که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 36شەممە /5 36شەممە 37که‌رکوک /٣شەممە /4 43شەممە /5 44شەممە 44 هه‌ولێر /٣شەممە /4 42شەممە /5 43شەممە 44سلێمانی /٣شەممە /4 40شەممە /5 42شەممە 43 24دهۆک 31 29 24 19 19 16 23 19 28 27 23
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
لە بازاڕ پشوودان بۆ ئافرەتان نییە
11
عیرفان قانعی فه‌رد بۆ به‌یان: ئەوەى لە تاران لە پەرلەمانە ،باشترە لەوەى لە کۆیە دانیشتووە و بازرگانى بە کوردەوە دەکات ل .گفتوگۆ
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)41سێشەممە ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
لە ئەگەرى ڕووداىن ساختەکاری لەالیەن دەسەاڵتەوە
بیروڕا سازانى نیشتمانى
12 وەرزش
ئۆپۆزسیۆن هەڕەشەى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنەکان دەکات
ئایا نادال وێمبڵی به‌ده‌ستده‌هێنێت؟
الپەڕە2 :
8 پریاسکە
ڕۆنناسی
به‌یان .تایبه‌ت به ڕای به‌شێك له چاودێرانی س��ی��اس��ی ،یه‌كێتیی نیشتیامنی هه‌ڵوێستێكی ڕوونی لهسهر پرسی ده‌ستوور نییه ،ب�ه‌اڵم ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاسیی ئه‌و حزبه ئه‌و ڕایه ڕە‌تده‌كاته‌وه. س���ه‌ع���دی ئ��ه‌ح��م��ه‌د پ��ی��ره، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتیامنی ،له لێدوانێكیدا بۆ (به‌یان) وتی «یه‌كێتی هه‌ڵوێستی ڕوون�ه، ه �هزار ج��ار ئ�هو هه‌ڵوێستانه‌مان وت��ووه‌ت�هوه و ڕوون��ن ،كه سازانه، لهسهر بنه‌مای ئ �هوهی ده‌ستوور ك��ۆم��ان ب��ك��ات �هوه ،ن��ه‌ك لێكامن برتازێنێت».
«بزووتنەوەى گۆڕان مه‌كته‌بی سیاسی دروستده‌كات» به‌یان .تایبه‌ت بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ده‌یه‌وێت مه‌كته‌بی سیاسی دروس��ت بكات، به‌اڵم به ناوی (خانه‌ی ڕاپه‌ڕندن)ە‌وه. محه‌مه‌د ح��اج��ی ،رێكخه‌ری ژووری په‌یوه‌ندییه سیاسییه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «خانه‌ی ڕاپه‌ڕاندن له نۆ ئه‌ندام پێكده‌هێندرێت ،به‌اڵم تا ئێستا بڕیارنه‌دراوه كێ ئه‌ندامی ئه‌و خانه‌یه ده‌بێت». به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) كه له سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌تی ناو ئ��هو ح��زب��هوه ده‌س��ت��ی ك �ه‌وت��ووه «ده‌سه‌اڵته‌كانی خانه‌ی ڕاپه‌ڕاندن له سه‌رووی جڤاتی نیشتیامنییه‌وەیە و به مه‌به‌ستی ئاشتكردنه‌وه‌شیان، ه�هری�ه‌ك له ق��ادری حاجی عه‌لی و س��االر عه‌زیز و عوسامنی حاجی مه‌حمود ،تێیدا ده‌ب��ن�ه ئ �ه‌ن��دام». به‌اڵم محه‌مه‌د حاجی ڕە‌تی كرده‌وه كه دروستكردنی ئه‌و خانه‌یه له‌به‌ر خاتری چه‌ند كه‌سێكی تایبه‌ت بێت و وتی «دروستكردنی خانه‌ی ڕاپه‌راندن به‌شێكه له ته‌واوكردنی په‌یكه‌ری بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان».
تا ئێستا کۆمسیۆن ناوی پاڵێوراوانی پەرلەمانى پێنەگەیشتووە
9
«هه‌زار جار هه‌ڵوێستی خۆمان لهسهر ده‌ستوور خستووه‌ته‌ڕوو»
Tuesday, No, 41 First Year, June 25, 2013
268كه‌س ده‌ستگیركراون و ده‌ست به‌سه‌ر دوو ملیۆن حه‌پدا گیراوه
عەقید نەوزاد :كه‌ركووك بووه‌ت ه پردی په‌ڕینه‌وه‌ی مادده‌ی هۆشبه‌ر ل ه به‌غداو‌ه بۆ هه‌رێم
شڤان جه‌باری .كه‌ركووك ته‌شه‌نكردنی م��ادده هۆشبه‌ره‌كان له شاری كه‌ركووك ،بووه‌ته جێی باسی میدیاكان و له‌و پێناوه‌شدا داوا ده‌كرێت ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان هه‌وڵه‌كانیان چڕتر بكه‌نه‌وه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی. عه‌قید نه‌وزاد سه‌اڵحه‌دین ،به‌رپرسی هۆبه‌ی نه‌هێشتنی مادده هۆشبه‌ره‌كانی پۆلیسی كه‌ركووك ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «شاری كه‌ركووك بووه‌ته پردی په‌ڕینه‌وه‌ی م���ادده‌ی هۆشبه‌ر ل�ه ش��اری ب�ه‌غ��داوه ب��ۆ ش��اره‌ك��ان��ی ه�ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان،
ی��ان به پێچه‌وانه‌وه» .ن��اوب �راو ئاماری ده‌ستگیركراوه‌كانی ئه‌م دۆسیه‌شی بۆ (به‌یان) ئاشكراكرد و ڕایگه‌یاند «له شه‌ش مانگی ڕابردوودا ( )204دۆسیه كراونه‌ته‌وه و ( )268كه‌سیش ده‌ستگیر كراون ،كه له بازرگان و به‌كارهێنه‌ر پێكهاتوون .هه‌روه‌ها له‌نێو ده‌ستگیركراوه‌كاندا ئافره‌تیش هه‌بووه» .به‌رپرسی هۆبه‌ی نه‌هێشتنی مادده هۆشبه‌ره‌كانی پۆلیسی كه‌ركووك وتیشی «توانراوه ده‌ست به‌سه‌ر نزیكه‌ی دوو ملیۆن ده‌نك حه‌پی (درام���ادۆڵ)دا بگێرێت ،ژماره‌یه‌ك ده‌رمانخانه‌ی شاره‌كه‌ش حه‌پی رسوشتیی سڕكه‌ریان فرۆشتووه و
ده‌ستامن به‌سه‌ردا گرتوون». له‌باره‌ی ئه‌و شوێنانه‌شی ئه‌و مادد ه هۆشبه‌رانه‌یان تێدا گیراوه ،عه‌قید نه‌وزاد سه‌اڵحه‌دین ئاشكرای كرد كه «م��ادده‌ی هۆشبه‌ر له‌نێو هۆڵه‌كانی له‌شجوانی له كه‌ركووك ف��رۆرشاوه ،له قوتابخانه‌یه‌كی سه‌ره‌تایی كچانیش چه‌ند قوتابییه‌ك به‌كاریان هێناوه و ده‌ستامن به‌سه‌ردا گرتووه». الی خ��ۆش��ی �هوه ج���وان ح �ه‌س �ه‌ن، س���ه‌رۆك���ی ل��ی��ژن �هی م��اف��ی م���رۆڤ له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك ،به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م داموده‌زگا
په‌یوه‌ندیداره‌كان هه‌ماهه‌نگیی ته‌واومان دروس��ت ك��ردووه بۆ قه‌اڵچۆكردنی ئه‌م دیارده‌یه ،له به‌ر ئه‌وه‌ی ڕۆژبه‌ڕۆژ لهسهر ئاستی عێراق به‌كارهێنه‌ری زیاد ده‌كات». دكتۆر عه‌بدولكه‌ریم خزر ،پسپۆڕی ده‌روون���ی ،بۆ (ب �هی��ان) وت��ی «گه‌نجان زۆرج��ار به‌بێ ڕێنامیی ،حه‌پی (ڤالیۆم) به‌كارده‌هێنن ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی له سه‌ر مێشك دروستده‌كات و بێهۆشت ده‌كات، ئه‌گه‌ر له یه‌ك هه‌فته زیاتر به‌كاربهێرنێت، ئه‌وه به‌كارهێنه‌ره‌كه‌ی ئالووده‌ی ده‌بێت و وه‌ك ئه‌و كه‌سانه‌ی لێده‌كات كه مادده‌ی هۆشبه‌ر به‌كارده‌هێنن».
به‌یان .تایبه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی بڕیاره تا كۆتایی ئ �هم مانگه الی�ه‌ن�ه سیاسییه‌كانی ه���ه‌رێ���م���ی ك���وردس���ت���ان ن���اوی پاڵێوراوه‌كانیان بده‌نه كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ،به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و ناوانه نه‌دراونه‌ته كۆمسیۆن. عهبدوڕەحامن خه‌لیفه ،به‌رپرسی پ�هی��وه‌ن��دی��ی�ه ج�هم��اوه‌ری��ی�ه‌ك��ان��ی ك��ۆم��س��ی��ۆن��ی ب���ااڵی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ،بۆ (به‌یان) وتی «تا ئێستا هیچ الیه‌نێك ناوی پاڵێوراوه‌كانی بۆ ن�ه‌ن��اردووی��ن ،نه بۆ په‌رله‌مان و نه بۆ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم ،ته‌نها ئه‌رمه‌نییه‌كان نه‌بێت كه كۆتایه». خه‌لیفه راشیگه‌یاند «نابێت ناوی ئه‌و پاڵێوراوانه‌ی حزبه‌كان ده‌یاننێرن، له 3كه‌س كه‌مرت و له 100كه‌س زیاتر بن».
3 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
زۆر شوێنی دیكه‌ی مه‌ترسیدار له هه‌رێم هه‌یە
مه‌ترسیی گەورە ل ه پااڵوگه‌كانی هه‌ولێر و كه‌ركووك ئاشكرا ده‌كرێت ڕاپۆرت: عیسا عه‌بدولقه‌هار -هه‌ولێر م��ام��ۆس��ت��ای �ه‌ك��ی زان��ك��ۆی س��ه‌اڵح��ه‌ددی��ن رای��ده‌گ�هی�ه‌ن��ێ��ت پااڵوگه‌كانی نه‌وت له ده‌وروب�هری هه‌ردوو شاری هه‌ولێر و كه‌ركووك، مه‌ترسیی زۆری���ان لهسهر ژینگه و ژیانی م��رۆڤ هه‌یه .سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ژینگه‌ی هه‌رێمیش ده‌ڵێت: له‌باره‌ی ئه‌و مه‌ترسییانه‌وە راپۆرمتان بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ناردووه. دك��ت��ۆر س��ڵ��ێ�مان ج��ەع��ف�ه‌ر، م��ام��ۆس��ت��ای ك��ۆل��ی��ژی زان��س��ت��ی زانكۆی سه‌اڵحه‌ددین ،بۆ (به‌یان) ئاشكرایكرد كاتێك س �هری نه‌وت یاخود پااڵوگه وااڵ ده‌بێت ،كۆمه‌ڵێك غازی ژەهراوی ده‌رده‌چێت و تێكه‌ڵ به هه‌وا ده‌بێت ،ئه‌وكاتیش غازێكی زۆر مه‌ترسیداری لێده‌رده‌چێت. ئه‌و مامۆستایه‌ی زانكۆ وتی «ل �ه س �ه‌رچ��او ه زانستییه‌كانه‌وه سه‌ملێندراوه نه‌وت لێر ه بێت یان له
ئه‌مریكا یان هه‌ر شوێنێكی دی ،ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌ی زانستی ك��اری ده‌رهێنانی تێدانه‌كرێت ،ئ �ه‌وا زیانی زۆر لهسهر ژینگه و ژیانی م��رۆڤ و گیانله‌به‌ران دروستده‌كات». ن��اوب��راو زی��ات��ر مه‌ترسییه‌كانی روونكرده‌وه و وتی «مه‌ترسییه‌كان به چڕی له‌نێوان شارۆچكه‌كانی قوشته‌په و دوبزه و بریتییه له ده‌رچوونی گازی كربیتیدی هایدرۆجینی ( ،)h2sئه‌م گازه بۆ مرۆڤ و گیانداران و كشتوكاڵ و ژینگه ،ژەهراوی و زۆر مه‌ترسیداره ،چاوگ و سه‌رچاوه‌ی ئه‌م گازه ژەهراوییه دامه‌زراندنی ژماره‌یه‌كی زۆر پ��ااڵوگ��هی ن �ه‌وت �ه ل �ه ناوچه‌كه، به‌تایبه‌ت كه عه‌مباری نه‌وتی پااڵوگه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست و زانستییانه دروستنه‌كراون». دك��ت��ۆر سڵێامن جەعفه‌ر ،باسی ل���هوهش ك��رد ل �ه‌س �ه‌ر ه �هم��ان بابه‌ت هه‌ڵوێست وه‌رده‌گ���رێ���ت و داوای یاسایی لهسهر سه‌رۆكی حكومه‌ت و وه‌زی��ری سامان ه رسوشتییه‌كانی هه‌رێم ت��ۆم��ارده‌ك��ات ،چونك ه وه‌ك ئ �هو وتی
مامۆستایه‌كی زانكۆ :سكااڵ لهسهر سه‌رۆكی حكومه‌ت و وه‌زیری سامانه‌سروشتییه‌كان تۆمارده‌كه‌م
«ئه‌مه به ئه‌ركێكی نیشتامنی داده‌نێم. كێشه‌كه‌ش به تاوانێكی دژ به‌مرۆڤایه‌تی و ئاسایشی نیشتامنی ده‌زانم». له‌به‌رانبه‌ردا ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی ژینگه و ته‌ندروستی له په‌رله‌مانی كوردستان رایگه‌یاند ،ده‌بێت خه‌ڵكی ئه‌و شوێنانه‌ی كه مه‌ترسییان له‌سه‌ره، قه‌ربووبكرێنه‌وه. جیهان ئیسامعیل ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی ژینگه و ته‌ندروستی له په‌رله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان) وتی «به دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر مه‌ترسییه‌كی له‌وشێوه‌یه هه‌بێت، ئ�ه‌وا ب �ه‌دواداچ��وون ده‌كه‌ین و له زۆر شوێنی دیكه كێشه‌ی له‌وجۆره هه‌بووه». جیهان ئیسامعیل وتیشی «پێشرت ب�ه‌دواداچ��وومن��ان بۆ ه��ه‌ردوو ناوچه‌ی ب��ازی��ان و ده‌رب �ه‌ن��دی��خ��ان ك���ردووه و داوامانكردووه خه‌ڵك قه‌ره‌بوو بكرێنه‌وه. بۆ ئه‌و شوێنانه‌شی كه مه‌ترسییان له‌سه‌ره، ده‌بێت دانیشتووان قه‌ره‌بووبكرێنه‌وه، یاخود پااڵوگه‌كان بگوازرێنه‌وه». ل�ه‌ب��اره‌ی مه‌ترسیی پااڵوگه‌كان و زیانه‌كانیان ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ژینگه‌ی
هه‌رێم رایگه‌یاند ،راپۆرتیان بۆ سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی ه�ه‌رێ��م ن���اردووه و پێشلكارییه ژینگه‌ییه‌كانیان تۆماركردووه. ح��اك��م س���هم���ه‌د ،س �ه‌رۆك��ی ده‌سته‌ی ژینگه‌ی هه‌رێم بۆ (به‌یان) ده‌ڵێ«ئێم ه زۆر پێش قسه‌كانی ئه‌و مامۆستایه ،به‌دواداچوومنان بۆ پااڵوگه‌كانی سه‌ر ڕێگه‌ی كه‌ركووك م�ه‌خ��م��ور ك����ردووه ،تهنانهتبۆ هه‌رسێ پارێزگاكه‌ی هه‌رێم راپۆرتی خۆمان داوه‌ته ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی سامانه رسوشتییه‌كانیش قسه‌مان كردووه، ت��اوه‌ك��و رێگری ل �هو پێشلكارییه ژینگه‌ییانه بكرێت كه له‌و شوێنانه ئه‌نجامده‌درێت». حاكم سه‌مه‌د وتیشی «نه‌ك ته‌نیا له‌و شوێنانه‌ی ئه‌و مامۆستایه باسی ده‌كات ،به‌ڵكو له زۆر شوێنی دیكه و له زۆر واڵتی دیكه ،پااڵوگه‌ی نه‌وت زیانی لهسهر ژیانی مرۆڤ و ئاووهه‌وا و خاكیش هه‌یه».
بڕیاره‌كانی په‌روه‌رده ،ده‌ست به به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان ده‌كێشنه‌وه ڕاپۆرت :شڤان عەىل ت��ادێ��ت ن���اڕەزای���ی م��ام��ۆس��ت��ا و به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كان لهسهر بڕیاره زۆر و یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی وه‌زاره‌تی پ��ه‌روه‌رده ڕوو له زیادبوونه .پێشرتیش هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه 18به‌ڕێوه‌به‌ر یاداشتێكی ناڕەزاییان دایه پ �ه‌روه‌رده و له ئێستادا ژماره‌ی به‌ڕێوه‌به‌ره ناڕازییه‌كان بۆ زیاتر له 25به‌ڕێوه‌به‌ر به‌رزبووه‌ته‌وه. هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا به‌شێك له كارناسانی پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی ،ده‌ركردنی بڕیار و ڕێنامیی زۆر و هه‌ندێك جار دژ به یه‌ك له الیه‌ن و هزاره‌ت��ی پ �ه‌روه‌رده‌وه به شكست له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن .به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌یه‌كیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و بڕیار و ڕێنامییه زۆرانه‌ی په‌روه‌رده ،بێمتامنه‌یی له‌نێوان قوتابی و مامۆستادا خوڵقاندووه‌و
له‌به‌رژەوه‌ندیی قوتابیدا نین. دكتۆر عسیمه‌ت محه‌مه‌د ،وه‌زیری په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێم ،ئاماژە بۆ ئه‌وه‌ده‌كات بڕیاره‌كانیان له بهرژەوهندیی قوتابیاندایه. وه‌زیری پ �ه‌روه‌رده بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌و ڕێنامییانه‌ی ڕەوانه‌ی په‌روه‌رده‌كانیان ده‌كه‌ین ،له بهرژەوهندیی قوتابیاندان و هیچ بڕیارێكی ت��ازه‌م��ان ن���ه‌داوه. هه‌ندێك مامۆستا گله‌ییان كردبوو له‌وه‌ی زنجیره‌بڕیارێكی تازه‌مان داوه ،له‌ڕاستیدا بڕیاری نوێامن ده‌رنه‌كردووه و ئێستاش كێشه‌كه نه‌ماوه». وه‌زیری په‌روه‌رده ،ده‌رباره‌ی گازنده‌ی هه‌ندێك له مامۆستا و به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كان لهسهر چه‌ندێتی و چۆنێتیی بڕیار و ڕێنامییه‌كانی و هزاره‌تی په‌روه‌رده، ڕوونیكرده‌وه هه‌ندێك له‌و بڕیارانه له
كۆنگره ده‌رچوون ،له منوونه‌ی 10منره‌ی پۆله‌كانی 10و 11و پێنج منره‌ی پۆلی ،12 وتیشی «خۆ بڕیاری ئێستا نییه ،ئه‌مه سێ ساڵه جێبه‌جێده‌كرێت». عیسمه‌ت محه‌مه‌د ،لهسهر ده‌ركردنی بڕیاری پێدانی پێنج من��ره و 10منره‌ى عبووری كۆتایی ساڵ بۆ قوتابیانی 10و 11ی ئاماده‌یی ،وتی «ده‌رب��اره‌ی ئه‌وه ڕوونكردنه‌وه‌مان داوه و بۆ به‌رژەوه‌ندی گشتییه .ئه‌وە هیچ كاریگه‌رییه‌كی نابێت، ئه‌گه‌ر قوتابییه‌ك دوو كۆرس له‌وانه‌یه‌كدا كه‌وتبێت و ئ���اره‌زووی بێت ،ده‌ڕوات، ئه‌گه‌ر نا بۆ ئه‌وه‌یه ساڵێكی دیكه ئه‌و وانه‌یه دووباره‌نه‌كاته‌وه .ئه‌مه پێشرتیش هه‌بووه». ده‌رب�������اره‌ی ئ�����هوهی یه‌كێتیی م��ام��ۆس��ت��ای��ان نه‌به‌ستنی ك��ۆن��گ��ره‌ی په‌روه‌رده‌یی خستووه‌ته ئه‌ستۆی وه‌زیری
پ���ه‌روه‌رده و پێیان وای �ه ئه‌و ڕێگره له به‌ستنی كۆنگره بۆ پێداچوونه‌وه به سیستمی په‌روه‌رده‌دا ،عیسمه‌ت محه‌مه‌د وتی «باوه‌ڕناكه‌م ئه‌وه قسه‌ی یه‌كێتیی مامۆستایان بێت ،پێده‌چێت قسه‌ی تاكه‌كه‌سێك بێت ،چونكه ئێمه له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی مامۆستایان ته‌نسیقامن هه‌یه، پێكه‌وه ئیشده‌كه‌ین و من ڕێگریم له به‌ستنی كۆنگره‌ی په‌روه‌رده‌یی نه‌كردووه، به‌اڵم بۆچوونی خۆم هه‌یه له‌سه‌ری .من ده‌ڵێم هه‌ندێك جار شت هه‌ی ه به‌بچووكرت چاره‌سه‌رده‌كرێت ،پێویست ناكات گه‌وره‌ی بكه‌ین ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر پێویستامن به كۆنگره بێت ،ئه‌وه به‌دڵنیاییه‌وه ده‌به‌سرتێت و رێگری ناكه‌ین». هه‌ر سه‌باره‌ت به بڕیار و ڕاسپارده ب�ه‌رده‌وام�ه‌ك��ان��ی وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده كه ن��اڕەزای��ی به‌شێك له به‌ڕێوه‌به‌ر و
پێشینه‌كانی 2013ده‌كه‌ون ە ساڵی ئاینده ڕاپۆرت :به‌یان .تایبه‌ت ڕۆژی ،2013/6/12بایز تاڵه‌بانی، وه‌زی���ری دارای���ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له لێدوانێكدا ئاماژەی به‌وه‌دا ڕۆژان �ه 40كه‌س پێشینه‌ی خانوبه‌ره‌و 54كه‌سیش پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری وه‌رده‌گرن .ئه‌مه له‌كاتێكدا شه‌ش هه‌زار مامه‌ڵه‌ى پێشینه ل�ه فه‌رمانگه‌كانی وه‌زاره‌تی دارایین. ئ �هو ل��ێ��دوان�هی وه‌زی���ری دارای��ی چه‌ندین ڕا و سه‌رنج و تێبینیی به‌دوای خۆیدا هێنا ،كه مه‌به‌ستی له‌و شه‌ش هه‌زار مامه‌ڵه‌یه هه‌ردوو پێشینه‌كه‌یه ،یان ته‌نیا یه‌كێكیان. ئه‌گه‌ر ئه‌و شه‌ش هه‌زار مامه‌ڵه‌یه بۆ هه‌ردووكیان بێت و به‌پێی وته‌ی وه‌زیری دارای��ی ڕۆژان�ه 94مامه‌ڵه به‌ڕێبكرێت، ه �ه‌ر هه‌فته‌كیش پێنج ڕۆژ ده‌وام��ی فه‌رمی بێت و هیچ پشوویه‌كیش نه‌بێت، ك��ۆی ئ�هو مامه‌اڵنه‌ی له هه‌فته‌یه‌كدا
پێشینه وه‌رده‌گرن ،ده‌كاته 470مامه‌ڵه، بۆ هه‌ر مانگێكیش ده‌كاته 1880مامه‌ڵه. به‌و پێی ه بۆ ته‌واوكردنی ئه‌و شه‌ش هه‌زار مامه‌ڵه‌یه ،زیاتر له سێ مانگ پێویسته. له ئێستادا هاوواڵتییان نیگه‌رانن له‌وه‌ی هێشتا مامه‌ڵه‌كانی ساڵی 2012 ڕایینه‌كراون .ب�هو لێكدانه‌وانه‌ش كه شاره‌زایانی ئابووری ده‌یكه‌ن ،له ماوه‌ی ئه‌مساڵدا هیچ كه‌سێك له‌وانه‌ی ساڵی 2013مامه‌ڵه‌ی پێشینه‌ی خانووبه‌ره‌یان كردووه ،ناتوانن له‌مساڵدا ئه‌و پێشینه‌یه وه‌ربگرن. (به‌یان) بۆ زانینی ڕاستی و دروستیی
ئه‌و تێڕوانینه ،په‌یوه‌ندیی به دلێر تاریق، وته‌بێژی وه‌زاره‌ت���ی دارای��ی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه ك��رد ،ناوبراو رایگه‌یاند له ئێستادا به‌هۆی زۆریی مامه‌ڵه‌ی ،٢٠١٢ ناتوانن مامه‌ڵه‌ی نوێ وه‌ربگرن. دلێر تاریق وتیشی « ٦٠٠ملیار دینار له بودجه‌ی ٢٠١٣بۆ پێشینه‌كان دانراوه». وتهبێژەكهی وه‌زاره‌تی دارایی هیچ لێدوانێكی لهسهر ئه‌و بڕەپاره‌یه نه‌دا كه ساڵی ٢٠١٢بۆ پێشینه‌كان دیاریكراوه، ئه‌مه‌ش گومانی زیاتر لهسهر مه‌به‌ستی حكومه‌ت لهسهر دواخستنی پێشینه‌كان ب�ه تایبه‌ت ك�ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن له‌پێشه،
خه‌ڵك چاوه‌ڕوانی پێشینەکانی خانووبهره و هاوسه‌رگیرییە ،كه‌چی حكومه‌ت پێشینه‌ی گه‌شتیاری ڕاده‌گه‌یه‌نێت
دروستده‌كات. له‌الیه‌كی دیكه‌وه ،وێڕای چاوه‌ڕوانیی هاوواڵتییان و ئه‌و ناڕەزاییانه‌ی لهسهر دواخستنی پێشینه‌كانی هاوسه‌رگیری و خانووبهره هاتوونه‌ته ئ��ارا ،حكومه‌تی هه‌رێم پێشینه‌ی گه‌شتیاریی ڕاگه‌یاند. ئ �هم �ه‌ش ب��ووه‌ت �ه جێی گاڵته‌جاڕیی ه��اوواڵت��ی��ی��ان ،ب �ه ت��ای��ب�ه‌ت ل �ه ت��ۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا كه ڕەخنه‌ی توند ئاڕاسته‌ی حكومه‌ت ده‌كرێت. پێشینه‌ی گه‌شتیاری ،به‌رنامه‌یه‌كی حكومه‌تی هه‌رێمه ب��ۆ سه‌رفكردنی بڕەپاره‌یه‌ك بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی پڕۆژەیه‌كی گ�ه‌ش��ت��ی��اری بنیاتده‌نێن .زۆری��ن �هی ن��اڕەزای��ی هاوواڵتییانیش لهسهر ئه‌م به‌رنامه‌یه ،ل�ه‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتووه كه هاوواڵتییان ده‌ڵێن خه‌ڵك په‌كیان لهسهر پ��اره‌ی پێشینه‌ی خانووبهره و هاوسه‌رگیریی كه‌وتووه و مه‌ئوا و ژیانیان نییه ،كه‌چی حكومه‌ت ئه‌وله‌ویه‌ت به پڕۆژەی گه‌شتیاریی ده‌دات.
مامۆستایانی لێكه‌وتووه‌ته‌وه ،ئه‌ركان حه‌سه‌ن ،به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی ئه‌حمه‌د موختار له كه‌الر و یه‌كێك له به‌ڕێوه‌به‌ره ناڕازییه‌كان ،بۆ (به‌یان) وتی «هۆكاری نووسینی نامه‌ی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رانه ،ته‌نیا ده‌رچوونی ڕێنامییه یه‌ك ل �ە‌دواى یه‌كه‌كانی په‌روه‌رده‌یه له ماوه‌یه‌كی زۆر كورتدا ،كه له‌نێوان (- 5/27 )6/11چوار رێنامیی به‌دوای یه‌كدا هاتوون. ڕاسته كۆمه‌ڵێك خاڵیان له‌یه‌كده‌چن، ب��ه‌اڵم ل�ه چه‌ند خاڵێكدا جیاوازییان ه�هی�ه ،ئ�هم�ه‌ش ب��ووه‌ت��ه‌ه��ۆی ئ �هوهی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان ده‌ستله‌كاربكێشنه‌وه و ئه‌و بریاره یه‌ك له‌دوای یه‌كانه‌یان پێ قبوڵ نه‌كرێت ،چونكه بوونه‌ته مایه‌ی سه‌رئێشه بۆ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان و بێمتامنه‌یی نێوان به‌ڕێوه‌به‌ر و مامۆستا و خوێندكاران». پێداگریی ل�هوهش كرد كه ڕێنامیی
ده‌بێت له س�ه‌ره‌ت��ا ن �ه‌ك كۆتایی ساڵ بێت ،ئاشكراشی كرد مه‌رج نییه هه‌موو ڕێنامییه‌كان له بهرژەوهندیی قوتابیدا بن ،به‌تایبه‌ت كه یه‌ك دوو خاڵ هه‌ن به هیچ شێوه‌یه‌ك له بهرژەوهندیی قوتابیدا نین ،بۆ منوونه كاتێك ده‌ڵێن خوێندكاری 11ی ئاماده‌یی به من��ره‌ی 40ـ��ە‌وه به ده‌رچ��وو ئه‌ژمارده‌كرێت ،ئه‌و الیه‌نه‌ی ده‌شارنه‌وه كه قوتابییه‌كه له دوو الیه‌نه‌وه زیان ده‌كات :یه‌كه‌م ،ده‌رفه‌تی به‌شداریی خولی دووه‌م��ی تاقیكاریی نامێنێت ،كه دوورنییه من��ره‌ی زۆر زیاتر له 40ـە‌كه بێنێت .دووه‌میش ئه‌وه‌یه 40ـە‌كه كه كه‌مرتین منره‌یه ،له پۆلی 12دا حسابی لهسهر ده‌كرێت ،بۆیه به‌گوێره‌ی ئه‌م بڕیاره ،قوتابی ده‌رچووی پۆله‌كانی 10و ،11به‌كه‌مرتین منره‌و ه پێده‌نێته پۆلی ،12 كه قۆناغێكی چاره‌نووسسازه.
فه‌رمانبه‌رانی ئه‌وقافی ڕاپه‌رین مانیان گرت ل ه 850فه‌رمانبه‌ر ،ته‌نیا 250یان سوودمه‌ندی بڕیاره‌كه‌ی ئه‌وقاف ده‌بن زریان جه‌وهه‌ر دوێنێ سه‌رجه‌م فه‌رمانبه‌رانی به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی گشتی ئه‌وقافی راپه‌ڕین مانیان گرت ،به‌و هۆیه‌وه هیچ مامه‌ڵه‌یه‌كی هاوواڵتییان رایی نه‌كرا. ت �ه‌ه��ا ع��وم��ه‌ر ،یه‌كێكه له مانگرتووه‌كان ،بۆ (به‌یان) وتی «داوای ده‌رماڵه‌یه‌كی تایبه‌ت به فه‌رمانبه‌رانی ناو ئه‌وقاف ده‌كه‌ین ،هاوشێوه‌ی ئه‌و ده‌رماڵه‌یه‌ی بۆ مامۆستایانی ئاینی به‌سرتاوه». ئاماژەی به‌وه‌ش كرد ئه‌وان دژی بڕیاری زیادكردنی مووچه‌ی زانایانی ئاینی نین ،به‌ڵكو لهسهر ئه‌وه ناڕازین كه له 850فه‌رمانبه‌ر ،ته‌نیا 250یان له‌و ده‌رماڵه‌یه سوودمه‌ند ده‌بن،
به‌وپێیه‌ی بڕیاری ده‌رماڵه‌كه ته‌نیا پێشنوێژ و وتاربێژان ده‌گرێته‌وه‌و فه‌مانبه‌رانی دیكه‌ی ئه‌وقافی لێ بێبه‌شده‌بێت. ب��ه وت����هی ف �ه‌رم��ان��ب �ه‌ران��ی مانگرتوو ،تا ئه‌وكاته‌ی حكومه‌ت به‌ده‌م داواكارییه‌كه‌یانه‌وه نه‌یه‌ت، له مانگرتن به‌ردوامده‌بن. الی خۆیه‌وه غه‌ریب ئه‌حمه‌د، ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هری ئه‌وقافی راپ��ەڕی��ن، به‌ڵێنیدا داواكاریی ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه بگه‌یه‌نێته سه‌روو خۆی .ئاشكراشی ك���رد س �ه‌رف��ك��ردن��ی ده‌رم���اڵ���ه له ده‌سه‌اڵتی ئه‌ودا نییه. ج��ێ��گ �هی ئ���ام���اژەی���ه ،ه �ه‌ر به‌هۆی مانگرتنه‌كه‌وه ،سێ ڕۆژە دابه‌شكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی ئه‌وقاف له‌سنووره‌ك ه ڕاوه‌ستاوه.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
هه‌ڵبژاردن و ساخته‌كاری
بایكۆتی هه‌ڵبژاردن؛ یەکێکە لە ئەگەرەکاىن بەردەم الیه‌نه‌سیاسییه‌كان راپۆرت :سه‌ید نامی هه‌رێمی كوردستان سات به سات له واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان نزیكده‌بێته‌وه. هه‌ر پڕۆسه‌یه‌كی هه‌ڵبژاردنیش به‌پێی ق��ۆن��اغ��ه‌ك��هی ،ك��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ك ڕێ��وش��وێ��ن ده‌خ��وازێ��ت ،كه دواج��ار ده‌بنه پێوه‌ری گشتیی پڕۆسه‌كه. مه‌سه‌له‌ی ته‌زویرات و ساخته‌كارییش له هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردستاندا، باسێكی نوێ نییه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دووباره ساخته‌كاریی الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت وه‌ك گرێیه‌كی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ،سێبه‌ر به‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستاندا ده‌كێشێت ،به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی نه‌ینه‌وا و ساخته‌كارییه‌كانی یه‌كێك له حزبه كوردییه ده‌سه‌اڵتداره‌كانی ناوچه‌كه. له‌وباره‌یه‌وه الیه‌نه‌سیاسییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت ،به‌تایبه‌ت ئۆپۆزسیۆن، ده‌ڵێت ئاماده‌كاریی ت���ه‌واوی ك��ردووه بۆ ڕووب �ه‌ڕووب��وون �هوهی هه‌ر چه‌شنێك س��اخ��ت�ه‌ك��اری ك �ه ده‌س����ه‌اڵت بیه‌وێت له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا پ �هی��ڕەوی بكات. ده‌رب���اره‌ی هه‌ڵوێستی الیه‌نه‌كانیش له حاڵی به‌دیكردنی پێشوه‌ختی فرتوفێڵدا، یه‌كگرتووی ئیسالمی ب �ه‌دووری نازانێت زۆری��ن�هی الیه‌نه‌سیاسییه‌كان بایكۆتی پڕۆسه‌كه بكه‌ن. ه �ه‌ر ده‌رب���اره‌ی ئ �هو پرسه ،بیالل سڵێامن ،به‌رپرسی پێشووی ناوه‌ندی
هه‌ڵبژاردنه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،بۆ (به‌یان) وتی «به‌رنامه و میكانیزمی خۆمان هه‌یه بۆ به‌رگرتن له ساخته‌كاری ،به‌اڵم ورده‌كارییه‌كانی ئاشكرا ناكه‌ین ،ئه‌وه شتێكی تایبه‌ته .پالنێكه ئه‌گه‌ر ئاشكرای بكه‌ین ،دوورنییه حزبه‌كانی ده‌س�ه‌اڵت دژەپالنی بۆ دابنێن». بیالل سڵێامن ،ده‌رب����اره‌ی ترسی ئۆپۆزسیۆن له ساخته‌كاری ،رایگه‌یاند نه‌ك هه‌ر ت��رس ،به‌ڵكو زانیاریامن هه‌یه كار بۆ ته‌زویرات ده‌كرێت .بۆ هه‌موو ئه‌و زانیارییانه‌ش كه سه‌باره‌ت به ساخته‌كاری پێامن ده‌گ��ات ،ئێمه رێگری و هه‌نگاوی گونجاومان داڕشتووه. ل�ه‌ب��اره‌ی كاریگه‌ریی ته‌زویراتیش لهسهر متامنه‌ی هاوواڵتییان و ئاستی
(به‌یان) نه‌خشه‌ڕێگه‌ی ئۆپۆزسیۆن بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ساخته‌كاری باڵوده‌كاته‌وه به‌شداریی ده‌ن��گ��ده‌ران ،بیالل سڵێامن روونیكرده‌وه به‌دڵنیایه‌وه كاریگه‌ریی زۆره، خه‌ڵك ئومێدی به هه‌ڵبژاردن نامێنێت. ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن به‌ساخته‌كارییه‌وه بڕوات، پێشبینی ده‌كه‌م خه‌ڵك ئاماده‌نه‌بێت وه‌ك پێویست ڕوو له سندوقه‌كانی ده‌نگدان بكات و له گۆڕانكاری و ده‌ستاوده‌ستی مه‌ده‌نییانه‌ی ده‌س �ه‌اڵت بێئومێد ببێت. ئ��اش��ك �راش �ه ب �ه‌دی��ل��ی دی��م��وك �راس��ی و سندوقه‌كانی ده‌نگدان ،ڕێگه‌چاره‌ی دیكه‌و
هه‌نگاوی نادیموكراسییه. بیالل سڵێامن جه‌ختیشده‌كاته‌و ه ئ���ه‌وان ت��وان��ای ڕێ��گ��ری و فه‌زحكردنی زۆری��ن �هی ساخته‌كارییه‌كانیان هه‌یه. له‌وباره‌یه‌شه‌وه ده‌ڵێت «پێشبینی ده‌كه‌ین بتوانین رێگری بكه‌ین ،به‌وپێیه‌ی زۆرینه‌ی الیه‌نه‌كان كۆكن لهسهر ڕێگه‌نه‌دان به ساخته‌كاری .ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كانیش لهسهر پووچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ته‌زویرات كۆكنب ،پێم وایه ته‌زویرچییه‌كان بۆیان ناچێته‌سه‌ر و
ژماره‌شیان كه‌مده‌بێته‌وه». ئ���ارام شێخ محه‌مه‌د ،لێپررساوی ژووری هه‌ڵبژاردنه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ،له‌باره‌ی رێگرییه‌كانی ئ�ه‌وان له ساخته‌كاری ،بۆ (به‌یان) وتی «ئێمه‌ش ئاماده‌كاریامن بۆ به‌رگرتن ل ه ساخته‌كاری هه‌یه .نه‌ك ناشرتسین به‌ڵكو ئاماده‌ین به‌تووندی ڕووبه‌ڕووی هه‌ر هێز و الیه‌نێك ببینه‌وه ك ه ده‌ست بۆ شێوازی ته‌زویر و فرتوفێڵ به‌رێت و بیه‌وێت له‌و ڕێیه‌وه گه‌مه به ئه‌نجامه‌كان بكات». ه �هم��ان ب�ه‌رپ��رس��ی بزووتنه‌وه‌كه ئاشكرایكرد میكانیزیم جۆراوجۆریان هه‌یه كه به‌هۆیانه‌وه ڕووب �ه‌ڕووی ساخته‌كاری ببنه‌وه .پێشی وابوو هه‌ر هێزێك پشت به ته‌زویر ببه‌ستێت ،له‌ڕووی سیاسییه‌وه زه‌ره‌رێ���ك���ی زۆر ده‌ك����ات و ده‌بێته مه‌ترسییه‌كی گ��ه‌وره لهسهر سیستمی سیاسیی هه‌رێمی كوردستان. به‌رپرسی ژووری هه‌ڵبژاردنه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان وتیشی «هیوادارین هیچ هێزێك بیر له‌م ڕێگه‌یه نه‌كاته‌وه، چونكه ئ �هو ت �ه‌زوی �رات �هی ل��ه موسڵ و ده‌وروبه‌ری بۆ پارتی ڕەخسا ،له هه‌رێمی كوردستان ب��ۆی نالوێت و له هه‌موو هه‌ورێك باران نابارێت». به‌یان ن��وری ،لێپررساوی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردنی یه‌كگرتووی ئیسالمیش ترسی له ته‌زویراتی هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوو نه‌شارده‌وه و وتی «بێگومان ترس هه‌یه،
به‌اڵم وا ده‌زانین ته‌زویر له هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمدا جار دوای جار كه‌مببێته‌وه». ده‌رب����اره‌ی ئ �ه‌گ �هری ساخته‌كاری و ئاماده‌كاریی حزبه‌كه‌ی بۆ رێگری، ناوبراو بۆ (به‌یان) وتی «دانانی بریكاری به‌هێز ،داواك��ردن��ی زیادكردنی چاودێر، هه‌ماهه‌نگیی نێوان قه‌واره‌سیاسییه‌كان، كۆمه‌ڵێك میكانیزمن ب��ۆ ڕێ��گ��ری له ساخته‌كاری .بۆ س��ك��ااڵش ،كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان یه‌كه‌مین ده‌زگایه ك ه ڕووی تێده‌كه‌ین .ئه‌گه‌ر نه‌گه‌یشتینه ئه‌نجام، ئه‌وجا سكااڵ ده‌به‌ینه دادگا». لێپررساوی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردنی ی�ه‌ك��گ��رت��وو ئ��ام��اژەی ب���هوهش ك��رد تا هاوواڵتییان زیاتر به‌شداریی ده‌نگدان بن ،ده‌رفه‌تی ساخته‌كاری كه‌مده‌بێته‌وه. ده‌بێت ئه‌وه‌نده هۆشیاری به هاوواڵتییان بدرێت كه له‌بریتی نه‌مانی متامنه به هه‌ڵبژاردن ،به‌شداریی كارا بكه‌ن ،تاوه‌كو ڕێگربن ل��هوهی ته‌زویرچییه‌كان مافی ده‌نگدانیان به‌رن. له‌باره‌ی ئ�هوهی ئه‌گه‌ر نه‌توانرێت رێگری له ساخته‌كارییه‌كانی ده‌سه‌اڵت بكرێت ،ئۆپۆزسیۆن چ ب��ژارده‌ی�ه‌ك��ی ل�ه‌ب�ه‌رده‌م��دای��ه ؟ به‌یان ن��وری وت��ی «له ئه‌گه‌ری ساخته‌كاریی ئاشكرا ،له هه‌نگاوی ی�ه‌ك�هم��دا ك �ه ن��وێ��ك��ردن �هوهی ت��ۆم��اری ده‌نگده‌رانه ،وا ده‌زانین زۆرینه‌ی قه‌واره سیاسییه‌كان بگه‌نه ب��ڕی��اری بایكۆتی هه‌ڵبژاردن».
ئایا ژنێك خۆی بۆ پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌پاڵێوێت؟ له‌گه‌ڵ نزیكبوونه‌و ه ل ه هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمی كوردستان ،قسه‌و ب��اس��ی زۆر و پ��رس��ی��اری زۆرت���ر لهسهر كه‌سایه‌تی و كاندید ه چاوه‌ڕوانكراوه‌كانی پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌كرێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگ ه سه‌رنج ه و ل ه كۆمه‌ڵگه‌دا به ئاسایی وه‌رده‌گیرێت ،ته‌نیا بوونی كاندیدی پیاو ه بۆ پۆسته‌كه ،ب ه واتایه‌كی دیكه ،تائێستا هیچ كه‌سێك نه‌یپرسیوه :بۆچی ته‌نیا پیاو؟ (به‌یان) له‌م ڕاپۆرته‌دا ،دیدی ڕێكخراو و چاالكانی بواری ئافره‌تان لهسهر ئه‌م پرسه ده‌خاته‌ڕوو. پ �ه‌خ��ش��ان زه‌ن��گ��ه‌ن��ه ،س��ه‌رۆك��ی ئه‌نجومه‌نی خامنان بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌و ئاسانكارییه‌ی ل ه خۆكاندیدكرن بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ پیاوان هه‌یه ،بۆ ئافره‌تان نییه، چونك ه ئافره‌تان ه�� هزاروی��ه‌ك گرفتیان له‌به‌رده‌مدای ه و به‌الی منه‌و ه جارێ زووه باس له‌م بابه‌ت ه بكرێت ،به‌اڵم دوورنیی ه له داهاتوودا كاندیدی ژن بۆ پۆستی سه‌رۆكی
««
ڕاپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر
هه‌رێم ببینین». ل��ه‌الی��ه‌ك��ی دی���ك���هو ه س �ه‌رگ��وڵ ق��ه‌ره‌داغ��ی ،ل� ه ڕێ��ك��خ�راوی خوشكانی ئیسالمیی كوردستان ،وتی «یاساكانی به‌غدا نه‌بوایه ،ل ه هه‌رێمی كوردستان ته‌نانه‌ت سیستمی كۆتای پ هرله‌مانیش چ جای پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم ،به‌خوشكان ڕەوانه‌ده‌بیرنا، چونك ه سیستمی كۆتا بۆ خوشكان تاوه‌كو ل ه به‌غدا نه‌چه‌سپا ،هیچ كام ل ه داموده‌زگا یاسایی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی و حزبییه‌كانی هه‌رێم بیریان لێنه‌كردبووه‌وه». سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغی پێشی وابوو هه‌ر ده‌ستكه‌وتێك بۆ خوشكان به‌ده‌ستهاتبێت، به‌رهه‌می خه‌باتی درێژخایه‌نی خۆیانه، گه‌رچی تائێستاش تێڕوانینی كۆمه‌اڵیه‌تی ب هرانبه‌ر خوشكان نه‌گۆڕاوه. روونیشیكرده‌و ه تائێستا له هه‌رێمی كوردستان عه‌قڵییه‌تی زاڵ ئه‌وه‌ی ه ك ه پێی وای ه ئافره‌ت توانای ئیداریی نییه. ده‌رباره‌ی ئافره‌تان و پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێمیش ،س �ه‌رگ��وڵ ق��ه‌ره‌داغ��ی وتی «نه‌بوونی هیچ خوشكێك وه‌ك جێگر یان
ڕاوێژكاری سه‌رۆك ،یاخود ل ه داموده‌زگاكانی ده‌وروب���هری سه‌رۆكی هه‌رێم ،به‌ڵگه‌یه ك ه ده‌س��ه‌اڵت زه‌مینه‌ی نزیكبوونه‌وه‌ی له‌و پۆست ه بۆ ئافره‌ت نه‌ڕەخساندوو ه و خودی خوشكانیش نه‌بوونه‌ت ه فشارێكی ج��ددی ،بۆی ه دوای 23ساڵ حوكمڕانیی كورد ل ه هه‌رێمی كوردستان ،كاتی ئه‌وه هاتوو ه ئافره‌تێك زات بكات ببێت ه كاندیدی پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی دڵنیام ده‌نگی پێوست ناهێنێ ،به‌اڵم ئه‌مه ده‌بێت ه ڕچه‌شكێنی و سه‌ره‌تایه‌كی باش به‌و ئاڕاسته‌یه». هه‌ر له‌وباره‌یه‌و ه نیشتامن محه‌مه‌د، ل ه ب��ۆردی ك��اری ژنانی زه‌حمه‌تكێش بۆ (ب �هی��ان) وت��ی «ك��ارك��ردن ب ه بنه‌ماكانی دیموكراسی ب ه چه‌شنێك شێوێرناوه ،ئه‌گه‌ر پیاویش خۆی له‌و گۆڕەپان ه بدات ،پێشبینیی سه‌ركه‌وتنی ناكه‌م ،هه‌ر به‌و پێوه‌ره‌ش بڕوام نیی ه ژنان بچن ه پڕۆسه‌یه‌كه‌و ه ك ه یاسای تێدا س�ه‌روه‌ر نه‌بێت و بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن بۆ هه‌موان وه‌ك یه‌ك نه‌بێت و هۆكار و ئامڕازی هاوسه‌نگ بۆ هه‌موان ف هراهه‌م
نه‌یه‌ت .بۆی ه له‌م قۆناغه‌دا خۆكاندیدكردنی ژنان بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم ،گاڵت ه به‌خۆكردنه». ئه‌و هه‌ڵسووڕاوه‌ی ب��واری ئافره‌تان ئ��ام��اژەی ب���هوهش ك��رد حزبه‌كان له‌ناو خۆشیاندا جگ ه له‌ركاریزماكان ،هەىل له‌باریان بۆ خۆكاندیدكردنی پیاوانیش نه‌ڕەخساندووه ،چ جای ئافره‌تان! سه‌رنجی بۆ ئ �ه‌وش ڕاكێشا هه‌ڵبژاردن له واڵتی ئێم ه زیاتر ب ه عاتیفه‌ی ه نه‌ك لێهاتوویی و نیشتامنپه‌روه‌ری ،بۆی ه پێم وانیی ه ئێستا زه‌مین ه هیچ له‌باربێت بۆ خۆپااڵوتنی ئافره‌تێك بۆ پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم. هه‌ر له‌و ڕووه‌و ه خ هرامان محه‌مه‌د، سكرتێری یه‌كگرتووی خوشكانی ئیسالمی، وتی «ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ته‌ماشا بكه‌ین ،ده‌بینین هۆكار هه‌ی ه رێگر و ئاستنگ ه له‌به‌رده‌م ئاماده‌یی ژنان له كایه‌ی سیاسیدا ،به‌تایبه‌ت ئاماده‌نه‌بوونیان له ناوه‌نده‌كانی بڕیاردا» ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ه ڕێگرییه‌كانی به‌مجۆره بۆ (به‌یان) پۆلێنكرد: -ئاسته‌نگی سیاسی ك� ه خ��ۆی له
هه‌ندێک كه‌موكورتیی ده‌ستووری و یاسایی تایبه‌ت ب ه هه‌ڵبژاردن و بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار ب ه كای ه سیاسییه‌كانه‌و ه ده‌بینێته‌وه .له منوونه‌ی سیستمی سه‌رمایه‌داریی جیهانی ك ه به‌پله‌ی یه‌كه‌م له‌به‌رژەوه‌ندیی پیاوانه. ئه‌م ه جگ ه ل ه نه‌بوونی هۆشیاریی پێوست له ئاست به‌شداریی ئافره‌ت ل ه كاری سیاسی و بااڵده‌ستیی تێگه‌شتن ه كۆنه‌كان ب هرانبه‌ر به ئافره‌ت. نه‌بوونی ئه‌زموون و مۆدێلیك لهبهشداریی كاریگ هرانه‌ی ئافره‌تان ل ه بواری سیاسیدا. داب�ه‌ش��ك��اری ل� ه پێدانی رۆڵ بهههریهك ل ه ژن و پیاو ل ه كاروبار ه سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا ،ب ه چه‌شنێك ئافره‌ت هه‌میش ه هه‌ڵگری قورسایی گ�ه‌وره‌ی�ه ل ه پ���ه‌روه‌رده‌ی منداڵ و سه‌رپه‌رشتی و به‌ڕێوه‌بردنی خێزان و میوانداری و ...هتد. كه‌مته‌رخه‌میی ڕاگه‌یاندنه‌كان لهتهخانكردنی به‌شێك ل ه كاتیان بۆ شێوازی بیركردنه‌وه‌ی ژنان ه و نیشاندانی ئافره‌ت وه‌ك كائینێكی ژێرده‌ست ه ل ه ئه‌رك و ماف و
بیركردنه‌وه‌دا. خه‌مساردیی رێكخراوه‌كانی ژنان وكۆدهنگ نه‌بوونیان له‌ئاست مه‌سه‌له‌كانی ژنان. دی�������ارده‌ی ب�ڵ�اوب���وون���هوهینهخوێندهواری له‌ناو به‌شێكی به‌رچاوی ژناندا و دابه‌زینی ئاستی زانستییان ،كه ئه‌مه‌ش دیسان ئاسته‌نگێكی گه‌وره‌یه له‌به‌رده‌م هاتنه‌پێشی ئافره‌ت و به‌شداریی ل ه ده‌سه‌اڵت و بڕیاری سیاسیدا.
هه‌ڵسووڕاوێكی بواری ژنان: گاڵته‌به‌خۆكردن ه له‌م قۆناغه‌دا ژنێك خۆی بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم كاندید بكات
سەرۆکایەتیى په‌رله‌مان ده‌یه‌وێت بڕیاری ژماره دوو هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه زریان جه‌وهه‌ر ماوه‌یه‌ك ه سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری حزبه‌كان ،ل ه گفتوگۆی سیاسیدایه .دواكۆبوونه‌وه‌شی له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی ڕەشنووسی ده‌ستووری هه‌رێم ب��وو ،ب �ه‌اڵم تائێستا ئه‌نجامی ئه‌وتۆ له‌و كۆبوونه‌وان ه سه‌وز نه‌بووه. به‌شێك ل ه چاودێران پێیان وای ه ئه‌م
جموجوڵه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان به هاندانی ده‌سه‌اڵت ه و هه‌نگاوێك ه بۆ به‌ستنی كۆبوونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌تی پ هرله‌مان ك ه تێیدا بڕیاری ژمار ه دووی تایبه‌ت ب ه گ هڕاندنه‌وه‌ی ڕەشنووسی ده‌ستوور هه‌ڵبوه‌شینێته‌وه. ل��هو ب��اره‌ی��هو ه ع �ه‌دن��ان ع��وس�مان، ئه‌ندامی پ هرله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان) وت��ی «سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان كارێكی نایاسایی ده‌ك��ات و ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی نییه
ل �ه‌گ �ه‌ڵ ح��زب�ه‌ك��ان دابنیشێت ،چونكه ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان ڕێكخستنی دانیشتنه‌كانی پ هرله‌مان ه نه‌ك جموجوڵی سیاسی .ئه‌م هه‌نگاوه‌شی نایاساییه‌و دووره ل ه عورفی ك��اری پ هرله‌مانی ،ئه‌م كاره‌ش ئێستا سه‌رۆكی پ هرله‌مان سه‌رقاڵیه‌تی ،پێشرت سه‌رۆكی هه‌رێم پێی هه‌ستاوه‌و پیچه‌وانه‌ی مه‌به‌ستی نامه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمه، چونك ه ئه‌و ه سه‌رۆكی هه‌رێم ه نامه‌ی بۆ
حزبه‌كان ناردوو ه و كار ه حزبییه‌ك ه سه‌رۆكی ه�ه‌رێ��م ك��ردووی �ه‌ت��ی ،بۆی ه ده‌ب�� ێ ك��ار ه پ هرله‌مانییه‌ك ه سه‌رۆكی پ هرله‌مان بیكات» ناوبراو ئاماژەی به‌وه‌ش كرد ده‌سه‌اڵت نیه‌تی راسته‌قینه‌ی نیی ه ك ه پ هرله‌مان قه‌یرانی ده‌ستوور چار ه بكات ،چونك ه پێشرت خودی پ هرله‌مان بڕیاریداو ه ڕەشنووسی ده‌ستوور بگه‌ڕێته‌وه ،ئێستاش ك ه پرسه‌كه بخریت ه به‌رده‌ست پ هرله‌مان ،كه‌وات ه ده‌بێت
پ هرله‌مان ب ه بڕیاره‌كه‌ی خۆشیدا بچێته‌وه. به‌مجۆر ه تۆپه‌كه‌یان هه‌ڵداوه‌ت ه گۆڕەپانی پ هرله‌مانه‌وه. ل�ه‌ب��اره‌ی ئ��هوهی ده‌وت��رێ��ت بڕیاری ژماره دوو مرێندراوه ،ناوبراو وتی «بڕیاره‌كه شه‌رعییه‌تی خۆی هه‌یه‌و هیچ بواری مراندنی نییه ،چونك ه هه‌ر بڕیارێك ده‌ربچێت ،ده‌بێت لهسهر بنه‌مای ئه‌م بڕیاره بێت» ده‌رب����اره‌ی م���ه‌ودای یاساییبوونی
كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مدواییه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری حزبه‌كان ،ئه‌و پ هرله‌مانتار ه وت��ی «س �ه‌رۆك��ی پ هرله‌مان خۆشی نازانی چ هه‌نگاوێك ده‌نێت ،چونكه هه‌ر پرسێك بێت ه پ هرله‌مان ،ده‌بێت له‌گه‌ڵ لیژنه‌كان تاوتو ێ بكرێت و له ڕێی ئ هوانه‌وه به‌ئه‌نجام بگات .سه‌رۆكایه‌تیی پ هرله‌مان بۆی نیی ه دیوه‌خان دابن ێ و له‌گه‌ڵ حزبه‌كان گه‌وره‌بن یان بچووك ،دابنیشێت».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
پێوه‌ری دیاریكردنی پاڵێوراوی الیه‌ن ه سیاسییه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان چی ده‌بێت؟
هه‌ڵبژاردنه‌كانی ه�ه‌رێ��م ،شێوازی هه‌ڵبژاردنه‌كان به شێوه‌ی لیستی نیمچه‌كراوه ده‌بێت ،واته ده‌نگده‌ر ته‌نیا لیست هه‌ڵنابژێرێت ،به‌ڵكو كاندیدی شیاویش هه‌ڵده‌بژێرێت .هه‌ر بۆیه سه‌رجه‌م ئه‌و كه‌سانه‌ی خۆیان ده‌پاڵێون وه‌ك یه‌ك هه‌لی سه‌ركه‌وتنیان هه‌یه و ته‌نها ده‌ن��گ��ده‌ر ده‌توانێت دیاری بكات كێ ده‌ڕواته (په‌رله‌مان، ئه‌نجومه‌نی پارێزگا). كۆمسیۆنی بااڵ ژماره‌یه‌ك مه‌رجی داناوه بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌بنه پاڵێوراو بۆ ئه‌ندامی په‌رله‌مان كه الیه‌نه‌كان و لیسته جیاوازه‌كان ناچار ده‌كات پابه‌ند بن پێیانەوە ،به پێچه‌وانه‌وه ڕێگه به كاندیده‌كان نادات بچنه كێبڕكێكه‌وه، ل�ه‌وان�ه :نابێت ته‌مه‌نی له ٢٥ساڵ كه‌مرت بێت .هه‌ڵگری ڕەگه‌زنامه‌ی عێراقی بێت .جگه له‌وه ،هیچ تاوانێكی ئابڕوبه‌رانه‌ی ئه‌نجام نه‌دابێت .له‌به‌ر ڕۆشنایی مه‌رجه‌كانی كۆمسیۆندا، الیه‌نه‌كان ئه‌و كاندیدانه له‌ناو خۆیاندا هه‌ڵده‌بژێرن. به‌یان ن��وری تۆفیق ،لێپررساوی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردنی یه‌كگرتووی ئ��ی��س�لام��ی ،ده‌ڵ��ێ��ت «ده‌رگ���ام���ان ك��ردووه‌ت �هوه بۆ سه‌رجه‌م ئه‌ندامان و هه‌ركه‌سێكی ت��ری دڵسۆزیش كه بیه‌وێت له لیستی ئێمه‌دا خۆی كاندید بكات .دڵنیاین هه‌ركامێكیان ده‌ربچن، به پشتیوانیی خوای گهوره ،به باشرتین
««
وه‌ك ئ�����ام�����اده‌ك�����اری ب��ۆ ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان��ی داه���ات���ووی ه��ه‌رێ��م ،الی �ه‌ن �ه سیاسییه‌كان به ش��ێ��وازی ج��ۆراوج��ۆر له نێوان كادر و ئه‌ندامانیاندا ژم��اره‌ی �ه‌ك��ی��ان بۆ نوێنه‌رایه‌تیكردنیان دی��اری ده‌ك�ه‌ن. به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)یش ،بۆ ئه‌م خوله‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،زیاتر پشت به هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی ده‌به‌سرتێت و ڕێگه به كه‌سایه‌تییه سه‌ربه‌خۆكانیش ده‌درێ����ت ل �ه ڕێ��گ �هی لیستی ئه‌و الیه‌نانه‌وه خۆیان كاندید بكه‌ن. وابڕیاره ٢١ی ئه‌یلولی ئه‌مساڵ هه‌رسێ هه‌ڵبژاردنی (سه‌رۆكایه‌تی، په‌رله‌مان ،ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان) به‌رێوه‌بچن و بۆ ئ �هو مه‌به‌سته‌ش كۆمسیۆن داوای له الیه‌نه سیاسییه‌كان كردووه نوێنه‌رانی خۆیان دیاری بكه‌ن. الی���ه‌ن���ه ب��ه‌ش��دارب��ووه‌ك��ان��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان ب��ۆ ه�هری�ه‌ك�ه له په‌رله‌مانی كوردستان و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،پێویستیان به نوێنه‌رایه‌تیی ژماره‌یه‌كی زۆر كاندیده له لیسته ج��ی��اوازه‌ك��ان ،جگه له هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم كه پێده‌چێت له چه‌ند كاندیدێك زیاتر تێنه‌په‌ڕێت. هه‌رچه‌نده تا ئێستا به‌پێی وته‌ی
ڕەوان��هی كۆمسیۆنی بااڵ نه‌كردووه، چ��اوه‌ڕێ ده‌كرێت له كۆتایی ماوه‌ی ت��ۆم��ارك��ردن��ی ن���اوی كاندیده‌كانی په‌رله‌مان ،الیه‌نه‌كان ناوه‌كانیان بۆ ڕەوانه بكه‌ن. ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ئ��هو ١١كورسیی كۆتایه چه‌ندین تێبینی و گازنده‌ی له‌سه‌ره ،چونكه زیاتر له الیه‌ن پارتی دیموكراته‌وه كۆنرتۆڵ ده‌كرێن له‌ژێر ناوی كه‌مایه‌تییه ئاینییه‌كاندا. بیالل سلێامن ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌وباره‌وه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند ،ئه‌وان له ڕێگه‌ی خۆیانه‌وه داوایان له مه‌ڵبه‌نده‌كانیان ك��ردووه كه كاندیدیان بۆ په‌رله‌مان دیاری بكه‌ن و مه‌ڵبه‌نده‌كانیش به‌پێی هه‌ڵبژاردنی نێوخۆیی هه‌ڵیانده‌بژێرن. ئه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمه‌ڵ ئه‌وه‌شی وت له ڕێگه‌ی سه‌ركردایه‌تیی كۆمه‌ڵه‌وه ڕاسته‌وخۆ ژم��اره‌ی �ه‌ك كه‌سایه‌تیش دی��اری ده‌كرێن كه مه‌رج نییه له‌ناو كۆمه‌ڵدا بن و ئه‌ندامی حزب بن. هه‌روه‌ها به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) له ناو سه‌رجه‌م ده‌زگاكانی ك��ۆم�ه‌ڵ��دا ،ل�ه ڕێ��گ�هی هه‌ڵبژاردنی ناوخۆییه‌وه كاندید ب��ۆ په‌رله‌مان دیاری كراوه و ناوه‌كانیان ئاڕاسته‌ی مه‌كته‌بی سیاسیی ئه‌و حزبه كراوه و له كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تیدا بڕیاری پێویستیان له‌باره‌وه ده‌درێت. به‌پێی ی��اس��ای ه �هم��وارك �راوی
««
فۆتۆگراف .گۆران عوسامن
كۆمسیۆنی بااڵ ،هیچ كاندیدێک بۆ ئه‌و پۆسته دیاری نه‌كراوه. ئ��ارام شێخ محه‌مه‌د ،به‌رپرسی ژووری ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ب��زوت��ن �هوهی گۆڕان به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند ،ئه‌وان له ئێستادا له‌ناو بزوتنه‌وه‌كه‌یاندا سه‌رقاڵی كۆبوونه‌وه و تاوتوێكردنی ئه‌و بابه‌ته‌ن و تا ئێستاش به ته‌واوه‌تی یه‌كالنه‌بوونه‌ته‌وه چ جۆره میكانیزمێك بۆ دانانی ئه‌و كاندیدانه به‌كارده‌هێنن. ئه‌و به‌رپرسه‌ی گ��ۆڕان ئه‌وه‌شی ئاشكرا كرد له ڕێگه‌ی پڕكردنه‌وه‌ی فۆڕمهوه ڕێگه به هه‌موو ئه‌ندامه‌كانیان به بێ ج��ی��اوازی ده‌ده‌ن ،خۆیان بۆ (ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،په‌رله‌مان) كاندید بكه‌ن. به‌پێی یاسا ،په‌رله‌مانی كوردستان پێویستی به ١١١كورسی هه‌یه و له‌و ژماره‌یه‌ش ١١كورسییان بۆ كه‌مایه‌تییه ئاینییه‌كان دی��اری��ك �راوه ،وات �ه هه‌ر لیستێك كه به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ك���ات ،ده‌توانێت ١٠٠كاندیدی هه‌بێت. عهبدوڕەحامن خه‌لیفه ،به‌رپرسی پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه ج �هم��اوه‌ری��ی �ه‌ك��ان��ی كۆمسیۆن ،به (به‌یان)ی وت «الیه‌نه ب�ه‌ش��دارب��ووه‌ك��ان��ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌توانن ناوی ١٠٠كاندید دیاری بكه‌ن و كێربكێی لهسهر بكه‌ن». خه‌لیفه ئ��ام��اژەی ب��هوهش دا تا ئێستا هیچ الیه‌نێك ناوی كاندیده‌كانی
««
««
ڕاپۆرت: ڕێبوار ئه‌حمه‌د ،سه‌ید نامی
««
گۆڕان: ل ه ڕێی پڕكردنه‌وه‌ی فۆڕمهوه ڕێگه ب ه هه‌موو ئه‌ندامان ده‌ده‌ین خۆیان كاندید بكه‌ن
پارتی: به به‌رنامه ،ب ه ڕاپرسی و هه‌ڵبژاردن له‌ناو ده‌زگاكانی حزبدا كاندید دیاری ده‌كه‌ین
یه‌كگرتوو: ده‌رگامان كردووهتهوه بۆ سه‌رجه‌م ئه‌ندامان و هه‌ركه‌سێكی تری دڵسۆزیش خۆی كاندید بكات
كۆمه‌ڵ: ئۆرگانه‌كان ل ه ڕێی هه‌ڵبژاردنی نێوخۆیی هه‌ڵیانده‌بژێرن و مه‌رج نییه ئه‌ندامی حزب بن
شێوه خزمه‌ت ده‌كه‌ن». لێپررساوی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردنی یه‌كگرتوو ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ئه‌گه‌ر ژماره‌ی كاندیدكراوه‌كانیان له‌و ڕێژەیه زیاتر بوو كه دی��اری ك �راوه ،ئ�ه‌وا له ڕێگه‌ی میكانیزمێكه‌وه ڕێكی ده‌خه‌ن. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجه ،سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان ته‌نها پشت به كادیر و ئه‌ندامانی خۆیان نابه‌سنت ،به‌ڵكو كه‌سایه‌تی و كه‌سانی سه‌ربه‌خۆ و ناوداریش ڕێگه پێده‌ده‌ن خۆیان له ڕێگه‌ی لیسته‌كانیانه‌وه بپاڵێون. ب �ه‌پ��ێ��ی زان���ی���اری���ی���ه‌ك���ان ،له هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشوتردا كه‌سانی بااڵی ناو الیه‌نه سیاسییه‌كان ژماره‌یه‌ك كه‌سیان بۆ ئه‌و پۆستانه دیاری ده‌كرد بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ ده‌نگی ئه‌ندامانیان، به‌اڵم له ئێستادا سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان ب �ه شێوه‌یه‌كی گشتی ل �ه ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه ئه‌و كاندیدانه دیاری ده‌كه‌ن. چاودێرانی سیاسی پێیان وایه دیاریكردنی كاندیده‌كان له ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنی ناوخۆییه‌وه ،په‌یوه‌ندیی به‌و ملمالنێ تووندانه‌وه هه‌یه كه له كاتی پ��رۆس�ه‌ك�ه‌دا دێنه ئ��اراوه. هه‌روه‌ها چاوكراوه‌یی ڕایگشتی لهسهر پرۆسه‌كه ،چونكه هاوواڵتی ده‌نگ به كاندیدێك نادات كه نه‌زانێت توانا و لێهاتووییه‌كانی له كام ئاستدایه. دی����اری ح��س��هی��ن ،ئ �ه‌ن��دام��ی
یه‌كێتی: ب ه ده‌نگدان ل ه ناو خه‌ڵك و ده‌زگاكانی حزبدا كاندید دیاری ده‌كه‌ین
سه‌ركردایه‌تیی پ��ارت��ی دیموكراتی ك���وردس���ت���ان ،ل���ه‌ب���اره‌ی پ��ێ��وه‌ری ح��زب �ه‌ك �هی��ان �هوه ب��ۆ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی پاڵێوراوانی په‌رله‌مانی كوردستان، بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌وه‌ی كه به‌رنامه بێت ،به ڕاپرسی و هه‌ڵبژاردن ده‌بێت ل �ه‌ن��او ده‌زگ��اك��ان��ی ح��زب��دا ،لهسهر ئاستی لقه‌كان ،ڕاپرسیش ده‌كه‌ین بۆ دیاریكردنی كاندیدی په‌رله‌مان .له‌ناو خه‌ڵكیشدا ڕاپرسیی بۆ ده‌كه‌ین .ئه‌گه‌ر پێویست بێت ،یان ده‌نگدانه ،یان به ڕاپرسی ده‌بێت له‌ناو پارتیدا». س�����ه‌ب�����اره‌ت ب����ه ژم������اره‌ی پ��اڵ��ێ��وراوه‌ك��ان��ی��ان ب��ۆ پ�ه‌رل�هم��ان��ی كوردستان ،دی��اری حسه‌ین وتی «له هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشوودا لیسته‌كه 100كه‌س بووه 100 ،كه‌سه‌كه دانراوه، به‌پێی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ڕابردوو وابووه، پێده‌چێت ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش وابێت. جارێ بڕیاری كۆتایی لێنه‌دراوه». سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتیامنیی كوردستانیش وتی «كاندید ده‌بێت ل��ێ��وه‌ش��اوه و ج��هم��اوه‌ری بێت ،به ده‌نگدان دیاری ده‌كرێن له‌ناو خه‌ڵك و ده‌زگاكانی حزب .ده‌بێت كه‌سانێك بن خه‌ڵك بیانناسێت» .سه‌باره‌ت به ژم��اره‌ی كاندیده‌كانیان بۆ په‌رله‌مان، س �ه‌ع��دی پیره وت��ی «ئێمه لیستی سه‌ربه‌خۆین ،چه‌ند كه‌سامن بوێت ده‌یانكه‌ین به پاڵێوراو».
4 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
وه‌فیق سامه‌ڕائی
عێراق و كورد و ملمالنێی سیاسی ئه‌و جێگیرییه سیاسییه‌ی كه هه‌رێمی كوردستانی پێ جیاده‌كرێته‌وه له ژیانی سیاسیدا لهسهر ئاستی عێراق ،به‌هۆی زۆربوونی نفوزی هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌ی ه كه چه‌ندین جار دووچاری ڕاچڵه‌كاندنی وا بووه كه زه‌حمه‌ته یه‌كێتی و پارتی له‌ئاستیدا خۆیان پێبگیرێت .دوای تێپه‌ڕبوونی قۆناغی هاوپه‌یامنیی سرتاتیجیی نێوانیان ل ه ماوه‌ی دوو خوولی هه‌ڵبژاردندا ،هیچ الیان وه‌ك ڕابردوو خۆیان به په‌یوه‌ستی هاوپه‌یامنێتییه‌كه نازانن ،به‌تایبه‌تی دوای ئه‌و ڕاجیاییه توونده‌ی نێوانیان لهسهر پرسی هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستوور و كاندیدكرنه‌وه‌ی مه‌سعود بارزانی بۆ خوولی سێهه‌م ،چونكه ده‌ستووری هه‌رێم (وه‌كو ده‌ستووری عێراق) ڕێگه‌ی پێداوه ته‌نها دوو خوول بۆی هه‌یه سه‌رۆك بێت ،به‌اڵم پرسی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكوه‌زیرانی ب ه كراوه‌یی هێشتووه‌ته‌وه. جیاوازیی نێوان هه‌ردوو ده‌ستوور ئه‌وه‌یه كه كوتله سیاسییه‌كانی عێراق ده‌یانه‌وێت مافێكی ده‌ستووریی سه‌رۆكوه‌زیران سڕ بكه‌ن كه ڕێگه‌ی پێداوه بۆ خوولی سێهه‌م سه‌رۆكوه‌زیران بێت، به‌اڵم كوتله سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌یانه‌وێت سه‌رۆكی هه‌رێم ئیستیسنای بۆ نه‌كرێت و نه‌توانێت خۆی بپاڵێوێته‌وه. جێگای باسه دۆزه‌كه‌ی كورد كه‌مرت ئاڵۆزتر نییه له‌وه‌ی ناوه‌ند ،ته‌نها ئه‌وه‌ند ه هه‌یه كه چاره‌سه‌ره‌كه‌ی له به‌غدایه كه بریتییه له خۆپااڵوتنی مه‌سعود بارزانی بۆ پۆستی سه‌رۆككۆماری عێراق و له‌به‌رامبه‌ردا ده‌بێت سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم چۆڵ بكات بۆ كه‌سایه‌تییه‌كی یه‌كێتی یان گۆڕان ،كه ئه‌مه‌ش به بژارده‌یه‌كی زۆر تاڵ داده‌نرێت بۆ تاقمه‌كه‌ی بارزانی ،چونكه ڕۆڵی پارتی له هه‌رێمدا به چه‌ندقاتی زیاتره‌وه ده‌درێت به الیه‌نێكی تر و هاوكێشه‌كان له به‌رژەوندیی هێزه‌كه‌ی تر ده‌بن .به‌تایبه‌تی كه پۆستی سه‌رۆككۆمار وێستگه‌یه‌ك نییه جگه له پڕكردنه‌وه‌ی بۆشاییه‌ك كه له الیه‌ن بارزانییه‌وه بۆ دوو خوولی یه‌ك لهسهر یه‌ك پڕی ده‌كاته‌وه .له‌وانه‌شه تێكگیران و به‌یەكداكێشانیش له نێوان بارزانی و سه‌رۆكوه‌زیراندا ڕووبدات. ئاشكراشه كه حاڵی پارتی له په‌رله‌مانی كوردستان خراپه ،چونكه هه‌ر هاوپه‌یامنێتییه‌ك له نێوان هێزه‌كانی تردا ڕوو بدات ،ڕەنگه زۆرینه پێكبهێنن و بده‌ن له ئامانج. لهسهر ئاستی گشتیی عێراقیش ،پێشبڕكێی به‌هێز هه‌یه لهسهر پته‌وكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی كوتله‌ی حه‌كیم و سه‌در و به‌شێكی سه‌ره‌كیی عێراقییه ،تاڕادده‌یه‌ك وه‌النانی جیاوازییه‌كانی نێوانیان بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی كوتله‌كه‌ی مالیكی. كوردیش بارودۆخه تووندوتۆڵه‌كه‌ی خووله‌كانی پێشووی نه‌ماوه ،به‌تایبه‌تی یه‌كێتی ،پاش نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانی و سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو كۆسپانه‌یان، سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی به‌شێوه‌یه‌كی نائاسایی توانیویه‌تی كۆنتڕۆڵی حزبه‌كه‌یان بكه‌ن. و :جهانگیر ئه‌حمه‌د
گرووپه چه‌كداره‌كانی حه‌مرین و ته‌قاندنه‌وه‌ی مه‌زارێك
«ئه‌و چه‌كداران ه له دۆڵ و به‌رزاییه‌كانی حه‌مرین ،ده‌ستیان كردووه به خۆڕێكخستنه‌وه و جموجۆڵ» ڕاپۆرت :ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د س �ه‌ره‌ڕای بوونی چه‌ندین خاڵ و پێگه‌ی سه‌ربازی و پۆلیسی عێراقی و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه له ناوچه‌كانی باشووری كفری ،به‌اڵم له دوا كرده‌وه‌یاندا، گرووپه چه‌كداره‌كانی ده‌شتی حه‌مرین هه‌ستان به ته‌قاندنه‌وه‌ی مه‌زاری (ئیامم خه‌لیل) كه ده‌كه‌وێته باكووری رۆژئاوای ناحیه‌ی جه‌باره و لهسهر رێگای كفری ـ جه‌باره‌یه. ئ�هم ك��رده‌وه سه‌ربازییه به ڕای
هه‌ندێك له چاودێرانی ڕەوشی ئه‌منی و س �ه‌رب��ازی��ی ن��اوچ �ه‌ك �ه ،چه‌ندین ڕەه�ه‌ن��دی جیاواز له‌خۆ ده‌گرێت و كۆمه‌ڵێك پرسیاریش له شوێنی خۆیدا دروس��ت��ده‌ك��ات .ئ��اخ��ۆ ئ��هو گ��رووپ�ه چه‌كدارانه چۆن توانییان له‌نێو ئه‌و گوندانه و ب��وون��ی چه‌ندین خ��اڵ و پێگه‌ی سه‌ربازی ،دزه‌بكه‌ن و خۆیان بگه‌یه‌ننه ئه‌و م هزاره و بۆمربێژی بكه‌ن، له كاتژمێر ()10:15ى سه‌رله‌به‌یانی بته‌قێرنێته‌وه؟ بۆ رۆژی دواتر سه‌ره‌ڕای مه‌ترسیی بوونی بۆمبڕێژی زه‌وییه‌كانی
ده‌ورووب�����هری م���ه‌زاره‌ك���ه( ،ب �هی��ان) سه‌ردانی شوێنی ته‌قاندنه‌وه‌ی كرد و ب ه ڕووبه‌ری زیاتر له 100مه‌تر چۆارگۆشه ئاسه‌واری ته‌قاندنه‌وه‌كه له‌گه‌ڵ زه‌ویدا ته‌خت ب��ووه و م��ه‌زه‌ن��ده‌ی ئ �هوهش ده‌كرێت مه‌زاره‌كه به ڕێژەیه‌كی زۆر له ماده‌ی ( )TNTتەقێرنابێتەوە ،چونكه پێكهاته‌ی م هزاره‌كه له ب �ه‌ردی تاوێر و گه‌چ دروستكرابوو ،بۆیه ئاسه‌واری ته‌قاندنه‌وه‌كه ڕووب �ه‌رێ��ك��ی گ �ه‌وره به‌خۆوه ده‌بینێت. ئامانج عه‌بدولڕەزاق ،لێپررساوی
كۆمیته‌ی جه‌باره‌ی یه‌كێتیی نیشتامنی به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «ناوچه‌كانی ده‌رووبه‌ری ناحیه‌ی جه‌باره هاوسنووره له‌گه‌ڵ ناوچه‌كانی ه��ه‌ردوو ناحیه‌ی سلێامن به‌گ و قه‌ره‌ته‌په ،ك ه ل ه ماوه‌ی دوو مانگی ڕابردوو گۆڕەپانی ملمالنێ و پێكدادانی نێوان سوپای عێراق و گرووپه چ�ه‌ك��داره عه‌ره‌به سونییه‌كان ب��ووه. ئێستا به‌شێك له‌و چه‌كدارانه كه سه‌ر به (جیش الطریقة النقشبندیة) و (دولة العراق االسالمیة) له دۆڵ و به‌رزاییه‌كانی ناوچه‌ی حه‌مرین ،دووب��اره ده‌ستیان
كردووه به خۆڕێكخستنه‌وه و جموجۆڵ. ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ل �ه ده‌ورووب������هری چه‌ند گوندێكیش بیرناون .بۆیه هیچ گومانی تێدا نیی ه كه ئه‌و گرووپانه ده‌ستیان له ته‌قاندنه‌وه‌ی ئه‌و مه‌زاره‌دا هەیە». ل ه دوو هه‌فته‌ی ڕاب��ردوو چه‌ند جارێك ئ �هو گ��رووپ �ه چ�ه‌ك��داران�ه له گونده‌كانی باشووری رۆژئاوای ناحیه‌ی جه‌له‌والش بیرنابوون ،له نزیك گوندی توبج ،كه سااڵنێك به‌هێزترین پێگه‌ی رێكخراوی قاعید ه ب��وو له ناوچه‌ی حه‌مرین.
لیستی داخراو ،بره‌ودان به دیكتاتۆریه‌ت یان ڕێگایه‌ك بۆ سه‌رخستنی کەساىن پسپۆڕ
سیستمی هه‌ڵبژاردن ،الیه‌ن ه عێراقییه‌كان دابه‌ش ده‌كات ڕاپۆرت :شادی سه‌اڵح دوای ئ���هوهی ل��ی��ژن�هی یاسایی په‌رله‌مانی عێراق ،پێشنیارێكی ئاڕاسته‌ی س �ه‌رۆك��ای �ه‌ت��ی��ی پ��ه‌رل��هم��ان ك���رد بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان به لیستی كراوه و بوونی هه‌موو عێراق ب ه یه‌ك بازنه‌ی هه‌ڵبژاردن ،الیه‌نه سیاسییه‌كان بوون به دوو به‌شه‌وه ،هه‌ندێك پێیان وای��ه لیستی داخ���راو هۆكارێکه بۆ سه‌رخستنی كه‌سانی پسپۆڕ و به‌توانا له بواری تایبه‌تدا ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ی پشتگیریی لیستی كراوه ده‌كه‌ن ،ده‌ڵێن هۆكارێكه بۆ ڕێگری له كوتله و پارته‌كان كه درێژە به دیكتاتۆریه‌ت بده‌ن. مه‌حمود عوسامن ،په‌رله‌مانتاری لیستی هاوپه‌یامنیی كوردستانی ،وتی «لیسته گه‌وره‌كان پشتگیری له لیستی داخراو ده‌كه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتووی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران كه بڕیاره ساڵی داهاتوو سازبكرێت .هه‌روه‌ها لیسته بچووكه‌كانیش ڕەتیده‌كه‌نه‌وه» .هه‌روه‌ك ئاماژەی ب�هوه داوه «هه‌ندێك یاسای جێی ناكۆكی به ڕێككه‌وتن و هاوكاری و لێكتێگه‌یشتنی نێوان الیه‌نه‌كان چاره‌سه‌ر ده‌بن». به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ش ك ه ده‌ست پێگه‌ی (املسلة) كه‌وتووه ،كورد له‌گه‌ڵ لیستی داخراودایه ،به‌و مە‌رجه‌ی عێراق
یه‌ك بازنه‌ی هه‌ڵبژاردن بێت. مالیكی ،سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق، له‌گه‌ڵ شێوازی سانت لیگۆیه ،ك ه له هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق په‌یڕەو كرا .ك ه ده‌نگه كه‌مه‌كانی لیسته بچووكه‌كان بۆ خۆیان نامێنێته‌وه، به‌ڵكو ده‌ڕوات بۆ لیسته گه‌وره‌كان. له كاتێكدا لیستی ك �راوه خزمه‌ت به پارته بچووكه‌كان ده‌ك��ات و ده‌توانن
ئه‌گه‌ر نزیك ببنه‌وه له به‌ده‌ستهێنانی كورسییه‌ك ،بتوانن ئاسانرت به‌ده‌ستی بێنن .به‌اڵم حه‌سه‌ن سه‌نید ،به‌رپرس له هاوپه‌یامنیه‌تی ده‌وڵه‌تی یاسا ،پێی وایه لیستی كراوه باشرته له لیستی داخراو و ده‌شڵێت «له په‌رله‌ماندا به شێوه‌یه‌كی ف�ه‌رم��ی گفتوگۆ ل�ه‌س�ه‌ر ئ �هو بابه‌ته ن�ه‌ك�راوه ،ب�ه‌اڵم له‌نێو په‌رله‌مانتاراندا مشتومڕی دروستكردووه».
له الیه‌كی دیكه‌وه ،به‌ها ئه‌عره‌جی له كوتله‌ی ئه‌حرار ،ده‌ڵێت «به‌رپرسانی هاوپه‌یامنیه‌تی ده‌وڵه‌تی یاسا پێشنیازی ئه‌وه‌یان كردووه كه هه‌ر لیستی داخراو په‌یڕەو بكرێت ،ئ �هوهش له دانیشتنی یه‌كه‌می خولی یه‌كه‌می په‌رله‌ماندا بوو» .ئه‌عره‌جی ئاماژە به‌وه‌ش ده‌كات «ه��ه‌رك��ه‌س ب��ی�ه‌وێ��ت یكتاتۆریه‌ت بگێڕێته‌وه له ڕێی لیستی داخ �راوه‌وه،
شه‌رم هزاری ده‌كه‌ین .هه‌روه‌ك موژده‌ی ئه‌وه‌یان ده‌ده‌ینێ ،ئه‌و پیالنه ڕووناکی نابینێت». خالید شوانی ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی یاسایی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقیش باس له‌وه ده‌كات كه وه‌ك لیژنه‌ی یاسایی، پێشنیازێكیان ئاڕاسته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی ن��وێ��ن �ه‌ران ك����ردووه بۆ گفتوگۆكردن ل �ه‌ب��اره‌ی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی داهاتوو به شێوه‌ی كراوه و یه‌ك لیستی هه‌ڵبژاردن». شوانی ئاماژەی به‌و ه داوه كه «ئه‌م پێشنیازه هه‌موو ئه‌و یاسایانه‌ی پێشوو ڕەتده‌كاته‌و ه كه ه�ه‌ب��وون» .له‌باره‌ی هەڵبژاردنی پارێزگای كه‌ركووكیشه‌وه، ئاماژەی به كۆبوونه‌وه‌یه‌كی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران و كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان ك��رد ،كه ڕێككه‌وتوون لهسهر ئه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئ �هو پارێزگایه ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له ساڵی داهاتوو ئه‌نجامبدرێت». ل � ه الی �ه‌ك��ی دی��ك��هوه ،عوسامن جه‌حیشی ،په‌رله‌مانتاری سه‌ربه‌خۆ، داوای له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق كرد كه ده‌نگ لهسهر یاسایه‌ك نه‌ده‌ن، ك�ه ڕ ێ ل�ه كوتله و پ��ارت� ه ب��چ��ووك و سه‌ربه‌خۆكان بگرێت بۆ به‌ده‌ستهێنانی كورسیی په‌رله‌مان.
7 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ملمالنێ؛ له كورسی و ده‌نگه‌وه بۆ كاریگه‌ری و هێزی جه‌ماوه‌ری
نه‌خشه‌ی سیاسیی هەرێم وه‌رچه‌رخاوه
ل��ه‌دوای یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان له ساڵی ،1992ملمالنێی سیاسی و حكومی كه‌وته نێوان دوو پارته‌وه له كوردستان .ب �ه‌اڵم ل��ه‌دوای 2003وه‌و هه‌ڵبژاردنه‌كانی دواتر ،گۆڕەپانی سیاسیی كوردستان خۆی له بەردەم چه‌ند هێزێكی تر ده‌بینێته‌و ه كه خ��اوه‌ن كاریگه‌ری و قورسایی خۆیانن له كودرستان و ئه‌گه‌رچی هه‌ندێكیان له ڕووی كورسی و ده‌نگه‌وه كه‌من ،ب�ه‌اڵم خ��اوه‌ن قورسیایی سیاسی خۆیانن ،به تایبه‌ت الیه‌نه ئیسالمیه‌كانی كوردستان ،یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ ،خاوه‌ن ب��ڕی��اری سیاسیی خۆیانن و حسابێكی تایبه‌تیان له‌الیه‌ن هێزه گه‌وره‌كانه‌وه بۆ
ده‌كرێت. چاودێران و ڕۆشنبیران پێیان وایه گۆڕانی ئه‌و شێوازه ملمالنێیه و هاتنی ئه‌و هێزانه بۆ ناو هاوكێشه سیاسییه‌كان ،بوونی فره‌یی له كاری سیاسیی سه‌رجه‌م ئه‌و ملمالنێیه، كۆمه‌ڵگای كوردی به‌ره‌و دیموكراسیی زیاتر و به‌ره‌وپێشربدنی زیاتر ده‌بات.سه‌باره‌ت به ده‌ركه‌وتنی هێزی نوێ و فراوانبوونی ملمالنێكان ،ئه‌رسه‌الن ڕە‌حامن ،چاودێری سیاسی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «دوای یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردن كه له كوردستان به‌ڕێوه‌چوو، له 100كورسیی ،پارتی و یه‌كێتی 50به 50كورسییه‌كانی په‌رله‌مانیان به‌ده‌ستهێنا و هێزه‌كانی تر به تایبه‌ت كه ئه‌و كات له گۆڕەپانه‌كه دیاربوون ،الیه‌نی ئیسالمی و چه‌په‌كان ،نه‌یانتوانی ڕێژە‌یه‌ک كورسی
ئاكار شیره‌یی :هه‌ولێر
جێبه‌جێ ناكرێت .هیچ ڕۆژێكیش بیرم له‌وه نه‌كردووه‌ته‌وه سكااڵكانم بخه‌م ه ناو ئه‌و سندوقانه». هاوواڵتییه‌كیش له هه‌ولێر ئاماژە بۆ ئه‌وه ده‌كات كه هیچ كاتێك حكومه‌ت به‌دواداچوون بۆ سكااڵی هاوواڵتیان ن��اك��ات ،ئه‌مه‌ش وای��ك��ردووه خه‌ڵك تاقه‌تی نه‌بێت سكااڵكانی بخاته ناو سندوقه‌كانه‌وه. دیمه‌ن نادر عه‌زیز ،كچه فه‌رمانبه‌رێكه له هه‌ولێر ،وتی «هه‌رچه‌نده دانانی ئه‌و سندوقانه زۆرباشن ،به‌اڵم پێم وایه حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌گه‌ر سكااڵكانی ه��اوواڵت��ی��ان بشبینێت ،ئ��ه‌وا هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ك ناكات .بۆیه هەرگیز بیرم له‌وه نه‌كردووه‌ته‌وه له ڕێگه‌ی ئه‌و سندوقانه‌وە سكااڵ بگەیەنم». له‌مساڵدا به‌شێك له‌و هاوواڵتیانه‌ی كه دان �هم �ه‌زراون له داموده‌زگاكانی حكومەت ،سكااڵیان هه‌بووە ،به‌اڵم سكااڵكانیان له ڕێگه‌ی قائیمقامیه‌تی هه‌ولێره‌وه پێشكه‌ش ده‌ك���رد ،نه‌ك سندوقه‌كانی سكااڵ. زانا حه‌سه‌ن ،یه‌كێكه له‌و گه‌نجانه‌ی كه
ماوه‌ی زیاتر له سێ ساڵه دانه‌مه‌زراوه، ئه‌وكاته‌شی كه داواك��اری��ی هه‌بووه، له ڕێگه‌ی سندوقه‌كانه‌وه سكااڵی تۆمارنه‌كردووه ،چونكه وه‌ك��و وتی «بڕوام به‌و سندوقانه نییه». ل �ه‌ب��اره‌ی دان��ان��ی ئ �هو سندوقانه و گه‌یاندنی كێشه و دواكارییه‌كانی ه��اوواڵت��ی��ان ،وت�ه‌ب��ێ��ژی حكومه‌تی هه‌رێم ،سه‌فین دزه‌یی ،ڕایده‌گه‌یه‌نێت «حكومه‌ت ئه‌و سندوقانه‌ی داناوه بۆ گه‌یاندنی داواكاریی خه‌ڵك ،به‌اڵم مه‌رج نییه ته‌نیا ئه‌و سندوقانه تاكه ڕێگا بێت بۆ حكومه‌ت تا له كێشه‌كانی خه‌ڵك بگات ،به‌ڵكو حكومه‌ت په‌رله‌مانتاران و میدیاكانیش به نوێنه‌ری خه‌ڵك ده‌زان��ێ��ت ،چونكه ده‌ت��وان��رێ��ت له ڕێگه‌ی ئه‌و دوو كه‌ناڵه‌شه‌وه كێشه و داواكاریی خه‌ڵك گوێی لێ بگیرێت». ه �ه‌روه‌ه��ا وتهبێژەكهی حكومه‌ت ئ �هوهش��ی وت «ح��ك��وم�ه‌ت گرنگی به كێشه‌كانی هاوواڵتیان ده‌دات و لێپرسینه‌وه‌ش ده‌كات ،به‌اڵم پێویسته میدیاكان به‌گشتی هاوواڵتیان له گرنگیی ئه‌و سندوقانه هوشیاربكه‌نه‌وه».
به‌ده‌ستبێنن كه ب ه پێی یاسای ئه‌وكات بچن ه په‌رله‌مان .هه‌روه‌ها ئه‌و ڕە‌وشه‌ی پارتی و یه‌كێتی به‌سه‌ر كوردستانیاندا هێنا، هه‌ر له زه‌وتكردنی سه‌روه‌ت و سامان و سه‌پاندنی ش��ه‌ڕی ك��وردك��وژی ،ه �ه‌ر له گه‌مارۆخستنه‌سه‌ر شاره‌كان ،هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی به‌سه‌ر خه‌ڵكیاندا هێنا وای له خه‌ڵك كرد ورده ورده بچنه ناو حزبه‌كانی تر. به‌تایبه‌تی هێزه ئیسالمییه‌كان كه توانیویانه له یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردندا له 49هه‌زار ده‌نگیان بەدەستهێنابوو ،توانییان شه‌ش هێنده‌ی یه‌كه‌مجار ده‌ن��گ زیاتر بكه‌ن.ڕێژە‌كه هه‌ڵكشانی گ��ه‌وره‌ی به‌خۆیه‌وه بینیوه، ئه‌مه له‌الیه‌ك .له الیه‌كی تر له 2009ـه‌وه هێزێكی تر هاتووه‌ت ه مه‌یدانه‌وه ك ه ئه‌ویش بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانه ،كه ئه‌م هێزه ڕۆڵێكی
گه‌وره‌ی له گۆڕینی نه‌خشه‌ی ملمالنێكان هه‌بوو له‌نێوان دوو هێزی فه‌رمانڕە‌وا بۆ ئۆپۆزسیۆن و ده‌س �ه‌اڵت .ئه‌مانه ئه‌وه نیشانده‌دات كه هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و پارتیدا نین ،به‌ڵكو له بێهێزبوونی به‌رده‌وامدان». ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجی چاودێرانه ،گۆڕانی ملمالنێی سیاسییه له ده‌نگ و كورسییه‌وه بۆ كاریگه‌ری لهسهر شه‌قام و ڕایگشتی. له‌وباره‌یه‌وه ئه‌رسه‌الن ڕە‌ح�مان ده‌ڵێت «ئه‌گه‌رچی له دام��وده‌زگ��ای ده‌وڵه‌تدا كاریگه‌رییان كه‌مه ،به‌اڵم لهسهر ئاستی شه‌قام و ڕایگشتی ئۆپۆزسیۆن به‌هێزن. ده‌بوو ده‌سه‌اڵت لهسهر ئاستی هەرێمیش زیاتر ڕێزی له بۆچوونیان بگرتایه و زیاتر ب �ه‌ده‌م داواكارییه‌كانه‌وه بچوونایه ،بۆ
منوونه تا ئێستا ناهێڵدرێت ئۆپۆزسیۆن ل ه ناوه‌ندی بڕیاری هه‌رێم قسه‌ی جدیی هه‌بێت ،ئەمە بۆ حیزبه‌كانی تریش ڕاسته، كه ئه‌مه‌ش جۆرێكه له پاكتاوكردنی ئیداری و سیاسی». دك��ت��ۆر ه�ه‌ڤ��اڵ ئه‌بوبه‌كر ،مامۆستای زانكۆ ،س�ه‌ب��اره‌ت به پێگه‌ی الیه‌نه‌كان و هاتنه مه‌یدانی هێزی تر ،به تایبه‌تی ئیسالمییه‌كان ،تایبه‌ت ب�ه (ب �هی��ان)ی ڕایگه‌یاند «بارودۆخی گه‌شه‌ی كوردستان پێویستی به‌وه هه‌بوو كه هێزی تر دروست ببێت .خه‌ڵك خۆی له‌و هێزه ته‌قلیدییانه دووربخاته‌وه.هه‌رێمی كوردستان پێویستی به‌وه هه‌یه كارلێكی كۆمه‌اڵیه‌تیی باشرت ببێت و بتوانێت ت�ه‌ج��اوزی قۆناغی تر بكات ،كه ته‌نیا دوو هیز نییه ،به‌ڵكو
كۆمه‌ڵگا هێزی تر و میدیای تیایه .هه‌موو ئه‌وان ه گوزارشت له ڕای خه‌ڵك ده‌كه‌ن». ناوبراو هه‌روه‌ها وتی «جێگه‌ی شانازییه كه ئه‌و هێزه ئیسالمییانه‌ی كوردستان له چه‌ند ساڵی ڕابوردوودا توانیویانه خه‌ڵكێكی باش له ده‌وری خۆیان كۆبكه‌نه‌وه كه له ك��ردار و ڕە‌فتاریاندا ڕە‌نگیداوه‌ته‌وه كه كه‌سانی ده‌مپاك و داوێنپاكن و به‌رنامه‌ی ڕوون��ی��ان هه‌یه و له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگاشدا ده‌گونجێن و ڕۆڵیان له ساحه‌كه به‌هێزه، ئه‌گه‌رچی كورسییشیان كه‌مرت بێت .ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئ��هوهی رسوشتی ملمالنێكه له هه‌رێمی كوردستان بۆ كاریگه‌ری لهسهر شه‌قام گ��ۆڕاوه .ئێستا سه‌نگێك هه‌یه كه ئۆپۆزسیۆنه به‌رانبه‌ر ده‌سه‌اڵت ،له‌كاتێكدا پێشرت ملمالنێكه له‌نێوان دوو ده‌سه‌اڵتداردا بوو». ن���ازم ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ئ�ه‌ن��دام��ی مه‌كته‌ىب سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،سه‌باره‌ت به‌و پرسه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ملمالنێ له پاوانخوازییه‌وه ل ه نێوان دوو پارتدا بوو له سااڵنی ڕابوردوودا ،كه له ده‌سه‌اڵتدا بوون و ڕوونیش بوو كه پاوانكردنی كوردستان بوو. له هه‌موو ڕووه‌كانه ،چ له ڕووی ئابووری، چ كۆمه‌اڵیه‌تی ،هه‌روه‌ها سیاسی و ...هتد. به‌اڵم له ئێستادا ئێمه هاتووینه‌ته مه‌یدان له‌پێناو به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی كوردستان. بۆیه ئێستا چ��وارچ��ێ��وه‌ی ملمالنێكان ف �راوان�ترب��وون .ئ�هو الیه‌نانه‌ی ئێستاش هاتوونه‌ته مه‌یدانه‌وه ،ئه‌و ملمالنێیه‌یان بۆ بهرژەوهندیی حزبی و كه‌سی نییه ،به‌ڵكو بۆ ب�ه‌رژە‌وه‌ن��دی��ی خه‌ڵكی كوردستان و دادپه‌روه‌ی هاتوونه‌ته مه‌یدان». س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه ده‌ن��گ��ی ڕاسته‌قینه‌ی ئیسالمییه‌كان ،ن���ازم ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا وتی «ك �هم��ك��ردن��ی ده‌ن��گ��ی ئیسالمییه‌كان حه‌قیقه‌تی ده‌نگی ئیسالمییه‌كان نییه، چونك ه ده‌نگی ئیسالمییه‌كان زۆر له‌وه زیاتر و گه‌وره‌تره .بۆیه حساب بۆ الیه‌نه ئیسالمییه‌كان ده‌كرێـت ،چونكه به‌رده‌وام پێگه‌ی جه‌ماوه‌رییان له به‌رزبوونه‌وه‌دایه. هه‌روه‌ها گۆڕانكارییه‌كانی ناوچه‌كه‌ش وه‌ك له توركیا و به‌هاری عه‌ره‌بی و هاتنه سه‌ر حوكمی ئیسالمییه‌كان له‌و واڵتانه، فاكته‌رێكی دیكه‌ی سه‌نگدانانه بۆ هێزه ئیسالمییه‌كان».
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
باندی كڕین و فرۆشی گورچیله له دیاله له بره‌ودایە
له شاری به‌عقوبه یه‌ك گورچیله ب ه ( )4ده‌فته‌ر دۆالره په‌یجور :عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د «له شاری به‌عقوبه‌ی ناوه‌ندی پارێزگای دیاله ،یه‌ك گورچیله‌مان بۆ باوکم كڕی به بڕی ( )4ده‌فته‌ر دۆالر» ،ئه‌مه وته‌ی (عه‌لی مه‌حموود)ی دانیشتووی قه‌زای (خاڵس)ی هه‌مان پارێزگایه.ئه‌و چیرۆكی چۆنیه‌تی كڕینی ئه‌و گورچیله‌ی بۆ باوكی، ڕوونكرده‌وه ،له‌وباره‌یه‌وه بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) وتی «ماوه‌یه‌كی زۆر بوو باوكم یه‌كێك له گورچیله‌كانی وه‌ستابوو .ئێمه‌ش ده‌نگۆی ئه‌وه‌مان بیستبوو كه‌وا له شاری به‌عقوبه گورچیله له به‌رانبه‌ر پاره‌یه‌كی زۆردا ده‌فرۆشن ،بۆیه ناسیاوێكامن له شاری به‌عقوبه كه‌سێكی بۆ دۆزینه‌وه تا له رێگه‌ی ئ �ه‌وه‌و ه گورچیله‌یه‌كامن ب��ۆ بكڕێت و دوات���ر ڕێكه‌وتین و له به‌رانبه‌ر پێدانی چوار ده‌فته‌ر دۆالردا گورچیله‌یه‌كامن ك��ڕی ،پاشان له‌الیه‌ن پزیشكێكی تایبه‌ته‌وه ئه‌و گورچیله‌یه‌مان بۆ باوكم دانا و له ئێستاشدا ڕەوشی باوكم له ڕووی ته‌ندروستییه‌وه باشه». هاوواڵتییه‌ك به ناوی (ئه‌كره‌م محه‌مه‌د) دانیشتووی قه‌زای خورماتوو به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «ماوه‌یه‌كه گورچیله‌یه‌كم په‌كیكه‌وتووه و له دوایین سه‌ردانیشمدا بۆ الی پزیشكی پسپۆڕی گورچیله ،پێی ڕاگه‌یاندم گورچیله‌كه‌ی تریشم به‌ره‌و الوازی ده‌چێت .منیش ناچارم له‌ئێستادا هه‌موو ده‌رگایه‌ك بكوتم بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پ��اره ت��اوه‌ك��و بتوانم ئ �هو ب��ڕە پاره‌یه كۆبكه‌مه‌وه و بڕۆمه ش��اری به‌عقوبه. ده‌ڵ��ێ��ن ل��ه‌وێ ب�ه ( )4ده‌ف��ت �ه‌ر دۆالر گورچیله ده‌ستده‌كه‌وێت». هاوواڵتییه‌كی تریش به ن��اوی (قاسم وه‌ه��اب) دانیشتووی ش��اری كه‌ركوك، ب��ۆ (ب��هی��ان) وت��ی «پ��ارس��اڵ مامێكم گورچیله‌یه‌كی ل �ه‌ك��ارك �ه‌وت و دوای گه‌یاندنی به نه‌خۆشخانه ،كه پشكنینی بۆ ك�را ده‌رك���ه‌وت ك �ه‌وا گورچیله‌كه‌ی تریشی به‌ردی تێدایه و پزیشكه‌كانیش له ترسی ئه‌وه‌ی مانه‌وه‌ی ئه‌سته‌م بوو، نه‌شته‌رگه‌ریی ئه‌و گورچیله‌یه‌یان بۆ ئه‌نجام نه‌دا .بۆیه له ڕێگه‌ی كه‌سێكه‌وه به ن��اوی (خ ـ و) توانیامن له شاری به‌عقوبه گورچیله‌یه‌ك بۆ مامامن بكڕین
به به‌های ( )4ده‌فته‌ر دۆالر .دوای دانانی ئه‌و گورچیله‌یه‌ش بۆ مامم ،ته‌نیا ()18 ڕۆژ ژیا و پاشان گیانی له‌ده‌ستدا». كه‌سێكی دانیشتووی شاری به‌عقوبه‌ش ب �ه ن���اوی (ئ �ه‌ب��و ع����ه‌واد) ،چیرۆكی بازرگانیكردىن به گورچیله‌ی مرۆڤه‌وه بۆ (به‌یان) ئاشكرا كرد و ڕایگه‌یاند «له ش��اری به‌عقوبه‌دا چه‌ند كه‌سێك هه‌ن ئاگاداریانم چۆن بازرگانی به گورچیله‌ی مرۆڤه‌وه ده‌كه‌ن ،ژماره‌یان ( )10كه‌سه و په‌یوه‌ندیی به‌رده‌وامیان به یه‌كه‌وه هه‌یه و زۆرج��ار بۆ به‌ده‌ستهێنانی گورچیله، سه‌ردانی كه‌سی هه‌ژار و كه‌مدرامه‌ت ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له‌خشته‌یان به‌رن و گورچیله‌ی خۆیان بفرۆشن .له به‌رانبه‌ر فرۆشتنی هه‌ر گورچیله‌یه‌كیشدا ئه‌وان
بڕێك پاره‌یان لێ وه‌رده‌گرن ،واتا له كڕیار و له فرۆشیاره‌كه‌ش». ئه‌بو عەواد هه‌روه‌ها وتیشی «زۆر جار كڕیارانی گورچیله ئه‌و كه‌سانه ڕاسته‌وخۆ نابینن كه گورچیله‌یان لێ ده‌كڕن ،به‌ڵكو له ڕێگه‌ی ئه‌م كه‌سانه‌وه گورچیله‌یان بۆ ده‌هێنن و مامه‌ڵه و بازرگانیی پێوه ده‌كه‌ن ،به‌بێ ئه‌وه‌ی حكومه‌ت بتوانێت ئه‌و بانده ده‌ستگیر بكات». له‌وباره‌یه‌وه (دیار كه‌ریم) چاالكوانی ب��واری مافه‌كانی م��رۆڤ ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له‌ڕاستیدا به‌خشینی گورچیله له كه‌سێكه‌وه بۆ كه‌سێكی تر واتا ژیانی كه‌سێك به گورچیله‌یه‌ك ڕزگار بكه‌یت له مردن ،ئه‌مه ده‌چێته چوارچێوه‌ی كاری مرۆڤایه‌تییه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م حاڵه‌ت ه ئه‌گه‌ر
ببێت به دیارده و وه‌كو كااڵیه‌ك مامه‌ڵ ه و ك��اری بازرگانیی پێوه بكرێت ،ئه‌وا كارێكی مه‌ترسیدار و ناشیاوه و دووره له پێوانه‌كانی ڕە‌وشتی مرۆڤایه‌تی». ئ��هو چ��االك��وان �هی مافه‌كانی م��رۆڤ وتیشی «ده‌بێت حكومه‌ت له به‌رانبه‌ر ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئه‌م حاڵه‌ته‌دا ڕێگربێت، چونكه ئه‌م حاڵه‌ته مه‌ترسیی گه‌وره‌ی ده‌بێت بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگا به‌گشتی». دك��ت��ۆر ع �ه‌دن��ان ع �ه‌ون��ی ،پسپۆڕ له نه‌شته‌رگه‌ریی گورچیله له نه‌خۆشخانه‌ی گشتیی ش��اری به‌عقوبه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «سه‌باره‌ت به كڕین و فرۆشتنی گورچیله ،ئێمه وه‌ك پزیشكان له‌گه‌ڵ ئه‌و ك��اره‌دا نین ،به‌ڵكو ده‌كرێت كه‌سێكی نزیكت ،یان ئازیزێكت به به‌خشینی
هاوواڵتیانی هه‌ولێر بڕوایان ب ه سندوقی سكااڵی حكومه‌تی هه‌رێم نییه وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێم: پێویسته میدیاكان هاوواڵتیان ل ه گرنگیدانی ئه‌و سندوقان ه هوشیاربكه‌نه‌وه
یه‌كێك له گورچیله‌كانی ژیانت رزگار بكات له مردن». ئه‌و پزیشكه له درێ��ژە‌ی لێدوانه‌كه‌یدا بۆ به‌یان وتیشی «له‌ڕاستیدا ئێمه گه‌ر نه‌خۆشامن هه‌بێت و پێویستی به گورچیله هه‌بێت و كه‌سوكاره‌كه‌ی گورچیله‌ی ب��ۆ پ �هی��دا ب��ك �ه‌ن ،پێش ئه‌نجامدانی نه‌شته‌رگه‌ریی چاندنی گورچیله بۆ ئ �هو نه‌خۆشه ،ده‌ب��ێ��ت ڕە‌زام�ه‌ن��دی��ی دادوه‌ری لهسهر وه‌رگیرابێت ئینجا ئه‌و نه‌شته‌رگه‌رییه‌ی بۆ ئه‌نجامده‌ده‌ین». له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتنی چاندنی گورچیله‌وه ،دكتۆر عه‌دنان هه‌روه‌ها وت��ی��ش��ی «ت���اوه‌ك���و ئێستا چه‌ندین نه‌شته‌رگه‌ریی گورچیله‌مان ئه‌نجامداوه، س�ه‌رك�ه‌وت��وو ب��ووه و ژیانی چه‌ندین
مرۆڤامن ڕزگار كردووه ل ه مردن .هه‌ندێ جاریش گورچیله‌مان بۆ نه‌خۆش چاندووه ئه‌گه‌ری مانه‌وه‌ی ئه‌و مرۆڤ ه كه‌م بووه و گیانی ل �ه‌ده‌س��ت��داوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی گورچیله‌كه‌ی تریشی الواز ب��ووه و له‌كاركه‌وتووه». ماوه‌ته‌وه ئ �ه‌وه‌ى بڵێن ك�ه‌وا له ڕووی كاری مرۆڤایه‌تییه‌وه به‌خشینی گورچیله له كه‌سێكه‌وه بۆ كه‌سێكی ت��ر ،وه‌كو چاالكوانی مافی مرۆڤ باسی ده‌كه‌م، ئه‌گه‌ر ببێت به هۆكاری ئ��هوهی ئه‌و كه‌سه بهێڵێته‌وه له ژیاندا ،ئه‌وا كارێكی ئینسانییه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر كڕین و فرۆشنت به گورچیله‌وه بكرێت ،ئه‌وا ب هڕاستی مرۆڤ كه‌مرنخ ده‌كات و پیرۆزیی مرۆڤایه‌تی كه‌مده‌كاته‌وه».
په‌یجور: عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر
سندوقانه نین ،به‌شێكیش له هاوواڵتیان بڕوایان به سندوقه‌كه نییه. هاوڕێ ئه‌سعه‌د ،گه‌نجێكی دانیشتووی ش��اری هه‌ولێره ،ل �ه‌ب��اره‌ی سندوقی سكااڵی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه ،ده‌ڵێت «تاكو ئێستا ته‌نیا ئ�هو سندوقانه‌م بینیوه و كێشه‌كانی خ��ۆم یاخود هی كه‌سوكارمم ،نه‌خستووه‌ته ئه‌و سندوقانه ،چونكه بڕواناكه‌م حكومه‌ت گرنگی به‌و سندوقانه بدات». ئه‌و گه‌نجه وتیشی «ناتوانرێت كێشه‌ی گه‌نده‌ڵی ،یاخود كێشه‌ی هاوواڵتیانی هه‌رێم له ڕێگه‌ی ئ �هو سندوقه‌وه چاره‌سه‌ر بكرێت». ب���ارزان محه‌مه‌د حسێن ،یه‌كێكی ت��ره ل�هو گه‌نجانه‌ی كه ب��ڕوای وایه سندوقه‌كانی سكااڵ هیچ كاریگه‌رییەكی نییه و حكومه‌ت هیچ كاتێك گوێ به‌و سكااڵیانه نادات كه هاوواڵتیان هه‌یانه. بارزان وتی «پێم وایه سكااڵكان ناگاته شوێنی خۆی ،بۆیه من هیچ متامنه‌م ب��هو سندوقانه نییه ك �ه دان���راون. بڕواشم وای �ه هه‌ر كارێك ئه‌گه‌ر بۆ خۆت به‌دواداچوونی بۆ نه‌كه‌ی ،ئه‌وا
بۆ به‌دواداچوونی كێشه و گرفته‌كانی هاوواڵتیان ،حكومه‌تی هه‌رێم ماوه‌ی ساڵێكه له چه‌ند شوێنێكدا سندوقی س��ك��ااڵی دان���اوه ،ب��ه‌اڵم هاوواڵتیان بڕوایان به‌وه نییه كه له ڕێگه‌ی ئه‌و سندوقانه‌وه كێشه و داوكارییه‌كانیان چاره‌سه‌ر بكرێن. له سه‌ره‌تای ساڵی 2012دا ،حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ب��ڕی��اری دا له زۆرب �هی شوێنه‌كاندا سندوقی سكااڵ بۆ هاوواڵتیان دابرنێت .مه‌به‌ست له دانانی ئه‌و سندوقانه بۆ ئه‌وه‌یه تاكو هاوواڵتیان له هه‌ر داموده‌زگایه‌كی حكومی كێشه و گرفتێكیان هه‌بێت، یاخود گه‌نده‌ڵییان له هه‌ر به‌پرسێك بینی ،له ڕێگه‌ی ئه‌و سندوقه‌وه به به‌رپرسانی حكومه‌تی بگه‌یه‌نن ،به‌اڵم ئ�هوهی تێبینی ده‌كرێت ،تاكو ئێستا هاوواڵتیانی هه‌ولێر ئاشنای ئه‌و
9 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
یت كه كێشت ده كاتێك بڕیار ده الواز بكه‌یت، ت دابه‌زێنیت و خۆ ۆراك��ی ك��ه له م م����اده‌ی خ�� ك��ه ردار ده‌كرێت، ی��ه كه‌ماندا سنوو به‌رنامه بریتییه له رۆن. تا ئه‌ندازه‌یه‌ك ئ � هم هه‌نگاوه هه‌ر یه‌كه‌یه‌كی راسته ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ب ه كه‌وچكێكی ه رۆن (كه ب هرامبه‌ر 45كیلۆكالۆری واردن) نزیكه‌ی مره‌با خ نێت به ئاسانی وا وزه‌ی تێدایه و ده‌ت ی ك��ێ�ش زی��اد ه ببێته ه���ۆی ئ���هو ن ج �ۆری زۆر ب �ه‌اڵم رۆن �ه‌ك��ا ت، ازیان هه‌یه و بكا ه‌مته‌ندیی جیاو و تایب وازی تایبه‌ت شێ هه‌ریه‌كێكیان به وه‌ربگریت .بۆ لێ ده‌توانیت سوودی كه به رۆنێكی ن منوون ه رۆنی زه‌یتو توانیت بیكه‌یت ود داده‌نرێت ،ده ی خۆراكیی تردا به‌سو ده ب هسه‌ر زه‌اڵته یان ما له‌ناویدا تێكه‌ڵ و بۆ ماوه‌یه‌كی كه‌م هوهش گونجاو ردن بكرێت ،بۆ سوورك وڵ�ه‌ب�ه‌ڕۆژە بۆ ب��ه‌اڵم رۆن��ی گ� ت سووركردنهوه نییه، ه چێشتلێنان و ته‌نان م بابه‌ته‌ش الی ئه داواكراوه .له‌وانه‌یه ت كه چ رۆنێك جێگای پرسیار بێ نێك گونجاوه؟ ئێوه لێنا بۆ چ جۆره چێشت ی ئ هم پرسیاره لێره‌دا ل ه وه‌اڵم ئێمه ده‌كۆڵین هوه.
ئاڵتوونی
ڕۆنناسی
نوها
یبه‌ت به سووركردنهوه
كۆی هارفارد، كی پزیشكیی نوێ له زانشییانه‌ی هه‌یه: توێژینه‌وه‌یه‌ت ،كه خواردنی ترێ ئه‌م با كانی په‌ستانی له نه‌خۆشییه باس له‌وه ده‌كادوورده‌خات هوه ـ مرۆڤ ی چ��االک��ی �ی ن و ھاندان خوێن. دنەوەى خوێ ـ پاککر کۆئەندامی ھەرس .ەکان بەھێزتر ـ دەمار و ماسولک دەبێتە ھۆی و چاالکرت دەک��ات وانی ناو لەش ک تازەکردنەوەی خانە کەمخوێنی و ی و چارەسەرکردن و ھیالکی و کەمیی خ �ۆراک سەر ئێسقان. الوازی و پەستانی ووی و دەبێتە زەرد
ردستا و ک ى ن کا ە خ ا ب ە سیلەیە ل ر ە ب ا ت ش هێ
ن
رۆنی تا وه بیگره تا زه‌ڕات و سویا و جۆری هه‌یه ،له گوڵه‌به‌ڕۆژە نی تایبه‌تی سووركردنهوه زۆر ه‌كاتی كڕیندا سه‌رنجی بده‌ن وه .ل رۆ و ئه‌و رۆنانه‌ی ك ه دروستده‌كرێن و تایبه‌تن به سووركردنه ترشی چه‌وری ،ترشی تێریی سته‌كراوه‌كه لێدراو ه و رێژە‌ی وال كان واژە‌ی سووركردنهوه لهسهر به ده‌ست ه ش له‌ب هرامبه‌ر (صفر)دا بێت. رۆنه‌كه
ۆ ـ باشە ب ژەھراوی ناو ۆی دەرکردنی ھ ی لەش و باشە رەوە لەش بۆ دە کانی گورچیلە. بۆ نەخۆشییە کراوە (مێوژ) شک
ـ ترێی و زە و باشە بۆ خواردنێکی بەھێرە بۆ چاالکیی جگەر و ھاندە ھا کواڵوەکەی لەش ،ھەروە سەرکردن و شتیی گ گەڵ ئاو و شەکر بۆ چارە ی ھەناسەدان. لە ۆکە و رێکخستن نەرمکردنی ک
وێنە جیهانییەکان
عومه‌ر موختار شێخی موجاهیدان ئا :الس هه‌ورامی
سەریاس
رۆنی زهیتون
یاسای ه له كه‌ر ه ودوه‌رمه‌گر و ۆراكییه‌كان، 1ـ هه‌رگیز س ی م��اده خ ه‌یه و خێرا ورك�ردن� هوه ه بۆ س�و اڵی دووكه‌ڵی نزمی ی بكه‌یت هوه خ چونكه ت .ته‌نها ده‌توانیت شل ئ �هو ماده ده‌سوتێ ۆشكردن ی��ان له‌گه‌ڵ ندن ،تێكه‌ڵ ه خ بۆ تام ى كه الی خۆتان په‌س اته تێكه‌ڵی خۆراكیانە ل هگه‌ڵ په‌ت بۆ منوونه بێت. بكرێت ،ئه‌وه‌ی تامی خۆشرت ی قابله‌مه‌ی ۆ بكه‌ن ،ب ۆنی گونجاو بۆ ناو بن هوه هه‌یه، ر دن 2ـ ۆن�ی تایبه‌تی سوركر س��ه‌ر ئاگر ۆرت���ر ل�� ه برنج ،ر كاتێكی ز ی زه‌یتونیش ه ۆن ر چ�ون�ك� وه ،به‌اڵم ده‌توانیت ه له كۆتایی ئه‌ڵبه‌ته ئ هو ده‌مێنێته رنجدا بكه‌ن به‌سه‌ر ب زیاد بكه‌ن. واردنه‌كانی ه‌دا بۆی خ كواڵنه‌ك ۆ سوركردن هوهی جۆره ن ته‌نانه‌ت یا ب 3ـ ه ،جۆره‌كانی كێك تایبه‌ته‌كانی و ا ه ر ۆن س�ورك� ر ،باشرت وایه له ر ك ه بۆ ئه‌م ون گ هه‌مبه‌ر وه سوودو هربگرن ،چ گه‌رم ببێت، سوركردنه ۆن هكه جوان ودوه‌ربگرن ت بهێڵن ر و بێ كاره ده ده‌بێت له‌و رۆنانه س هو رۆنانه‌ی له‌به‌رئ هوه كه‌ن .ته‌نها ئ رت دوكه‌ڵ د ه كردنه‌وه‌یان ور گ كه دره‌ن ه‌واژە‌ی تایبه‌تی س نوورساوه، كه د هست كراوه‌كه‌یان سته هه‌یه ل هسه‌ر ب ه كیان هه‌یه. یبه‌مته‌ندییه وه‌ها تا
ه‌توانیت ئه‌و ل ه رژێمی خۆراكی رۆژانه‌دا بگونجێنیت .ئه‌م رۆنه به‌هۆی رۆنی زهیتون له جۆری ( ،)Extra Virginله باشرتین رۆنه‌كانە .د ه ئاستی كۆلیسرتۆڵی چاك ،بۆ ته‌ندروستیی جه‌سته سودی هه‌یه و ئامۆژگاری تایبه‌مته‌ندییه‌كانی ،وه‌ك هێنانه‌خواره‌وه‌ی كۆلیسرتۆڵی خراپ و پارێزگاری ل شتلێنانه ماو ه كورته‌كان ( 1تا 2ده‌قیقه‌یی) ته‌نانه‌ت لهسهر ئه‌و خۆراكانه‌شی ده‌كرێت ئه‌و رۆنه وه‌ك صاص لهسهر زه‌اڵته‌ی سه‌وزه‌واته‌كان ،له چێ وركردنه‌وه‌ی هێلكه كه زیاتر له ده‌قیقه‌یه‌ك درێژە‌ناكێشێت ،برژاندنی ماسی و كه ده‌برژێندررێت ،سوودى لێوه‌ربگیرێت .ده‌توانیت له‌م رۆنه بۆ س ته‌نانه‌ت مریشكیش كه خێرا ئاماده ده‌كرێت ،سوودوه‌ربگریت.
ێ دایهێنا؟ ه ده‌زانن usbك ئێو
مه‌تین ئێمه هه‌ندێ جار بیرده‌كه‌ینه‌وه ك ه شتێك دابنێین كه‌س بیری لێ نه‌كردبێته‌وه، یان هه‌ندێ جار وا ده‌زانین هه‌ندێ شت هه‌یه ل ه خ��ۆی�هو ه دروس��ت��ب��ووه و هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی لهسهر ن �ه‌ك �راوه .له‌م ماوه‌یه‌ی پێشوودا یه‌كێتیی ئه‌وروپا له‌میانی ئاهه‌نگی ناساندنی داهێنه‌رانی ئه‌وروپا له ساڵی 2013دا ،رێزی له داهێنه‌ری usb گرت. داهێنه‌ری usbكه‌سێكی هیندییه
به‌ناوی (ئیجی بات) ،ناوبراو رابه‌رایه‌تیی گرووپێكی ده‌ك���رد ك�ه هه‌وڵیان ده‌دا داهێنانێك دابهێنن كه سه‌دەها ملیۆن كه‌س رزگاربكه‌ن له‌و گرفتانه‌ی كه پارچه‌كانی كۆمپیوته‌ر ده‌به‌ستێته‌وه به یه‌كرته‌وه. ئیجی ب���ات ئێستا ت �هم �ه‌ن��ی 56 ساڵه ،خوێندنی ناوه‌ندی له هیندستان ت��ه‌واوك��ردووه و ئاماده‌یشی له نیۆرك س��اڵ��ی ت�������ه‌واو ك���������ردووه ،ل�ه 1990یشه‌وه په‌یوه‌ندیی به كۆمپانیای (ئینته‌ل)ە‌وه كردووه. س��اڵ��ی 1994 حه‌وت كۆمپانیای گ���ه‌وره گیرۆده ب������وو ب�����وون ب���ه‌ده‌س���ت ئ���هوهی ك��ه چ���ۆن پ��ارچ�ه‌ك��ان��ی ت��ر ب��ه ك��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ره‌وه ب���ب���ه‌س���ت���ه‌ن���هوه ،ئ��ه‌وان��ی��ش كۆمپانیاكانی (،Compaq، DEC ، IBM ئینته‌ل ،مایكرۆسۆفت ،نورتل و ،)NEC
ئ �هوهی ل ه وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، دیمه‌نی عومه‌ر موختاری شێخی موجاهیدانی لیبیای ه ب ه ده‌ست و قاچ به‌سرتاوی ،ل ه دوای ده‌ستگیركردن و دادگاییكردنی ل ه الیه‌ن س هرانی داگیركه‌ری ئیتاڵیاو ه ل ه واڵته‌كه‌ی. عومه‌ر موختار ل ه ڕۆژی 1931/9/11 كاتێك له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك ل ه جه‌نگاوه‌ره‌كانی، ناوچه‌ی (سه‌لنته)ی به‌سه‌ر ده‌ك��رده‌وه، ئیتاڵییه‌كان ب ه شوێنه‌كه‌یان زانی ،هێزێكی زۆری��ان ن��ارد بۆ ئابڵوقه‌دانی ناوچه‌كه. به‌وهۆیه‌شه‌و ه شه‌ڕ و پێكدادان ل ه نێوان ه���ه‌ردووالدا دروس��ت ب��وو ،ل �هو ش �ه‌ڕە‌دا هێزه‌كه‌ی موختار شكستی هێنا .دواجار ب ه ه��ۆی ك��وژران��ی ئه‌سپه‌كه‌ی و زۆری��ی ته‌مه‌نیه‌وه ،ناوبراو نه‌یتوانی خۆی ل ه ده‌ستی ئیتاڵییه‌كان ڕزگار بكات ،ئه‌وه‌بوو ده‌ستگیر كرا.
سه‌ركردایه‌تیی گرووپه‌كه‌ش درا به ئیجی بات .سه‌رئه‌نجام له كانوونی دووه‌می ساڵی 1996دا نوسخه‌ی usb 1.0كه كورتكراوه‌ی وشه‌ی ()Universal Serial Busیه ،ناسێرنا، كه ده‌یتوانی به دوو خێرایی 1.5و 12 میگابایت بگوازێته‌وه .له نیسانی ساڵی 2000دا نوسخه‌ی 2.0له usbناسێرنا كه 40 جار خێراتر بوو له نوسخه‌ی .1.0له ترشینی دووه‌می ساڵی 2008دا نوسخه‌ی usb 3.0 خرایه روو ،كه خێرایی گواستنه‌وه‌ی زانیاریی تاكو پێنج گیگابایت ل����ه چ���رك���هی���ه‌دا به‌رزكرده‌وه.
دوای چوار ڕۆژ ل ه ده‌ستگیركردنی، ل ه دادگایه‌كی گاڵته‌جاڕیدا ل ه شاری بنغازی و ل ه ڕۆژی ،1931/9/15فه‌رمانی له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌ركرا .دوای ته‌نها له ڕۆژێكیش ل ه ده‌رچوونی حوكمه‌كه‌ی، وات ه ل ه به‌ره‌به‌یانی ڕۆژی چوارشه‌ممه ،1931/9/16ب ه ئاماده‌بوونی سه‌رجه‌م به‌شه‌كانی سوپا و میلیشیا و فڕۆكه‌وانیی داگیركه‌ری ئیتاڵی و ( )20ه � هزار له خه‌ڵكی لیبیا و س�ه‌رج�هم زیندانییه سیاسییه‌كان ،شێخ ع��وم�ه‌ر موختار له‌سێدار‌ه درا .هه‌ندێك له‌و كه‌سانه‌شی ل ه نزیكیه‌و ه ب��وون ،وتوویان ه ك ه شێخ به‌ر له‌سێداره‌دانی ب ه ده‌نگی نزم بانگی نوێژی وتووه ،هه‌ندێكیش وتوویان ه ئه‌م ئایه‌ته‌شی خوێندوو ه (يا أيتها النفس املطمئنة إرجعي إىل ربك راضية مرضية).
www.bayanpress.net
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
ئایا نادال پاڵه‌وانێتیی وێمبڵی به‌ده‌ستده‌هێنێت؟ دارا حسێن رافائیل نادالی ئیسپانی، كه له ریزبه‌ندی پێنجه‌می ی��اری��زان��ان��ی تێنسی جیهانیدایه ،مانگی پێشو و ت���وان���ی پاڵه‌وانێتیی رۆالن گاروسی ف�ه‌ره‌ن��س��ی به‌ده‌ستبهێنێت بۆ هه‌شته‌م ج��ار له ته‌مه‌نیدا، كه یه‌كێك بوو له چوار پاڵه‌وانێتییه گ �ه‌وره‌ك �هی جیهان كه به گراندسالم ناوده‌برێن. له به‌رامبه‌ردا ئه‌م یاریزانه ته‌مه‌ن 28ساڵ ه كه خاوه‌نی 12پاڵه‌وانێتییه له چوار پاڵه‌وانێتیی ه گه‌وره‌كه‌ی جیهان ،که پاڵه‌وانێتیی رۆالن گ���اروس ت��ا ئێستا دووج���ار توانیویه‌تی به‌ده‌ستیبهێنێت
له ساڵه‌كانی 2008و 2010دا. دووشه‌ممه 24ی مانگ یارییه‌كانی وێمبڵدۆن ده‌ستیان پێكرد بۆ ئه‌مساڵ، له‌و باره‌وه نادال كاتێك گه‌یشته له‌نده‌ن بۆ به‌شداری له پاڵه‌وانێتییه‌كه‌دا، رای��گ �هی��ان��د ك��ه زۆر خ��ۆش��ح��اڵ�ه
ئ���هم���س���اڵ ب ه پێچه‌وانه‌ی ساڵی راب��ردوو ،گه‌یشت ه پاڵه‌وانێتییه‌كه به بێ ئ �هوهی پێكانی هه‌بێت ،ئه‌وه‌یش وه‌ك ئاماژە‌یه‌ك بۆ به‌شدارییه‌كه‌ی ساڵی راب���ردووی له
پاڵه‌وانێتییه‌كه‌دا ،كه كاتێك گه‌یشت ئ��ازارێ��ك له قاچیدا ه�ه‌ب��وو ،به‌هۆی سووربوونیشی له به‌شداریكردن له پاڵه‌وانێتییه‌كه‌دا ،جگه له‌وه‌ی رووبه‌ڕووی شكستێكی قورس بووه‌وه به‌رامبه‌ر لۆكاس رۆسۆلیی چیكی ،به سێ كۆمه‌ڵه به‌رامبه‌ر به كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ،پێكانه‌كه‌ی به شێوه‌یه‌ك قورسرتبوو كه نه‌یتوانی بگه‌ڕێته‌وه بۆ یاریكردن تا زیاتر له هه‌شت مانگ ،به‌اڵم به وته‌ی خۆی «به‌هۆی خۆشه‌ویستیم بۆ پاڵه‌وانێتییه‌كه ،وه‌رزی رابردوو به‌شداریم كرد ،به‌پێی توانا هه‌وڵمدا ،به‌اڵم ئازارێكی زۆرم هه‌بوو له دوای پاڵه‌وانێتیی فه‌ره‌نسا و دوای ئه‌وه نه‌متوانی بگه‌ڕێمه‌وه بۆ یاریكردن ،ل ه رۆژە‌كانی سه‌رەتاشدا به ئازارشكێن ده‌متوانی یاریی بكه‌م». نادال؛ پادشای یاریگا خۆڵه‌كانه و له یاریگاكانی چیمه‌ندا ئاستی وه‌ك ئه‌و نییه ،به‌اڵم ب�ه‌دوور نازانرێت بتوانێت
جارێكی تر بگه‌ڕێته‌وه بۆ بردنه‌وه‌ی نازناوه‌ك ه له‌به‌ر سێ هۆكاری گرنگ ،ك ه بریتین له‌مانه‌ی خواره‌وه. یه‌كه‌م :دابه‌زینی ئاستی پادشای ی��اری��گ��ا چیمه‌نییه‌كان ك��ه رۆج��ێ فێدرێر ه ر و خاوه‌نی حه‌وت پاڵه‌وانێتیی وێمبڵدۆنیشه .ئه‌وه‌یش به‌هۆی زۆریی ته‌مه‌نیه‌وه ك ه ورد ه ورده یاریزانه ئاست مامناوه‌نده‌كانیش ده‌ت��وان��ن س��ه‌رك��ه‌ون ب �ه‌س �هری��دا .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده خاوەنی نازناوه‌كه‌یه و راشیگه‌یاند كه بۆ به‌رگریكردن له نازناوه‌كه‌ی ،پێویستی به بردنه‌وه‌یه له گه‌وره‌كان. دووه‌م��ی��ش :ب�ه‌ه��ۆی ك��ردن �هوهی گرێكوێره‌ی نۆڤاك جۆكۆڤیچ ،دوای ئ �هوهی نیوه‌ی كۆتایی رۆالن گاروسی لێربده‌وه پاش ملمالنێیه‌كی تووند ،به دوو كۆمه‌ڵ ه ب هرامبه‌ر به سێ كۆمه‌ڵه، كه له ماوه‌ی دوو ساڵی پێشوودا وه‌ك
مۆته‌كه‌یه‌كی لێهاتبوو بۆ ن��ادال و رێگربوو له سه‌ركه‌وتنه‌كانی .ئه‌گه‌ر ئه‌و دوو یاریزانه‌ش به‌ربه‌ست نه‌بن له به‌رده‌میدا ،بێگومان زۆرینه‌ی نازناوه‌كان ده‌چنێته‌وه. س��ێ��ه�هم :ن���ادال دوای باش بوونه‌وه‌ی له پێكانه‌كه‌ی ،وره‌یه‌كی ب��ه‌رزی هه‌یه ،جیاواز له پێشوو، ك ه راسته‌وخۆ دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ یاریگاكان ،ئاستێكی سه‌رسوڕهێنه‌ر پێشكه‌ش ده‌كات. له‌پێناو ئ �هم پاڵه‌وانێتییه‌دا، ن��ادال رۆژان��ی پێشوو له دوورگ�هی مایۆركای نیشتیامنی خۆی به‌سه‌ربرد و وه‌ك پشوویه‌ك و ئاماده‌كارییه‌ك به‌شداریكردنی ل�ه پاڵه‌وانێتیی هاله‌ی ئه‌ڵامنیدا هه‌ڵوه‌شانده‌وه ،له كۆتاییشدا رایگه‌یاند كه گه‌یشنت به قۆناغی هه‌شتیی ده‌ستكه‌وته بۆی.
بوفۆن ل ه مه‌ترسیدایه جیان لیوجی بوفۆن و یارییه‌كی تری خراپ له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژارده‌ی ئیتاڵیادا دژ ب ه ب هرازیل .جاڵجاڵۆك ه کە ل ه پێشه‌وه‌ى ریزبه‌ندی باشرتینیه‌كانی جیها ن له مێژوودا ،ب ه پێی زۆرب�هی گۆڤاره‌كان و شار هزایانی بواری وه‌رزشی ،ب ه شایسته‌یش شایه‌نی ئه‌وه‌یه .ئەوەى تێبینى دەکرێت جۆرێک لە ناجێگیرى هەیە لە ئاستیدا ،کە جێگاى متامنەى هەموو ئەوانە بوو کە لە پێشیەوە یارییان دەکرد. پێش مۆندیالی 2010بوفۆن نیو وه‌رز له‌گه‌ڵ یۆڤانتۆس به‌شداربوو، پێكانێكیش ل ه پشتیدا ه �ه‌ب��وو ،ئه‌و پێكانه‌یش قورسرت بوو كاتێك به‌شداریی پاڵه‌واتێییه‌كی جیهانیی كرد ل ه ئه‌فریقیای باشوور ،ئ �هو ه بوو هه‌ر ل ه سه‌ره‌تاوه چ��وو ه ده‌ره‌و ه و نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی
بۆ كرا .ل ه كۆتاییدا ئه‌و كه‌سێكی زۆر سه‌ركه‌ش ه و هیچ راناوه‌ستێت و هه‌ست ب ه ماندووبوون ناكات ،ئه‌گه‌ر هه‌ست ب ه جه‌نجاڵبوونی مێشك و ماندووبوونی جه‌سته‌یشی بكات! پێویست ه لهسهر چیزاری براندێلی وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی به‌هێز مامه‌ڵ ه بكات و ب ه راستگۆیان ه قسه‌ی له‌گه‌ڵ بكات «ئایا تۆ باشیت؟» ،پێویست ه لهسهر ئه‌ویش واز ل ه سه‌ركه‌شییه‌كه‌ی بهێنێت ك ه وا له هه‌ندێك ل ه بین هرانی ده‌كات ك ه ته‌نها له چه‌ند بۆنه‌یه‌كدا نه‌بێت ،نایبینن ،گومان ل ه تواناكانی بكه‌ن ،چونك ه بۆ ته‌مه‌ن حوكم و یاسایه‌كی راسته‌قینه‌ی تاڵ هه‌یه. لێره‌شه‌و ه پێویست ه پشوو ب ه بوفۆن بدرێت ب ه شێوه‌یه‌كی زیاتر ،ل ه یۆڤانتۆس هه‌تا له خولیشدا .ب ه هه‌مان شێوه‌یش براندێلی
پێویست ه ل ه هه‌ندێك بۆنه‌دا وا بكات، ل ه یاریی ه دۆستان ه و ره‌سمییه‌كانیشدا هه‌تا كاتی واده‌ی مۆندیال. بینه‌رێكی راسته‌قینه‌ی تۆپی پێ نیی ه بتوانێت ئازایه‌تیی ئه‌وه‌ی هه‌بێت گومان ل ه ئاستی جیان لویجی بوفۆن بكات ،ئه‌گه‌ر وازیش ل ه یاری بهێنێت، ب �ه‌رده‌وام تا ئێستا ئاستێكی خه‌یاڵی پێشكه‌ش ده‌ك���ات ،ب �ه‌اڵم گرفته‌كه له‌وه‌دای ه ك ه ئاستی كه‌مێك به‌رزونزم ده‌ك����ات ،ئ��هوهی��ش ه��ۆك��اره‌ك �هی م��ان��دوب��وون و چ��وون� ه ته‌مه‌نه‌وه. له‌به‌رئه‌و ه پێویست ه له‌گه‌ڵ راستییه‌كدا مامه‌ڵ ه بكه‌ین ب ه شێوه‌یه‌كی زیره‌كانه نه‌ك ب ه شێوه‌یه‌كی تووند ،چونكه ئیتاڵیا پێویستی ب ه بوفۆن ه ل ه مۆندیالی 2014دا.
موحه‌ممه‌د عه‌واد
به فه‌رمی ده‌ستی به كاره‌كه‌ی كرد پیب گواردیۆال له كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا به راگه‌یاندنه‌كانی ئه‌ڵامنیا وه‌ك راهێنه‌ری نوێی بایر میونخ به شێوه‌یه‌كی فه‌رمی. گواردیۆال سه‌ره‌تا داوای لێبوردنی كرد كه قسه‌كردنی به ئه‌ڵامنی وه‌ك پێویست نییه ،پاشان ئاشكرایكرد كه هه‌رچه‌نده فشارێكی زۆری له‌سه‌ره به‌هۆی ئه‌وه‌ی وه‌رزی رابردوو یانه‌ك ه سێ نازناوی گه‌وره‌ی به‌ده‌ستهێناوه ،به‌اڵم هیچ ترسێكی نیی ه له‌خۆی و وتی «ئاماده‌م بۆ سه‌ركه‌شی كردن و ئه‌وه‌یش هۆكاری بوومنه لێره«. له ماوه‌ی چوار وه‌رزدا گواردیۆال 14نازناوی بۆ به‌رشه‌لۆنه به‌ده‌ستهێنا ،وه‌رگرتنی راهێنه‌رایه‌تی ئه‌و یانه باڤارییه‌شی بۆ ئه‌وه گێڕایه‌وه ك ه خاوه‌نی مێژوویه‌كی پرشنگداره.
هیگویان بۆ ئارسیناڵ چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له یانه‌ی ئارسیناڵی ئینگلیزییه‌و ه ئاشكرایانكرد كه ئه‌و یانه له‌نده‌نییه كۆتایی به گرێبه‌ستی گۆنزالۆ هیگواینی ته‌مه‌ن 25ساڵی ئه‌رجه‌نتینی و هێرشبه‌ری یانه‌ی ریاڵ مه‌درید هێنا و ئه‌و یاریزانه وه‌رزی داهاتوو بۆ یانه‌ی تۆپچییه‌كانی ئینگلته‌را یاریی ده‌كات. تا ئێستا به فه‌رمی بۆندی هیگواین رانه‌گه‌یه‌ندراوه به پێی ئه‌و سه‌رچاوانه به‌هۆی مانه‌وه‌ی چه‌ند ورده‌كارییه‌كی كه‌مه و له نزیكرتین كاتتدا هه‌مووشتێك به فه‌رمی راده‌گه‌یه‌نرێت. گرێبه‌سته‌كه به بڕی 25ملیۆن پاوه‌نده و هه‌فتانه بڕی 100 هه‌زار پاوه‌ند وه‌رده‌گرێت.
له كاتی یارییه‌كه‌ی ئیسپانیا له كوێ ده‌بێت؟ به‌هۆی پێكانه‌وه ماریۆ بالۆتێلی هێرشبه‌ری ئیتاڵیا له نیوه‌ی كۆتایی جامی كیشوره‌كاندا ب هرامبه‌ر ئیسپانیا یاریی ناكات كه بڕیاره پێنجشه‌ممه ئه‌نجام بدرێت ،ئه‌وه‌یش لێدانێكی قورسه بۆ هه‌ڵبژارده‌ی ئ��ات��زۆری كه له هه‌وڵی تۆڵه‌كردنه‌وه‌دا ب��وو له ئیسپانیا دوای شكسته‌كه‌یان به چوار گۆڵی بێبه‌رامبه‌ر ب هرامبه‌ر ئه‌و هه‌ڵبژارده‌ی ه له یاری كۆتایی جامی ئه‌ورپای .2012 له به‌یاننامه‌یه‌كدا یه‌كێتی تۆپی پێی ئیتاڵی به فه‌رمی ئاماده نه‌بوونی بالۆتێلی له نیوه‌ی كۆتاییدا ب هرامبه‌ر ئیسپانیا راگه‌یاند به‌هۆی پێكانێكه‌وه له كۆتا یاریی كۆمه‌ڵه‌كان ك ه ب هرامبه‌ر به‌رازیل تووشی هات.
11 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
باڵوكراوه‌كان له چه‌واشه‌كاریی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ستهه‌ڵناگرن ڕۆژنامه‌نووسێكی كوردی ئه‌وروپا :باڵوكراوه‌كان گه‌وره‌ترین سه‌رچاوه‌ی درۆ و به‌الڕێدابردنی خه‌ڵكن
راپۆرت :گۆنا سه‌عید ئیناس ،كه له ڕابوردوودا خوێنه‌رێكی ب��اش��ی ئ���هو ب�ڵاوك��راوان��ه ب���ووه كه باڵوكراونه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌ئێستادا به‌هۆی ئ�هو ف �ه‌وزای �هی له باڵوكردنه‌وه‌یاندا ده‌بیرنێت ،ئه‌و حه‌زه‌ی بۆ خوێندنه‌وه‌ی باڵوكراوه‌كان نه‌ماوه ،پێی وایه «ڕۆژ ل���ه‌دوای ڕۆژ ژم���اره‌ی ب�ڵاوك�راوه‌ك��ان ڕوو له زی��ادب��وون ده‌ك���ه‌ن ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی ئیجابی و سلبی لهسهر كۆمه‌ڵگا دروستده‌كات .باڵوكراوه‌كان هه‌ندێكیان ناوه‌ڕۆكیان ب ه ده‌وری چه‌ند بابه‌تێكی دووباره‌بووه‌وه‌دا دەخولێتەوە، كه ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌رده‌خات جیاوازیی سه‌رجه‌م باڵوكراوه‌كان ته‌نها له به‌رگی
باڵوكراوانه‌دا ده‌بینین كه له كوردستاندا باڵوده‌بنه‌وه ،ده‌ڵێت «به‌ڕاستی ئێستا له كوردستان ژماره‌یه‌كی زۆر باڵوكراوه‌مان هه‌یه ،چ گۆڤار یان ڕۆژنامه .باڵوكردنه‌وه به‌م چه‌شن ه زۆره ،بۆ نه‌بوونی فلته‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه ،چونكه فلته‌رێكی وا نییه كه پێیدا تێپه‌ڕ بێت» .وه‌ك ده‌ڵێت «هه‌ر كه‌س و كۆمپانیایه‌ك هه‌ڵده‌ستێت به ناوێكی ج��ی��اوازه‌وه گۆڤارێك یان ڕۆژنامه‌یه‌ك باڵوده‌كاته‌و ه و ئه‌وه‌نده‌ی بواری بازرگانی و ڕیكالمكردن له‌به‌رچاو ده‌گرن ،بواره په‌روه‌رده‌یی و ته‌ندروستی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی له‌به‌رچاو ناگرن». ئه‌و ڕۆژنامه‌نووسه خاڵی الوازی ئ �هو ب�ڵاوك �راوان �ه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ بابه‌ت زۆری و بێسوودییان ،كه ته‌نها
بیر له‌وه ده‌كه‌نه‌وه كه زۆرترین بابه‌ت باڵوبكه‌نه‌وه به‌بێ گرنگیدان به خوێنه‌ر. ه������ه‌رزاڵ ڕۆژه�����ه‌اڵت�����ی ،كه ڕۆژنامه‌نووسێكی ك��وردی ئه‌وروپایه، چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر كاری كردووه، ده‌ڵێت «له ئه‌وروپا واقیعی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و ڕۆشنبیریی خه‌ڵك چه‌نده له پێشیش بێت ،ڕاگه‌یاندن و باڵوكراوه‌كان شتێك نیشان ن��اده‌ن كه ئاوێنه‌ی ئه‌و واقیعه ب��ێ��ت» .ه���ه‌رزاڵ باسی له‌و چه‌واشه‌كارییه كرد كه ئێستا له ڕووی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسییه‌وه له كوردستاندا ده‌بیرنێت و وتی «لێره واقیع شتێكه و هه‌ندێك له ڕاگه‌یاندنه‌كان شتێكی تر ده‌ڵێن و سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كیی درۆكردنی گه‌وره‌ن له كۆمه‌ڵگادا .ئه‌مه‌ش ده‌بێته
هۆی به‌الڕێدابردنی كۆمه‌ڵگه .بۆی ه دوای هوشیاربوونه‌وه‌ی ئه‌مدواییه‌ی خه‌ڵك ،ده‌بینین باڵوكراوه‌كان بره‌ویان نه‌ماوه». هه‌ڤاڵ ،گه‌نجێكه كه پێشرت زۆر كاریگه‌ر و سه‌رسام ب��وو ه به گۆڤاره وروژێنه‌ر و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ،باسی له‌وه كرد ئێستا چیرت ناكه‌وێته دوایان و هۆكه‌شی بۆ ئ �هوه گ �ه‌ڕان��ده‌وه كه زانیاریی نێو زۆرێ��ك له گۆڤاره‌كان دووره له واقیعی ئێمه‌و ه و ئه‌مه‌ش چ���ه‌واش���ه‌ك���اری ب�����ه‌دوای خ��ۆی��دا ده‌هێنێت .هه‌ڤاڵ ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو «شوێنكه‌وتنی ئه‌و گۆڤارانه وه‌ك كاڵوی بابردوو وایه ،چونكه واقیعی ئێمه ئه‌وه نییه كه باسی لێوه ده‌كه‌ن».
مه‌ریوان نه‌قشبەندی :ژنان كه‌مرت هاتوچۆی مزگه‌وته‌كان ده‌كه‌ن ،بۆیه شوێنیان كه‌مرته
لە بازاڕ پشوودان بۆ ئافرەتان نییە
ڕاپۆرت :به‌هه‌شت عه‌لی هه‌میش ه و هه‌موو كات و سه‌رده‌مێك، مرۆڤ هه‌وڵی باشرتین پشوو و ئیرساحه‌تی جه‌سته‌یی و ده‌روون��ی��ی بۆ خۆی داوه، ل ه ه�ه‌ر شوێنێك بێت .چونك ه جه‌سته و ده‌روون���ی م��رۆڤ قابیلی هیالكی و ماندووبوونن .بازاڕیش یه‌كێك ه له‌و شوێنه ئاڵۆز و ماندووکەرانه‌ی هه‌ر زوو جه‌ست ه به هیالكدا ده‌بات ،بۆی ه پێویستییه‌كی زۆری به شوێنی پشووه ،چ بۆ ئافره‌تان یان بۆ پیاوان و مندااڵن و پیر و گه‌نج ،به‌اڵم شوێنی پشوو بۆ هه‌موو ئه‌و كه‌سان ه هه‌ی ه ته‌نها ئافره‌تان و مندااڵن نه‌بێت ،ك ه ب ه ڕێژەیه‌كی به‌رچاو بێبه‌ش بوون ل ه هه‌موو پشوویه‌ك ل ه دوای ماندووبوون. مامۆستایه‌كی ئاینی ده‌ڵێت «ب هڕاستی پێویست وابوو زیاتر گرنگی بدرێت به‌م مه‌سه‌النه» .مامۆستا محه‌مه‌د كه‌لكه‌سامقی، پێشنوێژ و وتارخوێن و به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی یه‌كێتیی زانایان ،ل ه درێژەی قسه‌كانیدا وتی «ئێم ه وه‌ك مامۆستایان و زانایانی ئاینی، گله‌یی زۆرم��ان هه‌ی ه ل ه ڕاگه‌یاندنه‌كان ب ه گشتی ،چونك ه ئێمه‌ی زانایانی ئاینی به‌سه‌رناكرێینه‌و ه بۆ ئه‌و بابه‌تانه ،بۆ ئه‌وه‌ی
ڕاستییه‌كان بڵێین .ئایینی پیرۆزی ئیسالم ئه‌م الیه‌نه‌شی ف هرامۆش نه‌كردووه ،به‌ڵكو ئینسانه‌كانن ئ�هم الیه‌نه‌یان ف هرامۆش ك��ردووه .ئاینی پیرۆزی ئیسالم ل ه هه‌موو الیه‌نه‌كانی ژی��ان ده‌كۆڵێته‌و ه و به‌ده‌م هه‌موو بواره‌كانی ژیانی ئینسانه‌و ه ده‌چێت، ب ه هه‌موو چین و توێژەكان و ب ه ئافره‌ت و گه‌ور ه و پیر و منداڵه‌وه .ئه‌مان ه هه‌موویان حه‌ق و مافی خۆیان هه‌ی ه ل ه ئیسالمدا، ب �ه‌اڵم ئه‌مڕۆ ك ه حه‌ق و مافیان پێشێل ده‌كرێت ،ئه‌و ه ئیسالم نییه پێشێىل دەکات، به‌ڵكو ئینسانه .ب هڕاستی ئافره‌تانیش له بازاڕەكان و شوێن ه گشتییه‌كاندا مافیان پێشێل كراوه». مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی ،به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی و هزاره‌تی ئه‌وقاف و كاروباری ئاینی ،وتی «ل ه هیچ شوێنێكی دونیادا
د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
قۆپی‌و كۆپی
كاری ڕاگه‌یاندن له كوردستان ،به ئاقارێكدا ڕۆیشتووه كه خۆزگه به‌و ساده‌ییه بخوازین كه چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر ڕاگه‌یاندنه‌كانمان پێیدا تێده‌په‌ڕین .له‌ئێستادا ئه‌وه‌نده باڵوكراوه و گۆڤارمان هه‌یه ،كه ده‌توانین بڵێین له چوارچێوه‌ی كاری ڕاگه‌یاندنیش تێپه‌ڕیوه .بابه‌ت و پڕۆگرامێكی وایان تێدایه كه زۆر دووره له میتۆدی كاری ڕۆژنامه‌نووسی .ئه‌مه‌یه كه ده‌ڵێن چاولێكه‌ری ،چاولێكه‌رییه‌ك بێ گوێدانه ڕەوشت و به‌های كۆمه‌ڵگا .زۆرێك له‌و باڵوكراوانه كه باڵوده‌بنه‌وه ،بوونه‌ته جێی نیگه‌رانبی خوێنه‌ران، به‌هۆی ئه‌و بابه‌ته بێ سوود و چوونیه‌كانه‌ی كه تێیاندایە.
ده‌ره‌وه‌یاندایه ،كه ئه‌مه‌ش به‌ڕاستی خوێنه‌ر وا لێده‌كات كه دووربكه‌وێته‌وه ل��ه خ��وێ��ن��دن��هوهی��ان ،چ��ون��ك �ه وا هه‌ستده‌كات كه الیه‌نه خراپه‌كه‌ی زی��ات��ره ،ك ه ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئ��هوهی ئ�هو باڵوكراوانه گرنگییه‌كی ئه‌وتۆ به الیه‌نی زانستی ن��اده‌ن». ئه‌و خوێنه‌ره ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو كه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ئه‌و باڵوكراوانه ته‌نها دوو الپه‌ڕەیان ته‌رخانكردووه به الیه‌نی زانستی ،هه‌موو الپه‌ڕەكانی دیكه‌ی یان شه‌ڕی سیاسییه یان هه‌ندیك شتی الوه‌كی و چه‌ند بابه‌تێكی دوور له ڕاستییه .بۆ چه‌واشه‌كردنی خه‌ڵكی. ب��ه‌ه��ه‌ش��ت ك���هی���وان���ی ،وه‌ك ڕۆژنامه‌نووسێك كه نووسینه‌كانی له‌و
سەرەقەڵەم
نیی ه ك ه مزگه‌وتی تایبه‌ت ب ه ئافره‌تان هه‌بێت ،به‌اڵم به‌شی خۆیان هه‌بوو ه و ل ه كوردستانیش نه‌بووه‌ت ه نه‌ریت ك ه ژنان زۆر سه‌ردانی مزگه‌وت بكه‌ن» .نه‌قشبه‌ندی ئه‌وه‌شی ڕوونكرده‌و ه «ئه‌گه‌ر و هزاره‌ت بزانێت ڕێژەی ژنان ل ه بارودۆخێكدا زۆرتر ده‌بێت ،ڕەنگ ه ل ه پێداویستییه‌كانیان بكۆڵێته‌و ه و الیه‌نه‌كانی تری بازاڕكردنی ژنانیش په‌یوه‌سنت ب ه حكومه‌ته‌وه». ئاوار ه محه‌مه‌د ك ه هاوواڵتییه‌كه ،وتی «من پێم باش ه شوێنێكی گونجاو هه‌بێت بۆ ئافره‌تان ل ه بازاڕەكاندا ،به‌اڵم ئه‌و شوێنه وه‌ها نه‌بێت ك ه ئافره‌ت تێیدا دایكوتێ و قس ه و ده‌مه‌ته‌قێ دامبه‌زرێنێت ،یان بیكاته شوێنێكی یه‌كرت بینین و چاوپێكه‌وتنی یه‌كرت ،به‌ڵكو شوێنێك بێت بۆ كه‌سانێك كه پێویستیی زۆر گرنگ ناچاریان بكات ڕووی
ژنێك :بازاڕكردن ب ه هۆی نه‌بوونی شوێنی حه‌وانه‌وه‌ی ئافره‌تانه‌وه ،ماندووكه‌ره
ل ێ بكه‌ن». تارا ج هزای هاوواڵتی ،ده‌ڵێت هه‌ركات ئیشی بازاڕم هه‌بێت ،خه‌مبار ده‌بم ،چونكه ل ه بازاڕێكی گه‌وره‌ی داخ �راودا ،شوێنێكی حه‌وانه‌و ه نیی ه «هه‌ندێك كات ئه‌وه‌نده ماندوو ده‌بم ،تا ده‌گه‌م ه پاسه‌كامنان هێزم لێ ده‌بڕێت ،یان شوێنێك نیی ه نوێژی لێ بكه‌م ،بۆی ه زۆرجار به‌تایبه‌تی ل ه وه‌رزی زستاندا ،نوێژم فه‌وتاوه .بوونی شوێنێكی پشوو ،بۆ حه‌وانه‌و ه یان نوێژكردن یان منداڵ خه‌واندن و شیرپێدانی ،پێداویستییه‌كی زۆر گه‌وره‌ی ئێمه‌یه». سوعاد ئیسامعیل ،ژنێكی به‌ته‌مه‌نه و گله‌یی نه‌بوونی شوێنی ح �ه‌وان �هوه ده‌ك��ات «من ته‌مه‌نێكم هه‌ی ه و زۆرجار ل ه شوێنێكه‌و ه تا ده‌چم ه شوێنێكی تر ،به ناچاری كه‌مێك داده‌نیشم بۆ پشوودانێك، بۆی ه ئه‌گه‌ر شوێنێكی حه‌وانه‌و ه هه‌بێت، ب هڕاستی من ناچار نابم ل ه به‌رپێی خه‌ڵكدا و ل ه به‌رچاوی پیاودا دابنیشم». مامۆستا سوهه‌یب ساڵح ،توێژەری ده‌روون������ی ،وت���ی «ئ��ه‌گ��ه‌ر مب��ان�ه‌وێ��ت هه‌ڵسه‌نگاندنێكی زانستی بكه‌ین بۆ ئه‌م الیه‌نه ،پێویستامن ب ه چه‌ند بوارێك هه‌یه قسه‌ی لهسهر بكه‌ین ،بۆ منوون ه ژینگه‌ی بازاڕ،
گۆڕانی وه‌رزه‌كان ،ته‌مه‌نی ئه‌وانه‌ی ده‌چن ه بازاڕ ،ئاستی ڕۆشنبیرییان ،الیه‌نی مادییشیان. به‌شێوه‌یه‌كی گشتی هه‌موو بازاڕێكی دنیا پڕە ل ه ئیجابیات و سلبیات» .ناوبراو ڕەخنه‌ی ل ه دۆخ��ی هه‌رێمی كوردستان گرت له‌و بواره‌دا و وتی «به‌اڵم به‌داخه‌و ه ل ه هه‌رێمی كوردستاندا ئه‌م ه زۆرت��ره و پێداویستییه سه‌ره‌تاییه‌كانی مرۆڤ پشتگوێ خراو ه له شوێن ه گشتییه‌كان ،ل ه مۆڵه‌كان ،ل ه بازاڕەكان، ل ه ماركێته‌كان .ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریی لهسهر الیه‌نی ته‌ندروستی و ده‌روون��ی ده‌بێت. ب هڕاستی پێویست ه شاره‌وانی لێپرسینه‌وه بكات له‌وه‌ی ل ه هه‌ر ماركێت و چێشتخانه و گ هراج و مۆڵ و شوێنێكی گشتی ،شوێنی تایبه‌ت ب ه ئافره‌تان و ته‌والێتی ئافره‌تان و شوێنی پشوو و یاریی مندااڵن هه‌بێت و پێداویستیی ه سه‌ره‌تاییه‌كانی مرۆڤی تێدا بێت .ئ�هوهی من ل ه كوردستاندا نایبینم، ئه‌وه‌ی ه ك ه مۆڵێكی تایبه‌ت ب ه ئافره‌تان هەبێت ك ه هه‌موو فرۆشیاره‌كانی ئافره‌ت بن و ته‌نها پێداویستییه‌كانی ئافره‌تیش بفرۆشن، بۆئه‌وه‌ی ئافره‌تان ل ه گومانی هاوسه‌ره‌كانیان و له‌و كه‌سانه‌ی هه‌ندێك كات ته‌حه‌روشیان پێده‌كه‌ن و نه‌خۆشن و ل ه بازاڕەكاندان، به‌دوور بن».
یه‌كێك له وێستگه‌كانی ژیانی ه�ه‌ر قوتابییەک تاقیكردنه‌وه‌كانی بواری خوێندنه ،زۆرن ئه‌و هۆكارانه‌ی زۆرج���ار ب�ه قه‌ناعه‌تی تاكه‌كه‌سی خۆمان ،خه‌ریكه بڵێین كاریگه‌ریی سه‌لبی ،ی��ان ئیجابیی لهسهر كۆی ئه‌زموونی تاقیكردنه‌وه هه‌یه .به منوونه ،له‌وانه‌یه ئه‌گه‌ر بڵێین ته‌مه‌ن به گرێدانی به هه‌لومه‌رجی ده‌روونیی تاقیكردنه‌وه‌كانه‌وه ،ته‌نیا له قۆناغه سه‌ره‌تاییه‌كانی ژیاندا كاریگه‌ریی سه‌لبیی ده‌بێت .كه‌میی ئه‌زموونی ژیانیشه وا ل�ه قوتابیانی قۆناغی سه‌ره‌تایی ده‌ك��ات ،كه ڕووب���ه‌ڕووی دڵه‌ڕاوكێ و ترس ببنه‌وه كه ده‌چنه هۆڵه‌كانی تاقیكردنه‌وه .له واقیعدا ده‌بینین چ �ه‌ن��ده ته‌مه‌نیش زی��اد بكات ،نابێته زامنی به‌خشینی ئارامی به ده‌روون��ی كه‌سه‌كان ،كه دووب��اره داخڵی هۆڵه‌كانی تاقیكردنه‌وه ده‌بن. جا منوونه‌ی ئه‌م حاڵه‌ته قوتابیانی خوێندنی بااڵ بن ،یان ئه‌و قوتابیانه‌ی كه جارێكی تر ده‌ستده‌ده‌نه‌وه ته‌واوكردنی قۆناغی ئاماده‌یی یان زانكۆ ،به هه‌مان شێوه ترس و دڵه‌ڕاوكێ الی زۆرێك له داخڵبووانی هۆڵه‌كانی تاقیكردنه‌وه ده‌بێته ڕاستییه‌كی به‌رجه‌سته‌كراو. به‌هه‌مان شێوه ،الیه‌نی ژیری و قه‌ناعه‌ته عه‌قڵییه‌كانی قوتابیش له ه�ه‌ر قۆناغ و ته‌مه‌نێكدا بێت، هه‌ندێكجار وه‌كو خۆی ده‌مێنێته‌وه. من��وون��هی عه‌مه‌لیش ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌م حاڵه‌تانه ،بوونی هه‌ندێك حاڵه‌ت له‌و قوتابیانه‌ی كه په‌نا ده‌به‌نه به‌ر قۆپیكردن ،یان كۆپیكردنی وه‌اڵم له قوتابیانی ده‌وروبه‌ریان به وتنه‌وه. ك�ه ئ �هو حاڵه‌تانه ده‌لیلن لهسهر به‌رده‌وامبوونی قه‌ناعه‌ته‌كانی قوتابی بۆ ده‌رچ���وون ،ی��ان به‌ده‌ستهێنانی ده‌رچوون به بێ ماندووبوونی شایان ب �هو ده‌رچ��وون��ه .ئه‌مه‌ش بۆ خۆی خاڵێكی به‌رچاوی تری هه‌ندێك له‌و كه‌سانه‌یه كه جارێكی تر هه‌لومه‌رجه تاقیكردنه‌وه‌كان ئه‌زموون ده‌كه‌ن. ل���ه ك��ات��ێ��ك��دا ئ���ه‌زم���وون���ی تاقیكردنه‌وه‌كان چاودێریكردنی خ��وێ��ن��دن��هوهی��ه‌ك��ی ج���ی���اواز به چاودێر ده‌به‌خشێت بۆ ئه‌زموونی تاقیكردنه‌وه .زۆرن ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ی ك�ه ده‌ك��رێ��ت بڵێین دان�ه‌س��ق�ه‌ن و دووباره‌بوونه‌وه‌یان زۆر ده‌گمه‌نه ،به منوونه :دانیشتنی قوتابییه‌كی قۆناغی چواری زانكۆ بۆ زیاتر له دوو سه‌عات دوای ته‌واو وه‌اڵمدانه‌وه‌ی پرسیاره‌كان، ده‌كاته مایه‌ی پرسیاركردنی چاودێر و وه‌اڵم��دان �هوهی قوتابییه‌كه ،به‌وه‌ی ئه‌وه‌نده ماندوو بووه له‌م خوێندنه‌یدا له ماوه‌ی چوار ساڵه‌كه‌دا ،په‌یامنی به خۆی داوه كه ده‌بێت دوا قوتابی بێت كه ده‌فته‌ری تاقیكردنه‌وه به چاودێر ده‌دات. هه‌روه‌ها نووسینی دوا وشه له كۆتا تاقیكردنه‌وه‌دا ،الی هه‌ندێك له قوتابیان تقوسی خۆی هه‌یه ،له‌گه‌ڵ دوا وشه‌دا ،یه‌كه‌م هه‌ناسه‌ی ئازادی دەدات ،به ڕووخۆشی و دڵخۆشی قوتابی كۆتایی دێنێت به دانیشتنی دواڕۆژی هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌كان. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
شازده‌ركه‌وتن شازبوون و ده‌ركه‌وتن وه‌ك شاز ،نه‌ریتێكی نامۆی نیۆ كۆمه‌ڵگایه .شاز به هه‌موو تایبه‌مته‌ندییه‌كانیه‌وه ،هه‌ڕەشه‌یه لهسهر بونیادی كۆمه‌اڵیه‌تی ،لهسهر نه‌زم و سرتاكتۆر ،به‌و جۆره‌ی كه پێش ئه‌م ده‌ركه‌وتنه ،وه‌ها گرفتێكی نه‌هاتووه‌ت ه ڕێ .دوو جۆر گوتاری دژبه‌یه‌ك له ناوهێنان و ته‌فسیركردنی شاز ،الی ئێمه بوونی هه‌یه .یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه كه شاز واتای باش و تایبه‌مته‌ند و منوونه‌یی و بێكێشه‌بوونی شتێك دێت .لێره‌دا ناوهێنانی شاز وه‌ك نوێن هرایه‌تیكردنی شتی باش دێت. مامه‌ڵه‌كردنی ڕۆژانه‌ی ئێمه له بازاڕەكان و شوێنه گشتییه‌كان، به تایبه‌ت شوێنه‌كانی فرۆشتنی شتی ڕۆژانه‌یی و خۆماڵی ،پڕن له مه‌رسه‌فكردنی شاز .ئه‌و بۆچوونه‌ی تریش كه لهسهر شاز وه‌ك نامۆبوون وه‌ستاوه ،مه‌ترسیی شازده‌ركه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تییه. ئه‌م بۆچوونه لهسهر خراپیی شازبوون ده‌وه‌ستێت و دژ ب ه هه‌ر تێگه‌یشتنێك ده‌وه‌ستێته‌وه كه شاز وه‌ك شتێكی بێوێنه ته‌ماشا بكات .شازده‌ركه‌وتن وێنه‌یه‌كی باشه كه ئێمه بۆ تایبه‌مته‌ندی و الدان له كۆ ته‌ماشای بكه‌ین. ئه‌گه‌ر ئێمه نه‌مانه‌وێت به‌شێكی گوێڕایه‌ڵ بین له كۆ ،شوێنامن له پێناسه‌كردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگادا چۆن ده‌بێت؟ كۆمه‌ڵگا به‌رده‌وام بۆ ئه‌وه‌ی جه‌نگی مانه‌وه به كۆ و پاراستنی ئه‌م كۆیه‌تییه بكات ،شازده‌ركه‌وتن وه‌ك كرده‌یه‌كی خراپ ده‌ناسێنێت و ده‌ره‌نجامه‌كه‌ی بۆ ئێمه ده‌خاته‌ڕوو .شاز له خۆیدا ئه‌زموونكردنێكی نوێیه كه ئێمه لێی ده‌ترسێین .ئه‌م ئه‌زموونه چونكه دیار نییه چۆن ده‌كه‌وێته‌وه ،چونكه له توانای ناسینی و گه‌یشتنی كۆدا نییه ،هه‌رچۆنێك بێت وه‌ك مه‌ترسی ته‌ماشا ده‌كرێت .ئێمه خراپه ئه‌گه‌ر بیربكه‌ینه‌وه شاز ده‌ربكه‌وین .ڕەنگه شازبوونی ئێمه هه‌ندێك جاریش نه‌خۆشییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی بێت ،چونكه ئه‌و سیستم ه كۆمه‌اڵیه‌تییه ڕەفتارییه‌ی بۆمان ده‌ستنیشان كراوه ،له جیهانبینیی خودی (كۆ)كه‌دا بێكێشه‌یه و وه‌ك به‌ڵگه‌نه‌ویست ته‌ماشا ده‌كرێت .شازبوون لێره‌وه ئیرت ده‌ستوپه‌نجه‌نه‌رمكردنه له‌گه‌ڵ پ هراوێزكه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تی .سزای شازبوون و الدان له كۆ ،پۆخڵبوونه له دیدگای گشتیدا .شاز هه‌میشه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ،ئیشكردنه لهسهر ئه‌زموونی نوێ ،نرخدانه به‌و ئه‌زموونه نوێیه‌ش ،هه‌رچه‌ند ده‌بێت بكه‌وینه جه‌نگی سه‌ختی كۆمه‌ڵگاوه .شاز له ساته‌وه‌ختی ده‌ركه‌وتنیدا ،مه‌ترسیی ه و كۆمه‌ڵگا هه‌وڵ ده‌دات لێامنی بشارێته‌وه، یانی كۆمه‌ڵگا نایه‌وێت نه‌خۆشێكی كۆمه‌اڵیه‌تی بین.
ه‌یشنت و ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه كه ژن
له‌پێناو دامه‌زراندنی خێزانێكی بەختەوەردا و .له‌فارسییه‌وه :فاتیمه سه‌ییدی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری ،هۆكارێكی ئیجابییه بۆ خۆشگوزه‌رانیی زیاتر له كۆمه‌ڵگادا. ئایا تائێستا له خۆمامنان پرسیوه كه بۆچی ژیانی هاوسه‌رگیری جیابوونه‌وه‌ی ل��ێ��ده‌ك��ه‌وێ��ت��هوه و ب��ۆچ��ی هه‌ندێك هاوسه‌ران لێكده‌گه‌ن ،هه‌ندێكی تر به‌پێچه‌وانه‌وه؟ ئایا له خۆمامنان پرسیوه كه چۆن ده‌بێت ژن و مێردێك كه پێیان وابووه ناتوانن به‌یه‌كه‌وه بژین ،ب��ه‌اڵم دوای ماوه‌یه‌ك زۆرباش توانیویانه به‌یه‌كه‌وه ژیان بكه‌ن؟ ئ���هم ن��ووس��ی��ن��ه ده‌ت��وان��ێ��ت بۆ كه‌سانێك كه له قۆناغی نه‌خشه‌كێشانن بۆ ژیانی هاوسه‌ری و یان له‌به‌رده‌م ئه‌و پرۆسه‌یه‌دان و ئه‌وانه‌شی كه له ژیانی هاوبه‌شدا كێشه و گرفتیان هه‌یه، سوودمه‌ند بێت. 1ـ ئه‌نجامدانی هه‌موو كارێك، پێویستی به لێهاتن و زانین هه‌یه .واته بۆ ه��ه‌ر هاوسه‌رێك پێویسته به‌شی ئه‌وه‌نده زانست و زانیاری و لێهاتنی هه‌بێت. 2ـ خ��ێ��زان بنه‌مای س��ه‌ره‌ك��ی و تایبه‌تی كۆمه‌ڵگایه و بوونی په‌یوه‌ندیی مرۆڤدۆستانه و ته‌ندروست له نێوان ئه‌ندامانی خێزاندا ،هۆكاری سه‌المه‌تیی خێزانه .ه��ه‌وڵ ب��ده‌ن به ه��اودڵ��ی و لێكتێگه‌یشنت و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی، په‌یوندیی ته‌ندروستی نێوان ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌تان بپارێزن.
3ـ نرخ و به‌های په‌یوه‌ندیی خۆتان و هاوسه‌ره‌كه‌تان بزانن ،چونكه ژن و مێرد نزیكرتین كه‌س و مه‌حره‌می یه‌كرتن .ده‌بێت هه‌ریه‌كه‌تان ئه‌وی ترتان به نیوه‌یه‌ك له‌خۆی بزانێت و به چاوی پارێزگاری و پشتیوانه‌وه سه‌یری بكات .هه‌وڵ بده‌ن یه‌كرتی خۆشبه‌خت بكه‌ن. 4ـ ژن و مێرد به وه‌گه‌ڕخستنی لێهاتنه‌كانیان و كارپێكردنیان ،ده‌توانن پ��هی��وه‌ن��دی��ی��ه‌ك��ان��ی��ان ب��اش ب��ك��ه‌ن و بیگوازنه‌وه بۆ دۆخێكی پڕ له باش لێكتێنەگه‌یشنت و ڕا و بۆچوونی باش س��ه‌ب��اره‌ت به تاوتوێكردنی كێشه و لێكتێگه‌یشتنه‌كانیان. 5ـ جێگیری و پایه‌داریی په‌یوه‌ندیی ن��ێ��وان ژن و م��ێ��رد واب��ه‌س��ت��هی��ه به هه‌بوونی په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌ندروست، فه‌راهه‌مهێنانی خانه‌واده‌یه‌كی گه‌رم و پڕ له میهر و هه‌بوونی ب��اوه‌ڕ به گفتوگۆكردن لهسهر به‌رپرسیاریه‌تیی هه‌موو ئه‌ندامانی خێزان ،بە تایبه‌ت ژن و پیاوه .لێره‌دا ده‌توانین ئه‌وه بڵێین كه چاره‌سه‌ركردنی كێشه و گرفته‌كانی ژن و مێرد و خێزان ،كاری هه‌موو خێزانه و به تایبه‌تیرت هی ژن و پیاوه. 6ـ كاتێك له ژیانی هاوسه‌رێتییاندا ج��ی��اوازی��ی ب���ی���روڕای���ان ب��ه هه‌ڵه لێكتێگه‌یشتنێك ڕووی���دا ،به جێگای سه‌رزه‌نشتكردن و یه‌كرت تۆمه‌تباركردن و ڕاڤ���هی ن��ادروس��ت ب��ۆ قسه‌كان، هه‌ردوو التان بگه‌ڕێن به‌دوای هۆكار و ناسینی بابه‌ته‌كه ،بۆ سه‌ری هه‌ڵداوه و ڕێگه‌چاره‌ی بۆ بدۆزنه‌وه.
خێزان بنه‌مای سه‌ره‌كی و تایبه‌تی كۆمه‌ڵگای ه و بوونی په‌یوه‌ندیی مرۆڤدۆستان ه و ته‌ندروست ل ه نێوان ئه‌ندامانی خێزاندا ،هۆكاری سه‌المه‌تیی خێزانه
ئه‌گه‌رچی هه‌ندێك جار ناسینی بابه‌ته‌كه ،ڕاستیه‌تی ئه‌سڵی كێشه‌كه‌یه. 7ـ دیارترین هۆكار بۆ دروستبوونی كێشه و گیروگرفت له نێوان ژن و مێرددا، به هه‌ڵه لێكگه‌یشنت و لێكحاڵینه‌بوونه، ه��ه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه كه ژن و پیاو هه‌ردووكیان به‌شێك له به‌رپرسیاریه‌تیی هه‌یه ،كه له كاتی هه‌ر لێكحاڵینه‌بوون و كێشه‌یه‌ك ده‌بێت له سه‌رەتاوه هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنی بده‌ن و قسه و گفتوگۆی له‌باره‌وه بكه‌ن. بۆ منوونه زۆر جار له بێده‌نگیی یه‌كێكیان ،ئه‌وی تریان واتێده‌گات كه له‌به‌ر نه‌بوونی سۆز و خۆشه‌ویستییه، بۆیه بێده‌نگیی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردووه ،ئه‌مه له‌كاتێكدا له‌وانه‌یه هۆكاری ئه‌وه بێت، بۆ منوونه له به‌رامبه‌ر شتێكی نه‌شیاو و نه‌گونجاودا له‌نێو خێزانه‌كه‌یدا وای به باش زانیبێت كه بێده‌نگی هه‌ڵبژێرێت. 8ـ هاوكاری و یارمه‌تیدانی یه‌كرتی، هۆكارێكی سه‌ره‌كییه بۆ دروستبوونی خۆشه‌ویستی له نێوانتاندا. 9ـ به‌جێگای ئ��هوهی كه شێوازی تووندوتیژ به‌كاربهێنن و ڕەشبینانه مامه‌ڵه بكه‌ن ،به شێوه‌یه‌كی هێمنانه و گه‌شبینانه و لۆژیكییانه مامه‌ڵه بكه‌ن، ئه‌گه‌ر لە هه‌ڵسوكه‌وت و ڕەفتار و ك��رداری هاوسه‌ره‌كه‌تان به‌گومانبوون یان شته‌كانی په‌نهان و ش��اراوه بوون، ئه‌وا ساناترین ڕێگه ئه‌وه‌یه كه پرسیار له هاوسه‌ره‌كه‌تان بكه‌ن و پێی بڵێن كه ئامانج له‌و كارانه‌ی چییه؟ مه‌به‌ستی له‌و قسانه چییه؟ 10ـ هه‌وڵبده‌ن به بیروبۆچوونی باش سه‌باره‌ت به یه‌كرت ،هه‌ماهه‌نگ بن و ڕاوێژ به‌یه‌كرت بكه‌ن ده‌رباره‌ی ژیان و خێزان و منداڵ و په‌روه‌رده‌و فێركردن و چاالكییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانتان. 11ـ كات و ده‌رف��ه‌ت بڕەخسێنن ك��ه ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌ن��دام��ان��ی خ��ێ��زان و هاوسه‌ره‌كه‌تان په‌یوه‌ندییه‌كی به‌هێز و سۆزدارانه دروستبكه‌ن. شیاوی ئاماژەبۆكردنه‌كه ژنان چێژی
ل ه ژیانی ته‌ندروستانه‌ی ژن و مێرددا نابێت ن ه ژنساالری هه‌بێت ،ن ه پیاوساالری زۆر ده‌ب��ه‌ن له گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كانیان و هه‌ر ئه‌م شێوازه‌ش هه‌ڵده‌بژێرن بۆ نیشاندانی س��ۆز و خۆشه‌ویستیی خۆیان به‌رامبه‌ر به هاوسه‌ره‌كانیان. هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ش ئامۆژگاریامن بۆ پیاوان ئه‌وه‌یه كه زۆر به سه‌رنجه‌وه گوێ بۆ قسه‌ی هاوسه‌ره‌كانیان بگرن و كاردانه‌وه‌ی گونجاو پیشانبده‌ن له هه‌ر كات و دۆخێكدا ئه‌گه‌ر ژن و مێرد نه‌توانن به‌یه‌كه‌وه دانیشن و گفتوگۆ بكه‌ن ،ده‌بێت ئه‌م بابه‌ته به ڕاستی و دروست به یه‌كرت بڵێن و ئه‌وه‌ی گرنگه باسی لێوه بكه‌ن. 12ـ ژن و پیاو له به‌رامبه‌ر یه‌كرتدا به‌رپرسیارن .زۆر گرنگه كه گرنگی بده‌ن به پاكوخاوێنیی خۆیان و جلوبه‌رگ و ق��ژ و بۆنخۆشی ،شیكپۆش ب��ن و هه‌ریه‌كه‌یان بۆ ئه‌وی دی به جوانرتین شێوه خۆی ئارایش بكات. 13ـ ل��ه جێگایه‌كدا ك��ه بوونی هاوژینی و دۆستایه‌تی و س��ه‌ردان و یه‌كرتبینن كاریگه‌ریی لهسهر ئه‌وانی تر ده‌بێت ،هاوسه‌ران گرنگه كه پێكه‌وه قسه لهسهر ئه‌وه بكه‌ن .پێودانگیان دیاری بكه‌ن كه له‌گه‌ڵ كێدا هاوڕێیه‌تی ده‌كه‌ن؟ سه‌ردانی كێ ده‌كه‌ن؟ ده‌چنه ماڵی ك��ێ؟ ئ��ه‌وان��هی كه هاتوچۆیان ده‌كه‌ن و دۆستایه‌تییان له‌گه‌ڵیان هه‌یه، كێن؟ 14ـ له ژیانی ته‌ندروستانه‌ی ژن و مێرددا نابێت نه ژنساالری هه‌بێت ،نه پیاوساالری. 15ـ هه‌ڵه‌كانی یه‌كرت له به‌رامبه‌ر منداڵ یان كه‌سانی تری وه‌كو دۆست و
ناسیاو و خزمان و دایك و باوك ،باس نه‌كه‌ن و هه‌میشه ڕێز و حورمه‌ت له به‌رامبه‌ر گه‌وره‌كانی وه‌ك��و دای��ك و باوكی خۆت و هاوسه‌ره‌كه‌تان ،فێری منداڵه‌كانتان بكه‌ن. 16ـ بابه‌تێكی تری بنه‌ڕەتی ئه‌وه‌یه كه له نێوان هه‌موو تاكه‌كاندا جیاوازی بوونی هه‌یه ،نابێت ه��اوس��ه‌ران ئه‌م جیاوازییه به‌راورد بكه‌ن به كه‌سی تر. خاڵی گرنگ و كۆكه‌ره‌وه ئه‌مه‌یه كه ژن و مێرد ئاماده بن ئه‌م جیاوازییانه هه‌ستپێبكه‌ن و ناسازگارییه‌كانی ژیانی هاوسه‌ردارییان له كه‌شوهه‌وایه‌كی پڕ له خۆشه‌ویستی و هاوڕازانه‌دا بخه‌نه‌ڕوو. 17ـ دووركه‌وتنه‌وه له زمانی زبر و دڵربینداركردنی یه‌كرت و قسه و گوته‌ی نابه‌جێی ،وه‌ك :خۆویست ،زۆربڵێ، بێهه‌ست ،بێویژدان ،بێسۆز ،گێژ ،شپرزه.. هتد. 18ـ ه��ان��دان و سوپاسكردن له ڕەف��ت��ار و ك���رداری ج��وان و شیاوی ه��اوس��ه‌ره‌ك��ه‌ت��ان ،ك��اری��گ��هری��ی زۆر ئیجابیی ده‌بێت لهسهر ئه‌نجامدان و ب��ه‌رده‌وام��ب��وون��ی لهسهر ڕەف��ت��ار و هه‌ڵسوكه‌وتی به‌رز و جوان. 19ـ ب��ۆ پ��اراس�تن و ب��ه‌رده‌وام��ی به‌خشین به ژیانی هاوبه‌ش ،پێویسته هاوسه‌ران هه‌وڵبده‌ن بیربكه‌نه‌وه و كاتی زیاتر ته‌رخان بكه‌ن بۆ جوانرتكردنی ئه‌و ژیانه‌یان. گ��رن��گ��ه ك���ه ه��ه‌س��ت��ك��ردن به به‌رپرسیاریه‌تی له ناخیاندا بچه‌سپێنن و ك��ۆس��پ و ت��ه‌گ��ه‌ره‌ك��ان��ی ب���ه‌رده‌م په‌یوه‌ندیی ته‌ندروستانه‌ی ژیانی هاوبه‌ش و پێكه‌وه‌ژیانیان نه‌هێڵن.
13 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕوانین
فیساگۆرییه‌كان ،فێرگه‌ی حیكمه‌ت و ئه‌خالق )(7 د .سه‌باح به‌رزنجی *
«
فیساگۆرس جگ ه له‌وه‌ی بیرمه‌ندێكی گهوره بووه، خاوه‌نی ئایدییایه‌كی سۆفیگه‌رانه‌ش بووه،
له پاش فێرگه‌ی ئه‌یۆنیایی ،نۆر ه ده‌گات به فیساگۆرییه‌كان .ئه‌م گرووپه به‌بێ ناسینی فیساگۆرس و تیگه‌یشنت له ره‌وت��ی ژیانی ئ �هو ،قابیلی ناسین نییه .كه‌سایه‌تییه‌كه زیاتر له ئه‌فسانه ده‌چێت .به‌هۆی ئه‌وه‌وه كه ژیانێكی پڕ له ماجه‌رای هه‌بووه ،زۆرتریش به بۆنه‌ی سه‌ملێرناوه‌كه‌ی له بواری ئه‌ندازه‌گیریی ژێی سێگۆشه‌ی گۆشه وه‌ستاو ناوبانگی ده‌رك����ردووه ،ك�ه بنه‌مایه‌كی گرنگی بیركاری بووه به درێژایی مێژوو .ئه‌و له ساڵی 570پ.ز له دورگه‌ی سامۆس لهسهر كه‌ناری یۆنان له‌دایكبووه .له الوێتیدا گه‌شتی كردووه بۆ میزۆپۆتامیا و میرس بۆ فێربوونی زانست ،دوای 20 ساڵ گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ یۆنان .له‌و ماوه‌یه‌دا فێری مامتاتیكی سه‌رده‌می خۆی بووه. ب�ه‌اڵم كاتێك گ�ه‌ڕای�هوه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دژی حوكمی پۆلیكراتۆسی دیكتاتۆر و الیه‌نگری ریفۆرمی كۆمه‌اڵیه‌تی بووه، ناچار بووه زێدی خۆی به‌جێبهێڵێت و
رووبكاته كرۆتۆن له باشووری ئیتاڵیا. له‌وێ له‌گه‌ڵ پیاوێكی ده‌وڵه‌مه‌ند ب ه ناوی میالن ،ئاشنا ده‌بێت .كه دواتر زۆر هاوكاریی فیساگۆرس ده‌ك��ات .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆر هۆگری فه‌لسه‌فه و مامتاتیك ب��ووه ،به‌شێك له خ��ان��ووه‌ك�هی خۆی ته‌رخان ده‌كات بۆ فیساگۆرس تا بیكاته قوتابخانه. فیساگۆرس جگه له‌وه‌ی بیرمه‌ندێكی گ���ه‌وره ب���ووه ،خ��اوه‌ن��ی ئایدیایه‌كی سۆفیگه‌رانه‌ش بووه ،بۆیه ئه‌ندامێتی له گرووپه‌كه‌ی مه‌رجدار بووه به په‌یڕە‌وی له چه‌ند ئاكارێكی تایبه‌ت ،وه‌ك پۆشینی جلوبه‌رگی سپی ،بیركردنه‌وه له چه‌ند كاتێكی دیاریكراوی رۆژانه ،نه‌خواردنی گۆشت و پاقله. بێ هۆ نییه كه له قوتابخانه‌كه‌ی فیساگۆرسدا په‌یوه‌ندییه‌كی زۆر له نێوان ریازه‌تكێشان و ریازییاتدا هه‌یه ،چونكه له هه‌موو روویه‌كه‌وه ئامانجی ریازه‌ت و ریازییات گه‌یشتنه به «ك�هم��ال».
ته‌نانه‌ت وه‌رزشیش بریتییه له هه‌وڵ و تیكۆشان بۆ كه‌مالی جه‌سته‌یی .وه‌ك چۆن ریازه‌تكێشان بۆ ئه‌وه‌یه مرۆڤ بگاته كه‌مالی رۆحی ،ریازییاتیش رێگایه بۆ كه‌مالی عه‌قڵی .وه‌ك بڵێیت مرۆڤ پێویسته له سێ ره‌ه �ه‌ن��ده‌وه ب �ه‌ره‌و كه‌مال و ته‌واوێتی هه‌نگاو بنێت ،له رووی رۆحی ،عه‌قڵی و جه‌سته‌ییه‌وه. فیساگۆرس له روانگه‌ی ژم��اره‌وه ویستوویه‌تی لێكدانه‌وه بۆ بوونه‌وه‌ر ب��ك��ات .چونكه الی ئ��هو ب��وون �ه‌وه‌ر ئاوێته‌یه‌كه له ژماره و له ئاواز ،ژماره‌كان له ( )10 – 1هه‌ركام گوزاره‌یه له بوون و شێوه‌یه‌كی ئه‌ندازه‌یی .ژم��اره ده، ژماره‌یه‌كی پیرۆزه ،چونكه ده به‌رگری ه �هم��وو ژم��اره‌ك��ان��ی ت��ره و سمبولی ته‌واوێتییه .ژم��اره یه‌كیش بنه‌مایه بۆ هه‌موو ژماره‌كان. ژم��اره ی�ه‌ك سمبولی خ��اڵ ،دوو سمبولی هێڵ ،سێ سمبولی رووته‌خت، چوار سمبولی ته‌نه ،كه‌واته هه‌ر ژماره‌یه‌ك
گوزاره له شێوه‌یه‌كی ئه‌ندازه‌یی ده‌كات. كاتێك بیردۆزه‌ی ژماره‌كان به‌سه‌ر چوار توخمه سه‌ره‌كییه‌كه‌دا پیاده ده‌كه‌ن، ده‌ڵێن :خشته‌ك له به‌رامبه‌ر خاك ،هه‌ره‌م له به‌رامبه‌ر ئاگر و هه‌شتالی رێكوپێك له به‌رامبه‌ر هه‌وا ،بیستالی رێكوپێكیش وا له به‌رامبه‌ر ئاوه‌وه .توخمی چواره‌م، توخمێكه كه ئه‌م چواره له‌خۆده‌گرێت و له هه‌موویان ته‌واوتره. به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی به‌رده‌سنت، فیساگۆرییه‌كان گرووپێىك مامتاتیكزان، فه‌له‌كناس ،میوزیسیێن و پزیشك بوون كه سیستمێكی هزری و سیاسی و ئاكاری ئه‌وانی پێكه‌وه به‌ستبوو .ئه‌وان ،جگه له نزا و پاڕانه‌وه و قووڵبوونه‌وه‌ی ده‌روونی، ویستوویانه ده‌سه‌اڵتی سیاسیش بگرنه ده‌ست ،له‌و ده‌ستپێكه‌وه كه پێویسته بیرمه‌ندان و دانایان فه‌رمانڕە‌وابن. ئه‌وان ،له هه‌مان كاتدا بڕوایان به جێگرتنه‌وه‌ی گیانه‌كان «تناسخ االرواح» هه‌بوو ،گیانیان به گه‌وهه‌ری راسته‌قینه‌ی
م��رۆڤ پێناسه ك��رد و بانگشه‌یان ده‌كرد بۆ پاككردنه‌وه‌ی له چڵك و پیسییه‌كانی جه‌سته .بیردۆزێك كه دواتر له زۆر بیر و ره‌وتی فه‌لسه‌فیی و ئایینیدا ره‌نگیدایه‌وه. دوای م��ه‌رگ��ی فیساگۆرس له ده‌وروب���هری ساڵی 500پ.ز ،بیروبۆچوونه‌كانی له ئیتاڵیا و سیشیل (سه‌قلیه) تا سه‌رده‌می ئ �ه‌ف�لات��وون و ئ �ه‌ره‌س��ت��ۆ ،ب��ره‌وی ه�ه‌ب��وو .ل��هوه ب���ه‌دوا ،هه‌رچه‌ند وه‌ك���و ف��ێ��رگ�هی�ه‌ك��ی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ن��هم��ای��هوه ،ب���ه‌اڵم ك��اری��گ�هری��ی لهسهر فه‌یله‌سوفانی دوات��ر هه‌ر مایه‌وه .ته‌نانه‌ت له ئیسالمیشدا ك��ۆم �ه‌ڵ �هی «اخ����وان ال��ص��ف��ا» به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان كه‌وتبوونه ژێر كارییگه‌رییانه‌وه و له‌و رووه‌وه پێیان ده‌وترێ فیساگۆرییانی ئیسالم. هەفتانە د .سەباح دەینووسێت
گێژاوی گشتاندن نه‌وشیروان حوسێن سه‌عید نووسه‌ری ئه‌مریكی “مارك توه‌ین” ده‌ڵێت “هه‌موو گشتاندنێك هه‌ڵه‌یه، ته‌نانه‌ت ئه‌م گشتاندنه‌ی منیش”. ئ���ه‌گ���ه‌ر ك��هم��ێ��ك ب���ه وردی سه‌رنجی میدیای ك��وردی��ی و ت��ۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی وه‌ك��و فه‌یسبووك ب��ده‌ی��ن ،هه‌ست ب��هوه ده‌ك �هی��ن كه به‌شێكی ب �ه‌رچ��او ل �ه ن��ووس��ه‌ران و ڕۆشنبیران و ڕۆژنامه‌نووسان ،به‌دیقه‌ت نین له نووسین و لێدوانه‌كانیاندا، زۆرجار ده‌كه‌ونه گێژاوی گشتاندنه‌وه « .»generalizationهۆكاری كه‌وتنه ناو ئه‌م گێژاوه و ده‌ره‌نجامه خراپه‌كانی و چۆنێتیی خۆ ڕزگاركردن لێی ،ته‌وه‌ری سه‌ره‌كیی ئه‌م وتاره‌یه. ده‌كرێت له كورترتین پێناسه‌دا بڵێین ،گشتاندن بریتییه له گه‌یشتنه ده‌ره‌نجامێكی خێرا سه‌باره‌ت به ڕووداو و دیارده‌كانی ده‌وروب�ه‌رم��ان ،ئه‌مه‌ش ب���ه‌زۆری به‌هۆی نه‌بوونی زانیاریی پێویسته‌وه دروس��ت ده‌بێت .كاتێك له باسكردنی حاڵه‌تێك ،دی��ارده‌ی�ه‌ك، گرووپێك یان تێڕوانینێك ته‌نها تیشك ده‌خه‌ینه سه‌ر یه‌ك هۆكار ،هۆكاره‌كانی تر فه‌رامۆش ده‌كه‌ین ،ئیرت به‌جۆرێك له جۆره‌كان ده‌كه‌وینه داوی گشتاندنه‌وه. كۆمه‌ڵێك هۆكار ڕامانده‌كێشنه ن��او گ��ۆم و گێژاوی گشتاندنه‌وه ،كه ده‌رچوون لێی ئاسان نییه .بۆ منوونه ،ئه‌و كاته‌ی كه پێامن وایه ئه‌وه‌ی بۆ كه‌یسێك ڕاسته ،بۆ هه‌موو كه‌یسه‌كانی تریش هه‌ر ڕاسته .ئه‌و كاته‌ی كه ده‌مانه‌وێت
زانیاری و به‌ڵگه‌كامنان لهسهر حاڵه‌تێك له واڵتێكدا بگشتێنین به‌سه‌ر حاڵه‌ت ه هاوشێوه‌كانی دیكه‌شدا له واڵتانی تر .ئه‌و كاته‌ی كه ئه‌زموونی تایبه‌تی خۆمان ده‌كه‌ینه پێوه‌ر و ده‌وروبه‌رمانی پێ ده‌پێوین ،بێ ئ��هوهی بیر له‌وه بكه‌ینه‌وه كه ئه‌زموونه شه‌خسییه‌كانی ئێمه سنوورداره ،كۆمه‌ڵگه و ژینگه‌كه‌ی ده‌وروب�هری��ش�مان زۆر ل �هوه ئاڵۆزتره كه له رێگه‌ی ئه‌زموونه تایبه‌تییه‌كانی خۆمانه‌وه بتوانین به رێكوپێكی شیكاری بكه‌ین .ئایا هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی چه‌ند جارێك چ��اوم��ان به چه‌ند كه‌سێكی قه‌ڵه‌وی قسه‌خۆش كه‌وتووه ،ده‌توانین بگه‌ینه ئه‌و ده‌ره‌نجامه‌ی كه هه‌موو قه‌ڵه‌وه‌كان قسه‌خۆشن؟ ڕەنگه ئه‌مه ڕاست بێت بۆ ئه‌و كۆاڵن و گه‌ڕە‌كه‌ی كه تێیدا نیشته‌جێین ،ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ فراوانبوونی ڕووب��ه‌ره‌ك��ه بۆ ئاستی شارۆچكه و شار و پارێزگا و واڵت و جیهان ،گشتاندنه‌كه‌شامن ورده ورده الوازت���ر ده‌ب��ێ��ت ،تا ئ��هوهی كه هیچ مانایه‌كی نامێنێت. ڕۆژانه چه‌ندین منوونه‌ی گشتاندن ده‌بینین و ده‌بیستین .ڕەنگه ئێستا هه‌ر كه‌سه و الی خۆیه‌وه بتوانێت چه‌ندین منوونه‌ی به‌رجه‌سته بهێنێته‌وه ،وه‌كو ناسیۆنالیستێكی كورد هه‌موو عه‌ره‌ب به دڕن��ده و پێپه‌تی و ناشارستانی له قه‌ڵه‌م ده‌دات ،ئیسالمییه‌ك ڕۆژئ��اوا وه‌ك��و پیالنگێڕ و دژە‌دی���ن و فێڵباز ده‌بینێت ،هه‌موو عه‌ملانییه‌كیش الی ئه‌و خائین و خۆفرۆشه .عه‌ملانییه‌ك هه‌موو ئیسالمییه‌كان به جیاوازیی دید و تێڕوانینیانه‌وه ،به كۆنه‌پارێز و دژی مافی م��رۆڤ له قه‌ڵه‌م ده‌دات. سوننه‌یه‌ك هه‌موو شیعه به یه‌كچاو ته‌ماشا ده‌كات.شیعه‌یه‌ك هه‌موو سوننه به”وه‌هابی” ده‌زانێت .كه‌سێك به‌هۆی دیارده‌یه‌كی ن �ه‌خ��وازراوی واڵتێكه‌وه هه‌موو خه‌ڵكی ئه‌و واڵته به كه‌سانی خراپ و هه‌لپه‌رست ناو ده‌بات .ئه‌مانه ته‌نها چه‌ند منوونه‌یه‌كی كه‌من كه زوو
نابێت ناو و ناوبانگی هیچ كه‌سێك وامان لێ بكات ،نووسینه‌كانی وه‌كو ڕاستیه‌كی بێ چه‌ند و چوون وه‌رگرین
زوو لێره و له‌وێ به‌رچاومان ده‌كه‌ون. ل��ۆرێ��ن��س ن��ی��وم��ان ،ل��ه كتێب ه به‌ناوبانگه‌كه‌یدا “میتۆدی توێژینه‌وه‌ی ك��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی” ك��ه ئێستا چاپی حه‌وته‌می له‌به‌رده‌ستمدایه ،باس له گشتاندن ده‌كات و پێی وایه زۆر كه‌س له‌جیاتی خوێندنه‌وه و خۆماندووكردن و ب��ی��رك��ردن��هوه و ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن�هوه و ب���ه‌دواداچ���وون و گ���ه‌ڕان ب���ه‌دوای ڕاستییه‌كاندا ،ڕێگه‌یه‌كی خێرا و ئاسانی قه‌دبڕئاسا هه‌ڵده‌بژێرن ،هه‌ر زوو بێ كۆششێكی ئه‌وتۆ ده‌گه‌نه ده‌ره‌نجامێكی هه‌ڵه .نیومان ئه‌م ده‌ره‌نجامه به‌په‌له و سه‌ركێڵی و ڕووكه‌شییه ده‌گێڕێته‌وه بۆ ته‌مه‌ڵیی خاوه‌نه‌كه‌ی ،چونكه له ده‌ره‌نجامه خێراكه‌یدا كه‌مرتین كۆششی ك����ردووه ،ك��ات��ی پێویستی ت�ه‌رخ��ان نه‌كردووه بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی كه به په‌له له ڕێگه‌ی ئه‌زموونی خۆی، یان بیروڕای باوی ناو كۆمه‌ڵگه ،یان كاریگه‌ریی میدیاوه پێی گه‌یشتووه. ئه‌گه‌ر گشتاندن بۆ زۆرێ��ك له چین و ت��وێ��ژە‌ك��ان ت��اڕاده‌ی��ه‌ك ئاسایی و چاوه‌ڕوانكراو بێت ،ئه‌وا بۆ كه‌سانی ئه‌كادیمی عه‌یبه و له‌كه‌یه‌كی گه‌وره‌یه، چونكه ئ�ه‌وان چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌یان لێ ده‌كرێت كه له ئه‌نجامی توێژینه‌وه و قووڵبوونه‌وه و كۆكردنه‌وه‌ی داتا و هه‌ڵسه‌نگاندن و له‌به‌رچاوگرتنی هۆكاره جۆراوجۆره‌كانه‌وه ڕووداو و دیارده‌كانی ناو كۆمه‌ڵگه تاوتوێ بكه‌ن، نه‌ك له‌ژێر كاریگه‌ریی ئایدیۆلۆژیا و هه‌ڵوێستی پێشوه‌خت بكه‌ونه گشتاندن و په‌خشكردنی زانیاریی هه‌ڵه. ده‌ره‌نجامه خراپه‌كانی “گشتاندنی هه‌ڵه” كاره‌ساتباره ،به تایبه‌تی ئه‌گه‌ر نووسه‌رێكی دیار ،یان ئه‌كادیمییه‌كی ن��ارساو گیرۆده‌ی ئه‌م گێژاوه ببێت. چونكه نووسه‌ره‌كه چه‌ندین خوێنه‌ری سه‌رپێی و سه‌ركێڵ به‌رهه‌مده‌هێنێت، نووسینی كه‌سه ئه‌كادیمییه‌كه‌ش ڕەنگه وه‌كو كارێكی ئه‌كادیمیی پوخت ته‌ماشا بكرێت ،چه‌ند ده‌زگایه‌كی حكومی
و ناحكومی كار لهسهر ئه‌نجامه‌كانی بكه‌ن و ببێته هۆی داڕشتنی چه‌ندین یاسای هه‌ڵه ،یان به‌فیڕۆدانی سامانێكی زۆر .له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا ،گرنگه ئه‌وه‌مان له‌یاد بێت كه هه‌ندێكجار له سنوورێكی به‌رته‌سكدا ده‌كرێت گشتاندن بكرێت ،به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر گشتاندنه‌كه‌مان پشتئه‌ستوور بێت به دات��ا ،ب��ه‌اڵم ده‌بێت ئه‌مجاره‌یان ئاگادار بین تووشی زی��اده گشتاندن “ overgeneralizationنه‌بین ،چونكه ئه‌نجامدانی هه‌مان ڕاپرسی «وه‌كو میكانیزمێكی ك��ۆك��ردن�هوهی دات��ا بۆ منوونه» له دوو واڵتی جیاوازدا مه‌رج نییه هه‌مان ده‌ره‌نجامامن بداتێ. ب���ۆ ڕزگ����ارب����وون ل���ه گ��ێ��ژاوی گشتاندن ،گرنگه خ��ۆم��ان ڕابهێنین ل �ه‌س �ه‌ر به‌كارهێنانی ئ��هو وش��ه و ده‌ربڕینانه‌ی كه جۆرێك له نادڵنیایی ده‌به‌خشن ،وه‌كو “زۆرج��ار ،هه‌ندێك ج����ار ،ل���ه‌وان���هی���ه ،پ��ێ��ده‌ج��ێ��ت ،به ده‌گمه‌ن...هتد” ،به‌گوێره‌ی پێویستیش دووركه‌وینه‌وه له وشه‌ی “هه‌رگیز” و “هه‌موو” .وه‌كو خوێنه‌ریش ده‌بێت ئ��اگ��ادار ب��ی��ن ،م���ه‌رج نییه هه‌موو كاتێك نووسه‌ر و ئه‌كادیمییه‌كامنان ڕە‌چ���اوی بنه‌ما زانستییه‌كان بكه‌ن. زۆرج��ار نه‌بوونی زانیاریی پێویست و هه‌ڵوێستی پێشوه‌خت و كاریگه‌ربوون به ئایدیۆلۆژیایه‌كی دیاریكراو ،مرۆڤ به‌ره‌و هه‌ڵه و هه‌ڵدێر ده‌بات .ده‌بێت به چاوێكی ڕە‌خنه‌گرانه‌وه ته‌ماشای وشه و ڕسته و په‌ره‌گراف و نووسینی ن��ووس�ه‌ر و ئه‌كادیمییه‌كان بكرێت. ن��او و ناوبانگی هیچ كه‌سێك وام��ان لێنه‌كات یه‌كسه‌ر نووسینه‌كانیان وه‌ك��و ڕاستییه‌كی بێ چه‌ند و چوون لێوه‌ربگرین .هه‌ر كاتێك گشتاندنێكامن بینی كه به به‌ڵگه‌وه نه‌سه‌ملێرنابوو، ده‌بێت نیشانه‌یه‌كی پرسیاری لهسهر دابنێین ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌و نووسینه بانگه‌شه‌ی ئه‌كادیمیبوونیش بكات و نامه‌ی ماسته‌ر یان تێزی دكتۆراش بێت.
12 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
یه‌ك سه‌رۆك‌و 111په‌رله‌مانتار دزینی دۆالرێك و ملیارێك عه‌لی سیرینی
«
چاوه‌ڕێكردن شتێكی ناخۆشه. میلله‌تی كورد 22ساڵ ه چاوه‌ڕێی چاكسازی و عه‌داله‌ته .هێشتا هه‌ر چاوه‌ڕێیه ،وه‌ك چاوه‌ڕوانیی شیعه‌كان بۆ مه‌هدی .ه هزاران جار ،هه‌مان هه‌ڵ ه و هه‌مان گه‌نده‌ڵی و هه‌مان كاره‌سات ڕۆژان ه چه‌ند بار ه ده‌بنه‌وه. سه‌رنج ده‌ده‌یت شته‌كان به‌ره‌و باشه ناڕۆن .عه‌قڵیه‌تێك به‌سه‌ر ئه‌م میلله‌ته هه‌یمه‌نه‌ی كردوو ه ك ه ته‌نراو ه به توڕە‌یی ،بێهیوایی ،گوێپێنه‌دان ،بێزاری و هه‌ست نه‌كردن ب ه لێپرسینه‌وه .هه‌ر كه‌سێك ده‌دوێنی گله‌یی ده‌كات .به‌اڵم گه‌ر هه‌ڵسوكه‌وت و ڕە‌وشته‌كانی له ت هرازوو بده‌یت ،له‌وانه‌ی ه گله‌ییه‌كانی و ڕە‌وشته‌كانی تێك نه‌كه‌نه‌وه. عه‌قڵیه‌تێكیش هه‌یمه‌نه‌ی كردووه، ك ه ئیرت خود ببورێ ل ه گازه‌نده‌و لێپرسینه‌وه ،گله‌ییش ته‌نها ئاراسته‌ی ده‌سته‌اڵت بكات .به‌اڵم ئایا هه‌ر یه‌كێك ل ه ئێم ه ڕۆژان ه داده‌نیشێ بۆ یه‌ك سه‌عات وتوێژ له‌گه‌ڵ خۆی بكات بۆ ئه‌وه‌ی بزانێت ل ه كوێدا هه‌ڵه‌یه؟ سه‌رچاوه‌ی هه‌موو كردارێك بیر و هۆشه .حه‌ز و ئاره‌زوو ،یه‌كه‌م جار له‌ناو سه‌ری مرۆڤدا ده‌ستپێده‌كات. تاوانه‌كانیش هه‌ر به‌م شێوه‌ن .ئایا ڕۆژان ه له‌ناو سه‌ری من و تۆدا خولیا و حه‌زكردن هه‌ی ه بۆ ده‌ست گه‌یشتنامن ب ه پاره ،ته‌نانه‌ت ب ه ڕێگای گه‌نده‌ڵیش بێت؟ ئه‌گه‌ر وایه ،كه‌وات ه ته‌نها هه‌ل نه‌ڕە‌خسان من و تۆی قه‌ده‌غ ه كردووه، له‌وه‌ی هه‌مان كرداری پیسی ئه‌م ده‌سه‌اڵتدارانه‌ی ئێستای كوردستان دووبار ه بكه‌ینه‌وه .ئایا من و تۆ بیرمان كردووه‌ته‌و ه چ كردارێك پێویسته ڕۆژان ه به‌جێی بێنین ،بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م بار ه ناخۆش ه چاك ببێته‌وه؟ بۆ منوونه ئه‌زیه‌ت نه‌دانی ژینگه ،ب ه خێرایی سه‌یار ه لێنه‌خوڕین ،ئارامی و ڕێزگرتن ل ه هاوواڵتیان و ل ه یاسا ،به‌رتیل نه‌دان، باشبوون له‌گه‌ڵ منداڵ و خێزان ،به هه‌ستی لێپرسینه‌و ه مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ر و ئه‌م نیشتامنه! هه‌روه‌ها ئایا بیرمان كردووهتهوه چیرت ڕەشبین نه‌بین؟ هه‌ر یه‌كێكامن ل ه الی خۆیه‌و ه هه‌وڵ بدات ببێته هاوواڵتییه‌كی باش ،بۆ ئه‌وه‌ی واڵته‌كه ئارام بێته‌وه؟ ئایا كاتی خۆمان ڕێكخستوو ه و ب ه شتی باش پڕمان كردووهتهوه؟ ئه‌مان ه ئه‌و پرسیارانه‌ن پێویست ه ڕۆژان ه هه‌ر كه‌سێكامن ئاراست ه خۆی بكات ،بۆ ئه‌وه‌ی ئێم ه و شاره‌كه‌مان ،ئێمه‌و واڵته‌كه‌مان بزانین چۆنه ،ئینجا گه‌ر كه‌مینه‌یه‌ك هه‌ن گه‌نده‌ڵن ،هه‌موومان ب ه یه‌ك ده‌نگ بڵێین :بۆ ده‌ره‌وه! به‌اڵم گه‌ر ئێم ه له‌و ئاسته‌دا نه‌بین ،پێویست ه یه‌كه‌م جار گله‌یی ل ه خۆمان بكه‌ین ،چونك ه هه‌ر هه‌موومان ب ه پله‌یه‌كی دیاریكراو ،كه‌م و زۆر ،به‌شدارین ل ه گه‌یاندنی ڕەوشی كوردستان به‌م باره‌ی ئێستای .ئێمه سواری كه‌شتییه‌ك بووین سوكانه‌كه‌مان شكاندووه ،كاپتینه‌كانیشی سه‌رخۆشن و هاوواڵتیانیش هه‌ر یه‌ك ه و به شێوه‌یه‌ك خه‌ریكی كونكردنی كه‌شتییه‌كه‌ن .ئایا تۆ ل ه ناخدا ئاماده‌ییت تیای ه دۆالرێكی ئه‌م واڵته ب ه ناهه‌ق بخه‌یت ه گیرفانته‌وه؟ گه‌ر وه‌اڵمه‌كه‌ی به‌ڵێیه ،كه‌وات ه تۆش هه‌ر ئه‌و ده‌سه‌اڵتداره‌ی ئه‌مڕۆی كه ملیاره‌كان ده‌دزێت .گله‌ییش مه‌كه كاتێك ئه‌و كه‌شتییه‌ی سواری بوویت نقوم ببێت!
فازڵ قه‌ره‌داغی
ل ه هه‌ڵبژاردنی ،2009یه‌كێك ل ه ڕێگه‌كانی ساخته‌كاری ئەوە بوو به گورز‌ه فۆرمی زه‌ردی 111ڕۆیشت
ئه‌گه‌ر بیرمان مابێت ،زۆربه‌شامن بیری ن�هم��اوه ،ج��ۆرج بوشی بچووك ساڵی 2000سه‌ركه‌وتنێكی گوماناویی ده‌ستكه‌وت .گومانه‌كه له ده‌نگه‌كانی ویالیه‌تی ڤیرجینیا بوو ،به‌اڵم له كۆتایی (ئال گۆر)ی جێگری كلنتۆن‌و پاڵێوراوی پ��ارت��ی دی��م��وك�رات ،كۆڵی دا‌و بوش بووه سه‌رۆك ،باقی به‌سه‌رهاته‌كه‌شی هێنانی كاره‌سات به‌سه‌ر ئه‌مه‌ریكا و ئه‌فغانستان و عیراق. ئه‌و گومانه‌ش كه له سه‌ركه‌وتنی بارزانی هه‌یه ،گه‌وره‌تره ،چونكه ئه‌وه ویالیه‌تێك نییه له په‌نجا ویالیه‌تی (ڤیرجینا 13ده‌نگی هه‌ڵبژاردنی هه‌یه له كۆی 538ده‌نگ ،واته كه‌مرت له دوو و نیو له سه‌د) به‌ڵكو ئه‌وه دوو پارێزگا له سێ پارێزگایه ،كه وه‌كو ساخته‌كاری وه‌كو ڕە‌هێڵه باری. له هه‌ڵبژاردنی ،2009یه‌كێك
له ڕێگه‌كانی ساخته‌كاری ئەوبوو به گوزه‌ری فۆرمی زه‌ردی 111ڕۆیشت. ئه‌و فۆرمه ،بۆ مێژوو ده‌یڵێین ،چونكه له‌بیرچووەته‌وه ،فۆرمێكه كۆمسیۆن، كه سه‌ملاندبووی بێالیه‌ن نه‌بوو ،بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كردبوو كه ناویان له تۆماره‌كانی ده‌ن��گ��ده‌ران ن�ه‌ب��وو .له كۆتایی رۆژی ده‌نگدانیش ،به‌تایبه‌ت له‌و سه‌عاته‌ی كۆمسیۆن بۆ كاته‌كه‌ی زیاد كرد ،ڕە‌شه‌بای 111هه‌ڵیكرد و هه‌موو ئه‌و كارتانه‌ی برد كه به زیاده بۆ بنكه‌كان ڕۆشتبوون (نزیكه‌ی %15ى كارته ئه‌سڵییه‌كان)و ئه‌وانه‌ی به به‌تاڵی مابوونه‌وه به‌هۆی نه‌چوونی خه‌ڵكێكی زۆر بۆ ده‌نگدان .سندوقی ئاماده‌ش كه خرایه جێگه‌ی سندوقی پڕ و كارتی ئاماده كه سندوقه‌كانیان پێ پڕ كران، پێویستیان به فۆرمه‌كه نه‌بوو. سوپاسیش بۆ فۆرمه‌كه و هۆكاره
هاوڕێكانی ك �ه وای���ان ك��رد ده��ۆك و ه�ه‌ول��ێ��ر ڕێ��ژە‌ی �ه‌ك��ی گ��ه‌وره‌ت��ری به‌شداریكردن به‌خۆیانه‌وه ببینن .له دهۆك %85ی هاوواڵتییان به‌شدارییان كردبوو ،له هه‌ولێر ،%80به‌اڵم سلێامنی كه له‌و دوانه زیاتر سه‌رقاڵی سیاسه‌ته و زیاتر له‌وان خرۆشابوو ،ڕێژە‌كه ته‌نها %75بوو .به‌اڵم كێ باوه‌ڕ به‌وه ده‌كات؟ خراپییه‌كه خرایه سه‌ر سلێامنی كه به‌شدارییه‌كه‌یان الوازتر بوو ،ڕێژە‌كان كرانه حه‌كه‌م به‌سه‌ر ئه‌نجام ،به‌اڵم وه‌ك نالی وتبووی ،خه‌تای ئه‌و كه‌سه خۆیه‌تی نه‌ك ئاینه‌كه (ئاوێنه‌كه): هه‌ر كه‌سێ نوقصانی ڕووی باوێته سه‌ر ڕووی ئاینه شاهیدی هه‌رچه‌نده (رأی العین)ـه كێ باوه‌ڕ ده‌كات ئه‌نجامیش ئه‌وه‌یه ب��ارزان��ی به نزیكه‌ی %75ی ده‌نگه‌كان ده‌رچ��وو،
لیستی پ��ارت��ی و یه‌كێتیش %59ی ده‌نگه‌كانی ده‌ستكه‌وت. ڕێ��ك�ه‌وت��ێ��ك��ی س �هی��ر ب���وو ،كه فۆرمی زه‌ردی 111كه یه‌كێك بوو له فریادڕە‌سه‌كانی پارتی و یه‌كێتی و به‌تایبه‌تی ب��ارزان��ی ،هه‌مان ژم��اره‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی كوردستانه. له‌وانه‌شه ڕێكه‌وت نه‌بێت‌و هه‌ڵبژاردنی ئه‌و ژماره‌یه بۆ ته‌به‌ڕوك بوو به ژماره‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان .ڕەنگه هیچیان نه‌بێت و ئه‌گه‌ر مبانه‌وێت قسه‌كان بكه‌ینه گه‌مه ،نامه‌یه‌كی كۆمسیۆن بێت بۆ لیستی ده‌سه‌اڵت(( :بڕۆ‌و ئێمه له‌دواته‌وه‌ین)). ك��ه‌وات��ه ئ �هم��ج��اره ئ��اگ��ام��ان له فۆرمێكی نوێ بێت ،ژم��اره‌ش گرنگ نییه ،به‌اڵم وادی��اره ئه‌مجاره‌ش ڕەنگ هه‌ر زه‌رد بێت ،ڕە‌نگه‌كه هێامیه و وشه‌ی نهێنییه.
سازانی نیشتیمانی د .ئه‌حمه‌د وه‌رتی* سه‌رۆكی هه‌رێم له‌‌نوورساوێكدا كه بۆ سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانی كوردستانی ن��اردووه ،داوا ده‌كات ب � ه ك��ۆده‌ن��گ��ی الی �ه‌ن �ه‌ك��ان بگه‌نه ئه‌نجامێك لهسهر پرسی ده‌ستوور، دوای دانیشنت له‌گه‌ڵ ئ �هو حزب
و الیه‌نانه‌ی تێبینییه‌كانیان له‌س هری ڕه‌وانه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم كردووه، ه �ه‌روه‌ه��ا له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی پێشووی پێداچوونه‌وه‌ی پ��ڕۆژه‌ی ده‌ستووری هه‌رێم .ئه‌م ه له‌كاتێكدایه مشتومڕ و كێشمه‌كێشمێكی تووند ئێستا لهسهر خستنه راپرسی ،یان هه‌مواكردنه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان له نێوان الیه‌نه سیاسییه‌كاندا له‌‌ئارادایه. له‌ڕاستیدا ،یه‌كالكردنه‌وه‌ی پرسه سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیامنییه‌كان، له‌وانه‌ش پرسی ده‌ستوور ،ده‌ب��ێ له تێڕوانینی ته‌سكی حیزبییه‌وه لێیان نه‌ڕوانرێت و به‌عه‌قڵییه‌تێكی كراوه و دوور له به‌كارهێنانی زمانی زبر و هه‌ڕه‌شه‌ئامێز ،چ��اره‌س�ه‌ر بكرێن و ب � هرژهوهن��دی��ی گشتی له‌به‌رچاو
بگیرێت ،چونكه به‌م كه‌شوهه‌وایه‌ی ئێستاو ه ناتوانین بگه‌ینه ئه‌نجام ،نه لهسهر گه‌ڕانه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی ده‌ستوور بۆ په‌رله‌مان و هه‌مواكردنه‌وه‌ی پێش ریفراندۆم ،نه‌‌له‌سه‌ر سازانی نیشتیامنی و ن�ه ل�ه‌س�ه‌ر خستنه ریفراندۆمی پ��ڕۆژه‌ك��ه ب��ه‌ر ل �ه ه �هم��وارك��ردن��ی، ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوهی هه‌ریه‌كه و دیدێكی تایبه‌تی هه‌یه له‌مه‌ڕ پرسی ده‌ستوور و س��ازان له رووانگه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیه‌وه .به‌اڵم دواجار چارمان ناچاره، ده‌بێت گ��وێ له یه‌كرتی بگرین ،به مه‌به‌ستی گه‌یشنت ب�ه ئه‌نجامێكی ئیجابی و سازان و كۆده‌نگی ،گفتوگۆی دڵسۆزانه بكه‌ین ،به‌ڵكو ره‌زامه‌ندییه‌كی به‌رفراوانی جه‌ماوه‌ری مسۆگه‌ر بكرێت لهسهر پڕۆژه‌ی ده‌ستوور و بۆچوونی
هه‌موو الیه‌ك له‌به‌رچاو بگیرێت. گومانی تێدا نییه بوونی كۆده‌نگی و س��ازان��ی نیشتیامنی-كه هه‌موان بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌ك��ه‌ن -گرنگییه‌كی زۆری هه‌یه بۆ ئێمه‌ی كوردستانییان له هه‌رێم له هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا، چونكه به‌دیلی س��ازان و ڕێكه‌وتن لهسهر پرسه گرنگه چاره‌نووسسازه‌كان، ملمالنێ و كێشمه‌كێمشی سیاسیی بێ ئه‌نجامه ،كه دواج��ار هه‌رێم له بۆشایی ده‌ستووریدا ده‌هێڵێته‌وه و پێگه‌كه‌ی الواز ده‌بێت له به‌رامبه‌ر به‌غدا .ته‌نانه‌ت ل ه ئاستی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تیشدا ،ئاینده‌ی په‌یوه‌ندی و ب�هرژهوهن��دی��ی�ه‌ك��ان��ی ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه .خواسته ده‌ستووری و یاساییه‌كانیشامن به‌رامبه‌ر حكومه‌تی
ئیتیحادی ،سه‌نگ و قورساییان نامێنێت .ئه‌مه‌ش قه‌یرانی سیاسی به‌دوای خۆیدا دێنێت كه چاره‌سه‌ری ئ��اس��ان نابێت .دوورك �ه‌وت��ن �هوه و خۆپاراستنیش له كه‌وتنه نێو كێشه و قه‌یرانێكی له‌و جۆره ،ئه‌ركی هه‌موو الیه‌نه سیاسییه‌كانه ،چونكه هیچ گه‌لێك به ئه‌ندازه‌ی كورد له ناكۆكی و دووبه‌ره‌‌كی زیانی به‌رنه‌كه‌وتووه و به هۆیه‌وه دۆزه‌كه‌ی ئاڵۆز نه‌بووه. بۆی ه زۆر گرنگه بگه‌ینه سازان و ئه‌نجامێكی ئیجابی لهسهر پرسی ده‌س��ت��وور ،له‌پێناو سه‌قامگیریی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی و ئاینده‌یه‌كی گه‌ش و روون بۆ هه‌رێمه‌كه‌مان. *ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان
ئافه‌رین پارتی
ئیدریس سیوه‌یلی ه�ه‌ف��ت�هی راب����ردوو ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای موسڵ ئه‌نجام درا. به‌پێی ئه‌نجام ه ناڕە‌سمییه‌كان ،پارتی ()12 كورسی ،س ێ كورسیی كۆتاش هی پارتییه، به‌مه‌ش پارتی ( )15كورسیی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكه‌ی به‌ده‌ستهێناوه .تا ئێره ئاساییه و پارتی وه‌ك هه‌ر حزبێكی تر به‌شداریی له پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن كردووه .به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی تێبینییه ،پارتی چۆن توانی ئه‌و ژماره كورسییه مسۆگه‌ر بكات؟ هه‌رچه‌ند هه‌موو حزبه كوردییه‌كان له یه‌ك لیستدا به‌شداربوون ،لیسته‌كه‌ش ناوی «برایه‌تی و پێكه‌وه‌ژیان» بوو ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ كرانه‌وه‌ی سندوقه‌كانی ده‌نگدان به ڕووی ده‌نگده‌راندا ،لیسته‌كه‌ش ناكۆكی
و ته‌نانه‌ت ت�ه‌ق�ه‌ك��ردن ل�ه یه‌كرتیشی تێكه‌وت ،به‌مه‌ش ناوی لیسته‌كه كه‌وته ژیر پرسیاره‌وه .به تایبه‌تیش كه ئه‌و ناكۆكییه له نێوان یه‌كێتی و پارتی روویدا ،كه به وته‌ی خۆیان ،هاوپه‌یامنی سرتاتیجیی یه‌كرتین. هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای موسڵ له كاتێكدایه كه له هه‌ڵبژاردنه‌كانی پ �ه‌رل �هم��ان و سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمی كوردستان نزیكده‌بینه‌وه .ماوه‌یه‌كیشه وێڕای خۆئاماده‌كردنی راسته‌وخۆی تێكڕای حزبه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردن ،هه‌ندێك هێزی سیاسی تۆمه‌تبار ده‌كرێن به ده‌ستكاریكردن و زی��ادك��ردن��ی ژم���اره‌ی ده‌ن��گ��ده‌ران و دروستكردنی ناسنامه‌ی باری شارستانی بۆ كوردانی رۆژەه‌اڵت و رۆژئ��اوا ،له‌مه‌شدا رووی ره‌خن ه به پله‌ی یه‌كه‌م له پارتی و پاش ئه‌ویش له یه‌كێتییه. ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده هێشتا ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای موسڵ به فه‌رمی رانه‌گه‌یه‌نراوه ،به‌اڵم هه‌ر زوو یه‌كێتیش هاته پاڵ الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و رایانگه‌یاند كه پارتی ته‌زویری زۆری ك��ردووه ،به تایبه‌ت ل ه مه‌خموور .له‌و رووه‌شه‌وه له به‌یاننامه‌یه‌كی ( )10خاڵیدا خروقاتی پارتییان خسته‌ڕوو .ده‌ركردنی ئه‌م به‌یاننامه‌یه له‌گه‌ڵ راپۆرتی تێكڕای
ده‌زگاكانی تر ،ك ه ئاماژە به بوونی ته‌زویری به‌رنامه‌بۆداڕێژراو ده‌كه‌ن له‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا. ته‌زویركردن له‌پێناو شكاندنه‌وه‌ی تای ته‌رازووه‌كه به الیه‌كدا ،الیه‌ك كه ته‌زویر ده‌ك��ات به پله‌ی یه‌كه‌م لهسهر حسابی حزب ه ه��اوزم��ان و هاوپه‌یامنه‌كانی ناو لیسته‌كه‌ی ،چ جای حزبه ركابه‌ره‌كانی. ئ��هو رێ���ژ ە زۆره‌ی ت��ه‌زوی��رات له هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای موسڵ، كه حزبه كوردستانییه‌كان باسی ده‌كه‌ن، وامان لێده‌كات ئه‌و گومانانه‌ش به راست بزانین ك ه ده‌وترێت ژماره‌ی دانیشتوان له هه‌ولێر و دهۆك ب ه شێوه‌یه‌كی نارسوشتی زیادی كردووه .به تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر سه‌رنج ل �هو لێدوانانه ب��ده‌ی��ن ك�ه به‌رپرسانی پارتی ده‌رباره‌ی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ی��ده‌ن ،ئه‌و گومانان ه ده‌كه‌نه راستی. به دیوێكی ت��ردا ،لێدوانی به‌رپرسانی
پارتی له فه‌راغه‌وه نه‌هاتووه ،به‌ڵكو ل ه ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌ی ورد و حسباكردن بۆ ته‌زویركردنیش هاتووه ،یان ئه‌وه‌یه كه پارتی ئاماده‌باشییه‌كی ته‌واوی كردووه ،به به‌رنامه كار لهسهر هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات به تایبه‌تیش هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان. پ���ارت���ی ئ���ه‌گ���ه‌ر ل���ه دژی ح��زب�ه هاوپه‌یامنه‌كانی ناو لیستی برایه‌تی و پێكه‌وه‌ژیان ل ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای موسڵ ئه‌و هه‌موو ته‌زویره‌ی ك��ردب��ێ��ت ،ئ��ه‌گ��هری زۆری ه �هی � ه له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ته‌زویری زۆرت��ر بكات ،چونكه لێره ئ�هو حزبانه ده‌بنه ركابه‌ری پارتی .هاوكات هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره له هه‌رێم چاره‌نوسسازه ،دۆڕانی پارتی له هه‌ڵبژاردن به مانای له‌ده‌ستدانی هه‌یمه‌نه‌ی ئه‌و حزبه‌یه له كوردستان.
دۆڕانی پارتی ل ه هه‌ڵبژاردن ب ه مانای له‌ده‌ستدانی هه‌یمه‌نه‌ی ئه‌و حزبه‌ی ه ل ه كوردستان
ل�ه‌ده‌س��ت��دان��ی هه‌یمه‌نه‌یه‌تی به‌سه‌ر دۆسیه‌ی نه‌وت و ئاراسته‌كردنی سیاسه‌تی ئابوریی ه�ه‌رێ��م ،ه��اوك��ات كاریگه‌ریی راسته‌وخۆشی ده‌بێت لهسهر ئاینده‌ی ئه‌و پارته له كوردستان و په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێم و به‌غدا. له‌به‌ر رۆشنایی ئه‌و راستییه ،ئه‌وه‌مان ال گه‌اڵڵه ده‌بێت كه پارتی به به‌رنامه‌یه‌كی چڕوپڕ كار لهسهر هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات. ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستی بێت بۆ شكاندنه‌وه‌ی تای ته‌رازووه‌كه ب ه الی خۆیدا له هه‌ڵبژاردندا ده‌ی��ك��ات .ل��ێ��ره‌وه ئ�ه‌رك��ی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و یه‌كێتیشه ئه‌و زیادبوونه نارسوشتییه‌ی ژماره‌ی دانیشتوان له دوو پارێزگای هه‌رێم یه‌كالبكه‌نه‌وه.رێگه‌نه‌ده‌ن هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستان به ئاراسته‌یه‌كدا ب��ڕوات كه ته‌زویری تێدا بكرێت ،به‌ڵكو گرنگه هه‌ڵبژاردنێكی پاك بێت ،كه ئه‌مه‌ش له بهرژەوهندیی كوردستان و خۆشیاندایه. ئه‌گه‌ر نا له دوای ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن بێن و به‌یاننامه‌یه‌ك ده‌ربكه‌ن بڵێن پارتی ته‌زویری كردووه ،ئه‌و ه هیچ له ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن ناگۆڕێت و ئه‌وكاتیش ته‌نها ئه‌وه‌یان بۆ ده‌مێنێته‌وه كه رازی بن به ئه‌مری واقیع و تێكڕا ب ه كۆرس بڵێن :ئافه‌رین پارتی بۆ به‌رنامه‌ڕێژیی هه‌ڵبژاردنت.
15 ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
گفتوگۆ
محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د ،نه‌وه‌ی (مه‌الی گهوره):
مه‌الی گهوره خۆی ته‌رخانكرد بۆ وشیاركردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی له‌و خورافیاتانه‌ی ب ه ئاینهوه لكێنرابوون ب���هی���ان :زۆر ب��اس��ی م��ه‌الی گ��ه‌وره ده‌كرێت ك ه وه‌ك (مجدید) ن��وێ��ك��ه‌ره‌وه‌ی��ه‌ك ل��ه كاتی خۆیدا ده‌ركه‌وتووه ،به‌ڕێزت وه‌ك نه‌وه‌یه‌كی مه‌الی گهوره ،چۆن ئه‌و كه‌سایه‌تییه پێناسه ده‌كه‌یت؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: سه‌رده‌می مه‌الی گ��ه‌وره ،سه‌رده‌می ڕووخانی ده‌وڵه‌تی عوسامنی بوو، وات ه كۆتایی ده‌وڵه‌تی عوسامنی بوو. تێكه‌ڵبوون بوو له‌گه‌ڵ شارستانیه‌تی ئه‌وروپا .واڵته ئیسالمییه‌كان به‌خۆیاندا ده‌ه��ات��ن��هوه .زه‌مه‌نێكی وا ب��ووه، م��ه‌ال و زان��ا گ��ه‌وره‌ك��ان��ی ئیسالمی به‌خۆیاندا بچنه‌وه ،كه سه‌رده‌می عهبدوڕەحامن كه‌واكیبی و محه‌ممه‌د عه‌بد ه و جه‌ماله‌دین ئه‌فغانی بوو .له كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریی ئه‌وكات له هه‌موویان زیاتر كه به‌ده‌ركه‌وتووه، م��ه‌الی گ��ه‌وره ب��ووه ،دی��ار ه مه‌الی گه‌وره‌ش هه‌مان ئه‌و ڕەوته‌ی گرته‌به‌ر. م��ن ناڵێم ل��ه‌ژێ��ر كاریگه‌ریی ئه‌و زانایانه‌دا بوو ،به‌ڵكو ئه‌و له ژینگه‌ی خۆیه‌وه به‌هۆی هه‌مان بارودۆخ كه كاتی خۆی ده‌یان وت عوسامنییه‌كان ت��ا ڕۆژی قیامه‌ت حكوم ده‌ك��ه‌ن، ده‌رچ��وو ئه‌مه هیچ وانه‌بوو ،به‌ره‌و ڕووخان ده‌ڕۆیشنت و خۆیان ڕوویان له توركایه‌تی و فیكری ڕۆژئاوایی نابوو، ئیدی گه‌له‌كانی ژێر ده‌ستی عوسامنیش به‌خۆیاندا هاتنه‌وه .كه‌سایه‌تیی مه‌الی گ��ه‌وره‌ش لێره‌دا وه‌ك كه‌سێكی زۆر تایبه‌ت هه‌ڵكه‌وت له كوردستان، چونكه بنه‌ماڵه‌كه‌ی هه‌مووی موڵكدار بوون ،كه كاتی خۆی عهبدوڕەحامن پاشای بابان ئه‌و موڵكه‌ی دابوو پێیان، بۆ ئ��هوهی م��ه‌الی ك��وردی شافیعی ب هرامبه‌ر مه‌الی توركی حه‌نه‌فی بێت. بۆ ئ��هوهی س��ه‌ر به ئیمپراتۆریه‌تی عوسامنی نه‌بن و سه‌ربه‌خۆ بن، موڵكێكی سه‌ربه‌خۆ ،بێ منه‌ت له حكومه‌ت و عه‌شایه‌ری ده‌وروب��ه‌ر، بێ منه‌ت له مه‌الكان و شێخه‌كان ،له ژینگه‌یه‌كی ته‌واو كوردی .هه‌ر ده‌بێ ئه‌گه‌ر جیلی یه‌كه‌م و دووه‌م نه‌بێ، ده‌بێ جیلی سێیه‌م یه‌كێك هه‌ڵكه‌وێ، به‌رچاوڕوون و كراوه و كوردپه‌روه‌ر و نیشتیامنپه‌روه‌ر ،ئه‌مه ئه‌گه‌ر به‌الیه‌نی ماددیشی لێكبده‌ینه‌وه. گه‌ر باسی كه‌سایه‌تیی خۆشی بكه‌ین ،له پێش خۆشی ئه‌و ڕەوته پێشكه‌تنخوازه هه‌ر هه‌بووه ،به تایبه‌تی شاری سلێامنی تازه پێگه‌یشتبوو كه ڕەوتێكی به‌هێزی تێدابوو .ده‌توانین بڵێین كۆیه‌ش كاریگه‌ریی سلێامنیی لهسهر ب��ووه .له مابه‌ینی هه‌ولێر و
ئه‌وه‌ی وتاری خوێنده‌وه وتی :مه‌الی گهوره ئێم ه ئێستاش تێی ناگه‌ین .بۆی ه ئێمه كه‌لێنێكی فكریامن هه‌یه ،له دواڕۆژ به زه‌ره‌ر بۆمان ده‌گه‌ڕێـته‌وه. ده‌بێت ڕوونبكرێـته‌وه .به بۆچوونی م��ن فه‌لسه‌فه‌ی م��ه‌الی گ���ه‌وره له شیعره‌كانیدا بریتیبوو له دوو شت، یه‌كه‌میان چیرۆكه‌كه‌ی (فڕی فڕی قه‌ل فڕی) ،دووه‌م به‌گژ فه‌قیردا چووه‌ته‌وه و پێی وت��ووه هه‌سته به‌نیازی هیچ مه‌به ،ئه‌گه‌ر ئیش نه‌كه‌ی ده‌مریت. وه‌ك ده‌ڵێ: مه‌داری دین و دونیا هه‌ر غینایه ئه‌و حه‌دیسه‌ی فه‌قر و فه‌خر ئیفتیرایه
هه‌ر كاتێك باسی مه‌ال محه‌ممه‌دی جه‌لیزاده ناسراو ب ه (مه‌الی گه‌وره‌ی كۆیه) ده‌كرێت ،الی زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی زانیارییان لهسهر هه‌ی ه وه‌ك مه‌الیه‌كی نوێگه‌ر و زانستدۆست و كوردپه‌روه‌وه‌ر هه‌ژمار ده‌كرێت ،بگر ه الی زۆرێك له زانایان مه‌الی گه‌ور ه وه‌ك (مجدید) ێكی سه‌رده‌می خۆی حسابی بۆ ده‌كرێت .له‌م دیمانه‌یه‌دا ،نووسه‌ر و ڕۆشنبیر (محه‌ممه‌د مه‌سعود محه‌ممه‌د) نه‌وه‌ی مه‌الی گه‌ور ه تیشك ده‌خات ه سه‌ر چه‌ند الیه‌نێكی ژیان و كه‌سایه‌تی مه‌الی گهوره. سلێامنی و كه‌ركوك ،دوور له كاریگه‌ریی شارشتانیی توركی و عه‌ره‌بی ،شتێكی سه‌د له س��ه‌د ك��وردی ده‌رچ���ووه ،كه ئه‌ویش مه‌الی گهوره بووه .كه‌سێكی وه‌ك مه‌الی گهوره خۆی ته‌رخانكرد بۆ وشیاركردنه‌وه‌ی ن��ه‌ت��هوه ،وشیاركردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی له‌و خورافیاتانه‌ی به ئاینهوه لكێرنابوون. م��ه‌الی گ��ه‌وره شتێكی سه‌یر نه‌بووه كه په‌یدا بوو ،به‌اڵم ئه‌مه ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت كه خۆی بلیمه‌ت نه‌بووه ،به‌ڵێ خۆی بلیمه‌ت و بوێر و ئازا و ڕاستگۆ بوو له‌گه‌ڵ خۆی و خه‌ڵك .به گژ درۆزن���ان ده‌چ���ووه‌وه. گرنگرتین نووسینی م��ه‌الی گ���ه‌وره به بۆچوونی من ،به‌یتێكی شیعرییه له‌گه‌ڵ نووسینێك به‌ناوی (فڕی فڕی قه‌ل فڕی)، پێمخۆشبوو ئه‌م كاره‌ی منداڵی قوتابخانه بیكه‌ن به شانۆگه‌رییه‌كی بچووك ،كه له نووسنه‌كه‌یدا كاتێك هه‌ندێ منداڵ گه‌مه ده‌ك��ه‌ن ،منداڵێك ده‌ڵێت :شێخ ده‌فڕێ، منداڵێكی پاكیش ده‌ڵێت :نه‌خێر شێخ نافڕێ ،به‌ڵكو ته‌یاره‌ی ئینگلیز ده‌فڕێ .به منداڵه‌كه ده‌ڵێن تۆ كافری .ئه‌ویش ده‌ڵێ: نه‌خێر من كافر نیم ،به‌ڵكو ئێوه بێ عه‌قڵن. ئیدی گفتوگۆیه‌كی ساده‌یە له مابه‌ینی م��ن��دااڵن ،بۆیه پێم خۆشه ئێستا ئه‌مه باڵوبكرێته‌وه ،چونكه ئێستا شێخپه‌رستی و بنه‌ماڵه‌په‌رستی و عه‌شیره‌تپه‌رستی دروست ده‌بێته‌وه ،ب ه داخه‌و ه ده‌چینه‌وه سااڵنی .1850 به‌یان :ئه‌و ژینگه‌یه‌ی كه مه‌الی گ��ه‌وره تیایدا هه‌ڵكه‌وتووه ،پێت وایه
هه‌لی بۆ ڕەخساندووه ،یا مه‌الی گهوره ئه‌م هه‌له‌ی بۆ خۆی ڕەخساندووه؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د :پێم وایه لە هه‌ردوو الو ه بووه ،چونكه هیچ له ناودارانی مێژوو خه‌ڵكی پێگه‌یشتوو له خۆی ڕانابینێ ،ده‌بێ ژینگه‌یه‌كت بۆ ڕێكه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌كیت له كات و جێگای خۆیدا ئامانج بپێكێت ،ده‌نا نابیت به هیچ .هه‌م ژینگه‌ك ه ڕەخساو بووه بۆ ئ��هوهی شتێك لهسهر بنجی خۆی شین ببێت ،كێ ل��هوه باشرت هه‌یه كه كوڕە مه‌الیه‌كی دوان��زه عیلم و سه‌ربه‌خۆ له ده‌وڵ��ه‌ت و ئازادیی ئابووریی هه‌بوو له ده‌ست شێخان و عوسامنییه‌كان و ئاغاكان. قسه‌ی بۆ خۆی و گه‌له‌كه‌ی خۆی كرد .بۆیه هه‌م ژینگه‌كه‌ی و بلیمه‌تیی خۆشی بوو ئه‌م بواره‌یان ڕەخساند. به‌یان :مه‌الی گهوره له‌ژێر كاریگه‌ریی كێدا بوو؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: بێگومان كاریگه‌ریی حاجی قادری كۆیی لهسهر ب��ووه ،له نامه‌كانی حاجی قادر و شیعره‌كانی و ی��ادی حاجی ق��ادر ،كه به نامه ده‌ینارد بۆ باوكی مه‌الی گهوره حاجی مه‌ال عه‌بدوڵاڵ ،مه‌الی گه‌ور ه كاتێ ساڵی 1876له‌دایكبوو ،كه ده‌كاته كه‌مرت له سه‌د ساڵ دوای شۆڕشی فه‌ره‌نسی. ناپلیۆن په‌نجا س��اڵ ب��ووه م���ردووه ،كه م��ه‌الی گ��ه‌وره له‌دایكبووه .بزوتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی په‌یدابوون.ده‌گێڕنه‌وه ده‌ڵێن كتێبخانه‌ی مه‌الی گه‌ور ه كتێبێكی لێ بوو
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
دیمانه :هاوكار عبداللە شێخ وه‌سانی
به ناوی ژیانی ناپلیۆن ،یان كتێب به ناوی شۆڕشی پیشه‌سازی ،چجای كاریگه‌ریی محه‌ممه‌د عه‌بده و ئه‌وانی ده‌وروبه‌ر .به نسبه‌ت ئه‌وكات مه‌الی گهوره كه‌سێك بووه به‌ئاگابوو له دنیا و له سه‌رده‌مه‌كه‌ی. به‌یان :نوێگه‌رییه‌كانی مه‌الی گهوره له چیدابوو كه ئه‌وكات ئه‌و به ته‌نیا بوو له‌م شتانه‌دا؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: ئ��هو كه‌سه ب��وو كه وت��ی شێخپه‌رستی له‌به‌رئه‌وه‌ی كه خوێنی پێغه‌مبه‌ریان تێدایه ،ئه‌مه درۆی��ه .دی��اره ئه‌م قسه‌یه له‌وكات بوومه‌له‌رزیه‌ك بوو نایه‌وه .وتی ئافره‌ت عه‌یب نییه بخوێنێت ،مرۆڤێكه وه‌ك پیاو ،كچی خۆیشی نارده قوتابخانه. وتی ك��ورد ب��وون عه‌یب نییه و زمانی كوردی عه‌یب و حه‌رام و كوفر نییه .چۆن عه‌ره‌بی زمانێكه خوا دایناوه ،كوردیش زمانێكه خوا دایناوه .له كاتێكدا ئه‌و شتانه له‌وكاتەدا كوفر بووه ،به‌اڵم ل ه مه‌الی گهوره قبوڵ ده‌ك��را ،چونكه كه‌س حه‌دی نه‌بوو به‌گژیدا بێته‌وه .به دین ،به پاره ،ب ه عه‌قڵ، به پشتیوان ،ده‌ره‌قه‌تی هه‌مووان ده‌هات. به‌یان :ئه‌وكات و ئێستاش هه‌ندێ مه‌ال ،مه‌الی گه‌وره‌یان به ده‌رچوو له دین داده‌نا ،ئایا هۆكاری ئه‌وه چییه؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: بێگومان ئه‌وان ه له مه‌الی گهوره ناگه‌ن. ب��ا شتێكت پ��ێ بڵێم ،ل��ه س��ااڵن��ی كۆن به‌غدا چۆڵ بووه ،ئه‌گه‌ر سه‌یری وێنه‌كان بكه‌ین ،به‌اڵم پێشكه‌وتنێكی زۆر گهوره
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
له‌ئارادابووه ،كه‌چی ئێستا به‌غدا ورد ه ورد ه ده‌گه‌ڕێـته‌وه بۆ زه‌مانی عوسامنی، كه به‌غدا بریتیبوو له (گیتۆ) ،واته گه‌ڕەكی شیعه‌كان و گه‌ڕەكی سوننه‌كان ،گه‌ڕەكی مه‌سیحییه‌كان و گه‌ڕەكی جوله‌كه‌كان ،كه هه‌ریه‌كه و ئه‌ویرتیان به كافر ده‌زانی. ئێستا لە عێراق به‌ڵ ێ پار ه زۆر ه و ڕێگاوبان و ئۆتۆمبێلی نوێی لێیه ،به‌اڵم وه‌كو فكر، باش بزانن به‌ره‌و دوا ده‌ڕوات .دیاره ئه‌مه كوردیش ده‌گرێته‌وه ،كه تیره‌په‌رستی و شێخپه‌رستی و خورافیاتپه‌رستی ده‌ستپێده‌كاته‌وه .یه‌ك مانگ ئه‌و نه‌وته نه‌مێن ێ زۆر ده‌چینه‌وه دواوه .دی��اره په‌یدابوونی م��ه‌الی ئ��اواش كه مه‌الی گه‌وره‌ی پێ كافره ،شتێكی زۆر ئاساییه. به‌یان :پێت وای ه مه‌الی گهوره كاری وای بۆ كراوه كه كااڵ پڕ ب ه بااڵ بێت؟ ئه‌و خوێندنه‌وه و فیستیڤااڵنه‌ی بۆی ده‌كرێت، جێگای خۆیان گرتووه؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: ڤیستیڤاڵی بۆ كراوه ،ویستوویانه حه‌قی خ��ۆی ب��ده‌ن��ێ .دڵ��س��ۆزی گه‌لێك زۆره، له مرۆڤی دینپه‌روه‌ر و ك��وردپ��ه‌روه‌ر و نیشتیامنپه‌روه‌ر ،زۆر خزمه‌تیان كردووه، تا حزبه‌كانیش ڕێ��زی لێ ده‌گ��رن ،به‌اڵم تا ئێستا چه‌ند جار چ��ووم ،یاخود ئه‌و كتێبانه‌ی له‌باره‌ی مه‌الی گهوره نوورساون، به بۆچوونی من ئامانجه‌كه‌یان نه‌پێكاوه. ئێمه‌ش ته‌بیعه‌تێكامن هه‌یه ،كه شتێك تێی ناگه‌ین ،گه‌وره‌ی ده‌كه‌ین .له یادی مه‌الی گهوره بوو ،پێش دوو ساڵ له كۆیه،
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ده‌ڵێ پێغه‌مبه‌ر (درودی خوای لهسهر بێت) ئه‌م قه‌سه‌ی نه‌كردووه، كه خه‌ڵك دابنیشێت و بڵێ فه‌قیرم و خه‌ڵك خێری پێ بكات و پێی بڵێن پیاو. ئه‌و وتی نه‌خێر ،مادام فه‌قیری مانای ئه‌وه نییه كه پیاوی ،مانای ئه‌وه‌ش نییه كه ناپیاوی ،به‌اڵم شانازیی پێوه نه‌كه‌ی و بڵێی چه‌ند فه‌قیر و پیاوم .ئه‌مه قسه‌ی بێ مانای ه وه‌ك ئه‌م شیعره‌ی كه ده‌ڵێت: ئه‌ده‌ب و شه‌رمی حزور ئه‌بغه‌زی خه‌لقی خودایه فه‌قیر و فه‌خور بۆیه ئه‌گه‌ر تۆ فه‌قیر بیت و بێیت دابنیشی و بڵێت خوا لێم ڕازییه ،نه‌خێر ئه‌مه درۆی��ه .به گژ فه‌قیری كورددا چووه‌ته‌وه کە هه‌ر ملكه‌چ بكات و بڵێ له‌خۆیه‌وه دێت .مه‌الی گهوره، كاتی خۆی به فه‌قیری وتووه هه‌سته خۆت بژێنه ،دوعا ده‌كه‌ی زگت پڕبێ ل ه ئه‌ستورك و نان؟ هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ت پ ێ ده‌كرێت؟ هه‌سته تێكۆشه ئه‌گینا فه‌وتاوی. به‌یان :واته مامۆستای گهوره سه‌د ساڵ پێش ئێستا چاره‌سه‌ری بۆ ئێستا پێ بووه؟ محه‌ممه‌د مه‌سعوود محه‌ممه‌د: ناتونین بڵێین چاره‌سه‌ر ،به‌اڵم گشت ده‌رده‌ك��ان��ی ده‌ستنیشان ك��ردووه، ده‌ستی خستووه‌ت ه سه‌ر برینه‌كان، به‌بێ ئه‌مال و ئه‌وال. دی��اره م��اوه‌ی كۆتایی ژیانیشی وه‌ك ده‌گێڕنه‌وه ،بێئومیدیی زۆری پێوه دیار ب��ووه .وتوویه‌تی هیچ سوودی نییه .دیاره بێئومێدییه‌كه‌شی له كورد و ئه‌و ده‌وڵه‌ته نوێیه‌یە بوو كه له عێراق دروستكرا ب��وو ،ئ��هو له مه‌جلیسی دامه‌زراندندا بوو ،به‌اڵم دواتر بێئومێد بوو له‌وه‌ی ك ه هیچ مافی ب ه كورد نه‌دا. هه‌تا ده‌مرم له بۆ كوردان ده‌ناڵم عیالجیان چۆن بكه‌م هاوار به ماڵم
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)41سێشه‌ممه ،2013/6/25ساڵی یەکەم
گفتوگۆ
مێژوونووس ،دكتۆر عیرفان قانعی فه‌رد بۆ به‌یان :حه‌سه‌ن ڕۆحانی بۆ كورد زۆر باش ده‌بێت
كورد له‌سه‌رده‌می ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا هیچ ڕۆڵێكی نه‌مابوو له‌م گفتوگۆیه‌یدا له‌گه‌ڵ ڕۆژنامه‌ی به‌یان ،مێژوونووس و نووسه‌ر ،دكتۆر عیرفان قانعی فه‌رد ،تیشك ده‌خات ه سه‌ر سه‌رده‌می حوكمڕانیی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل ه ئێران و چاره‌نووسی كورد له نێوان نه‌ژاد و ڕۆحانیدا .هه‌روه‌ها ڕای خۆی لهسهر چاالكیی سیاسیی كورد ل ه ناوخۆی ئێران ده‌ربده‌ڕێت و به تووندی دژی بایكۆتكردنی به‌شداریی كایه‌ی سیاسییه .پاشان ده‌رباره‌ی ئیساڵحییه‌كانی كوردستانیش قسه‌ی خۆی ده‌كات. گفتوگۆ :سه‌اڵح ساالر
ب �هی��ان :پ��اش ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی دكتۆر ڕۆحانی ،ئاینده‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ئێران و هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و كوێ ده‌چێت؟ عیرفان قانعی فه‌رد :حه‌سه‌نی ڕۆحانی تا ئه‌و جێگایه‌ی ك ه من بیناسم ،ل ه ساڵی 1989و ه تا ساڵی 2005به‌ڕێوه‌به‌ری شوورای ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئێران ب��ووه .ده‌بێت له‌بیرمان نه‌چێت ئه‌و پیاو ه ك ه له‌و مه‌یدانه‌دا ك��اری ك���ردووه ،پێی خۆش ه سیاسه‌تێكی به‌رفراوانی هه‌بێت .له‌و سۆنگه‌یه‌و ه پێم وای ه ئه‌و پێی باش ه په‌یوه‌ندی و هاوكاریی له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوسێدا هه‌بێت ،هه‌ڕەشه ده‌ره‌كییه‌كان دوورب��خ��ات �هو ه و پێكه‌وه هاوكارییان هه‌بێت .هه‌روه‌ها زۆر گه‌شبینه به‌وه‌ی بتوانێت واڵتانی دراوسێ ڕابكێشێت بۆ ئاڵوگۆڕی فه‌رهه‌نگی ،سیاسی ،ئابووری له‌گه‌ڵ ئێراندا .ب ه كورتییه‌كه‌ی ،پیاوێكی لیرباڵ ه و بۆچوونم وای ه ل ه كرداریشدا هه‌ر وا بێت. ب��هی��ان :ئ��ای��ن��ده‌ی هه‌ڵسوكه‌وتی حكومه‌تی ت���اران و ك��ورد ب���ه‌ره‌و كوێ سه‌رده‌نێت؟ عیرفان قانعی فه‌رد :خۆت د هزانیت من ل ه سااڵنی ڕابوردووشدا ل ه نووسین و دیامنه‌كامندا هه‌میش ه ئه‌وه‌م خستووه‌ته‌ڕوو ك ه پێمخۆش ه ك��وردی ئێران وه‌ك كوردی عێراق و جارجاریش كوردی توركیا ،له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌نددا به‌شداریی كایه‌ی سیاسی بكات .كورد ئه‌گه‌ر ل ه حكومه‌تی ناوه‌ند به‌شداربێت ،ده‌توانێت هاوكاریی كورده‌كانی تریش بكات .ئه‌و سه‌رده‌م ه به‌سه‌رچوو ك ه كابرا هه‌ستێت بدات ه شاخ و بڵێت من ده‌توانم حكومه‌تێك بڕووخێنم و ده‌بێت ئه‌و حكومه‌ت ه بڕووخێت و ئا له‌و بابه‌تانه .له‌به‌ر ئه‌و ه پێم وای ه هه‌ڵسوكه‌وتی سیاسی له‌گه‌ڵ حكومه‌تدا گونجاوتره .من دوو دۆستم هه‌بوو ل ه ئێران هه‌ردووكیان ئاوا بیریان ده‌كرده‌وه. یه‌كێكیان خوالێخۆشبوو به‌هادین ئه‌ده‌ب بوو ،ئه‌وه‌ی دیكه‌ش عه‌بدوڵاڵ ڕەم هزانزاده‌یه. ئه‌وانیش ڕایان وابوو ك ه مامه‌ڵه‌ی سیاسی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ند بۆ كورد زۆر باشرته تا ئه‌وه‌ی من بتۆرێم و بڕۆم بۆ واڵتێكی تر و بڵێم ده‌بێت ئه‌و حكومه‌ت ه بڕووخێنم. پێموابێت باش رت وای ه كورد له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ند كاری سیاسی بكات و به‌شداریی حكومه‌تداری بكات ،ئه‌و ه بۆچوونی منه. به‌یان :باسی موهه‌ندیس ئه‌ده‌بت كرد ،ئه‌ده‌ب هه‌وڵی ده‌دا كورد چاالكانه به‌شداریی هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان بكات و له په‌رله‌ماندا فراكسیۆنێكی ئه‌كتیڤ بێت، به‌اڵم حزبه ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی كوردستانی ڕۆژه���ه‌اڵت هه‌میشه پێداگری لهسهر بایكۆتكردن ده‌كه‌ن ،به ڕای تۆ سیاسه‌تی كامیان شیاوتر ه و كامه‌یان به سوودی كورد ده‌شكێته‌وه؟ عیرفان قانعی ف��ه‌رد :ده‌بێت ئێمه بزانین كامیان ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا باویان ماو ه و ڕێز و حورمه‌تیان هه‌ی ه و كامیان له كوردستانی ئێراندا نفووزیان زیاتر‌ه و خه‌ڵك ب ه قسه‌یان ده‌كات؟ ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ه كۆمه‌ڵه
و دیموكرات و پژاك و ئه‌و حزبانه‌ی تر ،ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریدا به‌ره‌وكوێ هه‌نگاو ده‌نێن و چ بایه‌خێكیان هه‌یه ،ئیحرتاماتم هه‌ی ه بۆ ئه‌وانه‌ی پێیانخۆشبوو ه هه‌وڵێك بۆ ك��ورد ب��ده‌ن و ئ���ازادی و هه‌رشتێكی تر بۆ كورد وه‌ده‌س��ت بێنن ،به‌اڵم ئه‌مری واقیع شتێك ه و ئ�هوهش شتێكی ت��ره.وه‌ك ئه‌مریكاییه‌كان ده‌ڵ��ێ��ن ،ب ه چاویلكه‌ی ڕیالیستییه‌و ه بڕوانین ،ئ�ه‌وان پێیانخۆشه هانی كۆمه‌ڵگ ه بده‌ن بتۆرێت ل ه حكومه‌تی ناوه‌ند و ببێت ه شه‌ڕە ته‌قه ،ده‌ی كۆمه‌ڵگا ناتۆرێت و واناكات .كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی زیاتر پێیخۆش ه بچێت ه سه‌ر سندووقه‌كانی ده‌نگدان و ئه‌و كه‌سەی خۆی پێیخۆش ه هه‌ڵیبژێرێت. ئه‌وه‌ی داوا بكه‌یت خه‌ڵك بتۆرێت و بایكۆت بكات ،باوی نه‌ماوه .ن �هوهی نوێش حه‌ز ده‌ك��ات جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ تارانییه‌ك و ئه‌سفه‌هانییه‌كدا نه‌بێت ،ل ه كایه‌ی سیاسی و ئابووریدا به‌شداریی هه‌بێت .ته‌ماشای ت���ه‌واوی جومگه‌كانی واڵت بكه ،ك��ورد به‌شداریی باشی تێیدا هه‌یه .الی خۆمان كابرا بڕوای نیی ه ل ه سیاسه‌تی كورددا مردووه، ب ه چوارسه‌د كه‌سه‌و ه ل ه كۆی ه دانیشتووه ده‌توانێت چی بكات؟ ئه‌وه‌ی وا ل ه كۆیه، یا قه‌ندیل داده‌نیشێت ،ئاگای ل ه هیچ نییه. كۆمه‌ڵ ه ساڵی 1998پێیخۆشبوو پشتگیری ل ه خاته‌می بكات .سه‌اڵحه‌دینی موهته‌دی ڕۆیشت بۆالی شێخ عیزه‌دینی حسێنی له دیمەشق ل ه ماڵی مام جه‌الل ،سه‌اڵحه‌دینی موهته‌دی ل ه گه‌ڵ سوپای پاسدارانی ئێران كۆبووه‌وه ،هه‌روه‌ها حزبی دیموكرات 7ـ 8جار دانوستانی له‌گه‌ڵ ئێران كردوو ه له سااڵنی دوای شه‌ڕی ئێران و عێراق له‌گه‌ڵ سوپای ئێران و واژۆیان كردوو ه ك ه ته‌ق ه له ئێران نه‌كه‌ن .ده‌بێت ئه‌وه‌شامن بیرنه‌چێت كاتێك ڕەم� هزان�زاد ه پارێزگاری كوردستان (سنه) بوو ،نوێن هرانی كۆمه‌ڵە و دیموكرات ده‌هاتن بو ئێران ،ته‌نانه‌ت یارمه‌تیی باشیان وه‌رد ه گرت. ل ه سه‌رده‌می خاته‌می له‌گه‌ڵ ئێران هاتوچۆیان هه‌بوو ،پاره‌یان ده‌ویست ،جا به خه‌ڵكی ناڵێن! به‌اڵم ئه‌وه‌ی ل ه تاران ل ه پ هرله‌مانه، ئه‌وه‌ی ل ه تاراندا كۆنسێرتێك ب ه كوردی ساز ده‌كات و بیست تا سی ه هزار كه‌س له‌و شه‌وه‌دا به‌شداریی ئه‌و گۆرانییه ،یاخود ئه‌و كۆڕە شیعریی ه ده‌كات ،پێم وای ه ئه‌و ه زیاتر گه‌شه‌كردنی فه‌رهه‌نگی و سیاسه‌تی كورده تا ئه‌وه‌ی ل ه كۆی ه دابنیشێت و بازرگانی ب ه ك��ورده‌و ه بكات و بڵێت ده‌بێت كه‌س به‌شداریی هه‌ڵبژاردن نه‌كات .ده‌ی كه‌س به‌گوێی ناكات ،چوون مردووی سیاسییه! به‌وبۆنه‌یه‌و ه من بۆچوونم وای ه ده‌بێت الپه‌ڕەیه‌كی نوێ ل ه سیاسه‌تی كوردی ئێران هه‌ڵبدرێته‌وه ئه‌وانه‌یش وا ل ه كوردستانی عێراقن ،ته‌نیا مه‌دح و سه‌نای بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ده‌كه‌ن بۆ پار ه و ئه‌و شتانه. بۆی ه ل �هو ڕووه‌و ه م��ن به‌هادینی ئه‌ده‌ب ب ه ڕابه‌رێك بۆ نه‌وه‌ی نوێ د هزانم بۆ ب��واره‌ك��ان��ی سیاسی و فه‌رهه‌نگی و
ئابووری و ته‌واوی كایه‌كانی ژیانی كورد تا ئه‌وه‌ی كابرایه‌ك له‌وێ دانیشتووه .یاخود من ئیرباهیمی یونسی و محه‌مه‌دی قازی ب ه شیاوتر د هزان��م ك ه كاریان ك��ردوو ه بۆ ناساندنی كورد تا ئ�هوهی دوو سێ جنێو ب��ده‌م و بڵێم ده‌بێت ئه‌مشه‌و خامنه‌یی بڕووخێت ،ده‌ی ناڕووخێت! به‌وبۆنه‌یه‌وه من پێم وای ه ڕوانگه‌ی واقیعگ هرایی زۆر خۆشرت ه تا ڕوانگه‌ی خه‌یاڵپاڵوی و پێاموبێت لێره‌و ه تا ئه‌وسه‌ری یۆنان ده‌كه‌م ب ه واڵتێكی كوردی و جیاواز .ئه‌م له‌خۆو ه قسه‌كردنه، له‌م سه‌رده‌مه‌دا باوی نه‌ماوه. به‌یان :به بۆچوونی تۆ ڕۆڵی دكتۆر ڕۆحانی له ئاینده‌ی كوردستاندا چۆن ده‌بێت؟ عیرفان قانعی فه‌رد :سوپاس بۆ خوا ئه‌و ڕوانگه‌ی زۆر باشه ،هاتوو ه بۆ كوردستان وتویه‌تی جێگه‌ی موهه‌ندیس ئه‌ده‌ب چۆڵه و ڕێزیشی بۆ عه‌بدوڵاڵ ڕەم هزانزاد ه پیشان داوه .پێیشی خۆش ه كورد به‌شداریی سیاسیی هه‌بێت .ب�هو حوكمه‌ی دۆستایه‌تییه‌كم له‌گه‌ڵی هه‌ی ه و سێ ـ چوار جار ل ه نزیكه‌وه بینیوم ه و قسه‌ی زۆرم��ان ك���ردووه ،له ڕوانگه‌ی ئه‌وه‌و ه كورده‌كان به‌شێكی جیاواز نین ل ه ئێران ،ئه‌و ڕوانین ه زۆر پیرۆز ه كه ئه‌و پیاو ه ئاوا سه‌یری كورد بكات .جه‌نابی مام جه‌اللیش هاتوو ه چاوی پێی كه‌وتووه و دی��داری له‌گه‌ڵیدا ك��ردوو ه كاتی خۆی، ئه‌ویش ڕێزێكی زۆری ل ه مام جه‌الل گرتووه له‌وه‌ی كورد سیاسه‌ت بكات و بتوانێت له گۆڕەپانی سیاسیدا گه‌ش ه بكات .ل ه به‌رگی دووه‌می كتێبه‌كه‌م لهسهر مام جه‌الل (پاش 60ساڵ ،ژیان و بیره‌وه‌ریی جه‌الل تاڵه‌بانی) دیامنه‌م له‌گه‌ڵیدا ساز داوه ،ده‌یوت «ده‌بێت هانی مام جه‌الل بدرێت تا به‌و شێو ه جوانه سیاسه‌ت بكات و كورد حه‌وت تا هه‌شت پیاوی ئاوای هه‌بێت ،له‌م قۆناغه‌دا ده‌توانێت هه‌ڵسوكه‌وت بكات و باش گه‌ش ه بكات». بۆی ه له‌وباره‌یه‌و ه ڕام وای ه ئه‌و بتوانێت هانی كورده‌كان بدات تا بووژانه‌وه‌یه‌كی سیاسییان هه‌بێت. ئه‌وكاته‌ش ك ه خاته‌می هات ،توانی ده‌روازه‌ی��ه‌ك بكاته‌و ه ك ه كورد به‌شداریی سیاسی و فه‌رهه‌نگی بكات .ل ه سه‌رده‌می ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا به‌داخه‌و ه وانه‌بوو ،زۆر به‌رته‌سك و ته‌نگوچه‌ڵه‌مەی زۆر هاتنه گۆڕێ .ئه‌و شه‌ڕ و تێهه‌ڵدانه‌ی ل ه سه‌رده‌می ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا ڕوویداوه ،ب ه پێچه‌وانه‌وه ل ه سه‌رده‌می ڕۆحانیدا كورد ده‌توانن بێنه‌وه بۆ سه‌ر گۆڕەپانی سیاسی. ب�هی��ان :ب��ه‌اڵم نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له ت��اران (ن��ازم ده‌ب��اغ) ده‌ڵێت: بڕیاری سه‌ره‌كی به‌ده‌ست تاكه كه‌سێكه‌وه نییه ،بۆ منوونه سه‌رۆككۆمار ئه‌و سه‌اڵحیاته ته‌واوه‌ی نییه كه بتوانێت گۆڕانی ڕیشه‌یی له سیاسه‌تی ده‌ره‌كیی ئێراندا بكات .بۆ ئه‌مه‌یان چی ده‌ڵێیت؟ عیرفان قانعی فه‌رد :ئیحرتامات و ڕێزی ت �ه‌واوم هه‌ی ه بۆ قسه‌كانی مامۆستا نازم، قسه‌كانی زۆر ت�ه‌واوه ،به‌اڵم با بۆی ته‌واو
بكه‌م .ئه‌وه‌ی ك ه ئه‌و ده‌یڵێت ڕوانگه‌یه‌كی سیاسه‌تی كه‌الن (یا به‌رفراوان)ـه ،ئه‌وه‌ی من ده‌یڵێم ڕوانگه‌ی سیاسه‌تی ئیجرائییه، سه‌رۆككۆمار ده‌توانێت ئیرائاتی خۆی بكات، ل ه سیاسه‌تی كه‌الندا قسه‌كانی مامۆستا نازم له‌جێی خۆیدایه ،به‌اڵم له‌پێناوی خزمه‌ت ب ه ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئێراندا ،ده‌توانێت ڕۆڵێكی باش ببینێت ،بۆ منوون ه ل ه ڕووی سیاسه‌تی ك �ه‌الن (سیاسه‌تی ب�ه‌رف�راوان) دا بواتێنێت بە چاوێكی باشه‌و ه ته‌ماشایان بكات .ده‌توانێت ل ه كێشه‌كانی تریشدا ڕۆڵێكی به‌رچاو ببینێت. به‌یان :ئاینده‌ی ئیساڵحییه‌كان له كوردستان چۆن ده‌بینیت؟ عیرفان قانعی ف�ه‌رد :بۆچوونم وایه ده‌بێت ئیساڵحییه‌كانی كوردستان هه‌نگاوی یه‌كه‌میان هه‌نگاوی فه‌رهه‌نگی بێت، كولتووری كوردستان ب ه باشی ب ه ئێران بناسێنن ،تا بتوانێت جێپێی خۆی بكاته‌وه. ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای كولتوور و فه‌رهه‌نگ كورد ده‌توانێت سیاسه‌تی باشی هه‌بێت. كاتێك ئێم ه فه‌رهه‌نگێكی باشامن نه‌بێت، سیاسه‌تێكی باشیشامن نابێت .من ڕام وای ه له‌جیاتی ئ�هوهی بكه‌وین ه ئ�هوهی با مزگه‌وتێكی ئه‌هلی سونن ه ل ه تاراندا هه‌بێت، با وه‌زیرێكی كوردمان ل ه تاران هه‌بێت ،با ئه‌م مزگه‌وت ه ل ه مه‌هاباد بێت و ل ه تاران نه‌بێت ،قه‌یچێكا. با كار لهسهر ئه‌و ه بكه‌ن خوێندكارانی كورد چه‌ندێكیان ده‌توانن بروز بكه‌ن و له زانكۆكانی ئه‌مریكا و ئه‌وروپادا بخوێنن ،یان وه‌ك دوای ساڵی 1966ك ه كورد ڕۆشت بۆ به‌غدا و توانی زانكۆی سلێامنی بكاته‌وه .من له‌و ڕوانگه‌یه‌و ه ته‌ماشای كێشه‌كان ده‌كه‌م. به‌یان :ئاینده‌ی سیاسیی كوردستان چۆن ده‌بینیت؟ عیرفان قانعی ف �ه‌رد :ئه‌گه‌ر بتوانن كۆمه‌ڵگه‌ی ك��وردی هانبده‌ن هاوكاریی حكومه‌تی ن��اوه‌ن��د بكات و به‌شداریی سیاسه‌تی ناوه‌ند بكات و ل ه پ هرله‌مانی ئێران و له‌ناو حكومه‌تیشدا قسه‌ی خۆیان هه‌بێت، بزانن چییان ل ه حكومه‌تی ناوه‌ند ده‌وێت و چی ده‌كه‌ن و بۆ كوێ ده‌ڕۆن ،ئه‌مان ه سێ پرسیار ه نه‌وه‌ی نوێ به‌دوای ئه‌وه‌دا ده‌گه‌ڕێ و ده‌بێت سیاسییه‌كانی كوردیش ل ه ئێران به‌دوای ئه‌وه‌دا بگه‌ڕێن ،الپه‌ڕەیه‌كی نوێ هه‌ڵبده‌نه‌و ه و مه‌نهه‌جێكی نوێیان هه‌بێت ك ه بتوانن نه‌وه‌ی نوێ لهسهر ئه‌و ڕێبازه پەروەردە بکه‌ن. به‌یان :خۆت باشرت ده‌زانیت ئێستا ئێران له‌ژێر بارێكی قورسی ئابووریدا ده‌ژی، به‌تایبه‌تی له سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتدارێتیی ئه‌حمه‌دی ن���ه‌ژاددا ك�ه ب �هو سیاسه‌ته تووندڕەوانه‌ی ئێرانی گۆشه‌گیر كرد .ئێستا ئه‌م سه‌رۆككۆمار ه نوێیه‌ی ڕیفۆرمخوازان ده‌توانێت بارودۆخی ئابووریی ئێرانییه‌كان باشرت بكات؟ عیرفان قانعی ف���ه‌رد :ده‌توانێت ده‌روازه‌ك��ان��ی جیهان ب ه ڕووی ئێراندا وااڵ بكات .ئ �هوهی ك ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد
ئەوەى لە تاران لە پەرلەمانە ،باشترە لەوەى لە کۆیە دانیشتووە و بازرگانى بە کوردەوە دەکات ب ه هه‌ڵچوون و ب ه كۆمه‌ڵ ه قسه‌یه‌ىك بێ مەعنا ك ه دروشمكاری ب��وون و واقیعی نه‌بوون ،ك ه ته‌نانه‌ت كورد ل ه سه‌رده‌می ئ��ه‌ودا هیچ ڕۆڵێكی نه‌مابوو ،ته‌نانه‌ت فه‌رماندارێكیشامن نه‌بوو .ئێستا ئه‌و قسانه ل ه دونیادا باویان نه‌ماو ه ك ه تۆ بڵێیت واڵتێك ده‌سڕمه‌و ه لهسهر نه‌خشه‌ی جوگرافیا ،ئه‌مه ناكرێت .یان تۆ هۆڵۆكۆست ب ه درۆ بزانیت و مێژوونووسه‌كانیش ب ه ڕاستی بزانن ،یاخود دوێنێشه‌و خه‌ونم ب ه په‌یامبه‌رو ه بینیوه (درووی خوای لێبێت) ك ه ئ�هوهی كرد و ئه‌وه‌ی پێوتم ،كه‌چی مه‌الكان پێی پێده‌كه‌نن و ده‌ڵێن ئه‌و كابرای ه بارزگانی ب ه ئایینه‌وه ده‌كات .بۆی ه بۆچوونم وای ه ئه‌م پیاو ه به سیاسه‌تی سه‌رده‌مییان ه بتوانێت له‌گه‌ڵ جیهاندا قس ه بكات و دووربكه‌وێته‌و ه له‌و قس ه مندااڵنانه‌ی پێشوو.بتوانێت ئێران بباته‌و ه ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ك ه ل ه ڕۆژهه‌اڵتی ناویندا جێگه‌ی گرنگی خۆی هه‌بێت. ب��هی��ان :ده‌رب�����اره‌ی په‌یوه‌ندییه ده‌ره‌كییه‌كانی ،به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت بە ئێمه له هه‌رێمی كوردستان ،بۆچوونی ئه‌و چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟ عیرفان قانعی ف�ه‌رد :ئه‌وه‌نده‌ی من قسه‌م له‌گه‌ڵ كردوو ه و لێی تێگه‌یشتووم، ئه‌و حه‌ز ده‌ك��ات ك��ورد ل ه عێراق له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ند به‌شدار بێت و كاری سیاسیی خۆی بكات و یه‌كپارچه‌یی خاكی عێراق بپارێزێت ،هه‌روه‌ها ل ه ناوه‌ندی بڕیاری حكومه‌تی عێراق به‌شدار بێت .ئه‌و ئه‌وه‌شی به‌الو ه گرنگ ه ك ه په‌یوه‌ندیی نێوان كورد و شیع ه زۆر پێویسته .هه‌روه‌ها حه‌ز ده‌كات كورد گه‌شبین بێت ب ه ئاینده‌ی خۆی و ڕەشبین نه‌بێت و ڕێگ ه ن �ه‌دات كه‌س ل�هم�لاوالو ه ده‌س��ت بخه‌ن ه ناو كاروباری
ناوخۆیی كورده‌و ه و سیاسه‌تێكیان هه‌بێت ب ه گشتی بۆ عێراق و ب ه تایبه‌تییش بۆ ك��وردس��ت��ان .پێموابێت ئ �هو ح �ه‌ز بكات كورده‌كانی ئێرانیش ب ه هه‌مان ڕێگه‌ی كورده‌كانی عێراقدا ب��ڕۆن و به‌شداریی سیاسیی واڵته‌كه‌یان بن .بۆی ه بۆچوونم وایه ل ه سه‌رده‌می ئه‌مدا په‌یوه‌ندییه‌كانی ئێران و هه‌رێمی كوردستان زۆر باشرت ده‌بێت. ده‌مێنێته‌و ه سه‌ر ئ �هوهی ك ه كێ ده‌بێت ب ه سه‌رۆكی هه‌رێم و كورده‌كانی عێراق چۆنچۆنی مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ ئێران ده‌كه‌ن و تا بتوانن له‌م ده‌رفه‌ت ه كه‌ڵك وه‌ربگرن و به باشی له‌یه‌كرت تێبگه‌ن. به‌یان :ڕەنگه ئه‌وه په‌یوه‌ندیی به‌و نوێنه‌ره‌ی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه هه‌بێت له تاران ،كه ئایا نازم عومه‌ر ده‌باغ تا چه‌ند دیبلۆماسییانه په‌یوه‌ندییه‌كان دەباته ئاستی به‌رزتر و ئه‌و ئه‌رك ه سه‌نگینه هه‌ڵسوڕێنێت، بۆچووىن تۆ سەبارەت بەمە چۆنە؟ عیرفان قانعی فه‌رد :له‌بیرمان نه‌چێت نوێنه‌ره‌كه‌ی هه‌رێم ل ه تاران پیاوێكی زۆر به‌ئه‌زموونه .سااڵنێك ه له‌و مه‌یدانه‌دا كار ده‌كات و زۆر كه‌سایه‌تیی ئێران ده‌ناسێت. ته‌نانه‌ت من زۆرج��ار به‌هۆی ئ �ه‌وه‌وه چاوم ب ه كه‌سایه‌تیی ه پایه‌به‌رزه‌كانی ئێران ده‌كه‌وت .ئه‌و پیاوێكی جوامێر‌ه و ڕێزی زۆری الم هه‌ی ه و په‌یوه‌ندیامن وه‌ك باوك و فه‌رزه‌ند واینە ،بۆی ه ئه‌و ده‌توانێت زه‌مین ه سازبكات بۆ سیاسییه‌كانی عێراق تا په‌یوه‌ندییه‌كانیان پته‌وتر و به‌ره‌وپێشه‌وه به‌رن .من ئه‌و ب ه سامانێك داده‌نێم كه سیاسییه‌كانی ك��ورد بتوانن كه‌ڵكی لێ وه‌ربگرن و وه‌ك باڵیۆزێكی گ �ه‌ور ه كه پێی ده‌وترێت (شیخ السفراء) سوودی لێ ببینن.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.41 First Year, June 25, 2013
هاوژین عومه‌ر
یه‌كێتی له‌م قۆناغه‌دا! شوێنكه‌وته‌یی یه‌كێتی بۆ پارتی ،ڕازیبوونی یه‌كێتی ب ه هه‌ر مه‌رج و ته‌نانه‌ت سووكایه‌تییه‌كی پارتی ،سااڵنێك ه مشتومڕی زۆری ل ه ناوه‌ند ه سیاسی و میدیاییه‌كاندا ناوه‌ته‌وه .ئه‌م بابه‌ت ه نه‌ك ته‌نها ل ه قاڵبی شیكارییه‌كی سیاسی و ڕۆژنامه‌وانیدا نه‌مایه‌وه، به‌ڵكو بوو ب ه واقیعێكی حاشاهه‌ڵنه‌گر ،تا ئه‌و ڕادده‌یه‌ی ناكۆكیی قووڵی ل ه ناوخۆی ئه‌و حزبه‌شدا دروستكرد ،ك ه سه‌رئه‌نجام جیابوونه‌و ه و دابه‌شبوونیشی به‌دوای خۆیدا هێنا. ب ه درێژایی ته‌مه‌نی ئه‌و شوێنكه‌وته‌ییه ،هه‌موان ئاواته‌خوازی هه‌ستانه‌وه‌ی یه‌كێتی و مانه‌وه‌ی ئه‌و حزب ه بوون وه‌كو به‌ربه‌ستێك له‌به‌رده‌م هه‌ژموونی پارتی و ڕێگه‌نه‌دانی ب ه كۆنرتۆڵكردنی هه‌موو جومگ ه سیاسی و ئابوورییه‌كان و حوكمڕانیی ئه‌م هه‌رێمه. به‌اڵم ب ه پێچه‌وانه‌وه ،هه‌ر جارێك ویسته‌كانی یه‌كێتی و پارتی ڕووبه‌ڕوو ده‌بوونه‌وه، دوای دانوستان و كۆبوونه‌وه‌كانی لوتك ه و مه‌كته‌بی سیاسی ،یه‌كێتی چۆكی داده‌دا و ب ه ده‌ستی خاڵی ده‌گ هڕایه‌وه ،جار له‌دوای جار سازشی زیاتری ده‌كرد .ته‌نانه‌ت به‌شێك ل ه سه‌ركرده‌كانی ئه‌و حزبه ،سه‌رقاڵی تیۆریزه‌كردن و پاساوهێنانه‌و ه بۆ ئه‌و مساوه‌م ه و شوێنكه‌وته‌یی ه بوون. ل ه غیابی تاڵه‌بانی و ئه‌و مشتومڕ و دابه‌شبوون ه سیاسییه‌ی سه‌باره‌ت ب ه ده‌ستوور و سه‌رۆكایه‌تیی بارزانی و دیاریكردنی واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان هاتن ه ئاراوه ،یه‌كێتی ئاره‌زووی هه‌ستانه‌وه‌ی كرد .هه‌ڵوێسته‌كانی ئه‌م حزبه ،سه‌باره‌ت ب ه نزیكبوونه‌و ه ل ه گۆڕان، دابه‌زین ب ه لیستی جیا ،گ هڕاندنه‌وه‌ی ڕەشنووسی ده‌ستوور بۆ پ هرله‌مان ،سكااڵكردن له دژی زیادكردنی ژماره‌ی دانیشتووان ل ه هه‌ولێر و دهۆك ،هه‌موو ئه‌مان ه له‌و ئاره‌زووه‌وه سه‌رچاوه‌یان گرت .ئه‌م هه‌ڵوێستانه ،ل ه زه‌ینی تاكی كورددا ،س هرله‌نو ێ یه‌كێتییان له جه‌ماوه‌ر و ئۆپۆزسیۆن نزیككرده‌وه. به‌اڵم ل ه دوای نامه‌كه‌ی بارزانی بۆ پ هرله‌مان ،له‌گه‌ڵ جموجوڵ و كه‌وتنه‌خۆی پارتی بۆ مه‌سه‌له‌ی ده‌ستوور و كاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی ،جارێكی تر یه‌كێتیی و به‌شێك له سه‌ركرده‌كانی ئه‌و حزبه ،ئاره‌زووی تێكه‌ڵبوونه‌و ه ب ه گه‌مه‌كانی پارتی ده‌كه‌ن و هاوكارن بۆ دواخستنی هه‌ندێك ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ئه‌م ه ڕاستییه‌ك ه و ئێستا یه‌كێتی و زۆرێك له سه‌ركرده‌كانی ،بۆ خۆپاراسنت ل ه تووڕە‌یی پارتی و درێژەدان ب ه شوێنكه‌وته‌یی ،په‌یڕە‌وی ده‌كه‌ن .گه‌ر وا نییه ،بۆچی سه‌رۆكی پ هرله‌مان ل ه ئاستی ئه‌و چاوه‌ڕوانییه‌دا كار ناكات كه خه‌ڵكیش و زۆرێك ل ه حزبه‌كان ،ب ه جه‌ماوه‌ری حزبه‌كه‌ی خۆشیه‌وه ،ئاره‌زووی ده‌كه‌ن؟ بۆچی هه‌ڵوێستی لهسهر داوای ( )39پ هرله‌مانتاره‌ك ه ڕوون نییه ،سه‌باره‌ت ب ه لێكۆڵینه‌وه ل ه زیادكردنی ژماره‌ی دانیشتووانی هه‌ولێر و دهۆك؟ بۆچی ئاسانكاری ده‌كات تاوه‌كو له ژێر باڵی ئه‌ودا پ هرله‌مان بكرێت ه ئامرازێك بۆ دواخستنی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم؟ ئه‌وه‌ی ئێستا جێگه‌ی پرسیاره ،ئه‌م هه‌ڵوێست ه نوێی ه و ئه‌م بادانه‌وه‌یه‌ی یه‌كێتییه. یه‌كێتیی به‌ر ل ه ئاهه‌نگه‌كانی ساڵیاد و دوای ئاهه‌نگه‌كان ،خاوه‌نی دوو گوتار و دوو سیاسه‌تی پێچه‌وانه‌یه .پێشرت ده‌یوت ڕە‌شنووس بۆ پ هرله‌مان ،ئێستاش ده‌ڵێت سازان .تكایه ب ه ڕوونی پێامن بڵێن كامه‌ی ه سیاسه‌تی یه‌كێتی له‌م قۆناغه‌دا؟
Reklam
Reklam