێكی سه‌رزه‌نشتكه‌ر و هه‌ڵچوونێكی ب��ه‌رده‌وام و ڕقبوونه‌وه له خۆیان، توانای دروست مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ هه‌ڵه‌كانیان ل �ه‌ده‌س��ت ده‌ده‌ن، ب��ۆی�ه ب �ه ئاشكرا و ڕۆژ ل��ه‌دوای ڕۆژ ئ �ه‌م كه‌سانه به‌ها و ق �ه‌دری خۆیان الیان له دابه‌زیندا ده‌بێت، ح��اڵ و باسیان ده‌بێته باسكردنی هۆكاره‌كانی تووشبوونیان بە هه‌ڵه، یان ئاسه‌واره‌كانی هه‌ڵه‌كانیان له‌سه‌ر ژیانیان ،به ب�ه‌رده‌وام��ب��وون��ی ئه‌م حاڵه‌ته ،ئه‌و كه‌سانه ئاڕاسته ده‌بن ب��ه‌ره‌و ناخی خ��ۆی��ان ،له هه‌ندێ حاڵه‌تی زۆر كه‌میشدا ،ئه‌و كه‌سانه ده‌گه‌نه ئ��ه‌وه‌ی ك�ه گومانیان له فراوانی لێبورده‌یی په‌روه‌ردگاریش بۆ دروست ده‌بێت و له سه‌رئه‌نجامدا خه‌مۆكی و نائومێدی ئیحتیوایان ده‌كات. هه‌ڵه ئه‌نجامدانه بۆ كه‌سانی تر، ئاڕاسته‌ی نوێكردنه‌وه‌ی ستایلی ژیان و به‌رزركردنه‌وه‌ی ئاستی مرونه‌تی كه‌سایه‌تی و دووب��اره داڕشتنه‌وه‌ی ئامانج و په‌یوه‌ندییه‌كانیان بۆ له‌خۆده‌گرێت ،ئه‌مه به مه‌رجێك كه‌سه‌كان زیاتر له حه‌جم‌و كاریگه‌ری ه �ه‌ڵ �ه ن���ه‌ده‌ن ب �ه هه‌ڵه‌كانیان، تێڕوانینان بۆ هه‌ڵه‌كانیان له ڕوانگه‌ی مرۆڤبوونی خۆیانه‌وه بێت .خاڵی جه‌وهه‌ری الی��ان به پله‌ی یه‌كه‌م، دووب��اره‌ن��ه‌ك��ردن��ه‌وه و ب���ه‌رده‌وام نه‌بوون بێت له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی هه‌ڵه ،له‌گه‌ڵیدا ئاڕاسته‌بوون به‌ره‌و پ��ه‌روه‌ردگ��ار ،ی��ان بۆ حاصڵكردنی ل��ێ��ب��وردن و داواك��ردن��ی پاڵپشتی مه‌عنه‌وی‌و ڕۆحی بێت.له‌م حاڵه‌ته‌دا هه‌ڵه بۆ ئه‌م كه‌سانه ده‌روازه‌یه‌كی تری سه‌ركه‌وتن‌و نوێبوونه‌وه ده‌بێت. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
«
« «
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
ڕایان عوسامن دەینووسێت
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە
هێزی په‌ندی پێشینان په‌ندی پێشنیان گرنگ نییه ل ه خۆیدا چییە ،ئه‌وه‌ند ه هه‌یه وه‌ك به‌ڵگه‌نه‌ویستێك ل ه كۆنه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تیی هه‌مووماندا شوێنی خۆی گرتووه .ده‌توانین بڵێین له‌دوای په‌ندی پێشینانه‌و ه ئێم ه ئیرت ده‌ستامن له نادیاره‌كان وه‌رداو ه و خۆمان خستووه‌ته ده‌ست ئه‌زموونكردن .له‌دوای په‌ندی پێشینانه‌و ه ئێم ه چیرت نه‌كه‌وتووینه‌ته داوی ئه‌فسانه‌كانه‌وه ،به‌و پێیه‌ی په‌ندی پێشینان وه‌ك به‌رهه‌می ئه‌زموون و ڕووداو ل ه ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیامندا به‌رهه‌مهاتوون. پرسیاری ههره گرنگی ڕۆژگاری ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ی ه ك ه هێزی ئه‌م ئه‌زموونكرد ه دێرینه‌یه‌ی ژیانی دوێنی تا چه‌ند بۆ ئه‌مڕۆ كه‌ڵكی هه‌یه؟ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ب ه ئه‌زموونی دوێنێ تا چه‌ند هه‌ڵه‌یه‌كی گهوره نابێت؟ له‌به‌رئه‌وه‌ی ل ه بنچینه‌دا په‌ندی پێشینان به‌رهه‌می ئه‌زموونكردنه ،ده‌شێت ئه‌به‌دی نه‌بێت .ئه‌به‌دی سه‌یركردنی ئه‌م ئه‌زموونانه ،مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یه له‌سه‌ر چاره‌نووسی ئه‌مڕۆمان .په‌ندی پێشینان ئه‌گه‌ر ل ه تایبه‌مته‌ندیی دوێنێی ئه‌زموونكردنی كۆمه‌ڵگ هراییدا په‌یدابووبێت ،ل ه ئه‌مڕۆی تاكگ هرایی و له‌ده‌ستچوونی هه‌یمه‌نه‌ی ئه‌زموونی پێشوودا چی لێ به‌سه‌ردێت؟ بۆیه ده‌بێت ده‌ست له‌و تێگه‌یشتنه هه‌ڵگرین ك ه په‌ندی پێشینان وه‌ك به‌ڵگه‌نه‌ویست ته‌ماشا ده‌كات. هه‌رشتێك سه‌ری ل ه ئه‌زموونكردنه‌وه هاتبێته‌ده‌ر ،ناتوانین وه‌ك ئه‌به‌دی ته‌ماشای بكه‌ین .ئه‌به‌دییه‌ت هه‌میش ه له‌دوای ئه‌زموونكردنه‌وه نایه‌ت ،خودی ئه‌به‌دییه‌ت شتێكه ل ه پانتایی نه‌بیرناوه‌كان و به‌ر له ئه‌زموونكراوه‌كانه‌و ه ده‌بێت بۆی بگه‌ڕێین. ساده‌تر بڵێین ،ئێم ه ل ه ژیانی ئه‌مڕۆماندا نابێت ئه‌وه‌ند ه پابه‌ندی په‌ندی پێشینان بین .نابێت ئه‌وه‌نده به‌ڵگه‌نه‌ویستان ه بیانكه‌ین ه پێوه‌ری ژیانی ئه‌مڕۆ .ئه‌م ه به‌و واتای ه نیی ه كه هێزی ئه‌زموونكردنی دوێنی بۆ ئێمه‌ی مه‌رسه‌فكه‌ر جێگه‌ی بایه‌خ نه‌بێت، ئه‌مڕۆ ئیرت تایبه‌مته‌ندیی خۆی هه‌یه. ئه‌زموونی نوێ ده‌بێت له‌دایك ببێت ،ئه‌م ئه‌زموونه‌ش دیسانه‌و ه شوێنی خۆی بۆ ئه‌زموونه‌كانی دوای خۆی چۆڵده‌كات. ئه‌م ئه‌زموونان ه ده‌توانن مانای ته‌واكاری كۆمه‌اڵیه‌تی بگه‌یه‌نن ،به‌اڵم هیچیان به‌ته‌نیا ناتوانن نوێن هرایه‌تیی پێوه‌ردانانی قۆناغی دوای خۆیان بن .ئێم ه كه ژیانی خۆمان به‌دوێن ێ ده‌خوێنینه‌وه، وه‌ك ئه‌و ه وای ه ل ه دوێنێشدا بژین. خوێندنه‌وه‌ی دوێن ێ و جێگیركردنی ل ه ژیانی ئه‌مڕۆدا ،دیسانه‌و ه واتای خۆبه‌ده‌سته‌ودانی ئه‌مڕۆی ه له‌به‌رده‌م نادیاردا .په‌ندی پێشینان ئیرت وه‌ك ئه‌زموونكرد خۆی ده‌رناخات ،به‌ڵكو ده‌بێت ه به‌ڵگه‌نه‌ویست .ئه‌مه‌ش ڕێگامان ل ه به‌رده‌م ئه‌زموونی تاكانه‌ی ژیانی ئه‌مڕۆ داده‌خات ،وامان لێده‌كات دابنیشین و ئه‌زموونی هیچ شتێكی ئه‌زموونكراو نه‌كه‌ین ،چ بگات ب ه نادیار.
نه‌بوونی نه‌خۆشخانه‌ی مندااڵن و منداڵبوون كێشه‌ی بۆ ناحیه‌ی چوارقوڕن ه دروستكردووه ڕاپۆرت: محه‌مه‌د عه‌بدوڵاڵ ـ چوارقوڕنه ناحیه‌ی چ��وارق��وڕن �ه ده‌كه‌وێت ه ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ش��اری سلێامنی و ()131 كم له سه‌نته‌ری پارێزگاوه دووره و نۆ گوند له‌خۆده‌گرێت .به گشتی ژماره‌ی دانیشتوانی سنووری ناحیه‌كه زیاتر له 60 هه‌زار كه‌سه. ئه‌و ناحیه‌یه یه‌كێك له كێشه‌كانی ن�ه‌ب��وون��ی نه‌خۆشخانه‌ی م��ن��دااڵن و منداڵبوونه ،ك �ه گرفتێكی گ��ه‌وره‌ی دانیشتوانه‌كه‌یه‌تی. له‌وباره‌یه‌وه ڕووپاك له‌شكر ،مامۆستا، ده‌ڵێت «یه‌ك له كێشه سه‌ره‌كییه‌كانی شارۆچكه‌كه‌مان نه‌بوونی نه‌خۆشخانه‌ی مندااڵن و منداڵبوونه ،كه یه‌كێكه له كێشه ده‌گمه‌نه‌كان بۆ ژنانی ناوچه‌كه، چونكه ڕووبه‌ری شارۆچكه‌كه گهوره بووه و چه‌ند گوندێكی به‌سه‌ره‌وه‌یه .ئه‌مه‌ش وایكردووه قه‌ره‌باڵغییه‌كی زۆر له‌سه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی له‌دایكبوونی قه‌زای ڕانیه دروستبكات .بۆیه وه‌ك مامۆستایه‌ك، داوا له به‌رپرسانی ش��اره‌ك�ه‌م ده‌ك�ه‌م هه‌رچی زووه نه‌خۆشخانه‌ی له‌دایكبوون
بكه‌نه‌وه». ه��اوواڵت��ی��ی �ه‌ك��ی دی��ك �ه ده‌ڵ��ێ��ت: «لێره نه‌خۆشخانه‌ی ش��ۆڕش هه‌یه و ه��ی م��ن��دااڵن نییه» .شنۆ محه‌مه‌د، كه پیشه‌ی مامۆستایه ،س�ه‌ب��اره‌ت به كێشه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی مندااڵن وتی «له شارۆچكه‌ی چوارقوڕنه دوو نه‌خۆشخانه
و مه‌ڵبه‌ندێكی ته‌ندروستی هه‌یه ،ك ه نه‌خۆشخانه‌یه‌كیان سه‌ر به وه‌زاره‌ت��ی پێشمه‌رگه‌یه كه ده‌زگ��ای ته‌ندروستیی ش��ۆڕش �ه ،ب��ه‌اڵم ل �ه‌م نه‌خۆشخانانه‌دا به‌شێكی تایبه‌ت به مندااڵن و منداڵبوون نییه ،بۆیه هاوواڵتیان ناچارن سه‌ردانی قه‌زای ڕانیه بكه‌ن .هه‌رچه‌نده شارۆچكه‌ی
چوارقوڕنه چه‌ند كیلۆمه‌ترێك له قه‌زای ڕانیه دووره ،به‌اڵم خراپیی ڕێگاوبان و چاڵوچۆڵی و قه‌ره‌باڵغیی زۆری ئۆتۆمبێل گرفتی زۆری دروس��ت��ك��ردووه له كاتی گواستنه‌وه‌ی منداڵى نه‌خۆش ،یان ئافرەىت سکپڕ بۆ قه‌زای ڕانیه». لێپرساوی ڕاگه‌یاندنی ته‌ندروستیی
ڕانیه ،پێی وایه له‌به‌رئه‌وه‌ی شارۆچكه‌ی چوارقوڕنه له قه‌زای ڕانیه‌وه دوور نییه، ناتوانرێت نه‌خۆشخانه‌یه‌كی تایبه‌ت به مندااڵن له‌و ناحیه‌یه بكرێته‌وه .سه‌باره‌ت به‌و كێشه‌یه‌ی هاوواڵتیانی شارۆچكه‌ی چ��وارق��وڕن��ه ،ته‌ها محه‌مه‌د ڕە‌س��ووڵ، لێپررساوی راگه‌یاندنی ته‌ندروستیی ڕان��ی�ه ده‌ڵ��ێ��ت «ئێمه نه‌خۆشخانه‌ی مندااڵن و منداڵبوومنان هه‌یه ل ه قه‌زای ڕانیه ،ئه‌م نه‌خۆشخانه‌یه توانیویه‌تی سه‌رجه‌م پێداویستییه‌كانی سنووره‌كه پڕبكاته‌وه و كێشه‌كه‌یان چاره‌سه‌ر بكات، هه‌روه‌ها نه‌خۆشاخنه‌كه‌ی ڕانیه له ڕووی جوگرافییه‌وه زۆر نزیكه له شارۆچكه‌ی چوارقوڕنه ،بۆیه پێامن وایه ئه‌و گرفته زۆر گ���ه‌وره نییه .ه �ه‌روه‌ه��ا به‌هۆی كه‌میی دكتۆر و كارمه‌ندی ته‌ندروستی ل �ه‌و ب���واره‌دا ،له ئێستادا ناتوانرێت نه‌خۆشخانه‌یه‌كی تایبه‌ت به منداڵبوون ل�ه‌و س��ن��ووره‌دا بكرێته‌وه ،له‌كاتێكدا نه‌خۆشخانه‌ی مندااڵن و منداڵبوونی ڕانیه پێداویستیی هه‌موو سنووری ئیداره‌ی ڕاپه‌ڕین پڕ ده‌كاته‌وه ،كه ده‌توانم بڵێم تا ئێستا هیچ كه‌موكووڕییه‌كی ئه‌وتۆ له‌و بواره‌دا نه‌بووه» .
باوكی قوتابییه‌كه :ئه‌گه‌ر هاوكاری نه‌كرێم ،ناتوانم یارمه‌تیی سه‌اڵح بده‌م تا بچێت بۆ زانكۆ
قوتابییه‌كی زۆر زیره‌ك ل ه خێزانێكی زۆر هه‌ژاردا
ڕاپۆرت: عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د ـ خورماتوو ق��وت��اب��ی��ی�ه‌ك��ی ك����وردی ش��اری خورماتوو ،له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك گرفتی گ��ه‌وره‌ی��ه ،ب �ه‌اڵم ئه‌مساڵ له پۆلی پێنجه‌می زانستی ب���ه‌خ�ش�را .س����ه‌اڵح خ��ورش��ی��د له خانه‌واده‌یه‌كی ه �ه‌ژار و نه‌داردایه كه هاوكات برایه‌كیشی نه‌خۆشیی په‌ركه‌می له‌گه‌ڵدایه ،به‌اڵم توانیویه‌تی
هه‌میشه یه‌كه‌می قۆناغه‌كانی خۆی بێت. خورشید مه‌جید ،باوكی سه‌اڵح ،بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) وتی «من ته‌مه‌نم ( )45ساڵه ،ژیانم به زۆری هه‌ر بە كۆڵهه‌ڵگر (حه‌ماڵی) بردووه‌ته سه‌ر، پێش پرۆسه‌ی ئازادیش پۆلیس بووم، ب�ه‌اڵم به فه‌رمانی (قیاده‌ی س�ه‌وره) له ساڵی ( )1989فه‌سڵ كرام و ئیرت نه‌متوانی بگه‌ڕێمه‌وه سه‌ر كاره‌كه‌م. هه‌ڵبه‌ته ئه‌مه‌ش له‌به‌ر بێكه‌سی و
نه‌داری بوو كه نه‌متوانی بگه‌ڕێمه‌وه سه‌ر پیشه‌كه‌ی خۆم». ئ���ه‌و خ��ێ �زان �ه ل��ه چ���وار ك�ه‌س پێكهاتوون ،باوك و دایك و دوو برا (س��ه‌اڵح و س�ه‌ب��اح) .س �ه‌اڵح یه‌كێكه له خوێندكاره ده‌گمه‌نه‌كانی شاری خورماتوو ،چ له ڕووی جوانیی ڕەوشت، ئاستی زان��س��ت و ل�ه قوتابخانه‌ش خ��ۆش �ه‌وی��س��ت��ی زۆرب������ه‌ی زۆری مامۆستاكانه .ماڵی خورشید ته‌نانه‌ت خانووه‌كه‌شیان زۆر بێكه‌ڵك و په‌رپووته
و كاتێك ته‌ماشای ئه‌و خانووه بچووك و وێرانه‌یه و ئه‌و خێزانه گرفتار و نه‌داره ده‌ك�ه‌ی��ت ،س �ه‌رت سوڕده‌مێنێت كه ئه‌ندامێكی ئه‌و خانه‌واده‌یه بتوانێت له ڕووی زانستییه‌وه پێشه‌نگی قوتابخانه و هاوڕێكانی بێت. س���ه‌اڵح خ��ورش��ی��د ده‌رب�����اره‌ی گوزه‌رانی ژیان و ئاستی خۆی ده‌ڵێت «ك��ێ��ش�ه‌ی ئێمه ی��ه‌ك كێشه نییه، ئ�ه‌وه حاڵی باوكمه ،ئ �ه‌وه‌ش دایكم، سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش (سه‌باح)ی براشم
كه‌مئه‌ندامه و نه‌خۆشیی (په‌ركه‌م)ی هه‌یه ،به‌رده‌وام ده‌بێت ئاگاداری بین». س �ه‌اڵح له درێ��ژەی قسه‌كانیدا ده‌ڵێت «خۆشم نازانم چۆن ده‌توانم ئ���ه‌م ئ��اس��ت�ه زانستییه ب �ه‌ده‌س��ت دەهێنم ،من هه‌موو ساڵێك به پله‌ی یه‌كه‌م ده‌رده‌چ���م له نێوان هاوه‌ڵه قوتابییه‌كامندا ،ته‌نیا له پۆلی دووه‌می سه‌ره‌تایی به دووه‌م ده‌رچ��ووم ،ئیرت سه‌رجه‌م قۆناغه‌كانی تر یه‌كه‌م بووم. ئه‌مساڵیش له پێنجی ئاماده‌یی بووم، له دواناوه‌ندیی هه‌ڵكه‌وتی تێكه‌اڵو». خورشید سه‌باره‌ت به بژێوی و ب��اری ئابووریی خێزانه‌كه‌ی ده‌ڵێت «گ��وزه‌ران��ی ئێمه له‌سه‌ر حه‌ماڵییه، به‌خوا هێزی بارهه‌ڵگرتنیشم نه‌ماوه. ته‌نیا سووكه یارمه‌تییه‌كی (سه‌باح)ی كوڕمان هه‌یه ،كه بڕی په‌نچا هه‌زار بوو ،ماوه‌یه‌كه بووه‌ته سه‌د و په‌نجا هه‌زار ،ئه‌و مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامییه‌ی ئه‌و كه له كوردستانه‌وه وه‌ریده‌گرین. دوای ئه‌وه‌ش جارجار خه‌ڵك ده‌ستی یارمه‌تیامن بۆ درێژ ده‌كه‌ن». ئ����ه‌وه‌ى ك��ێ��ش �ه‌ی س �ه‌ره‌ك��ی��ی خ��ورش��ی��ده ل��ه ئ��ێ��س��ت��اوه ب��ی��ر له ئاینده‌ی سه‌اڵحی كوڕی ده‌كاته‌وه، چونكه به‌گوێری ئاستی زیره‌كیی كوڕە‌كه‌یدا دیاره كه كۆلێژێكی باش وه‌ری��ده‌گ��رێ��ت ،ئ �ه‌م �ه‌ش بژێویی ده‌وێ����ت .ن��اوب��راو ل��ه‌وب��اره‌ی��ه‌وه ده‌ڵێت «بڕوات هه‌بێت ئه‌گه‌ر ژیان به‌مشێوه‌یه بڕوات ،هه‌رگیز ناتوانم خه‌رجیی چوونی س �ه‌اڵح بۆ زانكۆ داب��ی��ن ب��ك �ه‌م ،م �ه‌گ �هر حكومه‌ت، یاخود خێرخوازێك ،یان مرۆڤدۆستێك ده‌ستامن بگرێ و هاوكاریامن بكات».
13 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕوانین
ئه‌پیرۆنه‌كه‌ی ئه‌نه‌كسیماندریس )(5 د .سه‌باح به‌رزنجی *
ئه‌نه‌كسیمانده‌ریس ویستوویه‌تی لێكدانه‌وه‌ی زانستی بۆ په‌یدابوونی سروشت بكات
دوای تالیس ،ن��ۆره گه‌یشت ب ه شاگرده‌كه‌ی ،ئه‌نه‌كسیامنده‌ریس كه هاوشاری و هاوبیری ئه‌و بووه له نێوان ساڵه‌كانی ( 546-611پ.ز) ژیاوه .ئه‌و پێی واب��وو ناكرێ جیهانی به‌رفراوانی فره و جیاواز له یه‌ك شت و یه‌ك ره‌گه‌ز دروستبووبێت ،بۆ منوونه وه‌ك تالیس ده‌یگوت ،له ئاو .به‌ڵكو ده‌بێ سه‌رچاوه‌ی ژیان و جیهان له مادده‌یه‌كی نابه‌رجه‌سته و بێسنوور ( )Boundlessدروستبووبێت. ئ�ه‌م م��ادده‌ی �ه ،به قسه‌ی ئ �ه‌و ،ده‌بێ مادده‌یه‌كی بێكۆتایی ( )Infiniteبێت كه ناوی لێنا «ئه‌پیرۆن» .بۆچوونی ئه‌و له‌سه‌ر «ئه‌پیرۆن» له بۆچوونی ئه‌مڕۆی خه‌ڵك سه‌باره‌ت ب ه وزه ( )Energyده‌چێت، چونكه وزه له هه‌لومه‌رجی جیاواز شكڵ و شێوه‌ی جیاواز وه‌رده‌گرێت ،ده‌بێته گه‌رما ،رووناكی و موگناتیس و ته‌نۆلكه‌ی دیكه.ئه‌میش پێی واب��وو ئ�ه‌م م��ادده بێكۆتاییه حاڵه‌تێكی له‌و چه‌شنه‌ی هه‌یه. به‌اڵم ئه‌وه‌مان له بیر نه‌چێت كه
ئه‌پیرۆن و وز ه ته‌نها بۆ تیگه‌یاندن ومتان له‌یه‌ك ده‌چن ،ئه‌گینا هێشتا جه‌وهه‌ر و ماهییه‌تی وزه‌شامن بۆمان ئاشكرا نه‌بووه. به‌ڵگه‌ی ئه‌و بۆ ئه‌م مادده بێكۆتاییه، بریتیبوو له حه‌متییه‌تی گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی بوونه‌وه‌ره‌كان بۆ سه‌رچاوه‌ی خۆیان، كاتێك تیاده‌چن .له گوزاره‌یه‌كدا ده‌ڵێت «سه‌ره‌تای شته‌كان بریتییه له ئه‌پیرۆن، له‌وه‌و ه هاتوون و چاره‌نووسیان بۆ الی ئهوه ،ئه‌مه‌ش به‌پێی یاسایه‌كی زه‌رووری و حه‌متی. «ئه‌لبیرت ئ��اوی» میژوونوووسی فه‌لسه‌فه ،له كتێبه‌كه‌یدا به‌ناوی «ره‌وتی فه‌لسه‌فه ل ه ئه‌ورووپا» ده‌ڵێت «ئه‌و مادده بنه‌ڕەتییه‌ی ئه‌نه‌كسیامنده‌ریس ب��ڕوای پێیه‌تی ،نه‌ك ته‌نها بێكۆتایی، به‌ڵكو هه‌تاهه‌تایی و نه‌مریشه» .به گوزاره‌یه‌كی تر ،هه‌ڵگری گۆرانكاریی زینده‌ییشه (.)Biologicalevolution ره‌خنه‌گرانی ن��و ێ كه‌وتوونه‌ته م��ش��ت��وم��ڕەوه ،ده‌ب��ێ مه‌به‌ستی ئه‌م
فه‌یله‌سووفه له ئه‌پیرۆن چی بێت؟ له‌چ روویه‌كه‌وه بێسنووره؟ له رووی چلۆناتیه‌تییه‌وه ،هه‌موو كۆده‌نگن كه ئ�ه‌م م��ادده‌ی� ه خاوه‌نی خه‌سڵه‌تێكی تایبه‌تی نییه ،به‌ڵكو هه‌موو خه‌سڵه‌تێكی ه�ه‌ی�ه ،چونكه ئه‌گه‌ر وانه‌بێ ،چۆن ده‌بێت ه سه‌رچاوه بۆ هه‌موو بوونه‌وه‌ره جیاواز و فره‌ڕە‌نگه‌كانی ئه‌م جیهانه! ب �ه‌اڵم له رووی چه‌ندایه‌تییه‌وه، بۆچوونی راڤه‌كاران جیاوازه له‌سه‌ری. كه‌سانێىك وه‌ك��و «تیرنی و چه‌موله‌ر» پێیان وای �ه ناكرێ ئه‌پیرۆن له رووی ئه‌ندازه‌گیرییه‌وه بێكۆتابێت ،له رووی ئ �ه‌وه‌وه ك ه ئه‌نكسیامنده‌ریس بڕوای واب��ووه كه ئه‌پیرۆن به‌شێوه‌ی بازنه‌یی ده‌جووڵێت ،كه‌وابێ ناكرێ سنوورێكی ئه‌ندازه‌یی نه‌بێ وه‌كو بازنه. به‌رامبه‌ر به‌مان ،كه‌سانێكی دیكه وه‌كو «ئیتسله‌ر» هه‌ن كه نكۆڵی ده‌كه‌ن ل ه جووڵه‌ی بازنه‌یی و پێیان وایه جووڵه‌ی
ئه‌پیرۆن ئه‌و جووڵه‌یه كه ئه‌فالتوون له نامه‌ی تیاموسدا باسی ك��ردووه، جووڵه‌یه‌ك ه دێت و ده‌چێت له خۆیدا، كه ئه‌مه بۆ ئێمه زۆر قابیلی تیگه‌یشنت نییه. ئه‌و ل ه رێگه‌ی ئه‌پیرۆنه‌وه ویستی راڤه‌یه‌ك بۆ رسوشت بكات ،كاتێك وتی شته‌كان بۆ ئه‌وه‌ی بوونیان هه‌بێت ،له ئه‌پیرۆن جیاده‌بنه‌وه .به‌اڵم چۆن جودا ده‌بنه‌وه؟ له‌م ب��اره‌وه شتێكی ئه‌وتۆی نه‌گوتووه و روون نییه ،ئایا بڕوای به جۆرێك له جیابوونه‌وه‌ی خۆبه‌خۆیی ئه‌ندامی هه‌یه ،یان به جیابوونه‌وه‌ی دینامیكی! هه‌ردوو لێكدانه‌وه‌كه دواتر بۆ بۆچوونه‌كه‌ی ئه‌و ك �راوه له الیه‌ن فێرگه فه‌لسه‌فییه‌كانی دوای خۆی. جگه له‌مه ،ئه‌نه‌كسیامنده‌ریس ب��ڕوای به بێكۆتا جیهان هه‌بووه ،كه بوونیان په‌ی ده‌ر په‌ی ده‌بێت ،واته یه‌كێكیان تیا ده‌چێت ،ئه‌وسا یه‌كێكی دیكه جێی ده‌گرێته‌وه .بیردۆزه‌كه‌ی
ئه‌م ل�ه‌وه‌ی تالیس پێشكه‌وتووتره، ه��ه‌رچ��ه‌ن��د ل��ه‌ژێ��ر ك��اری��گ�ه‌ری��ی ئه‌ودایە ،له‌الیه‌كه‌و ه سه‌رچاوه‌یه‌كی بێكۆتای بۆ جیهان ره‌چ��اوك��ردووه، كه ده‌ب �ه‌رگ��ری هه‌موو خه‌سڵه‌ته بنه‌ڕەتییه‌كان بێ ،به‌اڵم ئه‌میش وه‌ك تالیس پێی وای� ه كه له‌م ئه‌پیرۆنه س �ه‌ره‌ت��ا ئ��او ج��ی��اب��ووه‌ت �ه‌وه ،وات�ه ویستوویه‌تی كه‌لێنی فه‌لسه‌فه‌كه‌ی تالیس پڕبكاته‌وه .له الیه‌كی تره‌وه ویستوویه‌تی لێكدانه‌وه‌ی زانستی بۆ په‌یدابوونی رسوشت بكات. كاتیكیش وت��ی بێكۆتا جیهان هه‌یه ،رێخۆشكه‌ر بوو بۆ ئه‌ره‌ستۆ كه بڵێ «جووڵه‌ی جیهان بێسه‌ره‌تا و بێكۆتایه» .به‌م پێیه گه‌یشتینه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه ئه‌م فه‌یله‌سووفه هه‌نگاوێكی دیكه فه‌لسه‌فه‌ی هێنایه پێشه‌وه. *هەفتانە دەینووسێت
«
هه‌ڵبژاردن و ئاینده‌ی حیزبه بچووكه‌كان محه‌مه‌د حه‌سه‌ن مامه یه‌كێك له دیارده سه‌یروسه‌مه‌ره‌كانی واڵتی ئێمه ،ئاسانیی دروستكردنی رێكخراو و حزبی سیاسییه ،كه پێشبینی ده‌كه‌م له چه‌ند ساڵی داهاتوودا له كوردستان، هه‌ر ه هزار كه‌س و حزبێكی سیاسی یان رێكخراوێكی به‌ربكه‌وێت ،چونكه رێژەی حزبی سیاسی و رێكخراوه‌كان ،خه‌ریك ه له ژماره‌ی دوكان و بازاڕەكان زیاتر ده‌بێت. بوون به دوكانی سیاسی .به‌جۆرێك ئه‌م دیارده‌ی ه هه‌یه له كوردستان ،كه حزبی وا هه‌یه پێناسه‌ی حه‌قیقیی حزبی سیاسیی به‌سه‌ردا ناچه‌سپێت ،به‌اڵم ده‌بێت وه‌ك «میشیل فۆكۆ» ده‌ڵێت «له دنیای نوێدا سیاسه‌ت ه�ه‌م��وو شتێكه ،و هه‌موو شتێكیش سیاسه‌ته». ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجدانه ،له كوردستان زۆرترین رێژەی حزب و رێكخراو هه‌یه ،تا ئیستا ده‌وڵه‌تیبوون نه‌بووەته ئه‌مری واقیع ،له‌گه‌ڵ زۆریی رێژەی ئه‌و هه‌موو حزبه‌ی كه هه‌یه .به تایبه‌تی حزبه سیاسیی ه بچوكه‌كان ،وه‌ك دوكانێكی سیاسی و سێبه‌ری ده‌س��ه‌اڵت ناوزه‌ند ده‌كرێن ،هیچ كار و پرۆژەیه‌كی سیاسییان لێ چاوه‌ڕوان ناكرێت و نه‌بیرناوه ،ته‌نها بهرژەوهندی مانه‌وه‌ی خۆیان له‌به‌رچاوه، نه‌ك كار بۆ بهرژەوهندیی گشتی بكه‌ن. له چوارچێوه‌ی ئه‌و كار و پرۆژانه‌ی كه به بچوكی ده‌ستپێده‌كه‌ن ،دوات��ر گهوره ده‌بن ،ئاساییه هه‌ر حزبێكی بچوك هه‌بێت كار بكات و به‌ره‌و پێش بچێت، گ �ه‌وره ببێت ،قورسایی و پێگه‌ی خۆی
هه‌بێت ل ه هه‌رێمی كوردستان ،به‌اڵم كاره‌سات ئه‌وه‌یه كه حزب ه بچوكه‌كان هه‌ر به بچوكی مبێننه‌وه ،یان بڕیاریان دابێت به بچوكی مبێننه‌وه. ه��هر ب��ۆی�ه كه‌میی ج��ه‌م��اوه‌ر و ه �ه‌ن��گ��اوی ب��چ��وك ،ب��ۆ س��ه‌ره‌ت��ا هیچ نه‌نگییه‌كی تێدا نییه ،ب �ه‌اڵم كێشه‌كه له‌وه‌دایه ئه‌و حیزبانه هه‌ر به بچوكی و الوازی مبێننه‌وه و به‌ره‌وپێش نه‌چن و ببنه رێژەی نه‌گۆڕ ،هه‌ندێ جار كلك و پاشكۆ و سێبه‌ر.ته‌واوی ئه‌و حیزبانه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌كرێ له‌ژێر ناوی حیزبی بچوكدا جێگه‌یان ببێته‌وه ،ئاینده‌شیان به گه‌ش نابینم ،نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی بچوك و بێ جه‌ماوه‌رن ،به‌ڵكو له‌به‌رئه‌وه‌ی خاوه‌نی پ��رۆژە و ئاینده‌بینی نین .زۆرب�ه‌ی��ان بڕیاریان داوه ب ه بچوكی رازی�بن و به بچوكی بژین ،هه‌ر واش مبێننه‌وه و الیان ئاسایی بێت ،چونكه حیزبی شه‌خس و بهرژەوهندیی شه‌خسی و خۆژیاندن و كه‌سابه‌تكردنێكی قێزه‌ونن .موشته‌ری و پشتگیر و سپۆنسه‌ریشیان هه‌یه. هه‌روه‌ها حزب الی ئه‌وان هۆكارێكه بۆ خۆخزمه‌تكردن ،ن �ه‌ك بۆ خزمه‌تی كۆمه‌ڵگه و به‌ره‌وپێشربدنی كایه‌ی سیاسی و مافه جۆراوجۆره‌كانی هاوواڵتیان و پێشكه‌شكردنی به‌دیلی باشرت بۆ دۆخه ئاڵۆزه‌كان. وه‌رگرتنی بودجه‌یه‌كی زه‌به‌الح له‌چاو بچوكیی پێگه‌كه‌یان ،به ئه‌ندازه‌یه‌كی زیاد له پێویست و به‌ده‌ر له یاسا و رێنامیی، به‌شێكی ت��ری ئ �ه‌و گه‌نده‌ڵییه‌یه كه زۆربه‌مان ده‌یزانین و ناڕەزایی له‌سه‌ر ده‌رده‌ب��ڕی��ن .ب�ه‌اڵم به‌و پێیه‌ی هه‌ندێ له‌و حیزبانه‌ش به‌جۆرێك له جۆره‌كان سایه و سێبه‌ری ده‌سه‌اڵتن ،ده‌سه‌اڵتیش له هه‌ندێ بارودۆخدا وه‌ك ژماره‌یه‌ك بۆ بهرژەوهندیی خۆی به‌كاری ده‌هێنێ ،ئه‌وا ئه‌وانیش به‌شدارده‌كات له‌و پاره و مووچه ناڕەوایانه‌دا. ل�����ه‌ڕووی دی��م �وك �رات��ی��زه‌ك��ردن��ی ح��ی��زب �ه‌ك �ه‌ی��ان �ه‌وه ،هیچ ئومێدێكی
حزبه سیاسییه بچووكه‌كان ،وه‌ك دوكانێكی سیاسی و سێبه‌ری ده‌سه‌اڵت ناوزه‌ند ده‌كرێن
دیموكراسیی ناو ژیانی حیزبایه‌تییان لێ نابیندرێت ،دیموكراسیی چی له حزبێكی بچوك چ����اوه‌ڕوان ده‌ك �ه‌ی��ت ل�ه كاتی هه‌ڵبژاردندا ،كه له سه‌ره‌تای دروستبوونی حزبه‌كه‌یه‌وه ،به مردن ،یان كوشنت نه‌بێت، سه‌ركرده‌ی حزبه‌كه‌ی نه‌گۆڕاوەا! هه‌روه‌ها جێی تێڕامانه له كۆی زیاتر له ( )60حزبی سیاسی له كوردستان، تا ئیستا ته‌نها یه‌ك حیزب له كۆنگره‌ی حیزبه‌كه‌یدا س �ه‌رك��رده‌ی حیزبه‌كه‌ی بگۆڕێت ،هیچ حیزبێكی تر ئاماده‌ی ئهوه نه‌بێت س�ه‌رك��رده‌ی حیزبه‌كه‌ی واز له پۆسته‌كه‌ی بێنێت .ئه‌مه هه‌مان ئه‌قڵیه‌تی تۆتالیتاری و شمولییه كه داهێنه‌ره‌كه‌ی ستالینه. حیزبی بچوك له كوردستان ،وه‌ك ده‌س �ه‌اڵت��ی پاشایه‌تی ،ل ه ب��اوك �ه‌وه بۆ ك��وڕ ،پشتاوپشت كورسییه‌كه‌ی چوڵ ده‌كات.كۆنگره‌ی حیزبه‌كانیان ته‌نها وه‌ك ته‌اڵقێكی سیاسی سه‌یرده‌كه‌ن و تێده‌گه‌ن، ته‌نها له كاتی مردنی سه‌ركرده‌ی حیزبه‌كه، یان ( )4ساڵ جارێك كۆنگره ده‌به‌سرتێت، وه‌ك شتێكی ره‌م���زی ك�ه س �ه‌رك��رده‌ی حیزبه‌كه ،هیچ ركابه‌رێكی نییه ،له سه‌دا ( )99.99ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستدێنێت. ب�ه ب���ڕوای م��ن ،نه‌بوونی حیزبه ب��چ��وك�ه‌ك��ان و ه�ه‌ن��دێ��ك رێ��ك��خ�راوی سیاسی و خوێندكاری ،هیچ بۆشاییه‌كی سیاسیی دروستناكات ،به‌ڵكو كۆمه‌ڵگه زیاتر ئ��اس��ووده‌ت��ر ده‌بێت له ده‌ست ئه‌و گ �ه‌ڕە‌الوژەی كه هه‌ی ه له گۆڕەپانی سیاسیی ك��وردس��ت��ان .پێشم وای���ه له هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا هیچكام له حیزبه بچوكه‌كان ئه‌رزشیان نابێت و كه‌مرتین ده‌نگ دێنن ،وه‌ك چۆن له هه‌ڵبژاردنی ساڵی ()2009دا به یه‌كگرتنی ( )7حیزبی بچوكی چ��ه‌پ ،ژم���اره‌ی ده‌نگه‌كانیان نه‌گه‌یشته كورسییه‌كی په‌رله‌مانی، حه‌قیش وایه له الیه‌ن حیزبه گه‌وره‌كانی كوردستانه‌وە په‌راوێزبخرێن و كه‌سیان له‌گه‌ڵیاندا به یه‌ك لیست دانه‌به‌زن ،بۆ ئه‌وه‌ی چیرت بودجه‌ی كوردستان له‌به‌ر
خاتری ئه‌و حیزبه بێبه‌رهه‌مانه به‌هه‌ده‌ر نه‌درێت ،هه‌روه‌ها حیزبه‌كانی تریش پێگه و قورسایی خۆیان باش بزانن ،چونكه زۆر به باشی هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان له‌وه تێگه‌یشتوون كه حیزب ه بچوكه‌كان ته‌نها دوكانێكی سیاسی نه‌بێت ،هیچی تر نین ،هیچیان لێ ب �ه‌دی نایه‌ت ،له پێش هه‌ڵبژاردن ،ئه‌نواع قسه‌ی بریقه‌دار ده‌ك��ه‌ن ،كه گه‌یشتنه په‌رله‌مانیش ،به ئاگریش له باوه‌شی حیزبی ده‌س�ه‌اڵت نایه‌نه‌ده‌ره‌وه. رۆڵی حیزبه سیاسیی ه بچوكه‌كان له ساته‌وه‌ختی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ناوه‌ستێ، به‌ڵكو حیزبه‌كان ده‌بێ پاڵێوراوی كارامه و به‌توانا ئاماده‌بكه‌ن بۆ پراكتیزه‌كردنی به‌رپرسیاریه‌تییه‌كان ،بۆی ه ده‌بێت حیزبه بچوكه‌كان ئهوه بزانن ،بۆ ئه‌وه‌ی نابووت نه‌بن ،ته‌نها په‌یوه‌ندیی سیاسی له‌گه‌ڵ پاڵێوراوه‌كانیان نەبه‌سنت ،به‌ڵكو ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌ش په‌یوه‌ندیی سیاسی بونیاتبنێن كه الیه‌نگری حیزبی نین ،وه‌ك زۆریه‌ی گه‌نجان كه حیزبه سیاسییه‌كان هه‌وڵده‌ده‌ن به‌الی خۆیاندا رایان بكێشن. ئه‌مه‌ش نه‌ك به گرتنی سۆز و عاتیفه راكێشانیان و به درۆی بریقه‌دار ،به‌ڵكو به كاركردن و پرۆژەی تایبه‌ت به گه‌نجان له رووی م��ادی و مه‌عنه‌ویه‌وه ،به‌اڵم ئایا ئه‌مه له حیزب ه بچوكه‌كان چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ،كه یه‌كی كه‌ناڵێكی گه‌وره‌یان له‌به‌رده‌ستدایه ،ته‌نانه‌ت نازانن چۆن بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن بكه‌ن .نه‌مانی ئه‌م حیزبانه نابێته هۆی نه‌مانی فره حیزبی له كوردستان ،به‌ڵكو ده‌بێته هۆی خۆشبه‌ختی و خۆشگوزه‌رانی كۆمه‌ڵگه و و رزگاربوون له په‌رته‌وازه‌یی سیاسی. حیزب ه بچوكه‌كانی ك��وردس��ت��ان، حیزبی بێبه‌رهه‌من ،خه‌ریكی قوتدان و ماشینه‌وه‌ی به‌رهه‌می گۆڕەپانی سیاسین. نه‌بونیان هیچ زیانێك به ژیان و گۆڕەپانی سیاسیی ه�ه‌رێ��م ناگه‌یه‌نێت ،به‌ڵكو نه‌بوونیان ده‌بێته زیاتر بووژاندنه‌وه‌ی داهاتی گشتیی هه‌رێمی كوردستان.
12 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
كام لیستی ئیسالمی؟ هه‌ڵه‌ی بارزانی ه كوێدایه ل عه‌لی سیرینی ئه‌و حه‌زه‌ی مه‌سعود بارزانی هه‌یه‌تی بۆ بوون ب ه سه‌ركرده‌ی هه‌موو كورد، حه‌زێكی ڕەوای ه بۆ ئه‌و و بۆ هه‌ر تاكێكی كورد ،ك ه هه‌ڵوه‌دای گه‌یشتن ه به‌م ئامانجه. به‌اڵم ڕیگای گه‌یشنت به‌م ئامانجه، چۆنیه‌تی شه‌رعیه‌ت و نا شه‌رعیه‌تی ئه‌م گه‌یشتن ه دیاری ده‌كات .ئێستا بارزانی ده‌یه‌وێ ،وه‌ك به‌هێزترین سیاسه‌مته‌داری هه‌رێمی كوردستان ،هه‌روه‌ها وه‌ك سه‌ركرده‌ی به‌هێزترین پارت ،مافی هه‌بێت جارێكی تر كاندیدبكرێته‌و ه بۆ بوون ب ه سه‌رۆك .ل هوانه‌ی ه گه‌وره‌ترین نهێنی ل ه دوای ئه‌م پێداگرییه‌ی بارزانی ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌بێ ،له‌م چوار ساڵه‌ی داهاتوو ،كوردستان به‌ره‌و ده‌وڵه‌تبوون بچێت .ئه‌ویش حه‌ز ده‌كات ،ئه‌م ڕووداوه ل ه مێژوودا ،ب ه ناوی ئه‌وه‌و ه تۆمار بكرێت. هه‌نجه‌ت و به‌هانه‌ی بارزانی بۆ گ هڕاندنه‌وه‌ی ده‌ستوور بۆ ناو میلله‌ت، زۆر ل ه داواكاریه‌كه‌ی ئۆپۆزۆسیۆن تۆكمه‌تره ،بۆ جێگیركردنی بنه‌مای دیموكراسی ،چونك ه به‌شداربوونی هاوواڵتیان ب ه شێوازی ڕاسته‌وخۆ، زۆر دیموكراسییانه‌تر‌ه وه‌ك ئه‌وه‌ی له پ هرله‌مان چه‌ند كه‌سێك نوێن هرایه‌تی بكه‌ن .وات ه هه‌ر هاوواڵتیه‌ك ڕاسته‌وخۆ ده‌نگ بدا له‌سه‌ر ده‌ستوور ،شێوازێكی بااڵی دیموكراسییه ،نه‌ك ل ه پ هرله‌مان له‌جیاتی ئه‌و بیربكه‌نه‌وه .ئه‌وه‌ی ئۆپۆزۆسیۆن داوای ده‌كات ،شێوازی پێكهاتن ه ل ه سیاسه‌تدا وات ه ت هوافوق ،كه تیایدا مافه‌كانی مرۆڤ ده‌چێت ه دواوه، بۆ خاتری پێكگه‌یشتنی چینه‌كانی میلله‌ت .دیاره هابه‌رماس ل ه وتوێژی «پێكگه‌یشتنی عاقاڵنه» ئه‌م شێوازه‌ی پێباشه .به‌اڵم چه‌ندین فه‌یله‌سوفی تری وه‌ك ڕۆنسیێ و بادیۆ و هانا ئاڕێنت ئه‌م شێواز‌ه ڕەتده‌كه‌نه‌وه ،چونك ه مافی تاك و مرۆڤی تیادا پێشێل ده‌كرێ .ڕاستییه‌كه‌شی هه‌روایه .ئه‌وه‌تا سااڵنێكی دوور و درێژە ل ه لوبنان ،ئه‌فغانستان ،عێراق ،كوردستان و گه‌لێ شوێنی تر ،هاوواڵتیان بوونه‌ته قوربانی گه‌مه‌ی سیاسیی گرووپ و پارت و الیه‌ن ه جیاوازه‌كان .ئه‌م الیه‌نانه به‌رد هوام ل ه جموجۆڵی سیاسی خه‌ریكی ملمالنێ و سازشن له‌سه‌ر ئامانج و بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی بهرژەوهندیی خه‌ڵك و تاك .تاكی كورد ل ه م گه‌مه‌یه باش ئاگاداره .ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه، یه‌كێتی ،هاتووه‌ت ه به‌ره‌ی ئۆپۆزۆسیۆن بۆ ڕێگرتن ل ه گ هڕاندنه‌وه‌ی ده‌ستوور بۆ خه‌ڵك .ئه‌گه‌ر له‌مه‌شدا سه‌ركه‌وتوو بوون، سبه‌ینێش پارتی هه‌مان یاری ده‌كات، ئه‌گه‌ر بۆ ده‌ستوور و شتی تریش ،كارێكی وایان خواست .به‌اڵم هه‌تا سیاسه‌تی ت هوافوقیش كه‌سێكی به‌هێزی پێویسته بتوانێت چین ه جیاكان كۆبكاته‌وه ،كه‌چی ئۆپۆزۆسیۆن وه‌ك تۆڵه‌یه‌كی شه‌خسی ئه‌م به‌ربه‌ست ه دروستده‌كات ،هه‌قی زۆریشی به‌ده‌سته‌وه‌یه ،چونك ه خه‌تا له بارزانییه‌وە ،بۆ؟ بارزانی مرۆڤێكی هێمن و نه‌رمه. به‌داخه‌و ه ئه‌م سیفه‌ت ه باشان ه له‌الیه‌ن كه‌س ه نزیكه‌كانی خۆی قۆزتراوه‌ته‌وه، بۆ دزین و به‌هه‌ده‌ردانی سه‌روه‌ت و سامانی میلله‌ت ب ه ئاشكرا .ئه‌مه‌ش گورزێكی گه‌وره‌ی ل ه سه‌ركه‌وتنی بارزانی دا ،بۆ گه‌یشنت به‌و لوتكه‌یه‌ی ك ه خۆی ده‌یه‌وێ .ئه‌و ت هواو نه‌رم بوو له‌گه‌ڵ ئه‌م كه‌سانه ،بۆی ه شه‌عبیه‌تی بارزانی به‌رد هوام ل ه داكشان بوو نه‌ك هه‌ڵكشان .ئه‌مڕۆ ته‌نانه‌ت یه‌كێتیی هاوپه‌یامنیش له‌به‌ره‌ی ئۆپۆزۆسیۆن ده‌خوێنێ .ده‌بوای ه بارزانی حیسابی ڕۆژێكی ئاوای كردبوایه ،نه‌ك جڵه‌و بۆ گه‌نده‌ڵی شلبكات!
به‌همه‌ن پێنجوێنی -به‌ریتانیا دی��ارده‌ی �ه‌ك��ی سه‌یروسه‌مه‌ر ه هه‌یه ل�ه‌ن��او ئیسالمییه‌كاندا ،كه زۆر عاتیفییانه بیرده‌كه‌نه‌وه ،ته‌نها ده‌ت��وان��ن وه‌ك عاتیفه كاربكه‌ن، له‌راستیدا ئه‌مه‌ش بۆ ئیسالمییه‌كان كارێكی زۆر ن�ه‌ش��ی��اوه ،ت��ۆ بێیت خه‌ریكی عاتیفه ج��واڵن��دن بیت له‌جیاتی بوونی به‌رنامه و كاری باش .ج��اران ئیسالمییه‌كان هه‌رگیز ساڵیادی دامه‌زراندنیان نه‌ده‌كرده‌وه، ئێستا خه‌ریكن سه‌رچۆپیی بۆ ده‌گرن، قه‌ت باسی مردووه‌كانیان نه‌ده‌كرد، چونكه ده‌بووه مردووپه‌رستی ،به‌اڵم ئێستا ده‌بێت به مانگێك پێشوه‌خت ساڵیاده‌كه‌ی بۆ ئاماده بكه‌ن .لیستی ئیسالمیش كه ئێستا كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو وازیان لێهێناوه ،بزووتنه‌وه شینی بۆ ده‌ك��ات ،كه من كاره‌كه‌ی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو به باشرت ده‌زان��م ،چونكه ئیسالمییه‌كان بۆ خۆیان دابه‌شبوون به‌سه‌ر دوو به‌ره‌دا ،هه‌رچی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتووه له به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆن و بزووتنه‌وه‌ش له به‌ره‌ی ده‌سه‌اڵتدا، من پێم وانییه ئه‌م دوو به‌ره له یه‌ك لیستدا كۆببنه‌وه ،چونكه ده‌سه‌اڵتێك هه‌یه له ساحه‌كه‌دا كه پارتییه ،به هه‌موو جۆرێك هه‌وڵی دژایه‌تیی دوو الیه‌نه ئیسالمییه‌كه‌ی تر ده‌دات به الیه‌نێكی ت��ر .كه ئ�ه‌و الیه‌نه‌ی لێی نزیكه ،له كه‌سی یه‌كه‌مه‌وه تا هه‌ندێ خه‌ڵكی تر كه هه‌ر سه‌ر به‌و حیزبه‌ش نین ،باشرتین مووچه‌یان بۆ بڕاوه‌ته‌وه و هاوكارییه‌كی باش
ده‌ك��رێ��ن .ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ل �ه لقه‌كاندا پێیان ده‌درێ��ت ،وه‌ك ئ��ەوەى پێیان بڵێت ئه‌م پاره ،پاره‌ی پارتییه ،هه‌ڵه نه‌كه‌ن بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ الی ،كارێك بكه‌ن .گه‌ر به‌یانی بگه‌ڕێته‌وه بۆ الی پارتی و بڵێن لیستی ئیسالمی دروستده‌كه‌ین ،ئایا پارتی ده‌ستخۆشی ده‌كات ،یا دژایه‌تی؟ بێگومان دژایه‌تی و له یه‌كه‌م كاردانه‌وه‌شدا هه‌موو مووچه‌كه‌یان ده‌بڕێت .ئه‌م هێزه‌ش به ئه‌و هاوكارییه‌وه توانای نییه له قاڵبی خۆی هه‌نگاوێك بنێت و بێته پێشچاو و هه‌موو یارمه‌تییه‌كانی ببڕێت. گ �هر ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك�ه‌ی ساڵی ١٩٩٢باسبكه‌ین ،ئه‌وكات هه‌موو ئیسالمییه‌كان له‌به‌ره‌یه‌كدا بوون، لیستی ئ��ی��س�لام��ی��ی��ان پێكهێنا، كاندیدیشیان ب��ۆ س�ه‌رۆك��ای�ه‌ت��ی هه‌رێم هه‌بوو ،كه مامۆستا عوسامن بوو ،به‌اڵم هه‌ر له‌ناو ئه‌م لیسته‌دا تیایدابوو كه ده‌نگی به مامۆستا نه‌دا و ده‌نگه‌كانیان به مه‌سعود بارزانی دا ،كه ئه‌و كات هه‌بوو نه‌بوو تاكه هێزێكی ئیسالمیی له ساحه‌كه‌دا دی��ارب��وو ،ئ��ەوی��ش ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئیسالمی بوو ،كه هه‌موویان له‌ژێر باڵیدا خۆیان ح�ه‌ش��ارداب��وو .به‌اڵم ئێستا له‌م س�ه‌رده‌م�ه‌دا بێجگه له‌م سێ هێزه ،هه‌ندێ خه‌ڵكی تر هه‌ن ك �ه ل �ه‌س �هر ئیسالم و مسوڵامنان ماڵن .ته‌نانه‌ت هه‌یانه به یه‌ك فه‌توا لیسته‌كه‌ت ده‌ك��ات به ب���اراش ،به ناشه‌رعیت ده‌زانێت و بگره ده‌نگدان پێت به حه‌رام ده‌زانێت .بۆیه لیستی ئیسالمی به ده‌م خۆشه ،ب�ه‌س به كردار زۆر كار ماوه كه ئیسالمییه‌كان
تا ئێستاش تیایدا چه‌قیون ،بۆ منوون ه ئایا دروستكردنی لیستی ئیسالمی له به‌رامبه‌ر چ لیستێكدایه؟ بێگومان عه‌ملانییه‌كان .پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه :ئایا ئیسالمییه‌كان لیستی عه‌ملانییه‌كانیان پێ ناشه‌رعییه؟ ئه‌گه‌ر وه‌اڵم به‌ڵێ ب��وو؟ باشه ك �ه‌واب��وو ده‌بێت وه‌ك كارێكی شه‌رعی هه‌ڵوێستی شه‌رعییان هه‌بێت له‌سه‌ر ئه‌حزابی عه‌ملانی له ساحه‌كه‌دا .ئه‌گه‌ر بوترێت ئێمه عه‌ملانییه‌كان به موسڵامن ده‌زانین و له‌وه‌دا كێشه‌مان نییه ،كه‌واته حیزبی ئیسالمی و لیستی ئیسالمی بۆ؟! گه‌ر من به‌رامبه‌رم كه عه‌ملانییه‌كانن ،هیچ جیاوازیی دیندارییان نه‌بێت ،ئایا ئه‌مه خۆخه‌ڵه‌تاندن نییه؟ پێشتوابێت كێشه خزمه‌تگوزارییه نه‌ك ئایدۆلۆژیی، ك�ه ت��ۆ عه‌ملانییه‌كان ب�ه گه‌نده‌ڵ بزانیت ،ئه‌ی چۆن ده‌یسه‌ملێنیت كه تۆ گه‌نده‌ڵ نیت؟ له‌كاتێكدا نه‌ك له كوردستان ،له هه‌موو ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا سه‌رچاوه‌ی گه‌نده‌ڵییه‌كان عه‌ملانییه‌كانن ،وتاری ئیسالمیه‌كانیش ئه‌وه‌بووه كه عه‌ملانییه‌كان گه‌نده‌ڵن. یه‌كێك له هۆكاری ئه‌م گه‌نده‌ڵییانه‌ی عه‌ملانییه‌كان ،نه‌ترسانه له خ��وا و به‌رنامه‌كه‌شیه‌تی، دژایه‌تیكردنی
ئیرت چۆن ئایدۆلۆژیا ده‌وری خۆی نییه؟ ی��ان ن��اوێ��رن خ��ۆی��ان ب��ده‌ن له‌وه‌ها كارێك ،دڵنیاشم تا به‌م شێوه بیربكرێته‌وه و گۆڕانكاری له گوتاری سیاسییان نه‌كه‌ن ،ده‌بێت تا ماون له په‌رله‌ماندا هه‌ر چاوه‌ڕوانی پێنج شه‌ش كورسی بن ،كه به ڕاستی ئهوه الوازییه نه‌ك سه‌ركه‌وتن .پاشان ئایا ئیسالمییه‌كان له‌ناو خودی خۆیان ئه‌و برایه‌تی و دۆستایه‌تییه‌ی كه خوای گهوره داوای ده‌كات ،هه‌یانه ،یان نا؟ كه زۆربه‌ی جار له‌سه‌ر شتی بچووك له یه‌كرتی ده‌خوێنن .بگره به‌رپرسی گ �ه‌وره‌ی حیزبی ئیسالمی پێی وایه سه‌ركرده‌ی هێزێكی ئیسالمی فوول به‌عسی بووه ،بۆ سه‌ملاندنی قسه‌كانی قورئانێكی بردبووه به‌رنامه‌كه‌وه. گه‌ر وابێت تۆ چۆن داوا ده‌كه‌یت لیستێكی ئیسالمیت ل �ه‌گ �ه‌ڵ��دا دروستبكات؟ گ �ه‌رواش نه‌بێت ،ئایا له‌كوێی ئیسالمدا جێی ده‌بێته‌وه سه‌ركرده‌یه‌كی گهوره و ده‌سه‌اڵتدار، كه كه‌سی دووه‌م ،یا سێیه‌م ،ده‌بێت ئه‌م قسه بكات و ئه‌م بوختانه ڕیز بكات؟ گه‌ر ئه‌م لیسته‌ش دروستكرا، دوایی چۆن میراتی ده‌نگه‌كان دابه‌ش ده‌كه‌ن؟ یه‌كگرتوو خۆی له هه‌موویان
کۆمەڵ و یەکگرتوو لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن و بزووتنەوەش لە بەرەی دەسەاڵتدا ،پێم وانییە ئەم دووانە لەیەك لیستدا کۆببنەوە
پێ زۆرت��ره ،كۆمه‌ڵ خۆی له ئاستی یه‌كگرتوودا ده‌بینێته‌وه ،بزووتنه‌وه‌ش دوای ئه‌و ت�رازان�ه‌ی كه تێیكه‌وت، چاوه‌ڕوانی ئهوه ده‌كات له سه‌روو دوو كورسییه‌كه‌ی زیاتر بهێنێت. لیسته‌كه تا ئه‌و كاته‌ی خۆشه ده‌نگدان ت �هواو ده‌بێت ،دوای��ی هه‌ركه‌سه و بۆ ماڵی خۆی ،وه‌ك ئ��ەوەى لیستی ئیسالمی هه‌ر نه‌بووبێت .منوونه له‌م خوله‌ی په‌رله‌ماندا هه‌یه ،كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو نه‌یانتوانی به یه‌كلیستی له‌ناو په‌رله‌ماندا مبێننه‌وه له‌سه‌ر سه‌رۆكلیستی ،ده‌بێت چاوه‌ڕوانی چى لە لیستێك بكه‌یت كه به‌س ل �ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��دا برایه‌تییان بیر بكه‌وێته‌وه ،بۆیه من لێره‌دا ده‌پرسم: ك��ام لیستی ئیسالمی ،گ��هر به‌م شێوه بین له‌گه‌ڵ ی�ه‌ك�تردا؟ پاشان ئ �ه‌و هه‌موو حیزبه ئیسالمییه له ساحه‌كه‌دا قیتبووه‌ته‌وه ،به‌ڕاستی من ش �ه‌رم ده‌ك��ه‌م كه هه‌مووشیان پێشرت جیاوازییه‌كی شێوازی كاركردن و هه‌ندێ هه‌ڵسوكه‌وتی تایبه‌تیان هه‌بووبێت ،ئێستا پێم ناڵێن جیاوازیی چییان هه‌یه؟ هه‌موو ه �هر وه‌كو یه‌ك كاركردن ،وه‌ك یه‌ك بیركردنه‌وه. ئیرت كاتی ئ��ه‌وه نه‌هاتووه له‌بری لیستی ئیسالمی لیستی برایه‌تی و پێكهوهژیان دروستبكه‌ین ،تا خه‌ڵكی جه‌ماوه‌ری ئیسالمی دڵخۆش بن بۆ هه‌موو هه‌ڵبژاردنێكی تر؟ پێویست ن��اك��ات ن���اوی زل و دێ���ی وێ���ران دیاریبكه‌یت ،به‌ڵكو لیسته‌كه ناویشی نه‌نێیت ئیسالمی ،خ��ۆی بۆ خۆی ده‌بێته لیستێكی ئیسالمی ،ده‌بیته جێ متامنه‌ی خوا و پاشان خه‌ڵكی.
گرفتی سیاسی و ئەخالقی لە كۆمەڵگادا
بێستون ئه‌بوبه‌كر گرفت ،برتییە لە رووداوێ���ك، دەكرێت ماوەی خایاندنی كەم بێت و زوتێپەڕ بێت ،بەاڵم لەگەڵ ئاڵۆزبوونی ب��ارودۆخ��دا ،وش��ەی زمانیش ئاڵۆز دەبێت و وشەی داڕژێراو و لێكدراوە دێنە ئ��اراوە ،وشەی سادەش بەره‌و كەمبوونەوە دەچێت ،بە ب��ەراورد بە وشەی ئاڵۆز .ئەمەش نیشانەی ئاڵۆزبوونی ژیانە. س��ی��اس��ەت ،ب��ۆ ب��ەڕێ��وەب��ردن�ه لە رووی كارێگری و رۆشنبیری و كۆمەاڵیەتییەوە و ..هتد ،بەاڵم لە ئیستادا ،هەندێك كات ،سیاسەت بۆ خۆژیاندن و خه‌نجەر لێدانە لە پشتی یەكرتی .سیاسەت ،ئێستا لە زۆر باردا ،لە رێگەی بەكارهێنانی زمانەوە دەكرێت .راگەیاندنی سیاسی ،بووە بە چەكی دەستی سیاسییەكامنان، دەروون���ی خەڵكی پێ دەگوشن و شادی دەكەن و هیوای پێ دەدەن، زۆر كاتیش خەڵكی بێهیوا دەكەن. كاتێك وتە و ك��ردار و ئامانجی كار
و بەروبومی ك��ار ،هاوسەنگ نەبوو، السەنگی دروستدەبێت ،بۆیە حیزبەكان لەم كاتەدا ،گرفتی سیاسییان بۆ دێتە پێش ،ئەمەش وادەكات رەوشتی حیزبی كەلێنی تێ بكەوێت .كۆمەڵێك واز لەو حیزبە دێنن و روودەكەنە پەناگەیەكی تر تا خزمەتی زیاتر بكەن ،یان هەندێك كات ئەو جێهێشتنە بۆ زووتر گەیشتنە بە پۆست و پارە و سود و بەرژەوەندییە كەسییەكان .بە هۆی گرفتی سیاسییەوە، گرفتی رەوشتی كە دابڕانە لە یەكرتی، دروستبووە. ئەخالق ،لە ك��ورده‌واری��دا ،وات��ای یەكەمی برتیییە لە تێكشانی سنوری نێوان دوو رەگەرزی كۆمەڵگا بەشێوەی نادروست و دوور لە بەهای كولتووری ك��وردی و دینی ك��وردی ،ب��ەاڵم ئەخالق زۆرج���ار لە سیاسەتدا وات��ای ت��ری لێ باردەكرێت ،هەندێك جار باشە ،زۆركاتیش خراپە .لە هەندێك دۆخ��دا ،ئەخالقی سیاسی ،بەهای كولتووری «رەوش��ت» تێكدەشكێنێت بۆ ئ��ەوەی چ��واردەوری قەرەباڵغرت بێت ،بەاڵم بەناولێرناوی تر بۆ رەوشت دادەنێت ،ئەویش نوێگەرییە و تازەبوونەوەیە ،یان بەجیهانیبوونی رەوشتە .حیزبی عه‌ملانیی كوردی ،ماوەیەك لە هێڵی سەرەكیی ئایینی دەدا ،بەاڵم لە ئێستادا ،یادەكان پیرۆز دەنرخێنێت ،كاتی راگەیاندنی بیرناوی زیاتری بۆ تەرخان دەكات! ئەمەش بریتییە لە بەرژەوەندیی حیزبی ،بەپێى كات و شوێن دەگۆڕێت، حیزبی ئیسالمیش ،گ��ۆڕان لە هەندێك هەڵوێستیدا دەبیرنێت ،واتە بەپێی دۆخ،
گۆڕان لە پرۆگرام و رەوشت و پرەنسپدا. گ��ۆڕان دەك��رێ��ت لە سیاسەتدا ،بەاڵم گۆڕانی رەوشتی زۆر ترسناكە بۆ نێو كۆمەڵگا. بەشێكی تر ،لە واتادان بە رەوشت «ئ��ەخ�لاق» كە نەواتی حیزبی تۆكمە دەك���ات ،ئەویش وات��ای ب��ارك �راوی تر لە وش��ەی ره‌وش���ت ،كە راستگۆیی و دەستپاكی و بۆخەڵك ژیانە .درۆنەكردنە لەگەڵ الیەنگران و خۆڵنەكردنە چاوی هاوواڵتیانە ،پاپەندبوونە بە ئەو بەڵێنانەی كە بە خەڵكەی خۆی دەدات .هیچ كات، لەسەر شانی كۆمەڵگایەكی بارگران ناكات، بۆ بەرژەوەندی حیزبەكەی .رێككەوتنی دەرەكی ناكات بۆ تااڵنكردنی ژێرخاكی نەتەوەكەی .میللەت و خەڵك ،لە ماف و بەروبومی خاكی خۆی بێبەش ناكات. ئەم خااڵنە رەوشتی سیاسی زیاتر تۆكمە دەكات لە دڵی خەڵكیدا ،جێگەی زیاتر داگیردەكات .ئەمەش ئەو شێوازە رەوشتە باشەیە كە سیاسەت واباشرتە لە ئێستادا بۆی بگەڕێتەوە و وەك نەخشی سەربەرد لە پرۆگرامیدا بیچەسپێنێت. رەوشتی سیاسیی ب��اش ،رەوشتی تاك و كۆمەڵگا ،بەشێوەكی تەندروست، نەخشەڕێگای بۆ دادەڕێ��ژێ��ت ،لەنێو پ���ەروەدە و فێربووندا ،ك��ەوا هەستی ن��ەت��ەوای �ه‌ت��ی ت��ون��دوت��ۆڵ ب��ێ��ت ،تاك ئامادەبێت بۆ خاك بژی و لەپێناو خاكدا ئەگەر پێوستی كرد ،خۆی بە قوربانی بكات .هەركاتێك گرفتی سیاسی هەبوو، بوو بە دیاریدە و چارەسەر نەكرا ،گرفتی رەوشتی لەناو كۆمەڵگا زۆرتر دەبێت،
درۆكردن و تەمەڵی لە كاركردندا زۆرتر دەبێت ،كۆیلەبوون وردە وردە گەشە دەكات ،چینایەتیی كۆمەڵگا زیاتر دەبێت. چینی خ��وارەوەی زەحمەتكێش فریای ژیان ناكەوێت ،یان هەندێك كات بێكار دەبێت .لە بەرامبەر ئەمەشدا ،چینی بخۆر و كارنەكەر دروستدەبێت .لێرەوە چینایەتیی ناتەندروستی كۆمەاڵیەتی دێتە ئاراوە ،كە چینەكانی ناو كۆمەڵگا كاتێك ناتوانن بە خۆپیشاندان و رەخنەگرتن ب��ارودۆخ ئارامبكەنەوە ،پەندی كۆنی پیشنیان پەرەدەسێنێت ،وەك «شەڕ لە بەتاڵی باشرتە» .ئەم پەندە ئێستا بە نائاگایی و هەندێكش بە ئاگایی كاری پێدەكەن .لە هەرێمی كوردستان ،لەناو حوكمەتی كوردی ،كۆمەڵكێك بە گیان و رۆح پاریزگاریی لێ دەكەن ،بەرەكانی تر، هەوڵدەدەن سیستەمی ئەو حوكمڕانییە بەیەكجاری هەڵوەشێننەوە و دووب��ارە دایبڕێژنەوە ،لەناو یەك حیزبدا بەرەی جیاجیا ب��ەدی دەك��رێ��ت ،لەناو پیشە كۆمەاڵتییەكاندا ،ئەم چین سوكایەتی بە پیشە و كاری ئەو چین دەكات ،وەك «مامۆستا و دژە مامۆستا پەیدا بووە، ئاسایش و دژە ئاسایش دروستبووە» .لە ناو فەرمانگه‌كاندا ،ئەگەر ورد تەماشا بكەین ،ئاڵۆزبوون و دژەكان ،جوانرت بەدی دەكەین. بۆیە واباشرتە ،نەهێڵین گرفتەكان بنب بە گیروگرفت ،لە هەر شونێكدا بێت، چارەسەری گرفت ئاسانە ،چونكە رووداوە، ب��ەاڵم چ��ارەس��ەری گیروگرفت گرانرتە، چونكە دیاردەیە ،لە گیروگرفتدا ،خوێن و
گیانی مرۆڤ ،كە گەورەترین سامانی مرۆڤایەتییە بۆ واڵت ،وای لێدێت كە ئه‌وه‌ی بڕژێت خوێنه ،ئه‌وه‌ی بفڕێت رۆح �ه ،ئ �ه‌وه‌ی بەجێبمێنێت ،الشەی ساردبووەوە. بەهیواین ك��ارك��ردن��ی هەموو حیزبەكان ،بەو شێوازە بێت كە سوود بە خەڵك بگەیەنن ،دوات��ر س��وودی خۆیان دابینبكەن ،بۆ ئەوەی داهاتوو لە دۆخ��ی تاریكییەوە بخرێتە بەر تیشكی ه��ی��وا و ئ��وم��ێ��دی گ��ەل و نەتەوه .ئەو م��اوەی تەمەن ،كە لە ژیاندا بەسەری دەبەین ،لە دۆخی سەقامگیردا بژین ،چونكە هەلی ژیان بۆ مرۆڤ ،یەك جار ژیانە .لە كاتێكدا هۆكاری باشامن لەبەردەستدایە ،با ئامانجی جوانی پێ بەدەستبێنین بۆ هەمووان .گیروگرفتەكان بە سازان و دانوستان چارەسەر بكرێت .خەڵك لە دۆخی چاوەڕوانی و بێهوایی رزگار بكرێت .بۆیە وادەڵێین ،چونكە هەموو گرفتێكی سیاسی ،گرفتێك یان زیاتری رەوشتی لەناو كۆمەڵگادا دەژیێنێتەوە، یان دروستی دەكات ،وەك گەندەڵی كە یەكێكە لە گەورەترین گیروگرفتەكان. بەهیواین ،گیروگرفتی سیاسی كاری ئان و ساتی بۆ بكرێت ،چونكە بارودۆخێكی وای هێناوەتەئاراوە ،كە بەپیشەییبوون و پسپۆڕبوونی لەكاردا كەمكردوەتەوە، كە ئەمە ئێستا گرفتە ،ئەگەر بەردوام بێت ،ئەم رووداوە دەبێتە گیروگرفت و دیاردە ،كاری زیاتر و ماوەی زیاتری دەوێت بۆ چارەسەركردن.
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/6/11ساڵی یەکەم
خوێندنەوەیەکی ڕەخنەگرانە بۆ وتاری
«کورد و ئەفسانەی کاوە و زوحاک» جوتیار نەریامن له ژماره ()27ی رۆژنامه‌ی بەیان، وتارێک بە ن��اوی «ک��ورد و ئەفسانەی کاوە و زوح��اک» بە پێنووسی م .سەالم ن��اوخ��ۆش ب�ڵ�اوب���ووه‌وە .وت��ارەک��ە بە شێوازێکی ئەکادیمییانە و بەڵگەدار نوورساوە .نووسەری بابەتەکە ،هەوڵیداوە بۆچوونەکانی خۆی بە بەڵگەوە بخاتەڕوو، لەمەشدا سەرکەوتوو ب��ووە؛ ب��ەاڵم ئەو ئەنجامەی پێی دەگ���ات ،قسە زۆرت��ر هەڵدەگرێت و ناکرێت بە سادەیی و بە خستنەڕووی هەندێک بەڵگە و لەبیرکردنی هەندێکی تر ،ئەنجامێکی دڵنیاکەرەوەمان دەست بکەوێت .جگە لەوەش ،هەندێک لە بەڵگەکانی .قسەی زیاتر هەڵدەگرن و پێویستیان بە تێڕامانی زیاترە .ورووژاندنی بابەتەکە ،خۆی کارێکی باش و ئەرێنی ب��وو ،ئ��ەوەش لە وت��ارەک��ەدا گرنگرتین خاڵ بوو بەالمەوە .ئەگەر وتارەکە هیچ گرنگییەکی تریشی نەبوایە ،ئەو خاڵە بەسبوو بۆ ئەوەی تایبەمتەندێتیی وتارێکی گرنگی هەبێت .من لێرەدا سەرنجەکانی خۆم دەخەمە ڕوو ،بەو هیوایەی بابەتەکە ببێتە جێی مشتومڕ و لێکۆڵینەوەی جددی بەدوای خۆیدا بهێنێت. یادکردنەوەی نەورۆز لە چییەوە هاتووە؟ وەک دەزان��رێ��ت ،لەنێو خەڵکی ئاساییی باشووری کوردستاندا وا باوە ،کە لە ڕۆژی ن��ەورۆزدا ،کاوەی ئاسنگەر کە قارەمانێکی کورد بووە ،شۆڕشی لە دژی پادشایەکی ستەمکار بە ن��اوی زوحاک کردووە و کوشتوویەتی .ئەو بۆچوونە هیچ بنەمایەکی زانستیی نییە .م .سەالمیش لەمبارەیەوە دوواوە .سەرهەڵدانی نەورۆز
تەهموورسی باوکی جەمشیددا ،هێشتا دێوەکان مەترسیبوون لەسەر مرۆڤەکان، لە کۆتایی پادشایەتییەکەیدا توانیی س��ەرب��ک��ەوێ��ت ب��ەس��ەری��ان��دا .ئ��ەوەش پێامن دەڵێت ن��ەورۆز دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمێکی یەکجار کۆن. ڕاستییەکەی ئ��ەوەی��ە ،ن���ەورۆز بۆنەیەکی زۆر کۆنە کە لەنێو هۆزە ئاریاییەکاندا باوبووە و پێوەندیی بە گۆڕانی کەشوهەوا و رسوشتەوە هەبووە. لە سەردەمانی کۆندا ئاریاییەکان دوو جەژنی گەورەیان هەبووە ،کە دەکەوتنە سەرەتای وەرزی گەرما و سەرماوە؛ ئەو دوو جەژنەش بریتی بوون لە نەورۆز و میهرەگان .لە سەرەتای هاتنی وەرزی گ��ەرم��ادا ج��ەژن��ی ن���ەورۆز دەگ��ێ��ڕدرا. ژیانەوەی رسوشت ،کەمبوونەوەی مەرگ و نەخۆشی بە هۆی سەرماوە ،زیادبوونی بەروبوومی کشتوکاڵی و چەندین هۆکاری تر ،هۆی ئەوە بوون ئەو ڕۆژە بە پیرۆز دابرنێت و سااڵنە یادبکرێتەوە. ل��ە س��ەردەم��ان��ی ک��ۆن��دا و پ��اش کۆتاییهاتنی چاخی سەهۆڵبەندان، ئاریاییەکان ساڵیان دابەشکردبوو بەسەر دوو وەرزدا ،وەرزی یەکەم زستان ،دە مانگ بوو ،وەرزی هاوینیش دوو مانگ بوو. زستان بە وەرزێکی شووم هەژماردەکرا، بەوپێیەی کە بە فەرمانی ئەهریمەن ،بە دەستی دێوەکان دروستکراوە .لە ئاڤێستادا هاتووە «ئەهریمەن کە هەموو گیانی مەرگە ،هات و بە خراپکارییەوە ئەژدیهای لە ڕووباری دایتیا دروستکرد و زستانی بە دەستی دێو دروستکراوی بەسەر جیهاندا زاڵکرد .ل��ەوێ دە مانگ زستانە و دوو مانگ هاوینە ،لەو دوو مانگەشدا هەوا بۆ ئاو و خاک و دارەکان ساردە .زستان خراپرتین زیان بە گیان دەگەیەنێت». ه��ەروەه��ا مەسعوودی لە کتێبی «التنبیه و االرشاف»دا ئاماژە بۆ ئەوە دەک��ات ،کە ن��ەورۆز دەکەوتە سەرەتای وەرزی هاوینەوە ،میهرەگانیش دەکەوتە سەرەتای وەرزی زستانەوە .ئەوەی لێرەدا بەهێنانەوەی ئەم بابەتانە دەمەوێت ئاماژەی بۆ بکەم ،ئەوەیە کە لە بنەڕەتدا نەورۆز تەواو پێوەندیی بە گۆڕانکارییە
داڕنینی کورد لە گەالنی دەورووبەری ،سەبارەت بە نەورۆز ،یان هەر دەرکەوتەیەکی تری کولتووری ،ڕووبەڕووی کێشەمان دەکاتەوە لە شانامەدا بە شێوەیەکی ترە .فیردەوسی لە شانامەدا جەژنی نەورۆز دەگێڕێتەوە بۆ سەردەمی پادشایەتیی جەمشید «پادشای ئەفسانەیی» .پاش ئ��ەوەی تەهموورس دەم��رێ��ت ،جەمشیدی ک��وڕی دەچێتە شوێنی ،چەند داهێنانێک دێنێتە گۆڕێ، بۆ منوونە :خەڵکی فێری ڕسنت و چنین و لەبەرکردنی پۆشاک دەکات؛ کانزاکان ده‌دۆزێته‌وه ،دەستدەکات بە دەرهێنانی کانزا .ڕژێمی چینایەتی دێنێتە کایە و بناغەی دەوڵەتێکی بەهێز دادەمەزرێنێت؛ پاش ئەمانە ،بە ڕەسمی دەچێتە سەر تەختی ف��ەرم��ان��ڕەوای��ی و ت��اج لەسەر دەکات .ڕۆژی تاجله‌سه‌رنانی جەمشید، دەبێتە س��ەری س��اڵ و ن���ەورۆز ،پاشان دەکرێتە جەژن و شادی. ئەوەی جێی سەرنجە ،شانامە مێژووی ن��ەورۆز دەگێڕێتەوە بۆ سەردەمێکی ئەفسانەیی ،کە تازە مرۆڤەکان لە دەست دێ��وەک��ان ڕزگ��اری��ان ب��ووە ،ت��ازە فێری پۆشاک لەبەرکردن بوون .لە سەردەمی
رسوشتییەکانەوە هەبووە ،هاتنی هاوین و ڕزگاربوون لە مەرگ و نەخۆشی و برسێتی بە هۆی زستانەوە ،هێندە ڕووداوێکی گ��رن��گ ب���ووە ،ک��ە ه��ەم��وان شادییان دەربڕیوە و سوپاسی خودایان کردووە، هەروەها کۆتاییهاتنی وەرزی هاوین، کۆکردنەوەی بەروبوومی کشتوکاڵی و خۆئامادەکردن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی زستان ،پێویستی بە مەراسیمێک بووە تێیدا لە الیەکەوە خۆیان ئامادە بکەن بۆ ئەو ڕووبەڕووبوونەوەیە ،لە الیەکی تریشەوە نزا و تکا بکەن لە خ��ودا کە یارمەتیدەریان بێت لە زستاندا و لە مەرگ و نەهامەتی بیانپارێزێت .ئەو دوو جەژنە، لەنێو ئاریاییەکاندا باو بووە .تا ئێستاش الی هەندێک لە گەالن سەرەتای بەهار و کۆتاییی زستان ناودەبرێت بە ڕۆژی دای��ک ،یان جەژنی دای��ک ،کە ئەمەش هەر پێوەندیی بەم باسەی ئێمەوە هەیە، چونکە سەرەتای بەهار ،سەرەتای ژیانەوە و لەدایکبوونەوەی رسوشتە .لە نێوان ئەو
دوو جەژنەدا ،جەژنی نەورۆز گەورەترین جەژنی ئاریاییەکان و ئێرانییەکان بووە و میهرەگانیش لەدوای ئەوەوە گەورەترین ج���ەژن ب����ووە .ش��ی��اوی ب��اس��ە وش��ەی «مهرجان»ی عەرەبی کە وات��ای کۆڕ و کۆبوونەوە دەدات ،لەم وشە ئێرانییە وەرگیراوە. بەستنەوەی ن��ەورۆز بە نەتەوەی فارسەوە ،هەروەها بە ئاینە ئێرانییەکانەوە هەڵەیەکی گەورەیە .تایبەتکردنیشی بە گەلێکی دیاریکراو ،دیسان هەڵەیەکی گ���ەورەی���ە ،چ��ون��ک��ە ئ���ەو ی���ادە وەک باسکرا ،ڕیشەکەی یەکجار کۆنە ،پێش سەرهەڵدانی ئاینە ئێرانییەکان و نەتەوە ئێرانییەکان هەبووە؛ شایانی باسە لە ئاڤێستا و دینی زەردەشتیدا باسی نەورۆز بەرچاو ناکەوێت و بە هیچ جۆرێک ناوی نەهاتووە ،ئەوەش کە لە ئەفسانەکەی شانامەدا بە المەوە گرنگبوو ،دۆزینەوەی کۆنی نەورۆزە ،کە لە زەمینە و چوارچێوەی چیرۆکی جەمشیددا بۆمان دەردەکەوێت؛ بەوەدا کە دەیگێڕێتەوە بۆ سەردەمێک کە تازە مرۆڤەکان فێری جلپۆشین دەبن و بە کانزاکان ئاشنا دەب��ن .لە الیەکی تریشەوە ،بەپێی ئەفسانەکەی شانامە، لەو سەردەمەدا هێشتا سنووری نێوان واڵتان دیار نەبوو ،ئێران و تووران لێک
کورد لە گەالنی دەورووبەری ،ڕووبەڕووی کێشەی گ��ەورەم��ان دەک��ات��ەوە .مێژوو، ک��ول��ت��وور ،زم��ان و ن���ەژادی خەڵکانی دەورووب������ەری ک���ورد ب��ە ڕاددەی����ەک پێکداچووە و کاریگەرییان لەسەر یەک داناوە ،کە توێژینەوەی هیچ دیاردەیەک بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئ��ەو تێکەڵییە، ناڕاست ،یان ناتەواو دەردەچێت؛ ئەمە نەک تەنها بۆ گەالنی هاونەژادی وەک (کورد ،فارس ،بەلووچ و ،)...بەڵکو بۆ ئەو گەالنەش کە هاونەژاد نین ،وەک هیندۆ ئێرانییەکان و سامییەکان ڕاستە .بەهۆیپێوەندیی دێرینی ئەو گەالنەوە تێکەڵی لە کولتوور ،زمان ،تەنانەت نەژادیشیاندا دروستبووە ،جیاکردنەوەیان هێند ئاسان نییە. بەداخەوە ،گوتاری ناسیۆنالیستی لەنێو گەالنی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا هێندە دەنگی زاڵە ،کە توێژینەوەکان بە دیدێکی ناسیۆنالیستیی تەسکەوە ئەنجامدەدات، ئ��ەن��ج��ام��ی ن���ەژادپ���ەرس���ت���ان���ەی لێ هەڵدەگۆزێت .هەوڵدان بۆ قۆرخکردنی ن��ەورۆز لە الیەن فارسەوە ،یەکێکە لە مانیفێستەکانی ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییە کە توێژینەوە ئەکادیمییەکانیش بەهەڵەدا دەب����ات ،ل��ە الی��ەک��ی ت��ری��ش��ەوە ،الی گەالنی تریش ک��اردان��ەوەی هاوشێوەی
قۆرخکردنی نەورۆز لە الیەن فارسەوە یەکێکە لە مانیفێستەکانی ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییەى کە توێژینەوە ئەکادیمییەکانیش بەهەڵەدا دەبات جیانەبوون ،چونکە بەگوێرەی شانامە، ئەو دابەشکردنە لە کۆتایی پادشایەتیی فەرەیدووندا ڕوودەدات ،کاتێک جیهان لە نێوان سێ کوڕەکەی (س��ەمل ،توور و ئیرەج)دا داب��ەش دەک��ات .ئەو بەشەی کە دەدرێت بە ئیرەج ،ناودەنرێت ئێران. کەواتە مێژووی نەورۆز زۆر کۆنە ،تەنها موڵکی ئێرانییەکان نییە ،بەڵکو سەرجەم ئاریاییەکان پێکەوە خاوەنی ئەو بۆنەیەن. نەورۆزی کوردەوارییش جیاواز نییە لە نەورۆزی گەالنی تری ئاریایی ،کە لە دێرزەمانەوە بۆیان ماوەتەوە ،وەک دیارە پێوەندییەکی نییە بە چیرۆکی کاوە و زوح��اک��ەوە ،هەروەها ڕیشەی لە هیچ ئاینێکدا نییە .ڕیشەی ئەو چیرۆکەی کە لەناو خەڵکی ئاسایی باشووری کوردستاندا باوە ،بە ڕوونی دیار نییە .هێندەی من ئ��اگ��ادار ب��م ،یەکەم ک��ەس کە چیرۆکی لەسەر کار البردنی ئەژدەهاکی لەالیەن فەرەیدوونەوە بە ن��ەورۆزەوە گرێداوە، «میرچا ئیلیادە»یە .میرچا ئیلیادە گومان دەکات کە دەبێت جەژنی سەری ساڵی نوێ بە هۆی تێکشکانی ئەژدەهاکەوە بێت لە الی��ەن ف��ەرەی��دوون��ەوە .بەاڵم پێدەچێت میرچا ئیلیادە ئەو بیروباوەڕەی لەبارەی جەژنی میهرەگانەوە هەیە ،گوایە بە هۆی سەرکەوتنی فەرەیدوونەوەیە بەسەر ئەژدەهاکدا ،بە هەڵە بە نەورۆزی لەقەڵەم دابێت ،پاشان ئەمە بە هەر هۆیەک بێت ،کەوتبێتە دەم خەڵکی و بووبێتە بیروباوەڕ. ئەبوڕەیحانی بیروونی ،لە کتێبی «اآلث��ار الباقیة عن القرون الخالیة»دا، باسی ئەوە دەکات کە فارسەکان گومان دەکەن جەژنی میهرەگان بە هۆی بیستنی مژدانەی سەرکەوتنی فەرەیدوون بەسەر زوحاکدا هاتبێتە گۆڕێ. س��ەب��ارەت ب��ە ن���ەورۆز ،ی��ان هەر دەرکەوتەیەکی تری کولتووری ،داڕنینی
لێ دەکەوێتەوە .ئەو وتارەی م .سەالم، ل��ە ش��ێ��وەی پەرچەکردارێکدایە دژی ئەو گوتارە ناسیۆنالیستییە فارسییەی ک��ە دەی���ەوێ���ت ه��ەم��وو دەرک��ەوت��ە کولتوورییەکانی ناوچەکە لەسەر خۆی تاپۆ بکات .بەبێ ئەوەی گومانی خراپ ب��ە مامۆستا ب��ب��ەم ،وای دەبینم ئەو لێکدانەوەیە دەچێتە چوارچێوەی بەرەی دژەفارسەوە ،کە لەم کاتەدا ناسیۆنالیزمی تورکی و عەرەبی نوێنەرایەتیی ئەو بەرەیە دەک��ەن ،وتارەکەشی لەژێر کاریگەریی ناسیۆنالیزمی عەرەبیدایە. دوو لێکدانەوەی پێکدژ «متناقض» م .س����ەالم ل��ە ش��وێ��ن��ێ��ک��دا وای لێکدەداتەوە کە کورد پاش ئیسالم و بە هۆی ئیسالمەوە بووبێتە خاوەنی زمان و ناسنامەی سەربەخۆی خۆی و لە فارس جیابووبێتەوە ،بەاڵم ئەم لێکدانەوەیە جگە لەوەی هیچ بنەمایەکی ئەکادیمیی نییە ،بگرە لە چەندین شوێندا دژی لێکدانەوەکانی تری خۆی دەوەستێتەوە، خوێنەر ناچار دەبێت ی��ان یەکێکیان قبووڵ بکات و ئەوەی تریان ڕەتبکاتەوە، یان هەردووکیان ڕەتبکاتەوە .ئەگەر کورد و فارس تا سەرهەڵدانی ئیسالم هێندە تێکەڵبووبن ،کە لێک جیاکردنەوەیان ئاسان نەبووبێت ،کەواتە ف��ارس چەند خ��اوەن��ی ن����ەورۆزە ،ک��وردی��ش هێندە خاوەنیەتی ،چونکە ب��ۆ سەردەمێک دەگەڕێتەوە کە هێشتا ف��ارس و کورد لێک جیانەبوون؛ ب��ەاڵم مامۆستا خۆی ئەوە ڕەتدەکاتەوە کە کورد پێش ئیسالم لەگەڵ فارس خاوەنی یەک ناسنامە و یەک کولتوور بووبێت ،لەوێدا کە ئەژدەهاک «زوحاك» بە «ئەستیاگی کوردی» لەقەڵەم دەدات و دەڵێت «فیردەوسی شانازی بەو كودەتایەوە دەكات ،كه فارس لەسەر كورد كردی ،چونكه لەو مێژووه دەسەاڵتی فارسی له ئێران دروستبوو و كۆتایی به
دەسەاڵتی ك��وردی ه��ات» .ئەگەر ئەمە ڕاس��ت بێت ،کە ڕووخاندنی دەوڵەتی م��اد ل��ە الی��ەن هەخامەنشییەکانەوە بریتی بێت لە کودەتای ف��ارس بەسەر دەوڵەتی ک��وردی��دا ،کەواتە ک��ورد پێش ئیسالمیش لەگەڵ فارسدا یەک نەبووە، بەڵکو ملمالنێی هەبووە لەگەڵ فارسدا، کەواتە ئەو بۆچوونەی پێشوو هەڵەیە کە سەربەخۆیی زمان و ناسنامەی کورد دەگێڕێتەوە بۆ پاش سەرهەڵدانی ئیسالم. خاڵێکی تر کە بە شێوازێکی ناڕوون ئاماژەی بۆ دەک��ات ،بریتییە لەوەی کە باباتاهیری هەمەدانی دەکاتە دەستپێکی جیابوونەوەی زمانی کوردی لە فارسی، بەهۆی ئەوەشەوە کە گوایە فیردەوسی ه��اوچ��ەرخ ب��ووە ل��ەگ��ەڵ باباتاهیردا، ئەمەی پێ قبووڵ نەکراوە و بۆ دژایەتیی کورد کودەتای کۆرشی بەسەر ئەستیاگدا هێناوەتە گۆڕێ ،بەاڵم ئەوە ڕوون نییە کە فیردەوسی ئاگای لە باباتاهیر هەبووە ،یان نا ،چونکە کاتێک کە باباتاهیر هاتووەتە دنیاوە ،فیردەوسی تەمەنی گەیشتبووە نزیکەی ٦٠ساڵ ،کاتێک تەمەنی باباتاهیر دەگاتە ٢٠ساڵ ،فیردەوسی کۆچی دوایی دەک���ات .ف��ی��ردەوس��ی ٣٢٩ی��ا ٣٣٠ک لەدایکبووە ٤١١ ،یا ٤١٦ک کۆچی دوایی کردووە ،بەاڵم باباتاهیر ٣٩٠ک لەدایکبووە، ٤٥٠ک کۆچی دوایی کردووە .جگە لەوەش بەستنەوەی سەربەخۆیی زمانی کوردی بە باباتاهیرەوە ،هەڵەیەکی گەورەیە ،بەڵکو مه‌ترسییه‌كی گەورەشە لەسەر زمانی کوردی ،چونکە باباتاهیر الی فارسەکان وەک یەکێک لە شاعیرە هەرە پلە نزمەکانی فارس هەژمار دەکرێت ،ئەگەر شێوازی قاڵبە شیعرییە تایبەتەکەی «دووبەیتی» نەبوایە ،کەس ناوی نەدەهێنا؛ کەسیش ناڵێت کورد بووە ،ئەو زمانەش کە پێی نووسیوە کوردی بووە «بێگومان من خۆم بۆچوونی تایبەتم هەیە لەسەر باباتاهیر، کە ناکرێت لێرەدا بیخەمە ڕوو» .جگە لەوەش چەندین بەڵگە لەبەردەستدان کە دەیسەملێنن زمانی کوردی پێش ئیسالمیش پێی نوورساوە. پوختەی هەندێک سەرنجی تر .1شانامە و ملمالنێی مەزهەبی:
ڕەگ��ەزی ف��ارس ل��ەوە بە مەزنرت دەزان��ن کە شوێن وەها دینێک کەوتبێت .بۆیە وای نیشان دەدەن کە فارسەکان خۆیان مەزهەبێکیان داتاشیوە کە تایبەتە بە خۆیان ،دای��ان ڕنیوە لە ڕەن��گ و بۆی بیابان .بەاڵم ئەگەر سەرنجی درێژایی م��ێ��ژوو ،پانایی جوگرافیا و قوواڵیی کولتووری ئیسالمیی فارس و ئێران بدەین، پێچەوانەی ئەمە دەبینین .دەبینین کە ڕەنگی ئیسالمی سوننی الی فارس و ئێرانی زاڵرتە لە ئیسالمی شیعی. .3ک��اوە ک��ورد نییە _ :بێگومان م. سەالم بە ڕاشکاوی ئەمەی نەگوتووە_، ئ��ەوەش کە فیردەوسی س��ەب��ارەت بە نەژادی کورد باسی دەکات ،گوایە نەوەی ئەو گەنجانەن کە لە چێشتخانەی زوحاک ڕایانکردووە .پاش ئەوەی بە مەبەستی دەره��ێ��ن��ان��ی مێشکیان ب��ۆ مارەکانی سەرشانی زوحاک بەندکرابوون ،یەکێکی ترە لەو کۆمەڵە هەڵە زەقەی شانامە کە لەگەڵ بەڵگە مێژووییەکاندا یەکناگرێتەوە، تەنانەت لەوەشدا باسی کوردبوونی کاوە ناکات ،بەڵکو مێژووی دروستبوونی کورد دەباتە دواتر. .4ئەگەر فیردەوسی لە باسکردنی ش��ۆڕش��ی ک��اوە و ف��ەرەی��دوون بەسەر زوحاکدا بەهۆی قەڵسی لە کورد بووبێت و مەبەستی دەرخستنی کینە بووبێت دژی کورد ،زوحاکی بە عەرەب لەقەڵەم نەدەدا و دەیگوت کورد بووە. .5داستانی زوح���اک یەکێکە لە مانیفێستەکانی دژایەتیی ع��ەرەب لە شانامەدا ،زۆر ڕاشکاویش نییە ،بەاڵم لە کۆتایی شانامەدا بەبێ پەردە و بە زمانی جوێن دژایەتیی عەرەب دەکات. .6هیچ بەڵگەیەک نییە بیسەملێنێت فەرەیدوونی شانامە کۆرشی هەخامەنشییە، زوحاکیش ئەستیاگی دوایین پادشای مادە، جگە لە نزیکیی ناوی ئەستیاگ و ئاژی دەهاک؛ بە پێچەوانەوە ،هەندێک بەڵگە لەبەردەستدان کە زەحاک بەردیای کوڕە بچووکی کۆرشی هەخامەنشییە ،پاش ئەوەی دەستەاڵتی گرتە دەست ،کۆمەڵێک چاکسازیی کرد کە بە زیانی بنەماڵەی شاهەنشاهی بوو .داریوشی هەخامەنشی
بەستنەوەی نەورۆز بە نەتەوەی فارس و ئاینە ئێرانییەکان و گەلێکی دیاریکراو هەڵەیەکی گەورەیە شانامە بە هیچ جۆرێک بەشداری ئەو ملمالنێ مەزهەبییە نییە ک��ە ئێستا جیهانی ئیسالمی گرتووه‌تەوە ،ڕیشەی ئەو ملمالنێیەش لە شانامەوە سەرچاوە ن��اگ��رێ��ت .چ��ەن��د بەڵگەیەکی الواز لەبەردەستدان کە گومانی شیعەبوونی ف��ی��ردەوس��ی دەورووژێ���ن���ن ،ب���ەاڵم لە بەرانبەردا چەند بەڵگەیەکی تر هەن هەر لەو ئاستەدا کە نیشانەی سوننیبوونی فیردەوسین؛ بەاڵم بەهێزترین بۆچوون ئەوەیە کە فیردەوسی موعتەزیلە بووە. .2ئ��ێ �ران و شیعەگەری :گوتاری ناسیۆنالیزمی فارسی و عەرەبی بەردەوام جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە مەزهەبی شیعە شتێکی داتارشاوی ئێرانییەکانە ،فڕی بەسەر ئیسالمەوە نییە .بۆیە عەرەبەکان هەستی ناسیۆنالیستییانەی خۆیان لەژێر مەزهەبی سوننەدا دەشارنەوە ،فارسەکان بە مەجووس ناودەبەن .لە بەرانبەریشدا، فارسە ناسیۆنالیستەکان ،بە هەمان شێوە ئیسالم بە دینێکی دواکەوتوو دەزان��ن،
کە لە میرس خەریکی داگیرکاری و تااڵنی بوو ،نەخشەیەکی کێشا بۆ دەستەاڵت گرتنە دەست .کاتێک بینیی دۆخەکە لە قازانجی نییە ،هاتەوە ئێران و بە تۆمەتی ئەوەی کەسێکی درۆزن بە ناوی گیومات خۆی وەک بەردیا ناساندووە ،بە درۆ چووەتە سەر تەختی پادشایی ،بەردیا لەناو دەبات و بۆ ئەوەی خەڵکی بەهۆی چاکسازییەکانی بەردیاوە نەورووژێن ،بە ناوی گیوماتەوە بەردیا لەبەرچاوی خەڵک دەخات ،تا لەناوبردنی نەبێتە هۆی کێشە. هەندێک بەڵگە لە کەتیبەکانی کێوی بێستوون و چەند هێامیەک لە شانامەدا ئەو ئەگەرە بەهێز دەکات کە داریوشی مێژوویی ،فەرەیدوونی ئەفسانەیی بێت، زوحاکی ئەفسانەیی بەردیای مێژوویی. ت��ێ��ب��ی��ن��ی :ئ���ه‌م وت�����اره لیستی سه‌رچاوه‌ی له‌گه‌ڵدایه ،ته‌واوی وتاره‌كه و سه‌رچاوه‌كانی له سایتی «به‌یانپرێس» بخوێنه‌ره‌وه.
15 ژماره ( ،)39سێشه‌ممه ،2013/5/11ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ ڤیدیۆكلیپی
«ئهوه یارییه‌كه»ی هونه‌رمه‌ند سامی یوسف ئوسامه ئه‌نوه‌ر بۆ خوێندنه‌وه و شیكردنه‌وه‌ی ه��هر بابه‌تێك ،پێویسته سه‌ره‌تا ئ �ه‌وه بزانرێت كه م �ه‌رج نییه ئه‌و شیكردنه‌وه‌یه ،یان ئه‌و خوێندنه‌وه‌یه بۆچوونێكی س��ه‌د ل �ه س��ه‌د بێت ب هرامبه‌ر ئه‌و بابه‌ته ،بۆیه‌ش ده‌ڵێین خوێندنه‌وه‌یه‌ك ،چونكه ئه‌مه ته‌نها خوێندنه‌وه‌یه‌ك ه له روانگه‌یه‌كی فیكری ،كه ده‌كرێ خوێندنه‌وه‌ی زیاتر بۆ ئه‌و بابه‌ته ،یاخود هه‌ر بابه‌تێكی تر بكرێ ،له هه‌ر روانگه‌یه‌كی تر .ئه‌وه‌ش له‌سه‌ر چه‌ندیه‌تیی گرنگی و واقیعی جۆری خوێندنه‌وه و شیكردنه‌وه‌كه ده‌وه‌ستێت. ڤیدیۆكلیپی «ئ �ه‌وه یاریه‌كه»، ك ه یه‌كێكه له ڤیدیۆكلیپه جوانه‌كانی هونه‌رمه‌ند سامی یوسف ،جیاوازتر بوو له هه‌ر ڤیدیۆكلیپێكی تر ،كه پێشرت كردویه‌تی ،بۆیه ده‌كرێ بڵێین سامی لێر ه ده‌یه‌وێ شتێكی جیاوازتر پیشان بدات ،شتێك كه له عه‌قڵ و نه‌ستامندا بیچه‌سپێنێت .ب ه شێوه‌یه‌ك ئ�ه‌و پێشكه‌وتنه‌ی كردویه‌تی له‌و ڤیدیۆ كلیپه‌ی ئه‌م جاره ،هه‌ندێ خاڵی تێدای ه كه به بیركردنه‌وه لێی ده‌توانین تێیبگه‌ین ،هه‌ندێكی تر له نه‌ستامندا ده‌مێنێته‌وه بێ ئه‌وه‌ی بزانین .راسته سامی له گشت ڤیدیۆكلیپه‌كانی باكگراوندێكی ئیسالمیی هه‌یه، ب �ه‌اڵم ئه‌و پێی وای �ه گۆرانییه‌كانی له به‌رهه‌می هه‌ست و ئه‌و الیه‌نه رۆحییه‌ی ئه‌ون به‌رامبه‌ر به ئاینه‌كه‌ی و مرۆڤایه‌تی ،ل ه وه‌اڵم��ی پرسیاری ئه‌وه‌ی سامی گۆرانییه‌كانی ل ه شێوه‌ی رسوودن ،ب �ه‌اڵم له ڤیدیۆكلیپه‌كان ك �راوه‌ت��ر و وه‌ك هونه‌رمه‌ندێكی
ئاسایی ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت ،ده‌ڵێت «من پێم وای �ه گشت ئه‌وانه‌ی ده‌یكه‌م ،بۆ مرۆڤایه‌تییه ،ئه‌و الیه‌نه ئاینییه‌ی باسی ده‌كه‌یت ،ئ�ه‌وه الیه‌نی رۆح��ی منه كه له‌گه‌ڵ هه‌ر گۆرانییه‌كم تێكه‌ڵ ده‌بێت». ئێمه‌ش ل ه بنه‌مای ئه‌و وتانه‌ی سامی، له بنه‌مای مرۆڤایه‌تییه‌وه خوێندنه‌وه بۆ ئه‌م ڤیدیۆكلیپه ده‌كه‌ین ،به‌دوور له ئایدیۆلۆژیا .من نازانم له‌م خوێندنه‌وه‌یه كه ده‌ینووسم ،تا چه‌ند سامی یوسف ئ��ه‌و مه‌به‌ستانه‌ی ه��ه‌ب��ووه ،یاخود هه‌رگیز بیریشی بۆى چووبێت ،ره‌نگه ئه‌و خوێندنه‌وه‌ی من ده‌یكه‌م ،زۆر له‌وه گه‌وره‌تر بێت كه ئه‌و بیری لێكردووەته‌وه له ڤیدیۆ كلیپه‌كه‌ی ،ده‌شكرێ زۆر بچووك بێ له‌چاو ئه‌و په‌یامه‌ی ئه‌و ده‌یه‌وێت بیگه‌یه‌نێت له رێگای ئه‌م ڤیدیۆكلیپه‌وه، بۆی ه وه‌ك سه‌ره‌تا گوتم ،خوێندنه‌وه‌یه‌كه. بیرۆكه‌ی سامی س�ه‌ره‌ت��ا گ �هر سه‌یری ه��ۆی وتنی ئه‌و گۆرانییه بكه‌ین ،ئهوه سامی خۆی ده‌ڵێت وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك و وه‌اڵمێك وتویه‌تی ،كاتێك ئه‌و فیلمه سوكایه‌تی و كاریكاتێرانه باڵوكرانه‌وه دژ به پێغه‌مبه‌ری ئیسالم (دروودی خوای له‌سه‌ر) ،به‌اڵم ئه‌و ئه‌وه‌شی هێناوه‌ته‌وه سه‌ر باسی مرۆڤایه‌تی ،ئه‌و ده‌ڵێت :سوكایه‌تیكردن به هه‌ر ئاینێك ،سوكایه‌تیی ه به گشت پیرۆزییه‌كانی مرۆڤایه‌تی ،بۆیه جیاواز له‌وه‌ش ،ئه‌وه‌ی ده‌یبینین له ڤیدیۆ كلیپه‌كه، بریتییه له‌وه‌ی كه چه‌ند شوێنكه‌وتووی ئاینی تر دوای سامی ده‌كه‌ون ،له كاتێكدا سامی ئه‌و وشانه‌ی له گۆرانییه‌كه‌یدا ده‌یڵێت ،تایبه‌ته به ئاینه‌كه‌ی خۆی و پارێزگاریكردن لێی .بۆیه ده‌توانین بڵێین سامی وه‌ك چۆن سوكایه‌تیكردن به ئاینی ئیسالم ،به سوكایه‌تی به گشت پیرۆزیی مرۆڤ ده‌زانێت ،ئاواش پارێزگاریكردن له
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
ئیسالم ،به پارێزگاریكردن له ئاینه‌كانی تر و پیرۆزییه‌كانی تر ده‌زانێت. ڤیدیۆكلیپی ئه‌نیمه‌یشن گه‌ر باس له چۆنیه‌تی ده‌رهێنانی ڤیدیۆكلیپه‌كه بكه‌ین ،ده‌ب���ێ ئ �ه‌وه بڵێین ك�ه سامی ئ �ه‌م ج��اره له‌جیاتی ده‌ره��ێ��ن��ان��ی ڤیدیۆكلیپێكی راس��ت��ی، ئه‌نیمه‌یشنی به‌كارهێناوه ،ك ه ل ه شێوه‌ی ئه‌فالمكارتۆن ده‌چ��ێ��ت .ك��اره‌ك��ت�ه‌ری خ��ۆی دروس��ت��ك��ردووه‌ت �ه‌و ه به شێوه‌ی ئه‌نیمه‌یشن ،به‌اڵم ده‌بینین جگه له سامی، ئه‌وانه‌ی تر گشتی كه‌سایه‌تی نه‌نارساون، به شێوه‌یه‌كی تر ،دروستكراون .بۆیه لێره ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه گرنگییه‌كه له سامییه‌وه‌یه ،ره‌نگه مه‌به‌ست له‌وه، ئه‌وه‌بێت سامی ئه‌و كه‌سایه‌تییه‌یه كه پارێزگاری له پیرۆزی ده‌كات و ئه‌وانیش دوای ده‌ك����ه‌ون .شتێك ل��ێ��ره‌دا بیری لێبكه‌ینه‌وه ،ئ�ه‌وه‌ی�ه كه ئه‌نیمه‌یشن جۆرێكه دووره له راستی و واقیع ،به‌اڵم ه��ۆك��اری ده‌رهێنانی ڤیدیۆكلیپێكی ئه‌نیمه‌یشن و به‌و شێوه‌یه چییە؟ سامی ل��ێ��ره‌دا ده‌ی �ه‌وێ��ت چه‌ند بیرۆكه‌یه‌ك بچه‌سپێنێت كه له واقیعدا بوونی نییه ،به شێوه‌یه‌كی تر ،سامی ده‌یه‌وێت ئه‌و شته‌ی له واقیعدا بوونی نییه ،دروستی بكات ،ئه‌و ده‌یتوانی هه‌ر ئه‌و بیرۆكه‌ی ئه‌نیمه‌یشنەى به شێوه‌ی ڤیدیۆكلیپێكی ئاسایی و راستی بكردایه ،به‌اڵم ئه‌و بیری له كاریگه‌ریی ڤیدیۆكلیپه‌كه له‌سه‌ر مرۆڤ كردووه‌ته‌وه، چ��ۆن؟ له گشت فیلمێكی ئه‌نیمه‌یشن هه‌ست به‌وه ده‌كه‌ی ك ه زیاتر هه‌ستت له‌گه‌ڵی ده‌جووڵێت ،به ب� هراورد له‌گه‌ڵ فیلمێكی ئاسایی ،چونك ه ئه‌و جووڵه‌یه‌ی له كاراكته‌رێكی ئه‌نیمه‌یشندا هه‌یه ،له كه‌سێكی ئاساییدا ونه ،سامی ویستویه‌تی باشرتین كاریگه‌ری بخاته سه‌ر بینه‌رانی ئه‌و ڤیدیۆكلیپه ،تا له‌و رێگه‌و ه په‌یامه‌كه‌ی
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
به ته‌واوی بچه‌سپێنێت له نه‌ستی بینه‌ردا، چونكه كاتێك له نه‌ست چه‌سپا ،ئه‌وكات به‌واقیعبوونی گشت ئه‌و شتانه ئاسانه، چونكه گشتی له الیه‌ن مرۆڤه‌و ه ده‌كرێت كه ئێمه‌ین .ئێستا ده‌زان��ی��ن هۆكاری هه‌ڵبژاردنی ڤیدیۆكلیپێكی ئه‌نیمه‌یشن چییه ،با ئێستا بێین و بزانین سامی ده‌یه‌وێت چی بگه‌یه‌نێت؟ په‌یامی سامی به‌رامبه‌ر عه‌قڵ -1سامی و گه‌وره‌یی مرۆڤایه‌تی: تاكه خاڵ كه سامی زۆرج��ار جه‌ختی له‌سه‌ر ده‌ك��ات �ه‌وه ،مرۆڤایه‌تییه ،ئه‌و سه‌ركه‌وتنی الیه‌نی رۆح��ی م��رۆڤ به خۆشبه‌ختی و ئاشتی ده‌زانێت له نێوان مرۆڤه‌كان ،ئ�ه‌و پێی وای � ه مرۆڤه‌كان گشتیان یه‌كسانن به‌رامبه‌ر به یه‌كرتی، بێ جیاوازیی ئاین و باوه‌ڕ ،ئه‌وه‌ی سامی ب هرامبه‌ر عه‌قڵ ده‌ی���ه‌وێ راسته‌وخۆ بیگه‌یه‌نێت ،بریتی ه له‌وه‌ی كه مرۆڤایه‌تی پێش گشت پیرۆزییه‌كی مرۆڤه ،ئاین و باوه‌ڕیش بۆ پاراستنی مرۆڤایه‌تییه، نه‌وه‌ك پاراستنی چه‌ند كۆمه‌ڵ و تاقمێك. سامی راسته‌وخۆ له ڤیدیۆكلیپه‌كه‌دا پێامن ده‌ڵێت كه‌سانێك هه‌ن كه ویستی جه‌نگیان هه‌ی ه له پێناو بهرژەوهندی تایبه‌تی خ��ۆی��ان ،ب� ه شێوه‌یه‌كی تر ده‌ڵێت ،هه‌رچی توندڕە‌وی و پیالن هه‌یه ب هرامبه‌ر به ئاین ،له الیه‌ن كه‌سانێكه‌وه دێت كه له‌پێناو بهرژەوهندیی خۆیاندا ده‌یكه‌ن ،نه‌وه‌ك ئاین و باوه‌ڕ .ویستی ئاشتی و پێكهوهژیان به ته‌واوی دیاره له ڤیدیۆكلیپه‌كه‌دا. -2سامی و پارێزگاریكردن له ئیسالم: دوای گشت ئه‌و سوكایه‌تییه‌ی به‌رامبه‌ر به ئیسالم و په‌یامبه‌ره‌كه‌ی كراوه ،زۆرجار ك��اردان�ه‌وه‌ی نێگه‌تیڤ ل ه الیه‌ن چه‌ند كۆمه‌ڵێكەوە هه‌بووه ،كه له پارێزگاریكردن له ئیسالمه‌وه گ��ۆڕاو ه بۆ خراپرتكردنی
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
بارودۆخه‌كه .رسته‌یه‌ك كه سامی زۆر دووباره‌ی ده‌كاته‌وه له ڤیدیۆكلیپه‌كه‌دا، ته‌نانه‌ت ن��اوی ڤیدیۆكلیپه‌كه ب�ه‌وه ناونراوه ،بریتییه له‌وه‌ی «ئهوه یارییه‌كه»، سامی له رێگای ئه‌وه‌و ه ده‌یه‌وێت بڵێت هه‌رچی ئه‌وان ده‌یكه‌ن له سوكایه‌تی به ئیسالم و په‌یامبه‌ره‌كه‌ی ،ته‌نها یارییه‌كه ئه‌وان ده‌یكه‌ن بۆ بهرژەوهندیی خۆیان، یاخود ده‌ڵێت ،لێیان بگه‌ڕێن چی ده‌ڵێن با بیڵێن. په‌یامی سامی ب هرامبه‌ر به نه‌ست -1سامی و كۆمه‌ڵگاكه‌ی :گه‌ر ب ه باشی سه‌رنجبده‌ین له ڤیدیۆكلیپه‌كه، ده‌بینین سامی ل ه شه‌قامێكدا ده‌ڕوات ك �ه تێیدا خه‌ڵكانی ت���هواو ج��ی��اواز ده‌بینین ،جۆره خه‌ڵكێك له شێوه‌یاندا ب����اوه‌ڕدار ده‌رده‌ك�����ه‌ون ،هه‌ندێكی تریان ئاسایی ،جگه ل �ه‌وه‌ش ،ت�ه‌واوی ره‌گه‌زی مرۆڤ و شوێنكه‌وتووی ئاینی تر ده‌بینین .له دوایشدا گشتیان دوای سامی ده‌ك �ه‌ون ،ئه‌وه‌ی گرنگه لێره‌دا، ئه‌وه‌یه هه‌ندێكیان دڵته‌نگ دی��ارن و هه‌ندێكی تریان ت��وڕە ،تاكه شت كه هه‌موویان كۆده‌كاته‌وه ،گۆرانیوتنه‌كه‌ی سامییه .وه‌ك دیاریشه ،گۆرانییه‌كه‌ی سامی مانای شتێك ده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌و خه‌ڵك ه گشتی له‌سه‌ری هاوڕان ،به ته‌واوی جیاوازییه‌كانیشیانه‌وه ،ئه‌ویش مرۆڤایه‌تییه ،نه‌وه‌ك جۆری باوه‌ڕ و ئاین. سامی ده‌ی�ه‌وێ��ت ئ �ه‌وه له نه‌ستامندا بچه‌سپێنێت ك ه ده‌ك��رێ كۆمه‌ڵگایه‌ك، هه‌رچه‌نده جیاوازيی تێیدا زۆر بێت، به‌اڵم تاكه‌كانی به ئاشتی و خۆشه‌ویستی له‌گه‌ڵ یه‌ك بژین. -2س��ام��ی و ج��ی��اوازی��ي�ه‌ك��ان له ئیسالمدا :له رێگای ئه‌م ڤیدیۆكلیپه‌وه، س��ام��ی چ�ه‌ن��د ج��ۆرێ��ك ل �ه مسوڵامن پیشان ده‌دات ،كه ده‌رده‌ك �ه‌وێ��ت له
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
شێوه‌یاندا باوه‌ڕیان جیاوازه له‌گه‌ڵ یه‌كرت ،ئ��ه‌وه‌ش زیاتر له ئافره‌ت ده‌رده‌كه‌وێت ،نه‌وه‌ك له پیاودا ،گه‌ر سه‌یر بكه‌ین كه‌سانێك ده‌رده‌كه‌ون ب ه بورقه‌وه ،كه پۆشاكێكی ره‌شه و گشت الشه‌ی ئافره‌ت داده‌پۆشێت. دوات��ر كه‌سێكی تر ده‌رده‌ك�ه‌وێ��ت به نیقابه‌وه ،ئه‌ویش پۆشاكێكی ئیسالمییه و ئافره‌ت ته‌نها چاوی تێیدا دی���اره .دوات���ر كه‌سێكی تر ب��ه ح��ی��ج��اب �ه‌وه .ل��ێ��ره‌وه ب��ۆم��ان ده‌رده‌ك���ه‌وێ���ت ك�� ه ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده باوه‌ڕمان جیاوازبێت ،ئهوه ئێمه هه‌ر مسوڵامنین .له زۆر شتی دیكه‌دا هاوبه‌شین ،ك ه زۆر له‌وه گه‌وره‌ترن. ئایا ئێم ه چی ده‌پۆشین؟ له‌وه گرنگرت بریتییه له‌وه‌ی سامی ده‌یه‌وێت جۆره جلێك ل ه كۆمه‌ڵگا دروستبكات كه تا ئێستا له چه‌ند واڵتێكی ئه‌وروپی قه‌ده‌غ ه ك �راوه ،ئه‌ویش نیقابه .له ڤیدیۆكلیپه‌كه ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت كه رۆژنامه‌یه‌ك وێنه‌ی نیقابی لێدراوه له‌گه‌ڵ هێامیه‌كی ق�ه‌ده‌غ�ه‌ك�راو. ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده زۆرێ���ك ل �ه زانایانی ئیسالمی بوونی نیقاب به پێویستی نازانن ،زۆرێكیش له یاساناسان پێیان وایه بوونی ئه‌و جۆره جله مه‌ترسیيه بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگا ،له‌به‌ر دیارنه‌بوونی ناسنامه‌ی ئه‌و كه‌سه .به‌اڵم سامی جیاواز ل�ه‌وان ،هه‌وڵی چه‌سپاندنی ده‌دات .ئه‌وه‌ش وه‌ك وه‌اڵمێك بۆ ئه‌و زانایانه نا ،به‌ڵكو به‌وه‌ی كه تا ئێستا چه‌ندین مسوڵامن هه‌ن باوه‌ریان به‌و جۆره جله‌یه ،ل ه واڵتێكی وه‌كو فه‌ره‌نسا له‌سه‌ریان قه‌ده‌غه‌كراوه. ئه‌و ده‌یه‌وێت بڵێت ،مرۆڤبوون له پێشرته .كاتێك كه‌سێك ئازاده له‌وه‌ی چ ج��ۆره جلێك ده‌پۆشێت ،ئاواش ئازاده ئه‌و جۆره جله بپۆشێت.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.39 First Year, June 11, 2013
محه‌مه‌د جه‌مال
لیستی ئیسالمی و پارت ه ئیسالمییه‌كان زه‌مه‌نێك ه دۆست و نه‌یاری ئیسالمییه‌كان ،گوێیان هه‌ڵخستوو ه بۆ بیستنی هه‌واڵێك، چاویان كردووه‌ته‌و ه بۆ بینینی ڕووداوێ��ك ،مشتومڕێك ده‌ستی پێكردووه ،به‌اڵم له‌م ڕۆژانه‌دا و دوای ڕاگه‌یه‌نراوی هاوبه‌شی هه‌ردوو پارت ه سه‌ره‌كیی ه ئیسالمییه‌كه‌ی كوردستان، ده‌م و زمانه‌كانیش كه‌وتن ه كار .كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ڕایانگه‌یاند ك ه به‌جیا به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستان ده‌كه‌ن .الیه‌نێكی دیكه‌ش ئه‌و هه‌له‌ی قۆسته‌و ه و وه‌ك هه‌ڵبژاردنی ڕابردوو ده‌یه‌وێت بیكات ه فرسه‌تێك و ده‌نگی خه‌ڵكێكی ئیامندار و دڵساف بۆ خۆی كه‌مه‌ندكێش بكات .ده‌یه‌وێت ڕاگه‌یاندن به‌كاربێنێت بۆ جواڵندنی عاتیفه‌ی خه‌ڵكی، به‌اڵم الیه‌ن ه فه‌رمییه‌كانی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ده‌یانه‌وێت خۆیان له‌و مقۆمقۆیان ه بپارێزن و وه‌اڵمیان ناده‌نه‌وه ،ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌نده‌ی تر ئه‌و الیه‌نه‌ی توڕەكردووه ،چونك ه د هزانێت به وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و دوو الیه‌ن ه ئیسالمییه ،كارته‌كه‌ی ده‌ستیان ده‌سووتێت ،ك ه من گومانم هه‌ی ه له‌وه‌ی حزبێكی ده‌سه‌اڵت پێی داون .ئاخر چۆن ده‌كرێت ،تۆ چه‌ند ساڵ ه له‌گه‌ڵ گورگ گۆشت ده‌خۆیت و ده‌ته‌وێت له‌گه‌ڵ مه‌ڕیش شین بكه‌یت؟ ده‌گه‌ڕێمه‌و ه بۆ ڕۆژانی پرۆژەی هاوبه‌شی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو .ئه‌وان وه‌ك دوو هێزی ڕەخنه‌گر ،ل ه پێش هه‌ڵبژاردنه‌كانی 2009ل ه پرۆسه‌ی سیاسی زیاتر ده‌ركه‌وتن و له‌و كاته‌و ه چه‌ند پرۆژەیه‌كی هاوبه‌شیشیان هه‌بوو ه و ئۆپۆزسیۆنێكی جددی بوون. چه‌ندین هه‌وڵیان داو ه بۆ لێكنزیكبوونه‌وه‌ی زیاتر ،بۆ ئه‌وه‌ی نه‌شڵێن ته‌نیا حساب بۆ ڕای سه‌ركردایه‌تییه‌كانیان ده‌كه‌ن ،له‌م دواییانه‌دا بۆ یه‌كلیستی پرس و ڕاوێژیان ب ه ئه‌ندام و دۆست و الیه‌نگر و ته‌نانه‌ت جه‌ماوه‌ری ده‌ره‌وه‌ی خۆیشیان كرد ،ك ه چی بكه‌ن باشه له‌باره‌ی لیستی هاوبه‌شی ئیسالمییه‌وه؟ لیژنه‌ی هاوبه‌شیشیان ل ه نێوان خۆیاندا پێكهێنا. له‌و ڕاپرسیانه‌ی كردیان و ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگاداری بم ،چوار ڕاپرسی بوون (ڕاپرسیی نێوخۆیی یه‌كگرتوو ،راپرسیی نێوخۆیی كۆمه‌ڵ ،ڕاپرسیی هاوبه‌شی جه‌ماوه‌ری ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو ،ڕاپرسیی سه‌ربه‌خۆی جه‌ماوه‌ری ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵ). ئه‌نجامی ئه‌و ڕاپرسییان ه ده‌ریخست ئه‌و جه‌ماوه‌ر ه پێی باش ه ئه‌و دوو حزب ه به جیا به‌شداریی هه‌ڵبژاردن بكه‌ن .سه‌ركردایه‌تیی ئه‌و دوو پارته‌ش ڕاگه‌یه‌نراوی هاوبه‌شی خۆیان ده‌ركرد ،ك ه نیشانه‌ی ئه‌وه‌ی ه هه‌ر پێكه‌وه‌ن و یه‌ك ڕووحن ،به‌اڵم بۆ ڕێزگرتن له ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر ،ئه‌و بڕیار ه ده‌ده‌ن و گومانی باشیشم پێیان هه‌ی ه ك ه دوای هه‌ڵبژاردن، پرۆژەی هاوبه‌شی باشرتیان ده‌بێت ل ه خزمه‌تی دین و ژینی میلله‌تی مسوڵامنی كورددا. ئێستا ده‌بینین كه‌سانێك دژی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو سه‌نگه‌ریان گرتوو ه و چه‌ندین تۆمه‌تیان ئاڕاست ه ده‌كه‌ن ،هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وان نایانه‌وێت وه‌ك ئێو ه ته‌نیا حیساب بۆ خۆیان بكه‌ن و پارته‌كانیان بكه‌ن ه پارتی بنه‌ماڵه‌یی .ئێوه‌یه‌ك وه‌ك پروپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌ستتان كردوو ه ب ه به‌خشینه‌وه‌ی فۆڕمێك ب ه ناوی خانه‌نشینكردن ،له‌كاتێكدا به‌شێكی زۆری ئه‌و خانه‌نشینییان ه ئێستاش هه‌تانه ،ده‌چن ل ه لقی حزبێكی عه‌ملانی خانه‌نشینی وه‌رده‌گرن و نه‌بوونه‌ت ه ڕەسمی ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ركاتێك ئه‌و حزب ه كاری پێتان نه‌ما ،خانه‌نشینییه‌ك ه ببڕێت و ئه‌و كات ه ئاو بێن ه و ده‌ست بشۆ.
Reklam
Reklam