ژمارە ٤٧

‫که‌ش‌و هه‌وا‬

‫‪/٣‬شەممە ‪/4 38‬شەممە ‪/5 38‬شەممە ‪ 39‬که‌رکوک ‪/٣‬شەممە ‪/4 46‬شەممە ‪/5 46‬شەممە ‪47‬‬ ‫هه‌ولێر ‪/٣‬شەممە ‪/4 46‬شەممە ‪/5 46‬شەممە ‪ 47‬سلێمانی ‪/٣‬شەممە ‪/4 43‬شەممە ‪/5 43‬شەممە ‪44‬‬ ‫‪ 24‬دهۆک ‬ ‫‪29‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬

‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان‬ ‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‪ ،‬ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشەممە ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫بیروڕا‬

‫زمانى ستاندەر‬ ‫و سروودى‬ ‫نیشتمانى‬

‫‪12‬‬ ‫وەرزش‬

‫بەرشەلۆنە‬ ‫بۆندى نوێى‬ ‫پێشکەش‬ ‫دەکات‬

‫شەڕى ئەمجارەى هەڵبژاردن‬ ‫لە فەیسبووک دەبێت‬

‫شۆڕش حاجى بۆ بەیان‪:‬‬ ‫بودجه‌ی ‪2014‬ی عێراق‬ ‫(‪ )157‬تریلیۆن دیناره‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ده‌كاته‌ (‪ )130‬ملیار دۆالر ‬ ‫‪4 6‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫بریکارى وه‌زیری ناوخۆ‪ :‬په‌كه‌كه‌ و موخابه‌راتی واڵتانی ده‌وروبه‌ر ده‌یكڕن‬

‫ل ‌ه كوردستان نرخی چه‌ك‬ ‫چوار هێندە به‌رزده‌بێته‌وه‌‬ ‫الپەڕە‪5 :‬‬

‫‪8‬‬ ‫پریاسکە‬ ‫دکتۆرەکان‬ ‫نەخۆشیی‬ ‫دەروونییان‬ ‫هەیە‬

‫‪9‬‬

‫ب�ه‌پ��ێ��ی ئ���ه‌و زان��ی��اری��ی��ان�ه‌ی‬ ‫ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون‪ ،‬له‌ ماوه‌ی‬ ‫ڕابردوودا نرخی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی‬ ‫له‌ بازاڕە‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ب �ه‌ ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی ب��ه‌رچ��او زی��ادی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌رزبوونه‌وه‌كه‌ش له‌ نێوان‬ ‫‪ %200‬بۆ ‪%400‬ـ �ه‌ بۆ هه‌ندێك له‌‬ ‫چه‌كه‌كان‪ .‬شاره‌زایه‌كی ئه‌و بواره‌ش‬ ‫ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ به‌رزبوونه‌وه‌كه‌‬

‫له‌ دوای سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی سوریا و‬ ‫به‌ تایبه‌تیش دوای دروستبوونی شه‌ڕی‬ ‫نێوان «به‌ره‌ی نورسه‌» و هێزه‌كانی په‌یه‌ده‌‬ ‫ڕوویداوه‌‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی ئ���ه‌و زان��ی��اری��ی��ان �ه‌ی له‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگاداره‌وه‌ كه‌ نه‌یویست‬ ‫ناوی ئاشكرا بكرێت‪ ،‬ده‌ستی (به‌یان)‬ ‫كه‌وتوون‪ ،‬به‌ر له‌ سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی‬ ‫سوریا و دروستبوونی ش��ه‌ڕی نێوان‬ ‫«به‌ره‌ی نورسه‌» و هێزه‌كانی په‌یه‌ده‌ له‌‬ ‫ناوچه‌ كوردییه‌كانی ڕۆژئاوای كوردستان‪،‬‬

‫نرخی چه‌كێكی ج��ۆری «ق �ه‌ن��اس» ل ‌ه‬ ‫نێوان (‪ )1500-1300‬دۆالردا بووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫نرخه‌كه‌ی ب�ه‌رزب��ووه‌ت�ه‌وه‌ بۆ (‪)5500‬‬ ‫دۆالر‪ .‬چه‌كێكی جۆری «بیكه‌یسی» كه‌‬ ‫نرخه‌كه‌ی (‪ )2200‬دۆالر ب��ووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫نرخه‌كه‌ی گه‌یشتۆته‌ (‪ )8000‬دۆالر‪.‬‬ ‫«دۆشكه‌ی دوانزه‌ و نیو» كه‌ نرخه‌كه‌ی‬ ‫(‪ )4000‬دۆالر بووه‌‪ ،‬ئێستا بۆ (‪)10000‬‬ ‫دۆالر ب�ه‌رزب��ووه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬ه��ه‌روه‌ك پێشرت‬ ‫نرخی كاڵشینكۆفێكی خراپ (‪ )300‬هه‌زار‬ ‫دینار بووه‌‪ ،‬ئێستا نرخه‌كه‌ی گه‌یشتووەته‌‬

‫(‪ )700‬ه �ه‌زار دینار‪ .‬ب�ه‌اڵم نرخی‬ ‫چه‌كێكی كاڵشینكۆف له‌ جۆری‬ ‫مزه‌ڵی كه‌ نرخه‌كه‌ی پێشرت (‪)1500‬‬ ‫دۆالر ب��ووه‌‪ ،‬ئێستا گه‌یشتووەته‌‬ ‫(‪ )3000‬دۆالر‪.‬‬ ‫ب��ه‌ ل��ێ��ك��دان��ه‌وه‌ی ڕێ���ژه‌ی‬ ‫به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی ئه‌و چه‌كانه‌ش‪،‬‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ به‌رزبوونه‌وه‌كه‌ به‌‬ ‫ڕێژە‌ی ‪ %200‬بۆ ‪ %400‬ڕوویداوه‌‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕەی هه‌واڵ و ڕاپۆرت‪.‬‬

‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫به‌پێی به‌دواداچوونێكی (به‌یان)‪،‬‬ ‫ح��زب�ه‌ك��ان پ���اره‌ی ت �ه‌رخ��ان��ك �راو بۆ‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ئاشكرا‬ ‫ناكه‌ن‪.‬‬ ‫عه‌لی ق��ادر‪ ،‬سه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم‪ ،‬ڕایگه‌یاند «بۆ‬ ‫هه‌ڵمه‌تی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫پێویست ‌ه تێچوونی هه‌ڵمه‌تی هه‌ر‬ ‫حزب و لیستێك دیاریبكرێت و له‌ژێر‬ ‫چ��اودێ��ری كۆمسیۆندا بێت‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تا ئێستا ل ‌ه هه‌رێم یاسای‬ ‫حزبه‌كان نیی ‌ه و داهاتیشیان ب ‌ه سیستم‬ ‫و له‌ژێر كۆنرتۆڵی پ ‌هرله‌ماندا نییه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫تێچووی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك به‌پێی توانای دارایی خۆیه‌تی‪،‬‬ ‫نه‌ك ستانداردێك»‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕە‌ی هه‌واڵ و ڕاپۆرت‬

‫بیالل سلێمان‪:‬‬ ‫حكومه‌تی بنكه‌فراوان‬ ‫كاتی نه‌ماوه‌‬

‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫ل ‌ه دیدارێكی تایبه‌تی (به‌یان)‬ ‫دا بیالل سلێامن‪ ،‬ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ ،‬ئاماژ ‌ە به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ل ‌ه ئێستادا دروستكردنی‬ ‫حكومه‌تی بنكه‌فراوان كاتی نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو له‌سه‌ر چه‌ند پرسێكی تایبه‌ت‬ ‫ب � ‌ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان‪ ،‬كشانه‌وه‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ل ‌ه پ ‌هرله‌مان و هه‌ڵوێست‬ ‫و كاردانه‌وه‌كانی ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ری‪،‬‬ ‫ن��او ‌ه دووب��ار ‌ه و زیاده‌كانی لیستی‬ ‫ده‌ن��گ��د ‌هران و قس ‌ه و لێدوانه‌كان‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی ح��زب �ه‌ك��ان��ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌و ‌ه ده‌دوێت‪.‬‬ ‫بیالل سلێامن ئاماژ ‌ە به‌و ‌ه ده‌كات‬ ‫«ئه‌گه‌ر كۆمسیۆن ناو ‌ه نایاساییه‌كان‬ ‫نه‌سڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌ی ‌ه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫بێالیه‌ن نییه‌»‪ .‬پێیشیوای ‌ه كشانه‌وه‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ل ‌ه پ ‌هرله‌مان ل ‌ه دوای‬ ‫‪8/20‬ە‌و ‌ه ئیجابیاتی زیاتره‌‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕە‌ی ڕۆژ‪.‬‬

‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬

‫حزبه‌كان بودجه‌ی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئاشكرا ناكه‌ن‬

‫‪Tuesday, No, 47‬‬ ‫‪First Year, Aug13, 2013‬‬

‫‪ 1870‬به‌ندكراوی تێدایه‌ و ‪150‬یان كوردن‬

‫به‌یان زانیاریی ورد له‌سه‌ر به‌ندكراوانی قه‌اڵی سوسێ باڵوده‌كاته‌وه‌‬ ‫به‌یان‪ .‬سلێامىن‬ ‫به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ست‬ ‫(به‌یان) كه‌وتوون‪ 1870 ،‬به‌ندكراوی‬ ‫كورد و بیانی له‌ به‌ندیخانه‌ی قه‌اڵی‬ ‫سوسێ به‌ند كراون‪ .‬ئه‌و ‪ 11‬كورده‌شی‬ ‫به‌ گومانی شكاندنی زیندانیی كه‌ركووك‬ ‫حوكم درابوون‪ ،‬له‌و به‌ندیخانه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫قه‌اڵی سوسێ‌ كه‌ به‌ندیخانه‌یه‌كی‬ ‫فیدراڵییه‌ و له‌ ڕووی ئیدارییه‌وه‌ سه‌ر به‌‬

‫حكومه‌تی ناوه‌ندی عێراقه‌‪ ،‬كه‌وتووه‌ت ‌ه‬ ‫سنووری پارێزگای سلێامنییه‌وه‌‪ .‬له‌‬ ‫ئێستادا ‪ 1870‬ب�ه‌ن��دك�راوی تێدایه‌‬ ‫كه‌ زیاتر له‌ ‪ 500‬كه‌سیان حوكمی‬ ‫ل��ه‌س��ێ��داره‌دان��ی��ان ه��ه‌ی��ه‌‪ .‬به‌پێی‬ ‫زانیارییه‌كانی به‌رده‌ستی (به‌یان)‬ ‫«‪ 150‬كه‌سیان كوردن و ئه‌وانی دیكه‌‬ ‫عه‌ره‌بی سوننه‌ و شیعه‌ن و ‪ 100‬كه‌سی‬ ‫بیانیش كه‌ خه‌ڵكی واڵتانی (ئێران‪،‬‬ ‫تونس‪ ،‬جه‌زائیر‪ ،‬سۆماڵ‪ ،‬سودان‪ ،‬نیپاڵ‬

‫و به‌نگالدیش)ن‪ .‬م��اوه‌ی �ه‌ك ب �ه‌ر ل ‌ه‬ ‫ئێستاش ‪ 13‬به‌ندكراوی سعودی به‌پێی‬ ‫ڕێكه‌وتنێك له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ئه‌و واڵته‌‪،‬‬ ‫ڕەوان �ه‌ی سعودیه‌ كراونه‌ته‌وه‌ و ئه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌ی ماویانه‌ له‌ كاتی به‌ندیبوونیان‪،‬‬ ‫ل���ه‌وێ‌ ت����ه‌واو ده‌ك�����ه‌ن‪ ،‬ه��اوك��ات‬ ‫به‌ندكراوانی عێراقی له‌ به‌ندیخانه‌كانی‬ ‫سعودیه‌ نێردراونه‌ته‌وه‌ بۆ عێراق»‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی له‌ ماوه‌ی ڕابردووشدا‬ ‫به‌ندیخانه‌ی ك��ه‌رك��ووك شكێرنا و‬

‫به‌ندكراوه‌كانی نێوی هه‌اڵتن‪ ،‬په‌نجا‬ ‫كه‌س به‌ تۆمه‌تی ده‌ستهه‌بوونیان له‌‬ ‫ڕووداوه‌كه‌ ده‌ستگیر كران‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی‬ ‫ئ �ه‌و زانیارییانه‌ی (ب �ه‌ی��ان) ده‌ستی‬ ‫كه‌وتووه‌‪ 39« ،‬كه‌سیان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫شیعه‌ بوون‪ ،‬ئازاد كراون و ته‌نیا ‪11‬‬ ‫كورد به‌ شه‌ش ساڵ به‌ندكردن حوكم‬ ‫دراون‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌ریشكه‌وتووه‌‬ ‫بێتاوانن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا له‌ به‌ندیخانه‌ی‬ ‫قه‌اڵی سوسێ‌ به‌ندكراون»‪.‬‬

‫نه‌جات سورچی‪ :‬به‌ڵگه‌ی‬ ‫ده‌ستتێكه‌ڵكردنی‬ ‫كاندیدانی پارتی له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌عس باڵوده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫دوای دوورخستنه‌وه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمسیۆنه‌وه‌ له‌ خۆكاندیدكردن بۆ‬ ‫ئه‌ندامێتیی په‌رله‌مانی كوردستان‪،‬‬ ‫نه‌جات سورچی‪ ،‬سكرتێری پارتی‬ ‫پارێزگارانی كوردستان له‌ دیدارێكی‬ ‫ڕۆژن��ام �ه‌وان��ی��دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ (ب �ه‌ی��ان)‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێستی خ��ۆی ل��ه‌و ب��ڕی��اره‌ی‬ ‫كۆمسیۆن ڕوون كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پێی وایه‌ ته‌نیا پارتی له‌پشت‬ ‫ب��ڕی��اری دوورخستنه‌وه‌كه‌یه‌تی و‬ ‫ده‌ڵێت «به‌ڵگه‌ی ده‌ستتێكه‌ڵكردنیان‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌عس‪ ،‬له‌سه‌ر كاندیده‌كانی‬ ‫ئه‌و حزبه‌ باڵوده‌كه‌مه‌وه»‪.‬‬ ‫ن����ه‌ج����ات س����ورچ����ی ئ���ه‌و‬ ‫ده‌نگۆیانه‌شی ڕە‌ت ك��رده‌و ‌ه كه‌ له‌‬ ‫ئه‌گه‌ری به‌شدارنه‌بوونیان له‌ كێربكێی‬ ‫هه‌ڵبژاردندا‪ ،‬ده‌نگ به‌ بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان بده‌ن‪ ،‬له‌و ڕووه‌شه‌و ‌ه ڕوونی‬ ‫كرده‌وه‌ ئه‌وان تائێستا بڕیاریان نه‌داوه‌‬ ‫پاڵپشتی هیچ لیستێك بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ به‌ بڕیاری مه‌كته‌بی سیاسيی‬ ‫حزبه‌كه‌یان ده‌بێت‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕەی هه‌واڵ و ڕاپۆرت‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫ژمار ‌ه (‪ ،)47‬سێشه‌مم ‌ه ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫كۆمسیۆن ده‌ڵێت به‌گوێره‌ی ستاندارده‌ جیهانییه‌كان نیی ‌ه‬

‫حیزبەکان بودجه‌ی بانگه‌شه‌كانی هه‌ڵبژاردن ئاشکراناکەن‬ ‫شڤان عه‌لی‬ ‫له‌ ساته‌وه‌ختی ده‌ستپێكردنی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬كۆمه‌ڵێك پرسیار‬ ‫و تێبینی دێنه‌ئاراوه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫میكانیزمی بانگه‌شه‌ی الیه‌نه‌كان و‬ ‫ورده‌كاریی به‌ڕێوه‌چوونیان‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ل��ه‌و س �ه‌روب �ه‌ن��ده‌ش��دا‬ ‫الیه‌نێكی پڕۆسه‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كانی‬ ‫ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ك���ه‌ خ���ه‌رج���ی و‬ ‫بودجه‌كه‌یه‌تی‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ ژێر پرسیار‪.‬‬ ‫(به‌یان) له‌م به‌دواداچوونه‌دا‬ ‫ئاشكرایده‌كات‪ :‬ن ‌ه پڕوپاگه‌نده‌ی‬ ‫ه����ه‌ڵ����ب����ژاردن ل���ه‌ ه��ه‌رێ��م��ی‬ ‫كوردستان به‌گوێره‌ی ستاندارد ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪،‬‬ ‫نه‌ الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كانیش خه‌رجیی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنیان ئاشكرا‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ شۆڕش ئیسامعیل‪،‬‬ ‫به‌رپرسی ن��اوه‌ن��دی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستان بۆ‬ ‫(به‌یان) ڕایگه‌یاند «له‌ دنیادا هیچ‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك نییه‌ به‌بێ‌ ده‌نگده‌ر‬ ‫و كات و پاره‌ به‌ڕێوه‌بچێت‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫وه‌ك یه‌كێتیی نیشتیامنیی كوردستان‬ ‫به‌پێی قۆناغه‌كه‌ و پێویستییه‌كانی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫بودجه‌یه‌كامن ته‌رخانكردووه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫تایبه‌ته‌ به‌ به‌ڕێوه‌بردنی هه‌ڵمه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫و ئ��ه‌و پ��اره‌ی��ه‌ش به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫بابه‌تییانه‌ خه‌رجده‌كرێت»‪.‬‬ ‫ش��ۆڕش ئیسامعیل‪ ،‬ده‌رب��اره‌ی‬ ‫ب��ڕی ئ��ه‌و ب��ودج �ه‌ی �ه‌ی ل �ه‌الی �ه‌ن‬ ‫یه‌كێتییه‌وه‌ بۆ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫دانراوه‌‪ ،‬وتی «ئه‌وه‌ شتێك نییه‌ بیڵێم‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم بێگومان بودجه‌یه‌كامن بۆ‬

‫دیارییكردووه‌»‪.‬‬ ‫له ‌الیه‌كی دی��ك�ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ریه‌ك له‌‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتووی ئیسالمی‬ ‫چه‌ند زانیارییه‌ك ده‌رباره‌ی بواری ماددیی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنیان بۆ (به‌یان)‬ ‫ئاشكرا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئیرباهیم محه‌مه‌د‪ ،‬به‌رپرسی ناوه‌ندی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ (به‌یان)‬ ‫وتی «ئێم ‌ه ئه‌وه‌نده‌مان پار ‌ه له‌به‌رده‌ستدا‬ ‫نییه‌ ك �ه‌ وه‌ك ب��ودج �ه‌ی ت��ای��ب�ه‌ت بۆ‬ ‫هه‌ڵمه‌تی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی دابنێین‪ ،‬له‌‬ ‫بودجه‌ و خه‌رجیی مانگانه‌ی حزب چه‌ند‬ ‫مبێنێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه بۆ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ته‌رخان و پاشه‌كه‌وت ده‌كه‌ین»‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌دا به‌یان‬ ‫ن��ورى‪ ،‬به‌رپرسی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫یه‌كگرتووی ئیسالمی به‌ (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند‬ ‫«تائێستا دیار نییه‌ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن‬ ‫چ�ه‌ن��دی پ��اره‌ پێویسته‌ و چ�ه‌ن��دی بۆ‬

‫داده‌نرێت‪ ،‬وه‌ك یه‌كگرتووی ئیسالمییش‬ ‫هیچ پاره‌مان بۆ ته‌رخان نه‌كردووه‌»‪.‬‬ ‫ل ‌ه ب ‌هرامبه‌ر ناڕۆشنیی بودجه‌ی‬ ‫ته‌رخانكراوی حزبه‌كان بۆ پڕوپاگه‌نده‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬عه‌لی قادر سه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم بۆ (به‌یان) وتی‬ ‫«بۆ هه‌ڵمه‌تی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫پێویسته‌ تێچوونی هه‌ڵمه‌تی هه‌ر حزب‬ ‫و لیستێك دیاریبكرێت و له‌ژێر چاودێریی‬ ‫ده‌زگای هه‌ڵبژاردن‪ ،‬واته‌ كۆمسیۆندا بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تا ئێستا له‌ هه‌رێم‬ ‫یاسای حزبه‌كان نییه‌ و داهاتیشیان به‌‬ ‫سیستم و له‌ژێر كۆنتڕۆڵی په‌رله‌ماندا نییه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ تێچووی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك به‌پێی توانا و قودره‌تی دارایی‬ ‫خۆیه‌تی‪ ،‬نه‌ك به‌گوێره‌ی ستانداردێك»‪.‬‬ ‫عه‌لی ق��ادر زیاتر ڕوون��ی��ك��رده‌وه‌‬ ‫«سه‌نگ و خه‌رجیی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫به‌پێی ئیمكانیات و متوحی حزبه‌كان‬

‫بۆ ژم��اره‌ی ئ�ه‌و كورسییانه‌یه‌ كه‌ بۆی‬ ‫تێده‌كۆشن‪ .‬الیه‌ن هه‌یه‌ توانای ماددیی‬ ‫گ �ه‌وره‌ی له‌به‌رده‌ستدای ‌ه و بۆ كورسیی‬ ‫زیاتر هه‌وڵده‌دات‪ ،‬الیه‌نیش هه‌یه‌ توانا و‬ ‫بودجه‌ی سنوورداره‌‪ ،‬به‌وپێی ‌ه هه‌ڵمه‌تێكی‬ ‫زۆر گه‌وره‌ و به‌رفراوانی پێ هه‌ڵناسووڕێت‪،‬‬ ‫كه‌وات ‌ه قه‌باره‌ی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫هاوتایه‌ له‌گه‌ڵ قه‌باره‌ی ئه‌و ده‌نگه‌ی هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك له‌به‌رچاوی ده‌گرێت»‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی ئایا كۆمسیۆن هیچ‬ ‫میكانیزمێكی بۆ چاودێری و كۆنتڕۆڵی‬ ‫خه‌رجیی لیسته‌كان بۆ پڕوپاگه‌نده‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن هه‌یه‌؟ سه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم وتی «بڕی تێچوون‬ ‫و كولفه‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ به‌یاسا سنووردار‬ ‫و سیستامتیزه‌ ن�ه‌ك�راوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت‬ ‫چاودێری بخرێته‌ سه‌ر خه‌رجیی بانگه‌شه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی الی�ه‌ن�ه‌ك��ان‪ ،‬ه �ه‌ر كاتێك‬ ‫یاسایه‌ك هه‌بوو خه‌رجییه‌كانی هه‌ڵمه‌تی‬

‫هه‌ڵبژاردن بخات ‌ه چوارچێوه‌یه‌كه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وسا‬ ‫كۆمسیۆن پابه‌ندی ده‌بێت و میكانیزمی‬ ‫جێبه‌جێكردنی بۆ داده‌نێت و حزبه‌كانیش‬ ‫مولزه‌م ده‌كات»‪.‬‬ ‫یه‌كێكی دی��ك�ه‌ ل��ه‌و الی�ه‌ن��ان�ه‌ی‬ ‫پێویست ‌ه ل ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم و‬ ‫پڕوپاگه‌ندی هه‌ڵبژاردندا ڕوونبكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ش��ێ��وازی به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌‬ ‫خۆیه‌تی‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستان تائێستا به‌پێی‬ ‫یاسا و ستانداردی جیهانی رێكنه‌خراوه‌‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك ڕێنامیی و به‌رچاو‬ ‫ڕۆشنییش كه‌ كۆمسیۆن باڵویانده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هیچ چوارچێوه‌یه‌كی نییه‌‪ ،‬ده‌رب��اره‌ی‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ ناته‌ندروسته‌ش‪ ،‬عه‌لی قادر‬ ‫ده‌ڵێت «ستاندارد و پێوه‌ری هه‌ڵبژاردنی‬ ‫جیهانی هه‌ن ك ‌ه پێوه‌ری دیموكراتین‪،‬‬ ‫تێیاندا سنووری به‌شداری و ئازادیی هه‌ر‬ ‫الیه‌ن و توێژێك له‌ پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردندا‬

‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ڕووبه‌ڕووی ڕەخنه‌ی نێوخۆیی ده‌بێته‌وه‌‬ ‫سه‌یدنامی‬ ‫ژم������اره‌ی������ه‌ك ل����ه‌ ح�����زب و‬ ‫الیه‌نه‌سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ڕەخنه‌ له‌ میكانیزمی به‌ستنی كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ك��ورد ده‌گ��رن و پێیان وایه‌‬ ‫ه �ه‌ردوو حزبی ده‌س�ه‌اڵت��داری هه‌رێم‬ ‫بناغه‌ی به‌ستنی ئ �ه‌م كۆنگره‌یه‌یان‬ ‫داڕشتووه‌‪ ،‬گومانیشده‌كرێت كۆنگره‌كه‌‬ ‫بۆ مه‌به‌ستی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫به‌كاربهێرنێت‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستانیش‬ ‫تێبینیی له‌سه‌ر دابه‌شكردنی ئه‌ندامانی‬ ‫كۆمیته‌ی ئاماده‌كاریی كۆنگره‌كه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولستار مه‌جید‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵ له‌باره‌ی‬ ‫بۆچوونی حزبه‌كه‌ی له‌سه‌ر كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی كورد ده‌ڵێت «ئێمه‌ هه‌ر له‌‬ ‫س�ه‌ره‌ت��اوه‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییامن به‌‬ ‫به‌رنامه‌یه‌كی ژێربه‌ژێری پارتی و یه‌كێتی‬ ‫و داڕێ��ژراوی ژووره‌ تاریكه‌كان زانیوه‌‪،‬‬ ‫ڕەنگه‌ هه‌ردوو حزب پرس و ڕاوێژێكیان‬ ‫به‌ په‌كه‌ك ‌ه كردبێت‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ هه‌ر له‬ ‫‌سه‌ره‌تاوه‌ چه‌ندین تێبینی و سه‌رنجامن‬ ‫ه�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬له‌وانه‌ ژم��اره‌ی ئه‌ندامانی‬ ‫كۆمیته‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری كۆنگره‌ك ‌ه و‬ ‫میكانیزمی دابه‌شكردنی ئه‌و ژماره‌ی ‌ه له‌‬ ‫ئه‌ندامان به‌سه‌ر هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی به‌ر هه‌رێم‬ ‫ده‌كه‌وێت كه ‌پێنج كه‌س بووه‌‪ ،‬چونكه‌‬

‫پێامن وای �ه‌ پێنج كورسی بۆ واقیعی‬ ‫كوردستان زۆر كه‌مه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی له‌ هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌ی كوردستان ته‌نیا هه‌رێمی‬ ‫كوردستان واقیعێكی سیاسیی تایبه‌تی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬حكومه‌تێك و په‌رله‌مانێكی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دام��وده‌زگ��ای هه‌یه‌ و ئ���ازاده‌‪ .‬پاشان‬ ‫دابه‌شكردنی نوێن ‌هرانی كۆنگره‌كه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌نێوان الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كاندا‪ ،‬دیسان زوڵم و غه‌درێكی‬ ‫ێ الیه‌نی‬ ‫گه‌وره‌ی تێدابوو‪ ،‬كه‌ بۆ هه‌رس ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دوو كورسی دانراوه‌‪ ،‬خۆیان‬ ‫وت�ه‌ن��ی كورسییه‌ك ب��ۆ ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی‬ ‫گ��ۆڕان و كورسییه‌كیش بۆ دوو الیه‌نه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كه‌”‪.‬‬ ‫هه‌مان س�ه‌رچ��اوه‌ ڕوونیكرده‌و ‌ه‬ ‫ده‌بوو پێشرت ئه‌م كۆنگره‌ی ‌ه له‌نێوان الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان به‌گشتی و سه‌ركرده‌كان‬ ‫به‌تایبه‌تی تاوتوێ بكرایه‌‪ ،‬تاوه‌كو پرۆژە‬ ‫و ڕاسپارده‌ی گونجاوتری بۆ دابرنایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكات باس ل ‌ه ئاماده‌كارییه‌كانی بكرایه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم به‌بێ‌ هیچ پ�ه‌ی��ڕەو و پالنێكی‬ ‫پێشوه‌خت‪ ،‬ناوی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫هاته‌ ناو ناوان‪.‬‬ ‫ده‌رب�����اره‌ی ك��اری��گ�ه‌ری��ی�ه‌ك��ان��ی‬ ‫كۆنگره‌كه‌ له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی سیاسیی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬عه‌بدوستار مه‌جید ڕایگه‌یاند‬ ‫ئ��ه‌وان وه‌ك الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫له‌سه‌ر به‌رنامه‌ و پ��رۆژەی چاكسازیی‬ ‫خۆیان س��وورن‪ ،‬كه‌ به‌وته‌ی ناوبراو‬ ‫ڕەخنه‌ی واقیعییان له‌م دۆخه‌ سیاسییه‌‬

‫هه‌ی ‌ه و به‌رده‌وامیش ده‌بن له‌ ڕەخنه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دی��ك�ه‌و ‌ه بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ئیسالمییش چه‌ند تێبینی و گازه‌نده‌یه‌كی‬ ‫له‌ كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ش���وان ق���ه‌اڵدزه‌ی���ی‪ ،‬وت �ه‌ب��ێ��ژی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی‪ ،‬له‌باره‌ی ڕای ئه‌وان‬ ‫له‌سه‌ر كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی بۆ (به‌یان)‬ ‫وتی «له‌كۆبوونه‌وه‌ی ب ‌هراییدا له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم به‌شداربووین و سه‌رنج‬ ‫و تێبینیی خۆشامن خستووه‌ته‌ڕوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌بوو دواتر ئه‌ندامانی لیژنه‌ی‬ ‫ئاماده‌كاری كۆنگره‌ دیاری كران‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئێمه‌ به‌مافی خۆماىن ده‌زانین ئه‌ندامامن‬ ‫له‌و لیژنه‌یه‌دا هه‌بێت»‪.‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ ڕەخ��ن�ه‌ و تێبینی‬ ‫له‌سه‌ر كۆنگره‌كه‌‪ ،‬ش��وان قه‌اڵدزه‌یی‬ ‫زی��ات��ر وت��ی «جوڵێنه‌ری ئ �ه‌و بابه‌ته‌‬ ‫حزب ‌ه ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ك��ان��ی هه‌رێمن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌لبیاتیشی هه‌بێت و به‌سه‌ر‬ ‫الیه‌كدا بشكێته‌وه‌‪ ،‬به‌ر له ‌هه‌ر الیه‌ك‬ ‫ڕووبه‌ڕووی یه‌كێتی و پارتی ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫من ده‌ڵێم با به‌و ڕوانگه‌یه‌ بۆی نه‌ ڕوانین‪،‬‬ ‫ڕاسته‌ دوورنییه‌ بڕیار و ڕاس��پ��ارده‌ی‬ ‫لێ بكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬دوور نیی ‌ه یه‌كێك له‌‬ ‫بابه‌ته‌كان ئه‌وه‌بێت مه‌رجه‌عێك بۆ‬ ‫كوردستان دیاری بكرێت‪ ،‬مه‌رجه‌عه‌كه‌ش‬ ‫فاڵن بێت و فاڵن نه‌بێت»‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌و ‌ه باباعه‌لی جه‌باری‪،‬‬ ‫وته‌بێژی حزبی شیوعی كوردستان‪،‬‬ ‫ده‌رب����اره‌ی ڕەخ��ن �ه‌ و تێبینییه‌كانی‬

‫حزبه‌كه‌ی له‌سه‌ر لیژنه‌ی ئاماده‌كاری‬ ‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی بۆ (به‌یان) وتی‬ ‫«ده‌بوو ئه‌و لیژنه‌یه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای توانا‬ ‫و پسپۆرایه‌تی پێكبهێرنایه‌‪ ،‬نه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای دابه‌شبوونی حزبی»‪.‬‬ ‫ئاماژەی به‌وه‌شكرد «ڕەخنه‌مان‬ ‫هه‌بوو له‌و دابه‌شكارییه‌ی ل ‌ه پێكهێنانی‬ ‫لیژنه‌ی ئاماده‌كاری كۆنگره‌دا په‌یڕەوكرا‪،‬‬ ‫ب ‌ه دروستامن ن ‌هزانی ته‌نیا له‌ حزبه‌‬ ‫سیاسییه‌كان پێكبێت و له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫عه‌ملانی و ئیسالمی كه‌ هه‌ر ڕەوت �ه‌ و‬ ‫كورسییه‌كیان هه‌بێت‪ ،‬دابه‌شبكرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێویست ب��وو حزبی شیوعی‬ ‫كوردستان و ته‌نانه‌ت شیوعی عێراقیش‬ ‫له‌م لیژنه‌یه‌دا به‌شداری بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر ل ‌ه سه‌ره‌تای پێكهێنانی ئه‌و لیژنه‌ی‬ ‫ئاماده‌كاری كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫هه‌ڵوێستی خۆمان به‌و شێوه‌ی ‌ه ڕاگه‌یاند‬ ‫كه‌ هیچ كه‌س و الیه‌نێك نوێنه‌رایه‌تیی‬ ‫حزبی شیوعیی كوردستان ناكات»‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ئه‌گه‌ری به‌كارهێنانی‬ ‫كۆنگره‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ب��ۆ بانگه‌شه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬باباعه‌لی وتی «به‌ستنی‬ ‫ئه‌م كۆنگره‌یه‌ زۆر له‌وه‌ گه‌وره‌تره‌ كه‌‬ ‫بۆ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن به‌كاربهێرنێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ه��ه‌ر الیه‌نێك ب��ه‌م شێوه‌یه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ بكات‪ ،‬ئه‌وا ده‌كه‌وێته‌ هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫مێژوویی گ���ه‌وره‌و ‌ه و ب��ڕی��ار له‌سه‌ر‬ ‫دروستكردنی قه‌یرانێكی گه‌وره‌ بۆ خۆی‬ ‫ده‌دات‪ .‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش الی هه‌مووان‬

‫روون بێت كه‌ به‌ستنی گۆنگره‌ ئامانج‬ ‫نییه‌ و ته‌نیا وێستگه‌یه‌كه‌ بۆ تێكۆشان‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌وه‌ی پێكهێنانی ناوه‌ندێكه‌‬ ‫بۆ كۆكردنه‌وه‌ی هه‌مووان و ده‌ربازبوونه‌‬ ‫ل ‌ه ه �ه‌ژم��وون و ویستی كاریزمی و‬ ‫تاكەکه‌سی و ‪ ..‬هتد‪ .‬كه‌ ئه‌ركی سه‌ره‌كیی‬ ‫ئه‌م كۆنگره‌یه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌الی كه‌مه‌وه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ جێبه‌جێ نه‌بن‪ ،‬ئ �ه‌وا خودی‬ ‫كۆنگره‌كه‌ و ئه‌وانه‌ش كه‌ پێی هه‌ڵساون‪،‬‬ ‫ڕووب�����ه‌ڕووی ت�ه‌ن��گ��ژەی�ه‌ك��ی گ��ه‌وره‌‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪ .‬هه‌ر له‌ئێستاو ‌ه داوا ده‌كه‌ین‬ ‫بۆ ئ �ه‌و مه‌به‌ست ‌ه به‌كارنه‌هێرنێت و‬ ‫به‌رپرسیارێتیی سه‌رنه‌كه‌وتنی كۆنگره‌ش‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌هۆی ئه‌م هۆكارانه‌وه‌ بێت‪،‬‬ ‫ده‌خه‌ینه‌ ئه‌ستۆی هه‌ر الیه‌نێك بیه‌وێت‬ ‫كۆنگره‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ب��ۆ بانگه‌شه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن به‌كاربهێنێت»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ب�ه‌رپ��رس�ه‌ی حزبی شیوعی‬ ‫هه‌روه‌ها وتی «جگ ‌ه له‌ ئێمه‌ الیه‌نی‬ ‫دی��ك �ه‌ش ه��ه‌ن ك �ه‌ گله‌ییان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و گله‌ییانه‌ی په‌یوه‌ست بێت به‌‬ ‫حزبی شیوعییه‌وه‌‪ ،‬گله‌ییامن له‌سه‌ر‬ ‫به‌شدارینه‌كردمنان ‌ه ل ‌ه لیژنه‌ی ئاماده‌كاری‬ ‫و تێبینییه‌كامنان له‌سه‌ر په‌له‌كردنن له‌‬ ‫به‌ستنی كۆنگره‌كه‌ و چۆن َێتی پێكهێنانی‬ ‫لیژنه‌ی ئاماده‌كاری‪ ،‬ك ‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ت��وان��او پسپۆڕیی نییه‌‪ ،‬ده‌ب���وو ئه‌و‬ ‫ڕۆڵه‌ی له‌ ئاماده‌كارییه‌كانی كۆنگره‌دا‬ ‫به‌ نوێنه‌رایه‌تیی حزبه‌كان دراوه‌‪ ،‬به‌‬ ‫زانكۆكان بدرایه‌»‪.‬‬

‫كێرشاوه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه ڕوونكراوه‌ته‌و ‌ه ك ‌ه‬ ‫نابێت له‌ جوگرافیای هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا‬ ‫ڕێ��گ��ری��ی ل���ه‌ ه���ه‌ڵ���س���ووڕان و‬ ‫جموجوڵی هیچ الیه‌نێك بكرێت‪،‬‬ ‫نابێت گوشار له‌سه‌ر ده‌نگده‌ر‬ ‫دروس��ت��ب��ك��رێ��ت و س���ن���ووری‬ ‫ئازادییه‌كه‌ی به‌رته‌سك بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ه��ه‌ر گ��وش��ارێ��ك له‌سه‌ر‬ ‫ده‌نگده‌ر جا به‌ مادده‌ بێت یاخود‬ ‫به‌ چاوترساندن‪ ،‬پێچه‌وانه‌ی به‌ها و‬ ‫یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌‪،‬‬ ‫ڕادده‌ و سنووری خه‌رجییه‌كانیش‬ ‫جا بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ به‌گشتی بێت‬ ‫یاخود بۆ بانگه‌شه‌كانی‪ ،‬به‌شێكه‌ له‌و‬ ‫پێوه‌رانه‌‪ .‬به‌اڵم كاتێك هیچ كام له‌م‬ ‫بوارانه‌ ب ‌ه یاسایه‌ك ڕێكنه‌خرابێت‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و ‌ه له‌ ڕوو ‌ه قانوونییه‌كه‌یه‌و ‌ه‬ ‫چوارچێوه‌یه‌كی نییه‌ و ناتوانرێت‬ ‫خه‌رجییه‌كان هه‌رچه‌ندبن‪ ،‬به‌ده‌ر ل ‌ه‬ ‫یاسا دابرنێن»‪.‬‬ ‫ده‌رب�������اره‌ی ئ�����ه‌وه‌ی ئ �ه‌م‬ ‫دۆخه‌ نائاساییه‌ تا كه‌ی ب �ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێت و پالنی كۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌و ڕووه‌وه‌ چی‬ ‫ده‌بێت؟ هه‌مان به‌رپرسی كۆمسیۆن‬ ‫ڕوون��ی��ك��رده‌وه‌‪ :‬كۆمسیۆن ئێستا‬ ‫ل ‌ه هه‌وڵدای ‌ه مه‌سه‌له‌ی داهاتی‬ ‫حزبه‌كان كۆنرتۆڵ بكات و خه‌رجیی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ش بخات ‌ه سنوورێكه‌و ‌ه و‬ ‫له‌قاڵبی بدات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مە هه‌وڵێكه‌‬ ‫و له‌ژێر لێكۆڵینه‌وه‌دای ‌ه بۆ ئاینده‌‪.‬‬ ‫وتیشی «تاوه‌كو ب ‌ه یاسا ئه‌م‬ ‫ورده‌ك��اری��ی��ان � ‌ه ڕوون��ن�ه‌ك��رێ��ن�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆمسیۆن ناتوانێت هیچ سیستمێك‬ ‫ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی یاسا دابنێت‪ ،‬ڕەنگ ‌ه‬ ‫دوات��ر ئ �ه‌و ڕێكارانه‌ كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر ره‌وتی هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه دابنێن‬ ‫و قابیلی تانه‌لێدان بن»‪.‬‬

‫ئاگاداری‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ /‬عێراق‬ ‫ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی سلێامنی‬ ‫«دادگای به‌رایی ل ‌ه شارباژێر»‬ ‫ژماره‌‪/149 :‬ب‪2013 /‬‬ ‫به‌روار‪2013 /7/31 :‬‬ ‫داواكار (سعاد حسن حمه‌رشید)‬ ‫داواله‌سه‌ركراو‪ :‬راستگری باری شارشتانی‬ ‫(شارباژێر) سه‌ره‌ڕای كار ‌هكه‌ی داواكار (سعاد‬ ‫حسن حمه‌رشید) داوای ژم��اره‌ی سه‌ره‌وه‌ی‬ ‫كردوو ‌ه له‌م دادگای ‌ه بۆ گۆڕینی ناوی (سعاد)‬ ‫بۆ (ن���ازی) به‌پێی م���ادده‌ی ‪ 21‬ل ‌ه یاسای‬ ‫ب��اری شارستانی ئه‌م دادگ��ای�ه‌‪ ،‬بڕیاریدا به‌‬ ‫باڵوكردنه‌و ‌هی ئه‌م ئاگادارییه‌ له‌ ی ‌هكێك له‌‬ ‫رۆژنامه‌ ناوخۆییه‌كاندا‪ ،‬هه‌ركه‌س و الیه‌نێك‬ ‫رێگریی هه‌ی ‌ه له‌م داوایه‌‪ ،‬ل ‌ه ماوه‌ی (‪ )10‬رۆژدا‬ ‫له‌ باڵوبوون ‌هوه‌ی ئه‌م ئاگادارییه‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫بكات به‌م دادگای ‌هو ‌ه‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌و ‌ه داواكه‌‬ ‫ده‌بیرنێت به‌پێی یاسا‪.‬‬

‫دادوه‌ر‬ ‫جامل صدرالدین علی‬

‫ونبوون‬ ‫پێناسێكی ب��اری شارستانی‬ ‫به‌ناوی (هونه‌ر عومه‌ر كه‌ریم)‬ ‫ون���ب���ووه‌‪ ،‬ه��ه‌رك��ه‌س زان��ی��اری��ی‬ ‫ده‌رباره‌ی هه‌یه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی بكات‬ ‫به‌ ژماره‌ مۆبایلی ‪07701543488‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌مم ‌ه ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫بریکارى وه‌زیری ناوخۆ‪ :‬په‌كه‌كه‌ و موخابه‌راتی واڵتانی ده‌وروبه‌ر ده‌یكڕن‬

‫لە کوردستان نرخى چەک چوار هێندە بەرزدەبێتەوە‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ی ئ���ه‌و زان��ی��اری��ی��ان �ه‌ی‬ ‫ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون‪ ،‬له‌ ماوه‌ی‬ ‫ڕاب��ردوودا نرخی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی‬ ‫له‌ بازاڕەكانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ب�� ‌ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی ب��ه‌رچ��او زی���ادی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌رزبوونه‌وه‌كه‌ش له‌ نێوان‬ ‫‪ %200‬بۆ ‪%400‬ـ��ه‌ بۆ هه‌ندێك له‌‬ ‫چه‌كه‌كان‪ .‬شاره‌زایه‌كی ئه‌و بواره‌ش‬ ‫ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ به‌رزبوونه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ دوای سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی سوریا‬ ‫و به‌ تایبه‌تیش دوای دروستبوونی‬ ‫ش��ه‌ڕی ن��ێ��وان «ب���ه‌ره‌ی ن���ورسه‌« و‬ ‫هێزه‌كانی په‌یه‌ده‌ ڕوویداوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئ �ه‌و زانیارییانه‌ی ل ‌ه‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك��ی ئ���اگ���اداره‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫نه‌یویست ن��اوی ئاشكرا بكرێت‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��ی (ب �ه‌ی��ان) ك��ه‌وت��وون‪ ،‬به‌ر‬ ‫له‌ سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی سوریا و‬ ‫دروستبوونی شه‌ڕی نێوان «به‌ره‌ی‬

‫ن��ورسه‌» و هێزه‌كانی په‌یه‌د ‌ه له‌ ناوچه‌‬ ‫كوردییه‌كانی ڕۆژئاوای كوردستان‪ ،‬نرخی‬ ‫چه‌كێكی ج��ۆری «ق �ه‌ن��اس» له‌ نێوان‬ ‫(‪ )1500-1300‬دۆالردا ب��ووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫نرخه‌كه‌ی ب�ه‌رزب��ووه‌ت�ه‌وه‌ بۆ (‪)5500‬‬ ‫دۆالر‪ .‬چه‌كێكی جۆری «بیكه‌یسی» كه‌‬ ‫نرخه‌كه‌ی (‪ )2200‬دۆالر ب��ووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫نرخه‌كه‌ی گه‌یشتووەته‌ (‪ )8000‬دۆالر‪.‬‬ ‫«دۆشكه‌ی دوانزه‌ و نیو» كه‌ نرخه‌كه‌ی‬ ‫(‪ )4000‬دۆالر بووه‌‪ ،‬ئێستا بۆ (‪)10000‬‬ ‫دۆالر ب�ه‌رزب��ووه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬ه��ه‌روه‌ك پێشرت‬ ‫نرخی كاڵشینكۆفێكی خراپ (‪ )300‬هه‌زار‬ ‫دینار بووه‌‪ ،‬ئێستا نرخه‌كه‌ی گه‌یشتووەته‌‬ ‫(‪ )700‬هه‌زار دینار‪ .‬به‌اڵم نرخی چه‌كێكی‬ ‫كاڵشینكۆف له‌ جۆری مزه‌ڵی كه‌ نرخه‌كه‌ی‬ ‫پێشرت (‪ )1500‬دۆالر ب���ووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫گه‌یشتووەته‌ (‪ )3000‬دۆالر‪.‬‬ ‫ب ‌ه لێكدانه‌وه‌ی ڕێژەی به‌رزبوونه‌وه‌ی‬ ‫نرخی ئه‌و چه‌كانه‌ش‪ ،‬ده‌رده‌كه‌وێت كه‌‬ ‫به‌رزبوونه‌وه‌كه‌ ب ‌ه ڕێژەی ‪ %200‬بۆ ‪%400‬‬ ‫ڕوویداوه‌‪.‬‬

‫ئه‌و سه‌رچاو ‌ه ئاگادار ‌ه سه‌باره‌ت‬ ‫ب �ه‌و الی�ه‌ن��ان�ه‌ی له‌پشت كڕینی ئه‌و‬ ‫چه‌كانه‌شه‌وه‌ن له‌ هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬به‌‬ ‫(به‌یان)ی ڕاگه‌یاند كه‌ به‌ ڕێژەی ‪%95‬ی‬ ‫ئه‌و چه‌كانه‌ له‌ الیه‌ن پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان (په‌كه‌كه‌)وه‌ ده‌ك��ڕدرێ��ن و‬ ‫ڕەوانه‌ی كوردانی ڕۆژئاوا ده‌كرێن‪ ،‬ڕێژەی‬ ‫‪%5‬ـ�ه‌ك�ه‌ی تریشی له‌ الی �ه‌ن ئیداره‌ی‬ ‫گشتیی یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستانه‌وه‌‬ ‫ده‌كڕدرێن‪.‬‬ ‫الی خۆشیه‌وه‌ جه‌الل شێخ کەریم‪،‬‬ ‫بریکارى وه‌زی��ری ناوخۆی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب�ه‌ (ب �ه‌ی��ان)ی‬ ‫ڕاگه‌یاند «وه‌زاره‌تی ناوخۆ مه‌عنی نییه‌‬ ‫به‌ زیادبوونی نرخی چه‌ك له‌ كوردستان‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی یاسا كڕین و فرۆشتنی‬ ‫چه‌ك قه‌ده‌غه‌یه‌‪ ،‬ته‌نها مۆڵه‌ت دراوه‌‬ ‫به‌ كه‌سانی چه‌كساز‪ ،‬ئه‌وانه‌ی دوكانیان‬ ‫هه‌یه‌ و چه‌ك چاكده‌كه‌نه‌وه‌»‪ .‬ناوبراو‬ ‫وتیشی «خۆمان به‌ر له‌ پرۆسه‌ی ئازادیی‬ ‫عێراق له‌ ڕێگه‌ی قاچاخچییه‌و ‌ه چه‌كامن‬

‫بۆ هه‌ردوو وه‌زاره‌تی ناوخۆ و پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ده‌كڕی‪ ،‬حزبه‌كان و یه‌كێتی و پارتیش‬ ‫هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ چه‌كیان ده‌كڕی‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا وه‌كو ه �ه‌ردوو وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ‬ ‫و پێشمه‌رگه‌‪ ،‬به‌ ڕەسمی و له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تان و كۆمپانیا جیهانییه‌كان و به‌‬ ‫ڕەزامه‌ندیی حكومه‌تی عێراق‪ ،‬چه‌ك‬

‫ده‌كڕین‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و ‌ه ئێم ‌ه ئاگاداری نرخی‬ ‫چه‌ك نین له‌ بازاڕدا»‪.‬‬ ‫بریکارى وه‌زیری ناوخۆی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان بۆ (به‌یان) وتیشی‬ ‫«ئ���ه‌و ب��ه‌رزب��وون��ه‌وه‌ی��ه‌ی ك � ‌ه هه‌یه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی ب�ه‌و ش�ه‌ڕ و نائارامییه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ ك ‌ه له‌ سووریا هه‌یه‌‪ .‬هه‌ندێك‬

‫ده‌زگای تایبه‌ت لێره‌وه‌ چه‌ك ده‌كڕن‬ ‫و ده‌ینێرن بۆ پشتگیریی حیزب و‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌ سوریا‪ ،‬ئ �ه‌و ‌ه ئه‌وان‬ ‫ئه‌و نرخه‌یان ب �ه‌رزك��ردووەت �ه‌وه‌»‪.‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ك وت��ی��ش��ی «ئ����ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫بیستوومه‌‪ ،‬ده‌زگای تایبه‌تی سه‌ر به‌‬ ‫حیزبه‌كان و په‌كه‌كه‌ و سورییه‌كان‬ ‫و ده‌زگاكانی سه‌ر به‌ موخابه‌راتی‬ ‫واڵتانی ده‌وروبه‌رمان له‌ بازاڕی ڕەش‬ ‫و به‌ قاچاخ و له‌م بازاڕانه‌وه‌ ده‌یكڕن‪،‬‬ ‫چونكه‌ خۆیان به‌ ڕەسمی چه‌ك‬ ‫ناده‌ن به‌ حیزب ‌ه ئۆپۆزسیۆنه‌كان»‪.‬‬ ‫مامۆستا جه‌الل ڕەتیشی كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫ئیداره‌ی گشتیی سه‌ر به‌ یه‌كێتیی‬ ‫نیشتامنی چه‌ك له‌ ب��ازاڕی ڕەشدا‬ ‫بكڕێت و وتی «ئیداره‌ی گشتی چه‌ك‬ ‫ناكڕێت‪ ،‬ئیداره‌ی گشتی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پێویستی به‌ هه‌رچی بێت‬ ‫به‌ ڕەسمی و له‌ ڕێگه‌ی عێراق و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و ‌ه ل ‌ه كۆمپانیا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ده‌یكڕن»‪.‬‬

‫كاندیدێكی دوورخراوه‌ هه‌ڕەشه‌ ل ‌ه پارتی ده‌كات‬ ‫به‌ بیانووی جاشایه‌تی‬ ‫كاندیدییان لێ‬ ‫سه‌ندمه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه كاتێكدا‬ ‫چه‌ندین كاندیدی پارتی‪،‬‬ ‫پێشتر جاش بوون‬

‫ئه‌وه‌ كاریگه‌ریی و گوشاری هه‌ڵبژاردنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نا هیچ به‌ڵگه‌یه‌كیان له‌سه‌ر من‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ گه‌واهیی سه‌فاره‌ته‌كانی عێراق‬ ‫و ئه‌مریكا و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وكات‪،‬‬ ‫من ل �ه‌و ك��ات�ه‌دا له‌ ئه‌مریكا ب��ووم و‬ ‫خوێندوومه‌‪ ،‬سه‌رەڕای ئه‌وه‌ش سوورین‬ ‫له‌سه‌ر به‌شداریی ل ‌ه هه‌ڵبژاردندا»‪.‬‬ ‫ن��اوب �راو ده‌رب���اره‌ی تۆمه‌ته‌كانی‬ ‫سه‌ر حزبه‌كه‌شی وتی «ئێمه‌ پارتێكی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یین‪ ،‬كاتێك ئێمه‌ بانگه‌وازی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستامنان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌ی ئێستا باسی ده‌وڵه‌تی كوردی‬

‫««‬

‫دوای دوورخستنه‌وه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمسیۆنه‌وه‌ له‌ خۆكاندیدكردن بۆ‬ ‫ئه‌ندامێتیی په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬نه‌جات‬ ‫سورچی‪ ،‬سكرتێری پ��ارىت پارێزگارانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌ دیدارێكی ڕۆژنامه‌وانیدا‬ ‫له‌گه‌ڵ (به‌یان)‪ ،‬هه‌ڵوێستی خۆی له‌و‬ ‫بڕیاره‌ی كۆمسیۆن ڕوونكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پێی وایه‌ ته‌نیا پارىت له‌پشت‬ ‫بڕیاری دوورخستنه‌وه‌كه‌یه‌تی و ده‌ڵێت‬ ‫به‌ڵگه‌ی ده‌ست تێكه‌ڵكردنیان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌عس‪ ،‬له‌سه‌ر كاندیده‌كانی ئه‌و حزب ‌ه‬ ‫باڵوده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ن��ه‌ج��ات س��ورچ��ی ل���ه‌و دی���داره‌‬ ‫ڕۆژنامه‌وانییه‌دا ده‌ڵێت «ل�ه‌ لیستی‬ ‫پ��ارىت پ��ارێ��زگ��اران ب �ه‌ن��اوی پاشخانی‬ ‫جاشایه‌تی‪ ،‬ڕێگری له‌ خۆكاندیدكردنی‬ ‫من كراوه‌‪ ،‬منیش چه‌ندین به‌ڵگه‌م ئاماده‌‬ ‫كردوو ‌ه بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌یان‪ .‬ناتوانن‬ ‫جاشایه‌تی من بسه‌ملێنن‪ ،‬به‌ڵگه‌م الی ‌ه‬ ‫كه‌ ئه‌و ساته‌ی ئه‌وان باسی ده‌كه‌ن من‬ ‫خوێندكاربووم و هه‌ر له‌ عێراق نه‌بووم‪.‬‬

‫««‬

‫زریان جه‌وهه‌ر‬

‫ڕەتیدەکەمەوە‬ ‫بڕیارمان دابێت‬ ‫دەنگ بە گۆڕان‬ ‫یاخود هیچ لیستێکى‬ ‫دیاریکراو بدەین‬

‫ده‌كات‪ ،‬بانگه‌شه‌ی ئۆتۆنۆمیی ده‌كرد»‪.‬‬ ‫ن�����ه‌ج�����ات س�����ورچ�����ی ئ���ه‌و‬ ‫ده‌ن��گ��ۆی��ان�ه‌ش��ی ڕەت���ك���رده‌وه‌ ك � ‌ه له‌‬ ‫ئه‌گه‌ری به‌شدارنه‌بوونیان له‌ كێبه‌ڕكێی‬ ‫هه‌ڵبژاردندا‪ ،‬ده‌ن��گ ب ‌ه بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گ�����ۆڕان ب�����ده‌ن‪ .‬ل���ه‌و ڕووه‌ش�����ه‌وه‌‬ ‫ڕوونیكرده‌وه‌ ئه‌وان تا ئێستا بڕیاریان‬ ‫ن �ه‌داوه‌ پاڵپشتی هیچ لیستێك بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئه‌وه‌ ب ‌ه بڕیاری مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫حزبه‌كه‌یان ده‌بێت‪.‬‬ ‫س��ك��رت��ێ��ری پ���ارىت پ��ارێ��زگ��اران��ی‬ ‫كوردستان دووپاتیكردو ‌ه به‌ڵگه‌ی الیه‌‬

‫چه‌ندین كاندیدی ئێستای پارىت له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومه‌تی به‌عسدا ب��وون‪ ،‬هه‌ڕەشه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌شی كرد ئه‌گه‌ر ڕێی خۆكاندیدكردنی‬ ‫لێ بگرن‪ ،‬به‌ به‌ڵگه‌وه‌ هه‌موویان بۆ‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان ده‌خاته‌ڕوو‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی هه‌ڵوێستی ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫له‌سه‌ر دوورخستنه‌وه‌كه‌ی‪ ،‬وتی «داوام‬ ‫له‌ گ��ۆڕان و یه‌كگرتوو مامۆستا عه‌لی‬ ‫باپیر كردووه‌ هه‌ڵویستیان هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێستا هیچ هه‌ڵوێستیان نه‌بووه‌»‪.‬‬ ‫ناوبراو گله‌یی دیكه‌شی له‌ پارىت‬ ‫كرد و وتی «دوو جه‌ژن ‌ه پارىت ڕێگه‌ی‬ ‫س �ه‌ردان��ی ن��اوچ�ه‌ی سورچیایه‌تی لێ‬ ‫گرتووین‪ ،‬نه‌یهێشتووه‌ جه‌ژنانه‌ی خزم و‬ ‫كه‌سوكاری عه‌رشه‌تی خۆمان بكه‌ین»‪.‬‬ ‫سورچی پێی وابوو پارىت چوونی‬ ‫ئ �ه‌و به‌ مه‌ترسی ده‌زان��ێ��ت‪ ،‬ب �ه‌وه‌ی‬ ‫گردبوونه‌وه‌ ڕووبدات یان كاریگه‌ریی‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ر ده‌ن��گ��دان��ی ه��اوواڵت��ی��ان��ی‬ ‫ناوچه‌ك ‌ه هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه بڕوای ئه‌و‪،‬‬ ‫ڕێگرییه‌كانی پارىت گه‌وره‌ترین خزمه‌تی‬ ‫پێكردووه‌ و خه‌ڵكی زیاتر له‌ پارىت توڕە‬ ‫كردووه‌‪.‬‬

‫كوردانی شه‌به‌ك داواكارن ناوچه‌كانیان بخرێته‌سه‌ر هه‌رێم‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د‬ ‫كوردانی شه‌به‌ك كه‌ به‌شێكی زۆریان‬ ‫نیشته‌جێی چه‌ند شوێنێكی جیاجیای‬ ‫ده‌وروبه‌ری شاری موسڵن و له‌الیه‌ن گرووپه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانه‌وه‌ ده‌كرێن ‌ه ئامانج‪ ،‬له ‌ڕێگه‌ی‬ ‫(به‌یان)ەوه‌ داواكارن حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ناوچه‌كانیان بخاته‌سه‌ر هه‌رێم و‬ ‫له‌ ڕووی ئه‌منیشه‌و ‌ه بیانپارێزێت‪.‬‬ ‫ل ‌هوبار ‌هی ‌هوه‌ كوردێكی شه‌به‌ك به‌ناوی‬ ‫فازل ع ‌هونی به‌ (ب ‌هیان)ی راگ ‌هیاند‪ :‬ئێمه‌ی‬ ‫شه‌به‌ك كوردین و به‌هۆی كوردبوومنان‬ ‫بووینه‌ته‌ ئامانجی گرووپه‌ چ ‌هكداره‌كان‪،‬‬ ‫له‌ دوایین كرده‌وه‌ی تووندوتیژییشدا كه‌‬ ‫به‌رامبه‌رمان كرابێت‪ ،‬ه ‌هشت كوردی‬ ‫شه‌به‌ك كوژران»‪.‬‬

‫وتیشی «داواك��اری��ن ل ‌ه حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ناوچه‌كامنان بخاته‌‬ ‫س�ه‌ر هه‌رێمی كوردستان و ل ‌ه ڕووی‬ ‫ئه‌منییشه‌وه‌ مبانپارێزێت»‪.‬‬ ‫هاوواڵتییه‌كی دی��ك �ه‌ی شه‌به‌ك‬ ‫به‌ناوی نارس موحسین ب ‌ه (به‌یان)ی وت‬ ‫«ك��وردی شه‌به‌ك به‌گشتی مه‌ینه‌تی و‬ ‫میحنه‌تی زۆری دی��وه‌‪ ،‬ئێستاش ئه‌گه‌ر‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم كارێك بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‬ ‫ناوچه‌كامنان بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردستان‬ ‫نه‌كات‪ ،‬مه‌ترسیی گه‌ور ‌هتر چاوه‌ڕێامنه‌»‪.‬‬ ‫هه‌مان هاوواڵتی داوای ل ‌ه حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم كرد ژماره‌یه‌كی زیاتر له‌ گه‌نجانی‬ ‫شه‌به‌ك ل ‌ه ڕیزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ و پۆلیسی‬ ‫ه ‌هرێم وه‌ربگیرێن‪ ،‬تاوه‌كو ببنه‌ به‌شێك له‌‬ ‫قه‌ڵغانی به‌رگریی له‌ كوردی شه‌ب ‌هك»‪.‬‬

‫هه‌ر له‌ وڕووه‌وه‌ سامل جومع ‌ه شه‌به‌كی‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی ده‌زگ��ای راوێژكاریی شه‌به‌ك بۆ‬ ‫(ب�ه‌ی��ان) ڕوون��ی��ك��رده‌وه‌ «ك��وردی شه‌به‌ك‬ ‫داواكارن ناوچه‌كانیان بخرێته‌سه‌ر هه‌رێمی‬ ‫كوردستان و په‌له‌ش بكرێت له‌ جێب ‌هجێكردنی‬ ‫م��ادده‌ی ‪ 140‬ی ده‌ستووری ه ‌همیشه‌یی‬ ‫عێراق‪ ،‬تاو ‌هكو ده‌سه‌اڵتی حكومه‌تی ناوه‌ند‬ ‫له‌ناوچه‌كانیان دووربخرێته‌و ‌ه»‪.‬‬ ‫وتیشی «پێكهاته‌كانی ده‌شتی ن ‌هینه‌وا‬ ‫ب ‌هگشتی م ‌هترسییان هه‌یه‌ به‌هۆی جیاوازیی‬ ‫ناسنامه‌ و ئاینه‌و ‌ه په‌المار بدرێن‪ .‬هێزه‌كانی‬ ‫سوپا و پۆلیسی عێراقیش ناتوانن گیانی‬ ‫هاوواڵتیان بپارێزن‪ .‬بۆیه‌ داوا ل ‌ه حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ین ناوچه‌كامنان‬ ‫بخاته ‌سه‌ر هه‌رێم و گیانی هاوواڵتیانی‬ ‫كوردی شه‌به‌ك بپارێزێت»‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ ،)47‬سێشه‌مم ‌ه ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫بیالل سلێامن‪ ،‬په‌رله‌مانتار و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ به‌یان‪:‬‬

‫دروستكردنی حكومه‌تی بنكه‌فراوان كاتی نەماوە‬ ‫««‬

‫بیالل سلێمان‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان و‬ ‫ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ ،‬له‌م‬ ‫دیداره‌ی (به‌یان)دا باس له‌‬ ‫پرسی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬كشانه‌وه‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن له‌ په‌رله‌مان و‬ ‫هه‌ڵوێست و كاردانه‌وه‌كانی‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ری‪ ،‬ناوه‌‬ ‫دووباره‌ و زیاده‌كانی‬ ‫لیستی ده‌نگده‌ران و قسه‌ و‬ ‫لێدوانه‌كان له‌باره‌ی حزبه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬

‫حزبه‌ بچووكه‌كان‬ ‫به‌شێكن ل ‌ه ده‌سه‌اڵت‬

‫سیڤیلی ڕووداوی ‪17‬ی شوبات و ڕۆژانی‬ ‫دواتر و سه‌ركوتكردنی خۆپیشانده‌ران به‌‬ ‫هێز‪ ،‬بایكۆتی دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مانی‬ ‫كرد‪ ،‬ده‌سه‌اڵت ئه‌وه‌ی ب ‌ه فرسه‌ت زانی‬ ‫و چوار پێنج یاسای تێپه‌ڕاند كه‌ زیانی‬ ‫گه‌وره‌یان به‌ بارودۆخی سیاسی گه‌یاند‬ ‫ل ‌ه هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬به‌و شێوه‌یه‌یان‬ ‫تێپه‌ڕاند ك ‌ه ده‌سه‌اڵت خۆی ده‌یویست‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن له‌و ‌ێ بوایه‌‪ ،‬به‌‬ ‫ته‌ئكید نه‌یانده‌توانی ئه‌و یاسایان ‌ه به‌و‬ ‫شێوه‌ی ‌ه تێپه‌ڕێنن‪ .‬ته‌سه‌ور ده‌كه‌م ئه‌و‬ ‫سیناریۆی ‌ه جارێكی تر دووباره‌بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن له‌ په‌رله‌ماندا نه‌بێت‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫هه‌ڵوێستیان چیی ‌ه له‌سه‌ر كشانه‌وه‌كه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫باس ل ‌ه كۆبوونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌و پرسه‌‬ ‫ده‌كرێت؟‬ ‫ب��ی�لال س��ل��ێ�مان‪ :‬دوای ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كان دی �راس �ه‌ی وردی كشانه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬بڕیار ‌ه له‌ چه‌ند ڕۆژی ئایینده‌دا‬ ‫كۆبوونه‌وه‌یه‌كی هاوبه‌ش بكرێت له‌نێوان‬ ‫هه‌ر سێ‌ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ی س ‌ێ كه‌سی‬ ‫یه‌كه‌می حزبه‌كان‪ ،‬یان ئاستی خوارتر؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬م�ه‌رج نییه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی كه‌سی یه‌كه‌م بێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫لیژنه‌ هه‌ماهه‌نگییه‌ ده‌سه‌اڵتی ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ئه‌و بڕیاره‌ ب��دات و بڕیاری‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی حزبه‌كانی خۆیانیان پێیه‌‪،‬‬ ‫دوای گفتوگۆش له‌سه‌ری ڕێك ده‌كه‌ون‬ ‫و ده‌بێته‌ بڕیاری كۆتایی بۆ كشانه‌وه‌ یان‬ ‫نه‌كشانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ئه‌و دانیشتنه‌ نائاساییه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان كه‌ باس ده‌كرێت‪ ،‬بۆ چییه‌؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬كۆمه‌ڵێك په‌رله‌مانتار‬ ‫داوای ئه‌وه‌یان كردووه‌ته‌وە دانیشتنێكی‬ ‫نائاسایی بكرێت تایبه‌ت به‌ بارودۆخی‬ ‫سیاسیی كوردستانی ڕۆژئاوا‪ ،‬كه‌ تا ئێستا‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان هیچ كاتێكی‬ ‫دیاری نه‌كردوو ‌ه بۆ ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫دیار نییه‌ ده‌كرێت یان نا‪.‬‬

‫به‌یان‪ :‬له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬كۆمه‌ڵێك حزبی بچووك هه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ گله‌یی له‌ ئۆپۆزسیۆن ده‌كه‌ن به‌ دوكانی‬ ‫سیاسی ناویان ده‌به‌ن و ته‌قدیریان ناكه‌ن‪،‬‬ ‫بۆچی ئۆپۆزسیۆن ته‌قدیریان ناكات؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬ئێمه‌ ڕێزمان بۆ هه‌ر‬ ‫كه‌سێك هه‌یه‌‪ ،‬جا حزب بێت یان كه‌س‬ ‫بێت‪ ،‬ئێمه‌ ڕێز و ته‌قدیریان ده‌گرین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و حزبانه‌ به‌شێكن له‌ ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫الی ئێمه‌ ه��ه‌ر كه‌سێك ب�ه‌ش��داری��ی‬ ‫حكومه‌تی كرد و پێی ڕازی بوو‪ ،‬به‌شێكه‌ له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ .‬ئه‌گه‌ر ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت‬ ‫قسه‌مان كرد‪ ،‬ئه‌وانیش به‌شێكن لێی‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویست ناكات‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌زموومنان كردووه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی هه‌ندێك له‌و الیه‌ن ‌ه سیاسییانه‌‬ ‫زۆر توندتر له‌ یه‌كێتی و پارتی قسه‌‬ ‫ده‌ك�ه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ریان‬ ‫كه‌ به‌شدارن له‌ ده‌س�ه‌اڵت و خۆیان به‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت د ‌هزانن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێت جگ ‌ه له‌ لیسته‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫هه‌ندێك لیستی دیكه‌ له‌ په‌رله‌ماندا‬ ‫هه‌ن و ده‌سه‌اڵتیش بۆ به‌رژەوه‌ندییه‌‬ ‫تایبه‌تییه‌كانی خۆی له‌ كاتی كێشه‌كاندا‬ ‫ناوی ئه‌وان وه‌ك حزب به‌كارده‌هێنێت‬ ‫بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كاریگه‌ری داواكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬ئێوه‌ چ ڕەخنه‌یه‌كتان له‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی ده‌سه‌اڵت هه‌یه‌؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگه‌ ناڕازییه‌كان له‌سه‌ری‪ ،‬ده‌سه‌اڵت به‌‬ ‫هه‌ر شێوه‌یه‌ بێت هه‌وڵی خۆی ده‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌و الیه‌ن ‌ه سیاسییانه‌ش كه‌ به‌شێكن له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬دیار ‌ه به‌شێكی كاریگه‌ر نین‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ندێك له‌و الیه‌نانه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫به‌و هه‌ڵوێستانه‌یان خۆیان خۆشه‌ویست‬ ‫بكه‌ن الی ده‌سه‌اڵت بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫و متامنه‌ی زیاتریان پێ بدرێت‪ .‬پێم وایه‌‬ ‫ده‌بێت گله‌یی زیاتر له‌و الیه‌نانه‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ خۆیان سیاسی و سه‌ربه‌خۆن‪ ،‬به‌اڵم به‌‬ ‫هه‌ڵوێستی الیه‌نێكی دیك ‌ه هه‌ڵده‌سوڕێن‪،‬‬ ‫من گله‌ییم زیاتر له‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌ یه‌كێتی و‬

‫پارتی نییه‌ ك ‌ه الیه‌نه‌كان هه‌ڵده‌سوڕێنن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬له‌ كاتێكدا ئۆپۆزسیۆن ل ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان بكشێته‌وه‌‪ ،‬چ��اوه‌ڕوان��ی چ‬ ‫كاردانه‌وه‌ و فشارێكی ده‌سه‌اڵتن‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌ تێپه‌ڕاندنی ئه‌و پرۆژەیاسایانه‌ی باستان‬ ‫كرد؟ وه‌ك بڕینی بودجه‌‪.‬‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬ئێمه‌ بێ‌ منه‌ت بووین‬ ‫له‌ مه‌سه‌له‌ی بودجه‌بڕین‪ .‬پێشرتیش‬ ‫ده‌سه‌اڵت ئه‌و كارته‌ سووتاوه‌ی به‌كارهێنا‬ ‫دژی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬دواتریش‬ ‫ئه‌و ‌ه بوو كه‌ به‌ تایبه‌ت كۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫له‌ دادگا سكااڵی تۆمار كرد و بردیشیه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن كه‌مرتین‬ ‫بودجه‌یان هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم ده‌مێنێته‌وه‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ئۆپۆزسیۆن ده‌كشێته‌وه‌ ڕازی‬ ‫ده‌بێت ئه‌وانیش به‌ ئ��اره‌زووی خۆیان‬ ‫په‌رله‌مان به‌كاربێنن‪ ،‬ئه‌گه‌ر كشانه‌وه‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن شه‌رمنانه‌ بێت و بێده‌نگی‬ ‫هه‌ڵبژێرێت‪ ،‬پێم وایه‌ ده‌س �ه‌اڵت هیچ‬ ‫هه‌ڵوێستێكی به‌رانبه‌ر نانوێنێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌وانه‌یه‌ ده‌سه‌اڵت پێیشی خۆش بێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن كارتی دیكه‌یشی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ ئ��ه‌و ‌ه ملمالنێیه‌كی‬ ‫سیاسییه‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌ی��ان‪ :‬پێتان وای���ه‌ كارته‌كانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن چییه‌ له‌ حاڵه‌تی دواتردا؟‬ ‫ب��ی�لال سلێامن‪ :‬پێم وای���ه‌ دوای‬ ‫كشانه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌ ئۆپۆزسیۆن چاودێریی‬ ‫ئه‌وه‌ بكات كه‌ بزانێت ده‌سه‌اڵت په‌رله‌مان‬ ‫به‌كاردێنێت بۆ به‌رژەوه‌ندیی خۆی‪ ،‬یان‬ ‫نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌كاریهێنا‪ ،‬پێویسته‌ هه‌ڵوێستی‬ ‫هه‌بێت و هه‌ڵوێسته‌كه‌ش په‌یوه‌ست بێت‬ ‫به‌ جۆری به‌كارهێنانه‌كانی په‌رله‌مان له‌‬ ‫الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌‪ ،‬كارتێك به‌كاربێنێت‬ ‫كه‌ بتوانێت كارته‌كه‌ی ئه‌وان بسووتێنێت‪.‬‬ ‫ك�ه‌وات�ه‌ ده‌ك��رێ��ت کاتێك ئۆپۆزسیۆن‬ ‫هه‌ڵوێستی الیه‌نی ب ‌هرانبه‌ری بینی‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ ئه‌ویش هه‌ڵوێستی خۆی دیاری‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێت ده‌وڵه‌تانی ئیقلیمی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ نین ئۆپۆزسیۆن له‌ په‌رله‌مان‬

‫بكشێته‌وه‌‪ ،‬بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كه‌ش‬ ‫ده‌كرێت حكومه‌تی بنكه‌فراوان دروست‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئێوه‌ هه‌ڵوێستتان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫ب��ی�لال س��ل��ێ�مان‪ :‬م��ن ن��ازان��م چ‬ ‫واڵتێك ئ��ه‌وه‌ی داوا ك���ردووه‌‪ ،‬زانیاری‬ ‫وردم له‌وباره‌یه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وایه‌‬ ‫دروستكردنی حكومه‌تی بنكه‌فراوان كاتی‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬ده‌كرێت قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ بكرێت‬ ‫ته‌بایی بۆ دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان دروست‬ ‫بكرێت‪ ،‬به‌اڵم بۆ پێش هه‌ڵبژاردن هه‌ر‬ ‫جۆره‌ جموجوڵێك له‌پێناوی دواخستنی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬كارێكی گونجاو نییه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ل ‌ه ئێستادا یه‌كێكی دیك ‌ه له‌و‬ ‫مه‌سه‌النه‌ی جێگه‌ی مشتومڕە‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ناوی دووباره‌ و زیاد و مردووه‌كانه‌‪ ،‬ئێوه‌‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ چیتان كردوو ‌ه و به‌ چی‬ ‫گه‌یشتووه‌؟‬ ‫ب��ی�لال س��ل��ێ�مان‪ :‬س��ه‌ب��اره‌ت به‌و‬ ‫ده‌نگانه‌ی گومانیان له‌سه‌رە به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫گشتی‪ ،‬ل ‌ه ده‌نگی زیادكراو و دووب��اره‌‬ ‫و مردووه‌كان و ناوی دووب��اره‌ی هێزه‌‬ ‫ئه‌منییه‌كان‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی په‌رله‌مان‬ ‫قسه‌وباسیان له‌سه‌ر كردووه‌ و ڕاپۆرتیان‬ ‫نووسیوه‌‪ ،‬گومانه‌كانیان جارێكی دیكه‌‬ ‫پشتڕاست ك��ردووه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ چاوه‌ڕێ‌‬ ‫ده‌ك �ه‌ی��ن كۆمسیۆن بێالیه‌نیی خۆی‬ ‫بپارێزێت و ئه‌و ناوانه‌ی به‌ نایاسایی‬ ‫تۆمار ك �راون ی��ان دووب���اره‌ن ی��ان هه‌ر‬ ‫كێشه‌یه‌كی تر‪ ،‬ئه‌وانه‌ بسڕێته‌وه‌‪ ،‬كات و‬ ‫تواناشی له‌به‌ر ده‌سته‌ بۆ ئه‌و كاره‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و كاره‌ نه‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی كۆمسیۆن بێالیه‌ن نییه‌ و نایه‌وێت‬ ‫هه‌ڵبژاردنێكی پاك و بێالیه‌ن بكات‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێت سه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫ك �ه‌ س��ه‌ر ب �ه‌ یه‌كێتیی نیشتیامنییه‌‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی كێشه‌ی ئ �ه‌و ن��اوان �ه‌ وه‌ك‬ ‫فشارێك بۆ سه‌ر پارتی به‌كاردێنێت و‬ ‫مه‌به‌ستی یه‌كێتی خزمه‌تی جه‌ماوه‌ری‬ ‫كوردستان نیی ‌ه و بۆ به‌رژەوه‌ندیی حزبییه‌‪،‬‬ ‫ئێوه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێن؟‬

‫بیالل سلێامن‪ :‬ن��ازان��م سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مان مه‌به‌ستی چییه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫ده‌نگ ‌ه زیادانه‌‪ ،‬مافێكی خه‌ڵكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستانه‌‪ ،‬ك ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌كان پاك بن‪،‬‬ ‫ڕێز بۆ ده‌نگده‌ر دابرنێت‪ .‬كاتێك ته‌زویر‬ ‫و فێڵ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ بێڕێزییه‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌ ده‌نگده‌ر له‌ هه‌رێمی كوردستان‪ .‬بۆیه‌‬ ‫سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌ر نیه‌تێكی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌سڵ ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ نیه‌ته‌كه‌ی له‌پێناوی‬ ‫پاراستنی پاكیی هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان بێت و ڕێ��ز ل�ه‌ ده‌ن��گ��ده‌ر‬ ‫بگیرێت‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬چاوه‌ڕوانی هه‌ڵژاردنێكی پاك‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ هه‌رێمی كوردستان یان نا؟‬ ‫ب��ی�لال س��ل��ێ�مان‪ :‬ئومێد ده‌ك��ه‌م‬ ‫هه‌ڵبژارنه‌كه‌ هه‌ڵبژاردنێكی پاكرت بێت له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی ڕاب��ردوو‪ .‬ئومێد ده‌كه‌م‬ ‫الیه‌نه‌كان گومان له‌سه‌ر كێشه‌ی ئه‌و‬ ‫ناوانه‌ش پاكبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬لیستی ده‌نگد ‌هران‬ ‫لیستێكی پاك و بێگه‌رد بێت‪ .‬به‌اڵم دیاره‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی كه‌ گرنگه‌ دوای پاككردنه‌وه‌ی‬ ‫لیسته‌كان‪ ،‬به‌شداریی هاوواڵتیی ‌ه له‌‬ ‫ده‌نگدان‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر هاوواڵتی خۆی‬ ‫به‌شداریی ده‌نگدانی كرد‪ ،‬كه‌سی دیكه‌‬ ‫ناتوانێت بچێت له‌جیاتی ئه‌و ده‌نگ‬ ‫بدات‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ئێمه‌ ترسێكی دیكه‌مان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ترسی ئه‌وه‌مان كه‌م بووه‌ته‌و ‌ه كه‌‬ ‫ده‌توانرێت ناوه‌ دووباره‌كان البربێت و‬ ‫لیستی ده‌نگده‌ران پاك بكرێته‌وه‌‪ ،‬یه‌ك‬ ‫شت هه‌یه‌ كه‌ پێویست ‌ه چاره‌سه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌گه‌ر هاوواڵتی نه‌چێت بۆ ده‌نگدان‪،‬‬ ‫كه‌سێكی دیكه‌ به‌ ته‌زویر له‌جیاتی ئه‌و‬ ‫بنێرن ده‌نگ بدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڕوای به‌ هیچ‬ ‫الیه‌نێكی سیاسی نیی ‌ه ده‌نگی پێبدات‪،‬‬ ‫با بڕوات ده‌نگه‌كه‌ی بسووتێنێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌یسووتان مانای وایه‌ به‌ ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫ده‌نگی داوه‌ به‌و ده‌سه‌اڵته‌ی ته‌زویری‬ ‫ده‌ك��ات‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ به‌ڕاستی كاره‌ساته‌‬ ‫كه‌ ناتوانین وه‌ك پێویست ڕێگریی لێ‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌رنا ته‌زویره‌كانی تر پێم وایه‌‬ ‫ده‌كرێت ڕێگریی لێبكرێت‪.‬‬

‫كشانه‌وه‌ی‬ ‫الیەنەکانى ئۆپۆزسیۆن‬ ‫له‌ په‌رله‌مانى‬ ‫کوردستان ئیجابیاتی‬ ‫زیاتره‌‬

‫ئه‌گه‌ر كۆمسیۆن‬ ‫ناوه‌ نایاساییه‌كان‬ ‫نه‌سڕێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫بێالیه‌ن نییه‌‬

‫ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫له‌ په‌رله‌مان نه‌بێت‪،‬‬ ‫ڕەنگ ‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫ئه‌مجاره‌ش چه‌ند‬ ‫یاسایه‌ك تێپه‌ڕێنێت‬

‫كاتێك ته‌زویر و‬ ‫فێڵ ده‌كرێت‬ ‫ئه‌و‌ه بێڕێزیی ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫ده‌نگده‌ر‬

‫ئێمه‌ ب ‌ێ منه‌تین‬ ‫ل ‌ه مه‌سه‌له‌ی‬ ‫بودجه‌بڕین‪ ،‬پێشتریش‬ ‫ده‌سه‌اڵت ئه‌و كارت ‌ه‬ ‫سووتاوه‌ی به‌كارهێنا‬

‫««‬

‫««‬

‫««‬

‫««‬

‫««‬

‫ب�ه‌ی��ان‪ :‬دوای��ی��ن هه‌ڵوێستی ئێوه‌‬ ‫له‌باره‌ی كشانه‌وه‌ له‌ په‌رله‌مان چییه‌؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬وه‌ك ه �ه‌ر چ��وار‬ ‫فراكسیۆنه‌كه‌ی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬پێامن باشه‌ له‌‬ ‫په‌رله‌مان بكشێینه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وە پێشنیازمان‬ ‫ئاڕاسته‌ی الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كامنان كردووه‌‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕ ‌ێ ده‌كه‌ین ئه‌وانیش بڕیاری كۆتایی‬ ‫ب��ده‌ن‪ .‬دی��اره‌ ئێمه‌ وه‌ك ڕای خۆمان‬ ‫ڕامانگه‌یاندووه‌ كه‌ ئێم ‌ه پێامن باشه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌مێنێته‌وه‌ ئه‌وه‌ی ئایا ئه‌وان ڕایان‬ ‫چی ده‌بێت‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش تا ئێستا بڕیاری‬ ‫لێنه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬پێتان وایه‌ ئه‌و كشانه‌وه‌ هیچ‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی هه‌بێت و كاردانه‌وه‌ی‬ ‫ب ‌هرانبه‌ر هه‌بێت؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬پێم وای�ه‌ كشانه‌وه‌‬ ‫یان نه‌كشانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ردووكیان ئیجابیات و‬ ‫سلبیاتیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وایه‌ كشانه‌و ‌ه‬ ‫ئیجابییاته‌كانی زۆرت��ره‌‪ ،‬به‌و حوكمه‌ی‬ ‫ك ‌ه ده‌كشێینه‌وه‌ مانای ئه‌وه‌یه‌ ناڕازین‬ ‫ب �ه‌و درێ��ژك��ردن �ه‌وه‌ی �ه‌‪ .‬دی��ار ‌ه شێوازی‬ ‫درێژكردنه‌وه‌كه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫و په‌رله‌مانی كوردستان له‌یه‌ك ڕۆژدا و به‌‬ ‫یه‌ك جۆره‌ پاكێج بووه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێم وایه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بیه‌وێت به‌ ده‌سه‌اڵت بڵێت‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫شه‌رعییه‌تی نییه‌‪ ،‬ده‌بێت ڕازی نه‌بێت‬ ‫شه‌رعییه‌ت بدرێته‌وه‌ ب ‌ه په‌رله‌مانیش‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن بڕیارێكی قه‌تعی‬ ‫بدات له‌وباره‌یه‌وه‌ و كشانه‌وه‌كه‌ی ب ‌ه‬ ‫جددیی وه‌ربگرێت‪ .‬ئه‌گه‌رچی هه‌ندێك‬ ‫سلبیاتیشی هه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌وانه‌ی ‌ه له‌و‬ ‫كاته‌ی ئۆپۆزسیۆن له‌ناو په‌رله‌مان نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان به‌رده‌وامی بده‌ن به‌ په‌رله‌مان و‬ ‫كۆتایی پێنه‌هێنن‪ ،‬هه‌ندێك پڕۆژەیاسا كه‌‬ ‫ئێستا له‌ په‌رله‌مانه‌ و ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫له‌ په‌رله‌ماندا بێت‪ ،‬بڕواناكه‌م بیهێنن بۆ‬ ‫خوێندنه‌وه‌ و په‌سه‌ندكردن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه به‌و شێواز ‌ه په‌سه‌ند نه‌كرێت ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان ده‌یانه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫له‌ناو په‌رله‌مان نه‌بێت‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ئه‌و‬ ‫پرۆژەیاسایانه‌ بێننه‌ ن��او په‌رله‌مان و‬ ‫وه‌ك خۆیان ده‌یانه‌وێت وابكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیجابییاته‌كانی كشانه‌وه‌ زیاتره‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬بۆ ئه‌و تێپه‌ڕاندنی یاسایانه‌ له‌‬ ‫دوای ‪ 8/20‬كه‌ ده‌ڵێیت‪ ،‬به‌ڵگه‌تان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫یاخود گومانه‌؟‬ ‫بیالل سلێامن‪ :‬به‌ڵگه‌ی مه‌ملوسامن‬ ‫له‌به‌ردده‌ست نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه ئه‌زموونی‬ ‫ڕابردوو كاتێك ئۆپۆزسیۆن وه‌ك ناڕازیبوون‬ ‫له‌ كاره‌ساتی كوشنت و ئازاردانی خه‌ڵكی‬

‫««‬

‫گفتوگۆ‪ :‬بەیان‪ .‬تایبەت‬

‫تائێستا سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مان كاتی بۆ‬ ‫دانیشتنی نائاسایی‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه بارودۆخی‬ ‫كوردستانی ڕۆژئاوا دیاری‬ ‫نه‌كردووه‌‬

‫‪4‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌مم ‌ه ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫و‪ .‬جهانگیر ئه‌حمه‌د‬

‫گفتوگۆ‪ :‬هاوژین عومه‌ر‬

‫شۆڕش حاجی‪ ،‬ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هرانی عێراق بۆ به‌یان‪:‬‬

‫بودجه‌ی ‪2014‬ی عێراق (‪ )157‬تریلیۆن دیناره‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه ده‌كات ‌ه (‪ )130‬ملیار دۆالر‬ ‫به‌یان‪ :‬ئێستا له‌ میدیاكانه‌وه‌ باس‬ ‫له‌و ‌ه ده‌كرێت كه‌ پرۆژەیاسای بودجه‌ی‬ ‫‪2014‬ی ع��ێ �راق ل �ه‌ ت �ه‌واوب��وون��دای �ه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا سااڵنی ڕابردوو ئه‌و بودجه‌یه‌‬ ‫دره‌نگرت له‌ واده‌ی خۆی ئاماده‌ ده‌بوو‪.‬‬ ‫ده‌كرێت پێامن بڵێن ئه‌و پرۆژەیاسایه‌ چ‬ ‫قۆناغێكی بڕیو ‌ه و گه‌یشتووه‌ته‌ كوێ‌؟‬ ‫شۆڕش حاجی‪ :‬پرۆژەیاسای بودجه‌ی‬ ‫ساڵی ‪ 2014‬زووت��ر له‌ ج��اران له‌ الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌و ‌ه ئاماده‌كراوه‌‪ .‬ئێمه‌ش وه‌كو‬ ‫لیژنه‌ی دارای��ی ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هرانی‬ ‫عێراق زۆر جه‌ختامن له‌وه‌ كردووه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌ سااڵن زووتر به‌ده‌ستامن بگات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش بتوانین به‌ر له‌ كۆتایی ساڵ‬ ‫ڕەزامه‌ندیی له‌سه‌ر بده‌ین و تێیپه‌ڕێنین‪،‬‬ ‫چونكه‌ ساڵی داهاتوو ساڵی هه‌ڵبژاردنه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئێم ‌ه و خه‌ڵكی عێراقیش ئه‌و ‌ه باشه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و پرۆژەیاسایه‌ به‌ زووترین كات‬ ‫بگات ‌ه ده‌ستامن و ئه‌وه‌ی پێویست بكات‬ ‫هه‌مواری بكه‌ینه‌و ‌ه و تێیپه‌ڕێنین‪.‬‬ ‫ئێستا ئ��ه‌وه‌ مانگی هه‌شته‌‪ ،‬به‌‬ ‫بۆچوونی خۆم له‌ كۆتایی ئه‌م مانگه‌دا‬ ‫بودجه‌كه‌ ده‌گات ‌ه ده‌ستی ئێمه‌‪ ،‬مانگی‬ ‫نۆش گفتوگۆی زۆری له‌سه‌ر ده‌كرێت‪،‬‬ ‫مانگه‌كانی د ‌ه و یانزه‌ش تێده‌په‌ڕێرنێت‪،‬‬ ‫واته‌ به‌ر له‌وه‌ی ساڵ ته‌واو بێت‪ ،‬ته‌سدیق‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ب�ه‌ی��ان‪ :‬وات��ه‌ ئ �ه‌م په‌له‌كردنه‌ له‌‬ ‫ئ��ام��اده‌ك��ردن��ی ب��ودج� ‌ه په‌یوه‌سته‌ به‌‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫عێراق كه‌ ده‌كاته‌ ڕۆژی ‪ ،2014/3/7‬یان‬ ‫نا؟‬ ‫ش��ۆڕش حاجی‪ :‬ح�ه‌زده‌ك�ه‌م ئه‌وه‌‬ ‫بزانیت كه‌ ڕەنگه‌ ‪ 2014/3/7‬هه‌ڵبژاردن‬ ‫نه‌كرێت‪ ،‬با ئه‌وه‌ت بۆ ڕاست بكه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕەنگه‌ مانگی چوار و پێنج‪ ،‬به‌ تایبه‌تیش‬ ‫مانگی پێنج بكرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌شچێته‌‬ ‫مانگی ش��ه‌ش‪ .‬ب��ه‌اڵم بێگومان ئ�ه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی به‌ الیه‌نی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‬ ‫هه‌ی ‌ه و هه‌موو الیه‌نه‌كان ده‌یانه‌وێت‬ ‫زووتر بودجه‌كه‌ تێپه‌ڕێنن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬كه‌وابێ‌ ئه‌مه‌ ڕێوشوێنێك‬ ‫نیی ‌ه حكومه‌ت گرتبێتی ‌ه ب�ه‌ر تاوه‌كو‬ ‫هه‌موو ساڵه‌كانی تریش به‌و شێوه‌ خێرایه‌‬ ‫ئاماده‌ی بكات؟‬ ‫شۆڕش حاجی‪ :‬ئه‌و ‌ه كارێكی زۆر‬ ‫باشه‌‪ .‬ڕەنگه‌ به‌شێكی له‌ژێر فشاری‬ ‫په‌رله‌مان و لیژنه‌ی داراییدا بێت‪ ،‬كه‌‬ ‫وتوومانه‌ مه‌عقول نییه‌ بودجه‌ی ساڵ له‌‬ ‫مانگی سێی ساڵه‌كه‌دا موافه‌قه‌ی له‌سه‌ر‬

‫بكرێت‪ .‬ئێمه‌ وتوومانه‌ یه‌ك دوو مانگ‬ ‫به‌ر ل �ه‌وه‌ی ساڵی ت��ازه‌ ده‌ستپێبكات‪،‬‬ ‫ده‌بێت تێیپه‌ڕێنین‪ .‬ئه‌وه‌ سێ‌ ساڵ ‌ه به‌‬ ‫به‌رده‌وامی ئێمه‌ ئه‌و كێشه‌یه‌مان هه‌یه‌ و‬ ‫ئه‌و گله‌ییه‌مان له‌ حكومه‌ت كردووه‌‪ .‬من‬ ‫ئه‌وه‌ به‌ شتێكی پۆزه‌تیڤ د ‌هزانم كه‌ زوو‬ ‫بۆمان بێت و زوو بڕیاری لێبده‌ین‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬كه‌واته‌ ل ‌ه كۆتایی ئه‌مساڵدا‬ ‫بودجه‌ی ‪ 2014‬بڕیاری له‌سه‌ر ده‌درێت‬ ‫و دواناكه‌وێت؟‬ ‫ش��ۆڕش حاجی‪ :‬من ئومێدم زۆره‌‬ ‫به‌وه‌ی مانگی یانزه‌ش ته‌سدیق بكرێت و‬ ‫نه‌گاته‌ كۆتایی ساڵیش‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬ب��اس ل��ه‌وه‌ ده‌ك��رێ��ت كه‌‬ ‫پرۆژەیاسای بودجه‌ی ‪ 2014‬به‌ ڕێژەی‬ ‫‪%10‬ی بودجه‌ی ‪ 2013‬زیادی كردووه‌‪.‬‬ ‫وه‌كو بزانن بڕەكه‌ی چه‌نده‌؟ ئایا هۆكاری‬ ‫ئ�ه‌م به‌رزبوونه‌وه‌یه‌ی بودج ‌ه بۆچی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ خه‌ریك ‌ه ب��ه‌راورد به‌‬ ‫بودجه‌ی سااڵنی ڕاب��ردوو دووبه‌رانبه‌ر‬ ‫ده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫شۆڕش حاجی‪ :‬وه‌كو خۆت ده‌زانی‪،‬‬ ‫زیادكردنی بودجه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌‬ ‫داهاتی ن �ه‌وت زی��اد ده‌ك��ات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌ ئه‌نجامی ن��اردن��ه‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتی‬ ‫زۆرتر و به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی نه‌وتیشه‌‪.‬‬ ‫ه��اوك��ات ژم���اره‌ی دانیشتوانیش زیاد‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ها ژماره‌ی مووچه‌خۆر و‬ ‫فه‌رمانب ‌هرانیش زیاد ده‌كات‪ ،‬شاره‌كانیش‬ ‫گه‌وره‌تر ده‌ب��ن‪ .‬هه‌ر وه‌زاره‌ت��ێ��ك ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ی ئه‌مساڵ به‌شی ده‌كات‪ ،‬ساڵێكی‬ ‫تر به‌شی ناكات‪ ،‬چونك ‌ه وه‌كو پێشرت وتم‪،‬‬ ‫هه‌م ژم��اره‌ی دانیشتوان زیاد ده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌م ژم��اره‌ی فه‌رمانبه‌ر‪ ،‬هه‌م به‌های‬ ‫دیناریش كه‌م ده‌كات‪ .‬هه‌ربۆیه‌ جێگه‌ی‬ ‫سه‌رسوڕمان نییه‌ ك ‌ه ساڵ به‌ ساڵ ڕێژەی‬ ‫بودجه‌ به‌رزببێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم به‌رزبوونه‌وه‌ی‬ ‫بودجه‌ به‌ ڕێژەیه‌كی زۆر و دووبه‌رانبه‌ر‬

‫به‌ر له‌وه‌ی ساڵ‬ ‫ته‌واو بێت‪،‬‬ ‫بودجه‌ی ‪2014‬ی‬ ‫عێراق ته‌سدیق‬ ‫ده‌كرێت‬

‫له‌ ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكی كه‌مدا‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫كارێكی نه‌شیاوه‌‪.‬‬ ‫بودجه‌ی ‪ 2014‬وانییه‌‪ .‬به‌پێی ئه‌و‬ ‫زانیارییانه‌ی ئێمه‌ هه‌مانه‌‪ ،‬بودجه‌ی ساڵی‬ ‫‪2014‬ی عێراق نزیكه‌ی (‪ )157‬تریلیۆن‬ ‫دیناره‌‪ ،‬ك ‌ه ده‌كات ‌ه (‪ )130‬ملیار دۆالر‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬پشكی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌و ڕێژەیه‌ چه‌ند ده‌كات؟ وات ‌ه ده‌توانین‬ ‫بڵێین بودجه‌ی هه‌رێمیش زیاد ده‌كات؟‬ ‫شۆڕش حاجی‪ :‬من ناتوانم ئێستا‬ ‫ئه‌و ژماره‌یه‌ بڵێم‪ ،‬چونكه‌ پرۆژەكه‌مان بۆ‬ ‫نه‌هاتووه‌‪ .‬به‌اڵم بۆئه‌وه‌ی بیزانن‪ ،‬پشكی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان یه‌كسان ‌ه به‌ كۆی‬ ‫داهاتی عێراق‪ ،‬ناقس بودجه‌ی سیادی‬ ‫و بودجه‌ی حاكیمه‌‪ ،‬كه‌ ئ�ه‌و دووه‌ی‬ ‫لێده‌ركرا‪ ،‬ئه‌و به‌شه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌‪%17 ،‬ی‬ ‫ده‌نێردرێت بۆ هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬ئه‌گه‌ر به‌ڕێزتان بزانن‪،‬‬ ‫دیارترین ئ �ه‌و پشكانه‌ چین كه‌ به‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ون‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌ت‬ ‫وه‌كو دامه‌زراندن و هتد؟‬ ‫ش��ۆڕش حاجی‪ :‬وه‌ك��و پێشرت وتم‪،‬‬ ‫دوای ده‌رك��ردن��ی ب��ودج�ه‌ی سیادی و‬ ‫حاكیمه‌‪%17 ،‬ی بودجه‌ك ‌ه به‌ر هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌كه‌وێت‪ .‬كه‌ ده‌ڵێن (‪)70‬‬ ‫هه‌زار كه‌س ل ‌ه عێراق داده‌مه‌زرێرنێن‪،‬‬ ‫ل��ه‌و ژم��اره‌ی��ه‌ ‪%17‬ی ب��ه‌ر هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ئ������ه‌و ب����ودج����ه‌ی���� ‌ه پ��ش��ك��ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی مادده‌ی (‪)140‬ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ تێبینیامن له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه زۆره‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی ئه‌وتۆ نه‌هاتوو ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫بودجه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ب ‌ه ڕای ئێوه‌ دیارترین كێشه‌‬ ‫و سلبییاته‌كانی نێو پرۆژەیاسای بودجه‌ی‬ ‫‪ 2014‬چین؟ له‌ كاتێكدا په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫وه‌ك��و عالیه‌ نوسه‌یف ڕەخنه‌ی زۆری‬

‫له‌ بودجه‌ی‬ ‫‪2014‬دا جارێكی‬ ‫تر كێشه‌كانی‬ ‫هه‌رێم و به‌غدا‬ ‫دووباره‌ده‌بنه‌وه‌‬

‫لێده‌گرێت؟‬ ‫ش���ۆڕش ح��اج��ی‪ :‬ئ����ه‌وه‌ی عالی ‌ه‬ ‫نوسه‌یف باسی ده‌ك��ات‪ ،‬پرۆژەیاسای‬ ‫بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هرانه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ب��ودج�ه‌ی ع��ێ�راق‪ ،‬كه‌ به‌شێكی زۆری‬ ‫ڕەخنه‌كانیشی ڕاس���ت ن��ی��ن‪%75 .‬ی‬ ‫قسه‌كانی ناوبراو ئه‌سڵ و ئه‌ساسیان نییه‌‪.‬‬ ‫پرۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران هاتووەته‌ لیژنه‌ی دارای��ی و‬ ‫دراوه‌ به‌ په‌رله‌مان و ده‌نگیشی له‌سه‌ر‬ ‫دراوه‌‪ .‬قسه‌كه‌ی عالیه‌ نوسه‌یف و‬ ‫چه‌ند په‌رله‌مانتارێكی تر ده‌چنه‌ خانه‌ی‬ ‫م��وزای �ه‌ده‌ی سیاسیی دوور له‌ ڕاستی‬ ‫بۆ ده‌سكه‌وتی سیاسی و مه‌سه‌له‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ .‬ئێمه‌ وه‌كو لیژنه‌ی دارایی بۆ‬ ‫بودجه‌كه‌ی په‌رله‌مان ڕاوێژكاری داراییامن‬ ‫بانگ ك���ردووه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تیی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هران دانیشتووین‪.‬‬ ‫پ��ێ�مان وای���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی ك � ‌ه ك��راوه‌‬ ‫بودجه‌یه‌كی گونجاوه‌‪ ،‬به‌اڵم ناڵێین بێ‌‬ ‫كه‌موكورتییه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌ن��دێ��ك ل��ه‌ ق��س �ه‌ك��ان��ی ئ �ه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارانه‌ی وه‌كو عالیه‌ نوسه‌یف‬ ‫و حه‌نان فه‌تالوی‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ چه‌ند‬ ‫ژم��اره‌ی �ه‌ك��ن ك �ه‌ ئ��ه‌و ژم��اران��ه‌ له‌ناو‬ ‫پ��رۆژەی��اس��ای ب��ودج �ه‌ك �ه‌دا ب � ‌ه هه‌ڵه‌‬ ‫ن���وورساون‪ ،‬وات �ه‌ هه‌ڵه‌ی چ��اپ ب��وون‪،‬‬ ‫له‌ناو كۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مان ئه‌و ژمارانه‌‬ ‫ڕاستكراونه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وان هه‌ر سوورن‬ ‫له‌سه‌ر به‌كارهێنانی ئه‌و ژماره‌ هه‌اڵنه‌ی‬ ‫كه‌ ڕاستكراونه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌شێكی ئه‌و پاره‌‬ ‫ته‌رخانكراوانه‌ی ئ�ه‌وان باسی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ‬ ‫نووسینگه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ‌ه له‌‬ ‫پارێزگاكان‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬پێشبینی ده‌كه‌ن پرۆژەیاسای‬ ‫بودجه‌ی ‪ 2014‬له‌ ڕووی دیاریكردن و‬ ‫ته‌رخانكردنی بڕەكان و ئه‌و میكانیزمانه‌ی‬

‫««‬

‫به‌رده‌وام هه‌ندێك كه‌س ده‌ڵێن‬ ‫به‌س ‌ه فه‌لسه‌فه‌لێدان و تیۆریزه‌كردن‪،‬‬ ‫ئێم ‌ه كرده‌وه‌مان ده‌وێت‪ .‬دواجار‬ ‫كردار بناغه‌ و به‌های بااڵی شته‌كانه‌‪.‬‬ ‫پرسیاره‌كه‌ش ئه‌وه‌یه‌؛ ئایا هه‌ر به‌‬ ‫ڕاست ئێمه‌ هیچ باگراوندێكی تیۆریی‬ ‫دروستامن هه‌یه‌ كه‌ كرداری به‌سوودمان‬ ‫بۆ به‌رهه‌م بهێنێت؟ ئایا توانیومانه‌‬ ‫حاڵی فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌منی و ئابووری و‬ ‫سیاسی و خزمه‌تگوزاری و په‌روه‌رده‌یی‬ ‫و ده‌ره‌كی باش بكه‌ین؟ باشه‌ بۆچی‬ ‫واڵتی دووڕووبار (بالد الرافدین)‪ ،‬واڵتی‬ ‫شارستانیه‌ت و تواناكان‪ ،‬بووه‌ واڵتی‬ ‫دوو شمشێره‌كه‪ ،‬بووه‌ واڵتی ڕق و‬ ‫دواكه‌وتوویی؟ بۆچی ئه‌و هه‌موو زانا‬ ‫و ناوانه‌ی كه‌ خه‌ڵكانی تر شانازییان‬ ‫پێوه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌ الیه‌ن هێزه‌كانی‬ ‫فشار و به‌رژەوه‌ندخواز و نه‌فام و ترساو‬ ‫ل ‌ه گه‌وره‌یی زانست و لێكۆڵینه‌وه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ده‌رده‌نرێن؟‬ ‫شه‌هید سه‌در سه‌ر ‌هڕای كه‌میی‬ ‫ده‌رفه‌ت و پێشبینیكردنی شه‌هیدبوونی‪،‬‬ ‫كتێبه‌كانی (فلسفتنا) و (إقتصدنا)ی‬ ‫نووسی و وه‌ك ده‌وترێت ئاماده‌كاریی‬ ‫بۆ نووسینی (مجتمعتنا)ش ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌و كاری بۆ مه‌نزومه‌یه‌كی تۆكمه‌‬ ‫و ته‌واو ده‌كرد كه‌ بۆ ڕێنیسانس و‬ ‫بێداركردنه‌وه‌ی گه‌الن بگونجێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك خۆشی ب ‌ه ته‌نها چاره‌سه‌رێكی‬ ‫بۆ مه‌سه‌له‌ی «بانكی ڕیبه‌وی» دانا‪ ،‬تا‬ ‫بانك ‌ه ب ‌ێ سووه‌كان له‌ ته‌واوی جیهاندا‬ ‫به‌پێی ئه‌و چاره‌سه‌ره‌ كاربكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ هه‌مووان سكااڵیانه‌ ل ‌ه‬ ‫ده‌ست تێكچوونی باری ئه‌منی و‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌كه‌شی ده‌خه‌نه‌ ئه‌ستۆی‬ ‫یه‌كێكی تر‪ ،‬به‌شه‌خسه‌نه‌كردنی‬ ‫دیارده‌كان باڵوبووه‌ته‌وه‌ و به‌رهه‌می‬ ‫هزریی و تیۆریزه‌كردن الوازبووه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫سه‌ركه‌وتین كاتێك ئوممه‌تی وشه‌ی‬ ‫به‌رپرسیارانه‌ بووین‪ ،‬به‌اڵم شكستامن‬ ‫هێنا كاتێك بووین ‌ه زۆربڵێ‌ و نابه‌رپرس‪.‬‬ ‫ل ‌ه پێشه‌وه‌ی هه‌موو پێشبڕكێیه‌ك بووین‬ ‫تا وابه‌سته‌ی شه‌رع و خاوه‌نی دین‬ ‫بووین و خاوه‌نی خوێنده‌واری و فیقه‬ ‫و تێگه‌یشنت و فه‌لسه‌فه‌ و تیۆریزه‌كردن‬ ‫و لێكۆڵینه‌وه‌ بووین و كرداریشامن‬ ‫دیاربوو‪ ،‬به‌اڵم كاتێك وازمان له‌مانه‌‬ ‫هێنا بۆ خه‌ڵكانی تر‪ ،‬له‌ هه‌موو‬ ‫پێشبڕكێكان ده‌ركراین‪ .‬چه‌ند هه‌وڵێكی‬ ‫تازه‌ ده‌ركه‌وتن كه‌ دوایینیان نوورساو و‬ ‫ئارگیومێنته‌كانی تایبه‌ت ب ‌ه هه‌ستانه‌وه‌‬ ‫بوون‪ ،‬كه‌ زانایانی وه‌كو نائینی و‬ ‫ئه‌فغانی و كه‌واكیبی و محه‌مه‌د عه‌بده‌‬ ‫و زۆرێكی تر پێشه‌وایه‌تییان ده‌كردن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی دواكه‌وتوویی و داگیركاری‬ ‫و سته‌مه‌و ‌ه له‌بارچوون‪.‬‬ ‫ئێمه‌ له‌ ئه‌زموونی خۆمان و‬ ‫كه‌سانی تر هیچ فێرنه‌بووین‪ ،‬ئامانج و‬ ‫داواكامنان نووسینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ب ‌ێ هیچ‬ ‫مه‌نهه‌جێكی تۆكمه‌ و هیچ میتۆدێك كه‌‬ ‫ڕێنموونیامن بكه‌ن بۆ میكانیزمه‌كانی‬ ‫چه‌سپاندنیان‪ .‬ده‌ستووری ساڵی‬ ‫‪1925‬مان دانا‪ ،‬پاشانیش چه‌ندین‬ ‫ده‌ستووری تری كاتی‪ ،‬سیاسه‌ته‌كانی‬ ‫ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌اڵتیشامن جێبه‌جێكردن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ لیبڕاڵی و نه‌ته‌وه‌یی و ڕاستڕەو‬ ‫و ئیسالمییه‌وه‌ هه‌موو شكستامن‬ ‫هێنا‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ر نادڵسۆزی و كه‌میی‬ ‫قوربانیدان‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌ر نه‌بوون و‬ ‫الوازیی باكگراوندی تیۆریی تێر و ته‌واو‪.‬‬

‫««‬

‫به‌شه‌خسیكردنی‬ ‫دیارده‌كان‪ ،‬الوازیی‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه و‬ ‫تیۆریزه‌كردن‬

‫هه‌میشە بودجه‌ی عێراق ده‌رگای له‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵێك كێشه‌ كردووه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌رده‌وام‬ ‫بودجه‌ی عێراق له‌ واده‌ی خۆی دواكه‌وتووه‌‪،‬‬ ‫به‌مه‌ش كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر باری‬ ‫ئابووریی به‌جێهێشتووه‌‪.‬‬ ‫جیا له‌ سااڵنی ڕابردوو‪ ،‬ئه‌مساڵ پرۆژەیاسای‬ ‫بودجه‌ی ‪ ،2014‬به‌ر له‌ واده‌ی خۆی كاری‬ ‫له‌سه‌ر كراوه‌‪ .‬بۆ قسه‌وباس سه‌باره‌ت به‌و‬ ‫پرۆژەیاسایه‌ و خاڵه‌ به‌هێز و الوازه‌كانی‪،‬‬ ‫(به‌یان) ئه‌م گفتوگۆیه‌ی له‌گه‌ڵ شۆڕش حاجی‪،‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫عێراق له‌سه‌ر لیستی گۆڕان ساز كرد‪.‬‬

‫««‬

‫عادل عه‌بدومله‌هدی‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫هه‌ڵبژاردنی عێراق‬ ‫ل ‌ه ‪2014/3/7‬‬ ‫ناكرێت و ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫مانگی پێنج و‬ ‫شه‌ش‬

‫گیراونه‌ته‌به‌ر‪ ،‬ل ‌ه بودجه‌كانی سااڵنی‬ ‫ڕابردوو باشرت بێت؟‬ ‫ش��ۆڕش حاجی‪ :‬ئه‌و پرۆژەیاسایه‌‬ ‫نه‌هاتووەته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ته‌نانه‌ت یه‌ك‬ ‫الپه‌ڕەشی نه‌هاتووه‌ بۆمان‪ .‬زانیارییه‌كان‬ ‫ته‌نیا له‌و كۆبوونه‌وانه‌و ‌ه هاتوون ك ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه وه‌كو لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مان ل ‌ه‬ ‫كۆنگره‌ی سرتاتیژیه‌تی دانانی بودجه‌ له‌‬ ‫عه‌مامن كردوومانن‪ ،‬كه‌ ئه‌وان پێشبینی‬ ‫ده‌ك�ه‌ن و ئێمه‌ش ڕای خۆمان ده‌ڵێین‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و پێشبینییانه‌ی ئه‌وان‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ك ‌ه باس ده‌كرێت‪ ،‬ته‌قریبه‌ت‬ ‫بودجه‌كه‌ هه‌ر وه‌كو سااڵنی پێشووه‌‪.‬‬ ‫من خۆم وه‌ك��و ئه‌ندامی لیژنه‌ی‬ ‫دارایی و نوێنه‌ری فراكسیۆنی گۆڕان‪ ،‬له‌‬ ‫ناو ئه‌و كۆنگره‌یه‌دا كۆمه‌ڵێك پێشنیارم‬ ‫ك��ردوو ‌ه بۆئه‌وه‌ی بودجه‌ی پارێزگاكان‬ ‫و هه‌رێمه‌كان زی��اد بكرێن‪ ،‬ه�ه‌وڵ‬ ‫بدرێت ئه‌و پرۆژە و بودجانه‌ی به‌رده‌وام‬ ‫ده‌چ��ن �ه‌و ‌ه س �ه‌ر ب��ودج�ه‌ی پارێزگاكان‬ ‫و ئ��ه‌وان ناتوانن جێبه‌جێیان بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ البربێن و پ��رۆژەی تازه‌ پێشنیار‬ ‫بكرێن‪ .‬داوام��ان ك��ردووه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ی‬ ‫بۆ و ‌هزاره‌تی به‌رگری و الیه‌نی ئاسایش‬ ‫خ�ه‌رج��ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ك��ه‌م بكرێته‌وه‌ و‬ ‫ته‌ركیز بخرێته‌ سه‌ر خزمه‌تگوزارییه‌كان‪.‬‬ ‫ئێمه‌ پێامن وایه‌ یه‌كێك ل ‌ه هۆكاره‌كانی‬ ‫ئه‌وه‌ی تیرۆریسته‌كان ڕێكده‌خرێن بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی كاری تیرۆریستی‪ ،‬نه‌بوونی‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌‪.‬‬ ‫ێ ئێو ‌ه وه‌كو لیژنه‌ی‬ ‫به‌یان‪ :‬كه‌واب ‌‬ ‫دارای��ی په‌رله‌مان كۆمه‌ڵێك ڕاسپارده‌ی‬ ‫پێشوه‌ختتان پێشكه‌ش كردوون‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫ل� ‌ه كاتی ئ��ام��اده‌ك��ردن��ی پ��رۆژەی��اس��ای‬ ‫بودجه‌كه‌دا كاریان له‌سه‌ر بكه‌ن؟‬ ‫شۆڕش حاجی‪ :‬به‌ڵێ وایه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬سااڵنی ڕاب���ردوو چه‌ندین‬ ‫كێشه‌ و قه‌یران سه‌باره‌ت ب ‌ه بودج ‌ه‬ ‫له‌نێوان هه‌رێمی كوردستان و به‌غدا‬ ‫هه‌بوون‪ ،‬وه‌كو داهاتی نه‌وت و پاره‌ی‬ ‫كۆمپانیا بیانییه‌كانی تایبه‌ت به‌ نه‌وت و‬ ‫مادده‌ی (‪ )140‬و ئه‌وانه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌وانه‌ش‬ ‫قه‌یرانی سیاسیی گ�ه‌وره‌ی��ان له‌ نێوان‬ ‫ه����ه‌ردووالدا دروس��ت ك��رد‪ .‬پێشبینی‬ ‫ده‌كه‌ن له‌ بودجه‌ی ‪2014‬ش��دا قه‌یرانی‬ ‫له‌وشێوه‌ی ‌ه دروست ببێته‌وه‌؟‬ ‫ش��ۆڕش حاجی‪ :‬من پێم وای�ه‌ ئه‌و‬ ‫كێشانه‌ جارێكی تریش دووبار ‌ه ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر پێكهاتنێكی سیاسی له‌ پشتی‬ ‫په‌رده‌وه‌ بكرێت‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫چوار ساڵ ‌ه كتێبخانه‌ی گشتیی خورماتوو چاوەڕوانى کردنەوەیە‬ ‫په‌یجور‪ :‬عومه‌ر ئاواره‌‬ ‫كتێبخانه‌ی گشتیی ق ‌هزای خورماتوو‬ ‫ماوه‌ی چوار ساڵه‌ كاره‌كانی دروستكردنی‬ ‫ته‌واو بووه‌ و تاكو ئێستاش ده‌رگای به‌‬ ‫ڕووی ڕۆشنبیرانی شاره‌كه‌دا نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه به‌رانبه‌ریشدا ڕۆشنبیران و ئیداره‌ی‬ ‫شاره‌كه‌ش باس له‌ كێشه‌ و هۆكاره‌كانی‬ ‫نه‌كردنه‌وه‌ی ده‌رگ��ای ئه‌و كتێبخانه‌یه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫فریاد حه‌مید ڕۆشنبیرێكی شاری‬ ‫خورماتووه‌‪ ،‬ئه‌و له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫«ماوه‌ی چوار ساڵ زیاتره‌ له‌به‌ر نه‌بوونی‬ ‫كتێبخانه‌یه‌ك و ت�ه‌واون�ه‌ب��وون��ی ئه‌م‬ ‫كتێبخانه‌یه‪ ‌،‬سه‌رمان لێشێواوه و نازانین‬ ‫ڕوو ل ‌ه كوێ‌ بكه‌ین»‪ .‬ئه‌و ئاماژە به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌ خورماتوو جگه‌ له‌ ته‌قینه‌وه‌‬ ‫و هه‌ڕەشه‌ و كوشنت زیاتر‪ ،‬هیچی دیكه‌ی‬ ‫تێدا نابیرنێت‪ ،‬به‌ تایبه‌ت له‌ ڕووی‬ ‫ڕۆشنبیرییه‌وه‌ هیچ جووڵه‌یه‌ك نییه‌‪،‬‬ ‫ماوه‌ی چوار ساڵیشه‌ بینای كتێبخانه‌ی‬ ‫گشتیی خورماتوو ته‌واو بووه‪ ‌،‬ته‌نیا له‌‬ ‫ته‌پوتۆز زیاتر هیچی دیكه‌ی تێدا نییه‌‪.‬‬ ‫فریاد له‌باره‌ی ئه‌و كتێبانه‌ی كه‌ دێنه‌‬ ‫خورماتوو و به‌ هۆی نه‌بوونی كتێبخایه‌كی‬ ‫گشتییه‌وه‌ له‌ ڕێگه‌ی حزبه‌كانه‌و ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕۆشنبیرانه‌ی كه‌ الیه‌نگری خۆیانن‬ ‫دابه‌شده‌كرێن‪ ،‬وتی «ئێستا حزبه‌كان‬ ‫له‌ ڕێگه‌ی ده‌زگ��ا ڕاگه‌یاندنه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك كتێب به‌ چاپ ده‌گه‌یەنن‪ ،‬كه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نرێته‌ ش��اری خورماتوو‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫نه‌بوونی كتێبخانه‌یه‌ك ئه‌و الیه‌نانه‌ له‌‬ ‫ڕێگه‌ی خۆیانه‌وه‌ به‌سه‌ر ئه‌و ڕۆشنبیرانه‌ی‬ ‫كه‌ سه‌ر به‌ خۆیانن‪ ،‬دابه‌شیده‌كه‌ن‪ ،‬له‌م‬ ‫حاڵه‌شدا كۆمه‌ڵێك سوودی لێوه‌رده‌گرن و‬ ‫كۆمه‌ڵێكیش لێی بێبه‌ش ده‌بن»‪.‬‬ ‫ناوبراو باسی له‌وه‌ش كرد كه‌ كتێب‬ ‫موڵكی جه‌ماوه‌ره‌ و ده‌بێت شوێنێكی‬ ‫تایبه‌تی بۆ دابینبكرێت وه‌كو كتێبخانه‪ ‌،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌موو الیه‌ك وه‌كو یه‌ك سوودی‬ ‫لێ بینن‪.‬‬

‫««‬

‫ڕۆشنبیرێك‪ :‬كورد و عه‌ره‌ب و توركامن ملمالنێ بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری كتێبخانه‌كه‌ ده‌كه‌ن‬

‫كۆمه‌ڵێك كتێب ب ‌ه‬ ‫چاپ ده‌گه‌یەنن‪،‬‬ ‫ك ‌ه ده‌گه‌یه‌نرێت ‌ه‬ ‫شاری خورماتوو‪،‬‬ ‫له‌به‌ر نه‌بوونی‬ ‫كتێبخانه‌یه‌ك‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الیه‌نان ‌ه ل ‌ه ڕێگه‌ی‬ ‫خۆیانه‌وه‌ به‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ڕۆشنبیرانه‌ی ك ‌ه‬ ‫سه‌ر ب ‌ه خۆیانن‪،‬‬ ‫دابه‌شیده‌كه‌ن‬

‫ن �ه‌ب �ه‌ز ج �ه‌ب��اری ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس‬ ‫ن��اڕەزای��ه‌ت��ی��ی خ���ۆی ب��ه‌ران��ب��ه‌ر به‌‬ ‫نه‌كردنه‌وه‌ی ئه‌و كتێبخانه‌یه‌ ده‌ربڕی و‬ ‫وتی «وه‌كو ڕۆشنبیرێكی شاری خورماتوو‬ ‫ن��اڕەزای��ی خۆم ده‌رده‌ب���ڕم به‌رانبه‌ر به‌‬ ‫نه‌كردنه‌وه‌ی ئه‌م كتێبخانه‌یه‌ ك ‌ه ماوه‌ی‬ ‫چوار ساڵ ده‌بێت كاری بیناكه‌ی ته‌واو‬ ‫بووه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌توانراوه‌ ده‌رگاكه‌ی به‌ ڕووی‬ ‫ڕۆشنبیرانی شاره‌كه‌دا بكرێته‌وه‌ و سوودی‬ ‫لێوه‌ربگیرێت»‪.‬‬ ‫نه‌به‌ز باسی له‌وه‌ش كرد كه‌ له‌به‌ر‬ ‫ن�ه‌ب��وون��ی كتێبخانه‌یه‌كی گشتی له‌‬

‫خورماتوو‪ ،‬زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م شار ‌ه‬ ‫به‌ تایبه‌ت چینی قوتابیان و ڕۆشنبیران‪،‬‬ ‫ناچارن ڕوو له‌ شاره‌كانی دیك ‌ه بكه‌ن به‌‬ ‫مه‌بەستی په‌یداكردنی ئه‌و كتێبانه‌ی كه‌‬ ‫ئاره‌زوویان لێیه‌تی‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ئ��ای��ا ب �ه‌ دوای‬ ‫ئ��ه‌و كێشه‌یه‌دا ڕۆی��ش��ت��وون؟ نه‌به‌ز‬ ‫وتی «چه‌ند جارێك بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫س �ه‌ردان��ی ئ��ی��داره‌ی ش��اره‌ك� ‌ه و الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كامنان كردووه‌ و له‌ هه‌موو‬ ‫سه‌ردانه‌كامناندا به‌ڵێنی ئه‌وه‌یان پێداوین‬ ‫كه‌ به‌ زوترین كات بكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬

‫چوار ساڵ تێپه‌ڕبووه‌ به‌سه‌ر ته‌واوكردنیدا‬ ‫كه‌چی تاكو ئێستا نه‌كراوه‌ته‌وه‌»‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئاماژەی به‌وه‌ دا كه‌ پێویسته‌ فشارێك‬ ‫له‌الیه‌ن ڕۆشنبیره‌كانی خورماتووه‌وه‌‬ ‫دروستبكرێت بۆ سه‌ر ئیداره‌ی شاره‌كه‌‬ ‫تاكو به‌ زوترین كات ئه‌و كتێبخانه‌یه‌‬ ‫بكرێته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د مه‌جید ڕۆشنبیرێكی‬ ‫دیكه‌ی شاره‌كه‌یه‪ ‌،‬ل�ه‌ب��اره‌ی كێشه‌ی‬ ‫ئه‌و كتێبخانه‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت «پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م كتێبخانه‌ی ‌ه به‌ دیزاینێكی نوێوه‌‬ ‫دروستبكرێته‌وه‌‪ ،‬پێشرت به‌ تایبه‌ت له‌‬

‫سه‌رده‌می ڕژێمی به‌عسدا له‌ناو بینایه‌كی‬ ‫كۆنی داڕزاودا بوو‪ ،‬كه‌سێكی عه‌ره‌ب‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ب��وو‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌ ئێستادا‬ ‫ل ‌ه الی�ه‌ن ك��ورد و ع �ه‌ره‌ب و توركامنی‬ ‫ش��اره‌ك�ه‌و ‌ه ملمالنێ‌ له‌سه‌ر وه‌رگرتنی‬ ‫پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌م كتێبخانه‌یه‌‬ ‫ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬بیناكه‌ هیچ كێشه‌یه‌كی‬ ‫نییه‌ و ت �ه‌واو ب��ووه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ ئێستادا‬ ‫گرفته‌كه‌ له‌سه‌ر دانانی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫كتێبخانه‌كه‌یه‌»‪.‬‬ ‫عه‌لی حسێنی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ق����ه‌زای خ��ورم��ات��وو ب�� ‌ه وه‌ك���ال���ه‌ت‪،‬‬

‫ن �ه‌ك��ردن �ه‌وه‌ی كتێبخانه‌كه‌ ب�ه‌ هۆی‬ ‫ملمالنێ‌ ل�ه‌س�ه‌ر دان��ان��ی به‌ڕێوه‌به‌ر‬ ‫بۆی‪ ،‬ڕەتده‌كاته‌وه‌ و ده‌ڵێت «گرفته‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ تاكو ئێستا له‌الیه‌ن حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌نده‌وه‌ ڕەزامه‌ندی له‌سه‌ر كردنه‌وه‌ی‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬نه‌كردنه‌وه‌ی تاكو ئێستا هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیی به‌ دانانی به‌ڕێوه‌به‌ره‌وه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬چ��اوه‌ڕوان��ی ئ��ه‌وه‌ ده‌ك�ه‌ی��ن كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی ن��اوه‌ن��ده‌وه‌ چه‌ند‬ ‫فه‌رمانبه‌رێكی بۆ دامب �ه‌زرێ��ت و ئه‌و‬ ‫كاته‌ش بتوانین به‌ فه‌رمی ئه‌و كتێبخانه‌یه‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌»‪.‬‬

‫ــه‌وه‌ بۆ موزایه‌ده‌ بێت‪ ،‬ئێمه‌ پێویستامن پێی نییه‌‬

‫ــــــانیان حیزبه‌كان بۆچوونیان جیایه‬

‫««‬

‫«پێویسته‌ قانوونی‬ ‫ئه‌حزاب له‌ په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ربچێت و به‌پێی‬ ‫ئه‌و قانوونه‌ حزبه‌كان‬ ‫حیسابی مانگانه‌یان‬ ‫بۆ دیاری بكرێت و له‌و‬ ‫ڕێگه‌یه‌و‌ه چاودێریی‬ ‫شێوازی خه‌رجكردنی‬ ‫داهاته‌كانیان بكرێت»‪.‬‬

‫بێت ئه‌وا ئێمه‌ پێویستامن به‌ موزایه‌د ‌ه‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ الیه‌نێكی په‌یوه‌نیداربێت‬ ‫به‌و ب��واره‪ ‌،‬ئه‌وا ئێم ‌ه خۆشحاڵ ده‌بین‬ ‫و هه‌موو ئه‌وراقی حساباتی خۆمانیان‬ ‫ده‌خه‌ینه‌ به‌رده‌ست»‪.‬‬ ‫وتیشی «هه‌ر الیه‌نێك ئازاده‌ شێوازی‬ ‫خه‌رجی خۆی باڵوده‌كاته‌وه‌ یان نا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كه‌ی دیوانی چاودێری دارایی له‌و كاره‌ی‬ ‫پرسیه‌وه‌ ئه‌وا ئێمه‌ ئاماده‌ین ڕاپۆرتی‬ ‫دارایی خۆمانیان بخه‌ینه‌ به‌رده‌ست»‪.‬‬ ‫الی خ���ۆی���ه‌وه‌ ه��ۆگ��ر چ �ه‌ت��ۆ‪،‬‬ ‫چاالكوانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی بۆ به‌یان‬ ‫وتی «پێویسته‌ قانوونی ئه‌حزاب له‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ربچێت و‬ ‫به‌پێی ئه‌و قانوونه‌ حزبه‌كان حیسابی‬ ‫م��ان��گ��ان�ه‌ی��ان ب��ۆ دی���اری بكرێت و‬ ‫ل �ه‌و ڕێگه‌یه‌وه‌ چاودێریی شێوازی‬ ‫خه‌رجكردنی داهاته‌كانیان بكرێت»‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی ئه‌و چاالكوانه‌ ده‌بێت‬ ‫داهاتی حزبه‌كان له‌ چوارچێوه‌ی یاسادا‬ ‫خه‌رج بكرێت‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا كراوه‌‬ ‫بێت بۆ دی��وان��ی چاودێریی دارای��ی‬

‫و ده‌زگ��ای نه‌زاهه‌ و ڕێكخراوه‌كان‪،‬‬ ‫شه‌فافانه‪ ‌،‬بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵك بزانێت چۆن‬ ‫سه‌رف ده‌كرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ ب��ڕوای هێمن فه‌رید‬ ‫چ��االك��وان��ی م���ه‌ده‌ن���ی‪ ،‬زۆر ق��ورس�ه‌‬ ‫پارتی و یه‌كێتی شێوازی خه‌رجكردنی‬ ‫بودجه‌كانیان ئاشكرا بكه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه سااڵنه‌‬ ‫پاره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر له‌ سامانی گشتی‬ ‫ده‌به‌ن و بۆ به‌رژوه‌ندیی حزبی خه‌رجی‬ ‫ده‌كه‌ن‬ ‫ئیدریس ڕەم����ه‌زان‪ ،‬مامۆستا له‌‬ ‫كۆلیژی كارگێڕی و ئابووریی زانكۆی‬ ‫س �ه‌اڵح �ه‌ددی��ن‪ ،‬ب��ۆ (ب��ه‌ی��ان) ده‌ڵێت‬ ‫«شه‌فافیه‌ت له‌ خه‌رجكردن جا له ‌هه‌ر‬ ‫بوارێكدا بێت‪ ،‬به‌ یه‌كێك ل ‌ه هۆكاره‌كانی‬ ‫سه‌ركه‌وتن داده‌ن��رێ��ت‪ ،‬جا ئ�ه‌و كاره‌‬ ‫له‌ناو حزبدا بێت یان حكومه‌ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫نیشاننه‌دان و ش��اردن �ه‌وه‌ی داه��ات و‬ ‫خه‌رجییه‌كان‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆكارێك بۆ‬ ‫گه‌نده‌ڵی»‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و م��ام��ۆس��ت��ای��ه‌ وت��ی��ش��ی‬ ‫«شه‌فافبوون‪ ،‬كارێكی باش و چاكه‌ بۆ‬

‫نیازپاكی و هاندانی هاوواڵتیان‪ ،‬تاكو‬ ‫تێبگه‌ن حیزبه‌كان چۆن بودجه‌كه‌ خه‌رج‬ ‫ده‌كه‌ن»‪.‬‬ ‫نیاز ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا‪ ،‬ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس‬ ‫له‌ هه‌ولێر بۆ (به‌یان)‪ ،‬پێیوایه‌ حزبه‌‬ ‫كوردییه‌كان به‌درێژایی مێژووی چه‌ند‬ ‫ساڵی ڕاب��ردووی��ان به‌رهه‌مهێنەری‬ ‫به‌شێكی گه‌نده‌ڵین‪« ،‬دی��اره‌ هه‌ردوو‬ ‫ح��زب��ی پ��ارت��ی و یه‌كێتی مانگانه‌‬ ‫هه‌ریه‌كێكیان ‪ 30‬ملیۆن دۆالر له‌‬ ‫بودجه‌ی گشتی ده‌بەن‪ ،‬ئه‌وه‌ جگه‌ له‌‬ ‫وه‌رگرتن و بردنی سامانه‌ رسشتییه‌كانی‬ ‫ئ��ه‌و واڵت���ه‌‪ ،‬ه��ه‌روه‌ه��ا ئ�ه‌وه‌ش��ی��ان‬ ‫ڕووننه‌كردووه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌و بودجه‌یان‬ ‫چۆن سه‌رف ده‌كه‌ن»‪.‬‬ ‫نیاز وتی «به‌هۆی تێكه‌ڵیی حزب‬ ‫و حكومه‌ت‪ ،‬به‌شێك له‌و گرێبه‌سته‌‬ ‫نه‌وتییانه‌‪ ،‬وه‌ك��و ن�ه‌وت��ی حزبه‌كان‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ حزبه‌كان شه‌فاف نین و‬ ‫ڕۆڵیان هه‌یه‌ له‌ به‌تااڵنربدنی به‌شێكی‬ ‫زۆری سامانی هه‌رێم»‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫شه‌ڕی ئه‌مجاره‌ى هه‌ڵبژاردن له‌ فه‌یسبووك ده‌بێت‬ ‫به‌یان ـ هه‌ولێر‬ ‫«ش����ه‌ڕەك����ه‌ی ئ���ه‌م���ج���اره‌ ل ‌ه‬ ‫فه‌یسبووكه‌»‪ .‬ئه‌مه‌ قسه‌ی گه‌نجێكی‬ ‫ش��اری هه‌ولێره‌ ل�ه‌س�ه‌ر هه‌ڵمه‌تی‬ ‫پ��روپ��اگ �ه‌ن��ده‌ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان��ی‬ ‫ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌مانی كوردستان‪.‬‬ ‫دواب �ه‌دوای ڕاگه‌یاندنی ناو و ژماره‌ی‬ ‫كاندید و قه‌واره‌ سیاسییه‌كان له‌ ئێستادا‬ ‫و به‌ر له واده‌ی ده‌ستپێكردنی بانگه‌شه‪‌،‬‬ ‫له‌ تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان پروپاگه‌نده‌‬ ‫ده‌ستی پ��ێ��ك��ردووه‌‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش��ی جێی‬ ‫سه‌رنجه‌ چ��اوه‌ڕێ ده‌كرێت به‌شێكی‬ ‫به‌رچاوی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫ئه‌مجاره‌ له‌ فه‌یسبووك بێت‪.‬‬ ‫ئاری ئه‌حمه‌د خوێندكاری زانكۆ‬ ‫و ب �ه‌ش��دار ل�ه‌ ت��ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫ف�ه‌ی��س��ب��ووك‪ ،‬ل��ه‌ب��اره‌ی بانگه‌شه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌ فه‌یسبووك‪ ،‬وتی «به‌و‬ ‫پێیه‌ی به‌شداربووێكی زۆری گه‌نج له‌‬ ‫فه‌یسبووك هه‌یه‪ ‌،‬بۆیه‌ ئێستا ئه‌وه‌ی‬ ‫من هه‌ستی پێده‌كه‌م هه‌موو لیسته‌كان‬ ‫خ��ۆی��ان ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ ئ��ام��اده‌ك��ردووه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو له‌ فه‌یسبووك كار‬ ‫بۆ لیست و كاندیده‌كانیان بكه‌ن»‪.‬‬ ‫هاوكات ئ��ازاد ڕۆسته‌م چاالكی‬ ‫كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی‪ ،‬پێی وایه‌ په‌نابردنه‌‬ ‫به‌ر ت��ۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌الیه‌ن‬ ‫لیسته‌كانه‌وه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌یه‌ تێچووی‬ ‫كه‌مه‌‪ ،‬له‌ ڕووی داراییه‌وه‌ به‌ به‌راورد‬ ‫له‌گه‌ڵ شێوازه‌كانی ت��ری بانگه‌شه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها خاڵێكی تری به‌هێزی ئه‌و‬ ‫شێوازه‌ بانگه‌شه‌یه‌ ئەوەیە به‌ ئاسانرت‬ ‫ده‌گات به‌خه‌ڵك‪ ،‬چونكه‌ هه‌موو خه‌ڵك‬ ‫سه‌یری ته‌له‌فزیۆن ناكه‌ن و ڕیكالمی‬ ‫سه‌ر شه‌قامه‌كانیش ناخوێننه‌وه‪ ‌،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ فه‌یسبووك به‌شێوه‌یه‌كی ئاسانرت‬ ‫بانگه‌شه‌ ده‌گاته‌ خه‌ڵك‪.‬‬ ‫ژاڵه‌ عه‌لی كه‌ له‌ بواری ژینگه‌دا كار‬ ‫و چاالكی ده‌كات‪ ،‬په‌نابردنه‌ به‌ر تۆڕە‬

‫««‬

‫مامۆستایه‌ك‪ :‬نابێت ل ‌ه سنووری خۆی زیاتر پشت به‌ تۆڕە‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ببه‌سرتێت‬

‫هه‌موو خه‌ڵك‬ ‫سه‌یری ته‌له‌فزیۆن‬ ‫ناكه‌ن و ڕیكالمی‬ ‫سه‌ر شه‌قامه‌كانیش‬ ‫ناخوێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل ‌ه فه‌یسبووك‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی ئاسانتر‬ ‫بانگه‌ش ‌ه ده‌گات ‌ه‬ ‫خه‌ڵك‪.‬‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان به‌ قازانجی ژینگه‌ی‬ ‫شاره‌كان ده‌بینێت‪ ،‬ناوبراو ده‌ڵێت‬ ‫«ئه‌گه‌ر بیرمان بێ له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫ڕاب��وردوو ژماره‌یه‌كی زۆر له‌ فلێكس‬ ‫و وێنه‌ و لۆگۆی حزبه‌كان به‌ شه‌قام‬ ‫و باڵه‌خانه‌كاندا هه‌ڵده‌وارسان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چ���اوه‌ڕێ ده‌ك��رێ ئه‌مجاره‌ به‌هۆی‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی زۆرب��ه‌ی لیسته‌كان چاویان‬ ‫بڕیوه‌ته‌ فه‌یسبووك‪ ،‬ڕەنگه‌ ئه‌مجاره‌‬ ‫به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی پێشوو‬ ‫كه‌مرت ژینگه‌ی شاره‌كان بشێوێندرێ»‪.‬‬ ‫په‌نا بردنه‌ ب �ه‌ر فه‌یسبووك به‌‬

‫شێوه‌یه‌كی فراوان لێكدانه‌وه‌ی ترشی‬ ‫بۆ ده‌كرێت‪ .‬كاروان زیاد كه‌ پیشه‌ی‬ ‫مامۆستایه‌ و فه‌یسبووك به‌كارناهێنێت‪،‬‬ ‫پێی وای��ه‌ هه‌ڵه‌یه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر زی��اد له‌‬ ‫پێویست په‌نا بۆ فه‌یسبووك بربێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌الیه‌ن كاندیده‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ده‌ڵێت «ڕاسته‌ خه‌ڵكێكی زۆر‬ ‫ئێستا فه‌یسبووك به‌كارده‌هێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له ‌به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌دا خه‌ڵكێكی زۆریش‬ ‫هه‌ن هه‌ر نازانن فه‌یسبووك چییه‌!‬ ‫بۆیه‌ وا چاكه‌ لیست و كاندیده‌كان ئه‌و‬ ‫ڕاستییه‌ له‌به‌رچاو بگرن»‪.‬‬

‫هیمداد عه‌زیزیش وه‌ك گه‌نجێك‪،‬‬ ‫بۆچوونێكی نزیك له‌ ك��ارواىن هه‌یه‌‬ ‫و ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ڕێ���ژەی زۆری ئ�ه‌وان�ه‌ی‬ ‫ب�ه‌ش��داری ت��ۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانن‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نیان له‌ ‪ 15‬بۆ ‪ 30‬ساڵییه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫زیاتر له‌و ته‌مه‌نه‌ كه‌مرت به‌شدارده‌بن‬ ‫له‌ تۆڕە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت‬ ‫ئه‌و ڕێژە زۆره‌ی ده‌نگده‌ر فه‌رامۆش‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫«ئێمه‌ ل �ه‌ ش���ه‌ڕی ته‌له‌فزیۆن‬ ‫بێزارین ئه‌مجاره‌ دێته‌ فه‌یسبووكیش»‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ قسه‌ی ب�ه‌ن��ازه‌ كه‌ وه‌ك خۆی‬

‫ده‌ڵ���ێ���ت ب���ه‌ه���ۆی ئ���ه‌و ملمالنێ‬ ‫سیاسییه‌وه‌ كه‌ له‌ ته‌فزیۆنه‌ كوردییه‌كان‬ ‫هه‌یه‪ ‌،‬كه‌م سه‌یری ته‌له‌فزیۆن ده‌كات‬ ‫و به‌شداریشه‌ له‌ فه‌یسبووك‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی «له‌ئێستاوه‌ خه‌ممه‌ ئه‌و مانگه‌ی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن چۆن تێپه‌ڕ بكه‌ین‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌مجاره‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫فه‌یسبووكیش داگیرده‌كات»‪ .‬ئه‌و كچه‌‬ ‫پێشی وایه‌ هه‌ڵمه‌ته‌كان كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر ئاراسته‌ی هه‌ڵبژاردن نابێت‪،‬‬ ‫چ��ون��ك �ه‌ زۆرب������ه‌ی خ��ه‌ڵ��ك خ��ۆی‬ ‫یه‌كالكردووه‌ته‌وه‌ به‌شدار ده‌بێ یان نا‪،‬‬

‫یاخو ده‌نگ به‌ كێ ده‌دات»‪.‬‬ ‫ج���ێ���گ���ه‌ی ب���اس���ه‌ ب���ه‌ه���ۆی‬ ‫ه �ه‌ڕەش �ه‌ك��ان��ی كۆمسیۆنی ب��ااڵی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژارده‌كان‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانی كاندید و لیسته‌كان‬ ‫به‌شێوه‌یەکى به‌رچاو وه‌ستاوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چاوه‌ڕێ ده‌كرێت له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ ،‬لیسته‌كان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی خه‌ست بڕژێنه‌ نێو الپه‌ڕە‬ ‫و ئه‌كاونته‌كانی فه‌یسبووك‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫ناساندنی كاندیده‌كانیان و هێنانی‬ ‫ده‌نگ و متامنه‌ی زیاتری خه‌ڵك‪.‬‬

‫یه‌كگرتوو‪ :‬ئه‌گه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی له‌ ڕاگه‌یاندنه‌كانــ‬

‫له‌سه‌ر چۆنێتیی خه‌رجكردنی بودجه‌كــ‬ ‫په‌یجور‪:‬‬ ‫عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر‬ ‫تائێستا جگ ‌ه له‌ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‪،‬‬ ‫هیچ حزبێكی ت��ری هه‌رێم مانگانه‌‬ ‫ش��ێ��وازی خ�ه‌رج��ك��ردن��ی بودجه‌كه‌ی‬ ‫ئاشكرا ناكات‪ .‬چاالكوانێكیش هۆكاری‬ ‫ئاشكرانه‌كردنی خه‌رجیی بودجه‌ی‬ ‫پارتی و یه‌كێتی بۆ خراپ به‌كارهێنانی‬ ‫بودجه‌كانیان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕێكخه‌ری ژووری لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫ئابووریی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هۆكاری‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی خه‌رجكردنی مانگانه‌ی‬ ‫بودجه‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانی بۆ ئه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان ده‌یانه‌وێت هانی‬ ‫حزبه‌كانی تر بده‌ن شه‌فاف بن‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تیی پارتی‬ ‫ئاماژە بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات «پارتی حزبێكی‬ ‫قه‌واره‌ بچووك نیی ‌ه كه‌ بتوانێت هه‌موو‬ ‫مانگێك ئه‌و كار ‌ه ئه‌نجام بدات‪ ،‬بێگومان‬ ‫مه‌كته‌بی دارای��ی هه‌یه‌ و سه‌رفیاتی‬ ‫م��ان��گ��ان�ه‌ی گشت ئ��ۆرگ��ان�ه‌ك��ان��ی بۆ‬

‫ده‌ڕوات»‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫یه‌كگرتووش ده‌ڵ��ێ��ت «ك��ه‌ی دیوانی‬ ‫چاودێریی دارایی له‌و كاره‌ی پرسییه‌وه‪‌،‬‬ ‫ئێمه‌ ئاماده‌ین ڕاپۆرتی دارایی خۆمانیان‬ ‫بخه‌ینه‌ به‌رده‌ست»‪.‬‬ ‫عه‌لی حه‌مه‌ساڵح ڕێكخه‌ری‬ ‫ژووری ئابووریی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) وتی «له‌ڕاستیدا‬ ‫ده‌كرێت ئێمه‌ چۆنێتیی خه‌رجكردنی‬ ‫ب��ودج�ه‌ك�ه‌ ب�ڵاون �ه‌ك �ه‌ی��ن �ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بودجه‌كه‌مان حه‌قی گشتی له‌سه‌ر‬ ‫نییه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت هانی‬ ‫هه‌موو حزبه‌كانی تر بده‌ین سه‌رچاوه‌ی‬ ‫داهاته‌كه‌یان دیار بێت و به‌ شه‌فافی‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ بودجه‌دا بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی له‌ كوردستان ڕۆڵ��ی هه‌یه‌ له‌‬ ‫گه‌شه‌كردنی گه‌نده‌ڵیی حزبه‌كانن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫حزبه‌كان داه��ات و خه‌رجییه‌كانیان‬ ‫دیاربوایه‌ ئه‌وا ڕێگه‌یان له‌ به‌شێكی زۆری‬ ‫گه‌نده‌ڵی ده‌گرت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ئێمه‌ مانگانه‌‬ ‫له‌ ماڵپه‌ڕی گ��ۆڕان �ه‌وه‌ خه‌رجییه‌كان‬

‫ئاشكرا ده‌كه‌ین»‪.‬‬ ‫د‪ .‬چ���ن���ار س���ه‌ع���د ئ��ه‌ن��دام��ی‬ ‫س��ه‌رك��ردای��ه‌ت��ی��ی پ��ارت��ی��ی پێیوایه‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی خه‌رجییه‌كان به‌شێوه‌ی‬ ‫مانگانه‪ ‌،‬له‌ ڕووی ته‌كنیكییه‌وه‌ بۆ‬ ‫زۆرب��ه‌ی پارته‌ سیاسییه‌كان به‌ پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانیشه‌وه‌‪ ،‬كارێكی‬ ‫ئاسان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێت ئه‌م پرۆسه‌یه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی وه‌رزی‪ ،‬یاخود سااڵنه‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬ك ‌ه بێگومان زۆر خزمه‌ت به‌‬ ‫شه‌فافیه‌ت ده‌كات و متامنه‌ی جه‌ماوه‌ر‬ ‫به‌ پارته‌كان زیاتر ده‌كات‪.‬‬ ‫د‪ .‬چنار وتیشی «ه��ه‌ر حزبێك‬ ‫ئازاد ‌ه له‌وه‌ی كه‌ سه‌رفیاتی مانگانه‌‪ ،‬یا‬ ‫سااڵنه‌ی خۆی باڵوبكاته‌وه‌ یان نا‪ ,‬هیچ‬ ‫یاسا یان ڕێنامییه‌ك نییه‌ سه‌باره‌ت به‌وه‌‬ ‫كه‌ ئیجباریان بكات بۆ ئه‌م كاره‌‪ .‬پارتی‬ ‫حزبێكی قه‌واره‌ بچووك نیی ‌ه كه‌ بتوانێت‬ ‫هه‌موو مانگێك ئه‌و كاره‌ ئه‌نجام بدات‪,‬‬ ‫بێگومان مه‌كته‌بی دارای���ی هه‌یه‌ و‬ ‫سه‌رفیاتی مانگانه‌ی گشت ئۆرگانه‌كانی‬ ‫بۆ ده‌ڕوات‪ .‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه‌‬

‫وه‌ك نه‌ریتێك له‌ كاتی سازدانی كۆنگر ‌ه‬ ‫ڕاپۆرتی دارایی پێشكه‌ش به‌ ئه‌ندامان‬ ‫ده‌كرێت»‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ئ�ه‌ن��دام�ه‌ی سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫پارتی ئ�ه‌وه‌ش��ی وت «ئومێد ده‌ك �ه‌م‬ ‫حزبه‌كه‌م وه‌ك چۆن له‌ پێشه‌وه‌بردنی‬ ‫پرۆسه‌ی سیاسی و ئیداره‌ی حكومه‌ت و‬ ‫پێشخستنی كوردستاندا پێشه‌نگ بووه‪‌،‬‬ ‫ئاوها له‌وبواره‌شدا پێشه‌نگ بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ ته‌نیا مه‌سه‌له‌ی حه‌ز و مه‌زاجی‬ ‫كه‌سی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو په‌یوه‌سته‌ به‌ یاسا و‬ ‫ڕێسای كاری پارته‌ سیاسییه‌كان له‌الیه‌ك‬ ‫و چاالكیی ئۆرگان و دامه‌زراوه‌كانی تری‬ ‫ته‌رشیعی و چاودێریی دارایی له‌الیه‌كی‬ ‫تره‌وه‌»‪.‬‬ ‫ف �ه‌ره��اد م��ه‌ال س��اڵ��ح‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمیی‬ ‫كوردستان بۆ (به‌یان) وتی «یه‌كگرتوو‬ ‫ب �ه‌رده‌وام ل ‌ه كۆنگره ‌و كۆنفراسه‌كانی‬ ‫ڕاپ���ۆرت���ی دارای����ی ده‌خ��وێ��ن��ێ��ت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم س �ه‌ب��اره‌ت به‌ ب�ڵاوك��ردن �ه‌وه‌ له‌‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌كامنانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ موزایه‌ده‌‬

‫‪9‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫دکتۆرەکان نەخۆشیى دەروونییان هەیە‬ ‫ئه‌گه‌ر حه‌زت لێیه‌ خۆت یان منداڵه‌كانت بواره‌كانی پزیشكی‬ ‫بخوێنن ئه‌وا لێكۆڵه‌ره‌وه‌ ئه‌مه‌ریكییه‌كان ئامۆژگاریت ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫باشرت بیری لێبكه‌یته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان بۆیان ده‌ركه‌وتووه‌‬ ‫كه‌ پزیشكه‌كان زۆرینه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ پێكده‌هێنن كه‌‬ ‫نه‌خۆشیی ده‌روونییان هه‌یه‌‪ ،‬له‌ چاو ئه‌و كه‌سانەی‬ ‫موماره‌سه‌ی كار و پیشه‌ی تر ده‌كه‌ن‪ .‬له‌ پێگه‌ی (به‌ڕاق)‬ ‫لێكۆڵه‌ره‌وانی ناوه‌ندی نیشتامنیی خزمه‌تگوزاری ڕاوێژكاری‬ ‫ده‌روون��ی باڵویان كردووەته‌وه‌ كه‌ زۆرب �ه‌ی نه‌خۆشییه‌‬ ‫ده‌روونی و ژیرییه‌كان له‌ناو توێژی پزیشكاندا باڵون‪ ،‬وه‌كو‬ ‫نه‌خۆشییه‌كانی دڵ ‌هڕاوكێ‌ و بێهیوایی و شكستی سۆزداری‬ ‫و گیرۆده‌یی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان و خۆكوشنت‪ .‬ئاماژەشیان‬ ‫به‌و ‌ه كرد ك ‌ه زۆربه‌ی نه‌خۆشییه‌كان گرفتی سۆزداری‬ ‫و ده‌روون��ی��ن و هۆكاری ب�ڵاوب��وون�ه‌وه‌ی ئ�ه‌و ڕێژە‬ ‫زۆره‌ی نه‌خۆشییه‌كه‌ش بۆ زۆریی كاركردن و درێژیی‬ ‫مانه‌وه‌یان ل ‌ه شوێنی كاره‌كه‌یان و سه‌رقاڵییان‬ ‫ب ‌ه پیشه‌كه‌یانه‌و ‌ه ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬هۆشدارییشیان دا‬ ‫به‌ پێویستبوونی ڕێكخستنی كاته‌كانی ژیانیان و‬ ‫ئه‌نجامدانی تاقیكردنه‌وه‌ی پێویست و به‌رده‌وام له‌‬ ‫ڕووی ده‌روونییانه‌وه‌ و وه‌رگرتنی چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫ته‌واو له‌كاتی هه‌ستكردنیان به‌و نه‌خۆشییانه‌‪.‬‬

‫ەوە باشە !‬ ‫چى خواردبێت‬ ‫لەبری ئاو‬

‫رێبوار ئەحمەد‬

‫خوێندکارێکی زانکۆ لە ویالیەتی‬ ‫کاڵیفۆرنیا‪ ،‬دوای م��ان��ەوەی ‪ ٤‬رۆژ لە‬ ‫زیندانێکی یەک نەفەریدا کەس سەردانی‬ ‫ناکات و بەشێوەیەکی سەرسوڕهێنەر لە مردن‬ ‫رزگاری دەبێت‪ ،‬لە بەرانبەریشدا حکومەتی‬ ‫ئەمریکا ناچار دەکرێت بڕی ‪ ٤‬ملیۆن دۆالر‬ ‫قەرەبوو بداتە ئەو خوێندکارە‪ .‬چیرۆکی‬ ‫ئەو گەنجە لەو کاتەوە دەستپێدەکات کە‬ ‫لە یەکێک لە هەڵمەتەکانی پۆلیسی لە‬ ‫ویالیەتی کاڵیفۆرنیا بەتۆمەتی بەکارهێنانی‬ ‫مادەی هۆشبەر دەستگیر دەکرێت و دواتر‬ ‫زیندانی دەکرێت‪ ،‬بەاڵم ئ��ەوەی جێگەی‬ ‫سەرنجە ئەفسەر و کارمەندانی زیندانەکە‬ ‫بیریان دەچێت کە تۆمەتبارێکیان بەند‬

‫کردووە‪ ،‬بۆیە بۆ ماوەی چوار رۆژ کەس‬ ‫نە خواردن‪ ،‬نە ئاو نابات بۆ ئەو گەنجە‪.‬‬ ‫گەنجەکە ناوی (دنیل چونگ)ە‪ ،‬تەمەنی‬ ‫‪ ٢٥‬ساڵە‪ ،‬ئەو بە دەزگاکانی راگەیاندنی‬ ‫وت���ووە‪ :‬ل��ەو م��اوەی��ەدا «م��ی��ز»ی خۆی‬ ‫خواردووەتەوە بۆ ئەوەی لە تینویەتیدا‬ ‫نەخنکێت‪ .‬بەپێی راپۆرتە پزیشکییەکان‪،‬‬ ‫لە دوای ‪ ٤‬رۆژ مانەوەی لەو زینداندا‪،‬‬ ‫گورچیەلەکانی دنیل رادەوەسنت و کێشی‬ ‫لەشی بە تەواوی دادەبەزێت‪ ،‬راستەوخۆ‬ ‫دەگوازرێتەوە بۆ نەخۆشخانە‪ .‬لە ئێستادا‬ ‫الیەنە یاساییەکانی دۆسیەکەی ئەو‬ ‫گەنجە تەواو بووەو بڕیار دراوە ‪ ٤‬ملیۆن‬ ‫دۆالر قەرەبوو بکرێتەوە‪.‬‬

‫وه‌رگێڕانی له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪:‬‬ ‫جهانگیر ئه‌حمه‌د‬

‫كاڵەک‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ک‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫ەیەوە بخۆ‬

‫هکره‌‌‬ ‫ترسى ش ‌‬ ‫و ‌هی قاوه‌ و‬ ‫ه‬ ‫خواردن ‌‬ ‫ون به‬

‫ن‬

‫کاڵەک‬ ‫خ��واردن��ی میوەیەکی ئەفریقاییە‪.‬‬ ‫ک‬ ‫�‬ ‫ڕ‬ ‫�اڵ‬ ‫ێگەی‬ ‫دەتانپارێزێ ��ەک ب��ە ناوکەکەیەوە‬ ‫دە میز و پیسییەوە دەکاتە‬ ‫ت لە‬ ‫ز‬ ‫رە‬ ‫وو‬ ‫وە‬ ‫پی‬ ‫و‬ ‫رب‬ ‫وو‬ ‫ن‪.‬‬ ‫عار‬ ‫ئ‬ ‫ەم میوە‬ ‫ەقیش دەنێرێتە‬ ‫د‬ ‫ەر‬ ‫ەو‬ ‫ەی ل�‬ ‫هاوینەییە‪ ،‬چەند تایبەمت‬ ‫کە ئاماژە بۆ چەند ەندییەکی هەیە هاوکاریی �ەش‪ .‬کاڵەک هەروەها‬ ‫دانە‬ ‫ه‬ ‫ئاوی کاڵەک ف یەکیان دەکەین‪ .‬دەک����ات ەرسکردنی خۆراکیش‬ ‫یتا‬ ‫و‬ ‫مین‬ ‫ر‬ ‫ێ��‬ ‫ەکا‬ ‫گ��‬ ‫نی‬ ‫ری‬ ‫‪C،‬‬ ‫‪A، B،‬‬ ‫دەک����ات لە‬ ‫زو‬ ‫وپی‬ ‫رب‬ ‫وو‬ ‫‪ ،B2‬هەروەها پرۆتی‬ ‫نی‬ ‫ن‪،‬‬ ‫خان‬ ‫چە‬ ‫ور‬ ‫ەکا‬ ‫ی‪،‬‬ ‫نی‬ ‫شەکر‪،‬‬ ‫پێست‪.‬‬ ‫ک‬ ‫پ‬ ‫ێستە س‬ ‫الیسیۆم‪ ،‬ئاسن‪ ،‬فسفۆڕ‬ ‫و گۆگردو‪ ....‬برینەکانی پییەکەی ناو کاڵەک بۆ‬ ‫تێ‬ ‫دا‬ ‫یە‪.‬‬ ‫ناو‬ ‫کی‬ ‫ناو‬ ‫کاڵەک هەرچەندە‬ ‫ق��وڕگ زۆر کاریگەرە‬ ‫لە و‬ ‫ب‬ ‫الیەىن فیتامینەکا‬ ‫ەه‬ ‫ۆی‬ ‫ئ‬ ‫�‬ ‫ەو‬ ‫ەی‬ ‫ئ‬ ‫ەن‬ ‫فیتامین ‪ E‬و نی ‪ C‬و ‪ A‬الوازە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دازەیەکی زۆر‬ ‫سی‬ ‫رتول‬ ‫ین (جۆرێ‬ ‫چەوریی تێدایە‪.‬‬ ‫ى تێدایە‪ ،‬کە لە ئەسیدی ئەمینی)‬ ‫ب��ەش��ێ��وەی��ەک��ی‬ ‫دەبێ‬ ‫گ��ش��ت��ی ئ �ەو سووربوونەو تە ه �ۆی ک�ران�ەوەی‬ ‫نە‬ ‫ەک‬ ‫خۆشییانەی کە کاڵە‬ ‫ک رێگرییان زیاد دەکا ان و سوڕی خوێنیش‬ ‫ل‬ ‫ێد‬ ‫ەکا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫ریت‬ ‫ین‬ ‫ت‪.‬‬ ‫لە‪ :‬شێرپێنجەکانی‬ ‫پێست‪ ،‬سنگ‪ ،‬رەح�م‪،‬‬ ‫ل��ە کۆتایی‬ ‫گەورە‪ .‬بەپێی ئەم ه سی و ریخۆڵە دوو کاتی دا ک��اڵ��ەک ل��ە نێوان‬ ‫نان‬ ‫ەوا‬ ‫ڵە ژەهرەکانی ل��ە هەر خواردندا بخۆن‪ ،‬تاکو‬ ‫لەش لە‬ ‫سک‬ ‫رد‬ ‫نی‬ ‫خواردنەکانتاندا‬ ‫کەم‬ ‫وکووڕی دروست نەبێت‪.‬‬

‫له‌‬

‫تورکییه‌وه‌‪ :‬ئیامن ناصح‬

‫کۆڵینه‌وه‌ی ‌هک که‌ له‬ ‫به‌پێی لێ‬ ‫ئه‌نجام دراو ‌ه ‪ ،‬ڕۆژان ‌ه‬ ‫‌واڵتی ئوستورالیا‬ ‫کوپ قاوه‌ ده‌بێته‌ هۆکار‬ ‫‌ی ‪5‬‬ ‫خواردنه‌وه کێشی له‌ش و مه‌ترسیی‬ ‫نی‬ ‫بۆ زیادبوو ‌خۆشیی شه‌کره‌ش زیاد‬ ‫تووشبوون به‌ نه‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫��وون��ی م��ادده‌ی �ه‌ک��ی‬ ‫ب��ه‌ه��ۆی ب‬ ‫قاوه‪ ‌،‬ڕێگا بۆ زیادبوونی‬ ‫ئه‌سیدی له‌ناو‬

‫ک��ێ�ش و ت��ووش��ب��و‬ ‫‌شه‌کره‌ د ‌هکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ڵێن کاریگه‌ریی قاوه‌‬ ‫ایان‬ ‫شاره‌ز چه‌نده‌ به‌کاریده‌هێنی‪،‬‬ ‫به‌نده‌ به‌وه‌ی که‌‬ ‫کوپ قاو ‌ه بخۆیته‌وه‌‪،‬‬ ‫‪3-2‬‬ ‫گه‌ر ڕۆژانه‌ یی ن ‌هخۆشییه‌کانی دڵ‬ ‫رس‬ ‫ئ �ه‌و ‌ه مه‌ت ۆشیی دووه‌م��ی شه‌کره‌‬ ‫و ج��ۆری نه‌خ‬ ‫‌وه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم گ �ه‌ر بێت و‬ ‫ک �ه‌م د ‌هک��ات��ه‬ ‫کوپ قاوه‌ بێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئه‌و ڕێژەیه‌ ‪6-5‬‬ ‫ێن بۆ زه‌ره‌ر گه‌یاندن به‌‬ ‫سوودانه‌ ده‌گۆڕ‬ ‫ته‌ندروستی‪.‬‬

‫هشوالرێكی‬ ‫ی خاو ‌هنى ل ‌‬ ‫هو ‌ه‬ ‫بۆ ئ ‌‬ ‫روست بیت‬ ‫د‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫جوان و ت‬ ‫بۆ هه‌موو ئه‌مانه‌ و‬

‫ه‌ی هێزێكی تایبه‌ت‬ ‫ب��ۆ ئ���ه‌و‬ ‫گونجاو و پته‌و و‬ ‫و له‌شوالرێكی‬ ‫هه‌بێت و له‌ ژیانی‬ ‫ت‬ ‫ته‌ندرووست ‌ن ئیراده‌ و كار و جوڵه‌ی‬ ‫ڕۆژانه‌تدا خاوه‬ ‫ووربیت له‌ بێتاقه‌تی و‬ ‫د‬ ‫زۆر بیت و ه‌كان و هه‌ناسه‌سواری‬ ‫له‌رزه‌ی ماسولك‬ ‫ی‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ه‌س‬ ‫و ته‌نگه‌نه‌ف ‌ه پاڵه‌په‌ستۆی ده‌روونی‬ ‫دووركه‌ویته‌و ‌ه ل‬ ‫و فشاری خوێن ‪.‬‬

‫وێنە جیهانییەکان‬

‫باشترین‬ ‫وێنه‌ی‬ ‫ڕژنامه‌وانیی‬ ‫ساڵی ‪2011‬‬ ‫ئا‪ :‬الس هه‌ورامی‬

‫ئه‌وه‌ی ل ‌ه وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫دیمه‌نی ئافره‌تێكی یه‌مه‌نیی ‌ه كه‌ یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫كه‌سه‌ نزیكه‌كانی خۆی به‌ برینداریی له‌‬ ‫ئامێز گرتووه‌‪.‬‬ ‫واڵتی یه‌مه‌ن یه‌كێك بوو له‌و واڵته‌‬ ‫عه‌ره‌بییانه‌ی كه‌ به‌هاری عه‌ره‌بی گرتنیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌و ه��ۆی �ه‌وه‌ چه‌ندین خۆپیشاندانی‬ ‫ج�ه‌م��اوه‌ری��ی س�ه‌رت��اس�ه‌ری ئ �ه‌و واڵت �ه‌ی‬ ‫گرته‌وه‌ و تووندوتیژییان لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫سه‌رئه‌نجام به‌ البردنی عه‌لی عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ساڵحی سه‌رۆك كۆمار كۆتاییهات‪ .‬وێنه‌ی‬ ‫ئه‌مجاره‌ دیمه‌نێكی تووندوتیژییه‌كانی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی عه‌لی عه‌بدوڵاڵ ساڵح دژ‬ ‫به‌ خۆپیشانده‌ران پیشان ده‌دات‪ ،‬وێنه‌كه‌‬ ‫ئافره‌تێكی یه‌مه‌نییه‌ كه‌ یه‌كێك له‌ كه‌سه‌‬

‫نزیكه‌كانی خۆی به‌ برینداریی له‌ ئامێز‬ ‫گرتووه‌‪.‬‬ ‫وێنه‌كه‌ له‌ ڕۆژی ‪ 2011/10/15‬له‌‬ ‫الیه‌ن فۆتۆگرافه‌ری هۆڵه‌ندی‪ ،‬سامۆئیل‬ ‫ئارانداوه‌ له‌ناو یه‌كێك له‌ مزگه‌وته‌كانی‬ ‫سه‌نعای پایته‌ختی یه‌مه‌ن گ��ی�راوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌وكات كرابووه‌ نه‌خۆشخانه‌ی مه‌یدانی‬ ‫و خۆپیشانده‌رانی تێدا چاره‌سه‌ر ده‌كرا‪.‬‬ ‫وێنه‌كه‌ له‌ پێشبڕكێی «وێنه‌ ڕۆژنامه‌وانییه‌‬ ‫جیهانییه‌كان» ك�ه‌ ل�ه‌ ئه‌مستەردامی‬ ‫پایته‌ختی هۆڵه‌ندا سازكرا‪ ،‬به‌ باشرتین‬ ‫وێنه‌ی ڕۆژنامه‌وانیی ساڵی ‪ 2011‬دیاری كرا‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ له‌و پێشبڕكێیه‌دا (‪)2475‬‬ ‫فۆتۆگرافه‌ری جیهانی‪ ،‬به‌ (‪ )254101‬وێنه‌‬ ‫به‌شدارییان كرد‪.‬‬

‫رێژەی چه‌وری له‌ له‌شتا‪،‬‬ ‫‌ی‬ ‫ك ‌همبوونه‌وه ه‌ دوای وه‌رزشكردن كام‬ ‫هه‌وڵ بده‌ رۆژان‬ ‫ورزانه‌ی ده‌ست ده‌ده‌ن‬ ‫سه‌‬ ‫له‌م میوه‌ و ت‪ :‬سێو‪ ،‬گوێز‪ ،‬مۆز‪،‬‬ ‫به‌كاریان بهێنی‬ ‫ه‌ر ‌هوز‪ ،‬شبیت‪ ،‬پرته‌قاڵ‪.‬‬ ‫ار‪ ،‬ك‬ ‫لیمۆ‪ ،‬هه‌ن ودبه‌خشن بۆ ج ‌هسته‌ی‬ ‫ك ‌ه میوه‌ی سو‬ ‫وو پێویستییه‌كانی له‌ش‬ ‫و هه‌م‬ ‫مرۆڤ ه‌ن به‌ شێوه‌یه‌كی خێرا‪.‬‬ ‫دابین ده‌ك‬ ‫یونس سامیل مامه‌‬ ‫پسپۆڕڕی وه‌رزشی‬

‫ئ‌‬ ‫هڤۆکادۆ‬ ‫ج‬ ‫وا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێ‬ ‫ستت د ‌هب ‌‬ ‫هخشێ‬

‫پێست جوان ده‌کات‬ ‫ئه‌م میوه‌یه‌ د‬ ‫ئ �ه‌گ �زی�ماوه‌‬ ‫(ئ �ه‌ی)‪ ،‬یا ه‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌ ڤیتامین ت����‬ ‫وو‬ ‫ش‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫��‬ ‫ووی‬ ‫�‬ ‫��‬ ‫ت‪،‬‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌ت�‬ ‫رمه‌تیده‌ره‌ بۆ‬ ‫�وان��ی��ت ئ �ه‌م‬ ‫مردووه‌کانی پێستی ج ‌ه البردنی خانه‌ م��ی��وه‌ی� ‌ه به‌کا‬ ‫ه��ۆک��اری ن ربهێنیت ک � ‌ه ده‌بێته‌‬ ‫ست‬ ‫ه‬ ‫‌‪.‬‬ ‫�ه‌رم‬ ‫ڕۆنی ئه‌م م‬ ‫��ب �وون �ه‌وه‌ی پێست و‬ ‫ئاسانی له‌الی یوه‌یه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ ی�اری��د‬ ‫ه‬ ‫‌د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ری‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫هێ‬ ‫شت‬ ‫نی‬ ‫ناڕەحه‌تی و‬ ‫ه‌ن پێسته‌و ‌ه‬ ‫هه‌ڵده‌مژرێ‪ ،‬هه‌ڵئاوساوییه‌کا‬ ‫ده‌ک��رێ �ت ک�ه‌ مه‌ساجێکی باشی پێ پێستت له‌ ز نی پێست‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫یانه‌کا‬ ‫بکرێت‪ ،‬ه ‌هروه‌‬ ‫ه���اوک� نی داهاتوو ده‌پارێزێت‪.‬‬ ‫قووڵه‌کانی پ ها د ‌هچێته‌ نێو چینه‌‬ ‫��ا‬ ‫ت‬ ‫ڕۆ‬ ‫ن��‬ ‫�ی‬ ‫ئ‬ ‫�‬ ‫��‬ ‫ه‬ ‫‌م میوه‌یه‌‬ ‫ێست و مه‌‬ ‫واده‌ غه‌زائییه‌کان به‌کاردێت بۆ ل‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‪ ‌،‬که‌ ئه‌مه‌ هۆکاره‌ بۆ ‌قڵیش بوون‪ .‬ێوه‌کان بۆ پاراستنیان له‬ ‫گه‌شه‌کردنی خا‬ ‫خوێنی پێس نه نوێکانی پێست‪ ،‬سوڕی‬ ‫چر‬ ‫چی‬ ‫پ‬ ‫ێس‬ ‫ت‬ ‫ک‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫مد‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫کات‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‌‬ ‫ت چاالکرت ده‌کات‪.‬‬ ‫مادده‌کا‬ ‫نی‬ ‫دژ‬ ‫ە‬ ‫‌‬ ‫ئۆ‬ ‫کس‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ترشی‬ ‫و نه‌رمکه‌ره‌وه‌یه‌کی نایابه‌‬ ‫ئه‌مینۆ که‌‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ناو‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ڤۆ‬ ‫کاد‬ ‫ۆدا‬ ‫‌هک نه‌رمکردنه‌وه‬ ‫بوونیان‬ ‫پێستی وش�� ‌‪ ،‬ئه‌ڤۆکادۆ یارمه‌تیی هه‌یه‌‪ ،‬یارمه‬ ‫‌ت‬ ‫ید‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫رن‬ ‫بۆ‬ ‫ڕ‬ ‫زگا‬ ‫ربو‬ ‫ون له‌‬ ‫ک د‬ ‫ه‌دات ب��ۆ زیاتر تۆکسینه‌کان که‌‬ ‫و هۆکارن بۆ زوو پیربوون‬ ‫نه‌رمبوونه‌وه‌‪ ،‬یاخ‬ ‫ود‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫ه‌ر‬ ‫چ‬ ‫رچ‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ۆچ‬ ‫ب‬ ‫خا‬ ‫وو‬ ‫نی‬ ‫پ‬ ‫ێس‬ ‫ت‪.‬‬ ‫ڵی وشکی سه‌ر پێستت‬ ‫ه��‬ ‫ه‬ ‫‌ی��‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک��‬ ‫ه‌ ب �ه‌ه �ۆی‬ ‫له‌ ئینگلیزییه‌وه‌‪:‬‬ ‫سووتاویی خۆر یان‬ ‫ئیامن ناصح‬

‫‪8‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫یانه‌كانی كوردستان ل ‌ه سه‌رووی یاسای تۆپی پێوه‌ن‬ ‫دارا حسێن‬ ‫یه‌كێك له‌و هۆكاره‌ سه‌ره‌كییانه‌ی‬ ‫تۆپی پێی كوردستان یاخود بڵێین‬ ‫یاریزانانی ك��ورد ب �ه‌ره‌و پێش ناچن‪،‬‬ ‫پشتبه‌ستنه‌ به‌ یاریزانی عه‌ره‌ب و بێگانه‌‬ ‫له‌ الی �ه‌ن یانه‌كانه‌وە به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫بنه‌ڕە‌تی و خۆ ماندوونه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫پێگه‌یاندنی یاریزان و دروستكردنی‬ ‫قوتابخانه‌ی تۆپی پێ بۆ بێچووه‌ شێران‬ ‫و تاز ‌ه پێگه‌یشتووان و الوان‪ ،‬ئه‌وه‌شی‬ ‫ك ‌ه هه‌یه‌ ته‌نها شتێكی رووكه‌ش ‌ه كه‌‬ ‫سوودێكی كه‌می ه�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫جارێكی تر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ تێكه‌ڵكردنی‬ ‫حزب و سیاسه‌ت له‌ وه‌رزشدا‪.‬‬ ‫له‌م رۆژان��ه‌ی پێشوودا یه‌كێتیی‬ ‫تۆپی پێی ئ �ه‌ورپ��ی رایگه‌یاند كه‌‬ ‫لێكۆڵینه‌و ‌ه له‌ هه‌ردوو یانه‌ گه‌وره‌كه‌ی‬ ‫ئیسپانیا (به‌رشه‌لۆنه‌ و ریاڵ مه‌درید)‬ ‫به‌ تۆمه‌تی ه��اوك��اری ك �ران له‌الیه‌ن‬ ‫حوكمه‌تی م��ه‌دری��د و كه‌ته‌لۆنیا‬

‫ب ‌ه شێوه‌یه‌كی ناڕاسته‌وخۆ یاخود‬ ‫كارئاسانیكردن بۆیان به‌ شێوه‌یه‌ك دوور‬ ‫له‌ یاسا‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ یاسای‬ ‫تۆپی پێیە كه‌ ده‌بێت‬ ‫دووربێت له‌ بڕیاره‌‬ ‫سیاسییه‌كان و‬ ‫ت��ێ��ك�ه‌ڵ��ب��وون‬ ‫ب���ه‌ ش��ێ��وه‌ی‬ ‫ن���اش���ه‌رع���ی‬ ‫ل�����ه‌گ�����ه‌ڵ‬ ‫ح��ك��وم��ه‌ت‬ ‫و گ���رووپ���ه‌‬ ‫حز بییه‌كا ند ا ‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی له‌‬ ‫الی خۆمان هه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫هه‌ر وه‌رگرتنی یارمه‌تییه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت و ماڵ و سامانی گشتیی‬ ‫خه‌ڵكییه‌و ‌ه ب��ۆ ی��ان�ه‌ك��ان‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫هۆكاری سه‌ره‌كییه‌ بۆ پارووی یانه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ پڕۆژە‌ی الوه‌كی بۆ هه‌ندێك له‌‬ ‫یانه‌كان‪.‬‬

‫ئه‌و سامان و بودجه‌ گشتییه‌ی‬ ‫حیزب و به‌ناو حكومه‌ت بۆ یانه‌كانیان‬ ‫ت���ه‌رخ���ان ك�����ردووه‪ ‌،‬ل�ه‌ب��ات��ی‬ ‫ه��ۆك��ارێ��ك بۆ‬

‫ب�ه‌ره‌وپ��ێ��ش�بردن��ی وه‌رزش و تۆپی‬ ‫پێ به‌ تایبه‌ت‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ بۆته‌‬ ‫هۆكاری كوشتنی و جیاوازی له‌ نێوان‬ ‫یانه‌كاندا به‌پێی‬

‫نزیكییان له‌ حیزبه‌كان و شاره‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر خه‌رجی زۆر بۆ یانه‌كان به‌و‬ ‫شێوه‌ هه‌ره‌مه‌كییه‌ نه‌بوایه‌ كه‌ ئێستا‬ ‫هه‌یه‌ و یانه‌كان پشتیان‬ ‫به‌ قوتابخانه‌ی خۆیان‬ ‫ب��ب�ه‌س��ت��ای��ه‪ ،‬زی��ات��ر‬ ‫له‌ ئێستا یاریزان‬ ‫دروس��ت ده‌ب��وو‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ل �ه‌ب��ات��ی‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ ب���ه‌ بێ‬ ‫خ��ۆم��ان��دووك��ردن‬ ‫ی����ان����ه‌ی����ه‌ك ل �ه‌‬ ‫س����ای����ه‌ی س����ه‌ری‬ ‫حزبه‌كه‌یه‌وه‌ ده‌چێته‌‬ ‫س �ه‌روو ركابه‌رییه‌كانه‌وه‌ و‬ ‫جیوازییه‌كی گه‌وره‌ له‌ نێوان یانه‌كانا‬ ‫دروستده‌كات‪.‬‬ ‫له‌باتی خه‌رجكردنی ئه‌و پاره‌یه‌ و‬ ‫ئه‌نجامدانی ئه‌و گرێبه‌سته‌ زه‌به‌الحانه‌ و‬ ‫خه‌رجكردنی ملیاره‌ها دینار بۆ هێنانی‬ ‫ع��ه‌ره‌ب و بیانی بۆ ری��زی یانه‌كان‪،‬‬

‫حكومه‌ت قوتابخانه‌ی وه‌رزش���ی و‬ ‫بره‌وی به‌ پڕۆژە‌ وه‌رزشییه‌كان بدایه‌ به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی رێك و بێ گه‌نده‌ڵی كردن‪ ،‬به‌‬ ‫تایبه‌ت ل ‌ه سه‌رجه‌م شار و شارۆچكه‌كاندا‪،‬‬ ‫یانه‌كانی كرودستان له‌ خولی عێراقیشدا‬ ‫پێویستیان به‌ هیچ یاریزانێكی جگ ‌ه له‌‬ ‫كورد نه‌ده‌بوو‪ ،‬زیاتریش له‌وه‌ی ئێستا‬ ‫یانه‌كان هانده‌ریان ده‌بوو‪.‬‬ ‫پێویسته‌ یانه‌كان پشت به‌ دارایی‬ ‫و ئابووریی خۆیان و یاریزانی ناوخۆ‬ ‫ببه‌سنت و قووتی خه‌ڵكی نه‌كرێت به‌‬ ‫نۆشی گیانی یاریزانی عه‌ره‌ب و بیانی‪.‬‬ ‫پێویسته‌ یه‌كێتیی ت��ۆپ��ی پێی‬ ‫كوردستان یانه‌كان پابه‌ند بكات به‌‬ ‫یاسایه‌كی دارای��ی پاكه‌وه‪ ‌،‬یانه‌كان به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی شه‌فاف مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫یاسادا بكه‌ن و له‌ژێر فه‌رمانیدا بن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وه‌ی لێره‌ به‌ ئاشكرا هه‌یه‪ ‌،‬له‌‬ ‫یاسای تۆپی پێدا غه‌ده‌یه‌ و رووبه‌ڕووی‬ ‫دادگایی كردن ده‌بوونه‌وه‌ له‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫بوونی یاسادا‪.‬‬

‫به‌م نزیكان ‌ه ملمالنێی به‌هێزه‌كان ده‌ستپێده‌كات‬ ‫وریا عه‌لی‬ ‫خۆشه‌ویستانی تۆپی پێ ب ‌ه‬ ‫تامه‌زرۆیی و شه‌وقه‌و ‌ه چاوه‌ڕێی‬ ‫ده‌ستپێكردنی وه‌رزی نوێن كه‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێكی كه‌م ماوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خوله‌‬ ‫به‌هێزه‌كان له‌ ئه‌وروپا و له‌ جیهان‬ ‫ده‌ست پێبكه‌ن‪ ...‬به‌اڵم ركابه‌رییه‌كانی‬ ‫ئه‌م جاره‌ ته‌نها له‌ناو یاریگادا نابێ‌‬ ‫له‌نێوان یاریزانه‌كان و ئه‌ستێره‌كاندا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌ ده‌ره‌وه‌ی یاریگادا ده‌بێت‬ ‫له‌نێوان راهێنه‌ره‌كاندا‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی تیپه‌ گه‌وره‌كانی ئه‌وروپا‬ ‫هه‌ستان به‌ گۆڕینی راهێنه‌ره‌كانیان‬ ‫به‌ ئ��اره‌زووی خۆیان بووبێ‪ ،‬یان به‌‬ ‫ناچاری‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا هه‌ندێ‌ یانه‌ی‬ ‫تر پارێزگارییان له‌ راهێنه‌ره‌كه‌یان‬ ‫ك��ردووه‌‪ ،‬سه‌رباری ئ�ه‌وه‌ی كه‌ هیچ‬ ‫نازناوێكی رازیكه‌ریشی به‌ده‌ست‬ ‫نه‌هێنابێت ل ‌ه وه‌رزی رابردوودا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ربێتو سه‌یری ئینگلته‌را‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ده‌بینین دیڤید موویس‪،‬‬ ‫راهێنه‌ری نوێی مانچسته‌ر یونایتد‪ ،‬له‌‬ ‫ب ‌هرامبه‌ر ته‌حه‌دییه‌كی قورسدایه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌سه‌ریه‌تی نازناوی پرێمه‌ر لیگی ئه‌م‬ ‫ساڵ به‌ده‌ست بێنێت تاكو بیسه‌ملێنێت‬ ‫ئه‌و شایانی ئه‌وه‌یه‌ ببێته‌ جێگره‌وه‌ی‬ ‫سێر ئه‌لێكس فێرگیسۆن‪ .‬جۆزیه‌‬

‫مۆرینۆش له‌ چڵسی چه‌ندین بژارده‌ی ل ‌ه‬ ‫به‌رده‌مدایه‌ ل ‌ه هه‌موو ناوه‌نده‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ هه‌ی ‌ه كه‌ ده‌بێت به‌ڵێنه‌كه‌ی‬ ‫به‌رێته‌ سه‌ر‪ ،‬كه‌ به‌ڵێنی دابوو رۆڵی زیاتر‬ ‫به‌ الوه‌كان بدات‪ ،‬وه‌كو ئه‌ندریه‌ شۆرله‌ و‬ ‫رومالو لوكاكۆ و ماركۆ فان جینكل‪.‬‬ ‫مانچسته‌ر سیتیش به‌ سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫مانوێل پلگرینی شیلیایی‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی ته‌نها بۆ وه‌رزی داهاتوو‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو پرۆژە‌ی بۆ داهاتوو هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌ گرێبه‌سته‌كانیدا ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ك ‌ه له‌م هاوینه‌دا كردوونی له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫یاریزانانه‌ی كه‌ داهاتوویه‌كی گه‌شیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌كو فرناندینیۆ و ستیفان یوفیتیچ و ئه‌لڤارۆ‬ ‫نیگریدۆ و خیسۆس ناڤاس‪ .‬به‌اڵم ئه‌رسیناڵ‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی گه‌وره‌ گره‌و له‌سه‌ر باری‬ ‫جێگیری ده‌كات كه‌ خۆی ده‌بینێته‌وه‌ له‌‬ ‫راهێنه‌ره‌ مێژووییه‌كه‌ی (ئارسن فینگه‌ر)دا‬ ‫له‌ به‌ده‌ستهێنانی نازناوی پرێمه‌رلیگ‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب ‌هرایه‌تیی یانه‌كه‌ به‌الیانه‌وه‌ باش‬ ‫بوو له‌ پۆسته‌كه‌یدا مبێنێته‌وه‌ و نه‌یگۆڕن‪،‬‬ ‫سه‌رباری ئ�ه‌وه‌ی نازناوه‌كه‌ی بۆ ماوه‌ی‬ ‫هه‌شت ساڵه‌ به‌ده‌ست نه‌هێناوه‌‪.‬‬ ‫ل��ی��ڤ�ه‌رپ��وڵ��ی��ش ح��اڵ��ه‌ت��ه‌ك��ه‌ی له‌‬ ‫ئه‌رسیناڵه‌وه‌ نزیكه‌ له‌ پارێزگاریكردنی‬ ‫له‌ راهێنه‌ره‌كه‌ی بریندان رودگ��رز‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جیاوازه‌ له‌گه‌ڵیدا ل �ه‌وه‌ی كه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫ركابه‌ری له‌سه‌ر پله‌یه‌ك بكات له‌نێوان چوار‬ ‫یانه‌ گه‌وره‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌ش شتێكی ئه‌سته‌م‬

‫نادال سه‌ركه‌وت بۆ پله‌ی سێهه‌م‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی رافائیل نادالی ئیسپانیی توانی نازناوی پاڵه‌وانێتی‬ ‫مۆنرتیالی كه‌نه‌دی ماسته‌رز بۆ تێنس به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬له‌ ریزبه‌ندی‬ ‫نوێی یاریزانانی تێنسدا پله‌یه‌ك سه‌ركه‌وت و چوو ‌ه پله‌ی سێهه‌می‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی به‌هۆی پێكانه‌كه‌یه‌و ‌ه كه‌ نزیكه‌ی ساڵێكی خایاند له‌‬ ‫پله‌ی یه‌كه‌مه‌و ‌ه چووه‌بووه‌ پله‌ی پێنجه‌م‪.‬‬ ‫له‌ ریزبه‌ندییه‌كه‌دا جۆكۆڤیچی رسبی له‌ پله‌ی یه‌كه‌مدا ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫و ئه‌ندی مۆرای بریتانی ل ‌ه پله‌ی دووه‌مدا پاش نادالی داڤید فێره‌ری‬ ‫ئیسپانی دێت و پاشان رۆجێ فێدرێر له‌ پله‌ی پێنجه‌مدایه‌‪ ،‬له‌ پله‌كانی‬ ‫شه‌شه‌م بۆ ده‌یه‌م هه‌ریه‌كه‌ له‌ تۆماس بریدیچی چیكی و دیل پۆترۆی‬ ‫ئه‌رجه‌نتینی و تسۆنگای فه‌ره‌نسی و فافرینكای سویرسی و راونیچی‬ ‫كه‌نه‌دی دێن‪.‬‬

‫نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ دوای ئه‌وه‌ی كه‌ گومانی‬ ‫زیاتر ده‌كرێت بۆ مانه‌وه‌ی لویس سوارێزی‬ ‫ئۆرۆگوایی‪ ،‬زیاد له‌و گرێبه‌سته‌ نوێیانه‌ی‬ ‫وه‌كو یاگو ئسباس و كولو تۆرێ‌ و لویس‬ ‫ئه‌لبێرتۆ‪.‬‬ ‫له‌ خولی ئه‌ڵامنیدا (بۆندسلیگا)‪،‬‬ ‫بۆ یه‌كه‌مجار و دوای ده‌ ساڵ سه‌رنجی‬ ‫خه‌ڵك بۆ الی خۆی راده‌كێشێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌به‌ر بوونی پیپ گواردیۆالی راهێنه‌ری‬ ‫بایه‌رمیونیخ و راه��ێ��ن �ه‌ری پێشووی‬ ‫به‌رشه‌لۆنه‌ تێیدا‪ ،‬كه‌ له‌م دواییانه‌دا تووشی‬ ‫شۆك بوو له‌سه‌ر ده‌ستی یۆرگن كلۆبی‬ ‫راهێنه‌ری بڕوسیا دۆرمتۆند و له‌ یاریی‬ ‫سۆپه‌ری ئه‌ڵامنیادا پێی دۆڕا به‌ ئه‌نجامی‬

‫(‪ 4‬ـ‪ ،)2‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ واده‌كات كه‌ گواردیۆال‬ ‫خۆی كۆبكاته‌وه‌ و كارته‌كانی رێكبخاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش وا ده‌كات كه‌ ئه‌م وه‌رزه‌ له‌ ئه‌ڵامنیا‬ ‫وه‌رزێكی جیاواز ببینین‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا له‌ اللیگای ئیسپانیاش‬ ‫ركابه‌ری به‌هێزه‌ و جیاوازه‌‪..‬‬ ‫ت��ات��ا م��ارت��ی��ن��ۆی راه��ێ��ن �ه‌ری نوێی‬ ‫ب �ه‌رش �ه‌ل��ۆن �ه‌‪ ،‬ده‌ی���ه‌وێ���ت ب��ۆ ه�ه‌م��وو‬ ‫الیه‌كی بسه‌ملێنێت كه‌ ئه‌و شایانی تیپه‌‬ ‫كه‌ته‌لۆنییه‌كه‌یه‌‪ ،‬دوای ئ��ه‌وه‌ی زۆرێ��ك‬ ‫گومانیان هه‌بوو له‌ تواناكانی و بتوانێت‬ ‫به‌و كاره‌ هه‌ستێت‪ .‬هه‌روه‌ها جه‌ماوه‌ری‬ ‫به‌رشه‌لۆن ‌ه ده‌یانه‌وێت ببینن تاتا چۆن‬ ‫تواناكانی هه‌ردوو یاریزانی ترسێنه‌ر لیۆنێل‬

‫به‌رشه‌لۆن‌ه بۆندی نوێی پێشكه‌ش ده‌كات‬ ‫ل ‌ه چوارچێوه‌ی هەو‌ڵه‌كانیدا بۆ كڕینی داڤید لویزی‬ ‫به‌رگریكاری یانه‌ی چێڵسی‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی چێڵسی بۆندێكی یانه‌‬ ‫كه‌ته‌لۆنییه‌كه‌ی سه‌ ب��اره‌ت به‌و یاریزانه‌ ره‌ت ك��رده‌وه‌ كه‌ ‪20‬‬ ‫ملیۆن یۆرۆ بووه‌‪ ،‬له‌ ئێستادا یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫بۆندێكی نوێی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ پێشكه‌ش بكات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌ زووترین كات كۆتایی بهێنێت به‌و قه‌یرانه‌ی كه‌ له‌‬ ‫هێڵی به‌رگریدا هه‌یه‌تی و بۆنده‌كه‌ش بڕی ‪ 35‬ملیۆن یۆرۆ ده‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ یاریزانه‌كه‌ ئاره‌زوومه‌نده‌ به‌ په‌یوه‌ندی كردن به‌و‬ ‫یانه‌ كه‌ته‌لۆنییه‌وه‌ له‌ ب ‌هرامبه‌ردا تا ئێستا یانه‌ی چێڵسی رازیی نییه‌‬ ‫ئه‌و یاریزانه‌ی بفرۆشێت‪.‬‬

‫میسیی ئه‌رژە‌نتینی و نیامری به‌رازیلی‬ ‫ده‌قۆزێته‌وه‌ و به‌كاریان دێنێ‌‪.‬‬ ‫كارلۆ ئه‌نچلۆتیی راهێنه‌ری ریاڵ‬ ‫مه‌دریدیش له‌ب ‌هرامبه‌ریدا ته‌حه‌دییه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ خۆی ده‌بینێته‌وه‌ له‌ تواناكانی له‌‬ ‫كاركردن بۆ هه‌ماهه‌نگی كردن له‌ نێوان‬ ‫پێكهاته‌كه‌یدا كه‌ پڕ ‌ە ب ‌ه ئه‌ستێره‌ی وه‌كو‬ ‫رۆناڵدۆ و ئیسكۆ و ئه‌نخێل دی ماریا و‬ ‫به‌م نزیكانه‌ش گاریس بێل‪ .‬هه‌موو به‌‬ ‫تامه‌زرۆییه‌وه‌ چاوه‌ڕێن تاكو ببینن چۆن‬ ‫ئه‌م راهێنه‌ره‌ ئیتاڵییه‌ ده‌توانێت جارێكی‬ ‫تر س��وود له‌م تێكه‌ڵه‌ چاكه‌ وه‌ربگرێت‬ ‫بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی یانه‌ شاهانه‌كه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫شانۆكانی به‌رزبوونه‌وه‌‪..‬‬

‫ه���ه‌روه‌ه���ا خ��ول��ی ئیتالی‬ ‫ركابه‌رییه‌كی ت��وون��د ب�ه‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫ده‌بینێت له‌ نێوان ئه‌نتۆنیۆ كۆنتێی‬ ‫راهێنه‌ری یۆڤانتۆس كه‌ ئاواتی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫سێیه‌م ئیسكۆدیتۆی ی �ه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫یه‌ك به‌ده‌ستبهێنێت‪...‬و رافا بینیتز‪،‬‬ ‫ك�ه‌ ده‌ی �ه‌وێ��ت ب��ۆ ه�ه‌م��وو الیه‌كی‬ ‫بسه‌ملێنێت ك ‌ه راهێنه‌رێكی جیهانییه‌‬ ‫و بردنه‌وه‌ی خولی ئه‌وروپی له‌ وه‌رزی‬ ‫رابردوودا هه‌روا به‌ ڕێکەوت نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ماسیمیلیانۆ ئه‌لیگریی‬ ‫راهێنه‌ری میالنیش بوونی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫توانی وه‌رزی راب���ردوو رۆسۆنێری‬ ‫رزگار بكات له‌و خه‌وه‌ی و بێداری‬ ‫بكاته‌وه‌ و سه‌ركردایه‌تیی بكات بۆ‬ ‫پله‌ی سێیه‌می و سه‌ركه‌وتن بۆ خولی‬ ‫پاڵه‌وانان‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم موفاجه‌ئه‌كانیش هه‌ر‬ ‫دروس���ت ده‌ب���ن‪ ،‬ئ �ه‌و ن��اوان �ه‌ی بۆ‬ ‫من��وون �ه‌ وه‌ك���و فیچینزا مۆنتێالی‬ ‫راه��ێ��ن �ه‌ری فیۆرینتینا و رۆدی‬ ‫گارسیای راهێنه‌ری رۆم��ا‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫نابێ فالدیمێر بتكۆفیچی راهێنه‌ری‬ ‫رۆماش له‌بیر بكه‌ین كه‌ سه‌ركه‌وتوو‬ ‫بوو له‌ سه‌ركردایه‌تی كردنی تیپه‌كه‌ی‬ ‫له‌ بردنه‌وه‌ی جامی ئیتالیا ل ‌ه وه‌رزی‬ ‫رابردوودا‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬سایتی ئۆلیه‌‬

‫مۆرینۆ ئیتۆ ده‌باته‌وه‌ الی خۆی‬ ‫به‌ پێی راپۆرتێك جۆزێ مۆرینۆ راهێنه‌ری یانه‌ی چێڵسی‬ ‫له‌گه‌ڵ بریكاری ساموێل ئیتۆی كامیرۆنی و هێرشبه‌ری یانه‌ی ئانژی‬ ‫رووسیدا كۆبوونه‌وه‌ی ك��ردووه‌ ب ‌ه مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی گرێبه‌ست‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و یاریزانه‌ كامیرۆنییه‌دا ئه‌نجام بدات‪ ،‬به‌ تایبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫یانه‌كه‌ی سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو له‌ كڕینی واین رۆنی هێرشبه‌ری یانه‌ی‬ ‫مانچسته‌ر یونایتددا‪.‬‬ ‫ئانژی ده‌یه‌وێت ئه‌ستێره‌كانی بفرۆشێت له‌ پێشیانه‌وه‌‬ ‫ساموێل ئیتۆ ك ‌ه خاوه‌نی ‪ 20‬ملیۆن یۆرۆی مووچه‌ی سااڵنه‌‪،‬‬ ‫مۆرینۆش ده‌یه‌وێت سوود له‌و ‌ه وه‌ربگرێت و جارێكی تر‬ ‫بیكاته‌وه‌ به‌ هێرشبه‌ری تیپه‌كه‌ی دوای ئه‌وه‌ی له‌ ئینته‌ر‬ ‫میالن ده‌ستكه‌وتی گرنگیان به‌یه‌كه‌وه‌ به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫‪11‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫لێبووردن و گه‌ردن ئازادی‪ ،‬یه‌كێك ‌ه له‌‬ ‫سیفه‌ت ‌ه جوانه‌كانی مسوڵمانان‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی تاك و كۆمه‌ڵ ب ‌ه هه‌ند وه‌رگیراوه‌‪،‬‬ ‫ئامانجی سازكردنی جه‌ژن و بۆنه‌‬ ‫ئایینییه‌كان ل ‌ه ئایینی پیرۆزی ئیسالمدا‪،‬‬ ‫بۆ گونجاندنی ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫مسوڵمانان گه‌ردنی یه‌كتری ئازاد بكه‌ن و‬ ‫ئه‌و كه‌مته‌رخه‌می و كینه‌ی ‌ه پاك بكه‌نه‌و ‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌رانبه‌ر یه‌كتری هه‌یانه‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی كۆمه‌ڵ سااڵن ‌ه دوو جار ئاوڕی لێ‬ ‫ده‌درێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ویش ل ‌ه جه‌ژنی ڕەمه‌زان و‬ ‫قورباندا به‌دیده‌كرێت‪.‬‬ ‫راپۆرت‪ :‬ئیره‌م ڕەئووف‬

‫گه‌نجێك‪ :‬ڕەم ‌هزان بۆ لێخۆشبوونی خوای ‌ه ل ‌ه به‌نده‌كان‪ ،‬جه‌ژنیش بۆ لێخۆشبوونی مرۆڤه‌كان خۆیانه‌‬

‫گه‌ردنئازادی ده‌رفه‌تی پاككردنه‌وه‌ی دڵه‌كانه‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ الی ئێمه‌ ئ�ه‌م بۆن ‌ه‬ ‫ئایینییانه‌ ب���وون ب �ه‌ ن �ه‌ری��ت و به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان لێ ده‌درێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم به‌ جۆرێك له‌ جۆره‌كان وه‌كو‬ ‫زۆربه‌ی شته‌كانی تر خاڵی بوونه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ ناوه‌ڕۆك و مانای ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان‪.‬‬ ‫س��ه‌رك��ه‌وت ت��ال��ی��ب‪ ،‬ت��وێ��ژەری‬ ‫ده‌روون��ی ده‌ڵێت «هه‌ندێك كه‌س له‌‬ ‫مانگی ڕەمه‌زاندا به‌ ته‌واوی ته‌زكیه‌ی‬ ‫نه‌فسی خۆی ده‌كات و له‌ كاتی ڕۆژانی‬ ‫جه‌ژندا له‌ ناخه‌وه‌ گه‌ردنی هه‌موو‬ ‫كه‌سێك ئازاد ده‌كات و به‌ ده‌رفه‌تێكی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ی ده‌زانێت بۆ ئه‌وه‌ی فه‌رمانه‌‬ ‫ئایینییه‌كان به‌ جێ‌ بگه‌یه‌نێت‪ .‬ئه‌مه‌ له‌‬ ‫ڕووی ده‌روونيیه‌وه‌ ئاماده‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫ته‌واوی مرۆڤه‌ بۆ پاكبوونه‌وه‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫ئه‌وانی تر و ترۆپكی مرۆڤبوونه‌ كه‌ له‌و‬ ‫ڕێگه‌یه‌وه‌ تاك ده‌ستی ده‌كه‌وێت»‪.‬‬ ‫بڵند ئازیز دانیشتووی شاری‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یه‌ و ل �ه‌و ب��اره‌ی �ه‌وه‌ وتی‬

‫چه‌ند جوان ‌ه هه‌موو كارێك ئه‌نجامه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ك گه‌ردنئازادی بوایه‌‪ ،‬ك ‌ه هه‌ردووال‬ ‫تیایدا براوه‌ن‬ ‫«ڕاسته‌ گه‌ردنئازادی واتایه‌كی قووڵی‬ ‫هه‌یه‌ له‌ ئیسالمدا‪ ،‬به‌اڵم به‌ بۆچوونی‬ ‫من له‌ ئێستادا هیچ نییه‌ جگه‌ له‌‬ ‫عاده‌ت‪ ،‬هه‌ندێك له‌ خه‌ڵكی ده‌یكه‌نه‌‬ ‫بۆنه‌یه‌ك ب��ۆ ده‌رب��ڕی��ن��ی خۆشی و‬ ‫شادی و خۆ ده‌رخسنت‪ .‬یان زۆربه‌ی‬ ‫خه‌ڵك بێزارن له‌ جه‌ژن‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی قسه‌یان نه‌یه‌ته‌ سه‌ر‪ ،‬ناچارن‬ ‫په‌یوه‌ستنب پێوه‌ی»‪.‬‬ ‫جه‌میل عارف‪ ،‬هاوواڵتی له‌ شاری‬ ‫سه‌یدسادق‪ ،‬ده‌ڵێت «هه‌ستی لێبوردن‬ ‫و گ�ه‌ردن��ئ��ازادی شتێكه‌ پێویسته‌ له‌‬

‫ناخه‌وه‌ مرۆڤ ئاماده‌بێت بۆی‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كاتێكیش مرۆڤ گه‌یشته‌ ئه‌و ئاسته‌‬ ‫پێم وایه‌ نابێت كاتی بۆ دیاری بكرێت‪،‬‬ ‫واته‌ ئه‌و مرۆڤه‌ هه‌موو ساتێك رووحی‬ ‫ئاماده‌یه‌ بۆ گه‌ردنئازادی و له‌ كرده‌وه‌‬ ‫و گوفتاریدا به‌دیده‌كرێت»‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫جه‌میل وت��ی «ڕۆژی ج �ه‌ژن له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا ده‌رفه‌ته‌ بۆ هه‌موو مسوڵامنان‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم پێم وای��ه‌ زی��ات��ر ده‌رخستنی‬ ‫بۆنه‌یه‌كی مسوڵامنانه‌ له‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫ئایینه‌كانی تردا»‪.‬‬ ‫ه���ی���وا ح���ه‌م���ی���د ل����ه‌ب����اره‌ی‬

‫گه‌ردنئازادییه‌وه‌ وتی «ڕەم��ه‌زان بۆ‬ ‫لێخۆشبوونی خوایه‌ له‌ به‌نده‌كان‪،‬‬ ‫جه‌ژنیش بۆ لێخۆشبوونی مرۆڤه‌كان‬ ‫خۆیانه‌‪ .‬كه‌واته‌ تاوه‌كو نه‌توانین به‌‬ ‫مانا له‌ یه‌ك خۆش بین و دڵامن پاك‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬نه‌كه‌وتوینه‌ته‌ جه‌ژنه‌وه»‪.‬‬ ‫هیوا وتیشی «زۆرب��ه‌ی زۆری خه‌ڵك‬ ‫ئه‌مڕۆ ناكه‌ونه‌ جه‌ژنه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ دڵیان‬ ‫به‌ ته‌واوی ئاماده‌ی ئه‌و پێشوازییه‌ وه‌ك‬ ‫پێویسته‌ نییه‌ كه‌ خودا مه‌به‌ستیه‌تی»‪.‬‬ ‫ح �ه‌س �ه‌ن ئه‌حمه‌د ك �ه‌ پ��ارس��اڵ‬ ‫باوكی كۆچی دوای��ی ك���ردووه‌‪ ،‬وتی‬ ‫«جه‌ژنه‌كان زۆرجار ده‌كرێنه‌ ناوه‌ندی‬ ‫ده‌س��ت��پ��ێ��ك��ردن�ه‌وه‌ی ماته‌مینی بۆ‬ ‫كوچكردووه‌كان و ده‌بێته‌ سه‌ره‌تای‬ ‫س �ه‌ره �ه‌ڵ��دان �ه‌وه‌ی زام�ه‌ك��ان��ی��ان‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ شتێكی جوان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم جه‌ژن‬ ‫هه‌میشه‌ ت��ازه‌ب��وون��ه‌وه‌ی دڵه‌كانی‬ ‫تێدایه‌ و ده‌رفه‌تێكی باشــــه‌ بۆ‬ ‫ئاشتبوونه‌وه»‪.‬‬

‫ئیدریس مه‌حموود ڕاهێنه‌ر له‬ ‫‌بواری گه‌شه‌پێدانی مرۆیی‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫گه‌ردنئازادییه‌وه‌ پێی وای �ه‌ گ �ه‌ردن‬ ‫ئ��ازادی مامه‌ڵه‌یه‌كی دروستی مرۆڤه‌‬ ‫كه‌ ده‌یگێڕێته‌وه‌ بۆ فیرته‌ت و پاكی‪،‬‬ ‫بێ نیازی له‌ دونیای ماددیگه‌رایی‬ ‫ده‌رده‌خات‪ ،‬ئه‌م ڕەوشته‌ باش و جوانه‌‬ ‫پێویسته‌ بۆ به‌خته‌وه‌ری»‪.‬‬ ‫ئیدریس دووپاتی كرده‌وه‌ چه‌ند‬ ‫جوانه‌ هه‌موو كارێك ئه‌نجامه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ك گه‌ردنئازادی بوایه‌‪ ،‬كه‌ هه‌ردووال‬ ‫تیایدا براوه‌ن‪ ،‬هه‌م به‌خشنده‌ و هه‌م‬ ‫به‌خرشاویش»‪.‬‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ بڵێین پێویسته‌ جه‌ژن‬ ‫ده‌ستپێكی گه‌رمكردنه‌وه‌ی ده‌روونه‌كان‬ ‫بێت ب��ۆ له‌یه‌كرت نزیكبوونه‌وه‌ و‬ ‫هاوده‌مبوونه‌وه‌ وه‌ك ج��اران‪ .‬وه‌ك‬ ‫شاعیر ده‌ڵێت‪ :‬ئارۆ جه‌ژنه‌نه‌ سه‌وای‬ ‫جه‌ژنی نۆ‪ ،‬گ�ه‌رده‌ن ئازادیم كه‌وته‌ن‬ ‫ده‌سو تۆ‪.‬‬

‫ته‌اڵقخواردنی زۆر ل ‌ه ڕێزی پیاوه‌تی كه‌مده‌كاته‌و‌ه‬ ‫پیاوێك‪ :‬ته‌اڵقخۆره‌كان الی پیاوانیش ڕێزیان كه‌مه‌‬

‫ڕاپۆرت‪ :‬ڕەزا هه‌ورامی‬ ‫زۆرج��ار له‌به‌ر مه‌سه‌له‌ی تایبه‌ت و‬ ‫له‌ بارودۆخی جیاوازدا‪ ،‬پیاوان هه‌ندێكیان‬ ‫په‌نا ده‌ب�ه‌ن� ‌ه ب �ه‌ر ت�ه‌اڵق��خ��واردن و وه‌ك‬ ‫كارتێكی فشار بۆ سه‌پاندنی بۆچوونه‌كانیان‪،‬‬ ‫ی��ان ڕاس��ت��ی سه‌ملاندنی خ��ۆی��ان ئه‌مه‌‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪ .‬نیگه‌رانيی ژنانیش ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك ‌ه پیاوه‌كانیان ده‌توانن له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ گاڵته‌‬ ‫به‌ ژیان و چاره‌نووسیان بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫هیچ شتێك شك نابه‌ن وه‌اڵمیان بده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مهۆیه‌وه‌ ڕەنگه‌ ئه‌و په‌یامنه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‬ ‫درزی تێبكه‌وێت كه‌ ژن و پیاوی له‌ پرۆسه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیریدا كۆكردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ ڕای مامۆستا س��ۆران عوسامن‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س كه‌ په‌نا ده‌باته‌ به‌ر ته‌اڵق‪ ،‬متامنه‌ی‬ ‫خ��ۆی الی خه‌ڵك ل�ه‌ده‌س��ت��داوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌رب��ڕی گ� ‌هڕان��دن�ه‌وه‌ی متامنه‌كه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر كارتێكی ت��ری هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و كاره‌ قێزه‌ونه‌ ناكات‪ .‬س��ۆران وتیشی‬ ‫«تێنه‌گه‌یشنت له‌ ت��ه‌اڵق خ��ۆی یه‌كێكی‬ ‫تره‌ له‌و هۆیانه‌ی ك ‌ه ده‌بێته‌ هۆی زۆر به‌‬ ‫كاربردنی و زۆرێك به‌ ساده‌یی لێی ده‌ڕوانن‬ ‫و نرخی نازانن»‪.‬‬ ‫دلێر هه‌ورامی یه‌كێكه‌ له‌و پیاوانه‌ی‬

‫ك ‌ه زۆر په‌نا بۆ ت �ه‌اڵق��خ��واردن ده‌ب��ات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت «ته‌اڵق له‌مڕۆدا بووه‌ته‌ خوو‪ .‬هه‌ر‬ ‫شتێك بێته‌ پێشه‌وه‌ ڕاسته‌وخۆ ته‌اڵقێكی‬ ‫بۆ ده‌خ��ورێ��ت به‌ ئ��ام��اژەی سووربوونی‬

‫كه‌سه‌كه‌ له‌سه‌ر بۆچوونێك یان سه‌ملاندنی‬ ‫شتێكه‌»‪ .‬دلێر باسی له‌وه‌ش كرد ك ‌ه ئه‌مه‌‬ ‫شتێكی خراپه‌ و تا بتوانرێت كه‌مرت به‌سه‌ر‬ ‫زار بهێرنێت بۆ ڕێزی پیاو له‌ نێو كۆڕ و‬

‫كۆبوونه‌وه‌كان و بۆ خۆشه‌ویستی و ڕێزی‬ ‫الی خێزانه‌كه‌شی گرنگ ده‌بێت‪.‬‬ ‫پشتیوان ڕەحیم وه‌ك توێژەرێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬پێی وایه‌ ناوهێنان چ جای‬ ‫زۆر به‌كاربردنی ت��ه‌اڵق‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫تێكچوونی په‌یوه‌نديی نێوان ژن و مێرد و‬ ‫شێواندنی خێزان‪ .‬هه‌م له‌ شه‌رع و له‌ دنیای‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیشدا به‌ شتێكی قێزه‌ون ته‌ماشا‬ ‫ده‌كرێت‪« .‬به‌داخه‌وه‌ زۆرێك له‌ پیاوانی‬ ‫ئێمه‌ ئه‌م وشه‌یه‌ به‌كارده‌هێنن چ له‌ كاتی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنی ڕۆژانه‌‪ ،‬چ ل ‌ه كاتی ده‌مه‌قاڵێی‬ ‫ن��ێ��وان ژن و مێردایه‌تیدا‪ ،‬ك�ه‌ زۆرج��ار‬ ‫جیابوونه‌وه‌ ب �ه‌دوای خۆیدا ده‌هێنێت»‪.‬‬ ‫پشتیوان باسی له‌وه‌ش كرد به‌كارهێنه‌رانی‬ ‫ت�ه‌اڵق له‌ كۆمه‌ڵدا به‌ چاوێكی س��ووك و‬ ‫نزمه‌وه‌ سه‌یرده‌كرێن‪.‬‬ ‫ه��ێ�ما ئ �ه‌ح��م �ه‌د م����اوه‌ی ساڵێكه‌‬ ‫هاوسه‌رگیريی كردووه‌ و پێی وای ‌ه ئه‌م كاره‌‬ ‫زۆر نێوانی ژن و پیاو تێك ده‌دات و ژنان‬ ‫پێی بێزار و هیوابڕاو ده‌بن‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫«ته‌نیا شتێك كه‌ پیاو و ژن به‌ یه‌كه‌وه‌‬ ‫ده‌به‌ستێته‌وه‌ دوای په‌یامنی هاوسه‌رگیری‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویستی و ڕێ��ز و گرنگیدانه‌ به‌و‬ ‫په‌یامنه‌ی ك ‌ه هاوسه‌ره‌كان له‌ نێوان خۆیاندا‬ ‫بۆ یه‌كرتيی دووپاتده‌كه‌نه‌وه‌»‪ .‬هێام باسی‬

‫ئ �ه‌وه‌ی كرد پیاوان به‌ زۆری ته‌اڵق وه‌ك‬ ‫كاردانه‌وه‌ به‌كارده‌هێنن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ نزمیی‬ ‫كه‌سیه‌تییان ده‌رده‌خات‪.‬‬ ‫شۆخان مه‌هدی كچێكی گه‌نجه‌ و‬ ‫له‌باره‌ی هاوسه‌ری داهاتوویه‌وه‌ مه‌ترسیی‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ تووشی به‌ كه‌سێكی ته‌اڵقخۆر‬ ‫ببێت‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت «ته‌اڵق الی ئه‌و‬ ‫پیاوان ‌ه زۆر به‌كاردهێرنێت كه‌ هیچ بایه‌خ و‬ ‫گرنگییه‌ك بۆ خێزانه‌كانیان دانانێن‪ .‬ئه‌وانه‌ن‬ ‫ك ‌ه زۆر له‌ناو كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌كاندا ویستی‬ ‫خۆسه‌ملاندن و چوونه‌پێشه‌وه‌یان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نازانن كه‌ ڕێز و كه‌سیه‌تییان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌ده‌ن»‪ .‬شۆخان وتیشی «ئاماده‌ نییم‬ ‫هیچكات له‌گه‌ڵ پیاوێكدا بژیم كه‌ بۆ هه‌ر‬ ‫شتێك ته‌اڵقێكی پیا بكێشێت»‪.‬‬ ‫په‌یامن هه‌ڵه‌بجه‌یی ل�ه‌ب��اره‌ی ئه‌و‬ ‫پیاوانه‌ی ك ‌ه زۆرت��ری��ن ت��ه‌اڵق ده‌خ��ۆن‪،‬‬ ‫وتی «ئه‌وان ژنان وه‌ك كااڵ سه‌یر ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت خێزانه‌كانیشیان‪ ،‬چونكه‌ پیاو كه‌‬ ‫ته‌اڵقی به‌كارهێنا‪ ،‬مانای وایه‌ موڵكایه‌تی‬ ‫به‌سه‌ر ژنه‌وه‌ ده‌كات»‪ .‬په‌یامن وتیشی ژنان‬ ‫هیچیان نییه‌ به‌رانبه‌ر پیاو به‌كاریبهێنن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر خراپه‌كاریشیان به‌رانبه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم پیاوان هه‌میشه‌ ته‌اڵق وه‌ك كارتێك‬ ‫به‌ده‌ستیانه‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫سەرەقەڵەم‬ ‫د‪ .‬عالیە فەرەج*‬ ‫دوو هەفتە جارێک دەینووسێت‬

‫به‌حاڵ «یكتب»‬ ‫گرنگیی خوێندن ‌و بڕوانام ‌ه بۆ‬ ‫هه‌ر تاكێك‪ ،‬ل��ه‌وه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه‌‬ ‫ك ‌ه ڕاسته‌وخۆ گۆڕانكاری به‌سه‌ر پێگه‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی تاكه‌كاندا دێنێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌ره‌نجام ‌ه بۆ گه‌شه‌ی ڕۆڵ��ی خوێندن‬ ‫‌و خوێندنگه‌كان ئاسایی ‌ه ‌و س ‌هرانسه‌ری‬ ‫جیهانی گ��رت��ووه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌‬ ‫مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ بڕوانام ‌ه زیاتر له‌‬ ‫شێوازێكی ه�ه‌ی�ه‌‪ .‬ب� ‌ه من��وون� ‌ه به‌شێك‬ ‫ل ‌ه خ��اوه‌ن بڕوانامه‌كان بۆ گه‌یشنت به‌‬ ‫قۆناغی پێگه‌شتوویی ‌و داخڵبوون به‌‬ ‫بازنه‌ی ئاماده‌سازی بۆ ژیانی خێزانی ‌و‬ ‫هاوسه‌رگرتن‪ ،‬بڕوانامه‌كانیان ب ‌ه كلیلی‬ ‫چوون ‌ه ناو ئه‌و ژیان ‌ه داده‌نێن‪ .‬به‌شێكی تر‬ ‫ده‌ڕوانن ‌ه بڕوانام ‌ه وه‌كو یه‌كێك ل ‌ه ڕەگه‌زه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی پێكهێنانی كه‌سایه‌تیی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بۆ خۆیان‪ ،‬ئه‌گه‌ر ل ‌ه ڕووی‬ ‫وێنه‌ی ئه‌و كه‌سایه‌تیيه‌شەوە بێت‪ .‬به‌شێكی‬ ‫زۆر كه‌میش بۆ ڕازیكردنی دایك‌و باوكیان‬ ‫به‌رده‌وامی ب ‌ه خوێندن ده‌ده‌ن‪ ،‬ل ‌ه كاتێكدا‬ ‫كایه‌كانی تر ك ‌ه پێویستیان ب ‌ه بڕوانامه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬كێشیان ده‌كات‪ .‬به‌شێكی زۆر كه‌می‬ ‫تریش بۆ گۆڕینی پێگ ‌ه وه‌زیفیيه‌كانیان له‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كانیان ل ‌ه الیه‌ك ‌و بۆ هێنانه‌ديی‬ ‫خواستیان ل ‌ه هه‌ڵبژاردنی پسپۆڕییدا له‌‬ ‫الیه‌كی تر‪ ،‬جارێكی تر ڕووده‌ك �ه‌ن �ه‌وه‌‬ ‫زانكۆكان‌و بڕوانام ‌ه به‌ده‌ستدێنن‌و‪...‬هتد‪.‬‬ ‫خوێندن ‌و بڕوانامه‌به‌ده‌ستهێنان‬ ‫بۆ ه�ه‌ر ئامانجێك بێت‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی خاڵی‬ ‫سه‌ره‌كیی ‌ه ل � ‌ه داڕش��ت��ن��ی فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫خوێندندا‪ ،‬بریتیي ‌ه ل ‌ه ڕاده‌ی ڕۆڵبینینی‬ ‫خوێندن ل ‌ه داڕشتنی فیكر‌و تێڕوانینه‌كان‌و‬ ‫به‌هێزكردنی الیه‌نی ده‌روونی‌و مه‌عنه‌ويی‬ ‫قوتابیاندا ل ‌ه كاتی خوێندن ‌و دوای‬ ‫ت ‌هواوبونی قۆناغه‌كانی خوێندن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫خوێندن ئه‌م ڕۆڵ ‌ه نه‌بینێت‪ ،‬ئ ‌هوا جارێكی‬ ‫تر په‌روه‌رد ‌ه ده‌بێت ‌ه داڕێژەری ده‌روون ‌و‬ ‫مه‌عنه‌ویه‌تی تاكه‌كان‪.‬‬ ‫ه���ێ���زی ت���اك���ه‌ك���ان ‌و ه��ێ��زی‬ ‫كۆمه‌ڵگاكانیشیان ب ‌ه ئاشكرا ده‌بینین‪،‬‬ ‫له‌م زه‌مه‌ندا خوێندن ‌و بڕوانامه‌كان بۆ‬ ‫زۆرینه‌ی فێركاران ‌و قوتابیانی ف ‌هراهه‌م‬ ‫ن �ه‌ه��ێ��ن��اوه‌‪ ،‬ب��ۆی � ‌ه هه‌میش ‌ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫حزووری خوێند ‌هواریدا په‌یام ‌و دیدگا ‌و‬ ‫په‌یامداریبوون ‌ه ك ‌ه عه‌قید ‌ه‌و ئایدیۆلۆژیا بۆ‬ ‫تاكه‌كانی ده‌سته‌به‌رده‌كات‪ ،‬ده‌بێت ‌ه به‌رپرس‬ ‫ل ‌ه جوواڵن ‌و به‌هێزكردنی مه‌عنه‌ویه‌ت ‌و‬ ‫ئیراده‌‪ ،‬به‌دوایدا به‌هاكانی خۆشه‌ویستی‬ ‫‌و هاوكاری‌و حزمه‌تكردن‌و خۆبه‌ختكردن‬ ‫‌و‪...‬ه��ت��د ئه‌كتیڤ ده‌ك����ه‌ن‪ .‬ل�ه‌م�ه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێینه‌و ‌ه بۆ ئه‌وله‌ویت‌و گرنگیدان به‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ی گرێدراو ب ‌ه خوێندن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫خوێندنێكی به‌رهه‌مدارمان ببێت ل ‌ه ڕووی‬ ‫كۆمه‌ڵگاییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ج�ه‌ده‌ل��ی�ه‌ت��ی پ�ه‌ی��وه‌ن��دي��ی نێوان‬ ‫خوێندن ‌و په‌روه‌رد ‌ه جه‌ده‌له‌تیه‌كی كۆن‬ ‫‌و نوێی ‌ه ‌و منوونه‌كانی ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫ل � ‌ه س��ه‌رده‌م��ی پێغه‌مبه‌ری خ���وداوه‌‬ ‫(دروود ‌و سه‌المی خوای له‌سه‌ر بێت) تا‬ ‫ئێستا هه‌میش ‌ه كۆمه‌ڵگایه‌ك براو ‌ه بووه‌‬ ‫ك ‌ه سیسته‌می خوێندنی وه‌زیفه‌كانی‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ی ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬یان حاڵه‌تی تر‬ ‫ك ‌ه پ���ه‌روه‌رد ‌ه ب ‌ه ته‌نیا خۆی به‌رپرسی‬ ‫الیه‌نی مه‌عنه‌ویه‌تی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگا‬ ‫بووه‌‪ .‬هه‌روه‌ك سیاسه‌مته‌دارێكی ئیسالمی‬ ‫ده‌یوت‪ :‬هاوه‌اڵنی پێغه‌مبه‌ر ك ‌ه خاوه‌نی‬ ‫ه �ه‌م��وو ئ��ه‌و س �ه‌روه‌ری��ی��ان � ‌ه ب���وون له‌‬ ‫خوێند ‌هوارییاندا‪ ،‬هه‌ر به‌حاڵ «یكتب» ‌و‬ ‫به‌حاڵ «یقرأ»‪.‬‬ ‫* پسپۆڕ ل ‌ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان‬

‫‪10‬‬ ‫ژماره‌ ‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫ كۆمه‌ڵناسیی‬ ‫ خۆمانە‬ ‫ڕایان عوسامن‬ ‫دەینووسێت‬

‫وێنه‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ل ‌ه كۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌ هه‌ر تاكێكدا زیاتر له‌‬ ‫چه‌ند وێنه‌یه‌ك ئاماده‌یی هه‌یه‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا چۆن وێنه‌یه‌كی بوێت و‬ ‫لێی چاوه‌ڕێ‌ بكات‪ ،‬هه‌مان وێنه‌‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگاش زۆرجار وێنه‌‬ ‫ده‌خوڵقێنێت‪ .‬هه‌موو وێنه‌كان‬ ‫مه‌رج نیی ‌ه خزمه‌تی بكه‌ن‪ ،‬وه‌سه‌ر‬ ‫نه‌زمی ئه‌و ڕێبكه‌ن‪ .‬لێره‌وه‌ ئێمه‌‬ ‫به‌و وێنه‌یه‌ی ك ‌ه هه‌ڵیده‌گرین و‬ ‫ئه‌و وێنه‌یه‌ش كه‌ كۆمه‌گا بۆمان‬ ‫ده‌ستنیشان ده‌كات‪ ،‬ده‌كه‌وینه‌ دۆخی‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وتن و دیاله‌كتیكه‌وه‌‪ .‬خودی‬ ‫ئه‌م دیاله‌كتیكه‌ كاتێك ده‌توانرێت‬ ‫به‌ دیاله‌كتیك هه‌ژمار بكرێت كه‌‬ ‫وێنه‌كان هه‌ردوو ئاماده‌بن‪ ،‬واته‌‬ ‫چوارچێوه‌یه‌كیان هه‌بێت‪ .‬دیاله‌كتیك‬ ‫له‌سه‌ر ئاماده‌بوونی هه‌ردوو‬ ‫وێنه‌كه‌ی ئێمه‌ وه‌ستاوه‌‪ .‬قسه‌كه‌‬ ‫له‌وه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات كه‌ بۆچی‬ ‫ئێمه‌ هه‌رچۆن خۆمان نیشان بده‌ین‪،‬‬ ‫هه‌مان ئه‌و وێن ‌ه هه‌ڵده‌گرین؟ وێنه‌‬ ‫ساخته‌كان چۆن و به‌چ شێوه‌یه‌ك‬ ‫هه‌مان وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ وه‌رده‌گرن؟‬ ‫لێره‌وه‌ له‌ دۆخی فریودان ده‌دوێین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ چۆمنان بوێت ئاواین‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ دۆخی ڕاسته‌قینه‌ی ئێمه‌یه؟‬ ‫هیچ شتێك هه‌یه‌ كه‌ ئه‌م ڕاستییه‌‬ ‫بسه‌ملێنێت؟ له‌ نه‌بوونی پێوه‌ری‬ ‫ده‌ركه‌وتن وه‌ك حه‌قیقه‌تی وێنه‌ و‬ ‫وه‌ك فریودان‪ ،‬هه‌میشه‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ هه‌یه‌ وێنه‌ فریوده‌ره‌كان ببنه‌‬ ‫وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگا هه‌میشه‌‬ ‫به‌و وێنانه‌‌وه‌ ته‌ماشای ئێمه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ ده‌بیرنێن‪ .‬لێره‌وه‌ له‌ نێوان بینینی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ و دۆخی فریوداندا‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا ناتوانێت جیاوازی بكات‪ .‬خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر وێنه‌یه‌كی باشیشامن هه‌بێت‬ ‫و نه‌مانه‌وێت به‌و چه‌شنه‌ ده‌ربخه‌ین‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ وێنه‌ی ئێمه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م وێنه‌‬ ‫باشه‌ نابیرنێت و نایه‌ته‌ سه‌ر شانۆی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬لێره‌و ‌ه هه‌میشه‌ وێنه‌‬ ‫ساخته‌كان به‌ ئاسانی ده‌توانن شوێنی‬ ‫خۆیان بكه‌نه‌وه‌ و جێگیر بكرێن‪.‬‬ ‫هه‌میشه‌ له‌ نێوان ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌ین و‬ ‫ده‌بێت ببین‪ ،‬جیاوازیی گه‌وره‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر مبانه‌وێت ڕۆژنامه‌نووسێك‬ ‫بین‪ ،‬نووسه‌رێكی باش‪ ،‬یان هه‌ر‬ ‫شتێك كه‌ له‌ ڕێگه‌یه‌وه‌ بنارسێین‪،‬‬ ‫هه‌وڵ و كۆششی پێویستامن ناوێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌مانه‌وێت تێكه‌ڵكردنی ئه‌و‬ ‫دۆخه‌یه‌ له‌گه‌ڵ وێنه‌كه‌ی خۆمان‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بینین ئه‌زموونه‌كان زۆریان‬ ‫ده‌وێت تاوه‌كوو ده‌ره‌نجامی باش و‬ ‫خراپیان ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬ئه‌و دۆخه‌‬ ‫خراپه‌ی كه‌ ئه‌مڕۆ میدیا و سه‌كۆی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ئێمه‌ی تێكه‌وتووه‌‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئه‌م خوێندنه‌وه‌ و وێناكردنانه‌ن‬ ‫ك ‌ه بێ‌ هیچ دوودڵییه‌ك كۆمه‌ڵگا‬ ‫وه‌ك وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ ته‌ماشایان‬ ‫ده‌كات‪ .‬من ئه‌گه‌ر له‌ خۆم ڕازیبووم‪،‬‬ ‫كاره‌كانی خۆمم به‌الوه‌ گه‌وره‌ و‬ ‫پڕبایه‌خ بوون‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌ كۆمه‌ڵگاشدا‬ ‫هه‌مان ئه‌و شووناسه‌م ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ هامنان ده‌دات جوانرتین وێنه‌‬ ‫و سه‌ركه‌وتووترین وێنه‌ بۆ خۆمان‬ ‫هه‌ڵبژێرین و هیچكات له‌ هه‌وڵی‬ ‫ته‌واوكردن و خاوێنكردنه‌وه‌ی خۆمان‬ ‫نه‌بین‪.‬‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیری‪ ،‬بنه‌مایه‌كی‬ ‫به‌هێزكردنی خێزان ‌ه و ئایین و كولتووری‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌ش گرنگیی زۆریان‬ ‫پێداوه‌‪ .‬به‌اڵم له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا‬ ‫زۆرجار ده‌ستێوه‌ردان و حساب نه‌كردن‬ ‫بۆ دوو هاوسه‌ره‌ك ‌ه ڕوو ده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫فه‌رامۆشكردنی خانه‌واده‌ش گله‌ییه‌كی‬ ‫دایكان و باوكانه‌‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌ندێك له‌و گه‌نجانه‌‬ ‫له‌م ڕاپۆرته‌دا نێوانگیرییان هه‌ڵبژاردووه‌‬ ‫و پێیان وای ‌ه نابیت كه‌سیان له‌سه‌ر‬ ‫حسابی ئه‌وی دیكه‌یان بچێت ‌ه ناو پڕۆسه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬بنار بازیانی‬

‫كچێك‪ :‬دایك و باوك ئه‌جریان هه‌یه‌ به‌سه‌رمانه‌وه‪ ‌،‬ده‌بێت ڕای ئه‌وانیشی تێدابێت‬

‫هاوسه‌رگیری‪ ،‬ده‌ستێوه‌ردان یان پشتگوێخستنی خانه‌واده‬ ‫س �ه‌رخ��ێ��ڵ ع��ه‌ل��ی‪ ،‬یه‌كێكه‌ ل�ه‌و‬ ‫گه‌نجانه‌ی تائێستا پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیریی‬ ‫ئه‌نجام نه‌داوه‌‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ وتی «ئه‌وه‌ی‬ ‫ڕاستی بێت ماڵه‌وه‌ كاریگه‌ریی زۆره‌‪ ،‬كه‌‬ ‫دوو كه‌س زه‌واج ده‌كه‌ن یه‌كیان به‌ دڵ بێ‬ ‫و ڕازینب‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌ش بزانن خانه‌واده‌ی‬ ‫ه���ه‌ردووال مه‌رجه‌ و زۆری��ش گرنگه‌ و‬ ‫په‌یوه‌ندیی هه‌یه‌ به‌ ژیانی ئه‌و دوانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕاسته‌ ئه‌و دوانه‌ زه‌واج بۆ خۆیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ماڵه‌وه‌ی هه‌ردووال و كه‌سوكاریان‬ ‫كاریگه‌ریی زۆری ده‌بێ بۆیان‪ ،‬جا ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ردووال گونجاو بن‪ ،‬دڵنیابه‌ كاریگه‌ریی‬ ‫باشی ده‌بێت‪ .‬من ماڵه‌وه‌مان زۆری��ان‬ ‫هه‌وڵ دا بۆم‪ ،‬واته‌ كاریگه‌ربوون بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫زه‌واج بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئه‌وان په‌سه‌ندی‬ ‫ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ حه‌زی من گونجاو نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌ دڵی خۆشم تا ئێستا نه‌بووه‌»‪.‬‬ ‫حاجی محه‌مه‌د پیاوێكی خێزانداره‌‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ڕای جیاوازی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێى وای���ه‌ ده‌ب��ێ��ت ی �ه‌ك �ه‌م ج��ارخ��ۆت‬

‫ج��اره‌ن��ووس��ی خ��ۆت دی���اری بكه‌یت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌بێته‌ شه‌ریكی ژیانی تۆ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌تتوانی بۆخۆت دیاریی بكه‌یت‪،‬‬ ‫تووشی قه‌له‌قى بوویت‪ ،‬ئه‌وه‌ هه‌وڵ بده‌‬ ‫دڵسۆزترین كه‌ست با بۆت دیاری بكات‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌ویش دای��ك و باوكن‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫كاتیش به‌و مه‌رجه‌ی كوڕەكه‌ یان كچه‌كه‌‬ ‫ڕەزامه‌ندیی له‌سه‌ر بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ركاتیك‬ ‫هاوسه‌رگیریت كرد به‌ ڕەزامه‌ندیی خۆت‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬ئه‌وه‌ ب ‌ه دڵنیاییه‌وه‌ سه‌ركه‌وتوو‬ ‫ن��اب��ی��ت و ك���اردان���ه‌وه‌ی خ��راپ��ی لێ‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌ و كێشه‌یه‌كی زۆر ده‌نێته‌وه‌‬ ‫و هه‌تا كاریگه‌ریی ده‌ب��ێ��ت له‌سه‌ر‬ ‫وه‌چه‌كانیشییان و بۆ دواج��ار ده‌بێته‌‬ ‫هۆی جیابوونه‌وه‌ له‌ یه‌كرتی و شیرازه‌‬ ‫ده‌پچڕێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب �ه‌وه‌ی تاچه‌ند ماڵه‌وه‌‬ ‫كاریگه‌ریی ده‌بێت له‌سه‌ر پرۆسه‌كه‌؟‬ ‫حاجی محه‌مه‌د وتی «بێگومان مادام‬ ‫ئه‌و كوڕە كوڕی ئه‌و ماڵه‌یه‪ ‌،‬حه‌مته‌ن‬

‫کچێک‪ :‬من كه‌سێكی وا دریای دەكه‌م ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئاستی تیگه‌یشتنی خیزانه‌كه‌مدا بێت‬ ‫مبانه‌وێت و نه‌مانه‌وێت كاریگه‌ریی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬نابێت كوڕە یاخود كچه‌ هیچی‬ ‫له‌ده‌ستدا نه‌مێنێت و ماڵه‌وه‌ چییان وت‬ ‫ده‌بێت وابێت‪ ،‬ئه‌وه‌ شتێكی نامه‌عقوله‌ و‬ ‫جێگای نابێته‌وه‌ نه‌ له‌ شه‌رع نه‌ له‌ عورف‪.‬‬ ‫ده‌بێت ماڵه‌وه‌ سه‌یری وه‌زعه‌كه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫بزانن ئایا چۆن له‌ به‌رژەوه‌ندیی كوڕ و‬ ‫كچه‌كه‌یه‌»‪.‬‬ ‫مهاباد پ��ش��ده‌ری‪ ،‬كچێكه‌ و ڕای‬ ‫وای��ه‌ دای��ك و ب��اوك ئه‌جریان له‌سه‌ر‬ ‫شانی منداڵه‌كانه‪ ‌،‬بۆیه‌ ده‌بێت پرس‬ ‫و ڕای ئ �ه‌وان��ی تێدا بێت‪« .‬پ��رۆس�ه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌كه‌م ‌‪%90‬ی ب ‌ه دڵی خۆمه‌ و‬

‫ماڵه‌وه‌ش كاریگه‌ریی زۆری هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پرۆسه‌كه‌‪ ،‬چونكه‌ پرۆسه‌یه‌كی گرنگه‌‪ ،‬دایك‬ ‫و باوكیش ئه‌جریان هه‌ی ‌ه به‌سه‌رمانه‌وه‪‌،‬‬ ‫ده‌بێت ڕای ئه‌وانیشی تێدابێت»‪.‬‬ ‫جه‌مال شه‌مێرانی كه‌وا هاوسه‌رگیریی‬ ‫ك��ردووه‪ ‌،‬ده‌ڵێت «هاوسه‌رگیریم به‌ دڵی‬ ‫خۆم ئه‌نجام داوه‌‌‪ ،‬كه‌سیش ڕێگرم نه‌بووه‌»‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌باره‌ی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییه‌وه‌‬ ‫گوڵ ‌ه ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت «كه‌س ڕێگرم نییه‌‬ ‫له‌وه‌ی ب ‌ه دڵی خۆم هاوسه‌رگیری بكه‌م‪،‬‬ ‫ده‌بێت ئه‌و كه‌سه‌ی من هه‌ڵیده‌بژێرم‬ ‫له‌گه‌ڵ ماڵه‌وه‌مان گونجاوبێت و ماڵه‌وه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێت كه‌سێكی وابێت كه‌ له‌گه‌ڵ‬

‫ئاستی خۆم گونجاوبێت»‪.‬‬ ‫الوێ��ك��ی دیكه‌ ب�ه‌ ن��اوی محه‌مه‌د‬ ‫حسێنی‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر‬ ‫پ��رۆس�ه‌ی هاوسه‌رگیری ئه‌نجامبده‌م‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی شه‌رعی جێه‌جێی ده‌كه‌م و‬ ‫ماڵه‌وه‌ش هاوكارمن له‌م پرۆسه‌یه‌»‪.‬‬ ‫شازه‌ عه‌بدوڵاڵ پێ وایه‌ ئه‌م پرسیاره‌‬ ‫زۆر ج��وان �ه‌ ب��ۆ ئ��ه‌م��ڕۆی گ�ه‌ن��ج��ان و‬ ‫سوننه‌تێكه‌ له ‌سوننه‌ته‌كانی پێغه‌مبه‌ر‬ ‫(دروودی خوای لێبێت)‪ ،‬ده‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای متامنه‌ به‌خۆبوون ئه‌م قسانه‌‬ ‫بكه‌ین‪ .‬ن��اوب �راو ده‌ڵێت «م��ن بۆخۆم‬ ‫ماڵه‌وه‌ ڕێگر نین لێم‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت منیش‬ ‫كه‌سێكی وا دری��ای بكه‌م كه‌ له‌ ئاستی‬ ‫تیگه‌یشتنی خیزانه‌كه‌مدا بێت‪ .‬من له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ�ه‌وه‌ش��دا نیم هه‌ندێك له‌ خێزانه‌كان‬ ‫ده‌ڵێن ده‌بێت كچه‌مامت یان كچه‌پوورت‬ ‫بهێنیت‪ ،‬به‌ ڕای من ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫به‌ دڵی كه‌سه‌كه‌ نه‌بێت‪ ،‬ئه‌نجامی باشی‬ ‫نابێت»‪.‬‬

‫دایكان و باوكان هۆكارن بۆ ته‌ریقبوونه‌وه‌ی منداڵه‌كان‬ ‫گه‌نجێك‪ :‬باوكم ته‌ریقیده‌كردمه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی شانازیی ده‌ورو‌به‌ر به‌ده‌ست بهێنێت‬

‫ڕاپۆرت‪ :‬دڵشاد ساڵح‬ ‫ته‌ریقكردنه‌وه‌ی منداڵ دیارده‌یه‌ك‬ ‫بوو چه‌ند ساڵێك به‌ر ل ‌ه ئێستا وه‌ك شتێكی‬ ‫ئاسایی و شێوازێكی كۆنرتۆڵكردنی منداڵ‬ ‫له‌الیه‌ن دایك و باوكانه‌و ‌ه ته‌ماشا ده‌كرا‪،‬‬ ‫ئێستاش هه‌ر كه‌م و زۆر ل ‌ه خێزانه‌كاندا‬ ‫م��اوه‌‪ .‬ته‌ریقكردنه‌و ‌ه نه‌ك منداڵ ده‌كاته‌‬ ‫كه‌سێكی خۆبه‌كه‌مزان‪ ،‬هه‌ستی ڕق و‬ ‫بێزاری ل ‌ه ناخه‌و ‌ه ب ‌هرانبه‌ر ئه‌وه‌ی كاره‌كه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬دروس��ت ده‌ك��ات و‬ ‫بڕوابه‌خۆبوونی تێدا ده‌كوژێت‪ .‬شكاندنه‌وه‌ی‬ ‫منداڵیش زۆرجار بۆ ئه‌وه‌بوو ‌ه ك ‌ه سه‌رنجی‬ ‫ده‌وروبه‌ر به‌ده‌ست بهێرنێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك پیاوێك ك ‌ه خاوه‌نی ‪ 4‬منداڵه‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ب ‌ه منداڵی له‌الیه‌ن باوكمه‌و ‌ه زۆر‬ ‫ته‌ریقده‌كرامه‌وه‌‪ ،‬نه‌مده‌وێرا شتێك بڵێم‬ ‫یه‌كسه‌ر باوكم تێی ه�ه‌ڵ��ده‌دام و منیش‬ ‫بێده‌نگیم هه‌ڵده‌بژارد‪.‬‬ ‫پ�ه‌روه‌ده‌ك��ردن��ی مندااڵن ئه‌ركێكی‬ ‫سه‌ره‌كیی دایكان و باوكان ‌ه ب ‌ه پله‌ی یه‌كه‌م‬ ‫و دوات��ر مامۆستاكان ل ‌ه خویندنگاكان‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویست ‌ه مامۆستایانی ئایینیش‬ ‫ل ‌ه وتاره‌كانیاندا جه‌خت له‌و ‌ه بكه‌نه‌و ‌ه كه‌‬ ‫دایكان و باوكان هه‌رگیز الی هیچ كه‌سێك‬

‫منداڵه‌كانیان ته‌ریقنه‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ده‌بێته‌‬ ‫هۆی خۆبه‌كه‌مزانینیان و ب��ه‌رده‌وام وه‌ك‬ ‫مۆته‌كه‌یه‌ك وای ‌ه به‌سه‌ر سه‌ریانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ج � ‌هزا ف��ارس ك ‌ه خاوه‌نی ‪ 4‬منداڵه‌‪،‬‬

‫ب �ه‌م شێوه‌ی ‌ه ڕای خ��ۆی ده‌رب���ڕی «من‬ ‫ب ‌ه منداڵی نه‌مده‌وێرا هیچ شتێك بكه‌م‬ ‫ڕاسته‌وخۆ باوك ‌م خۆی تێهه‌ڵده‌قورتاند و‬ ‫ته‌ریقیده‌كردمه‌و ‌ه و ئه‌مه‌ش وایده‌كرد‬

‫زیاتر هه‌ست ب ‌ه كه‌مبوونی خۆم بكه‌م له‌ناو‬ ‫هاوڕێكانم‪ ،‬الی دۆست الی هه‌موو كه‌سێك‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت تائێستاش هه‌ندێ خزم و هاوڕێ‬ ‫ده‌ڵێن كاك ج ‌هزا ئه‌ها باوكت چی پێده‌وتی‪،‬‬ ‫منیش بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرم‪ .‬تائێستاش‬ ‫تۆزێك شه‌رم و ترس ل ‌ه ناخمدا ماوه‌‪ .‬باوكم‬ ‫ده‌یوت تۆ وه‌ك من نیت‪ ،‬تۆ ل ‌ه من ناكه‌یت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا ك ‌ه من خاوه‌نی ژن و ماڵ و‬ ‫منداڵم‪ ،‬هه‌رگیز منداڵه‌كانم ته‌ریقناكه‌مه‌وه‌‬ ‫الی هاوڕێ و دۆست و خزمان‪ ،‬گه‌ر كارێكی‬ ‫نه‌شیاو بكات ئه‌وا الی هاوڕێكانی هیچ‬ ‫ناڵێم‪ ،‬به‌ڵكو بانگی ده‌كه‌م و ب ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫ده‌ڕۆین پیاسه‌یه‌ك ده‌كه‌ین و خاڵ ب ‌ه خاڵ‬ ‫هه‌ڵه‌كانی پێده‌ڵێم»‪.‬‬ ‫له‌نج ‌ه تاریق‪ ،‬ژنی ماڵه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫«من ته‌ریقده‌كرامه‌و ‌ه له‌الیه‌ن دایكمه‌وه‌‪،‬‬ ‫وام�ه‌ك�ه‌‪ ،‬وام�ه‌ڵ��ێ‪ ،‬هه‌ركات هاوڕێكانم‬ ‫بهاتنای ‌ه بۆالم ئیرت دایكم ته‌ریقیده‌كرمه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی هاوڕێیه‌كم ك ‌ه ده‌چووم بۆ‬ ‫ماڵیان دایكی ب ‌ه شان و باڵیدا ده‌هات‪ ،‬منیش‬ ‫ك ‌ه ئاوابووم‪ ،‬هێنده‌ی تر ته‌ریقده‌بوومه‌و ‌ه و‬ ‫زۆر خۆم به‌كه‌م د ‌هزانی‪ .‬به‌رده‌وام هه‌ستم‬ ‫ده‌كرد كه‌سێك چاودێریی من ده‌كات تاوه‌كو‬ ‫كه‌موكووڕییه‌كانم باس بكات الی دایكم»‪.‬‬ ‫توێژەرێكی كۆمه‌اڵیه‌تی پێی وای ‌ه كه‌‬

‫دایكان و باوكان هۆكارن بۆ ته‌ریقبوونه‌وه‌ی‬ ‫منداڵه‌كانیان‪ ،‬ئیدی الی هاوڕێكانیان بێت‪،‬‬ ‫یان ل ‌ه ماڵه‌و ‌ه یان ل ‌ه دیده‌نی و ل ‌ه شوێنی‬ ‫گشتی‪ .‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌شه‌و ‌ه جاری وا هه‌یه‌‬ ‫به‌ئه‌نقه‌ست ته‌ریقبوونه‌وه‌ك ‌ه ئه‌نجام‬ ‫ده‌دات‪ ،‬جاری واش هه‌ی ‌ه به‌بێ ئه‌نقه‌ست‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش كارێكی باش نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و كاره‌‬ ‫به‌رده‌وام بێت ده‌بێت ‌ه هۆی كۆمه‌ڵێك فشاری‬ ‫ده‌روونی ل ‌ه ناخی ئه‌و منداڵه‌دا و تاماوه‌‬ ‫خۆی ب ‌ه كه‌سێكی كه‌م دەزانێت و به‌رده‌وام‬ ‫ب ‌ه خه‌یاڵ ده‌ژی و ترس و دڵ ‌هڕاوكێ ناخی‬ ‫داده‌پۆشێت‪.‬‬ ‫ئاسۆ خوێندكاری زانكۆی ‌ه و باش‬ ‫ل ‌ه بیریه‌تی ك ‌ه چۆن ته‌ریقكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫«ئێستاش ئه‌و كاتانه‌م بیرناچێته‌و ‌ه ك ‌ه باوكم‬ ‫چۆن بێباك و ب ‌ه ساده‌یی له‌نێو هاوڕێكامندا‬ ‫ته‌ریقیده‌كردمه‌وه‌‪ ،‬نازانم ئه‌و ‌ه چ شتێكی‬ ‫باشی بۆ ئ�ه‌و تێدابوو ك ‌ه ب�ه‌ر ده‌ب��ووه‌‬ ‫گیانی ئێم ‌ه و ب ‌ه قس ‌ه و ئاماژەی ترسناك‬ ‫بێده‌نگی ده‌كردین؟»‪ .‬ئاسۆ باسی له‌و ‌ه كرد‬ ‫ك ‌ه نه‌یوێراو ‌ه به‌دڵی خۆی سه‌ره‌تاییرتین‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت بكات و باوكی هه‌میشه‌‬ ‫ل ‌ه سه‌نگه‌ردا ب��وو ‌ه ب��ۆی‪ ،‬ئیرت نازانێت‬ ‫باوكی ویستوویه‌تی به‌و ‌ه چیی ل ‌ه خه‌ڵك‬ ‫ده‌ستبكه‌وێت‪.‬‬

‫‪13‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫ڕوانین‬

‫ئه‌فالتوون و فه‌لسه‌فه‌ی نما‬ ‫)‪(13‬‬ ‫د‪ .‬سه‌باح به‌رزنجی *‬ ‫ل �ه‌ م��ێ��ژووی ف�ه‌ل��س�ه‌ف�ه‌دا‪،‬‬ ‫ئه‌فالتوون (‪ 347-427‬پ‪ .‬ز) پێگه‌‬ ‫و ناوبانگێكی تایبه‌تی هه‌یه‪ .‬ئه‌و له‌‬ ‫پیرێكی عاریفی دنیای ئیسالم ده‌چێ‪،‬‬ ‫وا دێته‌ به‌رچاو هیچ بایه‌خێكی به‌م‬ ‫جیهانه‌ ماددییه‌ نه‌دابێ و هه‌میشه‌‬ ‫خه‌ریكی په‌روه‌رشیی رۆح بووبێت‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت زۆرێ��ك له‌ بیرمه‌ندانی‬ ‫مسوڵامن‪ ،‬ئه‌و ب ‌ه ئه‌فالتوونی ئیالهی‬ ‫ناوده‌به‌ن‪.‬‬

‫ناوبانگی ئ�ه‌و له‌ یۆنانی كۆندا‬ ‫درێژده‌بێته‌وه‌ بۆ هه‌موو چاخه‌كانی‬ ‫مێژووی دوای خ��ۆی‪ .‬چ له‌و رووه‌وه‌‬ ‫كه‌ فێرگه‌ی (ئه‌كادیمیا)ی دامه‌زراند‬ ‫و بابه‌تی فه‌لسه‌فه‌ی ك��رده‌ بابه‌تی‬ ‫بنه‌ڕە‌تیی خوێندن و ره‌واج��ی پێدا‪،‬‬ ‫ل �ه‌ نووسینه‌كانیدا س����ه‌ره‌ده‌زووی‬ ‫ب��ی��روب��ۆچ��وون��ی فه‌یله‌سووفه‌كانی‬ ‫پێشووتر ده‌خوێنینه‌وه‌‪ ،‬چ له‌و رووه‌وه‌‬ ‫كه‌ ژیانێكی پڕ له‌ رووداو و هه‌ڵویستی‬ ‫ه��ه‌ب��ووه‌‪ .‬ئ��ه‌و ب��اوك��ی فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ئایدیالیستی و داهێنه‌ری فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫مناكانه‌ (ا ُمل ُپل)‪.‬‬ ‫ل�ه‌ دی��دگ��ای ئ���ه‌ودا ئ �ه‌م جیهانه‌‬ ‫سێبه‌رێكه‌ بۆ جیهانێكی راسته‌قینه‌‪،‬‬ ‫كه‌ زۆر ل ‌ه پێشرت و كامڵرته‌ له‌م جیهانه‌‬ ‫به‌رهه‌سته‌ی ئێمه‌ پێی ئاشناین‪ .‬جیهانی‬ ‫راسته‌قینه‌ بریتییه‌ له‌ جیهانی مناكان‪ ،‬كه‌‬ ‫جیهانی ماهییه‌تگه‌لێكی ئه‌زه‌لیی نه‌گۆڕە‌‪،‬‬ ‫كه‌ سه‌ربه‌خۆ له‌ تێگه‌یشتنی ئێمه‌ هه‌ن‬

‫و ملكه‌چی هۆشیاریی ئێمه‌ نین‪.‬‬ ‫تیگه‌یشنت له‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌ به‌سرتاو ‌ه‬ ‫به‌ قبووڵكردنی عه‌قڵ وه‌كو داده‌یه‌كی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ و كاریگه‌ر و ب �ه‌رزت��ر له‌‬ ‫مادده‌ (معطي مستقل ومؤثر واسمي‬ ‫من امل��ادة‌)‪ .‬كه‌وات ‌ه له‌ ته‌ریبی جیهانی‬ ‫به‌رهه‌ست‪ ،‬چ به‌رهه‌ستی ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫وه‌كو سێبه‌ر و تارماییه‌كان‪ ،‬چ به‌رهه‌ستی‬ ‫راسته‌وخۆ وه‌كو شت و زینده‌وه‌ران‪،‬‬ ‫جیهانێكی مه‌عقوول هه‌یه‌‪ .‬ك ‌ه ئه‌میش‬ ‫دوو بوار ده‌گرێته‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬ب���واری زان��س��ت‪ ،‬ك �ه‌ ب��واری‬ ‫بیركردنه‌وه‌ و رامانه‌ له‌ ئه‌زموونه‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫عه‌قڵگه‌رایی‪.‬‬ ‫‪ -2‬بواری مناكان كه‌ ته‌نها به‌ عه‌قڵی‬ ‫پوخت ده‌رك ده‌كرێت‪.‬‬ ‫بیرۆكه‌ی (چاكه‌) بیرۆكه‌ی بنه‌ڕە‌تیی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌فالتوونه‌‪ .‬ئه‌مه‌شی له‌‬ ‫مامۆستاكه‌ی‪ ،‬سۆكرات‪ ،‬بۆیاموه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌و‬ ‫جیاوازییه‌ی ئه‌م فراوانرت و قووڵرت بۆی‬

‫چووه‌‪ .‬سۆكرات ته‌نها به‌ روانگه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌خالقی باسی ل ‌ه چاك ‌ه ده‌ك��رد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ �ه‌ف�لات��وون ل �ه‌ رووی مه‌عریفی و‬ ‫وجودییشه‌وه‌ پێی وابوو چاكه‌ پێگه‌یه‌كی‬ ‫جومگه‌یی هه‌یه‌‪ .‬چاكه‌ الی ئه‌فالتوون‬ ‫كانگای مناكان و پێوه‌ری بایه‌خه‌كانیشه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌فرێنه‌ری پێوه‌ر و یه‌كبوونی‬ ‫سیستمی بوونه‌وه‌ره‌‪.‬‬ ‫له‌ وه‌اڵم��ی ئه‌و پرسیاره‌دا بۆچی‬ ‫چاكه‌ ئه‌وه‌ند ‌ه گرنگ و بنه‌ڕە‌تییه‌ الی‬ ‫ئه‌فالتوون؟ خودی ئه‌و پێامن ده‌ڵێت‬ ‫«ئێمه‌ ده‌توانین له‌ هۆكار و به‌هانه‌ی‬ ‫هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌كان بپرسین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناتوانین پرسیار بكه‌ین له‌وه‌ی چ شتێك وا‬ ‫له‌ پشتی ( چاكه‌)وه‌»‪.‬‬ ‫مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئێمه‌ بۆ خۆمان‬ ‫ده‌توانین چاكه‌كردن بكه‌ینه‌ هۆی هه‌ر‬ ‫شتێك كه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ناتوانین بزانین‬ ‫چاكه‌ خ��ۆی بۆچی هه‌یه‌؟ له‌پێناوی‬ ‫چییدایه‌؟ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی چاكه‌ خۆی‬

‫به‌هانه‌ی خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫چاكه‌ ل �ه‌ سیستمی هۆشیاریی‬ ‫ئێمه‌دا وه‌كو خۆر وایه‌ له‌ بووندا‪ ،‬خۆر‬ ‫بۆ هه‌موو شتێك ده‌بێته‌ مایه‌ی بوون و‬ ‫بینین و گه‌رما و وزه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆی چۆنه‌‬ ‫و له‌ كوێوه‌ وزه‌ و بوون وه‌رده‌گرێت؟‬ ‫كافییه‌ بزانین كه‌ خۆر خۆیه‌تی و به‌س‪.‬‬ ‫بۆچوونه‌كانی ئه‌فالتوون سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ رسوشت‪ ،‬له‌ دایه‌لۆگی (تیاموس) دا‬ ‫خراونه‌ته‌ڕوو‪ ،‬له‌وێدا ئه‌فالتوون باس له‌‬ ‫سێ چه‌مك ده‌كات‪:‬‬ ‫‪ -1‬جیهانی م���ادده‌‪ ،‬كه‌ جیهانی‬ ‫گۆڕانكارییه‌ و ل ‌ه الی �ه‌ن خ��واوه‌ن��دی‬ ‫جیهانه‌و ‌ه به‌پێی من��وون�ه‌ی (مناكان)‬ ‫دایڕشتووه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬بوونی راسته‌قینه‌‪ ،‬كه‌ بریتییه‌ له‌‬ ‫مناكان‪.‬‬ ‫‪ -3‬م��ادده‌ی نادیار و ناجێگیر كه‌‬ ‫ئه‌فالتوون ب ‌ه ( وه‌رگر= ‪)dechomenon‬‬ ‫ناوی ده‌بات‪ .‬كه‌ ئه‌مه‌ی سێیه‌م ده‌كه‌ویته‌‬

‫نێوان بوون و گۆڕانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌م���وو گ �ه‌ش �ه‌ك��ردن��ێ��ك��ی‬ ‫شتێكی ماددیی بریتییه‌ له‌ هه‌وڵی‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ له‌و منوونه‌ ئه‌زه‌لییه‌ی‬ ‫كه‌ ئ �ه‌و شته‌ له‌ جیهانی مناكاندا‬ ‫هه‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ب�� ‌ه ب��ۆچ��وون��ی ئ��ه‌ف�لات��وون‬ ‫به‌رجه‌سته‌بوونی (منا) و ده‌ركه‌وتنی‬ ‫له‌ شێوه‌ی شتێكی ماددیدا‪ ،‬جۆرێكه‌‬ ‫له‌ دابه‌زین و شۆڕبوونه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ته‌كامولی ه �ه‌ر م��ادده‌ و شتێكی‬ ‫ماددیی ل�ه‌وه‌دای�ه‌ كه‌ جارێكی تر‬ ‫به‌ره‌و منای پێشینی خۆی بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م بیرۆكه‌یه‌ له‌ الی �ه‌ن عاریفانی‬ ‫مسوڵامنه‌و ‌ه وه‌ك به‌ڵگه‌نه‌ویستێك‬ ‫وه‌رگیراوه‌ و ته‌فسیری دابه‌زینی رۆح‬ ‫و دووب��اره‌ گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ی بۆ جیهانی‬ ‫قودسی پێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هەفتانە دەینووسێت‬

‫كوده‌تا سه‌ربازییه‌كه‌ی میسر و به‌رپرسیارێتیی ئیخوان‬ ‫د‪ .‬هادی علی‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ میرس روویدا له‌ ‪3‬ى‬ ‫ته‌مموزى ‪ ،2013‬به‌ هه‌موو پێوه‌رێك‬ ‫كوده‌تایه‌كی سه‌ربازی بوو كه‌ ده‌زگا‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی ده‌وڵ �ه‌ت‪ ،‬وه‌ك سوپا و‬ ‫وه‌زاره‌تی ناوخۆ و ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ شێخی ئه‌زهه‌ر و پاپای قبتییه‌كان‪،‬‬ ‫تا ده‌گاته‌ ماكینه‌یه‌كی ئیعالمیی زه‌به‌الح‪،‬‬ ‫تیایدا به‌شدار بوون‪ .‬شاراوه‌ش نییه‌ كه‌‬ ‫الیه‌نگران و خاوه‌ن به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫س �ه‌ر به‌ رژێمی م��وب��اره‌ك‪ ،‬پێكهاته‌ی‬ ‫سه‌ره‌كیی ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و ده‌زگ��ای��ان�ه‌ن‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش�مان له‌ ی��اد بێت كه‌ سه‌رۆكی‬ ‫پێشووی میرس ده‌سه‌اڵته‌كانی خۆی‬ ‫ته‌سلیم به‌ ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازی كرد بۆیه‌‬ ‫سوپا خۆیان ب ‌ه خاوه‌نی شۆڕشه‌كه‌ی ‪ 25‬ی‬ ‫یه‌نایه‌ر د ‌هزانن‪ .‬بۆی ‌ه له‌ ‪30‬ی حوزه‌یراندا‬ ‫توانییان ج�ه‌م��اوه‌رێ��ك��ی زۆر بهێننه‌‬ ‫سه‌ر شه‌قامه‌كان‪ ،‬بۆ شه‌رعیه‌تدان به‌‬ ‫ئه‌نجامدانی كوده‌تاكه‌ و له‌سه‌ركارالدانی‬ ‫سه‌رۆك كۆمار و دوورخستنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیخوان‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش راسته‌ كه‌ هێزه‌ ئیقلیمیه‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬به‌ تایبه‌تی واڵتانی كه‌نداو‪،‬‬ ‫له‌پێناو رێگرتن له‌ به‌ره‌وپێشچوونی‬ ‫ره‌وت��ی دیموكراتی له‌ واڵتانی به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بیدا به‌ گشتی و میرس ب ‌ه تایبه‌تی‪،‬‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ رۆڵیان هه‌بووه‌‬ ‫له‌ پشتیوانیكردن و رێگاخۆشكردن بۆ ئه‌و‬ ‫كوده‌تایه‌‪ .‬به‌اڵم مه‌ترسیی گه‌وره‌ له‌وه‌دا‬ ‫بوو كه‌ هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی عه‌ملانی‬ ‫و لیرباڵی و به‌شێكی گ��ه‌وره‌ له‌ هێزه‌‬ ‫شۆڕشگێره‌كانی الوان‪ ،‬مامه‌ڵه‌ی دروستیان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیخوان و هێزه‌ ئیسالمییه‌كاندا‬ ‫نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك له‌‬ ‫هه‌وڵی شكست پێهێنانیاندا ب��وون‪ .‬به‌‬ ‫داخه‌و ‌ه ئه‌و هێزانه‌ نه‌یانتوانی له‌ ئاست‬

‫ئه‌و به‌رپرسیارێتییه‌ مێژووییه‌دا بن كه‌‬ ‫رووی تێكردبوون و رێزیان له‌ رێساكانی‬ ‫دیموكراسیه‌ت نه‌گرت و شۆڕشه‌كه‌یان‬ ‫ته‌سلیم ب�ه‌ ن �ه‌ی��اره‌ سه‌رسه‌خته‌كانی‬ ‫شۆڕشه‌كه‌ كرد‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ه �ه‌م��وو ئ��ه‌و ه��ۆك��اران�ه‌ی‬ ‫سه‌ره‌وه‌ له‌و راستییه‌ تاڵه‌ كه‌مناكه‌نه‌وه‌‬ ‫ك ‌ه به‌رپرسیارێتییه‌كی گ��ه‌وره‌ ل�ه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ رووی��دا‪ ،‬رووده‌كاته‌ سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیخوان له‌ میرس‪ .‬راسته‌ كه‌‬ ‫قۆناغی ئینتیقالی دوای هه‌ر شۆڕشێك‬ ‫قۆناغێكی دژوار و پڕ ته‌حه‌دیاته‌ و‬ ‫سه‌ركه‌وتن تیایدا زۆر زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ �ه‌وه‌ شه‌فاعه‌تیان بۆ ناكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌بوایه‌ یان وه‌ك له‌ سه‌ره‌تاوه‌ رایانگه‌یاند‬ ‫كه‌ پۆستی سه‌رۆككۆمار و حكومه‌ت‬ ‫وه‌رن��اگ��رن و ب ‌ه رێژە‌یه‌كی گونجاوی‬ ‫په‌رله‌مان رازی ده‌بن‪ ،‬ده‌بوایه‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫بكردایه‌‪ ،‬یان دوای وه‌رگرتنی پۆستی‬ ‫سه‌رۆككۆمار ده‌بوو حیساباتی وردیان‬ ‫بۆ خراپرتین ئه‌گه‌ره‌كان بكردایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ زێڕینه‌ مێژووییه‌یان له‌ ده‌ست‬ ‫نه‌دایه‌ و پاساویان نه‌دایه‌ته‌ ده‌ست‬ ‫نه‌یارانی خۆیان و شۆڕشه‌كه‌ بۆ یه‌كگرتن‬ ‫و هه‌ڵسان به‌ كوده‌تاكه‌‪ .‬چونكه‌ ئاشكرایه‌‬ ‫كه‌ ته‌نها سه‌رۆكی رژێم و بنه‌ماڵه‌كه‌ی‬ ‫له‌ ده‌س �ه‌اڵت دوورخرابوونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫تێكڕای ده‌زگاكانی ده‌وڵه‌ت له‌ جێگه‌ی‬ ‫خۆیان ب��وون‪ ،‬گرنگ ئ �ه‌وه‌ بوو كه‌ به‌‬ ‫الچوونی سه‌رۆكی رژێم ده‌رگا له‌ به‌رده‌م‬ ‫چاكسازیدا كرایه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌بوایه‌ هێزه‌‬ ‫سیاسییه‌كان په‌له‌ی ملمالنێی نێوان‬ ‫خۆیان نه‌كردایه‌‪ ،‬به‌ڵكو پێش هه‌موو‬ ‫شتێك له‌سه‌ر به‌رنامه‌یه‌كی چاكسازیی‬ ‫ریشه‌یی و تێپه‌ڕاندنی قۆناغی ئینتیقالی‬ ‫رێكه‌وتنایه‌‪ .‬چونكه‌ بارودۆخی سیاسی‬ ‫و پرۆسه‌ی بیناكردنه‌وه‌ی دوای هه‌ر‬ ‫شۆڕشێك له‌ قۆناغی ئینتیقالیدا‪ ،‬تاكالیه‌نه‌‬ ‫و به‌ عه‌قڵیه‌تی په‌راوێزخسنت و گیانی‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌ ب��ه‌ڕێ ناكرێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌خوازێت زۆرترین هێز و الیه‌نه‌كان‬ ‫و پێكهاته‌كانی واڵت تیایدا به‌شداربن‪،‬‬ ‫به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی قه‌باره‌ و رێژە‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان‪ .‬كورتكردنه‌وه‌ی قورسایی‬ ‫و ره‌مزییه‌تی هێز و الیه‌نه‌كان به‌ ته‌نها له‌‬ ‫ژماره‌ و رێژە‌ی سندوقه‌كانی هه‌ڵبژاردندا‪،‬‬

‫به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر كورتبینیی سیاسی و ئه‌و‬ ‫هه‌ڵه‌ كوشنده‌یه‌ بوو كه‌ ئیخوانی میرس‬ ‫به‌ باشی ده‌ركیان نه‌كرد‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌ی‬ ‫نه‌هزه‌ی تونسی كه‌ ئه‌وان له‌و بواره‌دا‬ ‫سه‌ركه‌وتووتر بوون‪.‬‬ ‫ئیخوان وه‌ك گه‌وره‌ترین الیه‌نی‬ ‫س��ی��اس��ی و ج���ه‌م���اوه‌ری و خ��اوه‌ن��ی‬ ‫به‌رژە‌وه‌ندیی راسته‌قینه‌ له‌ سه‌ركه‌وتنی‬ ‫ش��ۆڕش و رووخ��ان��ی دیكتاتۆریه‌ت و‬ ‫به‌رپابوونی ئ���ازادی و دیموكراسی‪،‬‬ ‫ده‌ب��وای� ‌ه مرونه‌تی زۆر زیاتریان له‌و‬ ‫ب��واره‌دا به‌كاربهێنایه‌‪ ،‬چونكه‌ مه‌علوم‬ ‫بوو ك ‌ه به‌الی كه‌م نیوه‌ی خه‌ڵكی میرس‬ ‫له‌گه‌ڵیان نین‪ .‬بۆیه‌ ده‌بوو هه‌رچۆنێك‬ ‫بێت ب �ه‌ره‌ی نه‌یاره‌كانی خۆیان كه‌مرت‬ ‫بكردایه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ خۆیان به‌شداریی‬ ‫بڕیار و به‌ڕێكردنی قۆناغه‌كه‌یان بكردایه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ داخه‌وه‌ ئه‌وان نه‌ك نه‌یانتوانی‬ ‫نه‌یاره‌ عه‌ملانییه‌كان و گرووپه‌كانی الوانی‬ ‫شۆڕش له‌خۆ بگرن‪ ،‬به‌ڵكو كه‌سایه‌تییه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كانی نزیك له‌ خۆشیان لێ‬ ‫دووركه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ مێژووی ئیسالمدا و له‌ ژیانی‬ ‫سیاسیی پێغه‌مبه‌ری مه‌زندا ـ درود و‬ ‫سه‌المی خوای لێبێت ـ كه‌ سه‌رمه‌شقی‬ ‫ی �ه‌ك �ه‌م و س �ه‌ره‌ك��ی��ی ه��ه‌ر بزافێكی‬ ‫ئیسالمییه‌‪ ،‬باشرتین و سه‌ركه‌وتوترین‬ ‫منوونه‌ی تیایه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا دوای ئه‌وه‌ی به‌‬ ‫هێز شاری مه‌ككه‌ی ئازاد كرد‪ ،‬به‌اڵم به‌‬ ‫مه‌نتیقی فه‌تح و سه‌ركه‌وتنی سه‌ربازی‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانیدا نه‌كرد‪ .‬ته‌نها‬ ‫به‌وه‌شه‌وه‌ نه‌وه‌ستا كه‌ لێبوردنی گشتیی‬ ‫بۆ هه‌موو قوڕە‌یشییه‌كان ده‌ركرد‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كی وه‌ك ئه‌بوسوفیان كه‌ له‌‬ ‫سه‌ره‌تای بانگه‌وازی ئیسالمییه‌وه‌ تا ئه‌و‬ ‫رۆژە‌ سه‌ركردایه‌تیی به‌ره‌ی دژایه‌تیكردنی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر و هاوه‌ڵه‌كانی ب��وو‪ ،‬كردیه‌‬ ‫هاوكار و به‌شدار له‌ پرۆسه‌ی ئازادكردنی‬ ‫شاره‌كه‌ و ڕووداوه‌كانی تری دوای فه‌تحی‬ ‫مه‌ككه‌‪ .‬ئه‌و دوژمنه‌ سه‌رسه‌خته‌ی والێكرد‬ ‫كه‌ له‌ شه‌ڕی (طائف) دا كه‌ له‌ سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫سوپای موسڵامنه‌كان دووچاری شكست‬ ‫هاتن و په‌رته‌وازه‌ بوون و ته‌نها چه‌ند‬ ‫كه‌سێك له‌ ده‌وری پێغه‌مبه‌ر مانه‌وه‌ و‬ ‫به‌رگرییان لێكرد‪ ،‬یه‌كێك له‌و چه‌ند كه‌سه‌‬ ‫كه‌مه‌ ئه‌بوسوفیان بوو‪.‬‬

‫خ��ۆ ئ �ه‌گ �ه‌ر سه‌یرێكی م��ێ��ژووی‬ ‫هاوچه‌رخیش بكه‌ین‪ ،‬كه‌سایه‌تییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی وه‌ك نیلسون ماندێال كه‌ ئێستا‬ ‫بۆته‌ گه‌وره‌ترین كه‌سایه‌تی له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ی به‌ ته‌نها ئه‌وه‌ نییه‌‬ ‫كه‌ نزیكه‌ی (‪ )27‬ساڵ زیندانیكراوه‌ و‬ ‫خه‌بات و تێكۆشانی ك��ردووه‌ له‌پێناو‬ ‫گه‌له‌كه‌یدا‪ ،‬به‌ڵكو یه‌كێك ل �ه‌و كاره‌‬ ‫گ�ه‌وران�ه‌ی كه‌ ناوبانگی بۆ په‌یدا كرد‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ بوو‬ ‫دوای ئ��ه‌وه‌ی له‌ یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی‬ ‫گشتیدا حیزبه‌كه‌ی زۆری��ن �ه‌ی زۆری‬ ‫به‌ده‌ستهێنا و ماندێال ب��وو به‌ یه‌كه‌م‬ ‫سه‌رۆكی ره‌شپێستی باشووری ئه‌فریقیا‪،‬‬ ‫ل�ه‌ هه‌نگاوێكی چ��اوه‌روان��ن �ه‌ك �راودا‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی پێشووی ئه‌و واڵته‌ (دی كلیرك)‬ ‫كه‌ له‌ كه‌مینه‌ی سپیپێسته‌كانه‌ و ده‌یان‬ ‫ساڵ زۆرینه‌ی ره‌شپێسته‌كان و خودی‬ ‫ماندێالی ده‌چه‌وسانده‌وه‌‪ ،‬بڕیاریدا كه‌‬ ‫بیكاته‌ جێگری خۆی بۆ سه‌رۆكی واڵت‬ ‫و رایگه‌یاند كه‌ سپیپێسته‌كان به‌شێكی‬ ‫جیانه‌كراوه‌ن له‌ ب��اش��ووری ئه‌فریقیا‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و هه‌نگاوه‌ گ �ه‌وره‌ی �ه‌ ب��ووه‌ مایه‌ی‬ ‫دروستبوونی حاڵه‌تی سه‌قامگیریی سیاسی‬ ‫و كۆمه‌اڵیه‌تیی واڵت و به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫پشتیوانیی نێوده‌وڵه‌تی له‌ قۆناغی دوای‬ ‫سه‌ركه‌وتندا‪.‬‬ ‫ئێستا دوای ئه‌و كاره‌ساته‌ گه‌وره‌یه‌ی‬ ‫روویكردووەته‌ شۆڕشی ‪ 25‬یه‌نایه‌ر و‬ ‫ره‌وتی دیموكراتی له‌و واڵته‌دا به‌ گشتی‪،‬‬ ‫كه‌ دیاره‌ كۆمه‌ڵی ئیخوان زه‌ره‌رمه‌ندی‬ ‫گ���ه‌وره‌ن ل �ه‌ ده‌ره��اوێ��ش��ت�ه‌ك��ان��ی ئه‌و‬ ‫كوده‌تایه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ش راستییه‌كی‬ ‫حاشا هه‌ڵنه‌گره‌ ك ‌ه شۆڕشی گ �ه‌الن و‬ ‫حه‌ره‌كه‌تی مێژوو هه‌رگیز بۆ دواوه‌‬ ‫ناگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ له‌ هه‌ندێ وێستگه‌دا‬ ‫دووچ��اری راوه‌ستان و هه‌ڵدێر ببێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم سه‌رده‌می عه‌بدولفه‌تاح سیسی‬ ‫و ئه‌نجومه‌نی سه‌ربازییه‌كه‌ی وه‌ك‬ ‫س��ه‌رده‌م��ی ع �ه‌ب��دول��ن��ارس و ه��اوڕێ‬ ‫ئه‌فسه‌ره‌كانی په‌نجاكانی سه‌ده‌ی رابردوو‬ ‫نییه‌ و نابێت‪ .‬هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫عه‌ملانی و لیربالی و گرووپه‌كانی الوان‬ ‫و گه‌نجانی ش��ۆڕش زۆر ناخایه‌نێت‬ ‫تێده‌گه‌ن كه‌ هه‌ڵه‌ی گه‌وره‌ و ناڕە‌وایان‬ ‫ك��رد كه‌ نه‌یانتوانی رێ��ز له‌ رێساكانی‬

‫جیاوازی و پره‌نسیپه‌كانی دیموكراسی‬ ‫بگرن‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ هه‌موو سیسته‌م ‌ه‬ ‫دیموكراتیيه‌كاندا پێڕة‌و ده‌كرێت‪ .‬رووداوه‌‬ ‫خوێناويیه‌كانی ئه‌م مانگی ره‌مه‌زانه‌‬ ‫كه‌ سه‌دان كوژراو و هه‌زاران برینداری‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫واڵته‌كه‌یان رووب �ه‌ڕووی چاره‌نووسێكی‬ ‫تاریك و ترسناك كردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی كه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌ كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیخوان خۆیانه‌وه‌‪ ،‬تازه‌ گریان و فوغان‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ چوو یان وه‌سفكردنی‬ ‫ب �ه‌ گ�ه‌ل�ه‌ك��ۆم�ه‌ی ن��اح��ه‌زان و پیالنی‬ ‫دوژمنان‪ ،‬دادی��ان ن��ادات‪ ،‬ناكرێ ته‌نها‬ ‫ب �ه‌وه‌ش دابكه‌ون كه‌ له‌م ره‌م� ‌هزان�ه‌دا‬ ‫ب��ڕژێ��ن�ه‌ س��ه‌ر ش �ه‌ق��ام �ه‌ك��ان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫خۆپیشاندان و رژانه‌ سه‌ر شه‌قامه‌كان‬ ‫قه‌باره‌ی هه‌رچه‌نده‌ گه‌وره‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ ماوه‌یه‌كی سنوورداردا ئامانجه‌كانی‬ ‫نه‌هێنێت ‌ه دی‪ ،‬ئه‌وا به‌ره‌و ساردبوونه‌وه‌‬ ‫ده‌چێت و ده‌بێت ‌ه بار به‌سه‌ر خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ك ‌ه روویداوه‌ هه‌رچه‌نده‌ ترستاك‬ ‫بێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم كۆتایی دنیا نییه‌ و نابێ‬ ‫بكرێته‌ شكستی یه‌كجاره‌كی‪ .‬بۆیه‌ ئیرت‬ ‫كاتی ئ�ه‌وه‌ هاتوو ‌ه كه‌ ب ‌ه جورئه‌ته‌وه‌‬ ‫بچنه‌ ژێر به‌رپرسیاریه‌تيی مێژوویی و‬ ‫هۆكار ‌ه زاتیيه‌كانی ئه‌م شكسته‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫ده‌ستنیشان بكه‌ن‪ ،‬رێگاچاره‌ی عه‌مه‌لی بۆ‬ ‫دابنێن و ئاماده‌ش بن بۆ هه‌ر گۆڕانكاری‬ ‫و بڕیارێك كه قۆناغه‌كه‌ بخوازێت‪.‬‬ ‫خاڵێكی گرنگ و هه‌ستیار ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ رێگاچاره‌یه‌ك دابهێنن بۆ مۆته‌كه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ پێی ده‌وترێت (تنظیم دويل)‪،‬‬ ‫چونكه‌ حه‌قیقه‌ته‌كه‌ی زۆر كه‌مرته‌ له‌و‬ ‫ناوبانگه‌ی بۆی دروستكراوه‌ و بووه‌ته‌‬ ‫هۆكاری سه‌ره‌كیی دوژمنایه‌تیكردنی‬ ‫رژێمه‌ سیاسییه‌كان به‌ گشتی و واڵتانی‬ ‫عه‌ره‌بی ب ‌ه تایبه‌تی‪ .‬باشرتوای ‌ه كه‌ له‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ نهێنییه‌ ئاڵۆزه‌ی كه‌ هه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫ده‌ربازی بكه‌ن و له‌ شێوه‌ی (سۆشیالیستی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی)‪ ،‬یان هه‌رجۆره‌ میكانیزمێكی‬ ‫تری ئاشكراو گونجاوی بۆ دابهێنن‪ ،‬بۆ‬ ‫منوونه‌ وه‌ك (كۆنگره‌ی بزافه‌ ئیسالمییه‌‬ ‫میانه‌ڕە‌وه‌كان) و سااڵنه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫فه‌رمی و له‌ رۆشناییدا كۆنگره‌ی خۆیان‬ ‫ساز بكه‌ن‪.‬‬ ‫خاڵێكی تری گرنگ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬تێكڕای‬

‫بزافه‌ ئیسالمییه‌كه‌ له‌ ئیشكالیه‌ت و‬ ‫تێكه‌ڵكردنی ده‌ع��وه‌ و سیاسه‌ت یان‬ ‫ج�ه‌م��اع�ه‌ت و ح��ی��زب‪ ،‬رزگ���ار بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌تی ل�ه‌م هه‌لومه‌رجه‌ی ئێستا‬ ‫ك ‌ه حاڵه‌تی ئیسالمی ل ‌ه تێكڕای واڵته‌‬ ‫ئیسالمییه‌كاندا بووه‌ته‌ به‌شێكی كارا و‬ ‫گشتی له‌ پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگه‌ موسڵامنه‌كان‪،‬‬ ‫پێویستی به‌ رێكخستنی نهێنی یان حیزبی‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬باشرت وایه‌ ده‌عوه‌ له‌ چوارچێوه‌ی‬ ‫ده‌زگا و دامه‌زراوه‌ی تایبه‌مته‌ند و دوور له‌‬ ‫ملمالنێی حیزبیدا ئه‌نجام بدرێت‪ .‬چونكه‌‬ ‫سیاسه‌ت و ده‌وڵه‌تداری ئه‌حكامی تایبه‌ت‬ ‫به‌ خۆی هه‌یه‌ و به‌ مه‌نتیق و ئه‌حكامی‬ ‫ده‌ع��وه‌ به‌ڕێوه‌نابرێت‪ .‬راسته‌ له‌ میرس‬ ‫هه‌نگاوێكیان ناوه‌ به‌ راگه‌یاندنی حیزبیی‬ ‫ئ��ازادی و دادپ���ه‌روه‌ری‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌‬ ‫به‌س نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ته‌نها واجیهه‌یه‌كی‬ ‫ڕواڵ �ه‌ت �ه‌ و هێشتا ئ �ه‌و ئیشكالیه‌ته‌ی‬ ‫سه‌ره‌وه‌یان چاره‌سه‌ر نه‌كردووه‌‪ ،‬چاره‌سه‌ر‬ ‫ل �ه‌وه‌دای �ه‌ كه‌ حیزبی ئیسالمیی وه‌ك‬ ‫نه‌هزه‌ی تونسی‪ ،‬یان داد و گه‌شه‌پێدانی‬ ‫مه‌غریبی‪ ،‬كاری سیاسی بكه‌ن و له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای هاوواڵتیبوون و پرۆژە‌ی نیشتامنی‬ ‫بێت‪ .‬شایانی باسه‌ ئه‌م دوو حیزبه‌ زیاتر‬ ‫له‌ پارتی داد و گه‌شه‌پێدانی توركیا ده‌چن‪،‬‬ ‫چاودێران پێیان وای�ه‌ كه‌ ئه‌م حیزبانه‌‬ ‫قۆناغی ئیخوانیه‌تییان تێپه‌ڕاندووه‌‪.‬‬ ‫ب�ه‌اڵم له‌ هه‌مووی گرنگرت بۆ ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌رگیز رێگا نه‌ده‌ن به‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی تووندڕە‌وی و رانه‌كێرشێنه‌‬ ‫زه‌لكاوی تووندوتیژی له‌ژێر هه‌ر پاساوێكدا‬ ‫بێت‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وه‌ خواستی سه‌ركرده‌كانی‬ ‫سوپا و نه‌یاره‌كانیانه‌‪ .‬جگه‌ له‌ ئازادی و‬ ‫دیموكراسی نابێ گه‌ره‌نتی له‌سه‌ر هیچ‬ ‫شتێكی تر بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ ئیسالم‬ ‫و الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كانن كه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫سودمه‌ند ده‌بن له‌ ئازادی و دیموكراسی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك گه‌وره‌ترین زه‌ره‌رمه‌ند بوون له‌‬ ‫دیكتاتۆریه‌ت و سته‌مكاریی سیاسی‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش رێگای پێشكه‌وتن و گه‌شه‌كردنی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ موسڵامنه‌كانه‌‪ .‬ئاشكراشه‌ كه‌‬ ‫ره‌وت��ی ئیسالمی له‌ واڵتانی ناوچه‌كه‌دا‬ ‫به‌ گشتی و له‌ میرس به‌ تایبه‌تی‪ ،‬له‌‬ ‫ئاستێكدایه‌ كه‌ به‌ بێ موشاره‌كه‌ی جددیی‬ ‫ئه‌وان له‌ پرۆسه‌ی سیاسیدا‪ ،‬سه‌قامگیریی‬ ‫سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رگیز نایه‌ته‌ دی‪.‬‬

‫‪12‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫مه‌به‌سته‌كانی شه‌ریعه‌ت‪ ،‬وه‌ك بنه‌مای كاری سیاسی‬ ‫عه‌لمانیه‌ت و‬ ‫كه‌رگه‌لیی‬ ‫عه‌لی سیرینی‬ ‫ماوه‌یه‌ك ‌ه هه‌ندێك پارت و ڕێكخراوی‬ ‫عه‌ملانی‪ ،‬ل ‌ه بێ ئیشی‪ ،‬كه‌وتوونه‌ته‌‬ ‫گیانی سیمینار و كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫هه‌ڵوێست وه‌رگرتن ل ‌ه چوونی گه‌نجانی‬ ‫كورد بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگی سوریا‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌م سیمینار و كۆبوونه‌وانه‌‬ ‫فامرا‪ ،‬دوو شت بوون‪ :‬یه‌كه‌م‪ :‬ئه‌و‬ ‫گه‌نجانه‌ی ده‌چن ‌ه سوریا ل ‌ه كاردانه‌وه‌ی‬ ‫باروزروفی ناخۆش و پڕ گه‌نده‌ڵیی‬ ‫كوردستان‪ ،‬خۆیان داوێن ‌ه نێو ئاپۆڕە‌ی‬ ‫شه‌ڕ و «دۆزه‌خ»ی جیهاد‪ .‬دووه‌م‪:‬‬ ‫ئایین شتێك ‌ه كه‌وتووه‌ت ‌ه ژێر هۆكاری‬ ‫ئابووری و شتی ئاوا‪ ،‬ئنجا ب ‌ه هه‌ڵێنجان‬ ‫له‌م ڕوانگه‌شه‌وه‌‪ ،‬بانگه‌شه‌یه‌كی ناوه‌كی‬ ‫له‌م كۆبوونه‌و ‌ه و هه‌ڵوێستانه ئه‌وه‌یه‌‪:‬‬ ‫پێویست ‌ه ئایین ڕۆڵی نه‌بێ و شتێكی‬ ‫پ ‌هڕاوێزی كۆمه‌ڵگا بێت‪ ،‬نوێژێك ‌ه بۆ‬ ‫خۆت بیكه‌! سااڵنێك پێش ئێستا‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ڕۆژنامه‌نووسێكی ئه‌وروپی‪ ،‬یان‬ ‫سیاسه‌مته‌دارێكی ڕۆژئاوایی هه‌ندێك‬ ‫گرنگیی داو ‌ه ب ‌ه دۆزی كورد‪ ،‬ئێستا‬ ‫ل ‌ه كوردستان‪ ،‬په‌یكه‌ر و چوارڕیان‬ ‫و جاده‌ی به‌ناو كراو ‌ه و بووه‌ته‌‬ ‫جێگای شانازیی ئه‌م براد ‌هرانه‌ی‪،‬‬ ‫ب ‌ه ئیفتخاره‌و ‌ه سنگ ده‌رده‌په‌ڕێنن‪:‬‬ ‫ئێم ‌ه «عیلم»انین‪ .‬عیلامنیی ‌ه فه‌ند‌یش‬ ‫ئه‌وه‌ند ‌ه خۆی ماندوو ناكات ساتێك‬ ‫دابنیشێ‪ ،‬ب ‌ه په‌نجه‌ی ده‌سته‌كانی قسه‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كانی خۆی لێك بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ب ‌ه ڕوونی ئه‌و مه‌هزه‌ل ‌ه و‬ ‫كۆمیدیایه‌ی تێی كه‌وتووه‌‪ ،‬بیبینێ‪.‬‬ ‫ب ‌ه هۆی مێشك گورچبوونیی ب ‌ه باق‬ ‫و بریقی نازناوی وه‌ك «عیلم»انی‬ ‫و مه‌ده‌نی و شتی ئاوا‪ ،‬ئنجاش‬ ‫هه‌رزه‌كار ئاسا‪ ،‬له‌به‌ر هه‌ڵوه‌دابوون‬ ‫ب ‌ه كه‌شوهه‌وای كۆبوونه‌و ‌ه و‬ ‫قه‌ڕە‌په‌ستانه‌ی ده‌ركه‌وتن ل ‌ه سوچێكی‬ ‫میدیا‪ ،‬خلیسكی وا ده‌با‪ ،‬مردووش دێنێته‌‬ ‫پێكه‌نین‪ .‬وه‌ك بڵێی كورد مسوڵامن‬ ‫نیی ‌ه و زۆرین ‌ه له‌سه‌ر ئه‌م دین ‌ه كۆك‬ ‫نییه‌‪ .‬ده‌ڵێی گه‌نجی مسوڵامنی كورد‬ ‫بێ عه‌قید ‌ه و مه‌بده‌ئن و هه‌موو‬ ‫ئیسالمه‌كه‌ی ل ‌ه جوغزی بار و زروفی‬ ‫دارایی ته‌سك هه‌ڵهاتووه‌و هیچی‬ ‫تر‪ .‬ك ‌ه ده‌شچێ بۆ سوریا‪ ،‬له‌پێناو‬ ‫به‌رگریكردن ل ‌ه منداڵ و ژن و خه‌ڵكی‬ ‫مه‌زڵوم‪ ،‬ئه‌وا ل ‌ه باری الری دارایی‬ ‫خۆی ل ‌ه كوردستان ڕاده‌كات! گه‌ر‬ ‫پێیان بڵێیت‪ :‬كاك ‌ه ئاوڕێك ل ‌ه واقیع‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪ ،‬بزانن چۆن ئه‌م گه‌نجانه‌‬ ‫باشرتین واڵت و ژیانیان جێهێشتوو ‌ه له‌‬ ‫ئه‌وروپا‪ ،‬باشرتین زانكۆیان واز لێهێناوه‪‌،‬‬ ‫ل ‌ه پێناو چوون بۆ سوریا‪ ،‬ب ‌ه پاڵنه‌ری‬ ‫عه‌قیده‌و ئیامن‪ ،‬ئه‌وا پێشرت پێویستیامن‬ ‫ب ‌ه چه‌ندین نه‌خۆشخانه‌ی ده‌روونی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆ چاككردنه‌وه‌یان‪ ،‬چونك ‌ه له‌‬ ‫غه‌فڵەتدان و ل ‌ه ژێره‌وه‌ی دۆزه‌خی‬ ‫بێویژدانی‪ ،‬ئاڵوده‌ی پاروویه‌كی چه‌ور‬ ‫و تروسكاییه‌كی ناو و ده‌نگن‪ ،‬ناتوانن‬ ‫ل ‌ه مه‌سه‌له‌یه‌كی ئاوا تێبگه‌ن‪ .‬ئاخر تۆ‬ ‫كۆك بیت یان نا‪ ،‬له‌گه‌ڵ چوون بۆ شه‌ڕ‬ ‫ل ‌ه سوریا‪ ،‬پێویست ‌ه بایی ئه‌وه‌ند ‌ه شار ‌هزا‬ ‫بیت‪ ،‬ك ‌ه بزانیت پاڵنه‌ر و هۆكار زۆرن‬ ‫بۆ گه‌نجانی كورد ك ‌ه بچن ‌ه ئه‌وێ‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌وه‌ی پارته‌كانی كوردایه‌تیی سااڵنێكی‬ ‫دوور و درێژ ببوون ب ‌ه جاشولكه‌ی‬ ‫ئێرانی شیعه‌گ ‌هرایی‪ ،‬ك ‌ه ئه‌نفال و‬ ‫كیمیاییامن لێ دروێن ‌ه كرد‪ .‬بێگومان‪،‬‬ ‫زیاتریش ل ‌ه هۆكاره‌كانی گیڤارا بۆ‬ ‫چوون ‌ه كوبا و بۆلیڤیا‪ ،‬ك ‌ه عه‌ملانییه‌كه‌ی‬ ‫خۆمان شانازیی پێو ‌ه ده‌كا! ڕاستییه‌كه‌ی‬ ‫شوێنی ته‌واوی ئه‌م «عیلم»انییانه‌‪ ،‬نێو‬ ‫گرووپه‌كه‌ی كاك عومه‌ر كڵۆڵه‌!‬

‫د‪ .‬ئیسامعیل به‌رزنجی‬ ‫گومان له‌وه‌دا نییه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ جیهانی‬ ‫ئیسالمی پێیناوه‌ته‌ قۆناغێكی نوێوه‌‪،‬‬ ‫دوای زنجیره‌یه‌ك گۆڕانكاری له‌ هه‌موو‬ ‫ب��وار و ئاسته‌كاندا‪ .‬ئه‌م گۆڕانكارییانه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك پرس و بابه‌تی گرنگییان هێناوته‌‬ ‫ئ��اراوه‌ پێویستیان به‌ له‌سه‌روه‌ستان و‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی جیدی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫تا ئێستا جگه‌ له‌ هه‌وڵی سه‌ره‌تایی‪ ،‬هیچی‬ ‫تر له‌ئارادا نییه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و پرسه‌ هه‌ستیار و گرنگانه‌ی‬ ‫بووه‌ته‌ جه‌ده‌لی فیكریی و قسه‌وباسی‬ ‫لێده‌كرێ‌‪ ،‬گوتاری ڕە‌وتی ئیسالمی به‌گشتی‬ ‫و میكانیزمی كاركردنیه‌تی له‌ هه‌لومه‌رجی‬ ‫سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تیی ئ�ه‌م��ڕۆدا‪ .‬له‌م‬ ‫بواره‌شدا كۆمه‌ڵێك پرسیاری جه‌وهه‌ری‬ ‫موماره‌سه‌ی سیاسی و سرتاتیژی كاری‬ ‫حیزبی ئیسالمیی ڕووب�ه‌ڕووی واقیعێكی‬ ‫نوێ‌ كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌ندێك‬ ‫ئه‌زموونی نوێی ئیخوان و پارتی نه‌هزه‌‬ ‫و داد و گه‌شه‌پێدان‪ ،‬تاڕاده‌یه‌ك وه‌اڵمی‬ ‫هه‌ندێك ئیشكالیه‌تیان داوه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تا ئێستاش ئه‌مانه‌ نه‌بوونه‌ته‌ تیۆرێكی‬ ‫ه��اوچ �ه‌رخ و هه‌ڵێنجراو له‌ ئیسالم و‬ ‫گونجاو له‌گه‌ڵ واقیعدا‪ ،‬به‌ڵكو له‌ الیه‌ن‬ ‫زۆرێك له‌ ڕە‌وته‌ ئیسالمییه‌كانه‌وه‌ به‌ شلگیر‬ ‫و سازشكار وه‌سفده‌كرێن‪ .‬له‌ به‌رامبه‌ردا‬ ‫گوتاری زۆرب��ه‌ی ڕە‌وت��ه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫ئ��ام��ۆژگ��اری��ك��ردن و ئ��اڕاس��ت �ه‌ك��ردن و‬ ‫بانگه‌واز زاڵ ‌ه به‌سه‌ریدا له‌ قاڵبه‌ تیۆری و‬ ‫میسالییه‌كه‌یدا‪ ،‬به‌ واتای ئه‌وه‌ی پڕۆژە‌ و‬

‫به‌رنامه‌ڕێژی و هه‌ڵوێستی كرداره‌كی زۆر‬ ‫الوازه‌ تاڕاده‌ی نه‌بوون‪ .‬ئه‌وه‌شی ئه‌م باره‌ی‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌‪ ،‬نه‌بوونی خوێندنه‌وه‌ی نوێ‌‬ ‫بۆكاری سیاسیی ئیسالمی و دانه‌به‌زاندنی‬ ‫ده‌ق �ه‌ك��ان��ی ش�ه‌ری��ع�ه‌ت� ‌ه ب��ۆ ن��او كایه‌‬ ‫جیاوازه‌كان‪ ،‬تا پڕۆژە‌ی واقیعی و پێویست‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای چه‌مك ‌ه بااڵكانی ئیسالم‬ ‫پێشكه‌ش به‌ كۆمه‌ڵگا بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ وای��ك��ردووه‌ گ��وت��اری حیزبه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان له‌ ئێستادا هه‌مان ئه‌و‬ ‫گوتاره‌ی سااڵنی حه‌فتا و هه‌شتاكانی‬ ‫سه‌ده‌ی ڕابردووی بزووتنه‌وه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫تێنه‌په‌ڕێنێت‪ ،‬تا ئێستاش پێیانوابێت‬ ‫كه‌ ده‌بێت كۆمه‌ڵگا ب �ه‌و تێڕوانین و‬ ‫تێگه‌یشتنه‌ی ئ �ه‌وان پ��ه‌روه‌رده‌ بكرێت‬ ‫و حوكم و ئ��ی��داره‌ بكرێت‪ .‬مه‌فهومی‬ ‫ئومه‌ت هه‌ر ح��زووری به‌رچاوی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌ ئێستادا ئه‌سته‌م ‌ه له‌سایه‌ی‬ ‫بوونی ده‌وڵه‌تی هاوچه‌رخدا كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای هاوواڵتیبوون و ماف و ئازادییه‌كان‬ ‫داده‌مه‌زرێت و پشت به‌ شه‌راكه‌تی توێژە‌‬ ‫جیاوازه‌كان ده‌به‌ستێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب �ه‌ت �ه‌ ل���ه‌م م��ه‌س��ه‌ل��ه‌ی��ه‌دا‬ ‫عه‌ملانییه‌كان ب��اش�تر نین و ب��گ��ره‌ له‌‬ ‫ئه‌زموونی حه‌فتا ساڵی ڕابردوودا كه‌ حوكم‬ ‫و ده‌سه‌اڵتیان به‌ده‌سته‌وه‌ بووه‌‪ ،‬هه‌ر له‌‬ ‫هه‌وڵی تۆخكردنه‌وه‌ی دیكتاتۆریه‌ت و‬ ‫پشتبه‌سنت به ‌كوده‌تا و ده‌مكوتكردنی‬ ‫نه‌یاره‌كانیاندا ب��وون به‌ زه‌ب��ری هێز‪،‬‬ ‫هیچكات ئه‌و دروشمه‌ بریقه‌دارانه‌ی‬ ‫به‌رزیان كردبووه‌وه‪ ‌،‬له‌ كرداردا بوونیان‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا قسه‌ له‌سه‌ر ڕە‌خنه‌‬ ‫له‌خۆگرتن و گۆڕینی گوتار و میكانیزمی‬ ‫كاری ڕە‌وتی ئیسالمییه‌ كه‌ ئێستا ل ‌ه زۆربه‌ی‬ ‫واڵتانی ئیسالمیدا وه‌ك ئه‌لته‌رناتیڤی ئه‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ تۆتالیتارانه‌ خۆی وێناده‌كات‪.‬‬ ‫هێزێك كه‌ ده‌ی �ه‌وێ‌ ببێته‌ به‌دیلی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ عه‌سكه‌ری و سه‌ركوتكاره‌كان‪،‬‬ ‫ناكرێ‌ به‌ هه‌گبه‌ی بچووك و نه‌فه‌سی‬ ‫كورته‌وه‌ مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ ڕووداوه‌ك��ان��دا‬

‫بكات و به‌هه‌مان تێگه‌یشتنی سی چل‬ ‫ساڵ له‌مه‌وبه‌ر هه‌ڵسوكه‌وت بكات‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫خه‌باتی ڕە‌وتی ئیسالمی له‌ سااڵنی ڕابردوودا‬ ‫بریتی بووبێت له‌ به‌گژداچوونه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌هێز و خه‌باتی چه‌كداریی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه به‌رامبه‌ر هه‌وڵی سڕینه‌وه‌یدا‬ ‫پ �ه‌رچ �ه‌ك��رداری حیزبیبوونی ته‌سك و‬ ‫پیاده‌كردنی ئایدۆلۆژیایه‌كی دیاریكراوی‬ ‫بۆ دروس��ت بووبێت‪ ،‬ئ �ه‌وا له‌ ئێستادا‬ ‫ده‌بێت ئیسالمییه‌كان خۆیان ئاماده‌ بكه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی واڵت به‌ڕێوه‌ببه‌ن‪ ،‬واڵتێك كه‌‬ ‫پڕیه‌تی له‌ دژیه‌كی و ڕای جۆراوجۆر و‬ ‫ناته‌با له‌گه‌ڵ مه‌نهه‌جی كاری ئه‌واندا‪ ،‬جا‬ ‫ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ هه‌موو كۆمه‌ڵگا یه‌كڕە‌نگ‬ ‫و یه‌كده‌نگ بێت به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێت‌‪ ،‬ئه‌وا هه‌ڵه‌یه‌كی مێژوویی‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫جا لێره‌دا مه‌سه‌له‌ی «مه‌به‌سته‌كانی‬ ‫شه‌ریعه‌ت» وه‌ك بنه‌مایه‌كی به‌هێزی‬ ‫كاری سیاسیی ئیسالمییه‌كان دێته‌ پێشه‌وه‪.‬‬ ‫دی��ار ‌ه مه‌به‌سته‌كانی شه‌ریعه‌ت بریتین‬ ‫له‌و به‌ها و چه‌مكه‌ بااڵیانه‌ی شه‌ریعه‌تی‬ ‫ئیسالم هه‌وڵی ده‌سته‌به‌ركردنیان ده‌دا بۆ‬ ‫مرۆڤایه‌تی‪ ،‬به‌بێ‌ ڕە‌چاوكردنی بیروباوه‌ڕ‬ ‫و ڕە‌گه‌ز و ئایین‪ .‬هه‌ر ئه‌م مه‌به‌ستانه‌شن‬ ‫ب��وون �ه‌ت �ه‌ ه��ۆك��اری دان��ان��ی ی��اس��ا و‬ ‫حوكمه‌ شه‌رعییه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌كو وتراوه‌‬ ‫«حیكمه‌تی پشت حوكمه‌ شه‌رعییه‌كانن»‪،‬‬ ‫گرنگرتینیشیان پاراستنی م���رۆڤ له‌‬ ‫له‌ناوچوون و سه‌روماڵی‪ ،‬به‌دیهێنانی‬ ‫دادگ�����ه‌ری‪ ،‬نه‌هێشتنی سته‌مكاری‪،‬‬ ‫ده‌سته‌به‌ركردنی ئازادییه‌كانی تاك‪ ،‬شكۆی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬مافه‌كانی ئافره‌ت و زۆر به‌های تر‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ بریتین له‌ جه‌وهه‌ری دین و یاسا و‬ ‫ڕێسا و حوكمه‌ شه‌رعییه‌كان بۆ به‌دیهێنانی‬ ‫ئه‌م به‌هایانه‌ دانراون‪.‬‬ ‫به‌اڵم كاتێك كاری حیزبی ئیسالمی‬ ‫ده‌بێته‌ بانگه‌واز و ك��اری خێرخوازی‪،‬‬ ‫گ��وت��اره‌ك�ه‌ش��ی سه‌رتاپا ده‌بێته‌ وه‌ع��ز‬ ‫و ئیرشاد و بیرخستنه‌وه‌ی دۆزه‌خ و‬

‫م��ژده‌ی به‌هه‌شت و خیتابێكی ڕووحی‬ ‫و ئامۆژگاریی ئه‌خالقی و فه‌رمان ب ‌ه‬ ‫چاكه‌ و ڕێگریی له‌ خراپه‌‪ ،‬له‌مه‌شه‌وه‌‬ ‫ح��ی��زب��ی س��ی��اس��ی ده‌ع�����ه‌وی ت��ووش��ی‬ ‫ته‌نگژەیه‌كی گه‌ور ‌ه ده‌بێت‪ ،‬دژیه‌كی له‌‬ ‫هه‌ڵوێستیدا درووست ده‌بێت‪ ،‬ڕووبه‌ڕووی‬ ‫پرسیارگه‌لێكی بێوه‌اڵم و له‌ده‌ستدانی‬ ‫قه‌ناعه‌تی به‌رامبه‌ر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌‬ ‫الیه‌كه‌وه‌ بانگه‌شه‌ی پابه‌ندبوون به‌ شه‌رع‬ ‫و ئه‌خالقه‌و ‌ه ده‌كات وه‌ك ڕێكخراوێكی‬ ‫بانگخواز‪ ،‬له‌ الیه‌كی تره‌وه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫به‌رژە‌وه‌ندی و ده‌سكه‌وت هه‌ڵسوكه‌وت‬ ‫ده‌ك���ات وه‌ك حیزبێكی سیاسی‪ .‬خۆ‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌ركامیانی زاڵ��ك��رد به‌سه‌ر‬ ‫كاره‌كه‌ی‪ ،‬السه‌نگ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر هاتوو‬ ‫سیاسییان ‌ه مامه‌ڵه‌ی كرد له‌گه‌ڵ پێشهات‬ ‫و ڕووداوه‌كاندا‪ ،‬ب ‌ه دووڕووی��ی تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌وه‌ی شتێك به‌ خه‌ڵكی ده‌ڵێ‌‬ ‫و بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كات كه‌ خۆی ئه‌نجامی‬ ‫ن��ادات‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر به‌ لۆجیكی بانگه‌واز‬ ‫مامه‌ڵه‌ی كرد‪ ،‬ئه‌وا به‌ ساویلكه‌ و نه‌زان‬ ‫دێته‌ ئه‌ژمار و زۆر ده‌سكه‌وتی سیاسی‬ ‫ل �ه‌ده‌س��ت��ده‌دات و ج �ه‌م��اوه‌ر متامنه‌ی‬ ‫پێینامێنێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌گه‌ر حیزبی ئیسالمی واز له‌‬ ‫بانگه‌واز بهێنێت‪ ،‬مانای وانییه‌ وازی له‌‬ ‫دین هێناوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌توانێت له‌ ڕێگای‬ ‫پیاده‌كردنی مه‌به‌سته‌كانی شه‌ریعه‌ته‌وه‌‬ ‫خزمه‌تی زیاتری دین بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌و‬ ‫شێوه‌ زه‌ق و ڕاسته‌وخۆیه‌ ن��ا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌ سرتاتیژ و به‌رنامه‌ی دوورخایه‌نیدا‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ ه �ه‌م خ��ۆی خزمه‌ت به‌ كۆی‬ ‫پڕۆسه‌ی بانگه‌واز ده‌ك��ات ب�ه‌وه‌ی به‌ها‬ ‫به‌رزه‌كانی ئیسالم و مه‌به‌سته‌ بااڵكانی‬ ‫شه‌ریعه‌ت به‌دیدێنێ‌‪ ،‬هه‌م سوودیش له‌‬ ‫كاری خێرخوازی و بانگه‌وازی ڕێكخراو و‬ ‫ده‌سته‌ و گرووپه‌كانی تر ده‌بینێت‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫به‌رهه‌می ڕە‌نج و كاری ئه‌وان ده‌ڕژێته‌‬ ‫هه‌گبه‌ی ئه‌مه‌و ‌ه له‌ ب��واری سیاسه‌ت و‬ ‫متامنه‌دان و هه‌ڵبژاردن و هه‌موو چاالكییه‌‬

‫سیاسی و ئیدارییه‌كان‪.‬‬ ‫مه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ به‌ها بااڵكانی‬ ‫شه‌ریعه‌ت چه‌سپاندنی دادگه‌ریی نییه‌؟‬ ‫له‌ ڕووی بواره‌كانی سیاسی و ئابووری‬ ‫و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ و ك��اری سه‌ره‌كیی‬ ‫پێغه‌مبه‌ران (س�ه‌الم��ی خ��وای��ان له‌سه‌ر‬ ‫بێت) نه‌بووه‌؟ د ‌ه له‌جیاتی ئه‌وه‌ی حیزبی‬ ‫سیاسی سه‌رقاڵی چڕكردنه‌وه‌ی بانگه‌وازی‬ ‫تیۆری و زیادكردنی وه‌عز و ئامۆژگاری‬ ‫بێت‪ ،‬بۆ به‌رجه‌سته‌كردنی دادگ �ه‌ری له‌‬ ‫كۆمه‌ڵگادا‪ ،‬با پڕۆژە‌ی كرداره‌كی و كاری‬ ‫عه‌مه‌لیی بۆ بكات و هه‌وڵی به‌دیهێنانی‬ ‫بدات به‌ هه‌ر ئامراز و شێوه‌یه‌كی گونجاو‬ ‫كه‌ بۆی بڕە‌خسێت‪ ،‬به‌ له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫به‌رژە‌وه‌ندییه‌ سیاسییه‌كانی و پێگه‌كه‌ی‪ .‬له‌‬ ‫كاتێكدا حیزبه‌كانی تر به‌ هه‌ر ئایدیایه‌ك‬ ‫بێت خه‌ریكی تووندكردنی پێگه‌ی خۆیان‬ ‫ده‌بن و سته‌م و نادادی ل ‌ه كۆمه‌ڵگادا به‌رپا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬با حیزبی ئیسالمی پڕۆژە‌ی تۆكمه‌‬ ‫و زانستی دابڕێژێت بۆ به‌رهه‌ڵستیی ئه‌و‬ ‫باره‪ ‌،‬ب ‌ه هاوكاریی هه‌ر كه‌س و الیه‌نێك‬ ‫كه‌ ده‌ك��رێ‌ پڕۆژە‌كه‌ی سه‌ربخات‪ ،‬به‌بێ‌‬ ‫له‌به‌رچاوگرتنی ئایدۆلۆژیا و دی��ن و‬ ‫ئامانجی‪ ،‬به ‌هه‌ر میكانیزمێكی گونجاو‬ ‫كه‌ هه‌وڵه‌كانی به‌ره‌وپێش به‌رێت‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ له‌ كۆتاییدا ئامانجێكی ویسرتاو و‬ ‫مه‌به‌ستێكی شه‌ریعه‌ت به‌دیدێت‪.‬‬ ‫پ��ی��اده‌ك��ردن��ی م �ه‌ب �ه‌س��ت �ه‌ك��ان��ی‬ ‫ش�ه‌ری��ع�ه‌ت��ی��ش ك���ه‌س و گ��رووپ �ه‌ك��ان‬ ‫دوورده‌خ��ات�ه‌وه‌ له‌ ته‌سك بیركردنه‌وه‌ و‬ ‫كورتبینی و ته‌نگكردنه‌وه‌ی ڕووب��ه‌ری‬ ‫كاركردن‪ ،‬پانتاییه‌كی فراوان دروستده‌كات‬ ‫بۆ هه‌ڵێنجان و خۆنه‌به‌ستنه‌وه‌ به‌ ته‌نها‬ ‫ده‌قێك یان ڕاوبۆچوونێك‪ ،‬یاخود فتوایه‌كی‬ ‫دیاریكراو‪ ،‬چونك ‌ه به‌رژە‌وه‌ندییه‌كی بااڵ و‬ ‫مه‌به‌ستێكی گه‌وره‌ له‌به‌رچاو ده‌گرێت و‬ ‫ئه‌و ده‌ق و ڕاوبۆچوونه‌ وه‌رده‌گرێت كه‌‬ ‫هه‌ماهه‌نگه‌ له‌گه‌ڵ سرتاتیژی به‌دیهێنانی‬ ‫ئ�ه‌و مه‌به‌ست ‌ه و ڕێگا خۆشده‌كات بۆ‬ ‫گه‌یشنت پێی‪.‬‬

‫زمانی ستانده‌ر و سروودی نیشتمانی ل ‌ه كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬

‫سه‌الم ناوخۆش *‬ ‫دوای هه‌وڵی م�ه‌والن��ا ئیدریسی‬ ‫به‌دلیسی له‌ ساڵی ‪1513‬دا بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی میرانی ك��ورد‪ ،‬كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی كورد له‌ هه‌ولێر یه‌كه‌م هه‌وڵی‬ ‫كوردییه‌ بۆ كۆكردنه‌وه‌ی زۆربه‌ی پارته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی كوردستانی گه‌وره‌‪ .‬ئه‌وه‌ مه‌ال‬ ‫ئیدریس توانی هه‌تا نزیكه‌ی ناوه‌ڕاستی‬ ‫سه‌ده‌ی نۆزده‌ ئه‌و یه‌ككبوونه‌ی میرانی‬ ‫كورد و گونجان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی عوسامنی‬ ‫بپارێزێت‪ .‬به‌ستنی كۆنگره‌ له‌ ئێستادا‬ ‫ده‌بێت كاربكات بۆ ڕزگاربوون له‌ هه‌ڵه‌‬ ‫حاڵیبوونی نه‌ته‌وه‌كانی غه‌یره‌ كوردی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌ چه‌مكی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫كورد‪ .‬مه‌سعود عه‌بدولخالق باوه‌ڕی وایه‌‬ ‫كۆنگره‌كه‌ ن��اوی كۆنگره‌ی نیشتامنیی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ێ��ت‪ ،‬ت��ا غ �ه‌ی��ره‌ ك��وردی‬ ‫كوردستانیش له‌ كۆنگره‌كه‌ جێیببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌ست له‌ كۆنگره‌ كۆكردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫كوردانه‌یه‌ كه‌ هه‌ڵگری ئایدۆلۆژیای‬ ‫جیاوازن و هه‌ژموونیان له‌سه‌ر تاكی‬ ‫كورد هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و نزیككردنه‌وه‌ی تاكه‌كانی‬

‫كورد‪ ،‬ئه‌ندامانی كۆنگره‌ ناچار ده‌كات‬ ‫پشت ل ‌ه ئایدیۆلۆژیا بكه‌ن و قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫دوو شتی گرنگ بكه‌ن ك�ه‌ هۆكاری‬ ‫له‌یەک نزیككردنه‌وه‌ی ك��وردن‪ .‬كه‌واته‌‬ ‫كۆنگره‌ ده‌بێت خێوه‌تگایه‌ك بێت وه‌ك‬ ‫كۆمكارێكی كوردستان بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئایدیا و تێڕوانینه‌ جیاوازه‌كان‪ .‬زمانی‬ ‫ستانده‌ر و رسوودی نیشتیامنی دوو‬ ‫دیارده‌ن ده‌بێت له‌ كارنامه‌ی كۆنگره‌ی‬ ‫هه‌ولێر بوونیان هه‌بێت‪ ،‬چونكه‌ به‌شێكن‬ ‫دوور له‌ سیاسه‌ت‪ ،‬له‌ هۆكاری یه‌كبوونی‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫ئاماده‌گیی زمان له‌ كۆمۆسیۆنه‌كانی‬ ‫كۆنگره‌ حاڵه‌تێكی دڵخۆشكه‌ره‌‪ .‬زمانی‬ ‫ستانده‌ر زمانی ده‌ڤ��ه‌ر و عه‌شیره‌ت‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو زمانی نووسینی پرۆگرامی‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ی �ه‌‪ .‬پ���ه‌روه‌رده‌ش نێوه‌ندێكی‬ ‫هاوبه‌شه‌ و خۆی له‌ خۆیدا كۆنگره‌یه‌كی‬ ‫پێگه‌یاندنی تاكه‌كانی نه‌ته‌وه‌یه‌‪ .‬په‌روه‌رده‌‬ ‫دوور له‌ ئایدیۆلۆژیا و سیاسه‌ت تاكه‌كانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ له‌ یه‌ك نزیك ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ نێوه‌ندێك ‌ه بۆ یه‌كخستنی زمانی‬ ‫نووسینی هاوبه‌ش‪ .‬نه‌ته‌وه‌ زیندووه‌كانی‬ ‫جیهان له‌ پ �ه‌روه‌رده‌وه‌ تاكی نه‌ته‌وه‌یان‬ ‫دروستكردووه‌ و ئازادیان كردووه‌ له‌ بینای‬ ‫ئایدیۆلۆژی‪ ،‬كه‌واته‌ زمانی پ��ه‌روه‌رده‌‬ ‫ه��ۆك��اری ب��ه‌ره‌و ن�ه‌ت�ه‌وه‌چ��وون�ه‌‪ .‬واش‬ ‫چاوه‌ڕان ده‌كرێ كۆنگره‌ هۆكارێك بێت‬ ‫بۆ به‌ره‌و نه‌ته‌وه‌چوون و ڕزگاربوون له‌‬ ‫هۆزگه‌ری و ده‌ڤه‌رگه‌ری‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌كی دی وا خه‌ریكه‌ زمانی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی هه‌رێم ب �ه‌ره‌و دوو زمانی‬

‫نووسین ده‌چ��ێ��ت‪ .‬ئ��ه‌و دی��ارده‌ی��ه‌ش‬ ‫هۆكارێكی به‌هێزه‌ بۆ دووله‌تبوونی‬ ‫تاكه‌كانی نه‌ته‌وه‌ و بیركردنه‌وه‌ی جیاوازی‬ ‫تاكه‌كانی نه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌و حاڵه‌ته‌ به‌رهه‌می‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی حیزبی كوردییه‌‪ ،‬بۆیه‌ كۆنگره‌‬ ‫وا ده‌خوازێت دژی ئه‌و دوو له‌تبوونه‌ بێت‬ ‫و هه‌وڵبدات به‌شه‌كانی دی كوردستانیش‬ ‫ب��ه‌ره‌و یه‌كزمانی نووسین ببات‪ .‬ئه‌و‬ ‫زمانه‌ش ده‌بێت دوور بێت له‌ زمانی‬ ‫هه‌موو هۆزێك و ده‌ڤه‌رێك‪ .‬یه‌ككردنی‬ ‫زمانی نه‌ته‌وه‌‪ ،‬جۆش و خرۆشێك الی‬ ‫هه‌موو تاكه‌كانی نه‌ته‌وه‌ دروستده‌كات‬ ‫و هۆكارێك ده‌بێت بۆ ئ �ه‌وه‌ی حیزبی‬ ‫كوردی له‌ دۆگامی سیاسی ڕزگاری ببێت‬ ‫و به‌ره‌و بیركردنه‌وه‌ی مه‌ده‌نی بچێت‪ ،‬كه‌‬ ‫شیانی تاك و كرده‌وه‌ی تاك بخوێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ئایدیۆلۆژیای حیزبی‪.‬‬ ‫رسوودی نیشتیامنیش شووناسێكی‬ ‫دیی به‌ره‌و نه‌ته‌وه‌بوون چوونه‌‪ .‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێراق دوای له‌نێوچوونی رژێمی به‌عس‪،‬‬ ‫حیزبی عێراقی‪ ،‬ك ‌ه هێشتا هه‌ڵگری‬ ‫پاشخانی نه‌ته‌وه‌ په‌سه‌ندین‪ ،‬نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی بااڵ ڕێك بكه‌ون ك ‌ه له‌‬ ‫عێراقدا ك��ورد شه‌ریكی ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ و‬ ‫ده‌بێت پشكی خۆی له‌و واڵته‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری كورد ل ‌ه په‌رله‌مانی عێراقی‬ ‫داوا ده‌ك��ات ته‌نها دێڕێكی ك��وردی له‌‬ ‫رسوده‌ نوێیه‌كه‌ی عێراقی نوێ هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم په‌رله‌مانتاری عه‌ره‌ب له‌ په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق به‌و دێڕە‌ش ڕازی نابێت! هه‌بوونی‬ ‫ئه‌و دێڕە‌ كوردیی ‌ه ده‌سه‌ملێنێت كه‌ كورد له‌‬ ‫عێراقدا شه‌ریكه‌‪ ،‬نه‌ك به‌شدار‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ده‌وڵه‌تی عێراق فیدراڵییه‌‪.‬‬ ‫ك��ورد ك ‌ه ل ‌ه به‌غدا ش �ه‌ڕ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ‌ه بكات كه‌ دێڕە‌ شیعرێكی كوردی‬ ‫ب��وون��ی ك��ورد ل�ه‌ ع��ێ�راق بسه‌ملێنێت‪،‬‬ ‫ده‌خوازرێت دێڕە‌ شیعرێكی توركامنی‪،‬‬ ‫رسیانی هه‌بێت‪ ،‬هه‌تا بسه‌ملێنین ئێمه‌‬ ‫له‌ باشووری كوردستان دیموكراسیرتین له‌‬ ‫حیزبی عه‌ره‌بی‪.‬‬ ‫حیزبی عه‌ملانیی كوردی له‌ باشووری‬ ‫كوردستان له‌ جیاتی نه‌ته‌وه‌په‌سندی‬ ‫ت��ووش��ی دۆگ�م�ای ئ��ای��دۆل��ۆژی ب��ووه‌‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ بۆ یه‌كخسنت و نزیككردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رته‌وازه‌یی تاكه‌كانی كورده‌‪ .‬بۆ منوونه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نی عه‌ملانی پێداگرێ له‌سه‌ر‬ ‫رسوودی «ئه‌ی ڕە‌قیب»ی دڵ��دار‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ك��اردان��ه‌وه‌ی��ه‌ك ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و كه‌سانه‌‬ ‫دروستده‌كات كه‌ پاشخانێكی ئیسالمییان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئیسالمی ناتوانێت له‌ پارادۆكسێكی‬ ‫عه‌قیده‌یی بژێت‪ ،‬چونكه‌ ده‌زانێت ئه‌و‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌یه‌ درۆكردنه‌ له‌گه‌ڵ باوه‌ڕی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫ك��ۆن��گ��ره‌ ده‌ت��وان��ێ��ت ل �ه‌ب �ه‌ر ئه‌م‬ ‫ه��ۆك��اران�ه‌ی خ���واره‌وه‌ ده‌س��ت��ب�ه‌رداری‬ ‫رسوودی ئه‌ی ره‌قیب ببێت‪:‬‬ ‫‪ .1‬كۆنگره‌ بۆ نزیككبوونه‌وه‌ و‬ ‫یه‌كبوون ده‌به‌سرتێت‪ ،‬جا ئه‌گه‌ر درزی‬ ‫ن��ێ��وان ئیسالمی و عه‌ملانی گ�ه‌وره‌ت��ر‬ ‫بكات‪ ،‬نابێته‌ ئه‌و كۆمكارییه‌ كه‌ زۆربه‌ی‬ ‫تاكه‌كانی نه‌ته‌وه‌ ده‌ی��خ��وازن‪ .‬حیزبی‬ ‫ك��وردی ل ‌ه عه‌بدوڵاڵجه‌وده‌ته‌وه‌ ‪1889‬‬ ‫تا ئێستا‪ ،‬به‌ ئایدیۆلۆژیای ماركسی كاری‬ ‫له‌سه‌ر مانه‌وه‌ و ڕزگاریی ك��ورد كرد‬

‫له‌ ده‌سه‌اڵتی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی و‬ ‫توركی و فارسی ڕە‌نجبه‌خه‌سار بوو‪ .‬ئایا‬ ‫سه‌ده‌ و چاره‌كێك به‌س نییه‌ بۆ فه‌شه‌لی‬ ‫بیرۆكه‌یه‌ك؟‬ ‫‪ .2‬كوردی باشوور خاوه‌ن قه‌واره‌ی‬ ‫خۆیه‌تی‪ ،‬وات��ا ب���ه‌ره‌و بیركردنه‌وه‌ی‬ ‫داموده‌زگایی و ده‌وڵتكاریی و مه‌ده‌نیه‌ت‬ ‫ده‌چێت‪ .‬ئه‌و هێزه‌ی له‌ شاخ به‌ دوژمن له‌‬ ‫قه‌ڵه‌می ده‌دا‪ ،‬ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵی هاوبه‌شه‌ له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا و ئاماده‌یه‌ پێشمه‌رگه‌ی كورد‬ ‫بۆ به‌غدا بنێرێت بۆ ئه‌وه‌ی پارێزگاری‬ ‫له‌و حكومه‌ته‌ عه‌ره‌بییه‌ بكات‪ .‬نازانم‬ ‫ره‌قیببوون له‌و هاوكێشه‌یه‌ چ بوونێكی‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ئه‌وه‌ خۆی ل ‌ه خۆیدا كاڵبوونه‌وه‌‬ ‫و پووكانه‌وه‌ی رسووده‌كه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬نه‌ك ته‌نیا له‌سه‌ر ئاستی حیزبی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬به‌ڵكو تاك و سیاسه‌مته‌داری‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی حیزبی ئیسالمی ناچار ده‌كات‬ ‫بۆ ه �ه‌ر رسوودێ��ك��ی عێراقی‪ ،‬توركی‪،‬‬ ‫ف��ارس��ی‪ ،‬ك���وردی ڕان�ه‌ب��ێ��ت ك�ه‌ دژ به‌‬ ‫باوه‌ڕە‌كه‌ی بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌موو شتانه‌ وامان لێده‌كەن‬ ‫كه‌ كۆنگره‌ له‌ دوای رسوودێك بگه‌ڕێت كه‌‬ ‫ئه‌ندامه‌كانی ناوماڵی كوردی ته‌با بكات‪،‬‬ ‫نه‌ك له‌سه‌ر مێزی كۆنگره‌ دابنیشن ته‌با‬ ‫و ناته‌بای یه‌كرت بن‪ .‬ئه‌ده‌بیاتی كوردی‬ ‫پڕیه‌تی له‌ رسوودی نیشتیامنی‪ ،‬به‌ هیوای‬ ‫ئه‌وه‌ین که‌ كۆنگر ‌ه ئه‌و گرێ كوێره‌یه‌‬ ‫بكاته‌وه‌ به‌ رسوودێكی كوردستانی‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ته‌نیا كوردی ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫* سه‌رۆكی زمانناسیی كوردی‬

‫‪14‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫مسوڵمانانی جیهان‬

‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ ئایین و سیاسه‌ت و كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫و‪ .‬لە ئینگلیزییه‌وه‌‪:‬‬ ‫نه‌وشیروان حوسێن سه‌عید‬ ‫ڕاپ��رس��ی��ی�ه‌ك��ی ن��وێ��ی «س�ه‌ن��ت�ه‌ری‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی پیو» له‌سه‌ر مسوڵامنانی‬ ‫جیهان‪ ،‬ده‌یسه‌ملێنێت ك�ه‌ زۆری��ن�ه‌ی‬ ‫شوێنكه‌وتووانی دووه‌مین گه‌وره‌ترین‬ ‫ئایینی جیهان‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی ق��ووڵ‬ ‫په‌یوه‌سنت به‌ بیروباوه‌ڕەكه‌یانه‌وه‌ و‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئایینه‌كه‌یان نه‌ك به‌ ته‌نها‬ ‫ڕەن��گ��ڕێ��ژی ژی��ان��ی تایبه‌تییان بكات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ڕۆڵیشی هه‌بێت له‌ ئاڕاسته‌كردنی‬ ‫سیاسه‌ت و كۆمه‌ڵگه‌كانیشیاندا‪.‬‬ ‫ل�ه‌و ‪ ٣٩‬واڵت��ه‌ی كه‌ ڕاپرسییه‌كه‌ی‬ ‫تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی مسوڵامنان‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ن ك�ه‌ ئیسالم تاك ‌ه ب��ی��روب��اوه‌ڕی‬ ‫ڕاس��ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌ی��ه ك���ه‌ ده‌ب��ێ��ت��ه‌ ه��ۆی‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی ژیانێكی نه‌بڕاوه‌ و بێكۆتا‬ ‫له‌ به‌هه‌شتدا‪ ،‬باوه‌ڕبوونیش به ‌خوا به‌‬ ‫پێویست ده‌زانن بۆ ئه‌وه‌ی ببنه‌ مرۆڤێكی‬ ‫خاوه‌ن مۆراڵ‪ .‬هه‌ر به‌پێی ئه‌و ڕاپرسییه‌‪،‬‬ ‫زۆرێ��ك له‌ مسوڵامنانیش پێیان وای ‌ه كه‌‬ ‫پێویسته‌ سه‌ركرده‌ دینییه‌كانیان النی كه‌م‬ ‫كاریگه‌رییان هه‌بێت له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌‬ ‫سیاسییه‌كان‪ .‬زۆرێ���ك ل�ه‌ مسوڵامنان‬ ‫ئ��اره‌زووی خۆیان ده‌ربڕیو ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫دان به‌ شه‌ریعه‌تی ئیسالمیدا برنێت وه‌كو‬ ‫یاسای بنه‌ڕەتیی واڵته‌كه‌یان‪.‬‬ ‫ڕێ����ژەی ئ���ه‌و م��س��وڵ�مان��ان �ه‌ی كه‌‬ ‫خ��وازی��ارن شه‌ریعه‌تی ئیسالمی ببێته‌‬ ‫یاسای سه‌ره‌كیی واڵت‪ ،‬تا ڕاده‌یه‌كی زۆر‬ ‫جیاواز ‌ه له‌ واڵتێكه‌وه‌ بۆ واڵتێكی تر‪ .‬له‌‬ ‫ئازه‌ربایجان ته‌نها ڕێژەی (‪ )%8‬له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫بۆچوونه‌دان‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌ ئه‌فغانستان‬ ‫ڕێ��ژەك �ه‌ نزیكه‌ ل�ه‌ كۆده‌نگی (‪.)%99‬‬ ‫به‌اڵم به‌ ڕێژەیه‌كی به‌رز ل ‌ه زۆربه‌ی ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی راپرسییه‌كه‌ی تێدا ئه‌نجامدراوه‌‬ ‫ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ ،‬واڵتانی باكوور و‬ ‫خوارووی ئه‌فریقا و باشووری ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ئاسیا‪ ،‬الیه‌نگری حوكمی شه‌ریعه‌تن‪ .‬بۆ‬ ‫منوونه‌ (‪)%71‬ی مسوڵامنانی نایجیریا‬ ‫و (‪)%72‬ی مسوڵامنانی ئه‌ندۆنیسیا و‬ ‫(‪)%74‬ی مسوڵامنانی میرس و (‪)%89‬‬ ‫ی مسوڵامنانی ناوچه‌ فه‌له‌ستینییه‌كان‬ ‫الیه‌نگری حوكمی شه‌ریعه‌تن‪.‬‬ ‫ل�� ‌ه ه��ه‌م��ان ك��ات��دا ڕاپرسییه‌كه‌‬ ‫ده‌ریده‌خات كه‌ ته‌نانه‌ت له‌ زۆرێك له‌و‬ ‫واڵتانه‌ی كه‌ تێیدا پشتگیرییه‌كی به‌هێز‬ ‫هه‌یه‌ بۆ حوكمی شه‌ریعه‌تی ئیسالمی‪،‬‬

‫زۆرێك له‌ مسوڵامنان پشتگیری له‌ ئازادیی‬ ‫ئایینی بۆ شوێنكه‌وتووانی ئایینه‌كانی‬ ‫تر ده‌ك �ه‌ن‪ .‬بۆ منوونه‌‪ ،‬له‌ پاكستان سێ‬ ‫له‌سه‌ر چواری مسوڵامنان پێیان وایه‌ كه‌‬ ‫شوێنكه‌وتووانی ئایینه‌كانی تر زۆر ئازادن‬ ‫له‌ په‌یڕەوكردنی ئایینه‌كه‌یان‪)%96( ،‬‬ ‫ی ئه‌وانه‌ی ئه‌م بۆچوونه‌یان هه‌یه‪ ‌،‬ئه‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ ب ‌ه «كارێكی باش» ده‌زانن‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا (‪)%84‬ی مسوڵامنانی پاكستان‬ ‫پشتگیریی چه‌سپاندنی شه‌ریعه‌ت ده‌كه‌ن‬ ‫وه‌كو یاسایه‌كی ڕەسمی‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م‬ ‫تێڕوانینانه‌ له‌ ڕووكه‌شدا جیاوازن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چ��اوه‌ڕوان��ك�راوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆرینه‌ی‬ ‫الیه‌نگرانی شه‌ریعه‌ له‌ پاكستان وه‌ك زۆر‬ ‫واڵتی تر‪ ،‬پێیان وایه‌ شه‌ریعه‌ت ده‌بێت‬ ‫ته‌نها ب�ه‌س�ه‌ر مسوڵامناندا جێبه‌جێ‬ ‫بكرێت‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی كه‌ مسوڵامنان‬ ‫له‌ س�ه‌ران��س�ه‌ری جیهاندا تێگه‌یشتنی‬ ‫ج��ی��اوازی��ان هه‌یه‌ س �ه‌ب��اره‌ت به‌ مانای‬ ‫شه‌ریعه‌ت له‌ ڕووی كردارییه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ڕاپرسییه‌كه‌دا‪ ،‬چاوپێكه‌وتنی‬ ‫ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ زیاتر له‌ (‪ )38‬هه‌زار‬ ‫ك �ه‌س ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه‌‪ ،‬ب�ه‌ (‪ )80‬زمانی‬ ‫جیاواز له‌گه‌ڵ مسوڵامنانی ئه‌وروپا و‬ ‫ئاسیا و ڕۆژهه‌اڵتی ناو ‌هڕاست و ئه‌فریقا‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات كه‌ مسوڵامنان‬ ‫به‌گشتی ئاسووده‌ترن به‌ به‌كارهێنانی‬ ‫شه‌ریعه‌ت له‌ كارووباری ناوخۆیی ماڵه‌وه‌‬ ‫بۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ی كێشه‌ی خێزانی‬ ‫و ناكۆكی له‌سه‌ر سه‌روه‌ت و سامان‪ .‬له‌‬ ‫زۆرب�ه‌ی ئه‌و واڵتانه‌ی كه‌ ڕاپرسییه‌كه‌ی‬ ‫تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬الیه‌نگرییه‌كی زۆر‬ ‫ك�ه‌م هه‌یه‌ بۆ س�زا توونده‌كانی وه‌كو‬ ‫ده‌ستبڕینی دز و كوشتنی كه‌سانی‬ ‫هه‌ڵگه‌ڕاوه‌ له‌دین «مورته‌د»‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ ك��اروب��اری ناوخۆییشدا‪ ،‬مسوڵامنان‬ ‫تا ڕاده‌یه‌كی زۆر ناكۆكن له‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫پرسێك‪ ،‬وه‌ك��و ئ��ه‌وه‌ی ئایا ف��ره‌ژن��ی و‬ ‫ته‌اڵق و ڕێكخستنی منداڵبوون‪ ،‬له‌ ڕووی‬ ‫مۆراڵییه‌وه‌ ڕێپێدراون‪ ،‬یان نا‪ .‬یان ئایا‬ ‫ڕێگه‌بدرێت كچان هه‌مان به‌شه‌ میراتی‬ ‫كوڕ وه‌رگرن یان نا؟‬ ‫ل�� ‌ه زۆرب����ه‌ی ئ���ه‌و واڵت���ان���ه‌ی كه‌‬ ‫ڕاپرسییه‌كی تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫ئافره‌تان و پیاوانی مسوڵامن پێیان وایه‌‬ ‫ك ‌ه ژنان هه‌میشه‌ ناچار ده‌كرێن ملكه‌چی‬ ‫پیاوه‌كانیان بكه‌ن‪ .‬له‌ عێراقدا زیاد له‌‬ ‫نۆ له‌سه‌ر ده‌ی مسوڵامنان (‪ ،)٩٢%‬له‌‬ ‫مه‌غریب (‪ ،)%92‬له‌ تونس (‪ ،)%93‬له‌‬

‫ئه‌ندۆنیسیا (‪ ،)%93‬له‌ ئه‌فغانستان (‪)%94‬‬ ‫و له‌ مالیزیا (‪ )٩٦%‬ئه‌م بۆچوونه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ هه‌مان كاتدا‪ ،‬زۆرێك له‌و واڵتانه‌ی كه‌‬ ‫راپرسییه‌كه‌یان تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ده‌ڵێن‬ ‫ده‌بێت ئافره‌ت خۆی بڕیار بدات كه‌ ئایا‬ ‫سه‌رپۆش بپۆشێت یان نا‪.‬‬ ‫ب �ه‌گ��ش��ت��ی‪ ،‬ڕاپ��رس��ی��ی �ه‌ك �ه‌ ئ��ه‌وه‌‬ ‫ده‌رده‌خات كه‌ زۆرینه‌ی مسوڵامنان هیچ‬ ‫دژیه‌كییه‌ك نابینن له‌ نێوان دینداری و‬ ‫ژیان له‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی مۆدێرندا‪ .‬هیچ‬ ‫ناكۆكییه‌كیش نابینن له‌ نێوان ئایین و‬ ‫زانستدا‪ .‬زۆرێك له‌ مسوڵامنان الیه‌نگری‬ ‫دیموكراسین و دژی ده‌سه‌اڵتی دیكتاتۆرین‬ ‫و پێیان وایه‌ كه‌ مرۆڤ و زینده‌وه‌ران‬ ‫به‌درێژای كات گه‌شه‌یان كردووه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕوو كه‌ ل ‌ه ژیانی تاكه‌كه‌سییاندا‬ ‫چێژ له‌ فلیم و مۆسیقا و ته‌له‌فیزیۆنی‬ ‫ڕۆژئ���اوای���ی وه‌رده‌گ�����رن‪ ،‬ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌‬ ‫زۆربه‌شیان پێیان وای ‌ه كلتووری ڕۆژئاوا‬ ‫ئه‌خالقی گشتی الواز ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌كرێت هه‌ندێك ب ‌هراورد بكه‌ین له‌‬ ‫نێوان ئه‌م ڕاپرسییه‌ نوێیه‌ و ڕاپرسییه‌كانی‬ ‫پێشرتی سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی پیو‬ ‫له‌سه‌ر مسوڵامنانی ئه‌مریكا‪ .‬مسوڵامنانی‬ ‫ئه‌مریكاش هاوشێوه‌ی مسوڵامنانی جیهان‬ ‫به‌ گشتی‪ ،‬پابه‌ندبوونێكی به‌هێزیان هه‌یه‌‬ ‫به‌ بیروباوه‌ڕەكه‌یانه‌وه‌‪ ،‬به‌گشتیش هیچ‬ ‫ناكۆكییه‌ك نابینن له‌نێوان ئ �ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫دیندارێكی پابه‌ند بن و ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫مۆدێرنیشدا بژین‪ .‬به‌اڵم به‌ ب �ه‌راورد به‌‬ ‫مسوڵامنانی دیكه‌ی جیهان‪ ،‬ئه‌گه‌ری‬ ‫زیاتر هه‌ی ‌ه كه‌ مسوڵامنانی ئه‌مریكا‬ ‫هاوڕێی نزیكی غه‌یره‌مسوڵامنیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا كراوه‌تریشن ب���ه‌ڕووی ئه‌و‬ ‫بۆچوونه‌ی كه‌ پێی وایه‌ نه‌ك ته‌نها ئیسالم‬ ‫به‌ڵكو زۆرێك له‌ ئایینه‌كان ده‌توانن مرۆڤ‬ ‫بگه‌ییه‌ننه‌ ژیانی نه‌بڕاوه‌ی به‌هه‌شت‪ .‬له‌‬ ‫هه‌مان كاتدا‪ ،‬مسوڵامنانی ئه‌مریكا كه‌مرت‬ ‫له‌ هاوئایینه‌كانی دیكه‌ی جیهان باوه‌ڕیان‬ ‫به‌ بیردۆزی په‌ره‌سه‌ندن هه‌یه‌‪ ،‬له‌م بواره‌دا‬ ‫له‌ مه‌سیحییه‌كانی ئه‌مریكاوه‌ نزیكرتن‪.‬‬ ‫ژم��اره‌ی�ه‌ك��ی ك �ه‌م له‌ مسوڵامنانی‬ ‫ئ �ه‌م��ری��ك��ا پ��ش��ت��گ��ی��ری��ی ت �ه‌ق��ی��ن �ه‌وه‌‬ ‫خ��ۆك��وژی��ی�ه‌ك��ان و ش��ێ��وازه‌ك��ان��ی تری‬ ‫تووندوتیژی دژی كه‌سانی مه‌ده‌نی‬ ‫به ‌ن��اوی ئیسالمه‌وه‪ ‌،‬ده‌ك �ه‌ن‪)%81( ‌.‬ی‬ ‫مسوڵامنانی ئه‌مریكی ده‌ڵێن ئه‌و كارانه‌‬ ‫هه‌رگیز پاساوی نییه‌‪ .‬له‌كاتێكدا ته‌نها‬ ‫(‪ )%1‬ده‌ڵێن تووندوتیژی دژی كه‌سانی‬

‫مه‌ده‌نی زۆرج��ار پاساوی هه‌یه‌ و (‪)%7‬‬ ‫ده‌ڵێن هه‌ندێك جار پاساوی هه‌یه‌ بۆ‬ ‫به‌رگریكردن له‌ ئیسالم‪ .‬له‌ سه‌رانسه‌ری‬ ‫جیهاندا زۆرینه‌ی مسوڵامنان ته‌قینه‌وه‌‬ ‫خۆكوژییه‌كان و هێرشه‌كانی دیكه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر خه‌ڵكی مه‌ده‌نی ڕەتده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫كه‌مینه‌یه‌كی به‌رچاو له‌ چه‌ند واڵتێكدا‪،‬‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌و جۆره‌ كاره‌ تووندوتیژانه‌ النی‬ ‫كه‌م له‌ هه‌ندێك كاتدا پاساوی هه‌یه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫منوونه‌ (‪)%26‬ی مسوڵامنانی به‌نگالدیش‪،‬‬ ‫(‪)%29‬ی مسوڵامنانی میرس‪)%39( ،‬‬ ‫ی مسوڵامنانی ئه‌فغانستان و ‪٤٠%‬ی‬ ‫مسوڵامنانی ناوچه‌ فه‌له‌ستینییه‌كان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫تێڕوانینه‌یان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ به‌شێك ب��وون له‌ ئه‌نجامه‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی ڕاپرسییه‌كه‌‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كۆڕبه‌ندی ئایینی و ژیانی گشتیی سه‌ر به‌‬ ‫سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی پیو ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫ڕاپرسییه‌كه‌ به‌ دوو قۆناغ ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫پانزه‌ واڵتی بیابانیی خ��وارووی ئه‌فریقا‬ ‫و ژماره‌یه‌كی به‌رچاوی مسوڵامن وه‌ك‬ ‫منوونه‌ وه‌رگیراون له‌و راپرسییه‌ی كه‌ ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٩-٢٠٠٨‬ئه‌نجامدراوه‪ .‬هه‌ندێك له‌‬ ‫ئه‌نجامه‌كان پێشرت خراونه‌ته‌ڕوو له‌ الیه‌ن‬ ‫سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی پیو له‌ ڕاپۆرتێكدا‬ ‫به‌ناوی «لێبورده‌یی و ته‌نگژە‪ ،‬ئیسالم و‬ ‫مه‌سیحیه‌ت له‌ واڵتانی بیابانی خوارووی‬ ‫ئه‌فریقا»‪ .‬دوات���ر ‪ ٢٤‬واڵت��ی دیكه‌ له‌‬ ‫ئه‌وروپا و ئاسیا و ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫و ئه‌فریقا له‌ ڕاپرسییه‌كه‌ی ساڵی ‪-٢٠٠١‬‬ ‫‪ ٢٠١٢‬به‌شداربوون‪ .‬سه‌ره‌تا ئه‌نجامه‌كان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ په‌یڕەویی بیروباوه‌ڕی ئایینی‬ ‫ل ‌ه ڕاپۆرتێكی سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫پیودا له‌ ساڵی ‪ ٢٠١٢‬باڵوكرایه‌وه‪ ‌،‬له‌ژێر‬ ‫ناونیشانی «مسوڵامنانی جیهان‪ ،‬یه‌كێتی‬ ‫و فره‌یی»‪ .‬ئه‌م ڕاپۆرته‌ش تیشك ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر هه‌ڵوێستی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫مسوڵامنان و ده‌ره‌نجامه‌كانی هه‌ردوو‬ ‫قۆناغی راپرسییه‌كه‌ش له‌خۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌ڕای ئه‌و خاڵه‌ سه‌ره‌كییانه‌ی‬ ‫باسكران‪ ،‬ڕاپرسییه‌كه‌ ئه‌م ده‌ره‌نجامانه‌ش‬ ‫ده‌خاته‌ڕوو‪:‬‬ ‫‪ -1‬الن��ی ك�ه‌م نیوه‌ی مسوڵامنانی‬ ‫زۆرب�ه‌ی ئه‌و واڵتانه‌ی كه‌ راپرسییه‌كه‌ی‬ ‫تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬نیگه‌رانن سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ گ��رووپ�ه‌ ت��وون��دڕەوه‌ دینییه‌كان له‌‬ ‫واڵته‌كه‌یاندا‪ ،‬له‌وانه‌ به‌ ڕێ��ژەی (‪)%67‬‬ ‫ی به‌شداربووانی له‌ هه‌ریه‌ك له‌ واڵتی‬ ‫میرس و تونس‪ )%68( ،‬له‌ عێراق‪)%72( ،‬‬

‫له‌ كینیا بیساو و (‪)%68‬ی به‌شداربووان‬ ‫له‌ ئه‌ندۆنیسیا‪ .‬به‌ گشتی مسوڵامنان‬ ‫له‌ گ��رووپ�ه‌ ت��وون��دڕەوه‌ ئیسالمییه‌كان‬ ‫نیگه‌رانرتن هه‌تا گ��رووپ� ‌ه ت��وون��دڕەوه‌‬ ‫مه‌سیحییه‌كان‪.‬‬ ‫‪ -2‬زۆرینه‌ی هه‌ره‌ زۆری مسوڵامنان‬ ‫چ �ه‌ن��د ك��ارێ��ك��ی وه‌ك���و ل�ه‌ش��ف��رۆش��ی‪،‬‬ ‫هاوره‌گه‌زبازی‪ ،‬خۆكوشنت‪ ،‬له‌باربردنی‬ ‫منداڵ‪ ،‬كوشتنی به‌زه‌یی «كوشتنی كه‌سێك‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر نه‌خۆشه‪ ‌،‬بۆ منوونه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی زوو مبرێت و كه‌مرت ئازار بچێژێت»‬ ‫و به‌كارهێنانی ئه‌لكحول‪ ،‬ب ‌ه كارێكی‬ ‫نائه‌خالقی ده‌زان��ن‪ .‬به‌اڵم تێڕوانینیان بۆ‬ ‫فره‌ژنی و ت�ه‌اڵق و ڕێكخستنی ژم��اره‌ی‬ ‫منداڵ زۆر جیاوازه‌‪ .‬بۆ منوونه‌‪ ،‬له‌ بۆسنه‌‬ ‫و ئازه‌ربایجان ته‌نها (‪ )%4‬پێیان وایه‌ كه‌‬ ‫فره‌ژنی ل �ه‌ڕووی ئه‌خالقییه‌و ‌ه مه‌قبوله‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ فه‌له‌ستین (‪ )%48‬و له‌ مالیزیا‬ ‫(‪ )%49‬و زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری مسوڵامنانی‬ ‫چه‌ند واڵتێكی بیابانیی خوارووی ئه‌فریقا‪،‬‬ ‫ل�ه‌وان�ه‌ (‪)%86‬ی سه‌نیگال و (‪)%87‬ی‬ ‫نایجیریا‪ ،‬پێیان وای �ه‌ فره‌ژنی ل �ه‌ڕووی‬ ‫مۆراڵییه‌وه‌ ئاساییه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬ل �ه‌ زۆرێ���ك ل��ه‌و واڵت��ان��ه‌ی كه‌‬ ‫پرسیاری كوشنت له‌سه‌ر ش�ه‌ره‌ف كراوه‌‪،‬‬ ‫زۆرینه‌ی مسوڵامنان پێیان وایه‌ ئه‌م جۆره‌‬ ‫كوشتنه‌ هه‌رگیز پاساوی نییه‌‪ .‬ته‌نها له‌ دوو‬ ‫واڵت – ئه‌فغانستان و عێراق ‪ -‬زۆرینه‌ چاو‬ ‫له‌ كوشتنی ژنان ده‌پۆشن له‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫دادگا به‌بیانووی ئه‌وه‌ی كه‌ سێكسی پێش‬ ‫زه‌واج و داوێنپیسی‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی نه‌نگی و‬ ‫شه‌رم بۆ خێزانه‌كانیان‪.‬‬ ‫‪ -4‬ژماره‌یه‌كی ت��اڕاده‌ی�ه‌ك كه‌م له‌‬ ‫مسوڵامنان پێیان وایه‌ كه‌ ته‌نگژەی نێوان‬ ‫كه‌سانی پابه‌ند ب�ه‌ ئایین و كه‌سانی‬ ‫كه‌م پابه‌ند كێشه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌یه‌ له‌‬ ‫واڵته‌كه‌یاندا‪ .‬له‌ زۆرب �ه‌ی ئه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫كه‌ ئه‌و پرسیاره‌ی تێدا كراوه‌‪ ،‬مسوڵامنان‬ ‫به‌ هه‌مان شێوه‌ ناكۆكی ك�ه‌م ده‌بینن‬ ‫له‌ نێوان ئه‌ندامانی ه �ه‌ردوو مه‌زهه‌به‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كه‌ی ئیسالم – سوونه‌ و شیعه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند یه‌ك له‌سه‌ر سێ یان زیاتری‬ ‫مسوڵامنانی پاكستان (‪ )%34‬و لوبنان‬ ‫(‪ )%38‬پێیان وایه‌ ملمالنێی سوننه‌ و شیعه‌‬ ‫كێشه‌یه‌كی زۆر گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬ب �ه‌ ب����ه‌راورد ب �ه‌ مسوڵامنانی‬ ‫ناوچه‌كانی تر كه‌ ڕاپرسییه‌كه‌ی تێدا‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��دراوه‌‪ ،‬مسوڵامنانی واڵت��ان��ی‬ ‫بیابانی خوارووی ئه‌فریقا زیاتر ئاماده‌ی‬

‫ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ی نێوان ئایینه‌كان ده‌ب��ن‪،‬‬ ‫زانیاریشیان زیاتره‌ له‌باره‌ی بیروباوه‌ڕەكانی‬ ‫دیكه‌‪ .‬به‌اڵم ڕێژەیه‌كی به‌رچاوی مسوڵامنان‬ ‫له‌و واڵتان ‌ه هه‌ست به‌ دوژمنایه‌تیی نێوان‬ ‫مسوڵامنان و مه‌سیحییه‌كان ده‌ك�ه‌ن‪ .‬بۆ‬ ‫منوونه‌‪ ،‬له‌ كینیا بیساو (‪)%41‬ی مسوڵامنان‬ ‫ده‌ڵێن ك ‌ه «زۆرب��ه‌ی» یان «زۆرێ��ك» له‌‬ ‫مه‌سیحییه‌كان دوژمنكارن ب ‌هرامبه‌ر به‌‬ ‫مسوڵامنان‪ )%49( ،‬ده‌ڵێن «زۆرب��ه‌ی»‬ ‫یان «زۆرێ��ك» لە مسوڵامنان دوژمنكارن‬ ‫ب ‌هرامبه‌ر به‌ مه‌سیحییه‌كان‪.‬‬ ‫‪ -6‬ل �ه‌ ن��ی��وه‌ی ئ��ه‌و واڵت��ان��ه‌ی كه‌‬ ‫راپرسییه‌كه‌ی تێدا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‬ ‫مسوڵامنان خوازیارن سه‌ركرده‌ ئایینییه‌كان‬ ‫النی كه‌م «هه‌ندێك كاریگه‌ری»یان هه‌بێت‬ ‫له‌ پرسه‌ سیاسییه‌كاندا‪ ،‬كه‌مینه‌یه‌كی دیار له‌‬ ‫ئاسیا و ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و باكووری‬ ‫ئه‌فریقا‪ ،‬پێیان وایه‌ سه‌ركرده‌ ئایینییه‌كان‬ ‫ده‌بێت كاریگه‌رییه‌كی سیاسیی زۆریان‬ ‫هه‌بێت‪ .‬بۆ منوونه‌ (‪)%37‬ی مسوڵامنانی‬ ‫ئ��ه‌ردەن‪ )%41( ،‬مسوڵامنانی مالیزیا و‬ ‫(‪)%53‬ی مسوڵامنانی ئه‌فغانستان‪ ،‬ده‌ڵێن‬ ‫ده‌بێت س �ه‌رك��رده‌ دینییه‌كان رۆڵێكی‬ ‫«گه‌وره‌» ل ‌ه سیاسه‌تدا ببینن‪.‬‬ ‫‪ -7‬پشتگیریكردنی ئ���ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫شه‌ریعه‌ت ببێته‌ یاسای ڕەسمیی واڵت‪،‬‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬له‌ واڵتانی وه‌كو پاكستان (‪)%84‬‬ ‫و مه‌غریب (‪ )%83‬كه‌ ده‌ستوره‌كه‌یان یان‬ ‫یاسا بنه‌ڕە‌تییه‌كانیان پشتگیریی ئیسالم‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر حسابی ئایینه‌كانی تر‪.‬‬ ‫‪ -8‬له‌ زۆر واڵت ئه‌و مسوڵامنانه‌ی‬ ‫ك ‌ه چه‌ند جارێك ل ‌ه ڕۆژدا نوێژ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری زیاتری هه‌یه‌ پشتگیریی حوكمی‬ ‫شه‌ریعه‌ت بكه‌ن به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫مسوڵامنانه‌ی كه‌ كه‌مرت نوێژ ده‌كه‌ن‪ .‬بۆ‬ ‫منوونه‌‪ ،‬له‌ ڕووسیا‪ ،‬لوبنان‪ ،‬فه‌له‌ستین و‬ ‫تونس‪ ،‬ئه‌و مسوڵامنانه‌ی كه‌ چه‌ند جارێك‬ ‫نوێژ ده‌كه‌ن له‌ ڕۆژدا‪ ،‬به‌ الیه‌نی كه‌مه‌وه‌‬ ‫به‌ رێژەی (‪ )%25‬پشتگیریی چه‌سپاندنی‬ ‫شه‌ریعه‌ت ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ب�ه‌ ب���ه‌راورد به‌و‬ ‫مسوڵامنانه‌ی كه‌ پابه‌ندییان كه‌مرته‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به‌ گشتی ته‌مه‌ن و ڕەگه‌ز و پله‌ی خوێندن‬ ‫جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ دروست ناكات له‌سه‌ر‬ ‫پشتگیری بۆ حوكمی شه‌ریعه‌ت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‬ ‫‪http://www.pewforum.org/Muslim/‬‬ ‫‪the-worlds-muslims-religion‬‬‫‪politics-society-exec.aspx‬‬

‫د‌ه ڕاستی كه‌ پێشتر نه‌تزانیو‌ه ده‌رباره‌ی ئیسالم له‌ ئه‌مریكا‬ ‫و‪ :‬وریا عه‌لی‬ ‫ئیسالم و مسوڵامنان ل ‌ه ئه‌مریكا ل ‌ه‬ ‫راگه‌یاندنی لۆكاڵی و جیهانیدا گرنگیی‬ ‫زۆریان پێده‌درێت‪ ،‬هه‌ندێك جار ئیجابییه‌‬ ‫و هه‌ندێ‌ جاریش سلبییه‪ .‬هه‌ندێ‌ راستیش‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ له‌وانه‌یه‌ تا ئێستا نه‌تزانیبێت‬ ‫ده‌رباره‌ی مسوڵامنانی ئه‌مریكا‪:‬‬ ‫‪1‬ـ دوو ئ �ه‌ن��دام��ی م��س��وڵ�مان له‌‬ ‫كۆنگرێسدان‪:‬‬ ‫ئێستا دوو ئه‌ندامی مسوڵامن له‌‬ ‫كۆنگرێسی ئه‌مریكادان‪ .‬یه‌كه‌میان «كیس‬ ‫ئیلیسۆن» كه‌ ساڵی ‪ 2006‬هه‌ڵبژێردرا‪،‬‬ ‫ب����ه‌وه‌ش ب���وو ب��ه‌ ی��ه‌ك��ه‌م مسوڵامنی‬ ‫هه‌ڵبژێردراو بۆ كۆنگرێسی ئه‌مریكا‪.‬‬ ‫دووه‌میشیان «ئه‌ندریه‌ كارسون» كه‌ ساڵی‬ ‫‪ 2008‬له‌ ویالیه‌تی ئۆهایۆ بۆ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران هه‌ڵبژێردرا‪ ،‬ئیلیسۆن و كارسۆن‬ ‫هه‌ردووكیان سه‌ر به‌ پارتی دیموكراتین‪.‬‬ ‫‪2‬ـ زۆربه‌ی مسوڵامنه‌كانی ئه‌مریكا له‌‬

‫ده‌ره‌وه‌ له‌دایكبوون‪)%65( :‬ی مسوڵامنه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكا ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌دایكبوون‪،‬‬ ‫(‪)%15‬ی مسوڵامنان له‌ نه‌وه‌ی دووه‌من‪،‬‬ ‫واته‌ باوك یان دایكی یان هه‌ردووكیان له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌دایك بوون‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌پێی توێژینه‌وه‌یه‌ك كه‌ ساڵی ‪2007‬‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ چاره‌كێكی مسوڵامنه‌كانی ئه‌مریكا‬ ‫ع �ه‌ره‌ب��ن‪ ،‬ل�ه‌ هه‌مانكاتدا مسوڵامنانی‬ ‫باشووری ئاسیا (پاكستان و هیندستان و‬ ‫به‌نگالدش) ‪%30‬ی پێكده‌هێنن‪ .‬هه‌روه‌ك‬ ‫ئه‌مریكییه‌ ره‌شپێسته‌كان نزیكه‌ی (‪)%25‬ی‬ ‫مسوڵامنه‌ ئه‌مریكییه‌كان پێكدێنن‪)%20( .‬‬ ‫ی موسڵامنه‌كانی تر له‌ ئێران و ئه‌فغانستان‬ ‫و ئه‌نده‌نوسیا و ئه‌فریفای ب��اش��وور و‬ ‫مسوڵامنه‌كان باڵكان و ئه‌و ئه‌مریكییانه‌ن‬ ‫ك ‌ه ره‌چه‌ڵه‌كیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ التینی یان‬ ‫ئه‌مریكییه‌ سپیپێسته‌كان‪.‬‬ ‫‪4‬ـ زیاتر ل ‌ه دوو ه��ه‌زار مزگه‌وت‬ ‫ل�ه‌ ئه‌مریكا ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬نیویۆرك زۆرت��ری��ن‬

‫مزگه‌وتی تێدایه‌ کە (‪ )257‬مزگەوتن‪ ،‬پاشان‬ ‫كالیفۆڕنیا (‪ ،)246‬پاشان ته‌كساس (‪،)166‬‬ ‫پاشان فلۆریدا (‪ ،)118‬پاشان هه‌ریه‌كه‌ له‌‬ ‫ویالیه‌ته‌كانی ئیلنیوی و نیوجێرسی (‪)109‬‬ ‫مزگه‌وتیان تێدایه‌‪.‬‬ ‫‪5‬ـ یه‌كه‌م مزگه‌وت ل ‌ه ئه‌مریكا ساڵی‬ ‫‪ 1915‬دروس��ت��ك �راوه‌‪ ،‬پێده‌چێت یه‌كه‌م‬ ‫مزگه‌وت كه‌ دروستكرابێت له‌ ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫كۆچبه‌ره‌ ئه‌لبانییه‌كان دروستیان كردبێت له‌‬ ‫ساڵی ‪ 1915‬له‌ شاری بدفورد ل ‌ه ویالیه‌تی‬ ‫ماین‪ ،‬كه‌ له‌ناو كارگه‌یه‌كی مافووردا كاریان‬ ‫ك��ردووه‌‪ .‬تا ئێستا له‌و شاره‌ قه‌برستانێكی‬ ‫ئیسالمی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪6‬ـ گه‌وره‌ترین مزگه‌وت له‌ ئه‌مریكا هی‬ ‫شیعه‌كانه‌‪« ،‬ناوه‌ندی ئیسالمی له‌ ئه‌مریكا»‬ ‫له‌ شاری دیربورن له‌ ویالیه‌تی میشیگان‪ ،‬به‌‬ ‫گه‌وره‌ترین مزگه‌وت داده‌نرێت له‌ ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫ئیاممی مزگه‌وته‌كه‌ش (سه‌ید حه‌سه‌ن‬ ‫قه‌زوینی) زان��ای به‌ ره‌چه‌ڵه‌ك عێراقییه‌‪.‬‬ ‫دیربرونیش به‌ گه‌وره‌ترین ناوچه‌ی شیعه‌كان‬

‫ده‌ژمێردرێت له‌ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان‬ ‫و زۆربه‌شیان ره‌چه‌ڵه‌كیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫لوبنانی و عێراقی‪.‬‬ ‫‪7‬ـ مسوڵامنه‌كان پیاوی ره‌شپێست و‬ ‫ئافره‌تی سپیپێسنت‪ ،‬زۆربه‌ی ئه‌و ئه‌مریكییه‌‬ ‫ره‌شپێستانه‌ی كه‌ مسوڵامن بوون له‌ پیاوانن‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆربه‌ی ئه‌و ئه‌مریكییه‌ سپیپێستانه‌ی‬ ‫كه‌ مسوڵامن بوون له‌ ئافره‌تانن‪.‬‬ ‫‪8‬ـ یه‌كه‌م مسوڵامن له‌ ئه‌مریكا خه‌ڵكی‬ ‫مه‌غریبه‌‪« ،‬ئیستیفانیكو» كه‌ به‌ مسته‌فا‬ ‫زموری یان سه‌عیدی كوڕی حدو ده‌نارسێت‪،‬‬ ‫پیاوێكی مه‌غریبییه‌ و له‌ ساڵی ‪1500‬‬ ‫له‌ شاری ئه‌زمور له‌دایكبووه‌‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫یه‌كه‌م مسوڵامن بێت گه‌یشتبێت ‌ه ویالیه‌ته‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‪ .‬ئیستیفانكو ئه‌مازیغی بووه‌‬ ‫و كاتێك گه‌نج بووه‌ پرتوگالییه‌كان له‌ بازاڕی‬ ‫كۆیله‌كاندا فرۆشتوویانه‌ به‌ ئیسپانییه‌كان‪.‬‬ ‫به‌شداریی كردووه‌ له‌ دۆزینه‌وه‌ی ویالیه‌تی‬ ‫فلۆریدا و ویالیه‌ته‌كانی تری باشووردا‪،‬‬ ‫یه‌كێك بووه‌ له‌و چوار كه‌سه‌ی كه‌ له‌ ژیاندا‬

‫مانه‌وه‌ له‌و ‪ 600‬كه‌سه‌ی كه‌ ده‌ستیان كرد ب ‌ه‬ ‫گه‌ڕانی دۆزینه‌وه‌ی جیهانی نو ‌ێ بۆ ماوه‌ی‬ ‫هه‌شت ساڵ‪ ،‬به‌ سه‌ركردایه‌تیی دۆزره‌وه‌ی‬ ‫ئیسپانی «باتفیلو دی نارفاییز»‪.‬‬ ‫‪9‬ـ ب��ی�لال��ی‪ ،‬ئیاممێكه‌ دژای�ه‌ت��ی��ی‬ ‫به‌ریتانییه‌كان ده‌كات ل ‌ه ویالیه‌تی جۆرجیا‪،‬‬ ‫بیاللی موحه‌ممه‌د یان بن عه‌لی موحه‌ممه‌د‪،‬‬ ‫كۆیله‌یه‌كی مسوڵامنه‌ و له‌ رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ئ�ه‌ف��ری��ق��او ‌ه ه��ات��ووه‌ ‪-‬ئێستا ب �ه‌ غینیا‬ ‫ده‌نارسێت‪ -‬بۆ دوورگه‌ی سابیلۆ له‌ نزیك‬ ‫كه‌ناری ویالیه‌تی جۆرجیای ئه‌مریكی‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ .1803‬ناوبراو ئیاممی نزیكه‌ی ‪ 80‬كۆیله‌‬ ‫بووه‌ ك ‌ه له‌ شه‌تڵگه‌یه‌كدا كاریان كردوو ‌ه له‌‬ ‫دوورگه‌كه‌دا‪ .‬هه‌روه‌ك كراوه‌ به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ئه‌و شه‌تڵگه‌یه‌‪ .‬له‌ ماوه‌ی جه‌نگی ‪،1812‬‬ ‫بیاللی توانیویه‌تی سه‌ركردایه‌تیی پیاوانی‬ ‫شه‌تڵگه‌كه‌ بكات و به‌ره‌نگاری هێرشه‌كانی‬ ‫به‌ریتانییه‌كان بكات له‌ دوورگ�ه‌ك�ه‌دا‪ .‬له‌‬ ‫ساڵی ‪ 1829‬بیاللی كتێبێكی داناوه‌ به‌ زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی كه‌ به‌ (الرساله‌) نارساوه‌ و ده‌رباره‌ی‬

‫عه‌قیده‌ی ئیسالمی و ئه‌حكامه‌ فیقهییه‌كان‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئێستاش له‌ زانكۆی جۆرجیا پارێزراوه‌‪.‬‬ ‫‪10‬ـ عومه‌ری كوڕی سه‌عید كۆیله‌یه‌ك‬ ‫بووه‌ هێرناوه‌ بۆ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان‪:‬‬ ‫عومه‌ری كوڕی سه‌عید زانایه‌كی ئیسالمی‬ ‫ب���ووه‌ و ل �ه‌ س��اڵ��ی ‪ 1770‬ل �ه‌ سه‌نیگال‬ ‫له‌دایكبووه‌ له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌ك كه‌ نارساون به‌‬ ‫زانا‪ 25 .‬ساڵی له‌ وانه‌خوێندن به‌سه‌ربردووه‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی زانا ناوداره‌كان‪ ،‬به‌اڵم ساڵی‬ ‫‪ 1807‬ده‌ستگیركرا‪ ،‬به‌هۆی ملمالنێیه‌كی‬ ‫سه‌ربازییه‌وه‌ و دوورخرایه‌وه‌ و هێرنا بۆ‬ ‫ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان‪ ،‬كه‌ له‌ ویالیه‌تی‬ ‫ساوس كاروالینا و نورس كاروالینا ژیا‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ژیانی به‌ كۆیله‌یه‌تی ته‌واو كرد‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ‪ 14‬به‌رهه‌می ن��وورساوی هه‌یه‌ به‌‬ ‫زمانی عه‌ره‌بی ده‌رباره‌ی ئیسالم و مێژوو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك ژیانی خۆشی نووسییه‌و ‌ه له‌ ساڵی‬ ‫‪1831‬دا‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬سایتی رادیۆ ساوا‬

‫‪15‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)47‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/13‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫رۆژنامه‌نووسی و خه‌مناسی‬

‫ساملی شاعیر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫دڵی تۆ‪ ،‬كه‌م كه‌م خه‌ریكی خه‌مه‌‪.‬‬ ‫(هاوواڵتیان)‬ ‫دڵی من‪ ،‬نه‌و به‌نه‌و غه‌رقی غه‌مه‌‪.‬‬ ‫(رۆژنامه‌نووسان)‬ ‫راگه‌یاندن‪ ،‬كاریگه‌ریی باشی هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر گۆڕانی هه‌ست و سۆزی تاكی‬ ‫كوردیی‪ .‬له‌ناو كوردا بایه‌خه‌ێكی زۆری‬ ‫پێدراوه‌‪ .‬كاری رۆژنامه‌نووسی‪ ،‬كارێكی‬ ‫پیرۆزه‌ و ماندووبوون و به‌رپرسیاریه‌تیی‬ ‫زۆری تێدایه‪ .‬هه‌ندێك كات‪ ،‬كاریگه‌ریی‬ ‫ب��اش��ی ل���ه‌س���ه‌ر روون���ك���ردن���ه‌وه‌ی‬ ‫ناڕوونییه‌كانی نێو كۆمه‌ڵگا و چاره‌سه‌ری‬ ‫گرفته‌كان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كاری رۆژانه‌ی كۆمه‌ڵگا به‌ گشتی‪،‬‬ ‫له‌نێو ب��ازن �ه‌ی خ��ۆش��ی و ناخۆشیدا‬ ‫ده‌گ��وزه‌رێ��ت‪ .‬خه‌م و خۆشی‪ ،‬تاڵێكی‬ ‫باریك له‌ نێوانیاندایه‌ و په‌رده‌یه‌كی زۆر‬ ‫ته‌نك ناوبه‌ندی تێدا ك��ردون و جیای‬ ‫كردونه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم خۆشی و خه‌م‪ ،‬زوو‬ ‫زوو تێكه‌ڵ به‌یه‌كرتی ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووس‪ ،‬ئه‌ركی زۆره‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌ ئه‌ركه‌كانی ئه‌وه‌یه‌ كه‌‪ ،‬ژیانی رۆژانه‌ی‬ ‫هاوواڵتیان به‌ تایبه‌ت‪ ،‬كه‌لێنی باردۆخی‬ ‫گشتی و هه‌واڵه‌كان‪ ،‬ل ‌ه شێوه‌ی نامه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫په‌یامی گشتی له‌ڕێگه‌ی باڵوكردنه‌وه‌وه‌‬ ‫په‌خش ده‌كات‪ .‬له‌ هه‌مان كاتدا خزمه‌ت‬ ‫به‌ رۆشنبیریی گشتی ده‌كات‪.‬‬

‫««‬

‫بێستون ئه‌بوبه‌كر‬

‫رۆژن��ام�ه‌ن��وس��ان‪ ،‬هێنده‌ هه‌واڵی‬ ‫ناخۆشیان كۆكردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ باری شانیان‬ ‫پڕ به‌ خه‌م ق��ورس ب��ووه‌‪ ،‬وشه‌كانیان‪،‬‬ ‫باركراون به‌ واتای ئازار و ناسۆر و خه‌م‪،‬‬ ‫بیركردنه‌وه‌یان‪ ،‬له‌ خه‌می خه‌ڵكدا دێت‬ ‫و ده‌چێت‪ ،‬زۆریان چێژ له‌ بۆنه‌ و یاده‌‬ ‫خۆشه‌كان‪ ،‬وه‌رناگرن‪ ،‬به‌ناچاری به‌دوای‬ ‫گرفته‌كانی خه‌ڵكدا ده‌گ �ه‌ڕێ��ن‪ ،‬تا له‌‬ ‫خۆشیی زۆردا‪ ،‬خه‌م و گرفتی كه‌مینه‌‬ ‫نه‌شارێـته‌وه‌ و پێشێل نه‌كرێت‪ .‬كه‌‬ ‫ئه‌م كاره‌ باشانه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ندێك جار‬ ‫هه‌ڵه‌ش له‌ كاریاندا ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا لێیان ببورێت‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‪ ،‬لێیان به‌ند ده‌كرێت‪،‬‬ ‫چاڵی زیندانیان پێ پڕده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬سه‌ر‬ ‫و ده‌موچاویان تێك ده‌شكێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێك كات‪ ،‬بۆ پێدانی مافه‌كانیان‪،‬‬ ‫ب ‌ه یه‌ك چاو ته‌ماشا ناكرێن و خزمه‌تیان‬ ‫ناكرێت‪ .‬گه‌رچی كه‌سانی زۆر دڵسۆزیان‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬كه‌ به‌رژەوه‌ندیی خه‌ڵكیان پێش‬ ‫خۆیان خستووه‌‪ ،‬به‌اڵم رووداوه‌كانی نێو‬ ‫هه‌رێم هێنده‌ جه‌رگبڕن‪ ،‬خه‌ریكه‌ الوان‬ ‫خۆیان له‌ كۆكردنه‌وه‌ی هه‌واڵی ناخۆش‬ ‫و رووداوی دڵته‌زێن له‌ راگه‌یاندندا یان‬ ‫په‌یجی فەیسبووك‪ ،‬ده‌بیننه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌نجان و الوامن��ان كاتی خۆیان‬ ‫ب�ه‌و ك��اره‌ پڕ ئ��ازاران �ه‌وه‌ ده‌به‌نه‌سه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش گرفتی كۆمه‌یه‌اڵتییه‌ و پێوستی‬ ‫ب ‌ه چاره‌سه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ندێك جار‬ ‫جۆرێك ل ‌ه خۆده‌رخسنت له‌ راگه‌یاندندا‬ ‫به‌دی ده‌كرێـت‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا‪ ،‬وه‌ك‬ ‫پێوست رێزیان لێ ناگیرێت و پاداشتی‬ ‫كه‌سه‌ م��ان��دووه‌ك��ان كه‌مرت ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ هه‌ندێك كات‪ ،‬پاداشتیان‪ ،‬یان‬ ‫زیندانه‌‪ ،‬یان روومه‌ت تێكشكان‪ ،‬یان دانه‌‬ ‫پاڵی تۆمه‌تی ناڕەوایه‌‪ ،‬یان ساردكردنه‌وه‌ی‬ ‫جه‌سته‌یانه‌‪ .‬گه‌رچی رۆژن��ام�ه‌ن��ووس‪،‬‬ ‫مرۆڤه‌‪ ،‬رسوشتی مرۆڤیش ئه‌وه‌یه‌ بێ‬ ‫ب �ه‌ش نییه‌ له‌ هه‌ڵه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم پاداشتی‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ زووتر سزا‬

‫ده‌رێن‪ ،‬ك ‌ه زۆر جار سته‌مه‌ ب ‌هرامبه‌ریان‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجه‌‪،‬‬ ‫دره‌نگرت پاداشت ده‌كرێن!‬ ‫له‌ ئێستادا‪ ،‬زۆرب��وون��ی ئه‌و رێژە‬ ‫زۆره‌ی راگه‌یاندنكار ب ‌ه شێوه‌یه‌كی‬ ‫ن��اپ��رۆف��ی��ش��ن��اڵ‪ ،‬یه‌كێكه‌ ل��ه‌ زه‌ن��گ�ه‌‬ ‫مه‌ترسیداره‌كانی نه‌بوونی دادپه‌روه‌ریی‬ ‫ك��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی و هاوسه‌نگنه‌بوونی‬ ‫بارودۆخی ئابووریی هه‌رێم‪ .‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ن��ووس��ه‌ری ئ��ه‌م چ �ه‌ن��د دێ���ڕە‪ ،‬وه‌ك‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ن��ووس خ��ۆی ن���اوزه‌د ناكات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه رۆژنامه‌نووس پیشه‌ییبوونه‌ و‬ ‫قاڵبوونه‌وه‌یه‌ ل ‌ه كاره‌كه‌دا‪ ،‬ماندووبوونه‌‬ ‫و ئه‌مانه‌تپارێزیی راستییه‌كانه‌ تا به‌‬ ‫شوێنی خۆی ده‌گات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش به‌دی‬ ‫ده‌كرێت له‌نێو راگه‌یاندندا‪ ،‬ئه‌می كورد‪،‬‬ ‫ئه‌وی دی كه‌ كورده‌‪ ،‬نارشین ده‌كات و‬ ‫هه‌ڵه‌كانی راب���ردووی منایش ده‌ك��ات‪.‬‬ ‫هه‌ندێك ك��ات خه‌ریكه‌‪ ،‬راگه‌یاندن‪،‬‬ ‫به‌های وه‌فا و متامنه‌ی نێوان دۆست‬ ‫و هاوڕێیان له‌ق ده‌ك��ات‪ ،‬چونكه‌ زۆر‬ ‫كه‌سایه‌تیی ك��ورد‪ ،‬له‌م رێگه‌وه‌ ناوی‬ ‫زڕاوه‌‪ ،‬ش �ه‌ڕ و ئ���اژاوه‌ی زۆر به‌هۆی‬ ‫ئه‌م نه‌ریته‌ی ل ‌ه راگه‌یاندا زۆر بووه‌‪،‬‬ ‫له‌ رووداوه‌و ‌ه ب�ه‌ره‌و دی��ارد ‌ه ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫هه‌ندێك جار راگه‌یاندن وه‌ك جه‌نگ‪،‬‬ ‫هه‌موو هه‌وڵێىك بۆ ئه‌وه‌یه‌ الیه‌نێكی تر‬ ‫ناوبزڕێنێت‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ ده‌بینین‪ ،‬چه‌ند‬ ‫مانگێك تێناپه‌ڕێ‌ ده‌ستیان له‌ناو ده‌ستی‬ ‫یه‌كرتدایه‌ و ده‌بن ‌ه هاوپه‌یامن!‬ ‫ئه‌زمونی ئه‌م شێوازه‌‪ ،‬زۆر جار وا له‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس و رۆشنبیر ده‌كات‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‬ ‫مێژوویی بكات‪ ،‬گرێی ده‌روونی ل ‌ه دڵدا‬ ‫جێگیر ببێت‪ .‬بۆیه‌ واباش ‌ه رۆژنامه‌نووس‬ ‫و راگه‌یاندنكاران زۆر وردت��ر ب��ن‪ ،‬له‌‬ ‫ب��ڕی��اردان‪ ،‬هیچ كات بڕیارێك ن�ه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگا زی��ان ل ‌ه ده‌ستی ئ �ه‌وان‬ ‫بكات‪ ،‬چونك ‌ه گه‌نج و خه‌ڵكی كورد‪،‬‬ ‫تا راده‌ی �ه‌ك��ی ب��اش‪ ،‬پشتیوانی كه‌سی‬ ‫رۆژن��ام �ه‌ن��ووس و رۆشنبیره‌‪ ،‬مردنی‬

‫رۆشنبیر و رۆژنامه‌نووس زۆر جار له‌ یاد‬ ‫ناچێت و یاد ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ چه‌ند پۆلێك له‌ رۆژنامه‌نووس‬ ‫ب�ه‌دی ده‌كرێت‪ ،‬وه‌ك رۆژنامه‌نووسی‬ ‫حیزبی و سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬نازناوی راگه‌یاندنی‬ ‫سێبه‌ریش له‌ ئارادایه‌‪ ،‬نابێت ئه‌م دوانه‌‬ ‫دژی یه‌كرت بن‪ ،‬به‌ڵكو رێز له‌ بۆچوونی‬ ‫ی �ه‌ك�تر ب��گ��رن ب����ه‌دوای چ���اره‌س���ه‌ر و‬ ‫ئارامكردنه‌وه‌ی باردۆخدا بگه‌ڕێن نه‌ك‬ ‫ئاگره‌كه‌ خۆشرت بكه‌ن‪ .‬هه‌ندێك پله‌ و‬ ‫ناونیشان هه‌یه‌‪ ،‬روون نیی ‌ه الی كۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌ گشتی‪ ،‬كه‌ له‌سه‌ر و ‌هزاره‌تی رۆشنبیری‬ ‫پێوست ‌ه له‌گه‌ڵ سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان‬ ‫له‌ رێگه‌ی راگه‌یاندنه‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی‬ ‫روونبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆ منوونه‌‪ :‬پله‌ی پسپۆڕ‪ ،‬یان‬ ‫شاره‌زا‪ ،‬یان چاودێری سیاسی‪ ،‬چین؟ كه‌ی‬ ‫ده‌توانرێت وه‌ك نازناو به‌كاربهرنێت؟‬ ‫هه‌ندێك جار‪ ،‬له‌ راگه‌یاندندا ده‌نوورسێت‬ ‫شاره‌زا له‌ ئیسالمی سیاسی‪ ،‬به‌اڵم شاره‌زای‬ ‫قورئان و ژیانی پێغه‌مبه‌ر (دروودی خوای‬ ‫له‌سه‌ر بێت) نییه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووسی كوردی‪ ،‬له‌گه‌ڵ خه‌م‬ ‫ئاشنا بووه‌‪ ،‬خه‌م بووه‌ته‌ به‌شێك له‌ كاری‬ ‫رۆژانه‌ی ئه‌وان‪ .‬به‌هیواین‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫ج��دی له‌ هۆكاری زۆرب��وون��ی خولیای‬ ‫كاری رۆژنامه‌نووسی بكرێت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‬ ‫كارێكی جوانه‌ و خزمه‌تكاری خه‌ڵكه‌ و‬ ‫به‌ئاگاهێنه‌ری حكومه‌ته‌ له‌ كه‌موكووڕی‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆربوونی ئه‌م پیشه‌یه‌‪ ،‬بۆ كۆمه‌ڵگا‬ ‫زی��ان��ی خ��ۆی ه �ه‌ی �ه‌‪ .‬پێوسته‌ ئ��اوڕی‬ ‫پێوستیان لێ بدرێته‌وه‌‪ ،‬شه‌ن و كه‌وێكش‬ ‫بكرێن‪ ،‬چونكه‌ كۆمه‌ڵگای ك��وردی له‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ناگات ‌ه حه‌وت ملیۆن‬ ‫كه‌س‪ ،‬بارودۆخی ئابووری باشه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك پێوست دابه‌ش ناكرێت‪ ،‬ناكۆكی‬ ‫و دووبه‌ره‌كی حیزبه‌كانیش یه‌كێكه‌ له‌‬ ‫هۆكاره‌كانی تری زۆربوونی ئه‌م جۆره‌‬ ‫پیشه‌یه‌‪.‬‬ ‫خ �ه‌م و پسپۆڕبوون‪ ،‬له‌ خه‌می‬ ‫گشتی‪ ،‬رۆژنامه‌نووسان و راگه‌یاندكاران‪،‬‬

‫به‌ ه��ۆی ئایدۆلۆژیاوه‌‪ ،‬زۆر ج��ار ل ‌ه‬ ‫ناوخۆیاندا‪ ،‬به‌گژی یه‌كرتدا ده‌درێ��ن‪،‬‬ ‫یه‌كرتی ده‌شكێنن‪ ،‬به‌اڵم كاتێك كاریان‬ ‫پێیان نه‌ما‪ ،‬په‌راوێز ده‌خرێن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆ سه‌رخستی ئایدۆلۆژیا‪ ،‬زۆر جار‬ ‫كه‌سانی رۆشنبیر و رۆژن��ام�ه‌ن��ووس‬ ‫ده‌بن ب ‌ه قوربانی‪ .‬قوربانی له‌ناو كوردا‬ ‫جۆری زۆره‌‪ ،‬رۆژنامه‌نووسان زۆر جار‬ ‫له‌ جێگۆڕكێكردنیاندا ده‌بنه‌ قوربانی‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر جار خۆیان دره‌نگ هه‌ستی‬ ‫پێده‌كەن‪ ،‬ب�ه‌اڵم كاتی هه‌ستی پێكرد‬ ‫دره‌ن��گ ب��ووه‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ دۆخی‬ ‫جارانی‪ ،‬ئه‌مه‌ش جۆرێك ‌ه له‌ خه‌م بۆ‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‪ .‬ره‌وشی راگه‌یاندن و‬ ‫زۆربوونی كه‌ناڵی راگه‌یاندنی (بیسرتاو‪،‬‬ ‫بیرناو‪ ،‬نوورساو) ب ‌ه دیوێكدا ئازادی له‌نێو‬ ‫هه‌رێمی كوردستاندا ده‌رده‌خ��ات‪ ،‬به‌‬ ‫دوێكی تردا هه‌ندێك كات‪ ،‬ناداپه‌روه‌ریی‬ ‫شێوازی حوكمڕانیی كوردی ده‌رده‌خات‪،‬‬ ‫ل���ه‌ ه��ه‌م��ان��ك��ات��دا‪ ،‬داب��ه‌ش��ب��وون��ی‬ ‫ك��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ی �ه‌ ب��ه‌س��ه‌ر چ�ه‌ن��دی��ن‬ ‫ئایدۆلۆژیای جیاواز و دژبه‌ك‪ ،‬گه‌رچی‬ ‫له‌ دیموكراسیدا‪ ،‬جیاوازیی بیروڕا و‬ ‫ئایین رێزی لێ ده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم زۆربوونی‬ ‫ئایدۆلۆژیا‪ ،‬له‌ كوردستاندا‪ ،‬تۆوی رق و‬ ‫كینه‌ و لێكرتازانی كۆمه‌اڵیه‌تیی زیادتر‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌كی ته‌ندروست‬ ‫له‌ الیه‌ن حیزبه‌كانەوە كۆنرتوڵ نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ده‌رك �ه‌وت �ه‌ی خراپی ئ �ه‌م بارودۆخه‌‬ ‫له‌ داه��ات��وودا هه‌ستی پێده‌كرێت و‬ ‫ئ �ه‌زم��ون ده‌ك��رێ��ت‪ .‬ی�ه‌ك�ه‌م چین كه‌‬ ‫رووبه‌ڕووی سزای ئه‌م دۆخه‌ ده‌بێته‌وه‌‬ ‫خێزانە‪ ،‬تێكشانی سنووری خێزانه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫گه‌وره‌ترین گرفتی ته‌ندروستی دێنێته‌‬ ‫ئ���اراوه‌‪ ،‬چ��اره‌س �ه‌ری ئاسان ناكرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وكات‪ ،‬گه‌نج و الوی كورد‪،‬‬ ‫تووشی نه‌خۆشیی ‌ه ناباوه‌كان ده‌بن‪ ،‬وه‌ك‪:‬‬ ‫ئایدز و كێشانی تلیاك و ‪..‬هتد‪ ،‬دووباره‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان ده‌ستله‌مالنی خه‌می‬ ‫نوێ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫هه‌ندێك جار‬ ‫راگه‌یاند وه‌ك‬ ‫جه‌نگ‪ ،‬هه‌موو‬ ‫هه‌وڵێكی بۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫الیه‌نێكی تر‬ ‫ناوبزڕێنێت‬

‫له‌ غیابی مۆراڵی سیاسیدا‬

‫دیڤان موزه‌فه‌ر‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له‌ هه‌موو‬ ‫جیهان‪ ،‬ده‌رچوون ل ‌ه مۆراڵ (ئه‌خالق)‬ ‫و بنه‌ماكانی مۆراڵی سیاسی ده‌بیرنێت‪.‬‬ ‫هه‌ندێك ل�ه‌و ج��ۆره‌ ده‌رچ��وون � ‌ه له‌‬ ‫م��ۆڕاڵ��ی سیاسی ب��ووه‌ ب�ه‌ شتێكی‬ ‫ئاسایی الی زۆرینه‌ی هاوواڵتیان‪،‬‬

‫به‌اڵم هه‌ندێك جار جۆرێك له‌ ده‌رچوون‬ ‫له‌ مۆراڵی سیاسی ده‌بینین كه‌ به‌ڕاستی‬ ‫جێگای هه‌ڵوه‌سته‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر م��ۆڕال له‌‬ ‫سیاسه‌تدا نه‌مێنێت‪ ،‬ئ�ه‌وا كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا ده‌بێت و ره‌نگه‌ ببێته‌‬ ‫هۆی نه‌مانی مۆڕاڵ یان كه‌مبوونه‌وه‌ی‬ ‫م��ۆڕال له‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬ئه‌وكاتیش ده‌بێت‬ ‫چاوه‌ڕێی رووداوی سیاسی و كۆمه‌اڵتیی‬ ‫زۆر سه‌خت بكه‌ین كه‌ به‌ هۆكاری نه‌مانی‬ ‫مۆڕال رووده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ه�ه‌م��وو حكومه‌تێك و‬ ‫ده‌سه‌اڵتێك كاركردن و سیاسه‌تكردنی‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی ئه‌خالقی بێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫بنه‌ما گرنگانه‌ی مۆڕاڵی سیاسی بریتین‬ ‫ل �ه‌ وه‌رگ��رت��ن��ی رای میلله‌ت ل �ه‌ هه‌ر‬ ‫كارێكی چاره‌نووسساز و هه‌ر بڕیارێك‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ندیی راسته‌وخۆی به‌ گه‌لەوە‬ ‫هه‌بێت‪ .‬پێویسته‌ دادپ�ه‌روه‌ری هه‌بێت‪،‬‬

‫به‌و واتایه‌ی جیاوازی نه‌كرێت له‌به‌ر‬ ‫ئایدۆلۆژیا و ئایین و جیاوازیی بیركردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێویسته‌ به‌ ته‌واوی یاسا بچه‌سپێت‬ ‫له‌ واڵت‪ ،‬چونكه‌ ده‌رچوون له‌ یاسا واتا‬ ‫ده‌رچ��وون له‌ مۆراڵی سیاسی‪ ،‬یاساش‬ ‫س �ه‌روه‌ر بێت‪ .‬له‌ جێبه‌جێكردنی یاسا‬ ‫جیاوازی نه‌كرێت‪ ،‬بۆ هه‌موو كه‌س وه‌ك‬ ‫ی �ه‌ك بێت‪ .‬بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئ �ه‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫نه‌كه‌وێته‌ ه�ه‌ڵ�ه‌وه‌ پێویست ده‌ك��ات‬ ‫چاودێریكردن بۆ هه‌موو كایه‌كانی‬ ‫حكومه‌ت و ئ�ه‌و ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ی واڵتێك‬ ‫ده‌ب��ات به‌ڕێوه‌‪ ،‬هه‌بێت‪ .‬به‌ هه‌بوونی‬ ‫ئه‌و چاودێرییه‌ به‌ڕێوه‌بردنێكی ئه‌خالقی‬ ‫ده‌بێت و به‌رده‌وام ئه‌م جۆره‌ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫له‌ پێشكه‌وتندا ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌ ونبوونی مۆڕاڵی سیاسی ده‌بینین‬ ‫چی رووده‌دات له‌ ده‌وروبه‌رمان‪ ،‬منوونه‌ی‬ ‫وه‌ك سوریا و میرس‪ ،‬ئه‌گه‌ر دادپه‌روه‌ری‬

‫خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر‪:‬‬ ‫هاوژین عومەر کەریم‬ ‫‪hawzheenk@yahoo.com‬‬ ‫‪07701543488‬‬

‫بەڕێوەبەرى کارگێڕى‪:‬‬ ‫جیهانگیر ئەحمەد‬ ‫‪bayanreklam@yahoo.com‬‬ ‫‪07702455504‬‬

‫و سه‌روه‌ریی یاسا و چاودێری نه‌بوو‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ ب��ه‌ره‌و دیكتاتۆربوون‬ ‫ده‌ڕوات و به‌رژەوه‌ندییه‌ تایبه‌ته‌كان‬ ‫ده‌كه‌ونه‌ پێش به‌رژەوه‌ندییه‌ گشتییه‌كان‪،‬‬ ‫سه‌رئه‌نجام بارودۆخێك دروست ده‌بێت‬ ‫له‌و ناوچانه‌ی بنه‌ماكانی مۆراڵی سیاسی‬ ‫و ئه‌خالق ل ‌ه سیاسه‌تكردنیان تیا نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ت��وڕەی��ی گه‌له‌‪ .‬ت��وڕەی��ی گه‌ل‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات كه‌ ده‌بینێت‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌نگی بۆ داوه‌ و ئه‌وه‌ی وه‌ك ئه‌و‬ ‫هاوواڵتییه‌ك بووه‪ ‌،‬مافی ئه‌و ده‌خوات‪.‬‬ ‫ته‌مه‌نی ئه‌و جۆره‌ ده‌سه‌اڵت ‌ه كورته‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌و منوونانه‌ی بینیامن كه‌ كۆتاییان پێهات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئ�ه‌وه‌ی له‌ كۆتایی ده‌مێنیته‌وه‌‬ ‫ته‌نها گه‌له‌‪.‬‬ ‫سوریا منوونه‌یه‌كی زیندووه‌ و تا‬ ‫ئێستاش به‌رده‌وامیی هه‌یه‌‪ ،‬به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و سه‌رۆكانه‌ی له ‌سه‌ره‌تاوه‌‬

‫بەڕێوەبەرى هونەرى‪:‬‬ ‫ڕەوشت محەمەد‬ ‫‪rawshtmail@yahoo.com‬‬ ‫‪07501112083‬‬

‫تا ئێستا هیچ كاتێك سیاسه‌تێكی وای‬ ‫ن �ه‌ك��ردوه‌ له‌گه‌ڵ بنه‌ماكانی زانستی‬ ‫سیاسه‌ت و مۆراڵی سیاسه‌ت بگونجێت‪،‬‬ ‫ئێستا تۆمه‌تباره‌ ب�ه‌ كوشتنی چه‌ند‬ ‫هه‌زار مرۆڤ و به‌رده‌وامیشه‌‪ .‬یه‌كێكی‬ ‫تر له‌و نائه‌خالقییه‌ سیاسییه‌ی به‌شار‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و له‌ ساڵی ‪2000‬ەوه‌ سه‌رۆكی‬ ‫سوریایه‌ به‌پێی یاسا له‌ ‪ 2008‬ماوه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ته‌واو ده‌ب��وو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی هه‌مواری ده‌س��ت��وره‌وه‌ ماوه‌ی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ك �ه‌ی خ��ۆی درێ��ژ ك���رده‌وه‌‪،‬‬ ‫جگه‌ ل��ه‌و‪ ،‬نزیكه‌ی ‪ 15‬س �ه‌رۆك��ی تر‬ ‫به‌هۆی هه‌مواری ده‌ستووره‌وه‌ ماوه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یان درێژكردووەته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ش یه‌كێكه‌ له‌ نامۆراڵییه‌كانی‬ ‫سیاسه‌ت‪.‬‬ ‫ح��وس��ن��ی م��وب��اره‌ك��ی س �ه‌رۆك��ی‬ ‫پێشووری میرس‪ ،‬له‌ ساڵی ‪ 1981‬بووه‌‬

‫ئەنداماىن بۆرد‪:‬‬ ‫سەاڵح ساالر‬ ‫ئیدریس سیوەیىل‬

‫سه‌رۆكی ئه‌و واڵت�ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ پێی‬ ‫یاسا ب��ووای��ه‪ ‌،‬حوسنی م��وب��اره‌ك تا‬ ‫ساڵی ‪ 1989‬ده‌یتوانی سه‌رۆكی میرس‬ ‫بێت‪ ،‬ب��ه‌اڵم وه‌ك ب�ه‌ش��ار‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ه �ه‌م��وارك��ردن �ه‌وه‌ی ده‌س��ت��وورەوە‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی خۆی درێ��ژك��رده‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای ئه‌و به‌ڕێوه‌بردنه‌ نائه‌خالقی و‬ ‫دوور له‌ بنه‌ماكانی مۆڕاڵی سیاسی‪،‬‬ ‫گه‌لی میرس له‌ ساڵی ‪ 2011‬توانییان‬ ‫ب ‌ه خۆپیشاندانێكی سه‌رتاسه‌ری كه‌ به‌‬ ‫شۆڕشی به‌هاری عه‌ره‌بی نارسا‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫كار الیبه‌رن و سه‌رۆكێكی تر بۆ خۆیان‬ ‫ده‌ستنیشان بكه‌ن‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و رێگا سه‌ركه‌وتووانه‌ی‬ ‫سیاسه‌تكردن بریتییه‌ له‌ ره‌چاوكردنی‬ ‫ئه‌خالق له‌ سیاسه‌ت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ر شتێك به‌ نایاسایی و نائاسایی‬ ‫رۆشت‪ ،‬ب ‌ه دڵنیاییه‌وه‌ به‌رده‌وام نابێت‪.‬‬

‫ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت‪:‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪E.mail: bayanpress@yahoo.com‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬

‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامىن ‪ -‬شەقامى ئیرباهیم پاشا ‪ -‬تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم ‪ -‬شوقەى ژمارە ‪ .3‬تەلەفۆن‪07480605181 :‬‬

‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬ ‫‪www.twitter/bayan2press‬‬

‫‪political general Newspaper‬‬

‫‪Tuesday, No.47‬‬ ‫‪First Year, Aug13, 2013‬‬

‫ئیدریس سیوه‌یلی‬

‫ڕیکالمکردن لە ڕۆژنامەى‬

‫ڕۆژئاوای كوردستان‪ ،‬قوربانیی ملمالنێ‬ ‫تا بێت بارودۆخی ناوخۆی سوریا ئاڵۆزتر ده‌بێت و ملمالنێكان خوێناویرت و‬ ‫تووندتر ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌م نێوه‌نده‌شدا هاوواڵتیان ب ‌ه تێكڕای نه‌ژاد و پێكهاته‌كانه‌وه‌‬ ‫ڕووب �ه‌ڕووی مه‌رگه‌ساتی زیاتر ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌رئه‌نجامێكی چاوه‌ڕوانكراوی‬ ‫مانه‌وه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د ‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵتدا‪ ،‬ك ‌ه له‌وه‌شدا واڵتانی ڕۆژئاوا به‌شێكی گه‌وره‌ی‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌كه‌یان ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌رشان‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ر وه‌كو چه‌ند سیاسی و نووسه‌رێكی‬ ‫ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌اڵتیش پێشبینییان ده‌كرد‪ ،‬ئه‌گه‌ر واڵتانی ڕۆژئاوا هاوكاریی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫سوریا نه‌كه‌ن ل ‌ه دژی ڕژێمه‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د و ب ‌ه زوویی كۆتایی ب ‌ه ده‌سه‌اڵتی ئه‌سه‌د‬ ‫نه‌یه‌ت‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و واڵت ‌ه ده‌بێت ‌ه سه‌رچاوه‌ی تووندوتیژی و خوێنڕێژی‪ ،‬بێگومان هه‌رواش‬ ‫ده‌رچوو‪ ،‬ئێستا سوریا بووەت ‌ه جێگه‌ی ملمالنێ و یه‌كالكردنه‌وه‌ی به‌رژە‌وه‌ندیی هێزه‌‬ ‫هه‌رێمی و جیهانییه‌كان‪ ،‬ئاسۆیه‌كی ڕوونیش بۆ ئایند ‌ه نییه‌‪ .‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌ی لیبیاو ‌ه كه‌‬ ‫توانرا ل ‌ه ماوه‌یه‌كی كه‌مدا ده‌سه‌اڵتی موعه‌ممه‌ر ق ‌هزافی كۆتایی پێبێت و هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكرێت و ورد ‌ه ورد ‌ه به‌ره‌و سه‌قامگیریی سیاسی هه‌نگاو بنێت‪.‬‬ ‫له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا‪ ،‬ڕۆژئاوای كوردستان كه‌وت ‌ه نێو ئه‌و ملمالنێیه‌وه‪ .‬ماوه‌ی‬ ‫مانگێك ‌ه زۆرترین چاوی له‌سه‌ر ‌ه ‌و ڕۆژان� ‌ه ڕووداوی ناوچ ‌ه كوردییه‌كان هه‌واڵی‬ ‫ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندنه‌‪ .‬ب ‌ه وردبوونه‌و ‌ه ل ‌ه ڕە‌وتی ڕووداوه‌كان‪ ،‬ملمالنێی ناوخۆیی هێزه‌‬ ‫كوردییه‌كان و تێكه‌ڵبوونیان ب ‌ه ئه‌جێندای هه‌رێمی‪ ،‬كاریگه‌ریی گه‌وره‌ی كردووه‌ته‌‬ ‫سه‌ر قووڵبوونه‌وه‌ی ملمالنێكان و تاوسه‌ندنی ناكۆكی‪ .‬دوو هێز‌و كاراكته‌ری سه‌ره‌كیی‬ ‫كوردی ئه‌و هه‌رێم ‌ه به‌سه‌ر پارتی و په‌كه‌كه‌دا دابه‌شبوون‪ ، ،‬ئه‌وانیش ل ‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫دنیابینیی حیزبییه‌و ‌ه ده‌ڕوانن ‌ه ئاینده‌ی ڕۆژئاوای كوردستان‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌شیان یه‌كرتی‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن ب ‌ه رێگری ل ‌ه به‌رده‌م هاتنه‌دیی ئامانجه‌كانی كورد له‌و پارچه‌یه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫نێوه‌نده‌شدا دۆزی كورد زیانی پێگه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫تێڕوانینی ته‌سك بۆ دۆخی ڕۆژئاوای كوردستان‪ ،‬بۆ ناو ڕیزه‌كانی یه‌كێتی و پارتی‬ ‫شۆڕبووه‌ته‌وه‪ .‬پارتی سنوور ‌ه داده‌خات و ڕایده‌گه‌ێنێت ڕازی نابێت په‌یه‌د ‌ه بێت ‌ه سه‌ر‬ ‫حازری‪ ،‬به‌اڵم سه‌ركرده‌یه‌كی یه‌كێتی چه‌ك ‌ه تایبه‌تییه‌كه‌ی خۆی ب ‌ه دیاری ده‌داته‌‬ ‫نوێنه‌ری ئه‌و پارت ‌ه و نه‌یاره‌كه‌ی پارتی‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌كو پشتیوانییه‌ك لێی و كورد وته‌نیش‬ ‫دوژمنی دوژمنم دۆستمه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه وێڕای ئه‌وه‌ی به‌یاننامه‌كه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم‬ ‫گومان له‌سه‌ر ڕاستیی كۆمه‌ڵكوژیی كورد له‌و ده‌ڤه‌ر ‌ه زیاتر ده‌كات‪.‬‬ ‫ل ‌ه ئێستاشدا ك ‌ه ئاماده‌كاریی بۆ به‌ستنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ده‌كرێت‪ ،‬گرنگه‌‬ ‫دۆخی ڕۆژئاوای كوردستان ب ‌ه هه‌ند وه‌ربگیرێت‪ ،‬سه‌رجه‌م پارت ‌ه كوردییه‌كان ل ‌ه ڕۆژئاوا‬ ‫ب ‌ه هه‌ستكردن ب ‌ه به‌رپرسیاریه‌تییه‌و ‌ه مامه‌ڵ ‌ه بكه‌ن‪ ،‬پارته‌كانی پارچه‌كانی تریش ل ‌ه جێی‬ ‫قووڵكردنه‌وه‌ی ملمالنێی ئه‌و هه‌رێم ‌ه و یه‌كالكردنه‌وه‌ی حساباتی خۆیان‪ ،‬ب ‌ه خه‌م‬ ‫به‌دیهێنانی مافی نه‌ته‌وه‌كه‌یانه‌و ‌ه بن‪ .‬ئه‌گه‌ر نا ئه‌وێش ب ‌ه هه‌مان شێوه‌ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌بێت و ده‌یان ساڵ باجی هه‌ڵه‌ی سه‌ركرد ‌ه‌و پارته‌كانیان ده‌ده‌ن‪ .‬مێژووش‬ ‫ل ‌ه هه‌ڵه‌ی كه‌س نابوورێت‪.‬‬

‫ڕۆژنامەى بەیان ئامادەى ڕیکالمکردنە بۆ لیست و کاندیدى قەوارە‬ ‫بەشداربووەکانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان‪ ،‬لە خوارەوە زانیاریى‬ ‫تەواو خراوەتەڕوو سەبارەت بە قەبارە و شوێنى ڕیکالمکردن‪.‬‬

‫بۆ پەیوەندیکردن و زانینى نرخى ڕیکالمەکان‪:‬‬ ‫مۆبایل‪07702455504 :‬‬ ‫ئیمەیل‪bayanreklam@yahoo.com :‬‬ ‫‪bayanpress@yahoo.com‬‬

‫‪1‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫بۆكسی سه‌ره‌وه‌ (‪ )11×5‬سانتیمه‌تر‬

‫‪2‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوالپەڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‌ (‪)26×13‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪3‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‌‬ ‫(‪ )13×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪4‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیو چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‪،‬‬ ‫ئاسۆیی‌ (‪ )13×7‬سانتیمه‌تر‬

‫‪5‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیو چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‪،‬‬ ‫ستووىن‌ (‪ )7×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪8‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫نیوالپه‌ڕە (‪ )26×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪9‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪10‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫نیوچاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪11‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕە (‪ )26×38‬سانتیمه‌تر‬

‫‪12‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫هه‌ردوو الپه‌ڕەكه‌ (‪ )38×56‬سانتیمه‌تر‬

‫‪15‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوچاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪16‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕەی ته‌واو (‪)26×37‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪17‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪)17×18‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪18‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪)17×9‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪19‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪ )8×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪6‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕەی ته‌واو (‪)26× 38‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪20‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نيو الپه‌ڕە (‪ )26×17‬سانتیمه‌تر‬

‫‪7‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫دووالپه‌ڕەی ته‌نیشت یه‌ك (‪ )38×56‬سانتیمه‌تر‬

‫‪13‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوالپه‌ڕە (‪ )26×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪14‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە (‪19‬ـ‪ )13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪21‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫به‌شی خواره‌وه‌ (‪ )17×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪22‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫به‌شی خواره‌وه‌ (‪ )13× 8‬سانتیمه‌تر‬